Türkçe. İlkokul 4. sınıflar için. Okuma ve Etkinlik Kitabı. 1. Kitap

Citation preview

ÝLKOKUL 4. SINIFLAR ÝÇÝN

TÜRKÇE OKUMA VE ETKÝNLÝK KÝTABI

4

1. KÝTAP

©KKTC MÝLLÝ EÐÝTÝM, GENÇLÝK VE SPOR BAKANLIÐI

Yazý ve Araþtýrma Kurulu Baþkan Yard. Doç. Dr. Güner Konedralý

Üyeler Hüseyin Rakibet Arkýn Baþat Ýbrahim Mustafa Taþkan

Grafik Tasarým Erdinç Ýlkerli / Mehmet Ýlkerli

Resimleme Mehmet Ýlkerli

Kapak Tasarýmý Erdinç Ýlkerli / Mehmet Ýlkerli

Dizgi Erdinç Ýlkerli / Mehmet Ýlkerli

Baský Selen Ofset Ltd. Baský Tesisleri Haziran 2010, 3. Basým

©KKTC MÝLLÝ EÐÝTÝM, GENÇLÝK VE SPOR BAKANLIÐI YAYINIDIR Milli Eðitim, Gençlik ve Spor Bakanlýðý Talim ve Terbiye Dairesi, bu kitabýn ilkokullarda ders kitabý olarak okutulmasýný uygun bulmuþtur.

ÝSTÝKLÂL MARÞI Korkma, sönmez bu þafaklarda yüzen al sancak; Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. O benim milletimin yýldýzýdýr, parlayacak, O benimdir, o benim milletimindir ancak.

Bastýðýn yerleri "toprak!" diyerek geçme, taný: Düþün altýndaki binlerce kefensiz yataný. Sen þehit oðlusun, incitme, yazýktýr, ataný: Verme, dünyalarý alsan da, bu cennet vataný.

Çatma, kurban olayým, çehreni ey nazlý hilâl! Kahraman ýrkýma bir gül! Ne bu þiddet, bu celâl? Sana olmaz dökülen kanlarýmýz sonra helâl... Hakkýdýr, Hakk'a tapan, milletimin istiklâl!

Kim bu cennet vatanýn uðruna olmaz ki fedâ? Þühedâ fýþkýracak topraðý sýksan, þühedâ! Câný, cânâný, bütün varýmý alsýn da Huda, Etmesin tek vatanýmdan beni dünyada cüdâ.

Ben ezelden beridir hür yaþadým, hür yaþarým. Hangi çýlgýn bana zincir vuracakmýþ? Þaþarým! Kükremiþ sel gibiyim, bendimi çiðner, aþarým. Yýrtarým daðlarý, enginlere sýðmam, taþarým.

Ruhumun senden, Ýlâhi, þudur ancak emeli: Deðmesin mabedimin göðsüne nâmahrem eli. Bu ezanlar -ki þahadetleri dinin temeliEbedî yurdumun üstünde benim inlemeli.

Garbýn âfâkýný sarmýþsa çelik zýrhlý duvar, Benim iman dolu göðsüm gibi serhaddim var! Ulusun, korkma! Nasýl böyle bir imaný boðar, "Medeniyet!" dediðin tek diþi kalmýþ canavar?

O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- taþým, Her cerîhamdan, Ýlâhi, boþanýp kanlý yaþým, Fýþkýrýr rûh-ý mücerred gibi yerden na'þým; O zaman yükselerek arþa deðer belki baþým.

Arkadaþ! Yurduma alçaklarý uðratma, sakýn. Siper et gövdeni, dursun bu hayâsýzca akýn. Doðacaktýr sana va'dettiði günler Hakk'ýn... Kim bilir, belki yarýn, belki yarýndan da yakýn.

Dalgalan sen de þafaklar gibi ey þanlý hilâl! Olsun artýk dökülen kanlarýmýn hepsi helâl. Ebediyen sana yok, ýrkýma yok izmihlâl: Hakkýdýr, hür yaþamýþ, bayraðýmýn hürriyet; Hakkýdýr, Hakk'a tapan, milletimin istiklal!

Mehmet Âkif ERSOY

III

ANDIMIZ Türk’üm, Doðruyum, çalýþkaným Ýlkem, Küçüklerimi korumak, Büyüklerimi saymak, Yurdumu, milletimi, Özümden çok sevmektir. Ülküm, Yükselmek, ileri gitmektir. Ey Büyük Atatürk! Açtýðýn yolda, gösterdiðin hedefe Durmadan yürüyeceðime and içerim. Varlýðým, Türk varlýðýna armaðan olsun. “Ne mutlu Türk’üm diyene!”

IV

ÖNSÖZ Ýlkokul IV. sýnýflar için hazýrlanan “Türçe Okuma ve Etkinlik Kitabý”mýzda dilimizin güzelliklerini harmanlamaya çalýþtýk. Bu kitabýmýzda en büyük amacýmýz, temel ders konumundaki Fen ve Teknoloji Bilgisi dersi ile Sosyal Bilgiler dersini destekleyici etkinliklere imza atmaktý. Bunun yanýnda, dilimizin özelliklerini, toplumsal ve kültürel deðerlerimizi bu etkinliklerle birlikte iþleyerek öðrencilerimizde eksiksiz bir dil bilinci uyandýrmayý kendimize amaç edindik. Akýþ olarak, temel derslerin konu akýþýný dikkate aldýðýmýz “Ýlkokul IV. Sýnýflar için Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý”mýzda, parçalar öncesinde yapýlacak sözlü anlatým ve anlama çalýþmalarý oldukça büyük bir önem taþýmaktadýr. kolaylaþtýracak

Bu

bölüm,

nitelikte

iþlenecek

olan

düzenlenmiþtir.

metinlerin

Ýþlenen

kavranmasýný

parçalarýn

daha

iyi

özümsenmesi ve yaþantýmýzla baðdaþtýrýlabilmesi için parçalardan sonra verilen tüm etkinlikler, çoklu zeka kuramý ilkelerine göre hazýrlanmýþtýr. Ders kitabýmýzýn amacýna hizmet edebilmesi için eðitimde temel unsur olarak görülen siz sevgili öðretmenlerimize de çeþitli görevler düþtüðüne inanýyoruz. Sizlerin rehberliðinde gerçekleþtirilecek olan sýnýf içi ve sýnýf dýþý çalýþmalarda yapýlacak deðiþik dil etkinlikleri, öðrencilerimizin bir üst sýnýfa daha iyi bir düzeyde geçmelerine olanak saðlayacaktýr. Kitabýmýzýn hazýrlanýþý sýrasýnda bizlere çeþitli aþamalarda bilgi, beceri ve tecrübeleriyle ýþýk tutan tüm kurum, kuruluþ ve þahýslara gönülden sunduklarý

destek

için

teþekkür

eder,

siz

sevgili

eðitimcilerimiz

ile

öðrencilerimize baþarýlar dileriz.

Ýlkokullar Ýçin Türkçe Ders Kitaplarý Yazým Komisyonu 2008

V

VI

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

OKULA BAÞLARKEN HAZIRLIK ÇALIÞMALARI Aþaðýdaki sorularý sözlü olarak yanýtlayalým, tartýþalým. 1) Yaz tatilinde neler yaptýnýz? Okulla ilgili hangi hazýrlýklarý yaptýnýz? 2) Okulla ilgili en çok neleri özlediniz?

ÝKÝ GÜNDE BeÞ ÞEHÝT BÝLÝNMEYEN SÖZCÜK VE SÖZCÜK GRUPLARI Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýnýn anlamlarýný araþtýrarak bulalým.

üniforma:

þýk:

pirilli:

müfettiþ:

nesil:

BAK - ANLAT Yandaki resmi inceleyelim, tartýþalým.

Yiðitler (Arçoz) Ýlkokulu (1962)

1

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

OKULA BAÞLARKEN O gün gelip çatmýþtý... Üç ay süren yaz tatilim bitmiþ, okula baþlama vakti gelmiþti. Artýk her þeyim hazýrdý: Çantamý, kalemlerimi, silgilerimi, defterlerimi ve hatta yeni aldýðým sözlüðümü bile okula götürmek üzere hazýrlamýþtým. O gece evde dedemlerle oturuyorduk. Bir an önce sabah olsun istiyordum. Dedem heyecanýmý görerek bana: “Heyecanlý mýsýn Aziz?” dedi. Ona, “Evet” anlamýnda baþýmý salladým. Sonra dedeme: - Sen de öðrenciyken tatilin bir an önce bitmesini ister miydin, dede? dedim. Dedem, biraz düþünüp derin bir nefes aldý ve anlatmaya baþladý: “Bizim, sizin gibi bizleri bekleyen ne güzel bir okulumuz, ne de þýk üniformalarýmýz vardý. Herkes okula kendi günlük kýyafeti ile giderdi. Ama öðretmenimiz Zeki Bey'in kýyafetleri her zaman çok þýktý.

2

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

Benim okulum, bir köy okuluydu Aziz. Okul, büyük ve tek bir odadan oluþuyordu. Birinci sýnýflardan altýncý sýnýflara kadar öðrenciler bu odada ders görmekteydi. Okulumuzun sadece bir öðretmeni vardý. Matematik, Türkçe ve diðer temel derslerin yanýnda resim, müzik, beden eðitimi ve tarým derslerini de bize ayný öðretmen vermekteydi. Büyük sýnýflara çözmeleri için matematik sorularý yazdýrdýktan sonra birinci sýnýflara okuma-yazma öðretmek için uðraþýrdý. Merak edip öðrenmek istediðimiz konularý ansiklopedi, internet gibi bilgi kaynaklarý olmadýðý için öðretmene sorup öðreniyorduk. Öðretmenimiz, sadece ders konularý ile yetinmeyip bize baþka bilgiler de aktarýrdý. Okuduðu kitap, dergi ve gazetelerden ilginç bulduðu konularý kendi not defterine yazar, daha sonra bunlarý sýnýfta bize anlatýrdý. Okulda yemek verilmezdi. Kantinimiz de yoktu. Teneffüs saatlerinde çelik çomak oyunu, tek ayak, pirilli, futbol, beþ taþ ve saklambaç gibi oyunlar oynardýk. Güneþli günlerde ise köy yakýnýndaki aðaçlýk alanda piknik yapmaya giderdik. Orada koþar, eðlenir ve çok mutlu bir þekilde okulumuza dönerdik. Okulumuza yýlda iki kez müfettiþ gelir, bizi ayaða kaldýrýp sorular sorar, karatahtada problemler çözdürürdü. Müfettiþler okula her geldiklerinde, bizi korkuyla karýþýk bir heyecan sarardý. Öðretmenimiz Zeki Bey, oldukça disiplinli bir adamdý. Yaramazlýk yapan öðrencilerin kulaðýný çekerdi. Bazen dersine çalýþmayan arkadaþlarýmýzý tek ayak üstünde durdurur, bazen de avuçlarýnýn içine tahta cetveliyle iki - üç kez vururdu. Beðenmediði davranýþlarýmýzý bir daha tekrarlamayalým diye uyarý nitelikli bir yazýyý defalarca defterlerimize yazdýrdýðý çok olurdu. Bir gün, ödevimi yapmadan gittiðim için defterime tam yüz kere ‘Ödevimi yapmayý asla unutmayacaðým.’ diye yazdýðýmý hatýrlýyorum. Ama bundan baþka ceza aldýðýmý da hatýrlamýyorum.” Dedemin anlattýklarýný tekrar tekrar düþündüm. Bizler, ne kadar da þanslý çocuklardýk! Bizlere okulu sevdiren ve özleten pek çok öðretmenimiz vardý. Bizleri heyecanlandýran kitaplarýmýz, defterlerimiz, kalemlerimiz vardý. Bizler, büyüklerimizin dediði gibi gerçekten “þanslý bir nesil”dik.

KOMÝSYON (Sözlü Tarih Projesi’nden) 3

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 1 Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýný cümle içerisinde kullanalým. üniforma: þýk: pirilli: müfettiþ: nesil:

ETKÝNLÝK 2 Aþaðýda verilen sorularý parçaya göre yanýtlayalým. 1) Aziz'in okula baþlarken yaptýðý hazýrlýklar nelerdir ?

2) Aziz'in dedesinin ve arkadaþlarýnýn o yýllardaki okul kýyafetleri nasýlmýþ ?

3) Aziz’in dedesi çocukluðunda hangi oyunlarý oynuyormuþ ?

4) Öðretmen, öðrencilerine hangi cezalarý veriyormuþ ?

5) Çocuðun kendini çok þanslý ve mutlu hissetmesinin nedeni sizce ne olabilir ?

4

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 3 Bir zaman makinesiyle geçmiþe gittiðinizi ve anne ya da babanýzýn sýnýfýnda onlarýn arkadaþý olduðunuzu düþünelim. Onlara, okulda kullanmalarý için sizlerin þimdi kullandýðý hangi okul eþyalarýný götürmek isterdiniz? Neden?

ETKÝNLÝK 4 Ailenizden ve öðretmeninizden yardým alarak eski okullar ile þimdiki okullar arasýndaki farklýlýklarý ve benzerlikleri yazalým. Benzerlikler

Farklýlýklar

ETKÝNLÝK 5 Okula yeni baþladýðýnýz yýllarda sizleri en çok endiþelendiren ve sevindiren olaylarý hatýrlýyor musunuz? Bunlarý aþaðýdaki bölüme yazalým.

5

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 6

Ç

O

R

S

K

E

Ö

C

A

L

K

Ý

T

A

P

Ü

N

H

A

L

C

P

E

Z

T

D

L

G

E

Ü

R

D

A

Ý

E

Ý

T

N

G

A

P

H

M

U

V

F

E

N

D

E

F

T

E

R

L

D

K

E

J

B

L

V

Y

O

Yandaki bulmacada okul malzemelerimizin isimleri gizlenmiþtir. Okul malzemelerimizin isimlerini bulmacadan bularak bu isimlerin üzerlerini boyayalým.

ETKÝNLÝK 7 Okuduðumuz parçanýn öykü haritasýný çýkaralým. Parçada geçen temel olayýn yeri

Parçada geçen temel olay .............................

.............................

............................. .............................

Parçanýn adý

............................

............................. Parçada geçen kiþiler

.............................

Parçada geçen temel olayýn zamaný

.............................

.............................

.............................

.............................

6

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

SOY AÐACIM HAZIRLIK ÇALIÞMALARI Aþaðýdaki sorularý sözlü olarak yanýtlayalým, tartýþalým.

1) Babanýzýn babasý ile annenizin babasýnýn soyadlarý nelerdir ? 2) “Herkesin bir güzelliði vardýr.” deyiþine katýlýyor musunuz ? Niye ?

ÝKÝ GÜNDE BeÞ ÞEHÝT BÝLÝNMEYEN SÖZCÜK VE SÖZCÜK GRUPLARI Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýnýn anlamlarýný araþtýrarak bulalým.

ten :

soy:

birey :

nesil :

çaba :

BAK - ANLAT Yandaki resmi inceleyelim, tartýþalým.

Bu kiþilerin aralarýnda ne gibi bir akrabalýk iliþkisi olabilir?

7

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

SOY AÐACIM

Babama sordum bir gün: - Ben kime benziyorum? - Ah, güzel yavrum benim! Bak bana, benim de buðday rengi tenim. - Peki, niye benzememiþ o zaman týrnaklarým? - Babamýn da uzundur, parmaklarý caným. - AB grubunu nereden almýþ kaným? - Anneannen vermiþ, sana onu hediye Hem neden soruyorsun bunlarý, ne diye? - Ne sana, ne anneme tam olarak benzemem. Sana sormaktan baþka yoktu çarem. Resimlere bakýnca merakýmý çekiyor, Küçüklüðüm diðer bebeklere benziyor. - Büyüyünce ortaya çýkýyor farklýlýklar, Annenin babasýnda var iþte bu kalýn kaþlar. En iyisi seninle soy aðacý yapalým, Neren kime benziyor, iyice bir bakalým. Kocaman bir aðaç çizdik, yapraklarý iri iri Geniþ bir aileydik, boþ kalmadý hiçbiri. Aðacýn yapraklarý resimlere benzedi. Her bireyden bir özellik aldýðým söylendi. Hem annemi, hem de babamý çok seviyorum. Onlar olmasaydý eðer, ben olmazdým, diyorum. Neslini sürdürmek, her canlýnýn çabasý, Ýyi ki varmýþ dedelerim ve onlarýn babasý.

