Analysis Philologica Novi Testamenti Graeci [1 ed.]

Citation preview

MAX ZERWICK S. I.

ANALYSIS PHILOLOOICA NOVI TESTAMENTI GRAECI

ROMAE SUMPTIBUS PONTIFICII INSTITUTI BIBIJCI 1953

SCRIPTA

PONTIFICII

---------

. -----

107

INSTITUTI

BIBUICI

= = = = =

IMPRIMI POTEST: Romae, 28 Oct. 1953. E rnestus Vogt S. J.

Rector Pontificii Instituti Biblici.

IMPRIMATUR : E Vicariatu Urbis, die 29 Oet. 1953. t A e o y s iu S -T ra g e ia

Archiep. Caesariens. in Palaestina, Vicesger.

OMNIA IURA RESERVANTUR

Printed in Italy

ROMA

—

T IP O G R A F IA

P IO

X,' V IA

DEGLI

E T R U S C H I,

7 -9

«S i j'avais ite pvetre, j ’aurais etudie l’hdbreu et le grec afin de pouvoir lire la parole de D ieu tel qu’il daigna Vexprimer dans le langage humain ». S ain TE T h ErEse de I,isieux.

PRAEFATIO Ad hoc opusculum exarandum stimulum dedit et animum liber compositus a F r . R i e n e c k e r , Sprachlicher Schlüssel zum Neuen Testament, qui paucis annis novem habuit editiones et ita ostendit quam multi sint qui talem ad textum graecum NT manuductionem desiderent. S im ile opus lingua latina scriptum t spero acceptum fore imprimis sacerdotibus et iis qui per orbem catholicum theologiae dant operam. Liber cl.mi Rienecker mihi in toto opere - quod grato animo agnosco - valde utilis erat non tantum ut exemplum in quibusdam rebus «technicis », sed etiam, ut ita dicam, tamquam monitor, quo monente omissiones evitavi nec repetivi id quod in eodem capite iam dictum erat. At quod argumentum, explicationes, interpretationes attinet, vix quicquam’illi operi debeo. In his enim summopere debitor sum F r a n c is c o Z o r e e l ex cuius Lexicon Graecum N T saltem 60 % eorum quae affero, eaque plerumque ad litteram, desumpta sunt. Patet me consuluisse W. B a u e r , Wörterbuch zum N. T. ed. 4, 1952. Longum est com­ mentatores quos adhibui enumerare cum sint plerumque alii pro aliis libris. Prae ceteris in re linguistica utiles expertus sum com­ mentarios collectionis T he International Critical Commentary. Ana­ lyst philologicae specialem operam dat A. T. ROBERTSON, cuius Word Pictures in the N T 1933 (sex volumina !) unicum opus est quod in hoc genere analyseos philologicae totius NT praeter Rienecker novi. In Evangeliis multum debeo P a u e o J o ü o n , L' Pvangile de Notre Seigneur Jesu-Christ, pleraque sci eorum, quae habeo de «substrato aramaico » linguae Evangeliorum. In hac Analyst non omnia omnibus scripta sunt. Tironibus in lingua graeca omnes fere formae verbales explicantur et voca­ bula omnia quae non « sescenties » occurrunt. Quodsi tamen sem­ per distinguitur aoristus primus et secundus, quodsi persaepe attentio trahitur ad vocabulorum derivationem, quodsi in multis vocabulis fere totus ambitus significationum indicatur (non tan­ tum vis quam suo quodque loco habent), hoc factum est ad con­

VI

Praefatio

ferendam intimiorem quandam cum lingua graeca familiarita­ tem. Tandem pro iis quorum de proprietatibus distinctivis lin­ guae biblicae (semitizantis) et hellenisticae («Koine») interest, hae particularitates fere semper (spero non usque ad nauseam) notatae sunt idque cum numeris (italicis) sub quibus accuratiora inveniuntur in opusculo meo « Graecitas Biblica » ed. altera (Ro­ mae 1949). Haec plerumque ad sensum vix quicquam conferunt; quare qui solum sensum quaerunt, hisce rebus ne se disturbari sinant et philologo, amatori verbi, dent veniam. Exegesim quod attinet conatus sum non praetermittere ullam obscuritatem textus quin unam alteramve interpretationem in­ nuerem vel saltem difficultatem ut talem significarem. Restat ut gratias agam superioribus qui ad hoc haud parvae patientiae opus perficiendum necessarium mihi otium conces­ serunt, imprimis autem confratri meo P. Petro Nober S. J. qui indefesso labore et admiranda sui abnegatione non tantum alia mea officia in se suscepit sed etiam in corrigenda compositione typographies valide me adiuvit, immo ab Act 15 usque ad 2 Cor 6 solus hoc onus emendationis portavit. Tandem grata fiat mentio « Typographiae Pio X » quae non dubitavit novos sibi typos procurare et omnia fecit ut hoc opusculum totius orbis catholici theologis destinatum quam perfectissime imprimeretur. X * X Singula capita, ut ita dicam, per se stant i. e. non supponun­ tur cognita ea quae in prioribus capitibus iam explicata sunt. Idem in eodem capite saepius occurrens semel tantum diluci­ datur; in casibus sequentibus ad illam explicationem indicato versiculo refertur. Formarum verbalium analysis est aut explicita (quo in casu, ubi nil aliud dicitur, supponitur ut tempus: praesens, ut modus: indicativus, ut vox: activa) aut implicita, ubi sci versio latina (non verbi tantum sed verbi in suo contextu) utpote formae verbali graecae omnino corresponded vicem gerit analyseos. Nota tamen in tali versione perfectum laiinum semper ad solum aori~ stum significandum adhiberi.

EXPLICATIO SIGNORUM, SIGLORUM, ABBREVIATIONUM Sine addito substantiva: a) in -ος sunt masculini generis et sequuntur paradigma: οίκ-ος -ου -φ -ον; -οι -ων -οις -ους. b) in -i

reflexivum (pronomen): hell, saepe negligitur et ubi stat, refl. 3 personae εαυτών subintrat pro refl. l ae et 2 personae: ημών αυτών, υμών αυτών, relat.:: ■·■relativum (pronomen), sec. secundum. sem. semitice, semitismus; cf « aram. » et « hebr. ». sim . similiter, simile quid. spec. : - specie, speciatim e praesertim. subi. subiectum, subiectivus:e. g. gen. subiectivus, qui in­ dicat subiectum actionis (implicitae insubstantivo actionis): amor patris — amor quo pater amat, subord. subordinatio: vide « coordinatio ». superi. superlativus; e. g. maximus, tem p .'. i.1 ■■tempus, ·temporaliter, term, techn. terminus technicus. trans. transitive verbum adhibetur, si actio (effectu suo) «transit» in obiectum; vide «intr. *. vocativus: hellenistice plerumque sine ώ. voc.

VOCABULA quae ulpote nimis frequentia vel non vel non semper notantur.

Αγαθός bonus, αγάπη caritas, άγγελος angelus, άγιος sanctus, αδελφός frater, αεί semper, αίμα· sanguis. αΙών «saeculum». αιώνιος aeternus, άκολουθέω sequor, άκούω audio, αλήθεια veritas, αληθινός verus, άλλα sed. άλλος alius, αμαρτάνω pecco, άμαρτία peccatum, άμήν particula confirmationis, άν particula eventualitatis. άνήρ άνδρός vir. άνθρωπος homo, άξιος dignus, άπό ab. άποκρίνομαι respon­ deo. άπόστολος apostolus, missus, άρτος panis, άρχιερεύς* princeps sacerdotum, αυτός is, ipse. Βάλλω iacio, mitto. regnum, βασιλεύς® rex.

βαπτίζω mergo, baptizo. βασιλεία βλέπω video, βούλομαι volo.

Γάρ nam, enim, γη terra, γινώσκω cognosco, γραμματέύς® scriba, γράφω scribo, γυνή -αικός mulier. Ααιμόνιον daemonium, δέ autem, δέκα decem, διά c. gen. p e r; c. acc. propter, διδάσκαλος magister, διδάσκω do­ ceo. δίδωμι do. δίκαιος iustus. δικαιοσύνη iustitia. δόξα gloria, δουλεύω servio, δούλος servus, δύναμαι possum, δύναμις4 potentia. · δύο duo. Ε ά ν si. εαυτού -ής pron. reflex. 3 pers. εγώ ego. έθνος7 gens, εΐ si. είμί sum. είπον (λέγω) dixi*, ειρήνη pax. εις in c. acc. εΧς unus, έκ, έξ ex. εκείνος ille, εκκλησία eccle­ sia, coetus fidelium, έλεγεν dicebat, έλπίξω spero, ελπίς -ίδος spes, έμός meus, έμ-προθεν ante, έν in. εντολή mandatum, ενώπιον ante, in conspectu, εξουσία potestas, επί super, επτά septem, έργον opus, έρχομαι venio, vado, έτερος alter, alius, έτι adhuc, amplius, εύαγγέλιον bonus nuntius, εύθύς (-έως)

X IV

Vocabula

sta tim. ευρίσκω invenio, εύχαριστέω gratias ago. εχω habeo, έ'ως donec. Ή aut; comparative: quam, ήδη iam. nos. ήμερα dies.

ημείς -ών -Xv -άς

Θάλασσα mare, θάνατος mors, θαυμάζω (ad)miror. θέ­ λημα voluntas, θέλω volo, θεός deus, θρόνος thronus, θυγάτηρ θυγατρός filia. Ιδού ecce. ίερεύς® sacerdos, bustus, validus.

ινα ut finale,

ισχυρός ro­

Κ α θ -ώς sicut, καί et, etiam, κακός malus, καλέω voco, καλός bonus, καρδία cor. καρπός fructus, κατά c. acc. se­ cundum. κελεύω iubeo. κεφαλή caput, κηρύσσω praedico, κόσμος mundus, κρίνω iudico. κύριος dominus. Ααλέω loquor, λαμβάνω accipio, sumo, λαός populus, λέγω dico, λέγων (-οντος) fern, λέγουσα dicens, λίθος lapis, λόγος verbum, λύπη, tristitia. Μαθητής® discipulus, μάλλον magis, potius, μέγας, με­ γάλη, μέγα magnus, μέν quidem, μένω maneo, μετά c. gen. cum ; c. acc. post, μή ne, non. μηδέ neque, μηδείς nemo, μήτηρ μητρός -τρί mater, μικρός parvus, μόνος solus. Ναός templum, νεκρός mortuus, lex. νΰν nunc, νύξ νυκτός nox.

νεφέλη nubes.

νόμος

0 ή τό articulus, οδός via. οιδα scio, οικία dom οίκος domus, οίνος vinum, ολίγος paucus, parvus, όλος to­ tus. όμοιος similis, όνομα® nomen, όπως ut, quomodo, όράω video, όρος7 mons, ός ή ό pron. relativum, όσ-τις, ή-τις, ό-τι pron. relat. indeterm, όταν quando (de fut.). ότε cum temporale. ού(κ) (-χ) non. ουδέ neque, ούδείς ούδε-μία ούδέν nemo, nihil, ούν igitur, ουρανός caelum, οΰτος, αύτη, τούτο

xv

Vocabula

hic, haec, hoc. tudo, turba.

οϋτω(ς) ita.

οφθαλμός oculus,

όχλος multi­

ϋ α ιδ ίο ν parv(ul)us, fili(ol)us. πάλιν rursus, iterum, πάντες, πάσαι, πάντα omnes, πάντοτε semper, παρά c. gen. ab ; c. dat. apud; c. acc. ad et iuxta. παρα-βολή parabola, παρακαλέω rogo, exhortor, πάς, πάσα, παν; παντός, πάσης omnis, totus, πατήρ πατρός pater, πέμπω mitto. περί circa, de. περι-τομή circumcisio, πίπτω cado, πιστεύω credo, πίστις4 fides, πιστός fidelis, πλοΐον navis, πνεύμα® spiritus, ποιέω facio, πόλις4 urbs, civitas. πολύς πολλή πολύ gen. πολλοΰ multus, πονηρός malus, πορεύομαι me transfero, vado, πρεσβύτερος senior, πρό c. gen. ante, πρόβατον pecus, ovis, πρός c. acc. ad. προσ-εύχομαι preces fundo, πρόσωπον facies, vul­ tus. προφητεία prophetia, προφήτης3 propheta, πρώτος pri­ mus. πώς quomodo. Σάββατον sabbatum, σάρξ σαρκός ή caro, σημεΐον si­ gnum. σός σή σόν tuus, σοφός sapiens, σύ σοΰ σοί σέ tu. σύν cum. συναγωγή synagoga, σώμα® corpus, σωτήρ -ήρος salvator. Τ έ et. τέκνον proles, filius, τέσσαρες quattuor, τίθημι pono, τ'ις τ'ι, τινός aliquis, τόπος locus, τότε tunc, τρεις τριών τρισί tres.

vos.

Υδωρ ΰδατος τό aqua, υιός filius, υμείς -ών -ιν -μας υπέρ pro, super, υπό sub; apud pass.: ab.

Φαρισαίος pharisaeus. φέρω porto, φίλος amicus, φυ­ λάσσω custodio, observo, φωνή vox. φώς φωτός τό lux.

I Χ αίρω gaudeo, χάρις gratia, χειρ χειρός ή manus. Χρι­ στός Unctus, Messias, χρόνος tempus. i

"Ο Βίρα hora, ως sicut, quasi, tamquam, itaque; ita ut. |

ώσ-περ sicut, ώστε

M ATTHAEUS κατά Ματθ-αϊον vel: ev. sec. Mt (quod connotat quattuor for­ mas ev.) vel hell, loco simplicis gen.: ev. Matthaei 99. βίβλος ή liber (βύβλος papyrus planta), γένεσις4 origo, ortus, generatio. Ιησούς Iesus = « Jahveh salus e s t». Χριστός (χρίω ungo) Unctus = Messias, υιός filius. || έ-γέννησεν γεννάω genuit. τόν art. hic et in sqq stat ad indicandum acc. in nominibus non declinatis. Αδελφός frater. || βασιλεύς6 rex. ή του filia. || επί c. gen. tempore ales, (solum hlc in N. T.). μετ-οικεσία trans-migratio, domicilii (οίκος) mutatio (μετά- transitum indicat ab uno sta­ tu ad alterum). Βαβυλών -ώνος gen. directionis: in B. || μετά c. acc. post. II άνήρ άνδρός -ί -α vir, coniux. έγεννήθ-η γεννάω genitus est, natus est. λεγόμενος^ pte pass, λέγω dico: qui voca­ tur. II π&ς πάσα παν omnis, ούν igitur, γενεά generatio. £ως c. gen. usque^ad. δεκα-τέσσαρες = 14 (= 2 X 7). || γένεσις v. 1. ούτως sic. ήν είμί erat, μνηστευθ-είσης pte aor. pass, μνηστεύω alqm mihi uxorem posco, alqm alci uxorem do, despondeo; pass, sponsa fio; gen. absolutus = latine abi. abs.: cum sponsa facta esset, μήτηρ -τρός -τρί -τέρα mater, πρίν ή c. acc. c. inf. ante­ quam (ή = quam, abundat, provenit ex subiacente idea πρότερον ή prius quam), αυν-ελθ'ε'ϊν inf. aor2. -έρχομαι con-venio'(sci coniugaliter). αύτούς acc. sicut semper subiectum infinitivi, εύρέθ-η ευρίσκω inventa est; pass. « inveniri » hebr. saepe sensu debiliori adhibetur, fere = fieri, esse, se trouver, sich befinden, γαστήρ -τρός -τρί venter, uterus, εχουσα έχω habens fern, πνεύμα· (πνέω spiro) sine art. quia nomen proprium. Αγιος sanctus. || άνήρ v. 16. δίχαιος iustus, observans legis, ών είμί pte: cum esset, μή loco οΰ in NT semper, ubi alius modus quam indicativus negatur 307. θ-έλων -ω volens, δειγματίσαι inf. aor. -τίζω facio alqm δείγμα = exemplum propalando facta eius, defero ad tribunal. έ-βουλήθ·η aor. dep. βούλομαι volo; aor. ingress. (185): decerno; frt solum­ modo: cogito de, penser ä, daran denken, ingress.: auf den Gedanken kommen, λάθρα adv. clam, occulte, άπο-λύσαι inf. aor. -λύω ab­ solvo, di-mitto (uxorem), ταΰτα (ούτος) haec neutr. pl. || evθ-υμηθ-έντος pte aor. dep. έν-θυμέομαι in animo (θυμός) verso, perpendo; gen. abs.; aor. hic mirum est, cum status mentis utpote actio durans pte praesens requireret; frt ingress.: cum in animo iam statuisset (cf έβουλήθη). Ιδού ecce. άγγελος (αγγέλλω nuntio) angelus, nuntius. Κύριος Dominus, sine art. semper Jah­ veh. 6ναρ τό in NT solum in formula κατ’ δναρ in somnio; alias έν-ύπνιον. έ-φάνη aor2 pass, φαίνομαι appareo, λέγων -ω dicens, υιός nomin. loco vocativi 23. μή c. coni, prohibet actio­ nem fut. 182. φοβηθ-ής coni. aor. dep. φοβέομαι timeo, παρα-

1 2 g jj 12 16 17 18

19

20

1 ,2 1 -2 ,5

21

22

23 24 24

25

2

2 3 4

5

M ATTHAEUS

2

λαβεΐν inf. aor2 -λαμβάνω accipio (sci uxorem in domum meam); secundum Chrysost.: (iam acceptam) retineo, id quod hoc verbum imprimis in aor. vix ac ne vix quidem significare potest, γυνή γυναικός ή mulier, uxor, sed hebr. iam de sponsa dicitur, γάρ enim, γεννηθ-έν ptc aor. pass. v. 12. || τέξεται fut. med. τίκτω pario, καλέσεις καλέω vocabis; fut. frt iniunctivum = imptv. ύνομα* nomen (καλ. τό ov. phrasis hebr.). σώσει salvabit σφζω (ex σωΐζω) reddo σώς incolumem, servo, λαός populus, αμαρτία peccatum. || τούτο (οΰτος) hoc. όλος totus, omnis, γέγονεν pf2 γί(γ)νομαι fio. ϊνα c. coni, ut finale, πληρωθ-ή coni. aor. pass, πληρόα> reddo πλήρης, impleo, (,ηθ'έν λέγω dictum, ύπό c. gen. ab (apud pass.), διά c. gen. per. προφήτης3 propheta, is qui πρό ante (faciem alterius, personam eius gerens) φησί loquitur, λέγόντός ptc. || παρθ-ένος ή virgo, γαατήρ v. 18. έξει έχω habebit. τέξεται v. 21. καλέσουσιν καλέω vocabunt. || μεΙΚερμηνευόμενον ptc pass, -εύω transferens (μετά- ab una lingua in alteram) in­ terpretor (ερμηνεύω), έστίν hic = significat (quae vox in lingua hebr. non habet aequivalens). μεθ·’ = μετά c. gen. cum. || έγερθ·είς expergefactus εγείρω excito, surgere facio, ύπνος somnus, έ-ποίησεν ποιέω fecit, ώς sicut, προσ-έ-ταξεν aor. προσ-τάττω im-pono, praecipio: praeceperat (sola antcrioritas in praeterito non sufficit, ut graece adhibeatur plqpf 274). παρ-έ-λαβεν ac-cepit2 v. 20. II έ-γίνωσκεν cognoscebat (semitice de actu coniugali), impf durationis; si per έως finis actionis indicaretur, exspectaveris po­ tius aor. (complexivum). Ιως c. gen. usque ad; έως ού = έως τοϋ χρόνου ω cum attractione relativi (10): donec, quod minime ex­ cludit continuationem actionis ultra tempus indicatum; auctor effert limitem quia de hoc tantum spatio eius interest ad incul­ candam conceptionem virginalem, ε-τεκεν τίκτω peperit2. έ-κάλεσεν vocavit v. 21. γεννηθ-έντος ptc aor. pass, γεννάω gigno; pass, nascor; gen. abs. : cum natus esset, ήμερα dies, βασιλεύς6 rex. Ιδού ecce. μάγος vox persica: magus = sapiens, astrologiae peritus, άνατολή (-τέλλω orior) ortus (solis), oriens; plur. frt quia sol alias aliunde oritur. παρ·ε·γένοντο aor2 -γίνομαι praesens fio, advenio, λέγοντες dicentes. || πού ubi? τεχθ·είς ptc aor. pass, τίκτω pario, εΐδομεν όράω vidimus2, γάρ enim, άστήρ άστέρος ό stel­ la. ήλθ-ομεν έρχομαι venimus2, προς-κυνήσαι inf. aor. -νέω prostratus veneror; (inf. finalis loco ptc fut. 207). || άκούσας ptc aor. ακούω (τίνος) audio (alqm). έ·ταράχθ·η ταράσσω turbatus est. πας πάσα παν totus (quamvis sine art. 143) μετ' = μετά c. gen. cum. II συν-αγαγών ptc aor2 -άγω con-grego. πάντες (πας) c. art. omnes, άρχ-ιερεύς6 princeps sacerdotum; plur.: etiam mem­ bra familiarum ex quibus summi sacerdotes oriundi erant cf Act 4, 6. γραμματεύς6 (γράφω scribo) scriba, λαός populus, έ-πυνθ-άνετο πυνϋάνομαι sciscitabatur, interrogabat; impf iteratio­ nis (sed cf 202). παρά c. genv ab (apud personas), πού v. 2. γεννάται -άω nascitur v. 1. || είπαν (loco -ov 333) λέγω dixerunt2.

3

M ATTHAEUS

2, 6-15

ούτως ita. γέ-γραπτχι pf pass, γράφω scribo, διά c. gen. per. προ-φήτης3 propheta v. 1,22. || γη terra, ούδαμώς nequaquam. 6 ελάχιστος minimus, ήγεμών -όνος υ dux, princeps; de oppido principaliore, έξ-ελεύσεται -έρχομαι e-gredietur, ex-ibit. Ηγούμε­ νος ptc ήγέομαι duco, όσ-τις talis qui 163. ποιμανεΐ ποιμαίνω pascet. || τότε tunc (praedilecta vox Mt in transitione ad novum 7 alqd; nonagies; probabiliter influxus aram.), λά^ρα adv. clam, καλέσας ptc aor. -έω voco, ήκρίβωσεν άκριβόω diligenter (ακρι­ βής) investigavit, παρά v. 4. χρόνος tempus, φαινομένου ptc med. φαίνω in lucem profero, ostendo; med. luceo, appareo; ptc praes, cui subest impf 204 s: tempus quo coeperat (214) lucere, άστήρ v. 2. || πέμψας ptc aor. πέμπω mitto, είπεν dixit* v. 5. 8 πορευθ-έντες profecti -εύομαι vado, eo. ές-ετάσατε imptv aor. -ετάζω ex-ploro, investigo, άκριβώς (-βής8) adv. accurate, dili­ genter cf v. 7. περί c. gen. circa, παιδίον (deminutivum ad παΐς) puer (ulus), έπ-άν (= έπεί ö.v) c. coni, quando, cum (de re fut. 232). εΰρητε coni, aor2 ευρίσκω invenio. άπ· αγγείλατε imptv aor. -αγ­ γέλλω nuntio, όπως c. coni. = ut fin. ν.άγώ = %αί εγώ et ego. έλθ·ών ptc aor* έρχομαι venio. || προα-κυνήσω coni. aor. v. 2. 9 άκούσαντες v. 3. έ-πορεύθ’ησαν v. 8 profecti sunt, ιδού ecce. ειδον v. 2; hic: viderant 214. άνα-τολή v. 1. προ-ήγεν impf -άγω pro­ duco; intr. prae-cedo. εως donec. έ-στάθ·η aor. pass, (loco έ-στην 173. 175) ίσταμαι me sisto, hic: con-sisto = progredi desino, $’arritev. έπ-άνω c. gen. (loco επί 59) supra, ου ubi. ην είμί erat, παιδίον v. 8. II ΐδόντες ptc aor* όράω video, έ-χάρησαν aor* 10 χαίρο) gaudeo : gavisi sunt, χαρά gaudium, μέγας μεγάλη ma­ gnus. σφόδρα adv. valde. || οικία domus, μετά v. 3. μήτηρ -τρός 11 -τρί -τέρα ή mater, πεσόντες ptc aor* πίπτω cado, προσ-ε-κύνησαν aor. v. 2. άν-οίξαντες ptc aor. -οίγνυμι aperio, θησαυρός thesau­ rus. προσ-ήνεγκαν (loco -κον 333) -φέρω ob-tulerunt*. δωρον do­ num. χρυσός aurum, λίβανος thus, σμύρνα myrrha. || χρηματισ- 12 θ-εντες (divinitus) edocti -τίζω negotium (χρήμα) perago, (ut magistratus) respondeo, dein de responso oraculi; pass, divinum responsum (vel monitum) accipio, δναρ τό somnium v. 1, 20. άνα-κάμψαι inf. aor. -κάμπτω re-flecto; intr. re-vertor. άλλος alius, οδός ή via. άν-ε-χώρησαν άνα-χωρέω re-cesserunt. χώρα terra, regio. || άνα-χωρησάντων ptc aor. gen. abs.: cum recessis- 13 sent, ιδού ecce. άγγελος angelus, κύριος Dominus; sine. art. Iahveh. φαίνεται v. 7. κατ’ όναρ v. 1, 20. έγερθ-είς aor. ptc pass, εγείρω excito, surgere facio; pass, surgo. παρά-λαβε imptv aor*. -λαμβάνω sumo ad me vel mecum. παιδίον v. 8. μητέρα v. 8. φεύγε -γω fuge! ϊσ9·ι imptv είμΐ sum, hebr. etiam: maneo. έκε“ί ibi. εως άν c. coni, donec (de actione fut. 232). εΐπω coni. aor. λέγω dico, μέλλει c. inf. in eo est ut. ζητεΐν inf. -τέω quaero: quaesiturus est. άπ-ολέααι inf. aor. -όλλυμι perdo, pessumdo; τοΰ ά. (sci χάριν) inf. finalis: perdendi causa = ut perdat. || ό δέ ar- 14 ticulus cum vi pronominis: hic autem, παρ-έ-λαβεν ac-cepit* v. 13. νύξ νυκτός ή nox; gen. temporis: nocte, άν-ε-χώρησεν v. 12. || ην 15

2 ,1 6 -8 ,4

16

17 18

19 20 21 22

23

3

2

3

4

MATTHAEUS

4

είμί erat, εως c. gen. usque ad. τελευτή finis (vitae), mors. Ενα ...λέγοντος ν. 1,22. έ-κάλεσα vocavi ν. 7. υ&ός filius, τότε ν. 7. |) Εδών ν. 10. ότι declarativum : quod. έν-ε-παΕχθ·η il-lusus, de­ ceptus est έμ-παίζω in alqm pueriliter (παΐς puer) ago, il-ludo, contumelia afficio. |·θ·υμώθ·η iratus est Οιιμόω ad iram (θυμός) excito. λΕαν valde, άπο-στεΕλας ptc aor. -στέλλω mitto, άν·εΐλεν -αιρέω sus-tulita, interfecit, πάντας v. 4. παΐς παιδός ό puer, πάσιν omnibus, öpiov finis; pl.: regio, territorium, δι-ετής* (έτος7 annus) bi-ennis; τό δι-ετές aetas duorum annorum, κατωτέρω adv. compar, ad κάτω infra: inferius, κατά c. acc. secundum. χρόνος v. 7. ήκρΕβωσεν v. 7. παρά v. 4. || έ-πληρώθ-η τό βηθ·έν διά... ν. 1, 22. || φωνή vox. ήκούσθ·η audita est v. 3. κλαυθ-μός (κλαίω fleo) fletus, όδυρμός lamentatio, πολύς multus, κλαΕουσα κλαίω flens fern, τέκνον proles, filius, ήθ-ελεν (έ)·θέλω volebat, παρα-κληθ-ήναι inf. aor. pass. -καλέίο ad-voco, invito, exhortor, consolor, ότι quia (causale) || τελευτήσαντος ptc aor. -τάω finio (vitam), morior; gen. abs.: defuncto Herode. Ιδού... δναρ v. 13. || πορεύου -ομαι proficiscere! vade! έ-γερθ·είς... αύτοΰ v. 13. γή v. 6. τε-θ’νήκααιν pf. άπο--θνήσκω morior; pluralis generalisationis. ζητουντες ptc v. 13: qui quaerebant, ψυχή anima; hebr. vita (« quaerere animam » phrasis hebr.) || εΕσ-ήλθ-εν -έρχομαι intravit2. || άκούσας v. 3. ότι declarativum, βασιλεύει; -ω sum rex (tempus orationis directae 241). τής Ίουδ. gen. comparatio­ nis post verbum exprimens superioritatem. άντΕ c. gen. in loco ales, pro. έ-φοβήθ-η aor. dep. φοβέομαι timeo, εκεί ibi, loco έκεΐσε illo (motus in locum), άπ-ελθ-εΐν inf. aor2 -έρχομαι (ab)eo. χρηματισθ·εΕς... άν·ε·χώρησεν v. 12. μέρος7 pars; pl. regio, territorium. || έλθ·ών v. 8. κατ-ώκησεν -οικέω aor. ingress. 185: ha­ bitare coepit, domicilium posuit, είς loco έν ? 71. λεγομένην ptc pass.: quae vocatur, όπως c. coni, ut finale. πληρωθώ coni. aor. pass, -ρόω impleo, κληθ-ήαεται καλέω vocabitur. ήμέρα dies, έκεΐνος ille. παρα-γΕνεται praes, histor. -γίνομαι praesens fio, (ad)venio. βαπτιστής3 Baptista, κηρύσσων -ω praedicans, έρημος ή (sci χώρα) terra non habitata, desertum. || λέ· γων dicens 260. μετα-νοεΐτε -νοέω mutate mentem = paenitentiam agite (μετά- dicit transitum ab imo statu ad alium, νοΰς mens), ήγγικεν pf έγγίζω reddo propinquum (εγγύς); intr. ap­ propinquo; pf prope sum (aequivalens hebr. qareb interdum = adveni, adsum), βασιλεία regnum, etiam: regis dominium, domi­ natio, regime, ουρανός caelum; pl. imitatur aram.-hebr., ubi vox est pluralis tantum (metaphora pro «Deus » esset ουρανός in sing. cf 21, 25). II ουτος hic. ρηθ·εΕς λέγω dictus, διά c. gen. per. προ­ φήτης3 ν. 1, 22. φωνή vox. βοωντος βοάω clamantis, έρημος ν. 1. ϊτοιμάσατε imptv aor. -άζω (prae)paro; aor. complex. 188. όδός ή via. ευθύς -εια rectus, ποιείτε -έω facite. τρΕβος ή (τρίβω tero) semita, via (trita). || αυτός ipse; usus prolepticus pron. ante no­ men proprium; aram. 154s. ειχεν έχω habebat, έν-δυμα® (έν-δΰω in-duo) indumentum, vestimentum, άπό ab, de, ex. θ-ρΕξ τριχός

5

M ATTHAEUS

3. 5-14

ή capillus, ζώνη (ζονννυμι) cingulum (frt potius sub-ligaculum). δερμάτινος pelliceus (δέρμα pellis, cutis), περί c. acc. circa. όσφύς -ύος ή coxa, lumbus, loin, τροφή esca, alimentum, άκρίς -ίδος ή locusta, μέλι τό mei. άγριος agrestis, silvestris. || τότε tunc cf ad 2,7. έξ-ε-πορεύετο impf έκ-πορεύομαι ex-eo. πρός ad. πάς πάσα sequente art. totus, περί-χωρος ή (sci γη) regio circum-iacens. || έ-βαπτίζοντο βαπτίζω baptizabantur (βάπτω immergo), ποτάμός flumen. Οπό c. gen. ab (de agente apud pass.), έξ-ομο-λογοόμενοι ptc -γέομαι eloquendo (έξ-) agnosco (όμο-λογέω idem dico, confiteor), profiteor, άμαρτία peccatum. || ίθών ptc aor8. όράω video, πολύς πολλοϋ multus, ερχομένους ptc έρχομαι ve­ nio. έπέ c. acc. ad. βάπτισμα* immersio, baptismus, εΐπεν λέγω dixit8, γέννημα® genitum, natum, progenies, εχιδνα vipera, τίς quis? ύπ-έ-δειξεν monstravit ύπο-δείκνυμι oculis subiciendo mon­ stro, doceo, φυγεΐν inf. aor8 φεύγω fugio, μελλούσης ptc fern, μέλλω futurus sum. immineo, οργή ira, iustitia^vindicativa Dei eiusque effectus: poena. || ποιήσατε imptv aor. ούν igitur, καρπός fructus, άξιός τίνος dignus alqa re, conveniens rei. μετά-νοια mentis mutatio, paenitentia; gen. pendet ab άξιος: fructus qua­ lem exigit seria μετ. || μή c. coni. aor. vetat actionem fut. 182. δόξητε coni. aor. δοκέω puto; c. inf.: puto mihi licere, me posse, έ-αυτοΐς pron. refl. 3 pers. loco 2 pers. ύμΐν αύτοΐς 157. πατήρ -τρός pater, έχομεν έχω habemus, ότι quod declar. δύναται: -ναμαι possum. Θεός Deus. λίθ>ος lapis, ούτος τούτου hic. έγε"£ραι inf. aor. εγείρω suscito, τέν.νον (τίκτω pario) proles, filius. || ήδη iam. άςίνη securis, (ίίζα radix, δένδρον arbor, κεΐται: κείμαι iaceo, positus sum. πάς sine art. distrib. : omnis 142. μή = ού, apud ptc 307. ποιούν ποιέω faciens neutr. («fructum facere »potius sem. quam graece). καλός bonus (non sicut cl. pulcher), έκ-κόπτεται -πτω ex-ciditur. πυρ πυρός τό ignis, βάλλεται -λλω iacitur, mittitur. || μέν quidem, έν instrumentale (sem.). ύδωρ ύδατος τό aqua, εις in, ad, de fine, μετά-νοια v. 8. όπίσω c. gen. post, a tergo, ισχυρότερος (ισχυρός validus) fortior, validior (Ισχύς ro­ bur). μου gen. comparativus: quam ego. ου (δς) cuius, ικανός sufficiens, idoneus, dignus (ίκάνω pervenio, sci ad mensuram necess.). ΰπό-δημα® sub- (ύπο-) ligatum (δέω), sandalia, βαστάσαι inf. aor. -άζω porto, βαπτίσει -ίζω baptizabit, πνεύμα® (πνέω spiro) spiritus. || πτύον ventilabrum, Wurfschaufel, χείρ -ρός ή manus, δια-καθ-αριεΐ -καθαρίζω per-mundabit (fut. att. rarum), άλων -ωνος ή area, locus ubi frumentum triturabatur; metonym. ipsum frum. trituratum. συν-άξει -άγω con-gregabit. σίτος fru­ mentum, spec, triticum, άπο-θ-ήκη Γε-(άπο-) positorium (τίΟημι pono), horreum, άχυρον palea, quidquid granis excussis relinqui­ tur. κατα-καύσει -καίω com-buret. ά-σβεατος (σβέννυμι extinguo) in-extinguibilis. || τότε v. 2, 7. παρα-γίνεται v. 1. τού c. inf. finalitas (= τοΰ... χάριν ales actionis gratia) 269. βαπτισθ·ήναι inf. aor. pass. v. 6. || δι-ε-κώλυεν δια-κωλύω impediebat (impf de conatu; δια- aliquamdiu), χρεία necessitas (χρή oportet); χρείαν

5 6 7

8 9

10

11

12

13 14

8 ,1 5 -4 ,8

M ATTHAEUS

6

έχω τίνος opus habeo, mihi opus est alqa re, necesse est. ερχη 15 2 pers. -χομαι v. 7. || άπο-κριθ-είς ptc aor. dep. (loco medii 173) -κρίνομαι re-spondeo. είπεν v. 7. άφ-ες imptv. aor2 -ίημι di­ mitto, sino, άρτι nunc, modo, ούτως ita. πρέπον πρέπο) decens, conveniens, πληρ&σαι inf. aor. -ρόω impleo, πας πάσα v. 10. δι­ καιοσύνη iustitia, hic obiective: id quod iustum, voluntati Dei 16 conforme est. άφ-ίησιν -ίημι sinit. || βαπτισθ-είς baptizatus v. 6. εΰθώς rectus; adv. statim. άν-έ-βη ad-scendit2 άνα-βαίνω sur­ sum eo, άπό loco έκ 62. ιδού ecce. ήν-ε-ώχώησαν άν-οίγνυμι aperti sunt (triplex augm.). ουρανός v. 2. εΐδεν όράω vidit2, κατα-βαΐνον -νω de-scendens (neutr.). ώσεί sicut, περιστερά co­ lumba. ερχόμενον v. 7. έπί c. acc. super, αυτόν loco έ-αυτόν 17 156. || φιονή vox. λέγουσα dicens (fern.), υιός filius, άγαπητός (αγαπάω diligo) dilectus, unice dilectus, fere = unicus, εύ-δόκησα mihi complacui ετι-δοκέω (εΰδοκος [δέχομαι] acceptus) bene volo alci, alqm bene acceptum habeo; aor. probab. reddit semiticum pf stativum, quod praesenti aequivalere pt. 4 τότε tunc v. 2, 7. άν-ήχθ·η άν-άγω sursum ductus est. ή έρη­ μος (sci. χώρα) desertum, υπό c. gen. apud pass. ab. πνεύμα® (πνέω spiro) spiritus, πειρασώήναι inf. aor. pass, πειράζω tento; inf. fin. διάβολος diabolus, accusator, detractor (δια-βάλλω verbis 2 traiicio, accuso). || νηστεύσας ptc aor. νηστεύω ieiuno. ημέρα dies, τεσσαράκοντα = 40. νΰξ νυκτός ή nox. ύστερον adv. posterius, 3 postea, έ-πείνασεν πεινάω esurivit. || προσ-ελθ-ών ptc aor2 -έρ­ χομαι ac-cedo. πειράζων ptc v. 1 tentator. ειπεν λέγω dixit2, εΐ si «de facto» (cf. 3, 17) 217. 221. υιός filius, ει είμί tu es. εΐπέ imptv aor2 λέγω dico, ϊνα ut finale, hic pro inf. completivo 288. λίθ·ος lapis, ουτος hic. άρτος panis, γένωνται coni, aor2 γίγ4 νομαι fio. || ό δέ = ουτος δέ. άποκριθ·είς ptc aor. dep. (loco medii 173) -κρίνομαι re-spondeo; ad formulam 258. γέγραπται pf pass, γράφω scribo, επί c. dat. super, de fundamento quo alqd nititur, μόνος solus, ζήαεται fut. med. ζάω vivo, άνώρωπος homo, άλλά sed. πάς omnis (sine art. distributive 142). ρήμα6 ver­ bum. έκ-πορευομένω ptc -ομαι ex-eo. διά c. gen. per. στόμα® 5 os (oris). II παρα-λαμβάνει -νω ad-sumit, secum sumit, άγιος sanctus, πόλις4 civitas, urbs, έ-ατησεν ΐστημι statuit, έπί c. acc. super, πτερύγιον pinnaculum, pinna, Zinne (πτέρυξ ala volucris). 6 ιερόν aedes sacra, templum. || el etc. v. 3. βάλε im ptv aor2 βάλλω iacio. σε-αυτόν te, pron. refl. κάτω deorsum, γέγραπται v. 4. γάρ enim, οτι = « : ». άγγελος angelus, έν-τελε'ίται fut. έν-τέλλομ.αι praecipio, περί c. gen. de. σοΰ gen. ad συ tu. έπί c. gen. in, super, χείρ -ρός ή manus, άρούαιν αίρω tollent, portabunt, μή-ποτε c. coni, ne forte, ne umquam. προσκόψης coni. aor. -κόπτω al-lido, of-fendo. πρός ad, contra. λίθ·ος v. 3. πούς πο7 δός ό pes. || εφη φημ'ι dicebat, πάλιν rursum, έκ-πειράσεις tentabis -πειράζω quasi excito, provoco tentando; οΰ c. fut. categoricus modus prohibendi imprimis in praeceptis divinis VT. || 8 όρος7 mons, υψηλός altus, excelsus, λίαν valde, δείκνυσιν -νυμι

7

M ATTHAEUS

4. 9-24

monstrat, ostendit, βασιλεία regnum, κόσμος mundus, δόξα gloria; aequivalens hebr. kabod: magnificentia, immo opulentia. || ταύτα οίίτος haec, πάντα (πας) omnia, δώσω δίδωμι dabo, εάν 9 c. coni. aor. respicit actionem futuram : si adoraveris, πεσών ptc. aor2 πίπτο) cado, προσ-κυνήσης coni. aor. -νέω rivi vel τινΰ (cf. v. 10) prostratus veneror, adoro. || ϋπ-αγε vade ! -άγιο sub- 10 duco, intr. me subduco, abeo, σατανάς vox hebr. adversarius, diabolus, λατρεύσεις -εήω servies (λάτρις servus pro mercede). || άφ-ίησιν di-mittit, re-linquit. προσ-τ(λθ>ον -έρχομαι accesse- 11 runt2, διηκόνουν διακονέω ministrabant. || άκούσας ptc aor. 12 άκοέω audio, ότι quod declarativum, παρ-εδόθ·η παρα-δίδωμι tra-ditus est. σ.ν-ε-χό>ρησεν άνα-χωρέω se-cessit, se recepit («ana­ choreta»), II κατα-λιπών ptc aor2 -λείπω re-linquo. ελί^ών ptc 13 aor2 έρχομαι eo, venio. κατ-ώκηαεν κατ-οικέω habitavit, sedem fixit (aor. ingress. 785). εις loco έν? 77 (cf 2,23). παρα-θαλάσ­ σιος iuxta mare situs, maritimus, όριον finis, limes; pi. regio. || Ενα v. 3. πληρωθ-ή coni. aor. pass, πληροω impleo, fjY)«λέν λέγω 14 dictum. II γη terra, οδός ή via; accus, ad instar praepositionis: 15 in via ad mare = versus mare. θ-άλασσα mare, πέραν c. gen. ul­ tra, au deld. εθ·νος7 gens; τα έίΐνη = gent(il)es. I. λαός 6 populus. 16 κα\>-ήμενος ptc -ημαι sedeo, σκότος7 tenebrae, εΐδεν όράω vi­ dit2. φως -τός τό lux. μέγας neutr. μέγα magnus, χώρα regio, σκιά umbra. θ·άνατος mors, άν-έ-τειλεν aor. άνα-τέλλω oriri facio; intr. orior. || ήρξατο aor. άρχομαι incipio, κηρύσσειν -σσω 17 praedicare, ut praeco (κήρυξ herauf, haraid) annuntio alqd. μετα­ νοείτε -νοέω mutate mentem, paenitentiam agite, ήγγικεν pf έγγίζο) appropinquo v. ad 3, 2. βασιλεία regnum, dominium re­ gis. ουρανός caelum, plur. semitice. || περι-πατών -τέω circum- 18 ambulans, παρά c. acc. iuxta, praeter, le long de. θ·άλασσα mare, pro lacu Genesareth. ειδεν v. 16. δύο duo. άδελφός frater, λε­ γόμενος ptc pass, qui vocatur, βάλλοντας βάλλω mittentes, proicientes, acc. άμφί-βληστρον iaculum, rete piscatorium quod in aquam deiectum ponderibus raptim depressum pisces circumplec­ titur (άμφι- circum, βάλλω), ήσαν είμί erant, αλιεύς6 piscator (plur. hell, αλεεΐς). II δεύτε plur. ad adv. δεΰρο huc! veni!: 19 venite! όπίσιο c. gen. post, a tergo, ποιήσω πόιέω faciam (fut.) || οί δέ artic. ut pron. demomtr. εύθ-έως adv. ευθύς recte, sta- 20 tim. άφ-εντες ptc aor2 -ίημι v. 11. θίκτυον rete, ήκολούθ'ησαν aor. άκολουδέω sequor. || προ-βάς ptc aor2 -βαίνω pro-cedo: 21 pro-gressus. έκε1-θ·εν illinc, inde, άλλος alius, πλοΐον navis, μετά c. gen. cum. πατήρ -τρός pater, κατ-αρτίζοντας reparantes -itio reddo άρτιον aptum, integrum, έ-κάλεσεν καλέω vocavit. || v. 20. || 22 περι-ήγεν impf -άγω circum-duco, intr. circum-eo. όλος totus, 23 universus, διδάσκων -κω docens, ouv-αγωγή synagoga (συν-άγειν congregare), κηρύσσων v. 17. εύ-αγγέλιον bonus nuntius. D-eραπεύων sanans -εύω servio, curo, πας omnis; sine art.: omne genus 142. νόσος ή mdrbus. μαλακία mollitudo, debilitas, infir­ mitas. λαός populus. || άπ-ήλθ-εν -έρχομαι abiit2, άκοή auditio, 24

4 ,2 5 -5 ,9

25

5

2

3

4 5

6

7 8

9

- M ATTHAEUS

8

auditum: nuntius, rumor, προς-ήνεγκαν (loco -ov 333) προσφέρω at-tulerunt2 (aor. complexivum 188). κακώς adv. male, έχοντας έχω se habentes, ποικίλος varius, συν-εχομέναυς ptc, pass, -έχω con-tineo, com-primo. βάσανος ή cruciatus, tormentum, δαιμο­ νιζόμενους ptc pass, -ίζομαι a daemone ob-sideor. σεληνιαζομένους ptc -άζω et -άζομαι lunaticus sum, i. e. afflictus morbo, qui influxui lunae (σελήνη) subiacere creditur, παρα-λυτικός pa­ ralyticus, nervorum dissolutione (παρα-λΰω) vel remissione laborans, claudus, ήκολούθ-ησαν v. 20. || δχλος turba, multitudo, πολλύς πολλοΰ multus. Ιεκάπολις4 regio decem (δέκα) civitatum (πόλις), πέραν v. 15. ΐδών ptc aor2 όράω video, δχλος turba, multitudo. άν-ε-βη άνα-βαίνω ascendit2, δρος7 mons; art.: mons supponitur notus lectoribus 124 (nisi agitur de phrasi generica sicut germ, in den Wald, auf das Feld), καθ-ίσαντος ptc aor. καθίζω sedere facio; intr. consido; gen. abs. cum consedisset; classice esset part, coniunctum: καΑίσαντι αύτω accesserunt 35. προσ-ήλθ·ον -έρχομαι ac-cesserunt2 (50ies apud Mt). μαθ-ητής3 discipulus (μανθάνω disco). |] άν-οίξας aor. ptc (graphicum 256) -οίγνυμι (ανοίγω 337) aperio, στόμα* os (oris), αύτοΰ abundantia pronominum 147, neglectus pron. reflex. 156. έ-δίδασκεν -σκω docebat (impf prospicit longum sermonem), λέγων dicens; pleonastica frequen­ tia huius ptc admonet de subiacente semitica formula le'mor. II μακάριος beatus, πτωχός mendicus, pauper (πτώσσω capite de­ misso mendicans circumeo), πνεύμα* spiritus, dat. relationis: relate ad sp. = ad internam animi dispositionem, classice esset acc. relationis 38. ότι quia, έστίν est: aliquo modo iam nunc, βασιλεία regnum, ουρανός caelum, plur. ex hebr.-aram. (apud Mt 35ies, sing. 5ies). || πενθΌ ΰντες -θέω lugentes, αυτοί ipsi; hic emphatice connotans alios non tales (emphasis tamen in lin­ gua hell, non necessario habetur 149s). παρα-κληθ'ήσονται fut. pass, -καλέω ad-voco, invito, exhortor, consolor alqm. || πραύς -εΐα -ΰ pl. -εις mitis, mansuetus, κληρο-νομήσουσιν hereditabunt -μέω heres sum, possideo (κλήρος sors, pars addicta, νέμομαι possideo, fruor, νέμω tribuo), γη terra τήν γ. sci. pro­ missam, exspectatam, symbolum regni messianici (accus, loco gen. partitivi). || πεινώντες -άω esurientes, διψώντες -άω sitien­ tes. δικαιοσύνη iustitia: recta ad Deum relatio, conformitas cum voluntate Dei; τήν: unicam quae est. χόρτασθήσονται satura­ buntur χορτάζω foeno, herba (χόρτος) nutrio; hell, substituitur verbo class, κορέννυμι saturo (337). || έλεήμων -ονος misericors (έλεος misericordia), έλεηθ-ήσονται misericordia afficientur έλεέω τινα misereor alicuius (non tam animo quam opere). || καθ-αρός purus, mundus, καρδία cor, biblice sedes intelligentiae et volun- 1 tatis; puritas cordis biblice significat imprimis sinceritatem, i δψονται fut. med. όράω video; in VT videre Deum = experiri eius favorem. || είρηνο-ποιός pacem faciens, paci-ficus. υιός filius, κληθ-ήσονται καλέω vocabuntur (quia tales erunt); sem. fere =

9

M ATTHAEUS

3 ,10-19

erunt. || δε-διωγμενοι ptc pf pass, διώκω persequor; pf connotat effectum durantem 209: qui quasi stigmata portant, ενεκέν τίνος alicuius rei gratia, δτι αύτων etc identitas formulae cum initio v. 3 conclusionem indicat et unitatem litterariam harum octo beat, effert. || έατέ είμί estis; transitus sermonis ad 2am pers. όταν = δτε αν cum coni. aor. quando; respicit fut. 232. όνειδίσωσιν coni. aor. -δίζω conviciis afficio, maledico, διώξωσιν coni, aor. διώκω persequor, είπωσιν coni. aor2. λέγω, παν sine se­ quente articulo: omne genus 142. πονηρός malus, ν.αθ·’ = κατά c. gen. contra, ψεοδόμενοι ptc -δομαι mentior, έ'νεκεν εμού mei gratia, propter me. II χαίρετε -ρω gaudete! άγαλλιάσθ-ε imptv. -ιάομαι exsulto. μισθ·ός merces, praemium, πολύς multus, ούτως ita. έ-δίωξαν aor. complex, διώκω v. 11. πρό c. gen. ante (tem­ poraliter). II άλας -ατος τό sal (cl. άλς άλός ό). τό mundi sal unicum et verum, εάν = εΐ άν c. coni. aor. respicit fut. 225. μωρανθ·*) coni. aor. pass, μωραίνω stultum (μωρός), insipidum reddo, έν sem. de instrumento, τίς τίνος τίνι quis, άλισθήσεται -ίζω salietur, είς ad. ούδείς ούδέν nemo, nihil (ουδέ έ'ν ne unum quidem), Ισχύει -ύω valet (Ισχύς robur), έτι iam. εί μή nisi. βληθ·εν βάλλω iactum. Εξω foras. κατα-πατεΙ!σ·9>αι inf. pass, -τέω con-culco. ύπό c. gen. ab (apud pass.), άνθρωπος homo. || φως -τός τό lux. κόσμος mundus, orbis terrae, δύναται: δύναμαι valeo, possum, πόλις4 civitas, κρυβήναι inf. aor2 pass, κρύπτω abscondo, έπ-άνω c. gen. supra 59. όρος7 v. 1. κείμενη ptc κεί­ μαι iaceo, situs sum. || ούδέ neque, καίουσιν καίω accendunt. λύχνος lucerna, lampas. τιθ·έασιν τίύημι ponunt, ύπό c. acc. sub. μόδιος vox latina: modius, mensura frumentorum; τόν imus solus solebat haberi in domo, αλλά sed. έπί c. acc. super, λυχία candelabrum; τήν imum pro domo, quae est unicum cu­ biculum. καί semitica coordinatio loco ut finalis vel consec. (cf. Vulg.) 314. λάμπει -πω lucet, οικία domus. II ούτως ita. λαμψάτω imptv aor. 3 pers. λάμπω luceo (aor. frt. ingress. 185: elucescat ?). Ιμπροσθ-εν c. gen. ante 59. όπως c. coni, ut finale, ΐδωσιν coni, aor2 όράω v. 1. καλός bonus, εργον opus, δοξάσωσιν coni. aor. -άζω glorifico, celebro, πατήρ acc. -τέρα pater, τόν έν τ. ούρ. sem. loco « caelestis ». || μή c. coni. aor. prohibet actionem fut. 182. νομίσητε coni. aor. -ίζω puto; aor.: ingress.: ne siveritis vobis in mentem venire, ότι declar.; post verbum opi­ nandi loco d. inf. 266. ηλθ·ον έρχομαι veni2, κατα-λΰσαι inf. aor. -λύω dissolvo; inf. finalis loco cl. ptc fut. post verbum mo­ tus ad indicandum scopum 207. νόμος lex (Mosaica: τόν). ή aut. άλλά sed. πληρ&σαι inf. aor. -όω impleo, exsequor, ad per­ fectionem perduco. || Αμήν vox hebr.: certo, profecto, εως άν c. coni. aor. donec (de fut.). παρ-έλθ-η coni, aor2 -έρχομαι praeter­ eo. ίωτα minima littera in alphabeto hebraico. εϊς μία έ'ν unus -a -um. κεραία corniculum, apex, virgula, ού μή c. coni, emphatica negatio spectans fut.: «non (timendum est) ne » 309. άπό hell. = έκ 62. γένηται coni, aor2 γί(γ)νομαι fio. || ός έάν (loco άν)

10

11

12 13

14

15

16

17

18

19

5, 20-28

M ATTHAEUS

10

c. coni, quicumque 232. ουν igitur, λύση coni. aor. λύω solvo, abrogo, aboleo, έν-τολή mandatum, praeceptum. ο\>τος τούτου hic (i. e. legis de qua sermo est), έλάχιστος minimus, perexi­ guus. διδά'ξη coni. aor. διδάσκω doceo, κληθ-ήσεται v. 9. ποιήαη 20 coni. aor. ποιέω facio, μέγας magnus. || δτι «recitativum» = « : ». έάν μή c. coni, nisi; respicit fut. περισσεύση coni. aor. -εύω (sum περισσός = excedens mensuram) abundo, πλεΐον neutr. a d πλείων plus, γραμματεύς5 scriba; gen.: comparatio compendiaria = quam iustitia scribarum, ού μή v. 18. εία-έλθ’ητε coni. aor2 -έρχομαι 21 intro. || ήκούσατε ακούω audistis (aor. complexivus 188). έρ-ρέθ-η λέγω dictum est. αρχαίος antiquus, φονεύαεις -εύω interficies; ού c. ind. fut. modus prohibendi legis mosaicae quasi proprius, εν-οχος adstrictus, obnoxius, sublectus (έν-έχομαι teneor in alqa re), εσται fut. med. είμ'ι κρίσις4 (κρίνο) iudico) iudicium, 22 condemnatio; hie ex solo contextu frt. tribunal locale ? || όργιζόμενος ptc -ίζομαι irascor, [six·»)] temere, sine ratione suffi­ cienti. ειπη coni, aor2 λέγω, ρακά appellatio contumeliosa hebr.: vacuus, stupidus; frt detestandus, abominabilis, συν-έδριον con­ sessus, synhedrium, summum Iudaeorum concilium et tribunal, μωρός fatuus, stultus; si aequivalet hebr. nabal: impius, atheus. γέεννα «vallis eiulationis» olim cultui Moloch addicta, postea no­ men pro orco damnatorum, infernum; εις τήν aut praegnanter: (dignus qui proliciatur) in g. aut είς loco dativi, πυρ -ρός τό 23 ignis. || προσ-φέρης coni, -φέρω offero; praes.: quasi in via ad, actio imperfecta, δωρον donum, sacrificium Deo offerendum, έπί c. acc. ad. θυσιαστήριον ara mactandis (θυσιάζω) et com­ burendis victimis destinata, κάκεΐ = και εκεί et ibi. μνησθ-ης coni. aor. dep. μιμνήσκομαι recordor, memini, εχει habet, τΐ 24 encliticum: alqd. κατά c. gen. contra. || άφ-ες imptv aor2 άφίημι di-mitto, relinquo, sino. έμπροσθεν v. 16. ύπ-αγε vade! -άγω sub-duco (me), abeo, πρώτον primum (loco πρότερον prius 114). δι-αλλάγηθ-ι imptv aor2 pass, δι-αλλάσσω permuto mentem, 25 reconcilio. έλθ·ών ptc aor2 έρχομαι venio. || ϊσίΚ imptv είμ'ι esto! εύ-νοων ptc -νοέω bene-volus (εύ-νους) sum; hic: rem amice compono, άντί-δικος adversarius, qui in iudicio (δίκη) ex ad­ verso (άντί) stat, ταχύ neutr. (-ύς) cito; ita Mt semper loco τα­ χέως. εως δτου = εως τοϋ χρόνου ωτινι; attractio relativi (10) in οΰτινος = δτου : quamdiu, donec, εΐ είμ'ι es. μετά c. gen. cum. οδός ή via. μή-ποτε c. coni, ne umquam = ne forte, παρα-δω coni, aor2 -δίδωμι tra-do. κριτής3 iudex, ΰπ-ηρέτης3 qui remigat (έρέσσω) sub (υπό), minister, φυλακή (φυλάσσω) custodia, car­ eer. βληθ-ήση βάλλω coniicieris; fut. hell, pt stare loco coni. 236 s, 26 ita hic, si fut. pendet a μήποτε. || ού μή v. 18. ές-έλθ-ης coni. aor2 -έρχομαι ex-eo. έκεϊ-θ’εν illinc. Ιως &v c. coni, donec (de fut.) 232. άπο-δως coni, aor2 -δίδωμι red-do, do quod debitum est (usus perfectivus ptaepos. άπο-). έσχατος ultimus. κοδρΛντης3 27 vox lat. quadrans (assis), minimus nummus (cf Mc 12,32). || μοι28 χεύσει fut. -εύω adulterium committo. !| βλέπων -ω videns, aspi-

11

M ATTHAEUS

5, 29-39

ciens, γύνή γυναικός mulier (nupta), πρός τό c. inf. ad (finaliter), at si subest hebr. le c. inf., προς τό pt habere sensum ge­ rundivi: concupiscendo 277 s. έπι-θ·υμτ,σαι inf. aor. -έο> concupi­ sco. αυτήν loco αί'τής 48. ήδη iam. έ-μοίχευσεν aor. ν. 27, αυτήν cum ea. καρδία cor ν. 8. || si condicio « realis »: si igitur 221. 29 όφθ-αλμός oculus, δεξιός dexter; propter associationem cum « manu dextera » quae pretiosior est sinistra, σκανδαλίζει scan­ dalizat -ίζω seduco ad peccandum, faire trebucher (σκάνδαλον laqueus in via), έξ-ελε imptv aor2 έξ-αιρέω ex-imo, extraho, βάλε imptv aor2 βάλλω iacio. άπό σου loco από σεαυτοΰ 156. συμ­ φέρει -φέριο con-fert, iuvat, expedit. Ενα loco inf. completivi 288. άπ-όληται coni, aor2 med. άπ-όλλυμι perdo; med. per-eo. έν (εις) unum, μέλος7 membrum, ».ai μή constr. sem. loco: melius est... quam... όλος totus, σώμα® corpus. βΛηθ·ή coni. aor. pass, βάλλω II χείρ -ρός ή manus. έκ-κοψον imptv aor. -κόπτω ex-cido, 30 abs-cido. άπ-έλί)·τ) con. aor2 -έρχομαι ab-eo ; aramaice « exire » etiam adhibetur pro «eiici». || δς άν c. coni, quicumque, άπο- 31 λύση coni. aor. -λύω ab-solvo, di-mitto. δότω imptv aor2 3 pers. δίδωμι do. άπο-στάσιον = βιβλίον άποστασίου libellus repudii. || παρ-εκτός = παρέξ, εκτός c. gen. praeter, excepto, λόγος hic 32 = ratio, vel hebr. = res {dabar), πορνεία fornicatio; expressioni λ. π. videtur subesse: ‘ ervat dabar’ = «foedum aliquid» quo Dt 24,1 indicatur ratio divorcii; πορνεία hic frt « matrimonium » attentatum. μοιχευθ,26- 7,2

in seqq. πίτ,τε coni. aor2 πίνω bibo. έν-δύαησθ·ε coni. aor. med. -δύω induo; med. me (mihi) induo, πλείων -ον (πολύς) plus, ali­ quid maius, τροφή cibus, esca; gen. comparationis. έν-δυμα® ve­ stimentum; gen. comp. || έμ-βλέψατε imptv aor. -βλέπω in-spicio 26 (aor.: hie et nunc), πετεινόν alatum, volucris, avis (πέτομαι vo­ lito). δτι quia, quoniam; aramaicum subiacens potuit reddi etiam relativo «quae» (cf v. 5) 300s. σπείροοσιν -ρω serunt; plur. quam­ vis sublectum sit neutrum plur.: non collective sumuntur sed quasi personaliter, θ-ερίζουσιν metunt -ίζω perago messem (θέ­ ρος7). βυν-άγουαιν -άγω congregant. άπο-ιλήκη (άπο-τίΟημι) re­ positorium, horreum, τρέφει -epeo pascit, nutrit, μάλλον magis, δια-φέρετε dif-fertis δια-φέρω diversus sum, melior sum, praesto; idea comparativi pleonastice augetur per μάλλον, αύτών gen. compar, μεριμνών pte v. 25. || προσ-θ-εϊναι inf. aor2 -τίθημι ap- 27 pono, addo, ήλικία aetas, statura; hic aetas cf L,c 12, 26; agitur enim de re minima praestanda, πήχυς -εως acc. -υν δ cubitus = 0,46 m; hic exiguum spatium temporis cf. Ps 39, 6: (pauca­ rum) palmarum fecisti dies meos (hebr). || περί c. gen. circa, de. 28 κατα-μάθ-ετε imptv aor2 (hic et nunc) -μανθάνω diligenter disco, noscendi causa observo, κρίνον lilium quod potest esse varii co­ loris, sed in Script, videtur semper esse lilium candidum; frt. stat pro quolibet flore agresti, άγρός ager, campus, πώς quo modo interrogative, hell, etiam exclamative = ώς (cf v. 23 πό­ σος). αύξάνουσιν crescunt -άνω augeo; intr. cresco, κοπιώσιν la­ borant -wio) labore fatigor (κόπος lassitudo post laborem), νήθ-ουσιν nent νήθω (cl. νέω) fila duco, neo, filer. || ούδέ ne-quidem. 29 δόξα gloria, splendor, περι-ε-βάλετο aor2med. περί-βάλλομαι mihi circumiado (vestem), vestior. || ει si igitur 221. χόρτος gramen. 30 «ήμερον hodie, δντα pte acc. είμί. αυριον cras, κλίβανος fornax, βαλλόμενον pte pass, βάλλω iacio: quod mitti solet, άμφι-έννυαιν -ννυμι vestit, πολλφ (πολύς) μάλλον multo magis, ολιγό-πεατος parum fidens, modicae fidei. || μεριμνήσητε coni. aor. v. 25; re- 31 spidt futuram occasionem 182. φάγωμεν... πίωμεν... περιβαλώμεθ’α... v. 25. 29. aor2 coni, deliberativus. || εθ-νος7 gens, natio; 32 in opp. ad populum electum, έπι-ζητοΰβιν quaerunt -τέω insuper quaero, appeto, cupio, οΐδεν v. 8. χρήζετε indigetis χρηίξω c. gen. opus mihi est (χρή oportet), άπας = πας -ντός. ζητείτε -έω quaerite ! || πρώτον primum loco πρότερον prius 114. προβ-τεθ’ή- 33 βεται -τίθημι ad-ponetur; sing, post neutrum plur. (= collecti­ vum). μεριμνήσητε coni. aor. -μνάω v. 25 (de fut. 182). || ή avipiov '34 (sci ήμερα) crastina dies, μεριμνήοει fut. έ-αυτής pron. refl.; gen. hic tantum, ad analogiam verborum curandi (?) ; verbum alias habet περί vel acc. vel dat. commodi v. 25. άρκετός (άρκέω suffi­ cio) sufficiens; -όν satis, latinismus?) κακία malitia, i. e. aerumnae. μή κρίνετε -νω. imptv praes, generalis regula: nolite iudicare, 7 vel vetatur continuatio actionis: desinite iudicare 182. ϊνα μή ne vel ut non 256. κριθ-ητε pass. aor. (semel in iudicio). || έν ώ in 2 quo, έν semitice instrum. 89. κρίμα® id quod τφ κρίνειν fit, iudi-

7, 3-13

M ATTHAEUS

16

cium. κριθ·ήσεσθ·ε iudicabimini. μέτρον mensura, μετρεΐτε: -έω 3 metior, admetior, tribuo, μετρηθ-ήσεται (mensura) tribuetur. || τί quid ? cur ? βλέπεις -πω vides, κάρφος7 festuca, minima particula lignea, δφθ-αλμός oculus, άδελφός frater, σου gen. ad συ tui. σός tuus, neglectus reflexivi 156. δοκός ή trabs, tignum, χατα-νοεΐς 4 consideras -νοέω mentem (νοΰς) intendo in, animadverto. || ή aut. πώς quo modo, έρεϋς λέγω dices; usus «modalis» fut.: quomodo potes dicere; frt ex fut. semitico quod ita usu venit cf Lc 6, 42. άφ-ες imptv aor2 άφ-ίημι dimitto, sino; praecedit coniunctivum voluntativum sicut age 1 agite 1 έκ-βάλω aor2 coni, voluntativus έκ-βάλλω e-iicio, extraho, educo. Ιδού ecce; c. 60ies in Mt; sensu debiliore semitici hinneh quod non sicut graecum ’ιδού necess. con5 notat necopinatum. || ΰχοχριτής* vocat.-ά simulator(ύπο-κρίνομαι respondeo in scena fingendo aliam personam, simulo), έχ-βαλε imptv aor2 πρώτον primum hell, loco πρότερον prius 114. τότε tunc, δια-βλέψεις bene videbis δια-βλέπω per-spicio, accurate in­ tueor; sensus frt: educta trabe ex tuo oculo habebis aciem ocu­ lorum necessariam ad extrahendam festucam (inf. consec.); vel: tunc attentionem convertas ad; usus modalis fut. cf v. 4 έρεϊς. 6 έχ-βαλεΐν inf. aor2. |[ δώτε coni, aor2 δίδωμι; μή c. coni. aor. vetat actionem fut. 182. άγιον sanctum, a profano usu ad sacrum se­ paratum; parallelismus cum margaritis suggerit confusionem inter duo vocabula aram.: qodes = sanctum et qrdasa’ = res pendula pretiosa, ornamentum, Schmuck, κύων κυνός o canis, μηδέ neque (in prohibitione), βάλητε coni, aor2 βάλλω iacio. μαργαρίτης* margarita, έμπροσθεν ante 59. χοίρος hell, loco ΰς: sus, porcus, μή-ποτε c. coni, ne forte, κατα-πατήαωσιν coni. aor. -τέω conculco; (1. v. -σουσιν hell. fut. loco coni. aor. post'ίνα 236). έν instrum. 89. πούς ποδός ό pes. στραφεντες στρέφω ptc aor2 pass.: (con)versi. βήξωσιν coni. aor. ρήγνυμι vel hell, ρήσσω rumpo, morsu dila7 nio. II αίτεΐτε -τέω petite I δοθ>ήσεται δίδωμι dabitur, ζητείτε 8 -τέω quaerite! εΰρήσετε ευρίσκω invenietis. || κρούετε κρούω pul­ sate! άν-οιγήαεται -οίγνυμι (hell, -οίγω 337) aperietur2, αϊτών 9 -έω ptc.; item ζητών et κροΰοντι (dat), λαμβάνει -νω accipit. || ή aut. τίς quis? ίξ loco simplicis gen. part. 56. αιτήσει petet -έω cum duplici acc. υιός filius, άρτος panis, μή numquid? λίθ·ος lapis, έπι-δώσει dabit -δίδωμι do super (manum porrectam); con­ structio anacolutha semitizans loco: « quis est qui, si filius pe10 tiv e rit..., d ab it... ». || ϊχθώς -ΰος acc. -ύν ό piscis, αϊτήσει 11 constr. inconcinna loco: εάν αίτήση. δφις -εως ό serpens. || εϊ ουν si igitur, condicio «realis » 217. 221. πονηρός malus, δντες ptc, εΐμί: quamvis sitis, οϊδατε (loco ΐστε 332): οίδα pf-praes. novi,· scio, δόμα* donum, διδόναι inf. δίδωμι. τέκνον filius (τίκτω gi-1 12 gno). πόσος quantus, μάλλον magis. || δσα έάν (loco &ν) c. coni, quanta-cumque. θ-ελητε coni, -θέλω volo, ϊνα ut; hell, loco inf. 288. ποιώσιν coni, ποιέω. ΰμΐν cl. potius acc. υμάς 37. ούτως ita. 13 νόμος lex. || εισ-έλθ·ατε (loco -δετε 333) imptv aor2 -έρχομαι intro. II διά c. gen. per. στενός angustus (stenographia). πύλη

17

M ATTHAEUS

14-28

porta, passage ? ότι quia, πλατύς -τεΐα -ύ latus, largus, εϋρύ-χωρος spatiosus, lati (ευρύς) spatii (χώρα), οδός ή via. άπ-άγουσα -άγω abducens (fern.), άπώλεια perditio, interitus, πολύς πολλοί mul­ tus. είσ-ερχόμενοι ptc -χομαι. || τί στενή quam augusta! (cl. ο')ς). 14 τε-θ·λιμμένη ptc pf pass, θλίβω comprimo, coarcto. ζωή vita, δλίγοι pauci, εΰρίσκοντες -σκω invenientes. || προσ-έχετε cavete I 15 προσ-έχω (τον νοϋν) ad-hibeo mentem, attendo; sci mihi: caveo, άπό semitice: caveo a. ψευδο-προφήτης3 falsus (ψευδής) propheta, οϊ-τινες utpote qui 763. έν-δυμα® vestimentum (ενδύω induo), πρόβατον pecus, ovis. έσω-θ·εν (ab) intra, intrinsecus, λύκος lupus, άρπαξ -γος (αρπάζω rapio) rapax. || καρπός fructus; hic: effectus 16 moralis. έπι-γνώαεσθ·ε fut. med. -γι(γ)νώσκω cognosco; compo­ situm pro simplici 329. μή-τι num-quid? συλ-λέγουσιν -λέγω col-ligunt. άκανθ-α spina, planta spinifera, σταφυλή uva. τρίβολος tribulus, herba spinosa, σύκον ficus (fructus). || δένδρον arbor. 17 καλός bonus (non iam: pulcher), σαπρός (σήπω) putridus, vitiosus, malus. II δύναται : -ναμαι possum. ένεγκεΐν inf. aor2 φέρω porto 18 (aor.: ne aliquando quidem). || ποιούν ptc neutr. ποιέω: quae 19 (non) facit, έκ-κόπτεται -πτω ex-clditur. πυρ -ός τό ignis, βάλλεται gg -λλω proiicitur. || άρα-γε igitur. || είσ-ελεύσεται fut. -έρχομαιintro, gj βασιλεία regnum, ποιων -έω faciens, θέλημα® volitum, volun­ tas. II έροΰσιν λέγω dicent, όνομα® nomen; dat. instr. έ-προφή- 22 τεύσαμεν -εύω prophetavimus; aor. complex. 188. δαιμόνιον daemon, εξ-ε-βάλομεν aor2 v. 4. δύναμις4 potentia, opus poten­ ter factum, miraculum. || όμο-λογήσω fut. -γέω idem (όμός) dico 23 (λόγος), consentio, profiteor, ότι = « : ». οΰδέ-ποτε numquam. έ-γνων γι(γ)νώσκω cognovi2, άπο-χωρεϋτε -ρέω abs-cedite I ερ­ γαζόμενοι ptc -ζομαι operor; οί έ. nom. c. art. loco vocativi 23; praes. = operatores, ά-νομία carentia legis, violatio legis, iniqui­ tas. || οσ-τις relativum indeterm. quicumque 163. μου probabi- 24 lius gen. possess, ad λόγους quam obi. ad ακούε iv (sicut cl. habetur Act 1,4). όμοιωθ-ήσεται assimilabitur -όω similem (όμοιος) reddo, comparo; fut.: comparari potest, άνήρ -δρός ό vir. φρό­ νιμος sapiens, prudens, (φρήν -νός mens), όσ-τις qualitatem respicit: qui ut talis vel qui talis est ut 163. ώκο-δόμησεν aedifi­ cavit οίκο-δομέω domum (οίκος) exstruo (δέμω). έπί c. acc. supra, πέτρα rupes, saxum; την = illa rupes quae ubique subiacet. || κατ-έβη κατα-βαίνω descendit2, βροχή pluvia (βρέχω ma- 25 defacio). ήλθ·ον έρχομαι venerunt2, ποταμός flumen, torrens tem­ poranee imbribus formatus, ε-πνευσαν πνέω flavenmt. άνεμος ventus, προσ-έ-πεσαν (loco -σον 333) προσ-πίπτω cediderunt2 con­ tra; usus verbi mirus; frt. origer προσ-έ-παισαν (αι phonetice = ε) irruerunt παίω percutio; intr. illidor, cado. Ita parallelismus cum προ-έκοψαν v. 26 perfectus esset, έ-πεσεν πίπτω cecidit2, τε-θ-εμελίωτο plqpf pass. (augm. syllab. hell, saepe deficit) θε- gg μελιόω fundo. || μωρός stultus, άμμος ή arena. || προσ-έ-κοψαν ^ irruerunt προσ-κόπτω al-lido, offendo; intr. incurro, irruo, πτωσις4 (πίπτω cado) casus, ruina, μέγας -γάλη magnus. || έγένετο aor2 28

7,29 -.8,12

M ATTHAEUS

18

γίνομαι fio; formula, hebraizans apud Lc frequentissima v. Lc 1,8. ότε cum histor. έτελεσεν τελέω (τέλος finis) finivit; eädem for­ mula concluduntur omnes quinque magni sermones in Mt; cf 11, 1; 13,53; 19,1; 26,1. έξ-ε-πλήσσοντο mirabantur έκ-πλήσσο) ex29 cutio ex tranquillitate mentis, stupore percello. || ην διδάσκων erat docens, constr. «periphrastica » 253. εξ-ουσία ίέ'ξ-εστιν licet) potestas, auctoritas, γραμματεύς6 scriba. 8 κατα-βάντος (αύτοΐί) ptc aor2 -βαίνω de-scendo; gen. abs. (loco ptc coniuncti 35). όρος7 mons. ήκολούθ·ησαν aor. άκολου2 θέω sequor, όχλος turba. || ιδού ecce. λεπρός leprosus, προσ-ελθ·ών ptc aor2 -έρχομαι ac-cedo; ptc « graphicum» 256. προσ-εκΰνει adorabat προσ-κυνέω prostratus veneror c. dat. vel cl. acc. εάν c. coni, respicit fut. (non exprimit dubium) 226. θ-έλης coni, ■θέλω volo, δύνασαι: δύναμαι possum, καάαρίσαι inf. aor. -ίζω 3 mundo, sano a lepra. || έκ-τείνας aor. ptc (« graphicum » 256) εκ­ τείνω extendo, χείρ -ρός ή manus, ηψατο aor. απτό μα ί τίνος tango, καθ'αρίσθ’ητι imptv aor. pass. v. 2. εύθ·έο>ς statim. έ-κα4 θ·αρίσθ·η mundata vel potius sanata est. || όρα imptv όράω video; ante prohib.: cave! ε’ίπης coni, aor2 λέγω 182. ϋπ-αγε vade! υπ­ άγω sub-duco; intr. me subduco, abeo, σε-αυτόν pron. refl. 2. p. δεΐξον imptv aor. δείκνυμι monstro, ίερεύς6 sacerdos, προσένεγκον (loco -κε 333) imptv aor2 -φέρω of-fero. δώρον munus, donum, προσ-έ-ταξεν -τάσσω praecepit, μαρτύριαν testimonium. || 5 είσ-ελθ’όντος ptc aor2 -έρχομαι intro; gen. abs. 35. προσ-ηλθ’εν -έρχομαι ac-cessit2. έκατόν-τ-αρχος centurio, dux 100 militum. 6 παρα-καλών rogans -έω ad-voco, invoco, rogo. || παΐς παιδός ό puer, servus, βέ-βληται pf. pass, βάλλω iacio; pf. pass, iaceo. παρα-λυτικός claudus, solutis (λύω) nervis, δεινός adv. -ώς for­ midabilis, vehemens, βασανιζόμενος ptc pass, -ίζω tormentis 7 exploro, crucio. || έλθών ptc aor2 έρχομαι, θεραπεύσω sanabo 8 -εύω ministro, curo, sano. || άπο-κριθ-είς ptc aor. dep. (loco med. -κρινάμενος 173) άπο-κρίνομαι respondeo, έφη φημί dicebat, ικανός idoneus, dignus (ίκάνω pervenio [ad debitam mensuram]), ϊνα loco infin. 286. στέγη tectum, εΐα-άλθ·ης coni, aor2 v. 5. μό­ νον solum(modo). είπε imptv aor2 λέγω dico, iubeo. λόγω dat. 9 instr. ίαθ·ήσεται ίάομαι sanabitur. || έξ-ουσία potestas, auctoritas (έξ-εστιν licet), έχων habens, όπ’ έμ-αυτόν sub me (pron. refl.). στρατιώτης3 miles, πορεύθητι imptv aor. dep. πορεύομαι pro­ ficiscor. Ιρχου imptv έρχομαι venio, ποίησον imptv aor. ποιέω 10 facio. II άκοΰσας ptc aor. ακούω audio. έ-θ>αύμασεν θαυμάζω ob­ stupuit, miratus est. είπεν λέγω dixit2, άκολουθ-οΰσιν sequenti­ bus v. 1. άμήν profecto, παρά c. dat. apud (de personis), τοσοΰτος τοσαύτη tantus, tam magnus, ευρον -ρίσκω inveni2, πί11 στις4 fides, fiducia. || άνα-τολή ortus (solis); pl. oriens («να-τέλλω oriri facio, orior), δυσμή occasus; pl. occidens (δύ[ν]ω subeo), ήξουσιν venient ηκω veni, adsum, άνα-κλιθ-ήσονται fut. pass, άνα-κλίνω re-clino, re-cumbere (ad cenandum) facio; pass, ac12 cumbo. II υιοί της βαα. filii regni = cives r . ; υιός c. gen. sem.

19

M ATTHAEUS

8, 13-26

quamlibet arctam ad alqd relationem dicit 31. έκ-βληθ-ήσονται έκ-βάλλω e-iicientur. σκύτος7 tenebrae, caligo, έξώ-τερος exte­ rior, qui foris est: quae extra palatium illuminatum est. εσται fut. med, είμί. κλαυθ·μός fletus (κλαίω); art.: fletus quasi unicus ve­ rus, κατ’ εξοχήν, βρυγμός (βρΰχω) frendor, stridor, fremitus, όδούς όδόντος 6 dens. II υπ-αγε ν. 4. έ-πίστευσας credidisti πιστευω sum πιστός fidelis, confido, credo, γενηθ-ήτω imptv aor. dep. (loco med. ·γενέσϋω^173s) γίνομαι fio. ίάθ·Υ) aor. pass. v. 8. ώρα hora || έλθ·ών ν. 7. είδεν 6ράω vidit2, πενθ-ερά socrus, uxoris mater, βε-βλημέντιν ptc. pf. pass. v. 6. πυρέσσουσαν -σσω fe­ bricitantem (πϋρ ignis). || ήψατο ν. 3. άφ-ήκεν reliquit άφίημι di-mitto. πυρετός febris, ήγέρθ··/) aor. pass, εγείρω excito; pass, surgo. δι-τ,κόνει διακονέω ministrabat (diaconus). || όψία (sci ωρα) tempus serotinum, γενομένης ptc aor2 γί(γ)νομαι; gen. abs.: vespere facto, πρασ-ήνεγκαν (loco -κον 333) -φέρω at-tulerunt2. δαιμονιζόμενους ptc pass, -ίζομαι a daem. obsideor, έξέ-βαλεν έκ-βάλλω e-iecit2. κακώς έχοντας (έχω) male se haben­ tes. έ-θ·εράπευσεν aor. ν. 7. || όπως c. coni, ut finale. πληρωθ"β coni. aor. pass, -ρόω impleo, ρηθ-έν λέγω dictum, ά-σθ·ένεια in­ firmitas (σΰένος7 robur), ε-λαβεν λαμβάνω sumpsit2, νόσος ή morbus, έ-βάστασεν βαστάζω portavit, in se suscepit. || ΐδών ptc aor2 όράω video, περί αυτόν circa se (neglectus reflex. 156). έ-κελευσεν κελεήω iussit. άπ-ελθ-εΐν inf. aor2 -έρχομαι ab-eo. τό πέ­ ραν (adv.) quod ultra (lacum) est, litus adversum. || προσ-ελθ·ών v. 2. εΧς unus, loco τις quidam 118. γραμματεΰς5 scriba, διδάσκα­ λος magister, ακολουθήσω fut. -·θέω v. 1. ö-που εάν (loco άν) c. coni, quocumque, άπ-έρχιρ coni, -έρχομαι ab-eo. || άλώπηξ -πεκος ή vulpes, φωλεός latibulum, caverna, fovea, πετεινόν alatum, volucris, (πέτομαι volo), κατα-σκήνωσες4 (-νόω) tentorii collo­ catio, domicilium, nidus, που ubi? κλίνή coni, κλίνω reclino; coni, deliberat.; subest or. dir.: ubi reclinem? 243) vel potius sen­ sus finalis (latinismus?). || ετερος loco άλλος; confusio inter « alter» et «alius» 116', ε. των μαθ. quamvis prior ille non fuerit discip.; ergo = alius (qui erat) ex disc, cf L,c 23. 32. έπί-τρεψον imptv aor. -τρέπω permitto, πρώτον primum loco πρότερον prius 114. άπ-ελ-8'stv v. 18. θ·άψαι inf. aor. Αάπτω sepelio. || άκολοΰθ-ει imptv -άέω v. 1. άφ-ες imptv aor2 άφ-ίημι di-mitto. νεκρός mortuus, έαυτών refl. raro ut gen. poss. (emphasis?) 156. || έμβάντι ptc aor2 -έμ-βαίνω intro; constr. class, (ptc «coniunctum») hell, plerumque gen. abs. cf 35. πλοΐ’ον navis (πλέω navigo). ήκολούθ·ήσαν v. 1. || σεισμός (σείω) concussio, έ-γένετο aor2 γί(γ)νομαι fio. ώστε c. acc. c. inf. ita ut. καλΰπτεσθ·αι inf. pass, -πτω obtego; inf. praes, ad impf de conatu. έ-κάθ·ευδεν καόει'ιδω dor­ miebat. προσ-ελθ-ότες v. 2. || ήγειραν εγείρω suscitaverunt, σώσον imptv aor. σώζω salvum facio. άπ-ολλΰμεθ·α med. -όλλυμι perdo; med. pereo. || τί quid? cur? δειλός meticulosus, timidus (δείδω timeo), όλιγό-πιστος exiguae fidei, parum fidens. έγερθ·είς ptc. aor. pass. v. 15. επ-ε-τίμησεν imperavit, interdixit έπι-τιμάω

13 14 15 16

17 18 19 20

21

22 23 24 25 26

8,27 - Μ

MATTHAEUS: ■

20

taxando adiudico (poenam), reprehendo, vitupero, veto alqd fieri. 27 γαλήνη tranquillitas. || έ-θ-αύμαααν v. 10. ποταπός ex qua terra? cuias? qualis? ότι quia rationem indicat cur interrogatio fiat 297. 28 ύπ-ακούουσιν ob-oediunt. || έλ3·όντος v. 7 gen. abs. (loco ptc coniuncti 35). τό πέραν v. 18. ύπ-ήντησαν -αντάω occurrenmt, obviam venerunt, δαιμονιζόμενοι v. 16. μνημείον monumentum, sepulcrum (μνήμη memoria), έξ-ερχόμενοι ptc -χομαι ex-eo. χα­ λεπός difficilis, saevus, λίαν valde, ώστε v. 24. ΐσχύειν inf. -ύω possum (ισχύς robur). παρ-ελθ-είν inf. aor2 -έρχομαι praeter-eo. 29 οδός ή via. || έ-κραξαν κράζω clamaverunt. ηλθ·ες venisti2, ώδε hic, huc. πρό καιρού ante tempus (determinatum), βασανίααι 30 inf. aor. -ίζω v. 6; inf. fin. loco ptc fut. 207. || μακράν (sc. οδόν) longe, άγέλη grex, χοίρος porcus (loco cl. νς 328). βοσκομένη ptc. 31 pass, -σκω pasco. || παρ-ε-κάλοον rogabant v. 5. εί si iam; condicio « realis » 217. 221. έκ-βάλλεις e-iicis. άπό-στειλον imptv aor. 32 -στελλω mitto. II ύπ-άγετε v. 4. ές-ελθ·όντες ptc aor2 -έρχομαι ex-eo. άπ-ήλθΌν aor2 v. 18. ώρμησεν aor. όρμάω impello; intr. magno impetu proruo, curro, κατά c. gen. deorsum, κρημνός locus declivis, pendulus (κρεμάννυμι suspendo), praecipitium, άπ33 έ-θ-ανον aor2 άπο-Όνήσκω morior, ύδωρ ΰδατος aqua. || βόσκοντες ptc v. 30. έ-φυγον φεύγω fugerimt2. άπ-ελθ·όντες pt aor2 v. 18. 34 άπ-ήγγειλαν -αγγέλλω mmtiaverunt. || έξ-ήλθ’εν ex-iit2. ύπ-άντησις4 occursus (ύπ-αντάω v. 28). ΐδόντες v. 18. παρ-ε-κάλεσαν παρακαλέω rogaverunt; aor. «effectivus » 187 connotat successum actionis, μετα-βή coni, aor2 -βαίνω trans-eo. όριον finis,-ια regio. 9 _έμ-βάς ptc aot?.rßaiva> intro, δι-ετπερασεν δια-περάω. trans­ fretavit (πέραν v. 8,28). ηλθ·εν έρχομαι..venit2, ’ίδιος proprius. || 2 προσ-ε-φερον προσ-φέρω af-ferebant (impf de conatu cf I,c5 ,18). παρα-λυτικός claudus (solutis [λύω] nervis), κλίνη lectum, βεβλημένον ptc pf jpass. βάλλω iacio: iactum, iacentem. ίδών ptc. aor2όράω video, εΐπεν λέγω dixit2. θ·άρσει confide! Οαρσέω bono animo (Οάρσος) sum. τέκνον filius, άφ-έωνται pf pass. ind. (!) forma dialectalis -ίημι di-mitto, re-mitto. (1. v. άφ-ίενται re3 mittuntur), αμαρτία peccatum. || τίς pl. τινές (encht.) quidam. γραμματεύς5 scriba, είπαν (loco -ov 333) λέγω dixerunt2; hebr. «dicere» de cogitationibus, βλασ-φημεΐ blasphemat -φημέω male4 dico, convicior (βλάπτω noceo, φημί loquor). || είδώς ptc ad pfpraes. olÖa scio, έν-θώμησις4 cogitatio, actus versandi rem in animo (Όυμός). ίνα τί ut quid (sd. fiat)?, quare? έν-θ^μείσθ-ε: 5 -έομαι cogito, delibero. || έύ-κοπώτερον facilius, εΰ-κοπος boni, i. e. exigui laboris, εΐπείν inf. aor2 λέγω (aor.: in hoc casu), έγειρε surge! εγείρω suscito; in solo imptv: intr. = surgo. περι-πάτει 6 -έω (circum-)ambula I || είδήτε coni, pf v. 4. έξ-ουσία potestas (έξ-εστιν licet), άφ-ιέναι re-mittere v. 2. (praes.: habitualiter). τότε interrumpitur constr. έγερθ·είς ptc aor. pass. v. 5; pass, surgo. η άρον imptv aor. αίρω tollo, ύπ-αγε vade! ίιπ-άγω (me) sub-duco, g abeo. II άπ-ήλθ'εν -έρχομαι ab-iit2. || ΐδόντες v. 2. έκ-φοβήθ-ησαν aor. dep. ιροβέομαι timeo, έ-δόξασαν δοξάζω glorificaverunt.

21

MATTHAEUS

0, 9-20

δόντα ptc aor2 δίδωμι. τοιοΰτος τοιαΰτη talis. || παρ-άγων j?tc 9 -άγω praeter-duco; intr. praetereo, abeo. έκεΊ-ίλεν illinc. ειθεν όράω vidit2. καίλήμενον ptc κάΟημαι sedeo, τελ-ώνιον telonium, domus ubi portoria percipiuntur, λεγόμενον ptc pass, λέγω qui vocabatur. άκολούθ·ει imptv -θέω sequor, άνα-στάς ptc aor2 άν-ίσταμαι surgo. ήκολούθ·ησεν aor. || έ-γένετο aor2 γί(γ)νομαι 10 cf ad 7, 28. άνα-κειμένου ptc -κείμαι (mensae) accumbo; gen. abs. τελ-ώνης3 publicanus (τέλη, ώνέομαι emo vectigalia = ius ea exigendi), άμαρτωλός peccator. έλθ·όντες ptc aor2 έρχομαι venio, συν-αν-έ-κειντo simul ac-cumbebant. || ΐδόντες v. 2. διά τί 11 propter quid ? έσθ-ίει -ίω manducat. || άκοΰσας ptc aor. -ούω 12 audio, χρεία necessitas (χρή oportet). Ισχϋοντες -ΰω valentes = sani, ιατρός medicus (ΐάομαι medeor), κακώς έχοντες male se habentes. || πορευθ-έντες -εύομαι profecti, μάθετε imptv aor2 13 μανθάνω disco, ελεος7 misericordia. θ·έλω volo, desidero, καί ού semit. = potius quam. θ·υσία sacrificium, ηλθ-ον έρχομαι veni2, καλεσαι inf. aor. -λέω voco, invito (ad convivium caeleste); inf. fin. loco ptc fut. 207. || προσ-έρχονταο: -χομαι ac-cedo. νηστεύομεν 14 -εΰω ieiunamus. || μή δύνανται numquid possunt? νυμφών -ώνος 15 conclave sponsorum, domus ubi nuptiae celebrantur, υιοί του v. semitice: omnes qui relationem habent cum νυμφών: convivae nuptiales 31. πενθ·εϊν -έω lugire; de omni genere se affligendi, έφ' όσον (χρόνον) quamdiu (ad quantum tempus), μετ’ = μετά cum. νυμφίος sponsus, έλεϋσονται fut. έρχομαι v. 1. όταν c. coni, quando; respicit fut. 232. άπ-αρθ”ί) coni. aor. pass, άπ-αίρω au­ fero, tollo, νηστεΰσουσιν ieiunabunt. || έπι-βάλλει super-ponit 16 -λλω super-iacio. έπί-βλημα0 (-βάλλω) super-positum, assumen­ tum, id quod scissurae vestis super-suitur. ράκος7 particula pan­ ni. όί-γναφος rudis, nondum a fullone carduis (γνάφος carduus) curatus; talis pannus madefactus contrahitur et vesti iam detritae assutus tali contractione novas inducit scissuras, ίμάτιον pallium, vestimentum, παλαιός vetus, antiquus, αϊρει tollit, πλήρωμα® complementum, χείρων -ον peior, peius, σχίσμα® scissura (σχίζω scindo), γίνεται: γί(γ)νομαι fio. || [ίάλλουσιν mittunt, infundunt. 17 νέος novus, άσκός uter (wine-skin) in quo vinum conservatur, παλαιός vetus, ei δε μήγε ahoquin, sin minus; formula stereotypa. ρήγνυνται ρήγνυμι rumpuntur, έκ-χείται -χέω ef-funditur, άπόλλυνται med. -όλλυμι perdo; med. pereo, καινός novus, άμφότεροι ambo, συν-τηροΰνται -ρέω con-servantur. || λαλοΰντος ptc 18 λαλέω loquor, gen. abs.: loquente eo. άρχων -οντος o princeps, εί’ς unus; loco τις quidam 118. προσ-ελθ-ών ptc aor2 -έρχομαι ac-cedo. προσ-ε-κΰνει προσ-κυνέω ad-orabat, prostratus vene­ rabatur. ότι = «:». θ-υγάτηρ -τρός ή filia, άρτι modo, tout a l’heure, soeben, ε-τελεΰτησεν aor. τελευτάω finio (vitam), morior. έλθ·ών v. 10. έπί-θ-ες imptv aor2 -τίθημι super-pono. χείρ -ρός ή manus, ζήσεται fut. med. ζάω vivo. || έγερθ-είς v. 6. ήκολούθ-ησεν 19 v. 9. (1. v. ήκολοΰθει impf.: actio qua durante aliud fit). || γυνή 20 -ναικός ή mulier, αίμορροοΰσα -ροέω laborans profluvio (ρέω)

9, 21-36

M ATTHAEUS

22

sanguinis (αίμα). δώ-δεκα = 12. έτος7 annus. προσ-ελθΌυσα ptc aor2fein. v. 18. όπισθεν a tergo, ήψατο aor. άπτομαί τίνος tango 21 alqm. κράσπεδον rei extremitas, margo, ora. ίμάτιον v. 16. || ev έ-αυτή in se. έάν c. coni, si; respicit fut. άψωμαι aor. coni. 22 v. 20. σωθ-ήσομαι σφζω salvabor. || στραφείς στρέφω conversus2, ΐδών v. 2. θ>άρσει v. 2. αέ-αωκεν σφζω; pf: effectus durat 209. 23 έ-σώθ·η σώζω salva facta est. εις = πρός 70 cf v. 25. || αυλητής3 tibicen (αύλέω tibiis cano), θ-ορυβούμενον ptc pass. ·βέω perturbo; 24 pass, animo perturbor. || άνα-χωρεΐτε -ρέω re-cedite! άπ-£-θ·ανεν aor2 άπο-ϋνήσκω morior, κοράσιον (κόρη) puell(ul)a. καθ^ύδει 25 -δω dormit. || κατ-ε-γέλων de-ribedant γελάω rideo κατά τίνος contra alqm, ideo c. gen. δτε quando, cum. έξ-ε-βλήθ-η έκ-βάλλω eiecta est. εΐσ-ελθ’ών ptc aor2 -έρχομαι intro, έ-κράτησεν aor. κρατέω teneo (in potestate [κράτος] mea); inceptive: capio, prehendo (c. gen. partis prehensae), ήγέρθ-η aor. pass, εγείρω 26 v. 5. II έξ-ήλθ·εν -έρχομαι ex-iit2 = divulgata est (aram.), φήμη 27 (φημί) fama. || παρ-άγοντι έκεΐ'θ-εν . . . ήκολούθ·ησαν v. 9. δύο duo. τυφλός caecus, κράζοντες -ζω clamantes, έλέησον imptv aor. 28 έλεέω τινα misereor ales. || έλθ·όντι ptc aor2 έρχομαι ptc «coniunctum » 35. προσ-ήλθ-ον ac-cesserunt2. κιοτεύετε -εΰω creditis ? δύναμαι possum, potentiam (δΰναμις) habeo, ποιήσαι inf. aor. 29 ποιεο) facio; aor.: hic et nunc (τούτο), ναί ita, sane. || ήψατο v. 20. όφθ-αλμός oculus. γενηθ·ήτω imptv aor. dep. (loco γενέσΟω T73s) 30 γίνομαι v. 16. || ήν-ε-φχθ-ησαν άν-οίγνυμι aperti sunt, (triplex augmentum.), έν-ε-βριμήθ-η aor. dep. comminatus est, infremuit έμ-βριμάομαι vel -έομαι infremo, severe alloquor; frt de omni modo loquendi qui animi commotionem (indignationem) mani31 festat. όρ&τε -άω videte! cavete! γινωακέτω -σκω cognoscito! || oi δέ art. cum vi pron. dem. έξ-ελθ·όντες ptc aor2 v. 26. δι-ε-φήμιααν 32 δια-φημίζω di-vulgaverunt; αυτόν i. e. famam eius. || αύτων έξ-ερχομένων gen. abs.: egredientibus eis. προα-ήνεγκαν (loco -κον 333) -φέρω attulerunt2, κωφός hebes, obtusus aliquo sensu: surdus vel mutus vel surdomutus. δαιμονιζόμενος ptc -ίζομαι : 33 qui a daemone obsidebatur. || έκ-βληθ>έντος -βάλλω ptc. aor. pass. gen. abs.: eiecto (daemone), έ-λάλησεν aor. λαλέω v. 18. έ-θ'αύμασαν aor. θ-αυμάζω miror, ούδέ-ποτε numquam. έ-φάνη' aor2 dep. φαίνομαι appareo, ούτως ita; hic: tale quid (hebr,2 2 aram.). || έν instrum. 89. άρχων v. 18. || περι-ήγεν circu-ibat περι­ άγω circum-duco; intr. circumeo c. acc. κώμη pagus, vicus, διδάσκων -σκω docens, κηρύσσων -σσω praedicans (κήρυξ praeco, harald). θ·εραπεύων -εΰω curans, νόσος ή morbus, μαλακέα mol­ litudo, infirmitas; (nota verbalem identitatem huius summarii (v. 35) cum 4,23 ubi item concludit partem narrativam quam 36 sequitur sermo). || ΐδών v. 2. έ-σπλαγχνίσθ-η misertus est σπλαγχνίζομαι visceribus (σπλάγχνα) moveor περί de, circa, έ-σκυλμένοι ptc pf pass, σκΰλλω cutem detraho, vexo, έρ-ριμμένοι ptc pf pass, ρίπτω iacio: proiecti, humi strati iacentes. ώσεί sicut, πρόβατον ovis (loco οίς 328). ϊχοντα ptc έ'χω. ποιμήν -ένος ό

23

M ATTHAEUS

9 ,3 7-1 0 ,1 4

pastor. II θερισμός messis (θερίζω messem perago), εργάτης3 37 operarius. || δεήθητε imptv aor. dep. δέομαι τίνος rogo ab aliquo. 38 δπως c. coni, ut fin. εκ-βάλη coni, aor2 έκ-βάλλω e-iicio, (etiam sine ulla connot. violentiae:) e-mitto. προσ-καλεσάμενος ptc aor. med. -καλάω ad-voco ; med. ad 10 me. δώδεκα = 12. μαθητής3 discipulus, έ-δωκεν δίόωμι dedit, έξ-ουαία potestas c. gen.: in alqm. ά-κάθαρχος immundus (κα­ θαιρώ mundo), ώστε c. inf. oscillans inter sensum consec. et fin.; videtur hid stare pro semitico V 245 s. έκ-βάλλειν e-iicere. θεραπεϋειν curare, sanare, νόσος ή morbus, μαλακία infirmitas (mollitudo). || άπό-αχολος (άπο-στέλλω) e-missus, legatus, έσχίν 2 sing, quia subi, est plur. neutrum, πρώτος primus, λεγόμενος ptc pass, λέγω : qui vocatur, ό χοϋ Z. filius Z. || χελ-ώνης3 publicanus 3 (τέλη vectigalia, ώνέομαι emo sci exigenda). || παρα-δούς ptc aor2 4 tra-do: qui tra-didit. || άπ-έ-σχειλεν -στέλλω misit, παρ-αγγείλας 5 ptc aor. -αγγέλλω praecipio: cum praecepisset, έθνος7 gens; τά έθνη gent(il)es. οδός εθνών via quae ducit ad gentes; είς οδόν = versus, ad (hebr.) μή άπ-έλθηχε (-έρχομαι) ne ab-ieritis2. μή εία-έλθητε ne intraveritis2. || πορεύεσθε -εύομαι proficiscimini! 6 ite ! μάλλον potius, magis, πρόβατον (loco οίς 328) ovis, άπολωλόχα ptc pf.2 άπ-όλλυμι perdo, -όλλυμαι me perdo, pereo, -όλωλα pf.2 (atticum) perii. || πορευόμενοι ptc -εήομαι v. 6. κη- 7 ρύσσεχε -σσω praedicate ! ήγγικεν pf. έγγίζω prope admoveo; intr. appropinquo: prope absum. || ά-σθενοΰντας aegrotantes ά-σθενέω 8 sine robore (σθένος), infirmus sum. θεραπεύεχε v. 1. curate! νε­ κρός mortuus, εγείρετε -ρω suscitate ! λεπρός leprosus, καθαρί­ ζετε -ίζω mundate! έκ-βάλλεχε imptv v. 1. δωρεών adv. gratis, έ-λάβεχε λαμβάνω accepistis2, δότε imptv aor2 δίδωμι v. 1. || μή 9 c. coni. aor. vetat actionem fut. 182. κτήσησθε coni. aor. κτάομαι acquiro possidendum, comparo mihi, χρυσός aurum, μηδέ neque; άργυρος argentum, χαλκός aes, cuprum, είς constr. prae­ gnans 77. ζώνη (ζώννυμι cingo) cingulum (duplicatum, margini­ bus consutum, in quo condebant pecuniam). || πήρα pera = 10 sacculum viatorum, mendicorum, χιτών -ωνος ό tunica, indusium, ΰπό-δημα® (-δέω) sub-ligatum, calceamentum, sandalia, βάβδος baculus, εργάτης3 operarius, τροφή nutrimentum, cibus (τρέφω nutrio). || είς ήν άν c. coni, in quamcumque (= εάν ε’ίς τινα). 11 κώμη vicus, pagus, είσ-έλθητε coni, aor2 -έρχομαι intro, έξ-ετάσατε imptv aor. -ετάζω investigo, τίς quis ? άξιος dignus, κάκεΐ = καί έκει et ibi. μείνατε imptv. aor. μένω maneo, έως άν c. coni, donec, έξ-έλθητε coni, aor2 -έρχομαι ex-eo. || είσ-ερχόμενοι 12 ptc. άσπάσασθε imptv aor. άσπάζομαι saluto (= hebr. dico «pax » cf v. 13 et Lc 10,5). || ή coni. είμΐ. έλθάτω (loco -έτω 333) imptv 13 3 pers. aor2 έρχομαι, επί c. acc. super, έπι-στραφήτω imptv 3 pers. aor2 pass, έπι-στοέφομαι me verto ad redeundum, revertor. || δς 14 άν c. coni, quicumque δεξηχαι coni. aor. δέχομαι recipio, άκοΰση coni. aor. άκούω audio, έξ-ερχόμενοι ptc -έρχομαι ex-eo. έξω c. gen. = έκ 59. έκ-χινάξατε imptv aor. -νάσσω ex-cutio. κονιορτός

10, 15-26

M ATTHAEUS

24

pulvis (πόνις pulvis ορνυμι excito), έκ = άπό 62 (1. v. sine έκ). πούς ποδός δ pes; si legitur «pulvis pedum » potest intellegi pul­ vis quae pedibus excitata vestimentis insidet; actio symbolica redeuntis in terram sanctam et se purgantis ab omni contactu cum terra gentium. Haec actio igitur declarat civitatem illam, 15 quamvis iudaicam, immundam et paganam. || άμήν hebr. pro­ fecto, certo. 6ν-εκτότερος ή comp, tolerabilior quam; άν-εκτός ex άν-έχομαι me sustineo, patienter tolero. έβται fut. med. είμί. 16 κρΕσις4 iudicium. || άπο-στέλλω v. 5. μέοος medius., έν μέσα) c. gen. in mediis (lupis); constr. praegnans: ut sitis sicut oves in mediis 1. 71. λύκος lupus. γίνεβθ·ε imptv γίνομαι lio; subintrat in imptv pro deficiente έστε : estote, φρόνιμος prudens. όφις -εως 6 serpens-ά-κέραιος simplex, non mixtus (κεράννυμι mi17 sceo). περιστερά columba. || προσ-έχετε άπό cavete! προσ-έχω (τόν νοϋν) animum ad-verto, attendo, παρα-δώσουσιν -δίδωμι tra-dent. συν-έδριον con-sessus, concilium (tribunal), μαστιγώ18 σοοσιν -γόο) flagellabunt (μάστιξ flagellum). || i n i c. acc. ad. ήγεμών -όνος ό praeses, dux (ήγέομαι duco), άχθ’ήσεσθ'ε άγιο du­ cemini. ενεκεν c. gen. propter, alicuius gratia, μαρτύριαν testi19 monium; εις μ. αύ. ut habeant (regni Dei) test, έθνος v. 5. || όταν = ότε αν c. coni, quando de futuro, παρα-δωαιν coni, aor2 -δίδωμι v. 17: cum tra-diderint. μεριμνήσητε coni. aor. -νάω anxius, sollicitus sum. πως quo modo, λαλήσητε aor. coni, λαλέω dico; coni, est deliberat. 243 (oratio directa: quid dicamus ? τί λαλή20 σωμεv),idem in fine vers, δοθ-ήσεται δίδωμι dabitur. || λαλούντες loquentes. λαλούν ptc neutr. έν frt instrumentaliter: per vos. || 21 παρα-δώσει v. 17. tra-det (sci iudici condemnandum), έπ-αναστήσονται fut -ίσταμαι surgo contra (ut accusator in tribunali), γονείς genitores; loco γονέας ex γονεύς8 (γεννάω gigno). θ·ανατώσουσιν -όω morte afficient, in mortem dabunt, facient ut ca22 pitis damnentur. || εσεσθ'ε fut. med. είμί. μισούμενοι ptc pass, μισέω odio habeo, ύπο-μείνας ptc aor. ύπο-μένω sub (calami­ tatibus etc) permaneo, fortiter persevero, τέλος7 finis, βωθ’ή23 βεται σώζω salvabitur. || δτ-αν c. coni, praes, quando, quoties­ cumque. διώκωσιν coni, διώκω persequor, φεύγετε fugite! praes, iteratio, ετερος loco άλλος 116', αϋτη... έτέρα in sensu: «una... alia» mirum est, influxus sem. ? hebr. dicitur: «hic... hic» pro «unus... alius»; ergo frt contaminatio ex idiomate sem. et graeco. ού μή c. coni, negatio emphatica rei futurae 309. τελέσητε (τέ­ λος7 finis) coni. aor. τελέω finio, consummo, έ’ως 4v c. coni, donec. 24 έλθ-γι coni, aor2έρχομαι venio. || ύπερ c. acc. super (maior quam). || 25 άρκετός sufficiens, satis (άρκέω sufficio). Ενα loco inf. comple­ tivi (stat pro subiecto) 288. γένηται coni, aor2 γίνομαι fio. δούλος servus, εΐ condicio «realis» 217. οΐκο-δεσπότης3 dominus domus, pater familias, έπ-ε-κάλεσαν έπι-καλέω super-nominaverunt. πό26 σος quantus, οίκιακός domesticus (οικία). II φοβηθ^τε coni, aor. dep. φοβέομαι timeo, κε-καλυμμένον ptc pf pass, καλύπτω operio, άπο-καλυφθ-ήσεται -καλύπτω de-tegetur, re-velabitur;

25

MATTHAEUS

10, 27-42

frt: revelandum, erit, κρυπτός occultus (κρύπτω abscondo), γνωσθ'ήσεται γιγνώσκω cognoscetur, scietur. || σκοτία tenebrae, et- 27 πάτε (loco -ετε 333) imptv aor2 λέγω, φως φωτός τό lux. υύς ώτός τό auris; εις τό οΐις clam, privatim, sine testibus, ακούετε auditis, κηρύξατε imptv aor. κηρύσσω (ut κήρυξ = praeco) an­ nuntio. δώμα9 tectum, solarium, hic ut locus omnium conspectui patens. || φοβηθ·ητε v. 26; φοβέομαι από τίνος prae timore refu- 28 gio, me averto ab. άπο-κτεννόντων ptc -κτέννω = -κτείνω inter­ ficio. δυναμένων ptc δύναμαι possum, άπο-κτεΐναι inf. aor.-κτείνω interficio. φοβεΐαθ·ε imptv timete! (praes.: semper), άπ-ολέσαι inf. aor. -όλλυμι perdo, in perniciem ago. γέεννκ -ης orcus, in­ fernum; derivatur ab hebr. «vallis eiulationis» ubi idolo Mo­ loch infantes offerebantur. || ούχί = οϋκ nonne. στρουίΚον (de- 29 min. ex στρουϋός) avicula, passer, άσσάριον nummus assarius, as, 16ma pars denarii; gen. pretii, πωλείται -λέω venumdatur. εΤς, έν... οϋ semitizanter loco οΰδείς, οΰδέν 311. πεσεΐται fut. med. πίπτω cado, άνευ c. gen. sine. || θ·ρίξ τριχός ή capillus. 30 ήριθ·μημέναι ptc pf pass, άριθμέω numero. || μ ή φοβέίαίλε ν. 28; 31 imptv praes, vetat statum timoris vel continuationem eius 182. δια-φέρετε -φέρω dif-fertis = meliores estis; gen. compar. || δα- 32 τις quicumque, όμο-λογήσει fut. -λογέω idem dico, consentio, profiteor, έν έμοί aramaizanter = suam cum me coniunctionem, sich bekennen zu. έμπροσθεν c. gen. ante 59. || δσ-τις άν c. coni. 33 quicumque, άρνήσηται coni. aor. med. άρνέομαι nego alqm mihi esse notum, άρνήσομαι fut. || μή νομίσητε (-μίζω) ne putaveritis 34 (hell, ότι loco inf. 266). ηλθ·ον έρχομαι veni2, βαλεΊν inf. aor2 βάλλω iacio, h!c: affero; inf. finalis loco ptc fut. (scopus post verba movendi) 207. μάχαιρα gladius. ILδιχάσαι inf. aor. act. 35 -χάζω bipartio, separo, facio alqm discordem cum. κατά c. gen. contra, νύμφη sponsa vel etiam: modo nupta, hic: nu­ rus, uxor filii. πενθ·ερά socrus, mater coniugis. || έχθ>ρός ini- 36 micus. οικιακός v. 25. || φιλών -έω amans (affective), υπέρ c. 37 acc. super = plus quam, άξιός τίνος dignus aliquo. || λαμβάνει 38 -νω accipit, σταυρός crux, όπίσω c. gen. post, a tergo; pleonastice ex semit. ubi loco « sequi » dicitur «ire post alqm ». άκολουθ’ε'ί: -ί)έω sequor (ut discipulus). (| ευρών ptc aor2 ευρίσκω 39 invenio, ψυχή anima = vita; -ήν αύτοϋ = se ipsum, άπ-ολέσει -όλλυμι amittet, perdet, άπ-ολέσας ptc aor. ένεκέν τίνος ales gratia, εΰρήσει ευρίσκω inveniet. || δεχόμενος ptc δέχομαι su- 40 scipio, άπο-στείλαντα ptc aor. -στέλλω mitto. || εις indicat id 41 ad quod respicitur tamquam ad causam impulsivam: ratione habita, όνομα* nomen, titulus, dignitas; εις ον. προφ. quia pro­ pheta e s t; είς ö. locutio rabbinica quae rationem, « motivum » indicat, μισθ’ός merces, praemium, λήμψεται fut. med. λαμ­ βάνω accipio, δίκαιος iustus. ||, δς έάν (loco αν) c. coni. v. 14. 42 ποτίση coni. aor. ποτίζω facio bibere, potum do. εΤς ενός unus, μικρός parv(ul)us. ουτος indicat praesentem, ποτήριον pocu­ lum et quod continet: potus, ψυχρός frigidus; -όν sd ΰδωρ aqua

1 1 , 1-11

11

2

3 4 5

6

7

8

9 10 li

M ATTHAEUS

26

frigida (ψύχω flando refrigero), ού μή v. 23. άπ-ολέση coni, aor. v. 39. έ-γένετο aor2 γίνομαι fio v. 7, 28. έ-τέλεσεν τελέω finivit, δια-τάσσων -σσω praecipiens, μετ-έ-βη μετα-βαίνω trans-iit2 (μετά- ab uno loco in alium). έ-κεΐ-θ·εν illinc, του διδάσαειν (sci χάριν vel ένεκεν) docendi gratia, ad docendum, κηρΰσσειν inf. -σσιο praedico, ut praeco (κήρυζ) annuntio. || άκούσας -οόω ptc. aor.: cum audisset. δεσμωτήριον τό career (δεσμός vincu­ lum). εργον τό opus, πέμψας ptc aor. πέμπω mitto ; hic : pleo­ nasmus semiticus: per discipulos, quos misit, dixit, εΐπεν λέγω dixit2. II εΐ είμί es. ό ερχόμενος ptc praes, loco fut.: venturus, velut cognomen Messiae (artic.!). ή an. ετερος alter loco άλλος alius 116. προσ-δοκωμεν -κάιο aut coni, deliber.: exspectemus? aut ind.: estne alius ille, quem exspectamus? || άπο-κριθ·είς ptc aor. dep. (loco -κρινάμενος 173) -κρίνομαι respondeo. πορευθ·εντες -εόομαι profecti; ptc «graphicum» 256. άπ-αγγείλατε imptv aor. -αγγέλλω (re-) nuntio, άκούετε auditis, βλέπετε videtis. II τυφ­ λός caecus, άνα-βλέπουσιν rursum vident, visum recipiunt, χω­ λός claudus, περι-πατοϋσιν -τέω circum-ambulant. λεπρός le­ prosus. καθ·ορίζονται -ίζω mundantur, κωφός hic: surdus; per se: obtusus aliquo sensu, εγείρονται -ρω suscitantur, surgunt. πτωχός mendicus, pauper, εύ-αγγελίζονται evangelizantur -ίζω bonum nuntium do, in NT etiam trans, τινά. II μακάριος beatus, ός έάν (loco dv) c. coni, quicumque (—-si quis). σκανδαλισθ·ή aor. pass, -ίζω sum alicui cadendi, peccandi causa; pass, actione ali­ cuius offensus incipio de eo minus recte sentire, ab eius fide deficere; ideo έν dicit et causam (per) et obiectum (de quo). || πορευομένων ptc -εΰομαι proficiscor, ab-eo; gen. abs.: his abeuntibus, ήρξατο αρχομαι coepit, τί quid ? obi. ad Οεάσασθαι. έξ-ήλθ·ατε (loco -ετε 333) -έρχομαι ex-iistis2. έρημος ή (χιόρα) desertum, θ’εάαααθ'αι inf. aor. -θεάομαι video, specto; hic frt connotat spec­ taculum: quo spectaculo fruituri exiistis? at nota parall. ίδεΐν in v. 8; inf. fin. loco ptc fut. 207. κάλαμος calamus, arundo. άνεμος ventus, σαλευόμενον ptc pass, -εύω agito. || άλλά sed; supplendum est responsum negativum ad priorem interrog.: non ita; sed quid igitur, ίδεΐν inf. aor2 όράω video, μαλακός mollis; τά μαλακά vestes delicatae, molles, ήμφιεαμένον ptc pf pass, άμφιέζω (-ιέννυμι) vestio, φορουντες -έω gestantes, portantes (frequent, ad φέρω). || ναί particula affirm. : utique, περισσό­ τερος c. gen. comp.: excellentior; περισσός qui numerum, mensuram excedit, excellens. || γέ-γραπται pf pass, γράφω scribo. άπο-στέλλω mitto, πρόσωπον facies, κατα-σκευάσει -άζω prae­ parabit, έμπροσθ-εν c. gen. ante 59. όθός ή via. || έ-γή-γερται pf. att. pass, εγείρω excito; pass.: surgo, exsisto, in publicum prodeo (sem.). γεννητός (γεννάω) adi. verb, natus, genitus, γΰνη γυναικός ή mulier, μείζων -ονος c. gen. comp, maior quam, βαπ­ τιστής3 baptista, ό μικρότερος (μικρός) iunior, minor; hell, compar, loco superi. 112: minimus, βασιλεία regnum, dominatio

27

M ATTHAEUS

11, 12-25

regis. II ήμέρα dies; plur. sem. = tempus, έως usque (ad). άρτι nunc ipsum, βιάζεται -ζομαι pass, vel med.: vim patitur vel vim infert, vi utitur, cum magno impetu irruit. Hic et Lc 16, 16 controvertitur inter auctores utrum vis intelligenda sit hostilis an laudabilis, βιαστής3 qui vi utitur, άπράζοοσιν -ζο> rapiunt; ite­ rum ambiguitas: sibi (arripiunt) an aliis (vi auferunt) ? || έ-προφήτευσαν prophetaverunt προ-φητεύω prophetam ago, Spiritu impulsus dico quae ad salutem faciunt; hic: futura annuntio. || θ>έλετε vultis, δέξασθ-αι inf. aor. δέχομαι (oblatum) accipio, μέλλων ptc. μέλλω c. inf.: in eo sum, ut; (in NT fere semper c. inf. praes, loco cl. fut.). || έχων habens. ους ώτός τό auris, άκουέτω imptv 3pers. audito. || ομοιώσω fut. (vel aor. coni, delib.) όμοιοι» similem reddo, comparo, γενεά generatio, ομοιος similis, παιδίον parvulus, puer(ulus). καθ·ημένοις ptc κάΟημαι sedeo, άγορά fo­ rum, locus pubi, et spatiosus (άγείρω congrego). || προσ-φο>νο\ίντα ptc. προο-φωνέω (ad-) clamo, ηύλήσαμεν αύλέω cecinimus (tibia), ώρχήσασθ-ε aor. όρχέομαι salto, έ-θ·ρηνήσαμεν lamentavimus ■θρηνέω carmen lugubre (θρήνος) canto. έ-κόψασθ·ε aor. med. κόπτω tundo; med. in signum luctus mihi pectus ferio, plan­ go. II ήλθ-εν έρχομαι venit2, μήτε... μήτε neque... neque. έσθ·£ο>ν edens, πίνων bibens. || δαιμόνιον έχει daemonem habet = insanit. φάγος (φαγεΐν) edax, vorax, otvo-πότης3 potator vini, τελ­ ώνης -oi' publicanus, exactor vectigalium v. 5, 46. άμαρτωλός peccaminosus, peccator, έ-δικαιώίΚη iustificata est δικαιόω iustum agnosco vel declaro; hic : Dei sapiens consilium agnitum, approbatum est. άπό = έξ 62 (cf 7, 16). έργον opus. || ήρξατο v. 7. όνειδίζειν exprobrare -ίζω probro (όνειδος7) afficio, increpo, se­ vere vitupero, έ-γένοντο aor2 γίνομαι: factae erant 214. πλεΐστος (πολύς) plurimus, δόναμις4 potentia, res potenter facta, miracu­ lum. δτι quia, μετ-ε-νόησαν paenitentiam egerunt μετα-νοέω aliter ac antea sentio, muto mentem (reddit hebr. sub reverti sci ad Deum). || ούαί vae! st... έγενοντο irrealis: si facta essent 229. γενόμεναι ptc aor2. πάλαι adv. olim, pridem (παλαιός). Sv... μετ-ε-νόησαν: apodosis irrealis in praeterito: paenitentiam egissent, σά/.ν.ος saccus, rude vestimentum, cilicium, σποδός ή cinis, έν σ. -/.ai σπ.: ciliciis induti et cinere conspersi, qui erat mos paenitentium. || πλήν = άλλα sed. άν-ε/.τότερον... ή tolerabilius... quam (άν-εκτός; -έχομαι me sustineo, patienter tolero), έαται fut. med. ε’ιμί. ν.ρίσις4 iudicium. || μή num? έως c. gen. usque ad. ύψωθ-ήση ύψόω exaltaberis, άδης3 orcus, infernus, κατα-βήση fut. med. -βαίνω de-scendo. st v. 21. έ-γενήθ·ησαν aor. pass, (loco med. 174) γίνομαι, έ-μεινεν μένω aor. ind. cum αν: mansisset, μέχρι c. gen. usque ad. ή σήμερον (sci ημέρα) dies hodiernus. || καιρός tempus (determinatum). άπο-κριθ·είς v. 4. ές-ομο-λογέομαι palam profiteor, agnosco, celebro, έ-κροψας κρύπτω abscondisti, σοφός sapiens, συν-ετός (συν-ίημι com­ mitto, intelligo) intelligens, prudens, καί frt sem. coord, loco subord.: quod absconditis his a sapientibus revelasti ea parvulis.

12

13 14 15 16 17

18 19

20

21

22 23

25

1 1 ,2 6 -1 2 ,7

M ATTHAEUS

28

άπ-ε-χάλυψας άπο-καλύπτω re-velasti, νήπιος (νή, έπος sine lo26 quela) in-fans. || vat v. 9. ό πατήρ art. cum nomin. loco vocativi πάτερ; correspondet aramaico statui emphatico, hinc eius fre­ quentia in NT 23. ούτως ita. εύ-δοχία (benevola) voluntas, decre­ tum (εύδοκέω placet mihi, decerno), έγένετο v. 1. έμπροσθεν v. 10 tota phrasis semitizans pro: ita tu fieri voluisti; expressio reve27 rentialis. || παρ-ε-δόθ-η παρα-δίδωμι tra-ditum est. έπι-γινώσχει cognoscit, novit; compositum pro simplici 329 (nisi hic plenior cognitio intelligenda est). τις aliquis, ώ έάν (loco αν) c. coni, cui­ cumque. βούλεται coni, βούλομαι volo, άπο-χαλύψαι inf. aor. 28 v. 25 II δεύτε venite! plur. ad adv. δεϋρο (veni) huc! χοπιώντες -ιάω laborantes (cum defatigatione), πε-φορτισμένοι ptc pf pass, φορτίζω onero, χάγώ = καί εγώ. άνα-παύσω re-ficiam, re-creabo 29 -παύω cessare facio (vel sino) a labore ad vires recreandas. || άρατε imptv aor. αίρω tollo, in me suscipio, ζυγός iugum. έφ’ (= επί) υμάς negligitur reflexivum 156. μάθ·ετε imptv aor2 μανθάνω disco, πραΰς -εϊα -v mitis, mansuetus, ταπεινός humilis, τή χαρδία dat. relationis 38: corde i. e. ex interna animi dispositione, εΰρήσετε ευρίσκω invenietis, άνά-παυσις4 requies, refectio, ταϊς ψυχαΈς 30 υμών sem.; fere idem ac: vobis. || χρηστός bonus ad usum (χράομαι utor), suavis, gratus; hic: ad portandum facilis, φορτίον τό onus, έλαφρός levis (pondere). 12 χαιρός tempus determinatum, occasio. έ-πορεΰθ·η aor. dep. πορεύομαι me transfero (πόρος transitus, vadum), proficiscor, (ab-) eo. σάββατον sabat hebr. = quies; sabbatum: dies septimus, sa­ cratus Deo cultu et abstinentia ab omni opere; plur. σάββατα stat etiam pro uno sabb. cf. alia nomina festorum: τά γενέσια etc. σπόριμος (σπείρω) consitus, τά σπόριμα arva consita, segetes, έ-πείνασαν πεινάω esurierunt, ήρξαντο aor. άρχομαι incipio. τίλλειν (e)vellere. στάχυς -υος ό spica. έσθ·£ειν comedere, mandu2 care. || ΐδόντες ptc. aor2 όράω video, είπαν (loco -ον 333) dixe­ runt2. ποιοΰσιν -έω faciunt. Ιξ-εστιν licet, liberum est (ex parte £3 legis). II άν-έ-γνωτε legistis2 άνα-γινώσκω re-cognosco (ex scrip­ tis) = lego, τί quid? έ-ποίησεν ποιέω fecit, ότε cum (histor.), 4 quando, μετά c. gen. cum comitatus. || πώς quomodo; continua­ tur interrog. indir. είσ-ήλθ-εν -έρχομαι intravit2, άρτος panis, πρόθ·εσις4 (-τίθημι) pro-positio, ritus proponendi panes cf Ex 25,23 ss. ε-φαγεν έσθίω manducavit2, έξ-όν έξ-εστιν ptc. neutr.: licitum, φαγεί'ν inf. aor2. ουδέ neque, εί μή nisi, loco sed; haud rara con­ fusio (aram, eadem vox significat sed et nisi!), ίερεΰς® sacerdos. 5 μόνος solus. || ή aut. σάββασιν = σαββάτοις quasi ex σάββας -ατος. ιερόν sanctuarium, templum, βεβηλοΰσιν -όω profanant, violant (βέβηλος [βαίνω] omnibus accessibilis, profanus), άν-αίτιος 6 sine culpa (αίτια), innocens. || μείζων -ον (μέγας) maior (quam: 7 gen. comp.), ώδε hic. || εί condicio irrealis 229. έ-γνώχειτε plqpf γιγνώσκω cognosco, ελεος7 misericordia. θ·έλω volo, χαί ού sem. aequivalet nostro «potius quam»; cf in loco citato Os. 6, 6’alterum membrum parallelism! synonymici: «et scientiam Dei plus

29

M ATTHAEUS

12, 9-20

quam holocausta ». &v c. ind. aor. in apodosi irreali. κατ-ε-δικάσατε aor. κατα-δικάζω con-demno. || μετα-βάς (-βάντος) ptc aor2 9 - βαίνω eundo muto locum, trans-eo, abeo, έν.ε'ϊ-θ'εν illinc, inde. ηλθ·εν έρχομαι venit2. || χείρ -ρός ή manus, ξηρός siccus, aridus. 10 έχων habens, έπ-ηρώτησαν interrogaverunt έπ-ερο>τάω hell, in­ terrogo (cl. rogo), εΐ hic: part, interrogativa; frequenter in LXX; frt. influxus hebr. (ubi im [— si] etiam interrogative adhibetur). Ιξ-εσην v. 2. θ·εραπεύειν -εύω curare; praes, respicit generalem regulam; aor. (-εϋσαι) in 1. var. respiceret determinatum casum, κατ-ηγορήσωσιν coni. aor. -ρέω c. gen. propter κατα- loquor con­ tra, accuso. II εΐπεν λέγω dixit2, lavat fut. med. εΐμί. εξει έχιυ 11 habebit, πρόβατον (loco οις 328) ovis. εΤς μία εν unus, εάν c. coni, si (de fut. 225). έμ-πέαη coni, aor2 έμ-πίπτω in-cTdo. βό■θ·υνος fovea, οΰχί nonne, κρατήσει prehendet κρατέω potesta­ tem (κράτος) habeo, teneo; inceptive: prehendo, έγερεΐ levabit εγείρω excito, surgere facio. || πόσος quantus, πόσω quanto, ουν 12 igitur, δια-φέρει -φέρω dif-fert, melior est quam: c. gen. compar, ώστε per se: ita ut; absolute in initio prop.: itaque, καλώς ποιεΐν bene-facere. || εκ-τεινον imptv aor. έκ-τείνω extendo, έξ-έ-τεινεν 13 aor. άπ-ε-κατ-ε-στάθ·η restituta est άπο-κα·θ-ίστημι in debita (άπο- perfectivum) condicione iterum constituo, sanitati resti­ tuo. υγιής8 sanus, integer, ώς sicut, Αλλη alia, loco έτέρα al­ tera 116. || έξ-ελθ-όντες ptc aor2 -έρχομαι ex-eo. συμ-βοΰλιον 14 consilium, plurium deliberatio, effectus eius: decretum, ε-λαβον λαμβάνω ceperunt2 (consilium); συμβ. λαμβάνω consilium ineo, κατά c. gen. contra, ο-πως aut finaliter: ut, aut interrogative: deliberaverunt, quo modo, άπ-ολέσωσιν coni. aor. άπ-όλλυμι perdo, in perniciem duco; coni, aut propter δπως finale aut, si όπως interroge sumitur, coni, deliberativus. || γνοΰς ptc aor2 γι- 15 νώσκω cognosco, sed etiam: novi, scio, άν-ε-χώρησεν άνα-χωρέω re-cessit. ήκολούθ’ησαν aor. άκολουΌέω sequor, έ-θ-εράπευσεν aor. v. 10. || έπ-ε-τίμησεν interdixit έπι-τιμάω taxando adiudico,J 16 taxo modum agendi, reprehendo, admoneo ne faciat, φανερός manifestus, notus, ποιήσωσιν coni. aor. -έω || πληρωθ·ή coni. aor. 17 pass, πληρόω impleo. βηθ·έν λέγω dictum. || παΐς παιδός ό puer, 18 servus, ήρέτισα αίρετίζω elegi. Αγαπητός dilectus, carus, unice dilectus, εύδόκησεν gratum habuit εΰ-δοκέω (ευ δέχομαι) de­ cerno, volo, approbo, mihi complaceo in. θ·ήσω fut. τίθημι pono. κρίσις4 iudicium; hic metonym. de lege Dei et doctrina veritatis (miipat). εθ·νος7 gens; pl. gent(il)es. Απ-αγγελεΊΙ -αγγέλλω (an)nuntiabit. II έρίσει contendet ερίζω rixam (έρις) facio, κραυγάσει cla- 19 mabit κραυγάζω clamorem (κραυγή) facio. Ακούσει (loco med. 173) -οΰω audiet, πλατεία platea, via larga, φωνή vox. || κάλαμος 20 calamus, arundo, συν-τε-τριμμένον ptc pf pass, συν-τρίβω con-tero κατ-εάξει con-fringet κατ-άγνυμι frango; augmentum videtur se intrudisse in stirpem (ex -έαξα). λίνον linum, ellychnium, Docht, miche. τυφόμενον ptc pass, τΰφω fumum (τϋφος) excito; pass, fumum^edo^fumigo, flente [cremor.^, σβέσει^σβεννυμιυ exstinguet.

12, 21-37

M ATTHAEUS

30

έως άν c. coni, donec (de fut.) 232. έκ-βάλη coni. aor2 -βάλλω e-iicio, e-duco, facio ut (hic: victoriosum) exitum habeat, νϋκος7 21 victoria, κρίσις4 ν. 18. || τώ όνόματι loco έν vel επί τ. ό. ν. lect. var. έθνη ν. 18. defectus art. effert qualitatem : « vel ex genti22 bus». έλπιοΰσιν ελπίζω sperabunt (fut. att.). || προσ-ηνέχθ·η -φέρω ad-latus est. δαιμονιζόμενος pte pass, -ίζομαι a daemone obsi­ deor. τυφλός caecus, κωφός obtusus sensu alqo: mutus (vel sur­ dus). ε-θ·εράπευσεν aor. v. 10. ώστε c. acc. c. inf. ita ut. λαλεΐν 23 inf. -έω loquor, βλέπειν videre. ,| έξ-ίαταντο impf -ίσταμαι exces­ sum mentis patior, obstupefio, μήτι numquid ? per se exspectat responsum negativum, hic positivum quidem, sed ut mirum, non 24 exspectatum. || άκοΰσαντες pte aor. v. 19. έκ-βάλλει v. 20. ei μή 25 v. 4. έν instrum, per 89. άρχων -οντος ό princeps. || εΐδώς pte ad pf-praes. οιδα scio, έν-θώμησις4 cogitatio, id quod in animo (θυμός) versatur, πας sine art. quivis, μερισθ-εΐσα pte aor. pass, μερίζω partes (μέρος) facio, divido, καθ’’ έαυτής contra se (ita ut partes divisae inter se pugnent), έρημοΰται devastatur -μόω desertum (έρημος) facio, depopulor, σταθ-ήσεται fut. pass, (loco medii στήσεται 173 s) ίσταμαι me sisto, non cado, persisto, ei con26 dicio «realis»: si revera sci. sicut vos supponitis 217. || έφ’ (= επί) 27 έαυτόν contra se. έ-μερίσθ’η aor. pass. v. 25. πως quo modo? || κρι28 τής3 iudex, έσονται fut. med. είμί. II εί si, hic: sicut revera est. άίρα igitur, έ-φθ-ασεν venit φθάνω praevenio; hell, advenio, per­ venio, passim connotat ideam necopinati vel exspectatione cele29 rioris adventus. II δύναται: δύναμαι possum, εΐσ-ελθ-εΊν inf. aor* -έρχομαι intro, ισχυρός robustus, validus, potens, σκεύος7 res utensilis, instrumentum, vas. άρπάσαι inf. aor. άρπαζα) rapio, au-fero. πρώτον primum, loco πρότερον prius 114. δήση coni. aor. δέω alligo, vincio, θι-αρπάσει -πάζω di-ripiet, penitus spolia30 bit. || ό μή ών pte είμί: qui non est. μετ’ (= μετά) έμοΰ mecum. κατά c. g. contra, συν-άγων congregans, σκορπίζει disper31 git. II πάς sine art. omne genus 142. βλασφημία male-dictum, verbum in Deum contumeliosum, άφ-εθ’ήσεται -ίημι re-mitte32 tur; usus modahs fut.: remitti potest, του πν. gen. obi. || δς (έ)άν c. coni, quicumque, εϊπη coni, aor* λέγα). οϋτε... ούτε neque... neque. αΙών -ώνος ό spatium temporis, «saeculum»; «saec. hoc» = usque ad parusiam; «saec. venturum» = tempus remunera33 tionis aeternae, μέλλων -οντος pte μέλλω futurus sum. || ή... ή aut... aut. ποιήσατε imptv aor. ποιέω hic: declaro, δένδρον arbor, σαπρός (σήπω) putridus, marcidus, vitiosus, γινώσκεται -σκω co34 gnoscitur. || γέννημα (γεννάω gigno) progenies, εχιδνα serpens, vip.era. δντες pte είμί: cum sitis, περίσσευμα6 abundantia (πε­ ρισσός excedens mensuram), στόμα6 os (oris), λαλεΐ: -λέω lo35 quor. || θ-ηααυρός repositorium (τίθημι), cista res pretiosas con36 tinens; hic de animo, έκ-βάλλει pro-fert v. 20. || βήμα6 verbum, άργός = ά-εργος sine opere, sterilis, inutilis, λαλήσωσιν coni. aor. ’-λέω. άπο-δώαουσιν -δίδωμι red-dent, περί c. gen. de. λόγος 37 ratio, κρίσις4 iudicium. || δικαιωθ’ήση iustificaberis -όω iustum

31

MATTHAEUS

1 2,38-13,1

declaro. κατα·δικασθ·ήση -άζω con-demnaberis. II άπ-ε-κρίθ·ησαν aor. dep. {173) άπο-κρίνομαι respondeo; etiam: incipio loqui (ne­ mine antea locuto), τινές quidam, διδάσκαλος magister. θ·έλομεν volumus, σημεΐον signum (miraculum), ίδεΐν inf. aor2 όράω vi­ deo. || άπο-κριθ·είς ptc aor. v. 38. γενεά -ας generatio, μοιχαλίς -ίδος adultera; defectio a Deo, qui cum populo suo quasi matrimonio se iunxit, adulterium in VT appellatur, έπι-ζητεΐ: -τέω quaero, alqd mihi (insuper ?) dari postulo, δοθ’ήσεται δίδωμι dabitur. Ιω νά gen. epexegeticus 33: signum quod est Ionas. || ώσπερ sicut (correspondet οίίτως ita), κοιλία cavitas, venter. κήτος7 cetus, belua marina, εσται fut. med. ειμ'ι. || άναστήσονται fut. άν-ίσταμαι (re-)surgo. κατα-κρινοΰσιν -κρίνω con­ demnabunt. μετ-ε-νόησαν poenitentiam egerunt μετα-νοέω aliter atque antea sentio, mentem (νους) muto, είς indicat id ad quod in agendo respicitur tamquam ad causam impulsivam: ratione ha­ bita, impulsus alqa re « auf... Μη ». κήρυγμα* (κηρύσσω) praedi­ catio. πλείων πλεΐον plus: aliquid (Ionä) maius, ωδε hic. || βασιλίσσα regina, νότος auster, ventus meridionalis, terra australis, έγερθ-ήσεται fut. pass, εγείρω excito, surgere facio; pass, surgo (sci ad accusandum), κατα-κρινεΈ v. 41. ήλθ·εν v. 9. πέρας -ατος τό extremitas, terminus, άκουσαι inf. aor. (loco ptc fut. 207) v. 19. σοφία sapientia. || δτ-αν = δτε dv c. coni, (de fut.). ά-κάθ·αρτος im-purus. έξ-έλθ·η coni, aor2 v. 14. άπό loco εκ 62. δι-έρχεται per-vagatur. άν-υδρος sine aqua ({ίδωρ), aridus, τόπος locus, ζη­ τούν -τέω ptc neutr. quaerens, άνά-παυσις4 intermissio (laboris), requies, quietis locus, ευρίσκει invenit. || έπι-στρεψω red-ibo έπιστρέφω tr. (con-)verto; intr. me verto (ad redeundum), revertor. δθ>εν unde. έξ-ήλθΌν ex-ii2. έλθ·όν ptc aor2 neutr. σχολάζοντα vacantem σχολάζω a labore vaco, de loco: vacuus sum, non oc­ cupatus. σε-σαρωμένον ptc pf. pass, σαρόω scopis mundo, ex­ purgo. κε-κοσμημένον ptc pf pass, κοσμέω ordino, (ex-)orno. || πο· ρεύεται proficiscitur, vadit, παρα-λαμβάνει ad (se) sumit, μεθ·* (= μετά) έαυτου se-cum. έπτά septem, έτερος alter, loco άλλος alius 116. πονηρότερος (πονηρός) nequior, peior, έαυτοΰ gen. compar, (se peiores). εΐσ-ελθ·όντα ptc aor2 v. 4. κατ-οικεΊ -έω habitat (sing, propter subi, in neutro), γίνεται: γίνομαι fio. έσχα­ τος ultimus, extremus; τά έσχατα condicio, status posterior, χεί­ ρον -ονος (κακός) peior, τά πρώτα quae prius erant, condicio prior; gen. compar.; superlativi έσχατος et πρώτος stant pro com­ parativis ύστερος et πρότερος 114. || έτι adhuc, λαλοϋντος ptc -λέω, gen. abs.: eo loquente. είστήκεισαν plqpf ad pf έστηκα sto (ίσταμαι me sisto), εξω foris, ζητοΰντες quaerentes -έω c. inf. •desidero, cupio, studeo, λαλήσαι inf. aor. || έστήκασιν pf. -praes.: stant. || άπο-κρι·9·είς v. 39. τίς, τίνες, quis ? qui ? || έκ-τείνας ptc aor. v. 13. || δστις άν c. coni, quicumque (= si quis), πόιήση coni, aor. ποιέω. θέλημα* voluntas. έξ-ελθ·ών ptc. aor2 -έρχομαι ex-eo. της οίκίας gen. pendet ab έ|- verbi. έ-κάθ·ητο impf κάΦημαι sedeo, παρά c. acc. iuxta, prae-

38

39

4p 41

42

43

44

45

46 .i ._ -j: 13

18, 2-17

M ATTHAEUS

32

2 ter, in margine rei extensae. θ·άλασσα mare, lacus. || συν-ήχθ-ησαν -άγω congregati sunt, ώστε c. acc. c. inf.: ita ut. έμ-βάντα ptc. aor8 -βαίνω in-gredior, ascendo. καθ·ήαθ·αι inf. αίγιαλός litus, 3 ora maris, εί-στήκει plqpf ad pf-praes. έστηκα sto: stabat. || έ-λάλησεν aor. λαλέω loquor, έν instrum. 89. παρα-βολή parabola (παραβάλλω iuxtapono comparando), λέγων dicens, pleonasmusse4 miticus (hebr. le’mor) 260. || έξ-ήλθ’εν exiit8v. 1. απείρων seminans, του c. acc. c. inf. finem indicat: seminandi causa. 6 μέν .. .aliud quidem (. . .aliud autem), ε-πεσεν aor8 πίπτω cado; sing, post neu­ trum plur. παρά c. acc. v. 1. οδός ή via. έλθ'όντα ptc aor8 έρχο­ μαι venio, πετεινόν alatum, volatile, avis, κατ-έ-φαγεν aor8 κατ5 εσθτω com-edo. || άλλα alia loco ά δέ. πετρώδης8 saxosus, lapidosus, δ-που ubi, relativ, indeterm., jquod qualitatem potius efferens sen­ sum consecut. innuit 163. εί/εν έχω habebat, γη terra, εΰθ-έως adv. (εύίίύς) recta (via): statim, illico. έξ-αν-έ-τειλεν pro-germi6 navit άνα-τέλλω oriri facio; intr. orior. βάθ·ος7 profunditas. || άνατείλαντος ptc. aor. gen. abs.: orto (sole), έ-καυματίσ·9>η aor. pass, καυματίζω aestu (καΰμα) aduro, calore comburo. £ίζα radix. 7 έ-ςηράνθ’η aor. pass, ξηραίνω exsicco, arefacio. || άκανθ·α spina, planta spinifera, vepres, άν-ε-βησαν aor8 άνα-βαίνω sursum eo, 8 ex-surgo, cresco, άπ-έ-πνιξαν άπο-πνίγω suffocaverunt. || έ-δίδου δίδωμι dabat; impf, quia effectus ulterius describitur. 6 μέν... 9 ό δέ v, 4. έκατόν 100; έξήκοντα 60; τριάκοντα 30. || οϋς ώτός 10 τό auris, άκουετω ακούω audito! || προσ-ελθ-όντες ptc aor8 -έρ­ χομαι ac-cedo. είπαν (loco είπον 333) λέγω dixerunt8, λαλεΐς: -έω 11 loquor. || άπο-κριθ-είς ptc aor. (loco medii 173) -κρίνομαι respon­ deo. ότι «recitativum» = «:». δέ-δοται pf. pass, δίδωμι do. 12 γνώναι inf. aor8 γινώσκω cognosco, scio. || όστις quicumque, δοθ·ήσεται δίδωμι dabitur, περισσευθ-ήσεται fut. pass, περισσεύω sum mensuram excedens (περισσός), abundo; tr. abundare facio. 13 άρθ·ήσεται αίρω tolletur, auferetur. || βλέποντες videntes, άκοΰοντες audientes, ουδέ neque. συν·ιοΰσιν intellegunt συν-ιέω hell, loco 14 συν-ίημι com-mitto (ideas) = intellego. || άνα-πληροΰται -ρόω impletur, eventu comprobatur, αΰτοΐς dat. incommodi, προ-φητεία praedictio, λέγουσα ptc. fern, άκοή (auditus) auditio; dat. inter­ nus 44s. άκοΰσετε audietis, οϋ μή c. coni emphat. negatio: non timendum est .ne 309. συν-ήτε coni, aor8 συν-ίημι intellego v. 13. 15 βλέψετε βλέπω videbitis, ίδητε coni, aor8 όράω video. || έ-παχύνθ·η aor. pass, παχύνω crassum (παχύς) jreddo, hebetem reddo; pass.: evado hebes, impervius gratiae, ους v. 9. βαρέως adv. (βαρύς) graviter, aegre, difficulter, ήκουσαν ακούω audiverunt, έ-κάμμυσαν clauserunt καμμύω (κατα -μύω) claudo oculos, conniveo. μή ποτέ c. coni, ne quando, ne forte, ϊδωσιν coni, aor8 όράω. άκοΰσωσιν coni. aor. συν-ώσιν coni, aor8 συνίημι v. 14. έπι-στρέψωσιν coni. aor. -στρέφω converto; intr. me converto, revertor, ίάσομαι 16'fut. Ιάομαι medeor, sano; fut. hell, loco coni. aor. 236. || μακάριος 17 beatus. || άμήν hebr. profecto. έπ·ε-θ·ΰμησαν cupierunt (aor. com­ plex. 188). έπι-ίλυμέω habeo animum (θυμός) directum versus

33

M ATTHAEUS

18, 18-31

(επί) : desidero. ίδεΐν inf. aor2 όράω. είδαν viderunt2, άν.οΰαοα inf. aor. ήκουσαν audiverunt. || Ακούσατε imptv aor. τήν παραβ. 18 = sensum parabolae (vox pro «sensu = significatione » et «signi­ ficare» in hebr. non est), σπείραντος ptc aor. σπείρω v. 4. || παντός 19 άκούοντος gen. abs. ? 34s; exspectaveris nomin. «pendentem » 20. συν-ιέντος ptc praes, συν-ίημι v. 13. ό πονηρός «Malignus», αρ­ πάζει -ζω rapit, έ-σπαρμένον ptc pf pass, σπείρο». ούτος sci. qui ita audit, έστίν = significatur per semen quod... σπαρείς σπείρο» seminatus2. || εύθ-ύς = ευθέως v. 5. μετά χαρας cum gaudio. λαμ- 20 βάνων -vo) suscipiens, recipiens || έν έαυτω in se. πρόσ-καιρος ad 21 tempus, parum durans, inconstans, γενομένης ptc aor2 γίνομαι; gen. abs.: facta tribulatione, θ-λϊψις4 compressio (θλίβω premo), tribulatio, vexatio, διωγμός (διώκω) persecutio, σκανδαλίζεται scandalizatur -ίζω facio cadere, ad peccatum incito, pass, a fide deficio. II μέριμνα anxia cura, αϊών -ώνος «saeculum», res saecu- 22 lares v. 12, 32; vel gen. subi.: cura quae est hominum huius saec. vel gen. obi.: cura de rebus «saecularibus». Απάτη deceptio, fraus; hell, delectatio, voluptas, πλούτος divitiae, magna copia rerum, συμ-πνίγει -γω (comprimendo) suffocat, ά-καρπος sine fructu, sterilis, γίνεται: γίνομαι fio, evado. || συν-ιείς -ίημι intellegens. 23 δή sane, ut patet; particula rem ut evidentem effert. καρπο-φορεΈ -έω fructi-ficat, fructum affert, ποιεί facit. || παρ-έ-θ'ηκεν παρα- 24 τίΦημι ap-posuit, pro-posuit. ώμοιώθ·η assimilatum est όμοιόω simile (όμοιος) reddo; aor. pro sem. pf in sensu praes.? = simile est? vel: regnum Dei cum Christo apparens «simile exstitit»? σπείραντι ptc aor. σπείρω. || έν τω c. acc. c. inf. loco propos. 25 temp. 273. καθ’εύδειν inf. -δω dormio, ηλθ-εν venit2 v. 4. έχθ·ρός inimicus, έπ-έ-σπειρεν super-seminavit. ζιζάνια -ων τά lolium (?) quod, antequam spica excrescat, tritico est persimile, άνα-μέσον c. gen. per medium, σίτος frumentum, maxime: triticum, άπήλθ·εν -έρχομαι ab-iit2 || δτε quando, i -βλάστησεν βλαστά(ν)ω 26 germinavit, χόρτος gramen, έ-ποίηαεν fecit, έ-φάνη aor2 pass, φαίνομαι manifestor, appareo. || προβ-ελθ·όντες v. 10. δούλος ser- 27 vus. οίκο-δεσπότης3 dominus domus, pater familias, herus, ούχί nonne? e-σπείρας seminasti, πό-θ-εν unde? || ε-φη φημί dicebat. 28 θ·έλεις visne ? inducit coni, deliberativum. άπ-ελθ·όντες aor2 ptc graphicum 256. συλ-λέξωμεν aor. coni, delib. -λέγω col-ligo. || φησίν 29 enclit. dicit, μη ποτέ v. 15. σολ-λέγοντες col-ligentes. έκ-ριζώσητε coni. aor. -ριζόω e-radico. άμα simul cum. || άφ-ετε imptv aor2 30 άφ-ίημι di-mitto, sino. συν-αυξάνεσθ·αι inf. pass, -νω simul (συν-) augeo; pass, cresco, άμφότεροι ambo, μέχρι c. gen. usque ad. θερισμός messis, καιρός (determinatum) tempus, έρω fut. λέγω. θ·εριστής3 qui metit (θερίζω), messor, συλ-λέξατε imptv aor. πρώτον primum loco πρότερον prius 114. δήσατε imptv aor. δέω (col)ligo, alligo, δέσμη fascis, manipulus, κατα-καΰσαι inf. aor. -καίω com-buro. συν-αγάγετε imptv aor2 -άγω v. 2. άπο-·9·ήκη (-τίθημι) re-positorium, horreum. || παρ-έ-θ>ηκεν v. 24. όμοιος si- 31 milis. κόκκος ό granum, σίναπι -εως τό sinapis, famosa parvitate

18, 32-47

M A TTHA EU S

34

seminis et mira vi vitali, λαβών ptc. aor2 λαμβάνω sumo, accipio. 32 pleon. semit. 256. ε-σπειρεν seminavit. || μιαρότερος (μικρός) c. gen. comp.: minor quam (vel compar, pro superlativo: minimus ommium 112). όταν = δτε άν c. coni, quando (defut.). αύξηθ·ή coni. aor. pass, αυξάνω augeo; pass, cresco, μείζων -ον maior quam: gen. comp, λάχανον herba hortensis esculenta, δένδρον « arbor », potius frutex altus tria quattuorve metra, ώστε v. 2. έλθ-εϋν inf. aor2 έρχομαι, πετεινόν v. 4. κατα-σκηνοΰν inf. -νόω tabernaculum (σκήνη) colloco, habito (praes, de duratione). κλάδος 33 ramulus, Zweig. || έλάλησεν v. 3. ζύμη fermentum (ζέω), levain. λαβουσα ptc aor2fern. v. 31. έν-έ-κρυψεν aor. έγ-κρύπτω abscondo in. άλευρον (άλέω molo) farina (triticea), σάτον hebr. satum, men­ sura frumentaria circa 13 litrorum. έως o\> = έ'ως τοϋ χρόνου φ (70) = donec. έζυμώθ·η aor. pass, ζυμόω fermento, acidum reddo. _ όλος totus, έ-λάλησεν v. 3. || χωρίς c. gen. sine, s-λάλει impf. || όπως 0 c. coni, ut fin. πληρωθ·ή coni. aor. pass, πληρόω impleo, (ιηθ-έν λέγω dictum, άν-οίξω fut -οίγνυμι aperio, στόμα* os. έρεύξομαι fut. έρευγομαι eructo, eloquor, profero, κε-κρυμμένα ptc. pf. pass, κρύπτω abscondo, κατα-βολή fundatio (κατα-βάλλω de-icio, fun36 damenta iacio). κόσμος mundus. || άφ-είς ptc. aor2 άφ-ίημι di­ mitto. ήλθ-εν venit2 v. 4. προσ-ήλθ·ον v. 10. δια-σάφησον imptv y j aor. -σαφέω perspicuum (σαφής) reddo, explico, παρα-βολή v. 3. gg ζιζάνια v. 25. || άπο-κριθ-είς v. 11. σπέρμα v. 24. || κόσμος hic: ge­ nus humanum, υιοί τής βασ. filii = cives regni, iusti qui se genui­ nos cives exhibent 31s. υιοί τού πονηρού filii Satanae: qui eum 39 sequuntur; vel: filii iniquitatis = iniqui. || σπείρας ptc aor. διά­ βολος diabolus, accusator (δια-βάλλω verbis tra-duco, accuso), θερισμός v. 30. συν-τέλεια con-summatio (συν-τελέω finio, per40 ficio). αΙών v. 22. θ-εριστής v. 30. || συλ-λέγεται col-ligitur v. 28. πυρ -ρός τό ignis, κατα-καίεται -καίω com-buritur. εσται fut. med. 41 είμί. || άπο-στελεΐ -στέλλω e-mittet. συλ-λέξουσιν fut. σκάνδαλον in EXX id cui pedem impingens alqs cadit; in NT: scandalum, offendiculum; hic frt seductor, ποιοΰντας ποιέω facientes, ά-νομία 42 il-legalitas, iniquitas. || βαλοΰσιν βάλλω mittent, iacient. κάμινος ή caminus, fornax, κλαυθμός (κλαίω) fletus, ploratus; artic. = fletus κατ’ εξοχήν, βρυγμός (βρόχο» frendo) frendor, fremitus. 43 οδούς -όντος ό dens. || έκ-λάμψουσιν -λάμπω ef-fulgebunt, -fulge44 scent, ους v. 9. άκουέτω v. 9. || όμοιος similis. θ·ησαυρός thesau­ rus v. 12, 35. κε-κρυμμένος v. 35. ευρών ptc aor2 ευρίσκω invenio. Ι-κρυψεν aor. κρόπτω abscondo, άπό τ. χαράς prae gaudio, ύπ- j ά γει: -άγω sub-duco; intr. me subduco, abeo, πωλεΐ -λέω ven­ dit, venumdat. όσος quantus, αγοράζει -άζω in foro (αγορά) ver- . 45 sor, emo. || έμπορος mercator, negotiator, ζητοΰντι-τέω quaerenti. 46 μαργαρίτης3 margarita. || ένα acc. εις unus, πολύ-τιμος pretiosus, multi pretii (τιμή). άπ-ελθ>ών aor2 ptc. «graphicum» pleon. sem. ' 256; v. J25. πέ-πρακεν pf loco deficientis aor. 213, πιπράσκω 47 vendo, ειχεν habebat, ήγόρασεν αγοράζω emit. || σαγήνη sagena, rete grande, Schleppnetz. βληθ>είση ptc aor. pass, βάλλω iacio,

35

M ATTHAEUS

13,48 -1 4 ,6

mitto, γένος7 genus, συν-αγαγούσν] ptc aor2 v. 2. || έ-πληρώθ-η aot. 48 pass. v. 35. άνα-βιβάσαντες ptc aor. -βιβάζω ascendere facio, sur­ sum traho, αΐγιαλός v. 2. καθ·ίσαντες ptc aor. καθίζω facio sedere; intr. consido, s'asseoir. συν-έ-λεξαν aor. v. 28. άγγος7 vas. σαπρός putridus, marcidus, malus, έξω foris, foras, έ-βαλον βάλλω mise­ runt2. II συν-τέλεια v. 39. χοών v. 22. έξ-ελεϋσονται fut. -έο/ημαι 49 ex-eo. άφ-οριοΰσιν fut. att. -ορίζω separo (δρος limes), έν. μέσου gg c. gen. ex medio. || βαλοΰσιν v. 42. εις κάμινον etc v. 42. || συν- gj ήκατε (loco -είτε 332) συν-ίημι intellexistis, νκί ita, sane. || γραμ- ^ ματεύς5 scriba, μαθ’ητευθ’είς ptc aor. pass, -τεΰω intr. discipulus (μαθητής) sum; tr. discipulum facio, erudio; pass. disc, fio ales (τινί); hic quasi: qui scholam regni Dei frequentavit, οίκο-δεσπότης v. 27. δατις rei. indet, effert qualitatem 163. έκ- βάλλει pro­ fert, promit. θησαυρός v. 44. καινός novus, παλαιός vetus, an­ tiquus. || έ-γένετο aor2 γίνομαι fio; eadem fere verba concludunt 53 sermonem montanam 7, 28; ad formulam 2751. έ-τέλεσεν τελέω finivit, μετ-ήρεν aor. -αίρω elevo et transfero in alium locum; intr. alio transeo, abeo, έκεΐ-θ-εν illinc, inde. || έλΐλών v. 4. πατρίς -ίδος 54 ή patria, έ-δίδασκεν διδάσκω docebat, ώστε v. 2. έκ-πλήσσεαθ’αι inf. pass, -πλήσσωβχ-οηίϊο (ex tranquillitate mentis), stupore per­ cello; pass, valde obstupesco, prae admiratione vix mei compos sum; inf. praes, pro impf, πό-θ'εν unde? σοφία sapientia, δύνχμις4 potentia, potestas miraculorum. || τέκνων -ονος o faber (li- 55 gnarius; menuisier, tignarius: charpentier). λέγεται dicitur, nomi- gg natur. || ούχί nonne, πρός c. acc. apud; loco παρά c. dat. || έ-σκαν- g^ δχλίζοντο impf. pass. v. 21. έν αύτω per cum (per eius modum agendi et loquendi), ούκ... εΐ μή non nisi, solummodo, ά-τιμος sine honore (τιμή), contemptus, οικία domus, f a m ilia, propin­ qui. II έ-ποίησεν fecit, δύναμις4 potentia; pl. hic: res potenter 58 factae, miracula, ά-πιστία in-fidelitas, in-credulitas, vel defectus fidei. καιρός tempus, ήκουσεν ακούω audivit, τετρα-άρχης3 tetrar- 14 cha, qui praeest uni parti regionis in (quattuor) partes divisae, άκοή auditio, nuntius, fama. || εΐπεν λέγω dixit2, παϊς -δός δ 2 puer, servus, aulicus, βαπτιστής3 baptista, αυτός ipse = is, etiam sine emphasi 150. ήγέρθ-η εγείρω suscitatus est, surrexit. άπό loco έκ 62. δυνάμεις (-ις) «virtutes » = potestas miraculorum; art. αί, de quibus rumor fert, έν-εργοΰσιν -γέω agunt, operantur. || κρά- 3 τήσας ptc aor. κρατέω prehendo, capio, potior alqo. έ-δησεν aor. δέω (al)ligo: ligaverat 214. φυλακή (φυλάσσω) custodia, career, έν φυλ. (loco ε’ις) constr. praegnans: connotat statum, qui ex motu sequitur 71. άπ-έ-θ'ετο aor2 med. άπο-τίθημι|άε-ροηο; med. hic: conficio (in carcerem), γύνη -ναικός mulier, uxor. || έ-λεγεν 4 impf pro «dixerat» 214. έξ-εστιν licet. || θ·έλων volens, άπο-κτεΐναι 5 inf. aor. -κτείνω interficio, έ-φοβήθ-η aor. dep. φοβέομαι timeo, ώς tamquam, ut. ειχον habebant, existimabant. || γενέσιαΐ -ων 6 τά (γενέσιος natalis) natalitia. γενομένοις ptc aor2 γίνομαι fio: facto die natali; dat. loco gen. abs. influente idea dativi tempo-

14, 7-20

M ATTHAEUS

36

ris. ώρχήσατο aor. όρχέομαι salto, μέσον pars media; έν τ. μ. 7 fere = coram spectantibus, ήρεσεν άρέσκω placuit. || δθ·εν unde, quapropter, μεθ-’ = μετά c. geu. cum. ορκος iuramentum. ώμολόγησεν promisit όμο-λογέω (idem dico) consentio, affirmo, pol­ liceor. δοΰναι inf. aor2 δίδωμι do. δ εάν (= αν) c. coni, quid­ quid 232. αίτήσηται coni. aor. med. αΐτέω peto, postulo; med. 8 milii (ex contracto). || προ-βιβασθ·εισα (im)missa, frt. edocta (svr), vorgeschoben, -βιβάζω facio procedere (causativum verbi -βαίνω), δός imptv aor2 δίδωμι. φησίν φημι ait, dicit, ωδε hic (et nunc). 9 πίνα!; -ακος ό tabula (scriptoria), discus, Teller. || έ*λ\>πήθ>η con­ tristatus est, λυπέω tristitia (λύπη) afficio. συν-ανα-κειμένους ptc -κείμαι simul (mensae) accumbo, έ-ν.έλευαεν κελεύω iussit. δοθ^ναι inf. aor. pass, δίδωμι do (constr. fere la t.: iussit da10 ri). II πέμψας ptc aor. πέμπω mitto, άπ-ε-κεφάλισεν άπο-κεφαΠ λίζω de-capitavit, decollavit. || ήνέχθ-η φέρω (al)latum est. έ-δόθ-η δίδωμι datum est. ν.οράσιον puell(ul)a (demin. κόρη), ήνεγκεν 12 φέρω (at)tulit2. || προσ-ελθ·όντες ptc aor2 -έρχομαι accedo, ήραν αίρω tulerunt, πτώμα6 cadaver (πίπτω cado). ε-θ·αψαν θάπτω sepelierunt. έλθ·όντες ptc aor2 έρχομαι, άπ-ηγγειλαν -αγγέλλω 13 nuntiaverunt. || ά/.ούσας ptc aor. ακούω audio, άν-ε-χώρησεν άναχωρέω re-cessit. έκε'ί-θ-εν inde, έρημος desertus, τόπος locus, κατ’ Ιδίαν privatim, seorsum (’ίδιος proprius), άκούσαντες ptc aor. ήκολούθ·ησαν aor. ακολουθεί» sequor, πεζή (όδφ) pedestri, ter14 restri itinere. || έξ-ελθ-ών ptc aor2 -έρχομαι ex-eo. ειδεν όράω vi­ dit2. έ-σπλαγχνίαθ·η misertus est σπλαγχνίζομαι visceribus (σπλάγύ χνα), corde commoveor, επί c. dat. de causa affectus, έ-θ-εράπευσεν θεραπεύω curavit, sanavit, άρ-ρωστος (ρώμη robur, ρώννυμι 15 confirmo) in-firmatus, aegrotus. || δψία (ώρα) hora serotina, serum (circa solis occasum), γενομένης ptc aor2 γίνομαι fio; gen. a s. προσ-ηλθ-ον aor2 v. 12. ώρα certa pars diei; hic: rectum tempus quo plebs dimittenda erat, ut sibi providere posset, ηδη iam. παρ-ηλθ·εν -έρχομαι praeter-iit2. άπό-λυσον imptv aor. -λύω (ab­ solvo) dimitto, ούν igitur, άπ-ελθ-όντες ptc aor2 -έρχομαι ab-eo. κώμη pagus, vicus.' άγοράσωσιν coni. aor. -άζω emo. έ-αυτοϊς 16 pron. reff. sibi, βρώμα* cibus. || χρεία (χρή opus est) necessitas, άπ-ελθ-ε^ν inf. aor2. δότε imptv aor2δίδωμι. φαγεϋν inf. aor2 έσθ-ίω 17 manduco, edo. || ούκ... εί μή non...nisi = solummodo, ώδε hic, jg huc. πέντε quinque. Ιχθ-ύς -ύος ό (acc. pi. -ύας loco att. -ϋς) ig piscis. II φέρετε (af)ferte: || κελεύσας ptc aor. κελεύω c. (acc. c.) inf. άνα-κλιθηναι inf. aor. pass, -κλίνω re-clino, (ad cenandum) discumbere facio; pass, discumbo, χόρτος gramen, foenum. λα­ βών ptc aor2 λαμβάνω sumo, accipio, άνα-βλέψας ptc aor. -βλέπω sursum specto, εύ-λόγησεν -λογέω bene-dixit; abs. de laude Dei et gratiarum actione; cum’obi. (subintelligendo): rei benedico, in­ vocato Deo consecro alqd. κλάσας ptc aor. κλάω frango, έ-δωκεν 20 δίδωμι dedit. || έ-φαγον έσύίω manducaverunt2, έ-χορτάσθ’ησαν ι saturati sunt χορτάζω loco κορέννυμι 337. ήραν ν. 12. περισσεΰον ptc neutr. περισσεύω super-sum. κλάσμα* fragmentum (κλάω

37

I ■ 1

I

i j

II J j

I i ! I

1 I I i I !

MATTHAEUS

14, 21-36

v. 19), κόφινος canistrum, cophinus, πλήρης8 plenus. || έσθ>ίοντες manducantes, ώσεί circa. πεντακις-χίλιοι = 5000. χωρίς c. gen. sine, γΰνη v. 3. παιδίον puer(ulus). || εύθ’έως adv. (si’nV>c rectus) statim. ήνάγκααεν αναγκάζω coegit, adegit, compulit, έμ-βήναι inf. aor* -βαίνω intro, ascendo (navem), προ-άγειν inf. -άγο> pro­ duco; intr.r prae-eo, antecedo alqm (τινά); inf. praes, quia hac actione durante aliud incidet, πέραν adv. ultra, au delä\ τό π. li­ tus oppositum, έ'ως ου (= έως τοΰ χοάνου ω 10) donec, c. coni, (etiam sine αν). άπο-λΰση coni. aor. -λνω v. 15. || άπο-λύσας ptc. aor. άν-έ-βη -βαίνο) ascendit2, δρος7 mons. ίδ. v. 13. προσ­ εύ χο μ α ι inf. aor. (loco ptc fut. 207) -εύχομαι preces facio. 1| όψ. γεν. v. 15. μόνος solus, στάδιον pl. etiam στάδιοι, mensura di­ stantiae 192m. άπ-εΈχεν -έχω di-stabat. βασανιζόμενον ptc pass, -ίζω tempto, probo, crucio, κΰμα* unda, έν-αντίος contrarius, adversus, άνεμος ventus. || φυλακή custodia, vigilia (tempus quo excubiae nocturnae aguntur); more romano 4 distinguuntur vigiliae (enumerantur Mc 6, 48). νύξ -κτός ή nox (pleon. additur), ηλθ-εν έρχομαι venit*, περι-πατων -τεο) (circum) ambulans. || ΐδόντες ptc aor* όράω: viso eo. έ-ταράχθ·ησαν ταράσσω turbati, per­ territi sunt, ότι recit. = « : ». φάντασμα· spectrum, άπό τοΰ φόβου prae timore, έ-κραξαν κράζω clamaverunt. || εΰθ·ύς (loco εΰϋέοκ) statim. έ-λάλησεν aor. λαλέω loquor, θ·αρσεΈτε imptv Ααοσέω bono animo sum (δάρσος7 fortis animus, courage), φο­ βείστε imptv φοβέομαι timeo; μή c. imptv praes, vetat conti­ nuationem actionis 182. [[ άπο-κριθ-είς ptc aor. dep. -κρίνομαι respondeo, εϊ εΐμί (tu) es. κέλευσον imptv aor. v. 19. έλθ-εΐν inf. aor2 έρχομαι, ϋδωρ {ίδατος τό aqua. || έλθ-έ imptv aor2. κατα-βάς ptc aor2 -βαίνω de-scendo. περι·ε·πάτησεν -τέω ambulavit. || βλέπων videns, ισχυρός (Ισχύς robinr) validus, έ-φοβήθ-η aor. dep. φοβέομαι v. 27. άρξάμενος ptc aor. αρχομαι incipio, κατα-ποτίζεσθ>αι inf. pass, -ίζω de-mergo. Ικραξεν v. 26. || σ&σον imptv aor. σφζω salvo, έκ-τείνας ptc aor. -τείνω extendo, χείρ -ρός ή manus, έπ-ε-λάβετο aor2 έπι-λαμβάνομαί τίνος (manu) ap-prehendo alqm. όλιγό-πιατος modicae fidei, είς τί ad quid? = cur? (aram. lema, hebr. lammah). έ-δίστααας dubitasti διστάζω anceps sto. II άνα-βάντων ptc. aor2 -βαίνω; gen. abs.: cum ascendissent. έ-κόπασεν cessavit κοπάζω (κόπος labor connotans coniunctam lassitudinem) lassor, mitigor, cesso. || προσ-ε-κύνησαν adoraverunt προσ-κυνέω prostratus veneror, άληθ'ως adv. άληΌής8 vere I profecto! θ·εοΰ υιός defectus art. non urgendus 136 ? || δια-περάσαντες ptc aor. -περάζω tra-iicio. ηλθΌν έρχομαι venerunt2. || έπιγνόντες pt. aor2 -γινώσκο) (re-)cognosco. άπ-έ-στειλαν άπο-στέλλω miserunt, όλος totus, omnis, περί-χωρος ή (γή) regio circumiaeens, προσ-ήνεγκαν (loco -κον 333) -φέρω at-tulerunt2, κακώς έχοντας male se habentes. || παρ-ε-κάλουν rogabant παρα-καλέω ad-voco, invito, hortor, rogo. Ενα loco inf. complet. 288. άψωνται coni. aor. άπτoμαί'τιvoςrtango alqd. κράσπεδον extremitas, margo, ora. ΐμάτιον (έννυμι induo) indumentum, pallium, manteau. όσοι

21 22

23 24

25 26 27

28 29 30 31

32 33 34 35

36

15,1-17

M ATTHAEUS

38

quotquot, ήψαντο aor. άπτομαι. δι-ε-σώθ-ησαν sani facti sunt δια-σο')ζω per (inter) pericula incolumen reddo; sanum reddo 329. 15 προσ-έρχονται: -έρχομαι ac-cedo. || παρα-βαίνουσιν: -βαίνω 2 praeter-eo, neglego, violo. παρά-δοσις4 tra-ditio, Halacha, doctri­ na oretenus tradita, πρεσβΰτερος comp, (πρέσβης) senior, aetate maior ; h ic: doctores legis veterum temporum, νίπτονται med. νίπτω lavo; med. me lavo, mihi lavo alqd. χείρ -ρός ή manus, όταν c. coni, quando-(cumque). έσθ-ίωσιν coni, έσθάω comedo, άρτον έσθ\ sem. pro cibum capere, mensae accumbere (« panis » 3 pro quolibet cibo). [| άπα-κριθ·είς ptc aor. dep. (loco medii 173) -κρίνομαι respondeo, είπεν λέγω dixit2, έν-τολή (έν-τέλλομαι) 4 mandatum, praeceptum. || τίμα -άω honora! (etiam concrete: adiuvando). κακο-λογών -γέω male-dicens. ή aut. τελευτάτω imptv 3. pers.· -τάω (vitam) finio, morior; Φανάτιρ τελ. dat. internus: 5 « morte mori» circumscribit hebr. inf. abs. 44. || δς άίν c. coni, quicumque, ε’ίπν; coni, aor2 λέγω, δωρον sci. έστίν; hic = korban. donarium templo dicatum, δ εάν (loco dv) c. coni, quidquid, ώφεληθ^ς coni. aor. pass, ώφελέω pro-sum, utilitatem affero; pass, utilitatem percipio. Tota phrasis δώρον... = modus quo cum iu6 ramento asseveratur: numquam a me accipies quicquam. || ού μή c. fut. (loco coni. 237) emphatica negatio rei fut. 309. τιμήσει (1. V. η) honorabit (donis): non iam honorare debet, ήκυρώσατε 7 irritum fecisti ά-κυρόω reddo ά-κυρον in-validum. || ΰπο-κριτής3 hypocrita, υπο-κρίνομαι in scena respondeo, fingendo repraesen­ to, simulo, καλώς bene, έ-προφήτευσεν προ-φητεύω prophetavit, 8 praedixit. || λαός populus, χείλος7 labium, τιμά -άω honorat. 9 πόρρω longe, procul, άπ-έχει ab-est, di-stat. || μάτην adv. incas­ sum, in vanum (μάτη vanitas), σέβονται σέβομαι venerantur, colunt, διδάσκοντες docentes, διδασκαλία doctrina, εν-ταλμα® 10 (έν-τέλλομαι) mandatum. || προσ-καλεσάμενος ptc aor. -καλέομαι ad me accerso, accedere iubeo. άκούετε audite! συν-ίετε 11 -ίημι intelligite I || είσ-ερχόμενον ptc -έρχομαι intro, στόμα® os. κοινοί inquinat -νόω communem (κοινός) reddo, polluo, immun12 dum (levitice) constituo, έκ-πορευόμενον^ρίο -ευομαι ex-eo. || προσελθ·όντες ptc aor2 -έρχομαι ac-cedo. οιδας pf-praes. οίδα scio, άκούσαντες ptc aor. -ούω. έ-σκανδαλίσθ'ησαν aor. pass, σκανδα13 λίζω cadere facio, scandalizo. || άπο-ν.ριθ·είς v. 3. φυτεία (plan­ tatio), planta, έ-φύτευσεν φυτεύω plantavit, ουράνιος caelestis. 14 έκ-ριζωθ·ήσεται -ζόω e-radicabitur. || άφ-ετε imptv. aor2 άφ-ίημι dimitto, relinquo, sino, τυφλός caecus, όδ-ηγός dux (ήγέομαι duco) itineris (οδός). όδ-ήγί) coni, όδ-ηγέω viae dux sum, duco, άμφότεροι ambo, βόθ-υνος fovea, πεσοΰνται πίπτω cadent, in15 cfdent. || άποκριθ·είς v. 3. φράσον imptv. aor. φράζω explico, de­ claro. παρα-βολή iuxta-positio, comparatio, άκμήν acc. adv. nunc, adhuc (ακμή acies, tempus summi vigoris), ά-σΰν-ετος (συν-ίημι 17 intellego) in-sipiens, stultus. || νοείτε intellegitis νοέω mente (νους) percipio, είσ-πορευόμενον ptc -ευομαι in-gredior. κοιλία (κοίλος cavus) cavitas, venter, χωρεΐ -έω cedit, (ab)it. άφ-εδρών -ώνος ό

39

M ATTHAEUS

15, 18-32

latrina, cloaca, έκ-βάλλεται e-iicitur. || εξ-έρχεται: -έρχομαι ex-eo (sing, post neutr. pl.). κάκεΐνα = καί εκείνα, κοινοί ν. 11. || διαλογισμός deliberatio, cogitatio, φόνος homicidium, μοιχεία adul­ terium. πορνεία fornicatio, κλοπή (κλέπτω) furtum, ψευδο-μαρτυρία falsum testimonium, βλασ-φημία male-dicentia, verbum in Deum iniuriosum. || κοινοΰντα ptc v. 11. ά-νιπτος (νίπτω) non lotus, χερσίν dat. pl. ad χειρ v. 2. φαγείν inf. aor2 έσΟίω com­ edo. j| έξ-ελθ·ών ptc aor2 -έρχομαι v. 18. έκεϊ-Οεν inde, άν-εχώρησεν dva-χωρέω re-cessit. είς pt. significare: versus; cf. εις = πρός 70. μέρος7 pars; pl.: regio. || άπό loco έκ 62. öpiov limes; pl. fines, regio, territorium. έξ-ελθ·ουσα ptc aor2 -έρχομαι v. 18. ε-κραζεν κράζω clamabat (duratio!). έλέησον imptv. aor. έλέω τινα misereor ales, υιός nom. pro voc. semper in apposi­ tione 22. Όυγάτηρ -τρός ή filia, κακώς adv. male, δαιμονίζεται -ίζομαι a daemone obsidetur. || άπ-ε-κρίθ"/] v. 3 respondit, προσI ελθ-όντες v. 12. ήρώτουν (loco -των, ac si ex έρωτέω) έρωτάο) rogabant (sine effectu 203). άπό-λυσον imptv aor. -λΰω di-mitto. δπισθ·εν c. gen. a tergo, post. || άπ-ε-στάλην άπο-στέλλω missus sum2, εις = πρός 70. πρόβατον loco οίς ovis 328. άπ-ολωλότα ptc pf2 άπ-όλλυμαι pereo, -όλωλα perii, οίκου defectus art. non urgendus (status constr. ?) 136. || έλθ-οΰσα ptc aor2 έρχομαι, προσε-κϋνει ad-orabat προσ-κυνέω prostratus veneror, βοήθ-ει -Όέω adiuva 1 || λαβεΐν inf. aor2 λαμβάνω sumo, tollo, βαλεΐν inf. aor2 βάλλω (pro)icio. κυνάριον (dem. ad κυων) canicula, iam vix mi­ tior expressio quam «canis ». II ναί ita. έσθ-ίει: -ίω comedo, άπό loco gen. partit. 56. ψιχίον (dem. ad ψίξ mica) micula, frustulum, πιπτόντων ptc πίπτω cado: quae solent (praes.) cadere, τράπεζα mensa. || ω apud voc. hell, magnam emphasim dicit 24. γΰναι voc. ad γόνη. μεγάλη fern, μέγας magna, γενηθ-ήτω imptv 3 pers. II aor. pass, (loco medii γενέσόω 174) γίνομαι fio. θ·έλεις : -λω volo. ίάθ·η ίάομαι sanata est. || μετα-βάς ptc aor2 -βαίνω ab uno in I alium locum (μετά-) trans-eo, ab-eo. εκεί-Οεν inde, ήλΟεν έρ­ χομαι venit2, παρά ad, connotat extensionem (litoris), le long de. άνα-βάς ptc aor2 -βαίνω ascendo, όρος7 mons, έ-κάΟητο impf κάΟημαι sedeo. || προσ-ήλθων v. 12. Ιχοντες habentes. || μεθ>’ = μετά, μεθ·’ i-αυτών secum. χωλός claudus (pedibus), κυλλός cur­ vus, mutilus (manum respicere videtur), τυφλός caecus, κωφός hebes alqo sensu: surdus, mutus, ετερος alter loco άλλος alius 116. Ερ-ριψαν (humi) deposuerunt, ρίπτω iacio, sicut βάλλω etiam sine idea iactus violenti: depono, παρά ad, iuxta, prope, ποΰς «ο­ δός ό pes. έ-θ-εράπευσεν θεραπεύω curavit, sanavit. || ώστε c. acc. c. inf. ita ut. Όαυμάσαι inf. aor. -μάζο) miror, βλέποντας viden­ tes. λαλοΰντας -λέω loquentes. υγιής8 sanus, bene valens, περιπατοΰντας -τέω (circum-) ambulantes, έ-δόξασαν δοξάζω glorificaverunt (δόξα gloria). || προσ-καλεσάμενος v. 10. σπλαγχνίζομαι visceribus (σπλάγχνα) moveor, misereor, επί hic cum acc. conno­ tat motum animi versus, ήδη iam. τρεις ήμέραι exspectaveris acc. durationis; frt. subest idea: ήμέραι τρεις (είσιν καί) προσμ.

