Türkçe. İlkokul 4. sınıflar için. Okuma ve Etkinlik Kitabı. 2. Kitap

Citation preview

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

IÞIK, YAÞAMIN PIRILTISIDIR HAZIRLIK HAZIRLIK ÇALIÞMALARI ÇALIÞMALARI Aþaðýdaki sorularý sözlü olarak yanýtlayalým, tartýþalým. 1) Iþýk hakkýnda bildiklerimizi anlatalým. 2) Iþýksýz bir ortamda olduðumuzu düþünelim. Hissettiklerimizi tartýþalým.

ÝKÝ GÜNDE BeÞ ÞEHÝT BÝLÝNMEYEN SÖZCÜK VE SÖZCÜK GRUPLARI Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýnýn anlamlarýný araþtýrarak bulalým.

göz gözü görmemek:

bürümek:

neon lambasý:

hilal:

ufuk:

ÇAÐRIÞIM SÖZCÜKLERÝ Iþýkla ilgili çaðrýþým sözcüklerini bulup yazalým.

IÞIK

1

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

IÞIK, YAÞAMIN PIRILTISIDIR Bir gece vakti, evde, ailemle oturmuþ çok keyifli bir filme dalmýþýz. Pür dikkat filmi izliyoruz. O da ne? Her taraf aniden kapkaranlýk olmuþ! Göz gözü görmüyor. Az önceki neþeyle karýþýk merakýmýz son bulmuþ, simsiyah bir boþlukta neler olduðunu anlamaya çalýþýyoruz. Göz bebeklerim kocaman kocaman açýlmýþ, ýþýk arýyor. Anlýyoruz ki elektrikler kesilmiþ. Babam, olduðu yerden kalkmýþ, ay ýþýðýnýn hafif parýltýsýnda gördüðüm kadarýyla kollarýný öne uzatmýþ, görme yeteneðini kaybetmiþ biri gibi duvara tutunarak mutfaða doðru gidiyor. Bir an önce kibriti alýp mum yakmasýný bekliyoruz. Ne kötü! Bu ýþýksýzlýkla beraber, derin bir sessizlik bürüyor odayý. Nihayet, mutfak kapýsýndan ýþýk sýzýyor odamýza. Ýriliþen göz bebeklerimiz ýþýkla buluþunca küçülmeye baþlýyor. Babam, elindeki mumla odaya gelirken, “Buna da þükür...” diyerek derin bir nefes alýyoruz. Babam: ”Bu karanlýk bizim için bir fýrsattýr. Birlikte bahçeye çýkarak gökyüzünün þenliðini izleyelim. Bütün yýldýzlar ve Ay, bizi bekliyor.” dedi. Bahçeye çýktýk. Þehir karanlýða gömülmüþtü. Sokak lambalarýndan ve iþ yerlerinin renkli neon lambalarýndan eser yoktu. Annem: “Çocuklar, iþte ýþýk kirliliðinin olmadýðý

2

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

örnek bir an. Þehrin ýþýklarýnýn gökyüzünü bile aydýnlattýðý bir gecede, bu kadar çok yýldýzý bir arada asla göremezdiniz. Bu fýrsatý deðerlendirip yýldýz kümelerini inceleyelim.” dedi. Gerçekten de hilal þeklindeki Ay, ne kadar da güzel gülümsüyor, sanki yýldýzlar bize göz kýrpýyorlardý. Gökyüzünü

izlerken,

ýþýkla

ilgili

aklýma

gelenleri

düþündüm.

Bakýþlarýmý

gökyüzünden alýp öne doðru uzatýnca koyu bir siyaha dalýverdim. Siyah, gece demek. Aklýmdan, “Ýyi ki hep geceyi yaþamýyormuþuz.” diye geçiverdi. Sonra, renksiz bir yaþam nasýl olurdu, diye düþündüm. Renklerle yaþamak ne güzeldi! Sarý, mavi, turuncu, kýrmýzý, yeþil, pembe, kahverengi ve daha niceleri. Güneþin bize sunduðu renkler, aslýnda “ýþýðýn çocuklarý” gibiydi. Çünkü tüm renkler, ýþýkta gizlidir. Güneþten gelen ýþýðýn, aslýnda gözümüzün algýlayabileceði tüm renkleri içerdiðini biliyordum. Bunu, en iyi bir gökkuþaðý anlatýr bize. Gökkuþaðýndaki farklý renklerin, ýþýðýn deðiþik açýlarla kýrýlmasý sayesinde oluþtuðunu da önceden öðrenmiþtim. Iþýðýn olduðu her yerde renklerden söz edilebileceði gibi, ýþýðýn ulaþamadýðý yerlerde gölgelerden bahsetmek gerekir. Gölgenin, ýþýðýn varlýðý sayesinde ömrünü sürdürdüðünü biliyorum. Gün boyunca gölge uzunluðumuzun, ýþýðýn sayesinde deðiþik boylarda olduðunu söyleyebilirim. Örneðin, gölgemizin en uzun olduðu vakitler sabah ve akþam saatleri olurken, en kýsa olduðu vakit ise öðle saatleridir. Bunun nedeni ise Güneþ ýþýnlarýnýn deðiþik açýlarla Dünya'mýza gelmesidir. Öðretmenimiz bir gün bize þöyle demiþti: “Güneþ battýktan 20-30 dakika sonra, Güneþ'in battýðý ufkun tam ters yönüne bakýnýz. Burada, gökyüzüne göre daha koyu tonlu bir bant belirecektir. Bu, Dünya'nýn gölgesidir. Hava, kararmayý sürdürdükçe bu bant, yavaþ yavaþ geniþleyerek gökyüzünün tümünü kaplayacaktýr. Ýþte bu karanlýða biz 'gece' diyoruz.” Doðrusu buna inanamamýþtým. Baþýmý kaldýrýp gökyüzüne baktýðýmda koskoca Dünya'nýn gölgesini þimdi daha iyi görebiliyorum. Gecenin karanlýðýna bu kadar yakýn olmak, içimde inanýlmaz bir duygu uyandýrmýþtý. Birden, karanlýðýn içinden babamýn bize seslendiðini duydum. Babamýn elindeki ýþýðý takip ederek bahçeden geçip eve girdik. Yavaþça koltuklara oturduk. Elektriklerin gelmesini beklerken, bu karanlýk gecede yaþadýklarým, aklýmdaki pek çok soru iþaretine ýþýk tutmuþtu. Iþýðýn o ölçülemeyen deðerini, bu karanlýk gecede daha da iyi anlamýþtým. Sonra da kendi kendime “Iþýk, yaþamýn pýrýltýsýdýr, yaþamýn ta kendisidir.” dedim. KOMÝSYON

3

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 1 Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýný cümle içerisinde kullanalým. göz gözü görmemek: bürümek: neon lambasý: hilal: ufuk:

ETKÝNLÝK 2 Aþaðýda verilen sorularý parçaya göre yanýtlayalým. 1) Yazarý, aniden hayrete düþüren olay neydi?

2) Yazarýn babasý, karanlýðý neyi anlatmak için bir fýrsat olarak görüyor?

3) Yazarýn annesinin, geceyi, “Iþýk kirliliðinin olmadýðý örnek bir an.” olarak yorumlamasýnýn sebebi neydi?

4) Yazarýn; renkleri, “ýþýðýn çocuklarý” olarak kabul etmesinin sebebi neydi?

5) Size göre, yazarýn ýþýðýn deðerini “ölçülemez” olarak nitelendirmesinin sebebi neydi?

4

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 3 Aþaðýda açýklamalarý verilen tanýmlarla sözcük ve sözcük gruplarýný eþleþtirelim.

Yapay ýþýk kaynaðýdýr.

Iþýk kirliliði

En büyük ýþýk kaynaðýmýzdýr.

Ay

Güneþten aldýðý ýþýðý yansýtýr.

Iþýk tasarrufu

El feneri

Iþýðýn gereðinden fazla kullanýlmasýdýr.

Iþýðý gereksiz yere kullanmamaktýr.

Güneþ

ETKÝNLÝK 4 Aþaðýdaki anahtar kelimeleri kullanarak kýsa bir yazý yazalým. Yazýmýza bir baþlýk koyup arkadaþlarýmýzla yazýmýzý paylaþalým. ýþýk

gece

gölge

5

yýldýz

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 5 Aþaðýdaki bulmacanýn içerisinde gizlenmiþ olan 6 tane ýþýk kaynaðýnýn ismini bulup iþaretleyelim. A

T

Ö

B

N

S

V

I

Ü

M

T

M

I

A

E

V

E

Ö

F

E

E

L

F

E

N

E

R

Ý

P

Þ

Þ

B

I

N

Ð

Ü

Y

J

O

A

Ç

F

H

Y

P

Ý

P

G D

L

Z

L

A

M B

A

N

Ü H

E

Y

E

T

U

T

T

Ö

N P

T

R

T

Ü

M D

E

U

E

K

S

U Y

G

E

U

P

Þ

L

U

I

ETKÝNLÝK 6 Aþaðýda karýþýk olarak verilen heceleri kullanarak ýþýk kaynaklarý ile ilgili sözcükler oluþturalým. neþ

yýl

fe

lam

gü

ba

ner

dýz

teþ

a

me

þa

le

6

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

SERBEST

YÝYECEK KÜLTÜRÜMÜZÜN VAZGEÇÝLMEZÝ, ADALI BÝR LEZZET: HELLÝM Her ülkenin kendine özgü bir farklýlýðý vardýr. Bu farklýlýklar; evlerin özelliklerinden, konuþulan dile ve giyilen kýyafetlere kadar yansýr. Yiyecekler ise bu farklýlýklarýn içinde ayrý bir önem taþýr. Pizzalarý ve spagetti makarnalarýyla ünlü Ýtalya, kahveleriyle meþhur Brezilya, lokumlarý ve baklavalarýyla öne çýkan Türkiye bunlara birer örnektir. Bizim de yiyecek kültürümüzün Ada?mýza özgü lezzetleri vardýr. Bu lezzetlerden biri olan hellim, yýllardýr ülkemizde üretilerek kültürel deðerlerimizin en güçlü temsilcilerinden birisi olmuþtur. Mutfaklarýmýzýn vazgeçilmezi olan hellimi buzdolabýndan hiç eksik etmeyen annelerimiz, onu sabah kahvaltýlarýmýzda tostla, akþam yemeklerimizde ise tarhana çorbasýndan makarnaya kadar birçok deðiþik yemekte kullanmaktadýr. Hellimin üretiminde inek, keçi veya koyun sütü kullanýlýr. Kat kat ayrýlabilme özelliði ise diðer peynirlerde yoktur. Diðer peynirlerin birçoðu sarý renk iken hellimin beyaz rengi de yine kendine özgüdür. Hellimin, yapýldýktan sonra katlanýrken arasýna taze nane

7

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

yapraðý eklenmesi ise lezzetine hoþ bir koku katar. Hellim yapýmý için kaliteli süt kullanýlmasý esastýr. Diðer süt ürünleri gibi hellim de iyi bir kalsiyum ve protein kaynaðýdýr. Orta sertlikte olan yapýsýyla hellim, mevsime göre açýk sarýdan beyaz renge kadar deðiþebilen tonlarda olabilir. Hafta sonlarý, tüm aile bireylerinin bir araya gelmesiyle kebap yeme alýþkanlýðýmýz bugün hala sürmektedir. Kebap yapýldýktan sonra mangala son olarak da genellikle hellim konur. Pide arasýndaki sýcacýk ýzgara hellimin tadý ise bir baþka olur, deðil mi çocuklar? Mangalda kömürün üzerinde ýzgara olabilen baþka bir peynir duydunuz mu hiç? Duymadýnýz deðil mi? Çünkü dünyada ýzgara olabilen tek peynir hellimdir. Diðer peynirler ateþ üzerinde erirken hellim erimeden, kahverengileþene kadar ýzgara olabilir. Taze bir dilim hellimi ýsýrýnca diþlerinizin arasýnda gýcýrdadýðýný fark ettiniz mi hiç? Ýþte bu da baþka peynirlerde olmayan, hellimin tipik bir özelliðidir. Süt, büyüme çaðýnda olan siz çocuklarýn en çok ihtiyacý olan gýdalarýn baþýnda gelmektedir. Hellim de sütten yapýlan çok deðerli bir gýdadýr. Beslenme uzmanlarý, çocuklarýn her gün iki bardak süt içmelerini ya da süt ürünlerinden yeteri kadar tüketmelerini önermektedir. Güçlü kemikler, güzel diþler ve güzel görünen bir cildinizin olmasýný mý istiyorsunuz? O halde sütü ve süt içeren hellimi sofralarýnýzdan eksik etmemenizi öneriyoruz. Naile Soyel Gýda Mühendisi

8

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

BÝR ÞEY OLMAK HAZIRLIK HAZIRLIK ÇALIÞMALARI ÇALIÞMALARI Aþaðýdaki sorularý sözlü olarak yanýtlayalým, tartýþalým. 1)

Büyüyünce ne olmak istersiniz? Niye?

2)

Hedeflerimize ulaþmak için neler yapmalýyýz?

ÝKÝ GÜNDE BeÞ ÞEHÝT BÝLÝNMEYEN SÖZCÜK VE SÖZCÜK GRUPLARI Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýnýn anlamlarýný araþtýrarak bulalým.

amele:

amatör:

patent:

bakýþ açýsý:

ipucu vermek:

ÇAÐRIÞIM SÖZCÜKLERÝ Aþaðýya, “Meslek” sözcüðüyle ilgili çaðrýþým sözcükleri yazalým. .................. ..................

.................. MESLEK

..................

9

..................

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

BÝR ÞEY OLMAK Size de ayný soruyu defalarca sormuþlardýr: “Büyüyünce

ne

olacaksýnýz?”

Ýlkokul

yaþlarýndayken bana bu soruyu sorduklarýnda sýkýlýrdým.

