Tragicorum Graecorum Fragmenta. Vol. II: Fragmenta Adespota /Testimonia Volumini 1 Addenda / Indices ad Volumina 1 et 2 9783666257575, 9783525257579

Citation preview

TRAGICORUM GRAECORUM FRAGMENTA VOL.2

Tragicorum Graecorum Fragmenta (TrGF)

VOL.2 FRAGMENTA ADESPOTA TESTIMONIA VOLUMINI 1 ADDENDA INDICES AD VOLUMINA 1 ET 2 EDITORES RICHARD KANNICHT ET BRUNO S N E L L EDITIO NOTIS AD A D D E N D A ET CORRIGENDA REVOCANTIBUS INSTRUCTA

V&R VANDENHOECK

& R U P R E C H T IN

GÖTTINGEN

Bibliografische Information Der Deutschen Nationalbibliothek Die Deutsche Nationalbibliothek verzeichnet diese Publikation in der Deutschen Nationalbibliografie; detaillierte bibliografische Daten sind im Internet über < h t t p : / / d n b . d - n b . d e > abrufbar. ISBN 978-3-525-25757-9

Editio notis ad addenda et corrigenda revocantibus instructa

© 2007, 1981 Vandenhoeck & Ruprecht GmbH & Co. KG, Göttingen Internet: www.v-r.de Alle Rechte vorbehalten. Das Werk und seine Teile sind urheberrechtlich geschützt. Jede Verwertung in anderen als den gesetzlich zugelassenen Fällen bedarf der vorherigen schriftlichen Einwilligung des Verlages. Hinweis zu § 52a UrhG: Weder das Werk noch seine Teile dürfen ohne vorherige schriftliche Einwilligung des Verlages öffentlich zugänglich gemacht werden. Dies gilt auch bei einer entsprechenden Nutzung für Lehrund Unterrichtszwecke. Printed in Germany. Gesamtherstellung: ©Hubert & Co, Göttingen

CONTINENTUR IN HOC VOLUMINE Praefatio A d hanc editionem

Sigla et Compendia FRAGMENTA ADESPOTA FRAGMENTA TITULI ARGUMENTA A P U D SCRIPTORES E T I N MONUMENTIS SERVATA (F 1-616)

VII XI

XIII l 3

ΨΕΥΔΕΠΙΓΡΑΦΑ (F 617-624)

169

FRAGMENTA I N PAPYRIS SERVATA

176

I FRAGMENTA EXEMPLARIUM (F 625-677) I I CHARTAE MUSICAE (F 678-686) I I I EXCERPTA FLORILEGIA SENTENTIAE (F 687-719) . . IV HYPOMNEMATA SCHOLIA ONOMASTICA (F 720-726) . . V TESTIMONIA VARIA (F 727-734)

177 264 281 300 310

FRAGMENTA OMISSA

320

TESTIMONIA VOLUMINI 1 ADDENDA

323

INDICES AD VOLUMINA 1 ET 2

331

l.-б. INDICES GRAECI 1. Fabulae poetarum minorum et ignotorum

334

2. Dramatis personae quae in fragmentis et secundum testimonia colloquuntur, inducuntur, respiciuntur

337

3. Nomina propria a tragicis atque testibus commemorata vel significata

339

4. Verba tragica Acephala selecta in extremes litteras digesta

345 410

5. Verba selecta et nomina propria in commentariis usurpata . .

412

6.-9. INDICES VARII 6. Signa et sigla in papyris usurpata

412

7. Index metrorum

413

8. Fragmenta satyrica vel ex coniectura satyris attributa

414

9. Adespota ox coniectura certis poetis attributa

414

10. I N D E X FONTIUM

415

11. COMPARATIO NUMERORUM

450

PRAEFATIO Tandem huius editionis volumen alteram fragmenta adespota continens in lucem emittimus. Pro viribus omnia fragmenta et testimonia colligere contendimus, quae si non certo cuidam poetae tragico at tamen certe vel satis probabiliter tragicae Graecorum poesi attribui possunt. In hoc negotio conficiendo magis curavimus, ne ullum fragmentum vel testimonium memoria dignum omitteremus, quam metuimus, ne hoc vel illud admitteremus tragoedia fortasse alienum vel indignum. Nam "decern versus falso allatos minori detrimento esse quam unum iniuria omissum" iam pridem monuit Snell ad Supplementum suum editioni Nauckianae stereotypae adiectum. Quae plus minusve dubitanter recepimus, asterisco ornavimus; quae tandem spernenda esse censuimus, exceptis adespotis Nauckianis (ad quae vide infra) in catalogo sub fine addito enumeravimus. Rursus pro sola ratione quae dicitur verisimilitudinis (ut praetermittamus argumenta grammatica velut colorem sermonis, usum verborum, artem metricam, locos similes) nemini dubium est, quin re vera multa fragmenta adespota Euripidis sint, non pauca Aeschyli et Sophoclis, non nulla tragicorum qui dicuntur minorum; et hercle non desunt quae variis de causis uni alterive poetae (pleraque Euripidi) ascripserint viri docti. Sed plerumque satis habuimus huiusmodi coniecturas in adnotatione critica commemorare1): onus probandi lectoribus doctis relinquimus. Omnino in hoc volumine conscribendo iterum atque iterum easdem difficultates denuo experti sumus, quas in adespotis colligendis se sensisse diserte confessus est iam Augustus Nauck4). Satis habemus haec tantum modo iterare: "moliminis ipsius ea est natura in quo nemo aut sibi aut aliis possit satis facere. Nam quo intentiore studio rem administraris, eo proclivius errabis, et quidquid egeris, utique plurimi erunt loci quos alii additos, exclusos alii mallent". Atqui consulto negleximus cum fragmenta tragicorum Romanorum quam1

) Vide indicem 9. ) Vide quae de hac re praefati sunt Nauck ad TGF 2 pp. X I V sqq. et Snell ad Supplementum suum p. 1 (totius voluminis p. [1025]): cf. compendiorum explicationem sub TGF 2 . 2

