Social Sciences 09 [9]

Citation preview

‫کتابﻫای درسی مربﻮط وزارت معارف بﻮده‪ ،‬خرﻳد و‬ ‫فروش أن ممنﻮع است‪.‬‬

‫دروس اجتﻤاﻋﻰ‬

‫‪[email protected]‬‬

‫صنف ‪9‬‬ ‫دروس اجتﻤاﻋﻰ‪ -‬ﺻـﻨﻒ ‪9‬‬

‫(براى مدارس دینﻰ)‬

‫‪1398‬‬ ‫‪1391‬‬ ‫ﻫـ ‪ .‬ش‬

‫جمهورى اسﻼمﻰ افغانستان‬ ‫وزارت معارف‬ ‫رياستعمومﻰانکشافنصابتعليمي‬

‫جمهورى اسالمﻰ افغانستان‬ ‫وزارت معارف‬ ‫ریاست عمومﻰ انکشاف نصاب تعلیمﻰ‬

‫دروس اجتماعﻰ‬ ‫‪請‬ﻨﻒ ﻧﻬﻢ‬ ‫(بﺮای ﻣدارس دﻳﻨی)‬ ‫‪١٣٩٨‬‬ ‫ﻫـ ‪ .‬ش‪.‬‬

‫أ‬

‫مؤلفان‪:‬‬ ‫ پﻮﻫﻨﻤﻞ زﻟﻤی ﻫﻮتک‬‫ ﻣﻌاون سرﻣؤﻟﻒ شﻴر ﻣحﻤد روﻧﻘی‬‫ ﻣؤﻟﻒ ﻗدﻳﻢ شﻴرزی بابکر خﻴﻞ‬‫ ﻣﻌاون سرﻣؤﻟﻒ ساﻣﻌﻪ واﻋظ‬‫ رحﻤﻦ ﻋﻨاﻳت‬‫ پﻮﻫﻨﻴار ﻣحﻤد ﻓاروق ﻋﻤرخﻴﻞ‬‫ سرﻣؤﻟﻒ ﻣﻴرﻋبﻴداهلل ﻓاضﻞ‬‫‪ -‬ﻣؤﻟﻒ ﻣحﻤد اﻧﻮر ﻣشﻔﻖ‬

‫اﻳدﻳت مسلکي‪:‬‬ ‫ سرﻣؤﻟﻒ ﻋبداﻟﻐﻴاث ﻏﻮری‬‫ پﻮﻫاﻧد ﻏﻼم جﻴﻼﻧی ﻋارض‬‫ سرﻣؤﻟﻒ ﻣحﻤد اﻓضﻞ حضرتی‬‫اﻳدﻳت زباني‪:‬‬ ‫ سﻴد ﻣحﻤﻮد خﻠﻴﻖ‬‫ ﻣؤﻟﻒ سﻴد ﻣحﻤﻮد پاﻳﻤﻨاری‬‫کمﻴتۀ دﻳنﻰ‪ ،‬سﻴاسﻰ و فرهنگﻰ‪:‬‬

‫ دکتور عبدالصبور فخري‬‫‪ -‬حبﻴب اﷲ راحل‪ ،‬مشاور وزارت معارف در رﻳاست انکشاف نصاب تعلﻴمﻰ‪.‬‬

‫إشراف‪:‬‬ ‫‪ -‬دکتور شﻴر علﻰ ظرﻳفﻰ‪ ،‬رئﻴس پروژه انکشاف نصاب تعلﻴمﻰ‪.‬‬

‫ب‬

‫سرود ملی‬ ‫دا وطن افغانستـــان دى‬

‫دا عزت د هـــر افـــغان دى‬

‫کور د سول‪ ３‬کور د تورې‬

‫هر بچی ي‪ ３‬قهرمـــــان دى‬

‫دا وطن د ټولو کـور دى‬

‫د بـــــــلوڅــــو د ازبکـــــو‬

‫د پښتــــون او هزاره وو‬

‫د تــــــرکمنــــو د تاجکــــو‬

‫ورسره عرب‪ ،‬ګوجــر دي‬

‫پـــاميــريان‪ ،‬نورستانيــــان‬

‫براهوي دي‪ ،‬قزلباش دي‬

‫هـــم ايمـــاق‪ ،‬هم پشـه ‪４‬ان‬

‫دا ه‪５‬ــواد به تل ځل‪８５‬ي‬

‫لـــکــه لمــر پر شنه آسمـان‬

‫په سينــه ک‪ ３‬د آسيـــا به‬

‫لـــکـــه زړه وي جــاو‪４‬دان‬

‫نوم د حق مو دى رهبـــر‬

‫وايو اهلل اکبر وايو اهلل اکبر‬

‫ج‬

‫بسم اﷲ الرحمن الرحﻴم‬ ‫پﻴام وزﻳر معارف‬ ‫الحمدﷲ رب العالمﻴن والصﻼة والسﻼم علﻰ نبﻴه و رسوله محمد وعلﻰ آله وأصحابه أجمعﻴن‪ ،‬أما بعد‪:‬‬ ‫نصاب تعلﻴمي معارف‪ ،‬اساس نظام تعلﻴم و تربﻴه را تشکﻴل داده و در رشد و توسعۀ علمﻰ‪ ،‬فکرى و سلوکﻰ‬ ‫نسلهاى امروز و فرداى کشور نقش بنﻴادى و سرنوشت ساز دارد‪.‬‬ ‫نصاب تعلﻴمﻰ با گذشت زمان و تحول و پﻴشرفت در عرصه هاى مختلف زندگﻰ‪ ،‬مطابق با نﻴازهاى جامعه باﻳد‬ ‫هم از نظر مضمون و محتوا و هم از نظر شﻴوه و روش تقدﻳم معلومات‪ ،‬تطور و انکشاف نماﻳد‪.‬‬ ‫ﻳکﻰ از عرصه هاى نصاب تعلﻴمﻰ که باﻳد مورد توجه جدى براى تجدﻳد نظر و بهبود باشد‪ ،‬نصاب تعلﻴمات اسﻼمﻰ‬ ‫است‪ ،‬زﻳرا تعلﻴمات اسﻼمﻰ‪ ،‬شامل عقاﻳد‪ ،‬احکام و هداﻳات دﻳن مبﻴن اسﻼم است که بحﻴث نظام و قانون مکمل تمام‬ ‫ابعاد زندگﻰ انسان ها را دربر گرفته و بحﻴث آخرﻳن پﻴام خالق و پروردگار جهان تا روز قﻴامت‪ ،‬رسالت رهنماﻳﻰ و‬ ‫هداﻳت بشرﻳت را انجام مﻰ دهد‪.‬‬ ‫علماى امت اسﻼمﻰ در طول تارﻳخ نقش مهمﻰ را در اﻳجاد‪ ،‬توسعه و غنامندى سﻴستم تعلﻴمات و معارف اسﻼمﻰ‪،‬‬ ‫مخصوصا انکشاف تدرﻳجﻰ نصاب تعلﻴمﻰ مراکز و مؤسسات علمﻰ جهان اسﻼم اﻳفاء کرده اند‪.‬‬ ‫مطالعۀ دقﻴق در سﻴر تطور تارﻳخﻰ علوم و معارف اسﻼمﻰ در جهان نشان مﻰ دهد که نصاب تعلﻴمﻰ مدارس و‬ ‫مراکز علمﻰ ما همواره بنا بر ضرورت هاى جامعه و در تطابق با ثوابت و طبﻴعت دﻳن اسﻼم که براى همه انسانها‬ ‫در همه زمانها و مکانها مﻰ باشد‪ ،‬توسعه ﻳافته است‪.‬‬ ‫کشور عزﻳز ما با تارﻳخ علمﻰ درخشان‪ ،‬روزگارى مهد علم و دانش و جاﻳگاه بزرگترﻳن مراکز علمﻰ عصر بوده‬ ‫و در شکل گﻴرى تمدن بزرگ اسﻼمﻰ نقش عظﻴمﻰ داشته است‪ ،‬وجود هزاران دانشمند و عالم در عرصه هاى‬ ‫مختلف علم و فرهنگ‪ ،‬مخصوصاً در علوم شرعﻰ مانند عقاﻳد‪ ،‬تفسﻴر‪ ،‬حدﻳث‪ ،‬فقه‪ ،‬اصول فقه و غﻴره‪ ،‬گواه واضح‬ ‫آنچه گفته شد‪ ،‬مﻰ باشد‪.‬‬ ‫همزمان با رشد موج بﻴدارى اسﻼمﻰ در عصر حاضر‪ ،‬تعلﻴمات اسﻼمﻰ در کشور‪ ،‬شاهد تحول کمﻰ و کﻴفﻰ بوده‬ ‫و اطفال و جوانان کشور ما با شوق و رغبت فراوان به طرف مدارس و مراکز تعلﻴمات اسﻼمﻰ رخ مﻴنماﻳند‪.‬‬ ‫وزارت معارف جمهورى اسﻼمﻰ افغانستان بر اساس مسؤولﻴت ورسالت خوﻳش در مطابقت با احکام قانون‬ ‫اساسﻰ کشور‪ ،‬به منظور رشد و توسعۀ کﻴفﻰ و کمﻰ تعلﻴمات اسﻼمﻰ و از جمله نصاب تعلﻴمات اسﻼمﻰ‪،‬‬ ‫اقدامات قابل توجه نموده است‪.‬‬ ‫اﻳن وزارت با دعوت از علماء‪ ،‬استادان و متخصصﻴن فرهﻴخته و قابل اعتماد کشور به ب ِه سازي نصاب تعلﻴمﻰ‬ ‫پرداخته و بدون کم و کاست در مضامﻴن و کتابهاى مقرر در نصاب تعلﻴمﻰ رائج مدارس تعلﻴمات اسﻼمﻰ‪ ،‬به‬ ‫منظور استفادة خوبتر و بﻴشتر‪ ،‬کتابهاى مقرر را شکل درسﻰ داده و با شرح و توضﻴح ﻻزم متون و اضافۀ فعالﻴتها‬ ‫و ارزﻳابﻰ و تمارﻳن مناسب‪ ،‬به غنامندى متون درسﻰ موجود پرداخت‪.‬‬ ‫امﻴدوارم اﻳن خدمت ناچﻴز وزارت معارف و تﻼشهاى قابل تمجﻴد علماء و دانشمندان و متخصصان کشور عزﻳز ما مورد‬ ‫قبول خداوند متعال قرار گرفته و در بهبود و انکشاف هر چه بﻴشتر تعلﻴمات اسﻼمﻰ در افغانستان عزﻳز مفﻴد واقع شود‪.‬‬ ‫وباﷲ التوفﻴق‬ ‫دکتور محمد مﻴروﻳس بلخﻰ‬ ‫وزﻳر معارف‬

‫د‬

‫مقدمه‬ ‫استادان محترم و شاگردان گرامﻰ‪،‬‬ ‫کتاب درسﻰ مضمون اجتماعﻴات مدارس دﻳنﻰ بنا بر ضرورت و نﻴازمندى هاى جامعه افغانﻰ‪،‬‬ ‫پالﻴسﻰ وزارت معارف‪ ،‬با در نظر داشت معﻴارهاى معاصر فن نصاب نوﻳسﻰ و بر بنﻴاد مفردات درسﻰ‪،‬‬ ‫تهﻴه و ترتﻴب گردﻳده است‪.‬‬ ‫مضمون اجتماعﻴات مدارس دﻳنﻰ مشتمل بر مطالب و مفاهﻴم تارﻳخﻰ‪ ،‬جغرافﻴاﻳﻰ و معلومات مدنﻰ‬ ‫مﻴباشد‪ .‬در بخش تارﻳخ‪ ،‬سعﻰ به عمل آمده تا شاگردان مدارس دﻳنﻰ در جرﻳان تحصﻴل با روﻳداد ها و‬ ‫حوادث تارﻳخ قدﻳم‪ ،‬قرون وسطﻰ‪ ،‬جدﻳده و معاصر افغانستان و جهان آشنا شوند و بدانند که انسان ها‬ ‫در سراسر جهان و به طورى اخص در کشور عزﻳز ما افغانستان کدام مراحل تارﻳخﻰ را عقب گذشتانده‬ ‫و هم با آﻳنده چگونه برخورد نماﻳند‪.‬‬ ‫در بخش جغرافﻴه با در نظرداشت ضرورت هاى علمﻰ مطالب طورى توضﻴح شده که شاگردان در‬ ‫مورد موقعﻴت ها‪ ،‬طول البلد‪ ،‬عرض البلد‪ ،‬کوه ها‪ ،‬درﻳا ها‪ ،‬جهﻴل ها‪ ،‬ابحار‪ ،‬زراعت‪ ،‬مالدارى‪ ،‬معادن‪،‬‬ ‫ترانسپورت زمﻴنﻰ ‪ ،‬آبﻰ و هواﻳﻰ‪ ،‬نژاد‪ ،‬زبان‪ ،‬مذهب‪ ،‬براعظم ها و کشورها معلومات حاصل نماﻳند و‬ ‫در پﻴشبرد امور زنده گﻰ آز آن استفاده نماﻳند‪.‬‬ ‫در بخش معلومات مدنﻰ‪ ،‬راجع به جوامع بشرى‪ ،‬ارزش ها‪ ،‬مقررات و قوانﻴن‪ ،‬اعتقادات‪ ،‬اقتصاد‪،‬‬ ‫سازمانها‪ ،‬نهادها‪ ،‬ساختارها و تشکﻼت‪ ،‬احتﻴاجات مادى و معنوى انسان‪ ،‬مفاهﻴم و مطالب ضرورى و‬ ‫ﻻزمﻰ توضﻴح شده است‪ .‬که در حﻴات روزمره مﻰ توان از آن مستفﻴد گردند‪.‬‬ ‫توقع مﻴرود تا با فراگﻴرى ﻳک دورة مکمل (از صنف هفت الﻰ صنف دوازده) مضمون اجتماعﻴات‬ ‫شاگردان مدارس دﻳنﻰ‪ ،‬مبادى علوم اجتماعﻰ را بدانند؛ با اصطﻼحات عمدة اﻳن علم آشنا شوند؛ از‬ ‫اخبار روﻳداد هاى روزمره کشور و جهان مستفﻴد شده و حوادث سﻴاسﻰ‪ ،‬اقتصادى و اجتماعﻰ را‬ ‫تجزﻳه‪ ،‬تحلﻴل و نتﻴجه گﻴرى کرده بتوانند‪ ،‬تا اعضاى فعال و مطرح در جامعه بار آمده و با مزج علوم‬ ‫دﻳنﻰ با علوم اجتماعﻰ دعات مؤثر و برپا کننده گان حقﻴقﻰ دﻳن خدا قرار گﻴرند‪.‬‬ ‫امﻴدوارﻳم که محتوﻳات اﻳن کتاب مورد دلچسپﻰ استادان و منبع مفﻴد علوم اجتماعﻰ براى شاگردان‬ ‫مدارس دﻳنﻰ قرار گﻴرد‪.‬‬ ‫واﷲ ولﻰ التوفﻴق‬

‫ه‬

‫صفحات‬

‫عنوان‬

‫بخش اول‪ :‬تارﻳخ‬

‫‪1‬‬

‫فصل اول اسﻼم و افغانستان‬ ‫اهداف فصل ‪2 ......................................................................................................‬‬ ‫اوضاع افغانستان‪ ،‬مقارن ظهور اسﻼم‪4-3 ..............................................................‬‬ ‫ورود و انتشار دﻳن اسﻼم در افغانستان‪6_5 .............................................................‬‬ ‫افغانستان در عصر اموى ها‪8_7 .............................................................................‬‬ ‫افغانستان در عصر عباسﻰ ها ‪10_9 .....................................................................‬‬ ‫نقش افغان ها در انتقال قدرت از اموى ها به عباسﻰ ها ‪12_11............................‬‬ ‫سورﻳان‪14_13..................................................................................................‬‬ ‫برمکﻴان ‪16_15.................................................................................................‬‬ ‫فصل دوم حکومت هاى مستقل و ملﻰ‬ ‫اهداف فصل ‪18_17.........................................................................................‬‬ ‫طاهرﻳان‪ ،‬اقتصاد و فر هنگ‪20_19....................................................................‬‬ ‫صفارﻳان‪ ،‬اقتصاد و فر هنگ‪22_21...................................................................‬‬ ‫سامانﻴان‪ ،‬اقتصاد و فرهنگ ‪24_23.....................................................................‬‬ ‫غزنوﻳان‪ ،‬اقتصاد و فرهنگ ‪26_25.....................................................................‬‬ ‫سلجوقﻴان‪ ،‬اقتصاد و فرهنگ‪28_27...................................................................‬‬ ‫غورﻳان‪ ،‬اقتصاد و فرهنگ ‪32_29......................................................................‬‬ ‫خوارزمشاهﻴان‪34_33........................................................................................‬‬ ‫مغول ها‪36_35.................................................................................................‬‬ ‫آل کرت ‪38_37...............................................................................................‬‬ ‫درگﻴرى هاى افغان ها با همساﻳه ها ‪42_39........................................................‬‬ ‫قﻴام قندهار به رهبرى حاجﻰ مﻴروﻳس نﻴکه‪52_43.............................................‬‬ ‫بخش دوم‪ :‬جغرافﻴه‬ ‫فصل اول (براعظم افرﻳقا)‬ ‫معلومات مختصر راجع به معرفﻰ قارة افرﻳقا‪ ،‬حدود و موقعﻴت آن ‪56-55 ..............‬‬ ‫جغرافﻴۀ سﻴاسﻰ افرﻳقا‪60-57 .................................................................................‬‬ ‫و‬

‫جغرافﻴۀ بشرى (نژاد‪ ،‬زبان و ادﻳان)‪64-61..............................................................‬‬ ‫جغرافﻴۀ اقتصادى (زراعت‪ ،‬مالدارى‪ ،‬معادن و صناﻳع)‪68-65..................................‬‬ ‫ترانسپورت(فضاﻳﻰ‪ ،‬زمﻴني و آبي) ‪72-69..............................................................‬‬ ‫فصل دوم براعظم استرالﻴا و اقﻴانوسﻴه‬ ‫معرفﻰ براعظم آسترالﻴا و اقﻴانوسﻴه (حدود و موقعﻴت آن) ‪76-75 ..........................‬‬ ‫جغرافﻴۀ سﻴاسﻰ آسترالﻴا و اقﻴانوسﻴه ‪78-77.............................................................‬‬ ‫جغرافﻴۀ بشرى (نژاد‪ ،‬زبان و ادﻳان)‪80-79..............................................................‬‬ ‫جغرافﻴۀ اقتصادى (زراعت‪ ،‬مالدارى‪ ،‬معادن و صناﻳع)‪84-81..................................‬‬ ‫ترانسپورت(فضاﻳﻰ‪ ،‬زمﻴني و آبي) ‪86-85..............................................................‬‬ ‫اوقﻴانوسﻴه ‪88-87..................................................................................................‬‬ ‫حالت اقتصادي ‪90-89..........................................................................................‬‬ ‫زﻳﻼند جدﻳد‪92-91..............................................................................................‬‬ ‫بخش سوم‪ :‬تعلﻴمات مدني‬ ‫فصل اول ارگان هاى خدمات اجتماعﻰ‬ ‫پست چه کارهاﻳي را انجام مﻰ دهد؟ ‪96-95..........................................................‬‬ ‫مخابرات چه خدماتﻰ را ارائه مﻰ دارد؟‪98-97..................................................... .‬‬ ‫بانک چه خدماتي را انجام مﻴدهد؟ ‪100-99 ..........................................................‬‬ ‫سره مﻴاشت ووظاﻳف آن‪102-101 ..................................................................... .‬‬ ‫چرا محﻴط زﻳست خود را پاک و زﻳبا نگهدارﻳم؟‪104-103 ...................................‬‬ ‫شاروالي چه کارهاﻳي را انجام مي دهد؟‪106-105 ............................................... .‬‬ ‫ارگانهاي تأمﻴن امنﻴت (پولﻴس) ‪108-107 .............................................................‬‬ ‫پولﻴس ترافﻴک چه نقشي در زنده گي ما دارد؟‪111-109 ......................................‬‬ ‫فصل دوم دولت‬ ‫ضرورت به دولت‪116-115 ................................................................................ .‬‬ ‫اقسام دولت ‪118-117 ..........................................................................................‬‬ ‫قانون چﻴست؟‪120-119 .......................................................................................‬‬ ‫با قانون اساسﻰ کشور ما آشنا شوﻳد‪122-121 ...................................................... .‬‬ ‫نظام سﻴاسﻰ دولت جمهوري اسﻼمي افغانستان ‪124-123 .......................................‬‬ ‫قوة مقننه ﻳا شوراي ملي چﻴست؟‪126-125 ............................................................‬‬ ‫قوة قضائﻴه ‪128-127 ............................................................................................‬‬ ‫لوﻳه جرگه‪130-129 ............................................................................................‬‬ ‫ز‬

_ _

_ _ _

–

–

_

–

_ _ _ _ _

–

–

–

–

–

_ _ _ _

_ _ _ _ _

• • • •

• • • • •

• • • •

‫درس ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮑﻢ‬

‫درس ﺑﯿﺴﺖ و دوم‬

Wolters Noordhoff WN Atlas Productions Groningen the

Netherlands

‫درس ﺑﯿﺴﺖ و ﺳﻮم‬

‫‪Sami‬‬

‫‪Hami‬‬

‫درس ﺑﯿﺴﺖ و ﭼﻬﺎرم‬

•

‫درس ﺑﯿﺴﺖ و ﭘﻨﺠﻢ‬

‫درس ﺑﯿﺴﺖ و ﺷﺸﻢ‬

‫درس ﺑﯿﺴﺖ و ﻫﻔﺘﻢ‬

Harry mouton Stanly

‫درس ﺑﯿﺴﺖ و ﻫﺸﺘﻢ‬

•

• • • •

•

‫درس ﺑﯿﺴﺖ و ﻧﻬﻢ‬

Arafura sea Timor sea Str Torres Gulf of Carpentaria Tasmania Sea Coral Sea Bass Str

