Profession 09 [9]

Citation preview

‫د پﻮﻫن‪ ３‬وزارت‬

‫حرفه‬ ‫نهم ټولگ‬

‫د ﭼﺎپ ﮐﺎل‪ ١٣٩٨ :‬ﻫ ‪.‬ش‬

‫ﻣﻠﻲ ﺳرود‬ ‫دا وﻃﻦ افﻐﺎﻧﺴـــﺘـــﺎن دى‬

‫دا ﻋــــﺰت د ﻫـــر افـﻐـﺎن دى‬

‫ﮐﻮر د ﺳﻮﻟ‪ ３‬ﮐﻮر د ﺗﻮرې‬

‫ﻫر ﺑﭽﯽ ﻳ‪ ３‬ﻗﻬرﻣـــــﺎن دى‬

‫دا وﻃﻦ د ！ﻮﻟـــﻮ ﮐـﻮر دى‬

‫د ﺑـــــﻠـﻮ＇ـــــــﻮ د ازﺑـﮑــــــــﻮ‬

‫د ﭘ‪＋‬ـــﺘــﻮن او ﻫـــــﺰاره وو‬

‫د ﺗـــرﮐـﻤﻨـــــــﻮ د ﺗـــﺎﺟـﮑــــــﻮ‬

‫ورﺳـــره ﻋرب‪ ،‬ﮔﻮﺟــر دي‬

‫ﭘــﺎﻣﻴــرﻳـــﺎن‪ ،‬ﻧـﻮرﺳـــﺘﺎﻧﻴــــﺎن‬

‫ﺑراﻫﻮي دي‪ ،‬ﻗﺰﻟﺒﺎش دي‬

‫ﻫـــﻢ اﻳﻤـــﺎق‪ ،‬ﻫﻢ ﭘﺸـه ‪４‬ﺎن‬

‫دا ﻫﻴــــــﻮاد ﺑه ﺗﻞ ‪＄‬ﻠﻴ‪８‬ي‬

‫ﻟـﮑـه ﻟـﻤــر ﭘـر ﺷـــﻨـه آﺳـــﻤـﺎن‬

‫ﭘه ﺳـــﻴﻨــه ﮐ‪ ３‬د آﺳـــﻴـــﺎ ﺑه‬

‫ﻟـﮑــــه زړه وي ﺟـــﺎوﻳــــــﺪان‬

‫ﻧﻮم د حﻖ ﻣـــﻮ دى رﻫﺒـــر‬

‫واﻳـــﻮ اﷲ اﮐﺒر واﻳﻮ اﷲ اﮐﺒر‬

‫د پﻮﻫن‪ ３‬وزارت‬

‫حرفﻪ‬ ‫نﻬم ！ﻮلگی‬

‫د چاپ کال‪ ١٣٩٨ :‬ﻫـ ‪ .‬ش‪.‬‬ ‫أالف‬

‫د تاب ان ت او‬

‫‪----------------------------------------------------‬‬‫مضمون حرفه‬

‫مؤلف ن د تعل مي نصاب د حر‬

‫د پار نت د در‬

‫تابونو مؤلف‬

‫ا يټ وون ي د پ تو ب د اډيټ د پار نت غړي‬ ‫نهم‬

‫ټول‬

‫به پ تو‬

‫دم‬

‫ان شاف ور وون‬

‫خ روون‬

‫د اپ ال‬ ‫د اپ ا‬ ‫اپخونه‬

‫بر نال‬

‫د تعل مي نصاب د پراخت ا او در‬

‫تابونو د تأل ف لو ر است‬

‫د پوهن وزارت د اړ و او عامه پوهاوي ر است‬ ‫هجري شم‬ ‫ابل‬ ‫ته ‪[email protected]‬‬

‫‪----------------------------------------------------‬‬‫تابونو د چاپ و ش او پلورلو حق د افغانستان اس مي جمهور ت د پوهن‬ ‫د در‬ ‫پلورل او پ رودل منع دي له غړوون و ه‬ ‫وزارت ه محفوظ د په بازار‬ ‫قانو‬ ‫ب‬

‫چلند‬

‫ي‬

‫د‬

‫ن د ز ر غام‬

‫اقرأ باسم رب‬ ‫مو ته ي وند راب ل او د لوست او لي له‬ ‫ش ر ه ا وو‬ ‫د لو او ب ون خدا‬ ‫اله لوم ن‬ ‫نعمت خه ي برخمن ي يو او د الله تعال ر وروست غم محمد مصطف‬ ‫غام ورته لوستل و درود وايو‬ ‫هجري ريز ال د وهن د ال ه نامه ونومول شو له د امله به‬ ‫ولو ته اره ده‬ ‫رن ه‬ ‫اداره‬ ‫تاب وون‬ ‫زده وون‬ ‫د ران ه واد وونيز نظام د ورو بدلونونو شاهد وي وون‬ ‫د ه واد د وون‬ ‫او د والدينو شورا ان د ه واد د وهنيز نظام ش و بنس يز عنا بلل ي ي‬ ‫او روزن ه راختيا او رمختيا مهم رول لري ه داس مهم وخت د افغانستان د وهن وزارت د‬ ‫م تابه مقام د ه واد ه وونيز نظام د ود او راخت ا ه لور بنس يزو بدلونونو ته من د‬ ‫له همد امله د وونيز نصاب اص ح او راختيا د وهن وزارت له مهمو لوم يتوبونو خه دي همدارن ه‬ ‫وونيزو تأسيساتو د در تابونو محتوا يفيت او‬ ‫ه وون يو مدرسو او ولو دولت او خصو‬ ‫د با يفيته در‬ ‫ا لري مو ه د باور يو‬ ‫توز ع ته املرنه د وهن وزارت د ارو ه‬ ‫تابونو له شتون رته د وون او روزن اسا اهدافو ته رس دل نشو‬ ‫وونيز نظام د رامن ته ولو ل اره د راتلون نسل د روزون و‬ ‫ورتنيو موخو ته د رس دو او د اغ زنا‬ ‫ه تو ه د ه واد له ولو ز ه سواندو وون و استادانو او مسل مديرانو خه ه درناوي هيله وم‬ ‫تابونو ه تدريس او د محتوا ه ل دولو هي ول ه ه او هاند‬ ‫د ه واد ب يانو ته د د در‬ ‫زيار او و‬ ‫ونه س موي او د يوه فعال او ه دين م او انتقادي تف ر سمبال نسل ه روزنه‬ ‫ه ه د نيت لوست ل ي‬ ‫و ي هره ور د من ه نوي ولو او د مسؤوليت ه در‬ ‫ران زده وون به سبا د يوه رمختل افغانستان مع ران او د ولن متمدن او ور‬ ‫د نن ور‬ ‫اوس دون وي‬ ‫د ه واد ارز تنا ه ان ه ده غو تنه لرم و له هر فرصت‬ ‫همدا راز له خو و زده وون و خه‬ ‫و او فعالو ونوالو ه تو ه او وون و ته ه‬ ‫ه روسه د‬ ‫خه ه ورته ي او د زده‬ ‫درناوي ه له تدر س خه ه او اغ زنا ه استفاده و ي‬ ‫د‬ ‫د وون او روزن له ولو وهانو او د وونيز نصاب له مسل هم ارانو خه‬ ‫ه ا‬ ‫دي مننه وم او د لو‬ ‫دون هل ل‬ ‫د تاب ه لي لو او متو ولو ي نه ست‬ ‫بريا غوا م‬ ‫له دربار خه دو ته ه د س ي ل او انسان جو وون ه‬ ‫خدا‬ ‫و ي خ لوا وه او‬ ‫وونيز نظام او د داس ودان افغانستان ه ه له‬ ‫د معياري او رمختل‬ ‫سو اله وي‬ ‫د وهن وزير‬ ‫د تور محمد م ويس بلخ‬ ‫ج‬

‫فهرست‬ ‫شم‪５‬رې‬

‫د‬

‫سرليکونه‬

‫مخونه‬

‫‪١‬‬

‫ﻟﻮﻣ‪７‬ى ＇پرکﻰ‪ :‬تکﻨاﻟﻮجﻲ او سﻴستﻢ‬

‫‪١‬‬

‫‪٢‬‬

‫د تکﻨاﻟﻮج‪ ９‬پرﻣخت‪ ，‬او تکاﻣﻞ‬

‫‪٢‬‬

‫‪٣‬‬

‫د ﻣحصﻮﻻتﻮ ارزوﻧﻪ‬

‫‪٥‬‬

‫‪٤‬‬

‫د تکﻨاﻟﻮج‪ ９‬د ﻣحصﻮﻻتﻮ د تﻮﻟﻴد د ساتﻨدوى ！کﻮ رعاﻳت‬

‫‪٦‬‬

‫‪٥‬‬

‫د تکﻨاﻟﻮج‪ ９‬د ﻣحصﻮﻻتﻮ ＊کﻼ ﻳا ＊اﻳست‬

‫‪٧‬‬

‫‪٦‬‬

‫سﻴستﻢ‬

‫‪٨‬‬

‫‪٧‬‬

‫دو ﻳﻢ ＇پرکﻰ‪ :‬پﻪ ﻓﻨﻲ تﻮگﻪ اﻧدازه کﻮل‬

‫‪١١‬‬

‫‪٨‬‬

‫پﻪ اﻧدازه کﻮﻟﻮ ک‪ ３‬اصطﻼحات او تعرﻳﻔﻮﻧﻪ‬

‫‪١٤‬‬

‫‪٩‬‬

‫د اﻧدازه کﻮﻟﻮ وساﻳﻞ‬

‫‪١٥‬‬

‫‪١٠‬‬

‫پر ورﻧﻴر کاﻟﻴپر اﻧدازه کﻮل‬

‫‪١٧‬‬

‫‪١١‬‬

‫د ورﻧﻴر کاﻟﻴپر د ساتﻨ‪＇ ３‬رﻧگﻮاﻟﻰ‬

‫‪١٩‬‬

‫‪١٢‬‬

‫درﻳﻢ ＇پرکی‪ ،‬پﻪ وداﻧﻴﻮ ک‪ ３‬د بر‪＋４‬ﻨاد سﻴﻢ غ‪％‬ﻮﻧﻪ‬

‫‪٢٢‬‬

‫‪١٣‬‬

‫ﻳﻮ پﻠﻪ تبدﻳﻞ سﻮﻳچ‬

‫‪٢٤‬‬

‫‪١٤‬‬

‫د بکس ﻟﻪ ترﻣﻴﻨﻞ او د بر‪＋４‬ﻨا ﻟﻪ سرچﻴﻨ‪ ３‬سره د سرک＂ﻮﻧﻮ ﻧ‪＋‬ﻠﻮل‬

‫‪٢٦‬‬

‫‪١٥‬‬

‫＇ﻠﻮرم ＇پرکی‪ ،‬ترکا‪１‬ﻲ‬

‫‪٣١‬‬

‫‪١٦‬‬

‫د ﻟرگﻴﻮ ﻣﻬﻢ ﻣحصﻮﻻت‬

‫‪٣٢‬‬

‫‪١٧‬‬

‫د ﻟرگﻴﻮ تخرﻳب کﻮوﻧکﻲ عﻮاﻣﻞ‬

‫‪٣٤‬‬

‫‪١٨‬‬

‫د ﻟرگﻲ د صﻨاﻳعﻮ د کار اﻓزار‬

‫‪٣٧‬‬

‫‪٩١‬‬

‫پﻨ‪％‬ﻢ ＇پرکی‪ ،‬د کباﻧﻮ روزﻧﻪ او ب‪２‬ﻮاﻟﻲ‬

‫‪٣٩‬‬

‫‪٢٠‬‬

‫د کباﻧﻮ د روزﻧ‪ ３‬چاپ‪５‬رﻳال‬

‫‪٤٠‬‬

‫سرليکونه‬

‫شم‪５‬رې‬

‫مخونه‬

‫‪٢١‬‬

‫د کباﻧﻮ د روزﻧ‪ ３‬خاورﻳﻦ ډﻧ‪６‬وﻧﻪ‬

‫‪٤١‬‬

‫‪٢٢‬‬

‫د روزﻧ‪ ３‬ﻻﻧدې کباﻧﻮ د تغذﻳﻴ‪＇ ３‬رﻧگﻮاﻟﻰ‬

‫‪٤٢‬‬

‫‪٢٣‬‬

‫د کباﻧﻮ تکثﻴر ﻳا زﻳاتﻮل‬

‫‪٤٣‬‬

‫‪٢٤‬‬

‫د وﻧﻮ زﻳاتﻮل ﻳا تکثﻴر‬

‫‪٤٦‬‬

‫‪٢٥‬‬

‫د ﻧﻮي ب‪ ０‬د جﻮړوﻟﻮ (احداث) ＇رﻧگﻮاﻟﻰ‬

‫‪٤٧‬‬

‫‪٢٦‬‬

‫د ﻧﻴاﻟگﻴﻮ ﻟﻪ ﻧﻴاﻟﻮﻟﻮ وروستﻪ د ﻫغﻮى ＇ارﻧﻪ‬

‫‪٤٨‬‬

‫‪٢٧‬‬

‫شپ‪８‬م ＇پرکی‪ ،‬اخﻠﻰ پخﻠﻰ‬

‫‪٥٥‬‬

‫‪٢٨‬‬

‫پﻪ پخﻠﻲ ک‪ ３‬د پاکﻮاﻟﻲ اﻫﻤﻴت‬

‫‪٥٦‬‬

‫‪٢٩‬‬

‫د کﻮرﻧ‪ ９‬تغذﻳﻪ او اﻗتصاد‬

‫‪٥٧‬‬

‫‪٣٠‬‬

‫د غذاﻳﻲ تﻮکﻮ سﻤﻪ پخﻮﻧﻪ‬

‫‪٥٧‬‬

‫‪٣١‬‬

‫د اﻓغاﻧستان د کﻠﻴﻮاﻟﻲ ډوډۍ ډوﻟﻮﻧﻪ‬

‫‪٥٨‬‬

‫‪٣٢‬‬

‫د پخﻠﻲ ﻣسآﻟ‪３‬‬

‫‪٦١‬‬

‫‪٣٣‬‬

‫پﻪ کﻠﻴﻮاﻟﻲ ډول ﻣربا‪ ،‬چکﻨﻲ او اچارو جﻮړول‬

‫‪٦٣‬‬

‫‪٣٤‬‬

‫پﻪ کﻠﻴﻮاﻟﻲ ډول د ﻣربا چﻤتﻮ کﻮل‬

‫‪٦٦‬‬

‫‪٣٥‬‬

‫اووم ＇پرکی‪ ،‬د وداﻧ‪ ９‬کاروﻧﻮ پﻪ سرتﻪ رسﻮﻟﻮ ک‪ ３‬ساتﻨدوى ！کﻲ‬

‫‪٧٠‬‬

‫‪٣٦‬‬

‫پﻠستر کاري‬

‫‪٧٢‬‬

‫‪٣٧‬‬

‫د رﻧگﻮﻟﻮ پﻪ بﻬﻴر ک‪ ３‬ساتﻨدوى ！کﻲ‬

‫‪٧٥‬‬

‫‪٣٨‬‬

‫د رﻧگ غﻮره کﻮل‬

‫‪٧٥‬‬

‫‪٣٩‬‬

‫ﻟﻪ گچ ＇خﻪ د وداﻧﻴﻮ د رﻧگﻮﻧﻮ د جﻮړوﻟﻮ ＇رﻧگﻮاﻟی‬

‫‪٧٦‬‬

‫‪٤٠‬‬

‫د رﻧگﻮﻧﻮ ﻟپاره د دﻳﻮاﻟﻮﻧﻮ جﻮړول‬

‫‪٧٧‬‬

‫‪٤١‬‬

‫عﻤﻠﻲ کار‬

‫‪٧٨‬‬

‫ه‬

‫لومړى څپرکى‬

‫！کﻨالﻮجﻲ او سﻴستم‬ ‫ﻻﻧدې شکﻠﻮﻧﻮ تﻪ پام وک‪７‬ئ‪ .‬اﻧساﻧاﻧﻮ دا وساﻳﻞ د ＇ﻪ ﻟپاره اختراع ک‪７‬ي دي؟‬ ‫مایکروسکوپ‬

‫برمه‬

‫تلسکوپ‬ ‫اهلل پاک اﻧساﻧان پﻠ＂ﻮﻧکﻲ او ﻣتجسس پﻴدا ک‪７‬ي دي‪ .‬ﻫغﻮى زﻳار باسﻲ‪ ،‬د ډ‪４‬رو ﻫغﻮ پﻮ＊تﻨﻮ ‪＄‬ﻮابﻮﻧﻪ‬ ‫چ‪ ３‬پﻪ ذﻫﻦ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻟري پﻴدا ک‪７‬ي‪ .‬اﻧساﻧان ددغﻮ پﻮ＊تﻨﻮ د ‪＄‬ﻮاب د پﻴدا کﻮﻟﻮ ﻟپاره ډ‪４‬ر ‪＄‬ﻠ‪ ３‬تجربﻪ او‬ ‫أزﻣ‪＋５‬ت کﻮي‪ ،‬تر ＇ﻮ وکﻮﻻى شﻲ ﻣعﻠﻮﻣات را！ﻮل‪ ،‬ډﻟبﻨدي‪ ،‬تحﻠﻴﻞ او باﻻخره پﻪ خپﻠﻪ گ＂ﻪ ﻳ‪ ３‬وکاروي‪.‬‬ ‫ﻫغﻮى پﻪ دې ﻻره ک‪ ３‬کﻴداى شﻲ ډ‪４‬ر ‪＄‬ﻠ‪ ３‬ﻣات‪ ３‬وخﻮري‪ ،‬خﻮ ﻧاﻫﻴﻠﻲ ک‪８５‬ي ﻧﻪ‪ .‬ﻟﻪ ﻣختﻠفﻮ عﻠﻮﻣﻮ‪ :‬ﻟکﻪ‬ ‫رﻳاضﻴات‪ ،‬صﻨعت‪ ،‬ﻧجﻮم(ستﻮرې پ‪５‬ژﻧدﻧﻪ)‪ ،‬کرﻧﻪ ﻳا زراعت‪ ،‬طبابت او ﻧﻮرو سره ﻣﻴﻨﻪ او کار پس‪ ３‬کﻴدﻧﻪ‬ ‫د اﻧسان د پرﻣختگ سبب گر‪５＄‬دﻟ‪ ３‬ده‪ .‬د ﻧﻨﻨ‪ ９‬ور‪ ３＄‬عﻠﻢ او تکﻨاﻟﻮجﻲ د اﻧساﻧاﻧﻮ د سﻠگﻮﻧﻮ کﻠﻮﻧﻮ‬ ‫د گاﻟﻠﻮ ستﻮﻧزو برکت او ﻧتﻴج‪ ３‬دي چ‪ ３‬د ﻫغ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣ‪５‬ﻮې ＇خﻪ د ！کﻨاﻟﻮج‪ ９‬ﻣختﻠف ﻣحصﻮﻻت‬ ‫تﻮﻟﻴد او ډ‪４‬رې ﻫغﻪ ستﻮﻧزې چ‪ ３‬ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧﻲ اﻧساﻧان ور سره ﻣخاﻣخ ول پﻪ اوسﻨﻲ وخت ک‪ ３‬حﻞ ﻳا أساﻧﻪ‬ ‫شﻮې دي‪.‬‬ ‫پﻪ ﻣخک‪５‬ﻨﻲ ！ﻮﻟگﻲ ک‪ ３‬د حرف‪ ３‬د ﻣضﻤﻮن ﻟﻪ داس‪ ３‬ﻣفاﻫﻴﻤﻮ ﻟکﻪ د ！کﻨاﻟﻮج‪ ９‬پﻪ وده ک‪ ３‬ﻣؤثر‬ ‫عﻮاﻣﻞ‪ ،‬د سﻴستﻢ اجزاوې او د تﻮﻟﻴد سرچﻴﻨ‪ ،３‬سره بﻠد شﻮي ﻳاست‪ .‬پﻪ دې ＇پرکﻲ ک‪ ３‬د‬ ‫！کﻨاﻟﻮج‪ ９‬تکاﻣﻞ‪ ،‬د ！کﻨاﻟﻮج‪ ９‬د ﻣحصﻮﻻتﻮ پﻪ تﻮﻟﻴد ک‪ ３‬ﻟﻪ ﻣﻮادو ＇خﻪ د گ＂‪ ３‬اخﻴستﻨ‪３‬‬ ‫اصﻮل‪ ،‬د ！کﻨاﻟﻮج‪ ９‬د ﻣحصﻮﻻتﻮ ارزوﻧﻪ‪ ،‬حفاظتﻲ ﻳا ساتﻨدوﻳﻪ ！کﻲ‪ ،‬د ！کﻨاﻟﻮج‪ ９‬د ﻣحصﻮﻻتﻮ‬ ‫＊کﻼ او ﻫﻤدارﻧگﻪ د ﻧسبتاً تاو را تاو ﻳا پ‪５‬چﻠﻮ او فرعﻲ سﻴستﻤﻮﻧﻮ د پ‪５‬ژﻧدﻧ‪ ３‬پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻣعﻠﻮﻣات‬ ‫حاصﻠﻮئ‪.‬‬ ‫‪1‬‬

‫ه پوه‬

‫ښ‬

‫شئ!‬

‫کﻤپﻴﻮ！ر چ‪ ３‬د اﻧسان د فکر او تکﻨاﻟﻮج‪ ９‬ﻣحصﻮل دى‪ ،‬پﻪ ！ﻮﻟﻪ ﻧ‪７‬ۍ ک‪ ３‬ﻣﻬﻢ عﻤﻠﻴات‪ ،‬ﻟکﻪ‪:‬‬ ‫ستﻮﻧزﻣﻨ‪ ３‬او پ‪５‬چﻠ‪ ３‬ﻣحاسب‪ ،３‬د وداﻧﻴﻮ او ﻣاشﻴﻦ أﻻتﻮ طراحﻲ‪ ،‬ﻫﻨري او پﻪ سﻠگﻮﻧﻮ ﻧﻮر کاروﻧﻪ‬ ‫سرتﻪ رسﻮي‪ .‬د کﻤپﻴﻮ！ري خبر رسﻮﻟﻮ شبک‪ )Internet(３‬پﻪ وسﻴﻠﻪ کﻴدﻻى شﻲ د ﻧ‪７‬ۍ تر‬ ‫！ﻮﻟﻮ ﻟرې ‪＄‬اﻳﻮﻧﻮ سره صﻮتﻲ‪ ،‬تصﻮﻳري او ﻟﻴکﻨﻴزې اړﻳک‪ ３‬وﻧﻴﻮل شﻲ او پﻪ ډ‪４‬ره گ‪７‬ﻧدۍ تﻮگﻪ او‬ ‫ﻟ‪ ８‬وخت ک‪ ３‬ﻟﻪ ﻧﻮﻳﻮ او تازه پ‪＋５‬ﻮ ＇خﻪ خبرتﻴا تر ﻻسﻪ ک‪７‬و‪ .‬سرب‪５‬ره پر دې د ﻧ‪７‬ۍ واﻟ‪ ３‬کﻤپﻴﻮ！ري‬ ‫شبک‪ ３‬ﻟﻪ ﻻرې کﻴداى شﻲ د ﻣختﻠفﻮ پﻮ＊تﻨﻮ ‪＄‬ﻮابﻮﻧﻪ پﻴدا او ﻳا خپﻞ اطﻼعات د ﻧﻮرو پﻪ واک‬ ‫ک‪ ３‬ورک‪７‬و‪.‬‬ ‫د تکنالوجۍ پرمختگ او تکامل‬ ‫أﻳا کﻠﻪ تﻮاﻧﻴدﻟﻲ ﻳاست چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻳﻮې پخﻮاﻧ‪ ９‬وسﻴﻠ‪＇ ３‬خﻪ ﻳﻮه ﻧﻮې وسﻴﻠﻪ جﻮړه ک‪７‬ئ؟‬ ‫پاﻣﻠرﻧﻪ ﻣﻮ ک‪７‬ې ده کﻮم وساﻳﻞ چ‪＇ ３‬ﻮ کاﻟﻪ ﻣخک‪ ３‬تﻮﻟﻴد ﻳا جﻮړ شﻮي دي ﻟﻪ ﻫغﻮ وساﻳﻠﻮ سره چ‪３‬‬ ‫اوس ﻧﻮي جﻮړ شﻮي دي ﻟﻪ ﻳﻮ بﻞ سره ＇ﻪ تﻮپﻴر ﻟري؟‬ ‫(‪ )١-٢‬شکﻞ تﻪ پاﻣﻠرﻧﻪ وک‪７‬ئ‬

‫(‪)١-٢‬شکﻞ‬ ‫دغﻮ وساﻳﻠﻮ ＇ﻪ ډول ﻟﻪ ابتداﻳﻲ شکﻞ ＇خﻪ پرﻣخ تﻠﻠﻲ ﻳا تکاﻣﻠﻲ شکﻞ تﻪ تغﻴﻴر ک‪７‬ى دى؟‬ ‫وﻟ‪ ３‬د وخت پﻪ ت‪５‬ر‪４‬دﻟﻮ سره د تکﻨاﻟﻮج‪ ９‬پﻪ ﻣحصﻮﻻتﻮ ک‪ ３‬تغﻴﻴر ﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ را‪＄‬ﻲ؟‬

‫‪2‬‬

‫کړنه‬ ‫د پﻮرتﻨﻴﻮ پﻮ＊تﻨﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ پﻪ خپﻠﻮ گروپﻮﻧﻮ ک‪ ３‬سره بحث او ﻣشﻮره وک‪７‬ئ‪ ،‬وروستﻪ خپﻠ‪３‬‬ ‫ﻧظرﻳ‪！ ３‬ﻮﻟگﻴﻮاﻟﻮ تﻪ بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫د ！کﻨاﻟﻮج‪ ９‬د ﻣحصﻮﻻتﻮ د ﻻ＊ﻪ ک‪５‬دﻟﻮ ﻟپاره‪ ،‬کﻮم چ‪ ３‬پخﻮا جﻮړ شﻮي دي‪ ،‬وخت پﻪ وخت د‬ ‫پﻮﻫاﻧﻮ(ﻣحققاﻧﻮ) او گ＂‪ ３‬اخﻴستﻮﻧکﻮ ﻟﻪ خﻮا د ﻫغﻮى د کﻴفﻴت د ﻟﻮړ‪４‬دﻟﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻧظرﻳ‪ ３‬وړاﻧدې‬ ‫ﻼ‪ :‬د شکﻞ ﻟﻪ ﻣخ‪ ،３‬د ﻣﻮادو‪،‬‬ ‫ک‪８５‬ي‪ .‬ﻧﻮې ﻧظرﻳ‪ ３‬کﻴداى شﻲ ﻟﻪ ﻣختﻠفﻮ اړخﻮﻧﻮ ﻣطرح شﻲ‪ .‬ﻣث ً‬ ‫ﻼ‪ :‬ﻟﻮﻣ‪７‬ی جﻮړ‬ ‫د اﻧرژۍ د ﻣصرف‪ ،‬د کار د طرﻳق‪ ３‬ﻳا د ﻫغﻮى د تﻮﻟﻴد د ﻣرحﻠ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣخ‪ ３‬وي‪ .‬ﻣث ً‬ ‫شﻮی ﻣﻮ！ر ډ‪４‬ر ساده و چ‪ ３‬کﻮﻻى ﻳ‪ ３‬شﻮل پﻪ ډ‪４‬ر کﻢ ﻳا ورو سرعت سره حرکت وک‪７‬ي‪ ،‬خﻮ کﻮﻣ‪３‬‬ ‫ﻫﻠ‪＄ ３‬ﻠ‪ ３‬چ‪ ３‬د ﻫغﻪ د ﻻ＊ﻪ ک‪５‬دﻟﻮ ﻟپاره ﻟﻪ ﻫغﻪ وختﻪ تر اوسﻪ پﻮرې سرتﻪ رسﻴدﻟﻲ دي‪ ،‬ﻧﻨﻨی‬ ‫شکﻞ ﻳ‪ ３‬د تکاﻣﻞ سبب دى‪ .‬تاسﻮ ﻫﻢ کﻮﻻى شئ چ‪ ３‬د ﻳﻮې وسﻴﻠ‪ ،３‬ﻳﻮې ﻟﻮب‪ ３‬ﻳا د خپﻠﻮ ور‪＄‬ﻨﻴﻮ‬ ‫کاروﻧﻮ د ﻻ＊ﻪ ک‪５‬دﻟﻮ ﻟپاره فکر وک‪７‬ئ او ﻧﻮې ﻧظرﻳ‪ ３‬ﻣطرح ک‪７‬ئ‪ .‬د ﻳﻮې ﻧﻮې ﻧظرﻳ‪ ３‬وړاﻧدﻳز پﻪ‬ ‫حقﻴقت ک‪ ３‬ﻳﻮ ﻧﻮ＊ت دى‪.‬‬

‫خپل معلومات زيات کړئ!‬ ‫احتراقﻲ ﻣﻮ！ر پﻪ ‪ ١٨٦٠‬ﻣﻴﻼدي کال ک‪ ３‬د ﻳﻮه بﻠژﻳکﻲ پﻪ وسﻴﻠﻪ چ‪ ３‬اتﻴﻦ ﻟﻮﻧﻮار ﻧﻮﻣ‪５‬ده اختراع‬ ‫شﻮ‪ .‬ﻟﻪ ﻫغﻪ وروستﻪ د ﻣﻮ！ر جﻮړوﻧ‪ ３‬د صﻨعت د تکاﻣﻞ بﻬﻴر دوام وک‪ ７‬او د ‪ ١٨٦٠‬تر ‪١٨٧٠‬‬ ‫ﻣﻴﻼدي کﻠﻮﻧﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬پﻪ اروپا ک‪ ３‬ﻣختﻠف اختراعات د ＇ﻮ تﻨﻮ اﻧجﻴﻨﻴراﻧﻮ پﻪ واسطﻪ سرتﻪ ورس‪５‬دل‪.‬‬ ‫ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧﻰ ﻣﻮ！ر چ‪ ３‬د بﻬرﻧﻲ احتراق اﻧجﻦ ﻳ‪ ３‬درﻟﻮد‪ ،‬ﻳﻮ کﻮچﻨﻰ ﻣﻮ！ر و چ‪ ３‬پر ﻳﻮه کﻮچﻨ‪ ９‬باډۍ‬ ‫ﻧصب شﻮى و‪ .‬دا ﻣﻮ！ر زﻳگفردﻣارکﻮس پﻪ ‪ ١٨٧٤‬ﻣﻴﻼدى کال د وﻳاﻧا پﻪ ＊ار ک‪ ３‬جﻮړ ک‪.７‬‬ ‫خﻮ ورو ورو د بﻬرﻧﻲ احتراق اﻧجﻦ ﻣﻮ！روﻧﻪ پﻪ داخﻠﻲ احتراق اﻧجﻦ ﻣﻮ！روﻧﻮ بدل شﻮل‪ .‬د داخﻠﻲ‬ ‫احتراق اﻧجﻦ ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧ‪ ９‬ب‪５‬ﻠگﻪ ﻣﻮ！ر ﻳﻮ أﻟﻤاﻧﻰ ﻣﻬﻨدس چ‪ ３‬ﻧﻴکﻼس اتﻮ ﻧﻮﻣ‪５‬ده جﻮړ ک‪.７‬‬

‫‪3‬‬

‫د تکنالوجۍ د محصوالتو په توليد کې له موادو څخه د گټې اخيستنې څرنگوالى‬ ‫ﻫر کﻠﻪ چ‪ ３‬خپﻠ‪ ３‬شاوخﻮا تﻪ پاﻣﻠرﻧﻪ وک‪７‬ئ‪ ،‬وبﻪ گﻮرئ چ‪ ３‬اجﻨاس او شﻴان ﻟﻪ ﻣختﻠفﻮ ﻣﻮادو ＇خﻪ‬ ‫جﻮړ شﻮي دي‪ ،‬وﻟ‪ ３‬د شﻴاﻧﻮ او اجﻨاسﻮ پﻪ تﻮﻟﻴد ک‪ ３‬ﻟﻪ ډول ډول تﻮکﻮ ＇خﻪ کار اخﻴستﻞ ک‪８５‬ي؟‬

‫کړنه‬ ‫پﻪ خپﻠﻮ گروپﻮﻧﻮ ک‪ ３‬د پﻮرتﻨ‪ ９‬پﻮ＊تﻨ‪ ３‬پﻪ ﻫکﻠﻪ بحث وک‪７‬ئ او د خپﻞ گروپ د برخﻪ واﻟﻮ د‬ ‫بحث پاﻳﻠ‪！ ３‬ﻮﻟگﻴﻮاﻟﻮ تﻪ بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫د ！کﻨاﻟﻮج‪ ９‬د ﻫر ﻣحصﻮل د تﻮﻟﻴد ﻟﻪ ﻣرحﻠﻮ ＇خﻪ ﻳﻮه ﻣﻬﻤﻪ ﻣرحﻠﻪ د تﻮکﻮ ﻳا‬ ‫ﻣﻮادو د تغﻴﻴر اواﻧتخاب ﻣرحﻠﻪ ده‪ ،‬پﻪ دغ‪ ３‬ﻣﻮضﻮع د ﻻ＊ﻪ پﻮﻫ‪５‬دﻟﻮ ﻟپاره ﻻﻧدې‬ ‫ب‪５‬ﻠگ‪ ３‬تﻪ پاﻣﻠرﻧﻪ وک‪７‬ئ‪ :‬د اطفاﻳﻴ‪ ３‬د کار کﻮوﻧکﻮ د کاﻟﻴﻮ د تﻴاروﻟﻮ ﻟپاره اړﻳﻨﻪ ده‪،‬‬ ‫تر ＇ﻮ داس‪ ３‬کاﻟﻲ وگﻨ‪６‬ل شﻲ چ‪ ３‬د اور پﻪ ﻣقابﻞ ک‪ ３‬ﻣقاوم وي او ﻟﻪ اﻧدازې‬ ‫＇خﻪ زﻳات گرم ﻧشﻲ‪ .‬او ﻫﻤدارﻧگﻪ سپک او اﻧعطاف قبﻠﻮوﻧکﻲ وي‪ ،‬او زر‬ ‫وﻧﻪ شک‪８５‬ي‪ ،‬ﻣﻨاسب رﻧگ وﻟري‪ ،‬تر ＇ﻮ د اطفاﻳ‪ ３‬د کار کﻮوﻧکﻮ ﻟﻪ ﻧﻮرو سره‬ ‫تﻮپﻴر وشﻲ‪ .‬دا ！کﻲ د ﻣﻮادو د اﻧتخاب پﻪ ﻣرحﻠﻪ ک‪ ３‬پﻪ پام ک‪ ３‬وﻧﻴﻮل شﻲ‪ .‬ددې‬ ‫ﻟپاره چ‪ ３‬د اطفاﻳﻴ‪ ３‬کار کﻮوﻧکﻲ وکﻮﻻى شﻲ پﻪ أزاده تﻮگﻪ حرکت وک‪７‬ي‪ .‬د‬ ‫ﻫغﻮى کاﻟﻲ باﻳد ＇ﻪ ډول وگﻨ‪６‬ل شﻲ؟‬ ‫پﻪ دې ﻣرحﻠﻪ ک‪ ３‬د تﻮکﻮ د تغﻴﻴر د ＇رﻧگﻮاﻟﻲ پﻪ ﻫکﻠﻪ فکر ک‪８５‬ي‪ ،‬تر ＇ﻮ پﻪ‬ ‫ﻧتﻴجﻪ ک‪ ３‬د ﻣﻨﻠﻮ وړ ﻣحصﻮل پﻪ ﻻس راشﻲ‪.‬‬ ‫پوښتنه‪ :‬د تکﻨاﻟﻮج‪ ９‬د ﻳﻮه ﻣحصﻮل د تﻮﻟﻴد ﻟپاره د ﻣﻨاسبﻮ تﻮکﻮ پﻪ غﻮراوي‬ ‫ﻳا اﻧتخاب ک‪ ３‬ﻟﻪ پﻮرتﻨﻴﻮ ﻣﻮاردو سرب‪５‬ره‪ ،‬ﻧﻮر کﻮم ﻣﻮاد باﻳد پﻪ ﻧظر ک‪ ３‬وﻧﻴﻮل‬ ‫شﻲ؟‬ ‫د تﻮﻟﻴد ﻟپاره د ﻣﻨاسبﻮ ﻣﻮادو پﻪ اﻧتخاب ک‪ ،３‬پر تخﻨﻴکﻲ ‪＄‬اﻧگ‪７‬تﻴاوو سرب‪５‬ره‬ ‫اقتصادي واﻟﻰ‪＊ ،‬کﻼ‪ ،‬روغتﻴاﻳﻲ او ساتﻨدوى ！کﻲ ﻫﻢ پﻪ پام ک‪ ３‬ﻧﻴﻮل‬ ‫ک‪８５‬ي‪.‬‬

‫(‪ )١-٣‬شکﻞ د اطفاﻳ‪ ３‬د ﻣاﻣﻮر ﻟباس‬ ‫‪4‬‬

‫خپل معلومات زيات کړئ!‬ ‫پﻪ زﻳاترو ﻫ‪５‬ﻮادوﻧﻮ ک‪ ３‬د تکﻨاﻟﻮج‪ ９‬د ﻣحصﻮﻻتﻮ د تﻮﻟﻴد ﻟپاره ‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬اصﻮل او ﻣقررات ﻣﻨﻞ شﻮي‬ ‫دي چ‪ ３‬ستﻨدرد ورتﻪ واﻳﻲ‪ .‬سرب‪５‬ره پر ﻫغ‪ ３‬د ﻧ‪７‬ۍ پﻪ سطحﻪ ﻧ‪４７‬ﻮال ستﻨدرد ﻣؤـس‪ ３‬د ！کﻨاﻟﻮجﻲ‬ ‫ﻣحصﻮﻻتﻮ ارزوﻧﻪ کﻮي او د ﻫغﻮى ﻟﻪ کﻴفﻴت ＇خﻪ د اطﻤﻴﻨان ﻟﻪ حاصﻠﻮﻟﻮ وروستﻪ تﻮﻟﻴدووﻧکﻮ تﻪ‬ ‫اجازه ﻟﻴک ﻳا ‪＄‬اﻧگ‪７‬ې ﻧ‪＋‬ﻪ ورکﻮي‪.‬‬

‫د محصوالتو ارزونه‬ ‫وﻟ‪ ３‬د ！کﻨاﻟﻮج‪ ９‬د ﻣحصﻮﻻتﻮ تﻮﻟﻴدووﻧکﻲ د ﻣحصﻮل د (ﻳﻮ گ‪ )０‬پراخﻪ تﻮﻟﻴد ＇خﻪ دﻣخﻪ‪،‬‬ ‫ﻟﻮﻣ‪７‬ى د ﻫغﻮى پر ﻳﻮه ب‪５‬ﻠگﻪ پﻪ ﻻبراتﻮار ک‪ ３‬پﻪ دقﻴق ډول أزﻣ‪＋５‬ت کﻮي؟‬ ‫ﻫر ﻣحصﻮل ﻟﻪ تﻮﻟﻴد ＇خﻪ وروستﻪ باﻳد ﻟﻪ ﻫره اړخﻪ تر ارزوﻧ‪ ３‬او أزﻣ‪＋５‬ت ﻻﻧدي وﻧﻴﻮل شﻲ‪ .‬د‬ ‫！کﻨاﻟﻮج‪ ９‬د ﻳﻮه ﻣحصﻮل گ‪ ０‬ﻳا پراخﻪ تﻮﻟﻴد ب‪ ３‬ﻟﻪ دې چ‪ ３‬ﻳﻮه ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧ‪ ９‬ب‪５‬ﻠگﻪ ﻳ‪ ３‬تر أزﻣ‪＋５‬ت ﻻﻧدې‬ ‫وﻧﻴﻮل شﻲ‪ ،‬خطرﻧاک کار دى‪ .‬پﻪ دې أزﻣ‪＋５‬ت ک‪ ３‬ﻣعﻠﻮﻣ‪８５‬ي چ‪ ３‬تﻮﻟﻴد شﻮى ﻣحصﻮل د ﻣﻨﻞ‬ ‫شﻮﻳﻮ ستﻨدردوﻧﻮ او ﻣعﻴاروﻧﻮ ﻣطابق تﻮﻟﻴد شﻮى دى کﻪ ﻧﻪ‪ ،‬تر ＇ﻮ گ＂ﻪ اخﻴستﻮﻧکﻲ زﻳاﻧﻤﻦ ﻧشﻲ‪ .‬د‬ ‫ﻣحصﻮﻻتﻮ پﻪ تﻮﻟﻴد ک‪ ３‬ﻫﻢ دا ﻣسئﻠﻪ پﻪ ﻧظر ک‪ ３‬ﻧﻴﻮل ک‪８５‬ي او ﻟﻪ وړاﻧدې کﻮﻟﻮ دﻣخﻪ‪ ،‬ﻟﻮﻣ‪７‬ى د ﻫغﻪ‬ ‫ﻳﻮه ب‪５‬ﻠگﻪ د ﻣسئﻮوﻟ‪ ３‬ادارې ﻟﻪ خﻮا تر أزﻣ‪＋５‬ت ﻻﻧدې ﻧﻴﻮل ک‪８５‬ي‪ .‬او بﻴا د قبﻮل شﻮﻳﻮ ستﻨدردوﻧﻮ‬ ‫سره د ﻣطابقت پﻪ صﻮرت ک‪ ３‬ﻫغﻪ تﻪ پﻪ ﻫ‪５‬ﻮاد ک‪ ３‬دﻧﻨﻪ د عرضﻪ کﻮﻟﻮ اجازه ورکﻮل ک‪８５‬ي‪.‬‬

‫پاملرنه وکړئ!‬ ‫کﻪ د بخار د د‪４‬گﻮﻧﻮ ﻳﻮه ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧ‪ ９‬ب‪５‬ﻠگﻪ ﻟﻪ گ‪ ０‬شﻤ‪５‬ر(پراخﻪ) تﻮﻟﻴد ＇خﻪ دﻣخﻪ تر‬ ‫أزﻣ‪＋５‬ت ﻻﻧدې وﻧﻪ ﻧﻴﻮل شﻲ‪＇ ،‬ﻪ ډول پ‪ ３＋５‬کﻴداى شﻲ راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ شﻲ؟‬

‫‪5‬‬

‫د ټکنالوجۍ د محصوالتو د توليد د ساتندويه (حفاظتي) ټکو رعايت‬

‫د تکﻨاﻟﻮج‪ ９‬د ﻣحصﻮﻻتﻮ پﻪ تﻮﻟﻴد ک‪ ３‬د ساتﻨدو ﻮ ！کﻮ رعاﻳت اړﻳﻦ او ﻻزﻣﻲ دى‪ ،‬تر ＇ﻮ تﻮﻟﻴدووﻧکﻲ‬ ‫ﻼ‪ :‬د اﻧسان د بدن د ﻣختﻠفﻮ برخﻮ پﻪ عکس اخﻴستﻨﻪ (‪ )X-Ray‬ک‪ ３‬د داس‪ ３‬تﻮکﻮ‬ ‫پﻪ اﻣﻦ ک‪ ３‬وي‪ .‬ﻣث ً‬ ‫＇خﻪ کار اخﻴستﻞ ک‪８５‬ي چ‪ ３‬خطرﻧاک‪ ３‬وړاﻧگ‪ ３‬ﻟري او کﻮﻻى شﻲ اﻧسان پﻪ خطرﻧاکﻮ ﻧاروغﻴﻮ‪ ،‬ﻟکﻪ‪:‬‬ ‫سرطان‪ ،‬اختﻪ ک‪７‬ي‪ ،‬بﻨا پر دې ددغ‪ ３‬برخ‪( ３‬راډﻳﻮﻟﻮج‪ )９‬کار کﻮوﻧکﻲ باﻳد ﻟﻪ داس‪ ３‬ﻟباسﻮﻧﻮ ＇خﻪ کار‬ ‫واخﻠﻲ چ‪ ３‬ﻫغﻮى د کار پﻪ وخت ک‪ ３‬د وړاﻧگﻮ ﻟﻪ خطر ＇خﻪ وساتﻲ‪.‬‬ ‫ﻟکﻪ ＇رﻧگﻪ چ‪ ３‬د ！کﻨاﻟﻮج‪ ９‬ﻣحصﻮﻻت ډ‪４‬ر او ﻣتﻨﻮع دي‪ ،‬ساتﻨدوى تدابﻴر ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ باﻳد د کار د ډول‬ ‫ﻣتﻨاسب او ﻫغﻪ خطروﻧﻪ چ‪ ３‬د پ‪５＋５‬دﻟﻮ احتﻤـال ﻳ‪ ３‬شتﻪ‪ ،‬ورتﻪ وﻧﻴﻮل شﻲ‪.‬‬ ‫د گ＂ﻪ اخﻴستﻮﻧکﻮ د خبرتﻴا ﻟپاره ﻣعﻤﻮ ًﻻ د ﻻر＊ﻮد پا‪ ３１‬ﻟﻪ تﻮﻟﻴد شﻮي ﻣحصﻮل سره ضﻤﻴﻤﻪ ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫د ﻣحصﻮﻻتﻮ د ﻻر＊ﻮد پﻪ پا‪１‬ﻮ ک‪ ３‬زﻳاتره ﻟﻪ ﻣحصﻮل ＇خﻪ د گ＂‪ ３‬اخﻴستﻨ‪ ３‬طرﻳقﻪ او ساتﻨدوی ！کﻲ‬ ‫ﻟﻴکﻠﻲ وي چ‪ ３‬باﻳد پﻪ دقت سره وﻟﻮستﻞ شﻲ‪.‬‬

‫کړنه‬ ‫‪ .١‬پﻪ ﻫﻮ！ﻠﻮﻧﻮ او رس＂ﻮراﻧ＂ﻮﻧﻮ ک‪ ３‬کﻮم ساتﻨدوﻳﻪ ﻳا حفاظتﻲ ！کﻲ باﻳد پﻪ پام ک‪ ３‬وﻧﻴﻮل شﻲ؟‬ ‫‪ .٢‬ﻫغﻪ ＇ﻮک چ‪ ３‬د ﻟﻤر د وړاﻧگﻮ ﻻﻧدې ﻳا د حرارت د سرچﻴﻨ‪ ３‬پر وړاﻧدې کار کﻮي کﻮم‬ ‫！کﻲ پﻪ پام ک‪ ３‬باﻳد وﻟري؟‬ ‫‪ .٣‬پﻪ کﻮروﻧﻮ ﻳا ﻫ＂ﻴﻮ ک‪ ３‬ﻟﻪ اور اخﻴستﻨ‪＇ ３‬خﻪ د ﻣخﻨﻴﻮي ﻟپاره کﻮم ！کﻲ باﻳد رعاﻳت ک‪７‬ای‬ ‫شﻲ؟‬ ‫‪ .٤‬ﻫغﻪ کسبﻮﻧﻪ ﻳا حرف‪ ３‬چ‪ ３‬ﻟﻪ غﻮ＇ﻮوﻧکﻮ افزارو سره سر او کار ﻟري د کار پﻪ بﻬﻴر ﻳا ﻫغﻮى‬ ‫د افزارو د وړﻟﻮ راوړﻟﻮ پﻪ وخت ک‪ ３‬کﻮم ！کﻲ باﻳد پﻪ ﻧظر ک‪ ３‬وﻧﻴسﻲ؟‬ ‫ﻫر گروپ دې ﻟﻪ پاسﻨﻴﻮ ﻣﻮضﻮعاتﻮ ＇خﻪ ﻳﻮه اﻧتخاب او خبرې دې پرې وک‪７‬ي ‪ ،‬بﻴا دې د ﻫغ‪３‬‬ ‫پاﻳﻠ‪ ３‬خپﻠﻮ ！ﻮﻟگﻴﻮاﻟﻮ تﻪ بﻴان ک‪７‬ي‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫د ټکنالوجۍ د محصوالتو ښکال يا ښايست‬ ‫وﻟ‪ ３‬د ﻣحصﻮﻻتﻮ ﻟکﻪ وچ‪ ３‬شﻴدې‪ ،‬بسک‪ ،＀５‬ﻟباس او ﻧﻮرو‬ ‫پﻮ＊ﻮﻧﻪ ﻳا کارتﻨﻮﻧﻪ د ﻟﻮبغاړو ﻳا د اشتﻬا راوړوﻧکﻮ خﻮړو پﻪ‬ ‫تصﻮﻳروﻧﻮ ＊کﻠﻲ ﻳا ＊اﻳستﻪ کﻮي؟‬ ‫د ﻣحصﻮﻻتﻮ پﻪ تﻮﻟﻴد ک‪ ３‬ﻟﻪ ﻣﻬﻤﻮ ！کﻮ ＇خﻪ ﻳﻮ ﻫﻢ د ﻫغﻮى‬ ‫＊کﻼ تﻪ تﻮجﻪ کﻮل دي‪ .‬تﻮﻟﻴدووﻧکﻲ د ﻣصرف کﻮوﻧکﻮ د‬ ‫عﻤر‪ ،‬دود ﻳا فرﻫﻨگ او خﻮ＊‪ ９‬پﻪ ﻧظر ک‪ ３‬ﻧﻴﻮﻟﻮ سره خپﻞ‬ ‫تﻮﻟﻴدي ﻣحصﻮﻻت ＊اﻳستﻪ او پﻪ ﻣختﻠفﻮ ک（ﻮړو ﻳا پاک＂ﻮﻧﻮ‬ ‫ک‪ ３‬چ‪ ３‬پﻪ ﻣختﻠفﻮ رﻧگﻮﻧﻮ ＊کﻠﻲ شﻮي وي وړاﻧدې کﻮي او‬ ‫زﻳار باسﻲ چ‪ ３‬ﻣحصﻮﻻت ﻳ‪ ３‬د ﻣصرف کﻮوﻧکﻮ تﻮجﻪ ‪＄‬اﻧتﻪ‬

‫(‪ )1-4‬شکل‬

‫جﻠب او زﻳات وپﻠﻮرل شﻲ‪.‬‬

‫کړنه‬ ‫تصﻮر وک‪７‬ئ چ‪ ３‬تاسﻮ د خﻮړو د غﻮړﻳﻮ‪ ،‬شﻤپﻮ‪ ،‬چاکﻠ‪＂５‬ﻮﻧﻮ او بسکﻮ‪ ＀４‬ﻳا بسک‪＀５‬‬ ‫تﻮﻟﻴدووﻧکﻲ ﻳاست او غﻮاړئ چ‪ ３‬د خپﻠﻮ تﻮﻟﻴدي ک（ﻮړو ﻳا پاک＂ﻮﻧﻮ ﻟپاره د ﻣحصﻮل ﻟﻪ‬ ‫ډول سره ﻣتﻨاسب تصﻮﻳروﻧﻪ او ﻟﻴکﻨ‪ ３‬ډﻳزاﻳﻦ ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫ﻫر گروپ ﻳﻮ ډول ﻣحصﻮل اﻧتخاب او د تﻮﻟﻴدي ک（ﻮړو د ډﻳزاﻳﻦ ﻟپاره د اﻧتخاب وړاﻧدﻳز‬ ‫ﻟﻪ دﻻﻳﻠﻮ سره بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬

‫پلټنه وکړئ!‬ ‫ﻫر گروپ دې د ！کﻨاﻟﻮج‪ ９‬ﻳﻮ ﻣحصﻮل اﻧتخاب او د ﻫغﻪ د ﻻر＊ﻮد پا‪１‬ﻮ ﻣطابق‪ ،‬ﻟﻪ ﻫغﻪ‬ ‫＇خﻪ د گ＂‪ ３‬اخﻴستﻨ‪ ３‬طرﻳق‪ ３‬او حفاظتﻲ ！کﻲ دي خپﻠﻮ ！ﻮﻟگﻴﻮاﻟﻮ تﻪ تشرﻳح ک‪７‬ئ‪.‬‬