VIII

Praefatio

vis sanguine Graeco imbuta tum versus spurios sive ex fabulis ignotis sive ex histrionum fabrica fabulis quae extant insertos, etiamsi haud pauci re vera fragmenta adespota sint 1 ): satis nobis esse videbatur, quod suis locis prompti sunt. Materiam nostram divisimus in partes duas, quarum prior complectitur fragmenta et testimonia apud scriptores veteres et in monumentis pictis atque inscriptis tradita (F 1-624), pars posterior ea, quae in papyris servata sunt (F 625-734). In parte priore praecipue hoc nobis propositum esse arbitrati sumus, ut egregiam illam editionem Nauckianam et Supplementum Snellianum editioni stereotypae adiectum 2 ) recognosceremus, retractaremus, suppleremus. Ex 616 adespotis Nauckianis circa 160 omisimus3), nonnulla propterea quod dominos suos interim feliciter reppererunt vel satis probabiliter certo cuidam poetae ascribi potuerunt, plurima cum aptiorem locum in comicorum, melicorum, proverbiorum, sententiarum editionibus habere nobis viderentur. Reliquis denuo a nobis editis circa 230 nova fragmenta et testimonia addidimus 4 ). Tamen ordinem numerosque Nauckianos mutare noluimus; non enim sine causa per hos nonaginta annos omnes docti homines fragmenta tragica ex ilia editione afferre assueverunt. Quare ubicumque fragmentum Nauckianum seclusimus, numerum eius suo loco posuimus aut uncis inclusum ([12] etc.) aut siglis editionis ad quam lectores relegamus instructum (e. g. 27 = F com. ad. 1288 [3,622] K[ock]). Fragmenta et testimonia nova ad ordinem Nauckianum litteris a, b, с etc. additis numeravimus. Sola aliquot pseudepigrapha ab Aeschyli, Sophoclis, Euripidis fragmentis genuinie segreganda separatim sub numeris 617-624 posuimus. Pars posterior fragmenta et testimonia papyracea Nauckio praeter unum (F 637) nondum prompta atque interim per sescentos libros disiecta complectitur. Totum corpus secundum genera papyrorum in capita quinque divisimus5), singula fragmenta digessimus in ordinem saeculorum, quibus manus librariorum vel scrip») Cf. Snell ad Supplementum suum p. 2 ([1026]). 2 ) TGF 2 pp. 835-958: Adespota 1-602; Supplementum Nauckianum Tragicae Dictionis Indici (1892) pp. X X I X - X X X I I praotextum: Adespota 603-616; Supplementum Snellianum editioni Nauckianae stereotypae adiectum pp. 21-41 ([1045-65]). ') Circa 50 omitti iam iusserat Snell in Supplemento suo. 4 ) Circa 100 iam addiderat Snell in Supplemento suo, subtractis eis, quae in hac editione potius omittenda esse censuimus. ') Vide summarium huius voluminis.

Praefatio

IX

torum tribuerunt huius disciplinae periti. Iudicium nostrum in his rebus lubricum esse posse non ignoramus, praesertim ubi de fragmentis minutis mutilisque neque multum certi praebentibus est iudicandum. Tarnen interdum errare maluimus quam omnis curae expertes papyros sine fructu in litteram tantum modo digerere. In his fragmentis colligendis magno usui nobis erant catalogi papyrorum ab R. A. Pack et Fr. Uebel confecti1); quae postea usque ad annum 1980 ineuntem in lucem prodierunt et quae apud illos desunt, nostro Marte investigavimus. Fragmentis publici iuris iam factis nonnulla inedita addere nobis licuit. Sunt autem haec2): (1) duae papyri Berolinenses (F 672 et 718), quas cum nobis benigne communicavit et ut hoc loco ederemus permisit Herwig Maehler, illius temporis custos papyrorum Berolinensium in occidentalis urbis Museo Aegyptio asservatarum; (2) papyrus Florentina (mox PSI 15. 1473, apud nos F 668), quam cum nobis communicaverat Victorius Bartolettif et ut hoc loco primi ederemus liberalissime permisit Manfredus Manfredi, huius temporis praefectus Instituto papyrologico 'G. Vitelli' Florentino; (3) quinque papyri Oxonienses (F631a-c, 534a-b, 636a), quas in Bibliotheca Bodleiana ab Snell repertas ut hoc loco publici iuris faceremus liberaliter permisit David Vaisey, huius temporis custos librorum manuscriptorum occidentalium in Bibliotheca Bodleiana asservatorum; (4) duae sententiae e papyro Oxyrhynchia excerptae (F 453a et b), quas cum nobis benigne communicavit W. S. Barrett totam papyrum editurus et ut adespotis nostris insereremus auctore Petro Parsons rite permisit consilium Societatis ad Aegyptum explorandam destinatae. Quibus omnibus maximam gratiam habemus. Quam plurimas papyros ut oculis nostris videremus operam navavimus: plerasque aut in bibliothecis in quibus asservantur examinavimus aut e tabulis lucis ope expressis sive publici iuris factis sive a bibliothecariis, collegis, amicis nobis suppeditatis conVide compendiorum explicationem et comparationem numerorum sub Pack2 et Uebel. 2 ) Tria fragmenta libenter Comieorum Graecorum editoribus C. Austin et R. Kassel edenda reliquimus.