Henüz

veremediðim

için

ne

olacaðýma

nasýl

karar

yanýtlayacaðýmý

bilemezdim. Sýnýfýn çoðunluðu “doktor” ya da “mühendis” söylemezdim.

dediði Daha

için,

bunlardan

azýnýn

verdiði

birini “pilot”

yanýtýyla geçiþtirirdim bu soruyu. Kimseye söylemesem de, belki baba mesleði olduðu

için

“öðretmen”

olmak

istediðimi

düþünürdüm aslýnda. Ancak, dördüncü okuma

olanaðý

bulduðum

bazý

sýnýfta

kitap

ve

ansiklopediler beni o kadar etkiledi ki, o dönemde kararýmý verdim. Ben “bilim insaný” olacaktým. Ancak, bilim insaný nasýl olunur, onu da bilmiyordum. Sonraki zamanlarda ise amele, elektronik mühendisi, bilgisayar mühendisi, marangoz, astronom, tiyatrocu, dalgýç, daðcý, fizikçi, mucit, matematikçi, ressam gibi pek çok þey olmak istemiþtim. Bu saydýklarýmýn bir kýsmýný þu anda meslek olarak yapýyorum. En azýndan bazýlarýna ait diplomalarým var. Bir kýsmýný da eðlenceli bir uðraþ olarak yapýyorum. Yeni tanýþtýðým birisi bana mesleðimi sorduðunda, “Elektronik ve bilgisayar mühendisi, matematikçi, amele ve amatör astronomum. Öðretmenlik de yapýyorum.” demek bana gizli bir zevk veriyor. Çoðumuzun yalnýzca bir þey olduðu bir toplumda, birden çok þey olmak beni mutlu ediyor. Meslek olarak yaptýðým bu þeylerin hepsinde en iyi olmak gibi bir iddiam yok. Tek amacým, çocukken edinmeyi düþlediðim bu meslekleri þimdi elimden geldiðince geliþtirmeye çalýþmaktýr. Sanýrým benim en sevdiðim meslek “yeni bir þeyler öðrenmek”tir. Yaþamý boyunca yalnýzca bir konuyla ilgilenip o konuda çok baþarýlý olan ve tanýnan birçok insan var çevrenizde. Ancak, dikkat ederseniz, birbiriyle çok ilgisi olmayan birden fazla mesleðe sahip ve bunlarýn her birinde baþarýya ulaþmýþ insanlar da çoktur. Örneðin, 10

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

Lenardo da Vinci mucit, bilim insaný, mühendis, mimar, ressam, heykeltýraþ, müzisyen, matematikçi, anatomist, astronom, jeolog, biyolog ve filozof olarak tanýnýr. Thomas Alva Edison ise patentli buluþlarý telgraf, fotoðraf makinesi, elektrik ampulleri sayesinde çok farklý bir konumdadýr. Bana göre, bu baþarýlarýn ardýndaki en önemli nedenlerden biri, birden çok konuda bilgi sahibi olmalarýdýr. Deðiþik konularla ilgilenirken kazanýlan farklý bakýþ açýlarý, çok zor görünen bir problemin çözümünde oldukça iþe yarayan ipuçlarý verebiliyor. Þu anda oðlumun her ay farklý bir þeyler olma isteðiyle bana gelmesi, çok hoþuma gidiyor. Önce bilgisayar mühendisi olmak istedi. Bir ara da film yönetmeni olmak istedi. Þu anda olmak istediði þeylerin ne olduðunu inanýn, ben de bilmiyorum. Derslerinden gördüðüm kadarýyla fen bilgisi ve matematiðe oldukça yatkýn. Basketbolcu olmak da istiyor. Geliþme süreci içinde daha birçok konuya ilgi duyacaðýný da biliyorum. Bence en önemli olan, ne ya da neler olduðu deðil, yaptýðý iþi ya da iþleri severek, isteyerek yapmasýdýr. Baþarýnýn en önemli koþulu da budur. Sonuçta bir þey olmanýz gerekmez, isterseniz birden çok þey olabilirsiniz. Selçuk Canbek (Bilim Çocuk Dergisi)

11

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 1 Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýný cümle içerisinde kullanalým. amele: amatör: patent: bakýþ açýsý: ipucu vermek:

ETKÝNLÝK 2 Aþaðýda verilen sorularý parçaya göre yanýtlayalým. 1) Yazarýn, ilkokul yaþlarýndayken kendisine, “Büyüyünce ne olacaksýn?” diye sorulunca sýkýlmasýnýn sebebi neymiþ?

2) Yazarýn, dördüncü sýnýfa geldiðinde, bilim insaný olmaya karar vermesinde neler etkili olmuþ?

3) Sizce, yazarýn sonraki zamanlarda çeþitli meslek dallarýna ilgi duyup pek çok þey olmak istemesinin sebebi ne olabilir?

4) Yazar, bugün hangi meslekleri yaptýðýndan bahsediyor?

5) Yazar, baþarýnýn koþulu olarak neyi kabul ediyor?

12

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 3 Aþaðýdaki grafikte 100 öðrenci arasýnda yapýlan bir ankette öðrencilerin seçmek istediði meslekler sayýsal olarak verilmiþtir. Grafiðe bakarak aþaðýdaki sorularý yanýtlayalým.

Þarkýcý-Müzisyen:

5

Ýþadamý:

7

Öðretmen:

19

Polis-Asker:

7

Yönetici:

6

Sporcu:

12

Hakim-Avukat:

15

Mimar-Mühendis:

10

Doktor:

17

Diðer:

2

Sporcu olmak isteyenler kaç kiþidir? ............................................................................................................... Öðretmen olmak isteyenlerden sonra en çok hangi meslek tercih edilmiþtir? ................................................................................................................ Þarkýcý – müzisyen olmak isteyenler doktor olmak isteyenlerden kaç kiþi azdýr? ................................................................................................................ Siz, yukarýdaki mesleklerden hangisini seçmek isterdiniz? ...............................................................................................................

13

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 4 Aþaðýdaki harf bulmacasý, alfabemizdeki harflerin sýralamasýna göre bir kural

çerçevesinde

oluþturulmuþtur.

Harfler

belli

bir

kurala

göre

yerleþtirilmiþ olup “?” yerine yazýlmasý gereken harfi bulmaya çalýþalým.

Ç E

B G

E

G H

E

G

Ç H

Ý

Ý K

H ?

................

ETKÝNLÝK 5 Aþaðýda verilmiþ olan mesleklerin karþýlarýna baðlý olduklarý iþ alanlarýný yazalým.

doktor

avukat

gazeteci

öðretmen

14

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 6 Aþaðýda bazý meslekler ve bunlarla ilgili bazý kelimeler verilmiþtir. Bu kelimeleri uygun mesleklerin altlarýna yazalým.

makas

kamera

monitör

enstrüman

rol

dizek

tarak

klavye

sol anahtarý

ustura

cd

senaryo

Berber

Müzisyen

.........................................

.........................................

.........................................

.........................................

.........................................

.........................................

.........................................

.........................................

Aktör

Bilgisayar Mühendisi

.........................................

.........................................

.........................................

.........................................

.........................................

.........................................

.........................................

.........................................

15

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

YEÞÝLIRMAK HAZIRLIK HAZIRLIK ÇALIÞMALARI ÇALIÞMALARI Aþaðýdaki sorularý sözlü olarak yanýtlayalým, tartýþalým. 1)

Yaþadýðýmýz yerleþim yerinin yer þekilleri, nüfusu ve geçim kaynaklarý hakkýnda bildiklerimizi arkadaþlarýmýzla paylaþalým.

2)

Çevremizdeki komþu yerleþim yerlerinin isimlerini sayalým.

ÝKÝ GÜNDE BeÞ ÞEHÝT BÝLÝNMEYEN SÖZCÜK VE SÖZCÜK GRUPLARI Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýnýn anlamlarýný araþtýrarak bulalým.

koy:

güzergah:

sera:

meþhur:

þifalý bitki:

BAK-ANLAT

Yandaki resmi inceleyelim, sýnýfýmýzda tartýþalým. Hurma aðaçlarýnýn yetiþmesi için gerekli olan iklim çeþidi nedir?

16

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

YEÞÝLIRMAK Yeþilýrmak köyü, Kuzey Kýbrýs Türk Cumhuriyeti'nin kuzeybatýsýnda, en uç noktada yer alan, birçok doðal güzellikleri kucaðýnda taþýyan, yeþil bitki örtüsü, mavi denizi ve girintili çýkýntýlý kýyýlarý ile verimli topraklarýnda hemen hemen her çeþit ürünün yetiþtirildiði bir köyümüzdür. Yüzey þekilleri yönünden incelediðimizde, doðusunda Kocatepe ve ona bitiþik diðer tepeler denize dik olarak uzanýr. Batýsýnda ise Kartaltepe'den denize doðru uzanan tepelik bir alanla kuþatýlmýþtýr. Bu iki sýra tepe arasýnda, güneyden kuzeye, denize doðru yemyeþil küçük bir ova yer almaktadýr. Bu küçük ovanýn ortasýnda Yeþilýrmak'a hayat veren Yeþilýrmak Deresi denize doðru uzanýr. Kýyýlarý, küçük koy ve çýkýntýlarý, denizin mavi rengi, bu köyümüze ayrý bir güzellik katmaktadýr. Ayrýca, bir zamanlar Kýbrýs'a gelip yerleþenlere barýnak olan Yeþilýrmak Taþý, Yeþilýrmak'ýn doða harikalarýný tamamlar. 1900'lü yýllarýn baþlarýnda Yeþilýrmak, Kurutepe köyünün tarým alaný idi. Lefkoþa-Baf 17

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

yolunun, þimdiki Yeþilýrmak köyünün bulunduðu yerden geçmiþ olmasý, Kurutepe'de oturan Yusuf Mustafa'nýn buraya gelip yerleþmesinde etkili olmuþtur. 1913 yýlýnda Yusuf Mustafa,

Lefkoþa – Baf yolu güzergahýndaki tarlasýna, bir ev ve bir de küçük han

yaptýrarak Yeþilýrmak'a yerleþen ilk kiþi olmuþtur. Bu tarihten sonra Yeþilýrmak'a göçler olduðu gözlemlenmiþtir. 1950'den sonra ise köy büyümeye ve geliþmeye baþlamýþtýr. 1950 yýlýndan önce, bölgenin baþlýca ürünleri incir, zeytin ve haruptu. Daha sonralarý zengin yeraltý sularýnýn kullanýlmasý ile bahçecilik geliþmiþ ve bu ürünler önemlerini kaybetmiþtir. Çilek, muz, narenciye, erik, þeftali ve üzüm gibi ürünler bu dönemle birlikte önem kazanmaya baþlamýþtýr. Yeþilýrmak'ta yetiþtirilmeyen ürün yok gibidir. Pek çok ürün yanýnda 1974 öncesi bölgede hemen hemen hiç ekilmeyen kolokas, bugün en çok ekilen ürünlerin baþýnda gelmektedir. Yeþilýrmaklýlar, son derece verimli topraklarý ve kaliteli sularý ile zaman içerisinde tarýmdaki yenilikleri takip ederek KKTC tarýmýnda söz sahibi olmuþlardýr. Bugün Yeþilýrmak, bilgisayar destekli seralarda tarýmsal üretim yapabilecek düzeye gelmiþtir. Yeþilýrmak'ýn Trodos Daðlarý'na uzanan bölgelerinde, Kýbrýs'ýn meþhur yaban koyunu muflon, sürüler halinde dolaþmaktadýr. Kýbrýs'ta ilk yerleþim yeri

olarak bilinen,

Yeþilýrmak Taþý (Petra du Limnidi) ve tarihi Vuni Sarayý, Yeþilýrmak yöresinde bulunmaktadýr. Bu güzel köyümüz, doðadaki çiçekleri, þifalý bitkileri, yeþilin ve mavinin en güzel tonlarý ile görülmeye deðer bir yerleþim yeridir. 1974'ten önce fark edilmemiþ bir yer gibi görünen Yeþilýrmak, bugün kýyý þeridinde güzel plajlarý olan turistik bir köyümüzdür. Bu plajlarýn bünyesinde restoranlar ve piknik alanlarý bulunmaktadýr. Görülmesi gereken yerlerden bir tanesi de Asmalý Plaj'daki asmadýr. Turistlerin oldukça ilgisini çeken bu asma, çok yaþlý ve geniþ gövdeli görünümü ile “Guinnes (Gines) Rekorlar Kitabý”na girmiþtir. Ülkemizde, Yeþilýrmak ve Yeþilýrmak'a benzeyen tarihi ve turistik pek çok yerleþim yerlerimiz vardýr. Ülkemizin birbirinden deðerli bu yerleþim yerlerini tanýmalý, tanýtmalý ve onlarý yarýnlarda daha çaðdaþ yaþamlar sunabilmeleri için güzelliklerle donatmalýyýz. Alper Iþýkgün-Ersoy Köycü Sivil Savunma Dergisi (Düzenlenmiþtir.)

18

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 1 Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýný cümle içerisinde kullanalým. koy: güzergah: sera: meþhur: þifalý bitki:

ETKÝNLÝK 2 Aþaðýda verilen sorularý parçaya göre yanýtlayalým. 1) Yeþilýrmak ile ilgili özelliklerden üçünü yazýnýz.

2) Yeþilýrmak'ýn köye dönüþmesine sebep olan geliþme neydi?

3) Yeþilýrmak'ta yeraltý sularýnýn kullanýlmaya baþlanmasýyla, hangi tarýmsal ürünlerin yetiþtirilmesine olanak saðlanmýþtýr?

4) Sizce, Yeþilýrmak'ýn hangi özellikleri turistlerin ilgisini çekmektedir?

5) Siz de bu parça ile ilgili bir soru yazýnýz.

19

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 3 Aþaðýda boþ býrakýlmýþ yere, yaþadýðýmýz çevrenin en belirgin özelliklerini (yeryüzü þekillerini, tarihini, doðal ve turistik yerlerini vb.) anlatan kýsa bir yazý yazalým.

ETKÝNLÝK 4 Aþaðýdaki bulmacada yer alan boþluklara Yeþilýrmak'ta yetiþtirilen ürün isimlerinin ilk harfleri yazýlmýþtýr. Bu ürünlerin tam isimlerini parçadan bularak yazalým.

K Ç M N E Þ Ý Z H Ü

20

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 5 Aþaðýdaki cümleleri yandaki sözcüklerden uygun olanlarla tamamlayalým.

ben

sen

onlar

biz

o

siz

.................. yarýn sinemaya gideceðim. .................. da yüzme biliyorlarmýþ. ................... kitap okuyor musun? Düðüne ..........................da gelecekmiþ. ...................... evinizde çiçek yetiþtiriyor musunuz? Dünkü geziye ...................... de katýldýk.

