Fenomolojik Hareket: Tarihsel Bir Giriş [1 ed.] 9786057768421

Citation preview

FENOMENOLOJIK HAREKET •

TARİHSEL BİR GİRİŞ HERBERT SPIEGELBERG ÇEViRi

SEÇiM BAYAZIT

PİNHAN YAYINCILIK Sitesi No: 12/214-215

Litros Yolu, Fatih San.

Topkapı/z.eytinbumu İstanbul Tel: (0212) 259 27 60 Faks: (0212) 565 16 74 www.pinhanyayincilik.com [email protected] Sertifika No: 40676 Kaynak Metin: The Phenomenological Movement: A Historical Introduc­ tion, Springer, 3rd ed., 1994.

Fenomenolojik Hareket Tarihsel Bir Giriş Herbert Spiegelberg ©Pinhan Yayınalık, 2021 Türkçe çeviri © Seçim Bayazit 2021 Birinci Basrm: Şubat 2021

Genel Yayın Yönetmeni: Mahmut Sever Son Okuma:

Burak Çakır

Kapak Tasannu: Mahmut Sever Dizgi: Özlem Sümbül Teknik Hazırlık, Baskı ve Olt: Yaylacık Matbaaalık San. Tic. Ltd. Şti. Litros Yolu Fatih San. Sitesi No: 12/197-203 Topkapı-İstanbul Tel: (0212) 567 80 03 Sertifika No: 44865 Pinhan Yayınalık 243

ISBN: 978-605-7768-42-1 Bu kitabın tüın yayın haklan saklıdır. Tarutrm amaoyla, kaynak gös­ termek şarbyla yapılacak kısa almblar dışında gerek metnin, gerek görsel malzemenin yayınevinden izin alınmadan herhangi bir yolla çoğalblması, yayımlanması ve dağıblması 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu'nun hükümlerine aykırıdır ve hak sahiplerinin maddi ve manevi haklarının çiğnenmesi anlamına geldiği için suç oluşturur.

Fenomenolojik Hareket Tarihsel Bir Giriş

Herbert Spiegelberg çeviri Seçim Bayazit

İçindekiler İlk Edisyona Önsöz � 17 Üçüncü Edisyona Önsöz # 29

GİRİŞ+ 47 1. Tanımlanmış Fenomenolojik Hareket

2. İlişkisiz Fenomenolojiler # 54 3. Ön İnceleme # 69

# 47

!. BÖLÜM HAZIRLIK EVRESİ t 73 1 FRANZ BRENTANO (1838-1917): FENOMENOLOJİK HAREKETİN ÖNCÜSÜ t 75 1. Brentano'nun Fenomenoloji Tarihinde Yeri # 75 2. Amacı: Felsefenin Bilimsel Bir Reformasyonu # 76 3. Bilimsel Felsefenin Temeli Olarak Yeni Bir Psikoloji # 82 4. Yeni Türde Bir Empirizm # 84 5. Betimleyid Psikoloji Genetik Psikolojiye Karşı # 85 6. Yeni Türde bir Deneyim: İçsel Algı İçgözleme Karşı # 87 7. "Yönelimsellik": Temel Psikolojik Fenomen # 88 8. Ruhsal Edimlerin "Doğal" Bir Tasnifi # 91 9. Ruhsal Fenomenlerin Temel Bir Yasası # 92 10. z.aman Farkında/ığı # 93 11. Etik Bilginin Temeli Olarak Apaçıklığın Bir Analogu # 94 12. Brentano'nun "Kurgusal Varlıklar"a Karşı Mücadelesi # 97 13. Brentano "Psikolojizm"in Ne Denli Temsilcisiydi? # 98 Seçilmiş Kaynakça # 100 5

il CARL STUMPF (1848-1936): DENEYSEL FENOMENOLOJİNİN KURUCUSU + 103 1. Stumpfun Fenomenoloji Tarihindeki Yeri 1103 2. Çalışmalarında Fenomenolojinin Rolü 1105 3. Fenomenolojisinin Genel Karakteristikleri 1108 4. Bazı Somut Fenomenolojik Katkılar 1111 5. Stumpfun ve Husserl'in Fenomenolojilerinin İlişkisi I 114 Arasöz: Stumpfun Fenomenolojisi ve William ]ames'in Psikolojisi 1 116 Seçilmiş Kaynakça 1118

il. BÖLÜM HAREKETİN ALMAN EVRESİ+ 121 111 EDMUND HUSSERL'İN SAF FENOMENOLOJİSİ (1859-1938). 123

A. GİRİŞ 1123 B. HUSSERL'İN FELSEFE KAVRAYIŞINDAKİ SABİTELER 1125 1. Kesin Bilim İdeali 1126 2. Felsefi Radikalizm 1132 3. Radikal Özerkliğin Ethosu 1135 4. Tüm Harikalann Harikası: Öznellik I 138 5. Husserl'in Kişiliği ve Felsefesi 1139