‫‪7‬‬

‫سيستم‬ ‫پﻪ اووم او اتﻢ ！ﻮﻟگﻴﻮ ک‪ ３‬ﻣﻮ د ساده او ﻧسبتاً پ‪５‬چﻠﻮ سﻴستﻤﻮﻧﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻣعﻠﻮﻣات ﻻس تﻪ راوړل‪.‬‬ ‫أﻳا کﻮﻻى شئ د سﻴستﻢ تعرﻳف پﻪ ﻳاد راوﻟئ او تکرار ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ؟‬ ‫‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬پ‪５‬چﻠ‪ ３‬سﻴستﻤﻮﻧﻪ ﻟﻪ ＇ﻮ فرعﻲ سﻴستﻤﻮﻧﻮ ＇خﻪ تشکﻴﻞ شﻮي دي‪ .‬د ﻣثال پﻪ ډول‪ :‬د کاﻟﻴﻮ‬ ‫ﻣﻴﻨ‪％‬ﻠﻮ ﻳﻮ ساده ﻣاشﻴﻦ پﻪ پام ک‪ ３‬وﻧﻴسئ‪ .‬فرعﻲ سﻴستﻤﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬عبارت دي ﻟﻪ‪ :‬سﻴﻢ غ‪％‬ﻮﻟﻮ او بر‪＋４‬ﻨا‬ ‫سﻴستﻢ‪ ،‬د کاﻟﻴﻮ او اوبﻮ د تاووﻟﻮ سﻴستﻢ‪ ،‬وخت سﻨجﻮوﻧکﻰ سﻴستﻢ او د کاﻟﻴﻮ ﻟﻪ ﻣﻴﻨ‪％‬ﻠﻮ وروستﻪ‬ ‫د اوبﻮ خارجﻮوﻧکﻰ سﻴستﻢ‪ ،‬دا ！ﻮل سﻴستﻤﻮﻧﻪ د ﻣاشﻴﻦ پﻪ بدﻧﻪ ک‪ ３‬ﻧصب شﻮي‪ .‬ﻫر کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻳﻮ‬ ‫فرعﻲ سﻴستﻢ د کاﻟﻴﻮ ﻣﻴﻨ‪％‬ﻠﻮ پﻪ ﻣاشﻴﻦ ک‪ ３‬فعاﻟﻴت وﻧﻪ ک‪７‬ي ＇ﻪ بﻪ پ‪ ）５‬شﻲ؟‬ ‫＇ﻮک کﻮﻻى شﻲ پﻪ ﻣاشﻴﻦ ک‪ ３‬عارضﻪ‬ ‫تشخﻴص او بﻴا ﻫغﻪ ترﻣﻴﻢ ک‪７‬ي؟‬ ‫ددې ﻟپاره چ‪ ３‬د ﻳﻮه تاو راتاو پﻴچﻠ‪３‬‬ ‫سﻴستﻢ د کار طرﻳقﻪ درک ک‪７‬و‪ ،‬اړﻳﻨﻪ ده‬ ‫چ‪ ３‬د ﻫغﻪ فرعﻲ سﻴستﻤﻮﻧﻪ وپ‪５‬ژﻧﻮ او بﻴا‬ ‫پﻮه شﻮ چ‪ ３‬فرعﻲ سﻴستﻤﻮﻧﻪ ﻟﻪ کﻮﻣﻮ‬ ‫عﻨاصرو ＇خﻪ تشکﻴﻞ شﻮي او د سﻴستﻢ‬ ‫پﻪ کار ک‪＇ ３‬ﻪ ﻧقش ﻟري‪ .‬سر ب‪５‬ره پر دې‬ ‫کسب گران ﻧﻮر ﻣﻬارتﻮﻧﻪ ﻟکﻪ د سﻴستﻢ د‬ ‫عﻨاصرو د أزﻣ‪＋５‬ت ＇رﻧگﻮاﻟﻰ‪ ،‬د پرزو‬ ‫د تبدﻳﻠﻮﻟﻮ ＇رﻧگﻮاﻟﻰ او ﻧﻮر ﻫﻢ باﻳد ﻳاد‬ ‫وﻟري‪.‬‬

‫(‪ )١-٥‬شکﻞ د کاﻟﻴﻮ ﻣﻴﻨ‪％‬ﻠﻮ ﻣاشﻴﻦ‬ ‫‪8‬‬

‫کړنه‬ ‫ﻟﻪ ﻻﻧد‪４‬ﻨﻴﻮ فعاﻟﻴتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ﻳﻮ اﻧتخاب او پﻪ ډﻟﻪ ﻳﻴز ﻳا ﻳﻮازې(فردي) ډول ﻫغﻪ سرتﻪ ورسﻮئ‪.‬‬ ‫‪ -١‬ﻳﻮه وسﻴﻠﻪ ﻟکﻪ‪ :‬باﻳسکﻞ‪ ،‬ﻣﻮ！رساﻳکﻞ‪ ،‬د کاﻟﻴﻮ گ‪２‬دﻟﻮ ﻣاشﻴﻦ او ﻧﻮر‪ ،‬تر ＇ارﻧ‪ ３‬ﻻﻧدې‬ ‫وﻧﻴسئ او د ﻫغﻪ فرعﻲ سﻴستﻤﻮﻧﻪ تشخﻴص ک‪７‬ئ‪ .‬د ＇ارﻧ‪ ３‬پﻪ وخت ک‪ ３‬حفاظتﻲ ！کﻲ پﻪ‬ ‫پام ک‪ ３‬وﻧﻴسئ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د ﻳﻮه حﻴﻮان بدن پﻪ پام ک‪ ３‬وﻧﻴسئ ‪ ،‬د ﻫغﻪ فرعﻲ سﻴستﻤﻮﻧﻪ تشخﻴص او ﻧقش ﻳ‪ ３‬د‬ ‫حﻴﻮان پﻪ ژوﻧد ک‪ ３‬و＇‪７５‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬ﻳﻮ ﻧبات د ﻣطاﻟع‪ ３‬ﻻﻧدې وﻧﻴسئ او فرعﻲ سﻴستﻤﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬را وپ‪５‬ژﻧئ‪.‬‬

‫د څپرکي لنډيز‬ ‫اهلل‬

‫اﻧسان پﻠ＂ﻮﻧکﻰ او ﻣتجسس پﻴدا ک‪７‬ى دى‪ .‬ﻫغﻪ ددغ‪＄ ３‬اﻧگ‪７‬تﻴا پﻪ اتکاء زﻳار باسﻲ د‬

‫ډ‪４‬رو پﻮ＊تﻨﻮ ‪＄‬ﻮابﻮﻧﻪ چ‪ ３‬پﻪ ذﻫﻦ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻟري پﻴدا ک‪７‬ي‪ .‬اﻧسان دغﻮ پﻮ＊تﻨﻮ تﻪ د ‪＄‬ﻮاب ﻣﻮﻧدﻟﻮ‬ ‫ﻟپاره ډ‪４‬ر ‪＄‬ﻠ‪ ３‬تجربﻪ او أزﻣ‪＋５‬ت کﻮي‪ ،‬تر ＇ﻮ وکﻮﻻى شﻲ ﻣعﻠﻮﻣات را ！ﻮل‪ ،‬ډﻟبﻨ‪６‬ي‪ ،‬تحﻠﻴﻞ‬ ‫او باﻻخره پﻪ خپﻠﻪ گ＂ﻪ وکاروي‪.‬‬ ‫د تکﻨاﻟﻮج‪ ９‬د ﻣحصﻮﻻتﻮ د ﻻ＊ﻪ ک‪５‬دﻟﻮ ﻟپاره کﻮم چ‪ ３‬پخﻮا جﻮړ شﻮي دي وخت پﻪ‬ ‫وخت د پﻮﻫاﻧﻮ او گ＂‪ ３‬اخﻴستﻮﻧکﻮ ﻟﻪ خﻮا د ﻫغﻮى د کﻴفﻴت د ﻟﻮړ‪４‬دﻟﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻧظرﻳ‪３‬‬ ‫ﻼ‪ :‬د شکﻞ ﻟﻪ ﻣخ‪،３‬‬ ‫وړاﻧدې ک‪８５‬ي‪ .‬ﻧﻮې ﻧظر ﻳ‪ ３‬کﻴداى شﻲ ﻟﻪ ﻣختﻠفﻮ اړخﻮﻧﻮ ﻣطرح شﻲ‪ .‬ﻣث ً‬ ‫د ﻣﻮادو‪ ،‬د اﻧرژۍ د ﻣصرف‪ ،‬د کار د طرﻳق‪ ３‬ﻳا د ﻫغﻮى د تﻮﻟﻴد د ﻣرحﻠﻮ ﻟﻪ ﻣخ‪ ３‬وي‪.‬‬

‫‪9‬‬

‫د ！کﻨاﻟﻮج‪ ９‬د ﻫر ﻣحصﻮل د تﻮﻟﻴد ﻟﻪ ﻣرحﻠﻮ ＇خﻪ ﻳﻮه ﻣﻬﻤﻪ ﻣرحﻠﻪ د تﻮکﻮ د تغﻴﻴر او‬ ‫اﻧتخاب ﻣرحﻠﻪ ده د تﻮﻟﻴد ﻟپاره د ﻣﻨاسبﻮ تﻮکﻮ پﻪ اﻧتخاب ک‪ ３‬پر تخﻨﻴکﻲ ‪＄‬اﻧگ‪７‬تﻴاوو سرب‪５‬ره‬ ‫اقتصادي واﻟﻰ‪＊ ،‬کﻼ‪ ،‬روغتﻴاﻳﻲ او حفاظتﻲ ！کﻲ ﻫﻢ پﻪ پام ک‪ ３‬ﻧﻴﻮل ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫ﻫر ﻣحصﻮل ﻟﻪ تﻮﻟﻴد ＇خﻪ وروستﻪ باﻳد ﻟﻪ ﻫره اړخﻪ تر ارزوﻧ‪ ３‬او أزﻣ‪＋５‬ت ﻻﻧدې وﻧﻴﻮل‬ ‫شﻲ‪ .‬د ！کﻨاﻟﻮج‪ ９‬د ﻳﻮه ﻣحصﻮل گ‪ ０‬ﻳا پراخﻪ تﻮﻟﻴد ب‪ ３‬ﻟﻪ دې چ‪ ３‬ﻳﻮه ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧ‪ ９‬ب‪５‬ﻠگﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫تر أزﻣ‪＋５‬ت ﻻﻧدې وﻧﻴﻮل شﻲ خطرﻧاک کار دى‪ .‬پﻪ دې أزﻣ‪＋５‬ت ک‪ ３‬ﻣعﻠﻮﻣ‪８５‬ي چ‪ ３‬تﻮﻟﻴد‬ ‫شﻮى ﻣحصﻮل د ﻣﻨﻞ شﻮو ستﻨدردوﻧﻮ (ﻣعﻴاروﻧﻮ) ﻣطابق تﻮﻟﻴد شﻮى دى کﻪ ﻧﻪ‪ ،‬تر ＇ﻮ گ＂ﻪ‬ ‫اخﻴستﻮﻧکﻲ زﻳاﻧﻤﻦ ﻧﻪ شﻲ‪.‬‬ ‫د تکﻨاﻟﻮج‪ ９‬د ﻣحصﻮﻻتﻮ پﻪ تﻮﻟﻴد ک‪ ３‬د ساتﻨدوﻳﻪ ！کﻮ رعاﻳت اړﻳﻦ او ﻻزﻣﻲ دى‪ ،‬تر ＇ﻮ‬ ‫تﻮﻟﻴدووﻧکﻲ پﻪ اﻣﻦ ک‪ ３‬وي‪.‬‬ ‫＇رﻧگﻪ چ‪ ３‬د ！کﻨاﻟﻮج‪ ９‬ﻣحصﻮﻻت ډ‪４‬ر او ډول ډول دي‪ ،‬حفاظتﻲ تدابﻴر ﻫﻢ باﻳد د کار د‬ ‫ډول ﻣتﻨاسب او ﻫغﻪ خطروﻧﻪ چ‪ ３‬د پ‪５＋５‬دﻟﻮ احتﻤال ﻳ‪ ３‬شتﻪ ورتﻪ وﻧﻴﻮل شﻲ‪ ،‬ﻟﻪ ﻣحصﻮﻻتﻮ‬ ‫د گ＂‪ ３‬اخﻴستﻮﻧکﻮ د خبرتﻴا ﻟپاره ﻣعﻤﻮ ًﻻ د ﻻر＊ﻮد پا‪ ３１‬ﻟﻪ تﻮﻟﻴد شﻮي ﻣحصﻮل سره ضﻤﻴﻤﻪ‬ ‫ک‪８５‬ي‪ .‬د ﻣحصﻮﻻتﻮ د ﻻر＊ﻮد پﻪ پا‪１‬ﻮ ک‪ ３‬زﻳاتره ﻟﻪ ﻣحصﻮل ＇خﻪ د گ＂‪ ３‬اخﻴستﻨ‪ ３‬طرﻳقﻪ او‬ ‫حفاظتﻲ ！کﻲ ﻟﻴکﻠﻲ وي چ‪ ３‬باﻳد پﻪ دقت سره وﻟﻮستﻞ شﻲ‪.‬‬ ‫د ﻣحصﻮﻻتﻮ پﻪ تﻮﻟﻴد ک‪ ３‬ﻟﻪ ﻣﻬﻤﻮ ！کﻮ ＇خﻪ ﻳﻮ بﻞ د ﻫغﻮى ＊کﻼ تﻪ تﻮجﻪ کﻮل دي‪.‬‬ ‫تﻮﻟﻴدووﻧکﻲ د ﻣصرف کﻮوﻧکﻮ د عﻤر‪ ،‬دود او خﻮ＊‪ ３‬پﻪ پام ک‪ ３‬ﻧﻴﻮﻟﻮ سره خپﻞ تﻮﻟﻴدي‬ ‫ﻣحصﻮﻻت ＊اﻳستﻪ او پﻪ ﻣختﻠفﻮ ک（ﻮړو ﻳا پاک＂ﻮﻧﻮ ک‪ ３‬چ‪ ３‬پﻪ ﻣختﻠفﻮ رﻧگﻮﻧﻮ ＊کﻠﻲ شﻮي‬ ‫وي وړاﻧدې کﻮي‪.‬‬ ‫ددې ﻟپاره چ‪ ３‬د ﻳﻮه تاو راتاو او پ‪５‬چﻠﻲ سﻴستﻢ د کار طرﻳقﻪ درک ک‪７‬و‪ ،‬اړﻳﻨﻪ ده چ‪ ３‬د ﻫغﻪ‬ ‫فرعﻲ سﻴستﻤﻮﻧﻪ وپ‪５‬ژﻧﻮ او بﻴا پﻮه شﻮ چ‪ ３‬فرعﻲ سﻴستﻤﻮﻧﻪ ﻟﻪ کﻮﻣﻮ عﻨاصرو ＇خﻪ جﻮړ شﻮي‬ ‫او د سﻴستﻢ پﻪ کار ک‪＇ ３‬ﻪ ﻧقش ﻟري‪ .‬سرب‪５‬ره پر دې کسب گران ﻧﻮر ﻣﻬارتﻮﻧﻪ ﻟکﻪ د سﻴستﻢ د‬ ‫عﻨاصرو د أزﻣ‪＋５‬ت ＇رﻧگﻮاﻟﻰ‪ ،‬د پرزو د تبدﻳﻠﻮﻟﻮ ＇رﻧگﻮاﻟﻰ او ﻧﻮر ﻫﻢ باﻳد ﻳاد وﻟري‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫دويم څپرکى‬

‫پﻪ فﻨﻲ تﻮگﻪ اﻧدازه کﻮل‬ ‫اووه زره کاﻟﻪ دﻣخﻪ اﻧساﻧاﻧﻮ خپﻞ سﻮدا‪－‬رﻳز ﻣبادﻻت د‬ ‫بدن د غ‪７‬ﻳﻮ‪ ،‬ﻟکﻪ‪ :‬د گﻮتﻮ اوږدواﻟﻲ‪ ،‬د ﻻس د ورغﻮي د‬ ‫پﻠﻦ واﻟﻲ او د ﻣ＂ﻮ اوږدواﻟﻲ ﻳا طﻮل پﻪ واسطﻪ اﻧدازه کﻮل‪.‬‬ ‫(‪ )٢-١‬شکﻞ‬ ‫سره ﻟﻪ دې چ‪ ３‬دا ډول اﻧدازه ډ‪４‬ره ساده او کﻢ دقتﻪ وه‪،‬‬ ‫خﻮ ﻧﻪ ﻳ‪ ３‬شﻮ کﻮﻻى چ‪ ３‬د اﻧدازې ﻟﻪ ！اکﻠﻮ ＇خﻪ پرتﻪ‬ ‫راک‪７‬ه ورک‪７‬ه وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫د بشري ！ﻮﻟﻨﻮ ﻟﻪ اﻧکشاف سره د ﻧ‪７‬ۍ ﻣختﻠفﻮ ﻫ‪５‬ﻮادوﻧﻮ‬ ‫د خپﻠﻮ غﻮ＊تﻨﻮ ﻣطابق ډول ډول ＇ﻴزوﻧﻪ د اﻧدازه کﻮﻟﻮ‬ ‫د اساس تر سرﻟﻴک ﻻﻧدې اﻧتخاب ک‪７‬ل‪ .‬او د اﻧدازې‬ ‫ﻣختﻠف واحدوﻧﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ راغﻠﻞ‪ .‬د اﻧدازې د واحدوﻧﻮ د‬ ‫زﻳاتﻮاﻟﻲ ﻣسئﻠ‪ ３‬د اﻧدازو د تعﻴﻨﻮﻟﻮ او ﻣطابقت ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ﻧﻮرو‬ ‫واحدوﻧﻮ سره‪ ،‬ستﻮﻧزې را پﻴدا ک‪７‬ې‪ .‬زﻣﻮﻧ‪ ８‬پﻪ گران ﻫ‪５‬ﻮاد ک‪ ３‬ﻫﻢ‪ ،‬دا ډول شﻤ‪５‬ر او زﻳاتﻮاﻟﻰ د وزﻧﻮﻧﻮ‬ ‫ﻼ (ﻣﻦ) د وزن د اﻧدازه کﻮﻟﻮ د واحد پﻪ تﻮگﻪ‪ ،‬پﻪ ﻣختﻠفﻮ‬ ‫د اﻧدازه کﻮﻟﻮ پﻪ برخﻪ ک‪ ３‬ﻟﻴدل ک‪８５‬ي‪ .‬ﻣث ً‬ ‫‪＄‬اﻳﻮﻧﻮ ک‪ ３‬ﻣختﻠف وزﻧﻮﻧﻪ ＊ﻴﻲ‪ .‬پﻪ أﻟﻤان ﻫ‪５‬ﻮاد ک‪ ３‬پﻪ کال ‪ ١٨٧٠‬ک‪ ３‬د ‪ ٧٠٠‬پﻪ شﻤ‪５‬ر د سطح‪３‬‬ ‫د اﻧدازه کﻮﻟﻮ واحدوﻧﻪ ﻣﻮجﻮد ول‪ .‬ددغﻮ ستﻮﻧزو د کﻤﻮﻟﻮ ﻟپاره‪ ،‬پﻮﻫان د ستﻨدرد واحدوﻧﻮ د تﻴاروﻟﻮ‬ ‫پﻪ فکر ک‪ ３‬ول‪ ،‬تر ＇ﻮ وکﻮﻻى شﻲ د واحدوﻧﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬ﻫﻢ غ‪８‬ي ﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ راوړي‪ .‬او د ＇ﻮ ﻧ‪４７‬ﻮال‬ ‫سﻴستﻤﻮﻧﻮ پﻪ اﻳجادوﻟﻮ ﻣؤفق شﻮل‪ .‬ﻧﻦ ورځ ﻫر اﻧسان د ＇ﻮ کﻤﻴتﻮﻧﻮ پﻪ اﻧدازه کﻮﻟﻮ پﻪ ﻣستقﻴﻤﻪ ﻳا‬ ‫غﻴر ﻣستقﻴﻤﻪ تﻮگﻪ ﻟﻪ دې سﻴستﻤﻮﻧﻮ سره سرو کار ﻟري‪ .‬د حرفﻮي اشخاصﻮ ﻟﻪ ﻣﻬﻤﻮ ﻣﻬارتﻮﻧﻮ‬ ‫ﻼ‪ :‬ﻫر کﻠﻪ چ‪ ３‬خﻴاط‬ ‫＇خﻪ ﻳﻮﻫﻢ د ﻣﻮادو پﻪ تﻮﻟﻴد ﻳا تغﻴﻴر ک‪ ３‬د اﻧدازې(ﻣعﻴار) رعاﻳت دى‪ .‬ﻣث ً‬ ‫د ﻣشتري د بدن د اﻧدازې سره سﻢ کاﻟﻲ وﻧﻪ گﻨ‪６‬ي‪ ،‬د ﻫغﻪ د خﻴاط‪ ９‬ﻣﻬارت د پﻮ＊تﻨ‪ ３‬ﻻﻧدې‬ ‫را‪＄‬ﻲ‪ .‬د اﻧدازه کﻮﻟﻮ د ﻫﻤدغﻪ ﻣﻬارت پر بﻨا تاسﻮ پﻪ دغﻪ ＇پرکﻲ ک‪ ３‬د واحدوﻧﻮ د سﻴستﻤﻮﻧﻮ‬ ‫او د اﻧدازه کﻮﻟﻮ ﻟﻪ افزارو ＇خﻪ د گ＂‪ ３‬اخﻴستﻨ‪ ３‬ﻟﻪ ＇رﻧگﻮاﻟﻲ سره أشﻨا ک‪８５‬ئ‪.‬‬ ‫‪11‬‬

‫د اندازې سيستمونه‬ ‫ستاسﻮ د ژوﻧد پﻪ سﻴﻤﻪ ک‪ ３‬د طﻮل او حجﻢ کﻤﻴتﻮ ﻧﻪ پﻪ کﻮﻣﻮ واحدوﻧﻮ اﻧدازه ک‪８５‬ي؟‬ ‫پﻪ ﻧﻨﻨ‪ ９‬ﻧ‪７‬ۍ ک‪ ３‬د اﻧدازه کﻮﻟﻮ پر ﻣحﻠﻲ سﻴستﻤﻮﻧﻮ سرب‪５‬ره‪ ،‬ﻧ‪４７‬ﻮال سﻴستﻤﻮﻧﻪ ﻫﻢ شتﻮن ﻟري چ‪３‬‬ ‫د ﻧ‪７‬ۍ زﻳاتره ﻫ‪５‬ﻮادوﻧﻪ ور ＇خﻪ کار اخﻠﻲ‪ .‬واحدوﻧﻪ پﻪ ﻻﻧدې تﻮگﻪ پﻪ ﻧ‪４７‬ﻮاﻟﻮ دوو عﻤده سﻴستﻤﻮﻧﻮ‬ ‫تر ﻣطاﻟع‪ ３‬ﻻﻧدې ﻧﻴسﻮ‪..‬‬ ‫الف‪ -‬مټريک سيستم‪ :‬دا سﻴستﻢ د ﻣشﻬﻮرو او ﻣروجﻮ سﻴستﻤﻮﻧﻮ ﻟﻪ جﻤﻠ‪＇ ３‬خﻪ دى چ‪ ３‬د ﻧ‪７‬ۍ‬ ‫زﻳاتره ﻫ‪５‬ﻮادوﻧﻪ ور ＇خﻪ کار اخﻠﻲ‪ .‬ددغﻪ سﻴستﻢ ﻟﻪ ＊ﻮ ‪＄‬اﻧگ‪７‬تﻴاوو ＇خﻪ ﻳﻮه دا ده چ‪ ３‬اضعاف او‬ ‫اجزا ﻳ‪ ３‬د ‪ ١٠‬عدد پﻪ ضربﻮﻟﻮ ﻳا تقسﻴﻤﻮﻟﻮ ﻻس تﻪ را‪＄‬ﻲ‪ .‬بﻨا پر دې ﻧﻦ ورځ د ﻧ‪７‬ۍ زﻳاتره ﻫ‪５‬ﻮادوﻧﻪ‬ ‫خپﻞ ﻣحﻠﻲ سﻴستﻤﻮﻧﻪ د ﻧ‪７‬ﻳﻮال ﻣ＂رﻳک سﻴستﻢ پﻪ ﻟﻮري راکاږي‪ .‬ﻟﻪ ﻣ＂رﻳک سﻴستﻢ ＇خﻪ پﻪ گ＂‪３‬‬ ‫اخﻴستﻨ‪ ３‬د ﻫر کﻤﻴت د اﻧدازه کﻮﻟﻮ ﻟپاره ﻣشخص واحد ﻣﻮجﻮد دى چ‪ ３‬ددغﻮ واحدوﻧﻮ ﻣجﻤﻮعﻪ د‬ ‫بﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻳا ﻧ‪７‬ﻳﻮال سﻴستﻢ ‪ (System International)SI‬پﻪ ﻧاﻣﻪ ﻳادوي‪.‬‬

‫په مټريک سيستم کې د اوږدوالي د اندازه کولو واحد‪:‬‬ ‫پﻪ ﻣ＂رﻳک سﻴستﻢ ک‪ ３‬د اوږدواﻟﻲ د اﻧدازه کﻮﻟﻮ واحد ﻣتر دى‪ .‬پﻪ ‪ ١٧٩١‬ﻣﻴﻼدي کال ک‪ ３‬د‬ ‫‪＄‬ﻤک‪ ３‬د کرې د ﻧصف اﻟﻨﻬار د اوږدواﻟﻲ (د استﻮا د کر＊‪ ３‬او شﻤاﻟﻲ ﻳا جﻨﻮبﻲ قطب ﻣرکز ترﻣﻨ‪＃‬‬ ‫‪1‬‬ ‫فاصﻠﻪ)‬ ‫‪10000000‬‬

‫برخﻪ د (ﻣتر )د عﻨﻮان پﻪ تﻮگﻪ پ‪５‬ژﻧدل شﻮې ده‪ ،‬پﻪ ﻻﻧدې جدوﻟﻮﻧﻮ ک‪ ３‬د ﻣتر‬

‫اجزا او اضعاف ＊ﻮدل شﻮي دي‪:‬‬ ‫د متر د اجزاوو جدول(د اوږوالي د اندازه کولو واحدونه چې له متر څخه لږ دي)‬ ‫د تبدﻳﻠﻮﻟﻮ ＇رﻧگﻮاﻟﻰ ﻳ‪３‬‬

‫د واحد ﻧﻮم‬

‫سﻤبﻮل‬

‫ﻟﻪ ﻣتر سره ﻳ‪ ３‬رابطﻪ‬

‫ډﻳسﻲ ﻣتر‬

‫‪dm‬‬

‫د ﻣتر ﻟسﻤﻪ برخﻪ‬

‫‪1dm = 1m ÷ 10‬‬

‫ساﻧتﻲ ﻣتر‬

‫‪cm‬‬

‫د ﻣتر سﻠﻤﻪ برخﻪ‬

‫‪1cm = 1m ÷ 100‬‬

‫ﻣﻠﻲ ﻣتر‬

‫‪mm‬‬

‫د ﻣتر زرﻣﻪ برخﻪ‬

‫‪1mm = 1m ÷ 1000‬‬

‫ﻣاﻳکرو‬

‫‪mµ‬‬

‫د ﻣتر ﻳﻮ ﻣﻴﻠﻴﻮﻧﻤﻪ برخﻪ‬

‫‪1m = 1m ÷ 1000000‬‬

‫ﻧاﻧﻮ ﻣتر‬

‫‪nm‬‬

‫د ﻣتر ﻳﻮ ﻣﻴﻠﻴاردﻣﻪ برخﻪ‬

‫‪1nm = 1m ÷ 1000000000‬‬

‫‪12‬‬

‫د متر د اضعافو جدول(له متر څخه لوى واحدونه)‬ ‫د تبدﻳﻠﻮﻟﻮ ＇رﻧگﻮاﻟﻰ ﻳ‪３‬‬

‫د واحد ﻧﻮم‬

‫اختصاري سﻤبﻮل‬

‫ﻟﻪ ﻣتر سره ﻳ‪ ３‬رابطﻪ‬

‫دﻳکا ﻣتر‬

‫‪dam‬‬

‫ﻟس ﻣتره‬

‫‪1dam = 1m × 10‬‬

‫ﻫکتﻮ ﻣتر‬

‫‪hm‬‬

‫سﻞ ﻣتره‬

‫‪1hm = 1m × 100‬‬

‫کﻴﻠﻮﻣتر‬

‫‪km‬‬

‫زرﻣتره‬

‫ﻣﻴگا ﻣتر‬

‫‪Mm‬‬

‫ﻳﻮ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻣتره‬

‫‪1km = 1m ×1000‬‬ ‫‪1Mm = 1m ×1000000‬‬

‫گﻴگا ﻣتر‬

‫‪Gm‬‬

‫ﻳﻮ ﻣﻴﻠﻴارډ ﻣتره‬

‫‪1Gm = 1m ×1000000000‬‬

‫کړنه‬ ‫ﻟﻪ پﻮرتﻨﻴﻮ جدوﻟﻮﻧﻮ ＇خﻪ پﻪ گ＂‪ ３‬اخﻴستﻨ‪ ３‬سره سﻞ(‪ )١٠٠‬ﻣتره فاصﻠﻪ پﻪ ډﻳسﻲ (‪ )dm‬او‬ ‫دﻳکاﻣتر(‪ )dam‬واړوئ‪.‬‬ ‫ب‪ -‬د انچ سيستم‪ :‬دا سﻴستﻢ چ‪ ３‬پﻪ اﻧگﻠﻴسﻲ سﻴستﻢ ﻫﻢ ﻣشﻬﻮر دى‪ ،‬پﻪ اﻧگﻠستان‪ ،‬اﻣرﻳکا او ﻧﻮرو‬ ‫اﻧگﻠﻴسﻲ ژبﻮ ﻫ‪５‬ﻮادوﻧﻮ ک‪ ３‬دود ﻟري‪.‬‬ ‫د انچ په سيستم کې د اوږدوالي واحد‪:‬د اﻧچ پﻪ سﻴستﻢ ک‪ ３‬د اوږدواﻟﻲ واحد"ﻳارډ" دى‪ .‬ﻳﻮ‬ ‫ﻳارډ ﻟﻪ ‪ ٣‬فﻮ！ﻪ او ‪ ١٢‬اﻧچﻮ سره برابر دى‪.‬‬ ‫پﻪ (‪ )٢-٢‬شکﻞ ک‪ ３‬د ﻳارډ اجزا او اضعاف ＊ﻮدل شﻮي دي‪.‬‬

‫(‪ )2-2‬شکل‬

‫کړنه‬ ‫د پﻮرتﻨﻲ شکﻞ پﻪ پام ک‪ ３‬ﻧﻴﻮﻟﻮ سره ﻣحاسبﻪ ک‪７‬ئ چ‪:３‬‬ ‫الف‪ ١٥٠ -‬اﻧچﻪ ﻟﻪ ＇ﻮ فﻮ！ﻪ سره برابر دي؟ ب‪ -‬دوه ﻣتره ＇ﻮ ﻳارډه ک‪８５‬ي؟‬

‫‪13‬‬

‫په اندازه کولو کې اصطالحات او تعريفونه‬ ‫پﻪ اﻧدازه ک‪ ３‬ﻳﻮ شﻤ‪５‬ر تعرﻳفﻮﻧﻪ او اصﻼحات شتﻪ چ‪ ３‬پﻪ ﻻﻧدې تﻮگﻪ د ‪＄‬ﻴﻨﻮ پﻪ ﻟﻮستﻨﻪ ر‪１‬ا اچﻮو‪:‬‬ ‫ﻣ＂روﻟﻮجﻲ(‪ :)Metrology‬ﻣ＂روﻟﻮجﻲ ﻳا د اﻧدازه کﻮﻟﻮ عﻠﻢ‪ ،‬ﻫغﻪ پﻮﻫﻪ ده چ‪ ３‬د ابعادو د اﻧدازه‬ ‫کﻮﻟﻮ او کﻨ＂رول او د اﻧدازې وړ ﻣحسﻮساتﻮ (پدﻳدو) ﻟﻪ ＇رﻧگﻮاﻟﻲ ＇خﻪ بحث کﻮي‪.‬‬ ‫اندازه کول‪ :‬د پ‪５‬ژﻧدل شﻮي او ﻣعﻴاري واحد سره کﻤﻴتﻲ ﻣقاﻳسﻪ چ‪ ３‬د اﻧدازې د اړوﻧدو افزارو‬ ‫پﻪ واسطﻪ سرتﻪ رس‪８５‬ي د اﻧدازه کﻮﻟﻮ ＇خﻪ عبارت دى‪.‬‬ ‫د اندازې کنټرول‪ :‬د اﻧدازه کﻮﻟﻮ د ثابتﻮ وساﻳﻠﻮ پﻪ واسطﻪ د ﻣشخصﻮ اﻧدازو د ＇ارﻧ‪ ３‬او‬ ‫＇‪７５‬ﻧ‪ ３‬عﻤﻞ تﻪ د اﻧدازې کﻨ＂رول واﻳﻲ‪.‬‬ ‫د اندازه کولو دقت‪ :‬ډ‪４‬ره ﻟ‪８‬ه (حد اقﻞ) اﻧدازه چ‪ ３‬افزار ﻳ‪ ３‬اﻧدازه کﻮﻻى شﻲ د اﻧدازې‬ ‫دقت ﻳ‪ ３‬بﻮﻟﻲ‪.‬‬ ‫د اندازې لمنه‪ :‬د اﻧدازه کﻮﻟﻮ د ﻳﻮې أﻟ‪ ３‬د ﻟ‪ ８‬او ډ‪４‬ر حد ترﻣﻨ‪ ＃‬فاصﻠ‪ ３‬تﻪ د اﻧدازې ﻟﻤﻨﻪ واﻳﻲ‪.‬‬ ‫ﻼ‪ :‬ﻫر کﻠﻪ چ‪ ３‬پﻪ ﻳﻮه درجﻪ ﻟروﻧکﻲ خط کش ک‪ ３‬تر ‪ ١٥٠‬ﻣﻠﻲ ﻣترو پﻮرې درجﻪ بﻨدي شﻮې‬ ‫ﻣث ً‬ ‫وي‪ ،‬ﻧﻮ د ﻫغ‪ ３‬د اﻧدازه کﻮﻟﻮ ﻟﻤﻨﻪ ‪ ١٥٠‬ﻣﻠﻲ ﻣتره او دقت ﻳ‪ ３‬ﻳﻮ ﻣﻠﻲ ﻣتر دى‪.‬‬ ‫په اندازه کولو کې تېروتنه‪ :‬زﻳاتره عﻮاﻣﻞ ﻟکﻪ د چاپ‪５‬رﻳال د تﻮدوخ‪ ３‬د درج‪ ３‬ﻧا ﻣﻨاسب‬ ‫واﻟﻰ‪ ،‬د اﻧدازه کﻮﻟﻮ پر أﻟﻪ ډ‪４‬ر فشار راوستﻞ‪ ،‬د أﻟ‪ ３‬ورست‪５‬دﻧﻪ ﻳا زﻧگ وﻫﻞ‪ ،‬د اﻧدازه کﻮوﻧکﻲ‬ ‫شخص پﻪ ﻟﻴد(ﻧظر) ک‪ ３‬شک او ﻧﻮر عﻮاﻣﻞ ددې سبب ک‪８５‬ي چ‪ ３‬پﻪ اﻧدازه کﻮﻟﻮ ک‪ ３‬ت‪５‬روتﻨﻪ وشﻲ‪.‬‬ ‫کﻮﻣ‪ ３‬ت‪５‬ر وتﻨ‪ ３‬ﻳا اشتباه گاﻧ‪ ３‬چ‪ ３‬پﻪ اﻧدازه کﻮﻟﻮ ک‪ ３‬د وړاﻧدﻟﻴدﻧ‪ ３‬ﻳا ﻣخﻨﻴﻮي وړ دي د داﻳﻤﻲ‬ ‫ت‪５‬روتﻨﻮ او پﻪ ﻧاﻣﻪ ﻳاد‪８４‬ي‪ .‬داﻳﻤﻲ ت‪５‬روتﻨ‪ ３‬پﻪ ！ﻮﻟﻴزه تﻮگﻪ د اپر‪＂４‬ر(اﻧدازه کﻮوﻧکﻰ شخص) او افزارو پﻪ‬ ‫واسطﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ را‪＄‬ﻲ‪ .‬بﻨا پر دې ﻧشﻲ کﻴداى چ‪ ３‬ﻣطﻠق او ب‪ ３‬ﻟﻪ ت‪５‬روتﻨ‪ ３‬اﻧدازه کﻮل سرتﻪ ورس‪８５‬ي‪،‬‬ ‫خﻮ ډﻳزاﻳﻦ کﻮوﻧکﻲ د وساﻳﻠﻮ د تﻮﻟﻴدووﻧکﻮ ﻟپاره د ت‪５‬روتﻨ‪ ３‬او خطا حدود د اجﻨاسﻮ او وساﻳﻠﻮ د‬ ‫تﻮﻟﻴد پﻪ وخت ک‪ ３‬ﻣشخص کﻮي‪.‬‬ ‫ﻼ‪ :‬کﻪ ﻻزﻣﻪ وي ﻳﻮه فﻠزي ﻣﻴﻠﻪ د ‪ ٢٥٠mm‬ﻣﻠﻲ ﻣتر پﻪ اوږدواﻟﻲ جﻮړه ک‪７‬اى شﻲ‪ ،‬خﻮ کﻪ‬ ‫ﻣث ً‬ ‫تﻮﻟﻴدووﻧکﻲ دا ﻣﻴﻠﻪ د ‪ ٠.٥‬ﻣﻠﻲ ﻣترو پﻪ اﻧدازه ﻟﻮﻳﻪ ﻳا د ‪ ٠/٥‬ﻣﻠﻲ ﻣترو پﻪ اﻧدازه کﻮچﻨ‪ ９‬جﻮړه ک‪７‬ي‪،‬‬ ‫بﻴا ﻫﻢ د ﻣﻨﻠﻮ وړ ده‪ .‬دې ﻣسئﻠ‪ ３‬تﻪ د ابعادو دقت ﻳا ((تﻮﻟراﻧس)) واﻳﻲ‪.‬‬ ‫‪14‬‬

‫فکر وکړئ!‬ ‫د فﻠزاتﻮ پﻪ اﻧدازه کﻮﻟﻮ ک‪ ３‬د تﻮدوخ‪ ３‬د درج‪ ３‬زﻳات‪５‬دل ﻳا کﻤ‪５‬دل ＇ﻪ اغ‪５‬زه‬ ‫ﻟري؟ وﻟ‪３‬؟‬ ‫د اندازه کولو وسايل‬ ‫پﻪ اوسﻨﻲ عصر ک‪ ３‬پﻪ ﻫره حرفﻪ ﻳا کسب ک‪ ３‬د اﻧدازه کﻮﻟﻮ ډول ډول وساﻳﻞ شتﻪ چ‪ ３‬ﻟﻪ‬ ‫ﻫغﻮى ＇خﻪ پﻪ گ＂‪ ３‬اخﻴستﻠﻮ سره ﻣختﻠف ﻣحسﻮس ＇ﻴزوﻧﻪ اﻧدازه ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫پﻪ اﻧدازه کﻮﻟﻮ ک‪ ３‬پر ساده افزارو سرب‪５‬ره پر ﻣختﻠﻠﻲ اﻟک＂روﻧﻴکﻲ(بر‪＋４‬ﻨاﻳﻲ) وساﻳﻞ ﻫﻢ شتﻪ‬ ‫چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻫغﻮ ＇خﻪ د ډ‪４‬رو کﻮچﻨﻴﻮ او دقﻴقﻮ اﻧدازو پﻪ ！اکﻠﻮ ک‪ ３‬کار اخﻴستﻞ ک‪８５‬ي‪ .‬پﻪ دې‬ ‫ﻣبحث ک‪ ３‬ﻣﻮﻧ‪ ８‬ﻧشﻮ کﻮﻻى د اﻧدازه کﻮﻟﻮ ！ﻮل وساﻳﻞ چ‪ ３‬پﻪ ﻣختﻠفﻮ ＇اﻧگﻮ ک‪ ３‬کارول ک‪８５‬ي‬ ‫تر ﻣطاﻟع‪ ３‬ﻻﻧدې وﻧﻴسﻮ ‪،‬خﻮ د أساﻧتﻴا ﻟپاره د اﻧدازه کﻮﻟﻮ افزار او وساﻳﻞ ډﻟبﻨدي کﻮو او بﻴا‬ ‫ﻟﻪ ﻫغﻮى ＇خﻪ ﻳﻮ شﻤ‪５‬رﻳ‪ ３‬تر ﻣطاﻟع‪ ３‬ﻻﻧدې ﻧﻴسﻮ‪.‬‬ ‫الف‪ -‬د اندازې د انتقال وسايل‪ :‬کﻠﻪ ﻧا کﻠﻪ د کار د سرتﻪ رسﻮﻟﻮ پﻪ وخت ک‪ ３‬اړتﻴا‬ ‫پﻴدا ک‪８５‬ي‪ ،‬تر ＇ﻮ د ﻳﻮه ！ﻮ！ﻪ کار اﻧدازه واخﻴستﻞ شﻲ او بﻴا د اﻧدازه کﻮﻟﻮ ﻟپاره اﻧتقال ک‪７‬اى‬ ‫شﻲ‪.‬‬ ‫داس‪ ３‬افزاروتﻪ د اﻧدازې د اﻧتقال وساﻳﻞ وﻳﻞ ک‪８５‬ي‪ .‬د داس‪ ３‬وساﻳﻠﻮ ﻳﻮ شﻤ‪５‬ر پﻪ ﻻﻧدې تﻮگﻪ‬ ‫＊ﻮدل شﻮي دي‪:‬‬

‫(‪ )٢-٣‬شکﻞ‪ ،‬د داخﻠﻲ او بﻬرﻧﻲ اﻧدازو د اﻧتقال پرکال ﻳا پرکار‬

‫‪15‬‬

‫ب ـ د اندازې کنټرولوونکي‪ :‬دې ډﻟ‪ ３‬وساﻳﻠﻮ تﻪ‪ ،‬ثابت اﻧدازه کﻮوﻧکﻲ ﻫﻢ وﻳﻞ‬ ‫ک‪８５‬ي چ‪ ３‬د دې وساﻳﻠﻮ پﻪ ﻣرستﻪ کﻴداى شﻲ ﻳﻮازې ﻳﻮ بعد ﻳا ﻳﻮه ثابتﻪ اﻧدازه کﻨ＂رول ﻳا اﻧدازه‬ ‫ﻼ‪ :‬گﻮﻧﻴا او بتﻠﻪ ﻳا أبترازو‪ ،‬شاول ﻳا شاقﻮل او ﻳﻮ شﻤ‪５‬ر ﻫغﻪ شابﻠﻮﻧﻮﻧﻪ (سﻮري‬ ‫ک‪７‬اى شﻲ‪ .‬ﻣث ً‬ ‫خط کشﻮﻧﻪ) چ‪ ３‬د کﻮچﻨﻴﻮ اﻧدازو د کﻨ＂رول ﻟپاره ور ＇خﻪ کار اخﻴستﻞ ک‪８５‬ي ﻫﻢ پﻪ دې ډﻟﻪ‬ ‫ک‪ ３‬شاﻣﻞ دي‪.‬‬

‫د قﻮسﻮﻧﻮ د اﻧدازه‬ ‫کﻮﻟﻮ شابﻠﻮن‬

‫د ﻣﻴﻠ‪ ３‬د اﻧدازه کﻮﻟﻮ‬ ‫شابﻠﻮن‬

‫د پا‪ ３１‬د اﻧدازه کﻮﻟﻮ شابﻠﻮن‬

‫(‪ ) 2-4‬شکل‬

‫ج‪ -‬د اندازه کولو غير ثابت وسايل‪:‬‬ ‫ددې ډﻟ‪ ３‬وساﻳﻠﻮ د قﻮس د اﻧدازه کﻮﻟﻮ شابﻠﻮن ک‪ ３‬شاﻣﻞ وساﻳﻞ د درجﻪ ﻟروﻧکﻮ خط کشﻮﻧﻮ‬ ‫ډوﻟﻮﻧﻪ‪ ،‬پ＂‪ ９‬ډوﻟﻪ ﻳا فﻴتﻪ ﻳﻲ ﻣتروﻧﻪ‪ ،‬کﻤپاس‪ ،‬ﻣاﻳکروﻣتر او داس‪ ３‬ﻧﻮر شﻴان دي‪ .‬ددې وساﻳﻠﻮ پﻪ‬ ‫واسطﻪ ﻧظر د دوى د اﻧدازه کﻮﻟﻮ ﻟﻤﻨ‪ ３‬تﻪ کﻴداى شﻲ ﻣختﻠف‪ ３‬اﻧدازې ﻣعﻠﻮﻣ‪ ３‬ک‪７‬اى شﻲ‪ .‬ددې‬ ‫افزارو ﻳﻮه شﻤ‪５‬ره پﻪ ﻻﻧدې تﻮگﻪ ﻟﻮﻟﻮ‪:‬‬ ‫مترونه‪ :‬ﻣتروﻧﻪ د اوږدواﻟﻲ د اﻧدازه کﻮﻟﻮ د وساﻳﻠﻮ جزوﻧﻪ دي او پﻪ صﻨاﻳعﻮ ک‪ ３‬ډ‪４‬ر کارول ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫ﻟﻪ ﻣتروﻧﻮ ＇（ﻪ پﻪ ﻣ‪５‬خاﻧﻴک‪ ،９‬ترکا‪ ،９１‬وﻟ‪６‬ﻧگ کارۍ‪ ،‬وداﻧ‪ ９‬جﻮړوﻟﻮ(تعﻤﻴرات)‪ ،‬فﻠز کارۍ‪،‬‬ ‫خﻴاط‪ ９‬او ﻧﻮرو کاروﻧﻮ ک‪ ３‬گ＂ﻪ اخﻴستﻞ ک‪８５‬ي‪ .‬د ﻣتروﻧﻮ د اﻧدازه اخﻴستﻨ‪ ３‬دقت ﻣعﻤﻮﻻً(‪)١-٠.٥‬‬ ‫ﻣﻴﻠﻲ ﻣتره دى‪ .‬ﻣتروﻧﻪ د جﻮړ＊ت‪ ،‬د ﻣﻮادو د جﻨس او د گ＂‪ ３‬اخﻴستﻨ‪ ３‬د ＇رﻧگﻮاﻟﻲ ﻟﻪ ﻣخ‪３‬‬ ‫ﻣختﻠف ډوﻟﻮﻧﻪ ﻟري‪.‬‬ ‫فلزي د پټۍ يا فيته يي متر‪ :‬فﻴتﻪ ﻳﻲ ﻣتروﻧﻪ د فﻨر د فﻮﻻدو ﻟﻪ جﻨسﻪ‬ ‫د ‪ ١٣‬ﻣﻠﻲ ﻣتره سﻮر‪ ،‬ﻟﻪ ﻳﻮه ＇خﻪ تر درې(‪ )٣-١‬ﻣتره اوږدواﻟﻲ او د ﻳﻮ‬ ‫ﻣﻠﻲ ﻣتر دقت پﻪ ﻟرﻟﻮ جﻮړوي‪ .‬ددغﻪ ډول ﻣتر د ارتجاعﻴت پر بﻨا‪ ،‬کﻴداى‬ ‫شﻲ د قﻮسﻮﻧﻮ پﻪ اﻧدازه کﻮﻟﻮ ک‪ ３‬ﻫﻢ ور ＇خﻪ کار واخﻴستﻞ شﻲ‪.‬‬ ‫(‪ ) 2-5‬شکل‪،‬‬

‫‪16‬‬

‫غير فلزي د پټۍ يا فيته يي متر‪ :‬دغﻪ جﻨس ﻣتر‬ ‫ﻣعﻤﻮ ًﻻ ﻟﻪ ﻣخصﻮصﻮ او بدل شﻮﻳﻮ ！ﻮ！ﻮ ＇خﻪ غﻮره ﻳا‬ ‫اﻧتخاب‪８５‬ي او ﻣخ ﻳ‪ ３‬د ﻣصﻨﻮعﻲ پﻮ！کﻲ پﻪ واسطﻪ پﻮ＊ﻮي‬ ‫او د زﻳات کﻠکﻮاﻟﻲ ﻟپاره د فﻴت‪ ３‬د پﻴﻞ ﻳﻮه برخﻪ ﻟﻪ چرم‬ ‫＇خﻪ جﻮړوي‪ .‬د اﻧدازه کﻮﻟﻮ پﻪ وخت ک‪ ３‬د أساﻧتﻴا ﻟپاره‬

‫(‪ )2-6‬شکل‬

‫د فﻴت‪ ３‬پﻪ پﻴﻞ ک‪ ３‬فﻠزي ک‪７‬ۍ پﻪ ﻧظر ک‪ ３‬ﻧﻴﻮل شﻮې ده‪،‬‬ ‫دا ډول ﻣتروﻧﻪ ﻟﻪ ‪ ١٠‬ﻣترو ＇خﻪ تر ‪ ٥٠‬ﻣترو پﻮرې اوږدواﻟﻲ جﻮړوي او زﻳاتره ﻳ‪ ３‬د‬ ‫وداﻧ‪ ９‬پﻪ کاروﻧﻮ ک‪ ３‬کارول ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫خط کشونه‪ :‬د اوږدواﻟﻲ د اﻧدازه کﻮﻟﻮ ﻳﻮ بﻠﻪ وسﻴﻠﻪ خط‬ ‫کشﻮﻧﻪ دي‪.‬‬ ‫ﻟﻪ ﻣتروﻧﻮ سره ﻳ‪ ３‬تﻮپﻴر دا دى چ‪ ３‬پﻪ ﻟﻮړ دقت او د اﻧدازه‬ ‫کﻮﻟﻮ ﻟﻤﻨﻪ ﻳ‪ ３‬کﻮچﻨ‪ ９‬طرحﻪ او جﻮړ‪８４‬ي‪ .‬د فﻠزي خط کشﻮﻧﻮ‬ ‫دقت د (‪ )١-٠.٥‬ﻣﻠﻲ ﻣتروﻧﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬دى‪.‬‬ ‫(‪ )٢-٧‬شکﻞ‪ ،‬د اﻧدازه کﻮﻟﻮ خط کشﻮﻧﻪ‬

‫پر ((ورنير کاليپر)) اندازه کول‪:‬‬ ‫دا أﻟﻪ د اوږدواﻟﻲ د اﻧدازه کﻮﻟﻮ ﻟﻪ ډ‪４‬رو ﻣﻬﻤﻮ او ﻣروجﻮ افزارو‬ ‫＇خﻪ ده چ‪ ３‬ﻟﻪ دوو (ثابت او ﻣتحرک) برخﻮ ＇خﻪ تشکﻴﻞ شﻮې ده‪ .‬ثابتﻪ برخﻪ ﻳ‪ ３‬ﻳﻮ درجﻪ‬ ‫ﻟروﻧکﻰ خط کش ﻣﻨتﻬﻰ ترفک او ﻣتحرکﻪ برخﻪ ﻳ‪ ３‬فک سره شاﻣﻠﻪ ده‪.‬‬ ‫پر سر ﻳ‪＊ ３‬کر گﻮ！ﻲ او پرﻣخ‬ ‫ﻳ‪ ３‬ورﻧﻴﻪ و‪４‬ش وي‪ .‬ﻟﻪ ((ورﻧﻴر‬ ‫اصﻠﻲ غﻴر ﻣتحرک خط کش‬ ‫کاﻟﻴپر)) ＇خﻪ د بﻬرﻧﻲ او داخﻠﻲ‬ ‫ﻣتحرک خط کش سره د ورﻧﻴ‪３‬‬ ‫ابعادو او د چﻮړﻳﻮ د ژورواﻟﻲ د‬ ‫اﻧدازه کﻮﻟﻮ ﻟپاره کار اخﻴستﻞ‬ ‫ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫(‪ )٢-٨‬شکﻞ‪ ،‬ورﻧﻴر کاﻟﻴپر‬