ETKÝNLÝK 6 Ülkemizin güzelliklerini yansýtan bir þarkýmýzýn ya da türkümüzün birkaç dizesini araþtýrýp aþaðýdaki boþluða yazalým.

21

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

SERBEST MANÝLERÝMÝZ Bahçalarda enginar, Enginarýn dengi var. Ben yarimi tanýrým, Yanaðýnda beni var. Garanfilsin, tarçýnsýn, Neden böyle hýrçýnsýn? A, biricig sevdiðim, Tam da benim harcýmsýn. Ben vapura bineyim, Ver, elini öpeyim. Alnýmda ne yazarsa, Gaderimdir, çekeyim. Ak üzümün salkýmý, Gýz, sen aldýn aglýmý. Alacagsan, al beni, Gaçýrmadan aglýmý. Bülbülün sesi yanýg, Ýnnerim yanýg yanýg, Alem derin uykuda, Bir ben galdým uyanýg. Ovalarda alýçlar Üstünde gýrlangýçlar Ayaðýma olmadý Gönderdiðin babýþlar. Hanay hanaya garþý, Gelesin bana garþý, Ben da seni alacam Dosta düþmana garþý. (Tüm maniler Kýbrýs Aðzý ile yazýlmýþtýr.)

22

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

YAÞAMIN BEÞ RENGÝNDEN BÝRÝ: SES HAZIRLIK HAZIRLIK ÇALIÞMALARI ÇALIÞMALARI Aþaðýdaki sorularý sözlü olarak yanýtlayalým, tartýþalým. 1) Çevremizdeki sesleri dikkatle inceleyelim ve bunlarýn içinden hangilerinin sizleri rahatsýz edici sesler olduðunu söyleyelim. 2) “Dinlemek” ve “iþitmek” arasýndaki farký örneklerle tartýþalým. BÝLÝNMEYEN SÖZCÜK VE SÖZCÜK GRUPLARI Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýnýn anlamlarýný araþtýrarak bulalým.

gerilim:

hisleri kuvvetli olmak:

paralel:

irkilmek:

refleks:

BAK-ANLAT

Yandaki resimde görülen çocuðun, huzursuz görünüþüne sebep olan etkenlerin neler olabileceðini tartýþalým.

23

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

YAÞAMIN BEÞ RENGÝNDEN BÝRÝ: SES Ýnsanlarýn bir deniz kýyýsýnda oltayý denize atýp da dakikalarca, bazen de saatlerce süren bekleyiþlerine oldum olasý anlam veremiyorum. Halbuki, oltayla balýk avlayanlar, bu iþin güzelliðini dalgalarýn çýkardýðý sesin büyüsüne baðlýyorlar. Sabahleyin tatlý uykumuza karýþan serçelerin o sevinç dolu “cik cik” seslerinden þikayet edeni duymadým. Bahçemizdeki aðaçlarýn yapraklarýnýn, hafif bir rüzgarda çýkardýðý hýþýrtýlý seslerden rahatsýz olanýna da rastlamadým. Aslýnda bütün bunlar, doðanýn huzur veren seslerinde saklýdýr. Teknoloji çaðýnýn insanlarda yarattýðý gerilimin ilacý da doðanýn huzur veren seslerinde gizlidir, diyebiliriz. Çocukluðumda gök gürültüsünden ne kadar çok korkardým, bilemezsiniz. Þimþek çaktýðýnda, arkasýndan gök gürültüsü duyulur. Gök gürültüsü bazen o kadar þiddetli olur ki evimizin camlarýnýn titreþtiðini fark ederdim. Zaten sesin, kaynaðýndan bir titreþim sonucu

ortaya

çýkmasýný,

çaldýðým

gitarýn

tellerindeki

titreþimi

parmaklarýmda

hissetmemden biliyordum. Gök gürültülü, þiddetli yaðmurlarýn olduðu günlerde, gökyüzünde beliren o inanýlmaz ýþýðý, çatlayan bir cama benzetirdim. Ardýndan da annem, “Çocuklar, korkmayýn, gök gürleyecek!” der demez büyük bir gürültüyle sarsýldýðýmýzý hissederdim. Bu olay tekrarlandýkça, annemin bunu nasýl anladýðýný merak eder, sonunda

24

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

da annemin, hisleri kuvvetli bir insan olduðuna kendimi inandýrýrdým. Halbuki, ýþýðýn sesten çok daha hýzlý olmasýnýn, önce þimþeðin görünmesine, ardýndan da gök gürültüsünün iþitilmesine yol açtýðýný anlayamayacak ne vardý? Gök gürültüsünün evimizin camlarýnda yarattýðý titreþimi, aslýnda onun bir enerji kaynaðý olduðunu ortaya koyuyordu. Daha sonra bu bilimsel örneði anlamam, gök gürültüsünden duyduðum korkuyu da azaltmýþtý. Yaz aylarýnda deniz kýyýsýna her gidiþimizde babamla su üstünde taþ sektirme oynardýk. Babamýn, deniz yüzeyine paralel olarak savurduðu taþ, su üstünde dört beþ kez sýçrardý. Benim her atýþýmda ise taþ suya batardý. Bu esnada taþýn düþtüðü yerden sahile kadar çemberler oluþurdu. Ben, taþ sektirtmeyi býrakýr, oluþan çemberleri; yani dalgalarý sayardým. Bir gün babam dalgýn dalgýn baktýðýmý görünce, “Onlardan havada da olduðunu biliyor musun?” dedi. Baþýmý kaldýrýp gökyüzüne bakýnca, babam: “Göremezsin. Benim sesim ve taþýn suda çýkardýðý ses, oluþtuðu kaynaðýndan kulaðýna kadar dalgalar halinde gelmektedir.” demiþti. Bu gerçek, duyduðum tüm seslerin sihrini bir anda çözmüþtü. Ýþitilen sesin mesafeyle de ilgili olduðunu söyleyebiliriz. Yaklaþan bir otomobilin veya havlayan bir köpeðin bize olan uzaklýðýný, iþittiðimiz sese göre tahmin edebileceðimizi hiç aklýnýza getirdiniz mi? Kim bilir kaç kez bir otomobil sesi, bizi kaldýrýmda korunmaya mecbur etmiþtir? Kim bilir kaç kez bir evin önünden geçerken, evin bahçesinde havlayan bir köpeðin sesiyle irkilip kendimizi öteye atmýþýzdýr? Þiddetli bir ses duyar duymaz kendimizi korumak için, kim bilir kaç kez sýðýnacak bir köþe aramýþýzdýr? Sesin, reflekslerimizi harekete geçiren bu özelliðinden faydalanarak kim bilir kaç kez kendimizi tehlikeden korumuþuzdur, hiç düþündünüz mü? Babam: ”Ses, yaþamýmýzýn beþ renginden biridir. Bu beþ renk, birbirinden deðerlidir. Herhangi birinin yokluðu, yaþamýmýzý öyle zorlaþtýrýr ki...” demiþti. Babamýn ne demek istediðini daha iyi anlamýþtým. Duyularýmýzla ilgili güzel bir benzetme yapmýþtý. Ancak, teknolojinin hýzlý geliþimi sonucunda yeni bir çevre sorunu olan “ses kirliliði”nin yaþamýmýzýn renklerinden birini olumsuz etkilediðini son zamanlarda sýk sýk duyuyordum. Trafikten, inþaat çalýþmalarýndan, fabrikalardan ve kalabalýklardan yükselen sesler artýk “gürültü” halini aldýðýndan bunlar, saðlýðýmýzý olumsuz yönde etkilemektedir. Davranýþ bozukluklarý, iþitme kaybý, dikkat daðýlmasý, uyku bozukluklarý, yorgunluk gibi rahatsýzlýklar ses kirliliðinin yarattýðý sonuçlardandýr. Düþünüyorum da bir oltayý denize atýp doðanýn o eþsiz sesine kendini kaptýran adama artýk hak vermemek elde deðil herhalde, ne dersiniz? KOMÝSYON 25

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 1 Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýný cümle içerisinde kullanalým. gerilim: hisleri kuvvetli olmak: paralel: irkilmek: refleks:

ETKÝNLÝK 2 Aþaðýda verilen sorularý parçaya göre yanýtlayalým. 1) Yazara göre, doðanýn huzur veren sesleri nelerdir?

2) Yazar, sesin bir titreþim sonucu oluþmasýný hangi deneyiminden

fark ettiðini söylüyor?

3) Yazarý, annesinin hisleri kuvvetli bir insan olduðuna inandýran olay neydi?

4) Yazarýn babasý, “Ses, yaþamýn beþ renginden biridir.” demiþti. Siz de diðer renklerin ne olabileceðini yazýnýz.

5) Gürültünün saðlýðýmýz üzerinde yarattýðý olumsuz etkileri nelerdir?

26

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 3 Aþaðýda boþ býrakýlmýþ yerleri uygun sözcük ve eklerle doldurarak cümleleri soru biçiminde tamamlayalým.

mu

mi

Ses hakkýnda

ne

mi

ne

biliyoruz? Bildiklerimiz

mü

kadar doðru? Acaba

anlatýldýðý gibi sesin oluþumu ses tellerinin titreþmesinden

ibarettir?

Peki gerçekten ses yaþamýmýzda karþýmýza çýkabilecek tehlikelere karþý bizi koruyor

? Sizce ses kirliliði

, yoksa gök gürültüsü

gerçek anlamda daha korkutucu bir þeydir?

ETKÝNLÝK 4 Aþaðýdaki deyimlerle ifade ettiði duygularý eþleþtirelim. Eli ayaðýna dolaþmak

hayret etmek

Gözü arkada kalmak

böbürlenmek

Göz daðý vermek

býktýrmak

Dudak ýsýrmak

telaþlanmak

Koltuklarý kabarmak

endiþelenmek

Kabak tadý vermek

korkutmak

27

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 5 Aþaðýdaki sözcüklerin son hecesini, yeni sözcüðün ilk hecesi olacak þekilde yazýp deðiþik sözcükler oluþturalým. uy ku

ku yu

yumur ta

ta hin

di lek

hin di

sarsýn tý ýsýn ma en kaz dün ya

ETKÝNLÝK 6 Aþaðýdaki sözcükleri soldan saða doðru bulmaca üzerinde bulup iþaretleyiniz. Ýþaretlenmeyen harfleri, soldan saða doðru sýrayla takip ederek alttaki dairecikler içerisine yazalým ve gizli sözcükleri bulalým. S

M

Ü

Z

Ý

K

E

S

K

I

Þ

Y

D

O

Ð

A

* Müzik

* Kýþ

A

K

Ý

T

A

P

Þ

A

* Doða

* Kitap

D

E

F

T

E

R

M

I

* Defter

* Yaz

N

Y

A

Z

P

K

A

Z

* Kaz

* Resim

T

O

K

A

A

E

L

A

* Kukla

* Kalem

K

U

K

L

A

R

E

V

* Ev

* Et

I

L

K

A

L

E

M

T

T

E

L

I

S

E

T

I

* Toka

* Ela

D

R

E

S

Ý

M

I

R

28

* Tel

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ÇALIÞKAN BÝR BULUÞÇU: THOMAS ALVA EDÝSON HAZIRLIK HAZIRLIK ÇALIÞMALARI ÇALIÞMALARI Aþaðýdaki sorularý sözlü olarak yanýtlayalým, tartýþalým. 1)

Yaþamýmýzý kolaylaþtýran buluþlardan örnekler verelim ve bu buluþlarýn yaþamýmýza saðladýklarý kolaylýklarý tartýþalým.

2)

Dünya tarihinde yer etmiþ hangi bilim insanlarýnýn isimlerini biliyorsunuz?

ÝKÝ GÜNDE BeÞ ÞEHÝT BÝLÝNMEYEN SÖZCÜK VE SÖZCÜK GRUPLARI Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýnýn anlamlarýný araþtýrarak bulalým.

düþ kýrýklýðý:

yüreklendirmek:

azimli:

atölye:

kiler:

ÇAÐRIÞIM SÖZCÜKLERÝ Aþaðýda verilen boþluklara “Bilim” sözcüðüyle ilgili çaðrýþým sözcükleri bulup yazalým.

BÝLÝM

29

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ÇALIÞKAN BÝR BULUÞÇU: THOMAS ALVA EDÝSON Thomas (Tomas) Alva Edison, 1847 yýlýnda Amerika Birleþik Devletleri'nde doðdu. Ailesinin yedinci çocuðuydu. Geçirdiði aðýr bir hastalýk yüzünden okula geç baþlamak zorunda kaldý. Bunun yanýnda, okul yaþamýnýn da çok uzun ve baþarýlý geçtiði söylenemez. Öðretmenleri onun, öðretilenleri algýlamakta yavaþ olduðunu düþündükleri için, düzenli eðitim yaþamý yalnýzca üç ay sürmüþtür. Bu nedenle eðitimi, daha çok annesinin rehberliðinde devam etmiþtir. Oðlunu, sürekli okumaya, çalýþmaya ve deneyler yapmaya yüreklendiren annesini, Edison þu sözlerle anlatýyordu: “Annem bana o kadar güveniyor, beni öylesine yüreklendiriyor ki onu düþ kýrýklýðýna uðratmak istemiyorum.” Öðrenimini kitap okuyarak sürdüren Edison, evlerinin kilerine bir de kimya laboratuvarý kurmuþtu. Kimya deneylerine, özellikle elektrik akýmý elde etmeye yönelik olanlara oldukça ilgisi vardý. Küçük yaþlardan beri Edison, çok çalýþan, düþünüp deneyler yapmaktan usanmayan azimli biriydi. “Dehanýn yüzde biri ilham, yüzde doksan dokuzu terdir.” sözü, bugün onun unutulmaz sözleri arasýnda yer almýþtýr. Çalýþkanlýðýnýn yanýnda azimli biri olduðunuysa elektrik ampulünü 1001. denemede bulduðunda ona sorulan soruya verdiði yanýt gösteriyor. Öyle ki 1000 kez baþarýsýz olduðunu hatýrlatan bir gazeteciye Edison, “Hayýr,

30

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

elektrik ampulü, 1001 adýmda gerçekleþtirilen bir buluþtur.” demiþtir. Edison, 1868 yýlýnda kendine donanýmlý bir atölye oluþturup burada telgraf aygýtlarý üretmeye baþlamýþ, bir süre sonra da bu atölyeyi kapatarak bir araþtýrma laboratuvarý

kurmuþtur.

laboratuvarlarýn

Zamanla,

tümü

bir

“buluþ

kurmuþ

olduðu

fabrikasý”

olarak

çalýþmaya baþlamýþtýr. Edison'un buluþçuluðundan baþka önemli bir yönü de bugünkü

modern

araþtýrma

ve

geliþtirme

kavramýný

baþarýyla uygulamasýydý. Laboratuvarlarda her gün yeni bir buluþ yapmak neredeyse sýradanlaþmýþtý. Edison'un elektrik ampulü, ses kayýt aygýtý, gramofon gibi yüzlerce önemli buluþu

vardýr.

