Mathematics 03 [3]

Citation preview

6 -1 < 6 +1

9 + 2 >10

1

6 + 5 = 11

4

.

1397 :

‫وزارت معارف‬

‫ریاضی‬ ‫صنف سوم‬

‫سال چاپ‪ 1398 :‬هـ‪.‬ش‪.‬‬

‫أ‬

‫مشخصات‌کتاب‬

‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫مضمون‪ :‬ریاضی‬

‫مؤلفان‪ :‬گروه مؤلفان کتاب‌های درسی دیپارتمنت ریاضی نصاب تعلیمی‬ ‫ویراستاران‪ :‬اعضای دیپارتمنت ویراستاری و ایدیت زبان دری‬

‫صنف‪ :‬سوم‬

‫زبان متن‪ :‬دری‬

‫انکشاف دهنده‪ :‬ریاست عمومی انکشاف نصاب تعلیمی و تالیف کتب درسی‬

‫ناشر‪ :‬ریاست ارتباط و آگاهی عامۀ وزارت معارف‬

‫سال چاپ‪ 1398 :‬هجری شمسی‬

‫ایمیل آدرس‪[email protected] :‬‬

‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫حق طبع‪ ،‬توزیع و فروش کتاب‌های درسی برای وزارت معارف جمهوری اسالمی‬ ‫افغانستان محفوظ است‪ .‬خرید و فروش آن در بازار ممنوع بوده و با متخلفان برخورد‬ ‫قانونی صورت می‌گیرد‪.‬‬

‫ب‬

‫پیام وزیر معارف‬

‫اقرأ باسم ربک‬ ‫سپاس و حمد بیکران آفریدگار یکتایی را که بر ما هستی بخشید و ما را از نعمت بزرگ خواندن و‬ ‫نوشتن برخوردار ساخت‪ ،‬و درود بی‌پایان بر رسول خاتم‪ -‬حضرت محمد مصطفی‪ ‬که نخستین‬ ‫پیام الهی بر ایشان «خواندن» است‪.‬‬ ‫چنانچه بر همه‌گان هویداست‪ ،‬سال ‪ 1397‬خورشیدی‪ ،‬به نام سال معارف مسمی گردید‪ .‬بدین ملحوظ‬ ‫نظام تعلیم و تربیت در کشور عزیز ما شاهد تحوالت و تغییرات بنیادینی در عرصه‌های مختلف‬ ‫خواهد بود؛ معلم‪ ،‬متعلم‪ ،‬کتاب‪ ،‬مکتب‪ ،‬اداره و شوراهای والدین‪ ،‬از عناصر شش‌گانه و اساسی نظام‬ ‫معارف افغانستان به شمار می‌روند که در توسعه و انکشاف آموزش و پرورش کشور نقش مهمی‬ ‫را ایفا می‌نمایند‪ .‬در چنین برهۀ سرنوشت‌ساز‪ ،‬رهبری و خانوادۀ بزرگ معارف افغانستان‪ ،‬متعهد به‬ ‫ایجاد تحول بنیادی در روند رشد و توسعه نظام معاصر تعلیم و تربیت کشور می‌باشد‪.‬‬ ‫از همین‌رو‪ ،‬اصالح و انکشاف نصاب تعلیمی از اولویت‌های مهم وزارت معارف پنداشته می‌شود‪.‬‬ ‫در همین راستا‪ ،‬توجه به کیفیت‪ ،‬محتوا و فرایند توزیع کتاب‌های درسی در مکاتب‪ ،‬مدارس و سایر‬ ‫نهادهای تعلیمی دولتی و خصوصی در صدر برنامه‌های وزارت معارف قرار دارد‪ .‬ما باور داریم‪،‬‬ ‫بدون داشتن کتاب درسی باکیفیت‪ ،‬به اهداف پایدار تعلیمی در کشور دست نخواهیم یافت‪.‬‬ ‫برای دستیابی به اهداف ذکرشده و نیل به یک نظام آموزشی کارآمد‪ ،‬از آموزگاران و مدرسان‬ ‫دلسوز و مدیران فرهیخته به‌عنوان تربیت کننده‌گان نسل آینده‪ ،‬در سراسر کشور احترامانه تقاضا‬ ‫می‌گردد تا در روند آموزش این کتاب درسی و انتقال محتوای آن به فرزندان عزیز ما‪ ،‬از هر نوع‬ ‫تالشی دریغ نورزیده و در تربیت و پرورش نسل فعال و آگاه با ارزش‌های دینی‪ ،‬ملی و تفکر انتقادی‬ ‫بکوشند‪ .‬هر روز عالوه بر تجدید تعهد و حس مسؤولیت پذیری‪ ،‬با این نیت تدریس راآغاز کنند‪ ،‬که‬ ‫در آیندۀ نزدیک شاگردان عزیز‪ ،‬شهروندان مؤثر‪ ،‬متمدن و معماران افغانستان توسعه یافته و شکوفا‬ ‫خواهند شد‪.‬‬ ‫همچنین از دانش آموزان خوب و دوست داشتنی به مثابه ارزشمندترین سرمایه‌های فردای کشور‬ ‫می‌خواهم تا از فرصت‌ها غافل نبوده و در کمال ادب‪ ،‬احترام و البته کنجکاوی علمی از درس معلمان‬ ‫گرامی استفادۀ بهتر کنند و خوشه چین دانش و علم استادان گرامی خود باشند‪.‬‬ ‫‪ ‬در پایان‪ ،‬از تمام کارشناسان آموزشی‪ ،‬دانشمندان تعلیم و تربیت و همکاران فنی بخش نصاب‬ ‫تعلیمی کشور که در تهیه و تدوین این کتاب درسی مجدانه شبانه روز تالش نمودند‪ ،‬ابراز قدردانی‬ ‫کرده و از بارگاه الهی برای آن‌ها در این راه مقدس و انسان‌ساز موفقیت استدعا دارم‪.‬‬ ‫با آرزوی دستیابی به یک نظام معارف معیاری و توسعه‌یافته‪ ،‬و نیل به یک افغانستان آباد و مترقی‬ ‫دارای شهروندان آزاد‪ ،‬آگاه و مرفه‪.‬‬ ‫دکتور محمد میرویس بلخی‬ ‫وزیر معارف‬