‫‪17‬‬

‫ه پوه‬

‫ښ‬

‫شئ!‬

‫پﻪ ‪ ١٦٣١‬ﻣﻴﻼدي کال ک‪ ３‬ﻳﻮ رﻳاضﻲ پﻮه فراﻧسﻮي اﻧجﻴﻨﻴر "پﻴرورﻧﻴﻪ" د اﻧدازه کﻮﻟﻮ ﻟپاره ﻳﻮه وسﻴﻠﻪ‬ ‫جﻮړه ک‪７‬ه چ‪ ３‬د دوو و‪４‬شﻮﻧﻮ پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬د اختﻼف پر اساس ﻳ‪ ３‬کار کاوه‪ ،‬وروستﻪ دا أﻟﻪ د خپﻞ‬ ‫ارز＊ت پﻪ درﻟﻮدﻟﻮ د ﻫغ‪ ３‬د ﻣخترع (ورﻧﻴﻪ) پﻪ ﻧاﻣﻪ وﻧﻮﻣﻮل شﻮه‪.‬‬

‫د ورنير کاليپر د لوستلو طريقه‪ :‬د ورﻧﻴر کاﻟﻴپر د ﻟﻮستﻠﻮ ﻟپاره باﻳد پﻪ ﻻﻧدې ﻟﻴکﻨﻪ‬ ‫عﻤﻞ وشﻲ‪:‬‬ ‫‪ .١‬پﻪ ﻳاد وﻟرئ چ‪ ３‬صحﻴح عددوﻧﻪ د ثابت خط کش(اصﻠﻲ خط کش) ﻟﻪ ﻣخ‪ ３‬او اعشاري‬ ‫عددوﻧﻪ د ورﻧﻴ‪( ３‬ﻣتحرک خط کش) ﻟﻪ ﻣخ‪ ３‬ﻟﻮستﻞ ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪.٢‬کﻪ د ورﻧﻴ‪ ３‬د صفر ﻧ‪＋‬ﻪ د اصﻠﻲ خط کش د تقسﻴﻤاتﻮ پر ﻳﻮه ﻧ‪＋‬ﻪ ک‪＋５‬ﻮدل شﻲ‪ ،‬د اصﻠﻲ‬ ‫خط کش ﻟﻪ ﻣخ‪ ３‬ﻟﻮستﻞ شﻮى عدد ﻳﻮ اصﻠﻲ صحﻴح عدد(ب‪ ３‬اعشارﻳﻪ) عدد دى او د ورﻧﻴ‪３‬‬ ‫د درجﻪ بﻨدۍ ﻟﻮستﻠﻮ تﻪ اړتﻴا ﻧشتﻪ بﻨاپردې پﻪ ﻣقابﻞ شکﻞ ک‪ ３‬د ورﻧﻴر کاﻟﻴپر پﻪ واسطﻪ اﻧدازه‬ ‫شﻮى اوږدواﻟﻰ ﻟﻪ ‪ ١.٠mm‬ﻣﻴﻠﻲ ﻣترو سره ﻣساوي دى‪.‬‬ ‫‪ .٣‬کﻪ د ورﻳﻨﻴ‪ ３‬د صفر ﻧ‪＋‬ﻪ د ثابت خط کش د تقسﻴﻤاتﻮ ﻳا و‪４‬ش پر ﻳﻮه ﻧ‪＋‬ﻪ برابره را ﻧشﻲ‪،‬‬ ‫ﻟﻮﻣ‪７‬ى تاسﻮ وگﻮرئ چ‪ ３‬د‬ ‫ورﻧﻴ‪ ３‬د صفر ﻧ‪＋‬ﻪ د ثابت‬ ‫خطکش ﻟﻪ کﻮم عدد ＇خﻪ ﻟ‪８‬‬

‫د دوو ﻧ‪＋‬ﻮ ﻣطابقت‬ ‫ثابت خط کش‬

‫ت‪５‬ره شﻮې ده‪.‬‬ ‫دا اﻧدازه د کار د ！ﻮت‪ ３‬صحﻴح‬ ‫(بﻰ اعشارﻳﻪ) عدد ＊ﻴﻲ‪.‬‬ ‫(‪ )2-9‬ش ل‬

‫ورتﻴﻪ ﻳا ﻣتحرک خط کش‬

‫‪18‬‬

‫‪ .٤‬د اعشاري عدد د‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫ﻟﻮستﻠﻮ ﻟپاره د ورﻧﻴ‪３‬‬ ‫برخﻮ تﻪ وگﻮرئ چ‪３‬‬ ‫غﻴراصﻠﻲﻣتحرک‬ ‫کﻮﻣﻪ ﻧ‪＋‬ﻪ ﻳ‪ ３‬د ثابت‬ ‫خطکش‬ ‫خط کش ﻟﻪ ﻳﻮې ﻧ‪３＋‬‬ ‫سره پﻮره ﻣطابقت کﻮي‬ ‫صحﻴح عدد ﻳﻮ(‪)١‬‬ ‫ﻣتحرک خط‬ ‫او دغﻪ تطابق د ورﻧﻴ‪３‬‬ ‫(‪ )٢-١٠‬شکﻞ‬ ‫واحد پﻮره ک‪７‬ى دى‬ ‫کش ﻳا ورﻧﻴﻪ ‪10‬‬ ‫‪0‬‬ ‫د صفر تر ﻧقط‪ ３‬پﻮرې‬ ‫＇ﻮ ﻧ‪ ３＋‬فاصﻠﻪ ﻟري‪،‬‬ ‫ﻟﻪ اعشارﻳ‪＇ ３‬خﻪ د وروستﻪ عدد قﻴﻤت ﻟﻪ صفر‬ ‫دا ﻟﻪ اعشارﻳ‪ ３‬وروستﻪ‬ ‫＇خﻪ تر ﻧ‪ ３＋‬پﻮرې ‪ ٥‬واحده دى‬ ‫اﻧدازه ＊ﻴﻲ‪.‬‬ ‫د پﻮرتﻨﻲ شکﻞ د ﻣشاﻫدې پر بﻨا اﻧدازه شﻮى اوږدواﻟﻰ ﻟﻪ ‪ ١.٥mm‬ﻣﻠﻲ ﻣترو سره ﻣساوي دى‪.‬‬ ‫د دوو ﻧ‪＋‬ﻮ ﻣطابقت‬

‫د ورنير کاليپر د ساتنې څرنگوالى‬ ‫ورﻧﻴر کاﻟﻴپر د حساس اﻧدازه کﻮﻟﻮ ﻳﻮه ﻟﻮړ بﻴﻪ أﻟﻪ ده‪ ،‬بﻨا پر دې ﻫغﻪ د ﻧﻮرو افزارو ﻟکﻪ‪＂＇ :‬ک‪ ،‬بﻴاتﻲ‪ ،‬سﻮان‬ ‫او ‪ . . .‬پﻪ خﻮا ک‪ ３‬ﻣﻪ ږدئ‪.‬‬ ‫ورﻧﻴر کاﻟﻴپر ﻟﻪ ډ‪４‬ر فشار ورکﻮﻟﻮ‪ ،‬ضربﻪ ورکﻮﻟﻮ او غﻮر‪＄‬ﻮﻟﻮ ＇خﻪ وساتئ‪.‬‬ ‫ﻟﻪ ورﻧﻴر کاﻟﻴپر ＇خﻪ د ！ﻮ！ﻮ د اﻧدازه کﻮﻟﻮ ﻟپاره د حرکت ﻳا ＇رخ‪５‬دﻟﻮ پﻪ وخت ک‪ ３‬کار ﻣﻪ اخﻠئ‪ .‬ﻟﻪ فکﻮﻧﻮ‬ ‫او ＊کرگﻮ！ﻮ ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬د خط کش د ستﻨ‪ ３‬پﻪ تﻮگﻪ کار ﻣﻪ اخﻠئ‪ .‬د اﻧدازه کﻮﻟﻮ ﻟﻪ اتﻤام ＇خﻪ وروستﻪ خپﻞ‬ ‫ﻻس ﻟرﻟﻰ ورﻧﻴر کاﻟﻴپر پر ﻳﻮه ！ﻮ！ﻪ پاک او خﻮﻧدي وساتئ‪.‬‬

‫کړنه‬ ‫ﻼ ﻳﻮ استﻮاﻧﻪ ﻳﻲ ډوﻟﻪ گﻴﻼس) د ＇ﻨ‪６‬و پر‪７４‬واﻟﻰ‪ ،‬داخﻠﻲ او‬ ‫پﻪ خپﻠﻮ گروپﻮﻧﻮ ک‪ ３‬د استﻮاﻧ‪( ３‬ﻣث ً‬ ‫بﻬرﻧﻲ قطروﻧﻮ د ورﻧﻴر کاﻟﻴپر پﻪ واسطﻪ اﻧدازه ک‪７‬ئ‪ .‬بﻴا د داخﻠﻲ قطر ق‪５‬ﻤت ﻟﻪ بﻬرﻧﻲ قطر ＇خﻪ‬ ‫ﻣﻨفﻲ او د استﻮاﻧ‪ ３‬د پر‪７４‬واﻟﻲ(ضخاﻣت) ﻟﻪ ق‪５‬ﻤت سره چ‪ ３‬اﻧدازه ک‪７‬ى ﻣﻮ دى‪ ،‬پرتﻠﻪ ک‪７‬ئ‪.‬‬

‫‪19‬‬

‫د څپرکي لنډيز‬ ‫اووه زره کاﻟﻪ دﻣخﻪ اﻧساﻧاﻧﻮ خپﻞ تجارتﻲ ﻣبادﻻت د بدن د غ‪７‬ﻳﻮ ﻟکﻪ(د گﻮتﻮ د اوږدواﻟﻲ‪،‬‬ ‫د ﻻس د ورغﻮي د پﻠﻦ واﻟﻲ او د ﻣ＂ﻮ د اوږدواﻟﻲ ﻳا طﻮل پﻪ واسطﻪ اﻧدازه کﻮل‪ ،‬سره ﻟﻪ دې‬ ‫چ‪ ３‬دا ډول اﻧدازه ډ‪４‬ره ساده‪ ،‬خﻮ دقﻴقﻪ ﻧﻪ وه‪ ،‬او ﻧﻪ ﻳ‪ ３‬شﻮ کﻮﻻی چ‪ ３‬د اﻧدازې ﻟﻪ تعﻴﻴﻦ‬ ‫＇خﻪ پرتﻪ راک‪７‬ه ورک‪７‬ه وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫پﻪ ﻧﻨﻨ‪ ９‬زﻣاﻧﻪ ک‪ ３‬د اﻧدازه کﻮﻟﻮ پر ﻣحﻠﻲ سﻴستﻤﻮﻧﻮ سرب‪５‬ره ‪ ،‬ﻧ‪４７‬ﻮال سﻴستﻤﻮﻧﻪ ﻫﻢ شتﻪ‬ ‫چ‪ ３‬د ﻧ‪７‬ۍ زﻳاتره ﻫ‪５‬ﻮادوﻧﻪ ور ＇خﻪ کار اخﻠﻲ‪.‬‬ ‫ﻣ＂رﻳک سﻴستﻢ د ﻣشﻬﻮرو او ﻣروجﻮ سﻴستﻤﻮﻧﻮ ﻟﻪ جﻤﻠ‪＇ ３‬خﻪ دى چ‪ ３‬د ﻧ‪７‬ۍ زﻳاتره‬ ‫ﻫ‪５‬ﻮادوﻧﻪ ور ＇خﻪ گ＂ﻪ اخﻠﻲ‪ .‬ددغﻪ سﻴستﻢ ﻟﻪ ＊ﻮ ‪＄‬اﻧگ‪７‬تﻴاوو ＇خﻪ ﻳﻮه داده چ‪ ３‬اجزا او‬ ‫اضعاف ﻳ‪ ３‬د ﻟس(‪ )١٠‬عدد پﻪ تقسﻴﻤﻮﻟﻮ ﻳا ضربﻮﻟﻮ ﻻس تﻪ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫پﻪ ﻣ＂رﻳک سﻴستﻢ ک‪ ３‬د اوږدواﻟﻲ د اﻧدازه کﻮﻟﻮ واحد ﻣتر دى‪ .‬پﻪ کال ‪ ١٧٩١‬ﻣﻴﻼدي ک‪３‬‬ ‫د ‪＄‬ﻤک‪ ３‬د کرې د ﻧصف اﻟﻨﻬار د اوږدواﻟﻲ (د استﻮا د کر＊‪ ３‬او د شﻤاﻟﻲ ﻳا جﻨﻮبﻲ قطب‬ ‫‪1‬‬ ‫د ﻣرکز ترﻣﻨ‪ ＃‬فاصﻠﻪ)‬ ‫‪10000000‬‬

‫برخﻪ د ﻣتر د عﻨﻮان پﻪ تﻮگﻪ پ‪５‬ژﻧدل شﻮې ده‪.‬‬

‫د اﻧچ سﻴستﻢ‪ :‬دا سﻴستﻢ چ‪ ３‬پﻪ اﻧگﻠﻴسﻲ سﻴستﻢ ﻫﻢ ﻣشﻬﻮر دى‪ ،‬پﻪ اﻧگﻠستان‪ ،‬اﻣرﻳکا‬

‫او ﻧﻮرو اﻧگﻠﻴسﻲ ژبﻮ ﻫ‪５‬ﻮادوﻧﻮ ک‪ ３‬دود ﻟري‪.‬‬ ‫د اﻧچ پﻪ سﻴستﻢ ک‪ ３‬د اوږدواﻟﻲ(طﻮل) واحد‪ :‬د اﻧچ پﻪ سﻴستﻢ ک‪ ３‬د اوږدواﻟﻲ واحد "ﻳارډ"‬ ‫دى‪ .‬او ﻳﻮ ﻳارډ ﻟﻪ ‪ ٣‬فﻮ！ﻪ او ‪ ١٢‬اﻧچﻮ سره برابر دى‪.‬‬ ‫ﻣ＂روﻟﻮجﻰ(‪ )Metrology‬ﻳا د اﻧدازه کﻮﻟﻮ عﻠﻢ‪ ،‬ﻫغﻪ پﻮﻫﻪ ده چ‪ ３‬د ابعادو د اﻧدازه کﻮﻟﻮ‬ ‫او کﻨ＂رول او د اﻧدازې وړ ﻣحسﻮساتﻮ(پدﻳدو) د ＇رﻧگﻮاﻟﻲ ＇خﻪ بحث کﻮي‪.‬‬ ‫ډ‪４‬ره ﻟ‪８‬ه اﻧدازه چ‪ ３‬افزار ﻳ‪ ３‬اﻧدازه کﻮﻻى شﻲ د اﻧدازې دقت ﻳ‪ ３‬بﻮﻟﻲ‪.‬‬ ‫د اﻧدازه کﻮﻟﻮ د ﻳﻮې أﻟ‪ ３‬د ﻟ‪ ８‬او ډ‪４‬ر( اقﻞ او اعظﻢ) حد ترﻣﻨ‪ ＃‬فاصﻠ‪ ３‬تﻪ د اﻧدازې ﻟﻤﻨﻪ‬ ‫واﻳﻲ‪.‬‬

‫‪20‬‬

‫پﻪ اﻧدازه کﻮﻟﻮ ک‪ ３‬ت‪５‬ر وتﻨﻪ‪ :‬زﻳاتره عﻮاﻣﻞ ﻟکﻪ د چاپ‪５‬رﻳال د تﻮدوخ‪ ３‬د درج‪３‬‬ ‫ﻧاﻣﻨاسب واﻟﻰ‪ ،‬د اﻧدازه کﻮﻟﻮ پر أﻟﻪ ډ‪４‬ر فشار راوړل‪ ،‬د أﻟ‪ ３‬ورست‪５‬دﻧﻪ ﻳا زﻧگ وﻫﻞ‪ ،‬د اﻧدازه‬ ‫کﻮوﻧکﻲ شخص پﻪ ﻟﻴد ﻳا ﻧظر ک‪ ３‬شک او ﻧﻮر عﻮاﻣﻞ ددې سبب ک‪８５‬ي چ‪ ３‬پﻪ اﻧدازه کﻮﻟﻮ ک‪３‬‬ ‫ت‪５‬ر وتﻨﻪ وشﻲ‪ .‬کﻮﻣ‪ ３‬ت‪５‬روتﻨ‪ ３‬ﻳا اشتباه گاﻧ‪ ３‬چ‪ ３‬پﻪ اﻧدازه کﻮﻟﻮ ک‪ ３‬د وړاﻧدﻟﻴدﻧ‪ ３‬ﻳا ﻣخﻨﻴﻮي وړ‬ ‫دي د داﻳﻤﻲ ت‪５‬ر وتﻨﻮ پﻪ ﻧاﻣﻪ ﻳاد‪８４‬ي‪.‬‬ ‫د اﻧدازې کﻨ＂روﻟﻮوﻧکﻲ‪ :‬دې ډﻟ‪ ３‬وساﻳﻠﻮ تﻪ ثابت اﻧدازه کﻮوﻧکﻲ ﻫﻢ وﻳﻞ ک‪８５‬ي چ‪ ３‬د دې‬ ‫وساﻳﻠﻮ پﻪ ﻣرستﻪ ک‪５‬داى شﻲ ﻳﻮازې ﻳﻮ بعد ﻳا ﻳﻮه ثابتﻪ اﻧدازه کﻨ＂رول ﻳا اﻧدازه ک‪７‬اى شﻲ‪.‬‬ ‫د اﻧدازه کﻮﻟﻮ غﻴر ثابت وساﻳﻞ‪ :‬دې ډﻟ‪ ３‬وساﻳﻠﻮ ک‪ ３‬شاﻣﻞ د درجﻪ ﻟروﻧکﻮ خط کشﻮﻧﻮ‬ ‫ډوﻟﻮﻧﻪ‪ ،‬فﻴتﻪ ﻳﻲ پ＂‪ ９‬ډوﻟﻪ ﻣتروﻧﻪ‪ ،‬کﻤپاس‪ ،‬ﻣاﻳکرو ﻣتر او داس‪ ３‬ﻧﻮر شﻴان دي‪ .‬ددې وساﻳﻠﻮ‬ ‫پﻪ واسطﻪ ﻧظر د دوى د اﻧدازه کﻮﻟﻮ ﻟﻤﻨ‪ ３‬تﻪ‪ ،‬کﻴداى شﻲ ﻣختﻠف‪ ３‬اﻧدازې ﻣعﻠﻮﻣ‪ ３‬شﻲ‪.‬‬ ‫ﻣتروﻧﻪ‪ :‬د اوږدواﻟﻲ د اﻧدازه کﻮﻟﻮ ﻟﻪ وساﻳﻠﻮ ＇خﻪ دي او پﻪ صﻨاﻳعﻮ ک‪ ３‬ډ‪４‬ر کارول ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫ﻟﻪ ﻣتروﻧﻮ ＇خﻪ پﻪ ﻣ‪５‬خاﻧﻴک‪ ،９‬ترکا‪ ،９１‬وﻟ‪６‬ﻧگ کارۍ‪ ،‬وداﻧ‪ ９‬جﻮړوﻟﻮ‪ ،‬فﻠز کارۍ‪ ،‬خﻴاط‪ ９‬او‬ ‫ﻧﻮرو کاروﻧﻮ ک‪ ３‬گ＂ﻪ اخﻴستﻞ ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫فﻠزي خط کشﻮﻧﻪ‪ :‬د اوږدواﻟﻲ د اﻧدازه کﻮﻟﻮ ﻳﻮه بﻠﻪ وسﻴﻠﻪ خط کشﻮﻧﻪ دي‪ .‬ﻟﻪ ﻣتروﻧﻮ سره‬ ‫ﻳ‪ ３‬تﻮپﻴر دا دى چ‪ ３‬پﻪ ﻟﻮړ دقت او د اﻧدازه کﻮﻟﻮ ﻟﻤﻨﻪ ﻳ‪ ３‬کﻮچﻨ‪ ９‬طرحﻪ او جﻮړ‪８４‬ي د فﻠزي‬ ‫خط کشﻮﻧﻮ دقت د (‪ )١-٠.٥‬ﻣتروﻧﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬دى‪.‬‬ ‫ورﻧﻴر کاﻟﻴپر د اوږدواﻟﻲ د اﻧدازه کﻮﻟﻮ ﻟﻪ ډ‪４‬رو ﻣﻬﻤﻮ او ﻣروجﻮ افزارو ＇خﻪ دى چ‪ ３‬ﻟﻪ‬ ‫دوو (ثابت او ﻣتحرک) برخﻮ ＇خﻪ جﻮړ شﻮی دى‪ ،‬ثابتﻪ برخﻪ ﻳ‪ ３‬ﻳﻮ درجﻪ ﻟروﻧکﻰ خط‬ ‫کش ﻣﻨتﻬﻲ ترفک او ﻣتحرکﻪ برخﻪ ﻳ‪ ３‬فک سره شاﻣﻞ ده‪ .‬پر سر ﻳ‪＊ ３‬کر گﻮ！ی او پرﻣخ‬ ‫ﻳ‪ ３‬ورﻧﻴﻪ و‪４‬ش وي‪.‬‬

‫‪21‬‬

‫ورﻧﻴر کاﻟﻴپر د حساس اﻧدازه کﻮﻟﻮ ﻳﻮه ﻟﻮړ بﻴﻪ أﻟﻪ ده‪ .‬بﻨا پر دې ﻫغﻪ د ﻧﻮرو افزارو ﻟکﻪ‪:‬‬ ‫＇＂ک‪ ،‬بﻴاتﻲ‪ ،‬سﻮان او ‪ . . .‬پﻪ خﻮا ک‪ ３‬ﻣﻪ ږدئ‪.‬‬ ‫ورﻧﻴر کاﻟﻴپر ﻟﻪ ډ‪４‬ر فشار ورکﻮﻟﻮ‪ ،‬ضربﻪ ورکﻮﻟﻮ او غﻮر‪＄‬ﻮﻟﻮ ＇خﻪ وساتئ‪.‬‬ ‫ﻟﻪ ورﻧﻴر کاﻟﻴپر ＇خﻪ د ！ﻮ！ﻮ د اﻧدازه کﻮﻟﻮ ﻟپاره د حرکت ﻳا ＇رخ‪５‬دﻟﻮ پﻪ وخت ک‪ ３‬کار‬ ‫ﻣﻪ اخﻠئ‪.‬‬ ‫د ورﻧﻴر کاﻟﻴپر ﻟﻪ ＊کرگﻮ！ﻮ او فکﻮﻧﻮ ﻟﻪ ＇ﻮ ک‪＇ ３‬خﻪ د خط کش د ستﻨ‪ ３‬پﻪ تﻮگﻪ کار‬ ‫ﻣﻪ اخﻠئ‪.‬‬ ‫د اﻧدازه کﻮﻟﻮ ﻟﻪ اتﻤام ＇خﻪ وروستﻪ خپﻞ ﻻس ﻟرﻟﻰ ورﻧﻴر کاﻟﻴپر پر ﻳﻮه ！ﻮ！ﻪ ک‪ ３‬پاک او‬ ‫خﻮﻧدي وساتئ‪..‬‬ ‫د څپرکي تمرين‬ ‫‪ -١‬پﻪ ﻧ‪７‬ۍ ک‪ ３‬د اﻧدازه کﻮﻟﻮ ﻣروج سﻴستﻤﻮﻧﻪ ‪ ...................‬او ‪ ..................‬دى‪.‬‬ ‫‪ -٢‬پﻪ ‪ .............‬ﻧ‪７‬ﻳﻮال سﻴستﻢ ک‪ ３‬د اﻧدازه کﻮﻟﻮ ﻟپاره د طﻮل ‪ ....................‬دى‪.‬‬ ‫‪ -٣‬پﻪ ‪ ١٧٩١‬ﻣﻴﻼدي کال ک‪ ３‬ﻣتر ＇ﻪ ډول تعرﻳف شﻮى دى؟‬ ‫‪1 ft = .......cm 10 ft = .......m 2m = ........cm -٤‬‬ ‫‪ -٥‬د اﻧدازه کﻮﻟﻮ ﻟﻤﻨﻪ ＇ﻪ شﻰ ده؟ تعرﻳف ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٦‬د اﻧدازه کﻮﻟﻮ دقت ＇ﻪ شﻰ دى؟ ﻟﻪ ﻣثاﻟﻪ سره ﻳ‪ ３‬رو＊اﻧﻪ ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٧‬کﻮم عﻮاﻣﻞ د اﻧدازه کﻮﻟﻮ د ت‪５‬ر وتﻨ‪ ３‬سبب کﻴداى شﻲ؟‬ ‫‪ -٨‬ﻟﻪ ورﻧﻴر کاﻟﻴپر ＇خﻪ پﻪ کﻮﻣﻮ حاﻻتﻮ ک‪ ３‬گ＂ﻪ اخﻴستﻞ ک‪８５‬ي؟ ب‪５‬ﻠگﻪ ﻳ‪ ３‬وواﻳئ‪.‬‬ ‫‪ -٩‬ورﻧﻴر کاﻟﻴپر ＇ﻪ ډول وساتﻮ؟ رو＊اﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ‪.‬‬

‫‪22‬‬

‫در‪４‬م ＇پرکى‬

‫پﻪ وداﻧﻴﻮ ک‪ ３‬د بر‪＋４‬ﻨا‬ ‫د سﻴم غ‪％‬ﻮﻧﻪ‬

‫(‪ )٣-١‬شکﻞ‬ ‫کﻪ پام ﻣﻮ ک‪７‬ى وي پﻪ اوسﻨﻲ عصر ک‪ ３‬زﻳات کاروﻧﻪ‪ ،‬ﻟکﻪ‪ :‬تﻮﻟﻴدي ‪ ،‬خدﻣاتﻲ‪ ،‬طباعتﻲ‪،‬‬ ‫بر‪＋４‬ﻨاﻳﻲ(اﻟک＂روﻧﻴکﻲ) ﻣکاﻟﻤات ‪ ،‬د ！ﻮﻟﻨﻴزو اطﻼعاتﻮ ﻧشر او خپروﻧﻪ‪ ،‬د غذاﻳﻲ ﻣﻮادو ساتﻨﻪ او‬ ‫ﻧﻮر د بر‪＋４‬ﻨا د اﻧرژۍ پﻪ وسﻴﻠﻪ سرتﻪ رس‪８５‬ي‪ .‬د ﻧ‪７‬ۍ پﻪ پرﻣخ تﻠﻠﻮ ﻫ‪５‬ﻮادوﻧﻮ ک‪＇ ３‬ﻮ ﻣحدودې‬ ‫ثاﻧﻴ‪ ３‬د بر‪＋４‬ﻨا بﻨد‪４‬دل د ډ‪４‬ر اقتصادي زﻳان او ﻣختﻠفﻮ کاروﻧﻮ د ‪＄‬ﻨ‪４６‬دﻟﻮ ﻻﻣﻞ گر‪＄‬ﻲ‪ .‬دا ！ﻮل د‬ ‫بر‪＋４‬ﻨا د اﻧرژۍ د اﻫﻤﻴت ＊کارﻧدوى او بر‪＋４‬ﻨاﻳﻲ شبکﻮ پراخﻮاﻟﻰ دى‪ .‬پﻪ اووم او اتﻢ ！ﻮﻟگﻲ‬ ‫ک‪ ３‬د وداﻧﻴﻮ د بر‪＋４‬ﻨا د شبک‪ ３‬د ‪＄‬ﻴﻨﻮ وساﻳﻠﻮ او تجﻬﻴزاتﻮ‪ ،‬ﻟکﻪ‪ :‬ساک＀‪ ،‬سﻮ‪４‬چ‪ ،‬جاﻳﻨ＀‬ ‫بکس او ﻫﻤدارﻧگﻪ د بر‪＋４‬ﻨا د حفاظتﻲ ﻳا ساتﻨدوﻳﻪ ！کﻮ د رعاﻳت ﻟﻪ ＇رﻧگﻮاﻟﻲ سره بﻠد‬ ‫شﻮي ﻳاست‪ .‬پﻪ دې ＇پرکﻲ ک‪ ３‬بﻪ د سﻮ‪４‬چ د ﻧ‪＋‬ﻠﻮﻟﻮ(اتصال)‪ ،‬د ﻳﻮې وداﻧ‪ ９‬د بر‪＋４‬ﻨا د‬ ‫سرک＂ﻮﻧﻮ د ﻧ‪＋‬ﻠﻮﻟﻮ او تبدﻳﻠﻮﻟﻮ د ＇رﻧگﻮاﻟﻲ پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻣعﻠﻮﻣات حاصﻞ ک‪７‬ئ‪.‬‬

‫‪23‬‬

‫يو ُپله تبديل سوېچ‬ ‫＇ﻪ ډول کﻴداى شﻲ د بر‪＋４‬ﻨا ﻳﻮ ﻣصرف کﻮوﻧکﻰ ﻣثﻼ (＇راغ) ﻟﻪ دوو ﻧقطﻮ‬ ‫رو＊اﻧﻪ او گﻞ ک‪７‬ي؟ تاسﻮ پﻮﻫ‪８５‬ئ چ‪ ３‬د ＇راغ د رو＊اﻧﻪ کﻮﻟﻮ ﻳا گﻞ کﻮﻟﻮ‬ ‫ﻟپاره ﻣعﻤﻮ ًﻻ ﻟﻪ سﻮ‪４‬چ ＇خﻪ کار اخﻴستﻞ ک‪８５‬ي‪ ،‬ﻟﻪ دوو عددوﻧﻮ تبدﻳﻞ‬ ‫سﻮ‪４‬چﻮﻧﻮ ＇خﻪ پﻪ استفاده کﻮﻻى شﻮ ﻳﻮ ﻣصرف کﻮوﻧکﻰ ﻟﻪ دوو ﻧقطﻮ‬ ‫کﻨ＂رول (رو＊اﻧﻪ او گﻞ) ک‪７‬و‪ .‬تبدﻳﻞ سﻮ‪４‬چﻮﻧﻪ پﻪ دوو (گر‪＄‬ﻨده او فشاري)‬ ‫شکﻠﻮﻧﻮ پﻴدا ک‪８５‬ي‪.‬‬

‫شکﻞ (‪ )٣-٢‬شکﻞ‪ ،‬د راﻧﻲ ډوﻟﻪ تبدﻳﻞ سﻮﻳچ‬

‫کړنه‬

‫په برېښنايي دوره کې له تبديل سوېچ څخه گټه اخيستل‪.‬‬ ‫د اړتيا وړ وسايل‪ :‬جاﻳﻨ＀ بکس‪ ،‬وﻟ‪６‬ر‪＇ ،‬راغ‪ ،‬تبدﻳﻞ سﻮ‪４‬چ‪ ،‬فﻴﻮز‪ ،‬سﻴﻢ‪ ،‬د ﻟرگﻲ‬ ‫ﻣستطﻴﻞ شکﻠﻪ تختﻪ او د کار افزار‪.‬‬ ‫کړنالره‪:‬‬ ‫‪ .١‬ﻟﻮﻣ‪７‬ى د تبدﻳﻞ سﻮ‪４‬چ د دورې فﻨﻲ او حقﻴقﻲ شﻴﻤا چ‪ ３‬پﻪ ﻻﻧدې تﻮگﻪ ＊ﻮدل شﻮې ده پﻪ‬ ‫دقت وگﻮرئ‪.‬‬

‫جاﻳﻨ＀ بکس‬

‫تبدﻳﻞ‬

‫تبدﻳﻞ‬

‫سﻮﻳچ‬

‫دوه ﻳﻢ تبدﻳﻞ‬

‫‪＄‬ﻤک‪３‬‬

‫‪3‬‬

‫سﻮﻳچ‬

‫‪3‬‬

‫سره‬

‫ﻳعﻨ‪＇ ３‬ﻠﻮر رشتﻪ ﻳﻲ سﻴﻢ‬

‫‪3‬‬

‫سﻮﻳچ‬

‫ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧﻰ تبدﻳﻞ سﻮﻳج‬

‫شکﻞ‪ :‬شﻴﻤای حقﻴقﻲ‬ ‫‪24‬‬

‫وصﻞ فاز سﻴﻢ‬

‫＇راغ‬ ‫‪3‬‬

‫(‪ )٣-٣‬شکﻞ ﻟﻪ تبدﻳﻞ سﻮﻳچ د گ＂‪ ３‬اخﻴستﻨ‪＇ ３‬رﻧگﻮاﻟﻰ‬

‫‪ -٢‬اوس سﻮ‪４‬چﻮﻧﻪ‪ ،‬وﻟ‪６‬ر او جاﻳﻨ＀ بکسﻮﻧﻪ د تخت‪ ３‬پر ﻣخ ﻧصب ک‪７‬ئ او فاز سﻴﻢ چ‪ ３‬تﻮر رﻧگ‬ ‫ﻟري ﻟﻪ فﻴﻮز سره او بﻴا ﻟﻪ جاﻧﻴ＀ بکس او د ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧﻲ ﻣشترک سﻮ‪４‬چ سره وﻧ‪＋‬ﻠﻮئ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬د ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧﻲ سﻮ‪４‬چ دوه ﻧﻮر پ‪５‬چﻮﻧﻪ د دوﻳﻢ سﻮ‪４‬چ ﻣشابﻪ دوه پ‪５‬چﻮﻧﻮ سره د سﻴﻢ پﻪ واسطﻪ وﻧ‪＋‬ﻠﻮئ‪.‬‬ ‫‪ .٤‬د دوﻳﻢ سﻮﻳچ ﻟﻪ ﻣشترک سﻮﻳچ ＇خﻪ ﻳﻮ سﻴﻢ د وﻟ‪６‬ر ﻟﻪ ﻳﻮه پﻴچ سره وﻧ‪＋‬ﻠﻮئ‪.‬‬ ‫‪ .٥‬صفري سﻴﻢ ﻣستقﻴﻤا ً ﻟﻪ جاﻳﻨ＀ بکس ＇خﻪ د وﻟ‪６‬ر ﻟﻪ بﻞ پ‪５‬چ سره وﻧ‪＋‬ﻠﻮئ‪.‬‬ ‫‪ .٦‬د خپﻞ ＊ﻮوﻧکﻲ د ﻟﻴد(ﻧظر) ﻻﻧدې د دواړو سﻮ‪４‬چﻮﻧﻮ د کاروﻟﻮ بﻬﻴر او طرﻳقﻪ وأزﻣاﻳئ‪.‬‬ ‫پام وک‪７‬ئ چ‪ ３‬ﻟﻪ خطر ＇خﻪ د ‪＄‬ان ساتﻨ‪ ３‬ﻟپاره پﻪ بر‪＋４‬ﻨاﻳﻲ بﻬﻴروﻧﻮ دورو ک‪ ３‬ﻟﻪ فﻴﻮز ＇خﻪ گ＂ﻪ‬ ‫اخﻴستﻞ اړﻳﻦ او ضروري دي‪.‬‬

‫فیوز‬

‫جاﻳﻨ＀ بکس‬

‫د بر＊ﻨا د اﻧتقال سﻴﻤان‬

‫وﻟدر‬

‫ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧ‪ ９‬سﻮﻳچ‬

‫دوه ﻳﻢ سﻮﻳچ‬ ‫(‪ )3-4‬شکل‬

‫‪25‬‬

‫د بکس ترمينل او د برېښنا له سرچينې سره د سرکټونو نښلول‬ ‫ﻳﻮه دوه کﻮ！ﻴزه وداﻧ‪ ９‬چ‪ ３‬پﻪ درې سﻴﻤﻪ تﻮگﻪ (فاز سﻴﻢ‪ ،‬صفري سﻴﻢ او د ‪＄‬ﻤک‪ ３‬حفاظتﻲ سﻴﻢ)‬ ‫پک‪ ３‬سﻴﻢ غ‪％‬ﻮل شﻮى وي پﻪ ﻧظر ک‪ ３‬وﻧﻴسئ‪ .‬پﻪ دې ډول سﻴﻢ ک‪ ３‬ﻟﻪ ﻫرې دورې ﻳا د بر‪＋４‬ﻨا‬ ‫ﻟﻪ سرک＀ ＇خﻪ دوه سﻴﻤان ﻳا ﻣزي باﻳد د بر‪＋４‬ﻨا ﻟﻪ سرچﻴﻨ‪ ３‬او ﻳﻮ پات‪ ３‬شﻮى سﻴﻢ د ‪＄‬ﻤک‪ ３‬ﻟﻪ‬ ‫حفاظتﻲ سﻴﻢ سره وﻧ‪＋‬ﻠﻮل شﻲ‪.‬‬ ‫دا سﻴﻤان ＇ﻪ ډول د بر‪＋４‬ﻨا ﻟﻪ سرچﻴﻨ‪ ３‬سره باﻳد وﻧ‪＋‬ﻠﻮل شﻲ‪ ،‬تر ＇ﻮ ！ﻮل سرک＂ﻮﻧﻪ ﻟﻪ ﻳﻮې ﻳا دوو‬ ‫ﻧقطﻮ ＇خﻪ کﻨ＂رول (رو＊اﻧﻪ او گﻞ) ک‪７‬اى شﻲ؟‬ ‫د وداﻧﻴﻮ د سﻴﻤاﻧﻮ د ﻧقش‪ ３‬د‬ ‫ترسﻴﻢ پﻪ وخت ک‪ ３‬باﻳد داس‪３‬‬ ‫‪＄‬اﻳﻮﻧﻪ پﻪ ﻧظر ک‪ ３‬وﻧﻴﻮل شﻲ‬ ‫چ‪ ３‬پﻪ ﻫغﻮ ک‪ ３‬سﻴﻤان د بر‪＋４‬ﻨا‬ ‫ﻟﻪ ک‪５‬بﻞ (د بر‪＋４‬ﻨا ﻟﻪ سرچﻴﻨ‪)３‬‬ ‫سره وصﻞ ﻳا وﻧ‪＋‬ﻠﻮل شﻲ‪ .‬پﻪ‬ ‫ﻧﻮﻣﻮړو ‪＄‬اﻳﻮﻧﻮ ک‪ ３‬ﻣخصﻮص‬ ‫او ‪＄‬اﻧگ‪７‬ي ډول صﻨدوقﻮﻧﻪ‬ ‫چ‪ ３‬د بکس د ترﻣﻴﻨﻞ پﻪ ﻧاﻣﻪ‬ ‫ﻳاد‪８４‬ي‪ ،‬ﻧصب‪８５‬ي‪ .‬د بکس‬ ‫ترﻣﻴﻨﻞ ﻳﻮه داس‪ ３‬بکسﻪ ده چ‪３‬‬ ‫پﻪ ﻫغ‪ ３‬ک‪ ３‬فﻴﻮزوﻧﻪ‪ ،‬عﻤﻮﻣﻲ‬ ‫سﻮ‪４‬چﻮﻧﻪ او د بر‪＋４‬ﻨا ‪＄‬ﻴﻨ‪３‬‬ ‫ﻣ‪５‬تروﻧﻪ ﻧصب‪８５‬ي‪.‬‬

‫(‪ )٣-٥‬شکﻞ‪ ،‬د بکس ترﻣﻴﻨﻞ‬

‫‪26‬‬

‫پﻪ (‪ )٣-٦‬شکﻞ ک‪ ３‬د بر‪＋４‬ﻨا د سرک＂ﻮﻧﻮ د و‪４‬ش ＇رﻧگﻮاﻟﻰ‪ ،‬د بکس د ترﻣﻴﻨﻞ ﻣﻮقعﻴت او د ﻳﻮې‬ ‫کﻮچﻨ‪ ９‬وداﻧ‪ ９‬د بر‪＋４‬ﻨا د سﻴستﻢ ﻧﻮر تجﻬﻴزات ＊ﻮدل شﻮي دي‪.‬‬

‫‪C2‬‬

‫درې سﻴﻤﻪ‬ ‫ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧ‪ ９‬سرک＀‬ ‫‪C1‬‬

‫د بکس ترﻣﻴﻨال‬ ‫‪C3‬‬

‫د بر‪＋４‬ﻨا ک‪５‬بﻞ او‬

‫‪C٤‬‬

‫حفاظتﻲ سﻴﻢ‬ ‫(‪ )٣-٦‬شکﻞ‪ ،‬د ﻳﻮې کﻮچﻨ‪ ９‬وداﻧ‪ ９‬د سﻴﻢ غ（ﻮﻟﻮ ﻧقشﻪ‬

‫ﻟکﻪ ＇رﻧگﻪ چ‪ ３‬پﻪ پﻮرتﻨﻲ شکﻞ ک‪ ３‬ﻟﻴدل ک‪８５‬ي چ‪ ３‬د بر‪＋４‬ﻨا ک‪５‬بﻞ او ساتﻨدوى ﻳا حفاظتﻲ سﻴﻤان‬ ‫ﻟﻮﻣ‪７‬ى د بر‪＋４‬ﻨا ترﻣﻴﻨﻞ تﻪ او ﻟﻪ ﻫغﻪ ‪＄‬اﻳﻪ د ‪ C٣ ،C٢ ، C١‬او ‪ C٤‬سرک＂ﻮﻧﻮ ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧﻲ جاﻳﻨ＀‬ ‫بکس تﻪ تقسﻴﻢ شﻮي دي‪.‬‬ ‫دا دورې ﻳا د بر‪＋４‬ﻨا سرک＂ﻮﻧﻪ ＇ﻪ ډول د بر‪＋４‬ﻨا ﻟﻪ ک‪５‬بﻞ سره ﻧ‪＋‬ﻠﻮل شﻮي دي؟‬ ‫د بکس پﻪ ترﻣﻴﻨﻞ ک‪ ３‬د فاز سﻴﻢ ﻧ‪＋‬ﻠﻮل ﻳا اتصال د فﻴﻮزوﻧﻮ ﻟﻪ ﻻرې صﻮرت ﻧﻴسﻲ‪ .‬ددې ﻟپاره چ‪ ３‬د‬ ‫سﻴﻤاﻧﻮ او فﻴﻮزوﻧﻮ د اتصال ＇رﻧگﻮاﻟﻰ د بکس د ترﻣﻴﻨﻞ پﻪ دﻧﻨﻪ ک‪ ３‬رو＊اﻧﻪ شﻲ‪ ،‬پﻪ (‪ )٣-٧‬شکﻞ‬ ‫ک‪ ３‬د فاز‪ ،‬صفري او حفاظتﻲ سﻴﻤﻮﻧﻮ ﻣسﻴر چ‪ ３‬پﻪ ترتﻴب سره پﻪ تﻮر‪ ،‬أسﻤاﻧﻲ او ز‪７４‬و رﻧگﻮﻧﻮ ＊ﻮدل‬ ‫شﻮي دي تعقﻴب ک‪７‬ئ‪.‬‬

‫‪27‬‬

‫‪C1‬‬

‫سر‬

‫ک‬

‫‪C2‬‬ ‫ت‬

‫سر‬

‫ک‬

‫‪C3‬‬ ‫ت‬

‫سر‬

‫ک‬

‫‪C4‬‬ ‫ت‬

‫سر‬

‫ک‬

‫ت‬

‫د بکس ترﻣﻴﻨﻞ‬

‫اتﻮﻣات فﻴﻮز‬

‫وﻳﻠ‪ ３‬کﻴدوﻧکﻰ‬ ‫سﻴﻢ‬

‫اسﻤاﻧﻲ رﻧگﻪ‬ ‫صفري سﻴﻢ‬ ‫حفاظتی سﻴﻢ‬

‫د بر‪＋４‬ﻨا عﻤﻮﻣﻲ ک‪５‬بﻞ‬

‫(‪ )٣-٧‬شکﻞ‪ ،‬د ترﻣﻴﻨﻞ پﻪ ﻳﻮه فازه بکس ک‪ ３‬د سﻴﻤاﻧﻮ د حقﻴقﻲ وصﻠﻮﻟﻮ شﻴﻤا‬

‫پﻪ پﻮرتﻨﻲ شکﻞ ک‪ ３‬ﻟﻴدل ک‪８５‬ي چ‪ ３‬د تﻮر رﻧگ سﻴﻤان ﻟﻪ فاز سﻴﻢ سره‪ ،‬د أسﻤاﻧﻲ رﻧگ سﻴﻤان‬ ‫د بر‪＋４‬ﻨا د عﻤﻮﻣﻲ ک‪５‬بﻞ ﻟﻪ صفري سﻴﻢ سره او د ز‪ ７４‬رﻧگ سﻴﻤان ﻟﻪ حفاظتﻲ سﻴﻢ سره ﻧ‪＋‬تﻲ‬ ‫ﻳا وصﻞ دي‪ .‬ﻫر کﻠﻪ چ‪ ３‬د ‪ C٣ ، C٢ ، C١‬او ‪ C٤‬ﻟﻪ سرک＂ﻮﻧﻮ ＇خﻪ پﻪ ﻫر ﻳﻮه ک‪ ３‬د بر‪＋４‬ﻨا‬ ‫د شارت‪ ９‬پ‪＋５‬ﻪ راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ شﻲ‪ ،‬د ﻫﻤاغﻪ سرک＀ اتﻮﻣات فﻴﻮز گﻞ ک‪８５‬ي‪ ،‬خﻮ کﻪ د کﻮﻣ‪ ３‬تخﻨﻴکﻲ‬ ‫ستﻮﻧزې ﻳا د شارت‪ ９‬د راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ ک‪５‬دﻟﻮ پر اساس د اتﻮﻣات فﻴﻮز د بکس پﻪ ترﻣﻴﻨﻞ ک‪ ３‬شارت سرک＀‬ ‫ﻟﻪ بر‪＋４‬ﻨا ＇خﻪ گﻞ ﻧﻪ ک‪７‬اى شﻲ‪ .‬پﻪ دې صﻮرت ک‪ ３‬وﻳﻠ‪ ３‬ک‪５‬دوﻧکی فﻴﻮز‪ ،‬پر ！ﻮﻟﻮ سرک＂ﻮﻧﻮ بر‪＋４‬ﻨا‬ ‫بﻨدوي‪ ،‬چ‪ ３‬پﻪ داس‪ ３‬حاﻻتﻮ ک‪ ３‬د وداﻧ‪！ ９‬ﻮﻟ‪ ３‬کﻮ！‪ ３‬د بر‪＋４‬ﻨا ﻟﻪ اﻧرژۍ ＇خﻪ ب‪ ３‬برخ‪ ３‬ک‪８５‬ي‪.‬‬

‫‪28‬‬

‫کړنه‬ ‫پﻪ کﻮچﻨﻴﻮ گروپﻮﻧﻮ ک‪ ３‬ﻟﻮﻣ‪７‬ى د بکس ترﻣﻴﻨﻞ کﻮم چ‪ ３‬پﻪ ﻣخاﻣخ شکﻞ ک‪＊ ３‬ﻮدل شﻮى‬ ‫دى پﻪ ﻳﻮه کاغذ ک‪３‬‬ ‫حفاظتی سیم‬

‫رسﻢ او بﻴا د ﻫغﻪ د‬ ‫سﻴﻤاﻧﻮ اتصال د قﻠﻢ‬

‫فاز سیم‬

‫صفري سیم‬

‫پﻪ واسطﻪ پﻮره ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫وروستﻪ ﻫغﻪ خپﻠﻮ‬ ‫！ﻮﻟگﻴﻮاﻟﻮ تﻪ و＊ﻴئ‬

‫عمومی فیوز‬

‫او پﻮ＊تﻨﻮ تﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫اتومات فیوز‬

‫‪＄‬ﻮابﻮﻧﻪ وواﻳئ‪.‬‬

‫د څپرکي لنډيز‬ ‫پﻪ اوسﻨ‪ ９‬زﻣاﻧﻪ ﻳا عصر ک‪ ３‬زﻳات کاروﻧﻪ ﻟکﻪ‪ ،‬تﻮﻟﻴدي‪ ،‬خدﻣاتﻲ‪ ،‬خپرﻧدوﻳﻲ ﻳا طباعتﻲ‪،‬‬ ‫بر‪＋４‬ﻨاﻳﻲ(اﻟک＂روﻧﻴکﻲ) ﻣکاﻟﻤات‪ ،‬د ！ﻮﻟﻨﻴزو اطﻼعاتﻮ ﻧشر او خپروﻧﻪ‪ ،‬د غذاﻳﻲ ﻣﻮادو ساتﻨﻪ‬ ‫او ﻧﻮر د بر‪＋４‬ﻨا د اﻧرژۍ پﻪ وسﻴﻠﻪ سرتﻪ رس‪８５‬ي‪ .‬د ﻧ‪７‬ۍ پﻪ پر ﻣخ تﻠﻠﻮ ﻫ‪５‬ﻮادوﻧﻮ ＇ﻮ ﻣحدود‬ ‫ثاﻧﻴ‪ ３‬د بر‪＋４‬ﻨا بﻨد‪４‬دل د ډ‪４‬ر اقتصادي تاوان او ﻣختﻠفﻮ کاروﻧﻮ د ‪＄‬ﻨ‪４６‬دﻟﻮ ﻻﻣﻞ گر‪＄‬ﻲ‪ .‬دا ！ﻮل‬ ‫د بر‪＋４‬ﻨا د اﻧرژۍ د اﻫﻤﻴت ＊کارﻧدوى او بر‪＋４‬ﻨاﻳﻲ شبکﻮ پراخﻮاﻟﻰ دي‪.‬‬