18 19

20 21 22

23 24 25 26: 27 28 29

30

38

32:

15,33 -1 6 ,7

33 34 35 36 37

38 39 16

2

3

4

5 6 7

M ATTHAEUS

40

προσ-μένουσιν -μένω manent apud (me), τί loco δ 167. φάγωσιν coni, aor2 έσΟίω coni, delib. (directe: quid manducemus?) 243. άπο-λύσαι inf. aor. -λύω dimitto, νήστις -ιος ieiunus (νη-, έδ in­ ediam servans), μή ποτέ c. coni, (ne quando) ne forte. έκ-λ\»·θ·ωσιν coni. aor. pass, έκ-λύω ex-solvo, enervo; pass, lassor, deficio viribus, οδός ή via. || πό-9-εν imde ? ερημιά solitudo, locus de­ sertus (έρημος), non habitatus, τοσοΰτος tam magnus, tam mul­ tus. χορτάσαι inf. aor. -άζω saturo (proprie: animalia foeno [χόρτος] pasco: hell, loco κορέννυμι 337). || πόσος quot? quantus? είπαν (loco -πον 333) aor2. έπτά septem, όλίγοι pauci, ΐχθ·ύδιον (dem. ιχθύς) pisciculus. || παρ-αγγείλας ptc aor. -αγγέλλω de-nuntio (per seriem hominum), praecipio, άνα-πεσεϊν inf. aor2 -πίπτω re-cumbo. || ε-λαβεν λαμβάνω sumpsit2. Ιχθ·ύς -ύος δ piscis, εύχαριστήσας ptc aor. -στέω gratias ago. έ-κλασεν κλάω fregit, έ-δίδου δίδωμι dabat; impf de iterata distributione facta 201 ? || Ι-φαγον έσθτω comederunt2, έ-χορτάσθ-ησαν satiati sunt v. 33. περισσευον ptc -εύω resto, super-sum. κλάσμα® fragmentum, ήραν αίρω tulerunt, σφυρίς -ίδος ή (σπυρίς) sporta, canistrum, plerum­ que corbis tenuior in quo esculenta tenebantur, πλήρης® plenus. || έσθ-ίοντες ptc praes, qui manducaverant (neglectus anterioritatis 214). τετρακις-χίλιοι 4 x 1000. χωρίς praeter, sine. || άπολύσας ptc aor. v. 32. έν-έ-βη έμ-βαίνω intravit2, δριον v. 22. προσ-ελθ-όντες ptc aor2 -έρχομαι ac-cedo. πειράζοντες temp­ tantes. έπ-ηρώτησαν rogaverunt -ερωτάω hic cl. rogo (alias hell, interrogo), σημεΊον signum (miraculum), επι-δεΐξαι inf. aor. -δείκνυμι monstro, videndum praebeo (compos, pro simplici 329). || άποκριθ·είς ptc aor. dep. -κρίνομαι respondeo, ειπεν λέγω dixit2, δψία (sci. ώρα) tempus serotinum (όψέ sero, vesperi), γενομένης ptc aor2 γίνομαι fio; gen. abs. facto vespere, λέγετε dicitis, εύ-δία bona tempestas, πυρράζει rubet, rutilat (πϋρ ignis). || πρωί adv. mane (circa ortum solis), σήμερον adv. hodie, χειμών ώνος ό tempestas turbulenta, pluvia, ventosa (proprie: hiemalis), στυγνάζων ptc -άζω vultum, aspectum tristem, morosum praebeo, πρόσωπον facies, vultus, γινώσν.ετε scitis -σκω cognosco, novi, διακρίνειν di-iudicare. καιρός tempus (alci rei vel personae aptum, opportunum), δύνασθ'ε:-ναμαι possum. || γενεά generatio, μοιχαλίς -ίδος ή adultera (populus Deo quasi matrimonio iunctus). επιζη­ τεί -τέω quaerit, exigit (compositum pro simplici 329). δοθ·ήσεται δίδωμι dabitur, σημ. ’Ιωνά gen. epexeget. 33: signum quod est Jona, κατα-λιπών ptc aor2 -λείπω relinquo. άπ-ήλθ·εν -έρχομαι abiit2. || έλθ-όντες ptc aor2hic: actio coincidens 196: cum traiicerent. πέραν adv. ultra; τό π. Utus adversum. έπ-ε-λάθ·οντο aor2 έπιλανΟάνομαι obliviscor, λαβεΐν inf. aor2 λαμβάνω sumo. || όρατε όράω videte I προσ-έχετε άπό cavete I -έχω (sei. τον νοΰν) ani­ mum adverto, ζύμη fermentum, levain; perversitas qua alios quoque inficiunt. || δι-ε-λογίζοντο impf, δια-λογίζομαι perpendo, considero; verbis: colloquor (= δια-λέγομαι). έν έαυτόϊς inter se (vel apud se, secum). δτι quia (supple: hoc dicit [quia]), nisi frt

41

1 I I i

M ATTHAEUS

16,8-22

δτι recit. = « : » cfv. 8. έ-λάβομεν sumpsimus*. || γνούς ptc aor* γινώσκω cognosco, τί quid, έν έαυτόϊς refl. 3 pers. loco refl. 2 pers. (in plur. semper ita in NT 157): inter vos vel apud vos. ολιγόπι­ στος modicae fidei. || ουπω nondum, νοείτε νοέω intellegitis, ούδέ neque, μνημονεύετε -εΰω memor (μνημών) sum, memini, πόσοε quot ? κόφινος canistrum, έ-λάβετε sumpsistis*. || σφυρίς ίδος ή sporta, corbis. || πώς^ quomodo ? || συν-ήκαν (loco συν-εΐσαν 332) -ίημι intellexerunt, είπεν aor*: dixerat 214. διδαχή doctrina. |[ έλθ'ών v. 5. μέρος7 pars; pl. regio, ήρώτα έρωτάω interrogabat, τίνα quem ? || είπαν loco είπον 333. οί μέν... (οι δέ) alii... alii. άλλος alius, έτερος alter loco άλλος 116. ένα acc. είς unum, άπο-κριθ-είς ν. 2. ζωντος ζάω viventis. || μακάριος beatus. Βαρ-ιωνα aram.: filius Jonae. σάρξ σαρκός ή.caro, αίμα* sanguis; σ. καί αι. phrasis hebr. = homo debilis; hic c. solis naturalibus suis viribus, άπε-κάλνψεν άπο-καλύπτω re-velavit. || κάγώ = καί εγώ. ότι = « :». πέτρα rupes, saxum magnum monti vel solo inhaerens in oppos. ad πέτρος = saxum solutum, lapis qui manu proiici potest. No­ men proprium Πέτρος et πέτρα certo sunt eiusdem vocis aram. kefa interpretamenta. Graece forma Πέτρος nomini proprio erat magis accommodata, οίκο-δομήσω -μέω aedi-ficabo. έκ-κλησία (έκ-καλέω e-voco) contio populi convocati; in NT coetus religio­ sus a Christo fundatus, universitas fidelium, πύλη porta; metonymice = mbs, civitas (munita), αδης3 ("Αιδης deus inferorum) orcus, domicilium mortuorum, mors; πύλαι αδου vires ac potestas mortis et interitus (eccl. non interibit); vel potestas, civitas infer­ nalis, quae bellum geret contra eccl. sed non vincet (ita veteres). κατ-ισχύσουσιν c. gen. praevalebunt -ισχύω validus, robustus sum contra (κατά τίνος), praevaleo, vinco; (vel: validiores erunt quam ecclesia). || δώσω δίδωμι dabo, κλείς -δός ή clavis; symbolum potestatis (Petrus oeconomus domus, cuius Christus est auctor et dominus). 6 έάν (loco άν) c. coni, quidquid, δήσης coni. aor. δέω ligo rabbinice: illicitum declaro, έσται fut. med. είμί. δε-δεμένον ptc pf pass, δέω; pf: definitive, λύσης coni. aor. λύω solvo; rabbinice: ab obligatione legis libero, licitum declaro, λελυμένον ptc pf pass. || δι-ε-στείλατο aor. med. -στέλλω di-duco dis-pono; med.: praecipio (1. v. έπ-ε-τίμησεν severe prohibuit). t’va loco infin. completivi 288. μηδείς -δενός nemo, ε’ίπωσιν λέγω coni, aor* II ήρξατο aor. άρχομαι incipio, δεικνύειν ostendere (-ύω loco -νυμι 337). δεί c. acc. c. inf. necesse est. άπ-ελθ-είν inf. aor* v. 4 (άπο- frt. perfectivum, debitum connotans). παθ-είν inf. aor* πάσχω patior, πρεσβύτερος (comp, πρέσβυς) senior, άρχ-ιερεύς5 princeps sacerdotum; pl.: ita appellabantur etiam munere summi sacerdotis functi, et qui ad familias eorum pertinebant cf. Act 4, 6 ! et frt. etiam capita 24 ordinum sacerdotalium, γραμματεύς5 scriba, legis doctor, άπο-κτανθ-ήναι inf. aor. pass, -κτείνω interficio. έγερθ>ήναι inf. aor. pass, εγείρω surgere facio; pass, surgo. || προσ-λαβόμενος ptc aor* -λαμβάνομαι mihi ad-sumo, mecum (seorsim) duco. ήρξατο v. 21. ίπι-τιμάν inf, -τιμάω taxo aks modum agendi, vitupero,

8 9 jq

jj ^ jg 14 17 18

19

20 21

22

1 6 ,23 -1 7 ,4

23

24

25

26

27 28

17

2

3 4

MATTHAEUS

42

moneo alqm ne faciat alqd. ΐλεως propitius; phrasis elliptica: propitius tibi sit (est ?) Deus, ne (ita ut non) fiat = hoc Deus avertat! absit! ού μή emphatica negatio, hic c. fut. (loco coni. 236s) 309. έσται fut. med. είμ'ι. || στραφεί; ptc aor2 pass, στρέφομαι me (con)verto. ύπ-αγε vade ! ύπ-άγω sub-duco; intr. me subduco, ab-eo. δηίσω c. gen. post, a tergo; hic = e meo conspectu (abi)! σκ&νδαλον id cui pedem impingens alqs cadit, occasio peccandi, seductor, έμοϋ gen. obi. φρονεί; sentis -νέω cogito, mentem conversam habeo in, appeto. || εί si (fere: si igitur 221); ε’ί τις si quis. θ·έλει vult, έλθ’εΐν inf. aor2 έρχομαι; έρχ. όπ. hebr. sequor, άπαρνησάσθ-ω imptv 3 pers. aor. -αρνέομαι de-nego, ab-nego (me: me ut alienum tracto cuius commoda Christi causa spernuntur), έ-αυτόν se(ipsum). άράτω imptv 3 pers. aor. αϊρω tollo, σταυρό; crux, άν.ολουθ'είτω imptv 3 pers. -θέω sequor, ut socius itineris, ut discipulus, vitam moresque ales imitor ; imptv praes, (post aorista !) de condicione durante. || 6;... εάν v. 19. θ'έλη coni, ψυχή anima (ut sedes vitae naturalis et supernat.), vita; modus hebr. reddendi pron. refl.: se, sibi, σωσαι inf. aor. σφζω salvum (σώς), incolumem servo, ab interitu vel periculo eripio, praeservo, άπολέσει perdet -όλλυμι in perniciem duco, perdo, amitto, άπ-ολεση aor. coni, ένεκεν έμοϋ mei gratia, εΰρήσει ευρίσκω inveniet. || ώφεληθ-ήσεται fut. pass, ώφελέω utilitatem affero; pass, utilitatem percipio, iuvor; τί ώφ. quid utilitatis habebit, κόσμος mundus, όλο; totus, κερδήση coni. aor. κερδαίνω lucror (κέρδος lucrum), assequor. ζημιωθ·ή coni. aor. pass, ζημιόω τινά τι damno (ζημία) afficio; pass, damnum patior, iacturam facio; την ψυχήνζημιοΰμαι animae, vitae, mei ipsius iacturam facio (acc. rei in pass, retine­ tur). ή aut. δώσει δίδωμι dabit. άντ-άλλαγμαβ pretium aequivalens rei redimendae (άντ-αλλάσσω permuto), id quod datur alterius rei loco sci ad eam adipiscendam, recuperandam. || μέλλει in eo est ut; μ. έρχεσθαι venturus est. δόξα gloria, άπο-δώσει -δίδωμι red-det. έκαστο; unusquisque, πρ&ξι;4 actio (πράσσω ago facio). II τινέ; aliqui, ώδε hic. έστώτων ptc pf: έστώς = έστηκώς ad 'ίσταμαι me sisto; pf: sto. οΕ-τινες = οι 164. ού μή ν. 22. γεϋσωνται coni. aor. γεύομαι τίνος gusto, in me experior, aram. γ. ■θανάτου = morior, έως όίν c. coni, donec, ΐδωσιν coni, aor2 όράω. έρχόμενον ptc. έν sociativum: cum 86. μεθ·’ = μετά c. acc. post, έξ sex. παρα-λαμβάνει -veo ad-sumit. άνα-φέρει sursum ducit, όρος7 mons, υψηλός altus, excelsus, κατ’ Ιδίαν privatim, seorsum (’ίδιος proprius, privatus). || μετ-ε-μορφώθ-η aor. pass, μετα-μορφόιο trans-formo, transfiguro, ϊμπροσθ-εν c. gen. loco προ ante 59. έ-λαμψεν λάμπω (re)splenduit, (re)fulsit. πρόσ-ωπον facies, vultus, ίμάτιον indumentum, έ-γένετο aor2 γίνομαι fio. λευκός lucidus, splendidus, albus, φως φωτός τό lux (1. ν. χιών -όνος nix). || ώφθ·η aor. pass, όράω: visus est, sensu [ intr. = appareo, ideo c. dat. συλ-λαλοΰντες ptc -λέω col-loquor. f μετ’ = μετά c. gen. cum. || ά«ο-κριθ·είς aor. dep. (loco medii 173) -κρίνομαι respondeo, incipio loqui (ex adiuuctls). etxev λέγω dixit2.

43

M ATTHAEUS

17,5-18

καλόν iη aor. pa.s. v. 16. παΐς παιδός o puer, εκείνος ille. II προσ-ελθ·όντες ptc aor2 v. 7. καν’ Ιδίαν v. 1. ή-δυνήο^ημεν v. 16. έκ-βαλείν inf. aor2-βάλλω e-iicio. || δλιγο-πιστία nimis parva fides, defectus fidei, άμήν hebr. profecto, vere, έχητε έχω coni, κόκκος granum, σινάπι -εως τό sinapis, planta agrestis famosa seminis parvitate et vi vitali, έρεΐτε λέγω dicetis, μετά-βα (loco -βηθι) imptv aor2 -βαίνω trans-eo (in alium locum). ενθ·εν liinc, istinc, έκεΐ ibi et de motu: = έκεΐσε illuc, μετα-βήσεται fut. med. ούδέν nihil v. 8. ά-δυνατήσει fut. -τέω non valeo; de rebus: impossibile est. || γένος7 genus, έκ-πορεύεται -εύομαι e-greditur, ex-it (eiicitur). ούκ... εί μή non nisi, έν sem. instrum.: per 89. προσευχή oratio, νηστεία ieiunium. || συ-στρεφομένων ptc. pass., gen. abs. συ-στρέφω con-gero; pass, congregor, convenio (hic ?); vel: me huc illuc verto, vagor, ergo frt.: dum unä obambulabant ? μέλλει v. 12. παρα-δίδοσθ·αι inf. pass, -δίδωμι tra-do. είς χεΐρας άνθ·ρ. sine art. propter gen. sequentem (status constr. 136), an ad efferendam qualitatem ? || άπο-κτενοΰαιν -κτείνω interficient, τρίτος tertius, έγερθ-ήσεται fut. pass. v. 7. έ-λυπήθ’ησαν λυπέω contristati sunt, σφόδρα valde. || έλθ·όντων v. 14. προσ-ήλθ·ον v. 7. δί-δραχμον τό (sci. νόμισμα) nummus duas drachmas aequans, annuum tributum a singulis conferendum pro templo, λαμβάνοντες -νω accipientes, είπαν loco -πον 333. τελεί solvit -έω per-ficio, absolvo, solvo; δίδραχμα pi.: singulis annis. || ναί sane, ita. προέ-φθ·ασεν προ-φθάνω prae-venit. δοκεΐ -έω videtur, γή terra, άπό τίνων a quibus ? τέλος7 (finis, absolutio) id quod persolvitur: tributum, vectigal, κήνσος vox lat.: census, tributum in singulos impositum, υιός filius, άλλότριος alienus. || είπόντος gen. abs. (sine αυτού) cum dixisset; loco: είπόντι 35. έφη φημί dicebat. ίίρα-γε igitur, ελεύθερος liber, immunis (a censu). || σκανδαλίσωμεν coni. aor. -ίζω cadere facio, occasio sum alci male iudicandi. πορευθ·είς ptc aor. dep. -εύομαι (ab)eo. θνάλασσα mare, lacus Genesareth. είς loco πρός vel παρά 70. βάλε imptv aor2 βάλλω iado. άγκιστρον hamus piscarius, άνα-βάντα ptc. aor2 -βαίνω ascen­ do, trahor sursum, (intrans, loco pass. aram. ?). ίχθ·ΰς ύος ό pisds. άρον imptv aor. αίρω tollo, άν-οίξας ptc aor. -οίγνυμι aperio, στόμα* os. εΰρήσεις -ρίσκω invenies, στατήρ -ήρος ό nummus aequans quattuor drachmas = unum siclum sacrum, εκείνος ille, λαβών ptc aor2 λαμβάνω sumo, δός imptv aor2 δίδωμι do. άντί c. gen. pro, loco ales; hic: nomine ales. • προσ-ήλθ·ον -έρχομαι ac-cesserunt2. λέγοντες dicentes, τίς quis? άρα igitur, μείζων (μέγας) comp, maior; in alqa collectivitate = maximus 112. || προσ-καλεσάμενος ptc aor. -καλέομαι voco ad me. παιδίον (demin. παϊς) puer (ulus), ε-στησεν ΐστημι statuit, έν μέσω c. gen. in medio; etiam ante, coram aspicientibus. είπεν λέγω dixit2. || άμήν hebr, vere, profecto, εάν μή c. coni, nisi, στραφήτε coni, aor2 pass, στρέφω (con)verto; pass, me con-

45

M ATTHAEUS

18, 4-14

verto, revertor. γένηαθ-ε coni, aor2 γίνομαι fio; στρέφεσθαι καί γίνεσθαι hebr.-aram. = iterum fieri, redevenir. ώς sicut. oO μή c. coni, emphat. negatio: non (timendum est) ne: certissime non 309. είβ-έλθ’ητε coni, aor2 -έρχομαι intro. || δστις c. fut. loco δστις αν c. coni, quicumque, ταπεινώνει -όο> humilem = parvum (τα­ πεινός) faciet, i-αυτόν se (ipsum). || δς εάν (loco άν) c. coni, quicumque, δέξηται coni. aor. δέχομαι suscipio, excipio. εΤς μία έ'ν unus, τοιοΰτος talis, επί. τω όνόματί μου in nomine meo, ad fa­ ciendum quod Iesus comendavit; propter me; frt. quia meum est cf Mc 9,41. || ακανδαλίση coni. aor. -ίζω facio cadere, occasio sum peccandi, seduco, μικρός parv(ui)us. πιστευόντων ptc. -εΰω credo, confido, συμ-φέρει (-ρω) expedit, iuvat, convenit, (melius est), ϊνα loco inf. completivi, qui esset pro subiecto 288. κρεμααθ·ή coni. aor. pass, κρεμάννυμι suspendo, μύλος lapis mola­ ris; όνικός asinarius, quia lapis superior molae ab asino circum­ movebatur. περί c. acc. circa, τράχηλος collum, κατα-ποντινθ-η coni. aor. pass, -ποντίζω (in mari πόντος) sub-mergo, de-mergo. πέλαγος7 altum mare, medium mare, profunditas (maris). || οΰαί vae ! άπό de causa, unde vae. σκάνδαλον id cui pedem impingens alqs cadit, seductio, occasio peccandi, άνάγκη (έστιν) necessitas (eot) c. inf. έλθ-είν inf. aor2 έρχομαι, πλήν (praeterquam quod) sed, at. δι’ = διά c. gen. per. || εί si (igitur) 221. χείρ -ρύς ή manus. πούς ποδός ό pes. Ικ-κοψον imptv aor. -κόπτω ex-cldo, abscido, βάλε imptv aor2 -λλω pro-iicio. καλόν... η semitice = melius... quam 110. είσ-ελθ-είν inf. aor2 v. 3. ζωή vita, κυλλός mutilus (manu), χωλός claudus (pede), εχοντα ptc έχω habeo, βληθ-ήναι inf. aor. pass, βάλλω, πΰρ πυρός τό ignis, αιώνιος aeter­ nus. II όφθ·αλμός oculus. Ιξ-ελε imptv aor2 -αιρέω ex-imo, tollo, ex-traho. μον-όφθ’αλμος unum oculum habens, γέεννα orcus, in­ fernus. || όράτε -άω videteI cavete! μή c. coni. aor. prohibitio actionis futurae 182. κατα-φρονήσητε coni. aor. -φρονέω contem­ no (animum habeo contra κατά τίνος), sperno, negligo. διά παντός (χρόνου) semper, βλέπουσιν vident (sicut aulici regem), πρόαωπον facies, vultus. II ηλθ·εν venit2, σώσαι inf. aor. σφζω salvo; inf. loco ptc fut. 207. άπ-ολωλός ptc pf2 neutr. -όλλυμι in perni­ ciem duco, perdo; -όλλυμαι pereo -όλωλα perii. || δοκεΐ -έω videtur. έάν c. coni. si. γένηται coni, aor2 γίνομαι fio; c. dat.: alci ob­ tingo; alqs rem obtinet, habet, έκατόν 100. πρόβατον ovis (loco οίς 328). πλανηθ·ή coni. aor. pass, -νάω a via recta abduco; pass, ab-erro. έξ praepos. loco simplicis gen. part. 56. ούχί nonne, άφ-ήαει -ίημι di-mittet, relinquet, ένενή-κοντα εννέα = 99. δρος7 mons, πορευτείς -εύομαι profectus, abiens; ptc graphicum 256. ζητεί -έω quaerit, πλανώμενον ptc πλανάομαι erro, vagor. || γένηται ν. 12: si contigerit c. inf. εΰρείν inf. aor2 -ρίσκω invenio (subi. inf. αυτόν subintellegitur), χαίρει -ρω gaudet, επί c. dat. de obiecto affectus, μάλλον ή magis quam, μή (cl. ού) apud ptc. 307. πε-πλανημένοις ptc pf pass. v. 12. || ούτως ita. θ·έλημα® voluntas. Ιμπροβθ·εν ante (conspectum); tota phrasis expressio reveren-

4 5

6

7

8

9 10

11 12

13

14

18,15-25

M ATTHAEUS

46

tialis loco: ita pater non vult cf 11,26. Ενα loco inf. complet, (pro 15 subiecto 288). άπ-όληται coni, aor2 med. v. 11. || άμαρτήσιρ (loco aor2 335) coni. aor. -τάνω pecco, αδελφός frater, fidei socius, proxi­ mus. ύπ-αγε vade! -άγω intr. me sub-duco, abeo, έλεγξον imptv aor. ελέγχω convinco alqm (erroris, peccati), moneo, corripio, με­ ταξύ inter; μετ. ...μόνου sem. = solus solum, άκούση coni. aor. 16 ακούω τίνος audio, έ-κέρδησας aor. κερδαίνω lucror. || παρά-λαβε imptv aor. -λαμβάνω ad-sumo. μετά σοΰ tecum (neglectus reflex. 156). έτι adhuc, επί c. gen. innixus alqa re (hic: nitendo dictis). στόμα® os; hic: verbum, testimonium, μάρτυς -τυρός te. tis, τρεις τριών tres, σταθ-ή coni. aor. pass, (loco στη 173. 175) ίσταμαι me sisto: « (ut) stet .; hebr. dicitur «stare» id, quod ut verum agnoscitur, attestatio quae valida et fide digna habetur. £ήμα® 17 verbum; hebr. etiam res; παν ρ. quaevis res. || παρ-ακούσή coni, aor. -ακούω c. gen. audire negligo, oboedire nolo; graecismus pro sem.: non audio, είπόν (loco είπε 333) imptv aor2 λέγω, έκ-κλησία e-vocata (έκ-καλέω) concio, communitas, έστω είμί esto 1 εθνι­ κός ethnicus (non ad populum Dei pertinens); art. genericus. τελ­ ώνης3 publicanus, exactor vectigalium (qui emit [ώνέομαι] vecti18 galia [τά τέλη]). || όσον έάν (loco άν) quantumcumque; pi. omnia quae, δήσητε coni. aor. δέω ligo cf 16,19. έσται fut. med. είμί. δεδεμένα ptc pf. pass. δέω. λύσητε coni. aor. λύω solvo, λελυμένα 19 ptc pf pass. || πάλιν iterum, δτι = « : ». σομ-φωνήσωσιν coni, aor. -φωνέω con-sono, consentio, περί c. gen. de. πράγμα® id quod agitur (πράσσω), res gerenda, negotium, res. πάν πράγμα quae­ libet res 142. o\> loco o; attractio relativi 9. αιτήσωνται coni. aor. med. αίτέω (et med.) peto, γενήσεται fut. γίνομαι fio. παρά c. gen. 20 ab (apud personas). || ού pron. rei.: ubi. συν-ηγμένοι ptc pf pass, συν-άγω co-ago, congrego, είς τό έμόν όνομα phrasis sem. = prop­ ter me, ratione mei habita cf 10,41; ideo: ad honorandum Ies., cum fide in Ies., ad faciendum quod Ies. commendavit cf v. 5. 21 εκεί ibi. || προα-ελθ·ών ptc aor2 -έρχομαι v. 1. ποσ-άκις quot-ies. άμαρτήσει -τάνω peccabit, καί semitica coord, loco subord.; in­ terrogatio respicit solummodo alteram partem, άφ-ήσω fut. -ίημι di-mitto, ignosco; fut. = coni, deliberativus 237: quoties remit22 tam, si peccaverit, έως usque, έπτ-άκις sept-ies. || έβδομη-κοντάκις έπτά septuagies septies 77 x (cf Gen 4,24 LXX), non 23 70 X 7. II ώμοιώθ-η aor. pass, όμοιόω simile (δμοιος) reddo; pass, simile est, assimilatur. (aor. frt reddit pf seruit, quod habet sen­ sum praes.), ήθάληαεν (έ)Οέλω voluit, συν-άραι inf. aor. -αίρω con-fero; hic: rationes (λόγον) con-fero cum (μετά τίνος), abrech24 nen, rigler les comptes. || άρξαμένου ptc aor. άρχομαι incipio; gen. abs. συν-αίρειν hic inf. praes, utpote de actione in cursu, προσήχθ·η -άγω al-latus, ad-ductus est. εις unus loco τις quidam 118. όφειλέτης3 debitor, μύριοι decem milia, τάλαντον talentum : 25 5-6000 fr. auri. || μή εχοντος αύτοΰ gen. abs.: cum non haberet; cl. esset ptc coniunctum: μή έχοντα αυτόν... έκέλευσεν 35. άποδούναι inf. aor2 -δίδωμι do (quod debeo), red-do. έ-κελεοσεν κε-

47

M ATTHAEUS

18,26 -1 9 ,4

λεΰω iussit c. acc. c. inf. πραθ·ήναι inf. aor. pass, πιπρσάκω vendo, γυνή γυναικός mulier, uxor, δσον v. 18. εΐχεν έχω possidebat, άπο-δοθ’ήναι inf. aor. pass. || πεσών ptc aor2 πίπτω (pro)cTdo, me 26 prosterno. ούν igitur, προσ-ε-κύνει -κυνέω prostratus supplicabat (impf: instantia, conatus, sed 202). μακρο-θΌμησον imptv aor. -μέω long-animis, patiens sum erga, άπο-δώσω fut. v. 25. || σπλαγχ- 27 νισθ·είς ptc aor. pass, -ίζομαι visceribus (σπλάγχνα) moveor, misereor, τοΰ δούλου gen. ad κύριος, άπ-έ-λυσεν aor. άπο-λύω ab-solvo, di-mitto. δάνειον pecunia mutuo data, άφ-ήκεν -ίημι re-misit, condonavit. || εξ-ελθ’ών ptc aor2 -έρχομαι ex-eo. ευρεν 28 -ρίσκω invenit2, ένα (είς) v. 24. σΰν-δουλος con-servus. ώφειλεν όφείλω debebat, δηνάριον denarius (nummus argenteus), κρατήσας ptc aor. κρατέω potestatem (κράτος) habeo in alqm, ingressive: potior alqo, prehendo, έ-πνεγεν πνίγω suffocabat άπόδος imptv aor2 -δίδωμι v. 25. εϊ τι si quid = δ τι άν quidquid, omnia quae. || πεσών v. 26. παρ-ε-κάλει rogabat -καλέω ad-voco 29 (in auxilium), rogo. || ήθ·ελεν volebat v. 23. άπ-ελθ·ών ptc aor2 30 -έρχομαι ab-eo; ptc graphicum 256. ε-βαλεν βάλλω iecit2, fecit ut laceretur, φυλακή (φυλάσσω) custodia, career, έως ου attractio relativi (= έως τοΰ χρόνου ω 10) c. coni, donec, άπο-δφ coni. aor2 -δίδωμι v. 25. δφειλόμενον ptc. pass, quod debebatur. || Ιδόν- 31 τες ptc aor2 όράω video, γενόμενα ptc aor2 v. 3. ε-λυπήθ-ησαν λυπέω contristati sunt, σφόδρα valde, έλθ-όντες ptc aor2 v. 7. δι-ε-σάφήσαν narraverunt -σαφέω perspicuum reddo, minutim nuntio, έαυτων reff. 3 pers. (in NT rarum ut gen. possess. 156). || προσ-καλεσάμενος v. 2. οφειλή debitum, άφ-ήκα re-misi v. 27. 32 έπεί cum causale aut histor. παρ-ε-κάλεσας rogastrv. 29. || e-δει 33 impf, δει c. acc. c. inf. necesse est. έλεήσαι inf. aor. έλεέω τινα misereor ales, κάγώ = καί έγώ. ήλέησα aor. || δργισθ·είς ptc aor. 34 pass, -γίζω ad iram (όργή) concito; pass, irascor, indignor, παρe-δωκεν -δίδωμι tra-didit. βασανιστής3 tortor (-ίζω tempto, tor­ mentis exploro, crucio), έως ου άπο-δω v. 30. || ούτως ita. ουρά- 35 νιος caelestis, ποιήσει -έω faciet, ΰμΐν cl. acc. 37. άφ-ήτε aor2 coni. v. 27. έκαστος unusquisque; έκ. τ. άδ. αυτού phrasis hebr. pro: άλλήλοις inter vos. έγενετο aor2 γίνομαι fio. δτε cuin hist, i-τέλεσεν aor. τελέω 19 finio (τέλος finis): cum finivisset 214. μετ-ήρεν aor. -αίρω intr. me trans-fero; eandem formulam condusivam sermonis v. 13, 53 et cf 7, 28. ηλθ-εν έρχομαι venit2, öpiov limes; pl. regio, πέραν c. gen. ultra, au delä || ήκολούθ·ησαν aor. άκολουθέω sequor. 2 ε-θ·εράπευσεν Όεραπεύω curavit, sanavit || προσ-ήλθΌν -έρχομαι 3 ac-cesserunt. πειράζοντες -άζω tentantes. εΐ si, introducit etiam directam interrog. 281. έξ-εατιν licet, liberum est. άπο-λΰσαι inf. aor. -λύω di-mitto. κατά c. acc. de norma, quae simul est causa: propter, αιτία causa; πάσα αίτ. quaelibet causa 142. || άπο-κριθ-είς 4 ptc aor. (loco medii 173) -κρίνομαι respondeo, εΐπεν λέγω dixit2 (ad formulam άποκρ. εΐπεν 258). άν-έ-γνωτε aor2 άνα-γινώσκω re-cognosco, lego, κτίσας ptc aor. κτίζω condo, creo, άπ’άρχής

19, 5-16

MATTHABUS

.48

ab initio, άρσην -εν, -ενός masculus. θ·ήλυς -εια -υ femineus. 5 έ-ποίησεν ποιέω fecit. || εΐπεν sci. Deus. ένεκα c. gen. ales rei gratia, propter, κατα-λείψει -λείπω re-linquet. κολληθ-ήαεται fut. pass, κολλάω agglutino; pass, ad-haereo, me alci arcte associo, έσονται fut. med. είμί. οί δύο ambo, είς σάρκα (σαρξ) μίαν loco nominativi praedicati: erunt caro^una 21. ώστε itaque, quaprop6 ter. ούκ-έτι non iam. || Öid quod, ouv igitur, αυν-έ-ζευξεν con-iunxit -ζεύγνυμι (ζεύγος iugum). χωριζέτω imptv 3. pers. -ίζω sepa7 ro. || τί quid? cur? έν-ε-τείλατο aor. -τέλλομαι praecipio, δούναι inf. aor2 δίδωμι. βιβλίον (dem. βίβλος) libellus, άπο-ατάσιον (άφίστημι se-pono) defectio, actus desistendi a, divortium, repudium. 8 άπολΰσαι v. 3 || δτι = « : », nisi = quia, quod responderet interr. cur ? v. 7. πρός cum respectu ad, ratione habita, propter, ακληροκαρδία durities cordis (σκληρός durus), indoles obstinata concu­ piscentiis subiecta. έπ-έ-τρεψεν έπι-τρέπω permisit, concessit, γεγονεν pf2 γίνομαι; hoc verbum supplet formas deficientes vel exo9 lescentes verbi είμί: fuit, ούτως ita. || δς άν c. coni, quicumque 232. άπο-λύαη coni. aor. μή in NT ubicumque non agitur de indi­ cativo, 307. επί c. dat. de fundamento, causa, condicione, πορνεία fornicatio; hic frt de convictu illegitimo (concubinatu): nisi in casu concub. γαμήση (cl. γήμη 335) coni. aor. γαμέω uxorem duco, άλλος alius, μοιχάται: -άομαι adulterium committo, άπο-λε-λο10 μένην pte pf pass, γαμων ptc. || εΐ si igitur 221. αιτία causa, ratio; hic: rerum condicio: si sic se habet ratio hominis cum uxore. 11 συμ-φέρει (con-fert, convenit) expedit, γαμήσαι inf. aor. || χωροΰσιν capiunt -ρέω habeo spatium (χώρος) ad recipiendum, δέ-δοται 12 pf pass, δίδωμι. || εύν-ούχος (εύνή lectum, έχω: custos lecti) cu­ bicularius, plerumque castratus; ideo: spado, ad filios procreandos impotens; dein: caelebs, a matrimonio abstinens aut exclusus, οϊτινες tales qui 163. κοιλία cavitas, venter (articulus deficit utpote in formula praepositionali et semitizanti 136). έ-γεννήθ*ησαν aor. pass, γεννάω gigno; pass, nascor. εύν-ουχίσ·8·ησαν aor. pass, -χίζω facio eunuchum, castro, εύν-ούχισαν aor. -ίζω hic potius: ad caelibatum adigere, a vita matrimoniali excludere, (frt. item antea, ne eadem vox alio et alio sensu sumatur?), έ-αοτούς se (ipsos), διά c. acc. propter, causa finalis, δυνάμενος ptc δύναμαι 13 possum, valeo, χωρείτω imptv 3 pers. v. 11. || προσ-ηνέχθ-ησαν -φέρω al-lati sunt, παιδίον (dem. παΐς) puer(ulus), parvulus, χείρ -ρός ή manus έπι-θ-η coni, aor2 -τίίίημι im-pono. προσ-εύξηται coni. aor. -εύχομαι preces facio, έπ-ε-τίμησαν increpuerunt έπιτιμάω taxo alicui modum agendi, reprehendo, verbis prohi14 beo. II άφ-ετε imptv aor2 -ίτ]μι di-mitto, sino; ideo hic fere ad-mitto; aor.: hic et nunc, κωλύετε imptv κωλύω impedio, pro­ hibeo; μή c. imptv. praes, vetat continuationem actionis 182. έλθ-ε^ν inf. aor2 v. 1. τοιούτος talis. έπι-θ·είς ptc aor2 v. 13. έ16 πορεύθ-η aor. dep. πορεύομαι (ab)eo. έκεΐ-θ-εν inde, illinc. || είς unus, loco τις quidam 118. προσ-ελθ-ών ptc aor2 v. 3. ποιήσω fut. aut coni. aor. deliberativus: (quid) faciam_ 237. σχώ coni.

49

MATTHAEUS

19, 17-29

aor2 ingress. 185 έχ ω : (ut) adipiscar, ζωή vita, αιώνιος aeter­ nus. II έρωχάς -τάω interrogas, el si revera, si igitur 221. θέλεις: 17 -λω. volo εία-ελθ-εΊν inf. aor. -έρχομαι intro, ingredior, χήρησον imptv aor. (complex. 188; 1. v. τηρεί) τηρέω custodio, (ob)servo. έν-τολή praeceptum (έν-τέλλομαι). || ποΊος qualis? etiam = τίς. 18 εφη φημί dicebat, ού c. fut. prohibitio imprimis in lingua legali VT. φονεύσεις -εύω interficies, μοιχεύσεις adulterium committes, κλέψεις -πτω furtum facies, ψευδο-μαρυχρήσεις -ρέω falsum te­ stimonium perhibebis. II χίμα -μάω honora! άγαπήσεις -cito dili- 19 ges. πλησίον adv. prope; ό πλησίον propinquus, proximus, σεαυχόν te(ipsum). || νεανίσκος adolescens, έ-φύλαξα φυλάττω cu- 20 stodivi (aor. complex. 188). ext adhuc, ύσχερέω posterior (ύστερος), serus sum, sero advenio et ita non attingo: careo, indigeo; de re: deficit, deest c. dat. vel acc. || χέλειος (τέλος finis) perfectus. 21 είναι inf. είμΐ. ΰπ-αγε vade! -άγω (me) sub-duco. πώλησον imptv aor. -λέω vendo, όπάρχονχα ptc -χω infra incipio, sub-orior, exsisto, sum: quae (tua) sunt, facultates, res familiaris, δός imptv aor2 δίδωμι. πχωχός mendicus, egenus, έξεις έχω habebis, θ-ησαυρός thesaurus, δεΰρο adv. huc ! = veni ! ante imptv etiam : age ! άκολούθ·ει imptv -δέω v. 2. || άκούσας ptc aor. άκούω audio. 22 άπ-ήλθ·εν -έρχομαι ab-iit2. λυπούμενος ptc pass, λυπέω tristitia afficio; pass, tristis sum. ήν έχων constr. periphr. 254: habebat, κτήμα® res quae possidetur, possessio. || αμήν hebr: certo, profecto. 23 πλούσιος dives, δυσ-κόλως aegre, difficulter, είσ-ελεύσεχαι -έρχο­ μαι in-gredietur. || πάλιν iterum, εύ-κοπώχερον (...ή) adv. compar.: 24 facilius (...quam); εΰ-κοπος exigui, facilis laboris, κάμηλος camelus frt = κάμιλος = syr. et arab. gml = crassus funis navalis, διά c. gen. per. χρύπημα® (τρυπάω perforo) foramen, ραφίς -ίδος ή (ράπτω suo) acus. II έξ-ε-πλήσσονχο mirabantur έκ-πλήσσω ex-cutio alqm 25 ex tranquillitate mentis, stupore aut terrore percello; pass, valde miror, σφόδρα valde. || χίς quis? άρα igitur, δύναχαι v. 12. σωθ-ήναι 26 inf. aor. pass, σώζω salvum (σώς) facio, έμ-βλέψας ptc aor. -βλέπω intueor, aspicio, παρά c. dat. apud (de personis), ά-δύναχος im-possibilis. δυναχός possibilis. || άπο-κριθ·είς v. 4. άφ-ήκαμεν (loco 27 -εΐμεν 332) reliquimus (-ίημι di-mitto). ήκολουθ-ήσαμεν aor. v. 2. έσχαι fut. med. είμί. || δχι = « : #. άκολουθ·ήσανχες ptc aor. v. 2. 28 παλιγγένεσις® re-generatio: de gloriosa rerum innovatione in fine mundi, in specie de resurrectione mortuorum, cixav = δτε av c. coni, quando (de fut.). καθΊση coni. aor. καδίζω facio sedere; intr. consido, s’asseoir: cum sederit. θ·ρόνος δόξης αΰχοΰ sedes gloriae suae (gen. hebr. 29 s) = gloriosus thronus suus. καθ·ήσεσθ·ε fut. κάδημαι sedeo, καί αύχοί et ipsi (vos), δώδεκα = 12. κρίνονχες iudicantes (sem. sensu latiori gubernandi, regnandi?), φύλη tri­ bus. II πάς όσχις quicumque, άφ-ήκεν reliquit v. 27; indic, aor. 29 respicit renuntiationem ab apostolis iam factam; sola lex univer­ salis exhiberetur per δστις αν c. coni, ένεκεν = ένεκα v. 5. δνομα sem. pro ipsa persona et opere eius, έκαχονχα-πλασίων -ονος cen­ tuplus (1, v. πολλα-πλασίονα multiplicia, multo maiora vel plura).

19,3 0 -2 0 ,1 5

M ATTHAEUS

50

λήμψεται fut. med. λαμβάνω sumo, accipio, κληρο-νομήσει pos­ sidebit -μέω particeps fio, nanciscor (κλήρος sors, res sorte obve30 niens, νέμω tribuo). || εσονται fut. med. είμί. πρώτος primus (in hac terra), έσχατος ultimus (in caelo). 20 δμοιος similis, οίκο-δεσπότης3 herus, paterfamilias, οστις = 6ς (frt. talis qui) 763s. έξ-ήλθεν -έρχομαι exiit3, άμα simul cum. πρωΐ adv. mane; άμα πριοϊ primo mane (cl. = άμα εφ simul cum aurora), μισθώσασθαι inf. aor. μισθόομαι mihi pro mercede (μισθός) conduco; inf. finalis loco ptc fut. 207. εργάτης* operarius. 2 είς: qui irent in... άμπελών -ώνος ό (άμπελος vitis) vinea. || συμφωνήσας ptc aor. -νέω con-sonus sum, consentio, paciscor: pactus cum operariis de (hic: έκ). δηνάριοv denarius, nummus argenteus, τήν ήμέραν acc. relationis: pro die. άπ-ε-στειλεν άπο-στέλλω mi3 sit. II έξ-ελθών ptc aor2 v. 1. περί c. acc. circa, τρίτος tertius, είδεν όράω vidit2, έ-στώτας ptc. ad pf-praes. έ'στηκα sto (ίσταμαι me sisto): stantes = commorantes, άγορά forum, άργός (ά-εργος sine 4 opere) otiosus. || καί έκείνοις etiam illis, ΰπ-άγετε ite! -άγω (me) sub-duco, (ab)eo. ö έάν (loco άν) c. coni, quidquid, η coni. 3 pers. 5 εΐμΐ. δίκαιος iustus. δώσω δίδωμι dabo. || άπ-ηλ&ον -έρχομαι ab-ierunt2. πάλιν iterum, έκτός sextus, ένατος nonus, έ-ποίησεν 6 ποιέω fecit, ώσ-αύτως adv. eodem modo. || iv-δέκατος un-decimus. εορεν -ρίσκω invenit2, τί quid ? cur ? ώδε hic. e-στήκατε pf. v. 3 7 statis, δλος totus. || δτι quia, respondet antecedenti: cur; vel frt = « : #. ούδείς = ουδέ είς ne unus quidem, nemo. ε-μισθώσατο 8 aor. v. 1. || όψία (sci. ώρα) tempus serotinum, γενομένης ptc aor2 γίνομαι; gen. abs.: cum sero factum esset, έπί-τροπος procura­ tor, villicus (cui alqd commissum [έπι-τρέπω] est), κάλεσον imptv aor. καλέω voco, άπό-δος imptv aor. -δίδωμι (red)-do (quod de­ bitum est), μισθός merces, άρξάμενος ptc aor2 άρχομαι inci9 pio. έσχατος ultimus. έ'ως c. gen. usque ad. πρώτος primus. || έλθόντες ptc aor2 έρχομαι, έ-λαβον λαμβάνω acceperunt2, άνά di10 stributive: singulos denarios. || έ-νόμισαν νομίζω existimaverunt, δτι loco inf. 266. πλεΐον compar, ad πολύς : plus, λήμψονται fut. med. λαμβάνω, τό άνά δηνάριον art. anaphoricus i. e. respicit 11 priorem mentionem. || λαβόντες ptc aor2λαμβάνω, έ-γόγγυζον γογ12 γύζω murmurabant, κατά c. gen. contra. || ο?>τος hic. εις μία έν unus, έ-ποίησαν laboraverunt ποιέω facio, aram.-hebr. etiam la­ boro (Ruth 2,19). ίσος par, aequalis, έ-ποίησας fecisti, habuisti, βαστάσασιν ptc aor. dat. βαστάζω tollo, umeris suscipio, durum alqd perfero, βάρος7 onus, καύσων -ωνος 6 aestus (καίω uro), ar13 dores solis. || άπο-κριθείς ptc aor. dep. (773) -κρίνομαι respondeo, ένί dat. είς ενός; loco τινί cuidam 118. έταΐ'ρος socius; εταίρε amice! allocutio, si nomen nesciebatur, ά-δικέω in-iuste tracto. 14 ούχί nonne, δηναρίου gen. pretii, συν-ε-φώνησας aor. v. 2. || άρον imptv aor. αϊρω tollo, σός tuus, ύπ-άγε v. 4.|θέλω volo, δούναι 15 inf. aor2 δίδωμι. ώς sicut. || ή aut. έξ-εστιν liberum est, licet, ποιήσαι inf. aor. έν frt instrum.'SP. τά έμά frt non tam: res quae meae sunt, quam potius: negotia mea, res quae me spectant,

51

M ATTHAEUS

- 20, 16-28

mes affaires, meine Angelegenheiten, sicut τά τοϋ Πατρός De 2,49. όφθ-αλμός πονηρός oculus aegrotus, invidia. || οϋτως ita. έαονται fut. med. εΐμί. || μέλλωv ptc μέλλω c. inf. in eo sum ut. άναβαίνειν -νω ad-scendere; μέλλων· ά. ascensurus. παρ-έ-λαβεν -λαμ­ βάνω ad-sumpsit2. κατ’ ιδίαν seorsim, privatim (ίδιος proprius, privatus), οδός ή via. || παρα-δοθ·ήσεται -δίδωμ.ι tra-detur. άρχιερεϋς® princeps sacerdotum (pi. v. 16, 21). κατα-κρινοΰαιν -κρίνω con-demnabunt. παρα-δώαουαιν -δίδωμι tra-dent. έθ·νος7 popu­ lus; τά έθνη gent(il)es. είς τό c. inf. loco propos. finalis, έμ-παΐξαι inf. aor. -παίζω il-ludo (παίζω ago sicut παϊς = ludo), μαστιγώσαι inf. aor. -γόω flagello (μάστιξ flagellum), αταυρώσαι inf. aor. σταυρόω crucifigo, έγερθ-ήσεται fut. pass, εγείρω facio surgere; pass, surgo. || προσ~ήλθ·εν -έρχομαι ac-cessit2. μετά c. gen. cum. προσ-κυνοΰαα ptc fern, -νέω prostratus veneror, αίτοΰσα ptc fern, αΐτέω peto, rogo; volens rogare, τί enclit. aliquid, παρά c. gen. ab (ex parte ales personae); 1. v. από. || θ-έλεις v. 14. είπε imptv aor2 λέγω, καθ'ίσωσιν coni. aor. καθίζω facio sedere; intr, con­ sido cum connotatione sequentis sessionis; ideo fere: sedeo, δε­ ξιός dexter; τά δεξιά (μέρη) latus dextrum; έκ δ. a dextris, εύώνυμος sinister (eupbem. : boni εϋ nominis όνομα). || άπο-κριθ·είς v. 13. οϊδατε (loco ιστέ 332) pf-praes." οιδα scio, αίτεΐσθ’ε αίτέομαι rogo, δύνασθ'ε -ναμαι possum. πιεΊ,'ν inf. aor2 πίνω bibo, ποτήριον calix, μέλλω ν. 17. || μέν... δέ quidem... sed. πίεσθ·ε fut. med. πίνω, καθ·ίσαι inf. aor. v. 21. έμός meus οΰκ έ. έμόν non meum est, non ad me spectat, δούναι v. 14. άλλ’ οίς supple: sed (primae sedes erunt eorum) quibus; vel potius: αλλά = εί μή (quae sub influxu aram, saepius confunduntur: aram ila = εί μή et άλλά): penes me non est hoc dare nisi iis... || ήτοίμασται pf pass, ετοιμάζω facio ut praesto (έτοιμός) sit, praeparo, ΰπό c. gen. ab (apud pass.), άκοΰσαντες ptc aor. ακούω audio, δέκα = 10. ήγανάκτησαν aegre tulerunt άγανακτέω indignor. || προβκαλεσάμενος ptc aor. -καλέομαι ad me voco, οίδατε v. 22. άρχων -οντος (άρχω primus sum) princeps. έθ·νος hia universaliter, non sicut v. 18. κατα-κυριεύοοσιν (c. gen.) -εύω dominor, dominio meo sublectum habeo, speciatim de duriore tyrannico dominio (κατά c. gen. contra), κατ-εξ-ουοιάζουσιν (c. gen.) -άζω potesta­ tem (εξουσία) exerceo adversus alqm (premendo, vexando). || oilτως ita. έσται fut. med. είμί = imptv: esto I (ίς έάν (loco dv) c. coni, quicumque (= si quis), θ'έλη coni, μέγας μεγάλου magnus. γενέβθ·αι inf. aor2 γίνομαι, διάκονος minister, famulus (spectat potius munus). || δοολος servus (effert dependentiam a Domino). II ώσπερ sicut. ήλθ·εν έρχομαι venit2. διακονηθ·ήναι inf. aor. pass, -νέω ministro; pass, mihi ministrari sino vel iubeo (etiam intransitiva in passivo perser construuntur), διακονήσαι inf. aor. (loco ptc fut. 207). δοοναι v. 14. τήν ψυχήν αύτοϋ animam, vi­ tam, se ipsum, λύτρον id quo alqd solvitur (λύω); pretium re­ demptionis. άντί c. gen.: ut aequivalens; in emptione: pro, ad redimendum, πολλοί multi; ex mente semitica pt significare «om-

16 17 18

20 21

22 23

24 25

26

27 28

20,29 - 21,8

MATTHAEUS

52

nes, qui sunt multi». In numerosa totalitate, semita potius mul­ titudinem exprimit ubi nos totalitatem exprimeremus, quia in «multi» subaudimus «non omnes»; cf Is. 53, 11-12 ter rabbitn 29 multi = omnes qui sunt multi. || έκ-πορευομένων ptc -εύομαι; gen. abs.: exeuntibus (eis), άπό loco έκ 62. ήκολούθ'ηαεν aor. άκολου30 θέω sequor, comitor. || τυφλός caecus. καθ·ήμενοι ptc -ημαι sedeo, παρά c. acc. iuxta (plerumque in rebus extensis: via, litus), άκούσαντες v. 24. παρ-άγει: -άγω praeter-ago; intr. praetereo (tempus ex supposita oratione directa 241). ε-κραξαν κράζω clamaverunt, έλέησον imptv aor. έλέω τινα misereor ales, υιός nom. loco vo­ cativi 23. έπ-ε-τίμησεν increpuit -τιμάω reprehendo, verbis signi­ fico, ne quid fiat, σιωπήσωσιν coni. aor. σιωπάω taceo, inchoat.: 32 conticesco, μεϊζον (μέγας) maius; adv.: magis || στάς ptc aor* ίσταμαι me sisto, subsisto, s'arrSter, stehen bleiben, έ-φώνησεν 33 φωνέω vocavit. || θ·έλετε -λω vultis (quasi interfectum), ποιήσω aor. coni, delib.: quid vultis faciam. Ενα loco inf. 286. άν-οιγώ34 σιν coni, aor* pass, άν-οίγνυμι aperio (cl. άν-οιχθώσιν). || σπλαγχνισθ·είς misertus -νίζομαι visceribus (σπλάγχνα) moveor, ήψατο aor. med. άπτομαί τίνος tango alqd. δμμα* oculus, εΰθ-έως (-ί)ύς) adv. statim. άν-έ-βλεψαν aor. άνα-βλέπω sursum vel rursum vi­ deo, visum recipio, ήκολούθ-ησαν v. 29. 21 δτε cum hist, ήγγισαν aor. έγγίζω (εγγύς prope) reddo pro­ pinquum; intr. appropinquo, εις frt ad evitandum dativum nomi­ nis proprii; ve! influxus aram. le. ηλθ·ον έρχομαι venerunt*, δρος7 2 mons, ελαία olea, oliva, άπ-έ-στειλεν άπο-στέλλω misit. || πορεύ­ εστε imptv -εύομαι ab-eo. κώμη pagus, vicus, κατ-έναντι c. gen. ex adverso, e regione, εύθ’ύς (rectus) loco adv. -θέως: statim. εύρήσετε -ρίσκω invenietis, δνος ή asina, δε-δεμένην ptc pf pass, δέω alligo, πώλος pullus, μετ’ = μετά c. gen. cum. λύσαντες 3 ptc aor. λύω solvo, άγάγετε imptv aor* άγω (ad)duco. || τίς τί alqs, alqd. εϊπη coni, aor* λέγω dico, έρεΐτε λέγω dicetis; fut. loco imptv. δτι recitat. = « : ». χρεία necessitas; χρ. έχω c. gen. mihi opus est alqa re. άπο-στελεΐ -στέλλω di-mittet (? sci posses4 sor), vel potius: re-mittet (sci Dominus? cf Mc 11,3 πάλιν). || γέγονεν pf* γίνομαι fio. πληρωθ-ή coni. aor. pass, πληρόω impleo. 5 fjTjftiv λέγω dictum. || ε'ιπατε (loco -ετε 333) imptv aor* λέγω, θυγάτηρ -τρός filia, πραΰς mansuetus, έπι-βε-βηκώς ptc. pf επι­ βαίνω ascendo: sedens, ΰπο-ζύγιον (sub iugo) iumentum, specie: 6 asinus. || πορευθ’έντες ptc aor. dep. v. 2. ποιήσαντες ptc aor. -έω: cum fecissent. καθ·-ώς sicut, συν-έ-ταζεν aor.-τάττω man7 do, iubeo : praeceperat 214. || ήγαγον άγω (ad) duxerunt*, έπ-έθ’ηκαν (loco -έθεσαν 332) έπι-τίθημι super-posuerunt*. ίμάτιον indumentum, pallium, έπ-ε-κάθισεν aor. έπι-καθίζω facio sedere; intr. consido super, έπ-άνω c. gen. loco επί supra 59. αύτών se 8 refert ad indumenta. || πλεΐστος (πολύς) pernumerosus. ε-στρωσαν στρώννυμι straverimt. έ-αυτών refl. suorum ipsorum, οδός ή via. άλλος alius, ε-κοπτον κόπτω caedebant, abscindebant, κλάδος ramus, δένδρον arbor, i -στρώννυον στρωννύω (337) sterne-

53

MATTHAEUS

21,9 ,1 9

bant II προ-άγοντες ptc προ-άγω produco; intr. prae-cedo. άκο- 9 λουθ-ουντες -θέω sequentes, ε-ν.ραζον κράζω clamabant. ώσαννά hebr. = «salva, quaeso » videtur esse quasi compendium Psal­ mi 118 (precatio pjro Rege Messia) adhibitum ad modum ova­ tionis vel augurii, ideo cum dativo. εΰ-λογημένος ptc pf pass, -γέω praedico, laudo; in acclamatione gratulantis et salutantis, ό ερχόμενος ptc έρχομαι,: «qui venit» terminus technicus pro Messia; «in nom. Dom. » iungendum videtur cum ευλογημένος secundum formulam hebr. «benedicere alci in(vocato) nomine Dom. »; aliter: qui venit in nom. D. i. e. missus a D. et ad exsequendam voluntatem D. ΰψεβτος (superi, ab adv. ΰψι sur­ sum) summus, altissimus; τά tiijj. caelum, caelites, i. e. angeli aut dicuntur aut iubentur Deum laudare. || εΐσ-ελθ-όντος ptc aor2 10 -έρχομαι; gen. abs.: cum intrasset. έ-αείσθη σείω concussa, com­ mota est. II είσ-ηλθ-εν intravit2, τό ιερόν sanctuarium, templum. 12 έξ-έ-βαλεν έκ-βάλλω e-iecit2. πωλοΰντας -λέω vendentes, αγορά­ ζοντας -άζω ementes, τράπεζα mensa, κολλυβιστής® nummula­ rius (κόλλυ βος nummus minutus, permutatio nummorum, exchange) κατ-έ-στρεψεν aor. κατα-στρέφω in-verto, sub-verto, renverser, καθ^έδρα sedes, sella, πωλοΰντων -λέω vendentium, περιστερά columba. || γέ-γραπται pf pass, γράφω scribo, προσ-ευχή oratio. 13 κληθ·ήσεται καλέω vocabitur; «vocari » semitice = merito vocari, agnosci, esse; fut. hic sensu imptv: «esto et agnoscitor I». ποιείτε -έω facitis, σπήλαιον caverna, spelunca, ληστής® latro, praedo (ληίζομαι praedor). || προσ-ήλθ·ον -έρχομαι accesserunt2, τυφλός 14 caecus, χωλός claudus. έ-θ·εράπευσεν θεραπεύω curavit. || ίδόν- 15 τες ptc aor2 όράω video, άρχ-ιερεύς5 princeps sacerdotum. θ·αυμάσιος mirabilis τά θ. miracula, i -ποίησεν fecit, παίς παιδός ό puer, κράζοντα« -ζω clamantes, ήγανάκτηααν άγανακτέω aegre tulerunt. || είπαν (loco είπον 333) dixerunt2, άκοόεις audis. να£ 16 utique, sane, ούδέ-ποτε numquam. άν-έ-γνωτε legistis άνα-γινώσκω re-cognosco, lego, ότι = « : ». στόμα® os (oris), νήπιος (νή, έπος) in-fans (sine loquela). θ·ηλαζόντων lactentium -άζω lacto tr.; intr. lacteo, sugo lac (θηλή mamilla), κατ-ηρτίσω aor. med. 2 pers. -αρτίζω (reddo άρτιον aptum, congruum) (prae-)paro; med. mihi paro, efficio ut mihi tribuatur, αίνος laus. || κατα- 17 λιπών ptc aor2 -λείπω re-linquo: relictis illis, έξ-ήλθ’εν ex-iit2. Εξω loco έκ 59. ηύλίσθ·η aor. dep. αΰλίζομαι (sub divo αυλή) pernocto. έκεΐΐΜ. || πρωίας (sci. ώρας) gen. temp.: mane (πρώϊος 18 matutinus), έπ-αν-άγων rediens -άγω re-duco; intr. redeo. έ-πείνασεν πεινάω esurivit. || ίδών ν. 15. συκή ficus (arbor), μίαν (είς) 19 unam, loco τινά aliquam 118. έπί c. gen. iuxta. ήλθ-εν ν. 1; ή. επί ac-cessit2. ευρεν ευρίσκω invenit2, ούδέν... εί μή nil... nisi, φϋλλον folium, μόνον adv. solum (pleon.). ού μηκέτι c. coni, emphaticum numquam 309; μη-κ-έτι non amplius, καρπός fructus, γένηται coni, aor2 γίνομαι fio. εις τόν αιώνα in sempiternum; αϊών -ώνος ό longissimum tempus, aeternitas, έ-ξηράνθ-η arefacta est ξηραίνω sicco; pass, aresco, παρα-χρήμα (iuxta rem, statim

21, 20-33

M ATTHAEUS

54

20 post rem) illico. || Ιδόντες ν. 15. έ-θ·αύμαααν aor. θαυμάζω miror. 21 πδ»ς quo modo. || άπο-κριθ·είς ptc aor. dep. (loco medii 173) -κρίνομαι respondeo, έάν c. coni, condicio « probabilis » 225. έχητε coni. έχω. δια-κριθ·ητε aor. coni. dep. -κρίνω di-iudico ; med. ultro citroque (δια-) apud me (med.) iudico = dubito, haesito, το της συκής id quod de fico factum est. ποιήσετε -έω facietis, κ&ν = καί. έάν. εΐπητε ν. 3. &ρθ·ητι imptv aor. pass. αΐρών ptc aor2 ν. 14. πρώτος loco πρότερος prior 114. ύπ­ αγε vade 1 -άγω (me) sub-duco. σήμερον adv. hodie, έργάζου 29 imptv -ζομαι operor, laboro, άμπελών -ώνος ό vinea. || έγώ: si aequivalere potest ΐδοΰ έγώ (?), significat: ecce adsum, praesto sum; ita hebr. exprimitur promptitudo ad exsequendum (vel accipiendum) mandatum. Melius intellegitur έγώ emphaticum in 1. v., in qua praecedit ille qui dicit: οΰ 'θέλω. άπ-ήλθ·εν -έρχομαι 30 ab-iit2. || δεύτερος alter, secundus, ώσ-αύτως itidem, eodem modo, ύστερον adv. postea, μετα-μεληθ-είς ptc aor. dep. -λομαι me paenitet (mutato animo [μετά-] mihi [med.] cordi est [μέλει]): mu31 tato consilio. || τίς quis, loco πότερος uter 116. έκ loco simpl. gen. part. 56. έ-ποίησεν -έω fecit, θ-έλημα® volitum, voluntas, έσ­ χατος ultimus, loco ύστερος posterior 114. τελ-ώνης3 publicanus (qui vectigalia [τέλη] exigenda emit [ώνέομαι]). πόρνη meretrix. 32 προ-άγουσιν prae-cedimt ν. 9; praes.: iam nunc cf. v. 32. || ηλθ·εν ν. 1. οδός ή metaph.: ratio agendi, vivendi; οδός δικαιοσύνης ra­ tio vitae qualem iustitia (sanctitas) exigit, έ-πιστεύσατε aor. v. 22. Ιδόντες v. 15. ουδέ ne... quidem; frt iungen-dum c. ΐδόντες, at 1. v. habet ού. μετ-ε-μελήθ-ητε ν. 29: non mutastis consilium, ύστερον hic superlative: postremo, schliesslich, τού c. inf. graece habet sensum vel finalem vel consec. ; hic potius pro hebr,aram. le c. inf. quod vim habet etiam gerundivi: credendo. 277. 33 πιστεΰσαι inf. aor. ingress. 185s : fidem amplecti. || παρα-βολή iuxta-positio, comparatio, parabola, άκοΰσατε imptv aor. άκούω audio, οέκο-δεσπότης3 herus, paterfamilias, ύσ-τις vel = δς 164

55

M ATTHAEUS

g l, 34-46

vel descriptive: talis, qui 163. έ-φύτευσεν φυτεύω plantavit, φραγ­ μό; (φράσσω) saepes, saepimentum. περι-έ-θ·ηκεν περι-τίύημι circum-posuit. ώρυξεν aor. ορύσσω fodio, ληνός receptaculum cavum, torcular vinitorum, Kelter-, hic = ύπο-λήνιον Mc 12, 1; receptaculum inferius in quod mustum defluit (pars pro toto), φκο-δόμησεν οΐκο-δομέω aedi-ficavit. πύργος turris, έξ-έ-δοτο aor2 έκ-δίδωμι e-do; med.: e-loco, verpachten, γε-ωργός agri-cola, άπ-ε-δήμησεν aor. άπο-δημέω absum a populo meo (δήμος); aor. ingress, peregre proficiscor 185s. || δτε ήγγισεν v. 1. καιρός 34 tempus, καρπός fructus, άπ-έ-στειλεν v. 1. λαβεί'ν inf. aor2 λαμ­ βάνω sumo, prehendo, accipio. || λαβόντες ptc aor2. ός μεν... ός 35 δέ alius... alius, έ-δειραν percusserunt δέρω (corium detraho) verbero, άπ-έ-κτειναν άπο-κτείνω inter-fecerunt. έ-λι9·ο-βόλησαν λιύο-βολέω lapidaverunt. || πάλιν iterum, πλείονες (πολύς) c. gen. 36 compar.: plures quam, ώσ-είς ptc. aor. dep. -κρίνομαι respondeo, incipio lo­ qui. πάλιν iterum, είπεν λέγω dixit2, παρα-βολή iuxta-positio, comparatio, similitudo. || ώμοιώθ’η aor. pass, όμοιόω reddo si­ mile; pass, sum similis; aor. frt reflectit pf sem. quod habet vim praes, δσ-τις talis, qui. έ-ποίησεν (loco medii 172) fecit, γάμος nuptiae; pl.sollemnia nuptiarum, epulae nuptiales. || άπ-έ-στειλεν άπο-στέλλω e-misit. καλέσαι inf. aor. καλέω voco (hic de altera invitatione). κε-κλημένους ptc pf pass, καλέω : invitatos (iam prius), ούκ ήθ·ελον (έ)·θέλω nolebant, έλθ-είν inf. aor2 έρχομαι venio. || είπατε (loco -ετε 333) imptv aor2. άριστον prandium, re­ fectio lautior meridiana, ήτοίμακα pf ετοιμάζω (prae)paro; pf: paravi et nunc paratum est 209. ταύρος taurus, σιτιστός (σιτίζω) pinguefactus, saginatus. τε-θ·υμένα ptc pf pass, fhjou (immolo) macto (supple έστίν). έτοιμος paratus, promptus. || δεύτε venite 1pl. adv. δεϋρο huc (veni) I ά-μελήσαντες ptc aor. -λέω non curans (ά-μελής) sum, nil curo, negligo. άπ-ήλθ·ον -έρχομαι ab-ierunt2. δς μέν... δς δέ alius... alius, ίδιος proprius, suus, εμπορία mercatura, negotiatio. || λοιπός reliquus, κρατήσαντες ptc aor. κρατέω teneo; aor. ingress. 185: apprehendo, ύβρισαν aor. -ίζω con­ tumeliis afficio (ΰβρις active: insolentia; passive: iniuria insolenter illata), άπ-έ-κτειναν άπο-κτείνω interfecerunt. || ώργίσθ·η οργίζο­ μαι iratus est. πέμψας ptc aor. πέμπω mitto, στράτευμα* exer­ citus; plur. « generalisationis ». άπ-ώλεσεν -όλλυμι perdidit, φονεύς5 homicida, έν-έ-πρησεν aor. έμ-πίπρημι in cendo. || γάμος v. 2. άξιος dignus. || πορεύεσθ·ε imptv -εΰομαι vado, eo. ουν igitur, διέξ-οδος per-meatus, transitus; διέξοδοι των όδών loca ubi viae inter se penetrant, bivia, trivia, δσοι έάν (loco dv) c. coni, quot­ quot. εύρητε coni, aor2 ευρίσκω invenio, καλέσατε imptv aor. v. 3. II έξ-ελθ·όντες ptc aor2 -έρχομαι ex-eo. συν-ήγαγον -άγω con­ gregaverunt2. εύρον invenerunt2 v. 9. τέ... καί et... et. έ-πλήσθ”η aor. pass, πίμπλημι (τινός) impleo (alqa re), νυμφών -ώνος ό do­ mus ubi nuptiae celebrantur, άνα-κειμένων ptc άνά-κειμαι mensae ac-cumbo; ptc conviva. || εΐσ-ελθ’ών ptc aor2 -έρχομαι intro, θ’εάσασθ-αι inf. aor. ·9·εάομαι contemplor, video; (inf. fin. loco ptc fut. 207). είδεν όράω vidit2, εκεί' ibi. ούκ cum ptc exceptio in NT (loco μή) 307. έν-δε-δυμένον ptc pf pass, (vel med.) -δύο» in-duo; med. me induo, έν-δυμα® in-dumentum, vestis. || έτάϊρος socius, -ρε amice! allocutio, si nomen nescitur, πώς quomodo ? είσ-ήλθ'ες intrasti2, μή εχων non habens. έ-φιμώθ·η aor. pass, φιμόω os occludo: facio obmutescere; pass, conticesco. || διάκονος minister, δήσαντες ptc aor. δέω ligo, vincio, πούς ποδός ό pes. χείρ -ρός ή manus, έκ-βάλετε imptv aor2 -βάλλω e-iicio. σκότος7 tenebrae, έξώτερος (έξω) exterior, qui foris est sci. extra palatium splendide illuminatum, έσται fut. med. είμί. ό κλαυθ·μός (κλαίο) fleo) fle­ tus, ploratus; art.: κατ’ εξοχήν, unicus verus! βρυγμός (βρύχω frendo) frendor, fremitus, οδούς όδόντος ό dens. || κλητός voca- [ tus hic = invitatus, όλίγοι pauci, έκ-λεκτός e-lectus. II πορευθ·έν- [ τες ptc aor. dep. v. 9. συμ-βούλιον consessus deliberantium; con- |

57

MATTHAEUS

22, 16-33

notat simul decretum, ideo σ. λαμβάνειν consilium capere, ϊ-λαβον aor2. δπως quomodo, παγιδεύσωσιν coni. aor. -ευω (παγίς laqueus) illaqueo, irretio, dolo capio; coni, quia in oratione directa esset coni, deliberativus 243. έν λόγω in sermone, έν instr. 89. || άποστέλλουσιν -λλω mittunt, λέγοντες sci. pharisaei (1. ν. -τας esset: dicturos 207). ο’ίδαμεν (loco ϊσμεν 332): οίδα scio, άλτ,θ-ής8 verus, verax, οδός ή via, ratio vitae, του θ*εού = a Deo volita, μέλει μοι (περί) τίνος mihi curae est alqd; οΰ μ. σοι π .: ex contextu: nullius timore aut auctoritate moveris, βλέπεις -πω vides, spec­ tas. πρόσωπον facies, vultus; βλ. είς πρ. hebr. = accipere perso­ nam, attendere in hom. condicionem externam (potentiam, divi­ tias). II εΐπέ imptv aor2 λέγα>. δον.εΐ videtur. Ιξ-εστιν liberum est, licet, δούναι inf. aor2 δίδωμι. ν.ήναον lat. census, tributum in singula capita impositum. || γνούς ptc. aor2 γινώσκω cognosco, scio, πονηρία malitia, pravitas, τί quid ? cur ? πειράζετε -ζο) temp­ tatis. υποκριτής3 simulator; qui in scena respondens (ύπο-κρίνομαι) se alium fingit quam est. || έπι-δείξατε imptv aor. -δείκνυμι ostendo (compositum pro simplici 329). νόμισμα* nummus, προσ-ήνεγκαν (loco -κον 333) -φέρω ob-tulerunt2. δτ,νάριον dena­ rius (nummus argent, rom.). || - ίνος = cuius est?, είκών -όνος ή imago (έοικα similis sum), έπι-γραφή super-scriptio. || άπό-δοτε imptv aor2-δίδωμι red-do (debitum). || άκούσαντες ptc. aor. ακούω audio. έ-θ>αύμασαν aor. θαυμάζω miror, άφ-έντες ptc aor* άφίημι dimitto, relinquo. άπ-ήλθ·ον ν. 5. || προσ-ήλθ·ον -έρχομαι ac-cesserunt2. άνά-στασις4 re-surrectio. έπ-ηρώτησαν -ερωτάω in­ terrogaverunt. II άπο-θνάνν) coni, aor2 -θνήσκω morior. Ιχων habens, τέκνον filius; plur. «generalisation's». έπι-γαμβρεύσει uxo­ rem ducet (fut. = imptv). -γαμβρεύω sum (vel fio) γαμβρός affi­ nis, coniugis frater, et ut talis secundum legem leviratus: duco uxorem viduam defuncti fratris, άνα-στήσει suscitabit (fut. = imptv) -ίστημι facio ut stet, exsistat (hebr.). σπέρμα* semen, pro­ les, filius. II παρά c. dat. apud (cum personis), έπτά septem, γήμας ptc aor. γαμέω uxorem duco: uxore ducta, έ-τελεϋτησεν obiit τελευτάω finio (vitam), άφ-ήκεν re-liquit2 v. 22. γύνη γυναικός mulier, uxor. || ομοίως similiter, δεύτερος secundus, τρίτος tertius. έως c. gen. usque ad. || ύστερον adv. postea, loco εσχάτως postremo 112s. άπ-έ-θ·ανεν ν. 24. || γύνη sine art. praedicatum. Ισχον έχω habuenmt2. || άπο-κριθ·είς ν. 1. πλανάσθ·ε pass, -νάω a via recta abduco; pass. erro, είδότες ptc ad pf-praes. οίδα scio, γραφή Scriptura, μηδέ = ουδέ neque (spectat ptc 307). δύναμις4 potentia. || ούτε... ούτε neque... neque, γαμοϋσιν -έω ducunt (uxores), vel de utroque sexu: matrimonium ineunt, γαμίζονται -ίζω in matrimonium dantur, uxores ducuntur, nubent, έν τ. ούρ. potius referendum ad άγγελοι quam ad είσϊν; hebr.: (δ) έν τφ... loco gen. cf 2,16. |) άν-έ-γνωτε legistis2 άνα-γινώσκω (ex scripto) re-cognosco: lego. ήηθ·έν λέγω dictum. || ζωντων ζάω viventium. || άκούσαντες ν. 22. έξ-ε-πλήσσοντο mirabantur έκπλήσσω excutio ex tranquillitate mentis admiratione, terrore;

16

17 18 19 20 21 22 23 24

25 26 27 28 29 30

31 32 33

22,34 - 23,5

M ATTHAEUS

58

vel ita ut quis fere s i t «extra se », sui non compos, διδαχή doctri34 na; subiective: sapientia ac prudentia eius qui docet. || άκούσαντες v. 22. ε-φίμωσεν v. 12 ad silentium redegit (loco nostri plqpf 214). βνν-ήχθ-ησαν -άγω «co-acti» sunt, convenerunt, επί τό αυτό 35 in unum eundemque locum. || έπ-ηρώτησεν v. 23. εις έξ αυτών loco αύτών τις 118. 56. νομικός legis peritus (appositio ad είς). 36 πειράζων temptans. || ποιος qualis, sed etiam = τίς qui? quell έν-τολή (έν-τέλλομαι) mandatum, μέγας μεγάλη magnus; hic, utpote apud conceptum collectivum (νόμος = collectio mandatorum) 37 semitice = maximus 111. || ϊφη φημί dicebat, άγαπήσεις -πάω di­ liges (fut. = imptv). έν instr.: cum 89. όλος totus, διάνοια cogi39 tandi facultas, mens. || δεύτερος v. 26. όμοιος similis, aequalis, par. ό πλησίον (adv. prope) « proximus ». σε-αυτόν pron. refl. 2. pers. 40 te-ipsum. δυσίν dat. δύο. || κρέμαται pass, κρεμάννυμι suspendo; 41 pass, pendeo,haereo: habet cardinem, fundamentum. || συν-ηγμένων ptc pf pass, -άγω v. 34: gen. abs. (loco ptc. coniuncti 35). 43 έπ-ηρώτησεν v. 23. δοκεΐ v. 17. || πώς ουν quo modo ergo, έν πνεύματι per spiritum, sub impulsu Spiritus; έν sociativum 86. 44 καλεί -έω vocat. II κάθ-ου imptv κάθημαι sedeo, έκ δεξιών a dextris; pi. τά δεξιά (sci μέρη partes), έως άν c. coni, donec. θ·ώ coni. aora τίύημι pono. έχθ·ρός inimicus, ΰπο-κάτω adv. c. 45 gen. = ύπό 59. πούς ν. 13. || εί ουν si igitur « de facto » cond. 46 «realis» 217. || έ-δύνατο impf δύναμαι possum, άπο-κριθ’ηναι inf. v. 1. έ-τόλμησεν aor. τολμάω audeo, έπ-ερωτησαι inf. aor. v. 23. ούκ-έτι non iam, non amplius. 23 έ-λάλησεν λαλέω dixit, λέγων post « dixit» hebr. 260. || καθ2 έδρα sedes, hic suggestus doctorum (καΌ-έζομαι sedeo), έ-κάθ·ισαν considerunt καθίζω facio sedere; intr. consido s’asseoir; quia ad­ huc sedent exspectaveris potius pf; idem aor. loco pf vide Hebr 1,3 contra 12, 2 κεκάθικεν; «sedent » esset κάθηνται; aor. frt sugge3 rit intrusionem in illud munus ? || όσος quantus; όσα εάν (loco αν) c. coni, quaecumque 232. είπωσιν coni, aor2 λέγω, ποιήσατε imptv aor. -έω facio, τηρείτε -ρέω (ob)servate (praes.: in posterum, duratio). κατά c. acc. secundum (de norma), μή c. imptv praes, aut vetat continuationem actionis, aut indicat regulam generalem 182. 4 ποιείτε imptv. || δεσμεΰουσιν (δεσμός vinculum) -εύω colligant (in fascem), φορτίον (φέρω) onus, βαρύς -έος ponderosus, δυσ­ βάστακτος (βαστάζω supporto) aegre, difficulter portabilis, έπιτιθ·έασιν -τί'θημι im-ponunt. ώμος umerus, δάκτυλος digitus. 5 θ-έλουσιν -λω volunt, κινήσαι inf. aor. κινέω moveo. || πρός τό c. inf. finalitas. θ>εαθ·ήναι inf. aor. pass, θεάομαι specto alqd (ut spectaculum); pass, cum dat. (loco ύπό) quia induit sensum in­ trans.: apparere alci (vel sensum refl.: se spectandum praebere), πλατύνουσιν (πλατύς largus) -νω dilatant, φυλακτήριον « conservatorium» (φυλάσσω custodio), theca (capsula), cui schedulae cum inscriptis textibus sacris insertae erant et quae loris fronti et si- nistro brachio alligata portabatur; nomen habet aut a conser­ vanda memoria legis, aut quia a quibusdam quasi amuletum (tu--

59

MATTHAEUS

23, 6-22

tamentum) considerabatur; «dilatatio » videtur lora spectare, μεγαλύνουσιν -νω «magni-ficant». κράσπεδον rei extremitas, margo, ora vestis; fimbria Quaste, houppe, assuta angulis inferioribus pal­ lii cf Nu 15, 38. II φιλοΰσιν -λέω amant, πρωτο-κλισία accubitio 6 in prima convivii sede, vel ipsa illa sedes, δεϋπνον cena (refectio principalis vespert.), epulum, convivium, πρωτο-καθεδρία sessio in primo loco, prima sedes. || άσπασμός (-άζομαι) salutatio. άγορά 7 forum. κ α λείσ α ι -λέω vocari. || κληθ-ητε coni. aor. pass. καλέω; 8 μή κ. ne siveritis vos vocari, £>aßßi hebr. « Domine mi », dein: magister. εΤς unus. II πατήρ etiam: nomen honorificum doctorum. 9 ύμων efficit sensum: nolite (quemquam) vocare patrem vestrum; lectio (frt praeferenda) ύμΐν imitaretur constructionem vocis aram. qerd vocare, nominare, cum dat. (cf Gen 1, 5) ita ut sensus esset: nolite vocare vos (inter vos), καλεσητε coni. aor. ουράνιος caele­ stis. II μηδε neque, καθ--ηγητής3(κα·θ·-ηγέομαι duco) viae dux, ma- 10 gister, praeceptor, hic potius de via morali: direcleur. || μείζων 11 (μέγας) maior; maximus (comp, pro superi. 112). levat, fut. med. είμΐ (fut. = imptv esto), διάκονος minister. || δοτές c. fut. fere 12 aequivalet δστις 8v c. coni, υψώσει ύψόω exaltabit, έ-αυτόν se ipsum. ταπεινωθ·ήσεται -νόω humilietur, deprimetur, ταπεινώσει humiliabit. ΰψωθ>ήσεται exaltabitur. || ούαί vae! ύπο-κριτής3simu- 13 lator, histrio, qui in scena « respondens » = recitans (υποκρίνομαι) alium se simulat quam est, hypocrita, κλείετε κλείω clauditis, έμ­ προσθεν c. gen. ante, είσ-έρχεσθε ingredimini, είσ-ερχομένους ptc: qui volunt ingredi, άφ-ίετε -ίημι di-mittitis, sinitis, εισ-ελθεΐν inf. aor2 -έρχομαι. || περι-άγετε circu-itis -άγω circum-duco; 15 intr. circum-eo. ξηρά (sei. γη) terra (sicca) in opp. ad mare (ξη­ ρός siccus, aridus), ποιήσαι aor. inf. fin. (loco ptc. fut. 207). Iva acc. είς. προα-ήλυτος (προσ-ελήλυΦα ad-veni) ad-vena, alienigena qui religionem Judaicam amplexus est. δταν (δτε άν) c. coni, quando (de fut.). γένηται coni, aor* γίνομαι fio. ποιείτε facitis, γέεννα hebr. «vallis eiulationis», ubi sacrificia facta erant Moloch; orcus, locus damnatorum, υιός γ. inferno addictus, ad infernum pertinens, qui dignus est inferno 31. διπλότερος duplo maior (c. gen. comp.), duplo peior (διπλούς duplex, bis tantus); -ρον frt non acc. sed adv.: duplo magis. || όδ-ηγός (οδός via, ήγέομαι duco) 16 άυχ.Ίτυφλός caecus, δς άν c. coni, quicumque, όμόση coni. aor. δμνυμι iuro. έν sem. (loco d. acc.). ναός templum, imprimis pars sacrior, sanctuarium, adytum, οΰδέν έστεν nullum habet effectum, χρυσός aurum, res ex auro confectae, δφείλει ^co?debet, obli­ gatus est (ad praestandum id, quod promisit); term, techn. rab­ bin. II μωρός stultus, μείζων v. 11. άγιάσας ptc aor. αγιάζω (rem 17 profanam) sacram facio. || θυσιαστήριον ara mactandis (θύω) et 18 comburendis victimis destinata, δώρον donum, donarium Deo jg oblatum, έπ-άνω adv. loco επί 59. || άγιάζον ptc neutr. || όμόσας 2 q ptc aor. δμνυμι; ptc aor. hic de actione comcidente (196) cum actione in praesenti (raro). || κατ-οικουντι p tc-οικέω habito; etiam 21 tr. τί: bewohnen. || καθ-ημενω ptc κά&ημαι sedeo. || άπο-δεκατοΰτε 22

23, 23-35

M ATTHAEUS

60

23 «decimatis» -τόω decimas (δέκατη) solvo ales rei (τ'ι). ήδυ-οσμόν menta, herba odorifera (ήδύς gratus, όσμή odor). άνηθων ane- | thum, Dill, planta aromatica, Gewürz, κύμινον cuminum, Küm­ mel, cumin, άφ-ήκατε (loco -είτε 332) reliquistis -ίημι di-mitto. βαρύτερος (βαρύς) gravior; hell, gravissimus 772; ita frt hic. κρίσις4 iudicium; hebr. etiam: norma iudicii, iustitia, mispat. ελεος7 misericordia, πίστις4 hic frt potius quam fides: fidelitas, sinceri­ tas. Ιί-δει oportebat δει necesse est. ποιήσαι inf. aor. κάκεΐνα = καί έκ. άφ-ιέναι inf. -ίημι di-mitto, omitto (1. ν. άφ-εΐναι inf. 24 aor2). II όδηγοί ν. 16. δι-υλίζοντες ((ίλη faex vini) ex-colantes-ίζω percolando a liquore secerno alqd. κώνωψ -πος ό culex, Schnake, 25 cousin, κατα-πίνοντες -πίνω de-glutientes (bibendo). || καθ-αρίζετε -ίζω purgatis, mundatis. εξω-θ·εν a foris; το έ. externum, ποτήριον calix, poculum, παρ-οψίς -ίδος ή cibus secundarius de­ licatior («Neben-speise » παρά, δψον); dein: patina (in qua appo-' nitur). εσω-θ-εν ab intra, intus, γέμουσιν -μω pleni sunt (τινός). Αρπαγή (αρπάζω) ereptio, rapina, rapacitas; έ | άρπ. rebus pro­ venientibus ex rapina, ά-κρασία in-continentia (κρατέω teneo), 26 immoderatus appetitus rei alienae (an potus?). || καθνάρισον imptv aor. -ίζω v. 25. πρώτον loco πρότερον prius 114. εντός adv. c. gen. intus, γένηται ν. 15. εκτός adv. foris; τό έ. externum, κα» 27 θ·αρός purus. || παρ-ομοιάζετε similes (παρ-όμοιος) estis, τάφος sepulcrum, κε-κονιαμένοις ptc pf pass, κονιάω calce (κονία pul­ vis, calx) dealbo. οϊ-τινες tales qui, utpote qui 163. Ιξω-θ·εν ν. 25. φαίνονται pass, φαίνω in lucem profero, ostendo; pass, appareo; hic de falsa apparentia, ωραίος venustus, speciosus, pulcher (ώρα maturitas, venustas), όστέον os (ossis). ά-καθ-αρσία im-munditia, 28 spurcitia. || ούτως ita. μεστός (τίνος) plenus alqa re. ΰπό-κρισις4 simulatio v. 13. ά-νομία status eius qui sine lege est, legis vio29 latio, improbitas. || ότι Vlg (« qui ») videtur legisse ot, alternativa versio eiusdem aramaici di 300s. οίκο-δομείτε -μέω (re)aedificatis. κοσμείτε -μέω ornatis, μνημείον monumentum, quod memo­ riam (μνήμη) excitat, sepulcrum, δίκαιος iustus, «sanctus» (hic: 30 viri prophetis posteriores). || ήμεθ·α impf med. είμί. εί ήμεθ·α... ούκ Αν ήμεθ·α irrealis 229: si vixissemus... non fuissemus, κοι31 νωνός socius, particeps. αΤμα® sanguis; hebr. interfectio. || ώστε ita ut; in initio prop. = itaque, μαρτυρείτε -ρέω testes estis, te­ stamini. έ-αυτοίς pron. refl. 3 pers. loco 2 pers. 157: vobismet32 ipsis; dat. incommodi, φονευσάντων ptc aor. -εΰω interficio. || πλη33 ρώσατε imptv aor. -ρόω impleo, μέτρον mensura. || δφις4 serpens, γέννημα* genitum (γεννάω), natum, progenies, έχιδνα vipera, πώς quo modo? φύγητε coni, aor2 φεύγω fugio; coni, deliberationis. 34 κρίσις της γεεννης condemnatio ad infernum v. 15. || άπο-στέλλω mitto, σοφός sapiens; hebr. scriba, qui successit prophetis, εξ αυτών hebr. loco αύτών τινας. άπο-κτενείτε -κτείνω interficietis, σταυρώσετε -ρόω crucifigetis, μαστιγώσετε -γόω flagellabitis, διώ35 ξετε fut. διώκω persequor. || όπως c.'coni. ut'finale. ελθ·η coni, aor.! ιέρχομαι venio, ϊκ-χυννόμενον^ ptc pass, -χύννω = -χέω effundo;1 |

61

MATTHAEUS

2 3 ,3 6 -2 4 ,1 0

ptc praes, quia subest idea imperfecti: qui effundebatur, έ-φονεύσατε aor. v. 31. μεταξύ c. gen. inter. || ήξει ήκω veniet, γενεά 36 generatio. || άπο-κτείνουσα ptc v. 34. λιθ-ο-βολοΰσα -λέω lapi- 37 dans, άπ-ε-σταλμένους ptc pf pass. άπο-στέλλω v. 34. προς αυτήν post voc. loco πρός σέ hebr.-aram. ποβ-άκις quot-ies. ήθ-έληβα (έΟέλω) volui, έπι-βυν-αγαγεΐν inf. aor* -άγω con-grego (ad cer­ tum locum [επί] vel finem, aut compos, pro simpl. 329). τρόπος modus; δν τρ. quemadmodum, όρνις -έθος ό ή avis, spec, gallina, νοβτίον (dem. νόσσος) parvus pullus avium, πτέρυξ -γος ή ala volucris, ούκ ή·9>ελήσατε noluistis. || άφ-ίεται -ίημι relinquitur 38 (sensu fut.). έρημος desertus. || ού μή c. coni, emphat. negatio 39 rei fut. (non timendum est ne, certe non) 309. ϊδητε coni, aor* όράω video, άρτι modo, nunc. έως 4v c. coni, donec, εΐπητε coni, aor* λέγω, εύ-λογημένος ptc pf pass, εύ-λογέω lando, praedico v. 21,9. έξ-ελθ·ών ptc aor* -έρχομαι ex-eo. άπό loco έκ 62. ιερόν tern- 24 plum, έ-πορεύετο impf πορεύομαι (ab)eo; impf: in via erat (quan­ do alqd accidit). προβ-ήλθ·ον -έρχομαι ac-cesserunt*. έπι-δεΐξαι inf. aor. -δείκνυμι monstro, οίκο-δομή (οίκος, δέμω exstruo) aedi-ficatio, aedi-ficium. || άπο-κριθ-είς ptc aor. dep. (173) -κρίνο- 2 μαι respondeo, εΐπεν λέγω dixit*, βλέπετε -πω videtis, ού μή c. corn, emphat. negatio rei fut. 309. άφ-εθ·ή coni. aor. pass, -ίημι di-mitto, relinquo, ώδε hic. λίθ-ος lapis. κατα-λυθ·ήσεται -λΰω re-solvetur (lapis ex muro). || καθ·ημένου ptc. κάθημαι sedeo; gen. 3 | abs. (loco ptc coniuncti 35). όρος7 mons, έλεία olea, oliva arbor, κατ' Ιδίαν seorsim, privatim, secreto, είπε imptv aor* λέγω, πότε quando? έαται fut. med. είμί; (sing, post neutr. pl.). σήμερον signum, αός σή σόν tuus, παρ-ουαία praesentia; inceptive: adven­ tus. αυν-τέλεια perfectio, consummatio, finis (-τελέω finio), αίών ώνος ό «saeculum » Welt-Zeit, tempus usque ad iudicium mess., quo alter αίών incipit. || βλέπετε μή videte ne, cavete ne. μή τις 4 ne quis, πλανήτη coni. aor. -νάω in errorem induco. || έλεύσονται 5 fut. έρχομαι venio, έπΐ τω όν. innixi nomini meo, sub meo (Mes­ siae) nomine, ό Χριοτός Unctus, Messias, πλανήαουσιν -νάω se­ ducent. II μελλήαετε fut. μέλλω c. inf. in eo sum ut. πόλεμος bei- 6 lum. άκοή auditio, rumor, όρατε -ράω videte!, cavete! μή c. imptv praes, hic de iteratis occasionibus 182. θ·ροε·£σθ·ε imptv θροέομαι animo commoveor, terreor, paveo. δεΙ c. acc. c. inf. necesse est. γενέσθ’αι inf. aor* γίνομαι fio. ούπω nondum, τέλος7 finis. II έγερθ’ήβεται fut. pass, εγείρω excito, surgere facio; pass. 7 surgo. έθ’νος7 populus, gens, εσονται fut. med. είμί. λιμός fames, λοιμός pestis, βειβμός (terrae) motus, κατά τόπους variis in lo­ cis, per singula loca. || άρχή initium; initium solummodo (id quod 8 hebr.-aram. non exprimitur), ώδίς -ΐνος ή dolor vehemens (impr. parturientis). || παρα-δώσουσιν -δίδωμι tra-dent (sci. tribunali- 9 bus), θ-λΐψις4 compressio (θλίβω premo), tribulatio, vexatio, cala­ mitas. άπο-κτενούσιν -κτείνω inter-ficient. εσεσθ·ε fut. med. είμί. μιοούμενοι ptc pass, μισέω odio habeo; pass, odio sum. || σκαν- 10

2 4 , 12-26

M ATTHAEUS

62

δαλιβθ-ήβονται «scandalizabuntur » -ίζω facio cadere, άλλήλους alter alterum, inter se, mutuo, μιαήσουσιν -σέα> odio habebunt. ψευδο-προφήτης3 falsus propheta (ψευδός7 falsum, mendacium). || 12 πληθ·υνθ·ήναι inf. aor. pass. πληθήνω multiplico, augeo (πλήθος multitudo); pass, augeor, cresco, ά-νομία legis violatio, iniqui­ tas (acc. utpote subi. inf.). ψυγήσετat fut2 pass, ψήχω spiro, re­ frigero, exsicco; pass, refrigesco, exaresco, ΑγΑπη amor, caritas. 13 oc πολλοί plerique. || ΰπο-μείνας ptc aor. -μένω permaneo, per­ severo sub (calamitatibus etc), σωθ’ήσεται salvabitur σώζω fa14 cio σώς incolumem, salvum. || κηρυχθ’ήβεται -ήσσω praedicabi­ tur. δλος totus, οίκουμένη (sci. γή) terra habitata, orbis terra­ rum. μαρτΰριον testimonium; ε’ις μ. τοΐς ε. ut habeant veritatis revelatae testimonium (quidquid de eo faciunt), έθ-νος7 gens; pl. 15 gent(il)es. ήξει ήκω veniet. || δταν (= δτε civ) c. coni, quando (de fut.). ϊδητε coni, aor2 όράω video, οΰν ergo, βδέλυγμα* res pes­ sima, abominanda (βδελήσσομαι abominor), έρήμωσις4 depopu­ latio, vastatio (-μόω desertum facio); gen. appositionis 33: abominium quod est vastatio; probabiliter flagitia et homicidia quae zelotae in templo perpetraturi erant (? sed Mc 13, 14 « s ta t» in templo). (>ηθ·έν λέγω dictum, έβτός ptcneutr. ad pf-praes, έστηκα sto. άνα-γινώβκων ptc -γινώσκω recognosco, lego (ό άναγ. frt: assiduus lector Scripturae ?). νοείτω imptv 3 pers. νοέω intellego; 16 0 άναγ. v. parenthesis potius Domini quam Evangelistae. || φευγέ17 τωβαν imptv 3 pers. pl. φεύγω fugio. || δώμα* tectum, solarium. κατα-βΑτω imptv 3 pers. aor2 -βαίνω de-scendo. άραι inf. aor. αίρω tollo (quod mecum portem), holen; inf. fin. loco ptc fut. 207. 18 τΑ έκ loco τά έν sub idea auferendi ex. || έπι-στρεψΑτω imptv 3 pers. aor. -στρέφω con-verto; intr. revertor, όπέσω retro (pleon.). 19 ίμΑτιον indumentum, pallium. || ούαέ vae! γαστήρ -τρός ή ven­ ter, uterus, έχουσα έν γ. habens in utero, gravida, θ-ηλαζούβαςς 20 -άζω lactantibus (θηλή mammella). || προσ-εόχεβθ-ε -χομαι pre­ camini! γένητat coni, aor2 γίνομαι, φυγή fuga, χειμών -ώνος 21 hiems; gen.; hieme. σαββΑτψ dat. temp. || έβται v. 3. θ-λΐψις v. 9. οΐος qualis, γέ-γονεν pf2 γίνομαι. Ιως c. gen. usque, οϋ μή v. 2. Π 22 εΐ (μή) c. ind. aor. ...(ουκ)Αν c. ind. aor.; irrealis 229; non ob­ stante aor.: irrealis praesentis; genus actionis praevalet super ideam temporis. Est tamen qui hic videat figuram sermonis pro­ phetici, narrandi sci eventum futurum tamquam praeteritum, έ-κολοβώθ-ησαν aor. pass, κολοβόω mutilo, detrunco, (ab)brevio. έαώθ·η aor. pass. v. 13 (sci. ex tentatione). ού... πΑβα βΑρξ sem. = nulla caro, nemo 311. έκ-λεκτός electus, κολοβωθήσονται bre23 viabuntur. || εΐπη coni, aor2 λέγω, μή πςβτεΰβητε ne credideri24 tis. || έγερθ·ήσονται v. 7. δώβουσεν δίδωμι dabunt, edent, τέρας -ατος to portentum, prodigium, ώβτε c. (acc. c.) inf. ita ut; hell, etiam = ινα finale 246 (cf-Mc 13, 22). πλανήααι inf. aor. v. 5. 25 δυνατόν possibile; εΐ δ. si fieri potest vel posset. || προ-είρηκα pf 26 -λέγω prae-dico, antea dico. || εΐπωαιν v. 23. έρημος ή (sd γή) de­ sertum. μή έξ-έλθ-ητε -έρχομαι ne ex-ieritis2. ταμ(ι)ε·ϊον cella-

63

M ATTHAEUS

2 4 , 27-44

rium, cellier, ubi dispensator (ταμίας) res sibi creditas asservat, conclave, cubiculum reconditum. || ώβπερ sicut, Αστραπή fulgur. 27 Ανα-τολή ortus (solis); pl. oriens, φαίνεται pass, φαίνω ostendo; pass, pareo, luceo, δυσμή (δύνω in-eo, mergor) occasus ; pl. oc­ cidens. ούτως ita. || ö-itoy έΑν (1. !x\) c. coni, ubicumque, η coni. 28 είμί. πτώμα® (πίπτω cado) cadaver. αυν-αχθ·ήαονται -άγω con­ gregabuntur ; dictum proverbiale (fut. simplicis consecutionis?). Αετός aquila (etiam vultur). || εύθ-εως adv. (κΰθύς rectus) statim. 29 σκοτισθ-ήσεται -ίζω obscurabitur, βελήνη luna, δώαει δίδωμι da­ bit. φέγγος7 splendor, lux. Αατήρ -έρος ό stella, πεσοΰνται fut. med. πίπτω cado, δύναμις4 potestas; δ. τ. ούρ. exercitus caelo­ rum (= sidera), βαλευθ-ήβονται -εύω commovebuntur. || φανή- 30 βεται fut2 pass, φαίνομαι appareo, κόψονται fut. med. κόπτω tundo; med. lugens mihi pectus ferio, plango, φύλη tribus, δψονται fut. med. όράω. νεφέλη nubes, δόξα splendor, gloria. || Απο- 31 στελεΈ -στέλλω mittet. σΑλπιγξ -γγος ή tuba; σ. φ. μεγ.: tuba so­ nitus magni. έπι-συν-Αξουσιν -άγω con-gregabunt (ad certum lo­ cum vel finem έπι-). τέσσαρές = 4. Ανεμός ventus. Ακρον (άκρος acutus, extremus) summitas, extremitas : « ab una extremitate caeli (Horizont) usque ad alteram ». || βυκή ficus, arbor. μΑθ·ετε 32 imptv aor2 μανθάνω disco, παρα-βολή iuxta-positio, comparatio, δταν v. 15. ήδη iam. αλΑδος ramus. Απαλός tener, φύλλον folium, έκ-φύη coni, -φύω facio germinare; intr. ex-cresco, progermino, γινώσκέτε -σκω cognoscitis vel cognoscite! εγγύς adv. prope, θ-έ- „„ ρος7aestas. || 'ίδητε coni, aor2 όράω. θ-ύρα ianua. || παρ-έλ&η coni. „ . aor2 -έρχομαι praeter-eo. γενεΑ generatio, έως Αν c. coni, donec. || παρ-ελεύαεται fut. -έρχομαι praeter-eo, inter-eo, evanesco, παρ- 35 ελθ-ώσιν coni, aor2 de effatis quae effectum non habent, irrita „„ fiunt. II οϊδεν perf.-praes, scit, ούδέ ne... quidem, μόνος solus. έσται fut. med. είμί. II ώβπερ = ώς sicut. || ήααν c. ptc constr. pe- „„ riphrastica 253. κατα-κλυβμός in-undatio, diluvium (-κλύζω aqua obruo), τρώγοντες manducantes -γω dentibus comminuo, croquer. πίνοντες bibentes, γαμοΰντες -έω ducentes (uxores), έκ-γαμίζονI τες dantes in matrimonium. Αχρι ής ήμέρας attractio relativi 10 = ά. τής ή μ. ή usque ad diem quo. εΐα-ήλθ-εν -έρχομαι in­ travit2. κιβωτός ή arca, cista. || έγνωσαν γινώσκω cognoverunt2: 39 fere = nil suspicati sunt, ήλθ-εν έρχομαι venit2. ήρεν αίρω (abs)tulit. Απας = πας. || παρα-λαμβΑνεται -νω ad-sumitur. Αφ-ίεται 40 -ίημι re-linquitur. || Αλήθ-ουααι -θω molentes (fern.), μύλος lapis 41 molaris, mola. || γρηγορείτε -έω vigilate! (ab έγρήγορα experge- 42 factus sum), οϊδατε (loco ΐστε 332) scitis, ποιος qualis, quis (adi.). || εκείνο spectat sequens ότι. γινώσκετε scitote (vel: scitis ?). si irre- 43 alis v. 22. ήδει plqpf ad pf-praes, οίδα: si sciret, οίκο-δεβπότης7 herus, paterfamilias, φυλακή custodia, vigilia (noctis), κλέπτης3 I fur. έ-γρηγόρηβεν aor. v. 42: vigilasset, quasi de narratione parabolica in praet. 229. ε'ίααεν aor. έάω c. acc. c. inf. sino, δι-ορυχθ·ήναι aor. inf. pass, -ορύσσω per-fodio (murum ex limo factum). || γίνεβθέ imptv; γίνομαι subintrat pro formis deficientibus verbi 44

2 4 ,4 5 -2 5 ,1 0

MATTHAEUS

64

είμΐ e. g. pro έ'στε. έτοιμος paratus, δον.εϊτε -κέω putatis (sci 45 eum venturum esse). || άρα igitur, πιστός fidelis, φρόνιμος intelle­ gens, prudens, providus, κατ-έ-στησεν aor. καΑ-ίστημι con-stituo. οίκετεία familia = famuli domestici (οίκέτης). δούναι inf. aor2 Öiδωμι; τοΰ δ. (sci. χάριν) inf. finalis, τροφή cibus, έν καιρφ suo 46 (determinato) tempore. || μακάριος beatus. έλθ·ών ptc. aor2 έρχο­ μαι. εΰρήσει -ρίσκω inveniet, ούτως ποιοΰντα ita agentem, ΰπάρχουσιν ptc dat. -άρχω exsisto, sum; τά υπάρχοντα res familia48 ris, possessio, κατα-στήσει constituet v.45. || είπα, coni, aor2 λέγω, χρονίζει -ζω moram facit, diu non venit, άρξηται coni. aor. άρχομαι incipio, τύπτειν percutere, σύν-δουλος con-servus. έσθ·ίγι coni, έσθίω manduco, πίνή coni, πίνω bibo. μεθ·υόντων ptc μεθάω 50 ebrius sum. || ήξει ήκω veniet, προσ-δοκά -κάω exspectat, έν ώρβι vj = ήν attractio relativi; supple: dominum venturum esse, οΰ 51 γινώσκει ignorat. || διχο-τομήβει fut. -μέω in duas partes disseco (τέμνω), severissime punio? μέρος7 pars (sorte assignata), sors. ύπο-κριτής3 hypocrita v. 23, 13. θ·ήσει τίΟημι ponet: faciet ut sors eius sit eadem ac sors hypocr.; hypocrisia quasi malitia su­ prema: labiis colere Deum, dum cor longe est ab eo, religionis ( perversio in cultum sui ipsius, κλαυθμός (κλαίω fleo) fletus (nota artic.!). βρυγμός frendor, fremitus, όδούς -όντος δ dens. 25 όμοιωθ-ήσεται assimilabitur -όω reddo simile, comparo, δέκα I . = 10. πάρθ-ενος virgo, αΐ’-τινες = α'ί 164 vel: tales quae 163. λαβοΰσαι ptc aor2 λαμβάνω sumo, λαμπάς -άδος ή «lampas», fax, taeda; hic: taedae nuptiales: baculi supra circumligati pannis oleo perunctis et identidem perungendis (Zorell). έ-αυτων pron. reflex, (plerumque neglectum 156). έξ-ήλθ·ον -έρχομαι ex-ierunt2. ΰπ2 άντησις4 occursus (ύπ-αντάο) obviam eo), νυμφίος sponsus. || πέντε g = 5. έξ loco gen. part. 56. μωρός stultus, φρόνιμος sapiens, pru4 dens, providus. || έ-λαβον λαμβάνω aor2 sumpserant 214. μεθ·’ g (μετά) έαυτών secum. έλαιον oleum. || ά γ γ ε ί ο ν vas. || χρονίζοντος ptc -νίζω moram facio, diu non venio; gen. abs. moram faciente sponso, έ-νύβταξαν aor. νυστάζω (νεύω nuo) semisomnus capite nuto, obdormisco (aor. ingress. 185). έ-κάθ·ευδον καΌεύδω dor6 miebant (impf!). || μέσος medius; μ. νυκτός gen. temporis (non cl. de puncto temporis), κραυγή clamor, γέ-γονεν pf2 γίνομαι fio; 7 pf aoristicum ? 213. έξ-έρχέσθ·ε e-gredimini! || ήγέρθτησαν exper­ gefactae sunt εγείρω excito, facio surgere; pass, surgo. έ-κόσμη8 σαν praeparaverunt κοσμέω ordino, orno. i| είπαν (loco -πον 333) dixerunt2, δότε imptv aor2 δίδωμι do. σβέννυνται -ννυμι exstin9 guuntur. || άπ-ε-κρίθ^σαν aor. dep. (173) άπο-κρίνομαι re-spondeo. μή ποτέ (timendum est) ne forte, οΰ μή c. coni, emphat. neg.: certe non (non timendum est ne) 309. άρκέσν; coni. aor. άρκέω sufficio. πορεύεσθ·ε imptv -εΰομαι (ab)eo. μάλλον potius, πωλούντας -λέω vendentes. Αγοράσατε imptv aor. -άζω emo. έ-αυ10 ταϊς pron. ref. 3 pers. loco 2 pers. 157. || άπ-ερχομένων ptc -έρχο- i μαι; gen. abs.: abeuntibus illis, άγοράσαι aor. inf. fin. (loco ptc fut. 207). ηλθ·εν έρχομαι venit2, έτοιμος paratus. εΐσ-ήλθ>ον in-

65

MATTHAEUS

25, M-29

traverunt2. γάμος nuptiae; pl. sollemnia, epulae nuptiarum, έκλείσθ·η κλείιο clausa est. θ·ύρα ianua. || ύστερον adv. posterius 11 (vel postremo 772). λοιποί reliqui, ceteri, άν-οιξον imptv aor. -οίγνυμι (-γω) aperio. || άπο-κριθ-είς ptc aor. v. 9. οίδα pf-praes. 12 scio, novi. II γρηγορεΐτε -ρέω vigilate! (εγείρω: έγρήγορα exper- 13 geiactus sum), οϊδατε (loco ί'στε 332) scitis. || ώσπερ sicut (deficit 14 ούτως). άπο-δημών ptc praes, (loco deficientis ptc fut. 207) -δημέω (δήμος populus) peregre absum; inchoative: peregre profi­ ciscor. i-κάλεσεν καλέω vocavit, ίδιος proprius, hell. suus. παρέ-δωκεν -δίδωμι tra-didit. ΰπ-άρχω hell.: sum; τά υπάρχοντα res familiaris, possessio. || 6ς μέν... δς δέ alius... alius, ε-δων.εν δίδιομι 15 dedit, έκαστος unusquisque, τάλαντον talentum (c. 2000 doliari). Ικ. κατά τ. ιδίαν δύναμεν secimdum suam cuique capacitatem, άπ-ε-δήμησεν aor. v. 14: peregre profectus est (aor. ingress. 785s) || εΰθ-έως adv. (ευθύς rectus) statim. πορευθ·είς ptc aor. dep. v. 9 16 (pleon. hebr. 256s). λαβών ptc aor2: qui acceperat, ήργάαατο aor. εργάζομαι (έργον opus) laboro (de negotio lucrativo), operor, ev instrum. 89. έ-κέρδησεν aor. κερδαίνω lucror (κέρδος lucrum), άλλος alius. || ώσ-αύτως eodem modo. 6 τά δύο sci. λαβών. II άπελθ-ών ptc aor2 -έρχομαι, ώρυξεν aor. ορύσσω fodio (εν in-fodio). γην sine art.? (1. v. έν τή γή). έ-κρυψεν κρύπτω occultavit, άργύριον argentum, pecunia. || μετά c. acc. post, συν-αίρει (unä at- 19 tollit); σ. λόγον μετά... rationes (Abrechnung) con-fert cum (regier ses comptes avec). || προσ-ελθ-ών ptc aor2 -έρχομαι ac-cedo. προς- 20 ήνεγκεν -φέρω at-tulit2. παρ-ε-δωκας tra-didisti v. 14. ίδε imptv aor2 όράω video. || έφη φημί dicebat, εύ bene! πιστός fidelis, έπί 21 promiscue c. gen. et acc. eodem sensu: super, κατα-στήσω fut. καθ-ίστημι con-stituo. εϊα-ελθ·ε imptv aor2 -έρχομαι intro, χαρά gaudium (quo ipse dominus beatus est) vel festum, epulum festi­ vum. II είληφώς ptc pf λαμβάνω accipio, ε-γνων aor2 γινώσκω co- 24 gnosco, scio, σκληρός durus. θ·ερίζων -ίζω metens (θέρος aestas). δ-που = οΰ 764 ubi. ε-σπειρας σπείρω seminasti, συν-άγων -άγω «co-agens», congregans. δ-θ·εν unde, attractio relativi ex: έκεΐθεν ου illinc ubi. δι-έ-σκόρπισας δια-σκορπίζω (di-spersisti) distri­ buisti. II φοβηθείς ptc aor. dep. φοβέομαι timeo, τό σόν tuum, 25 quod tuum est. || άπο-κριθ·είς ptc aor. v. 9. πονηρ ' ς malus, όκνη- 26 ρός (δκνος7 ignavia, metus) ignavus, piger, segnis, ήδεις (οίδα) plqpf sensu impf: sciebas. || έ-δει impf δει c. acc. c. inf. oportet. 27 ουν igitur, βαλείν inf. aor2 βάλλω iacio; hic: committo, τραπεζί­ της8 nummularius (τράπεζα mensa, banque), qui pecuniam mutuo accipit et cum fenore restituit, έλθ-ών ptc aor2 post reditum meum (vel: adiens nummul. ?) έ-κομισάμην aor. med. κομίζω curam ago, (besorgen), porto rem; med. mihi porto, nanciscor, recupero; έκομ. άν: recuperassem 229. τόκος (τίκτω gigno) partus, fenus, usura, interesse. || άρατε imptv aor. αίρω tollo, aufero, δότε imptv aor2 28 δίδωμι. έχοντι ptc: ei qui habet. || δοθ·ήσεται δίδωμι dabitur, πε- 29 ρισσευθ-ήσεται fut. pass, περισσεύω sum περισσός mensuram ex­ cedens, abundo; tr. facio abundare; pass, abundo, abundanter 5

25,30 - 26,2

M ATTHAEUS

66

accipio, τού Se μή έχοντος casus aliquo modo pendens; in gen. (= ablativo I) frt sub influxu ideae auferendi, άρθ^ήσεται αΐρο) au-feretur. άπ’ αύτού pleonast. sem. ac si praecedat nomin. pen30 dens 14s. || ά-χρεΈος in-utilis (χρεία usus), έκ-βάλετε imptv aor2 -βάλλω e-iicio. σκότος7 tenebrae, εξώτερος (comp. έξω foris) ex­ terior cf 22, 13 ; 8, 12. εσται fut. med. εΐμί. κλαυθ·μός (κλαίω fleo) fletus (artic.!). βρυγμός (βρόχω frendo) frendor, fremitus. 31 οδούς -όντος ό dens. || όταν (δτε αν) c. coni, quando (de futuro). 32 έλθ-η coni. aoraέρχομαι, δόξα splendor, gloria. || καθ-ίσει considet (et sedebit) -ίζω facio sedere; intr. consido, s’asseoir. θφόνος δόξης αυτού sem. pro: thronus suus gloriosus 29s. συν-αχθ·ήσονται -άγω con-gregabuntur. Ιθ·νος7 gens, populus, άφ-ορίσει -ίζω (άπό, δρος finis «de-finio») se-parabit. άπ' άλλήλων ab invicem, alteros ab alteris, ποιμήν -ένος δ pastor, πρόβατον (loco οίς 328) ovis. 33 εριφος haedus. || στήσει 'ίστη μι statuet, δεξιός dexter; ρΐ. τά δεξιά (sci μέρη) partes dextrae, latus dextrum, έρίφιον demin. sed = εριφος. εύ-ώνυμος sinister (ευ-, δνομα boni nominis, euphemistice 34 dictum). || έρεϋ λέγω dicet, δεύτε plur. ad adv. δεϋρο huc! veni! age! εύ-λογημένοι ptc pf pass, -γέω laudo, bene-dico. κληρο-νομήσατε imptv aor. -μέω accipio tamquam partem meam, nan­ ciscor, particeps fio (κλήρος sors, pars sorte assignata, νέμω tri­ buo). ήτοιμασμένην ptc pf pass, ετοιμάζω praeparo, κατα-βολή 35 (-βάλλω) fundatio, constitutio, κόσμος mundus. || έ-πείνασα πει­ νάω esurivi, έ-δώκατε (loco έδοτε 332) δίδωμι dedistis, φαγεΐν inf. aor2 έσθτω manduco, έ-δίψησα διψάω sitivi, έ-ποτίσατε πο­ τίζω fecistis bibere, ξένος peregrinus, advena, ήμην impf med. ε’ιμί. συν-ηγάγετε suscepistis2 -άγω col-ligo, hospitem suscipio. || 36 γυμνός nudus (insufficienter vestitus), περί-ε-βάλετε induistis2 περι-βάλλω circum-iacio (vestem alci), vestio. ήσθ·ένησα aegrotavi ά-σθενέω (ofi ένος robur) in-firmus sum. έπ-ε-σκέψααθ-ε visitastis έπι-σκέπτομαι in-spicio, in-viso alqm. φυλακή (φυλάσσω custodio) 37 custodia, career, ήλθ’ατε (loco -ετε 333) venistis2. || άπο-κριθ-ήσονται ν. 9. πότε quando, εϊδομεν όράω vidimus2, πεινώντα esu39 rientem. έ-θ-ρέψαμεν τρέφω nutrivimus, διψ&ντα sitientem. || ά40 σθ-ενής8 in-firmus. || άποκριθ·είς ν. 9. έφ’ ΰσον = quantum (επί facile accedit ad accus, mensurae), έ-ποιήσατε fecistis (cl. τινά 41 τι 97). ένί dat. είς unus, ελάχιστος (μικρός) minimus. || πορεύ­ εστε imptv -εύομαι ab-eo, dis-cedo. κατ-ηραμένοι ptc pf pass, -αράομαι mala imprecor, maledico; pass, pf maledictus (άρά [mali imjprecatio). πυρ πυρός τό ignis. αΙώνιος aeternus, διά-βολος dia44 bolus (accusator). || διηκονήσαμεν (att. έ-διακ.) διακονέω mini46 stravimus. || άπ-ελεύσονται fut. -έρχομαι ab-eo. κόλασις1 casti­ gatio, poena. · ' r r ' ·■■' · : ■ · 26 έ-γένετο aor2 γίνομαι fio (formula transitionis hebr.); eadem formula concludit omnes quinque sermones (cf. 7,28; 11,1; 13,53; 19,1), hic autem sermo indicatur ut ultimus per πάντας τ. λ. τουτ. έ-τέλεσεν τελέω finivit (τέλος finis), εΐπεν λέγω dixit2. || 2 ο’ίδατε (loco ΐστε 332) pf-praes, οιδα scio, πάσχα τό (aram, «trans-

67

MATTHAEUS

26, 3-17

itus») festum paschale, cena pasch, παρα-δίδοται -δίδωμι tra­ ditur. είς τό c. inf. finalitas. σταυρωθ^,ναι inf. aor. pass, -ρόω crucifigo. II συν-ήχθ"/)βαν -άγω congregati sunt, άρχ-ιερεύς5 prin- 3 ceps sacerdotum; pi. etiam munere functi et membra familiarum ex quibus principes sacerdotum sumebantur cf Act 4, 6. πρεσβύτερος (-βυς senex) senior, αυλή locus apertus subdialis, Hof, cour, etiam palatium, λεγόμενος ptc pass, qui dicebatur. || συν- 4 ε-βουλεύσαντο aor. συμ-βοιιλεύω consilium do; -εύομαι consulo alqm, consilium ineo cum, commune consilium capio, unä decerno, ϊνα loco inf. complet. 288. δόλος (esca piscibus proiecta) dolus, fraus. κρατήσωσιν coni. aor. -τέω habeo potestatem (κράτος) in, teneo; inchoat.: potior, prehendo, άπο-κτείνωσιν coni. aor. -κτείνω interficio. || έορτή festum, θ-όρυβος perturbatio, tumultus, γένηται 5 coni, aor2 v. 1. || γενομένου ptc aor2 gen. abs. (loco ptc coniuncti 6 35); γίνομαι fio, sed etiam: sum, ubi sci subintrat pro formis de­ ficientibus vel exolescentibus verbi είμί. λεπρός leprosus. || προσ- 7 ήλθ·εν -έρχομαι ac-cessit2. ε/ουαα έχω habens fern. Αλάβαστρον vas ex alabastro factum, vasculum unguentarium ex qualibet ma­ teria. μύρον (μύρω fluo, de suco arboris) unguentum odoratum, liquor aromaticus, βαρύ-τιμος (gravis pretii) pretiosus, κατ-έχεεν desuper efiudit κατα-χέω aor. -έχεα. άνα-κειμένου ptc -κείμαι mensae accumbo. || ίδόντες ptc aor2 όράω video, ήγανάκτησαν 8 aegre tulerunt άγανακτέω indignor, άπ-ώλεια (-όλλυμι perdo) active: perditio, dispendium. || έδύνατο impf δύναμαι possum. 9 κρα^ήναι inf. aor. pass, πιπράσκω vendo, πολλοΰ gen. pretii, δοθ·ηναι inf. aor. pass, δίδωμι do. πτωχός mendicus, egenus. || γνούς 10 ptc aor2 γινώσκω cognosco, τί quid? cur? κόπος labor defati­ gans, quaelibet molestia, παρ-έχετε facessitis -έχω praebeo, ήργάσατο aor. εργάζομαι operor. || πάν-τοτε semper, μεθ·’ ίαυτών hell. 11 pron. refl. 3 pers. loco 2 pers. 157: vobiscum. || βαλοΰσα ptc aor2 12 βάλλω iacio; hic: fundo. σώμα® corpus, πρός τό c. inf. finalitas. έν-ταφιάσαι inf. aor. -ιάζω caeremoniis funebribus (έν-τάφια, ■θάπτω sepelio) honoro mortem, condio mortuum, embaumer, einbalsamieren. έ-ποίησεν ποιέω fecit. || ö-που εάν (= άν) c. coni. 13 ubicumque, κηρυχθ·η coni. aor. pass, κηρύσσω praedico, λαληθ-ήσεται -λέω dicetur, μνημόσυνον (μνήμων memor) id quo me­ moria ales servatur, memoriale; είς μν. ά. in memoriam eius. || πο- 14 ρευθ'είς ptc. aor. dep. πορεύομαι (ab)eo. είς imus, δώ-δεκα = 12. λεγόμενος v. 3. άρχ-ιερεύς v. 3. || θ-ελετε -λω vultis, δούναι inf. 15 aor2 δίδωμι. κάγώ = καί εγώ. παρα-δώσω fut. -δίδωμι ν. 2. Ε-στησαν ϊστημι constituerunt, τριάκοντα = 30. άργύριον num­ mus argenteus. || έ-ζήτει ζητέω quaerebat, εύ-καιρία tempus (και- 16 ρός) opportunum (ευ), occasio, Ενα loco inf. 286. παρα-δω coni. aor2 -δίδωμι v. 2. || πρώτη (sei ημέρα), τά ά-ζυμα dies 15-21 Ni- 17 san, quibus Judaei non nisi ά-ζυμα (panes fermento [ζύμη] ca­ rentes) comedebant. Dies primus incipit pridie vespere (14 Nisan). προσ-ήλθ-ον v. 7. πού ubi. θ’έλεις praemittitur coniunctivo deli­ berativo. ίτοιμάσωμεν coni. aor. -μάζω (prae)paro. φαγεΐν inf.