Gülnar Kandeyer

8

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 1 Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýný cümle içerisinde kullanalým. ten: soy: birey: nesil: çaba:

ETKÝNLÝK 2 Aþaðýda verilen sorularý parçaya göre yanýtlayalým. 1) Çocuk babasýna ne soruyor?

2) Çocuðun teninin rengi nedir?

3) Çocuk kan grubunu kimden almýþtýr?

4) Ýnsandaki farklýlýklar ne zaman ortaya çýkýyormuþ?

5) Her canlýnýn çabasý neymiþ?

9

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 3 Aþaðýda boþ býrakýlan yerlere birbirinden farklý fiziksel özelliklere sahip kiþilerin resimlerini bulup yapýþtýralým.

ETKÝNLÝK 4 Baþkalarýnýn farklýlýklarýný kabul etmek için aþaðýdakilerden hangilerine sahip olmamýz gerekir? Ýþaretleyelim.

Hoþgörü

Ýnsan sevgisi

Saygý

Uzlaþma

Ýyi niyet

Baþkalarýný önemseme

Kültür

Güzel konuþma

Ýkna kabiliyeti

10

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 5 Aþaðýda bulunan formlardan birincisini kendimiz için dolduralým. Diðer formu ise istediðimiz bir arkadaþýmýza sorarak onun için dolduralým. BENÝM

ARKADAÞIMIN

Adým Soyadým:

Adý-Soyadý:

Boyum:

Boyu:

Kilom:

Kilosu:

Göz rengim:

Göz rengi:

Saç rengim:

Saç rengi:

En sevdiðim oyun:

En sevdiði oyun:

En sevdiðim þarký:

En sevdiði þarký:

En sevdiðim hobim:

En sevdiði hobisi:

Duygusal özelliklerim:

Duygusal özellikleri:

Bu formlarý doldurduktan sonra kendimizin ve arkadaþýmýzýn özelliklerini teker teker karþýlaþtýralým. Sizce, sizi arkadaþýnýzdan ayýran en önemli özellikleriniz nelerdir?

11

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 6 Aþaðýdaki bulmacayý yanda verilen yönergeye göre dolduralým.

2 1. Babamýzýn kýz kardeþi

1

2. Babamýzýn erkek kardeþi 3. Annemizin erkek kardeþi 4. Amca ve dayýmýzýn eþi 5. Hala ve teyzemizin eþi

4

6. Annemizin kýz kardeþi

3 6

5

12

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

SERBEST

ÝSKELETÝMÝZ Vücudumuzda sert bir yapýya sahip, kemiklerden oluþan bir iskelet vardýr. Ýskeletimiz, bize destek saðlamasýnýn yanýnda, iç organlarýmýzý dýþ etkilerden korur ve hareket etmemizi saðlar. Ýskeletimizin temel kýsýmlarý; kafatasý, omurga, göðüs kafesi, kollar ve bacaklardýr. Ýskeletimizi meydana getiren kemikler; uzun kemikler, kýsa kemikler ve yassý kemikler olmak üzere üç çeþittir. Kafatasýmýzýn görevi, beynimizi dýþ etkilerden korumaktýr. Böylece, arkadaþlarýmýzla oynarken yanlýþlýkla baþýmýza gelen top, beynimize zarar vermez. Göðüs kafesi ise akciðerlerimiz ve kalbimiz gibi önemli organlarýmýzý korur. Omurgamýz, dik durmamýzý

13

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

saðlar. Kol ve bacak kemiklerimiz ise hareket etmemize yardýmcýdýr. Ýskeletimizde

birbirinden

farklý

206

kemik

vardýr.

Bu

kemiklerden

bazýlarý

vücudumuzun hemen hemen dörtte biri büyüklüðünde olabileceði gibi (uyluk kemiði), bazýlarý sadece “U” harfinin boyu kadar (üzengi kemiði) olabilmektedir. Tüm kemikler birbirlerine eklemlerle baðlanýr. Eklem, iki kemiðin birbirine baðlandýðý yerdir. Kemiklerin hareketi, eklemlerin yardýmýyla gerçekleþir. Ancak, eklemler ve kemikler tek baþlarýna hareket için yeterli deðildir. Kemiklere baðlý bulunan kaslarýn da harekette önemli bir rolü vardýr. Kaslar ve kemikler hareketi saðlayan yapýlar olmalarýnýn yanýnda, vücuda þeklini de verirler. Kaslar, lifli yapýdadýr. Bu liflerin kasýlýp gevþemesi kasýn hareketini saðlar. Egzersizle beslenme, kas ve kemik geliþimini etkileyen en önemli faktörlerdendir. Ancak, bu geliþimi olumsuz etkileyen bazý faktörler de mevcuttur. Bunlara örnek olarak; aðýr yük taþýma, yanlýþ oturuþ biçimi ya da uzun süre hareketsiz kalmak verilebilir.

IV. Sýnýf Fen Bilgisi (Tudem Yayýnlarý'ndan derlenmiþtir.)

14

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

KUÞLAR HAZIRLIK ÇALIÞMALARI Aþaðýdaki sorularý sözlü olarak yanýtlayalým, tartýþalým. 1) Ýnsanlar evlerinde hayvan besleme ihtiyacý duyarlar. Bunun ne gibi sebepleri olabilir? 2) Hayvanlarýn olmadýðý bir dünyada yaþamak ister miydiniz? Niye?

ÝKÝ GÜNDE BeÞ ÞEHÝT BÝLÝNMEYEN SÖZCÜK VE SÖZCÜK GRUPLARI Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýnýn anlamlarýný araþtýrarak bulalým.

kanat :

yarýþ:

uçurum :

naçar :

kurum:

BAK - ANLAT Yandaki resmi inceleyelim, tartýþalým.

Sizce resimdeki çocuk neler hissediyor?

15

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

KUÞLAR

Kuþlar uçar, Ben koþarým; Onlarýn kanatlarý var, Benim kanadým, kollarým. Kuþlar kanadýný çýrpar, Ben de kolumu sallarým... Uçun kuþlar, uçun kuþlar; Hepinizle yarýþým var!

Uçtu kuþlar, Ben de koþtum; Koþtum yarý yola kadar; Tam önüme bir uçurum çýktý, Orada kaldým naçar. Yok, çekemem öyle kurum! Ýsterseniz, haydi tekrar Yarýþýrýz... Uçun kuþlar! Tevfik Fikret

16

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 1 Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýný cümle içerisinde kullanalým. kanat : yarýþ: uçurum : naçar : kurum:

ETKÝNLÝK 2 Aþaðýda verilen sorularý parçaya göre yanýtlayalým. 1) Þair, hangi özelliklerini kuþlarýn özellikleriyle karþýlaþtýrýyor?

2) Þair, kuþlardan ne istiyor?

3) Þair, niye yarý yola kadar koþmuþtur?

4) “Yok, çekemem öyle kurum!” sözüyle þair neyi ifade ediyor?

5) Þiire, baþka bir baþlýk koyacak olsaydýnýz, baþlýðý ne olurdu?

17 1

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 3 Alfabemizdeki harflerle baþlayan kuþ türlerini araþtýrýp bulabildiklerimizi aþaðýya yazalým. A: ...............................

B: ..............................

C: ..............................

Ç: ...............................

D: ..............................

E: ..............................

F: ...............................

G: ..............................

H: ..............................

I: ...............................

Ý: ..............................

J: ..............................

K: ...............................

L: ..............................

M: ..............................

N: ...............................

O: ..............................

Ö: ..............................

ETKÝNLÝK 4 Çevremizde yaþayan herhangi bir kuþu gözleyip kuþun özelliklerini yazalým.

18

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 5 Aþaðýdaki tablodan öðretmeninizin söyleyeceði hayvanlarýn kesiþtikleri noktadaki eþyalarý bulalým. Bu eþyalarýn evde bulunduklarý ortamý ve kullaným amaçlarýný söyleyelim. Örnek: inek ve ayý = bilgisayar Bulunduðu ortam: Çalýþma odasý Kullaným amacý: Bilgiye elektronik ortamda ulaþmak, yazý yazmak ve oyun oynamak

19

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 6 Beslemek istediðimiz ya da sevdiðimiz bir hayvanýn resmini çizelim.

20 1

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ÖÐRETMEN HAZIRLIK ÇALIÞMALARI Aþaðýdaki sorularý sözlü olarak yanýtlayalým, tartýþalým. 1) Öðretmenlerimiz bize anne ve babamýz kadar yakýndýr. Onlardan neler öðreniyoruz?

2) Öðretmenlerimize her zaman saygýlý davranmamýzýn nedeni ne olabilir? BÝLÝNMEYEN SÖZCÜK VE SÖZCÜK GRUPLARI Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýnýn anlamlarýný araþtýrarak bulalým.

beceri:

çaðdaþ:

uygarlýk:

ulus:

özverili:

ÇAÐRIÞIM SÖZCÜKLERÝ Yandaki çiçeðin yapraklarýna “öðretmen” sözcüðüyle ilgili çaðrýþým sözcükleri yazalým.

Öðretmen

21

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ÖÐRETMEN Ýnsanlarýn kendilerini geliþtirerek toplum yaþamýna katýlmalarý, öðrenme yoluyla gerçekleþir. Ýnsanlýk tarihi boyunca bütün buluþlar, ilerlemeler öðrenme yoluyla mümkün olmuþtur. Öðrenmenin olduðu her yerde ise “öðretmen” vardýr. Bilen, bildiklerini öðretmezse öðretim iþi gerçekleþmez. Öðrenme iþi, ayrý bir beceri iþidir. Bu nedenle, toplum yaþamýnda öðretmen ve okulun ayrý bir yeri ve önemi olmak zorundadýr. Çünkü, çaðdaþ uygarlýk düzeyine ulaþmak, ancak çaðdaþ dünyanýn gerektirdiði bilgi ve becerilerin kazanýlmasýyla mümkündür. Öðretmenler, çaðdaþ dünyanýn gerektirdiði bu bilgi ve becerileri veren kiþilerdir. Topluma çaðdaþ, barýþçý, yurdunu ve ulusunu seven, saðlam karakterli insanlar yetiþtirmek için durmadan çalýþýrlar. Çocuklara ve gençlere; yaþamý sevmeyi, insanlarý

22

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

sevmeyi, baðýmsýz yaþamayý öðreterek onlarý toplum yaþamýna hazýrlarlar. Geleceðin doktorlarýný, öðretmenlerini, mühendislerini, hakimlerini, avukatlarýný, kýsaca her meslek grubundan insanlarý onlar yetiþtirirler. Geleceðin yöneticileri, onlarýn elinde þekillenmektedir. Bu yönüyle öðretmenler, bir ulusun geleceðini de hazýrlayan kiþilerdir. Öðretmenlik mesleði, bu özellikleri bakýmýndan “toplum mühendisliði” olarak algýlanmaktadýr. Atatürk, Türk Ulusu’nun kurtarýcýsý ve baþöðretmeni olarak öðretmenlere þöyle seslenmiþtir: -Öðretmenler! Yeni kuþaðý, Cumhuriyet'in özverili öðretmen ve eðitimcileri olarak sizler yetiþtireceksiniz. Yeni kuþak, sizin eseriniz olacaktýr. Toplum yaþamý için böylesine önem taþýyan öðretmenlerimize deðer vermek, saygý göstermek, onlarý anýmsamak biz çocuklarýn en önemli görevlerindendir. Bunu unutmayalým!

“Belirli Günler ve Haftalar” Yuva Yayýnlarý (Düzenlenmiþtir.)

23

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 1 Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýný cümle içerisinde kullanalým. beceri: çaðdaþ: uygarlýk: ulus: özverili:

ETKÝNLÝK 2 Aþaðýda verilen sorularý parçaya göre yanýtlayalým. 1) Ýnsanlarýn öðrenme yoluyla elde ettikleri kazanýmlar nelerdir?

2) Çaðdaþ uygarlýk düzeyine ulaþmak neyle mümkündür?

3) Öðretmenler nasýl bir insan tipi yetiþtirmek için çalýþýrlar?

4) Öðretmenliðin “toplum mühendisliði” olarak algýlanma sebebi neymiþ?

5) Atatürk öðretmenlere, “Yeni kuþak, sizlerin eseri olacaktýr.” demekle neyi kastetmiþtir?

24 1

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 3 Aþaðýdaki anahtar sözcükleri kullanarak dört dizelik bir þiir yazalým. okul

sevgi

bilgi

öðretmen

ETKÝNLÝK 4 Kullanýldýðý cümleye göre aþaðýdaki sözcüklerin yerlerine yazýlabilecek olanlarý balýklardan seçip yazalým. cesur : ..................

faydalý : ..................

kaybetmek : ..................

hikaye: ..................

kanun : ..................

hür

: ..................

acele : ..................

þüphe : ..................

konut

: ..................

ev

öykü

kuþku

özgür

yasa

çabuk

yararlý yürekli

yitirmek

25

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 5 Aþaðýdaki harfleri kullanarak dört farklý sözcük elde edelim.

B L

Ý

G

Ý ETKÝNLÝK 6

Aþaðýdaki bölümlerde yer, konu ve kahramanlar verilmiþtir. Her bölümden istediðimiz birini seçerek bir hikaye oluþturalým. yer

konu

kahramanlar

·sýnýf

·yardýmlaþma

·Ali ile Ayþe

·ev

·çalýþkanlýk

·Öðretmen ile öðrenci

·okul

·sorumluluk

·Anne ile çocuk

26

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 7 Sýnýfýmýzda bizi etkileyen bir olayý hatýrlayarak, aklýmýzda kalanlarýn resmini aþaðýdaki boþluða çizelim.

27

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

KALBÝMÝZÝN SESÝ HAZIRLIK ÇALIÞMALARI Aþaðýdaki sorularý sözlü olarak yanýtlayalým, tartýþalým. 1) Vücudumuzdaki organlarýmýzýn isimlerini biliyor muyuz? Bunlar nelerdir? 2) Kalbimizin, vücudumuzdaki yeri nerededir ve görevleri nelerdir?

ÝKÝ GÜNDE BeÞ ÞEHÝT BÝLÝNMEYEN SÖZCÜK VE SÖZCÜK GRUPLARI Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýnýn anlamlarýný araþtýrarak bulalým.

damar:

fedakar:

organ:

fonksiyon:

enerji:

ÇAÐRIÞIM SÖZCÜKLERÝ Yandaki þekillerin içerisine kalbimizle ilgili çaðrýþým

Kalp

sözcükleri yazalým.

28

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

Tikak T

Tik k a T

Tik

Tak

KALBÝMÝZÝN SESÝ Çok korktuðumuz, heyecanlandýðýmýz veya koþtuðumuz zaman göðsümüzde “küt küt” diye hýzla çarpan bir ses duyarýz. Bu ses, kalbimizin sesidir. Bizim için gece gündüz demeden çalýþan kalbimizin sesi... O, biz uyurken uyumaz, dinlenirken dinlenmez. Biz, bazen iþlerimizi aksatabiliriz veya erteleyebiliriz; fakat o, asla iþini aksatmaz. Saat gibi týkýr týkýr çalýþýr. Yalnýz bir farkla: Saat geri kalabilir, hatta durabilir; o ise asla geri kalmaz ve durmaz. Ta ki ölünceye kadar. Peki, bize sürekli hayat pompalamakla görevlendirilen bu organýmýzý ne kadar tanýyoruz? Kalbimiz nasýl çalýþýyor? Bizim için nasýl bir anlam taþýyor? Gelin birlikte, bu organýmýzý daha yakýndan tanýmaya çalýþalým: Kalbimiz, göðüs boþluðunda, iki akciðer arasýnda ve göðüs kemiðinin hemen altýnda bulunur. Büyüklüðü, yaklaþýk bir yumruk kadardýr. Aðýrlýðý yine yaklaþýk olarak erkeklerde

29

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

300 gram, bayanlarda ise 250 gramdýr. Kalbimizin asýl görevi, kanýn damarlar içerisinde hiç durmadan dolaþmasýný saðlamaktýr. Kalbimiz, bir ömür boyu bize hizmet eden en fedakar organlarýmýzdandýr. Mükemmel bir motor gibi çalýþýr. O, gündüz dakikada yaklaþýk 70 defa atarken, gece biz uyurken dakikada yaklaþýk 55 defa atar. Kalbimiz, yediðimiz besinleri en uygun þekilde vücut hücrelerimize daðýtýr. Ayný zamanda akciðerlerimizden gelen oksijeni de hücrelerimize gönderir. Böylece vücut fonksiyonlarýmýz için gerekli enerjinin üretilmesini saðlar. Bu enerji sayesinde konuþabilir, oyun oynayabilir ya da yüzebiliriz. Kalbimiz, çok uzun bir kanal sistemine kan gönderir ki bu sistemi oluþturan damarlar uç uca eklendiðinde uzunluðu ortalama 268 000 kilometreyi bulur. Dünyanýn çevresi yaklaþýk 40 000 kilometredir. Yani bir insandaki damarlarý uç uca eklediðimizde dünyanýn etrafýný altý yedi defa sarabilir. Kalp, kaný öyle güçlü pompalar ki bu kan, bütün damarlarda dolaþýr. Sonra kalbe geri döner. Kanýn bütün bu yolculuðu, on üç dakika gibi kýsa bir sürede gerçekleþir. Dünyada pek çok canlýnýn bir kalbi vardýr. Ancak, bu canlýlarýn kalpleri deðiþik boyutlarda ve yapýlarda olabilir. Fakat, her canlýdaki kalbin görevi ortaktýr: Ait olduðu canlýya hayat vermek. Kalbimizin saðlýðýna önem verelim ve ona iyi bakalým.

