Civics 09 [9]

Citation preview

‫ﺗﻌﻠﻴﻤﺎت ﻣﺪﻧﻲ‬ ‫ﺻﻨﻒ‪9‬‬

‫‪1391‬‬

‫‪1398‬‬

‫ﻫـ ‪ .‬ش‪.‬‬

‫وزارت ﻣﻌارف‬

‫سرود ملی‬ ‫دا وطن افغانســـتـــان دى‬

‫دا عــــزت د هـــر افـغـان دى‬

‫کور د سول‪ ３‬کور د تورې‬

‫هر بچی ي‪ ３‬قهرمـــــان دى‬

‫دا وطن د ټولـــو کـور دى‬

‫د بـــــلـوڅـــــــو د ازبـکــــــــو‬

‫د پښـــتــون او هـــــزاره وو‬

‫د تـــرکـمنـــــــو د تـــاجـکــــــو‬

‫ورســـره عرب‪ ،‬گوجــر دي‬

‫پــاميــريـــان‪ ،‬نـورســـتانيــــان‬

‫براهوي دي‪ ،‬قزلباش دي‬

‫هـــم ايمـــاق‪ ،‬هم پشـه يان‬

‫دا ه‪５‬ــــــواد به تل ځلي‪８‬ي‬

‫لـکـه لـمــر پـر شـــنـه آســـمـان‬

‫په ســـينــه ک‪ ３‬د آســـيـــا به‬

‫لـکــــه زړه وي جـــاويــــــدان‬

‫نوم د حق مـــو دى رهبـــر‬

‫وايـــو اهلل اکبر وايو اهلل اکبر‬

‫وزارت ﻣﻌارف‬

‫تﻌﻠﻴﻤات ﻣدﻧﻲ‬ ‫صﻨﻒ ﻧﻬﻢ‬

‫اﻟﻒ‬

‫ﻣشخصات‌کتاب‬ ‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫ﻣضﻤﻮن‪‌:‬تعلﻴمات مدنﻰ‬ ‫ﻣؤﻟفان‪‌:‬گروه مؤلفان کتابﻫاى درسﻰ دﻳپارتمﻨت تعلﻴمات مدنﻰ‬ ‫وﻳراستاران‪‌:‬اعضاى دﻳپارتمﻨت وﻳراستارى و اﻳدﻳت زبان درى‬ ‫صﻨف‪‌:‬نﻬم‌‬ ‫زبان‌ﻣتﻦ‪‌:‬درى‬ ‫اﻧکشاف‌دﻫﻨده‪‌:‬رﻳاست عمﻮمﻰ انکشاف نصاب تعلﻴمﻰ و تالﻴف کتب درسﻰ‬ ‫ﻧاشر‪‌:‬رﻳاست ارتباط و آگاﻫﻰ عامﺔ وزارت معارف‬ ‫سال‌چاپ‪ 1398‌:‬ﻫجرى شمسﻰ‬ ‫ﻣکان‌چاپ‪‌:‬کابل‬ ‫چاپ‌خاﻧﻪ‪‌:‬‬ ‫اﻳﻤﻴﻞ‌آدرس‪‌[email protected]‌‌:‬‬ ‫‪-----------------------------------------------------‬‬‫حق طبع‪ ،‬تﻮزﻳع و فروش کتابﻫاى درسﻰ براى وزارت معارف جمﻬﻮرى اسﻼمﻰ‬ ‫افغانستان محفﻮظ است‪ .‬خرﻳد و فروش آن در بازار ممﻨﻮع بﻮده و با متخلفان برخﻮرد‬ ‫قانﻮنﻰ صﻮرت مﻰگﻴرد‪‌ .‬‬

‫ب‬

‫پﻴام وزﻳر ﻣﻌارف‬ ‫اﻗرأ باسﻢ ربﻚ‬ ‫سپاس و حﻤد بﻴﻜران آﻓرﻳدﮔار ﻳﻜتاﻳﻰ را ﻛﻪ بر ﻣا ﻫستﻰ بخشﻴد و ﻣا را از ﻧﻌﻤت بزرگ خﻮاﻧدن و‬ ‫ﻧﻮشتﻦ برخﻮردار ساخت‪ ،‬و درود بﻰپاﻳان بر رسﻮل خاتﻢ‪ -‬حضرت ﻣحﻤد ﻣصﻄﻔﻰ ﻛﻪ ﻧخستﻴﻦ‬ ‫پﻴام اﻟﻬﻰ بر اﻳشان «خﻮاﻧدن» است‪.‬‬ ‫چﻨاﻧچﻪ بر ﻫﻤﻪﮔان ﻫﻮﻳداست‪ ،‬سال ‪ 1397‬خﻮرشﻴدى‪ ،‬بﻪ ﻧام سال ﻣﻌارف ﻣسﻤﻰ ﮔردﻳد‪ .‬بدﻳﻦ ﻣﻠحﻮظ‬ ‫ﻧﻈام تﻌﻠﻴﻢ و تربﻴت در ﻛشﻮر ﻋزﻳز ﻣا شاﻫد تحﻮﻻت و تﻐﻴﻴرات بﻨﻴادﻳﻨﻰ در ﻋرصﻪﻫاى ﻣختﻠﻒ‬ ‫خﻮاﻫد بﻮد؛ ﻣﻌﻠﻢ‪ ،‬ﻣتﻌﻠﻢ‪ ،‬ﻛتاب‪ ،‬ﻣﻜتب‪ ،‬اداره و شﻮراﻫاى واﻟدﻳﻦ‪ ،‬از ﻋﻨاصر ششﮔاﻧﻪ و اساسﻰ ﻧﻈام‬ ‫ﻣﻌارف اﻓﻐاﻧستان بﻪ شﻤار ﻣﻰروﻧد ﻛﻪ در تﻮسﻌﻪ و اﻧﻜشاف آﻣﻮزش و پرورش ﻛشﻮر ﻧﻘش ﻣﻬﻤﻰ‬ ‫را اﻳﻔا ﻣﻰﻧﻤاﻳﻨد‪ .‬در چﻨﻴﻦ برﻫﻪ سرﻧﻮشتساز‪ ،‬رﻫبرى و خاﻧﻮادة بزرگ ﻣﻌارف اﻓﻐاﻧستان‪ ،‬ﻣتﻌﻬد بﻪ‬ ‫اﻳجاد تحﻮل بﻨﻴادى در روﻧد رشد و تﻮسﻌﻪ ﻧﻈام ﻣﻌاصر تﻌﻠﻴﻢ و تربﻴت ﻛشﻮر ﻣﻰباشد‪.‬‬ ‫از ﻫﻤﻴﻦرو‪ ،‬اصﻼح و اﻧﻜشاف ﻧصاب تﻌﻠﻴﻤﻰ از اوﻟﻮﻳتﻫاى ﻣﻬﻢ وزارت ﻣﻌارف پﻨداشتﻪ ﻣﻰشﻮد‪.‬‬ ‫در ﻫﻤﻴﻦ راستا‪ ،‬تﻮجﻪ بﻪ ﻛﻴﻔﻴت‪ ،‬ﻣحتﻮا و ﻓراﻳﻨد تﻮزﻳﻊ ﻛتابﻫاى درسﻰ در ﻣﻜاتب‪ ،‬ﻣدارس و ساﻳر‬ ‫ﻧﻬادﻫاى تﻌﻠﻴﻤﻰ دوﻟتﻰ و خصﻮصﻰ در صدر برﻧاﻣﻪﻫاى وزارت ﻣﻌارف ﻗرار دارد‪ .‬ﻣا باور دارﻳﻢ‪،‬‬ ‫بدون داشتﻦ ﻛتاب درسﻰ باﻛﻴﻔﻴت‪ ،‬بﻪ اﻫداف پاﻳدار تﻌﻠﻴﻤﻰ در ﻛشﻮر دست ﻧخﻮاﻫﻴﻢ ﻳاﻓت‪.‬‬ ‫براى دستﻴابﻰ بﻪ اﻫداف ذﻛرشده و ﻧﻴﻞ بﻪ ﻳﻚ ﻧﻈام آﻣﻮزشﻰ ﻛارآﻣد‪ ،‬از آﻣﻮزﮔاران و ﻣدرسان‬ ‫دﻟسﻮز و ﻣدﻳران ﻓرﻫﻴختﻪ بﻪﻋﻨﻮان تربﻴت ﻛﻨﻨدهﮔان ﻧسﻞ آﻳﻨده‪ ،‬در سراسر ﻛشﻮر احتراﻣاﻧﻪ تﻘاضا‬ ‫ﻣﻰﮔردد تا در روﻧد آﻣﻮزش اﻳﻦ ﻛتاب درسﻰ و اﻧتﻘال ﻣحتﻮاى آن بﻪ ﻓرزﻧدان ﻋزﻳز ﻣا‪ ،‬از ﻫر ﻧﻮع‬ ‫تﻼشﻰ درﻳﻎ ﻧﻮرزﻳده و در تربﻴت و پرورش ﻧسﻞ ﻓﻌال و آﮔاه با ارزشﻫاى دﻳﻨﻰ‪ ،‬ﻣﻠﻰ و تﻔﻜر اﻧتﻘادى‬ ‫بﻜﻮشﻨد‪ .‬ﻫر روز ﻋﻼوه بر تجدﻳد تﻌﻬد و حس ﻣسؤوﻟﻴت پذﻳرى‪ ،‬با اﻳﻦ ﻧﻴت تدرﻳس راآﻏاز ﻛﻨﻨد‪ ،‬ﻛﻪ‬ ‫در آﻳﻨدة ﻧزدﻳﻚ شاﮔردان ﻋزﻳز‪ ،‬شﻬروﻧدان ﻣؤثر‪ ،‬ﻣتﻤدن و ﻣﻌﻤاران اﻓﻐاﻧستان تﻮسﻌﻪ ﻳاﻓتﻪ و شﻜﻮﻓا‬ ‫خﻮاﻫﻨد شد‪.‬‬ ‫ﻫﻤچﻨﻴﻦ از داﻧش آﻣﻮزان خﻮب و دوست داشتﻨﻰ بﻪ ﻣثابﻪ ارزشﻤﻨدترﻳﻦ سرﻣاﻳﻪﻫاى ﻓرداى ﻛشﻮر‬ ‫ﻣﻰخﻮاﻫﻢ تا از ﻓرصتﻫا ﻏاﻓﻞ ﻧبﻮده و در ﻛﻤال ادب‪ ،‬احترام و اﻟبتﻪ ﻛﻨجﻜاوى ﻋﻠﻤﻰ از درس ﻣﻌﻠﻤان‬ ‫ﮔراﻣﻰ استﻔادة بﻬتر ﻛﻨﻨد و خﻮشﻪ چﻴﻦ داﻧش و ﻋﻠﻢ استادان ﮔراﻣﻰ خﻮد باشﻨد‪.‬‬ ‫در پاﻳان‪ ،‬از تﻤام ﻛارشﻨاسان آﻣﻮزشﻰ‪ ،‬داﻧشﻤﻨدان تﻌﻠﻴﻢ و تربﻴت و ﻫﻤﻜاران ﻓﻨﻰ بخش ﻧصاب‬ ‫تﻌﻠﻴﻤﻰ ﻛشﻮر ﻛﻪ در تﻬﻴﻪ و تدوﻳﻦ اﻳﻦ ﻛتاب درسﻰ ﻣجداﻧﻪ شباﻧﻪ روز تﻼش ﻧﻤﻮدﻧد‪ ،‬ابراز ﻗدرداﻧﻰ‬ ‫ﻛرده و از بارﮔاه اﻟﻬﻰ براى آنﻫا در اﻳﻦ راه ﻣﻘدس و اﻧسانساز ﻣﻮﻓﻘﻴت استدﻋا دارم‪.‬‬ ‫با آرزوى دستﻴابﻰ بﻪ ﻳﻚ ﻧﻈام ﻣﻌارف ﻣﻌﻴارى و تﻮسﻌﻪ ﻳاﻓتﻪ‪ ،‬و ﻧﻴﻞ بﻪ ﻳﻚ اﻓﻐاﻧستان آباد و ﻣترﻗﻰ‬ ‫داراى شﻬروﻧدان آزاد‪ ،‬آﮔاه و ﻣرﻓﻪ‪.‬‬ ‫دﻛتﻮر ﻣحﻤد ﻣﻴروﻳس بﻠخﻰ‬ ‫وزﻳر ﻣﻌارف‬

‫ج‬

‫تﻌﻠﻴﻤات ﻣدﻧﻰ‬

‫ﻓﺼﻞ اول دوﻟت‬ ‫اﻫداف ﻓﺼﻞ‬

‫‪1‬‬

‫دوﻟت و وﻇاﻳﻒ آن‬ ‫با ﻗاﻧﻮن اساسﻰ اﻓﻐاﻧستان آشﻨا شﻮﻳﻢ‬ ‫ﻧﻈام سﻴاسﻰ و دوﻟت خﻮد را بشﻨاسﻴﻢ‬

‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪10‬‬

‫ﻓﺼﻞ دوم دﻣﻮﻛراسﻰ( ﻣردمساﻻرى)‬ ‫اﻫداف ﻓﺼﻞ دوم‬

‫‪15‬‬ ‫‪16‬‬

‫دﻣﻮﻛراسﻰ( ﻣردمساﻻرى) چﻴست؟‬ ‫ﻣردم چﮕﻮﻧﻪ ﻣﻰتﻮاﻧﻨد در اداره دوﻟت ﻣشارﻛت ﻛﻨﻨد؟‬ ‫ﻣردمساﻻرى در اﻓﻐاﻧستان‬

‫‪17‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪23‬‬

‫د‬

‫ﻓﺼﻞ سﻮم ﻣﻠﻞ ﻣتحد‬ ‫اﻫداف ﻓﺼﻞ‬

‫‪27‬‬ ‫‪28‬‬

‫ﻣﻠﻞ ﻣتحد‬ ‫ارﻛان ﻓرﻋﻰ و سازﻣانﻫاى وابستﻪ بﻪ ﻣﻠﻞ ﻣتحد‬ ‫ﻛارﻧاﻣﻪﻫاى ﻣﻠﻞ ﻣتحد‬

‫‪29‬‬ ‫‪33‬‬ ‫‪37‬‬

‫ﻓﺼﻞ چﻬارم حﻘﻮق بشر‬ ‫اﻫداف ﻓﺼﻞ‬

‫‪41‬‬

‫با حﻘﻮق بشر آشﻨا شﻮﻳﻢ‬ ‫حﻘﻮق بشر در اﻓﻐاﻧستان‬

‫‪42‬‬ ‫‪43‬‬ ‫‪46‬‬

‫ﻫـ‬

‫ﻓﺼﻞ اول‬ ‫دوﻟت‬ ‫اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﺷاﻣﻞ درسﻫاي ذﻳﻞ ﻣﻲباﺷد‪:‬‬ ‫دوﻟت و وﻇاﻳﻒ آن؛‬ ‫با ﻗاﻧﻮن اساسﻲ اﻓﻐاﻧستان آﺷﻨا ﺷﻮﻳﻢ؛‬ ‫ﻧﻈام سﻴاسﻲ و دوﻟت خﻮد را بﺸﻨاسﻴﻢ‪.‬‬

‫•‬

‫اﻫداف ﻓﺼﻞ‬ ‫اﻧتﻈار ﻣﻲرود ﻛﻪ ﺷاﮔردان با خﻮاﻧدن اﻳﻦ ﻓﺼﻞ‪:‬‬ ‫تارﻳخچﺔ تﺸﻜﻴﻞ دوﻟت و دﻻﻳﻞ ﺿرورت جﻮاﻣﻊ بﻪ دوﻟت را ﻳاد ﮔﻴرﻧد؛‬ ‫با اﻧﻮاع دوﻟتﻫا آﺷﻨا ﺷده و دوﻟتﻫاى ﻣردم‌ساﻻر و استبدادى را‬ ‫بﺸﻨاسﻨد؛‬ ‫ﻗاﻧﻮن ﻋادي و ﻗاﻧﻮن اساسﻲ را ﺷﻨاختﻪ و تﻔاوت آنﻫا را بداﻧﻨد؛‬ ‫ﻗاﻧﻮن اساسﻲ اﻓﻐاﻧستان را بﺸﻨاسﻨد؛‬ ‫با ﻗﻮاي سﻪ‌ﮔاﻧﻪ دوﻟت جﻤﻬﻮري اسﻼﻣﻲ اﻓﻐاﻧستان و وﻇاﻳﻒ آنﻫا آﺷﻨا‬ ‫ﺷﻮﻧد؛‬ ‫دربارة ﻟﻮﻳﻪجرﮔﻪ و دﻻﻳﻞ تﺸﻜﻴﻞ آن ﻣﻌﻠﻮﻣات بﻪ دست آورﻧد‪.‬‬

‫•‬

‫درس‌اول‬

‫دوﻟت و وﻇاﻳﻒ آن‬

‫ﮔﻔتوﮔﻮﻛﻨﻴد‬ ‫مکتب‌خﻮد‌را‌در‌ﻧظر‌بگﻴرﻳد‌و‌دربارة‌پرسش‌ﻫاى‌‌زﻳر‌با‌ﻫم‌گفت‌وگﻮ‌کﻨﻴد‪:‬‬ ‫‪‌-1‬مکتب‌شما‌براي‌رفع‌کدام‌ضرورت‌ﻫا‌بﻪ‌وجﻮد‌آمده‌است؟‌‬ ‫‪‌-2‬چ ‌ﻪکساﻧﻰ‌در‌مکتب‌شما‌کار‌مﻰ‌کﻨﻨد؟‌‌‬ ‫‪‌-3‬آﻳا‌بﻴﻦ‌وظاﻳف‌آن‌ﻫا‌ﻫماﻫﻨگﻲ‌وجﻮد‌دارد؟‌‬ ‫‪‌‌-4‬اﻳﻦ‌ﻫماﻫﻨگﻲ‌چگﻮﻧﻪ‌و‌تﻮسط‌چ ‌ﻪکساﻧﻲ‌صﻮرت‌مﻰ‌گﻴرد؟‬ ‫‌‪‌-5‬اگر‌اﻳﻦ‌ﻫماﻫﻨگﻲ‌ﻧباشد‌چﻪ‌مشکﻼتﻲ‌پﻴش‌مﻰ‌آﻳد؟‌‬

‫چرا بﻪ دوﻟت ﺿرورت دارﻳﻢ؟‬ ‫مدﻳر‪‌،‬معاون‪‌،‬سرمعلم‪‌،‬ﻧگران‌صﻨف‪‌،‬معلمﻴﻦ‪‌،‬مستخدمﻴﻦ‌و‌شاگردان‌ﻫر‌کدام‌‬ ‫وظﻴفﺔ‌خاصﻲ‌در‌مکتب‌دارﻧد‪‌.‬ﻫمﺔ‌اﻳﻦ‌وظاﻳف‌با‌ﻳکدﻳگر‌ارتباط‌دارﻧد‌و‌براي‌‬ ‫پاسخ‌بﻪ‌ﻧﻴازﻫاي‌تعلﻴمﻰ‌و‌تربﻴتﻰ‌شما‌ﻫماﻫﻨگ‌مﻲ‌شﻮﻧد‪‌.‬مدﻳر‌وظﻴفﺔ‌اﻳجاد‌‬ ‫ﻫماﻫﻨگﻲ‌بﻴﻦ‌کارکﻨان‌را‌بر‌عﻬده‌دارد‪‌.‬ﻫر‌قدر‌اعضاي‌مکتب‌ﻫماﻫﻨگﻲ‌بﻴشتري‌‬ ‫داشتﻪ‌باشﻨد‪‌،‬مکتب‌در‌اﻧجام‌وظﻴفﺔ‌خﻮد‌مﻮفق‌خﻮاﻫد‌بﻮد‪.‬‬ ‫‪3‬‬

‫جامعﻪ‌شکل‌بزرگ‌ترى‌‌از‌مکتب‌است‪‌.‬جامعﻪ‌از‌خاﻧﻮاده‌ﻫا‪‌،‬گروه‌ﻫا‌و‌مؤسسات‌تشکﻴل‌‬ ‫شده‌است‪‌.‬ﻫر‌کدام‌براي‌پاسخ‌بﻪ‌برخﻰ‌از‌احتﻴاجات‌افراد‌آن‌جامعﻪ‪‌،‬پدﻳد‌آمده‌اﻧد‪‌.‬اﻳﻦ‌‬ ‫اجزا‌با‌اﻳﻦ‌کﻪ‌از‌ﻫم‌مستقل‌اﻧد‌بﻪ‌ﻳکدﻳگر‌وابستﻪ‌اﻧد‌و‌بدون‌ﻫمکاري‌با‌ﻫمدﻳگر‌ﻧمﻰ‌تﻮاﻧﻨد‌‬ ‫وظﻴفﺔ‌خﻮد‌را‌اﻧجام‌دﻫﻨد‪‌.‬آن‌ﻫا‌باﻳد‌باﻫم‌ﻫماﻫﻨگ‌باشﻨد‌تا‌بﻪ‌خﻮبﻲ‌بﻪ‌وظاﻳف‌خﻮد‌عمل‌‬ ‫کﻨﻨد‪‌.‬اگر‌اﻳﻦ‌ﻫماﻫﻨگﻲ‌و‌ﻧظم‌برقرار‌ﻧباشد‪‌،‬بسﻴاري‌از‌ضرورت‌ﻫاى‌‌افراد‌جامعﻪ‌بﻲ‌جﻮاب‌‬ ‫باقﻰ‌مﻰ‌ماﻧد‪‌.‬اﻳﻦ‌ﻫماﻫﻨگﻲ‌بﻪ‌وسﻴلﺔ‌دولت‌اﻳجاد‌مﻲ‌شﻮد‪.‬‬ ‫خاﻟﻴﮕاهﻫاى زﻳر را با ﻛﻠﻤﻪﻫاى ﻣﻨاسب تﻜﻤﻴﻞ ﻛﻨﻴد‪:‬‬

‫با‌تﻮجﻪ‌بﻪ‌مطالب‌درس‌جاﻫاى‌خالﻲ‌را‌با‌عبارتﻫاى‌مﻨاسب‌پرکﻨﻴد‪‌‌.‬‬ ‫ﻫر‌قدر‌‪‌ ‌...........‬مکتب‌‪‌...............‬بﻴش‌ترى‌‪‌...............‬باشﻨد‪‌................‌،‬در‌اﻧجام‌‪‌........‬‬ ‫خﻮد‌‪‌.............‬خﻮاﻫد‌بﻮد‪.‬‬ ‫چﮕﻮ ﻧ ‌ﻪﮔﻲ پﻴداﻳﺶ دوﻟت‬

‫در‌آغاز‌تارﻳخ‌بشر‪‌،‬جمعﻴت‌اﻧساﻧﻲ‌بر‌روي‌کرة‌زمﻴﻦ‌کم‌و‌روابط‌آن‌ﻫا‌بسﻴار‌ساده‌بﻮد‪‌.‬بﻪ‌‬ ‫تدرﻳج‪‌،‬گروه‌ﻫاي‌خﻮﻳشاوﻧدي‌و‌قبﻴلﻪ‌ﻳﻲ‌بﻪ‌وجﻮد‌آمده‌قﻮاعدي‌را‌براي‌روابط‌اعضاي‌‬ ‫خاﻧﻮاده‌و‌قبﻴلﻪ‌بﻪ‌وجﻮد‌آوردﻧد‪‌.‬جامعﺔ‌‌ اﻧساﻧﻲ‌براي‌مدت‌ﻫا‌تﻮسط‌روابط‌خﻮﻳشاوﻧدي‌و‌‬ ‫قبﻴلﻪ‌ﻳﻲ‌اداره‌مﻲ‌شد‪‌.‬شخص‌بزرگ‌خاﻧﻮاده‌و‌قبﻴلﻪ‌روابط‌بﻴﻦ‌اعضاي‌خاﻧﻮاده‌و‌قبﻴلﺔ‌خﻮد‌‬ ‫را‌تﻨظﻴم‌مﻲ‌کرد‌و‌بقﻴﺔ‌اعضا‌از‌اوامر‌او‌اطاعت‌مﻲ‌کردﻧد‪‌.‬در‌اکثر‌مﻮارد‌آن‌ﻫا‌قادر‌بﻮدﻧد‪‌،‬‬ ‫کﻪ‌ﻧزاع‌ﻫاي‌بسﻴار‌سخت‌را‌در‌مﻴان‌قبﻴلﺔ‌خﻮد‌حل‌و‌فصل‌کﻨﻨد‪‌.‬‬ ‫با‌ وسعت‌ جﻮامع‌اﻧساﻧﻲ‪ ‌،‬ادارة‌ آن‌ﻫا‌ ﻧﻴز‌ ُدشﻮار‌ گردﻳد‌ و‌ قﻮاعد‌ خﻮﻳشاوﻧدي‌ و‌ قبﻴلﻪ‌ﻳﻲ‌‬ ‫ﻧمﻲ‌تﻮاﻧست‪‌،‬پاسخگﻮي‌ﻧﻴازﻫاي‌جدﻳد‌باشد‪‌.‬برخﻲ‌از‌سران‌قباﻳل‪‌،‬ﻧﻴرو‌و‌امکاﻧات‌بﻴشتري‌‬ ‫فراﻫم‌کردﻧد‌تا‌بتﻮاﻧﻨد‌جمعﻴت‌بﻴش‌تر‌را‌اداره‌کﻨﻨد‪‌.‬بﻪ‌اﻳﻦ‌ترتﻴب‪‌،‬دولت‌ﻫاى‌اولﻴﻪ‌شکل‌‬ ‫گرفتﻨد‪‌.‬بﻪ‌تدرﻳج‪‌،‬در‌برخﻲ‌از‌مﻨاطق‪‌،‬قدرت‌ﻫاي‌بزرگ‌‌و‌ امپراتﻮري‌ﻫاي‌عظﻴم‌شکل‌‬ ‫گرفت‪‌،‬با‌گسترش‌روابط‌اجتماعﻰ‌دولت‌ﻫاي‌جدﻳد‌بﻪ‌وجﻮد‌آمدﻧد‪.‬‬ ‫ﮔﻔتوﮔﻮﻛﻨﻴد‬ ‫فرض‌کﻨﻴد‌کﻪ‌مﻰ‌خﻮاﻫﻴد‌با‌جمعﻰ‌از‌دوستان‌خﻮد‌بﻪ‌سفر‌تفرﻳحﻰ‌بروﻳد‪‌،‬در‌بارﻫاﻳﻦ‌کﻪ‌‬ ‫بﻪ‌کجا‌بروﻳد‪‌،‬با‌چﻪ‌وسﻴلﻪ‌ﻳﻰ‌سفر‌کﻨﻴد‌و‌از‌کدام‌مکان‌ﻫا‌دﻳدن‌ﻧماﻳﻴد‪‌،‬ترجﻴح‌مﻰ‌دﻫﻴد‌‬ ‫چگﻮﻧﻪ‌تصمﻴم‌بگﻴرﻳد‪‌-1‌:‬ﻳک‌ﻧفر‌تصمﻴم‌بگﻴرد‌و‌بقﻴﻪ‌از‌او‌اطاعت‌کﻨﻨد؛‌‪‌-2‬ﻫمﻪ‌اعضاى‌‬ ‫گروه‌با‌ﻫم‌مشﻮرت‌ﻧمﻮده‪‌،‬تصمﻴم‌بگﻴرﻧد‌و‌ﻧظرﻳات‌خﻮد‌را‌بﻴان‌کﻨﻴد‪.‬‬ ‫‪4‬‬