Gulf of Carpentaria

William Dampier

New Guinea Java

Sydney

Willem Janszoon

Botany New South Wales

‫درس ﺳﯽ ام‬

Canberra

New South Wales Sydney

Melborne

Victoria Brisban

Adelaid Perth

‫درس ﺳﯽ و ﯾﮑﻢ‬

‫درس ﺳﯽ و دوم‬

‫درس ﺳﯽ و ﺳﻮم‬

Bass Strait

‫درس ﺳﯽ و ﭼﻬﺎرم‬

Perth

Sydney Adelaid

Brisban

Melborne Hobart

Newcastle

‫درس ﺳﯽ و ﭘﻨﺠﻢ‬

New Zealand

papua New Guine

Melanesia

Micronesia Polynesia

‫درس ﺳﯽ و ﺷﺸﻢ‬

‫‪Copra‬‬

New Zealand

‫درس ﺳﯽ و ﻫﻔﺘﻢ‬

Cook Strait –

South Alps

Clutha

Waikato

Auckland

‫بخش تعلیمات مدنﻰ‬ ‫فصﻞ اول‬ ‫با ارگانهاى خدمات اجتماعﻰ آشنا شوید‬ ‫در این فصل موضوعات ذیل را میخوانید‪:‬‬ ‫پست چه کار هایﻰ را انجام میدهد؟‬ ‫ُ‬ ‫مخابرات چه خدماتﻰ را ارائه مﻰ دارد؟‬ ‫بانک چه خدماتﻰ را انجام مﻰ دهد؟‬ ‫سره میاشت و وظایف آن‬ ‫چرا باید محیط زیست را پاک و زیبا نگهداریم؟‬ ‫شاروالﻰ چه کار هایﻰ را انجام میدهد؟‬ ‫ارگان هاى تأمین امنیت (پولیس)‬ ‫پولیس ترافیک چه نقشﻰ در زنده گﻰ ما دارد؟‬

‫‪93‬‬

‫اﻫداف فصﻞ‬ ‫از شاگردان توقع میرود که بعد از خواندن این فصل به اهداف ذیل‬ ‫دسترسﻰ پیدا کنند‪:‬‬ ‫‪ُ -1‬پست و وظایف آن را بدانند؛‬ ‫‪ -2‬بانک و وظایف آن را بدانند؛‬ ‫‪ -3‬وظایف و اهمیت سره میاشت را بفهمند؛‬ ‫‪ -4‬اهمیت حفاظت محیط زیست را بفهمند؛‬ ‫‪ -5‬با شاروالﻰ و وظایف آن آشنا شوند؛‬ ‫‪ -6‬اهمیت موجودیت پولیس را بدانند واهمیت وظایف پولیس را بفهمند؛‬ ‫‪ -7‬وظایف ُپست را بیان کرده بتوانند‪.‬‬ ‫‪=8‬در بارۀ خدمات بانکﻰ معلومات داده بتوانند‪.‬‬ ‫‪ -9‬اهمیت سره میاشت را بیان کرده بتوانند‪.‬‬ ‫‪ -10‬به اهمیت خدمات شاروالﻰ پﻰ ببرند؛‬ ‫‪ -11‬وظایف پولیس و پولیس ترافیک را بیان کرده بتوانند‪.‬‬ ‫‪ -12‬اهمیت حفاظت و پاکﻰ محیط زیست را توضیح کرده بتوانند‪.‬‬ ‫‪ -13‬به مؤسسات خدمات اجتماعﻰ مانند‪ُ :‬پست‪ ،‬بانک‪،‬سره میاشت‪،‬‬ ‫شاروالﻰ و پولیس عﻼقه مندى از خود نشان بدهند؛‬ ‫‪ -14‬درحفاظت و پاکﻰ محیط زیست عم ً‬ ‫ﻼ سهم بگیرند‪.‬‬

‫‪94‬‬

‫درس سﻰ و ﻫشتﻢ‬

‫ُپست چه کار هایﻰ را انجام مﻰ دهد؟‬ ‫در سال گذشتﻪ از ﻣﻮضﻮعات اقتصادى و تعﻠﻴﻢ وتربﻴﻪ آگاﻫﻰ حاصﻞ ﻧﻤﻮدﻳد‪ .‬دراﻳﻦ درس‬ ‫ﻣﻰ آﻣﻮزﻳد کﻪ پٌست چﻪ کار ﻫاﻳﻰ را اﻧجام ﻣﻰ دﻫد‪.‬‬ ‫مباحثه کنید‬

‫شﻤا عﻼقﻪ دارﻳد کﻪ با دوستان و رفقاى خﻮد کﻪ در شﻬرﻫاى دﻳگر سکﻮﻧت‬ ‫دارﻧد‪ ،‬ﻣکاتبﻪ کﻨﻴد و با خﻮﻳشاوﻧدان تان کﻪ در ﻣﻤاﻟک دﻳگر زﻧده گﻰ ﻣﻰ کﻨﻨد‪ ،‬ارتباط‬ ‫داشتﻪ باشﻴد و از احﻮال آﻧﻬا ﻣطﻠع گردﻳد‪.‬‬ ‫بﻨابراﻳﻦ شﻤا بﻪ برقرارى رابطﻪ با دﻳگران ﻧﻴاز دارﻳد و در زﻧده گﻰ اجتﻤاعﻰ ﻧﻤﻰ‬ ‫تﻮان بدون ارتباط با دﻳگران‪ ،‬ضرورت خﻮد را رفع کرد‪.‬‬ ‫* آﻳا ﻣﻰ داﻧﻴد ﻧاﻣﻪ چگﻮﻧﻪ ارسال ﻣﻰ گردد؟‬ ‫* در زﻣان ﻫاى قدﻳﻢ ﻣردم‬ ‫چگﻮﻧﻪ پﻴام ﻫاى خﻮد را بﻪ‬ ‫جاﻫاى دور ﻣﻰ فرستادﻧد؟‬ ‫* اﻣروز چﻪ راه ﻫاﻳﻰ براى اﻳﻦ‬ ‫کار وجﻮد دارد؟ بﻴان کﻨﻴد‪.‬‬ ‫طرﻳقﻪ ارسال ﻧاﻣﻪ از طرﻳق پست‬ ‫در شکﻞ ﻣقابﻞ ﻧشان داده شده‬ ‫است‪.‬‬ ‫ُپست چیست؟‬ ‫اﻣروز‪ ،‬پست بﻪ اداره ﻳﻰ اطﻼق ﻣﻰ شﻮد کﻪ ﻧاﻣﻪ ﻫا و اﻣاﻧات را از جاﻳﻰ بﻪ جاﻳﻰ ﻣﻰ برد و‬ ‫ﻣﻰ رساﻧد و ﻳا ﻧاﻣﻪ و بستﻪ ﻫاى رسﻴده را بﻪ صاحبان آﻧﻬا تﻮزﻳع ﻣﻰ کﻨد‪.‬پس پُست عبارت‬ ‫از ﻣؤسسﻪ خدﻣات اجتﻤاعﻰ است کﻪ براى رفع بخشﻰ از ﻧﻴاز ﻫاى ارتباطﻰ اﻳجاد گردﻳده‬ ‫است‪ .‬در زﻣان ﻫاى قدﻳﻢ با استفاده از حﻴﻮاﻧات و پرﻧدگان خط و پﻴام را اﻧتقال ﻣﻰ دادﻧد‪.‬‬ ‫سﻴستﻢ پُستﻰ در جﻬان بﻪ صﻮرت ابتداﻳﻰ وجﻮد داشت‪ ،‬وﻟﻰ با پﻴشرفت عﻠﻢ و تخﻨﻴک در‬ ‫شکﻞ‪ ،‬سرعت و طرز استفاده از آن تغﻴﻴرات ﻣﻬﻤﻰ بﻪ وجﻮد آﻣده است‪.‬‬ ‫اﻣروز ﻣردم براى اﻧجام دادن فعاﻟﻴت ﻫا و رفع ﻧﻴاز ﻣﻨدى ﻫاى ارتباطﻰ خﻮد از اﻣکاﻧات‬ ‫ﻣختﻠف پُستﻰ استفاده ﻣﻰ کﻨﻨد‪ ،‬کﻪ بسﻴارى از ﻣشکﻼت ﻣردم بﻪ سﻬﻮﻟت حﻞ ﻣﻰ گردد‪.‬‬ ‫پُست براى باﻻ بردن سطح داﻧش و اطﻼعات ﻣردم‪ ،‬روزﻧاﻣﻪ‪ ،‬ﻣجﻠﻪ‪ ،‬کتاب و ساﻳر ﻣطبﻮعات‬ ‫‪95‬‬

‫را بﻪ قﻴﻤت بسﻴار کﻢ در تﻤام کشﻮر ﻫا تﻮزﻳع ﻣﻰ کﻨد‪ .‬بعضﻰ از سازﻣان ﻫا‪ ،‬ﻧشرﻳﻪ ﻫا و کتابﻬاى‬ ‫ﻣﻮرد درخﻮاست شﻤا را تﻬﻴﻪ ﻣﻰ کﻨد و شﻤا آﻧرا از طرﻳق پُست درﻳافت ﻣﻴﻨﻤاﻳﻴد‪.‬‬ ‫*آﻳا در خدﻣات پُستﻰ دﻳروز و اﻣروز کدام تغﻴﻴرى بﻪ وجﻮد آﻣده است‪ .‬ﻳا خﻴر؟‬ ‫ُپست دیگر چه کار ها را انجام مﻰ دهد؟‬ ‫پُست با حﻤﻞ و ﻧقﻞ ﻧاﻣﻪ ﻫا و اﻣاﻧت ﻫاى ﻣردم بﻪ صﻮرت عﻤﻮﻣﻰ ﻣاﻧع ﻫدر رفتﻦ وقت و ﻣصرف‬ ‫ﻣﻰ شﻮد و ﻣطﻤئﻦ تراست‪ .‬در رواﻳات آﻣده است کﻪ ابتکار ﻧاﻣﻪ رساﻧﻰ از طرﻳق پُست اوﻟﻴﻦ بار‬ ‫در زﻣان حضرت عﻤرفاروق(رض) خﻠﻴفﺔ دوم ﻣسﻠﻤاﻧان آغاز گردﻳد‪ ،‬تا از اﻳﻦ طرﻳق ﻧاﻣﻪ ﻫاى خﻠﻴفﻪ‬ ‫بﻪ زود ترﻳﻦ فرصت بﻪ فرﻣاﻧد ﻫان ارتش ﻣسﻠﻤاﻧان در گﻮشﻪ و اکﻨاف جﻬان اسﻼﻣﻰ کﻪ ﻣشغﻮل‬ ‫فتﻮحات بﻮدﻧد رساﻧده شﻮد و احﻮال آﻧﻬا در دسترس وى قرار گﻴرد‪.‬‬ ‫* با ﻫﻤکارى ﻫﻤصﻨفان خﻮد چﻬار وظﻴفﻪ پُست را فﻬرست کﻨﻴد‪.‬‬ ‫مرورى بر درس‬

‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫سؤاﻻت‬

‫‪ -1‬پُست چﻴست؟‬ ‫‪ -2‬پُست براى بﻠﻨد بردن سطح داﻧش و اطﻼعات ﻣردم کدام چﻴزﻫا را بﻪ ﻣردم تﻮزﻳع ﻣﻰ کﻨد؟‬ ‫پُست کدام ﻧﻴاز ﻣا را رفع ﻣﻰ کﻨد؟‬ ‫کارخانه گﻰ‬

‫پُست چﻪ سﻬﻮﻟت ﻫا را بارآورده است؟ در ﻣﻮرد چﻨد سطر بﻨگارﻳد‪.‬‬

‫‪96‬‬

‫درس سﻰ و ﻧﻬﻢ‬

‫مخابرات چه خدماتﻰ را ارائه مﻰ دارد؟‬

‫در درس گذشتﻪ درﻣﻮرد پُست آگاﻫﻰ حاصﻞ ﻧﻤﻮدﻳد‪ .‬در اﻳﻦ درس بﻪ وظاﻳف و خدﻣات‬ ‫ﻣخابرات آشﻨا ﻣﻰ شﻮﻳد‪.‬‬ ‫مباحثه کنید‬

‫بشر در طﻮل تارﻳخ بﻪ داشتﻦ ارتباط با دﻳگران ﻧﻴاز ﻣﻨد بﻮده و از راه ﻫاى گﻮﻧاگﻮن‬ ‫اﻳﻦ ضرورت را برطرف کرده است‪ .‬در اﻳﻦ قسﻤت سؤال ﻣطرح ﻣﻰ گردد‪،‬کﻪ‪ :‬ﻣخابرات‬ ‫کدام سﻬﻮﻟت ﻫا را در ارتباطات بشر بﻪ ﻣﻴان آورده است؟‬ ‫مخابرات چیست؟‬ ‫ﻣخابرات ﻳکﻰ از ﻣؤسسات خدﻣاتﻰ است کﻪ ارتباط ﻣا را با دﻳگران فراﻫﻢ‬ ‫ﻣﻰ سازد‪ .‬ﻣخابرات شاﻣﻞ تﻴﻠفﻮن ﻫاى ثابت ( در ﻣﻨازل و ادارات‪ ،‬تﻴﻠفﻮن ﻫاى ﻫﻤراه‬ ‫( ﻣﻮباﻳﻞ) فکس و اﻧترﻧﻴت ﻣﻰ باشد‪.‬‬ ‫تﻴﻠفﻮن و ﻣﻮباﻳﻞ از اجزاى ﻣﻬﻢ‬ ‫ارتباط جﻤعﻰ در تکﻨاﻟﻮژى عصرى بﻪ شﻤار‬ ‫ﻣﻴرود‪ .‬از تﻴﻠفﻮن ﻣﻰ تﻮاﻧﻴﻢ با ﻳکدﻳگر صحبت‬ ‫کﻨﻴﻢ و بﻪ وسﻴﻠﻪ ﻣﻮباﻳﻞ عﻼوه بر صحبت‬ ‫کردن ﻣﻰ تﻮاﻧﻴﻢ پﻴاﻣﻬاى کﻮتاه ارسال و‬ ‫درﻳافت ﻧﻤاﻳﻴﻢ‪.‬‬ ‫فکس ‪ Fax‬ﻧﻴز از رساﻧﻪ ﻫاى ارتباط‬ ‫جﻤعﻰ است کﻪ پﻴام ﻫاى شخصﻰ و‬ ‫رسﻤﻰ‪ ،‬ﻣعاﻣﻼت تجارتﻰ؛ حقﻮقﻰ و‬ ‫غﻴره را بﻪ صﻮرت فﻮرى و ضرورى بﻪ‬ ‫فاصﻠﻪ ﻫاى دور و ﻧزدﻳک کﻮتاه ﻣﻰ‬ ‫سازد‪.‬‬ ‫اﻳﻦ دستگاه در ﻣدت چﻨد ثاﻧﻴﻪ پﻴام ﻫاى ارساﻟﻰ رابﻪ شکﻞ پﻴام ﻫاى ﻧﻮشتﻪ شده بﻪ‬ ‫گﻴرﻧده در ﻫﻤﻪ ﻧقاط جﻬان ﻣﻰ رساﻧد‪.‬‬ ‫انترنیت‬ ‫اﻧترﻧﻴت بﻪ ﻣعﻨاى شبکﻪ جﻬاﻧﻰ است‪.‬اﻧترﻧﻴت در حقﻴقت ﻧام سﻴستﻢ ﻳا شبکﺔ اى است‬

‫‪97‬‬

‫کﻪ ساﻳر شبکﻪ ﻫاى کﻤپﻴﻮترى جﻬان را باﻫﻢ وصﻞ ﻣﻰ کﻨد‪ .‬براى اﻧترﻧﻴت برﻧاﻣﻪ ﻫاى زﻳادى‬ ‫در حال ساختﻦ است‪ .‬اﻧترﻧﻴت بزرگترﻳﻦ ﻣﻨبع اﻳﻤﻴﻞ ﻳا خط اﻟکتروﻧﻴک ﻣﻰ باشد‪ ،‬قب ً‬ ‫ﻼ تﻨﻬا پﻴام‬ ‫ﻫا از طرﻳق اﻧترﻧﻴت فرستاده ﻣﻰ شد‪ ،‬خدﻣات فعاﻟﻴت اﻧترﻧﻴتﻰ کشﻮر ﻣا از طرﻳق چﻨدﻳﻦ کﻤپﻨﻰ‬ ‫صﻮرت ﻣﻴگﻴرد‪.‬‬ ‫تﻮسط ‪ Email‬ﻳا پست اﻟکتروﻧﻴکﻰ و با استفاده از اﻧترﻧﻴت و اﻳﻤﻴﻞ آدرس ﻣﻰ تﻮان با‬ ‫شخص ﻣﻮرد ﻧظر ارتباط قاﻳﻢ ساخت‪ .‬ﻫﻤچﻨان ﻣطاﻟبﻰ را از دﻳگران درﻳافت کرد ﻳا اطﻼعات‬ ‫عﻠﻤﻰ و غﻴره را براى آﻧﻬا ارسال ﻧﻤﻮد‪ .‬از اثر زحﻤات داﻧشﻤﻨدان و پﻴشرفت عﻠﻢ و تکﻨاﻟﻮژى‬ ‫سﻬﻮﻟتﻬاى بﻰ شﻤارى در زﻣﻴﻨﺔ ﻣخابرات ﻧصﻴب ﻣا گردﻳده است‪ .‬پس بر ﻣاست کﻪ از اﻳﻦ‬ ‫خدﻣات بﻪ شکﻞ درست و طبق اصﻮل و چارچﻮب اخﻼقﻰ اسﻼم استفاده ﻧﻤاﻳﻴﻢ و سبب آزار‬ ‫واذﻳت دﻳگران ﻧشﻮﻳﻢ‪.‬‬ ‫* سﻬﻮﻟت ﻫاى ﻣﻬﻤﻰ را کﻪ اﻧترﻧﻴت و اﻳﻤﻴﻞ بﻪ ﻣردم فراﻫﻢ ﻣﻰ سازد‪ ،‬فﻬرست کﻨﻴد‪.‬‬ ‫مرورى بر درس‬

‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫سؤاﻻت‬

‫‪ -1‬اجزاى ﻣﻬﻢ ارتباط جﻤعﻰ درتکﻨاﻟﻮژى عصرى چﻪ چﻴزﻫا ﻣﻰ باشد؟ صرف ﻧام بگﻴرﻳد‪.‬‬ ‫‪ -2‬از فکس چﻪ استفاده بعﻤﻞ ﻣﻰ آﻳد؟ بﻨگارﻳد‪.‬‬ ‫‪ -3‬اﻧترﻧﻴت چﻴست؟ در زﻣﻴﻨﻪ ﻣعﻠﻮﻣات اراﻳﺔ دارﻳد‪.‬‬ ‫کارخانه گﻰ‬

‫در ﻣﻮرد ﻧقش ﻣخابرات در کشﻮر‪ ،‬ﻣباحثﻪ ﻧﻤﻮده ﻧتﻴجﻪ را در چﻨد سطر تحرﻳر دارﻳد‪.‬‬

‫‪98‬‬

‫درس چﻬﻠﻢ‬

‫بانک چه خدماتﻰ را انجام مﻰ دهد‬ ‫در درس قبﻠﻰ آﻣﻮختﻴﻢ کﻪ ﻣخابرات چﻪ خدﻣاتﻰ را ارائﻪ ﻣﻰ دارد‪ .‬در اﻳﻦ درس با باﻧک‬ ‫کﻪ چﻪ کار ﻫاﻳﻰ را اﻧجام ﻣﻰ دﻫد‪ ،‬آشﻨا ﻣﻰ شﻮﻳﻢ‪.‬‬ ‫مباحثه نمایید‬

‫دربارة سؤاﻻت زﻳر باﻫﻢ گفتگﻮ کﻨﻴد‪:‬‬ ‫آﻳا شﻤا و واﻟدﻳﻦتان از باﻧک استفاده ﻣﻲکﻨﻴد و چگﻮﻧﻪ؟‬ ‫آﻳا ﻣﻲداﻧﻴد‪ ،‬کﻪ باﻧکﻫا چﻪ کارﻫاﻳﻲ را اﻧجام ﻣﻲدﻫﻨد؟‬ ‫بانک‬

‫اﻣروز در ﻫﻤﻪ کشﻮرﻫاي جﻬان‪ ،‬ﻣؤسسﻪﻳﻲ بﻪ ﻧام «باﻧک» فعاﻟﻴت ﻣﻰکﻨد‪ .‬وظﻴفﺔ‬ ‫باﻧک اﻳﻦ است کﻪ پﻮلﻫاي ﻣردم را ﻧگﻬداريکﻨد‪ ،‬از جاﻳﻲ بﻪ جاي دﻳگر اﻧتقال دﻫد‪،‬‬ ‫پﻮلﻫاي کشﻮرﻫاي ﻣختﻠف را بﻪ ﻳکدﻳگر ﻣبادﻟﻪ کﻨد‪ ،‬قرضﻪ دﻫد‪ ،‬بﻪ غرض برآوردن‬ ‫ﻣقاصد تجارتﻰ ﻳا خدﻣات ﻣاﻟﻰ دﻳگر از آن استفاده صﻮرت گﻴرد‪ .‬در کشﻮر ﻣا باﻧکﻫاي‬ ‫دوﻟتﻲ و خصﻮصﻲ زﻳادي فعاﻟﻴت ﻣﻲکﻨد‪ .‬باﻧک ﻣرکزي کشﻮر ﻣا دافغانستان بانک است‪.‬‬

‫باﻧکﻫا‪ ،‬خدﻣات ﻣتﻨﻮعﻲ ارائﻪ ﻣﻲکﻨﻨد کﻪ برخﻲ از ﻣﻬﻢترﻳﻦ آﻧﻬا قرار ذﻳﻞ است‪:‬‬ ‫نگهداري از پول مردم‬

‫باﻧکﻫا جاي ﻣطﻤئﻨﻲ براي ﻧگﻬداري پﻮل ﻣﻲباشﻨد‪ .‬ﻣا وقتﻲ پﻮل خﻮد را در باﻧک‬ ‫ﻣﻲگذارﻳﻢ‪ ،‬آﻧرا از خطر گﻢشدن و سﻮختﻦ حفظ ﻣﻲکﻨﻴﻢ‪ .‬ﻫر وقت بﻪ پﻮل ﻧﻴاز داشتﻪ‬ ‫باشﻴﻢ بﻪ باﻧک ﻣراجعﻪ ﻧﻤﻮده و از حساب خﻮد پﻮل درﻳافت ﻣﻰ کﻨﻴﻢ‪.‬‬