26, 18-34

MATTHAEUS

68

18 aor2 έσΟίω comedo, πάσχα hic.: cena paschalis. || ύπ-άγετε ite 1 -άγω (me) subduco, abeo, ό δείνα acc. = nom. quidam, cuius no­ men dicere nequeo aut nolo: «N. N . », un tel. είπατε (loco -ετε 333) imptv aor2 λέγω, καιρός tempus (mihi determinatum), έγγύς adv. 19 prope, πρός ai = παρά σοί apud te. ποιώ cl. ποιούμαι 172. || έποίησαν fecerunt, συν-έ-ταξεν aor. -τάττω con-stituo, iubeo: prae20 ceperat 214. ήτοίμασαν aor. v. 17. 11οψία (sci. ώρα) tempus se­ rum (όΐ))έ sero), serotinum, vesper, γενομένης ptc aor2 γίνομαι; geu. abs. : vespere facto, άν-έ-κειτο v. 7: mensae accumbebat. || 21 έσθ-ιόντων ptc gen. abs. -ico: edentibus (illis), έξ ύμ. loco gen. part. 22 56. παρα-δώσει v. 15. || λυποΰμενοι ptc pass, λυπέω tristitia (λύπη) afficio, σφόδρα valde, ήρξαντο aor. άρχομαι incipio. είς έκαστος 23 unusquisque, μή-τι num-quid. || άπο-κριθ·είς ptc aor. dep. (173) -κρίνομαι respondeo, έμ-βάψας ptc aor. -βάπτω im-mergo, in-tingo 24 (aor.: hic et nunc?), τρύβλιον paropsis, catinus. || ΰπ-άγει v. 18. καθ’-ώς sicut, γέ-γραπται pf pass, γράφω scribo, ούαί vae ! παραδίδοται v. 2. ?,v (deficit άν 230): esset (irrealis). εΐ c. ind. aor.: ir25 realis. έ-γενντ,θ·η aor. pass, γεννάω gigno; pass, nascor. || παραδιδούς tra-dens = traditurus 207. ραββί hebr. « domine m i», ti­ tulus doctoris, magistri, ein ας (loco είπες 333) dixisti2; modus 26 singularis respondendi affirmative: eh bien, oui. || λαβών ptc aor2 λαμβάνω sumo, accipio, εύ-λογήσας ptc aor. -γέω laudo, bene­ dico; abs. de Dei laude et gratiarum actione, ε-χλααεν κλάω fre­ git. δούς ptc aor2 δίδωμι. λάβετε imptv aor2 λαμβάνω, φάγετε 27 imptv aor2 v. 17. || ποτήριον calix, poculum, εύ-χαριβτήαας ptc aor. -στέω gratias ago. ε-δωχεν δίδωμι dedit, «ίετε imptv aor2 28 πίνω bibo. || άΐμα® sanguis, δια-θ^χη (δια-τίθημι) dis-positio, te­ stamentum, foedus, περί = υπέρ pro, in favorem 69. πολλόί sem. potest significare multitudinem simul cum totalitate = omnes qui multi sunt cf 20, 28. εκ-χυννόμενον ptc pass, (loco ptc fut. 207) 29 -χήννω ef-fundo. άφ-εσις4 (άφ-ίημι) re-missio. || ού μή c. coni, emphatica negatio rei futurae 309. πίω coni, aor2 πίνω, άρτι nunc; άπ=άρτι « amodo ». γένημα® quod ortum est (γίνομαι) ex planta, fructus, « genimen ». άμπελος ή vitis, εως c. gen. usque ad. όταν (δτε άν) c. coni, quando (de fut.). πίνω coni, (actio durans), καινός 30 novus. II ΰμνήααντες -νέω ptc aor.: hymno dicto. έξ-ηλθ·ον -έρχο31 μαι ex-ierunt2. έλαία olea, oliva arbor. || βκανδαλιβθτήσεαθ·ε «scan­ dalizabimini » -ίξω facio cadere; pass, alqa re moveor ad non recte iudicandum vel agendum, νύξ νυκτός ή nox. γέ-γραπται v. 24. πατάξω fut. πατάσσω subintrat pro fut. (et aor.) verbi τύπτω fe­ rio, percutio, ποιμήν -μένος pastor, δια-βκορπισθ-ήσονται -πίζω 32 di-spergentur. ποίμνη grex. || μετά τό c. acc. c. inf. postquam, έγερθ’ηναι inf. aor. pass, εγείρω excito, surgere facio; pass, (re-) surgo. προ-άξω prae-ibo -άγω τινά pro-duco; intr. antecedo. || 33 άπο-κριθ·είς v. 23. si cond. «realise 217: si sicut tu dicis, ούδε34 ποτέ numquam. || εφη φημί dicebat, πρίν c. acc. c. inf. priusquam, άλέκτωρ -ορος δ gallus, φωνηααι inf. aor. φωνέω vocem edo, voco, cano, τρίς ter. άπ-αρνήβη fut. -αρνέομαι de-nego; τινά nego me

69

M ATTHAEUS

26, 35-49

quicquam commercii habere cum alqo. || κΑν = καί εάν c. coni. 35 δέν; coni, δεΐ c. acc. c. inf. necesse est, oportet, άπο-θ'ανβ'ϊν inf. aor® -θνήσκω morior. οϋ_ μή v. 29, sed hic cum fut. loco coni. aor. 236s. ομοίως similiter. είπαν (loco είπον 333) aor®. || έρχεται -ομαι 36 venio, χωρίον (χιόρα spatium) praedium, ager, villa, Landgut, λε­ γόμενος v. 3. Γεθ’-βημανί «torcular oleorum ». καθίσατε imptv aor. καθίζω facio sedere; intr. consido, sedeo, αύτού adv. hic. έως ου = εως τοΰ χρόνου φ c. coni, prospectivo (etiam sine άν) donec, quamdiu, dum. Απ-ελθ’ών ptc aor® -έρχομαι ab-eo. έκεί = έκεΐσε illuc, προσ-εύξωμαι coni. aor. -εύχομαι preces facio. || παρα-λαβών ptc aor2 -λαμβάνω ad-sumo (mecum). ήρξατο v. 22. 37 λυπεΐσθ-αι contristari v. 22; praes, tristem esse, άδημονεΐν inf. -έω animo irrequieto sum, paveo, angor (Vlg «taedere » ex άδος satietas, fastidium). || περί-λυπος tristitia circumdatus, valde tri- 38 stis. μείνατε imptv aor. μένω maneo, γρηγορεΐτε -ρέω vigilate (έγρήγορα expergefactus s., vigilo). || προ-ελθ>ών ptc aor® -έρχομαι 39 pro-cedo. μικρός parvus; -ov paululum. έ-πεαεν πίπτω cecidit®, προσ-ευχόμενος ptc v. 36. εί condicio «realis » 2/7: si, sicuti defacto est. δυνατόν έστιν possibile est, fieri potest, παρ-ελθ·έτω imptv aor® 3pers. -έρχομαι transeo, praetereo, πλήν adv. praeter(quam), sed. || ευρίσκει -σκω invenit. καθ·εΰδοντας -δω dor- 40 mientes. ούτως ita (igitur), ίσχάσατε potuistis-ύω valeo, γρηγορησαι inf. aor. v. 38. || προσ-εύχεσθ’ε precamini! είσ-έλθ>ητε coni. 41 aor® -έρχομαι intro, incido, πειρασμός (πειράζω) tentatio (adiuncta difficilia ad peccandum vehementer pellicientia), πνεύμα® ...σάρξ (σαρκός) spiritus... caro; vix in sensu paulino, potius: bona vo­ luntas et debilitas corporis, πρό-θ-υμος animo pro-pensus, para­ tus. ά-σθ·ενής® in-firmus (σθένος robur). || έκ δευτέρου (= δεύτε- 42 ρον) iterum (pleon. post πάλιν iterum). προσ-ν)όξατο aor. v. 36. παρ-ελθνεϊν inf. aor® v. 39. πίω coni, aor® πίνω bibo, γενηθήτω imptv 3 pers. aor. dep. (173s) γίνομαι fio. || έλθ-ών ptc aor® έρχο- 43 μαι. ευρεν -ρίσκω invenit®, βε-βαρημένοι ptc pf pass, βαρέω gra­ vo, premo (βαρύς gravis). || άφ-είς ptc aor® -ίημι di-mitto, re- 44 linquo, εκ τρίτου tertio, είπών aor® ptc (de actione coincidente 19$). !| καθεύδετε dormite! permissive; praes, continuate dorm. 45 άνα-παύεσθ·ε imptv -παύομαι cesso a labore, quiesco, λοιπόν adv. reliquum abhinc tempus; sed etiam = ούν igitur, proinde, ήγγικεν pf έγγίζω propinquum facio; intr. appropinquo; pf fere: ve­ nit, adest, παρα-δίδοται tra-ditur. Αμαρτωλός peccator. || εγεί- 46 ρεσθ·ε v. 32: surgite! Αγωμεν eamus! άγω duco, ago; intr. eo; in NT non nisi in cohortativo et in compositis, παρα-διδούς tra­ dens. || ετι adhuc, λαλοΰντος ptc -λέω gen. abs.: eo loquente. ?)λθ·εν 47 venit®, μΑχαιρα gladius, ξύλον lignum, fustis. Αρχ. καί πρεσβ. v. 3. II ε-δωκεν aor. dederat 214. σήμερον signum. 6ς Αν c. coni, qui- 48 cumque 232. φιλήσω coni. aor. φιλέω amo (conaturali affectu); osculor. || κρατήσατε imptv aor. κρατέω v. 4. εύθ-έως adv. statim. 49 προσ-ελθ·ών ptc aor® v. 7. χαϊρε gaude ! graeca formula saluta­ tionis. ήαββί v. 25. κατ-ε-φίλησεν aor. κατα-φιλέω de-osculor. ||

26, 50-64

MATTHAEUS

70

50 Ιταΐρος socius, amicus, έφ" δ ad quod; disputatur utrum in in­ terrogatione directa δς possit stare pro τις ; si ita, έφ1δ = επί τί = ad quid? 167ss ; si non, supplendus est imptv: fac id, ad quod venisti, πάρ-ει -ειμι ad-es = venisti. προσ-εΧθ·όντες v. 49. έπ-ε51 βαλον έπι-βάλλω in-iecerunt2. έ-χράτησαν ν. 4. || εΤς unus = τις quidam 118. έχ-τείνας ptc aor. -τείν(ο extendo; έκτ. τ. χεϊρα ptc «graphicum », pleon. hebr. 256. Απ-έ-σπααεν ex-traxit -σπάω abs­ traho. πατΑξας ptc aor. v. 31. Αφ-ε!Χεν amputavit2 -αιρέω ad­ imo, au-fero, ab-scindo. ώτίον (demin. οΰς (δτός) auricula, au52 ris. II Από-στρεψον imptv aor. -στρέφω a-verto; hic: re-mitto, re­ verti facio (in locum suum), τόπος locus, Χαβόντες v. 26. έν (μαχ.) 53 instrum. = per 89. Απ-ολοΰνται fut. -όλ,λυμαι pereo. || ή aut. Soχείς -έο) putas, opinaris (connotat errorem), δτε loco cl. inf. post verba existimandi 266. δύναμαι possum, valeo. παρα-χαΧέσαι inf. aor. -καλέω ad-voco, rogo, παρα-στήσει fut. -ίστημι facio ad-stare, pono ad dispositionem, Αρτι nunc, sine mora, statim. πλείους = πλείονας (vel -ες) plures (1. v. πλείιο = πλείονα). Χεγιών οίνος ή 54 legio (4000-6000 milites). || πδ>ς quomodo? πΧηρωθ-ωσιν coni. aor. pass, -ρόω impleo; coni, deliberativus, γραφή scriptura, ότι pen­ det a «scriptura» in qua scriptum est, quod... δεΊ v. 35. γενέσθ-αι. 55 inf. aor2 v. 1. || ώς sicut, quasi. Χωστής3 praedo (ληίζομαι prae­ dor), latro. έξ-ήΧθ·ατε (loco -ετε 333) ex-iistis2. συΧ-Χαβεΐν inf. aor2 -λαμβάνο) com-prehendo, capio. χατΑ distrib. κ. ήμ. cotidie. 5α eras. || ήρνήσατο aor. άρνέομαι nego. έμ-προσθ'εν c. gen. ante, coram 59. οϊδα v. 2. II έξ-ελθ·όντα ν. 30: egressum (ptc «coniunctum », rarum ! 35); έξ-έρχομαι sicut hebr. yasa pt stare etiam pro αδ-ire; nam sem. qui abit ab alqo loco ex eo exire censetur, πυλών -ώνος ea pars aedificii, ubi porta est, Torweg inter ingressum et impluvium. εΤδεν όράω vidit2. || όρκος iuramentum. ότι = « : ». || έστώτες ptc ad pf-praes. έ'στηκα sto : qui ibi stabant (non necessario in pe­ dibus) ; sem. = erant. άληθ·ώς (-0ής8) vere, λαλιά (loquacitas) ser­ mo; hic: modus loquendi, dialectus. δήλος manifestus. || ήρξατο v. 22. νατα-θ·εματίζω devoveo alqm maledictioni, perniciei, im­ precor, exsecror, δμνΰειν -νύω iurare. άλέκτωρ έφώνησεν ν. 34. || έ~μνήσθ·η μιμνήσκομαι recordatus est. ρήμα· verbum, είρηνότος ptc pf λέγω. πρίν... άπ-αρνήση ν. 34. εξω foras (pleon.). t-κλαυσεν κλαίω'flevit.- πικρός amarus. πρωία (sci ωρα) hora matutina, γενομένης ptc aor2 γίνομαι fio; gen. abs.: mane facto, συμ-βοΰλιον consilium, deliberatio (connotato decreto), ε-λαβον ceperunt2 λαμβάνω sumo, accipio, άρχιερεύς8 princeps sacerdotum; pl. v. 26,3. πρεσβύτερος (comp, πρέσ­ βης senex) senior, νατά c. gen. contra, ώστε c. inf. = ΐνα 245 s. θ-ανατώσαι inf. aor. -τόω morte (θάνατος) afficio. || δήσαντες ptc aor. δέω ligo, vincio, άπ-ήγαγον -άγω ab-duxerunt2. παρ-έ-δωναν (loco -έδοσαν 332) παρα-δίδωμι tra-diderunt. ήγεμών -όνος dux, praefectus prov., hic = procurator. || ιδών ptc aor2 όράω video. παρα-διδοΰς ptc praes, νατ-ε-νρίθ-η κατα-κρίνω condemnatus est. μετα-μεληθ-είς ptc aor. dep. -μελέομαι proprie: mutato animo (μετά-) mihi alqd cordi est (μέλει μοι), me paenitet: paenitentiä motus, άπ-έ-στρεψεν red-didit άπο-στρέφω facio reverti (ad do­ minum suum; άπο- perfectivum sicut in άπο-δίδωμι reddo debi­ tum). τριάκοντα = 30. άργΰριον nummus argenteus. || ήμαρτον αμαρτάνω peccavi2, παρα-δοΰς ptc aor2 -δίδωμι tra-do. ά-θ'ώος

65

66 67 68 69 70 71

„„ 74 75 27

2' 3:

4

27, 5-20>

5

6 7 8 9

10 11 12 13 14 15

16 17 18 19

20

MATTHAEUS:

72

(θωή poena) non punitus, non puniendus, innocens, είπαν (loco -ον 333) λέγω dixerunt2, όψη fut. med. δράω: ipse videris i. e. tuum est hoc curare, ad me non attinet. || ρίψας ptc aor. ρίπτω proiicio. εις frt = versus, ναός templum, pars eius interna: ady­ tum. άν-ε-/ώρησεν άνα-χωρέω re-cessit. άπ-ελθ·ών ptc aor2 -έρχο­ μαι ab-eo. άπ-ήγξατο aor. med. -άγχω strangulo; med. me suspendo, λαβόντες ptc aor2 v. 1. || έξ-εατιν liberum est, licet, βαλεΈν inf. aor2 βάλλω iacio, mitto, pono. κορβανάς δ aram, aera­ rium sacrum, thesaurus templi, έπεί cum (causale), τιμή pretium. || σομβ. λαβ. v. 1. ήγόρασαν αγοράζω emerunt, έξ loco gen. pretii 56. τόν άγρ. του κ. art. de re notoria, κεραμεύς6 figulus (κέραμος terra figuli), ταφή sepultura, ξένος peregrinus. || διό (= δι’ δ) quamobrem. έ-κλήθη καλέω vocatus est. έως c. gen. usque ad. ή «ή­ μερον (sci ημέρα) hodiernus dies; έκλ. έως frequens breviloquentia hebr. pro: appellatus est (et ita appellatur) usque. || έ-πληρώθ-η -ρόω impletum est. βηθέν λέγω dictum, τε-τιμημένοι» ptc pf pass, τιμάω taxo, aestimo: appretiati = hominis pro pecunia venditi, έ-τιμήααντο aor. med.: quanti sibi esset taxaverunt; vel causative: quem sibi taxandum curaverunt, άπό υιών = quidam ex filiis. || έ-δωχαν (loco έδοσαν 332) δίδωμι dederunt. καθ·ά = καθ’ ά secundum quae, sicut, συν-έ-ταξεν constituit συν-τάσσω mando, iubeo. || έ-στάθη aor. pass. (= 1. v. έστη aor2 175) ίσταμαι me sisto: stetit, έπ-ηρώτηαεν -ερωτάω interrogavit, έφη φημί dicebat. || έν τφ c. acc. c. inf. loco propos. temporalis: semit. 273ss. κατ-ηγορεΈσθαι inf. praes, (duratio) pass, -ρέω (loquor contra) accuso, άπ-ε-κρίνατο aor. med. (cl., in NT rarum cf 173) άπο-κρίνομαι re-spondeo. || άκοόεις audis, πόοος quantus, χατα-μαρτοροΰσιν -ρέω testificantur contra (κατά τίνος). || άπ-ε-κρίθη aor. dep. (173) άπο-κρίνομαι respondeo, πρός ούδέ εν βήμα* ne ad unum quidem verbum, ώστε c. acc. c. inf. ita ut. θαυμάζειν inf. -άζω miror ; praes.: duratio : erstaunt sein, λίαν valde || κατά c. acc. distributive; κ. εορτήν singulis diebus festis. είώθει (έ'θω) plqpf εΐωθα consuevi, soleo, άπο-λόειν ab-solvere, liberum dimit­ tere. δέσμιος (δέω) vinctus, captivus. ήθελον (έ)θέλω volebant. || ειχον έ'χω habebant, έπί-σημος in-signitus, cui signum (σήμα) im­ pressum est, insignis, celebris, λεγόμενος ptc pass.: qui dicebatur. II συν-ηγμένων ptc pf pass, -άγω co-ago, congrego; gen. abs. (loco ptc coniuncti in dat. 35). τίνα quem, loco πότερον utrum 116. θέλετε vultis; interiectum ante coni, deliberativum, άπολύσω aor. coni, delib. || ήδει plqpf ad pf-praes. οιδα scio, φθόνος invidia, παρ-έ-δωχαν v. 2 ; tra-diderant 214. || καθημένου ptc -ημαι sedeo; gen. abs.: sedente illo, βήμα* (βαίνω) gressus, sug­ gestus (iudicis). άπ-έ-στειλεν άπο-στέλλω misit, μηδέν nihil (in prohibitione): ne ullum (sit negotium commune) tibi et iusto illi, έ-παθον aor2 πάσχω patior, σήμερον hodie, κατ’ δναρ (όνείρατος) in somnio. || έ-πεισαν aor. πείθω τινά persuadeo alci (cona­ tum dicit, ideo aor. effectivum: cum successo 187). Ενα loco inf. completivi 288. αίτήσωνται aor. coni. med. αίτέω peto, postulo;

73

M ATTHAEUS

27, 21-38

med. saepe = ex contractu, ut mihi debitum, άπ-ολέσωσιν aor. coni, -όλλυμι perdo, in perniciem duco. || άπο-κριθείς ptc v. 14. 21 τίνα... ΰμ,ΤΙν v. 17. άπό loco gen. 56. είπαν loco ειπον 333. || ποιήσω 22 aor. coni, delib. ποιέω τινά τι cl. facio de alqo alqd. σταυρωθ-ήτω imptv aor. pass. 3 pers. -ρόω crucifigo. || εφη v. 11. (τί) γάρ quae- 23 rit rationem antecedentis responsi, περισσως adv. (περισσόν quod mensuram excedit) supra modum, valde, ε-κραζον κράξω clama­ bant. II ίδών ptc aor2 οράω video, ωφελεί proficit (praes, ex ora- 24 tione directa 241) -λέω prosum; absolute: proficio, μάλλον magis, θ-όρυβος tumultus, λαβών ptc aor2 v. 1. άπ-ε-νίψατο aor. med. άπο-νίπτω ab-luo; med. mihi ab-luo alqd. κατ-έναντι e regione, ob oculos, coram, ά-0-ώος v. 4. άπό loco gen. culpae 56. δψεσθ·ε v. 4. II τό αίμα αύτοϊ» έφ’ ήμάς sci έστίν; επί in sensu hebraici 25 cal, quae praepositio adhibetur imprimis etiam de debito et responsabiiitate: nos sumus qui respondemus pro sanguine eius. || άπ-έ- 26 λυσεν aor. v. 15. φραγελλώσας ptc aor. -λλόω flagello, παρ-έ-δωκεν v. 2. σταυρωθ-ή coni. aor. pass. v. 22. || στρατιώτης* miles. 27 παρα-λαβόντες ptc aor2 -λαμβάνω ad-sumo (mecum). πραιτώριον lat. praetorium, praetoris, palatium, συν-ήγαγον -άγω con-gregaverunt2. σπείρα manipulus (tertia pars cohortis), cohors (c. 600 milites); hic δλη ή σπ. frt omnes (in praetorio) cohortales. || έκ- 28 δύσαντες ptc aor. -δύω ex-uo. χλαμύς -ύδος ή pallium breve in usu militum, κόκκινος coccinus (scharlachrot). περι-έ-θ-ηκαν (loco -έθεσαν 332) -τίθημι circum-posuerunt. || πλέξαντες ptc aor. πλέκω 29 plecto, necto, στέφανος corona, άκανθα spina, ramus spinosus. έπ-έ-θ·ηκαν -τίθημι im-posuerunt. κάλαμος calamus, arundo, ba­ culus arundineus, δεξιά (manus) dextra, γονυ-πετήσαντες ptc aor. -τέω in genua (γόνυ) procido (πετ: πίπτω), έν-έ-παιξαν il-luserunt (παίζω pueriliter ago, ludo, contumelia afficio), χαΐρε ! gaude! graeca salutatio. || έμ-πτύσαντες ptc aor. -πτύω exspuo in. ελαβον 30 v. 1. ϊ-τυπτον τύπτω feriebant (impf: iteratim). || δτε cum histor. 31 έξ-έ-δυσαν aor. v. 28. έν-ε-δυσαν έν-δύω in-duerunt. ίμάτιον in­ dumentum. άπ-ήγαγον ν. 2. σταυρώσαι aor. inf. fin. v. 22. || έξ- 32 ερχόμενοι ptc praes, (in via) -έρχομαι ex-eo. εορον -ρίσκω inve­ nerunt2. δνόματι dat. (loco acc.) relationis 38. ήγγάρευσαν coe­ gerunt αγγαρεύω vox persica: sum άγγαρος, sum cursor (regius) cum iure adigendi quemlibet ad id quod potest accelerare iter e. g. ad onus portandum; hinc: cogo, άρη coni. aor. αίρω tollo, porto. II έλθ-όντες ptc aor2 έρχομαι venio, τόπος locus, λεγόμενον 33 v. 16. κοανίον cranium, calvaria. || έ-δωκαν v. 10. πιεΐν inf. aor2 34 πίνω bibo, οίνος vinum, χολή bilis, herba amarissima, με-μιγμέvov ptc pf pass, μείγνυμι misceo, γευσάμενος ptc aor. γεύω gusto, ήθ-έλησεν (έ)θέλω voluit. || σταυρώσαντες ptc aor. δι-ε-μερίσαντο 35 aor. med. δια-μερίζω (μέρος7 pars) dis-pertio; med.: inter se dis­ tribuerunt. βάλλοντες -λλω lacientes, κλήρος sors. || καθ-ήμενοι 36 v. 19. έ-τήρουν τηρέω custodiebant. || έπ-έ-θ·ηκαν v. 29: im-po- 37 suerant 214. έπ-άνω c. gen. super, αιτία causa, culpa, γε-γραμμένην ptc pf pass, γράφω. || σταυροΰνται -ρόο) crucifiguntur. 38

27, 39-54

MATTHAEUS

74

ληστής® praedo, latro, έ* δεξιών (sci μερών) a dextris, εξ εύωνϋμων a sinistris (εύ-όνυμος boni nomini s ; euphemismus pro 39 «sinister»). || παρα-πορευόμενοι ptc -εύομαι praeter-eo. έ-βλασφήμουν blasphemabant βλασ-φημέω verbis contumeliosis offendo. 40 κινοΰντες -νέω moventes. || κατα-λΰων solvens, destruens; nomin. c. art. - voc. 23. οίκο-δομών -έω (re)-aedificans, σώσον imptv aor. σώζω incolumem (σώς) servo, salvo, σε-αυτόν te ipsum, εί si re vera (sicut tu dicis) 217. κατά-βηθ-ι imptv aor2 -βαίνω de41 scendo. || ομοίως similiter, άρχ-ιερεΰς v. 1. έμ-παίζοντες ptc 42 v. 29. II ε-σωσεν σιοζω salvavit, σώσαι inf. aor. κατα-βάτω imptv 43 aor® 3 pers. -βαίνω, πιστεΰσομεν -εύω credemus. || πε-ποιθ·εν pf2praes. πέποιόα confido (πείθω v. 20). ρυσάσθ·ω imptv aor. 3 pers. θύομαι eruo, libero, εί si revera 217. θ-έλει αυτόν vult eum = eo delectatur; reddit hebr. hafaz sibi complacere in. δτι == « : ». || 44 τό αυτό vel obiectum, vel adverbialiter: eodem modo, συ-σταυρωθ’έντες con-crucifixi. ώνείδιζον αυτόν improperabant ei όνει45 δίζω (δνειδος probrum) verbis probrosis impeto. || έκτός sextus. 46 «νότος7 tenebrae, εγένετο v. 1. ένατος nonus. || άν-ε-βόησεν άναβοάω clamorem edidit. Ή λ Ι: ‘eli ’eli est invocatio hebraica (dum reliqua sunt aram.) et necessario ita pronuntiata est, nam aram. ’elahi non potuisset confundi cum eliyyahu (Elias) cf 47. ίνατί reddit aram, lema ad quid? cur? (ut quid fiat), έγ-κατ-έ-λιπες de-reliquisti2 έγ-κατα-λείπω relinquo in alqa mala condicione. || 47 έ-στηκότων ptc ad pf-praes. έστηκα (ίσταμαι) sto. άκοΰσαντες 48 ptc aor. ακούω audio, φωνεΐ -έω vocat. || εΰθ-έως adv. ευθύς statim. δραμών ptc aor2 τρέχω curro. είς έξ αύ. loco αύτών τις 118. 56. λαβών ν. 24, σπόγγος spongia, πλήσας ptc aor. πίμπλημι impleo, τέ... καί et... et. δξος7 (όξύς acutus) vinum acidum, περι-θ'είς ptc aor2 -τίθημι circum-pono. έ-πότιζεν -ίζω dabat bibere (impf 49 de conatu). || λοιπός reliquus. Αφ-ες imptv aor2 -ίημι di-mitto, sino; praemittitur exhortativo, ίδωμεν aor2 coni, exhort, όράω: videamus, εΐ si (interr. indir.). σώσων ptc fut. cl. ad indicandum 50 finem verbi motus (rariss. in Evv. 207). || ν.ράξας ptc aor. v. 23. 51 άφ-ήκεν -ίημι di-misit. || κατα-πέτασμα® (-πετάννυμι alqd depen­ dens [κατά-] pando) velum quo Sanctum SS a Sancto dividebatur, έ-σ/ίσθ-η σχίζω scissum est. όίνω-θ’εν de-super (άπό pleon.). κάτω 52 adv. deorsum, έ-σείσθ-η σείω mota est. πέτρα saxum. || μνημεΐον monumentum, sepulcrum. άν-ε-ώχΟησαν άν-οίγνυμι aperta sunt, κε-κοιμημένων ptc pf pass, κοιμάω dormire facio; pass, dormio; euphem.; inchoat, morior; pf mortuus sum. Αγιος sanctus; άγιοι = iusti; hic solum in Evv. ήγέρθ-ησαν suscitati sunt εγείρω sur53 gere facio; pass, surgo. || έξ-ελθ-όντες ptc aor2 -έρχομαι ex-eo. έγερσις4 excitatio, resurrectio, είσ-ήλθ-ον -έρχομαι intraverunt2, ένs-φανίσθ-ησαν aor. pass, έμ-φανίζω conspicuum reddo, ostendo; 54 pass, appareo. || ίκατόντ-αρχος dux 100 militum, centurio, τη­ ρούν τες -ρέω custodientes, ίδόντες v. 3. σεισμός terraemotus. γι­ νόμενα v. 1. quae fiebant. έ-φοβήθ·ησαν aor. dep. φοβέομαι ti­ meo. σφόδρα valde, άληθ-ώς (-Οής8) vere. θ·εου sine art. hic :

75

M A TTHA EU S-

27,55- 28,3

alicuius dei (?). || άπό pleon. μακρό-θ·εν e longinquo. θ·εωρουσαι 55 -ρέω spectantes fern. αί’-τινες = αΐ 164. ά,κολοϋθ·ησαν aor. άκολουθέω sequor: quae secutae erant 214. διακονοΰσαι -νέω mini- gg strantes fern. || ή του non: filia, sed: uxor. II όψία (ώρα) hora se- g^ rotina, vespertina, γενομένης v. 1. ηλθ>εν έρχομαι venit2, πλού­ σιος dives, τοΰνομα = τό ον. cl. acc. relationis (38). έ-μαθ’ήτευσεν aor. μαθητεύω discipulus sum (1. v. -τεύθη disc, factus erat 214). || προσ-ελθ-ών ptc aor2 -έρχομαι ac-cedo. ήτήσατο aor. v. 20. έ-κέ- 58 λευσεν -εύω iussit (c. inf.), άπο-δοθ-ηναι inf. aor. pass, -δίδωμι red-do, e-do. || λαβών v. 24. έν-ε-τϋλιξεν aor. έν-τυλίσσω in-volvo. 59 σινδών -όνος ή pannus pretiosior ex lino factus. || ε-ί^ηκεν τίθημι 60 posuit, καινός novus, έ-λατόμησεν aor. λατομέω ex lapide ex­ cido: exciderat 214. προσ-κυλίσας ptc aor.-κυλίω ad-volvo. λίθ·ος lapis, άπ-ηλθ-εν ab-iit2 v. 5. || άλλη loco έτέρα 116. καώήμεναι 61 v. 19. άπ-έν-αντι c. gen. ex adverso, vis-a-vis. τάφος sepulcrum. || έπ-αϋριον adv. ad crastinum, cras; τη έ. (ημέρα) postridie, η-τις 62 = ή 164. παρα-σκευή ap-paratio, dies apparationis = dies hebdo­ madae sextus, quo praeparabantur ea, quae sabbato fieri non po­ terant. συν-ήχθ·ησαν -άγω aor. pass. v. 17: convenerunt. || έ-μνή- 63 σθ-ημεν μ ιμνήσκομαι recordati sumus; qobis in mentem venit, πλάνος (πλανάω in errorem induco) vagans, seductor, deceptor, έτι ζών ζά(ο adhuc vivens, εγείρομαι excitor, surgo. || κέλευσον imptv 64 aor. v. 58. ά-σφαλισθ-ηναι inf. aor. pass, ασφαλίζω (-ομαι) facio ά-σφαλής8 (quod non σφάλλεται, labitur) tutum, munio, custodio, μή ποτέ ne umquam, ne forte, έλθ’δντες v. 33. κλέψωσιν coni. aor. κλέπτω furor (clam aufero), εΐπωσιν coni. aor2. ήγερθ-η v. 52. εσται fut. med. εϊμΐ. έσχατος ultimus loco ύστερος posterior 114. πλάνη aberratio, error, fraus, χείρων (κακός) peior, της πρώτης gen. comp.; πρώτης loco προτέρας 114. || Ιφη v. 11. εχετε habetis = con- 65 cessa est cust. κουστωδία vox lat. custodia, ύπ-άγετε ite 1 -άγω (me) sub-duco, abeo, ά-σφαλίσασθ'ε imptv aor. med. v. 64. οΕδατε (loco ϊστε 332) v. 18. || πορεοθ-εντες ptc aor. dep. -εύομαι abeo. 66 ήσφαλίσαντο aor. σφραγίσαντες ptc aor. -ίζω sigillo (σφραγίς) munio, claudo. δψέ adv. sere, vespere, σάββατον sabbatum; etiam pl. -τα, 28 sicut alia nomina festorum e. g. τά γενέσια dies natalis; sing, et pl. = hebdomas, έπι-φωσκούση (sei. νυκτί vel ωρα) ptc fern, -φώ: σκω elucesco, orior (de stella); dicitur elucescere etiam ipsum tem­ pus incipiens ab ortu siderum, μία (δύο, etc), σαββάτων prima (sef ennda etc) hebdomadis dies 117; τή έπιφ. είς μ. σ. ea noctis parte qua illucescebat (impers.) in primum hebdomadis diem. ηλθ·εν έρχομαι venit2, iit. άλλη loco έτέρα 116. θ·εωρήσαι inf. aor. -ρέω video, inspicio (inf. fin. loco ptc fut. 207). τάφος sepulcrum. || σει- 2 σμός terrae motus, έγένετο aor2 γίνομαι fio. κατα-βάς ptc aor2 -βαίνω de-scendo. προσ-ελθ-ών ptc aor2 -έρχομαι ac-cedo. άπ-εκύλισεν aor. άπο-κυλίω re-volvo. λίθ·ος lapis. έ·κάθ·ητο impf κάθημαι sedeo. έπ·άνω c. gen. = έπί super 59. || εΐδέα aspectus, spe- 3 cies, άστραπή fulgur, 'ε'ν-δυμα® in-dumentum, vestis, λευκός splen-

28. 4-17

M ATTHAEUS

76

4 didus, albus, χιών -όνος ή nix. || φόβος timor, αύτοΰ gen. obi. έ-σείσθ-ησ»v concussi sunt σείω agito; pass, tremo; από φ. prae timore, τηροΰντες -ρέω custodientes, έ-γενήθ·ησαν facti sunt = 5 έγένοντο 174. || άπο-κριθ·είς ptc aor. dep. -κρίνομαι re-spondeo, incipio loqui, μή c. imptv praes, vetat continuationem actionis 182. φοβεΈσθ-ε imptv -βέομαι timeo, ύμεΐς in oppos. ad custodes?; sed hell. pron. non necessario est emphaticum 149. οΐδα pf-praes, scio, έ-σταυρωμένον ptc pf pass, -ρόω crucifigo, ζητείτε -τέω quae6 ritis. || ώδε hic. ήγέρθ-η suscitatus est έγείρω facio surgere; pass, surgo. ν.αθ·-ώς «secundum quomodo » = sicut, δεΰτε pl. adv. δεύρο hucl: agite I venite! ϊδ ετε "imptv aor2 όράω video, τόπος locus, frt unus ex compluribus loculis (?). || ö-που = οΰ ubi 164. έ-κειτα impf κείμαι iaceo; subintrat pro pf pass, verbi τίθημι: ubi po7 situs erat. || ταχύ neutr. = ταχέως celeriter. πορευθ-εΈσαι ptc aor. dep. fern, -εΰομαι abeo, είπατε (loco -ετε 333) imptv aor2 λέγω, προ-άγει prae-cedit-άγω pro-duco; intr. prae-eo. όψεσθ·ε fut. med. όράω video, ειπον dixi2; frt finem ponit colloquii, sicut latinum 8 « dixi». || άπ-ελθ-οΰσαι ptc aor2 -έρχομαι ab-eo. χαρά gaudium. ε·δραμον τρέχω cucurrerunt2. άπ-αγγεΤλαι aor. inf. fin. (loco ptc 9 fut. 207) -αγγέλλω nuntio. || ύπ-ήντησεν aor. -αντάω obviam fio, occurro, χαίρετε gaudete! formula graeca salutationis, προσ-ελθΌΰσαι ptc aor2 -έρχομαι ac-cedo. έ-κράτησαν -τέω prehende­ runt, tenuerunt, προσ·ε·κύνησαν adoraverunt προσ-κυνέω prostra10 tus veneror. II ΰπ-άγετε ite I -άγω (me) sub-duco, ab-eo. άπ-αγγείλατε imptv aor. v. 8. Ενα loco inf. completivi 288. άπ-έλθ·ωσιν 11 coni, aor2 v. 8. κάκεΐ = καί εκεί, ίίψονται v. 7. || πορευομένων v. 7 gen. abs.: abeuntibus illis (mulieribus), τινές quidam, κουστωδία vox lat. custodia. έλθ·όντες ptc aor2 έρχομαι venio, άπ-ήγγειλαν mmtiaverunt v. 8. άρχ-ιερεύς® princeps sacerdotum; pl. v. 26,3. 12 άπαντα = πάντα, γενόμενα ptc aor2 v. 2. || σον-αχθ·έντες ptc aor. pass, -άγω co-ago, congrego, πρεαβότερος (πρέσβυς senex) senior, αυμβοόλιον consilium, λαβόντες ptc aor2 λαμβάνω sumo, capio, άργύριον nummus argenteus, ικανός (ίκάνω pervenio) sufficiens, (satis) multus, ε-δωκαν (loco έδοσαν 332) δίδωμι dederunt, βτρα13 τιώτης8 miles. || εΕπατε (loco -ετε 333). νυκτός (νύξ) gen. temp, noctu, ε-κλεψαν aor. κλέπτω furor, κοιμωμένων ptc -μάομαι dor14 mio; gen. abs.: dormientibus nobis. || άκουσθ'η coni. aor. pass, ακούω audio, έπί c. gen. coram (ante iudicem). ήγεμών -όνος ό dux, hic: procurator, πείβομεν πείθω τινα persuadebimus, ά-μέ15 ριμνος curae expers, securus, ποιήσομεν -έω faciemus. || λαβόντες t v. 12. έ-ποίησαν fecerunt. έ-διδάχθ·ησαν aor. pass, διδάσκω do- [ ceo: edocti erant 214. δι-ε-φημίσθ·η δια-φημίζω divulgatum est. ι 16 μέχρι c. gen. usque ad. ή σήμερον (ήμερα) hodie. || εν-δεκα =11. έ-πορεύθ>ησαν aor. dep. πορεύομαι abeo, proficiscor. o\> ubi = quo (sci ut convenirent), έ-τάςατο aor. med. τάττω constituo, de17 cerno, praecipio: praeceperat 214. || ίδόντες ptc aor2 όράω video. προσ-6-κύνησαν v. 9. οί δε illi autem; hic: quidam, έ-δίστασαν dubitaverunt -άζο) anceps sto, ambigo; οί δέ έδ. frt de initiali

77

M ATTHAEUS

28, 18-19

quadam dubitatione de identitate Iesu: quidam autem dubitave­ rant 214. || προσ-ελθ-ών ptc aor2 v. 9. έ-λάληαεν aor. λαλέω loquor. 18 έ-δόθ-η δίδωμι data est. έξ·ουσία (έξ-εστιν licet) potestas. || πο- 19 ρβυθΊντες ptc aor. dep. v. 16. μαθητεύσατε imptv aor. -εΰο> sum discipulus; tr. facio discipulum (ita hic), doceo, instruo. έθ·νος7 populus, gens; αύτους constr. «ad sensum», βαπτίζοντες bapti­ zantes. είς τό ΰνομα frt in cultum et servitium (cf 1C 10,2 εις Μωϋσην ad oboedientiam erga Μ.), διδάσκοντες docentes, τη­ ρείv -έθ5 (ob)servare. δαος quantus, εν·ε·τειλάμην aor. med. εν­ τέλλομαι praecipio, mando, «άσας τ. ημέρας hebr. = totum tem­ pus. συν-τέλεεα consummatio, finis, αιών -ώνος ό « saeculum », periodus temporis parusiam Christi iudicis praecedens.

M A RC U S 1

άρχή initium (inscriptio primae partis, an totius libri ?); vel metonymice: is qui incipit: primus praeco boni de Messia nuntii (sci exstitit loh. B. v. 4). εΰ-αγγέλιον laetus nuntius. Ίησοΰ... 2 gen. obi. nisi potius: generaliter determinans 25s. υιός filius. || καθ·ώς sicut, γέ-γραπταχ pf pass, γράφω scribo. Ιδού ecce. άπο-στέλλω mitto, άγγελος nuntius, legatus, angelus, πρό c. gen. ante, πρόσ3 ωπον facies, κατα-σκευάσει -άζω praeparabit, οδός ή via. || φωνή vox (defectus articuli non urgendus: hebr. status constr. 136). βοώντος βοάω clamantis, ή έρημος (χώρα) desertum, έτοιμάσατε imptv aor. -μάζω facio έτοιμος paratum, (prae)paro. εύθ-ύς -εΐα -ύ rectus, ποιείτε -έω facite ! τρίβος ή semita (τρίβω tero: 4 via trita). || έ-γένετο aor2 γίνομαι fio, exsisto, auftreten. βαπτίζων baptizans -τίζω immergo, κηρύσσων -σσω praedicans (ad modum praeconis κήρυξ). βάπτισμα® immersio, baptismus, μετά-νοια men­ tis mutatio, paenitentia; gen.: (bapt. suscipiendus) in signum pae5 nitentiae. άφ-εσις4 (άφ-ίημι) re-missio. αμαρτία peccatum. || έξε-πορεύετο impf (descriptivum) έκ-πορεύομαι ex-eo. π&ς πάσα παν totus, omnis; pl. omnes, χώρα regio, terra, έ-βαπτίζοντο baptiza­ bantur. ύπό c. gen. ab (apudpass.), ποταμός flumen, έξ-ομο-λογούμενοι ptc -γέομαι eloquendo (έξ-) agnosco (όμο-λογέω idem dico), 6 confiteor. || ήν είμΐ erat, έν-δε-δυμένος pf pass, έν-δύω in-duo. θ·ρίξ τριχός ή capillus, ζώνη (ζώννυμι cingo) cingulum, δερμά­ τινος (δέρμα pellis, cutis) pelliceus, όσφΰς -ύος ή coxa, lumbus (hanche, loin). έσθ·ων έσθ-ω comedens, άκρίς -ίδος ή locusta, μέλι 7 τό mei. άγριος agrestis, silvestris. || έ·κήρυσσεν praedicabat v. 4. λέγων dicens; hebr. pleon. frequentissimus 260. έρχεται: -ομαι venio; praes, pro futuro proximo; semitice subest ptc praes.: est veniens, ισχυρότερος (ισχυρός) fortior, μου gen. comp.: quam ego. όπίσω c. gen. post, a tergo, ικανός sufficiens, idoneus, dignus (ίκάνω pervenio sci ad mensuram), κύψας ptc aor. κύπτω inclino me deorsum, λΰσαι inf. aor. λύω solvo, ίμάς -άντος o lorum, corrigia. ΰπό·δημα4 «sub-ligatum»; pl. sandalia; exuere alci sandalia fere = 8 lavare pedes ales (Jo 13, 14). || έ-βάπτισα aor. ΰδωρ ύδατος τό aqua, βαπτίσει fut. έν instrum, (semit.) 89 per. πνεύμα® (πνέω 9 spiro) spiritus, άγιος sanctus. || έ-γένετο v. 4; formula hebr. intro­ ductionis 27S1. έκεΐνος ille, ήμέρα dies. ηλθ·εν έρχομαι venit2, έ10 βαπίσθ·η baptizatus est. εις motus in locum || εύθ·ΰς = adv. ευ­ θέως statim (pertinet ad ειδεν); vox praedilecta Marci (c. 40ies); ideo saepe sensu debilitato, non urgendo, άνα-βαίνων -νω ascen­ dens. ειδεν όράω vidit2, σχιζομένους ptc pass, σχίζω scindo, ούρανός caelum; pl. hebr. ώς sicut, περιστερά columba, κατα-βαϊνον 11 -βαίνω de-scendens (neutr.). || φωνή v. 3. έ-γένετο v. 4. αγαπητός

79

MARCUS

J , 12-25

(αγαπάω) dilectus (unicus), εύ-δόκησα mihi complacui -κέω volo, gratum habeo, approbo alqm. || έκ-βάλλει e-iicit -λλω etiam: e-du- 12 co, exire facio. U ?jv erat = mansit, τεσσερά-κοντα = 40. πείρα.- 13 ζόμενος ptc pass, -άζω tento, σατανάς -α ό hebr. adversarius, diabolus. μετά c. gen. cum. θ-ηρίον bestia, fera. δνηκόνουν διακονέω ministrabant (iteratio). || μετά τό c. acc. c. inf. postquam. 14 παρα-δοθ-ήναι inf. aor. pass, -δίδωμι tra-do. ήλθ·εν v. 9. κηρύσσων v. 4. Uλέγων v. 7. δ-et = «:». πε-πλήρωται pf pass, πληρόω 15 impleo, καιρός tempus (determinatum), ήγγικεν pf: appropinquavit έγγίζω (εγγύς prope) propinquum facio; intr. appropinquo; pf fere = adest, βασιλεία regnum, dominatio regis, μετα-νοεϋτε imptv -νοέω mentem muto, aliter ac antea cogito, paenitentiam ago. πιστεύετε -εύω credite I (confidite I). έν in (evangelio); ita ut ei inhaereatis, nisi hell, έν pro είς 71ss. || παρ-άγων ptc -άγω praeter- 16 duco; intr. praeter-eo. παρά c. acc. praeter, secundum, le long de. θ·άλασσα mare, lacus Genesareth. είδεν v. 10. άδελφός frater, άμφι-βάλλοντας piscantes -βάλλησαν -άγω congregati sunt, πολλοί multi, ώστε c. acc. c. inf. ita ut. μηκέτι non iam. χωρε'ίν inf. -ρέω spatium (χώρος) habeo ad recipiendum, capio, μηδέ ne...quidem, τά προς τ. θώραν spatium ante portam, vestibulum. |) έ-λάλει λαλέω dicebat, ό λόγος verbum = evangelium. έρχονται praes, hist, frequentiss. apud Mc; έρχομαι venio, φέροντες -ρω portantes, παρα-λυτικός claudus (solutis [λύω] ner­ vis). αίρόμενος ptc pass, αίρω tollo sublatmnque porto, ύπό c. gen. ab (apud pass.), τέσσαρες = 4. || δυνάμενοι ptc δύναμαι valeo, possum, προσ-ενέγκαι (loco -κεΐν 333) inf. aor2 -φέρω af­ fero. διά c. acc. propter, prae, δχλος turba, άπ-ε-στέγασαν άποστεγάξω de-texerunt. στέγη tectum, όπου loco οΰ ubi 163. έξορύξαντες ptc aor. -ορύσσω ef-fodio. χαλώσιν -λάω de-mittunt (relaxando frmes). κράβ(β)ατ(τ)ος (vox maced, lectus, lectica quaedam vilior, κατ-έ-κειτο impf κατά-κειμαι iaceo; subintrat pro pf pass, verbi τίύημι: positus sum. || ίδών ptc aor2 όράω video, πίστις4 fides, fiducia. || τέκνον filius, άφ-ίενται -ίημι remittuntur, αμαρτία peccatum, ήσαν είμί erant, τινες plur. ad τίς quidam, γραμματεύς* scriba, legis peritus, εκεί ibi. καθήμενοι ptc -ημαι sedeo, δια-λογιζόμενοι ptc -ίζομαι mecum delibero, secundum varias rationes perpendo, καρδία cor. || τί quid ? cur ? ούτος, ούτως hic, hoc modo, λαλε'ί' praes, v. 3. βλασ-φημεΐ blas-

41 42 4 3

44

4 5

2

2

3

4

5 6

7

2, 8-21

i

MARCUS

82

phemat -έω male-dico, verbo contumelioso ofiendo (Deum), τίς quis ? άφ-ιέναι inf. v. 6 . st μή nisi, είς unus. || εΰθ-ύς = εΰθέως statim. έπι-γνούς ptc aor* -γινώσκω cognosco (compositum pro simplici 329). πνεύμα® (πνέω spiro) spiritus; dat. instrum. δι9 ε-λογίζοντο impf. v. 6 . έν έαυτοΐς apud se. || τί quid ? loco πότερον utrum ? 116. εύ-κοπώτερον facilius ευ-κοπος exigui laboris, εΐπεΐν inf. aor* λέγω. ή quam, έγειρε surge! εγείρω excito, surgere fa­ cio; in soloimptv etiam intr.: surgo. άρον imptv aor. αίρω tollo. 10 περι-πάτει -τέω circum-ambula! || είδήτε coni, ad pf-praes, οιδα scio, δ υιός τ. άνθ-ρώπου filius hominis; titulus quo Jesus de se .. ipso loquitur, έξ-ουσία (έξ-εστιν licet) potestas, έχει habet, γη , 9 γης terra. || ΰπ-αγε vade! -άγω (me) subduco, abeo. || ήγέρθ’η aor. pass, εγείρω v. 9; pass, surgo. άρας ptc aor. αίρω v. 9. έξ-ήλθ-εν -έρχομαι ex-iit*. έμ-προσθ-εν c. gen. ante, coram 59. πάς παντός omnis, ώστε ν. 2 . εξ-ίστασθ-αι inf. -ίσταμαι (fio extra me) obstupe­ fio, valde miror, δοξάζειν inf. -ζω glorifico, honorifico, δτι = « : ». ούτως ita = alqd tale (hebr.). οΰδέ-ποτε numquam. εϊδομεν όράω 13 vidimus*. || εξ-ήλθ·εν v. 1 2 . παρά c. acc. ad (de re extensa e. gr. 14 litus), ήρχετο impf έρχομαι venio, έ-δίδασκεν docebat. || παρ-άγων ptc -άγω praeter-duco; intr. praeter-eo. ειδεν v. 1 2 vidit*. καθ·ήμενον v. 6 . τελώνιον telonium, domus ubi portoria (τέλη) perci­ piuntur. άκολοΰθ'ει imptv -θέω sequor, άνα-στάς ptc aor* - ίσταμαι 15 surgo. ή·/.ολούθ·ησεν aor. || γίνεται: -νομαι fio (praes, hist, pro έ-γένετο factum est) c. acc. c. inf.; ad formulam cf 275L; constr. graeca c. inf. κατα-κεΐσθ·αι inf. v. 4 -μαι mensae accumbo, τελ­ ώνης3 publicanus, qui ius exigendi vectigalia (τέλη) emit (ώνέομαι). αμαρτωλός peccator, συν-αν·έκειντο c. dat. (συν-) impf -ανά-κειμαι: simul recumbo, μαθ-ητής3 (μανθάνω disco) discipulus, ήκολού16 θΌυν άκολουθέω impf c. vi plqpf. 214. || των Φαριβ. scribae erant etiam ex parte Saducaeorum. ίδόντες v. 5. έα9*681 -ίω mandu­ cat (tempus orationis directae 241). έ-λεγον λέγω dicebant, τί 17 ότι quid est, quod = cur. πίνει -vio bibit. || άν.ούσας ptc aor. άκοΰιο audio, ότι « : ». χρεία necessitas; χρ. έχουσιν eis opus est, indigent. Ιαχύοντες valentes -ύω viribus (ισχύς) polleo, bene valeo, sanus sum. Ιατρός (ίάομαι sano) medicus, κακώς έχοντες male se habentes. ήλθ·ον έρχομαι veni*, καλέααι aor. inf. fin. (loco ptc 18 fut. 207) -λέω voco, δίκαιος iustus. || ησαν... νηστεΰοντες (-εΰω) erant ieiunantes; constr. periphrastica loco impf 253. διά τί propter 19 quid ? quare ? σός tuus, εΐπεν λέγω dixit* || μή numquid. δϋνανται v. 4. νυμφών ιονος conclave sponsorum, domus ubi nuptiae celebrantur; υίοίτ. v. hebr.: omnes qui (arctam) relationem habent cum νυμφίον: convivae nuptiales 31s. έν ώ (sci χρόνω) quo tempore, 2 0 dum. νυμφίος sponsus, όσος quantus, χρόνος tempus. || έλεΰσονται fut. έρχομαι venio, όταν (= ότε άν) c. coni, quando (respicit fut.). άπ-αρθ·ή coni. aor. pass, -αίρω tollendo aufero, τότε tunc. 21 νηστεΰσουσιν fut. v. 18. εκείνος ille. || ούδ-είς (ne unus quidem) nemo, έπί-βλημα® (-βάλλω) super-positum, as-sumentum; id quod scissurae vestis super-suitur. (ίάκος7 particula panni, ά-γναφος

8

83

MARCUS

2,22 - 3,6

rudis, nondum a fullone carduis (γνάφος) curatus; talis pannus madefactus contrahitur et vesti iam detritae assutus novas scis­ suras inducit, έπι-ράπτει -πτω super-suit, ίμάτιον indumentum, παλαιός vetus, ei Se μή alias, alioquin. αίρει tollit, πλήρωμα® id quod supplendi causa apponitur, supplementum, hic assumentum, τό καινόν novum, appositio ad subi. πλήο. του παλ. appos. ad απ’ αΰτοϋ (sci ίματ.). χείρων -ον^(κακός) peior, σχίσμα® (σχίζω scindo) scissura. || βάλλει mittit, οίνος vinum, νέος novus, άσκός uter, wine-skin, in quo vinum conservatur, ρήξει ρήγνυμι rumpet, άπ-όλλυται med. -όλλυμι perdo; med. per-eo. || έ-γένετo aor2 γίνομαι v. 15. σάββατον sabbatum; pl. etiam de uno sab. παρα-πορεόεσθ-αι inf. -εύομαι praeter-eo. τά σπόριμα (σπείρα) sero) agri consiti, segetes, μαθητής v. 15. ήρξαντο aor. άρχομαι incipio, όβός ή via. ποιεΐν (cl. ποιεϊσθαι 172) facere, τίλλοντες -λλω (e)vellentes, στάχυς υος ό (acc. -υας loco -νς) spica. || ΐδε imptv aor2 όράο) video, τί v. 7. ποιοΰσιν -έω faciunt, εξ-εστιν Uberum est, licet. || οΰδέ-ποτε numquam. άν-έ-γνωτε legistis2 άνα-γινιόσκω re-cognosco, lego, έ-ποίησεν fecit, δτε quando, εσχεν έχω habuit2; χρείαν ε. ν. 17 ; frt ingressive 185: coepit egere. έ-πε6νασεν -νάω esuri­ vit. II πως quo modo (interrog. indir.). είσ-ήλθ-εν v. 1 . έπί c. gen. pers. sub alqo, de tempore regni, sacerdotii etc ales, άρχ-ιερεύς® princeps sacerdotum, άρτος panis. πρό-θ-εσις4 (-τίίίημι) pro-positio, ritus proponendi panes cf Ex 25, 23 ss. ε-φαγεν έσΟτω man­ ducavit2. φαγεΐν inf. aor2. οΰκ... εί μή non... nisi, solummodo. ίερεϋς6 sacerdos, έ-δωκεν δίδωμι dedit, τοΐς συν αύτφ ουσιν (pte είμί): iis qui cum eo erant, διά c. acc. propter, έ-γένετo aor2 v. 23. II ώστε in initio propos.: itaque, κύριος dominus; sine art. utpote praedicatum 128. καί etiam. είσ-ήλθ-εν -έρχομαι intravit2, πάλιν iterum, έκεΐ ibi. έ-ξηραμμένην pte pf pass, ξηραίνω siccum, aridum facio, έχων habens. | παρ-ε-τήρουν παρα-τηρέω observabant (iuxta stantes παρα-). εΐ si, interr. indir. θ-εραπεύσει -εύω curabit (tempus et modus ora­ tionis directae 241). ϊνα ut finale, κατ-ηγορήσωσιν aor. coni, -ρέω τινός loquor contra (κατά c. gen.), accuso. || ξηρός siccus, aridus. εγειρε surge ! -ρω excito, surgere facio; intr. (in solo imptv) surgo. μέσος medius; τό μέσον pars media, milieu, locus coram adstantibus. || έξ-εστιν licet, άγαθ-ός bonus, ποιήσαι inf. aor. -έω. ή aut. κακο-ποιήσαι inf. aor. -έω malum facio, ψυχή anima, vita, σώσαι inf. aor. σώζω facio salvum (σώς), incolumem servo, άπο-κτεΐναι inf. aor. -νω interficio, έ-σιώπων σιωπάω tacebant. || περι-βλεψάμένος pte aor. med. -βλέπω circumspicio; -πομαι eos qui circa me sunt inspicio, μετ’ όργής cum ira. συλ-λυπούμενος pte pass, -πέω reddo tristem; pass, contristor cum alqo, commoveor malo ales, έπί c. dat. de, propter (obiectum affectus), πώρωσις4 obdu­ ratio (πώρος quaevis dura concretio rei per se mollis). έκ·τεινον imptv aor. -τείνω ex-tendo. έξ-έ-τεινεν aor. άπ-ε-κατ-ε-στάθ-η άποκαίΜστημι re-con-stituta est. || έξ-ελθ-όντες pte aor2 -έρχομαι exeo: egressi, εύθ-ύς adver statim. συμ-βούλιον consessus deliberau-

2 2

23

24 25

26

28 3

2

3 4 5

6

3, 7-24 ; ;

7 8

9 1 0

11

12

13 14 15 19 2 0

21

2 2

23 24

MARCUS-

84

tium, consilium, έ-δίδουν δίδωμι dabant, faciebant (1 . v. έποίουν). κατά c. gen. contra, όπως quo modo; vel: ut fin. άπ-ολέαωαιν coni, aor. -όλλυμι perdo, in perniciem duco; coni, aut pendet ab δπως = ut, aut est deliberativ. cum δπως = quomodo 243. || άν-ε-χώρησεν re-cessit άνα-χωρέω me recipio (in locum tutiorem). πολύς multus, πλήθ-ος7 multitudo, magna copia, ήκολούθ-ησεν aor. άκολονθέω sequor. || πέραν ultra, ex parte adversa fluminis, au dela (supplendum άπό: e regione quae est...), περί circa, άκούοντες audientes; ptc habet vim impf, quod plqpf reddi p t 214. δσος quantus, έ-ποίεε ποιέω faciebat, ήλθ-ον έρχομαι venerunt2. || πλοιάριον demin. ad πλοΐον navicula, προσ-καρτερή coni, -ρέω con­ stans permaneo apud alqm; de navi: ut semper praesto esset, ϊνα μή ne. θ·λίβωσιν coni, -θλίβω premo. || έ-θ·εράπευσεν v. 2 aor. curaverat 214. ώστε c. inf. ita ut. έπι-πίπτειν super-cadere, cum impetu irruere, άψωνται coni. aor. άπτομαί τίνος tango alqm. δσοι quotquot, εΐχον έχω habebant, μάστεξ -ιγος ή flagellum, plaga, morbus, || ά-κάθ· άρτος im-mundus. δταν = δτε άν quandocumque; universalitas in praeterito, ideo cum impf; quamvis αν requireret coni. 252. έ-θ·εώρουν θεωρέω videbant, προσ-έ-πεπτον pro-cidebant προσ-πίπτω τινι ad genua ales ac-cido, me prosterno. έ-κραζον clamabant, δτε = « : ». || πολλά adver valde, έπ-ε-τίμα impf, έπι-τιμάω taxando ad-iudico, taxo ales modum agendi, vitu­ pero, severe prohibeo, ϊνα loco inf. completivi 288. φανερός manifestus. ποεήσωαιν coni. aor. || άνα-βαίνει sursum it, ascendit. δρος7 mons; art. 124. προσ-καλεεται: -έομαι ad me (med.) ad-voco. ήθ-ελεν έθέλω volebat, άπ-ήλθ-ov ab-ierunt2 = ac-cesserunt (άπο« perfectivum », sicut άπό in άφ-ικνέομαι ad-venio). || έ-ποίησεν fecit = elegit, constituit, δώ-δεκα = 1 2 . ώσιν coni. είμί. άπο-στέλλ-fl coni, -λλω mitto, κηρύσσειν inf. fin. -σσω ut praeco annuntio, praedico.il έξ-ουσία potestas. || έπ-έ-θ-κ,κεν έπι-τίθη μι im-posuit. || ’Ιάκωβον acc. pendet ab έποίησεν. βροντή tonitru. || παρ-έ-δωκεν -δίδοχμι tra-didit. || συν-Ιρ/εται: -έρχομαι con-venio. ώστε c. acc. c. inf.: ita ut. δύνασθ·αι: -ναμαι possum, μηδέ ne quidem, άρτος panis, quilibet cibus, φαγείν inf. aor2 έσθίω comedo; έσθ. άρτον cibum capere, mensae accumbere. || άκούσαντες ptc aor. ακούω audio, οί παρ’ αύτοΰ cl. venientes, missi ab eo; hell, frt sensu lato: sui, propinqui, familiares? έξ·ήλθ·ον ex-ierunt2 v. 6 ; «exi­ re» loco «proficisci»; hebr.-aram. qui proficiscitur exire dicitur (e loco ubi est), κρατήσαι aor. inf. fin. (loco ptc fut. 207) -τέω teneo; inchoat.: potior, prehendo, ε-λεγον dicebant; videtur esse pluralis indefinitus: man, on; interpretationi enim vulgi statim opponitur altera sci scribarum cf 3. έξ-έ-στ-q aor2 -ίσταμαι me sisto extra me, valde excitatus mei non compos sum, excessum mentis patior. || positio verborum: καί subi, verbum oppositionem indicat inter opinionem vulgi et scribarum, κατα-βάντες ptc aor2 -βαίνω de-scendo. έν hebr. instrum. = per 89. άρχων -οντος princeps. II προσ-καλεσάμενος ptc aor. v. 13. παρα-βολή iuxta-positio, comparatio, similitudo, πώς quomodo. || έάν c. coni, condicio

85;

MARCUS .

3 ,2 5 -4 ,8

universalis, έφ* έ-αυτήν contra se ipsam, μερισθ·ή coni. aor. pass, μερίζω partes (μέρη) facio, dis-pertio, divido. σταθ·ήναι inf. aor. dep. (loco medii στήναι 175) ϊστημι statuo; 'ίσταμαι me sisto, non cado, persisto. || δυνήσεται fut. δύναμαι possum, στήναι inf. aor2 ίσταμαι me sisto, per-sisto. || εί si revera (sicut vos asseritis 218). άν-έατη -ίσταμαι sur-rexit2. έ-μερίσθ-η dis-pertitus est. τέ­ λος7 finis. || ούκ... ούδείς cumulantur negationes, nec duplex negatio fit affirmatio. Ισχυρός robustus, validus, potens, εΐσ-ελθ-ών v. 1 : ingressus, σκεύος7 res utensilis, vas, instrumentum, δι-αρπάσαι inf. aor. -πάζω di-ripio, penitus spolio, πρώτον primum loco πρότερον prius 114. δήση coni. aor. δέω alligo, vincio, δι-αρπάσει fut. || άμήν hebr. vere I profecto ! άφ-εθ-ήσεται fut. pass, -ίημι re-mitto, dimitto; (sing, post neutr. pl.). Αμάρτημα® peccatum, βλασ-φημία (nociva dictio) verbum in Deum (vel hominem) con­ tumeliosum. όσα έάν (loco dv) c. coni, quantacumque, quotquot, βλαα-φημήσωσιν coni. aor. -μέω blasphemo, verbis offendo. || ός άν c. coni, quicumque, εις contra, έχει praes, loco fut. (specie apud έχειν; prob, influxus aram.), άφ-εσις4 re-missio. αιών -ώνος ό tempus longissimum, etiam infinitum; είς τ. αί. in aeternum, έν-οχος (qui tenetur in), adstrictus, obnoxius, reus, αιώνιος aeternus. || ότι (hoc dixit) quia, έ-λεγον impf: dixerant 214. || έξω adv. foris, στήκοντες stantes (στήκω loco έ'στηκα 337). άπ-έ-στειλαν άπο-στέλλο) miserunt, καλοΰντες -λέω vocantes. έ-κάνΗητο impf κάύημαι sedeo. || ζητοΰαιν -τέω quaerunt. || άπο-κριθ-είς ptc aor. dep. (loco -κρινάμενος 173) -κρίνομαι re-spondeo. || περι-βλεψάμένος v. 5. κύκλος circulus κύκλιο adver circumcirca, καθισμένους ptc. II έδε imptv aor2 όράω video, θέλημα® volitum, voluntas. πάλιν iterum, ήρξατο aor. αρχομαι incipio, συν-άγεται coagitur, convenit, πλεΐ'στος (πολύς) plurimus, valde numerosus, ώστε c. acc. c. inf. ita ut. πλοΈον navis, έμ-βάντα ptc aor2 -βαίνω ingredior. καθ·ήσθ·αι inf. κάύημαι sedeo, ό όχλος... ησαν turba... erat (constr. ad sensum). || έ-δίδασκεν -σκω docebat, παρα-βολή v. 3,23. διδαχή doctrina. || Ακούετε audite I έξ-ήλθ·εν -έρχομαι ex-iit2. απείρων seminans, σπεϊραι inf. aor. || ε-γένετο aor2 γίνομαι: factum est (formula 2741). έν τώ σπείρειν dum seminat (usus tem­ poralis formulae έν τω c. inf.: hebr. 273). ό μέν (...δ δέ) aliud (...aliud), έ-πεσεν πίπτω cecidit2, παρά c. acc. iuxta (rem protrac­ tam). πετεινόν « alatum », volatile, avis, κατ-έ-φαγον -εσύ ico com­ ederunt2. άλλο aliud. || πετρώδης8 saxosus, lapidosus, o-nou^aut = ού aut qualitatem effert: i. e. in locum talem, ubi 163 s. εΐχεν έχω habebat, έξ-αν-έ-τειλεν aor. -ανα-τέλλω exoriri facio; intr. ex-orior (άνα-τολή ortus solis), διά τό c. inf. quia. βάθ·ος7 pro­ funditas. ότε cum hist., quando. || έ-καυματίσθ’η aor. pass, -τίζω aestu (καΰμα, καίω) aduro, calore comburo, βίζα radix. έ-ξηράνθ·η ξηραίνω siccatum est, exaruit. || άκανθ·α spina, planta spinifera. άν-έ-βησαν άνα-βαίνω a(d)-scenderunt2, in altum creverunt, συνέ-πνιξαν συμ-πνίγιυ comprimendo (συν-) suffocaverunt, καρπός fructus, έ-δωκεν δίδωμι dedit. || καλός bonus, έ-δίδου δ ίδιομι da-

25 26

27

28

29

gj ^ gg g^ 35

4

2

3

4

5

6

7 8

4, 9-21

MARCUS

86

b a t; impf describit processum crescendi et maturandi, cf. ptc praes, άνα-βαίνοντα v. 7. se refert ad άλλο., αυξανόμενα ptc pass, αυξάνω augeo; pass, cresco, έ-φερεν ferebat, είς usque ad. έν quasi instrum.; 1 1 . vv. habent ter εις vel ter έν quod prob, legendum est έ'ν ita ut habeatur hebr.-aram. modus exhibendi distributio­ nem; unum... unum = aliud... aliud, τριά-κοντα = 30. ίξή-κον9 τα = 60. έκατόν = 100. || οϋς ώτός τό auris, άκουέτω άκοΰω au10 dito. II οτε έγένετο(ν. 4) cum esset... (γίνομαι fio subintrat etiam pro είναι), μόνος solus; κατά μάνας adver: in loco solitario, so­ lus. ήρώτων έρωτάω interrogabant (impf non premendum 202 s). τ&ς παραβολάς breviloquentia pro: significationem parab.; plur. generalisationis, vel quia singula genera seminum parabolae sunt, vel quia interpellatio a Me non suo loco chronol. ponitur (4, 36 11 Jesus est adhuc in navi, ubi erat 4,1). || μυστήριον arcanum (μυέω initio alqm, μυστήριον locus, dein obiectum initiationis), δέδοται pf pass, δίδωμι. τής βασ. gen. epexeg.: myst. quod est regnum 33. 1 2 έξω foris: illis qui foris sunt = omnibus praeter vos. || βλέπωσιν coni, βλέπω video, ’ιδωσιν coni, aor2 όράω video, συν-ι&σιν coni, praes, -ίημι com-mitto (ideas), intelligo. μή-ποτε ne umquam, ne forte, έπι-στρέψωαιν coni. aor. -στρέφω (con)verto ad; intr. me 13 converto, revertor, άφ-εθ'ή coni. aor. pass, -ίημι re-mitto. || οΕδατε (loco ϊστε 332) ο ιδα (pf-praes.): scitis, intellexistis, καί in interrog. sensum consecut. infert 319 wie wollt ihr dann, πως quomo15 do. γνώσεσθ-ε fut. med. γινώσκω cognosco. || ουτοι... καί ουτοι... (καί άλλοι) semitice = alii...; et alii cf Mt 10, 23 (?); ουτοι frt re­ sumitur per δπου ubi = apud quos: hi sunt illi qui...: apud quos; si non ita, δπου σπ. ok. esset pleonast. additamentum (ad οδός), stylo Marci omnino congruum, όταν c. coni, quando, άκοΰσωσιν coni. aor. αίρει tollit, έ-σπαρμένον ptc pf pass, σπείρω v. 3. || 16 ομοίως similiter, μετά χαράς cum gaudio, λαμβάνουσιν accipiunt. || 17 έν έ-αυτοϋς in se. πρόσ-καιρος ad tempus, parum durans, incon­ stans. εϊτα dein, postea, γενομένης ptc aor2; gen. abs.: orta tri­ bulatione. θλΐψις4 compressio (θλίβω premo), tribulatio, διωγμός (διιόκω) persecutio, vexatio, σκανδαλίζονται scandalizantur -ίζω facio cadere, se-duco; pass, commotus alqa re deficio (a fide). || 19 μέριμνα anxia cura, ό αίών -ώνος hoc tempus terrestre, quod an­ tecedit iudicium messianicum. Απάτη deceptio, fraus; hell, de­ lectatio, voluptas, πλούτος divitiae, λοιπός reliquus. έπι-θ·υμία cupiditas, desiderium (-θυμέω habeo animum [-θυμός] directum in [έπι-]). εΐσ-πορευόμεναι ptc -ευομαι intro, ά-καρπος fructu 2 0 carens, sterilis. || σπαρέντες ptc aor2 pass, σπείρω, οϊ-τινες qui (sunt tales ut) 163. παρα-δεχονται amplectuntur, in se suscipiunt. 2 1 καρπο-φοροΰσιν -ρέω fructum ferunt, έν... έκατόν v. 8 . || μή-τι num-quid? έρχεται -ομαι venio: venit loco pass, «affertur» (frt infl. aram.), λύχνος lucerna, lampas, μόδιος vox lat. modius (men­ sura frumenti); art. frt quia est unus in domo, τεθ-ή coni. aor. pass, τίθημι pono, κλίνη (κλίνομαι decumbo) lectus aegroti vel mensae accumbentium (tri-clinium). ούχ nonne? λυχνία cande-

87

MARCUS

4, 22-36

labrum, in quo λύχνοι ponuntur vel suspenduntur. || τΐ enclit. ali- 2 2 quid, κρυπτός (κρύπτω) occultus, ού... έάν μή £να ad hoc solum ut, ούκ.,.άλλά 'ίνα. φανερωθ-ή coni. aor. pass, -ρόω reddo φανερόν, manifesto, ουδέ neque, άπό-κρυφος abs-conditus. άλλ’ = άλλά = (sicut antea:) εάν μή ; aram.; confusio inter αλλά et εί μή fre­ quens frt quia eadem vox aram, utroque sensu adhibetur. έλθ·η coni. aor2. || el... άκουέτω v. 9. || βέπετε videte! ev instrum. hebr. ^ . 89. μέτρον mensura, μετρεΈτε: -έω metior, ad-metior, tribuo, iudico; aliter pro alio contextu: sicut nos aliis, ita Deus nobis; hic frt « quo magis attenderitis, eo melius intelligetis ». μετρηθ·ήσεw i fut. pass, πρόσ-τεθ·ήσεται -τεθημι ap-ponetur. [1 δοθ-ήσεται 25 δίδωμι dabitur, άρθ·ήσεται αίρω tolletur. || ώς... βάλη; coni, aor2; 26 coni, exigit, ut ώς sit ώς έάν, unde omnes coniunctivi sequen­ tes, σπόρος semen. || καθ-εϋδη coni, -δω dormio, εγείρεται coni. 27 pass, -ρω surgere facio; pass, surgo; hic Stre debout, auf-sein. νΰξ νυκτός ή nox; acc. durationis. βλαστέ coni. (= ind.) -τάω ger­ mino. μηκύνεται coni. pass, -νω reddo longum (μήκος longitudo); pass, cresco in long, ώς = τό ώς: qua modo (sei hoc fiat) ipse nescit (?), an ώς hic coniunctio temporalis ?: « dum nescit»; Vlg: illo non curante. || αϋτό-ματος proprio impulsu, sponte agens. 28 καρποφ. v. 2 0 . χόρτος gramen (foenum). εΐτεν -τα postea, στάχυς -υος ό spica, πλήρης8 plenus, σίτος frumentum (1 . v. nom. πλήρης σίτος frt esset exclamatio). || όταν c. coni, quando, παρα-δοΐ (ad 29 analog, verb, in -όω) loco -δω coni, aor2 -δίδωμι tra-do, porrigo, permitto, concedo; ita frt hic: quando fructus permiserit ut me­ tatur. δρέπανον falx; άπο-στέλλω δρ. hebr. falcem messi ad-moveo. παρ-έ-στηκεν pf-praes. -ίσταμαι ac-cedo: ad-sto, ad-sum. θ·ερισμός messis. || πως quomodo ? όμοιώσωμεν aor. coni, delib. 30 -όω facio simile (δμοιον), ad-similo, comparo, παρα-βολή iuxtapositio, comparatio, θ'ώμεν coni, aor2 τίΰημι (pro)pono; εν τίνι π. fi. = qua adhibita parabola (έν instrum.) depingamus r. D.? H κόκκος granum, αίναπι -εως τό sinapis, famosa parvitate seminis 31 et mira vi vitali, σπαρή coni, aor2 pass, σπείρω, μικρότερος c. gen. comp, minor quam; -ρον ον ac si κόκκος sit neutr.; prob, subintellegitur σπέρμα, δν ptc neutr. ε ίμ ΐ; dittographia, quae supplantavit aliquod έστίν? σπέρμα.® semen. || μείζων -ον (μέγας) 32 maior, λάχανον herba hortensis esculenta, κλάδος ramus, ώστε v. 1 . δΰνασθ-αι inf. -αμαι possum, σκιά umbra, αύτοΰ exspecta­ veris αυτής, sed est citatio ex Ez 17, 23. πετεινόν v. 4. κατασκηνοϋν -όω tabernaculum (σκηνή) collocare, habitare. || τοιοΰτος 33 talis, έ-λάλει impf λαλέω loquor, καθ'-ώς «secundum quomodo», sicut, ήδύναντο impf δύναμαι (speciale augm.). άκούειν audire, capere, intellegere, χωρίς c. gen. (separatim ab) sine. || κατ’ Ιδίαν 34 seorsim, privatim, ίδιος proprius; hell, fere pron. poss. έπ-έ-λυεν re-solvebat, di-lucidabat. || οψία (ώρα) hora serotina, vespertina 35 (όψέ sero), γενομένης v. 4; gen. abs.: vespere facto, δι-έλθ-ωμεν aor8 coni, exhort, -έρχομαι per-meo, trans-eo, traiicio. πέραν adv. ultra, au delä; τό π. litus oppositum. || άφ-έντες ptc aor2 -ίημι 36

4,37- 5,7

MARCUS

88

di-mitto. παρα-λαμβάνουσιν ad-sumunt. ώς ήν sicut erat, «sine 37 apparatu ». άλλα πλοία aliae naves. || λα“ϊλαφ -πος ή procella, turbo, άνεμος ventus (pleon.). χύμα® unda, έπ-έ-βαλλεν impf de­ script. -βάλλω super-iacio; intr. violenter irruo, ώστε v. 1 . ήδη 38 iam. γεμίζεσθ·αε inf. pass, -ίζω impleo. || πρύμνη puppis, pars po­ sterior navis, έπί τό dat. in sensu locali cedit acc. et gen. 93. προσ-κεφάλαεον (πρός κεφαλήν) cervical ex corio in quo remi­ gante» solebant sedere. καθ>εύδων dormiens, έγείρουσεν excitant (e somno), μέλεε μοε mihi cordi, curae est. ύτε factum, quod, άπ3 9 ολλύμεθ>α : -όλλυμαι pereo. || δε-εγερθ·είς ptc aor. pass, -εγείρω expergefacio, ergo hic non: stans, sed: expergefactus, επ-ε-τίμησεν -τιμάω in-crepuit v. 3, 12. σεώπα -πάω tace 1 πε-φίμωσο imptv pf pass, φιμόω occludo os, ad silentium redigo; pass, ob­ mutesco; pf taceo, έ-κόπασεν cessavit -άζω (κόπος lassitudo post 40 laborem) fatigatus desisto, cesso, γαλήνη tranquillitas. |) τί quid ? cur ? δειλός (δείδω timeo) timidus, ούτως ita, tantopere, πως quomodo (sci adhuc possibile est ut non habeatis f. ?) vel hell, exclamative: quam nihil habetis confidentiae (cl. esset ώς) (1 . v. 41 ουπω: nondum). || έ-φοβήθ·ησαν aor. pass, -βέομαι terreor, ti­ meo. φόβος timor, πρός άλλήλους ad invicem, inter se. άρα par­ ticula consec. igitur, οτε quia; rationem dat, cur interrogetur; substratum aram. di...la permisisset etiam vertere loco δτι...αύτφ: ω cui, vel φτινι utpote cui 301. 5 ήλθΌν έρχομαι venerunt2, είς τό πέραν (adv.) in litus oppo2 situm. II έξ-ελθ-όντος ptc aor2 -έρχομαι e-gredior; gen. abs. loco ptc coniuncti in dat. 35. εύθ>ύς adver statim (vox, utpote praedilecta a Me, non semper urgenda), ύπ-ήντησεν aor. -αντάω oc­ curro, obviam fio. μνημεϋον monumentum (quod memoriam [μνή­ μη] conservat), sepulcrum, έν sem. sociativum: cum 86. ά-κάθ’αρ3 τος im-mundus. || κατ-οίκησις4 habitatio, εεχεν έχω habebat, μνή­ μα 6 monumentum, sepulcrum, ούδέ ne... quidem, ούκέτε non iam. ούδείς nemo; cumulatio negationum fortius negat (aliter aclatine). άλυσες4 catena, έ-δύνατο impf δύναμαι possum, valeo, δήσαε inf. aor. δέω vincio, ligo, δεά τό c. triplici acc. c. inf. loco propos. 4 causalis. || πολλ-άκις « multoties », saepe, πέδη compes (vinculum pedum). δε-δέσθ·αε inf. pf pass. δέω. δε-ε-σπάσθ’αε inf. pf pass, δια-σπάω dis-traho, di-rumpo. ύπ' = ύπό ab (apud pass.), συν-τετρίφθ-αε inf. pf pass, συν-τρίβω con-tero, confringo, ϊσχυεν -ύω 5 valebat, poterat, δαμάσαε inf. aor. -μάζω domo, coerceo. || δεά παντός (sci χρόνου) adv. semper, νυχτός x. ήμέρας gen. tempo­ ris: die noctuque. 6 ρος7 mons, κράζων clamans, χατα-χόπτων 6 con-tundens, con-cidens. έ-αυτόν se(ipsum). λίθ·ος lapis. || Ιδών ptc aor2 όράω video. μαχρό-θ·εν e longinquo (άπό pleon.). ε-δραμεν τρέχω cucurrit2, προσ-ε-χύνησεν adoravit προσ-κυνέω prostra7 tus veneror. || κράξας ptc aor. de actione coincidente 196: cla­ mans (dicit), ΰψιστος (ΰψι sursum) altissimus. ορκίζω (όρκος iuramentum) adiuro, obtestor, τόν θ’εόν (cl.) per Deum, μή c. coni, aor. vetat actionem fut. 182. βασανίσης coni. aor. -νίζω tempto,

89

MARCUS

5, 8-23

probo, tormentis exploro, crucio alqm (βάσανος lapis Lydius). || ελεγεν γάρ dixerat enim 214. εξ-ελθ'ε imptv aor2 -έρχομαι ex-eo. τό «νεύμα, nom. c. art. loco voc. 23. || έπ-ηρώτα έπ-ερωτάω interrogabat (impf non urgendum 202) II «αρ-ε-κάλει rogabat παρακαλέω ad-voco (in auxilium), invito, rogo. πολλά adver valde, ϊνα loco inf. complet. 288. άπο-στείλη coni. aor. -στέλλω mitto, ’έξω c. gen. adv. loco έκ 59. || πρός c. dat. ad (pedem montis), valde rarum, αγέλη ή grex, χοίρος (hell, loco ΰς 328) sus, porcus, βόσκο­ μεvη ptc pass, βόσκω pasco; pass, pascor, me nutrio. || παρ-εκάλεσαν rogaverunt, nunc cum effectu (aor. effectivum 187). πέμ· ψον imptv aor. πέμπω mitto, είσ-έλθ’ωμεν coni, aor2 -έρχομαι in­ gredior. II έπ-έ-τρεψεν concessit έπι-τρέπω verto ad, permitto, εξελθ·όντα v. 2 . εΐσ-ηλθ·ον aor2. ώρμησεν aor. όρμάω impello; intr. magno impetu feror, ruo (ορμή impetus), κατά c. gen. hic locali­ ter: deorsum per. κρημνός locus pendulus (κρεμάννυμι suspendo), declivis, praecipitium, Abhang, ώς δισ-χίλιοι circa 2000. έ-πνίγοντο πνίγω suffocabantur. || βόσκοντες pascentes = qui pascebant = paverant 214; vel: pastores 263. έ-φυγον φεύγω fugerunt2. ά«-ήγγειλαν -αγγέλλω nuntiaverunt, είς hell, loco έν 71 (vel sub influxu verbi έ-φυγον). άγροί agri = habitationes dispersae per agros. Ιδεΐν όράω aor2 inf. fin. (loco ptc fut. 207). τί εστιν tem­ pus, modus sicut in or. directa 241. γεγονός ptc pf2 neutr. γίνο­ μαι. II -Ο-εωροΏσιν -ρέω vident, δαιμονιζόμενον ptc praes, quasi nomen quo vocabatur: «obsessus» 263 (cf v. 14 βόσκοντες). καθ’ήμενον ptc -ημαι sedeo, ΐματισμενον ptc pf pass, -τίζω vestio, σω-φρονοϋντα ptc -νέω sanae (σώς) mentis (φρήν) sum. έ-σχηκότα ptc pf έχω; pf aoristicum? 213 (frt pf quia aor. έσχον po­ tius est inchoat. = accepi?), έ-φοβήθ-ησαν aor. dep. φοβέομαι ti­ meo. || δι-ηγήσαντο aor. δι-ηγέομαι (per-duco) narro, ίδόντες v. 6 : qui viderant, πως quomodo, έ-γένετο aor2 γίνομαι, περί c. gen. de. II ήρξαντο aor. αρχομαι incipio. παρα-καλεΈν v. 10. άπ-ελθ'ε'ϊν inf. aor2 -έρχομαι dis-cedo. άπό loco έκ 62. όριον limes; τό. o. re­ gio, territorium. II έμ-βαίνοντος ptc -βαίνω intro; gen. abs. loco ptc coniuncti 35: ingredientem rogabat, παρ-ε-κάλει v. 10. impf 202 (in rogatione irrita 1). δαιμονιστείς ptc aor. pass.: qui daem. habuerat, ϊνα loco inf. complet. 288. μετ’ αύτοΰ cum ipso, in eius comitatu, η coni, είμί etiam: maneo. || άφ-ηκεν aor. -ίημι dimitto, sino; hic: ad-mitto. όπ-αγε vade! -άγω (me) sub-duco, abeo, σός tuus, άπ-άγγειλον imptv aor. v. 14. δσος quantus, «ε-ποίηκεν ποιέω pf; actio consideratur ut in effectu perdurans 209. ήλέησεν aor. έλεέω (τινά) misereor ales. || άπ-ηλθ·εν ab-iit2. κηρύσσειν (κήρυξ praeco) praedicare, έ-ποίησεν aor.: fecerat 214. έ~9·αόμαζον impf θαυμάζω miror. || δια-περάσαντος ptc aor. -ράζιυ (πέραν v. 1 ) traiicio; gen. abs.: cum traiecissetrπά^ιν iterum, συν-άι/θ-η -άγω co-acta, congregata est. έπ’ αυτόν ad eum. παρά c. acc. iuxta (rem protractam). || εΐς unus; loco τις quidam 118, άρχι-συνάγωγος praefectus synagogae (pl. collegium?), όνόματι dat. loco acc. relationis 38. Ιδών v. 6. πίπτει cadit, πούς ποδός o pes. || παρα-

8

9 10

11 12

13

14

15

16 17 18

19

2 0

21

2 2

23

5, 24-39

MARCUS

90

καλεΈ v. 1 0 . ότι recitativ. = « : ». θ-υγάτριογ (Αυγάτηρ) filiola, filia, έσχάτως έχει extreme se habet, in extremis est. Ενα,... έπιθ·ής aut: mixtio orationis directae cum indir.; aut ΐνα absolute loco imptv 294. έπι-Αής coni, aor2 -τίΑημι im-pono. χειρ -ρός ή manus, αωθ·ή coni. aor. pass, σφζω reddo incolumen (σώς), salvo, ζήση coni. aor7'£(x com-prime25 bant. || γυνή -αικός mulier, οΰσα ptc είμί. έν sociativum = cum cf. v. 2 . jSOoig4 fluxus. αίμα® sanguis. δώ-δεκα = 1 2 . ενός7 an26 nus. II παθ^υβα ptc aor2“ ασχώ patior: perpessa. Οπό ab(quiavirtualiter pass.). ιατρός medicus, δαπανήσασα ptc aor. -νάω in sum­ ptus impendo, erogo? παρ’ αυτής ab ea loco παρ’ αυτή apud eam: süb influxu ideae erogandi, ex-pendendi. ώφεληθ·εΐσα ptc aor. jpass. (οφελέω τινά utilitatem affero, iuvo; pass, iuvor, utilitatem percipio.- μάλλον magis, potius, είς τό χείρον in peius (χείρων 27 peior), έλθ·οΰαα ptc aor2 έρχομαι. || άκοΰσασα ptc aor. ακούω audio, ,δπιαθ’εν a tergo, ήψατο aor. απτομαί τίνος tango alqm. 28 ίμάτιυν pallium, indumentum (gen. part.). || ότι v. 23. εάν c. coni, si (de futuro), άψωμαι coni. aor. κάν = καί εάν etsi (tantum29 modo), σοθ-ήαομαι fut. pass. v. 23. || |*ξηράνθ·η ξηραίνω siccatus est. πηγή fons. ε-γνω_γιvojσκο> cognovit2, σ&μα® corpus; dat. ins­ trum. Ταται pf pass, ίάομάί curo, sano, μάστιξ -ιγος ή flagel30 lum, plaga, morbus. || έπι^γνοΰς ptc aor2 έπι-γινώσκω cognosco (compositum loco simplicis 329). έν έαυτω in se (pron. reflex.), τήν έξ αϋτοΰ δύν. breviter loco: τήν έν αυτω δύν. έξε.λΑοΰσαν 31 εξ αύτοϋ. έξ-ελθ·οΰσαν ν. 2 . έπι-στραφείς-στρέφω conversus, μου g2 ad ίματ. II βλέπεις vides. συν-θ·λίβοντα prementem. || περι-ε-βλεπετο impf περι-βλέπομαι circum-spicio (impf: conatus quaerendi). 33 ίδεΐν v. 14. ποιήσασαν ptc aor. ποιέω. || φοβηθ-εΐσα ptc aor. pass, v. 15; aor.: timore concepto, timore perculsa, τρέμουσα tremens, είδυΐα ptc fern, ad pf-praes. οίδα scio, γε-γονεν pf2 v. 14. ήλθ-εν 34 v. 1. προσ-έ-πεσεν προσ-πίπτω pro-cidit2. || σέ-σωκεν pf σώζω v. 23. ύπ-αγε v. 19. είς (ειρήνην) reddit hebr. lesalom. ειρήνη pax; sem. omnimoda prosperitas quam abeuntibus apprecaban­ tur: vade in pace vel in pacem. ϊσθ·ι imptv είμί. υγιή «;8 sanus. || 35 έτι adhuc, αΰτοΰ λαλοΰντος (ptc -λέω) gen. abs.: eo loquente. ότι = « : ». dm^i-Aavsv-aor2 άπο-Ανήσκω morior, τί quid? cur? 36 σκύλλεις vexas -λλω cutem detraho, molesto. || παρ-ακοΰσας ptc aor. -ακούω hic: adstans audio (quod non mihi dictum est); alias: dissimulo auditionem, λαλοΰμενον ptc pass, -λέω loquor; ptc utpote obi. verbi percipiendi, μή c. imptv praes, vetat continua­ tionem actionis 182. φοβοΰ -βέομαι imptv v. 15. μόνον adv. so37 lum(modo). πίστευε imptv praes.: tene fiduciam 181. || άφ-ήκεν sivit v. 19. ούδένα neminem; post non: ullum, quemquam, συν38 ακολουθ·ήσαι inf. aor. -ακολουΑέω simul sequor. || εις hic loco πρός 70 (v. 39). θιεωρεΈ-έω videt. θ·όρυβος tumultus, κλαίοντας 39 κλαίω flentes, άλαλάζόντας -ζω eiulantes. || είσ-ελθ’ών v. 12 (ideo

91

MARCUS

5,40 - 6,7

v. 38 είς = πρός). θ-ορυβε'ϊσδ'ε -βέομαι tumultuamini (-βέο> per­ turbo). κλαίετε ploratis, παΊδίον demin.; hell, fere = παΐς puella, καθ-εύδει dormit. || κατ-ε-γέλων κατα-γελάιυ.(ρινός) deridebant. 40 αύτου gen. propter κατά = contra, έκ-βαλών ptc aor2 ^βάλΧω e-iicio; hell, etiam sine violentia: mitto foras, παρα-λαμβάνει ad se sumit, οί μετ’ αύτοΰ qui cum eo erant, comites, είσ-πορεύεται in-greditur. όπου = οΰ ubi 164. άνα-κείμενον ptc -κείμαι iaceo, recumbo. || κρατήρας ptc aor. -τέω τινός potentiam (κράτος) ha- 41 beo in, teneo; inchoat.: prehendo. μεθ·-ερμήνει>όμενον_ρΐο pass, -jyilü.ab una lingua in aliam trans-fero^ ό έστιν μεΟ. quod, si ver­ titur, significat (non est vox sem. pro «significare »). κοράσιον_ (demin. ad κόρη) puell(ul)a ; τό κορ. nom. c. art. loco voc. 23 exacte reddit « statum emphaticum » vocis aram, έγειρε surge! εγείρω facio surgere, in solo imptv etiam intr.: surgo. || άν-έ-στη 42 -ίσταμαι sur-rexit2. περι-ε-πάτει -Teco_circmn-ambulabat· έτη δώ­ δεκα v. 25. έξ-έ-στησαν aor2 έξ-ίσταμαι ex me exeo, obstupefio (ita ut quasi mei non compos- sim). εύθ·ύς « statim » hic eviden­ ter abundat (Mc!). έκ^ρϊααι,ς.4- efccessus^ stupQr „meatis. || δι-ε- 43 στείλατο aor. δια-στέλλομαι («di-duco »), exphco quid velim, prae­ cipio. Iva loco inf.'cöinpi. 288. γνίμ. coni, aor 2 γιγώσκω cognosco (1 . v. γνοϊ contractio όη in οΐ sicut apud verba in -όο>). εΐπεν hic fere: praecepit2 c. inf. δοθ·ήναι inf, aon pass, δίδω μι do. φαγεΐν inf. aor2 έσάίω manduco, comedo. _ έξ-ήλθ·εν -έρχομαι ex-iit2. έκεϊ-θ^εν Ulinc. έρχεται: -ομαι ve- 6 nio. πατρίς -ίδος ή patria, urbs patria. άκολουθ·οΰσιν: -δέω se­ quor. II γενομένου ptc aor2 γίνομαι fio; gen. abs.: facto sabbato. 2 ήρξατο aor. άρχομαι incipio ; apud Mc saepe non urgendum ; fere aliquod verbum auxiliare; infl. aram, διδάσκειν -σκω docere, οί πολλοί hic: multitudo (alias: plerique). άκούοντες -ουω audien­ tes. έξ-ε-πλήσσοντο impf pass, έκ-πλήσσω ex-cutio ex tranquilli­ tate mentis, percello stupore; pass, stupore percellor, prae admi­ ratione vix mei compos sum. λέγοντες dicentes. _πό-_9·εν .unde ? τίς sd έστιν quae, qualis (est), σοφία sapientia, δοθ-εΐσα ptc aor. pass, δίδωμι do. δύναμις4 potestas, res potenter facta, mi­ raculum. τοιούτος talis, χειρ -ρός ή manus, γινόμενα ptc ν. 2 . || τεκτων -ονος ό faber lignarius, tignarius, ώδε hic, πρός ήμ&ς = 3 παρ’ ήμΐν apud nos. έ-σκανδαλίζοντο impf pass, -ίζω cadere facio, seduco; pass, modo agendi ales moveor ad falso iudicandum, imprimis ad fidem negandam. || i^ sip o j sine „honore. ούκ... εί μν 4 non...nisi, tantummodo, συγγενής8 cog-natus; dat. -εΰσιν (ad ana­ logiam βασιλεϋσιν) loco -έσιν. οίκία domus; hic: familia. || ούκ... 5 ούδεμίαν non ...ullam, ε-δύνατο ϊιηρί_δήναμαι possum, valeo, έκεϋ ibi. ποιησαι inf. aor. -έω. δύναμις vT2 . εί μή praeterquam quod, ολίγοι pauci, άρ-ρωστος in-firmus, aegrotus (ρώμη robur, ρώννυμι confirmo), έπι-ώείς ptc aor2 -τίθημι im-pono. έ-θ·εράπευσεν ϋερα,.πεύω curavit, sanavit. || έ-θνχύμαζεν impf -μάζω .miror, ά-πιιπίχ . 6 hj-credulitas. «ερι-ηγεν circu-ibat -άγω circum-duco;intr. -eo. ν.ώμν^ vicus,.pagus, κύκλιρ adverin circuitu, διδάσκων άοοεηβ. || προσ-κα- 7

0,8-19

8

9

10 11

1 2

13 14

jg ,„ b 17

18 19

M ARCUS

92

λεΐται: -λέομαι ad me voco, οί δώδεκα collegium 1 2 apost. ήρξατο ν. 2 . Απο-στέλλειν e-mittere. δύο δύο bini, έ-δίδου δίδωμι dabat (impf: singulis paribus ?). έξ-ουσία (έξ-εστινlicet) potestas; c. gen. obi.: pot. super vel in. ά-κάθ·αρτος im-mundus. || παρ-ήγγειλεν -αγ­ γέλλω praecepit (aor. omnibus simul). ϊνα loco inf. completivi 288. αΕρωβεν coni, αίρω tollo sublatumque porto, ad usum mecum fero, abeo ad alqd procurandum, ράβδος baculus, μόνος solus, πήρα sacculus viatorum, mendicantium, είς = έν 71. ζώνη cingulum (zona), in quo duplicato condebatur pecunia, χαλκός aes, cuprum, pecunia. II ύπο-δε-δεμένους ptc pf med. ύπο-δέω sub-ligo; med? mihi subligo, impr. sandalia, induo calceos; acc. ac si se referat ad subiectum alicuius inf. μή c. coni. aor. vetat actionem futuram 182 (trans-itur in orationem dir.), έν-δύσησθ'ε coni. aor. med. εν­ δύω in-duo; med. mihi, me. χιτών -ώνος δ tunica, vestis interior. || όπου εάν (= dv) c. coni, quo-vel ubi-cumque 232. είσ-έλθ-ητε coni, aor2 -έρχομαι in-gredior. μένετε -νω manete, εως Αν c. coni. donec, έξ-έλθ-ητε (έκεΐ-Όεν) coni. v. 1. || ός Αν qui-cumque 232. τόπος ό locus, δέξήται coni. aor. δέχομαι (hospitio) re-cipio. μηδέ neque, Ακούβωβιν coni. aor. άκουω τίνος audio alqm. έκ-πορευόμενοι ptc -εύομαι e-gredior. έκ-τινΑξατε imptv aor. -τινάσσω ex­ cutio sclje vestibus, χοΰς χοός ό acc. χοϋν terra, pulvis, (quae pedibus inhaeret vel frt quae incedendo a pedibus elevata ves­ tibus insidet), ΰπο-κΑτω c. gen. = υπό frt: de sub pedibus, πούς -ποδός pes. εις μαρτύριαν αύτοΐς in testimonium contra eos (dat. incommodi), quatenus hoc gestu terra eorum terra gentilium de­ claratur, a cuius inquinatione se liberat, qui in terram sanctam revertitur. || έξ-ελθ-όντες ptc aor2 v. 1 . έ-κήρυξαν aor. κηρύσσω praedico (ad modum praeconis κήρυξ, Herold)·, aor. complexivum 188, adiuncta sequuntur in imperfectis, ϊνα loco inf. 288. μετανοήσωσιν coni. aor. -νοέω aliter ac antea cogito; inchoative: consHiunTmuto, paenitentiam ago. || έ'ξ-έ-βαλλον έκ-βάλλο) e-iiciebant. ήλειφον αλείφω ungebant, έλαιον olium. Ap-ρωστος ν. 5. έ-θ’ερΑπευον impf ν. 5. || ήκουσεν ακούω audivit, βααιλεύς populariter pro τετράρχης. φανερός manifestus, notorius. έ-γένετο ν. 2 . βαπτίζων ptc = nomen: Baptista 263. έγήγερται pf pass, εγείρω surgere facio; pass, surgo; pf connotat effectum durantem 209. διΑ τούτο propter-ea. έν-εργοΰσιν: -γέω in opere sum, operor, δύναμις4 potestas; pi. vires ad miracula patranda. || Αλλοι alii. || ώς εΤς τ. προφ. phrasis hebr. cf 3 Reg 19,2 = sicut omnes (antiqui) prophetae. Ακούσας ptc aor. v. 14. Απ-ε-κεφάλιβα άπο-κεφαλίζω de-collavi, de-capitavi. ήγέρ9·η aor. pass, εγείρω: surrexif. || αύτός ipse; aram, usus prolepticus pron. 154s. Απο-ατείλας ptc aor.-στέλλω mitto. έ-κρΑτησεν cepit κρατέω potentiam (κράτος) habeo in, teneo; inchoative: potior, prehendo; aor. et sequentia praeterita habent vim plqpf 214. έ-δησεν δέω ligavit, vinxit, φυλακή (φυ­ λάσσω custudio) custodia, career, γύνη -ναικός uxor. ε-γΑμησεν (locoed.?έγη μεν) "ηοΓ.'γαμέω uxorem "duco. || övi'recitativ. = « : ». εξ-εβτιν Uberum est, Ucet. || έν-εΐχεν impf -έχω τινι (sci χολόν bi-

93

MARCUS

β, 20-31

lem, iram, odium) succenseo alci, odium gero adversus, ήθ·ελεν έθέλω volebat (duratio et conatus), άπο-κτεΐναι inf. aor. -νω in­ terficio. ή-δύνατο (speciale augm.) v. 5. || ε-φοβεΐτο impf φοβέομαι 20 timeo, vereor, είδώς ptc ad οίδα (pf-praes.) scio. άγιος Deo con­ secratus, a Deo ad alqd electus, Deo devotus, συν-ε-τήρει συντηρέω con-servabat,--praeservabat a nece. 4*oΰσας ptc aor. v. 14. πολλά multa, vel si pertinet ad ήπόρει, valde, ή-πόρει impf ά-πορέω (πόρος fretum, medium traiiciendi, ratio faciendi alqd) haesito, dubito quid faciendum, ctre embarrasse; 1 . v. (πολλά έποίει) (Vlg) posset esse servilis versio semiticae formae causativae (wayyereb): fecit multum audiendo = frequenter audiebat, ήδέως adv. ήδυς iucundus: libenter, ήκουεν audiebat. || γενομένης v. 2 . εΰ-καιρος 2 1 ^opportunus, δτε quando. γενέσια_τά natalitia, dies natalis; dat. temporis, δεΐπνον έ-ποίησεν (loco cl. έποιήσατο 172) coenam, con­ vivium fecit, μεγιστάν -άνος (μέγιστος maximus) pl. proceri, ma­ gnates. χιλί-αρχος lOOO^ militum praefectqs, tribqijus militum, πρώτοι pnmöres,“ n6 t>iles. || είσ-ελθ-ούσης ptc aor® -έρχομαι in- 2 2 gredior; gen. abs.: cum ingressa saltavisset, αυτής v. 17. όρχησαμένης ptc aor. όργέοηαι salto; gen. abs. loco ptc coniuncti 35. ήρεσεν oycaoua placuit, συν-ανα-κειμενοις ptc -κείμαι simul (men­ sae) accumbo; ptc com-mensales. κοράσιον (demin. κόρη) puella, αϊτησον imptv aor. αίτέο) τινά τι peto, postulo ab alqo alqd. 6 έάν (= δν) c. coni, quidquid, θ·έλης coni, θέλω volo, δώσω δίδωμι dabo. II ώμοσεν όμνυμι iurayit. δτι = «:». αίτησης coni. aor. £ως 23 c. gen. usque ad. ήμισυς -εος (-ους) dimidius; τό ήμισυ dimidia pars. II έξ-ελθ-ουσα ptc- aor® ν. Ι.'τ ί quid? αΐτήσωμαι aor. coni. 24 delib. med. = act. nisi (sicut cl.) suggerit petitionem debiti ex con­ tractu, 178. βαπτίζοντος v. 14. || εΙα-ελθ·ουσκ v. 22. σπουδή, fes- 25 tinatio, studium, ήτήσατο aor. med. ϊνα loco inf. complet. 288. δως coni, aor® δίδωμι. εξ-αυτής (sei.της ώρας) nunc ipsum, πίναξ -ακος (Γtafetila'(scriptoria), catinus, discus, βαπτιστής3 Baptista- "|| περί-λϋπος tristitia (λύπη) circumdatus, valde_tristis. γενόμενος 26 v. 2 .^ίρκος iusiurandum. άνα·κειμένους v. 2 2 : συν-ανα-κ. διά τ. δ. καί τ. άνακ. frt hendiadys = propter iuramenta iurata coram convivis 320. ούκ ήθ-έλησεν έθέλω noluit. ά-θ·ετήσαι inf. aor. -τέω reddo δ-θετον (non statutum, irritum), factis quasi iriritum~3eclaro = sperno (iure suo utentem), άπο-στείλας v. 17. || σπεκου- 27 λάτω ρ^ΐ· speculator, cursor in comitatu regum et per occasio­ nem exsecutor suppliciorum, επ-έ-ταξεν iussit έπι-τάσσω im-pono. ένέγχαι inf. aor® (loco -εΐν 333) φέρω (af)fero. άπ-ελθ·ών ptc aor® -έρχομαι ab-eo. &π-ε-χεφ. v. 16. φυλακή v. 17. || ήνεγκεν φέρω 28 at-tulit®, εδωχεν δίδωμι dedit. || άκούααντες ptc aor. v. 2. ·ηλθ·ον 29 έρχομαι venerunt®, ήραν aor. αίρω v. 8 . πτώμα* (πίπτω cado) _cadayer.Τε-θ'ηχαν (loco έθεσαν 332) τίθημι posuerunt, μνημείον monumentum, memoriale, sepulcrum. || συν-άγθνται -άγω con- 30 gregantur, άπ-ήγγειλαν -αγγέλλω narraverunt, δσος quantus, έποίησαν -έω aor.: fecerant 214. έ-δίδαξαν -σκω aor.: docuerant 214. II δεύτε pl; ad adv. δεύρο huc! veni! : venite, υμείς αυτοί 31

6, 32-43

MARCUS

94

vix non emphaticum 149: (nunc) vos (sicut ego hucusque?), κατ’ Ιδίαν seorsim, privatim, έρημος τύπος desertus locus. Ανα-παύοαβθ’ε imptv aor. med.^jwwucessare facio; med. cesso, requiesco, ολίγον paululum, ΰπ-Αγοντες euntes -άγω sub-duco (me), καί (ουδέ) coord, loco subord. (ita ut). ούδέ ne... quidem, φαγεΐν inf. aor2 έσ&ίω comedo, εύ-καίρουν -ρέω tempus, otium habebant. I! Απ-ήλθ-ov v. 27. || είδον όράω viderunt2, έπ-έ-γνωβαν έπι-γινιήσκω cognoverunt2 (compos, pro simplici 329)] frt hic: intellexe­ runt (intentionem Jesu). πεζή (sci όδω) pedestri itinere, συνέ-δραμον συν-τρέχω con-curferüht2. εκεί = έκεϊσε illuc, προ-ήλ34 θ·ον -έρχομαι prae-venerunt2. || έξ-ελθ-ών ptc ν. 1. είδεν όράω vidit2, έ-σπλαγχνίσθ-η misertus est -νίζομαι visceribus (σπλάγχνα) moveor, έπ’ αύιούς indicat motum animi versus eos (obi. affectus solet exprimi: έπί c. dat.), πρόβατον. (loco οίς 328) ovis, μ ή in NT semper, ubi non indicativus negatur 307. ποιμήν -ένος pastor. 35 ήρξατο διδ. v. 2. || ήδη iam. ώρας πολλής'γεν. ν. 2; gen. abs.: multa (= serotina) hora facta, προβ-ελθΑντες ptc aor2 -έρχομαι 36 ac-cedo. δτι = «:». || Από-λυαον imptv aor. -λύω libero, di-mitto. Απ-ελθ-όντες v. 27. κύκλιο.κώ μας ν. 6 . Αγρός campus, ager; pi. habitationes, villae per agros dispersae. ΑγορΑαωσεν coni. aor. -άζω (in foro [αγορά]) emo. έ-αυτοΊς pron. refl. sibi, τΐ quid ? 3 7 loco quod 167. φΑγωαιν v. 31 coni, deliberativus 243. || Απο-κριθ’είς (loco -κρινάμενος 173) ptc aor. dep. -κρίνομαι respondeo, δότε imptv aor2 δίδωμι. φαγείν ν. 31. ΑγορΑσωμεν aor. coni, delib. ν. 36. δην. δεακοσίων gen. pretii: ducentis denariis. δηνΑpiovjrlenarius. nummus argenteus (sec. Mt 20,2 merces unius diei). δώσωμέν- (loco δώμεν 335) coni, aor.; 1. v. δώσομεν fut. quod 38 aequivalet coni, delib. 237. || πόβοο quot? ύπ-Αγετε ite ! v. 31. ϊδετε imptv aor2 όράω. γνόντες ptc aor2 γινώσκω cognosco, certioi 39 fio. II πέντε = 5. ίχθ·ύς -ύος ό piscis (ίχίΐΰας loco ιχθύς). έπ-έ-ταξεν ν. 27. αύτοίς exspectare facit άνα-κλΐναι πάντας: ut accumbere facerent omnes (Vlg.). Ανα-κλιθ’ήναι inf. aor. pass, -κλίνω (ad cenandum) discumbere facio; pass, discumbo (ad epulas). πΑνται subi, ad inf. συμπόσιον com-po.tatio. convivium; hic pl. turmae ordines convivarum; repetitio συμπ. συμπ. vulgariter pro κατέ συμπόσια, χλωρός viridis (χλόη primum germen herbae), χόρτο« 40 gramen, herbae virides. || Αν-έ-πεσαν (loco -σον 333) -πίπτω super· ceciderunt, discubuerunt. πρασιΑ areola hortensis, Gartenbeet] hic turmae quadam regularitate distributae. κατΑ έκατόν κ. κατΑ πεν· 41 τήκοντα per centenos et quinquagenos. || λαβών ptc aor2 λαμβά νω sumo. Ανα-βλέψας ptc aor. -βλέπω oculos attollo, sursum specto _εύ-λόγησεν « bene-dixit » -γέω laudo, celebro, gratias ago (Deo) κάτ-ε-κλασεν frggit.^.ατα-κλάο) in particulas distribuo, έ-δίδο’. δίδωμι dabat (actio repetita 201). παρα-τιθ-ώβίν coni, -τίάημι pro pono, ap-pono. έ-μέρισεν ^ivisit μερίζω in partes (μέρος) facio. | 42 Ι-φαγον aor2 v. 31. έ-χορτΑαΘ’ησαν satiati sunt χορτάζωΊιβΓΜ 43 pasco (animalia); subintrat hell, pro κόρέννυμι satio 337. || ήρα· αίρω sustulerunt. κλΑβμα® fragmentum, κόφινος canistrum.^cor

95

MARCUS

6, 44-56

bis. πλήρωμα* id quod implendo efficitur, rei copia quae explet; ^ plenitudo. || φαγόντες ptcaor 2 v. 31. || ήνάγκασεν αναγκάζω coegit, ^ compulit, έμ-βήναι inf. aor2 -βαίνω in-gredior. προ-4γειν“ρΓθducere; intr. prae-cedere (inf. praes, quia durante hac actione aliud evenit), είς τό πέραν (adv. ultra) in litus adversum, πρός versus; difficultas topographica (requireretur: praeter, en face de) nisi intellegenda est aliqua Bethsaida in litore occidentali, non Beths. Julia, έ'ως quamdiu, dum. άπο-λύει di-mittit; tempus et modus ex oratione directa: dum di-mitto 241. || &πο-ταξάμενος 46 ptc aor. med. -τάσσω se-pono; med. me separo, rivi abiens va­ ledico. &π-ηλθ·εν ab-iit2. προσ-εύξασθ·αι aor. inf. fin. (loco ptc fut. 207) -fiiyouOLi preces facio. || όψία (sci ώρα) serotina hora, γενο- 47 μένης gen. abs. v. 2 : vespere facto, έν μέσω της θ·. in medio mari. || ΐδών ptc aor2 v. 33. βασανιζόμενους ptc pass, -ίζω tempto,„tor- 48 mentis exploro, crucio: graviter TabSrantes, έλαΰνειν: -voTimpel­ lo, remigo. άνεμος ventus, εν-αντίος ad-versus. περιτέτάρτην φυΤΙ της v. circa quartam (= ultimam) vigiliam noctis, νύξ νυκτός ή nox. περι-πατών -τέα> (circum-) ambulans, ήθ·ελεν y, 19. παρ-ελθ-εΐν inf. aor2 -έρχομαι praeter-eo. || Ιδόντες ptc aor2 v. 33. e-δοξαν 49 δοκέω putaverunt, ότι hell, loco inf. (post verbum opinandi 266). .φάντασμα6 spectrpm (φαντάζομαι appareo, conspicior), άν-έ-κραξαν άνα-κράζω ex-clamaverunt, clamorem ediderunt. || εΤδονόράω 50 viderunt2, έ-ταράχθ·ησαν ταράσσω perturbati sunt, έ-λάλησεν aor. λαλέω loquor, μετ’ αυτών cum eis; hic = ad eos (hebr.-aram.). Φαρσεΐτε confidite,-σέο) bono animo sum (θάρσος fortis animus), φοβείσθ-ε v. 2 0 ; μή c. imptv praes, vetat continuationem actionis 182. || άν-έ-βη άνα-βαίνω ad-scendit2. έ-κόπασεν cessavitjiqjia^o) 51 (κόπος lassitudo laboris) lassor, cesso, λίαν valde, περισσός qui mensuram excedit; έκ-περισσοΰ adv. ultra mensuram, valde, εν έ-αυτοΊς pron. refl.: apud se. έξ-ίσταντο impf έξ-ίσταμαι me sisto extra (me), excessum mentis patior, obstupesco. || συν-ηκαν (loco 52 -εΐσαν 332) aor -ίημι committo (ideas), intellego: intellexerant 214. έπ! τοΐς άρτοις in occas, multiplicationis panum, πε-πωρωμένη ptc pf pass, πω.ρ.όω obduro, hebetem reddo. || δια-περάσαν- 53 τες ptc aor. -ράζω trajicio, trans-freto. προσ-ωρμίσθ-ησαν aor. pass. προσ-ορμΓζο) duco ad_stationemnpvalem (δρμος); med.-pass, navem ad litus applico. || έξ-ελθ·όντων v. 1; gen. abs.: egressis eis. 54 έπι-γνόντες ptc aor2 v. 32; hic frt: re-cognoscere. || περι-έ-δραμον 55 ^τβέχω per-curreruntj. ήρξαντο v. 2 . κράβαττος.ΙφςΡμβ, ^lectica vilior, κακώς έχοντας male se habentes, περι-φέρειν circum-ferre (huc illuc), δ-που ubi-cumque. ηκουον ακούω audiebant (iteratio), ότι έστίν tempus ex oratione directa: «hic est». || δ-που 4v re- 56 quireret coni. (232), sed ut iteratio in praeterito indicaretur (ex­ stincto optativo iterationis) debuit adhiberi indic, impf, vel aor. 252. είσ-ε-πορεύετο είσ-πορεύομαι ingrediebatur, κώμας... άγροϋς v. 36. άγορά forum, platea. έ-τίθ·εσαν τίθημι ponebant. 4-σθ·ενουντας aegrotantes τνέω hpfirmus sum (σθένος7 robur), παρ-εκάλουν παρα-καλέω rogabant, invocabant, κάν = καί εάν etiam-

7,1-11.;

MARCUS

96

si solum, κράσπεδον extremitas, margo, ora. ίμάτιον indumentum, pallium. άφωνται coni. aor. απτό μα ί τίνος tango, ooot άν quot­ quot; v. supra δπου αν. ήψαντο aor. έ-σώζοντο salvi fiebant σώζω reddo σώς incolumem. . . ·' ·Γ -··-,..r ·.■■·-■' · 7 συν-άγονται -άγω con-gregantur, con-veniunt. τινες quidam. 2 έλθ-όντες ptc aor 2 έρχομαι: qui venerant. || ίδόντες ptc aor2 όράω video, κοινός commjjjus, profanus, levitice immundus, χείρ -ρός ή manus. ά-νιπτος (νίπτω lay©) non^lotns. έσθ·ίουσιν comedunt, άρτος panis; έσθ-, ά. sem. = cibum capere, mensae accumbere; 3 τούς ά. reflectit casum concretum: cibum suum. || εάν c. coni, condicio universalis, πυγμή pugnus; dat. pugno; frt = fortiter, diligenter; alii: usque ad cubitum, du poing au coude; alii: con una manata d’aequa, mit einer Handvoll·, 1. v. πυκνά saepe (-νός densus, frequens), νίψωνται coni. aor. med.jywTO) lavo; med. me, mihi, κρατούντες -τέω tenentes, observantes, παρά-δοσις4 tra-ditio, doctrina tradita, πρεσβύτερος (comp, πρέσβυς senex) senior; 4 pl. hic: maiores, doctores veterum temporum. || άγορά forum, etiam: res in foro venales: cibaria; άπ’ ά. de cibariis in foro emp­ tis. ^αντίσοίγ.ται.£οηΐ. aor. med. -τίζω comgpergo; med. me con­ spergo, vel mihi conspergo alqd~(I.~v. βαπτίσωνται -ίζω submergo: εάν μή β.: nisi balneo facto propter periculum contractae in foro contaminationis), άλλα πολλά multa alia, παρ-έ-λαβον ac-ceperunt παρα-λαμβάνω ac-cipio; imprimis «tra-ditum» (παρά-δοσιν). κρατείν inf. v. 3. βαπτισμός lavatio, lustratio, ποτήριον calix, ζέστης8 vox lat. sextarius (mensura c. % 1 .); hic: vas, urceus. 5 χαλκίον res ex aere (χαλκός) facta, vas aereum. || έπ-ερωτώσιν • -τάω interrogant, διά τί propter quid? cur? περι-πατοΰσιν -τέω ambulant (sem. de ratione vivendi), κατά c. acc. secundum. |[ 6 είπεν λέγω dixit2 καλώς bene, έ-προφήτευσεν προφητεύω pro=. P-hetayit> praedixit, ύπο-κριτής8 simulator (ύπο-κρίνομαι respon­ deo in scaena simulando me alium ac sum), ώς sicut, γέ-γραπται pf pass, γράφω scribo, ότι recitativum = « : ». λαός populus. χείλος7 labium, τιμά -άω honorat, πόρρω longe, procid. άπ-έχει 7 ab-est, di-stat. || μάτην adv. incassum, in vanum (μάτη vanitas), σέβονται -ομαι venerantur, colimt. διδάσκοντες docentes, διδα­ σκαλία doctrina, εν-ταλμα® praeceptum, mandatum (έν-τέλλομαι 8 mando). || άφ-έντες ptc aor® -ίημι di-mitto, relinquo. _έν-τολή juandgitum (sing, frt suggerit unitatem I,egis). κρατείτε -τέω te­ netis. παρ-όμοιος con-similis. τοιοΰτος talis, ποιείτε -έω facitis. || 9 καλώς ironice dictum, ά-θ’ετείτε -τέω irritum (ά-θετος) facio, 1 0 sperno, τηρήσατε coni, aor.“τηρέω (ob-)servo. || τίμα -μάω ho­ nora! (etiam adiuvando I). }ΐακο-λργών^γ!ω.nmle-dicens. τελευΐάτω imptv 3 pers. -τάω finio vitam, morior. θ·ανάτω morte; 11 circumscribit hebr. inf, absol. 44. || ε'ίπη coni, aor2 λέγω, κορβάν (sci έστιν) donarium templo dicatum. §ώρον donum, δ έάν c. coni, quidquid, ώφεληθ·ης coni. aor. pass, ώφελέω τινά τι, uti­ litatem affero; pass. util, percipio: quidquid utilitatis acceperis (neglecto irreali); est tamen qui legat ώφελέύης et sumat έάν

97

MARCUS

7, 12-27

= dv, ita ut habeatur irrealis: id quod accepisses, έξ loco παρά vel από 62s. || ούκέτι... ούδέν noniam... quicquam. Αφ-ίετε -ίημι sinitis, permittitis v. 8 . ποιήβαι inf. aor. || ά-κυρούντες Γρόω_ΐτritum (ά-κυρος invalidus) facientes, ή loco ήν attractio relativi in casum antecedentis 0. παρ-ε-δώκατε (loco -έ-δοτε 332) παραδίδωμι tra-didistis. || προα-καλεσΑμενος ptc aor. -λέω ad-voco ; med.: ad me. πάλιν iterum, Ακούσατε imptv aor. άκούω audio, σύν-ετε imptv aor2 -ίημι com-mitto (scl ideas), intellego. || ούδέν έστιν... είσ-πορευόμενον constr. periphrastica: nihil ingreditur, quod possit. SJat-^sv c. gen, ab extra, είσ-πορευόμενον p tc -εΰομαι in-gredior, intro, δόνάται: -αμαι possum, κοινώσαι inf. aor. -ν.όω facio communem, levitice immundum, polluo, inquinm εκ­ πορευόμενα ptc -εύομαι e-gredior, pro-cedo. κοινοΰντα ptc. || ούς ώτός τό auris, Ακουέτω audito ! || δτε cum histor. εία-ήλθ'εν -έρχομαι intravit2, έπ-ηρώτων impf v. 5. παρα-βολή (iuxta-positio); hic maSal: dictum profundum, paululum aenigmaticum. || ούτως sic. Α-σύν-ετος (συν-ίημι v. 14) non intellegens, in-sipiens. νοείτε -έω intellegitis (νοΰς intellectus). || κοιλία cayitas, venter. άφ-εδρών -φνος ό latrina, cloaca. καθ·αρίζων -ίζω purgans, mun­ dos declarans; ptc se refert ad sublectum verbi λέγει v. 18 (pa­ renthesis livangelistae: hoc dixit purgans...); -ίζων loco -ίζοντα? 8; Pesitto vertit: in purificationem, quae purificat omnem escam? βρωμά® (βιβρώσκω comedo) cibus, κοινοί inquinat. || εσω·θ·εν ab intus. δια-λογισμός deliberabo, cogitatio, πορν^είςι fornicatio; plu­ ralia hic et in sqq varios modos et actus suggerunt, κλοπή (κλέπτω) furtum, φόνος homicidium. || μοιχεία adulterium, πλεονεξία plus (πλεϊον) habendi _(έχω) aviditas, πονηρία-1 malitia, δόλος (esca proiecta piscibus) „fraus, modus agendi dolosus. Ασέλγεια lascivia, effrenis luxuria. όφ§·αλμός πονηρός oculus malignus = invidia, βλασ-φημία male-dictio, verbalis offensio. ύπερ-η-φανία sugerbia, qua quis vult super (υπέρ-) alios splendere“(φαΤνεσθαi). ί-φροησαν aor. dep. (loco medii 173) άπο-κρίνομαι respondeo. δτι = « : ». πόθ-εν unde ? δυνήσεται fut. δύναμαι possum, ωδε hic (in hisce adiunctis). χορτάσαι inf. aor. -τάζω herbä (χόρτος) nutrio, satio (loco κορέννυμι 337). || ήρώτα^έρωτάω interrogabat (impf non urgendum 202). πόσοι quot ? είπαν (loco είπον 333) λέγω dixerunt2. έπτά = 7. || παρ-αγγέλλω annuntio (παρα- velut per seriem hominum «durchsagen »), praecipio, άνα-πεσεΐν inf. aor2 -πίπτω re-cido, me reclino, recumbo (ad comedendum), λαβών ptc aor2 λαμβάνω sumo, εύχαριστήσας ptc aor. -στέω gratias ago, έ-αλασεν κλάω fregit. έ-δίδου δίδωμι dabat (iteratio 201). παρα-τιθ·ώαιν coni, praes, (iteratio, duratio) -τίθημι ap-pono. παρ-έ-θ-ηααν (loco -έδεσαν 332) aor. (complexivum 188). || είχον έχω habebant. ίχθ·ύδιον (demin. ϊχθ>ύς) pisciculus, ολίγοι pauci, εύλογήσας ptc aor. -γέω bene-dico rei. vtal ταϋτα etiam haec, είπεν supple: αύτοίς (secus sequeretur inf. pass. παρα-τίΟεσδαι. παρα-τιθ-έναι inf. || ε-φαγον έσθίω comederunt2. έ-χορτάσθ·ησαν satiati sunt v. 4. jipav αίρω sustulerunt. περίσσευμα* id, quod superest, residuum, reliquiae, κλάσμα6 (κλάώ) fragmentum, σπυοίς -ίδοc ri sporta, canistrum, corbis. || ώς τετρακις-χίλιοι circa 4 X Ιϋ()6 . άπ-έ-λυσεν απολύω « ab-solvit», di-misit. || έμβάς ptc aor2 -βαίνω intro, ascendo. ηλθ·εν έρχομαι venit2, μέρος7 pars: pl. regio. || έξ-ηλθ·ον ex-ierunt2. ήρξαντο aor. αρχομαι incipio. συν-ζητείv una quaerere cum alqo, disputare, ζητοϋντες quae­ rentes -τέω re-quiro, postulo, παρ’ αΰτοΰ ab eo. σημεΐον signum miraculum, πειρα^οντες -ά£ω tentantes. || άνα-στενάξας ptc aor. -νάζω sursum (άνα-) i. e. ab imo pectore edo suspirium, ingemisco, πνεύμα hic: sedes affectionum, τί quid? ad quid? νενεά gene­ ratio. εί δοθ-ήσεται (δίδωμι) si dabitur; semit. = certissime non dabitur. Supplenda est imprecatio: « Deus mihi hoc vel illud in­ fligat, si... » 280. II άφ-είς ptc aor2 -ίημι di-mitto, relinquo, πάλιν iterum, έμ-βάς v. 1 0 . άπ-ηλθ·εν ab-iit2. εις τό πέραν (adv.) in li­ tus oppositum. II έπ-ε-λάθ·οντο aor2 έπι-λανθ άνο μαι obliviscor. λαβεΧν inf. aor2 v. 6 . ένα acc. ad είς unus. μεΟ·' (= μετά) έ-αυτ&ν se-cum. II δι-ε-στέλλετο δια-στέλλομαι praecipiebat, όρατε όράω videte! βλέπετε (videte) από cavete! ζύμη fermentum, levain, perversitas, qua alios quoque inficiunt. || δι-ε-λογίζοντο impf διαλογίζομαι perpendo, delibero; verbis = -λέγομαι colloquor, πρός άλλήλους inter se. δτι aut declar.: obi. deliberationis: «se non habere panem »; ita potius, si legitur έχουσιν; aut causale: sup­ ple: hoc dicit, quia...; ita potius si legitur έχομεν. || γνούς ptc aor2 γινώσκω cognosco, scio, δτι eadem ambiguitas ac antea 295 s. οΰ-πω non-dum. νοείτε -έω mente (νοΰς) percipitis, intellegitis.

4 5 6

7

8

9 10 .. 11

12

13 1

4

15 16

17

8, 18-32

-MARCUS

100

ουδέ neque, συν-ίετε intellegitis -ίημι com-mitto (ideas), πε-πωρωμένην ptc pf pass, πωρόω callo obduco, induro, hebetem reddo. || 18 ους ώτός τό auris, μνημονεύετε: -νεύω memor sum, recordor. || 19 δτε quando, ε-κλασα fregi v. 6 . είς = pro (είς est in via ad sup­ plantandum dat.) πεντακις-χίλιοι 5 X 1000. πόσοι quot ? κόφινος canistrum, κλάσμα ν. 8 . πλήρης8 plenus, ήρατε ν. 8 . δώ2 0 δέκα = 1 2 . || σπυρίς ν. 8 . πλήρωμα id quo receptaculum expletur; 22 σπυρίδος πλ. ein Korb voll. || έρχονται: -ομαι venio, φέρουσιν -ρω portant, iadMucunt. τυιολός caecus, παρα-καλοΰσιν rogant -λέω ad-voco (in auxilium), άψηται coni. aor. μπτομαί.τινο£ tan23 go. II έπι-λαβόμενος ptc aor* med. -λαμβάνω (et med.) c. gen. ap­ prehendo. χείρ -ρός ή manus, έξ-ήνεγκεν e-duxit* έκ-ψέρω ex­ porto. έξω foris, foras, loco έκ. κώμη pagus, vicus, πτύαας ptc aor. πτύω (ex)spuo (πτ. είς sputo tango ?). oculus. έπι-θ·είς ptc aor2 -τίΌημι super-pono. έπ-ηρώτα -ερωταω interrogabat 202. εί particula interrog. etiam in interrog. directa in NT et LXX (influxus hebr.: ubi im = si, etiam interrogat 281 ?). τί enclit. ali24 quid, βλέπεις vides. || άνα-βλέψας ptc aor. -βλέπω sursum intueor, oculos attollo, δτι quia, etenim, ώς δένδρα sicut arbores., όράω 25 video, περι-πατοΰντας -τέω (circum-)ambulantes. || είτα deinde, postea, πάλιν iterum. επ-έ-θ·ηκεν v. 23 im-posuit. δι-έ-βλεΦεν perfecte (δια-) coepit (aor.) videre, άπ-ε-κατ-έ-στη (duplex augm.) aor2 άπο-καθ-ίστημι in debitam condicionem restituo; -ίσταμαι ...redeo; aor2 re-convaluit. έν-έ-βλεπεν impf έμ-βλέπω ad-spicio, video (compos, pro simplici 329) \ effectus ultimus et definitivus, sicut saepe apud Mc, in impf, καί coord, loco subord. ideo Vlg recte: ita ut. τηλ-αυγώς adv. ad -γης8 eminus seu a longinquo (τηλε-) et clare (αύγή splendor): perfecta claritate, άπας = πάς. άπ-έ-στειλεν άπο-στέλλω misit, μηδέ ne quidem; c. coni. aor. pro27 hibet actionem fut. 182. είσ-έλθ·η coni, aor2 -έρχομαι intro. || έξ28 ήλθ’ϊν ex-iit2. κώμη v. 23. έπ·ηρώτα v. 23. τίς quis ? || είπαν (loco -ov 333) dixerunt2, λέγοντες dicentes; post ειπον formula hebr. 260. 277. βαπτιστής3 baptista, άλλοι alii, δτι = « : ». εις unus. || 29 αύτός diminuta emphasi: = δ δέ 149s. άπο-κριθ>είς ptc aor. ν. 4. 30 6 Χριστός (c. art.) Unctus, Messias. || έπ-ε-τίμησεν severe admo­ nuit v. 3, 12. ϊνα loco inf. completivi 288. μηδ-ενί ne uni quidem, 31 nemini, λέγωσιν coni, praes.: ut pergant tacere. || ήρξατο v. 11. διδάσκειν docere, δέϊ c. acc. c. inf. necesse est, oportet, παθ'ελν inf. aor2 πάσχω patior, άπο-δοκιμασθ-ήναι inf. aor. pass, -μάζω probans (δοκαιάζω) repudio, reprobo (άπο-). πρεσβύτερος (πρέσβης senex) senior. άρχΊερεύς5 princeps sacerdotum; pl. etiam munere functi et membra familiarum Summorum Pont. (Act 4, 6 ) ; frt etiam capita 24 ordinum sacerd. γραμματεύς5 scriba, άπο-κτανθ-ηναι inf. aor. pass, -κτείνω interficio, μετά c. acc. post. μ. τρεις ήμ. inconcinne pro «tertia die »; cf Mt 12, 40 (nulla praeoccu­ patio redigendi in concordiam praedictionem cum eventu), άνα32 στήναι inf. aor* άν-ίσταμαι surgo. || παρρησία (παν et ρε- ρήμα verbum) omnia dicendi libertas; -σία libere, aperte, constanter.

101

MARCUS

8,38 - 9,5

έ-λάλει impf λαλέω loquor, προα-λαβόμενος ptc aor2 -λαμβάνομαι mihi ad-sumo, mecum seorsim duco, cui dicam alqd. έπι-τιμάν v. 30; abs.: significare alci ne faciat. || έπι-στραφείς ptc aor2 pass, -στρέφω con-verto; med. vel pass, me converto, ίδών ptc aor2 όράω video, ϋπ-αγε vade! -άγω sub-duco (me), abeo, δπίσω post, a tergo; retro! hic: e meo conspectu! σατανάς hebr. adver­ sarius, diabolus, φρονείς -νέω cogitas, sentis, curas. || προσ-καλεσάμενος v. 1 . εϊ τις θ·έλει^ΐ"quis vuilt: « pone: aliquis vult », con­ dicio realis 224. έλθ-είν inf. aor2 έρχομαι venio. ά«-αρνησάσθ·ω imptv 3 pers. aor. μίρνέομ.αι de-nego, ab-nego (me: me ut alienum tracto cuius commoda Christi causa spernuntur). i-αυτόν se ipsum, άράτω imptv 3 pers. äor. αίρω tollo, σταυρός crag. άκολουθ-είτιο imptv 3 pers. (praesens post aoristos: duratlo) -θέω sequor (ut di­ scipulus, imitator). || δς έάν (= άν) c. coni, quicumque. θ·έλη coni. ■θέλω volo, ψυχή anima (sedes vitae naturalis et supemat.), vita; hebr. etiam loco pron. reflex.: = se ipsum, αώααι inf. aor. σώζω salvum (σώς) facio, ab interitu vel eripio vel praeservo, άπ-ολέσει perdet, -όλλυμι in perniciem adduco, δς 6 ’ άν άπολέαει hell.: fut. loco coni. aor. 236 s. ενεκεν έμοΰ mei gratia, σώσει ~ζω servabit. || ώφελεΐ prodest -λέω τινα utilitatemjiffcrp.^lci. κερδήσαι inf. aor. κερδαίνω_lucrifacio. κόσμος mundus. καί sem. coordinatio loco subordi: ...si perdit animam. ζημιωθ·ήναι inf. aor. pass, ζημιόω τινα damno (ζημία) afficio; pass, damnum patior, τ'ι relate ad “alqd; iacturam facio; τ. ψυχήν: animae, vitae, mei ipsius. || δώσει δίδωμι dabit, άντ-άλλ^γμα® pretium aequivalens rei redimendae, id quod datur acTaliud recuperandum. || έπ·αισχυνθ·ή coni. aor. dep. -αισχύνομαί τι(να) me pudet ales (rei), erubesco, έμός meus, γενεά v. 1 2 . μοιχαλίς -ίδος adultera (connotat populum coniugem Dei). άμαρτωλός peccator, peccatrix, έπ-αισχυνθ-ήσεται fut. dep. δταν c. coni, quando- (de fut.). ελθ-η έρχομαι coni. aor2. δόξα gloria. || τινες quidam, ώδε hic. έστηκότων ptc ad pf-praes. έστηκα (ίσταμαι) sto. οΚ-τινες tales qui 163. ού μή c. coni, emphat. neg. rei fut. (ούκ φόβος έστιν μή). γεϋσωνται coni. aor. γεύομαι τί­ νος, gusto, experior; γ. θανάτου aram. - mori, έ’ως άν c. con. do­ nee. ΐδωσιν coni. aor. όράω. έληλυθ-υΐαν ptc pf fern, έρχομαι, εν δυνάμει (δύναμις4 potestas) cum potestate. εξ = sex. παρα-λαμβάνει (ad)sumit (secum). άνα-φέρει sursum fert, s. ducit, δρος7 mons, υψηλός altus, excelsus, κατ’ Ιδίαν seorsim, privatim, μόνος solus. || μετ-ε-μορφώθ-η trans-figuratus est (μεταμόρφωσις transitus ab una forma in aliam), εμπροσθ-εν c. gen. (loco πρό 59) ante, ίμάτιον indumentum, έ-γένετο aor2 med. γίνομαι fio. στίλβοντα splendentia-βω corrusco, niteo, λευ__κή5 sglendidu§, albüsT λίαν valdeTot^ qualisfota... ούτως sem. pleon. resumitur pron. relat. v. 7,25; 151 s. γναφ_εϋς5_ί.η11ο,^Μ//«»', Walker, δύναται: δύναμαι possum, λευκάναι (loco λευκήναι 336) inf^aor.^AfiUcataca- -facio jdbum. || ώφθ>η aor. pass, όράω video; pass, appareo (ideo c. dat.). συλ-λαλοΰντες -λέω col-loquentes; ήσαν συλλ. loco impf: constr. periphrastica 253. || άπο-κριθ’είς

33

34

35

36

37 38

9

2

3

4 5

ί), 6-18

MARCUS

102

(loco -κρινάμενος 173) -κρίνομαι respondeo, incipio loqui, ^αββί hebr. « domine mi », titulus honorif. magistri, καλόν e. c. acc. c. inf. bonum est. ώδε hic. είναι είμί esse; sem. manere, ποιήβωμεν aor. coni, exhortativus; καί antecedens melius convenit, si coni, intelligitur ut interrogatio deliberativa 319. τρεις tres, ακτ^νή ta6 bernaculum (ex ramis), μία fern, είς una. || ήδει plqpf ad pf-praes. οίδα scio, τί quid. Απο-κριθ·ν) ν. 5 aor. coni, deliberativus 243', non igitur: quid his verbis dixerit, sed: quid in his adiunctis di­ cendum sit. εκ-φοβος ex-territus. έ-γένοντο v. 3; facti erant 214. || 7_yespέλη nubes, έπι-σκιΑζουσα -άζω ob-umbrans. φωνή vox. Αγα,τ 8 πητός (-πάω) (unice) dilectus. Ακούετε αυτού audite eum ! || έξάπενα repente, subito. περι·βλεψΑμενοι ptc aor. -βλέπω circum­ spicio; med.: ea quae circa me sunt aspicio, ούκετι ούδένα noniam quemquam, είδον όράω viderunt2. ΑλλΑ sed, loco εΐ μή nisi (fre­ quentia commutationis ex identitate substrati aram.), μεθ·' (=με9 τά) έ-αυτών (refl.) se-cum. || κατα-βαινόντων -βαίνω gen. abs.: de-scendentibus eis. δι-ε-βτείλατο praecepit δια-στέλλομαι di­ duco, explico quid factum velim, tva 288. μηδείς nemo (in pro­ hibitione). είδον v. 8 : viderant 214. δι-ηγήσωνται coni. aor. διηγέομαι narro (« aus-führen »). ei μή nisi, praeterquam, όταν (δτε dv) c. coni, quando (de fut.). Ανα-βτή coni, aor2 άν-ίσταμαι 10 surgo. II έ-κρΑτηβαν tenuerunt κρατέω habeo potestatem (κράτος) in, teneo, λόγος frt sub infl. hebr.-aram. = res. πρός ί-αυτούς apud se; nisi potius: «interse», referendum ad συζητ. βυ(ν)ζητοΰντβς -τέω con-quirentes, disputantes, έβτίν praes, ex interrog. directa 241: quid sibi velit illud...; quid significet. Ανα-στήναι 11 inf. aor2. || έπ-ηρώτων έπ-ερωτάω interrogabant (impf non pre­ mendum 202). λέγοντες dicentes 260. ότι (aut = « : » ?) aut bre­ viloquentia pro (τί έστιν) δτι: quid est quod = cur ? 168. δεΈ c. acc. c. inf. necesse est, oportet, έλθ-εΐν inf. aor2 έρχομαι venio. 12 πρώτον primum, loco πρότερον prius 114. || εφη φημί dicebat, μέν quidem (deficit δέ). έλθ·ών ptc aor2 έρχομαι. Απο-καθ'-ιστΑνει re-con-stituit (-ιστάνω loco -ίστημι 337). καί in interrog. 319. γέ-γραπται pf pass, γράφω scribo, επί quasi: adversus (exspec­ taveris περί de), ϊνα loco inf. de facto futuro (?) 287. πΑθ·*) coni. aor2 πάσχω patior, έξ-ουδενηθ’ή coni. aor. pass, -νέω nihili facio, 13 contemno, sperno. ΑλλΑ = age! agite! eh bien. || καί 'Ηλ. etiam EI. (sicut Jesus). έ-λήλυθ·εν pf2 έρχομαι, έ-ποίησαν fecerunt, αϋτω loco cl. αυτόν 37. όβος quantus; δσα omnia, quae. ή\Ηελον 14 έΌέλω volebant, καθ’-ώς sicut. || έλθ·όντες v. 12. είδον v. 8 . περί 15 c. acc. circa. συ(ν)-ζ·»)τοϋντας v. 10. πρός ad(versus). || εύθ’ύς = -fi έως statim. ίδόντες ptc aor2 v. 8 (plur. « ad sensum »). έξ-εθ-αμβήθτησαν obstupefacti sunt έκθαμβέω in stuporem coniicio. προσ-τρέχοντες -τρέχω ac-currentes. ^a«A^ovvo impf άσπάζομαι 16 .saluto (impf describit multiplicitatem)'. || έπ-ηρώτηαεν aor. v. 1 1 . 17 τί quid? cur? αυ-ζητεΐτε disputatis v. 10. || Απ-ε-κρίθ-η v. 5. είς unus loco τ'ις quidam 118. ήνεγκα (loco -κον 333) (at)tuli2, (ad)18 duxi, έχοντα έχω habentem. Α-λαλος sine loquela, mutus. || όπου

103

MARCUS

9, 19-30

έάν (= αν) c. coni, ubicumque. κατα-λάβη coni, aor2 -λαμβάνω de-prehendo, comprehendo, ρήσσει: ρησοω (loco ρήγνυμι 337) rumpo, humum prosterno, huc illuc traho. _ά$ρϊζ6 ΐ_{αφρός__sjni-maL.SPumat. τρίζει stridet (hic trans.), οδούς -όντος 6 dens, ξεραίνεται ex-siccatur -νω arefacio; pass, aresco (hic: quasi suco vitali deficiente), είπα (loco -πον 333) dixi2. Ενα loco inf. 288. έκβάλωσιν coni, aor2 -βάλλω e-iicio. Eet^oagy potuerunt -ύω (Ισχύς robur) valeo. || άπο-κριθ·είς v. 5. ώ hell, emphasim diciFet commotionem animi 24. γενεά generatio. 4-πιστος in-credula, in-fidelis. εως πότε usque quando, πρός υμάς loco παρ’ ύμΐν. εσομαι fut. med. είμί. άν-έξομαι fut. άν-έχομαι me erectum teneo; τινός sustineo, patienter tolero alqm. φέρετε φέρω (af)ferte 1 || ήνεγκαν v. 17. ίδών v. 8 (loco ίδόν sci πνεύμα? cf v. 26). συν-ε-σπάραξεν con-vulsit συ-σπαράσσω vellendo con-torqueo, spasmo con-vello. πεσών ptiTaor4 πίπτω cado. έ-*υλΐέτό—-ίω'Ventabatur, se volu­ tabat. άφρίζων spumans. || έπ-ηρώτησεν v. 1 1 . πόσος quantus. ώς = έως? ex quo vel (in) quo (textus incertus), γέγονεν pf2 γίνομαι, έκ pleon. παιδιό-θ-εν a pueris (παιδίον); ab infantia. || πολλ-άκις « multo-tles », frequenter, καί etiam, vel. πΰρ -ooc τό ignis, ε-βαλεν -λλω iecit2 (aor. complex. 188). ύδωρ ΰδατος τό aqua (pl. de diversis occasionibus), άπ-ολέση coni. aor. -όλλυμι perdo, in perniciem duco, εί si revera (sicut dicunt) 217 s. δύνη 2 pers. ind. δύναμαι possum, βοή9·ησον iinptv aor, -Οέω auxi­ lium fera, ad-iuvo. σπλαγχνισθ·είς ptc aor. dep. -ίζομαι visceribus (σπλάγχνα) moveor, misereor, έφ' (= επί) ημάς erga nos. |[ τό εί δύνη quod attinet illud « εί δύνη »; acc. relationis, δυνατόν post· sibile, πιστεύοντι -εύω credenti. H ν,ράξας ptc aor. (de actionecoincidente cum έλεγεν 196) κράζω clamo: clamando, magna voce dixit; ad impf έλεγεν ante rogationem: 202s. βοήθ-ει imptv praes, quasi agatur de continuando auxilio, v. 2 2 . ά-πιστία in-credulitas, defectus fidei. || ίδών v. 8 . έπι-συν-τρέχει « ad-con-currit ». έπ-ε-τίμησεν in-crepuit έπι-τιμάω reprehendo v. 3, 12. ά-ν.άθ'αρτος im-mundus. τό... πνεΰμα art. c. nom. loco vocativi 23. κωφός hebes, obtusus alqo sensu: surdus, έπι-τάσσω im-pono, praecipio, έξ-ελθ-ε imptv aor2 -έρχομαι ex-eo. μηκέτι non iam c. coni aor. prohibet actionem futuram 182. είσ-έλθ’ης coni, aor2 -έρχ. intro. |[ ν.ράξας v. 24; masc. « ad sensum » loco neutr. σπαράξας ptc aor. σπαράσσω huc illuc violenter traho, έξ-ήλθ’εν ex-iit2. έ-γένετο v. 3. ώσεί = ώς sicut, νεκρός mortuus, ώστε c. acc. c. inf.: ita ut. οι πολλοί multitudo. άπ-έ-θ·ανεν aor2 άπο-Ονήσκω morior. || κρατήαας ptc aor. -τέω -τινός v. 10. χειρ ρός ή manus; gen. part.: prehensa manu, ήγειρεν εγείρω suscitavit, fecit surgere. άν-έ-στη -ίσταμαι surrexit2. || είσ-ελθ·όντος ptc aor2 ; gen. abs. (loco ptc coniuncti in acc. 35). κατ’ ιδίαν v. 2. έπ-ηρώτων v. 11. ότι v. 1 1 . ή-δυνήθ-ημεν aor. dep. δύναμαι possum, έκ-βαλείν inf. aor2 v. 18. || γένος7 genus, έν sem. instrum. = per 89. έξ-ελθ’είν inf. aor2 v. 25 ; loco pass, έκ-βληΟήναι cf Mt 17, 21 (influxus aram. ?), προσ-ευχή oratio, νηστεία ieiunium. || κάκεΈ-θ'εν = καί

19

2 0

21

2 2

23 24

25

26

27 28. 29 30

» , 31-42

MARCUS-

104

έκ. et inde, illinc. έξ-ελθ-όντες ptc aor2 v. 25. παρ-ε-πορεύοντο impf παρα-πρβξήορχα jgraeter-gredior, peragro, permeo (hebr. ? quatenus vox hebr. 'abar adhibetur pro: praetereo et pro pera­ gro). ήθ-ελεν v. 13. ΐνα 288. γνοΐ loco γνώ coni, aor2 γινώσκω 31 cognosco, scio. || έ-δίδασκεν docebat, παρα-δίδοται -δίδωμι tra­ ditur. εις χεΐρας άν-θ'ρ. defectus artic. non urgendus: expressio praepositionahs et status constructus 136. άπο-κτενοΰσιν -κτείνω Jnterficient. άπο-κτανθ’είς -κτείνω interfectus, μετά c. acc. post. 32 άνα-στήσεται fut. v. 27. || ή-γνόοον impf ά-γνοέω ignoro: hic: non intellego. βήμα® verbum, sermo, έ-φοβοΰντο φοβέομαι ve33 rebantur, timebant. έπ-ερωτήσαι inf. aor. v. 11. || ήλθ·ον vene­ runt2. γενόμενος ptc aor2 γίνομαι fio; subintrat etiam pro είμί: cum in domo esset, έπ-ηρώτα v. 1 1 . δι-ε-λογίζεσθ·ε impf δια­ λογίζομαι recogito, perpendo; sed etiam = δια-λέγομαι disputo 34 cf v. 34. II^η,νυμι uno iugo (ζυγόν) copulo, consocio. άνθρωπος sine arE7: qui tantum homo est. χωριζέτω imptv 3 pers^ -ίζω se-iungo, se-

10, 10-22

■MARCUS

106

10 paro. || st? hell, loco έν 71 s. έπ-ηρώτων v. 2. || δς ίίν c. coni, qui11 cumque, άπο-λύση coni. aor. v. 2. γαμήσή (loco γήμη 335) coni, aor. γαμέω duco (uxorem), nubo (v. 1 2 ). άλλο? alius. μοιχ^ται: 1 2 -άομαι adulterium committo, επ’ = επί c. acc. contra. || άπο-λύσασα ptc aor. v. 2 (see. ius romanum etiam mulier potest divor13 tium facere; Mc Romanis scribit!). || προ?-έ-φερον -φέρω af-ferebant, ad-ducebant (impf de conatu), άψηται coni. aor. άπτομαί τίνος tango alqm (manus impono cf v. 16). παιδίον (detain, debi­ litatum ad παΐς) puer(ulus). έπ-ε-τίμησαν increpuerunt έπι-τιμάω 14 severe dico, ne fiat aliquid v. 3, 12. || Ιδών ptc aor2 όράω video, ήγανάκτησεν άγανακτέω aegre tulit, indignatus est. όίφ-ετε imptv aor2 -ίημι di-mitto, sino. ερχεσθ-αι v. 1 inf. praes : vel de conti­ nuanda actione, vel generaliter (non tantum hic et nunc!), μή c. imptv praes, vetat continuationem, vel generalem regulam sta15 tuit 182. κωλύετε imptv -ΰω impedio, τοιούτο? talis. || αμήν hebr. profecto, vere, δέξηται coni. aor. δέχομαι suscipio (hospitio), ώ? sicut, παιδίον nominativus v. 13. ού μή c. coni, emphat. negatio rei fut. (non timendum est ne) 309. είσ-έλθ'ή coni, aor2 -έρχομαι 16 in-gredior, || έν-αγκαλισάμενο? ptc aor. -λΐζομαι in ulnas, brachia (αγκάλη) excipio, amplector, κατ-ευ-λόγει bene-dicebat (duratio!) -γέω fausta apprecor (κατα- multum, ex animo), τιθ-εί? τίθημι po17 nens; ptc praes.: singulis, χείρ -ρός ή manus. || έκ-πορευομένου ptc gen. abs. e-gregiente (eo). προσ-δραμών ptc aor2 -τρέχω ac­ curro. εΐ? unus loco τις quidam 118. γονυ-πετήσα? ptc aor. -τέω (γόνυ, πίπτω) in genua procido, genuflexus veneror, supplico(rivü). έπ-ηρώτα v. 2 . ποιήσω aor. coni, dubit. (frt fut. cum eodem sensu 237). Ενα ut finale, αιώνιο? aeternus, κληρο-νομήσω coni. aor. -μέω 18 (κλήρος sors, νέμω tribuo) heres sum, particeps fio, possideo. || τί quid? cur? οΰδεί?... εί μή nemo... nisi, έν-τολή v. 5. οΐδα? pf 19 praes, οΐδα: tu scis. |( μή c. coni. aor. vetat actionem fut. 182. φονεύσν)? coni. aor. φονεύω interficio, μοιχεύση? coni. aor. -ευω = -άιο v. 1 1 . κλέψη? coni. aor. κλέπτω furtum committo, ψευδο-μαρτυρήσκ,? coni. aor. -ρέω falsa attestor, άπο-ατερήαη? coni. aor. -ρέω 2 0 de-spolio, de-fraudo. Τίμα -άω Jionorä! j| άπο-κριθ·εί?'ν.'3. Ιφη φημί dicebat, έ-φυλαξάμην aor. med. φυλάσσω custodio, observo; med. me custodio, caveo, evito; observo. νεότης-ητος ή adole-_ 2 1 ^scgntia, iuventus. || έμ-βλέψα? ptc aor. -πω in-tueor, in-spicio. ήγάπησεν άχαπάιρ dilexit. εν unum, υστερεί de-est -έω posterior (ύστερος) sum, sero advenio et ita non attingo, careo; de re: de­ ficit, de-est c. dat. vel acc. ΰπ-αγε vade! -άγω sub-duco (me), abeo, öao? quantus; δσα omnia quae, πώλήσον imptv aor. -λέ.ω vendo, δό? imptv aor2 δίδωμι do. πτωχό? mendicus, pauper, έξει? έχω habebis (act. loco medii 173). "θησαυρό? ό thesaurus, δεύρο adv. huc! veni! vel ante imptv: age! άκολούθ-ει imptv -δέω se­ quor. ; quam! exclamatio (cl. esset ότα; ptc pf2 πέ-ποιΟα fido, confido (πείθω persuadeo); acc. utpote subi, infinitivi, εΐσ-ελθ'εΐν inf. v. 15. || εύ-κοπώτερον... ή adv. comp.: facilius... quam; ευ-κοπος exigui, facilis laboris. χάμ 7 ΐλί»ς camelus (vel = κάμιλος: grassus funis navalis? cf ad Mt 19, 24). διά c. gen. per. τρημαλιά foramen. £αφίς_ήδος ipacus. δι-ελθ·εΊν inf. aor2 δι-έρχομαι trans-eo. πλούσιος dives, jj περισσως adv. supra modum, etiam = πλέον: magis; περισσός excedens mensu­ ram. έξ-επλήσσοντο mirabantur έκ-πλήσσω ex-cutio alqm ex tran­ quillitate vel ex se ipso; pass, valde miror, πρό; έ-αυτού; ad in­ vicem (pron. refl.). καί in interrog. 319. τίς quis, σωθ·ήναι inf. aor. pass, σφζω salvum facio. I, έμ-βλέψα; v. 21. παρά c. dat. apud (de personis), ά-δύνατον impossibile (supple έστίν). || ήρξατο aor. άρχομαι incipio (formula non premenda), άφ-ήκαμεν (loco -εΐμεν 332) re-liquimus άφ-ίημι di-mitto. ήκολουθ-ήσαμεν aor.; 1. v. -ί)ήκαμεν pf (definitive 209) άκολονθέω sequor (ut discipulus et imitator). II ενεχέν (cl. -κα) τίνος ales gratia, propter alqm. || (ούδεί;...) εάν μή si non; inconcinnitas; exspectaveris δς οΰ (1 . ν.): (nemo...) qui non accipiat, λάβη coni, aor2 λαμβάνω ac-cipio. ίχατοντα-πλασίων -ονος centuplex, καιρό; tempus (hic = αιών), μετά c. gen. cum. διωγμό; (διώκω) persecutio. αΙών ώνος ό «saeculum», spa­ tium temporis longissimum; in terminologia rabbinica: ό αιών οΰτος tempus usque ad iudicium messian,, unde incipiet ό αιώ ν ό ερχόμενος «saeculum venturum», ζωή αίώνιο; vita aeterna. || εσονται fut. med. είμί. έσχατο; ultimus. 11 ησαν c. ptc constr. periphr. loco impf 254. άνα-βαίνοντε; -νω ascendentes, προ-άγων prae-cedens -άγω pro-duco; intr. prae-eo. έ-θ-αμβοΰντο v. 24. άχολουθ-οΰντε; -Οέω sequentes, έ-φοβοΰντο impf φοβέομαι timeo, παρα-λαβών ptc aor2 -λαμβάνω ad-sumo (ad me privatim), πάλιν iterum (se refert ad 9,31). ήρζατο v. 28. μέλλοντα ptc μέλλω c. inf.: in eo sum ut. συμ-βαίνειν inf. -ει μοι: alqd accidit mihi, evenit. || ότι recit. = « : »; hic fere «sci». παρα-δοθ·ήαεται -δίδωμι tra-detur. άρχ-ιερεό; princeps sacerdotum; pi. cf Act 4, 6 . κατακρινοΰσιν -νω condemnabunt, θ’ανάτω (ad analogiam lat.: capite damnare?) loco gen. poenae, παρα-δώσουσεν tra-dent. έθ;νο; gens; pl. gent(il)es. || έμ-παίζουσιν -παίζω ildudent (παίζω pueriliter ago), έμ-πτόσουσιν jvixjJiö il}-_spue_nt. μαστιγώσοοαιν.-γόμμ flageb labunt. άπο-κτενοΰσιν -κτείνω interficient, μετά c. acc. post, άναστήσεται fut. άν-ίσταμαι surgo.. || προσ-πορεύονται: -εύομαι accedo. θ·έλομεν -λω volufnus. ϊνα loco inf. 288 (cf v. 36). λος pullu^i^oAfew, Füllen, δεδεμένον ptc pf pass, δέω (al)ligo. 1 φ' (= επί) öv in quo. ούδείς... ούπω nondum quisquam. έ-κΑθΊσεν aor. καθίζω facio sedere; intr. consido et sedeo, λύσανε imptv aor. λύω solvo, φέρετε por­ tate ! ad-ducite ! || έΑν τις si quis, εϊπη coni, aor2 λέγω dico, τί 3 ποιείτε (-έω) τούτο aut: cur facitis hoc ? aut: quid facite hoc (faciendo) ? was tut ihr da ? είπατε (loco -πετε 333) imptv aor2. χρεία necessitas; χρ. έχω c. gen. mihi opus est alqa re. Απο­ στέλλει v. 1. πάλιν iterum, ώδε hic, huc. || Απ-ήλθον -έρχομαι 4 ab-ierunt2. εορον -ρίσκω invenerunt2, θύρα ianua. έξω adv. foris, άμφ-οδον via^ (circa [άμφι-J..lpcum) ; Vlg frt non sine ratione: bivium. || τινές 'quidam, έστηκύτων ptc gen. pl. ad pf praes, έ'στ- 5 ηκα (ίσταμαι) sto (non necessario in pedibus: qui ibi erant). έ-λεγον dicebant (impf non premendum 202). λύοντες solventes. || είπαν loco -πον 333. καθ·ώς ειπεν sicut dixerat 214. Αφ-ήκαν 6 (loco -εΐσαν 332) -ίημι di-mitto, sino. || έπι-βΑλλουσιν «super- 7 iaciunt », imponunt, ίμάτεον indumentum, pallium. έ-κΑθτσεν v. 2. II έ-στρωσαν straverunt στρώννυμι sterno, expando, στιβΑς 8 -άδος stragulum e foliis vel virgultis factum; ramuli, virgulta, κόψαντες ptc aor. κόπτω caedo,. ab-SQindo. έκ των Αγρών in agris (έκ sub influxu ideae asportandi). || προ-Αγοντες prae-euntes -άγω 9 pro-duco; intr.: praecedo, Ακολουθ-οοντες -θέω sequentes, έ-κραζον κράζω clamabant, ώσάννα hebr. = « salva quaeso » cf ad Mt 21, 9. εύλογημένος ptc pf pass, -γέω « bene-dico », praedico, laudo, ό ερχόμενος έν δν. Κ. qui venit auctoritate Domini, vel term, techn. « qui venturus est », si sci έν όν. K. trahendum sit ad εύλογ. sec. formulam hebr. « benedicere in(vocato) nomine Domini ». || ιστός (ϋψι sursum) summus,, altissiruus; χά -örp. cae- 10 lum, caelites i. e. angeli qui aut dicuntur aut iubentur Deum laudare. || είσ-ηλθ-εν -έρχομαι intravit2, ιερόν sanctuarium, περί- 1 1 βλεψΑμενος ptc aor. med. -βλέπομαι circumspicio ea quae circa me (med.) sunt, όψέ adv. sero (exspectaveris adi. όψία serotina), ήδη iam. οϋσης τής ώρας gen. abs.: cum hora iam esset vesper­ tina. έξ-ήλθ·εν -έρχομαι ex-iit2. μετά c. gen. cum. || τή έπ-αύριον 1 2 (adv. «ad crastinum», cras) sei ή μέρα postridie. έξ-ελθ·όντων -έρχομαιptc aor2; gen. abs.: cum ex-iissent. Από = έκ. έ-πείνασεν πεινάω esurivit. || ίδών ptc aor2 όράω video, συκή ficus (arbor). 13 μακρδ-θ-εν e longinquo (άπό pleon.). έχουσαν έχω habentem, φύλλον folium, ήλθ-εν έρχομαι venit2, εί si: interrog. indir. (sup­ plendum : quaerens). Apa igitur, τί aliquid, εύρήσει fut. v. 2

1 1 ,1 4 - 2 4 -.= '

MARCUS

110

(tempus ex oratione dir. 241). έλθ·ών ptc aor2. ευρεν invenit2, ούδέν... si μή nil... nisi. καιρός tempus (aptum alci rei), ην είμΐ 14 erat, σΰκον ficus (fructus). || άπο-κριθ·είς (loco -κρινάμενος 173) ptc aor. dep. -κρίνομαι re-spondeo (hic: adjunctis). μηκέτι... μηδείς non iam... quisquam, είς τόν αίωνα in aeternum (αΙών tem­ pus longissimum, infinitum), φάγοι aor2 opt. έσΟίο) comedo; opt. 15 non imptv, fere alqa oratio, ήκουον -ούω audiebant. || είσ-ελθ-ών ptc v. 1 1 . ήρξατο aor. άρχομαι incipio, έκ-βάλλειν e-iicere. πωλοΰντας -λέω vendentes. Αγοράζοντας -άζω (αγορά forum) emen­ tes. τράπεζα mensa, κολλυβιστής3 nummularius (κόλλυβος num­ mus minutus). κάθ·εδρα sedes, sella, πωλοΰντων vendentium, περιστερά columba (τάς: notas sci sacrificiis destinatas), κατ-έ16 στρεψεν aor. κατα-στρέφω in-verto, sub-verto, renverser. || ήφ-ιεν sinebat v. 6 . ένα loco inf. completivi 288. δι-ενέγκή coni, aor2 δια­ φέρω fero per, trans-fero. σκεύος7 vas, instrumentum, quaelibet res utensilis, outil; fortasse contra eos qui alqd portantes templo 17 utebantur ad abbreviandam viam, διά c. gen. per. || έ-δίδασκεν docebat, γε-γραπται pf pass, γράφω scribo, δτι = « : ». προσ­ ευχή oratio. κληθ·ήσεται καλέω vocabitur; sem.: vocari = merito vocari, agnosci, esse; fut. in sensu imptv: esto, έθνος7 gens; τά έ. gent(il)es. πε-ποιήκατε pf ποιέω: fecistis (et est), απήλαιον ca­ verna, spelunca, ληστής3 praedo, latro (ληίξομαι praedor). || 18 ήκουσαν άκούω audierunt, άρχ-ιερεΰς6 princeps sacerdotum, έζήτουν ζητέω quaerebant, πως quomodo, άπ-ολέσωσιν aor. coni, dubitativus 243 άπ-όλλυμι perdo, in perniciem duco, έ-φοβοΰντο impf φοβέομαι timeo, έξ-ε-πλήσσετο impf pass, έκ-πλήσσω ex­ cutio alqm ita ut quasi extra se sit, sui vix compos prae terrore vel stupore; pass, valde miror, έπί c. dat. apud obiectum affec19 tus: de. διδαχή doctrina, ratio docendi. || οτ-αν hic, non obstante ö.v, cum indic., ergo όταν = δτε 233s; vel frt.: iteratio in prae­ terito 252 ? όψέ adv. sero, έ-γένετo aor2 γίνομαι fio. έξ-ε-πορεύοντο έκ-πορεύομαι e-grediebantur; impf quia narratur, quid 2 0 durante hac actione acciderit, έξω c. gen. loco έκ. || παρα-πορευόμενοι ptc -εΰομαι praeter-eo. πρωί mane, είδον όράω viderunt2, έ-ξηραμμένην ptc pf pass, ξηραίνω (ex)sicco, arefacio, ρίζα ra21 dix. II άνα-μνησθ-είς -μιμνήσκομαι re-cordatus. βαββί hebr. ma­ gister. ϊδε imptv aor2 όράω. κατ-ηράσω aor. med. 2 pers. -αράο2 2 μαι mala imprecor, male-dico. έ-ξήρανται pf: arefacta est. || έχετε habete ! πίστις4 fides, fiducia. θ·εοΰ gen. obi.: in Deum (frt gen. 23 auctoris: quae a Deo est ?). || 6 ς άν c. coni, quicumque, εέπη v. 3. δρος7 mons, άρθ-ητι imptv aor. pass, αίρω tollo; pass, me tollo. βλήθ·ητι imptv aor. pass, βάλλω iacio: praecipita te. δια-κριθ-ή coni. aor. dep. δια-κρίνομαι ultro citroque (δια-) apud me (med.) iudico, haesito, dubito, πιατεύή coni, -εύω credo, confido, λαλεί; 24 -έω dicit, γίνεται: -ομαι fio. έσται fut. med. είμΐ. II πάντα δσα omnia, quae; quantacumque (typus realitatis analogus εί c. ind. 232). προσ-εύχεσθ-ε -χομαι precamini, αίτεΐσθ'ε: αίτέομαι peto, rogo, πιστεύετε credite ! έ-λάβετε λαμβάνω accepistis2; summa

Hl

MARCUS

11,25 - 12,7

certitudo: futurum iam consideratum ut praeteritum: usus prolepticus aor. 192. || όταν c. ind. = δτε 233 s cf v. 19. στήκετε 25 statis στήκω loco έστηκα sto (Judaei stantes preces faciunt), προσ-ευχόμενοι ptc v. 24. άφ-ίετε -ίημι di-mittite ! κατά c. gen. contra, ϊνα ut finale, άφ-ή -ίημι coni, aor2 v. 6 . παρά-πτωμα· (παρά iuxta πίπτω cado) peccatum. || περι-πατοΰντος ptc -τέω 27 (circum)ambulo; gen. abs. άρ/-ιερεύς v. 18. πρεσβύτερος (πρέσ­ βης senex) senior. || έ-λεγον v. 5. ποιος qualis, έξ-ουσία (έξ-εστιν 28 licet) potestas, auctoritas, ποιείς facis, τίς quis ? ε-δωκεν δίδωμι dedit, ϊνα loco inf. epexegetici 290. ποιής coni. || έπ-ερι»τήσω -τάο> 29 interrogabo, ένα λόγον = τί alqd. καί coord, loco subord.: ut ? άπο-κρίθ·ητε imptv aor. dep. v. 14. έρω fut. λέγω. || βάπτισμα® 30 baptismus. || δι-ε-λογίζοντο impf δια-λογίζομαι ultro citroque 31 (δια-) delibero; etiam = δια-λέγομαι discutio, disputo^πρός έαυτούς apud se vel inter se. εϊπωμεν v. 3. έρεΐ dicet, oov igitur, έ-πιστεύσατε credidistis. || άλλά εϊπωμεν aut supplendum εάν, 32 aut potius interrogatio deliberativa, έφοβοΰντο v. 18. άπαντες = πάντες. εϊχον (...δτι) habebant: contaminatio inter: έχιο τινά (είς) τινά et έχω (existimo) δτι; latinismus? ην erat, hic: fuerat 214. όντως adv. ex ptc είμί: revera; referendum potius ad ήν. άπο-κριθ’έντες ν. 14. οϊδαμεν (loco Υσμεν 332) pf-praes.: scimus, ούδέ neque. ήρξατο aor. άρχομαι incipio, παρα-βολή « iuxta-positio », com- 12 paratio, similitudo, λαλεϊν: -έω loquor, άμπελών -ώνος ό vinea, έ-φύτευσεν φυτεύω plantavit, περι-ε-θ-ηκεν περι-τίδημι circum­ posuit. φραγμός (φράσσω) saepes, saepimentum, ώρυξεν aor. ορύσσω fodio, ΰπο-λήνιον vas subtorculare (ληνός torcular, Kelter) quo mustum effluens excipitur, lacus vinarius (pars pro toto), ώκο-δόμησεν οίκο-δομέω aedi-ficavit. πύργος turris, έξ-ε-δετο (hell, loco -έδοτο) aor2 med. έκ-δίδωμι e-do; med. e-loco, ver­ pachten, affermer. γεωργός agri-cola, άπ-ε-δήμησεν aor. άπο-δημέω absum a populo (δήμος) meo; aor. ingress. (185s) peregre proficiscor. || άπ-έ-στειλεν άπο-στέλλω misit, τφ καιρφ suo tern- 2 pore, παρά c. gen. ab (de personis), λάβη coni, aor2 λαμβάνω sumo, accipio, καρπός fructus. || λαβόντες ptc aor2. έ-δειραν per- 3 cusserunt 6 έρω (corium detraho), verbero, κενός vacuus, de hom.: vacuis manibus: infecta re. || πάλιν iterum, άλλος alius, κάκε'ϊνον 4 = καί έκ. έ-κεφαλίωσαν κεφαλιόω in capite percusserunt, ή-τίμασαν ά-τιμάζω contumelia affecerunt. || άπ-έ-κτειναν άπο-κτεί- 5 νω interfecerunt, άλλους supple: (misit quos) similiter tractave­ runt. οΰς μέν... οΟς δέ alios... alios. || έτι adhuc, ένα acc. είς: 6 unum, εΐχεν έχω habebat, αγαπητός dilectus, speciatim: unice carus, fere: unicus, έσχατος ultimus, ότι = « : ». έν-τραπήσονται fut2. pass, έν-τρέπω in-verto, pudore suffundo; pass, pudore „affi­ cior, vereor, respecter. || πρός έ-αυτούς ad se, ad invicem, είπαν 7 (loco είπον 333) λέγω dixerunt2, ότι = « : ». κληρο-νόμος (κλήρος sors, νέμω tribuo) heres, δεύτε pl. ad adv. δεύρο huc! venii: ve­ nite ! agite I άπο-κτείνωμεν coni, exhort, aor. (= praes.) v. 5.