‫درس‌اول‬

‫اﻗسام دوﻟت‬ ‫دولت‌ﻫا‌را‌مﻰ‌تﻮان‌بﻪ‌دو‌بخش‌عمدة‌(اﻧتخابﻰ‌و‌استبدادى)‌تقسﻴم‌کرد‪‌‌.‬دولت‌استبدادى‌‬ ‫دولتﻰ‌است‪‌،‬کﻪ‌بر‌ارادة‌ﻳک‌ﻳا‌چﻨد‌فرد‌استﻮار‌است‌و‌در‌آن‌پادشاه‌ﻳا‌رئﻴس‌حکﻮمت‌خﻮد‌را‌‬ ‫حاکم‌بر‌جان‌و‌مال‌مردم‌مﻰ‌پﻨدارد‪‌.‬در‌گذشتﻪ‌بﻴش‌تر‌حکﻮمت‌ﻫا‌استبدادى‌بﻮدﻧد‌و‌حاکمان‌‬ ‫بدون‌تﻮجﻪ‌بﻪ‌خﻮاستﻪ‌ﻫاى‌مردم‌فقط‌طبق‌ارادة‌خﻮد‌حکﻮمت‌مﻰ‌کردﻧد‪‌.‬برخﻰ‌از‌حاکمان‌‬ ‫مستبد‌تا‌آﻧجا‌پﻴش‌رفتﻨد‌کﻪ‌حتا‌ادعاى‌خداﻳﻰ‌مﻰ‌کردﻧد‪‌.‬‬ ‫در‌مقابل‪‌،‬ﻧﻮعﻰ‌از‌دولت‌وجﻮد‌دارد‌کﻪ‌در‌آن‪‌،‬رئﻴس‌دولت‌تﻮسط‌مردم‌و‌از‌مﻴان‌خﻮد‌‬ ‫آن‌ﻫا‌اﻧتخاب‌مﻰ‌گردد‌و‌ﻧماﻳﻨده‌گان‌مردم‌قﻮاﻧﻴﻦ‌کشﻮر‌را‌وضع‌مﻰ‌کﻨﻨد‪‌،‬اﻳﻦ‌ﻧﻮع‌دولت‌‬ ‫را‌‌دولت‌اﻧتخابﻰ‌مﻰ‌ﻧامﻨد‪‌.‬اکثر‌حکﻮمت‌ﻫاى‌پادشاﻫﻰ‌از‌ﻧﻮع‌استبدادى‌استﻨد‪‌.‬در‌بعضﻰ‌از‌‬ ‫کشﻮر‌ﻫا‪‌،‬ﻧظام‌پادشاﻫﻰ‌مبتﻨﻰ‌بر‌قاﻧﻮن‌اساسﻰ‌است‌کﻪ‌بﻪ‌آن‌پادشاﻫﻰ‌مشروطﻪ‌مﻰ‌گﻮﻳﻨد‪‌.‬‬ ‫در‌اﻳﻦ‌ﻧﻮع‌حکﻮمت‌ﻫا‌صﻼحﻴت‌ﻫا‌و‌اختﻴارﻫاى‌پادشاه‌محدود‌است‌و‌ﻧماﻳﻨده‌گان‌پارلمان‌‬ ‫و‌مقام‌ﻫا‌عالﻰ‌کشﻮر‌ﻧﻴز‌تﻮسط‌مردم‌اﻧتخاب‌مﻰ‌شﻮﻧد‪.‬‬ ‫در‌دﻳﻦ‌مقدس‌اسﻼم‪‌،‬روش‌حکﻮمت‌کردن‌بر‌اساسات‌اسﻼمﻰ‌استﻮار‌است‌در‌اسﻼم‌حاکمﻴت‌‬ ‫مطلق‌از‌خداوﻧد ‌است‌و‌اﻧسان‌خلﻴفﻪ‌خداوﻧد ‌در‌روى‌زمﻴﻦ‌بﻪ‌شمار‌مﻰ‌رود‪‌.‬ﻫمﺔ‌اﻧسان‌ﻫا‌‬ ‫در‌برابر‌قﻮاﻧﻴﻦ‌الﻬﻰ‌ﻳکسان‌اﻧد‪‌.‬در‌اﻳﻦ‌دﻳﻦ‌واﻻ‌و‌با‌ارزش‪‌،‬حاکم‌بر‌اساس‌شاﻳستﻪ‌گﻰ‪‌،‬تقﻮا‌‌و‌‬ ‫داﻧش‌اﻧتخاب‌مﻰ‌شﻮد‌تا‌قﻮاﻧﻴﻦ‌الﻬﻰ‌را‌بر‌بﻨده‌گان‌الﻬﻰ‌تطبﻴق‌و‌عملﻰ‌سازد‪.‬‬ ‫‌ما‌افغاﻧستان‪‌،‬دولت‌جمﻬﻮرى‌اسﻼمﻰ‌حاکم‌بﻮده‪‌،‬قاﻧﻮن‌اساس‌آن‌در‌روشﻨﻰ‌‬ ‫درکشﻮر‌عزﻳز‬ ‫ُ‬ ‫دﻳﻦ‌مبﻴﻦ‌اسﻼم‌ساختﻪ‌شده‌است‌کﻪ‌ماده‌ﻫاى‌دوم‌و‌سﻮم‌قاﻧﻮن‌اساسﻰ‌جمﻬﻮرى‌اسﻼمﻰ‌‌‬ ‫(‪)1‬‬ ‫افغاﻧستان‌بﻴان‌گر‌‌اﻳﻦ‌حقﻴقت‌است‪.‬‬

‫وﻇاﻳﻒ دوﻟت‬

‫‪5‬‬

‫وظاﻳف‌دولت‌در‌زمان‌ﻫا‌و‌مکان‌ﻫاى‌گﻮﻧاگﻮن‌تاحدودى‌متفاوت‌است‪‌.‬مﻬمترﻳﻦ‌وظاﻳف‌‬ ‫دولت‌ﻫاي‌امروزي‌در‌ﻫمﻪ‌کشﻮرﻫا‪‌،‬عبارتﻨد‌از‪:‬‬ ‫‌وضع‌قﻮاﻧﻴﻦ‌و‌مقرره‌ﻫا‌براي‌اﻳجاد‌ﻫماﻫﻨگﻲ‌بﻴﻦ‌مؤسسات‌مختلف‌در‌جامعﻪ؛‬ ‫‌اجراي‌قﻮاﻧﻴﻦ‌در‌جامعﻪ‌با‌در‌ﻧظر‌داشت‌برابري‌ﻫمﺔ‌مردم‌در‌برابر‌قاﻧﻮن؛‬ ‫‌حفاظت‌از‌حقﻮق‌افراد‌جامعﻪ‌در‌مقابل‌متجاوزﻳﻦ‌داخلﻲ‌وخارجﻲ؛‬ ‫‌ پاسباﻧﻲ‌و‌حفاظت‌از‌مرزﻫا‌و‌جلﻮگﻴرى‌از‌تجاوز‌دشمﻨان‌خارجﻰ؛‬ ‫اراﻳﻪ‌خدمات‌آمﻮزشﻰ‪‌،‬صحﻰ‌و‌رفاﻫﻰ‌براى‌شﻬروﻧدان‪.‬‬

‫‪-----------------------------------------------------------‬‬‫(‪‌)1‬مادة‌دوم‪‌:‬دﻳﻦ‌دولت‌جمﻬﻮرى‌اسﻼمﻰ‌افغاﻧستان‪،‬دﻳﻦ‌مقدس‌اسﻼم‌است‪.‬‬ ‫مادة‌سﻮم‪‌:‬در‌افغاﻧستان‌ﻫﻴچ‌قاﻧﻮن‌ﻧمﻰ‌تﻮاﻧد‌مخالف‌معتقدات‌و‌احکام‌دﻳﻦ‌مقدس‌اسﻼم‌باشد‪.‬‬

‫‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‬

‫‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ ﻣروري بر درس ﮔذﺷتﻪ‬

‫‌دولت‌براي‌اﻳجاد‌ﻫماﻫﻨگﻲ‌و‌ﻧظم‌در‌‌روابط‌‌‌بﻴﻦ‌‌مؤسسات‪‌،‬خاﻧﻮاده‌ﻫا ‌‬ ‫و‌‌افراد‌‌‌در‌جامعﻪ‌‌تشکﻴل‌‌مﻲ‌شﻮد‪.‬‬ ‫‌دولت‌ﻫا‪‌،‬در‌جامعﻪ‌وظاﻳف‌مختلفﻲ‌دارﻧدکﻪ‌وضع‌و‌اجراي‌قاﻧﻮن‌و‌‬ ‫جلﻮگﻴري‌از‌قاﻧﻮن‌شکﻨﻲ‪‌،‬از‌مﻬم‌ترﻳﻦ‌آن‌ﻫاست‪.‬‬ ‫‌دولت‌ﻫا‌اﻧﻮاع‌مختلفﻲ‌دارﻧد؛‌ماﻧﻨد‪‌:‬مردمﻰ‌و‌استبدادي‪‌.‬‬ ‫‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پرسﺶ ﻫا‬

‫‪‌-1‬چرا‌بﻪ‌دولت‌ﻧﻴاز‌دارﻳم؟‬ ‫‪‌-2‬رابطﺔ‌دولت‌با‌ساﻳر‌اجزاى‌جامعﻪ‌را‌شرح‌دﻫﻴد‪.‬‬ ‫‪‌-3‬اﻧﻮاع‌دولت‌ﻫا‌‌را‌ﻧام‌ببرﻳد‪‌.‬‬ ‫‪‌-4‬سﻪ‌وظﻴفﻪ‌دولت‌را‌‌بﻴان‌کﻨﻴد‪.‬‬ ‫‌‬ ‫‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ﻛارخاﻧﻪﮔﻰ‬

‫اﻧﻮاع‌دولت‌ﻫاﻳﻰ‌را‌کﻪ‌در‌درس‌خﻮاﻧدﻳد‌با‌ﻫم‌مقاﻳسﻪ‌کرده‪‌،‬بگﻮﻳﻴد‪:‬‬ ‫‪‌-1‬شما‌ترجﻴح‌مﻲ‌دﻫﻴد‌چگﻮﻧﻪ‌دولتﻲ‌داشتﻪ‌باشﻴد؟‬ ‫‪‌‌-2‬در‌کشﻮر‌عزﻳز‌ما‌افغاﻧستان‪‌،‬کدام‌ﻧﻮع‌دولت‌حاکم‌است‪‌،‬ﻧتﻴجﻪ‌آن‌را‌‬ ‫در‌صﻨف‌خﻮد‌بﻴان‌کﻨﻴد‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫درس‌دوم‬

‫آﺷﻨاﻳﻰ با ﻗاﻧﻮن اساسﻰ اﻓﻐاﻧستان‬

‫ﮔﻔتوﮔﻮﻛﻨﻴد‬ ‫مدﻳر‌ﻳا‌سر‌معلم‌مکتب‌بﻪ‌شما‌اعﻼم‌مﻲ‌کﻨد‌کﻪ‌چﻪ‌ساعتﻲ‌باﻳد‌در‌مکتب‌حاضر‌باشﻴد‪‌‌،‬‬ ‫چگﻮﻧﻪ‌باﻳد‌لباس‌بپﻮشﻴد‪‌،‬ﻧباﻳد‌بدون‌اجازه‌از‌مکتب‌خارج‌شﻮﻳد‪‌،‬ﻧباﻳد غﻴرحاضر‌شﻮﻳد‪‌.‬‬ ‫اﻳﻦ‌باﻳدﻫا‌و‌ﻧباﻳدﻫا‌چﻪ‌ﻧام‌دارﻧد‪‌،‬چگﻮﻧﻪ‌بﻪ‌وجﻮد‌آمده‌اﻧد‌و‌چﻪ‌کمکﻲ‌بﻪ‌اداره‌مکتب‌‬ ‫مﻲ‌کﻨﻨد؟‬

‫‪7‬‬

‫ﻗاﻧﻮن چﻴست؟‬ ‫ﻫر‌جامعﻪ‌ﻳﻲ‌براي‌حفظ‌ﻧظم‌و‌جلﻮگﻴري‌از‌بﻲ‌ﻧظمﻲ‪‌‌،‬ضرورت‌بﻪ‌‌باﻳدﻫا‌و‌ﻧباﻳدﻫاﻳﻲ‌‬ ‫دارد‌کﻪ‌افراد‌آن‌جامعﻪ‌باﻳد‌آن‌ﻫا‌‌را‌رعاﻳت‌کﻨﻨد‪‌.‬اگر‌خﻮب‌دقت‌کﻨﻴم‪‌،‬تمام‌کارﻫاي‌‬ ‫روزاﻧﺔ‌ ما‌ بر‌ اساس‌ قﻮاعدي‌ است‌ کﻪ‌ در‌ جامعﺔ‌ ما‌ وجﻮد‌ دارد‌ و‌ ﻫمﻪ‌ باﻳد‌ آن‌ﻫا‌ را‌‬ ‫مراعات‌ﻧماﻳﻨد‪‌.‬دولت‌ﻫا‌ﻧﻴز‌مقرره‌ﻫاى‌را‌تعﻴﻴﻦ‌و‌اعﻼن‌مﻲ‌کﻨﻨد‌تا‌مردم‌براي‌حفظ‌‬ ‫ﻧظم‌ جامعﻪ‪ ‌،‬آن‌ﻫا‌ را‌ رعاﻳت‌ ﻧماﻳﻨد‪ ‌.‬مقرره‌ﻫاى‌ کﻪ‌ از‌ سﻮي‌ دولت‌ تعﻴﻴﻦ‌ مﻲ‌گردد‪‌،‬‬ ‫قاﻧﻮن‌ﻧامﻴده‌مﻲ‌شﻮد‪.‬‬

‫ﻗاﻧﻮن اساسﻰ‬

‫قاﻧﻮن‌اساسﻰ‌مادر‌و‌اساس‌قﻮاﻧﻴﻦ‌دﻳگر‌بﻪ‌حساب‌‌مﻰ‌آﻳد‪‌.‬ﻫﻴچ‌قاﻧﻮﻧﻰ‌در‌کشﻮر‌ﻧمﻰ‌تﻮاﻧد‌‬ ‫بر‌خﻼف‌آن‌وضع‌شﻮد‪‌.‬در‌حقﻴقت‌قاﻧﻮن‌اساسﻰ‌جامع‌ترﻳﻦ‌قاﻧﻮن‌ﻫر‌کشﻮر‌است‌کﻪ‌برﻧامﺔ‌‬ ‫اصلﻲ‌زﻧده‌گﻰ‌اجتماعﻰ‌ﻳک‌ملت‌را‌بﻴان‌ﻧمﻮده‪‌،‬راه‌و‌روش‌اداره‌کشﻮر‌را‌تعﻴﻴﻦ‌مﻰ‌کﻨد‪‌.‬‬ ‫امروز‌کم‌ابﻴش‌ﻫمﻪ‌کشﻮرﻫاى‌دﻧﻴا‌قاﻧﻮن‌اساسﻰ‌دارﻧد‪‌.‬دولت‌ﻫا‌مجرى‌قاﻧﻮن‌اساسﻰ‌استﻨد‪.‬‬ ‫ﻗاﻧﻮن اساسﻰ ﻛﺸﻮر ﻣا‬

‫در‌سال‌‪‌1301‬ﻫجري‌شمسﻰ‌اولﻴﻦ‌قاﻧﻮن‌اساسﻲ‌کشﻮر‌ما‌تصﻮﻳب‌گردﻳد‌و‌بدﻳﻦ‌ترتﻴب‪‌،‬افغاﻧستان‌‬ ‫بﻪ‌جمع‌کشﻮرﻫاي‌داراي‌قاﻧﻮن‌اساسﻲ‌پﻴﻮست‪‌.‬بعد‌از‌آن‌چﻨدﻳﻦ‌قاﻧﻮن‌اساسﻰ‌در‌کشﻮر‌ما‌وضع‌‬ ‫گردﻳد‌ و‌ فسخ‌ شده‌ است‪ ‌.‬قاﻧﻮن‌ اساسﻲ‌ جمﻬﻮري‌ اسﻼمﻲ‌ افغاﻧستان‌ کﻪ‌ قاﻧﻮن‌ اساسﻰ‌ کﻨﻮﻧﻰ‌‬ ‫ما‌است‪‌،‬تﻮسط‌لﻮﻳﻪ‌جرگﻪ‌قاﻧﻮن‌اساسﻲ‌در‌سال‌‪‌1382‬ﻫجري‌شمسﻲ‌در‌شﻬر‌کابل‪‌،‬تصﻮﻳب‌‬ ‫گردﻳد‪‌.‬خصﻮصﻴت‌ﻫاى‌مﻬم‌قاﻧﻮن‌اساسﻲ‌جمﻬﻮري‌اسﻼمﻲ‌افغاﻧستان‌عبارتﻨد‌از‪:‬‬ ‫‪ -1‬اسﻼﻣﻲبﻮدن‪ :‬در‌افغاﻧستان‌ﻫﻴچ‌قاﻧﻮﻧﻲ‌ﻧمﻲ‌تﻮاﻧد‪‌،‬مخالف‌اعتقادات‌و‌احکام‌اسﻼمﻲ‌‬ ‫باشد‪.‬‬ ‫‪ -2‬جﻤﻬﻮرى و ﻣردﻣﻲ بﻮدن‪‌ :‬بر‌اساس‌قاﻧﻮن‌اساسﻲ‌جمﻬﻮري‌اسﻼمﻲ‌افغاﻧستان‪‌،‬حاکمﻴت‌‬ ‫ملﻲ‌بﻪ‌‌ملت‌افغاﻧستان‌تعلق‌دارد‌کﻪ‌بﻪ‌طﻮر‌مستقﻴم‌ﻳا‌تﻮسط‌ﻧماﻳﻨده‌گان‌مردم‌اعمال‌مﻲ‌شﻮد‪.‬‬ ‫‪ -3‬رﻋاﻳت حﻘﻮق بﺸر‪ :‬در‌قاﻧﻮن‌اساسﻰ‌کشﻮر‌ما‌بﻪ‌حـفظ‌کرامـت‪‌،‬حقﻮق‌اﻧساﻧﻲ‪‌،‬تأمﻴﻦ‌‬ ‫آزادى‌ﻫا‌حقﻮق‌اساسﻲ‌مردم‌تﻮجﻪ‌شده‌است‪.‬‬ ‫‪ -4‬تحﻘﻖ ﻋداﻟت اجتﻤاﻋﻲ و ﻧﻔﻲ ﻫرﮔﻮﻧﻪ تبﻌﻴﺾ‪ :‬در‌ قاﻧﻮن‌ اساسﻰ‌ کشﻮر‌ ما‪ ‌،‬عدالت‌‬ ‫اجتماعﻰ‌مﻮرد‌تأکﻴد‌قرارگرفتﻪ‌و‌تبعﻴض‌بﻪ‌ﻫر‌شکلﻰ‌کﻪ‌باشد‌(قﻮمﻰ‪‌،‬زباﻧﻰ‪‌،‬مذﻫبﻰ‪‌،‬جﻨسﻰ)‌‬ ‫ﻧفﻰ‌شده‌است‪‌.‬‬ ‫‪8‬‬

‫ﻣروري بر درس ﮔذﺷتﻪ‬

‫فقط‌در‌روشﻨﻲ‌قاﻧﻮن‌است‌کﻪ‌جامعﻪ‌مﻰ‌تﻮاﻧد‌بﻪ‌ﻧظم‌و‌ﻫماﻫﻨگﻲ‌دست‌‬ ‫ﻳابد‪.‬‬ ‫بخشﻲ‌از‌مقررات‌حاکم‌بر‌جامعﻪ‌را‌کﻪ‌از‌طرف‌دولت‌براي‌مردم‌وضع‌مﻲ‌شﻮد‪‌،‬‬ ‫قاﻧﻮن‌مﻲ‌گﻮﻳﻨد‪.‬‬ ‫قاﻧﻮن‌ اساسﻰ‌ جامع‌ترﻳﻦ‌ قاﻧﻮن‌ ﻫر‌ کشﻮر‌ است‌ کﻪ‌ برﻧامﺔ‌ اصلﻲ‌ زﻧده‌گﻰ‌‬ ‫اجتماعﻰ‌ﻳک‌ملت‌را‌بﻴان‌مﻰ‌کﻨد‪.‬‬ ‫قاﻧﻮن‌اساسﻲ‪‌،‬جمﻬﻮري‌اسﻼمﻲ‌افغاﻧستان‌در‌سال‪‌1382‬ﻫـ‪‌.‬ش‪‌.‬تﻮسط‌لﻮﻳﻪ‌‬ ‫جرگﻪ‌قاﻧﻮن‌اساسﻰ‌تصﻮﻳب‌گردﻳد‪‌.‬‬ ‫پرسﺶ ﻫا‌‬

‫‪‌-1‬قاﻧﻮن‌‌را‌تعرﻳف‌کﻨﻴد‪.‬‬ ‫‪‌-2‬قاﻧﻮن‌اساسﻲ‌را‌تعرﻳف‌کﻨﻴد‪.‬‬ ‫‪-3‬وﻳژه‌گﻰ‌ﻫاى‌مﻬم‌قاﻧﻮن‌اساسﻲ‌ما‌چﻴست؟‌(حداقل‌دو‌مﻮرد‌آن‌را‌بﻴان‌کﻨﻴد)‬ ‫ﻛارخاﻧﻪﮔﻰ‬

‫فاﻳدة‌مﻮجﻮدﻳت‌قاﻧﻮن‌را‌در‌درس‌خﻮاﻧدﻳد‪‌،‬با‌کمک‌بزرگان‌و‌معلم‌خﻮد‌‬ ‫برخﻲ‌از‌فﻮاﻳد‌دﻳگر‌آن‌‌را‌پﻴدا‌کرده‌در‌صﻨف‌بخﻮاﻧﻴد‪.‬‬

‫‪9‬‬

‫درس‌سﻮم‬

‫ﻧﻈام‌سﻴاسﻲ و دوﻟت خﻮد را بﻬتر بﺸﻨاسﻴﻢ‬

‫ﮔﻔتوﮔﻮﻛﻨﻴد‬ ‫در‌درس‌ﻫاي‌گذشتﻪ‪‌،‬آمﻮختﻴم‌کﻪ‌مﻬمترﻳﻦ‌وظﻴفﻪ‌دولت‌اﻳجاد‌ﻧظم‌بﻪ‌وسﻴلﺔ‌وضع‌و‌اجراي‌‬ ‫قاﻧﻮن‌است‪‌.‬آﻳا‌مﻲ‌داﻧﻴد‪‌،‬قاﻧﻮن‌در‌کدام‌بخش‌دولت‌‌وضع‪‌،‬و‌در‌کدام‌بخش‌اجرا‌مﻲ‌شﻮد؟‬ ‫دوﻟت ﻣا‬ ‫ﻫر‌دولت‌داراي‌ﻧام‌رسمﻲ‌مﻲ‌باشد‪«‌.‬جمﻬﻮري‌اسﻼمﻲ‌افغاﻧستان»‌ﻧام‌رسمﻲ‌دولت‌ما‌است‪‌.‬‬ ‫دولت‌ﻫا‌بﻪ‌طﻮر‌عمﻮم‌از‌سﻪ‌بخش‌ﻳا‌سﻪ‌قﻮه‌تشکﻴل‌مﻰ‌شﻮﻧد‪‌.‬دولت‌ما‌ﻫم‌سﻪ‌قﻮة‌مستقل‌‬ ‫دارد‪‌-1‌:‬قﻮة‌تقﻨﻴﻨﻴﻪ‌‪‌-2‬قﻮة‌اجراﻳﻴﻪ‌و‌‪‌-3‬قﻮة‌قضاﻳﻴﻪ‪‌.‬در‌ادامﺔ‌درس‌با‌اﻳﻦ‌سﻪ‌قﻮه‌بﻴش‌تر‌آشﻨا‌‬ ‫مﻰ‌شﻮﻳم‪‌:‬‬ ‫ﻗﻮة تﻘﻨﻴﻨﻴﻪ‬

‫قﻮة‌تقﻨﻴﻨﻴﻪ‌ﻳا‌قاﻧﻮن‌گذار‌کشﻮر‌ما‌«شﻮراي‌ملﻲ»‌مﻲ‌باشد‪‌.‬قﻮاﻧﻴﻦ‌کشﻮر‌ما‌در‌شﻮراي‌ملﻲ‌وضع‌‬ ‫و‌تصﻮﻳب‌مﻲ‌شﻮد‪‌.‬شﻮراي‌ملﻲ‌ﻳا‌پارلمان‌کشﻮر‌ما‌از‌دو‌مجلس‌تشکﻴل‌شده‌است‪‌:‬ولسﻲ‌‬ ‫جرگﻪ‌و‌مشراﻧﻮجرگﻪ‪‌.‬‬ ‫وﻟسﻲجرﮔﻪ‪ :‬اﻳﻦ‌مجلس‌از‌ﻧماﻳﻨده‌گان‌مﻨتخب‌مردم‌سراسر‌افغاﻧستان‌تشکﻴل‌شده‌است‪‌.‬‬ ‫ﻧماﻳﻨده‌گان‌اﻳﻦ‌مجلس‌ﻫر‌‪‌5‬سال‌ﻳک‌بار‌تﻮسط‌مردم‌از‌طرﻳق‌اﻧتخابات‌آزاد‪‌،‬عمﻮمﻲ‪‌،‬سري‌‬ ‫‪10‬‬