‫‪99‬‬

‫انتقال پول‬

‫ﻫرگاه ﻧﻴاز باشد کﻪ پﻮل خﻮد را از شﻬري بﻪ شﻬر دﻳگر ﻣﻨتقﻞ ﻧﻤاﻳﻴﻢ‪ ،‬بﻪ جاي آﻧکﻪ آﻧرا با‬ ‫خﻮد ببرﻳﻢ‪ ،‬در شﻬر خﻮد پﻮل را بﻪ حساب باﻧکﻰ اضافﻪ کرده و از شعبﺔ ﻫﻤان باﻧک در شﻬر‬ ‫دﻳگر درﻳافت ﻣﻲکﻨﻴﻢ و ﻳا بﻪ ﻧام کس دﻳگري ارسال ﻣﻲکﻨﻴﻢ کﻪ درﻳافت ﻧﻤاﻳد‪.‬‬ ‫سرمایهگذاري‬

‫باﻧکﻫا پﻮلﻫاي اﻧدک اﻧدک ﻣردم را جﻤع ﻣﻲکﻨﻨد و از اﻳﻦ پﻮل ﻫا پروژهﻫاي بزرگ را‬ ‫راهاﻧدازي ﻣﻲکﻨﻨد و بدﻳﻦ ترتﻴب‪ ،‬زﻣﻴﻨﺔ پﻴشرفت و ترقﻲ کشﻮر را فراﻫﻢ ﻣﻰسازﻧد‪.‬‬ ‫پرداخت وام (قرضه)‬

‫بعضﻰ از باﻧکﻫا بﻪ کساﻧﻲ کﻪ ضرورت بﻪ پﻮل داشتﻪ باشﻨد‪ ،‬قرضﻪ ﻣﻲدﻫﻨد و بﻪ صﻮرت‬ ‫قسط آﻧرا در ﻣدت طﻮﻻﻧﻲ درﻳافت ﻣﻲکﻨﻨد‪.‬‬

‫* بر عﻼوة ﻣﻮضﻮعات فﻮق باﻧک دﻳگر کدام وظاﻳف را دارد؟ فﻬرست کﻨﻴد‪.‬‬ ‫مروري بر درس‬

‫‪...........................................................................................................................‬‬ ‫‪..........................................................................................................................‬‬ ‫‪.........................................................................................................................‬‬ ‫‪.........................................................................................................................‬‬ ‫‪.........................................................................................................................‬‬ ‫سؤاﻻت‬

‫‪ -1‬باﻧک در زﻧده گﻰ ﻣا چﻪ ﻧقش دارد‪.‬‬ ‫‪ -2‬باﻧک چﻪ خدﻣاتﻰ بﻪ ﻣردم ارائﻪ ﻣﻴدارد؟‬ ‫‪ -3‬آﻳا از کساﻧﻰ کﻪ ﻣﻴگﻮﻳﻨد ( در باﻧک حساب دارم)پرسﻴده اﻳد کﻪ داشتﻦ حساب‬ ‫ﻳعﻨﻰ چﻪ؟‬ ‫کارخانه گﻰ‬

‫با کﻤک واﻟدﻳﻦ تحقﻴق کﻨﻴد کﻪ در کشﻮر ﻣا چﻨد باﻧک دوﻟتﻰ و چﻨد باﻧک خصﻮصﻰ وجﻮد‬ ‫دارد؟ آﻧرا ﻟﻴست ﻧﻤﻮده در صﻨف بخﻮاﻧﻴد‪.‬‬

‫‪100‬‬

‫درس چﻬﻞ و ﻳکﻢ‬

‫سره میاشت و وظایف آن‬ ‫رۀ نیک مردان آزاده گیر‬

‫چو ایستاده یﻰ دست افتاده گیر‬

‫در درس قبﻠﻰ در ﻣﻮرد باﻧک کﻪ چﻪ خدﻣاتﻰ را اﻧجام ﻣﻰ دﻫد‪ ،‬ﻣعﻠﻮﻣات حاصﻞ ﻧﻤﻮدﻳد‪ ،‬در‬ ‫اﻳﻦ درس با سره ﻣﻴاشت آشﻨاﻳﻰ حاصﻞ خﻮاﻫﻴدکرد‪.‬‬ ‫مباحثه کنید‬

‫بعضﻰ از خاﻧﻮاده ﻫا ﻫﻨگام بروز حﻮادث ﻧاگﻮار و پﻴش بﻴﻨﻰ ﻧشده؛ ﻣاﻧﻨد‪:‬‬ ‫آتش سﻮزى‪ ،‬زﻟزﻟﻪ‪ ،‬سﻴﻞ و غﻴره بﻪ کﻤک ضرورت پﻴدا ﻣﻰ کﻨﻨد وﻣﻰ باﻳست بﻪ اﻳﻦ‬ ‫ﻣصﻴبت رسﻴده گان وساﻳﻠﻰ ﻧظﻴر ﻟباس‪ ،‬ﻣﻮاد غذاﻳﻰ‪ ،‬کﻤپﻞ‪ ،‬دوا‪ ،‬داکتر‪ ،‬خﻴﻤﻪ و غﻴره‬ ‫فرستاده شﻮد و کﻤک ﻫاى ﻧقدى ﻧﻴز صﻮرت گﻴرد‪.‬‬ ‫آﻳا تاکﻨﻮن‪ ،‬بﻪ اﻳﻦ ﻣﻮضﻮع فکر کرده اﻳد کﻪ چگﻮﻧﻪ اﻳﻦ کﻤک ﻫاى ﻧقدى و غﻴرﻧقدى بﻪ‬ ‫آسﻴب دﻳده گان ﻣﻰ رسد؟‬ ‫کدام ارگان دولتﻰ این مسؤولیت را به عهده دارد؟‬ ‫ﻣردى سﻮﻳسﻰ بﻪ ﻧام ژان ﻫاﻧرى دوﻧاﻧت ﻣردم را تشﻮﻳق ﻣﻰ کرد تا جﻤعﻴت ﻫاى‬ ‫داوطﻠباﻧﻪ تشکﻴﻞ دﻫﻨد‪ ،‬کﻪ ﻫﻨگام جﻨگ و ﻣصاﻳب بتﻮاﻧﻨد بﻴﻤاران و زخﻤﻴان و ﻣصدوﻣﻴﻦ و‬ ‫آواره گان را بدون درﻧظرداشت ﻧژاد‪ ،‬قﻮم و دﻳﻦ شان کﻤک ﻧﻤاﻳﻨد‪ .‬تقاضاى دوﻧاﻧت ﻧتاﻳج‬ ‫فﻮرى داده در سال ‪1864‬م ﻳک کﻨفراﻧس بﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻰ تشکﻴﻞ گردﻳد و ‪ 26‬کشﻮر در آن‬ ‫ﻧﻤاﻳﻨده داشتﻨد‪ .‬در آن کﻨفراﻧس بﻮد کﻪ کﻨﻮاﻧسﻴﻮن جﻴﻨﻮا بﻪ تصﻮﻳب رسﻴد و آرم صﻠﻴب‬ ‫سرخ اﻧتخاب گردﻳد‪.‬در سال ‪1876‬م سﻠطان عبداﻟحﻤﻴد خﻠﻴفﺔ عثﻤاﻧﻰ‪ ،‬در برابر صﻠﻴب سرخ‬ ‫ﻫﻼل احﻤر را برگزﻳد و پس از آن در کشﻮر ﻫاى اسﻼﻣﻰ ﻫﻼل احﻤر بﻪ جاى صﻠﻴب سرخ‬ ‫بﻪ کار رفت و در کشﻮر ﻣا بﻪ ﻧام جﻤعﻴت ﻫﻼل احﻤر افغاﻧﻰ ﻳا سره ﻣﻴاشت ﻳاد ﻣﻴگردد‪ .‬اﻳﻦ‬ ‫ﻣؤسسﻪ بﻪ آسﻴب دﻳده گان جﻨگ و حﻮادث طبﻴعﻰ؛ ﻣاﻧﻨد‪ :‬زﻟزﻟﻪ‪ ،‬سﻴﻞ‪ ،‬طﻮفان و ﻫﻤچﻨان با‬ ‫فاﻣﻴﻞ ﻫاى بﻰ بضاعت از کﻤکﻬاى بشر دوستاﻧﻪ‬ ‫خﻮﻳش درﻳغ ﻧﻪ کرده است‪.‬‬ ‫ﻫﻤچﻨان ﻳک تعداد از اطفال ﻣعﻴﻮب از طرﻳق‬ ‫ﻫﻤﻴﻦ ﻣؤسسﻪ غرض تداوى بﻪ کشﻮر آﻟﻤان‬ ‫اعزام ﻣﻰ گردد‪ .‬اﻳﻦ سازﻣان در تﻤاﻣﻰ کشﻮر‬ ‫ﻫاى جﻬان باﻟخصﻮص کشﻮر ﻫاى اسﻼﻣﻰ‬ ‫با آسﻴب دﻳده گان جﻨگﻰ و حﻮادث طبﻴعﻰ‬ ‫کﻤک ﻣﻴکﻨد‪.‬‬ ‫‪101‬‬

‫حضرت سعدى (رح) چﻨﻴﻦ گفتﻪ است‪:‬‬ ‫بــنﻰ آدم اعضــاى یکدیگر اند‬

‫که در آفرینش زیک جـوهر اند‬

‫چوعضوى به درد آورد روزگـار‬

‫دیـگرعضـوهــا را نمانـد قــرار‬

‫نشایـد که نامت نهند آدمـﻰ‬ ‫توکز محنت دیگران بﻰ غمﻰ‬ ‫* بﻪ ﻧظر شﻤا سره ﻣﻴاشت کدام کار ﻫا را اﻧجام ﻣﻰ دﻫد؟ فﻬرست کﻨﻴد‪.‬‬ ‫دﻳﻦ ﻣقدس اسﻼم در ﻣﻮرد تعاون کﻪ ﻳکﻰ از ﻧشاﻧﻪ ﻫاى جاﻣعﺔ اسﻼﻣﻰ است چﻨﻴﻦ ﻫداﻳت‬ ‫بر َوالتَّ ْق َوى( اﻟﻤائدة آﻳﺔ‪)2‬‬ ‫فرﻣﻮده است‪َ :‬و َت َعا َونُواْ َع َلﻰ الْ ِّ‬ ‫ترجﻤﻪ‪ :‬در کار ﻫاى ﻧﻴک باﻳکدﻳگر ﻫﻤکارى کﻨﻴد‪.‬‬ ‫گذشتﻪ از ﻣفﻬﻮم آﻳﺔ فﻮق‪ ،‬پﻴاﻣبر بزرگ اسﻼم ﻧﻴز ﻣﻰ فرﻣاﻳد‪ :‬کسﻰ که یک مصیبت از‬ ‫خداوند(ج َّل َج َ‬ ‫ﻼلُه)یکﻰ از مصایب وى را‬ ‫مصایب مومنﻰ را در این جهان برطرف مﻰ سازد‪،‬‬ ‫َ‬

‫درآخرت برطرف مﻰ سازد‪ (.‬اﻟﻤعجﻢ اﻟکبﻴرﻟطبراﻧﻰ صفحﻪ‪.)109 .‬‬ ‫اﻣروز در افغاﻧستان دﻫﻬا ﻧﻬاد خدﻣاتﻰ شبﻴﻪ بﻪ سره میاشت بﻪ طﻮرخصﻮصﻰ و تﻮسط ﻣردﻣاﻧﻰ‬ ‫اخﻼص ﻣﻨد تأسﻴس گردﻳده است تا با ﻣصﻴبت زده گان ﻫﻤکارى صﻮرت گﻴرد‪ .‬و سعﻰ ﻣﻰ‬ ‫دارﻧد‪ ،‬کﻪ زکات و صدقات ﻣردم ثروتﻤﻨد و خﻴراﻧدﻳش را جﻤع آورى ﻧﻤاﻳﻨد تا در راستاى‬ ‫کﻤک بﻪ ﻣستﻤﻨدان و آباداﻧﻰ وچﻴره شدن بر ﻣشکﻼت اجتﻤاعﻰ ﻧقش سازﻧده اﻳفا ﻧﻤاﻳﻨد‪.‬‬ ‫مرورى بر درس‬

‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫سؤاﻻت‬

‫‪-1‬در ﻣقابﻞ کدام حﻮادث سره ﻣﻴاشت بﻪ ﻣردم کﻤک ﻣﻰ رساﻧد؟‬ ‫‪ -2‬سره ﻣﻴاشت ﻳا ﻫﻼل احﻤر چﻪ ﻧﻮع ﻳک سازﻣان است؟‬ ‫‪ -3‬در ﻣﻮرد ﻣفﻬﻮم شعر حضرت سعدى(رح) پﻨج سطر بﻨگارﻳد‪.‬‬ ‫کارخانه گﻰ‬

‫با ﻫﻤکارى ﻫﻤصﻨفان‪،‬کﻤکﻬاى کﻪ از طرف سره ﻣﻴاشت در ﻣﻨطقﻪ تان صﻮرت گرفتﻪ‪ ،‬چﻨد‬ ‫سطربﻨﻮﻳسﻴد‪.‬‬ ‫‪102‬‬

‫درس چﻬﻞ و دوم‬

‫چرا محیط زیست خود را پاک و زیبا نگهداریم؟‬ ‫ن َ‬ ‫هُ َو أَ َ‬ ‫اس َت ْع َم َر ُک ْم فِی َها (سﻮره ﻫﻮدآﻳﻪ‪)61‬‬ ‫نش َأ ُکم ِّم َ‬ ‫األ ْر ِ‬ ‫ض َو ْ‬ ‫ترجﻤﻪ‪ :‬اوخداﻳست کﻪ شﻤا را از زﻣﻴﻦ آفرﻳد و جاگزﻳﻦ ساخت شﻤا را در آن‬

‫در درس گذشتﻪ با ارگان سره‬ ‫ﻣﻴاشت آشﻨا شدﻳد‪ .‬در اﻳﻦ درس‬ ‫با ﻣحﻴط زﻳست آشﻨا ﻣﻰ شﻮﻳد‪.‬‬ ‫مباحثه کنید‬

‫ﻣا براى پاکﻰ و زﻳباﻳﻰ‬ ‫ﻣحﻴط زﻧدهگﻰ خﻮد کار ﻫاى زﻳادى‬ ‫اﻧجام ﻣﻴدﻫﻴﻢ‪ .‬چرا باﻳد در حفظ و‬ ‫پاک ﻧگﻬداشتﻦ ﻣحﻴط زﻳست خﻮد‬ ‫کﻮشش ﻧﻤاﻳﻴﻢ؟‬ ‫چگﻮﻧﻪ ﻣﻴتﻮاﻧﻴﻢ ﻣحﻴط زﻧده گﻰ‬ ‫خﻮد را زﻳبا و پاک ﻧگﻬدارﻳﻢ؟‬ ‫محیط زیست چیست؟‬ ‫جاﻳﻰ کﻪ در آن زﻧده گﻰ اداﻣﻪ دارد‪ ،‬ﻣحﻴط زﻳست ﻧاﻣﻴده ﻣﻴشﻮد‪ .‬بﻪ طﻮر ﻣثال‪ :‬حﻮض‬ ‫آب‪ ،‬ﻳک شﻬر‪ ،‬اقﻴاﻧﻮس و دشت ﻫﻤﻪ گﻰ اﻧﻮاعﻰ از ﻣحﻴط زﻳست بﻪ حساب ﻣﻰ آﻳﻨد‪.‬‬ ‫شﻤا وقتﻰ ﻣحﻴط زﻳست ﻣﻨزل خﻮد را پاک ﻣﻰ بﻴﻨﻴد‪ ،‬احساس ﻟذت ﻣﻴکﻨﻴد‪ .‬وقتﻴکﻪ از کﻮچﻪ و‬ ‫سرک پاک ﻣﻴگذرﻳد‪ ،‬احساس خﻮشحاﻟﻰ ﻣﻰ کﻨﻴد‪ .‬ﻫﻨگاﻣﻴکﻪ در ﻳک پارک زﻳبا بﻪ درخت‬ ‫ﻫا و گﻞ ﻫاى تازه و شاداب ﻧگاه ﻣﻴکﻨﻴد‪ ،‬آراﻣش خاطر بﻴشترى ﻣﻰ ﻳابﻴد‪ .‬ﻫﻤﺔاﻳﻦ ﻟذت ﻫا‬ ‫خﻮشحاﻟﻰ ﻫا و آراﻣش خاطر بﻪ دﻟﻴﻞ اﻳﻨست کﻪ شﻤا بﻪ پاکﻰ و زﻳباﻳﻰ ﻣحﻴط زﻳست ضرورت‬ ‫دارﻳد‪ .‬اﻳﻦ ضرورت شﻤا را وادار ﻣﻴسازد کﻪ ﻣحﻴط زﻳست خﻮد را پاک و تﻤﻴز ﻧگﻬدارﻳد‪ .‬ﻣا‬ ‫ﻫﻢ چﻨﻴﻦ ﻣﻰ کﻮشﻴﻢ تا زﻳباﻳﻰ ﻣحﻴط زﻳست خﻮد را حفظ کﻨﻴﻢ‪ .‬خاﻧﻮادة شﻤا ﻣﻤکﻦ براى حفظ‬ ‫زﻳباﻳﻰ و پاکﻴزه گﻰ ﻣحﻴط زﻧده گﻰ بسﻴار کﻮشش کﻨد‪ .‬حتﻤاً شﻤا ﻧﻴز با آﻧﻬا ﻫﻤکارى ﻣﻰ کﻨﻴد‪.‬‬ ‫جاروب کردن‪ ،‬پاک کارى وساﻳﻞ ﻣﻨزل‪ ،‬شستﻦ حﻮﻳﻠﻰ خاﻧﻪ و تﻨظﻴﻢ وساﻳﻞ ﻣﻨزل‪ ،‬اﻳﻦ ﻫﻤﻪ‬ ‫بخشﻰ از فعاﻟﻴت ﻫاى ﻣا براى حفظ زﻳباﻳﻰ و پاکﻰ و ﻧظافت ﻣحﻴط زﻳست‪ ،‬بﻪ شﻤار ﻣﻰ روﻧد‪.‬‬ ‫اﻟبتﻪ در پﻬﻠﻮى تعدادى زﻳادى از ﻣردم کﻪ براى حفظ زﻳباﻳﻰ و پاکﻰ ﻣحﻴط زﻳست کﻮشش‬ ‫ﻣﻰ ﻧﻤاﻳﻨد‪ ،‬تعدادى از افرادى را ﻧﻴز ﻣﻰ بﻴﻨﻴﻢ کﻪ تﻨﻬا براى اﻳجاد ﻣحﻴط پاک و زﻳبا تﻼش ﻧﻤﻰ‬ ‫کﻨﻨد‪ ،‬بﻠکﻪ زﻳباﻳﻰ ﻣحﻴط زﻳست را ﻧﻴز برﻫﻢ ﻣﻴزﻧﻨد‪ .‬اﻳﻦ افراد کثافات و خاک روبﻪ ﻫاى خﻮد را‬ ‫در کﻮچﻪ‪ ،‬سرک‪ ،‬پارک و کﻨار دﻳﻮار حﻮﻳﻠﻰ ﻣﻰ رﻳزﻧد‪ ،‬شاخﻪ ﻫاى درختان را ﻣﻰ شکﻨﻨد‪،‬‬ ‫پارک ﻫا را کثﻴف ﻣﻰ کﻨﻨد‪ ....‬چﻨﻴﻦ افراد زﻳباﻳﻰ و پاکﻰ را دوست ﻧدارﻧد‪ ،‬ﻣا ﻣسؤوﻟﻴت دارﻳﻢ‬ ‫‪103‬‬

‫تا از اﻳﻦ گﻮﻧﻪ رفتار ﻫاى ﻧاشاﻳستﺔ آﻧﻬا جﻠﻮگﻴرى کﻨﻴﻢ‪ .‬دود تﻴﻞ و ﻣﻮاد سﻮخت‪ ،‬اﻧداختﻦ خاک‬ ‫روبﻪ و کثافات در جﻮى ﻫا‪ ،‬درﻳاﻫا و ﻣحﻼتﻰ کﻪ ﻣردم زﻧده گﻰ ﻣﻰ ﻧﻤاﻳﻨد‪ ،‬سبب آﻟﻮده گﻰ‬ ‫ﻫﻮا‪ ،‬آب و ﻣحﻴط ﻣﻴگردد‪ .‬آﻟﻮده گﻰ ﻣحﻴط و ﻫﻮا باﻻى صحت و سﻼﻣتﻰ کﻬﻨساﻻن‪ ،‬جﻮاﻧان‬ ‫و اطفال تأثﻴر ﻣﻨفﻰ گذاشتﻪ و ﻣردم را بﻪ اﻣراض ﻣختﻠف ﻣصاب ﻣﻰ گرداﻧد‪ .‬بﻨابراﻳﻦ دوﻟت‬ ‫و ﻣردم باﻳد در بارة حفاظت ﻣحﻴط زﻳست ساﻟﻢ تﻮجﻪ جدى ﻧﻤاﻳﻨد‪ .‬و ﻣسئﻠﻪ پاکﻰ و حفاظت‬ ‫ﻣحﻴط زﻳست را در اوﻟﻮﻳت کارى خﻮﻳش قرار دﻫﻨد‪ .‬در شرﻳعت اسﻼﻣﻰ و تعﻠﻴﻢ دﻳﻦ‪ ،‬حفاظت‬ ‫از ﻣحﻴط زﻳست در ﻧصﻮص صرﻳح وگاه غﻴر صرﻳح کﻪ از آن ﻫﻤﻴﻦ ﻣطﻠب اخذ ﻣﻰ گردد‪،‬‬ ‫(ج َّﻞ َج َﻼﻟُﻪ) پﻴاﻣبراسﻼم حضرت ﻣحﻤد را‬ ‫اﻧعکاس ﻳافتﻪ است‪ .‬از ﻫﻤﻴﻦ رو است کﻪ خداوﻧد َ‬ ‫در اواﻳﻞ ﻧبﻮتش دستﻮر داد کﻪ( َو ِث َیابَ َ‬ ‫ک َف َط ِّه ْر َوال ُّر ْج َز َفاهْ ُج ْر) (اﻟﻤدثر آﻳﺔ‪) 4‬‬ ‫جﻬت‬ ‫ﻳعﻨﻰ ﻟباس ﻫاﻳت را پاکﻴزه دار و از پﻠﻴدى ﻫا دورى گزﻳﻦ‪ .‬و از سﻮى ﻫﻢ پﻴاﻣبر‬ ‫تحقق اﻳﻦ ﻣأﻣﻮل ﻧظافت را جزﻳﻰ از اﻳﻤان خﻮاﻧد (اﻟطﻬﻮر شطر اﻻﻳﻤان) و در حدﻳثﻰ دﻳگر‬ ‫فرﻣﻮده کﻪ ﻣﻴدان ﻫا و حﻮﻳﻠﻰ ﻫاى خاﻧﻪ ﻫاى خﻮﻳش را پاک وپاکﻴزه ﻧگﻬدارﻳد و ﻫﻤاﻧﻨد ﻳﻬﻮد‬ ‫ﻣباشﻴد‪ .‬پس ﻫر اﻧدازه کﻪ ﻣا ﻣسﻠﻤاﻧان در ﻣحﻴط زﻳست خﻮﻳش‪ ،‬زﻳباﻳﻰ و جﻤال را رعاﻳت کﻨﻴﻢ‬ ‫ﻫﻤان قدر ﻣتﻤدن‪ ،‬پﻴشرفتﻪ و بﻪ دساتﻴر دﻳﻦ ﻣقدس اسﻼم پابﻨد ﻣعﻠﻮم خﻮاﻫﻴﻢ شد‪.‬‬ ‫* آﻟﻮده گﻰ ﻣحﻴط زﻳست بﻪ اﻧساﻧﻬا چﻪ ضرر ﻣﻰ رساﻧد؟ در زﻣﻴﻨﻪ ﻣعﻠﻮﻣات بدﻫﻴد‪.‬‬ ‫مرورى بر درس‬

‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫سؤاﻻت‬

‫‪-1‬ﻣحﻴط زﻳست چﻴست؟‬ ‫‪ -2‬چگﻮﻧﻪ ﻣﻴتﻮاﻧﻴﻢ ﻣحﻴط زﻳست خﻮد را پاک ﻧگﻬدارﻳﻢ‪.‬‬ ‫‪ -3‬ﻣسؤوﻟﻴت و وظﻴفﺔ ﻣا در قبال پاکﻰ و ﻧظافت ﻣحﻴط زﻳست چﻴست؟‬ ‫کارخانه گﻰ‬

‫اگر ﻣحﻴط زﻳست ﻣا کثﻴف باشد‪ ،‬چﻪ واقع ﻣﻴشﻮد؟ در اﻳﻦ باره ﻳک ﻣقاﻟﺔ بﻨﻮﻳسﻴد کﻪ از شش‬ ‫سطر کﻢ ﻧباشد‬

‫‪104‬‬

‫درس چﻬﻞ و سﻮم‬

‫شاروالﻰ چه کارهایﻰ را انجام مﻰ دهد؟‬ ‫شهر ما خانۀ ما‬ ‫در درس قبﻠﻰ با ﻣحﻴط زﻳست آشﻨا شدﻳد‪ .‬در اﻳﻦ درس با شارواﻟﻰ و وظاﻳف آن آشﻨا‬ ‫ﻣﻰ شﻮﻳد‪.‬‬ ‫مباحثه کنید‬

‫ﻫﻤﺔ ﻣا بﻪ ﻧظافت و زﻳباﻳﻰ خاﻧﻪ و شﻬر خﻮد اﻫﻤﻴت ﻣﻰ دﻫﻴﻢ و براى پاک و زﻳباﻧگﻬداشتﻦ آن‬ ‫کار ﻫاى زﻳادى؛ ﻣاﻧﻨد‪ :‬جﻤع آورى خاکروبﻪ ﻫا در خرﻳطﻪ ﻫاى ﻣخصﻮص‪ ،‬رسﻴدهگﻰ بﻪ ﻣحﻮطﺔ‬ ‫حﻮﻳﻠﻰ و گﻞ و سبزه صحﻦ‬ ‫حﻮﻳﻠﻰ و جاروب کردن اتاق ﻫا‬ ‫و غﻴره کار ﻫاى زﻳادى را اﻧجام‬ ‫ﻣﻰ دﻫﻴﻢ‪.‬‬ ‫آﻳا ﻣحﻠﻪ‪ ،‬ده و ﻳا شﻬرى کﻪ‬ ‫در آن زﻧدهگﻰ ﻣﻰکﻨﻴﻢ‪،‬‬ ‫خاﻧﺔ ﻣا بﻪ حساب ﻧﻤﻰ آﻳد؟‬ ‫براى حفظ ﻧظافت اﻳﻦ خاﻧﺔ‬ ‫بزرگ‪ ،‬چﻪ کارﻫاﻳﻰ ﻣﻰ‬ ‫تﻮاﻧﻴﻢ اﻧجام دﻫﻴﻢ؟‬ ‫در کشﻮر ﻣا ارگاﻧﻰ کﻪ حفظ‬ ‫ﻧظافت و زﻳباﻳﻰ شﻬر را بﻪ عﻬده‬ ‫دارد‪ ،‬شارواﻟﻰ ﻧاﻣﻴده ﻣﻰ شﻮد‪.‬‬ ‫با وظایف شاروالﻰ آشنا شوید‬ ‫شارواﻟﻰ وظﻴفﻪ دارد تا ﻣسؤوﻟﻴت ﻫاى ذﻳﻞ را اﻧجام دﻫد‪:‬‬ ‫‪ -1‬دادن کراﻳﻪ ﻣﻠکﻴت ﻫاى شارواﻟﻰ طبق ﻣقرره؛‬ ‫‪ -2‬قﻴﻤت گذارى اﻣاکﻦ طبق ﻣقرره؛‬ ‫‪ -3‬گرفتﻦ تدابﻴر جﻬت ﻫﻤکارى با ﻣؤسسات صحﻰ در جﻠﻮگﻴرى از شﻴﻮع اﻣراض؛‬ ‫‪ -4‬گرفتﻦ تدابﻴر در ﻣﻮرد تﻮزﻳع ﻧﻤرات زﻣﻴﻦ جﻬت اعﻤار ﻣﻨازل؛‬ ‫‪ -5‬تحصﻴﻞ ﻣحصﻮل خدﻣات‪ ،‬تﻨظﻴﻢ و تعﻤﻴﻢ سﻴستﻢ ﻣترﻳک در ساحﻪ ﻣربﻮطﻪ؛‬ ‫‪ -6‬تصﻮﻳب ﻟﻮاﻳح شﻬرى؛‬ ‫‪ -7‬جﻠﻮگﻴرى ازاعﻤار ساختﻤاﻧﻬاى خﻮد سر با ﻫﻤکارى ﻣؤظفﻴﻦ اﻣﻨﻴتﻰ حﻮزة ﻣربﻮطﻪ؛‬ ‫‪ -8‬اجراى دواﻣدارجﻮاز ﻧاﻣﻪ ﻫاى صﻨفﻰ براى اصﻨاف شﻬر؛‬ ‫‪ -9‬تﻮزﻳع جﻮاز صﻨفﻰ براى اصﻨاف ﻣختﻠف پﻴشﻪ وران؛‬ ‫* با ﻫﻤکارى ﻳکدﻳگر بر عﻼوه وظاﻳف کﻪ در فﻮق ذکرشده‪ ،‬شارواﻟﻰ دﻳگر کدام وظاﻳف‬ ‫را دارا ﻣﻰ باشد؟ فﻬرست کﻨﻴد؛‬ ‫ﻫﻤچﻨان طﻮرى کﻪ پباﻣبربزرگ اسﻼم‪ ،‬ﻣﻰ فرﻣاﻳد‪ (:‬ﻧظافت جز اﻳﻤان است)‪ .‬شارواﻟﻰ‬ ‫در ﻣﻮرد ﻧظافت و سرسبزى شﻬر و ﻣحﻼت ﻣسکﻮﻧﻰ ﻧﻴز وظاﻳف ذﻳﻞ را اﻧجام ﻣﻰ دﻫد‪:‬‬ ‫‪105‬‬

‫‪-1‬احداث جاده ﻫا و پاکﻰ و صفاﻳﻰ آﻧﻬا؛‬ ‫‪ -2‬حفرچاﻫﻬا‪ ،‬و کارﻳزﻫا و حﻮض ﻫاى آب بازى و ﻣخازن آب آشاﻣﻴدﻧﻰ‪ ،‬حفاظت و‬ ‫ﻧگﻬدارى از آﻧﻬا؛‬ ‫‪ -3‬بازدﻳد و ﻣراقبت از حﻤام ﻫا‪ ،‬ﻫﻮتﻞ ﻫا و ﻣحﻼت ﻣزدحﻢ غرض حفظ ﻧظافت آﻧﻬا؛‬ ‫‪ -4‬اعﻤار تشﻨابﻬا در ساحات ﻣزدحﻢ و حفظ ﻧظافت آﻧﻬا‪.‬‬ ‫‪ -5‬کﻨدن جﻮى ﻫا و جﻮﻳچﻪ ﻫا در ﻣحﻼتﻰ کﻪ ﻣربﻮط شارواﻟﻰ ﻣﻴباشد‪.‬‬ ‫ﻫﻤان طﻮرﻳکﻪ عﻤﻠﻴﻪ تﻨظﻴف شارواﻟﻰ شب و روز تﻼش ﻣﻰ ﻧﻤاﻳﻨد‪ .‬تا شﻬر ﻣا را پاک و ﻧظﻴف‬ ‫ﻧگﻬدارﻧد‪ ،‬ﻣا ﻫﻢ در ﻣقابﻞ‪ ،‬وظﻴفﻪ دارﻳﻢ تا با شارواﻟﻰ ﻫﻤکار باشﻴﻢ‪:‬‬ ‫کثافات و خاکروبﻪ ﻫا را در سرکﻬا و جﻮﻳچﻪ ﻧﻴﻨدازﻳﻢ‪ ،‬بﻠکﻪ در کثافت داﻧﻰ کﻪ شارواﻟﻰ‬ ‫ﻫا در کﻨار سرک گذاشتﻪ اﻧد‪ ،‬بﻴﻨدازﻳﻢ‬ ‫اگر بعضﻰ از دکاﻧداران کثافات را در داخﻞ جﻮﻳچﻪ ﻫا ﻣﻰ اﻧدازﻧد‪ ،‬باﻳد بﻪ آﻧﻬا بگﻮﻳﻴﻢ کﻪ‬ ‫کثافات و زباﻟﻪ را در جاى ﻣعﻴﻨﻰ کﻪ شارواﻟﻰ تعﻴﻴﻦ کرده است بﻴﻨدازﻧد‪.‬‬ ‫در حﻮﻳﻠﻰ و کﻨار حﻮﻳﻠﻰ خﻮد ﻧﻬال غرس کﻨﻴﻢ و از آﻧﻬا ﻣراقبت ﻧﻤاﻳﻴﻢ‪.‬‬ ‫بﻪ درخت ﻫاﻳﻰ کﻪ در کﻨار حﻮﻳﻠﻰ و ﻳا سرک ﻫا و پارک ﻫا غرس گردﻳده صدﻣﻪ وارد ﻧکﻨﻴﻢ‪.‬‬ ‫ﻣاﻟﻴات را بﻪ ﻣﻮقع تادﻳﻪ ﻧﻤاﻳﻴﻢ تا شارواﻟﻰ ﻫا بﻪ ﻣﻮقع بتﻮاﻧﻨد بﻪ خﻮبﻰ بﻪ وظاﻳف خﻮد برسﻨد‪.‬‬ ‫* با ﻫﻤکارى ﻫﻢ صﻨفان خﻮد بر عﻼوه ﻣﻮضﻮعات فﻮق دﻳگر کدام ﻣﻮضﻮعات شاﻣﻞ وظاﻳف‬ ‫ﻣا در ﻣقابﻞ شارواﻟﻰ ﻣﻰ گردد؟ فﻬرست کﻨﻴد‪.‬‬ ‫مرورى بر درس‬

‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫سؤاﻻت‬

‫‪ -1‬پﻨج وظﻴفﻪ شارواﻟﻰ را بﻨگارﻳد‪.‬‬ ‫‪ -2‬پﻨج وظﻴفﻪ ﻣردم را در برابر شارواﻟﻰ بﻨگارﻳد‪.‬‬ ‫‪ -3‬اگر ﻣا وظاﻳف خﻮد را در ﻣقابﻞ شارواﻟﻰ بﻪ خﻮبﻰ اﻧجام ﻧدﻫﻴﻢ بﻪ چﻪ ﻣشکﻼت ﻣﻮاجﻪ ﻣﻰ گردﻳﻢ؟‬ ‫کارخانه گﻰ‬

‫چرا با شارواﻟﻰ ﻫﻤکارى ﻣﻰ ﻧﻤاﻳﻴﻢ؟ چﻬار سطر بﻨگارﻳد‪.‬‬

‫‪106‬‬

‫درس چﻬﻞ و چﻬارم‬

‫ارگانهاى تأمین کنندۀ امنیت (پولیس)‬ ‫در درس قبﻠﻰ در ﻣﻮرد شارواﻟﻰ کﻪ ﻳکﻰ از ﻣؤسسات خدﻣات اجتﻤاعﻰ بﻮده ﻣعﻠﻮﻣات حاصﻞ‬ ‫ﻧﻤﻮدﻳد‪ .‬در اﻳﻦ درس باارگاﻧﻬاﻳﻰ کﻪ در تأﻣﻴﻦ اﻣﻨﻴت ﻣا ﻫﻤکارى ﻣﻰ کﻨﻨد آشﻨا ﻣﻰ شﻮﻳد‪.‬‬ ‫مباحثه کنید‬

‫ﻳکﻰ ازضرورت ﻫاى ﻣﻬﻢ اﻧسان تأﻣﻴﻦ اﻣﻨﻴت‬ ‫است‪ .‬خطرات گﻮﻧاگﻮﻧﻰ؛ ﻣاﻧﻨد‪ :‬قتﻞ‪ ،‬دزدى‪ ،‬ترور‪ ،‬آدم‬ ‫رباﻳﻰ و غﻴره اﻣﻨﻴت اﻧساﻧﻬا را تﻬدﻳد ﻣﻰکﻨد‪ .‬اسﻼم ﻧسبت بﻪ‬ ‫ﻫر دﻳﻨﻰ بﻴشتر بﻪ تأﻣﻴﻦ اﻣﻨﻴت تﻮجﻪ کرده است‪ .‬از ﻫﻤﻴﻦ رو‬ ‫عﻮاﻣﻞ و اﻧگﻴزه ﻫاى بﻰ اﻣﻨﻰ را از بﻴﻦ ﻣﻰ برد و ﻫر شخص‬ ‫ﻳا جرﻳاﻧﻰ کﻪ بﻪ ﻧحﻮى از اﻧحاء عاﻣﻞ ﻧااﻣﻨﻰ در جاﻣعﻪ ﻣﻰ‬ ‫گردد‪ ،‬ﻣجازات شدﻳدى را در ﻧظر گرفتﻪ تا حقﻮق جاﻣعﻪ‬ ‫چﻪ بﻪ شکﻞ اﻧفرادى و چﻪ بﻪ شکﻞ دستﻪ جﻤعﻰ ﻧگﻬدارى شﻮد‪ .‬بﻪ خاطر تحقق اﻳﻦ ﻣأﻣﻮل خداوﻧد‬ ‫(ج َّﻞ َج َﻼﻟُﻪ) در آﻳﻪ ‪ 82‬سﻮره اﻧعام اﻣﻨﻴت را در کﻨار اﻳﻤان قرار داده است و پﻴاﻣبر ﻧﻴز اخﻼل‬ ‫َ‬ ‫اﻣﻨﻴت را تحرﻳﻢ ﻧﻤﻮده فرﻣﻮده است‪ :‬براى مسلمان حرام است که مسلمانﻰ را در ترس و اضطراب‬ ‫بیفگند‪ .‬در ﻫر کشﻮر ﻳا شﻬرى کﻪ اﻣﻨﻴت ﻣختﻞ گردد‪ ،‬بدون شک شرارتﻬاى ترس و قتﻞ وجﻨگ‪،‬‬ ‫آثار اقتصادى و اجتﻤاعﻰ آن ﻣﻨاطق دﻳگر را ﻧﻴز ﻧا اﻣﻦ ﻣﻰ گرداﻧد‪.‬‬ ‫در اﻳﻦ قسﻤت سؤال ﻣطرح ﻣﻰ گردد کﻪ‪:‬‬ ‫کدام ارگان ها به خاطر تأمین امنیت مردم همکارى مﻰ نمایند؟‬ ‫قﻮاى ﻣسﻠح دوﻟت جﻤﻬﻮرى اسﻼﻣﻰ افغاﻧستان‪ ،‬ﻣتشکﻞ از اردوى ﻣﻠﻰ‪ ،‬پﻮﻟﻴس ﻣﻠﻰ‬ ‫و اﻣﻨﻴت ﻣﻠﻰ ﻣﻴباشد کﻪ ﻫر کدام آﻧﻬا وظاﻳف ﻣحﻮﻟﻪ خﻮﻳش را بﻪ پﻴش ﻣﻰ برﻧد‪ .‬اردوى ﻣﻠﻰ‬ ‫وظاﻳف حفظ و تحکﻴﻢ حاکﻤﻴت ﻣﻠﻰ‪ ،‬دفاع از تﻤاﻣﻴت ارضﻰ و دفاع درﻣقابﻞ ﻣتجاوزﻳﻦ‬ ‫خارجﻰ را اﻧجام ﻣﻴدﻫد‪ .‬اﻣﻨﻴت ﻣﻠﻰ در ﻣساﻳﻞ سﻴاسﻰ داخﻠﻰ و خارجﻰ‪ ،‬کشف دساﻳس‬ ‫دشﻤﻦ و دفع آن ﻣصروف خدﻣت است‪ .‬پﻮﻟﻴس ﻣﻠﻰ کﻪ وظﻴفﻪ عﻤدة آﻧﻬا حفظ ﻧظﻢ و اﻣﻨﻴت‬ ‫داخﻠﻰ کشﻮر بﻮده و در تأﻣﻴﻦ آن سﻬﻢ بارز دارد‪.‬‬ ‫* با ﻫﻤکارى ﻫﻤصﻨفان خﻮد وظاﻳف اردوى ﻣﻠﻰ و اﻣﻨﻴت ﻣﻠﻰ را در سﻪ سطر بﻴان دارﻳد‪.‬‬ ‫با ارگان پولیس آشناشوید‬ ‫پﻮﻟﻴس در کشﻮر ﻣا جزئﻰ از تشکﻴﻞ وزارت اﻣﻮر داخﻠﻪ است کﻪ در ﻣرکز‪ ،‬تحت‬ ‫رﻫبرى وزﻳر اﻣﻮر داخﻠﻪ و در وﻻﻳات و وﻟسﻮاﻟﻰ ﻫا تحت اثر واﻟﻰ ﻫا و وﻟسﻮال ﻫاى ﻣربﻮطﻪ‬ ‫وظاﻳف خﻮد را اﻧجام ﻣﻰ دﻫد‪.‬‬ ‫پﻮﻟﻴس سرحدى و پﻮﻟﻴس اﻣﻨﻴت شاﻫراه‪ ،‬در ﻣرکز و وﻻﻳات وظاﻳف خﻮﻳش را تحت رﻫبرى‬ ‫وزﻳر اﻣﻮر داخﻠﻪ اﻧجام ﻣﻰ دﻫﻨد‪.‬‬

‫‪107‬‬

‫بعضﻰ از وظاﻳف و ﻣکﻠفﻴت ﻫاى پﻮﻟﻴس عبارتﻨداز‪:‬‬ ‫تأﻣﻴﻦ و حفظ ﻧظﻢ و اﻣﻨﻴت عاﻣﻪ‪،‬‬ ‫تأﻣﻴﻦ اﻣﻨﻴت فرد و اجتﻤاع و حراست از حقﻮق و آزادى ﻫاى قاﻧﻮﻧﻰ آﻧﻬا‪.‬‬ ‫ﻣبارزه با اﻧحرافات اخﻼقﻰ‪ ،‬ﻣفاسد اجتﻤاعﻰ و اعﻤاﻟﻰ کﻪ آساﻳش عاﻣﻪ را اخﻼل ﻣﻰ ﻧﻤاﻳد؛‬ ‫ﻣحافظت از ﻣﻠکﻴت و داراﻳﻰ ﻫاى دوﻟتﻰ و خصﻮصﻰ‪ ،‬ﻣؤسسات و سازﻣاﻧﻬاى داخﻠﻰ و خارجﻰ‪.‬‬ ‫پﻮﻟﻴس ﻣﻠﻰ ﻣا ﻳکﻰ از ارگان ﻫاى خدﻣتگزار است کﻪ شب و روز براى حفظ ﻧظﻢ و‬ ‫اﻣﻦ عاﻣﻪ تﻼش ﻣﻰ کﻨد‪ .‬پﻮﻟﻴس کشﻮر ﻣا در ﻣبارزه عﻠﻴﻪ زرع کﻮکﻨار و بﻨگ‪ ،‬قاچاق و ترافﻴک‬ ‫ﻣﻮاد ﻣخدر‪ ،‬تﻮﻟﻴد‪ ،‬تﻮرﻳد و استعﻤال ﻣسکرات و جﻠﻮگﻴرى از جراﻳﻢ سازﻣان ﻳافتﻪ‪ ،‬ﻣبارزه ﻣﻰ‬ ‫کﻨد‪ .‬پﻮﻟﻴس ﻣا‪ ،‬ﻫر روز قﻮﻳتر و ﻧﻴروﻣﻨد ترﻣﻰ گردد‪ .‬بﻨابراﻳﻦ‪ ،‬ﻻزم است کﻪ ﻫر عضﻮ جاﻣعﻪ‬ ‫براى حفظ اﻣﻨﻴت و آراﻣش‪ ،‬با پﻮﻟﻴس کشﻮر ﻫﻤکارى ﻧﻤاﻳد تا اﻣﻨﻴت در کشﻮر ﻣستقر گردد‪،‬‬ ‫ﻣردم در آساﻳش زﻧده گﻰ کﻨﻨد‪ .‬ﻣا از خدﻣاتﻰ کﻪ پﻮﻟﻴس اﻧجام ﻣﻰ دﻫد‪ ،‬قدرداﻧﻰ ﻣﻰ کﻨﻴﻢ‬ ‫و تﻼش ﻣﻰ ﻧﻤاﻳﻴﻢ کﻪ ﻫﻤﻮاره پشتﻴبان پﻮﻟﻴس خﻮد باشﻴﻢ‪.‬‬ ‫* با ﻫﻤکارى ﻫﻤصﻨفان خﻮد فعاﻟﻴت پﻮﻟﻴس را کﻪ از طرﻳق وساﻳﻞ ارتباط جﻤعﻰ شﻨﻴده اﻳد‪،‬‬ ‫بﻴان دارﻳد‬ ‫مرورى بر درس‬

‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫سؤاﻻت‬

‫‪ -1‬اسﻼم از کدام طرﻳق‪ ،‬عﻮاﻣﻞ و اﻧگﻴزه ﻫاى ﻧا اﻣﻨﻰ را از بﻴﻦ ﻣﻰ برد؟‬ ‫‪ -2‬اگر ﻣال و جان شخص تﻬدﻳد شﻮد‪ ،‬کدام ارگان در ﻣحافظت آن ﻫﻤکارى ﻣﻰ کﻨد؟‬ ‫‪ -3‬پﻨج وظﻴفﻪ پﻮﻟﻴس را بﻴان کﻨﻴد؟‬ ‫‪ -4‬چرا ﻣا از پﻮﻟﻴس ﻣﻠﻰ خﻮد قدرداﻧﻰ ﻣﻰ کﻨﻴﻢ؟‬ ‫کارخانه گﻰ‬

‫وظاﻳف ﻣا در قبال پﻮﻟﻴس چﻴست؟ سﻪ سطر بﻨگارﻳد‪.‬‬

‫‪108‬‬

‫درس چﻬﻞ و پﻨجﻢ‬

‫پولیس ترافیک چه نقشﻰ در زنده گﻰ ما دارد؟‬ ‫پولیس خدمتگار جامعه‬ ‫در درس قبﻠﻰ آﻣﻮختﻴد‬ ‫کﻪ در کشﻮر ﻣا پﻮﻟﻴس‬ ‫بخشﻰ از تشکﻴﻞ وزرات‬ ‫اﻣﻮر داخﻠﻪ است کﻪ ﻳکﻰ‬ ‫از وظاﻳف آن حفظ ﻧظﻢ‬ ‫و اﻣﻨﻴت عاﻣﻪ ﻣﻰ باشد‪ .‬در‬ ‫اﻳﻦ درس با پﻮﻟﻴس ترافﻴک‬ ‫و ﻧقشﻰ کﻪ در زﻧدهگﻰ ﻣا‬ ‫دارد‪ ،‬آشﻨا ﻣﻰشﻮﻳد‪.‬‬ ‫بحث کنید‬

‫اسﻼم‪ ،‬پﻴروان خﻮﻳش را بﻪ رعاﻳت ﻧظﻢ و دﻳسپﻠﻴﻦ در تﻤام اﻣﻮر دستﻮر ﻣﻰ دﻫد‪.‬‬ ‫در واقع اﻣر‪ ،‬اداى شعاﻳر دﻳﻨﻰ ﻣا‪ ،‬گﻮﻳاى ﻧظﻢ و دﻳسپﻠﻴﻦ اﻧد‪ .‬اسﻼم از تﻮجﻪ جدى بﻪ ﻧظﻢ‬ ‫پذﻳرى‪ ،‬ﻣﻮضﻮع ﻧظﻢ را با عباداتﻰ ﻣرتبط ساختﻪ کﻪ ﻫﻤﻪ روزه بﻪ آن سروکاردارﻳﻢ از دﻳگر‬ ‫سﻮ جﻬاﻧﻰ کﻪ در آن بﻪ سرﻣﻰ برﻳﻢ‪ ،‬ﻧﻴز تحت قاﻧﻮن تکﻮﻳﻨﻰ و آفرﻳﻨش خاصﻰ حرکت ﻣﻰ‬ ‫ﻧﻤاﻳد‪ .‬ﻫﻤچﻨان زﻧده گاﻧﻰ پباﻣبر اسﻼم و خﻠفاى راشدﻳﻦ ﻧﻴز از ﻧظﻢ خاص برخﻮردار بﻮد‪.‬‬ ‫در ساﻳﺔ اﻳﻦ چﻨﻴﻦ ﻧظﻢ پذﻳرى بﻮد کﻪ تﻤدن اسﻼﻣﻰ تﻮاﻧست بﻴشتر از ﻳکﻬزار سال بر تﻤام‬ ‫جﻬان فرﻣان براﻧد و رﻫبرى ورﻫﻨﻤاﻳﻰ آن را در دست خﻮﻳش ﻧگﻬدارد‪ ،‬شﻤا زﻣاﻧﻰ کﻪ از‬ ‫خاﻧﻪ بﻪ ﻣکتب ﻣﻰ روﻳد‪ ،‬حﻮادث زﻳادى را ﻣﻰ بﻴﻨﻴد بﻪ طﻮر ﻣثال‪ :‬ﻳک تعداد از ﻫﻤشرﻳان‬ ‫ﻣا بدون درﻧظر گرفتﻦ اشاره ﻫاى ترافﻴکﻰ و رﻫﻨﻤاﻳﻰ ﻣﻮظفﻴﻦ عﻤﻞ ﻣﻰکﻨﻨد کﻪ باعث‬ ‫حﻮادث ﻧاگﻮار ترافﻴکﻰ ﻣﻰگردد‪ .‬اشخاصﻰ را کﻪ از ﻣقررات ترافﻴکﻰ سرپﻴچﻰ ﻧﻤﻮده اﻧد‪،‬‬ ‫تﻮسط پﻮﻟﻴس ترافﻴک جرﻳﻤﻪ ﻣﻴشﻮﻧد‪ .‬در اﻳﻦ قسﻤت سؤال ﻣطرح ﻣﻰ گردد کﻪ‪:‬‬ ‫کدام ارگان ﻣسؤوﻟﻴت ﻧظارت بر رفت و آﻣد عابرﻳﻦ‪ ،‬پﻴاده و وساﻳﻞ ﻧقﻠﻴﻪ را بﻪ عﻬده دارد؟‬

‫‪109‬‬

‫آﻳا اﻣکان دارد بدون ﻣﻮجﻮدﻳت چﻨﻴﻦ ارگاﻧﻰ در شﻬر ﻫا بﻪ آراﻣﻰ زﻧده گﻰ کرد؟‬ ‫با برخﻰ از وظایف پولیس ترافیک آشنا شوید‬ ‫در دﻫات و روستاﻫا‪ ،‬جﻤعﻴت ﻧسبتاً کﻤترى زﻧدهگﻰ ﻣﻰ کﻨﻨد‪ .‬رفت و آﻣد اﻧسانﻫا‪،‬‬ ‫حﻴﻮاﻧات و وساﻳﻞ ﻧقﻠﻴﺔ ﻣاشﻴﻨﻰ‪ ،‬ﻣشکﻠﻰ براى ﻣردم بﻪ وجﻮد ﻧﻤﻰ آورد؛ اﻣّا در شﻬرﻫا ﻧسبت‬ ‫زﻳادت ﻧفﻮس و کثرت ﻣﻮترو کﻢ عرض بﻮدن سرکﻬا و تخﻠف از ﻣقررات ترافﻴکﻰ ﻣشکﻼتﻰ‬ ‫را بﻪ وجﻮد ﻣﻴآورد‪ .‬افزاﻳش روز افزون وساﻳﻞ ﻧقﻠﻴﻪ و عبﻮر و ﻣرور آن براى ﻣردم ﻣا خصﻮصاًٌ در‬ ‫پاﻳتخت و شﻬر ﻫاى بزرگ‪ ،‬ﻣشکﻼت زﻳادى را اﻳجاد ﻧﻤﻮده وظاﻳف پﻮﻟﻴس ترافﻴک را سﻨگﻴﻦ‬ ‫کرده است‪ .‬اﻳﻦ ارگان براى اﻳجاد ﻧظﻢ بﻬتر در جاﻣعﻪ‪ ،‬کارﻫاى زﻳادى را باﻳد اﻧجام دﻫد از آن‬ ‫جﻤﻠﻪ ﻣﻴتﻮان از‪:‬‬ ‫رفع راه بﻨدى ﻫا‪ :‬اگر راﻧﻨده گان از ﻧظﻢ و ﻣقررات ترافﻴکﻰ آگاﻫﻰ ﻧداشتﻪ باشﻨد و‬ ‫خﻼف عﻼﻳﻢ ترافﻴکﻰ حرکت کﻨﻨد‪ ،‬راه ﻫا بﻪ کﻠﻰ ﻣسدودد ﻣﻰ گردد‪ .‬اﻳﻦ ﻧظﻢ را پﻮﻟﻴس‬ ‫ترافﻴک تأﻣﻴﻦ ﻣﻰ کﻨد‪.‬‬ ‫رفت و آﻣد وساﻳﻞ ﻧقﻠﻴﻪ را در سراسر کشﻮر کﻨترول ﻣﻰ کﻨد؛‬ ‫بﻪ تصادﻣات وساﻳﻞ ﻧقﻠﻴﻪ رسﻴده گﻰ کرده در صﻮرت ﻟزوم‪ ،‬ﻣﻮضﻮع را بﻪ ﻣراجع قضاﻳﻰ‬ ‫ﻣﻰ فرستد؛‬ ‫از رفت و آﻣد و ساﻳﻞ ﻧقﻠﻴﺔ دود زا و آﻟﻮده کﻨﻨدة ﻫﻮا و ﻣحﻴط زﻳست‪ ،‬جﻠﻮگﻴرى ﻣﻰ ﻧﻤاﻳد‪.‬‬ ‫از اشخاصﻰ کﻪ تصدﻳق راﻧﻨده گﻰ ﻣﻰ گﻴرد‪ ،‬اﻣتحان اخذ و در صﻮرت کاﻣﻴابﻰ براى آﻧﻬا‬ ‫اجازة ﻟﻴساﻧس راﻧﻨدهگﻰ ﻣﻰ دﻫد‪.‬‬ ‫* عﻼوه بر ﻣﻮضﻮعات فﻮق‪ ،‬دﻳگر کدام ﻣساﻳﻞ شاﻣﻞ وظاﻳف پﻮﻟﻴس ترافﻴک ﻣﻰ گردد؟ با‬ ‫ﻫﻤصفان خﻮد بحث ﻧﻤﻮده فﻬرست ﻧﻤاﻳﻴد‪.‬‬

‫‪110‬‬

‫وظایف ما در برابر پولیس ترافیک‬ ‫با ﻣقررات رﻫﻨﻤاى راﻧﻨده گﻰ آشﻨا شﻮﻳﻢ و آن را کاﻣ ً‬ ‫ﻼ رعاﻳت ﻧﻤاﻳﻴﻢ؛‬ ‫با ﻣاﻣﻮران پﻮﻟﻴس ترافﻴک ﻫﻤکارى ﻧﻤاﻳﻴﻢ؛‬ ‫ﻫﻨگام راﻧﻨده گﻰ عﻼﻣات‪ ،‬اشارات و ﻣقررات عبﻮر و ﻣرور را رعاﻳت کﻨﻴﻢ؛‬ ‫با بﻰ احتﻴاطﻰ و با بﻰ تﻮجﻬﻰ بﻪ قاﻧﻮن‪ ،‬جان خﻮد و دﻳگران را بﻪ خطر ﻧﻴﻨدازﻳﻢ‪.‬‬ ‫خﻼصﻪ اﻳﻨکﻪ راﻧﻨده گﻰ‪ ،‬ﻣاﻧﻨد بسﻴارى ازدﻳگررفتار ﻫاى اﻧسان‪ ،‬رفتار اجتﻤاعﻰ است کﻪ اگر اﻳﻦ‬ ‫رفتار ساﻟﻢ باشد‪ ،‬بﻪ سﻼﻣت جاﻣعﻪ کﻤک ﻣﻰ کﻨد و اگر ﻧا ساﻟﻢ باشد‪ ،‬سﻼﻣت جاﻣعﻪ را بﻪ خطر‬ ‫ﻣﻮاجﻪ ﻣﻰ سازد‪.‬‬ ‫* با ﻫﻤکارى ﻫﻤصﻨفان خﻮد‪ ،‬برخﻰ از وظاﻳف خﻮﻳش را در برابر پﻮﻟﻴس ترافﻴک فﻬرست‬ ‫ﻧﻤﻮده‪ ،‬ﻳکﻰ از شاگردان بﻪ دﻳگران بﻴان دارد‪.‬‬ ‫مرورى بر درس‬

‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫سؤاﻻت‬

‫‪ -1‬دﻳﻦ ﻣقدس اسﻼم‪ ،‬پﻴروان خﻮد را بﻪ ﻧظﻢ و دﻳسپﻠﻴﻦ چگﻮﻧﻪ تشﻮﻳق ﻧﻤﻮده است؟‬ ‫‪ -2‬سﻪ ﻣسؤوﻟﻴت ﻣردم را در قبال پﻮﻟﻴس بﻴان دارﻳد؟‬ ‫‪ -3‬کدام عﻮاﻣﻞ باعث ﻣشکﻼت ترافﻴکﻰ گردﻳده‪ ،‬بﻴان دارﻳد؟‬ ‫کارخانه گﻰ‬

‫سﻪ سطر در ﻣﻮرد حﻞ پرابﻠﻢ را ه بﻨدى ترافﻴکﻰ بﻨگارﻳد‪.‬‬

‫‪111‬‬

‫خﻼصۀ فصل اول‬ ‫پست ﻣؤسسﺔ است براى تأﻣﻴﻦ ضرورت ﻫاى ارتباطﻰ اﻧساﻧﻬا‪.‬‬ ‫ﻣخابرات شاﻣﻞ تﻴﻠفﻮن ﻫاى ثابت (درﻣﻨازل و ادارات‪ ،‬تﻴﻠفﻮن ﻫاى ﻫﻤراه (ﻣباﻳﻞ)‪ ،‬فکس‬ ‫و اﻧترﻧﻴت) ﻣﻴباشد‪.‬‬ ‫سره ﻣﻴاشت ارگاﻧﻰ است کﻪ بﻰ طرف بﻮده و با اﻫداف بشردوستاﻧﻪ براى کﻤک با‬ ‫آسﻴب دﻳده گان جﻨگﻰ و حﻮادث طبﻴعﻰ تﻼش ﻣﻴکﻨد‪.‬‬ ‫شارواﻟﻰ ارگاﻧﻴست کﻪ وظﻴفﻪ دارد شﻬر و ﻣحﻴط زﻳست را زﻳبا‪ ،‬پاک و سرسبز ﻧگﻬدارد‪.‬‬ ‫وظﻴفﺔ پﻮﻟﻴس تأﻣﻴﻦ و حفظ ﻧظﻢ و اﻣﻨﻴت عاﻣﻪ ﻣﻴباشد‪.‬‬ ‫پﻮﻟﻴس ترافﻴک ﻣسؤوﻟﻴت ﻧظارت بر رفت و آﻣد وساﻳط و عابرﻳﻦ را بﻪ عﻬده دارد‪.‬‬

‫‪112‬‬

‫فصﻞ دوم‬ ‫در این فصل موضوعات ذیل مورد بحث قرار مﻰ گﻴرد‬ ‫ضرورت به دولت؛‬ ‫اقسام دولت؛‬ ‫قانون چیست؟‬ ‫با قانون اساسﻰ کشور ما آشنا شوید؛‬ ‫نظام سیاسﻰ دولت جمهورى اسﻼمﻰ افغانستان؛‬ ‫قوۀ مقننه یا شوراى ملﻰ (پارلمان)‬ ‫قوۀ قضائیه؛‬ ‫لویه جرگه؛‬

‫‪113‬‬

‫اﻫداف فصﻞ‬ ‫از شاگردان توقع میرود که با خواندن این فصل به اهداف ذیل‬ ‫دست یابند‪:‬‬ ‫وظایف دولت را بدانند؛‬ ‫اقسام دولت را بفهمند؛‬ ‫قانون اساسﻰ کشور را بدانند؛‬ ‫نظام سیاسﻰ کشور خود را بشناسند‪.‬‬ ‫قوۀ مقننه را با قوۀ قضائیه مقایسه کرده بتوانند؛‬ ‫ّ‬ ‫وظایف دولت را بیان کرده بتوانند؛‬ ‫اقسام دولت را توضیح کرده بتوانند؛‬ ‫قانون اساسﻰ کشور را بیان کرده بتوانند؛‬ ‫قوۀ اجرائیه را توضیح کرده بتوانند؛‬ ‫قوۀ مقننه را بیان کرده بتوانند؛‬ ‫با دولت و قانون اساسﻰ کشور عﻼقه مندى پیدا کنند؛‬ ‫به مشارکت در نظام سیاسﻰ‪ ،‬عﻼقه مندى نشان دهند؛‬

‫‪114‬‬

‫درس چﻬﻞ و ششﻢ‬

‫ضرورت به دولت‬ ‫در درس گذشتﻪ در ﻣﻮرد پﻮﻟﻴس ترافﻴک ﻣعﻠﻮﻣات حاصﻞ ﻧﻤﻮدﻳد‪ .‬در اﻳﻦ درس بﻪ ضرورت دوﻟت آشﻨا‬ ‫ﻣﻰ شﻮﻳد‪.‬‬

‫بحث کنید‬

‫چرا بﻪ دوﻟت ضرورت دارﻳﻢ؟‬ ‫اﻧسان ﻳک ﻣﻮجﻮد اجتﻤاعﻰ است کﻪ بدون تعاﻣﻞ و تعاون ذات اﻟبﻴﻨﻰ خﻮﻳش زﻧده گﻰ‬ ‫کرده ﻧﻤﻰ تﻮاﻧد‪ .‬اﻧسان ﻫا بﻪ ﻳک دﻳگر ضرورت دارﻧد و براى تﻨظﻴﻢ اﻳﻦ تعاﻣﻼت بﻪ ﻧظﻢ و قاﻧﻮن‬ ‫ﻧﻴاز است‪ .‬ﻣرجع تطبﻴق کﻨﻨدة اﻳﻦ قﻮاﻧﻴﻦ دوﻟت است‪.‬‬ ‫دولت چیست؟‬ ‫دوﻟت کﻠﻤﻪ ﻳﻰ عربﻰ بﻮده و از ﻟحاظ ﻟغﻮى از تداول ﻳا ﻣداوﻟﻪ گرفتﻪ شده‪ ،‬تداول از دست بﻪ دست گرفتﻦ‬ ‫و از دست بﻪ دست گشتاﻧدن را ﻣﻰ گﻮﻳﻨد‪ .‬ﻣال و ﻣتاع دﻧﻴا‪ ،‬قدرت و فرﻣاﻧرواﻳﻰ را ﻫﻢ دوﻟت ﻣﻰ گﻮﻳﻨد‪.‬‬ ‫(ج َّﻞ َج َ‬ ‫ﻼﻟُﻪ)‬ ‫بﻪ سببﻰ کﻪ بﻪ دست کسﻰ استقرار ﻧکرده و از شخصﻰ بﻪ شخص دﻳگر ﻣﻨتقﻞ ﻣﻰ شﻮد‪ .‬خداوﻧد َ‬ ‫ارشاد فرﻣﻮد‪َ ( :‬و ِتلْ َ‬ ‫َّاس) اﻟعﻤران ‪140‬‬ ‫ک األیَّ ُ‬ ‫ام نُدَ ا ِولُ َها بَ ْی َن الن ِ‬ ‫ترجﻤﻪ‪« :‬و ﻣا اﻳﻦ روز ﻫا (پﻴروزى و شکست) را در ﻣﻴان ﻣردم دست بﻪ دست ﻣﻰ گرداﻧﻴﻢ» دوﻟت در‬ ‫اصطﻼح بﻪ شکﻠﻰ از ﻣجﻤع سﻴاسﻰ ﻣردم اطﻼق ﻣﻰ شﻮد‪ ،‬کﻪ رﻫبرى سﻴاسﻰ جاﻣعﻪ را در اختﻴار دارد‬ ‫و آن را عرضﻪ ﻣﻰ کﻨد‪ .‬بﻪ عبارتﻰ دﻳگر‪ :‬دوﻟت عبارت از ﻣجﻤﻮعﺔ سازﻣان ﻫاى اجتﻤاعﻰ است کﻪ‬ ‫براى تأﻣﻴﻦ روابط اقشار ﻣختﻠف اجتﻤاعﻰ و حفظ اﻧتظام جاﻣعﻪ بﻪ وجﻮد ﻣﻰ آﻳد‪. ،‬‬ ‫* اگر در ﻳک کشﻮر دوﻟت وجﻮد ﻧداشتﻪ باشد‪ ،‬چﻪ خﻮاﻫد شد؟ در زﻣﻴﻨﻪ ﻣعﻠﻮﻣات دﻫﻴد؛‬ ‫دولت در اسﻼم‪ :‬دوﻟت بﻪ حﻴث ﻳک سازﻣان دﻫﻰ سﻴاسﻰ‪ ،‬دﻳﻨﻰ‪ ،‬اجتﻤاعﻰ و بﻪ شکﻞ خﻼفت‬ ‫آغاز ﻳافتﻪ است‪ .‬خﻼفت از ﻣصدر خﻠف و بﻪ ﻣعﻨاى جاﻧشﻴﻦ شدن ﻳک شخص بﻮده و در فرﻫﻨگ‬ ‫اسﻼﻣﻰ ﻣترادف بﻪ اصطﻼح اﻣام ﻳا پﻴشرو و پﻴشﻮا ﻣﻰ باشد‪ .‬اﻟقابﻰ کﻪ بعد از وفات رسﻮل کرﻳﻢ‬ ‫ﻳعﻨﻰ از زﻣان خﻼفت ابﻮبکرصدﻳق(رض) تا اﻣروز براى زﻣاﻣداران ﻣسﻠﻤان بکار برده شده عبارت اﻧد‬ ‫از‪ :‬خﻠﻴفﻪ‪ ،‬اﻣﻴراﻟﻤﻮﻣﻴﻦ‪ ،‬اﻣام‪ ،‬ﻣﻠک ﻳا پادشاه‪ ،‬رئﻴس جﻤﻬﻮر و غﻴره‪.‬‬ ‫اصول اساسﻰ دولت اسﻼمﻰ کدام ها اند؟‬ ‫اصﻮل اساسﻰ دوﻟت اسﻼﻣﻰ عبارتﻨداز‪:‬‬ ‫‪ -1‬حاکﻤﻴت شرﻳعت؛‬ ‫‪ -2‬عدل و اﻧصاف؛‬ ‫‪ -3‬اطاعت؛‬ ‫‪ -4‬سﻤع؛‬ ‫‪ 5‬شﻮرى؛‬ ‫‪115‬‬