•

χ

Praefatio

tulimus, nonnullas nostrum in usum alii inspexerunt vel denuo contulerunt, paucas tantum neque ipsi neque per adiutorum oculos vidimus. Itaque fidem rationis, qua fragmenta praefracta quam accuratissime typis describenda curavimus, et eorum, quae de papyrorum conditionibus atque lectionibus adnotavimus, maxima ex parte nos ipsi praestare debemus. Tamen raro tantum negleximus quae editores principes legerunt, viderunt, coniecerunt. Supplementa, quorum auctor in adnotatione non laudatur, semper editorum principum sunt. Operam ita inter nos distribuimus, ut Snell fragmenta apud scriptores veteres et in monumentis tradita tractaret, fragmenta papyracea Kannicht. Quare coniecturae sine auctoris nomine plus minusve dubitanter prolatae in priore parte maxima ex parte illius sunt, in posteriore huius. Tamen a principio alter alteri socii fuimus, alter alterum assidue adiuvimus, alter alterius opus iterum atque iterum recensuimus. Est igitur totum opus nostrum. Libro manu scripto typis describendo summam manum imposuit et indices ad volumina 1 et 2 pertinentes addidit Kannicht; indicem fontium paucis exceptis composuit Volker Uhrmeister. Volumini primo hie nil amplius addere nobis licuit quam nonnulla testimonia tunc neglecta vel nondum prompta. Addenda et corrigenda pleniora ad volumen quintum differimus. Multi nobis in hac editione paranda atque conficienda benigne atque liberaliter opitulati sunt. Rudolf Kassel et Stefan Radt in plagulis legendis nos adiuverunt et non modo multa typothetae menda quae nos fugerant sustulerunt, sed etiam multa quae ipsi peccaveramus doctissime correxerunt. Uterque ultro nonnulla addenda velut testimonia, locos similes, coniecturas contribuit, Kassel tandem nobis persuasit, ut quaedam fragmenta nimis dubia tragicisque parum digna omitteremus. W. Luppe et Μ. L. West varias notas criticas et coniecturas per litteras cum nobis communicaverunt, hie ad adespota Nauckiana, ille ad fragmenta papyracea. K. Alpers lectiones Etymologici Genuini nobis impertivit, de Lexici Photiani codice Zavordensi certiores nos fecit Chr. Theodoridis. Papyros nostrum in usum examinaverunt vel inspexerunt R. A. Coles, D. Del Corno, K. Gaiser, H. Maehler, E. G. Turner, J. Waä, tabulas lucis ope expressas nobis suppeditaverunt partim eidem, partim bibliothecarius Bodleianus, B. Kramer, M. Manfredi, E.

XI

Praefatio

Pöhlmann, G. Poethke. Varia ope nobis succurrerunt variisque de rebus nos certiores fecerunt C. Austin, W. S. Barrett, V. Bartolettif, H. Cancik, A. Carlini, R. Führer, U. Hausmann, L. Koenen, D. Lemke, R. Merkelbach, H. J. Mette, St. Pehle, J. S. Rüsten, Ε. A. Schmidt, В. Seidensticker, Ε. Simon, P. Sprengel, V. Uhrmeister, N. G. Wilson, E. Zwierlein-Diehl. Societas studiis colendis destinata Germanica cum sumptus itineris anno 1975 ab Kannicht in Angliam facti toleravit tum aliquantum pecuniae ad hoc volumen edendum suppeditavit. Denique bibliopolae administri, imprimis typothetae summa diligentia operam navaverunt, ut liber noster quam accuratissime descriptus prelum relinqueret. Quibus omnibus ex animo gratias quam maximas agimus habemusque. Tubingae et Hamburgi

R. K.

mense Iulio MCMLXXX

B. S.

A D H A N C EDITIONEM Editione prima huius voluminis divendita bibliopola animum induxit editionem alteram stereotypam emittere ut omnia volumina huius editionis (TrGF vol. 1 -5) prompta et parata manerent. Libenter assensus sum quoniam quae interim addenda et corrigenda erant nuper in appendice voluminis quinti (Euripides 2004) pp. 1117-1158 plenissime congessi: quadrulae quas locis corrigendis vel supplendis in marginibus exterioribus huius voluminis appinxi lectorem ad illam appendicem revocant.1' Quod attinet ad 'testimonia volumini 1 addenda' (supra pp. III. V. X, infra pp. 323-329), auctiora et correctiora interim in ipsius voluminis primi editione secunda (1986) pp. 341-358 et in appendice voluminis quinti (2004) pp. 1102-1116 leguntur, i.e. hac in editione tandem neglegenda sunt. Tubingae mense Septembri MMVI R. K.

Fragmentis adespotis delendis adde F *704 = E. Phoen. 85-87.

SIGLA ET COMPENDIA (1) notarum Aac Ape A1 A2

= = =

-»•/1

— ductus

•f...t {aaa) [ααα] {ααα} Цааа]] (aaa) 'aaa' L aaaj φφφ ... [. . .]

= = = = = = = = — = =

codex A ante correctionem codex A post correctionem codicis A manus prima codicis Α manus altera fibrarum

- papyri charta 'adversa'/'aversa'

corruptela nondum sanata litterae coniectura additae litterae in lacuna restitutae litterae delendae litterae a librario deletae litterae per compendium scriptae litterae supra lineam additae litterae ex alio testimonio allatae litterae incertae sed non prorsus dubiae litterarum vestigia dubia litterae in lacuna supplendae *

«

»

Ad metrorum compendia cf. 7. Indicem metrorum et v. Snell, Griechische Metrik (4962) 2 sq. • a

(in 'saec. I 4 ') = ante Christum natum ad. = (fragmentum) adespotum add. = addidit, addendum agn. = agnovit al. = aliique, alibi anon. = anonymus ар. - - apud app. (App.) = appendix ascr. = ascripsit a t t r . = attribuit c. = causa; circa caes. = caesura cert. = certus cett. = ceteri cf. = confer, conferatur; cft. = confert

·

*

cod(d). = codex (codices) coll. = collato, collatis com. = comoedia, comicus coni. = coniecit conv. = convenit, conveniens corr. = correxit, correctus, correctio curv. = curv(at)us def. = del. = diep. = dist. = dub. =

defendit delevit dispexit distinxit, distinctum dubium

e. g. = exempli gratia ed. = edidit ed. pr. = editor (editio) princeps

XIV

Sigla et Compendia

eti. - etiam exig. - exiguus

pot. (qu.) = potius (quam) propr. = proprium

F = fragmentum ex editione fragmentorum laudatum fin. = finis, (in) fine fort. = fortasse fr. = fragmentum

qu. =

hast. — hasta(e) i. e. = id est id. - idem incert(iss). = incert(issim)um init. = initium, initio I. (. . .) с. vel 1. = loco (. . .) citato vel laudato II. = litterae litt. = littera(e) lin. = linea(e) marg. = margo, in margine ms. = nota viri docti m a n u scripta n. = nota nr. = numerus om. = omisit, omissum Ρ (in 'saec. I»') = post Christum natum p a p . = papyrus paragr. = paragraphus

quam

ref. = refert rest. = restituit saec. = saeculi, saeculo sarc. = e sarcophago chartis confecto Σ vel schol. = scholium scr. = scripsit, scriptum secl. = seclusit seq(q). = sequitur (sequuntur) sim. = (et) simile, similia, similiter spat. = spatium stat. = statuit subst. = substituit suppl. = supplevit, supplendum, supplementum susp. = suspicatur, suspicatus est s. v. = sub voce t a b . = tabula t e m p t . = tempta(vi)t trag. = tragoedia, tragicus v. - vide vac. = vacat, vacuum versisim. = verisimile, verisimiliter vest. = vestigium, vestigia vid. = vide(n)tur v. 1. (vv. 11.) = varia(e) lectio(nes) vs(s). = versus (plur.) vv. dd. = viri docti