‫درس‌سﻮم‬ ‫و‌مستقﻴم‌اﻧتخاب‌مﻲ‌شﻮﻧد‪‌.‬ﻧماﻳﻨده‌گان‌مﻨتخب‌براي‌اجراي‌بﻬتر‌وظﻴفﺔ‌خﻮد‪‌،‬افرادي‌را‌از‌‬ ‫مﻴان‌خﻮد‌بﻪ‌عﻨﻮان‌«ﻫﻴأت‌اداري»‌اﻧتخاب‌مﻲ‌کﻨﻨد‪‌.‬ﻫﻴأت‌اداري‌ولسﻲ‌جرگﻪ‌وظﻴفﺔ‌اداره‌‬ ‫مجلس‌را‌بر‌عﻬده‌دارد‪‌.‬‬ ‫وظﻴفﻪ‌اصلﻲ‌ﻧماﻳﻨده‌گان‌ولسﻲ‌جرگﻪ‪‌،‬وضع‌قﻮاﻧﻴﻦ‌است‪‌.‬ﻧماﻳﻨده‌گان‌براي‌کارآﻳﻲ‌بﻴشتر‪‌،‬‬ ‫گروه‌ﻫاي‌تخصصﻲ‌تشکﻴل‌مﻲ‌دﻫﻨد‌کﻪ‌بﻪ‌اﻳﻦ‌گروه‌ﻫا‌کمﻴسﻴﻮن‌مﻲ‌گﻮﻳﻨد‪‌.‬‬ ‫ﻫر‌ کدام‌ از‌ ﻧماﻳﻨده‌گان‌ عضﻮ‌ ﻳک‌ کمﻴسﻴﻮن‌ مﻲ‌باشﻨد‪ ‌.‬ﻫر‌ پﻴشﻨﻬادي‌ کﻪ‌ قرار‌ است‌ در‌‬ ‫مجلس‌بﻪ‌صﻮرت‌قاﻧﻮن‌درآﻳد‪‌،‬اول‌در‌کمﻴسﻴﻮن‌مربﻮطﻪ‌مﻮرد‌بحث‪‌،‬بررسﻲ‌و‌اصﻼح‌‬ ‫قرار‌گرفتﻪ؛‌سپس‌براي‌بحث‌ﻧﻬاﻳﻲ‌اراﻳﻪ‌مﻲ‌شﻮد‪‌.‬‬ ‫ﻣﺸراﻧﻮ جرﮔﻪ‪ :‬بخشﻲ‌از‌اعضاي‌اﻳﻦ‌مجلس‌بﻪ‌صﻮرت‌اﻧتخابﻲ‌و‌بخش‌دﻳگر‌آن‪‌،‬بﻪ‌‬ ‫صﻮرت‌اﻧتصابﻲ‌بﻪ‌اﻳﻦ‌مجلس‌راه‌پﻴدا‌مﻲ‌کﻨﻨد‪‌.‬دو‌ثلث‌از‌ﻧماﻳﻨده‌گان‌از‌بﻴﻦ‌اعضاي‌‬ ‫شﻮراﻫاي‌وﻻﻳتﻲ‌و‌شﻮراﻫاي‌ولسﻮالﻲ‌بﻪ‌اﻳﻦ‌مجلس‌راه‌مﻲ‌ﻳابﻨد‌و‌ﻳک‌ثلث‌دﻳگر‌از‌‬ ‫بﻴﻦ‌شخصﻴت‌ﻫاي‌خبره‌و‌با‌تجربﻪ‌تﻮسط‌رئﻴس‌جمﻬﻮر‪‌،‬تعﻴﻴﻦ‌مﻲ‌شﻮد‪‌.‬مشراﻧﻮجرگﻪ‌ﻫم‌‬ ‫داراي‌کمﻴسﻴﻮن‌ﻫاي‌تخصصﻲ‌مﻲ‌باشد‪‌.‬قﻮاﻧﻴﻦ‌بﻨابرعادت‌اول‪‌،‬در‌ولسﻰ‌جرگﻪ‌و‌سپس‌‬ ‫در‌مشراﻧﻮجرگﻪ‌تصﻮﻳب‌مﻰ‌شﻮد‌و‌پس‌از‌امضاى‌رئﻴس‌جمﻬﻮر‌قابل‌اجرا‌مﻰ‌گردد‪.‬‬ ‫عﻼوه‌بر‌وضع‌قﻮاﻧﻴﻦ‌کﻪ‌مﻬمترﻳﻦ‌وظﻴفﺔ‌شﻮراي‌ملﻲ‌مﻲ‌باشد‪‌،‬وظﻴفﻪ‌تصﻮﻳب‌برﻧامﻪ‌ﻫاي‌‬ ‫اﻧکشافﻲ‌دولت‪‌،‬تصﻮﻳب‌بﻮدجﻪ‌دولتﻲ‪‌،‬اﻳجاد‌واحدﻫاي‌جدﻳد‌اداري‌و‌تصدﻳق‌معاﻫده‌ﻫا‌‬ ‫و‌مﻴثاق‌ﻫاي‌بﻴﻦ‌المللﻲ‪‌،‬ﻳا‌خروج‌افغاﻧستان‌از‌اﻳﻦ‌قراردادﻫا‌‌ﻫم‪‌،‬بﻪ‌عﻬده‌شﻮراي‌ملﻲ‌‬ ‫مﻲ‌باشد‪‌.‬‬ ‫ﻗﻮة اجراﻳﻴﻪ‬

‫آﻳا‌مﻲ‌داﻧﻴد‪‌،‬مکتب‌شما‌جزئﻲ‌از‌قﻮة‌اجراﻳﻴﻪ‌کشﻮر‌بﻪ‌حساب‌مﻲ‌آﻳد؟‌آﻳا‌مﻲ‌تﻮاﻧﻴد‪‌،‬بخش‌ﻫاي‌‬ ‫دﻳگرى‌از‌قﻮة‌اجراﻳﻴﻪ‌را‌کﻪ‌در‌محل‌زﻧده‌گﻲ‌شما‌فعال‌مﻲ‌باشد‪‌،‬ﻧام‌ببرﻳد؟‌‬ ‫تمام‌‌وزارت‌خاﻧﻪ‌ﻫا‌و‌‌رﻳاست‌ﻫاي‌آن‌ﻫا‌در‌ﻫمﻪ‌ﻧقاط‌کشﻮر‌جزئﻲ‌از‌قﻮة‌اجراﻳﻴﻪ‌مﻲ‌باشﻨد‪‌.‬‬ ‫در‌رأس‌ﻫر‌وزارت‌خاﻧﻪ‌ﻳک‌وزﻳر‌قرار‌دارد‪.‬‬ ‫‌کﻪ‌تﻮسط‌رئﻴس‌جمﻬﻮر‌و‌با‌تأﻳﻴد‌ولسﻲ‌جرگﻪ‌تعﻴﻴﻦ‌مﻲ‌شﻮد‪‌.‬وزرا‌براي‌اجراي‌وظاﻳف‌‬ ‫خﻮد‌در‌مقابل‌ولسﻲ‌جرگﻪ‌و‌رئﻴس‌دولت‌مسؤول‌مﻲ‌باشﻨد‪‌.‬‬ ‫وظاﻳف‌قﻮة‌اجراﻳﻴﻪ‌عبارتﻨد‌از‪‌:‬‬ ‫‪‌-1‬اجراي‌قاﻧﻮن‌اساسﻲ‪‌،‬قﻮاﻧﻴﻦ‌عادي‌و‌فﻴصلﻪ‌ﻫاي‌محاکم؛‌‪ –2‬تﻨظﻴم‌بﻮدجﻪ‌مالﻲ‌دولت‌و‌‬ ‫پﻴشﻨﻬاد‌آن‌بﻪ‌شﻮراي‌ملﻲ؛‌‪ –‌3‬طرح‌و‌تطبﻴق‌برﻧامﻪ‌ﻫاي‌اﻧکشافﻲ؛‌‪–‌4‬ارائﻪ‌گزارش‌بﻪ‌شﻮراي‌‬ ‫ملﻲ‌در‌ختم‌سال‌مالﻲ‌درباره‌امﻮر‌اﻧجام‌شده‌و‌برﻧامﻪ‌ﻫاي‌سال‌مالﻲ‌جدﻳد‪‌.‬در‌رأس‌قﻮة‌‬ ‫اجراﻳﻴﻪ‌رئﻴس‌جمﻬﻮر‌قرار‌دارد‪‌‌.‬‬ ‫‪11‬‬

‫رئﻴس‌جمﻬﻮر‌بﻪ‌عﻨﻮان‌رئﻴس‌دولت‌صﻼحﻴت‌ﻫاﻳﻲ‌در‌ﻫر‌سﻪ‌قﻮه‌دارد‪‌.‬رئﻴس‌جمﻬﻮر‌ﻫر‌پﻨج‌‬ ‫سال‌ﻳک‌بار‌از‌طرﻳق‌اﻧتخابات‌آزاد‪‌،‬عمﻮمﻲ‪‌،‬سري‌و‌مستقﻴم‪‌،‬تﻮسط‌مردم‌اﻧتخاب‌مﻲ‌شﻮد‪‌.‬‬ ‫رئﻴس‌جمﻬﻮر‌وظاﻳف‌بسﻴار‌زﻳاد‌و‌سﻨگﻴﻨﻲ‌بﻪ‌عﻬده‌دارد‌کﻪ‌در‌‌اﻳﻨجا‌بﻪ‌برخﻲ‌از‌آن‌ﻫا‌اشاره‌‬ ‫مﻲ‌شﻮد‪‌:‬‬ ‫‌حراست‌و‌مراقبت‌از‌اجراي‌درست‌قاﻧﻮن‌اساسﻲ؛‬‫‌سرقﻮماﻧدان‌اعﻼي‌قﻮاي‌مسلح؛‬‫‌تعﻴﻴﻦ‌وزﻳران‪‌،‬رئﻴس‌ستره‌محکمﻪ‪‌،‬لﻮي‌ ••رﻧﻮال‌و‌رئﻴس‌سره‌مﻴاشت‌با‌تأﻳﻴد‌ولسﻲ‌جرگﻪ؛‬‫‌تعﻴﻴﻦ‌ﻳک‌ثلث‌از‌اعضاي‌مشراﻧﻮ‌جرگﻪ‪.‬‬‫ﮔﻔتوﮔﻮﻛﻨﻴد‬ ‫تا ‌اﻳﻦ‌جا‌‌‌آمﻮختﻴم‌کﻪ ‌‌‌قاﻧﻮن ‌‌در‌‌قﻮة‌مقﻨﻨﻪ‌‌‌وضع ‌‌و‌تﻮسط‌‌قﻮة ‌‌اجراﻳﻴﻪ‌‌اجرا ‌‌مﻰ‌شﻮد‪‌‌‌.‬بﻪ‌ﻧظر‌شما‌‌اگر‌‬ ‫کسﻰ‌‌از‌قﻮاﻧﻴﻦ‌‌تخلف‌کﻨد‌‌کدام‌‌بخشﻰ‌‌از‌‌دولت‌‪‌‌،‬باﻳد‌بﻪ‌آن‌‌رسﻴده‌گﻰ‌کﻨد؟‌‬ ‫ﻗﻮة ﻗﻀاﻳﻴﻪ‬

‫در‌بخش‌ﻫاي‌قبلﻲ‌درس‪‌،‬ﻳادگرفتﻴم‌کﻪ‌قﻮة‌تقﻨﻴﻨﻴﻪ‌قﻮاﻧﻴﻦ‌را‌وضع‌مﻰ‌کﻨد‌و‌تطبﻴق‌آن‌ﻫا‌بر‌عﻬدة‌‬ ‫قﻮة‌اجراﻳﻴﻪ‌است‪‌.‬ﻫماﻧطﻮرکﻪ‌در‌درس‌ﻫاي‌گذشتﻪ‌خﻮاﻧدﻳم‪‌،‬ﻳکﻲ‌از‌وظاﻳف‌دولت‌‌جلﻮگﻴرى‌‬ ‫از‌ﻧقض‌حقﻮق‌افراد‌و‌ﻫمچﻨﻴﻦ‌جلﻮگﻴري‌از‌قاﻧﻮن‌شکﻨﻲ‌است‪‌.‬اﻳﻦ‌وظﻴفﻪ‌بر‌عﻬده‌قﻮة‌قضاﻳﻴﻪ‌‬ ‫مﻲ‌‌باشد‪‌.‬قﻮة‌قضاﻳﻴﻪ‌رکﻦ‌مستقل‌دولت‌جمﻬﻮري‌اسﻼمﻲ‌افغاﻧستان‌در‌امر‌قضا‌مﻰ‌باشد‪.‬‬ ‫قﻮة‌قضاﻳﻴﺔ‌ما‌مرکب‌از‌ستره‌محکمﻪ‪‌،‬محاکم‌استﻴﻨاف‌و‌محاکم‌ابتداﻳﻴﻪ‌مﻲ‌باشد‪‌.‬ستره‌محکمﻪ‌‬ ‫در‌رأس‌قﻮة‌قضاﻳﻴﻪ‌قرار‌دارد‌و‌مرکب‌از‌ﻧ ُﻪ‌عضﻮ‌است‌کﻪ‌از‌طرف‌رئﻴس‌جمﻬﻮر‌و‌با‌تأﻳﻴد‌‬ ‫ولسﻲ‌جرگﻪ‌اﻧتخاب‌مﻲ‌شﻮﻧد‪‌.‬بﻪ‌طﻮر‌خﻼصﻪ‪‌،‬وظﻴفﺔ‌قﻮة‌قضاﻳﻴﻪ‌رسﻴده‌گﻲ‌بﻪ‌اختﻼف‌ﻫاﻳﻰ‌‌است‌‬ ‫کﻪ‌ممکﻦ‌است‪‌،‬بﻴﻦ‌شﻬروﻧدان‌وﻳا‌بﻴﻦ‌شﻬروﻧدان‌و‌دولت‌رخ‌دﻫد؛‌ﻳعﻨﻲ‌ﻫر‌فرد‌افغان‌اگر‌‬ ‫احساس‌کﻨد‌کﻪ‌حقش‌تﻮسط‌فردي‌دﻳگر‌و‌ﻳا‌دولت‌ﻧقض‌شده‌است‪‌،‬مﻲ‌تﻮاﻧد‌بﻪ‌محکمﻪ‌‬ ‫شکاﻳت‌کﻨد‪‌.‬‬ ‫ﻟﻮﻳﻪ جرﮔﻪ‪(،‬جرﮔﻪ بزرگ)‬

‫لﻮﻳﻪ‌جرگﻪ‌(جرگﻪ‌بزرگ)‌مجلسﻲ‌‌است‌کﻪ‌تﻨﻬا‌در‌افغاﻧستان‌‌تشکﻴل‌مﻲ‌شﻮد‌‌و‌عالﻲ‌ترﻳﻦ‌‬ ‫سطح‌ارادة‌ملت‌مﻲ‌باشد‪.‬‬ ‫‌لﻮﻳﻪ‌جرگﻪ‌مجلسﻲ‌داﻳمﻲ‌ﻧﻴست‌‌و‌در‌شراﻳطﻲ‌خاص‌بﻪ‌طﻮر‌مؤقت‌تشکﻴل‌مﻲ‌شﻮد‌اعضاي‌‬ ‫لﻮﻳﻪ‌جرگﻪ‌عبارتﻨداز‪‌:‬اعضاي‌شﻮراي‌‌ملﻲ‌‌و‌‌رؤساي‌شﻮراﻫاي‌‌وﻻﻳات‌و‌ولسﻮالﻲ‌ﻫا‌و‌افراد‌‬ ‫خبره‌و‌سرشﻨاس‌اقﻮام‪‌.‬‬ ‫لﻮﻳﻪ‌‌جرگﻪ‌‌در‌حالت‌ﻫاي‌‌‌ذﻳل‌‌تشکﻴل‌مﻲ‌شﻮد‪:‬‬ ‫‪‌-1‬اتخاذ‌تصمﻴم‌در‌مﻮرد‌مساﻳل‌مربﻮط‌بﻪ‌استقﻼل‪‌،‬حاکمﻴت‌ملﻲ‌و‌تمامﻴت‌ارضﻲ‌و‌مصالح‌‬ ‫‪12‬‬

‫علﻴاي‌کشﻮر؛‬ ‫‪‌-2‬تعدﻳل‌قاﻧﻮن‌اساسﻲ؛‌‌‪‌‌-3‬محاکمﻪ‌رئﻴس‌جمﻬﻮر‪.‬‬ ‫‌‌لﻮﻳﻪ‌جرگﻪ‌تﻮسط‌رئﻴس‌جمﻬﻮر‌‌داﻳر‌مﻲ‌شﻮد؛‌‌مگر‌اﻳﻨکﻪ‌براى‌محاکمﻪ‌رئﻴس‌‬ ‫جمﻬﻮر‌تشکﻴل‌شده‌‌باشدکﻪ‌در‌آن‌صﻮرت‌تﻮسط‌ولسﻰ‌جرگﻪ‌داﻳر‌مﻰ‌گردد‪.‬‬

‫ﻣروري بر درس ﮔذﺷتﻪ‬

‫‪1‬‬

‫ﻧام‌رسمﻲ‌دولت‌ما‌"جمﻬﻮري‌اسﻼمﻲ‌افغاﻧستان" است‪‌.‬‬ ‫شﻮراي‌ملﻲ‌رکﻦ‌مقﻨﻨﻪ‌در‌کشﻮرما‌مﻲ‌باشد‪‌.‬‬ ‫قﻮه‌اجراﻳﻴﻪ‌قﻮاﻧﻴﻨﻲ‌را‌کﻪ‌در‌قﻮة‌مقﻨﻨﻪ‌وضع‌مﻲ‌شﻮد‌تﻮسط‌حکﻮمت‪‌،‬و‌متشکل‌از‌‬ ‫ﻫﻴأت‌وزرا‌است‪‌،‬اجرا‌مﻰ‌کﻨد‪‌.‬‬ ‫‪‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‬‬ ‫‪‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‬‬ ‫‪‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‌.‬‬ ‫پرسﺶﻫا‬

‫‪‌-1‬مجلس‌ﻫاي‌شﻮراي‌ملﻲ‌چﻪ‌تفاوتﻲ‌با‌ﻫم‌دارﻧد؟‬ ‫‪‌-2‬وظاﻳف‌شﻮراي‌ملﻲ‌را‌بﻨﻮﻳسﻴد‪‌.‬‬ ‫‪‌-3‬وظاﻳف‌قﻮة‌اجراﻳﻴﻪ‌را‌بﻨﻮﻳسﻴد‪‌.‬‬ ‫‪‌-4‬وظاﻳف‌رئﻴس‌جمﻬﻮر‌را‌بﻪ‌اختصار‌بﻨﻮﻳسﻴد‪‌.‬‬ ‫‪‌-5‬قﻮة‌قضاﻳﻴﻪ‌از‌چﻨد‌بخش‌تشکﻴل‌شده‌است؟‬ ‫‪‌-6‬لﻮﻳﻪ‌جرگﻪ‌تﻮسط‌چﻪ‌کسﻲ‌داﻳر‌مﻲ‌شﻮد؟‬ ‫ﻛارخاﻧﻪﮔﻰ‬

‫ﻳکﻲ‌از‌قﻮه‌ﻫاي‌سﻪ‌گاﻧﻪ‌دولت‌را‌اﻧتخاب‌کرده‪‌،‬بﻪ‌کمک‌بزرگان‌و‌معلم‌خﻮد‌در‌‬ ‫مﻮرد‌وظاﻳف‌آن‌ده‌سطر‌بﻨﻮﻳسﻴد‪‌.‬‬

‫‪‌-1‬شاگردان‌عزﻳز!‌از‌اﻳﻦ‌درس‌بﻪ‌بعد‪‌،‬بﻪ‌کمک‌معلم‌خﻮد‌خﻼصﻪ‌درس‌را‌بﻨﻮﻳسﻴد‪.‬‬

‫‪13‬‬

‫خﻼﺻﺔ ﻓﺼﻞ‬ ‫دوﻟت براي اﻳجاد ﻫﻤاﻫﻨﮕﻲ و ﻧﻈﻢ در روابﻂ بﻴﻦ ﻣؤسسات‪ ،‬خاﻧﻮادهﻫا‬ ‫و اﻓراد در جاﻣﻌﻪ تﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫دوﻟت ﻫا در جاﻣﻌﻪ وﻇاﻳﻒ ﻣختﻠﻔﻲ دارﻧد ﻛﻪ وﺿﻊ و اجراي ﻗاﻧﻮن و‬ ‫جﻠﻮﮔﻴري از ﻗاﻧﻮنﺷﻜﻨﻲ از ﻣﻬﻢ‌ترﻳﻦ آنﻫاست‪.‬‬ ‫دوﻟتﻫا را ﻣﻲتﻮان بﻪ دو بخﺶ اﻧتخابﻰ و استبدادى تﻘسﻴﻢ ﻛرد‪.‬‬ ‫ﻗاﻧﻮن ﻧﻘﺶ اساسﻲ در اﻳجاد ﻧﻈﻢ و ﻫﻤاﻫﻨﮕﻲ جاﻣﻌﻪ دارد‪.‬‬ ‫ﻣجﻤﻮﻋﺔ اﺻﻮل ﻛﻠﻲ ﻛﻪ وﻇاﻳﻒ ﻣردم و دوﻟت را در ﻣﻘابﻞ ﻳﻜدﻳﮕرواﺿح‬ ‫ﻛرده‪ ،‬چﮕﻮﻧﻪ‌ﮔﻲ ﻋﻤﻠﻜرد دوﻟت و ا ُرﮔان ﻫاي دوﻟتﻲ را بﻴان ﻣﻲﻛﻨد‪ ،‬ﻗاﻧﻮن‬ ‫اساسﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨد‪.‬‬ ‫ﻗاﻧﻮن اساسﻲ جﻤﻬﻮري اسﻼﻣﻲ اﻓﻐاﻧستان در سال ‪ 1382‬ﻫجري ﺷﻤسﻰ‪،‬‬ ‫تﺼﻮﻳب ﺷد‪.‬‬ ‫ﻧام رسﻤﻲ دوﻟت ﻣا «جﻤﻬﻮري اسﻼﻣﻲ اﻓﻐاﻧستان» است‪.‬‬ ‫دوﻟت داراي سﻪ رﻛﻦ اﺻﻠﻲ است‪ :‬ﻗﻮه ﻣجرﻳﻪ‪ ،‬ﻗﻮه ﻣﻘﻨﻨﻪ و ﻗﻮه‬ ‫ﻗﻀاﻳﻴﻪ‪.‬‬ ‫ﻟﻮﻳﻪجرﮔﻪ‪ ،‬ﻋاﻟﻲترﻳﻦ ﻣﻈﻬر اراده ﻣﻠت در ﻛﺸﻮر ﻣا است‪.‬‬

‫‪14‬‬

‫‌‬ ‫‌‬

‫ﻓﺼﻞ دوم‬ ‫دﻣﻮﻛراسﻰ( ﻣردم‌ساﻻرى)‬

‫در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ درسﻫاي زﻳر را ﻣﻲخﻮاﻧﻴد‪:‬‬ ‫ﻣردم‌ساﻻرى چﻴست؟‬ ‫ﻣردم چﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲتﻮاﻧﻨد‪ ،‬در ادارة دوﻟت سﻬﻴﻢ باﺷﻨد؟‬ ‫ﻣردم‌ساﻻرى در اﻓﻐاﻧستان‪.‬‬

‫••‬

‫اﻫداف ﻓﺼﻞ‬ ‫اﻧتﻈار ﻣﻲرود ﻛﻪ داﻧﺶ آﻣﻮزان با خﻮاﻧدن اﻳﻦ ﻓﺼﻞ بتﻮاﻧﻨد‪:‬‬ ‫دﻣﻮﻛراسﻰ (ﻣردم‌ساﻻرى) را تﻌرﻳﻒ ﻛﻨﻨد؛‬ ‫دربارة ﻣردمساﻻرى ﻣستﻘﻴﻢ و ﻣردمساﻻرى ﻧﻤاﻳﻨدهﮔﻲ ﻣﻌﻠﻮﻣات دﻫﻨد؛‬ ‫ﻣﻬﻤترﻳﻦ اﺻﻮل ﻣردمساﻻرى را بﻴان ﻛﻨﻨد؛‬ ‫اﻫﻤﻴت و چﮕﻮﻧﻪ‌ﮔﻲ ﻣﺸارﻛت ﻣردم را در دوﻟت بداﻧﻨد؛‬ ‫براي ﻣﺸارﻛت و سﻬﻢﮔﻴري در دوﻟت تﺸﻮﻳﻖ ﺷﻮﻧد؛‬ ‫اﻧﻮاع ﻣﺸارﻛت ﻣردم در دوﻟت را بﺸﻨاسﻨد؛‬ ‫تارﻳخچﻪ ﻣختﺼر ﻣردمساﻻرى در اﻓﻐاﻧستان را بداﻧﻨد؛‬ ‫بﻪ اﻫﻤﻴت ﻣردمساﻻرى در ﻗاﻧﻮن اساسﻲ ﻛﺸﻮر پﻲببرﻧد؛‬ ‫با ﻣﻈاﻫر ﻣردمساﻻرى در ﻛﺸﻮر آﺷﻨا ﺷﻮﻧد‪.‬‬

‫••‬

‫درس‌چﻬارم‬

‫ﻣردمساﻻرى چﻴست؟‬

‫ﮔﻔتوﮔﻮﻛﻨﻴد‬ ‫فرض‌کﻨﻴد‪‌،‬شما‌تصمﻴم‌گرفﻨﻪ‌‌اﻳد‌کﻪ‌ﻳکﻲ‌از‌ﻫم‌صﻨفﻲ‌ﻫاي‌خﻮد‌را‌بﻪحﻴث‌ﻧماﻳﻨده‌صﻨف‌‬ ‫خﻮد‌بﻪ‌اداره‌معرفﻲ‌ﻧماﻳﻴد‪‌.‬پس‌کدام‌روش‌زﻳر‌را‌ترجﻴح‌مﻲ‌دﻫﻴد‪:‬‬ ‫‪‌-1‬او‌را‌معلم‌تان‌معرفﻲ‌کﻨد؛‌‬ ‫‪‌-2‬شما‌خﻮدتان‌اﻧتخاب‌مﻰ‌کﻨﻴد‪‌.‬‬ ‫بﻪ‌ﻧظر‌شما‌در‌اجتماع‌ﻫاي‌بزرگ‌چگﻮﻧﻪ‌تصمﻴم‌گرفتﻪ‌مﻰ‌شﻮد؟‬ ‫در‌درسﻫاي‌قبل‌خﻮاﻧدﻳم‌کﻪ‌ما‌براي‌اداره‌جامعﻪ‪‌،‬بﻪ‌دولت‌ﻧﻴاز‌دارﻳم‪‌‌.‬بعضﻲ‌از‌دولت‌ﻫا‌‬ ‫مردم‌را‌در‌تصمﻴم‌گﻴري‌ﻫا‌شرﻳک‌ﻧمﻰ‌سازﻧد‪‌.‬اﻳﻦ‌‌ﻧﻮع‌‌دولت‌ﻫا‌‌بﻪ‌طﻮر‌عمﻮم‌بر‌اراده‌ﻳک‌‬ ‫ﻳا‌چﻨد‌‌فرد‌‌استﻮار‌است‪‌.‬جﻮامع‌دﻳگري‌ﻧﻴز‌ﻫستﻨد؛‌کﻪ‌قدرت‌اصلﻲ‌تصمﻴم‌گﻴري‌در‌دست‌‬ ‫مردم‌است‌و‌دولت‌فقط‌ﻧماﻳﻨده‌باصﻼحﻴت‌مردم‌براي‌تصمﻴم‌گﻴري‌بﻪ‌حساب‌مﻰ‌آﻳد‪‌.‬شاﻳد‌‬ ‫شما‌اصطﻼح‌دمﻮکراسﻰ‌«مردم‌ساﻻرى»‌را‌شﻨﻴده‌باشﻴد‪‌.‬آﻳا‌تا‌اکﻨﻮن‌بﻪ‌معﻨاي‌اﻳﻦ‌اصطﻼح‌‬ ‫فکر‌کرده‌اﻳد؟‬ ‫‪17‬‬