‫در مورد وظایف دولت چه مﻰ دانید؟‬ ‫در قدﻳﻢ وظاﻳف دوﻟتﻬا ﻣحدود بﻪ تأﻣﻴﻦ ﻧظﻢ و آراﻣش در کشﻮر ﻫا بﻮد؛ وﻟﻰ اﻣروز‬ ‫وظاﻳف دوﻟتﻬا بسﻴار پﻴچﻴده و ﻣتﻨﻮع شده است‪.‬‬ ‫ﻫدف اصﻠﻰ وظاﻳف اوﻟﻴﻪ دوﻟت را حفظ ﻧظﻢ جاﻣعﻪ‪ ،‬تأﻣﻴﻦ اﻣﻨﻴت و برقرارى عداﻟت‬ ‫افراد جاﻣعﻪ ﻣﻰ داﻧﻨد‪ .‬برخﻰ از وظاﻳف دوﻟتﻬاى جدﻳد‪ ،‬عبارتﻨداز‪:‬‬ ‫پاسدارى و دفاع از جاﻣعﻪ در برابر تﻬاجﻢ خارجﻰ؛‬ ‫تأﻣﻴﻦ ﻧظﻢ و اﻣﻨﻴت کشﻮر؛‬ ‫وضع قاﻧﻮن و ﻣقررات براى ادارة افراد جاﻣعﻪ؛‬ ‫تعﻴﻴﻦ ﻣسؤوﻻن براى اجراى قﻮاﻧﻴﻦ؛‬ ‫ﻧظارت بر اجراى قاﻧﻮن و جﻠﻮگﻴرى از قاﻧﻮن شکﻨﻰ؛‬ ‫* عﻼوه برﻣﻮضﻮعات فﻮق‪ ،‬دﻳگر کدام ﻣطاﻟب شاﻣﻞ وظاﻳف دوﻟت ﻣﻴگردد؟ آن ﻣطاﻟب را با‬ ‫ﻫﻤکارى ﻫﻤصﻨفان خﻮد فﻬرست ﻧﻤﻮده و ﻳکﻰ از شاگردان بﻪ دﻳگران بﻴان دارد‪.‬‬ ‫مرورى بر درس‬

‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫‪----------------------------------------------------‬‬‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫سؤاﻻت‬

‫‪ -1‬آﻳﺔ ﻣتبرکﺔ ( َو ِتلْ َ‬ ‫َّاس) را ترجﻤﻪ ﻧﻤاﻳﻴد‪.‬‬ ‫ک األیَّ ُ‬ ‫ام نُدَ ا ِولُ َها بَ ْی َن الن ِ‬ ‫‪ -2‬دوﻟت را تعرﻳف ﻧﻤاﻳﻴد‪.‬‬ ‫‪ -3‬اصﻮل دوﻟت اسﻼﻣﻰ را ﻧام ببرﻳد‪.‬‬ ‫‪ -4‬پﻨج وظﻴفﺔ دوﻟت را بﻨگارﻳد‪.‬‬ ‫کارخانه گﻰ‬

‫در ﻣﻮرد ﻣشخصات دوﻟت اسﻼﻣﻰ چﻨد سطر ﻣعﻠﻮﻣات ارائﻪ دارﻳد‪.‬‬

‫‪116‬‬

‫درس چﻬﻞ و ﻫفتﻢ‬

‫اقسام دولت‬

‫در درس قبﻠﻰ خﻮاﻧدﻳد کﻪ اﻧسان ﻳک ﻣﻮجﻮد اجتﻤاعﻰ است‪ ،‬بدون تعاﻣﻞ و تعاون ذات اﻟبﻴﻨﻰ‬ ‫خﻮﻳش زﻧدهگﻰ کرده ﻧﻤﻰ تﻮاﻧد و بﻪ ﻳک دﻳگر ضرورت دارد و براى تﻨظﻴﻢ اﻳﻦ تعاﻣﻼت بﻪ ﻧظﻢ‬ ‫و قاﻧﻮن ﻧﻴاز است‪ .‬ﻣرجع تطبﻴق کﻨﻨدة اﻳﻦ قﻮاﻧﻴﻦ دوﻟت است‪ .‬در اﻳﻦ درس با اقسام دوﻟت آشﻨا‬ ‫خﻮاﻫﻴد شد‪.‬‬ ‫بحثنمایید‬ ‫چﻪ عﻮاﻣﻠﻰ ﻣﻮجب تعدد و تﻨﻮع دوﻟت ﻫا در کشﻮر ﻫاى‬ ‫ﻣختﻠف شده است؟‬ ‫اقسام دولت‬ ‫دوﻟت ﻫا را ﻣﻰتﻮان بﻪ دو بخش عﻤده (اﻧتخابﻰ و استبدادى) تقسﻴﻢ‬ ‫کرد‪ .‬دوﻟت استبدادى دوﻟتﻰ است کﻪ بر ارادة ﻳک ﻳا چﻨد فرد استﻮار‬ ‫است و در آن پادشاه ﻳا رئﻴس دوﻟت‪ ،‬خﻮد را حاکﻢ بر جان و ﻣال ﻣردم ﻣﻰ پﻨدارد‪ .‬در گذشتﻪ‬ ‫بﻴشتر دوﻟت ﻫا استبدادى بﻮدﻧد و حاکﻤان بدون تﻮجﻪ بﻪ خﻮاستﻪ ﻫاى ﻣردم فقط طبق ارادة خﻮد‬ ‫حکﻮﻣت ﻣﻰ کردﻧد‪ .‬بعضﻰ از حاکﻤان ﻣستبد تا آﻧجا پﻴش رفتﻨد کﻪ حتﻰ ادعاى خداﻳﻰ ﻣﻰ‬ ‫کردﻧد‪ .‬ﻣاﻧﻨد‪ :‬فراعﻨﻪ در دوﻟت ﻣصر‪ .‬در ﻣقابﻞ‪ ،‬ﻧﻮعﻰ از دوﻟت وجﻮد دارد کﻪ در آن‪ ،‬رئﻴس‬ ‫دوﻟت تﻮسط ﻣردم و از ﻣﻴان خﻮد آﻧﻬا اﻧتخاب ﻣﻰ گردد و ﻣتخصصﻴﻦ عﻠﻢ تقﻨﻴﻦ و حقﻮق و‬ ‫شرﻳعت اسﻼﻣﻰ‪ ،‬ﻫﻤراه با ﻧﻤاﻳﻨده گان ﻣردم قﻮاﻧﻴﻦ کشﻮر را در روشﻨﻰ دساتﻴر شرﻳعت اسﻼﻣﻰ‬ ‫و در چارچﻮب ﻧصﻮص دﻳﻦ وضع ﻣﻰ کﻨﻨد‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع دوﻟت را دوﻟت اﻧتخابﻰ ﻣﻰ ﻧاﻣﻨد‪ .‬در‬ ‫اسﻼم روش ﻳا زﻣاﻣدارى اﻧتخابﻰ ﻣﻰ باشد کﻪ عاﻣﻪ ﻣسﻠﻤاﻧان بﻪ وﻳژه سران قﻮم و ﻣتﻨفذﻳﻦ جاﻣعﻪ‬ ‫و عﻠﻤاى شرﻳعت کﻪ آن را شﻮراى (اﻫﻞ حﻞ و عقد) ﻧاﻣﻨد زﻣاﻣدار خﻮﻳش را کﻪ خﻠﻴفﻪ ﻳا اﻣاﻣش‬ ‫ﻣﻰ ﻧاﻣﻨد‪ ،‬از طرﻳق راى دﻫﻰ آزاد و شفاف اﻧتخاب ﻣﻰ ﻧﻤاﻳﻨد‪ .‬اکثر حکﻮﻣت ﻫاى پادشاﻫﻰ از‬ ‫ﻧﻮع استبدادى ﻫستﻨد‪ .‬در بعضﻰ از کشﻮر ﻫا ﻧظام پادشاﻫﻰ ﻣبتﻨﻰ بر قاﻧﻮن اساسﻰ است‪ ،‬کﻪ بﻪ آن‬ ‫پادشاﻫﻰ ﻣشروطﻪ ﻣﻰ گﻮﻳﻨد‪ .‬در اﻳﻦ ﻧﻮع حکﻮﻣتﻬا صﻼحﻴت ﻫا و اختﻴارات پادشاه ﻣحدود است‬ ‫و ﻧﻤاﻳﻨده گان پارﻟﻤان و ﻣقاﻣات عاﻟﻰ کشﻮر ﻧﻴز تﻮسط ﻣردم اﻧتخاب ﻣﻰ شﻮﻧد‪.‬‬ ‫در دﻳﻦ ﻣقدس اسﻼم روش حکﻮﻣت کردن بر اساسات اسﻼﻣﻰ استﻮاربﻮده حاکﻤﻴت ﻣطﻠق از آن‬ ‫(ج َّﻞ َج َ‬ ‫(ج َّﻞ َج َﻼﻟُﻪ) در روى زﻣﻴﻦ بﻪ شﻤار ﻣﻴرود‪ .‬ﻫﻤﺔ اﻧساﻧﻬا‬ ‫ﻼﻟُﻪ) است و اﻧسان خﻠﻴفﻪ خداوﻧد َ‬ ‫خداوﻧد َ‬ ‫در برابر قﻮاﻧﻴﻦ اﻟﻬﻰ ﻳکسان اﻧد‪ .‬حاکﻢ بر اساس شاﻳستﻪ گﻰ ‪ ،‬تقﻮاو داﻧش اﻧتخاب ﻣﻰ شﻮد تا قﻮاﻧﻴﻦ‬ ‫اﻟﻬﻰ را بر بﻨده گان اﻟﻬﻰ تطبﻴق و عﻤﻠﻰ سازد‪ .‬وظﻴفﺔ اول ﻳک خﻠﻴفﻪ ِحراست از احکام دﻳﻦ وادارة‬ ‫اﻣﻮر دﻧﻴﻮى ﻣسﻠﻤاﻧان و ساکﻨان قﻠﻤرو خﻼفت اسﻼﻣﻰ ﻣﻰ باشد‪.‬‬ ‫‪117‬‬

‫چﻪ ﻧﻮع دوﻟت را اﻧتخابﻰ ﻣﻴگﻮﻳﻨد؟ با ﻫﻤکارى ﻫﻤصﻨفان از چﻨد دوﻟت اﻧتخابﻰ ﻧام بگﻴرﻳد‬ ‫مقایسۀ دولت استبدادى و دولت انتخابﻰ‬ ‫دولت استبدادى‬

‫دولت انتخابﻰ‬

‫اﻧتخاب حاکﻢ از طرف ﻣردم ﻧﻤﻰ باشد‪ .‬اﻧتخاب حاکﻢ از جاﻧب ﻣردم صﻮرت ﻣﻰ گﻴرد‬ ‫حاکﻢ خﻮد را ﻣسﻠط بر ﻣردم ﻣﻴداﻧد‪.‬‬

‫حاکﻢ و خﻠﻴفﻪ‪ ،‬ﻧﻤاﻳﻨدة خداوﻧد بر روى زﻣﻴﻦ است‪.‬‬

‫حاکﻤان براساس وفادارى بﻪ شخص‬ ‫ﻣستبد اﻧتخاب ﻣﻰ شﻮﻧد‪.‬‬

‫حاکﻤان بر اساس صﻼحﻴت و شاﻳستﻪگﻰ اﻧتخاب‬ ‫ﻣﻰ شﻮﻧد‪.‬‬

‫سخﻦ فرد حاکﻢ‪ ،‬قاﻧﻮن است‪.‬‬

‫حاکﻤان باﻳد براساس قاﻧﻮن عﻤﻞ کﻨﻨد‪.‬‬

‫قاﻧﻮن باﻻى تﻤام افراد ﻳکسان تطبﻴق‬ ‫ﻧﻤﻰشﻮد‪.‬‬

‫ﻫﻤﺔ افراد در ﻣقابﻞ قاﻧﻮن برابر اﻧد‪.‬‬

‫* با تﻮجﻪ بﻪ جدول فﻮق سﻪ خصﻮصﻴت دﻳگر ازخصﻮصﻴات دوﻟت استبدادى و دوﻟت اﻧتخابﻰ را بﻨﻮﻳسﻴد‪.‬‬

‫مرورى بر درس‬

‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫سؤاﻻت‬

‫‪ -1‬خصﻮصﻴات دوﻟت ﻫاى استبدادى را بﻴان دارﻳد‪.‬‬ ‫‪-2‬خصﻮصﻴات دوﻟت ﻫاى اﻧتخابﻰ را بﻴان دارﻳد‪.‬‬ ‫‪ -3‬چرا اﻣروز دوﻟتﻬاى استبدادى در جﻬان کﻢ وجﻮد دارد؟‬ ‫‪ -4‬در دﻳﻦ ﻣقدس اسﻼم روش حکﻮﻣت کردن بر کدام اساسات استﻮار است؟‬ ‫کارخانه گﻰ‬

‫اسﻢ پﻨج کشﻮر استبدادى را با ﻫﻤکارى ﻫﻤصﻨفان خﻮد‪ ،‬فﻬرست کﻨﻴد‪.‬‬

‫‪118‬‬

‫درس چﻬﻞ و ﻫشتﻢ‬

‫قانون چیست؟‬ ‫در درس گذشتﻪ در ﻣﻮرد اقسام دوﻟت ﻣعﻠﻮﻣات حاصﻞ ﻧﻤﻮدﻳد‪ .‬در اﻳﻦ درس با قاﻧﻮن کﻪ ﻣحﻮر‬ ‫تﻨظﻴﻢ ارتباط بﻴﻦ ﻣردم و جاﻣعﻪ است‪ ،‬آشﻨا ﻣﻰشﻮﻳد‪.‬‬

‫بحث کنید‬

‫ﻫرجاﻣعﻪ براى حفظ ﻧظﻢ و جﻠﻮگﻴرى از بﻰ ﻧظﻤﻰ‪ ،‬ضرورت بﻪ اﻣر و ﻧﻬﻰ دارد‪.‬‬ ‫تﻤام کار ﻫاى روزاﻧﺔ ﻣا بر اساس قﻮاعدى استﻮر است کﻪ در جاﻣعﺔ ﻣا وجﻮد دارد‪ .‬اﻳﻦ‬ ‫اواﻣرو ﻧﻮاﻫﻰ و قﻮاعد چﻪ ﻧام دارد؟ و براى حفظ ﻧظﻢ در جاﻣعﺔ ﻣا چـــــــﻪ کﻤک کرده‬ ‫ﻣﻰتﻮاﻧد؟‬ ‫در ﻣکتب شﻤا‪ ،‬افرادى اﻧد کﻪ ﻫر کدام آﻧﻬا وظﻴفﻪ خاصﻰ را اﻧجام ﻣﻰ دﻫد؛ ﻣث ً‬ ‫ﻼ‪ :‬ﻣعﻠﻢ‬ ‫با ﻣقررات خاصﻰ تدرﻳس ﻣﻰ کﻨد‪ ،‬ﻣدﻳر ﻣکتب براساس قاﻧﻮن‪ ،‬وظاﻳفﻰ را اﻧجام ﻣﻰ دﻫد‪.‬‬ ‫اگر از ﻣدﻳر ﻣکتب پرسﻴده شﻮد؛ جﻮاب ﻣﻰ دﻫد کﻪ ﻣا ﻣطابق ﻣقررات‪ ،‬ﻟﻮاﻳح و قﻮاﻧﻴﻦ کﻪ‬ ‫از طرف وزارت ﻣعارف وضع شده است‪ ،‬اﻳﻦ ﻫﻤاﻫﻨگﻰ را بﻪ وجﻮد ﻣﻰ آورﻳﻢ‪.‬‬ ‫* ﻫرگاه ﻟﻮاﻳح و ﻣقررات در ﻳک ﻣکتب عﻤﻠﻰ ﻧشﻮد‪ ،‬چﻪ خﻮاﻫد شد؟ با ﻫﻤکارى‬ ‫ﻫﻤصﻨفان در زﻣﻴﻨﻪ ﻣعﻠﻮﻣات دﻫﻴد‪.‬‬ ‫قانون چیست؟‬ ‫شﻤا در زﻧدهگﻰ روزﻣره با قﻮاعد فراواﻧﻰ ﻣﻮاجﻪ ﻫستﻴد‪ .‬بعضﻰ از قﻮاعد بر اساس‬ ‫دستﻮرات دﻳﻨﻰ است؛ ﻣث ً‬ ‫ﻼ‪ :‬ﻣسﻠﻤاﻧان باﻳد از ظﻠﻢ و تعدى بر برادر ﻣسﻠﻤان خﻮد اجتﻨاب‬ ‫ﻧﻤاﻳﻨد‪ .‬ﻣسﻠﻤاﻧان باﻳد بﻪ بزرگان احترام‪ ،‬و بﻪ خُ ردﻫا شفقت‪ ،‬بﻪ ﻧﻴکﻰ ﻫا اﻣر و از بدى ﻫا‬ ‫ﻧﻬﻰ کﻨﻨد‪.‬‬ ‫بعضﻰ از قﻮاعد‪ ،‬تﻮسط دوﻟت بﻪ وجﻮد ﻣﻰآﻳد‪ .‬بﻨابر اﻳﻦ گفتﻪ ﻣﻰ تﻮاﻧﻴﻢ کﻪ قاﻧﻮن‬ ‫کﻠﻤﺔ است ﻳﻮﻧاﻧﻰ بﻪ ﻣعﻨاى قاعده‪ ،‬کﻪ از ﻳﻮﻧاﻧﻰ بﻪ زبان عربﻰ وارد شده و ﻣعرب گردﻳده‬ ‫و از عربﻰ بﻪ درى آﻣده است و جﻤع آن قﻮاﻧﻴﻦ ﻣﻰ باشد‪.‬‬ ‫قاﻧﻮن عبارت از قﻮاعد دقﻴق‪ ،‬واضح و ﻣعقﻮل است کﻪ از طرف ﻫﻴئت حاکﻤﻪ بﻪ‬ ‫ﻣﻨظﻮر ﻧظﻢ بخشﻴدن و تأﻣﻴﻦ افراد جاﻣعﻪ وضع گردﻳده و تطبﻴق آن تﻮأم با اجبار است‪.‬‬ ‫قاﻧﻮن عبارت از ﻫﻤان قﻮاعد و دستﻮارت کﻠﻰ است کﻪ ﻣصﻮب ﻫر دو ﻣجﻠس‬

‫‪119‬‬

‫شﻮراى ﻣﻠﻰ بﻮده کﻪ بﻪ تﻮشﻴح رئﻴس جﻤﻬﻮر رسﻴده باشد‪ ،‬ﻣگر اﻳﻦ کﻪ در قاﻧﻮن اساسﻰ طﻮرى‬ ‫دﻳگرى تصرﻳح گردد‪.‬‬ ‫هدف قانون چیست؟‬ ‫تأﻣﻴﻦ سعادت حقﻴقﻰ و تضﻤﻴﻦ آساﻳش ﻣردم بﻪ وسﻴﻠﻪ اﻳجاد ﻧظﻢ و آساﻳش و حفظ‬ ‫جاﻣعﻪ از خطر ﻫرج و ﻣرج و حراست حقﻮق افراد و جﻠﻮگﻴرى از ظﻠﻢ و پاسدارى از حدود‬ ‫آزادى ﻫا‪ ،‬جﻠﻮگﻴرى از ﻣداخﻠﺔ خﻮد سراﻧﺔ افراد و طبقات و دوﻟت ﻫا و حفظ ﻧظﻢ اجتﻤاعﻰ‬ ‫است‪ .‬قﻮاﻧﻴﻨﻰ کﻪ در کشﻮر ﻣا ﻧافذ است‪ ،‬برخﻰ از آﻧﻬا عبارتﻨداز‪ :‬قاﻧﻮن اساسﻰ‪ ،‬قاﻧﻮن اجراآت‬ ‫جزاﻳﻰ‪ ،‬قاﻧﻮن ﻣدﻧﻰ‪ ،‬قاﻧﻮن پﻮﻟﻴس‪ ،‬قاﻧﻮن کشف جراﻳﻢ‪ ،‬قاﻧﻮن رسﻴده گﻰ بﻪ تخﻠفات اطفال و‬ ‫غﻴره‪ .‬در کشﻮر ﻣا‪ ،‬خﻮشبختاﻧﻪ قﻮاﻧﻴﻦ در روشﻨاﻳﻰ قرآن کرﻳﻢ و سﻨت پﻴاﻣبر تﻬﻴﻪ و ترتﻴب‬ ‫گردﻳده است‪.‬‬ ‫* اگر در جاﻣعﻪ قاﻧﻮن ﻧباشد‪ ،‬جاﻣعﻪ با کدام ﻣشکﻼت ﻣﻮاجﻪ ﻣﻰگردد؟‬ ‫مرورى بر درس‬

‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫سؤاﻻت‬

‫‪ -1‬قاﻧﻮن را تعرﻳف ﻧﻤاﻳﻴد‪.‬‬ ‫‪ -2‬قاﻧﻮن از کدام کﻠﻤﻪ گرفتﻪ شده و بﻪ ﻣعﻨاى چﻴست؟‬ ‫‪ -3‬بعضﻰ از قﻮاﻧﻴﻦ ﻧافذه کشﻮر را صرف ﻧام بگﻴرﻳد‪.‬‬ ‫کارخانه گﻰ‬