Zafer Zengin (Düzenlenmiþtir.)

30

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 3 Gün boyunca yaptýðýmýz iþleri, oynadýðýmýz oyunlarý düþünerek aþaðýdaki cümleleri tamamlayalým. Bu sabah ............................................................................................... Okula gitmeden önce .............................................................................. Yarýn okuldan dönünce ............................................................................ Annemle ............................................................................................... Þimdi ................................................................................................... Akþam olunca ........................................................................................

ETKÝNLÝK 4 Aþaðýdaki bulmacayý yandaki yönergeye bakarak dolduralým.

1

K

A

L

2

K

A

L

3

K

A

L

4

K

A

L

5

K

A

L

6

K

A

L

7

K

A

L

1. Yazmaya yarayan þey 2. Ýnce olmayan 3. Futbolda topun içinden geçip gol olduðu direklerin tümü 4. Vücudumuzun bele yakýn bir bölümü 5. Aðýr bir þeyi kaldýrmak için kurulan sistem 6. Dövüþ sýrasýnda arkasýna sýðýnýp korunmaya yarayan þey 7. Pek çok kiþinin bir arada bulunmasý

32

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 5 Aþaðýdaki sözcükleri kullanarak kýsa bir hikaye yazalým.

terlemek

heyecanlanma

hasta kalp

oyun

yorgunluk

ETKÝNLÝK 6 “Kalp” sözcüðü ile ilgili ikiþer tane deyim ve atasözü araþtýrýp bulalým. Bunlarý aþaðýya yazalým. Deyim

Atasözü

33

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

AÝLEMÝZLE YAÞAM HAZIRLIK ÇALIÞMALARI Aþaðýdaki sorularý sözlü olarak yanýtlayalým, tartýþalým. 1) Çocuk, anne ve baba arasýndaki iliþkiler nasýl olmalýdýr? 2) Anne, baba ve çocuklar mutlu olmak için neler yapýlmalýdýrlar?

ÝKÝ GÜNDE BeÞ ÞEHÝT BÝLÝNMEYEN SÖZCÜK VE SÖZCÜK GRUPLARI Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýnýn anlamlarýný araþtýrarak bulalým.

bencil:

yüz hatlarý:

mucizevi:

ýskalamak:

BAK - ANLAT

Size göre mutluluðun sýrrý nedir?

34

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

AÝLEMÝZLE YAÞAM Nedendir bilinmez: Ýnsanlar, yabancýlara karþý nazik ve düþüncelidirler de en yakýnlarýna gelince davranýþlarýna pek aldýrmazlar. Aslýnda ortada kötü bir niyet yoktur; sadece onlarý fazla benimsemekten ileri gelir bu hatalar. Sevgili Çocuklar! Siz böyle bir hataya sakýn düþmeyin. Bir diðerine saygýlý olma, düþünceli davranma ve bencil olmama gibi kurallarýn, aile içinde de iþlediðini unutmayýn. “Nasýl olsa onlarý sevdiðimi biliyorlar.” hatasýna düþmeyin. Gencimiz, yaþlýmýz, hepimiz sevilmek isteriz. Daha da önemlisi, sevildiðimizi bilmek ve görmek isteriz. Onun için annenizin yanýndan geçerken, içinizden onu öpmek geldiyse, sakýn kendinizi tutmayýn ve onu öpün. Babanýza sarýlýverin aklýnýza estikçe. O sert görünüþlü adamýn yüz hatlarýnýn mucizevi bir biçimde yumuþayýverdiðini kendi gözlerinizle göreceksiniz. Sevginizi, iyi davranýþlarýnýzý ertelemeyin. Sevin, mutlu edin, mutlu olun. En büyük özeni yakýnýnýzdakilere gösterin. Aile yaþamýnda gürültüler, patýrtýlar, kavgalar, küsmeler olacaktýr. Bu da çok normal bir durumdur. Demek istediðim, piþmanlýk duymamak için, “keþke” dememek için bu uyarýlarý zihninizin bir köþesine yerleþtirin ve sýrasý geldiðinde “ýskalamayýn”. Aile yaþamýnda tartýþmalar olduðu gibi, sarýlýp öpüþmeler de var. Her ikisini de yaþayýn. Çünkü, yaþam budur çocuklar. Ýpek Ongun “Bir Pýrýltýdýr Yaþamak” 35

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 1 Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýný cümle içerisinde kullanalým.

bencil: yüz hatlarý: mucizevi: ýskalamak:

ETKÝNLÝK 2

Aþaðýda verilen sorularý parçaya göre yanýtlayalým. 1) Ýnsanlar, yabancýlara karþý nazik ve düþünceli iken yakýnlarýna karþý böyle deðildir. Niye?

2) Yazar, aile içinde uyulmasý gereken hangi kurallardan bahsediyor?

3) Aile yaþamýnda “çok normal” olarak gösterilen davranýþlar nelerdir?

4) “”Keþke” dememek için bu uyarýlarý zihninizin bir köþesine yerleþtirin ve sýrasý geldiðinde “ýskalamayýn”.” ifadesinde anlatýlmak istenen nedir?

5) Ýnsanlarýn, yakýnlarýna daha düþüncesiz davrandýklarý fikrine katýlýyor musunuz? Yaþantýmýzdan bir örnekle bu durumu açýklayalým.

36

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 3 Aþaðýda verilen yarým býrakýlmýþ öyküyü kendimize göre tamamlayalým. Sevginin Gösterildiði An O akþam vücudumda biraz halsizlik olduðunu hissettim. Yemeðimi iþtahsýzca yediðimi gören annem, alnýma elini dayadý. Babam da ellerimi avuçlarýnýn içine aldý. Telaþla bana baktýlar. Annem: - Biraz ateþin var! dedi.

ETKÝNLÝK 4 Aþaðýda anlamlarý verilen deyimleri araþtýrýp bulalým. Bulduðumuz deyimleri yanda ilk sözcükleri verilen boþluklara yazalým. Deyimler

Anlamlarý

Dil ........................... Ýðne ........................

Çok yalvarmak .........................

Çok zayýflamak

Gözü ........................ .........................

Çok uyanýk olmak, aldanmamak

Aðzý .........................

Çok þaþýrmak

Can ................ .........

......................... ......................

Büyük bir dikkatle dinlemek

37

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 5 Aþaðýda eksik býrakýlmýþ cümleleri uygun sözcüðü bularak tamamlayalým. hoþgörülü

sorumluluklarý

piþmanlýk

iþ bölümü

tartýþmalar

Ailelerde herkes kendine düþen ..................... yerine getirmelidir. Her ailede bir ....... ............... olmalýdýr. Aile bireyleri birbirlerine karþý .................... olmak zorundadýr. Aile içindeki sevgi gösterileri gibi .................... da doðaldýr. ...................... duymamak için sözlerimize ve davranýþlarýmýza dikkat etmeliyiz.

ETKÝNLÝK 6 Aþaðýdaki cümleleri okuyarak bir paragraf oluþturacak þekilde olay sýrasýna göre numaralandýralým. Oðlundan kendisi için kýr çiçekleri toplamasýný istemiþ. Bir zamanlar yüreði sevgi dolu, küçük bir çocuk varmýþ. Çünkü onun yüreði, çiçek koparmaya uygun deðilmiþ. Bu çocuk, annesiyle birlikte, küçük bir kulübede yaþarmýþ. Fakat o bir tek çiçek bile koparamamýþ. Günlerden bir gün annesi hastalanmýþ.

38

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 7 Aþaðýdaki kelimelerin zýt (karþýt) anlamlarý yanlarýnda karýþýk olarak verilmiþtir. Sözcüklerin zýt anlamlýsýnýn yanýndaki harfi, baþtaki pembe renkli boþluklara yerleþtirerek þifreyi çözelim.

Kelime

Zýt Anlamlýsý

Zengin

D

Verici

Korkak

L

Tutumlu

Geçmiþ

Ý

Beyaz

Alýcý

B

Suçlu

Tam

R

Çirkin

Geçici

L

Acemi

Savurgan

Ö

Özgür

Savruk

Ý

Yoksul

Masum

S

Cimri

Siyah

Ý

Gelecek

Güzel

Y

Çalýþkan

Cömert

N

Kalýcý

Tutsak

K

Cesaretli

Tembel

E

Kaba saba

Tecrübeli

E

Düzenli

Zarif

Ý

Eksik

39

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ATATÜRK'ÜN ÝNSAN SEVGÝSÝ VE EVRENSELLÝK KONUSUNDAKÝ GÖRÜÞLERÝ HAZIRLIK ÇALIÞMALARI Aþaðýdaki sorularý sözlü olarak yanýtlayalým, tartýþalým. 1) Atatürk'ün Türk Ulusu’na yaptýðý hizmetlerden örnekler verelim. 2) Bir Türk için Atatürk, çok önemli bir kiþiliktir. Niçin?

ÝKÝ GÜNDE BeÞ ÞEHÝT BÝLÝNMEYEN SÖZCÜK VE SÖZCÜK GRUPLARI Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýnýn anlamlarýný araþtýrarak bulalým.

evrensel:

hümanist:

ilke:

fedai:

kaygý:

BAK - ANLAT Yandaki resmi inceleyelim ve ne anlatmak istediðini sýnýfýmýzda tartýþalým.

40

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ATATÜRK'ÜN ÝNSAN SEVGÝSÝ VE EVRENSELLÝK KONUSUNDAKÝ GÖRÜÞLERÝ Atatürk'ün düþünceleri, “milli” ve “evrensel” olmak üzere ikiye ayrýlýr. Türk Ulusu’nun kurtuluþu ve yükseliþi konusundaki düþünceleri, onun milli yönünü gösterir. Evrensel düþünceleri ise insanlýkla ilgilidir. Atatürk'ün insanlýk anlayýþý, onun ulusal olduðu kadar hümanist ve evrensel olan anlayýþýnýn da en canlý ilkesiydi. Bu ilkeyi gerek içerde, gerek dýþarda “Yurtta barýþ, dünyada barýþ!” diye yansýtmýþtýr. Atatürk'e göre Türkiye, dünya devletler ailesinin bir üyesidir. Türkiye'nin bu ailedeki görevi, kendisi ve kendisinin dýþýndaki diðer devletlerin barýþ içinde mutlu bir þekilde yaþamalarý için çalýþmaktýr. Atatürk, bunu þu sözlerle anlatmaktadýr: “Bugün, bütün dünya uluslarý aþaðý yukarý birbirleriyle akraba olmuþlardýr. Bu nedenle

41

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

insan, baðlý olduðu ulusun mutluluðunu düþündüðü kadar dünya uluslarýnýn huzur ve mutluluðunu da düþünmelidir”. Atatürk:”Dünyanýn filan yerinde bir rahatsýzlýk varsa, bana ne dememeliyiz. Böyle bir rahatsýzlýk varsa, týpký kendi aramýzda olmuþ gibi onunla ilgilenmeliyiz. Olay ne kadar uzak olursa olsun, esastan þaþmamak gerekir. Ýþte bu düþünüþ; insanlarý ve hükümetleri bencillikten kurtarýr.” demiþtir. Atatürk'ün bu sözleri, bütün insanlarýn her türlü kaygýdan uzak, sevgi, saygý ve barýþ ortamý içinde yaþamalarý gerektiðini ortaya koymuþtur. Ayný zamanda o, her zaman insan ve yurt sevgisini içinde taþýmýþ bir lider olarak þunlarý söylemiþtir: “Yurt Topraðý! Sana her þey feda olsun. Kutlu olan sensin. Hepimiz senin için fedaiyiz. Fakat sen, Türk Ulusu’nu sonsuza kadar yaþatmak için verimli kalacaksýn.” Görüldüðü gibi Atatürkçülükte insanlarýn baþta gelen görevi, ulusunu ve yurdunu sevmektir. Hiçbir sevgi, ulus ve yurt sevgisinin üzerinde deðildir. Ulus ve yurt sevgisi ile beslenenler ise evrensel sevginin ne demek olduðunu bilen kiþilerdir. Kendi yurduna ve dolayýsýyla

insanlýða

hizmet

eden

kiþiler,

Atatürkçü

düþüncede

deðerli

birer

kahramandýrlar.

Enver Ziya Karal “Atatürk’ten Düþünceler” (Düzenlenmiþtir.)

42

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 1 Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýný cümle içerisinde kullanalým. evrensel: hümanist: ilke: fedai: kaygý:

ETKÝNLÝK 2 Aþaðýda verilen sorularý parçaya göre yanýtlayalým. 1) Atatürk'ün düþünceleri kaç kýsma ayrýlabilir? Bunlarý yazalým.

2) Atatürk, bütün insanlarýn barýþ içinde yaþamalarý gerektiðini hangi özdeyiþiyle vurgulamýþtýr?

3) Atatürk'e göre insanlarýn ve uluslarýn bencillikten kurtulabilmelerinin yolu nedir?

4) Atatürk yurt topraðýna olan sevgisini, onu her þeyin üstünde tuttuðunu hangi sözlerle belirtmiþtir?

5) Atatürk'ün insan, ulus, yurt sevgisi ve evrensellik konusundaki düþüncelerini göz önüne alarak onun nasýl bir lider olduðunu yazalým.

43

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 3 Atatürk'ün Türk Ulusu için yaptýðý yeniliklerden beþ tanesini yazalým.

ETKÝNLÝK 4 Aþaðýda verilmiþ olan kimlik belgelerinin birini Atatürk için, diðerini ise kendimiz için dolduralým.

Kimlik Kartý Adý

:................................

Soyadý

:................................

Doðum Yeri

:................................

Doðum Tarihi

:................................

Anne Adý

:................................

Baba Adý

:................................ Kimlik Kartý

Adý

:................................

Soyadý

:................................

Doðum Yeri

:................................

Doðum Tarihi

:................................

Anne Adý

:................................

Baba Adý

:................................

44

Benim Resmim

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 5 Atatürk'ün parçada geçen özdeyiþinden baþka aklýmýza gelen üç deðiþik özdeyiþini aþaðýdaki boþluklara yazalým.

ETKÝNLÝK 6 Aþaðýdaki çocuk, Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Ulu Önder Atatürk'ün zihnimizde çaðrýþtýrdýklarýný düþünce bulutlarýna yazmamýzý istiyor. Haydi, düþünce bulutlarýný dolduralým.

45

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

SERBEST CUMHURÝYET BAYRAMI Yurdumun her yanýnda, Neþe, sevinç var bugün. Türk'ün asil kanýnda, Onur, gurur var bugün... Yirmi Dokuz Ekimde Cumhuriyet Bayramý, Hep izinde yürüyor, Ata'nýn torunlarý... Özgürlük, baðýmsýzlýk, Cumhuriyetle geldi; Ülkemin her yanýnda Yer yerinden inledi... Ýzmir'de, Erzurum'da Dalgalandý hep bu ses, Cumhuriyete koþtu Anadolu'da herkes... Yaþa, var ol ey Ata'm! Her an yücelerdesin, Ebedi var olacak Cumhuriyetle sesin...

Fotoðraf: TAK

Bahri Köksal

46

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

TANIMADIÐIMIZ DOSTLAR HAZIRLIK ÇALIÞMALARI Aþaðýdaki sorularý sözlü olarak yanýtlayalým, tartýþalým. 1) Ülkemizde yetiþen bitki çeþitleri ile ülkemizde yaþayan hayvan türlerine örnekler verelim. 2) Ülkemizde, neslinin tehlikede olduðu bitki ve hayvan türleri var mýdýr? Varsa bunlar nelerdir?