C. HUSSERL'İN FELSEFESİNİN GELİŞİMİNDEKİ DEGİŞKENLER , 146 1. Ön-Fenomenolojik Dönem 1 146 Arasöz: Meinong'un "Gegenstandstheorie"si ve Husserl'in Mantık'ı 1 153 2. SafMantık'ın Öznel Korelatı Olarak Fenomenolojinin Başlangıcı 1 156

6

Ara Söz: William James'in Husserl'in Fenomenolojisi İçin Anlam ve Önemi. # 169 3. Fenomenoloji "hk Felsefe" Oluyor # 177 Ek Bölüm: Wilhelm Dilthey ve Edmund Husserl # 181 4. Fenomenolojik Hareketin Doğuşu ve Transendental Fenomenolojinin Başlangıcı # 184 Arasöz: Husserl'in Fenomenolojik İndirgemesiyle karşılaştırıldığında Santayana'nın Nihai Şüphedliği # 200 Arasöz: Husserl ve Josiah Royce # 207 5. Transendental Fenomenoloji Sistemine Doğru # 215 6. Nihai Başlangıç # 225 D. TAKDİR YERİNE # 232 Seçilmiş Kaynakça # 236

iV ASLİ FENOMENOLOJİK HAREKET t 241 A. FENOMENOLOJİK ÇEVRELER # 241 1. Göttingen Çevresi # 241 2. Münih Çevresi # 245 B. ALEXANDER PFANDER (1870-1941): FENOMENOLOJİK PSİKOLOJİDEN FENOMENOLOJİK FELSEFEYE # 247 1. Fenomenolojik Hareket içinde Pfander'in Yeri # 247 2. Felsefesinde Fenomenolojinin Yeri # 250 3. Fenomenoloji Kavrayışı # 254 4. Fenomenolojisinin Örnekleri # 261 5. Sonuç Niteliğinde Açıklamalar # 267 Seçilmiş Kaynakça # 268 6. Pfander'in Takipçileri # 269 C. ADOLF REINACH (1883-1917): ÖZLERİN FENOMENOLOJİK ONTOLOJİSİ # 274 1. Reinach'ın Fenomenolojik Hareketteki Yeri # 274 2. Fenomenoloji Kavrayışı # 276 3. Fenomenolojisinin Örnekleri # 281 Seçilmiş Kaynakça # 284 7

D. MORITZ GEIGER (1880-1937): FENOMENOLOJİK ESTETİKTEN METAFİZİGE DOGRU 1285 1. Geiger'in Fenomenoloji Kavrayışı I 288 2. Fenomenolojisinin Örnekleri 1292 Seçilmiş Kaynakça 1298 E. HEDWIG CONRAD-MARTIUS (1888-1966): FENOMENOLOJİ VE GERÇEKLİK I 299 1. Conrad-Martius'un Fenomenolojik Hareketteki Yeri 1299 2. Fenomenoloji Kavrayışı 1301 3. Gerçeklik Fenomeni 1303 4. Fenomenolojik Temellere Dayanan Doğa Felsefesi 1 308 5. Bir Değerlendirmeye Doğru 1309 Seçilmiş Kaynakça 1310 F. ROMAN INGARDEN (1893-1970): ONTOLOJİK FENOMENOLOJİ 1312 1. Ingarden'in Fenomenolojik Hareketteki Yeri 1312 2. Fenomenoloji Kavrayışı 1315 3. Bir Fenomenologun İdealizm-Realizm Tartışmasını Analizi I 319 4. Sanat Eserinin Fenomenolojisi 1322 5. Bir Değerlendirmeye Doğru 1325 Seçilmiş Kaynakça I 326 G. GÖTTİNGEN VE MÜNİH ÇEVRELERİNİN DİGER ÜYELERİ I 327 H. FREIBURG GRUBU 1335 1. Yeni Çevre I 335 2. Husserl'in İşbirlikçileri 1 337 3. Diğer Husserl Destekçileri I 344 4. Merkezi Saha 1347 5. Çevre 1 349 6. Yayılmalar 1353 7. Geçmişe Bakış 1356