(2) nominum et librorum A. = Aeschylus; numeri fragmentorum nudi Nauckiani sunt (v. sub TGF 2 ) ' AAW = Anzeiger f ü r die Altertumswissenschaft Abh. = Abhandlung(en) A(esch). F . . . LI.-J. = Aeschylus [ed.] by H . W . Smyth (Loeb Class. Libr.) I I (1957) pp. 522sqq.: Appendix, ed. H . Lloyd-Jones A(esch). F . . . M. = Die Fragmente der Tragödien des Aischylos. Hrg. von H . J . M e t t e . 1959 A J A = American Journal of Archaeology A J P h = American Journal of Philology Aid. = Aldus, editio Aldina AM = Mitteilungen des Deutschen Archäologischen Instituts. Athenische Abteilung Anecd. = Anecdota A P = Anthologia Palatina

Sigla et Compendia

XV

A P F = Archiv f ü r Papyrusforschung ARV«: v. sub Beazley A R W = Archiv f ü r Religionswissenschaft Aust(in): v. sub CGFPap., Catal. Com. Gr., E u r . B a r r e t t ad (Eur.) Hipp. = Euripides, Hippolytos. Ed. . . . b y W. S. Barrett. 1964 B A S P = Bulletin of the American Society of Papyrologists BCH = Bulletin de Correspondence Hell^nique Beazley, ARV 2 = J . D. Beazley, Attic Red-figure Vase-painters. 2nd ed. 1963 Bekker, Anecd. = I m . Bekker, Anecdota Graeca. 1814-21 B e r g k : v. sub PLG 4 BICS = University of London. Bulletin of t h e Institute of Classical Studies B K T = Berliner Klassikertexte B P h W = Berliner Philologische Wochenschrift Brommer, Satyrspiele = F. Brammer, Satyrspiele. 2 1959 B r u h n , Anhang = Sophokles erklärt von F . W. Schneidewin u n d A. Nauck. 8. B d . : Anhang von E. Bruhn. 1899 CAF = Comicorum Atticorum Fragmenta. Ed. Th. Kock. 1880-88 CAG = Commentaria in Aristotelem Graeca CAT = Catalogi tragicorum et tragoediarum, huius editionis vol. 1, 53sqq. Catal. Com. Gr. . . . Austin = C. Austin, Catalogue Comicorum Graecorum, Z P E 14 (1974) 201-225 CGFPap. = Comicorum Graecorum F r a g m e n t a in Papyris reperta. E d . C.Austin. 1973 CIG = Corpus Inscriptionum Graecarum CIL = Corpus Inscriptionum Latinarum ClPh = Classical Philology C1Q = The Classical Quarterly C1R = The Classical Review C1W = The Classical Weekly (World) CMG = Corpus Medicorum Graecorum Cobet, Collect. Crit. = J . C o b e t , Collectanea Critica. 1878 —, Nov. Lect. = J . Cobet, Nova® Lectiones. 1858 —, Var. Lect. = J . Cobet, Variae Lectiones. 1854 (4878) Comment. Aristot. = Commentaria in Aristotelem Graeca Cramer, Anecd. Oxon. = Anecdota Graeca e codd. . . . bibliothecarum Oxoniensium descripsit J . A. Cramer. 1835-37 Cramer, Anecd. Paris. = Anecdota Graeca e codd. Bibliothecae Regiae Parisiensis ed. J . A. Cramer. 1839-41 C R F = Comicorum Romanorum Fragmenta (Scaenicae R o m a n o r u m Poesis Fragmenta II). Tertiis curis rec. O. Ribbeck. 1898 D. = Diehl: v. sub iamb. ad. Dale, Lyr. Metres = Α. Μ. Dale, The Lyric Metres of Greek Drama. 2nd ed. 1968 Denniston, G P = J . D. Denniston, The Greek Particles. 2nd ed. 1954 — ad (Eur.) El. = Euripides, Electra. E d . . . . b y J . D. Denniston. 1939 Descroix, Trim. iamb. = J . Descroix, Le Trimetre iambique des iambographes к la comidie nouvelle. 1931 D I D = Fontes Didascaliarum, huius editionis vol. 1, 22sqq.