‫‪29‬‬

‫د ＇راغ د رو＊اﻧﻪ کﻮﻟﻮ او گﻞ کﻮﻟﻮ ﻟپاره ﻣعﻤﻮ ًﻻ ﻟﻪ سﻮ‪４‬چ ＇خﻪ کار اخﻴستﻞ ک‪８５‬ي‪ .‬ﻟﻪ دوو‬ ‫عددوﻧﻮ تبدﻳﻞ سﻮ‪４‬چﻮﻧﻮ ＇خﻪ پﻪ استفاده کﻮﻻى شﻮ ﻳﻮ ﻣصرف کﻮوﻧکﻰ ﻟﻪ دوو ﻧقطﻮ ＇خﻪ‬ ‫کﻨ＂رول(رو＊اﻧﻪ او گﻞ) ک‪７‬و‪ .‬تبدﻳﻞ سﻮ‪４‬چﻮﻧﻪ پﻪ دوو (دوراﻧﻲ ﻳا گر‪＄‬ﻨده او فشاري) شکﻠﻮﻧﻮ‬ ‫پﻴدا ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫ﻫغﻪ وداﻧ‪ ９‬ﻳا تعﻤﻴروﻧﻪ چ‪ ３‬درې سﻴﻤﻪ سﻴﻤان پک‪ ３‬غ‪％‬ﻮل ک‪８５‬ي ﻣعﻤﻮ ًﻻ دوه سﻴﻤان‬ ‫ﻳ‪ ３‬د بر‪＋４‬ﻨا ﻟﻪ سرچﻴﻨ‪ ３‬سره او پات‪ ３‬ﻳﻮ سﻴﻢ ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ حفاظتﻲ سﻴﻢ سره ﻧ‪＋‬ﻠﻮي‪ .‬د وداﻧﻴﻮ‬ ‫د سﻴﻤاﻧﻮ د ﻧقش‪ ３‬د ترسﻴﻢ پﻪ وخت ک‪ ３‬باﻳد داس‪＄ ３‬اﻳﻮﻧﻪ پﻪ ﻧظر ک‪ ３‬وﻧﻴﻮل شﻲ چ‪ ３‬ﻫﻠتﻪ‬ ‫سﻴﻤان د بر‪＋４‬ﻨا ﻟﻪ ک‪５‬بﻞ (د بر‪＋４‬ﻨا ﻟﻪ سرچﻴﻨ‪ )３‬سره وصﻞ ﻳا وﻧ‪＋‬ﻠﻮل شﻲ‪ .‬پﻪ ﻧﻮﻣﻮړو ‪＄‬اﻳﻮﻧﻮ‬ ‫ک‪ ３‬ﻣخصﻮص او ‪＄‬اﻧگ‪７‬ي ډول صﻨدوقﻮﻧﻪ چ‪ ３‬د بکس د ترﻣﻴﻨﻞ پﻪ ﻧاﻣﻪ ﻳاد‪８４‬ي ‪ ،‬ﻧصب‪８５‬ي‪.‬‬ ‫د بکس ترﻣﻴﻨﻞ ﻳﻮه داس‪ ３‬بکسﻪ ده چ‪ ３‬پﻪ ﻫغﻪ ک‪ ３‬فﻴﻮزوﻧﻪ‪ ،‬عﻤﻮﻣﻲ سﻮ‪４‬چﻮﻧﻪ او د بر‪＋４‬ﻨا‬ ‫‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻣ‪５‬تروﻧﻪ ﻧصب‪８５‬ي‪.‬‬ ‫د بکس پﻪ ترﻣﻴﻨﻞ ک‪ ３‬د فاز سﻴﻢ ﻧ‪＋‬ﻠﻮل ﻳا اتصال د فﻴﻮزوﻧﻮ ﻟﻪ ﻻرې سرتﻪ رس‪８５‬ي‪.‬‬ ‫ﻫر کﻠﻪ چ‪ ３‬د بر‪＋４‬ﻨا ﻟﻪ سرک＂ﻮﻧﻮ ＇خﻪ پﻪ ﻫر ﻳﻮه ک‪ ３‬د بر‪＋４‬ﻨا د شارت‪ ９‬پﻴ‪＋‬ﻪ راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ‬ ‫شﻲ‪ ،‬د ﻫﻤاغﻪ سرک＀ اتﻮﻣات فﻴﻮز گﻞ ک‪８５‬ي‪ ،‬خﻮ کﻪ د کﻮﻣ‪ ３‬تخﻨﻴکﻲ ستﻮﻧزې او ﻳا د‬ ‫شارت‪ ９‬د راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ ک‪５‬دﻟﻮ ﻻﻣﻠﻪ د اتﻮﻣات فﻴﻮزوﻧﻮ د بکس پﻪ ترﻣﻴﻨﻞ ک‪ ،３‬شارت شﻮى سرک＀‬ ‫ﻟﻪ بر‪＋４‬ﻨا ＇خﻪ گﻞ ﻧﻪ ک‪７‬اى شﻲ پﻪ دې صﻮرت ک‪ ３‬وﻳﻠ‪ ３‬کﻴدوﻧکﻰ فﻴﻮز‪ ،‬پر ！ﻮﻟﻮ سرک＂ﻮﻧﻮ‬ ‫بر‪＋４‬ﻨا بﻨدوي‪.‬‬

‫‪30‬‬

‫څلورم څپرکى‬

‫ترکا‪１‬ﻲ‬ ‫ﻻﻧدې شکﻠﻮﻧﻮ تﻪ پاﻣﻠرﻧﻪ وک‪７‬ئ!‬ ‫‪ -١‬أﻳا پﻪ ﻻﻧد‪４‬ﻨﻲ شکﻞ ک‪ ３‬در ＊ﻮدل شﻮي ﻟرگﻲ پ‪５‬ژﻧئ؟‬ ‫‪ -٢‬أﻳا پﻪ ﻻﻧد‪４‬ﻨﻲ شکﻞ ک‪ ３‬د در＊ﻮدل شﻮﻳﻮ افزارو ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ او د کاروﻟﻮ طرﻳقﻪ ﻣﻮ زده ده؟‬

‫شکل ( ‪ )4-1‬الف‬

‫ب‬

‫تاسﻮ پﻪ اووم او اتﻢ ！ﻮﻟگﻴﻮ ک‪ ３‬د ﻟرگﻴﻮ د تﻴاروﻟﻮ ﻟﻪ سرچﻴﻨﻮ(ﻣﻨابعﻮ)‪ ،‬د ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﻟرگﻴﻮ ‪＄‬اﻧگ‪７‬تﻴاوو‬ ‫او د ﻟرگﻴﻮ صﻨعت پﻮرې اړوﻧد ‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬د کار ﻟﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ افزارو سره بﻠد شﻮي ﻳاست‪ .‬پﻪ دې فصﻞ‬ ‫ک‪ ３‬بﻪ د ﻟرگﻴﻮ ﻟﻪ ﻧﻮرو ﻣحصﻮﻻتﻮ‪ ،‬د ﻟرگﻴﻮ تخرﻳب کﻮوﻧکﻮ عﻮاﻣﻠﻮ‪ ،‬د ！رکا‪ ９１‬ﻟﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ أﻻتﻮ‬ ‫او افزارو او ﻫﻤدا ډول ﻟﻪ ﻟرگﻴﻮ ＇خﻪ د ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﻣحصﻮﻻتﻮ ﻟﻪ جﻮړوﻧ‪ ３‬سره بﻠد شئ‪.‬‬

‫‪31‬‬

‫ج‬

‫د لرگيو مهم محصوالت‬ ‫کاغذ‪ :‬ﻟﻪ ﻟرگﻴﻮ ＇خﻪ جﻮړ ﻳﻮ بﻞ ﻣحصﻮل‪ ،‬کاغذ دى‪ .‬د کاغذ جﻮړوﻟﻮ ﻟپاره ﻟﻮﻣ‪７‬ى د وﻧ‪ ３‬تﻨﻪ د‬ ‫ﻣاشﻴﻦ پﻪ واسطﻪ پﻪ کﻮچﻨﻴﻮ ！ﻮتﻮ تبدﻳﻠﻮي‪ ،‬دغﻮ کﻮچﻨﻴﻮ ！ﻮتﻮ تﻪ د چپس ﻟرگﻲ وﻳﻞ ک‪８５‬ي‪ .‬بﻴا ！ﻮ！‪３‬‬ ‫شﻮي ﻟرگﻲ(چپس) د ت‪５‬زابﻲ ﻣﻮادو‬ ‫پﻪ واسطﻪ او پﻪ ﻣختﻠفﻮ طرﻳقﻮ تجزﻳﻪ‬ ‫کﻮي‪ ،‬تر ＇ﻮ چ‪ ３‬ﻟرگﻲ پﻪ خﻤبﻴره‬ ‫تبدﻳﻞ شﻲ‪ .‬وروستﻪ د کﻴﻤﻴاوي‬ ‫رﻧگ وړوﻧکﻮ ﻣﻮادو پﻪ واسطﻪ د‬ ‫ﻫغﻮى رﻧگ سپﻴﻨﻮي او بﻴا ﻳ‪ ３‬د‬ ‫‪＄‬اﻧگ‪７‬و غﻠب‪５‬ﻠﻮﻧﻮ پﻪ واسطﻪ چا‪１‬ﻮي‬ ‫او د ﻧرﻳﻮ ﻣخﻮﻧﻮ ﻳا صفحﻮ پﻪ ＇‪５‬ر‬ ‫اوار او اوتﻮ ک‪８５‬ي‪ .‬او پﻪ پاى ک‪３‬‬ ‫کاغذ د روﻟﻮﻧﻮ پﻪ ډول پﻪ ﻣختﻠفﻮ‬

‫(‪ )4-2‬شکل‪ ،‬کاغذ‬

‫اﻧدازو برش او بستﻪ بﻨدي ک‪８５‬ي‪.‬‬

‫کړنه‬ ‫پﻪ کﻮچﻨﻴﻮ گروپﻮﻧﻮ ک‪ ３‬د ﻻﻧدې پﻮ＊تﻨ‪ ３‬پﻪ ﻫکﻠﻪ سره ﻣشﻮره وک‪７‬ئ او بﻴا ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻟﻨ‪ ６‬ډول خپﻠﻮ‬ ‫！ﻮﻟگﻴﻮاﻟﻮ تﻪ بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫پﻮ＊تﻨﻪ‪ :‬ستاسﻮ پﻪ سﻴﻤﻪ ک‪＇ ３‬ﻮ ډوﻟﻪ کاغذ ﻣﻮﻧدل ک‪８５‬ي او ﻟﻪ ﻫغﻪ ＇خﻪ پﻪ کﻮﻣﻮ کاروﻧﻮ ک‪３‬‬ ‫کار اخﻴستﻞ ک‪８５‬ي؟‬

‫‪32‬‬

‫مصنوعي مخکش (روکش)‪:‬‬ ‫پر طبﻴعﻲ ﻣخکشﻮﻧﻮ سرب‪５‬ره کﻮم چ‪ ３‬د ﻣختﻠف ډوﻟﻪ وﻧﻮ ﻟﻪ ﻟرگﻴﻮ ＇خﻪ جﻮړ‪８４‬ي‪ ،‬ﻣصﻨﻮعﻲ‬ ‫ﻣخکشﻮﻧﻪ ﻫﻢ شتﻪ چ‪ ３‬د کاغذ ﻟﻪ جﻨس ＇خﻪ دي او پر کﻴﻤﻴاوي ﻣخصﻮص ډوﻟﻪ ﻣﻮادو ﻟﻪ ﻟ‪７‬ﻟﻮ‬ ‫وروستﻪ ﻫغﻪ د ﻟرگﻲ د ﻣختﻠف ډوﻟﻪ ﻣحصﻮﻻتﻮ ﻟکﻪ د ﻧﻴﻮپان تخت‪＇ ،３‬ﻮ پﻮړه تخت‪ ،３‬ﻣﻮبﻞ او‬ ‫فرﻧﻴچر‪ ،‬د پخﻠﻨ‪％‬ﻲ ﻣ‪５‬ز او ﻧﻮرو پرﻣخ ﻧصبﻮي‪ .‬دا ﻣخکشﻮﻧﻪ پﻪ رﻧگﻪ ﻧقش او ﻣختﻠف پ‪７５‬واﻟی‬ ‫(ضخاﻣت) جﻮړ‪８４‬ي‪ .‬پﻪ ﻻﻧدې شکﻞ ک‪ ３‬د ﻟرگﻴﻮ ＇ﻮ ډوﻟﻮﻧﻪ ﻟﻪ ﻣصﻨﻮعﻲ ﻣخکشﻮﻧﻮ سره ＊ﻮدل‬ ‫شﻮي دي‪.‬‬

‫(‪ )٤-٣‬شکﻞ‪ ،‬ﻣصﻨﻮعﻲ ﻣخکشﻮﻧﻪ‬

‫‪33‬‬

‫د لرگيو ترکيبات‪ :‬د ﻟرگﻴﻮ ﻟﻪ ﻣحصﻮﻻتﻮ ＇خﻪ ﻳﻮ بﻞ ډول ﻟﻪ ﻧﻮرو ﻣﻮادو ﻟکﻪ سﻤﻨ＀‪ ،‬گچ‬ ‫او اسفﻨج سره ترکﻴبات دي‪ .‬دغﻮ ﻣﻮادو تﻪ کﻤپﻮز‪＂４‬ﻮﻧﻪ ﻫﻢ وﻳﻞ ک‪８５‬ي‪ .‬دا ډول تخت‪ ３‬ﻟکﻪ د ﻧﻴﻮپان‬ ‫تخت‪( ３‬شپان پﻠ‪ )＀５‬د سر＊ﻨاک ﻣﻮادو او د سﻤﻨ＂ﻮ ﻳا گچﻮ ﻟﻪ پﻮډرو سره د ﻟرگﻲ د ذرو ﻳا ﻣﻴده گﻴﻮ‬ ‫ﻟﻪ فشار ورکﻮﻟﻮ (پرس کﻮﻟﻮ) ＇خﻪ تﻴار‪８４‬ي‪ ،‬ﻟﻪ دغﻪ ډول ترکﻴبﻲ تختﻮ ＇خﻪ پﻪ تعﻤﻴراتﻲ کاروﻧﻮ‬ ‫ک‪ ３‬د تعﻤﻴراتﻲ ﻣساﻟﻮ پﻪ تﻮگﻪ گ＂ﻪ اخﻴستﻞ ک‪８５‬ي چ‪ ３‬د ﻣصﻨﻮعﻲ ﻣخکشﻮﻧﻮ ＇خﻪ پﻪ گ＂ﻪ اخﻴستﻨﻪ‬ ‫کﻴداى شﻲ د ﻫغﻮى بﻬرﻧ‪ ９‬سطح‪＊ ３‬کﻠ‪ ３‬ﻳا تزئﻴﻦ ک‪７‬اى شﻲ‪.‬‬ ‫پﻪ (‪ )٤-٤‬شکﻞ ک‪ ３‬د ﻟرگﻲ او سﻤﻨ＂ﻮ‪ ،‬ﻟرگﻲ او گچ‪ ،‬ﻟرگﻲ‪ ،‬گچ او اسفﻨج ب‪５‬ﻠگ‪＊ ３‬ﻮدل شﻮې‬ ‫دي‪.‬‬ ‫و سﻤ＀‬

‫ﻟرگﻲ ا‬

‫ﻟرگﻲ‪،‬‬

‫گچ ا‬ ‫و اسفﻨ‬

‫ج‬

‫ﻟرگﻲ‬

‫او گچ‬

‫(‪ )٤-٤‬شکﻞ‪ ،‬د ﻟرگﻴﻮ ترکﻴبات‬

‫د لرگيو تخريب کوونکي عوامل‪:‬‬ ‫أﻳا تر اوسﻪ ﻣﻮ ﻟﻴدﻟﻲ ﻳا اورﻳدﻟﻲ دي چ‪ ３‬تازه ﻳا شﻨ‪ ３‬وﻧ‪ ３‬او ﻳا د وداﻧﻴﻮ (کﻮروﻧﻮ) د پﻮ＊） ﻟرگﻲ ﻟﻪ‬ ‫دﻧﻨﻪ ﻟﻮري ＇خﻪ تخرﻳب ﻳا ورست‪８５‬ي؟‬ ‫کﻪ د ﻟرگﻴﻮ ＇ارﻧﻪ وﻧشﻲ ﻧﻮ کﻴداى شﻲ د خﻮړو د ﻣﻮادو پﻪ تﻮگﻪ د حشراتﻮ او پﻮپﻨکﻮ تر برﻳد ﻻﻧدې‬ ‫راشﻲ‪＇ .‬ارﻧﻪ ددې سبب ک‪８５‬ي چ‪ ３‬وﻧ‪ ３‬او پرې ک‪７‬ل شﻮي ﻟرگﻲ پﻪ کﻠﻮﻧﻮ دوام وک‪７‬ي‪.‬‬

‫‪34‬‬

‫پوپنکې‪ :‬پﻮپﻨک‪ ３‬ژوﻧدي ﻣﻮجﻮدات دي چ‪３‬‬ ‫ﻳﻮ شﻤ‪５‬ر ﻳ‪ ３‬پر شﻨﻮ ﻳا تازه وﻧﻮ او بﻠﻪ شﻤ‪５‬ره ﻳ‪ ３‬پر‬ ‫ﻟرگﻴﻮ برﻳد ﻳا ﻳرغﻞ کﻮي د ﻫغﻮى ﻟﻪ ﻣﻮادو ＇خﻪ‬ ‫‪＄‬ان تﻪ خﻮاړه برابروي او د ﻟرگﻴﻮ د ورست‪５‬دﻟﻮ‬ ‫سبب گر‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫کﻪ چ‪５‬رتﻪ ﻟرگﻲ ددغﻪ ﻣﻮجﻮداتﻮ پﻪ واسطﻪ ډ‪４‬ر‬ ‫وراستﻪ شﻲ خپﻞ کﻠکﻮاﻟﻰ ﻟﻪ ﻻسﻪ ورکﻮي او پﻪ‬ ‫أساﻧ‪ ９‬سره ﻳ‪ ３‬ﻣاتﻮﻟﻰ ﻳا ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ وړﻻى شﻲ‪.‬‬

‫شکل (‪)4-5‬‬

‫د لرگيو تخريبونکي کېمياوي توکي‪:‬‬ ‫د ﻟرگﻴﻮ کک‪ ７‬ک‪５‬دل پﻪ ﻳﻮ شﻤ‪５‬ر ک‪５‬ﻤﻴاوي تﻮکﻮ ﻟکﻪ‪ :‬ت‪５‬زابﻮﻧﻪ او اﻟقﻠﻲ ﻣﻮاد د ﻟرگﻴﻮ د حجرو د خرابﻮاﻟﻲ‬ ‫سبب ک‪８５‬ي‪ ،‬ﻧﻮ پﻪ دې اساس باﻳد د ﻟرگﻲ پر وساﻳﻠﻮ د ت‪５‬زابﻮﻧﻮ او اﻟقﻠﻲ تﻮکﻮ د تﻮ‪４‬ﻴدﻟﻮ ﻣخﻨﻴﻮى وشﻲ‪.‬‬ ‫په اور سوزېدنه‪ :‬ﻟرگﻰ ﻳﻮه داس‪ ３‬ﻣاده ده چ‪ ３‬پﻪ چ＂ک‪ ９‬سره اور اخﻠﻲ او سﻮزي‪.‬‬ ‫د ﻧﻪ پاﻣﻠرﻧ‪ ３‬پﻪ صﻮرت ک‪ ３‬حتﻰ شﻨﻪ ‪＄‬ﻨگﻠﻮﻧﻪ ﻫﻢ د اور اخﻴستﻨ‪ ３‬ﻟﻪ و‪４‬رې او خطر ＇خﻪ پﻪ اﻣﻦ‬ ‫ک‪ ３‬ﻧﻪ وي‪ .‬دغﻪ خطروﻧﻪ‬ ‫کﻴداى شﻲ د ﻟرگﻲ‬ ‫ﻣصﻨﻮعات او ﻟﻪ ﻟرگﻴﻮ‬ ‫＇خﻪ جﻮړ شﻮي کﻮروﻧﻪ‬ ‫و‪４‬جاړ ک‪７‬ي‪.‬‬

‫(‪ )٤-٦‬شکﻞ پﻪ اور سﻮ‪＄‬ﻴدﻧﻪ‬ ‫‪35‬‬

‫لرگي خوړونکې حشرې‪ :‬حشرات د جﻮړوﻧ‪ ３‬ﻣختﻠف‪ ３‬ﻣرحﻠ‪ ３‬او ان تر دې چ‪ ３‬د ﻫغﻮى‬ ‫د ﻟرگﻲ جﻮړو ﻣصﻨﻮعاتﻮ ﻣصرف ﻫﻢ تر حﻤﻠ‪ ３‬او ﻳرغﻞ ﻻﻧدې راوﻟﻲ او ډ‪４‬ر زﻳاﻧﻮﻧﻪ رسﻮي‪ .‬ددغﻮ‬ ‫حشراتﻮ ﻟﻪ جﻤﻠ‪＇ ３‬خﻪ ﻟرگﻲ خﻮړوﻧک‪ ３‬کﻮخ‪ ９‬او وﻳاﻧ‪ ３‬ﻳا واﻳﻨ‪ ３‬ﻟرگﻴﻮ تﻪ ډ‪４‬ر زﻳات زﻳان رسﻮي‪ .‬ددغﻮ‬ ‫حشراتﻮ ﻧﻮي ز‪８４‬ﻳدﻟﻲ (ﻻروا) د ﻟرگﻴﻮ پﻪ دﻧﻨﻪ ک‪ ３‬د تﻮﻧﻠﻮﻧﻮ (غاروﻧﻮ) د راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ کﻮﻟﻮ سبب گر‪＄‬ﻲ‪ .‬پﻪ‬ ‫(‪ )٤-٧‬شکﻞ ک‪ ３‬ﻳﻮ شﻤ‪５‬ر ﻟرگﻲ خﻮړوﻧک‪ ３‬حشرې ＊ﻮدل شﻮې دي‪.‬‬

‫(‪ )٤-٧‬شکﻞ ﻟرگﻲ خﻮړوﻧک‪ ３‬حشرې‬

‫کړنه‬ ‫‪ -١‬کﻪ ﻟﻪ وراستﻪ ﻟرگﻲ ＇خﻪ د ترکا‪ ９１‬پﻪ کاروﻧﻮ او د ﻟرگﻲ د ﻣصﻨﻮعاتﻮ پﻪ جﻮړوﻟﻮ ک‪ ３‬کار‬ ‫واخﻴستﻞ شﻲ ＇ﻪ ډول ستﻮﻧزې کﻴداى شﻲ ﻣﻨ‪％‬تﻪ راوړي؟‬ ‫‪ -٢‬وراستﻪ ﻟرگﻲ ډ‪４‬ر دراﻧده دي کﻪ روغ ﻟرگﻲ؟ وﻟ‪３‬؟‬ ‫پﻪ خپﻠﻮ گروپﻮﻧﻮ ک‪ ３‬د پﻮرتﻨﻴﻮ پﻮ＊تﻨﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻣباحثﻪ وک‪７‬ئ‪ ،‬وروستﻪ خپﻞ ‪＄‬ﻮابﻮﻧﻪ ﻟ‪５‬ست او‬ ‫خپﻠﻮ ！ﻮﻟگﻴﻮاﻟﻮ تﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻣعﻠﻮﻣات وړاﻧدې ک‪７‬ئ‪.‬‬

‫‪36‬‬

‫د لرگي د صنايعو د کار افزار‪:‬‬ ‫پﻪ اووم او اتﻢ ！ﻮﻟگﻲ ک‪ ３‬د ﻟرگﻲ د صﻨاﻳعﻮ د ﻳﻮ شﻤ‪５‬ر د کار ﻟﻪ افزارو‪ ،‬ﻟکﻪ‪ :‬اره‪ ،‬رﻧده‪ ،‬سکﻨﻪ‪ ،‬چﻮسار‪،‬‬ ‫سﻮان او گﻮﻧﻴا سره بﻠد شﻮي ﻳاست‪ ،‬اوس ﻟﻪ درې ﻧﻮرو افزارو سره چ‪ ３‬پﻪ ترکا‪ ９１‬ک‪ ３‬ور ＇خﻪ گ＂ﻪ‬ ‫اخﻴستﻞ ک‪８５‬ي بﻠدتﻴا تر ﻻسﻪ کﻮئ‪.‬‬ ‫‪ -1‬کچالک خط کش‪ :‬دا وسﻴﻠﻪ د خط کش‪ ９‬ﻳﻮه أﻟﻪ ده چ‪ ３‬د کﻮچﻨﻴﻮ تختﻮ د پ‪７５‬واﻟﻲ او سﻮر‬ ‫د ﻳﻮ ﻧشاﻧﻲ کﻮﻟﻮ او ﻣختﻠفﻮ اتصاﻻتﻮ د خط کش‪ ９‬ﻟپاره کارول‬ ‫ک‪８５‬ي‪ .‬دا وسﻴﻠﻪ ﻟﻪ دوو برخﻮ ＇خﻪ تشکﻴﻞ شﻮې ده او د اړتﻴا‬ ‫وړ اﻧدازې ﻟﻪ ﻣخ‪ ３‬کﻴداى شﻲ عﻴاره او د ﻫغﻪ پﻪ تﻨﻪ ک‪ ３‬د‬ ‫ﻣﻮجﻮد پ‪５‬چ پﻪ واسطﻪ ！اکﻞ شﻮې اﻧدازه د خط کش‪ ９‬تر پاﻳﻪ‬ ‫پﻮرې وساتﻞ شﻲ‪ .‬پﻪ ﻻﻧدې شکﻞ ک‪ ３‬ﻟﻪ کچاﻟک خط کش‬ ‫＇خﻪ د گ＂‪ ３‬اخﻴستﻨ‪＇ ３‬رﻧگﻮاﻟﻰ ＊ﻮدل شﻮى دى‪.‬‬ ‫(‪ )٤-٨‬شکﻞ‪ ،‬ﻟﻪ کچاﻟک خط‬ ‫کش ＇خﻪ گ＂ﻪ اخﻴستﻨﻪ‬ ‫‪-2‬پرکال يا پرکار‪ :‬ﻟﻪ پرکال ＇خﻪ د قﻮسﻮﻧﻮ او داﻳرو د رسﻤﻮﻟﻮ ﻟپاره د کار‬ ‫د ！ﻮ！‪ ３‬پرﻣخ کار اخﻴستﻞ ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫(‪)٤-٩‬شکﻞ‪ ،‬ﻟﻪ پرکال‬ ‫＇خﻪ گ＂ﻪ اخﻴستﻨﻪ‬ ‫‪ -3‬د شبه کارۍ اره‪ :‬د تﻨکﻴﻮ او ﻧرﻳﻮ تختﻮ د‬ ‫پر‪４‬کﻮﻟﻮ او ظرﻳفﻮ کاروﻧﻮ ﻟپاره زﻳاتره د شبکﻪ کارۍ ﻟﻪ‬ ‫ارې ＇خﻪ کار اخﻠﻲ‪ .‬د شبکﻪ کارۍ اره ﻟﻪ ﻻستﻲ‪،‬‬ ‫فﻠزي چﻮکاټ او د ارې ﻟﻪ ظرﻳف پﻞ ＇خﻪ تشکﻴﻞ‬ ‫شﻮې ده‪ .‬پﻪ (‪ )٤-١٠‬شکﻞ ک‪ ３‬د شبﻪ کارۍ د ارې‬ ‫جﻮړ＊ت ＊ﻮدل شﻮى دى‪.‬‬

‫‪37‬‬

‫(‪ )٤-١٠‬شکﻞ‪ ،‬د شبکﻪ کارۍ اره‬

‫کړنه‬

‫شبکه کاري‬ ‫د اړتيا وړ توکي‪ :‬درې پوړه تخته‪ ،‬د شبکې اره‪ ،‬پنسل‪ ،‬رنگ او رېگمال‬ ‫ﻼ ستاسﻮ د ！ﻮﻟگﻲ ﻧﻮم) ﻳا د ﻳﻮه حﻴﻮان‬ ‫کړنالره‪ :‬د ﻳﻮه گﻞ تصﻮﻳر‪ ،‬ﻳﻮ ﻧﻮم(ﻣث ً‬ ‫شکﻞ د ＇ﻮ پﻮړه تخت‪ ３‬پرﻣخ رسﻢ ک‪７‬ئ او د شبک‪ ３‬پر اره ﻳ‪！ ３‬ﻮ！ﻪ ！ﻮ！ﻪ غﻮڅ‬ ‫ک‪７‬ئ‪ .‬بﻴا غﻮ＇‪ ３‬ک‪７‬ى شﻮې ！ﻮ！‪ ３‬د درې پﻮړه تخت‪ ３‬پرﻣخ ﻳﻮه د بﻠ‪ ３‬پﻪ ＇ﻨگ‬ ‫ک‪ ３‬سرښ او د ر‪４‬گﻤال پﻪ واسطﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟﻮﻣ‪７‬ى سطحﻪ او ＇ﻨ‪６‬ې ر‪ ３１‬او ＊ﻮﻳ‪３‬‬ ‫او بﻴا ﻳ‪ ３‬رﻧگ ک‪７‬ئ‪.‬‬

‫د څپرکي لنډيز‬ ‫ﻟﻪ ﻟرگﻲ ＇خﻪ جﻮړ ﻳﻮ بﻞ ﻣحصﻮل کاغذ دى‪ .‬د کاغذ جﻮړوﻟﻮ ﻟپاره ﻟﻮﻣ‪７‬ى د وﻧ‪ ３‬تﻨﻪ د ﻣاشﻴﻦ پﻪ‬ ‫واسطﻪ پﻪ کﻮچﻨﻴﻮ ！ﻮ！ﻮ تبدﻳﻠﻮي‪ .‬وروستﻪ ！ﻮ！‪ ３‬ک‪７‬اى شﻮي ﻟرگﻲ(چپس) د تﻴزابﻲ ﻣﻮادو پﻪ وسﻴﻠﻪ پﻪ‬ ‫ﻣختﻠفﻮ طرﻳقﻮ تجزﻳﻪ کﻮي‪ ،‬تر ＇ﻮ ﻟرگﻲ پﻪ خﻤبﻴره تبدﻳﻞ شﻲ‪ .‬بﻴا ﻳ‪ ３‬د ک‪５‬ﻤﻴاوي زﻧگ وړوﻧکﻮ ﻣﻮادو‬ ‫پﻪ واسطﻪ پﻪ رﻧگ سپﻴﻨﻮي او بﻴا ﻳ‪ ３‬د ‪＄‬اﻧگ‪７‬و غﻠب‪５‬ﻠﻮﻧﻮ پﻪ واسطﻪ چاڼ او د ﻧرﻳﻮ ﻣخﻮﻧﻮ ﻳا صفحﻮ پﻪ ＇‪５‬ر‬ ‫اوار او اوتﻮ کﻮي‪.‬‬ ‫پر طبﻴعﻲ ﻣخکشﻮﻧﻮ (روکشﻮﻧﻮ) سر ب‪５‬ره کﻮم چ‪ ３‬د ﻣختﻠف ډول وﻧﻮ ﻟﻪ ﻟرگﻴﻮ ＇خﻪ جﻮړ‪８４‬ي‪،‬‬ ‫ﻣصﻨﻮعﻲ ﻣخکشﻮﻧﻪ ﻫﻢ شتﻪ چ‪ ３‬د کاغذ ﻟﻪ جﻨس ＇خﻪ دي او پر ک‪５‬ﻤاوي ﻣخصﻮص ډوﻟﻮ ﻣﻮادو ﻟﻪ‬ ‫ﻟ‪７‬ﻟﻮ وروستﻪ ﻫغﻪ د ﻟرگﻲ د ﻣختﻠف ډول ﻣحصﻮﻻتﻮ ﻟکﻪ د ﻧﻴﻮپان تخت‪ ３‬چ‪ ３‬د ﻟرگﻴﻮ ﻟﻪ ﻣﻴده گﻴﻮ ﻳا ذرو‬ ‫(بﻮر) ＇خﻪ جﻮړ‪８４‬ي‪＇ ،‬ﻮ پﻮړه تخت‪ ،３‬ﻣﻮبﻞ او فرﻧﻴچر‪ ،‬د پخﻠﻨ‪％‬ﻲ ﻣ‪５‬ز او ﻧﻮرو پرﻣخ ﻧصب او کار ور‬ ‫＇خﻪ اخﻴستﻞ ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫د ﻟرگﻴﻮ ﻟﻪ ﻣحصﻮﻻتﻮ ＇خﻪ ﻳﻮ بﻞ ډول ﻟﻪ ﻧﻮرو ﻣﻮادو ﻟکﻪ سﻤﻨ＀‪ ،‬گچ او اسفﻨج سره ترکﻴبات دي‪.‬‬ ‫دغﻪ ﻣﻮادو تﻪ کﻤپﻮز‪＂４‬ﻮﻧﻪ ﻫﻢ وﻳﻞ ک‪８５‬ي‪ .‬دا ډول تخت‪ ３‬ﻟکﻪ د ﻧﻴﻮپان تخت‪ ３‬د سر‪＋４‬ﻨاکﻮ ﻣﻮادو او سﻤﻨ＂ﻮ ﻳا‬ ‫گچﻮ ﻟﻪ پﻮډرو سره د ﻟرگﻴﻮ د ذرو ﻳا ﻣﻴده گﻴﻮ ﻟﻪ پرس کﻮﻟﻮ ＇خﻪ جﻮړ‪８４‬ي‪ .‬ﻟﻪ دغﻪ ډول ترکﻴبﻲ تختﻮ ＇خﻪ‬ ‫پﻪ تعﻤﻴراتﻲ کاروﻧﻮ ک‪ ３‬د تعﻤﻴراتﻲ ﻣسآﻟﻮ پﻪ تﻮگﻪ گ＂ﻪ اخﻴستﻞ ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫کﻪ د ﻟرگﻴﻮ ＇ارﻧﻪ او ﻣراقبت وﻧشﻲ کﻴداى شﻲ د خﻮړو د ﻣﻮادو پﻪ تﻮگﻪ د حشراتﻮ او پﻮپﻨکﻮ تر ﻳرغﻞ ﻻﻧدې‬ ‫راشﻲ‪＇ .‬ارﻧﻪ ددې سبب ک‪８５‬ي چ‪ ３‬وﻧ‪ ３‬او غﻮڅ ک‪７‬ل شﻮي ﻟرگﻲ پﻪ کﻠﻮﻧﻮ دوام وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫پﻮپﻨک‪ ３‬ژوﻧدي ﻣﻮجﻮدات دي چ‪ ３‬ﻳﻮ شﻤ‪５‬ر ﻳ‪ ３‬پر شﻨﻮ ﻳا تازه وﻧﻮاو بﻠﻪ شﻤ‪５‬ره ﻳ‪ ３‬پر ﻟرگﻴﻮ ﻳرغﻞ کﻮي‪،‬‬ ‫د ﻫغﻮى ﻟﻪ جﻮړووﻧکﻮ ﻣﻮادو ＇خﻪ ‪＄‬ان تﻪ خﻮاړه برابروي او د ﻟرگﻴﻮ د وروستﻮاﻟﻲ سبب گر‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫د ﻟرگﻴﻮ کک‪ ７‬ک‪５‬دل پﻪ ﻳﻮ شﻤ‪５‬ر کﻴﻤﻴاوي تﻮکﻮ ﻟکﻪ‪ :‬تﻴزابﻮﻧﻮ او اﻟقﻠﻲ ﻣﻮادو‪ ،‬د ﻟرگﻴﻮ د خرابﻮاﻟﻲ سبب ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫کچاﻟک خط کش د خط کش‪ ９‬ﻟﻪ وسﻴﻠﻮ ＇خﻪ دى چ‪ ３‬د کﻮچﻨﻴﻮ تختﻮ د پ‪７５‬واﻟﻲ او سﻮر د ﻳﻮ ډول‬ ‫کﻮﻟﻮ او ﻣختﻠفﻮ اتصاﻻتﻮ د خط کش‪ ９‬ﻟپاره کارول ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫ﻟﻪ پرکال ﻳا پرکار ＇خﻪ د قﻮسﻮﻧﻮ او داﻳرو د رسﻤﻮﻟﻮ ﻟپاره د کار د ！ﻮ！‪ ３‬پرﻣخ کار اخﻴستﻞ ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫د ﻧرﻳﻮ تختﻮ د پر‪４‬کﻮﻟﻮ او ظرﻳفﻮ کاروﻧﻮ ﻟپاره زﻳاتره د شبکﻪ کارۍ ﻟﻪ ارې ＇خﻪ کار اخﻠﻲ‪.‬‬ ‫‪38‬‬

‫پنځم څپرکى‬

‫د کباﻧﻮ روزﻧﻪ او ب‪２‬ﻮالﻲ‬

‫د کبانو روزنه‪:‬‬

‫أﻳا تر اوسﻪ ﻣﻮ د کباﻧﻮ ＊کار ﻟﻴدﻟﻰ دى؟‬ ‫کبان د سپﻴﻨ‪ ３‬او خﻮﻧدورې غﻮ＊‪ ３‬پﻪ ﻟرﻟﻮ‪ ،‬ﻟﻪ ډ‪４‬رې پخﻮاﻧ‪ ９‬زﻣاﻧ‪＇ ３‬خﻪ تر اوسﻪ پﻮرې د اﻧسان د‬ ‫پاﻣﻠرﻧ‪ ３‬وړ دي او ور ＇خﻪ پﻪ ﻣختﻠفﻮ طرﻳقﻮ ډول ډول خﻮﻧدور خﻮاړه تﻴاروي‪.‬‬ ‫پﻪ ﻧ‪７‬ۍ ک‪ ３‬د کباﻧﻮ د غﻮ＊‪ ３‬د ﻣصرف ﻟﻮړ واﻟﻰ ددې سبب شﻮى دى‪ ،‬تر ＇ﻮ پر طبﻴعﻲ سرچﻴﻨﻮ‬ ‫سر ب‪５‬ره کبان پﻪ ﻣصﻨﻮعﻲ ډﻧ‪６‬وﻧﻮ ک‪ ３‬ﻫﻢ وروزل شﻲ‪ .‬زﻣﻮﻧ‪ ８‬پﻪ گران ﻫ‪５‬ﻮاد ک‪ ３‬پر طبﻴعﻲ ‪＄‬اﻳﻮﻧﻮ‬ ‫سر ب‪５‬ره‪ ،‬پﻪ ﻣصﻨﻮعﻲ ډﻧ‪６‬وﻧﻮ ک‪ ３‬ﻫﻢ د کباﻧﻮ د روزﻧ‪ ３‬اﻣکاﻧات شتﻪ‪ .‬د کباﻧﻮ ﻟﻪ روزﻧ‪＇ ３‬خﻪ ﻧﻪ‬ ‫ﻳﻮازې دا چ‪ ３‬غذاﻳﻲ تﻮکﻲ تﻮﻟﻴد‪８４‬ي‪ ،‬بﻠک‪ ３‬د ﻫغﻮى ﻟﻪ خر＇ﻼو او تجارت ＇خﻪ ＊ﻪ گ＂ﻪ ﻫﻢ‬ ‫پﻪ ﻻس را‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫پﻪ دې ＇پرکﻲ ک‪ ３‬بﻪ زده ک‪７‬ئ چ‪ ３‬کبان پﻪ فارﻣﻮﻧﻮ ک‪＇ ３‬ﻪ ډول روزل‪ ،‬تغذﻳﻪ او تکثﻴر ک‪８５‬ي‪،‬‬ ‫د ب‪２‬ﻮاﻟ‪ ９‬حرفﻪ ﻳا کسب پﻪ کﻮﻣﻮ ک‪７‬ﻧﻮ ﻳا فعاﻟﻴتﻮﻧﻮ ک‪ ３‬شاﻣﻞ ده‪ ،‬ب‪２‬ﻮﻧﻪ ＇ﻪ ډول طرحﻪ او ﻣﻨ‪＃‬‬ ‫تﻪ را‪＄‬ﻲ‪ ،‬د ﻳﻮې وﻧ‪ ３‬اصﻠﻲ برخ‪ ３‬کﻮﻣ‪ ３‬دي‪ ،‬وﻧ‪ ３‬پﻪ کﻮﻣﻮ طرﻳقﻮ تکثﻴر ک‪８５‬ي او ﻫﻤدارﻧگﻪ‬ ‫پﻪ دې ＇پرکﻲ ک‪ ３‬بﻪ زده ک‪７‬ئ چ‪ ３‬د ﻧﻴاﻟگﻴﻮ ﻟﻪ ک‪５‬ﻨﻮﻟﻮ (ﻧﻴاﻟﻮﻟﻮ) ＇خﻪ وروستﻪ ＇ارﻧ‪ ３‬او‬ ‫ﻣراقبتﻮﻧﻪ پﻪ کﻮم کار ک‪ ３‬شاﻣﻞ دي‪.‬‬ ‫‪39‬‬

‫د کبانو د روزنې چاپېريال‬ ‫کبان د س‪７‬ې وﻳﻨ‪ ３‬ﻟروﻧکﻲ ژوي دي او د خپﻞ بدن د تﻮدوخ‪ ３‬د درج‪ ３‬د ساتﻠﻮ ﻟپاره‪ ،‬د اﻧرژۍ‬ ‫ﻣصرف تﻪ اړتﻴا ﻧﻪ ﻟري‪ .‬پﻪ ﻫﻤدې سبب ﻳﻮ کب ﻧسبت ﻫغﻪ ژوي تﻪ چ‪ ３‬تﻮده وﻳﻨﻪ ﻟري د خپﻞ بدن‬ ‫د اړتﻴا ﻟپاره د غذاﻳﻲ ﻣﻮادو پر پرو！ﻴﻦ تبدﻳﻠﻴدﻟﻮ ＊ﻪ استعداد ﻟري‪.‬د کباﻧﻮ د ژوﻧد د اداﻣ‪ ３‬او ودې‬ ‫ﻟپاره ﻳﻮ ﻟﻪ ﻣﻬﻤﻮ عﻮاﻣﻠﻮ ＇خﻪ د ﻫغﻮى د ژوﻧد د چاپ‪５‬رﻳال (اوبﻮ) ﻟﻪ ﻣخ‪ ３‬پﻪ دوو ډﻟﻮ (د س‪７‬و اوبﻮ‬ ‫کبان او د تﻮدو اوبﻮ کبان) و‪４‬شﻞ شﻮي دي‪ .‬د تﻮدو اوبﻮ کبان پﻪ ﻫغﻮ اوبﻮ ک‪ ３‬چ‪ ３‬د تﻮدوخ‪ ３‬درجﻪ‬ ‫ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ‪ ٢٠‬ساﻧتﻲ گر‪＇ ６４‬خﻪ پﻮرتﻪ وي‪ ،‬ژوﻧد او د ﻣثﻞ تﻮﻟﻴد کﻮي‪.‬‬

‫(‪)٥-٢‬شکﻞ‪ ،‬د کباﻧﻮ د ژوﻧد چاپ‪５‬رﻳال‬

‫ددې ډﻟ‪ ３‬کباﻧﻮ ﻟپاره د تﻮدوخ‪ ３‬ډ‪４‬ره غﻮره درجﻪ‪ ٢٥ ،‬ساﻧتﻲ گر‪ ６４‬درجﻪ ده‪ .‬ﻫر کﻠﻪ چ‪ ３‬د اوبﻮ د‬ ‫تﻮدوخ‪ ３‬درجﻪ ﻟﻪ ‪ ١٠‬ساﻧتﻲ گر‪＇ ６４‬خﻪ ！ﻴ＂ﻪ شﻲ‪ .‬د ﻫغﻮى وده او رشد تﻮقف کﻮي‪.‬‬ ‫دوﻳﻤﻪ ډﻟﻪ ﻳعﻨ‪ ３‬د س‪７‬و اوبﻮ کبان د تﻮدوخ‪ ３‬پﻪ ‪١٠-٨‬ساﻧتﻲ گر‪ ６４‬درجﻮ ک‪ ３‬ژوﻧد کﻮي‪.‬‬

‫‪40‬‬

‫د کبانو د روزنې خاورين ډنډونه‬ ‫کبان کﻴداى شﻲ پﻪ خاورﻳﻨﻮ‪ ،‬د تﻴ‪８‬و او کاﻧکر‪＂４‬ﻲ ډﻧ‪６‬وﻧﻮ ک‪ ３‬وروزل شﻲ‪ .‬د کباﻧﻮ د روزﻧ‪ ３‬ډﻧ‪６‬وﻧﻪ د‬ ‫اوبﻮ د بﻬﻴدﻟﻮ د تآﻣﻴﻦ ﻟپاره‬ ‫ﻟ‪ ８‬پﻪ ﻣﻴﻼن ﻟروﻧکﻲ ډول‬ ‫جﻮړ‪８４‬ي‪ .‬ډﻧ‪ ６‬تﻪ اوبﻪ د ﻳﻮه‬ ‫ﻧﻨﻮتﻮ‪＄‬ﻲ دروﻧ（‪( ３‬سﻮري)‬ ‫ﻟﻪ ﻻرې ورﻧﻨﻮ‪＄‬ﻲ چ‪ ３‬ﻟﻪ‬ ‫ﻫغﻪ تآﻣﻴﻦ ＇خﻪ ﻣﻮخﻪ د‬ ‫اوبﻮ ﻣﻨظﻢ بﻬﻴر‪ ،‬د کباﻧﻮ د‬ ‫ت‪＋‬ت‪５‬دﻟﻮ ﻣﻤاﻧعت او ډﻧ‪ ６‬تﻪ‬ ‫د ﻧﻮرو ﻣﻮجﻮداتﻮ د ﻧﻨﻮتﻠﻮ‬ ‫ﻣخﻨﻴﻮى دى‪ .‬دا اوبﻪ د ﻳﻮه‬ ‫(‪ )٥-٣‬شکﻞ‪ ،‬د کباﻧﻮ د روزﻧ‪ ３‬خاورﻳﻦ ډﻧ‪６‬‬ ‫وتﻮ‪＄‬ﻲ دروﻧ（‪(３‬سﻮري)‬ ‫ﻟﻪ ﻻرې د کﻨ＂رول وړ دي او‬ ‫تﻮﻟﻴد کﻮوﻧکﻲ تﻪ اﻣکان ورکﻮي چ‪ ３‬د ډﻧ‪ ６‬اوبﻪ پﻪ تازه اوبﻮ تعﻮﻳض ﻳا بدﻟ‪ ３‬ک‪７‬ي‪ .‬کﻪ چ‪５‬رتﻪ خﻮږې اوبﻪ‬ ‫د ډﻧ‪ ６‬د ډکﻮﻟﻮ ﻟپاره د کال پﻪ ﻣختﻠفﻮ وختﻮﻧﻮ ک‪ ３‬ﻧﻪ پﻮره ک‪８５‬ي‪ ،‬د اوبﻮ د ﻳﻮې ز‪４‬رﻣ‪ ３‬روزوﻧکﻲ جﻮړول‬ ‫د کباﻧﻮ ＊اﻳﻲ پﻪ دې قادر ک‪７‬ي چ‪ ３‬د وچکاﻟ‪ ９‬ﻳا‬ ‫کﻤﻮ اوبﻮ پﻪ وخت ک‪ ３‬ﻟﻪ ز‪４‬رﻣ‪( ３‬ذخﻴرې) ＇خﻪ گ＂ﻪ‬ ‫واخﻠﻲ‪ .‬ددغﻪ ډول ډﻧ‪６‬وﻧﻮ بستره باﻳد ﻳﻮ ﻣقدار ﻧباتات‬ ‫او شﻨ‪ ３‬گﻴاگاﻧ‪ ３‬وﻟري‪ ،‬تر ＇ﻮ د کباﻧﻮ ﻫگ‪ ９‬پر ﻫغﻮى‬ ‫وﻧ‪＋‬ﻠﻲ‪.‬‬ ‫د شﻨ‪ ３‬بسترې د تشکﻴﻞ ﻟپاره باﻳد د ﻫغﻮ ﻧباتاتﻮ تخﻢ‬ ‫چ‪ ３‬پﻪ اوبﻮ ک‪ ３‬وده کﻮﻻى شﻲ پﻪ ډﻧ‪ ６‬ک‪ ３‬وشﻴﻨدل‬ ‫شﻲ‪ .‬بﻨا پر دې د ﻫغﻪ خاوره باﻳد ﻟ‪ ８‬تر ﻟ‪８‬ه ‪ ٣٠‬فﻴصده‬ ‫سره وﻟري‪.‬‬ ‫(‪ )٥-٤‬شکﻞ‪ ،‬د کباﻧﻮ د روزﻧ‪ ３‬کاﻧکر‪＂４‬ﻲ ډﻧ‪６‬‬

‫‪41‬‬

‫کړنه‬ ‫‪ -١‬د روزﻧ‪ ３‬ﻻﻧدې کباﻧﻮ د ﻧاروغ‪ ９‬د ﻣخﻨﻴﻮى ﻟپاره کﻮم ډول ساتﻨدوى ﻳا حفاظتﻲ ！کﻲ پﻪ پام‬ ‫ک‪ ３‬وﻧﻴﻮل شﻲ؟‬ ‫‪ -٢‬پﻪ دې ﻫکﻠﻪ خپﻠﻮ گروپﻮﻧﻮ ک‪ ３‬بحت وک‪７‬ئ او بﻴا خپﻞ وړاﻧدﻳزوﻧﻪ ！ﻮﻟگﻴﻮاﻟﻮ تﻪ بﻴان‬ ‫ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫د کباﻧﻮ د روزﻧ‪ ３‬د ډﻧ‪６‬وﻧﻮ د تﻴاروﻟﻮ ﻟپاره وروستﻪ ﻟﻪ ﻳﻮ ＇ﻪ وختﻪ دغﻪ ک‪７‬ﻧ‪ ３‬سرتﻪ رس‪８５‬ي‪:‬‬ ‫‪ .١‬د کباﻧﻮ ﻟﻪ تش‪５‬دﻟﻮ وروستﻪ د ډﻧ‪ ６‬وچﻮل‪.‬‬ ‫‪ .٢‬د و＊ﻮ او گﻴاگاﻧﻮ سﻮ‪＄‬ﻮل‪.‬‬ ‫‪ .٣‬ډﻧ‪ ６‬ضد عفﻮﻧﻲ کﻮل(چﻮﻧﻪ شﻴﻨدل)‬ ‫‪ .٤‬د ډﻧ‪ ６‬د د‪４‬ﻮاﻟﻮﻧﻮ ترﻣﻴﻢ‪.‬‬ ‫‪ .٥‬پﻪ ډﻧ‪６‬وﻧﻮ ک‪ ３‬د شﻨ‪ ３‬بسترې د بﻴا ودې کﻮﻟﻮ ﻟپاره تخﻢ شﻴﻨدل او سره ورکﻮل‪.‬‬ ‫د روزنې الندې کبانو د تغذيې څرنگوالى‬ ‫د کباﻧﻮ خﻮاړه ﻳا غذا پﻪ دوو طبﻴعﻲ(ژوﻧدۍ) او ترکﻴبﻲ ډوﻟﻮﻧﻮ تآﻣﻴﻨﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫الف‪ -‬طبيعي خواړه‪！ :‬ﻮﻟﻮ ژوﻧدﻳﻮ ﻧباتﻲ او غﻴر ﻧباتﻲ ﻣﻮجﻮداتﻮ تﻪ طبﻴعﻲ خﻮاړه ﻳا غذا وﻳﻞ‬ ‫ک‪８５‬ي‪ .‬د کباﻧﻮ د روزﻧ‪ ３‬د ډﻧ‪６‬وﻧﻮ د شﻨ‪ ３‬بسترې ﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ راوړل او سره ورکﻮل د کباﻧﻮ ﻟپاره د ژوﻧدﻳﻮ‬ ‫خﻮړو د زﻳاتﻮاﻟﻲ سبب گر‪＄‬ﻲ‪ .‬د تﻮدو اوبﻮ د کباﻧﻮ طبﻴعﻲ خﻮاړه شﻮتﻞ ﻳا شفتﻞ‪ ،‬ﻫغﻪ ﻧباتات چ‪ ３‬پﻪ‬ ‫اوبﻮ ک‪ ３‬شﻨﻪ ک‪８５‬ي او غﻴر ﻧباتﻲ کﻮچﻨﻲ ﻣﻮجﻮدات دي‪.‬‬ ‫ب‪ -‬ترکيبي خواړه‪ :‬ترکﻴبﻲ خﻮاړه ﻟﻪ ＇ﻮ ډوﻟﻪ خﻮړو ＇خﻪ د کباﻧﻮ ﻧﻮعﻴت‪ ،‬شﻤ‪５‬ر او عﻤر تﻪ‬ ‫پﻪ پاﻣﻠرﻧﻪ تﻴار‪８４‬ي‪ .‬د کباﻧﻮ ﻟپاره ترکﻴبﻲ خﻮاړه د روزﻧ‪ ３‬پﻪ ‪＄‬اى او ‪＄‬اﻧگ‪７‬ې فابرﻳکﻪ ک‪ ３‬تﻮﻟﻴد‪８４‬ي‪.‬‬ ‫پﻪ ﻻﻧدې جدول ک‪ ３‬د تﻮدو اوبﻮ د کباﻧﻮ ﻳﻮه ب‪５‬ﻠگﻪ ＊ﻮدل شﻮې ده‪.‬‬ ‫د ترکﻴب اجزا‬