ÝKÝ GÜNDE BeÞ ÞEHÝT BÝLÝNMEYEN SÖZCÜK VE SÖZCÜK GRUPLARI Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýnýn anlamlarýný araþtýrarak bulalým.

seminer:

sunum:

laden:

ender:

batsalli:

BAK - ANLAT Yandaki resimleri inceleyip, bu bitkilerin ortak özelliklerini

Papatya

Alevkaya Sinekkapaný

Soluk Kýbrýs Göbekotu

sýnýfýmýzda tartýþalým.

Kýbrýs Pimpinelasý

47

Kýbrýs Karanfili

Kýbrýs Beyaz Kekiði

Deðirmenlik Adaçayý

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

TANIMADIÐIMIZ DOSTLAR Okulumuzun salonunda, “Ülkemizdeki Bitkiler ve Hayvanlar” konulu bir seminer için toplanmýþtýk. Karþýmýzdaki üç genci dinlemek için sabýrsýzlanýyorduk. Önümüzdeki beyaz perdeye aktarýlan ilginç çiçek, böcek ve hayvan resimlerini hayranlýkla izliyorduk. Seminere, genç bir bey bizi selamlayarak baþladý. Bir masa üzerine kurulan bilgisayardan, önümüzdeki beyaz perdeye, yazý ve resimler aktarýlarak sunum baþladý. Genç adam: “Çocuklar, bu ülkeyi bizden baþka, bizimle paylaþan canlýlar da vardýr. Bu vatan, bizim olduðu kadar onlarýn da vatanýdýr. Ovadaki tilkinin, bir aðacýn dalýnda öten saksaðanýn, bir buðday tanesini taþýyan karýncalarýn, avucumuzda taþýmaya bayýldýðýmýz uðurböceðinin, resminden bile irkildiðimiz Kýbrýs engereðinin, güler yüzlü papatyalarýn ve karagöz çiçeklerinin de vataný deðil midir bu topraklar? Hepimiz hep bir aðýzdan “Evet!” diye haykýrdýk. Sanki bu gerçeði aklýmýzdan hiç geçirmemiþiz gibi bir an utandýðýmýzý hissettik. Evet, bu ülkede bizimle yaþayan “canlý dostlarýmýz” vardý. Genç adam, anlatmaya devam etti: “Bir ülkede yetiþen bitkilerin hepsine, bitki örtüsü yani; flora denir. Kuzey Kýbrýs'ýn florasý yaklaþýk 1300 türden oluþmaktadýr. Kuzey Kýbrýs'ýn bitki örtüsünü genel olarak, kýzýl çam

ve

serviden

oluþan

ormanlýk

alan

ile

maki

alanlarý

oluþturmaktadýr. Maki bitki topluluðu; harup, zeytin, sandal aðacý, sakýzaðacý, mersin ve laden türlerinden oluþmaktadýr. Çiçek açma mevsiminde ise ülkemiz, kýrmýzý renkli gelincik, sarý çiçekli hardal (lapsana) ve rengarenk papatyalar ile çok güzel bir renk cümbüþü yaþamaktadýr. Ülkemizde koruma altýnda olan bitki türlerinden çoðu, yasak olmasýna raðmen doðadan toplandýðý için ne yazýk ki, tehlike altýndadýrlar. Bu bitkiler, doðal önemleri dýþýnda turistik ve kültürel açýdan da önemli deðerlerimizdendir. Bu yüzden onlarý koparmamalý, korumalý ve yaþatmalýyýz. Koruma altýndaki en önemli bitki türlerimizin baþýnda, “Medoþ lalesi” gelmektedir. Medoþ Laleleri, þubat ve mart aylarýnda Avtepe, Çamlýbel, Tepebaþý bölgelerinin tarým dýþý alanlarýnda yaygýn olarak görülür. Diðer bir önemli bitki türümüz ise mart - nisan aylarýnda

48

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

görülen ve bir çeþit orkide olan “Kýbrýs Ofrisi”dir. Medoþ laleleri ile Kýbrýs Ofrisi yalnýzca ülkemizde yetiþen bitki türleridir.” Genç adamýn anlattýklarýndan oldukça etkilenmiþtik. Karþýmýza o kadar güzel çiçek resimleri geliyordu ki, bu çiçekleri çevremizden anýmsamaya çalýþýyorduk. Bu görüntülerden sonra bize sunumu yapan gençlerden birisi: -Bu çiçeklerden hangilerini görmüþ olabilirsiniz? diye sordu. Pek çok çiçek türünü hatýrlayamadýðýmýzdan kesin yanýtlar veremedik. Bunun üzerine sunumu yapan kiþi: “Çocuklar, demek ki doða kendisini tanýmamýzý bekliyor. Doðamýzý tanýyýn, temiz havasýný soluyup, ender yetiþen bitki türlerini inceleyin.” dedi. Karþýdaki görüntüde ise þimdi rengarenk uçuþan kelebekler vardý. Sunumu yapan kiþi: -Kelebekler, herkes tarafýndan bilinen ve sevilen böceklerdir. Kýbrýs'ta 52 tür kelebek yaþar. Þu gördüðünüz kelebek ise sadece ülkemizde yaþamaktadýr ve adý da “Maniola Cypricola (maniyola siprikola)”dýr. Kelebeklerin kanatlarý çok hassastýr, üzerlerinde pullar vardýr. Kanatlarýna dokunulduðu zaman bu pullar döküldüðü

için

kelebekler

uçamazlar.

Bu

nedenle

kelebeklerin

kanatlarýna

dokunulmamalýdýr. Anlatýlanlar karþýsýnda hayrete düþmüþtük. Þimdi de kýpkýrmýzý bir uðurböceði resmi duruyordu karþýmýzda. Konuþmacý: -Kýbrýs'ta yaþayan 35 farklý türde uðurböceði vardýr. Uðurböcekleri, insanlar tarafýndan çok sevilir ve bunlarýn insanlara

uður

uðurböceklerine olabilirsiniz.

getirdiklerine “Babavura”

Uðurböcekleri,

inanýlýr. dendiðini

faydalý

Çevremizde, de

duymuþ

böceklerdir.

Bu

böcekler, sebze veya meyvelere zarar veren bazý böcekleri yiyerek beslenirler. Karþýdaki beyaz perdede çok tanýdýk bir hayvan türü belirince hep birlikte alkýþlayýp: “Ýþte Caretta Caretta (Karetta

Karetta)!”

dedik.

Adam,

çok

neþelenmiþti.

Sözlerine devam etti: -Hepinizin bildiði gibi, Kuzey Kýbrýs sahillerine yumurtlayan Caretta Caretta’lar, bir deniz kaplumbaðasý türü olup koruma altýna alýnmýþlardýr. Bu hayvanlar, yaþamlarýnýn

49

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

büyük

bir

kýsmýný

denizde

geçirirler.

Sadece

yumurtlamak için kumsala çýkarlar, yumurtalarýný býrakacak temiz ve güzel bir kumluk alan ararlar. Yumurtalarýný, kazdýklarý büyük bir çukur içerisine býraktýktan sonra tekrar denize dönerler. Yuvalara býrakýlan kaplumbaða yumurtalarý, 50 gün sonra açýlýr ve ortaya çok güzel görünümdeki kaplumbaða yavrularý çýkar. Yuvadan çýkan yavrular, denize yönelirler ve olgunlaþýncaya kadar denizde yaþarlar. Yaklaþýk 25-30 yýl sonra büyümüþ olan bu yavrular, yumurtadan çýktýklarý ayný sahile yumurtlamak üzere geri dönerler. Bu bilgilerin bize çok ilginç geldiðini gören konuþmacý, “Çocuklar, Alagadi'de Kaplumbaðalarý Koruma Derneði'ne ait, Kaplumbaða Evi'ni ziyaret etmenizi öneririm.” dedi. Önümüze

gelen

baþka

bir

görüntü

ise

hepimizi

dakikalarca güldürmüþtü. Dönüp bize bakan üç arkadaþtý bunlar. Gülüþmelerimiz bittikten sonra konuþmacý: -Çocuklar, Karpaz Yarýmadasý'nda yaþayan çok sayýda yabani eþek vardýr. Oldukça uzun kulaklarý olan bu eþeklerin sayýsýnýn yaklaþýk olarak 800 olduðu tahmin edilmektedir. Karpaz bölgesine gittiðinizde, bu eþeklere grup olarak veya çift olarak rastlayabilirsiniz, dedi. Bu sunumdan hepimiz çok etkilenmiþtik. Ülkemizde, bizden baþka ne kadar da çok canlý varmýþ! Onlarý yeni tanýmýþ gibi kucaklamak istedim. Onlarý, “Hoþ geldin sevgili orkide ve Medoþ Lalesi, hoþ geldin sevgili batsalli yýlan, hoþ geldin sevgili kelebecik, hoþ geldin Karetta Karetta ve hoþ geldin annemin ‘Horoz Lalesi’ dediði kýrmýzý renkli gelincik...” diyerek sessizce selamladým. KOMÝSYON

50

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 1 Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýný cümle içerisinde kullanalým. seminer: sunum: laden: ender: batsalli:

ETKÝNLÝK 2 Aþaðýda verilen sorularý parçaya göre yanýtlayalým. 1) Çocuklar, okulun salonunda niye toplanmýþtý?

2) Sunumu yapan kiþi, bu vatanda bizden baþka kimlerin yaþadýðýndan bahsediyor?

3) Ülkemizde, bazý bitki türlerinin koruma altýna alýnmasýnýn sebebi nedir?

4) Caretta Caretta'larla ilgili anlatýmdan etkilenen çocuklara, sunumu yapan kiþi nasýl bir öneride bulunuyor?

5) Karpaz'da yaþayan eþeklerin iki özelliðini yazýnýz.

51

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 3 Parçada adý geçen ve yalnýz ülkemizde bulunan bitki ve hayvanlarýn isimlerini aþaðýdaki boþluklara yazalým.

Bitki Ýsimleri

Hayvan Ýsimleri

......................................

......................................

......................................

......................................

......................................

......................................

......................................

......................................

......................................

......................................

ETKÝNLÝK 4 Aþaðýda verilmiþ niteliklere uygun hayvanlarý resimleri ile eþleþtirelim.

Uysal

Çalýþkan

Ýnatçý

52

Ürkek

Kurnaz

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 5 Aþaðýda verilmiþ boþluklara ülkemizde ya da dünyada nesli tükenen veya tükenmekte olan hayvanlardan iki tanesinin ismini yazalým. Bu hayvanlarýn nesillerinin tükenmesine sebep olan olaylarý araþtýrýp yazalým.

Hayvanýn ismi: ................................

Hayvanýn ismi: ................................

Neslinin tükenme nedeni:

Neslinin tükenme nedeni:

.....................................................

.....................................................

.....................................................

.....................................................

....................................................

....................................................

ETKÝNLÝK 6 Aþaðýda bazý hayvanlarýn kendilerini tanýtmak için bize seslendiklerini görüyoruz. Hayvanlarýn bize sesleniþlerine bakarak bunlarýn neler olduklarýný bulalým. Ormanda yaþarým hayvanlarýn kralýyým.

Kafeslerde evinizin en güzel köþesinde bulunurum. Güzel sesimle etrafý

................................................

þenlendiririm.

Daðlarda yaþarým, havucu çok

................................................

severim, uzun kulaklarým var.

Denizlerin en sevimli balýðýyým.

................................................

Çocuklarý çok severim, gemilerle Ýnsanlarýn en sadýk dostuyum. Evlerin

yarýþmak en büyük zevkimdir.

bekçisiyim. ................................................

................................................

53

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

BEN, MUSTAFA KEMAL HAZIRLIK ÇALIÞMALARI Aþaðýdaki sorularý sözlü olarak yanýtlayalým, tartýþalým. 1) Çok baþarýlý bir subay olan Atatürk, zamanýndaki padiþahla niçin anlaþmazlýða düþmüþ olabilir? Araþtýrýp tartýþalým. 2) Atatürk, hangi tarihte öldü? Bu yýl Atatürk'ün kaçýncý ölüm yýldönümüdür?

ÝKÝ GÜNDE BeÞ ÞEHÝT BÝLÝNMEYEN SÖZCÜK VE SÖZCÜK GRUPLARI Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýnýn anlamlarýný araþtýrarak bulalým.

göðüs germek:

akademi:

güvence:

istiklal:

vicdan:

BAK - ANLAT Yandaki resmi inceleyelim ve sýnýfýmýzda tartýþalým.

54

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

BEN, MUSTAFA KEMAL Size hayat hikayemi anlatmak istiyorum. En baþýndan... 1881 yýlýnda Selanik'te doðduðumu hepiniz biliyorsunuz. Selanik, þimdiki modern Türkiye'nin topraklarýnda deðil. Ama yakýn... Selanik o zamanlar Osmanlý Ýmparatorluðu topraklarý içindeydi. Biliyorum, doðduðum ev þimdi bir müze. O evde babam Ali Rýza Efendi, annem Zübeyde Haným ve kardeþim Makbule ile güzel günlerimiz geçmiþti. Unutmadan söyleyeyim, o zamanlar yalnýzca Mustafa'ydým. Ben de sizler gibi çocuktum. Oyunlar oynadým, küçük yaramazlýklar yaptým, gezip dolaþtým, ama her zaman derslerime çalýþtým, okulumu ise hiç aksatmadým. Bu yüzden babam hep: “O, büyük adam olacak, göreceksiniz!” derdi. Okuduðumu, askeri ve siyasi hayatýn en yüksek yerlerine kadar çýktýðýmý tüm dünya gördü. Ama ne yazýk ki babam göremedi. Çünkü o, ben daha yedi yaþýndayken öldü.

55

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

Babam, okumamý çok istiyordu. Annem ise beni okutmak için her türlü zorluða göðüs geriyordu. Ben de annemin bu emeklerini boþa çýkarmadým. Askeri ortaokul, askeri lise, Harp Okulu ve Harp Akademisi'ne gittim. Daha çok çalýþtým. Baþarýdan baþarýya koþuyordum. Sonunda kurmay yüzbaþý olmuþtum. Ancak, ülkemizin üstündeki kara bulutlar bir türlü daðýlmýyordu. Arkadaþlarla birlikte bu gidiþe “Dur” demenin yollarýný aradýk. Hepimiz insanlýk için en önemli þeyin, özgürlük ve baðýmsýzlýk olduðunu biliyorduk. Bunun için ne gerekirse yapmalýydýk. Tek güvencemiz, Türk Ulusu idi. Önce, 19 Mayýs 1919'da Samsun'a çýkarak yüce Türk Ulusu ile birlikte Kurtuluþ Savaþý'ný baþlattýk. Daha sonra 23 Nisan 1920'de Ankara'da meclisi açarak baðýmsýz Türkiye Cumhuriyeti'nin temellerini attýk. Düzenli ordular oluþturduk. “Ya istiklal, ya ölüm!” diyerek çok çetin savaþlar yaptýk. Çok can verdik. Tutsaklýða boyun eðmeyen Türk Milleti, sonunda Kurtuluþ Savaþý'ný zaferle noktalamýþ oldu. Bizi tutsak etmek isteyen devletler, bizimle antlaþma yapmak zorunda kaldýlar. Türkiye Cumhuriyeti yepyeni bir güneþ gibi doðmalýydý. Öyle de oldu... 29 Ekim 1923'te Türk Devleti'nin yönetim þeklinin “Cumhuriyet” olduðunu tüm dünyaya duyurduk. Meclis beni, oybirliðiyle Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk cumhurbaþkaný seçti. Sevgili Yavrularým! Laiklik, yaptýðýmýz ve yapacaðýmýz yeniliklerin temel taþýydý. Din, bir vicdan iþi olduðu için halifeliði kaldýrýp laik düzene geçtik. Eðitim ve öðretimi, Milli Eðitim Bakanlýðý bünyesinde toplayarak medreseleri kaldýrdýk. Modern dünyada ne varsa bizde de olmalýydý. Modern araçlarla tarým ve ticaret yapmalýydýk. Ulusal kültürümüzü korumalý ve geliþtirmeliydik. Ulusal saðlýk, eðitim ve savunma sistemimizi kurmalýydýk. Mutluyum ki büyük Türk Ulusu, bütün bu yenilikleri destekledi ve her zaman yanýmda yer aldý. Soyadý Yasasý'yla birlikte Türkiye Büyük Millet Meclisi bana “ATATÜRK“ soyadýný verdi. Sevgili Çocuklar! Dünyada esas olan barýþtýr: “Yurtta ve dünyada barýþ!” sözü, herkes için olduðu kadar sizin için de çok önemli. Barýþ için gelecek her çaðrýya koþunuz. Türk oluþunuzla her zaman gurur duyunuz. Çalýþýnýz, övününüz ve geleceðe güveniniz. Hepinizi tek tek gözlerinizden öpüyorum. Beni asla unutmayýn...