Ancak,

asýl

büyük

mirasý,

kurduðu

laboratuvarlar ve baþlattýðý kýsaca “ar-ge” denen araþtýrma ve geliþtirme çalýþmalarýdýr. Edison ve arkadaþlarý, zaman zaman ayný anda 40 ayrý proje

üzerinde

çalýþýyorlardý.

Hatta

Edison,

bu

çalýþmalarýndan o kadar emindi ki her on günde bir küçük; her altý ayda bir de büyük buluþ gerçekleþtireceklerini açýklamýþtý. Bu sözünde de ne kadar haklý olduðunu ilerleyen yýllarda tüm dünyaya göstermiþ oldu. Edison'un geliþtirdiði doðru akým ve elektrik ampulü gibi buluþlar, kentlerin çehresini deðiþtirmiþti.

Artýk, geceleri sokaklar elektrik ampulleriyle aydýnlatýlýyordu. Ünlü

buluþçu, 1931 yýlýnda öldüðünde tüm New York kenti, onun anýsýna ýþýklarýný bir dakika süreyle söndürmüþtü. Edison, buluþlarýyla dünya tarihinde gelmiþ geçmiþ en önemli insanlardan biri sayýlmaktadýr. Yaygýn olarak elektrik ampulünü yapan kiþi olarak bilinirken, yaklaþýk 1200 buluþa imza attýðý ise pek az kiþi tarafýndan bilinmektedir. Bilimin ilerlemesine yaptýðý katkýlarla bugün kullandýðýmýz birçok þeyin temelini de atmýþtýr. Onu, modern dünyayý biçimlendiren insan olarak tanýmlamak sanýrým hiç de yanlýþ olmaz. Bilim Çocuk (Düzenlenmiþtir.)

31

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 1 Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýný cümle içerisinde kullanalým. düþ kýrýklýðý: yüreklendirmek: azimli: atölye: kiler:

ETKÝNLÝK 2 Aþaðýda verilen sorularý parçaya göre yanýtlayalým. 1) Edison'un düzenli okul yaþamýnýn çok kýsa sürmesinin sebebi neydi?

2) Edison, “Dehanýn yüzde biri ilham, yüzde doksan dokuzu terdir.” sözüyle ne anlatmak istemiþtir?

3) Edison'un çalýþkanlýðýnýn yanýnda azimli olduðunu da gösteren hangi buluþudur? Niye?

4) Bugün, Edison'un buluþlarýndan baþka en büyük miras olarak kabul edilen yönü nedir?

5) Edison'dan, yaþamýnýzý kolaylaþtýracak bir buluþ yapmasýný isteseydiniz, bunu hangi zorluðu yenmek için kullanýrdýnýz?

32

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 3 Siz de parçada verilmiþ olanlarýn dýþýnda Edison'un icat ettiði buluþlardan 3 tanesini araþtýrýp aþaðýya yazýnýz.

ETKÝNLÝK 4 Aþaðýda, hayatýmýzý kolaylaþtýrmak için icat edilmiþ bazý araçlar verilmiþtir. Bu araçlarýn günlük yaþamýmýzda bize ne gibi kolaylýklar saðladýklarýný karþýlarýna yazalým. Aracýn adý

Neyi Kolaylaþtýrýr?

Araba Televizyon Testere Mikroskop Elektrikli fýrýn Vida Makas Röntgen cihazý

33

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 5

Yukarýdaki gazete sayfasý, Thomas Edison'un hayatýný anlatan “Edison Diye Bir Adam” adlý filmin afiþinden alýnmýþtýr. Öðretmeninizin yardýmý ile baþlýklarý ve resimleri tartýþýnýz.

34

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

EROZYON HAZIRLIK HAZIRLIK ÇALIÞMALARI ÇALIÞMALARI Aþaðýdaki sorularý sözlü olarak yanýtlayalým, tartýþalým. 1)

“Erozyon” hakkýnda bildiklerimizi tartýþalým.

2)

“Düþersen, bir avuç toprakla kalk.” atasözümüzün anlamýný tartýþalým.

ÝKÝ GÜNDE BeÞ ÞEHÝT BÝLÝNMEYEN SÖZCÜK VE SÖZCÜK GRUPLARI Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýnýn anlamlarýný araþtýrarak bulalým.

yiðit:

diyar:

baþ göstermek:

ekolojik denge:

tahribat:

BAK-ANLAT Aþaðýdaki ve yandaki resimleri inceleyip sýnýfýmýzda tartýþalým.

35

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

EROZYON Münise Ninem, babaannemin annesiydi. Çok yaþlý olmasýna karþýn, yorgunluk belirtileri göstermemeye çalýþýrdý. Diðer yaþýtlarý, hastalýklardan çok þikayet ederken o, hasta olsa bile doktora gitmek istemezdi. Doktora gittiðinde de doktorun önerilerine pek kulak asmazdý. Zaten, bilimsel gerçeklere de çok inanmazdý. Örneðin, yaðmurlu havalarda þimþek çaktýðýnda, “Bulutlar öfkelendi!” derdi. Þiddetli yaðmurlar yaðýp da evinin önünden sel sularý aktýðýnda, bize korkuyla karýþýk hep ayný masalý anlatýrdý: “Toprak, güzel bir kýzmýþ. Güneþ, Toprak'a aþýkmýþ. Iþýnlarýyla bütün gün onu ýsýtýr ve aydýnlatýrmýþ. Üzerindeki bitkilere hayat verirmiþ. Toprak da Güneþ'e aþýkmýþ. Diðer yandan, Yaðmur da Toprak'a aþýkmýþ. Susuz geçen yazýn ardýndan ona, sularýný akýtýrmýþ. Toprak, mutlu olurmuþ. Rüzgar derseniz, o da Toprak'a aþýkmýþ. Hafif esintileriyle üzerindeki bitkilerin tozlaþmasýný saðlar, baþak vermiþ buðdaylarý okþarmýþ. Bu yüzden Toprak çok sevinirmiþ. Ama bir gün, bu üç yiðidin Toprak'a olan aþklarý ortaya çýkýnca, aralarýnda büyük bir kavga çýkmýþ. Yaðmur, Toprak'ýn Güneþ'e olan aþkýný öðrenince

36

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

öfkelenip olanca gücüyle yaðmýþ, yaðmýþ... Onu sürükleyip baþka diyarlara taþýmýþ. Rüzgar ise Toprak'ýn Güneþ'e olan aþkýný öðrenince kýskançlýktan çatlayacak gibi olmuþ. Toprak?ýn en kuru olduðu zamanlarda kuvvetle esmiþ, esmiþ... Onu sürükleyip baþka diyarlara taþýmýþ...” Münise Ninem, bugün hayatta olsaydý ona, anlattýðý masalýn aslýnda “Erozyon”u dile getirdiðini söylerdim. Toprak, kayalarýn yüzyýllar boyunca çeþitli nedenlerle parçalanmasý sonucunda oluþur. Bu olay, dünya yüzeyinden derine doðru binlerce yýl süren bir süreç gerektirir. Erozyon ise üzerinde tarým yapýlan verimli topraðýn, yaðýþlarla veya rüzgarlarla bulunduðu yerden baþka yerlere taþýnmasýdýr. Arazi yüzeyindeki verimli topraklar sürüklendikten sonra alttaki toprak, daha taþlý ve verimsiz olur. Hatta, bu sürüklenmeden sonra toprak yerine kaya da çýkabilir. Ne yazýk ki, her yýl dünyamýzýn kýymetli topraklarýnýn önemli bir kýsmý, erozyonla birlikte akarsularla denizlere, göllere ve barajlara taþýnmaktadýr. Erozyonun en þiddetli görüldüðü yerler, ormanlarýn ve diðer bitki örtüsünün yok edildiði yamaçlýk alanlardýr. Buralara düþen þiddetli yaðmurlar, verimli topraðý sürükleyip götürmektedir. Halbuki aðaçlarla ve diðer bitki örtüsüyle kaplý yerlerde þiddetli yaðýþlarýn hýzý, aðaçlarýn yapraklarý ve dallarý sayesinde azalmaktadýr. Hatta bu bitkilerin kökleri de topraðý tutarak topraðýn yaðmur sularý ile sürüklenip gitmesini önler. Topraklarýn erozyon nedeniyle verimsizleþmesi, tarým arazilerini gittikçe azaltýr. Bazý ülkeler, kendi nüfuslarýný besleyebilecek kadar tarýmsal ürünleri elde edemeyebilirler. Bu durumda yoksulluk, kargaþa hatta savaþlar bile baþ gösterebilir. Tarih kitaplarý, eski medeniyetlerin savaþlardan yýkýldýðýný yazar. Halbuki bir ülkeyi azar azar kemiren erozyon tehlikesinin nelere yol açabileceðinden söz etmez. Örneðin, yapýlan

araþtýrmalara

göre

geçmiþ

çaðlarda

Orta

Amerika'da

yaþayan

Maya

Medeniyeti’nin yok olma sebebi, savaþ deðil; ekolojik dengenin bozulmasýdýr. Bu medeniyetin üzerinde yaþadýðý topraðýn veriminin giderek azalmasý, Maya Medeniyeti’nin sonu olmuþtur. Günümüzde Maya Medeniyeti’nin yaþamýþ olduðu problemlere benzer durumlar bizler için de geçerli olmaktadýr. Bütün bilimsel veriler ve tarihi olaylar, bizlere ýþýk tutarken ülkemizdeki çevre tahribatýna “Dur!” demeyi bilmeli ve erozyona karþý en iyi þekilde bilinçlenmeliyiz. KOMÝSYON

37

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 1 Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýný cümle içerisinde kullanalým. yiðit: diyar: baþ göstermek: ekolojik denge: tahribat:

ETKÝNLÝK 2 Aþaðýda verilen sorularý parçaya göre yanýtlayalým. 1) Münise Nine’nin ne gibi özellikleri vardý?

2) Münise Nine’nin anlattýðý masala göre, Toprak'a kimler aþýkmýþ?

3) Yaðmur'un ve Rüzgar'ýn Toprak'a öfkelenip zarar vermelerine ne sebep olmuþ?

4) Erozyonun en þiddetli görüldüðü yerler nerelerdir?

5) Maya Medeniyeti’nin yýkýlmasýna hangi gerekçeler gösterilmektedir?

38

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 3 Aþaðýdaki resimlerde verilen doðal afetler ile bunlarýn isimlerini eþleþtirelim.

· Sel

· Çýð

· Deprem

· Yanardað patlamasý

ETKÝNLÝK 4 Kalplerdeki sözcükleri noktalý yerlere yazarak cümleleri tamamlayalým. erozyon

topraðýn

derelerle aðaçlar

fidan

· Ülkemizin erozyonla mücadelesi için ………….....……....... dikmeliyiz. · Topraðýn rüzgar ve yaðmurla baþka yerlere taþýnmasýna …………………….. denir. · Aðaç kökleri ……………….......... kaymasýný önler. · Yaðmur sularýyla aþýnmýþ toprak ……………….....……....... denizlere taþýnýr. · ……………....………........ bir ülkenin en önemli zenginlik kaynaðýdýr.

39

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 5 Ülkemizde ve dünyada doðal afetlerden zarar görmüþ insanlara yardýmda bulunan yardým kuruluþlarýnýn isimlerini araþtýrýp yazalým.

ETKÝNLÝK 6 Aþaðýda boþ býrakýlan yere erozyona karþý mücadeleyi konu alan bir afiþ hazýrlayalým.

40

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

SERBEST

SUYUN SESLENÝÞÝ Merhaba! Ben “Su”... Canlýlarýn en temel gereksinimi olan ve baþlýca ekonomik faaliyetlere kaynaklýk eden, uluslarýn devamlýlýðý için yaþamsal bir kaynaðým. Ben, hayatýn kaynaðý, dünyanýn %75'i; vücudunuzun ise %71'iyim. Kana kana içtiðiniz, duþ yaptýðýnýz, her türlü temizlik iþlerinizin vazgeçilmeziyim. Yaðmur olup yaðdýðýmda sevdiðiniz ama sel olup aktýðýmda korktuðunuz suyum... Dünya nüfusunun artmasý, küresel ýsýnmaya baðlý olan iklim deðiþiklikleri, benim yeryüzündeki daðýlýmýmý ve kullaným þeklimi olumsuz yönde etkilemiþtir. Sizi yanýlgýya düþüren en büyük þey, benim dünyada içilebilirlik oranýmýn %1'den daha az olmasýný anlamakta geç kalmanýzdýr. Benim, tatlý su kýsmýmýn %80'i kutuplarda, “buzul” olarak yer almaktadýr. Çevrenizde yarattýðýnýz kirlilik ve beni hiç tükenmeyecekmiþ gibi aþýrý derecede kullanmanýz, yaþantýnýzda zorluklara yol açacaktýr. Vakit çok geç olmadan

“su

savurganlýðý”na son verin. Bana, her zamankinden daha çok ihtiyacýnýz olacaktýr. Þimdi beni kullanýrken iki kez düþünmenizi tavsiye ediyorum. Ne dersiniz sevgili çocuklar? KOMÝSYON

41

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

YARDIMSEVERLÝK HAZIRLIK HAZIRLIK ÇALIÞMALARI ÇALIÞMALARI Aþaðýdaki sorularý sözlü olarak yanýtlayalým, tartýþalým. 1)

Baþkalarý için yaptýðýmýz her uðraþta para alýnmasý veya karþýlýðýnda bir þey beklenmesi yaþantýmýzý nasýl etkiler?

2)

“Ýyilik yap, denize at.” atasözünün anlamýný sýnýfta tartýþalým.

ÝKÝ GÜNDE BeÞ ÞEHÝT BÝLÝNMEYEN SÖZCÜK VE SÖZCÜK GRUPLARI Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýnýn anlamlarýný araþtýrarak bulalým.

doðal afet:

kucak açmak:

duyarlý olmak:

baþa kakmak:

bencillik:

BAK-ANLAT

Yandaki resmi inceleyelim, sýnýfýmýzda tartýþalým. Kimlere yardým ederiz?