‫‌دمﻮکراسﻰ‌کلمﺔ‌ﻳﻮﻧاﻧﻲ‌است‌کﻪ‌امروز‌در‌تمام‌زبان‌ﻫا‌استفاده‌مﻲ‌شﻮد‪.‬‬ ‫‌اﻳﻦ‌کلمﻪ‌بﻪ‌معﻨاي‌حکﻮمت‌مردم‌است؛‌کﻪ‌در‌زبان‌فارسﻰ‌دري‌از‌آن‌بﻪ‌عﻨﻮان‌«مردم‌ساﻻري»‌‬ ‫ﻳاد‌مﻲ‌شﻮد‪‌.‬مردم‌ساﻻري‌بﻪ‌اﻳﻦ‌معﻨﻲ‌است؛‌کﻪ‌حکﻮمت‌حق‌مردم‌است‌و‌اﻳﻦ‌مردم‌ﻫستﻨد‌‬ ‫کﻪ‌باﻳد‌در‌مﻮرد‌مساﻳل‌کشﻮر‌خﻮد‌تصمﻴم‌بگﻴرﻧد‪‌.‬‬ ‫گرچﻪ‌در‌گذشتﻪ‌ﻫاي‌بسﻴار‌دور‪‌،‬در‌ﻳﻮﻧان‌باستان‌ﻧﻮعﻲ‌از‌مردم‌ساﻻرى‌وجﻮد‌داشت؛‌ولﻲ‌‬ ‫بﻪ‌زودي‌ﻧابﻮد‌گردﻳد‌و‌براي‌قرن‌ﻫا‌اکثر‌دولت‌ﻫا‌بر‌اساس‌استبداد‌اداره‌مﻲ‌شدﻧد‪‌.‬بعدﻫا‌در‌‬ ‫اثر‌پﻴشرفت‌ﻫاﻳﻲ‌کﻪ‌اﻧسان‌ﻫا‌در‌زمﻴﻨﻪ‌حقﻮق‌بشر‌بﻪ‌دست‌آوردﻧد‪‌،‬تﻮجﻪ‌مردم‌و‌دولت‌ﻫا‌‬ ‫بﻪ‌اصﻮل‌مردم‌ساﻻرى‌جلب‌گردﻳد‪‌.‬گراﻳش‌ﻫاي‌مردم‌بﻪ‌مردم‌ساﻻرى‌در‌آغاز‌قرن‌بﻴستم‌‬ ‫مﻴﻼدي‌بﻪ‌سرعت‌پﻴشرفت‌کرد‌و‌باعث‌شد‌کﻪ‌بسﻴاري‌از‌دولت‌ﻫا‌اصﻮل‌مردم‌ساﻻرى‌را‌‬ ‫پذﻳرفتﻪ‌و‌در‌دولت‌خﻮد‌بﻪ‌کار‌گﻴرﻧد‪‌.‬امروز‌ﻫمﻪ‌دولت‌ﻫا‌مردم‌ساﻻرى‌را‌بﻪ‌عﻨﻮان‌ﻳک‌‬ ‫روش‌مﻨاسب‌در‌اداره‌حکﻮمت‌خﻮد‌پذﻳرفتﻪ‌اﻧد ‌‌و‌کمتر‌دولتﻲ‌را‌در‌جﻬان‌مﻲ‌تﻮان‌ﻳافت‌کﻪ‌‬ ‫خﻮد‌را‌مردم‌ساﻻر‌ﻧداﻧد‪‌.‬‬ ‫مردم‌ساﻻرى‌از‌اﻳﻦ‌ﻧظر‪‌،‬کﻪ‌مردم‌چگﻮﻧﻪ‌حق‌حاکمﻴت‌خﻮد‌را‌اعمال‌مﻲ‌کﻨﻨد‌بﻪ‌دو‌ﻧﻮع‌‬ ‫تقسﻴم‌ مﻲ‌شﻮد‪ ‌-1 ‌:‬مردم‌ساﻻرى‌ مستقﻴم‪ ‌،‬در‌ مردم‌ساﻻرى‌ مستقﻴم‌ مردم‌ بﻪ‌ طﻮر‌ مستقﻴم‌‬ ‫حاکمﻴت‌خﻮد‌را‌اعمال‌مﻰ‌کﻨﻨد؛‌ﻳعﻨﻲ‌ﻫمﻪ‌مردم‌در‌ﻳک‌مکان‌جمع‌مﻲ‌شﻮﻧد‌و‌در‌باره‌‬ ‫مساﻳل‌مﻬم‌تصمﻴم‌مﻲ‌گﻴرﻧد‪.‬‬

‫‪18‬‬

‫درس‌چﻬارم‬ ‫‌بﻪ‌ﻧظر‌شما‌امروز‌اﻳﻦ‌ﻧﻮع‌مردم‌ساﻻرى‌در‌اداره‌حکﻮمت‌وجﻮد‌دارد؟‌چرا؟‬ ‫‪‌-2‬مردم‌ساﻻرى‌ﻧماﻳﻨده‌گﻲ‪‌:‬در‌جﻮامع‌امروزي‌بﻪ‌دلﻴل‌جمعﻴت‌زﻳاد‪‌،‬امکان‌جمع‌کردن‌‬ ‫تمام‌مردم‌در‌ﻳک‌جا‌بﻪ‌طﻮر‌عمﻮم‌وجﻮد‌ﻧدارد‪‌.‬ﻫمچﻨﻴﻦ‪‌،‬مساﻳل‌کشﻮرﻫا‌بسﻴار‌زﻳاد‌و‌‬ ‫پﻴچﻴده‌شده‌و‌تمام‌مردم‌وقت‌رسﻴده‌گﻰ‌و‌بحث‌در‌مﻮرد‌آن‌ﻫا‌را‌ﻧدارﻧد‪.‬‬ ‫‌بﻨابراﻳﻦ‪‌،‬امروز‌از‌مردم‌ساﻻرى‌ﻧماﻳﻨده‌گﻲ‌ﻳا‌مردم‌ساﻻرى‌غﻴر‌مستقﻴم‌استفاده‌مﻲ‌شﻮد‪‌.‬در‌‬ ‫مردم‌ساﻻرى‌‌ﻧماﻳﻨده‌گﻲ‌مردم‌برخﻲ‌از‌کارگزاران‌دولت؛‌ماﻧﻨد‪‌:‬ﻧماﻳﻨده‌گان‌پارلمان‌را‌‬ ‫اﻧتخاب‌مﻲ‌کﻨﻨد‌و‌بﻪ‌آن‌ﻫا‌صﻼحﻴت‌مﻲ‌دﻫﻨد‌کﻪ‌براي‌اداره‌کشﻮر‌تصمﻴم‌گرفتﻪ‌و‌قاﻧﻮن‌‬ ‫وضع‌کﻨﻨد‪‌.‬در‌برخﻰ‌از‌کشﻮرﻫا‌رئﻴس‌دولت‌تﻮسط‌رأى‌مستقﻴم‌مردم‌و‌در‌بعضﻰ‌دﻳگر‌‬ ‫تﻮسط‌ﻧماﻳﻨده‌گان‌پارلمان‌اﻧتخاب‌مﻰ‌شﻮﻧد‪‌.‬ﻧماﻳﻨده‌گان‌مﻨتخب‌مردم‌و‌رئﻴس‌دولت‌در‌‬ ‫مقابل‌مردم‌مسؤولﻴت‌دارﻧد‌و‌مردم‌مﻰ‌تﻮاﻧﻨد‪‌،‬از‌آن‌ﻫا‌بازخﻮاست‌کﻨﻨد‪‌.‬‬ ‫ﻣﻘاﻳسﻪ ﻛﻨﻴد‬

‫در‌باره‌مردم‌ساﻻرى‌مستقﻴم‌‌و‌ﻧماﻳﻨده‌گﻲ‌گفت‌وگﻮ‌کﻨﻴد‌و‌‌بﻪ‌پرسش‌زﻳر‌پاسخ‌دﻫﻴد‪‌:‬‬ ‫اصﻮل‌مشترک‌مﻴان‌مردم‌ساﻻرى‌مستقﻴم‌و‌مردم‌ساﻻرى‌ﻧماﻳﻨده‌گﻰ‌کدام‌ﻫا‌است؟‬ ‫مردم‌ساﻻرى‌‌اصﻮلﻲ‌دارد؛‌کﻪ‌امروز‌بﻪ‌عﻨﻮان‌ارزش‌ﻫاي‌بشري‪‌،‬مﻮرد‌قبﻮل‌اکثرﻳت‌جﻮامع‌‬ ‫قرار‌دارد‌و‌ﻫرگاه‌اﻳﻦ‌اصﻮل‌در‌تشکﻴل‌دولت‌رعاﻳت‌شﻮد‪‌،‬بﻪ‌آن‌دولت‌مردم‌ساﻻرى‌‬ ‫مﻲ‌گﻮﻳﻨد‪‌.‬‬ ‫مﻬمترﻳﻦ‌اصﻮل‌مردم‌ساﻻرى‌عبارتﻨد‌از‪:‬‬ ‫‪‌-1‬حاکمﻴت‌مردم‪.‬‬ ‫‪‌-2‬تضمﻴﻦ‌حقﻮق‌اساسﻲ‌بشر‪.‬‬ ‫‪‌-3‬اﻧتخابات‌آزاد‪.‬‬ ‫‪‌-4‬برابري‌در‌مقابل‌قاﻧﻮن‪.‬‬ ‫‪-5‬آزادي‌بﻴان‪.‬‬ ‫‪‌-6‬حکﻮمت‌اکثرﻳت‌با‌حفظ‌حقﻮق‌تمام‌افراد‌جامعﻪ‪.‬‬ ‫‪‌-7‬پاسخگﻮﻳﻲ‌کارگزاران‌دولتﻲ‌در‌مقابل‌مردم‪.‬‬ ‫‪19‬‬

‫البتﻪ‪‌،‬مردم‌ساﻻرى‌در‌ﻫمﻪ‌کشﻮرﻫا‌بﻪ‌طﻮر‌کامل‌ﻳکسان‌ﻧﻴست‌و‌ﻫر‌کشﻮري‌متﻨاسب‌با‌‬ ‫شراﻳط‌اعتقادى‪‌،‬اجتماعﻲ‪‌،‬اقتصادي‌و‌فرﻫﻨگﻲ‌خﻮد‌‌از‌مردم‌ساﻻرى‌در‌تشکﻴل‌و‌اداره‌‬ ‫دولت‌خﻮد‌استفاده‌مﻰ‌کﻨد‪‌.‬با‌تﻮجﻪ‌‌بﻪ‌‌مطالب‌‌درس‪‌‌،‬بﻪ‌ﻧظر‌‌شما‌آﻳا‌‌دولت‌ما‪‌‌،‬مردمﻰ‌محسﻮب‌‬ ‫مﻲ‌شﻮد‌؟‌دﻻﻳل‌خﻮد‌را‌‌بگﻮﻳﻴد‪‌.‬‬ ‫‌‬

‫ﻣرورى بر درس ﮔذﺷتﻪ‬

‫‪...........................................................................................................................‬‬ ‫‪...........................................................................................................................‬‬ ‫‪...........................................................................................................................‬‬ ‫‪............................................................................................................................‬‬ ‫‪............................................................................................................................‬‬ ‫‪...........................................................................................................................‬‬ ‫پرسﺶﻫا‬

‫‪‌-1‬دمﻮکراسﻰ‌را‌بﻪ‌زبان‌دري‌چﻪ‌مﻲ‌گﻮﻳﻨد؟‬ ‫‪‌-2‬مردم‌ساﻻرى‌مستقﻴم‌و‌غﻴرمستقﻴم‌چﻪ‌فرقﻲ‌دارﻧد؟‬ ‫‪‌-3‬آﻳا ‌امروز‌‌مﻲ‌تﻮان‪‌ ،‬از‌روش‌مردم‌ساﻻرى‌مستقﻴم‌‌در‌اداره‌ﻳک‌کشﻮر‌استفاده‌کرد؟‌تﻮضﻴح‌‬ ‫دﻫﻴد‪.‬‬ ‫‪‌-4‬چﻬار‌اصل‌از‌اصﻮل‌مﻬم‌مردم‌ساﻻرى‌را‌ﻧام‌ببرﻳد‪.‬‬ ‫ﻛارخاﻧﻪﮔﻰ‬

‫در‌سال‌ﻫاي‌اخﻴر‌طرح‌پارلمان‌جﻮاﻧان‌بﻪ‌شکل‌آزماﻳشﻲ‌در‌کشﻮر‌اجرا‌شده‌است‪‌.‬در‌اﻳﻦ‌‬ ‫باره‌تحقﻴق‌کﻨﻴد‌کﻪ‌اﻳﻦ‌پارلمان‌با‌چﻪ‌اﻫدافﻲ‌تشکﻴل‌شده‌است‌و‌شراﻳط‌عضﻮﻳت‌در‌آن‌‬ ‫چﻴست؟‬ ‫‪20‬‬

‫درس‌پﻨجم‬

‫ﻣردم چﮕﻮﻧﻪ ﻣﻰتﻮاﻧﻨد در اداره دوﻟت ﺷرﻳﻚ ﺷﻮﻧد؟‬

‫‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‬ ‫ﮔﻔتوﮔﻮﻛﻨﻴد‬ ‫حاکمﻴت‌از‌آن‌خداوﻧد ‌ ‌ است‌و‌در‌ﻧظام‌ﻫاى‌مردم‌ساﻻرى‪‌،‬حاکمﻴت‌مردم‌مﻬم‌ترﻳﻦ‌‬ ‫اصل‌مردم‌‌ساﻻرى‌است‪‌.‬بﻪ‌ﻧظر‌شما‌مردم‌چگﻮﻧﻪ‌مﻲ‌تﻮاﻧﻨد‪‌،‬حاکمﻴت‌خﻮد‌را‌اعمال‌ﻧمﻮده‌‬ ‫و‌در‌تصمﻴم‌گﻴري‌ﻫاي‌سﻴاسﻲ‌شرکت‌کﻨﻨد؟‌‬ ‫ﻫماﻧگﻮﻧﻪ‌کﻪ‌در‌درس‌ﻫاي‌پﻴش‌خﻮاﻧدﻳم‪‌،‬مردم‌در‌دولت‌ﻫاي‌مردم‌ساﻻرى‌مﻲ‌تﻮاﻧﻨد‌بﻪ‌‬ ‫طﻮر‌مستقﻴم‌ﻳا‌از‌طرﻳق‌ﻧماﻳﻨده‌گان‌خﻮد‌در‌اداره‌کشﻮر‌مشارکت‌کﻨﻨد‪‌.‬بﻨابراﻳﻦ‪‌‌،‬دولت‌‬ ‫مردم‌ساﻻرى‌بر‌پاﻳﻪ‌مشارکت‌مردم‌در‌تصمﻴم‌گﻴري‌ﻫاي‌سﻴاسﻲ‌کشﻮر‌استﻮار‌است‪‌.‬ﻫرچﻪ‌‬ ‫مﻴزان‌مشارکت‌مردم‌بﻴشتر‌باشد‪‌،‬جلﻮة‌مردم‌ساﻻرى‌‌در‌آن‌دولت‌بﻴشتر‌خﻮاﻫد‌بﻮد‪‌.‬‬ ‫راه‌ﻫاي‌مختلفﻲ‌براي‌مشارکت‌مردم‌در‌کارﻫاي‌سﻴاسﻲ‌وجﻮد‌دارد‌کﻪ‌از‌رأي‌دادن‌و‌‬ ‫شرکت‌در‌تظاﻫرات‌گرفتﻪ‌تا‌تصدي‌باﻻترﻳﻦ‌پست‌ﻫاى‌دولتﻲ‌را‌شامل‌مﻲ‌گردد‪‌،‬اما‌مردم‌‬ ‫بﻪ‌طﻮر‌ﻳکسان‌در‌اُمﻮر‌سﻴاسﻲ‌مشارکت‌ﻧمﻰ‌کﻨﻨد‪‌.‬برخﻲ‌از‌مردم‌تﻨﻬا‌در‌اﻧتخابات‌شرکت‌‬ ‫ﻧمﻮده‌و‌بﻪ‌ﻳکﻲ‌از‌ﻧامزدان‌راي‌مﻲ‌دﻫﻨد‪‌.‬تعدادي‌ﻫم‌عضﻮ‌حزب‌سﻴاسﻲ‌شده‌و‌در‌جﻬت‌‬ ‫پﻴشبرد‌اﻫداف‌حزب‌خﻮد‌فعالﻴت‌مﻲ‌کﻨﻨد‪‌.‬بعضﻲ‌دﻳگر‌باﻻتر‌از‌اﻳﻦ‪‌،‬با‌ﻧامزد‌کردن‌خﻮد‌‬ ‫‪21‬‬

‫تﻼش‌مﻲ‌کﻨﻨد‌کﻪ‌پست‌ﻫاي‌دولتﻲ‌را‌احراز‌کرده‌و‌بﻪ‌طﻮر‌مستقﻴم‌در‌تصمﻴم‌گﻴري‌ﻫا‌و‌اجراي‌‬ ‫برﻧامﻪ‌ﻫاي‌دولتﻲ‌وارد‌شﻮﻧد‪‌.‬عده‌ﻳﻲ‌دﻳگر‪‌،‬کﻪ‌باﻻترﻳﻦ‌سطح‌مشارکت‌را‌دارﻧد‪‌،‬کساﻧﻲ‌اﻧد‌کﻪ‌‬ ‫در‌اﻧتخابات‌مﻮفق‌گردﻳده‌و‌بﻪ‌طﻮر‌عملﻰ‌پست‌ﻫاي‌دولتﻲ‌را‌احراز‌مﻰ‌کﻨﻨد‪‌.‬براي‌وضاحت‌‬ ‫بﻴشتر‌بﻪ‌شکل‌ذﻳل‌تﻮجﻪ‌کﻨﻴد‪:‬‬ ‫تصدى‌پست‌دولتﻲ‬

‫ﻧامزد‌شدن‬

‫بﻴشترﻳﻦ‬

‫عضﻮﻳت‌در‌حزب‬

‫راى‌دادن‬ ‫کمترﻳﻦ‬

‫براي‌اﻳﻨکﻪ‌مشارکت‌سﻴاسﻲ‌مفﻴد‌و‌تأثﻴرگذار‌باشد‪‌،‬اﻧتخابات‌باﻳد‌آزاد‪‌،‬عمﻮمﻲ‪‌،‬سري‌و‌مستقﻴم‌‬ ‫برگزار‌شﻮد‪‌،‬تا‌مردم‌بتﻮاﻧﻨد‌با‌مﻴل‌و‌ارادة‌خﻮد‌کساﻧﻲ‌را‌کﻪ‌مﻲ‌خﻮاﻫﻨد‪‌،‬اﻧتخاب‌ﻧماﻳﻨد‌و‌کس‌‬ ‫دﻳگري‌ارادة‌خﻮد‌را‌بر‌آن‌ﻫا‌تحمﻴل‌ﻧکﻨد‪‌.‬‬ ‫ﻧﻮع‌دﻳگري‌از‌مشارکت‌سﻴاسﻲ‌بﻪ‌صﻮرت‌کﻨترول‌و‌ﻧظارت‌بر‌اعمال‌دولت‌مردان‌اﻧجام‌مﻲ‌شﻮد‪‌.‬‬ ‫ﻧظارت‌ﻧﻴز‌از‌راه‌ﻫاي‌گﻮﻧاگﻮﻧﻲ‌اعمال‌مﻲ‌گردد‪‌،‬برخﻲ‌از‌اﻧﻮاع‌ﻧظارت‌بر‌عملکردﻫاي‌دولت‌‬ ‫عبارتﻨد‌از‪‌-1‌:‬ﻧظارت‌تﻮسط‌ﻧماﻳﻨده‌گان‌مردم‌در‌پارلمان‪‌-2‌،‬اعتراض‌بﻪ‌عملکردﻫاي‌دولت‌‬ ‫تﻮسط‌تظاﻫرات‌و‌اعتراض‌دستﻪ‌جمعﻲ‪‌-3‌.‬اﻧتقاد‌از‌کارﻫاي‌دولت‌از‌طرﻳق‌رساﻧﻪ‌ﻫا‪‌.‬‬ ‫ﻣرورى بر درس ﮔذﺷتﻪ‬

‫‌ …………………………………………………………………‬ ‫‌…………………………………………………………………‬ ‫‌…………………………………………………………………‬ ‫‌…………………………………………………………………‬ ‫‌…………………………………………………………………‬ ‫پرسﺶﻫا‬

‫‪‌-1‬مشارکت‌مردم‌در‌دولت‌چﻪ‌رابطﻪ‌ﻳﻲ‌با‌مردم‌ساﻻرى‌دارد؟‬ ‫‪‌-2‬چﻪ‌راه‌ﻫا‌براي‌مشارکت‌مردم‌وجﻮد‌دارد؟‌آن‌ﻫا‌را‌تﻮضﻴح‌دﻫﻴد‪.‬‬ ‫‪‌-3‬ﻧقش‌مشارکت‌مردم‌را‌در‌سﻴاست‌بﻴان‌کﻨﻴد‪.‬‬ ‫‪‌-4‬مردم‌از‌چﻪ‌راه‌ﻫاى‌مﻲ‌تﻮاﻧﻨد‌بر‌کارکردﻫاي‌دولت‌مردان‌ﻧظارت‌کﻨﻨد؟‬ ‫ﻛارخاﻧﻪﮔﻰ‬

‫دو‌ﻧفر‌را‌در‌ﻧظر‌بگﻴرﻳد‌کﻪ‌ﻳکﻲ‌مشارکت‌سﻴاسﻲ‌بﻴشتر‌دارد‌و‌دﻳگري‌کمتر‪.‬‬ ‫‌بر‌روي‌شکل‌مﻮقعﻴت‌آن‌دو‌را‌مشخص‌کﻨﻴد‌و‌دﻻﻳل‌خﻮد‌را‌براي‌تعﻴﻴﻦ‌مﻮقعﻴت‌ﻫا‌‬ ‫بﻴان‌کﻨﻴد‪.‬‬ ‫‪22‬‬

‫درس‌ششم‌‬

‫ﻣردمساﻻرى در اﻓﻐاﻧستان‬

‫‪23‬‬

‫ﮔﻔتوﮔﻮﻛﻨﻴد‬ ‫با‌تﻮجﻪ‌بﻪ‌مطالب‌درس‌قبل‪‌،‬بﻪ‌پرسش‌ﻫاى‌زﻳر‌پاسخ‌دﻫﻴد‪‌:‬‬ ‫بﻪ‌ﻧظر‌شما‌چرا‌مﻲ‌تﻮان‌دولت‌افغاﻧستان‌را‌ﻳک‌دولت‌مردم‌ساﻻرى‌داﻧست؟‌تﻮضﻴح‌دﻫﻴد‪‌.‬‬ ‫مردم‌ساﻻرى‌امروز‌در‌جﻬان‌بﻪ‌حﻴث‌ﻳک‌روش‪‌،‬در‌زمﻴﻨﻪ‌حکﻮمت‌داري‌شﻨاختﻪ‌مﻲ‌شﻮد‪‌.‬‬ ‫حکﻮمت‌ﻫاي‌مردم‌ساﻻرى‌عمر‌زﻳادي‌در‌تارﻳخ‌بشر‌ﻧدارﻧد‌و‌سابقﻪ‌اﻳﻦ‌ﻧﻮع‌حکﻮمت‌در‌‬ ‫افغاﻧستان‌بسﻴار‌کﻮتاه‌است‪‌.‬در‌کشﻮر‌ما‌مبارزان‌و‌آزادي‌خﻮاﻫان‌براي‌بﻪ‌دست‌آوردن‌‬ ‫آزادي‌و‌مردم‌ساﻻرى‌سال‌ﻫا‌مبارزه‌کردﻧد‌و‌در‌اﻳﻦ‌راه‌بﻬاي‌سﻨگﻴﻨﻲ‌پرداختﻨد‪‌.‬سراﻧجام‪‌،‬‬ ‫در‌اثر‌تﻼش‌ﻫاي‌آزادي‌خﻮاﻫان‌و‌فشارﻫاي‌اجتماعﻲ‪‌،‬در‌سال‌‪‌1343‬ﻫـ‌‪‌.‬ش‪‌.‬بعضﻰ‌از‌‬ ‫ارزش‌ﻫاي‌مﻬم‌مردم‌ساﻻرى‌در‌قاﻧﻮن‌اساسﻲ‌درج‌گردﻳد‌و‌پارلمان‌کﻪ‌از‌بﻨﻴاد‌و‌اساس‌‬ ‫مردم‌ساﻻرى‌‌است‌تشکﻴل‌شد‪‌.‬‬ ‫در‌ زماﻧﻲ‌ کﻪ‌ امﻴد‌ مﻲ‌رفت؛‌ کشﻮر‌ ما‌ بﻪ‌ سﻮي‌ ‌ مردم‌ساﻻرى‌ شدن‌ پﻴش‌‌رود‪ ‌،‬کﻮدتاﻫا‌ و‌‬ ‫جﻨگ‌ﻫاﻳﻲ‌در‌کشﻮر‌شروع‌شد‌کﻪ‌پاﻳﻪ‌و‌اساس‌مردم‌ساﻻرى‌را‌ﻧﻴز‌ماﻧﻨد؛‌بسﻴاري‌بخش‌ﻫاى‌‬ ‫دﻳگرى‌زﻧده‌گﻰ‌در‌کشﻮر‌رو‌بﻪ‌ﻧابﻮدي‌برده‪‌،‬استقرار‌مردم‌ساﻻرى‌را‌در‌کشﻮر‌با‌مشکل‌‬ ‫مﻮاجﻪ‌کرد‪‌.‬بعد‌از‌کﻨفراﻧس‌بﻦ‪‌،‬راه‌براى‌حکﻮمت‌جدﻳد‌ﻫمﻮار‌گردﻳد‪‌.‬‬ ‫مردم‌ساﻻرى‌دردولت‌جدﻳد‌را‌مﻲ‌تﻮان‌در‌دو‌بُعد‌قاﻧﻮﻧﻲ‌و‌عملﻲ‌مﻼحظﻪ‌کرد‪‌:‬‬

‫‪ -1‬ﻣردمساﻻرى در ﻗاﻧﻮن اساسﻰ‬

‫قاﻧﻮن‌اساسﻲ‌جدﻳد‌کشﻮر‌کﻪ‌در‌سال‌‪‌1382‬ﻫـ‌‪‌.‬ش‪‌.‬تصﻮﻳب‌گردﻳد‪‌،‬شمار‌زﻳادى‌از‌مفاﻫﻴم‌‬ ‫مردم‌ساﻻرى‌را‌در‌بر‌مﻰ‌گﻴرد‪‌.‬گرچﻪ‌اثر‌ﻫاى‌مردم‌ساﻻرى‌در‌تمام‌مﻮاد‌و‌بﻨدﻫاي‌قاﻧﻮن‌‬ ‫اساسﻲ‌حضﻮر‌دارد؛‌اما‌در‌برخﻲ‌از‌مﻮاد‌آن‌با‌صراحت‌تمام‌جلﻮه‌پﻴدا‌کرده‌است‪‌.‬مﻬمترﻳﻦ‌‬ ‫جلﻮه‌ﻫاي‌مردم‌ساﻻرى‌در‌قاﻧﻮن‌اساسﻲ‌عبارتﻨد‌از‪:‬‬ ‫(‪)1‬‬ ‫‪‌-1‬رئﻴس‌جمﻬﻮر‌در‌برابر‌مردم‌و‌ولسﻲ‌جرگﻪ‌مسؤول‌است ‪.‬‬ ‫(‪)2‬‬ ‫‪‌-2‬اﻧتخاب‌شدن‌و‌اﻧتخاب‌کردن‌حق‌ﻫر‌تبعﺔ‌افغاﻧستان‌مﻰ‌باشد ‪.‬‬ ‫‪‌-3‬تشکﻴل‌جمعﻴت‌ﻫا‌و‌احزاب‌براي‌اتباع‌کشﻮر‌مجاز‌است(‪.)3‬‬ ‫‪‌-4‬برگزاري‌تظاﻫرات‌مسالمت‌آمﻴز‪‌،‬تﻮسط‌مردم‌مجاز‌داﻧستﻪ‌شده‌است(‪.)4‬‬ ‫‪‌-5‬آزادي‪‌،‬عدم‌تبعﻴض‌بﻴﻦ‌افراد‌جامعﻪ‪‌،‬عدم‌تبعﻴض‌جﻨسﻴتﻲ‪‌،‬برابري‌در‌مقابل‌قاﻧﻮن‌و‌‬ ‫آزادي‌بﻴان‌از‌جملﻪ‌اصﻮل‌مردم‌ساﻻرى‌است‌کﻪ‌در‌مﻮاد‌مختلف‌قاﻧﻮن‌اساسﻲ‌ما‌بﻪ‌صراحت‌‬ ‫بﻴان‌شده‌است‪.‬‬ ‫بررسﻰ ﻛﻨﻴد‬