Aydoðan Yavaþlý 56

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 1 Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýný cümle içerisinde kullanalým. göðüs germek: akademi: güvence: istiklal: vicdan:

ETKÝNLÝK 2 Aþaðýda verilen sorularý parçaya göre yanýtlayalým. 1) Mustafa Kemal, çocukluðunda neler yapmýþ?

2) Babasý, Mustafa Kemal için ne dermiþ?

3) Parçada geçen, ”Ülkemizin üstündeki kara bulutlar bir türlü daðýlmýyordu.” cümlesinde anlatýlmak istenen nedir?

4) Mustafa Kemal, Kurtuluþ Savaþý'ný ne zaman ve kimlerle birlikte baþlatmýþ?

5) Atatürk'ün “Yurtta barýþ, dünyada barýþ!” sözünden ne anlýyorsunuz?

57

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 3 Aþaðýdaki sözcükleri yanda verilen anlamlarýyla eþleþtirelim.

Cumhuriyet

Ayný çaðda yaþayan, modern

Laiklik

Özgür, baðýmsýz

Çaðdaþ

Ýnsanda beliren aþýrý duygu, coþku

Hür

Din ve devlet iþlerinin birbirinden ayrýlmasý

Heyecan

Milletin, egemenliði kendi elinde tuttuðu ve bunu milletvekilleri aracýlýðýyla kullandýðý yönetim þekli

ETKÝNLÝK 4 Aþaðýda verilen tarihlerde meydana gelen olaylarý hatýrlayýp yazalým. Ne oldu?

Tarih 1881

19 Mayýs 1919

23 Nisan 1920

29 Ekim 1923

10 Kasým 1938

58

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 5 Türkiye Cumhuriyeti, Soyadý Kanunu'nu kabul ettikten sonra Mustafa Kemal'e “Atatürk” soyadýný vermiþtir. Siz de kendi soyadýnýzý ve soyadýnýzýn anlamýyla ilgili bilgileri, kýsa bir araþtýrma yaparak aþaðýya yazýnýz.

SOYADIM:

SOYADIMIN ANLAMI:

ETKÝNLÝK 6 Aþaðýdaki

cümleleri

okuduðumuz

metinle

iliþkilendirelim.

Doðru

cümlelerin baþýndaki kalpleri yeþile, yanlýþlarý ise kýrmýzýya boyayalým.

Selanik, Türkiye sýnýrlarýnýn içinde deðildir. Küçük Mustafa'nýn çocukluðu, diðer çocuklardan çok farklýydý. Laiklik, tüm yeniliklerin temel taþýdýr. Türk Ulusu, Cumhuriyet'in ilanýndan sonra yenilikleri kolay benimsememiþtir. Mustafa Kemal, yurttaki ve dünyadaki barýþ için her zaman çok çalýþmamýzý istemiþtir.

59

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 5 Atatürk'le ilgili resimler bularak aþaðýdaki boþluða yapýþtýralým.

60

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ÖZGÜR KUÞUN KANADI HAZIRLIK ÇALIÞMALARI Aþaðýdaki sorularý sözlü olarak yanýtlayalým, tartýþalým. 1) Ýnsanlarýn ve toplumlarýn, kendi baðýmsýzlýklarý için birçok fedakarlýklara katlanmalarýný neye baðlýyorsunuz? 2) Kýbrýs Türkleri kendi baðýmsýzlýk ve özgürlük mücadelelerinde zor yýllar geçirmiþlerdir. Bunlarla ilgili olarak bildiklerimizi sýnýfýmýzda paylaþalým.

ÝKÝ GÜNDE BeÞ ÞEHÝT BÝLÝNMEYEN SÖZCÜK VE SÖZCÜK GRUPLARI Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýnýn anlamlarýný araþtýrarak bulalým.

çimlenmek:

gönül:

el emeði, göz nuru olmak:

nöbet:

karakter:

BAK - ANLAT Resimleri inceleyelim, tartýþalým. 15 Kasým 1983 KKTC’nin ilaný

61

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ÖZGÜR KUÞUN KANADI Topraðýma düþen yaðmur, Her damlasýnda umuttu. Çimlenen her tohum, Yüreklerde mutluluktu. Varlýðýma göz dikilince, Birden gönlüm kanadý, Kýrýlmak istenince Özgür kuþun kanadý. Özgür kuþun kanadý, El emeðim, göz nurum, Çapalanmýþ topraðým, Dilimde türküm, dalgalanan bayraðým, Yurduma tutunmaktýr gönderdeki sancaðým, Yüreðimde özgür kuþun kanadý. Yüreðimde özgür kuþun kanadý, Uðruna, karanlýk gecelerde Tutulan nöbetlerdir. Göz kýrpmadan soðukta, Tetikte beklemektir. Yurdumun her noktasýnda Hiç yýlmadan direnmektir. Hiç yýlmadan direnmektir, Kýbrýs Türkü’nün karakteri. Bugün yurdumda özgür, Topraðýmda alýn teri, Süzülüyorsa yükseklere, O, özgür kuþun kanadýdýr, “Kuzey Kýbrýs Türk Cumhuriyeti” Ýnsanýmýn sevdasýdýr. Hüseyin Rakibet

62

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 1 Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýný cümle içerisinde kullanalým. çimlenmek: gönül: el emeði, göz nuru olmak: nöbet: karakter:

ETKÝNLÝK 2 Aþaðýda verilen sorularý parçaya göre yanýtlayalým. 1) Þair, ikinci bölümde gönlünün kanamasýný neye baðlýyor?

2) Þiirde, yurda tutunmak ile ne eþleþtiriliyor?

3) Dördüncü bölümde, özgür kuþun kanadý için hangi zorluklara katlanýldýðýndan bahsediliyor?

4) Kýbrýs Türkü'nün karakteri, olarak bahsedilen özellik nedir?

5) Sizce þair, “Özgür Kuþun Kanadý” demekle neyi kastediyor?

63

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 3 Anahtar kelimeleri kullanarak bir kýtalýk þiir de biz yazalým. özgür

toprak

vatan

Türk

ETKÝNLÝK 4 Aþaðýdaki deyimlerin anlamlarýný “Atasözleri ve Deyimler Sözlüðü”nden bularak yandaki boþluklara yazalým. Gözünü kýrpmamak

Tetikte beklemek

Göz dikmek

ETKÝNLÝK 5 Þiirde anlatýlan ve barýþý simgeleyen kuþ türü sizce ne olabilir?

64

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 6 Aþaðýdaki boþluða ülkemizin bayraðýný çizip boyayalým.

65

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

KUTUP YILDIZI HAZIRLIK ÇALIÞMALARI Aþaðýdaki sorularý sözlü olarak yanýtlayalým, tartýþalým. 1) “Yön” kavramýnýn olmadýðý bir ortamý düþünerek yaþayabileceðimiz zorluklardan örnekler verelim. 2) Doðada var olup yönlerimizi bulmaya yarayan doðal iþaretler var mýdýr? Bildiklerimizi arkadaþlarýmýzla paylaþalým.

ÝKÝ GÜNDE BeÞ ÞEHÝT

BÝLÝNMEYEN SÖZCÜK VE SÖZCÜK GRUPLARI Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýnýn anlamlarýný araþtýrarak bulalým.

yön:

kepçe:

takýmyýldýzý:

rehber:

engin:

BAK - ANLAT

Yanda verilen iþaretlerin doðrultularýna göre, þeklin karþýsýndaki adamý yönlendirecek birer cümle söyleyelim.

66

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

KUTUP YILDIZI Bir yaz akþamý, ablamla evimizin balkonunda oturmuþ tatlý tatlý söyleþiyorduk. O sýrada gökyüzü ilgimi çekmiþti. Gökyüzü ýþýl ýþýldý. Ay gülümsüyor,

milyonlarca yýldýz

adeta bize göz kýrpýyordu. Ben, yýldýzlarla pek çok üçgen oluþtururken ablam yýldýz kümeleri arýyordu. Bir an: “Ýþte þu Büyükayý, þu da Küçükayý!” deyince, ben tuhaf bir duygu içerisinde ablamýn iþaret parmaðýnýn doðrultusunda ayýya benzeyen yýldýz kümeleri aramaya baþlamýþtým. Bir türlü göremeyince ablam: “Uçurtmaya benzer yýldýz kümeleri aramalýsýn.” dedi. Bir anda önümde salýnan bir uçurtma görüntüsü belirmiþti. Aaa! O da ne? Karþýsýnda bir uçurtma daha... Onlarý, dakikalarca hayran hayran izledim. Ben: “Bu yýldýzlar her zaman burada mý abla?” diye sorunca, ablam ilgi duyduðumu anlayýp anlatmaya baþladý: “Gece gökyüzüne bakarak Kutupyýldýzý'ný, dolayýsýyla kuzey

67

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

yönünü bulabiliriz. Bunun için, ilk önce Büyükayý takýmyýldýzýný bulmak gerekir. Büyükayý takýmyýldýzý bir kepçeye benzer. Bu kepçenin çorba konulan çukur kýsmýndaki iki yýldýzý biraz daha parlak olur.” Ablamýn, parmak ucunun doðrultusundan bakýnca Küçükayý takýmyýldýzýný da tanýmýþ oldum. Ablam: “Küçükayý takýmyýldýzýnýn en parlak yýldýzý Kutup Yýldýzý'dýr. Kutup Yýldýzý'nýn yeri, hiç bir zaman deðiþmez. Orada çakýlý gibi durduðundan ona 'Demirkazýk' da

denmektedir.”

dedi.

Küçükayý

takýmyýldýzý,

bir

cezveye

benzemekteydi

ve

Büyükayý'dan daha küçüktü. Ablam devam etti: “Kutup Yýldýzý, eski çaðlarda açýk denizlerde yol alan gemiciler ya da bir düzlükte, bir ormanda ilerlemeye çalýþan insanlar için her zaman iyi bir rehber olmuþtur. Þimdi pusula gibi cihazlar sayesinde yön bulma sorunu pek olmasa da Kutup Yýldýzý, hiç bozulmayan ve hata yapmayan bir yol göstericidir. Çünkü o, her zaman için kuzeydedir. Ancak, ondan sadece açýk havalarda yararlanýlabiliyor.” dedi. Ben bir türlü gözümü bu uçurtmalardan ayýramýyordum. Ablam: “Dikkatini ölçmek için sana bir soru soracaðým. Yýldýzlara bakmadan söyle bakalým: Büyükayý'da ve Küçükayý'da kaçar yýldýz var?” diye sordu. Bir an þaþýrmýþtým. Çünkü hayranlýk dolu bakýþlarýmdan, onlarý saymayý unutmuþtum. Tahmin etmek yerine, “Haydi, sayalým!” dedim. Saydýk, yediþer taneydiler. Daha sonra ablam insanlýk tarihinin en ilkel yön bulma yollarýndan birini fýsýldarcasýna anlatmaya baþladý: “Kutup yýldýzýný bulan biri, ona doðru yüzünü döndüðünde sað tarafý doðu, sol tarafý batý, arka tarafý güney ve ön tarafý da kuzey olur.” O anda, bu müthiþ yýldýzýn geçmiþte kaç denizciye, gezgine ve maceracýya yol gösterdiðini düþündüm. Kim bilir, þu anda da bu yýldýzý týpký benim gibi takip eden kaç meraklý çocuk vardýr?... KOMÝSYON

68

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 1 Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýný cümle içerisinde kullanalým. yön: kepçe: takýmyýldýzý: rehber: engin:

ETKÝNLÝK 2 Aþaðýda verilen sorularý parçaya göre yanýtlayalým. 1) Çocuk ve ablasýnýn söyleþtiði yaz akþamýnda gökyüzü nasýldý?

2) Ablanýn, uçurtmaya benzettiði yýldýz kümeleri nelerdi?

3) Kutup Yýldýzý'na “Demirkazýk” da denmesinin sebebi neymiþ?

4) Kutup Yýldýzý kimlere rehber olurmuþ?

5) Kutup Yýldýzý'nýn hiç bozulmayan ve hata yapmayan bir yol gösterici olarak algýlanmasýnýn sebebi neymiþ?

69

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 3 Aþaðýdaki cümlelerde boþ býrakýlan yerleri parçadan yararlanarak tamamlayalým. Ablamýn iþaret ettiði yerde ..................... benzeyen yýldýz kümeleri aradým. Uçurtmaya benzeyen yýldýz kümelerini ........................... seyrettim. Büyükayý yýldýz takýmý bir ........................... benzer. Küçükayý yýldýz takýmý bir .......................... benzer. Büyükayý ve Küçükayý yýldýz takýmlarýnýn her birinde ............. tane yýldýz vardýr.

ETKÝNLÝK 4 Aþaðýdaki anahtar kelimeleri kullanarak kýsa bir yazý yazalým. Yazýmýza bir baþlýk koyup arkadaþlarýmýzla yazdýklarýmýzý paylaþalým.

yýldýz

gece

gündüz

70

yön

dünya

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 5 Aþaðýdaki boþluða “gökyüzü” veya “yýldýzlar”la ilgili bir dörtlük yazýp kendi þiirimizi oluþturalým.

ETKÝNLÝK 6 Aþaðýda verilen açýklamalarý yanda verilen ilgili sözcüklerle eþleþtirelim. Batý

Kuzey

Güneþ'in doðduðu yöndür.

Güneydoðu Güneþ'in battýðý yöndür. Kuzeybatý Doðu ile kuzey arasýndaki yöndür. Güney Pusula ucunun her zaman gösterdiði yöndür. Doðu Kuzeye döndüðümüzde arkamýzda kalan yöndür.

Güneybatý

Kuzeydoðu

71

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

SERBEST BEN BÝR ÖÐRETMENÝM Ben bir öðretmenim; Köydeyim, Þehirdeyim, Bilginin denklemindeyim.

Ben bir öðretmenim; Zil çaldý, koþun yavrularým. Oturun, oturun sýralara, Sonra sarýlýn kollarýma. Hepinizi, hepinizi uçurayým, Sevginin doruklarýna.

Ben bir öðretmenim; Ayþe'lerim, Fatma'larým, Mehmet'lerim, Hepsi gelecek ümitlerim. Ben sizler için varým, Bütün sevgi notalarýný, Sizler için çalarým.

Ben bir öðretmenim; Kara tahtaya uzandýkça ellerim, Umudu yazar, kaygýlarý silerim. Sanatým emsalsiz, Kutsal bir cevher iþlerim.

Durmuþ Ali Özbek

72

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

KRÝSTOF KOLOMB HAZIRLIK ÇALIÞMALARI Aþaðýdaki sorularý sözlü olarak yanýtlayalým, tartýþalým. 1) “Keþif” ile “Buluþ” sözcüklerinin anlamlarý arasýndaki farklarý tartýþalým. 2) Bilinmeyen bir toprak parçasýný ilk keþfedip anlatan bir kaþif ile bugün uzay yolculuðu yapan bir uzay bilimcinin ortak yönleri olabilir mi? Tartýþalým.

ÝKÝ GÜNDE BeÞ ÞEHÝT BÝLÝNMEYEN SÖZCÜK VE SÖZCÜK GRUPLARI Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýnýn anlamlarýný araþtýrarak bulalým.

dokumacý:

tüccar:

baharat:

tasarlamak:

kaþif:

BAK - ANLAT Yandaki resmi inceleyelim, tartýþalým.

Sizce yandaki olay bir keþif midir, buluþ mudur?