42

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

YARDIMSEVERLÝK Geçenlerde, arabamýzla ailece bir seyahate çýkmýþtýk. Hava soðuk ve yaðmurluydu. Yolculuðumuz, önceleri keyifli geçmiþse de bir süre sonra arabamýz arýzalanýnca durmak zorunda kaldýk. Çevrede yardým isteyecek kimseler yoktu. Yoldan gelip geçen olur diye uzun süre bekledik. Daha sonra babam, yaðmurun durmasýný fýrsat bilip bizi arabada býrakarak en yakýn köye yürüyerek yardým istemeye gitti. Bir saat kadar sonra babam, hiç tanýmadýðýmýz bir adamla geri döndü. Adam, arabanýn motoruyla biraz uðraþtýktan sonra arabayý çalýþtýrmayý baþarmýþtý. Hepimiz derin bir "oh" çekmiþtik. Babam, adama: “Borcumuz ne kadar?” diye sorduktan sonra adamla babam arasýnda þöyle konuþmalar geçmiþti: -Borç falan yok. Ne yaptýk ki?... -Ama olmaz! Senin zamanýný aldýk, bu soðukta emek verdin! -Bu, bir insanlýk görevidir. Ben bu yardýmý karþýlýk beklediðim için yapmadým. Yolda arabasý arýzalanýp yardýma muhtaç olan ben olsaydým, eminim ki siz de bana yardýmcý olurdunuz, dedi. Bu olayý aklýmdan hiç çýkaramadým. O amcayý da bir daha hiç göremedim. Ona duyduðum memnuniyet duygusu, hayranlýða dönüþmüþtü. Onun gibi olmak istiyordum. Geçen haftaki kompozisyon konusu, “Yardýmseverlik” olunca baþýmýzdan geçen bu olayý yazacaðým kompozisyonumda anlatmaya karar verdim. Öðretmenimiz, derse hazýrlýk çalýþmalarý sýrasýnda, “Yardýmseverlik” hakkýnda birer cümle söylememizi isteyince arkadaþlarýmýz þöyle cümleler sýraladý: -Yardýmseverlik, yardým etmeyi sevmektir. -Yardýmseverlik, bir yaþlýnýn çantasýný taþýmaktýr.

43

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

-Yardýmseverlik, dersini ve ödevini anlamayan bir arkadaþýmýzla bilgilerimizi paylaþmaktýr. -Yolda, arabasý arýzalanan birisine durup yardýmcý olmaktýr. -Su þiþesinin kapaðýný açmakta zorlanan küçük bir arkadaþýmýza, þiþenin kapaðýný açýp þiþeyi vermektir. -Evde anneme bulaþýklarý yýkamada ve çiçekleri sulamada yardým etmektir. -Doðal afetlere uðramýþ insanlara kucak açmaktýr. -Yardým kuruluþlarýna, az da olsa katký yapmaktýr. -Dýþarýda aç olduðuna inandýðýmýz kediciðe bir parça yiyecek atmaktýr. Öðretmenimiz: “Çocuklar, yardýmseverlik duygusu, empati yapmakla geliþebilir. Biliyorsunuz ki empati, bir durum karþýsýnda kendimizi baþkalarýnýn yerine koyup, onlarýn yaþadýklarýný hissedebilmemiz demektir. Empati yapmakla duyarlý insanlar olabiliriz.” dedi. Daha

sonra

kompozisyonlarýmýzý

yazýp

sýnýfta

okumuþtuk.

Mustafa'nýn

kompozisyonundaki bir bölüm çok ilgimizi çektiðinden bu bölümü öðretmenimiz Mustafa'ya ikinci kez okutmuþtu. Bu bölümde þunlar yazýlýydý: “Baþkalarý tarafýndan yardým alan birisi yalnýz olmadýðýný, kendine deðer verildiðini hisseder. Bundan dolayý da mutlu olur. Yardým eden kiþi ise baþkalarýna yaþamlarýnda destek olduðu için 'yararlý bir insan' olmanýn huzurunu yaþar. Yardýmýn küçüðü, büyüðü olamaz. Çünkü yardým, baþkalarýna hiçbir karþýlýk beklemeden yaptýðýmýz katkýdýr. Yaptýðýmýz yardýmý, yardým ettiðimiz insanýn baþýna kakmak kadar ayýp bir þey olamaz. Eðer böyle olacaksa hiç yardýmda bulunmamak daha iyi olur.” Hepimiz Mustafa'yý alkýþlamýþtýk. Çünkü hepimiz de yazdýklarýna tamamen katýlýyorduk. Öðretmenimiz: “Yardýmseverliðin olmadýðý bir ortamda neler olur çocuklar?” diye sordu. Birçoðumuz cevaplamak için atýldý: -Bencillik. -Yalnýzlýk. -Boþluk. -Mutsuzluk. Yardýmýn ve yardýmseverliðin olmadýðý bir dünyada, iyi iliþkiler kurmanýn ne kadar zor olabileceðini düþünerek arkadaþlarýma baktým. Onlar gibi arkadaþlara sahip olduðum için ne kadar da þanslýydým... KOMÝSYON

44

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 1 Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýný cümle içerisinde kullanalým. doðal afet: kucak açmak: duyarlý olmak: baþa kakmak: bencillik:

ETKÝNLÝK 2 Aþaðýda verilen sorularý parçaya göre yanýtlayalým. 1) Yazarýn ve ailesinin yardýma muhtaç olmalarýna sebep olan olay neydi?

2) Yazarýn ailesine yardýma gelen adam, para almamasýný nasýl açýklýyor?

3) Kompozisyon dersinde öðrencilerin, “Yardýmseverlik” hakkýnda söylediklerinden en çok hangisini benimsediniz? Neden?

4) Duyarlý insanlar olabilmek için niye empati yapmak gereklidir?

5) Çocuklara göre, yardýmseverliðin olmadýðý bir ortamda neler ön plana çýkar?

45

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 3 Aþaðýda yarým býrakýlmýþ hikayeyi kendi düþüncelerimize göre yazýp arkadaþlarýmýzla paylaþalým.

Küçük Çoban Küçük Çoban, o sabah her zamanki gibi gün doðmadan erkenden kalktý. Köpeði Çomar ile koyunlarý otlatmak için aðýlýn kapýsýný açtý. O gün yaþayacaklarýndan habersiz otlaða gelip koyunlarý otlatmaya baþladý. Küçük Çoban, alýç aðacýnýn gölgesinde oturmuþ koyunlarýn otlamasýný seyrederken yolun kenarýnda arabasýný çalýþtýrmaya çalýþan iyi giyimli bir adam görürdü. Hemen oraya doðru gidip adama “Yardýma ihtiyacýnýz var mý?” diye sordu. Adam, Küçük Çoban'a bakýp gülümsedi ve “Teþekkür ederim ama sen bana yardým edemezsin.” dedi. Küçük Çoban: .................................................................................................. .................................................................................................. .................................................................................................. .................................................................................................. ...................................................................................................

ETKÝNLÝK 4 Aþaðýda verilen atasözlerinden “yardým” ile ilgili olanlarý boyayalým. Yalnýz taþ duvar olmaz.

El elden üstündür.

Birlikten kuvvet doðar.

Bir elin nesi var iki elin sesi var.

Üzüm üzüme baka baka kararýr.

46

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 5 Aþaðýdaki boþluklara soldan saða gelecek þekilde uygun sözcükler yerleþtirerek sözcük oyununu dolduralým. Y A R D I M S E V E R

ETKÝNLÝK 6 Aþaðýda bazý isimler ve bu isimlerin özelliklerini belirten sözcükler verilmiþtir. Ýsimlerle, isimlere uygun özellikleri belirten sözcükleri birlikte yazalým.

Mavi

Güzel

Dað

Biber

Tarak

Kýrýk

Elbise

Sýnýf

Yaramaz

Acý

Yüksek

Söz

Temiz

Bahçeli

Çocuk

Ev

Üçer

Erik

.............................

.............................

.............................

.............................

.............................

.............................

.............................

.............................

.............................

47

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

SOKAK HAZIRLIK HAZIRLIK ÇALIÞMALARI ÇALIÞMALARI Aþaðýdaki sorularý sözlü olarak yanýtlayalým, tartýþalým. 1.

Evinizin ve okulunuzun bulunduðu sokaðýn isimleri nelerdir?

2.

Sokakta, dikkat etmemiz gereken kurallar ve yerine getirmemiz gereken ödevler nelerdir?

ÝKÝ GÜNDE BeÞ ÞEHÝT BÝLÝNMEYEN SÖZCÜK VE SÖZCÜK GRUPLARI Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýnýn anlamlarýný araþtýrarak bulalým.

gözetlemek:

kurum:

yargý:

temsilci:

bellek:

BAK-ANLAT

Yandaki resmi inceleyip sýnýfýmýzda tartýþalým. Bir sokakta neler görebiliriz?

48

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

SOKAK (Babamýn mektubu) 25, Cumartesi Öðretmeninin evinden dönerken, seni pencereden gözetliyordum. Bir kadýna çarptýn. Sokakta yürürken dikkat et! Orada da ödevler vardýr. Evde adýmlarýný ve davranýþlarýný ölçüyorsun da sokakta ayný þeyi niçin yapmýyorsun? Orasý herkesin evidir. Bunu unutma Enrico (Enriko)! Sokakta bir ihtiyara, bir fakire, kollarýnda çocuk bulunan bir kadýna, bir yükün altýnda eðilmiþ bir adama rastladýðýn zaman onlara saygý ile yol vermek zorundasýn. Biz; ihtiyarlýða, yoksulluða, anne sevgisine, yorgunluk ve cenazeye saygý beslemek zorundayýz. Kendisine arabanýn çarpma tehlikesi bulunduðunu gördüðün kimse eðer bir yetiþkin 49

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ise haber ver; çocuk ise çekip kurtar. Aðlayan tek bir çocuk gördüðün zaman, niçin aðladýðýný sor. Yaþlý bir adamýn düþürdüðü bastonu hemen yerden al. Ýki çocuk kavga ediyorsa ayýr. Kavgacýlar küçük deðilse, kalpleri yaralayan ve katýlaþtýran kaba davranýþlarý görmemek için oradan uzaklaþ. Ölüm halindeki bir hastayý taþýyan bir sedye yahut cenaze alayý geçerken arkadaþlarýnla konuþmaný ve gülmeni kes. Özel kurumlarda barýnan körler, dilsiz ve saðýrlar, sakatlar, yetimler, yoldan geçerken onlara saygýlý bir tavýrla ve tatlýlýkla bak. Gülünç olabilecek bir sakatlýðý görmemiþ gibi davran. Yerde yanan bir kibrit görürsen, hemen söndür ki kimseye zararý dokunmasýn. Yolunu senden soran bir yolcuya, her zaman saygýlý cevap ver. Herkese sýrýtma, gereksiz yere koþma, baðýrma. Sokaða saygý duy. Bir ulusun terbiyesi hakkýnda, sokaktaki davranýþlarýyla yargýya varýlýr. Sokaðýnda uygunsuz olaylar gördüðün ülkelerin, evlerinde de ayný þeyi bulursun. Sokaðý ve doðduðun þehri iyice taný! Bir gün, ondan uzaklaþmak zorunda kalýrsan, ilk adýmlarýný attýðýn, ilk heyecanlarýný duyduðun, ilk arkadaþlarýný edindiðin bu þehri, yýllar boyunca senin biricik dünyan olan bu küçük vataný, belleðinde diri ve canlý bulmakla zevk duyacaksýn. O, senin için bir anne olmuþtur; seni aydýnlatmýþ ve korumuþtur. Onun halkýný, sokaklarýný taný ve sev. Eðer, aðýr ve kaba kelimelerle eleþtirildiðini duyacak olursan, bütün gücünle kendi sokaðýný savun! Baban Çocuk Kalbi (Edmondo de Amicis)

50

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 1 Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýný cümle içerisinde kullanalým. gözetlemek: kurum: yargý: temsilci: bellek:

ETKÝNLÝK 2 Aþaðýda verilen sorularý parçaya göre yanýtlayalým. 1) Baba, nereyi herkesin evi olarak görüyor?

2) Baba, sokakta kimlere ve nelere saygý gösterilmesi gerektiðini söylüyor?

3) Babanýn, Enrico'dan, saygýlý bir tavýrla ve tatlýlýkla bakmasýný istediði kimlerdir?

4) Yazar, ”Bir ulusun terbiyesi hakkýnda, sokaktaki davranýþlarýyla yargýya varýlýr.” ifadesiyle ne anlatmak istemiþtir?

5) Bu parçanýn baþlýðýný deðiþtirmek isteseniz sizce baþlýk ne olurdu?

51

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 3 Çevremizde ve özellikle sokaklarda gördüðümüz olumlu ve olumsuz davranýþlarý aþaðýya yazalým.

Olumlu davranýþlar

Olumsuz davranýþlar

.......................................

.......................................

.......................................

.......................................

.......................................

.......................................

.......................................

.......................................

.......................................

.......................................

.......................................

.......................................

ETKÝNLÝK 4 Kendi sokaðýmýzda yapýlmasý gerektiðine inandýðýmýz davranýþlarý bir duvar yazýsý olarak aþaðýdaki duvara yazalým.

52

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 5 Aþaðýdaki cümlede altý çizili sözcüðün hangi anlamda kullanýldýðýný bulup karþýsýndaki kutucuðu boyayalým.

Barýþ içinde, mutlu yaþamanýn yolu budur. Bir amaca ulaþmak için baþvurulmasý gereken çare, yöntem. Bir yerden bir yere gitmek için aþýlan uzaklýk. Yürümeye uygun zemin.

ETKÝNLÝK 6 BÝR BÝLMECE BÝZDEN Bize bol yemiþ verir. Kendi yemez, yedirir. Göðe uzanan koldur. Dik baþlý bir maðrurdur. BÝR BÝLMECE SÝZDEN

53

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

TELLER NASIL KONUÞTURULDU? HAZIRLIK HAZIRLIK ÇALIÞMALARI ÇALIÞMALARI Aþaðýdaki sorularý sözlü olarak yanýtlayalým, tartýþalým. 1)

Ýngilizce “Bell” sözcüðünün Türkçe’deki karþýlýðýný araþtýralým.