‫با‌تﻮجﻪ‌بﻪ‌آشﻨاﻳﻲ‌ﻫاﻳﻰ‌کﻪ‌با‌اصﻮل‌و‌ارزش‌ﻫاي‌مردم‌ساﻻرى‌دارﻳد‪‌،‬بﻪ‌پرسش‌ﻫاي‌زﻳر‌پاسخ‌‬ ‫دﻫﻴد‪‌:‬‬ ‫‪‌-1‬چرا‌‌قاﻧﻮن‌اساسﻲ‌افغاﻧستان‌را‌مﻲ‌تﻮان‪‌،‬ﻳک‌قاﻧﻮن‌اساسﻲ‌‌مردم‌ساﻻرى‌داﻧست؟‌‌با‌مثال‌بگﻮﻳﻴد‪.‬‬ ‫‪‌-2‬ارزش‌ﻫاي‌مردم‌ساﻻرى‌کﻪ‌در‌قاﻧﻮن‌‌اساسﻰ‌آمده‪‌،‬تاکﻨﻮن‌چقدر‌تطبﻴق‌شده‌است؟‌‬ ‫تﻮضﻴح‌دﻫﻴد‪.‬‬ ‫‪ -2‬جﻠﻮهﻫاى ﻋﻤﻠﻰ ﻣردمساﻻرى‬ ‫اﻟﻒ‪ -‬اﻧتخابات رﻳاست ُجﻤﻬﻮرى‬ ‫اﻧتخابات‌رﻳاست‌جمﻬﻮري‪‌،‬در‌راستاي‌تحقق‌حاکمﻴت‌مردم‌در‌کشﻮر‌صﻮرت‌گرفت‪‌.‬در‌‬ ‫ُ‬ ‫ﻧخستﻴﻦ‌اﻧتخابات‌رﻳاست‌جمﻬﻮري‪‌،‬مردم‌ما‌براي‌اولﻴﻦ‌بار‌در‌تارﻳخ‌کشﻮر‌تﻮاﻧستﻨد‌کﻪ‌‬ ‫ُ‬ ‫باﻻترﻳﻦ‌مقام‌اجراﻳﻴﻪ‌کشﻮر‌را‌با‌رأي‌آزاد‌خﻮد‌اﻧتخاب‌کﻨﻨد‪‌.‬در‌اﻳﻦ‌اﻧتخابات‌‌افرادى‌ازتمام‌‬ ‫اقﻮام‌ساکﻦ‌کشﻮر‌تﻮاﻧستﻨد‌کﻪ‌براي‌احراز‌اﻳﻦ‌مقام‌ﻧامزد‌شده‪‌،‬با‌ﻫم‌بﻪ‌رقابت‌بپردازﻧد‪‌.‬‬ ‫اﻳﻦ‌اﻧتخابات‌بﻪ‌صﻮرت‌آزاد‪‌،‬عمﻮمﻲ‪‌،‬مستقﻴم‌و‌سري‌صﻮرت‌گرفت‪‌.‬در‌دومﻴﻦ‌اﻧتخابات‌‬ ‫رﻳاست‌جمﻬﻮرى‌کﻪ‌در‌سال‌‪1388‬ﻫـ‌‪‌.‬ش‪‌.‬برگزار‌گردﻳد‪‌،‬ﻧﻴز‌مردم‌سراسر‌کشﻮر‌در‌اﻧتخابات‌‬ ‫ُ‬ ‫شرکت‌ﻧمﻮده‪‌،‬رئﻴس‌جمﻬﻮر‌خﻮد‌را‌اﻧتخاب‌کردﻧد‪.‬‬ ‫ُ‬ ‫اﻧتخابات‌ولسﻲ‌جرگﻪ‌و‌شﻮراﻫاي‌وﻻﻳتﻲ‌ﻧﻴز‌بﻪ‌فاصلﻪ‌کمﻲ‌از‌اولﻴﻦ‌اﻧتخابات‌رﻳاست‌‬ ‫ُجمﻬﻮري‌برگزار‌شد‪‌.‬در‌اﻳﻦ‌اﻧتخابات‌ﻧﻴز‌محدودﻳتﻲ‌براي‌ﻧامزد‌شدن‌و‌رأي‌دادن‪‌،‬وجﻮد‌‬ ‫ﻧداشت‪‌.‬بﻪ‌ﻫمﻴﻦ‌دلﻴل‪‌،‬پارلمان‌ما‌از‌ﻧماﻳﻨده‌گان‌تمام‌اقﻮام‌و‌ﻧگرش‌ﻫاي‌مختلف‌سﻴاسﻲ‌کﻪ‌‬ ‫‪-------------------------------------------------------------------------------------‬‬‫‪‌-1‬مادة‌شصت‌و‌ﻧﻬم‌قاﻧﻮن‌اساسﻰ‌‪‌-2‬مادة‌سﻰ‌و‌سﻮم‌قاﻧﻮن‌اساسﻰ‌‪‌-3‬مادة‌سﻰ‌وپﻨجم‌قاﻧﻮن‌اساسﻰ‌‪‌-4‬مادة‌سﻰ‌و‌ششم‌قاﻧﻮن‌اساسﻰ‬

‫‪24‬‬

‫درس‌ششم‬ ‫تﻮاﻧستﻪ‌اﻧد‪‌،‬راي‌کافﻲ‌بﻪ‌دست‌آورﻧد‪‌،‬تشکﻴل‌شده‌است‪‌.‬اﻧتخابات‌شﻮراﻫاي‌وﻻﻳتﻲ‌ﻧﻴز‌بﻪ‌‬ ‫طﻮر‌ﻫمزمان‌با‌اﻧتخابات‌ولسﻰ‌جرگﻪ‌برگزار‌گردﻳد‪.‬‬ ‫ب‪ -‬آزاديﻫاي ﻣدﻧﻲ‬

‫ﻳکﻲ‌دﻳگر‌از‌اصﻮل‌مردم‌ساﻻرى‌آزادي‌ﻫاي‌مدﻧﻲ‌است‪‌.‬آزادى‌اﻧدﻳشﻪ‪‌،‬آزادي‌تشکﻴل‌‬ ‫احزاب‪‌،‬آزادي‌تظاﻫرات(حرکت‌ﻫاى‌سﻴاسﻰ‌مردمﻰ)‌واعتراض‌ﻫاى‌مسالمت‌آمﻴز‪‌،‬آزادي‌‬ ‫بﻴان‌از‌طرﻳق‌رساﻧﻪ‌ﻫاي‌جمعﻲ‌ﻫمان‌گﻮﻧﻪ‌کﻪ‌در‌قاﻧﻮن‌تضمﻴﻦ‌شده‪‌،‬در‌عمل‌ﻧﻴز‌مردم‌از‌‬ ‫آن‌ﻫا‌برخﻮردار‌مﻲ‌باشﻨد‪‌.‬‬ ‫مردم‌ساﻻرى‌در‌کشﻮر‌ما‌جدﻳد‌و‌ﻧﻮپا‌است‪‌.‬از‌اﻳﻦ‌رو‪‌،‬وظﻴفﺔ‌دولت‌و‌ملت‌است‌کﻪ‌از ‌اﻳﻦ‌ﻧﻬال‌‬ ‫‌ارزشمﻨد‌با‌تمام‌وجﻮد‌‌مراقبت‌‌و ‌ﻧگﻬداري‌کﻨﻨد‌تا‌‌دشمﻨان‌ﻧتﻮاﻧﻨد ‌بﻪ‌آن‌صدمﻪ‌وارد‌کﻨﻨد‪‌.‬گسترش‌‬ ‫ﻧا‌امﻨﻲ‌ﻳکﻲ‌از‌خطرﻫاى‌است‌کﻪ‌مﻲ‌تﻮاﻧد‪‌،‬مردم‌ساﻻرى‌و‌ارزش‌ﻫاي‌مردم‌ساﻻرى‌را‌در‌‬ ‫کشﻮر‌ما‌تﻬدﻳد‌کﻨد‪‌.‬پس‌ﻫمﻪ‌گﻲ‌باﻳد‌تﻼش‌کﻨﻴم‌کﻪ‌ﻧظم‌و‌امﻨﻴت‌را‌در‌کشﻮر‌حفظ‌ﻧمﻮده‌‬ ‫‌و‌گسترش‌دﻫﻴم‪.‬‬ ‫ﻣرورى بر درس ﮔذﺷتﻪ‬

‫‪............................................................................................................................... ‌-1‬‬ ‫‪............................................................................................................................... ‌-2‬‬ ‫‪............................................................................................................................... ‌-3‬‬ ‫‪............................................................................................................................... ‌-4‬‬ ‫‪...............................................................................................................................‌-5‬‬ ‫‪.‬‬ ‫پرسﺶﻫا‬

‫‪‌-1‬سابقﻪ‌دمﻮکراسﻰ‌(مردم‌ساﻻرى)‌در‌افغاﻧستان‌چﻪ‌مدت‌است‌و‌از‌چﻪ‌زماﻧﻰ‌دوباره‌‬ ‫مردم‌ساﻻرى‌در‌کشﻮر‌ما‪‌،‬گسترش‌ﻳافتﻪ‌است؟‬ ‫‪‌-2‬کدام‌اصﻮل‌مردم‌ساﻻرى‌در‌قاﻧﻮن‌اساسﻲ‌ما‌تصرﻳح‌شده‌است؟‬ ‫‪‌-3‬بﻪ‌ﻧظر‌شما‌آﻳا‌اﻧتخابات‌رﻳاست‌جمﻬﻮري‌و‌ولسﻲ‌جرگﻪ‌در‌افغاﻧستان‌طﻮر‌اﻧتخابﻰ‌‬ ‫صﻮرت‌گرفت؟‌دﻻﻳل‌خﻮد‌را‌بﻨﻮﻳسﻴد‪.‬‬ ‫ﻛارخاﻧﻪﮔﻰ‬

‫‪25‬‬

‫چﻨد‌سال‌دﻳگر‌شما‌ﻫم‌مﻲ‌تﻮاﻧﻴد‌در‌اﻧتخابات‌شرکت‌کﻨﻴد‌و‌بﻪ‌ﻧامزدﻫاي‌مﻮرد‌ﻧظر‌خﻮد‪‌،‬‬ ‫رأي‌دﻫﻴد‪‌.‬فردي‌کﻪ‌شما‌بﻪ‌عﻨﻮان‌ﻧماﻳﻨده‌پارلمان‌ﻳا‌رئﻴس‌جمﻬﻮر‌اﻧتخاب‌مﻲ‌کﻨﻴد‪‌،‬باﻳد‌‬ ‫چﻪ‌وﻳژه‌گﻰ‌ﻫا‌را‌داشتﻪ‌باشد؟‌داشتﻦ‌وﻳژه‌گﻲ‌مﻮرد‌ﻧظر‌شما‌چﻪ‌فاﻳده‌ﻳﻲ‌دارد؟‌در‌صﻨف‌‬ ‫براي‌دوستان‌خﻮد‌بگﻮﻳﻴد‪.‬‬

‫خﻼﺻﺔ ﻓﺼﻞ‬ ‫دﻣﻮﻛراسﻰ (ﻣردمساﻻرى) بﻪ ﻣﻌﻨاي حﻜﻮﻣت ﻣردم است ﻛﻪ در زبان‬ ‫ﻓارسﻰ دري از آن بﻪ ﻋﻨﻮان «ﻣردمساﻻري» ﻳاد ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻣردمساﻻرى بﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨا است ﻛﻪ حﻜﻮﻣت حﻖ ﻣردم است و اﻳﻦ ﻣردم‬ ‫ﻫستﻨد ﻛﻪ باﻳد در ﻣﻮرد ﻣساﻳﻞ ﻛﺸﻮر خﻮد تﺼﻤﻴﻢ بﮕﻴرﻧد‪.‬‬ ‫حاﻛﻤﻴت ﻣردم بﻪ دو ﺻﻮرت اﻋﻤال ﻣﻲﺷﻮد‪ -1 :‬بﻪ ﺻﻮرت ﻣستﻘﻴﻢ ﻛﻪ ﻣردم‬ ‫در ﻳﻜجا جﻤﻊ ﺷده‪ ،‬براي اداره ﻛﺸﻮر خﻮد تﺼﻤﻴﻢ ﻣﻲﮔﻴرﻧد؛ ‪ -2‬بﻪ ﺻﻮرت‬ ‫ﻧﻤاﻳﻨده‌ﮔﻲ ﻛﻪ از ﻃرﻳﻖ اﻧتخاب ﻧﻤاﻳﻨده‌ﮔان خﻮد حاﻛﻤﻴت را اﻋﻤال‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﻨد‪.‬‬ ‫در جﻮاﻣﻊ اﻣروزي ﻣردمساﻻرى ﻧﻤاﻳﻨدهﮔﻲ رواج دارد؛ زﻳرا جﻤﻌﻴت زﻳاد‬ ‫است و جﻤﻊﻛردن ﻣردم در ﻳﻚ ﻣﻜان‪ ،‬اﻣﻜانپذﻳر ﻧﻤﻲباﺷد‪.‬‬ ‫در ﻣردمساﻻرى ﻧﻤاﻳﻨده‌ﮔﻲ‪ ،‬ﻣردم برخﻲ از ﻛارﮔزاران ﻣﻬﻢ دوﻟت؛ ﻣاﻧﻨد‬ ‫رئﻴس جﻤﻬﻮر و ﻧﻤاﻳﻨده‌ﮔان پارﻟﻤان را اﻧتخاب ﻣﻲﻛﻨﻨد و بﻪ آنﻫا اختﻴار‬ ‫ﻣﻲدﻫﻨد ﻛﻪ از ﻃرف ﻣردم تﺼﻤﻴﻢ بﮕﻴرﻧد‪.‬‬ ‫ﻫرچﻪ ﻣﻴزان ﻣﺸارﻛت ﻣردم در تﺼﻤﻴﻢﮔﻴري سﻴاسﻲ بﻴﺶتر باﺷد‪ ،‬بﻪ ﻫﻤان‬ ‫اﻧدازه ﻧﺸان دﻫﻨدة دوﻟت ﻣردم ساﻻرى در ﻛﺸﻮر است‪ .‬ﻣﺸارﻛت ﻣردم در‬ ‫حﻜﻮﻣت ﻣﻲتﻮاﻧد‪ ،‬از ﺷرﻛت در اﻧتخابات و رأيدادن بﻪ ﻧاﻣزدﻫاي ﻣﻮرد‬ ‫ﻧﻈر‪ ،‬تا احراز پست‌ﻫاي ﻣﻬﻢ دوﻟتﻲ را ﺷاﻣﻞ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻧﻈارت بر ﻛار دوﻟت‌ﻣردان‪ ،‬از ﻃرﻳﻖ رساﻧﻪﻫا ﻧﻴز بخﺸﻲ از ﻣﺸارﻛت ﻣردم‬ ‫بﻪ‌ﺷﻤار ﻣﻲرود‪.‬‬ ‫سابﻘﻪ ﻣردمساﻻرى (دﻣﻮﻛراسﻰ) در جﻬان و ﻫﻤچﻨﻴﻦ در اﻓﻐاﻧستان خﻴﻠﻲ‬ ‫زﻳاد ﻧﻴست‪.‬‬ ‫ﻣردمساﻻرى؛ ﻣاﻧﻨد‪ :‬روح در پﻴﻜر ﻗاﻧﻮن اساسﻲ اﻓﻐاﻧستان وجﻮد دارد و در‬ ‫ﻣادهﻫاي ﻣتﻌدد ﻗاﻧﻮن اساسﻲ تﺼرﻳح ﺷده است‪.‬‬ ‫اﻧتخابات رﻳاست جﻤﻬﻮري و پارﻟﻤاﻧﻲ و ﻫﻤچﻨﻴﻦ وجﻮد رساﻧﻪﻫاي خﺼﻮﺻﻲ‬ ‫آزاد‪ ،‬ﻣﻈاﻫر از ﻣردمساﻻرى در اﻓﻐاﻧستان ﻣﻲباﺷد‪.‬‬

‫‪26‬‬

‫ﻓﺼﻞ سﻮم‬

‫‌‬

‫ﻣﻠﻞ ﻣتحد‬ ‫در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ درسﻫاي زﻳر را ﻣﻲخﻮاﻧﻴﻢ‪:‬‬ ‫ﻣﻠﻞ ﻣتحد‪.‬‬ ‫نﻫاي وابستﻪ بﻪ ﻣﻠﻞ ﻣتحد‪.‬‬ ‫ارﻛان ﻓرﻋﻲ و سازﻣا ‌‬ ‫ﻛارﻧاﻣﻪﻫاى ﻣﻠﻞ ﻣتحد‪.‬‬

‫••‬

‫اﻫداف ﻓﺼﻞ‬ ‫اﻧتﻈار ﻣﻲرود ﻛﻪ ﺷاﮔردان با خﻮاﻧدن اﻳﻦ ﻓﺼﻞ بتﻮاﻧﻨد‪:‬‬ ‫دﻻﻳﻞ تﺸﻜﻴﻞ ﻣﻠﻞ ﻣتحد را بﻴان ﻛﻨﻨد؛‬ ‫ارﻛان اﺻﻠﻲ ﻣﻠﻞ ﻣتحد و وﻇاﻳﻒ ﻫر ﻛدام را ﺷرح دﻫﻨد‪.‬‬ ‫تﻔاوت ارﮔانﻫاى ﻓرﻋﻲ و سازﻣان‌ﻫاي وابستﻪ بﻪ ﻣﻠﻞ ﻣتحد را بﺸﻨاسﻨد‪.‬‬ ‫دربارة ﻳﻮﻧسﻜﻮ‪ ،‬ﻳﻮﻧﻴسﻒ و ﻛﻤﻴﺸﻨري ﻣﻠﻞ ﻣتحد در اﻣﻮر پﻨاﻫﻨدهﮔان ﻣﻌﻠﻮﻣات دﻫﻨد‪.‬‬ ‫ﻣﻮﻓﻘﻴتﻫا و ﺷﻜست ﻫاي ﻣﻠﻞ ﻣتحد را در رسﻴدن بﻪ اﻫداﻓﺶ تا حدودي بﺸﻨاسﻨد‪.‬‬ ‫با ﻓﻌاﻟﻴت ﻫاي ﻣﻠﻞ ﻣتحد در اﻓﻐاﻧستان آﺷﻨا ﺷﻮﻧد‪.‬‬

‫••‬

‫درس‌ﻫفتم‬

‫ﻣﻠﻞ ﻣتحد‬

‫ﮔﻔتوﮔﻮﻛﻨﻴد‬ ‫در‌گذشتﻪ‌ﻫاي‌دور‪‌،‬اﻧسان‌ﻫا‌جﻨگ‌را‌گرﻳزﻧاپذﻳر‌مﻲ‌پﻨداشتﻨد؛‌بﻪ‌ﻫمﻴﻦ‌دلﻴل‪‌،‬تارﻳخ‌بشر‌پر‌‬ ‫از‌جﻨگ‌ﻫاي‌خﻮﻧﻴﻨﻲ‌است‌کﻪ‌اﻧسان‌ﻫا‌باﻫم‌داشتﻨد‪‌.‬بﻪ‌ﻧظر‌شما‪‌:‬‬ ‫آﻳا‌امروز‌مﻲ‌تﻮان‌از‌وقﻮع‌جﻨگ‌در‌سطح‌جﻬاﻧﻲ‌جلﻮگﻴري‌کرد؟‌چگﻮﻧﻪ؟‬ ‫در‌اواﻳل‌قرن‌بﻴستم‌جﻨگﻲ‌بﻴﻦ‌قدرت‌ﻫاي‌اروپاﻳﻲ‌آن‌زمان‌شروع‌شد‌کﻪ‌چﻬار‌سال‌ادامﻪ‌‬ ‫ﻳافت‌و‌مﻴلﻴﻮن‌ﻫا‌ﻧفر‌قرباﻧﻲ‌گرفت‪‌.‬حدود‌‪‌21‬سال‌بعد‌از‌آن‌جﻨگ‌دﻳگري‌باز‌از‌اروپا‌شروع‌‬ ‫شد‌کﻪ‌سال‌ﻫا‌ادامﻪ‌پﻴدا‌کرد‪‌.‬اﻳﻦ‌جﻨگ‌ﻧﻴز‌مﻴلﻴﻮن‌ﻫا‌ﻧفر‌قرباﻧﻲ‌گرفت‪‌.‬وقﻮع‌دو‌جﻨگ‌‬ ‫جﻬاﻧﻲ‌باعث‌شد‌کﻪ‌مصلحان‌اجتماعﻲ‌بﻪ‌فکر‌ﻳافتﻦ‌راه‌حلﻲ‌براي‌جلﻮگﻴري‌از‌جﻨگ‌‬ ‫بﻴفتﻨد‪‌.‬در‌پاﻳان‌جﻨگ‌جﻬاﻧﻲ‌اول‌سازماﻧﻲ‌بﻪ‌ﻧام‌«جامعﺔ‌ملل»‌براي‌جلﻮگﻴري‌از‌جﻨگ‌بﻪ‌‬ ‫وجﻮد‌آمد‪‌.‬ﻫمچﻨان‌علﻰ‌رغم‌کارﻫاى‌مثبتﻰ‌کﻪ‌«جامعﻪ‌ملل»‌اﻧجام‌داد‪‌،‬در‌ﻧﻬاﻳت‌ﻧتﻮاﻧست‌‬ ‫مﻮفقﻴت‌زﻳادي‌در‌زمﻴﻨﺔ‌جلﻮگﻴرى‌از‌جﻨگ‌بﻪ‌دست‌آورد‪‌.‬‬ ‫فجاﻳع‌ و‌ خسارت‌ﻫاي‌ غﻴر‌ قابل‌ جبراﻧﻲ‌ کﻪ‌ از‌ جﻨگ‌ جﻬاﻧﻲ‌ دوم‌ بﻪ‌ جا‌ ماﻧده‌ بﻮد‪ ‌،‬از‌‬ ‫‪29‬‬

‫ﻳک‌طرف‪ ‌،‬تﻮلﻴد‌ تسلﻴحات‌ ﻧظامﻲ‌ با‌ قدرت‌ تخرﻳب‌ باﻻ‌ ماﻧﻨد؛‌ سﻼح‌ﻫاي‌ اتمﻲ‌ از‌ طرف‌‬ ‫دﻳگر‪‌،‬باعث‌شد‌کﻪ‌مردم‌و‌دولت‌ﻫاي‌وقت‪‌،‬ﻧﻴاز‌بﻪ‌حفظ‌صلح‌را‌بﻴش‌از‌پﻴش‌احساس‌‬ ‫کﻨﻨد‪‌.‬سراﻧجام‪ ‌،‬بعد‌ از‌تﻼش‌ﻫاي‌ فراوان‌در‌سال‌‪1324‬ﻫـ‪‌.‬شمسﻲ‪« ‌،‬ملل‌متحد»‌با‌امضاي‌‬ ‫مﻨشﻮري‌تﻮسط‌‪‌51‬عضﻮ‪‌،‬بﻪ‌طﻮر‌رسمﻲ‌افتتاح‌گردﻳد‪‌.‬کشﻮرﻫاي‌دﻳگر‌بﻪ‌تدرﻳج‌بﻪ‌عضﻮﻳت‌‬ ‫ملل‌متحد‌درآمدﻧد‪‌.‬در‌حال‌حاضر‪‌،191‌،‬کشﻮر‌عضﻮ‌ملل‌متحد‌مﻲ‌باشﻨد‪‌.‬افغاﻧستان‌در‌سال‌‬ ‫‪‌1325‬ﻫـ‪‌.‬ش‪‌.‬بﻪ‌عضﻮﻳت‌ملل‌متحد‌درآمد‪‌.‬مقر‌ملل‌متحد‌در‌شﻬر‌ﻧﻴﻮﻳﻮرک‌در‌اﻳاﻻت‌‬ ‫متحدة‌امرﻳکا‌قرار‌دارد‪‌.‬شش‌زبان‌در‌ملل‌متحد‌رسمﻴت‌دارد‌کﻪ‌عبارت‌اﻧد‌از‪‌:‬اﻧگلﻴسﻲ‪‌،‬‬ ‫فراﻧسﻮي‪‌،‬اسپاﻧﻮى‪‌،‬چﻴﻨﻲ‪‌،‬روسﻲ‌و‌عربﻲ‪.‬‬ ‫ﮔﻔتوﮔﻮﻛﻨﻴد‬ ‫شما‌آمﻮختﻴد‌کﻪ‌ملل‌متحد‌براي‌حفظ‌صلح‌و‌امﻨﻴت‌تأسﻴس‌شده‌است‪‌.‬بﻪ‌ﻧظر‌شما‌ملل‌متحد‌‬ ‫باﻳد‌چﻪ‌کارﻫاﻳﻲ‌را‌اﻧجام‌دﻫد‌تا‌بتﻮاﻧد‌صلح‌و‌امﻨﻴت‌را‌در‌سراسر‌جﻬان‌حفظ‌کﻨد؟‬ ‫ارﻛان ﻣﻠﻞ ﻣتحد‬

‫ملل‌متحد‌براي‌رسﻴدن‌بﻪ‌اﻫداف‌خﻮد‪‌،‬ﻧﻴاز‌بﻪ‌تقسﻴم‌کار‌در‌داخل‌سازمان‌داشت‪‌.‬ارکان‌‬ ‫عمدة‌کﻪ‌مﻨشﻮر‌ملل‌متحد‌براي‌اﻳﻦ‌سازمان‌طراحﻲ‌کرده‪‌،‬عبارتﻨد‌از‪:‬‬ ‫ﻣجﻤﻊ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ :‬مجمع‌عمﻮمﻲ‪‌،‬شامل‌کلﻴﺔ‌اعضاي‌ملل‌متحد‌است‌کﻪ‌ﻫرﻳک‌داراي‌ﻳک‌حق‌‬ ‫رأي‌در‌جلسﻪ‌ﻫاي‌عمﻮمﻲ‌مﻲ‌باشﻨد‪‌.‬پذﻳرش‌اعضاي‌جدﻳد‪‌،‬تعلﻴق‌ﻳا‌اخراج‌اعضاي‌قدﻳمﻲ‌و‌‬