‫ج‬

‫فهرست‬ ‫شماره عنوان‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪11‬‬

‫‪12‬‬

‫‪12‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪19‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪22‬‬

‫صفحه‬

‫فصل اول‬ ‫قيمت مقامي ارقام‬ ‫تجسس و تخمين‬ ‫فصل دوم‬

‫‪1‬‬ ‫‪8‬‬

‫خواندن و نوشتن اعداد از (‪ 1000‬الي‪)10000‬‬

‫معرفي اعداد از (‪ 10000‬الي ‪)100000‬‬ ‫فصل سوم‬ ‫عمليۀ جمع با استفاده از ساختن گروه هاي ده دانه يي‬ ‫جمع اعداد چند رقمي با چند رقمي که حاصل جمع آن ها از‬ ‫‪ 100000‬زياد نشود‪.‬‬ ‫جمع اعدادي که اضافه از دو جزء داشته باشند‬ ‫امتحان عملية جمع‬ ‫فصل چهارم‬ ‫تفريق اعداد دو رقمي‪ ،‬سه رقمي و چهار رقمي از يکديگر‬ ‫اجراي عمليۀ تفريق که ضرورت به قرض گرفتن باشد‬ ‫امتحان عمليۀ تفريق‬ ‫فصل پنجم‬ ‫خط اعداد‬ ‫مقايسۀ اعداد در اطراف دو ده ها‬ ‫عمليۀ جمع با استفاده از خط اعداد‬ ‫عمليۀ تفريق با استفاده از خط اعداد‬ ‫فصل ششم‬ ‫معرفی مفهوم عمليۀ ضرب‬ ‫جدول ضرب زباني (‪)7, 6‬‬ ‫جدول ضرب زباني اعداد (‪ 9 ,8‬و ‪)10‬‬ ‫طريق استفاده از جدول ضرب زباني (‪)10-1‬‬ ‫خاصيت تبديلي در عمليۀ ضرب‬ ‫ضرب يک عدد به ‪ 10 ,1‬و ‪100‬‬ ‫فصل هفتم‬