‫ﻣقدار‬

‫شﻤ‪５‬ره‬ ‫‪١‬‬

‫د کباﻧﻮ د ﻫ‪６‬وکﻮ اوړه‬

‫‪%١٥‬‬

‫‪٢‬‬

‫د ＊کتﻪ درج‪ ３‬غﻨﻢ‬

‫‪%٥٧‬‬

‫‪٣‬‬

‫کﻨجاړه ﻳا سﻮﻳا‬

‫‪%٢٣‬‬

‫‪٤‬‬

‫بﻮس ﻳا د جﻮارو وا＊ﻪ‬

‫‪%٥‬‬

‫‪42‬‬

‫د کبانو زياتول يا تکثير‬ ‫کﻪ چ‪５‬رتﻪ د کباﻧﻮ د روزﻧ‪ ３‬پﻪ فارﻣﻮﻧﻮ ک‪ ３‬د کباﻧﻮ د ﻣصرف او تکثﻴر تﻨاسب پﻪ ﻧظر ک‪ ３‬وﻧﻪ ﻧﻴﻮل‬ ‫شﻲ ＇ﻪ بﻪ پ‪ ）５‬شﻲ؟‬ ‫تﻮﻟﻴدووﻧکﻲ د کباﻧﻮ د روزﻧ‪ ３‬پﻪ فارﻣﻮﻧﻮ ک‪ ３‬د ﻫگ‪ ９‬اچﻮﻟﻮ او د کباﻧﻮ د بچﻴﻮ د روزﻧ‪ ３‬ﻟپاره ب‪５‬ﻞ‬ ‫ډﻧ‪６‬وﻧﻪ پﻪ پام ک‪ ３‬ﻧﻴسﻲ‪ ،‬تر ＇ﻮ وکﻮﻻى شﻲ د ﻫگ‪ ９‬اچﻮﻟﻮ او بچﻴﻮ(ﻻروا) د ودې ﻟپاره ﻣﻨاسب‬ ‫شراﻳط ﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ راوړي‪.‬‬ ‫د خﻮږو اوبﻮ کبان پﻪ ﻣعﻤﻮﻟﻪ تﻮگﻪ‬ ‫د تﻮدوخ‪ ３‬پﻪ ‪ ٢٢‬درجﻮ ساﻧتﻲ‬ ‫گر‪ ６４‬ک‪ ３‬ﻫگ‪ ９‬اچﻮي او د ﻫگ‪９‬‬ ‫اچﻮﻟﻮ ډﻧ‪６‬وﻧﻪ د غﻮﻳﻲ(ثﻮر) او‬ ‫غبرگﻮﻟﻲ(جﻮزا) د ﻣﻴاشتﻮ پﻪ پﻴﻞ‬ ‫ک‪ ３‬کﻠﻪ چ‪ ３‬د اوبﻮ تﻮدوخﻪ زﻳات‪８５‬ي‬ ‫تﻴاروي‪ .‬د ډﻧ‪６‬وﻧﻮ ﻟﻪ تﻴاروﻟﻮ وروستﻪ‬ ‫د ﻧارﻳﻨﻪ او ＊‪％‬ﻴﻨﻪ جﻨس باﻟغ کبان‬ ‫اﻧتخاب او د زﻳاتﻮﻟﻮ تکثﻴر ډﻧ‪６‬وﻧﻮ‬ ‫تﻪ اﻧتقاﻟ‪８５‬ي‪ .‬پﻪ حدود د ‪٣٦‬‬ ‫(‪ )5-5‬شکل‬ ‫ساعتﻪ وروستﻪ ＊‪％‬ﻴﻨﻪ کبان د ډﻧ‪６‬‬ ‫د گﻴاگاﻧﻮ پرﻣخ ﻫگ‪ ９‬اچﻮي‪ .‬ﻫر‬ ‫کب د خپﻞ بدن د وزن د ﻫر کﻴﻠﻮ گرام پﻪ حساب ‪ ١٠٠.٠٠٠‬ﻫگ‪ ９‬تﻮﻟﻴدوي‪ .‬د ﻣثﻞ تﻮﻟﻴدووﻧکﻲ‬ ‫کبان ﻟﻪ ﻫگ‪ ９‬اچﻮﻟﻮ ＇خﻪ وروستﻪ بﻼ فاصﻠﻪ ﻟﻪ ډﻧ‪＇ ６‬خﻪ راباسﻲ‪ ،‬تر ＇ﻮ ﻫگ‪ ９‬وﻧﻪ خﻮري‪.‬‬

‫بحث وکړئ!‬ ‫د کباﻧﻮ ＇ﻪ ډول ＊کار پﻪ سﻴﻨدوﻧﻮ او د اوبﻮ پﻪ ﻣﻨابعﻮ ک‪ ３‬د کباﻧﻮ ﻫگﻴﻮ او بچﻴﻮ‬ ‫او ﻧﻮرو پﻪ اوبﻮ ک‪ ３‬ژوﻧد کﻮوﻧکﻮ ژوو تﻪ زﻳان رسﻮي‪ .‬چ‪ ３‬باﻳد وﻧﻪ شﻲ؟‬

‫‪43‬‬

‫بڼوالي يا باغواني‬ ‫کﻮم ډول ک‪＋‬ت تﻪ ب‪ ０‬ﻳا باغ وﻳﻞ‬ ‫ک‪８５‬ي؟‬ ‫د اﻧسان د بدن پﻪ غذاﻳﻲ اړتﻴاوو‬ ‫ک‪ ３‬وﻳ＂اﻣﻴﻨﻮﻧﻪ‪ ،‬وازدې ﻳا غﻮړ‪،‬‬ ‫اﻣﻼح(ﻣاﻟگ‪ )３‬او ډول ډول‬ ‫ﻣعدﻧﻲ ﻣﻮاد شاﻣﻞ دي‪ .‬ﻣ‪５‬ﻮې‬ ‫د ﻣختﻠفﻮ وﻳ＂اﻣﻴﻨﻮﻧﻮ پﻪ ﻟرﻟﻮ سره‬ ‫د اﻧسان د غذاﻳﻲ ﻣﻮادو ﻣﻬﻤ‪３‬‬ ‫(‪ )٥-٦‬شکﻞ‪ ،‬ﻣ‪５‬ﻮې د وﻳ＂اﻣﻴﻨﻮﻧﻮ غﻮره سرچﻴﻨ‪ ３‬دى‬ ‫ســــرچﻴﻨ‪ ３‬تشکﻴﻠﻮي‪ .‬د‬ ‫ﻣ‪５‬ﻮه ﻟروﻧکﻮ وﻧﻮ روزﻧﻪ ﻟﻪ‬ ‫پخﻮا زﻣاﻧﻮ ＇خﻪ تر اوسﻪ پﻮرې د ﻧ‪７‬ۍ پﻪ ﻣختﻠفﻮ سﻴﻤﻮ ک‪ ３‬دود ﻟري‪ .‬پﻪ ﻧ‪７‬ۍ ک‪ ３‬د وگ‪７‬و زﻳات‪５‬دل‬ ‫او غذاﻳﻲ ﻣﻮادو تﻪ ډ‪４‬ره اړتﻴا ددې سبب شﻮي دي چ‪ ３‬د غذاﻳﻲ ﻣﻮادو د تﻮﻟﻴد سرچﻴﻨ‪ ３‬او د ﻫغﻮى‬ ‫ﻟﻪ جﻤﻠ‪＇ ３‬خﻪ ﻣ‪５‬ﻮه ﻟروﻧکﻲ ب‪２‬ﻮﻧﻪ(باغﻮﻧﻪ) پﻪ فﻨﻲ ډول اﻳجاد ک‪７‬ي او پﻪ ﻧﻮﻳﻮ طرﻳقﻮ پﻪ اوبﻪ ﻟگﻮﻧﻪ او‬ ‫ﻟﻪ کرﻧﻴزو (زراعتﻲ) أفتﻮﻧﻮ سره پﻪ ﻣبارزه ک‪ ３‬ﻟﻪ ﻫغﻮ ＇خﻪ کار واخﻴستﻞ شﻲ‪.‬‬

‫شاخ و برگ‬ ‫تنه یا ساقه‬ ‫رﻳ‪３＋‬‬ ‫(‪ )٥-٧‬شکﻞ د وﻧ‪ ３‬اصﻠﻲ برخ‪３‬‬

‫د يوې ونې اصلي برخې‬ ‫د وﻧﻮ کﻮﻣ‪ ３‬برخ‪ ３‬پﻪ ﻣستقﻴﻤﻪ تﻮگﻪ ﻧﻪ شﻮ ﻟﻴدﻻى؟‬ ‫وﻧﻪ ﻟﻪ درې اصﻠﻲ برخﻮ ﻳعﻨ‪ ３‬رﻳ‪＋‬ﻪ‪ ،‬تﻨﻪ او‬ ‫جﻮغ‪＇(３‬اﻧگ‪ ３‬او پا‪＇ )３１‬خﻪ جﻮړه شﻮې ده‪ .‬پﻪ‬ ‫زﻳاترو وﻧﻮ ک‪ ３‬د تﻨ‪＇ ،３‬اﻧگﻮ او پا‪１‬ﻮ وده د وﻧﻮ د‬ ‫رﻳ‪＋‬ﻮ پﻪ ودې پﻮرې اړﻳک‪ ３‬ﻟري‪ .‬پﻪ ﻣختﻠفﻮ وﻧﻮ ک‪３‬‬ ‫د رﻳ‪＋‬ﻮ شکﻞ سره تﻮپﻴر ﻟري‪ .‬د ‪＄‬ﻴﻨﻮ وﻧﻮ رﻳ‪３＋‬‬ ‫د ﻫغﻮى د ﻟﻮړواﻟﻲ (ارتفاع) ＇ﻮ برابره پﻪ ‪＄‬ﻤکﻪ‬ ‫ک‪＊ ３‬کتﻪ ‪＄‬ﻲ او د ‪＄‬ﻤک‪ ３‬پﻪ تﻞ ک‪ ３‬ﻟﻪ شتﻮ اوبﻮ‬ ‫＇خﻪ گ＂ﻪ اخﻠﻲ‪ .‬دا ډول وﻧ‪ ３‬پﻪ وچﻮ او کﻢ اوبﻪ‬

‫‪44‬‬

‫سﻴﻤﻮ ک‪ ３‬ﻫﻢ روزل کﻴداى شﻲ‪ .‬ﻫر کﻠﻪ چ‪ ３‬وﻧ‪ ３‬ﻟﻪ ﻟرې وا！ﻦ ＇خﻪ ﻣشاﻫده ک‪７‬ئ‪ ،‬وبﻪ گﻮرئ‬ ‫چ‪ ３‬د وﻧﻮ ＇اﻧگﻮ او پا‪１‬ﻮ کﻠﻲ شکﻞ ﻳﻮ ﻟﻪ بﻞ سره تﻮپﻴر ﻟري او ﻣعﻤﻮ ًﻻ پﻪ کروي‪ ،‬ﻣخروطﻲ‪ ،‬ﻳا‬ ‫بﻴضﻮي شکﻠﻮﻧﻮ ﻟﻴدل ک‪８５‬ي‪ .‬ﻫغﻪ برخﻪ چ‪ ３‬رﻳ‪ ３＋‬او ＇اﻧگ‪ ３‬سره ﻧ‪＋‬ﻠﻮي د وﻧ‪ ３‬د ساق‪ ３‬ﻳا تﻨ‪３‬‬ ‫پﻪ ﻧاﻣﻪ ﻳاد‪８４‬ي‪.‬‬

‫کړنه‬ ‫پﻪ خپﻠﻮ گروپﻮﻧﻮ ک‪ ３‬د وﻧﻮ تﻮپﻴر ﻟﻪ ﻧﻮرو ﻧباتاتﻮ سره ﻟ‪５‬ست ک‪７‬ئ او بﻴا ﻳ‪ ３‬خپﻠﻮ ！ﻮﻟگﻴﻮاﻟﻮ تﻪ‬ ‫وﻟﻮﻟئ‪.‬‬

‫‪45‬‬

‫د ونو زياتول يا تکثير‬ ‫د ژﻣﻲ پﻪ پاى او د پسرﻟﻲ ﻣﻮسﻢ پﻪ پﻴﻞ ک‪ ３‬ډ‪４‬ر شﻤ‪５‬ر ﻧﻴاﻟگﻲ پﻪ بازاروﻧﻮ ک‪ ３‬پﻠﻮرل ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫دا ﻧﻴاﻟگﻲ ＇ﻪ ډول زﻳاتﻮاﻟﻰ ﻳا تکثﻴر کﻮي؟‬ ‫وﻧ‪ ３‬د ﻧﻮرو ﻧباتاتﻮ پﻪ ＇‪５‬ر پﻪ ﻣختﻠفﻮ طرﻳقﻮ‪ ،‬ﻟکﻪ‪ :‬تخﻢ شﻴﻨدل‪ ،‬قﻠﻤﻪ کﻮل‪ ،‬د خاورو ﻻﻧدې د‬ ‫＇اﻧگﻮ ＇ﻤﻠﻮﻟﻮ‪ ،‬پﻴﻮﻧد کﻮﻟﻮ او ‪ . . .‬تکثﻴر ک‪８５‬ي‪ .‬د وﻧﻮ د تکثﻴر طرﻳق‪ ３‬د ﻫغﻮى د ﻧﻮعﻴت ﻟﻪ ﻣخ‪３‬‬ ‫کﻴداى شﻲ سره تﻮپﻴر وﻟري د وﻧﻮ د تکثﻴر تر ！ﻮﻟﻮ ﻣعﻤﻮﻟﻪ تجارتﻲ طرﻳقﻪ پﻪ قﻮرﻳﻪ ک‪ ３‬د ﻫغﻮى د‬ ‫داﻧﻮ ﻳا تخﻢ کرل دي‪ .‬پﻪ دې طرﻳقﻪ ک‪ ３‬غﻮره او د ﻟﻴد وړ تخﻢ د پسرﻟﻲ پﻪ ﻣﻮسﻢ ک‪ ３‬د ﻟﻴک‪(３‬خط)‬ ‫پﻪ ډول پﻪ قﻮرﻳﻪ ک‪ ３‬کري او د ژﻣﻲ پﻪ وروست‪ ９‬ﻣﻴاشت ک‪( ３‬د ت‪５‬غﻮﻧﻮ ﻟﻪ اﻳستﻠﻮ ﻣخک‪ )３‬ﻫغﻪ دوﻳﻤ‪３‬‬ ‫قﻮرﻳ‪ ３‬تﻪ اﻧتقاﻟﻮي‪.‬‬ ‫‪＄‬ﻮان ﻧﻴاﻟگﻲ پﻪ دوﻳﻤﻪ قﻮرﻳﻪ ک‪ ３‬پﻪ ډ‪４‬ر وا！ﻦ (ﻟﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ۍ قﻮرﻳ‪ ３‬دوه ﻳا درې ‪＄‬ﻠ‪ ３‬زﻳات) پﻪ ‪＄‬ﻤکﻪ‬ ‫ک‪ ３‬ﻧﻴاﻟ‪８５‬ي‪ ،‬تر ＇ﻮ پﻪ ＊ﻪ تﻮگﻪ وده وک‪７‬اى شﻲ‪ .‬د غبرگﻮﻟﻲ(جﻮزا) ﻟﻪ ﻣﻴاشت‪＇ ３‬خﻪ د وږې (سﻨبﻠ‪)３‬‬ ‫تر ﻣﻴاشت‪ ３‬پﻮرې (د سﻴﻤ‪ ３‬د اوبﻮ او ﻫﻮا پﻪ ﻧظر ک‪ ３‬ﻧﻴﻮﻟﻮ سره سﻢ) د قﻮرﻳ‪ ３‬پر ﻧﻴاﻟگﻴﻮ د پﻴﻮﻧد کﻮﻟﻮ‬ ‫عﻤﻞ سرتﻪ رس‪８５‬ي‪ .‬پﻴﻮﻧد ﻣعﻤﻮ ًﻻ د خاورې ﻟﻪ سطح‪＇ ３‬خﻪ د ‪ ١٠-٨‬ﻣترو پﻮرې پﻮرتﻪ د ﻧﻴاﻟگﻲ‬ ‫د تﻨ‪ ３‬دﻣخ شﻤال ﻟﻮري تﻪ ﻟگﻮل ک‪８５‬ي‪ ،‬تر ＇ﻮ د ﻟﻤر د ر‪１‬اﻳ‪ ９‬ﻟﻪ ﻣستقﻴﻤﻮ وړاﻧگﻮ ＇خﻪ پﻪ اﻣﻦ‬ ‫ک‪ ３‬وي‪ .‬د ‪＄‬ﻴﻨﻮ وﻧﻮ پﻪ استثﻨا ﻟکﻪ ﻟ‪５‬ﻮﻧ‪ ９‬وﻟﻪ چ‪ ３‬د خاورې ﻟﻪ سطح‪ ３‬ﻳﻮ ﻣتر پﻮرتﻪ ورپﻮرې پﻴﻮﻧد‬ ‫ﻟگﻮل ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫د زړو وﻧﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ‪ ،‬ﻟکﻪ‪ :‬زردأﻟﻮ‪ ،‬گﻴﻼس‪ ،‬شفتاﻟﻮ او ‪ ). . .‬چ‪ ３‬ﻧﻴاﻟگﻲ ﻳ‪ ３‬د‬ ‫دوﻳﻢ کال پﻪ پسرﻟﻲ ک‪ ３‬پﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ۍ قﻮرﻳﻪ ک‪ ３‬ب‪ ３‬ﻟﻪ اﻧتقال ＇خﻪ دوﻳﻤ‪ ３‬قﻮرﻳ‪ ３‬تﻪ‪ ،‬پﻴﻮﻧد ک‪８５‬ي او‬ ‫پﻪ پسرﻟﻲ او درﻳﻢ اوړي ک‪ ３‬اصﻠﻲ ‪＄‬اى‬ ‫تﻪ اﻧتقاﻟ‪８５‬ي‪.‬‬

‫(‪ )٥-٨‬شکﻞ د ﻧﻴاﻟگﻴﻮ قﻮرﻳﻪ‬

‫‪46‬‬

‫بحث وک‪７‬ئ!‬ ‫د ب‪２‬ﻮﻧﻮ پراخﻮاﻟﻰ او د ﻣ‪５‬ﻮه ﻟروﻧکﻮ ﻧﻴاﻟگﻴﻮ زﻳاتﻮل ﻳا تکثﻴر د ﻫ‪５‬ﻮاد پﻪ اقتصاد‬ ‫او د ژوﻧد پﻪ چاپ‪５‬رﻳال ساتﻨﻪ ک‪＇ ３‬ﻪ اغ‪５‬زه ﻟري؟‬

‫ه پوه‬

‫ښ‬

‫شئ!‬

‫ﻣ‪５‬ﻮه ﻟروﻧک‪ ３‬وﻧ‪ ３‬ﻟکﻪ اﻧار‪ ،‬اﻧ‪％‬ر‪ ،‬اﻧگﻮر پﻪ قﻠﻤﻪ کﻮﻟﻮ او ＇ﻤﻠﻮﻟﻮ او د زردأﻟﻮ‪ ،‬گﻴﻼس او ﻧﻮرې‬ ‫زړي ﻟروﻧک‪ ３‬وﻧ‪ ３‬د تخﻢ پﻪ کرﻟﻮ زﻳات‪ ３‬ﻳا تکثﻴر ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫د ﻣ‪ ３２‬وﻧﻪ ﻟﻪ درﻳﻢ او د ﻧاک وﻧﻪ ﻟﻪ ＇ﻠﻮرم کال ＇خﻪ وروستﻪ‪ ،‬ﻟﻪ ‪ ١٤-١٢‬کاﻟﻮ پﻮرې اقتصادي‬ ‫حاصﻞ ورکﻮي‪.‬‬ ‫د نوي بڼ د جوړولو (احداث) څرنگوالى‬ ‫کﻪ وغﻮاړئ ﻳﻮ کﻮچﻨﻰ ب‪ ０‬تازه جﻮړ ک‪７‬ئ‪ ،‬کﻮم ﻣﻮارد پﻪ پام ک‪ ３‬ﻧﻴسئ؟‬ ‫د ﻣختﻠفﻮ سﻴﻤﻮ خاوره زﻳاتره د تﻮکﻮ او ﻣاﻟگﻮ ﻟﻪ ﻣخ‪ ３‬سره تﻮپﻴر ﻟري‪ .‬د ب‪ ０‬ﻟﻪ جﻮړوﻟﻮ ﻣخک‪ ３‬باﻳد‬ ‫تثبﻴت شﻲ چ‪ ３‬پﻪ ﻫغﻪ سﻴﻤﻪ ک‪ ３‬کﻮم ډول ﻧﻴاﻟگﻲ وده کﻮﻻى شﻲ‪ .‬د ﻟﻮﻳﻮ کرﻧﻴزو فارﻣﻮﻧﻮ پﻪ راﻣﻨ‪＃‬‬ ‫تﻪ کﻮﻟﻮ ک‪ ３‬پﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ي قدم ک‪ ３‬د ﻫغ‪ ３‬سﻴﻤ‪ ３‬خاوره د ب‪５‬ﻠگ‪ ３‬پﻪ ډول اخﻴستﻞ ک‪８５‬ي او ﻣتخصصﻴﻦ‬ ‫ﻳ‪ ３‬د ﻣجﻬزو ﻻبراتﻮاروﻧﻮ پﻪ واسطﻪ د خاورې ﻟﻪ تجزﻳ‪＇ ３‬خﻪ وروستﻪ د سﻴﻤ‪ ３‬د چاپ‪５‬رﻳال شراﻳط‬ ‫ﻟکﻪ‪ :‬اوبﻪ او ﻫﻮا‪ ،‬د تﻮدوخ‪ ３‬ﻟﻮړواﻟی او ！ﻴ＂ﻮاﻟی‪ ،‬د کﻠﻨﻲ اور＊ت اﻧدازې‪ ،‬د تﻮدواﻟﻲ او سﻮړواﻟﻲ د‬ ‫وخت اوږدواﻟﻲ‪ ،‬د ﻣﻮسﻤﻲ بادوﻧﻮ وضعﻴت‪ ،‬د اوبﻪ کﻮﻟﻮ سرچﻴﻨ‪ ،３‬ک‪＋‬ت تﻪ د تگ راتگ ﻻرې‪،‬‬ ‫د تﻮﻟﻴد شﻮي ﻣحصﻮل د اﻧتقال اﻣکاﻧات او د اړتﻴا وړ بشري قﻮت تر ﻣطاﻟع‪ ３‬ﻻﻧدې ﻧﻴسﻲ‪ .‬او بﻴا‬ ‫د اقﻠﻴﻤﻲ شراﻳطﻮ او تجارتﻲ اړتﻴاوو سره سﻢ د ﻟﻮﻳﻮ کرﻧﻴزو فارﻣﻮﻧﻮ پﻪ راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ کﻮﻟﻮ او جﻮړوﻟﻮ‬ ‫اقدام کﻮي‪.‬‬ ‫فکر وکړئ!‬ ‫وﻟ‪ ３‬خﻠک وﻧ‪ ３‬پﻪ ب‪２‬ﻮﻧﻮ ﻳا د کرﻧﻴزو ‪＄‬ﻤکﻮ پﻪ غاړو ﻳا ＇ﻨگﻮﻧﻮ ک‪ ３‬زﻳاتره پﻪ‬ ‫ﻣﻨظﻤﻮ کتاروﻧﻮ ک‪ ３‬ﻧﻴاﻟﻮي؟‬

‫‪47‬‬

‫پﻪ ب‪２‬ﻮﻧﻮ ک‪ ３‬د وﻧﻮ فاصﻠﻪ ﻳﻮه ﻟﻪ بﻠ‪ ３‬سره د‬ ‫وﻧﻮ پﻪ ﻧﻮعﻴت پﻮرې اړه ﻟري‪ .‬ﻫغﻪ وﻧ‪ ３‬چ‪ ３‬د‬ ‫ﻟﻮﻳﻮ رﻳ‪＋‬ﻮ‪＇ ،‬اﻧگﻮ او پا‪１‬ﻮ ﻟروﻧک‪ ３‬وي‪ ،‬ﻳﻮه ﻟﻪ‬ ‫بﻠ‪＇ ３‬خﻪ پﻪ ﻟرې وا！ﻦ پﻪ ‪＄‬ﻤکﻪ ک‪ ３‬ﻧﻴاﻟ‪８５‬ي‬ ‫تر＇ﻮ د ﻳﻮې وﻧ‪ ３‬د ＇اﻧگﻮ او پا‪１‬ﻮ پر بﻠ‪ ３‬وﻧ‪３‬‬ ‫باﻧدې د سﻴﻮري د کﻮﻟﻮ سبب ﻧشﻲ‪.‬‬ ‫پﻪ دې تﻮگﻪ رﻳ‪ ３＋‬ﻫﻢ ﻳﻮه ﻟﻪ بﻠ‪ ３‬سره پﻪ غذاﻳﻲ‬ ‫سﻴاﻟ‪ ９‬ﻧﻪ پ‪８５＋５‬ي او ﻟﻪ بﻠ‪ ３‬خﻮا ددې ﻟپاره‬ ‫چ‪ ３‬اوبﻪ ﻟگﻮل‪ ،‬دوا شﻴﻨدل او ﻧﻮر فعاﻟﻴتﻮﻧﻪ پﻪ‬ ‫ب‪ ０‬ک‪ ３‬پﻪ أساﻧ‪ ９‬سره سرتﻪ ورس‪８５‬ي‪ ،‬وﻧ‪ ３‬پﻪ‬ ‫ﻣﻨظﻤﻮ کتاروﻧﻮ ک‪ ３‬داس‪ ３‬ﻧﻴاﻟﻮي چ‪ ３‬کرﻧﻴز‬ ‫ﻣاشﻴﻦ أﻻت پک‪ ３‬تگ راتگ وکﻮﻻى شﻲ‪.‬‬

‫(‪ )٥-٩‬شکﻞ‪ ،‬پﻪ ب‪ ０‬ک‪ ３‬د وﻧﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬فاصﻠﻪ‬

‫کړنه‬ ‫‪ .١‬کﻮﻣ‪ ３‬وﻧ‪ ３‬زﻣﻮﻧ‪ ８‬د ﻫ‪５‬ﻮاد پﻪ تﻮدو (گرم س‪５‬رو) او کﻮﻣ‪ ３‬وﻧ‪ ３‬پﻪ س‪７‬و(سرد س‪５‬رو) سﻴﻤﻮ ک‪３‬‬ ‫شﻨ‪ ３‬ک‪８５‬ي؟‬ ‫‪ .٢‬کﻮﻣ‪ ３‬وﻧ‪ ３‬پﻪ دواړه ډوﻟﻪ سﻴﻤﻮ ک‪ ３‬د روزﻧ‪ ３‬وړ دي؟‬ ‫پﻪ خپﻠﻮ گروپﻮﻧﻮ ک‪ ３‬د پﻮرتﻨﻴﻮ پﻮ＊تﻨﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ بحث او ﻣشﻮره وک‪７‬ئ او بﻴا ﻳ‪ ３‬خپﻠﻮ ！ﻮﻟگﻴﻮاﻟﻮ‬ ‫تﻪ بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫د نيالگيو له نيالولو وروسته د هغوى څارنه‬ ‫د ﻧﻴاﻟگﻴﻮ پﻪ ＇ﻪ ډول ＇ارﻧ‪ ３‬وشﻲ‪ ،‬تر ＇ﻮ ﻣطﻠﻮبﻪ ﻧتﻴجﻪ ﻻستﻪ راشﻲ؟‬ ‫پﻪ اووم ！ﻮﻟگﻲ ک‪ ３‬ﻣﻮ د ﻧﻴاﻟگﻴﻮ د ﻧﻴاﻟﻮﻟﻮ د ＇رﻧگﻮاﻟﻲ پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻣعﻠﻮﻣات ﻻس تﻪ راوړي دي‪ .‬پﻪ‬ ‫دې ﻟﻮست ک‪ ３‬د ﻧﻴاﻟگﻴﻮ ﻟﻪ ﻧﻴاﻟﻮﻟﻮ وروستﻪ ＇ارﻧﻮ باﻧدې ر‪１‬ا اچﻮو‪:‬‬

‫‪48‬‬

‫الف‪ -‬اوبه لگول‪ :‬ﻟﻮﻳ‪ ３‬وﻧ‪ ３‬د گ‪２‬ﻮ او ژورو ر‪＋４‬ﻮ ﻳا جرړو پﻪ ﻟرﻟﻮ کﻮﻻى شﻲ تر ＇ﻪ ﻣﻮدې‬ ‫پﻮرې د ‪＄‬ﻤک‪ ３‬ﻟﻪ ﻟﻤده بﻞ(رطﻮبت) ＇خﻪ گ＂ﻪ واخﻠﻲ‪ .‬دا چ‪ ３‬ﻧﻴاﻟگﻲ ﻟﻮﻳ‪ ３‬او ژورې رﻳ‪ ３＋‬ﻧﻪ‬ ‫ﻟري‪ ،‬ﻧﻮ ‪＄‬کﻪ باﻳد زر زر اوبﻪ ورک‪７‬اى شﻲ‪ .‬د دوه اوبﻮ پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬د وخت وا！ﻦ د چاپ‪５‬رﻳال تﻮدوخ‪３‬‬ ‫او د خاورې ډول پﻮرې اړه ﻟري‪ .‬کﻪ چ‪５‬رتﻪ خاوره شگﻠﻨﻪ ﻳا ر‪４‬گﻲ ډوﻟﻪ وي د اوبﻮ کﻮﻟﻮ اړتﻴا ﻳ‪３‬‬ ‫زﻳاتﻪ وي‪ .‬د وﻧﻮ اوبﻪ کﻮل ﻳا اوبﻪ ﻟگﻮل پﻪ ﻣختﻠفﻮ طرﻳقﻮ سرتﻪ رسﻴدای شﻲ چ‪＄ ３‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻻﻧدې‬ ‫تﻮگﻪ ﻣطاﻟعﻪ کﻮو‪:‬‬ ‫‪ -1‬ژور اوبه کول‪ :‬د ‪＄‬ﻤک‪ ３‬پﻪ دې ډول اوبﻪ کﻮﻟﻮ ک‪＄ ３‬اى ‪＄‬اى اوبﻪ ډﻧ‪８４６‬ي‪ .‬دا ډول اوبﻪ‬ ‫کﻮل ﻣعﻤﻮ ًﻻ د سﻴﻨد ﻳا د اوبﻮ ﻟﻪ ﻟﻮﻳﻮ سرچﻴﻨﻮ سره ﻧژدې ‪＄‬ﻤکﻮ ک‪ ３‬سرتﻪ رس‪８５‬ي‪ .‬ددې ډول اوبﻮ‬ ‫ﻟگﻮﻟﻮ ﻳﻮ عﻤده ﻧقص د اوبﻮ ډ‪４‬ر ضاﻳع ک‪５‬دل دي‪.‬‬ ‫‪ -2‬کاسه يي اوبه کول‪ :‬پﻪ کاسﻪ ﻳﻲ تﻮگﻪ اوبﻪ کﻮﻟﻮ ک‪ ３‬د وﻧ‪ ３‬د غ＂ﻮاﻟﻲ او عﻤر ﻣتﻨاسب ﻟﻪ‬ ‫ﻧﻴاﻟگﻲ ﻳا وﻧ‪＇ ３‬خﻪ پﻪ ﻟرې وا！ﻦ پﻪ ‪＄‬ﻤکﻪ ک‪ ３‬کاسﻪ جﻮړ‪８４‬ي او د وﻳاﻟ‪ ３‬ﻳا پاﻳپ ﻟﻪ ﻻرې ﻫرې وﻧ‪３‬‬ ‫ﻳا ﻧﻴاﻟگﻲ تﻪ (‪ )٥-١٠‬شکﻞ ﻣطابق اوبﻪ رسﻮل ک‪８５‬ي‬

‫(‪ )٥-١٠‬شکﻞ‪ ،‬پﻪ کاسﻪ ﻳﻲ تﻮگﻪ د وﻧﻮ اوبﻪ کﻮل‬

‫‪49‬‬

‫‪ -3‬په څاڅکو اوبه کول‪ :‬پﻪ دې طرﻳقﻪ ک‪،３‬‬ ‫اوبﻪ ﻟﻪ سرچﻴﻨ‪ ３‬ﻳا ﻣﻨبع ＇خﻪ د فشار پﻪ وسﻴﻠﻪ پﻪ اصﻠﻲ‬ ‫او فرعﻲ ﻧﻠﻮﻧﻮ ک‪ ３‬اﻧتقال او بﻴا د ＇ا＇کﻮ پﻪ ډول پﻪ‬ ‫پر ﻟﻪ پس‪ ３‬تﻮگﻪ د ﻧﻴاﻟگﻴﻮ ﻳا وﻧﻮ د تﻨ‪ ３‬پﻪ شاوخﻮا ک‪３‬‬ ‫＇（ﻮل ک‪８５‬ي‪ .‬د ﻫرې وﻧ‪ ３‬پﻪ ب‪５‬خ ک‪ ３‬د ＇ا＇کﻮ تعداد‬ ‫‪ ٤-٢‬او د وﻧ‪ ３‬د غ＂ﻮاﻟﻲ پﻪ ﻣتﻨاسب ﻟﻪ دې ＇خﻪ زﻳات‬ ‫شکل (‪ )5-11‬أبیاری قطره یی‬ ‫ﻫﻢ کﻴداى شﻲ‪ .‬دا ډول شبکﻪ ﻟﻪ اوبﻪ ﻟگﻮﻟﻮ سرب‪５‬ره پﻪ‬ ‫اوبﻮ ک‪ ３‬د حﻞ ک‪７‬اى شﻮﻳﻮ کﻴﻤﻴاوي سرو د رسﻮﻟﻮ ﻟپاره‬ ‫ﻫﻢ استفاده ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫دا ډول اوبﻪ کﻮل زﻳاتره پﻪ ﻫغﻮ سﻴﻤﻮ ک‪ ３‬چ‪ ３‬د کرﻧﻴزو اوبﻮ پﻪ قﻠت اختﻪ وي‪ ،‬گ＂ﻪ اخﻴستﻞ ک‪８５‬ي‪＄ .‬کﻪ‬ ‫چ‪ ３‬پﻪ دې طرﻳقﻪ ک‪ ３‬د اوبﻮ ﻟﻪ ضاﻳع ک‪５‬دﻟﻮ ﻣخﻨﻴﻮي ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫ب‪ -‬څانگې غوڅونه(شاخه بري)‪ :‬د ﻧﻮرو ＇اﻧگﻮ د تقﻮﻳت‪ ،‬د ＊ﻮ حاصﻼتﻮ ﻻس تﻪ راوړﻟﻮ‬ ‫او د وﻧ‪ ３‬کﻠﻲ شکﻞ تﻪ د ＊کﻼ ورکﻮﻟﻮ پﻪ ﻣﻨظﻮر د وﻧﻮ اضافﻲ ＇اﻧگﻮ او ﻣ‪５‬ﻮو غﻮ＇ﻮﻟﻮ تﻪ واﻳﻲ‪ .‬د ژﻣﻲ‬ ‫ﻟﻪ خﻮب ＇خﻪ ﻟﻪ راو‪５＋４‬دﻟﻮ دﻣخﻪ باﻳد د وﻧﻮ اضافﻲ ＇اﻧگ‪ ３‬غﻮ＇‪ ３‬ک‪７‬اى شﻲ‪ ،‬د ＇اﻧگﻮ د غﻮ＇ﻮﻟﻮ‬ ‫پﻪ وخت ک‪ ３‬باﻳد د ﻫﻮا تﻮدوخﻪ ﻟﻪ پﻨ‪％‬ﻪ ساﻧتﻲ گر‪ ６４‬درجﻮ ＇خﻪ کﻤﻪ ﻧﻪ وي‪＇ .‬اﻧگ‪ ３‬غﻮ＇ﻮﻧﻪ کﻴداى‬ ‫شﻲ پﻪ ﻳﻮې ﻳا دوو ﻣرحﻠﻮ ک‪ ３‬سرتﻪ ورس‪８５‬ي‪.‬‬ ‫پﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ۍ ﻣرحﻠﻪ ک‪ ３‬د ＇اﻧگﻮ غﻮ＇ﻮل د وﻧ‪ ３‬کﻠﻲ شکﻞ تﻪ د بدﻟﻮن ورکﻮﻟﻮ ﻟپاره او پﻪ دوﻳﻤﻪ ﻣرحﻠﻪ‬ ‫ک‪ ３‬د اضافﻲ ＇اﻧگﻮ غﻮ＇ﻮل تر سره ک‪８５‬ي‪ .‬ﻻﻧدې تصﻮﻳروﻧﻮ تﻪ پاﻣﻠرﻧﻪ وک‪７‬ئ‪:‬‬ ‫ﻳﻮه ﻣرحﻠﻪ ﻳﻲ‬ ‫کﻠﻲ شکﻞ ﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ راوړل او د اضافﻲ ＇اﻧگﻮ غﻮ＇ﻮل‬

‫دوه ﻣرحﻠﻪ ﻳﻲ‬ ‫کﻠﻲ شکﻞ ﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ راوړل او بﻴا د ＇اﻧگﻮ غﻮ＇ﻮل‬

‫( ‪ )٥-١٢‬شکﻞ‪ ،‬ﻳﻮه ﻣرحﻠﻪ ﻳﻲ او دوه ﻣرحﻠﻪ ﻳﻲ ＇اﻧگ‪ ３‬غﻮ＇ﻮﻧﻪ (شاخﻪ بري)‬

‫‪50‬‬

‫ج‪ -‬دوا شيندنه‪:‬‬ ‫د پسرﻟﻲ پﻪ ﻣﻮسﻢ ک‪ ３‬د ﻫﻮا ﻟﻪ تﻮد‪４‬دﻟﻮ سره سﻢ حشرات پﻪ وﻧﻮ‬ ‫حﻤﻠ‪ ３‬کﻮي او د وﻧﻮ ﻟﻪ تﻴغﻮﻟﻮ او پا‪１‬ﻮ ＇خﻪ ‪＄‬اﻧﻮﻧﻮ تﻪ خﻮاړه‬ ‫برابروي‪.‬‬ ‫سپ‪８‬ۍ ﻳﻮ ډول حشره ده چ‪ ３‬تازه ！ﻮکﻴدﻟ‪ ３‬ت‪５‬غ‪ ９‬او غﻮ！‪ ９‬د وخت‬ ‫پﻪ ت‪５‬ر‪４‬دﻟﻮ ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ وړي او د باد د ﻟگ‪５‬دﻟﻮ پﻪ وخت ک‪ ３‬ﻟﻪ ﻳﻮې وﻧ‪３‬‬ ‫＇خﻪ بﻠ‪ ３‬وﻧ‪ ３‬تﻪ سراﻳت کﻮي‪ .‬پر وﻧﻮ دوا شﻴﻨدﻧﻪ د ک‪５‬ﻤاوي حشره‬ ‫وژوﻧکﻮ ﻣﻮادو پﻪ واسطﻪ‪ ،‬ﻟﻪ داس‪ ３‬کرﻧﻴزو أفتﻮﻧﻮ ＇خﻪ د وﻧﻮ ساتﻨﻪ او‬ ‫ﻣحافظت کﻮي‪.‬‬ ‫د دوا شﻴﻨدﻧ‪ ３‬ﻟپاره د دوا د ﻧﻮعﻴت پﻪ ﻫکﻠﻪ باﻳد د خپﻠ‪ ３‬سﻴﻤ‪ ３‬د‬ ‫کرﻧ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣاﻣﻮر سره ﻣشﻮره وک‪７‬ئ‪.‬‬

‫(‪ )٥-٩‬شکﻞ‪ ،‬د وﻧ‪ ３‬سپ‪８‬ۍ‬

‫کړنه‬ ‫ﻫر گروپ دې ﻳﻮ ﻟﻪ ﻻﻧدې ک‪７‬ﻧﻮ(فعاﻟﻴتﻮﻧﻮ) ＇خﻪ غﻮره او سرتﻪ ورسﻮي‪.‬‬ ‫‪ .١‬د خپﻠ‪ ３‬سﻴﻤ‪ ３‬د ﻣ‪５‬ﻮه ﻟروﻧکﻮ او ب‪ ３‬ﻣ‪５‬ﻮې وﻧﻮ ﻟﻪ پا‪１‬ﻮ ＇خﻪ ﻳﻮ اﻟبﻮم پﻪ کتابچﻪ ک‪ ３‬د ﻫغﻮى‬ ‫د پا‪１‬ﻮ پﻪ سر‪ ）４‬کﻮﻟﻮ داس‪ ３‬جﻮړ ک‪７‬ئ چ‪ ３‬د ﻫرې پا‪ ３１‬ﻻﻧدې د وﻧ‪ ３‬ﻧﻮم او د ﻣ‪５‬ﻮې ﻳا ﻟرگﻴﻮ‬ ‫ﻣﻬﻤﻪ ‪＄‬اﻧگ‪７‬تﻴا وﻟﻴکئ‪ .‬او بﻴا اﻟبﻮم خپﻠﻮ ！ﻮﻟگﻴﻮاﻟﻮ تﻪ و＊ﻴئ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬کﻪ چ‪５‬رتﻪ ستاسﻮ ＊ﻮوﻧ‪％‬ﻰ شﻨﻪ ساحﻪ ﻧﻪ ﻟري‪ ،‬د خپﻞ گروپ دغ‪７‬ﻳﻮ پﻪ ﻣشﻮره داس‪ ３‬ﻳﻮه‬ ‫طرحﻪ جﻮړه ک‪７‬ئ چ‪＇ ３‬ﻪ ډول کﻮﻻى شئ د ＊ﻮوﻧ‪％‬ﻲ د ادارې پﻪ ﻣرستﻪ شﻨﻪ ساحﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ‬ ‫راوړئ‪ .‬پﻪ پاى ک‪ ３‬وړاﻧدﻳزوﻧﻪ خپﻠﻮ ！ﻮﻟگﻴﻮاﻟﻮ تﻪ بﻴان ک‪７‬ئ او ستاسﻮ د ＊ﻮوﻧکﻲ د ﻣﻮافق‪ ３‬پﻪ‬ ‫صﻮرت ک‪ ３‬د خپﻠﻮ وړاﻧدﻳزوﻧﻮ ﻳﻮه کاپﻲ د ＊ﻮوﻧ‪％‬ﻲ ادارې تﻪ ﻫﻢ وسپارئ‪.‬‬ ‫‪ .٣‬کﻪ چ‪５‬رتﻪ ستاسﻮ ＊ﻮوﻧ‪％‬ﻰ شﻨﻪ ساحﻪ ﻟري‪ ،‬پﻪ دې صﻮرت ک‪ ３‬د ﻫغ‪ ３‬د ساتﻨ‪ ３‬او ＇ارﻧ‪３‬‬ ‫ﻟپاره ＇ﻪ تدبﻴروﻧﻪ باﻳد وﻧﻴﻮل شﻲ؟ د خپﻠﻮ وړاﻧدﻳزوﻧﻮ طرح‪！ ３‬ﻮﻟگﻴﻮاﻟﻮ تﻪ وﻟﻮﻟئ‪.‬‬

‫‪51‬‬

‫‪ .٤‬پﻪ ژوره تﻮگﻪ‪ ،‬کاسﻪ ﻳﻲ تﻮگﻪ او د ＇ا＇کﻮ(قطره ﻳﻲ) پﻪ تﻮگﻪ د اوبﻪ کﻮﻟﻮ ‪ ３＂－‬او زﻳاﻧﻮﻧﻪ سره پرتﻠﻪ‬ ‫ک‪７‬ئ او بﻴا د خپﻞ گروپ د کار ﻧتاﻳج خپﻠﻮ ！ﻮﻟگﻴﻮاﻟﻮ تﻪ بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٥‬د خپﻠ‪ ３‬سﻴﻤ‪ ３‬ﻟﻪ ﻳﻮه ب‪２‬ﻮال ﻳا د کرﻧ‪ ３‬ﻟﻪ ﻳﻮه کارﻣﻨد سره ﻣصاحبﻪ وک‪７‬ئ او دغﻪ پﻮ＊تﻨ‪ ３‬ور‬ ‫＇خﻪ وپﻮ＊تئ‪:‬‬ ‫پﻪ دې سﻴﻤﻪ ک‪ ３‬کﻮم ډول ﻧﻴاﻟگﻲ ＊ﻪ وده کﻮﻻى شﻲ؟‬ ‫ډ‪４‬ر غﻮره پﻴﻮﻧد شﻮي ﻧﻴاﻟگﻲ ＇ﻪ ډول او ﻟﻪ کﻮﻣﻪ ‪＄‬اﻳﻪ ﻻس تﻪ راوړو؟‬ ‫پﻪ دې سﻴﻤﻪ ک‪ ３‬ﻟﻪ کرﻧﻴزو أفتﻮﻧﻮ سره د ﻣبارزې کﻮﻣ‪ ３‬طرﻳق‪ ３‬اغﻴزﻣﻨ‪ ３‬دي؟‬

‫د څپرکي لنډيز‬ ‫‪ o‬پﻪ ﻧ‪７‬ۍ ک‪ ３‬د وگ‪７‬و زﻳات‪５‬دل او غذاﻳﻲ ﻣﻮادو تﻪ ډ‪４‬ره اړتﻴا ددې سبب شﻮي دي چ‪ ３‬د غذاﻳﻲ‬ ‫ﻣﻮادو د تﻮﻟﻴد سرچﻴﻨ‪ ３‬او د ﻫغﻮى ﻟﻪ جﻤﻠ‪＇ ３‬خﻪ ﻣ‪５‬ﻮه ﻟروﻧکﻲ ب‪２‬ﻮﻧﻪ پﻪ فﻨﻲ ډول ﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ راوړي‬ ‫او پﻪ ﻧﻮﻳﻮ طرﻳقﻮ پﻪ اوبﻪ ﻟگﻮﻧﻪ او ﻟﻪ کرﻧﻴزو (زراعتﻲ) أفتﻮﻧﻮ سره پﻪ ﻣبارزه ک‪ ３‬ﻟﻪ ﻫغﻮى ＇خﻪ کار‬ ‫واخﻴستﻞ شﻲ‪.‬‬ ‫‪ o‬وﻧ‪ ３‬ﻟﻪ درې اصﻠﻲ برخﻮ ﻳعﻨ‪ ３‬رﻳ‪＋‬ﻮ‪ ،‬تﻨﻮ‪＊ ،‬اخﻮﻧﻮ او پا‪１‬ﻮ ＇خﻪ تشکﻴﻞ شﻮې دي‪ .‬پﻪ زﻳاترو‬ ‫وﻧﻮ ک‪ ３‬د تﻨ‪＇ ،３‬اﻧگﻮ او پا‪１‬ﻮ وده د وﻧﻮ د رﻳ‪＋‬ﻮ پﻪ ودې پﻮرې ﻣستقﻴﻤ‪ ３‬اړﻳک‪ ３‬ﻟري‪.‬‬ ‫‪ o‬وﻧ‪ ３‬د ﻧﻮرو ﻧباتاتﻮ پﻪ ＇‪５‬ر پﻪ ﻣختﻠفﻮ طرﻳقﻮ ﻟکﻪ‪ :‬تخﻢ شﻴﻨدﻟﻮ‪ ،‬قﻠﻤﻪ کﻮﻟﻮ‪ ،‬د خاورو ﻻﻧدې د‬ ‫＇اﻧگﻮ ＇ﻤﻠﻮﻟﻮ‪ ،‬پﻴﻮﻧد کﻮﻟﻮ او ‪ . . .‬تکثﻴر کﻮي‪ .‬د وﻧﻮ د زﻳاتﻮاﻟﻲ ﻳا تکثﻴر تر ！ﻮﻟﻮ ﻣعﻤﻮﻟﻪ تجارتﻲ‬ ‫طرﻳقﻪ پﻪ قﻮرﻳﻪ ک‪ ３‬د ﻫغﻮى د داﻧﻮ ﻳا تخﻢ کرل دي‪ .‬پﻪ دې طرﻳقﻪ ک‪ ３‬غﻮره او د ﻟﻴد وړ تخﻢ د پسرﻟﻲ‬ ‫پﻪ ﻣﻮسﻢ ک‪ ３‬د ﻟﻴک‪(３‬خط) پﻪ ډول پﻪ قﻮرﻳﻪ ک‪ ３‬کري او د ژﻣﻲ پﻪ وروستﻨ‪ ９‬ﻣﻴاشت ک‪( ３‬د ت‪５‬غ‪３‬‬ ‫ﻟﻪ اﻳستﻠﻮ ﻣخک‪ )３‬ﻫغﻪ دوﻳﻤ‪ ３‬قﻮرﻳ‪ ３‬تﻪ اﻧتقاﻟﻮي‪＄ .‬ﻮان ﻧﻴاﻟگﻲ پﻪ دوﻳﻤﻪ قﻮرﻳﻪ ک‪ ３‬پﻪ ډ‪４‬ر وا！ﻦ (ﻟﻪ‬ ‫ﻟﻮﻣ‪７‬ۍ قﻮرﻳ‪ ３‬دوه ﻳا درې ‪＄‬ﻠ‪ ３‬زﻳات) پﻪ ‪＄‬ﻤکﻪ ک‪ ３‬ﻧﻴاﻟ‪８５‬ي‪ ،‬تر ＇ﻮ پﻪ ＊ﻪ تﻮگﻪ وده وک‪７‬ي‪.‬‬