• • •

XVI

Sigla et Compendia

Did. . . . Mette = Η. J . Mette, Urkunden dramatischer Aufführungen in Griechenland. Texte und Kommentare 8/1977 DLZ = Deutsche Literaturzeitung Dodds ad (Eur.) Ba. = Euripides, Bacchae. Ed. . . . by E. R. Dodds. 21960 E. = Euripides; numeri fragmentorum nudi Nauckiani sunt (v. sub TGF 2 ) Eiter = A. Elter, De gnomologiorum Graecorum historia et origine 1-9 et Ramenta. Indices Scholarum Bonn. 1893-97 (v. vol. 1 p. XI) Ep. Gr. Frr. . . . Kinkel = Epicorum Graecorum Fragmenta. Coli. . . . G. Kinkel. Vol. I 1877 Epigr. Gr. . . . Kaib. = Epigrammata Graeca ex lapidibus collecta. Ed. G. Kaibel. 1878 Eur. F * . . . = Supplementum Snellianum editioni Nauckianae adiectum: v. sub TGF 2 Eur. F . . . Aust. = Nova Fragmenta Euripidea in papyris reperta. Ed. C. Austin. 1968 (Lietzmanns Kleine Texte 187) Eur. F . . . Mette = H. J . Mette, Euripides I. Die Bruchstücke, Lustrum 12/13 (1967/68) 6-403. 569-71; 17 (1976) 5-26; 19 (1978) 65-78 Eur. Alex. fr. . . . Sn. = B. Snell, Euripides Alexandras und andere Strassburger Papyri . . . Hermes Einzelschriften 5/1937 Exc. = Excerpta FCG = Fragmenta Comicorum Graecorum. Collegit. . . A. Meineke. 1839-57 FGrHist = F. Jacoby, Die Fragmente der griechischen Historiker. 1923sqq. FHG = Fragmenta Historicorum Graecorum. Collegit. . . C. Müller. 1841-84 Fraenkel ad (Aesch.) Ag. = Aeschylus, Agamemnon. Ed. . . . by Ed. Fraenkel. 1950 Frisk, Et. Wb. = Hj. Frisk, Griechisches Etymologisches Wörterbuch. 1960-72 G D R K . . . Heitsch = Die Griechischen Dichterfragmente der Römischen Kaiserzeit. Ges. u. hg. von E. Heitsch. I. Abh. der Akademie der Wissenschaften in Göttingen, phil.-hist. Klasse. 3. Folge Nr. 49/1961 (21963). II. ibid. Nr. 58/1964 Ges. Sehr. = Gesammelte Schriften GGA = Göttingische gelehrte Anzeigen GLP . . . Page = Select Papyri I I I : [Greek] Literary Papyri. Poetry. [Ed.] by D. L. Page. 1942. (Loeb Class. Libr.) Gow-Page: v. sub Hellen. Epigr. G R B S = Greek, Roman, and Byzantine Studies Gr. Gr. = Grammatici Graeci. Edd. R. Schneider, G. Uhlig, A. Hilgard (et alii). 1878-1910 GV . . . Peek = Griechische Versinschriften. Hrg. von W. Peek. I. 1955 Heitsch: v. sub DRK Hellen. Epigr. . . .GGow-Page = The Greek Anthology: Hellenistic Epigrams. Ed. by A. S. F. Gow and D. L. Page. 1965 HSCP = Harvard Studies in Classical Philology iamb.ad. . . . D(iehl) = Anthologia Lyrica Graeca. Ed. E. Diehl. Fasc. 3: Iamborum Scriptores. 31952. pp. 73sqq. Fragmenta iambica adespota IG = Inscriptiones Graecae Jäkel = Menandri Sententiae; Comparatio Menandri et Philistionis. Ed. S.Jäkel. 1964

Sigla et Compendia

XVII

J A W = Bursian's Jahresberichte über die Fortschritte der klassischen Altertumswissenschaft Jb(b.) = J a h r b u c h ( bücher) J E A - Journal of Egyptian Archaeology J e b b ad (Soph.) . . . = T h e Plays and Fragments of Sophocles. [Ed.] b y Sir Richard C. J e b b . 1900-32 J H S = Journal of Hellenic Studies J J P = Journal of Juristic Papyrology K . = K o c k : v. sub CAF K B = Kühner-Blass, et K G = Kühner-Gerth = R . Kühner, Ausführliche Grammatik der griechischen Sprache. I 1-2 Elementar- u n d Formenlehre. 3. Aufl. von F . Blass. 1890-2. — I I 1 - 2 Satzlehre. 3. Aufl. von B. Gerth. 1898-1904 Kl. Sehr. = Kleine Schriften K n . = Kannicht — a d (Eur.) Hei. . . . = Euripides, Helena. Hrg. u n d erklärt von R. Kannicht. 1969 Le Bas I I I = P h . Le Bas et W . H . Waddington, Voyage archöologique en Grece et en Asie mineure. Deuxieme partie: Inscriptions grecques et latines. Tome I I I . 1870-76 Ll.-J. = Lloyd-Jones: v. sub A(esch). L S J = H . G. Liddell a n d R . Scott, A Greek-English Lexicon. A new (9th) edition revised . . . by Sir H e n r y Stuart Jones. 1940 M. = Mette: v. sub A(esch). et sub Did. Maas, Gr. Metr. = P . Maas, Griechische Metrik. Einleitung in die Altertumswiss. hg. von A. Gercke u n d E d . Norden. I. Bd. 7. H e f t . 1926. — P. M., Greek Metre. Transl. by Η . Lloyd-Jones. 1962 MAMA = Monumenta Asiae Minoris Antiqua Mayser-Schmoll = E. Mayser, Grammatik der griechischen Papyri aus der Ptolemäerzeit. I 1, 2.Aufl. bearbeitet von H . Schmoll. 1970 Meineke: v. sub FCG N. 2 et N. 2 -Sn.: v. sub TGF 2 Nck. = A. N a u c k — in addendis = A. Nauck, T G F 2 pp. X X I I I s q q . Addenda — I n d . = A. Nauck, Tragicae Dictionis Index. 1892. pp. V H I s q q . Supplem e n t u m ad Tragicorum Gr. Fragm. N . F . = Neue Folge N G G = Nachrichten von der Gesellschaft (Akademie) der Wissenschaften zu Göttingen, phil.-hist. Klasse N. S. = N o v a Series OGIS = Orientie Graeci Inscriptiones Selectae. 1903-5 Opusc. = Opuscula Ostr. = Ostracon

E d . W. Dittenberger.

P . = P a p y r u s ; post Sophoclis fragmenti n u m e r u m = Pearson Pack 2 = R . A. Pack, T h e Greek and Latin Literary Texts from GrecoR o m a n E g y p t . 2nd ed. 1967