v

ÖZLER FENOMENOLOJİSİ: MAX SCHELER (1874-1928) • 359 1. Max Scheler'in Fenomenolojik Hareketteki Yeri # 359 2. Temel Kaygılan # 363 3. Felsefesinin Gelişiminde Fenomenoloji # 367 4. Fenomenoloji Kavrayışı # 372 5. Felsefesinde Fenomenolojinin Yeri # 379 6. Fenomenolojisi İşbaşında # 384 7. Bir Fenomenolog Olarak Scheler'in Değerlendirilmesine Doğru # 399 8. Scheler'in Takipçileri # 400 Seçilmiş Kaynakça # 401

VI NICOLAI HARTMANN'IN ELEŞTİREL ONTOLOJİSİNDE FENOMENOLOJİ (1882-1950)+ 405 1. Hartmann'ın Fenomenolojik Hareketle İlişkisi # 405 2. Felsefi Amacı: Eleştirel Ontoloji # 408 3. Felsefi Gelişiminde Fenomenolojinin Rolü # 415 4. Onun Fenomenoloji Versiyonu # 421 5. Fenomenolojisinin Örnekleri # 426 6. Hartmann'ın Fenomenolojisinin Değerlendirilmesine Doğru # 433 7. Hartmann'ın Takipçileri ve Fenomenoloji # 436 Seçilmiş Kaynakça # 436

VII BİR FENOMENOLOG OLARAK MARTIN HEIDEGGER (1889-1976)+ 439 1. Heidegger'i Anlamak Üzerine # 439 2. Fenomenoloji Tarihindeki Yeri # 444 3. Temel Mesele: Varlık, Hakikat ve Zaman Arayışı # 454 4. Heidegger'in Varlık Düşüncesinin Gelişimi # 462 5. Fenomenoloji Kavrayışı # 496 6. Heidegger'in Fenomenolojisinin Değerlendirmesine Doğru # 529 Seçilmiş Kaynakça # 535 9

HI. BÖLÜM HAREKETİN FRANSIZ EVRESİ+ 539 Giriş f 541 VIII FRANSIZ FENOMENOLOJİSİNİN BAŞLANGICI+ 545 1. Toprak f 545 2. Alımlama Evresi f 548 3. Fenomenoloji ve Varoluşçuluk f 555 4. Fenomenoloji ve Hegelcilik f 560 5. Fenomenolojik Varoluşçuluk ve Edebiyat f 562 6. Fenomenolojik Varoluşçuluk ve Marksizm f 565 IX

BİR FENOMENOLOG OLARAK GABRIEL MARCEL (1889-1974)+ 569 1. Marcel'in Fenomenolojik Hareketle İlişkileri f 569 2. Marcel'in İlgisi f 574 3. Felsefesinin Gelişimi f 577 4. Fenomenoloji Kavrayışı f 584 5. Fenomenolojisi İşbaşında f 587 6. Sahip Olmanın Fenomenolojisi f 589 7. Sonuç Niteliğindeki Gözlemler f 591 Seçilmiş Kaynakça f 592 x

JEAN-PAUL SARTRE'IN FENOMENOLOJİSİ (1905-1980)+ 595 1. Sartre'ı Anlamak Üzerine f 595 2. Fenomenolojik Hareketteki Yeri f 600 3. Merkezi Teması: Varlığa Karşı Özgürlük f 606 4. Düşüncesinin Gelişiminde Fenomenolojinin Rolü f 610 5. Fenomenoloji Kavrayışı f 630 6. Fenomenolojisi İş Başında f 650 7. Diyalektik Akılda Fenomenoloji f 661 8. Sartre'ın Fenomenolojisinin Değerlendirilmesine Doğru f 664 9. Takipçileri f 666 Seçilmiş Kaynakça f 668 10