2)

Telefonsuz bir yaþamýn zorluklarýný tartýþalým.

ÝKÝ GÜNDE BeÞ ÞEHÝT BÝLÝNMEYEN SÖZCÜK VE SÖZCÜK GRUPLARI Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýnýn anlamlarýný araþtýrarak bulalým.

kafasýný kemirip durmak:

ispatlamak:

geceyi gündüze katmak:

þef:

sac levha:

ÇAÐRIÞIM SÖZCÜKLERÝ

Yandaki, resmin size çaðrýþtýrdýðý kelimeleri bulup yazalým.

54

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

TELLER NASIL KONUÞTURULDU? Uzun boylu, ciddi yüzlü genç adam kalemi býraktý, mektubu zarfa koydu. Sonra arkasýna dönüp seslendi: -Biraz gelir misiniz? Kapý açýldý, ikinci bir delikanlý göründü: -Buyurun! -Eve giderken þu mektubu lütfen kutuya atýverin, olur mu? -Hay hay. Delikanlý alnýnýn terini silerek: -Bugün çok sýcak. Siz de yoruldunuz. Eve gidip biraz dinlenseniz iyi olur, dedi. Mektubu alýp ayrýldý. Delikanlý gittikten sonra, öteki genç yalnýz kaldý. Derin düþünceler içindeydi. Demek ki baþarýsý gerçekleþiyordu. Ýþte bu kirli, darmadaðýn, tozlu atölyede yardýmcýsý ile birlikte yaptýklarý sayýsýz deneyler sonuç vermiþti. O gün, insan sesini elektrik telinden geçirmeyi baþarmýþlardý. Bu büyük bir buluþtu. Ama bunu, baþkalarýna nasýl anlatacaklardý? Ýþte gönderdiði mektupta bunu yakýnlarýna haber veriyordu. Bu genç adam kimdi? Neyi bulmuþtu? Ýnsan sesini elektrik telinden geçirme düþüncesi aylardýr kafasýný kemirip duruyordu. Yardýmcýsýyla geceli gündüzlü bu konuda çalýþýyordu. Güç þartlar içindeydi. Malzemesi yoktu. Bu yüzden, yaptýklarý deneyler sonuç

55

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

vermiyordu. Düþüncesine de kimseler inanmýyordu. Sesi, elektrikle baþka yerlere gönderme düþüncesine kim inanýrdý ki? Graham

Bell

yýlmadý.

Nasýl

olsa

bir

gün

gelecek,

düþüncelerini

herkese

ispatlayacaktý. Nihayet o gün gelip çatmýþtý. 1875 yýlý Haziran'ýn ikinci günüydü. Her zamanki deneylerden birini yapýyordu. Bell, her iki atölye odasýna üçer verici ve alýcý yerleþtirmiþti. Elektrik verilince mýknatýslarýn iki kutbunu birleþtiren sac levhalar titreþecekti. O gün deney sýrasýnda bir þey oldu. Bell, elektrik anahtarýna basmýþtý. Yardýmcýsý, yan odadan seslendi: -Bir dakika Bay Bell... Levha yine yapýþtý. Bell cevap verdi: -Dokun da kurtulsun. Yardýmcýsý tekrar dokundu. Levha bir iki dakika titredi. Bell sesleniyordu: -Dokun, dokun... Bell, alýcýya eðilmiþ dinliyordu. Evet!... Bu bir gerçekti... Her dokunuþta bir ses geliyordu. Bell, bu sesin ne demek olduðunu hemen anlamýþtý. Demek elektrikli telin ses titreþimlerini taþýyabileceði düþüncesi doðruydu. Üç yýldan beri aradýðý sonuca iþte þimdi ulaþmýþtý. O günden sonra Bell ve yardýmcýsý, bir iki ay, geceyi gündüze katarak çalýþtýlar. Herkesin görüp inanabileceði bir telefon yapmak istediler. 1876 yýlýnýn Ocak ayýnda çalýþmalarýný tamamladýlar. Deneylerini yapmak için vericiyi tavan arasýna, alýcýyý da atölyenin arkasýndaki bir yere koydular. Mesafe epeyce uzaktý. Bell, vericiyle yardýmcýsýna þunlarý söyledi: -Lütfen yanýma gelir misiniz? Size ihtiyacým var. Bir dakika sonra, yardýmcýsý, þefinin yanýna gelmiþti. Böylece telefon emrini aldýðýný canlý olarak göstermiþ oluyordu. Heyecan içindeydi: -Duydum, duydum sizi... diye baðýrýyordu. Oldu artýk... Telefon çalýþýyor. Telefonu bulduk. Baþardýk, telleri konuþturduk. Telefonu bularak insanlýða büyük bir adým attýran Graham Bell, 1922'de öldü. Öldüðü zaman 75 yaþýndaydý. O gün ülkedeki bütün telefonlar, bu büyük adamýn anýsý için iki dakika susmuþ ve kendilerini sessizliðe gömmüþlerdi. Egon Larsen (Dünyanýn Çehresini Deðiþtiren 12 Adam)

56

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 1 Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýný cümle içerisinde kullanalým. kafasýný kemirip durmak: ispatlamak: geceyi gündüze katmak: þef: sac levha:

ETKÝNLÝK 2 Aþaðýda verilen sorularý parçaya göre yanýtlayalým. 1) Genç adam, mektubu kime ve niçin göndermiþti?

2) Graham Bell, neyi bulmak istiyordu?

3) Bell ve yardýmcýsý 1876 yýlýnýn Ocak ayýnda nasýl bir deneme yapmýþlardýr?

4) Sizce, telefonun buluþu insanlýða neler kazandýrdý?

5) Graham Bell'in adý, unutulmayan adlar arasýnda yer almýþtýr. Niçin?

57

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 3 Günlük yaþantýmýzda çok kullandýðýmýz telefonun yararlarýný ve zararlarýný yazalým. Yararlarý ............................................................................................... ............................................................................................... ...............................................................................................

Zararlarý ............................................................................................... ............................................................................................... ...............................................................................................

ETKÝNLÝK 4 Okuduðumuz parçada geçen olaylarý, oluþ sýrasýna göre sýralayalým.

1 2 3 4 5

58

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 5 Aþaðýdaki deyimleri, verilen sözcüklerden uygun olanlarýyla tamamlayalým. Sözcüklerin yanlarýndaki harfleri sýrayla þifreye yerleþtirip þifreyi çözelim. · .................... avuca sýðmamak · Mangalda ................ býrakmamak · ................ verdikçe astar istemek

kül

E

aðzýna

N

deve

O

kuþ

E

· Bir taþla iki ................ vurmak

kulaklarýna

F

· Aðzý ............... varmak · Pireyi ................... yapmak

ele

T

· Yüreði ................ gelmek

yüz

L

ÞÝFRE

ETKÝNLÝK 6 Aþaðýdaki telefon resimlerini eskiden en yeniye doðru 1'den baþlayarak 6'ya kadar sýralayalým.

59

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ÇOCUK, AYDINLIK DEMEKTÝR HAZIRLIK HAZIRLIK ÇALIÞMALARI ÇALIÞMALARI Aþaðýdaki sorularý sözlü olarak yanýtlayalým, tartýþalým. 1) “Bugünün küçükleri, yarýnýn büyükleridir.” sözüyle ne anlatýlmak istendiðini tartýþalým. 2) Toplumlar, çocuklarýnýn iyi eðitimli ve saðlýklý yetiþmesine çok önem vermelidir. Bunun nedenlerini tartýþalým.

ÝKÝ GÜNDE BeÞ ÞEHÝT

BÝLÝNMEYEN SÖZCÜK VE SÖZCÜK GRUPLARI Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýnýn anlamlarýný araþtýrarak bulalým.

hukuk:

politik:

devrimci:

bilim:

kuþak:

ÇAÐRIÞIM SÖZCÜKLERÝ

Yanda , “Çocuk“ sözcüðüne ait çaðrýþým sözcükleri bulup yazalým. Çocuk

60

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ÇOCUK, AYDINLIK DEMEKTÝR O, birçok savaþ kazanmýþ bir komutan, bütün dünyayý etkilemiþ bir lider; ülkesinin toplumsal, kültürel, ekonomik, politik ve hukuk yapýsýný deðiþtiren devrimci ve baþarýlý bir devlet adamýdýr. Elbette anladýnýz: Atatürk'ten söz ediyoruz. Atatürk, “En büyük eserimdir.” dediði, Türkiye

Cumhuriyeti'nin

çaðdaþ

ülkeler

arasýnda yerini almasý için çok çalýþmýþtýr. Türk Halký’nýn ona duyduðu sonsuz sevgi ve saygý gösterileri karþýsýnda ise þöyle demiþtir: “Beni görmek demek, mutlaka yüzümü görmek 61

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

demek deðildir. Benim fikirlerimi, benim duygularýmý anlýyorsanýz ve hissediyorsanýz bu yeterlidir.” Atatürk'ün çocuklara yönelik duygularýna, yaklaþýmýna ve çocuklardan beklentilerine göz atacak olursak, çocuklarýn O'nun için ne denli önemli olduðunu anlarýz. Çocuklara yönelik bir konuþmasýnda, “Küçük Hanýmlar, Küçük Beyler! Sizler, geleceðin bir gülü, yýldýzý ve ýþýðýsýnýz. Ülkemizi aydýnlýða sizler kavuþturacaksýnýz. Kendinizin ne kadar deðerli olduðunu düþünerek ona göre çalýþýnýz. Sizlerden çok þeyler bekliyoruz.” demiþti. Atatürk, çocuklarý “aydýnlýk” sözcüðüne deðer bulmuþtu. Peki aydýnlýk sözcüðünün anlamý nedir? Aydýnlýk, “bir yeri aydýnlatan güç”, “kötülükten uzak, saf, temiz” ve “ýþýk alan” anlamýna gelir. Atatürk, çocuklarý saflýðýn, temizliðin, güzelliklerin kaynaðý olarak gördüðünden, onlarý “aydýnlýk” sözcüðüyle tanýmlýyordu. Aydýnlýklarýn bittiði yerde karanlýklar baþlar. Karanlýklarýn yaþanmamasý için Atatürk, iyi eðitilmiþ bilim, sanat ve kültürle yoðrulmuþ Türk çocuklarýna ihtiyaç olduðuna inanýyordu. Ýlk olarak Yeni Türk Alfabesi kabul edildi. Böylelikle okuma-yazma daha kolay bir hale getirildi. Buna baðlý olarak da daha çok kitap yayýnlanýp bunlarýn okunmasý saðlandý. Okuma ve yazmanýn yaygýnlaþmasý ile Türk Halký'nýn çaðdaþ uygarlýk yolunda önü de açýlmýþ oldu. Aydýnlýðýn, bilim ve teknolojiyle beslendiði bilinen bir gerçektir. Atatürk, bunu çok iyi bildiðinden, “Hayatta en gerçek yol gösterici, bilim ve fendir; bunlarýn dýþýnda baþka yol gösterici aramak, boþu boþuna harcanan bir çabadýr.” demiþtir. Atatürk, bilim ve fen yolunda iyi eðitilmiþ Türk çocuklarýnýn ülkelerini çaðdaþ uygarlýk seviyesine yükselterek ona sahip çýkmalarýný istemiþtir. Ülkesini ve insanlýðý, yarýnýn büyükleri olan çocuklarýn ilerleteceðine inanan Atatürk, “Ülkemi sizin gibi, beni anlamýþ bir kuþaða býrakacaðým için çok memnunum. Ýþte bu yüzden, sizler çok önemlisiniz.” diyerek aydýnlýk yarýnlarý yalnýzca çocuklarýn saðlayabileceðini dile getirmiþti. Biz çocuklara düþen en büyük görev ise Yüce Atatürk'ün güvenini boþa çýkarmayýp aydýnlýk yarýnlar için çok çalýþmaktýr. Bilim Çocuk (Düzenlenmiþtir.)

62

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 1 Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýný cümle içerisinde kullanalým. hukuk: politik: devrimci: bilim: kuþak:

ETKÝNLÝK 2 Aþaðýda verilen sorularý parçaya göre yanýtlayalým. 1) Parçanýn ilk paragrafýnda, Atatürk'ün hangi özelliklerinden bahsediliyor?

2) Atatürk, Türk çocuklarýndan neler beklemektedir?

3) Atatürk, Türk çocuklarýný niye “aydýnlýk” sözcüðüne deðer bulmuþtur?

4) Atatürk'ün, “Hayatta en gerçek yol gösterici, bilim ve fendir; bunlarýn dýþýnda baþka yol gösterici aramak, boþu boþuna harcanan bir çabadýr.” özdeyiþiyle ne anlatýlmak isteniyor?

5) Ülkemizi çaðdaþ uygarlýk düzeyine ulaþtýrmak için yapýlabilecek çalýþmalardan iki tanesini yazýnýz.

63

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 3 Aþaðýdaki cümleleri uygun soru sözcükleri ile tamamlayalým.

Bu kitabý masanýn üzerinden ................... aldý?

Geziye gelecek kiþilere .................. haber verdi?

Sence bu kazaklardan ...................... almalýyým?

Biraz önce bizi arayan ..........................?

Bu kitaplardan .................... okumayý düþünüyorsunuz?

ETKÝNLÝK 4 BÝR ÖZDEYÝÞ BÝZDEN “Çocuklara, geleceðin büyükleri gözü ile bakmalý ve onlara öyle davranmalýyýz.” Atatürk BÝR ÖZDEYÝÞ SÝZDEN

64

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 5 Aþaðýda verilmiþ sözcüklerin altýndaki boþluklara, kelimeyi oluþturan harfleri kullanarak yeni kelimeler yazalým.

Atatürk

teknoloji

aydýnlýk

uygarlýk

ETKÝNLÝK 6 Aþaðýda boþ býrakýlan yere müzik dersinde öðrendiðimiz 23 Nisan þarkýlarýndan bir dörtlük yazalým.