•

XVIII

Sigla et Compendia

Page ad (Eur.) Med. = Euripides, Medea. E d . . . . by D. L. Page. 1938 v. etiam sub G L P et PMG Paroem. Gr. = Corpus Paroemiographorum Graecorum. E d d . Ε . L. a Leutsch et P. G. Schneidewin. 1839-51 PCPS = Proceedings of t h e Cambridge Philological Society Pearson, Fragm. of Soph. = The Fragments of Sophocles. E d . b y A. C. Pearson. 1917 Peek: v. sub GV Pfeiffer ad Callim. = Callimachus. E d . R . Pfeiffer. 1949-53 P G = Patrologiae cursus completus . . . E d . J . P. Migne. Series Graeca P h W = Philologische Wochenschrift PLG 4 . . . Bergk = Poetae Lyrici Graeci. Quartis curis rec. Th. Bergk. I I I . Poetae Melici. 1882 PMG . . . P(age) = Poetae Melici Graeci. E d . D. L. Page. 1962 Pöhlmann, Denkm. altgr. Mus. = Ε . Pöhlmann, Denkmäler altgriechischer Musik. Erlanger Beiträge zur Sprach- u n d Kunstwissenschaft 31/1970 Porson ad (Eur.) . . . = Euripidis Tragoediae. . . . E d . R . Porson. Tom. I . Нес. Or. Phoen. Med. Editio in Germania altera 1807 P P = L a Parola del Passato Preller-Robert, Gr. Mythologie = L. Preller, Griechische Mythologie. 1. Bd. Theogonie u n d Götter. 4. Aufl. bearbeitet von C. Robert. 1894 R a d t : v. sub vol. 4 R a u , P a r a t r . = P . R a u , Paratragodia. Untersuchung einer komischen F o r m des Aristophanes. Zetemata 45/1967 R E = Paulye Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft R E G = Revue des Etudes Grecques R F I C = Rivista di Filologia e di Istruzione Classica RhM = Rheinisches Museum f ü r Philologie Ribbeck: v. sub C R F et T r R F Robert, Heldensage = C. Robert, Die griechische Heldensage (L. Preller, Griechische Mythologie. 2. Bd. Die Heroen. 4. Aufl. erneuert von C. Robert). 1920-6 S. = Sophocles; numeri fragmentorum nudi huius editionis vol. 4 sunt (v. sub vol. 4) Sat. inc. . . . St. = Satyrographorum Graecorum Fragmente. Collegit . . . V. Steffen. Poznariskie Towarzystwo Przyjaciol N a u k . Wydzial filol.-filoz.: Prace K o m . Filol. I X 5/1952. pp. 258 [146]sqq. Incertorum poetarum fragmenta SB = Sitzungsbericht(e) der Akademie der Wissenschaften . . ., phil.-hist. Klasse Schwyzer, Gr. Gr. = E d . Schwyzer, Griechische Grammatik. H a n d b u c h d. Altertumswissenschaft I. 2. 1939-50 SEG = Supplementum Epigraphicum Graecum Sifakis, Studies = G. M. Sifakis, Studies in t h e History of Hellenistic Drama. Univ. of London Class. Studies IV/1967 Simon-Hirmer, Griech. Vasen = Ε . Simon, Μ. & A. Hirmer, Die griechischen Vasen. 1976 Sn. = Snell — Supplementum: v. sub TGF 2 — Szenen = В. Snell, Szenen aus griechischen Dramen. 1971 ν. etiam sub vol. 1

Sigla et Compendia

XIX

St. = Steffen; v. sub sat. inc. Studilt. = Studi Italiani di filologia classica SVF = Stoicorum Veterum Fragmente. Collegit Io. ab Arnim. 1903-5 Syll. 3 = Sylloge Inscriptionum Graecarum. Ed. W. Dittenberger. Editio tertia 1915-19 Τ (est) = Testimonium TGF2 = Tragicorum Graecorum Fragmenta. Ree. A. Nauck. Editio secunda 1889 (N.2). Editio stereotype 1964, cui pp. [1023]sqq. Supplementum continens nova fragmenta Euripidea et adespota adiecit B. Snell (N.2-Sn.) Th(es). Gr. L. = Thesaurus Graecae Linguae ab Η. Stephano eonstructus ... Edd. С. В. Hase, G. R. Lud. de Sinner et Theob. Fix (sc. Dindorfii). 1831-65 Trend all -Webster, Illustrations = A. D. Trendall & Τ. B. L. Webster, Illustrations of Greek Drama. 1971 TrRF = Tragicorum Romanorum Fragmenta (Scaenicae Romanorum Poesie Fragmenta I). Tertiis curis rec. O. Ribbeck. 1897 Turner, Gr. MSS = E. G. Turner, Greek Manuscripts of the Ancient World. 1971 Uebel = Fr. Uebel, Literarische Texte unter Ausschluß der christlichen. Archiv für Papyrusforschung 21 (1971) 167-206; 22/3 (1974) 321-66; 24/5 (1976) 191-251 Valckenaer, Diatr. in Eur. = L. C. Valckenaer, Diatribe in Euripidis perditorum dramatum reliquias. 1767 VH2 = Herculanensium Voluminum quae supersunt collectio altera. 1862-76 vol. 1 = huius editionis volumen 1. Didascaliae . . ., Catalogi . . ., Testimonia et fragmenta tragicorum minorum. Ed. B. Snell. 1971 vol. 4 = huius editionis volumen 4. Sophocles. Ed. St. Radt. 1977 Vors(okr.)e = H. Diels, Die Fragmente der Vorsokratiker. 6. Aufl. hrg. von W.Kranz. 1951-52 Webster, Monuments2 = Τ. B. L. Webster, Monuments illustrating tragedy and satyr play. 2nd ed. BICS Supplement 20/1967 Wil. = U. von Wilamowitz-Moellendorff — ad (Eur.) HF = Euripides, Herakles. 2. Bearbeitung 1895 — Gl. d. Hell. = Der Glaube der Hellenen. 1931-32 (21955) — Gr. Versk. = Griechische Verskunst. 1921 — Hellen. Dicht. = Hellenistische Dichtung in der Zeit des Kallimachos. 1924 — Kl. Sehr. = Kleine Schriften. 1935-72 •— Leseb. = Griechisches Lesebuch. 1902 — ms. = notae in marginibus editionum Nauckianarum (TGF1 et TGF2) manu scriptae, quas adiuvante K. Latte exeripsit Snell (v. vol. 1 p. IX) WSt. = Wiener Studien. Zeitschrift für Klassische Philologie ZPE = Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik

FRAGMENTA ADESPOTA

FRAGMENTA TITULI ARGUMENTA APUD SCRIPTORES ET IN MONUMENTIS SERVATA

1 ΑΓΑ[ΜΕΜΝΩΝ ? l a (sat. inc. Ρ 1 St.) ΑΘΑΜΑΟ βρναζουщс

λέαιν' сйс

ΑΙ AC? v. infra Ρ 110. 683

AIAC ЛОКРОС ? v. infra F 637

ΑΙΓΙΟΘΟΟ v. infra F 327 c

1 DID A2b,71 (= Did. IIID1 col. 1,7 Mette): Lenaeis 419» tragicus ignotus vioit Άγα[; Άγα[μέμνονι suppl. Koehler: possis Άγα[νηι l a Hsch. β 1222 (θ Diogen.) 'βρ.— &c'· εν Ά&άμαντι· άχμαζούсцс ή έγχύμονοί I "Aeschyli Athamas [F lsqq.] dici videtur" Nek., sed e variis poetis qui fabulas cognomines scripserunt (v. vol. 4,100) ap. Hesychium aequo iure alterum de Sophocleis (F lsqq.) vel etiam Antiphanis 'Athamantem* (F 16 [2, 16] K.) dici conicias la Xeaivcoc

disp. et dist. Latte (antea

λεαίνηΐ

legerunt)