‫د‬

‫‪10‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪19‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪24‬‬ ‫‪26‬‬ ‫‪28‬‬ ‫‪33‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪37‬‬ ‫‪39‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪42‬‬ ‫‪46‬‬ ‫‪49‬‬ ‫‪52‬‬ ‫‪55‬‬ ‫‪58‬‬

‫شماره عنوان‬ ‫‪23‬‬ ‫‪24‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪26‬‬ ‫‪27‬‬ ‫‪28‬‬ ‫‪29‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪31‬‬ ‫‪32‬‬ ‫‪33‬‬ ‫‪34‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪36‬‬ ‫‪37‬‬ ‫‪38‬‬ ‫‪39‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪41‬‬ ‫‪42‬‬ ‫‪43‬‬ ‫‪44‬‬ ‫‪45‬‬ ‫‪46‬‬

‫صفحه‬

‫واحد اندازه گيري طول (متر)‬ ‫سانتی متر‬ ‫ديسي متر‬ ‫ملي متر‬ ‫کيلو متر‬

‫فصل هشتم‬ ‫نقطه‪ ،‬قطعه خط‪ ،‬نيم خط و خط مستقیم‬ ‫اقسام خط‬ ‫اقسام زاويه‬ ‫اشکال باز و بسته‬ ‫تخمین و اندازه گیری دقیق طول‬ ‫پيدا کردن محيط مربع‪ ،‬مستطيل و مثلث‬

‫فصل نهم‬ ‫واحد اندازه گيري کتلۀ (کيلو گرام)‬ ‫واحد اندازه گیری وقت (ساعت)‬ ‫هفته‪ ،‬ماه و سال‬ ‫معرفی جنتري‬ ‫واحد اندازه گیری مایعات (ليتر)‬ ‫ضرب اعداد يک رقمي به اعداد چند رقمي‬ ‫ضرب اعداد دو رقمي به اعداد دو رقمي‬ ‫ضرب اعداد دو رقمي به اعداد سه رقمي‬

‫فصل دهم‬ ‫عمليۀ تقسيم‬ ‫تقسيم اعداد دو رقمي به اعداد يک رقمي‬ ‫تقسيم اعداد سه رقمي به اعداد يک رقمي‬ ‫امتحان عمليهء ضرب و تقسيم توسط يکديگر‬

‫فصل یازدهم‬ ‫معرفی کسر‬

‫‪64‬‬ ‫‪66‬‬ ‫‪68‬‬ ‫‪69‬‬ ‫‪71‬‬ ‫‪72‬‬ ‫‪75‬‬ ‫‪77‬‬ ‫‪80‬‬ ‫‪82‬‬ ‫‪84‬‬ ‫‪87‬‬ ‫‪91‬‬ ‫‪97‬‬ ‫‪98‬‬ ‫‪102‬‬ ‫‪104‬‬ ‫‪107‬‬ ‫‪111‬‬ ‫‪114‬‬ ‫‪117‬‬ ‫‪121‬‬ ‫‪124‬‬ ‫‪127‬‬

‫ه‬

:

.

:

. (

) .

1

:

.

-

.

.

-

:

.

.

-

.

2

.

: : :

.

=

: = = = = =

.

-

3

.

.................................................................... .................................................................... .................................................................... .................................................................... .................................................................... .................................................................... -

.

:

( ....................................... ............................. ( . .

(

4

:

............. ....... ........... ........... ...... ........

( ( ( ( ( (

.

.

.

5

.

-

. :

.

6

-

(

)

:

.

7

:

.

. .

.

.

8

. : . . .

.

.

.

.

9

(

)

(

) :

.

.

( )

. ( (

) )

(

. . . .

)

. . . .

10

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

.... :

.