65

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

SERBEST ATATÜRK ÇOCUK OLMUÞ Çocuk Bayramý’nda Gelmiþ katýlmýþ aramýza, Atatürk çocuk olmuþ, bakýn! Sallanýyor salýncakta. Gülüyor gözlerinin içi. Gülüyor, Gökler, denizler kadar mavi. Diyor ki: “Çocuklar, ben verdim size, Bayramlarýn en güzelini. “ “Dilerim, yurdumun çocuklarý, Tüm çocuklarý dünyanýn, Gülüp oynasýnlar bugünkü gibi Acýda, sevinçte kardeþ olsunlar... Çýnlasýn yeryüzünde barýþ türküleri.” Aziz Sivaslýoðlu

66

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

KAÇACAK YER KALMADI HAZIRLIK HAZIRLIK ÇALIÞMALARI ÇALIÞMALARI Aþaðýdaki sorularý sözlü olarak yanýtlayalým, tartýþalým. 1)

Evimizde, okulumuzda, sokaðýmýzda ve ülkemizde çevre temizliðine karþý yeterince duyarlý mýyýz? Tartýþalým.

2)

Çöp sorununun çözümü için önerilerimizi açýklayalým.

ÝKÝ GÜNDE BeÞ ÞEHÝT BÝLÝNMEYEN SÖZCÜK VE SÖZCÜK GRUPLARI Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýnýn anlamlarýný araþtýrarak bulalým.

sýzýntý:

atýk:

kara kara düþünmek:

titizlik:

geri dönüþüm:

BAK-ANLAT

Yandaki resmi inceleyip sýnýfýmýzda tartýþalým.

67

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

KAÇACAK YER KALMADI Albert (Albýrt) ve Henry (Henri), 10 yaþýnda iki iyi arkadaþtýlar. En sevdikleri þey, yeni icatlar hakkýnda bilgi edinmek ve kendi yaþlarýna uygun icatlar geliþtirmekti. Bir gün, Albert, arkadaþý Henry'den yeni icadý konusunda kendisine yardým etmesini istemiþti. Ýki kafadar bu yeni icat için epey uðraþtýktan sonra bir aðacýn gölgesine oturup 68

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

öðle yemeklerini yemiþlerdi. Son lokmasý ile birlikte Albert, yeni makinenin yapabileceði harika þeyleri anlatmaya baþlamýþtý: -Bu icat sayesinde insanlýk için büyük bir dert olan atýk sorunu ortadan kalkmýþ olacak. Ýcat ettiðimiz makine, atýklarý belli bir yere taþýyýp yeniden insanlar için kullanýlabilir duruma getirecektir. Ýcadýmýz sayesinde kullanýlmýþ kaðýtlarý, camlarý, plastikleri ve metalleri yeniden insanlarýn hizmetine sunabileceðiz. Henry, makinede dikkatini çeken bir noktaya bakarak: -Þu vidanýn iyice sýkýlmasý gerekir. Hiçbir sýzýntýya olanak vermemeliyiz, diyerek vidanýn ve diðer parçalarýn makine için önemini anlatmaya baþladý. Albert, öyle yorgundu ki söylenenleri duymadan, gölgesinde oturduðu aðacýn altýna uzandý ve tatlý tatlý uyumaya baþladý. *** Henry: -Albert! Makineden bir sýzýntý baþladý. Bu bir atýk! diye korkuyla haykýrdý. Albert: -Merak etme, Henry! Bir el arabasý yapýp atýðý içine koyacaðým ve onu ormanýn en uzak köþesine gömeceðim, dedi. Sonra da atýðý yapmýþ olduðu el arabasýna koydu. Derin bir çukur kazdý ve atýðý oraya gömdü. Çukurun üzerini kapattý. Hatta üzerine bir de çiçek dikti. Bir süre sonra Albert'in diktiði çiçek atýðýn etkisiyle soldu. Ýki arkadaþ bu duruma öyle üzülmüþlerdi ki kara kara düþünmeye baþladýlar. Albert: -Üzülme Henry! Atýðý yok etmek için yeni bir çare buldum: Bir tekerlekli denizaltý yapýp çiçeðin kurumasýna yol açan atýðý çok uzaklara götüreceðim. Onu, okyanusun dibine býrakacaðým, dedi. Ýki arkadaþ, büyük bir uðraþtan sonra yaptýklarý tekerlekli denizaltýyla çiçeði kurutan atýðý, okyanusun derinliklerine býrakmayý baþardýlar. Ýþlerini tamamlayýp ormana geri döndüler. Ýkisi de yorgunluktan yere yýðýlacak gibiydiler. Henry büyük bir þaþkýnlýkla: -Aman Allah'ým! Þuna baksana! Atýk bizden daha hýzlý çýktý. Yer altýndan tekrar ormana geri gelmiþ, aðaçlarýn altýna yayýlmýþ, dedi. Albert: - Görüyor musun Henry? Orman hastalandý! Aðaçlar ve diðer bitkiler kurumaya yüz tuttu. Kuþlar, böcekler, tavþanlar, solucanlar ve daha pek çok hayvan ormaný terk etmeye 69

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

baþladý, diye ekledi. Henry ve Albert o kadar korkmuþ ve üzülmüþlerdi ki bu soruna baþka bir çare bulmadan rahat edemeyeceklerini anladýlar. Albert: -Karar verdim! Bir roket yapýp bu tehlike saçan atýðý, çok çok uzaða götürüp Ay'a býrakacaðým, dedi. Ýki arkadaþ, iþe koyulup yoðun bir çalýþmadan sonra roketlerinin yapýmýný tamamladýlar. Bu sefer sorun çözülecekti. Bunu düþünmek bile onlara mutluluk veriyordu. Daha sonra, büyük bir titizlikle atýðý rokete yükleyip uzay yolculuðu için geri sayýma baþladýlar. Baþarýlý bir yolculuktan sonra Ay'a varan Albert, Henry'ye: -Ýþte bu kadar! Atýk bir daha geri gelemeyecek. Kendimizle gurur duyabiliriz, görev tamamlanmýþtýr! dedi. Tamamlanan iþin mutluluðuyla yeryüzüne geri dönen iki arkadaþ, yorgunluklarýný atmak için bir aðacýn altýna oturdular. Tam bu sýrada gökyüzünden üzerlerine mor renkli, yapýþ yapýþ atýk yaðmaya baþladý. Aðaçlar bu atýk yaðmuru altýnda eriyor, kuþlar kanatlarýný çýrpamýyor, güneþ kendini göstermekte zorlanýyordu... Albert: -Kaçalým Henry, kaçalým! Henry: -Koþmakta zorlanýyorum, Albert! Beni elimden tut, ne olur! Albert: -Kaçacak yer kalmadý, Henry! Her taraf atýk yaðmuru altýnda, her yer yapýþ yapýþ... *** Albert'in uyuyakaldýðý aðacýn gölgesi, vakit ilerlediði için güneþ ýþýnlarýný þimdi çok daha yoðun almaktaydý. Albert, çok terlemiþti. Yüreði küt küt atýyordu. Yaþadýklarýnýn bir rüya olduðunu anlayana kadar korkularý ve çaresizliði sürmüþtü. Üzerinde çalýþtýðý yeni icadý sayesinde, bir atýðý taþýmanýn deðil; atýðýn geri dönüþümünün insanlýk için daha olumlu bir adým olacaðýna kuvvetle inanmýþtý. David Morichon Atýk mý? Hiç Dert Deðil! (Düzenlenmiþtir.)

70

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 1 Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýný cümle içerisinde kullanalým. sýzýntý: atýk: kara kara düþünmek: titizlik: geri dönüþüm:

ETKÝNLÝK 2 Aþaðýda verilen sorularý parçaya göre yanýtlayalým. 1) Albert, yeni icadý sayesinde hangi soruna çözüm bulmayý amaçlamýþtý?

2) Albert, makineden sýzan atýðýn fark edilmesi üzerine ilk olarak nasýl bir çözüm üretmiþti?

3) Çiçeðin kurumasýna yol açan atýk, daha sonra sýrayla nerelere götürüldü?

4) Albert ve Henry'nin kendilerini çaresiz hissetmelerine yol açan olay neydi?

5) Albert'in görmüþ olduðu bu kötü rüya, onda hangi fikrin uyanmasýný saðladý?

71

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 3 Aþaðýdaki cümleleri verilen kelimelerden uygun olaný ile tamamlayalým.

çiçek

çiçekli

çiçekçi

çiçeklik

çiçeklendi

çiçeksiz

.............. papatyalara nasýl bakmamýz gerektiðini anlattý. ................. aðaç sonunda kurumuþ. Kardeþime ............... elbise çok yakýþtý. Camýn önündeki ................ rüzgardan devrildi. Saksýdaki ................. sonunda açtý. Baharla birlikte tüm bademler .....................

ETKÝNLÝK 4 Aþaðýdaki cümleleri iþi yapan kiþi ile doðru bir þekilde eþleþtirelim. Ben Sen

Gördüðü rüyayý bana da anlattý. Çöpleri ayrý ayrý poþetlere koyduk.

O

O þiiri dün bana okumuþtun.

Biz

Çevreyi temizlemek için çok uðraþtýlar.

Siz

Çevre kirliliði için araþtýrma yapýyorum.

Onlar

Çöpleri geri dönüþüm için ayýrýnýz.

72

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 5 Aþaðýda boþ býrakýlan yere, bir cümle þeklinde geri dönüþüm ile ilgili bir slogan yazalým.

ETKÝNLÝK 6 Aþaðýda boþ býrakýlan yere, parçada bize ilginç gelen bir bölümün resmini çizelim.

73

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

SERBEST

NEWTON’IN ELMASI Kral veya hükümdar olmamasýna ve yaklaþýk 300 yýl önce yaþamasýna raðmen, herkes Isaac Newton (Ayzek Nivtýn) ismini duymuþtur. Üstelik bu isim, her zaman hatýrlanacaktýr. Peki neden hatýrlanacaðýný biliyor musunuz? Bir gün Isaac, bahçesinde bir elma aðacýnýn altýnda oturup kitap okurken uyukluyormuþ. Uykuya dalmýþ bir haldeyken aðaçtan bir elma koparak baþýna düþmüþ. Isaac, neye uðradýðýný þaþýrmýþ. Yanýnda elmayý görünce bunun aðaçtan kopup baþýna düþtüðünü anlamýþ. Kopan bir elmanýn neden aþaðýya düþtüðünü ve havada neden asýlý kalmadýðýný merak etmiþ. Eðer bu olay sizin baþýnýza gelseydi, siz ne düþünürdünüz? Isaac gibi düþündüðünüzü ve “Elma neden düþtü acaba?” dediðinizi farz edelim. Peki cevabýnýz ne olurdu? Bir araþtýrmacý ve bilim insaný olan Isaac, bu elma olayýný düþünmeye baþlayýnca konuyla ilgili pek çok deney yapýp merakýný gidermeye çalýþmýþ. Yapmýþ olduðu

74

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

çalýþmalarýn sonunda da “yerçekimi” kavramýný bulmuþ. Ýþte bu nedenle Isaac Newton adý bilim dünyasýnda çok önemlidir ve gelecekte de tüm insanlýk tarafýndan hatýrlanacaktýr. “Kuvvet”, “yerçekimi” ve “aðýrlýk” gibi konular, günümüzde yeterince basit yollarla açýklansa da Isaac, bunlarý yaþadýðý dönemde insanlara anlatmakta oldukça zorluk çekmiþti. O dönemde insanlar, bu gibi olaylarý sadece “yerini arayan nesneler” olarak yorumluyorlardý. Oysa Isaac, bu yeni fikirlerle birlikte bu gibi kavramlarýn hesaplanabileceðini ve ölçülebileceðini de ispatlamýþtý. Günümüzde “Newton Kanunlarý” diye bilinen kurallar, baþta fizik alaný olmak üzere pek çok alanda insanlýða hizmet etmektedir. Yerçekimi ve buna baðlý oluþan kuvvetin hayatýmýza etkileri ile bu alanda yapýlmýþ olan buluþlarý, Isaac Newton'un çalýþmalarýna borçluyuz. Kjartan POSKITT Isaac Newton ve Elmasý (Çev.:Ali UZAN) (Düzenlenmiþtir.)

75

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ANNE HAZIRLIK HAZIRLIK ÇALIÞMALARI ÇALIÞMALARI Aþaðýdaki sorularý sözlü olarak yanýtlayalým, tartýþalým. 1)

“Anne, bir insanýn en deðerli varlýðýdýr; ona saygýda kusur edilmez.” düþüncesiyle ilgli görüþlerimizi arkadaþlarýmýzla paylaþalým.

2)

Annelerimizi yalnýzca Anneler Günü'nde düþünmek doðru mudur? Tartýþalým.

ÝKÝ GÜNDE BeÞ ÞEHÝT BÝLÝNMEYEN SÖZCÜK VE SÖZCÜK GRUPLARI Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýnýn anlamlarýný araþtýrarak bulalým.

huzur:

ninni:

düþ:

engin:

usta:

BAK-ANLAT

Yandaki resmi inceleyip sýnýfýmýzda tartýþalým. Hayattaki en deðerli varlýðýnýz nedir?

76

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ANNE

Bir huzur yaðýyor bakýþlarýndan, Sanki bir güneþ doðuyor Evimize pýrýl pýrýl. Ne sýcak gözlerin var anne! Sesinde çiçeklenen Ninniler, þiirler, türküler Sevgi sevgi çoðalýyor damarlarýmda. Ne içten sözlerin var anne! O kadar hoþ ki Diktiðin þu tavþanlý giysim. Tam bana göre Ördüðün þu çiçekli çorap. Ne usta ellerin var anne! Uykunu, uykuma veriyorsun hep. Gökte miyim, yerde mi? En güzel düþler içinde büyüyorum þimdi. Ne engin yüreðin var anne! M. Güner DEMÝRAY

77

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 1 Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýný cümle içerisinde kullanalým. huzur: ninni: düþ: engin: usta:

ETKÝNLÝK 2 Aþaðýda verilen sorularý parçaya göre yanýtlayalým. 1) Þair annesinin gözlerini neye benzetiyor?

2) Þair annesinin sözlerini nasýl nitelendiriyor?

3) Þiirin son bölümünde, “Uykunu, uykuma veriyorsun hep.” dizesiyle ne anlatýlmak istenmiþtir?

4) Þiirde en beðendiðiniz bölüm hangisidir? Neden?

5) Þiirin ana duygusu (iþlenen en temel duygu) nedir? Bir cümle halinde yazalým.

78

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 3 Anneler Günü ile ilgili bildiðimiz bir þarkýnýn sözlerini aþaðýda boþ býrakýlan yere yazalým.