‫در ﻣﻮرد ﻣزاﻳاى قاﻧﻮن چﻨد سطر ﻣعﻠﻮﻣات دﻫﻴد‪.‬‬

‫‪120‬‬

‫درس چﻬﻞ و ﻧﻬﻢ‬

‫با قانون اساسﻰ کشور ما آشنا شوید‬ ‫ﻣادة سﻮم قاﻧﻮن اساسﻰ‪ (:‬در افغانستان هیچ قانون نمﻰ تواند‬ ‫مخالف معتقدات و احکام دین مقدس اسﻼم باشد)‬

‫در درس قبﻠﻰ در بارة قاﻧﻮن آگاﻫﻰ حاصﻞ ﻧﻤﻮدﻳد‪ ،‬در اﻳﻦ درس با قاﻧﻮن اساسﻰ کشﻮر آشﻨا‬ ‫ﻣﻰ شﻮﻳد‪.‬‬

‫مباحثه کنید‬ ‫قاﻧﻮن را کﻰ ﻣﻴسازد؟‬ ‫قاﻧﻮن بﻪ کدام ﻣﻨظﻮر ساختﻪ ﻣﻴشﻮد؟‬ ‫قانون اساسﻰ چیست؟‬

‫قاﻧﻮن اساسﻰ عبارت از ﻣﻨشﻮرى‬ ‫است کﻪ در ﻳک کشﻮر‪ ،‬ﻣاﻫﻴت و ﻧقش قدرت‬ ‫و ﻫﻤچﻨﻴﻦ ﻣجﻤﻮع حقﻮق و وظاﻳف اساسﻰ‬ ‫ﻣردم را ﻣعﻴﻦ ﻣﻰ کﻨد‪ .‬قاﻧﻮن اساسﻰ ﻣتشکﻞ‬ ‫از ﻣجﻤﻮعﺔ قﻮاعد و ﻣقررات کﻠﻰ است کﻪ‬ ‫شکﻞ حکﻮﻣت و سازﻣان عاﻟﻰ قﻮاى سﻪ گاﻧﻪ‬ ‫( اجرائﻴﻪ‪ ،‬ﻣقﻨﻨﻪ و قضائﻴﻪ) کشﻮرو ارتباط آﻧﻬا‬ ‫را با ﻳکدﻳگر و حقﻮق و آزادﻳﻬاى افراد را در ﻣقابﻞ دوﻟت ﻣشخص ﻣﻰ ﻧﻤاﻳد‪ .‬اﻳﻦ کﻪ شکﻞ‬ ‫حکﻮﻣت جﻤﻬﻮرى است ﻳا سﻠطﻨتﻰ‪ ،‬اﻳﻨکﻪ پارﻟﻤان از ﻳک ﻣجﻠس تشکﻴﻞ ﻣﻰ شﻮد ﻳا دو‬ ‫ﻣجﻠس و وضع قاﻧﻮن بﻪ چﻪ ترتﻴب صﻮرت ﻣﻰ گﻴرد‪ ،‬در قاﻧﻮن اساسﻰ ﻣطرح ﻣﻰ گردد‪.‬‬ ‫قاﻧﻮن اساسﻰ ﻣعرف ساختار ﻧظام سﻴاسﻰ و حقﻮقﻰ کشﻮر است‪.‬‬ ‫* ﻣحتﻮﻳات قاﻧﻮن اساسﻰ را کدام ﻣﻮضﻮعات تشکﻴﻞ ﻣﻰ دﻫد؟ در چﻨد سطربﻨگارﻳد‪.‬‬ ‫با قوانین اساسﻰ کشور آشنا شوید‬ ‫اوﻟﻴﻦ قاﻧﻮن اساسﻰ کشﻮر درزﻣان شاه اﻣان اﷲ خان در سال(‪ )1303‬ﻫـ ‪.‬ش‪ .‬بﻪ تصﻮﻳب‬ ‫رسﻴد و افغاﻧستان بﻪ جﻤع کشﻮر ﻫاى داراى قاﻧﻮن اساسﻰ شاﻣﻞ گردﻳد‪ .‬قاﻧﻮن اساسﻰ‬ ‫کﻨﻮﻧﻰ کشﻮر ﻣا تﻮسط ﻟﻮﻳﻪ جرگﻪ تارﻳخﻰ ‪ 22‬قﻮس اﻟﻰ تارﻳخ ‪ 14‬جدى ‪1382‬ﻫـ ‪.‬ش‪ .‬بﻪ‬ ‫اتفاق آراتصﻮﻳب وبعد ازتﻮشﻴح رئﻴس جﻤﻬﻮرﻧافذگردﻳد‪ .‬قاﻧﻮن اساسﻰ کشﻮر ﻣا ﻣشتﻤﻞ‬ ‫برﻳک ﻣقدﻣﻪ‪ ،‬دوازده فصﻞ و ‪ 162‬ﻣاده است‪.‬فصﻞ اول‪ ،‬در ﻣﻮرد دوﻟت‪ ،‬فصﻞ دوم‬ ‫حقﻮق و وجاﻳب اتباع‪ ،‬فصﻞ سﻮم رئﻴس جﻤﻬﻮر‪ ،‬فصﻞ چﻬارم حکﻮﻣت‪ ،‬فصﻞ پﻨجﻢ‬ ‫شﻮراى ﻣﻠﻰ‪ ،‬فصﻞ ششﻢ ﻟﻮﻳﻪ جرگﻪ‪ ،‬فصﻞ ﻫفتﻢ قضا‪ ،‬فصﻞ ﻫشتﻢ اداره‪ ،‬فصﻞ ﻧﻬﻢ حاﻟت‬ ‫اضطرار‪ ،‬فصﻞ دﻫﻢ تعدﻳﻞ‪ ،‬فصﻞ ﻳازدﻫﻢ احکام ﻣتفرقﻪ‪ ،‬فصﻞ دوازدﻫﻢ احکام اﻧتقاﻟﻰ‪.‬‬ ‫‪121‬‬

‫باخصوصیات قانون اساسﻰ کشور ما آشنا شوید‬ ‫‪ -1‬اسﻼمﻰ بودن‪ :‬ﻫﻴچ قاﻧﻮﻧﻰ ﻧﻤﻰتﻮاﻧد ﻣخاﻟف اعتقادات و احکام دﻳﻦ ﻣقدس اسﻼم وضع شﻮد‪.‬‬ ‫‪ -2‬جمهورى و مردمﻰ بودن‪ :‬براساس قاﻧﻮن اساس جﻤﻬﻮرى اسﻼﻣﻰ افغاﻧستان‪ ،‬حاکﻤﻴت‬ ‫ﻣﻠﻰ بﻪ ﻣﻠت افغاﻧستان تعﻠق دارد کﻪ بﻪ طﻮر ﻣستقﻴﻢ ﻳا تﻮسط ﻧﻤاﻳﻨده گان ﻣردم اعﻤال ﻣﻰشﻮد‪.‬‬ ‫‪ -3‬رعایت حقوق بشر‪ :‬در قاﻧﻮن اساسﻰ کشﻮر ﻣا بﻪ حفظ کراﻣت و حقﻮق اﻧساﻧﻰ وتأﻣﻴﻦ‬ ‫آزادى ﻫا و حقﻮق اساسﻰ ﻣردم تﻮجﻪ شده است‪.‬‬ ‫‪ -4‬تحقق عدالت اجتماعﻰ و نفﻰ هرگونه تبعیض‪ :‬در قاﻧﻮن اساسﻰ کشﻮر ﻣا‪ ،‬عداﻟت‬ ‫اجتﻤاعﻰ ﻣﻮرد تأکﻴد قرار گرفتﻪ و تبعﻴض بﻪ ﻫر شکﻠﻰ کﻪ باشد ( قﻮﻣﻰ‪ ،‬زباﻧﻰ‪ ،‬ﻣذﻫبﻰ وجﻨسﻰ)‬ ‫ﻧفﻰ شده است‪.‬‬ ‫مرورى بر درس‬

‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫سؤاﻻت‬

‫‪-1‬قاﻧﻮن اساسﻰ را تعرﻳف ﻧﻤاﻳﻴد‪.‬‬ ‫‪-2‬اوﻟﻴﻦ قاﻧﻮن اساسﻰ کشﻮر در ﻳکﻰ ازسال ﻫاى زﻳر بﻪ تصﻮﻳب رسﻴد‪ .‬جﻮاب درست را با‬ ‫عﻼﻣﻪ (√ ) ﻧشاﻧﻰ کﻨﻴد‪.‬‬ ‫اﻟف‪1303 :‬ﻫـ ‪.‬ش‪.‬‬

‫ج‪1355 :‬ﻫـ ‪.‬ش‪.‬‬

‫ب‪1309 :‬ﻫـ ‪.‬ش‪.‬‬

‫د‪1382 :‬ﻫـ ‪.‬ش‪.‬‬

‫‪-3‬بعضﻰ از قﻮاﻧﻴﻦ ﻧافذه کشﻮر را صرف ﻧام بگﻴرﻳد‪.‬‬ ‫کارخانه گﻰ‬

‫بﻪ ﻧظر شﻤا قاﻧﻮن اساسﻰ کشﻮر چﻪ اﻫﻤﻴت دارد؟‬

‫‪122‬‬

‫درس پﻨجاﻫﻢ‬

‫نظام سیاسﻰ دولت جمهورى اسﻼمﻰ افغانستان‬ ‫در درس قبﻠﻰ در ﻣﻮرد قاﻧﻮن اساسﻰ کشﻮر ﻣعﻠﻮﻣات حاصﻞ ﻧﻤﻮدﻳد‪ .‬در اﻳﻦ درس با ﻧظام‬ ‫سﻴاسﻰ دوﻟت جﻤﻬﻮرى اسﻼﻣﻰ افغاﻧستان آشﻨا ﻣﻰشﻮﻳد‪.‬‬

‫مباحثه کنید‬

‫دوﻟت جﻤﻬﻮرى اسﻼﻣﻰ افغاﻧستان‪ ،‬ﻣستقﻞ‪ ،‬واحد و غﻴر قابﻞ تجزﻳﻪ ﻣﻰ باشدو از‬ ‫ﻧظر حقﻮقﻰ داراى ﻧظام رﻳاستﻰ است و از ﻧظر ساختﻤان ﻣتشکﻞ از قﻮة اجرائﻴﻪ‪،‬‬ ‫ﻣقﻨﻨﻪ و قضائﻴﻪ است‪.‬‬ ‫آیا مﻰ دانید در رأس دولت ما چه کسﻰ قرار دارد؟‬ ‫در رأس دوﻟت جﻤﻬﻮرى اسﻼﻣﻰ افغاﻧستان‪ ،‬رئﻴس جﻤﻬﻮر قرار داشتﻪ صﻼحﻴت‬ ‫ﻫاى خﻮد را در عرصﻪ ﻫاى اجرائﻴﻪ‪ ،‬ﻣقﻨﻨﻪ و قضائﻴﻪ‪ ،‬ﻣطابق بﻪ احکام قاﻧﻮن اساسﻰ‬ ‫اعﻤال ﻣﻰکﻨد‪.‬‬ ‫قوۀ اجرائیه‬ ‫حکﻮﻣت ﻣتشکﻞ است از ﻫﻴئت وزرا کﻪ تحت رﻳاست رئﻴس جﻤﻬﻮر اجراى وظﻴفﻪ‬ ‫ﻣﻰ ﻧﻤاﻳد‪ .‬تﻤام وزرا و رﻳاست ﻫا در ﻫﻤﻪ ﻧقاط کشﻮر جزﻳﻰ از قﻮة اجرائﻴﻪ اﻧد‪ .‬در رأس‬ ‫ﻫر وزرات خاﻧﻪ ﻳک وزﻳر قرار دارد‪ .‬وزرا براى اجراى وظاﻳف خﻮد ﻧزد رئﻴس جﻤﻬﻮر‬ ‫و وﻟسﻰ جرگﻪ ﻣسؤول ﻣﻰ باشﻨد‪.‬‬ ‫* با ﻫﻤکارى ﻫﻤصﻨفان خﻮد اسﻢ ده‬ ‫وزارتخاﻧﻪ را تحرﻳر و بﻪ ﻫﻤصﻨفان‬ ‫بﻴان دارﻳد‪.‬‬ ‫با برخﻰ وظایف قوۀ اجرائیه‬ ‫آشنا شوید‪.‬‬ ‫تعﻤﻴﻞ احکام قاﻧﻮن اساسﻰ‬ ‫وساﻳر قﻮاﻧﻴﻦ و فﻴصﻠﻪ ﻫاى‬ ‫قطعﻰ ﻣحاکﻢ؛‬

‫‪123‬‬

‫حفظ استقﻼل‪ ،‬دفاع از تﻤاﻣﻴت ارضﻰ و صﻴاﻧت ﻣﻨافع و حﻴثﻴت افغاﻧستان در جاﻣعﺔ بﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻰ؛‬ ‫تأﻣﻴﻦ ﻧظﻢ و اﻣﻦ عاﻣﻪ و از بﻴﻦ بردن ﻫر ﻧﻮع فساد‪.‬‬ ‫ترتﻴب بﻮدجﻪ‪ ،‬تﻨظﻴﻢ وضع ﻣاﻟﻰ دوﻟت و حفاظت داراﻳﻰ عاﻣﻪ‪.‬‬ ‫رئﻴس دوﻟت کﻪ در رأس قﻮة اجرائﻴﻪ قرار دارد‪ ،‬ﻫر پﻨج سال ﻳک بار ازطرﻳق اﻧتخابات آزاد‪،‬‬ ‫عﻤﻮﻣﻰ‪ ،‬سرى و ﻣستقﻴﻢ‪ ،‬تﻮسط ﻣردم اﻧتخاب ﻣﻰ شﻮد‪ .‬رئﻴس جﻤﻬﻮر داراى دو ﻣعاون‪ ،‬اول‬ ‫و دوم ﻣﻰ باشد‪.‬‬ ‫برخﻰ از وظاﻳف و صﻼحﻴت ﻫاى رئﻴس جﻤﻬﻮر عبارت اﻧد از‪:‬‬ ‫تعﻴﻴﻦ خطﻮط اساسﻰ سﻴاست داخﻠﻰ و خارجﻰ کشﻮر بﻪ تصﻮﻳب شﻮراى ﻣﻠﻰ؛‬ ‫قﻴادت اعﻼى قﻮاى ﻣسﻠح افغاﻧستان؛‬ ‫اعﻼن حرب و ﻣتارکﻪ باتأﻳﻴد شﻮراى ﻣﻠﻰ؛‬ ‫اتخاذتصﻤﻴﻢ ﻻزم در حاﻟت دفاع ازتﻤاﻣﻴت ارضﻰ و حفظ استقﻼل ؛‬ ‫* با ﻫﻤکارى ﻫﻤصﻨفان خﻮد برعﻼوه ﻣﻮضﻮعات فﻮق چﻬار وظﻴفﻪ از وظاﻳف رئﻴس جﻤﻬﻮر‬ ‫را تحرﻳر و بﻪ دﻳگران بﻴان دارﻳد‪.‬‬

‫مرورى بر درس‬

‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫سؤاﻻت‬

‫‪ -1‬از ﻧظر حقﻮقﻰ دوﻟت افغاﻧستان داراى کدام ﻧظام است؟‬ ‫‪ -2‬برخﻰ از وظاﻳف قﻮة اجرائﻴﻪ را فﻬرست ﻧﻤاﻳﻨد‪.‬‬ ‫‪ -3‬خصﻮصﻴات قاﻧﻮن اساسﻰ را صرف ﻧام بگﻴرﻳد‪.‬‬ ‫کارخانه گﻰ‬

‫در ﻣﻮرد تعﻴﻴﻦ رئﻴس جﻤﻬﻮر ﻳک ﻣقاﻟﺔ پﻨج سطرى بﻨﻮﻳسﻴد و فردا در صﻨف قرائت ﻧﻤاﻳﻴد‪.‬‬

‫‪124‬‬

‫درس پﻨجاه و ﻳکﻢ‬

‫قوۀ مقننه یا شوراى ملﻰ چیست؟‬ ‫در درس گذشتﻪ در ﻣﻮرد قﻮة اجرائﻴﻪ کﻪ از جﻤﻠﻪ ارکان ﻣﻬﻢ سﻪ گاﻧﺔ دوﻟت ﻣﻴباشد‪ ،‬ﻣعﻠﻮﻣات‬ ‫حاصﻞ ﻧﻤﻮدﻳد‪ .‬در اﻳﻦ درس در بارة قﻮة ﻣقﻨﻨﻪ کﻪ از جﻤﻠﺔ ارکان سﻪ گاﻧﻪ دوﻟت ﻣﻴباشد‪ ،‬ﻣعﻠﻮﻣات‬ ‫حاصﻞ ﻣﻰ ﻧﻤاﻳﻴد‪.‬‬ ‫مباحثه کنید‬

‫دوﻟت ﻣا ازترکﻴب سﻪ قﻮه کﻪ عبارت است از قﻮة اجرائﻴﻪ‪ ،‬قﻮة ﻣقﻨﻨﻪ و قﻮة قضائﻴﻪ‪،‬‬ ‫تشکﻴﻞ گردﻳده است‪ ،‬بﻪ ﻧظر شﻤا‪:‬‬ ‫شﻮراى ﻣﻠﻰ ﻣسؤوﻟﻴت کدام بخش اﻣﻮر دوﻟت را بﻪ عﻬده دارد؟‬ ‫شﻮراى ﻣﻠﻰ از کﻰ ﻧﻤاﻳﻨده گﻰ ﻣﻰ کﻨد؟‬ ‫شﻮراى ﻣﻠﻰ داراى چﻨد ﻣجﻠس ﻣﻴباشد؟‬ ‫شﻮراى ﻣﻠﻰ جﻤﻬﻮرى اسﻼﻣﻰ افغاﻧستان بﻪ حﻴث عاﻟﻰ ترﻳﻦ ارگان تقﻨﻴﻨﻰ ﻣظﻬر‬ ‫ارادة ﻣردم است و از قاطبﺔ ﻣﻠت ﻧﻤاﻳﻨده گﻰ ﻣﻰ کﻨد کﻪ ﻣرکب از دو ﻣجﻠس ﻣﻰ باشد‪:‬‬ ‫ولسﻰ جرگه و مشرانو جرگه‪ :‬اعضاى وﻟسﻰ جرگﻪ بﻪ تﻨاسب ﻧفﻮس ﻫر حﻮزة اﻧتخاباتﻰ‬ ‫تعﻴﻴﻦ گردﻳده وتعداد آﻧﻬا ‪ 249‬وحد اکثر ‪ 250‬عضﻮ ﻣﻴباشد‪ .‬اعضاى وﻟسﻰ جرگﻪ تﻮسط‬ ‫آراى سرى و ﻣستقﻴﻢ ﻣردم اﻧتخاب ﻣﻴشﻮﻧد‪ .‬بﻪ طﻮراوسط دو عضﻮ زن از ﻫر حﻮزة اﻧتخاباتﻰ‬ ‫در وﻟسﻰ جرگﻪ اﻧتخاب ﻣﻰ گردد‪ .‬اعضاى وﻟسﻰ جرگﻪ باﻳد سﻦ بﻴست وپﻨج ساﻟﻪگﻰ را در‬ ‫روزکاﻧدﻳدا شدن تکﻤﻴﻞ کرده باشﻨد‪.‬‬ ‫اﻧتخاب اعضاى ﻣشراﻧﻮ جرگﻪ قرار ذﻳﻞ صﻮرت ﻣﻰگﻴرد‪:‬‬ ‫‪ -1‬از جﻤﻠﻪ اعضاى ﻫر شﻮراى وﻻﻳتﻰ ﻳک تﻦ‪ ،‬بﻪ اﻧتخاب اعضاى شﻮراى ﻣذکﻮر براى‬ ‫ﻣدت ‪ 4‬سال‪.‬‬ ‫‪ -2‬از جﻤﻠﺔ اعضاى شﻮراى وﻟسﻮاﻟﻰ ﻫاى ﻫر وﻻﻳت ﻳک تﻦ بﻪ اﻧتخاب اعضاى شﻮراى‬ ‫وﻟسﻮاﻟﻰ ﻣذکﻮر براى ﻣدت ‪ 3‬سال‪.‬‬ ‫‪ -3‬ثﻠث سﻮم اعضاى با قﻴﻤاﻧده بﻪ شﻤﻮل دو تﻦ ﻧﻤاﻳﻨدة ﻣعﻠﻮﻟﻴﻦ و ﻣعﻴﻮبﻴﻦ و دو تﻦ از ﻧﻤاﻳﻨدهگان‬ ‫کﻮچﻰ ﻫا از بﻴﻦ شخصﻴت ﻫاى خبره و با تجربﻪ براى ‪ 5‬سال از جاﻧب رئﻴس جﻤﻬﻮر تعﻴﻴﻦ ﻣﻴگردد‪.‬‬ ‫در ﻣشراﻧﻮ جرگﻪ‪ ،‬ﻧصف اعضاى اﻧتصابﻰ رئﻴس جﻤﻬﻮر (‪ 17‬عضﻮ) را زﻧان تشکﻴﻞ ﻣﻴدﻫﻨد‪ .‬کﻪ‬ ‫بﻪ صﻮرت ﻣجﻤﻮعﻰ ‪ 26‬فﻴصد کرسﻰ ﻫا در شﻮراى ﻣﻠﻰ براى زﻧان اختصاص ﻳافتﻪ است‪.‬ﻻزم است‬ ‫کﻪ اعضاى ﻣشراﻧﻮ جرگﻪ سﻦ سﻰ وپﻨج ساﻟﻪ گﻰ را در وقت کاﻧدﻳدا شدن تکﻤﻴﻞ کرده باشﻨد‪.‬‬ ‫شوراى ملﻰ داراى کدام صﻼحیت ها میباشد؟‬ ‫تصﻮﻳب‪ ،‬تعدﻳﻞ ﻳا ﻟغﻮ قﻮاﻧﻴﻦ و ﻳا فراﻣﻴﻦ‪.‬‬ ‫تصﻮﻳب برﻧاﻣﻪ ﻫاى اﻧکشافﻰ‪ ،‬اجتﻤاعﻰ‪ ،‬فرﻫﻨگﻰ‪ ،‬اقتصادى و تکﻨاﻟﻮژﻳکﻰ‪.‬‬ ‫تصﻮﻳب بﻮدجﺔ دوﻟتﻰ و اجازة اخذ و ﻳا اعطاى قرضﻪ‪.‬‬ ‫تصدﻳق ﻣعاﻫدات و ﻣﻴثاق ﻫاى بﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻰ ﻳا فسخ اﻟحاق افغاﻧستان بﻪ آن؛ ﻫر ﻳک از دو‬ ‫ﻣجﻠس شﻮراى ﻣﻠﻰ‪ ،‬در آغاز دورة کار‪ ،‬ﻳک ﻧفر از اعضاى خﻮد را بﻪ حﻴث رئﻴس براى‬ ‫ﻳک دوره تقﻨﻴﻨﻰ و دو ﻧفر را بﻪ حﻴث ﻧاﻳب اول و ﻧاﻳب دوم و دو ﻧفر را بحﻴث ﻣﻨشﻰ و‬ ‫ﻧاﻳب ﻣﻨشﻰ براى ﻣدت ﻳک سال اﻧتخاب ﻣﻰکﻨد‬ ‫‪125‬‬