‫‪52‬‬

‫‪ o‬د زړو ﻟروﻧکﻮ وﻧﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ(ﻟکﻪ زردأﻟﻮ‪ ،‬گﻴﻼس‪ ،‬شفتاﻟﻮ او ﻧﻮر) چ‪ ３‬ﻧﻴاﻟگﻲ ﻳ‪ ３‬د دوﻳﻢ کال‬ ‫پﻪ پسرﻟﻲ ک‪ ３‬پﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ۍ قﻮرﻳﻪ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ اﻧتقال ＇خﻪ دوﻳﻤ‪ ３‬قﻮرﻳ‪ ３‬تﻪ ‪ ،‬پﻴﻮﻧد ک‪８５‬ي او پﻪ پسرﻟﻲ‬ ‫او درﻳﻢ اوړې ک‪ ３‬اصﻠﻲ ‪＄‬اى تﻪ اﻧتقاﻟ‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪ o‬د ﻣختﻠفﻮ سﻴﻤﻮ خاوره زﻳاتره د ﻣﻮادو او ﻣاﻟگﻮ ﻟﻪ ﻣخ‪ ３‬سره تﻮپﻴر ﻟري‪ .‬د ب‪ ０‬ﻟﻪ جﻮړوﻟﻮ ﻣخک‪３‬‬ ‫باﻳد تثبﻴت شﻲ چ‪ ３‬پﻪ ﻫغﻪ سﻴﻤﻪ ک‪ ３‬کﻮم ډول ﻧﻴاﻟگﻲ وده کﻮﻻى شﻲ‪.‬‬ ‫‪ o‬د ﻟﻮﻳﻮ کرﻧﻴزو فارﻣﻮﻧﻮ پﻪ راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ کﻮﻟﻮ پﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ي قدم ک‪ ３‬د ﻫغ‪ ３‬سﻴﻤ‪ ３‬خاوره د ب‪５‬ﻠگ‪ ３‬پﻪ‬ ‫ډول اخﻴستﻞ ک‪８５‬ي او ﻣتخصصﻴﻦ ﻳ‪ ３‬د ﻣجﻬزو ﻻبراتﻮاروﻧﻮ پﻪ واسطﻪ د خاورې ﻟﻪ تجزﻳ‪＇ ３‬خﻪ‬ ‫وروستﻪ د سﻴﻤ‪ ３‬د چاپ‪５‬رﻳال د شراﻳطﻮ ﻟکﻪ اوبﻪ او ﻫﻮا‪ ،‬د تﻮدوخ‪ ３‬زﻳاتﻮاﻟی او کﻤﻮاﻟی د کﻠﻨﻲ‬ ‫اور＊ت اﻧدازه‪ ،‬د تﻮدواﻟﻲ د وخت اوږدواﻟﻰ‪ ،‬د ﻣﻮسﻤﻲ بادوﻧﻮ وضعﻴت‪ ،‬د اوبﻪ کﻮﻟﻮ سرچﻴﻨ‪،３‬‬ ‫ک‪＋‬ت تﻪ د تگ راتگ ﻻرې‪ ،‬د تﻮﻟﻴد شﻮي ﻣحصﻮل د اﻧتقال اﻣکاﻧات او د اړتﻴا وړ بشري قﻮت تر‬ ‫ﻣطاﻟع‪ ３‬ﻻﻧدې ﻧﻴسﻲ او بﻴا د اقﻠﻴﻤﻲ شراﻳطﻮ او تجارتﻲ اړتﻴاوو سره سﻢ د ﻟﻮﻳﻮ کرﻧﻴزو فارﻣﻮﻧﻮ پﻪ‬ ‫راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ کﻮﻟﻮ او جﻮړوﻟﻮ اقدام کﻮي‪.‬‬ ‫‪ o‬ﻟﻮﻳ‪ ３‬وﻧ‪ ３‬د گ‪２‬ﻮ او ژورو ر‪＋４‬ﻮ پﻪ ﻟرﻟﻮ کﻮﻻى شﻲ تر ＇ﻪ ﻣﻮدې پﻮرې د ‪＄‬ﻤک‪ ３‬ﻟﻪ ﻟﻤده بﻞ‬ ‫(رطﻮبت) ＇خﻪ گ＂ﻪ واخﻠﻲ‪ .‬دا چ‪ ３‬ﻧﻴاﻟگﻲ ﻟﻮﻳ‪ ３‬او ژورې رﻳ‪ ３＋‬ﻧﻪ ﻟري‪ ،‬ﻧﻮ ‪＄‬کﻪ باﻳد ژر ژر اوبﻪ‬ ‫ورک‪７‬اى شﻲ‪.‬‬ ‫‪ o‬پﻪ ژوره تﻮگﻪ اوبﻪ ﻟگﻮﻟﻮ ک‪！ ،３‬ﻮ！ﻪ ！ﻮ！ﻪ ‪＄‬ﻤکﻪ ک‪ ３‬اوبﻪ ډﻧ‪８４６‬ي‪ .‬دا ډول اوبﻪ کﻮل ﻣعﻤﻮ ًﻻ د‬ ‫س‪５‬ﻨدﻳا د اوبﻮ ﻟﻪ ﻟﻮﻳﻮ سرچﻴﻨﻮ سره ﻧژدې ‪＄‬ﻤکﻮ ک‪ ３‬سرتﻪ رس‪８５‬ي‪ .‬ددې ډول اوبﻪ کﻮﻟﻮ ﻳﻮ عﻤده‬ ‫ﻧقص د اوبﻮ ډ‪４‬ر ضاﻳع ک‪５‬دل دي‪.‬‬ ‫‪ o‬پﻪ کاسﻪ ﻳﻲ اوبﻪ کﻮﻟﻮ ک‪ ،３‬د وﻧ‪ ３‬د غ＂ﻮاﻟﻲ او عﻤر پﻪ تﻨاسب ﻟﻪ ﻧﻴاﻟگﻲ ﻳا وﻧ‪＇ ３‬خﻪ ﻟرې پﻪ‬ ‫‪＄‬ﻤکﻪ ک‪ ３‬کاسﻪ جﻮړ‪８４‬ي او د وﻳاﻟ‪ ３‬ﻳا پاﻳپ ﻟﻪ ﻻرې ﻫرې وﻧ‪ ３‬ﻳا ﻧﻴاﻟگﻲ تﻪ اوبﻪ رسﻮل ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪ o‬د ＇ا＇کﻮ (قطره ﻳﻲ) پﻪ ډول اوبﻪ کﻮﻟﻮ ک‪ ３‬اوبﻪ ﻟﻪ ﻣﻨبع ＇خﻪ د فشار پﻪ وسﻴﻠﻪ پﻪ اصﻠﻲ او‬ ‫فرعﻲ ﻧﻠﻮﻧﻮ ک‪ ３‬اﻧتقال او بﻴا د ＇ا＇کﻮ پﻪ ډول پﻪ پر ﻟﻪ پس‪ ３‬تﻮگﻪ د ﻧﻴاﻟگﻴﻮ ﻳا وﻧﻮ پﻪ شاوخﻮا ک‪３‬‬ ‫＇（ﻮل ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪＇ o‬اﻧگ‪ ３‬غﻮ＇ﻮﻧﻪ (شاخﻪ بري) د ﻧﻮرو ＇اﻧگﻮ د تقﻮﻳت‪ ،‬د ＊ﻪ حاصﻼتﻮ ﻻس تﻪ راوړﻟﻮ او د وﻧ‪３‬‬ ‫کﻠﻲ شکﻞ تﻪ د ＊کﻼ ورکﻮﻟﻮ پﻪ ﻣﻨظﻮر د وﻧ‪ ３‬اضافﻲ ＇اﻧگﻮ او ﻣ‪５‬ﻮو غﻮ＇ﻮﻟﻮ تﻪ واﻳﻲ‪.‬‬ ‫‪ o‬د پسرﻟﻲ پﻪ ﻣﻮسﻢ ک‪ ３‬د ﻫﻮا ﻟﻪ تﻮد‪４‬دﻟﻮ سره سﻢ حشرات پﻪ وﻧﻮ برﻳدوﻧﻪ کﻮي او د وﻧﻮ ﻟﻪ ت‪５‬غﻴﻮ‬ ‫او پا‪１‬ﻮ ＇خﻪ ‪＄‬اﻧﻮﻧﻮ تﻪ خﻮاړه برابروي‪ .‬سپ‪８‬ۍ ﻳﻮ ډول حشره ده چ‪ ３‬تازه ！ﻮکﻴدﻟﻲ ت‪５‬غ‪ ３‬او غﻮ！‪９‬‬

‫‪53‬‬

‫د وخت پﻪ ت‪５‬ر‪４‬دﻟﻮ ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ وړي‪ ،‬ﻧﻮ ‪＄‬کﻪ پﻪ خپﻞ وخت باﻳد پر وﻧﻮ دوا وشﻴﻨدل شﻲ‪.‬‬ ‫‪ o‬کبان د سپﻴﻨ‪ ３‬او خﻮﻧدورې غﻮ＊‪ ３‬پﻪ ﻟرﻟﻮ ﻟﻪ ډ‪４‬رې پخﻮا زﻣاﻧ‪＇ ３‬خﻪ تر اوسﻪ پﻮرې د اﻧسان د‬ ‫پاﻣﻠرﻧ‪ ３‬وړ دي او ور ＇خﻪ پﻪ ﻣختﻠفﻮ طرﻳقﻮ خﻮﻧدور خﻮاړه تﻴاروي‪.‬‬ ‫‪ o‬کبان د س‪７‬ې وﻳﻨ‪ ３‬ﻟروﻧکﻲ ژوي دي او د خپﻞ بدن د تﻮدوخ‪ ３‬د درج‪ ３‬د ساتﻠﻮ ﻟپاره‪ ،‬د اﻧرژۍ‬ ‫ﻣصرف تﻪ اړتﻴا ﻧﻪ ﻟري‪ .‬پﻪ ﻫﻤدې سبب ﻳﻮ کب ﻧسبت ﻫغﻪ ژوي تﻪ چ‪ ３‬تﻮده وﻳﻨﻪ ﻟري د خپﻞ بدن‬ ‫د اړتﻴا ﻟپاره د غذاﻳﻲ ﻣﻮادو پر پروتﻴﻦ د تبدﻳﻠ‪５‬دﻟﻮ ＊ﻪ استعداد ﻟري‪.‬‬ ‫‪ o‬د کباﻧﻮ د ژوﻧد د اداﻣ‪ ３‬او ودې ﻟپاره ﻳﻮ ﻟﻪ ﻣﻬﻤﻮ عﻮاﻣﻠﻮ ＇خﻪ د کباﻧﻮ د ژوﻧد د چاپﻴرﻳال(اوبﻮ)‬ ‫د تﻮدوخ‪ ３‬درجﻪ ده‪.‬‬ ‫‪ o‬د روزﻧ‪ ３‬کبان د اوبﻮ د تﻮدوخ‪ ３‬د درج‪ ３‬ﻟﻪ ﻣخ‪ ３‬پﻪ دوو ډﻟﻮ (د س‪７‬و اوبﻮ کبان او د تﻮدو اوبﻮ‬ ‫کبان) و‪４‬شﻞ ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪ o‬د تﻮدو اوبﻮ کبان پﻪ ﻫغﻮ اوبﻮ ک‪ ３‬چ‪ ３‬د تﻮدوخ‪ ３‬درجﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ‪ ٢٠‬ساﻧتﻲ گر‪＇ ６４‬خﻪ پﻮرتﻪ وي‬ ‫ژوﻧد او د ﻣثﻞ تﻮﻟﻴد کﻮي‪.‬‬ ‫‪ o‬دوﻳﻤﻪ درجﻪ ﻳعﻨ‪ ３‬د س‪７‬و اوبﻮ کبان د تﻮدوخ‪ ３‬پﻪ ‪ ١٠-٨‬ساﻧتﻲ گر‪ ６４‬درجﻮ ک‪ ３‬ژوﻧد کﻮي‪.‬‬ ‫‪ o‬کبان کﻴداى شﻲ پﻪ خاورﻳﻨﻮ‪ ،‬د تﻴ‪８‬و او کاﻧکر‪＂４‬ﻲ ډﻧ‪６‬وﻧﻮ ک‪ ３‬وروزل شﻲ‪ .‬د کباﻧﻮ د روزﻧ‪３‬‬ ‫ډﻧ‪６‬وﻧﻪ د اوبﻮ بﻬ‪５‬دﻟﻮ ﻟپاره ﻟ‪ ８‬پﻪ ﻣﻴﻼن ﻟروﻧکﻲ ډول جﻮړ‪８４‬ي‪ .‬ډﻧ‪ ６‬تﻪ اوبﻪ د ﻳﻮې ﻧﻨﻮتﻮ‪３＄‬‬ ‫دروﻧ（‪(３‬سﻮري) ﻟﻪ ﻻرې ورﻧﻨﻮ‪＄‬ﻲ چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻫغﻪ ＇خﻪ ﻣﻮ خﻪ د اوبﻮ ﻣﻨظﻢ بﻬﻴر‪ ،‬د کباﻧﻮ د ت‪＋‬ت‪５‬دﻟﻮ‬ ‫ﻣﻤاﻧعت او ډﻧ‪ ６‬تﻪ د ﻧﻮرو ﻣﻮجﻮداتﻮ د ﻧﻨﻮتﻠﻮ ﻣخﻨﻴﻮى دى‪.‬‬ ‫‪ o‬د کباﻧﻮ خﻮاړه پﻪ دوو‪ ،‬طبﻴعﻲ(ژوﻧدۍ) او ترکﻴبﻲ ډوﻟﻮﻧﻮ تآﻣﻴﻨ‪８５‬ي‪ ،‬ترکﻴبﻲ خﻮاړه ﻟﻪ ＇ﻮ ډوﻟﻪ‬ ‫غذا ＇خﻪ د کباﻧﻮ ﻧﻮعﻴت‪ ،‬شﻤ‪５‬ر او عﻤر تﻪ پﻪ پاﻣﻠرﻧﻪ تﻴار‪８４‬ي‪.‬‬ ‫‪ o‬د کباﻧﻮ د روزﻧ‪ ３‬پﻪ فارﻣﻮﻧﻮ ک‪ ３‬د ﻫگ‪ ９‬اچﻮﻟﻮ او د کباﻧﻮ د بچﻴﻮ د روزﻧ‪ ３‬ﻟپاره ب‪５‬ﻞ او‬ ‫جﻼ ډﻧ‪６‬وﻧﻪ پﻪ پام ک‪ ３‬ﻧﻴﻮل ک‪８５‬ي‪ ،‬تر ＇ﻮ د ﻫگ‪ ９‬اچﻮﻟﻮ او د کباﻧﻮ د بچﻴﻮ(ﻻروا) د ودې‬ ‫ﻟپاره ﻣﻨاسب شراﻳط ﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ راوړي‪ .‬ﻫر کب د خپﻞ بدن د وزن د ﻫر کﻴﻠﻮ گرام پﻪ حساب د تﻮدوخ‪３‬‬ ‫پﻪ ‪ ٢٢‬درجﻮ ساﻧتﻲ گر‪ ６４‬ک‪ ３‬پﻪ تعداد د ‪ ١٠٠.٠٠٠‬ﻫگ‪ ９‬تﻮﻟﻴدوي‪.‬‬

‫‪54‬‬

‫شپږم څپرکي‬

‫اخلی پخلﻰ‬ ‫د خﻮړو ﻧﻮعﻴت‪ ،‬داخﻠﻲ پخﻠﻲ‬ ‫وساﻳﻞ او د غذا د خﻮړﻟﻮ وخت‪،‬‬ ‫پﻪ ！ﻮﻟﻴزه تﻮگﻪ د ﻳﻮې ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬د دود او‬ ‫فرﻫﻨگ غﻮره برخ‪ ３‬دي‪ .‬د تغذﻳ‪３‬‬ ‫ﻣسأﻟﻪ د روغتﻴا ساتﻨ‪( ３‬حفظ‬ ‫اﻟصح‪ )３‬د ﻣسأﻟ‪ ３‬پﻪ ＇‪５‬ر ﻳﻮه ﻟﻪ‬ ‫ﻫغﻮ ﻣﻬﻤﻮ ﻣﻮضﻮعاتﻮ ＇خﻪ ده‬ ‫چ‪ ３‬د اﻧسان پﻪ روغتﻴا او سﻼﻣت‪９‬‬ ‫ډ‪４‬ره اغ‪５‬زه ﻟري‪ .‬پﻪ اوسﻨ‪ ９‬زﻣاﻧﻪ ک‪３‬‬ ‫د روغتﻴا رعاﻳت او د خﻮړو د ساتﻨ‪＇ ３‬رﻧگﻮاﻟﻰ د خﻮړو اساسﻲ ﻣعﻴار گ‪２‬ﻞ ک‪８５‬ي‪ ،‬زﻣﻮﻧ‪ ８‬د گران ﻫ‪５‬ﻮاد‬ ‫افغاﻧستان وگ‪７‬و د پﻨ‪％‬ﻪ زره کﻠﻦ فرﻫﻨگ او تﻤدن او کرﻧﻴزو ‪＄‬ﻤکﻮ پﻪ درﻟﻮدﻟﻮ د تﻞ ﻟپاره ﻟﻪ تازه او کﻴفﻴت‬ ‫ﻟروﻧکﻮ ﻣ‪５‬ﻮو داﻧﻮ ＇خﻪ گ＂ﻪ اخﻴست‪ ３‬ده‪ .‬زﻣﻮﻧ‪ ８‬د ﻫ‪５‬ﻮاد ﻫره ＇ﻨ‪６‬ه د خپﻠﻮ ‪＄‬اﻧگ‪７‬و ﻣحﻠﻲ او خﻮﻧدورو‬ ‫خﻮړو او غذاگاﻧﻮ ﻟروﻧک‪ ３‬ده‪ .‬پﻪ اوسﻨﻲ وخت ک‪ ３‬د غذاﻳﻲ تﻮکﻮ د برابروﻟﻮ پﻪ اړوﻧد ﻣختﻠف ډول‬ ‫کسبﻮﻧﻪ او حرف‪ ３‬شتﻮن ﻟري چ‪ ３‬ب‪ ３‬ﻟﻪ جﻨسﻴت پﻪ ﻧظر ک‪ ３‬ﻧﻴﻮﻟﻮ ＊‪％‬ﻴﻨﻪ او ﻧارﻳﻨﻪ ‪ ،‬پﻪ کﻮروﻧﻮ ک‪ ３‬دﻧﻨﻪ‬ ‫او ﻟﻪ کﻮروﻧﻮ ＇خﻪ د باﻧدې پﻪ کار کﻮﻟﻮ بﻮخت دي‪.‬‬ ‫ﻼ‪ :‬کﻠچ‪ ３‬پخﻮل‪ ،‬خﻮاږه جﻮړول‪ ،‬د ترشﻲ‪ ،‬اچار او چکﻨ‪ ９‬جﻮړول‪ ،‬د ﻟبﻨﻴاتﻮ تﻴارول‪ ،‬د وچﻮ‬ ‫ﻣث ً‬ ‫ﻣ‪５‬ﻮو تﻴارول او ﻧﻮر‪ .‬پﻪ دې ＇پرکﻲ ک‪ ３‬بﻪ تاسﻮ پﻪ پخﻠﻲ ک‪ ３‬د پاکﻮاﻟﻲ پﻪ اﻫﻤﻴت‪ ،‬د افغاﻧستان د‬ ‫کﻠﻴﻮاﻟﻲ ډوډۍ پخﻮﻟﻮ د ډوﻟﻮﻧﻮ‪ ،‬داخﻠﻲ پخﻠﻲ ﻣسآﻟﻮ‪ ،‬پﻪ کﻠﻴﻮاﻟﻲ ډول د روﻣﻲ بادﻧجاﻧﻮ ‪＄‬ﻮ＊ﻮ ﻳا‬ ‫زب‪＋５‬اک او د ﻣربا او ترش‪ ９‬جﻮړوﻟﻮ پﻪ اړوﻧد ﻣعﻠﻮﻣات حاصﻞ ک‪７‬ئ‪.‬‬

‫‪55‬‬

‫په پخلي کې د پاکوالي اهميت‬ ‫د خﻮړو پﻪ تﻴاروﻟﻮ ک‪ ３‬د پاکﻮاﻟﻲ رعاﻳت کﻮل د کﻮﻣﻮ شﻴاﻧﻮ پﻪ پاک ساتﻠﻮ ک‪３‬‬ ‫شاﻣﻞ دي؟‪.‬‬ ‫د ﻫاضﻤ‪ ３‬د جﻬاز ډ‪４‬رې ﻧاروغ‪ ９‬د ﻧاپا کﻮ غذا ﻟﻪ خﻮړﻟﻮ او ﻧا پاکﻮ اوبﻮ ﻳا پﻪ ﻧاپاک‬ ‫‪＄‬اى ک‪ ３‬د کک‪７‬و ﻟﻮ ＊ﻮ ＇خﻪ د کار اخﻴستﻠﻮ پﻪ صﻮرت ک‪ ３‬ﻣﻨ‪％‬تﻪ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫کﻪ د پخﻠﻨ‪％‬ﻲ‪ ،‬ﻟﻮ＊ﻮ او د غذا د خﻮړﻟﻮ ﻧظافت تﻪ پﻪ ‪＄‬اﻧگ‪７‬ي ډول د گرﻣ‪ ９‬پﻪ‬ ‫ﻣﻮسﻢ ک‪ ３‬پاﻣﻠرﻧﻪ وﻧشﻲ‪ ،‬کﻴداى شﻲ ډول ډول ﻧاروغ‪ ９‬راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ شﻲ‪ .‬د خﻮړو‬ ‫اوﻣﻪ او پاخﻪ تﻮکﻲ باﻳد پﻪ س‪７‬و او ﻳخﻮ ‪＄‬اﻳﻮﻧﻮ ک‪ ３‬وساتئ‪ .‬کﻪ چ‪５‬رتﻪ د خﻮړو د‬ ‫تﻮکﻮ د ساتﻨ‪ ３‬وساﻳﻞ(ﻳخچال ﻳا فرﻳزر) پﻪ واک ک‪ ３‬ﻧﻪ ﻟرئ‪ ،‬خﻮاړه د خپﻠ‪ ３‬اړتﻴا‬ ‫(‪ )6-2‬شکل‬ ‫پﻪ اﻧدازه تﻴار ک‪７‬ئ‪ ،‬تر ＇ﻮ زﻳات پات‪ ３‬ﻧﻪ شﻲ‪ .‬د غذا ﻟﻪ خﻮړﻟﻮ وروستﻪ ﻟﻮ＊ﻲ د‬ ‫غﻮړﻳﻮ پر ضد ﻣﻮادو پر‪４‬ﻤﻨ‪％‬ئ او ﻟﻪ دوړو‪ ،‬خاورو او حشراتﻮ ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ پ＀‬ ‫‪＄‬اى ک‪ ３‬ک‪８５‬دئ‪.‬‬ ‫د پخﻠﻨ‪％‬ﻲ وساﻳﻠﻮ تﻪ ﻟکﻪ‪ :‬ﻣ‪５‬زوﻧﻪ‪ ،‬اﻟﻤارۍ او داسی ﻧﻮر وساﻳﻞ چ‪ ３‬ترې ‪＂－‬ﻪ اخﻠئ پاک ساتﻠﻮ تﻪ ﻳ‪ ３‬ډ‪４‬ره‬ ‫پاﻣﻠرﻧﻪ وک‪７‬ئ‪ .‬د پخﻠﻲ پﻪ وخت ک‪ ３‬خپﻞ سر پﻪ ！ﻴکري‪＇ ،‬ادر ﻳا خﻮﻟ‪ ９‬پ＀ ک‪７‬ئ او ضﻤﻨا ً ﻟﻪ کﻤﻴس پ＂ﻲ‬ ‫ﻳا پﻴش بﻨد ＇خﻪ کار واخﻠئ تر＇ﻮ ﻣﻮ کاﻟﻲ غﻮړ ﻳا کک‪ ７‬ﻧشﻲ‪ .‬د اخﻠﻲ پخﻠﻲ پﻪ پاى ک‪ ３‬د غذاﻳﻲ تﻮکﻮ‬ ‫پات‪ ３‬شﻮﻧ‪ ３‬ﻟکﻪ د پﻴاز پﻮستکﻲ‪ ،‬سابﻪ او ﻧﻮر ﻟﻪ پخﻠﻨ‪％‬ﻲ ＇خﻪ ﻟرې ﻳﻮسئ‪.‬‬

‫ه پوه‬

‫ښ‬

‫شئ!‬

‫‪！ -١‬ﻮل ﻫغﻪ کار کﻮوﻧکﻲ چ‪ ３‬ﻟﻪ پخﻮ غذاﻳﻲ ﻣﻮادو سره سرو کار ﻟري ﻟکﻪ‪ :‬د ﻫﻮ！ﻠﻮﻧﻮ‪ ،‬چاى ‪＄‬اﻳﻮﻧﻮ‪،‬‬ ‫رس＂ﻮراﻧ＂ﻮﻧﻮ او تﻨﻮروﻧﻮ(ډوډۍ پخﻮوﻧکﻲ ﻳا ﻧاﻧﻮاﻳان) کار کﻮوﻧکﻲ‪ ،‬باﻳد روغتﻴاﻳﻲ (صحﻲ) کارتﻮﻧﻪ‬ ‫وﻟري او ﻟ‪ ８‬تر ﻟ‪８‬ه پﻪ کال ک‪ ３‬ﻳﻮ ‪＄‬ﻞ د اړﻳﻨﻮ او ﻻزﻣﻮ أزﻣ‪＋５‬تﻮﻧﻮ ﻟپاره روغتﻴاﻳﻲ کارت ﻧﻮى ک‪７‬ي‪،‬‬ ‫تر＇ﻮ د ساري ﻧاروغﻴﻮ ﻟﻪ خپر‪４‬دو ＇خﻪ ﻣخﻨﻴﻮی وشﻲ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د روغتﻴا وزارت او د ＊ارواﻟ‪ ９‬کارکﻮوﻧکﻲ دﻧده ﻟري‪ ،‬تر ＇ﻮ د ‪＄‬اﻧگ‪７‬ې روغتﻴا ساتﻨ‪ ３‬او پﻪ‬ ‫ﻫﻮ！ﻠﻮﻧﻮ‪ ،‬رس＂ﻮراﻧ＂ﻮﻧﻮ‪ ،‬د ډوډۍ پخﻮﻟﻮ د کاﻧﻮﻧﻮ(ﻧاﻧﻮاﻳﻲ) او قصابﻴﻮ ک‪ ３‬د غذاﻳﻲ ﻣﻮادو ＇ارﻧﻪ وک‪７‬ي‬ ‫او د تخﻠف پﻪ صﻮرت ک‪ ３‬ﻟﻪ ﻫغﻮى سره قاﻧﻮﻧﻲ چﻠﻨد ک‪７‬ي‪.‬‬

‫‪56‬‬

‫د کورنۍ تغذيه او اقتصاد‬ ‫د ﻳﻮې کﻮرﻧ‪ ９‬د غ‪７‬ﻳﻮ د ﻣﻨاسب‪ ３‬او اقتصادي تغذﻳ‪ ３‬ﻟپاره کﻮم ！کﻲ باﻳد پﻪ پام ک‪ ３‬وﻧﻴسﻮ؟‬ ‫کﻪ چ‪５‬رتﻪ د خﻮړو د پخﻮﻟﻮ او تﻴاروﻟﻮ ﻟپاره ﻻﻧدې ！کﻲ پﻪ پام ک‪ ３‬وﻧﻴﻮل شﻲ د ﻳﻮې کﻮرﻧ‪ ９‬د ﻣﻨاسب‪３‬‬ ‫تغذﻳ‪ ３‬او اقتصادي سپﻤا سبب ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫ﻼ ﻳﻮې ﻣﻴاشت) ﻟپاره‬ ‫‪ .١‬غﻮره دا ده چ‪ ３‬د خﻮړو وچ او د ساتﻨ‪ ３‬وړ تﻮکﻲ د ﻳﻮې ډ‪４‬رې ﻣﻮدې(ﻣث ً‬ ‫ﻳﻮ ‪＄‬اى واخﻴستﻞ شﻲ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬ﻟﻪ ډول ډول او ﻣتﻨﻮع خﻮړو ＇خﻪ گ＂ﻪ واخﻴستﻞ شﻲ‪.‬‬ ‫‪ .٣‬د خﻮړو د تﻮکﻮ پﻪ ﻣصرف ک‪ ３‬د تعادل اﻧدازه پﻪ پام ک‪ ３‬وﻧﻴﻮل شﻲ (ﻟﻪ ډ‪４‬ر خﻮړﻟﻮ او ﻟ‪ ８‬خﻮړﻟﻮ‬ ‫ﻣخﻨﻴﻮي وشﻲ)‪.‬‬ ‫‪ .٤‬خﻮاړه باﻳد وﻣﻴﻨ‪％‬ﻞ شﻲ او داس‪ ３‬واړه او پاخﻪ شﻲ چ‪ ３‬غذاﻳﻲ ارز＊ت ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ ﻻړ ﻧشﻲ‪.‬‬ ‫‪ .٥‬ﻟﻪ تازه او صحﻲ غذاﻳﻲ تﻮکﻮ د گ＂‪ ３‬اخﻴستﻠﻮ تﻪ ترجﻴح ورک‪７‬ل شﻲ‪.‬‬ ‫کﻪ چ‪５‬رتﻪ ﻟﻪ سر پ＂ﻮ او ﻧﻴﻢ پخﻮ غذاﻳﻲ تﻮکﻮ ＇خﻪ گ＂ﻪ اخﻠئ‪ ،‬ﻧﻮ د جﻮړ‪４‬دو او ﻣصرف کﻮﻟﻮ ﻧ‪３＂５‬‬ ‫تﻪ ﻳ‪ ３‬پاﻣﻠرﻧﻪ وک‪７‬ئ‪.‬‬

‫څېړنه وکړئ!‬

‫د خﻮړو د تﻮکﻮ ﻫغﻪ فﻬرست چ‪ ３‬د ﻳﻮې اوﻧ‪ ９‬پﻪ اوږدو ک‪ ３‬ﻣﻮ پﻪ کﻮر ک‪ ３‬ور ＇خﻪ‬ ‫گ＂ﻪ اخﻴست‪ ３‬ده تﻴار او بﻴا ﻳ‪ ３‬وگﻮرئ چ‪ ３‬أﻳا پﻮرتﻨﻲ ذکر شﻮي ！کﻲ ﻣراعات شﻮي‬ ‫دي؟ کﻪ ﻣراعات شﻮي ﻧﻪ دي‪ ،‬خپﻞ وړاﻧدﻳزوﻧﻪ ﻟ‪５‬ست او د کﻮرﻧ‪ ９‬ﻣشراﻧﻮ تﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫وړاﻧدې ک‪７‬ئ‪.‬‬

‫د غذايي توکو سمه پخونه‬ ‫‪١‬ـ ورﻳج‪ :３‬ورﻳج‪ ３‬ﻣعﻤﻮ ًﻻ وروستﻪ ﻟﻪ پاکﻮﻟﻮ او ﻣﻴﻨ‪％‬ﻠﻮ ＇خﻪ ＇ﻮ ساعتﻪ ﻣخک‪ ３‬پﻪ اوبﻮ ک‪ ３‬ﻟﻨدوي او‬ ‫وروستﻪ جﻮش ورکﻮي او اوبﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟرې تﻮﻳﻮي‪ .‬دا کار د ورﻳجﻮ د أړ ﻳا ﻧشاﻳستﻪ ﻳﻲ ﻣﻮادو او وﻳ＂اﻣﻴﻨﻮﻧﻮ د ضاﻳع‬ ‫ک‪５‬دﻟﻮ سبب گر‪＄‬ﻲ‪ .‬غﻮره دا ده چ‪ ３‬ﻟﻪ ورﻳجﻮ ＇خﻪ پﻪ دم پﻮخ ډول گ＂ﻪ واخﻴستﻞ شﻲ‪.‬‬ ‫‪2‬ـ حبوبات‪ :‬ﻟﻪ پخﻮﻟﻮ ﻣخک‪ ３‬حبﻮبات ﻟکﻪ‪:‬ﻟﻮبﻴا‪ ،‬ﻧخﻮد او ‪ . . .‬د ＇ﻮ ساعتﻮﻧﻮ ﻟپاره پﻪ اوبﻮ ک‪３‬‬ ‫ﻻﻣده ک‪７‬ئ‪ .‬بﻴا ﻳ‪ ３‬اوبﻪ بدﻟ‪ ３‬او پاخﻪ ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ‪ .‬پﻪ دې صﻮرت ک‪ ３‬سره ﻟﻪ دې چ‪ ３‬د حبﻮباتﻮ داﻧ‪３‬‬

‫‪57‬‬

‫غ＂‪８５‬ي‪ ،‬د اﻧرژۍ پﻪ ﻣصرف (تﻮدوخﻪ) ک‪ ３‬ﻫﻢ سپﻤا ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪3‬ـ سابه‪ :‬کﻪ چ‪５‬رتﻪ سابﻪ ډ‪４‬ر کﻮچﻨﻲ غﻮڅ او ＇ﻮ ‪＄‬ﻠ‪ ３‬پر‪４‬ﻤﻴﻨ‪％‬ﻞ شﻲ‪ .‬د ﻫغﻮى د ﻳﻮ ﻣقدار‬ ‫وﻳ＂اﻣﻴﻨﻮﻧﻮ د ضاﻳع ک‪５‬دﻟﻮ سبب گر‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫‪4‬ـ غوښه‪ :‬غﻮ＊ﻪ باﻳد د بخار پﻪ د‪４‬گ ک‪ ３‬پخﻪ شﻲ‪ ،‬تر ＇ﻮ ﻳ‪ ３‬ﻣغزو تﻪ حرارت ورس‪８５‬ي او پستﻪ‬ ‫شﻲ‪ .‬د غﻮ＊‪ ،３‬سبﻮ او حبﻮباتﻮ‪ ،‬ﻟکﻪ ﻧخﻮد‪ ،‬ورﻳج‪ ３‬او ﻧﻮرو اوبﻪ ﻟرې ﻣﻪ تﻮﻳﻮئ‪＄ ،‬کﻪ ﻟﻪ دغﻮ ＇خﻪ‬ ‫کﻮﻻى شئ د سﻮپ او أش پﻪ تﻴاروﻟﻮ ک‪ ３‬کار واخﻠئ‪.‬‬

‫کړنه‬ ‫وﻟ‪ ３‬غذاﻳﻲ ﻣﻮاد ﻟکﻪ‪ :‬پاپ‪ ،７‬غاز ﻟروﻧکﻲ ﻣشروبات‪＄ ،‬ﻴﻨ‪ ３‬ب‪ ３‬پﻮ＊ﻪ خﻮږې د ډ‪４‬ر ！ﻴ＀ غذاﻳﻲ‬ ‫ارز＊ت ﻟروﻧکﻲ دي؟ پﻪ دې برخﻪ ک‪ ３‬سره ﻣباحثﻪ وک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫د افغانستان د کليوالي ډوډۍ ډولونه‬ ‫تر اوسﻪ ﻣﻮ د ﻫ‪５‬ﻮاد ＇ﻮ وﻻﻳتﻮﻧﻮ تﻪ سفر ک‪７‬ى دى؟‬ ‫أﻳا زﻣﻮږ د گران ﻫ‪５‬ﻮاد پﻪ ！ﻮﻟﻮ وﻻﻳتﻮﻧﻮ ک‪ ３‬د ډودۍ شکﻞ‪ ،‬خﻮﻧد او پخﻠﻰ ﻳﻮ ډول دى؟‬ ‫د غﻨﻤﻮ او جﻮارو ﻟﻪ اوړو ＇خﻪ زﻣﻮږ د گران‬ ‫ﻫ‪５‬ﻮاد پﻪ ﻣختﻠفﻮ سﻴﻤﻮ ک‪ ３‬پﻪ ﻣختﻠفﻮ طرﻳقﻮ‬ ‫ډوډۍ پخ‪８５‬ي چ‪ ３‬ﻫر ډول ﻳ‪＄ ３‬اﻧگ‪７‬ى او‬ ‫ب‪５‬ﻞ خﻮﻧد او کﻴفﻴت ﻟري‪ .‬دا دى د ‪＄‬ﻴﻨﻮ پﻪ‬ ‫پ‪５‬ژﻧدﻧﻪ او د تﻴاروﻟﻮ پﻪ طرﻳقﻪ ر‪１‬ا اچﻮو‪.‬‬ ‫تنوري خاصه ډوډۍ‪ :‬دا ډول ډوډۍ د‬ ‫سﻮچﻪ(ترﻣﻴده) اوړو ﻟﻪ ﻧﻴﻢ ﻣخﻠﻮط او د غﻨﻤﻮ‬ ‫(‪)٦-٣‬شکﻞ‪ ،‬کﻠﻴﻮاﻟﻲ ډوډۍ‬ ‫ﻟﻪ عادي اوړو ＇خﻪ تﻴار‪８４‬ي او د پخﻮﻟﻮ پﻪ‬ ‫وخت ک‪ ３‬د ＊ﻪ بﻮى ورکﻮﻟﻮ ﻟپاره ﻳ‪ ３‬پرﻣخ‬ ‫ﻟﻪ تﻮرداﻧ‪ ３‬ﻳا سﻴاه داﻧ‪＇ ３‬خﻪ کار اخﻠﻲ‪ .‬دا ډول ډوډۍ زﻣﻮﻧ‪ ８‬د ﻫ‪５‬ﻮاد د ډودۍ پخﻮﻟﻮ پﻪ زﻳاترو‬ ‫دکاﻧﻮﻧﻮ(ﻧاﻧﻮاﻳاﻧﻮ) ک‪ ３‬پﻴدا ک‪８５‬ي‪.‬‬

‫‪58‬‬

‫پاستي(چپاتي)‪ :‬پاستﻲ زﻳاتره پﻪ کﻠﻴﻮ او پاﻧ‪６‬و ک‪ ３‬پخ‪８５‬ي‪.‬‬ ‫د پخﻠﻲ پﻪ وخت ک‪ ３‬د دې ډول ډوډۍ اوړه ﻳا خﻤبﻴره ﻧرۍ جﻮړ‪８４‬ي او بﻴا د رپﻴدې پﻪ ﻣرستﻪ د‬ ‫تﻨﻮر تﻮدو او گرﻣﻮ د‪４‬ﻮاﻟﻮﻧﻮ پﻮرې ورتپﻞ ک‪８５‬ي‪ .‬رپﻴده د کتان ﻟﻪ ！ﻮ！‪＇ ３‬خﻪ د ﻳﻮه کﻮچﻨﻲ او ﻣدور‬ ‫باﻟ‪＋‬ت پﻪ ＇‪５‬ر جﻮړ‪８４‬ي او د ﻫغ‪ ３‬داخﻞ ﻟﻪ ﻣﻮﻧجﻮ ＇خﻪ (ﻫغﻪ اﻟﻴاف چ‪ ３‬د بﻮج‪ ９‬ﻟﻪ تاروﻧﻮ ＇خﻪ‬ ‫جﻮړ‪８４‬ي) ډکﻮي چ‪ ３‬سپک وي‪.‬‬ ‫د تبۍ ډوډۍ‪ :‬ددې ډول ډوډۍ د پخﻠ‪ ３‬ﻟپاره اوړه ﻟﻪ ﻟﻨدوﻟﻮ وروستﻪ پر‪８４‬دي‪ ،‬تر ＇ﻮ ＊ﻪ‬ ‫خﻤبﻴره او ورس‪８５‬ي‪ .‬بﻴا اور بﻠﻮي او تب‪ ９‬ﻳا ﻳﻮه ﻧرۍ اواره‬ ‫تﻴ‪８‬ه پر اور ږدي چ‪＊ ３‬ﻪ تﻮده ﻳا گرﻣﻪ شﻲ‪.‬‬ ‫وروستﻪ ﻻﻧده ک‪７‬ي اوړه ﻟﻮﻣ‪７‬ی گرد او بﻴا پﻪ دواړو ﻻسﻮﻧﻮ‬ ‫اواروي او د گرﻣ‪ ３‬تب‪ ９‬پرﻣخ ﻳ‪ ３‬اچﻮي‪ .‬د ډوډۍ ﻟﻪ ﻳﻮه‬ ‫ﻣخ سره ک‪５‬دو ＇خﻪ وروستﻪ ﻳ‪ ３‬بﻞ ﻣخ سره کﻮي‪ .‬د تب‪９‬‬ ‫ډوډۍ کﻴداى شﻲ غﻮړه ﻳا ب‪ ３‬غﻮړﻳﻮ پخﻪ ک‪７‬اى شﻲ‪.‬‬ ‫نورستانۍ تبۍ ډوډۍ‪ :‬ددې ډول ډوډۍ ﻻﻧده‬ ‫شکل (‪)6-4‬‬ ‫ک‪７‬اى شﻮي اوړه د ﻧﻮرو ډوډﻳﻮ پﻪ ﻧسبت پاستﻪ او ﻧرم وي‬ ‫او باﻳد د ＇ﻤ（‪ ３‬پﻪ واسطﻪ د تﻮدې او گرﻣ‪ ３‬تب‪ ９‬پرﻣخ تﻞ‬ ‫او اوارک‪７‬اى شﻲ‪.‬‬ ‫داشي ډوډۍ‪ :‬د ډوډۍ پخﻮﻟﻮ داش ﻟﻪ تﻨﻮر ＇خﻪ ﻟﻮى وي او د حرارت سرچﻴﻨﻪ د داش پﻪ‬ ‫دﻧﻨﻪ ک‪ ３‬وي‪ .‬د داش سطحﻪ ﻟﻪ اوارو تﻴ‪８‬و ＇خﻪ چ‪ ３‬پﻪ ﻣﻨظﻤﻪ تﻮگﻪ ﻳﻮه د بﻠ‪ ３‬پﻪ ＇ﻨگ ک‪ ３‬اﻳ‪３＋‬‬ ‫وي‪ ،‬جﻮړ‪８４‬ي‪ .‬پﻪ دغﻪ ډول داش ک‪ ３‬کﻴداى شﻲ د غﻨﻤﻮ‪ ،‬جﻮارو او اوربشﻮ ډوډۍ پخﻪ شﻲ‪ .‬د‬ ‫داشﻲ ډودۍ د تﻴاروﻟﻮ پﻪ وخت ک‪ ３‬ﻟﻮﻣ‪７‬ی داش ＊ﻪ تﻮدوي او بﻴا د داش سطحﻪ د ﻳﻮې ﻟﻮﻳ‪ ３‬او‬ ‫ﻟﻤدې ！ﻮ！‪ ３‬پﻪ واسطﻪ چ‪ ３‬د ﻳﻮه اوږد ﻟرگﻲ پﻪ ﻳﻮه سر پﻮرې ت‪７‬ﻟ‪ ３‬وي پاکﻮي‪ .‬او وروستﻪ ﻻﻧده او‬ ‫تﻴار شﻮي(خﻤبﻴره ک‪７‬اى شﻮي) اوړه د راشب‪５‬ﻞ پﻪ واسطﻪ د داش دﻧﻨی تﻪ اﻧتقاﻟﻮي او د ډوډۍ د ﻣخ‬ ‫او شا ＇ارﻧﻪ کﻮي چ‪ ３‬وﻧﻪ سﻮ‪８５＄‬ي‪.‬‬ ‫په مېده کاڼو تنور کې پخه شوې ډوډۍ‪ :‬د کﻨدﻫار پﻪ وﻻﻳت ک‪ ３‬داس‪ ３‬تﻨﻮروﻧﻪ او‬ ‫داشﻮﻧﻪ شتﻪ چ‪ ３‬د جﻮړوﻟﻮ پﻪ وخت ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬د ﻫغﻮى داخﻠﻲ سطح‪ ３‬پﻪ کﻮچﻨﻴﻮ ﻳا ﻣﻴده تﻴ‪８‬و پﻮ＊ﻠ‪３‬‬

‫‪59‬‬

‫وي‪ .‬د داس‪ ３‬ډول ډول ډوډۍ د پخﻮﻟﻮ ﻟپاره ﻟﻮﻣ‪７‬ى اوړه ﻻﻣده او خﻤبﻴره کﻮي او بﻴا تﻨﻮر ﻳا داش‬ ‫تﻮدوي‪ .‬او بﻴا خﻤبﻴره شﻮي اوړه اواروي او د تﻨﻮر پﻪ د‪４‬ﻮال ﻳ‪ ３‬ورتپﻲ او پر‪８４‬دي ﻳ‪ ３‬چ‪ ３‬سره شﻲ‪.‬‬ ‫ډودۍ ﻟﻪ پخ‪５‬دﻟﻮ وروستﻪ د داش ﻳا تﻨﻮر د سطح‪ ３‬پﻪ ＇‪５‬ر ﻟﻮړې ژورې پﻴدا کﻮي‪.‬‬ ‫ازبکي ډوډۍ‪ :‬ازبکﻲ ډوډۍ زﻳاتره پﻪ ﻧارﻳﻨﻪ تﻨﻮروﻧﻮ(ﻧاﻧﻮاﻳ‪ )９‬ک‪ ３‬پخ‪８５‬ي‪.‬‬ ‫ددې ډول ډوډۍ د پخﻮﻟﻮ پﻪ وخت ک‪ ３‬ﻫغﻪ ﻻﻣده شﻮي اوړه چ‪３‬‬ ‫＊ﻪ خﻤبﻴره شﻮي ﻳا رسﻴدﻟﻲ وي د ﻧاﻟبکﻲ پﻪ ډول گرد اوار‪８４‬ي‬ ‫او بﻴا د ！ات‪ ３‬ﻳا کﻮب‪ ( ３‬د ډوډۍ د ﻣﻨقش کﻮﻟﻮ أﻟﻪ) پﻪ واسطﻪ پرې‬ ‫ﻧقش وﻫﻲ او د اوړو ﻣخ پر شﻴدو ﻧرﻣﻮي او وروستﻪ ﻳ‪ ３‬د رپﻴدې‬ ‫پﻪ واسطﻪ د تﻨﻮر پﻪ د‪４‬ﻮال ورتپﻲ او پر‪８４‬دي ﻳ‪ ３‬چ‪ ３‬ډوډۍ ＊ﻪ‬ ‫سره شﻲ‪.‬‬ ‫شﻴدې ددې سبب ک‪８５‬ي چ‪ ３‬ډوډۍ پستﻪ او ‪＄‬ﻼ ﻟروﻧک‪ ３‬پات‪３‬‬ ‫شﻲ‪.‬‬ ‫د جوارو هوسي ډوډۍ (سوکړک)‪ :‬ﻟﻮﻣ‪７‬ى د جﻮارو‬ ‫(‪)٦-٥‬شکﻞ‪ ،‬ازبکﻲ ډوډۍ‬ ‫اوړه پر اوبﻮ ﻳا ش‪５‬دو پﻪ ﻧرم ډول ﻟﻤدوي او بﻴا بﻮره ﻳا گﻮړه ﻟﻪ غﻮړﻳﻮ‬ ‫سره گ‪６‬ه او ﻳﻮه اﻧدازه د اوړو سﻮډا ﻫﻢ پک‪ ３‬اچﻮي‪ .‬ﻫغﻪ قاﻟب‬ ‫چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻳﻮه ＇خﻪ تر دوه اﻧچﻮ پﻮرې پر‪７４‬واﻟﻰ ﻳا ضخاﻣت ﻟري غﻮړوي او د جﻮارو ﻻﻣده ک‪７‬ي اوړه‬ ‫پک‪ ３‬اچﻮي او بﻴا ﻫغﻪ پﻪ داش ک‪ ３‬چ‪ ３‬ډ‪４‬ر گرم ﻧﻪ وي‪ ،‬ږدي چ‪＊ ３‬ﻪ سره شﻲ‪ .‬کﻠﻪ چ‪ ３‬سره شﻮه‬ ‫ﻟﻪ قاﻟبﻪ ﻳ‪ ３‬راباسﻲ او بﻴا ﻳ‪ ３‬د ﻫﻮس او ﻟ‪５‬ﻮاﻟتﻴا پﻪ وخت ک‪ ３‬پﻪ ډ‪４‬ره ﻣﻴﻨﻪ خﻮري‪.‬‬ ‫د شپانه ډوډۍ(کاک ډوډۍ)‬ ‫ددې ډول ډوډۍ د پخﻮﻟﻮ ﻟپاره ﻟﻮﻣ‪７‬ى اوړه ﻟﻤدوي او بﻴا اور بﻠﻮي او ＇ﻮ داﻧ‪ ３‬د خﻮړ کﻠﻮﻟﻪ ﻳ‪ ３‬ﻳا‬ ‫گردې تﻴ‪８‬ې ﻟﻪ پاکﻮﻟﻮ وروستﻪ د اور پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬ږدي چ‪ ３＊ ３‬سرې ﻳا گرﻣ‪ ３‬شﻲ‪ .‬ﻻﻣده ک‪７‬ي اوړه‬ ‫اواروي او گرﻣﻪ شﻮې تﻴ‪８‬ه پﻪ اوړو ک‪ ３‬تاووي او شاوخﻮا تﻪ ﻳ‪ ３‬د اور سکرو！‪ ３‬را！ﻮﻟﻮي‪ .‬ﻫر کﻠﻪ چ‪３‬‬ ‫د ډوډۍ ﻣخ سﻮر شﻮ بﻴا ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣﻨ‪＇ ＃‬خﻪ تﻴ‪８‬ه راباسﻲ او د ﻟبﻨﻴاتﻮ (شﻴدو‪ ،‬ﻣستﻮ‪ )...‬ﻳا ﻧﻮرو غذاﻳﻲ‬ ‫تﻮکﻮ سره ﻳ‪ ３‬خﻮري‪.‬‬

‫‪60‬‬

‫د پخلي مسالې‪:‬‬ ‫ﻫر کﻠﻪ چ‪ ３‬تاسﻮ تﻪ د خﻮړو خﻮﻧد پﻪ زړه پﻮرې ﻧﻪ و‪ ،‬کﻴداى شﻲ ﻳﻮ ﻟﻪ عﻮاﻣﻠﻮ ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬د خﻮړو پﻪ‬ ‫ترکﻴب ک‪ ３‬د ﻣساﻟ‪ ３‬ﻟ‪８‬واﻟﻰ ﻳا ډ‪４‬رواﻟﻰ وي‪ .‬د پخﻠﻲ ﻣساﻟﻪ د خﻮړو ﻳا غذا د ﻧﻮعﻴت ﻟﻪ ﻣخ‪ ３‬کﻴداى‬ ‫شﻲ سره تﻮپﻴر وﻟري‪ .‬د پخﻠﻲ ﻳﻮ ﻣﻬارت پﻪ خﻮړو ک‪ ３‬د ﻣساﻟ‪ ３‬د اﻧدازې تعﻴﻴﻦ او پ‪５‬ژﻧدل دي‪.‬‬ ‫ﻣاﻫر او تک‪７‬ه پخﻮوﻧکﻲ د ﻣختﻠفﻮ غذاگاﻧﻮ د تﻴاروﻟﻮ ﻟپاره د ﻣساﻟ‪ ３‬پﻪ ﻣقدار‪ ،‬ترکﻴب او ＇رﻧگﻮاﻟﻲ‬ ‫پﻮﻫ‪８５‬ي‪ .‬پﻪ پخﻠﻲ ک‪ ３‬ﻟﻪ ﻻﻧدې تﻮکﻮ ＇خﻪ د ﻣساﻟ‪ ３‬پﻪ تﻮگﻪ کار اخﻴستﻞ ک‪８５‬ي‪ :‬پﻴاز‪ ،‬ﻫﻮگﻪ‪ ،‬و‪４‬ﻠﻨﻰ‬ ‫(ﻧعﻨاع)‪ ،‬د گﻨدﻧ‪ ３‬تخﻢ‪ ،‬کﻮچﻨ‪ ９‬اﻟﻮچﻲ ﻳا أﻟﻮبخارا‪ ،‬سرکﻪ‪ ،‬ﻟﻮﻧگ‪ ،‬د ﻟ‪５‬ﻤﻮ اوبﻪ ‪ ،‬ﻣاﻟگﻪ‪ ،‬بﻮره‪،‬‬ ‫ﻣرچ ﻳا ﻣرچک(تﻮر‪ ،‬سﻮر‪ ،‬شﻴﻦ‪ ،‬ﻣﻴده او ﻟﻮاړ)‪ ،‬د روﻣﻲ بادﻧجاﻧﻮ ‪＄‬ﻮ＊ﻪ(روب)‪ ،‬غ＂ﻪ ﻻچﻲ‪،‬‬ ‫کﻮچﻨ‪ ９‬ﻻچﻲ‪ ،‬کﻮرکﻤﻦ‪ ،‬زﻧجبﻴﻞ ﻳا ادرک‪ ،‬دال چﻴﻨﻰ‪ ،‬د حﻠبﻪ داﻧ‪ ،３‬د ورﻳجﻮ ﻳا ک＂ﻮۍ رﻧگ‪،‬‬ ‫د کﻮکﻨارو داﻧﻪ(خاش خاش) تﻮره داﻧﻪ‪ ،‬زرشک‪ ،‬د اﻧگﻮرو غﻮره‪ ،‬د اﻧ‪％‬رو غﻮره‪２＄ ،‬ک‪ ،９‬کاږه ﻳا‬ ‫بادﻳان‪ ،‬سﻮډا او ﻧﻮر‪.‬‬ ‫پﻪ پخﻠﻲ ک‪ ３‬ﻟﻪ ﻳادو شﻮﻳﻮ ﻣساﻟﻮ ＇خﻪ پﻪ ب‪５‬ﻼب‪５‬ﻞ ﻳا ＇ﻮ ډوﻟﻪ گ‪６‬ې ﻣساﻟ‪ ３‬پﻪ تﻮگﻪ ‪＂－‬ﻪ اخﻴستﻞ‬ ‫ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫ﻼ‪ :‬ﻫغﻪ ﻣساﻟﻪ چ‪ ３‬د ورﻳجﻮ پﻪ پخﻮﻟﻮ ک‪ ３‬ور ＇خﻪ ‪＂－‬ﻪ اخﻴستﻞ ک‪８５‬ي‪ ،‬د ‪２＄‬کﻴﻮ‪ ،‬غ＀ ﻻچﻲ‪،‬‬ ‫ﻣث ً‬ ‫کﻮچﻨﻲ ﻻچﻲ ‪ ،‬دال چﻴﻨﻲ‪ ،‬او تﻮر ﻣرچ ﻟﻪ ترکﻴب ＇خﻪ پﻪ داس‪ ３‬ډول چ‪ ３‬ﻟﻮﻣ‪７‬ى ﻳ‪！ ３‬کﻮي‪،‬‬ ‫تر＇ﻮ ﻣﻴده شﻲ او بﻴا ﻳ‪ ３‬سره گ‪６‬وي او د پﻠﻮ پخﻮﻟﻮ پﻪ وخت ک‪ ３‬ور ＇خﻪ ‪＂－‬ﻪ اخﻴستﻞ ک‪８５‬ي‪.‬‬