12, 8-22 8

9 1 0

11

1 2

13 14

14 15

16 17 18 19

20 2 1

22

MARCUS

112

εσται fut. med. είμί. κληρο-νομία hereditas, patrimonium. || έξε-βαλον έκ-βάλλω e-iecerunt2. έξω c. gen. foras, foris (loco έκ). || τ£ ούν quid igitur, ποιήσει ποιέω faciet, έλεύσεται fut. έρχομαι venio, άπ-ολέσει perdet -όλλυμι in perniciem duco, δώσει δίδωμι dabit. || ουδέ neque, ne quidem, γραφή scriptura; hic; locus scrip­ turae. ναύτην loco τί|νδε 161. άν-έ-γνωτε legistis8 άνα-γιγνώσκω re-cognosco, lego. λίθ-ος lapis; acc. loco nom. per attractionem «inversam »: casus antecedentis trahitur in casum relativi 12. άπε-δοκίμασαν άπο-δοκιμάζω re-probaverunt. οίκο-δομοΰντες -μέω aedi-ficantes. έ-γενήθ·η γίνομαι factus est (loco έ-γενόμην 174). είς hell.-sem. loco nominativi praedicativi 21. κεφαλή γωνίας caput anguli. || παρά c. gen. ex parte ales personae (provenientia potius quam directa causalitas: υπό), έ-γένετο aor2 γίνομαι fio. αύτη fern, ex usu hebr. loco τοϋτο. θ·αυμαστός (-μάζω) mirabilis, mirus. II έ-ζήτουν ζητέω quaerebant (impf de conatu), κρατησαι inf. aor. κρατέω teneo; ingress.: capio, prehendo, καί sem. loco; sed. έ-φοβήθ·ησαν aor. dep. φοβέομαι timeo. Ι-γνωσαν aor2 γινώσκω: intellexerant 214. πρός hic fere: contra, άφ-έντες pte aor2 -ίημι di-mitto, relinquo. άπ-ήλθ>ον -έρχομαι ab-ierunt8. || άποστέλλουσιν v. 2 . άγρεύσωσιν coni. aor. -εύω capio, venor, irretio (άγρα captura); hic eliciendo verbum. || έλθ·όντες pte aor2 έρχομαι venio, οϊδαμεν (loco ϊσμεν 332) pf-praes. οίδα scio. άληθ·ής8 ve­ rus, verax, μέλει αοι περί tibi curae est alqd: non curas quicquam, nulla re vel auctoritate moveris ad declinandum a via tua. βλέπεις vides, spectas, πρόσωπον facies, vultus; βλέπ. εις πρ. phras. hebr.: spectare externam condicionem ales (divitias, auctoritatem). έπ’ = επί c. gen. hic: innixus (veritate = vere). || έξ-εστιν liberum est, licet, δούναι inf. aor2 δίδωμι do. κήνσον lat. census, tributum in singula capita impositum, δώμεν aor2 coni, deliberativus. || είδώς ptc ad pf-praes. οίδα scio, ύπό-κρισις* simulatio, «hypocrisis» qua quis se bonum simulat cum sit malus (-κρίνομαι, in scena personam alterius repraesento), πειράζετε -ζω tentatis. φέρετε φέρω (af)ferte. δηνάριον denarius, nummus argenteus. Εδω coni, aor2 όράω video. || ήνεγκαν (loco -κον 333) φέρω (at)tule-i runt2, είκών -όνος ή imago, έπι-γραφή « super-scriptio ». είπαν loco -πον 333. || άπό-δοτε imptv aor8 -δίδωμι red-do (debitum).I έξ-ε-θ-αύμασαν stupuerunt έκ-#αυμάζω miror (quasi raptus extra me). II ol'-τινες qui sunt tales ut. άνά-στασις4 resurrectio, έπ-ηρώτων -ερωτάω interrogabant 202. || έ-γραψεν γράφω scripsit, δτι = « : ». άπο-θ-άνη coni. aor2 - 0 νήσκω morior, κατα-λίπη coni. aor8 -λείπω re-linquo. καί sem. coord.; exspectaveris: non relicto, άφ-ή coni, aor2 v. 12. Ενα c. coni, absolute = imptv 29.4. λάβη v. 2. γυναίκα (γυνή) mulierem, έξ-ανα-στήση coni. aor. -αν-ίστημι facio surgere, facio ut exsistat, σπέρμα* semen = filius. || ίπτά = 7. έ-λαβεν sumpsit2, duxit, άπο-θ'νήσκων moriens. άφ-ήκεν άφ-ίημι reliquit. || δεύτερος secundus. άπ-έ-θ·ανεν aor2 άπο-Ονήσκο). καταλιπών ptc aor2 v. 18. τρίτος tertius, ώς-αύτως similiter, eodem modo. II άφ-ήκαν loco -εΐσαν 332 v. 20. έσχατον adv. postremon

113

MARCUS

: 12, 23-40

v. 6 . II όταν c. coni, quando (de futuro). άνα-στώσιν coni, aor2 23 άν-ίσταμαι surgo. έσται v. 7. γυνή sine art. ergo praedicatum: cuius (mulier) erit uxor? εσχον έχω habuerunt2. || εφη φημί di- 24 cebat. οΰ nonne, πλανάσθ·ε pass, -νάω errare facio; pass, a recta via abducor, erro, είδότες v. 15: scientes, γραφή v. 10. μηδέ = οέ'δέ neque, δύναμις4 potentia. || ούτε... ούτε neque... neque, γα- 25 μοΰσιν -μέω (uxores) ducunt, γαμίζονται in matrimonium dan­ tur, nubent. || έγείρονται -ρω suscitantur, surgunt. άν-έ-γνωτε 26 legistis2 v, 1 0 : βίβλος ή liber, έπί c. gen. apud; hic de loco libri, i. e. ubi sermo est de. βάτος ή rubus, Dornbusch, πώς quomodo? || νεαρών sine a rt.! qualitas I ζώντων ζάω viventium. || προσ-ελθ>ών 2 g ptc aor2 -έρχομαι ac-cedo. εϊς unus loco τις quidam 118. άκούσας ptc aor. ακούω Τίνος audio; Vlg recte: qui audierat 114. συ-ζητούντων ptc -τέω simul quaero, disputo, είδώς v. 24. χαλώς bene, άπ-ε-κρίθ-η aor. dep. άπο-κρίνομαι respondeo, έπ-ηρώτησεν aor. v. 18. ποία qualis, quae, έν-τολή praeceptum. || ότι = « : ». άκουε 29 audi ! ό θ·εός ήμών praedicatum ad Κύριος = Jahve; supplen­ dum έστίν. II καί fere = igitur, itaque, άγαπήσεις -πάω diliges = 30 imptv linguae legalis, καρδία sedes sentiendi, cogitandi, volendi, ψυχή anima; hebr. potius: principium vitale, διά-νοια facultas cogitandi, mens. ισχύς -ύος ή potentia; hic: omnibus viribus. || πλησίον adv. prope; ό πλ. «proximus ». σε-αυτόν te ipsum, μεί- 31 ζων (μέγας) maior, τούτων gen. comp. || χαλώς bene, επ' άλη- 32 θείας (in veritate innixus) vere; frt trahendum ad καλώς bene profecto, well indeed, είπες dixisti2, πλήν c. gen. praeter, εϊς et άλλος sei θεός cf v. 29. άγαπάν inf. || σύν-εσις4 « com-missio », 33 intelligentia, intellectus, ί-αυτόν se-ipsum. περισσότερον (περισ­ σός qui mensuram excedit, excellens, eximius) plus, maior, όλο- ’ χαύτωμα® (όλος, καίω) holocautoma, victima tota combusta; gen. comp. θ·υσία sacrificium, hic potius incruentum. || ίδών ptc aor2 34 v. 15. νουν-εχώς adv. (-εχής8) prudenter, intelligenter, apposite, μακράν (sci οδόν) longe, ούδείς ούχέτι nemo amplius, έ-τόλμα τολμάω audebat, έπ-ερωτησαι inf. aor. v. 18. || άπο-χριθ·είς ptc 35 v. 28. διδάσκων docens. || χάθ·ου imptv κάθημαχ sedeo, έχ δε- 36 ξιών a dextris (sci partibus). || εως άν c. coni, donec, θώ coni. 36 aor2 τίθημι pono. έχθ·ρός inimicus, ύπο-πόδιον scabellum, πούς ποδός ό pes. || xai, πόθ’εν unde igitur ? qua igitur ratione ? καί 37 in interrog. 319. ήχουεν c. gen. audiebat, ήδέως (ήδύς) iucunde, li­ benter. διδαχή doctrina, actio docendi, contio. || βλέπετε άπό ca- 38 vete ! θ·ελόντων ptc θέλω volo, amo (sensus amandi est hebr.). στολή (στέλλω mitto) vestis longior, talaris; cum omnes vestes longas portarent, potius qualitas earum pretiosa vituperari vide­ tur. περι-πατεΐν (circum) ambulare, άσπασμός salutatio, άγορά forum, platea. || πρωτο-καθ-εδρία sessio in primo loco, prima se- 39 des. «ρωτο-κλισία accubitio in prima sede convivii, ipsa prima sedes, δεϊπνον cena, refectio principalis, οικία domus; hebr. cum omnibus quae in domo sunt = opes, res familiaris. || χατ-έσθ-οντες 40 de-vorantes -έσθω comedendo absumo; hic: avaritia opes ales pes-

1 2 ,41 -1 8 ,9

MARCUS

sumdo. χήρα vidua, πρόφασις4 (φημί, πρό) dictum ad se defen­ dendum, excusatio, praetextus, vel species, Schein, μακρός lon­ gus. προσ-ευχόμενοι ptc -ομαι precor, λήμψονται fut. med. λαμ­ βάνω v. 2. περισσότερος v. 33. πρίμα® iudicium, condemnatio. || 41 καθ-ίσας ptc aor. -ίζω facio sedere; intr. consido et sedeo, -κατ­ έναντι c. gen. ex adverso, e regione; vis a vis. γαζο-φυλάκιον locus ubi gaza, i. e. thesaurus, asservatur (φυλάττω), ubi 1 2 fe­ runtur fuisse arcae ad suscipiendos nummos offerentium. έ-θ·εώρει spectabat θεωρέω spectator sum, zuschauen. βάλλει iacit (tempus orationis directae 241). χαλχός aes, cuprum, nummi, πλούσιος di42 ves. έ-βαλλον lactabant. || έλθ-οΰσα ptc aor2 έρχομαι venio, μία loco τις 118. πτωχός pauper, quasi mendicus, έ-βαλεν aor2. λεπτόν (sci κέρμα vel νόμισμα) nummus minutus, minimus, χοδράντ-ης3 43 lat. = quadrans, sci quarta pars assis. || προσ-χαλεσάμενος ptc' aor. -καλέομαι ad me voco, πλεΈόν τίνος (πολύς) plus quam, βαλ44 λόντων ptc praes, pro impf: qui iactabant. |ι περισσεύοντος ptc gen. -εύω excedens mensuram (περισσός) sum, abundo, ΰστέρησις4 egestas, penuria, όσος quantus; πάντα όσα omnia quae, βίος vita, victus, id quo vita sustentatur. 13 έκ-πορευομένου ptc -πορεύομαι ex-eo; gen. abs. (loco ptc con­ juncti in dat. 35): egrediente eo. εις unus loco τις quidam. Εδε imptv aor2 όράω video, ποταπός ex qua terra ? hic: quantus!, quam 2 magnificus ! οΐκο-δομή aedi-ficium. || βλέπεις vides(ne) ? ού μή c. coni, non (timendum est) ne = certe non. άφ-ε9·ή coni. aor. pass, -ίημι di-mitto, relinquo, ώδε hic. κατα-λυθ-ζ coni. aor. pass, -λύω 3 re-solvo, de-fringo, destruo. || καθ·ημένου ptc -ημαι sedeo; gen. abs. (35). είς loco έν 71. έλαία oliva (arbor), χατ-έναντι c. gen. e regione, ex adverso, vis a vis. έπ-τ,ρώτα -ερωτάω interrogabat (202). 4 χατ* Ιδίαν se-orsim, privatim. || εΐπόν imptv aor2 (loco είπε 333) λέγω, πότε quando? έσται fut. med. είμί (sing, post pi. neutr.). τί quod, quale (adiective). όταν c. coni, quando (de fut.). μέλλκ; coni, μέλλω c. inf. in eo sum ut. συν-τελεΈσθ·αι inf. pass, -λέω con5 summo, perficio, ad finem (τέλος) perduco. || ήρξατο aor. άρχομαι incipio, βλέπετε μή videte, cavete ne. πλανήστ; coni. aor. -νάω 6 in errorem induco. || ελεύσονται fut. έρχομαι venio, έπί τω όνόματί μου innixi nomini meo, sub meo (Messiae) nomine, δτι = « ; ». 7 πλανήσουσιν -νάω seducent. || δταν v. 4. άκούσητε coni. aor. ακούω audio, πόλεμος bellum, άκοή auditio, rumor, μή c. imptv praes.; exspectaveris coni. aor. utpote de actione fut. 182; frt iteratio. θ>ροεΕσθ·ε: -έομαι animo commoveor, paveo, δει c. inf. necesse est. 8 γενέσθ·αι inf. aor2 γίνομαι fio. οΰπω nondum, τέλος 7 finis. II έγερθ^ήσεταε fut. pass, εγείρω surgere facio; pass, surgo. έθ'νος7 po­ pulus, natio, έπ* = έπί c. acc. hic: contra, σεισμός terrae motus, κατά c. acc. hic: per. τόπος locus, έσονται fut. med. είμί: erunt, λιμός fames; pl. inopia totius regionis, άρχή initium, ώδίς -ΐνος 9 vehemens dolor (impr. parturientis). || βλέπετε videte! attendite; hic: vobis ipsis prospicite, i-αυτούς pron. reff. 3 pers. loco υμάς αύτούς 157. παρα-δώσουσιν-δίδοιμι tra-dent. συν-έδριον consessus,

115

MARCUS

13, 10-21

synedrium magnum = summum tribunal; syn. minus = tribunal locale, είς loco έν 71. δαρήσεσθ·ε fut2 pass, δέρω (corium detraho), percutio, verbero, έπί c. gen. ante, coram: de iudicibus et magi­ stratibus. ήγεμών -όνος dux, princeps, provinciae praefectus, σταθ·ήσεαθ·ε 'ίστημι constituemini, stabitis (1. στήσεσθε 175). ενεκεν c. gen. ales gratia. μαρτύριον testimonium; εις μ. αύ. ut habeant regni Dei testimonium. || πρώτον primum loco πρότερον prius. δει c. acc. c. inf. v. 7. κηρυχθ>ηναι inf. aor. pass, κηρύσσω prae­ dico ad modum praeconis (κήρυξ). || δτ*ν v. 7. όίγωσιν coni, praes. (de iteratione !) αγω duco, παρα-διδόντες -δίδωμι tra-dentes. προμεριμνΑτε imptv -νάω sollicite prae-cogito. λαλήαητε coni. aor. λαλέω dico; coni, delib. ex oratione directa 241. ö έάν (loco ctv) c. coni, quidquid. δοθ·ή coni. aor. pass. λαλεΈτε dicite! έστέ είμί estis, λαλοΰντες loquentes. || παρα-δώσει tra-det. έπ-ανα-στήσονται fut. med. έπ-αν-ίσταμαι surgo contra, γονεύς7 genitor; pl. pa­ rentes. θ’ανικτώσουσιν -τόω morte afficient. || έσεσθ·ε fut. med. είμί: eritis, μισούμενοι, pte pass, μισέω odio habeo, ύπο-μείνας pte aor. -μένω per-maneo, persevero, τέλος v. 7. σωθ-ήβετ««, sal­ vabitur σώζω incolumem reddo vel servo. || ϊδητε coni, aor2 όράω video, βδέλυγμα6 res abominanda (βδελύσσομαι abominor), έρήμωσις4 depopulatio, vastatio; gen. epexeg. 33: abom. quae con­ sistit in devast.; βδ. έρ. prb flagitia et homicidia a zelotis in tem­ plo perpetranda ante eius destructionem; sed cf sq. έατηκότα pte ad pf-praes. έστηκα sto; masc.: constr. ad sensum de homine vel statua? δπου = οΰ ubi. άνα-γινώσκων legens, νοείτο imptv 3 p. νοέω mente percipio, intellego; hic: operam do ut intellegam, bene perpendo; parenthesis Jesu loquentis an Evangelistae ? || φεύγετωσαν imptv 3 pers. φεύγω fugio, όρος7 mons, δώμα 6 domus, tectum planum, solarium, κατα-βάτω imptv aor2 3 pers. -βαίνω descendo, μη δi neque. είσ-ελθ>έτω imptv aor2 3 pers. -έρχομαι in­ tro. αραι inf. aor. (loco pte fut. 207) αίρω tollo (mecum ferendum), holen. || 6 είς τόν άγρόν qui in agro est; είς loco έν. έπι-στρεψΑτω imptv aor. 3 pers. -στρέφω con-verto ad; intr. me converto, re­ vertor. όπίσω post, a tergo, ίμΑτιον indumentum, pallium. || ούαί vae! γαστήρ -τρός ή venter, uterus, έχούσαις habentibus (fern.). θ·ηλαζούααις -άζω lactantibus (θηλή mammella). || προσ-εύχεσθ-ε -χομαι precamini! γένητα,ι coni. aor. γίνομαι fio. χειμών -ωνος ό hiems; gen. temp.: hieme. || εσονται fut. med. είμί: erunt, θ’λΐψις4 compressio (θλίβω premo), tribulatio, vexatio. οΧος qualis; semit. pleon. resumitur per τοιοΰτος: qualis non erat talis, γέ-γονεν pf2 γίνομαι (usus aoristicus pf ? 213). κτίαις4 creatio, έ-ν.τισεν creavit κτίζω habitabilem facio, condo, fundo, έως c. gen. usque ad. ού μή c. coni. emph. neg. rei fut. 309: non (timendum est) ne. γένηται v. 18. || εΐ (μή) c.ind. aor. irrealis. έ-κολόβωαεν (κόλοβος mutilus) -βόω, mutilo; de tempore: abbrevio. έ-σώθ·η aor. pass, v. 13. άίν c. ind.: irrealis in apodosi 229. ούκ... πΑσα σΑρξ sem. loco ούδεμία σαρξ = nemo, έκ-λεκτός e-lectus. έξ-ε-λέξατο aor. έκ-λέγομαι mihi eligo. || εϊπη coni, aor2 λέγω, ϊδε όράω imptv aor2.

10 11

12

13

14

15

16 17 18 19

2 0

21

l g ,22 -14 ,1

MARCUS

116

ώδε hlc. πιστεύετε imptv; praesens de iteratione. || έγερθ-ήσονται ν. 8 . ψευδό-χριστος falsus Messias, ψευδο-προφήτης3 falsus pro­ pheta. δώσουσιν δίδωμι dabunt, edent, σημεΐον signum, miracu­ lum. τέρας -ατος τό prodigium, πρός τύ ad hoc ut (finalitas). Απο23 πλαναν -νάω in errorem ab-ducere. εΐ δυνατόν si fieri potest. || προ24 είρηκα pf προ-λέγω prae-dico. || σκοτισθ-ήσεται -τίζω (σκότος tenebrae) obscurabitur, σελήνη luna, δώσει dabit, φέγγος7 splen25 dor. II Αστήρ -έρος ό stella. Ισονται ν. 19. πίπτοντες πίπτω caden­ tes. δύναμις4 potentia; pl. etiam: sidera; αί δ. αί έν τ. ούρ. sem. loco gen. σαλευθ-ήσονται concutientur σαλεύω facio fluitare (σά26 λος fluitatio), agito. || δψονται fut. med. όράω. νεφέλη nubes. || 27 Απο-στελεΐ -στέλλω mittet. έπι-συν-άξει -άγω congregabit (in cer­ tum locum έπι-). τέσσαρες άνεμοι quattuor venti, Ακρον (άκρος acutus, summus, extremus) summitas, extremitas: ab imo terrae ad summum caelum; universitas spatii exprimitur prius sensu ho28 rizontali postea sensu verticali. || συκή ficus arbor, μάθετε imptv aor2 μανθάνω disco, παρα-βολή iuxta-positio, comparatio, ήδη iam. κλάδος ramus, απαλός tener, έκ-φύη coni, -φύω facio germinare; intr. progemino. φύλλον folium, γινώσκετε -σκω cognoscitis, scitis. 29 έγγύς adv. prope. θ-έρος7 aestas. || ούτως ita. ΐδητε coni, aor2 όράω. 30 γινόμενα ptc γίνομαι, γινώσκετε imptv. θ-ύρα ianua. || ού μή ν. 19. παρ-έλθ-η coni, aor2 -έρχομαι trans-eo, praeter-eo. γενεά genera31 tio. μέχρι ου (= μ. τοϋ χρόνου ω 10) c. coni, donec. || παρ-ελεύσονται fut. -έρχομαι praeter-eo. ού μή ν. 19; hlc c. ind. fut. 236. || „„ οΐδεν pf-praes.: scit, ουδέ ne... quidem. || Αγρ-υπνεΐτε vigilate! άγρ-υπνέω sum αγρ-υπνος insomnis (in agro dormiens ? somnum [frustra] captans?), οϊδατε (loco ϊστε 332) οιδα: scitis, πότε quan34 do. καιρός tempus (determinatum vel aptum pro alqa re). || Από­ δημος procul a popularibus (δήμος), peregre profectus, Αφ-είς ptc aor2 -ίημι di-mitto, re-linquo. δούς ptc aor2 δίδωμι. έξ-ουσία li­ centia, potestas; hlc: ius rei libere administrandae, έκαστος unus­ quisque. ϊργον opus; hlc: exsequendum, καί negligenter loco ptc έντειλάμενος. θ-υρωρός ianitor. έν-ε-τείλατο aor. έν-τέλλομαι prae35 cipio. ίνα loco inf. compl. 288. γρήγορή coni, -ρέω vigilo. || γρηγορεΐτε vigilate! ή... ή aut... aut; primum ή abundat (1 . ν.). δψέ sero; hlc de prima ex quattuor vigiliis noctis, μεσο-νύκτιον media nox; hic adver de secunda vigilia (1 . ν. -τίου gen. temp, qui cl. adhibetur de spatio intra quod, non de puncto temporis). Αλεκτορο-φωνία galli-cinium, tempus quo galli (αλέκτωρ) canere in­ cipiunt (tertia vigilia); gen. temp, πρωί mane-(quarta vigilia). || 36 μή c. coni. = ϊνα μή. έλθ-ών ptc aor2 έρχομαι, έξ-αίφνης ex im­ proviso, repente, εύρη coni, aor2 -ρίσκω invenio, καθ-εύδοντας -δω dormientes. 14 πάσχα -ατος τό (aram. «transitus ») festum paschale, cena pasch. Αζυμος (ζύμη fermentum) fermento carens; τά άζ. panes non fermentati, dies quibus Judaei eis vescebantur: 15-21 mensis Nisan. μετά c. acc. post, έ-ζήτουν ζητέω quaerebant. Αρχ-ιερεύς5 prin­ ceps sacerd.; pl. ii qui ad familiam pertinebant summi sacerdotis

2 2

117

MARCUS

14,2-11

actualis vel etiam munere functorum cf Act 4, 6 . πως quomodo, έν instrum. vel de modo, δόλος (esca piscibus proiecta) dolus, fraus, κρατήσαντες ptc aor. -τέ(ο potestatem habeo in, teneo; inchoative: capio, prehendo, άπο-κτείνωσιν coni. aor. (= coni, praes.) -νω interficio (coni, delib. 243). || ελεγον ipsi ? an potius plur. 2 indeterm. ? 4. μή particula prohibitionis, ίορτή festum, μήποτε coniunctio finalis hic c. fut. loco coni. 236. εσται fut. med. είμί. θόρυβος perturbatio, tumultus. || όντος ptc είμί; gen. abs.: cum 3 esset, λεπρός leprosus. κατα-κειμενου ptc -κείμαι stratus iaceo, mensae accubo, ηλθ-εν έρχομαι venit2, έχουσα habens (fern.). Αλά­ βαστρον vas ex alabastro factum, vasculum unguentarium, μύρον (μύρω fluo, de suco arboris) unguentum odoratum, νάρδος ή nar­ dus: planta aromatica, unguentum ex nardo factum, πιστικός ap­ tus ad fidem conciliandam; de rebus: genuinus, non adulteratus. Alii hic suspicantur nomen specificans. πολυ-τελής8 (τέλος sump­ tus) multi sumptüs, pretiosus. συν-τρ6 ψασα ptc aor. fem. -τρίβω con-tero, frango, κατ-έ-χεεν aor. (-έχεα) ad καταχέω de-fundo, desuper effundo; gen. dependet a κατα-. || ησαν... άγανακτοΰντες 4 (-τέω) constr. periphr. loco simplicis impf 254: erant aegre ferentes, indignabantur, πρός έ-αυτούς ad, apud se. άπ-ώλεια (-όλλυμι per­ do) perditio, dispendium, γέ-γονεν pf2 γίνομαι fio(pf: irreparabiliter 209). || ή-δύνατο impf δύναμαι possum, πραθήναι inf. aor. pass. S πιπράσκω vendo, έπ-άνω adv. supra; de numero superato: plus quam, δηνάριον lat. denarius (nummus argenteus); gen. pretii (non dependens ab επάνω), τριακόσιοι = 300. δοθήναι inf. aor. pass, δίδωμι. πτωχός pauper, mendicus, έν-ε-βριμώντο impf έμ-βριμάομαι in-fremo, s’Sbrouer, schnauben, quocumque modo acustice significo animi commotionem vel indignationem. || άφ-ετε imptv 6 aor2 -ίημι di-mitto, sino, κόπος gravis labor, molestia, παρ-έχετε facessitis -έχω praebeo, ήργάσατο εργάζομαι operata est. || πάν- η τότε semper, μεθ·’ (= μετά) έ-αυτών vobiscum; pron. reflex. 3 pers. loco 2 pers. 157. όταν c. coni, quandocumque. θ-έλητε coni. Ο-έλω volo. δύνασθ·ε -ναμαι: potestis, ποιησαι inf. aor. -έω facio; εΰ ποιέω bene facio. || ε-σχεν έχω habuit2 = potuit; aram : mihi 8 est (i. e. habeo) = possum, προ-έ-λαβεν anti-cipavit2 προ-λαμβά νω antea sumo; hic c. inf. praevenio (cl. έφτασε μυρίσασα); sub­ stratum aram.: praecessit... unxit = prae-unxit. μυρίσαι inf. aor. -ρίζω ungo, έν-ταφιασμός actus aromatibus condiendi mortuum, embaumement, sepultura (τά εντάφια caeremoniae funebres). || όπου 9 έάν (= άν) c. coni, ubicumque, κηρυχθ·/) coni. aor. pass, κηούσσω praedico, sollemniter (sicut praeco κι'ιρυξ) annuntio, εις frt έν 71. καί δ... etiam quod, λαληθ-ήσεται -λέω narrabitur, μνημόσυνον (μνημών memor) id quo memoria servatur: memoriale; εϊς μν. α. in memoriam eius. || ό εΤς ille (lectoribus notus) unus. 1 0 δώδεκα = 1 2 . άπ-ηλθ·εν -έρχομαι ab-iit2. άρχ-ιερεύς v. 1 . παραδοΐ (= -δφ) coni, aor2 -δίδωμι tra-do. || άκούσαντες ptc aor. άκούω 1 1 audio, έ-χάρησαν gavisi sunt aor2 dep. χαίρω gaudeo, έπ-ηγγείλαντο aor. -αγγέλλομαι polliceor, promitto, άργύριον argentum,

14, 12-27

12

13

14

15

16 17 18 19 2 0

21

2 2

23 24

25 26 27

MARCUS ·.

118

pecunia, δούναι inf. aor2 δίδωμι. έ-ζήτει ν. 1 . εύ-καίρως oppor­ tune (καιρός tempus aptum), παρα-δοΐ ν. 10 coni, deliberativ. 243. | άζυμος ν. 1 . οτε quando, πάσχαν. 1 hic de agno paschali. έ-\Κ>ον immolabant θύω sacrifico, macto; plur. indef.: on, man. που ubi. θέλεις adiectum ante coni, deliberativum, άπ-ελθόντες ptc aor2 v. 10; ptc graph. 256. έτοιμάσωμεν coni. aor. -μάζω (prae)paro. φάγης coni, aor2 έσθίω comedo. || άπο-στέλλει mittit, ΰπ-άγετε ite ! -άγω sub-duco (me), ab-eo. άπ-αντήσει occurret -αντάω ob­ viam fio. κεράμιον argilla (formata), vas argillaceum, amphora, ϋδωρ ΰδατος to aqua, βαστάζω v portans, baiulans. άκολουθήσατε imptv aor. -ίΐέω sequor. || δπου εάν ν. 9. είσ-έλθ"/; coni, aor2 -έρχομαι intro, είπατε (loco -ετε 333) imptv aor2 λέγω, οίκο-δεσπότης3 herus, paterfamilias, ö t i = « : ». κατά-λυμα® domus vel pars domus, ubi peregrini devertunt, deversorium (κατα-λύω disiungo, sci equos a curru, devertendi causa: deverto, subsisto in itinere). φάγω coni, aor2 v. 1 2 (coni, delib.) || δείξει δείκνυμι monstrabit, άνά-γαιον pars superior domus, cenaculum, έ-στρωμένον ptc pf pass, στρώννυμι sterno (κλίνην), lecto instruo: cenaculum lectis tricliniaribus instructum, έτοιμος paratus, promptus, έτοιμάσατε imptv aor. v. 1 2 . || έξ-ήλθον -έρχομαι ex-ierunt2. ευρον -ρίσκω invenerunt2, καθώς sicut, εΐπεν dixerat 274. ήτοίμασαν paraverunt. || όψία (sei ιύρα) hora serotina, γενομένης ptc aor2 γίνομαι fio; gen. abs.: vespere facto. || άνα-κειμένων ptc -κείμαι (mensae) accumbo; gen. abs. έσθιόντων ptc gen. έσθίω comedo, ότι « : ». έξ loco gen. 56. παρα-δώσει ν. 10 tra-det. || ηρξαντο aor. αρχομαι incipio. λυπέϊσθαι contristari λυπέω tristitia afficio, εΤς κατά εΤς vulgariter pro καθ’ ένα έκαστος singilatim. μήτι numquid. || έμβαπτόμενος ptc -πτω intingo; med. mihi intingo; absolute: manum vel quod manu teneo intingo, τρΰβλιον paropsis, catinus. || ÖTt (hoc fit) quia, nam. μέν... δέ quidem... sed; in NT rarum, ύπ-άγεε v. 13 ab-it (hic: in mortem), γέ-γραπται pf pass, γράφιο scribo, ούαί vae! δι’ = διά c. gen. per. παρα-δίδοται tra-ditur. καλόν ήν (sine dv 230) bonum = melius esset, ει condicio irr. 229. έ-γεννήθση aor. pass, γεννάω gigno; pass, nascor. || λαβών ptc aor. λαμ­ βάνω sumo, εύ-λογήσας ptc aor. -λογέω laudo, bene-dico; abs.: de Dei laude et gratiarum actione: actis gratiis, ε-κλασεν κλάω fregit, έ-δωκεν dedit, λάβετε imptv aor2 λαμβάνω. || ποτήριον calix, poculum, εύχαριστήσας ptc aor. -τέω gratias ago. ε-πιον πίνω biberunt2. || αίμα® sanguis, δια-θ-ήκη (δια-τίθημι) dis-positio, testamentum, in VT: pactum, foedus, έκ-χυννόμενον ptc pass, (loco ptc fut. 207 s) -χύννω ef-fundo. πολλοί sem. non necessario opponitur «omnibus », sed p t significare «omnes, qui multi sunt». || ούκ-έτι non iam. ού μή c. coni, emphat. negatio fut. 309. πΙω coni. aor2 πίνω, γένημα® fructus plantae, genimen, άμπελος ή vitis, έως c. gen. usque ad. ότ-αν c. coni, quando (de fut.). πίνω coni, praes. καινός novus. || ΰμνήσαντες ptc aor. -νέω hymnum canto vel dico. έξ-ηλθ·ον v. 16. ελαία oliva (arbor). || ότι « :». σκανδαλισθ’ήσεσθ’ε scandalizabimini -ίζω facio cadere; pass, aliqua re commotus ad-

119

MARCUS

14, 28-41

ducor ad non recte iudicandum vel agendum, γέγραπται v. 2 1 . πατάξω fut. πατάσσω percutio (subintrat pro fut. et aor. verbi τύπτω), ποιμήν -ένος δ pastor, πρόβατον (loco οίς 328) ovis, διασαορπισθήσονται -πίζω di-spergentur. || μετά τό c. acc. c. inf. postquam. έγερθηναι inf. aor. pass, εγείρω suscito; pass, surgo. προ-άξω prae-ibo -άγω pro-duco; intr. pro-cedo. || έφηφημί dicebat. εί condicio «realis »277: si re vera (sicut tu dicis). || σήμερον hodie; computatur dies more iudaico tamquam incipiens ab occasu solis, πριν (ή pleon.) c. acc. c. inf. priusquam, δίς bis. άλέν.τωρ -ορος ό gallus, φωνήσαι inf. aor. -νέω vocem edo, canto, τρίς ter. άπ-αρνήστ; fut. med. -αρνέομαι de-nego, τινά nego me quicquam commercii habere cum alqo. || έκ-περισσώς supra modum, valde; etiam: magis, έ-λάλει impf -λέω: continuabat loqui, δεν; coni, ad δει c. acc. c. inf. necesse est. συν-απο-θ·ανεΐν inf. aor2 -θνήσκω morior unä cum. ού μή c. fut. loco coni, cf 13,31. άπ-αρνήσομαε fut. v. 30. ώσ-αύτως simili, eodem modo. || χωρίον (χώρα spatium) praedium, villa, Landgut, Γεθ-σημανί «torcular oleorum ». κα­ θίσατε imptv aor. -ίζω facio sedere; intr. consido et sedeo, ώδε hic. έως (etiam sine αν) c. coni, donec, dum. προσεΰξωμαι coni, aor, -εύχομαι preces facio. || παρα-λαμβάνει ad-sumit (secum). μετ' αυτοί» neglectus reflex’ 158. ήρξατο v. 19. έα-θαμβέΊΙσθαε inf. pass, -βέω in stuporem vel terrorem coniicio ita ut quasi sui non iam compos sit (έκ); pass, paveo, cohorreo. άδημονεΐν animo irrequieto esse, pavere, angi ;Vlg «taedere »ex άδος satietas, fastidium. || περίλυπος tristitia circumdatus, valde tristis, έως v. 25. μείνατε imptv aor. μένω maneo, γρηγορεΐτε -ρέω vigilate. || προ-ελθών ptc aor2 έρχομαι pro-gredior. μιαρόν paululum. Ι-πιπτεν cadebat, se proster­ nebat (exspectaveris aoristum). προσ-εύχετο precabatur, έστίν tem­ pus et modus ex orat. dir. 241 s. παρ-έλθν; coni, aor2 -έρχομαι praeter-eo. ώρα hora. || άββά aram, pater! status emphaticus qui litteraliter redditur: ό πατήρ 23. δυνατός possibilis, παρ-ένεγαε imptv aor2 παρα-φέρω praeter-fero, facio ut praeter-eat. ποτήριον v. 23. τί loco δ 167. οΰ exigit ut suppleatur indicativus e. gr.: non (de eo agitur) quod. || ευρίσκει v. 16. ααθεύδοντας -δω dormientes. ’ίσχυσας ισχύω potuisti, γρηγορήσαι inf. aor. v. 34. || προσεύχεσθ-ε precamini! έλθητε coni, aor2 έ'ρχομαι: (ne) intretis = ne incidatis (obiectum orationis), πειρασμός tentatio, sollicitatio (ad peccan­ dum), condicio (animi vel rerum) qua quis potenter trahitur ad pecc. πνεύμα... σάρξ spiritus. . .caro, vix in sensu paulino sed po­ tius de bona voluntate et debilitate corporis, πρό-θυμος animo (θυμός) pro-pensus, paratus, ά-σθενής8 in-firmus (σθένος7 robur). | πάλιν iterum, άπ-ελθών v. 12. προσ-εΰξατο aor. v. 32. είπών ptc aor2; hic simultaneitas cum «oravit» 196. || εύρεν v. 16. αατα-βαρυνόμενοι ptc pass, -ύνω onere (βάρος) de-primo; de oculis somno pressis; ήσαν κ. constr. periphr. 253. ού* ήδεισαν (loco -εσαν 332) plqpf ad pf-praes. οϊδα: nesciebant, άπο-ν.ριθώσιν coni. aor. dep. (loco medii 173) -κρίνομαι re-spondeo; coni, delib. 243. τό τρίτον tertio. || καθ-εΰδετε dormite! continuate dormire! an potius in-

28 29 30

31

32

33

34 35

36

3 7

38

39 40

41

14, 42-55

■MARCUS

120

terrogative sicut v. 37 ? τό λοιπόν reliquum abhinc tempus, άναπαΰεσθ·ε imptv -παύομαι cesso a labore, quiesco, άπ-έχεε impers.: res habet id quod ad eam pertinet, perfecta est: satis dormivisti (?). ?)λθ·βν v. 3. παρα-δίδοται tra-ditur. αμαρτωλός (αμαρτάνω pecco) 42 peccator. || έγείρεσθ’ε v. 28: surgite ! άγωμεν eamusI άγω ago, duco intr. eo, vado (occurrit in hac sola forma coni, exhort.), παρα διδοΰς -δίδωμι tra-dens. ήγγικεν pf έγγίζω propinquum (εγγύς 43 facio; intr. appropinquo; pf fere: venit, adest. || ϊτι adhuc, λα λοΰντος -λέω ptc gen. abs.: (eo) loquente. παρα-γίνεται « iuxt f it», ac-cedit. μάχαιρα gladius, ξΰλον lignum, fustis, παρά c. gen personae: «ab apud alqm», de chez qn. άρχ-ιερεύς v. 1 . πρεσβύτεροι 44 (πρέσβης aetate provectus) senior. || δε-δών.ει dederat (deest augm syll.). σΰσ-σημον signum ex condicto commune. 6 ς &v c. coni. d< fut. (propos. relativa virtualiter condicionalis 232). φιλήσω coni aor. φιλέω amo, osculor, κρατήσατε imptv aor. κρατέω v. 1 . άπ· άγετε ab-ducite. ά-σφαλ&ς tuto, caute -λής® tutus a lapsu (σφάλ 45 λομαι labor), firmus, certus. || προσ-ελθ-ών ptc aor. -έρχομαι ac cedo, βαββί hebr. magister, κατ-ε-φίλησεν aor. κατα-φιλέω de 46 osculor (iteratim ? vel compositum pro simplici 329 ?). || έπ-ε-βαλο· 47 -βάλλω in-iecerunt2. έ-κράτησαν v. 1. prehenderunt. || ε!ς δέ τι pleonastice. παρ-εστηκότων ptc pf παρ-ίσταμαι accedo: ad-stan tium. σπασάμενος ptc aor. med. σπάω traho; med. gladium meum μάχαιρα v. 43. ε-παισεν παίω percussit, τόν δ. illum servum qui no mine Malchi lectoribus notus est ? άφ-είλεν -αιρέω abs-tulit2, am 48 putavit, ώτάριον (dem. ούς ώτός) auricula, auris. || άπο-κριθ·εί ptc aor. dep. v. 40. ώς sicut, λήστης3 (ληίζομαι praedor) praede latro, έξ-ήλθ-ατε (loco -ετε) ex-iistis2. συλ-λαβείν inf. aor2 (loo 49 ptc fut. 207) -λαμβάνω com-prehendo. || καθ·’ (κατά) ήμέραν singuli diebus, quotidie, ήμην impf med. είμί. πρός όμάς loco παρ’ ύμϊ apud vos. διδάσκων docens, έ-κρατήσατε v. 46. άλλ' = αλλά sed etiam : agite! wohlan 1 Ενα absolute = imptv 294. πληρωθώ σι coni. aor. pass, πληρόω impleo: ΐνα πλ. impleantur ! αί γραφα g. Scriptura || άφ-έντες ptc aor2 -ίημι di-mitto, relinquo || νεανίσκο (demin. vocis νεανίας) iuvenis, adolescens (Marcus ?). συν-ηκολού θ·ει impf de conatu -ακολουθέω «con-sequor», comes sequor; nh compos, pro simplici 329. περί-βεβλημένος ptc pf pass. -βάλλ< circum-iicio, induo; med. mihi circumjicio, induo alqd; pf c. acc. indutam habeo vestem, gero, σινδών -όνος ή sindon, pannus tenuic ex lino, έπί γυμνοί» (sci σώματος) super nudum corpus, κρατοϋσι 52 praes, de conatu; v. 1. || κατα-λιπών ptc aor2 -λείπω re-linquc 53 i-φυγεν aor2 φεύγω fugio. || άπ-ήγαγον -άγω ab-duxerunt2. άρχ ιερεύς v. 1 . συν-έρχονται -ομαι eo, venio cum alqo, convenio, πρε 54 σβϋτερος v. 43. || άπό pleon. μακρό-θ·εν e longinquo. ήκολοϋθ·η σεν aor. άκολουύέω sequor, εσω_adv. introrsus, αυλή locus apertu subdialis, Hof, cour; palatium, ήν συγ-καθ-ήμενος (ptc -κάύημο sedeo) constr. periphr. 253: sedebat una cum. ΰπ-ηρέτης3 servu (υπό sub alqo ερέτης remex), θ-ερμαινόμενος ptc med. -μαίνα 5 5 calefacio; med. me calef. φως φωτός τό hic: ignis. || συν-έδριο

121:

MARCUS

14, 56-72

(έδρα sedes) con-sessus, summum Judaeorum tribunal (71 mem­ brorum). έ-ζήτουν v. 1 . κατά c. gen. contra, μαρτυρία (actus te­ standi) testimonium, είς τό c. inf. loco prop, finalis. θ·ανατώσαι inf. aor. -τόω morte (θάνατος) afficio, ηύρισκον impf v. 16. || έ- 56 ψευδο-μαρτύρουν impf ψ.-ρέω falsa attestor, ίσος aequalis, con­ gruens. II άνα-στάντες ptc aor2 -ίσταμαι surgo, ptc grapliicum 57 256s. δτι = « : ». | ήκοΰσαμεν ακούω τίνος audivimus, κατα-λΰσω 58 fut. -λύω dissolvo, destruo, ναός templum, χειρο-ποίητος manufactus. θιά c. gen. hell, etiam de spatio temporis quo alqd fit 85. ά-χειροποίητος non manufactus. οίκο-δομήσω -μέω aedi-ficabo. || ^ ουδέ ούτως ne ita quidem. || είς μέσον = έν τφ μέσω in medio = gg coram praesentibus, έπ-ηρώτησεν -ερωτάω interrogavit, άπο-κρίνη v. 40: respondes, οθα... οΰδέν non... quicquam. κατα-μαρτυρούαιν: -ρέω τίνος testor contra alqm. || έ-βιώπα σαοπάω impf: continua- 61 bat silere, άπ-εκρίνατο rarum loco hell, άπ-εκρίθη v. 40. έπ-ηρώτα impf, ό εύ-λογητός bene-dictus, laudatus sine addito = Deus. || δ- 62 ψεβθ’ε fut. med. όράω video, έκ δεξιών a dextris. καθ·ήμενον ptc κάθημαι sedeo, ή δϋναμις potentia κατ’εξοχήν: nomen divinum, ερχόμενον ptc. νεφέλη nubes. || δια-ρήξας ptc aor. -ρήσσω scindo, 63 lacero, χιτών -ώνος ό tunica, vestis interior; nobiliores gestant duas tunicas cf 6 ,9. χρεία necessitas. || ήκούσατε v. 58. βλαα-φη- 64 μία (locutio damnosa) convicium, verbum (in Deum) iniuriosum. φαίνεται videtur, κατ-έ-κριναν condemnaverunt κατα-κρίνω hic c. acc. c. inf. iudicium enuntio, fero, έν-οχος ad-strictus, obnoxius (τινί); reus (τίνος). II ήρξαντο v. 19. έμ-πτύειν con-spuere. περί- 65 καλύπτειν circum-velare. κολαφίζειν pugnis (κόλαφος) caedere, percutere, προφήτευσον imptv aor. -τεύω a Spiritu impulsus vel il­ luminatus loquor; hic de revelatione rerum occultarum, ΰπ-ηρέτης v. 54. ράπισμα® verber baculo (ραπίς) inflictum; alapa, verber pal­ ma in faciem inflictum, έ-λαβον aor2 λαμβάνω v. 2 2 ; ραπ. λαμβ. vulgariter; alapis peto; cf italiane: prendere qualcuno a pugni, a schiaffl. II δντος ptc είμί; gen. abs.: cum esset, κάτω deorsum, in- 6 6 fra. μία loco τίς 118. παιδίσκη puella, ancilla. || Ιδοΰαα ptc aor2 67 όράω. θ'ερμαινόμενον v. 54. εμ-βλέψασα ptc aor. -βλέπω in-spicio, aspicio. ησθ·α impf med. είμί. J | ήρνήσατο aor. άρνέομαι nego. 6 8 ούτε... ούτε neque... neque, οιδα pf-praes. scio, έπίσταμαι in­ tellego. έξ-ήλθ-εν ex-iit2. έξω foras, προ-αΰλιον (προ αύλής) locus ante aulam (impluvium); accessus ad aulam ubi porta est, Torweg, Vorhof. άλέκτωρ gallus, έ-φώνησεν φωνέω cantavit. || παρ-εστώσιν 69 ptc ad pf-praes. παρ-έστηκα (-ίσταμαι) : ad-stantibus, praesen­ tibus. II ήρνεΐτο impf (continuatio negationis), μετά μικρόν post 70 pusillum. άληθ·ώς (-θής8) vere || άνα-θ·εματίζειν -ίξω (facere άνά- 71 θέμα [= herem\, propter Deum interitui devovere) imprecatio­ nes (contra se) proferre, cum imprecationibus asseverare, όμνΰναι όμνυμι iurare. || έκ δευτέρου secundo, secunda vice. άν-ε-μνήσθ·η 72 aor. pass, άνα-μιμνήσκω facio reminisci; pass.: recordor. £ήμα· verbum, dictum, εϊπεν dixerat 214. δτι = « : ». πρίν... άπ-αρνήση v. 30. έπι-βαλών ptc aor2 -βάλλω super-iacio; intr. violenter

15, 1-15

15

2 3

4 5 6

7

8

9 10 11 12

13 15

MARCUS

122

irruo, prorumpo; hic frt: prorumpens flebat (de subitaneo violentoque initio fletus); alii: coepit flere (ita antiquae versiones); alii aliter. · .· . εύθ·ός statim (Mc !). πρωί mane, συμ-βοόλιον consilium, de­ liberatio (et decretum inde factum). έτοιμάσαντες ptc aor. -μάζω reddo έτοιμον paratum, promptum; συμβ. έτ. (1 . v. ποιήσαντες) decretum praeparo (facio), άρχ-ιερεύς6 princeps sacerdotum; pl. etiam de munere functis et ad familias eorum pertinentibus, πρεσβύτερος (πρέσβης aetate provectus) senior, αυν-έδριον (έδρα se­ des) summum tribunal (71 membrorum); καί δλον τ. σ. videtur esse: id est totum s. δήσαντες ptc aor. δέω ligo, vincio, άπ-ήνεγxxv (loco -κον 333) ab-duxerunt2 άπο-φέρω as-porto, ab-duco. παρ-έ-δωκαν (loco -έδοσαν 332) παρα-δίδωμι tra-diderunt. || έπ■ηρώτησεν -ερωτάω interrogavit, άπο-κριθ-είς (loco -κρινάμενος 173) ptc aor. dep. -κρίνομαι respondeo. || κατ-ηγόρουν -ηγορέω τινός τι accusabant (gen. propter κατα- contra), πολλά adver valde, vehementer (Mc !). πάλιν iterum, έπ-ηρώτα impf: conti­ nuatio interrogatorii (cf 14,61) vel interrogatio, cui non respondetur (sed 202). || ούκ... ούδέν non... quicquam (duplex negatio auget negationem), άπο-κρίνκ) 2 pers. med.: respondes, ΐδε imptv aor2 όράω video, πόσος quantus. κατ-ηγοροΐίσιν accusant v. 3. || οΰκ-έχι non iani. άπ-ε-κρίθ-κ; aor. v. 2. ώστε c. acc. c. inf. ita ut. θ-αυμάζειν: -ζω miror; praes, de statu animi. || κατά... Ιορτήν distrib.: singulis diebus festis, άπ-έ-λυεν impf: solebat dimittere άπο-λυω « ab-solvo ». ένα acc. εις unum, δέσμιος (δέο) ligo) vinc­ tus, captivus, παρ-^τοΰντο sibi (med.) ex-petebant -αιτέομαι flagito ut mihi detur (cl.). || ό λεγόμενος ptc pass.: qui vocabatur, μετά c. gen. cum. στασιαστής3 seditiosus, δε-δεμένος ptc pf pass, δέω vincio, οϊ-τενες hell, loco o'i; vel: tales qui 163 s. στάσις4 (ίσταμαι surgo) insurrectio, seditio; nota articulos ό, των, τη ! auctori videtur agi de re determinata et notoria ! φόνος homici­ dium. πε-ποιήκεισαν (hell, loco έ-πεποιήκεσαν 332) ποιέω plqpf: fecerant (effectus iuridice durabat 214). || άνα-βάς ptc aor. -βαίνιο ascendo (palatium in alto situm erat), ήρξατο aor. δ,ρχομαι in­ cipio. αΐτεΐσθ-αι inf. -έομαι rogo, peto 178. καθ·ώς supple: (ut faceret) sicut, άεί semper, έ-ποίει ποιέω faciebat. || άπ-ε-κρίθ·^ v. 2 . θ'έλετε θέλω vultis; praemittitur coni, dubit0. άπο-λόσω v. 6 coni. aor. dubit. (forma et vi = fut. 237). || έ-γίνωσκεν scie­ bat γινώσκω cognosco; etiam scio. φθ·όνος invidia, παρα-δε-δώκεισαν (loco -κεσαν 332) plqpf v. 1. || άν-έ-σεισαν άνα-σείω ex­ agitaverunt ; supple: ad rogandum, μάλλον potius, άπο-λύσκ, coni. aor. II τί ούν quid igitur, ποιήσω coni. aor. (vel ind. fut.): quid faciam ei vel de eo, quem. || έ-κραξαν κράζω clamaverunt, σταύρωσον imptv aor. -ρόω crucifigo, γάρ in interrog. rationem quaerit petitionis antecedentis, περισσώς adv. supra modum, magis. II βουλόμενος ptc -λομαι volo, ικανόν quod sufficit, satis est (ίκάνω pervenio ad scopum, ad certam mensuram), ποιήσαι inf. aor. τύ ίκ. ποιεΐν satis-facere; latinismus (?). άπ-έ-λυσεν di-misit.

123

MARCUS

Ιό , 16-31

παρ-έ-δωκεν tra-didit ν. 1 0 . φραγελλώσας ptc aor. -λλόω flagello: postquam flagellaverat eum. σταυρωθ-ή coni. aor. pass. || στρατιώτης3 miles, άπ-ήγαγον -άγω (ab)duxerunt2, εσω c. gen. loco είς (59) intra, introrsus, αυλή atrium, palatium, πραιτώριον lat. praetorium, praetoris palatium, συγ-καλοΰαιν -λέα) con-vocant. σπείρα manipulus, tertia pars cohortis (c. 600 milites); hic όλη ή σπ. frt = omnes (in praetorio) cohortales. || έν-διδύσκουαιν -σκω (= έν-δύω) in-duunt (τινά τι), πορφύρα color purpureus, vestis purpurea, περι-τιθ-έασιν -τίΌημι circum-ponunt. πλέξαντες ptc aor. πλέκω plecto, necto. Ακάνθινος spineus (άκανθα acu­ leus, spina). || ήρξαντο v. 8 . άσπάζεσθ-αι inf. -ζομαι saluto, χαΐρε -ρω gaude !; graeca salutatio; ave ! || έ-τυπτον τύπτω percutiebant, κάλαμος calamus, harundo, baculus arundineus, έν-έ-πτυον έμ-πτύο) conspuebant, τιθΊντες τίθημι ponentes, γόνυ γόνατος τό genu, προσ-ε-κύνουν adorabant προσ-κυνέω prostratus vene­ ror. II δτε quando, cum. έν-έ-παιξαν aor. έμ-παίζω il-ludo (παίζω pueriliter ago, ludo); cum illusissent 214. έξ-έ-δυσαν έκ-δύω τινά τι ex-uerunt. έν-έ-δυσαν έν-δύω in-duerunt. ίμάτιον indumen­ tum. έξ-άγουσιν e-ducunt. σταυρώσωσιν coni. aor. ν. 13. || άγγαρεύουαιν -εύω angariant, cogunt ν. Mt 27, 32. παρ-άγοντα ptc -άγω praeter-duco; intr. praeter-eo. τινά quemdam, videtur tra­ hendum ad παράγ. non ad Σιμ. έρχόμενον ptc έρχομαι venio. Apv; coni. aor. αίρω tollo (et sublatum) porto, σταυρός crux. || φερουσιν portant; aram.: ducunt, τόπος locus, έστίν significat. μεθερμηνευόμενος ptc pass, -εύω explico, interpretor (ερμη­ νεύω) vertendo in aliam linguam (μετά-), κρανίον cranium, cal­ varia. II έ-δ£δουν δίδωμι dabant (impf de conatu), έ-σμυρνισμέvov ptc pf pass, σμυρνίζω myrrha (σμύρνα) condio, ός δε raro loco ό δέ. i-λαβεν λαμβάνω sumpsit2. || σταυροΰσιν crucifigunt. δια,-μερίζονται med. -ίζω (μέρος pars) dispertio; med.: inter se dispertiunt, βάλλοντες -λλω iacientes. κλήρος sors, άρή ν. 2 1 . || τρίτος tertius, καί coord, loco subord.: cum crucifigerent, έ-σταύρω σαν aor. || έπι-γραφή super-scriptio. αίτία causa, culpa, έπιγεγραμμένη ptc pf pass, -γράφω super-scribo, in-scribo. || ληστής3 praedo, latro (ληίζεσϋαι praedari), ένα... ένα unum...unum loco έτερον... έτερον alterum 116. δεξιός dexter; έκ δεξιών (sci με­ ρών) a dextris, εύ-ώνυμος sinister (euphem.: «boni nominis »). || έ-πληρώθ·η πληρόω impleta est. ή γραφή Scriptura, λέγουσα ptc: quae dicit, ά-νομος sine lege, legis contemptor, improbus, έ-λογίσθ-η computatus est, se aestimari passus est λογίζομαι com­ puto, reputo. || παρα-πορευόμενοι ptc -εύομαι praeter-eo. έ-βλασφήμουν blasphemabant βλασφημέω conviciis afficio, contume­ liose loquor contra, κινοΰντες κινέω moventes, οΰά vah ! excla­ matio (hic: ironice) admirantis. κατα-λύων dissolvens, destruens; 6 c. nom. loco vocat' 23: qui destruis, ναός templum, οΐκο-δομών -μέω aedificans, τρισίν dat. τρεις tres. || αωσον imptv aor. σώζω salvum, incolumem (σώς) reddo, σε-αυτόν te ipsum, κατα-βάς ptc aor2 -βαίνω de-scendo. || ομοίως similiter, έμ-παίζοντες illu-

16

17

18 19

2 0

21

2 2

23 24 25 26 27

28 29

30 31

15*32-45

MARCUS

124

dentes πρός άλλήλους inter se, ad alterutrum, εαωσεν salvavit. 32 έ-αυτόν se ipsum, δΰναται: -ναμαι possum. || 6 Χριστός... nom. loco voc. 23. κατα-βάτω imptv 3 pers. aor2. ’ίδωμεν coni, aor2 όράω video, πιστεΰσωμεν coni. apr. -εΰω credo. συν-8 -αταύρωμένοι ptc pf pass.: con-crucifixi. ώνείδιζον impf ονειδίζω con33 vicior, verbis probrosis impeto. || γενομένης ptc aor2 γίνομαι fio; gen. abs. 1'κτος sextus, σκότος7 caligo, tenebrae, έ-γένετο aor2. 34 γίνομαι έως c. gen. usque ad. ένατος nonus. || έ-βόησεν βοάω (ex)clamavit. Έλωΐ melior videtur esse forma ’eli cf ad Mt 27, 46. μεθ-ερμ. v. 22. ό θ·εός nom. c. art. loco voc. 23. εις τί servi­ liter ex aram, loco τί cur ? έγ-κατ-έ-λιπες de-reliquisti2 έγκατα35 λείπω relinquo in alqa mala condicione. || παρ-ε-στηκότων ptc ad pf-praes. -έστηκα ad-sto. άκοΰσαντες ptc aor. άκοΰω audio. 36 ϊδε v. 4. φωνεί -νέω vocat. || δραμών ptc aor2 τρέχω curro, γεμίσας ptc aor. -μίζω impleo, σπόγγος spongia, δξος7 vinum aci­ dum (οξύς acutus), περι-θ-είς ptc aor2 -τίθημι circum-pono. κά­ λαμος v. 19. έ-πότιζεν impf (de conatu ?) ποτίζω facio bibere, άφ-ετε imptv aor2 -ίημι di-mitto, sino; non dictum impedienti­ bus, sed quasi formula apud coni, exhort, fere = agite ! ίδωμεν aor2 coni, exhort, v. 4. εί si: interrog. indir. καθ-ελείν inf. aor2 37 (loco ptc fut. 207) -αιρέω au-fero, de-sumo. || άφ-είς ptc. aor2 38 -ίημι e-mitto. έξ-έ-πνευσεν έκ-πνέω ex-spiravit. || κατα-πέτασμα® (κατα- dependens πετάννυμι pando) velum quo Sanctum SS a Sancto dividebatur. έ-αχίσθ·η σχίζω scissum est. άπ' = από pleon. 39 άνω-θεν de-super. κάτω de-orsum. || ίδών ptc aor2 όράω. κεντυρίων -ωνος vox lat. centurio, παρ-εστηκώς v. 35. έξ εναντίας e regione, vis ά vis (έναντίος adversus, oppositus), ούτως ita. άλη40 θ·ως (-θής) vere, υιός θεού sine a rt.! || ησαν... θ-εωροΰσαι (-ρέω) . erant... spectantes; constr. periphr. loco impf 234, nisi potius: erant ibi et spectabant, γύνη γυναικός mulier, άπό pleon. μακρόθ-εν e longinquo, μικρός parvus; hic frt = iunior (hebr.). Ίωσή41 τος gen. ad ’Ιωσής. || δτε ην quando erat. ήκολοΰθ·ουν impf άκολουθέω sequor : secutae erant 214. διηκόνουν διακονέω impf: ministraverant 214. συν-ανα-βάσαι ptc aor2 -βαίνω simul ascen42 do. || ήδη iam. όψία (sci ώρα) hora serotina, γενομένης v. 33. έπεί cum causale, παρα-σκευή apparatio, parasceve = dies sextus hebdomadae, quo Judaei praeparabant quae die sabbati fieri non 43 poterant, προ-αάββατον dies qui sabb. antecedit. || έλθ-ών ptc aor2 έρχομαι venio, εΰ-σχήμων -ονος decoro habitu, honestus; dives, nobilis, βουλευτής3 membrum τής βουλής, magistratus, as­ sessor synedrii. ην προσδεχόμενος (-χομαι) constr. periphr. 254'. erat ex-spectans. τολμήσας ptc aor. τολμάω audeo: audacter. είσ-ήλθ·εν -έρχομαι in-travit2. ήτήσατο aor. αίτέω = -έομαι v. 8 . || 44 έ-θ-αύμασεν aor. v. 5. εϊ si; fere = ότι post verbum mirandi 284. τέ-θνηκεν pf απο θνήσκω morior, προσ-καλεσάμενος ptc aor. med. -λέομαι voco ad me. κεντυρίων v. 39. έπ-ηρώτησεν v. 2. πάλαι iamdiu, iamdudum, iam. άπ-έθανεν aor2 άπο-θνήσκω mo45 rior. || γνούς ptc aor2 γινώσκω cognosco: certior factus, έ-δωρή-

126

-MARCUS

15,46 -ί 16,10

, βατό ptc aor. med. δωρέω (in NT med.) dono, benevole con; cedo. πτώμα· (πίπτω cado) « cadaver ». || άγοράαας ptc aor. -άζω 46 j emo. σινδών -όνος ή sindon, pannus ex lino, καθ'-ελών ptc aor8 -αιρέω v. 36. έν-είληαεν -λέω implicuit, involvit, κατ-έ-θ·ηκεν κατα-τίΟ-ημι de-posuit. μνημείον (= 1 . v. μνήμα®) monumentum ■quod memoriam (rad. μνα) ales servat, sepulcrum, λε-λατομημέvov ptc pf pass, λατομέω ex lapide excido, πέτρα saxum, προαε-κΰλιαε aor. προσ-κυλίω ad-volvo. θ·ύρα ostium, ή Ίωβήτος non filia sed mater Joseph cf v. 40. έ-θ·εώρουν ϋεωρέω spectabant, που ubi. τέ-θ·ειται τίΌημι pf pass.: positus est = iacet (tempus ex subiacente oratione directa 241). δια-γενομένου ptc aor8 -γίνομαι per-duro; gen. abs.: elapso 16 sabb. ήγόρασαν αγοράζω emerunt, άρωμα· aroma; pl. plantae et olea odorifera. έλ·9·οΰσαι ptc aor8 έρχομαι venio; ptc graphic. 256. άλείψωσιν coni. aor. αλείφω ungo. || λίαν valde, πρωί mane. 2 τή μία (sci ήμερα) primo die (hebr. numerus cardinalis loco or­ dinalis 117). σάββατον pl. -τα hic: hebdomas, μνήμα· monumen­ tum, sepulcrum, άνα-τείλαντος ptc aor. -τ|λλω exoriri facio; intr. orior: orto sole, πρός έ-αυτάς inter se, ad invicem. || άπο-κυλίσει 3 -λίω re-volvet. || άνα-βλέψαααι ptc aor. -βλέπω tollo oculos, sur- 4 sum specto, θ·εωροΰβιν -ρέω vident, άνα-κε-κΰλιαται pf pass, -κυλίω re-volvo. σφόδρα valde. || είβ-ελθΌυσαι ptc aor8 -έρχομαι 5 intro, εΐδον όράω viderunt8, νεανίακος adolescens, iuvenis. καθ·ήμενον ptc -ημαι sedeo, δεξιός dexter; τά δεξιά (sci μέρη) latus dexterum. περι-βε-βλημένον ptc pf med. -βάλλω circumjicio (ve­ stimentum), induo; medium: mihi circumjicio; pf: indutus sum, gero vestem, στολή vestis talaris, v. longior et pretiosior, λευκός splendidus, candidus, έξ-ε-θ-αμβήθ-ηααν obstupefacti sunt έκθαμβέω coniicio in stuporem ac terrorem, μή έκθ'αμβείαθ’ε imptv praes, vetat continuationem stuporis. || ζητείτε -τέω quaeritis. 6 έ-σταυρωμένον ptc pf pass, σταυρόω crucifigo, ήγέρθ-η aor. pass, εγείρω facio surgere; pass, surgo. ώδε hic. Κδε imptv aor8 όράω; fere = en, ecce; ideo imptv sing, etiam de pluribus, et obi. in nom. τόπος locus, ε-θ-ηκαν (loco έ-θεσαν 332) τίθημι posue­ runt. || ΰπ-άγετε ite ! -άγω sub-duco; intr. me subduco, ab-eo. 7 είπατε (loco -ετε 333) imptv aor2 λέγω, καί τω Π. et imprimis Petro, προ-άγει prae-cedit -άγω pro-duco; intr. prae-eo. έκεΐ ibi. όψεβθ’ε fut. med. όράω. καθ·ώς sicut. || _έξ-ελθ·οϋσαι ptc aor2 8 -έρχομαι ex-eo. e-φυγον φεύγω fugerunt2, εΐχεν habebat, τρόμος tremor, έκ-ατααις4 stupor,^ quo quis quasi extra se est. οΰδενί ούδεν nemini quicquam. είπαν (loco -ον 333) v. 7. έ-φοβοΰντο impf φοβέομαι timeo. || άνα-στάς ptc aor2 άν-ίσταμαι surgo: 9 post resurrectionem suam, πρωί v. 2 . πρώτη (sci ήμέρφ) σαββάτου ν. 2 . έ-φάνη aor2 pass.; intr. φαίνομαι appareo, πρώτον adv. primum, παρ’ ής ex qua (de personis). έκ-βε-βλήκει (loco έξ-ε-β.) -βάλλω plqpf 214\ eiiecerat. έπτά septem. || πορευθ-είαα ptc aor. 10 dep. -εύομαι ab-eo. άπ-ήγγειλεν -αγγέλλω nuntiavit, γενομένοις ptc aor2 γίνομαι fio (et ubi deficiunt formae verbi ειμί) sum: qui

16, 11-20

ϊ

MARCUS

126

cum ipso fuerant. πενθούαιν -θέω lugentibus, κλαίουαεν κλαίω flentibus. || κάκεΐνοι = καί έκ. άκούβαντες ptc aor. άκοΰω audio, ζή ζάω vivit (tempus ex oratione directa 247). έ-θ·εάθ·η θεάομαι visus est. ή-πίβτησαν non crediderunt ά-πιστέω incredulus (ά-πι1 2 στος) sum. || μετά c. acc. post, δυβίν dat. δΰο duobus, έξ loco simpl. gen. 56. περι-πατούβεν -τέω (circum) ambulantibus (= in via, in itinere), έ-φανερώθ·η aor. pass, φανερόω manifestum, con­ spicuum reddo; pass, appareo, ετερος alter loco άλλος alius 176. μορφή forma, species externa, πορευομένοις ptc v. 1 0 . Αγρός ager, in quantum habitatus: villa; in oppos. ad urbem; εις ά. 13 rus. II Απ-ελθ-όντες ptc aor2 -έρχομαι ab-eo; hic fere redeo (άποperfectivum). Απ-ήγγειλαν v. 10. οί λοιποί reliqui, ceteri, ούδε 14 ne. . .quidem, έ-πίατευσαν -εΰω crediderunt. || ύστερον posterius, postea (per se: de duobus); frt = postremo, loco εσχάτως, AvAκέιμένοις -κείμαι recumbentibus (= cenantibus), εν-δεκα un-decim (appositio ad αύτοΐς). ώνείδιαεν exprobravit ονειδίζω verbis probrosis impeto; severe vitupero, Α-πιστία in-credulitas. σκληροκαρδία duritia cordis, ότι quia, θ-εασαμενοις ptc aor. θεάομαι video, έγηγερμένον ptc pf (att.) pass. v. 6 . έ-πίστευσαν v. 14 : 15 crediderant 214. || πορεοθεντες v. 10: profecti, άπας = πας. κηρύ­ ξατε imptv aor. (complex. 188) -ρΰσσω annuntio (sollemniter ad modum praeconis κήρυξ). κτίσις4 creatio, creatura, universitas 16 rerum creatarum. || πιστεύσας ptc aor.: qui crediderit, βαπτιαθείς -τίζω baptizatus. σωθήσεται salvabitur σφζω salvum (σώς) fa­ cio, servo, Α-πιστήαας ptc aor. v 11. κατα-κριθ-ήσεται -κρίνω 17 con-demnabitur. || σημεΐον signum, miraculum, πιστεύσασιν ptc aor. dat. παρ-ακολουθ·ήσει fut. -ακολουθέω iuxta sequor; dici­ tur de re, quae numquam deest. έν ~S> όν. instrum. cf dat. in Mt 7,22. έκ-βαλούσιν -βάλλω e-iicient. γλώσσα lingua, λαλήσου18 βιν fut. -λέω loquor, καινός novus. || δφις4 serpens, vipera, Αροΰσιν αίρω tollent, κΑν = καί εάν. θανάσιμος mortifer, letalis, πίωσιν coni, aor2 πίνω bibo, ού μή c. coni. emph. negatio futuri 309. βλάψν) coni. aor. βλάπτω τινα noceo, Αρ-ρωατος in-firmus (ά-, ρώμη robur, ρώννυμι roboro), έπι-θήαουσιν -τίθημι im-po19 nent, καλώς £ξουσιν (έ'χω) bene se habebunt. || μετΑ τό c. inf. postquam, λν-ε-λήμφθη άνα-λαμβάνω (sursum) assumptus est. έ-κάθισεν aor. καθίζω facio sedere; intr. consido (et sedeo), s’as2 0 seoir. δεξιός dexter; έκ δ. (sci μερών) a dextris. || έξ-ελθ-όντες v. 8 . έ-κήρυξαν aor. v. 15. πανταχοΰ ubique, συν-εργοΰντος ptc -εργέω cooperor; gen. abs. βεβαιοΰντος ptc -αιόω firmum (βέ­ βαιος) facio, comprobo, verum esse ostendo, λόγος sermo; δ λ. term, techn. pro evangelio Christi, έπ-ακολουθούντων ptc -θέω sub-sequor, con-comitor.

11

I

LUCAS έπει-δή-περ quando-quidem (quo res nota [περ] ut ratio in- 1 dicatur), έπ-ε-χείρτ,σαν temptaverunt έπι-χειρέω manum (χείρ) ad-moveo (έπι-), aggredior c. inf. άνα-τάξασθ-αι inf. aor. -τάσ­ σομαι mihi (med.) iterum vel ex ordine (άνα-) dispono, e memo­ ria repeto seu restituo, δι-ήγηαις4 (-ηγέομαι e-narro) narratio, πε-πληρο-φορημένων ptc pf pass, πληρο-φορέω plene perficio = πληρόω impleo: rerum quae inter nos completae sunt = quae evenerunt, frt cum connotatione impletionis promissionum. πρ®γμα® (πράσσω facio) id quod actum est, res gesta. || καθ’-ο'ις sicut. 2 παρ-έ-δοσαν (forma class, rara in NT cf 332) παρα-δίδωμι tra­ diderunt2 («traditio» doctrinalis!), άρχή initium, αύτ-όπτης3 qui ipse vidit, testis oculatus, ύπ-ηρέτης8 (sub-remigans έρέσσω) mi­ nister. γενόμενοι ptc aor. γίνομαι fio. ό λόγος verbum = evangelium. || ε-δοξε aor. ad δοκεΐ videtur (sci bonum), κάμοί = καί 3 έμοί mihi quoque. παρ-ηκολουθ’ηκό'« ptc pf dat. παρ-ακολονθέω . τινί iuxta sequor; si de rebus agitur: diligenter exploro (pf: eff. durans 209: qui investigavi et scio). άνω-θ·εν « de-super»: ab initio, άκριβως (-βής8) diligenter, accurate, καθ-εξής adv. (εχομαι ad-haereo, έχόμενος sequens, proximus) deinceps per ordi­ nem, unum post aliud, continuo ordine; promittit narrationem ratione et via ordinatam (non necessario chronologicam); oppo­ nitur collectioni dictorum et factorum non inter se connexorum, γράψαι inf. aor. (pendet ab έδοξε) γράφω scribo, κράτιοτος praestantissimus, optimus; appellatio honorifica, fere nostrum « Ex­ cellentia ». II έπι-γνως coni, aor2 -γινώσκω penitus cognosco (frt 4 = γινώσκω, compos, pro simplici 329); obi.: aut acc. ασφάλειαν aut περί (cf Act 24,8). κατ-ηχήθ·ης edoctus es -ηχέω τινά τι deorsum sono in aures, doceo, ά,-σφάλεια securitas, indubitata certitudo (ά-; σφάλλομαι labor); constructio: aut: ut cognoscas certitudinem περί των λόγων οϋς κατηχήθης (attractio relativi 9); aut: ut certior fias περί των λ., ών κ. τ. άσφ. = quorum certi­ tudinem edoctus es. || έ-γένετο aor2 ν. 2; γίνομαι subintrat etiam 5 pro formis deficientibus verbi ε ίμ ί ; hic igitur = fuit, ίερεύς5 sa­ cerdos. νίς quidam, όνόματι dat. relationis loco acc. 38. έφ-ημερία (έφ’ ήμέραν in diem durans) ministerium sacerdotum certo I dierum numero definitum; classis sac. in singulas hebdomadas officio fungens, γυνή -ναικός mulier, uxor, αΰτω sci ήν. θ’υγίντ,ρ -τρός -τέρα filia. || άμφότεροι ambo, έν-αντίον adv. e regione, 6 ante, coram, πορευόμενοι ptc -ευομαι transeo, ambulo, έν-τολή { (έν-τέλλομαι) mandatum, praeceptum, δικαίωμα® quod declara­ tum est iustum, debitum; ordinatio (sub uno articulo 138). ά-μεμπτος (μέμφομαι vitupero) sine vituperio. || r,v αύτοΊς habebant 7 1

1,8-17

8

9

10 11 1 2

13

14 15

16 17

_

LUCAS

128

(είναι c. dat. = habere Lc I modus dicendi graecu? sed imprimis semiticus). τέκνον filius. καθ·-ότι quia, στείρος sterilis, προ-βεβηκότες ptcpf προ-βαίνω pro-cedo: pro-vecti. έν τ. ήμέραις hebr. loco cl. τη ήλικία aetate. || έ-γένετο (ν. 2 ) cum verbo finito (έλαχεν) formula qua LXX vertit formulam transitionis hebr. «et erat (factum est)... et... », a Lc in Ev. praedilecta (33 x); in Act adhibet constructionem graecam: έγέν. c. inf. cf 2741. έν τφ c. acc. c. inf. constr. graeca est, sed eius usus temporalis est hebr. 273ss. ίερατεύειν sacerdotem esse, sacerdotio fungi; inf. praesens dicit contemporaneitatem: cum s. fungeretur, τάξις4 (τάττω) dis­ positio, ordo, ordinata successio, έφ-ημερία v. 5. έν-αντι = έναντίον v. 6 . || έθ·ος7 mos, consuetudo, ιερατεία sacerdotii functio, κατά. c. acc. secundum, έ-λαχεν aor2 λαγχάνω sortior, sorte ac­ cipio, deputor. του apud inf. abundat (Lc!) 272. θ·υμιάσαι inf. aor. -ιάω suffio, sacrificium incensi facio, είσ-ελθ-ών ptc aor2 -έρχο­ μαι ingredior (ptc subordinatur inf. 279). ναός templum; impr. SanctaSanctorum.il πλήθ·ος7 multitudo. λαός populus, vjv... προσευχόμενον (-χομαι) erat orans; constr. periphrastica loco sim­ plicis impf (254 Lc 1). έξω adv. foris, θ-υμίαμα® id quod adoletur; sacrificium suffitus vel incensi, Rauchopfer. || ώφθ·ή aor. pass, όράω video; pass, appareo (ideo c. dat.), έστώς ptc ad pf-praes, έ'στηκα (ίσταμαι) sto. δεξιός dexter εκ δ. a dextris (sei partibus), θυσιαστήριον ara, altare. || έ-ταράχθ·Τ| ταράσσω turbatus est. Ιδών ptc aor2 όράιο video, φόβος timor, έπ-ε-πεσεν -πίπτω cecidit2 super. || είπεν λέγω dixit2, πρός loco dat. post verba di­ cendi (Lc I) 56. μή c. imptv praesi vetat continuationem actio­ nis 182. φοβοΰ imptv φοβέομαι timeo, δι-ότι (= διά τοϋτο δτι) quia, είσ-ηκούσθ·») ex-audita est -ακούω ob-audio (= oboedio), precantem exaudio, δέησις4 precatio (liturgica, quae Messiam spectabat ?). καί frt non = etenim, sed novum bonum indicat, γεννήσει γεννάω pariet, καλέσεις -λέω vocabis ; (frt non tam praedictio quam mandatum: sem. fut. loco imptv). || έσται fut. med. είμί. χαρά gaudium, άγαλλίασις4 exsultatio, έπί c. dat. (de causa et obiecto verbi affectus), γένεσις4 ortus, nativitas, χαρήσονται fut 2 (pass.) χαίρω gaudeo. || έν-ώπιον c. gen. in conspectu, ante; hebr. lifne (Lc I). σίκερα τό aram, quivis potus inebrians, ού μή c. coni. emph. negatio rei fut. (non timendum est ne = certe non). Jiivj coni, aor2 πίνω bibo, πλησθ-ήσεται πίμπλημι im­ plebitur. πνεύμα άγιον spiritus sanctus; sine art. directe potius de afflatu divino quam de tertia persona Trinitatis, έτι έκ adhuc ab: contaminatio idearum: « adhuc in » et « inde ab ». κοιλία cavitas (κοίλος cavus) venter, uterus. || έπι-στρέψει -στρέφω con- , vertet ad. || καί αυτός interdum sine ulla emphasi (Lc! 150). προελεύσεται fut. -έρχομαι prae-cedo. έν πν. sem. = cum, instruc­ tus 86. δύναμις4 potentia, έπι-στρέψαι v. 16 aor. inf. finalis (loco ptc fut. 207); καρδίας π. ε. τ. frt: ut patriarchas non iam pudeat posterorum? alii: de pace familiae cf Mal. 3,1; 4,5. ά-πειθ·ής8 (πείθομαι oboedio) in-oboediens. έν loco είς 71; vel effectum

129

i||

[ f , j

|

I I

i, ; | ϊ I I I i

I

{ f t S !I ■’ ■1 •■ ■ f' ι i i j ! 1

LUCAS

1. 18-28

respiciens: ita ut sint in («constructio praegnans» 77); vel instru­ mentale 89. φρόνησις4 sensus animi, ratio sentiendi, έτοιμΑσαι inf. aor. -μάζω reddo έτοιμον = paratum, praeparo; inf. subord. ad έπιστρέψαι. κατ-ε-σκευασμένον ptc pf pass, κατα-σκευάζω (prae) paro, dispono, compono. || κατά, τι secundum quid ? = quo 18 modo ? γνώσομαι fut. med. γινώσκω cognosco, τούτο hoc = huius praedictionis veritatem, πρεσβύτης3 (= -βυς) senex, aetate provectus, προ-βεβηκυΐα ptc pf fern. v. 7. || άπο-κριθ-είς ptc aor. 19 dep. (loco -κρινάμενος 173) -κρίνομαι respondeo, παρ-εστηκώς ptc pf παρ-ίσταμαι accedo: ad-stans; παρεστηκώς ενώπιον phrasis hebr. de ministris regis qui ei adstant parati ad excipienda mandata, Απ-ε-στΑλην άπο-στέλλω missus sum3, λαλήσαι inf. aor. λαλέω loquor. εύ-αγγελίσασθ·αι inf. aor. -ίζομαι bonum nun­ tium affero. || Ιδού ecce. Ιση (είμΐ) σιωπών (-πάω) eris tacens 2 0 (constr. periphrastica 233). μή (loco cl. ού) in NT negat omnia excepto indicativo 307. δυνΑμενος ptc δύναμαι possum, valeo. λαλήσαι inf. aor. Αχρι c. gen. usque ad άχρι ής ήμέρας = ά. τής ή μ. ή (attractio relativi 9 s) c. coni, prospectivo (etiam sine αν). γένηται coni, aor3 v. 2 . Av0 >' (= αντί) ών = άνθ’ οΰ = αντί τούτου δτι pro eo quod, έ-π£στευσας πιστεύω credidisti. οΕ-τινες aut loco ο'ί, aut: qui sunt (quamvis sint) tales ut 163 s. πληρωθ·ήσονται πληρόω implebuntur, εις loco έν 77; vel: ac si intrent in tempus impletionis ? καιρός tempus determinatum: suo tempore. || προσ-δοκών -κάω exspectans. έ-θ·αύμαζον impf θαυμάζω 2 1 miror, έν τφ c. acc. c. inf. potius temporaliter (« dum tardabat» 273) quam de obiecto admirationis quod exigeret έπί τω. χρονίζειν «tempus facere », morari, diu non venire. || έξ-ελθ-ών ptc 2 2 aor* -έρχομαι ex-eo: egressus, έ-δύνατο impf v. 2 0 . έπ-έ-γνωσαν cognoverunt3 v. 4. όπτασία apparitio, visio (οπτός visus), έ-ώρακεν pf όράω video (pf: effectus durat 209). καί αυτός v. 17. διανεύων an-nuens, nutibus significans, δι-έ-μενεν δια-μένω per-manebat, κωφός hebes, obtusus sensibus, surdus, mutus. || έ-γενετο 23 v. 8 . ως = cum histor. έ-πλήσθ·ησαν aor. pass. v. 15. Χειτ-ουργία (λήϊχος popularis, publicus; έ'ργον opus) munus publicum, mi­ nisterium sacrum, άπ-ήλθ-εν -έρχομαι ab-üt3. || συν-έ-λαβεν συλ- 24 λαμβάνω con-cepit3. περι-έ-κρυβεν occultabat περι-κρύβω (= cl. κρύπτω) circumcirca = sollicite abscondo, έ-αυτήν pron. refl. 3 pers. μήν -νός ό mensis, πέντε = 5. λέγουσα dicens fern. || ότι 25 = « : ». ούτως ita (sem.: «sicut hoc» = hoc), πε-ποίηκεν ποιέω pf: fecit (et effetus adest 209). έν ήμ. αΐς in «diebus» quibus: hebr. loco: tempore, quo. έπ-εϋδεν έφ-οράω ad-spexit3; hebr. fere = dignatus est. άφ-ελείν inf. aor3 -αιρέω au-fero. όνειδος7 probrum, contumelia. || έκτος sextus. άπ-ε-στΑΧη v. 19. Από aut loco ύπό 26 63, aut potius terminus a quo. || παρθ-ένος ή virgo, έ-μνηστευμένην 27 pf pass, desponsatam μνηστεύω uxorem posco, uxorem do; pass, sponsa (μνηστή) fio. || είσ-εΧθ·ών ptc aor3: ingressus, χαΐρε χαίρω 28 gaude I: aut: salutatio graeca = lat. ave !, aut cum Patribus Graecis pleno sensu: laetare ! κε-χαριτωμένη ptc pf pass, χαριτόω:

1, 29-43

29

30 31 32 33 34 35

36 37 38 39

40 41 42

43

DUCAS

130

gratia (= benevolo amore) prosequor; gratia (= dono ex beni­ gnitate collate) omo, cumulo; gratia (= venustate, iucunditate) adorno; hincpf pass. = benigne amata vel donis ornata vel venus­ tate donata; «gratia plena» Vlgmodus dicendi latinus, ubi deficit verbum vel adiectivum. At hic, deficiente nomine, κεχ. est fere nomen proprium I [εύλογ. σΰ έν γυν.] ν. 42. || έπί ν. 14. δι-ε-ταράχθ-η δια-ταράσσω per-turbata est. δι-ε-λογίζετο impf δια-λογίζομαι secimdum varias rationes (δια-) perpendo, delibero, ποταπός (per se: ex qua terra oriundus) qualis. εϊη opt. ad είμί: aut opt. obliquus 241, aut potius opt. potentialis (cum defectu particulae αν) 250. άσπασμός salutatio. || μή φοβοΰ ν. 13. εΰρες ευρίσκω invenisti*, χάρις χάριτος ή gratia, benevolentia, παρά c. dat. apud (personam). |( συλ-λήμψη fut. med. v. 24. γαστήρ γαστρός ή venter, uterus, τέξη fut. med. τίκτω pario, καλέσεις v. 13. || ύψιστος (ΰψι sursum) altissimus. κληθ-ήσεται καλέω vocabitur, existimabitur (sci iure merito, igitur fere:) erit, δώοει δίδωμι dabit. || βασιλεύσει -εύω regnabit, αίών -ώνος ό tempus universum sive praeteritum sive futurum, τέλος7 finis. || πώς quomodo. έπεί cum causale, άνήρ άνδρός vir. γινώσκω cognosco (sci per copulam maritalem; euphem. hebr.) d. ού γιν. describit statum virginalem cum implicita voluntäte retinendi eum. || άπο-κριθ>είς v. 19. πνεύμα άγιον v. 15; hic propter parall. membrorum idem ac δύναμις ύψίστου. έπ-ελεύσεται fut. -έρχομαι venio super, έπι-σκιάσει -άζω (σκιά umbra) ob-umbrabit (nubes signum praesentiae Deil cf 9, 34 et iekinah). διό (= διά δ) quapropter, γεννώμενον v. 13 ptc pass, praes, loco ptc fut. 207. άγιον prb appositio cum vi praedicativa: quod nascetur, sanetum (erit et) vocabitur... κληθ-ήσεται v. 32. || συγ-γενίς -ίδος cog­ nata, propinqua, συν-εί-ληφεν pf συλ-λαμβάνω v. 24. γήρας τό (cl. -ρως -ρςι, hell, -ρους -ρει) senectus, μήν έκτος mensis sextus ν. 24. καλουμένν, -λέω ptc pass. ν. 32. στείρα ν. 7. || ά-δυνατήσει -τέω impossibile erit, παρά c. gen. ab; sci: ut divinitus non possit fieri (vel influxus hebr. min ?). ού... παν hebr. loco ούδέν 511. £9)μα* graece: verbum; hebr. etiam: res. || δούλη servä, ancilla, γένοιτο aor* opt.: fiat; opt. desiderii (subtilius quam voluntativum γενηΆήτω in «Pater noster »Mt 6 ,10). άπ-ηλθ’εν -έρχομαι ab-iit*. || άναστ&σα ptc aor* άν-ίσταμαι surgo (Lc-Act sexagies!); ptc graphicum 256. έ-πορεύθ*η aor. dep. πορεύομαι proficiscor, (ab)eo. ύρεινή (sci χώρα) regio montana (όρος mons), μετά σπουδής cum studio, festinatione. || είσ-ηλθ·εν -έρχομαι intravit*, ήσπάσατο aor. άσπάζομαι saluto. || έ-γένετο ν. 8 . ώς ν. 23. ήκουσεν ακούω audivit, εσκίρτησεν σκιρτάω (gaudens) ex-silivit, ex-sultavit. βρέφος7 in­ fans. κοιλία cavitas (κοίλος cavus), venter, uterus, έ-πλήσθ-η aor. pass. v. 15. || άν-ε-φώνησεν άνα-φωνέω ex-clamavit. κραυγή da- 1 mor. εύ-λογημένη ptc pf pass, -λογέω bene-dico, laudo, bona ap- , .· precor; si Deus benedicit, divinis beneficiis cumulat; ita hic: bene- f dicta; «benedicta in» collectivitate mulierum hebr. idem est ac ,,i benedictissima 111. γυναιξίν dat. pl. γύνη. || καί frequenter ante interrog. 319. πύθ-εν unde ? ϊνα loco inf. epexegetici quo explicatur '

131

LUCAS

1, 44-59

τούτο 290, 8 λθ·η coni, aor* έρχομαι. || φωνή vox. ους ώτός τό auris. 44 άγαλλίασις4 ν. 14. || μακάριος beatus, πιστεύσασα ptc aor. ν. 20 45 ή π. loco vocativi 23: «quae credidisti»; continuatio in tertia pers. αυτή valde frequens in stilistica hebr. ότι aut declarativum (obi. ad πιστ.) aut causale: quia, τελείωσις4 ad finem (τέλος) adductio, exsecutio, λε-λαλημένοις pt pf pass. v. 19. παρά v. 37 connotat nuntium angeli: ab angelo ex parte Dei. || μεγαλύνει magnum facit, 46 laudibus extollit. || ήγαλλίασεν aor. άγαλλιαω exsulto, valde gau- 47 deo; aor.: servilis versio formae hebr. wayyiqtol quae (quamvis so­ leat adhiberi de praeterito) post ptc cum vi praesentis aequivalere pt praesenti (indicium subjacentis fontis scripti ?). σωτήρ -ήρος sal­ vator. II έπ-έ-βλεψεν έπι-βλέπω ad-spexit (hebr.: cum favore), τα- 48 πείνωσις (ταπεινός humilis) condicio humilis, «humilitas» = par­ vitas. μακαριοΰσιν fut. att. -ρίζω beatam praedicabunt, γενεά generatio. || έ-ποίηαεν ποιέω fecit, μέγας μεγάλου magnus, δυνατός ^ potens. II ελεος7 misericordia, φοβουμένοις ptc ν. 13. || έ-ποίησεν: gj sequuntur sex aoristi: aut de praeteritis aut de habituali modo agendi Dei, quatenus cognoscitur ex factis praeteritis (aor. qui­ dam «gnomicus») aut aor. propheticus: de certo eventuris quasi iam factis (?). κράτος7 potentia, res potenter gesta, έν instrum. (hebr.) 89. βραχέων -ίονος 6 brachium, δι-ε-ακόρπισεν δια-σκορπίζω di-spersit. ύπερ-ή-φανος (υπέρ-, φαίνομαι, η euphonicum) qui aliis superior apparet vel apparere vult et alios despicit: arro­ gans, superbus, διά-vota cogitatio, mens; dat. relationis 38. '|| καθ'- 52 εΤλεν de-posuita -αιρέω desuper demo, descendere cogo, δυνάστης* (δύναμαι) potens, princeps, ΰψωσεν ύ·ψόω exaltavit. || πεινώντας 53 -νάω esurientes (acc.). έν-έ-πλησεν έμ-πίμπλημι (τίνος) im-plevit. πλουτοΰντας ptc -τέω sum dives, έξ-απ-έ-στειλεν -απο-στέλλω di­ misit. κενός vacuus, vacuis manibus. || άντ-ε-λάβετο aor2 άντι- 54 λαμβάνομαί τίνος alicuius curam suscipio, adiuvo (alqm velut mihi e regione positum [άντι-] accipio), sich annehmen jem. παϊς παιδός puer, servus, μνησθ-ήναι inf. aor. dep. μιμνήσκομαι recordor; inf. frt finalis vel consec., sed probabilius servilis versio inf. hebr. liskor. qui adhibetur etiam sensu gerundivi: recordando (ideo optime Vlg «recordatus») 277s. || καθ-ώς sicut, έ-λάλησεν aor. v. 19; hic: pro- 55 misit (hebr. deest vox pro «promittere»), τω Άβρ. non appositio ad πατέρας, sed dat. commodi: in favorem, σπέρμα* semen, po­ steritas, filius. αΙών v. 33. || έ-μεινεν μένω mansit, ώς circa, μήν 56 v. 24. ΰπ-έ-ατρεψεν aor. ύπο-στρέφω retrorsum verto; intr. revertor, redeo. || έ-πλήσθ·η aor. pass. v. 15. του c. acc. c. inf. qualificatio 57 ad χρόνος. τεκεΊΙν inf. aor2 τίκτω pario, αυτήν abundat, έ-γέννησεν v. 13 peperit. || ήκουσαν v. 41. περί-οικος vicinus, qui domus ha- 58 bent circuincirca. συγ-γενής8 cognatus, propinquus, έ-μεγάλυνεν aor. v. 46; hic sensu proprio; subest forma causätiva hebr. higdil; ideo: «magnificavit misericordiam cum ea» loco nostri: magnam mis. exhibuit ei. συν-έ-χαιρον con-gaudebant (potius quam: con­ gratulabantur cf Phil 2, 17). II έ-γένετο v. 8 . όγδοος octavus, ηλθον 59 v. 43. περι-τεμεΐν inf. aor2 (loco ptc fut. 207) -τέμνω circumcido.

1.60-78

LUCAS

;132

πα,ιδίον demin. παις puer(ulus). 4-κάλουν v. 13; impf de conatu: „n volebant vocare, επί c. dat. quasi: innixi in, in base, auf Grund. || „j άπο-κριθ-εΐσα v. 19. ούχί non ita. κληθ-ήσεται v. 32. || είπαν (loco -ον 333). δ”« = «:». ούδείς nemo, συγ-γένεια cog-natio = cognati, 62 propinqui, καλείται vocatur. || εν-ε-νευον έν-νεύω in-nuebant (quasi Z. surdus fuerit ?) τό Lc amat complecti interrog. indirectam per articulum. θ·4λοι Sv opt. potentials (250) θέλω volo c. acc. c. 63 inf.: «quid forte voluerit», καλεΐσθνκι vocari. || αίτήσας ptc aor. αίτέω peto, postulo, πινακίδιον demin. πίναξ tabella (ad scriben­ dum), pugillaris, ε-γραψεν γράφω scripsit, λέγων dicens; hebr. de 64 scribente 260. έ-θ'αύμασαν aor. v. 2 1 . || άν-ε-ώχθ-η άν-οίγνυμι aper­ tum est. στόμα® os. παρα-χρήμα adv. (iuxta rem) statim, illico. γλωσσά lingua, έ-λάλει impf v. 19. εύ-λογων -γέω laudans v. 42; hic esset locus hymni Benedictus, sed Lc amat concludere narratio­ nem et postea, ac si novum quid sit, addere quod prius eliminavit. 65 (methodus eliminationis). || φόβος timor, περι-οικούντας -οικέω circum-habitantes. ορεινή v. 39. δι-ε-λαλεΐτο impf pass, δια-λαλέω 6 6 colloquiis narro, discutio (δια- huc illuc), βήμα v. 37. || ε-θ·εντο τίθημιβϊΜ (med.) posuerunt2, άκούσαντες ptc aor. v. 41. &pa igitur. 67 χειρ χειρόςή manus. || έ-πλήσθ·η aor. pass. v. 15. έ-προφήτεοσεν 6 8 prophetavit -εύω prophetam ago, a Spir. S. impulsus loquor. || ευ­ λογητός (-λογέω v. 42) bene-dictus, laudatus, έπ-ε-σκέψατο aor. med. έπι-σκέπτομαι inspicio, in-viso; hebr. paqad aspiscio, cuius miserear, quem puniam, quem eligam, hic: cui auxilier; fere: digna­ tus est; aor. hic et in seqq. de futuro anticipato (aor. propheticus), vel potius de futuro quod a nativitate praecursoris iam initium 69 sumpsit, λότρωσις4 redemptio, liberatio. || ήγειρεν erexit εγείρω facio surgere. κέρας -ατος τό cornu (symbolum roboris), σωτηρία 70 liberatio, salus; gen. hebr. 29s: cornu salutiferum, || καθ-ώς sicut, έ-λάλησεν aor. v. 55. στόμα v. 64. αίών v. 33; positio verborum 71 των άγ... προφ. graeca. || σωτηρίαν appositio ad κεράς, μισούντων 72 -σέω odientium. || ποιήσαι inf. finalis (sed cf v. 54 ad μνησίΐήναι). 73 μνησθ-ηναι v. 54. δια-θ·ήκη dis-positio, testamentum, foedus. || δρκον loco δρκου (acc. ex attractione inversa, i. e. in casum pron. reiat' 12). ώμοσεν ομνυμι iuravit. δούναι inf. aor2 δίδωμι. τοΰ δ. aut: obi. iuramenti, aut explicatio v. 72 i. e. inf. hebr. cum vi ge74 rundivi: dando nobis. || ά-φόβως adv. sine timore. βι>σθ·έντας ptc aor. pass, ρΰομαι eripio, eruo, libero (acc. utpote se referens ad subi, infin. 279); subordinatio per ptc omnino graeca, hebr. imposs. λατρεύειν (λατρίς servus) servire (impr. Deo in sensu cultuali), fa75 mulari. || όσιότης -τητος sanctitas, pietatis exercitium, δικαιοσύνη 76 iustitia, perfecta legis observatio. || ΰψιστος v. 32. κληθ-ήση v. 32. 77 προ-πορεύση fu t.-πορεύομαι prae-eo. έτοιμάσαι v. 17. || τού δού­ ναι v. 73; inf. fin. parallelus έτοιμάσαι (Lc amat praemittere infini­ tivo τοΰ, impr. in secundo membro 271). γν&σις4 scientia, εν instr.; έν άφ... videtur referendum ad σωτηρίας (salus quae fit per..., 78 quae consistit in...), ίφ-εσις 4 (άφ-ίημι di-mitto) re-missio. || σπλάγ­ χνα (-ον) τά viscera, cor. ελεος7 v. 50; gen. hebr. 29s; σπλ. έλ. = cor

133

I , -

ji Ji J'

j

• ( I I

i

I i

LUCAS

1,79 - 2,7

misericors, έν οίς quibuscum, propter quae 89s. έπι-οκέψεται fut. ν. 6 8 ; hic fut. de salute perficienda, ibi aor. de salute in quantum iam incoepta, άνα-τολή ortus (sideris); hic = ipsa lux oriens = sol. ϋψος7 altitudo; έξ fi.: «caelitus»; aut ad ανατολή quatenus sol ex alto splendet, aut ad έπι-σκέ\|ιεται. || επε-φάναι (1. -φήναι 79 336) inf. aor. -φαίνω apparere facio, monstro; intr. appareo, eluce­ sco; inf. fin. ακότος7 tenebrae, οχιά umbra. καθ-ημένοις ptc -fi η μα i sedeo, του δούναι ν. 77. κατ-ευθ·ΰναι inf. aor. -fifivio (εύθύς rec­ tus) recta dirigo, πούς ποδός ό pes. οδός ειρήνης via quae ducit ad pacem. || ηυξανεν crescebat αΰξάνο) augeo; intr. cresco. 4-κρα- 80 ταιουτο κραταιόω corroborabatur, καί coord, loco subordinationis; hic; ut corpore crescebat ita pariter... πνεΰματι dat. relationis, έρημος ή (sci χώρα) desertum, regio non habitata, έως c. gen. usque ad. άνά-δειξις4 ostensio (-δείκνυμι clare ostendo, patefacio, designo, renuntio alqm ut muneri alci praepositum) renuntiatio ales ad certum munus electi. έ«γένετο aor2 γίνομαι fio; ad formulam v. 1 ,8 . έξ-ήλθ·εν -έρχο- 2 μαι ex-iit2. δόγμα· (δοκεΐ videtur bonum) placitum, decretum, praeceptum, παρά c. gen. ab (de persona). άπο-γράφεβ9·αι pro­ babilius pass. inf. -γράφω de-scribo, per-scribo in tabulas publicas e. g. census causa; inf. praes, ut de re diu durante, (vel de descriptione periodica decimo quinto quoque anno ?). οίκουμένη (sci γή) terra inhabitata, orbis terrarum, imperium Romanum; acc. utpote subi, infinitivi. || άπο-γραφή de-scriptio. πρώτη pri- 2 ma; attributum (ad άπογρ.) an praedicatum sci: ut prima facta est ? et si hoc, prima absolute (cl.) an prior (hell. 114 s) ex dua­ bus sub Quirinio factis ? ήγεμονεύοντος ptc -εύω sum dux (ήγεμών), legatus, procurator provinciae Romanae; gen. abs.: cum... esset, praeside Quirinio. τής Συρ. gen. compar, post verbum quod superioritatem exprimit. || έ-πορεΰοντο impf (de multitudine !) 3 πορεύομαι me transfero, iter facio, άπο-γράφεσθ-αι vel med. (se describere) vel pass. (inf. post verbum motus loco ptc fut. 207). εκαοτος unusquisque, έ-αυτοΰ pron. refl. 3 pers. || άν-ε-βη άνα- 4 βαίνω a-scendit2. πόλις Ααυίδ sine art. (infl. hebr. status constr. 136). ήτις hell, loco ή 164. καλείται -λέω vocatur, διά τό c. acc. c. inf. loco propos. causalis: quia, πάτριά cognatio ex communi patre orta: gens, familia. || άπο-γράψαοθναι inf. aor. med. (de casu 5 singulo !). έ-μνηστευμένη ptc pf pass, μνηστεύω (μνηστή sponsa) uxorem peto, uxorem do, despondeo: desponsata, οΰαη ptc fern, εΐμί. έγκυος praegnans, gravida. || έν τω c. acc. c. inf. loco pro- 6 pos. temp.: cum essent 273. εκεί ibi: έ-πλήσ·9*ησαν πίμπλημι impletae sunt, ήμέραι dies loco « tempus » sem. τεκεΐν inf. aor2 τίκτω pario. || έ-τεκεν peperit2. πρωτό-τοκος primus natus, pri- 7 mogenitus, etiam si manet unicus e. gr. propter mortem matris (inscriptio sepulcr.). έ-βπαργάνωσεν -νόω (σπάργω pannis involvo) fasciis involvit (aor.). άν·έ·κλινεν reclinavit άνα-κλίνω recubare facio, φάτνη praesepium (etiam: stabulum), δι-ότι quia, τόπος locus, κατά-λυμα diversorium (locus ubi equos a curru disiun-

fgebant [κατα-λύω] devertendi causa), domus vel pars domus, '(Lc 22,11), ubi peregrini devertunt = παν-δοχεΐον Lc 10,34 8 art.: unum « Kan » solet esse in civitate. || ποιμήν -ένος ό pastor χώρα regio, αυτός hic: idem, άγρ-αυλούντες -λέω sub divo per­ noctantes. φυλάσσοντες -σσω custodientes, φυλακή custodia; φυ­ λάσσω φύλακας excubias ago. τής νυκτός (νύξ nox) pleon.; potesl 9 esse gen. temporis, ποίμνη grex. || έπ-έ-στη έφ-ίσταμαι ac-cessit2 δόξα splendor, gloria (in NT numquam: opinio). περι-έ-λαμψε\ 1 0 περι-λάμπω circum-fulsit. || έ-φοβήθ·ησαν aor. dep. φοβέομαι ti­ meo. είπεν λέγω dixit2, μή c. imptv praes, vetat continuationen actionis 182. φοβεΐαθ-ε imptv. εύ-αγγελίζομαι bonum nuntiun affero, χαρά gaudium, ήτες aut hell. = ή , aut d. talis quae 163s 11 εαται είμί erit. || ότι ambiguum: vel declar. (vel causale), έ-τέχθ··» τίκτω genitus est. σήμερον adv. hodie, σωτήρ -ήρος salvatoi (σφζω salvo). Χριστός Κύριος mira appellatio ! (exspectaveris 12 Χρ. Κυρίου cf v. 26), nomen scriptori familiare 1 || σημεΐον si­ gnum. εύρήσετε -ρίσκω invenietis, βρέφος7 infans, έ-σπαργανω13 μένον ptc pf pass. v. 7. κείμενον ptc κείμαι iaceo. || έξ-αίφνη< repente, subito, πλήθος 7 multitudo, στρατιά exercitus (gen. part.) ούράνιος caelestis, αίνούντων -νέω laudantium (pi. « ad sensum ») δόξα supplendum: έστίν (sci nunc, Messia nato), non έστω: esto. | 14- ϋψιστος (superi, ad ϋψι sursum) altissimus τά νψ. caelum, είρήν·» sem. plus quam « pax »: prosperitas, felicitas, salus (messian.) ευδοκία (εΰ-δοκέω acceptum habeo [εΰδοκος ex εΰ δέχομαι], volo mihi complaceo in) benevolentia, bene-placitum; άνθρωποι εύδο κίας gen. quäl. = homines, quibus Deus bene vult (irasci desinit] vel qui Deo placent (lectio varians ευδοκία efficeret tres stichoi quorum tertius esset: in hominibus [est vel sit] Dei beneplaci 15 tum). II ώς cum hist. (De !). άπ-ήλθ·ον aor2 -έρχομαι ab-eo. έ-λά· λουν λαλέω dicebant, πρός άλλήλους ad invicem. δι-ελθ·ωμε\ aor2 coni, exhort, -έρχομαι per-meo, trans-eo. δή sane ! ut patel (conclusio evidens), έως per se: donec, hell, praepositio : usqu« (ad, in), ίδωμεν aor2 coni, exhort, όράω video. £>ήμα· verbum sem. etiam res, eventus, γεγονός ptc pf2 neutr. γίνομαι fio 16 έ-γνώρισεν γνωρίζω notum fecit. || ήλθ>ον έρχομαι iverunt2, ve­ nerunt. σπεύσαντες ptc aor. (de actione simultanea 196) σπεύδο festino, propero, άν-εΰρον -ευρίσκω invenerunt2, τέ encliticon 17 καί. II ίδόντες ptc aor2 v. 15. έ-γνώρισαν v. 15. λαληθ-έντος pt< 18 aor. pass. v. 15. τούτου admonet de oratione directa. || άκού σαντες ptc aor. άκοΰω audio. έ-θ·αύμαααν aor. θαυμάζω miror. | 19- συν-ε-τήρει συν-τηρέω con-servabat. συμ-βάλλουσα ptc fern, -λλα con-iicio, con-fero et ita perpendo, animo volvo, meditor (fom 2 0 Lucae!). || ύπ-έ-στρεψαν re-verterunt ΰπο-στρέφω retrorsum ver­ to; intr. redeo, δοξάζοντες -άζω glorificantes, αίνούντες v. 13 επί c. dat. de'causa affectus, οΐς loco ά attractio relativi 9. ήκουσαν aor.: audierant 214. είδον όράω viderunt2. καθ·ώς sicut. έ-λα· 21 λήθητ) aor.: dictum erat 214. || δτε cum hist, έ-πλήσθ-ησαν v. 6 τού c. acc. c. inf. 269 s; inf. consec. vel finalis (subest hebr. ίΰ c

135

LUCAS

2, 22-33

inf. ?); inconcinna constructio. περι-τεμεΐν inf. aor2 -τέμνω circum-cido. καί in apodosi propositionis temp.; hebr. «wav apodoseos » 318. έ-κλήθ·η καλέω vocatum est; έκλ. τό δν α. phrasis hebr. κληθ·έν ptc pass, πρό τον» c. acc. c. inf. antequam, αυλλημφθ*ηναι inf. aor. pass, συλ-λαμβάνω con-cipio. κοιλία cavitas (κοιλός cavus), venter, uterus. || καθαρισμός purificatio (καί)α- 2 2 ρίζω reddo purum)', αύτ&ν quamvis solam matrem spectet. Svήγαγον tulerunt2 άν-άγω sursum duco; escendere Hieros. est tant­ opere term, techn., ut hic quoque subiaceat ubi de-scenditur (a Bethlehem), παρα-στήσαι inf. aor. -ίστημι facio ad-stare, prae­ sento. II γέ-γραπται pf pass, γράφω scribo, έν νόμω Κ. defectus 23 art. cf 136. δτι = « : ». άρσην -ένος neutr. -εν masculus, δι-ανοΐγον ad-aperiens neutr. (-οίγω loco -οίγνυμι 337). μήτρα vulva, uterus, κληθήσεται καλέω vocabitur; fut. sensu imptv; καλεΐσθαι vocari; hebr. = haberi, fere = esse. || τον» c. inf. fin. 271. δοΰναι 24 inf. aor2 δίδωμι do. θ·υσία sacrificium, είρημένον ptc pf pass, λέγω, ζεύγος7 iugum, quodvis par eorum quae bina occurrere so­ lent. τρυγών -όνος ή (τρύζω gemo, girren) turtur, νοσσός pullus avium, περιστερά columba. || εϋ-λαβής8 (caute prehendens [λαμ- 25 βάνω]), religiosus, pius, προσ-δεχόμενος ptc -χομαι ad me reci­ pio, in eo sum ut venturum suscipiam = exspecto, παρά-κληαις4 (ad-vocatio) monitio, confortatio, consolatio (defectus art. non i premendus 136). πνεΰμα άγιον sine art.: potius afflatus divinus. || κε-χρηματισμένον ptc pf pass, χρη ματίζω negotium (χρή μα) trans- 26 igo; in magistratu: re-spondeo; in oraculo: divinitus revelo; ita i hic: divinitus ei revelatum erat, τον» πν. art. anaphoricus ad verI sum praeced. ? μή quia in NT ού solum indicativum negat, ίδεΈν inf. aor2 (inf. fut. exolescit) όράω. πρίν ή Sv c. coni, priusquam ! (de re fut.); ή pleon. ex idea subiacente πρότερον ή. ιδη coni. : aor2. ηλθ·εν v. 16. iv τφ πν. impellente spiritu; έν causale 89 s. || I iv τφ v. 6 . είσ-αγαγεΐν inf. aor2 -άγω in-duco; aor. de anteriori- 27 * täte: cum induxissent 276. γονεύς* (-έω) genitor; -νεΐς parentes. [ τον» v. 24. ποιήσαι inf. aor. ποιέω. αύτούς abundat' (identitas I subiecti). είθ-ισμένον ptc pf pass, εθίζω assue-facio: solitum, con: suetum, περί c. gen. de, circa; frt loco υπέρ pro (Vlg) 69. || καί 28 ' αότός etiam ipse (vel frt καί apodoseos v. 2 1 ?). έ-δίξατο aor. δέχομαι (mihi oblatum) recipio, suscipio, άγκάλη ulna (brachium), εύ-λδγησεν bene-dixit εύ-λογέω laudo. || άπο-λόεις ab-solvis, di- 29 mittis (modaliter: potes dimittere); de manumissione servi, δεαπόI της3 (voc. -α) dominus (quia de servo sermo est). £>ήμα v. 15. || „„ I εϊδον v. 2 0 . σωτήριον instrumentum salvationis, salus. || ήτοίμαI σας ετοιμάζω parasti, κατά πρόσωπον ante faciem; hebr. lifne I dicit etiam: ad liberam dispositionem cf Gen 13,9; 2 Chron 14,6. || . φως φωτός τό lumen. Ίπο-κάλυψις4 (-καλύπτω) re-velatio. ίθ·νος7 32 ij populus; pi. gent(il)es; gen. poss.: revel, quae erit gentilium; dej fectus art. qualitatem effert: vel gentilium ! δόξα v. 9. || ήν se 33' refert primo ad solum patrem. θ·αι»μάζοντες ptc v. 18; constr. . periphr.253. έπί v. 20. λαλουμένοις ptc pass.: quae dicebantur

1

2, 34-46

I yücas

136

34 (214). II κεΊται (iacet) positus est; κείμαι locum tenet pf pass, τί'θ-ημι. πτωσις4 (πίπτω cado) actio cadendi, casus, ruina, occasio perniciei, άνά-στασις4 re-surrectio; hic potius: surrectio a lapsu, transitus a statu miseriae et mortis spir. ad veram vitam; occasio ad talem transitum, σημεΐον signum, miraculum cui alii credunt, alii non. άντι-λεγόμενον ptc pass, praes, (loco fut. 207) -λέγω contra-dico verbis, factis adversor; hic etiam: discutio, disputo, 35 cum de duobus castris agatur quae inter se de eo pugnant. || διελεΰσεται fut. -έρχομαι trans-eo. Ρομφαία gladius, όπως άν ut fin. se refert ad totum quod antecedit; nota, quomodo culmen contradictionis (crux) in obliquo innuatur per compass. Virginis ! άπο-καλυφθ·ώσιν coni. aor. pass, -λυπτω re-velo. δια-λογισμός 36 deliberatio, cogitatio, consilium. || ?jv (ad)erat. προφήτις -ιδος fe­ mina quae habet charisma prophetiae, φυλή tribus. προ-βεβηκυ“ϊα ptc pf προ-βαίνω pro-gredior: provecta; προβ. έν ήμ. phrasis hebr. ζήσασα ptc aor. ζάω vivo. μετά, άνδρός sine art. prb: «in ma­ trimonio »; non: « cum viro suo ». έτος7 annus, έπτά = 7. παρθε­ νία virginitas, καί αυτή hic fere: «et dein sola», sed cf 150. || 37 χήρα vidua, έως ν. 15 hic lungam durationem effert, όγδοήκοντα τέσσαρες = 84. άφ-ίστατο impf -ίσταμαι dis-cedo c. gen. (= abl.). νηστεία ieiunium. δέησις4 (δέομαι oro) oratio, precatio, λατρεΰουσα -ευω serviens (λάτρις servus pro mercede [λάτρον)). νύξ νυκτός ή nox. έπι-στάσα ptc aor ν. 9. άνθ—ωμολογελτο impf -γέομαι τινι grato animo (άντι- vicissim, in responsum) laudibus celebro, (όμολογέω idem dico, consentio, approbo, confiteor, profiteor = hebr. hodah; ideo biblice etiam: laudibus celebro), έ-λάλει impf ν. 15. προσ-δεχομένοις ν. 25. λύτρωαις4 redemptio (servi per pretium 39 solutum), liberatio, salus. || ώς ut temporale, έ-τέλεσαν τελέω per40 fecerunt (τέλος finis), ύπ-έ-στρεψαν v. 20. || έ-αυτων pron. refl. 3 pers. ηυξανεν crescebat αυξάνω augeo; intr. cresco, έ-κραταιοϋτο κραταιόω confortabatur (κραταιός robustus), πληροΰμενος ptc pass, πληρόω impleo (praes, de continuo augmento), χάρις -ιτος ή 41 favor, benevolentia. || έ-πορεύοντο v. 3 (impf: iteratio), γονείς v. 27. κατ’ έτος singulis annis, έορτή festum, πάσχα τό hebr. 42 festum paschale. || έ-γένετο v. 1. δώ-δεκα = 1 2 . άνα-βαινόντων v. 4; term, techn. pro tota peregrinatione, non pro sola ascensione, ideo ptc praes, fere = peregrinantibus eis (secus necess. aor.). 43 έθ-ος7 mos, consuetudo. || τελειωσάντων ptc aor. -ειόω perficio, finio: cum consummassent. έν τφ v. 6 . ΰπο-στρέφειν v. 2 0 . ΰπέ-μεινεν ΐιπο-μένω re-mansit. δ παΐς appositio quasi admirativa, καί coord, loco subord. (nescientibus par.), έγνωσαν cognoverunt2 44 γινώσκω cognosco, scio. || νομίσαντες ptc aor. -ίξω existimo, opi­ nor. συν-οδία (όδός via) iter commune, comitatus simul itinerantium, Karawane. ηλθ·ον v. 16. άν-ε-ζήτουν άνα-ζητέω re-quirebant. συγγενής8 (dat. -νεΰσιν [quasi ex γονεΰς] loco -νέσιν) co45 gnatus, propinquus, γνωστός cognitus, notus. || μή loco ού quia cum ptc 307. εΰρόντες ptc aor2 v. 12. ΰπ-έ-στρεψαν v. 20. άνα46 ζητοΰντες quaerentes (iam in via). || ε?>ρον aor2. καθ·εζόμενον

137

LUCAS

2 ,4 7 -3 ,7

ptc -έζομαι sedeo, έν μέσω in medio, άχούοντα c. gen. audien­ tem. έπ-ερωτ&ντα -τάω interrogantem. || έξ-ίσταντο impf -ίσταμ.αι excessum mentis patior, stupeo, βύν-εαις4 (συν-ίημι intellego) intelligentia. άπό-χριαις4 responsum. |] ίδάντες ptc aor2 v. 15. εξε-πλάγηααν ex-stupefacti sunt2 έκ-πλήσσω ex-cutio (ex tranquil­ litate mentis); pass, stupore percellor, prae admiratione vix mei compos sum. τί quid ? cur ? έ-ποίηβχς fecisti, oö-ΐως ita (reddit hebr. « sicut hoc », ideo) = tale quid, hoc. χάγώ = καί έγώ. δδυνώμενοι ptc -νάω doloribus (οδύνη) afficio; pass. dol. crucior, έ-ζητοϋμεν ζητέω quaerebamus. || τί δτι = τί έστιν, δτι quid est, quod = cur. έ-ζητείτε quaerebatis, ήδειτε plqf ad pf-praes. οίδα scio, τά του πατρός domus patris; res, negotia, voluntas patris: videtur esse volita ambiguitas, βεί c. acc. c. inf. oportet, necesse est. || αον-ήχαν (loco -εΐσαν 332) -ί η μι (com-mitto) intellexerunt. έ-λάληβεν aor. v. 15. || χατ-4-βη aor2 κατα-βαίνω descendo. ηλθ·εν v. 16. ύπο-ταβαόμενος ptc med. -σσω sub-iicio; med. me subiicio, oboedio (duratio!). δι-ε-τήρει con-servabat διατηρέω diligenter, continenter servo. || προ-έ-χοπτεν pro-ficiebat προ-κόπτω tundendo promoveo; intr. pro-gredior, proficio, τη omnia tria sub uno art. 138 s. ήλιχίχ aetas, (crescens cum aetate) statura corporis, χάρις v. 40. έτος7 annus, «εντε-χαι-δέχχτος quintus et decimus, ήγεμονία (ήγέομαι duco) imperium, ήγεμονεύοντος ptc gen. abs. -εύο> sum ήγεμών = dux, princeps, praefectus provinciae; hic: procurator; τής Ίουδ. gen. comp, post verbum dominandi, τετρα-αρχοΰντος ptc gen. abs. -χέω sum tetrarcha = is qui praeest uni parti regionis quadripartitae; τής Γαλ. gen. comp, sicut supra. [| επί c. gen. sub: de tempore quo alqs munus gerit, άρχ-ιερεύς5 princeps sacerdo­ tum, summus sac. έ-γένετο aor2 γίγνομαι fio. βήμα* verbum, sermo, έπί c. acc. super, ad. έρημος ή (sci χο'ιο«) desertum. || ηλθ·εν ερχομαι venit2, περί-χωρος ή (sci γή) regio circum-iacens. χηρύσσων -σσω praedicans (κήρυξ praeco), βάπτισμα* baptismus, μετά­ νοια mentis (νους) mutatio (μετά-transitus ab uno statu in alium). όϊφ-εσις4 (άφ-ίημι di-mitto) re-missio. || ώς sicut. γέ-γραπται pf pass, γράφω scribo, έν βίβλω λ. Ήο. defectus articulorum non urgendus (expressio praepos.; status constr. 136), βοώντος βοάω clamantis, έτοιμάσατε imptv aor. (complex. 188) -άζω reddo έτοι­ μον paratum, promptum, praeparo. εύθ·ύς -εΐα -ύ rectus (opp. cur­ vus). ποιείτε -έω facite, τρίβος -ου ή via trita (τρίβω tero), se­ mita. || πάςβΐηβ art.: distributive 142. φάραγξ -γγος ή praecipitium abruptum, vallis, πληρωθ-ήσεται -όω implebitur; fut. loco imptv. βουνός collis, ταπεινωθ’ήσεται humiliabitur -νόω reddo humilem, έσται fut. med. είμί. σχολιός tortuosus, curvus, εις pleon. apud praedicatum 21. εύβ-εία ή (sci οδός) recta via. τραχύς -εΐα -v asper; ή -εΐα via aspera, λείος laevis, planus. || δψεται fut. med. όράω video, σάρξ -κός ή caro = homo, αωτήριον id quo quis salvatur, salus. || έ-λεγεν dicebat, έχ-πορευομένοις ptc -εύομαι ex-eo. βαπτιαθ-ηναι inf. aor. pass, -τίζω baptizo, γέννημα* (γεννάω gigno)

47 48

49

50 51 52

3

2 3

4

5

6

7

3, 8-17:

I/XJCAS

138

quod generatione productum est, suboles, progenies, εχιδνα vipera, serpens, τίς quis ? ΰπ-έ-δειξεν aor. ύπο-δείκνυμι oculis subiicio, 8 monstro, doceo, φυγεΐν inf. aor2 φεύγω fugio, μελλούσης ptc μέλλω futurus sum, insto, όργή ira. || ποιήσανε -έω imptv aor. v. 4. άξιος dignus, μετά-νοια v. 3. μή c. coni. aor. prohibet actionem futu­ ram 182. άρξηαθ-ε coni. aor. δρχομαι incipio, εν έαυτοΐς pronom. refl. 3 pers. loco 2 pers. 157: in vobis, δύναται: δύναμαι possum. 9 έγεΐραι inf. aor. εγείρω facio surgere. || ήδη iam. άξίνη securis, ascia. £ίζα radix, κεϋται: κείμαι iaceo = positus sum. ποιούν faciens (neutr.). έκ-κόπτεται -τω ex-ciditur. βάλλεται βάλλω iacitur, mit1 0 titur. πΰρ-ρόςτό ignis. || έπ-ηρώτων -ερωτάω interrogabant, ποιή11 σωμεν aor. coni, deliberativus. || άπο-κριθ·ε£ς ptc aor. dep. (loco -κρινάμενος 173) -κρίνομαι respondeo; ad formulam cf 258. έχων habens, δύο duo. χιτών -ώνος ό tunica, vestis interior, μετα-δότω imptv 3 pers. aor2 -δίδωμι communico, impertior, εχοντι habenti, βρώμα® (βιβρώσκω edo) cibus, esca, όμοιος similis, -ως adv. ποιεί12 τω imptv 3 pers. -έω. || ηλθ·ον v. 3. τελώνης3 publicanus (qui vectigalia [τέλη] exigenda emit [ώνέομαι]). βαπτισθ-ηναι v. 7. εΐ13 παν (loco είπον 333) dixerunt2. || μηδέν nihil, ne quid c. imptv praes, vetat continuationem actionis, πλέον = πλεΐον (πολύς mul­ tus) plus, παρά c. acc. ultra, praeter, δια-τε-ταγμένον ptc pf pass, δια-τάσσω dis-pono, praecipio, constituo, πράσσετε imptv πράσσω 14 facio, in re pecuniaria: exigo pecuniam, vectigalia. || στρατευόμενοι ptc -εύομαι (στρατός exercitus) exercitum duco, milito, stipendia facio, δια-σείσητε coni. aor. -σείω con-cutio, minis perterreo, vexa­ tionibus pecuniam extorqueo, μηδέ neque, συκο-φαντήσητε coni, aor. -τέω τινα iniuste opprimo, defraudo (συκο-φάντης3 delator [φαίνω manifestum facio] eorum qui illegitime ficos [σΰκον] ex territorio Atheniensi exportabant: calumniator, accusator lucri causa), άρκεΐσθ·ε imptv pass, άρκέω sufficio, satis sum; pass, con­ tentus sum alqa re (τινί). όψώνιον merces, stipendium (emo [ώνέο15 μαι] quod cum pane comedatur [οψον]). || προβ-δοκώντος ptc gen. abs. -δοκάω ex-specto, puto alqd fore: existimante (populo), διαλογιζομένων ptc gen. abs. -ίζομαι in varias partes (δια-), secun16 dum varias rationes perpendo, delibero. || μή-ποτε num quando ? num forte? ε’ίη optativus potentialis (sine αν) είμί; vel obliquus (ptc a quo pendet habet vim impf) 251. άπ-ε-χρίνατο aor. med. (cl., in NT valde rarum) v. 11. μέν... δέ quidem... autem (cl., in NT rarum), ύδωρ ΰδατος τό aqua. Ισχυρότερος (ισχυρός ro­ bustus) potentior. μου gen. comp.: me(validior). ικανός sufficiens, idoneus (ίκάνω pervenio [ad debitam mensuram]), λϋσαι inf. aor. λύω solvo, ιμάς ίμάντος ο lorum (Riemen), corrigia, ΰπό-δημα* quod sub-ligatum (ύπο-δέω) est: solea pedi subligata, sandalium. 17 βαπτίσει fut. -ίζω. έν sem. instrum. 89. πυρ πυρός τό ignis. || πτύον vannus, ventilabrum, Worfschaufei. χείρ χειρός ή manus, διακαθ·αραι (loco -καϋήραι 336) inf. aor. -καθαιρώ per-purgo, bene purgo, άλων-ωνοςή area, locus ubi frumentum triturabatur, (Ten­ ne, threshing floor), ipsum frumentum ibi congestum, συν-αγαγεΐν

139 :

LUCAS

3 ,1 9 -4 ,6

inf. aor2 -άγω co-ago, congrego. Λτος frumentum, Αποθήκη (-τίδημι) re-positorium, horrea. άχυρον palea, id quod granis excussis restat, χατα-χαΰσει -καίω com-buret. ά·σβεατος (σβέννυμι exstin­ guo) in-exstinguibilis. || έτερος hell, loco άλλος 116. παρα-χαλών admonens -λέω ad-voco, invito, exhortor, βύ-ηγγελίζετο impf -αγγελίζομαι laeta nuntio; term, techn. de annuntianda salute messianica; interdum cum acc. personae. || τετρα-άρχης3 tetrarcha v. 1 . ελεγχόμενος ptc pass, (cum vi impf) ελέγχω arguo, moneo, reprehendo, γύνη -ναικός ή mulier, uxor, ών attractio relativi loco ά 9. έ-πο6 ησεν = fecerat 214 (aor. complex. 188). || προσ-4θ-ηχεν ποοσ-τίΟημι ap-posuit. τοΰτο (loco τόδε 161) prospicit id quod sequitur, χατ-4-χλεισεν κατα-κλείω con-clusit. φυλακή (φυλάσσο) custodio) custodia, career. || έ-γένετο (v. 2 ) cum acc. c. inf.; constructio graeca, cf ad 1 , 8 . εν τω c. acc. c. inf. loco propos. tem­ poralis 273. βαπτισθ·ήναι inf. aor. pass.: cum baptizatus esset 276. άπας = πάς. (ίαπτισθ’έντος ptc aor. pass.; gen. abs.: baptizato Jesu, προσ-ευχομένου ptc -χομαι; gen: abs.: orante (Jesu), Αν-ε-ωχθ·ηναι inf. (dependens ab έγένετο) aor. pass, (cum duplici augmento loco άν-οιχθήναι) -οίγνυμι aperio. || κατα-βήναι inf. aor2 -βαίνω de-scendo. τό πνεύμα τό άγιον prima vice cum art. (qui non sit anaphoricus), σωματικός (σώμα corpus) corporeus,corporalis, είδος7 species, forma visibilis; dat. modi, περιστερά columba. γεν4σθ·αι inf. aor2 v. 2. ό υιός articulus in praedicato 128, 130 utpote de unico filio. Αγαπητός (αγαπάω) dilectus; fere: unice dilectus, uni­ cus. εύ-δόκησα mihi complacui εύ-δοκέω (εΐδέχομαι bene accipio) gratum habeo, delector. |[ καί αυτός usus prolepticuspron. (?) 154s. άρχόμενος ptc: v. 8 ; constr. periphrastica 253. ώσεί circa, τριά­ κοντα = 30. ών ptc είμί. έ-νομίζετο νομίζω existimabatur, του Έ λι filius Heli. πλήρης8 plenus,- υπ-έ-στρεψεν aor. ύπο-στρέφω verto retrorsum; intr. revertor, redeo, ήγετο άγω agebatur, ducebatur, έν (τφ πν.) instrum. 89 an' sociativum 86? frt = έν rrj δυνάμει τ. πν cf v. 14. εν τή έρ.: έν loco είς 71, nisi potius constr. praegnans: έν post verbum motus propter connotatam commorationem subsequentem in loco. || τεσσερά-κοντα = 40. πειραζόμενος ptc pass. -άζω tento, exploro, ad peccandum sollicito, διάβολος diabolus, accusator (δια-βάλλω verbis tra-duco, accuso) utpote qui homines apud Deum accusat et sollicitando habere studet de quo eos accu­ set cf lob 1 , 6 (LXX). ε-φαγεν έσθτω manducavit2. συν-τελεσθ·εισών ptc aor. pass, συν-τελέω ad finem (τέλος) perduco, consummo; gen. abs. έ-πεένασεν πεινάω esurivit. || εΐ si re vera (condicio «realis» 217s. 221). είπε imptv aor2 λέγω, ϊνα loco inf. completivi 288. γένηται coni, aor2 γίνομαι fio. || Απ-ε-κρίθ-η aor. dep. (loco medii 173) άπο-κρίνομαι respondeo, γέ-γραπται pf pass, γράφω scribo. ; έπί c. dat. de fundamento in quo alqd nititur vel fit. ζήσεται fut. med. ζάω vivo. || άν-αγαγών ptc aor2 -άγω duco sursum, 4-δειξεν δείκνυμι monstravit, οΐχουμένη (βοΐγή) terra inhabitata, orbis ter­ rarum. στιγμή (στίζω pungo) punctum (temporis). || δώσω δίδωμι

18 19 20 21

2 2

23

4

2

3 4 5 6

4,7-22,

LUCAS

140

dabo, έξ-ουσία (έξ-εστιν licet) potestas, άπας = πας. παρα-δέ-δο7 τα ιρ ί pass.-δίδωμι tra-do. ώ έάν (locQclv) c. coni, cuicumque. || έάν c. coni, si: de actione fut.; condicio «probabilis» 225s. προσ-κυνήαης coni. aor. -\έω prostratus veneror, adoro, έν-ώπιον c. gen. ante, in conspectu, coram. έσται fut. med. είμΐ. σου gen. poss.: omnia 8 tua sint. || άπο-κριθείς ptc ν. 4. προσ-κυνήσεις ν. 7 adorabis c. sensu imptv. λατρεΰσεις servies -εύω sum λάτρις = servus pro 9 mercede, servo, Deum colo. || ήγαγεν άγω duxit2, έ-ατησεν ΐστημι stare fecit, πτερΰγιον alula (πτέρυξ ala volucris), pinnaculum, Zin­ ne·. βάλε imptv aor2 βάλλω iäcio. σε-αυτόν te ipsum (refl.). έντεϊί1 0 θ·εν hinc. κάτω adv. deorsum. || οτι = « : ». έν-τελεΐται fut. έντέλλομαι mando, praecipio, του pleon. 272. δια-φυλάξαι inf. aor. 1 1 -σσω assidue custodio. || άτι = « : ». άρουσιν αίρω tollent, porta­ bunt. μή ποτέ c. coni, ne quando, ne forte. προσ-κόψκ,ς coni. aor. 1 2 -κόπτω allido, offendo, ποΰς ποδός 6 pes. || εϊρηται pf pass. λέγω. 13 έκ-πειράσεις tentabis πειράζω tentando velut excito (εκ-). || συντελέσας ptc aor. v. 2 . πειρασμός tentatio. άπ-έστη re-cessit2 άφίσταμαι de-sisto, dis-cedo. άχρι c. gen. usque ad. καιρός oppor14 tunum tempus. || ΰπ-έ-στρεψεν ν. 1 . εν δυνάμει τ. πν. έν sociativum: «cum» 86ss. φήμη fama, rumor, έξ-ήλθ-εν -έρχομαι ex-iit2. κατά 15 c. gen. localiter: per. περί-χωρος ή (sci γή) regio circumiacens. || έδίδασκεν -σκω docebat, δοξαζόμενος ptc pass, -ζω verbis glorifico, 16 laudibus celebro. |[ ήλθεν έρχομαι venit2. o\> ubi. τε-θ·ραμμένος ptc pf pass, τρέφω nutrio, educo. εΐσ-ήλθ·εν intravit2, κατά c. acc. secundum. εΐωθός ptc pf neutr.: solitum; ε’ίωθα soleo (ex έθω consuevi), σάββατα plur. etiam de uno sabbato (cf nomina festo­ rum sicut γενέσια, Διονύσια), άν-έ-στη -ίσταμαι surrexit2. άνα17 γνωναι aor2 inf. fin. -γινώσκω re-cognosco, lego. || έπ-ε-δόθ·η tra­ ditus est έπι-δίδωμι do quasi manui porrectae superponens (έπι-), sed cf 329. βιβλίον libellus, notione deminutiva exstincta = βίβλος liber, άν-οίξας ptc aor. -οίγνυμι aperio, ευρεν -ρίσκω invenit2, τό18 πος locus, ου ubi. γεγραμμενον ptc pf pass. ν. 4. || ου εΕνεκα cuius rei gratia, quapropter, ε-χρισεν χρίω unxit. εΰ-αγγελΕσασθ-at aor. inf. fin. -ίζομαι laetum nuntium affero, πτωχός (πτώσσω capite demisso mendicans circumeo), mendicus; vox hebr. subiacens: mi­ ser, afflictus; defectus art. qualitatem effert 127. άπ-ε-σταλκεν pf (misit et adsum 209) άπο-στέλλω mitto, κηρύξαι inf. aor. -ύσσω praedico, annuntio, αΐχμ-άλωτος (αιχμή lancea, bellum; άλίσκομαι capior) captivus, άφ-εσις4 (άφ-ίημι dimitto) di-missio. τυφλός caecus, άνά-βλεψις4 recuperatio visus, άπο-στεΐλαι inf. aor. -στέλλω (di-)mitto. τε-θ·ραυσμενους ptc pf pass, θραύω confringo, con19 tundo, opprimo, έν instrum 89. || ενιαυτός annus, δεκτός (δέχομαι 2 0 accipio) acceptus, gratus. || πτύξας ptc aor. πτύσσιυ plico, convolvo, άπο-δούς ptc aor2 -δίδωμι red-do. υπηρέτης3 minister, famulus. έ-κάθ·ισεν aor. καθίζω facio sedere; intr. consido (et sedeo), άτενί21 ζοντες -ίζω attente intuentes (ατενής attentus). || ήρξατο aor. άρχομαι incipio, ότι = « : ». σήμερον adv. hodie, πε-πλήρωται pf 2 2 pass, πληρόω impleo, γραφή scriptura, ους ώτός τό auris. || έ-μαρ-

141

I,UCAS

4,23-37

τύρουν -ρέω testes erant, testimonium dabant. έ-θαΰμαζον impf θαυμάζω miror, χάρις -τος ή venustas, iucunditas, id quod favo­ rem excitat; gen. hebr. (29) loco adiectivi: iucundus. έν.-πορευομένοις ptc -εΰομαι e-gredior. στόμα* os (oris). || πάντως adv. om- 23 nino, profecto, certe, έρεΐτε λέγω dicetis, παρα-βολή com-paratio, similitudo, proverbium, ταΰτην loco τήνδε 161. Ιατρός medicus, θεράπευσαν imptv aor. -πεύο> curo, sano, σε-αυτόν v. 9. όσα quan­ ta. ήκούσαμεν ακούω audivimus, γενόμενα ptc aor2 γίνομαι fio, εις loco έν 71s. ποίησον -έω imptv aor. ώδε hic. πατρίς -ίδος ή 2 4 patria. || άμήν hebr. profecto, vere (raro apud l,c). || έπ’ άληθείας 2 g innixus veritate = vere, χήρα vidua, ότε quando, έ-κλείσθη κλείω clausum est. έπί c. acc. = acc. durationis: per (germ.: auf), έτος7 annus, μήν μηνάς ό mensis, ώς cum historicum, ε-γένετο aor2 v. 3. λιμός fames. || καί et tamen, οΰδε-μία ne una quidem, nulla, έ- 26 πέμφθη πέμπω missus est. || λεπρός leprosus, έπί c. gen. de tem- 27 pore quo quis (hic: propheta) munere fungitur, έ-καθαρίσθη κα­ θαρίζω mundatus est. [| έ-πλήσθησαν πίμπλημι (τινός) impleti 28 sunt, θυμός (θύω ferveo) animus fervens, ira. άκοΰοντες audien­ tes. || άνα-στάντες ptc aor2 -ίσταμαι surgo; ptc graphicum 256. 29 έξ-4-βαλον έκ-βάλλω e-iecerunt2. έξω adv. loco έκ 59. ήγαγον άγω duxenmt2. έως c. gen. usque ad. όφρΰς -ύος ή supercilium = margo elevata et praeceps (montis), ώκο-δόμητο οίκο-δομέω plqpf pass.: aedificata erat (214). όρος7 mons, ώστε (ita ut) loco ΐνα (ad hoc ut) 246. κατα-κρημνίσαι inf. aor. -νίζω deorsum praecipito (κρεμάννυμι suspendo; κρεμνός locus pendulus, praecipitium). || δι-ελ- 30 θών ptc aor2 -έρχομαι per-meo, trans-eo. διά μέσου per medium, έ-πορεΰετο proficiscebatur, abibat. || κατ-ήλθεν -έρχομαι de-ve- 31 nit2, ην διδάσκων constr. periphr. 253: erat docens, σάββατα v. 16. II έξ-ε-πλήσσοντο valde mirabantur έκ-πλήσσω ex-cutio, 32 stupore percello, διδαχή doctrina, modus docendi, έν έξ-ουσία cum potestate, auctoritate v. 14·. || ά-κάθαρτος immundus; πν. δαιμ. 33 άκ. pleonastice dicitur, cum δαιμ. et πν. άκ. sint fere synonyma; gen. epexeg. (?) 33. άν-έ-κραξεν ex-clamavit άνα-κράζω elata voce clamo. II έα interiectio indignantis aut cohortantis, nisi potius imptv 34 verbi έάω sino (ita versiones 1). ήλθες v. 16. άπ-ολέσαι aor. inf. fin. (loco ptc fut. 207) -όλλυμι in perniciem duco, οίδα pf: scio. || έπ-ε-τίμησεν increpuit έπι-τιμάω ' alicui taxo quod agit, repre- 35 hendo, facere veto, φιμώθητι imptv aor. pass, -μόω os capistro praecludo, ad silentium redigo; pass, conticesco, εξ-ελθε imptv aor2 v. 14. (>ΐψαν ptc aor. neutr. ρίπτω iacio, pro-iicio. τό μέσον media pars; adhibetur ubi alii circumstant vel spectant, μηδέν utpote apud ptc 307 (cl. hic ούδέν). βλάψαν ptc aor. neutr. βλάπτω no­ ceo. II ε-γένετο aor. v. 3. θάμβος stupor, attonita admiratio, συν- -36 ε-λάλουν impf συλ-λαλέω con-loquor. πρός άλλήλους ad invicem, inter se. τίς potius exclamatio quam interrog. λόγος verbum, sci quo daemon eiectus est, vel semit. = res (?). ότι causale indicans rationem exclamationis 297. έν έξουσία v. 32. έπι-τάσσει im-ponit, praecipit. || έξ-ε-πορεύετο e-greüdiebatur. ήχος sonus, strepidus, 37

4,38 - 5,5

LUCAS

142

38 rumor, τόπος locus, πβρί-χωρος v. 14. || άνα-στάς v. 29. εΐσ-ηλθ-εν v. 16. πένθ-ερα socrus, mater uxoris, συν-εχομένη ptc pass, -έχω con-tineo; pass, constringor, affligor, πυρετός febris; π. μέγας term. 39 techn. medic, ήρώτησαν έρωτάω rogaverunt (aor. effect. 187). || έπιστάς ptc aor2 έφ-ίσταμαι ac-cedo. έπ-άνω loco επί super 59. έπε-τίμησεν v. 35. άφ-ηκεν reliquit -ίημι di-mitto. παρα-χρημα (iuxta = statim post rem) statim, illico. άνα-στάσα v. 29. διηκό40 vet διακονέω ministrabat. || δΰνοντος ptc gen. abs. δΰνο^ sub-eo, mergor: occidente (sole), άπας = πας. όσοι quotquot, εϊχον ha­ bebant. ά-σθ-ενοΰντας aegrotantes -νέω sum infirmus, νόσος ή mor­ bus. ποικίλος varius, varii generis, ήγαγον v. 29. ένΐ έκάστω uni41 cuique, έπι-τιθ-είς -τίΰημι im-ponens. έ-θ-εράπευεν impf v. 23. || εξήρχετο impf (sing. c. subi, in neutr. plur.). κραυγάζοντα clamantia, ότι = « : ». έπι-τιμων ptc v. 35. εϊα έάω sinebat, λαλεΐν: loqui, ότι potius causale quam declar. ηδεισαν (loco ^δεσαν 332) plqpf 42 ad pf-praes, ο ιδα scio, ό Χριστός Unctus = Messias. || γενομένης.; ήμ. gen. abs.: facta die. εξ-ελθ-ών ptc aor2 v. 14. ε-πορεΰθ-η pro­ fectus est. ϊρημος desertus, έπ-ε-ζήτουν έπι-ζητέω quaerebant 329. εως c. gen. (usque) ad. κατ-εΐχον -έχω de-tinebant (impf de conatu). 43 του c. inf. = ϊνα 269. || ότι = « : ». έτερος alter loco άλλος alius 116. εύ-αγγελ. v. 18. δεί c. acc. c. inf. oportet, άπ-ε-στάλην άπο44 στέλλω missus sum2. || είς loco εν 71. 5 έ-γένετο aor2 γίνομαι fio; ad formulam Lucanam v. 1, 8 , 2741: constr. hebr.: sequitur καί εΐδεν. εν τφ c. acc. c. inf. sem. loco propos. temporalis 273. έπι-κεΐσθ-αι inf. -κείμαι in-cumbo, insto, καί frt sem. loco prop, finalis (Vlg: ut), καί αυτός... Γενν. par­ enthesis. ίστώς ptc ad pf-praes. έ'στηκα sto. παρά c.· acc. apud (de loco extenso e. g. litore). λίμνη lacus (Lucanum loco ϋάλασ2 σα). II ειδεν όράω vidit2, πλοΐον navis; 1 . v: πλοιάριον navicula, έστωτα de quolibet modo praesentiae: navis iacet. αλιεύς* (plur. hell, άλεεϊς) piscator (αλς mare), άπο-βάντες ptc aor2 -βαίνω ab-eo (pro hell, confusione inter άπό et έκ etiam) ex-eo, descendo e navi, ε-πλυναν πλύνω laverunt; aor. mirus est, si descriptio habetur actionis contemporaneae; ideo 1 . v. έπλυνον; utrumque 3 tamen p t significare: laverant 214. δίκτυον rete. || έμ-βάς ptc aor2 -βαίνω ascendo. έν loco έ'τερον 116 (118). ήρώτησεν έρωτάω rogavit, έπ-αν-αγαγεΐν inf. aor2 -άγω in altum duco; intr. e-navigo (έπι- abundat 329 ?). ολίγον paululum. καθ·ίσας ptc aor. -ίζω facio sedere; intr. consido (et sedeo), έ-δίδασκεν -σκω do4 cebat. || έ-παύσατο aor. παύομαι (hic sicut d . c. ptc) cesso, de­ sino. λάλων ptc λαλέω loquor, είπεν λέγω dixit2, έπ-αν-άγαγε imptv aor2 v. 3. βάθ·ος7 profunditas, altitudo, altum mare, χα­ λάσατε imptv aor. χαλάω laxo, de-mitto, facio de-scendere. άγρα 5 captura: actio capiendi; praeda capta. || άπο-κριθ·είς ptc aor. dep. (loco med. 173) -κρίνομαι re-spondeo (ad formulam cf 258). έπιστάτης8 antistes, praeses, magister; vocativus έπίστατα allocutio Lucana (sexies) loco ραββί, διδάσκαλε ceterorum, δι' όλης νυκτός per integram noctem (defectus articuli effert noctem ut talem,

143

? LUCAS

5, 7-15

i. e. ut ad piscatum die aptiorem). κοπιάααντες ptc aor. κοπιάω graviter, cum defatigatione laboro, έ-λάβομεν λαμβάνω cepimus3, επί c. dat. innixus (verbo). £ήμα· dictum, verbum, χαλάσω fut. ποιήσαντες ptc aor. ποιέω facio, συν-έ-κλειααν συγ-κλείω con­ cluserunt. πλήθος7 multitudo, copia. Ιχθύς -ύος ό piscis. || δι-ερήσσετο rumpebantur; impf de conatu: «fere »; -ρήσσω loco -ρήγνυμι 337. κατ-έ-νευσαν innuerunt κατα-νεύω (capite declinato κατα-) innuo, nutu iubeo. μέτ-οχος (μετ-έχω rei particeps sum) socius, voö abundat; Lucanum 269 ss. έλθόντας ptc aor3 έρχο­ μαι venio. συλ-λαβέσθαι inf. aor3 -λαμβάνω (vel -νομαι) com­ prehendo, ima cum alio rem prehendo, adiuvo. τ,λθον venerunt3, ε-πλησαν πίμπλημι impleverunt, άμφότερα ambo, ώστε c. acc. c. inf. ita ut. βυθίζεσθαι inf. pass, βυθίζω (βυθός profundum maris) mergo; inf. praes, cum vi impf conatus: ita ut iamiam mergerentur. || ίδών ptc aor3 όράω video, προσ-4 -πεσεν -πίπτω pro-cidit3. γόνυ -νατος τό genu. έξ-ελθε imptv aor* -έρχομαι ex­ eo, abeo (έξ- loco άπ- 62). άμαρτωλός (αμαρτάνω) peccator. || θάμβος 7 stupor, περι-έσχεν aor3 -έχω circumplectens teneo; ineeptive: occupo; hic: occupaverat 214. επί c. dat. de obiecto af­ fectus hic: stuporis. η loco ήν (attractio relativi 9), si άγρα su­ mitur sensu pass. = praeda capta.; dat. instr. si άγρα sumitur active = captura, συν-έ-λαβον aor3: ceperant 214. || όμοίως similiter, υιούς defectus art. ante gen. non urgendus 136. κοινωνός qui alqd cum alqo commune (κοινόν) habet, ales socius, sodalis, μή c. imptv praes, vetat continuationem actionis, φοβοΰ imptv φοβέομαι timeo, vöv nunc, Ιση fut. med. είμί. ζωγρών capiens ζωγρέω (ζώς vivus, άγρέω capio). || κατ-αγαγόντες ptc aor3 -άγω de-duco sci navem ex alto mari ad litus (opp: έπ-αν-άγω duco in altum). άφ-4ντες ptc aor3 -ίημι di-mitto, relinquo. Ακολούθησαν aor. άκολουθέω sequor (comitando). || έ-γένετο iv τφ v. 1 . μ ιά : είς loco τις 118. πλήρης8 plenus, λέπρα lepra. Ιδών ν. 8 . πεσών ptc aor3 πίπτω cado, έ-δεήθη precatus est δέομαι τίνος rogo ab alqo. εάν c. coni, non exprimit dubium, sed est simpliciter de ev-entu futuro 226. θέλης coni, θέλω volo, δύνασαι: δύναμαι pos­ sum. καθαρίσαι inf. aor. -ίζω mundum reddo. || έκ-τείνας ptc aor. -τείνω ex-tendo; ptc graphicum 256. ήψατο aor. άπτομαι (τίνος) tango alqm. καθαρίσθητι imptv aor. pass. ευθέως (ευθύς rectus)’illico, statim. άπ-ήλθεν ab-iit3. || καί. αυτός sine emphasi, Lucanum 150. παρ-ήγγειλεν praecepit -αγγέλλω de-nuntio (παραvelut per seriem hominum) impero, μηδ-είς -ενός nemo (in pro­ hibitione). είπείν inf. aor3 λέγω. άπ-ελθών ptc aor3. δείξον imptv aor. δείκνυμι ostendo, σε-αυτόν te ipsum (refl.). προσ-ένεγκε imptv aor3 προσ-φέρω af-fero, offero, περί = υπέρ 69. καθαρισ­ μός emundatio, καθ-ώς sicut, προσ-έ-ταξεν praecepit -τάσσω attribuo (officium), mando, μαρτύριον testimonium; είς μ. αύτοις utjhabeant documentum sanationis mirabilis (et legis observa­ tae). II δι-ήρχετο impf -έρχομαι per-migro; de fam a: divulgor. • μ&λλον magis, συν-ήρχοντο impf -έρχομαι con-venio, confluo.