‫* باگروه خﻮد بحث ﻧﻤﻮده‪ ،‬بر عﻼوه از ﻣطاﻟب فﻮق دﻳگر کدام ﻣساﻳﻞ شاﻣﻞ صﻼحﻴت ﻫاى‬ ‫قﻮة ﻣقﻨﻨﻪ ﻣﻰ گردد‪.‬؟‬ ‫آیا میدانید ولسﻰ جرگه داراى کدام صﻼحیت ها میباشد؟‬ ‫وﻟسﻰ جرگﻪ داراى صﻼحﻴت ﻫاى اختصاصﻰ ذﻳﻞ ﻣﻴباشد‪:‬‬ ‫‪ -1‬اتخاذ تصﻤﻴﻢ در ﻣﻮرد استﻴضاح از ﻫر ﻳک از وزرا؛‬ ‫‪ -2‬اتخاذ تصﻤﻴﻢ راجع بﻪ پروگراﻣﻬاى اﻧکشافﻰ و بﻮدجﺔ دوﻟتﻰ؛‬ ‫‪ -3‬تاﻳﻴد و ﻳا رد ﻣقررى ﻫا ﻣطابق بﻪ احکام قاﻧﻮن اساسﻰ؛‬ ‫طﻮرﻳکﻪ گفتﻪ شد‪ ،‬شﻮراى ﻣﻠﻰ از ﻣجﻤﻮع ﻧﻤاﻳﻨده گان ﻣﻨتخب ﻣردم تشکﻴﻞ ﻣﻴگردد و از آﻧﻬا‬ ‫ﻧﻤاﻳﻨده گﻰ ﻣﻰ ﻧﻤاﻳد‪ .‬براى اﻳﻨکﻪ ﻳک پارﻟﻤان خﻮب وخدﻣت گزار داشتﻪ باشﻴﻢ‪ ،‬بﻪ ﻫﻤﺔ ﻣا‬ ‫ﻻزم است کﻪ در زﻣان اﻧتخابات‪ ،‬اشخاصﻰ را اﻧتخاب ﻧﻤاﻳﻴﻢ کﻪ‪:‬‬ ‫‪ -1‬ﻣسﻠﻤان خﻮب و افغان خﻮب باشﻨد‪.‬‬ ‫‪ -2‬خدﻣتگزار ﻣردم و وطﻦ بﻮده و از خﻮد خﻮاﻫﻰ ﻣﻨزه باشﻨد‪.‬‬ ‫‪ -3‬از ﻫر ﻧﻮع تبعﻴض و خﻮد خﻮاﻫﻰ پاک باشﻨد‪.‬‬ ‫‪ -4‬در استحکام روابط بﻴﻦ دوﻟت و ﻣﻠت ﻣطابق بﻪ قاﻧﻮن سعﻰ ﻧﻤاﻳﻨد‪.‬‬ ‫‪ -5‬ﻣﻨافع ﻣﻠﻰ را از ﻣﻨافع شخصﻰ برتر بداﻧﻨد‪.‬‬ ‫‪ -6‬در برابر ﻫر ﻧﻮع ظﻠﻢ‪ ،‬تجاوز‪ ،‬فشار و اﻧﻮاع کار ﻫاى غﻴر قاﻧﻮﻧﻰ اﻳستادهگﻰ داشتﻪ باشﻨد‪.‬‬ ‫* بر عﻼوه صﻼحﻴت ﻫاى فﻮق‪ ،‬وﻟسﻰ جرگﻪ دﻳگر داراى کدام صﻼحﻴت ﻫا است؟ بﻴان دارﻳد‪.‬‬ ‫مرورى بر درس‬

‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫سؤاﻻت‬

‫‪-1‬شﻮاى ﻣﻠﻰ از چﻨد ﻣجﻠس ترکﻴب گردﻳده است؟‬ ‫‪ -2‬در ﻣشراﻧﻮجرگﻪ چﻨد فﻴصد کرسﻰ بﻪ زﻧان اختصاص داده شده است؟‬ ‫‪ - 3‬در وقت اﻧتخابات ﻣسؤوﻟﻴت ﻫﻤﺔ ﻣا چﻴست؟‬ ‫کارخانه گﻰ‬

‫در اﻧتخاب وکﻼى خﻮب کدام ﻣﻮارد باﻳد درﻧظرگرفتﻪ شﻮد؟ دراﻳﻦ باره ﻧظر خﻮد را بﻨﻮﻳسﻴدو‬ ‫فردا آﻧرا در برابر ﻫﻢ صﻨفﻰ ﻫاى خﻮد بخﻮاﻧﻴد‪.‬‬

‫‪126‬‬

‫درس پﻨجاه و دوم‬

‫قوۀ قضائیه‬

‫در درس گذشتﻪ در بارة قﻮة ﻣقﻨﻨﻪ آگاﻫﻰ حاصﻞ ﻧﻤﻮدﻳد‪ .‬در درس کﻨﻮﻧﻰ بﻪ قﻮة قضائﻴﻪ آشﻨا‬ ‫ﻣﻰ شﻮﻳد‪.‬‬ ‫مباحثه کنید‬

‫اگر حقﻮق اتباع کشﻮر‬ ‫ﻣﻮرد تعدى و تجاوز قرار گﻴرد‪،‬‬ ‫اعادة اﻳﻦ حقﻮق از طرﻳق کدام‬ ‫ارگان صﻮرت ﻣﻰ گﻴرد؟‬ ‫ﻫرگاه حقﻮق اتباع کشﻮر‬ ‫ﻣﻮرد تعدى و تجاوز قرار گﻴرد‪،‬‬ ‫اعادة اﻳﻦ حقﻮق از طرﻳق قاﻧﻮن‬ ‫و بﻪ وسﻴﻠﻪ قﻮة قضائﻴﻪ صﻮرت‬ ‫ﻣﻰ گﻴرد‪ .‬قﻮة قضائﻴﻪ در سﻴستﻢ‬ ‫سﻴاسﻰ دوﻟت اسﻼﻣﻰ داراى‬ ‫صﻼحﻴت بﻮده و از استقﻼل کاﻣﻞ برخﻮردار است‪ .‬جز شرﻳعت و قاﻧﻮن اﻟﻬﻰ ﻫﻴچ قدرتﻰ‬ ‫دﻳگر ﻣا فﻮق آن ﻧﻴست‪ .‬تﻤام اتباع جاﻣعﺔ اسﻼﻣﻰ در پﻴشگاه قضا ﻣسؤول و پاسخگﻮ‬ ‫ﻫستﻨد‪ .‬ﻫﻴچ کس در ﻫر ﻣقاﻣﻰ کﻪ باشد‪ ،‬در پﻴشگاه قضا (ﻧسبت بﻪ آﻧچﻪ اﻧجام ﻣﻰ دﻫد)‬ ‫ﻫﻴچ گﻮﻧﻪ ﻣصﻮﻧﻴتﻰ ﻧدارد؛ حتﻰ رئﻴس دوﻟت‪.‬‬ ‫قﻮة قضائﻴﻪ رکﻦ ﻣستقﻞ دوﻟت جﻤﻬﻮرى اسﻼﻣﻰ افغاﻧستان ﻣﻰ باشد کﻪ ﻣرکب‬ ‫از ‪ 9‬عضﻮ است کﻪ از طرف رئﻴس جﻤﻬﻮر بﻪ تاﻳﻴد وﻟسﻰ جرگﻪ تعﻴﻴﻦ ﻣﻰ گردد‪ .‬سﻪ‬ ‫عضﻮ براى ﻣدت چﻬار سال‪ ،‬سﻪ عضﻮ دﻳگر براى ﻣدت ﻫفت سال و سﻪ عضﻮ دﻳگر براى‬ ‫ﻣدت ده سال ﻣﻰ باشد‪ .‬تعﻴﻴﻦ اعضا براى بار دوم جﻮاز ﻧدارد‪ .‬رئﻴس جﻤﻬﻮر ﻳکﻰ از اعضا‬ ‫را بﻪ حﻴث رئﻴس ستره ﻣحکﻤﻪ تعﻴﻴﻦ ﻣﻰ کﻨد‪.‬‬ ‫آیا مﻰ دانید تحت کدام شرایط‪ ،‬قضات مﻰ توانند عضو ستره محکمه گردند؟‬ ‫اعضاى ستره ﻣحکﻤﻪ واجد شراﻳط ذﻳﻞ ﻣﻰ باشﻨد‪:‬‬ ‫سﻦ رئﻴس و اعضا در حﻴﻦ تعﻴﻴﻦ از چﻬﻞ سال کﻤتر ﻧباشد؛‬ ‫تبعﺔ افغاﻧستان باشد؛‬

‫‪127‬‬

‫درعﻠﻮم حقﻮقﻰ و ﻳا فقﻬﻰ‪ ،‬تحصﻴﻼت عاﻟﻰ و در ﻧظام قضاﻳﻰ افغاﻧستان تخصص و تجربﺔ‬ ‫کافﻰ داشتﻪ باشد؛‬ ‫داراى حسﻦ سﻴرت و شﻬرت ﻧﻴک باشد؛‬ ‫* با ﻫﻤکارى ﻫﻤصﻨفان خﻮد عﻼوه بر ﻣﻮضﻮعات فﻮق‪ ،‬دو ﻣﻮرد از شراﻳط عضﻮﻳت بﻪ ستره‬ ‫ﻣحکﻤﻪ را تحرﻳر و بﻪ دﻳگران بﻴان دارﻳد‪.‬‬ ‫با برخﻰ از صﻼحیتهاى قوۀ قضائیه آشنا شوید‬

‫صﻼحﻴت قﻮة قضائﻴﻪ شاﻣﻞ رسﻴده گﻰ بﻪ تﻤام دعاوى است کﻪ از طرف اشخاص‬ ‫حقﻴقﻰ ﻳا حکﻤﻰ بﻪ شﻤﻮل دوﻟت‪ ،‬بﻪ حﻴث ﻣدعﻰ ﻳا ﻣدعﻰ عﻠﻴﻪ در پﻴشگاه ﻣحکﻤﻪ ﻣطابق بﻪ‬ ‫احکام قاﻧﻮن اقاﻣﻪ شﻮد‪.‬‬ ‫ﻣعاﻫدات بﻴﻦ اﻟدول و ﻣﻴثاق ﻫاى بﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻰ ﻳا قاﻧﻮن اساسﻰ و تفسﻴر آﻧﻬا بر اساس تقاضاى‬ ‫حکﻮﻣت و ﻳا ﻣحاکﻢ ﻣطابق بﻪ احکام قاﻧﻮن از صﻼحﻴت ﻫاى ستره ﻣحکﻤﻪ ﻣﻰ باشد‪.‬‬ ‫* با ﻫﻤکارى ﻫﻤصﻨفان خﻮد بر عﻼوه ﻣﻮضﻮعات فﻮق دو ﻣﻮرد از صﻼحﻴت ﻫاى ستره‬ ‫ﻣحکﻤﻪ را بﻨگارﻳد‪.‬‬ ‫مرورى بر درس‬

‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫سؤاﻻت‬

‫‪-1‬قﻮة قضائﻴﻪ ﻣتشکﻞ ازچﻨد عضﻮ ﻣﻰ باشد؟‬ ‫‪ -2‬عضﻮ ستره ﻣحکﻤﻪ واجد کدام شراﻳط باشد؟‬ ‫‪-3‬سﻪ صﻼحﻴت قﻮة قضائﻴﻪ را بﻨگارﻳد‪.‬‬ ‫کارخانه گﻰ‬

‫ﻧظر تان را در سﻪ سطر در ﻣﻮرد قﻮة قضائﻴﻪ بﻨگارﻳد‪.‬‬

‫‪128‬‬

‫درس پﻨجاه و سﻮم‬

‫لویه جرگه‬ ‫در درس گذشتﻪ راجع بﻪ قﻮة قضائﻴﻪ ﻣعﻠﻮﻣات حاصﻞ ﻧﻤﻮدﻳد‪ .‬در اﻳﻦ درس با ﻟﻮﻳﻪ جرگﻪ آشﻨاﻳﻰ‬ ‫حاصﻞ ﻣﻰ ﻧﻤاﻳد‪.‬‬

‫مباحثه کنید‬

‫افغاﻧﻬا ﻫر زﻣاﻧﻴکﻪ ضرورت ﻣصﻠحت ﻣجﻤﻮعﻰ را بﻪ ﻣﻨظﻮر حﻞ قضاﻳاى ﻣحﻠﻰ و ﻣﻠﻰ احساس‬ ‫کردﻧد‪ ،‬بﻪ جرگﻪ ﻫا و ﻟﻮﻳﻪ جرگﻪ ﻫا ﻣراجعﻪ ﻧﻤﻮده‬ ‫و راه حﻞ را براى ﻣشکﻼت ﻣﻮجﻮد در جاﻣعﻪ پﻴدا‬ ‫ﻧﻤﻮده اﻧد‪ .‬اﻳﻦ جرگﻪ ﻫا دو ﻧﻮع بﻮدﻧد‪.‬جرگﻪ ﻫا و‬ ‫ﻟﻮﻳﻪ جرگﻪ ﻫا‪،‬‬ ‫بﻪ ﻧظر شﻤا‪:‬‬ ‫‪ -1‬جرگﻪ ﻫا بﻪ خاطر چﻪ داﻳر ﻣﻰ گردﻧد؟‬ ‫‪ -2‬آﻳا ﻟﻮﻳﻪ جرگﻪ با جرگﻪ ﻣحﻠﻰ ﻳکسان است؟‬ ‫جرگه چیست؟‬ ‫جرگﻪ اجتﻤاعﻰ است از ﻣردم کﻪ ﻧﻤاﻳﻨده‬ ‫ﻫاى شان درآن با حقﻮق ﻣساوى باﻫﻢ ﻧشستﻪ و‬ ‫روى ﻣساﻳﻠﻰ تصﻤﻴﻢ ﻣﻰ گﻴرﻧد کﻪ جﻬت غﻮر و‬ ‫بررسﻰ بﻪ آن راجع شده باشد و ﻫر آﻧچﻪ را فﻴصﻠﻪ ﻧﻤﻮد‪ ،‬طرفﻴﻦ دعﻮى ﻣجبﻮر بﻪ رعاﻳت آن ﻣﻰگردد‪.‬‬ ‫در کشﻮر ﻣا ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫاى بارزى از جرگﻪ ﻫا را ﻣﻰ تﻮان ﻳافت؛ ﻣاﻧﻨد‪ :‬جرگﻪ ﻫا بﻪ ﻧام سبﻬا‪Sabha‬‬ ‫و سﻤﻴتﻰ‪ Samithe‬در عصر آرﻳاﻳﻰ ﻫا و ﻫﻤچﻨان جرگﻪ ﻫاى کﻮکران‪ ،‬ﻣاﻧچﻪ‪ ،‬جرگﻪ ﻣزار‬ ‫شﻴر سرخ قﻨدﻫار‪ ،‬ﻟﻮﻳﻪ جرگﺔ اﻣان اﷲ خان‪ ،‬ﻟﻮﻳﻪ جرگﺔ ﻧادر خان‪ ،‬ﻟﻮﻳﻪ جرگﺔ سال ‪1320‬ﻫـ ‪.‬ش‪.‬‬ ‫ﻣحﻤدظاﻫر خان و غﻴره‪.‬‬

‫زﻣاﻧﻰ کﻪ در جاﻣعﺔ ﻣابﻴﻦ اقﻮام و قباﻳﻞ ﻣختﻠف کشﻮر وحدت سﻴاسﻰ استحکام ﻳافت‪ ،‬بﻪ خاطر‬ ‫ﻣصﻠحت ﻫاى بزرگ ﻣﻠﻰ عﻮض جرگﻪ ﻫاى ﻣحﻠﻰ‪ ،‬عﻨعﻨﻪ ﻟﻮﻳﻪ جرگﻪ ﻧﻴز رواج ﻳافت‪.‬‬ ‫* با ﻫﻤصﻨفان خﻮد بحث ﻧﻤﻮده‪ ،‬اسﻢ چﻬار ﻟﻮﻳﻪ جرگﻪ را فﻬرست ﻧﻤﻮده و ﻳکﻰ از شاگردان بﻪ‬ ‫دﻳگران بﻴان دارد‪.‬‬ ‫لویه جرگه چیست؟‬ ‫ﻟﻮﻳﻪ جرگﻪ از دو کﻠﻤﻪ ﻟﻮﻳﻪ بﻪ ﻣعﻨاى بزرگ و جرگﻪ بﻪ ﻣعﻨاى اجتﻤاع‪ ،‬دستﻪ‪ ،‬گروه و‬ ‫ﻣجﻠس آﻣده است‪ ،‬کﻪ بﻪ ﻣعﻨاى شﻮراى بزرگ است‪ ،‬کﻪ جﻬت حﻞ و فصﻞ ﻣشکﻼت پﻴش آﻣده‬ ‫در اجتﻤاع تشکﻴﻞ ﻣﻰ گردد‪ .‬ﻳا اﻳﻨکﻪ ﻟﻮﻳﻪ جرگﻪ ﻣجﻠسﻰ است کﻪ در افغاﻧستان تشکﻴﻞ گردﻳده و‬ ‫عاﻟﻰ ترﻳﻦ ﻣظﻬر اراده ﻣردم افغاﻧستان ﻣﻰ باشد‪ .‬ﻟﻮﻳﻪ جرگﻪ ﻣتشکﻞ است از‪:‬‬ ‫‪ -1‬اعضاى شﻮراى ﻣﻠﻰ‬ ‫‪ -2‬رؤساى شﻮرا ﻫاى وﻻﻳات و وﻟسﻮاﻟﻴﻬا؛‬ ‫وزرا‪ ،‬رئﻴس و اعضاى ستره ﻣحکﻤﻪ و ﻟﻮى ＇ارنوال ﻣﻰ تﻮاﻧﻨد در جﻠسات ﻟﻮﻳﻪ جرگﻪ بدون حق‬ ‫راى اشتراک ورزﻧد‪.‬‬ ‫‪129‬‬

‫آیا مﻰ دانید لویه جرگه در کدام حاﻻت دایر مﻰ گردد؟‬ ‫ﻟﻮﻳﻪ جرگﻪ در حاﻻت زﻳر داﻳر ﻣﻰگردد‪.‬‬ ‫‪ -1‬اتخاذ تصﻤﻴﻢ درﻣﻮرد ﻣساﻳﻞ ﻣربﻮط بﻪ استقﻼل‪ ،‬حاکﻤﻴت ﻣﻠﻰ‪ ،‬تﻤاﻣﻴت ارضﻰ و ﻣصاﻟح‬ ‫عﻠﻴاى کشﻮر؛‬ ‫‪ -2‬تعدﻳﻞ احکام اﻳﻦ قاﻧﻮن اساسﻰ؛‬ ‫‪ -3‬ﻣحاکﻤﻪ رئﻴس جﻤﻬﻮر ﻣطابق بﻪ حکﻢ ﻣﻨدرج ﻣادة ‪ 69‬اﻳﻦ قاﻧﻮن اساسﻰ‪.‬‬ ‫مرورى بر درس‬

‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫سؤاﻻت‬

‫‪ -1‬ﻟﻮﻳﻪ جرگﻪ از چﻨد کﻠﻤﻪ گرفتﻪ شده است؟ بﻴان دارﻳد‪.‬‬ ‫‪ -2‬ﻟﻮﻳﻪ جرگﻪ ﻣتشکﻞ از اعضاى کدام ارگان ﻫا است؟‬ ‫‪ -3‬در کدام حاﻻت ﻟﻮﻳﻪ جرگﻪ داﻳر ﻣﻰگردد؟ سﻪ ﻣﻮارد آن را ذکر کﻨﻴد‪.‬‬ ‫کارخانه گﻰ‬

‫در ﻣﻮرد سابقﻪ تارﻳخﻰ جرگﻪ ﻫا چﻨد سطر ﻣعﻠﻮﻣات دﻫﻴد‪.‬‬ ‫خﻼصۀ فصل دوم‬ ‫ضرورت به دولت یک نیاز اساسﻰ است و در طول تاریخ هیچ اجتماعﻰ مشاهده نشده‬ ‫که بدون حکومت بتواند به حیات خود ادامه دهد؛‬ ‫دولتها یا به صورت انتخابﻰ اند و یا به صورت استبدادى؛‬ ‫قانون موجب ایجاد نظم‪ ،‬هماهنگﻰ و امنیت درجامعه مﻰ گردد؛‬ ‫دولت ما جمهورى اسﻼمﻰ افغانستان است که از سه قوۀ اجرائیه‪ ،‬مقننه (پارلمان) و قوۀ‬ ‫قضائیه تشکیل شده است‬ ‫لویه جرگه عالﻰ ترین مظهر ارادۀ مردم میباشد‪.‬‬

‫‪130‬‬