XI MAURICE MERLEAU-PONTY'NİN FENOMENOLOJİK FELSEFESİ (1908-1961)+ 673 1. Merleau-Ponty'nin Femımenolojik Hareketteki Pozisyonu 1673 2. Felsefesindeki Yol Gösteren Temalar 1681 3. Fenomenolojisinin Gelişimi 1685 4. Fenomenoloji Kavrayışı 1 689 5. Fenomenolojisindeki Bazı Kilit Bölümler I 697 6. Fenomenolojisinin Değerlendirilmesine Doğru 1714 7. Son Felsefesinin Anlamı 1718 8. Takipçileri 1724 Seçilmiş Kaynakça 1725

XII PAUL RICOEUR VE KİMİ DESTEKÇİLERİ + 727 A. PAUL RICOEUR (doğum yılı 1913) 1727 1. Femımenolojik Hareketteki Yeri 1728 2. Başlıca İlgi Alanları I 731 3. Ricoeur'ün Gelişimi 1733 4. İlk Fenomenoloji Kavrayışı 1735 5. İrade Fenomenolojisi 1 738 6. Hermeneutik Dönüşü 1741 Seçilmiş Kaynakça I 744 B. MIKEL DUFRENNE (doğum yılı 1910): ESTETİK DENEYİMİN FENOMENOLOJİSİ 1745 Seçilmiş Kaynakça I 751 C. RAYMOND POLIN (doğum yılı 1911): DEGERLER FENOMENOLOJİSİ 1752 Seçilmiş Kaynakça 1757

XIII EMMANUEL LEVINAS (doğum yılı 1906): FENOMENOLOJİK FELSEFE+ 759 1. Varoluşsal Deneyimler 1759 2. Levinas'ın Felsefi Gelişimi 1761 11

3. Fundamental Ontoloji Yerine Metafizik 1763 4. İlk Felsefe Olarak Etik 1778 5. Levinas ve Fenomenolojik Hareket 1792 Seçilmiş Kaynakça 1 800

iV. BÖLÜM FENOMENOLOJİK HAREKETİN COGRAFYASI t 803 1. Giriş I 805 2. Alman Coğrafyası: "Rönesans"? 1806 3. Fransa: Süreklilikler ve Alternatifler 1809 4. İtalya: İçeriye Doğru Yayılmalar 1810 5. İspanya: Fenomenolojiyle Yeniden Canlanma 1811 6. Latin Amerika: Tohumdan Tomurcuklara 1 813 7. Portekiz Bölgesi: Yan Akımlar 1815 8. İngiltere Sahnesi: İnişler ve Çıkışlar 1815 9. Birleşik Devletler ve Kanada: Genişleme 1817 10. Rusya: Nüfuz Etmeler 1820 11. Doğu Avrupa: Diyalog 1821 12. Hindistan: Yakınlıklar 1822 13. Japonya: Yansımalar 1823 14. Değerlendirme 1 825

V. BÖLÜM FENOMENOLOJİK YÖNTEMİN ESASLARI + 829 A. FENOMENOLOJİ VE FENOMENOLOJİK YÖNTEM 1832 B. İNDİRGEMECİLİGE BİR KARŞI ÇIKIŞ OLARAK FENOMENOLOJİK YÖNTEM 1834 C. FENOMENOLOJİK YÖNTEMİN ADIMLARI 1836 1. Tikel Fenomenleri Araştırmak 1837 Arasöz: Fenomenoloji Yalnızca Öznel Fenomenleri mi İnceler? 1843 2. Genel Özleri Araştırmak (Eidetik Görü) 1853 3. Özsel İlişkileri Kavramak 1857 12

4. Görünme Kiplerini Gözlemlemek # 861 5. Bilinçte Fenomenlerin Konstitüsyonunu Araştırmak # 864 6. Varoluşa Yönelik İnancın Askıya Alınması # 867 7. Gizli Anlamları Yorumlamak # 871

D. SONUÇ # 875

EKLER+ 879 Almanya'da Fenomenolojik Hareketin Kronolojisi # 880 Fransa'da Fenomenolojik Hareketin Kronolojisi # 880 Anglo-Amerikan Dünyada Fenomenolojik Hareketin Kronolojisi # 880 Fenomenolojik Terimlerin Seçilmiş Lugatıyla Konular Dizini # 896

13

ALFRED SCHUTZ'UN ANISINA Birleşik Devletler'deki sahih bir fenomenolojinin en parlak ümit­ lerinden biri, ki onun zamansız ölümü bu kitabı en değerli okurun­ dan ve en keskin zekfilı eleştirmeninden yoksun bırakmışbr ve H. L. VAN BREDA O olmasaydı bu kitap ortaya çıkamazdı.