7

8

9

10

H 12

13 14

15

δ, 16-27

LUCAS

144

άκούειν v. 1 inf. fin. (loco ptc fut. 207). θ-εραπεύεσθαι inf. pass. 16 -εΰω curo, sano, ά-αθ-ένεικ in-firmitas (σθένος robur). || ΰποχωρών -ρέω se-cedens, se recipiens; ήν ύποχ. constr. peripbr. loco impf 253. έν constr.«praegnans » de commoratione quae recessum sequitur 71. έρημος ή (sci χώρα) locus desertus, προσ-ευχόμενος 17 ptc -χομαι preces facio. || έ-γένετο v. 1. έν μίφ = έν τινι 118. καθ^μενοι ptc κάθημαι sedeo, νομο-διδάσκαλος legis doctor, έληλυθότες ptc pf έρχομαι; nota triplicem constr. periphr. 253. κώμη pagus, vicus, κύριος sine art. = Jahve; de Christo semper cum art. ην είς τό aderat, ita ut sanaret; vel quasi: impellebat 18 eum ad sanandum. Ιάσθ·αι inf. ίάομαι medeor, sano. || φέροντες portantes, κλίνη (κλίνομαι decumbo) lectus, lectica, παρα-λελυμένος ptc pf pass, παρα-λύω dissolvo, debilito nervorum re­ missione: pf pass.: apoplexia debilitatus, membris captus. More medicorum Lc semper adhibet formam verbalem non sicut ceteri adiectivum παρα-λυτικός. έ-ζήτov»v ζητέω quaerebant, conaban­ tur. είσ-ενεγκεΐν inf. aor2 -φέρω in-fero. θ-εΐναι inf. aor2 τίθημι 19 pono, έν-ώπιον c. gen. in conspectu, ante 59. || εύρόντες ptc aor2 -ρίσκου invenio, ποίας (sei όδοϋ) quali via (rarus gen. localis), είσ-ενέγκωσιν aor2 coni, deliber. 243. άνα-βάντες ptc aor2 -βαίνω ascendo, δώμα® domus, tectum planum, solarium, διά c. gen. per. κέραμος argilla, tegula. καθ·-ηκαν -ίημι de-miserunt. κλινίδιον (demin. κλίνη) lectulus, μέσον pars media, connotat spectatores 20 adstantes. εμ-προσθ·εν ante 58. || ΐδών v. 8 . άφ-έωνναι pf pass, indic, (forma dialectalis loco -είνται) -ίημι di-mitto, re-mitto. || 21 ήρξαντο aor. άρχομαι incipio, δια-λογίζεσθ'αι inf. -ζομαι huc illuc delibero, perpendo, λέγοντες sem. etiam de cogitationibus, λαλεΐ dicit, βλασ-φημία (βλάψις laesio, damnum; φημί dico) sermo impius, contumeliosus contra Deum, άφ-εΐναι -ίημι inf. 2 2 aor2. || έπι-γνούς ptc aor2 -γινώσκω cognosco, δια-λογισμός co23 gitatio, deliberatio, άπο-κριθ’είς v. 5. II τ ί loco πότερον. εύ-κοπώτερον (εΰ-κοπος facilis laboris) facilius, έγειρε surge ! εγείρω ex­ cito, surgere facio; intr. surgo (in solo imptv). περι-πάτει -τέω 24 (circum-) ambula ! || είδήτε coni, ad pf-praes, οίδα scio, έξ-ουσία (έξ-εστιν licet) potestas, άφ-ιέναι inf. praes, (i. e. generer) -ίημι. άρας ptc aor. αίρω tollo, πορεύου imptv -ρεύομαι me trans25 fero, me confero. || παρα-χρήμα (iuxta rem) statim. άνα-στάς ptc aor2 άν-ίσταμαι surgo. έφ* (= έπ'ι) δ exspectaveris gen. vel dat.; tendentia ad acc. sicut in είς loco έν. κατ-έ-κειτο impf κατάκειμαι iaceo: iacuerat 214. 4π-ηλθ·εν v. 13. δοξάζων -άζιο glo26 rificans. || έκ-στασις4 « excessus » (έξ-ίσταμαι), stupor mentis, έλαβεν λαμβάνω apprehendit2, άπας = πας. έ-δόξαζον glorifica­ bant. έ-πλήσθ*ησαν aor. pass. v. 7. δτι = « : ». εϊδομεν ν. 2. παρά-δοξος (παρά δόξαν praeter opinionem) inexpectatus, mirus 27 σήμερον adv. hodie. || έξ-ήλθ·εν ex-iit2 v. 8 . έ-9·εάσατο aor. θεάομαι specto, contemplor, hell. = video, τελ-ώνης3 (τέλη vectiga­ lia, ώνέομαι emo) publicanus (qui vectigalia exigenda emit), δνόματι dat. relationis loco acc. 38. καθ·ήμενον v. 17. έπί ad. τελ-

145

LUCAS

5,28 - β,3

II

I

i j ' , I I I

ώνιον domus ubi portoria, vectigalia percipiuntur, άκολοόθ’ει imptv v. 11. II κατα-λιπών ptc aor2 -λείπω re-linquo. άνα-ατάς 28 v. 25. 256 5. ήκολούθ·ησεν aor. (1. v. -Oet impf de duratione). || έ-ποίησεν (loco -σατο 172) v. 6. δοχή (δέχομαι recipio) susceptio 29 hospitum, convivium, κατα-κείμενοι v. 25 accumbentes (men­ sae). || έ-γόγγυζον -ΰζω murmurabant, αυτών i. e. Pharisaeorum; 30 erant scribae etiam ex parte Sadducaeorum. αμαρτωλός v. 8 sub uno art. cum publicanis 138. έσθ-ίετε manducatis, πίνετε bibitis. II άπο-κριθ-είς v. 5. χρεία usus (χράομαι utor), necessitas (χρή 31 oportet); χρ. -έχω (χινός) opus habeo alqa re. ΰγιαίνοντες bene va­ lentes -αίνω (υγιής) sanus sum. κακώς ϊχοντες male se haben­ tes. II έλήλυθ-α v. 17. καλέσαι aor. inf. fin. (loco ptc fut. 207) 32 καλέω voco, μετά-νοια mutatio mentis, paenitentia. || είπαν loco 33 ειπον 333. νηστεΰουσιν -εΰω ieiunant. πυκνά adver saepe; -νός densus, frequens, δέησις4 precatio, ποιούνται cl. medium cf 172. ομοίως v. 10. σός σή σόν tuus. || μή numquid ? νυμφών -ώνος 34 cubile, thalamus sponsorum; hic: domus ubi nuptiae celebrantur; υιοί x. v. qui arctam relationem habent c. νυμφών: convivae nuptiales 31 s. έν ώ (sci χρόνω) quamdiu. νυμφίος sponsus, ποιήααι inf. aor. νήστευε ιν praes. (1. v. -εΰσαι inf. aor.: de tempore determinato). || έλεΰσονται fut. έρχομαι venio, όταν = δτε αν c. 35 coni, quando (de fut.). ai ΐάομαιmederi. ά-αθ·ενής8 in-firmus (σθένοςrobur). || εΐπεν λέγω dixit2, μηδέν (= μηδέ έν ne unum quidem) nihil; cum imptv praes.: de prohibitione generali, αίρετε imptv α’ιρω tollo, mecum sumo. μήτε... μήτε neque...neque, ράβδος baculus, πήρα pera: sacculum qua viator necessaria secum fert (etiam: pera men­ dicantis). άργύροον argentum = pecunia, άνλ δύο distributive: bi­ nas. χιτών -ώνος δ tunica, εχειν inf. cum vi imptv (raro, cf R 4 12, 15). II ήνήσεται fut. όταν = δτε ave. coni. 27 quando de fut. έλθ-η coni, aor2 έρχομαι. II άληθ’δίς (-Οής8) vere, αΰτοΰ Mc. έστηκότων pte ad pf-praes. έστηκα (ίσταμαι) sto. ού μή c. coni, emphat. negatio rei fut. 309. γέύσωνται coni. aor. γεύομαι (τινός gen. part.) gusto. εως &v c. coni, donee, ϊδωσιν 28 coni, aor2 όράω video. || έ-γένετο v. 18. ώσεί circa. όκτώ ήμεραι octo dies (nom. parentheticus? cf Mt 15, 32). παρα-λαβών v. 10. άν-έ-βη άνα-βαίνω ascendit2, et? τό όρος art. 724 (sed cf germ. 29 i n ’ s Gebirge, auf das Feld). || προα-εΰξασθ·αι aor. inf. fin. (loco pte fut. 207) v. 18. εν τφ v. 18; 273. είδος7 (ΐδεΐν) id quod videtur, spe­ cies, aspectus, έτερον alterum, ιματισμός (-τίζω vestio) vestimen­ tum (generice: Kleidung), λευκός albus, splendidus, έξ-αστράπ2 Q των ef-fulgurans, quasi fulgura (αστραπή) lucis emittens (εξ-). || gj συν-ε-λάλουν impf συν-λαλέω colloquor, οΕτινες loco οι 164. || όφθ-έντες ptc aor. pass. όράω. ε-λεγον c. acc. discutiebant (besprechen). εξ-οδος ή ex-itus (vitae), mors, έ-μελλεν impf μέλλω in eo sum 32 ut. πληρούν -ρόω implere; έμ. πλ. completurus erat. || βε-βαρημένοι ptc pf pass, βαρέω gravo: gravati, ύπνος somnus, δια-γρηγορήσαντες ptc aor. -ρέω (novum verbum ex pf έγρήγορα [εγείρω] expergefactus, vigil sum) plane vigil sum, me vigilem teneo; aor. ingress, plane evigilo, εΐδον όράω viderunt2, συν-εστωτας 33 ptc abbrev. = -εστηκότας (v. 27): qui stabant cum (illo). || διαχωρίζεσθ-αι inf. med. -ίζω separo; med. me separo, secedo; έν τω c. inf. praes.: discedentibus illis 27Ö. έπι-στάτης3 (voc. -τα) praeses, praeceptor, καί ante interrog. 319. ποιήσωμεν aor. coni. 34 delib. σκηνή tabernaculum, είδώς ptc ad pf-praes. οίδα scio. || αυ­ τού λέγοντος gen. abs.: eo loquente. νεφέλη nubes, έπ-ε-σκίαζεν (σκιά umbra) ob-umbrabat. έ-φοβήθ>ησαν aor. dep. φοβέομαι timeo, είσ-ελθ’εΐν inf. aor2 v. 4; έν τφ είσ. 273. 276: cum intravis35 sent. || έκ-λε-λεγμένος ptc pf pass, έκ-λέγω eligo, άκοϋετε (c. gen.) 36 audite. || γενέσθ’αι inf. aor2; έν τφ γ. cum facta esset 276. εΰρέθ·η -ρίσκω inventus est. έ-σίγησαν σιγάω tacuenmt. άπ-ήγγειλαν -αγ­ γέλλω nuntiaverunt, narraverunt, ούδενί... οΰδέν nemini... quicquam. ων attractio relativi (Ρ): eorum quae, ίώρακαν (loco- κεσαν) 37 plqpf connotat effectum durantem 214. || έξης adv. deinceps; τή έ. ή μ. sequenti die. κατ-ελθ-όντων ptc aor2 gen. abs. -έρχομαι de38 -scendo. συν-ήντησεν aor. -αντάω obviam fio, occurro. || i-βόησεν βοάω clamavit, δέομαι (indigeo) rogo; τινός ab alqo, έπι-βλέψαι 39 inf. aor. βλέπω ad-spicio. μονο-γενής8 uni-genitus, unicus. || λαμ­ βάνει (ap)prehendit, έξ-αίφνης adv. subito, repente, κράζει cla­ morem edit, σπαράσσει huc illuc trahit, dis-torquet. άφρός spuma, μόλις vix, aegre, άπο-χωρεΈ -ρέω de-cedit. συν-τρΐβον ptc neutr. -βω con-tero, alqm in terram allidens vehementissime contundo, 40 zerschlagen, aufreiben. || έ-δεήθ·ην aor. dep. v. 38: rogavi. Eva loco inf. compl. 288. έκ-βάλωσιν coni, aor2 -βάλλω e-iicio. ή-δυνή-

161

LUCAS

< 0,41-51

θ^ηβαν aor. dep. δύναμαι possum. || άπο-κριθ’είς v. 19. ώ in NT magnam dicit emphasim 24. γενεά generatio, ά-πιστος (πιστός, credens, fide dignus) incredulus, in fide tardus atque hebes, διε-βτραμμένη ptc pf pass, δια-στρέφω per-verto, de-pravo. έως πότε usque quando? έβομαι fut. medJsipl. άν-εξομαι fut. med. -έχομαί (τίνος) me erectum teneo, tolero, sustineo. προσ-άγαγε imptv aor® -άγω ad-duco. ώδε huc. || έτι adhuc, προσ-ερχομένου ptc gen. abs.: cum accederet, ερ-ρηξεν aor. ρήγνυμι vel ρήσσω (337) rumpo, ruptum in terram prosterno, βυν-ε-σπάραξεν con­ torsit συ-σπαράσσω convello, zusammenzerren, spasmo convello. έπ· ε^τίμησεν increpuit έπι-τιμάω v. 21. ά-κάθ·αρτος im-mundus. Ιάβατο aor. v. 2. παΈς παιδός ό puer, άπ-έ-δωκεν άπο-δίδωμι red— didit II έξ-ε-πλήσβοντο impf pass, έκ-πλήσσω ex-cutio (ex mente), stupore percello; pass, stupore percellor ita ut vix mei compos sim, ausser sich geraten, μεγαλειότης -ητος ή magnificentia, maiestas, stupenda potentia, θ-αυμαζόντων -άζω ptc gen. abs.: mi­ rantibus (omnibus). οΤς = ά attractio relativi, ε-ποίεε faciebat. || θ"έβθ·ε imptv aor2 med. τίθημι pono; med.: mihi pono, υμείς emphatice? 149. ους ώτός τό auris, μέλλει v. 31. παρα-δίδοσθ'αι inf. pass, -δίδωμι tra-do. είς χ. άνθ·. defectus art. non urgendus 136. II ή-γνόουν ά-γνοέω ignorabant, non intellegebant, ρήμα* verbum, .sermo, παρα-κε-καλυμμένον ptc pf pass, -καλύπτω ob­ velo, ob-tego. Ενα fin. vel consec. = ώστε 245s. αιβθ·ωνται coni, aor® αισθάνομαι sentio, mente percipio, intellego, ε-φοβούντο impf v. 34. έρωτήσαι inf. aor. -τάω h ic: interrogo (sicut cl.; in NT plerumque = rogare). || εΐσ-ήλθ·εν intravit® v. 4. δια-λογισμός (-λογίζομαι per-pendo, delibero) cogitatio, έν (αύτοϊς) loco είς constr. praegnans? 71. τό interr. indir. in acc. relationis «re­ late ad ». Sv εϊη Opt. potentialis 250. μείζων .(μέγας) maior loco superlativi 112s: quis eorum esset maximus. || είδώς v. 33. έπιλαβόμενος ptc aor® med. -λαμβάνω (manu) apprehendo; med.: ad me. παιδίov (demin. adπαXς) puer(ulus). έ-οτησεν ΐστημι sta­ tuit. παρ' έ-αυτφ iuxta se. || δς έάν v. 24. δέξτ,ται δέχομαι coni. aor. v. 5. έπΙ τ. όν. μου propter me; cf Me 9,41 ubi fit interpre­ tatio : «in nomine meo (1. v.), ότι Χριστού έστε». άπο-στείλαντα ptc aor. v. 2. μικρότερος (μικρός) minor; comp, loco superi. 112. ΰπ-άρχων ptc -χω (sub-orior) exsisto, sum. μέγας = magnus; in aliqua collectivitate = maximus; semit. 111. || άπο-κριθν quae apud illos sunt et ex parte eorum vobis obvenient (παρά c. gen.). άξιος dignus. μισθ·ός merces, μή μετα-βαίνετε imptv praes, (generalis regula 182): nolite trans-ire. || είσ-έρχ·ησθ,ε 8 coni. v. 5. δέχωνται coni, δέχομαι suscipio, παρα-τιθ-έμενα ptc pass. -τίΟ-ημι ap-pono: quae ap-ponuntur. || θ·εραπεύ-ετε -εύω 9 curate l sanate! ά-αθ-ενής8 (σθένος robur) in-ffrmus. ήγγικεν έγγίξο (εγγύς prope) prope ad-moveo; intr. appropinquo; pf: fere = adest, έφ’ ύμας super vos; frt connotat originem ex alto. || εία-ελ- 10 θ·ήτε v. 5. έξ-ελθ·όντες ptc aor. -έρχομαι ex-eo. πλατεία (sci οδός) via larga, platea, locus spatiosus publicus, είπατε (loco -ετε 333) imptv aor2 λέγω. || κονιορτός (κόνις pulvis, ορνυμι excito) pulvis 11 (excitatus), κολληθ-έντα ptc aor. pass, κολλάω agglutino; pass, ad­ haereo. είς τούς πόδας appositio ad ήμίν? lectio incerta, άπομασσόμεθ·α med. -μάσσιο ab-stergeö; med. a me; ύμΐν: et relinquimus vobis: plena separatio, sed mitius expressa quam 9,5. πλήν praeter = αλλά, γινώσκετε cognoscite! scite! || άν-εκτότερον (άνεκτός 12 [-έχομαι] tolerabilis) tolerabilius, έσται fut. med. είμί. || ούαί vae. 13 εί... έγενήθ-ήσαν (aor, pass, γίνομαι) si... facta essent 229. δύναμις4 potentia, res poter facta, miraculum, γενόμεναι ptc aor2 med. γίνομαι, άν... μετ-ε-νόήσαν (aor. μετα-νοέω mentem muto): poeni­ tentiam egissent 229. πάλαι olim, pridem, längst, σάκκος saccus, vestimentum ex pilis vel filis crassioribus textum, cilicium, σποδός ή cinis; εν σπ.: cinere conspersi more lugentium in Oriente, καθ’ήμενοι ptc κάθηι,ιαι sedeo. || κρίσις4 iudicium. || μή numquid ? jg έ'ως c. gen. usque ad. ύψωθ·ήσή ύψόω exaltaberis, Αδης3 in NT: orcus, infernus. κατα-βιβασθ·ήσή praecipitaberis -βιβάζω de-scendere facio (1. v. κατα-βήση -βαίνω descendes). || άκούων ύμ&ν 16 audiens vos. άθ·ετ&ν spernens -τέω reddo irritum (άίίετος: non statutum), sperno. άΛο-στείλαντα ptc aor. v. 1. || ύπ-έ-στρεψαν 17 aor. ύπο-στρέφω re-verto, redire facio; intr. revertor, ύπο-τάσσεταε pass, -σσω sub-iicio. || έ-θ·εώρουν θεωρέω videbam (impf videtur 18 respicere totum tempus quo discipuli eliciebant daemonia). Αστρα­ πή fulgur (έκ τ. ούρανοΰ trahendum ad fulgur ?). πεσόντα ptc aor. πίπτω cado (aor. complexivum? Dominus videt in singulis exor­ cismis definitivam cladem satanae quasi iam anticipatam?). || δε- 19 δωκα pf δίδωμι. έξ-ουσία potestas, πατεΐν calcare, ire. έπάνω c. gen. super; πατ. επάνω sine damno incedere, δφις -εως ό serpens, σκόρπιός scorpius, animal, quod cauda venenata pungit, εχθρός inimicus, ού μή neg. emphatica rei futurae 309; hic cum fut. quod subintrare pt pro solito coni. 237. ά-δικήσει nocebit ά-δικέω iniuste tracto, damno afficio; τινά τι; ideo ούδέν pt esse vel subi, vel obi. || ev|causale: propter, τούτω prospicit ότι. χαίρετε imptv χαίρω 20 gaudeo, μή... sem.: non tam... quam potius cf 23,28 et Os 6,6;

10, 21-33

21

22 23 24 25

26 27

28 29 30

31

32 33

LUCAS

164

superioritas unius rei de altera exprimitur negando hanc et affir­ mando illam, έγ-γέ-γραπται pass, pf (definitive) έγ-γράφω inscribo. II αυτός = εκείνος, ήγαλλιάσατο aor. άγαλλιάομαι ex-sulto, valde gaudeo, έξ-ομο-λογοΰμαι pro-fiteor-γέω (-γέομαι) agnosco et eloquor (έξ-) ; sensu honorifico : (laudibus) celebro, ότι cau­ sale, supposita semitica coordinatione loco subordinationis, etiam ad solum alterum verbum referri pt: quod, d um ... abscondisti, revelasti ...parvulis, άπ-έ-κρυψας -κρύπτω ab-scondisti. συν-ετός (-ίημι intellego) prudens (defectus art. qualitatem ut talem effert), άπ-ε-κάλυψας -καλύπτω re-velasti. νήπιος (νή-, έπος) in-fans, par­ vulus. ναί sane, profecto, ό πατήρ loco vocativi 23. εΰ-δοκία bene­ placitum, voluntas, έ-γένετο aor2 v. 13. εμπροσθ·έν σου ante, inconspectu tuo 59 = tibi; modus reverentior loquendi de Deo in usu apud Iudaeos posteriores. || παρ-ε-δόθ-η aor. pass, -δίδωμι tra-do. γινώσκει cognoscit, scit, ώ έάν (loco αν) c. coni, cui forte, cuicumque, βούλεται coni, -λομαι volo, άπο-καλύψαι inf. aor. || στραφείς στρέφω conversus, κατ’ Ιδίαν seorsum, privatim, μακάριος beatus, βλέποντες videntes. || ήθ·έλησαν (έ)θέλω voluerunt, ίδεϋν inf. aor2 όράω. είδον viderunt2, άκοΰσαι inf. aor. ήκουααν audierunt. || νομικός legalis, legis doctor, άν-έ-στη -ίσταμαι surrexit2. έκ-πειράζων tentans (eliciendo responso), ποιήσας ptc aor. ποιέω facio, αίώνιος aeternus, κληρο-νομήσω possidebo -μέω sum κληρο-νόμος heres (κλήρος sors, νέμω tribuo, νέμομαι possideo), particeps fio, nanciscor ex voluntate ales. || γέ-γραπται pf pass, γράφω scribo, πως quomodo, άνα-γινώσκεις: -σκιο lego (ex scriptis re-cognosco). || άπο-κριθ-είς ptc aor. dep. {173) -κρίνομαι re-spondeo. Αγαπήσεις -πάω diliges (sensu imptv). έν instrum. 89. καρδία cor; hebr. complexus facultatum spiritualium, ψυχή anima; hebr. potius principium vitale, vitalitas, ισχύς -ύος ή robur; hebr. impetus, Wucht, διά-νοια animus cogitans et sentiens, mens, πλησίον adv. prope; ό πλησίον «proximus», σε-αυτόν te-ipsum. || 6pθ’ίδς (ορθός) recte, άπ-ε-κρίθ-ης aor. v. 27. ποίει faci ζήση fut. med. ζάω vivo. || θ-έλων volens, διν.αιωσαι inf. aor. -όω iustum declaro, iustifico. έ-αυτόν se ipsum, καί ifi interrog. 319. || ΰπολαβών ptc aor2 -λαμβάνω sus-cipio (quaestionem), re-spondeo. κατ-έ-βαινεν de-scendebat (impf de actione qua durante alqd narrandum accidit). ληστής3latro (ληίζομαι praedor), περι-έ-πεσεν in-cidit2 -πίπτω ita cado ut circumdem vel ut circumder, gera­ ten in. οΐ κ αί: post relativum καί facile pleonastice additur 323 cf v. 39. έκ-δύσαντες ptc aor. -δύω ex-uo. πληγή (πλήσσω per­ cutio) plaga, verber spec, vulnerans, έπι-θ-έντες ptc aor2 -τίθημι im-pono, in-fligo. άπ-ήλθ-ον -έρχομαι ab-ierunt.2 άφ-έντες ptc aor2 -ίημι di-mitto, relinquo. ήμι-θ·ανής8 semi-mortuus. || συγ­ κυρία (-κυρέω obviam fio -κυρεΐ accidit) eventus fortuitus; κατά σ. casu, fortuito, ίδών ptc aor2 v. 24. άντι-παρ-ήλθ·εν praeter­ iit2; άντι- «e regione» videtur innuere circuitum quem fecit. || όμοίως similiter, κατά τόν τόπον ad locum, έλθνον ptc aor2 έ'ρχομαι. || όδεύων iter faciens, ήλθ’εν venit2. έ-σπλαγχνίσθ·η miser-

165

LUCAS

10,34 -11,2

tus est σπλαγχνίζομαι visceribus (σπλάγχνος7) moveor. || προσ- 34 ελθ-ών ptc aor2 -έρχομαι ac-cedo. κατ-έ-δηαεν κατα-δέω alliga­ vit, verband, bound up. τραύμα8 vulnus, έπι-χέων super-fundens. ελαιον oleum, έπι-βιβάσας ptc aor. -άζω facio ascendere super, ’ίδιος proprius, suus, κτήνος7 (κτάομαι acquiro possidendum) possessio, iumentum. ήγαγεν άγω duxit2, παν-δοχείον (δέχομαι suscipio) deversorium, hospitium publicum, έπ-ε-μελήθ-η aor. dep. έπι-μελέομαί τίνος curam gero ales (-μελής cui alqd curae est). | αΰριον adv. cras ή αΰ. (ήμερα) dies crastina; επί τ. αΰ. postri- 35 die (επί c. acc. saepe de duratione, hinc etiam de tempore quo). έκ-βαλών ptc aor2 -βάλλω e-iicio, profero, δηνάριον denarius (mer­ ces unius diei Mt 20, 2). έ-δωκεν δίδωμι dedit, παν-δοχεύς5 sta­ bularius, dominus hospitii, έπι-μελήθ-ητι imptv v. 34. 6 τι äv c. coni, quidquid, προσ-δαπανήσης coni. aor. -νάω super-erogo. έν τφ c. acc. c. inf. quando 273. in-αν-έρχεβθ-αι reverti, Απο­ δώσω fut. -δίδωμι red-do (debitum). || δοκεί videtur, γε-γονέναι 36 inf. pf2 γίνομαι fio, me gero, έμ-πεβόντος ptc aor2 -πίπτι» in-cldo. II ποιήβαςptc aor. (cl. -σάμενος 172). έλεος7 misericordia; ποιεΐν 37 ε. μετά phrasis hebr. (LXX) apud solum Lc in NT (cf 1, 72; Act 14,27; 15,4). πορεύου imptv -εύομαι vado, ποίει faci ομοίως v. 32. II πορεύεαθ'αι v. 37. είσ-ήλθ·εν aor2 v. 5. κώμη vicus, pagus. 38 όνόματι dat. relationis 38. ύπ-ε-δέξατο ΰπο-δέχομαι hospitio (sub tectum) sus-cipio. || τήδε loco ταυτη usus inexactus rari pron. δδε 39 161. καλούμενη ptc pass, καλέω voco, appello, ή καί; καί ex­ pletivum cf v. 30. 323. παρα-καθ-εσθ^είσα ptc aor. dep. -έζομαι hic; iuxta consido (alias καΟ-έζομαι = sedeo), ήκουεν ausculta­ bat. II περι-ε-σπατο occupabatur -σπάω circum-, aliorsum traho, 40 occupo alqm. διακονία ministerium (mensae). έπι-στΑσα ptc aor2 έφ-ίσταμαι ac-cedo. μέλει μοι mihi curae est. κατ-έ-λειπεν de­ relinquebat. διακονεΐν ministrare, εΐπόν (loco είπε 333) imptv aor2 λέγω, ϊνα loco inf. compl. 288. συν-αντι-λάβηται coni, aor2 -λαμβάνομαί τινι co-adiuvo alqm (litt.: opus ex mea parte [med.] vicissim [άντι-] cum altero [συν-] apprehendo). || άπο-κριθ-είς v. 27. 41 μεριμνάς: -νάω sollicitudine (μερίμνα) angor, anxius sum. θ·ορυβάζη turbaris. || χρεία έστίν τίνος opus est alqa re, necessitas est. 42 ένός gen. είς unus, μερίς -ίδος ή pars, portio (etiam portio cibi); in VT portio divinitus assignata; ή αγαθή (μερίς) bona; inter duas: melior; inter plura: optima pars, έξ-ε-λέξατο aor. έκ-λέγομαι mihi eligo, ήτις = ή 164, vel: talis quae (utpote quae ?) 163. άφ-αιρε&ήαεται -ρέω au-feretur. αύτης gen. dependet ab άφ- in άφ-αιρέω. ε-γένετο aor2 γίνομαι fio; ad formulam 2741, cf ad Lc 1,8. έν 11 τίρ c. acc. c. inf. quando 273. προσ-ευχόμενον ptc -χομαι preces facio, ώς cum hist, έ-παύοατο aor. med. παύω facio desinere; med. desino, cesso, δίδαξον imptv aor. -άσκω doceo. καθ·ώς sicut, έ-δίδαξεν docuit. || δταν c. coni, quando (-cumque), προα-εύχησθ-ε 2 coni, λέγετε dicite. άγιασ9·ήτω imptv 3 pers. aor. pass, -άζω sancti­ fico; ut sanctum agnosco, verbo et opere vereor; aor. frt complex.

11,3-16

3

4

5

6 7

8

9 10 11 12 13

14

15 16

ΐ

LUCAS

166

in precibus usualis 189s; hinc non necessario eschatologice sumen­ dus. έλθ·έτω imptv 3 pers. aor2έρχομαι, βασιλεία regnumtheocrat., ille status mundi, in quo Deus plene regnat. Hέπι-ούσιος (επί την οΰσαν ή μέραν pro die necessarius? alii aliter) diarius, cotidianus, δίδοu δίδωμι da ! imptv praes, quia Lc cogitat de singulis diebus; aliter Mt 6,11! 181. τό abundat (Lucanum: cf 19,47; Act 17,11). καθ·’ (κατά) ήμέραν singulis diebus. || &φ-ες imptv aor2 -ίημι di­ mitto, re-mitto. Αμαρτία peccatum, άφ-ίαμεν (-ίω loco -ίΐ]μι 337) remittimus, όφείλοντι -λω debenti, μή c. coni. aor. prohibet ac­ tionem fut. 182s. είσ-ενεγκης coni, aor2 ε’ισ-φέρω in-duco. πειρασμός tentatio. || εξ loco simpl. gen. 56. έξει έχω habebit; exspec­ taveris έχων; tota propos. v. 5-7 est eximium exemplum semiticae coordinationis loco subordinationis. πορεύσεται fut. -εΰομαι eo. μεσο-νυκτίου media nocte (gen. temp. hell, etiam de puncto temporis, non tantum de spatio temp.), είπη aor2 coni, utpote in virtuali condicione, item v. 7. χρήσον imptv aor. κίχρημι (co­ haeret cum χράομαι utor) ad usum do, mutuum do, commodo. || έπειδή quoniam, παρ-ε-γένετο aor2 παρα-γίνομαι fio praesens, ad-venio. παρα-ίλήσω fut. -τίθημι appono; fut. loco coni, delibi 237. || κάκεΐνος = καί έκεΐνος. έαω-θ·εν «de-intus», ab interiore parte, Απο-κριθ-είς ptc aor. dep. (173) -κρίνομαι respondeo, εϊπη v. 5. μή c. imptv vetat continuationem actionis 182. κόπος (κόπτω) lassitudo, molestia. πΑρ-εχε imptv -έχω praebeo; hic: creo, facesso, ήδη iam. κέ-κλεισται pf pass, κλείω claudo, παιδίον puer(ulus). εις loco έν 71. κοίτη (κείμαι iaceo, κοιμάω dormio) cubile, lectum, δύναμαι possum, Ανα-στΑς ptc aor2 -ίσταμαι surgo 256. δούναι inf. aor2 δίδωμι. || δώσει dabit, γε emphasim tribuit: certe quidem, saltem, άν-αιδία (melius άν-αίδεια) impudentia, importunitas (de­ fectus pudoris [αιδώς]). έγερθ·είς ptc aor. pass, εγείρω surgere facio; pass, surgo. όσος quantus, δσα omnia quae, χρήζει c. gen. indiget, desiderat. || κάγώ = καί εγώ. αιτείτε -τέω petite. δοθ·ήσεται δίδωμι dabitur, ζητείτε -τέω quaerite, εύρήσετε -ρίσκω invenietis, κρούετε pulsate, Αν-οιγήσεται -οίγνυμι (-θίγω 337) aperietur. || αϊτών petens, λαμβάνει sumit, accipit, ζητών quaerens. κρούοντι pulsanti. || τόν πατέρα ut patrem, αιτήσει -τέω τινά τι rogabit, μή numquid. λίθ·ος lapis, έπι-δώσει dabit (super manum porrectam); abrupta mutatio subiecti. ίχθ·ύς -ΰος ό piscis. Αντί c. gen. pro, loco ales, όφις -εως ό serpens, ώον ovum. || σκορπίος scorpius. || εΐ o'jv si igitur (condicio realis 217. 221). ύπ-Αρχοντες ptc -άρχω (sub-orior) existo, sum: quamvis sitis, οϊδατε (loco ϊστε 332) pf-praes.: scitis, δόμα® donum, διδόναι dare, πόσω μάλλον quanto magis, ό έξ ουρανού loco δ έν οΰρ. (influit idea dandi ex), αίτοϋαιν -τέω rogantibus. || έκ-βΑλλων e-iiciens. καί αύτό et illud, κωφός hebes, obtusus, sive lingua: mutus, sive auribus: sur­ dus, sive utrumque. έ-γένετο v. 1. έξ-ελθ-όντος ptc aor2; gen. abs.: egresso daemone. έ-λΑλησεν aor. λαλέω loquor, έ-θ-αύμασαν aor. θαυμάζω (ad)miror. || έξ v. 5. είπαν loco -ov 333. έν Instrum. 89. Αρχών -οντος princeps. || έτεροι alteri (loco άλλοι alii? 116). πει-

167

1

I!

i [ 1 I

I

j

&UCAS

11, 17-30

ράζοντες tentantes. σημεΊον signum, miraculum, έ-ζήτουν impf v. 9. παρά c. geu. ab (apud personas). || είδώς ptc ad pf-praes. olÖa 17 scio. δια-νόημαβ cogitatio, deliberatio, intentio, έφ' (= επί) έ-αυτήν contra se. δια-μερισθ’ε'ϊσα ptc aor. pass, -μερίζω dis-pertio; pass, discors sum, dissentio, έρημοΰται devastatur -μόω facio desertum, depopulor, πίπτει cadit. || εί si revera, sci sicut vos sup- 18 ponitis; condicio «realis» 217. δι-ε-μερίσθ·η divisus est. σταθ-ήσεται fut. pass, (loco στήσεται 175) ίσταμαι me sisto, firmus per­ sisto. δτι causale: ratio cur antecedentia dicta sint 297. || si si reve- 19 ra. κριτής3 iudex, εσονται fut. med. είμί. || δάκτυλος digitus loco 20 manus = potentia cf Ps 8,4. άρα igitur. ε-φθ·ασεν aor. φθάνω prae­ venio; hell, venio. || όταν v. 2 hic fere: quamdiu. Ισχυρός potens, 21 fortis; ό ίσχ. art. genericus, nisi potius connotatur satan. καθ·ωπλίσμένος ptc pf pass, -οπλίζω armo: armatus, φυλάσση coni, -σσω custodio, έαυταΰ pron. refl. 156. αυλή locus apertus subdialis, Hof, cour, atrium, palatium, ύπ-άρχοντα v. 13 τά νπ. facultates, possessiones. || έπάν (έπεί dv) c. coni, quando (de fut.). ισχυρό- 22 τερος potentior, robustior, αύτοΰ gen. compar.: quam ille, έπελθ’ών ptc aor2-έρχομαι ad-venio (spec, necopinatus), νικήση coni, aor. νικάω vinco, παν-οπλία (πάν-οπλος omnibus armis instructus) armatura, αίρει tollit. έ-πε-ποίθ>ει plqpf ad pf-praes. πέποεθα confido, σκΰλον exuviae hosti detractae, spolia, praeda, δια-δίδωσιν -δωμι distribuit. || ών ptc είμί. κατ’ έμοϋ contra me. συν- 23 άγων colligens, congregans, σκορπίζει dis-sipat, dispergit; utrum­ que de grege qui, non congregatus circa pastorem, dissipatur et dissipatus perit. || ά-κάθ·αρτος immundus, έξ-ελθ-η coni, aor2 -έρ- 24 χομαι ex-eo. βι-ίρχεται: -χομαι per-meo, peragro, άν-υδρος sine aqua, inaquosus, τόπος locus, ζήτοΰν ptc neutr. v. 9. άνά-παυσις4 intermissio laboris, requies; locus ad quiescendum et habitandum, εΰρίσκον ptc neutr. v. 9. ΰπο-στρέψω fut. -στρέφω re-verto; intr. revertor, red-eo. ό-θ·εν unde. εξ-ήλθ·ον ex-ivi2. || έλθ·όν ptc aor2 25 neutr. v. 2. σε-σαρωμένην ptc pf pass, σαρόω (σαρόν scopae) scopis verro: verrendo mundatam, ausgefegt, κε-κοσμημένην ptc pf pass.. κοσμέω ordino, exorno. |j πορεύεται v. 5. παρα-λαμβάνει: -νω ad- 26 sumo (ut mecum eat), ετερος v. 16. πονηρότερος peior, ί-αυτού gen. compar.: se ipso, έπτά septem. ε1σ-ελθ·όντα ptc aor2 -έρχομαι intro, κατ-οικεΐ sedem figit., habitat, έσχατα ultima (loco ίίστερα 114s). χείρων -ονος peior, πρώτα prima (loco πρότερα 114s). || έ- 27 γένετο έν τφ... v. 1. έπ-άρααα ptc aor. fern, -αίρω (at)tollo. μα­ κάριος beatus, κοιλία cavitas, venter, uterus, βαστάσασα ptc aor. -άζω porto, μαστός papilla, mamma; -oi ubera. έ-θ·ήλασας θη­ λάζω (θηλή mamma) suxisti; -άζω lacto (de matre) et lacteo de ■infante. || μεν-οΰν pro-fecto, immo. άκούοντες audientes, φυλάσ- 28 αοντες ptc v. 21. || έπ-αθ·ροιζομένων ptc pass. gen. abs. -ζομαι 29 (άνθ-ρόος confertus, congregatus) insuper (έπ- ad eos qui iam aderant) convenio vel congregor ad. ήρξατο aor. άρχομαι inci­ pio. γενεά generatio, σημ. ζητεί v. 16. δοθ-ήσεται v. 9. σημ. Ιω νά gen. epexeg. 33: signum quod est Jona. || καθ·ώς sicut, i- 3Q.

11, 31-42

(LUCAS

168

31 γένετο v. 1. οϋτως ita. έσται fut. med. είμΐ. || βασίλισσα regina (defectus art. hic plene sumendus, quia habetur etiam apud ανδρες Niv. v. 38 sine gen. sequ. 136). νότος auster, ventus australis, terra meridionalis. έγερθ-ήσεται fut. pass. v. 8. κρίσις4 iudicium. κατα-κρινεΐ -νω con-demnabit = faciet u t condemnentur. ήλθ·εν venit2, πέρας -ατος τό extremitas, terminus, άκοΰσαι aor. inf. fin. (loco pte fut. 207). πλεΐον neutr. ad πλείων plus; e. gen. 32 compar, ώδε hic. || άνα-στήσονται fut. med. -ίσταμαι surgo. μετε-νόησαν paenitentiam egerunt μετα-νοέω mentem muto, είς in­ dicat id ad quod in agendo respicitur: ratione habita ales rei, impulsus alqa re tauf...hin», κήρυγμα® (κηρύσσω) praedicatio. || 33 λύχνος lampas, lumen, άψας pte aor. απτω accendo, κρύπτη cella subterranea, crypta, quilibet locus coopertus. τίθ·ησιν -ύημι ponit, ουδέ neque, μόδιος modius, mensura frumentorum, λυχνία can­ delabrum. εία-πορευόμενοι pte -εύομαι intro, φέγγος7 splendor, lux. βλέπω σιv coni.: lucem videre sem. = lucem habere, non in 34 obscuro esse. || όταν v. 2. άπλοΰς ή -οϋν simplex, non permixtus, purus, sanus, η coni. είμΐ. φωτεινός plenus luce, bene illumi­ natus. έπάν v. 22. πονηρός (πονέω labores subeo, morbo laboro) 35 aegrotus, malus, σκοτεινός (σκότος7 tenebrae) tenebrosus. || σκόπει 36 -έω vide 1μή... έστιν interrog. indir.: num forte; έστίν 241. || όλος totus, μή έχον non habens (neutr.). μέρος7 pars, έσται v. 30.: erit (ita) lucidum totum sicut quando, ώς όταν sicut quando. Αστραπή 37 fulgur, lampadis fulgor, φωτίζη coni, -ίζω illumino. || λαλήσαι inf. aor. v. 14; έν τω c. inf. aor.: cum locutus esset 276. έρωτα -άω rogat, όπως ut fin. loco inf. compl. 228. άριατήση coni. aor. -τάω prandeo, diner, παρ' αύτω apud eum, chez (neglectus reflexivi 156). εισ-ελθ-ών v. 26. άν-έ-πεσεν άνα-πίπτω accubuit2 (men38 sae). || ίδών pte aor2 όράω video, έ-θ-αύμασεν v. 14. πρώτον loco πρότερον 114. έ-βαπτίσθ·η aor. pass, βαπτίζω mergo; med. vel pass, me lavo. Αριστον refectio matutina, prandium: refectio lau39 tior meridiana, lunch. || νυν nunc; hic logice: igitur. έξωθ·εν a foris, a parte exteriore; τό έξ. pars exterior, ποτήριον poculum, calix, πίναξ -κος ό tabula, discus. Tellerr assiette. καθαρίζετε -ίζω mun­ datis. έσωθεν ab interiore parte; τό έσ. quod internum est. γέμει τίνος plenum est alqa re. Αρπαγή ereptio, rapina; rapacitas, ani40 mus rebus alienis inhians, πονηριά malitia. || Α-φρων -ονος in41 sipiens, stultus, οΰχ nonne, ποιήσας pte aor. || πλήν praeter, sed. έν-ών -όντος pte έν-ειμι; τά ένόντα ea quae insunt (sci in patinis et poculis), δότε imptv aor2· δίδωμι. έλεημοσύνη (έλεέω) miseri­ cordia, eleemosyna. καθ·αρός mundus; v. 41 videtur non Pharisaeis sed adstantibus et impr. discipulis dictum: Jesus purificationibus 42 externis substituit caritatem. || Απο-δεκατοΰτε -τόω τι decimas (δέκατη) solvitis, ήδύ-οσμον (ήδύ iucundus, οσμή odor) mentha, herba odorifera, πήγανον « ruta », Raute, rue. π&ν sine art.: omne genus 142. λάχανον herba hortensis esculenta, olus, Gemüse, παρ­ έρχεστε transgredimini -έρχομαι violando alqd praetereo. Αγάπη caritas (apud Lc hoc solo loco), κρίσις4 iudicium, norma iudicii:

169

IyUCAS

1 1 ,4 3 -1 2 ,1

iustitia: Ι-δει oportebat, ποίησα« inf. aor. (complex. 188). χάκεΐνος v. 7. παρ-εΐναι inf. aor2 -ίημι praeter-mitto, omitto. || άγαπ&τε 43 diligitis, πρωτο-καθ·εδρίαν sessio in primo loco, ipsa prima sedes, άσπασμός salutatio, άγορά forum. || μνημεϊον memoriale, monu- -44 mentum, sepulcrum. &-δηλος haud clarus, hic sepulcrum haud clare ut tale cognoscibile (hinc periculum contaminationis), καί coordinatio admodum sem. περι-πατοΰντες (circum)ambulantes. έπ-άνο> (sei αυτών) super ea. οϊδασιν (locoToaoiv 332) v. 13. || άπο- 45 κριθ·είς v. 7. νομικός legalis, legis peritus, υβρίζεις ignominia afficis -iteo insolenter et proterve ago adversus alqm. || φορτίζετε 46 (φορτίον onus) oneratis. δυσ-βάστακτος (βαστάξω porto) paene importabilis, ίνί (εΤς unus) ...οΰ sem. = nullo (digito) 311. δάκ­ τυλος digitus, υμών redundatia pron. 147. προσ-ψαΰετε --ψαύω at-tingitis. || οίχο-δομεΐτε -μέω (re-)aedificatis (illud re- sem. non 47 exprimitur). άπ-έ-κτειναν άπο-κτείνω inter-fecerunt. || άρα igitur. 48 μάρτυς -ρος testis; ironice: monumentis quasi perpetuant memo­ riam facinorum patrum, αυν-ευ-δοκείτε con-approbatis -έα) τιν'ι simul (cum alio) mihi complaceo in; consentio. || άπο-στελώ fut. 49 -στέλλω (e)-mitto. άπο-κτενοΰσιν v. 47 occident, διώξουσιν fut. -κω persequor. || Ενα sensu vel finali vel consec. 246. έκ-ζητηθ·ή 50 aor. coni. pass, -τέω ex-quiro, re-posco, ex-postulo; τό αίμα... άπό sem.: ulciscor alqm. έκ-κε-χυμένον pte pf pass, έκ-χέω vel -χύν(ν)α> ef-fundo (1. v. έκ-χυννόμενον pte praes, cum vi impf, iterativi 263). κατα-βολή (-βάλλω de-iicio; fundama iacio) fundamenti po­ sitio, fundatio, άπό της γεν. se refert ad έκζητηΟΐ). || εως c. gen. 51 usque ad. άπ-ολομένου pte aor2 med. (-ωλόμην) -όλλυμι perdo, in perniciem duco; med. pereo: qui periit, μεταξύ c. gen. inter, θυσιαστήριον altare sacrificiorum (Ουσία), οίκος hic = ναός do­ mus templi = Sancta Sanctorum, ναί sane, profecto, vere (Lc evi­ ta t « amen »). έκ-ζητηθ·ήσεται v. 50 ex-quiretur. || ήρατε αίρω 52 (abs)tulistis. κλείς κλειδός ή clavis, γνώσις4 cognitio, scientia; gen. obi. clavis ad. είσ-ήλθ-ατε (loco -Οετε 333) -έρχομαι intra­ vistis2. είσ-ερχομένους pte cum vi impf de conatu: qui volebant intrare, i-κωλύσατε κωλύω prohibuistis, impedivistis (aor. effect. 187). || κάκεΐ-θ-εν = καί έκεΐΟεν et illinc. έξ-ελθ·όντος v. 14. ήρ- 53 ξαντό v. 29. δεινως (δεινός formidabilis) vehementer, έν-έχειν intr. inhaerere, sensu hostili: insectari; alii elliptice intellegunt ένέχειν χόλον τινι odium in se habere contra: es abgesehen haben auf. άπο-στοματίζω memoriter recito (nonex libro); iubeo memo­ riter recitare, interrogando exploro, tento, πλείονα plura; loco πλεΐστα plurima 112. || έν-εδρεύοντες pte -εύω τινα in-sidior alci. 54 θ·ηρευσαι aor. inf. finalis -ρεύω (#ήρ fera -Οήρα venatio) venor feras, capto. στόμαΑ os. έν οίς interea. έπι-συν-αχθ·εισών pte aor. pass, -άγω con-duco 12 ad (vel insuper), congrego; gen. abs. μυριάς -άδος ή (μύριοι 10.000) hyperbolice: ingens numerus, ώστε c. inf. ita ut. κατα-πατεΐν conculcare, άλλήλους se invicem, inter se. ήρξατο aor. άρχομαι incipio, πρώτον loco πρότερον 114. προσ-εχετε attendite -έχω (sci

1 2 ,2 -1 1

I/UCAS

170

τον νοΰν) anim-ad-verto; «πό caveo. έ-αυτοΊς pron. refl. 3 pets, loco 2 pers. 157. ζύμη fermentum. ήτις loco ή 164. ύπό-κρισις4 scenica repraesentatio, simulatio, hypocrisis, qua quis, cum sit 2 malus, bonum se simulat.il αυγ-κε-καλυμμένον ptc pf pass, συγκα­ λύπτω co-operio, con-tego. άπο-*κλυφθ>ήββταο -ύπτω re-velabitur. κρυπτός (κρύπτω) absconditus. γνωσθ>ήσεται γινώσκω co3 gnoscetur, scietur. || άνθ·’ ών = αντί τούτου δτι hic = itaque, qua-propter (αντί « e regione » dicit correspondentiam quandam, qua unum aequivalet alteri), όσα quanta = omnia quae, ακοτία tenebrae, είπατε (loco -ετε 333) dixistis2, φως φωτός τό lux, lu­ men. άκουσθ·ήσεται -ούω audietur, οΰς ώτός τό auris, έ-λαλήαατε λαλέω dixistis. ταμ(ί.)εϊον cella frumentaria vel vinaria ubi dispensator (ταμίας) res sibi creditas asservat, « cellarium »; cu­ biculum, conclave privatum. χηρυχθ-ήσεται κηρύσσω praedica4 bitur. δβίμα* domus, tectum planum, solarium. || μή c. coni aor. vetat actionem fut. 182. φοβηθ’ήτε coni. aor. dep. φοβέομαι ti­ meo, extimesco; άπό (hebr. miri) prae timore refugio ab. άποχτεννόντων ptc -κτέννο) = -κτείνω interficio, έχόντων ptc έχω c. inf. possum, valeo, περισσότερον (περισσός mensuram exce5 dens) amplius, ulterius, ποιήσαι inf. aor. ποιέω facio. || ΰπο-δείξω -δείκνυμι monstrabo, φοβη·9·ήτε v. 4 coni, delib. 243. φοβήθ-ητε imptv aor. άπο-κτεϋναι inf. aor. v. 4. έξ-ουσία (έξ-εστιν licet) potestas, έμ-βαλείν inf. aor2 -βάλλω conficio in. γέεννα hebr. GeHinnom « vallis eiulationis », orcus, locus damnatorum, ναί pro6 fecto, vere. || ούχί nonne, πέντε quinque. στρουθ-Cov passer, πωλουνται -λέω venumdantur, ven-eunt. άσσάριον (sci νόμισμα) nummus assarius = as, nummus Romanus cupreus (16* pars denarii) gen. pretii, έν neutr. ad εΤς unum; έν... ού fortior quam ούδέν 311. έπι-λε-λησμένον ptc pf pass, -λανθάνομαι obliviscor, non curo, neglego, ένώπιον τ. θ·εοΰ modus dicendi reverentialis 7 cf Lc 10,22. II θ-ρίξ τριχός ή capillus, ήρέθ-μηται pf pass, άριθμέω numero, φοβείσθ-ε imptv; μή φ. nolite timidi esse. πολλ. στρ. gen. comparativus, δια-φέρετε pluris estis -φέρω dif-fero, diversus sum ; praesertim in bonam partem differo = praesto, superior 8 sum. II πας 6ς nom. « pendens » 20; dv c. coni, typus universa­ litatis 232. όμο-λογήση coni. aor. -γέω consentio, concedo, pro­ fiteor; όμ. έν constr. äramaizans: meam cum alqo coniunctionem aperte profiteor (bekenne mich zu). εμπροσθ·εν ante, coram 59. 9 όμο-λογήσει fut. || άρνησάμενος ptc aor. άρνέομαι nego, άπ-κρνηθ-ήσεται fut. pass, -νέομαι ab-nego, negando a me repello, non 10 agnosco ut meum. || έρεί λέγω dicet. άφ-εθ·ήσεται remittetur -ίημι di-mitto. βλασφημήσαντι ptc aor. -μέω (βλάψι damnum, 11 φημΐ dico) male-dico, verbis contumeliosis utor contra. || όταν = οτε dv c. coni, quando (de fut. vel univer: quandocumque 232). εισ-φέρωσιν coni. -φέρο> in-duco; praesens: iteratio, έπΐ ad, ante, συν-αγωγή hic: consilium synagogale ad iudicandum congrega­ tum. άρχή initium, is qui primus est, principatus, magistratus, έξ-ουσία v. 5 h ic : magistratus, μή c. coni. v. 4. μεριμνήσητε

171

I

, ' i

I

LUCAS

12, 12-24

coni. aor. -νάω anxius sum. πως quomodo, άπο-λογήσησθ-ε coni, aor. -γέομαι me defendo, ad me defendendum dico, profero alqd; coni delib. 243. εϊπτ,τε coni, aor2 λέγω. || διδάξει -σκω docebit. 12 δεϊ opus est, oportet, είπείν inf.Jaor2 λέγω. || είπε imptv aor2. 13 μερίσασθ·αι inf. aor. med. -ίζω'|(μέρος pars) in partes divido; med. ita ut suam quisque partem sumat, κληρο-νομία hereditas (κλήρος sors, νέμομαι nanciscor). || κατ-έ-στησεν aor. καθ-ίστημι 14 con-stituo. κριτής8 iudex, μεριστής3 (μερίζω) divisor, distributor, έφ’ = επί super. || όρατε -άω videte, φυλάσσεσθ·ε imptv med. 15 -άσσο) custodio; med. me custodio, caveo, π&ς sine art. omne genus 142. πλεον-εξία (πλέον plus, έχω habeo) plus habendi avi­ ditas, studium excellendi super; latius patet quam « avaritia ». περισσεύειν mensuram excedere, abundare; περισσεύει τινι abun­ de suppetit; έν τω π. τινι si cui est magna rerum copia, ζωή vita, τά υπάρχοντα (υπάρχω sub-orior, existo, sum) facultates, opes, possessiones; ή ζωή έστιν έκ τ. ύπ. vita in opibus innitur, per opes in tuto collocata est. || παρα-βολή iuxta-positio, comparatio, 16 similitudo, πλούσιος dives. εΰ-φόρ·ησεν (εύ-φορος fertilis) uberes fructus tulit, χώρα terra. || δι-ε-λογίζετο impf δια-λογίζομαι huc 17 illuc (δια-) delibero, έν έ-αυτφ apud se. λεγων sem. etiam de co­ gitationibus. ποιήσω fut. vel aor. coni, delib. ότι ratio cur interrogatio fiat 297. ούκ έχω non habeo amplius, non iam habeo: « amplius » sem. saepe negligitur; cf Mt 11,26. ποΰ ubi, quo. συν­ άξω fut. -άγω congrego; fut. aequivalet coni, delib. 237. || καθ>- 18 ελώ hell. fut. (loco -αιρήσω) -αιρέω desuper demo; tollo, destruo, demolior. άπο-θ’ήκκι (-τίθημι) repositorium, horrea, μείζων -ονος maior, οίκο-δομήσω -μέω aedi-ficabo. σίτος frumentum. || έρώ 19 fut. λέγω, ψυχή anima; hebr. nefes: sedes appetituum, κείμενα ptc κείμαι iaceo, (de)positus sum (loco τέ-Οειμαι pf pass, verbi τίθημι). έτος7 annus, άνα-παύου imptv -παύομαι desisto, me recreo, quiesco, φάγε imptv aor2 έσθίω manduco, πίε imptv aor2 πίνω bibo, εΰ-φραίνου imptv med. -νω (εύ, φρήν mens) laetum reddo; med.: laetor, laete epulor (ita apud Lc semper). j| ά-φρων 20 -ονος (φρήν) a-mens, stultus, άπ-αιτουσιν -τέω re-quirunt, re-petunt. ήτοίμααας ετοιμάζω parasti, έσται fut. med. είμί. || θ^- 21 σαυρίζων ptc -ίζω in thesaurum repono, coacervo, έ-αυτφ sibi, πλουτών ptc -τέω dives sum, hic frt me divitem reddo, divitias colligo, εις Θεόν ad Deum; apud Deum (77); divitiis quae coram Deo valent. || μή c. imptv praes, vetat continuationem actionis 22 vel generalem fert legem 182. μεριμνάτε imptv -άω v. 11, sol­ licite curo, ψυχή vita corporalis v. 19; dat. commodi, φάγητε aor2 coni, delib 243; v. 19. μηδέ neque (in prohibitione), έν-δύσησθ-ε coni. aor. -δύομαι (mihi) induo. || πλείον (πολύς) plus. 23 τροφή (τρέφω) esca, cibus (gen. compar.), έν-δυμα® indumentum. II κατα-νοήσατε imptv aor. (hic et nunc 1) -νοέω mentem 24 (νοΰς) de-figo, intendo in alqd, considero, κόραξ -ακος o corvus, ούτε... ούτε neque... neque, σπείρουσιν seminant. θ·ερίζουσιν (θέρος aestas) metunt. ταμ(ι)8ίον v. 3. άπο-9τήκ·η v. 18. τρέφει

12,25-37

25 26 27 28

29 30 31 32 33

gg 36

37

I,UCAS

172

nutrit, alit, pascit, πόσω μάλλον quanto magis, δια-φέρετε v. 7. πετεινός (πέτομαι volo) alatus; τα πετ. volucres (gen. comp.). || έξ υμών loco simplicis gen. 56. μερίμνων ptc v. 22. ήλικία aetas (etiam: corporis statura). προσ-θεΐναι inf. aor2 -ττβημι ap-pono, addo, πήχυς -εως ό cubitus (= 0,46 m); hic de aetate: exiguum spatium temporis (cf palma: Ps 39,6). || ει οΰν si igitur; cond. realis 217. 221. ουδέ ne... quidem, έλάχεστον (ολίγος) minimum, δύνασθε: -αμαι possum, λοιπός (λείπω) reliquum, μεριμνάτε solliciti estis. || πρίνον lilia, πώς quomodo (hell, etiam exclamative). αυξάνει: -άνω augeo; intr. cresco, κόπια: -άω laboro (cum de­ fatigatione). νήθει: -fico hia duco, neo. περι-ε-βάλετο aor2 med. περι-βάλλω circum-iacio (impr. de. veste); med. induo alqd. || χόρτος gramen, faenum. δντχ ptc είμΐ. «ήμερον hodie, αύριοv cras, κλίβανος furnus, fornax (pro panibus coquendis), βαλλόμενον ptc pass, άμφιάζει vestit (-άζω loco άμφιέννυμι 337). δλιγόπιστός modicae fidei. || ζητείτε imptv -τέω quaero, φάγητε v. 22. πίητε coni, aor2 v. 19. μετεωρίζεστε imptv pass, -ρίζω (μετέωρος in altum sublatus, anxius, inquietus) in altum tollo; pass, inquietus, sollicitus sum. || έθνος7 populus; τά έ. gent(il)es. έπι-ζητούσιν -τέω quaerunt (compos, pro simplici 329). οΐδεν pf-praes.: scit. χρήζετε indigetis χρήζω τίνος opus habeo alqa re. || πλήν sed. ζητείτε quaerite, προσ-τεθήσεται fut. pass, -τίθημι ap-pono, adiicio. II φοβού imptv v. 4. 182. τό c. nom. loco voc. 23. ποίμνιον (detnin. ad ποίμνη) grex, εϋ-δόκησεν decrevit -κέω (εδ δέχομαι) placet mihi, decerno, volo, δούναι inf. aor2 δίδωμι do. || πωλήσατε imptv aor. -έω vendo, υπάρχοντα v. 15. δότε imptv aor2 δίδωμι. ελεημοσύνη misericordia, eleemosyna, ποιήσατε imptv aor. v. 4. ί-αυτοΐς = vobis v. 1. βαλλάντιον marsupium, saccu­ lus. παλαιούμενα ptc pass, -ό o veterem facio; pass, inveterasco, vetustate atteror, ruinosus fio. άν-έκ-λειπτον (έκ-λείπω deficio) in-deficiens. δπου loco οΰ ubi; frt: utpote ubi 163 s. κλέπτης8 fur. έγγίζει appropinquat, αής αητός ό tinea, quae corrodit vestes, δια-φθείρω cor-rumpo, pessumdo (δια- ut res in partes discidat). || δπου ubicumque. || έστωσαν είμί sunto, δσφύς -ύος ή coxa, lum­ bus, loin, lombes. περι-ε*ζωσμέναι ptc pf pass, περι-ζώννυμι cir­ cumcingo. -λύχνος lampas, lucerna, καιόμενοι ptc pass, καίω accendo; pass, ardeo. || δμοιος similis, προσ-δεχομένοις ptc -χομαι recipio, suscipio apud me, in eo sum ut suscipiam = exspecto, έ-αυτών pron, refi. (rarum in gen. poss. 156). πότε quando? interrog. indir. άνα-λύση coni. aor. -λύω re-solvo, tentorium disces­ surus resolvo: discedo, revertor; «extensio coni, ultra fines liuguae classicae » cf 243\ hinc 1. v.: -σει. γάμος nuptiae; pl. epulae nuptiales, έλθόντος ptc aor2 έρχομαι; gen. abs. (loco ptc coniuncti 35). χρούσαντος ptc aor. κρούω pulso, ευθέως (-Ούς) statim. άν-οίξωσιν coni. aor. -οίγνυμι (-γω 337) aperio. || μακάριος bea­ tus. ευρήσει -ρίσκω inveniet, γρηγοροΰντας -ρέω vigilantes, άμήν hebr. vere (solet evitari a L,c). περι-ζώσεται fut. med. v. 35: se cinget, άνα-κλινεΐ -νω re-clinabit, (mensae) accumbere faciet.

173

IvUCAS

12, 38-50

παρ-ελθ-ών ptc aor2 -έρχομαι praeter-eo, accedo; ptc graph. 256. διακονήαει -νέω ministrabit. || κάν = καί εάν. δεύτερος secun­ 38 dus. τρίτος tertius, φυλακή custodia, vigilia. έλθ·η coni, aor2 έρχομαι, εύρη coni, aor2 v. 37. || γινώσκετε -σκω scite I εί c. ind. 39 praeteriti: condicio irrealis 229. ήδει plqpf ad pf-praes. οίδα scio: si sciret (scivisset), οίκο-δεσπότης8 pater-familias. ποΊος qualis, loco τίς. άφ-ήκεν (c. acc. c. inf.) aor2 -ίημι di-mitto, sino; cum αν: apodosis cond. irrealis: sineret (sivisset), 8ι-ορυχθ·ήναι inf. aor. pass, -ορύσσω per-fodio. || γίνεστε imptv γίνομαι fio (loco 40 exolescentis imptv verbi είμί): estote, έτοιμος paratus, δοκε'ϊτε -κέω putatis. || άρα igitur, πιστός fidelis, fide dignus, οίκο-νόμος 42 (οίκον νέμω domum rego) dispensator, administrator, φρόνιμος prudens, κατα-στήσει καί)-ίστημι constituet, θ-εραπεία servitium; nomen collect. = famuli, familia, διδόναι inf. δίδωμι; praesens iterationis; τοϋ δ. inf. finalis 269. 272. έν καιρω suo tempore, σιτο-μέτριον copia frumenti, portio cibi quae ad alqm spectat. || 43 ποιούντα -έω facientem. 1| άλη·9·ως adv. (-θής8) vere. Οπ-άρχοντα 44 v. 15. II εϊπκ, coni, aor2 λέγω, χρονίζει moram facit; -ίζω c. inf. 45 cunctor facere alqd; χρ. έρχ. reditum differo, άρξηται coni. aor. άρχομαι incipio, τύπτειν percutere, παΐς -δός puer, servus, παι­ δίσκη ancilla, τέ... καί et... et. με·9·ύσκεσθ·αι inf. pass, -σκω (μέΟ-υ potus inebrians) inebrio; pass, ebrius fio, vino me obruo, large bibo. II ήξει ήκω veniet, προσ-δοκά -κάω exspectat, η ού γινώ- 46 σκει quam nescit (attractio rei. 9) vel: qua (eum venturum esse) nescit, διχο-τομήσει fut. -μέω in duas partes dis-seco, avello; frt: severissime punio, μέρος7 pars, portio, ά-πιστος in-fidelis, incre­ dulus; cum fides in Christum decidat omnia, damnati gehennae appellari possunt etiam «infideles», θ'ήσει τίΟημι ponet. || γνούς 47 ptc aor2 γινώσκω. θ·4λημαβ volitum, voluntas, έτοιμάσας ptc aor. v. 20. ποιήσας ptc aor. πρός secundum, δαρήσεται fut2 pass, δέρω corium detraho, percutio, verbero; pass, castigor; πολλάς (sci πληγάς) multis verberibus. || άξια πληγών digna verberibus, 48 παντί... S i . . . παρ' αυτού attractio inversa: antecedens πας (nom. «pendens» 14) attrahitur in casum relativi sequentis 12. έ-δόθ-η δίδωμι datum est. ζητηθ·ήσεται -τέω quaeretur. παρ-έ-θ·εντο aor2 med. παρα-τίθημι depono apud; med.: concredo, committo alqd curae ales, περισσότερον v. 4. αίτήσουσιν petent -τέω τινά τι peto alqd ab alqo. || πΰρ -ρός τό ignis ; prb de animorum 49 studio, ardore, inquietudine. ηλθ·ον veni2, βαλεΐν aor2 inf. fin. (loco ptc fut. 207) -λλω iacio. τί θ-έλω quid volo ? (frt: quid mihi restat desiderandum ?) vel: quantum desidero I vel: quam laetus sum Sir 23,14. εί condicio «realise: si iam accensus est (vel ir­ realis? « si iam accensus esset» vel exclamatio desiderii: utinam I 285). ήδη iam. άν-ήφθ-η -άπτω accensus est (vel accensus esset?). Ergo aut: « quid ultra desidero, si iam accensus est ? »; aut: quam contentus sum (ignem) iam accensum esse; aut: quantum desi­ dero: o si iam accensus esset! cf 19,42. II έχω c. inf. debeo, βαπ- 50 τισθ-ηναι inf. aor. pass, -ίζω mergo, baptizo, συν-έχομαι con-ti-

12,51 -1 3 ,3

51

52 53 54 55 56 57 58

59

13

2

3

LUCAS

174

neor, co-arctor, affligor, animo angor. έως δτου (= έως τού χρόνου φτινι attractio relat. 9s) c. coni, (etiam sine dv) donec, τελεσθ·ή coni. aor. pass, -λέω per-ficio, finio. || δοκεΐτε -έω putatis. δτι hell, loco inf. 266. παρ-ε-γενόμην aor2 παρα-γίνομαι praesens fio, (ad)venio. δούναι inf. aor2 (loco ptc fut. 207) δίδωμι. ούχί... Αλλ' ή non, sed potius; est qui explicet ή ex subiacente idea οΰκ &λλο ή nil aliud nisi, δια-μερισμός separatio, divisio. || έβονται fut. med. είμί. πέντε quinque, έπί c. dat. et acc. vix distinguen­ dum: contra, δια-με-μεριβμένοι ptc pf pass, δια-μερίζω dis-pertio, in partes discindo; pass, dissentio. || δια-μεριαθ·ήσονται di­ videntur. πενθ·ερΑ socrus, mater coniugis. νύμφη sponsa, uxor (filii): nurus. || δταν v. 11. ϊδητε coni, aor2 έράο) video, νεφέλη nubes, Ανα-τέλλουσαν orientem -τέλλω exoriri facio; intr. orior (de plantis et sideribus), έπί in (1. v. από), δυσμαί (-μη) siderum occasus (όΰνω), occidens, όμβρος pluvia. || νότος auster, ventus australis, meridionalis, πνέοντα πνέω flantem, ν.αύσων -ωνος aestus, ventus fervens. || ύπο-κριτής3 hypocrita, histrio, qui se alium simulat ac est, simulator, ο’ίδατε (loco ϊστε 332) pf-praes.: scitis, δοκιμάζειν probare, explorare. || τί cur. Αφ’ έαυτών ex vobis ipsis v. 1. κρίνετε iudicatis. || ώς temporale: quando. ύπ-Αγεις vadis -άγω sub-duco; intr. me subduco, abeo, Αντί-δικος qui in lite (δίκη) ex adverso (άντι-) stat, adversarius, Αρχών -οντος ό magistratus, δός imptv aor2 δίδωμι. έργαβία labor, opera; διδ. έργ. latinismus: operam dare. Απ-ηλλΑχθ·αι inf. pf med. άπ-αλλάσσω (mutando aufero) libero, solvo; med. me libero ab adver­ sario (satisfaciendo ei), los-kommen. μή-ποτε c. coni, ne quando, ne forte, κατα-σύρη coni. aor. -σύρω deorsum traho, per vim de­ duco, schleppen, κριτής3 iudex, παρα-δώβει fut. -δίδωμι tra-do; fut. frt loco coni. aor. (1. v. -δω) 238. πρΑκτωρ (πράσσο) facio) perpetrator; is qui a reo poenam exigit, vindex, ex-actor, Büttel. βάλει βάλλω conficiet, φυλακή custodia, career. || οΰ μή c. coni, emphat. negatio rei fut.: certe non 309. έξ-έλθ·ης coni, aor2 -έρχο­ μαι ex-eo. έκεΐ-θ'εν illinc, έως c. coni, (supponitur dv) donec, έσχατος ultimus, λεπτόν (sci νόμισμα) « minutum », nummus mi­ nutus, Pfennig, άπο-δως coni, aor2 -δίδωμι reddo (debitum). παρ-ήααν ad-erant, venerant, καιρός tempus (qualificatum). άπ-αγγέλλοντες -λλω nuntiantes, έ-μιξεν aor. μείγνυμι misceo: miscuerat 214. θωσία sacrificium, victima. || άπο-κριθ-είς ptc aor. dep. (loco medii 173) -κρίνομαι respondeo; ad formulam 258. δοκεΐτε -κέω existimatis, ότι loco inf. 266. Αμαρτωλός peccator; παρά maiores pecc. quam 110. παρΑ iuxta, in comparatione cum, magis quam. παρΑ πΑντας = prae ceteris (aram, cf v. 4; 21,29; Mc 4,13). έ-γένοντο aor2 γίνομαι fio, etiam «sum» (ubi deficit verbum είμί). ότι causale indicans rationem unde antecedens cognoscitur 297. πε-πόνθ·ααιν pf2 πάσχω patior. || ούχί emphaticum «non ita». Αλλ’ = αλλά sed. έΑν si (de fut.). μετα-νοήτε coni, -νοέω mentem muto, paenitentiam ago. όμοίως similiter άπ-ολε'ίσθ’ε fut. med. -όλλυμι perdo, in perniciem duco; med'

175

i 1 I i I

LUGAS

IB, 4.17

pereo || 9j vel. Six« όκτώ = 18. ε-πεσεν πίπτω cecidit2, πύργος 4 turris, άπ-έ-κτεινεν άπο-κτείνω interfecit, όφειλέτης3 debitor, pec­ cator (aram., non hebr., peccatum = debitum), κατ-οικοϋντας -πέο) habitantes. || μετα-νοήσητε coni. aor. ωσαύτως eodem mo- 5 do. II τούτην loco τήνδε 161. παρα-βολή iuxta-positio, compara- 6 tio, similitudo, συχη ficus arbor, ειχεν έχω habebat, πε-φυτε\>μένην ptc pf pass, φυτεύω planto, άμπελών -ώνος ό vinea. ηλθ·εν^έρχομαι venit2, ζητών -τέω quaerens, sopεν -ρίσκω invenit2. || εΐπεν 7 λέγω dixit*. άμπελ-ουργός cultor vineae, έτος7 annus, άφ’ ο\> (sci χρόνου) ex quo. εχ-χοψον imptv aor. -κόπτω ex-cido. ϊνα τί ut quid (sei fiat), cur ? ad quid ? καί fere = igitur (cl.) cf: wozu auch, κατ-αργεϊ (d-εργος in-operosus); -γέω inertem seu ineffica­ cem facio: facit ut humus sit otiosa. || άπο-χριθ·είς v. 2. άφ-ες 8 imptv aor2 -ίημι di-mitto, sino. έως δτου donec v. 12,50. σκάψω coni. aor. σκάπτιο fodio, βάλω coni, aor2 -βάλλω iacio, mitto, κόπριον stercus. || xSv: καί έάν. ποίηση coni. aor. ποιέω facio; sem. 9 loco: fero fructum; omittitur prior apodosis (etiam cl. sed frequen­ ter sem.). εί δέ μήγε sin autem; formula fixa, ideo non distinguen­ dum inter εί et έάν. μέλλον ptc neutr. (μέλλω in eo sum ut): fu­ turum (sci annum), έχ-χόψεις ex-cTdes; usus modalis fut.: poteris excidere. || ην διδάσκων constr. periphr. 254 s. εν μι& loco έν σ. 10 τινί 118. τά σάββατα etiam de uno sabbato. || έ/ουσα έχω habens. 11 ά-σθ’ένεια (σθένος robur) in-firmitas; πν. ά. spiritus qui infirmi­ tatis est auctor, έτος7 annus, δέκα όκτώ = 18. συγ-κύπτουσα ptc -κύπτω me valde (συν-) inclino: inclinata, μ ή (cl. ού) 307. δυναμένη ptc δύναμαι possum, άνα-κύψαι inf. aor. -κύπτω erigo (quod inclinatum est), παν-τελής8 omnino (παν) finitus (τέλος finis); εις τό π. ad integritatem, perfecte; frtiungendum c. μή δυναμένη: quae omnino non potuit. || Ιδών ptc aor2 όράω. προσ-ε-φώνησεν 12 προσ-φωνέω (ad-clamavit) vocavit ad se. γύναι voc. ad γύνη -αικός mulier, άπο-λέ-λυσαι pf pass, άπο-λύω τίνος ab-solvo, libero a: liberata es. || έπ-έ-θ-ηκεν έπι-τίθημι super-posuit. παρα-χρήμα 13 adv. (iuxta rem, statim post) statim. άν-ωρθ'ώθ'η e-recta est -ορθόω rursus rectum (ορθός) facio, έ-δόξαζεν δοξάζω glorificabat. II άπο-κριθ'είς v. 2. άρχι-συνάγωγος praeses synagogae. 14 άγαναχτών ptc -τέω aegre fero, indignor. έ-θ·εράπευσεν aor. θεραπεύω curo, sano: sanaverat 214. ότι = «:». εξ sex. δει c. (acc. c.) inf. oportet, έργάζεσθ-αι operari, ερχόμενοι ptc έρχομαι venio 256. θ'εραπεύεσθ’ε curamini. || άπ-ε-κρίθ·η aor. v. 2. ύπο-χριτής8 15 simulator v. 12, 56. έ’χαστος unusquisque, οΰ nonne, λύει solvit, βοΰς βοός ό bovis, όνος asinus, φάτνη praesepium. άπ-αγαγών ptc aor2-άγω (ab)duco 256. ποτίζει (ποτόν potus) bibere facit. || ού- 16 σαν ptc είμί. έ-δησεν δέω alligavit, ιδού ecce; hic sensu: idque. έ-δει oportebat. λυθ·ηναι inf. aor. pass, λύω solvo, δεσμός (δέω ligo) vinculum. || λέγοντος ptc gen. abs.: eo loquente. κατ-ησχύ- 17 νοντο pude-fiebant -αισχύνω pudore afficio, άντι-χείμενοι ptc -κεί­ μαι ex adverso iaceo, oppositus sum; ptc: adversarius, ε-χαιρεν gaudebat, εν-δοξος gloriosus, insignis; έν-δοξα praeclare gesta.

13, 18-30

I,üG A S

176

miracula (cf Ex 34,10 LXX hebr. niflaoth). γινομένοις ptc v. 2. || 18 όμοιος similis, aequalis, ομοιώσω fut. vel aor. coni, delib. -όω 19 similem reddo, comparo. || κόκκος granum. σίναπι -εωςτό sinapis, planta cuius semen parvitate simul et vi vitali excellit, λαβών ptc aor2 λαμβάνω sumo 256. Ε-βαλεν βάλλω iecit2, misit, κήπος hortus. Ι-αυτοϋ pron. refl. (raro in gen. poss. 156). ηύξησεν crevit αυξάνω augeo, facio crescere; intr. cresco, έ-γένετο v. 2. είς loco nom. praedicativi 21. πετεινός (πέτομαι volo) alatus τό π. volucris, κατ-ε-σκήνωσέν aor. κατα-σκηνόώ tabernaculum colloco, sedem 21 figo, habito, κλάδος ramus. || ζύμη fermentum, Hefe, λαβοΰσα ptc aor2 v. 19. Ε-κρυψεν aor. κρύπτω abscondo, άλευρον (άλέω mo­ lo) farina, σάτον hebr. satum, mensura frumentaria; τρία σάτα quantitas solita pro una panis coctione ? εως o\> v. 12,50 donec; hic de praeterito ideo cum indic. 232. έ-ζυμώθ·η ζυμόω fermen22 tatum est. || δι-ε-πορεύετο impf δια-πορεύομαι per-trans-eo. κατά per (distributive), κώμη vicus, pagus, πορεία iter, ποιούμενος ptc 23 med. (cl. et rarum 172). || ei in interrog. directa (infl. hebr. ?) 281. σωζόμενοι ptc pass, σφζο) incolumem reddo, servo: qui salvantur, 24 in via salutis sunt; vel etiam loco ptc fut. 207. || άγων£ζεσθ·ε imptv -ίζομαι certo, contendo, enitor; c. inf. studeo, operam do. είσ-ελθ-εΈν inf. aor2 -έρχομαι intro, στενός angustus, ζητήσουσιν -τέω 25 quaerent. Ισ/ύσοοσιν -ύω valebunt, poterunt. j| άφ’ ου 4ν c. coni, ex quo, post quam; referendum ad antecedentia; si refertur ad subsequentia, apodosis erit τότε άρξεσθε. έγερθ·ή coni. aor. pass, εγείρω surgere facio; pass, surgo. οίκο-δεσπότης3 paterfamilias, άπο-κλείση coni. aor. -κλείω oc-cludo. 4ρξησθ·ε con. aor. αρχομαι incipio, εξω foris, έστάναι inf. pf ad έστηκα (ίσταμαι) sto; nos diceremus : foris manere; sem. effertur positio corporis, κρούειν pulsare, άν-οεξον imptv aor. άν-οίγνυμι aperio, άπο-κριθ-είς v. 2. 26 έρεΐ λέγω dicet, οιδα pf-praes. scio. πόθ·εν unde. || άρξεσθ·ε v. 25 fut. έ-φάγομεν έσθίω manducavimus2, ένώπιόν σοο coram te (in convivio cui prae-eras). έ-πίομεν aor2πίνω bibo, πλατεία via larga, 27 platea, forum, έ-δίδαξας διδάσκω docuisti. || άπόστητε imptv aor2 άφ-ίσταμαι dis-cedo. εργάτης3 operator, operarius; έργ. αδικίας «operatores iniustitiae » magis sem® dicitur quam οι έργαξόμε28 νοι την ανομίαν Mt 7, 23. || Εσται fut. med. εΐμϊ. κλαυθ-μός (κλαίω fleo) planctus (art.: κατ’ εξοχήν!), βρυγμός (βρΰχω frendo) fren­ dor, fremitus, δδούς όδόντος dens, όταν = δτε αν quando (de fut.); hic cum fut. (loco soliti coni, aor.) 232. 237. όψησθ’β forma im­ possibilis, ac si sit coni, fut.; ideo 11. vv. aut όψεσ-θε (fut.) aut ΐδητε cord, aor2 (vix agnosci potest novum aor. όψάμην ad anologiam futuri όψομαι cf tamen έπι- συν-άξαι v. 34). ύμάς neglectus pron. reflex. 156. έκ-βαλλομένους ptc pass, -βάλλω e-iicio, ex-pello. Εξω 29 foras. || ήξουσιν ήκω venient, άνα-τολή pi. -λαί ortus solis: oriens, δοσμή pl. -μαί occasus solis: occidens, βορράς -ä c boreas, aquilo, plaga septentrionalis, νότος auster, regio meridionalis. άνα-κλιθ·ήσονται fut. pass, -κλίνω re-clino, accumbere (mensae) facio, iubeo; 30 pass, discumbo (ad epulas). || Εσχατος ultimus. Εσονται fut. med.

177

DUCAS

13,31 - 1 4 ,5

είμί II προσ-ήλθ-ον -έρχομαι ac-cesserunt2. Ιξ-ελ^ε imptv aor2 -έρ- 31 χομαι ex-eo. πορεΰου imptv -εΰομαι trans-eo; ab-eo; eo. έν-τεΰθ'βν hinc, άπο-κτεΐναι inf. aor. -κτείνω occTdo. || πορευθ-έντες ptc aor. 32 dep. είπατε (loco -ετε 333) imptv aor2. άλώπηξ -εκος ή vulpes, homo callidus, astutus, ϊααις4 sanatio, άπο-τελέω (τέλος finis) per-ficio. σήμερον hodie, αϋριον cras; σ. καί αΰ. = breve tempus, τρίτη (sci ήμερα); frt expressio pro tempore definito, in se conclu­ so, τελειοΰμαι -ειόω perficior (τέλειος perfectus), consummor, ad finem perducor; connotat mortem simul et glorificationem. || πλήν 33 sed. δει v. 14. έχομένη ptc έχομαί τίνος me teneo ad, vicinus sum: proxime adiacens, prox, sequens, πορεΰεβθ·αι inf. v. 31. ένδέχεται impers®1': licet, fieri potest (-δέχομαι recipio, permitto), άπ-ολέβθ'αι inf. aor2 med. v. 3. έξω extra. || ή άπο-κτείνουβα ptc 34 praes. I (quae solet I) 22. λιθ·ο-βολοΰβα -λέω lapidans, άπ-ε-αταλμένους ptc pf pass, άπο-στέλλω mitto, προς αυτήν transitus ad tertiam pers. post vocativum: omnino hebr.-aram. ποσ-άκις quo­ ties I ήθ'έληβα (έ)·9έλω volui. έπι-συν-άξαι inf. aor. (loco aor2 -αγαγεΐν) -άγω congrego ad (me), öv τρόπον adver; quemad­ modum. δρνις -έθος ό et ή avis, spec, gallina, έ-αυτής v. 19. νοασιά nidus (cum pullis); pullities, pulli avium, πτέρυξ -υγος ή ala volucris, ούκήθ'ελήβατε noluistis. || άφ-ίεται -ίημι relinquitur. 35 ού μή c. coni, emphat. neg. futuri: certe non 309. ίδητε coni, aor2 όράω. έως c. coni, prospectivo: donec, ε'ίπητε con. aor2 λέγω, ευλογημένος ptc pf pass, -γέω laudo, celebro, bene-dico, fausta apprecor, salutans gratulor; (« in nomine Dom. » videtur trahen­ dum huc, quia formula hebr. dicit: benedicere alci in[vocato] nom. J a h v e ) .·.·.?— , έ-γένετο aor2 γίνομαι fio; ad formulam v. ad Lc 1,8; 274l. 14 έλθ-εΐν inf. aor2 έρχομαι venio, έν τω έλθ-εΐν αυτόν cum venisset 273. 276. άρχων -οντος ό princeps, φαγεϊν aor2 inf. fin. (loco ptc fut. 207) έσο ico comedo; έσθίειν άρτον hebr. = cenare, prandere. _παρα-τηροΰμενοι ptc (constr. periphr. 254 s) -τηρέω et med. iuxta stans observo, spec, sensu deteriore: ...ut insidias struam, belau­ ern. II ΰδ^ωπικόί hydropicus, morbo aquae intercutis laborans. 2 εμ-προσθ·εν ante, coram 59. || άπο-κριθ·είς ptc aor. dep. (loco med. 3 173) -νομαι respondeo, non necessario verbis sed etiam de rea­ ctione ad factum alqd; ad formulam 258. νομικός legalis, legis peritus, ,λέγων post είπεν 260. |(έξ-εστιν liberum est, licet. θ·ε- 4 ραπεΰααι inf. aor. -εύω curo, sano (aor. iam respicit casum con­ cretum praesentem), ήβόχασαν.tacuerunt ησυχάζω sum tranquil­ lus (ήσυχος), sileo; aor. ingress. 185: obmutuerunt, έπε-λαβόμενος ptc aor2 med. -λαμβάνω ap-prehendo; med. manu apprehendo, tango. Ιάσατο aor. ίάομαι medeor, sano. άπ*έ-λυσεν di-misit απο­ λύω ab-solvo, liberum dimitto, abire iubeo. |f υιός filius; textus 5 vix sanus; exspectaveris δνος vel simile quid (cf 1. v.)·. βοΰς βοός ό bos. φρέαρ -ατος τό puteus, πεσεϊται fut. med. πίπτω cado, καί constr. valde semitizans loco: quis... cuius fillius... ceciderit, non. .. extrahet. ·εΰθ·έως statim. άνα-σπάσει -σπάω sursum trahet

14, 6-18

LUCAS

178

6 vel re-trahet. || Εσχυσαν -ήω potuerunt. άντ-απο-χριθ'ήναι inf. aor. v. 2; άντ- abundat 329. χε-κλημένους ptc pf pass, καλέω 7 voco, invito. || παρα-βολή iuxta-positio, comparatio, similitudo; quamvis non sequatur comparatio; frt vox suggerit sensum altiorem, sensum metaphoricum huius instructionis de urbanitate, έπ-έχων (sci τόν νοϋν) anim-ad-vertens. πρωτο-κλισία accubitio in prima sede, prima sedes, έξ-ε-λέγοντο impf έκ-λέγομαι mihi 8 e-ligo. II δταν = δτε äv c. coni, quando (de fut.) 232. χληθ-ής coni. aor. pass. v. 6. γάμος nuptiae; pl. epulae nuptiales, μή c. coni. aor. vetat actionem fut. 182. χατα-κλιθ·ής coni. aor. pass, -κλίνω de-clino, ac-cubare (mensae) facio; pass, discumbo, μή-ποτε ne-quando, ne forte, έν-τιμότερος σου (έντιμος hono9 ratus) honoratior te. η coni. εΐμί. || ελθ·ών ptc aor* v. 1. καλεσας ptc aor. v. 6: qui invitavit, 4ρεΈ λέγω dicet; fut. post μήποτε 236. δός imptv aor2 δίδωμι do. τόπος locus, άρξη fut. 2 pers. αρχομαι incipio, αίσχύνη pudor, έσχατος ultimus, κατ-έχειν de10 tinere, habere. || πορευτείς ptc aor. dep. -εΰομαι eo; ptc graph. 256. άνά-πεσε imptv ώοΓ2'-πίπτω re-cumbo. Ενα frt potius con­ secutivum quam finale 245 s\ et si finale: ex mente dantis con­ silium, non recumbentis, όταν v. 8. Ελθ-η coni, aor2 v. 1. κεκληκώς ptc pf καλέω v. 6. έρεΈ v. 9; post ϊνα 236. προσ-ανά-βηθ·ι imptv aor2 -βαίνω ascendo ad: huc (vel illuc) ascende, άνώτερον superius, in locum superiorem. Εσταο fut. med. εΐμί. έν-ώπιον c. gen. in conspectu, ante 59. συν-ανα-κειμενων ptc -κείμαι si11 mul discumbo. || ύψών -όω exaltans, 4-αυτόν se ipsum, ταπεινω12 θ’ήσεται -νόω humiliabitur. ΰψωθ·ήσεται exaltabitur. || κε-κληχότι ν. 10. όταν ν. 8. ποιής coni, ποιέω facio (loco medii 172). άριστον (mane comestum) ientaculum, refectio matutina. δεΈπνον refectio lautior meridiana, μή c. imptv praes, vetat continuatio­ nem vel repetitionem actionis 182 s. φώνει imptv -νέω clamo, voco, μηδέ neque (in prohibitione). συγ-γενής8 cog-natus. γείτων -ονος ό vicinus, πλούσιος dives, μή-ποτε ν. 8. άντι-καλέσωσιν coni. aor. -λέω re-invito, vicissim invito (ad vicem rependendam). 13 γένηται coni, aor2 ν. 1. άντ-από-δομα* re-tributio. || δοχή (δέ­ χομαι suscipio) susceptio hospitum ad epulas, convivium, ποιής v. 12. χάλει invita I πτωχός mendicus, άνάπηρος = πηρός mu­ tilus, debilis, Krüppel, estropii. χωλός claudus, τυφλός caecus. || 14 μακάριος beatus, εση fut. med. εΐμί. έχουσιν c. inf. possunt, άντ-απο-δούναι inf. aor2 -δίδωμι vicissim re-tribuo. άντ-αποδοθ·ήσεται retribuetur, άνά-στασις4 (άν-ίσταμαι) re-surrectio. || 15 άχούσας ptc aor. -ούω audio, δ στις quicumque, φάγεται fut2 med. 16 (ex aor2 έφαγον) έαίΚω ν. 1. fl έ-ποίει (loco med. 172) faciebat (impf fere de conatu), έ-χάλεσεν aor. invitaverat 274; sem. coord. 17 loco subord.: convivium ad quod invitaverat. || άπ-ε-στειλεν ώωστέλλω (e)misit. τόν δ. determinatus sci * vocator », qui sole­ bat invitatos ad ipsum convivium vocare, είπεϋν inf. aor2 λέγω, χε-χλημένοις ν. 6. ερχεσθ·ε imptv -χομαι. ήδη iam. Ετοιμος pa18 ratus. II ήρξαντο aor. άρχομαι incipio, άπό μιάς (sci γνώμης ?

179

LUCAS

14, 19-32

φωνής ?) pariter, ex aequo, « auf einmal» ? παρ-αιτεϋσθ·αι inf. -τέομαι a me prece repello, de-precor, veniam peto, me excuso, quod non facio alqd. ήγόρασα αγοράζω emi. άνάγκη necessitas. έξ-ελθ·ών ptc aor2 -έρχομαι ex-eo 256. ίδείν inf. aor2 όράω. έρωτα» -τάω rogo, έχε habe 1in sensu considerandi latinismus ? παρ-ητημένον ptc pf pass, -αιτέομαι: excusatum. || έτερος loco άλλος 116. 19

ζεύγος7 iugum, par iumentorum. βοϋς v. 5. πέντε quinque, πο­ ρεύομαι v. 10. δοκιμάσαι inf. aor. -μάζω probo, examino, ex­ ploro ut qualitatem, aptitudinem ales cognoscam. || έ-γημα aor. (cl.) γαμέω uxorem duco, ελθ-εΐν inf. aor2. || παρα-γενόμενος ptc aor2 -γίνομαι ad-venio, re-vertor. άπ-ήγγειλεν -αγγέλλω nuntiavit. όργισθ·είς -ίζομαι iratus, οίκο-δεσπότης3 paterfamilias. έξ-ελθ·ε imptv aor2 v. 18. ταχέως (ταχύς) celeriter, πλατεία (πλατύς lar­ gus) via larga, platea. (>ύμη via (angusta), viculus, πτωχός etc v. 13. εΐσ-άγαγε imptv aor2 -άγω intro-duco. ώδε hic, huc. || γέγονεν pf2 γίνομαι, έπ-έ-ταξας praecepisti -τάσσω im-pono, iubeo. έτι adhuc, τόπος locus. || έζ-ελθ·ε v. 21. φραγμός (φράσσω saepio) occlusio, saepes, saepimentum, άνάγκασον imptv aor. -κάζω cogo, compello, είσ-ελθ-είν inf. aor2 -έρχομαι intro, γεμισθ-ή coni, aor. pass, γεμίζω impleo. || γεύσεται fut. γεύω τίνος gustare facio; med. de-gusto, fruor; γ. δείπνου particeps sum convivii. || συν-επορεύοντο proficiscebantur unä cum. στραφείς con-versus2 στρέ­ φω verto. II έρχεται: έρχομαι venio, μισεί odit; -έω hebr. = minus diligo cf Mt 10,37. έτι adhuc, insuper, ψυχή anima, hebr = vita, δύναται: -μαι possum. || όστις quicumque, βαστάζει -άζω portat, baiulat. σταυρός crux, όπίσω μου post me; έρχ. όπ. phra­ sis hebr. pro άκολουθεϊν. || έζ ΰμ. loco simplicis gen. 56. θ·έλων volens, πύργος turris, οίκο-δομήσαι inf. aor. -μέω aedi-fico. ούχί = ούκ. πρ&τον loco πρότερον 114. καθ·ίσας ptc aor. -ίζω sedere facio; intr. consido et sedeo; ptc graph. 256. ψηφίζει computat (■ψήφος calculus quo veteres utebantur ad « calculandum », com­ putandum). δαπάνη sumptus, pecunia impendenda, εί si, interrog. indir. άπ-αρτισμός (-αρτίζω perficio) ad finem conductio, perfecta exsecutio. || ϊνα abundat, μή-ποτε ne quando, ne forte. θ-έντος ptc aor2 τίθη μι pono; gen. abs. loco ptc coniuncti in dat. 35. θ-εμέλιος fundamentalis; o fi, fundamentum, ίαχύοντος ptc v. 6. έκ-τελέσαι inf. aor. -τελέω per-ficio, ex-sequor usque ad finem. θ·εωρούντες -ρέω videntes, spectantes, άρξωνται coni. aor. v. 9. έμ-παίζειν il-ludere (πα-ίζω pueriliter ago, ludo). || ότι = « : ». ήρξατο aor. v. 9. οίκο-δομεΐν inf. v. 28. ϊσχυσεν v. 6. || πορευόμενος ptc praes, loco ptc fut. 207: profecturus, συμ-βαλεΐν inf. aor2 -βάλλω com-mitto, con-iicio; intr.: con-venio, sensu ho­ stili congredior (τινί); εις πόλεμον pugnam committo, βουλεύσεται fut. -εύομαι consilior, delibero, δυνατός potens, έν sociativum: cum (sem.) 86 ss. δέκα = 10. χιλιάς -άδος ή numerus mil­ lenarius. ΰπ-αντήσαι inf. aor. -αντάω oc-curro, obviam fio. είκοσι = 20. έπ’ αυτόν contra se (neglectus reflex. 156). έρχομένω ptc v. 26. II εί δέ μήγε sin minus = si non est satis potens, έτι adhuc.

20 21

22 23 24 25 26 27 28

29

30

31

32

14,3 3 -1 5 ,1 3

33 34

35

15 2 3 4

5 6 7

8

g jQ jj j2 13

LUCAS

180

πόρρω longe, procul, δντος ptc ε ίμ ί ; gen. abs. hic = άπ-έχοντος. πρεσβεία legatio. άπο-στείλας ptc aor. v. 17. έρωτα -άω rogat. τά πρός sip. quae ad pacem sunt, condiciones pacis. || ούτως ita. άπο-τάσσεται med. -τάσσω se-pono; med. mejseparo; τινί vale­ dico, renuntio, ύπ-άρχουαιν ptc plur. dat. -άρχω suborior, existo, sum; τά υπάρχοντα facultates, opes, res familiaris. || άλας -ατος τό (hell, pro ci. άλς άλός) sal. μωρανθ·ή coni. aor. pass, μωραίνω sum stultus (μωρός); trans.: stultum, hebetem reddo; de sale: insipidum, fatuum reddo, iv instrum. 89. άρτ·υθ·ήσεται condietur άρτόω (άρτιος adaptatus) apparo convivium, condio cibos. || ούτε... ούτε neque... neque, κοπρία (κόπριον stercus) sterquili­ nium. εΰ-θ-ετος (εύ, τίί)ημι)_ bene positus, idoneus, utilis, έξω foras, βάλλουσιν iaciunt. ούς ώτός τό auris, άκουέτω audito (imptv). έγγίζοντες ptc έγγίζω reddo propinquum; intr. appropinquo; constr periphr. 254s. τελώνης3 publicanus, qui vectigalia (τέλος) exigenda emit (ώνέομαι). αμαρτωλός peccator, άκαύειν inf. fin. (loco ptc fut. 207) audire. || δι-ε-γόγγυζον διαγογγύζω murmu­ rabant. τέ... καί et... et; ad τέ cf 324. δτι = « ; ». οοτος frt sensu contemptivo. προσ-δέχεται -δέχομαι suscipio ad me, admitto, συν-εσθάει manducat unä cum. || παρα-βολή iuxta-positio, comparatio, similitudo. ταύτην de re sequente loco τήνδε 161. λέγων sem. 260. || έξ abundat 56. εχων habens, έκατόν = 100. πρόβατον ovis; hell, loco οις 328. άπ-ολέσας ptc aor. -όλλυμι perdo, amitto, κατα-λείπει relinquit, ένενήκοντα εννέα = 99. έρη­ μος ή (sci γή) desertum, πορεύεται proficiscitur, έπί c. acc. ad, post, άπ-ολωλός ptc pf2 neutr. ad -όλλυμαι pereo, έως (etiam sine άν) c. coni, donec, εύρη coni, aor2 ευρίσκω invenio. || εύρών ptc aor2 ευρίσκω, έπι-τίθ-ησιν -τίΟημι super-ponit. ώμος umerus. αύτού abundat 147s. χαίρων -ρω gaudens. || έλθ·ών ptc aor2 έρ­ χομαι venio, βυγ-καλεϊ -έω con-vocat. γείτων -ονος vicinus, βογχάρητε imptv aor2 συγ-χαίρω τινί con-gaudeo cum alqo. έορον inveni2. || ούτως ita. χαρά gaudium c. sequenti ή maius gaudium quam (sem. 110). έσται fut. med. είμί. έπί c. dat. de obiecto (et causa) affectus, ένί dat. ad εις unus, μετα-νοοΰντο ptc -νοέω muto mentem, paenitentiam ago. οϊ-τινες qui tales sunt ut; utpote qui 163. χρείαν έχουαιν opus habent, indigent, μετά-νοια mutatio mentis, paenitentia, conversio. || ή aut. δραχμή drachma, nummus argenteus, έχοοσα έχω habens, δέκα = 10. άπ-ολέση coni, aor. v.,4. μία fern. είς. ούχί = ούκ nonne, άπτει accendit, λύχνος lampas, lucerna, ααροΐ σαρόω e-verrit. ζητεί -τέω quaerit, έπιμελώς (-λής8) diligenter, έως ο\> c. coni, donec v. 12, 50. εύρη v. 4. II εύρούβα ptc aor2. || γίνεται fit. ένώπιον c. gen. ante, coram 59. I) νεώτερος (νέος) iunior. || δός imptv aor2 δίδωμι do. έπι-βάλλον ptc neutr. -λλω sujper-iacio; intr. impersonaliter -λλει μοί τι alqd ad me attinet, mihi iure convenit, μέρος7 pars, ούβία (είμί) id quod alci est, opes, res familiaris, δι-είλεν divisit2 -αιρέω dirimo, distribuo, βίος vita, victus, opes, facultates. || μετά c. acc.

ia i

DUCAS

15,14-23

post. συν-αγαγών ptc aor2 -άγω con-grego. άπας = πας. άπ-ε-δήμησεν aor. άπο-δημέω (άπό-δημος procul a popularibus [δήμος]) peregre absum; aor. ingress.: peregre proficiscor 185s. μακρός longus, longinquus, δι-ε-σκόρπισεν dis-sipavit δια-σκορπίζω di­ spergo, dilapido (loco σκεδάννυμι 337). ζών ζάω vivens, ά·σώτως luxuriose; ά-σω-τος (σφζω) passive: qui servari non pt; act.: qui non servat pecuniam sed eam dilapidat maxime ut indulgeat vo­ luptatibus venereis; in voluptates prodigus. || δαπανήσαντος ptc 14 aor. gen abs. -νάω sumptus facio, expendo, dilapido, έ-γένετο aor2 γίνομαι fio. λιμός ή (cl. δ) fames (totius regionis: famine). Iοχυρός (Ισχύς robur) validus, robustus, vehemens, κανά c. acc. deorsum per (Land auf Land ab), ήρξατο aor. άρχομαι incipio, ύστερεΊσθαι inf. pass, -ρέω posterior (ύστερος) sum, serus venio, non assequor, amitto; de re: alqd me deficit mihi de-est; hinc pass, careo, inopiam patior. || πορευθ-είς profectus. έ-κολλήθη aor. pass. 15 κολλάω agglutino; pass, adhaereo, me alci arcte associo, ivi uni, loco τινί cuidam 118. πολίτης3 civis, ε-πεμψεν πέμπω misit, βόσκειν pascere, χοίρος (loco ΰς 328) porcus; sine art.: qualitas emi­ net. II επ-ε-θ-ύμει έπιθυμέω cupiebat (duratio, sine effectu?), γε- 16 μίσαι inf. aor. γεμίζω impleo; aor. frt: vel semel, κοιλία cavitas, venter, αύτοϋ pleon. 147s (156). κεράτιον corniculus, fructus cor­ niculatus, «siliquae », Schoten, ών prb attractio relativi 9 (sed έσθίειν cl. habet gen.). ήσθιον έσϋίω manducabant, έ-δίδου δίδωμι dabat. || είς έαυτόν in se. έλθ-ών ptc aor2 έρχομαι venio, sem. 17 etiam revertor, in sich gehen, zu sich kommen, έφη φημί dicebat, πόσοι quot?; hic exclamative (esset δσοι). μίσθιος (μισθός mer­ ces) mercenarius, περισσεύονται pass, -εΰω mensuram excedo, re­ dundo, abunde habeo, abundare facio; hinc pass, large instruor, ώδε hic. άπ-όλλυμαι pereo. || άνα-στάς ptc aor2 -ίσταμαι surgo 18 (ptc graph. 256). πορεύσομαι fut. v. 15. έρώ fut. λέγω, ήμαρταν αμαρτάνω peccavi2, ουρανός apud Judaeos posteriores subintrat pro nomine Dei. ενώπιον frt fere idem ac είς; mediante εναντίον cf Dx 10,16. II ούκ-έτι non iam. άξιος dignus, κληθηναι inf. aor. 19 pass, καλέω voco, ποίησαν imptv aor. -έω facio; fac me sicut mercenarium. || ηλθ-εν έ'ρχομαι venit2, μακράν (sci οδόν) adv«r: 20 longe, άπ-έχοντος ptc gen. abs. (loco ptc cuniuncti 35) -έχω intr. ab-sum, disto, ειδεν όράω vidit2, έ-σπλαγχνίσθ’η misertus est σπλαγχνίζομαι visceribus (τά σπλάγχνα) moveor, commiseresco, δραμών ptc aor2 τρέχω curro. έπ·έ-πεσεν έπι-πίπτω cecidit super, τράχηλος collum, κατ-εφίλησεν aor. κατα-φιλέω de-osculor cum effusione vel = φιλέω 329 ? || ταχύ (= ταχέως) cito, celeriter, έξ- 22 ενέγκατε (loco -ετε 333) imptv aor2 έκ-φέρω ef-fero, pro-fero. στο­ λή longa vestis talaris, τήν art. apud solum adiect. 145. πρώτος primus, optimus, έν-δύσατε imptv aor. -δύω induo, δότε imptv aor2 v. 12. δακτύλιος anulus, ύπό-δημα* quod sub-ligatum est, solea, sandalium, calceamentum, πούς ποδός pes. || φέρετε ferte, 23 adducite, μόσχος vitulus, σιτευτός (σιτεύω sagino) pinguefactus, θ-ύσατε imptv aor. θύω macto, occido, φαγόντες ptc aor2 (de

15,24 -1 6 ,5

tU G A S

182

actione simultanea 196) έσθίω comedo. εΰ·φρανθ·δ>μεν coni. aor. 24 pass, ευφραίνω laetum facio; pass.-med. laetor, laete epulor. || άνέ-ζησεν άνα-ζάω re-vixit, άπ-ολωλώς ν. 4. εΰρέθ·η -ρίσκο) 1η25 ventus est. ήρξαντο ν. 14. || πρεσβύτερος (-βυς senex) senior, maior natu, ώς cum hist, ερχόμενος ptc revertens, ήγγισεν aor. ν. 1. ήκουσεν ακούω τίνος audivit. συμ-φωνία symphonia: aut vocum sonorumve concentus aut instrumentum quoddam musicum, χορός chorus saltantium et canentium, προσ-καλεσάμενος ptc aor. -καλέομσι ad-voco ad me. εν* loco τινά 118. παΐς παιδός puer, ser­ vus. έ-πυνθ-άνετο πυνΟάνομαι sciscitabatur, εϊη &v opt. potentialis 27 (250) είμί = significo: quid haec sibi vellent. || ότι = « : ». ήκει ve­ nit et adest. ε-ίΚιαεν mactavit, ΰγιαίνοντα ptc -αινώ sanus (υγιής) 28 sum, bene valeo, άπ-έ-λαβεν άπο -λαμβάνω re-cepit2. || ώργίσθ·η οργίζομαι iratus est. ήθ-ελεν (έ)Οέλω volebat. εΐσ-ελθ>εΈν inf. aor* -έρχομαι intro, έξ-ελθ-ών ptc aor. -έρχομαι ex-eo: egressus, παρε-κάλει rogabat παρα-καλέω ad-voco, invito, ex-hortor, rogo. || 29 άπο-κριθ·είς ptc aor. dep. (loco medii 173) -κρίνομαι respondeo (ad formulam 258). τοσοϋτος tantus; pl. tot. έτος7 annus, δου­ λεύω sum δούλος, servio, ουδέποτε numquam. έν-τολή (έν-τέλλομαι praecipio) mandatum. παρ-ήλθ·ον -έρχομαι praeter-ivi2. Iδωκας δίδιομι dedisti, εριφος haedus. εϋφρανθ·ώ coni. aor. pass. 30 ν. 23. II δτε quando, postquam, κατα-φαγών ptc aor2 κατ-εσθίω 31 de-voro. βίος ν. 12. πόρνη meretrix. || οΰ nonne, πάντοτε semper, έμός meus, σός tuus, εύ-φρανθ·ήναι inf. aor. pass. v. 23. χάρη­ ναι inf. aor. pass, χαίρω gaudeo, ε-δει oportebat, necesse erat, έ-ζησεν ζάω aor. ingress, (re)vixit 185. άπ-ολωλώς ν. 4. εΰρέθ·η ν. 24. 16 πλούσιος dives, ειχεν έχω habebat, οί,κο-νόμος (οίκον νέμω domum rego) dispensator, administrator; in villa: villicus, διε-βλήθ·η accusatus est δια-βάλλω tra-iicio, verbis traduco, accuso (διά-βολος). ώς tamquam, δια-σκορπίζων di-lapidans-ίζω di-spergo. ΰπ-άρχοντα ptc -χω sub-orior, existo, sum; τά ύπ. facultates, 2 opes. II φωνήσας ptc aor. -νέω voco, ειπεν λέγω dixit8, τί τούτο = τί έστιν τούτο δ. Ακούω audio, άπό-δος imptv aor8 -δίδωμι red-do. λόγος verbum; hic: ratio, compte, οίκο-νομία administra­ tio. βύνη 2 pers. δύναμαι possum, ετι adhuc, amplius, οίκο-νομεϋν 3 administratorem esse. || έν έ-αυτω in, apud se. ποιήσω füt. vel aor. coni, delib. ποιέω facio, ότι causale indicans, cur interroga­ tio fiat 297. άφ-αιρεϋται med. -αιρέω adimo, aufero; med. mihi, σκάπτειν fodere. Ισχύω (ισχύς robur) valeo, (sufficienter) robustus sum. έπ-αιτε'ΐν inf. -τέω mendico (manui porrectae imponi [έπ-] 4 postulo), αίσχύνομαι erubesco, me pudet. || ϊ-γνων novi8 γινώσκω cognosco, όταν = δτε άν c. coni, quando (de fut.). μετα-σταθ·ώ coni. aor. pass, μεύ-ίστημι transpono, amoveo, δέξωνται coni. aor. 5 δέχομαι suscipio. || προσ-καλεσάμενος ptc aor. -λέομαι ad-voco ad me. εις έκαστος unusquisque, singuli; είς effert sensum distributivum. χρε-οφειλέτης3 (χρέος7 pl. χρέα aes alienum, οφείλω debeo) debitor, πόσος quantus, όφείλεις -λω debes, έκατόν = 100. βάτος

183

IfUCAS

16,6-18

hebr. bath, -mensura liquorum c. 40 litra. έλαιον oleum olivae. || δέ- 6 ξαι imptv aor. δέχομαι ac-cipio, sumo, γράμμα* (γράφα) scribo) scriptum; plerumque plur.: alqd litteris exaratum, chirographum, Schuldbrief, καθΈσας ptc aor. -ίζω sedere facio; intr. consido et sedeo; ptc graph. 256. ταχέως (ταχύς) celeriter, statim. γράψον imptv aor. γράφω scribo, πεντή-κοντα = 50. || έπειτα deinde. 7 έτερος alter (loco άλλος? 116). κόρος corus, mensura frumenti = 10 βάτοι c. 400 1. αϊτός frumentum, δγδοή-κοντα = 80. || έπ-ήνε- 8 αεν έπ-αινέω laudavit, τόν οίκ. της Αδικίας villicum iniquitatis; gen. hebr. = vili, iniustum 29. φρονίμως (φρόνιμος) prudenter, ότι... έποίησεν: quod... fecerat 214 vel fecisset 242. αιών -ώνος «saeculum»; ό ai. ουτος «saeculum hoc» = totum spatium tem­ poris, quod praecedit «saeculum venturum» i. e. tempus remunerationis et gloriae, υιοί τοΰ at. hebr.: qui huius saeculi ratio­ nem vitae sequuntur 31s. φρονιμώτερος prudentior. ύπέρ super, loco gen. compar, φώς φωτός τό lux; etiam = cognitio salutaris, salus, revelatio divina, γενεά generatio; homines qui conveniunt in alqa nota, idem sentientes. || έ-αυτοΐς pron. refl. 3 pers. loco 9 2 pers. 757. ποιήσατε imptv aor. μαμωνάς -α aram.: pecunia, lu­ crum. τής Αδικίας v. 8: iniustum. έκ-λίπη coni. aor. -λείπω intr. deficio, finior, desino: de mammona (an de vita?), δέξωνται v. 4; sci amici illi. αΕώνιος aeternus, σκηνή tabernaculum. || πιστός fi- 10 delis, fide dignus, έλάχιστος (μικρός) minimus, ά-δικος in-iustus. || έ-γένεσθ>ε aor2 γίνομαι fio, me gero, me praebeo, et ubi deficiunt 11 formae verbi είμί etiam: sum. Αληθ>ινός verus, πιστεύσει credet -ευω alqd concredo alci, fidei ales committo, anvertrauen. || Αλλό- 12 τριος alienus, ήμέτερος noster (1. v. ύμ. = vester), δώσει δίδωμι dabit. II οΐκέτης3 domesticus, δοσί dat. ad δυο. δουλεόειν servum 13 esse, servire, ή... ή aut... aut. εϊς ενός unus, μισήσει -σέω odio habebit, έτερος alter. Αγαπήσει -πάω diliget. Ανθ·-έξεται fut. άντέχομαί τίνος rei manu prehensae innitor, ad-haereo alci, κατα­ φρονήσει contemnet (τινός pendet a κατα- contra), δύνασθ'ε: δύναμαι possum. || ήκοοον άκουω audiebant, φιλ-άργυρος pecu- 14 niae amans, avarus, ύπ-άρχοντες ptc -άρχω sub-orior, existo, sum. έξ-ε-μυκτήριζον subsannabant έκ-μ. = μυκτηρίζω 329 (μυκτήρ naris) naribus corrugatis irrideo. D δικαιοΰντες iustificantes -όω 15 iustum declaro; hic iustum exhibeo (per simulationem); ol in praed. effert eos ut notos 123. γινώσκει cognoscit, novit, ότι exigit ideam supplendam e. g. «et (aliter) iudicat» nam. τό έν A. ύψηλόν quod in oculis hominum altum est. βδέλογμα* (βδελυσσομαι abo­ minor propter fetorem) res abominanda. || μέχρι c. gen. usque ad. 16 εύ-αγγελίζεται ut laetus nuntius praedicatur, βιάζεται βιάζω vi (βία) opprimo, vim infero; med.: vi utor, violenter ago, rem avide arripio; pass, vim patior, cogor; de sensu alii aliter hic sicut Mt · 11,12 prout violentia intellegitur hostilis vel laudabilis. || εύ-κο- 17 πώτερον (εΰ-κοπος facilis laboris) facilius. παρ-ελθ·εϊν inf. aor2 -έρχομαι praeter-eo. κεραία corniculum, apex, virgula, πεσεϊν inf. aor2 πίπτω cado. || Απο-λύων di-mittens. γαμ&ν -μέω ducens (uxo- 18

16, 19-30

LUCAS

184

rem), μοιχεύει adulterium committit, adulter est. άπο-λε-λυμένην 19 ptc pf pass, άπό loco υπό 63. || πλούσιος dives, έν-ε-διδύσκετο impf med. ένδιδύσκω = ενδύω induo; med. me induo, πορφύρα purpura, βύσαος ή species lini finissimi. εύ-φραινόμενος ptc -νω laetum reddo; pass, laetor, specie: laete epulor, καθ·’ ήμέραν 20 cotidie, λαμπρώς splendide. || πτωχός mendicus, όνόματι dat. relationis loco acc. 38. έ-βέ-βλητο βάλλω plqpf pass.: iactus, po­ situs iacebat. πυλών -ώνος ό pars aedificii qua porta continetur, είλκωμένος ptc pf pass, έλκόω afficio vulnere, ulcere (έλκος7) : 21 ulceribus plenus. || έπι-θ-υμών -μέω cupiens, χορτασθ·ηναι inf. aor. pass, -άζω foeno nutrio, satio (loco κορέννυμι 337). πιπτόντων ptc πίπτω cado: de iis quae cadunt, τράπεζα tabula, κύων κυνός canis, έρχόμενοι ptc -ομαι venio; ptc graph. 256. έπ-έ-λειχον lin22 gebant, lambebant( έπι- de superfide). έλκος7 vulnus, ulcus. || έγενετο aor2γίνομαι fio; ad formulam v. Lc 1,8; hic cum inf.: constr. graeca 2741. άπο-θ·ανεΐν inf. aor2 -θνήσκω morior, άπ-ενεχθ-ηναι inf. aor. pass, άπο-φέρω au-fero. κόλπος (etiam plur.) sinus, pars anterior pectoris, quo caput redinare potest, qui ad dextram ales accubat mensae. άπ-έ-θ·ανεν aor2. έ-τάφη θάπτω sepultus est2. || 23 άδης3 orcus, infernus, έπ-άρας ptc aor. -αίρω tollo, elevo ad. υπ­ άρχων v. 14. βάσανος ή lapis Lydius, quo aurum exploratur, inquisitio per tormenta, crudatus, dolor vehemens, όρά όράω 24 videt, άπό abundat, μακρό-θ-εν a longe. || καί αύτός non obstante identitate subiectil 150. φωνήσας ptc aor. (de actione simultanea 196) φωνέω clamo: clamans dixit, έλέησον imptv aor. έλεέω τινα misereor ales, πέμψον imptv aor. πέμπω mitto, βάψη coni. aor. βάπτω mergo, intingo, άκρον (ακρος acutus, summus) summitas, extremitas, δάκτυλος digitus, ϋδωρ ΰδατος τό aqua; gen. ut apud verba replendi, tangendi, κατα-ψύξη coni. aor. -ψύχω refrigero (ψύχω halo, ψΰχος frigor), γλώσσα lingua, όδυνώμαι pass, -νάω dolore (οδύνη) afficio; pass, vehementi dolore crucior, φλόξ φλογός 25 ή flamma. || μνήαθητι imptv aor. dep. μιμνήσκομαι recordor, άπ-έ-λαβες -λαμβάνω re-cepistia (άπο-: debitum), ομοίως simili­ ter. ωδε hic. παρα-καλεΐται pass, -καλέω ad-voco, invito, exhortor, consolor, όδυνάσαι hell, loco όδυνα 2 pers. pass, έν πάαιν τούτοις correspondet hebr. b'-kol zoth Is 9,11 «avec tout cela»; «bei, zu alle 26 dem». || μεταξύ c. gen. inter, χάσμα® (χαίνω hio) hiatus, vastissi­ mum spatium, intervallum intransmeabile, vorago, έ-στήρικται pf pass, στηρίζω firmiter stare facio: statutum est. όπως c. coni, ut fin. θ-έλοντες volentes, δια-βήναι inf. aor2 -βαίνω trans-eo. έν-θ·$ν hinc, δύνωνται coni, δύναμαι possum, μηδέ neque, έκεΐ27 θ·εν illinc, δια-περώσιν coni, -περάω tra-iicio, trans-eo. || έρωτώ -τάω rogo. Ενα loco infin. complet. 288. πέμψης coni. aor. v. 24. || 28 πέντε quinque, δια-μαρτύρηται coni, -ρομαί τινι attestor, ob­ testor atque obsecro, graviter moneo alqm. ελθωσιν coni, aor2 i 29 έ'ρχομαι. τόπος locus, βάσανος v. 23. || άκουσάτωσαν imptv aor. 30 3 pers. άκούω τινός audio alqm. || ούχί = ούκ. έάν c. coni, de fut, 225. άπό νεκρών a mortuis, de chez les morts. πορευθ-ή coni. aor.

185

LUCAS

1 6 ,3 1 - 1 7 , 8

dep. -εύομαι eo, vado, μετα-νοήβουβιν -νοέω mentem mutabunt, paenitentiam agent. || ei condicio realis: si igitur (sicut est, vel si- 31 cut tu supponere videris 217 ss). οΰκ άπ., οΰκ utpote apud indic, (quamvis in prop, condiciali) 307. ούδέ n e .. .quidem, etiam non. άνα-βτη coni, aor2 -ίσταμαι surgo. πεισθ-ήσονται fut. pass, πείθω persuadeo; pass, adducor ut credam, credo, obtempero. άν-εν-δεχ-τόν ,έστιν fieri non p t (έν-δέχομαι recipio, permit- 17 to ); impers. (res) admittit = fieri pt. -τοΐ» apud inf. abundat, specie hic, ubi inf. est sublectum (cf Act 10,25); lucanum 272. σκάνδαλον (id cui pedem impingens aliquis cadit) occasio ca­ sus et ruinae, seductio. έλθ-εΐν inf. aor2 έρχομαι venio (aor. com­ plex. ? 188). ούαί vae. δι’ ού per quem. || λυσιτελεΐ -έω utile est 2 (λυσιτελής utilis; sumptus factos [τά τέλη] solvens [λΰων]); λυσιτελεϊ... ή sem.: utilius est 1·10. λ£θ·ος μηλικός lapis molaris, περί-χει-ται circum-iacet, circum-positus est. -τράχηλος collum, έρριπ-ται pf pass, ρίπτω pro-iicio; duo perfecta statum et condi­ cionem efferunt (non actionem): in tali condicione melius se ha­ beret. ίνα loco inf. 286. βκανδαλίζη coni. aor. -λίζω cadere fa­ cio, occasio sum peccandi, seduco, μιχρός parv(ul)us. ένα acc. εις unus. || προς-έχετε imptv προσ-έχω (sd τον νοΰν) ad-hibeo, 3 attendo animum τινί, curam ago ales; πρ. έμαυτφ mihi prospi­ cio, caveo, έ-αυτοΐς pron. refl. 3 pers. loco 2 pers. 157. έάν cum coni. cond. «probabilis» 225. άμάρτη coni, aor2 -τάνω pecco (pro­ prie; ab-erro, non assequor), έπι-τίμηαον imptv aor. -μάω (taxo ales actionem) reprehendo, vitupero, μετα-νοήση coni. aor. -νοέω mentem muto, paenitentiam ago. άφ-ες imptv aor2 -ίημι di-mitto, remitto. |j έπ-τ-άκις septies, έπι-βτρέψη coni. aor. -στρέφω (con)- 4 verto ad, facio reverti; intr. revertor, άμαρτήση coni. aor. (loco aor2 v. 3; cf 335). άφ-ήσείς -ίημι fut. cum vi imptv (in lingua legali VT). -|| είπαν loco -ov 333. πρόβ-θ’ες imptv aor2 -τίθημι ap- 5 pono, addo. || si έχετε condicio « realis »: si de facto habetis, ut 6 vobis videmini habere (222). χόκχος granum, σίναπι -εως τό si­ napis. έλέγε-τβ άν apodosis (subiacentis) condicionis irrealis: di­ ceretis 229. βυκάμινος ή morus, mu vier, Maulbeerbaum, έκ-ριζώθ-η-τι imptv aor. pass, -ζόω (ρίζα radix) e radico, φυτεύθ-ητι imptv aor. pass, φυτεύω planto, έν constr. «praegnans» ex connotata quiete quae sequitur motum 71. ύπ-ήκουαεν άν irrealis: oboediret vel potius: oboedivisset (diceretis et iam oboedivisset). || εξ loco simpl. gen. 56. έχων habens, άροτριώντα -ιάω arantem. 7 ποιμαίνοντα -νω pascentem, δς pleonastice ac si antecedat: quis vestrum est (qui)., εΐβ-ελθ-όντι pte aor2 -έρχομαι intro, ipst λέγω dicet, εύθ-έως (ευθύς) statim. παρ-ελθ-ών aor2 pte (graph. 256) -έρχομαι ac-cedo. άνά-πεσε imptv aor2 -πίπτω re-cumbo (ad men­ sam). || άλλ* ούχί nonne potius, έτοίμάσον imptv aor. -μάζω 8 praeparo, -et hell, loco δ 167 ss. δειπνήσω -νέω cenabo (vel aor. coni, delib. ?). περι-ζωβάμενος pte aor. med. -ζώννυμι (ζώνη cin­ gulum) circum-cingo; med.: me circ., succingo vestem longam ut expeditius incedam et laborem, διακόνει -νέω ministra t έως c.

Π , Β - 2 5 . :ί

9

10 11

12 13 14

15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25

LUCAS

186

coni, prospectivo (etiam sine dv) donec, φάγω οοηϊ. aor2 έσθίω comedo, πίω coni, aor2 πίνω bibo, φάγεααι fut. med. 2. pers. (ex aor. έφαγον loco cl. έδομαι 335). πίεσαι fut. med. πίνω.'|| μ ή numquid ? χάρις -ιτος gratia; hic: gratitudo; χ. έχω gratias habeo alci, έ-ποίησεν ποιέω fecit, δια-ταχαΗντα -τάσσο) (dis-ροsita) mandata, praecepta. || ποιήσανε coni. aor. λέγετε dicite, δτι = « : ». ά-χρεΈος (χρεΐος utilis) in-utilis. έσμέν ε’ιμί sumus, ώφείλομεν οφείλω debebamus, ποιήααι inf. aor. πε-ποιήκαμεν pf. || έ-γένετο aor2 γίνομαι fio; sequitur καί constr. hebr. 2741. έν τψ c. acc. c. inf. tempeP 273. 276. πορεύεσθ·αι inf. -εύομαι eo, iter facio, καί αυτός sine ulla emphasi (Lc !) 150. δι-ήρχετο impf -έρχομαι trans-eo. διά. μέσον hic solum διά localiter cum acc.: per; 1. v. άνά μέσον per medium; sensus debet esse: inter Sam. et Gal. || είσ-ερχομένου ptc gen. abs. (loco ptc coniuncti 35) -έρχομαι intro, κώμη vicus, pagus, άπ-ήντησαν -αντάω occurre­ runt. λεπρός leprosus, έ-στησαν aor2 ίσταμαι me sisto, progredi desino, s’arröter. πόρριυ-θ-εν ex longinquo, procul. || ήραν eleva­ verunt αίρω tollo, έπι-στάτα voc. ad -της3 praeses, praeceptor (Lc !). έλέησον imptv aor. έλεέω τινά misereor ales. || Ιδών ptc aor2 όράω video, πορευθ-έντες profecti.' έπι-δείξατε imptv aor. -δείκνυμι ostendo (compos, pro simplici 329). έ-αυτοδς loco υμάς αύτοΰς 157. έ-γένετο έν τφ... ν. 11. ϋπ-άγειν: -άγω (me) subduco, abeo, έ-καθ-αρίσθ-ησαν καθαρίζω mundati sunt. || Ιδών ν. 14. ιάθ-η Ιάομαι sanatus est. ΰπ-έ-στρεψεν aor. ύπο-στρέφω (con)verto, redire facio; intr. revertor, δοξάζων -άζω glorificans. || έ-πεσεν πίπτω cecidit, ευχαριστών -στέω gratias agens. || άπο-κριθ-είς ptc aor. dep. (173) -κρίνομαι re-spondeo; ad formulam 258. έννία novem, που ubi? || εύρέθ·ησαν ευρίσκω inventi sunt, ύπο-στρέψαντες ptc aor. ν. 15. δούναι aor2 inf. fin. (207) δίδωμι do; «gloriam dare Deo » hebr. = gratias agere, άλλο-γενής8 alieni-gena. || άνα-στάς ptc aor2 άν-ίσταμαι surgo. πορεύου imptv v. 11. σέ-σωκεν pf σφζω incolumem reddo, servo, salvum facio..II έπ-ερωτηθ·είς -τάω interrogatus, πότε quando, άπ-ε-κρίθ-η aor. v. 17. παρα-τήρησις4 observatio; hic potius observabilitas (-τηρέω iuxta stans observo); μετά π. ita ut adventus eius ex signis praevideri possit; vel aspectabili cum pompa (?). || ούδέ neque, έρουσιν λέγω dicent; hic, propter v. 23: non erit cur recte possint dicere, ώδε hic. έντός c. gen. intus, in, intra; vix in cordibus Pharis., ergo potius intra, apud vos. || έλεϋσονται fut. έρχο­ μαι. έπι-θ-υμήσετε -μέω desiderabitis, μία (εΤς) una (sem. posset etiam significari «prima » cf μία τών σαββ. Me 16,2). ίδείν inf. aor2 όράω video, όψεσθ-ε fut. med, όράω. || μή c. coni, prohibet actionem fut. 182. άπέλθ·ητε coni, aor2 -έρχομαι (ab)eo, hin-gehen. μηδέ neque, διώξητε coni. aor. διώκω persequor, nachlaufen. || ώσπερ sicut, άστραπή fulgur, άατράπτουαα -πτω fulgurans, coruscans, ή (sci χώρα) Οπό τόν ουρανόν ubi caelum terrae innititur, Horizont, λάμπει fulget, εσται fut. med. είμί. || πρώτον = πρότερον 114. δελ’ c. acc. c. inf. oportet, necesse est. παθ’ε'ίν

187

M ICA S

1 7 ,2 6 -1 8 ,5

inf. aor2 πάσχω patior. άπο-δοκιμααθ·ήναι inf. aor. pass, -μάζω reprobo, άπό loco υπό 63. γενεά generatio. || καθ·-ώς sicut, έ-γε- 26 veto v. 11. Hήσθ-ιον έσθίω manducabant. επινον πίνω bibebant. 27 έ-γάμουν γαμέω uxores ducebant, έ-γαμίζοντο γαμίζω in ma­ trimonium dabantur. άχρι ί)ς ήμ. (= άχρι τής ή μ. ή attractio rei. 10) donec c. indic, (de facto praeterito), εία-ήλθ-εν -έρχομαι in-travit2. κιβωτός ή arca, ήλθ-εν venit2, κατα-κλυαμός inunda­ tio, diluvium, άπ-ώλεαεν -όλλυμι perdidit. || ομοίως similiter. 28 ήγόραζον αγοράζω emebant, ε-πώλουν πωλέω vendebant, ε-φύτευον plantabant, φκο-δόμουν οΐκο-δομέω aedi-ficabant. II εξ- 29 ήλθ·εν -έρχομαι ex-ivit2. έ-βρεξεν (sci Deus) aor. βρέχω (loco ΰω 328) pluo (proprie: made-facio). πύρ πυρός τό ignis. θ·εΐον sul­ phur. II κατά τά αύτά secundum eadem; eodem modo, άπο-καλύπ- 30 τεται -πτω re-velatur. || δώμα® domus, tectum, solarium, σκεύος7 31 res utensilis, instrumentum, vas. κατα-βάτω imptv 3 pers. aor2 -βαίνω de-scendo. άραι aor. inf. fin. (207) αίρω toUo, holen, έπιστρεψάτω imptv aor. v. 4. βίς τά όπίσω retro. || μνημονεύετε 32 imptv -νεύω memor sum, recordor:· memores estote, γύνη γυναικός uxor, mulier. || ός έάν (loco αν) c. coni, quicumque 232. ζητήση 33 coni. aor. ζητέω quaero, ψυχή anima, vita. περι-ποιήσασθ·αι inf. aor. med. -ποιέω superstitem facio; med. alqd meum servo, άπ-ολέσει άπ-όλλυμι perdet; fut. loco coni. aor. 237. ζωο-γονήσει servabit (-νέω vivum gigno, vivifico, vivum conservo). |j νύξ νυκτός ή nox, prima pars noctis, später Abend, έαονται fut. 34 med. είμί. κλίνη lectum; επί κλ. μιας sci ad coenandum; nos: « ad eandem mensam ». παρα-λημφθ-ήαεται -λαμβάνω as-sumetur. άφ-εθ-ήσεται re-linquetur -ίημι di-mitto. || άλήθ-ουσαι -·0ω 35 molentes, έπί τό αύτό eodem loco et tempore. || άπο·κριθ·έντες 37 v. 17. «ου ubi? όπου ubicumque, σώμα® corpus; hic = cadaver, άετός aquila, vultur. έπι-συν-αχθ·ήσο.νται -άγω con-gregabuntur (έπι- in alqm locum). παρα-βολή iuxta-positio, comparatio, similitudo, πρός τό c. inf. 18 relate ad, ad ostendendum quod, δεΐν inf. ad δει oportet, πάντοτε semper, προσ-εύχεσθ-αι precari, orare, έγ-κακεΐν (in alqa re [έν-] malum [κακός] esse), taedio vinctus cesso ab alqa re, neglegens evado, deficio. || κριτής3 iudex, μή loco cl. ού 307. φοβούμενος 2 ptc -βέομαι timeo, έν-τρεπόμενος ptc pass, -τρέπω in-verto, pudefacio; pass, pudefio, erubesco; vereor, revereor, τινά rationem habeo ales. || χήρα vidua, ήρχετο impf (iteratio) έρχομαι venio. 3 έκ-δίκησον imptv aor. -δικέω vindex (έκ-δικος qui ius exigit) existo; τινά: alqm defendo, άντί-δικος qui in iudicio (δίκη) ex ad­ verso stat, adversarius (in tribunali). || ήθ>ελεν (έ)θέλω volebat. 4 επί c. acc. de duratione; επί χρόνον diu. εν έ-αυτφ intra se. εΐ condicio «realis» 217. ούδέ neque. || διά τό c. acc. c. inf. quia, γέ 5 certe quidem, saltem, παρ-έχειν : -έχω praebeo, κόπος labor, las­ situdo ex labore, molestia; κ. παρέχειν molestias facessere, έκδικήσω fut. v. 3. τέλος7 finis; είς τ. in fine, tandem, postremo; hic tamen potius «in aeternum» (Ι,ΧΧ Job 14,20; 20,7). έρχυ-

,1 8 ,6 -1 6

-

jJJC A S

188

μένη ptc v. 3; ptc graph. ? 256; hic potius: re-veniens (agitur in parabola de perseverantia I). ύπ-ωπιΑζη coni, -άζω (ύπ-ώπιον pars faciei infra oculos, verber huic parti inflictum) in faciem sub oculos caedo, sugillo; sensu latiore: male vexo, molesto. Hic sensus sua6 detur a praesenti: ne continuet vexationes suas. || Ακούσατε imptv aor. ακούω audio, attendo, της Αδικίας gen. hebr. loco adiectivi: 7 iniustus 29. || oü μή c. coni, emphatica neg. rei fut. 309; hic inter­ rogative. ποιήση coni. aor. ποιέω facio (loco medii 172). έκ-δίκησις4 ultio, vindicta, defensio. έκ·λεκτός (-λέγω) e-lectus. βοώντων βοάω clamantium, νύξ νυκτός ή nox; gen. temporis, μακρο­ θυμεί: -έω long-animis, patiens sum; hic frt: tardo, hinzögern; μ. έπ. αύτοϊς in causa eorum tardat ? videtur esse nova inter8 rogatio. || ποιήσει faciet, έν τΑχει (τάχος7) cum celeritate 86 s. πλήν (praeter) = αλλά. έλθ·ών ptc aor2 έρχομαι. Spa num? εύ9 ρήσει -ρίσκω inveniet. || πε-ποιθ·6τας ptc pf2πέ-ποιθα confido (ex πείθω persuadeo; pass, adducor ut credam); τούς πεπ. 145. έφ’ έαυτοΧς super, in se ipsis, δτι είσίν interna dependentia non ex­ primitur 242: quod sint. έξ-ουθ·ενοΰντας ptc -νέω nihili facio, con­ temno. oi λοιποί (λείπω relinquo) ceteri, reliqui, παρα-βολή v. 1. 10 ταύτην loco τήνδε 161. || Αν-ε-βησαν άνα-βαίνω ascenderunt2. προσ-εύξασθ·αι aor. inf. fin. (loco ptc fut. 207) v. 1. ό εϊς... ό έτε­ ρος alter... alter, τελώνης3 (τέλη vectigalia, ώνέομαι emo) publi11 canus. || σταθ·είς ptc aor. pass, (loco στάς 175): ίσταμαι me sisto; ptc graph, non premendum 257s. ταύτα loco τάδε 161. πρός έαυτόν apud se. προσ-ηύχετο impf v. 1. 6 θ·εός nom. c. art. pro vocativo 23. εύ-χαριστώ -έω gratias ago. ώσπερ sicut. Αρπαξ -άγος 12 (αρπάζω rapio) raptor, ά-δικος in-iustus. μοιχός adulter. || νηστεύω ieiuno. δίς bis. σΑββατον hic: hebdomas, άπο-δεκατώ: -τόω τι solvo decimas (δεκάτη) ales rei. όσος quantus. κτΑομαι acquiro, 13 comparo mihi. || μακρό-θ·εν e longinquo, procul, έστώς ptc pf (έοτηκα) ίσταμαι: stans (sem. = remanens), ήθ-ελεν (έ)θέλω volebat, ούδέ ne... quidem. έπ-Spai inf. aor. -αίρω sursum tollo, elevo, ετυπτεν τύπτω percutiebat, στήθ-ος7 pectus, ίλάσθ'ητι imptv aor. pass, ίλάσκομαι propitium (ίλεως) mihi reddo; pass, propitius fio: 14 esto mihi prop. Αμαρτωλός peccator. || κατ-έ-βη κατα-βαίνω de­ scendit2. δε-δικαιωμένος ptc pf pass, δικαιόω iustifico. παρ’ εκεί­ νον aut: magis quam ille (110); aut: ille non (cf Gen 38, 26; Ez 16, 52); παρά = min. υψών -όω ex-altans. ταπεινωθ-ήσεται -νόω 15 humiliabitur, ταπεινών ptc. ύψωθ-ήσεται ex-altabitur. || προσ-4φερον προσ-φέρω af-ferebant. βρέφος7 infans (recens natus); καί τά β. videtur supponere determinatam occasionem in qua praeter aegrotos ei afferebant etiam infantes qui tunc aderant (τά) ?. 4πτηται coni, άπτομαί τίνος tango alqm = manus impono, ίδόντες ptc aor2 όράω. έπ-ε-τίμων increpabant έπι-τιμάω τινι taxo, re16 prehendo, severe significo ne quid fiat. || προσ-ε-καλέσατο aor. med. προσ-καλέω ad-voco; med.: ad me. Αφ-ετε imptv aor2 άφίημι di-mitto, relinquo, sino, παιδίον (deminut. adπαΐς) puer(ulus). μή”ο. imptv praes, vetat Jcontinuationem actionis 182. κωλύετε

189

DUCAS

18, 17-34

imptv -ΰω impedio, τοιοΰτος talis. || άμήν hebr. vere (solet evitari 17 a Lc). δς 4v c. coni, quicumque, δέξηται coni. aor. δέχομαι susci­ pio. ού μή v. 7. είβ·έλθ·η coni. aor2. -έρχομαι intro. || έπ-ηρώ- 18 τησεν έπ-ερωτάω interrogavit, άρχων -οντος princeps, ποιήσας ptc aor. v. 7. αιώνιος aeternus, κληρο-νομήαω hereditabo -μέω heres sum, ex dispositione Dei particeps fio, nanciscor. || έν-τολή 20 praeceptum, mandatum, ο ΐδας pf-praes.: scis, μή c. coni. aor. vetat actionem fut. 182. μοιχεόσης coni. aor. -εύω adulterium committo, φονεύσης coni. aor. -εύω interficio. κλέψης coni. aor. κλέπτω furor, ψευδο-μαρτυρήσης coni. aor. -ρέω falsa attestor, τίμα -άω hono­ ra 1 II έ-φύλαξα φυλάσσω custodivi, observavi, νεότης -τητος ή 21 iuventus, adolescentia. || άκούσας ptc aor. v. 6. έτι εν adhuc unum. 22 λείπει impers.: de-est; λείπω relinquo; intr. deficio, desum, δβος v. 12. πώλησον imptv aor. -λέω vendo, διά-δος imptv aor2 -δίδωμι dis-tribuo. πτωχός mendicus, pauper, έξεις έχω habebis, δεΰρο adv. hucl = veni! vel ante imptv: age! άκολού·9·ει imptv -•θύω sequor. || περί-λυπος tristitia circumdatus,valde tristis, e- 23 γενήθ·η aor. dep. (loco έ-γένετο 173 s) γίνομαι, πλούσιος dives, αφόδρα valde. || ίδών v. 15. πως exclamative (cl. ώς). δι>β-κόλως 24 difficulter (δύσ-κολος is, cui aegre [δυσ-] cibum gratum [κόλον] invenias, heikel, morosus; de re: difficilis), χρήμα® res, negotium; pl. opes, facultates, έχοντες έχω habentes, είσ-πορεύονται in-grediuntur. || εύκοπώτερον (εΰ-κοπος facilis laboris) facilius; εύκ. έστιν 25 c. acc. c. inf. τρήμα® (τι-τράω perforo) foramen, βελόνη acus, είσελθ’ε'ϊν inf. aor2 v. 17. είπαν loco -ον 333. άκούσαντες ptc aor. v. 6. II καί ante interrog. 319. σωθ·ήναι inf. aor. pass, σώζω inco- 26 lumem (σώς) reddo, salvum facio. || ά-δύνατον quod fieri non pt, 27 impossibile. παρά c. dat. apud (de personis), δυνατός possibilis. || άφ-έντες ptc aor2 v. 16. ίδιος proprius; τά ίδια (omnia) nostra. 28 ήκολουθ-ήααμεν aor. v. 22. || ότι = « : ». άφ-ήκεν re-liquit v. 16. 29 γονεύς6 genitor; pl. parentes, έ'νεν.εν τίνος ales rei gratia. || ούχί = 30 ούκ; ούχί μή c. coni. v. 7. λάβη coni, aor2 λαμβάνω sumo, ac­ cipio. πολλα-πλασίων -ονος multiplex; -ova multo maiora vel plura, καιρός tempus (qualificatum). αιών -ώνος aevum; hic term, techn. ό αί. ό ερχόμενος tempus futurae retributionis et gloriae; «saecu­ lum hoc», nostrum tempus et status rerum, qui praecedit «saecu­ lum venturum ». || παρα-λαβών ptc aor. -λαμβάνω ad-sumo (seor- 31 sum), οί δώδεκα collegium 12 apostolorum, άνα-βαίνομεν a-scendimus. τελεαθ·ήσεται fut. pass, τελέω ad finem (τέλος) perduco, perficio, γε-γραμμένα ptc pf pass, γράφω scribo, τφ υίφ dat. de« pendet aut a γεγρ. = «relate ad », aut a τελ. dat. incommodi. || πα- 32 ρα-δοθ’ήσεται -δίδωμι tra-detur. έθ-νος7 populus, gens; pl. gent(il)es. έμ-παιχθ·ήσεται illudetur -παίζω in alqm pueriliter ago, contumelia afficio, ύβρισθ-ήσεται fut. pass, -ίζω insolenssum; trans, insolenter ac proterve ago adversus alqm, iniuriis afficio, έμ-πτυσθ-ήσεται -πτύω con-spuetur. || μαστιγώσαντες ptc aor. -γόω fla- 33 gello. άπο-κτενοϋαιν -κτείνω interficient, άνα-στήαεται fut. άνίσταμαι (re)surgo. || συν-ήκαν (loco -εΐσαν 332) intellexerunt-ίημι 34

18,35 - 1 9 ,6

LUCAS

190

com-mitto (sei ideas) = intellego. βήμα6 verbum, sermo, κε-κρυμμένον pte pf pass, κρύπτω abs-condo. έ-γίνωσκον cognoscebant, 35 intellegebant, λεγάμενα pte pass.: quae dicebantur. || έ-γένετο aor2 ad formulam v. Lc 1,8; 2741. έν τω c. acc. c. inf. temporaliter 273 ss. εγγίζειν: -ζω propinquum (εγγύς) facio; intr. appropinquo, εις loco dat. (vel = πρός 70); praepositio correspondet hebraico et aram, et evitat declinationem nominis proprii (cf Mt 21, 2). τυφλός caecus. έ-κάθ>ητο impf κάύημαι sedeo, παρά. c. acc. iuxta. έπ-αιτων mendicans -αιτέω rogo ut porrectae manui alqd super36 ponatur (έπ-). || άκούσας pte aor. v. 6 c. gen. όχλου optime sine art. δια-πορευομένου pte -εύομαι (per)trans-eo. έ-πυνθ·άνετο πυνΟάνομαι sciscitabatur, interrogabat, εϊη είμί opt. potentialis 37 (quamvis sine αν) 250; vel opt. obliquus 251. || άπ-ήγγειλαν -αγ­ γέλλω nuntiaverunt, dixerunt, παρ-έρχεται: -χομαι praeter-eo. || 38 έ-βόησεν βοάω clamavit, έλέησον imptv aor. έλεέω τινά misereor 39 ales. II προ-άγοντες pte -άγω pro-duco; intr. prae-cedo. έπ-ε-τίμων v. 15. Ενα loco inf. complet. 288. σιγήση coni. aor. (ingress. 185) σιγάω taceo, ob-mutesco. μάλλον magis. 8-κραζεν κράζω 40 continuabat clamare. || σταθ·ε£ς pte aor. dep. (loco στάς 175) 'ίστα­ μαι me sisto, progredi desino, sub-sisto, s'arreter. έ-κέλευσεν c. acc. c. inf. κελεύω iussit. άχθ-ήναι inf. aor. pass, άγω (ad)duco, πρός αυτόν neglectus reflexiv! 158 s. εγγίσαντος pte aor. v. 35; gen. 41 abs. loco pte cuniuncti 35. έπ-ηρώτησεν v. 18. || ποιήσω aor. coni. delib. v. 7. σοι dat. loco acc. 37. θ-έλεις vis; interiicitur sine influxu in constr. άνα-βλεψω coni. aor. -βλέπω (sursum specto) visum re­ cupero. άνά-βλεψον imptv aor. αέ-σων.εν pf v. 26. παρα-χρήμα 43 (iuxta, statim post rem) statim. || ήκολούθ·ει impf v. 22. δοξάζων glorificans. Ιδών v. 15. ε-δωκεν δίδωμι dedit, αίνος laus, honor, gloria. 19 είσ-ελθπ&ν ptc aor2 -έρχομαι intro, δι-ήρχετο impf -έρχομαι 2 (per)trans-eo (impf de actione qua durante aliud accidit). || όνόματι dat. loco acc. 38; hic pleon. καλούμενος ptc pass, καλέω voco, καί αυτός (duplex !) loco prop'8 rei. admodum sem. (316) et Lc! (150). άρχι-τελώνης8 princeps publicanorum (τέλη vecti3 galia, ώνέομαι emo), πλούσιος dives. || έ-ζήτει ζητέω quaerebat, ίδεΐν inf. aor2 όράω. έστίν sicut esset in interrog. directa 241. ή-δύνατο impf δύναμαι possum, άπό hic prae (de causa impe4 diente), ήλικία aetas, statura; dat. rei. 38. μικρός parvus. || προδραμών ptc aor2 -τρέχω prae-curro. εις τό εμπροσθ-εν in regionem anteriorem (pleonasmus), άν-έ-βη άνα-βαίνω a-scendit2. συκο-μορέα (σΰκον ficus, μορέα morus) syco-morus. ϊδη coni, aor2 όράω, εκείνης (sci όδοΰ) rarus gen. localis, ή-μελλεν impf μέλλω c. inf. 5 in eo sum ut. δι-8ρχεσ1>αι inf. v. 1: trans-iturus erat || ώς cum hist. ήλθ·εν aor2έρχομαι venio, τόπος locus, άνα-βλέψας ptc aor. -βλέπο) sursum specto, suspicio, σπεύσας ptc aor. (de actione coincidente 196) σπεύδιο'studiose, sollicite ago alqd; intr. festino.‘κατά-βηθΊ imptv aor2 -βαίνω de-scendo. σήμερον hodie, δει c. acc. c. inf. 6 oportet. μεΈναι inf. aor. μένω maneo. || κατ-έ-βη de-scendita. ύπ-

191

LUCAS

19 , 7-15

ε-δέξατο aor. ύπο-δέχομαι sus-cipio (hospitio), χαίρων -ρω gau­ dens. II ίδόντες ptc aor2 v. 3. δι-ε-γόγγυζον murmurabant (in mu- 7 tuo colloquio δια-), δτι = « : ». παρά c. dat. apud (de personis); constr. «praegnans» i. e. connotans quietem (apud) quae sequitur motum (ad), άμαρτωλός peccaminosus, peccator, είσ-ήλθ·εν aor2 v. 1. κατα-λΰσαι inf. aor. -λύω dissolvo (equos a curru devertendi causa), in itinere sub-sisto, de-vertor. || σταθ-είς ptc aor. dep. (loco 8 στάς 175) ίσταμαι me sisto, subsisto, progredi desino, ήμισυς -εια -υ (neutr. pl. hic -εια loco -εα vel -η) dimidius, ΰπ-αρχόντων ptc -άρχω sub-orior, exsisto, sum; τά υπάρχοντα facultates, opes, res familiaris, μου gen. poss. ad ΰπαρχ. πτωχός mendicus, pauper (πτώσσω inclinato capite incedo), δίδωμι hic: volo dare, dabo, el condicio «realis». έ-αυκο-φάντησα defraudavi (aor. : si quan­ do in alqo casu) συκο-φαντέω de-fero illegitimum exportatorem ficorum: iniuste denuntio, defraudo, opprimo; τινός τι dolo arripio, extorqueo alqd ab alqo. άπο-δίδωμι red-do. τετρα-πλοΰν quadru­ plum. πρός·αυτόν hic frt: respectu eius. || σωτηρία salus, ε-γένετο 9 aor2 γίνομαι fio. καθ·-ότι = κατά τοΰτο ότι propterea quod. || ηλ- 10 θ·εν venit2, ζητήσαι aor inf. fin. (207) v. 3. σωσαι inf. aor. σώζω incolumem (σώς) reddo, servo, άπ-ολωλός ptc pf2 neutr. άπ-όλλυμαι pereo. || άκουόντων ptc gen. abs.: audientibus (illis), προσ- 11 ■θ·είς ptc aor2 (de actione coincidente 196) -τίΰημι ap-pono, addo; προσ-τίδημι c. inf. est hebr. pro: iterum, rursus cf 20,11. παρα­ βολή iuxta-positio, comparatio, similitudo, διά τό c. acc. c. inf. quia, έγγύς prope, δον.εΐν: -έω puto opinor, ότι loco inf. (266). παρα-χρήμα (iuxta vel statim post rem) statim. μέλλει v. 4. άναφαίνεσ·9·αι inf. med. -φαίνω elucere facio; med. effulgeo, appa­ reo. II εό-γενής8 illustri loco natus, nobilis, έ-πορεύθ-η -εύομαι pro- 12 fectus est, ab-iit. μακρός longus, longinquus, λαβεΐν aor2 inf. fin. (207) λαμβάνω sumo, accipio, βασιλεία hic: dignitas regia, έ-αυτφ sibi, ύπο-στρέψαι inf. aor. -στρέφω (con)verto, redire facio; intr. revertor. || καλέσας ptc aor. καλέω voco, ε-δωκεν δίδωμι dedit. 13 μν& -ας ή hebr.-aram. mina = c. 100 drachmae seu denarii, πραγματεΰσασθ’ε imptv aor. -τεύομαι negotium (impr. mercatorium vel pecuniarium) ago. εν ώ (sd χρόνω) dum. έρχομαι hic: in itinere sum? vel constr. praegnans: dum (absum donec) venio(?). || πο- 14 λίτης3 cives, έ-μίσουν μισέω odio habebant, άπ-έ-στειλαν απο­ στέλλω (e)miserunt. πρεσβεία legatio, όπίσω c. gen. post, ού θ·έλομεν c. acc. c. inf. nolumus, βασιλεΰσαι inf. aor. (ingress. 185s) -εύω rex sum; ingress.: rex fio, regno potior. || έ-γένετο v. 9; ad 15 formulam v. ad Lc 1,8; 274l. έν τω c. acc. c. inf. temporaliter 273. έπ-αν-ελθ'ε'ϊν inf. aor2 -έρχομαι (ascendendo [άνα-] aliquo [έπ-]) revertor; cum revertisset 276. λαβόντα ptc aor2 v. 12. εϊπεν c. acc. c. inf.: iussit2. φωνηθ-ήναι inf. aor. pass, φωνέω voco, δεδώκει δίδωμι dederat (hell, deest augm. syllab.). άργΰριον argen­ tum, pecunia. ϊνα pendet a: vocari iussit. γνοΐ (loco γνω ad ana­ logiam verborum in -όω) coni, aor2 γινώσκω cognosco, δι-ε-πραγματεϋσατο aor. δ ια-πραγματεύομαι negotiando ob-tineo, lucror

19, 16-37

IitrCAS

192

16 alqd. || παρ-ε-γένετο aor2 παρα-γίνομαι praesens fio. ac-cedo. προσ17 ηργάσατο aor. -εργάζομαι labore insuper acquiro. || εύ-γε inter­ lectio approbantis: bene ! bravo 1 ελάχιστος (μικρός) valde par­ vus. πιστός fidelis, fide dignus, έ-γένου aor2 2 pers. γίνομαι fio, me praebeo; (ubi deficiunt formae verbi είμΐ:) sum: te praebuisti, fuisti. ίσθ>ι imptv είμΐ: esto, εξ-ουσία (έ'ξ-εστιν licet) potestas. jg £σθ·ι... εχων constr. periphr. 253. έπ-άνω c. gen. -loco επί 59. || jg ηλθ·εν venit2, δεύτερος secundus, έ-ποίησεν ποιέω fecit, πέντε quin2 q que. II γίνου imptv γίνομαι. ||· ό έτερος « alter » loco άλλος alius 116. εΐχον έχω habebam, άπο-κειμένην ptc -κείμαι loco pf pass. 21 verbi -τίθημι: re-positam. σουδάριον sudarium. || έ-φοβούμην impf φοβέομαι timeo, αυστηρός severus, tetricus, αίρεις -ρω tollis, έ-θ-ην.ας τίθημι posuisti, θερίζεις -ίζω metis, έ-σπειρας σπείρω 22 seminasti. || κρίνω κρίνω iudicabo. ηδεις plqpf ad pf-praes. olÖa: 23 sciebas, αϊρων tollens. θ·ερίζων metens. || καί ante interrog. fere abundat 319. έ-δωκας δίδωμι dedisti, τράπεζα mensa nummu­ larii, Bank, banque. κάγώ = και εγώ. έλθουν ptc aor2 έρχομαι, τόκος (τίκτω gigno) partus; de pecunia: fenus, Zins, έ-πραξα aor. πράσσω ago, exigo pecuniam; έπρ. άν ifrealis: ex-egissem, exigens 24 recepissem 229. || παρ-εστώσιν ptc pf dat. -έστηκα ac-cessi, ad-sto. 2 g άρατε imptv aor. αίρω, δότε imptv aor2 δίδωμι. εχοντι έχω 2 g habenti. || είπαν loco -ov 333 . || δοθ·ήσεται dabitur. άρθ·ήσεται 2η αίρω tolletur. || πλήν = αλλά, μή loco ού 307. θ-ελήσαντας ptc aor. θέλω volo, βααιλεΰσαι ν. 14. άγάγετε imptv aor2 άγω duco, ώδε huc. κατα-σφάξατε imptv aor. -σφάζω trucido, macto. Ιμ28 προσθ·εν c. gen. ante. || ειπών ptc aor2 λέγω, έ-πορεύετο impf ν. 12. έμπροαθ>εν frt iungendum c. έπορ. = prae-ibat. άνα-βαίνων 29 a-scendens. || έ-γένετο ν. 15. ώς cum hist, ήγγισεν aor. έγγίζω prope (έγγύς) admoveo; intr. appropinquo, είς loco dat.; exspecta­ veris potius πρός (70); saepius ita apud nomina propria, ne decli­ nentur cf 18,35. καλούμενον v. 2. έλαιών -ώνος ό olivetum, hortus 30 olearum, άπ-ε-στειλεν. v. 14. || ύπ-άγετε ite I ΰπ-άγω (me) sub-duco, eo. κατ-έναντι e regione, in parte opposita, κώμη vicus, pagus, είσ-πορευόμενοι ptc (graph. 256) -πορεύομαι intro, εύρήσετε -ρίσκω invenietis, πώλος pullus (asinae), δε-δεμένον ptc pf pass, δέω al-ligo. οΰδείς πώποτε nemo umquam. έ-κάθ·ισεν aor. καθίζω sedere facio; intr. consido et sedeo, λύσαντες ptc aor. λΰω solvo. 31 άγάγετε v. 27. || έάν c. coni, de fut. έρωτά coni, -τάω hic cl. = interrogo (plerumque in NT = rogo), λύετε solvitis, ούτως ita. έρεΐτε λέγω dicetis (c.. vi imptv). ότι = « : ». χρεία necessitas; 32 χρείαν έχει opus habet (eo) || άπ-ελθ>όντες ptc aor2 -έρχομαι ab­ eo. άπ-ε-σταλμένοι ptc pf pass, άπο-στέλλω v. 14. ευρον -ρίσκω 33 invenerunt2, καθ-ώς sicut, είπεν aor2 dixerat 214. || λυόντων λύω 35 ptc gen, abs. είπαν loco -ον 333. || ήγαγον άγω duxerunt2, έπιρίψαντες ptc aor. -ρίπτω super-iacio, super-impono, ίμάτιον in­ dumentum (externum), έπ-ε-βίβασαν έπι-βιβάζω ascendere fece36 runt. || πορευομένου ptc gen. abs. v. 12. ύπ-ε-στρώννυον ύπο-στρων37 νύω (loco -στρώννυμι 337) subtus sternebant. || έγγίζοντος ptc

193

LUCAS

19, 38-48

gen. abs. v. 29. ήδη iam; hic sicut 2,49 potius «unefois». πρός c. dat. apud; hic minus concinne post verbum motus; sed frt non iungendum cum verbo, cf v. 41 ubi έγγίζειν etiam absolute adhi­ betur. ν.ατά-βασις4 de-scensus. ελαία olea, oliva arbor, ήρξαντο aor. αρχομαι incipio (constr. ad’sensum). άπας = πας. πλήθ·ος7 multitudo, χαίροντες -ρω gaudentes, αΐνεΐν laudare, ών loco ας; attractio^relativi 9. δύναμις4 potentia, res potenter gesta, mira­ culum. είδον aor2: viderant 214. || ευλογημένος ptc pf pass, εύ- 38 λογέω bene-dico, laudo, bene precor alci, ερχόμενος ptc: qui ve­ nit. iv δνόμ. x. trahendum videtur ad εύλογ. propter formulam hebr.: bene-dicere alci in(vocato) nomine Jahve (?); in hoc casujS έρχ. est nomen messianum. ΰψιστος altissimus; τάίίψ. caelum. || ει- 39 παν loco -ον 333. έπε-τίμησον imptv aor. -τιμάω τινί taxo, re­ prehendo, severe dico, ne fiat alqd. || άπο-χριθ-είς ptc aor. dep. 40 (loco medii 173) -κρίνομαι re-spondeo; ad formulam 258. εάν cum ind. fut. loco coni. aor. 237. σιωπήσουσιν fut -πάω taceo. λίθ·ος lapis, χράςουσιν κράξω damabimt. || ώς ήγγισεν v. 29. ίδών ptc 41 aor2 v. 3. S-χλαυσεν κλαίω flevit, ότι = « : ». || έγνως aor2 γινώ- 42 σκω; εΐ έγνως si cognovisses (cond. irr. 229 tacita apodosi). τά πρός quae faciunt ad. νΰν δέ nunc autem; potius sensu logico quam temporali, έ-κρύβη aor2 pass. (cl. έ-κρύφ-θη) κρύπτω abs­ condo. II ήξουσιν ήκω venient, παρ-εμ-βαλοΰσιν fut. -βάλλω (alqd 43 alieni insero) term, techn. militaris: hostiliter invado; hic: instruent contra te vallum; tota phrasis valde semitica: « dies » = tempus; super vos = 'al; καί loco prop, relativae, έχθ-ρός hostis, χάραξ -ακος ό palus, Pfahl·, collective: vallum, agger, περι-χυχλώσουσιν fut. -κλόω circumdo, undique obsideo, αυν-έξουσιν « co-angustabunt» -έχω undique con-tineo, comprimo, πάντο-θ’εν undique. || έ- 44 δαφιοΰσιν fut. att. (raro in NT) -ίζω (έδαφος7 pavimentum, so­ lum) solo aequo, ad terram allido, άφ-ήσουσιν relinquent -ίημι di-mitto. άνθ1’ (= άντί) ων = άνίΡ ού = αντί τούτου δτι pro eo quod, in punitionem, έ-γνως γινώσκω cognovisti (sem. in sensu ethico: acceptare, opere agnoscere), καιρός tempus (determina­ tum). έπι-σχοπή (-σκέπτομαι) in-spectio, visitatio; καιρ. τ. έ.: tem­ pus quo Deus visitavit oblata gratia, salute, veritate (conceptus hebr.), || εΐσ-ελθ·ών v. 1. ήρξατο v.37. έχ-βάλλειν e-iicere. πωλοΰν- 45 τας -λέω vendentes. || γέ·γραπται pf pass, γράφω scribo, έαται 46 fut. med. είμί, sensu imptv: esto, προσ-ευχή oratio, precatio, έποιήσατε fecistis, σπήλαιον caverna, spelunca, ληστής3 (λη-ίζομαι praedor) praedo, latro. || ήν διδάσκων erat docens; constr. periphr. 47 254 s. τό abundat (Lc I cf 11,3). χαθ·’ ήμεραν singulis diebus, cotidie, άρχ-ιερεύς5 princeps sacerdotum, έ-ζήτουν v. 3. άπ-ολέσαι inf. aor. -όλλυμι perdo, in perniciem duco. || εΰρισχον invenie- 48 bant. τό ante interrog. indir. Lc 1 ποιήσωσιν aor. coni, delib. 243. άπας = πας. έξ-ε-χρέμετο impf (ac si sit ex -κρέμομαι 337) έκ-κρέμαμαι (κρεμάννυμι suspendo) pendeo, animo suspensus sum; h ic: suspenso animo eum audiebat, ilait suspendu ä ses ttvres.