ETKÝNLÝK 4 Aþaðýda son sözcüðü eksik býrakýlmýþ cümleleri yandaki kelimelerden uygun olaný ile tamamlayalým. Elindeki eriklerin hepsini ............... Otobüsten birçok insan ............... Gürültüden herkes rahatsýz ..............

olmuþ

Bu elbise size çok ...............

yedi taþýndýlar

götüreceðim

Onlar yazlýk evlerine ............... Bir bebek durmadan ...............

indi

biçti

aðlýyordu söyledi

yakýþacak kalkmýþtý

Çiftçiler sabah erken ............... Hayvanlarý otlatmaya ben ............... Size çok selam ............... Serdar kuzusuna ot ...............

79

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 5 Aþaðýdaki cümlelerin sonuna gelebilecek olan noktalama iþaretlerini koyalým. Diþlerimizin saðlýðý için altý ayda bir kontrole gitmeliyiz Uzaktan gelen annemi görüp ona þöyle dedim Aman dikkat Odaný neden toplamýyorsun Ali bugün okula geldi mi Ay, buna inanamýyorum Bu iþ için saatlerce uðraþtým

ETKÝNLÝK 6 Anneler Günü için annemize bir kart hazýrlayalým.

80

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

GÜLDÜREN VE DÜÞÜNDÜREN ADAM HAZIRLIK HAZIRLIK ÇALIÞMALARI ÇALIÞMALARI Aþaðýdaki sorularý sözlü olarak yanýtlayalým, tartýþalým. 1)

Fýkra nedir? Bildiðiniz fýkralardan birkaçýný arkadaþlarýmýzla paylaþalým.

2)

Nasrettin Hoca fýkralarý dinlemeyi ve anlatmayý sever misiniz? Neden?

ÝKÝ GÜNDE BeÞ ÞEHÝT BÝLÝNMEYEN SÖZCÜK VE SÖZCÜK GRUPLARI Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýnýn anlamlarýný araþtýrarak bulalým.

sofra:

dillerden düþmemek:

hiç oralý olmamak:

hazýrcevap:

yüzünü ekþitmek:

BAK-ANLAT

Yandaki resmi inceleyip sýnýfýmýzda tartýþalým. Fýkrasýz bir hayat nasýl olurdu?

81

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

GÜLDÜREN VE DÜÞÜNDÜREN ADAM Toplantýlarda, karþýlýklý konuþmalarda onun adý geçmeye görsün, herkesin yüzünde bir gülümseme belirir. Birisi: “Hoca, bir gün...” diye anlatmaya baþladý mý, ardýndan kahkahalar yükselir. Evet o, herkesi güldüren bir adamdýr. Adýný bileceksiniz: Nasrettin Hoca. Nasrettin Hoca'nýn insanlarý güldüren ve düþündüren fýkralarý dillerden düþmez. Bu ünlü Türk büyüðü, 1208 yýlýnda Sivrihisar'ýn Hortu köyünde doðmuþ, 1284 yýlýnda da Konya'nýn Akþehir kasabasýnda ölmüþtür. Ölümünün üzerinden yüzlerce yýl geçmiþ ama adý unutulmamýþtýr. Nasrettin Hoca'nýn birçok fýkrasýnda Türk halkýnýn özelliklerini görebilirsiniz. Örneðin biz Türkler, kimsenin iþine karýþmayý sevmeyiz, kimsenin de bizim iþimize karýþmasýný istemeyiz. Bunu, Nasrettin Hoca'nýn þu fýkrasý ne güzel belirtir: Bir gün Nasrettin Hoca'ya bir komþusu: 82

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

- Birisi, þu tarafa doðru bir tepsi baklava götürüyordu, der. Hoca hiç oralý olmadan, gayet sakin: -Bana ne, cevabýný verir. -Bak, bak! O baklavayý götüren adam kapýný çalýyor! deyince de Hoca yine: -Sana ne? der. Nasrettin Hoca'nýn bize ders veren fýkralarý da vardýr: “Bir gün, köylünün biri, avladýðý bir tavþaný Hoca'ya getirmiþ. Hoca'nýn karýsý, tavþaný piþirmiþ, köylüyle birlikte bir güzel yiyip bitirmiþler. Ertesi gün, bir baþka köylü gelmiþ, yemek için Hoca'ya misafir olmuþ. Köylü: -Hocam demiþ, ben, sana dün tavþan getiren köylünün komþusuyum. Hoca, köylüyü aðýrlamýþ, yedirmiþ, içirmiþ. Bir iki gün sonra birkaç köylü daha gelmiþ. Hoca'ya misafir olmuþlar. Onlar da: -Hocam demiþler, biz de sana tavþan getiren köylünün komþusunun komþularýyýz. Yemek zamaný Hoca tutmuþ, sofraya bir tas su koymuþ. Köylüler suyu kaþýklayýnca yüzlerini ekþitmiþler: -Hoca, bu nasýl yemek? diye sormuþlar. Hoca: - Bu yemek, tavþanýn suyunun suyunun suyudur, demiþ.” Hoca, zeki, hazýrcevap bir adamdý. En güç durumlarda bile iþin içinden kolaylýkla sýyrýlabilen biriydi. Þu fýkrasý da, onun bu özelliðini gösterir: “ Bir gün Hoca, birkaç zerdali yemek için bir duvara merdiven dayamýþ. Merdivenin üzerinde tam zerdaliye uzanýrken bahçe sahibi çýkagelmiþ, öfkeyle baðýrmýþ: -Ne yapýyorsun burada? Hoca gayet sakin bir sesle: -Merdiven satýyorum, diye cevap vermiþ. Bahçe sahibi: -Merdiven burada mý satýlýr? diye sorunca da Hoca: -Merdiven benim deðil mi, nerede istersem orada satarým! demiþ.” Nasrettin Hoca, dünyaca

tanýnmýþ, ünlü bir Türk büyüðüdür. Onun fýkralarý ile

büyüyen çocuklarýn yüzlerinde gülümseme hiç eksik olmayacaktýr. Ýnsanlar güldükçe, onun adý da dillerden düþmeyecektir. Ergin AKARSU

83

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 1 Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýný cümle içerisinde kullanalým. sofra: dillerden düþmemek: hiç oralý olmamak: hazýrcevap: yüzünü ekþitmek:

ETKÝNLÝK 2 Aþaðýda verilen sorularý parçaya göre yanýtlayalým. 1) Nasrettin Hoca hangi yýllar arasýnda yaþamýþtýr?

2) “Nasrettin Hoca” adýný duyunca, insanlarýn davranýþlarýnda nasýl bir deðiþiklik oluyor?

3) Nasrettin Hoca fýkralarýnda biz Türklerin hangi özelliklerine örnekler verilmiþtir?

4) Parçada Nasrettin Hoca'nýn hangi özellikleri belirtilmiþtir?

5) Sizce Nasrettin Hoca'nýn fýkralarý niçin hiç dillerden düþmüyor?

84

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 3 Aþaðýda boþ býrakýlan yere Nasrettin Hoca'nýn fýkralarýndan birini yazalým.

ETKÝNLÝK 4 Aþaðýda boþ býrakýlan yere parçadaki fýkralardan seçtiðimiz birini resimleyelim.

85

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 5 Aþaðýdaki tabloda verilen sözcük ve eklerle yeni kelimeler türetelim.

- cý

- lýk

- lý

- sýz

Cam Çiçek Resim Þeker Kitap

ETKÝNLÝK 6 Nasrettin Hoca'dan baþka bir Türk büyüðünün hayatýný araþtýrýp resmiyle birlikte aþaðýdaki boþluða yerleþtirelim.

86

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

SERBEST 19 MAYIS Samsun'da o gün doðdu Türk'ün eþsiz güneþi, Arasalar bulunmaz Dünyada O'nun eþi. Bütün yurt inliyordu, Vatan gidiyor, diye. O, sanki Türk yurduna Gökten geldi hediye. Samsun, Sivas demedi Bütün yurdu dolaþtý, Türk'ün bu öz evladý Vatanla kucaklaþtý. Bin dokuz yüz on dokuz Türk'ün temel taþýdýr. Ardýndan gelen savaþ Ýstiklal Savaþý'dýr. Temiz Türk gençliðine Armaðan olsun diye Bu büyük þanlý gün Býrakýldý hediye. Ramazan Gökalp ARKIN

87

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

MEKTUP HAZIRLIK HAZIRLIK ÇALIÞMALARI ÇALIÞMALARI Aþaðýdaki sorularý sözlü olarak yanýtlayalým, tartýþalým. 1)

“Çalýþan her insanýn tatil yapma hakký vardýr.” ifadesini tartýþalým.

2)

Tatil planlarýmýzda neler var? Arkadaþlarýmýzla paylaþalým.

ÝKÝ GÜNDE BeÞ ÞEHÝT BÝLÝNMEYEN SÖZCÜK VE SÖZCÜK GRUPLARI Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýnýn anlamlarýný araþtýrarak bulalým.

mektup:

dirençli:

tempo:

týný:

haþýr neþir olmak:

BAK-ANLAT

Yandaki resmi inceleyip sýnýfýmýzda tartýþalým. Tatil anýlarýnýzdan birini anlatýr mýsýnýz?

88

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

MEKTUP 28 Mayýs 2008 Sevgili Özgü, Bilirsin, seninle telefonda veya internette ne kadar sýk haberleþsek de mektup yazmayý çok sevdiðimden sana yazmadan edemiyorum. Yaþadýðým her þeyi seninle mektuplarda paylaþmak, bana ayrý bir mutluluk veriyor. Ders yýlýmýzýn sonuna geldiðimiz þu günlerde, içimi bir yandan sevinç bir yandan da hüzün kaplýyor. Yaþadýðým karmaþýk duygularýmý seninle paylaþmak istediðim için sana bu satýrlarý yazmak istedim. Ders yýlý boyunca süren yoðun çalýþma tempomuz artýk sona eriyor. Bir zincirin halkalarý gibi bir biri ardýnca sýralanmýþ ders üniteleri bu zincirin son halkalarýný oluþturuyor. Düþünebiliyor musun Özgü? Ne kadar çok þeyler öðrendik? Birikimlerimiz ne kadar çok artmýþ. Her öðrenilen bilgi, bir bulmacanýn þifresi gibi sanki... Dünyayý yeniden 89

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

keþfedercesine bilgi denizinde yüzdük, deðil mi? Senin de benim gibi bir ders yýlý boyunca okulunda, baþarýlarýn ve mutluluklarýn yanýnda baþarýsýzlýklarýn, kýrgýnlýklarýn, kýzgýnlýklarýn ve yorgunluklarýn olmuþtur. Ancak, bütün bu olumsuzluklarýn içinde eminim ki sen de benim gibi hiçbir zaman umutsuzluða düþmedin. Çünkü baþarýnýn ve mutluluðun önündeki en büyük engelin, umutsuzluk olduðunu sen de benim kadar iyi biliyorsun. Umut ise bütün zorluklara karþý dimdik ayakta durmaktýr. Bütün bir ders yýlý boyunca dirençli duruþumuzun ardýndan þimdi “Ver elini tatil!” diyoruz. Sevgili Özgü, yaz tatili boyunca kendimi bir kanepeye býrakmayý hiç düþünmüyorum. Tatilimi programlayacaðým. Çünkü her yeni gün, öðrenmek için bizlere fýrsatlar sunmaktadýr. Ben de isimlerini belirlediðim yedi kitabý yaz tatili'nde okumayý planlýyorum. Karpaz Burnu'na inceleme gezisine gideceðim, dansçýsý olduðum folklor derneðinde yaz sonu gösterisi için çalýþmalara katýlacaðým. Geçen yýl baþlayýp ara verdiðim yüzme kurslarýna da yeniden baþlayacaðým. yaz tatili'nde yapmayý planladýðým etkinlikleri düþündükçe sabýrsýzlanýyorum. Babam, son günlerde bana: ”Kýzým, her yaz, kültür, sanat ve sporun bir etkinliðiyle tanýþ!” diyor. Geçen yaz baþlayan yüzme serüvenime bu yaz ne eklemeye karar verdik, bil bakalým: Gitar çalmayý öðreneceðim! Sevinç ve hayranlýk dolu ifadelerini yüzünden okur gibi oldum. Evet, bu yaz tatili'nde gitarýn büyüleyici týnýsýyla haþýr neþir olmak istiyorum. Sevgili Özgü, karne heyecanýma þimdiden arkadaþlarýmýn ve öðretmenlerimin özlemi karýþtý. Onlarý çok özleyeceðim. Fakat seninle Kýbrýs'ta kesiþecek günlerimde çok mutlu olacaðým. Sana, biricik dayýma ve yengeme selamlar ... Emine

KOMÝSYON

90

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 1 Aþaðýdaki sözcük ve sözcük gruplarýný cümle içerisinde kullanalým. mektup: dirençli: tempo: týný: haþýr neþir olmak:

ETKÝNLÝK 2 Aþaðýda verilen sorularý parçaya göre yanýtlayalým. 1) Yazar, Özgü'ye niçin mektup yazmak istemiþtir?

2) Yazar, yaþanabilecek zorluklara karþý en etkili gücün ne olduðunu belirtiyor?

3) Babasý, yazara tatil için nasýl bir öðütte bulunuyor?

4) Yazarýn, yaz tatili programýnda ne gibi etkinlikler yer almaktadýr?

5) Yazar, “Seninle Kýbrýs'ta kesiþecek günlerimde çok mutlu olacaðým.” derken ne anlatmak istemiþtir?

91

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 3 Aþaðýda boþ býrakýlan yere yaz tatili ile ilgili planlarýmýzý yazalým.

ETKÝNLÝK 4 Aþaðýda verilmiþ cümlelerde yanlýþ yazýlmýþ olan sözcükleri bulup boþ býrakýlan yere doðrularýný yazalým. 1- Bu iþi dayima ben yaparým. 2- Olanlarý herkese anlatmýþ. 3- Bu iþi yanlýz yapamam. 4- Kitabý niçin iyade etmedin? 5- Þarkýnýn çekimini sütüdyoda yapmýþ. 6- Yollara asvalt döktüler.

92

4. Sýnýflar Türkçe Okuma ve Etkinlik Kitabý

ETKÝNLÝK 5 “Tatil” denince aklýmýza gelen dört sözcüðü aþaðýya yazalým.

ETKÝNLÝK 6 Tatil denince aklýmýza gelen ilk þeyi aþaðýya çizip boyayalým.

93