İlk Edisyona Önsöz Fenomenolojik Hareketi tarihi yoluyla genel bir felsefe oku­ runa tanıtma girişiminin amaoyla ilişkili bir tarihi vardır. Bu gi­ rişime Unesco'nun 1953'ten 1956'ya dek Kültürel Aktiviteler De­ partmanı Uluslararası Kültürel İşbirliği Bölümünün Başkanı Co­ lumbia Üniversitesinden Herbert W. Schneider'in 1950'de Fran­ sa'da yazdığı gözden geçirme yazısından yapılan aşağıdaki alın­ hlarla başlamak uygun olabilir: Husserl'in etkisi kıta felsefelerini kökten değiştirmiştir, bunun nedeni felsefesinin baskın olması değil, herhangi bir felsefenin şimdi kendini fenomenolojik yönteme uydurmaya çalışması, bu yöntemde kendini ifade etmesidir. Bu, eleştirel bir güvenilirliğin sine que non'udur. Buna karşın, Amerika'da fenomenoloji hfila emekleme ça­ ğındadır. Amerikalı ortalama bir felsefe öğrencisi, Avrupa kıtasında felsefeye dair son yayımlananları eline aldığında, ilkin fenomenolo­ jik geleneğin "püf noktalan"nı öğrenmeli ve daha sonra da söyle­ nenlerin gerçek manasını aşina olduğu türden bir çözümlemeye çe­ virmelidir ... Şüphesiz ki Amerikan eğitimi fenomenolojik yöntem ve terminolojinin yayılışını giderek hesaba katacaktır, ancak bunu ya­ pana dek Avrupa felsefesinin Amerikalı okurlarının önünde aşılması güç bir handikapı vardır; ve bu yalnızca varoluşçuluğa değil, nere­ deyse mevcut tüm felsefi literatüre uygulanabilir.1 Bu cümleler açıkça, arkaplanının ve yorum becerisinin bunu karşılayacak durumda olduğu bir direktifi değilse de, bir meydan okumayı içeriyordu. Fenomenolojinin ana akımıyla daha yakın temasta olan ve daha iyi imkanlara sahip olan birinin bu uğraşın üstesinden geleceğini umut etmiş olsam da, o zamanlar bu cümle­ yi okuduğumda, bu uğraşa şahsen saldırma fırsatını görmedim. Bu fırsat ve eldeki uğraşa girişme yükümlülüğünün anlamı fenomenolojinin ve varoluşçuluğun gelişimi üzerine seminer

1 "Philosophic Thought in France and the United States", Philosophy and Phmome­ nological Research XI içinde (1951), 380.

17

verdiğim Michigan Üniversitesinde misafir öğretim üyesi olarak geçirdiğim bir dönemin sonucu olarak iki yıl sonra aklıma düştü. Bu seminerin sonunda Paul Henle Amerikalı okurlar için Feno­ menolojik Harekete bir giriş hazırlamam konusunda bana olduk­ ça ikna edici bir öneride bulundu. Bu öneri 1952'de "Çalışma Haftası" süresince fenomenoloji danışmanı olarak çalıştığım Na­ tional Council on Religion in Higher Education'dan gelen bir da­ vetle aynı zamana denk gelmişti. Bu nedenle uğraşın ve kendi sırurlanniın kapsamı ve zorluğu dikkate alındığında hfila ken­ dimden şüphe duysam da sonunda meselenin cazibesine daya­ namadım. Bu sınırlar ve okurun benden bekleyebileceği türden önyargı­ lar konusundaki samimiyeti okura bırakıyorum. Almanya' da üniversitedeki çalışmalarım süresince 1924-25'te bir dönemi Fre­ iburg'da geçirdim, bu süre zarfında Edmund Husserl'in ileri dü­ zeydeki seminerlerinden birine iştirak edebildim.2 Ancak ana fe­ nomenolojik eğitimimi Münih'te Alexander Pfander'in danış­ manlığında aldım. En azından çıkış noktam söz konusu oldu­ ğunda, bu sayede meşhur Eski Fenomenolojik Hareketle Frei­ burg fenomenologlarından daha yakın temas kurdum. Son yıl­ larda, .Kıta'yı 1937'de terk edene dek bu perspektifi genişletmek adına en azından bazı çabalarım oldu. Bununla birlikte bu özgün arkaplarun fenomenolojinin "reaksiyoner'' bir sapması yönünde bir açıklamayı bir yana atıp atmadığına ya da dışandan tarafsız bakan biri olma avantajını bana verip vermediğine karar vermeyi başkalarına bırakmam gerekir. Hiç süphesiz ki tarafsız bir tarih­ çinin nesnelliği iddiasında olamam. Sıklıkla bana görünen o ki genellikle mevcut olandan daha sahih bir bilgiye sahip olduğu­ mu düşündüğüm belli olguları kurtarmaya ve tarihsel gerçekli­ ğin hfilihazırda önüne geçen pek çok efsaneye karşılık vermeye yönelik temel bir yükümlülük söz konusu olduğunda, ben daha çok, fazlasıyla dolaylı da olsa, bir tanık olarak kalmaktayım. Ann Arbor' dan dönüşümden hemen sonra üstlendiğim giri­ şimin üstesinden gelmeye yönelik ilk teşebbüsüm gerekli nitelik­ leri taşımayan bir başandan başka bir şey değildi. Yine de bu du­ rum Paul Henle'yi inisiyatifi tekrar kendi üzerine almaya sevk 2 Bu