4

ADESPOTA F l b

l b (Soph. F 97-103 N. 2 , 101-7 P.J АЛЕ1ТНС

(a) ψυχή γάρ evvovc και φρονοϋία τοϋνδικον г XQsiccwv ΐοφκτον παντόί SCTIV ενρέτκ Φ) βραχεί λόγω δέ πολλά πρόίκειται ccxpä (β)

4 άνηρ γαρ Serie ήδεται λέγων αεί, λέλη&εν αυτόν rote ξννσϋαν ών ßaQvc (d) άλλ' εϊπερ ει γεννaloc, ebe avroc λέγεκ, οήμαιν' δτου τ' εϊ χώπόϋεν · τό γάρ καλώί β πεφυκόί ονδεκ αν μιάνειεν λόγoc 1 b notitia fabulae uni debetur Stobaeo, ubi frr. constanter sub lemmate

CocpoxXfjc (-iovc) Άλείτηс {-τη) laudantur. argumentum fabulae ap. Hygin. fab. 122 de Aleta filio Aegisthi et Clytaemestrae legi et titulum Sophocleum re vera 'Αλήτης' fuisse plerisque comprobavit Welcker (v. Nek. ad Soph, fr. 97-103 ed. suae necnon Pearson, Fragm. of Soph. 1,62 [ad fr. 101-7 ed. suae]), sed ap. Hyginum potius 'Erigonae' argumentum adumbrari (v. infra F 3 e ) et titulum traditum (i.e. 'Άλείτης 'Peccator') per se nil offensionis habere, ipsa fragmenta autem Sophoclis stilo satis indigna esse (cf. e.g. ad 20) recte monuit Wil., Kl.Schr. 4, 291,1 et 483sq.: fort. Sophocli minori attribuenda sunt (v. vol. 1,208 ad 62T1); fr. g Euripidem imitari videtur (v. infra ad 15-24 et cf. Leo, Plautin. Forsch. [21912] 118,1)

1b 1-2 (a) Stob. 3,3,8 (3,194,1 W.-H.) Οοφοκλήα Άλείτη (Άλ-Μ)·

1 b 3 (6) Stob. 3,35,4 (3,688,8 W.-H.) Οοφοχλέουс Άλείτη (fab. nomen om. S)· l b 4-6 (c) Stob. 3,36,16 (3,694,6 W.-H.) Οοφοκλήΐ Άλείτη (co Nck. 6 TrGF, Vol. 2

66

ADESPOTA F 182

[182]

182 a (564 N.a) omc&onovc δίκη

183 OVTOC

μεν οΰν μοι δενρ' άει τείνει Л0уос

184. 185 κλνειν μαίεται

do

*

τον έγχώριον

•

do

182 Greg. Naz. etc ενγ. δνίτρ. β' 34 (PG 37, 856) μι' εύγένεια τον τρόπον χρηC T Ö V φέρειν 182a Greg. Naz. or. 18,26 (PG 35, 1016 С) πολλοκ γέ τοι των λελνπηκότων ονδέ υπερήμεροι άπήντηίεν ή άντίδοΐκ ουδέ 'όπκ&όπονΐ ή δίκη , τοντο δή το ποιητικόν \ Σ Laur. 8,7 ad loc. p. 246 (95) Piccolomini (Scholia in orationes Gregorii Naz. e codice Laur. plut. 8,7, Airnali delle University Toscane 16,1 [1879] 231-75) ούδέ omc&onovc — ποιητικόν] ποιητακ εϊρηται ή λέξιΐ τραγικοκ, κωμικοκ' έποποιδί γαρ ου λέγει 'όπκ&όπουν', ου γαρ υποβάλλεται μέτρφ ήρωϊκψ. επει οΰν ού πολιτική ή λέξκ, έπήγαγε 'τοντο δή το ποιητικόν'. ίόπκ&όπουΐ δέ δίκη ή με&' ήμέραί άκολονϋοΰΐα τοϊί άδικήίαανι κτλ., ι J ~ Sud. о 458 183 Нагросг. p. 6,20 Векк. άει άντί τον шс παρ' Άντιφωντι Οαμο&ρφκικφ. πολλή δέ χρήίΐί αντον. και θονκνδίδηΐ εν τω προοιμίφ οϋτωΐ ήρξατο ((1,18) 'άπό των Μηδικών eic τόνδε άει τον πόλεμον (suppl. Sauppe) και - -) 'οϋτω — λόγονΐ I Σ Μ Aesch. Еиш. 596b το άει άντ I (Smith: ίπϊ) τον EOJC τάττοναν οι Αττικοί πολλάκκ4 'δενρο μεν μοι τόνδ' αίεί τείνει λόγον' 184 185 Hephaest. enchir. 10,2 (32,7 Consbr.) τό καλόνμενον δοχμιακόν, οίον 'κλ. μ.' 1 'τ. εγχ.' \ Σ Α et Choerob. ad loc. (142,22; 239,8 Consbr.) 182 "Gregorii est; nam ne eius sit, mutatur" (sc. φορείν Nck.) Wil. Kl.Sehr. 1,195 ("φέρειν Gregorii est" id. ms.) 182a "Gregorius . . . adiectivum omc&onovc tragoediae debet aut lexico tragico. legitur enim aliquoties in servatis tragoediia" Wil. Kl. Sehr. 1,200. sed ex Aesch. Cho. 713, Eur. Hipp. 54. 1179 hanc locutionem vix sump· serit; cf. infra F 720a όπκ&όποινοε, ad Δίκην alias 'αφνω μολοΰίαν (Ε. F 225,4), alias 'сχολήν äyovcav' (Ε. F 835,4) vel 'βραδεϊ ποδί ΐτείχονζαν' (Ε. F 979,3sq.) cf. Stobaei florilegium 1,3 π. δίκηα (l,52sqq. W.-H.), ex quo infra F 483sqq. 183 οϋτω : Stanley ad Aesch. 1.1. | λόγονΐ (λόγον Σ Aesch.); Nck. | simillimum E . F 363 eic μεν λόγοί μοι δενρ' άει περαίνεται, cf. eti. Med. 790 184 μαίεται ench. D, Σ А, -те A I 185 deest Σ A \ τό ench. I, Choerob. U \ post εγχ. Choerob. К add. και τά tSrjc