‫شکل (‪)6-6‬‬

‫‪61‬‬

‫په کليوالي ډول د رومي بادنجانو د ځوښې چمتو کول‬ ‫روﻣﻲ ﻳا بادﻧجان ＇ﻪ ډول وساتﻮ‪ ،‬تر ＇ﻮ د ژﻣﻲ پﻪ ﻣﻮسﻢ او د پسرﻟﻲ پﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ﻳﻮ ک‪ ３‬د گ＂‪ ３‬اخﻴستﻠﻮ وړ‬ ‫وي؟‬ ‫د روﻣﻲ بادﻧجاﻧﻮ د ساتﻠﻮ ﻟﻪ ﻻرو چارو ＇خﻪ ﻳﻮه د ﻫغﻮى پﻪ ﻧﻴﻢ ﻣاﻳع ډول تبدﻳﻠﻮل او ﻣﻨاسبﻪ ساتﻨﻪ ده‬ ‫چ‪ ３‬د روﻣﻴاﻧﻮ ‪＄‬ﻮ＊ﻪ ﻳا روب ورتﻪ واﻳﻲ‪.‬‬ ‫د روﻣﻴاﻧﻮ د ‪＄‬ﻮ＊‪ ３‬ﻳا روب چﻤتﻮ‬ ‫کﻮﻟﻮ ﻟپاره ﻟﻮﻣ‪７‬ى ﻫغﻪ پاک ﻣﻴﻨ‪％‬ﻲ‬ ‫او ！ﻮل پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬ﻧﻴﻤﻮي او بﻴا‬ ‫د روﻣﻴاﻧﻮ ！ﻮ！ﻮ تﻪ فشار ورکﻮي‬ ‫تر＇ﻮ چ‪ ３‬اوبﻪ او تخﻢ ﻳ‪ ３‬تﻮى‬ ‫شﻲ‪ .‬وروستﻪ ﻳ‪ ３‬د غﻮ＊‪ ３‬د ﻣاشﻴﻦ‬ ‫پﻪ واسطﻪ ﻣﻴده او پﻪ ﻳﻮه تاري ‪:‬‬ ‫ک（ﻮړه ﻳا خﻠتﻪ ک‪ ３‬ﻳ‪＄ ３‬ﻮړﻧدوي‪.‬‬ ‫وروستﻪ ﻟﻪ ＇ﻮ ساعتﻮﻧﻮ ﻟﻴدل ک‪８５‬ي‬ ‫چ‪ ３‬اضافﻲ اوبﻪ ﻳ‪ ３‬ب‪５‬ﻠ‪ ３‬شﻮي او د‬ ‫(‪ )٦-٧‬شکﻞ‪ ،‬د روﻣﻴاﻧﻮ ‪＄‬ﻮ＊ﻪ(روب)‬ ‫ک（ﻮړې پﻪ دﻧﻨﻪ ک‪ ３‬سﻮچﻪ روﻣﻴان‬ ‫پات‪ ３‬دي‪ .‬پﻪ دې ﻣرحﻠﻪ ک‪ ３‬ﻫغﻪ پﻪ‬ ‫ﻳﻮه د‪４‬گ ک‪ ３‬اچﻮي او ﻳﻮ ﻣقدار‬ ‫ﻣاﻟگﻪ او غﻮړي پرې ور زﻳاتﻮي او جﻮش ورکﻮي‪ ،‬تر ＇ﻮ ﻳ‪ ３‬پات‪ ３‬اوبﻪ تبخﻴر شﻲ‪ .‬ﻳﻮ بﻞ ﻟﻮ＊ﻰ ﻳا‬ ‫بﻮتﻞ پﻪ گرﻣﻮ اوبﻮ او د ﻟﻮ＊ﻮ پﻪ صابﻮن ﻳا شﻤپﻮ پاک ﻣﻴﻨ‪％‬ﻲ او د حرارت پﻪ واسطﻪ ﻳ‪ ３‬وچﻮي او د‬ ‫روﻣﻴاﻧﻮ ‪＄‬ﻮ＊ﻪ ﻳاروب پک‪ ３‬اچﻮي‪ .‬ددې ﻟپاره چ‪ ３‬بک＂رﻳا ﻳا ﻧﻮر عﻮاﻣﻞ کﻮم چ‪ ３‬د روﻣﻴاﻧﻮ د ‪＄‬ﻮ＊‪ ３‬د‬ ‫ورست‪５‬دﻟﻮ سبب ک‪８５‬ي ‪ ،‬ﻫغﻪ ﻟﻮ＊ﻲ تﻪ وردﻧﻨﻪ ﻧشﻲ‪ ،‬ﻳﻮ ﻣقدار کﻠک ﻳا جاﻣد غﻮړي ＊ﻪ تﻮد وي او پر‬ ‫روﻣﻲ بادﻧجاﻧﻮ ﻳ‪ ３‬تﻮﻳﻮي‪ ،‬تر ＇ﻮ ﻟﻪ س‪４７‬دﻟﻮ وروستﻪ پﻪ ﻟﻮ＊ﻲ ک‪ ３‬د ‪＄‬ﻮ＊‪ ３‬د پاسﻪ ﻳﻮ ﻣحافظﻮي پرده‬ ‫ﻳا قشر تشکﻴﻞ شﻲ‪.‬‬ ‫کﻪ چ‪５‬رتﻪ د خﻮړﻟﻮ تﻮکﻲ پﻪ ساړه ‪＄‬اى ک‪ ３‬وساتﻞ شﻲ‪ ،‬ﻧﻮ د ﻫغﻮی غذاﻳﻲ کﻴفﻴت تر ډ‪４‬رې ﻣﻮدې‬ ‫پﻮرې ساتﻞ ک‪８５‬ي‪.‬‬

‫‪62‬‬

‫په کليوالي ډول د مربا‪ ،‬چکنۍ او اچارو جوړول‬ ‫کﻪ د ﻫغﻮ خﻮړو پﻪ چﻤتﻮ کﻮﻟﻮ ﻳا تﻴاروﻟﻮ ک‪ ３‬چ‪ ３‬د ډ‪４‬رې ﻣﻮدې ﻟپاره ﻳ‪ ３‬ساتﻨﻪ او گ＂ﻪ ور ＇خﻪ‬ ‫اخﻴستﻞ ک‪８５‬ى روغتﻴا ساتﻨﻪ پﻪ پام ک‪ ３‬وﻧﻪ ﻧﻴﻮل شﻲ ＇ﻪ بﻪ پ‪ ）５‬شﻲ؟‬ ‫د ﻣربا او ترش‪ ９‬پﻪ جﻮړوﻟﻮ ک‪ ３‬باﻳد ﻻﻧدې ！کﻲ پﻪ پام ک‪ ３‬وﻧﻴﻮل شﻲ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﻫغﻪ ﻟﻮ＊ﻲ چ‪ ３‬د ﻣربا او اچار پﻪ جﻮړوﻟﻮ ک‪ ３‬ور ＇خﻪ ‪＂－‬ﻪ اخﻴستﻞ ک‪８５‬ي باﻳد غﻮړ ﻧﻪ وي‪ .‬بﻨا پر‬ ‫دې باﻳد پﻪ تﻮدو اوبﻮ او د ﻟﻮ＊ﻮ ﻣﻴﻨ‪％‬ﻠﻮ پﻪ شاﻣپﻮ ﻳا صابﻮن‬ ‫و ﻣﻴﻨ‪％‬ﻞ شﻲ او بﻴا د حرارت پﻪ واسطﻪ وچ شﻲ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ﻫغﻪ ﻟﻮ＊ﻲ چ‪ ３‬غﻮاړئ ﻣربا ﻳا اچار پک‪ ３‬واچﻮئ‬ ‫باﻳد داس‪ ３‬سرپﻮښ وﻟري چ‪ ３‬ﻟﻪ بﻬر ＇خﻪ ﻫﻮا ور ﻧشﻲ‬ ‫ﻧﻨﻮتﻼى‪.‬‬ ‫‪ -٣‬سرکﻪ‪ ،‬د ﻟﻴﻤﻮ ﻳا د ﻧارﻧج اوبﻪ چ‪ ３‬د اچارو د جﻮړوﻟﻮ‬ ‫ﻟپاره ور ＇خﻪ ‪＂－‬ﻪ اخﻴستﻞ ک‪８５‬ي ﻟﻮﻣ‪７‬ى باﻳد جﻮش‬ ‫ک‪７‬اى شﻲ‪.‬‬ ‫‪ -٤‬ﻫغﻪ ﻣﻮاد چ‪ ３‬د اچارو پﻪ جﻮړوﻟﻮ ک‪ ３‬ور ＇خﻪ گ＂ﻪ‬

‫شکل (‪)6-8‬‬

‫اخﻠئ ﻟکﻪ‪ :‬بادرﻧگ‪ ،‬گازرې‪ ،‬ﻳا گﻠپﻲ‪ ،‬ﻟﻮﻣ‪７‬ى ﻫغﻪ پﻪ‬ ‫کﻠﻮرﻳﻦ ﻳا ﻣاﻟگﻴﻨﻮ اوبﻮ ＊ﻪ پر‪４‬ﻤﻨ‪％‬ئ او کﻪ کﻴداى شﻲ د ﻟ‪ ８‬وخت ﻟپاره جﻮش ورک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ -٥‬اچار ﻳا ترشﻲ باﻳد پﻪ ＊ﻴ‪＋‬ﻪ ﻳﻲ ﻳا کاشﻲ ﻟﻮ＊ﻮ ک‪ ３‬وساتﻞ شﻲ‪.‬‬ ‫کﻪ چ‪５‬رتﻪ پﻮرتﻨﻲ ！کﻲ ﻣراعات شﻲ‪ ،‬ﻧﻮ د ﻣربا او اچار ﻳا ترش‪ ９‬پر سطحﻪ پﻮپﻨک‪ ３‬ﻧﻪ پﻴدا ک‪８５‬ي‪.‬‬

‫فکر وک ئ!‬ ‫وﻟ‪ ３‬ﻣعﻤﻮ ًﻻ چکﻨﻲ او اچار پﻪ غﻴر فﻠزي ﻟﻮ＊ﻮ ک‪ ３‬ساتﻲ؟‬

‫‪63‬‬

‫د بادرنگ کم تريو (ميخوش) اچار‬ ‫د جﻮړوﻟﻮ طرﻳقﻪ‪ :‬ﻟﻮﻣ‪７‬ى ﻳﻮ ﻣقدار سرکﻪ تﻴاره ک‪７‬ئ‬ ‫او د ﻫرې پﻴاﻟ‪ ３‬سرک‪ ３‬پر شﻤ‪５‬ر ﻳﻮه کاشﻮغﻪ ﻣاﻟگﻪ‬

‫(‪ )٦-٩‬د‬ ‫بادرﻧگ اچار‬

‫او ﻳﻮه کاشﻮغﻪ بﻮره پک‪ ３‬واچﻮئ‪ .‬بﻴا بادرﻧگ ﻧري‬ ‫ﻧري غﻮڅ او ﻟ‪ ８‬شان ﻣاﻟگﻪ پرې وشﻴﻨدئ او ﻫغﻪ‬ ‫پﻪ ﻳﻮه پاک ﻟﻮ＊ﻲ ک‪ ３‬داس‪ ３‬ک‪８５‬دئ چ‪ ３‬اوبﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫ب‪５‬ﻠ‪ ３‬او تﻮى شﻲ‪ .‬وروستﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻳﻮه ＊ﻴ‪＋‬ﻪ ﻳﻲ تعقﻴﻢ‬ ‫شﻮي ﻟﻮ＊ﻲ ک‪ ３‬واچﻮئ او د پا سﻪ پرې سرکﻪ تﻮى‬ ‫ک‪７‬ئ او د ﻟﻮ＊ﻲ ﻳا بﻮتﻞ سر کﻠک ک‪７‬ئ او پﻪ ﻳﻮه تﻮد‬ ‫او ﻣحفﻮظ ‪＄‬اى ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ک‪８５‬دئ‪ ،‬تر ＇ﻮ ورس‪８５‬ي‬ ‫(تخﻤر وک‪７‬ي) د اچارو د رس‪５‬دﻟﻮ وخت د چاپ‪５‬رﻳال‬ ‫د تﻮدوخ‪ ３‬درج‪ ３‬پﻮرې اړه ﻟري‪ .‬ﻫغﻪ سﻴﻤ‪ ３‬چ‪３‬‬ ‫ﻧسبتا ً تﻮدې دي اچار پک‪ ３‬ژر رس‪８５‬ي‪.‬‬ ‫د پيازو اچار‬ ‫سپﻴﻦ پﻴاز د ﻳﻮه کﻴﻠﻮ گرام پﻪ اﻧدازه د ﻧاﻧا وﻳﻠﻨﻰ ﻳا د‬ ‫رﻳحان پا‪ ٢٢٠ ３１‬گراﻣﻪ‪ ،‬پاکﻪ شﻮې ﻫﻮگﻪ ‪ ١٠٠‬گراﻣﻪ او وچ ﻧاﻧا‬ ‫و‪４‬ﻠﻨﻰ د خﻮړو دوه کاشﻮغ‪.３‬‬ ‫د جوړولو طريقه‪ :‬ﻟﻮﻣ‪７‬ى ﻫﻮگﻪ او د ﻧاﻧا و‪４‬ﻠﻨﻲ پا‪ ３１‬د غﻮ＊‪３‬‬ ‫د ﻣاشﻴﻦ پﻪ واسطﻪ ﻣﻴده ک‪７‬ئ‪ .‬بﻴا غﻮڅ شﻮي پﻴاز د بﻮتﻞ پﻪ ﻣﻨ‪＃‬‬ ‫ک‪ ３‬داس‪ ３‬سره ک‪８５‬دئ چ‪ ３‬د ﻫر کتار پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬د ﻫﻮگ‪ ،３‬ﻣاﻟگ‪３‬‬ ‫ﻣﻴده شﻮي او وچ ﻧاﻧا و‪４‬ﻠﻨﻰ ﻳﻮ ﻣقدار ﻣﻮجﻮد وي او بﻴا پرې سرکﻪ‬ ‫واچﻮئ او د بﻮتﻞ ﻳا ﻟﻮ＊ﻲ سربﻨد او تر ＇ﻪ ﻣﻮدې ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻳﻮه ﻣحفﻮظ‬ ‫‪＄‬اى ک‪ ３‬وساتئ‪.‬‬ ‫(‪ )٦-١٠‬شکﻞ‪ ،‬سپﻴﻦ ﻣﻴده شﻮي پﻴاز‬

‫‪64‬‬

‫د لېمو د پوټکي اچار‬ ‫د جوړولو طريقه‪ :‬پﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ي قدم ک‪ ３‬د ﻟ‪５‬ﻤﻮ ﻳﻮ ﻣقدار راواخﻠئ او ﻫره داﻧﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬دوه‬ ‫برخ‪ ３‬ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫او اوبﻪ پﻪ ﻳﻮه ﻟﻮ＊ﻲ ک‪３‬‬ ‫وساتئ چ‪ ３‬ضاﻳع ﻧشﻲ د‬ ‫ﻟ‪５‬ﻤﻮ پﻮ！کﻲ د ﻟ‪５‬ﻤﻮ د داخﻠﻲ‬ ‫پردو ﻟﻪ شتﻮن ＇خﻪ د چاړه‬ ‫پﻪ واسطﻪ پاک ک‪７‬ئ او بﻴا ﻳ‪３‬‬ ‫پﻪ اوبﻮ ک‪ ３‬ک‪８５‬دئ‪.‬‬ ‫ﻟﻪ دوه ﻳا درې ور‪＄‬ﻮ وروستﻪ‬ ‫ﻳ‪ ３‬اوبﻪ ﻧﻮې ک‪７‬ئ او وې‬ ‫خﻮ！ﻮئ چ‪ ３‬ترﻳخﻮاﻟﻰ ﻳ‪３‬‬

‫شکل (‪ )6-11‬لیمو‬

‫ﻻړ شﻲ‪ .‬پﻪ دې وخت ک‪３‬‬ ‫سرکﻪ او د ﻟ‪５‬ﻤﻮ پﻮ！کﻲ د ﻟسﻮ دقﻴقﻮ ﻟپاره سره وخﻮ！ﻮئ بﻴا ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻳﻮه بﻮتﻞ ک‪ ３‬وساتئ او د غذا‬ ‫خﻮړﻟﻮ پﻪ وخت ک‪ ３‬تر‪４‬ﻨﻪ ‪＂－‬ﻪ واخﻠئ‪.‬‬ ‫د دڼيا چکني‬ ‫د اړتيا وړ توکي‪ :‬د غﻮ＊‪ ３‬ﻟﻪ ﻣاشﻴﻦ ＇خﻪ اﻳستﻠﻰ شﻮې د‪１‬ﻴا ﻳﻮ کﻴﻠﻮ گرام‪ ،‬گﻮړه ﻳا بﻮره ‪١١٠‬‬ ‫گراﻣﻪ‪ ،‬شﻴﻦ تازه ﻣرچک ‪ ١٠٠‬گراﻣﻪ‪ ،‬ﻣﻤﻴز ‪ ١١٠‬گراﻣﻪ‪ ،‬پاکﻪ شﻮې ﻫﻮگﻪ ‪ ١٠٠‬گراﻣﻪ‪ ،‬د ﻧارﻧج ﻳا‬ ‫ﻟ‪５‬ﻤﻮ اوبﻪ ﻳا سرکﻪ ‪ ٣‬پﻴاﻟ‪.３‬‬ ‫د جوړولو طريقه‪ :‬ﻟﻮﻣ‪７‬ي د‪１‬ﻴا‪ ،‬ﻫﻮگﻪ‪ ،‬ﻣرچک او ﻣﻤﻴز ＊ﻪ پر‪４‬ﻤﻨ‪％‬ئ بﻴا ﻳ‪ ３‬و！کﻮئ او ﻳا ﻳ‪３‬‬ ‫د غﻮ＊‪ ３‬ﻟﻪ ﻣاشﻴﻦ ＇خﻪ وباسئ‪ .‬بﻴا گﻮړه ﻳا بﻮره د ﻧارﻧج ﻳا ﻟ‪５‬ﻤﻮ ﻟﻪ اوبﻮ ﻳا سرک‪ ３‬سره گ‪６‬ه ک‪７‬ئ‪،‬‬ ‫تر ＇ﻮ حﻞ شﻲ‪ .‬پﻪ پاى ک‪！ ３‬ﻮل سره گ‪ ６‬ک‪７‬ئ او د ډوډۍ خﻮړﻟﻮ پﻪ وخت ک‪ ３‬ور ＇خﻪ خﻮﻧد‬ ‫واخﻠئ‪.‬‬

‫‪65‬‬

‫په کليوالي ډول د مربا چمتو کول‬ ‫د ﻣربا پﻪ جﻮړوﻟﻮ ک‪ ３‬پر أﻟﻮباﻟﻮ‪ ،‬ﻣ‪２‬ﻮ‪ُ ،‬بﻬﻲ او ﻧﻮرو ﻣ‪５‬ﻮو سرب‪５‬ره د ﻧارﻧج ﻟﻪ پﻮ！کﻲ او گازرو ＇خﻪ‬ ‫ﻫﻢ گ＂ﻪ اخﻴستﻞ ک‪８５‬ي‪ .‬پﻪ ﻻﻧدې تﻮگﻪ د ﻧارﻧج د پﻮ！کﻮ او گازرو د ﻣربا د جﻮړوﻟﻮ د ＇رﻧگﻮاﻟﻲ پﻪ‬ ‫ﻫکﻠﻪ ﻣعﻠﻮﻣات تر ﻣطاﻟع‪ ３‬ﻻﻧدې ﻧﻴسﻮ‪:‬‬ ‫د نارنجو د مربا د جوړولو طريقه‬ ‫د اړتيا وړ توکي‪ :‬د ﻧارﻧجﻮ ﻣغز د ‪ ٦٦٠‬گراﻣﻮ پﻪ اﻧدازه‪ ،‬بﻮره ﻳﻮ کﻴﻠﻮ ‪－‬رام‪ ،‬ﻟﻪ پﻮ！کﻲ ＇خﻪ‬ ‫وتﻠﻲ بادام او پستﻪ ‪ ٢٢٠‬گراﻣﻪ‪ ،‬د ﻟ‪５‬ﻤﻮ اوبﻪ د غذا خﻮړﻟﻮ ‪ ٢‬کاشﻮغ‪ ３‬او ﻟ‪８‬ه ﻣاﻟگﻪ‪.‬‬ ‫د جوړولو طريقه‪ :‬ﻟﻮﻣ‪７‬ى د ﻧارﻧج ﻣغز او ﻳﻮه کاشﻮغﻪ ﻣاﻟگﻪ سره ＊ﻪ وخﻮ！ﻮئ او د خﻮ！‪５‬دﻟﻮ‬ ‫پﻪ بﻬﻴر ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬درې ‪＄‬ﻠ‪ ３‬اوبﻪ بدﻟ‪ ３‬ک‪７‬ئ‪ ،‬تر ＇ﻮ ﻳ‪ ３‬ترﻳخﻮاﻟﻰ ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ ﻻړ شﻲ‪ .‬پﻪ ﻳﻮه بﻞ ﻟﻮ＊ﻲ‬ ‫ک‪ ３‬بﻮره او اوبﻪ وخﻮ！ﻮئ‪ .‬د خﻮ！‪５‬دﻟﻮ پﻪ وخت ک‪ ３‬د بﻮرې ‪＄‬گ ﻟرې او د ﻟ‪５‬ﻤﻮ اوبﻪ ورزﻳات‪ ３‬ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫د ﻧارﻧج ﻣﻨ‪ ＃‬ﻟﻪ اوبﻮ ＇خﻪ بﻬر ک‪７‬ئ او ＇ﻮ ‪＄‬ﻠ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬پر‪４‬ﻤﻴﻨ‪％‬ئ‪ .‬بﻴا ﻫغﻪ د بادام او پست‪ ３‬سره ﻳﻮ‬ ‫‪＄‬اى د بﻮرې پﻪ شربت ک‪ ３‬واچﻮئ او پﻪ اور ﻳ‪ ３‬ک‪８５‬دئ او تر ﻫغﻪ پﻮرې حرارت ورک‪７‬ئ‪ ،‬تر ＇ﻮ د‬ ‫بﻮرې شربت د کﻠکﻮاﻟﻲ حد تﻪ ورس‪８５‬ي‪ .‬پﻪ پاى ک‪ ３‬ﻣربا پﻪ سرپﻮښ ﻟروﻧکﻲ بﻮتﻞ ک‪ ３‬واچﻮئ او‬ ‫د خﻮړﻟﻮ ﻟپاره ﻳ‪ ３‬وساتئ‪.‬‬

‫(‪ )٦-١٢‬شکﻞ‪ ،‬د ﻧارﻧج ﻣربا‬

‫‪66‬‬

‫کړنه‬

‫له گازرو څخه د مربا جوړول‬ ‫د اړتﻴا وړ تﻮکﻲ‪ :‬بﻮره ﻳﻮ کﻴﻠﻮ گرام‪ ،‬گازرې ‪ ٦٦٠‬گراﻣﻪ‪ ،‬د بادام او پست‪ ３‬ﻣغز ‪ ٢٢٠‬گراﻣﻪ‪ ،‬د‬

‫ﻟ‪５‬ﻤﻮ اوبﻪ ﻳﻮه کاشﻮغﻪ‪ ،‬د چاى ﻻچﻲ ‪ ٥‬گراﻣﻪ‪.‬‬ ‫د جﻮړوﻟﻮ طرﻳقﻪ‪ :‬بﻮره پﻪ اوبﻮ ک‪ ３‬وخﻮ！ﻮئ‪ .‬کﻪ شربت ‪＄‬ک کﻮي‪ ،‬ﻧﻮ ‪＄‬ک ﻳ‪ ３‬ﻟرې کﻮئ او‬ ‫د ﻟ‪５‬ﻤﻮ اوبﻪ ور سره ﻳﻮ ‪＄‬اى ک‪７‬ئ‪ .‬بﻴا د گازرو ﻣغز‪ ،‬پستﻪ‪ ،‬بادام او ﻻچﻲ د بﻮرې پﻪ شربت ک‪３‬‬ ‫واچﻮئ او تر ﻫغﻪ وختﻪ ﻳ‪ ３‬وخﻮ！ﻮئ چ‪ ３‬د کﻠکﻮاﻟﻲ حد تﻪ ورس‪８５‬ي او پﻪ پاى ک‪ ３‬د جﻮړې‬ ‫شﻮې ﻣربا خﻮﻧد و＇کئ‪.‬‬

‫د څپرکي لنډيز‬ ‫د خﻮړو ﻧﻮعﻴت‪ ،‬د اخﻠﻲ پخﻠﻲ وساﻳﻞ او د غذا خﻮړﻟﻮ وخت‪ ،‬پﻪ ！ﻮﻟﻴزه تﻮگﻪ د ﻳﻮې‬ ‫！ﻮﻟﻨ‪ ３‬د دود او فرﻫﻨگ عﻤده اجزاوې دي‪ .‬د تغذﻳ‪ ３‬ﻣسئﻠﻪ د روغتﻴا ساتﻨ‪ ３‬د ﻣسئﻠ‪ ３‬پﻪ‬ ‫＇‪５‬ر ﻳﻮه ﻟﻪ ﻫغﻮ ﻣﻬﻤﻮ ﻣﻮضﻮعاتﻮ ＇خﻪ ده چ‪ ３‬د اﻧسان پر روغتﻴا او سﻼﻣت‪ ９‬ډ‪４‬ره اغ‪５‬زه‬ ‫ﻟري‪.‬‬ ‫د خﻮړﻟﻮ پاخﻪ او اوﻣﻪ تﻮکﻲ باﻳد پﻪ س‪７‬و او ﻳخﻮ ‪＄‬اﻳﻮﻧﻮ ک‪ ３‬وساتئ‪ .‬کﻪ چ‪５‬رتﻪ د خﻮړو د‬ ‫تﻮکﻮ د ساتﻨ‪ ３‬وساﻳﻞ (ﻳخچال ﻳا فرﻳزر) پﻪ واک ک‪ ３‬ﻧﻪ ﻟرئ‪ ،‬خﻮاړه د خپﻠ‪ ３‬اړتﻴا پﻪ اﻧدازه‬ ‫تﻴار ک‪７‬ئ‪ ،‬تر ＇ﻮ زﻳات پات‪ ３‬ﻧﻪ شﻲ‪ .‬د غذا ﻟﻪ خﻮړﻟﻮ وروستﻪ ﻟﻮ＊ﻲ د غﻮړﻳﻮ پر ضد ﻣﻮادو‬ ‫پر‪４‬ﻤﻴﻨ‪％‬ئ او ﻟﻪ دوړو‪ ،‬خاورو‪ ،‬حشراتﻮ او حﻴﻮاﻧاتﻮ ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬پ＀ وساتئ‪ .‬د پخﻠﻨ‪％‬ی او‬ ‫ﻧﻮرو وساﻳﻠﻮ‪ ،‬ﻟکﻪ‪ :‬ﻣ‪５‬زوﻧﻪ‪ ،‬اﻟﻤارۍ او ﻧﻮر پاک ساتﻠﻮ ک‪ ３‬ډ‪４‬ره پاﻣﻠرﻧﻪ وک‪７‬ئ‪.‬د پخﻠﻲ پﻪ‬ ‫وخت ک‪ ３‬خپﻞ سر پﻪ ！ﻴکري‪＇ ،‬ادر ﻳا خﻮﻟ‪ ９‬پ＀ ک‪７‬ئ او ضﻤﻨاً ﻟﻪ کﻤﻴس پ＂ﻲ ﻳا پ‪５‬ش‬ ‫بﻨد ＇خﻪ کار واخﻠئ‪.‬‬ ‫د ﻳﻮې کﻮرﻧ‪ ９‬د غ‪７‬ﻳﻮ د ﻣﻨاسب‪ ３‬او اقتصادي تغذﻳ‪ ３‬ﻟپاره باﻳد ﻻﻧدې ！کﻲ پﻪ پام ک‪３‬‬ ‫ﻼ‬ ‫وﻧﻴﻮل شﻲ‪ :‬غﻮره دا ده چ‪ ３‬د خﻮړو وچ او د ساتﻨ‪ ３‬وړ تﻮکﻲ د ﻳﻮې ډ‪４‬رې ﻣﻮدې (ﻣث ً‬ ‫ﻳﻮې ﻣﻴاشت) ﻟپاره ﻳﻮ ‪＄‬اى واخﻴستﻞ شﻲ‪ .‬ﻟﻪ ډول ډول ﻳا ﻣتﻨﻮع خﻮړو ＇خﻪ دې گ＂ﻪ‬ ‫واخﻴستﻞ شﻲ‪ .‬د خﻮړو د تﻮکﻮ پﻪ ﻣصرف ک‪ ３‬دې د تعادل اﻧدازه پﻪ پام ک‪ ３‬وﻧﻴﻮل شﻲ‬ ‫‪67‬‬

‫ﻳعﻨ‪ ３‬ﻟﻪ ډ‪４‬رو خﻮړوﻟﻮ او ﻟ‪８‬و خﻮړﻟﻮ ＇خﻪ دې ﻣخﻨﻴﻮي وشﻲ‪ .‬د خﻮړو د تﻴاروﻟﻮ پﻪ وخت‬ ‫ک‪ ３‬دې کﻮ＊） وشﻲ چ‪ ３‬غذاﻳﻲ ارز＊ت ﻳ‪ ３‬وساتﻞ شﻲ‪＄ .‬ﻴﻨ‪ ３‬خﻠک ورﻳج‪ ３‬ﻣعﻤﻮ ًﻻ‬ ‫ﻟﻪ پخﻮﻟﻮ ＇خﻪ ＇ﻮ ساعتﻪ دﻣخﻪ پﻪ اوبﻮ ک‪ ３‬ﻟﻨدوي او بﻴا جﻮش ورکﻮي او اوبﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟرې‬ ‫تﻮﻳﻮي چ‪ ３‬دا کار د ورﻳجﻮ د أړ ﻳا ﻧشاﻳستﻪ ﻳﻲ ﻣﻮادو او وﻳ＂اﻣﻴﻨﻮﻧﻮ د ضاﻳع ک‪５‬دﻟﻮ سبب‬ ‫گر‪＄‬ﻲ‪ .‬غﻮره دا ده چ‪ ３‬ﻟﻪ ورﻳجﻮ ＇خﻪ پﻪ دم پﻮخ ډول گ＂ﻪ واخﻴستﻞ شﻲ‪ .‬کﻪ چ‪５‬رتﻪ ﻟﻪ‬ ‫سر پ＂ﻮ او ﻧﻴﻢ پخﻮ غذاﻳﻲ تﻮکﻮ ＇خﻪ گ＂ﻪ اخﻠئ‪ ،‬ﻧﻮ د جﻮړ‪４‬دﻟﻮ او ﻣصرف ﻧ‪ ３＂５‬تﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫پاﻣﻠرﻧﻪ وک‪７‬ئ‪ .‬زﻣﻮږ د گران ﻫ‪５‬ﻮاد افغاﻧستان پﻪ ﻣختﻠفﻮ سﻴﻤﻮ ک‪ ３‬د غﻨﻤﻮ او جﻮارو ﻟﻪ‬ ‫اوړو ＇خﻪ پﻪ ﻣختﻠفﻮ طرﻳقﻮ ډوډۍ پخ‪８５‬ي‪ ،‬ﻟکﻪ‪ :‬خاصﻪ ډوډۍ‪ ،‬د تب‪ ９‬ډوډۍ‪ ،‬پاستﻲ‪،‬‬ ‫غﻮړه ډوډۍ او ﻧﻮر‪.‬‬ ‫د پخﻠﻲ ﻣساﻟﻪ د خﻮړو ﻳا غذا د ﻧﻮعﻴت ﻟﻪ ﻣخ‪ ３‬کﻴداى شﻲ سره تﻮپﻴر وﻟري‪ .‬د پخﻠﻲ ﻟﻪ‬ ‫ﻣﻬارتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ﻳﻮ ﻫﻢ پﻪ خﻮړو ک‪ ３‬د ﻣساﻟ‪ ３‬د اﻧدازې تعﻴﻴﻦ او پ‪５‬ژﻧدل دي‪ .‬تک‪７‬ه او ﻣاﻫر‬ ‫پخﻮوﻧکﻲ د ﻣختﻠف ډول خﻮړو د تﻴاروﻟﻮ ﻟپاره د ﻣساﻟ‪ ３‬د ﻣقدار او ترکﻴب پﻪ ＇رﻧگﻮاﻟﻲ‬ ‫پﻮﻫ‪８５‬ي‪.‬‬ ‫د روﻣﻲ بادﻧجاﻧﻮ د ساتﻠﻮ ﻳﻮه ＊ﻪ طرﻳقﻪ د ﻫغﻮى پﻪ ﻧﻴﻢ ﻣاﻳع شکﻞ بدﻟﻮل او ﻣﻨاسب ساتﻞ‬ ‫دي چ‪ ３‬د روﻣﻴاﻧﻮ ‪＄‬ﻮ＊ﻪ ﻳا روب ورتﻪ وﻳﻞ ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫د ﻫغﻮ خﻮړو پﻪ تﻴاروﻟﻮ ک‪ ３‬چ‪ ３‬د ډ‪４‬ر وخت ﻟپاره ساتﻨﻪ او کار ور ＇خﻪ اخﻴستﻞ ک‪８５‬ي‬ ‫ﻼ‪ :‬د اچار د جﻮړوﻟﻮ پﻪ وخت ک‪ ３‬باﻳد‬ ‫د روغتﻴا ساتﻨ‪ ３‬ﻣراعات ﻳ‪ ３‬ډ‪４‬ر ضروري دي‪ ،‬ﻣث ً‬ ‫دا ！کﻲ پﻪ پام ک‪ ３‬وﻧﻴﻮل شﻲ‪.‬‬ ‫کﻮم ﻟﻮ＊ﻲ چ‪ ３‬د اچار او ﻣربا جﻮړوﻟﻮ ﻟپاره ور ＇خﻪ کار اخﻴستﻞ ک‪８５‬ي باﻳد غﻮړ ﻧﻪ وي‪.‬‬ ‫بﻨا پر دې پﻪ تﻮدو اوبﻮ او د ﻟﻮ＊ﻮ پﻪ صابﻮن ﻳا شاﻣپﻮ دې پر‪４‬ﻤﻴﻨ‪％‬ﻠﻲ او د حرارت پﻪ واسطﻪ‬ ‫دې وچ شﻲ‪ .‬ﻫغﻪ ﻟﻮ＊ﻲ چ‪ ３‬ﻣربا ﻳا اچار پک‪ ３‬اچﻮل ک‪８５‬ي باﻳد سر پﻮښ وﻟري چ‪ ３‬ﻟﻪ‬ ‫بﻬر ＇خﻪ ورتﻪ ﻫﻮا وردﻧﻨﻪ ﻧشﻲ‪ .‬سرکﻪ‪ ،‬د ﻟ‪５‬ﻤﻮ ﻳا ﻧارﻧج اوبﻪ چ‪ ３‬کﻴداى شﻲ د اچار پﻪ‬ ‫جﻮړوﻟﻮ ک‪ ３‬ور ＇خﻪ کار واخﻴستﻞ شﻲ ﻟﻮﻣ‪７‬ى باﻳد جﻮش ک‪７‬اى شﻲ‪ .‬ﻫغﻪ ﻣﻮاد چ‪ ３‬د‬ ‫اچار ﻳا ترشﻲ پﻪ جﻮړوﻟﻮ ک‪ ３‬ور ＇خﻪ گ＂ﻪ اخﻠئ ﻟکﻪ‪ :‬بادرﻧگ‪ ،‬گازرې‪ ،‬گﻠپﻲ او ﻧﻮر باﻳد‬ ‫پﻪ کﻠﻮرﻳﻦ ﻳا ﻣاﻟگﻴﻨﻮ اوبﻮ وﻣﻴﻨ‪％‬ئ او کﻪ ﻣﻤکﻨﻪ وه د ﻟ‪８‬ې ﻣﻮدې ﻟپاره جﻮش ورک‪７‬ئ‪ .‬اچار‬ ‫ﻳا ترشﻲ باﻳد پﻪ ＊ﻴ‪＋‬ﻪ ﻳﻲ ﻳا کاشﻲ ﻟﻮ＊ﻮ ک‪ ３‬وساتﻞ شﻲ‪ .‬کﻪ چ‪５‬رتﻪ پﻮرتﻨﻲ ！کﻲ ﻣراعات‬ ‫شﻲ د اچار ﻳا ﻣربا پر ﻣخ پﻮپﻨک‪ ３‬ﻧﻪ پﻴدا ک‪８５‬ي‪.‬‬

‫‪68‬‬

‫اووم څپرکى‬

‫خ＂گري‬

‫(ﻣعﻤاري)‬

‫کﻪ پﻪ ＊ار ک‪ ３‬د وداﻧﻴﻮ‪ ،‬وا！ﻮﻧﻮ ﻳا س‪７‬کﻮﻧﻮ او ﻧﻮرو‬ ‫تعﻤﻴراتﻮ د جﻮړوﻧ‪ ３‬د ＇رﻧگﻮاﻟﻲ ＇ارﻧﻪ او کﻨ＂رول وﻧﻪ‬ ‫شﻲ‪＇ ،‬ﻪ بﻪ پ‪ ）５‬شﻲ؟‬ ‫پﻪ ＊اروﻧﻮ او شاوخﻮا سﻴﻤﻮ ک‪ ３‬د وداﻧﻴﻮ د جﻮړوﻟﻮ‬ ‫د ＇رﻧگﻮاﻟﻲ د ＇ارﻧ‪ ３‬ﻣسؤوﻟﻴت د کﻮﻣﻮ ارگاﻧﻮﻧﻮ پﻪ‬ ‫غاړه دى؟‬ ‫پﻪ ＊اروﻧﻮ ک‪ ３‬د وداﻧﻴﻮ د جﻮړوﻟﻮ د ＇رﻧگﻮاﻟﻲ کﻨ＂رول‬ ‫د ＇ﻮ ！کﻮ پﻪ پام ک‪ ３‬ﻧﻴﻮﻟﻮ سره ډ‪４‬ر اﻫﻤﻴت ﻟري‪:‬‬ ‫‪＇ -١‬ارﻧﻪ پﻪ وداﻧﻴﻮ (پﻠﻮﻧﻮ‪ ،‬وا！ﻮﻧﻮ ﻳا س‪７‬کﻮﻧﻮ‪ ،‬تعﻤﻴروﻧﻮ‬ ‫او‪ ). . .‬ک‪ ３‬د ستﻨدردوﻧﻮ د ﻣراعات کﻮﻟﻮ ﻟﻪ ﻣخ‪،３‬‬ ‫تر＇ﻮ ﻧﻮﻣﻮړې وداﻧ‪ ９‬پﻮره ﻣقاوﻣت او اوږد عﻤر‬ ‫وﻟري‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د وداﻧﻴﻮ جﻮړوﻟﻮ طرﻳقﻪ او ﻣﻮقعﻴت باﻳد داس‪３‬‬ ‫وي چ‪ ３‬د ﻧﻮرو حقﻮق تر پ‪＋‬ﻮ ﻻﻧدې ﻧﻪ شﻲ‪.‬‬ ‫‪＄ -٣‬ﻤکﻪ ﻳا عاﻣﻪ ﻣﻠکﻴتﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻟکﻪ‪ :‬س‪７‬کﻮﻧﻪ‪،‬‬ ‫پارکﻮﻧﻪ او ﻧﻮر‪ ،‬غصب ﻧشﻲ‪ .‬دا ！ﻮل د ＊ارواﻟﻴﻮ‬ ‫ﻣستقﻴﻢ ﻣسؤوﻟﻴتﻮﻧﻪ دي چ‪ ３‬باﻳد پﻪ کره تﻮگﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫＇ارﻧﻪ وک‪７‬ي‪ .‬سرب‪５‬ره پر دې ＊ارواﻟ‪ ９‬د پارکﻮﻧﻮ‪،‬‬ ‫س‪７‬کﻮﻧﻮ او عاﻣﻪ ‪＄‬اﻳﻮﻧﻮ‪ ،‬د شﻨ‪ ３‬سﻴﻤ‪ ３‬ﻣﻨ‪％‬تﻪ راوړﻟﻮ‪ ،‬د س‪７‬کﻮﻧﻮ جﻮړوﻟﻮ او پخﻮﻟﻮ کاروﻧﻪ‬ ‫ﻫﻢ پﻪ غاړه ﻟري‪.‬‬ ‫‪69‬‬

‫بحث وکړئ!‬ ‫کﻮم خﻠک کﻮﻻى شﻲ د وداﻧ‪ ９‬جﻮړوﻟﻮ د کاروﻧﻮ د ＇رﻧگﻮاﻟﻲ ＇خﻪ پﻪ ＊ﻪ‬ ‫تﻮگﻪ ＇ارﻧﻪ وک‪７‬ي؟‬ ‫د ودانۍ د کارونو په سرته رسولو کې ساتندوى ټکي‬ ‫أﻳا کﻠﻪ ﻣﻮ ﻟﻴدﻟﻲ ﻳا اور‪４‬دﻟﻲ دي چ‪ ３‬ﻳﻮه کارﻳگر د کار پﻪ بﻬﻴر ک‪ ３‬د ﻳﻮې وداﻧ‪ ９‬ﻳا ﻳﻮې زﻳﻨ‪ ３‬ﻳا‬ ‫خﻮازې ﻟﻪ پاسﻪ پر ‪＄‬ﻤکﻪ راغﻮر‪５＄‬دﻟﻰ وي؟‬ ‫د کﻮﻣﻮ تدابﻴرو پﻪ ﻧﻴﻮﻟﻮ کﻴداى شﻲ د داس‪ ３‬پ‪＋５‬ﻮ ﻣخﻨﻴﻮي وشﻲ؟‬ ‫ساتﻨدوي ！کﻮ تﻪ پاﻣﻠرﻧﻪ ﻧﻪ کﻮل د داس‪ ３‬پ‪＋５‬ﻮ د ﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ راتﻠﻠﻮ سبب ک‪８５‬ي چ‪＄ ３‬اﻧﻲ تﻠفات او‬ ‫ﻣاﻟﻲ زﻳاﻧﻮﻧﻪ پک‪ ３‬شاﻣﻞ وي‪ .‬دا دى اوس د وداﻧ‪ ９‬جﻮړوﻟﻮ د کاروﻧﻮ پﻪ ﻳﻮ شﻤ‪５‬ر ساتﻨدو ﻮ ！کﻮ ر‪１‬ا‬ ‫اچﻮو‪:‬‬ ‫‪)١‬د استﻮگﻨ‪ ３‬پﻪ سﻴﻤﻮ ک‪ ３‬د کار پﻴﻞ کﻮﻟﻮ ＇خﻪ ﻣخک‪ ３‬ﻻزم دي چ‪ ３‬ﻧژدې گاوﻧ‪６‬ﻳاﻧﻮ تﻪ د کار ﻟﻪ‬ ‫پﻴﻞ او ډول ＇خﻪ خبر ورک‪７‬ل شﻲ‪ .‬پﻪ ‪＄‬اﻧگ‪７‬ې تﻮگﻪ د ﻫغﻮ کاروﻧﻮ پﻪ برخﻪ ک‪ ３‬چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ي پﻮړ‬ ‫＇خﻪ پﻮرتﻪ سرتﻪ رس‪８５‬ي‪ ،‬تر ＇ﻮ د ﻫغﻮى د خپگان ﻣﻮجب ﻧﻪ شﻲ‪.‬‬ ‫‪ )٢‬د شﻮر او زوږ کاروﻧﻪ باﻳد پﻪ ﻣﻨاسب وخت ک‪ ３‬سرتﻪ ورس‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪ )٣‬د ﻫغﻮ کارﻳگرو غﻮر‪５＄‬دﻟﻮ د ﻣخﻨﻴﻮي ﻟپاره چ‪ ３‬پﻪ خﻼصﻪ فضا ک‪ ３‬د خﻮازو ﻟﻪ پاسﻪ کار کﻮي‬ ‫باﻳد د ساتﻨدوي ﻳا حفاظتﻲ ﻣﻼ وستﻲ ﻳا ﻣﻼ بﻨد ＇خﻪ کار واخﻴستﻞ شﻲ‪.‬‬ ‫‪ )٤‬د کار د افزارو او د وداﻧ‪ ９‬جﻮړوﻟﻮ ﻣﻮاد ﻟکﻪ‪( :‬خ‪＋‬تﻪ‪ ،‬تﻴ‪８‬ه او ﻧﻮر) د کار ﻻﻧدې وداﻧﻴﻮ ﻟﻪ ﻟﻮړو‬ ‫برخﻮ ＇خﻪ پﻪ ﻻرو راغﻮر‪５＄‬دل ﻫﻢ د پ‪＋５‬ﻮ ﻻﻣﻞ گ‪２‬ﻞ ک‪８５‬ي‪ .‬د داس‪ ３‬پ‪＋５‬ﻮ د راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ ک‪５‬دو د‬ ‫ﻣخﻨﻴﻮي ﻟپاره باﻳد د کار ﻻﻧدې وداﻧ‪ ９‬ﻟﻪ شاوخﻮا ＇خﻪ جاﻟ‪ ９‬تاو ک‪７‬اى شﻲ‪.‬‬ ‫‪ )٥‬کارﻳگر باﻳد د خپﻠﻮ کاروﻧﻮ د ﻧﻮعﻴت د ﻻرو چارو پﻪ ﻧظر ک‪ ３‬ﻧﻴﻮﻟﻮ سره د سﻤﻮ کاﻟﻴﻮ او ساتﻨدوى‬ ‫وساﻳﻠﻮ ＇خﻪ کار واخﻠﻲ‪.‬‬ ‫‪ )٦‬د وداﻧ‪ ９‬جﻮړوﻟﻮ ﻫغﻪ وساﻳﻞ چ‪ ３‬ﻟﻮړې ارتفاع گاﻧ‪ ３‬ﻟري‪ ،‬ﻟکﻪ‪ :‬خﻮازې‪ ،‬کر‪４‬ﻨگ‪ ،‬جرثقﻴﻞ‪ ،‬او‬ ‫ستﻨ‪ ３‬باﻳد داس‪ ３‬اﻧتقال شﻲ چ‪ ３‬د بر‪＋４‬ﻨا ﻟﻪ ﻣزو سره وﻧﻪ ﻟگ‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪ )٧‬د پاکﻮ او ﻧا پاکﻮ اوبﻮ ＇اگاﻧ‪ ３‬باﻳد ب‪ ３‬سرپﻮ＊ﻪ او ب‪ ３‬حفاظتﻲ د‪４‬ﻮاﻟﻪ ﻧﻪ وي‪.‬‬

‫‪70‬‬

‫‪ )٨‬کﻪ د وداﻧ‪ ９‬جﻮړوﻟﻮ دکاروﻧﻮ پﻪ بﻬﻴر ک‪ ３‬س‪７‬کﻮﻧﻪ ﻳا ﻻرې پﻪ ﻣساﻟﻮ کک‪８４７‬ي‪ .‬د ﻫرې ور‪ ３＄‬پﻪ‬ ‫پاى ک‪ ３‬باﻳد ب‪５‬رتﻪ پاک‪ ３‬شﻲ‪.‬‬ ‫‪ )٩‬د ‪＄‬ﻤکﻲ د ک‪５‬ﻨاستﻠﻮ پﻪ وخت ک‪ ３‬باﻳد پاﻣﻠرﻧﻪ وشﻲ چ‪ ３‬د بر‪＋４‬ﻨا‪ ،‬اوبﻮ او ﻣخابراتﻮ شبکﻮ تﻪ‬ ‫زﻳان وﻧﻪ رس‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪ .١٠‬د ‪＄‬ﻮاﻧاﻧﻮ دﻧده ده چ‪ ３‬کﻪ د استﻮگﻨ‪ ３‬کﻮﻟﻮ پﻪ چاپ‪５‬رﻳال ﻳا د ﻻرې پﻪ اوږدو ک‪ ３‬تر ＊ﻮوﻧ‪％‬ﻲ‬ ‫پﻮرې ﻳ‪ ３‬کﻮم خطروﻧﻪ ﻟکﻪ ﻫغﻪ ＇اه چ‪ ３‬سرپﻮښ ﻧﻪ ﻟري او ﻳا د وداﻧﻴﻮ د ﻣساﻟﻮ د راغﻮر‪５＄‬دﻟﻮ و‪４‬ره‬ ‫او داس‪ ３‬ﻧﻮر شتﻮن وﻟري‪ ،‬د ﻫغ‪ ３‬سﻴﻤ‪＊ ３‬ارواﻟﻲ ﻳا اړوﻧده اداره دې خبره ک‪７‬ي‪ .‬پﻪ ﻻﻧدې تﻮگﻪ د‬ ‫ﻳﻮه زده کﻮوﻧکﻲ غﻮ＊تﻨﻠﻴک چ‪＊ ３‬ارواﻟ‪ ９‬تﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟﻴکﻠﻰ دی وگﻮرئ!‬ ‫د ‪ ........................‬ناحيې د ښاروالۍ محترم رياست ته!‬ ‫اسﻼم و عﻠﻴکﻢ!‬ ‫د سپﻦ غر د ﻟ‪５‬س‪ ３‬د ﻻرې پﻪ اوږدو ک‪ ３‬ﻳﻮه ＇اه چ‪ ３‬ب‪ ３‬سر پﻮ＊ﻪ ده او کﻴداى شﻲ پک‪ ３‬د‬ ‫＊ﻮوﻧ‪％‬ﻲ د کﻮچﻨﻴﻮ زده کﻮوﻧکﻮ د غﻮر‪５＄‬دﻟﻮ سبب شﻲ‪ ،‬ﻫﻴﻠﻪ ده چ‪ ３‬د پ‪ ３＋５‬د ﻣﻨ‪％‬تﻪ راتﻠﻠﻮ د‬ ‫ﻣخﻨﻴﻮي ﻟپاره ﻻر＊ﻮوﻧﻪ وک‪７‬ئ‪ ،‬تر ＇ﻮ د ＇اه سر پ＀ او ﻳا ﻳ‪ ３‬شاوخﻮا تﻪ ک＂اره جﻮړه ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫پﻪ درﻧ‪＋‬ت‬ ‫د ﻧﻬﻢ ！ﻮﻟگﻲ زده کﻮوﻧکﻰ عابداﻟرحﻤﻦ (اتﻞ)‬

‫ه پوه‬

‫ښ‬

‫شئ!‬

‫د وداﻧﻴﻮ پﻪ کاروﻧﻮ ک‪ ３‬د زړه دردووﻧکﻮ کاروﻧﻮ ﻟﻪ پ‪５＋５‬دﻟﻮ ＇خﻪ د ﻣخﻨﻴﻮي ﻟپاره ﻟﻪ ﻳﻮ شﻤ‪５‬ر ﻧ‪＋‬ﻮ‬ ‫ﻳا عﻼﻣﻮ ＇خﻪ گ＂ﻪ اخﻴستﻞ ک‪８５‬ي چ‪＇ ３‬ﻪ تعداد ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻻﻧدې ډول ＊ﻮدل ک‪８５‬ي‪.‬‬