20, lr ie

50

2 3 4

g 6 7 g q

10

11

12 '13

14

15 16

LUCAS

194

έ-γενετα aor2 γίνομαι fio; ad formulam v. Lc 1,8; 2741. εΤς μία loco τις 118. διδάσκοντος ptc gen. abs. -σκω doceo, εϋ-αγγελιζομένόυ ptc gen. abs. -ίζομαι laetum nuntium praedico, έπέ-στηααν έφ-ίσταμαι ac-cesserunt2. άρχ-ιερεύς8 princeps sacerdo­ tum. γραμματεΰς6 scriba, πρεσβύτερος (πρέρβυς senex) senior, || είπαν (loco -ov 333) λέγω dixerunt2, λέγοντες ptc ; hebr. 260. είπόν (loco είπε 333) imptv aor2. ποιος qualis, έξ-ουσία potestas (έξ-εστιν liberum est, licet), ποιείς ποιέω facis, δούς ptc aor2 δίδωμι do. || άπο-κριθ-είς ptc aor. dep. (173) -κρίνομαι respon­ deo; cf 258. έρωτήσι» -τάω interrogabo, κάγώ = καί εγώ. λόγος verbum; hebr. = alqd. είπατε (loco -ετε 333) imptv aor2 v. 2. || βάπτισμα® (βάπτω) immersio, baptismus. || συν-ε-λογίσαντο aor. συλ-λογίζομαι computo, calculo, ratiocinor, προς έαυτοΰς inter se (consultantes), ότι = « ; ». εϊπωμεν coni, aor2 λέγω, έρεί λέγω dicet, έ-πιστεΰσατε πιστεύω credidistis. || άπας = πας. κατα-λιθ·άσει -λιθάζω (λίθος lapis) lapidabit, πε-πεισμένος ptc pf pass. πείθω persuadeo; pass, adducor, ut credam: pf certus sum. || άπε-κρίθ·ησαν aor. v. 3. μή loco ού 307. είδέναι inf. ad pf-praes. οίδα scio, πό-θεν unde. || ουδέ neque. || ήρξατο aor. άρχομαι in­ cipio. παρα-βολή parabola v. 19,11. ταύτην loco τήνδε 161. έφΰ-.ευσεν φυτεΰω plantavit, άμπελών -ώνος ό vinea, ές-έ-δετο (loco -δοτο) aor2 έκ-δίδομαι e-do, e-loco (in meum commodum), verpachten, louer. γεωργός (γή, έργον) agri-cola, άπ-ε-δήμησεν aor. άπο-δημέω (απόδημος procul a popularibus) peregre ab-sum; ingress.: peregre proficiscor 185s. ικανός (Ικόνιο pervenio ad mensuram) sufficiens, (satis) multus. || καιρός tempus (aptum); καιρφ suo tempore, άπ-έ-στειλεν άπο-στέλλω misit. Ενα helle cum ind. fut. 236s. δώσουσιν fut. δίδωμι do. έξ-απ-έ-στειλαν -απο-στέλλω di-miserunt. δείραντες ptc aor. δέρω corium detraho (schinde), percutio, verbero, κενός vacuus, vacuis manibus. || προσ-έ-θετο aor2 med. προσ-τίθημι (vel -τίθεμαι) ap-pono, ad-iicio; c. inf.: phrasis hebr. ad exprim. «iterum», «rursus» (cf 19, 11). έτερος alter loco άλλος 116. πέμψαι inf. aor. πέμπω mitto. κάκεΈνος = καί εκείνος, ά-τιμάσαντες ptc aor. d-τιμάζω contumelia afficio. || τρίτος tertius, τραυματίσαντες ptc aor. -τίζω vulnero (τραύμα® vulnus a τιτρώσκω vulnero), έξ-έ-βαλον έκ-βάλλω e-iecerunt2. || ποιήσω ποιέω fut. vel aor. coni, delib. 237. πέμψω fut. αγαπη­ τός (αγαπάω) dilectus, c. art. fere = unice dii., unicus, ίσως (’ίσος) pariter, aeque ac spero, ut spero, hoffentlich, έν-τραπήσονται fut2 pass, έν-τρέπω in-verto, pude-facio; pass, pudore afficior; τινά re-vereor, ales respectum habeo (sich hehren an). || Ιδόντες ptc aor2 όράω. δι-ε-λογίζοντο impf δια-λογίζομαι huc illuc (δια-) perpendo, delibero, προς άλλήλους ad invicem, inter se. κληρο­ νόμος heres (κλήρος sors, νέμομαι nanciscor), άπο-κτείνωμεν praes, vel potius aor. coni, exhortativus -κτείνω interficio, γένηται coni, aor2 v. 1. κληρο-νομία hereditas. || έκ-βαλόντες ptc aor2 v. 12. εξω c. gen. loco έκ 59. άπ-έ-κτειναν aor. οϋν igitur. ποιήοει faciet, αυτοί; loco acc. 37. || έλεύσεται fut. έρχομαι ve-

195

I^UCAS

20, 17-27

nio. άπ-ολέσει -όλλυμι perdet, δώαει δίδωμι dabit, άκούσαντες ptc aor. άκου(i), είπαν v. 2. (μή) γένοιτο opt. aor2 v. 1: absit! || έμ-βλέψας ptc aor. -βλέπω τινι in-spicio, aspicio, εατίν significat, sibi vult (pro quo sem. non est verbum), γε-γραμμένον ptc pf pass, γράφω scribo. λίθ·ος lapis; acc. attractio relativi «inversa»: casus antecedentis attrahitur in casum relativi 12. άπ-ε-δοκίμασαν άπο-δοκιμάζω re-probaverunt. οίκο-δομοΰντες -μέω aedi­ ficantes. έ-γενήθ·η (loco έ-γένετο 173 s) γίνομαι factus est. εις apud praedicatum 21. γωνία angulus, extremitas parietum con­ vergentium. II πεαών ptc aor2 πίπτω cado, αον-θ'λαβθ'ήσεται conquassabitur -Ολάω contundo, confringo, έφ' δν άν c. coni.: super quemcumque, πέαη coni, aor2 πίπτω, λικμήαει conteret -μάω (λικμός ventilabrum) ventilo, dispergo, conculco, pessumdo. || έζήτηβαν ζητέω quaerebant, έπι-βαλεΐν inf. aor2 -βάλλω in-iicio, (im)mitto. αύτός apud Lc = εκείνος, καί sem. = sed. έ-φοβήθ·ηβαν aor. dep. φοβέομαι timeo, ε-γνωσαν γινώσκω cognove­ runt2. είπεν: dixerat 214. || παρα-τηρήααντες ptc aor. (de actione coincidente 196) -τηρέω iuxta stans observo (sensu hostili), εγκάθ·-ετος (έγ-καθ-ίημι immitto) qui dolose mittitur, insidiator, ΰπο-κρινομένους ptc -νομαι in scena respondendo repraesento aliam personam, simulor, έπι-λάβωνται coni, aor2 -λαμβάνομαί τίνος ap-prehendo; hic: capto (ales sermonem = alqm in sermo­ ne, ut accusem eum), δίκαιος iustus = legis observans, ώβτε ita ut (possent), vel loco ϊνα finalis 246. παρα-δοΰναι inf. aor2 -δίδωμι tra-do. άρχή initium, principatus, magistratus, έξ-ουσία v. 2. ήγεμών -όνος dux, praefectus provinciae; hic: procurator. || έπ-ηρώτησαν έπ-ερωτάω interrogaverunt, οίδαμεν pf-praes.: novimus, scimus, δρθ·&ς (ορθός) recte, λαμβάνεις -νω sumis; λαμ­ βάνω πρόσωπον hebr. = attendo in homine eius condicionem externam: potentiam, divitias, et ideo: alci iniuste obsequor, par­ tibus ales studeo, έπ’ (= επί) άληθείας veritati innixus, secun­ dum veritatem, όδός τοΐ> θ·εοϊ> via Dei = vitae ratio quam Deus praescribit. || εξ-εστιν liberum est, licet (c. acc. c. inf.), φόρος (φέρω) tributum, δοΰναι inf. aor2 δίδωμι. || κατα-νοήβας ptc aor. -νοέω mentem intendo, considero; hic: cognosco, animadverto, παν-οοργία calliditas, astutia (παν-οΰργος ad pessima quaeque perpetranda paratus). || δείξατε imptv aor. δείκνυμι monstro, δηνάριος lat. denarius, nummus argenteus (merces unius diei), είκών -όνος ή imago, effigies, έπι-γραφή super-scriptio. είπαν v. 2. II τοίνον igitur (fortius quam οΰν). άπό-δοτε imptv aor2 -δίδωμι red-do. || Εβχοσαν -νω valuerunt, potuerunt, έπι-λαβέσθ'χι inf. aor2 v. 20. βήμα® verbum, sermo, έν-αντίον ante, coram, θ’αυμάταντες ptc aor. -μάζω miror, επί c. dat. de oblecto et causa affectus, άπό-κριαις4 responsum, έ-αίγηααν tacuerunt σιγάω ingress.: ob-mutesco. || προσ-ελθ·όντες ptc aor2 -έρχομαι ac-cedo. άντι-λέγοντες contra-dicentes. negantes; neglectus congruentiae (1. v. λέγοντες). άνάατασις4 resurrectio, μή είναι post verbum negandi etiam, cl. occurrit pleonasticum μη apud inf. έπ-ηρώτη-

17

18 19

20

21

22 23 24 25 26

27

20, 28-47

DUCAS

196

28 σαν v. 21. || i-γραψεν γράφω scripsit, άπο-θ-άνη coni, aor2 -θνήσκω morior. ä-τεκνος prole carens. 5) coni. είμΐ. Ενα dependens a o scripsit » loco inf. vel usus absolutus loco imptv 294. λάβη coni. aor2 λαμβάνω sumo, accipio. έξ-ανα-στήση coni. aor. -ίστημι 2 „ exsurgere facio, σπέρμα® semen, progenies; in V et NT raro de „q imo filio, plerumque collective. || έπτά septem, λαβών λαμβάνω „I ptc aor2. II δεύτερος secundus. || τρίτος tertius, ε-λαβεν ac-cepit2. ώσαύτως eodem modo, κατ-έ-λιπον κατα-λείπω reliquerunt2, άπ32 έ-θ·ανον aor2 v. 28. || ίίστερον adv. « posterius »; comparativus 33 loco superlativi «postremo» /72. || γίνεται v. 1. Ισχον έχω ha34 buerunt2. αιών -ώνος ό aevum, «saeculum »; v. 18,30. || υιοί του αΐ. « filii »: hebr. ad exprimendam pertinentiam ad alqd 31 s. γαμοΰσιν -έω uxores ducunt, γαμίσκονται in matrimonium dan35 tur (filiae a patribus). || κατ-αξιωθ-έντες ptc aor. pass, -αξιόω τινά τίνος alqm dignum iudico, utpote dignum dono alqa re ; hic c. inf. τυχεΐν inf. aor2 τυγχάνω τινός (iaculando scopum at­ tingo, treffen) assequor, rei particeps fio. ούτε... ούτε neque... 36 neque, γαμίζονται pass, -ίζω uxorem do; pass. nubo. || ούδέ ne­ que. άπο-θ-ανεΐν inf. aor2 v. 28. ετι adhuc, ultra, ίσ-άγγελος an37 gelis aequalis (ίσος), δντες ptc ειμί. || ύτι declarativum, έγείρονται -ρω suscitantur, surgunt. έ-μήνυσεν indicavit μηνύω alqd ignoti patefacio, βάτος -ου ή rubus, Dornstrauch·, έπ'ι τής β. apud rubum = ubi in libro Exodi de rubo narratur, ώς sicut; hic fere 38 = quia, eo quod, || ζώντων ζάω viventium, ζώσιν vivunt, vivi gg su n t; τφ θεω quasi dat. etihicus (Deo vivunt, nobis mortui sunt). || άπο-ν.ριΟ'έντες v. 3. καλώς bene, είπας v. 2. || ούκ-έτι non iam, non amplius, έ-τόλμων τολμάω audebant, έπ-έρωταν 42 inf. v. 21. ούθέν duplex negatio fortius negat. ]| βίβλος liber, ψαλμός (ψάλλω) cantus ad sonum chordarum, carmen sacrum, κάθ·ου imptv κάθημαι sedeo, δεξιός dexter; τά δεξιά (μέρη) latus 43 dextrum. || έ’ως άν c. coni, donec (de fut.). θ·ώ coni, aor2 τίάημι pono. έχθ>ρός inimicus, ύπο-πόδιον sup-pedaneum, scabellum. 44 πούς ποδός ό pes. || καλέ1? -έω vocat, καί ante interrog. vacat 45 319. II άκούοντος v. 16 ptc gen. abs.; fere = coram; sem« efier-. 46 tur praesentia auditiva. || προσ-έχετε attendite I -έχω (sci τόν νοϋν) τινι ad-hibeo animum ad; από caveo ab alqa re. θ·ελόντων ptc -θέλω volo; semitice etiam amo facere alqd (hebr. hafes). περιπατεΐν -τέω circum-ambulo. στολή (στέλλω mitto) vestis pretiosior et longior, vestis talaris, φιλούντων ptc -λέω amo. άσπασμός salutatio, άγορά forum, platea publica. πρωτο-καθ·εδρία sessio in primo loco, ipsa prima sedes, πρωτο-κλισία accu­ bitio in primo loco (ad mensam), prima sedes, δεϋπνον convi47 vium. II κατ-εσθ·ίουσι -ίω de-vorant. οικία domus; hebr. cum omnibus quae continet, fere = res familiaris, χήρα vidua, πρόφασις4 dictum (φάσις, φημί) ad se defendendum, excusatio, praetextus, species; dat.: specie (qua quis externo modo agen­ di bonum simulat), μακρός longus, προσ-εύχονται precantur, preces faciunt, λήμψονται fut. med. λαμβάνω sumo, accipio, πε-

197

LUCAS

2 1 , 1-12

ρισσότερον (περισσός abundans) maius, κρίμα® iudicium, dam­ natio. άνα-βλέψας ptc aor. -βλέπω sursum specto, oculos attollo; 21 ptc graph, non premendum 256 s. ειδεν όράω vidit2, βάλλοντας βάλλω lacientes, γαζο-φυλάκιον locus ubi gaza i. e. thesaurus asservatur, in atrio mulierum ubi see. rabbinos 12 arcae collo­ catae erant ad suscipiendos nummos offerentium. δ&ρον donum, πλούσιος dives. || χήρα vidua, πενιχρός = πένης pauper, βάλλου- 2 σαν ptc fern, λεπτόν (sei νόμισμα) nummus minutus cupreus (di­ midia pars centesimi). || άλ·ηθ·ως (-0ής8) vere, πτωχός mendi- 3 cus, pauper, πλεΐον (πολύς) plus, πάντων gen. comp.: (plus) quam omnes, ε-βαλεν βάλλο) misit2. || περισσεόοντος ptc -εύω (sum πε- 4 ρισσός excedens mensuram) abundo: ex abundantia, δ. του θ-εοΰ donum Deo destinatum, υστέρημα® id quod deest, cuius alqs parum habet (ύστερέω careo, egeo), inopia, βίος vita, victus, facul­ tates, res familiaris, εϊχεν habebat. II λεγόντων gen. abs. λίθ·ος 5 χαλός lapis pulcher (Lc videtur respicere ornatum, non sicut Mc et Mt soliditatem constructionis). άνά-θ·ημα® donarium templo devotum άνα-τίύημι rem supra (in loco conspicuo) pono, κε-κόσμηται pf pass, κοσμέω exorno. || ταϋτα α nom. pendens 14, vel 6 potius acc. relationis: quod attinet ea quae, θ-εωρεΐτε -ρέω vide­ tis. έλεύσονται fut. έρχομαι venio, άφ-εθ-ήσεται re-linquetur -ίημι di-mitto. χατα-λυθ’ήσεται re-solvetur -λύω de-fringo, destruo. |/ έπ-νιρώτχισαν -ερωτάω interrogaverunt, πότε quando ? εσται fut. 7 med. εΐμί. σημεΐον signum, όταν = ότε άν c. coni, quando (de fut.). μέλλη coni, μέλλω c. inf. in eo sum ut. γίνεσθ·αι inf. γί­ νομαι fio. II βλέπετε videte! (= cavete), μή c. coni, coniunctio finalis: ne. πλανηθ-ήτε coni. aor. pass, -νάω a via recta abduco, 8 in errorem induco, seduco; pass, seduci me sino, έπί τω όνόματί μου innixi nomine meo (Messiae) « sub nomine meo ». ό καιρός tempus (κατ’ εξοχήν exspectatum), ήγγικεν pf έγγίζω prope (εγ­ γύς) adduco; intr. appropinquo; pf fere = adest, μή c. coni. aor. vetat actionem fut. 182. πορεύατε coni. aor. dep. -εύομαι eo. όπίσω c. gen. post: «ire post»phrasis hebr. pro «sequi». || άχούσητε 9 coni. aor. ακούω audio, πόλεμος bellum, ά-κατα-στασία (καθίστημι) in-stabilitas, seditio, perturbatio ordinis publici. πτοηθ·ήτε coni. aor. pass, πτοέω subito et vehementi terrore percello; pass, exterreor, δει c. acc. c. inf. oportet, necesse est. γενέσθ·αι inf. aor2 γίνομαι fio. πρώτον loco πρότερον 114. εύθ·έως (-ύς) statim. τέ­ λος7 finis. II έγερθ-ήσεται fut. pass, εγείρω surgere facio; pass. 10 surgo. εθ·νος7 populus, gens. || σεισμός (σείω con-cutio, agito) ter- 11 rae-motus. κατά τόπους distributive: per loca, λιμός fames; pi. inopia integrae regionis, λοιμός pestis, morbus contagiosus, έσονται fut. med. είμί. φόβητρον id quo quis terretur, τέ... καί et... et. II πρό c. gen. ante, έπι-βαλοΰσιν -βάλλω in-iicient. αυτών 12 redundantia pron. 147. διώξουσιν fut. διοικώ persequor, παραδιδόντες-δίδοιμι tra-dentes. συν-χγωγή hic de tribunali synagogali. φυλακή (-λάσσω) custodia, career, άπ-αγομένους ptc pass.

21, 13-26

13 14 15

16 17 18 19 20 21 22 23

24

25

26

LUCAS

198

-άγω ab-duco (reum). Ιπί c. acc. ante (tribunal, magistratus), ήγεμών -όνος ό dux, praefectus provinciae. ϋνεκεν c. gen. ales gratia. || άπο-βήσεται fut. med. -βαίνω ab-eo, (de re quae) cedit in. είς μαρτύριον in testimonium; hie: in (vestram) commendationem; vel in occasionem reddendi testimonium. || θ-έτε imptv aor2 τίι}ημ ι. προ-μελετάν inf. -άω prae-meditor, praeviis exercitiis disco, praeparo. ίπο-λογηθ>ήναι inf. aor. dep. -γέομαι me defendo (sich « heraus-reden »). || δώσω δίδωμι dabo, στόμα.6 os; hebr. etiam pro ipsa re dicta, eloquentia, facundia, σοφία, sapientia, δυνήσονται fut. δύναμαι possum, άντι-στηναι inf. aor2 ανθ-ίσταμαι re-sisto. άντ-ειηεϋν inf. aor2 άντι-λέγω contra-dico. άντι-ν.είμενοι pte -κειμαι op-positus sum, adversor. || παρα-δοθ·ήσεσθ·ε -δίδωμι tra­ demini. γονεύς5 genitor; -εις parentes, συγ-γενής8 cog-natus. φί­ λος amicus. θ·ανατώσουσιν -τόω morte afficient, έξ ύμ. (sci τινάς) aliquos ex vobis. || εσεσθ·ε fut. med. είμί. μισούμενοι ptc pass. μισέω odio habeo. || θ·ρίξ τριχός ή pilus capilli, capillus, ού μή c. coni, emphat. neg. fut. 309. άπ-όληται coni, aor2 -όλλυμαι per-eo. || ΰπο-μονή perseverantia, constantia, patientia. κτήσεσθ·ε fut. κτάομαι acquiro possidendum; hic frt = non perdere (1. v. κτήσασΑε imptv aor.). ψυχή anima; hic: salutem animarum vestr. || όταν v. 7. ϊδητε coni, aor2 v. 1. κυκλουμένην ptc pass, κυκλόω undique circumdo, στρατό-κεδον castra, milites, exerci­ tus. τότε tunc, γνωτε imptv aor2 γινώσκω: scitote, ήγγικεν v. 8. έρήμωσις4 devastatio. || φευγέτωσαν imptv 3 pers. pl. φεύγω fu­ gio. όρος7 mons, μέσος medius; τό μ. media pars, έκ-χωρείτωσαν imptv 3 pers. -χωρέω dis-cedo. χώρα terra, ager, rus, praedium. είσ-ερχέσθ»ωσαν imptv 3 pers. -έρχομαι intro. || έκ-δίκησις4 vin­ dicta, ultio, punitio, τον» c. inf. vel fin. vel consec. 269 ss 245 s. πληανλήναι inf. aor. pass, πίμπλημι impleo, γε-γραμμένα ptc pf pass, γράφω scribo. || ούαί vael γαστήρ -τρος ή venter, uterus, έχούσαις έχω habentibus; έν γ. έχειν gravidam esse, θ-ηλαζούσαις -άζω lactantibus (θηλή mamma), εσται fut. med. είμί. άνάγκη necessitas, res adversae, aerumnae, γη hic terra = Palaestina, Iudaea. οργή ira (= iustitia vindicativa Dei). || πεσοΰνται fut. med. πίπτω cado, μάχαιρα gladius. αίχμαλωτισθ·ήσονται captivi abducentur -τίζω facio αΐχμ-άλωτον captivum (αιχμή lancea, bel­ lum; άλίσκομαι capior), έθ·νος7 populus, gens; τά έ. gent(il)es.πατουμένη ptc pass, πατέω pedibus calco, conculco, άχρι ου (= άχρι τοΰ χρόνου φ attractio relativi 10) c. coni, prospectivo (etiam sine άν): donec. «ληρωθ·ώσιν coni. aor. pass, πληρόω impleo, καιρός tempus (qualificatum); defectus articuli non urgendus 136. || Ισονται v. 17. σελήνη luna. άστρον stella, συν-οχή (συν-έχω con-tineo, angustio) angustia in qua homo nescit quo se vertat, εθ-νη hic universaliter: nationes, ά-πορία (ά-πορος sine via) condicio ho minis, qui quomodo sibi considat nescit; «perplexitas ». ήχος7 sonus, strepitus; gen. indicat causam, σάλος fluitans motio: iactatio maris, terrae motus. || άπο-ψυχόντων ptc gen. abs. -ψύχω ex­ spiro, patior animi deliquium, morior, άπό φόβον» prae timore.

199

] h ! ' I

1 ,

I i * I I

LUCAS

21,27 - 22,2

προβ-δοκία ex-spectatio. έπ-ερχομένων ptc -έρχομαι venio super. οΙκουμένη (sci γή) ptc pass, οίκέω habito: terra habitata, orbis terrarum, δύναμις4 potentia; δ. ουρανών vires quae caelos con­ tinent. σαλευθ-ήβονται -εύω agitabuntur, movebuntur. || ύψονται fut. med. δράω video, νεφέλη nubes. || άρχομένων ptc gen. abs. αρχομαι incipio, άνα-κύψατε imptv aor. -κύπτω partem superio­ rem corporis erigo, animum erigo (ad spem ac laetitiam), έπ-άρατε imptv aor. -αίρω sursum tollo. δι-6τι quia, έγγίζει v. 8. άπο-λύτρωβις4liberatio, red-emptio (sci eschatologica et integra). || παραβολή iuxta-positio, comparatio, similitudo, ϊδετε imptv aor2 δράω. συκή ficus arbor, δένδρον arbor; καί πάντα τά δ. et omnes alios arbores (aram, cf Mc 4,13; L,c 13, 2.4). || δταν v. 7. προ-βάλωσιν coni. a,or2 -βάλλω pro iicio, pro-fero, progermino, βλέποντες vi­ dentes. άφ’ έαυτών loco άφ’ υμών αυτών 157. γινώοκετε cognoscitis; statim postea = scitote, εγγύς prope. θ·έρος7aestas. II ούτως ita. ϊδητε coni. v. 29. γινόμενα ptc. || ού μή v. 18. παρ-έλθ-η coni. aor2 -έρχομαι praeter-eo. γενεά generatio, έ'ως άν c. coni, "donec. γένηται coni, aor2 γίνομαι. || παρ-ελεύβονται fut. -έρχομαι praeter-eo. οΰ μή hic c. ind. fut. cf 237. || προα-έχετε attendite -έχω (sci τον νουν) animum ad-hibeo, attendo, caveo, έ-αυτοίς v. 30. μή ποτέ ne quando, ne forte, βαρηθ-ώαιν coni. aor. pass, βαρέω (βάρος gravitas) (ag)gravo, premo; hic: de animo hebetato, κραιπάλη crapula, ebrietas, μεθ-η (μέί)υ potus inebrians) potatio usque ad ebrietatem, ebrietas, μέριμνα anxia rei cura, sollicitudo, βιωτικός pertinens ad vitam (sustentandam) vel victum (parandum), έκι-ατή coni, aor2 έφ-ίσταμαι ac-cedo, super-venio. αιφνίδιος re­ pentinus. II παγίς -ίδος ή laqueus, έπ-ειβ-ελέύαεται fut. -έρχομαι venio super. καθ·ημένους ptc κάΟημαι sedeo; hebr. = habito, έπΐ κρόσωηον = super; hebr. || άγρ-υπνεΐτε vigilate άγρ-υπνέω (vel in agro dormio, vel somnum frustra capto, in-somnis sum), δεόμενοι ptc δέομαι oro, rogo, ϊνα aut finale: ad hoc ut..., aut loco inf. complet.: obiectum orationis 288. κατ-tσχύσητε coni aor. -ισχύω prae-valeo contra; hicc. inf. valeo, possum (1. v. κατ-α|ιω·θήτε coni. aor. pass, -δω: ut digni habeamini), έκ-φύγειv inf. aor2 -φεύγω ef-fugio. μέλλοντα ptc μέλλω c. inf. in eo sum ut. σταθ-ήναι inf. aor. pass, (loco στήναι 173s) ίσταμαι me sisto; hebr = me erectum sustineo = non succumbo in iudicio, « bestehen υοτ ». || ην διδάακων erat docens; constr. periphr. 253. νύξ νυκτός ή nox. έξ-ερχάμενος ptc -έρχομαι ex-eo. ηύλίζετο impf αύλίζομαι in aula, sub divo pernocto, είς loco έν 7/. καλούμενον ptc pass, καλέω voco, έλαιών -ώνος ό hortus olearum. || ώρθ·ριζεν impf δρϋρίζω (δρύρος tempus matutinum) mane surgo, mane venio, άκούειν inf. fin. (loco ptc fut. 207) audire. ήγγιζεν impf έγγίζω propinquum reddo (εγγύς prope); intr. appropinquo, ίορτή festum, ά-ζυμος sine fermento (ζύμη), non fermentatus; τά ά. dies 15-21 mensis Nisan; ή εορτή τ. άζ. = pascha, λεγομένη ptc pass.: quae dicitur. || έ-ζήτουν ζητέω quaerebant, άρχ-ιερεύς5 princeps sacerdotum; pl. etiam munere functi

27 28

29 30 31 32 33 34

35 36

37

38

22 2

22,3-17

3

5 6

7 8 9 10

11

12 13 14 15

16

17

.Iεν έρχομαι venit2, άζυμος v. 1. Ι-δει impf δει oportet, θ-ύεσθ-αι inf. pass, θυω macto, occido. πάσχα® hic = agnus paschalis. || άπ-έ-στειλεν άπο-στέλλω misit, είπών ptc aor2 (de actione coincidente 196). πορευθ-εντες -εύομαι profecti, έτοιμάσατε imptv aor. -μάζω (prae)paro. πάσχα hic: convivium paschale, φάγωμεν coni, aor2 έσθίω com-edo. || είπαν loco -ov 333. ποΰ ubi. θ-έλεις tu vis (sine influxu in constr.). Ιτοιμάσωμεν aor. coni, delib. || είσ-ελθ·όντων ptc aor2 v. 3; gen. abs. (loco ptc coniuncti 35). συν-αντήσει -τάω occurret, obviam fiet, κεράμιον vas ex argilla (κέραμος) factum; specie: amphora, lagena. pov inveni2 v. 2. αίτιον v. 4. ών gen. culpae, κατ-ηγορεΐτε accusatis v. 2. καθ’ = κατά pleonastice. II ουδέ neque, ne... quidem. άξιός τίνος dignus 15 alqa re. πε-πραγμένον ptc pf pass, πράσσω facio, αύτω si lectio sana est, esset unicus casus ales dativi auctoris = ύπ’ αΰτού. || παι- 16 δεύσας ptc aor. -εύω puerum (παϊς) erudio, castigo; hic: de fla­ gellatione. άπο-λύσω fut. -λύω ab-solvo, liberum dimitto. || άνάγ- 17 κη necessitas, εΐχεν έχω habebat, κατά distributive; κατά εορτήν singulis festis (paschalibus), ένα (είς) unum. || άν-έ-κραγον (cl.) 18 άνα-κράζω ex-clamaverunt2. παμπληθεί adv. tota multitudo (πλή­ θος) simul, αίρε αίρω tolle! (praes.: perfice quod iam inceptum est?) ; Io 19, 15 άρον, άπό-λυσον imptv aor. || όστις = δς vel: 19 hominem qui 163s. διά propter, στάσις4 seditio, rebellio, γενομένην ptc aor2 v. 12. φόνος homicidium. βληθείς βάλλω coniectus. φυλακή (φυλάσσω custodio) custodia, career. || πάλιν iterum, προβ- 20 ε-φώνησεν aor. προσ-φωνέω magna voce alloquor, θέλων volens, άπο-λΰσαι inf. aor. || έπ-ε-φώνουν έπι-φωνέω continuabant (impf) 21 clamare, αταύρου -ρόω crucifige I praes.: vulgariter ? an sicut αϊρε v. 18 ?; Mc 15,13 habet σταύρωσον: ntrnc et tandem I || τρίτον 22 tertio, έ-ποίησεν ποιέω fecit, αίτιον θανάτου crimen capitale. || έπ- 23 έ-κειντο impf έπί-κειμαι super-iaceo; incumbo, insto, αίτούμενοι ptc αίτέομαι c. acc. c. inf. mihi peto, expostulo, σταυρωθήναι inf. aor. pass, κατ-ίσχυον -ΰω invalescebant. || επ-ε-κρινεν έπι- 24 κρίνω ad-iudicavit. γενέσθαι inf. aor2 γίνομαι, αίτημα® id quod petitum est. || άπ-ε-λυσεν aor. v. 16. βε-βλημένον ptc pf pass, βάλ- 25 λω v. 19. ήτοΰντο sibi ex-petebant (-petiverant 274). παρ-έ-δωκεν παρα-δίδωμι tra-didit. θέλημα6 voluntas. || άπ-ήγαγον aor2 26 -άγω ab-duco (exspectaveris impf: 1. v.). έπι-λαβόμενοι ptc aor2 -λαμβάνομαι ap-prehendo. έρχόμενον ptc -ομαι venio. έπ-ε-θηκαν (loco -έθεσαν 332) -τίθημι im-posuerunt. σταυρός crux, φέρειν portare, όπισθεν a tergo, post alqm; prb non solus sed «par derrilre » ?. || ήκολοϋθει impf άκολουθέω sequor, πλήθος v. 1. 27 καί et imprimis; cf Mc 16,7. γύνη -αικός mulier, έ-κόπτοντο la­ mentabantur κόπτομαι mihi pectus ferio, plango, έ-θρήνουν plan­ gebant θρηνέω (θρήνος carmen lugubre) lamentor alqm. || στρα- 28 φείς στρέφω (con)versus2. κλαίετε imptv κλαίω fleo; μή κλ. de­ sinite flere 182. έπ’ (= επί) έμέ super me. πλήν sed. έ-αυτάς hell, loco υμάς αΰτάς 757. || έροϋσιν λέγω dicent, μακάριος beatus. 29 στείρος sterilis, κοιλία cavitas, venter, uterus, έ-γέννησαν γεννάω genuerunt, μαστός papilla, mamma, έ-θρεψαν τρέφω nutrive­ runt. II άρξονται fut. άρχομαι incipio, όρος7 mons, πέσατε (loco 30 πέσετε) imptv aor2 πίπτω cado, βουνός collis, καλύψατε imptv aor. καλύπτω velo, abs-condo, operio. || εί condicio «realis» (si- 31 cut revera est) 217. υγρός umidus; de arbore: sucosus, virens, ξύλον lignum, arbor, ποιουσιν -έω faciunt, ξηρός siccus, aridus, γένηται coni, aor2 γίνομαι fio; coni, delib. || ήγοντο άγω duce- 32

28, 33-47

33

34

35

36 gy gg gg 40

41 42

43 44 45 46

47

LUCAS

206

bantur. έτεροι loco άλλοι 116, pleon. πανούργος (κακός, έργον) male-ficus, latro; καί έτ. κ. δύο breviloquentia pro; et alii, iique latrones, duo. άν-αιρεθ'ήναι inf. aor. pass, -αιρέω (e medio) tollo, interficio. || ήλθ·ον aor2 έρχομαι, τόπος locus, καλούμενον ptcpass. καλέω voco, κρανίον cranium, calvaria, έ-σταύρωσαν aor. ν. 21. δς μέν... δς δέ alter quidem.. . alter autem; usus demonstrativus pron. relat*. δεξιός... άριστερός dexter; sinister; έκ δεξιών (τά δεξιά sci μέρη) a dextris. || όίφ-ες imptv aor2 -ίημι di-mitto, re­ mitto. οϊδασιν (loco ϊσασιν 332) pf-praes. noverunt, δια-μεριζόμενοι ptc -ίζομαι mihi dis-pertio (μέρος pars), inter plures rem partior, distribuo, ίμάτιον vestimentum, έ-βαλον βάλλω iecerunt2. κλήρος sors. || είστήκει ν. 10: stabat. θεωρών -ρέω spectans, έξε-μυκτήριζον de-ridebant έκ-μυκτηρίζω corrugato naso (μυκτήρ naris) irrideo, sub-sanno (compos, pro simpl. 329). άρχων v. 13. ε-σωσεν salvos fecit (aor. complex. 188) σφξω incolumem (σώς) reddo, servo, σωσάτω imptv aor. 3 pers. ei si revera (sci sicut praetendit) 217 s. έκ-λεκτός electus. || εν-έ-παιξαν aor. v. 11. στρατιώτης3 miles, προσ-ερχόμενοι ptc -έρχομαι ac-cedo. όξος7 vinum vile acidum (in usu apud milites), προο-φέροντες of-ferentes. II σώσον imptv aor. σώζω, σε-αυτόν te (ipsum). || έπι-γραφή superscriptio, έπ’ αύτω super eum. γράμμα® littera. || εΤς unus loco ό έτερος 119. κρεμασθέντων ptc aor. pass, κρεμάζω (loco κρεμάννυμι 337). suspendo, έ-βλασφήμει -μέω blasphemabat ν. 22, 65. ούχί = ούκ nonne. || άπο-κριθ·είς ν. 3. έπι-τιμών ptc -μάω taxo, reprehendo, έ-φη ν. 3. ούδέ neque, ne-quidem; frt iungendum cum σύ: ne tu quidem, quamvis...; alii aliter, φοβή 2 pers. med. ιροβέομαι timeo, δτι quia aut reddit rationem, cur alter miretur, aut deberet esse ο ς ; facile mendum versionis ex subiacente multicolori aramaico di 300 s. κρίμα® iudicium, damnatio. II δικαίως iuste. άξιός τίνος dignus alqa re. ών attractio rela­ tivi ex εκείνων ά 9. έ-πράξαμεν πράσσω fecimus, perpetravimus, άπο-λαμβάνομεν re-cipimus (debitum), ά-τοπος non suo loco positus, ineptus, pravus. || μνήσθ-ητι imptv aor. dep. μιμνήσκομαί τίνος recordor, memor sum ales, δταν = δτε άν c. coni, quando (de fut.). έλθ-ης coni, aor2 έρχομαι (re-)venio, εν aut localiter = ε’ις, constr. praegnans 71, aut sociativum = cum 86ss; in hoc casu βασιλεία est potestas, maiestas regia, regalitas. || σήμερον hodie, έση fut. med. ε’ιμί. παράδεισος vox persica: hortus amoenus, paradisus, domicilium iustorum. || ώσεί circa, έκτος sextus, σκότος7 tenebrae, έ-γένετο aor2 γίνομαι, έως c. gen. usque ad. ένατος nonus. || έκ-λιπόντος ptc aor2 gen. abs. έκ-λείπω relinquo, desero; intr. de-ficio, finior, desino. έ-σχίσθ·η σχίζω scissum est. κατα­ πέτασμα® velum, Vorhang, curtain (κατα-πετάννυμι alqd dependens pando), ναός templum, Sanctissimum, μέσος medius. || φωνήσας ptc aor. (de actione coincidente 196) φωνέω clamo, παρα­ τίθεμαι med. -τίθημι ap-pono; med. curae, custodiae, fidei ales concredo alqd. είπών ptc aor2 λέγω, έξ-έ-πνευσεν έκ-πνέω ex-spiravit. || ΐδών v. 8. έκατοντ-άρχης8 centurio, γενόμενον ptc aor2.

207

I/UCAS

23,48 - 24,4

έ-δόξαζεν δοξάζω glorificabat, δντως adv. (ex ptc είμΐ)· revera. || συμ-παρα-γενόμενοι ptc aor2 -γίνομαι simul cum aliis venio seu 48 adsum (ubi deficiunt formae verbi είμί sicut in aor.), θεωρία spectaculum, θ-εωρήσαντες ptc aor. -ρέω video, specto, τύπτοντες τύπτω percutientes. στήθ-ος7 pectus, ϋπ-ε-στρεφον impf υπο­ στρέφω verto, redire facio; intr. revertor. || είβτήκειααν v. 10. sta- 49 bant (= remanebant; hebr.). γνωστός (γινώσκω) cognitus, notus. άπό pleon. μακρό-θ-εν e longinquo. συν-ακολουθ-οΰσαι ptc praes, (cum vi impf) -0έω unä sequor: quae sequebantur = secutae erant 214. όρώσαι όράω videntes (fern.). || όνόματι dat. relationis loco 50 acc. 38. βουλευτής8 membrum τής βουλής: senator, hic: synhedrii assessor, ΰπ-άρχων ptc -άρχω sub-orior, exsisto, sum. || συγ-κατα- 51 τε-θ’ειμένος ptc pf. med. -τίθημι unä de-pono; med. unä cum aliis votum de-pono, assentior, suffragor: (non) consenserat 214. βουλή voluntas, consilium firmum, decretum. πράξις4 (πράσσω) actio; in specie: dolosa machinatio, facinus, «ροσ-ε-δέχετο impf προσ-δέχομαι ex-specto. || προο-ελθ-ών ptc aor2 -έρχομαι ad-eo. 52 ήτήσατο aor. αϊτέομαι peto, postulo (mihi). || καθ’-ελών ptc aor2 53 -αιρέω desuper demo, de-pono. έν-ε-τύλιξεν aor. έν-τυλίσσω in­ volvo. σινδών -όνος ή sindon, pannus tenuior ex lino factus, εθ’ήκεν τί'θ'ημι posuit, μνήμα® monumentum, sepulcrum, λαξευτός e lapide excisus (λάς lapis, ξέω scalpo, λαξεύω lapides incido). ου ubi. ουπω nondum (cumulatio negationum non tollit negationem I). κε£μενος|ρίο κείμαι iaceo; subintrat pro pf pass, verbi τίϋημι = positus^sum: positus fuerat. || παρα-σκευή apparatio; dies appa- 54 rationis (parasceve) = dies sextus quo sabbatum praeparabatur, έπ-έ-φωσκεν elucescebat έπι-φώσκω orior; de sidere, item de tem­ pore quod ortu sideris incipit; hic de sabbato quod ecclesiastice incipit pridie vespere. || κατ-ακολουθ·ήσασαι ptc aor. -ϋέω sub- 55 sequor, αϊτινες loco αΐ 164. βυν-ελήλυθ-υΐαι ptc pf -έρχομαι τινι unä cum alqo venio. έ-θ·εάσαντο aor. άεάομαι video, μνημεΐον monumentum, sepulcrum, ώς quemadmodum, έ-τέθ·η τίθημι po­ situm est. II ύπο-ατρέψαντες ptc aor. v. 48. ήτοίμαααν ετοιμάζω 56 praeparaverunt, άρωμα® odoramentum; pl. plantae oleaque odo­ rifera. μύρον (μύρω fluo, fleo, de suco arboris) unguentum odora­ tum. ήσύχαααν quieverunt -χάζω tranquillus, quietus (ήσυχος) sum. έν-τολή (έν-τέλλομαι) mandatum, praeceptum. τή μιά των σαββάτων prima die hebdomadae; μία loco πρώτη 24 117. όρθ>ρος mane, tempus matutinum; gen. temporis, βαθ-ύς -έως (loco -έος) profundus, μνήμα® monumentum. ήλθ·ον έρχο­ μαι venerunt2, φέρουσαι φέρω portantes, ήτοίμαβαν aor. ετοι­ μάζω praeparo: praeparaverant 214. άρωμα ν. 23,56. || ευρον 2 ευρίσκω invenerunt2. λ£·θ·ος lapis, άπο-κε-κυλισμένον ptc pf pass, άπο-κυλίω re-volvo. μνημεΐον = μνήμα. || εΙβ-ελθ·οΰσαι ptc aor2 3 -έρχομαι. || έγένετο aor2 γίνομαι fio; ad formulam ν. he 1,8; 4 2741. έν τω c. acc. c. inf. 273. ά-πορεΈβθ·α& inf. med. ά-πορέω (άπορος in-vius, qui quo eat nescit) dubius haereo; med: in mea re nescio quid censendum vel agendum, έπ-έ-ατησαν έφ-ίσταμαι ac-

24, 5-21

LUCAS

208

cesserant2. έσθ>ής -ήτος ή vestimentum, άστραπτούση ptc -πτω 5 fulgeo. II έμ-φοβος in metu, pavidus, γενομένων aor2 ptc gen. abs. v. 4. κλινουσών ptc fern. gen. abs. κλίνω de-clino. είπαν loco 6 -ov 333. ζητείτε -τέω quaeritis, ζωντα ζάο) viventem. || ώδε hic. ήγέρθ·η suscitatus est εγείρω surgere facio; pass, surgo. μνήσθ·ητε imptv aor. dep. μιμνησκομαι recordor, ώς quomodo, έ-λά7 λησεν aor. λαλέω loquor, έτι adhuc, ών ptc είμί. II τόν υιόν... anticipatum sublectum infinitivi qui pendet a δει. δει c. acc. c. inf. oportet, παρα-δοθ-ηναι inf. aor. pass, -δίδωμι tra-do. Αμαρ­ τωλός peccator, σταυρωθ-ήναι inf. aor. pass, σταυρόω crucifigo. 8 τρίτος tertius, άνα-στηναι inf. aor2 -ίσταμαι surgo. || έ-μνήσθ-η9 σαν recordatae sunt. £>ήμα® verbum. || ύπο-στρέψασαι ptc aor. -στρέφω re-verto, redire facio; intr. revertor: reversae, άπ-ηγγειλαν -αγγέλλω nuntiaverunt, έν-δεκα undecim, λοιποί reliqui, 11 ceteri. || έ-φάνησαν aor2 dep. φαίνω in lucem profero, monstro; φαίνομαι appareo. έν-ώπιον c. gen. ante, ώσεί quasi, λήρος de12 liramentum, ineptiae, ή-πίστουν ά-πιστέω non credebant. || άναστάς ptc aor2 v. 7. έ-δραμεν τρέχω cucurrit2, παρα-κϋψας ptc aor. -κύπτω me inclino ad alqd accuratius videndum, proclinato ca­ pite specto, βλέπει videt. όθ·όνιον (deminut. ad οθόνη linteum) pannus linteus minor, linteum. άπ-ηλιλεν -έρχομαι ab-iit2. πρός έ-αυτόν apud se. θ·αυμΑζων -μάξω mirans, γεγονός ptc pf2 γί13 νομαι. II εξ abundat 56. πορευόμενοι ptc -εύομαι eo; constr. periphr. 254s. κώμη vicus, pagus, άπ-έχω me abs-tineo, di-sto, ab­ sum. στάδιον (pl. στάδιο i) stadium, mensura distantiae 600 pe14 dum. έξήκοντα = 60. || καί αύτοί h e ! 150. ώμίλουν impf ομιλέω conversor, colloquor, πρός άλλήλους ad invicem, συμ-βε-βηκότων 15 ptc pf συμ-βαίνω con-venio; -βαίνει accidit, evenit. || i -γένετο iv τφ v. 4. συ-ζητεΐ'ν unä quaerere, disputare, έγγίσας ptc aor. έγ\ίζω prope (εγγύς) admoveo; intr. appropinquo, συν-ε-πορεϋετο impf 16 συμ-πορεύομαί τινι eo cum alqo. || έ-κρατοΰντο tenebantur κρατέω τίνος potestatem (κράτος) habeo in alqd, teneo; hic: impedio, του c. inf.: ita ut 246. έπι-γν&ναι inf. aor2 -γινώσκω (re-)cogno17 sco. II άντι-βάλλετε con-fertis -βάλλω ob-iicio, ultro citroque iacio. περι-πατοΰντες -τέω ambulantes, έ-στά-θ’ησκν aor. pass, (loco έ­ στησαν 175) ίσταμαι me sisto, progredi desino, s'arriter. σκύθ-ρ18 ωπος (σκυθρός, ώψ tetricus aspectu) tristis, tetricus. || άπο-κριθ·είς ptc aor. dep. (loco medii 173) -κρίνομαι respondeo, είς unus loco ό έτερος 119. όνόματι dat. relationis loco acc. 38. μόνος so­ lus. παρ-οικεΐς: -κέω ad-vena sum, peregrinus habito, καί coord, loco subord.: qui 316. ε-γνως γινιόσκω cognovisti2, γενόμενα ptc 19 aor2 v. 4. || ποΈος qualis, είπαν v. 5. έ-γένετο v. 4; hic: exstitit, 20 fuit, δυνατός potens, έναντίον c. gen. ante, coram. || όπως quo­ modo. τέ = καί. παρ-έ-δωκαν (loco -δοσαν 332) v. 7. άρχ-ιερεύς6 princeps sacerdotum. Αρχών -οντος princeps, dux, magistratus, alqua dignitate pollens, κρίμα® iudicium, damnatio, έ-σταΰρωσαν 21 aor. v. 7. || ήλπίζομεν ελπίζω sperabamus, μέλλων ptc μέλλω c. inf. in eo sum ut. λυτροΰαθ-αι inf. med. λυτρόω pretio accepto

209

LUCAS

24, 22-35

liberum dimitto; med. red-imo, libero. άλλά κα£ immo. γέ dat emphasim. σΰν πάσεν τ. super haec omnia, &γεε frt imperser (es­ set hapax); frt Jesus subi. ? quia occurrit: ημέραν άγειν diem praetermittere, zubringen, άφ’ (= από) oö (sei χρόνου) ex quo. || γΰνη -ναικός mulier, έξ-έ-στησαν terruerunt έξ-ίστημι a statu 2 2 quieto excito, perturbo, γενόμεναε ptc aor2 v. 4: quae fuerunt (loco aoristi verbi είμί). δρθ·ρενός matutinus; adiectivum loco nostri adverbii «mane». || μή loco οΰ 307. εΰροΰσαε ptc aor2 v. 2. 23 ήλθ·ον v. 1 . όπτασία visio, apparitio, έωρακέναε inf. pf όράω. ζην inf. ζάω vivo. || άπ-ήλθ·ον -έρχομαι ab-ierunt2; ergo Petrus, 24 de quo v. 1 2 , non erat solus (cf Io 2 0 , 8 ,). ευρον v. 2 . οΰτως κα■9·ώς ita sicut, εεπον: dixerant 214. εέδον όράω viderunt2. || ώ 25 apud voc. hell, magnum exprimit affectum 24. ά-νόητος in-sipiens, vecors, βραδύς -εΐα -υ tardus, lentus; βρ. τη καρδία (dat. relationis 38) intellectu hebes, του πεστεύεεν ad credendum (hebr. le) 269. οίς attractio relativi 9. έ-λάλησαν v. 6 . || οΰχ£ = οΰκ 26 nonne, ε-δεε impf v. 7. παθ-εΐν inf. aor2 πάσχω patior, καί et ita. εΙβ-ελθ·ε1ν inf. aor2 v. 3. || άρξάμενος ptc aor. αρχομαι incipio. 27 άπό Μ. κ. άπό πάντων... breviloq. pro: incipiens a M. et conti­ nuans per omnes pr.; cf Act 3,24. δε-ερμήνευσεν (sine augmento) -εόο) explicavit, interpretatus est. γραφή scriptura, τα περί έαυτοΰ quae ipsum spectabant. || ήγγεσαν aor. v. 15. είς loco πρός 70, vel 28 loco dat. ου ubi vel quo. έ-πορεύοντο impf v. 13. προσ-ε-ποεήσατο aor. προσ-ποιέομαι praetexo, simulo, πορρωτέρω (= -τερον comp, ad πόρρω longe, procul) longius. || παρ-ε-βεάσαντο aor. 29 παρα-βιάζομαι contra alqm vi utor, precibus urgeo velut cogo, μεΐνον imptv aor. μένω maneo, μεθ·’ = μετά, πρός versus, έσπέρα vespera πρός έσπ. έστιν advesperascit, κέ-κλεκεν pf κλίνω incli­ no; intr. inclino me; de tempore: ad finem vergor, ήδε iam. εΐβήλθ·εν intravit2, μεΐναε inf. aor. τοϋ finalis 269 s. || έ-γένετο έν τφ 30 v. 4. κατα-κλεθ-ήναε inf. aor., pass, κατα-κλίνω reclino, (mensae) accumbere facio; pass, accumbo: cum recubuisset 276. λαβών ptc aor2 λαμβάνα) sumo, accipio, εύ-λόγησεν -γέω bene-dixit (de laude gratiarumque actione et simul de apprecatione et consecratione), κλώσας ptc aor. κλάω frango, έπ-ε-δίδου porrigebat έπι-δίδωμι manui porrectae impono. || δε-ην-οίχθ-ησαν δι-αν-οίγνυμι aperti 31 sunt, έπ-έ-γνωσαν aor2 v. J6. ά-φαντος (φαίνομαι appareo) qui non apparet, invisibilis. || είπαν v. 5. πρός άλλήλους v. 14. καεο- 32 μένη ptc pass, καίω accendo; pass, ardeo; «cor ardens » in S. Scr. solum de dolore et semel Eccli 51,21 de vivo desiderio; 11. vv. βεβαρημένη (oneratum), «excaecatum », «obtusum » admonent de v. 25: «stulti et tardi corde » (cor hebr. = intellectus), ώς cum, dum. έ-λάλεε impf λαλέω loquor, δε-ήν-οεγεν impf δι-αν-οίγω (loco -οίγνυμι 337) aperio. || άνα-στάντες ptc aor2 v. 7. ΰπ-έ-στρε- 33 φαν aor. v. 9. ευρον v. 2. ήθ-ροεσμένους ptc pf pass, άϋροίξω (άίΐρόος confertus) congrego. || δντως ptc είμί: vere. ήγέρθ·η v. 6 . 34 ώφθτιι όράω visus est; c. dat. utpote = apparuit. || έξ-ηγοΰντο 35 impf -ηγέομαι e-narro (germ, aus-führen). έ-γνώσθ·η aor. pass, γι-

24, 36-52

IAJCAS

210

gg νώσκω; pass, innotesco; ideo c. dat. cf ώφθη v. 34. κλάσις4 fora­ ge ctio. II λαλούντων ptc gen. abs. ε-στη ίσταμαι stetit2. || πτοηθ·έντες πτοέω exterriti. εμ-φυβος ν. 5. έ-δόκουν δοκέω existimabant. 38 θ-εωρεΐν videre. || τε-ταραγμένοι ptc pf pass, ταράσσω perturbo, δια-λογισμός deliberatio, dubitatio, άνα-βαίνουαιν a-scendunt; 39 hebr. || Εδετε imptv aor2 όράω. πού? ποδός ό pes. ψηλαφήσατε imptv aor. -φάω palpo, tdtonner, palpans contrecto, betasten, t&ter. Εδετε hic = intellegite, σάρα -κός ή caro, άστε ον os (ossa). θ·εω40 ρεΈτε videtis, εχοντα habentem. || είπών ptc aor2 λέγω, ε-δειξεν 41 δείκνυμι monstravit. || ετι adhuc, ά-πιστοΰντων ptc v. 11; gen. abs. (loco ptc coiuncti 35). άπό τής χαρά? prae gaudio. θ·αυμαζόντων ptc -άζω miror, ε/ετε habetisne. βρώσιμος (βιβριόσκω) 42 aptus ad vescendum, esculentus, ένθ-άδε hic. || έπ-4-δωκαν (loco -έ-δοσαν 332) porrexerunt ν. 30. ίχθ-ϋς -ύος ό piscis, οπτός (όπ43 τάω asso) assus, tostus, μέρος7 pars. || λαβών ν. 30. ϊ-φαγεν έσθίω 44 com-edit2. || ουτοι οί λόγοι μου = hoc sibi volebant (significa­ bant) sermones mei. ών ptc είμί. δεΈ oportet. πληρωθ·ήναι inf. aor. pass, πληρόω impleo, γε-γραμμένα ptc pf pass, γράφω scri45 bo. II δι-ήν-οι'ξεν aor. ν. 32. νους νοός mens, intellectus, συν-ιεναι inf. -ίημι (com-mitto ideas) intellego; τού apud inf.: fin. vel con46 sec. 269. 245. || δτι = « : ». γε-γραπται pf pass, παθ-εΐν v. 26. 47 άνα-στήναι v. 7. || κηρυχθηναι inf. aor. pass, κηρύσσω annuntio, praedico, επί τφ όνόματι indicat fundamentum (επί) auctoritatis et efficaciae, μετά-νοια mentis mutatio, paenitentia. &φ-εσις4 4 g (-ίημι) re-missio. εθ·νος7 populus, gens, natio, άρξάμενοι ptc aor. 4 9 άρχομαι incipio. || μάρτυς -υρος testis. || άπο-στέλλω e-mitto (praes, de fut. prox.), επ-αγγελία promissio = promissum (Spi­ ritus S.). καθΈσατε imptv aor. καθίζω facio sedere; intr. con­ sido et sedeo, maneo, εως ovi v. 22,16 donec; hic cum fut. (loco coni. aor. 237). έν-δύσεσθ-ε fut. med. -δύω induo alqm; med. me 50 induo, induo alqd. ύψος7 altitudo. || έξ-ήγαγεν e-duxit2. εως usque ad; pleone apud πρός. έπ-άρας ptc aor. -αίρω tollo, elevo, εΰλό51 γησεν ν. 30. |j έ-γένετο έν τφ ν. 4. δι-έ-στη δι-ίσταμαι dis-cessit2. 52 άν-ε-φέρετο sursum ferebatur. || προα-κυνήαχντες ptc aor. -νέω prostratus veneror, ΰπ-έ-στρεψαν aor. v. 9. διά παντός (sci χρό­ νου) semper, αινοϋντες -νέω laudantes, εΰ-λογοΰντες laudibus celebrantes et gratias agentes.

IO A N N E S άρχή initium ; ab έν αρχή incipit etiam liber Gen ; allusio volita; ergo: quando initium sumpsit mundus, ήν είμΐ erat, existebat; impf durationis; duratio in existentia; quadruplici ήν op­ ponitur έ-γένετο v. 3. λόγος verbum, hic personale, πρός c. acc. hell“ significat apud (= παρά c. dat.); pt tamen etiam indicare relationem ad 74 s. θ·εός sine art. est praedicatum, naturam di­ vinam praedicans de Verbo 128. || 6 i’ = διά c. gen. per: de causa instrum. (sed etiam de causa principali cf R 11,36) 82 s. έ-γένετο aor2 γίνομαι fio. yo>pig c. gen. separatim ab, sine, ουδέ έν ne unum quidem = σύδέν. γέ-γονεν pf2 γίνομαι; δ γέγονεν frt trahendum ad 4a? || ζωή vita, φως φωτός τό lux. || οχοτία tenebrae (= homines in ignorantia voluntaria Dei), φαίνει ·νω mtr. lucet, κατ-έ-λαβεν aor2 κατα-λαμβάνω com-prehendo, de-prendo; etiam cohibeo, impedio, supprimo. |['Γ·γένετο hic: ex-stitit, fuit (γίνομαι subintrat pro formis deficientibus verbi είμί). άπ-ε-βταλμένος ptc pf pass. άπο-στέλλαμ (e-)mitto, παρά c. gen. vel hell, loco ΰπό 63 vel cl. « ex parte ales ». || ί,λθ’εν έρχομαι venit2, εις μαρτυρίαν in testimonium, testandi causa. || μαρτυρήσή coni. aor. -ρέω testis sum, testimonium perhibeo. «ιατεύοω3 ΐν_coni, aor. -εΰω credo; aor. ingress.: fidem amplector 185 s. || ήν vel = « existebat» (sicut v. 1) cum subiecto τό φως; vel = « erat » cum subi. Verbum, ita ut τό φως sit praedicatum, vel τό φως est subiectum et prae­ dicatum est ήν... ερχόμενον: erat veniens, constr. periphr. ? 255. άλήίΚνός verus, veri nominis, φωτίζει -ίζω illuminat, ερχόμενον ptc έρχομαι venio: vel se refert äd ανΟρωπον (frt sub influxu formulae rabbinicae: genus humanum = omnes qui veniunt in mundum ?) vel se refert ad φως; interpretatio praeferenda vide­ tur esse: (Verbum) erat lux vera quae illuminat omnem homi­ nem, veniens (attributum ad Verbum) in mundum (i. e. et ve­ niebat in m.). κόσμος mundus, genus humanum. || έ-γένετο factus (fu)erat 214. ^-γνω_γινοί)σκω cog-novit2; sem. = agnovit servitio et cultu. || ίδιμεν coni, aor2 δίδωμι do. πέμψασιν ptc aor. πέμπω mitto, περί βε-αυτοΰ de te 23 (ipso). II εφη φημί dicebat, ßo-ωντρς βοάω clamantis, έρημος η (sci χώρα) desertum. εΰθ·ύνατε imptv aor. ενδυνω rectum (εύθυς) 24 facio. χαθ·ώς sicut. || Απ-ε-σταλμένοι v. 6 : sine artic.: aliqui missi 25 erant ex numero pharisaeorum. || τί cur. βαπτίζεις baptizas -ίζω sub-mergo. εί si revera, sicut dicis; cond. « realis » 277 ss. ουδέ 26 neque. || Απ-ε-χρίθη v. 21. έν instr. hebr. 89. ϋδωρ υδατος τό aqua, μέσος medius, στήχει stat (loco έστηκεν 337). οϊδατε (loco 27 ΐστε 332) pf-praes. οίδα scio. || όπίσω μου έρχ. ν. 15. Αξιος di­ gnus. ϊνα loco inf. 286. λύσω coni. aor. λύο) solvo, ίμάς ίμάντος,ό lorum, corrigia, ήπ.ότ.δημα8 quod sub-ligatum (δέω; est, solea, 28 sandalium. || έ-γένετο v. 3. πέραν c. gen. trans, ultra, in litore

213

IOANNES

;>· 1,29-50

opposito, δ-που loco οΰ 163s ubi. || έπ-αύριον adv. cras τή έπ. 29 (sci ήμερα) postridie, βλέπει videt, πρός αυτόν neglectus pron. reflvi 156 ss. Εδε imptv aor2 όράω video, άμνός agnus, αϊρων ptc αίρω tollo (ptc praes, loco fut. 207 ?): qui aufert, amovet, delet, ή αμαρτία art. gener. : quidquid peccati est. || ύπέρ loco περί 30 69. έγώ etiam sine emphasi 147. όπίσω... έμπροσθεν... γέγονεν... πρώτος ν. 15. || κάγώ = και έγώ. ήδειν plqpf ad pf-praes. olfta: 31 noveram, φανερωθ·^ coni. aor. pass, -ρόω manifestum .facio... ήλθ·ον ν. 7. βαπτίζων frt loco ptc fut. 207: ad baptizandum ? || έ- 32 μαρύρησεν aor. v. 7. δτι = « : »._τε-.θ·έάμφι pf_v. 14. κατα-βαΐ'νον ptc neutr. -βαίνω de-scendo. ώς sicut. π|ρΐ£τερά colunjiia.. έ-μειvev μένα) mansit, έπ’ (= επί) αυτόν super eum; acc. loco gen. vel dat. non premendus cf 71. || πέμψας ν. 22. έφ’ = επί. δν άν c. 33 coni, de futuro 232. ϊδκ,ς coni, aor2 ν. 29. μένον ptc neutr. βαπ­ τίζων ν. 31. II έώρακα ν. 18. με-μαρτύρηκα pf 209; frt servilis 34 versio pf' hebr. quod stare pt pro praesente : attestor. || πάλιν 35 iterum, είστήκει plqpf ad pf-praes. έστηκα (ίσταμαι) sto. || έμ- 36 βλέψας ptc aor. -βλέπω in-spicio, re-spicio. περι-πατοΰντι ptc dat. -τέω (circum)-ambulo. || ήκουσαν ακούω τίνος audiverunt. 37 λαλοΰντος ptc gen. λαλέω loquor, ήκολούθ-ησαν aor. άκολουθέω sequor. || στραφείς στρέφω conversus2, θ·εασάμενος ptc aor. ν. 14. 38 άκολουθΌΰντας ptc. ζητείτε -τέω,quaeritis; exspectaveris: quid desideratis ? vox aram. b"’a significat simul: quaerere et deside­ rare, velle cf 4, 23.27; 7,4. είπαν v. 22. £>aßßi hebr: magister mi. λέγεται dicitur = significat (hebr.). μεθ·-ερμηνευόμενον ptc pass, -νεύω ex una lingua in alteram transfero (μετά-), interpretor, που ubi ? μένεις manes, commoraris. || Ιρχεσθ·ε imptv v. 9. όψεσθ-ε 39 fut. med. όράω : videbitis, ήλθ-ον v. 7. είδον όράω viderunt2, μένει tempus et modus ex or. directa 241. παρ’ αύτώ apud eum. έ-μειναν v. 32. ώς δεκάτη circa decima. || εΤς unus pro έτερος al- 40 ter 116. άκουσάντων ptc aor. v. 37. παρά c. gen. ab (apud perso­ nas). άκολουθ·ησάντων ptc aor. v. 37. || ευρίσκει -σκω invenit. 41 πρώτον (ut) primum; connotat alios; 1 . ν. πρώτος = πρότερος 114: ut prior; connotat alterum, Iohannem, qui et ipse fratrem suum invenit, ίδιος v. 11. εΰρήκαμεν pf -ρίσκω. || ήγαγεν άγω 42 duxit2, έμ-βλέψας ν. 36: intuitus. κλτ,θ·ήσϊ] καλέω vocaberis, έρμηνεύεται pass, -εύω interpretor. || ήθ·έλησεν (έ)άέλω voluit; 43 decrevit (et coepit), έξ-ελθ'εΐν inf. aor2 -έρχομαι ex-eo. άκολούθ·ει imptv. || öv = de quo; constr. hebr. verborum dicendi, ε-γρα- 45 ψεν γράφω scripsit. || δϋναται: -αμαι possum, έρχου imptv. ϊδε 46 ν. 29. II εΐδεν ν. 39. άληθ-ώς (-ί)ής8) vere, δόλος (esca piscibus 47 proiecta) dolus, fraus; phrasis «in quo fraus non e s t» hebr. pro: sine fraude. || πόθ·εν unde? γινώσκεις: -σκω cognosco; sed etiam: 48 novi, scio. || άπ-ε-κρίθ-η v. 21. πρό του c. acc. c. inf. priusquam. 49 φωνησαι inf. aor. φωνέω voco, δντα ptc acc. είμί. ύπ \ c. acc. etiam de quiete; cf 71. συκη ficus_arbor. || όπο-κάτω c. gen. loco 50 υπό 59. πιστεύεις credis, μείζω = μείζονα (μέγας) maiora, τού­ των gen. compar.: quam haec, δψη fut. med. 2 pers. όράω. ||

1 ,5 1 -2 ,1 6

IO A N N E S

>214

51 δψεσθε v. 39. άν-ε-φγότα ptc pf2 άν-οίγνυμι aperio; άνέφγα intr. apertus sum. άνα-βαίναντας a-scendentes. κατα-βαίνοντας de­ scendentes. 2 τρίτος tertius, γάμος nuptiae, convivium nuptiale, έ-γένετο 2 aor 2 γίνομαι fio. || έ-κλήθη invitatus est καλέω voco, ΰατερήσαντος ptc aor. ύστερέω (posterior, serus sum nec assequor quod me spectat, hinc) careo, egeo; de re: de-sum, deficio; gen. abs.: defi4 ciente vino. || τί έμοί καί σοί quid mihi et tibi? phrasis frequens semper exprimens repulsam, cuius tamen universalitas ex adiunctis 5 limitatur, γύναι voc. γυνή -αικός mulier. || ου-πω nondum, ήκει venit, adest, δτι άν c. coni, quod-cumque. λέγν; coni, ποιήσατε 6 imptv aor. ποιέω facio. || λίθινος lapideus, υδρία (ύδωρ aqua) vas aquarium, έξ sex. κατά c. acc. etiaih de fine intento : ad. καθαρισμός purificatio; των Ίουδ. = Iudaeis usitata, κείμεναι ptc κείμαι iaceo, sto (subintrat pro τέ-Θειμαι positus sum), χωροΰσαι ptc χωρεω habeo spatium_ad recipiendum alqd, capio, άνά distributive: binas metretas, μετρητής3 mensoy; mensura liquorum 7 attica = hebr. 1 bath = c. 40 litra. || γεμίσατε imptv aor. -ίξω τι8 vgs^impleo alqa re. ϋδωρ ύδατος τό aqua. II έ-γέμισαν impleverunt, έ’ως usque, άνω sursum, supra; hic: (usque ad) labrum. Αντλήσατε imptv aor,, -Χάω haurio, φέρετε φέρω portate, ferte, άρχι-τρίκλινος qui praeest triclinis (τρί-κλινον tria cubilia [κλίνη] circa unam 9 mensulam), ήνεγκαν (loco -κον) φέρω tulerunt2. || ώς cum hist, έγεΰσατο aor. med. νεύω gustare_facio; med. degusto (τινός); gu­ stando exploro (τΐ). γε-γενημένον ptc pf pass, γίνομαι, ήδει plqpf ad pf-praes, οίδα scio, πόθεν unde, ήδεισαν loco ήδεσαν 332. ήντληκότες ptc pf άντλάω v. 7. φωνεΐ -έω vocat, νυμφίος sppn10 sus II πρώτον adv^ primum, loco πρότερον prius 114. τίθησιν τίΟημι ponit, όταν = δτε dv c. coni, quando (de fut.). μεθυσθωσεν coni. aor. pass. μεΟύσκω ebrium facio; pass, ebrius fio. έλάσσω = -σσονα acc. ad έλάσσων -ονος (μικρός) minor aetate, deterior qualitate, τε-τήρηκας pf τηρέω custodio, servo, re-servo. άρτε 11 nimc. || έ-ποίησεν fecit, αρχή initiujn. σν^μεΐον signum, miraculum (Io !). έ-φανέρωσεν φανερόω manifestavit, έ-πίστέϋσαν πιστεύω 1 2 crediderunt. || μετά c. äcc. post; μετά ταϋτα (τούτο) est formula Ioannea transitionis, κατ-έ-βη κατα-βαίνω de-scendit2. ε-μειναν 13 μένω manserunt. || ,^γγύς adv. prope.' πάσχα® festum paschale. 14 άν-έ-βη άναβαίνω a-scendit2 || εύρεν ευρίσκω invenit2, πωλοΰντας πωλέω vendentes (articulus 1). βοΰς βοός bos. πρόβατον (loco οίς 328). περιστερά columba, κερματιστής5nummularius (qui per­ mutat varia genera pecuniae), καθημένους ptc κάίίημαι sedeo. || 15 ποιήσας ptc aor. φραγέλλιον flagellum, σχοινίον (demin. ad σχοΐνος funis) funiculus, funis, έξ-έ-βαλεν έκ-βάλλω e-iecit2. κολλυβι­ στής3 nummularius (κόλλυβος nummus minutus, permutatio pecu­ niae, fenus ex ea), έξ-έ-χεεν έκ-χέω effudit2, κέρμα® nummulus mi­ nutus, petite monnaie; sing, collect, τράπεζα mensa, άν-έ-στρεψεν 16 aor. άνα-στρέφω sub-verto. || πωλοΰσιν -λέω vendentibus, άρατε imptv aor. αίρω tollo, έντευθεν hinc, μή ποιείτε (imptv) desi-

215

IO A N N E S

2 ,1 7 -8 ,1 2

nite facere 182. εμηόμιαν. locus-ubi. mercatura exercetur: domus mercatoria. || έ-μνήσθ·ησαν μιμνήσκομαι recordati sunt, γε-γραμ- 17 μένον ptc pf pass, γράφω scribo, ζήλος (ζέω) fervor, ardor, zelus; c. gen. obiectivo. κατα-φάγεται fut 2 med. κατ-Γσϋίω comedendo ab-sumo, de-voro. || άπ-ε-κρίθ·τισαν aor. dep^ (loco medii 173) 18 άπο-κρίνομαι respondeo, ad formulam 259. είπαν loco -ov 333. σημεϊον v. 11. δεικγνειφ- -νύα> (loco -κνυμι 337) monstras, δτι causale, indicat rationem cur interrogaticriiäri797. || λύσατε imptv 19 aor. λύω (dis)solvo. ναός templum, τρισίν (τρεις) tribus, έγερώ suscitabo εγείρω surgere facio. || τεσαεράκοντα ν.αί £ξ = 46. ετο^ 7 20 annus (exspectaveris acc. durationis). οίκο-δομήθ··/) -μέω aedificatum-esl (aor. complex. 188). || του σώματος gen. epexeget.: 2 1 de templo quod est corpus eius 33. || δτε cum hist. ήγέρθ·η aor. 22 pass, εγείρω suscito; pass, surgo. έ-μνήσ^ησαν v. 17. έ-λεγεν impf modale: volebat dicere vel potius: voluerat d. 214. έ-πίστευσαν v. 11. γραφή Scriptura. $ loco ov attractio relativi 9. || ώς tem- 23 porale. ·πάσχα indecl.; a die 14-21 mensis Nisan. έορτή dies festus, tempus festum, θ·εωροΰντες -ρέω videntes, έ-ποίει faciebat: αύτοΰ τ. σ. ά έ-ποίει pleörhliefaTticiis cf Lc 2,30 Io 7,3; 17,24. || έ- 24 πίστευεν impf πιστεύω τινί τι alqd alci concredo, committo, αύτόν = έ-αυτόν se-ipsum 158. διά τό c. acc. c. inf. quia, γινώσκειν co­ gnoscere, scire. || χρείαν ειχεν opus habebat (χρεία necessitas). 25 ϊνα loco inf. 286 s. μαρτυρήσει coni. aor. -ρέω testor. περΓ του artic. genericus. έ-γίνωσν.εν sciebat. όίρχων -οντος dux, princeps, magistratus, membrum synhe- 3 drii. II τ,λθ·εν έρχομαι venit2, νύξ νυκτός ή nox; gen. temp, ^αββί 2 hebr. magister (mi), οίδαμεν (loco ΐσμεν 332) pf-praes. οιδα: novi­ mus. έλήλυθ·ας pf 2 έρχομαι, δύναταε: δύναμαι possum, ή coni, είμί. II άπ-ε-κρίθ'Τ) aor. dep. (loco medii 173) άπο-κρίνομαι re- 3 spondeo; ad formulam 259. γεννηθ-ή coni. aor. pass, γεννάω gi­ gno; pass, nascor, άνω-θ-εν de sursum vel iterum ; ambiguitas volita, ίδεϋν inf. aor2 όράω video. || πως quomodo, γεννηθ’ήναι 4 inf. aor. pats, γέρων -οντος senex, ών ptc είμί. μή num(quid) ? κοιλία .cavitas^miter,. uterus, δεύτερον adv«r. iterum, είσ-ελθ’ε'ίν g inf. aor2 -έρχομαι intro. || ύδωρ ΰδατος τό aqua. || γε-γεννημένον g pf-pass. γεννάω, σάρξ σαρκός ή caro. || μή c. coni, vetat actionem η fu t.; hic exspectaveris imptv praes, qui vetat continuationem actionis 1822. δει c. acc. c. inf. oportet. || πνεύμα® spiritus; hic:» 8 ventus, δ-που ubicumque. θ·έλει vult, πνεί_ rcvecajiat, spirat, άκούεις audis, οΐδας v. 2 . πόθ*εν unde, που ubi et loco ποί quo. ΰπ-άγει ab-it-άγω sub-duco; intr. me subd., abeo, ούτως ita. || γε- 9 νεσύ-αι inf. aor2 γίνομαι fio. || δ διδάσκαλος magister κατ’ εξοχήν 1 0 (frt non tam ut individuum quam u t repraesentans ordinem pharisaeorum?). γινώσκεις -σκω cognoscis, scis. II οίδαμεν v. 2 . λα- 1 1 λοΰμεν:^λαλέω loquor, dico, ί-ωράκαμεν pf όράω video, μαρτυροϋμεν: -ρεώ testis sum,' ättestor. μαρτυρία testimonium, λαμ­ βάνετε -νω accipitis || έπί-γειος (γή) .terrestris, εί... ειπον cond. 1 2 «realis» (de praeterito) 217. έάν... είπα» (coni, aor2) condicio

3, 13-34 V

IOA NNES

216

«probabilis» de fut. 225. έπ-ουράνιος· caelestis. πιστεύσετβ -εύω 13 credetis. || άνα-βέ-βηκεν pf -βαίνω- ä-scendo. κατα-βάς ptc aor2 14 -βαίνω de-scendo. || καθ·-ώς sicut, ύψωσεν ύψόω exaltavit, δφις -εως ό serpens, έρημος ή (sci γή) desertum. ύψωθ·ήναι inf. aor. 15 pass. Sei v. 7. || έν αύτω pertinet ad εχη. έχη coni, έχω; praesens 16 de possessione durante, αιώνιος aeternus. || ήγάπησεν αγαπάω dilexit. ώστε c. indic, effert factum histor. ut tale 244. μονο-γενής8 uni-genitus, unicus, ε-δωκεν δίδωμι dedit, άπ- 6 ληται coni, aor2 17 med. -όλλυμι perdo, in perniciem duco; med. pereo. || άπ-έ-στειλεν άπο-στέλλω misit, κρίνη coni. aor. (forma = praes.) κρίνω iudico, condemno. σω·θ·ή coni. aor. pass, σώζω incolumem (σώς) reddo, 18 servo, salvum facio. || ήδη iam. κέ-κριται pf pass, μή nonobstante indicativo (cf 307); μή exhibet rem subiective quasi ex mente 19 iudicis. πε-πίστευκεν pf: actio in effectu durans 209. || κρίσις4 iudicium. δτι epexegeticum ad αΰτη. έλήλυθ-εν v. 2 . μάλλον magis. 2 0 σκότος7 tenebrae. || φαύλος exiguus, vitiosus, malus, pravus, πράσσων faciens, agens, μισεί -έω odio habet. έλεγχθ·ή coni. aor. pass, ελέγχω arguo, convinco (erroris vel peccati); ex adiunctis: repre­ hendo; demonstro alqd esse peccatum, alqd ut poena dignum 21 in luce pono. || ποιων faciens. άλήθ>εια veritas; hic: opera veritati conformia, ea quae veritas postulat, φανερωθ’ή coni. aor. -ρόω 2 2 manifesto, είργασμένα ptc pf pass, εργάζομαι operor. || ήλθ-εν v. 2 . γή in opp. ad urbem, δι-έ-τριβεν impf δια-τρίβω contero (sci 23 tempus), commoror, έ-βάπτιζεν impf durationis. || εγγύς adv. pro­ pe. ύδωρ v. 5. παρ-ε-γίνοντο impf παρα-γίνομαι praesens fio, venio; 24 plur. indef. 1 . || ούπω nondum, βε-βλημένος ptc pf pass, βάλλω iacio, (con)iicio. φυλακή custodia, career; contra interpretationem 25 erroneam traditionis quam refert Me 1,14. || έ-γένετο aor2 v. 9. ζήτησις4 disceptatio, controversia, έκ των μαθ·. videtur indicare originem discussionis, καθαρισμός purificatio (hic de baptismo Iesu in oppos. ad baptismum Ioannis ?). μετά. Ιουδαίου (lectio 26 incerta) exspectaveris: cum discipulis Iesu. || είπαν loco -ov 333. πέραν c. gen. ultra, trans, au delä. με-μαρτύρηκας pf v. 1 1 . 'ίδε 27 imptv aor2 όράω. ού... άνθρωπος loco ούδείς sem. || λαμβάνειν 28 sumere, accipere, ή coni. είμί. δε-δομένον δίδωμι ptepf pass. || μαρ­ τυρείτε testes estis, δτι = « : ». άπ-ε-σταλμένος ptc pf pass. v. 17. 29 εμ-προσθ·εν c. gen. ante. || εχων habens, νύμφη sponsa, νυμφίος sponsus, φίλος amicus, έστηκώς ptc pf (έ'στηκα) 'ίσταμαι me sisto; pf sto. ακούωv τίνος audiens alqd. χαρά gaudium; χαρά χαίρει gaudio (dat. «internus» 44s) gaudet; modus reddendi inf. abs. hehr. 30 πε-πλήρωται pf pass, πληρόω im-pleo. || δει v. 7. αύξάνειν augere; „j intr. crescere. έλαττοΰσθ·αι inf. pass, -ττόω minorem (έλάττων) „i facio, minuo. || άνω-θ>εν v. 3. έπ-άνω c. gen. super (loco επί 59). „g ών v. 4. II έώρακεν v. 11. ήκουσεν aor. v. 29. λαμβάνει v. 27. || λα­ βών ptc aor2 λαμβάνω, έ-σφράγισεν ob-signavit σφραγίζω munio, sigillo (σφραγίς); hic: attestor; usus prolepticus aor2 192. άληθ·ής8 34 verus, verax. || απ-έ-στειλεν v. 17. βήμα6 verbum, μέτρο v men­ sura; ού... έκ μέτρου = sine mensura, cum immensa largitate. II

217

IOANNBS

8,35-4,21

i -γαπφ -άω diligit. δέ-δωκεν pf δίδωμι. || ά-πειθ-ών ptc -θέω sum ά-πειθής8 inoboediens (πείθομαι oboedio) ; hic: fidem detrecto. ΰψεται fut. med. όράω video, experior, δργή ira, iustitia vindicativa. μένει manet. ώς ut primum, ε-γνω γινώσκω cognovit2, ήκουσαν aor.: audiverant 214. «λείων -ονος (πολύς) plus, ποιεί facit, βαπτίζει baptizat. II καί-τοι-γε quamquam re vera. || άφ-ήκεν re-liquit -ίημι di-mitto. άπ-ήλθ·εν -έρχομαι ab-iit2. || έ-δει impf δει c. acc. c. inf. oportet, necesse est. δι-έρ/εσθ·αι inf. -έρχομαι trans-eo. || έρχεται: έρχομαι venio, εις loco πρός 70. λεγομένων ptc pass, λέγω: quae dicitur, πλησίον adv. c. gen. prope, χωρίον praedium, ager, ε-δωκεν δίδωμι dedit. || πηγή fons, κε-κοπιακώς ptc pf κοπιάω laboro usque ad defatigationem, fessus sum labore, όδοι-πορία iter (όδοι-πόρος viator). έ-καθ-έζετο impf καθέζομαι sedeo, ούτως sic; colloquialiter: er sass so da. ως έκτη circa sexta. || άντλήσαι aor. inf. fin. (loco ptc fut. 207) -λέω haurio, ύδωρ -ατος τό aqua, δός imptv aor. δίδωμι. «eUv (loco πιεϊν) inf. aor2 (έ-πιον) πίνω bibo. II άπ-εληλύθ·εισαν (loco -θεσαν 332) -έρχομαι ab-ierant; plqpf effectum, i. e. absentiam, effert 214. τροφή cibus, άγοράσωσιν coni. aor. -ράζω emo. || πως quomodo, ών ptc είμί: cum, quamvis sis. παρ* έμοΰ a me. αίτε“ϊς αίτέω petis, poscis, οίίσης ptc fern, είμί. βυγ-χρώνται co-utimtur -χράομαι una cum alio utor, com­ mercium habeo cum. || άπ-ε-κρίθ'η aor. dep. (loco medii 173) άποκρίνομαι respondeo; ad formulam 259. ήδεις plqpf ad pf-praes. οίδα scio, εΐ c. ind. praeteriti: condicio irrealis 229: si scires, δωρεά donum, ήτησας αίτέω aor. c. αν: apodosis irr.: petivisses, έ-δων.εν άίν: dedisset, ζων ptc neutr. ζάω vivo; aqua viva i. e. quae fluit et ex fonte manat. || ούτε... καί neque... et. άντλημα· id quod hauritur, id quo hauritur, urna, vas. φρέαρ -ατος τό pu­ teus. βαθ·ύς -εΐα -ν profundus. πόθ·εν unde. || μή numquid. μείζων τίνος (μέγας) maior alqo. ε-πιεν πίνω aor2. θ·ρέμμαβ (τρέφω alo, nutrio) alumnus, animal domesticum. || διψήσει διψάω esuriet. || δς äiv c. coni, quicumque (de fut.). πίη coni. aor2. ου = 0 attractio relativi 9. δώσω δίδωμι dabo, ού μή hic c. ind. fut. (237) emph. negatio rei fut. 309. αίών -ώνος o longum tempus cuius initium vel finis non cogitatur; εις τ. αί. in aeternum; σόκ... εις τ. αί. hebr.-aram. dicitur pro «nusquam in posterum», γενήσεται fut. γί­ νομαι fio. άλλομένου ptc άλλο μα i salio, scaturio, αιώνιος aeter­ nus. II διψώ coni, μηδέ neque, δι-έρχωμαι coni, -ομαι trans-eo, me confero; praes.: ne continuem esurire et venire, ένθ-άδε huc. άντλεΐν inf. praes, de repetita actione (contra v. 7 I). || ϋπ-αγε vade! ύπ-άγω sub-duco; intr. me subduco, ab-eo. φώνησον imptv aor. φωνέω voco. έλθ·έ imptv aor2 έ'ρχομαι. || καλώς bene (cum quadam ironia ?). δτι = « : ». πέντε quinque, έσχες έχω habuisti2. II άληθ·ής8 verus, εϊρηκας pf λέγω. II θ·εωρώ -ρέω video. || προβ-ε-κύνηααν adoraverunt (aor. complex. 188) προσ-κυνέω τινά et τινί prostratus veneror. || τόπος locus, οπού loco ου 163 s, nisi forte aptitudo effertur. || πίστευε crede, δτε quando, ούτε... ούτε

35 36 4 2

g 4

g 6

7 8

9 10

H 12

jg

15 16 17 jg jg 20 21

4, 22-47

IO A N N ES

218

22 neque. . . neque, προα-κυνή«ετε fut. || οϊδατε (loco ΐστε 332) pfpraes.: novistis. οΚδαμεν (loco ΐσμεν). βωτηρία salus; art. = ea 23 quam vos quoque exspectatis. || άληθινός verus (qualis esse de­ bet), genuinus, προ«-κυνητής3 adorator, τοιοΰτος talis, ζητεί -τέω quaerit, desiderat (vox aram. be'a pariter adhibetur pro quaerere 24 et desiderare, velle). || προσ-κυνοΰντας adorantes; art.: eos qui eum 25 adorant vult tales esse. || λεγόμενος ptc pass, όταν = οτε dv c. 2 g coni, quando (de fut.). έλθη coni, aor2 έρχομαι. άν-αγγελεί -αγ2η γέλλω annuntiabit, άπας = πας. || λ αλών -λέω loquens. || έ-θαύμαζον impf θαυμάζω miror, μετά γυναικός sine art.: cum alqa muliere, έ-λάλει impf, μέντοε attamen (sci quamquam miraban28 tur). ζητείς v. 23. || άφ-ην.εν v. 3. υδρία vas aquarium, άπ-ήλθεν 29 v. 3. II δεύτε pl. ad adv. δεϋρο huc ! veni!: venite I agite ! εδετε 30 imptv aor2 όράω. έ-ποίησα ποιέω feci, μήτε numquid. || έξ-ήλθον 31 -έρχομαι ex-ierunt2. ήρχοντο impf. || έν τω μεταξύ (adv.) inter-ea. 32 ήρώτων έρωτάω rogabant, φάγε imptv aor2 έσθίω comedo. || βρώ33 σις4 comestio, cibus, φαγείν inf. aor2. οϊδατε v. 22. || πράς άλλήλους ad invicem, inter se. μή numquid. ήνεγκεν φέρω (at)tulit2. || 34 βρώμα® (βιβρώσκω) cibus, ϊνα loco inf. 286s. ποιήσω coni, aor.; 1 . v. ποιώ (praes, de duratione). θέλημα® voluntas, πέμψαντος ptc aor. gen. πέμπω mitto, τελειώσω coni. aor. τελειόω ad finem 35 (τέλος) perduco, perficio. || ούχ nonne, υμείς hell® non necessario emphatice 147. 149. ετι adhuc, τετρά-μηνος (ώρα) quadrimestris, quattuor mensium, καί coord, loco subord.: donec, θερισμός (θε­ ρίζω meto) messis, έπ-άρατε imptv aor. -αίρω e-levo, tollo, θεάσασθε imptv aor. θεάομαι video, specto, λευκός albus, splendidus 36 (de extrema maturitate frumenti). || ήδη iam (sci est tempus mes­ sis). θερίζω v -ίζω metens, messor, μισθός merces, λαμβάνει su­ mit, accipit, συν-άγει con-gregat. «πείρων σπείρω seminans, όμοΰ 38 unä, pariter, χαίρη coni, χαίρω gaudeo. || άπ-έ-στειλα άπο-στέλλω (e)misi (dicitur per anticipationem), κε-κοπιάκατε pf v. 6 . κόπος (κόπτω) lassitudo ex labore, labor; sem. etiam : fructus laboris. 39 εΐσ-εληλύθατε pf -έρχομαι intro. || ε-πίστευσαν aor. ingress. 185: coeperunt credere. μαρτυροΰσης ptc fern, -ρέω testor, ότι = « : ». || 40 ήρώτων v. 31. με'ίναε inf. aor. μένω maneo, παρ’ αΰτοΐς apud se; 41 neglectus reflexivi 158. ε-μεενεν mansit. || πλείους = πλείονες (πο42 λύς) plures. || τέ et. οΰκ-έτι non iam. αός σή σόν tuus, λαλιά (cl. loquacitas; hell:) sermo, άκηκόαμεν pf att. άκουω audio, αληθώς 43 (αληθής) vere, βωτήρ -ήρος Salvator. || έξ-ήλθεν v. 30. έκεί-θεν 44 illinc. || έ-μαρτύρηβεν aor·. v. 39. ίδιος proprius (hell. = suus). 45 πατρίς -ίδος ή patria, τιμή honos. II έ-δέξαντο aor. δέχομαι ex­ cipio (hic: honorifice), έωρακότες ptc pf όράω. όσος quantus, έ-ποίηαεν aor.: fecerat 214. έορτή tempus festum, dies festus. 46 ήλθον aor2: venerant 214. || πάλιν iterum, όπου loco οΰ 164. βα­ σιλικός ad regem pertinens, aulicus, ήβθένεε aegrotabat ά-σθενέω 47 sum in-firmus (ά-σθενής sine robore). || άκούσας ptc aor. v. 42. ήκεε: ήκω veni, adsum, άπ-ήλθεν v. 3. ήρώτα impf v. 31; 202. ϊνα loco inf. complet. 288. κατα-βή coni, aor2 -βαίνο) de-scendo.

219

IO A N N E S

4 ,4 8 -5 ,1 0

ίάσηται coni. aor. ίάομαι medeor, sano, ή-μελλεν impf μέλλω c. inf. in eo sum ut. άπο-θνήσκειν inf. -σκω morior. || σημεΈον si- 48 gnum, miraculum. τέρας τέρατος τό portentum, prodigium. ϊδητε coni. aor. όράω video, οΰ μή c. coni. v. 14. πιστεύσητε coni. aor. || κατά-βηθι imptv aor2 v. 47. πρίν c. acc. c. inf. priusquam, άπο- 49 θανεΐν inf. aor2 -θνήσκω, παιδίον (demin. παΐς) puer(ulus). || πο- 50 ρεύου imptv -εύομαι eo. ζή ζάω vivit, έ-πορεύετο impf (quia narratur quid durante hac actione acciderit). || ήδη iam (hic = ad- 51 huc), κατα-βαίνοντος ptc gen. abs. loco ptc coniuncti 35. ύπήντησαν -αντάω occurrerunt, obviam venerunt. || έ-πύθετο aor2 52 πυνθάνομαι sciscitor, κομψότερον melius (κομψός elegans, venus­ tus). έσχεν aor2 έχω me habeo; aor. ingress. : coepit se habere melius, convaluit, είπαν loco -ov 333. εχθές heri = tempus quod antecessit occasum solis, έβδομος septimus (ώρα έβδ. = prima postmerid.); acc. (cl.) ad designandam horam, quando alqd factum est. άφ-ήκεν v. 3. πυρετός febris. || έ-γνω v. 1. olxia domus = 53 familia. || πάλιν pleon. δεύτερος secundus. έλθ·ών ptc aor2 έρχομαι. 54 έορτή dies festus, tempus festum; (cp 5 et 6 invertenda vi- 5 dentur et ή εορτή se referre censenda est ad 6,4). άν-4-βη άναβαίνω a-scendit2. || έστιν reflectit tempus ante destructionem ! 2 προβατιχός ad oves (πρόβατα) pertinens; ή πρ. sci πύλη porta Ovaria. κολυμβήθρα piscina natatoria (κολυμβάω nato). έπι-λεγομένη ptc pass.: quae cog-nominatur. έβραϊστί hebraice, aramaice. πέντε quinque, στοά porticus, locus tectus columnis instructus, έχουσα έχω habens. || χατ-έ-χειτο impf κατά-κειμαι iaceo, de-po- 3 situs sum. πλήθος7 multitudo, ά-σθενούντων -νέω aegrotantium v. 4,46. τυφλός caecus, χωλός claudus, ξηρός siccus, aridus (demembris tabidis), έχ-δεχομένων ptc -δέχομαι ex-specto. ύδωρ ύδατος τό aqua, κίνησες4 motio, motus. || Versus critice incertus, χατά 4 καιρόν distrib®: suis temporibus, κατ-έ-ßatvev de-scendebat (ite­ ratio). έν loco εις 77; constr. praegnans? έ-τάρασσεν ταράσσω turbabat, έμ-βάς ptc aor2 -βαίνω in-gredior. ταραχή turbatio. υγιής8 sanus, έ-γίνετο impf γίνομαι fio. ώ δήποτε quo-cumque (morbo), κατ-είχετο -έχω de-tinebatur. νόσημα* = νόσος mor­ bus. II τριάκοντα καί όκτώ = 38. έτος7 annus, έχων habens, ά- 5 αθένεια in-firmitas. || ίδών ptc aor2 όράω video, χατα-χείμενον 6 ptc v. 3. γνούς ptc aor2 γινώσκω cognosco, scio, θέλεις visne ? γενέσθαι inf. aor2 γίνομαι. || άπ-ε-χρίθη aor. dep. (loco medii 173) 7 άπο-κρίνομαι re-spondeo; ad formulam 259. άνθρωπον ούκ έχω semit. pro οΰδένα έχω. όταν = ότε αν c. coni, quando (de fut.). ταραχθή ταράσσω coni. aor. pass. v. 4. βάλη coni, aor2 βάλλω iacio, mitto (etiam sine omni violentia), έν $ (sci χρόνφ) dum. έρχομαι venio, κατα-βαίνει de-scendit. || έ-γειρε surge I εγείρω 8 surgere facio; intr.: surgo (in solo imptv). apov imptv aor. αίρω tollo, κράβαττος lectus, lectica, περι-πάτει -τέω (circum-)ambula ! || ευθέως adv. (ευθύς rectus) statim. έ-γένετο aor2 γίνομαι. 9 ήρεν αίρω tulit, περι-ε-πάτει impf. || τε-θεραπευμένω ptc pf pass. 1 0 θεραπεύω curo, .sano, έξ-εστιν liberum est, licet, άραι inf. aor.

5,11-36

IOANNES

22

11 αίρω. || ποιήβας ptc aor. ποιέω. ύγιής8 v. 4. || ήρώτ-ησαν έρωτάω interrogaverunt, είπών ptc aor2 λέγω. || Ιαθ-είς ptc aor. pass. 13 Ιάομαι sano. ήδει οίδα noverat, έξ-έ-νευσεν de-clinavit έκ-νεύω caput de-clino, se-cedo, de-flecto. δντος ptc ε ίμ ί; gen. abs.: cum 14 (turba) esset. || ευρίσκει invenit. Εδε imptv aor2 v. 6 . γέ-γονας pf2 γίνομαι, μκ,κέτι ne amplius, άμάρτανε imptv -νω pecco, χεί15 ρων -ον peior, γένηται coni, aor2 γίνομαι. II άπ-ήλθ-εν -έρχομαι 16 ab-iit2. ποιήσας v. 1 1 . || έ-δίωκ.ον impf διώκω persequor, έ-ποίει faciebat (aliae igitur sanationes sabbato factae notae erant?). || 17 άπ-ε-κρίνατο aor. med. (cl.) cf v. 7. έως άρτι usque nunc (hic 18 fere: adhuc nunc), έργάζεται operatur, κάγώ = καί εγώ, || μ&λλον magis, έ-ζήτουν ζητέω quaerebant cf 4,23. άπο-κτεΈναι inf. aor. -κτείνω interficio, έ-λυεν solvebat, ίδιος proprius (hell. suus). 19 ’ίσος aequalis, i-αυτόν se(ipsum). ποιων faciens. || δύναται: δύ­ ναμαι possum, άφ’ έ-αυτου a se. ήτε coni. aor. pass, σφζω incolumem 35 (σώς) reddo, servo, salvum facio. || λύχνος lucerna, καιόμενος ptc pass, -καίω accendo; pass, ardeo. φαίνων -νω intr.: lucens. ήθ·ελήσατε έθέλω voluistis, vobis placuit, άγαλλιαθ-ήναι inf. aor. dep. -ιάομαι exsulto, (valde) gaudeo, πρός ώραν ad (breve) tem36 pus. II μείζω = μείζονα v. 20. τοΰ Ίω . breviloquentia: = quam testim. Ioannis. δέ-δωκεν v. 22. τελειώσω coni. aor. τελειόω ad 1 2

\ i

1

■

1

, i

;

i

221

IOANNBS

5 ,3 7 -6 ,1 1

finem (τέλος) perduco, perficio. άπ-έ-σταλκεν v. 33. || ούτε... ^οϋτε neque... neque, πώποτε umquam. άκηκόατε pf (att.) ακούω. είδος7 (ίδεΐν) species, facies, έ-ωράκατε pf όράω. || έχετε habetis, μένοντα μένω manentem, δτι causale indicat rationem unde ante­ cedens cognoscitur 297\ hinc: credere in Ies. est audire vocem Patris et videre faciem eius cf 14,9; 8,19. άπ-έ-στειλεν άπο-στέλλω misit. II έραυν&τε -νάω indagatis, scrutamini, γραφή Scriptura. υμείς frt sine emphasi 149. δοκείτε -έω existimatis, μαρτυροΰσαι ptc II ελθ’έ'ϊν inf. aor2 έρχομαι, έχητε coni. || παρά c. gen. ab, ex parte ales personae, λαμβάνω v. 34. || ε-γνωκα pf γινώσκω v. 6 ; έγν. τιμάς οτι anticipatio pronominis potius semitica quam graeca. έν έ-αυτοΐς pron. refl. 3 pers. loco 2 pers. 157. || έλήλυθ-α pf (att.) έρχομαι, έλθ·η coni. aor. έρχομαι, λήμψεσθ-ε fut. med. λαμβάνω accipio. II πιστεΰσαι inf. aor. παρ’ άλλήλων ab invicem, λαμβάνοντες accipientes, ζητείτε ν. 18. || δοκείτε imptv ν. 39. δτι loco inf. post verbum opinandi 266. κατ-ηγορήσω -ρέω τίνος accusa­ bo. χατ-ηγορών ptc. ήλπίχατε pf ελπίζω spero. || cl... ε-πιστεύετε (impf) si crederetis 229. έ-πιστεύετε άν äpodosis irr.: crederetis. e-γραψεν γράφω scripsit, γράμμα* littera, βήμα* verbum, πιστεύσετε credetis. άπ-ήλθ'εν -έρχομαι ab-iit2. πέραν c. gen. ultra, trans, au delä. || ήκολούθει impf άκολουΟέω sequor, έ-θ-εώρουν θεωρέω videbant (viderant 214). σημείον signum, miraculum, έ-ποιεί ποιέω facie­ bat. ά-σθ-ενούντων ptc -νέω sum ά-σθενής in-firmus (σθένος ro­ bur). II άν-ήλθ-εν -έρχομαι a-scendit2. τό δρος art. supponit topographiam notam 124. έ-χάθητο impf κάθημαι sedeo. || έγγύς adv. prope, έορτή dies festus, tempus festum. || έπ-άρας ptc aor. -αίρω e-levo, tollo; ptc graph. 256. θ-εασάμενος ptc aor. θεάομαι video, έρχεται: έρχομαι venio, πό-θ'εν unde? άγοράσωμεν coni, aor. -άζω emo (αγορά forum, mercatus); coni, deliber, φάγωσιν coni, aor2 έσθίω comedo. || πειράζων -άζω tentans. ήδει οίδα noverat, έ-μελλεν impf μέλλω ineo sum ut: quid esset facturus. || άπε-χρίθ-η aor. dep. (loco medii 173) άπο-κρίνομαι re-spondeo; ad formulam 259. διακόσιοι = 200. δηνάριον lat. denarius (nummus argenteus); gen. pretii, άρκοΰσιν -έω sufficiunt, έκαστος unus­ quisque. βραχύς -εϊα -ύ brevis, paucus; neutr. paululum, λάβη coni, aor2 λαμβάνω sumo, accipio. || εΤς loco τις 118. || παιδάριον (deminut. παϊς) puer(ulus). ώδε hic. δς loco 6 ad sensum, πέντε quinque, κρίθ-ινος (κριθή hordeum) hordeaceus, όψάριον (οφον id quod cum pane comeditur) piscis, pisciculus, τοαοΰτος tam magnus, tam multus. || ποιήσατε imptv aor. άνα-πεσείν inf. aor2 -πίπτω (re-c!do) dis-cumbo. χόρτος gramen, foenum, herbae vi­ rides. τόπος locus, άν-έ-πεσαν (loco -σον 333) discubuerunt2, τόν άριθ-μόν acc. relationis (rarum in Evv) 38 : numero, ώς circa (apud numeros), πεντακισ-χίλιοι = 5 x 1000. || έ-λαβεν λαμβάνω ac-cepit2. εύ-χαριστήσας ptc aor. -στέω gratias ago. δι-έ-δωχε δια-δΐδωμι. dis-tribuit άνα-χειμένοις ptc -κείμαι supra (lectum) iaceo, accumbo (mensae), ομοίως similiter, δσος quantus, ήθ-ελον

37 38

39 ^ ^ 43 44 45 46

6 2

3 4 5

6

7

g g

10

H

6 ,1 2 .2 9

IOANNES

222

(έ)θέλ(ο volebant. || ώς ut (temporale). έν-ε-πλήσθ·ησαν έμ-πίμπλημι impleti, satiati sunt, συν-αγάγεχε imptv aor2 -άγω con­ grego, colligo, περισσεύσανε* ptc aor. -εύο) mensuram excedo, abundo, super-sum. πλάσμα® (κλάω frango) fragmentum, άπ13 όληχαι coni, aor2 med. -όλλυμι perdo; med. pereo. || συν-ήγαγον col-legerunt2. έ-γέμισαν γεμίζω (τί τίνος) impleverunt, ν.όφινος corbis, έ-περίσσευσαν super-fuerunt. βε-βρωπόσιν ptc pf dat. βι14 βρώσκω comedo. || ίδόνχες ptc aor2 όράω video, έ-ποίησεν aor: fecerat 214. όχι = « :». άληθ-ώς (-ϋής8) vere, έρχόμενος ptc praes. 15 loco ptc fut. 207: qui venturus est. || γνούς ptc aor2 γινώσκω co­ gnosco, scio, μέλλουσιν v. 6 . έρχεσθ·αι pleon. sem.; hic in coor­ dinatione semitica, cum frequentissima (apud Synopticos) subordinatio per ptc («graphicum») iam sit potius graeca 256. 4pπάζειν rapere, ποιήσωσιν coni. aor. άν-ε-χώρησεν άνα-χιορέω re16 cessit, se recepit. || όψία (sci ώρα) tempus serotinum, ε-γένετο aor2 17 γίνομαι fio. παχ-έ-βησαν κατα-βαίνω de-scenderunt2. || έμ-βάνχες ptc aor2 έμβαίνω intro, ήρχονχο έρχομαι impf fere = in. itinere erant, πέραν v. 1 . εις ex contextu: versus, σν.οχία obscuritas, te­ nebrae. έ-γε-γόνει plqpf2 γίνομαι, οϋπω nondum. έληλύθ-ει έρ18 χομαι venerat2. || xi et. άνεμος ventus, πνέονχος ptc πνέω flo, spiro; gen. abs. c. vi causali, δι-εγείρεχο (augmento neglecto!) δι19 εγείρω suscitabatur. || έλήλαπόχες ptc pf (att.) έλαΰνω propello, remigo, στάδιος mensura distantiae circa 600 pedum, είκοσι πένχε v) χριάκονχα 25-30. θ-εωρούσιν -ρέω vident, περι-παχοονχα -τέω (circum-) ambulantem, εγγύς v. 4. γινόμενον ptc. έ-φοβήθ·ησαν 2 0 aor. dep. φοβέομαι timeo. || μή φοβεΈσθ-ε (imptv) desinite timere 21 182. II ήθ·ελον v. 11. λαβεί'ν inf. aor2 v. 11. εύθ·εως (-Οΰς) statim. έ-γένεχο v. 16. ΰπ-ηγον ibant -άγιο sub-duco; intr. me subduco, « 2 2 ab-eo. || έπ-αύριον adv. cras; τι) έπ. (sci ημέρα) postridie (quae tamen hoc vers. narrantur adhuc vesperum spectant), έσχηκώς ptc pf εστηκα (ίσταμαι) sto; etiam: remaneo, είδον όράω vide­ runt 2 (pl. ad sensum), πλοιάοιον (demin. ad πλοΐον) navicula, έν (εις) unum. συν-εισ-ήλθ·εν aor2 -έρχομαι unä cum aliis intro: 23 intraverat 214. μόνος solus, άπ-ηλθ-ον v. 1. || ηλθ·εν aor2 έρχο- f μαι. όπου loco οΰ 163s. έ-φαγον aor2 v. 5: comederant 214. ευ24 χαρισχήσανχος v. 11; gen. abs. || όχε quando, ειδεν v. 22. ουδέ 25 neque, έν-έ-βησαν aor2 v. 17. ζηχοΰνχες -τέω quaerentes. || εόρόνχες ptc aor2 ευρίσκω invenio, βαββί hebr.-aram.: mi domine (de magistro), πόχε quando, γέ-γονας pf 2 γίνομαι etiam: prae26 sens fio, (ad) venio. || άπ-ε-κρίθ-η v. 7. ζηχεΈχε quaeritis, εΐδεχεν. 22 έ-φάγεχε v. 5. έ-χορχάσθ-ήχε saturati estis χορτάζω (foeno nu27 trio) loco κορέννυμι 337. || εργάζεστε operamini ! -ζομαί τι la­ bore acquiro: studete vobis acquirere, βρωσις4 comestio, cibus, άπ-ολλυμένην ptc -όλλυμαι v. 1 2 . μενουσαν μένω manentem, αιώνιος aeternus, δώσει δίδωμι dabit, έ-σφράγισεν com-probavit 28 σφραγίζω sigillo (σφραγίς) munio, attestor. || xi ποιωμεν quid 29 faciamus? έργαζώμεθ·α coni, praes, (sci habitualiter). || Ενα loco inf. epexegetici 290. πισχεύηχε coni, -εύω credo, άπ-έ-σχειλεν άπο12

223

IOA NNES

6, 30-62

στέλλω misit. || ίδωμεν coni. ν. 14. πιστεύσωμεν coni. aor. (ingress. 185s). έργάζη operaris. I| έ-φ αγον aor2 ν. 5. έρημος ή (sci γή) desertum. καθ·ώς sicut, γε-γραμμένον ptc pf pass. γοάη ω scribo, έ-δωκεν δίδωμι dedit. φαγέϊν inf. aor2. || δέδωκεν pf δίδωμι. άληθπνός verus, δίδωσιν dat. || κατα-βαίνων -νω de-scendens (subi.; άρτος praed.). διδούς ptc praes. || πάν-τοτε semper, δός imptv aor2 δίδωμι. || ού μη c. coni.: certo non; 309. πεινίση coni. aor. πεινάω esurio, διψήση coni. aor. διψάω sitio, πώποτε umquam. || έωράκατε pf όράω (με sci patrantem miraculum). || πάν δ neutr. loco masc. frt sub infl. aram., ubi kol d'‘ «totalitas quae » non distinguit nec genus nec numerum, ήξει ήκω veniet. έκ-βάλω coni, aor2 -βάλλω e-iicio. έξω adv. foras. || κατα-βέ-βηκα pf καταβαίνω ν. 33. θέλημα 6 voluntas, πέμψαντος ptc aor. πέμπω mit­ to. II δέ-δωκεν ν. 32. ϊνα loco inf. epexeg. 290. παν ö ν. 37; nomin. «pendens» 20; παν... μή semitismus loco μηδέν 311. άπ-ολέσω coni. aor. -όλλυμι perdo, άνα-στήσω coni. aor. άν-ίστημι facio surgere, re-suscito. έσχατος ultimus. || ίνα v. 39. θεωρων ptc v. 19. εχη coni. έχω. || έ-γόγγυζον γογγύζω murmurabant, κατα-βάς ptc aor2 -βαίνω v. 33. || οιδαμεν (loco Τσμεν 332) pf-praes.: novimus. πως quomodo ? ότι = « : ». κατα-βέβηκα pf -βαίνω. || μή γογγύζετε (imptv): desinite murmurare 182, μετ' άλλήλων cum invicem. || δύναται: δύναμαι possum, έλθ-εΐν inf. aor2 έρχομαι. έλκύση coni. aor. ελκύω traho, κάγώ = και εγώ. άνα-στήσω ν. 39 re-suscitabo. || γεγραμμ. ν. 31. έσονται fut. med. είμί. διδακτός (διδάσκω) qui docetur, discipulus, άκούσας ptc aor. ακούω audio, παρά c. gen. ab (alqa persona;. μαθών ptc aor2 μανθάνω disco. || οΰχ ότι non ac si; non (dico) quod, έώρακεν ν. 36. ών ptc είμί. || άπ-έ-θανον aor2 άπο-θνήσκω morior. || φάγη coni. aor2. άπο-θάνη coni. aor2. || ζών ζάω vivens, vivus, κατα-βάς ptc aor2 v. 41. ζήσει ζάω vivet, εις τ. αιώνα in aeternum (αιών -ώνος tempus lon­ gissimum cuius initium vel finis non cogitatur), σάρξ σορκος ή caro. II έ-μάχοντο impf μάχομαι pugno, litigo, πρός άλλήλους ad, contra invicem, δούναι δίδωμι inf. aor2. || πίητε coni, aor2 πίνω bibo, έχετε habetis c. sensu fut. έαυτοϊς loco ύμΐν αύτοΐς 157. || τρώγων comedens -γω dentibus comminuo, πίνων bibens, άναστήσω v. 44. || αληθής 8 verus, πόσις4 potatio, potus. || μένει μένω manet. || άπ-έ-στειλεν v. 29. διά c. acc. propter de causa finali vel hic potius de causa efficiente, sicut quis vivit per cibum, κάκεΐνος = και εκείνος, ζών... ζήσει ν. 51. || καθώς sicut = aram. kedi quod reddi pt etiam «talis, qualem ». άπ-έ-θανον v. 49. || έν συναγωγή cf 18,20 sine artic.: in conventu synagogali, publice, διδάσκων docens. || άκούσαντες ν. 45. είπαν loco -ον 333 σκληρός durus, plenus offensionis. || είδώς ptc ad pf-praes. οίδα scio, σκανδαλίζει scandalizat -ίζω occasio sum peccandi, deficiendi a bona animi dispositione. || έάν sine apodosi et interrogative: suggerit murmurantibus solutionem: agitur de came glorificata Filii Dei a legibus materiae immuni, θεωρήτε coni, θεωςιέω video, άναβαίνοντα -νω a-scendeutem όπου loco ού ubi 164. πρότερυν

30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 ^g -q gj 52 53 g^ gg gg ^ 58 59 60 61 62

6 ,6 3 - 7 ,1 5

IO A N N ES

224

adVer prius; apodosis subintellegenda frt: tunc de carne mea 63 aliter iudicabitis. [| ζωο-ποιοΰν ptc neutr. -έω vivi-fico. ωφελεί 64 -έω prodest, [νήμα8 verbum, λε-λάληκα pf λαλέω loquor. || εξ υμών loco gen. 56. ήδει v. 6 . άρχή initium, μή loco οϋ 307. πιστεύοντες credentes, παρα-δώσων ptc fut. cf 207 (imus ex tribus solis casibus qui occurrunt in Evv cf Lc 22, 49; Mt 27,49) -δίδωμι 65 tra-do. || εϊρηκα pf λέγω relegat ad v. 44, dictum ad « Iudaeos » incredulos, quibus hic discipuli non credentes iam adnumerantur; unitas sermonis! η coni. είμί. δε-δομένον ptc pf pass, δίδωμι. 6 6 έκ loco παρά 62s. || έκ τούτου (ex)inde; vel causaliter: ideo, vel temporaliter, άπ-ήλθ·ον v. 1 . εις τά όπίσω retrorsum, περι-ε-πά67 τουν impf ν. 19. || μή numquid. ΰπ-άγειν ν. 21: ab-ire. άπ-ε-*ρίθ·η 6 8 ν. 7. II άπ-ελευσόμεθ-α fut. (cf 237 s) -έρχομαι ab-eo. βήμα ν. 63. || 69 πε-πιστεύκαμεν pf 209 ss. έ-γνώκαμεν pf γινώσκω cognosco, άγιος 70 sanctus; art.: unicus veri nominis. || οϋ* nonne, έξ-ε-λεξάμην aor. έκ-λέγομαι mihi e-ligo. διά-βολος (δια-βάλλω verbis tra-duco) 71 accusator cf lob 1,6. || έ-μελλεν v. 6 . παρα-διδόναι inf. v. 64. 7 περι-ε-πάτει περι-πατέω (circum)ambulabat. ήθ·ελεν volebat (έ-)·0 ·έλω p t stare pro ς τής ζωής lux quae ducit ad vitam. || περί σε-αυτοΰ de te-ipso (pron. reflex.), μαρτυρείς -έω testimonium perhibes. άλη·θ·ής8 verus, iuridice validus. || άπ-ε-κρίθ·η aor. dep. (loco medii 173) άπο-κρίνομαι re-spondeo; ad formulam 259. κάν = καί εάν. περί έμ-αυτοΰ de me(ipso). οίδα pf-praes. novi, scio, πό-θ'εν tmde. ήλθ·ον έρχομαι veni2, ποΰ ubi? loco ποΐ quo? υπ­ άγω (intr. me sub-duco) vado. οίδατε (loco ΐστε 332) pf-praes.: novistis. || σάρξ σαρκός ή caro, natura humana in quantum non substat spiritui divino; κατά σάρκα secundum rationes mere hu­ manas; hic c. art. fere: secundum hanc meam externam speciem, κρίνετε iudicatis. || καί έάν... δέ et si tamen, κρίσες4 iudicium. εμός meus, emphatice. Αληθινός == αληθής. πέμψας ptc aor. πέμπω mitto. II ύμέτερος vester, γέ-γραπταε pf pass, γράφω scribo. || οΰτε... ούτε neque... neque, εί cond. irrealis 229. ήδεετε (loco -ετε 332) plqpf ad οίδα scio; εί fj. si sciretis, ήδ. Sv apodosis ir­ realis: sciretis. || έ-λάλησεν v. 1 2 . γαζο-φυλάκεον locus ubi thesaurus (γάζα) asservatur (in atrio mulierum, ubi 12 arcae collocatae fuisse traduntur ad suscipiendos nummos offerentium cf fic 2 1 , 1 ). διδάσκων docens, έ-πίασεν cepit πιάζω premo, manu compressum teneo; ingress.: capio, corripio, οΰ-πω non-dum. έλκιλΰθ'εε έρχο­ μαι venerat2. || ύπ-άγω v. 14. ζητήσετε -τέω quaeretis. άπο-θ·ανεΐσθ-ε fut. med. -θνήσκω morior, δ-που ubi loco δ-ποι quo. έλθ-εΐν inf. aor2 έρχομαι. || μήτε numquid. άπο-κτενεΐ -κτείνω inter-ficiet. δτε ratio cur interrogatio fit 297. || κάτω infra; τά κ. regio inferior = σδτος ό κόσμος ν. 24. άνω supra; τά δ., regio superna = caelum. II πεστεΰσητε coni. aor. -ευω credo, έγώ είμε cf Me 13,6. || άρχή initium; τήν αρχήν adv. ante omnia, prorsus, omnino; alii aliter: vel interrogative: «quid (cur; δτι = τί 168) omnino loquor vobis », (vel responsive: «sum omnino id quod loquor vobis»). Videtur declinari responsio, καί post relativum frt non nrgendum 323; in interrogatione fere = igitur cf hc 13,7; R.8,24; 1 C 15,29; cl. || κάγώ = καί έγώ. ήκουσα άκοΰω audivi, είς loco έν? 71. || Ι-γνωσαν γινώσκω cognoverunt2, τον πατέρα... ελεγεν de patre volebat dicere cf 6,71; 2,21 {er meinte den Vater). || δταν = δτε δν c. coni, quando (de fut.). ΰψώσητε coni. aor. ύψόω ex-alto. γνώσεσθ·ε fut. med. γινώσκω. καθ·ώς sicut, ε-δίδαξεν διδάσκω docuit, πέμψας ν. 16. || άφ-ήκεν re-liquit -ίημι di-mitto; ex semitico pt significare: «numquam me reliquit» fere = non relinquit, άρεστος placitus, gratus (άρέσκω placeo), πάντοτε semper. || λαλοΰντος ptc λαλέω; gen. abs. II πε-πεστευκότας ptc pf v. 24. μείνητε coni. aor. μένω maneo, persevero, άληθ-ως (-δής8) vere. || γνώσεσθ’ε ν. 28. έλευθ-ερώσεε -ρόω Hberabit. || άπ-ε-κρίθ·ησαν ν. 14. σπέρμα® semen, δε-δουλεΰ-

10 11 12

13 14

15 16

17 19 2 0

21 22

23 24

gg

26 27 28 29 30 31 32 33

8, 34-58

IOANNES

228

καμεν pf δουλεύω servus sum. πώποτε umquam. ότι = « : ». γενήαεβ&ε fut. γίνομαι fio (sum). || ποιων ποιέω faciens. || είς τόν 3 g αίώνα in sempiternum (αιών «saeculum»), || έλευθ-ερώαη coni. aor. v. 32. όντως adv. ad ών: re vera, έλεΰθ·ερος liber. έβεσθ·ε fut. med. 37 είμί. || οίδα v. 14. ζητείτε -χέω quaeritis, desideratis, άπο-κτείναι aor. inf. v. 2 2 . χω ρεΐ: -έω habeo spatium ad recipiendum, capio; sed etiam: permeo, penetro; hic frt radices non agit, seu liberum 38 cursum non habet. || έ-ώρακα pf δράω video. καί ΰμ. etiam, ήκοΰ39 βατέ v. 26. ποιείτε facitis vel facite. || είπαν loco -ov 333. et... έστε condicio «realis»; si revera (sicut vos praetenditis) ...estis 40 217. έ-ποιείτε (impf) άν apodosis irrealis: faceretis 229. || 4νθ·ρω41 πος sem. loco τις. λε-λάληκα pf λαλέω. II πορνεία fornicatio, con­ cubinatus. γε-γεννήμεθ·α pf pass, γεννάω gigno; pass, nascor. || 42 ei... ήν cond. irr.: si esset, ήγαπάτε αγαπάω impf; ήγ. άν irrealis: diligeretis. έξ-ήλθ·ον -έρχομαι ex-ii2. ήκω veni et adsum, ούδε γάρ neque enim. έλήλυθ·α pf2 (att.) έρχομαι, άπ-έ-στειλεν άπο-στέλλω 43 misit. || λαλιά sermo, loquela, ότι causale; hic ambiguum: vel de ratione cur non cognoscunt, vel de ratione cur interrogatio 44 fit 297. II έχ του πατρός του διαβόλου = ex patre vestro qui est diabolus; gen. epexeget. 33. έπι-θωμία desiderium, cupiditas; hic: ea quae pater vester cupit. άνθ·ρωπο-κτόνος homi-cida. άρχή ini­ tium. έστηκεν impf ex novo verbo στήκω (ex έ'στηκα) sto (firmi­ ter) ; legendum esse έστ. non έσχ. manifestum est ex praecedente οΰκ non ούχ. όταν v. 28 quandocumque. λαλή coni, ψευδός7 men­ dacium. 'ίδιος proprius; τά ’ίδια quae ei propria sunt, eum ipsum 4 3 originem habent et auctorem, ψεϋστης3 mendax, deceptor, αυτοί» 4 g sci mendacii. || ότι causale. || έλέγχει arguit, convincit. || ών ptc 4 ^ είμί. δήμα 6 verbum, άκοΰει audit, audiendo acceptat. || ού nonne. 4 3 χαλώς bene, recte. || τιμώ -άω honoro, ά-τιμάζετε contumelia 4 q afficitis, contemnitis. || ζητών -χέω quaerens, χρίνων v. 15. || τηρή3 q ση coni. aor. τη ρέω custodio, observo, oboediens exsequor, ού μή 3 j v. 1 2 . θ'εωρήση coni. aor. -ρέω video = experior, sub-eo. είς τ. 3 2 οάώνα semit.: in aeternum; negative: numquam. || είπαν loco -ov 333. έ-γνώχαμεν pf γινώσκω. άπ-ε-θ'ανεν aor2 v. 21. γεύσηται coni. aor. γεΰω gustare facio; med. gusto alqd τίνος (gen. part.). || 53 μή num? μείζων τινός maior alqo. δατις vel = δς; vel: qui ta54 men talis erat ut. 163s. σε-αυτόν te ipsum. || δοξάσω coni. aor. 55 δοξάζω glori-fico. öv λέγετε de quo dicitis, δτι = «:». || έ-γνώχατε v. 52. χάν = και εάν. εϊπω coni, aor2 λέγω, έσομαι fut. med. 56 είμί. δμοιος similis. || ήγαλλιάσατο aor. άγαλλιάομαι valde gau­ deo, exsulto, ϊνα frt dependet a tacita idea desiderii (sich auf etwas freuen)·, nisi explicandum est ex subiacente aram, di quod melius per δτε quam per ΐνα vertendum erat ? 306. ίδη coni, aor2 δράω video, είδεν vidit2: frt in nativitate Isaak qua impletio promissionum initium sumpsit et eo ipso quodammodo «dies 57 Messiae ». έ-χάρη χαίρω gavisus est. || πεντήχοντα = 50. έτος2 58 annus, ού-πω non dum. i -ώραχας pf δράω. || πριν c. acc. c. inf.: antequam, γενέσθ-αι inf. aor2 γίνομαι fio. είμί emphat. verbum, 3 4 3 3

229

IOANNES

8 ,5 9 -9 ,1 8

non enclitica copula. || ήραν αίρω tulerunt, βάλωαιν coni, aor2 βάλλίο iacio. έ-κρύβη aor2 pass, (loco έ-κρύφΟη) κρύπτω abs-condo. έξ-ήλθ'εν -έρχομαι ex-iit2. παρ-άγων ptc -άγω praeter-duco; intr. praeter-eo. εΐδεν όράω vidit2, τυφλός caecus, γενετή ortus, nativitas. || ήρώτηβαν έρωτάω interrogaverunt, ßaßßi hebr.-aram.: mi domine (titulus ma­ gistri). ήμαρτεν αμαρτάνω peccavit2, γονεϋς5 genitor; pl. paren­ tes. ϊνα loco ώστε ita ut 246s. γεννηθ·ή coni. aor. pass, γεννάω gigno; pass, nascor. || άπ-ε-κρίθ-η aor. dep. (loco medii 173) άποκρίνομαι respondeo; ad formulam 259. οϋτε... οΰτε neque... ne­ que. φανερωθ·ή coni. aor. pass, φανερόω manifesto. || ήμ c. coni, pro­ spectivo: donec; cf 10. άρνήση coni. aor. άρνέομαι nego, τρίς ter. ταρασσέσθ'ω imptv 3 pers. pass, ταράσσω (per)turbo. πιστεύετε creditis vel frt potius ciedite. || μονή (μένω) mansio, habitaculum. ειπον άν apodosis irrealis: dixissem 229. πορεύομαι proficLcor, vado, έτοιμάσαι inf. aor. (loco ptc fut. 207) -μάζω praeparo, τόπος locus. || έάν exspectaveris δταν quando, πορευθ-ώ coni. aor. dep. έτοιμάσω coni. aor. έρχομαι praes, c. sensu fut.: veniam; revertar, παρα-λήμψομαι fut. med. -λαμβάνομαι adsumo alqm ut inecum (med.) eat vel sit. πρός έμ-αυτόν ad me (pron, refl.). όπου ubi. ητε coni, ε’ιμί. || ύπ-άγω sub-duco; iutr.

2 2

23

24 25 26

27 28 29

gj ^ gg 34 35 36 38 14

2 3

4

14,5-30

,

IOANNES

240

5 me subduco, abeo. || ο’ίδατε... οϊδαμεν (loco ΐστε... ΐσμεν 332) 7 pf-praes. : novistis... novimus, δυνάμεθ·«: δύναμαι possum. || έγνώκειτβ (loco -κετε 332) plqpf γινιήσκω cognosco, scio; εί έγν. cond. irr.; si cognovissetis, ήδειτε plqpf ad pf-praes. οίδα; c. άν: novissetis. Απ’ Αρτι « a modo » abhinc in posterum; iam nunc 8 v. 13,19. γινώσκετέ cognoscitis, έ-ωρΑκατε pf όράω video. || δεΐ9 ξον imptv aor. δείκνυμι monstro, ostendo, Αρκεϋ sufficit. || το10 σοΰτος tantus, έ-γνωκας ρΐ γινώσκω. έ·ωρακώς ptc pf. || £>ήμαβ 12 verbum, μένων μένω manens. || κΑκεΐνος = καί έκ. ποιήσει ποιέω 13 faciet, μείζων -ονος τίνος maior alqo. || δ τι Sv c. coni, quodcumque. αίτήσητε coni. aor. αίτέω peto, δοξασθ·ή coni. aor. pass. 15 δοξάζω glorifico. || ΑγαπΑτε coni, -πάω diligo, έν-τολή (έν-τέλλο16 μαι) mandatum, praeceptum, τηρήσετε τηρέω servabitis. || κΑγώ = καί εγώ. έρωτήσω -τάω rogabo. παρΑ-κλητος ad-vocatus, qui intercedit pro alqo, consolator (παρα-καλέω ad-voco, exhortor, consolor), δώσει δίδωμι dabit, ϊνα frt ex aram, di quod hic po­ tius vertendum erat per pron. rei. 3021 coni, είμί; fere: maneo (Vlg) cf Mt 2, 13 ; hebr. potius quam graece. είς τόν αιώνα in 17 aeternitatem (αιών -ώνος); sem. = semper. || λαβεΐν inf. aor* λαμβάνω sumo, accipio, θ-εωρεΐ videt, ούδέ neque, παρ' ύμΐν apud 18 vos. ϊσται fut. med. είμί. II Αφ-ήσω fut. -ίημι di-mitto, re-linquo. 19 όρφανός orphanus, parentibus orbus. || ούκ-έτι non iam. θ·εω2 q ρεΐτε videtis = iterum videbitis, ζώ ζάω vivo, ζήσεσθ-ε fut. med. 2 j ζάω. II γνώσεσθ-ε γινώσκω fut. med. || έχων... τηρών... Αγαπών ptc. Αγαπηθ>ήσεται -πάω diligetur. Αγαπήσω fut. έμ-φανίσω ma2 2 nifestabo -ίζω reddo conspicuum (έμ-φανής). 1| καί ante interrog. 319. γέ-γονεν pf2 γίνομαι, δτι causale, ratio cur interrog. fit 23 2971. μέλλεις: μέλλω c. inf. in eo sum ut. || Απ-ε-κρίθ*η (loco me­ dii 173) άπο-κρίνομαι re-spondeo; ad formulam 259. τηρήσει v. 15. έλευσόμεθ'α fut. έρχομαι, μονή mansio. ποιησόμεθ·α fut. 2 ^ med. (med. class, est [in Evv ter!]; plerumque negligitur 172). || 2 j πέμψαντος ptc aor. πέμπω mitto. || λε-λΑληκα pf λαλέω loquor. 2 g μένων v. 10. || παρΑ-κλητος v. 16. πέμψει mittet. διδΑξει διδά­ σκω docebit, ύπο-μνήσει -μιμνήσκω τινά τι com-mone-facio alqm, in memoriam revoco. πΑντα aram.-hebr. = reliqua, cetera; cf Mc 27 4,13. II Αφ-ίημι di-mitto, relinquo. καθ·ώς sicut; graece quidem comparat modos donandi non genera pacis; sem. autem καθώς (= hebr. kaaser, aram. kedi) pt stare pro οίος qualis cf 6 , 58; 1 Io 4,17. ταρασσέσθ·ω v. 1. μηδέ neque. δειλιΑτω imptv 3 pers. -ιάω timidus sum (verba in -ιάω vehementem et fere morbidum 28 affectum indicant). || ήκούσατε ακούω audivistis. ύπ-Αγω v. 4. έρχομαι hic: re-vertor (seme illud re- saepe negligitur). ήγαπ&τε impf εί ήγ.: si diligeretis 229. έ-χΑρητε aor2 pass, χαίρω; cum άν: 29 gavisi essetis (gauderetis ?). με ίζω v v. 12. || ει’ρηκα pf λέγω, πρίν c (acc. c.) inf. priusquam, γενέσθ-αι inf. aor2 γίνομαι, δταν = δτε άν c. coni, quando (de fut.). γένηται coni, aor2 γίνομαι, πισ30 τεύσητε coni. aor. || λαλήσω fut. Αρχών princeps, εν έμοί ούκ εχει ούδέν duplex aramaismus: έν = contra, et έχω = possum. ||

241

IOANNES

14,31-15,19

γνφ coni, aor2 γινώσκω; ϊνα γνφ absolute =- imptv 294. έν-ε-τεί- 31 λατο aor. έν-τέλλομαι paecipio. έγείρεσθ·ε imptv pass, εγείρω surgere facio; pass, surgo. άγωμεν eamus ! άγω duco; intr. (in hac sola forma exhortativa) eo. έντεΰ-9·εν hinc. άμπελος ή vitis; art. I 732. άληθ-ινός verus, γε-ωργός agri- 15 cola. II κλήμα® palmes, ramulus; παν κλ. acc. an (potius) nom. 2 pendens (qui resumitur per αυτό) 19s? φέρον φέρω ferens (neutr.). αίρει αίρω tollit. καθ·αίρει purgat, πλείων -ονος (πολύς) plus, φέρη coni. || ήδη iam. καθ-αρός purus, mundus, διά τ. λόγον 3 propter doctrinam (fide acceptatam) cf Act 15,9. λε·λάληκα pf λαλέω loquor. || μείνατε imptv aor. μένω maneo, κάγώ = καί 4 έγώ. καθ·-ώς sicut, δύναται: δύναμαι possum, άφ’ (= από) έαυτοΰ a se. μένη coni, ούδέ neque. || μενών manens, κάγώ έν 5 αύτω = καί έν φ έγώ μένω, χωρίς c. gen. sine. || έ-βλήθ·η βάλλω 6 iactus est; usus prolepticus aoristi: loquens rem considerat iam ex tempore condicionis (saltem implicitae) impletae 792; aor. « dramaticus ». έξω foras, έ-ξηράνθ-η ξηραίνω are-factus est. συνάγουσιν col-ligunt; plur. indef. 7. βάλλουσιν con-iiciunt. καίεται pass, καίω accendo; pass, ardeo. |j μείνητε coni. aor. (>ήμα® ver- 7 bum. δ έάν (= άν) c. coni, quodcumque. θ-έλητε coni, θέλω volo, desidero. αΙτήσασθ·ε imptv aor. med. αίτέω peto; med.: mihi, γενήσεται fut. γίνομαι fio. || έν instrum. 89. έ-δοξάαθ·η δοξάζω 8 glorificatus e s t; ad aor. v. 6 έβλήθη. ϊνα loco infin. epexegetici (qui explicat έν τούτψ) 290. φέρητε coni, γενήσεσθ·ε fut. γίνομαι; pt dependere ab ϊνα 236 ss; γίν. fere = se gerere, se praebere cf Le 10, 36. έμοί aut dat.: mihi, aut potius: mei || ήγάπησεν άγα- 9 πάω dilexit. ή αγάπη ή έμή = dilectio quam habeo (erga vos). || έν-τολή (έν-τέλλομαι) mandatum, praeceptum, τηρήσητε coni. 1 0 aor. τηρέω custodio, (ob)servo. μενεϊτε manebitis, τε-τήρηκα pf. || λε-λάληκα pf λαλέω loquor, dico. πληρωθ·ή coni. aor. pass, πλη- 1 1 ρόω plenum reddo, impleo. || Ενα epexeg. ad αυτή 290. άλλήλους .12 alterutrum, invicem. || μείζονα (-ζων) ταύτης maiorem hac. Ενα 13 epexeg. ad ταύιης 290. ψυχή anima = vita. θ·ή coni, aor2 τίθημι pono (do). ||^ποιήτε coni, έν-τέλλομαι med. praecipio. || ούκ-έτι jg non iam. οΐδεν pf-praes.: scit, τί ποιεί = quid facturus sit (de consiliis secretis), εΐρηκα pf λέγω; f r t : inde ab initio electionis eorum, ita ut oppositio non sit inter duo tempora vitae publicae sed inter V. et NT? ήκουσα ακούω audivi, έ-γνώριβα γνωρίζω notum feci. || έξ-ε-λεξασθ-ε aor. έκ-λέγομαι mihi e-ligo. έ-θ-ην.α 16 τίθημι posui. ύμεΈς frt abundat (7.49s); si emphasim habet, connotat discipulos ut continuatores operis Domini. όπ·άγητε coni, -άγω sub-duco; intr. me sub-duco, eo. οτι άν c. coni, quidquid, αίτήβητε coni. aor. αίτέω τινά τι peto, rogo alqd ab alqo. δω coni, aor2 δίδωμι. || ταυτα videtur respicere antecedentia, έν- 17 τελλομαι v. 14. Ενα stricte finale (non epexeg. ad ταϋτα). II μισεί 18 -έω odio habet, γινώσκετε scite, πρώτον loco πρότερον 714. ύμων gen. compar, με-μίσηκε pf. || εί... ήτε (impf είμί) si essetis (cond. 19 irr. 229). ίδιος proprius, suus, έ-φίλει impf φιλέω diligo (de

15 ,20 -1 6 ,16 2 0

2 1

22 2 3 2 4 2

g °

26 27 16 2

3 4 5 6

7

8

9 1 0

11 12 13 14

16

IOA NNES

242

amore affectivo); e. αν: diligeret. || μνημονεύετε -ευω mementote, οδ pro 6 v attractio relativi 9. μείζων -ονος maior, έ-δίωξαν aor. διώκω persequor, διώξουσιν fut. έ-τήρησαν aor. ν. 1 0 . τηρήσουσιν fut. II ποιήσουσιν facient, είς contra, οίδασιν (loco ϊσασιν 332); noverunt, πέμψαντα pte aor. πέμπω mitto. || ήλθ-ον aor2 έρχομαι; εΐ μή ή. nisi venissem 229. έ-λάλησα aor. εΕχοσαν (loco ε*·Χον) impf; irrealis quamvis 'sine αν 230. πρό-φασις4 praetextus, excusatio. || μισών -έω odio habens. || εί... μή έ-ποίησα (aor.) si non fecissem, έ-ωράκασιν pf όράω. || πληρωθ·η v. 11. Ενα vel elliptice (hoc fit) ut, vel abs. = imptv 294. γε-γραμμένον pte pf pass, γράφω scribo, δτι = « : » . έ-μίσησαν aor. δωρεάν gratis, sine ratione. || δταν c. coni, quando (de fut.). ελθ·η coni, aor2 έρ­ χομαι. παρά-κλητος consolator ν. 14,16. πέμψω fut. ν. 21. έκ-πορεύεται: -εΰομαι ex-eo, pro-cedo. μαρτυρήσει -ρέω testimonium perhibebit. H άρχή initium. λε-λάληκα pf λαλέω loquor, dico. σκανδαλισθ·ήτε coni. aor. pass, -ίξω cadere facio, seduco; pass, seducor, moveor alqa re, hic ad non iam credendum. || άπο-συνάγωγος expulsus e synagoga, ποιήσουσιν ποιέω facient, άλλά (= ού μόνον τοϋτο άλλα καί...) immo. Ερχεται praes, cum vi fut.: veniet. Ενα loco inf. cf 12,23; vel frt loco ότε vel fj ex ambiguitate subiacentis aramaici di 305 ? άπο-κτείνας pte aor. -κτείνω interficio, δόξη coni. aor. δοκέω existimo, λατρεία servitium, cultus Dei; hic: actus cultus divini. προσ-φέρειν of-ferre. || Ε-γνωσαν γινώσκω cognoverunt2, ούδέ neque. II δταν c. coni, quando (de fut.). Ελθ·») coni, aor2 έρχομαι, μνημονεύατε coni, -εήω memor sum. ειπον λέγω dixi2, άρχή initium. ήμην impf med. είμί. || ΰπ-άγω sub-duco; intr. me subduco, vado, πέμψαντα pte aor. πέμπω mitto, έρωτά -άω interrogat: nemo iam interrog. (interrogaverunt enim antea!): semit. habetur « non » loco «non iam ». που ubi ? quo ? || λύπη tristitia, πεπλήρωκεν pf πληρόω impleo. || συμ-φέρει ex-pedit (-φέρω unä porto, iuvo). Ενα loco inf. completivi (qui stat pro subiecto) 288. άπ-έλθ'ω coni, aor2 -έρχομαι ab-eo. παρά-κλητος ad-vocatus, inter-cessor. έλεύσεται fut. έρχομαι, πορευθ-ώ coni. aor. dep. πορεύομαι proficiscor, (ab)eo. πέμψω fut. v. 5. || έλθ·ών pte aor2 έρχομαι, ελέγξει arguet ελέγχω convinco, moneo alqm erroris etc., demonstro pudefaciendo. Αμαρτία peccatum, δικαιοσύνη iustitia, adimpletio voluntatis Dei, sanctitas, κρίσις4 iudicium, condemnatio. || δτι quia; hic fere = quatenus, in as much as, indi­ cat sub quo respectu Spiritus de tribus illis mundum arguat. || ούκ-έτι non iam. θεωρείτε -ρέω videtis (cum vi futuri); profectio ad Patrem ostendit iustitiam Jesu. || άρχων -οντος princeps, κέκριται pf pass, κρίνω iudico, condemno. || ετι adhuc. Εχω modaliter: haberem. δύνασθ·ε: -ναμαι possum, βαστάζειν portare. άρτι nunc. || δταν ελθ’η ν. 4. όδ-ηγήσει ducet -ηγέω dux viae sum. λαλήσει fut. ν. 1 . δσος quantus; δσα omnia quae, άκούει audit. άν-αγγελεΕ -αγγέλλω an-nuntiabit. || δοξάσει δοξάζω glorificabit. λήμψεται fut. med. λαμβάνω sumo, accipio. || μικρός

243

IOA NNES

1 6 ,1 7 - 1 7 ,6

parvus, brevis. δψεσθ·ε fut. med. όράω video. || είπαν loco -ov 333. 17 εκ V. μαθ·. = τινές των μ. potius sem. πρδς άλλήλους ad invi­ cem. τί έστιν quid sibi vult, significat (quae vox non habet aequivalens sem.). δτι = « : ». || οϊδαμεν (loco ΐσμεν 332): novimus. 18 τί λαλεΈ: quid dicere velit. || ε-γνω v. 3. ήθ·ελον (έ)Όέλω vole- 19 bant, έρωτάν v. 5. ζητείτε -τέω quaeritis. j| κλαύσετε κλαίω fle- 20 bitis, θρηνήσετε -νέω plangetis, χαρήσεται fut2 χαίρω gaudeo, λυπηθ-ήαεσθ'ε λυπέω contristabimini. εις χαράν loco nomvi praedicvi 21 (hic tamen frt influit idea mutationis in. . .). γενήσεται fut. γίνομαι fio. || τίκτη coni, τίκτω pario, ηλθ·εν venit2, γεν- 2 1 νήαη coni. aor. γεννάω gigno, pario, παιδίον demin. παΐς pue­ rulus). μνημονεύει v. 4. θ-λίψις4 compressio, aerumna, tribulatio. έ-γεννήθ·η γεννάω natus est. || δψομαι fut. όράω αίρει tollit, po- 2 2 test tollere. || έρωτήσετε fut. -τάω v. 5. άν = έάν. αίτήσητε coni. 23 aor. αίτέω τινά τι rogo alqd ab alqo. δώσει δίδωμι dabit. || έως 24 άρτι usque nunc, ήτήσατε αίτέω petivistis, αιτείτε petite, λήμψεσθ-ε ν. 14. η coni. είμί. πε-πληρωμένη ptc pf pass, πληρόω impleo. || παρ-οιμία (quod παρά οίμον = iuxta viam audiri so- 25 let) proverbium; hebr. ma\al: dictum profundum sed subobscu­ rum; synoptici: parabola, παρρησία libertas loquendi omnia (παν, ρφμα); -q,- palam, aperte, άπ-αγγελώ -αγγέλλω annuntiabo. || αίτή- 26 σεσθ-ε fut. αίτέομαι mihi peto, έρωτησο» rogabo, περί loco υπέρ 69; hic apparet affinitas utriusque praepos. quae ducit ad con- ^ fusionem earum. || φιλεΈ -έω diligit. πε-φιλήκατε pf. πε-πιστεύ- 2 g κατε pf. έξ-ήλθ-ον -έρχομαι ex-ivi2. || έλήλυθ-α pf (att.) έρχομαι. 2 9 άφ-ίημι di-mitto, re-linquo.|| 'ίδε imptv aor2 όράω. || ο’ίδαμεν v. 18. χρεία necessitas; χρ. έχω opus habeo, έρωτά coni. v. 5. έν τούτω έν causale: propterea. || άπ-ε-κρίθ-η aor. dep. (loco medii 173) 31 άπο-κρίνομαι re-spondeo. || ώρα Ενα v. 2. σν.ορπισθ’ήτε coni. aor. 32 pass, σκορπίζω di-spergo. έκαστος unusquisque. Εδιος proprius, suus, κάμέ = καί εμέ. άφ-ητε coni, aor2 -ίημι v. 28. || έχητε 33 coni. θ·λΐψις v. 2 1 . έχετε praesens c. vi fut. θ’αρσεΐτε -σέω bono animo estote, νε-νίν.ην.α pf νικάω vinco. έ-λάλησεν aor. λαλέω loquor, έπ-άρας ptc aor. -αίρω at-tollo, 17 sublevo. έλήλυθ·εν pf2 att. έρχομαι venio, δόξασον imptv aor. δοξάζω glori-fico. δοςάση coni. aor. ||-καθ·-ώς sicut, έ-δωκας δί- 2 δω μι dedisti, εξ-ουσία (έξ-εστιν licet) licentia, potestas (c. gen. obi.), σάρξ σαρκός ή caro, πάσα σ. sine'art. omne id quod caro i. e. homo est 142. παν ö loco πάντες ο'ί (infl. sem. ubi vox kol est substant. = totalitas) ; nominativus «pendens» 14. 19s. δέ-δωκας pf. δώσει fut. δίδωμι; hell, loco coni, post'iva 236 s. αιώνιος aeternus. || Ενα loco inf. epexeg. ad αυτή 290. γινώσκωσιν coni. 3 γινώσκω cognosco, scio, άπ-έ-στειλας άπο-στέλλω misisti. || έ-δύ- 4 ξασα aor. v. 1 . τελειώσας ptc aor. τελειόω perficio (τέλειος per­ fectum). ποιήσω coni. aor. [| παρά σε-αυτω apud te (pron. refl. 5 2 pers.). η pro ήν attractio relativi 9. εϊχον έχω habebam, πρό του c. acc. c. inf. antequam. || έ-φανέρωσα φανερόω manifestavi. 6 σου τ6 δνομα = «te ipsum » et in specie u t Patrem, σός tuus.

17, 7-26

IO A N N ES

244

κάμοί = καί έμοί. τε-τήρηκαν (loco -κασιν) pf τηρέω custodio, 7 (ob)servo. || ε-γνωκαν (loco -κασιν) pf γινιόσκω v. 3. δβος quan8 tus. II £ήμα6 verbum, ε-λαβον λαμβάνω acceperunt2, ε-γνωοαν γινώσκω cognoverunt2, άληθ-ως (-θής8) vere. έξ-ήλθ·ον -έρχομαι 9 ex-ivi2. έ-κίστευβαν πιστεύω crediderunt. || κερί loco υπέρ 69. ερωτώ -άω rogo, περί ων = π. έκείνων οΰς attractio relativi Ρ. 1 0 βοί tui (non tibi). || δε-δοξασμαι pf pass.: glorificatus sum: eo 11 quod discipuli iam cognoverunt gloriam eius. || ούκέτι non iam. είμί... είβίν de proximo futuro ; είσίν = manent (sem.) cf Mt 2, 13. κάγώ = καί έγά). τήρησον imptv aor. v. 6 . άνομα stat pro ipsa natura, quam Pater Filio communicat, ώ pro δ attr. relat. P. 1 2 ώαιν coni. είμί. εν unum. || δτε quando, ήμην impf med. είμί. έ-τήρουν servabam, έ-φΰ'λαξα φυλάσσω custodivi, άκ-ώλετο aor2 med. -όλλυμι perdo; med. pereo, υιός της άπω'λείας filius perdi­ tionis = periturus (hebr. quodlibet fere genus intimae relationis inter alqm et alqd exprimitur per υιός τίνος 31s). ή γραφή Scrip13 tura. κληρωθ·ή coni. aor. pass, πληρόω impleo. || Ιχωσεν coni. 14 χαρά gaudium, κε-κληρωμένην ptc pf pass. || έ-μίσησεν μισέω 15 odio habuit, οΰκ είσίν non iam sunt. || Ενα loco inf. complet. 288. άρης coni. aor. αίρω tollo, τηρήσης coni. aor. v. 6 . έκ loco από 62. 17 τοϋ κονηροΰ ambiguum (ό π. an τό π.?). || άγίασον imptv aer. αγιάζω rem a mundo profano separo et Deo consecro, rem sacram facio; personam ad sacrum munus consecro, initio, έν τη άληθ·εία per veritatem, in unione cum veritate, ut vivant ex veritate quae in ultima analysi ipse Christus est; insuper: in munere praedi­ candae veritatis, άλήθ’εια efficacius dicitur quam αληθής, sed 18 sem«, deficiente adiectivo, haec distinctio urgeri nequit. || άκ-έ19 βτειλας v. 3. || άγι&ζω έμαυτόν me ipse victimam destino seu dedo, idque, ex contextu, eo fine ut hoc modo caelestem meam missionem ineam, ώσιν v. 1 1 . ήγιαβμενοι ptc pf pass.: ut et ipsi sint pro suo munere instructi. In utroque casu agitur de initia­ tione ad munus divinitus assignatum, έν άληθ’εία aut = αληθώς 20 vere, aut potius in sensu versiculi 17. || κιβτευόντων ptc praes. 21 loco ptc fut. 207s. κατήρ nom. loco voc. πάτερ 23. || κοστεύβη 22 coni. aor. || δόξα gloria; hic natura divina quam Pater dedit Filio 23 et Filius participandam dedit Suis: fundam, caritatis. || τε-τελειωμένοι ptc pf pass. v. 4. γινώσκη coni, praes, (per saecula!). 24 ήγάκηβας αγαπάω dilexisti. || δ δέδ. v. 2; vel ö potius explican­ dum est ex aramaica particula relativa di quae non distinguit casus, genera, numerum. Ενα loco inf. 288. δκου ubi. κάκεΐνοε = καί έκ. θ·εωρώσι.ν coni, -ρέω video, κατα-βολή fundamenti po25 sitio, constitutio. || κατήρ δίκαιε nominat, loco voc. et tamen adiectivum in vocativo! 22. καί... καί effert oppositionem in · ter mundum et discipulos cf 15,24. ε-γνω γινώσκω cognovit2, εγώ δέ βε έ-γνων: ego autem cognivi te et exsequendo volun­ tatem tuam feci te notum; haec sententiuncula interposita est 26 ad efferrendam culpam mundi. || έ-γνώρισα γνωρίζω notum feci, γνωρίσω fut. ήν supponit accus, internum αγάπην αγαπάν (si-

245

IOA NNES

18, 1-16

cut φόβον φοβεΐσϋαι): qua dilexisti me. ή coni, είμί: ut sit et maneat. εΐ,πών ptc aor2 λέγω. έξ-ήλθ·εν -έρχομαι ex-ivit2. πέραν c. gen. ultra, trans. χειμά-ρρους (-οος) -ου ό (ex χεΐμα procella, hiems, ρέω fluo) flumen hibernum, torrens; simul cum valle: Wadi. όπου ubi; frt: utpote ubi 163. κήπος hortus. εϊσ-ήλθ·εν -έρχομαι intra­ vit2. || ήδει οιδα noverat, sciebat, παρα-διδούς ptc -δίδωμι: qui tradebat eum (describit statum mentis), τόπος locus, αυν-ήχθ·η aor. pass, συν-άγω congrego; pass, convenio. || λαβών ptc aor2 λαμβάνω sumo, accipio, σπείρα manipulus (tertia pars cohortis); cohors; ή σπ. (= oi άπό τής σπείρης cohortales), έν. loco άπό 62. ΰπ-ηρέτης3 (υπό, ερέτης remex) minister (in opp. ad servos), φα­ νός (φαίνω) fax, taeda, lanterna, λαμπάς -άδος ή fax, taeda, όπλα (pl. δπλον) τά arma. || εϊδώς ptc ad pf-praes. οίδα. έρχόμένα ptc praes, loco fut.: quae ventura erant, εξ-ήλθ’εν v. 1 : pro­ cessit2; frt sub infl. hebr. yasa quod significat exire et procedere cf Mt 13,49. ζητείτε -τέω quaeritis. || άπ-ε-κρίθ-ησαν aor. dep. (loco medii 173) άπο-κρίνομαι re-spondeo. εί στήνει plqpf ad pfpraes. έ'στηκα (ίσταμαι) sto. || ώς temporale, άπ-ήλθ-ον -έρχομαι ab-ierunt2, re-cesserunt. εις τά όπίσω retrorsum, έ-πεσαν (loco -ον 333) πίπτω ceciderunt2, χαμαί humi, humum, in terram. |j έπηρώτησεν -ερωτάω interrogavit, || εΐ condicio « realis » 217.221. άφ-ετε imptv aor2 -ίημι di-mitto, sino, ΰπ-άγειν ab-ire ύπ-άγω sub-duco; intr. me subduco. || ϊνα = (hoc factum est) ut. πληρωθ'ή coni. aor. pass, πληρόω impleo, εΐπεν: dixerat 214. ότι = « ; ». δέ-δωκας pf δίδωμι. άπ-ώλεσα -όλλυμι perdidi. || έχων habens, μάχαιρα gladius, εΐλκυσεν ελκύω ex-traxit. ε-παισεν παίω percussit, τον τ. ά. δοΰλον art. ! ? frt sec. usum hebr. articuli i. e. de persona indeterminata quae tamen ex adiunctis determi­ nationem quamdam nanciscitur cf Gen 18, 7; 42, 23. άπ-έ-νιοψεν άπο-κόπτω ab-scidit. ώτάριον (demin. οΐς ώτός auris) auricula, δεξιός dexter. || βάλε imptv aor2 βάλλω iacio, mitto, pono. θ·ήκη (τίϋημι) receptaculum, vagina, ποτήριον calix; nom. «pendens» 14. 19. οό μή c. coni, negatio rei fut. (emphasi hic valde debili­ tata) 309. πιω coni, aor2 πίνω bibo. || χιλί-αρχος mille militum praefectus, tribunus, συν-έ-λαβον συλ-λαμβάνω comprehende­ runt2. Ι-δησαν δέω ligaverunt. || ήγαγον άγω duxerunt2, πρώτον primum, loco πρότερον prius 114. πενθ-ερός socer, pater uxoris. άρχ-ιερεύς6 summus sacerdos, pontifex, ενιαυτός annus; hic for­ tasse intermittendus est versiculus 24. || συμ-βουλεΰσας ptc aor. -εύω consilium do. συμ-φέρει c. acc. c. inf. expedit (-φέρω iuvo in portando), άπο-θ-ανεΐν inf. aor2 -·θντ|σκω morior. || ήκολούθ·ει impf άκολουΌέω sequor, άλλος loco έ'τερος 116. γνωστός (γινώσκω) notus, αυν-εισ-ήλθ-εν -έρχομαι intro-ivit2 unä cum. αυλή locus apertus subdialis, cour, vestibulum, atrium. || είστήνει v. 5 hic sicut saepius fere = (re)manere cf Mt 13, 2, θ·ύρα ostium, έξω foris. έξ-ήλθ·εν v. 1 . εΐπεν hic; locutus est. θ-υρωρός ή ostiaria, είσ-ήγαγεν -άγω intro-duxit2; si intellegitur «fecit intrare», ostiaria est sub-

18

2

3

4

5 6

7 8

9 10

11

12 13 14 15 16

18,17-36

IOA NNES

246

17 iectum. || παιδίσκη (demin. ad ή παΐς) ancilla, μή numquid. || 18 είστήκεισαν (loco -κεσαν 332) ν. 5 stabant, fere = aderant, Αν­ θρακιά strues prunarum (α/νθραξ ό carbo), Kohlenfeuer. πε-ποιηκότες ptc pf ποιέω. ψΰχος7 frigus, έ-θ-ερμαίνοντο impf med. θερ­ μαίνω calefacio; med. me. έστώς ptc breviatum ad pf έστηκα 19 (ίσταμαι) sto. || ήρώτησεν έρωτάω interrogavit, διδαχή doctri20 na. II άπ-ε-κρίθ-η v. 5. παρρησία libertas in loquendo; -q palam, aperte, publice, λε-λάληκα pf λαλέω loquor, πάντοτε semper, έδίδαξα διδάσκω docui (aor. complex. 188). έν συναγωγή sine art. quasi: synagogaliter, in contione sacra, δπου = ού, vel: in locis talibus in quibus, 163s. συν-έρχονται: -ομαι con-venio, κρυπτός 21 (κρύπτω) abs-conditus. έ-λάληαα aor. || έρώτησον -τάω imptv aor. άκηκοότας ptc pf (att.) ακούω audio: eos qui audiverunt, ϊδε imptv aor2 όράω video, οΕδασιν (loco ισασιν 332) pf-praes.: 2 2 noverunt, sciunt. || είπόντος ptc aor2 λέγω; gen. abs. loco ptc coniuncti 35. εΤς loco τις 118. παρ-εστηκώς ptc pf παρ-ίσταμαι ac­ cedo: ad-stans. ε-δωκεν δίδωμι dedit, ράπισμα6 verber baculo (ραπίς) vel palma plana inflictus, alapa, είπών ptc aor2: de actio23 ne simultanea 196. ούτως ita. Απο-κρίνη 2 pers. v. 5. || κακώς male, μαρτΰρησον imptv aor. -ρέω testor, καλώς recte, bene. 24 δέρεις percutis δέρω cutem detraho, vexo, caedo. || άπ-έ-ατειλεν 25 άπο-στέλλω misit, δε-δεμένον δέω ptc pf pass. v. 12. || έστώς 26 καί θ·ερμ. v. 18. ήρνήσατο aor. άρνέομαι nego. || συγ-γενής8 cog­ natus. ών ptc είμί. Απ-έ-κοψεν ν. 10: abs-ciderat 214. ώτίον auri27 cula, ουκ nonne, εϊδον όράω vidi2, κήπος ν. 1. || εύθ·έως adv. (ευθύς rectus) statirn. Αλέκτωρ ό gallus, έ-φώνησεν φωνέω can28 tavit. II άγουσιν ducunt, πραιτώριον praetoris palatium, πρωί ma­ ne. είσ-ήλθ-ον ν. 1 . μιανθ-ώσιν coni. aor. μιαίνω contamino, pol­ luo: ne levitice immundi fierent, φάγωσιν coni, aor2 έσθίω: sed ut possent manducare; « comedere pascha » plerumque quidem spectat; cenam paschalem, agnum pasch.; hic videtur potius spec­ tare festivam carnium sacrificalium comestionem quae fiebat in ipso die festo post meridiem; nam coinquinatio matutina a come29 dendo agno paschali (post occasum solis) non impedivisset. || έξήλθ·εν ν. 1 . έξω foras, φησίν φημΐ dicit, κατ-ηγορία accusatio. 30 φέρετε (af)fertis. κατά c. gen. contra. || άπ-ε-κρίθ-ησαν v. 5; ad formulam 259. είπαν loco -ον 333. εί μή ήν (impf) nisi esset 229. κακόν ποιών (ptc) male-factor, παρ-ε-δώκαμεν (loco -έ-δομεν 332) 31 aor. παρα-δίδωμι tra-do; c. αν: tra-didissemus 229. || λάβετε imptv aor2 λαμβάνω sumo, accipio, κρίνατε imptv aor. κρίνω iudico, condemno, έξ-εστιν liberum est, licet, άπο-κτείναι inf. aor. -κτεί32 νω interficio. || Ενα = (hoc factum est) ut. πληρωθ-ή ν. 9. είπεν gg dixerat 214. σημαίνων -νω significans. ποΈος qualis, ή-μελλεν impf μέλλω in eo sum ut. άπο-θ>νήσκειν: -σκω morior. || έ-φώνηgg σεν ν. 27 vocavit. || σε-αυτοΰ pron. refl. 2 pers. || μήτι numquid. εθ·νος7 populus, gens, καί fere = i. e. cf 10, 33; Me 15,1. παρ-έ36 δωκαν (loco -έ-δοσαν 332) ν. 30. || εί... ήν ν. 30. ΰπ-ηρέτης ν. 3. ήγωνίζοντο impf αγωνίζομαι certo, pugno; c. άν: pugnarent 229.