( ( .

( (

11

-

.

.

.

-4 .

.

12

.

.

.

.

-

-

.

.

13

: : .

( )

. ( )

.

( )

.

.

... ... ...

...

... ( )

. . .

(

)

(

14

)

. -

:

.

:

.......................................

-

.......................................

-

.......................................

-

.......................................

-

.......................................

-

.

15

.

.

.

.

-

( )

.

16

-

: .

.

+ = + =

.

+

=

+

17

=

:

. +

=

+

=

:

+

=

+

=

+

=

+

=

+

=

+

=

+

=

+

=

+

=

+

=

.

– +

=

+

=

:

+

=

+

=

+

=

+

=

+

=

+

=

+

=

+

=

+

=

+

=

.

–

+

=

+

=

+

=

+

=

+

=

+

=

18

: :

.

:

. .

: + +

.

+

+

+

. +

+

19

+

.

-

+

+

+

.

-

+

+

+

+

+

+

.

-

20

.

-

.

.

5 5 .

21

:

.

:

.

+

+ .

-

+ .

-

.

:

+

+ 22

-

-

.

-

+

+

+

+

. 23

:

.

:

+

:

.

: : :

+

. .

.

+

+

+

24

. +

-

+

+

.

-

.

.

.

. +

+

25

:

.

: . - = . .

-

.

26

:

.

.

-

-

-

-

. -

-

-

. -

-

-

27

: .

. :

-

.

-

-

-

.

28

.

-

.

-

. . 29

. .

-

. .

( )

( )

-

. .

-

. . .

.

30

.

-

+

. . .

.

- =

-

.

.

-

+

+

31

(

) (

)

-

(> = =
< =

(

-

) .

:

. :

: ( × = )

. ( ) :

: ( × )+ = + =

. ( × = ). ( )

.

.

.

9

17890

-1

.

7

14650

-2

8

18560

-3 -4

×

×

× -5 :

×

×

×

×

.

×

×

×

-6

×

×

×

×

:

. ,

×

.

× . +

.

×

×

×

: × =? :

× + × =? . × = × =

.

:

.

(

(

(

(

(

( . ×

×

=

×

=

×

= × ×

.

:

=

= = -

.

-

.

.

× =?

. ×

×

×

×

×

×

:

.

. :

:

.

. ×

×

×

×

×

×

×

×

×

×

×

×

×

×

×

×

×

)

(

-

-

.

-

-

.

.

-

200

-

.

-

25 130

:

. . . . :

:

.

.

.

-

.

.

(

.

)

-

-

÷ =?

.

:

.

.

.

. . :

. × = . .

)

.

. × =

: ÷ =

.

.

:

:

.

-

-

.

.

-

:

: :

.

.

: . .

. . . . ( )

.

452

3

284

6

.

-1

.

.

-

-

:

:

:

: × + =?

-

+ = -

× =

× =

÷ =

÷ =

÷ =

÷ =

:

.

.

.

-

× =

× =

× =

÷ =

÷ =

÷ =

÷ =

÷ =

÷ = -

÷ =

÷

=

÷ =

÷

=

× =

×

÷ =

÷

=

=

÷

=

÷

=

×

=

×

= -

÷

=

×

=

.

(...............) (...............)

-

.

-

-

:

1 ( . 3

( .

1( 2

2 3

:

:

:

.1 :

.

2

.

.1 3

:

2 3

1 3

1 : 3 2 : 3

.

.

.

2 5

« »

1 2

« »

1 3

« »

1 4

«»

1 6

-

1 2 2 3 3 5 4 5 5 6

.

2 4 2 3 7 5

.

-

3 4

.

.

.

1 4

2 1 3 3

1 4

.

-

.

3 4 1 4

. . .

( (

-

.

.

.

2 9

2 2 2 2 8 7 5 4

3 3 3 3 9 8 7 5

-

4 4 4 4 4 9 8 7 6 5

-

. .

=

5 9

< .

5 5 5 8 7 6

-

-

1 3

.

2 3

.

.

-

1 4

.

.

= >