67

ADESPOTA F 185 a

*185a (Cratin. F 321 [1,106] 2 K.) Πάν, Πελαίγικόν

Άργοα έμβατενων

phalaec

(gl ba)

186 πλήρει γαρ δγκψ yacrgöc ανξεται

Κνπρκ

187 = Eur. F 929 а 188 ώ Ζεΰ, γένοιτο χαταβαλεϊν

βαλλομένου€ λΐ&οιс τε και δόραα

τον cvv έμέ

*188а

τόξων τε πλή·9ει

185a Hephaest. enchir. 10,3 (33,4 Consbr.) . . . ΦαλαΙκειον καλείται, οίον 'χαίρ' ώ χρναόχερωα βαβάκτα κήλων ' Πάν— ίμβ.' (Cratin. F 321) | Choerob. ad loc. (241,7) го δέ 'χαϊρ'—κήλων' Κρατίνου έΐτίν 186 Hermias in Plat. Phaedr. 230 Ε (33,15 Couvr.) oi μεν γάρ ύπέλαβον άπλώΐ φαϋλον το εράν ώα Έπίκουροα . . . (F 483 Usener) και d ειπών ·πλ.—κ: 188 Hermog. π. με&. δειν. 35; π. άμφιβολίαΐ (Rhet. Gr. 6,453,3 Rabe) και τό 'ώ — έμέ' άμφίβολάν φααν είναι, λέγοντεс και τούτον είναι δvvac&ai τόν νουν εύχομένου τω ΔιΙ, ύπό τοΰ cvöc καταβληΰήναι \ idem exemplum άμφιβολίαΐ afFerunt Aristid. τέχν. ρητ. Α' 13 cap. 171 Schmid (Rhet. Gr. 5,64), anon, paraphr. Aristot. soph, elench. 166a 6sqq., Comment. Aristot. X X I I I 4 p. 6,10 ~ 7,5 'καΐ γένοιτο τόν cvv καταβαλεϊν έμέ', hinc Galen, π. αοψιαμ. 1 p. 1, 12 Gabler κα&άπερ εχει τό 'γένοιτο καταλαβεϊν τόν ϋν έμέ', anon, in Aristot. rhet. 3,9, 1409b 1-12, Comment. Aristot. X X I 2 p. 195,30 'γένοιτο, Ζεΰ, τόν cvv καταβαλεϊν έμέ' (seq. Ε . F 515), Eust. II. 753,12 (ex Hermogene?) 188a Herodian. ab exc. divi Marci 8,2,2 (p. 206,18 Stavenhagen) 185a vs. tragicus subesse vid.: cf. A. Pers. 448sq. (vrjcoc) ην ό φιλάχοροί 1 Πάν έμβατεύει, Ε . F 696,2sq. . . . 1 χαιρ', ос τε πέτρον Άρκάδων δυζχείμερον ' {Πάν) έμβατεύεκ, S. ОС 678 sq. (collis Colonus) ΐν ό βακχιώταΐ άεΐ Aiövvcoc έμβατεύει 186 "cf. Ε . F 895" Wil. ms. 188 καταλαβείν Gal., v. 1. Hermog. | ex Eur. 'Meleagro'? Valckenaer (Diatr. in Eur. [1767] 145) 188a trim (an 'λίϋοκ τε και δόρει 1 τόξ.—πλ."!) audivit Mette (per litt.); cf. Eur. Hyps. fr. 1 iv 32 πρατοϋ δέ πλή&ει (init. trim ~ Ε . F 1069,1), Aesch. Pers. 352 πλή&ει . . . νεών sim.; τόξα poetarum proprium 6·

68

ADESPOTA F 188Ъ *188b λαγβατά δρκια *188c (103 N. a ) Atcftwoc vioc Kgrftimc

αφ'

afyatoc

*189 veocciav τέκνων *190 Αϊαντε δ' δρμηααντεί έκ ξυνωρίδοί *191 ήλ·&ε(ν) δέ λαοί μύριοι πρόζ fjöva 188b Exc. ex Herodian. π. όρ&ογρ. Gr. Gr. I I I 2,1,641,19 Lentz (ap. Steph. Byz. s. ν. Άγβάτανα) | Hsch. λ 40 λαγβατόν άνατετραμμένον. oi δέ λάγδην (λάγαν: Latte) έμβαίνοντεί (έμβάλλοντεα Sn.) 188c Exc. ex Herodian. π. χλΐΐεωί όν. Gr. Gr. I I I 2,2,731,16 Lentz (ap. Choerob. in Theodos. can. 1,76,35 Gaisf. ^ 'Theodoa.* π. xMc. των ic ων βαρντόνων p. 19,12sq. Hilgard [Exc. ex libris Herodiani Techn., Jahreeber. Heidelb. Gymnas. 1886/7]) τό Ale ων χνριον δνομα δν διχώί κλίνεται, και γαρ δια τον ώ κατά τον κανόνα τοΰτον, οίον 'Ate. — αϊμ.', δια τον δ δέ ποιητικώΐ διά τό μέτρον, οίον . . . (Я 259) 189 [Herodian.] π. άκνρολογίαс 15 (Ammon. de diff. ed. Nickau p. 146) ό γονν λέγων 'ν. τ.' άκνρολογεϊ | Ammon. de diff. 508 Nickau | Et. Gud. p. 560, 31 Sturz 190 [Herodian.] π. ΐολοικίίμοΰ ed. Nauck, Append. Lex. Vindob. p. 297,10 έπί δνϊκον Ά ι. — ξ.' εδει ίπενεχ&ηναι δνϊχφ δνϊχόν 191 [Herodian.] ibid. p. 297,13 το δέ πλη&νντιχόν τω ένικψ cvva