73

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

KRÝSTOF KOLOMB Kristof Kolomb, Ýtalya'nýn Cenova Limaný'nda yaþayan yoksul bir dokumacýnýn oðlu olarak dünyaya geldi. O dönemde yaþadýðý þehir olan Cenova, Avrupa'nýn en iþlek limanlarýndan biriydi. Cenovalý tüccarlar, çeþitli ülkelerle ticaret yapýyorlardý. Karayoluyla Hindistan'dan ve Uzakdoðu'dan gelen pamuk, kumaþ ve baharat ile Ýngiltere açýklarýnda avlanan balýklarý da kurutulmuþ ve tuzlanmýþ olarak satýn alýyorlardý. Kristof Kolomb, Marko Polo'nun “Çin Gezisi” adlý anýlarýný okumuþtu. Leif Eriksson'un (Lif Erikson’un) yüzyýllar önce yaptýðý gizemli deniz yolculuðunun öyküsünü dinlemiþti. Çünkü daha XI. yüzyýlda Norveçli Leif Eriksson, Kuzey Amerika kýyýlarýný dolaþmýþtý. Bunlar Kolomb'u oldukça heyecanlandýrýyordu. Gençliðinde, Akdeniz'in doðusuna bir deniz yolculuðuna çýkan Kolomb, baharat ve ipek ticaretinin nasýl yapýldýðýný öðrenmiþti. Daha sonra 1476'da kuzeyde Ýngiltere'ye ve Ýzlanda'ya kadar yolculuk yaparak buralarý tanýma fýrsatý bulmuþ, yolculuðunun dönüþünde ise Portekiz'in baþkenti Lizbon'a taþýnmýþtý. O çaðda bile hala Dünya'nýn dümdüz olduðuna inanan birçok insan vardý. Kolomb ise Dünya'nýn küre biçiminde olduðu düþüncesindeydi. Kolomb, çeþitli Dünya haritalarýnýn çizimine de zaman zaman yardýmcý oluyordu. Bu

74

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

harita ve çizimlerde Dünya, gerçekte olduðundan çok daha küçük; Asya kýtasý ise olduðundan çok daha büyük gösteriliyordu. Kolomb, Asya'nýn doðuya doðru çok fazla uzandýðýný, bu yüzden de Ýspanya'dan yola çýkýp batýya doðru yol alarak oldukça kýsa bir zamanda Hindistan'a varýlabileceðini düþünüyordu. Öyle ki, harita çizimlerinden Hindistan'ýn uzaklýðýný bile tahmin edebiliyordu. Ancak, bu haritalarda Hindistan diye gösterilen yer, gerçekte Amerika'nýn bulunduðu yere denk geliyordu. Ýþte bu, Kolomb'un amacýyla ilgili yapacaðý yolculukta en büyük bir yanýlgýsý olacaktý. Elbette bu bilinmeyen ülkelere yapýlacak deniz yolculuðunu tasarlayan ilk insan Kolomb deðildi. Ne var ki, o zamanki gemilerin küçüklüðü ve yeterli donanýma sahip olmayýþý yüzünden böylesine uzun ve tehlikeli bir yolculuða çýkmayý kimse göze alamýyordu. 1480'de ise artýk deneyimli ve kendine güvenen bir denizci olan Kolomb, Hindistan'a kýsa sürede ulaþabileceðini kanýtlayacak bir keþif gezisine önderlik edebileceðine inanýyordu. Kolomb'a bu yolculuk için gerekli gemileri ve parayý ancak Ýspanya ve Portekiz hükümdarlarý saðlayabilirdi. Sonunda, Kolomb'a yardým edeceðini bildirerek ona amiral ünvaný veren Ýspanya kraliçesi Isabella oldu. Çýkýlan uzun ve çetin yolculuðun sonunda büyük bir anakaraya varýldý. Burasý Yeni Kýta Amerika'ydý. Ne yazýk ki, Kolomb yepyeni bir kýta keþfetmiþ olduðunun farkýna varamamýþtý. Onun amacý, doðudaki baharat ve ipek gibi deðerli mallarýn batýya getirilebileceði güvenli bir ticaret yolu bulmaktý. 12 Ekim 1492'de Bahama adalarýndan birine çýktýðýnda da bu düþüncesini gerçekleþtirmiþ olduðunu sandý. Amerika kýtasýný bulan Kristof Kolomb, yepyeni bir kýta keþfettiðinin farkýna varamamýþtý. Yeni kýta Amerika, adýný Kolomb'la ayný dönemde yaþamýþ ve 1499'da Güney Amerika'ya ulaþmýþ olan Amerigo Vespucci isimli bir Ýtalyan'dan almýþtýr. Ama tarihte Amerika'nýn keþfedilmesinin onuru, her zaman için Kristof Kolomb'a mal edilmiþtir.

www.tr.wikipedia.org (Düzenlenmiþtir.)

75

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 1 Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýný cümle içerisinde kullanalým. dokumacý: tüccar: baharat: tasarlamak: kaþif:

ETKÝNLÝK 2 Aþaðýda verilen sorularý parçaya göre yanýtlayalým. 1) Kristof Kolomb'un yaþadýðý dönemde Cenova, Avrupa'nýn önemli bir limanýydý. Niye?

2) Kolomb'un heyecanlanmasýna yol açan olaylar nelerdi?

3) Kolomb'un da çizimine katký yaptýðý Dünya haritalarýnda ne gibi yanlýþlýklar yapýlmýþtý?

4) Kolomb'un yaptýðý önemli yolculuðun esas amacý neydi?

5) “Amerika” kýtasý, adýný kimden almýþtýr?

76

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 3 Aþaðýdaki ülke isimlerinin baþkentlerini araþtýrarak karþýlarýna yazalým.

Ýngiltere: .................................

Fransa: ..................................

Almanya: .................................

Ýsviçre: ..................................

Avusturya: ...............................

Ýspanya: ................................

Ýsveç: ......................................

Türkiye: .................................

Ýtalya: .....................................

Portekiz: .................................

Yunanistan: .............................

Romanya: ...............................

ETKÝNLÝK 4 Aþaðýda verilen anahtar kelimeleri kullanarak bir paragraf yazalým. liman

tüccar

kýta

77

denizci

keþif

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 5 Aþaðýdaki bulmacada gizlenmiþ kýta isimleri vardýr. Bu kýtalarý bulup iþaretleyelim.

V A S Y A I O K U Z R A G

B K J U A K Ö I I A E N H

H Y E F F G U L Y A T T Ü

K U A V R U P A V M H A Ç

L R A D Ý Ü G J G E K R Ö

M T R V K Ç H F N R B K L

L F E E A Þ J D C Ý N T Þ

U D F T S J E S Z K S Ý Ý

A V U S T R A L Y A E K B

Ý F C E A H N U G T H A N

ETKÝNLÝK 6 Aþaðýda karýþýk olarak verilen kelimelerden atasözü oluþturalým. * iki – var – sesi – nesi – bir – var – elin – elin ...................................................................................

* bað – bakarsan – dað – bakmazsan – olur ...................................................................................

* muhtaçtýr – komþu – külüne – komþunun ...................................................................................

* üzüme – kararýr – üzüm – baka – baka ...................................................................................

78

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ÝKÝ GÜNDE BEÞ ÞEHÝT VERDÝK HAZIRLIK ÇALIÞMALARI Aþaðýdaki sorularý sözlü olarak yanýtlayalým, tartýþalým. 1) Yurdumuzun savunmasýný yaparken ne gibi fedakarlýklara katlanmak zorunda kalýrýz? 2) Þehitlerimizi anarken okulumuzda ne gibi etkinlikler düzenlemekteyiz?

ÝKÝ GÜNDE BeÞ ÞEHÝT BÝLÝNMEYEN SÖZCÜK VE SÖZCÜK GRUPLARI Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýnýn anlamlarýný araþtýrarak bulalým.

çýldýrmak:

delikanlý:

yiðit:

kutsal inanç:

uðurlamak:

BAK - ANLAT Yandaki resim 1963 yýlýnda Kýbrýs’ta çekilmiþ ve Avrupa basýnýnda “Eþini Kaybeden Kadýnýn Acýsý” ismiyle birincilik ödülü almýþtýr. Bu resmi inceleyelim ve tartýþalým.

79

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ÝKÝ GÜNDE BEÞ ÞEHÝT VERDÝK

Söylemesi acý, ikinci gün... Beþ þehit daha verdik. Nasýl da çýldýrmaz insan? Acýmasýzca vurdular gençlerimizi Beþ kardeþimiz daha ayrýldý aramýzdan. Beþ þehit daha verdik. Üçü Lefkoþa, Ýkisi Maðusa'dan. Al bayraða sarýlmýþ bedenlerini Uðurluyor þimdi tüm vatan. Biz bu memleketi Can vererek aldýk. Tüm dünya bilsin ki Biz bu topraklara Yüzyýllar öncesinden kök saldýk. Yemin ediyoruz, Kutsal inançlarýmýzýn üzerine: Vermeyeceðiz Ata emanetini Þehit olup düþmedikçe Bu vatan topraðýnýn üstüne. Resim: Güner Pir

Özker Yaþýn - 1958 (Düzenlenmiþtir.)

80

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 1 Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýný cümle içerisinde kullanalým. çýldýrmak: delikanlý: yiðit: kutsal inanç: uðurlamak:

ETKÝNLÝK 2 Aþaðýda verilen sorularý parçaya göre yanýtlayalým. 1) Þiirin ilk bölümünde þairi çýldýrtan olay nedir?

2) Þair, “Biz bu topraklara, yüzyýllar öncesinden kök saldýk.” dizeleriyle neyi anlatmak istiyor?

3) Þair, ne için yemin ediyor?

4) “Vermeyeceðiz Ata emanetini!” dizesinde anlatýlmak istenen nedir?

5) Þiire uygun baþka bir baþlýk yazýlacak olsaydý, size göre bu baþlýk ne olurdu?

81

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 3 Þehitlerimiz için sýnýfça aþaðýda boþ býrakýlan yere bir kýtalýk þiir yazalým.

................................................................ .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... ....................................................................................................

ETKÝNLÝK 4 Okullara, caddelere ve sokaklara verilen þehit isimlerinden örnekler yazalým.

1) ....................................................................................................

2) ....................................................................................................

3) ....................................................................................................

4) ....................................................................................................

5) ....................................................................................................

6) ....................................................................................................

82

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

MADDENÝN ÜÇ HALÝ HAZIRLIK HAZIRLIK ÇALIÞMALARI ÇALIÞMALARI Aþaðýdaki sorularý sözlü olarak yanýtlayalým, tartýþalým. 1) “Madde” denince ne anlýyoruz? Sýnýfýmýzda olan ve olmayan maddelere örnekler verelim. 2) “Buharlaþma” denince ne anlýyorsunuz?

ÝKÝ GÜNDE BeÞ ÞEHÝT BÝLÝNMEYEN SÖZCÜK VE SÖZCÜK GRUPLARI Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýnýn anlamlarýný araþtýrarak bulalým.

atmosfer:

mikroskop:

atom:

molekül:

granit:

BAK - ANLAT Yandaki resmi inceleyelim ve sýnýfýmýzda tartýþalým.

Kardanadamýn son sözleri ne olabilir?

83

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

MADDENÝN ÜÇ HALÝ Geçen hafta sonu güneþli bir gündü. Evde, babamla bir deney yapmaya karar verdik. Bana, sihirbazlarýn nasýl numara yaptýklarý hakkýnda bir bilgim olup olmadýðýný sordu. Hiçbir fikrim yoktu... Biraz sonra avucuma küçücük bir buz parçasý koyarak sabýrla beklememi söyledi. Buz erimiþ, daha sonra da buharlaþýp uçmuþtu. Babam bana: “Sana verdiðim buzu bana geri vermeni istiyorum.” dedi. Ben: “Ama, haksýzlýk bu!” dedim. Bunun üzerine babam, bana bir dergideki bilimsel yazýlarý birlikte okumayý önerdi. Büyük bir keyifle okuduk: Atmosferde buharlaþan bir bisiklet, kayalarýn arasýnda su gibi akan bir parça granit ya da bir demir kadar sert hava... Hayal etmek bile güç deðil mi? Ne var ki bunlarýn hiç birinin gerçekleþmesi olanaksýz deðil! Nasýl mý? Havalar iyice soðuduðunda yerdeki bir su birikintisinin donup buz haline geldiðini hepimiz görmüþüzdür. Havalar ýsýnmaya baþladýðýnda, buz tekrar sývý halindeki suya dönüþür. Bir süre sonraysa hokus pokus, bir bakarýz ki su yok olmuþ. Gerçekte bu bir sihir ya da yanýlsama (illüzyon) deðildir, su da yok olmamýþtýr. Yalnýzca buharlaþýp gaz halini almýþtýr. Maddeler, doðada katý, sývý ve gaz olmak üzere üç temel halde bulunabilirler. Bir su birikintisinin donarak buz halini almasý katý hal, akýþkan olan suyun kendisi sývý hal, buharlaþmayla oluþan su buharýysa gaz haline geçiþin bir göstergesidir. Peki ama, bir maddenin katý, sývý ve gaz halleri arasýnda ne gibi farklýlýklar vardýr? Bir madde neden hal deðiþtirir? Þimdi gelin, bu sorularýn yanýtlarýný arayalým: Katý bir maddeye güçlü bir mikroskopla baktýðýmýzý düþünürsek, bu hareketsizliðin

84

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

nedenini anlayabiliriz. Ýlk göreceðimiz þey maddemizi oluþturan atom ve moleküllerin birbirine iyice yakýn durduklarý ve neredeyse hareketsizmiþ gibi göründükleri olurdu. Katý maddelerin çok büyük bir bölümünde tanecikler son derece düzgün bir biçimde dizilirler. Aralarýnda güçlü bir çekim olan katý maddelerde atom ve moleküllerin hareket enerjileri de oldukça düþüktür. Atomlara ya da moleküllere özgürlük vermek istiyorsak, yapmamýz gereken þey, onlara biraz enerji kazandýrmaktýr. Bir parça buzu buzdolabýndan çýkarýp bir kabýn içine koyarsak odanýn sýcaklýðýyla ýsýnmaya baþlayan buz kristallerinin hareket enerjileri artmaya baþlayacaktýr. Sýcaklýk 0°C'ye ulaþtýðýnda ise buz kristallerindeki molekülleri bir arada tutan çekim kuvvetleri azalacak ve moleküller birbirinden ayrýlmaya baþlayacaktýr. Yüzeyden baþlayan bu erime, buz kristalinin iç kýsýmlarýna da ilerleyip buzun tamamýný suya dönüþtürecektir. Katýlara göre daha hareketli olan sývýlar, doldurduklarý kaplarýn þekillerini alýrlar. Özgürce hareket ettiðini söylediðimiz su molekülleri, havada bulunan moleküller kadar hareketli deðildir. Eðer moleküllerin daha hareketli olmasýný istiyorsak onlara biraz daha enerji kazandýrmalý, yani onlarý biraz daha ýsýtmalýyýz. Þimdi, tümüyle eriyerek sývý hale gelen buzumuzu ateþe dayanýklý bir kaba koyup ocakta ýsýtmaya baþlarsak ýsýtýlan sývýnýn hareket enerjisi ve sýcaklýðýnýn arttýðýný görürüz. Belli bir sýcaklýða gelindiðinde ise su kaynamaya baþlayacaktýr. Bu sýcaklýkta, sývý moleküllerini bir arada tutan kuvvetler, artýk onlarý bir arada tutmaya yeterli olmayacaktýr. Bunu, sývýmýzýn içinde küçük kabarcýklarýn oluþmaya baþlamasýndan anlayabiliriz. daha sonraysa su yüzeyindeki moleküller, yavaþ yavaþ arkadaþlarýný terk ederek havaya karýþacaklardýr. Bu olaya ise “buharlaþma” denir. Buharlaþma durumundaki gaz hali, moleküllerinin en rahat hareket edebildikleri haldir. Ýþte bir maddenin üç temel hali: Katý, sývý ve gaz. Unutmayalým ki gördüðümüz, dokunduðumuz ya da hissettiðimiz bir maddenin bulunduðu hal, büyük ölçüde atom ya da moleküllerinin enerjisiyle ilgilidir. Öyleyse, yeterli sýcaklýða ulaþtýðýnda bir bisikletin de buhar olup uçmasý bize o kadar da garip gelmeyecektir artýk. Dergideki resimlerden ve okuduðumuz yazýlardan çok etkilenmiþtim. Babam, dergiyi okumaya baþlamadan önce: “Bilim, çözüldükçe bitmeyen zevkli bir bulmacadýr.” demiþti. Çok haklýydý.

Elif Yýlmaz (Düzenlenmiþtir)

85

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 1 Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýný cümle içerisinde kullanalým. atmosfer: mikroskop: atom: molekül: granit:

ETKÝNLÝK 2 Aþaðýda verilen sorularý parçaya göre yanýtlayalým. 1) Yazar, neyi hayal etmenin bile güç olacaðýndan bahsediyor?

2) Gerçekte bir sihir ya da yanýlsama olmayan nedir?

3) Katý bir maddeye güçlü bir mikroskopla bakýldýðýnda neler görülür?

o

4) Sýcaklýk 0 C'ye ulaþtýðýnda, buz kristallerindeki moleküllerin birbirlerinden ayrýlma sebebi neydi?

5) Bir maddenin içinde bulunduðu hal, daha fazla ne ile ilgilidir?

86

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 3 Aþaðýdaki resimlerde suyun bir ya da birkaç farklý hali verilmiþtir. Resimlere bakarak suyun hallerini yazalým.

................

................

................