247

IOA NNES

1 8 ,37-19,14

καρα-δοθώ coni. aor. pass, -δίδωμι v. 30. έντεΰθεν hinc. || ούκοΰν nonne igitur = ergo (interrogans), γε-γέννημαι pf pass, γεν­ νάω gigno; pass, nascor, έλήλυθα pf (att.) έρχομαι, μαρτυρήσω coni. aor. v. 23. ών v. 26. έκ τ. doramentum, planta vel oleum odorifera. χαθ-ώς sicut. έθος7 nos, consuetudo, έν-ταφιάζειν (τάφος sepulcrum) sepelire. || τόιος locus, όπου loco οΰ 164. κήπος hortus, μνημεΐον monumen;um, sepulcrum, καινός novus, οΰδέπω nondum, τε-θειμένος ptc pf pass, τίθημι pono. || παρα-οκευή v. 14. έγγός adv. prope, έWjxav (loco -θεσαν 332) τίθημι posuerunt. ή μιά τών ααββ. prima dies hebdomadis (117). έρχεται: -χοιαι venio, πρωί mane, βκοτία tenebrae, έτι adhuc, ουσης ptc ■Ιμΐ; gen. abs.: cum adhuc esset, είς loco πρός 70. μνημεΐον nonumentum, sepulcrum, βλέπει videt. λίθος lapis, ήρμένος ptc pf pass, αίρω tollo, έκ loco άπό 62. || τρέχει currit, ό άλλος loco ϊ έτερος 116. έ-φίλει φιλέω diligebat, ήραν αίρω tulerunt, οϊδατεν (loco ΐσμεν 332) pf-praes.: scimus, που ubi, quo. έ-θ·ηκαν (loco έ-θεσαν) τίθημι posuerunt. || έξ-ήλθεν -έρχομαι ex-iit2. ήρ(οντο impf, είς = πρός. || έ-τρεχον τρέχω currebant, όμοΰ adv. (eodem loco) una, pariter, προ-έ-δραμεν προ-τρέχω prae-cucurrit2. τάχιον (ταχύς) celerius, του Π. gen. compar, ήλθεν έρχομαι venit2. πρώτος loco πρότερος prior 114. || παρα-χύψας ptc aor. ■κύπτω inclino me ad alqd accuratius videndum, proclinato ca­ pite specto, κείμενα ptc κείμαι iaceo, positus sum. δθόνιον (detnin. οθόνη) linteum, μέντοι autem, tamen. είσ-ήλθεν -έρχομαι intravit2. || άκολουθών ptc -θέω sequor, εις hic: in (hucusque äemper: ad), θεωρεί -ρέω videt. || αουδάριον lat. sudarium, ην impf: fuerat 214. χωρίς extra, separarim, έν-τε-τυλιγμένοι ptc pf pass, έν-τυλίσσω involvo, είς loco έν 77; frt sub influxu ideae se­ ponendi. ένα acc. ad είς imus, τόπος locus. || έλθών ptc aor2 έρχομαι. πρώτος v. 4. εϊδεν όράω vidit2, έ-πίατευσεν πιστεύω ere-

33 34 35

36 37 38 39

40 41 42 2 0

2

3 4 5

6

7 8

20, 9-27

IOA NNES

250

9 didit. II οόδέ-πω nondum, ήδεισαν (loco -εσαν 332) οίδα noverant. 10 ή γραφή Scriptura. δεΈ c. acc. c. inf. oportet. || άνα-στήναι inf. aor2 -ίσταμαι surgo. άπ-ήλθ-ον ab-ierunt2. πρός i-αυτούς ad se 11 i. e. chez eux. || εϊστήκει plqpf ad pf-praes. έ'στηκα (ίσταμαι) sto; hic sicut saepe (sem.) = (re)maneo. εξω foris, κλαίουσα flens, ώς 12 dum. έ-κλαιεν flebat, παρ-ε-ν.υψεν aor. v. 5. || λευκός splendidus albus; τά λ. (sci ίμάτια) indumenta alba, κα&εζομένους ptc -ζομαι sedeo. ένα... καί ένα = τον μέν έτερον... τον δέ έ'τερον 119, jg πούς ποδός pes. όπου = ου ubi 164. έ-ν.ειτο impf κείμαι iaceo, positus sum. || ήραν... έθ-ηκαν ν. 2 . || ε’ιποΰσα ptc aor2 λέγω. έ· στράφη στρέφω conversa est2, είς τά όπίσω retrorsum, έστώτα 15 ptc ad έ'στηκα ν. 11. ήδει ν. 9. || ζητείς -έω quaeris, δοκοΰσα δοκέω existimans, ότι loco inf. (post verbum opinandi) 266. κηπ­ ουρός horti custos, hortulanus, έ-βάστασας βαστάζω (as)portavisti. είπέ imptv aor2. που ubi. έ-θ·ηκας v. 2 . κάγώ - καί εγώ. 16 άρω fut. αίρω tollo; hic fere holen. || Μαριάμ forma nominis aramaica I στραφεΐσα στρέφω conversa2, έβραϊστί hebraice = aramaice. ραββουνί domine mi ! λέγεται dicitur = significat (quae 17 vox deficit in sem.). || μη c. imptv praes, vetat continuationem actionis, απτού imptv άπτομαί τίνος tango; durative: teneo: noli me diutius tenere! 182s. ου-πω non-dum. άνα-βέ-βηκα pf -βαίνω 18 a-scendo. πορεόου -ομαι proficiscere! vade. || άγγέλλουβα annun­ tians. ότι recitativum (= « : ») pro parte priori (si legendum est έώρακα), declarativum pro parte altera (si legendum est αυτή). 19 i -ώρακα pf όράω. || οόσης ptc είμί; gen. abs.: cum esset, όψία (sei ώρα) serum, tempus serotinum, μία σαββ. v. 1 . θ-ύρα ianua, porta, κε-κλειαμένων ptc pf pass, κλείω claudo. ηλθ·εν v. 4. ε-στη stetit 'ίσταμαι me sisto, μέσον pars media; είς τ. μ. in conspectu 2 0 ad-stantium. είρήνη(ΰμϊν) pax (vobis); salutatio semitica. || είπών ptc aor2. έ-δειξεν δείκνυμι monstravit, πλευρά latus corporis, έ21 χάρησαν χαίρω gavisi sunt2, ίδόντες ptc aor2 όράω. || καθ·-ώς sicut, άπ-έ-σταλκεν pf άπο-στέλλω mitto, πέμπω mitto, έν-ε-φύ2 2 σησεν έμ-φυσάω af-flavit. || λάβετε imptv aor2 λαμβάνω accipio, 23 sumo, πνεύμα άγιον sine art.: afflatus divinus. || άν = εάν. άφήτε coni, aor2 -ίημι di-mitto, re-mitto. άφ-έωνται (loco -εΐνται) pf pass, indie, -ίημι. κρατήτε coni, (praes, de continuatione sta24 tus) κρατέω re-tineo i. e. non remitto, κε-κράτηνται pf pass. || λε25 γόμενος ptc pass.: qui dicitur, ήλθ-εν v. 4. || έωράκαμεν v. 18. ϊδω coni, aor2 όράω. χερβίν dat. pl. χείρ -ρός ή manus, τύπος (τύπτω) impressio ictu facta. ?)λος clavus, βάλω coni, aor2 βάλλω iacio, mitto, pono, δάκτυλος digitus, πλευρά v. 2 0 . οΰ μή c. coni. 26 emphatica negatio rei fut. 309. πιστεύσω coni. aor. || μεθ·’ = μετά. 27 εαω... intus; reliqua v. 19. || ειτα deinde, φέρε (in)fer ! ώδε hic, huc. Εδε imptv aor2 όράω. βάλε imptv aor2 βάλλω v. 25. μή c. imptv vetat continuationem 182. γίνου imptv γίνομαι fio, quod intrat pro deficientibus formis verbi είμί: noli esse, ά-πιατος in­ credulus. πιστός fidelis: cui fidi potest, qui credit. άπ-ε-κρίθ·η aor. dep. (173) άπο-κρίνομαι re-spondeo; ad formulam 259. ό Κύ-

251

IOANNES

20,29 - 21,15

ριος nom. c. art. loco voc. 23\ nisi potius exclamative. || πε-πίστευχας pf. μακάριος beatus, ίδόντες ptc aor2 όράω. πιστεύσαντες ptc aor. II σήμερον signum, miraculum, έ-ποίησεν fecit, ενώπιον c. gen. ante, coram, γε-γραμμένα ptc pf pass, γράφο) scribo, βι­ βλίο v liber, γέ-γραπται pf pass, πιατεϋητε coni, (praesens de con­ tinuanda actione). Χριστός (χρίω) Unctus = Messias, εχητε coni. έ-φανέρωσεν φανερόω manifestavit, έ-αυτόν se(ipsum). ούτως ita. II όμοΰ adv. eodem loco, eodem tempore: unä, pariter, λεγόμενος ptc pass, οι τού Ζ. filii Zeb. || ύπ-άγω (sub-duco, me subd.) abeo, vado. άλιεϋειν inf. (loco ptc fut.) -εύω piscor, εξήλθ·ον -έρχομαι ex-iverunt2. έν-έ-βησαν έμ-βαίνω intraverunt2, έ-πίασαν ceperunt πιάζω premo, manu compressum teneo; in­ gress. capio. II πρωία (sci ώρα) hora matutina, mane, ήδη iam. γενομένης ptc aor2 γίνομαι fio; gen. abs. εατη stetit 2 'ίσταμαι me sisto, είς loco έν 71. 75? sed 'ίσταμαι consideratur ut verbum motus, αιγιαλός (αϊξ aestus maris αλλομαι in-silio) litus, μέντοι autem, ήδεισαν (loco -εσαν 332) οίδα noverant. || παιδίον (demin. itate) puer(ulus). μή numquid. προσ-φάγιον = δψον pulmenta­ rium, obsonium, id quod cum pane comeditur: piscis, άπ-ε-χρίθ-ησαν aor. dep. (173) άπο-κρίνομαι re-spondeo. || βάλετε imptv aor2 βάλλα) iacio. δεξιός dexter, μέρος7 pars, δίκτυον rete, εΰρήσετε ευρίσκω invenietis, ε-βαλον aor2. οΰκ-έτι non iam. έλχόσαι inf. aor. ελκύω traho. Εσχυον poterant ίσχΰω robustus sum, va­ leo. άπό prae, πλήθ-ος7 multitudo. ίχθώς -ύος ό piscis. || ήγάπα αγαπάω diligebat, άκούαας ptc aor. ακούω audio, έπ-εν-δότης3 super-indumentum, vestis superior, δι-ε-ζώαατο aor. med. διαζώννυμι cingo; med. mihi ac-cingo. γυμνός nudus, insufficienter vestitus, έ-βαλεν v. 6. || πλοιάριον (demin. πλοΐον) navicula (dat. instrum). ήλθΌν έρχομαι venerunt2, μακράν (sci όδόν) procul, longe, ώς circa, πήχυς -εως ό (πηχών hell, loco πήχεων) cubitus = 0,46 m. δια-χόσιοι = 200. άπό loco acc. distantiae cf 11, 18. σϋροντες σύρω trahentes. || ώς ut temporaliter, άπ-ε-βησαν άποβαίνω de-scenderunt2. άνθ·ραχιά strues prumarum (άνΟρας carbo vel pruna = carbo ardens), χειμένην ptc κείμαι iaceo, positus sum. δψάριον = δψον = πρόσ-φάγιον v. 5. έπι-χείμενον super­ positum. II ένέγχατε (loco -ετε 333) imptv aor2 φέρω porto, affero. ών pro ά attractio relativi 9. έ-πιάσατε v. 3. || άν-έ-βη άνα-βαίνω a-scendit2. εϊλκυσεν ελκύω traxit, μεστός plenus, ίχατόν πεντήχοντα τρεις = 153. τοσοΰτοι tot, tam multi, δντων ptc είμ ΐ ; gen. abs.: quamvis tam multi essent, έ-σχίσ9·η σχίζω scissum est. II δεΰτε venite I agite! (plur. ad adv. δεύρο huc I = veni!). άριστήσατε imptv aor. -στέω prandeo, έ-τόλμα τολμάω audebat, έξ-ετάσαι inf. aor. έξ-ετάζω examino, exploro, interrogo, είδότες ptc ad pf-praes. οίδα v. 4. || δίδωαιν δίδωμι dat. ομοίως similiter, pariter. || τρίτον adv. tertio, έ-φανερώθ’η aor. pass. v. 1. έγερθ·είς suscitatus εγείρω surgere facio; pass, surgo. || ήρίστησαν aor. άριστέω v. 1 2 . άγαπας -άω diligis, πλέων πλέον (πολύς) plus, τούτων^βη. comparat, (sci [quam illi me diligunt), ναί parti-

29 30

21 2

3

4

5 6

7

8

9

10 11

12

13 14 15

21, 16-25

16 17 18

19 2 0

21 2 2

23 24 25

IO A N N ES

252

cula affirm, οΐδας: novisti, scis, φιλώ -έω diligo; vix distinguen­ dum ab αγαπώ; si distinguitur, αγαπάν potius intellectum et vo­ luntatem, φιλεΐν potius affectum spectat, βόσκε pasce ! άρνίον agnus. || πάλιν iterum, δεύτερον secundo, ποίμαινε pasce! vix distinguendum a βόσκειν; si distinctio fit, βόσκειν nutritionem, ποιμ. gubernium gregis effert, πρόβατον (hell, loco οίς 328) ovis. || τό τρίτον tertio. έ-λυπήθ-η λυπέω con-tristatus est. γινώσκεις = οίδας. II ης είμί eras, νεώτερος (νέος) iunior. έ-ζώννυες ζωννΰω (loco ζώννυμι 337) cingebas, σε-αυτόν te(ipsum). περι-ε-πάτεις περιπατέω (circum)ambulabas, όπου ubi- quo-cumque. ήθ-ελες (έ)■θέλω volebas, όταν = δτε άν c. coni, quando (de fut.). γηράσγις coni. aor. γηράσκω senesco, έκ-τενεΊΙς -τείνω ex-tendes (manus, sicut qui ab alio cingitur), ζώσει cinget, οϊσει φέρω feret, ducet. II σημαίνων significans, ποιος qualis, δοξάσει δοξάζω glori­ ficabit. είπών ptc aor2 λέγω. άκολούθ·ει imptv -δέω sequor. || 4πι-στραφείς -στρέφω con-versus2. άκολουθ-ουντα sequentem, άνέ-πεσεν aor2 άνα-πίπτω re-cldo, recumbo; hic: recubuerat 214. δεΐπνον cena, στήθ-ος7 pectus, ειπεν dixerat 214. παρα-διδούς -δίδωμι tradens (loco ptc fut. 207). || ίδών ptc aor2 όράω video. τί sci έ'σται erit. || μένειν manere. Ιως donec : requireret coni. aor.; cum praes, potius: quamdiu venturus sum. || 4ξ-ηλθ·εν v. 3; cum λόγος aramaismus : divulgatus est; cf Mt 9, 26. λόγος ser­ mo, rumor, ουτος prospicit οτι 161. άπο-θ·ν^σκει: -σκω morior. || μαρτυρών -ρέω testimonium perhibens, γράψας ptc aor. γράφω scribo, οϊδαμεν (loco ϊσμεν 332): novimus, άληθ'ής8 verus. || &τινα = ά 164 7 γράφηται coni. pass, καθ·’ έ’ν per singula, singilatim. ούδ’ = ουδέ n e ... quidem, οιμαι c. acc. c. inf. opinor, χωρήσειν inf. fut. χωρέω spatium habeo ad recipiendum, capio: arbitror non fore ut vel ipse mundus ea caperet, γραφόμενα ptc pass.: qui scribendi, essent, βιβλίον liber.

* | I ·

ACTUS μέν quidem, sicut saepe hell, solitarium (sine sequente δέ). πρώτον hell, loco ποότερον (sei Evangelium); cl. connotaret plus quam unum alium librum 114 s. λόγος sermo = narratio, tractatus historicus (cl.). έ-ποιηαάμτιν aor. ποιέομαι = ποιέω facio (usus vocis mediae in huiusmodi phrasibus est cl. in Evv fere semper neglectus 172. ώ hic cl. = sine emph. (hell, solum emphatice ad­ hibetur 24) ; ela etiam positio vocativi post aliquot verba introductoria. ών pro ά attractio relativi 9. ήρξατο aor. αρχομαι in­ cipio; in Evv saepe pleonastice adhibetur. Hic potius cl. in pleno suo sensu: ministerium publicum Iesu erat initium tantum, cuius continuationem Lc in Actibus est narraturus (?). vi voti coniungit actiones Iesu et doctrinam eius ad strictam unitatem; (nota: actio praecedit doctrinam I). || άίχρι ?ίς ήμέρας = άχρι τής ήμ. ή attractio relativi 10. έν-τειλάμενος ptc aor. έν-τέλλομαι praeci­ pio, mandatum do (cf Lc 24,44-49). 8ι4 πν, άγ. defectus art. utpote in expressione praeporitionali non necessario premendus; phrasis se refert ad mandata et frt etiam ad electionem apostolo­ rum. έξ-ε-λέξατο aor. med. έκ-λέγομαι eligo mihi. άν-ε-λήμφθ>η as-sumptus est άνα-λαμβάνω sursum assumo, suscipio (sci in cae­ lum). || παρ-έ-στησεν ex-hibuit παρ-ίστημι facio adstare praesentem sisto, (de)monstro. ί-αυτόν se(ipsum). ζωντα ζάω viventem, μετά, τό c. acc. c. inf. = postquam, παθ-εΐν inf. aor2 πάσχω patior, αυτόν abundat (idem sublectum !). τεκμήριον signum, indicium probativum, argumentum, τεσσαράκοντα = 40. όπτανόμενος ptc pass, όπτανομαι (οπτός visus, visibilis) conspicior, conspiciendum me praebeo, appareo, τά περί... res quae spectant (regnum Dei). || συν-αλιζόμενος ptc -ζομαι (σύν-αλος salis, i. e. mensae socius?) cum aliis una cibum sumo (alia etymol.: ab άλής -ές congregatus, con­ fertus, sensu fere idem ac in 1 . v. συν-αυλιζόμενος = unä com­ morans). παρ-ήγγειλεν παρ-αγγέλλω praecepit. χωρ£ζεσθ·αι inf. pass, -ίζω seorsim pono, separo; pass, me separo, dis-cedo (inf. praes, de duratione). περς-μένεΜ» (ultra) exspectare, έπ-αγγελία promissio = quod Pater promisit: Spir. Sanctus, ήκούσατε audi­ vistis άκούω τί τίνος alqd ab alqo; transitio ex oratione indir. in directam, ότι ambiguum: aut declar. (vel potius recit. = « : ») aut causale: ratio cur exspectandum sit. || έ-βάπτισεν -ίζω baptizavit. υ$ωρ ύδατος τό aqua; dat. instr. έν (sem.) instrum. βαπτιαθ-ήσεσθ'ε baptizabimini, ού... πολλοί = όλίγοι «litotes », figura amata a Lc; ού μετά π. ταύτας ή μ. modus graecus dicendi == non multos abhinc dies. |] oi usus demonstr. articuli: illi, μέν ούν frequenter in Act (27ies); μέν solitarium (sine δέ), ούν igitur, συν-ελθ-όντες ptc aor2 -έρχομαι convenio, ήρώτων έρωτάω interrogabant (impf

1

2

3

4

5

6

1,7-15

7

8

9 10

11

1 2

J 13

14

15

ACTUS

254

non premendum 202). εΐ particula interrog. etiam in interr. di­ recta (frt ex influxu ι,χχ et hebr. 281). άπο-καθ'-ιστάνεις: -ιστάνω (loco -ίστημι 337) re-con-stituo, red-integro rerum condicionem turbatam (hic: regnum eversum); praesens de fut. proximo. || ειπεν λέγω dixit2, πρός αυτούς loco dat. post verba dicendi in Act 52 x , sicut in Ev 99 x . γνωναι inf. aor2 γινώσκω cognosco, scio, χρόνος tempus, καιρός tempus (potius qualificatum, fere occasio, adiuncta). έ-θ·ετο aor2 med. τίθημι pono, statuo; med. vel mihi pono vel ex meo arbitrio pono, ίδιος proprius, έξ-ουσία (έξ-εστιν licet) potestas, auctoritas; «posuit in ...» aut; suae potestati reservavit; aut potius instrer: potestate sua 89. || λήμψεσθ·ε fut. med. λαμβάνω sumo, accipio, δύναμις4 potentia; defectus art. non premendus (sequente gen.) 136; si premitur, frt opponit potestatem Spiritus potentiae politicae de qua modo interrogaverant. έπ-ελθ·όντος ptc aor2 -έρχομαι venio super (desursum); aor. dicit anterioritatem (hic ad actionem futuram!) 195. εσεβθ·ε fut. med. είμί. μάρτυς -υρος testis, τέ... mat et... et; part, τέ in Act 134 x contra 9 x in Lc 324. ’Ιουδαίοι mat Σαμ. sub uno art. ad unitatem quam­ dam coniunguntur 138. έως c. gen. usque, έσχατος ultimus, extremus, τό έσχατον finis, terminus; defectus artic. 136. || εΐπών ptc aor2. βλεπόντων ptc βλέπω video, specto; gen. abs.: spectantibus illis, έπ-ήρθ-η sub-latus est -αίρω, sursum tollo, νεφέλη nubes. ΰπ*ε-λαβεν ύπο-λαμβάνω sus-cepit2. || ώς temporale, ά-τενίζοντες ptc -ίζω (ά-τενής attentus, ά- intensivum) attente intueor; άτ. ή σαν constr. periphr. loco simpl. impf 253. πορευομένου ptc -εύομαι proficiscor, ab-eo; gen. abs.: abeunte illo, mat apodoseos; sem. post prop, temporalem 318. παρ-ειβτήκειβαν (loco -εσαy 332) plqpf ad pf-praes. -έστηκα (-ίσταμαι) ad-sto. έβθ·ής -ήτος ή vestis, vestitus collective, λευκός splendidus, albus. || είπαν loco -ov 333. Ιστήκατε pf-praes. ad ίσταμαι me sisto; pf: sto. άνα-λημφθ>είς ptc aor. pass, -λαμβάνω (sursum) as-sumo. ούτως ita. έλεύαετat fut. έρχομαι venio, δν τρόπον adver: quo modo. έ-θ·εάσασθ·ε aor. θεάομαι video. || ΰπ-έ-στρεψαν reverterunt ύπο-στρέφω retrorsum verto; intr. re-vertor. ν.αλουμένου ptc pass, καλέω voco, appello. έλαιών -ώνος locus olearum, olivetum (cf παρΌενών locus virgini[bus] destinatus), εγγύς c. gen. prope, έ/ον habens (neutr.); hic: distans, όδός σαββάτου iter sabbaticum = via quantam sabbato ire licebat, c. 1 km. || ότε quando, cum. είσ-ηλθ-ον aor2 -έρχομαι: cum intravissent (sci urbem), υπερώον pars superior domus, con­ clave superius, άν-έ-βησαν άνα-βαίνω a-scenderunt2 ού ubi. ν.αταμένοντες ptc -μένω maneo, commoror; ήσαν κ. constr. periphr. 253. ζηλωτής3 zelota, homo fervens. || προσ-ν.αρτεροΰντες ptc -ρέω constans sum apud, constanter rei incumbo, assidue occupor alqa re. 6 μο-θ·υμαδόν un-animiter, concorditer (θυμός animus, όμός idem).προα-ευχή oratio, γύνη γυναικός mulier; sine art.: non tantum illae quae ex Ev iam notae erant (?). || άνα-οτάς ptc aor2 άνίσταμαι surgo. έν μέαω in medio; fere: in conspectu omnium, δνομα® nomen; hebr, = persona (cf Ape 3,4; 11,13). έπΐ τό αύτό

255

ACTUS,

1, 16-26

eodem loco et tempore: simul, beisammen, ώσεί apud numeros: circa, έκατόν είκοσι = 1 2 0 . || έ-δει impf δει c. acc. c. inf. opor­ 16 tet, neccesse est. πληρωθ·ήναι inf. aor. pass, πληρόω impleo, γρα­ φή Scriptura, etiam locus Scrae. προ-είπεν προ-λέγω prae-dixit2. στόμα® os (oris), γενομένου ptc aor2 γίνομαι fio (et ubi deficiunt formae verbi είμί) sum: qui fuit, όδ-ηγός (οδός via, ήγέομαι duco) dux. συλ-λαβοΰσιν ptc aor2 dat. συλ-λαμβάνω com-prehendo. || δτι causale; ratio cur Petrus de eo loquatur, κατ-ηριθ-μημένος 17 ptc pf pass, κατ-αριΟμέω con-numero. έλαχεν aor2 λμγχάνω sor­ tior, (sorte) accipio, κλήρος sors, res quae alci sorte obvenit, δια­ κονία ministerium ; gen. epex. 33: sors quae est hoc nostrum mi­ nisterium. II μέν οϋν v. 6 . έ-κτήσατο aor. κταομαι acquiro quod 18 possideam, comparo mihi, χωρίον (demin. χώρα terra) praedium, ager, μισθ-ός merces, αδικία in-iustitia; gen. hebr. loco adiectivi: in-iusta 29. πρηνής8 pronus, praeceps, in faciem corruens; πρη­ νής γίνομαι praeceps de-cido; (vel πρηνής = inflammatione tu­ mefactus, inflatus ?). έ-λάκησεν crepuit λακέω cum crepitu disrumpor. έξ-ε-χύθ·η aor. pass, έκ-χέω (έκ-χυννω) effundo, σπλάγχνα τά viscera. || γνωστός (γινώσκω) notus, έ-γένετο aor2 v. 16. κατ- 19 οικοΰσιν -κέω habitantibus, ώστε c. acc. c. inf. ita ut. κληθ·ήναι inf. aor. pass, καλέω voco, διάλεκτος ή (sci γλώσσα) colloquium (δια-λέγομαι) lingua, αίμα® sanguis; v. 18 et 19 est parenthesis Lucae, non pertinet ad sermonem Petri. || γέ-γραπται pf pass, γρά­ 20 φω scribo, βίβλος liber, γενηθ-ήτω imptv (3 pers.) aor. dep. γίνο­ μαι. έπ·αυλις4 villa rustica, caulae, pastorum habitatio, έρημος desertus, έστω imptv 3 pers. είμί. έπι-σκοπή mimus inspiciendi (praefectura), λαβέτω λαμβάνω imptv 3 pers. aor2 v. 8 . || δει v. 16. 21 συν·ελθ·όντων v . 6 ; gen. part.; hic non con-venire, sed venire cum alqo. 3* frt attractio ex acc. durationis. είσ-ήλθ·εν v. 13. έξ-ήλθ-εν -έρχομαι ex-ivit2; «intrare et exire» phrasis hebr. pro commorari, έφ' ήμας stricte solummodo ad « intravit », nisi potius = παρ’ ήμΐν: apud nos. || άρξάμενος ptc aor. v. 1 ; quis? Iesus (vix) an 22 eligendus; si iste, deberet per se esse in acc. (congruens cum ένα); frt nominus absolutus c. sensu adverbii: inde ab (infl. aram.), ης attractio relativi ex dat. 10. άν-ε-λήμφθ·η v. 2 . γενέσθ·αι iuf. aor2 γίνομαι, μάρτυς v. 8 . άνά-στασις4 resurrectio. || έ-στησαν ΐστημι 23 statuerunt, καλούμενον v. 1 2 . έπ-ε-κλήθ-η έπι-καλέω cog-nominatus est. || προσ-ευξάμενοι ptc aor. (de actione coincidente 196) 24 -εύχομαι preces facio, είπαν loco -ov 333. καρδιο«γνώστης8 (-στα voc.) cognitor cordium. άνά-δειξον imptv aor. -δείκνυμι (sursum tenendo) monstro, patefacio, έξ-ε-λέξω aor. med. 2 pers. έκ-λέγω v. 2 . ένα (είς) unum. || λαβεΐν inf. aor2 λαμβάνω accipio, άποστολή 25 missio, legatio, « apostolatus », cum διακονία sub uno art. 138. παρ-έ-βη aor2 παρα-βαίνω trans-gredior, perfide alio transeo, noρευθ’ήναι inf. aor. dep. v. 10. || έ-δωκαν (loco έ'-δοσαν 332) δίδωμι 26 dederunt, κλήρος v. 17. έ-πεσεν πίπτω cecidit2, συγ-κατ-ε-ψηφίσθ-η ad-numeratus est -κατα-ψηφίζομαι unä cum aliis senten­ tiam fero; pass, decernitur ut sim cum aliis, adnumeror.

2,1-17

2

2

3

4

5 6

7 8

10 11 1 2

13 14

15 16 17

ACTUS

256

έν τφ c. acc. c. inf. temporaliter sem. 273. 276. συμ-πληροΰσθ-αι inf. pass, -πληρόω compleo; de tempore quod advenit vel ad finem vergit; hic: cum tandem ageretur dies Pentecostes (πεντεκοστή [ήμερα] quinquagesima dies sci post Pascha), όμοΰ eodem loco et tempore; pleon. cum επί τό αυτό. || έ·γένετο aor2 γίνομαι fio. άφνω repente, ήχος 7 sonus, strepitus, ώσπερ sicut, quasi, φερομένης ptc pass, φέρω porto; pass, feror, irruo, πνοή flatus venti, ventus, βίαιος violentus, vehemens, έ-πλήρωσεν πλη­ ρόω implevit. κ»θ·ήμενοι ptc κάθημαι sedeo; sem. fere — commoror. || ώφθ-ησαν όράω visae sunt; fere intr. = apparuerunt; ideo cum dat. δια-μεριζόμεναι ptc pass, -ίζω dis-pertio, divido; pass, vel med.: quae huc illuc distribuebantur, sese distribuebant, γλώσσα lingua, ώσεί quasi, tamquam, πΰρ πυρός τό ignis, έ-κάθ-ισεν sedit καθίζω facio sedere; intr. consido et sedeo (constr. ad sensum: una ex linguis), εις έκαστος unus-quisque. |ι έ-πλήσθ-ησαν πίμπλημι repleti sunt, ήρζαντο aor. αρχομαι incipio, λαλεΐν: -έω loquor, έτερος loco άλλος 116. καθ-ώς pro-ut. έ-δίδου δίδωμι dabat. άπο-φθ·έγγεσθ·αι effari, eloqui; de enuntiatione gravietsollemni.il κατ-οικοΰντες -κέω habitantes, εύ-λαβής® (caute prehendens) cautus, religiosus, pius, άπό loco έκ 62. πάς sine art. distributive, έθ-νος7 gens, populus. || γενομένης ptc v. 2 ; gen. abs. φωνή frt non = ήχος v. 2 , sed potius vox loquentium ? συν-ήλθ’εν -έρχομαι con-venit2. πλήθ·ος7 multitudo, σον-ε-χύθ-η con fusa est συγ-χέω -χύνω con-fundo; pass, excitor, obstupefio, mente perturbor, ήκουον ακούω τίνος audiebant, ίδιος proprius. διάλεκτος (colloquium) lingua, λαλούντων ptc v. 4. || έξ-ίσταντο impf -ίσταμαι egredior ex me prae stupore, excessum mentis pa­ tior; ausser sich geraten. έ-θ·αύμαζον impf θαυμάζω miror, ούκ nonne. || άπας = πας. έ-γεννήθ-ημεν nati sumus γεννάω gigno. H μέρος7 pars, ή κατά Κυρήνην circa (prope) Cyrenen sita, έπιδημοϋντες ptc -μέω alicubi peregrinus commoror; Romani qui per tempus festum Hierosolymis versabantur. || προσ-ήλοτος (προσελήλυθα ad-veni) ad-vena, gentilis qui religionem Iudaicam amplexus est. μεγαλεΈος magnificus; τό μεγ. opus grande. || δι-ηποροΰντο impf δι-α-πορέω (huc illuc cogitans δια- invius ά-πορος sum); med. in animo meo dubius sum, consternor. || έτεροι frt alteri; vel stat loco άλλοι 114. δια-χλευάζοντες illudentes, irri­ dentes. δτι = « : ». γλεΰκος7 mustum, vinum recens (γλυκύς dulcis), με-μεστωμένοι ptc pf pass, μεστόω impleo. || σταθ·είς ptc aor. dep. (loco στάς 175) ίσταμαι me sisto, έν-δεκα = 1 1 . έπ-ήρεν -αίρω sustulit, levavit, άπ-ε-φθ-έγξατο aor. άπο-φθέγγομαι pro­ nuntio, eloquor: allocutus est eos. τοοτο loco τόδε 161. γνωστός (γινώσκω) notus, έστω = esto. έν-ωτίσασθ·ε imptv aor. -ίζομαι «in-aurio », attente ausculto, βήμα® verbum. || ύπο-λαμβάνετε putatis -νω mente assumo, opinor, μεθώουαιν ebrii sunt. || είρημένον ptc pf pass. λέγω. || έσται fut. med. εΐμί. έσχατος ultimus, έκ-χεώ fut. -χέω ef-fundo. άπό non est in hebr. σάρξ σαρκός ή caro, homo, προφητεύσουσιν -εύω prophetabunt, θυγάτηρ -τρός

257

ACTUS

2, 18-29

filia, νεανίσκος iuvenis, adolescens, δρασις4 visio, δψονται fut. med. όράω video, πρεσβΰτερος (πρέσβης) senior, έν-ύπνιον (in somno visum) somnium; dat. «internus» quo redditur inf. absol. hebr. 44 s. έν-υπνιααθ-ήσονται fut. dep. -άζομαι somnio. || καίγε 18 et quidem, atque etiam. || δώσω δίδωμι dabo, τέρας -ατος τό 19 prodigium. 4νω adv. sursum, supra, σημεΐον signum, miraculum, κάτω de-orsum, infra, πΰρ v. 3. άτμίς -ίδος ή vapor, fumus, καπ­ νός fumus. II μετα-στραφήσεται -στρέφω convertetur8, βκότος7 2 0 tenebrae, σελήνη luna, πρίν c. acc. c. inf. antequam, έλθ'ε'ϊν inf. aor8 έρχομαι venio, έπι-φανής8 conspicuus, praeclarus. || ός έάν 2 1 (= άν) c. coni, quicumque, έπι-καλέσηται coni. aor. -καλέομαι ad-voco, invoco, in auxilium voco; τό όνομα K. nomen Dei = Deus quatenus est obiectum cultus, laudis, revelationis; έπι-κ. %. ο. τίνος = alqtn ut Deum invocare. αωθ·ήσεται salvabitur σώζω incolumem (σώς). reddo; servo. || άκούσατε imptv aor. ακούω 2 2 audio, τούτους loco τούσδε 161. άπο-δε-δειγμένος ptc pf pass, άπο-δείκνυμι de-monstro, comprobo, άπό loco υπό 63. είς frt loco iv 71) cf explicationem έν μέσφ υμών; frt tamen destinationem argumentationis indicat, δύναμις4 potentia, res potenter gesta. οΤς loco ά attractio relativi 9. έ-ποίησεν ποιέω fecit, οϊδατε (loco ΐστε 332) pf-praes.: novistis, scitis. || ώρισμένη ptc pf pass, ορίζω 23 (όρος limes) de-limito, de-termino, de-finio. βουλή consilium; dat. modi, πρό-γνωσις4 prae-scientia. εκ-δοτος (έκ-δίδωμι) tra-ditus. ά-νομος sine lege, iniquus, προσ-πήξαντες ptc aor. -πήγνυμι af­ figo (cruci), άν-είλατε (loco -ετε 333) interfecistis8 -αιρέω au-fero, e medio tollo. || άν-4-στησεν -ίστημι surgere fecit, λύσας ptc aor. 24 λύω solvo, ώδίν -ΐνος ή dolor (parturientis), vehemens dolor; ab interprete alia vocalisatione adhibita vertendum erat: «funes » non « dolores mortis ». κα·9·-ότι = κατά τούτο ότι propterea quod, κρατεΐαϋ’αι inf. pass, κρατέω potentiam habeo in alqm, teneo (praesens de continuatione), ΰπ’ αυτού sci θανάτου. || είς αυτόν 25 relate ad eum. προ-ορώμην (augmento neglecto 1) impf med. -οράομαι coram me video = memini, recordor; Lc autem videtur intellexisse: prae-videbam cf v. 31. διά παντός (sd χρόνου) sem­ per. δεξιός dexter; τά δεξιά (sci μέρη) latus dextrum, σαλευτώ coni. aor. pass, σαλεύω commoveo. || ηΰφράνθ-η ευφραίνομαι ga- 26 visum est. ήγαλλιάσατο aor. άγαλλιάομαι ex-sulto. κατα-σκηνώσει habitabit -σκηνόω tabernaculum, sedem figo, habito, επ’ έλπίδι in spe nixus, secure. || έγ-κατα-λείψεις -λείπω relinques in. 27 είς loco έν 71. ιίδης3 in S.Scr.: orcus, infernus, ούδέ neque, δώ­ σεις v. 19. όσιος sanctus, ίδεΐν inf. aor8 όράω video, experior, δια-φθωρά (-φθείρω) corruptio; h ic : putrefactio. || έ-γνώρισας 28 γνωρίζω notas fecisti, όδός ζωής via quae ducit ad vitam, πλη­ ρώσεις -όω replebis, εΰ-φροσύνη laetitia, μετά τού προσώπου σου = apud te (quem praesens videbo). || έξ-όν ptc neutr. έξ-εστιν 29 licitum (sci est vel sit), είπεΐν inf. aor8 λέγω, παρρησία libertas, audacia dicendi omnia; μετά π. libere, aperte, palam, πατριάρχης3 patriarcha, fundator, dux familiae (πάτριά), έ-τελεύτησεν

2, 30-44

ACTUS

258

aor. τελευτάω finio (vitam), morior, έ-τάφνι θάπτω sepultus est8. 30 μνήμα® monumentum, sepulcrum, άχρι c. gen. usque ad. || υπ­ άρχων ptc -άρχω (sub-orior, subortus) exsisto, sum ; p tc : cum esset, είδώς ptc ad pf-praes. οϊδα : sciens, ΰρχος iuramentum (dat. internus 44). ώμοσεν δμνυμι iuravit. όβφΰς -ΰος ή coxa, lumbus, lombes. καθ^σαι inf. aor. καθίζω facio sedere, intr. con31 sido et sedeo. || προ-ιδών ptc aor2 -οράω prae-video. έ-λάληβεν aor. λαλέω loquor, άνά-σταβις4 re-surrectio. ούτε... ούτε neque... 32 neque, έγ-χατ-ε-λείφθ’ν; derelictus est. είδεν όράω vidit2. || άν-έστησεν v. 24. o\> cuius rei (potius quam masc.). μάρτυς -υρος 33 testis, τή δεξιοί vel instrum. vel localiter: ad dextram. ΰψωθ·είς -όω exaltatus, έπ-αγγελία promissio; έπ. τοΰ πνεύματος gen. epex. 33 = promissus Spiritus, λαβών ptc aor2 λαμβάνω accipio. 34 έξ-έ-χεεν έκ-χέω ef-fudit2. || άν-έ-βη άνα-βαίνω a-scendit2. χάθ·ου 35 (hell, loco κάθησο) imptv κάθημαι sedeo. || έως &v c. coni, donec (de fut.). %·& coni, aor2 τίθημι pono, ύπο-πόδιον (πούς pes) sca36 bellum, πούς ποδός pes. || ά-αφαλως adv. certo; ά-σφαλής8 (σφάλλομα illabor) a lapsu tutus, indubius, certus, γινωβχετω -σκω scito, πας οίκος sem. tota domus (quamvis sine art. 143). έ-βταυρώβατε 37 σταυροί» crucifixistis. || άχούσαντες ptc aor. χατ-ε-νύγησαν com­ puncti sunt2 κατα-νύσσω per-fodio; pass, vehementer animo com­ moveor. τήν χαρδίαν acc. relationis (rarus in NT; fere semper, sicut hic quoque in l. v., dat. rei. 38). οί λοιποί reliqui, ceteri. 38 ποιήαωμεν aor. coni, delib. || μετα-νοήβατε imptv aor. -νοέω mentem muto, paenitentiam ago. φηβίν (cl. interiectum !) ait. βαπτιοθ-ήτω imptv (3 pers.) aor. pass, -ίζω baptizo, έχαατος unusquisque, άφ-εσις4 (-ίημι) re-missio. λήμψεοθ-ε fut. med. λαμ­ βάνω. δωρεά donum, τοΰ άγ. πν. gen. epexeg. 33: donum quod 39 est Sp. || οί εις μαχράν (sci οδόν) qui longe sunt, longinqui, sci a Deo remoti = gentiles (είς μ. quasi: in regionem longinquam aberrantes ?). δσοι άν c. coni, quotquot, ποσ-χαλέσηται coni. 40 aor. -καλέομαι ad me voco. || έτερος loco άλλος 116. πλείων -ονος (πολύς) plus, δι-ε-μαρτύρατο aor. δια-μαρτύρομαι Deum testem invoco, alqd attestor, alqm obtestor atque obsecro, graviter mo­ neo. παρ-ε-χάλει ad-monebat παρα-καλέω ad-voco, invito, ex­ hortor. σώθ-ητε imptv aor. pass, σφζω salvum facio, γενεά ge41 neratio. αχολιός tortuosus, pravus, perversus. || άπο-δεξάμενοι ptc aor. -δέχομαι suscipio (cum plausu), credo. έ-βαπτίσθ·ηοαν aor. pass. v. 38. προσ-ε-τέθ’ηααν προσ-τίθημι ap-positae sunt. 42 ψυχή anima, persona, ώοεί circa, τρια-χίλιοι = 3 x 1000. || προβχαρτεροΰντες perseverantes -ρέω constans sum apud, constanter incumbo rei. διδαχή doctrina, institutio, χοινωνία communitas, communio, societas; hic: fraterna Christianorum coniunctio. χλάβις4 fractio (a rt!); κλ. τοΰ άρτου eucharistia, sed in quantum sc43 quebatur convivium ordinarium, προβ-ευχή precatio. || έ-γίνετο 44 impf γίνομαι fio (impf descript.). || πιβτεύσαντες ptc aor. (ingress. 185 s.): qui fidem amplexi erant, έπΐ τό αυτό unä simul, bei ein­ ander (textus incertus), ειχον έχω habebant, χοινός communis. ||

259

ACTUS

2 ,4 5-3 ,1 1

κτήμα® possessio, proprietas, ύπ-αρξις4 (-άρχω sum) exsistentia; 45 = τά υπάρχοντά τινι: bona, facultates ales, έ-πίπρασκον πιπράσκω vendebant, δι-ε-μεριζον impf ν. 3. αύτά i. e. pecuniam pro eis partam. καθ·-6 τι secundum quod. άν c. impf de iteratione in praeterito 252. χρεία necessitas. || καθ>’ Ημέραν singulis diebus, 46 cotidie. όμο-θ·ομαδόν un-animiter. κλ&ντες κλάω frangentes, κατ’ οίκον per domos, singulis in domibus, μετ-ε-λάμβανον parti-cipabant μετα-λαμβάνω τινός particeps fio; μ. τροζω salvum facio; praesens aut loco ptc fut. (?) 207 aut de processu praesenti et du­ rante (?) aut prb quasi term, techn. pro «residuo Israel » (Ioel 2, 32) quod quoque tempore salvabatur 263 s. επί τό αύτό mi­ rum sicut v. 44. άν-έ-βαινον a-scendebant (actio qua durante aliud incidit). 3 προσ-εοχή oratio, ένατος nonus. || χωλός claudus, κοιλία cavi- 2 tas, venter, uterus, έκ. κ. μ. αύτοο defectus art. 136. όπ-άρχων ptc -άρχω (sub-orior) exsisto, sum. έ-βαστάζετο ferebatur (ferri solebat, vel potius de actione nondum finita). έ-τίθ·ουν (loco έτίθεσαν) τίθημι ponebant, καθ'* ή μέραν cotidie. θ·όρα porta, λε­ γάμενη ptc pass.: quae dicitur, ώραΐος (in flore aetatis) pulcher, του apud inf. (fin.) 269s Lei αίτεΐν petere, ελεημοσύνη mise­ ricordia, opus misericordiae, είσ-πορευομένων ptc -εΰομαι intro. || ίδών ptc aor2 όράω video, μέλλοντας ptc μέλλω c. inf. in eo sum 3 ut. είσ-ιέναι inf. εΐσ-εψι in-gredior, intro, ήρώτα έρωτάω roga­ bat. λαβεΐν inf. aor2 λαμβάνω accipio. || ά-τενίσας ptc aor. -νίζω 4 (ά-τενής attentus: ά- intensivum, τείνω tendo) attente intueor, βλέψον imptv aor. βλέπω video, respicio. || έη-εΐχεν impf -έχω 5 τινϊ animum adverto, attendo, προσ-δοκών -κάω exspectans. || άργύριον argentum, ύπ-άρχει ν. 2 . περι-πάτει -τέω ambula. || 6 πιάσας ptc aor. πιάζω premo, manu pressum teneo; ingress.: 7 prehendo, capio; gen. sicut cum verbis tangendi, δεξιός dexter, ήγειρεν εγείρω surgere fecit, παρα-χρήμα (iuxta rem, statim post rem) statim. έ-στερεώθ-ησαν consolidatae sunt στερεόω (στερεός) firmum, solidum reddo, βάσις4 (βαίνω) gressus, pes. σφοδρόν = σφυρόν talus, Knöchel, chevilles du pied. || έξ-αλλόμενος ptc -άλ- 8 λομαι ex-silio, in pedes assurgo, έ-στη ίσταμαι stetit2, περι-επάτει impf ν. 6 . είσ-ήλ·9·εν -έρχομαι intravit2, άλλόμενος ptc g -ομαι exsilio, salio, αίνων -έω laudans. || εΐδεν όράω vidit2. || έπ- jq ε-γίνωσκον έπι-γινώσκω agnoscebant. καθ·ήμενος ptc κάθημαι sedeo, «ύλη = ·θήρα (ν. 2 ) porta, έ-πλήσθ-ησαν πίμπλημι impleti sunt. θ·άμβος7 stupor, έκ-στασις4 (έξίσταμαι) excessus mentis, quem patitur qui stupore attonitus est, stupor, σομ-βε-βηκότε ptc pf συμ-βαίνει ac-cidit, contingit. || κρατοοντος ptc κρατέω 1 1 potestatem (κράτος) habeo in alqm, teneo; gen. abs.: cum tene­ ret. σον-έ-δραμεν -τρέχω (con)cucurrit2, στοά porticus, καλοο-

8, 12-23 '

ACTUS

260

μένη ptc pass, καλέω voco, appello. Ικ-θ·αμβος stupore raptus 12 extra se (vel ultra mensuram). || Ιδών v. 3. άπ-ε-ν.ρίνατο aor. (med. cl. loco hell. dep. 173) άπο-κρίνομαι re-spondeo (ad ser­ monem, sed etiam, sicut hic, ad factum). θαυμάζετε: -ζω miror, άτενίζετε v. 4. ώς tamquam, quasi, ίδιος proprius, εϋ-σεβεια pietas. πε-πο νηκόσιν ptc pf dat. ποιέω. τού Me apud inf. consec. 13 269. 272. || έ-δόξασεν δοξάζω glorificavit. παίς παιδός puer, ser­ vus. μέν (sine δέ): quidem. παρ-ε-δώκατε (loco -έδοτε 332) παραδίδωμι tra-didistis. ήρνήσασθ·ε aor. άρνέομαι nego, κατά, πρόσωπον coram, κρίναντος ptc aor. κρ(νω iudico, statuo; gen. abs.: cum ille statuisset (Stre decidS) dimittere (eum), άπο-λύειν ab-sol14 vere. || τ,τήσασθ-ε aor. αίτέομαι mihi expostulo, peto, φονεΰς5 homicida, χαρισθ·ήναι inf. aor. pass, χαρίζομαι benevole do; hic 15 de captivo: liberum dimitto. || άρχ-ηγός primus auctor (qui ini­ tium αρχή adducit άγει), fundator rei (vel primus dux, Mc: ad 16 vitam), άπ-ε-κτείνατε «πο-κτείνω interfecistis, ήγειρεν v. 7. || ε π ί in basi, auf Grund (1. v. sine ε π ί: dat. instrum.). τοΰ δν. gen. obi. θεωρείτε -ρέω videtis, οίδατε (loco ιστέ 332) pf-praes.: no­ vistis. έ-στερέωσεν aor. v. 7. τό δνομα est subi, cf v. 6 . ή δι' αΰτοΰ quae per eum est cf 1 P 1, 21 (obiectum et fons fidei). Iδωκεν δίδωμι dedit. όλο-κληρία (όλό-κληρος qui totum habet quod ut portio [κλήρος] sua eum spectat) integritas, sanitas cor17 poris. άπ-έν-αντι c. gen. ante, coram. || ?&-γνοια ignorantia, έ18 πράξατε πράσσω fecistis, egistis. &ρχων -οντος princeps. || προκατ-ήγγειλεν -αγγέλλω prae-an-nuntiavit. στόμα® os (oris). παθ·ε"ϊν inf. aor2 πάσχω patior (loco inf. fut. 206). ό Χριστός Unctus = 19 Messias, έ-πλήρωσεν πληρόω implevit, ούτως ita. || μετα-νοήσατε imptv aor. -νοέω muto mentem, paenitentiam ago. έπι-στρεψατε imptv aor. -στρέφω con-verto; intr.: me converto, re-vertor, είς τό c. acc. c. inf. ad hoc ut. έξ-αλειφθ'ήναι inf. aor. pass, -αλείφω ex-tergo, deleo, expungo (quasi in chirographo), ausstreichen, ray2 0 er, II όπως &v c. coni, u t ita. ελθ·ωσιν coni, aor2 έρχομαι venio, καιρός tempus (qualificatum). άνά-ψυξις4 re-frigeratio, relaxatio, consolatio, άπό προσώπου τ. K. a praesentia Domini, άπο-στείλν) coni. aor. -στέλλω mitto, προ-κε-χειρισμένον ptc pf pass, προ­ χειρίζομαι med. facio ut alqs vel alqd mihi sit ad manum (πρό­ χειρος), e-ligo, constituo; destinatum vobis Messiam, sci Iesum; (Lc prb intellegit illud προ- etiam temporaliter: prae-destina2 1 tum). II δεϊ c. acc. c. inf. oportet, necesse est (praes, de immuta­ bili eonsilio divino), δέξασθ-αι inf. aor. δέχομαι suscipio. &χρι c. gen. usque ad. χρόνων sine art. 136. άπο-κατά-στασις4 re-stitutio, in integrum re-stauratio. ών pro d attractio relativi 9. έ-λάλησεν aor. λαλέω. αΙών -ωνος ό longissimum tempus, cuius ini2 2 tium (vel finis) non cogitatur. || ότι = « : ». άνα-στήσει άν-ίστημι surgere faciet. άκούσεσθ·ε fut. med. (cl.); ακούω τίνος audio alqm; fut. in sensu imptv, sem. όσος quantus; δσα αν c. coni, quaecum- f 23 que (de fut.). λαλήσν; coni. aor. || Ισται fut. med. είμί; sine in­ fluxu in constr.: « erit:... ». ήτις έάν (= άν) c. coni, quaecumque.

ie i

ACTUS

3. 24 - 4,11

άχούση coni. aor. έξ-ολεθ·ρευθ·ήσεται ex-tenninabitur -θρεύω (όλεθρός pernicies) perdo plene. || xal... δε sed etiam, πάντες semit. = reliqui, ceteri, οί χαθ·-εξής qui deinceps erant; καθ. deinceps per ordinem, unus post alium (έχομαι ad-iaceo, vicinus sum, anchliessen). δ not, quotquot, χατ-ήγγειλαν -αγγέλλω an­ nuntiaverunt. II υιός τίνος hebr. de intima relatione quam quis habet ad alqd (alqm) 31. δια-θ-ήκη dis-positio, testamentum. 3 ) 5 pro ήν attractio relativi P. δι-έ-θ·ετο aor2 med. δια-τίθημι dis-pono; med. de mea re; δ. δια-θήκην foedus in-eo. σπέρμα® semen, progenies, έν-ευ-λογηθ·ήσονται -λογέω bene-dicentur. πά­ τριά familia, gens, tribus (cognatio ex communi patre). || πρώτον loco πρότερον. primum loco prius 114. άνα-στήσας ptcaor. v. 2 2 . άπ-έ-στειλεν aor. v. 2 0 . αυτόν abundat; sem. εύλογοΰντα bene­ dicentem (loco ptc fut. 207) -γέω laudo; ut versio hebraici berek : bona apprecor; si Deus vel Christus est subiectum: bene­ ficiis cumulo, έν τφ c. acc. c. inf. indicat qua in re benedictio consistat, άπο-στρέφειν a-vertere; intr. (raro) se avertere; hic ambiguum; έκαστον pt esse vel subiectum vel obiectum inf. πο­ νηριά malitia, nequitia. λαλούντων ptc λαλέω loquor; gen. abs. loco ptc coniuncti 35. έπ-έ-στησαν έφ-ίσταμαι ac-cesserunt2. ίερεύς® sacerdos, στρατ­ ηγός (στρατόν άγω) dux militum; hic praefectus templi, cuius erat curare securitatem et ordinem in templo. || δια-πονοΰμενοι ptc med. -νέω intense laboro; med. labore me fatigo, moleste fero, doleo. διά τό c. acc. c. inf. quia, κατ-αγγέλλειν an-nuntiare. άνάστασις4 re-surrectio; ή dv. resurrectio quae disputabatur inter Pharis, et Sadd. || έπ-έ-βαλον έπι-βάλλω in-iecerunt2. Ι-θ-εντο aor2 med. τίθημι pono, τήρησις4 custodia, είς τήν αυριον (adv.) sci ημέραν in crastinum, έσπέρα vespera, ήδη iam. || άχουσάντων ptc aor. άκοΰω. έ-πίστευσαν aor. ingress.: fidem amplexi sunt 185 s. έ-γενήθ·η aor. dep. (loco έγένετο 173 s) γίνομαι fio. άριθμός nu­ merus. ώσεί circa, χιλιάς -άδος ή numerus millenarius. || έ-γένετο aor2 γίνομαι ; constr. graeca i. e. sequente acc. c. inf. 2741. έπΐ τήν αυριον = αυριον postero die cf Lc 10,35. συν-αχθ*ηναι inf. aor. pass, -άγω con-grego. άρχ-ιερεύς® summus sacerdos (deberet esse in acc.). || öoot quotquot, γένος7 genus, άρχ-ιερατιχός ad summum sacerd. pertinens, pontificius (ecce cur tam saepe sermo sit de άρχ-ιερεΐς in plur.). || στήσαντες ptc aor. ΐστημι pono, stare facio, έν τφ μέσω in medio, i. e. in conspectu adstantium. έ-πυνθ-άνοντο sciscitabantur πυνθάνομαι exploro, interrogo, ποιος qualis, έ-ποιήσατε ποιέω fecistis. || πλησθ·είς πίμπλημι repletus. || άνα-χρινόμεθ-α interrogamur (iudicialiter), verhören, έπί c. dat. in basi, propter, de. εύ-εργεσία benefactum, beneficium, ά-σθ-ενής® in-firmus (gen. obiectivus). έν instrum. sem. 89. σέ-σωσται pf pass, σφζω salvum facio. || γνωστός (γινιόσκω) notus, έστω είμί esto, έ-σταυρώσατε σταυρόω crucifixistis, ήγειρεν εγείρω surgere fecit. παρ-έστηχεν pf-praes. παρ-ίσταμαι ac-cedo: ad-stat. έν-ώπιον c. gen. ante, υγιής8 sanus. || λίθ·ος lapis, έξ-ουθ’ενηθ-είς ptc aor.

24

25

26

4 2

3 4 5

6

7 8

9

10

11

4, 12-25

ACTUS

262

pass, -νέω nihili facio, contemno, contemptim re-iicio. οίκό-δομος (οίκον δέμω domum construo) aedificator, γενόμενος ptc aor2 12 v. 5. είς loco nom. praedicativi 21. γωνία angulus. || σωτηρία salus (art. !). ούδέ γάρ neque enim, δε-δομένον ptc pf pass, δίδωμι; τό apud solum attributum 145. δει c. inf. oportet, necesse 13 est. βωθήνοιι inf. aor. pass. v. 9. || θ·εωρο\>ντες -ρέω videntes, παρρησία libertas, audacia dicendi omnia, Freimut, κατα-λαβόμενοι ptc aor2 med. -λαμβάνω (vel -ομαι) comprehendo, percipio, intellego, comperio. ά-γράμματος il-litteratus. ίδ’.ώ-:ης3 homo pri­ vatus: sine munere publico, sine arte et professione, plebeus, homo indoctus. έ-θ·αύμαζον impf -θαυμάζω miror, έπ-ε-γίνωσκον έπιγινώσκα) (re)cognoscebant, αύτοϋς ότι prolepsis subiecti propos. 14 secundariae; potius sem. quam graeca. || βλέποντες videntes. έστωτα ptc breviatum ad pf-praes. εστηκα sto. τε-θ'εραπευμένον ptc pf pass, θεραπεύω curo, sano, είχον impf έχω habeo; c. inf.: pos15 sum. άντ-ειπεΈν inf. aor2 άντι-λέγω contra-dico. || κελεύσαντες ptc aor. -εύω c. acc. c. inf. iubeo. εζω loco έκ 59; frt connotat ideam exspectandi foris, συν-έδρεον consessus, summum tribunal Iud.; hic de loco, άπ-ελθ-εΐν inf. aor2 -έρχομαι ab-eo. συν-έ-βαλον συμ­ βάλλω con-tulerunt2 (sci) sermones, πρός άλλήλους ad invicem, 16 inter se. || ποεήσωμεν aor. coni, delib. δτε causale: ratio interro­ gationis. γνωστός v. 1 0 . σήμερον signum, miraculum, γέ-γονεν pf 2 γίνομαι, κατ-οεκοδσεν -οικέω habitantibus, φανερός manife­ stus. δυνάμεθ·α : -αμαι possum, άρνεΈσθ-αε inf. -έομαι nego. || 17 «λείων -ον (πολΰς) plus; έπ'ι πλ. adhuc plus, δεα-νεμηθ-η coni, aor. pass, δια-νέμω dis-tribuo; pass, de fama: divulgor, άπεελησώμεθ·«. aor. coni, exhort, άπειλέω comminor, cum minis veto. 18 μηκέτε non iam, ne amplius. || καλέσαντες ptc aor. καλέω voco, παρ-ήγγειλαν -αγγέλλω praeceperunt. καίλ-όλου universe; negve: omnino non, ne ullo pacto. φθ·εγγεσθ·αε effari, (sollemniter) loqui 19 (proprie: sonum edere). || άπο-κριθ-έντες ptc aor. dep. (loco medii 173) -κρίνομαι re-spondeo; ad formulam 258. εί particula interrog. (in interr® directa sub infl. hebr. LXX 282). άκούεεν (τίνος) 2 q fere = oboedire, μάλλον magis, κρίνατε imptv aor. κρίνω indico. || 2 j εεδομεν όράω vidimus2, ηκούσαμεν ακούω audivimus. || προσαπειλησάμενοι ptc aor. -λέομαι ultra comminor, άπ-έ-λυσαν απο­ λύω (liberos) di-miserunt. εύρίσκοντες invenientes, τό complectitur interrog. indirectam; acc. relationis, κολάσωνταε aor. coni, delib. κολάζω (et -ομαι) coerceo poenis, castigo, punio, έ-δόξαζον clari22 ficabant. γεγονότι ptc pf2 v. 16. || έτος7 annus, «λείων -ονος v. 17. 23 τεσσαράκοντα = 40. έ-γε-γόνεε plqpf 214. ϊασες4 sanatio. ]| άπολυθ-έντες -λύω di-missi. ηλθ·ον έρχομαι venerunt2, εδεος proprius, suus, άπ-ήγγειλαν -αγγέλλω narraverunt, δσα omnia quae, είπαν 24 (loco -ον 333) aor2: dixerant 214. || άκοόσαντες v. 4. όμο-θ·υμχδόν un-animiter. ήραν αίρω levaverunt, δεσπότης3 (voc. -α) do25 minus, «οεήσας ptc aor. || ό... είπών ptc aor2: qui... dixisti, στόμα* os (oris), πάϊς παιδός puer, servus. Ενα τί ut quid (sd eveniat), cur. ί-φρύαξαν fremuerunt φρυάσσω de equis: hinnio; de homine:

263

ACTUS

4,26 - 5,3

ferocio, superbio, fremo, tumultuor. Ιθ·νος7 populus, gens. έ-μελέτησαν aor. μελετάω exerceo, molior, machinor, κενός vacuus, ina­ nis. II παρ-έ-ατησαν -ίσταμαι ac-cesserunt2, ex-stiterunt. συν-ήχθ’ϊΐβαν -άγο> congregati sunt, convenerunt, έπΐ τό αύτό in unum (ut simul sint), κατά c. gen. contra. Χριστός Unctus = Messias. || in άληθ-είας in veritate = vere, ε-χρισας χρίω unxisti. J| ποιήσαι aor. inf. finalis. χείρ -ρός ή manus; hic sem. = potentia, βουλή consilium, προ-ώρισεν prae-destinavit (ορίζω [δρος] de-finio). γενέσθναι inf. aor2 γίνομαι. || τά νΰν acc. relationis; quod attinet rerum statum praesentem, nunc, έπ-ιδε imptv aor2 έφ-οράω oculos converto ad. άπειλαί minae, δός imptv aor2 δίδωμι. παρρησία v. 13. II έν τω c. acc. c. inf.: eo quod, έκ-τείνειν ex-tendere. ϊασις v. 2 2 . τέρας -ατος prodigium; σημ. κ. τέρ. subi, ad alterum inf. γίνεσθαι (qui vel est parall. ad έκτείνειν vel ab eo dependens). || δεηθ-έντων ptc aor. dep. δέομαι precor, oro; gen. abs.: cum orassent, έ-σαλεΰθ·η σαλεύω commotus est. τόπος locus, συν-ηγμένοι -άγω ptc pf pass. v. 26. έ-πλήσθ-ηααν πίμπλημι impleti sunt, έλάλουν impf. || πλήθ·ος7 multitudo, πιστευσάντων ptc aor.: eorum qui fidem amplexi erant 185 s. ουδέ είς ne unus quidem, ΰπ-αρχόντων ptc υπάρχω (sub-orior) sum; τά υπάρχοντά τινι opes, fa­ cultates ales, 'ίδιος v. 23. κοινός communis. || άπ-ε-δίδουν (loco -δίδοσαν ac si esset ex -διδόω 337) άπο-δίδωμι red-debant (de re debita), μαρτύριον testimonium (huc trahe gen. άναστάσεως v. 2). χάρις -ιτος ή gratia, benevolentia, ini super, erga. || ένδεής8 (έν-δέομαι indigeo) indigens, egenus, δσοι v. 6 . κτήτωρ -ορος (κτάομαι acquiro) possessor, χωρίον praedium, ager, ΰπ-ήρχον erant v. 32. πωλοΰντες -έω vendentes (c. vi impf = vendebant e t . ..). έ-φερον (af)ferebant. τιμή pretium, pecunia in venditione parta, πιπρασκομένων ptc pass, πιπράσκω vendo (ptc praes, c. vi impf: eorum quae vendebant). || έ-τίθ·ουν (loco -τίάεσαν ac si esset ex τιθέω 337) τίΰημι (de)ponebant. πούς ποδός pes. δι-εδίδετο (loco -δοτο) δια-δίδωμι dis-tribuebatur. καθ·-ότι secun­ dum quod. &ν c. ind. praet. in prop, relativa: iteratio in praeterito (loco cl. optativi 252). χρείαν είχον opus habebant. || έπι-κληθ·είς -καλέω cog-nominatus. άπό loco υπό 63. μεθερμηνευόμενου ptc pass, -εύω in aliam linguam vertendo explico, interpretor, παράκλησις4 ad-vocatio, exhortatio, confortatio, consolatio, γένος7 ge­ nus; τφ γ. dat. relationis 38. || ύπ-άρχοντος αύτφ άίγρου gen. abs.: cum ei ager esset v. 32. πωλήσας ptc aor. v. 34. ήνεγκεν φέρω (at)tulit2. ε-θ·ηκεν τίΦημι posuit. όνόμ α τι dat. relationis 38. έ-πώλησεν πωλέω vendidit, κτήμα® possessio, ager, fundus. || έ-νοσφίσατο aor. νοσφίζω (νόσφι seorsum) dis-iungo; med. mihi sepono, τ ιμ ή pretium, συν-ειδυίης ptc fern, ad pf-praes, συν-οιδα conscius sum; gen. abs.: conscia uxore, ένέγκας (loco -κών 333) ptc aor2 φέρω (af)fero. μέρος7 pars. έ-θ·ηκεν τίϋημι posuit. || έ-πλήρωσεν πληρόω implevit, ψεΰσασθ·αι inf. aor. ψεύδομαι mentior, fallo alqm, fidem datam violo: inf. consec. (finalis ?) 245. σε abundat, νοσφίσασ·9·αι inf. aor. v. 2.

26 ^

29 30 31 32 33 34

35

36

37 5 2

3

5, 4-18.

ACTUS

264

4 χωρ£ον praedium, ager, villa. || ούχί nonne, μένον... έμενεν ma­ nens... manebat. πραθέν πιπράσκω venumdatum. έξ-ουσία (έ'ξεστιν licet) potestas, ύπ-ηρχεν continuabat esse (ΰπ-άοχω sum v. 4,32). II τί ότι = τί γέγονεν, δι’ δ = cur. έ-θ·ου τίθεμαι po­ suisti2 (tibi), πράγμα® (πράσσω facio) actum, negotium, res. έ5 ψεόσω aor. med. 2 pers. (-ασο) v. 3. || άκούων audiens, πεσών ptc aor2 πίπτω cSdo. έξ-έ-ψυξε έκ-ψΰχω ex-spiravit. έ-γένετο aor2 6 γίνομαι fio. || άνα-ατάντες ptc aor2 άν-ίσταμαι surgo; ptc graph. 256. νεώτερος (νέος) iunior, iuvenis. συν-έ-ατειλαν aor. συ-στέλλω contraho {zusammenraffen); convolvo, fasciis obvolvo corpus mor­ tui. έξ-ενεγκάντες (loco -κοντές) ptc aor2 έκ-φέρω ef-fero. έ-θ-α7 ψαν θάπτω sepeliverunt. || ώς circa, διά-ατημα® (δι-ίστημι se­ paratos pono) intervallum; subiectum ad έγένετο ? si non ita, si sci διάστημα... est nom. temporis parentheticus (cf Lc 9,28), ha­ betur hic unicus in Act casus constructionis semitizantis formu­ lae lucanae (I/XX) .έ-γένετο... 2741. είδυϊα ptc ad pf οίδα scio. 8 γεγονός ptc pf2 γίνομαι, είσ-ήλθεν -έρχομαι intravit2. || άπ-εκρίθη aor. dep. (loco medii 173) άπο-κρίνομαι re-spondeo. είπέ imptv aor2 λέγω, εΐ particula interrog., etiam in interr. directa 281. τοσοΰτος tantus; gen. pretii. άπ-έ-δοσθ·ε aor2 άπο-δίδομαι 9 proprii commodi causa do = venumdo. ναι ita, sane. || συν-εφωνήθη aor. pass, συμ-φωνέω consonus sum, consentio; hic constr. paululum mira: pass, impersonale cum dat.: convenit in­ ter vos. πειράσαι inf. aor. πειράζω tento, θαψάντων ptc aor. 1 0 v. 6 . έξ-οίσουσιν έκ-φέρω ef-ferent. || έ-πεσεν πίπτω cecidit2, παρα-χρήμα (iuxta, statim post rem) statim. εία-ελθ·όντες ptc aor2 v. 7. νεανίσκος iuvenis, adolescens, ευρον ευρίσκω invene11 rant2. II έκ-κλησία (convocatio) hic prima vice in Act (cf Mt 16,18 12 et 18,17). || έ-γίνετο impf descript, sicut in seqq. usque v. 16. τέρας -ατος τό prodigium, όμο-θ-υμαδόν unanimiter, στοά por13 ticus. II λοιποί reliqui, ceteri, έ-τόλμα τολμάω audebat, κολλάσθ-αι inf. pass, κολλάω agglutino; pass, ad-haereo, me associo alci. 14 έ-μεγάλυνεν magnificabat. || μάλλον magis. προσ-ε-τίθ·εντο προσ15 τίθημι ap-ponebantur. πλήθ-ος7 multitudo. || ώστε c. (acc. c.) inf. ita ut. πλατεία (πλατύς latus, planus) platea, via latior, locus spatiosus publicus, έκ-φέρειν ef-ferre. ά-σθ-ενής® in-firmus (σθέ­ νος7 robur), τιθ-evat ponere, κλινάριον (demin. κλίνη lectum) lectulus, κράβαττος lectus, lectica, έρχομένου ptc; hic vel gen. abs. vel ptc coniunctum 35. κάν = καί εάν etiam si tantummodo, saltem, σκιά umbra, έπι-σκιάση coni. aor. -σκιάζω ob-umbro. || 16 συν-ήρχετο impf -έρχομαι con-venio. πέριξ adv. circum; αί π. πόλεις urbes vicinae, όχλουμένους ptc pass, όχλέω (δχλος turba, turbatio, vexatio) turbo, vexo, ά-κάθαρτος im-mundus. οίτινες loco οϊ 164. έ-θ-εραπεύοντο θεραπεύω curabantur, sanabantur. ] 17 άνα-στάς v. 6 . ή οϋσα loco οί δντες ptc είμ'ι. αΕρεσις4 electio, factio, schola, secta. έ-πλήσθ·ησαν πίμπλημι impleti simt. ζήλος 18 zelus, fervor; ardor irae vel invidiae. )| έπ-ε-βαλον έπι-βάλλω iniecerunt2. ε-θεντο τίθεμαι: posuerant2 (sibi), τήρησες4 custodia.

265

ACTUS

δ , 19-31

δημόσιος publicus. || διά c. gen. etiam de tempore quo 85. ήν- 19 οιξεν άν-οίγω (-γνυμι) aperuit, φυλακή (φυλάσσω custodio) car­ eer. έξ-αγαγών pte aor2 -άγω e-duco. || πορεόεσθ-ε imptv -εύομαι 2 0 (ab)eo. σναθ’έντες aor. dep. (loco στάντες 175) ίσταμαι me sisto; ptc graph. 256 s. λαλεΐνε imptv -λέω loquor. (>ήμα* verbum, ναύ­ της pron. seme apud gen. 30? = haec verba vitae; nisi potius hic pleno sensu; verba de hac vita. || άκοόσαννες ptc aor. ακούω 2 1 audio. είσ-ήλθ·ον v. 7. δρθ-ρος (δρνυμι excito) tempus matut. solis orientis et paulo ante; υπό τόν δ. sub, circa tempus mat. έ-δίδασκον docebant, παρα-γενόμενος ptc aor2 -γίνομαι ad-venio, ac-cedo. σον-ε-κάλεσαν συγ-καλέω con-vocaverunt. συν-έδριον con-sessus, synhedrium. καί frt = i. e., sed alii aliter, γερουσία senatus, concilium seniorum, άπ-έ-σνειλαν άπο-στέλλω miserunt (cum connotatione mandati, ideo sequitur inf.). δεσμωνήριον car­ eer (δεσμός vinculum δέω vincio), άχθη vat inf. aor. pass, άγω duco; pass, adhibetur, sicut latine cum iubeo, si qui iubetur non nominatur. || υπηρέτης3 minister, ευρον v. 1 0 . άνα-σνρέψαντες 2 2 ptc aor. -στρέφω reverti facio; intr. revertor, άπ-ήγγειλαν -αγ­ γέλλω nuntiaverunt. || övt = « : ». κε-κλεισμένον ptc pf pass. 23 κλείω claudo, έν modaliter: cum 89 s. ά-σφάλεια securitas (α­ σφαλής8 tutus a lapsu [σφάλλομαι labor], certus); έν πάση ά. diligentissime, φύλαξ -ακος custos, έστωτας ptc breviatum ad pfpraes. έστηκα ('ίσταμαι) sto. άν-οίξαντες ptc aor. v. 19. έσω in­ tus. ώς ut, cum. || ήκουσαν ακούω audierunt, στρατ-ηγός dux, 24 praefectus, δι-η-πόρουν ambigebant δ ι-α-πορέω (ά-πορος in-vius) huc illuc (δι-) cogitans dubius («perplexus») sum, consternor, γένοιτο cum dv opt. potentialis 250 γίνομαι; hic frt subintrat pro deficiente aor. verbi ε ίμ ί ; quid hoc fuisset, sibi vellet; sed frt etiam: quid inde fieret ? || έ-θ-εσθ-ε aor2 med. v. 18. έστωτες 25 v. 22 ptc graph. 256 s. || άπ-ελθνόν ptc aor2 -έρχομαι ab-eo. ηγεν 26 ad-ducebat; impf depingit quasi cautionem, βία violentia, έ-φοβοΰντο impf φοβέομαι timeo, λιθ-ασθ-ωσιν coni. aor. pass, λιΟάζω lapido. II άγαγόντες άγω ptc aor2. έ-στησαν ΐστημι stare fece- 27 runt, statuerunt, έπ-ηρώνησεν -ερωτάω interrogavit. || παρ-αγγε- 28 λία praeceptum; dat. internus, quo redditur hebr. inf. abs. 44 s. παρ-ηγγείλαμεν -αγγέλλω prae-cepimus; tota figura etymologica: severe praecepimus, πε-πληρώκατε pf (actio connotatur ut in effectu durans 209) πληρόω τινός re-pleo alqa re. διδαχή doc­ trina. βούλεσθ·ε: -ομαι volo, επ-αγαγεΐν inf. aor2 -άγω in-duco, facio venire super. || άπο-κριθ>είς ptc aor. dep. v. 8 . είπαν loco -ov 29 333. πειθ^αρχεΤΙν (πείύαρχος = πειθόμενος oboediens, τή αρχή principatui) ob-oedio. δει oportet, μάλλον magis. || ήγειρεν εγείρω 30 surgere fecit, δι-ε-χειρίσασθ-ε interfecistis δια-χειρίζω inter ma­ nus habeo; med.: manus infero; euphem. = occido, κρεμάσαντες ptc aor. κρεμάννυμι suspendo, ξόλον lignum, crux, patibulum. || άρχ-ηγός primus auctor rei, dux, princeps, σωτήρ -ήρος salva- 31 tor. ύψωαεν ύψόω exaltavit, τή δεξιά vel instrum. vel localiter: ad dexteram, δούναι inf. aor2 δίδω μι; τοϋ... sci χάριν dandi

5 ,3 2 -6 ,1

ACTUS

266

causa 269. μετΛ-νοια mutatio mentis, paenitentia. ιϊφ-εσις4 re32 missio (άφ-ίημι di-mitto). || />ήμαβ verbum; sem. res. έ-δωκεν δί33 δωμι dedit, πειθ^αρχουσιν oboedientibus v. 29. || δι-ε-πρίοντο impf pass, δια-πρίω serra dis-seco; pass, velut dissecor, vehe­ menter irascor, έ-βουλεύοντο impf βουλεύομαι consilium capio, delibero (1 . v. έ-βούλοντο volebant), άν-ελεΐν inf. aor2 -αιρέω 34 tollo e medio, interficio. || άνα-στάς ptc aor2 άν-ίσταμαι surgo. νομο-διδάσκαλος legis doctor, τίμιος honoratus, magni aestima­ tus. έ-κέλευσεν iussit κελεύω. Εξω foras, βραχύς brevis, -ύ pau­ lulum. ποιήσαι inf. aor.; τους άνθρ. videtur esse obi. ad ποιήσαι: 35 iussit ut viros exire facerent. || προα-έχετε attendite προσ-έχω sci τον νοΰν τινι ad-hibeo, ad-verto animum; έμ-αυτφ mihi pro­ spicio, caveo. έ-αυτοΊς loco ύμίν αύτοϊς 157. έπί τοΊΙς άνθ-. in causa horum ... μέλλετε: μέλλω c. inf. in eo sum ut: quid facturi 36 sitis, πράσσειν facere. || άν-έ-στη aor2 v. 34: ex-stitit2, surrexit. προσ-ε-κλίθ'η aor. pass, προσ-κλίνω ac-clino; pass, me inclino ad ales partes, « consentio ». άριθ-μός numerus, ώς circiter, τετρα­ κόσιοι = 400. άν-γ,ρέθ-η -αιρέω occisus est v. 33. όσοι quotquot. έ-πείθ·οντο impf πείθομαι mihi persuadetur, credo, obtempero (πείθω persuadeo). δι-ε-λύθ·ησαν δια-λύω dis-soluti, dissipati 37 sunt, έ-γένοντο v. 5; εις ουδέ redacti sunt ad nihilum. || άπογραφή de-scriptio (in tabulas publicas), census, άπ-έ-στησεν άφίστημι absistere = de-sciscere fecit, όπίσω αύτοΐί hebr. post se, sci ad se sectandum; neglectus reflexivi 156ss. κάκεΐνος = καί έκ. άπ-ώλετο aor2 -όλλυμι perdo; med. pereo. βι-ε-σκορπίσθ’ησαν 38 δια-σκορπίζω di-spersi sunt. || τά νυν acc. relationis 38: quod at­ tinet rerum statum praesentem, άπό-στητε imptv aor2 άφ-ίσταμαι de-sisto. &φ-ετε imptv aor2 -ίημι di-mitto. η coni. είμί. βουλή consilium. κατα-λυθ·ήσεται -λύω dis-solvetur, destruetur. || 39 εΐ δέ (in opp. ad antecedens εάν fj) si de facto (sci sicut illi prae­ tendunt); condicio «realis» 2/7. 219. δυνήσεσθ-ε fut. δύναμαι pos­ sum. κατα-λΰσαι inf. aor. μή ποτέ ne forte, θ-εο-μάχος (μάχο­ μαι pugno) Dei adversarius, εύρεθήτε coni. aor. pass, ευρίσκω 40 invenio, έ-πείσθ·ησαν aor. pass. v. 36. || προσ-καλεσάμενοι ptc aor. med. -καλέω ad-voco; med.: ad me. δείραντες ptc aor. δέρω corium detraho, verbero, percutio, παρ-ήγγέιλαν v. 28. άπ-έ-λυ41 σαν άπο-λύω di-miserunt. || έ-πορεύοντο impf v. 20. χαίροντες gaudentes, κατ-ηξιώθ-ησαν -αξιόω digni habiti sunt, ά-τιμασθ·ηναι inf. pass. aor. ά-τιμάζω contumeliä afficio; pass, contu42 meliam patior. || πασαν ήμεραν sine art.: cotidie (semit. posset etiam significare: per totam diem 142 s). κατ’ οίκον distributive: per domos, de domo in domum, έ-παύοντο impf med. παύω ces­ sare facio; med. cesso, desisto; cum ptc cl. εύ-αγγελιζόμενοι ptc -ίζομαι laetum nuntium annuntio, τόν Χριστόν praedicatum: Iesum u t Messiam. 6 πληθωνόντων ptc gen. abs. -νω multiplico ; intr. numero au­ geor, cresco, έ-γένετo aor2 γίνομαι, γογγυσμός murmuratio. Ε λ ­ ληνιστής3 (ελληνίζω graecor, moribus, lingua Graecorum utor)

267

ACTUS

6 ,2 - 7 ,2

Hellenista: Iudaei ex regionibus exteris oriundi, qui graece loque­ bantur. παρ-ε-θ·εωροΰντο impf pass, παρα-θεωρέω praetermitto, omitto, neglego; graece ambiguum: vel quia neglegebantur (de facto) vel quia neglegerentur (subiectiva opinio) 242. διακονία ministerium, quaelibet activitas in favorem aliorum. καθ·-ημερινός cotidianus, χήρα vidua. || προσ-καλεσάμενοι ptc aor. -καλέομαι ad me (con)voco. πλήθος7 multitudo, είπαν loco -ον 333. άρεατός (άρέσκω placeo) qui placet, placitus; οΐικ αρεστόν έστιν c. acc. c. inf.: non placet, κατα-λείψαντας (loco -λιπόντας 335) -λείπω relinquo, διακονεΊν ministrare. || έπι-σκέψασθ·ε imptv aor. -σκέπτομαι in-spicio; Me: circumspicio quem eligam, μαρτυρουμένους ptc pass, -ρέω testor, bonum testim. dico pro alqo; pass, approbor, bona fama fruor. έπτά septem, πλήρης8 plenus, καταστήσομεν καθ-ίστημι con-stituemus. χρεία usus (χράομαι), ne­ gotium, officium, munus: quos huic negotio praeficiemus. || προσκαρτερήβομεν -ρέω constanter incumbemus. || ήρεβεν άρέσκω placuit, ενώπιον in conspectu; hebr. cum reverentia dicitur loco dat. έξ-ε-λέξαντο aor. έκ-λέγομαι mihi e-ligo. προσ-ήλυτος (έλήλυθα) ad-vena, gentilis qui religionem iudaicam amplexus est. Αντιοχεύς5 Antiochenus. || έ-στησαν ιστημι statuerunt, προβευξάμενοι ptc aor. -εύχομαι preces facio, oro. έπ-έ-θ-ηκαν (loco -θεσαν 332) έπι-τίΟημι imposuerunt. || ηύξανεν crescebat αυξάνω augeo; intr. cresco, έ-πληθ-ύνετο v. 1 multiplicabatur, άριθ*μός numerus, βφόδρα valde, ΰπ-ήκουον -ακούω ob-oediebant (impf de iteratione actionis ingressivae). || χάρις -ιτος ή gratia, donum favoris divini, έ-ποίει faciebat, τέρας -ατος τό prodigium. || άνέ-στηααν -ίσταμαι surrexerunt2. λεγάμενης ptc pass.: quae ap­ pellatur. συ-ζητουντες disputantes -έω τινί unä quaero, mutua disputatione dissero. [| ϊαχυον -ύω poterant, άντι-βτήναι inf. aor2 άνΟ-ίσταμαι re-sisto. βοφία ex mente hebr.: cognitio voluntatis Dei. έ-λάλει impf λαλέω loquor. || ΰπ-έ-βαλον ύπο-βάλλω summiserunt2, sub-ornaverunt. ότι == « : ». ά,κηκόαμεν pf att. ακούω τινός. λαλοΰντος ptc. (ίήμα* verbum, βλάα-φημος (βλάψι dam­ num φημί dico) contumeliosus. || βυν-ε-κίνηβαν συγ-κινεω commoverunt, έπι-ατάντες ptc aor2 έφ-ίσταμαι ac-cedo. αυν-ήρπασαν -αρπάζω cor-ripuerunt. ήγαγον άγω duxerunt2. || ε-στησαν v. 6 . ψευδής8 mendax, falsus, παύεται: παύομαι cesso, desisto, κατά c. gen. contra, ό τόπος locus (templum). || κατα-λύσει -λύω dissolvet, destruet, Αλλάξει άλλάσσω (άλλος alius) mutabit. εθ·ος7 mos, consuetudo (Mc: cultus Dei quatenus in sacris moribus ob­ servandis consistit), παρ-έ-δωκεν παρα-δίδωμι tra-didit, trans­ misit. II άτενίσαντες ptc aor. -ίζω attente intueor (ά-τενής8^. αintensivum, τείνω tendo), καθιζόμενοι ptc -ομαι sedeo, εΐδον όράω viderunt2, ώσεί (ac si) tamquam. εί in interrog. indir. communis, sub influxu sem. (LXX) etiam in'directa interr. adMbetur 281. || έφη φημί dicebat, άκούαατε imptv aor. ακούω audio, δόξα gloria (qua Deus se manifestat). ώφθ·η όράω visus e s t; fere: apparuit; ideo cum dat. δντι ptc

2

3

4

5

6 7 8

9 10

11 12

13 14

15 7

2

, ■

7 3-18

ACTUS

268

είμί (cum vi impf): cum esset, πρίν c. acc. c. inf. antequam; ή pleon. (ex idea comparationis: πρότερον ή). κατ-οικήσαι inf. aor. 3 (ingress.) -οικέω habito; ingress.: sedem figo. || έξ-ελθ-ε imptv aor2 -έρχομαι ex-eo. αυγ-γένεια cog-natio. δεύρο adv. huc ! = veni I 4 ήν άν c. coni, de fut. δείξω coni. aor. δείκνυμι ostendo. || έξελθ·ών ptc aor2. κατ-φκησεν -οικέω sedem fixit (aor. ingress. 285 s), vel habitavit (aor. complex. 188). κάκεΐθΐν = καί έκεϊθεν et illinc, μετά τό c. acc. c. inf. postquam, άπο-θ-ανεΐν inf. aor2 -θνήσκω morior, μετ-φκισεν -οικίζω trans-tulit (in aliud do5 micilium). είς ήν loco έν ή 71. || έ-δωκεν δίδωμι dedit, κληρο­ νομιά hereditas; dare hered. = dare alqd possidendum, ούδε ne... quidem, βήμα6 (βαίνω) gressus, passus, πούς ποδός ό pes. καί = sed. έπ-ηγγείλατο aor. -αγγέλλομαι promitto, polliceor, δού­ ναι inf. aor2 δίδωμι. είς loco acc. in praedicato 21. κατά-σχεσις4 de-tentio, possessio, regio possessa, σπέρμα6 semen, progenies, δντος ptc είμί; gen. abs.: cum ei non esset filius; ούκ recte, sed 6 in NT rariss. apud ptc 307. || έ-λάληαεν aor. λαλέω loquor, ούτως ita. έσται fut. med. είμί. πάρ-οικος iuxta habitans, ho­ spes, peregrinus, accola, άλλότριος alienus, δουλώσουσιν -λόω in servitutem redigent, κακώσουαιν -κόω male tractabunt, έτος7 7 annus, τετρα-κόσιοι = 400. || έθνος7 gens, populus, φ εάν (loco άν) hic c. indic, futuri loco coni. aor. cf 237. δουλεύσουσιν ser­ vient. κρίνω κρίνω iudicabo. έξ-ελεύσονται fut. -έρχομαι ex-eo. λατρεύσουαιν servient -εύω (λάτρις servus pro mercede) Deum colo, Deo cultum praesto, τόπος locus, δια-θ-ήκη dis-positio, te­ stamentum. περι-τομή (τέμνω) drcum-cisio, διαθ. περιτ. = foe8 dus cuius signum esse debebat circumc. || έ-γέννησεν γεννάω ge­ nuit. περι-έ-τεμεν περι-τέμνω circum-cldit2. δγδοος octavus, τόν ’Ισαάκ art. ad indicandum casum nominis indeclin. (cf Mt 1,2-16). δώ-δεκα duodecim, πατρι-άρχης3 (πάτριά gens ex communi pa9 tre) gentis auctor. || ζηλώσαντες ptc aor. ζηλόω studio flagro, aemulor, invideo, ex invidia odi. άπ-έ-δοντο aor2 άπο-δίδομαι 10 do (in commodum meum), vendo. || έξ-είλατο (loco -ετο 333) aor2 med. -αιρέω ex-imo, ex-traho; med. e-ruo, libero (a malis), θ-λΐψις4 (θλίβω premo) compressio, tribulatio, calamitas, έ-δωκεν v. 5. χάρις -ιτος ή gratia, favor, condicio eius qui alci gratus, carus est. εναντίον c. gen. ante, coram, κατ-έ-στησεν καθ-ίστημι con­ stituo (subi, est rex), ηγούμενον ptc ήγέομαι dux sum; ptc dux, 11 praefectus. || ήλθ-εν έρχομαι venit2, λιμός fames, ηϋρισκον ευρί­ σκω inveniebant, χόρτασμα6 (χορτάζω herbis pasco, satio) pa1 2 bulum animalium, alimentum, cibus. || άκούσας ptc aor. ακούω, δντα ptc είμί; ptc sicut post verba percipiendi, σιτίον cibus ex frumento (σίτος) factus, cibus, alimentum, είς loco έν 71 (frt sub influxu verbi sequentis), έξ-απ-έ-στειλεν -απο-στέλλω e-mi13 sit. πρώτον adv6 7 primum (cf 114). || δεύτερος secundus έν τω δ. secundo (in secundo itinere). άν-ε-γνωρίσθ>η άνα-γνωρίξω re-cognitus est. τοΐς άδ, dat. loco υπό (similiter ac in ώφθη v. 2 ) subest idea innotescendi, φανερός manifestus, έ-γένετο aor2 γίνο-

269

ACTUS

7, 14-26

μάι fio. γένος7 genus, origo, Abstammung. || άπο-βτείλας ptc aor. -στέλλω mitto, μετ-ε-καλέοατο aor. med. μετα-καλέω ab uno loco in alium (ad)voco; med. ad me arcesso (cl. = μετα-πέμπομαι kommen lassen), έν (quae constabat) in. ψυχή anima; sem. per­ sona. έββομήκοντα πέντε = 75. || κατ-έ-βη κατα-βαίνω de-scendit2. έ-τελεύτηαεν τελευτάω finivit (vitam), mortuus est. || μετε-τέθ·ήβαν μετα-τίΌημι trans-positi, trans-lati sunt. έ-τέθ·ηααν positi sunt, μνήμα® monumentum, sepulcrum, ώ loco δ attractio relativi 9. ώνήσατο aor. ώνέομαι emo : emerat 214. τιμή pre­ tium; gen. pretii, άργϋριον argentum, pecunia. || καθ>-ώς sicut; hic frt: eadem mensura: quo magis tempus appropinquabat, eo magis.. . ήγγιζεν (εγγύς prope) intr.: appropinquabat, έπ-αγγε­ λία pro-missio. ής loco ήν attractio relativi 9. ώμο-λόγηβεν aor. όμο-λογέω consentio, profiteor. ηϋξησεν crevit αυξάνω augeo; intr. cresco, έ-πληθ-ύνθ’η πληϋύνω multiplicatus est. || άχρι ου (= άχρι τοΰ χρόνου φ attractio relativi 10) donec, άν-έ-ατη άνίσταμαι surrexit2, exstitit, έτερος alter loco άλλος alius 116. ήδει οίδα noverat. || κατα-σοφισάμενος ptc aor. -ίζομαι sophismate circumvenio, dolo decipio, astute ago. έ-κάκωβεν aor. v. 6 . τοΰ ποιεϋν inf. oscillat inter fin. et consec. 245s, nisi potius co­ gitandum est de hebr. le c. inf. quod gerundivo aequivalere potest (cf le’mor ad dicendum = dicendo) 277. βρέφος7 infans, έκ-ά'ετος (-τίθημι) ex-positus. ζωο-γονεΐοθ-αι inf. pass, -νέω vivum pario, vitam tribuo, vivum conservo. || καιρός tempus (determinatum vel qualificatum, fere = adiuncta). έ-γεννήθ·η natus est γεννάω gigno, άττεΐος (άστυ urbs) urbanus, formosus; τω θεω elativus hebraizans (cf Ion 3,3): valde pulcher (sci qui ipsi Deo videri de­ bebat pulcher; cf « himmlisch schön »). άν-ε-τράφη nutritus est2 άνα-τρέφω (ut crescat άνα-) nutrio, μήν μηνός o mensis. || έκτεθ·έντος ptc aor. pass, -τίϋημι ex-pono; gen. abs. loco ptc coniuncti 35. άν-είλατο (loco -ετο 333) aor2 med. άν-αιρέω sursum tollo, au-fero; med. mihi tollo (infantem eoque eum meum agno­ sco:) adopto. άν-ε-θ·ρέψατο ptc aor. med. άνα-τρέφω v. 2 0 ; med. mihi e-nutrio. είς loco acc. praedicativi 27. || ί-παιδεΰθ’η παιδεύω educatus est. || έ-πληροΰτο πληρόω implebatur, τεσαερακονταέτης8 adi.: 40 annorum, άν-έ-βη άνα-βαίνω a-scendit2; έπ'ι τ. κ. modus dicendi hebr. de cogitationibus suborientibus. έπι-σκέψασθ-αι inf. aor. -σκέπτομαι in-spicio, in-viso; hebr. = paqad·. in­ viso solandi, iuvandi causa. || ίδών ptc aor2 όράω video, άδικουμενον ptc pass, -έω iniuria afiicio; pass, iniuriam patior, ήμύνατο aor. med. άμύνω arceo, defendo; med. me defendo; abs.: defen­ dendi causa pugno: obstitit, έ-ποίησεν (loco cl. medii 172) ποιέω fecit, έκ-δίκησις* ultio, vindicta, κατα-πονουμένω ptc pass, -νέω usque ad fatigationem (πόνος) vexo, πατάξας ptc aor. (de actio­ ne coincidente 196) πατάσσω percutio, interficio. || έ-νόμιζεν putabat c. acc. c. ini. αυν-ιέναι -ίημι intellegere, δίδωσιν dat. αωτηρία salus, αυν-ηκαν (loco -εΐσαν 332) -ίημι intellexerunt. || έπιούβή ptc έπ-ειμι (ad είμι eo) ac-cedo; τή έπ. ή μ. sequenti die,

14

15 16

17

18 19

2 0

21

2 2

23

24

25 26

7, 27-42

27

28 29 30 31

32 33 34

35

36 37 38

39 40 41

42

ACTUS

270

postridie, ώφθ·η v. 2 . μαχομένοις ptc -ομαι pugno, litigo. ev*vήλλαββεν -αλλάσσω conciliabat (impf de conatu), είπών ptc aor2 (de actione coincidente 196) λέγω. Ενα xt ut quid (fiat), cor. ά-δικεΈχε -έω iniuria afficitis, άλλήλους alterutrum, invicem. || ά-δικών ptc. πλησίον adv. prope ό πλησίον quivis alter, « proximus ». άπ-ώοατο aor. med. -ωθέω re-pello; med. a me repello, repudio. καχ-4-σχηβεν v. 10. έίρχων -οντος princeps, δικαστής3 iudex, έφ' (= επί) ήμών super nos (de dominio). || μή numquid. άν-ελεΐν inf. aor2 -αιρέω e medio tollo, interficio, öv τρόπον quemadmodum. άν-εΐλες interfecisti2, έχθ-ες heri. || έ-φυγεν φεύγω fugit2, έν causale: propter 89. έ-γένέχο aor2 γίνομαι fio. πάρ-οικος v. 6 . ov> ubi. έ-γέννηοεν aor. v. 20. || πληρωθ-ένχων ptc aor. pass. v. 23; gen. abs. ί] έρημος (sci χώρα) desertum. δρος7 mons, φλόξ φλογός ή flamma, πΰρ πυράς τό ignis, βάτος -ου ή vel ό rubus, sentis; duo genvi pendent a «flamma »: flamma in rubo. || Ιδών v. 24. έ-θ’αΰμασεν aor. θαυμάζω (ad)-miror. όραμα® visum, visio, προσερχομένου ptc -έρχομαι ac-cedo; gen. abs. κατα-νοήααι aor. inf. fin. (loco ptc fut. 207) -νοέω mentem defigo in, attente considero. || έν-χρομος in tremitu, tremens, γενόμενος ptc aor2 γίνομαι. έ-χόλμα τολμάω audebat. || λΰσον imptv aor. λύω solvo, ύπό-δημα® sub-ligatum, calceamentum, έσχηκας pf-praes. ϊσταμαι; pf: sto. || ίδών (v. 24) εΐδον « videns vidi » reddit hebr. inf. abs. c. verbo finito, κάκωαις4 vexatio, afflictio, στεναγμός gemi­ tus. ήκουσα c. gen. audivi, καχ-ε-βην v. 15. έξ-ελέσθ·αι inf. aor2 v. 1 0 . δεορο h u c ! age I veni I άπο-σχείλω aor. coni, exhort. -στέλλω mitto. || ήρνήσανχο aor. άρνέομαι nego: negaverant 214. είπόντες ptc aor2 v. 26. χίς etc v. 27, λυτρωτής3 red-emptor, li­ berator, servator. άπ-έ-σχαλκεν pf άπο-στέλλω. σΰν χειρί quasi: cooperante manu (= potentia). όφθ·ένχος ptc aor. pass. v. 2 . || έξ-ήγαγεν -άγω e-duxit2. ποιήσας ptc aor. χέρας -ατος τό prodigium. ερυθρός ruber. || εϊπας loco είπών 333. άνα-σχήσει άνίστημι surgere faciet. || γενόμενος ptc aor2 loco deficientis aor. verbi είμ ί: qui fuit, έκ-κλησία e-vocatio, coetus convocatus, hic communitas migrantium per desertum, μεχά c. gen. cum. λαλοΰνχος ptc λαλέω. χων πατέρων pendet a μετά, έ-δέξαχο aor. δέχομαι accipio, λόγιον effatum, eloquium, ζωντα ζάω viventia. δούναι inf. aor2 δίδωμι. || ήθ·έλησαν (έ)ύέλω voluerunt, ΰπ-ήκοος dicto audiens, oboediens. γεν4σθ·αι inf. aor2 γίνομαι, άπ-ώσανχο v. 27. έ-σχράφησαν στρέφω (a)versi sunt2. || ποίησον imptv aor. προ-πορεύσονχαι -εύομαί τίνος prae-gredientur. έξ-ήγαγεν ν. 36. οίδαμεν (loco ΐσμεν 332) pf-praes.: scimus. || έ-μοσχο-ποίησαν vitulum fecerunt, άν-ήγαγον ob-tulerunt2 -άγω sursum duco (in aram sublatam), sacrifico, θ-υσία victima, εϊδωλον (είδος species, facies) imago, falsi Dei simulacrum, idolum. εΰ-φραίνονχο laeta­ bantur -φραίνω (ευ, φρήν) laetum reddo, χά, έργα pluralis categoriae. || έ-σχρεψεν aor. στρέφω verto; Deus eos vertit = permi­ sit ut illi se verterent; intr. me verto; possibilis igitur etiam sensus: Deus se (a)vertit (ab eis), παρ-έ-δωκεν παρα-δίδωμι tra-

271

ACTUS

7,43-57

didit, λατρεύειν servire, cultum praestare, στρατιά exercitus στρ. τ. οϋρ. stellae, γέ-γραπται pf pass, γράφω scribo, βίβλος liber; defectus artic. non premendus 136. προφητών = duodecim pro­ phetarum « minorum ». μή numquid. σφάγιον hostia, victima quae occiditur (σφάττω macto), προσ-ηνέγκατε (loco -ετε 333) -φέρω ob-tulistis2. || άν-ε-λάβετε άνα-λαμβάνω sus-cepistis2. σκηνή ta- 43 bemaculum (ex σκιά umbra). άστρον sidus, stella, τύπος (τύπτω verbero) figura sculptilis, simulacrum, imago, προσ-κονεΐν inf. fin. -νέω prostratus veneror, adoro, μετ-οικιω fut. att. -ίξω trans­ fero (ab una habitatione ad aliam), έπ-έκεινα c. gen. ultra, trans (επί εκείνα μέρη). II μαρτύριον testimonium, id quod alqs ut te- 44 stis revelat; ipsa actio revelandi; hinc: tabernaculum testimonii, ubi sci Deus revelationes dabat, δι-ε-τάξατο aor. δια-τάσσω (et -ομαι) dis-pono, prae-cipio. ποιήσαι inf. aor. έωράκει όράω vi­ derat. II είσ-ήγαγον -άγω in-duxerunt2. δια-δεξάμενοε ptc aor. -δέ- 45 χομαι per successionem vel hereditatem accipio. ’Ιησούς = Iosue. κατά-σχεσις4 de-tentio, possessio; ingressive: occupatio, των έθνων = (terrae) gentilium (έθνος7 gens). ών pro ά attractio re­ lativi 9. έξ-ωσεν -ωθέω ex-pulit. εως c. gen. usque ad. || εορεν 46 ευρίσκω invenit2, χάρις v. 1 0 . ήτήσατο aor. αίτέω (-ομαι) peto (ut favorem mihi), εύρεΐν inf. aor2. σκήνωμα® tabernaculum, ha­ bitatio, templum. Θεω; 1. v. οΐκφ sat difficilis est. || οΐκο-δόμησεν 47 -μέω aedi-ficavit. || ύψιστος (ίία|ιι sursum) altissimus. χειρο-ποίη- 48 τος manu-factus. || ύπο-πόδιον sup-pedaneum, scabellum, πούς 49 ποδός ό pes. ποιος qualis, οίκο-δομήσετε fut. κατά-παοσις4 ces­ satio, requies; τόπος κ. locus ubi habitem. || σκληρο-τράχηλος 51 dura cervice, obstinatus, ά-περί-τμητος in-circum-cisus. οδς ώτός τό auris; dat. relationis 38. άντι-πίπτετε re-sistite -πίπτω cado contra, adversor, ob-nitor. || έ-δίωξαν aor. διώκω persequor, άπ- 52 i -κτειναν άπο-κτείνω interfecerunt, προ-κατ-αγγείλαντας ptc aor. -αγγέλλω prae-an-nuntio. ελεοσις4 ad-ventus. προ-δότης8 pro-ditor. φονεύς5 homi-cida. έ-γένεσθ-ε aor2 γίνομαι: fuistis. || οϊ-τινες: 53 homines, qui; utpote qui 163. 165. έ-λάβετε λαμβάνο) ac-cepistis2. εις loco έν instrum. 73. δια-ταγή (-τάσσω) dis-positio, ordinatio; εις δ. ά. mandantibus angelis, έ-φυλάξατε φυλάσσω custodistis, observastis. || δι-ε-πρίοντο « dis-secabantur » = vehementer ira- 54 scebantur. ε-βρυχον βρύχω frendebant, « stridebant ». οδούς -όντος δ dens. || ύπ-άρχων ptc -άρχω (sub-orior) ex-sisto, sum. 55 πλήρης8 plenus, ά-τενίσας ptc aor. -νίζω attente intueor; v. 6,15. εΐδεν όράω vidit2, έστωτα ptc brev. ad pf-praes. έστηκα (ίστα­ μαι): stantem (de exspectatione ? vel de simplici commoratione ?). δεξιός dexter; τά δεξιά (sci μέρη) latus dexterum. || θ-εωρω -έω 56 video, δι-ην-οιγμένους ptc pf pass, -αν-οίγω aperio (diducendo δι-). II κράξαντες ptc aor. (de actione coincidente 196) κράζω da- 57 mo. συν-έ-σχον συν-έχω con-tinuerunt2. ώρμησαν pro-ruerunt όρμάω impeÜo; intr. cum magno impetu feror, curro, όμο-θ-ομαδόν un-animiter. έκ-βαλόντες ptc aor2 -βάλλω e-iicio. Ιξω c. gen. loco έκ vel potius = extra dvitatem? έ-λιθΌ-βόλοον λιθο-βολέω

7 ,5 8 -8 ,1 3

ACTUS

272

58 lapidabant. || άπ-έ-θεντο aor2 άπο-τίθεμαι depono. ίμάτιον in­ dumentum (superius), veανίας -ου iuvenis. καλούμενου ptc pass. 59 καλέω voco, appello. || έπι-καλοΰμενον ptc -λέομαι ad-voco, in­ voco (Deum ut succurrat), δέξαι imptv aor. δέχομαι suscipio. || 60 θείς ptc aor2 τίθημι pono, γόνυ -ατος τό genu, βτήσης coni. aor. ϊστημι statuo, stare facio, in statera pono, imputo. έ-κοιμήθη aor. pass, κοιμάω dormire facio; pass, ob-dormisco, morior. 8 συν-ευ-δοκών ptc -κέω consentiens approbo, άν-αίρεσις4 (-αιρέω tollo e medio) sub-latio, interfectio, έ-γένετo aor2 γίνομαι, διωγμός (διώκω) persecutio, δι-ε-σπάρησαν δια-σπείρω (dis-seminati) di-spersi sunt2, κατά c. acc. (deorsum) per. χώρα terra, terrae tractus, regio; (hic frt in oppositione ad urbes), πλήν c. 2 gen. praeter. || συν-ε-κόμιααν sepeliverunt συγ-κομίζω una cum aliis porto, ef-fero (mortuum), ευ-λαβής® caute sumens, cautus, religiosus, pius, έ-ποίηααν (loco medii 172) fecerunt, κοπετός 3 (κόπτω) percussio pectoris in signum luctus, lamentatio, luctus. || έλυμαίνετο impf λυμαίνομαι (λύμη contumeliosa vexatio, illatio damni) vexo, devasto, κατά c. acc. distrib0: per singulas domus, είσ-πορευόμενος ptc -εύομαι intro, in-eo. ούρων ptc σύρω traho, captivum abduco, παρ-ε-δίδου παρα-δίδωμι tra-debat. φυλακή 4 (φυλάσσω) custodia, career. || μέν cf δέ in v. 5. δια-σπαρέντες ptc aor2 pass. v. 1 . δι-ήλθον -έρχομαι per-trans-ierunt2. εύ-αγ5 γελιζόμενοι ptc -ίζομαι laetum nuntium praedico. |1κατ-ελθών ptc aor2 -έρχομαι de-venio, de-scendo. τής Σαμ. gen. epex. 33. 6 έ-κήρυβοεν praedicabat. || προσ-εΐχον attendebant -έχω sci τόν νοϋν τινι animum adverto ad. λεγομενοις ptc pass. λέγω, όμοθυμαδόν adv. un-animiter. έν sem. causaliter: propter; έν τφ c. acc. c. inf. quia; (vel frt temporaliter ? 273). άκούειν inf. c. vi 7 impf: quia audiebant, έ-ποίει faciebat. || έχόντων habentium, άκάθ-αρτος im-mundus. βοώντα ptc βοάω clamo, έξ-ήρχοντο impf -έρχομαι ex-eo (anacoluthon: ex m ultis... spiritus immundi exierunt), παρα-λε-λυμίνοι ptc pf pass, -λΰω nervorum remissio­ ne debilito; pass, apoplexia debilitor, χωλός claudus. έ-θ·εραπεύ8 θ>ησαν θεραπεύω curati, sanati sunt. || έ-γένετο v. 1 . χαρά gau9 dium. II όνόματι dat. relationis 38. προ-υπ-ήρχεν (ύπ-άρχω sum) ante erat = fuerat 214. μαγεύων ptc -ω magus sum; constr. periphr. 253 ss. έξ-ιστάνων ptc -ιστάνω (loco -ίστημι 337) ex-cito, 1 0 stupore afficio. ϊθ·νος7 populus, gens. |[ μικρός parvus, έως c. gen. 11 usque ad. καλούμενη ptc pass, καλέω voco, appello. 1| διά τό c. (acc. c.) inf. quia, ικανός (ίκάνω pervenio, sci ad mensuram) suffi­ ciens, satis multus, multus (dat. temporis loco acc. durationis). μαγεία ars magica, praestigium, έξ-εστακέναι inf. pf -ιστάνω 12 v. 9. II έ-πίστευοαν aor. ingress. 185s: credere coeperunt, έ-βαπτί13 ζοντο baptizabantur. || βαπτιοθ-είς baptizatus. προα-καρτερ&ν ptc -ρέω constans sum apud, assidue frequenter sum apud alqm; constr. periphr. 253s. θεωρών -έω videns, δύναμις4 potentia, res potenter gesta, miraculum, γινομένας ptc. έξ-ίστατο mirabatur vehementer -ίσταμαι prae stupore velut ex me ex-eo, stupefio. ||

273

ACTUS

8, 14-28

άκοΰσαντες ptc aor. ακούω. δέ-δεκται pf δέχομαι accipio, άπ-iστειλαν άπο-στέλλω miserunt. || οί-τινες loco o'i 764s. κατα-βάντες ptc aor2 -βαίνω de-scendo. προσ-ηύξαντο aor. -εύχομαι oro, pre­ ces facio, περί loco υπέρ 69. όπως = ut finale, λάβωαιν coni, aor2 λαμβάνω accipio. || ούδέπω nondum, έπι-πε-πτωκός ptc pf -πίπτω cado super, μόνον adv“ solum(modo). βε-βαπτισμένοι βαπτίζω ptc pf pass, ΰπ-ήρχον = ήσαν; -άρχω sub-orior, exsisto, sum. είς frt loco έν 77. || έπ-ε-τίθ-εσαν έπι-τίύημι im-ponebant. έ-λάμβανον impf. II ίδών ptc aor2 όράω video. έπί-θ·εσις4 im-positio. δίδοται δίδωμι datur, προσ-ήνεγκεν -φέρω ob-tulit2. χρήμα 6 res, negotium; plur. divitiae, pecunia. || δότε imptv aor2 δίδωμι. κάμοί = καί έμοί. έξ-ουσία (έξ-εστιν licet) potestas, ώ έάν (= αν) c. coni.: cuicumque. έπι-θ·& coni, aor2 -τίύημι. λαμβάνη coni. || άργΰριον argentum, pecunia, σϋν σοί tecum, εϊη opt. είμί: sit, esto, άπ-ώλεια perditio, δωρεά donum, έ-νόμισας νομίζω putavisti, κτάσθ-αι inf. κτάομαι acquiro possidendum: te posse acquirere. || μερίς -ίδος ή pars, portio, ούδέ neque, κλήρος sors, pars (sorte) assignata, λόγος verbum; hic sem. res, sd potentia communi­ candi spiritum: non eris huius rei particeps, εύθ-ός -εΐα -ύ rectus. Εναντι c. gen. in parte adversa, in conspectu, coram. || μετα-νόησον imptv aor. -νοέω mentem muto, paenitentiam ago. κακία nequitia, malitia. δεήθ·ητι imptv aor. dep. δέομαι τίνος rogo alqm (seu ab alqo). εΐ άρα si forte, de exspectatione 283; άρα particula consec. άφ-εθ·ήσεται -ίημι re-mittetur. έπί-νοια cogitatio, con­ silium. II είς loco έν 71. χολή fel, bilis, πικρία amaritudo; gen. hebr. 29: = am ara; metaphorice : vitiositas pravi animi quae aliis quoque nocet, σύν-δεσμος vinculum, άδικίας gen. epex. 33: vinculum quod est iniquitas: iniquitate ceu vinculo constrictum te video, δντα ptc acc. είμί. || άπο-κριθ>είς ptc aor. dep. (loco medii 173) άπο-κρίνομαι re-spondeo; ad formulam 258. δεήθ-ητε imptv J?lur. v. 22. όπως v. 14. επ-έλθγ coni, aor2 -έρχομαι venio super, ών = τούτων ά attractio relativi 9. είρήκατε pf λέγω. || διαμαρτυράμενοι ptc aor. -μαρτύρομαι Deum ut testem invoco, sancte affirmo, attestor, λαλήσαντες ptc aor. λαλέω loquor, ύπe-ατρεφον red-ibant ύπο-στρέφω verto, redire facio; intr. re-vertor; impf propter activitatem apostolicam, de qua statim. κώμη pa­ gus, vicus, εύ-ηγγελίζοντο impf -αγγελίζομαί τινα alci laetum nuntium praedico. || έ-λάληαεν aor. λαλέω. άνά-στηθ-ι imptv aor2 άν-ίσταμαι surgo. πορεύου imptv -ομαι eo, vado, μεσ-ημβρία (μέση ήμερα) meridies; κατά μ. ad meridiem, οδός ή via. καταβαίνουβαν -νω de-scendentem. Ερημος desertus -ta. || άνα-βτάς ptc aor2 άν-ίσταμαι. έ-πορεύθ-η aor. dep. εύν-οΰχος (εύνή, έχω custos lecti) cubicularius, aulicus nobilis, δυνάστης3 (δύναμαι) potens, princeps; hic: minister regius, κανδάκη non nomen pro­ prium sed titulus sicut Pharao, βασίλισσα regina, γάζα (vox persica) aerarium regium. έληλΰθ·ει έρχομαι venerat, προσ-κυνήσων -νέω adoraturus (constr. class, ptc fut. post verbum motus, in NT rariss. 207). || ύπο-στρέφων v. 25 revertens; constr. periphr.

14 15 16 17 18 19 2 0

21

2 2

23

24 25

26 27

28

8,28 - 9,4

ACTUS

274

253. καθ-ήμενος ptc κάφημαι sedeo, άρμα® currus. άν-ε·γίνωβκεν 29 legebat άνα-γινώσκω re-cognosco (ex scripto). || πρόσ-ελθ-ε imptv aor2 -έρχομαι ac-cedo. κολλήθ·ητι imptv aor. pass, κολλάω agglu30 tino; pass, ad-haereo, me associo. || προσ-δραμών ptc aor2 -τρέχω ac-curro. ήκοοσεν ακούω τίνος audivit. αρα num? vis augetur 31 per γέ. γινώσκεις cognoscis, intellegis. || πως γάρ quomodo enim; wie denn, δυναίμην: δύναμαι optativus cum άν: potentialis 250: potuerim, έάν hic c. indic, fut. loco coni. aor. 237. όδ-ηγήσει fut. -έω viae dux sum, duco, instruo, παρ-ε-κάλεσεν rogavit παρακαλέω ad-voco, invito, exhortor, άνα-βάντα ptc aor2 -βαίνω ascendo. καθ-ίσαι inf. aor. -ίζω sedere facio; intr. consido et se32 deo. II περι-οχή (περί-έχω circumdatum teneo) = τό περι-εχόμεvov id quod libro vel libri loco alqo continetur, argumentum; libri particula, sectio, γραφή Scriptura, αύτη loco ήδε 767. σφαγή (σφάττω macto) mactatio, occisio, ήχθ-η άγω ductus est. Αμνός agnus, έναντίον c. gen. coram, κείροντος ptc κείρω tondeo, ά­ φωνος sine voce, mutus, ούτως ita. άν-οίγει (-γω loco -γνυμι 337) 33 aperit, στόμα® os (oris). || έν sem. causale 89. ταπείνωσες4 humi­ liatio, humilitas, κρίσις4 iudicium. ήρθ>η αίρω sublatum est. γενεά 3 4 generatio, δι-ηγήσεται fut. -ηγέομαι e-narro, de-scribo. αίρεται gg tollitur. || άπο-κριθ·είς ν. 24. δέομαί σου rogo te. || άν-οίξας ptc aor. -οίγω aperio, ΑρξΑμενος ptc aor. άρχομαι initium sumo, εύ36 ηγγελίσατο aor. v. 4. || ώς temp.; hic: dum. έ-πορεύοντο v. 26 itinerabantur, ηλθ-ον venerunt2, ύδωρ -ατος τό aqua, φησίν φημί 38 ait, dicit, κωλύει impedit. βαπτισθ>ήναι inf. aor. pass. v. 12. || i κελευσεν κελεύω c. acc. c. inf. iussit. στήναι inf. aor2 'ίσταμαι; hic: desino ire, s’arrSter. κατ-έ-βησαν κατα-βαίνω de-scenderunt2. 39 άμφότεροι ambo, j -βάπτισεν aor. || άν-ε-βησαν aor2 v. 31. ήρπασεν αρπάζω rapuit, εΐδεν όράω vidit2, ούκ-ετι non iam. έ-πορεύετο impf: continuabat ire. χαίρων gaudens, γάρ = δέ (cf BAUER4γάρ 40 4). II εύρεθ-η ευρίσκω inventus est. είς loco έν 77. δι-ερχόμενος ptc -ομαι per-trans-eo. έως τού c. acc. c. inf. donec, έλθ’είν έρ­ χομαι inf. aor2. 9 έτι adhuc, έμ-πνέων re-spirans, spiritum trahens. Απειλή com­ minatio; gen. part, φόνος caedes: minae et caedes Paulo erant quasi aer quo vivebat; patet: quod respirabat etiam exspirabat. προσ-ελθ·ών ptc aor2 -έρχομαι ac-cedo. άρχ-ιερεύς® princeps sa2 eerdotum. || ήτήαατο aor. αΐτέομαι peto (mihi ut favorem), έπιστολή (έπι-στέλλω) missum, mandatum, epistula, όπως c. coni. = ut fin. εύρή coni, aor2 ευρίσκω invenio, οδός ή via, agendi ratio, vitae ratio; ή οδός (τού κυρίου) ratio vitae a Christo pro­ posita, secta asseclarum eius, όντας ptc είμί. δε-δεμενους ptc pf 3 pass, δέω vincio, ΑγΑγη coni, aor2 άγω duco. || έν τω c. inf. temper sem. 273. πορεύεσθ·αι itinerari, έ-γένετο aor2 γίνομαι; constr. graeca i. e. c. acc. c. inf. 2741. έγγίζειν inf, -ίζω (εγγύς prope) prope admoveo; intr.: appropinquo, έξ-αίφνης subito, repente. 4 περι-ήστραψεν -αστράπτω circum-fulsit (άστράπη fulgur.). || πεσών ptc aor2 πίπτω cado, ήκουσεν -ούω audivit, διώκεις: -ω per-

275

ACTUS

9 , 6 -2 2

sequor. || άνά-στηθΊ imptv aor2 άν-ίσταμαι surgo. εϊσ-ελθ-ε imptv aor2 -έρχομαι, λαληθ-ήσεται -λέω dicetur, ö·« pron. relativ, loco interrogativi 167 ss. 8 εϊ c. acc. c. inf. oportet. || συν-οδεΰοντες -eüa^unä iter facientes, είστήκεισαν (loco -εσαν 332) plqpf ad pfpraes. έστηκα (ίσταμαι) sto. ένεός mutus (prae stupore), άκούοντες audientes; τής φωνής vocem (non tamen intellegentes verba cf 2 2 ,9). θ’ερωροϋντες -ρέω videntes (neminem, i. e. personam non distinxerunt, sed lucem viderunt cf 22,9). || ήγέρθ·η aor. pass, εγείρω surgere facio; pass, surgo. άν-εωγμένων ptc pf pass, άν-οίγω aperio; gen. abs.: apertis oculis, ε-βλεπεν videbat, χειραγωγουντες -γέω manu ducentes, εία-ήγαγον -άγω intro-duxerunt2. II μή βλέπων loco cl. ού 307. έ-φαγεν έσΟίω manducavit2. ουδέ neque, έ-πιεν aor2 πίνω bibo. || ύνόματι dat. relationis 38. δραμα6 visum, visio. || άνα-στάς ptc aor2 άν-ίσταμαι surgo; ptc graph. 256. πορεϋθ·ητι imptv aor. dep. -ευομαι vado, βύμη via (in urbe, utrimque aedificiis saepta), καλούμενηv ptc pass, καλέω voco, appello. εΰθ·ΰς -εΐα -ύ rectus, ζήτησον imptv aor. -έω quae­ ro. προσ-εΰχεται precatur. || εΐδεν όράω vidit2 (sci Saulus), είαελθ·όντα ptc aor2 -έρχομαι intro. έ«ι-θ·έντα ptc aor2 -τίΟημι im­ pono. δπως v. 2 . άνα-βλέψη coni. aor. -βλέπω visum recupero. || ί,π-ε-κρίθ’η aor. dep. (loco medii 173) άπο-κρίνομαι re-spondeo. ήκουσα v. 4. δσος quantus, άγιοι sancti = Deo dedicati ; hic primum occurrit ut nomen Christianorum, έ-ποίησεν ποιέω fecit. || 2>δε hic. έξ-ουαία (έ'ξ-εστιν licet) licentia, postestas. δήσαι inf. aor. δέω v. 2 . έπι-καλουμένους ptc -καλέομαι ad-voco, in-voco (Deum u t succurrat) ; έπικ. τό δνομά τίνος = alqm ut Deum invoco. II πορεύου imptv -ομαι. σκεύος7 vas, instrumentum, έκλογή e-lectio; gen. hebr. loco adiect.: electum 29. του c. inf. fin. 269 ss. βαστάσαι inf. aor. -άζω porto (connotat onus, gravita­ tem). έθ'νος7 gens; plur. gent(il)es. || ύπο-δείξω -δείκνυμι monstrabo. δεί v. 6 . παθ-εέν inf. aor2 (complex. 188) πάσχω patior. || άπ-ήλθ·εν -έρχομαι ab-iit2. εϊσ-ήλθ-εν intravit2. έπι-θ>είς v. 12. λπ-έ-σταλκεν pf άπο-στέλλω mitto, όφθ-είς όράω visus, qui ap­ paruit. ήρχου impf 2 pers. έρχομαι venio: eras veniens, «λησθ·ής coni. aor. pass, πίμπλημι impleo. || εύθ-έως statim. ά π - έ πεσαν (loco -ον 333) άπο-πίπτω ceciderunt2, λεπίς -ίδος ή squa­ ma; ώς λ. quaedam quasi squamae, άν-έ-βλεψεν aor. v. 1 2 . άναστάς v. 11. έ-βαπτ£σθ·η βαπτίζω baptizatus est. || λαβών ptc aor2 λαμβάνω sumo, τροφή cibus, έν-ισ/ΰθ·η -υω corroboratus est, in-valuit. έ-γένετο aor2 γίνομαι subintrat pro aor. verbi είμί: fuit. II έ-κήρυσσεν κηρύσσω praedicabat. || έξ-£σταντο mirabantur -ίσταμαι ex-cedo ex me prae stupore, άκούοντες audientes, πορθ·ήαας ptc aor. -Οέω e-verto, de-vasto, pessumdo. έπι-καλ. v. 14. ώδε huc. έληλύθ-ει έρχομαι venerat, δεδεμένους... άγάγη v. 2 . || μάλλον magis (crescente oppositione). έν-ε-δυναμοΰτο impf pass. έν-δυναμόω validum reddo; pass, fortis evado, in-valesco. συνέ-χυννεν συγ-χυννω con-fundebat. κατ-οικοΰντας -κέω habitan­ tes. συμ-βιβάζων ptc -ζω co-ire facio, con-iungo, collatis argu-

6

7

8

9 10 11

12 13 14 15 16 17 18 19 2

q

2 2

9, 23-37

ACTUS

276

mentis demonstro. — Hic frt intervenit commoratio in Arabia 23 (cf Gal 1,17). || έ-πληροΰντο impf pass, πληρόω impleo, ικανός (Ικάνω pervenio, sci ad mensuram) sufficiens, satis multus, mul­ tus. βυν-ε-βουλεύσαντο aor. συμ-βουλεύομαι consilium ineo, de24 cerno, άν-ελεΐν inf. aor2 -αιρέω tollo (e medio), interficio. || iγνώβθ'η aor. pass, γινώσκω cognosco; pass.: innotuit (ideo cum dat. loco υπό). έπι-βουλή consilium contra alqm, insidiae, παρε-τηρούντο impf med. παρα-τηρέω iuxta stans observo (praeser­ tim sensu hostili); med. scrupulose custodio, πύλη porta, ήμέρας gen. temp, νύξ νυκτός ή nox: nocte, άν-έλωβιν coni, aor2 ν. 23. || 25 λαβόντες ν. 19. τείχος7 murus. καθ·-ήκαν (loco -εΐσαν 332) -ίημι de-miserunt. χαλάσαντες ptc aor. (de actione coincid. 196) χα­ λάω relaxo, funibus de-mitto. σπυρίς -ίδος ή sporta, canistrum. || 26 παρα-γενόμενος ptc aor2 -γίνομαι (ad)venio. έ-πείραζεν πειράζω tentabat. κολλάαθ'αι inf. pass, κολλάω agglutino; pass, adhaereo, me associo. έ*φοβο\>ντο impf φοβέομαι timeo, μή (cl. οΰ) πιβ27 τεύοντες non credentes. || έπι-λαβόμενος ptc aor2 med. -λαμβάνομαι manu ap-prehendo, ad me sumo, ήγαγεν άγω duxit2, διηγήβατο aor. -ηγέομαι e-narro, describo, είδεν ν. 1 2 . έ-λάληβεν aor. λαλέω loquor, έ-παρρησιάαατο aor. παρ-ρησιάζομαι libere loquor (παρ-ρησία omnia dicendi libertas, quae oritur ex animi 28 constantia et persuasione). || εΐα-πορευόμενος καί έκ-πορ. ptc; «intrare et exire» sem, dicitur pro libero commercio cf 1 , 2 1 . || 29 έ-λάλει impf, βον-ε-ζήτει disputabat συ-ζητέω unä cum aliis quaero, έπ-ε-χείρουν temptabant έπι-χειρέω manum rei admo­ veo, aggredior, άν-ελεΈν v. 23; (hic incidisse censenda est visio in 30 templo 22, 17-21). || έπι-γνόντες ptc aor2 -γινώσκω cognosco, κατήγαγον -άγω de-duxerunt2. έξ-απ-έ-στειλαν -απο-στέλλω e-mise31 runt. || κατά c. gen. localiter = per. οίκο-δομουμένη ptc pass, -μέω aedi-fico. πορευομένη ptc -ομαι hic: ambulo (de ratione vi­ vendi). φόβος timor, παρά-κληβις4 ad-vocatio, invitatio, allo­ quium exhortationis vel confortationis, consolatio, έ-πληθ-ύνετο 32 πληΟύνω multiplicabatur, crescebat. || έ-γένετο... v. 3. δι-ερχόμενον ptc -ομαι per-transeo, per-agro. διά πάντων sd αγίων, κατελθ-εΐν inf. aor2 -έρχομαι de-venio, de-scendo. κατ-οικοοντας 33 ν. 22. II ε\>ρεν ευρίσκω invenit2, έτος7 annus, κατα-κείμενον ptc -κείμαι iaceo. κράβατ(τ)ος vox maced.: lectus, lectica, παρα-λελυμένος ptc pf pass, (solutus in lateribus) apoplexia debilitatus, 34 membris captus. || Ιάται: ίάομαι sano, άνά-βτηθα v. 6 . στρώσον , imptv aor. στρώννυμι sterno (sci κλίνην lectum), σε-αυτω tibi 35 (ipsi), άν-έ-στη -ίσταμαι surrexit2. || ειδον v. 12. οϊτινες loco oi 164. έπ-έ-στρεψαν aor. έπι-στρέφω con-verto ad; intr. me con36 verto. || μαθήτρια ή (μαθητής8) discipula, Christiana, δι-ερμηνευομένη ptc pass, -εύω interpretor, explico. Λορκάς -άδος no­ men propr. (= caprea), πλήρης8 plenus (-a), έλεημοβύνη opus misericordiae (έλεος), ών pro άς vel ά; attractio relativi P. έ-ποίει 37 faciebat. || έ-γένετο... v. 3. ά-βθ’ενήβαβα ptc aor. -νέω in-firmus sum: post morbum, άπο-θ-ανεΐν inf. aor2 -άνησκω morior, λού-

277

ACTUS

9 ,8 8 - 1 0 ,8

σαντες ptc aor. λούω lavo, έ-θ·ηκαν (loco έθεσαν 332) posuerunt, ΰπερίμον pars superior domus, coenaculum. II έγγύς adv. prope. 38 οΰσης ptc είμί; gen. abs. άκούσαντες ptc aor. v. 7. άπ-έ-στειλαν aor. v. 17. «αρα-καλοΰντες -λέω rogantes, δκνήσης coni. aor. όκνέω cunctor. δι-ελθ-εΐν inf. aor2 -έρχομαι v. 32. έως c. gen. hell, (usque) ad. || άνα-στάς v. 11. συν-ήλθ·εν venit2 cum. παρα- 39 γενόμενον ν. 26. άν-ήγαγον -άγω (sursum) duxerunt2, παρ-έστησαν -ίσταμαι ac-cesserunt2. χήρα vidua, κλαίουσαι κλαίω flentes. έπι-δεικνύμεναι ptc med. -δείκνυμι (vel -νυμαι) monstro; med. alqd meum vel in me ostendo, χιτών -ώνος ό tunica, ve­ stis interna, ίμάτιον indumentum (plerumque externum), όσα quae omnia v. 13. έ-ποέει impf: fecerat 214. ούσα ptc είμί: cum adhuc esset. || έν.-βαλών ptc aor2 εκβάλλω e-iicio, exire facio, έξω 40 foras. θ·είς ptc aoi2 τίθημι pono, γόνυ -νατος τό genu, προσηύξατο aor. -εύχομαι precor, oro. ίπι-στρέψας ptc aor. v. 35. άνά-στηθ-ι v. 6 . ήν-οιξεν άν-οίγω aperuit, ίδουοα ptc aor2 v. 1 2 . άν-ε-κ4θ·ισεν άνα-καθίζω intr. in positionem sedentis se erexit; auf-sitzen. || δούς ptc aor2 δίδωμι do. »ιτε aor. dep. δύναμαι possum, έν sem. in­ strum. 89. δεκαεωθ-ήναι inf. aor. pass, -όω iustifico. || δικαιούται 39 iustificatur. || βλέπετε μή videte ne. έπ-έλθ·^ coni, aor2 -έρχομαι 40 venio super, είρημένον ptc pf pass. λέγω, οί προφήταε = liber duodecim prophetarum. || ίδετε imptv aor2 όράω. κατα-φρονη- 41 τής 8 contemptor; οί c. nom. loco vocativi 23. θ·αυμάσατε imptv aor. -μάζω miror, ά-φανίαθ-ητε imptv aor. pass, ά-φανίζω facio ά-φανής non apparens (φαίνομαι), e conspectu tollo; pass, eva­ nesco, hic: abs-cedite! εργάζομαι operor, ού μή c. coni, emphatica neg. rei fut. 309. πιστεύσητε coni. aor. έκ-δι-ηγηταε coni, -γέομαι (e)narro. || έξ-εόντων ptc έξ-ειμι ex-eo; gen. abs. παρ- 42 ε-κάλουν παρα-καλέω rogabant (plur. indefin. 1ss); constr. sicut verbi latini iubeo 1 si persona quae iubetur non nominatur, res

18,43 - 14,3

43

44 45

46

47

48

49 50

51 52 \k

2

3

ACTUS

288

iussa passive exhibetur, μετα-ξύ in medio, inter; hell, etiam : postea, deinde: sequenti sabbato, λαληθ-ήναι inf. aor. pass, λαλέω loquor. £ήμαβ verbum, sermo. || λυθ·είαης ptc aor. pass, λύω sol­ vo; gen. abs.: soluta, dimissa congregatione. ήκολούθ·ησαν aor. άκολουθέω sequor, σεβόμενων ptc σέβομαι vereor, colo (numen), προα-ήλυτος (έλήλυθα veni) ad-vena, sci ad Iudaismum. οΕ-τινες loco oi 164. προσ-λαλοΰντες -λέω al-loquentes. ε-πειθ·ον (per­ suadebant (impf de conatu), προσ-μένειν manere apud, permanere in. || έρχομενω; 1. v. έχομένω quod esset: sabbato proxime adiacente, insequente (εχεσθαι vicinum esse, anschliessen). σχεδόν adv. (έ'χομαι) prope, fere, συν-ήχθ’η -άγω con-gregata est, convenit, άκοΰσαι aor. inf. fin. || ίδόντες ptc aor2 v. 41. έ-πλήσθ"ησαν πίμπλημι impleti sunt, ζήλος zelus, invidia, άντ-έ-λεγον contra-dicebant. λαλουμένοις ptc pass, βλααφημούντες blasphe­ mantes -έω (βλάβη, φημί damnum loquor) iniuriose loquor contra (Deum). || παρρ-ησιασάμενοι ptc aor. (de actione coincidente 196) -ιάζομαι utor παρ-ρησία i. e. libertate vel audacia aperte omnia dicendi (πας, ρε-); confidenter, audacter loquor, είπαν loco -ov 333. Αναγκαΐον ην c. acc. c. inf. necesse erat, oportebat, επειδή quoniam. άπ-ωθ’βΈσθ’ε med. -fi-έω repello; med. a me. άξιος dignus, κρίνετε iudicatis. έ-αυτούς loco υμάς αυτούς 157. αιώνιος aeternus, στρεφόμεθ-α στρέφω convertimur. || έν-τέ-ταλται pf med. έν-τέλλομαι praecipio, ό Κύριος c. art. semper Chris­ tus, cui hic verba Iahve ad-scribuntur. τέ-θ·εικα pf τίΌημι pono, είς φ&ς hell.-sem. loco acc. φως 21. του είναι inf. fin. έσχατος ultimus, extremus; τό έ'σχατον terminus. || άκούοντα ptc. ε-χαεpov gaudebant, έ-δόξαζον glorificabant, έ-πίατευσαν aor. ingress, fidem amplexi sunt 185. όσοι quotquot, omnes qui. τε-ταγμένοι ptc pf pass, τάσσω constituo, statuo, destino; hic: positi (quasi in tramite quo itur ad vitam aet.). || δι-ε-φερετο huc illuc ferebatur, di-vulgabatur. || παρ-ώτρυναν -οτρύνω Incitaverunt, ευ­ σχήμων -ονος decoro habitu (σχήμα), honestus; hell.: dives, no­ bilis. έπ·ήγειραν -εγείρω excitaverunt contra, διωγμός persecutio, έξ-έ-βαλον έκ-βάλλω e-iecerunt®. άπό loco έκ 62. öpiov (= δρος) finis; τά όρια territorium. || έκ-τιναξάμενοι ptc aor. -τινάσσω ex­ cutio; med. a me. κονι-ορτός (κόνις pulvis, δρνυμι excito) pul­ vis; τών ποδών frt: pulvis quae a pedibus excitata vesti insidet. ήλθΌν venerunt2. || έ-πληρουντο implebantur v. 25. έ-γένετο aor® γίνομαι fio c. acc. c. inf. 2741. κατά τό αυτό , = επί τό αΰτό cf 2,47: unä et simul? frt potius: eodem modo (quo sci Antiochiae fecerant). είσ-ελθ·ε'ϊν inf. aor® -έρχομαι intro, λαλήσαι inf. aor. λαλέω loquor, ώστέ c. acc. c. inf. ita ut. πιστεΰσαι inf. aor. ingress, πλήθος 7 multitudo. || ά-πειθ·ήσαντες ptc aor. -fi-έω in-oboediens sum (πείθομαι oboedio), respuo fi­ dem praedicatam, έπ-ήγειραν -εγείρω excitaverunt contra, έκάκωσαν κακόω ad iram concitaverunt (böse machen), εθ-νος7 populus; pl. gent(il)es. κατά c. gen. contra. || ίκανός sufficiens, (satis) multus, δι-έ-τριψαν aor. δια-τρίβω contero (tempus), com-

289

ACTUS

14, 4-17

moror. παρ-ρησιαζόμενοι ptc -άζομαι fiducialiter, audacter ago, loquor; v. 13,46. έπί c. dat. de fundamento quo innixi ita age­ bant. μαρτυρονίντι -ρέω testimonium perhibeo, της χάριτος gen. obi. verbum, praedicatio quae est de gratia, διδόντι ptc δίδωμι c. acc. c. inf. τέρας -ατος τό prodigium. γίνεσθ·αι inf. praes, (de frequentia). || έ-σχίσθ·η σχίζω scissa est. || όρμή impetus, impetus animi qui in alqd fertur, voluntas, appetitio, άρχων -οντος prin­ ceps. ύβρίσαι inf. aor. -ίζω iniuriis, contumeliis afficio. λιθ·οβολησαι inf. aor. -λέω lapido, συν-ιδόντες ptc aor8 -οράω con­ spicio, comperio, intellego: hac re cognita. || κατ-έ-φυγον καταφεύγω de-fugerunt2. ή περί-χωρος (sci γή) regio circum-iacens, finitima. || ν.άκεΊ! = καί εκεί, εΰ-αγγελιζόμενοι ptc -ίζομαι laetum nuntium praedico; constr. periphr. loco impf 253. || ά-δυνατός adi. verbale, hic cum sensu activo: impotens, in-firmus. πούς ποδός pes dat. relationis 38. ϊ-κάθ-ητο impf κάθημαι sedeo, χωλός claudus, κοιλία cayitas, uterus, οΰδέ-ποτε numquam. περι-ε-πάτησεν aor. περι-πατέω: ambulaverat 214. || ήκουσεν ακούω τινός audivit. λαλοΰντος ptc ν. 1 . ά-τενίσας ptc aor. -ίζω attente in­ tueor v. 10, 4. Ιδών ptc aor2 όράω video. Εχει tempus ex oratione directa 241. σωθ-ηναι inf. aor. pass, σφζω incolumem reddo, servo; τοΰ (269. 271)·, inf. vel ut gen. obi. determinat πίστιν vel est consecutivus: fidem habet ita ut sanari possit. || άνά-στηθ*ι imptv aor2 άν-ίσταμαι surgo. δρθ'ός rectus, ηλατο aor8 άλλο μα i ex­ silio. περι-ε-πάτει (circum-)ambulabat. || ίδόντες v. 9. έ-ποίησεν ποιέω fecit (fecerat 214). έπ-ηραν -αίρω sus-tulerunt. λοκαονιστί lingua lycaonica. όμοεωθ’έντες -όω similes facti, κατ-έ-βησαν κατα-βαίνω de-scenderunt2. || έ-κάλουν καλέω vocabant, έπει-δή quoniam, ήγούμενος ptc -έομαι dux sum; ptc aequivalet substan­ tivo ήγεμών; ήγ. τ. λ. Wortführer. || ίερεύς5 sacerdos, δντος ptc είμί: qui erat = qui sanctuarium habebat, ταύρος taurus, στέμμα® (στέφω redimio) corona, sertum, vitta, qua victima diis mactanda ornari solebat, πηλών -ώνος porta; plur. frt de porta maiore, ένέγκας (loco -κών 333) ptc aor2 φέρω (af)fero. ηθ-ελεν (έ)·9έλω vo­ lebat. θ-όειν sacrificare. || άκούσαντες ptc aor. v. 9. δια-ρήξαντες ptc aor. -ρήγνυμι rumpendo di-scindo, di-rumpo. ίμάτιον indu­ mentum. ϊ-αητών pron. refl. rarum in gen. poss. 156. έξ-ε-πήδησαν έκ-πηδάω ex-siliverunt. κράζοντες clamantes. || όμοιοπαθ·ής8 (δμοιος similis πάσχω patior) aequalia patiens, in eadem condicione vitae constitutus, εΰ-αγγελιζόμενοι ptc -ίζομαί τινα c. inf. ut laetum nuntium aid affero mandatum faciendi alqd. μάταιος vanus, inanis, έπι-στρέφειν intr. se convertere, ζωντα ζάω viventem. θ·εόν defectus art. hic potest urgeri sed non debet: expressio praepos.; e t « Deus vivus » quasi nomen proprium. || παρφχημέναις ptc pf -οίχομαι praetereo et abeo: praeteritus, γενεά generatio, εϊασεν έάω sivit, permisit. πορεύεσθ·αι proficisci. || καίτοι hic: quamquam, ά-μάρτορος nullo testimonio confirmatus, incognitus, in-testatus. αύτόν = έ-αυτόν (contractio rara in NT 158). άφ-ήκεν re-liquit8 -ίημι di-mitto. άγαθ’-ουργων -έω bene19

^ g

6

7 8

9

10

11 12

13

14 15

16 17

1 4 ,1 8 -1 5 ,3

ACTUS

290

faciens, ούρανό-θ-εν de caelo, caelitus, θετός pluvia, διδοΰς δίδωμι dans, καιρός tempus (qualificatum). γ.αρπα-φόρος frugi-fer. έμ-πιπλων -πιπλάω (loco πί[μ]πλημι 337) implens, τροφή cibus. 18 εΰ-φροσύνη laetitia. || μόλις (μόλος labor) aegre, vix. κατ-ε-παυσαν cessare fecerunt, του = άπό τοΰ (i. e. gen. fungitur munere deficientis ablativi), μή redundat (sed idiomatice graecum est). || 19 έπ-ήλθον -έρχομαι ad-venerunt2. πείααντες ptc aor. πείθω (per)suadeo. λιθάσαντες ptc aor. -άζω lapido, ε-συρον σΰρω trahe­ bant. εξω loco έκ 59. νομίζοντες existimantes. τε-θ·νηκέναι inf. 2 0 pf άπο-θνήσκω morior. || κύκλω σάντων ptc aor. κυκλόω circum­ do, -sto. άνα-στάς ptc aor2 v. 1 0 . εΙσ-ήλθ·εν intravit2. έ«-αϋριον 21 cras, τη έπ. (sci ήμερα) postridie, έξ-ήλθ-εν ex-ivit2. || μαθητεύσαντες ptc aor. -εύω discipulus sum; trans, discipulum facio, per­ doceo. ικανός (ίκάνω pervenio, sci ad debitam mensuram) suffi­ ciens, (satis) multus, ΰπ-ε-στρεψαν aor. ύπο-στρέφω converto, re2 2 dire facio; intr. revertor. || έπι-στηρίζοντες confirmantes, corro­ borantes -ίζω adhuc firmius stare facio, παρα-καλοΰντες exhortantes -καλέω ad-voco, in-vito, exhortor; ptc subordinatur ptc priori; cf v. 3. έμ-μένειν manere in. ότι declar. pendens a virtuali verbo dicendi, sci παρα-καλοΰντες. θλΈψις4 (θλίβω premo) pres­ sura, tribulatio, δει c. acc. c. inf. oportet, necesse est. είσ-ελθ-εΐν 23 inf. aor2 v. 20. || χειρο-τονήααντες ptc aor. -νέω (χείρ manus, τείνω tendo) extensa manu suffragium do, eligo, designo, consti­ tuo. κατά distribve: per singulas eccl. πρεσβΰτερος (-βυς) senior, προσ-ευξάμενοι ptc aor. -εύχομαι oro. νηστεία in-edium, ieiunium. παρ-ε-θεντο aor2 med. παρα-τίθημι ap-pono, pro-pono; med. 2 ^ ales curae, custodiae com-mitto. πε-πιστεύκειααν (loco -εσαν 332) 2 g crediderant. || δι-ελθόντες ptc aor 2 -έρχομαι trans-eo, per-agro. || 2 g λαλήσαντες ptc aor. λαλέω loquor, κατ-έ-βησαν v. 1 1 . || κάκεΐθεν = καί έκ. et inde, άπ-έ-πλευσαν άπο-πλέω navigaverunt, ό-θεν unde, παρα-δε-δομένοι ptc pf pass, -δίδωμι tra-do, committo. 27 έ-πλήρωσαν πληρόω compleverunt. || παρα-γενόμενοι ptc aor2 -γίνομαι ad-venio. αυν-αγαγόντες ptc aor2 -άγω congrego, άνήγγελλον -αγγέλλω narrabant, όσα quotquot et quanta, μετ' αύ28 των cum eis = eis assistens, ήν-οιξεν άν-οίγω aperuit. || δι-ε-τριßov impf v. 3. 15 κατ-ελθόντες ptc aor2 -έρχομαι de-venio. έ-δίδασκον doce­ bant. ότι = « : ». περι-τμιηθήτε coni, aor. pass, -τέμνω circum­ cido. έθος 7 mos, consuetudo; τω e.möre. δύνασθε: δύναμαι 2 possum, σωθηναι inf. aor. pass, σώζω salvum facio. || γενομένης ptc aor2 γίνομαι fio; gen. abs. στάσις4 (ίσταμαι) seditio, insurrectio, ζήτησις4 (ζητέω quaero) disceptatio, controversia, ε-ταξαν τάσσω (hic c. acc. c. inf.) statuerunt (plur. indefinitus 1). άναβαίνειν inf. -νω a-scendo. ζήτημα 6 res de qua disputatur, con3 troversia., || προ-πεμφθέντες ptc aor. pass, πέμπω e-mitto; ab­ euntem omnibus necessariis instruo e. g. litteris, pecunia, sociis, δι-ήρχοντο impf δι-έρχομαι per-transibant. έκ-δι-ηγοόμενοι ptc -γέομαι e-narro. έπι-στροφή con-versio. έθνος7 populus; τά έθνη

291

ACTUS

15, 4-17

gen(til)es. έ-ποίουν ποιέω faciebant, χαρά gaudium. || παφα-γε- 4 νόμενοι ptc aor2 -γίνομαι praesens fio, ad-venio. πκρ-ε-δέχθ-ησαν παρα-δέχομαι re-cepti sunt, άν-ήγγειλαν -αγγέλλω nuntiaverunt, δσα quanta, omnia quae. έ-ποίησεν aor.: fecerat 214. || έξ-αν-έ- 5 στησαν -ίσταμαι ex-surrexerunt2. αίρεσις4 (αίρέομαι eligo) factio, secta, πε-πιστευκότες ptc pf (pro plqpf) quidam. . . qui fidem amplexi erant. oportet, necesse est. περι-τέμνειν circum-cidere. αυτούς sci gentiles (de quibus tota fuerat narratio et contro­ versia). παρ-αγγέλλειν praecipere, τηρεϋν -ρέο> custodire, obser­ vare. I! συν-ήχθηβαν -άγιο congregati sunt, convenerunt, ΐδεΐν 6 inf. aor2 όράω video, curo; sicut latine «viderint consules!», λόγος vel hebr. = res, vel sermo, sci assertum de quo v. 5. || ζη- 7 τήσεως γενομένης v. 2 . άνα-στάς ptc aor2 -ίσταμαι surgo. έπίστασθ’ε: -σταμαι scio, novi, άρχαϊος qui ab initio (αρχή) est, priscus, antiquus, εν ΰμΐν i. e. hic in Ierus. (in opp. ad Antioch.), έξ-ε-λέξατο aor. έκ-λέγομαι e-hgo (mihi); hic c. acc. c. inf. στόμα* os (oris), άκοΰσαιinf. aor. ακούω audio, πιστεΰσαι inf. aor. (ingress. 785). II καρδιο-γνώστης3 cognitor cordium. έ-μαρτύρησεν μαρτυ- 8 ρέω testimonium perhibuit, δούς ptc aor2 (de actione coincidente 196) δίδωμι do. || δι-έ-κρινεν discrimen fecit, μετα-ξύ inter. *«- 9 ταρίσας ptc aor. (196) -ίζω purifico. || πειράζετε -άζω tentatis 1 0 (ac si Deus tunc erraverit). επι-θ·εΐναι inf aor2 -τίθημι im-pono; inf. epex. explicans πειράζετε cf Ps 78, 18; inf. reddit hebr. inf. qui aequivalere potest gerundivo 277s: imponendo, ζυγόν iugum. τράχηλος ό collum, ούτε... ούτε neque... neque. Ισχύσαμεν -ύω (ισχύς robur) valuimus, potuimus. || σωθ-ήναι v. 1 . τρόπος modus; 1 1 καθ’ δν τρ. quemadmodum, κάκεϋνοι = καί έκ. || έ-σίγησεν σι- 1 2 γάω tacuit, πλήθος7 multitudo, ήκουον άκούω τινός audiebant έξ-ηγουμένων ptc -ηγέομαι e-narro. όσα quot vel quanta, ε-ποίησεν fecit, τέρας -ατος τό prodigium. || μετά τό c. acc. c. inf. post- 13 quam, σιγήααι inf. aor. ingress. 185. άπ-ε-κρίθ-η aor. dep. (loco medii 173) άπο-κρίνομαι re-spondeo. άκούσατε imptv aor. || έξ- 14 ηγήσατο aor. -γέομαι v. 1 2 . έπ-ε-σκέψατο aor. έπι-σκέπτομαι in­ spicio, inviso ; hebr. paqad: inviso miserendi, adiuvandi causa; c.inf. fere: dignari: dignatus est. λαβεΐν inf. aor2 λαμβάνω sumo, όνόματι αύτοΰ hebr. = sibi (neglectus pron. reflex. 156). || συμ- 15 φωνοϋσιν -νέω con-sonant, con-cordant. γέ-γραπται pf pass, γρά­ φω scribo. II άνα-στρέψω fut. -στρέφω in-verto, re-verto; intr. 16 re-vertor; c. alio verbo = iterum (hebr.). άν-οικοδομήσω -μέω re-aedi-ficabo. σκηνή tabernaculum, πε-πτωκυΐαν ptc pf fern, πίπ­ τω cado, κατ-ε-στραμμένα ptc pf pass, κατα-στρέφω e-verto, destruo, άν-ορθ'ώσω fut. -θόω e-rigo (ορθός rectus). || όπως όίν 17 c. coni. = ut finale, έκ-ζητήσωσιν coni. aor. -τέω ex-quiro, «Deum quaero»; sem. semper ethice: Dei servitio me addico, ad Deum me converto, κατά-λοιποι (-λείπω) reliqui, ceteri, έπι-κέκληται pf pass, -καλέω insuper voco, cognomino; hic: quibus ut cogno­ men impositum est nomen meum (quatenus conversi pertinent ad populum Dei), έπ’ αυτούς post έφ 1 οΰς pleon. in graeco, versio

15,18-30

ACTUS

292

servilis ex hebr. ubi resumptio «relativi» indeclinabilis est ne18 cessaria 151. || γνωστός (γινώσκω) notus. «Ιών -ώνος tempus longissimum cuius initium (vel finis) non cogitatur; απ’ al. a 19 «saeculo». || διό = δι’ δ quapropter, κρίνω iudico. παρ-εν-οχλεϊν: -έω τινί praeter aequum, indebito modo (παρα-) molestus sum (δχλος turbo, molestia), indebite molesto; μή c. inf. praes.: non amplius molestare, desinere molestare, έπι-στρέφουαιν -φω intr.: 2 0 se convertentibus. || έπι-στείλαι inf. aor. έπι-στέλλω mitto ad, epistulam scribo vel per epistulam scribo alqd. του abundat (Lc! 272). άπ-έχεσθ·αί τίνος med.: se abstinere a. άλίσγημα* (άλισγέω polluo) pollutio, contaminatio, εϊδωλον idolum, simulacrum (falsi dei), πορνεία fornicatio, πνικτός (πνίγω) suf-focatus (ita ut san21 guis in corpore maneat). || γενεά generatio, άρχαΐος v. 7. κατά πόλιν in singulis civitatibus, κηρύσσοντας -σσω praedicantes, κατά... σαββ. singulis sabbatis, άνα-γινωσκόμενος ptc pass, -σκω 2 2 (re-cognosco ex scripto = ) lego. || έ-δοξε δοκεΐ visum est, pla­ cuit. τοΧς..., καί τοΐς nota distinctionem ordinum per repeti­ tum artic. 138. έκ-λεξαμένους ptc aor. m ed.-λέγομαι e-ligo; acc. referendus ad subiectum infinitivi πέμψαι (exspectaveris dat. [cf v. 25] vel nom. 279). πέμψαι inf. aor. πέμπω mitto, καλούμε­ νοι ptc pass, -έω voco, appello. Ηγουμένους ptc ήγέομαι dux 23 sum. || γράψαντες ptc aor. (frt de actione concomitante 196) ; διά χειρών αύτών sem. = «per eos»; non scriptio facta est «per eos», sed missio et communicatio rei scriptae; nomin. se refert ad subi, logicum, τάδε (si ita legendum est), reliquia prono­ minis δδε ήδε τάδε quod est demonstrativum rei sequentis. 161. κατά c. acc. per. τήν tres regiones sub uno art. 138: hoc dissua­ det potius destinationem ampliorem, χαίρειν gaudere; formula 24 graeca salutationis. || έπει-δή quoniam, ήκούσαμεν ακούω audi­ vimus εξ-ελθ·όντες ptc aor2 -έρχομαι ex-eo. έ-τάραξαν ταράσσω turbaverunt, άνα-σκευάζοντες turbantes -άζο> suppellectilem loco moveo, everto, disturbo. δι-ε-στειλάμε&α aor. med. δια-στέλλω di-duco, di-rimo; med. accurate definio, moneo, praecipio: sine 25 nostro mandato, ε-δοξεν v. 22. || γενομένοις ptc aor2 γίνομαι. όμο·θ·υμαδόν nn-animitcr; γεν. όμ. postquam convenit inter nos, 26 ex communi consensu, άγαπητός (-πάω) dilectus. || παρα-δεδωκόσι 27 ptc pf dat. -öiöoqutra-do. || άπ-ε-στάλκαμεν pf άπο-στέλλω mitto, διά λόγου oraliter, coram, άπ-αγγέλλοντας -λλω nuntiantes (loco 28 ptc fut. 207). II πλέον neutr. ad πλέων (πολύς) plus, maius, έπιτίθ·εσθ*αι inf. pass, (an med. ?) -τίϋημι im-pono; med. ex meis alqd impono (cf 28, 1 0 ). πλήν c. gen. praeter, τούτων loco τών δε 29 161. έπ-άναγκες adVer necessario; τό έπ. necessarium. Hάπ-έχεαθ-αι ν. 2 0 . είδωλό-θ>υτον (θύω) res quae idolo immolata est (caro vic­ timarum). έξ loco άπό 62. δια-τηρούντες ptc -ρέω continenter (δια-) servo; hic: praeservo me ab. έ-αυτούς loco υμάς αύτούς 157. πράξετε πράσσω agetis. Ιρρωσθ-ε imptv pf pass, ρώννυμι 30 robustum, validum reddo ;pf pass, έρρωμαι valeo, «valete! ». || άπολ»θ·έντες -λύω di-missi. κατ-ηλθ·ον aor2 v. 1 . βυν-αγαγόντες ptc

293

ACTUS

1 5 ,3 1 - 1 6 ,5

aor2 -άγω con-grego. πλήθος v. 12. έπ-έ-δωκαν (loco -δοσαν 332) tra-diderunt έπι-δίδωμι fere: manui porrectae imponens do. επιστολή epistula. || άνα-γνόντες ptc aor2 -γινώσκω v. 21. έ-χί- 31 ρησαν χαίρω gavisi sunt2, παρά-κλησις4 alloquium, exhortatio, consolatio. || δντές ptc είμί. παρ-ε-κάλεσιαν aor. παρα-κλέω ex- 32 hortor, consolor, έπ-ε-στήριξαν έπι-στηρίζω confirmaverunt. |j ποι- 33 ήσαντες ptc aor. χρόνον ποιεΐν commorari per aliquantum tem­ poris. άπ·ε-λύθ·ησαν aor. pass. v. 30. Από frt loco υπό 63. άποστείλαντας ptc aor. v. 27. || δι-έ-τριβον impf δια-τρίβω contero 35 (sci tempus), commoror, διδάσκοντες docentes, εύ- αγγελ ιζό μεvοi ptc -ίζομαι laetum nuntium praedico, ετεροι loco άλλοι 116. || επι- 36 στρεψαντες ptc aor -στρέφω converto, redire facio; intr. revertor, δή abbreviatum ήδη iam, germ.: doch, έπι-σκεψώμεθ·α aor. coni, exhort, v. 14: visitemus. κατά, πόλιν oppidatim v. 21. κατ-ηγγείλαμεν -αγγέλλω annuntiavimus, ε/ουσιν: έχω me habeo πώς έ. quomodo se habeant: dependens a verbo videndi quod virtualiter continetur in verbo visitandi. || έ-βούλετο impf βούλομαι 37 volo, συμ-παρα-λαβεΐν inf. aor2 -λαμβάνω mecum sumo, καλούμενον v. 22. || ήξίοο rogabat άξιόω dignum duco; c. inf. rogo, exi- 38 go. άπο-στάντα ptc aor2 άφ-ίσταμαι re-cedo, dis-cedo. μή loco ού 307. συν-ελθ·όντα ptc aor2 -έρχομαι una cum alio eo. συμ-παρα-λαμβάνειν inf. praes, (contra aor. v. 37) videtur connotare ideam secum habendi assumptum in toto itinere 184. || έ-γένετο 39 aor2 γίνομαι, παρ-οξυσμός incitatio, irritatio, exacerbatio animo­ rum. ώστε c. acc. c. inf. ita ut. άπο-χωρισθ-ηναι inf. aor. pass. -ρίζω separo, seiungo; pass.-refl., me separo, discedo. Απ' άλλήλων ab invicem, παρα-λαβόντα ptc aor2 -λαμβάνω mecum sumo, έκ-πλεΰσαι inf. aor. -πλέω e-navigo || έπι-λεξάμενος ptc aor. med. 40 -λέγω ad-lego; med. mihi socium ad-lego, έξ-ήλθ-εν ex-ivit2 v. 24. παρα-δοθ-είς -δίδωμι tra-ditus, commendatus. Hδι-ήρχετο impf 41 -έρχομαι per-transeo. έπι-στηρίζων ptc v. 32. κατ-ήντησεν pervenit -αντάω obviam fio, advenio, δνόματι 16 dat. rei. loco acc. 38. πιστός fidelis, credens. || έ-μαρτυρε'ϊτο impf 2 pass, μαρτυρέω τινί testimonium (bonum) perhibeo de alqo; pass.: bona fama fruor. || ήθ'έλησεν (έ)θέλω voluit, desideravit c. 3 acc. c. inf. σύν αΰτω neglectus pron. refl. 138. έξ-ελθ·ε1 'ν inf. aor2 -έρχομαι ex-eo. λαβών ptc aor2 λαμβάνω sumo; ptc graph. 236. περι-έ-τεμεν περι-τέμνω circum-cldit2. δντας ptc είμί. τόπος lo­ cus. ήδεισαν (loco -εσαν 332) οίδα noverant, ΰπ-ήρχεν erat -άρχω sub-orior, existo, sum. || δι-ε-πορεύοντο impf δια-πορεΰομαι per- 4 meo, per-agro. παρ-ε-δίδοσαν tra-debant παρα-δίδωμι h ic: tra­ do observandum, doceo, mando, φυλάσσειν custodire, observare. δόγμα6 (δοκεΐ bonum videtur, placet) placitum, decretum, prae­ ceptum. κε-κριμένα ptc pf pass, κρίνω iudico, censeo, decerno: decreta sancita, των άπ. κ. πρεσβ. sub uno art. 138. || έ-ατε- 5 ρεοΰντο consolidabantur στερεόω (στερεός solidus, firmus) firmum reddo, τη πίστει dat. relationis 38. έ-περίσσευον abundabant πε- _ ρισσεΰω sum περισσός (.= mensuram excedens), abundo. Api/

1β, 6-16

ACTUS

294

θ·μός numerus, καθ·’ ήμέραν singulis diebus, cotidie. || δι-ήλθ-ον -έρχομαι per-transierunt2. κωλυΙΗντες κωλύω impediti; ptc aor. de actione antecedente vel concomitante /iPTvix'de’^ctione subsequente sicut volunt aliqui 198. λαλήσαι inf. aor. λαλέω loquor. || 7 έλθ·όντες ptc aor2 έρχομαι venio, κατά c. acc. localiter etiam: versus, in (de scopo motus), έ^είραζον πειράζω tentabant. πορευθ-ήναι inf. aor. dep. πορεύομαι (trans)eo. εϊασεν_εάιο_3 Ϊνίί. | 8 παρ-ελθ·όντες ptc aor2 -έρχομαι praetereo; hic, saltem sec. ver-

6

siones veteres vg. syr. arm. et 1 Mach. 5,48 : per-agro, per-meo.