‫‪30‬‬

‫درس‌ﻫفتم‬ ‫اﻧتخاب‌اعضاي‌غﻴر‌داﻳمﻰ‌شﻮراي‌امﻨﻴت‌از‌جملﻪ‌وظاﻳف‌مجمع‌عمﻮمﻲ‌مﻲ‌باشد‪.‬‬ ‫ﺷﻮراي اﻣﻨﻴت‪ :‬شﻮراي‌امﻨﻴت‌از‌پاﻧزده‌عضﻮ‌تشکﻴل‌شده‌کﻪ‌پﻨج‌عضﻮ‌آن‌داﻳمﻲ‌و‌ده‌عضﻮ‌‬ ‫دﻳگر‌غﻴرداﻳمﻰ‌مﻲ‌باشﻨد‪‌.‬اعضاي‌داﻳمﻲ‪‌،‬عبارتﻨد‌از‪‌:‬کشﻮرﻫاي‌امرﻳکا‪‌،‬روسﻴﻪ‪‌،‬اﻧگلستان‪‌،‬فراﻧسﻪ‌‬ ‫و‌چﻴﻦ‪‌.‬اعضاي‌غﻴر‌داﻳمﻰ‌ﻫر‌دو‌سال‌ﻳک‌بار‌تﻮسط‌مجمع‌عمﻮمﻲ‌اﻧتخاب‌مﻲ‌شﻮﻧد‪.‬کلﻴﻪ‌‬ ‫تصمﻴم‌ﻫاي‌شﻮراي‌امﻨﻴت‌با‌مﻮافقت‌ﻫمﻪ‌اعضاي‌داﻳمﻰ‌اﻳﻦ‌شﻮرا‌گرفتﻪ‌مﻲ‌شﻮد‪‌.‬مخالفت‌ﻳک‌‬ ‫عضﻮ‌داﻳمﻰ‌ماﻧع‌از‌اجراي‌تصمﻴم‌مﻲ‌شﻮد‪‌.‬اﻳﻦ‌مخالفت‌را‌کﻪ‌ماﻧع‌از‌اجراي‌تصمﻴم‌مﻲ‌شﻮد‌بﻪ‌‬ ‫ﻧام‌«حق‌وﻳتﻮ»‌ﻳاد‌مﻰ‌کﻨﻨد‪‌‌.‬حق‌وﻳتﻮ‌بﻪ‌اﻳﻦ‌کشﻮرﻫا‌اجازه‌مﻲ‌دﻫد‌کﻪ‌ﻫرگاه‌خﻮاستﻪ‌باشﻨد‪‌،‬مﻨافع‌‬ ‫خﻮد‌را‌‌بر‌‌ساﻳر‌کشﻮرﻫا‌تحمﻴل‌ﻧماﻳﻨد‌و‌از‌اﻳﻦ‌حق‌استفاده‌‌کﻨﻨد‪.‬‬ ‫وظﻴفﺔ‌شﻮراي‌امﻨﻴت‪‌،‬حفظ‌صلح‌است‌کﻪ‌از‌دو‌طرﻳق‌زﻳر‌اﻧجام‌مﻲ‌شﻮد‪‌:‬‬ ‫‪‌-1‬حل‌و‌فصل‌مسالمت‌آمﻴز‌اختﻼفات؛‌‬

‫‪‌-2‬اقدام‌عملﻲ‌در‌مﻮارد‌تﻬدﻳد‌صلح‌و‌ﻳا‌تجاوز؛‬ ‫ﺷﻮراي اﻗتﺼادي‪ -‬اجتﻤاﻋﻲ‪ :‬اﻳﻦ‌شﻮرا‌براي‌پﻴشرفت‌اقتصادي‌و‌اجتماعﻲ‌کشﻮرﻫاي‌عضﻮ‌‬ ‫تﻼش‌مﻲ‌کﻨد‪.‬‬ ‫ﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻋداﻟت‪ :‬اگر‌کشﻮرﻫا‌با‌ﻫم‌اختﻼفاتﻲ‌داشتﻪ‌باشﻨد‪‌،‬مﻲ‌تﻮاﻧﻨد‪‌،‬بﻪ‌اﻳﻦ‌دﻳﻮان‪‌،‬‬ ‫دﻳﻮان بﻴ ‌‬ ‫کﻪ‌مرکز‌آن‌در‌شﻬر‌«ﻻﻫﻪ»‌در‌کشﻮر‌ﻫالﻨد‌قرار‌دارد‪‌،‬شکاﻳت‌کرده‌و‌تقاضاي‌رسﻴده‌گﻲ‌ﻧماﻳﻨد‪.‬‬ ‫‌داراﻻﻧﺸاء‪ :‬داراﻻﻧشاء‌از‌ﻳک‌سرمﻨشﻲ‌و‌تعدادي‌کارمﻨد‌تشکﻴل‌شده‌است‪‌.‬‬ ‫‪31‬‬

‫سرمﻨشﻲ‌ملل‌متحده‌ﻫماﻫﻨگﻲ‌و‌ﻧظم‌و‌ترتﻴب‌تمام‌امﻮر‌سازمان‌را‌فراﻫم‌مﻰ‌کﻨد‌ومصﻮبﻪ‌ﻫاي‌‬ ‫مجمع‌عمﻮمﻲ‌و‌شﻮراي‌امﻨﻴت‌را‌بﻪ‌طﻮر‌مستقﻴم‌اجرا‌ﻧمﻮده‪‌،‬ﻳا‌بر‌اجراي‌آن‌ﻧظارت‌مﻲ‌کﻨد‪‌.‬‬ ‫ﻫمچﻨﻴﻦ‌سرمﻨشﻲ‌مﻲ‌تﻮاﻧد‪‌،‬تﻮجﻪ‌شﻮراي‌امﻨﻴت‌را‌بﻪ‌‌ﻫر‌مﻮضﻮعﻲ‌کﻪ‌بﻪ‌عقﻴدة‌او‌صلح‌و‌امﻨﻴت‌‬ ‫بﻴﻦ‌المللﻲ‌را‌با‌خطر‌مﻮاجﻪ‌مﻲ‌کﻨد‪‌،‬جلب‌ﻧماﻳد‪.‬‬ ‫ﻣرورى بر درس ﮔذﺷتﻪ‬

‫‪...........................................................................................................................‬‬ ‫‪...........................................................................................................................‬‬ ‫‪...........................................................................................................................‬‬ ‫‪...........................................................................................................................‬‬ ‫‪...........................................................................................................................‬‬ ‫‪...........................................................................................................................‬‬ ‫پرسﺶﻫا‬

‫‪‌-1‬اﻫداف‌تشکﻴل‌ملل‌متحد‌را‌بﻨﻮﻳسﻴد‪.‬‬ ‫‪‌-2‬وظاﻳف‌مجمع‌عمﻮمﻲ‌چﻴست؟‬ ‫‪‌-3‬شﻮراي‌امﻨﻴت‌چﻪ‌وظاﻳفﻲ‌دارد؟‌تﻮضﻴح‌دﻫﻴد‪.‬‬ ‫‪‌-4‬ارکان‌اصلﻲ‌ملل‌متحد‌را‌ﻧام‌برده‪‌،‬وظاﻳف‌سرمﻨشﻲ‌ملل‌متحد‌را‌بﻨﻮﻳسﻴد‪.‬‬ ‫ﻛارخاﻧﻪﮔﻰ‬

‫اﻳﻦ‌شعر‌را‌با‌دقت‌بخﻮاﻧﻴد‌و‌بﻪ‌پرسش‌زﻳر‌پاسخ‌دﻫﻴد‪‌:‬‬ ‫بﻨـــﻲ‌آدم‌اعضــاي‌‌ﻳکدﻳگرﻧـد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کﻪ‌در‌آفرﻳﻨش‌ز‌ﻳک‌گﻮﻫرﻧد‌‬ ‫چﻮ‌عضﻮى‌بﻪ‌درد‌آورد‌روزگار‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دﻳگر‌عضـﻮﻫـا‌را‌ﻧماﻧـد‌قــرار‬ ‫‌سعدى ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫چﻪ‌رابطﻪ‌ﻳﻲ‌مﻴان‌اﻳﻦ‌شعر‌سعدي‌و‌وظاﻳف‌ملل‌متحد‌وجﻮد‌دارد؟‌تﻮضﻴح‌دﻫﻴد‪.‬‬

‫‪32‬‬

‫درس‌ﻫشتم‌‬

‫نﻫاى وابستﻪ بﻪ ﻣﻠﻞ ﻣتحد‬ ‫ارﻛان ﻓرﻋﻲ و سازﻣا ‌‬

‫ﮔﻔتوﮔﻮﻛﻨﻴد‬ ‫بﻪ‌تصاوﻳر‌باﻻ‌بﻪ‌دقت‌ﻧگاه‌کﻨﻴد‌و‌بﻪ‌پرسش‌ﻫا‌پاسخ‌دﻫﻴد‪:‬‬ ‫‪‌-1‬اﻳﻦ‌آرم‌ﻫا‌مربﻮط‌بﻪ‌کدام‌مؤسسﻪ‌ﻫا‌اﻧد؟‬ ‫‪‌-2‬آﻳا‌کارکرد‌اﻳﻦ‌مؤسسﺔ‌را‌در‌جاﻳﻲ‌دﻳده‌اﻳد؟‌اگر‌دﻳده‌اﻳد‪‌،‬تﻮضﻴح‌دﻫﻴد‪.‬‬ ‫در‌درس‌گذشتﻪ‌با‌دﻻﻳل‌تأسﻴس‌ملل‌متحد‌آشﻨا‌شدﻳم‪‌.‬ﻫمچﻨﻴﻦ‌‌ارکان‌اصلﻲ‌و‌وظاﻳف‌‬ ‫آن‌ﻫا‌را‌شﻨاختﻴم‪‌.‬در‌اﻳﻦ‌درس‌با‌ارکان‌فرعﻲ‌و‌برخﻲ‌از‌مؤسسﻪ‌ﻫاى‌تخصصﻲ‌وابستﻪ‌بﻪ‌‬ ‫ملل‌متحد‌آشﻨا‌مﻲ‌شﻮﻳم‪‌.‬تشکﻴل‌ملل‌متحد‌آغازگر‌ﻫمکاري‌ﻫاي‌گسترده‪‌،‬بﻴﻦ‌کشﻮرﻫاي‌‬ ‫جﻬان‌گردﻳد‪‌.‬بسﻴاري‌از‌اﻳﻦ‌ﻫمکاري‌ﻫا‌در‌بخش‌ﻫاﻳﻲ‌است‪‌،‬کﻪ‌در‌مﻨشﻮر‌ملل‌متحد‌‬ ‫پﻴش‌بﻴﻨﻲ‌ﻧشده‌بﻮد‪‌.‬بﻨابراﻳﻦ‪‌،‬ارکان‌فرعﻲ‌ملل‌متحد‌فعال‌شدﻧد‌تا‌بتﻮاﻧﻨد‌ﻫمکاري‌ﻫاي‌‬ ‫بﻴﻦ‌المللﻲ‌را‌در‌تمام‌بخش‌ﻫا‌گسترش‌دﻫﻨد‪‌.‬تعدادي‌از‌سازمان‌ﻫاي‌تخصصﻲ‌مستقل‌کﻪ‌‬ ‫در‌سطح‌جﻬاﻧﻲ‌فعال‌بﻮدﻧد‪‌،‬با‌ملل‌متحد‌قراردادﻫاﻳﻲ‌را‌امضا‌کردﻧد‌کﻪ‌برﻧامﻪ‌ﻫاي‌خﻮد‌‬ ‫را‌با‌ﻫماﻫﻨگﻲ‌ملل‌متحد‌اﻧجام‌دﻫﻨد‪‌.‬بﻪ‌ﻫمﻴﻦ‌دلﻴل‪‌،‬بﻪ‌آن‌ﻫا‌سازمان‌ﻫاي‌تخصصﻲ‌وابستﻪ‌‬ ‫بﻪ‌‌ملل‌متحد‌مﻲ‌گﻮﻳﻨد‪.‬‬ ‫‪33‬‬

‫‌بﻪ‌طﻮر‌کلﻲ‪‌،‬سازمان‌ﻫاي‌وابستﻪ‌بﻪ‌ملل‌متحد‌بﻪ‌سﻪ‌بخش‌کاري‌تقسﻴم‌مﻲ‌شﻮﻧد‪:‬‬ ‫‪‌-1‬مؤسسﻪ‌ﻫاى‌اﻧکشاف‌زراعتﻲ‪‌،‬صﻨعتﻲ‌و‌پﻮلﻲ‪‌-‬باﻧکﻲ‌(اقتصادي)؛‬ ‫‪‌-2‬مؤسسﻪ‌ﻫاى‌خدماتﻲ‌و‌ارتباطﻲ؛‬ ‫‪‌-3‬مؤسسﻪ‌ﻫاى‌اجتماعﻲ‪‌،‬فرﻫﻨگﻲ‌و‌بﻬداشتﻲ‌(صحﻲ)‪.‬‬ ‫اﻳﻦ‌سازمان‌ﻫا‌و‌مؤسسﻪ‌ﻫاى‌در‌جﻬت‌تﻮسعﺔ‌زراعت‪‌،‬ارتباطات‌بﻴﻦ‌المللﻲ‌و‌باﻻبردن‌سطح‌‬ ‫رفاه‌اجتماعﻲ‪‌،‬فرﻫﻨگﻲ‌و‌صحﻰ‌در‌سطح‌جﻬان‌فعالﻴت‌مﻲ‌کﻨﻨد‪‌.‬در‌اﻳﻨجا‌با‌برخﻲ‌از‌مﻬم‌ترﻳﻦ‌‬ ‫سازمان‌ﻫاي‌بﻴﻦ‌المللﻲ‌ﻳادشده‪‌،‬آشﻨا‌مﻲ‌شﻮﻳم‪‌.‬‬ ‫ﻳﻮﻧسﻜﻮ‬

‫بﻪ‌ﻧظر‌شما‌چگﻮﻧﻪ‌مﻲ‌تﻮان‌صلحﻲ‌پاﻳدار‌اﻳجاد‌کرد؟‬ ‫ﻳکﻲ‌از‌سازمان‌ﻫاي‌تخصصﻲ‌وابستﻪ‌بﻪ‌ملل‌متحد‪‌،‬سازمان‌آمﻮزشﻲ‪‌،‬علمﻲ‌و‌فرﻫﻨگﻲ‌ملل‌‬ ‫متحد‌ ﻳا‌ ﻳﻮﻧسﻜﻮ‌ (‪ ‌)UNESCO‬است‪ ‌.‬پﻴش‌ از‌ اﻳﻦ‌ داﻧستﻴم‌ کﻪ‌ ملل‌ متحد‌ با‌ اﻧگﻴزة‌ اﻳجاد‌‬ ‫صلح‌در‌جﻬان‌بﻪ‌وجﻮد‌آمد‪‌.‬از‌آﻧجاﻳﻲ‌کﻪ‌ملل‌متحد‌ﻳک‌سازمان‌سﻴاسﻲ‌است‌و‌از‌دولت‌ﻫا‌‬ ‫ﻧماﻳﻨده‌گﻲ‌ مﻲ‌کﻨد‪ ‌،‬بﻪ‌ تﻨﻬاﻳﻲ‌ ﻧمﻲ‌تﻮاﻧد‪ ‌،‬مشکل‌ جﻨگ‌ را‌ در‌ جﻬان‌ حل‌ کﻨد‪ ‌.‬بﻨﻴان‌گذاران‌‬ ‫ﻳﻮﻧسکﻮ‌معتقد‌بﻮدﻧد‌کﻪ‌جﻨگ‌ابتدا‌در‌ذﻫﻦ‌بشر‌بﻪ‌وجﻮد‌مﻲ‌آﻳد‪‌.‬بﻨابراﻳﻦ‌با‌آمﻮزش‌وتربﻴت‌‬ ‫درست‪‌،‬صلح‌خﻮاﻫﻲ‌را‌ﻧﻴز‌باﻳد‌در‌ذﻫﻦ‌بشر‌اﻳجاد‌کرد‪‌.‬پس‌با‌تﻮجﻪ‌بﻴش‌تر‌بﻪ‌علم‌و‌داﻧش‌و‌‬ ‫تربﻴت‌بشر‪‌،‬مﻲ‌تﻮان‌اﻧسان‌ﻫاﻳﻲ‌تربﻴت‌کرد‌کﻪ‌جﻨگ‌را‌تﻨﻬا‌راه‌حل‌اختﻼف‌ﻫا‌ﻧداﻧﻨد‪‌.‬بﻪ‌ﻫمﻴﻦ‌‬ ‫مﻨظﻮر‌سازمان‌آمﻮزشﻲ‪‌،‬علمﻲ‌و‌فرﻫﻨگﻲ‌ملل‌متحد‌(ﻳﻮﻧسکﻮ)‌تأسﻴس‌شده‌است‪.‬‬ ‫ﮔﻔتوﮔﻮﻛﻨﻴد‬ ‫آﻳا‌تا‌بﻪ‌حال‌درباره‌دشﻮارﻫاى‌مختلفﻰ‌کﻪ‌شما‌شاگردان‌بﻪ‌آن‌مﻮاجﻪ‌ﻫستﻴد‪‌،‬فکر‌کرده‌اﻳد؟‌‬ ‫مثال‌ﻫاﻳﻰ‌ از‌ آن‌ﻫا‌ را‌ بﻴان‌ کﻨﻴد‪ ‌.‬چﻪ‌ راه‌ﻫاى‌ براى‌ کاﻫش‌دادن‌ اﻳﻦ‌ دشﻮارى‌ﻫا‌ بﻪ‌ ﻧظرتان‌‬ ‫مﻰ‌رسد؟‌درباره‌آن‌ﻫا‌در‌صﻨف‌گفت‌وگﻮ‌کﻨﻴد‪‌.‬‬ ‫ﻳﻮﻧﻴسِ ﻒ‬

‫ﻳکﻲ‌ از‌ ارکان‌‌ فرعﻲ‌ ملل‌ متحد‌ صﻨدوق‌ کﻮدکان‌ ملل‌ متحد‌ است؛‌ کﻪ‌ بﻪ‌ طﻮر‌ اختصار‌‬ ‫ﻳﻮﻧﻴسِ ﻒ‌(‪‌)UNlCEF‬ﻧامﻴده‌مﻲ‌شﻮد‪‌.‬ﻫدف‌ﻳﻮﻧﻴسف‌کمک‌بﻪ‌اﻳجاد‌زﻧده‌گﻲ‌امﻦ‪‌،‬سالم‌و‌‬ ‫برخﻮردار‌از‌تغذﻳﻪ‌مﻨاسب‌و‌ﻫمراه‌با‌آمﻮزش‌و‌پرورش‌مفﻴد‌براي‌تمام‌کﻮدکان‌جﻬان‌است‪‌.‬‬ ‫ﻳﻮﻧﻴسف‌ﻫم‌چﻨﻴﻦ‌از‌رفع‌تبعﻴض‌علﻴﻪ‌زﻧان‌حماﻳت‌مﻲ‌کﻨد‌و‌بر‌تربﻴت‌و‌تعلﻴم‌دختران‌تاکﻴد‌‬ ‫دارد‪‌.‬ﻳﻮﻧﻴسف‌سعﻲ‌مﻲ‌کﻨد‪‌،‬مﻮاﻧعﻲ‌را‌کﻪ‌رفاه‌و‌امﻨﻴت‌زﻧده‌گﻲ‌کﻮدکان‌را‌تﻬدﻳد‌مﻲ‌کﻨﻨد‌‬ ‫کاﻫش‌دﻫد‌و‌کﻮدکان‌را‌در‌رسﻴدن‌بﻪ‌حقﻮق‌شان‌کﻪ‌داشتﻦ‌امﻨﻴت‪‌،‬صحت‌و‌آمﻮزش‌و‌‬ ‫پرورش‌مﻨاسب‌است‪‌،‬ﻳاري‌رساﻧد‪.‬‬ ‫‪34‬‬

‫درس‌ﻫشتم‌‬

‫ﻛﻤﻴﺸﻨرى ﻋاﻟﻰ ﻣﻠﻞ ﻣتحد در اﻣﻮر پﻨاﻫﻨدهﮔان‬

‫ﻳکﻲ‌از‌مﻬم‌ترﻳﻦ‌و‌زﻳاﻧبارترﻳﻦ‌ﻧتاﻳج‌جﻨگ‌در‌ﻫر‌کشﻮري‌آواره‌و‌بﻲ‌خاﻧمان‌شدن‌تعداد‌‬ ‫زﻳادي‌از‌ساکﻨﻴﻦ‌سرزمﻴﻦ‌جﻨگ‌زده‌مﻲ‌باشد‪‌.‬بﻪ‌ﻫمﻴﻦ‌دلﻴل‪‌،‬ملل‌متحد‌بخشﻲ‌از‌فعالﻴت‌ﻫاي‌‬ ‫خﻮد‌را‌بﻪ‌رسﻴده‌گﻲ‌بﻪ‌امﻮر‌آواره‌گان‌و‌پﻨاﻫﻨده‌گان‌اختصاص‌داده‌است‪‌.‬کمﻴشﻨري‌ملل‌‬ ‫متحد‌در‌امﻮر‌پﻨاﻫﻨده‌گان‌(‪‌)UNHCR‬ارکان‌فرعﻲ‌ملل‌متحد‌است؛‌کﻪ‌در‌اﻳﻦ‌زمﻴﻨﺔ‌‬ ‫فعالﻴت‌مﻲ‌کﻨد‪.‬‬ ‫مﻬمترﻳﻦ‌وظﻴفﺔ‌اﻳﻦ‌کمﻴشﻨري‌تامﻴﻦ‌حماﻳت‌بﻴﻦ‌المللﻲ‌از‌پﻨاﻫﻨده‌گان‪‌،‬کمک‌بﻪ‌تأمﻴﻦ‌‬ ‫ضرورت‌ﻫاى‌اولﻴﺔ‌آن‌ﻫا‌و‌جلﻮگﻴري‌از‌ﻧقض‌حقﻮق‌اساسﻲ‌آن‌ﻫا‌مﻲ‌باشد‪‌.‬‬

‫‪35‬‬

‫ﻣرورى بر درس ﮔذﺷتﻪ‬

‫‪..............................................................................................................................‬‬ ‫‪..............................................................................................................................‬‬ ‫‪..............................................................................................................................‬‬ ‫‪..............................................................................................................................‬‬ ‫‪..............................................................................................................................‬‬ ‫‪..............................................................................................................................‬‬ ‫‌‬ ‫پرسﺶﻫا‬

‫‪‌-1‬سازمان‌ﻫاي‌تخصصﻲ‌ملل‌متحد‪‌،‬بﻪ‌چﻪ‌مﻨظﻮرى‌بﻪ‌وجﻮد‌آمدﻧد؟‌‬ ‫‪‌-2‬فعالﻴت‌‌سازمان‌ﻫاي‌تخصصﻲ‌وابستﻪ‌بﻪ‌ملل‌متحد‌بﻪ‌چﻨد‌بخش‌تقسﻴم‌مﻲ‌شﻮﻧد؟‬ ‫‪‌-3‬وظاﻳف‌ﻳﻮﻧسکﻮ‌را‌تﻮضﻴح‌دﻫﻴد‪.‬‬ ‫‪‌-4‬ﻳﻮﻧﻴسف‌چﻪ‌ﻧﻮع‌سازماﻧﻲ‌است؟‌تﻮضﻴح‌دﻫﻴد‪.‬‬ ‫‪‌-5‬کمک‌ﻫاي‌کمﻴشﻨري‌عالﻲ‌ملل‌متحد‌بﻪ‌چﻪ‌کساﻧﻲ‌تعلق‌مﻰ‌گﻴرد؟‬ ‫ﻛارخاﻧﻪﮔﻰ‬

‫تحقﻴق‌کﻨﻴد‌کﻪ‌در‌محل‌زﻧده‌گﻲ‌شما‌کدام‌ﻳک‌از‌سازمان‌ﻫاي‌وابستﻪ‌بﻪ‌ملل‌متحد‌‬ ‫فعالﻴت‌دارد‪‌.‬از‌فعالﻴت‌ﻫاي‌آن‌ﻫا‌گزارشﻲ‌تﻬﻴﻪ‌ﻧمﻮده‪‌،‬در‌صﻨف‌بخﻮاﻧﻴد‪.‬‬

‫‪36‬‬

‫درس‌ﻧﻬم‌‬

‫ﻛارﻧاﻣﻪﻫاى ﻣﻠﻞ ﻣتحد‬

‫ﮔﻔتوﮔﻮﻛﻨﻴد‬ ‫در‌درس‌قبل‌خﻮاﻧدﻳم‌کﻪ‌ملل‌متحد‌براي‌تحقق‌بخشﻴدن‌‌اﻫداف‌خاصﻲ‌تأسﻴس‌شده‌‌است‪‌.‬‬ ‫بﻪ‌ﻧظر‌شما‪:‬‬ ‫‪‌-1‬ملل‌متحد‌چقدر‌تﻮاﻧستﻪ‌آن‌ﻫدف‌ﻫا‌را‌تحقق‌بخشد؟‬ ‫‪‌-2‬در‌افغاﻧستان‌چقدر‌مﻮفقﻴت‌داشتﻪ‌است؟‬ ‫مﻲ‌داﻧﻴم‌کﻪ‌ملل‌متحد‌پس‌از‌جﻨگ‌جﻬاﻧﻲ‌دوم‪‌،‬در‌پاسخ‌بﻪ‌ﻧﻴاز‌شدﻳد‌اﻧسان‌ﻫابﻪ‌صلح‌و‌امﻨﻴت‌‬ ‫جﻬاﻧﻲ‌تأسﻴس‌شد‪‌.‬در‌درس‌ﻫاي‌قبل‌با‌اﻫداف‪‌،‬برﻧامﻪ‌ﻫا‪‌،‬ارکان‌اصلﻲ‌و‌فرعﻲ‌و‌مﻮسسﺔ‌ﻫاى‌‬ ‫تخصصﻲ‌ملل‌متحد‌آشﻨا‌شدﻳم‪‌.‬در‌اﻳﻦ‌درس‌کارﻧامﻪ‌ﻫاى‌ملل‌متحد‌را‌در‌سﻪ‌بخش‌زﻳر‪‌،‬‬ ‫بررسﻲ‌مﻲ‌کﻨﻴم‪:‬‬ ‫‪‌-1‬جلﻮگﻴري‌از‌جﻨگ‌و‌اﻳجاد‌صلح؛‬ ‫‪‌-2‬باﻻ‌بردن‌سطح‌زﻧده‌گﻲ‪‌،‬از‌طرﻳق‌اﻳجاد‌کار‌و‌مبارزه‌با‌فقر؛‬ ‫‪‌‌-3‬کمک‌بﻪ‌حل‌مسالمت‌آمﻴز‌اختﻼفات‌بﻴﻦ‌کشﻮرﻫا‪.‬‬ ‫‪37‬‬