................

................

................

ETKÝNLÝK 4 Doðada suyun döngüsünü anlatan aþaðýdaki kavram haritasýnda boþ býrakýlan yerleri uygun sözcükler bularak tamamlayalým. su buharý

bulutlar

dolu

kar

yeryüzü sularý

87

yoðuþma olayý

yaðmur

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 5 Aþaðýda nedenleri verilen olaylarýn sonuçlarýný araþtýrýp yazalým. Yazdýklarýmýzý sýnýfta arkadaþlarýmýzla paylaþalým. Nedenler

Sonuçlarý

Suyun dünya yüzeyi üzerinde sürekli buharlaþmasý ve buharlaþmanýn aþýrý derecede olmasý

Yaðmurun ihtiyaçtan fazla, yani aþýrý bir þekilde yaðmasý

ETKÝNLÝK 6 Aþaðýda tamamlanmamýþ cümleleri boþluklarýn altýndaki sorulardan yararlanarak tamamlayalým. Kemal

oynuyor. Nerede?

Kimle?

Ne?

Zeynep

kaldý. Ne zaman?

Nerede?

Simay

yapýyor. Nerede?

Kimle?

Ne?

Halil

veriyor. Kime?

Ne?

88

Nasýl?

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

SERBEST YENÝ YIL

Yeni bir yýl, Yine bak, Söylüyor yine bir yýlýn bittiðini Takvimdeki son yaprak... Yeni bir yýl, Yine onunla baþlayacak, Takvimdeki ilk gün 1 OCAK... Nice takvimler tükettik, Geçmiþ günlerin yapraklarýndan. Kimi kez þeytan uçurtmasý, Kimi kez kayýklar, Kimi kez uçaklar yaparak... Yaþadýk nice günleri Gülerek, aðlayarak... Yaþadýk ve hala yaþarýz bir ömrü Deðil utanarak, Hep ama hep umutlanarak... Alper Kürük

89

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

CEP TELEFONU, BERK’ÝN ÝHTÝYACI MI? HAZIRLIK ÇALIÞMALARI Aþaðýdaki sorularý sözlü olarak yanýtlayalým, tartýþalým. 1) Ailemizin geliri ile ihtiyaçlarýmýzýn karþýlanmasý arasýnda nasýl bir denge kurulmalýdýr? 2) “Ayaðýný yorganýna göre uzat.” atasözünün anlamýný tartýþalým.

ÝKÝ GÜNDE BeÞ ÞEHÝT BÝLÝNMEYEN SÖZCÜK VE SÖZCÜK GRUPLARI Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýnýn anlamlarýný araþtýrarak bulalým.

kerpiç:

ürün:

yaþam standardý:

pazarlamak:

iþi yokuþa sürmek:

ÇAÐRIÞIM SÖZCÜKLERÝ “Ýhtiyaç”la ilgili çaðrýþým sözcükleri bulalým. Ýhtiyaç

90

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

CEP TELEFONU, BERK’ÝN ÝHTÝYACI MI? Dedemle hafta sonlarý köyde buluþup konuþmayý çok severim. Dedemin köydeki üç odalý kerpiç evinin oturma odasý ortadadýr ve evin büyük bir alanýný kaplar. Ön kapýsý yola açýlýrken arka kapýsý geniþ, asmalý bir bahçeye açýlýr. Dedemle konuþmalarýmýz o kadar coþkulu olur ki bu konuþmalar çoðu kez yoldan geçenler tarafýndan iþitilir. Geçen cumartesi günü, dedem tüm torunlarýný etrafýna toplamýþtý. Bizler de merakla yine dedemin hangi konuyu açacaðýný bekliyorduk. Dedem, gözlüklerini gözlerine doðru hafifçe itip gözlerini iyice açtýktan sonra: -Berk, babandan sana, ýsrarla cep telefonu almasýný istiyormuþsun. Bu senin için o kadar önemli bir ihtiyaç mý? dedi. Berk: -Evet dedeciðim, hem de çok... Geçen gün bir maðazada kýrmýzý bir cep telefonu gördüm. O telefonu ne kadar çok istediðimi bilemezsin. Dedem: -“Ýhtiyaç” dendiði zaman ne anladýðýný ve bu telefona neden ihtiyacýn olduðunu bana

91

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

anlatabilirsen, ikna etmek için babanla konuþabilirim. Berk: -Peki dedeciðim, anlatabilirim. Ýhtiyaç, yaþamýmýz için gerekli olan ürünler veya hizmetlerdir. Cep telefonu da benim için gerekli bir üründür. Dedem: -Peki çocuklar, yaþamýmýz için gerekli olan ürünler nelerdir? Yine ben cevap verdim: -Yeme, içme, giyinme ve barýnmadýr. Halamýn on üç yaþýndaki kýzý Yasemin: -Eðitim ve saðlýktýr, dedeciðim. Dayýmýn on bir yaþýndaki büyük kýzý Þengül: -Bana göre ulaþým, haberleþme, eðlence ve tatildir. Dedem: -Çocuklar, ihtiyaçlarýmýzý güzel sýraladýnýz. Bunlardan bazýlarý, yaþamýmýzý sürdürmek için “olmazsa olmaz”lardandýr. Bunlar da yeme, içme, giyinme ve barýnmadýr. Onun için bazý gereksinimlerin önceliði olmayabilir. Berk: “Ama dede, ben cep telefonu istiyorum derken siz iþi yokuþa sürüyorsunuz.” Dedem: -Çocuklar, ne yazýk ki, dünyada milyonlarca insanýn sahip olamadýðý zorunlu ihtiyaçlarý bulunmaktadýr. Herkes, kendi gelirine göre bir yaþam standardý belirler. Gerekmedikçe karþýlanan her istek, aile bütçesini zora sokar. Yasemin, Berk'e dönerek: -Senin cep telefonu almak istemendeki sebepler nelerdir Berk? Berk: -Reklamlarda görmüþtüm. O kadar harika ki... Çeþitli özellikleri var. Fotoðraf çekebiliyor, dakikalarca görüntü kaydý yapabiliyor, müzik çalabiliyor ve arkadaþlarýmýzla konuþup onlara mesaj çekebiliyoruz.Týpký küçük bir bilgisayar gibi... Yasemin: -Reklam, amacýna ulaþmýþ demek ki... Görüyorsunuz malý pazarlamak için, müþterinin isteði iyice artýrýlmýþ.

92

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

Dedem: -Çocuklar, marketten bir ürün alýrken reklamlardan etkilendiðinizi biliyorum. Fakat, sizler bir tüketici olarak nelere dikkat edeceðinizi biliyor musunuz? Yasemin: -Alacaðým ürün konserve þeklinde bir gýda maddesiyse son kullaným tarihine bakarým. Kutunun ezik ve þiþkin olanýný almam. Kemal: -Alacaðým ürün bir ev eþyasýysa, onun kullaným talimatýný okur, temizlik ve bakýmýnýn nasýl yapýlacaðýný incelerim. Dedem: -Aldýðýnýz ürün, bozuk veya arýzalý ise ne yaparsýnýz? Ben: -Ürünü aldýðým yere alýþveriþ fiþiyle giderim ve ürünü deðiþtirmek için baþvururum. Dedem: -Aferin çocuklar, siz bilinçli tüketicilere benziyorsunuz. Bilinçli tüketiciler sayesinde firmalar, kaliteli ama ucuz mal üretmek zorunda kalýyorlar. Çocuklar, herkesin önemli ihtiyaçlarý vardýr. Ama bazen bu ihtiyaçlarýmýzý ertelemek, daha yararlý sonuçlar ortaya çýkarýr. Bence Berk'in cep telefonu isteðini ailesiyle bir kez daha görüþmesi onun için yararlý olacaktýr. Þimdi size soruyorum çocuklar: “Zorunlu olmayan ihtiyaçlarýmýzý kendimiz ve ailemiz için bir süre daha erteleyebilir miyiz?” Bu soru üzerine Berk ikna olmuþçasýna gülümseyerek: -Peki, dedeciðim. Dedem: -Þimdi size son bir soru daha soracaðým: “Ýnsanlarýn ertelenemeyecek zorunlu bir ihtiyacý daha vardýr. ” Hiç beklemeden hepimiz atýldýk: -“Sevgi” dedik. Gerçek ihtiyacý bulmuþtuk. O vardý ya o... Yaþam, onunla daha anlamlýydý. Dedem beklediði cevabý almanýn huzuruyla gülümseyip koltuðuna yaslandý: “Hepiniz harikasýnýz çocuklar!” dedi.

KOMÝSYON 93

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 1 Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýný cümle içerisinde kullanalým. kerpiç: ürün: yaþam standardý: pazarlamak: iþi yokuþa sürmek:

ETKÝNLÝK 2 Aþaðýda verilen sorularý parçaya göre yanýtlayalým. 1) Dede, köyde torunlarýyla hangi konuyu tartýþmaya açmýþtý?

2) Dedesi Berk'e, telefon almasý için babasýyla konuþabilmesini hangi þarta baðlýyor?

3) Torunlar, dedelerine hangi temel ihtiyaçlarý saymýþlar?

4) Berk'in cep telefonu satýn almak istemesine sebep olan en büyük etken nedir?

5) Dedeye göre ertelenemeyecek en önemli zorunlu ihtiyacýmýz nedir?

94

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 3 Aþaðýdaki anahtar sözcükleri kullanarak bir paragraflýk yazý yazalým. ihtiyaç

cep telefonu

reklam

tüketici

kalite

ETKÝNLÝK 4 Aþaðýdaki bulmacada günlük yaþantýmýzda kullandýðýmýz yedi haberleþme aracýnýn isimleri gizlenmiþtir. Bu araçlarý bulup iþaretleyelim. E

R

T

H

G

B

I

L

J

H

E

F

T

O

L

U

Ý

Y

R

S

F

A

C

E

P

T

E

L

E

F

O

N

U

K

L

T

E

L

G

R

A

F

Y

Z

K

E

N

L

O

Ý

J

K

U

N

B

J

F

T

E

B

S

G

S

J

Þ

K

P

O

Ð

V

Ü

A

Z

H

T

E

S

L

N

J

Ý

N

Y

B

C

V

Z

U

O

P

E

Z

A

A

T

Y

U

O

D

J

K

L

Y

B

R

A

D

Y

O

N

Þ

Ý

E

O

U

Y

H

J

K

L

M

Y

R

Ý

N

T

E

R

N

E

T

F

95

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 5 Batýkan, birkaç gün sonra yapacaðý doðum günü partisine arkadaþlarýný davet etmek istiyor. Davet edeceði arkadaþlarýndan biri olan Gözde ile aralarýnda aþaðýda baþlangýcý verilen bir diyalog geçiyor. Diyalogu kendimize göre tamamlayalým. Batýkan: Doðum günümde babamýn bana cep telefonu alacaðýný umuyorum. Gözde: Senin cep telefonuna ihtiyacýn mý var? Batýkan: Herkesin cep telefonu var. Benim niye olmasýn? Zaten, her gün televizyonda yayýnlanan reklamlarda yeni yeni cep telefonlarý gösteriliyor. Gözde: ............................................................................................... Batýkan: ............................................................................................. Gözde: ............................................................................................... Batýkan: ............................................................................................. Gözde:............................................................................................... Batýkan:.............................................................................................

ETKÝNLÝK 6 Okuduðumuz parçanýn öykü haritasýný yapalým. Parçada geçen temel olay

Parçada geçen yer

.............................

............................. .............................

............................

Parçanýn adý ............................

............................. Parçada geçen kiþiler

.............................

Parçada geçen zaman

.............................

.............................

.............................

.............................

96

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

DOKTOR FAZIL KÜÇÜK’E AÐIT HAZIRLIK ÇALIÞMALARI HAZIRLIK ÇALIÞMALARI Aþaðýdaki sorularý sözlü olarak yanýtlayalým, tartýþalým. 1) Dr. Fazýl Küçük hakkýnda bildiklerimizi sýnýfýmýzda paylaþalým. 2) Dr. Fazýl Küçük'ü okulumuzda hangi etkinliklerle anmaktayýz?

ÝKÝ GÜNDE BeÞ ÞEHÝT BÝLÝNMEYEN SÖZCÜK VE SÖZCÜK GRUPLARI Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýnýn anlamlarýný araþtýrarak bulalým.

aðýt:

derya:

zulüm:

baþýmýzýn tacý olmak:

zillet:

BAK - ANLAT Yandaki resmi inceleyip resim hakkýnda konuþalým.

Ýnsanlar kimleri omuzlarýnda taþýr?

97

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

DOKTOR FAZIL KÜÇÜK’E AÐIT Hürriyete koþandý, Derya, deniz aþandý, Türklük için yaþayandý, Aðlayalým hep Dr. Küçük'e. Yoktan var etti milleti, En büyük ulus bu, dedi. Bizim için yürüyendi, Aðlayalým hep Dr. Küçük'e. Yükselsin milletim derdi, Zulme korkusuz giderdi, Bize, Cumhuriyeti verdi, Aðlayalým hep Dr. Küçük'e. Tacý idi baþýmýzýn, Yaðý idi aþýmýzýn, Bekçisiydi ülkemizin, Aðlayalým hep Dr. Küçük'e. Yoktan var etti milleti, Attý üstümüzden zilleti, O bahþetti hürriyeti, Aðlayalým hep Dr. Küçük'e. Yedi zulmün zorluðunu, Hep gösterdi erliðini, Bize verdi varlýðýný, Aðlayalým hep Dr. Küçük'e. Anasýyla, bacýsýyla, Genciyle, yaþlýsýyla, Bizi yakan acýsýyla, Aðlayalým hep Dr. Küçük'e Mevlüt Aslan Baba

98

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 1 Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýný cümle içerisinde kullanalým. aðýt: derya: zulüm: baþýmýzýn tacý olmak: zillet:

ETKÝNLÝK 2 Aþaðýda verilen sorularý parçaya göre yanýtlayalým. 1) Üçüncü dörtlükte Dr. Fazýl Küçük için, “Zulme korkusuz giderdi.” denirken ne anlatýlmak isteniyor?

2) Dördüncü dörtlükteki, “Tacý idi baþýmýzýn, yaðý idi aþýmýzýn” dizeleriyle Dr. Fazýl Küçük'ün hangi yönleri anlatýlmak isteniyor?

3) Beþinci dörtlükte, Dr. Fazýl Küçük'ün bizler için neler yaptýðý anlatýlýyor?

4) Þiirin baþlýðýný “Kýbrýs Türkü'nün.....” diye bir ifadeyle baþlayacak þekilde kurmak istersek bunu nasýl tamamlarýz?

5) Altýncý dörtlüðün ikinci ve üçüncü dizelerini aþaðýya yazalým.

99

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 3 Aþaðýdaki anahtar sözcükleri kullanarak Dr. Fazýl Küçük ile ilgili bir paragraf yazalým. lider

halk

vatan

mücadele

özgürlük

ETKÝNLÝK 4 Doktor Fazýl Küçük isminin bize çaðrýþtýrdýklarýný boþ býrakýlan yerlere yazalým.

Dr. Fazýl Küçük

100

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 5 Dr. Fazýl Küçük halen yaþýyor olsaydý ve ona bir mektup yazacak olsaydýnýz neler yazardýnýz?

ETKÝNLÝK 6 Aþaðýda boþ býrakýlan yere Dr. Fazýl Küçük'ün bir resmini bulup yapýþtýralým.

101

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

TEÞEKKÜRLER AÐAÇ HAZIRLIK ÇALIÞMALARI HAZIRLIK ÇALIÞMALARI Aþaðýdaki sorularý sözlü olarak yanýtlayalým, tartýþalým. 1) Çevremizde ve ülkemizde hangi aðaç çeþitlerini biliyoruz? 2) Ormanlarýmýzý geliþtirmek için ne gibi çalýþmalar yapmalýyýz?

ÝKÝ GÜNDE BeÞ ÞEHÝT BÝLÝNMEYEN SÖZCÜK VE SÖZCÜK GRUPLARI Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýnýn anlamlarýný araþtýrarak bulalým.

yalýtým:

yaþam döngüsü:

larva:

aðaç kovuðu:

týrtýl:

BAK - ANLAT Aþaðýda bazý aðaç isimleri ve resimleri verilmiþtir. Bu aðaçlarýn isimlerini resimleriyle eþleþtirelim ve ortak özellikleri hakkýnda tartýþalým.