döneme yönelik kısmi bir açıklamayı doğumunun yüzüncü yılında hazırla­ özel sayıda, Edmund Husserl, 1859-1959 (Phaenomenologica 4), ss. 57-59, ortaya koydum. nan

18

etmişti, bu sefer Rockefeller Vakfırun İnsani Bilimler Departma­ kültürler-arası bir anlayışı daha ileri götürme programının bir parçası olarak benim girişimimle ilgilenmesini sağlayarak. Bu, benim için bir yıllık izni mümkün kılan, Lawrence College'a yapılan ilk hibeyi sağlanuşb. Hibe on alb yıllık bir uzaklıktan sonra, yoğun süren üç ay için Avrupa'ya dönme fırsab veren se­ yahat ödeneğini içeriyordu, bu süre zarfında savaş öncesi dönem için beklenmedik miktarda bir malzeme ve bilgi toplamakla kal­ madun, ayru zamanda özellikle Fransa' daki yeni gelişmelerden de haberdar oldum. Fenomenolojinin ikinci kez çiçeklerunesiyle bu ilk temasun üstlendiğim görevin büyüklüğünü -çok geç olsa da- fark etmemi sağladı. Ne mutlu ki Rockefeller Vakfının çalı­ şanları müşkül durumumu anlayışla karşıladı ve bir yıllık ara­ dan sonra 1955-56'da alb aylık başka bir izin almamı sağladılar. Bu kitabın mümkün kılınması için yapbklarından ötürü ana öv­ gü Rockefeller Vakfına ve özellikle de Mr. Oı.adboume Gilpat­ ric'e aittir. Bu girişime öneri, teşvik, aracılık, bilgi, izin, eleştiri ve diğer şekillerde katkıda bulunan tüm herkesin adını zikretmek benim içim imkansızdı. İşbirlikli bir çabayı gerektiren bir uğraş bu ça­ barun aleyhinde konuşan tek bir kişiyi bile -hizmetlerinden ya­ rarlandıkları kişilere olan- çok daha ağır bir töhmet albna sok­ maktadır. Kitabın kısa bir öyküsü bu kitabın doğumu, büyüyüp gelişmesi ve hayatta kalmasında belirleyici bir etkisi olan kişile­ rin payından söz eder. Yalnızca örnek yoluyla, kendisine borç­ landığım bazı kişilere teşekkür etmek istiyorum: Metnin ilk tam versiyonunu titizce okuduğu ve yorumları için Maurice Mandel­ baum' a; paha biçilmez derlemeyi kullanmama ve bu kitapta on­ dan yararlanmama izin verdiği için Leuven' deki Husserl Arşiv­ lerine ve özellikle de onun enerjik direktörü H. L. Van Breda'ya; defaatle yapbğı araştırmaları ve eleştirel yorumlan için asistanı Rudolf Boehrn'e; içten ilgisi ve akademik görevlerden beni azade etmeye hazır oluşu bu kitabın gelişimi için temel nitelikte olan Lawrence College'ın geçmişteki ve şimdi başkanı Nathan M. Pu­ sey' e ve Douglas M. I