‫جﻠﻮﮔﻴري از جﻨﮓ و اﻳجاد ﺻﻠح‬

‫ملل‌متحد‌در‌بسﻴاري‌از‌مﻨاطق‌اقدام‌ﻫاى‌براي‌جلﻮگﻴرى‌از‌جﻨگ‌و‌اﻳجاد‌صلح‌اﻧجام‌داده‌است‪‌.‬‬ ‫مﻬمترﻳﻦ‌اقدام‌ﻫاى‌کﻪ‌بارﻫا‌از‌سﻮى‌ملل‌متحد‌صﻮرت‌گرفتﻪ؛‌عبارتﻨد‌از‪‌-1‌:‬استقرار‌ﻧﻴروﻫاى‌‬ ‫حافظ‌ صلح‌ ملل‌ متحد‌ براى‌ جلﻮگﻴرى‌ از‌ شروع‌ جﻨگ‌ احتمالﻰ؛‌ ‪ ‌-2‬جمع‌آورى‌ تسلﻴحات‌‬ ‫طرفﻴﻦ‌درگﻴر؛‌‪‌-3‬تشﻮﻳق‌طرفﻴﻦ‌درگﻴر‌بﻪ‌مذاکره‌با‌مﻴاﻧجﻴگرى‌سرمﻨشﻰ‌ملل‌متحد‪‌.‬‬ ‫با‌وجﻮد‌تمام‌اﻳﻦ‌اقدام‌ﻫا‪‌،‬ملل‌متحد‌در‌مﻮاردي‌ﻧتﻮاستﻪ‌است‪‌،‬اﻫداف‌خﻮد‌را‌تحقق‌‬ ‫بخشد‪‌.‬بﻪ‌ﻫمﻴﻦ‌دلﻴل‪‌،‬ما‌در‌طﻮل‌حﻴات‌ملل‌متحد‌با‌جﻨگ‌ﻫاي‌زﻳادي‌در‌ﻧقاط‌مختلف‌جﻬان‌‬ ‫مﻮاجﻪ‌بﻮده‌اﻳم؛‌بﻪ‌طﻮر‌ﻧمﻮﻧﻪ‪‌:‬جﻨگ‌ﻫاي‌کشﻮر‌ما‌در‪‌30‬سال‌گذشتﻪ‪‌،‬جﻨگ‌اﻳران‌و‌عراق‌در‌‬ ‫ﻫمساﻳﻪ‌گﻲ‌ما‪‌،‬بحران‌ﻫاي‌بﻮسﻨﻲ‌ﻫرزگﻮﻳﻦ‌و‌ﻳﻮگسﻼوي‌در‌اروپاي‌شرقﻲ‌را‌مﻲ‌تﻮان‌اشاره‌‬ ‫کرد‪‌.‬ﻧاکامﻲ‌بزرگ‌ملل‌متحد‌در‌اﻳجاد‌صلح‪‌،‬مسألﻪ‌فلسطﻴﻦ‌است‪‌.‬ملل‌متحد‌ﻧتﻮاﻧستﻪ‌است‌‬ ‫بﻪ‌اعادة‌حقﻮق‌مردم‌فلسطﻴﻦ‌کمک‌زﻳادى‌اﻧجام‌دﻫد‪‌.‬سرزمﻴﻦ‌مردم‌فلسطﻴﻦ‌بعد‌از‌حدود‌‬ ‫ﻧﻴم‌قرن‪‌،‬ﻫمچﻨان‌تحت‌اشغال‌اسراﻳﻴل‌قرار‌دارد‪.‬‬ ‫اﻳجادﻛار و ﻣبارزه با ﻓﻘر‬

‫از‌اﻫداف‌مﻬم‌دﻳگر‌ملل‌متحد‌باﻻ‌بردن‌سطح‌زﻧده‌گﻲ‪‌،‬اﻳجاد‌اشتغال‌و‌مبارزه‌با‌فقر‌در‌‬ ‫سراسر‌جﻬان‌و‌بﻪ‌خصﻮص‌در‌کشﻮرﻫاي‌فقﻴر‌است‪‌.‬رکﻦ‌اصلﻲ‌ملل‌متحد‌کﻪ‌وظﻴفﻪ‌تﻨظﻴم‌‬ ‫اﻳﻦ‌گﻮﻧﻪ‌برﻧامﻪ‌ﻫا‌را‌بر‌عﻬده‌دارد‪‌،‬شﻮراي‌اقتصادي‪‌-‬اجتماعﻲ‌است‪‌.‬ﻫمچﻨﻴﻦ‪‌،‬باﻧک‌جﻬاﻧﻲ‪‌،‬‬ ‫سازمان‌غذا‌و‌زراعت‌جﻬاﻧﻲ‌(فائﻮ)‪‌،‬باﻧک‌تﻮسعﻪ‌زراعت‌و‌باﻧک‌بﻴﻦ‌المللﻲ‌ترمﻴم‌و‌تﻮسعﻪ‌‬ ‫از‌جملﻪ‌مﻮسسﻪ‌ﻫا‌وابستﻪ‌بﻪ‌ملل‌متحد‌است‌کﻪ‌در‌اﻳﻦ‌زمﻴﻨﻪ‌فعالﻴت‌مﻲ‌کﻨﻨد‪‌.‬باﻧک‌جﻬاﻧﻲ‌‬ ‫قرضﻪ‌ﻫاي‌مختلف‌بﻪ‌کشﻮرﻫاي‌تﻮسعﻪ‌ﻧﻴافتﻪ‌مﻲ‌دﻫد‌تا‌بتﻮاﻧﻨد‌در‌زمﻴﻨﻪ‌زراعت‌و‌صﻨعت‌‬ ‫اﻧکشاف‌پﻴدا‌کﻨﻨد‪‌.‬‬ ‫با‌وجﻮد‌اﻳﻦ‪‌،‬امروز‌ﻧابرابري‌ﻫاى‌اقتصادي‌و‌اجتماعﻲ‌در‌جﻬان‌بسﻴار‌زﻳاد‌است‪‌.‬برخﻲ‌از‌‬ ‫کشﻮرﻫا‌بﻪ‌شدت‌دچار‌فقر‌و‌تﻨگ‌دستﻲ‌استﻨد‌و‌ساﻻﻧﻪ‌تعداد‌زﻳادي‌از‌مردم‌در‌اﻳﻦ‌کشﻮرﻫا‌‬ ‫از‌فقر‌و‌گرسﻨﻪ‌گﻲ‌جان‌خﻮد‌را‌از‌دست‌مﻲ‌دﻫﻨد‪‌.‬ملل‌متحد‌بﻪ‌دﻻﻳل‌مختلف‌ﻧتﻮاﻧستﻪ‌است‪‌،‬‬ ‫اقدام‌ﻫاى‌جدي‌براي‌رفع‌فقر‌و‌گرسﻨﻪ‌گﻲ‌‌در‌اﻳﻦ‌کشﻮرﻫا‌بﻪ‌عمل‌آورد‪.‬‬ ‫حﻞ ﻣساﻟﻤتآﻣﻴز اختﻼف ﻫا‬

‫ﻳکﻲ‌از‌کارﻫاي‌مﻬم‌ملل‌متحد‪‌،‬اﻳجاد‌دﻳﻮان‌بﻴﻦ‌المللﻲ‌عدالت‌است‪‌،‬کﻪ‌براي‌رسﻴده‌گﻲ‌بﻪ‌‬ ‫اختﻼفات‌بﻴﻦ‌المللﻲ‌اﻳجاد‌شده‌است‪‌.‬تعداد‌دوسﻴﻪ‌ﻫاﻳﻲ‌کﻪ‌بﻪ‌دﻳﻮان‌بﻴﻦ‌المللﻲ‌عدالت‌ارجاع‌‬ ‫مﻲ‌شﻮد‪‌،‬روز‌بﻪ‌روز‌در‌حال‌افزاﻳش‌است‪.‬‬ ‫‪38‬‬

‫درس‌ﻧﻬم‌‬ ‫اﻓﻐاﻧستان و ﻣﻠﻞ ﻣتحد‬

‫مﻲ‌داﻧﻴم‌کﻪ‌کشﻮر‌ما‌ﻳکﻲ‌از‌اعضاي‌ملل‌متحد‌مﻲ‌باشد‪‌.‬ملل‌متحد‌بﻪ‌طﻮر‌فعال‌در‌افغاﻧستان‌‬ ‫فعالﻴت‌دارد‪‌.‬اﻳﻦ‌سازمان‌در‌زمﻴﻨﻪ‌ﻫاي‌مختلف‌از‌جملﻪ‌خلع‌سﻼح‪‌،‬کﻨترول‌تﻮلﻴد‌‌و‌قاچاق‌مﻮاد‌‬ ‫مخدر‪‌،‬بازسازي‌و‌تأمﻴﻦ‌امﻨﻴت‌در‌سراسر‌کشﻮر‪‌،‬بﻪ‌مردم‌افغاﻧستان‌کمک‌مﻰ‌کﻨد‪‌.‬‬ ‫در‌ﻫمﻴﻦ‌راستا‪‌،‬شﻮراي‌امﻨﻴت‌بﻪ‌ﻧﻴروﻫاي‌بﻴﻦ‌المللﻲ‌کمک‌بﻪ‌امﻨﻴت‌(‪‌)ISAF‬اجازه‌داد‌کﻪ‌‬ ‫در‌خارج‌از‌کابل‌ﻧﻴز‌فعال‌شﻮد‪‌.‬سازمان‌آمﻮزشﻰ‪‌،‬علمﻰ‌و‌فرﻫﻨگﻰ‌ملل‌متحد‌(ﻳﻮﻧسکﻮ)‌سعﻲ‌‬ ‫دارد‌کﻪ‌در‌حفظ‌مﻴراث‌فرﻫﻨگﻲ‌کشﻮر‌بﻪ‌افغان‌ﻫا‌ﻳاري‌رساﻧد‪‌.‬صﻨدوق‌کﻮدکان‌ملل‌متحد‌‬ ‫‌(ﻳﻮﻧﻴسف)‌تﻮاﻧستﻪ‌است‌زﻧان‌و‌کﻮدکان‌را‌در‌مقابل‌بﻴماري‌ﻫاي‌خطرﻧاک‌و‌قابل‌جلﻮگﻴرى‌‬ ‫ماﻧﻨد‪‌:‬تﻴتاﻧﻮس‪‌،‬پﻮلﻴﻮ‌و‌سرخکان‪‌،‬واکسﻴﻦ‌کﻨد‪‌.‬‬ ‫ﻣرورى بر درس ﮔذﺷتﻪ‬

‫‪.........................................................................................................................‬‬ ‫‪.........................................................................................................................‬‬ ‫‪.........................................................................................................................‬‬ ‫‪.........................................................................................................................‬‬ ‫‪.........................................................................................................................‬‬ ‫‪.........................................................................................................................‬‬ ‫پرسﺶﻫا‬

‫‪‌-1‬آﻳا‌ملل‌متحد‌در‌جلﻮگﻴري‌از‌جﻨگ‌در‌جﻬان‌مﻮفق‌بﻮده‌است؟‬ ‫‪‌-2‬ملل‌متحد‌بﻪ‌وسﻴلﺔ‌کدام‌مؤسسات‌براي‌از‌بﻴﻦ‌بردن‌فقر‌در‌جﻬان‌تﻼش‌مﻲ‌کﻨد؟‬ ‫‪‌-3‬کدام‌بخش‌ﻫاي‌ملل‌متحد‌براي‌بازسازي‌افغاﻧستان‌بﻪ‌مردم‌ما‌کمک‌مﻲ‌کﻨﻨد؟‬ ‫ﻛارخاﻧﻪﮔﻰ‬

‫با‌ده‌ﻧفر‌مصاحبﻪ‌کﻨﻴد‌و‌از‌آن‌ﻫا‌بخﻮاﻫﻴد‌کﻪ‌بﻪ‌پرسش‌زﻳر‌پاسخ‌دﻫﻨد‪:‬‬ ‫ملل‌متحد‌در‌اﻳجاد‌صلح‌و‌امﻨﻴت‌در‌افغاﻧستان‌چقدر‌مﻮفق‌بﻮده‌است؟‌‬ ‫‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ج)‌کم‬ ‫ب)‌متﻮسط‌‬ ‫الف)‌زﻳاد‌‌‬ ‫‌‬ ‫جﻮاب‌ﻫا‌را‌ﻧشاﻧﻰ‌کﻨﻴد‌و‌در‌آخر‪‌،‬بگﻮﻳﻴد‌کﻪ‌چﻨد‌ﻧفر‌زﻳاد‌را‪‌،‬چﻨد‌ﻧفر‌متﻮسط‌را‌و‌‬ ‫چﻨد‌ﻧفر‌کم‌را‌ﻧشاﻧﻰ‌کرده‌اﻧد‌و‌‌ﻧتﻴجﻪ‌را‌در‌صﻨف‌بخﻮاﻧﻴد‪.‬‬ ‫‌‬ ‫‪39‬‬

‫‌‬

‫خﻼﺻﻪ ﻓﺼﻞ‬ ‫ﻣﻠﻞ ﻣتحد بﻌد از جﻨﮓ جﻬاﻧﻲ دوم در پاسخ بﻪ ﻧﻴاز ﻣردم جﻬان براي‬ ‫تأﻣﻴﻦ ﺻﻠح و اﻣﻨﻴت اﻳجاد ﺷد‪.‬‬ ‫ﻣﻠﻞ ﻣتحد داراي ارﻛان اﺻﻠﻲ ﻣﻲباﺷد ﻛﻪ ﻣﻬﻤترﻳﻦ‌ آنﻫا ﻋبارتﻨد‬ ‫از‪ :‬ﻣجﻤﻊ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﺷﻮراي اﻣﻨﻴت‪ ،‬ﺷﻮراي اﻗتﺼادي‪ -‬اجتﻤاﻋﻲ‪ ،‬دﻳﻮان‬ ‫بﻴﻦ‌اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻋداﻟت و داراﻻﻧﺸاء‪.‬‬ ‫ﻳﻮﻧﻴسﻒ و ﻛﻤﻴﺸﻨري ﻋاﻟﻲ ﻣﻠﻞ ﻣتحد در اﻣﻮر پﻨاﻫﻨدهﮔان از ارﻛان ﻓرﻋﻲ‬ ‫ﻣﻠﻞ ﻣتحد ﻣﻲباﺷﻨد‪.‬‬

‫ﻳﻮﻧسﻜﻮ از سازﻣان‌ﻫاي وابستﻪ بﻪ ﻣﻠﻞ ﻣتحد است‪ .‬سازﻣان‌ﻫاي وابستﻪ بﻪ ﻣﻠﻞ‬ ‫ﻣتحد بﻪ سﻪ ﮔروه‌ﻛاري زﻳر تﻘسﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧد‪ -1:‬ﻣﻮسسﻪﻫاى اﻧﻜﺸاف زراﻋتﻲ‪،‬‬ ‫ﺻﻨﻌتﻲ و پﻮﻟﻲ‪-‬باﻧﻜﻲ (اﻗتﺼادي)؛ ‪ -2‬ﻣﻮسسﻪﻫاى خدﻣاتﻲ و ارتباﻃﻲ؛‬ ‫‪ -3‬ﻣﻮسسﻪﻫاى اجتﻤاﻋﻲ‪ ،‬ﻓرﻫﻨﮕﻲ و ﺻحﻲ‪.‬‬ ‫ﻛارﻧاﻣﻪﻫاى ﻣﻠﻞ ﻣتحد در سﻪ ساحﺔ زﻳر ﻗابﻞ بررسﻲ است‪ -1 :‬جﻠﻮﮔﻴري‬ ‫از جﻨﮓ ‪ -2‬ارتﻘاي سﻄح زﻧده‌ﮔﻲ و ﻛاﻫﺶ ﻓﻘر ‪ -3‬حﻞ ﻋادﻻﻧﻪ اختﻼفﻫا‬ ‫بﻴﻦ ﻛﺸﻮرﻫا‪ .‬در ﻫرﻛدام از اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪﻫا ﻣﻠﻞ ﻣتحد ﻣﻮﻓﻘﻴتﻫا و ﺷﻜست‌ﻫاﻳﻲ‬ ‫داﺷتﻪ است‪.‬‬ ‫ﻣﻬﻤترﻳﻦ ﻧاﻛاﻣﻲ ﻣﻠﻞ ﻣتحد در ﻓﻠسﻄﻴﻦ است ﻛﻪ ﻧتﻮاﻧستﻪ است حﻘﻮق اﻳﻦ‬ ‫ﻣردم را بﻪ آنﻫا برﮔرداﻧد‪.‬‬ ‫ﻣﻠﻞ ﻣتحد در اﻓﻐاﻧستان حﻀﻮر ﮔسترده و ﻓﻌاﻟﻲ دارد‪.‬‬

‫‪40‬‬

‫‌‬ ‫‌‬

‫ﻓﺼﻞ چﻬارم‬

‫حﻘﻮق بﺸر‬ ‫در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ درسﻫاي زﻳر را ﻣﻲخﻮاﻧﻴﻢ‪:‬‬ ‫با حﻘﻮق بﺸر آﺷﻨا ﺷﻮﻳﻢ‪.‬‬ ‫حﻘﻮق بﺸر در اﻓﻐاﻧستان‪.‬‬ ‫‌‬

‫••‬

‫‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬

‫اﻫداف ﻓﺼﻞ‬ ‫اﻧتﻈار ﻣﻲرود ﻛﻪ ﺷاﮔردان با خﻮاﻧدن اﻳﻦ ﻓﺼﻞ بتﻮاﻧﻨد‪:‬‬ ‫حﻘﻮق بﺸر را تﻌرﻳﻒ ﻛﻨﻨد‪.‬‬ ‫از ﻣجﻤﻮع حﻘﻮق بﺸر ﻣﻬﻢ‌ترﻳﻦ آن را بﺸﻨاسﻨد‪.‬‬ ‫با اﻫﻤﻴت و ﻣحتﻮاي ﻛﻠﻲ اﻋﻼﻣﻴﺔ جﻬاﻧﻲ حﻘﻮق بﺸر آﺷﻨا ﺷﻮﻧد‪.‬‬ ‫رابﻄﺔ حﻘﻮق بﺸر با دﻳﻦ ﻣبﻴﻦ اسﻼم را بداﻧﻨد‪.‬‬ ‫با جاﻳﮕاه حﻘﻮق بﺸر در ﻗاﻧﻮن اساسﻲ ﻣا آﺷﻨا ﺷﻮﻧد‪.‬‬ ‫با ﻛﻤﻴسﻴﻮن ﻣستﻘﻞ حﻘﻮق بﺸر اﻓﻐاﻧستان آﺷﻨا ﺷﻮﻧد‪.‬‬ ‫‌‬

‫••‬

‫درس‌دﻫم‬

‫با حﻘﻮق بﺸر آﺷﻨا ﺷﻮﻳﻢ‬

‫ﮔﻔتوﮔﻮﻛﻨﻴد‬ ‫بﻪ‌پرسش‌ﻫاى‌زﻳر‌پاسخ‌دﻫﻴد‪:‬‬ ‫چقدر‌با‌معﻨﻰ‌«حقﻮق‌بشر»‌آشﻨاﻳﻰ‌دارﻳد؟‬ ‫آﻳا‌مﻰ‌تﻮاﻧﻴد‌برخﻰ‌از‌مﻮارد‌آن‌را‌ﻧام‌ببرﻳد؟‬ ‫شما‌تاکﻨﻮن‌اصطﻼح‌«حقﻮق‌بشر»‌را‌از‌اشخاص‌مختلف‌ﻳا‌رساﻧﻪ‌ﻫا‌شﻨﻴده‌اﻳد‪‌.‬در‌اﻳﻦ‌‬ ‫درس‌با‌مفﻬﻮم‌حقﻮق‌بشر‌بﻴشتر‌آشﻨا‌مﻲ‌شﻮﻳد‪.‬‬ ‫حﻘﻮق بﺸرچﻴست؟‬

‫‪43‬‬

‫«حقﻮق‌بشر»‌از‌دو‌کلمﺔ‌«حقﻮق»‌و‌«بشر»‌ترکﻴب‌شده‌است‪‌.‬حقﻮق‌جمع‌حق‌است‌و‌‬ ‫«حق»‌بﻪ‌معﻨاي‌طلب‌و‌استحقاق‌مﻲ‌باشد‪«‌.‬بشر»‌شامل‌تمام‌اﻧسان‌ﻫاﻳﻲ‌است؛‌کﻪ‌روي‌کره‌‬ ‫زمﻴﻦ‌زﻧده‌گﻲ‌مﻲ‌کﻨﻨد‪‌.‬حقﻮق‌بشر‌عبارت‌از‌ﻳک‌تعداد‌حقﻮق‌و‌ارزش‌ﻫاﻳﻲ‌است‌کﻪ‌ﻫر‌‬ ‫اﻧساﻧﻲ‌باﻳد‌در‌زﻧده‌گﻲ‌از‌آن‌ﻫا‌برخﻮردار‌باشد؛‌ماﻧﻨد‌حق‌حﻴات‪‌،‬حق‌آزادي‪‌،‬حق‌تعلﻴم‌و‌‬ ‫عدالت‪‌.‬ﻫمﻪ‌اﻧسان‌ﻫا‌باﻳد‌از‌اﻳﻦ‌حقﻮق‌برخﻮردار‌باشﻨد‌و‌ﻧباﻳد‌بﻪ‌خاطر‌تفاوت‌ﻫاي‌ﻧژادي‪‌،‬‬ ‫جﻨسﻴتﻰ‪‌،‬فرﻫﻨگﻲ‪‌،‬دﻳﻨﻲ‌و‌جغرافﻴاﻳﻲ‌از‌آن‌ﻫا‌محروم‌شﻮﻧد‪‌.‬‬

‫در‌دﻳﻦ‌مبﻴﻦ‌اسﻼم‪‌،‬اﻧسان‌از‌احترام‌خاصﻲ‌برخﻮردار‌است‌و‌حقﻮق‌زﻳادي‌دارد‌کﻪ‌ﻫﻴچ‌‬ ‫کس‌حق‌ﻧدارد‌بﻪ‌طﻮر‌خﻮدسراﻧﻪ‌آن‌ﻫا‌را‌از‌او‌سلب‌ﻧماﻳد‪.‬‬ ‫در‌جامعﻪ‌گاﻫﻲ‌افراد‌زورمﻨد‌با‌استفاده‌از‌زور‌و‌تﻮان‌فزﻳکﻰ‌و‌اجتماعﻰ‌خﻮد‌حقﻮق‌‬ ‫اﻧساﻧﻲ‌دﻳگران‌را‌پاﻳمال‌مﻲ‌کﻨﻨد‪‌.‬مﻮارد‌زﻳاد‌ﻧقض‌حقﻮق‌بشر‌در‌طﻮل‌تارﻳخ‌باعث‌شد‌کﻪ‌‬ ‫متفکران‌و‌مصلحان‌اجتماعﻲ‪‌،‬راه‌حلﻲ‌را‌براي‌آن‌جستجﻮ‌کﻨﻨد‪‌.‬تبلﻴغ‌و‌تروﻳج‌ارزش‌ﻫاي‌‬ ‫اﻧساﻧﻲ‌و‌مبارزه‌با‌بﻲ‌عدالتﻲ‌و‌عادات‌ضد‌اﻧساﻧﻲ‌از‌جملﻪ‌تﻼش‌ﻫاي‌مصلحان‌اجتماعﻲ‌در‌‬ ‫اﻳﻦ‌راستا‌مﻰ‌باشد‪‌.‬در‌پرتﻮ‌ﻫمﻴﻦ‌‌تﻼش‌ﻫا‌بﻮد‌کﻪ‌بﻪ‌تدرﻳج‌از‌مﻮارد‌ﻧقض‌حقﻮق‌بشر‌کاستﻪ‌‬ ‫شد‪‌.‬حقﻮق‌بشر‌امروزه‌ﻳکﻲ‌از‌مﻬم‌ترﻳﻦ‌ارزش‌ﻫاي‌جﻮامع‌اﻧساﻧﻲ‌بﻪ‌شمار‌مﻲ‌رود‪‌.‬مﻬم‌ترﻳﻦ‌‬ ‫سﻨد‌بﻴﻦ‌المللﻲ‌در‌بارة‌حقﻮق‌بشر‪«‌،‬اعﻼمﻴﺔ‌جﻬاﻧﻲ‌حقﻮق»‌بشر‌مﻲ‌باشد‪‌‌.‬‬ ‫اﻋﻼﻣﻴﺔ جﻬاﻧﻲ حﻘﻮق بﺸر‬

‫اعﻼمﻴﺔ‌جﻬاﻧﻲ‌حقﻮق‌بشر‪‌،‬سﻨدى‌بﻴﻦ‌المللﻲ‌است‌کﻪ‌تﻮسط‌مجمع‌عمﻮمﻲ‌ملل‌متحد‌بﻪ‌‬ ‫تصﻮﻳب‌رسﻴده‌است‪‌.‬اﻳﻦ‌اعﻼمﻴﻪ‌ﻳکﻲ‌از‌مﻬم‌ترﻳﻦ‌اسﻨاد‌بﻴﻦ‌المللﻲ‌است؛‌ﻫدف‌آن‌تامﻴﻦ‌‬ ‫حقﻮق‌ برابر‌ و‌ آزادي‌ﻫاي‌ اساسﻲ‌ براي‌ تمام‌ اﻧسان‌ﻫا‌ مﻲ‌باشد‪ ‌.‬تامﻴﻦ‌ اﻳﻦ‌ حقﻮق‌ مﻲ‌تﻮاﻧد‪‌،‬‬ ‫تضمﻴﻨﻲ‌براي‌صلح‌جﻬاﻧﻲ‌باشد‪.‬‬ ‫کشتﻪ‌و‌بﻲ‌خاﻧمان‌شدن‌مﻴلﻴﻮن‌ﻫا‌اﻧسان‌در‌جﻨگ‌ﻫاي‌اول‌و‌دوم‌جﻬاﻧﻲ‪‌،‬ﻧقض‌آشکار‌‬ ‫حقﻮق‌بشر‌در‌جﻬان‌بﻮد‪‌.‬براي‌جلﻮگﻴري‌از‌تکرار‌اﻳﻦ‌فجاﻳع‪‌،‬ﻧماﻳﻨده‌گان‌کشﻮرﻫاي‌مختلف‌‬ ‫مﻬم‌ترﻳﻦ‌اصﻮل‌و‌ارزش‌ﻫاي‌حقﻮق‌بشر‌را‌در‌قالب‌اعﻼمﻴﺔ‌جﻬاﻧﻲ‌حقﻮق‌بشر‌تدوﻳﻦ‌ﻧمﻮده‌‬ ‫و‌پاﻳبﻨدي‌خﻮد‌را‌ﻧسبت‌بﻪ‌آن‌اعﻼم‌داشتﻨد‪‌.‬برخﻲ‌از‌مﻬم‌ترﻳﻦ‌حقﻮقﻲ‌کﻪ‌در‌اعﻼمﻴﻪ‌آمده‌‬ ‫عبارتﻨد‌از‪:‬‬ ‫‪ -1‬حﻖ زﻧدهﮔﻲ‪ :‬ﻳعﻨﻲ‌ﻫرکس‌حق‌زﻧده‌گﻲ‌دارد‌و‌ﻫﻴچ‌کس‌ﻧمﻲ‌تﻮاﻧد‌بﻪ‌طﻮر‌خﻮدسراﻧﻪ‌اﻳﻦ‌‬ ‫حق‌را‌از‌او‌سلب‌ﻧماﻳد‪‌‌.‬‬ ‫‪ -2‬آزادي و اﻣﻨﻴت ﺷخﺼﻲ‪‌ :‬اﻧسان‌‌باﻳد‌در‌زﻧده‌گﻲ‌خﻮدآزادي‌و‌امﻨﻴت‌داشتﻪ‌باشد‌وآزادي‌‬ ‫و‌امﻨﻴت‌شخصﻲ‌افراد‌ﻧباﻳد‌مﻮرد‌تعرض‌قرار‌گﻴرد‪.‬‬ ‫‪ -3‬حﻖ تساوي در برابر ﻗاﻧﻮن‪ :‬افراد‌جامعﻪ‌در‌برابر‌قاﻧﻮن‌مساوي‌اﻧد‌و‌قاﻧﻮن‌باﻳد‌در‌مﻮرد‌ﻫمﺔ‌‬ ‫آن‌ﻫا‌بﻪ‌طﻮر‌ﻳکسان‌اجرا‌شﻮد‪‌.‬‬ ‫‪ -4‬ﻛراﻣت اﻧساﻧﻲ اﻓراد‪‌:‬اﻧسان‌مﻮجﻮد‌ارزشمﻨد‌و‌داراي‌احترام‌است‌و‌اﻳﻦ‌حق‌را‌ﻫمﻪ‌باﻳد‌محترم‌‬ ‫بشمارﻧد‪‌.‬‬ ‫‪ -5‬حﻖ ازدواج‪ :‬ﻫر‌فرد‌حق‌دارد‌با‌اختﻴار‌و‌رضاﻳت‌کامل‌ازدواج‌ﻧماﻳد‪‌.‬اجبار‌زن‌و‌ﻳا‌مرد‌‬ ‫در‌ازدواج‌ممﻨﻮع‌است‪.‬‬ ‫‪44‬‬