çam

servi

okaliptüs

102

akasya

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

TEÞEKKÜRLER AÐAÇ Aðaçlarý herkes sever; ancak, ne kadar yararlý olduklarýný pek çok kimse bilmez. Bir aðacý incelediðimizde, aðaçlarýn bize ve çevremize nasýl yararlarý olduklarýný anlayabiliriz. Öncellikle, aðaçlarýn ortak yararlarýndan olan havayý temizleme görevleriyle baþlayabiliriz. Aðaçlar, yapraklarý sayesinde havadaki karbondioksiti alýr ve oksijen üretiminde kullanýr. Bu nedenle fabrika bacalarýndan ve arabalarýn egzoz dumanlarýndan insanlarýn kirlettiði havayý süratle temizleme görevi aðaçlara kalmýþtýr, diyebiliriz. Yaz mevsiminin kavurucu sýcaklarýný çok iyi bildiðimiz ülkemizde aðaçlarýn, yazýn gölge kaynaðý olduðunu bilmeyen yok gibidir. Ayrýca, onun gölgesinden kaç solucan, kaç böcek ve kaç kuþ yararlanýyor, hiç düþündünüz mü ? Aðaçlarýn bir baþka yararý da ses yalýtýmý yapmalarýdýr. Evet, yanlýþ duymadýnýz. Yollarýn veya fabrikalarýn yakýnlarýna çok sayýda aðaç dikildiðini iþitmiþ ya da görmüþsünüzdür. Bu aðaçlarýn görevi, yollardan geçen otomobillerin veya fabrikalarýn 103

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

yaymýþ olduklarý rahatsýz edici gürültülerin daha öteye geçmesini engellemektir. Aðaçlar, çeþitli böcekler, kuþlar, sürüngenler ve daha birçok hayvan çeþidi için vazgeçilmez yaþam alanlarý oluþturur. Þimdi bu alanlarýndaki yaþam döngüsünü birlikte inceleyelim: Böcekler, kendilerini ve yumurtalarýný aðaç kabuklarýndaki çatlaklara gizlerler. Yumurtalarýný aðaç kabuklarý üzerine býrakýrlar. Burada geliþen larvalar, aðaçlarýn odunsu bölümlerini yiye yiye aðacýn içine doðru ilerlerler ve kendilerine gizlenecek delikler açarlar. Aðaçlarýn kuruyup dökülen yapraklarý ve kabuklarý ise çürüyerek topraðýn zenginleþmesine katkýda bulunur. Çürümekte olan yapraklar, toprak solucanlarý ve diðer hayvanlar için iyi birer besin kaynaðýdýr. Kuþlar ve sincaplar, aðaç dallarýnda yuva yaparlar. Fareler, yersincaplarý ve birçok hayvan, aðaç köklerine, dökülmüþ yapraklar arasýna ve aðaç gölgelerine sýðýnýrlar. Birçok týrtýl ve böcek, aðaç yapraklarýný yiyerek beslenir. Kuþlar ise bu yaprak yiyicilerini yerler veya yavrularýna yedirirler. Ýlkbaharda böcekler, çiçektozu ve balözü almak için aðaçlarýn çiçeklerine gelirler. Birçok kuþun gagasý, aðaç kabuðunun altýnda gizlenen böcekleri yakalamaya uygundur. Böceklerle beslenen kuþ çeþitleri, yaþamlarýný bu þekilde sürdürürler. Aðaçlarýn, insanlara ve çeþitli canlýlara sunduklarý bu renkli ve coþkulu yaþamý hayal etmek bile çok güzeldir. Aðaçlarýn, yaþamýmýza getirdiði zenginlik ve doðal güzellik ise anlatýlamayacak kadar büyüktür. Bu büyüklüðün farkýnda olan biz öðrenciler ise her canlý adýna, tüm aðaçlara teþekkürlerimizi sunmayý kendimize bir borç biliyoruz.

“Bilim Çocuk” Dergisi (Düzenlenmiþtir.)

104

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 1 Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýný cümle içerisinde kullanalým. yalýtým: yaþam döngüsü: larva: aðaç kovuðu: týrtýl:

ETKÝNLÝK 2 Aþaðýda verilen sorularý parçaya göre yanýtlayalým. 1) Aðaçlar, havayý nasýl temizler?

2) Bir yolun ya da fabrikanýn yanýna niçin çok sayýda aðaç dikiliyormuþ?

3) Böcekler için aðaç, niye önemli bir yaþam alanýdýr?

4) Aðaçlardan dökülen yapraklarýn saðladýðý yararlar nelermiþ?

5) Parçanýn sonunda, aðaca teþekkür edilmesinin sebebi sizce nedir?

105

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 3 Aþaðýdaki anahtar sözcükleri kullanarak bir dörtlük yazalým. yaprak

hava

aðaç

fidan

ülke

ETKÝNLÝK 4 Mavi gruptaki sözcükler ile sarý gruptaki sözcükler arasýnda anlam iliþkisi kurarak eþleþtirme yapalým. Eþlenen sözcükleri birer cümlede kullanalým. kanat

aðaç

üþümek

arý

soðuk

uçmak

çiçek

temiz hava

106

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 5 Aþaðýda, parçadan alýnmýþ bir paragrafta bazý sözcüklerin yerleri boþ býrakýlmýþtýr. Boþ býrakýlan yerleri, parçayý tekrar okuyarak tamamlayalým.

Aðaçlarýn bir baþka yararý da ............

........................... yapmalarýdýr.

Yollarýn veya ....................... yakýnlarýna çok sayýda ..........................

dikildiðini iþitmiþ ya da görmüþsünüzdür. Bu ........................ görevi, yollardan

geçen

........................

ve

fabrikalarýn

yaymýþ

olduklarý

rahatsýz

edici

............................. daha öteye geçmesini engellemektir.

ETKÝNLÝK 6 Aþaðýda boþ býrakýlan yere “Aðaç ve Orman” konulu bir resim çizelim.

107

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

SERBEST BÝR FÝDAN DÝK

Bir fidan dik de gör mutluluðunu, Çam mý, mersin mi, ne olursa, Yüzünü okþayan rüzgarlardan Duyacaksýn kokusunu. Bir fidan dik de gör mutluluðunu. Bir fidan dik de gör mutluluðunu, Nasýl gülümseyecek sana Yurdunun daðý, taþý, Yaðmurlar topraðý deðil, taþýyacak kokusunu Bir fidan dik de gör mutluluðunu. Bir fidan dik de gör mutluluðunu, Kýnalý keklikler, kumrular eþlik edecek Yurdunun sabahlarýna, Çið tanesi içmeye inecek, Yeþil yapraklardan yavrular. Bütün unutanlarla birlikte, Hatýrlayacaksýn sen de, Yurdunun “Yeþilada” olduðunu, Bir fidan dik de gör mutluluðunu.

Ayþen Daðlý

108

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

KÜTÜ ÝLE TAÞO HAZIRLIK HAZIRLIK ÇALIÞMALARI ÇALIÞMALARI Aþaðýdaki sorularý sözlü olarak yanýtlayalým, tartýþalým. 1) Olimpiyat oyunlarýnda, gülle atma ve halter kaldýrma gibi spor dallarýnda sporcularýn müthiþ bir güce ihtiyaçlarý vardýr. Siz de kuvvet gerektiren bu spor dallarýna benzer örnekler veriniz. 2) Aðýr bir eþyayý uzak mesafedeki bir yere en az kuvvet harcayarak nasýl taþýyabilirsiniz? Cevaplarýmýzý karþýlaþtýralým.

ÝKÝ GÜNDE BeÞ ÞEHÝT

BÝLÝNMEYEN SÖZCÜK VE SÖZCÜK GRUPLARI Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýnýn anlamlarýný araþtýrarak bulalým.

sinsi:

ziyafet:

bilge:

aklý almamak:

düzenek:

BAK - ANLAT Yandaki resmi inceleyelim, tartýþalým.

109

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

110

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

KÜTÜ ÝLE TAÞO Kütü ve arkadaþlarý, yaban öküzü avlamak için ormana gitmiþler. Taþtan yapýlmýþ baltalarý, sivri uçlu mýzraklarý ve kalýn aðaç dallarýndan yapýlmýþ sopalarý da yanlarýndaymýþ. Bazýlarý kayalarýn gerisine, bazýlarý da aðaç gövdelerinin arkasýna saklanmýþ, otlanmak için gelecek bir av bekliyorlarmýþ. Bu sabýrlý bekleyiþin ardýndan, uzaktan kendilerine doðru yaklaþmakta olan koca bir yaban öküzü görmüþler. Ona doðru hep birlikte sinsice yaklaþýp sonra da onu ustaca avlamýþlar. Hepsi de bu baþarýlarýný, avýn etrafýnda sevinç çýðlýklarý atarak kutlamýþlar. Üç gündür hem kendilerinin hem de eþleri ile çocuklarnýn boþ olan midelerine nihayet bir parça yiyecek gidecekti. Açlýk, artýk geride kalmýþtý. Onlar için nefis bir ziyafet, onlara köyleri kadar uzaktaydý. Atýlan sevinç çýðlýklarýnýn ardýndan Kütü ve arkadaþlarý yaban öküzünü taþýmaya karar vermiþler. Yaban öküzünün boynuzlarýndan, kuyruðundan, ayaklarýndan, boynundan kýsacasý tutulabilecek her yerinden tutmuþlar ve itip çekmiþler; ancak nafile, yaban öküzünü yerinden oynatamamýþlar bile... Onlarýn bu hararetli çabalarý sýrasýnda karþý yamaçlarýn ardýndan oldukça neþeli bir þarký duyulmaya baþlamýþ. Birkaç dakika sonra Kütü ve arkadaþlarý, karþý tepelerde avlanan bir avcý grubu görmüþler. Bunlar, Taþo ve arkadaþlarýndan baþkalarý deðilmiþ. Taþo ve arkadaþlarýnýn, avladýklarý koca bir yaban öküzünü neþe içinde taþýdýklarýný gören Kütü ve arkadaþlarý, bu neþeli grubu hayranlýkla seyre dalmýþlar. Kocaman yaban öküzünün kesilmiþ iki aðaç gövdesi üzerinde yuvarlatýlarak taþýndýðýný gören Kütü, bunun nasýl olduðunu merak etmiþ. Her seferinde arkada kalan aðaç gövdesi alýnýp ön tarafa, öküzün altýna konuyor; tekrar yuvarlatýlarak kocaman öküz daha da ileriye taþýnýyormuþ. Bu durum, Kütü ve arkadaþlarýný hayrete düþürmüþtü. Taþo, Kütü'nün tam önüne geldiðinde onlarýn sonuçsuz çabalarýný bilimsel bir dille yorumlamaktan kendini alamamýþ: “Dostlar, siz bu öküze temas gerektiren bir kuvvet uyguladýnýz. Çok da enerji harcadýnýz. Yaban öküzü, kocaman gövdesiyle yerde yatarken siz onu iterek veya çekerek hareket ettiremezsiniz. Sizin hesaplayamadýðýnýz bir þey var: ‘Sürtünme kuvveti’... Sürtünme kuvvetinin, sizin uyguladýðýnýz kuvvete bir 'karþý koyma' durumu olduðunu ne yazýk ki algýlayamadýnýz.” demiþ. Bunun üzerine Taþo ve arkadaþlarý, Kütü'ye ve yorgunluktan bitkin düþen grubuna bakýp alaylý alaylý gülmüþler ve yollarýna devam etmiþler.

111

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

Kütü ve arkadaþlarý, avlamýþ olduklarý yaban öküzünü iterek, çekerek bazý yerlerde ise kaldýrarak maðaralarýna kadar taþýmayý baþarmýþlar. Baþarmýþlar baþarmasýna ama, artýk güneþ batmýþ ve akþam olmuþtu. Kütü, arkadaþlarý ve onlarýn aileleri, geç de olsa oturup bir güzel karýnlarýný doyurmuþlar ve sonra da yorgunluktan hemen uykuya dalmýþlar. Sabah olduðunda Kütü, týpký bir önceki gün olduðu gibi büyük bir yorgunluk içinde uyanmýþ. Çünkü bir önceki günden harcadýklarý enerjiye baðlý olarak oldukça yorulmuþ ve her tarafý tutulmuþtu. Ama o, Taþo'nun küçümseyen, alaylý tavýrlarýný bir türlü aklýndan çýkaramýyormuþ. Onlarýn bu uygulamalarýna karþýlýk bir þeyler yapmalýyým, diye düþünmüþ. Derken, aklýna parlak bir fikir gelmiþ! Bir anda bütün gücünü toplayýp kararlý bir þekilde yerinden fýrlamýþ. Arkadaþlarýný toplayýp düþüncelerini onlara anlatmýþ. Hep birlikte ormana giderek çalýþmaya baþlamýþlar. Daire þekline yakýn iki kaya parçasý ile dayanýklý bir aðaç gövdesi bulmuþlar. Kaya parçalarýnýn tam orta yerlerini delip bu deliklerden aðaç gövdesini geçirmiþler. Gerekli baðlantýlarý yapýp kalýn aðaç dallarýný kurduklarý düzeneðin üzerine yerleþtirmiþler. Daha sonra da arkadaþlarý, Kütü'yü hazýrlamýþ olduklarý kalýn aðaç dallarý üzerine oturtup düzeneði itmeye baþlamýþlar. Çok kolay ve zahmetsiz bir yolculuktan sonra Taþo'nun maðarasýnýn önüne varmýþlar. Kütü, Taþo’nun maðarasýnýn tam önünde durarak ona ve arkadaþlarýna týpký onun yaptýðý gibi bilimsel bir açýklama yapmýþ: “Bakýn Beyler! Yerçekimi kuvveti, bütün maddeleri, yerin merkezine doðru çekmeye çalýþýr. Bu da, maddelere bir aðýrlýk kazandýrýr. Bu özelliðe karþý ben de, þu gördüðünüz daire þeklindeki kayalarý ve onlarýn birlikte hareket etmesini saðlayan aðaç gövdesini kullandým. Bundan böyle, bu yuvarlak taþlara ‘tekerlek’, onlarý tam ortadan birleþtiren þu aðaç gövdesine de ‘dingil’ adýný verdim. Bu düzeneðin üzerinde aðýr olan her þeyi istediðin yere kadar taþýyabilirsin. Bundan böyle bu icadýmdan siz de faydalanabilirsiniz.” Taþo, Kütü'nün bu bilgeliði karþýsýnda hayrete düþmüþtü. Kendi kendine: “Demek ki el elden üstünmüþ.” demekten kendini alamamýþ.

KOMÝSYON

112

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 1 Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýný cümle içerisinde kullanalým. sinsi: ziyafet: bilge: aklý almamak: düzenek:

ETKÝNLÝK 2 Aþaðýda verilen sorularý parçaya göre yanýtlayalým. 1) Kütü ve arkadaþlarý, yaban öküzü avlamak için nasýl bir hazýrlýk yapmýþlar?

2) Kütü ve arkadaþlarý, avladýklarý yaban öküzünü olduðu yerden hareket ettirebilmek için neler yapmýþlar?

3) Kütü ve arkadaþlarýný hayrete düþüren olay neymiþ?

4) Taþo'ya göre, Kütü ve arkadaþlarýnýn yaban öküzünü hareket ettirememelerine sebep olan bilgi eksikliði neymiþ?

5) Kütü, Taþo'ya inat olsun diye nasýl bir icat yapmýþ?

113

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 3 Aþaðýda günlük yaþantýmýzda kullandýðýmýz bazý eþyalarýn adlarý verilmiþtir. Bunlarýn mucitlerinin kimler olduðunu araþtýrýp yanlarýna yazalým. Telefonun mucidi: .....................................................................................

Elektrik ampulünün mucidi: .......................................................................

Radyonun mucidi: ....................................................................................

ETKÝNLÝK 4 Ýnsanlarýn hayatlarýný kolaylaþtýran birçok aletin ismi aþaðýda verilmiþtir. Bu aletlerin isimlerini bulmacadaki boþluklara yerleþtirelim.

K U

R

E

E N

A

L

I R

K Ý

Þ

K

Ý N

N

T E

A G

A T

M

S

S A

L O

O

B

A

R

T

Z

N

N N

A O T

A

Ü T

S

Bilgisayar

Makas

Ütü

Kamera

Telefon

Tren

Ýnternet

Otobüs

Kerpeten

Uçak

Telgraf

Þýrýnga

Televizyon

Çamaþýr makinesi

Metro

Radyo

114

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 5 Size göre günümüzde yapýlmýþ en önemli icat nedir? Bu icadýn özelliklerini ve insanlýða yararlarýný aþaðýdaki boþluða yazalým.

ETKÝNLÝK 6 Parçanýn aklýmýzda kalan bir bölümünü aþaðýdaki boþluða çizelim.

115