‫‪71‬‬

‫د ﻣحکﻢ واﻟﻲ ﻟپاره پاﻣﻠرﻧﻪ‬

‫د خﻨ‪６‬وﻧﻮ ﻟپاره پاﻣﻠرﻧﻪ‬

‫د پﻮرتﻪ تﻠﻠﻮ ﻟپاره پاﻣﻠرﻧﻪ‬

‫ورو‬

‫د چﻮړۍ ﻟپاره پاﻣﻠرﻧﻪ‬

‫ډ‪４‬رﻣﻪ باروئ‬

‫د سختﻮ بادوﻧﻮ ﻟپاره پاﻣﻠرﻧﻪ‬

‫ﻧا اواره ساحﻪ‬

‫(‪ )٧-٢‬شکﻞ‪ ،‬د وداﻧﻴﻮ پﻪ کاروﻧﻮ ک‪ ３‬د ساتﻨدوﻳﻮ ！کﻮ رعاﻳت‬

‫پلستر کاري‬ ‫کﻮم د‪４‬ﻮاﻟﻮﻧﻪ چ‪ ３‬پﻠستر شﻮي ﻟﻪ ب‪ ３‬پﻠستره د‪４‬ﻮاﻟﻮﻧﻮ سره ＇ﻪ تﻮپﻴر ﻟري؟‬ ‫پﻪ اووم او اتﻢ ！ﻮﻟگﻴﻮ ک‪ ３‬ﻣﻮ د خط اچﻮﻟﻮ‪ ،‬تﻴ‪８‬و ﻟگﻮﻟﻮ او خ‪＋‬تﻮ ﻟگﻮﻟﻮ ﻳا خ‪＋‬ت کارۍ‬ ‫پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻣعﻠﻮﻣات حاصﻞ ک‪７‬ي دي‪ ،‬پﻪ دې ﻟﻮست ک‪ ３‬بﻪ د پﻠستر کارۍ پﻪ برخﻪ ک‪ ３‬چ‪３‬‬ ‫د خ＂گرۍ(ﻣعﻤارۍ) د کسب ﻳا حرف‪ ３‬ﻳﻮه بﻠﻪ ک‪７‬ﻧﻪ ﻳا فعاﻟﻴت دى‪ ،‬ﻣعﻠﻮﻣات ﻻس تﻪ‬ ‫راوړئ‪.‬‬ ‫پﻠستر کاري ﻟﻪ تﻴ‪８‬و‪ ،‬پخﻮ خ‪＋‬تﻮ‪ ،‬خاﻣﻮ خ‪＋‬تﻮ‪ ،‬کاﻧکر‪＂４‬ﻲ خ‪＋‬تﻮ او ﻧﻮرو ＇خﻪ د جﻮړ شﻮﻳﻮ د‪４‬ﻮاﻟﻮﻧﻮ پرﻣخ‬ ‫د ر‪４‬گ ﻳا شگ‪ ،３‬چﻮﻧ‪ ３‬او سﻤﻨ＂ﻮ ﻟﻪ ﻣساﻟ‪＇ ３‬خﻪ جﻮړ پﻮ！کﻲ ﻳا قشر تﻪ واﻳﻲ‪.‬‬

‫فکر وک‪７‬ئ!‬ ‫د د‪４‬ﻮاﻟﻮﻧﻮ پﻠستر کاري پر ＊کﻼ سرب‪５‬ره پﻪ وداﻧ‪ ９‬ک‪ ３‬ﻧﻮرې ＇ﻪ گ＂‪ ３‬ﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ‬ ‫راوړي؟‬

‫‪72‬‬

‫د پلستر کارۍ موخې‪ :‬د‪４‬ﻮاﻟﻮﻧﻪ ﻟﻪ پﻠستر کارۍ ＇خﻪ وروستﻪ دغﻪ ارز＊تﻮﻧﻪ او ‪ ３＂－‬پﻴدا‬ ‫کﻮي‪:‬‬ ‫‪ -١‬د ﻟگ‪５‬دﻟﻮ خ‪＋‬تﻮ ﻧﻴﻤگ‪７‬تﻴاوې(د خ‪＋‬تﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬چاودوﻧﻪ‪ ،‬د خ‪＋‬تﻮ وتﻠ‪ ３‬او ﻧﻨﻮتﻲ اړخﻮﻧﻪ تر‬ ‫ﻣﻤکﻦ حده پﻮرې ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ وړي او د‪４‬ﻮاﻟﻮﻧﻪ اوار‪８４‬ي‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د‪４‬ﻮاﻟﻮﻧﻪ او د وداﻧ‪ ９‬چت د رﻧگﻮﻟﻮ ﻟپاره تﻴار‪８４‬ي‪.‬‬ ‫‪ -٣‬د د‪４‬ﻮاﻟﻮﻧﻮ عاﻳقﻴت د تﻮدوخ‪ ３‬او غ‪ ８‬پﻪ ﻣقابﻞ ک‪ ３‬ﻟﻮړ‪８４‬ي‪.‬‬ ‫‪ -٤‬د اوبﻮ او بر‪＋４‬ﻨا د شبکﻮ ﻟپاره ساتﻨدوى پﻮ！کﻰ ﻳا قشر ﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫‪ -٥‬پﻠستر د د‪４‬ﻮال د کﻠکﻮاﻟﻲ سبب ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫فکر وک ئ!‬ ‫ﻳﻮه وداﻧ‪ ９‬د جﻮړوﻟﻮ د کﻮﻣﻮ ﻣرحﻠﻮ ﻟﻪ پاى تﻪ رسﻴدﻟﻮ ＇خﻪ وروستﻪ پﻠسترکارۍ‬ ‫تﻪ چﻤتﻮ ک‪８５‬ي؟ وﻟ‪３‬؟‬ ‫پﻠستر کارۍ ﻣعﻤﻮ ًﻻ د بر‪＋４‬ﻨا ﻟﻪ سﻴﻢ غ‪％‬ﻮﻟﻮ‪ ،‬ﻧﻞ غ‪％‬ﻮﻟﻮ‪ ،‬اﻟﻤارﻳﻮ ﻧصبﻮﻟﻮ‪ ،‬دروازو او ک‪７‬کﻴﻮ ﻟﻪ‬ ‫ﻧصبﻮﻟﻮ وروستﻪ سرتﻪ رس‪８５‬ي‪ .‬کﻪ چ‪５‬رتﻪ د خ‪＋‬تﻮ ﻟگﻮﻟﻮ او پﻠستر کارۍ ترﻣﻨ‪ ＃‬ﻳﻮه‪ ،‬ﻳﻮه ﻣﻴاشت‪５‬ﻨ‪９‬‬ ‫ﻳا دوه ﻣﻴاشتﻨ‪ ９‬وقفﻪ شتﻮن وﻟري غﻮره ده‪＄ .‬کﻪ چ‪ ３‬د خ‪＋‬تﻮ د‪４‬ﻮاﻟﻮﻧﻪ پﻪ دې ﻣﻮده ک‪ ３‬خپﻠﻪ ﻧاستﻪ‬ ‫پﻮره کﻮي او پﻪ ﻧتﻴجﻪ ک‪ ３‬پﻠستر وروستﻪ ﻟﻪ ＇ﻪ ﻣﻮدې چاود‪ ،‬ﻧﻪ پﻴدا کﻮي‪.‬‬ ‫د پلستر کارۍ مرحلې‬ ‫ﻣاﻫر او تجربﻪ کار خ＂گر ﻳا ﻣعﻤاران ﻟﻮﻣ‪７‬ى د د‪４‬ﻮاﻟﻮﻧﻮ خ‪＋‬ت‪ ３‬ﻟگﻮل د عﻤﻮدواﻟﻲ ﻟﻪ ﻣخ‪ ３‬او‬ ‫د خ‪＋‬تﻮ وتﻠﻲ ﻧﻨﻮتﻲ اړخﻮﻧﻪ د شاول او رج‪ ３‬پﻪ واسطﻪ اﻧدازه کﻮي‪ .‬بﻴا پﻪ ﻣختﻠفﻮ ﻧقطﻮ ک‪ ３‬پﻪ‬ ‫ﻣختﻠف پر‪７４‬واﻟﻲ ﻳا ضخاﻣت ﻟﻪ ﻣساﻟﻮ وتﻠ‪ ３‬او گﻮﻧ‪６‬ه برخﻪ جﻮړوي‪ .‬بﻴا پک‪ ３‬ﻣ‪５‬خﻮﻧﻪ ！کﻮﻫﻲ او‬ ‫رج‪ ３‬تﻪ د ﻣ‪５‬خﻮﻧﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬اﻣتداد ورکﻮي او د خ‪＋‬تﻮ ﻟﻪ ﻟﻤدوﻟﻮ وروستﻪ پﻠستر کاري پﻪ ب‪７５‬ه او ضربﻪ‬ ‫تﻮگﻪ د وتﻠﻮ برخﻮ پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬پﻴﻠ‪８５‬ي‪ .‬پﻪ ب‪７５‬ه او ضربﻪ ﻳﻲ ډول پﻪ د‪４‬ﻮال د ﻣساﻟ‪ ３‬تپﻞ ددې سبب‬ ‫ک‪８５‬ي چ‪ ３‬ﻣساﻟﻪ د خ‪＋‬تﻮ پﻪ چاودوﻧﻮ ک‪ ３‬ﻧﻨﻮ‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫پﻠستر د دوو وتﻠﻮ برخﻮ پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬د پ＂‪ ９‬ﻳا د تسﻤ‪ ３‬پﻪ ډول او ﻟﻪ رج‪＇ ３‬خﻪ د د‪４‬ﻮال د فاصﻠ‪ ３‬پﻪ‬

‫‪73‬‬

‫اﻧدازه اوار جﻮړ‪８４‬ي‪ .‬کﻠﻪ چ‪ ３‬د دوو تسﻤﻮ ﻣﻨ‪ ＃‬ﻟﻪ ﻣساﻟ‪＇ ３‬خﻪ ډک شﻮ‪ ،‬پﻪ دې ﻣرحﻠﻪ ک‪ ３‬ﻟﻪ گز‬ ‫ﻟرگﻲ (چﻮپ گز) او د ﻟرگﻲ ﻟﻪ گﻞ ﻣاﻟ‪＇ ３‬خﻪ پﻪ استفاده د (‪ )٧-٣‬شکﻞ ﻣطابق د ﻫﻤاغ‪ ３‬ساح‪３‬‬

‫رجﻪ‬ ‫گز ﻟرگﻲ‬

‫گﻮﻧ‪６‬ه‬ ‫(‪ ) ٧-٣‬شکﻞ‪ ،‬د پﻠستر کارۍ ﻣرحﻠ‪３‬‬

‫پﻠستر صاف او اوار‪８４‬ي‪.‬‬ ‫رنگول‪:‬‬ ‫ستاسﻮ پﻪ سﻴﻤﻪ ک‪ ３‬د کﻮروﻧﻮ د رﻧگﻮﻟﻮ ﻟپاره ﻟﻪ کﻮﻣﻮ تﻮکﻮ ＇خﻪ کار اخﻴستﻞ ک‪８５‬ي؟‬ ‫کﻪ ستاسﻮ د کﻮ＇‪ ３‬ﻳا کﻠﻲ ！ﻮل کﻮروﻧﻪ پﻪ غﻮره او زړه را＊کﻮﻧکﻮ رﻧگﻮﻧﻮ رﻧگ ک‪７‬اى شﻮي وي‪،‬‬ ‫ستاسﻮ پﻪ ﻧظر ستاسﻮ د سﻴﻤ‪ ３‬پﻪ ＊کﻼ ک‪ ３‬بﻪ ＇ﻪ اغ‪５‬ز وﻟري؟‬ ‫اﻧسان ＊کﻼ خﻮ＊ﻮوﻧکﻰ ﻣﻮجﻮد دى او د ＊کﻠﻮ ＇ﻴزوﻧﻮ پﻪ ﻟﻴدﻟﻮ خﻮﻧد اخﻠﻲ‪.‬‬ ‫＊کﻼ خﻮ＊ﻮل اﻧسان ﻫ（ﻮي‪ ،‬تر ＇ﻮ د کاﻟﻴﻮ ﻳا جاﻣﻮ د ＊کﻼ‪،‬‬ ‫د کﻮر د وساﻳﻠﻮ او شﻴاﻧﻮ د ＊کﻼ او ＊اﻳست پﻪ ﻫکﻠﻪ فکر وک‪７‬ي‬ ‫او ﻫغﻪ د خپﻠ‪ ３‬خﻮ＊‪ ３‬او شﻮق سره برابر ＊کﻠﻲ او ＊اﻳستﻪ جﻮړ‬ ‫ک‪７‬ي‪ .‬د کﻮروﻧﻮ د ＊اﻳستﻪ کﻮﻟﻮ ﻳﻮه ﻻره کﻮروﻧﻮ تﻪ د ＊کﻠﻲ رﻧگ‬ ‫ورکﻮل دي‪.‬‬

‫(‪ )7-4‬شکل‬

‫رﻧگﻮل د سطحﻮ پرﻣخ د رﻧگﻮﻧﻮ د ترکﻴباتﻮ ﻟﻪ ﻣ‪＋‬ﻠﻮ ＇خﻪ عبارت‬ ‫دى چ‪ ３‬ﻟﻪ وچ‪５‬دﻟﻮ وروستﻪ ﻳﻮه رﻧگﻲ ﻳا ‪＄‬ﻼ ﻟروﻧک‪ ３‬ﻧرۍ پرده ﻳا‬ ‫قشر ﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ راوړي‪.‬‬ ‫‪74‬‬

‫د رنگونو اجزاوې‬ ‫د وداﻧﻴﻮ رﻧگﻮﻧﻪ درې عﻤده اجزاوې ﻟري‪:‬‬ ‫‪ .١‬رﻧگﻲ تﻮکﻲ‪ :‬دا تﻮکﻲ د رﻧگ ﻟروﻧکﻮ پﻮډرو ﻳا رﻧگ ﻟروﻧک‪ ３‬ﻣاﻳع پﻪ ډول پﻴدا ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪ .٢‬ارتباط ورکﻮوﻧکﻲ تﻮکﻲ‪ :‬دا تﻮکﻲ د سطحﻮ پرﻣخ د ﻧ‪＋‬تﻠﻮ سبب ک‪８５‬ي چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣختﻠفﻮ تﻮکﻮ‪،‬‬ ‫ﻟکﻪ‪ :‬چﻮﻧﻪ‪ ،‬سر‪ ）４‬ﻳا سﻠ‪＋５‬ت‪ ،‬اﻟف غﻮړي او ﻳا د ﻫغﻮى د ﻳﻮ شﻤ‪５‬ر ترکﻴب ＇خﻪ جﻮړ‪８４‬ي‪.‬‬ ‫‪ .٣‬ﻣحﻠﻠﻮﻧﻪ‪ :‬ﻣحﻠﻠﻮﻧﻪ رﻧگﻲ او ارتباط ورکﻮوﻧکﻲ تﻮکﻲ پﻪ خپﻞ ‪＄‬ان ک‪ ３‬حﻞ کﻮي‪ .‬ﻫر کﻠﻪ چ‪３‬‬ ‫رﻧگﻲ او ربط ورکﻮوﻧکﻲ تﻮکﻲ پﻪ ﻳﻮه ډول غﻮړ ﻟروﻧکﻲ ﻣحﻠﻞ ک‪ ３‬حﻞ ک‪７‬اى شﻲ دغﻪ ډول رﻧگ‬ ‫تﻪ غﻮړ رﻧگ او کﻪ د اوبﻮ ﻣحﻠﻞ وي ﻫغﻪ تﻪ د اوبﻮ رﻧگ واﻳﻲ‪ .‬پﻪ دې در‪４‬ﻮ اجزاوو سرب‪５‬ره‪ ،‬ﻫغﻪ‬ ‫تﻮکﻲ چ‪ ３‬د رﻧگﻮﻧﻮ تﻪ د ‪＄‬ﻼ ورکﻮﻟﻮ او ژر وچﻮﻟﻮ سبب ک‪８５‬ي ﻫﻢ ﻟﻪ رﻧگﻮﻧﻮ سره گ‪８４６‬ي‪.‬‬ ‫بحث وک‪７‬ئ!‬ ‫غﻮړ رﻧگ او د اوبﻮ رﻧگ ＇ﻪ ‪＄‬اﻧگ‪７‬تﻴاوې ﻟري او د کﻮﻣﻮ شﻴاﻧﻮ پﻪ رﻧگﻮﻟﻮ ک‪ ３‬ﻟﻪ غﻮړ‬ ‫رﻧگ او د کﻮﻣﻮ شﻴاﻧﻮ پﻪ رﻧگﻮﻟﻮ ک‪ ３‬د اوبﻮ ﻟﻪ رﻧگ ＇خﻪ کار اخﻴستﻞ ک‪８５‬ي؟‬

‫غﻮړ رﻧگﻮﻧﻪ پﻪ اوبﻮ ک‪ ３‬ﻧﻪ حﻞ ک‪８５‬ي‪ ،‬ﻧﻮ د ﻫﻤدغ‪＄ ３‬اﻧگ‪７‬تﻴا پر اساس‪ ،‬د‪４‬ﻮاﻟﻮﻧﻪ او ﻫغﻪ وساﻳﻞ چ‪３‬‬ ‫پﻪ غﻮړ رﻧگ‪ ،‬رﻧگ شﻮي وي کﻴداى شﻲ پر‪４‬ﻤﻴﻨ‪％‬ﻞ شﻲ‪ ،‬خﻮ د اوبﻮ د رﻧگ پﻪ برخﻪ ک‪ ３‬دا کار‬ ‫ﻟﻪ د‪４‬ﻮال ＇خﻪ د رﻧگ د ﻟرې ک‪５‬دﻟﻮ ﻳا داغ ک‪５‬دﻟﻮ سبب ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫د رنگولو په بهير کې ساتندوي ټکي‬ ‫‪ -١‬د رﻧگ جﻮړوﻟﻮ او رﻧگﻮﻟﻮ پﻪ وخت ک‪ ３‬ﻟﻪ خﻮﻟ‪ ،９‬عﻴﻨکﻮ‪ ،‬رب‪７‬ي دست کشﻮ او د کار ﻟﻪ جاﻣﻮ‬ ‫＇خﻪ کار واخﻠئ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬کﻪ د اوبﻮ ﻟﻪ رﻧگ ＇خﻪ کار اخﻠئ پﻪ داس‪ ３‬صﻮرت ک‪ ３‬د بر‪＋４‬ﻨا جرﻳان پر ﻫغﻪ ‪＄‬اى چ‪３‬‬ ‫غﻮاړئ رﻧگ ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ بﻨد ک‪７‬ئ‪ ،‬تر ＇ﻮ د بر‪＋４‬ﻨا ﻧﻴﻮﻟﻮ پ‪＋５‬ﻪ راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ ﻧشﻲ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬د رﻧگﻮﻟﻮ پﻪ وخت ک‪ ３‬د ﻫﻮا بﻬﻴر د رﻧگ ﻟﻪ بﻮى ＇خﻪ تاسﻮ تﻪ د سر دردۍ د پﻴدا کﻮﻟﻮ د‬ ‫ﻣخﻨﻴﻮي ﻻﻣﻞ گر‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫‪ -٤‬غﻮړ رﻧگﻮﻧﻪ د اور پﻪ ＇ﻨگ ک‪ ３‬ﻣﻪ ږدئ‪ ،‬کﻴداى شﻲ اور واخﻠﻲ‪.‬‬ ‫د رنگ غوره کول‬ ‫رﻧگﻮﻧﻪ د اﻧسان پﻪ روح ‪＄‬اﻧگ‪７‬ې اغ‪５‬زې ﻟري‪ .‬د رﻧگ ډول باﻳد د وداﻧﻴﻮ د ＊کﻼ او جﻮړ＊ت د‬ ‫‪＄‬اﻧگ‪７‬تﻴاوو پر اساس غﻮره ک‪７‬اى شﻲ‪ .‬د ب‪５‬ﻠگ‪ ３‬پﻪ ډول‪ :‬روغتﻴاﻳﻲ ﻣرکزوﻧﻪ باﻳد پﻪ سپﻴﻦ‪ ،‬پﻴروزه‬ ‫ﻳﻲ او ﻧﻮرو رو＊اﻧﻪ رﻧ‪／‬ﻮﻧﻮ باﻧدې رﻧگ ک‪７‬اى شﻲ‪ ،‬تر ＇ﻮ د کک‪４７‬دﻟﻮ پﻪ صﻮرت ک‪ ３‬پﻪ اساﻧ‪ ９‬سره‬ ‫‪75‬‬

‫وﻟﻴدل شﻲ‪ .‬د رﻧگ پﻠﻮرﻟﻮ پﻪ ﻫ＂ﻴﻮ ک‪ ３‬رﻧگﻮﻧﻪ د شﻤ‪５‬ر او د رﻧگﻮﻧﻮ د ﻣﻴﻨﻮ‬ ‫پر اساس پﻴرودوﻧکﻮ (اخﻴستﻮﻧکﻮ) تﻪ وړاﻧدې ک‪８５‬ي‪ .‬پﻪ ﻣخاﻣخ تصﻮﻳر ک‪３‬‬ ‫د رﻧگﻮﻧﻮ ﻳﻮه کﻮچﻨ‪ ９‬ﻣﻴﻨﻮ ＊ﻮدل شﻮې ده‪.‬‬ ‫له گچ څخه د ودانيو د رنگونو د جوړولو څرنگوالى‪:‬‬ ‫د اړتيا وړ توکي‪ :‬ﻟﻪ گچ ＇خﻪ د وداﻧﻴﻮ د رﻧگﻮﻧﻮ د جﻮړوﻟﻮ ﻟپاره دغﻮ‬ ‫افزارو تﻪ اړتﻴا ده‪ :‬د گچ پﻮډر‪ ،‬د بﻮسﻮ سر‪ ،）４‬ﻫغﻪ تعﻤﻴراتﻲ رﻧگﻮﻧﻪ چ‪３‬‬ ‫پﻪ اوبﻮ ک‪ ３‬د حﻞ ک‪５‬دﻟﻮ وړتﻴا وﻟري‪ ،‬تقرﻳبا ً ﻳﻮ ﻣتر ﻣربع د ﻣﻠﻤﻞ ！ﻮ！ﻪ او د‬ ‫گچ ‪ ،‬سر‪ ）４‬او رﻧگ د حﻞ کﻮﻟﻮ ﻟپاره ﻟﻮ＊ﻰ‪.‬‬ ‫(‪ )٧-٥‬شکﻞ‪ ،‬د رﻧگﻮﻧﻮ د غﻮراوي ﻻر＊ﻮد‬ ‫د جوړولو طريقه‪:‬‬ ‫‪١‬ـ پﻪ ﻳﻮه ﻧسبتاً ﻟﻮى ﻟﻮ＊ﻲ ک‪ ３‬گچ واچﻮئ‪ ،‬د پاسﻪ پرې د گچ د حجﻢ‬ ‫درې ﻳا ＇ﻠﻮر برابره اوبﻪ واچﻮئ او د ﻳﻮه ﻟرگﻲ پﻪ واسطﻪ ﻳ‪ ３‬و＊ﻮروئ او بﻴا د اوبﻮ او گچ ﻣخﻠﻮط‬ ‫ﻣخک‪ ３‬ﻟﻪ دې چ‪！ ３‬ﻴﻨگ شﻲ د ﻣﻠﻤﻞ ﻟﻪ ！ﻮت‪＇ ３‬خﻪ چاڼ ک‪７‬ئ‪ ،‬تر ＇ﻮ چ‪＄ ３‬ﻴ‪８‬ه ﻣﻮاد ﻳ‪ ３‬د رﻧگ‬ ‫پﻪ ترکﻴب ک‪ ３‬داخﻞ ﻧشﻲ‪ .‬ﻫر کﻠﻪ چ‪！ ３‬ﻴﻨگﻮاﻟﻰ ﻳ‪ ３‬د ﻣستﻮﻟﻪ ！ﻴﻨگﻮاﻟﻲ ＇خﻪ ډ‪４‬ر‪８４‬ي‪ ،‬ﻧﻮ اوبﻪ ور‬ ‫سره گ‪６‬ې ک‪７‬ئ چ‪！ ３‬ﻴﻨگ (جاﻣد) ﻧﻪ شﻲ‪ .‬دا ﻣرحﻠﻪ تر ‪ ١٥‬دقﻴقﻮ پﻮرې دوام کﻮي‪.‬‬ ‫‪٢‬ـ د بﻮسﻮ سر‪ ）４‬د اوبﻮ پﻪ ډک ﻟﻮ＊ﻲ ک‪ ３‬ورو ورو وشﻴﻨدئ او ﻫﻤزﻣان ﻳ‪ ３‬و＊ﻮروئ چ‪ ３‬پﻪ اوبﻮ‬ ‫ک‪ ３‬حﻞ شﻲ‪ .‬ﻣخک‪ ３‬ﻟﻪ دې چ‪ ３‬سر‪ ）４‬پﻪ اوبﻮ ک‪＊ ３‬ﻪ ！ﻴﻨگ شﻲ‪ ،‬ﻫغﻪ ﻫﻢ د ﻣﻠﻤﻞ ﻟﻪ ！ﻮت‪＇ ３‬خﻪ‬ ‫ت‪５‬ر ک‪７‬ئ‪ ،‬تر ＇ﻮ د سر‪ ）４‬جاﻣد او ﻧاحﻞ شﻮې ذرې پﻪ رﻧگ ک‪ ３‬گ‪６‬ې ﻧشﻲ‪.‬‬ ‫‪٣‬ـ پﻪ دې ﻣرحﻠﻪ ک‪ ３‬ﻟﻪ چا‪１‬ﻮوﻧک‪！ ３‬ﻮ！‪＇ ３‬خﻪ اﻳستﻞ شﻮي گچ او ﻣاﻳع سر‪ ）４‬سره ＊ﻪ گ‪ ６‬ک‪７‬ئ‪،‬‬ ‫تر＇ﻮ ﻳﻮ پﻪ بﻞ ک‪＊ ３‬ﻪ حﻞ شﻲ‪.‬‬ ‫‪٤‬ـ پﻪ ﻳﻮه ب‪５‬ﻞ ﻟﻮ＊ﻲ ک‪ ３‬د رﻧگ پﻮډر واچﻮئ‪ ،‬ﻳﻮ ﻣقدار اوبﻪ پرې ور زﻳات‪ ３‬ک‪７‬ئ او د ﻳﻮه ﻟرگﻲ ﻳا‬ ‫کاشﻮغ‪ ３‬پﻪ واسطﻪ ﻳ‪＊ ３‬ﻪ گ‪ ６‬ک‪７‬ئ‪ ،‬تر ＇ﻮ پﻪ پﻮره تﻮگﻪ پﻪ اوبﻮ ک‪ ３‬حﻞ شﻲ‪ .‬بﻴا ﻫغﻪ ﻫﻢ د ﻣﻠﻤﻞ ﻟﻪ‬ ‫！ﻮت‪＇ ３‬خﻪ چان ک‪７‬ئ‪ .‬پﻪ دې وخت ک‪ ３‬ستاسﻮ د خﻮ＊‪ ３‬پﻪ اﻧدازه تﻴار شﻮى رﻧگ د گچ او سر‪）４‬‬ ‫پﻪ ﻣخﻠﻮط ور زﻳات او ﻫغﻪ سره ＊ﻪ گ‪ ６‬ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫د وداﻧﻴﻮ رﻧگﻮﻧﻪ ﻟﻪ چﻮﻧ‪ ３‬او د ﻣرﻣرو ﻟﻪ ډبرو ＇خﻪ ﻫﻢ جﻮړ‪４‬داى شﻲ‪ .‬د چﻮﻧ‪ ３‬او ﻣرﻣرو ﻟﻪ کا‪１‬ﻮ‬ ‫＇خﻪ پﻪ رﻧگ جﻮړوﻟﻮ ک‪ ３‬د سر‪ ）４‬پر عﻮض ﻟﻪ ﻣاﻟگ‪＇ ３‬خﻪ کار اخﻴستﻞ ک‪８５‬ي‪ ،‬تر ＇ﻮ ﻟﻪ‬ ‫وچ‪５‬دﻟﻮ وروستﻪ خاوره وﻧﻪ ک‪７‬ي‪.‬‬

‫‪76‬‬

‫د رنگولو لپاره د دېوالونو تيارول‬ ‫ﻣاﻫر رﻧگﻤاﻻن ﻟﻪ ﻫر ＇ﻪ دﻣخﻪ د رﻧگﻮﻟﻮ ﻟپاره د خﻮ＊‪ ３‬وړ سطح‪ ３‬تﻴاروي‪ .‬د د‪４‬ﻮاﻟﻮﻧﻮ چﻤتﻮ کﻮل‬ ‫د ﻫغﻮى پﻪ سطحﻮ ک‪ ３‬د ﻧﻮاقصﻮ د شتﻪ واﻟﻲ ﻟﻪ ﻧظره کﻴداى شﻲ ﻣختﻠف وي‪:‬‬ ‫اﻟف‪ -‬کﻪ د‪４‬ﻮاﻟﻮﻧﻪ سﻮري او کﻮچﻨﻲ چاودوﻧﻪ وﻟري‪ ،‬د گچ ﻟﻪ اړوب ﻳا خﻤﻴرې ＇خﻪ پﻪ استفادې‬ ‫سﻮري پﻪ ‪－‬ﻠ‪／‬ﻞ ډک او بﻴا د ر‪４‬گﻤال پﻪ واسطﻪ د د‪４‬ﻮال ﻟﻪ سطح‪ ３‬سره برابر اواروي‪.‬‬ ‫ب‪ -‬کﻪ د د‪４‬ﻮال سطحﻪ پ‪ ７５‬ﻳا ضخﻴﻢ پﻮ！کﻲ وﻟري او د پخﻮاﻧﻴﻮ رﻧگﻮﻧﻮ پﻪ واسطﻪ ترک ترک شﻮى‬ ‫وي باﻳد تراش شﻲ‪ .‬ددې ﻟپاره چ‪ ３‬پخﻮاﻧﻲ رﻧگﻮﻧﻪ ﻟﻪ د‪４‬ﻮاﻟﻮﻧﻮ ＇خﻪ پﻪ أساﻧ‪ ９‬تراش شﻲ‪ ،‬ﻳﻮ ﻣﻮ！ی‬ ‫د بﻮسﻮ سر‪ ）４‬پﻪ پﻨ‪％‬ﻪ ﻟ‪５‬تره اوبﻮ ک‪ ３‬گ‪ ６‬ک‪７‬ئ او بﻴا ﻟﻪ برش ＇خﻪ پﻪ گ＂ﻪ اخﻴستﻠﻮ ﻫغﻪ پر د‪４‬ﻮاﻟﻮﻧﻮ‬ ‫وﻣ‪８‬ئ او د ‪ ١٥‬دقﻴقﻮ وخت پﻪ ت‪５‬ر‪４‬دﻟﻮ پﻪ أساﻧ‪ ９‬او ب‪ ３‬د دوړو خاورو ﻟﻪ پﻴدا ک‪５‬دو ＇خﻪ تراش کاري‬ ‫سرتﻪ رسﻴدﻻى شﻲ‪ .‬د ﻳادوﻧ‪ ３‬وړ ده چ‪ ３‬دا طرﻳقﻪ ﻳﻮازې د اوبﻮ د رﻧگﻮﻧﻮ سره برابره راتﻼشﻰ شﻲ‪.‬‬ ‫ج ـ ﻫغﻪ د‪４‬ﻮاﻟﻮﻧﻪ چ‪ ３‬ﻟﻪ پﻠستر کارۍ ＇خﻪ وروستﻪ د ﻟﻮﻣ‪７‬ي ‪＄‬ﻞ ﻟپاره رﻧگﻮل ک‪８５‬ي‪ ،‬پﻪ پﻴﻞ ک‪３‬‬ ‫باﻳد د ﻟ‪５‬ﻤ（ﻲ پﻪ واسطﻪ وﻣ‪８‬ل شﻲ‪ .‬کﻪ چ‪５‬رتﻪ د اوبﻮ او چﻮﻧ‪ ３‬کﻠک ﻣحﻠﻮل د گﻠﻤاﻟ‪ ３‬پﻪ واسطﻪ‬ ‫کﻮﻣﻪ چ‪ ３‬ﻟﻤ（ﻲ پرې ﻧصب شﻮى دى‪ ،‬د‪４‬ﻮاﻟﻮﻧﻮ پﻮرې وﻣ‪８‬ل شﻲ دې کار تﻪ ﻟﻤ（ﻲ ﻣ‪８‬ل واﻳﻲ‪.‬‬ ‫ﻟ‪５‬ﻤ（ﻲ ﻣ‪８‬ل د د‪４‬ﻮال د ‪＄‬ﻴ‪ ８‬واﻟﻲ د کﻤ‪＋‬ت او د پﻠستر د رﻧگ د کﻠکﻮاﻟﻲ او ‪＄‬ﻼ سبب ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫د رنگولو بهير‬ ‫ﻫر کﻠﻪ چ‪ ３‬غﻮاړئ د ﻳﻮه کﻮر رﻧگ بدل ک‪７‬ئ اړﻳﻨﻪ ده چ‪ ３‬د ﻣخک‪５‬ﻨﻲ رﻧگ اثرات او د د‪４‬ﻮاﻟﻮﻧﻮ‬ ‫د سطح‪ ３‬ر！‪ ３‬او داغﻮﻧﻪ د سپﻴﻦ رﻧگ پﻪ ﻣ‪＋‬ﻠﻮ ﻳا ﻣ‪８‬ﻟﻮ ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ ﻳﻮسئ چ‪ ３‬دغﻪ کار تﻪ رﻧگﻤاﻻن‬ ‫استر ورکﻮل واﻳﻲ‪ .‬استر ﻟﻪ اصﻠﻲ رﻧگ ＇خﻪ دﻣخﻪ ورکﻮل ک‪８５‬ي او بﻴا د برش پﻪ واسطﻪ اصﻠﻲ‬ ‫رﻧگ پﻪ ﻣﻨظﻤﻪ تﻮگﻪ د عﻤﻮدي حرکت پﻪ ډول پر د‪４‬ﻮاﻟﻮﻧﻮ سﻮﻟﻮي او پر‪８４‬ي ﻳ‪ ３‬چ‪ ３‬وچ شﻲ‪ .‬کﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ي قﻠﻤرﻧگﻮﻟﻮ ＇خﻪ وروستﻪ د د‪４‬ﻮاﻟﻮﻧﻮ پر ﻣخ ر！‪ ،３‬خطﻮﻧﻪ ﻳا داغﻮﻧﻪ پﻪ ﻧظر راشﻲ‪ ،‬پﻪ دوﻳﻢ‬ ‫‪＄‬ﻞ پﻪ ﻫﻤاغﻪ رﻧگ د‪４‬ﻮاﻟﻮﻧﻪ رﻧگﻮي‪ .‬پﻪ دې ‪＄‬ﻞ برش‬ ‫تﻪ پﻪ افقﻲ تﻮگﻪ حرکت ورکﻮي‪.‬‬ ‫د رﻧگﻮﻟﻮ ﻟﻪ پاى ＇خﻪ د د‪４‬ﻮاﻟﻮ تر وچ‪５‬دو پﻮرې ور سره‬ ‫＇ﻪ ＇ﻴزوﻧﻪ وﻧﻪ ﻟگﻮئ‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬ﻟﻤدو د‪４‬ﻮاﻟﻮﻧﻮ سره د‬ ‫ﻻس ﻳا ﻫر شﻲ ﻟگﻮل ﻳا تﻤاس پر د‪４‬ﻮاﻟﻮﻧﻮ د داغ پﻴدا‬ ‫ک‪５‬دو سبب گر‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫(‪ ) 7-6‬شکل‬ ‫رنگول‬

‫‪77‬‬

‫عملي کار‬

‫کﻪ چ‪５‬رتﻪ ستاسﻮ د ＊ﻮوﻧ‪％‬ﻲ د اﻧگ‪ ７‬د‪４‬ﻮاﻟﻮﻧﻪ پﻠستر شﻮي وي د حرف‪ ３‬د ＊ﻮوﻧک‪ ３‬پﻪ ﻣشﻮره‬ ‫د ＊ﻮوﻧ‪％‬ﻲ ﻳﻮه برخﻪ (ستاسﻮ د ！ﻮﻟگﻴﻮاﻟﻮ د وس‪ ３‬پﻪ پام ک‪ ３‬ﻧﻴﻮﻟﻮ سره سﻢ) رﻧگ ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫ددغﻪ کار د سرتﻪ رسﻮﻟﻮ ﻟپاره دې ﻫر گروپ د اړتﻴا وړ وساﻳﻠﻮ او ﻣﻮادو پﻪ تﻴاروﻟﻮ ک‪ ３‬برخﻪ‬ ‫واخﻠﻲ‪.‬‬ ‫د اړتﻴا وړ تﻮکﻲ او وساﻳﻞ‪:‬‬ ‫‪ .١‬د چﻮﻧ‪ ３‬ډبرې‬ ‫‪ .٢‬ﻣﻴده ﻣاﻟگﻪ‬ ‫‪ .٣‬د رﻧگﻮﻟﻮ برش‬ ‫‪ .٤‬د سﻴﻢ جاﻟ‪( ９‬ﻣاش‪ ３‬ﻧﻴﻮوﻧک‪ ３‬جاﻟ‪)９‬‬ ‫‪ .٥‬د رﻧگ جﻮړوﻟﻮ ﻟپاره دوه ﻟﻮ＊ﻲ ﻳا سطﻠﻮﻧﻪ‬ ‫‪ .٦‬ﻻس ﻣاغﻮ (دستکش)‪ ،‬خﻮﻟ‪ ،９‬عﻴﻨک‪ ３‬او د کار کاﻟﻲ‬ ‫کړنالره‪:‬‬ ‫‪ .١‬ﻟﻮﻣ‪７‬ى حفاظتﻲ کاﻟﻲ واغﻮﻧدئ او بﻴا پﻪ ﻳﻮه ﻟﻮ＊ﻲ ﻳا سطﻞ ک‪ ３‬چﻮﻧﻪ واچﻮئ او ﻟﻪ پاسﻪ‬ ‫پرې اوبﻪ تﻮى ک‪７‬ئ او پر‪８４‬دئ چ‪ ３‬جﻮش ﻳ‪ ３‬پﻪ پﻮره تﻮگﻪ پاى تﻪ ورس‪８５‬ي‪ .‬بﻴا اوبﻪ وررسﻴدﻟ‪３‬‬ ‫چﻮﻧ‪ ３‬تﻪ د ﻳﻮه ﻟرگﻲ پﻪ واسطﻪ حرکت ورک‪７‬ئ‪ ،‬تر＇ﻮ پﻪ اوبﻮ ک‪＊ ３‬ﻪ حﻞ شﻲ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬د چﻮﻧ‪ ３‬اړوب ﻟﻪ سﻴﻤﻲ جاﻟ‪＇ ９‬خﻪ چاڼ ک‪７‬ئ‪ ،‬تر ＇ﻮ د تﻴ‪８‬ې او ر‪４‬گ ذرې ﻟﻪ اړوب‬ ‫＇خﻪ ب‪５‬ﻠ‪ ３‬شﻲ‪.‬‬ ‫‪ .٣‬تقرﻳباً د ﻳﻮه کﻴﻠﻮ گرام پﻪ اﻧدازه ﻣﻴده ﻣاﻟگﻪ د چﻮﻧ‪ ３‬ﻟﻪ اړوب سره گ‪６‬ه ک‪７‬ئ چ‪ ３‬د رﻧگ‬ ‫ﻟﻪ وچ‪５‬دﻟﻮ وروستﻪ‪ ،‬د‪４‬ﻮال خاوره ورﻧﻪ ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫‪ .٤‬د ﻧظر ﻻﻧدې ساحﻪ ﻟﻪ ﻫر ډول کک‪７‬تﻴا‪ ،‬خ＂‪ ３‬او د وداﻧ‪ ９‬جﻮړوﻟﻮ ﻣﻮادو بﻬﻴدﻟﻲ او‪) . .‬‬ ‫＇خﻪ پاکﻪ او تراش کاري ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٥‬پﻪ رﻧگﻮﻟﻮ پﻴﻞ وک‪７‬ئ‪ ،‬ﻟﻪ دوﻳﻢ ‪＄‬ﻞ(دوﻳﻢ قﻠﻢ) وچ‪５‬دﻟﻮ وروستﻪ ﻫﻤاغﻪ ساحﻪ رﻧگ‬ ‫ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪ .٦‬پﻪ پاى ک‪ ３‬ﻟﻮ＊ﻲ‪ ،‬د رﻧگﻮﻟﻮ برش او ﻧﻮر کارول شﻮي وساﻳﻞ او خپﻞ ﻻسﻮﻧﻪ او پ‪３＋‬‬ ‫＊‪ ３‬پر‪４‬ﻤﻴﻨ‪％‬ئ‪.‬‬

‫‪78‬‬

‫د څپرکي لنډيز‬ ‫پﻪ ＊اروﻧﻮ ک‪ ３‬د وداﻧﻴﻮ د جﻮړوﻟﻮ د ＇رﻧگﻮاﻟﻲ کﻨ＂رول د ＇ﻮ ！کﻮ پﻪ پام ک‪ ３‬ﻧﻴﻮﻟﻮ سره ډ‪４‬ر اﻫﻤﻴت ﻟري‪:‬‬ ‫‪＇ -١‬ارﻧﻪ د پﻠﻮﻧﻮ‪ ،‬س‪７‬کﻮﻧﻮ‪ ،‬وداﻧﻴﻮ او ﻧﻮرو پﻪ جﻮړوﻟﻮ ک‪ ،３‬تر ＇ﻮ ذکر شﻮې وداﻧ‪＊ ９‬ﻪ پﻮره ﻣقاوﻣت او اوږد عﻤروﻟري‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د وداﻧﻴﻮ د جﻮړوﻟﻮ طرﻳقﻪ او ﻣﻮقعﻴت باﻳد داس‪ ３‬وي چ‪ ３‬د ﻧﻮرو حقﻮق تر پ‪＋‬ﻮ ﻻﻧدې ﻧﻪ شﻲ‪.‬‬ ‫‪＄ -٣‬ﻤکﻪ ﻳا شخصﻲ او عاﻣﻪ ﻣﻠکﻴتﻮﻧﻪ غصب ﻧﻪ شﻲ‪.‬‬ ‫ساتﻨدوي ﻳا حفاظتﻲ ！کﻮ تﻪ پاﻣﻠرﻧﻪ ﻧﻪ کﻮل د داس‪ ３‬پ‪＋５‬ﻮ د ﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ راتﻠﻠﻮ سبب ک‪８５‬ي چ‪＄ ３‬اﻧﻲ او ﻣاﻟﻲ تﻠفات او زﻳاﻧﻮﻧﻪ‬ ‫ﻼ‪:‬‬ ‫پک‪ ３‬شاﻣﻞ وي‪ :‬ﻣث ً‬ ‫د استﻮگﻨ‪ ３‬پﻪ سﻴﻤﻮ ک‪ ３‬د کار پﻴﻞ کﻮﻟﻮ ＇خﻪ ﻣخک‪ ３‬ﻻزم دي چ‪ ３‬ﻧژدې گاوﻧ‪６‬ﻳاﻧﻮ تﻪ د کار د پﻴﻞ او د کار د ﻧﻮعﻴت‬ ‫پﻪ ﻫکﻠﻪ خبر ورک‪７‬اى شﻲ‪.‬‬ ‫د شﻮر او زوږ کاروﻧﻪ باﻳد پﻪ ﻣﻨاسب وخت ک‪ ３‬سرتﻪ ورسﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫د ﻫغﻮ کارﻳگرو د غﻮر‪５＄‬دﻟﻮ د ﻣخﻨﻴﻮي ﻟپاره چ‪ ３‬پﻪ خﻼصﻪ فضا ک‪ ３‬د زﻳﻨﻮ ﻳاخﻮازو ﻟﻪ پاسﻪ کار کﻮي باﻳد د حفاظتﻲ‬ ‫کﻤر بﻨد ﻳا ﻣﻼ بﻨد ＇خﻪ کار واخﻴستﻞ شﻲ‪.‬‬ ‫د وداﻧ‪ ９‬جﻮړوﻟﻮ د ﻣﻮادو او د افزارو د ﻟﻮﻳدﻟﻮ د ﻣخﻨﻴﻮي ﻟپاره باﻳد د کار ﻻﻧدې وداﻧ‪ ９‬شاوخﻮا تﻪ جاﻟ‪ ９‬تاو ک‪７‬اى شﻲ‪.‬‬ ‫کارﻳگر باﻳد د خپﻠﻮ کاروﻧﻮ د ﻧﻮعﻴت د ﻻرو چارو پﻪ ﻧظر ک‪ ３‬ﻧﻴﻮﻟﻮ سره د سﻤﻮ کاﻟﻴﻮ او حفاظتﻲ وساﻳﻠﻮ ＇خﻪ استفاده وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫پﻠستر کاري ﻟﻪ تﻴ‪８‬و‪ ،‬پخﻮ خ‪＋‬تﻮ‪ ،‬خاﻣﻮ خ‪＋‬تﻮ‪ ،‬کاﻧکر‪＂４‬ﻲ خ‪＋‬تﻮ او ﻧﻮرو ＇خﻪ د جﻮړ شﻮﻳﻮ د‪４‬ﻮاﻟﻮﻧﻮ پرﻣخ د شگ‪ ３‬ﻳا ر‪４‬گ‪،‬‬ ‫چﻮﻧ‪ ３‬او سﻤﻨ＂ﻮ ﻟﻪ ﻣساﻟ‪ ３‬جﻮړ پﻮ！کﻲ ﻳا قشر تﻪ واﻳﻲ‪.‬‬ ‫پﻠستر کاري د ﻻﻧدې ﻣﻮخﻮ ﻟپاره سرتﻪ رس‪８５‬ي‪:‬‬ ‫‪ -١‬د خ‪＋‬تﻮ ﻟگﻮﻟﻮ ﻧﻴﻤگ‪７‬تﻴا(د خ‪＋‬تﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬چاودوﻧﻪ‪ ،‬وتﻠﻲ ﻧﻨﻮتﻲ اړخﻮﻧﻪ) تر ﻳﻮه حده جبران او د‪４‬ﻮال اوار‪８４‬ي‪.‬‬ ‫‪ -٢‬د‪４‬ﻮاﻟﻮﻧﻪ او د وداﻧ‪ ９‬چت د رﻧگﻮﻟﻮ ﻟپاره تﻴار‪８４‬ي‪.‬‬ ‫‪ -٣‬د تﻮدوخ‪ ３‬پﻪ ﻣقابﻞ ک‪ ３‬د د‪４‬ﻮاﻟﻮﻧﻮ عاﻳق واﻟﻰ او غ‪ ８‬پﻮرتﻪ ‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫‪ -٤‬د اوبﻮ او بر‪＋４‬ﻨا د شبک‪ ３‬ﻟپاره حفاظتﻲ قشر ﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫‪ -٥‬پﻠستر د د‪４‬ﻮال د ﻣحکﻤﻮاﻟﻲ سبب ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫رﻧگﻮل د سطحﻮ پرﻣخ د رﻧگﻮﻧﻮ د ترکﻴباتﻮ ﻟﻪ ﻣ‪＋‬ﻠﻮ ＇خﻪ عبارت دي چ‪ ３‬ﻟﻪ وچ‪５‬دﻟﻮ وروستﻪ ﻳﻮه ‪＄‬ﻼﻟروﻧک‪ ３‬ﻳا رﻧگﻲ‬ ‫پرده ﻳا قشر ﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ راوړي‪.‬‬ ‫د رﻧگﻮﻟﻮ پﻪ وخت ک‪ ３‬دغﻮ ساتﻨدوﻳﻪ ！کﻮ تﻪ باﻳد پاﻣﻠرﻧﻪ وشﻲ‪:‬‬ ‫‪ -١‬د رﻧگ جﻮړوﻟﻮ او رﻧگﻮﻟﻮ پﻪ وخت ک‪ ３‬ﻟﻪ خﻮﻟ‪ ،９‬عﻴﻨکﻮ‪ ،‬رب‪７‬ي دستکشﻮ او د کار ﻟﻪ جاﻣﻮ ＇خﻪ کار واخﻠئ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬کﻪ د اوبﻮ ﻟﻪ رﻧگ ＇خﻪ کار اخﻠئ پﻪ داس‪ ３‬صﻮرت ک‪ ３‬د بر‪＋４‬ﻨا جرﻳان پر ﻫغﻪ ‪＄‬اى چ‪ ３‬غﻮاړئ رﻧگ ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ بﻨد‬ ‫ک‪７‬ئ‪ ،‬تر ＇ﻮ د بر‪＋４‬ﻨا ﻧﻴﻮﻟﻮ پ‪＋５‬ﻪ راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ ﻧشﻲ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬د رﻧگﻮﻟﻮ پﻪ وخت ک‪ ３‬د ﻫﻮا بﻬﻴر د رﻧگ ﻟﻪ بﻮى ＇خﻪ تاسﻮ تﻪ د سردردۍ د پﻴدا کﻮﻟﻮ د ﻣخﻨﻴﻮي ﻻﻣﻞ گر‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫‪ -٤‬غﻮړ رﻧگﻮﻧﻪ د اور پﻪ ＇ﻨگ ک‪ ３‬ﻣﻪ ږدئ‪ ،‬کﻴداى شﻲ اور واخﻠﻲ‪.‬‬ ‫ﻣاﻫر رﻧگﻤاﻻن ﻟﻪ ﻫر ＇ﻪ دﻣخﻪ‪ ،‬د رﻧگﻮﻟﻮ ﻟپاره د خﻮ＊‪ ３‬وړ سطح‪ ３‬تﻴاروي‪ ،‬د د‪４‬ﻮاﻟﻮﻧﻮ پﻪ سطحﻮ ک‪ ３‬د ﻧﻮاقصﻮ شتﻮن‬ ‫کﻴداى شﻲ ﻣختﻠف وي‪.‬‬ ‫ﻫر کﻠﻪ چ‪ ３‬غﻮاړئ د ﻳﻮه کﻮر رﻧگ تﻪ تغﻴﻴر ورک‪７‬ئ اړﻳﻨﻪ ده چ‪ ３‬د ﻣخک‪５‬ﻨﻲ رﻧگ اثرات او د د‪４‬ﻮاﻟﻮﻧﻮ د سطح‪ ３‬ر！‪ ３‬او‬ ‫داغﻮﻧﻪ د سپﻴﻦ رﻧگ پﻪ ﻣ‪＋‬ﻠﻮ ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ ﻳﻮسئ‪.‬‬ ‫دغﻪ کار تﻪ رﻧگﻮوﻧکﻲ ﻳا رﻧگﻤاﻻن استر ورکﻮل واﻳﻲ‪ .‬استر وروستﻪ ﻟﻪ گﻞ او گﻞ کارۍ او ﻣخک‪ ３‬ﻟﻪ اصﻠﻲ رﻧگ ＇خﻪ پﻪ‬ ‫ﻧظر ک‪ ３‬ﻟروﻧک‪ ３‬ساحﻪ ک‪ ３‬جﻮړ‪８４‬ي او بﻴا اصﻠﻲ رﻧگ د برش پﻪ واسطﻪ پﻪ ﻣﻨظﻤﻪ تﻮگﻪ د عﻤﻮدي او افقﻲ حرکت پﻪ شکﻞ‬ ‫پﻪ د‪４‬ﻮاﻟﻮﻧﻮ وﻫﻲ او پر‪８４‬دي ﻳ‪ ３‬چ‪ ３‬د‪４‬ﻮاﻟﻮﻧﻪ وچ شﻲ‪.‬‬

‫‪79‬‬