‫درس‌دﻫم‬ ‫‪ -6‬حﻖ ﻣاﻟﻜﻴت‪‌:‬مالکﻴت‌اﻧسان‌محترم‌است‌و‌کسﻲ‌ﻧمﻲ‌تﻮاﻧد‌بﻪ‌طﻮر‌خﻮدسراﻧﻪ‌اﻳﻦ‌حق‌را‌‬ ‫از‌کسﻲ‌سلب‌کﻨد‪‌.‬‬ ‫‪ -7‬آزادي اﻧدﻳﺸﻪ‪ ،‬ﻋﻘﻴده‪ ،‬بﻴان و ﻣﻄبﻮﻋات‪‌:‬ﻫر‌فرد‌مﻰ‌تﻮاﻧد‪‌،‬آزاداﻧﻪ‌فکر‌کﻨد‪‌،‬آزاداﻧﻪ‌‬ ‫بﻴﻨدﻳشد‌و‌آزاداﻧﻪ‌آن‌را‌بﻴان‌و‌ﻧشر‌کﻨد‪‌.‬‬ ‫‪ -.8‬حﻖ تﻌﻠﻴﻢ و تربﻴت‪‌:‬ﻫرکس‌حق‌دارد‌از‌تعلﻴم‌و‌تربﻴت‌مﻨاسب‌بﻬره‌مﻨد‌شﻮد‪‌.‬حداقل‌‬ ‫تعلﻴمات‌دورة‌ابتداﻳﻲ‌باﻳد‌راﻳگان‌و‌اجباري‌باشد‪‌‌.‬‬ ‫ارزش‌ﻫاﻳﻲ‌کﻪ‌در‌اعﻼمﻴﺔ‌جﻬاﻧﻲ‌حقﻮق‌بشر‌آمده‪‌،‬جﻬاﻧﻲ‌و‌فراگﻴر‌است؛‌اما‌تروﻳج‌آن‌از‌‬ ‫محﻴط‌ﻫاي‌کﻮچکﻲ‌ماﻧﻨد‌خاﻧﻮاده‪‌،‬مکتب‌و‌جامعﻪ‌شروع‌مﻲ‌شﻮد‌و‌تا‌سطح‌جامعﺔ‌ملﻲ‌و‌‬ ‫جﻬاﻧﻲ‌گسترش‌مﻲ‌ﻳابد‪‌.‬اما‌خاﻧﻮاده‌و‌مکتب‪‌،‬زماﻧﻲ‌مﻲ‌تﻮاﻧﻨد‌اﻳﻦ‌ارزش‌ﻫا‌را‌رعاﻳت‌و‌بﻪ‌‬ ‫فرزﻧدان‌و‌شاگردان‌مﻨتقل‌کﻨﻨد‌کﻪ‌خﻮد‌از‌آگاﻫﻲ‌و‌داﻧش‌حقﻮق‌بشري‌بﻬره‌مﻨد‌باشﻨد‪.‬‬ ‫ﻣروري بر درس ﮔذﺷتﻪ‬

‫‪.........................................................................................................................‬‬ ‫‪...........................................................................................................................‬‬ ‫‪..........................................................................................................................‬‬ ‫‪..........................................................................................................................‬‬ ‫‪..........................................................................................................................‬‬ ‫پرسﺶﻫا‬

‫‪‌-1‬حقﻮق‌بشر‌را‌تعرﻳف‌کﻨﻴد‪.‬‬ ‫‪‌-2‬آﻳا‌اسﻼم‌حقﻮق‌بشر‌را‌بﻪ‌رسمﻴت‌مﻲ‌شﻨاسد؟‌چگﻮﻧﻪ؟‬ ‫‪‌-3‬ﻫدف‌حقﻮق‌بشر‌چﻴست؟‬ ‫‪‌-4‬اعﻼمﻴﺔ‌جﻬاﻧﻰ‌حقﻮق‌بشر‌چﻴست؟‌‬ ‫‪‌-5‬سﻪ‌حق‌از‌حقﻮق‌اساسﻲ‌را‌کﻪ‌در‌اعﻼمﻴﺔ‌جﻬاﻧﻲ‌حقﻮق‌بشر‌آمده‪‌،‬ﻧام‌ببرﻳد‪‌‌‌‌‌‌.‬‬ ‫ﻛارخاﻧﻪﮔﻰ‬

‫بﻪ‌چﻨد‌گروه‌تقسﻴم‌شﻮﻳد‌و‌ﻫر‌گروه‌با‌کمک‌معلم‌و‌بزرگان‌خﻮد‌دربارة‌مفاﻫﻴم‌زﻳر‌‬ ‫آﻳاتﻲ‌از‌قرآن‌شرﻳف‌را‌پﻴدا‌کرده‌و‌در‌صﻨف‌براي‌دوستان‌خﻮد‌بخﻮاﻧﻴد‪:‬‬ ‫‌‪‌-1‬برابري‌‪‌-2‬عدالت‌‪‌-3‬آزادي‌‪‌-4‬حق‌حﻴات‬ ‫‪45‬‬

‫درس‌ﻳازدﻫم‬

‫حﻘﻮق بﺸر در اﻓﻐاﻧستان‬

‫ﮔﻔتوﮔﻮﻛﻨﻴد‬ ‫‌با‌تﻮجﻪ‌بﻪ‌تصﻮﻳر‌باﻻ‌بﻪ‌پرسش‌ﻫاى‌زﻳر‌پاسخ‌دﻫﻴد‪:‬‬ ‫‪‌-1‬بﻪ‌ﻧظر‌شما‌معلﻮلﻴت‌‌اﻳﻦ‌افراد‌ﻧشان‌دﻫﻨده‌چﻴست؟‬ ‫‪‌-2‬آﻳا‌مﻰ‌تﻮان‌از‌وقﻮع‌اﻳﻦ‌گﻮﻧﻪ‌معلﻮلﻴت‌ﻫا‌جلﻮگﻴرى‌کرد؟‌چگﻮﻧﻪ؟‬ ‫در‌درس‌گذشتﻪ‌با‌مفﻬﻮم‌«حقﻮق‌بشر»‌و‌ارزش‌ﻫاي‌آن‌آشﻨا‌شدﻳد؛‌اکﻨﻮن‌جاﻳگاه‌حقﻮق‌‬ ‫بشر‌را‌در‌افغاﻧستان‌مﻮرد‌بررسﻲ‌قرار‌مﻲ‌دﻫﻴم‪.‬‬ ‫تارﻳخچﻪ حﻘﻮق بﺸر در اﻓﻐاﻧستان‬

‫ارزش‌ﻫاي‌حقﻮق‌بشر‌براي‌مردم‌مسلمان‌افغاﻧستان‌کﻪ‌در‌مکتب‌آزادي‌بخش‌اسﻼم‌تربﻴت‌‬ ‫شده‌اﻧد‪‌،‬چﻴز‌تازه‌ﻳﻲ‌ﻧﻴست؛‌اما‌حقﻮق‌بشر‌بﻪ‌طﻮر‌ﻧظام‌ﻳافتﻪ‪‌،‬بﻪ‌طﻮر‌عمﻮم‌در‌اولﻴﻦ‌قاﻧﻮن‌‬ ‫اساسﻲ‌ در‌ سال‌ ‪ ‌1303‬ﻫجري‌شمسﻲ‌ مﻮرد‌ تﻮجﻪ‌ قرار‌ گرفت؛‌ بﻪ‌ طﻮر‌ مثال‪ ‌:‬افراد‌ حقﻮق‌‬ ‫مساوى‌دارﻧد‪‌،‬آزادي‌حقﻮق‌شخصﻲ‪‌،‬مصئﻮﻧﻴت‌شخصﻲ‪‌،‬لغﻮ‌برده‌گﻲ‪‌،‬آزادي‌مطبﻮعات‪‌،‬‬ ‫حق‌تعلﻴم‌و‌تربﻴت‪‌،‬تساوي‌مردم‌در‌برابر‌قاﻧﻮن‪‌،‬حق‌اشتغال‌در‌وظاﻳف‌دولتﻲ‪‌،‬مصئﻮﻧﻴت‌‬ ‫ملکﻴت‌و‌مسکﻦ‌براي‌ﻧخستﻴﻦ‌بار‌در‌اﻳﻦ‌قاﻧﻮن‌رسمﻴت‌ﻳافت‪‌.‬در‌قاﻧﻮن‌اساسﻲ‌سال‌‌‪‌1309‬ﻫـ‌‬ ‫‪‌.‬ش‪‌،.‬تشکﻴل‌پارلمان‌کﻪ‌ﻳکﻲ‌از‌وﻳژه‌گﻲ‌ﻫاي‌حکﻮمت‌جمﻬﻮرى‌بﻪ‌شمار‌مﻲ‌آﻳد‪‌،‬پﻴش‌بﻴﻨﻲ‌‬

‫‪46‬‬

‫گردﻳد‪‌.‬در‌قاﻧﻮن‌اساسﻲ‌سال‌‪‌1343‬ﻫـ‌‪‌.‬ش‪‌.‬بسﻴاري‌از‌مفاﻫﻴم‌حقﻮق‌بشري‌مﻮجﻮد‌در‌اعﻼمﻴﺔ‌‬ ‫جﻬاﻧﻲ‌حقﻮق‌بشر‪‌،‬مد‌ﻧظر‌قرار‌گرفت‪‌.‬تعلق‌داشتﻦ‌حق‌حاکمﻴت‌بﻪ‌ملت‪‌،‬احترام‌گذاشتﻦ‌دولت‌‬ ‫بﻪ‌آزادي‌و‌کرامت‌اﻧساﻧﻲ‪‌،‬حق‌عبﻮر‌و‌مرور‪‌،‬حق‌آزادي‌بﻴان‌و‌اﻧدﻳشﻪ‪‌،‬حق‌برگزاري‌تظاﻫرات‌‬ ‫و‌اجتماعات‪‌،‬حق‌شرکت‌در‌اﻧتخابات‪‌،‬از‌مﻬمترﻳﻦ‌ﻧﻮآوري‌ﻫاﻳﻲ‌بﻮد‌کﻪ‌در‌اﻳﻦ‌قاﻧﻮن‌اساسﻲ‌بﻪ‌‬ ‫رسمﻴت‌شﻨاختﻪ‌شد‪‌.‬در‌قاﻧﻮن‌اساسﻲ‌سال‌‪1355‬ﻫـ‌‪‌.‬ش‪‌‌،.‬ﻧظام‌شاﻫﻲ‌بﻪ‌جمﻬﻮري‌تغﻴﻴر‌ﻳافت‌و‌‬ ‫پﻴش‌بﻴﻨﻲ‌گردﻳد‌کﻪ‌رئﻴس‌جمﻬﻮر‌از‌طرﻳق‌برگزاري‌اﻧتخابات‌سراسري‌تعﻴﻴﻦ‌شﻮد‪‌‌.‬‬ ‫با‌وجﻮد‌اﻳﻦ‪‌،‬حقﻮق‌بشر‌در‌طﻮل‌تارﻳخ‌در‌افغاﻧستان‌بﻪ‌شدت‌ﻧقض‌مﻲ‌شد‌و‌حاکمان‌بﻪ‌‬ ‫شﻴﻮه‌ﻫاي‌مختلف‌بر‌مردم‌ظلم‌و‌ستم‌روا‌مﻲ‌داشتﻨد‪‌.‬در‌طﻲ‌چﻨد‌دﻫﺔ‌گذشتﻪ‌کﻪ‌تمام‌کشﻮر‌را‌‬ ‫جﻨگ‌فرا‌گرفتﻪ‌بﻮد‪‌،‬ﻧقض‌حقﻮق‌بشر‌بسﻴار‌افزاﻳش‌ﻳافت‪‌.‬در‌اﻳﻦ‌مدت‌تعداد‌زﻳادي‌از‌ﻫمﻮطﻨان‌‬ ‫ما‌کشتﻪ‌و‌زخمﻲ‌شدﻧد‪‌.‬اطفال‪‌،‬بﻪ‌وﻳژه‌دختران‪‌،‬از‌حق‌تحصﻴل‌محروم‌گردﻳدﻧد‌وخاﻧﻮاده‌ﻫاي‌‬ ‫زﻳادي‌بﻪ‌کشﻮرﻫاي‌خارج‌آواره‌شدﻧد‪‌.‬‬ ‫ﮔﻔتوﮔﻮﻛﻨﻴد‬ ‫پرسش‌ﻫاي‌زﻳر‌را‌با‌دقت‌بخﻮاﻧﻴد‌و‌دربارة‌آن‌ﻫا‌با‌ﻫم‌گفت‌وگﻮ‌کﻨﻴد‪:‬‬ ‫‪‌-1‬قاﻧﻮن‌اساسﻲ‌جدﻳد‌کشﻮر‪‌،‬چﻪ‌جاﻳگاﻫﻲ‌براي‌حقﻮق‌بشر‌قاﻳل‌شده‌است؟‬ ‫‪‌-2‬دولت‌جمﻬﻮري‌اسﻼمﻲ‌افغاﻧستان‪‌،‬براي‌مراقبت‌از‌حقﻮق‌بشر‌چﻪ‌کارﻫاﻳﻲ‌اﻧجام‌‬ ‫داده‌است؟‬ ‫حﻘﻮق بﺸر در ﻧﻈام جﻤﻬﻮري اسﻼﻣﻲ اﻓﻐاﻧستان‬

‫خﻮدآگاﻫﻲ‌مردم‌و‌خسارات‌ﻧاشﻲ‌از‌جﻨگ‌ﻫاي‌طﻮﻻﻧﻲ‪‌،‬باعث‌شد‌کﻪ‌مردم‌و‌رﻫبران‌‬ ‫گروه‌ﻫاي‌درگﻴر‌جﻨگ‪‌،‬روي‌طرح‌صلحﻲ‌کﻪ‌از‌طرف‌سازمان‌ملل‌تﻬﻴﻪ‌شده‌بﻮد‪‌،‬بﻪ‌تﻮافق‌‬ ‫برسﻨد‪‌.‬اﻳﻦ‌تﻮافقﻨامﻪ‌طﻲ‌کﻨفراﻧسﻲ‌در‌شﻬر‌«بﻦ»‌آلمان‌بﻪ‌امضا‌رسﻴد‪‌.‬در‌اﻳﻦ‌کﻨفراﻧس‌بعضﻰ‌‬ ‫ﻧماﻳﻨده‌گان‌جﻨاح‌ﻫاي‌مختلف‌افغاﻧستان‪‌،‬تشکﻴل‌اداره‌مﻮقت‌با‌مشارکت‌اقﻮام‌و‌ملﻴت‌ﻫا‌را‌‬ ‫بﻪ‌عﻨﻮان‌راه‌حل‌براي‌بحران‌مﻮجﻮد‌پذﻳرفتﻨد‪‌.‬در‌قاﻧﻮن‌اساسﻲ‌جدﻳد‪‌،‬جﻨبﻪ‌ﻫاي‌مختلفﻲ‌‬ ‫از‌ حقﻮق‌ بشر‌ در‌ ﻧظر‌ گرفتﻪ‌ شده‌ است‪ ‌.‬در‌ اﻳﻦ‌ درس‌ بﻪ‌طﻮر‌ ﻧمﻮﻧﻪ‌ دو‌ ماده‌ را‌ کﻪ‌ بﻪ‌‬ ‫حقﻮق‌بشر‌ارتباط‌دارد‪‌،‬مﻲ‌خﻮاﻧﻴم‪:‬‬ ‫در‌مادة‌ششم‌آمده‌است‪«‌:‬دولت‌بﻪ‌اﻳجاد‌ﻳک‌جامعﺔ‌مرفﻪ‌و‌مترقﻲ‌بر‌اساس‌عدالت‌‬ ‫اجتماعﻲ‪‌،‬حفظ‌کرامت‌اﻧساﻧﻲ‪‌،‬حماﻳت‌حقﻮق‌بشر‪‌،‬تحقق‌دمﻮکراسﻰ‪‌،‬تأمﻴﻦ‌وحدت‌ملﻲ‪‌،‬‬ ‫برابري‌بﻴﻦ‌ﻫمﻪ‌اقﻮام‌و‌قباﻳل‌و‌اﻧکشاف‌متﻮازن‌در‌ﻫمﻪ‌مﻨاطق‌کشﻮر‪‌،‬مکلف‌مﻲ‌باشد‪».‬‬ ‫‪47‬‬

‫درس‌ﻳازدﻫم‬

‫مادة‌ﻫفتم‌مﻲ‌گﻮﻳد‪«‌:‬دولت‪‌،‬مﻨشﻮر‌ملل‌متحد‪‌،‬معاﻫدات‌بﻴﻦ‌الدول‪‌،‬مﻴثاق‌ﻫاى‌بﻴﻦ‌المللﻰ‌کﻪ‌‬ ‫افغاﻧستان‌بﻪ‌آن‌ملحق‌شده‌است‌و‌اعﻼمﻴـﺔ‌جﻬاﻧﻲ‌حقﻮق‌بشر‌را‌رعاﻳت‌مﻰ‌کﻨد‪».‬‬ ‫ﻛﻤﻴسﻴﻮن ﻣستﻘﻞ حﻘﻮق بﺸر اﻓﻐاﻧستان‬

‫درکﻨفراﻧس‌بﻦ‪‌،‬جﻬت‌حماﻳت‪‌،‬ﻧظارت‌و‌اﻧکشاف‌حقﻮق‌بشر‌در‌افغاﻧستان‌تشکﻴل‌کمﻴسﻴﻮن‌‬ ‫مستقل‌حقﻮق‌بشر‌ﻧﻴز‌پﻴش‌بﻴﻨﻲ‌شد‪‌.‬بر‌اساس‌ﻫمان‌تﻮافقﻨامﻪ‪‌،‬رئﻴس‌جمﻬﻮر‌در‌سال‌‪‌1381‬ﻫـ‌‬ ‫‪‌.‬ش‪‌.‬فرمان‌تأسﻴس‌کمﻴسﻴﻮن‌مستقل‌حقﻮق‌بشر‌افغاﻧستان‌را‌صادر‌کرد‪‌.‬در‌بﻨد‌دوم‌مادة‌‪‌58‬‬ ‫قاﻧﻮن‌اساسﻲ‌ﻧﻴز‌بر‌وجﻮد‌اﻳﻦ‌کمﻴسﻴﻮن‌تأکﻴد‌شده‌است‪‌.‬در‌ﻫمان‌مادة‌قاﻧﻮن‌اساسﻲ‌آمده‪«‌:‬ﻫر‌‬ ‫شخص‌مﻲ‌تﻮاﻧد‌در‌صﻮرت‌ﻧقض‌حقﻮق‌بشري‌خﻮد‌بﻪ‌اﻳﻦ‌کمﻴسﻴﻮن‌شکاﻳت‌ﻧماﻳد‪‌.‬کمﻴسﻴﻮن‌‬ ‫مﻰ‌تﻮاﻧد‌مﻮارد‌ﻧقض‌حقﻮق‌بشري‌افراد‌را‌بﻪ‌مراجع‌قاﻧﻮﻧﻲ‌راجع‌سازد‌و‌در‌دفاع‌از‌حقﻮق‌آن‌ﻫا‌‬ ‫مساعدت‌ﻧماﻳد‪».‬‬ ‫کمﻴسﻴﻮن‌مستقل‌حقﻮق‌بشر‌افغاﻧستان‌بﻪ‌مﻨظﻮر‌باﻻ‌بردن‌سطح‌آگاﻫﻲ‌مردم‌و‌حماﻳت‌از‌‬ ‫حقﻮق‌بشر‪‌،‬ﻫمکاري‌ﻧزدﻳکﻲ‌با‌وزارتخاﻧﻪ‌ﻫا‌و‌ساﻳر‌سازمان‌ﻫاي‌دولتﻲ‪‌،‬ﻧﻬادﻫاي‌جامعﻪ‌مدﻧﻲ‌و‌‬ ‫رساﻧﻪ‌ﻫا‌دارد‪‌.‬عﻼوه‌برآن‌از‌طرﻳق‌برگزاري‌ورکشاپ‌ﻫا‪‌،‬مصاحبﻪ‌ﻫا‪‌،‬تﻬﻴﻪ‌و‌تﻮلﻴد‌فلم‌و‌چاپ‌‬ ‫کتاب‪‌،‬مجلﻪ‪‌،‬جرﻳده‪‌،‬پﻮستر‌و‌بروشﻮر‪‌،‬در‌جﻬت‌اﻧکشاف‌حقﻮق‌بشر‌تﻼش‌مﻰ‌کﻨد‪‌.‬‬

‫‪48‬‬

‫‌‬

‫ﻣرورى بر درس ﮔذﺷتﻪ‬

‫‪.........................................................................................................................‬‬ ‫‪.........................................................................................................................‬‬ ‫‌ ‪.......................................................................................................................‬‬ ‫‪.........................................................................................................................‬‬ ‫‪.........................................................................................................................‬‬ ‫‪‌.........................................................................................................................‬‬ ‫پرسﺶﻫا‬

‫‪‌‌-1‬در‌کدام‌قاﻧﻮن‌اساسﻲ‌ﻧظام‌شاﻫﻲ‌بﻪ‌جمﻬﻮري‌تغﻴﻴر‌پﻴدا‌کرد؟‬ ‫‪‌‌-2‬بﻴست‌و‌سﻪ‌سال‌جﻨگ‌براي‌مردم‌افغاﻧستان‌چﻪ‌خسارت‌ﻫاﻳﻲ‌را‌بﻪ‌بارآورد؟‬ ‫‪‌-3‬مردم‌افغاﻧستان‌براي‌ختم‌جﻨگ‌و‌برقراري‌امﻨﻴت‪‌،‬صلح‌و‌ثبات‌درکشﻮر‌چﻪ‌راه‌‬ ‫حلﻲ‌را‌در‌کﻨفراﻧس‌بﻦ‌معقﻮل‌داﻧستﻨد؟‌چرا؟‬ ‫‪‌-4‬قاﻧﻮن‌اساسﻲ‌چﻪ‌وظاﻳفﻲ‌را‌براي‌‌کمﻴسﻴﻮن‌مستقل‌حقﻮق‌بشر‌مطرح‌مﻲ‌کﻨد؟‬ ‫‪-5‬کمﻴسﻴﻮن‌مستقل‌حقﻮق‌بشر‌درچﻪ‌عرصﻪ‌ﻫاﻳﻲ‌فعالﻴت‌دارد؟‬ ‫ﻛارخاﻧﻪﮔﻰ‬

‫دربارة‌کارﻫاﻳﻲ‌کﻪ‌کمﻴسﻴﻮن‌مستقل‌حقﻮق‌بشر‌افغاﻧستان‌در‌محل‌زﻧده‌گﻲ‌شما‌‬ ‫اﻧجام‌داده‪‌،‬ﻳک‌گزارش‌تﻬﻴﻪ‌ﻧمﻮده‌و‌در‌صﻨف‌براى‌دﻳگران‌بخﻮاﻧﻴد‪.‬‬

‫خﻼﺻﺔ ﻓﺼﻞ‬ ‫حﻘﻮق بﺸر ﻋبارت از حﻘﻮﻗﻲ است ﻛﻪ ﻫر اﻧساﻧﻲ باﻳد در زﻧدهﮔﻲ از آنﻫا برخﻮردار‬ ‫باﺷد؛ ﻣاﻧﻨد حﻖ حﻴات‪ ،‬حﻖ آزادي‪ ،‬حﻖ برابري و ﻋداﻟت‪.‬‬ ‫اﻋﻼﻣﻴﺔ جﻬاﻧﻲ حﻘﻮق بﺸر‪ ،‬در سال ‪ 1948‬ﻣﻴﻼدي تﻮسﻂ ﻣﻠﻞ ﻣتحد با ﻫدف تحﻘﻖ‬ ‫حﻘﻮق برابر و تاﻣﻴﻦ آزاديﻫاي اساسﻲ براي ﻣردم جﻬان‪ ،‬ﺻادر ﺷد‪.‬‬ ‫ﻣﻔاﻫﻴﻢ و ارزش ﻫاي حﻘﻮق بﺸر در دﻳﻦ اسﻼم و ﻓرﻫﻨﮓ ﻣا وجﻮد دارد‪.‬‬ ‫در اوﻟﻴﻦ ﻗاﻧﻮن اساسﻲ ﻛﺸﻮر ﻣا بر بﻌﻀﻲ از ارزشﻫاي حﻘﻮق بﺸر‪ ،‬تأﻛﻴد ﺷده است‪.‬‬ ‫جﻨﮓ ﻫاي چﻨد دﻫﻪ اخﻴر باﻋث ﻧﻘﺾ ﮔستردة حﻘﻮق بﺸر در ﻛﺸﻮر ﻣا ﮔردﻳد‪.‬‬ ‫در ﻧﻈام جدﻳد ﻛﺸﻮر ﻣا‪ ،‬براي حﻤاﻳت از حﻘﻮق بﺸر و جﻠﻮﮔﻴري از ﻧﻘﺾ آن تدابﻴري‬ ‫اتخاذ ﺷد ﻛﻪ تأسﻴس «ﻛﻤﻴسﻴﻮن ﻣستﻘﻞ حﻘﻮق بﺸر اﻓﻐاﻧستان» از آن جﻤﻠﻪ ﻣﻲباﺷد‪.‬‬

‫‪49‬‬