9 κατ-έ-βησαν κατα-βαίνω de-scenderunt2. || όραμα® visum, visio, διά νυκτός hell, etiam: nocte. 85. ,ώφ&κμρράω visum est, appa­ ruit (ideo c. dat.), έστώς ptc pf breviatum ad έ'στηκα (ίσταμαι) sto. παρα-καλων rogans -καλέω ad-voco, invito, exhortor, διαβάς ptc aor2 -βαίνω trans-eo. βοήθ-ηαον imptv aor. -Οέω adiu10 vo. II ώς ut (primum), ειδεν όράω vidit2 (viderat 214). εύθ-έως adv. statim. έ-ζητήσαμεν ζητέω quaesivimus (hic primum Lc se includit « Wir-Bericht»). έξ-ελθ’ε'ϊν v. 3. συμ-βιβάζοντες _cqn-clu/ dentes -άζω coire facio, conecto, concludo, intellego, πρόσ-κέκληται pf med. -καλέω ad-voco; med. ad me, ad certum munus destino, accerso alqm iussurus alqd. εΰ-αγγελίσασθ-αι inf. aor. 11 -ίζομαί τινα doceo alqm laetum nuntium. || άν-αχθ-έντες ptc aor. pass, -άγω duco in altum (mare); pass, e-navigo. ευθ'υ-δρομήσαμεν aor. ^μ_έω recto cursu curro, vehor, έπ-ιοϋαη ptc επ-ειμι 1 2 (εΐμ Γ eo) ac~cedo; τή έπ. (sci ήμερα) postridie. || κάκεΐ-Ο-εν = καί έκ. et illinc, inde, ήτις loco ή 164; congruit cum praedicato πό­ λις. πρώτη frt = una ex principalibus (civitatibus), μερίς -ίδος ή pars, regio : Macedonia divisa erat in quattuor regiones (frt le­ gendum: πρώτης μερίδος?). κολωνία vox lat. colonia sci iuris Italici, ημεν eramus, δια-τρίβοντες commorantes (proprie: con13 terentes tempus); constr. periphr. loco simplicis impf 254. || e4ßβατα plur. etiam de uno sabbato, έξ-ήλθ-ομεν aor2 v. 3. εξω loco έκ 59; sed videtur connotare subsequentem commorationem « fo' [ ris ». ποταμός fluvius; παρά ποταμόν ad fluvium, έ-νομίζομεν existimabamus, suspicabamur, προσ-ευχή precatio, aedes orationi destinata, oratorium. καθ*ίσαντες ptc aor. -ίζω sedere facio; intr consido et sedeo, έ-λαλοΰμεν impf v. 6 . αυν-ελθ·οΰσαις ptc aor2 14 -έρχομαι con-venio. γυνή -αικός mulier. || πορφυρό-πωλις (πωλέω vendo) purpuraria i. e. venditrix vestimentorum purpureorum. (. σεβόμενη ptc σέβομαι vereor, colo, ήκουεν άκούω auscultabat. / δΐ-ήν-οΐξεν -αν-οΐγω aperuit, προσ-έχειν τινί ad-hibere (sci ani15 mum), intendere inf. consec. λαλουμένοις ptc pass. v. 6 . II έ-βαπτίσθ’η aor. pass, βαπτίζω. παρ-ε-κάλεσεν aor. v. 9. εΐ condicio « realis » 217.221. κε-κρίκατε pf κρίνω iudico. πιστός v. 1. είσελ·9·όντες ptc aor2 -έρχομαι intro, μένετε manete, παρ-ε-βιάσατο aor. παρα-β ιάζομα ι jyi utor, contra alqm, precibus urgeo ac velut 16 cogo cf Lc 24,29. || έ-γένετο aor2 γίνομαι c. acc. c. inf. cf 2741. πορευομένων ptc v. 7; gen. abs. παιδίσκη demin. ad π α ΐς: an­ cilla. έχουσαν ptc. έχω. πΰθ'ων -ωνος spiritus divinationis, ap-

295

ACTUS

1 6 ,1 7 -2 7

positio ad πνεύμα. ΰπ-αγτήσανίηί. aor. -τάω obviam fio, occurro, ήτις talis quae 163. εργασία labor, quaestus labore partus, lu­ crum. παρ-εΐχεν -έχο) praebebat, praestabat, μαντευομένη ptc -ομαι (μάντις vates) vaticinor. || κατ-κκολουθ·ουσα -tFf credo, σωθ·ήση 2 2 salvaberis. || έ-λάλησαν aor. λαλέω. || παρα-λαβών pte aor2 -λαμβάνω ad me, mecum sumo, ε-λοοσεν λούω lavit, lavando purgavit, πληγή plaga, verber, vulnus; από των πληγών: a san­ gine plagarum, έ-βαπτίβθ^ι baptizatus est. παρα-χρήμα ν. 26. || 34 άν-αγαγών pte aor* -άγω ascendere facio. παρ-έ-θ*ηκεν παρατίθημι ap-posuit. τράπεζα mensa, ήγαλλιάσατο aor. med. άγαλλιάομαι exsulto, vehementer gaudeo, παν-οικεί adv. cum omni 35 domo, πε-πιστευκώς pte pf. || άπ-έ-στειλαν άπο-στέλλω miserunt, βαβδ-οΰχος (ράβδον έχω) lictor (qui fasces gerit), άπό-λυσον 36 imptv aor. -λύω ab-solvo, di-mitto liberum. || άπ-ήγγεελεν -αγ­ γέλλω nuntiavit, δτι = « : ». άπ-έ-σταλκαν (loco -ασιν) pf άποστέλλω. άπο-λυθ-ήτε coni aor. pass, -λύω liberum dimitto alqm. 37 έξ-ελθ'όντες ptc aor2 -έρχομαι ex-eo. πορεύεαθ·ε imptv. || δείραν-_ τες ptc aor. δέρω (cutem detraho) verbero, percutio, δημοσιά (sci όδω) publice, ά-κατά-κριτος non condemnatus, (« re incognita »). . ύπ-άρχοντας ptc v. 3. λάθ·ρα clam. έκ-βάλλοι*σιν e-iiciunt, exire faciunt, οΰ γάρ nequaquam. έλθ·όντες ν. 7. εξ-αγαγέτωσαν imptv 38 aor2 3 pers.: e-ducant. || βήμα· verbum, έ-φοβήθ-ησαν aor. dep. φοβέομαι timeo; ingress.: ex-timuerunt. άκούσαντες ptc aor. 39 άκούω audio. || παρ-ε-κάλεσαν aor. παρα-καλέω Mc frt blande alloquor, zureden; vel: de-precor, abbitten. ήρώτων έρωτάω ro40 gabant. άπ-ελθ-είν inf. aor2 -έρχομαι ab-eo. || άπό loco έκ 62. Ιδόντες ν. 27. 17 δι-οδεύσαντες ptc aor. -εύω (οδός via, iter) iter facio per, per-„ agro. την A. καί τήν A. a r t.: notae stationes notissimae viae ISgnatianae. ήλθ·ον έρχομαι venerunt2, δπου vel loco ού 164, vel indicans rationem cur praetermissis aliis urbibus Thessalonicam 2 petiverint: utpote ubi. || εΙωθ·6 ς ptc pf neutr. εΐωθα (έθω) soleo; κατά τό εΐ. secundum id quod ei solitum erat, see. consuetudinem suam, είσ-ήλθ’εν -έρχομαι intravit2, έπί loco simplicis acc. durationis 56. δι-ε-λέξατο aor. δια-λέγομαι dis-puto, dis-sero. άπό 3 procedens ab. αί γραφαί Scripturae. || δι-αν-οίγων (-γω loco -γνυμι 337) aperiens. παρα-τιθ·έμενος ptc med. -τίθημι et med.: ap-pono, pro-pono, doceo, έ-δει c. acc. c. inf. oportebat. παθ·εϊν inf. aor2 πάσχω patior, άνα-στήναι inf. aor2 -ίσταμαι surgo. δτι = « : »; transitus in orationem directam, κατ-αγγέλλω annun4 tio. || έξ αύτων loco simplicis gen. part. 56. έ-πείσθ·ησαν aor. F. pass, πείθω τινά persuadeo; pass, adducor ut credam, credo. προσ-ε-κληρώθ·ησαν ad-iuncti sunt (divinitus) προσ-κληρόω sorte (κλήρος) at-tribuo. σεβόμενων ptc σέβομαι vereor, colo (Deum);

297

ACTUS

1 7 ,5 -1 4

ptc term, techn. pro gentilibus fautoribus religionis Iudaicae. πλήθος 7 multitudo, γύνη -αικός ή mulier. πρ6 >χος nobilis; art. apud solum attributum 145. || ζηλώβανχες ptc aor. ζηλόω (ζηλός fervor, ardor, invidia) aemulor, invideo; aor. ingress.: (185) invi­ dia instigati, προβ-λαβόμενοι ptc aor2 -λαμβάνομαι ad-sumo mecum. άγοραΈος (αγορά forum) forensis = circumforanei, genus in foro versari solitum, όχλο-ποιήοανχες ptc aor. -eco turbam hominum colligo, tumultum excito, έ-θορύβουν perturbabant θόρυβέ«) tumultuor, perturbo, έπι-σχάνχες ptc aor2 έιρ-ίσταμαι ac-cedo, ad-sisto. έ-ζήχουν ζητέω quaerebant, desiderabant, προαγαγεΤν inf. aor2 -άγω pro-duco. δήμος populus (congregatus de­ liberandi causa = ) contio. || μή loco ου 307. εύρόνχες ptc aor2 ευρίσκω invenio, e-enpoy σύρω ^trahebant. πολιχ-άρχης3 magis­ tratus (titulus inscriptionibus pro ipsa Thess. confirmatus 1). βοώντες βοάω clamantes, öxi = « : ». οίκουμένη (sci γη) terra habitata, orbis terrarum, άνα-σχαχώσανχες ptc aor. -τόω ex-cito, ex-agito. ένθάδε hic et huc. πάρ-ειβιν ad-sunt, venerunt. || ύποδέ-δεκχαι pf med. υπο-δέχομαι sus-cipio (hospitem), άπ-έν-ανχι c. gen. ex adverso (vis-ä-vis), contra, δόγμα* (δοκεϊ placet) pla­ citum, decretum, πράασουαιν agunt. || έ-χάραξαν ταράσσω conturbaverunt, άκούονχας audientes. || λαβόνχες ptc. aor2. λαμβάνο) sumo, accipio, ικανός, sufficiens, ΐάΑκα.νόν satis: accepta satis­ factione (videtur esse latinismus: «satisdatio» est cautio [Bürg­ schaft] in re iudiciaria) .'λοιπός reliquus -oi ceteri, άπ-έ-λυσαν di­ miserunt άπο-λΰ(ο ab-solvo. || ευθέως adv (ευθύς) statim. διά νυαχός (νύξ) non cl. etiam = nocte, έξ-έ-πεμψαν έκ-πέμπω e-miserunt. οίχινες loco οΐ 164. παρα-γενόμενοι ptc aor2 -γίνομαι ad­ venio. άπ-ήεσαν (ab)ibant άπ-ειμι (ad ειμι = ibo) verbum (rarum in NT et) minus accurate adhibitum: impf sci sensu aoristico; άπό videtur esse perfectivum (sicut in άφ-ικνέομαι ad-venio vel άπ-έχω accepi quod debitum erat): iverunt in locum solitum, de­ bitum. || εύ-γενέβχερος nobilior (εΰ-γενής illustri loco natus, nobilis, generosus, liberalis), χων gen. comparationis. οΕ-χινες utpote qui 10 ^._έ-δέξανχο aor. δέχομαι suscipio, προ-θυμία desiderium, cupido, promptitudo animi, χό* abundat (lucanum cf Tc 11, 3; 19, 47). καθ’ ήμέραν κατά distrib. singulis diebus, άνα-κρίνονχες scrutantes -νω seriem rationum (pro et contra) percurro (άνα-) ad iudicandum, examino, εί part, interrog. indir.: si. έχοι opt. obliquus 251; έχω me habeo. || i -πίσχευσαν aor. ingress, fidem amplexi sunt 185s. Έλληνίς -ίδος fern, ad "Ελλην -ηνος in NT = gentilis (vel proselyta). εύ-σχήμων -ογο^.θ.ξορτο habitu (σχήμα), honestus, dives, nobilis. || έ-γνωααν γινώσκω cognoverunt2, καχηγγέλη -αγγέλλω annuntiatum est2 (hell, loco aor1). ήλθον v. 1 . κάνει = καί. εκεί « et ibi » (si refertur ad σαλευ.), vel = έκεΐσε « eo », si refertur ad ήλθον. σαλεύονχες ptc -εύω facio fluctuare (schwanken), agito, commoveo, χαράβσονχες perturbantes. || έξ-απi-αχειλαν -άπο-στέλλω e-miserunt. πορεύεβθαι: -ομαι iter facio, eo; inf. fin.: ut iret, έως usque ad; pleonastice accedit ad επί (1 .

5

7 8

9

10

11

//

12 / 4, 13

14

17,15-22

ACTUS

298

v. ο>ς quasi, ac si, pt suggerere fictionem ad decipiendos adversa15 rios). ΰπ-έ-μειναν ύπο-μένω re-manserunt. || καθ·-ιστάνοντες de­ ducentes -ιστάνω (loco -ίστημι 337) colloco, constituo, de-duco. ήγαγον άγω duxerunt2. λαβόντες v. 8 . έν-τολή (έν-τέλλομαι prae­ cipio) mandatum. ϊνα loco inf. 288. ώς τάχιστα (superi, adv. ταχύς) quam celerrime. έλθ·ωσιν coni, aor2 έρχομαι, έξ-ήεσαν ab-ibant; 16 cf ad άπ-ήεσαν v. 1 0 . || έκ-δεχομένου ptc -δέχομαι ex-cipio, in NT ex-specto; gen. abs. πκρ-ωξΰνετο impf pass, -οξύνω (οξύς acutus) stimulo, incito;, pass.'irritor, indignor, τό πνεύμα αύτοϋ (εν αυτω) hebr. loco «ipse». θ·εωροΰντος -ρέω videntis, ν.ατ-είδωλος idolorum plena (sicut dicitur κατά-δενδρος, κατ-άμπελος 17 habens multas arbores, vineas), οΰσαν ptc είμί. II δι-ε-λέγετο impf v. 2. σεβομένοις v. 4. άγορά forum, κατά distrib.: singulis diebus, π&ς abundat; (cf κατά παν σάββ. Act 13,27; 15,21; 18,4). παρατυγχάνοντες ptc -νω = τυγχάνω παρ-οί ν_casu ad-sum; (τυγχάνω iri iaculando scopum attingo -νει contingit, casu evenit, es trifft 18 sich). II συν-4-βαλλον disserebant συμ-βάλλω con-iicio, con-fero sermones, colloquor, τί... άν θ·έλοι opt. potentialis 250: quid voluerit? σπερμο-λόγος (σπέρμα semen, λέγω colligo) semen col­ ligens, victitans seminibus, mendicus, nugator, (Dilettant ?). οί δε alii vero, ξένος peregrinus, extraneus, alienus, δαιμόνιον in ore Graecorum quivis deus, δοκεϊ videtur, κατ-αγγελεΰς5 an-nuntiator. ό τ ι: (ita existimabant) quia, άνά-ατασις4 resurrectio; videtur ab Athen, intellecta esse tamquam nomen alicuius divinitatis, εύ-ηγγελίζετο impf -ίζομαί τι alqd ut laetum nuntium praedi19 co. II έπι-λαβόμενοι ptc aor2 -λαμβάνομαί τίνος (manu) ap-prehendo alqm. ’Άρειος πάγος: Martialis collis; disputant utrum nomen intellegendum sit topographice, ipsa collis, an iuridice: tribunal; επί c. acc. de utroque adhiberi pt. ήγαγον v. 15. δυνάμεθ-αι: δύναμαι possum, γνωναι inf. aor2 γινώσκω cognosco, scio, καινός novus, λαλουμένη ptc pass, λαλέω dico, διδαχή doctri2 0 na. II ξενίζοντα ptc -ίζα> proprie: ut hospitem tracto, hospitio excipio; de re: novitate obstupefacio, befremden-, ptc: mirum, in21 auditum, είσ-φερεις in-fers. άκοή auditio, auditum, auris. || ’Αθη­ ναίοι ut nomen populi cl. sine art. έπι-δημοΰντες ptc -μέω ali­ cubi peregrinus commoror; ptc. advena, ξένος peregrinus, adve­ na. έτερον loco άλλο 116. ηύ-καίρουν vacabant εύ-καιρέω habeo opportunum tempus ad, vaco rei = tempus impendo in alqd. καινότερος recentius; comp. vel pro superlat. vel pro positivo 112s; sed etiam ut comp. facit sensum: Aliquid adhuc recentius, quam 2 2 quod modo audierunt. || σταθείς ptc aor. dep. (loco στάς 175) ίσταμαι me sisto, έν μέσω in medio; saepe fere = coram adstantibus; tamen expressio haec non valde suadet collem apertum, έ-φη φημί dicebat, κατά πάντα sub omni respectu, omnino, ώς tamquam; frt ut adi. melius efferatur tamquam praedicativum, vel, si compar. = superlat., ο>ς magis effert superi.: quam... δεισι, δαιμονέστερος comp. -νής8 (δείδω timeo δαίμων deitas) religio­ sus, superstitiosus; hic certe in sensu laudativo; comp. vel ut talis:

299

ACTUS.

1 7 , 23-30

magis... quam inveniri solet; vel = superi. 112s. || δι-ερχόμενος 23 ptc -χομαι per-meo, per-agro. άνα-θεωρών -ρέω perlustrans (άναquasi per seriem, unum post aliud), σέβασμα6 id quod religiose colitur: simulacrum, altare. e\>pov -ρίσκώ ifiveni2. βο>μός altare, επ-ε-γέ-γραπτο plqpf pass, έπι-γράφο> super-, in-scribo. ΊΪΞγνω- ■ στος (γινώσκω) ig-notus. ά-γνοοΰντες -οέιυ ignorantes, εύ-σεβεΐτε -έω pie colitis. κατ-αγγέλλω ν. 3. || ποιήσας ptc aor. ποιέω facio. 24 υπάρχων = ών (-άρχω sub-orior, exsisto, sum), χειρο-ποίητος manu-factus. ναός templum. κατ-οικεϋ -έω habitat. || άνθ-ρώπι- 25 νος humanus, θεραπεύεται colitur (-εύο> hic tantum in sensu cultus, secus in NT semper = curo, sano), προσ-δεόμενος ptc -δέο­ μαι τίνος indigeo alqa re. διδούς δίδωμι dans, πνοή flatus, halitus, respiratio. || έ-ποίησεν vel = creavit, cum sequenti inf. fin.; 26 vel potius iungendum c. inf: fecit habitare, π&ν εθ·νος άνθρ. sine art. cl. significaret omnes et singulos populos; sed in ore semi­ tae pt etiam aequivelere phrasi: παν to έθνος = totus populus 142ss\ cf statim: επί. παντός προσώπου semit.: super totam (quam­ vis sine art. !) faciem terrae, όρίαας ptc aor. ορίζω (δρο^ finis, limes) de-finio. προσ-τε--αγμένους ptc "pf'pass. -τάσσο) attribuo, mando: statuta tempora, καιρός tempus (determinatum, quali ficatum); alii intellegunt tempora anni (sicut 14, 17), alii epochas nationum (ergo de cursu historiae), όρο-θεαία (δρος, τίθημι) de­ signatio limitum, limes, terminus; alii intelligunt hanc de-limitationem politice, alii physice de «zonis » habitabilibus, «ατ-οικία habitatio. j ζητεΊΙν : -έω quaero; inf fin. dependens a: « fecit habi- 27 tare » ; « quaerere Deum » in S. Script, solum hic et Sap 13, 6 sensu graeco, philosophico, de cognoscenda sci existentia et natura Dei (secus semper semitice de cognoscenda et amplectenda volun­ tate Dei), εΐ interrog. indir. ώσεν coni. aor. pass. 6 -ρέω (τιμή honor, ούρος custos) ulciscor, ulciscens punio. || έ-γένετο oar2 γίνομαι fio; c. acc. c. inf. 2741. έγγίζοντε intr. ; ap­ propinquanti -ίξω propinquum (εγγύς) reddo, περί circa, μεσ-ημβρία meridies, hora meridiana, έξ-αίφνης subito, repente, περεαστράψαε inf. aor. -πτω circum-fulgeo. ίκανός sufficiens, mul-

315

ACTUS

2 2 , 7-19

tum. II ε-πεσα (loco -σον 333) πίπτω cecidi2, έδαφος7 proprie : 7 ima pars, fundus vasis, pavimentum domus; hic: solum, terra, ήχουσα audivi v. 1. λεγούαης pte fern, διώκεις v. 4. || εάσαντο aor. ϋεάομαι video, ήκουσαν Mc c. acc. 9 frt = (non) intellexerunt 50. λαλοΰντος -λέω loquentis. || ποιήσω 10 fut. vel coni. aor. utrumque in sensu interrogationis deliberati­ vae 237. άνα-στάς pte aor2 άν-ίσταμαι surgo. πορεύου imptv v. 5 (praesens de continuando itinere?), κάκεΐ = καί έκεϊ. λαληθ·ήσεται -λέω dicetur, δν pro ά (obi. ad ποιήσαι); attractio rela­ tivi 9. τέ-ταχται pf pass, τάσσω con-stituo, decerno, determino, ποιήσαι inf. aor.: de omnibus, quae ut facias, tibi constitutum est. II ώς causale, έν-έ-βλεπον impf έμ-βλέπω a-spicio; vox in 11 sensu « videre posse » exemplis caret (vicinum Mc 8, 25) frt le­ gendum ούδέν έ-βλεπον. Από τής δόξης prae claritate, splendore, χειρ-αγωγοΰμενος ptc pass, -γέω manu duco. συν-6ντων pte σύνειμι unä sum cum alqo, comes sum. || εύ-λαβής8 (caute prehen- 12 dens) cautus, religiosus, pius, μαρτυρούμενος ptc pass, -ρέω reddo testimonium (bonum); pass, bona fama fruor. χατ-οιχούντων ptc -κέω habito. || έλθ·ών ptc aor2 έρχομαι, έπι-στάς ptc 13 aor2 έφ-ίσταμαι ac-cedo, (ad-sto). άνά-βλεψον imptv aor. άναβλέπω sursum specto, rursum video, άν-4-βλεψα oculos attuli. || προ-ε-χειρίσατο aor. med. προ-χειρίζω (πρό-χειρος ad manum, 14 in promptu) facio ut alqd sit in promptu ; med.: facio ut mihi sit ad manum, eligo, γνώναι inf. aor2 γινώσκω cognosco. {Κλή­ μα® voluntas, ίδείν inf. aor2 όράω video, ό δίκαιος titulus messian. cf 3,14; 7,52 (Sap. 2). άχοϋσαι inf. aor. στόμα® os (oris). || δτι causale. 4αη είμί fut. med. μάρτυς -ρος testis, πάντας άνθ·ρ. 15 sine art. omne genus hominum 142 (evitat vocem έθνη !). ών = τούτων ά attractio relativi (9). έώρακας pf όράω Christum vidisse apostolatüs est fundamentum permanens cf 1C 9, 1. || μέλλεις: -ω cunctor, moror; ita in NT solum hic. βάπτισαι imptv 16 aor. med. βαπτίζομαι me sino baptizari, άπό-λουσαι imptv aor. med. -λούομαι τι a me ab-luo alqd. έπι-χαλεσάμενος ptc aor. καλέομαι ad-voco (in meum auxilium), in-voco τό όνομά τίνος fere idem ac invoco alqm ut Deum. || έ-γενετο v. 6. όπο-στρέ- 17 ψαντι ptc (coniunctum ! 35) aor. -στρέφω redire facio; intr. re­ vertor. προσ-ευχομένοο ptc -εύχομαι precor; gen. abs. loco ptc j coniuncti 35. γενέσθ-αι inf. aor2. ΐκ-στασις4 (έξ-ίσταμαι) alienatio I sensuum, exstasis, ίδείν v. 14. || σπεΰσον imptv aor. σπεύδω ac- 18 I celero, sollicite ago; intr. propero, festino. Ιξ-ελθ-ε imptv aor2 , -έρχομαι· ex-eo (coordinatio duplicis imptv hebr., loco σπεύσας έξελθε vel σπεΰσον έξελύεΐν. τάχος7 celeritas; έν τ. cum festina­ tione 87. δι-ότι quia, παρα-δέξονται fut. -δέχομαι ac-cipio; ac­ cepto. II κάγώ = καί εγώ. έπίστανται: -αμαι (expertus) scio. 19 ήμην impf med. είμί. φυλακίζων -ίζω coniiciens in carcerem; ή μην φ. constr. periphr. 253. δέρων caedens δέρω cutem detraho, verbero; hic : facio ut alqs caedatur, κατά c. acc. distributive:

22, 20-30

ACTUS

316

20 per. κιοτεύοντας credentes. || έξ-β-χύννετο impf pass, έκ-χύννω ef-fundo. έφ-εατώς ptc breviatum ad pf-praes. -έστηκα ad-sto. βυν-ευ-δοκ&ν con-sentiens -κέω consentiens approbo (εύ-δοκέω mihi placet, acceptum habeo), φυλάσσων custodiens, ίμάτιον in­ dumentum. άν-αιρούντv gen. criminis, κατ-ηγοροΰμεν accusamus. || συν* επ-έ-θ·εντο aor2 -επι·τίύημαι unä cum alio aggredior (cf 18, 10). φάσκοντες ptc φάσκω dictito, affirmo (cum connotatione falsitatis). ούτως εχειν ita se habere. || άπ-ε-ν.ρίθ-η aor. dep. (173) απο­ κρίνομαι re-spondeo. νεύσαντος ptc aor. νεύω annuo, nutu signi­ fico. ϊτος7 annus, όντα ptc acc. είμί. κριτής8 iudex, έπιστάμενος ptc αμαι scio. εύ-θ·ύμως adv. bono animo, έμαυτοϋ pron. refl. 1 pers. άπο-λογοΰμαι: -έομαι defendo; c. acc: ad me defendendum dico, expono alqd (hic causam meam). || δυναμένου gen. abs. alteram rationem dat cur confidenter loquatur, πλείους = πλείονες plures. δώδεκα duodecim, άφ* ^ς (sci ή μέρας) = από τής ήμ. f) attractio relativi ex dativo 10. άν-έ-βην άνα-βαίνω

321

ACTUS

24, 12-23

a-scendi*. προσ-κυνήβων ptc fut. (ad indicandum scopum motus cl. in NT rariss. 207) -νέω prostratus veneror, adoro. || ούτε... 12 ούτε neque... neque, ευρον -ρίσκο) invenerunt2 (plur. indef. 1ss). δια-λεγόμενον dis-putantem, disserentem, έπί-στααις4 ac-cessio, ac-cursus. ποιοΰντα -έω facientem. || ούδε neque (triplici οΰτε 13 alterum addit argumentum), παρα-στηααι inf. aor. παρ-ίστημι ad-stare facio, ex-Mbeo, demonstro, probo, νυνί = νυν. || όμο- 1 4 λογέω con-sentio, profiteor, confiteor, οδός ή via, ratio vivendi, doctrina, λατρεύω sum servus (λάτρις servus pro mercede), Deum colo, πατρώος patrius, πιβτεύων credens, κατά, τον νόμον per legem; vel potius = gen. 99s. γε-γραμμένοις ptc pf pass, γράφω scribo. II έλπίδα εχων spem habens, explicat πιστεΰων. προσ-δε- 1 5 χονται: -ομαι exspecto (cum ελπίς etiam Tit 2, 13). άνά-σταβις4 re-surrectio. μέλλειν: -ω c. inf. in eo sum ut. έβεσθ·αι inf. fut. med. εΐμί. ά-δικος in-iustus, iniquus. || έν τούτω prb sem. = 1 6 ideo 89. άσκέω exerceo; c. inf. studeo, operam do. ά-πρόα-κοπος sine offensione; trans, qui alios malo exemplo non offendit; intr. qui incedens (pedem) non offendit = non peccat, βυν-είδηαις4 con­ scientia. διά, παντός semper. || διά c. gen. etiam: post (cl.) 85. \η πλείονες hic: complures, έλεημοβύν») opus misericordiae, eleemo­ syna. ποιήσων ptc fut. (cl. 207). είς in via ad supplantandum dat. (nisi hic iungendum est cum verbo sequenti), παρ-ε-γενόμην aor2 παρα-γίνομαι praesens fio, ad-venio. προβ-φορά ob-latio, sacrificium. || ευρον v. 12. ήγνιβμένον ptc pf pass, άγνίζω purifico. 18 θ-όρυβος tumultus. || ε-δει impf irrealis 230 (sine άν, de re quae 1 9 deberet esse sed non est); δει c. acc. c. inf. oportet, δέ explicativum: et quidem 325; videtur indicare sublectum illius εΰρον; anacoluthon, παρ-εϊναι ad-esse. εχοιεν έχω opt. potentialis 250. || εΐπάτωσαν (loco -έτωσαν 333) aor2 imptv 3 pers. λέγω, ά-δίκημα® 20 iniuria, iniquitas, crimen, οτάντος ptc aor2 'ίσταμαι me sisto; hic fere: sto, gen. abs.: stante me. || η = άλλ’ ή supponit reticitum 21 «aliud» quam; fere = εΐ μή. ής loco fj (vel ήν) attractio relativi 9s. έ-κέ-κραξα κράζω (vel potius pf-praes. κέ-κραγα) clamavi; aor., sed cum reduplicatione (saepe in LXX). i-βτώς ptc breviatum ad pf-praes. έστηκα (ίσταμαι) sto. δτι = « : ». κρίνομαι iudicor; Paulus excludit omnem accusationem quae non sit indolis religio­ sae. II άν-ε-βάλετο aor2 άνα-βάλλομαι in tempus posterius re-iicio, 22 procrastino; cum obi. personali: «amplio alqm» i. e. causam eius procrastino dicendo «amplius», άκριβεστερον adv. comp, ad -βής® diligens, accuratus; Me comp, loco superl. vel positivi 112s. είδώς ptc ad pf-praes. οιδα scio, οδός v. 14. ε'ίπας (loco είπών 333) λέγω ptc aor2 (de actione simultanea 196). δταν = δτε άν c. coni, quando (de fut.). χιλί-αρχος tribunus, κατα-β») coni, aor2 βαίνω de-scendo. δια-γνώοομαι fut. med. γινώσκω di-gnosco, de-cemo, di-iudico. τά καθ’* ύμάς rem vel causam vestram 99. || δια-ταξάμενος ptc aor. de actione subsequente? = καί δι-ετά- 23 ξατο ? 198) -τάσσομαι dis-pono, praecipio, έκατοντ-άρχ^ς8 cen­ turio. τϊ)ρε£σ9-αι inf. pass, -ρέω custodio (αυτόν sci Paulum,

24,24 - 2 5,6

ACTUS

322

subi, ad infinitiv.). εχειν subi. Paulus, άν-εσις4 (-ίημι re-mitto) re-missio, mitigatio (sci custodiae). κωλύειν impedire, prohibere 24 (subi, centurio !). ίδιος proprius. ΰπηρετείν -έω ministro. || napaγενόμενυς ptc aor2 v. 17. οϋση ptc fern. είμί. μετ-ε-πέμψατο aor. -πέμπω mitto post alqm ad accersendum eum, facio venire (med. 25 ad me), ήκουσεν ακούω τινός audivit. || δια-λεγομένου v. 12; gen. abs. δικαιοσύνη iustitia. έγ-κράτεια dominium sui ipsius, temperantia, continentia (impr. in re carnali), κρίμα* iudicium. μέλλοντος ptc μέλλω futurus sum. εμ-φοβος timore plenus, γ ι ­ νόμενος ptc aor2 γίνομαι. άπ-ε-κρίθ·η v. 10. τό νυν εχον quod nunc attinet, πορεύου imptv -ομαι vado, abeo, μετα-λαβών ptc aor2 -λαμβάνω particeps fio, postea accipio: cum tempus opportu­ num (καιρός) nactus ero. μετα-καλέσομαι fut. -λέομαι ab uno 26 loco in alium (μετά-) voco ad me, accerso. || άμα simul, έληίζων sperans, χρήμα® res, negotium, opes; pl. pecunia, δοθ-ήσεται fut. pass, δίδωμι do. διό (= δι’ δ) quapropter, ηυκνότερον comp, ad πυκνός densus, frequens; adv saepe: saepius, μετα-πεμπόμενος ptc praes, (cum vi impf.) v. 24. ώμίλει impf όμιλέω colloquor 27 (όμιλος tuba). || δι-ετία biennium, ηληρωθ-είσης ptc aor. pass, -ρόο) impleo; gen. abs. ε-λαβεν λαμβάνω accepit2, διά-δοχος suc­ cessor (-δέχομαι per successionem vel heredit. accipio alqd). θ·έλων volens, χάρις -ιτος (acc. cl χάριν) gratia, favor, beneficium, κατα,Ησΐέαι inf. aor2 med. -τύθημι de-pono; med. in meum favorem, gratiam do ad favorem mihi pariendum; sed hell, etiam simplici­ ter: praestare favorem, κατ-έ-λιπεν κατα-λείπω re-liquit2. δε-δεμένον ptc .pf pass, δέω vincio. 25 έηι-βάς ptc aor2 -βαίνω ac-cedo, (ad)venio. έη-αρχεία terri­ torium eparchi, provincia; hic frt munus praefecti provinciae. 2 άν-έ-βη άνα-βαίνω a-scendit2. || έν-ε-φάνισαν έμ-φανίζω accu­ saturi adierunt v. 24,1. κατά c. gen. contra, παρ-ε-κάλουν ro3 gabant παρα-καλέω ad-voco, invito, rogo. || αίτούμενοι ptc aiτέομαι mihi peto, χάρις -ιτος ή gratia, favor, όπως c. coni. = ut fin. μετα-πεμψηται coni. aor. -πέμπομαι facio venire v. 24, 24. έν-έδρα insidiae, ποιοΰντες -έω facientes (loco ptc fut. 207). άν4 ελε'ΐν inf. aor2 -αιρέω au-fero, e medio tollo, interficio. || άπ-εκρίθ-η aor. dep. (loco medii 173) άπο-κρίνομαι respondeo, τηρείσθ-αι -έω custodiri, in custodia esse, είς loco έν 71. μέλλειν c. inf. in eo esse ut. τάχος7 celeritas; έν τ. sine mora, brevi, έκ-πορεύ5 εσθ-αι proficisci./| φησίν φημί ait (transitus in orationem directam), δυνατός potens (advena nondum utitur terminis technicis Iudaeorum ?): qui inter vos auctoritate eminent, συγ-κατα-βάντες ptc aor2 -βαίνω simul de-scendo. ά-τοπος (non suo loco positus) improbus; neutr. crimen, κατ-ηγορείτωσαν -ρέω τινός accusan6 to. II δια-τρίψας ptc aor. -τρίβω con-tero (tempus), de-moror. πλείους = πλείονας (πλείων) plures. κατα-βάς ptc aor2 -βαίνω de-scendo. έπ-αύριον (ad crastinum) τη έπ. (sci ήμέρςι) postri­ die, καίΗσας ptc aor. -ίζω sedere facio; intr. consido et sedeo, βήμα® (βαίνω) gradus, suggestus (iudicis). έ-κέλευαεν κελεύω c.

323

ACTUS

25, 7-17

acc. c. inf. iussit. άχθ-ήναι inf. aor. pass, ά γ ω (ad)duco. || παραγενομένου ptc aor2 -γίνομ αι praesens fio, ad-venio; gen. abs. loco ptc coniuncti 35. περι-έ-στησαν -ίσ τα μ α ι circum-stiterunt2. κατα-βε-βηκότες κ α τ α -β α ίν ω ptc pf. βαρύς -έος gravis, αΐτέωμα® (-όω reum declaro) accusatio, κατα·φέροντες de-ferentes. Εσχυον -tjco valebant, poterant, άπο-δεΈξαι inf. aor. -μα* corpus, νε-νεκρωμένον ptc pf pass, νεκρόω mortuum red­ do : ad procreandam prolem impotens, έν.χτοντχ-έτης8 centum annos natus, που enclit. alicubi; particula lim itativa: fere, cir­ citer. ύπ-άρχων ptc -ω sub-orior, sum. νέκρωαις4 morti-ficatio; status rei emortuae, μήτρα matrix, uterus. || είς respiciens in, 20 fere = propter; auf. . . hin. δι-ε-κρίθ·») aor. dep. δια-κρίνω diiudico; med. idtra citroque (δια-) apud me (med.) iudico, haesito, dubito, ά-πιβτία defectus fidei, diffidentia; art. (!) nota illa pro­ pensio ad non credenda difficilia, έν-ε-δυναμώθτ) έν-δυναμόω corroboratus est. τή πίστει per fidem vel in fide (dat. relationis?), δοΰς ptc aor2 δίδωμι. || πλ·/ΐρο-φορηθ>είς ptc aor. pass, -ρέω im- 21 pleo, persuadeo alci; pass, mihi persuadetur: persuasum habens, έπ-ήγγελται pf -αγγέλλομαι promitto (subi, est Deus), δυνατός potens, ποιήααι inf. aor. || δι-ό quapropter. || έ-γρ4φη γράφω scriptum est2. || μέλλει λογίζεσθ-αι reputabitur (μέλλω in eo sum ut), έγείραντα ptc aor. -ρω excito, surgere facio. || παρ-ε-δόθ^ ~Z παρα-δίδωμι tra-ditus est. παρά-πτωμα* (-πίπτω iuxta cado) de- ^ lictum, peccatum, ήγέρθ-τι εγείρω excitatus est, surrexit. διά de causa finali (etiam prius διά ita intellegi pt: sd. ad peccata ex­ pianda). δικαίωαις4 iustificatio. δικαιωθ·έντές -όω iustificati. εχωμεν habeamus 1 praesens = 5 retineamus, gaudeamus pace (quam iam habemus); 1. v. έχομεν habemus. || προσ-αγωγή (-άγω intr. ac-cedo) ac-cessus. έ-σχήκα- 2 μεν pf έχω: accepimus et habemus, έ-στήκαμεν pf ίσταμαι me sisto; pf sto. καυχώμεθή coni. aor. pass, -ρόω impleo, κατά βάρκα camaliter = sec. na­ turam in quantum corrupta est. περε-πατοΰβιν -τέω ambulanti­ bus: in nobis, qui (vel utpote qui vel si) . . . ambulamus (μή non dirimit ambiguitatem 307). πνεΰμα® animus ut sedes vitae supematuralis, ut Spiritui S. substans et oboediens; hic frt ipse Spir. S. II δντες ptc είμί. φρονοΰσιν student -νέω cogito, sentio, mentem conversum habeo ad, curo, appeto. || φρόνημα* studium, desiderium. || δε-ότι = ότι. ε/θ·ρα inimicitiae, ύπο-τάσσεται se (med.) sub-iicit. || άρέβαε inf. aor. άρέσκω placeo. || εϊπερ si (emphatice), siquidem, οίχεΐ -έω habitat. || νεκρός mortuus, latius: morti obnoxius, semen mortis habens, ζωή hic = ζών plenus vi­ tae. II έγείραντος ptc aor. εγείρω suscito, surgere facio, ζωο-ποεήαεε vivi-ficabit. θ·νητός mortalis, έν-οεκοΰντος ptc -έω in-habito. II άρα v. 1. δφεελέτης3 debitor (quasi ex gratitudine). τοΐ>... ζην pt pendere ab οφειλέτης 269: vivendi; vel: ita ut (debeam u s...) 246. || μέλλω c. inf. circumscribit fut.: moriemini, πραξες4 (πράσσω) actio, facinus. θ·ανατοΰτε -όω morte afficio, vigere non sino, supprimo, ζήσεβθ-ε fut. med. tcio) vivo. || όσοι quotquot, άγονται ducuntur, se duci sinunt; Spiritus ut principium actionis in vita Christiana. || έ-λάβετε λαμβάνω accepistis2, πνεύμα hic pro dono Spiritus, δουλεία servitus; πν. δ. donum quale con­ venit statui servitutis, πάλιν εις φόβον ita ut iterum (sicut ante conversionem Deum serviliter) timere debeatis, υίο-θ'εαία adop­ tatio in filium; passive: condicio, dignitas filii; πν. υί. donum quod, utpote proprium filiorum adoptivorum, nos certos reddit factae adoptionis, κράζομεν clamamus. Άββά vox aram, voca­ tivus (in statu emphatico) qui litteraliter vertitur ό πατήρ (loco πάτερ 23). || συμ-μαρτυρεΐ -έω testimonium reddit unä cum. τέκνον filius; τ. ϋεοϋ ex Deo renatus, vix distinguendum ab υιός, nisi quod familiarius sonat sicut children et sons; Kinder et Sdhne. II κληρο-νόμος heres, is cui sorte (κλήρος) divina alqd assi­ gnatur (νέμω), αυγ-κληρονόμος co-heres. εϊπερ v. 9 condicio realis: sicut de facto est 217. αυμ-πάαχομεν -χω com-patior. αυν-δοξασθ-ωμεν coni. aor. pass, -άζω con-glorifico. || λογίζομαι arbitror, άξιος etym.: aequi ponderis; ita fere hic: con-dignus. πάθ’ημα® quod aqls patitur, καιρός tempus (qualificatum). πρός in comparatione cum. μελλουβαν ptc μέλλω c. inf. in eo sum ut. άπο-καλυφθ-ήναι inf. aor. pass, -λΰπτω re-velo. || άπο-καραδοκία avida exspectatio (capite [κάρα] porrecto εχ[άπο ]-specto [δοκέω ion.]), κτίσες4 creatio, universitas creaturarum, άπο-κάλυψις4 re-velatio, άπ-εκ-δεχεταε: -ομαι assidue ex-specto (quod recipiam ab alqo). || ματαεότης -τητος ή vanitas; hic frt: vana et prava studia hominis lapsi, quibus creaturae servire coguntur, ύπ-ε-τάγη υπο-τάσσω sub-iecta est2, έ/.ών -οϋσα libens, sua sponte; οΰχ έ. invita. Οπο-τάξαντα ptc aor.; prb. homo per peccatum. επ’ έλπίδε (spe innixus) cum spe. || ότι ambiguum: vel causale vel declar. έλευθ'ερωθ'ήβεταε -ρόω liberabitur. φθ·ορά (φθείρω)

349

A D ROM ANOS

8, 22-33

corruptio, depravatio, corruptibilitas (oppos. ad immortalit.); δουλ. τ. φϋ. consistit in eo quod res depravationi obnoxiae sunt et saepe peccato inservire debent, ελευθ-ερία της δόξης libertas quam gloria secum fert, (et in qua ex parte consistit) sicut ser­ vitus se habet ad φθορά. || ο’ίδαμεν (1. ΐσμεν 332): novimus. 22 βυ-βτενάζει con-gemit (i. e. una omnes), αυν-ωδίνει -νω unä vehementer dolet (parturientis instar). || άκ-αρ/ή primitiae; τοΰ 23 πν. vel gen. part.: donorum spir. pars prior, vel gen. epex. (33) ipse Sp. S. ut arrha futurae gloriae, έν i -αυτοΐς loco ήμΐν αύτοϊς 157. ατενάζομεν gemimus, υίο-θ·. ν. 15 hic = eius eschatolog. completio; frt tamen vox hic, utpote intrusa, eliminanda est (1. ν.). άπ-εκ-δεχόμενοε ptc v. 19. άπο-λύτρωβες4 red-emptio. || τη έλπίδε spe = sec. spem (nondum re ipsa sci quoad redemp- 24 tionem corporis). έ-βώϋ'ημεν σφζω salvi facti sumus, βλεπομένη ptc -πω video: res sperata (ελπίς) quae iam coram conspicitur non dici pt « spes ». || έλπίζομεν speramus, ύπο-μονή per-seve- 25 rantia, constantia; δι’υ. constanter 84. II ώσ-αύτως eodem modo, 26 itidem, βυν-αντε-λαμβάνεταε: -νομαι co-adiuvo, auxilio sum (opus ex mea parte [med.] vicissim [άντι-] cum alio [συν-] apprehendo [λαμβάνω]), ά-σθ-ενεια in-firmitas. τό reddit interrogationem indir. quasi substantivum. προβ-ευξώμεθ·α aor. coni, delib. -εύ­ χομαι precor, precibus peto: quid (convenienter) petamus, καθ·' δ secundum quod opus est, convenienter, οίδαμεν v. 22. όπερ-εν-τυγχάνεε: -νω pro alqo (i. e loco ales vel in commodum ales) deprecor (έν-τυγχάνω obviam fio, ad-eo alqm, deprecor)* στεναγμός gemitus, suspirium, ά-λάλητος quod non pronuntia­ tur, tacitus; vel quod utpote impervium intellectui, enarrari non pt. II έραυνων ptc -νάω perscrutor; hebr. de Dei scientia:· novi, 27 perspectum habeo, φρόνημα v. 6. δτε pendet ab οϊδεν et ex­ plicat φρόνημα, κατά Θεόν sec. voluntatem Dei. έν-τυγχάνεε (ν. 26: ύπερ-εντ.) precibus intercedit. || άγαπωσεν ptc -πάω dili- 28 gentibus, βυν-εργεΐ: -έω co-operor; πάντα vel est subi.: omnia ad-iuvant, vel est acc. relationis: relate ad omnia Deus coopera­ tur cf 1. v. πρό-θ’εβις4 pro-positio, consilium, voluntas (Dei), κλητός (καλέω) vocatus (sci ad salutem), ούσεν ptc είμί. || δτε = 29 nam; introducit probationem asserti praecedentis, προ-έ-γνω προγινώσκω prae-scivit (infide et caritate perseveraturos ?); cogni­ tio divina hebr. amorem et benevolentiam connotat. προ-ώρεσεν •ίζω prae-de-terminavit (δρος terminus), prae-destinavit. βύμμορφος con-formis: ut fierent conf. είκών -όνος ή imago, είς τό c. acc. c. inf. = ut fin. πρωτό-τοκος (τίκτω) primo-genitus (in­ ter fratres primus ac dignissimus). || έ-κάλεσεν καλέω vocavit. 30 L-δεκαίωσεν δικαιόω iustificavit. έ-δόξασεν δοξάζω glorificavit (aor.: in Dei consilio iam factum). || έροΰμεν λέγω dicemus, κατά 31 c. gen. contra. || γέ emphaticum δς γε qui quidem, quippe qui. 32 ίδιος proprius, έ-φείσατο aor. φείδομαι τίνος parco alci, παρέ-δωκεν παρα-δίδωμι tra-didit. καί trahe ad πάντα: et reliqua omnia, χαρίβεταε fut. -ίζομαι benevole dono. || έγ-καλέσεε fut. 33

8 ,3 4 -9 ,1 1

34 35

36 37 38

39 9

2 "3

4

5 6 7 8 9 10 11

A D ROM ANOS

350

-λέω in-damo quod obiiciam, accuso; κατά τίνος accusator ex­ sisto contra, έκ-λεκτός e-lectus. δίκαιων ptc -όω iustum declaro, absolvo, κατα-κρινων ptc fut. -νω con-demno. || άπο-θ-ανών ptc aor2 θνήσκω morior. έγερθ·είς εγείρω suscitatus, δεξιός dexter. έν-τυγχάνει v. 27. || χωρίσει -ίζω separabit, θ-λΊψις4 compressio, tribulatio, στενο-χωρία angustia (loci), afflictio (tanta ut homo nesciat quo se vertat), διωγμός persecutio, λιμός fames, γυμνότης -τητος nuditas, κίνδυνος periculum, μάχαιρα gladius. || γέ-γραπται pf pass, γράφω, ότι = « : ». ένεκέν βου tui causa. θ·ανατούμεθ·α -τόω morte afficimur (modo hi modo illi), έ-λογίσθ-ημεν λογίζομαι aestimati sumus, σφαγή mactatio; προβ. σφαγής oves occisioni destinatae. || ΰπερ-νικώμεν -άω splendide vincimus, άγαπήσαντος ptc aor. v. 28. || πέ-πειαμαι pf pass, πεί­ θω τινά persuadeo alci: certus sum. άρχή principatus; pl. pote­ states (angelicae), έν-εστωτα ptc breviat, ad pf-praes, -έστηκα (-ίσταμαι) sto in: res instantes = praesentes, μέλλοντα futura v. 18. δΰναμις4 potestas; pl. ordo angelorum (etiam lapsorum). || ύψωμα6 altitudo, quaevis res alta, βάθ-ος7 profundum, κτίσις4 hic = creatura, έτερος loco άλλος 116. δυνήσεται fut. δύναμαι, χωρίααι inf. aor. v. 35. ψεύδομαι mentior, συμ-μαρτυρούσης ptc gen. abs. -ρέω unä cum alio attestor, συν-είδησις4 con-scientia. || λύπη tristitia, άδιά-λειπτας non intermissus, continuus, όδύνη dolor vehemens. || ηΰχόμην impf εύχομαι Deum precor, opto; impf loco opt. potentialis (qui habetur Act 26, 29) 250. άνά-θ-εμα6 donarium in templo collocatum; LXX ita reddit herem = alqd divinae male­ dictioni et perniciei devotum; ita hic: vellem exitio devotus esse (et separatus) a Christo, συγ-γενής8 cog-natus. || οΕτινες vel = o'i; vel: utpote qui 163 s. υίο-θ-εσία adoptio; dignitas filii adopt, δόξα splendida praesentia Dei. δια-θ·ήκη dis-positio, testamen­ tum, foedus. νομο-θ>εαία legis-latio. λατρεία (λάτρις servus pro mercede) servitium, cultus, έπ-αγγελία promissio. || τό κατά σάρκα acc. relationis cf 1,3. dices. ετι adhuc (logice: quamvis res ita se habeat), μέμφεται queritur, vituperat, βούλωμα® voluntas. άνθ·-έστηκεν pf-praes. -ίσταμαι me op-pono re-sisto; pf ob-sto: quis obstare pt. || ώ emphat. 24. μεν-ούν-γε corrigendo supplet: immo vero, immo potius, άνταπο-κρινόμενος ptc: qui respondendo contradicis, obloqui audes, μή num. έρεΐ λέγω dicet, πλάσμα® figmentum, ex limo forma­ tum. πλάσχντι ptc aor. πλάσσω fingo, formo, έ-ποίησας fecisti. || έξ-ουσία potestas, libertas, κεραμεύς5 figulus, πηλός lutum, argilla (gen. obi. ad εξουσία), φύραμα® (φυράω misceo) massa cum aqua mixta; massa figlina, Teig, pate, ό μέν-.. 6 δε aliud... aliud. σκεύος7 res utensilis, vas. είς τιμήν... είς ά-τιμίαν inserviens usui nobili. . . vili, qui ipsi vasi sit honori. .. dedecori. || θ·έλων volens, έν-δείξασθ-αι inf. aor. med. v. 17. δργή ira. γνωρίσαι inf. aor. -ίζω notum facio, τό δυνατόν = δύναμις. ήνεγκεν φέρω (sus)tulit2, sustinuit. μακρο-θ·υμία long-animitas. σκεύος7 όργής... σκ. ελέους (έλεος7) vas irae ... vas misericordiae = peccator... iustus, quatenus sicut vas in se recipit effectus irae aut miseri­ cordiae; vel quia instrumentum est quo Deus utitur ad manife­ standam iram aut miseric. κατ-ηρτισμένα ptc pf pass, -αρτίζω (άρτιος aptus, perfectus) aptum reddo, perficio, apparo, con­ struo; frt. med. (sicut 2 C 13,11) vasa quae se apta reddiderunt ad...; textus saltem in medio relinquit, quis paraverit, άπ-ώλεια pernicies. || üva'ad ήνεγκεν: eo consilio ut. πλούτος divitae. προητοίμασεν -ετοιμάζω in antecessum (prae)paravit. || οΰς loco a (constr. ad sensum), έ-κάλεσεν καλέω vocavit, εθ'νος7 gens; pi. gent(il)es. || καλέσω vocabo, ήγαπημένος ptc pf pass, αγαπάω. || έσται fut. ε ίμ ί: et erit (fiet) ut. τόπος locus. o\> ubi. ep-ρέθ-η λέγω dictum est. κληθ-ήσονται v. 7. ζώντος ζάω viventis. || κράζει clamat, ύπέρ = περί 69 vel emphatice: in favorem, η coni, είμί. άριθ-μός numerus, άμμος arena, κατά-λειμμα® (-λείπω) quod relictum est, reliquiae, residuum, σωθήσεται σώζω salva­ bitur. II λόγος verbum promissionis (vel ratio = computatio, Rechnung ?). συν-τελών ptc -λέω per-ficio,. exsequor, συν-τέμνων ptc -νω con-cldo, brevio; breviter, cito expedio: Dom. procedet

12 13 14 15 16 17 .. 20

21

22

23 24 25 26 27

28

9,29-10,15

A D ROM ANOS

352

exsecutioni mandans verbum suum et brevians (tempus ? an ex­ tensionem i. e. pro residuo tantum ?). itoιήσει faciet (rem suam). || 29 προ-είρηκεν pf -λέγω prae-dico. K. 1'αβ. vox hebr. Dom. exer­ citum. έγ-κατ-έλιπεν aor2-κατα-λείπω in alqa condicione relinquo hic: inter vivos, superstitem servo; εί μή . . . έγ. nisi reliquisset 229. έ-γενήθ'τ,μεν aor. pass, (loco -νόμεθα 173) γίνομαι; c. αν: facti essemus, ώμοιώθ-ημεν aor. pass, -όω similem reddo (irrea30 lis). || έροΰμεν v. 14. ότι declarativum; nota defectum articulo­ rum. διώχοντα ptc -κω persequor, assequi studeo, κατ-έ-λαβεν 31 aor2 κατα-λαμβάνω (de-) ap-prehendo. || νόμον δικαιοσύνης: le­ gem aliquam, quae iustos faciat. ε-φθ·ασεν per-venit2 φθάνω prae-venio; hell, per-venio; εις νόμον = ad impletionem legis. || 32 ότι... supple verbum έ-δίωξαν; voluerunt assequi iust. ώς connotat errorem: quasi (fieri posset), «ροσ-έ-χοψαν offenderunt προσ-κόπτω al-lido; intr. impingor, incurro, πρόσ-κομμα6 offen­ diculum, A nstoss; «lapis offensionis » = lapis quae est occasio 33 lapsus et ruinae. || σκάνδαλον scandalum; quod ad peccandum seducit. κατ-αισχυνθ·ήσεται confundetur -ύνω facio erubescere v. 5. 5, 10 εύ-δοχία benevola voluntas, desiderium, votum, δέησις4 pre­ catio. ύπερ αυτών supple: έστίν. σωτηρία salus; εις σ. ut sal2 ventur. || μαρτυρέω testimonium perhibeo, ζήλος fervidum (ζέω ferveo) studium et amor ales, έπί-γνωσις4 cognitio; κατ’ έ. sec. 3 rectam cogn.; cum debita discretione. || ά-γνοοϋντες -οέω igno­ rantes. διχ. του Θεού v. 1, 17. iustitia quae a Deo venit et modo a Deo statuto acquirenda est. ζητοΰντες -τέω quaerentes, στησαι inf. aor. ΐστημι statuo: suam (commenticiam iustitiae ideam) statuere volentes, ύπ-ε-τάγησαν aor2 pass, ύπο-τάσσω 4 sub-iicio; pass.-med. me subiicio. || τέλος7 finis, in quem Lex ten­ debat, et quo adveniente Lex valere desiit, «ιστεύοντι credenti. || 5 τήν διχ. acc. relationis, ποιήσας ptc aor. ζήσεται fut. med. ζάω 6 vivo, iv instrum.: vitam habebit per eam. || μή εΐπης ne dixeris2, άνα-βήσεται fut. med. -βαίνω a-scendo. κατ-αγαγεΐν inf. (fin.) 7 aor2 -άγω de-duco. || χατα-βήσεται fut. -βαίνω de-scendo. &βυσσος ή fere = orcus, infernus, άν-αγαγεΐν inf. aor2 -άγιο sur8 sum duco. || εγγύς σου prope tibi (adiacet i. e. in tua potestate 9 est). £ήμαβ verbum, στόμα6 os (oris). || όμο-λογήσης coni. aor. -γέω idem dico, con-fiteor. K. Ί . sci Jesum ut Dominum, «ισjq τεύσης coni. aor. ήγειρεν εγείρω fecit surgere. σωθ-ήση σφζω j j salvaberis. || όμο-λογεΐται confessio fit. || χατ-αισχ, v. 9, 33. || j 2 δια-ατολή dis-iunctio, dis-crimen. πλουτων ptc -τέω dives sum. έπι-χαλουμένους ptc -λέομαι in auxilium voco, invoco Deum; 13 hic Jes. subintrat pro Jahveh. || ός &v c. coni, quicumque (de 14 fut.). έπι-χαλεσηται coni. aor. || έπι-χαλεσωνται aor. coni, deli­ ber.; item πιστεΰσωσιν . .. άκούσωσιν . . . κηρΰξωσιν. ήχουσαν 15 aor. ακούω τινός audio, κηρύσσοντος ptc -σσω praedico. || άποσταλ&σιν coni, aor2 pass, -στέλλω mitto, γέ-γραπται pf pass, γράφω, ώς quam I exclamativum. ωραίος (ώρα venustas), pul-

353

A D ROM ANOS

10,16-11,10

eher, ποΰς ποδός pes. εύ-αγγελιζομένων -ζομαι laetum nuntium ferentium. || ΰπ-ήκουααν -ακούω ob-oedierunt. άκοή auditio, Id quod auditur, nuntius. || άρα igitur, μημα Χριβτοΰ verbum de Chr. II μή ούκ numquid non. μεν-οΰν-γε immo; ν. 9, 20. έξ-ήλθ·εν -έρχομαι ex-iit2. φθ·όγγος sonus, vox. πέρας -ατος τό ex­ tremitas, terminus, οικουμένη (γή) ptc pass, οΐκέω habito: or­ bis terrae (habitatae). || ε-γνω γινώσκω cognovit2, παρα-ζηλώαω -λόω ad invidiam provoco, οΰκ εθ·νος non-populus (sci meus), ά-βύν-ετος (συν-ίημι intellego) in-sipiens. παρ-οργιω fut. att. -ίζω ad iracundiam concito. || άπο-τολμα: -άω magnum alqd audeo, non vereor, εύρεσην ευρίσκω inventus sum; inveniendum me praebui, ζητοΰσιν v. 3. έμ-φανής8 manifestus, conspicuus, έ-γενόμην aor2 γίνομαι, έπ-ερωτωαιν -τάιυ inter(rogantibus), ex parall. fere = quaerentibus (er-fragen). || πρός relate ad. έξ-ε-πέτααα έκ-πετάννυμι ex-pandi. ά-πειθ·οΰντα -τέω in-oboedientem. άντι-λέγοντα eontra-dicentem. μή num. άπ-ώσατο aor. med. -ωί)έω re-pello, re-pudio; med. a me. μή γενοιτο ν. 6,1. φυλή tribus, προ-έ-γνω προ-γινώσκω prae-scivit2 hebr. fere = elegit v. 8, 29. || οϊδατε (loco ΐστε 332) pf-praes.: novistis, iv Ήλία = ubi sermo est de E. cf Mc 12, 26. ώς quomodo, έν-τυγχάνει: -νω obviam fio, adeo, interpello, κατά c. gen. contra. || άπ-έ-κτειναν άπο-κτείνω interfecerunt. θ·υσιαατήριον altare, κατ-έ-βκαψαν sub-ruerunt κατα-σκάπτω fodiendo destruo, κάγώ = καί εγώ. ΰπ-ε-λείφθ-ην ύπο-λείπω re-lictus sum. ζητοΰσιν -τέω quaerunt; vitam meam = volunt me interficere. || χρηματιαμός responsum divinum (-τίζω respondeo [de magistratu vel oraculo quod ita negotium suum, χρήμα, persolvit]), κατ-έλιπον κατα-λείπω re-liqui2. έμ-αυτφ mihi ipsi, έπτάκια-χιλίους = 70.000. οίτινες tales qui 163. έ-καμψαν κάμπτω flexerunt, γόνυ -ατος τό genu, ή Β. quia subintellegitur Baal sub nomine «ignominia» αισχύνη. II λεΈμμα® quod relictum est, residuum. έκ-λογή electio, γέ-γονεν pf* γίνομαι. || χάριτι dat. instr. οΰκ-έτι non iam (logice), έπεί cum caus.; supple: secus, alioquin. γίνεται fit = est (sub influxu antecedentis γέγονεν). || έπι-ζητεΈ -έω appetit, ac-quirere studet, επ-έ-τυχεν aor* έπι-τυγχάνω obviam fio, treffen, as-sequor. έκ-λογή electio; concrete: e-lecti. λοιπός reli­ quus. ε-πωρώθ-ηααν πωρόω indurati sunt (πώρος tophus, Tufstein, quaevis concretio dura rei per se mollis). || γέ-γραπταο pf pass, γράφω, ε-βωκεν δίδωμι dedit, κατά-νυξις (-νύσσω perfodio) fodicatio; hoc vocab. LXX reddunt vocem hebr. pro «altus sopor, temulentia »; πν. κ. spiritus qui animos torpidos, hebetes reddit, του c. inf. = ut fin. vel. consec. 246. οΰς ώτός τό auris. || γενηθ·ήτω imptv 3 pers. aor. dep. {173 s) γίνομαι, τράπεζα mensa; convivium festivum, prosperitas, εις apud praedicatum hebr. 21. παγίς -ίδος ή laqueus. θ·ήρα venatio, rete venatoris, βκάνδαλον lignum decipulae {Falle, trap) cui pedem impingens cadit, occasio ruinae, άντ-από-δομα® re-tributio. || ακοτισθ-ήτωσαν imptv 3 pers. aor. pass, -ίζω obtenebro, νώτος tergum, διά παντός sem23

16 17 18 19 20

21 11 2 3

4

5 6 7

8

9

10

11,11-26

AD ROMANOS

354

11 per. αύγ-καμψον imptv aor. -κάμπτω con-curvo. || μή num. έπταισαν aor. πταίω cadere facio; infer, ofiendo, impingo, anstossen, stolpern, stumble, ϊνα finale vel consec. (Vlg) 247: si finale: «tantummodo ut»; si consec.: aor. effect. (187): «ut plene, de­ finitive caderent ». πέσωσιν coni. aor2 πίπτω cado, μή γένοιτο ν. 6, 1. παρά-πτωμα* (-πίπτω cado iuxta) delictum, peccatum; dat. instrum. παρα-ζηλώσαι inf. aor. -λόω ad invidiam, aemula12 tionem excito. || πλούτος divitiae, ήττημα6 condicio eius qui in­ ferior est, clades; liic: numerus exiguus (credentium), πόσον quantum, πλήρωμα6 quod ad plenitudinem perductum est, ple13 nitudo, plenus numerus. || εφ’ όσον in quantum, quatenus, δια­ κονία ministerium, δοξάζω honore afficio; magni facio ideoque 14 sedulo obeo. || εϊ πως si quomodo; exspectatio post verba conatus 283. παρα-ζηλώσω fut. (vel coni. aor. sicut Phil 3, 11 ?) v. 11. 15 σώσω fut. vel coni. aor. σφζω salvum facio. |j άπο-βολή ab-iectio, reprobatio, κατ-αλλαγή reconciliatio. πρόσ-λημψις4 as-sumptio, 16 susceptio (in regnum mess.). || άπ-αρχή primitiae; hic pr. farinae subactae e quibus conficiebantur panes sacri cf Nu 15,19, meta­ phora pro patriarchis, φύραμα* massa subacta, Teig, pdte, lump. 17 £ίζα radix, κλάδος ramus. || έξ-ε-κλάσθ,ησαν έκ-κλάω ef-fracti sunt, άγρι-έλαιος olea agrestis, oleaster. έν-ε-κεντρίσθΊ^ς έγ-κεντρίζω in-oculatus es; auf-propfen, enter, graft, έν αύτοίς inter ramos (vel in loco effractorum), συγ-κοινωνός con-sors, particeps, πιότης -τητος ή pinguedo, έ-γένου aor2 γίνομαι: factus es. κατακαυχω (= -άου) imptv -χάομαί τίνος adversus alqm glorior me jg iactans tamquam superiorem eo; μή c. imptv praes, vetat conjg tinuationem actionis, vel generalem statuit legem 182. | βαστάζεις 2 q portas. || έρεΐς λέγω dices, έγ-κεντρισθ-ώ coni. aor. pass. || καλώς bene, ά-πιστία in-credulitas; dat. instrum. έστηκας pf ίσταμαι: stas, υψηλός altus, φρόνει imptv -έω τι mentem, affectum in alqd conversum habeo, appeto, curo, φοβοΰ imptv -έομαι timeo. || 21 φύσις4 natura, έ-φείσατο aor. φείδομαι τίνος parco alci, φείσεται 22 fut. II ίδε imptv aor2 όράω. χρηστότης -ητος ή bonitas, beni­ gnitas. άπο-τομία (-τομος abs-clsus, praeceps) severitas, πεσόντας ptc aor2 πίπτω cado, έπι-μείνης coni. aor. -μένω per-maneo, persevero, έπεί cum causale; supple: secus, alioquin (si non per23 manes), έκ-κοπήση -κόπτω ex-cideris (fut. ex aor2). || κάκεΐνοι = 24 καί έκ. έγ-κεντρια&ήσονται fut. pass.; -ρίσαι aor. inf. || έξ-ε-κόπης έκ-κόπτω ex-cisus es2, παρά φύσιν praeter, contra naturam, καλλι25 έλαιος ή oliva generosa, πόσος ν. 12. ίδιος proprius. || ά-γνοείν -έω ne-scire. μυστήριον mysterium, τούτο prospicit δτι. ητε coni, είμί. παρ’ έ-αυτοίς apud vos (pron. reff. 3 pers. 1. secundae 157): in propria opinione cum despectu aliorum, φρόνιμος prudens, sapiens, ότι explicat mysterium, πώρωσις4 obduratio, acies men­ tis obtusa (πωρόω v. 7). μέρος7 pars; από μ. ex parte, γέ-γονεν ν. 5. άχρι ού c. coni, prospectivo (etiam sine αν) donec (9s). 26 πλήρωμα v. 12. είσ-έλθ-η coni, aor2 -έρχομαι intro. || ούτως ita = hoc facto, hac condicione impleta, πάς Ίσ. totus (quamvis

355

AD ROMANOS

1 1 ,2 7 -1 2 ,5

sine art. 142 s). βωθ-ήσεται σφζω salvus fiet, γέ-γραπται v. 8. ήξει ήκω veniet, φυόμενος ptc -ομαι eripio, libero, άπο-στρέψει -φω a-vertet. ά-σέβεια im-pietas. || δια-θ-ήκτ] dis-positio, testa- 27 mentum, foedus; ή παρ’ έμοϋ quae a me est. όταν = ότε &ν C. coni, quando. £φ-έλωμαι coni, aor2 -αιρέομαι au-fero, tollo. || κατά relate ad. έχθ·ρός passive: perosus, exosus. δι’ υμάς vestri 28 gratia (de causa finali), έκ-λογή v. 5. Αγαπητός dilectus, διά τ. πατέρας propter (merita) patriarcharum. || ά-μετα-μέλητος id 29 cuius alqm non paenitet (μετα-μέλομαι mutato animo mihi alqd curae est), stabilis, irrevocabilis: Deum non paenitet dedisse illa charismata, χάρισμα® benevole datum, κλήσις4 vocatio (active). || ποτέ aliquando, ή-πειθ'ήσατε aor. ά-πειθέω in-oboediens sum. 30 ήλεήθ-ητε -aor. pass, έλεέω τινά misereor; pass, misericordiam consequor. Α-πειθ·εία in-oboedientia; dat. instr. έλεος7misericordia (Dei), amor benevolus; dat. instr.: per misericordiam. || ΰμέτερος 31 vester i. e. erga vos. έλεηθ-ωσιν coni. aor. pass. || συν-έ-κλεισεν 32 συγ-κλείω con-cludo. έλεήση coni. aor. || βάθ-ος7 profunditas. Av- 33 εξ-εραΰνητος qui investigari (έραυνάω) non pt. κρίμα® iudicium, consilium, decretum, άν-εξ-ιχνίαστος (ίχνος vestigium) qui per­ vestigari non pt. II έ-γνω γινώσκω cognovit2, νους νοός δ mens. 34 σύμ-βουλος consiliarius, έ-γένετο ν. 17. προ-έ-δωκεν προ-δίδωμι antea dedit, καί hebr. coordinatio loco subordinationis: ita ut. Αντ-απο-δοθ"ήσεται -δίδωμι vicissim retribuetur. παρα-καλέω ad-voco, invito, exhortor, rogo, διά per = re 12 aliqua in memoriam revocata, οίκτιρμός misericordia; pl. hebr. (rahamim). παρα-στησαι inf. aor. παρ-ίστημι praesento, exhibeo, fruoia sacrificium, victima, ζωσαν ζάω viventem, εϋ-άρεστος (άρέσκω placeo) bene placens, λογικός ad mentem (λόγος) per­ tinens, spiritualis, λατρεία servitium, cultus; λογ. λ. cultus in ratione et mente situs (opp. caeremoniis externis). || συ-σχημα- 2 τίζεσθ’ε imptv -ίζω con-formo; med, me conformo; μή c. imptv. praes.: ne amplius. . ., vel de lege generali 182. αίών -ώνος « sae­ culum » o. at. οΰτος homines quales « hoc saeculo » esse solent, mundani, a Deo alieni, μετα-μορφοΰσθ-ε imptv -φόω trans-formamini (actio continua !); μορφή forma quae ex principio in­ terno provenit, Ανα-καίνωσις4 re-novatio. νους νοός ό mens; gen. obi.; ratio practica quae per peccatum depravata est. είς τό c. acc. c. inf. = ut finale, δοκιμάζειν ; -ω facio δόκιμον = approbatum; explorando studeo cognoscere (ut eligam), τέλειος perfectus. || δοθ>είσης ptc aor. pass, δίδωμι. δντι ptc εΐμί. ύπερ- 3 φρονεΐν: -έω supra modum (de me) sentio, παρ’ δ . . . praeter, ultra id quod. . .: violata norma recte de vobis sentiendi, δει oportet, φρονεΐν: -έω cogito, sentio; hic: de me. σω-φρονεΐν: -νέω sana (σώς) mente sum; hic: iuste et modeste de me sentio, έκαστος unusquisque, έ-μέρισεν aor. μερίζω in partes (μέρος) divido, impertior, tribuo, μέτρον mensura. || καθ'-άπερ secun- 4 dum quae = sicut, μέλος7 membrum. πρΑξις4 actio, operatio. || καθ>’ έΐς (loco ένα) singuli; τό quod attinet; acc. relationis, Αλ- 5

1 2 , 6-20

AD ROMANOS

'356

6 λήλων alter alterius (invicem). || εχοντες habentes. χάρισμα6 benevole donatum; charisma (« gratia gratis data »). διά-φορος dif-ferens. είτε . . . είτε sive . . . sive, προ-φητεία charisma pro­ pheticum, donum alloquendi alios modo divinitus inspirato; hic et in sequentibus supple: . . . habemus, utamur hoc dono ita et ita. άνα-λογία proportio, ratio, πίστις4 fides potius subiectiva: pro fide charismatica cuique data; minus prb. de norma obiec7 tiva fidei. || διακονία ministerium, munus « diaconi ». διδάσκων 8 qui charisma docendi habet. || διδασκαλία, actus docendi, insti­ tutio. παρα-καλών v. 1. παρά-κλησις4 ex-hortatio, consolatio, μετα-διδούς ptc: qui (pauperibus) tribuit, άπλότης -τητος ή simplicitas, candor animi quo quis libenter ideoque large com­ municat; hinc liberalitas, largitas; έν ά. cum liber. 87. προ-ιατάμενος ptc -αμαι ante-sto praesum: qui munere antistitis fungi­ tur. σπουδή studium, sollicitudo, ελεών ptc -έω misereor (i. e. 9 operibus), ίλαρότης -τητος ή hilaritas. || άν-υπό-κριτος (υπο­ κρίνομαι simulo) a simulatione alienus, άπο-στυγοΰντες -γέω ab-horrentes; (participia, adiectiva, infinitivi quae sequuntur vim imptv habent), κολλώμενοι ptc med.-pass. -άω ad-glutino; 10 pass, adhaereo, sequor. || φιλ-α.δελφία caritas fraterna, φιλό­ στοργος (στέργω amo) dilectionem amans et exercens; cordialiter diligens, τιμή honor, aestimatio; dat. relationis 38. προ11 ηγούμενοι ptc -έομαι ante-habeo, pluris aestimo. H όκνηρός ignavus, segnis, piger, ζέοντες ferventes, δουλεύοντες servien12 tes. 11 έλπίς -ίδος spes; dat. instr.-caus. χαίροντες gaudentes. . θ’λ'ίψις4 compressio, tribulatio; dat. sub trib. ΰπο-μένοντες per­ severantes. προα-καρτεροΰντες ptc -έω τινί constanter incumbo. || 13 χρεία (χρή) necessitas, inopia, κοινωνουντες ptc -νέω τινί con­ sors, particeps sum. φιλο-ξενία hospitalitas, διώκοντες sectantes 14 -κω persequor, assequi studeo. || εύ-λογεΐτε -γέω bene-dicite. κατ15 αρασθ-ε im ptv-ράομαι mala imprecor, maledico. || κλαίειν flere. || 16 υψηλός altus; pl. excelsa (opes, honores), φρονουντες ptc v. 3. συν-απ-αγόμενοι ptc pass, -άγω una abduco; pass, me abripi, induci sino (vel repugnante natura); τοΐς ταπ. ad humilia (?) vel u t cum humilibus humilia agatis. γίνεσθ·ε imptv γίνομαι hic = sum (γίν. subintrat pro exolescentibus formis verbi είμί). φρόνιμος sapiens, prudens, παρ’ έ-αυτοΐς apud vos (refl. 3 pers. 17 loco 2 pers. 157). || άντί pro. άπο-διδόντες red-dentes. προ-νοού18 μενοι ptc -νοέομαι pro-video, diligenter studeo facere. || τό έξ ύμών quantum a vobis dependet, είρηνεύοντες pacem haben19 tes. II έ-αυτούς v. 16. έκ-δικοΰντες defendentes -κέω vindex (έκδικος) exsisto. Αγαπητός dilectus, δότε imptv aor* δίδωμι. τό­ πος locus, spatium, οργή ira, iustitia vindic. Dei. γέ-γραπται pf pass, γράφω, έκ-δίκηαις4 vindicatio, vindicta, ultio, άντ-απο20 δώσω fut. -δίδωμι vicissim re-tribuo. || πεινά coni, -άω esurio, ψώμιζε ciba I διψά coni, -άω sitio, πότιζε pota ! άνθ-ραξ -κος ό carbo (ardens), πΰρ πυράς τό ignis, gen. hebr. = igneus, ardens 29. σωρεύσεις (σωρός acervus) acervabis, congeres (phrasis hebr. =

357

AD ROMANOS

12,21-18,13

facere ut alqs erubescat). || νικώ (νικά-ου) imptv pass, νικάω vinco..vix« vince ! iv instrum. ψυχή hebr. = homo cf 2, 9. έξ-ουσία (έξ-εστιν licet) libertas agendi, potestas; hic: qui in auctoritate constitutus est, magis­ tratus, princeps, όπερ-εχοΰσαις ptc -έχω intr. e-mineo, auctori­ tate superior sum, prae-sum. όπο-τασσέσθ·ω imptv med.-pass. -τάσσω sub-do; pass, me sub-iicio, obtempero, οΰσαι ptc είμί eae, quae sunt, τε-ταγμέναι ptc pf pass, τάσσω pono, ordino. || ώστε in initio propositionis = itaque, άντι-τασσόμενος se op-ponens, δια-ταγή (-τάσσω dis-pono) dis-positio, ordinatio, άνθ·έστηκεν pf-praes. -ίσταμαι re-sisto; pf : ob-stat. άνθ·-εστηκότες ptc pf. έ-αυτοίς sibi ipsis, κρίμα® iudicium, condemnatio, λήμψονται fut. med. λαμβάνω sumo. || έίρχων -οντος princeps, φόβος active: actio terrendi; hic: is qui metum iniicit; terror, φοβεΐαθ·αι inf. -έομαι timeo, ποίει fac. έξεις έχω habebis., έπ-αινος laus. || ποιής coni, φοβοΰ imptv. είκή temere, sine ratione et consilio. μάχαιρα gladius, φορεΐ -έω gestat, έκ-δικος ex-igens poenam, vindex, ultor, δργή ira, poena, εις d. ad poenas (nomine Dei) infligendas, πράσσοντι facienti. || δι-ό quapropter, άνάγκη (sci έστίν) necessitas, συν-είδησις4 con-scientia. || φόρος tributum. τελείτε solvitis, λειτ-ουργός qui opus (spyovj^facit quod popu­ lum spectat (ληιτός), minister publicus, προσ-καρτεροΰντες ptc -ρέω constans sum apud, assidue incumbo; hic loco dat. εις. || άπό-δοτε ptc aor2 -δίδωμι red-do. όφειλή id quod debetur, debitum. τώ τόν φόρον supple: iure exigenti, τέλος7 id quod sol­ vitur (τε.λεω) vectigal, portorium, Zoll. || όφείλετε imptv -λω debeo, sum debitor, άλλήλους alter alterum, invicem, άγαπ®ν inf. -πάω diligo, πε-πλήρωκεν pf πληρόω impleo. || μοιχεύοεις fut. -εΰω adulterium committo; οΰ c. fut. modus prohibendi Legi proprius, φονεύβεις fut. -εΰω interficio, κλέψεις fut. κλέπτω furor, έπι-θ-υμήσεις fut. -μέω concupisco, έτερος loco άλλος /76. έντολή praeceptum, τούτος loco δδε 161. άνα-κεφαλαιοΰται pass. . -όω ex serie numerorum summam duco : con-summo ; h ic: cete­ rorum mandatorum summam ac caput dico. || Αγαπήσεις -άω diliges. πλησίον adv. prope ό πλ. «proximus ». έργΑζεται operatur, πλήρωμα® impletio facta; πλ. νόμου lex impleta. || είδότες ptc οίδα : scientes, καιρός tempus (qualificatum). ύπνος somnus, έγερθ’ήναι inf. aor. pass, εγείρω excito; pass, surgo. έγγότερον (έγγΰς) adv. propius, έ-πιστεύσαμεν aor. ingress. 185 s. || προ-έκοψεν pro-cessit προ-κόπτω tundendo pro-moveo; intr. proficio, ήγγικεν pf έγγίζω prope admoveo; intr. appropinquo. άπο-θ·ώμεθ·α aor2 coni, (exhort.) med. -τίΑημι se-pono, ab-iicio; med. a me. σκότος7 tenebrae. έν-δυσώμεθ·α coni. aor. med. -δΰω in­ duo; med. me induo, όπλα τά arma, φώς φωτός τό lux. || εύσχημόνως (-μων) honeste, decenter, περι-πατήσωμεν aor. (com­ plex. 188) coni, exhort, -τέιο ambulo (plus quam 30ies in Paulo), κώμος comissatio, convivium hilare; pl. effrenes compotatorum lasciviae, revellings. μέθ·η potatio, ebrietas, κοίτη (κείμαι) lectus,

21 13

2

3 4 5 6

7 8 9

10 11 12

13

1 3 ,1 4 -1 4 ,1 6

AD ROMANOS

358

concubitus (hic: illegitimus), ά-σέλγεια petulantia, lascivia; pl. lascive facta. Ιρις -ιδος ή contentio, lites, rixa, ζήλος fervor 14 animi, invidia, aemulatio. || έν-δύσασθ·ε aor. imptv med. πρόvota provida cura. ποιεΐσθ·ε imptv med. (cl. cf 172). έπι-θ·υμία animi propensio, desiderium concupiscentia. 14 ά-σθ-ενοϋντα ptc -νέω in-firmus sum (c. dat. relationis 38). προσ-λαμβάνεσθ*ε imptv -νω ad-sumo; med. ad me, in meam societatem admitto, non repello, διά-κρισις4 di-stinctio, di-iudi2 catio. δια-λογιαμός cogitatio (dubitantis: Bedenken). II δς μέν exspectaveris δς δέ : alius... alius; sed alterum membrum est ό δέ άσθ. φαγεΐν inf. aor2 έσθίω comedo, πιστεύει ambigue di­ citur; vel: fidem habet ita ut; vel credit se posse, λάχανοv herba 3 hortensis esculenta, olus, legumes. || έξ-ουθ-ενείτω imptv 3 pers. -νέω pro nihilo habeo, contemno, xptvixco imptv 3 pers. -νω 4 iudico. προσ-ε-λάβετο aor2 med. προσ-λαμβάνω v. 1- II άλλότρεος alienus, οίκετης3 domesticus, famulus, ίδιος proprius, στήνει (hell, στήκω ex έ'στηκα 337) stat, πίπτει cadit. σταθ·ήσεται fut. pass, ϊστημι stare facio, non sino cadere, vel potius dep. ίστα­ μαι firmus persisto, non cado, δυνατεί potens est. στήααι inf. 5 aor. ϊστημι. || κρίνει secernit, praefert, approbat, παρά plus quam, prae, εν.αστος unusquisque, νους νοός mens, persuasio, πληρο­ φορείσαι» imptv med. 3 pers. -ρέω impleo, plene persuadeo; med. mihi: in sua quisque ratione sentiendi sibi plenam persuasionem 6 (firmum conscientiae iudicium) comparet. || φρονών ptc -νέω rei studiosus sum: qui diei observandi studiosus est = qui diem 3 observat, εύ-χαριστεΊ gratias agit. || ζη ζάω vivit, άπο-θ-νήσκει: Jr -κω morior. || ζωμεν prius: coni.; alterum: indic. || άπ-έ-άανεν 0 aor2 άπο-θνήσκω. ε-ζησεν aor. ingress. 185 s ζάω resurrexit, ζώντων ptc ζάω gen. compar, (apud verbum quod superioritatem exprimit), κυριεύση coni. aor. (ingress.) -εύω dominus sum, 10 ingr. d. evado. || παρα-ατησόμεθ·α fut. παρ-ίσταμαι ac-cedo, ad­ ii sisto, βήμα6 (βαίνω) gressus, suggestus (iudicis), tribunal. || γέγραπται pf pass, γράφω, ζώ εγώ formula iuramenti; ideo δτι. κάμψει fut. κάμπτω (me) flecto, γόνυ -νατος τό genu, γλώσσα lingua, έξ-ομο-λογήσεται fut. -γέομαι aperte con-fiteor; τινι ce12 lebro, praedico alqm. || άρα igitur, λόγον δώσει (δίδωμι) ratio13 nem red-det. || μηκ-έτι non amplius, άλλήλους alter alterum. • τούτο loco τόδε 161. κρίνατε imptv aor. κρίνω v. 5. τι-θ-έναι inf. τίΟημι. πρόσ-κομμα* (-κόπτω of-fendo) offendiculum, cui pedem impingens alqs cadit, occasio peccati, σκάνδαλον occasio 14 ad peccandum cf 11, 9. || πέ-πεισμαι pf πείθω persuadeo: mihi persuasum est. κοινός communis, (levitice) impurus, δι’ έαυτοΰ per se. εί μή loco αλλά (ex aram, ubi eadem particula adhibetur et exceptive et adversative), λογιζομένω ptc: ei qui reputat. || 15 βρώμα® cibus, λυπείται -έω contristatur, περι-πατείς ambulas, άπ-όλλυε imptv -ύω (loco -υμι 337) perdo; μή c. imptv desine! 16 182. άπ-έ-θ-ανεν v. 9. || βλασ-φημείσθΊ» imptv 3 pers. pass, -μέω male loquor de. τό άγαθ·όν bonum; sci libertas in Christo. ||

359

AD ROMANOS

1 4 ,1 7 -1 5 ,1 1

έστίν consistit in. βρώσις4 comestio, cibus, πόσις4 potatio, po- 17 tus. II έν τούτω cum his fructibus Spiritus, δουλεϋων serviens. 18 εΰ-άρεστος (άρέσκω) bene placens, δόκιμος (δέχομαι) acceptus, probatus. || άρα v. 12. διώκωμεν coni, exhort, -κω persequor, 19 assequi studeo, υίκο-δομή aedi-ficatio. || ένεκεν ßp. cibi gratia. 20 κατά-λυε imptv -λΰω dissolvo, de-struo. κακόν sd est comestio ei qui. «ρόσ-κομμα® v. 13; διά πρ. cum scandalo i. e. aut active: ita ut alteri occasio evadat peccandi, (aut passive: in statu scan­ dali, fere = «cum mala conscientia»?). έσθ·ίοντι comedenti. || φαγείν v. 2. κρέας κρέως τό caro, πιεΐν inf. aor2 πίνω bibo, έν 21 ώ instrum.: alqd quo, occasione cuius, προσ-κόπτει intr. offen­ dit = σκανδαλίζεται, scandalum patitur, ad peccandum sedu­ citur. II πίστις persuasio libertatis quae ex fide est. κατά σε-αυ- 22 τόν apud te ipsum, ό μή κρίνων έ-αυτόν qui se non condem­ nat = qui, cum agit, non incipit dubitare agatne licite necne, δοκιμάζει explorando eligit: έν ω δ. in eo quod agendum eli­ git. II δια-κρινόμενος ptc -νομαι ultro dtroque (δια-) apud me 23 (med.) iudico i. e. dubito, anceps haereo. φάγη coni, aor2 (sci cum incerta conscientia), κατα-κέ-κριτκι pf pass, κατα-κρίνω condemno, πίστις4 hic: firma persuasio, certa conscientia. όφείλομεν -λω debemus, δυνατός potens, validus, hic: firmae 15 ac sanae conscientiae (opp. ά-δύνατος debilis). ά-σθ·ένημα® in­ firmitas; pl. ea quibus se inf. angustioris conscientiae (cf 14, 18) manifestat, βαστάζειν sustinere, portare, έ-αυτοΐς loco ήμΐν αύτοΐς 157. άρέακειν placere; sibi placere = sua commoda spec­ tare. || άρεσκέτω imptv 3 pers. πλησίον adv. prope; ό πλ. « proxi- 2 mus ». είς τ. άγ. in (eorum) emolumentum, οίκο-δομή v. 14,19. || ήρεσεν aor. άρέσκω. γέ-γραπτκι pf pass, γράφω, όνειδισμός op- 3 proprium, όνειδίζόντων ptc -ίζω (δνειδος id cuius alqm pudet) verbis probrosis impeto, έπ-έ-πεσαν (loco -σον 333) έπι-πίπτω cado super. || όσα omnia quae, προ-ε-γράφη aor2 pass, προ- 4 γράφω antea scribo, διδασκαλία doctrina, institutio, έ-γράφη aor2 pass, ύπο-μονή per-severantia, patientia, παρά-κλησις4 (-καλέω) alloquium, quo quis exhortatur vel consolatur alqm. γραφή Scriptura, έχωμεν coni. || Θεός τής ΰπομ. Deus qui est fons illius 5 patientiae ex Scriptura hauriendae 25. δφη opt. aor2 δίδωμι. τό αύτό φρονεΐν idem sentire (utpote concordes)., κατά Xp. sec. mentem, exemplum Chr. || όμο-θ·υμαδόν un-animiter. στόμα® os 6 (oris), δοξάζητε coni, -ζω glorifico. || δι-ό quapropter, προσ- 7 λαμβάνεσθ'ε v. 14, 1. προσ-ε-λάβετο aor2 προσ-λαμβάνομαι. || διάκονος minister, γε-γενήσθ-αι inf. pf. γίνομαι (pf: effectus du- 8 rat 209). περι-τομή circum-cisio = -cisi. βεβαιώσαι inf. aor. -oco firmum facio, confirmo, έπ-αγγελία promissio c. gen. obi.: data patribus. || ϊθ-νος populus; pl. gent(il)es. ελεος7 misericordia. 9 δοξάσαι inf. aor. pendet ab εις τό. γέ-γραπται v. 3. εξ-ομολογήσομαι v. 14, 11. ψάλω cantabo ψάλλω fidibus cano, citha­ ram pulso. II εύ-φράνθ·ητε imptv aor. dep. -φραίνω laetum red- 10 do; med. laetor. || αινείτε -έω laudate, έπ-αινεσάτωσαν imptv 11

15, 12-27

A D ROMANOS

360

12 aor. 3 pers. -αινέω laudo. || έσται fut. med. εΐμί. (ίίζα radix, άνιστάμενος ptc -ίσταμαι surgo; ptc praes, pro fut. 207. άρχειν τινός gubernare, regere. Ιλκιοϋσιν ελπίζω sperabunt (fut. att.). || 13 πληρώσαι aor. opt. -ρόω impleo: repleat, εις τό c. acc. c. inf. = ut fin. πεμισσεύειν abundare, insignem se praestare, proficere in; 14 alterum έν est causale. || πέ-πεισμαι v. 14,14. vexi αύτοί et ipsi i. e. nullo vos docente, μεστός plenus, άγα·9·ωσύν») bonitas, κεκληρωμένοι ptc pf pass. v. 13. γνώσις4 scientia, δυνάμενοι ptc -ναμαι possum, vou-θ’ετε'ίν in mente (νοΰς) ponere (τίΟημι), ad15 monere. || τολμηρότερον (-ρός audax) audacius. Ι·γραψα γράφω scripsi, μέρος7 pars; άπό μ. ex parte, ώς quasi. έπ-ανα-μιμνήσκων 16 reminisci faciens, δοθ’ε'ϊσαν ptc aor. pass, δίδωμι. II είς τό ν. 13. λειτ-ουργός minister ν. 13,6. ίερουργοΰντα ptc -γέω τι ut sa­ cerdos administro, γένηται coni, aor* γίνομαι, προσ-φορά ob-latio, sacrificium; c. gen. obi. εύ-πρόα-δεκτος bene-ac-ceptus. ήγιασ17 μένη ptc pf pass, άγιάζω sanctifico. || καύχησις4 gloriatio έχω τ. κ. possum gloriari, τά πρός τ. β. acc. relationis : quod attinet ad 18 Deum. || τολμήσω -μάω audebo, ών = τούτων ά attractio rela­ tivi 9. κατ-ειργάσατο aor. -εργάζομαι operor, perficio, ΰπ-ακοή 19 ob-oedientia. || τέρας -ατος τό prodigium, ώστε c. acc. c. inf. ita ut. καί κύκλω adver: et quidem per circuitum usque ad; vel cir­ cumcirca: a Jerus. et regione circumiacente. πε-πλκιρωκέναι inf. 20 pf πληρόω; τό εύαγγ. Me fere = munus praedicandi ev. || ούτως δέ et quidem ita; sci studens, φιλο-τιμούμενον ptc -μέομαι alqd mihi honori duco ideoque diligenter facio, studeo (mettre son am­ bition ä faire qch.). εύ-αγγελίζεσθ·αι: -ίζομαι evangelium prae­ dico. β-που ubi. ώνομάσθ*η ονομάζω nominatus est = iam in­ notuit. άλλότριος alienus, θ-εμέλιος fundamentum, οίκο-δομώ 21 coni, -μέω aedi-fico. || γέ-γραπται v. 3. δψονται fut. med. όράω. άν-τ,γγέλΤ| -αγγέλλω annuntiatum est2, άκ-ηκόασιν pf2 att. ακούω. 22 συν-ήαουσιν -ίημι intelligent. || διό ν. 7. έν-ε-κοπτόμην impedie­ bar έγ-κόπτω inter-cldo. τά κολλά = πολλάκις (1. ν.) ? frt potius: quotiescumque volebam, these many times, έλθ’ε'ίν inf. aor2 έρχο23 μαι; τοΰ έ. gen. = abi.: ab. || μηκ-έτι non amplius, τόπος locus, spatium, κλίμα (κλίνω) inclinatio caeli, tractus, regio. έπι-ποθ·ία 24 desiderium, ικανός sufficiens, multus, έτος7 annus. || ώς &v c. coni, quando (de fut.). πορεύωμαι coni, -ομαι iter facio, δια­ κορευόμενος ptc -ομαι proficiscor per, durchreisen', en cours de route. θ>εάσασθ>αι inf. aor. θεάομαι video, κρο-πεμφθ-ήναι inf. aor. pass, -πέμπω di-mitto, iter facientem deduco, rebus neces­ sariis instruo; weiterhelfen, εκεί = έκεΐσε illuc, πρώτον loco πρότερον 116. άπό μέρους ν. 15. έμ·πλησθ·ώ coni. aor. pass, -πίμ25 πλημι impleo, saturo; pass, frui alqo. || διακόνων -νέω ministrans 26 (loco ptc fut. ? 207) i. e. subsidiis. || ν)ΰδόκ·ησαν voluerunt εύδοκέω placet mihi, decerno, κοινωνία communio, communicatio rei, collatio beneficii, ποιήσασθ-αι inf. aor. med. (172). είς in via 27 ad supplantandum dativum, πτωχός pauper, mendicus. || όφειλέτης8 debitor, έ-κοινώνηααν aor. κοινωνέω particeps sum vei fio

361

AD ROMANOS

15,28-16,19

c. dat. rei. πνευματικός spiritualis; τά πν. bona spir. όφείλουβιν v. 1. σαρκικός pertinens ad camem i. e. ordinem rerum natura­ lium, terrenarum, λειτ-ουργησαι inf. aor. -γέω servitium publi­ cum praesto cf v. 16, || έπι-τελέσας ptc aor. -λέω perficio, σφρα- 28 γισάμενος ptc aor. med. -ίζω sigillo obsigno; hic : obsigno i. e. affero et ipso meo (med.) testimonio confirmo, άπ-ελεϋσομαι fut. -έρχομαι. II iv = cum 86 s. πλήρωμα® plenitudo, εΰ-λογία bene- 29 dictio, copia donorum Dei vel Christi, έλεΰσομαι fut. έρχομαι. || παρα-καλώ διά v. 12,1. συν-αγωνίσααθ·αι inf. aor. -νίζομαι unä 30 cum alqo certo, certantem adiuvo. προσ-ευχή precatio || φυσθώ 31 coni. aor. pass, ρέομαι eripio, libero, ά-πειθ·ούντων ptc -θέα» non credo, non oboedio, διακονία ministerium (subsidiorum), εΰ-πρόσ-δεκτος v. 16. γένηται v. 16. || έλθ’ών ptc aor2 έρχομαι. 32 αυν-ανα-παόσωμαι coni. aor. -παύομαι unä c. alqo requiesco, me recreo. · ■■· . . ; · συν-ίατημι sisto alqm cum alqo, commendo, οΰσαν ptc εΐμί. II 16 προσ-δεξηαθε coni. aor. -δέχομαι suscipio (hospitaliter). άξιος 2 dignus; -ως adv. παρα-ατητε coni, aor2 παρ-ίσταμαι ac-cedo, succurro, iv i v . . . πράγματι c. coni, in quacumque re. χρήζη coni, χρήζω τινός opus mihi est, indigeo alqa re. πράγμα® res gesta, res gerenda, negotium, προ-στάτις -ιδος quae prae-est, tutrix, patrona, έ-γενήθη (= έ-γένετο 174) aor. pass, γίνομαι. H άσπάσασθε imptv aor. -ζομαι saluto, σϋν-εργος col-laborator. of- 3 τινες — οι vel utpote qui 163s. || ψυχή hebr. = vita, τράχηλος 4 collum, cervices. ύπ-έ-θ>ηκαν (loco -θεσαν 332) ί>πο-τίθημι, sup­ posuerunt. εΰ-χαριατέω gratias ago. έθ*νος7 populus; pi. gen­ t s e s . || τ. κατ’ οιχον αύ. έχχλ. = fideles qui in domo eorum 5 congregari solent, Αγαπητός dilectus, άπ-αρχή primitiae, primus qui (fidem amplexus) Deo consecratus est. || ή-τις quippe quae 6 163. έ-κοπίασεν laboravit κοπιάω connotat defatigationem ex la­ bore intenso, εις υμάς in utilitatem vestram. || συγ-γενής® cog- 7 natus, eiusdem stirpis, συν-αιχμάλωτος con-captivus. έπί-σημος in-signitus, insignis, magni aestimatus, πρό έμοϋ ante me. γέ- jq γόναν (1. -νασιν 333) pf2 γίνομαι. || δόκιμος acceptus probatus, genuinus, ot έχ των τίνος qui ex domo ales sunt. || όντας ptc ^ είμί. II νοπιώαας-ιάω laborantes (fern.). || έχ-λεχτός e-lectus. || άλ- jg λήλους vos invicem, φίλημα® osculum. || παρα-καλώ rogo v. 12,1. jg σχοπείν: -πέω specto, attente observo (ut caveam), διχο-στασία yj dis-cidium, discordia, σκάνδαλον v. 11,9. παρά τ. διδαχήν prae­ ter, contra doctrinam. έ-μάθ·ετε μανθάνω didicistis2, ποιουντας facientes, έκ-χλίνετε intr.: declinate, recedite. || τοιοϋτος talis. 18 δουλεΰουσιν serviunt, κοιλία cavitas, venter, χρηστο-λογία ser­ mo dulcis (sed dolosus), εύ-λογία hic: adulatio, έξ-απατωαιν -τάω decipiunt, se-ducunt. ά-χαχος malitiae expers, mali ignarus, sim­ plex. II γάρ correspondet priori γάρ v. 18; altera ratio quae suadet 19 illud έκκλίνετε. υμών emphatice (opp. ad illos seductores), άφίχετο aor2 -ικνέομαι per-venio (άπο- perfectivum). ά-χέραιος (κεράννυμι misceo) non mixtus, simplex (ad malum =) madi ex-

16,20-26 η confirmatum est βεβαιόω firmum (βέβαιος) facio, ratum facio, verum esse ostendo. || ώστε c. acc. 7 c. inf. ita ut. ύστερείσθ-αι inf. -έω τινός sero veniens non at­ tingo, careo, egeo; pass, deficior, careo, έν τινί inferior sum. χάρισμα® benevole donatum, charisma (« gratia gratis data »). άπ-εκ-δεχομένους ptc -χομαι assidue exspecto, άπο-κάλυψις4 re-velatio (eschatologica). || βεβαιώσει confirmabit, stabiliet, τέ- 8 λος7 finis, άν-έγ-κλητος (έγ-καλέω accuso) «in-accusabilis», in­ culpatus. έν constr. praegnans: ita ut sitis in 71. ή ήμερα x. K. dies parusiae et iudicii. || πιστός fidelis, fide dignus. 8i' = διά hic 9 de causa principali, έ-κλ·ήθ>ητε καλέω vocati estis, κοινωνία com­ munio, societas, consortium, τινός: cum. || παρα-καλέω ad-voco, 10 invito, exhortor, rogo, διά per = alqa re in memoriam revocata, provocans ad. όνομα v. 2. Ενα loco inf. completivi 288. λέγητε coni.; « idem dicere » = concordes esse. η... ητε coni. είμί. σχί­ σμα® scissura, dissidium, dissensio, κατ-αρτισμένοι ptc pf pass, -τίζω (άρτιος aptus, congruus) talem facio qualis esse debet, re-ficio; h ic: discordes ad concordiam compono, νοΰς νοός ό mens, sensus, γνώμη sententia, opinio. || έ-δηλώθ·η δηλόω ma- 11 nifestatum est. οί Χλόης familiares (?) Chi. έρις -ιδος ή rixa, ^ contentio. || έκαστος unusquisque. || με-μέρισται pf pass, μερίζω jg partes (μέρος) facio, divido, μή num(quid). έ-σταυρώθ·η σταυρόω crucifixus est. εΙς τό όνομά τίνος (βαπτίζειν) in unionem cum, 14 ita ut quis fiat ales. έ-βαπτίσθ*ητε βαπτίζω baptizati estis. || ev>- 15 χαριστώ v. 4. έ-βάπτισα aor. || εϊπη coni, aor2 λέγω. || λοιπόν 16 adver ceterum, οίδα pf-praes.· scio. || άπ-έ-στειλεν άπο-στέλλω 17

1,1 8 - 2,1

AD CORINTHIOS I

364

misit, εύ-αγγελίζεσθ·αι -ζομαι laetum nuntium praedico, έν cum 87. σοφία λόγου sapientia eloquenter manifestata, κενωθ·») coni. 18 aor. pass, -νόω evacuo, vi sua privo, σταυρός crux. || λόγος ver­ bum, sermo, praedicatio; τοΰ στ. gen. obi. άπ-ολλυμένοις pass, ptc (praes, loco fut. ? 207) -υμι perdo; -υμαι pereo: perituris vel qui in via perditionis sunt, μωρία stultitia, σωζομένοις ptc pass. 19 σφζω salvum facio. || γέ-γραπται pf pass, γράφω, άπ-ολώ (= -ολέσω) fut. -όλλυμι. σύν-εσις4 (-ίημι intellego) intelligentia, pruden­ tia. συν-ετός intelligens, prudens, ά-θ-ετήσω frustrabo -τέω facio 20 ά-θετον non statutum, irritum. || που ubi ? συ-ζητητής3 dispu­ tator (sci sophista); scrutator, indagator, ουτος ό αιών -ώνος « hoc saeculum » status rerum qui nunc viget donec incipiet « saeculum venturum »; fere = κόσμος, έ-μώρανεν aor. μωραίνω 21 stultum (μωρός) facio. || επει-δή cum causale, quia, σοφία τ. #. Dei sapientia in mundo et in Scriptura manifestata, έ-γνω γινώσκω cognovit3, εϋ-δόν.ησεν decrevit -κέω mihi placet, volo, κήρυγμα* (κηρύσσω) praedicatio, σώσαι inf. aor. σφζω v. 18. 22 πιστεύοντας credentes. || έπει-δή quoniam; hic = nam. σημεΐον signum, miraculum, αΐτοΰσιν -τέω petunt, postulant, ζητοΰσιν 23 -τέω quaerunt. || έ-σταυρωμένον ptc pf pass. v. 13. σκάνδαλαν id cui pedem impingens alqs cadit (lignum decipulae, trap), causa ruinae; h ic: id quod alci offensioni est ita ut ab eo abhorreat, obiectum horroris, εθ-νος7 populus; pl. gent(il)es. μωρία v. 18. 25 κλητός v. 1. || μωρός stultus; τό μ. stultitia; st. Dei = id quod in consiliis Dei stultum videri potuerit, σο φωτερός (σοφός) sapientior; gen. comp.: quam, ά-σθ-ενής* in-firmus (σθένος7 robur). 26 Ισχυρότερος (-ρός) validior, robustior. || βλέπετε -πω videte, considerate (vel videtis?), κλήσις4 (καλέω) vocatio; hic = vo•cati, κατά σάρκα (σαρξ) sec. carnem; σοφοί κ. σ. humana sa­ pientia im buti; sapientes ex mente hominum huius mundi. 6υ27 νατός potens, εύ-γενής8 nobilis. || έξ-ε-λέξατο aor. έκ-λέγομαι mihi e-ligo. κατ-αισχύνη coni, -νω pudore afficio, erubescere facio 28 alqm (postponendo eum). || ά-γενής8 ig-nobilis, non nobili loco ortus. έξ-ουθ·ενημένα ptc pf pass, -νέω pro nihilo habeo, con­ temno. τά μή όντα ea quae non sunt, κατ-αργήση coni. aor. -γέω inertem (ά-εργος) in-efficacem reddo, destruo;, potestatem 29 ales frango. || όπως = ut fin. καυχήσηται coni. aor. -χάομαι glorior, μή... πάσα ne. . .omnis hebr. pro: u t . . .nulla; ne. . .ulla 30 311. σάρξ = homo (naturalis). || έξ αύτοΰ ex, a Deo. έστέ emphatice in oppos. ad τά μή δντα (?). έ-γενήθ·η aor. dep. ( = έγένετο 174) γίνομαι, άγιασμός sanctificatio, άπο-λύτρωσις4 red31 emptio. || Ινα ut (sci fiat) sicut, καυχώμενος ptc v. 29. καυχάσάω imptv 3 pers. 2 κάγώ = καί εγώ. έλθ·ών ptc aor2 (simultaneitas 196) έρχο­ μαι. ΰπερ-οχή e-minentia; καθ’ ύ. λόγου cum praestantia ser­ monis i. e. ostentando me excellere eloquentia, κατ-αγγέλλων annuntians, μαρτύριον testimonium = evangelium in quantum in eo Deus attestatur quis sit et quid fecerit pro nobis; gen.

365

A D C O RIN TH IO S I

2, 2-16

subi.; vel si gen. obi: testim. quod Ap. perhibet de Deo (1. v. μυστήριον cf v. 7). II έ-κρινα iudicavi κρίνω etiam: eligo, de- 2 am o, mihi propono: non mihi proposui scire, non exstimavi :ongruum scire (= prop, non scire?). είδέναι inf. ad pf-praes. alöa scio, ε-σταυρωμένον v. 1, 23. || Α-αθ-ένεια defectus virium 3 (σθένος), debilitas, τρόμος tremor, έ-γενόμην (aor2 γίνομαι) πρός aut: veni ad vos, aut: fui apud vos. || κήρυγμα v. 1,21. οΰκ 4 supple έ-γένετο. έν instr. 89. πέιθός (πείθω persuadeo) persuasivus. άπό-δειξις4 de-monstratio; πν. gen. subi, vel auctoris: demonstr. cuius auctor est Sp. S. virtusque divina; an gen. obi. ?: πνεΰμα = plenitudo Spiritus S. et consequens fervor et effica- g cia in docendo. || r, coni, εΐμί: ne fundetur. || τέλειος perfectus, g ουτος ό αΙών v. 1, 20. έίρχων -οντος princeps, κατ-αργουμένων ptc pass, -γέω v. 1, 28: qui destruuntur; praesens axiomaticum. (destruentur? 207). || έν μυαττ,ρίω tamquam mysterium, informa 7 mysterii, (pt trahi vel ad σοφίαν vel ad λαλοΰμεν). άπο-κεκρυμμένην ptc pf pass, άπο-κρΰπτω abs-condo. προ-ώρισεν prae­ destinavit -ορίζω antea de-finio. πρό τ. αΙώνων ante saecula, ab aeterno. || ε-γνωκεν pf γινώσκω cognosco, έ-γνωβαν aor2 γι- 8 νώσκω; εΐ έ. si cognovissent (229). έ-βταύρωβαν aor. v. 1,23; οΰκ αν έ. nonjuucifixissent. || γέ-γραπται pf pass, γράφω ειδεν 9 6ράω vidit, ους ώτός τό auris, ήκόυβεν ακούω audivit, άν-έ-βκ; άνα-βαίνω a-scendo; hebr. cogitationes dicuntur in cor ascende­ re = suboriuntur. dt (1. v. δσα) quae (quanta), ήτοίμαβεν ετοι­ μάζω praeparavit, άγαπωσιν -πάω diligentibus, || άπ-ε-κάλυψεν 10 άπο-καλΰπτω re-velavit. έραυνΑ perspecta habet -νάω indago, perscrutor, βάθος7 profundum. || οΐδεν pf-praes.: scit, τά του 11 άνθρ. hic: intimae cogitationes, πνεΰμα® spiritus = anima conscientia (in sensu psychol.). έ-γνωκεν v. 8. || «v. του κόσμου 12 prb = sapientia huius mundi v. 6. έ-λάβομεν λαμβάνω accepi­ mus2. είδ&μεν coni, ad pf-praes. οίδα. χαρισθέντα ptc aor. pass, -ίζομαι benevole dono, rem dono ut favorem, gratiam. || διδακτός quod doceri pt: verba qualia docet humana sapientia 13 (Spiritusve S. 13 b). Ανθρώπινος humanus, πνευματικός ad spi­ ritum pertinens, spiritualis; -οΐς estne mascul. an neutr. ? si hoc, verte: rebus spiritualibus (i. e. doctrinis a Sp. traditis) spi­ ritualia (i. e. verba, argumenta a Sp. suggesta) conformantes; secus: hominibus spiritualibus (i. e. in quibus τό πν. dominatur) spiritualia exponentes, συγ-κρίνοντες ptc -va> compono, hinc frt adapto; iudicandi causa comparo, interpretor, explico. || ψυχικός 14 qui habet tantum ψυχήν et non πνεΰμα; «naturalis », qui solum lumen naturale rationis sequitur, δέχεται: -ομαι recipio, (libens) accipio, μωρία stultitia, γνώναι inf. aor2 γινώσκω. πνευματικως adv. spirituali modo, i. e. Spiritu cooperante. Ανα-κρίνέται pass. -νω examino (quasi seriem rationum percurrens [άνα-]), diiudico, verhören. . || Ι-γνω v. 8. νους νοός mens, modus cogitandi, ipsa 16 cogitata vel consilia, αυμ-βιβάαει fut. -άζω co-ire facio, con­ cludo, intellego, doceo, instruo.
δό-μαρτυς testis falsus, mendax; τοϋ θεού gen. obi.: de Deo. έ-μαρτυρήσαμεν aor. μαρτυρέω testor, κατά c. gen. contra, ήγειρεν εγείρω suscitavit, εί-περ emphat. si, si quidem; cond. «rea16-lis»: si de facto (sicut adversarii asserunt) 217 s. || έγήγερται 17 v. 4. II μάταιος vanus, sine veritate, nullius valoris. ϊτι adhuc. || 18 κοιμηθ-έντες ptc aor. pass. v. 6 : mortui, άπ-ώλοντο aor* med. 19 -όλλυμι perdo; med. pereo. || ήλπικότες ptc pf ελπ ίζω spero; constr. periphr. 253. μόνον solum; se refert ad totum: ad hanc vitam et ad spem, έλεεινότερός τίνος (ελεεινός) miserabilior quam; hell, comparativus posset intellegi ut superi. 112: miser2 0 rimi omnium. || νυνί δέ nunc vero opponit hypothesi irreali ve­ rum rei statum, άπ-αρχή primitiae: primae fruges Deo oblatae, f per quarum oblationem tota messis Deo consecratur: reliquorum fructuum sunt vicariae ac pignora; quae omnia in resurr. Christi applicationem habent, κε-κοιμημένων ptc pf pass, κοιμάω v. 6 . || [ 2 2 έπει-δή quoniam; paratactice: nam. || άπο-θ-νήσκουσιν -σκω mo­ rior. έν causale simul et de unione 88 s. ζωο-ποιηθ>ήσονται 2

387

AD CO RIN TH IO S I

15, 23-34

-ποιέω vivi-ficabuntur, ad vitam revocabuntur. || ίδιος proprius, 23 suus, τάγμα (τάσσω) alqd ordinatum, agmen, turma militum; hic: in suo quisque ordine, insιτα deinde, παρ-ουσία (alter) ad­ ventus (Christi). || ειτα tum, postea, τέλος finis, consummatio. 24 δτ-αν c. coni, quando (de fut.). παρα-διδφ (vel hell, -διδοΐ 1 . v.) coni, -δίδωμι tra-do; praes, mirum est, exspectaveris coni. aor. (1 . v. -δφ). χατ-αργήση coni. aor. -γέω in-efficacem reddo, des­ truo. άρχή principatus; πάσα ά. sine art. omne genus prine. 142. έξ-ουσία potestas; αρχή, έξουσ., δυν. potestates angelicae. || Set' 25 c. acc. c. inf. oportet, άχρι ου = ά. τοΰ χρόνου φ c. coni, pros­ pectivo: donec, θ·η coni, aor2 τίθημι pono, έχθ-ρός inimicus, πούς ποδός ό pes. αύτοΰ frt. loco εαυτού cf Phil 3, 21 (158)·, in Ps 109,1 subiieiens est Deus, hic, ut videtur, Christus; sed in sequentibus iterum Deus supponitur esse subiectum. || έσχατος 26 ultimus, χατ-αργεΐται (v. 24) e medio tollitur. || ύπ-έ-ταξεν υπο- 27 τάσσω sub-iecit. εϊπη coni, aor2 λέγω: δταν c. coni.: quando dicet, dixerit sci Deus, ΰπο-τέ-ταχται pf pass, ύπο-τάσσω. 59)λος manifestus; -ον δτι manifestum est quod, εν.τύς c. gen. prae­ ter, excepto, ΰπο-τάξαντος pte aor. || ΰπο-ταγή coni, aor2 pass. 28 ΰπο-ταγήσεται sub-iicietur, se sub-iiciet. ή coni, είμί || έπεί cum 29 causale; paratactice: nam. ποιήσουσιν -έω facient, βαπτιζόμενοι pte pass, (vel med.): qui baptismum subeunt, υπέρ pro, in favo­ rem vel de substitutione = αντί 64. δλως omnino, νεαροί mor­ tui; defectus art. effert qualitatem, τί χαί cur tandem. || χινδυ- 30 νεύομεν: -εΰω periclitor, pericula subeo, πάσαν ώραν acc. temp, omni hora = semper (etiam cl. ώρα in acc. respondet quaerenti « quando ? »). || χαθ·" ημέραν singulis diebus, cotidie, άπο-θ·νήσχω 31 morior (in periculo mortis sum), νή c. acc. particula iurisiurandi; acc. indicat personam vel rem per quam alqd affirmatur, ΰμέτερος vester = gen. obi. υμών, χαύχησις4 gloriatio: hoc iuro per eam gloriationem qua mihi de vobis gloriari licet; per gloriam meam quae estis vos. || εί si, sicut revera est 217. χατά &νθ·ρω- 32 πον alii aliter: ut merus homo (opp. ut Christianus); quantum homo potest = pro viribus; ut homines dicere solent, ut dici solet (probabilius hoc), έ-θ·ηριο-μάχησα (θηρίον bestia, fera, μάχη pugna) cum bestiis pugnavi: ut videtur metaphorice = mirum quantum laborare et pugnare debui, δφελος (όφέλλω augeo) aug­ mentum, utilitas, φάγωμεν coni, (exhort.) aor2 έσθτω comedo, πίωμεν coni, (exhort.) aor2 πίνω bibo, αύριον cras. άπο-θ-νήσχομεν v. 31. || πλανάσθ>ε imptv pass, πλανάω errare facio, seduco; 33 pass, in errorem inducor, seduci me sino; μή πλ. nolite amplius seduci v. 34 (182 s). φθ·είρουσιν -ρω corrumpunt. ήθ·ος7 mos. χρηστός (χράομαι utor) bonus, ομιλία (όμιλός caterva, turba) conversatio; hic de colloquiis cum haereticis. || έχ-νήψατε imptv 34 aor. -νήφω ex crapula (ebrietate) ad sobrietatem redeo. || διχαίως iuste = sicut iustum est. Αμαρτάνετε imptv -νω pecco; μή ά. cessate peccare 182. ά-γνωσία ignorantia; Θεοΰ gen. obi. έντροπή actus ,τοϋ έν-τρέπειν pudefaciendi; προς έ. λαλώ: pudori

15, 35-54

AD CO RIN TH IO S I

388

35 vobis est, vel pudeat vos, quod hoc dicere cogor. || έρεί λέγω di36 cet. ποΙος qualis; dat. instrum. || ά-φρων -ονος sine mente, in­ sipiens, stultus, σύ tu; vivaciter anticipatum, σπείρεις: -ρω se­ mino. ζωο-ποιείται -έω pass. v. 22. άπο-θ·άνή coni, aor2 v. 3. JJ 37 ö σπείρεις acc. relationis: et quod attinet id quod seminas, γενησόμενον ptc fut. (rarum 207) γίνομαι, γυμνός nudus, κόκκος gra­ num. τύχοι opt. aor2 τυγχάνει cintingit, accidit; εΐ τΰχοι si forte accidat, formula fere = fortasse, supponamus, οίνος triticum. 38 λοιπός reliquus; οί λ. ceteri. || ήθ-έλησεν (έ)#έλω voluit; aor. de decreto quod praecedit, σπέρμα. 6 semen. Εδιος proprius suus. || 39 κτήνος7 (κτάομαι possideo) pl. possessiones, pecora, iumenta, animalia domestica, πτηνός alatus; -νά aves, volucres. ιχθ·ύς 40 -ΰος ό piscis. || σώμα corpus sensu physico, res tangibilis, ma­ terialis. έπ-ουρΛνιος in caelo exsistens, caelestis: sidera, έπί-γεια in terra exsistens, terrester: plantae etc; supple έστίν. έτερος 41 alter, δόξα gloria, splendor. || σελήνη luna, άστήρ -έρος ό stella. ^ 2 θια-φέρει τινός dif-fert ab. γάρ postulat sensum: nam vel nam .g iam. II ούτως ή άν. ita res se habet etiam in resurrectione. || έν de modo 87. φ0·ορά corruptio. ά-φθ·αρσ£α immunitas a corrup44 tione. ά-τιμία ignominia, dedecus. ά-σθ·ένεια in-firmitas. || ψυ­ χικός animalis, qui animae vegetativae eiusque exigentiis sub­ lectus est. πνευματικός qui soli spiritui, animae rationali eique 45 glorificatae servit. || γέ-γραπται pf pass, γράφω, έ-γένετο aor2 γίνομαι, εις apud praedicatum 21. ψυχή anima; hic = animatus, animal, ζώσα ξάω vivens, έσχατος ultimus; superi, loco com­ parativi ύστερος 114. πνεύμα® hic = vivens spiritu i. e. anima cum divinitate coniuncta. ζωο-ποιούν ptc neutr. -έω v. 2 2 sci 46 quia vitae suae gloriosae alios participes reddet. || πρώτον loco 47 πρότερον 114 (praedicatum), έπειτα deinde. || χοϊκός (χοϋς terra, 48 humus) ex limo factus, terrenus, δεύτερος alter. || οΧος... τοιού49 τος qualis. . .talis. || έ-φορέσαμεν φορέω portavimus, gestavimus (vestimenti instar), εΐκών -όνος imago, similitudo, φορέαομεν 50 gestabimus. || τούτο loco τόδε se refert ad id quod sequitur 161. φ.ημί dico fere = sentio, opinor, κληρο-νομήσαι inf. aor. -μέω heres sum, alqd ut hereditatem, ut possessionem divinitus assi51 gnatam accipio. φθ·ορά... άφθ·αρσία v. 43. || πίντες... ού hic = ού πάντες (frt propter oppos. μέν... δέ). κοιμηθ-ηαόμεθ-α mo­ riemur v. 6 . άλλαγησόμεθ-α immutabimur2 άλλάσσω alium facio, in alium statum redigo: in statum immortalitatis transibimus. 0 52 άί-τομος (τομή sectio) in-secabilis; τό ατομον momentum tem­ poris έν ά. subito. £ιπή (ρίπτω iacio) iactus, ictus: in ictu oculi, έσχατος v. 45. σάλπιγξ -γγος tuba, clangor tubae, σαλπίσει canet (sci tuba). έγερθ·ήσονται fut. pass. v. 4. άί-φθ-αρτος in-corrupti53 bilis. II δεΧ v. 25. φθ·αρτός (φθείρω) corruptibilis; τό cpfh τοϋτο corpus mortale, έν-δύσασθ’αι inf. aor. med. -δυο) in-duo; med. me induo, induo alqd. ά-φθ’αρσία v. 43. θνητός mortalis, ά54 θ-ανασία im-mortalitas. || όταν v. 24. έν-δΰσηται coni. aor. med. γενήσεται fut. γίνομαι hic: adimplebitur, γε-γραμμένος ptc^pf

389

AD CO RIN TH IO S I

15,55 - l ß , 11

pass, γράφω, κατ-ε-πόθ·η κατα-πίνω absorpta, devorata est. νΐκος7 (= νίκη) victoria; είς ν. ex hebr. lanezah quod potius ver­ tendum erat: in perpetuum. || που ubi? κεντρον (κεντέω stimulo, pungo) stimulus, aculeus (apum, scorpionum etc). || ή αμαρτία peccatum quo omnes infecti morti obnoxii sunt, δύναμις4 potes­ tas, efficacitas, χάρις -ιτος gratiarum actio. || δεδόντι δίδωμι danti (semper). || έδραίος sedem (έδρα) non facile mutans, stabilis, firmus, γίνεβθ·ε imptv loco έστε. ά-μετα-κίνητος qui loco dimoveri non pt, constans, περισαεάοντες -εύω abundantes, ex­ cellentes. πάν-τοτε semper, είδότες ptc ad pf-praes. οίδα κόπος labor (defatigans), κενός ν. 1 0 . λογεία (λογεύω eleemosynas colligo) collecta, είς in via ad supplantandum dat. oi άγιοι sine addito: ecclesia Hierosolymi( tana. δι-έ-ταξα δια-τάσσω disposui, praecepi, ποιήβατε imptv aor. ποιέω. || μία βαββάτου prima (117) dies hebdomadae; κατά i μίαν σ. singulis diebus dominicis, παρ' έαυτφ apud se, privatim. I τιθ·έτω imptv 3 pers. τίάημι pono; hic : se pono. θ·ηααυρίζων 1 -ίξω colligens, coacervans, δτι έάν (loco άν) c. coni, quodcum. que. εύ-οδώται coni, med.-pass. -οδόω prospere duco; pass, ha­ beo prosperum iter, successum; c. inf. prospere mihi contingit, Deo favente possum; ita hic, supple inf. δησαυρίσαι. δτ-αν c. coni, quando (de fut.). έλθ-ω coni, aor2 έρχομαι, γίνωνται coni, γίνομαι. II παρα-γένωμαι coni, aor2 -γίνομαι praesens fio, venio. οΟς έάν (loco άν) quoscumque, δοκιμάαητε coni. aor. -άζω (exa­ minatum) approbo, έπιατολή epistula; δι’ έ. cum epistulis, recommendatos per e. πέμψω fut. πέμπω mitto, άπ-ενεγκεΐν inf. (fin.) aor2 άπο-φέρω au-fero, de-fero, af-fero in locum suum. χάρις gratia alci praestita, ipsa pecunia ex caritate data. || άξιος dignus; hic: convenit, operae pretium est (τοΰ c. acc. c. inf.). η coni, ε’ιμί. κάμε = καί εμέ. πορεΰυονται fut. -εΰομαι iter facio, eo. II έλεύαομαι fut. έρχομαι venio, δταν ν. 2. δι-ελθ-ω coni, aor2 -έρχομαι trans-eo, per-agro. || πρός υμάς = παρ’ ϋμΐν apud vos. τυχόν ptc aor2 τυγχάνει contingit; adver: cum ita contingit = fortasse, si occassio feret, παρα-μενδ» -νω manebo, παρα-χειμάβω -άζω hiemabo, προ-πέμψητε coni. aor. -πέμπω e-mitto, iter fa­ cientem deduco comitando vel rebus necessariis instruendo, ου έάν (loco άν) c. coni, quocumque, πορεϋωμαι coni. v. 4; praes.: continuo iter. || άρτι nunc, πάρ-οδος transitus, ίδεΐν inf. aor2 όράω. έπι-μεΐναι inf. aor. -μένω (diutius έπι-) maneo, έπι-τρεψη coni. aor. τρέποι permitto, concedo. || έπι-μενώ manebo. || θ·ύρα porta; praeclara occasio evangelii praedicandi, άν-έ-ωγεν pf2 άνοίγνυμι aperio; pf2 adhibetur intr.: se aperuit, patet, έν-εργής8 in opere versans; de rebus: efficax, lucrosus, successu non carens, άντι-κείμενοι ptc -κείμαι adversor: adversarii. || έλθ"»; v. 2 . βλέπετε Ενα videte, curate ut. ά-φόβως adv. sine timore, γένηται coni. βοΓ^γίνομαι fio: ut possit venire ad vos. . .; vel potius loco είμί: ut possit esse apud. . . (aor. complex. 188). έργάζεται ope­ ratur. || έξ-ουθ-ενήαη coni. aor. -νέω nihili facio, contemmo; μή

55 56 57 58

16 2

3

4 5 6

7 g g

10

11

16, 12-22

AD C O RIN TH IO S I

390

c. coni, spectat occasionem fut. 182. προ-πέμψατβ imptv aor. v. 6 . έν ειρήνη cum apprecatione pacis i. e. prospere proficiscendi (hebr. 1 2 lesalom). έκ-δέχομαι (in eo sum ut suscipiam = ) exspecto. || περί hic; quod attinet, πολλά instanter, multis verbis, valde, παρ-εκάλεσα παρα-καλέω rogavi, ϊνα loco inf. 288. καί sed et tamen 314. πάντως omnino, θέλημα® voluntas; ούκ ήν θ. non libuit; (voluntas Dei?), ϊνα loco inf. 288. έλεΰσεται v. 5. εύ-καιρήση coni. aor. -ρέω opportunum tempus (καιρός) habeo, mihi vacat 13 facere alqd. || γρηγορείτε -ρέω vigilate, στήκετε στήκω (loco έ'στηκα 337) firmiter state, άνδρίζεσθ-ε (άνηρ vir) imptv med. -ίζω virilem reddo; med. virum me praesto, virilem habeo ani-

14 mum. κραταιοΰσθ-ε -όω confortamini. || γινέσθω imptv 3 pers. 15 γίνομαι. || οϊδατε (loco ϊστε 332) pf-praes.: scitis, οίκία domus = familia, άπ-αρχή primitiae v. R 16,5: primi qui fide accepta Deo se obtulerunt ideoque dignitate praestant in ecclesia, δια­ κονία ministerium (imprimis sublevandi egenos), ε-ταξαν τάσσω 16 posuerunt: sese applicuerunt. || ϊνα absolute = imptv 294. ΰποτάσσησθ·ε coni. pass, -σσω sub-ordino; pass, me sub-iicio. τοιοΰτος talis, συν-εργοΰντι -γέω co-operanti. κοπι&ντι -ιάω labo17 ranti. || παρ-ουσία adventus, υστέρημα® id quod alci deest, in quo alqs deficit, quod alqs praestare non pt; υμέτερον ti. quod vos non potuistis facere i. e. praesentes loqui cum m e ; vestra 18 absentia, άν-ε-πλή^ωααν άνα-πληρόω sup-pleverunt. || άν-έ-παυσαν re-fecerunt άνα-πανω facio cessare a labore, recreo, έπι-γι19 νώσκετε agnoscite. || άσπάζονται: -ζομαι saluto, πολλά v. 1 2 . ή κατ* οίκον α. έκκλ. fideles qui in domo eorum convenire so20 lent. II άσπάσασθ-ε imptv aor. έν instrum. φίλημα® signum carita21 tis: osculum, άγιος quale inter άγιοι fieri solebat. || τη έμη χειρί 2 2 manu propria (scriptum). || φιλεΐ -έω amat (de amore amicali, afiectivo). ητω imptv είμί: esto, άνά-θ-εμα (-τίθημι u t dona­ rium Deo voveo) = hebr. herem res vel persona propter Deum interitui devota : maledicta, μαράν άθ-ά aramaice : « Dominus noster v enit» vel μαράνα θά « Domine noster, veni ! » videtur esse formale liturgica.

I I

AD

C O R IN T H IO S

II

θέλημα, voluntas. οϋση ptc ε’ιμί. ’Λ χιία provinciae romanae Graeciae quidquid non erat Macedonia. |[ χάρις ubi Graeci scripserunt χαίρειν. είρήνη salutatio semitica. || εύ-λογητός (-γέω bene-dico) bene-dictus, laudatus (sit). οίκτιρμ ς misericordia; pl. frt sub influxu hebr. rahamim gen. hebr. 29. παρά-κληαις4 invitatio, alloquium, consolatio; πάσα παρ. omne genus, in sin­ gulis casibus 142. |] παρα-καλών -λέω consolans, confortans. ήμάς Paulus loquitur (saltem principaliter) de se ipso, θ-λΐψις4 com­ pressio, tribulatio, είς τό c. acc. c. inf. = « ut » oscillans inter finale et consec. 246. «Se« θ’λ. omne genus trib. (cf antea πάσα ή θλ. tota mea tribulata existentia). ί-,ς loco f) attractio rela­ tivi 9s. «αρα-καλούμεθ·α confortamur. || περισσεύει: -ευω excedo mensuram, abundo. πάθ·ημαβ id quod alqs patitur vel passus est, «passio ». Χριστού gen. generaliter determinans 25. 27 om­ nem connotans relationem quae inter Christum et tribulationes Apostoli intercedere pt; cf impr. Coi 1,24. || είτε... είτε sive... sive. θ>λιβόμεθ·α -βω premimur, tribulamur, σωτηρία salus, «αρακαλούμεθ-α v. 4. έν-εργουμένης ptc med. -γέω operor; med. ef­ ficax sum, vim meam exsero, ύπο-μονή perseverantia, patientia, patiens toleratio, ών loco d attractio rei. 9. «άσχομεν: -χω pa­ tior. II βέβαιος firmus, υπέρ = περί 69. είδότες ptc ad pf-praes. οίδα scio, κοινωνός socius, particeps. || ά-γνοεΐν ignorare, in ignorantia versari de. υπέρ v. 7. γενομένης ptc aor2 γίνομαι, ύπερ-βολή tra-iectio, eminentia; καί), υ. supra modiun, summo­ pere. υπέρ δύναμιν supra vires, έ-βαρήθ-ημεν βαρέω gravati su­ mus. ώστε c. acc. c. inf. ita ut. έξ-α-πορηθ’ηναι inf aor. dep. -ρέω et -ρέομαι prorsus (έξ-) expers (d-) consilii (πόρος via exeundi) sum, omnino nescio quo me vertam, despero τοΰ ζην de vita; vix quicquam spei mihi est evadendae mortis, ζην inf. ζάω vivo: praesens: continuare vivere. || άλλά sed, post negationem (hic virtualem: desperabam.. : = non putabam me super­ stitem fore), έν έαυτοΈς loco έν ήμΐν αύτοΐς 157. άπό-κριμα® (-κρίνομαι respondeo) responsum (iudicis); ά. τοΰ θανάτου sen­ tentia capitalis, έ-σχήκαμεν pf έχω de effectu durante, nisi frt pf « aoristicum » 213 cf 2,13. «ε-«οιθ·ότες ptc pf2 (πείθω per­ suadeo) πείθομαι credo : fido, confido, ώμεν coni, εΐμί; constr. periphr. 253. έφ’ έαυτοΐς in nobis. 157. έγείροντι ptc -ρω su­ scito, surgere facio. || τηλικοΰτος tantus; ex tanta morte = ex tantis vitae periculis, i-ρύσατο aor. ρύομαι eruo, (ex periculis) libero, ρύσεται fut. hic exspectaveris praes, (cf 1 . v.). ήλπίκαμεν pf ελπίζω spero: spem posuimus (definitive). || συν-υ«-ουργούντων ptc -γέω (ΰπο-εργός operi subveniens) co-adiuvo, unä cum' aliis

1

2 3

4

5

6

7 8

9

1 0

11

1, 12-18

AD C O RIN TH IO S I I

392

adiuvo; gen. abs.: coadiuvantibus et vobis, δέησις4 precatio; dat. instr. πρόσ-ωπον facies (vel persona; si hoc, έκ sumendum est hell. = άπό = υπό 62. 63 cf 2,2; aliter:) de facie precantis ad Deum conversa, τό si? ήμάς χάρισμα donum in me collatum (sci protectio inter pericula, διά πολλών neutr. — multis preci­ bus ? an potius masc. ?: ita repetit et effert multiplicationem actionis gratiarum, id quod revera principaliter videtur esse in animo Pauli, quasi incapacis condignae gratiarum actionis (υπέρ ημών), εύ-χαριστηθ·η coni. aor. pass, -στέω gratias ago; pass, -στεϊταί τι pro alqa re gratiae aguntur, υπέρ pro, hic fere = 1 2 αντί loco 64. || γάρ rationem inducit cur a Corinthiis tale auxi­ lium exspectare posse sibi videatur, καύχησις4 gloriatia, res qua alqs gloriatur, αυτή loco ήδε 161. μαρτύριον testimonium, συνείδησις4 con-scientia. ev cum, de modo agendi 87 et de vi im­ pellente. άγιότης -τητος ή sanctitas (1 . ν. άπλότης simplicitas), είλι-κρινεία (εϊλη splendor solis, κρίνω probo) puritas, candor, sinceritas; τοϋ θεού a Deo data, σαρκικός pertinens ad carnem i. e. ad ordinem mere naturalem, materialem, άν-ε-στράφημεν aor2 pass, άνα-στρέφω re-verto; pass, versor, commoror; ethice; me gero, vivo, κόσμος homines, περισσοτέρως (περισσός mensu­ ram ex-cedens, abundans) magis; comparativus loco superlativi 13 (elativi) 772: maxime, praecipue. || άλλ’ ή duplex idea: αλλά respicit ού, ή respicit άλλα, άνα-γινώσκετε legitis, έπι-γινώσκετε agnoscitis, cognoscitis (compositum pro simplici 329) (lusus ver­ borum). τέλος7 finis, perfectio; έως τέλους vel plene, perfecte (suadetur ab opposito από μέρους) vel temporaliter: semper: usque in finem vitae vel saeculi, έπι-γνώσεσθ-ε fut. med. -γινώ14 σκω. || έ«-έ-γνωτε aor2. μέρος7 pars; άπό μ. ex parte, imperfecte, ότι obiectum cognitionis, καύχημα* obiectum quo alqs gloria15 tur. II πεποίθ-ησις4 (πέ-ποιθα confido) fiducia, έ-βουλόμην impf βούλομαι volo: volebam, in animo habebam, πρότερον prius (ad vos et deinde in Macedoniam cf v. 16). έλθ·εΐν inf. aor2 έρχομαι, δεύτερος alter (secundus), non absolute sed in hoc itinere v. 16b. 16 σχητε coni, aor2 έχω; ingressive (185) : accipio. || δι’ υμών per vos i. e. viä Corinthi, δι-ελθ’ε'ϊν inf. aor2 -έρχομαι trans-eo. προπεμφθ·ήναι inf. aor. pass, -πέμπω e-mitto, de-duco instruendo 17 proficiscentem iis quae ad iter necessaria sunt. || βουλόμενος ptc. μήτι numquid. άρα igitur, έλαφρία levitas animi, inconstantia; art. frt = ea, quam mihi tribuunt adversarii, έ-χρησάμην χράομαί τινι usus sum; χράομαι έλ. leviter ago. βουλεύομαι deli­ bero, consilium capio; u β. consilia quae capio, κατά σάρκα se­ cundum rationes mere humanas, ΐνα loco ώστε ita ut 246 s. η coni. είμί. παρ’ έμοί apud me. ναί ita, sane, oui ; ού non ita; duplicatio sicut Mt 5,37; hic propter contextum (non sicut Jac 5,12 sed); «nunc ita et statim postea no n » id quod inconstantis 18 esset; vel peius: simul ita et non ita. || πιστός ό Θεός δτι formula iurisiurandi: per Dei fidelitatem, λόγος videtur hic ambigue oscillare inter λόγος = verbum quod dicit (scribit) et λόγος =

393

! ■ I '

I

j

\ j I

f I

AD C O RIN TH IO S I I

1 ,1 9 -2 ,3

praedicatio Evangelii; ambo inter se intime cohaerent, ideo ex altero illatio fieri pt pro priori. || κηρυχθ-είς -ηιισσω praedicatus. i -γένετo aor* γίνομαι, γε-γονεν pf* γίνομαι; pf definitive et cum effectu durante 209. || δααι quotquot (sci sunt), έπ-αγγελία promissio, έν αύτφ causaliter (saltem etiam), τό ναί fidelis promis­ sionum impletio. δι- 6 ideo, τό 'Αμήν sci in liturgia acclamatur. || βεβαιών ptc -όω firmum facio, corroboro, ή μας σύν ΰμΐν = et nos et vos; ε’ις Χρ.: qui et nos et vos corroborat ut semper (praes.) in Christum tendamus eique inhaereamus; vel: qui nos (in bap­ tismo) firmiter cum Christo unitos in hac unione conservat. χρίαας ptc aor. χρίω ungo; vox connotat consecrationem ad munus aliquod obeundum et collationem gratiarum ad tale munus obeundum necessariarum. Θεός est subiectum. || σφραγισάμενος ptc aor. -ίξω sigillo munio, signo et ita significo aliquem ad me pertinere, meum esse (med.). δούς ptc aor2 δίδωμι; καί δούς vel novum alqd dicit vel est coordinatio loco subordinationis : eo quod dedit, dando, άρραβών -ωνος o vox semitica: pars pecu­ niae quae solvitur ut totius pretii postea solvendi fides fiat; arra, Angeld, instalment, του πνεύματος gen. epex. arra quae est Spiritus, έν constr. praegnans 77. NB: Sunt, qui χρίσας, σφραγ., δούς de munere et gratia apostolatus (ημείς) intellegant, id quod a contextu haud parum commendatur. || μάρτυς -τυρός 6 testis. έπι-καλούμαι: -έομαί τινα invoco, appello, provoco ad: Deum testem invoco, έπΐ τήν έμήν ψυχήν contra vitam meam i. e. Deus destruat vitam meam (si non est verum quod), φειδόμενος ptc -δομαί τίνος parco alci, οΰκ-έτι non amplius, non iam (sicut in animo habeo). ?(λθ·ον έρχομαι veni*. || ούχ ότι non quia, non quasi, κυριεύομεν: -εύω τινός dominor, dominium exerceo in : non quod imperitemus fidei vestrae (sicut dicunt de me ?); hoc dicit frt propter vocem φειδόμενος quae connotat poenam? συνεργός co-operator, adiutor. χαρά gaudium, πίατει dat. relatio­ nis 38. έ-στήκατε pf-praes. (ίσταμαι): statis (firmiter). ε-κρινα decrevi κρίνω alqd facere eligo, mihi propono, statuo. έμ-αυτφ mihi ipsi; dat. commodi, τούτο loco τόδε 161. πάλιν coniugendum cum έν λύπη ? an cum έλϋεΐν ? prius infert iter intermedium nobis ignotum, λύπη tristitia; έν λ. cum tristitia 8 6 ss; admittit duplicem sensum frt combinatum: tristem venire et venientem afferre tristitiam. || λυπέω contristo, tristitia afficio, καί frequens ante interrog. 319. εύ-φραίνων ptc -νω laetum reddo, exhilaro, λυπούμενος ptc pass, έξ = από = υπό 62. 63. II ε-γραψα γράφω scripsi; per se aor. pt esse epistolaris et se referre ad epistulam praesentem (cf 8,18; 9, 3), sed contextus et 7, 8-12 non favet huic interpretationi. Remanet ut se referat ad 1 C 5 vel ad epistolam deperditam, qua Paulus censendus est annuntiasse mutatum suum consilium. έλθ·ών ptc aor* έρχομαι, αχώ coni, aor* έχω v. 1,15. άφ’ ών ab iis de quibus: attractio relativi ex dat. 10. ε-δει impf δει c. acc. c. inf. oportet, πεποιθ'ώς ptc pf* confisus, confidens (ex πείθομαι mihi persuade-

19 20 21

2 2

23

24

2

2

3

-

2, 4-14 4

5

6

7

8

9

10

11

12 13

14

AD CO RIN TH IO S I I

394

tur, credo). || θλίψις 4 compressio, tribulatio, συν-οχή (-έχω con­ tineo) constrictio, angustia. διά c. gen. per (de condicione per quam transiens alqs agit hinc) de modo et circumstantiis 84. δάκρυυν lacrima, λυπτ,θ-ήτε coni. aor. pass. v. 2 . γνώτε coni. aor2 γινώσκω cognosco, περισσοτέρως comp, loco superi. 112: abundantissime v. 1 , 1 2 . || λε-λΰπηκεν pf v. 2 . μέρος7 pars; άπό μ. ex parte, quodam sensu, έπι-βαρώ: -έω de-gravo: ne quid gravius dicam, ne exaggerem. || Ικανός (ίκάνω pervenio ad de­ bitam mensuram) sufficiens; neutr. quasi subst. : res sufficiens, τοιοΰτος talis, επι-τιμία (-μάω taxando adiudico poenam) poena, punitio, πλείονες plures; oi πλ. plerique, plurimi. || ώστε c. acc. c. inf. ita ut; (sine btlx) relinquit ipsis ut consequenter agant: you may. τουναντίον = τό έν. adver: e contrario, μάλλον po­ tius. χαρίσασθαι inf. aor. -ίζομαι benevole dono; hic condono, ignosco, παρα-καλέααι inf. aor. -λέο) exhortor, consolor, animum addo, μή πως c. coni, ne quomodo, ne forte, περισσότερος v. 4 nimius, κατα-ποθή coni. aor. pass, -πίνω bibens de-gluttio, devoro; pass, absorbeor, obruor. || St-ό quapropter, παρα-καλέω rogo, oro. κυρ&σαι inf. aor. -oo) facio ut alqd valeat (κΰρος auc­ toritas, valor); legitime decerno, constituo: . .. u t in eum de­ cernatis caritatem (iam exercendam, sicut antea communi decreto eum punivistis). || είς τούτο prospicit ΐνα. ε-γραψα v. 3. γνώ coni, aor2 v. 4. δοκιμή qualitas eius qui est δόκιμος, in examine approbatus, virtus probata experimento cognita, εί interrog. indir. ύπ-ήκοος ob-oediens. || χαρίζεστε v. 7. κάγώ = καί εγώ. κε-χάρισμαι pf χαρίζομαι, εί τι κεχ. si quid habui quod condonarem, non ipse offensus, εν προσώπω Xp. coram Christo i. e. Christo intuente et approbante; Vlg «in persona Christi». || πλεον-εκτηθ-ώμεν coni. aor. pass, -εκτέω τινά ut plus habeam (πλέον, έχω) alqm fraude circumvenio, fraudo; pass, fraudor; negata caritas et venia satanae ansam praeberet, νόη­ μα 6 cogitatum, consilium, id quod alqs intendit, ά-γνοοϋμεν: -οέω ig-noro. || έλθ-ών v. 3. είς τό εΰαγγέλιον ad praedicandum evangelium. θ·ϋρα porta, praeclara occasio, άν-εωγμένης ptc pf pass, -οίγω aperio; gen. abs: quamquam. II έ-σχηκα pf (« aoristicum » ? 213) έχω; pf viva recordatione adhuc quasi sentit an­ xietatem illam ? άίν-εσις4 (-ίημι) remissio, mitigatio sollicitudi­ num, tranquillitas, τω c. acc. c. inf. hic tantum sensu causali (frt cum 1 . v. legendum est έν τφ). εύρεΐν inf. aor2 ευρίσκω in­ venio. άπο-ταξάμενος ptc aor. med. -τάσσω se-pono; med. me separo, abiens valedico; ideo c. dat. έξ-ήλθ·ον -έρχομαι ex-ii2. || ("Ιεω χάρις Deo gratias ! gaudium de reditu Titi occasionem dat exponendi gloriam ministerii apostolici 2,14-6,10. πάν-τοτε sem­ per. θ·ριαμβεύοντι ptc -εύω (θρίαμβος triumphus) triumpho; alqm: victum in triumpho circumduco, ita frt hic de Deo qui apostolos suos in tr. circumducit ad gloriam suam, vel frt = triumphare facio (sicut μαθητεύω facio discipulum, doceo), δομή (όζω) odor (in triumpho erant qui incensum portabant), γνώσεως

395

AD C O R IN TH IO S I I

2 ,1 5 -3 ,7

gen. epexeg. 33: odor qui est cognitio, φανεροΰντι ptc -ρόιο ma­ nifesto. τόπος locus. || ότι nam. εύ-ωδία bonus odor; term, techn. de sacrificio Deo accepto; Χριστοί qui a Christo procedit, έαμέν sumus odor, quatenus odorem spargimus, σωζομένοις ptc pass, σφζω salvum facio, άπ-ολλυμένοις ptc med. -όλλυμι perdo; med. pereo. || οίς μεν... οΐς δέ alteris . . . alteris, έκ1 2 deest. in plur. codd: οσμή θανάτου odor mortifer, ad mortem ducens, εκ θ·ανάτου είς θ-άν... videtur dici de continuo progressu a malo in peius, a bono in melius, cum morte vitave ut ultimo termino. || ικανός v. 6 . οί πολλοί illi multi (Paulo et Corinthiis bene noti). καπηλεύοντες ptc -ευω caupo sum; cauponum more vendo rem i. e. solum lucrum spectans et a merce adulteranda non abhor­ rens; adulterantes verbum Dei, vel mercatu vendentes, ώς sicut (decet eum qui loquitur e x ...), είλι-κρινεία candor animi, sin­ ceritas. έκ Θεού Deo inspirante, κατ-4ν-αντι ante, in conspectu. άρχόμεθα; -ομαι incipio, πάλιν iterum (ex mente adversariorum), i -αυτούς loco ημάς αυτούς 157. βυν-ιστάνειν -νω (loco -ίστημι 337) sisto alqm cum alqo, commendo, μή num. χρήζομεν: -ζω (χρή necesse est) mihi opus est, indigeo, συ-στατικός commendaticius, έπι-στολή epistula. || έγ-γε-γραμμένη ptc pf pass, έγ-γράφω in-scribo. γινωσκομένη ptc pass. -σκο>: quae in­ notescit. άνα-γινωσκομένη ptc pass, -σκω lego: quae legitur, legi pt. || φανερούμενοι ptc pass, -ρόω manifestum, notum reddo; pass, notus fio, innotesco: vos qui innotescitis esse epistula Christi (gen. auctoris), διακονηθ-εΐσα -νέω ministrata: per nos tamquam ministros scripta; distinguitur auctor et instrumentum huma­ num, quo utitur, μέλας -ανος niger; τό μέλαν atramentum, ζώντος ζάω viventis, πλάξ -κός ή res plana, tabula, λίθτνος lapi­ deus. καρδίαις appositio ad πλαξίν: in aliis tabulis nempe in cordibus, σάρκινος ex came; hic = mollis, docilis cf Ez 11,19; 36, 26. II πε-ποίθ·κ)σις4 (τιέjtoifi α confido) fiducia, τοιοΰτος talis. || οΰχ ότι non quod, non ac si. έ-αυτων v. 1 . ικανός sufficiens, idoneus v. 2 , 6 . λογίζεσθ>αι inf. -ζομαι mente revolvo, cogito; hic directe de quavis cogitatione, quovis consilio in exsequendo munere apostolico cf v. 6 , frt tamen etiam de quavis cogita­ tione salutari, immo hoc primarie enuntiaretur, si v. 6 illud καί in δς καί premi posset, ita ut intellegatur introducere applica­ tionem specificam generalis principii ante enuntiati (323). || ίκανότης -τητος ή sufficientia, idoneitas, facultas, ίκάνωσεν aor. -νόω reddo idoneum, καινός novus. δια- 8 ·ήκ»ι (-τίθημι) dis-positio, testamentum, foedus, γράμμα* (γράφω) sciptum, littera; hic consideratur ut sola littera quae non adiuvabat et trans­ gressoribus occasio culpae et mortis erat, in oppos. ad testamen­ tum Spiritus qui nos ad implendam legem adiuvat. άπο-κτείνβι interficit, ζωο-ποιεί vitam communicat, vivificat. || εί condicio « realise: quodsi 217. διακονία ministerium, administratio; δ. τοΰ θά νατού = Legis quae occidit, έν instrum. 89. έν-τε-τυπωμενη ptc pf pass, έν-τυπόω in-sculpo: lapidibus insculpta per

15

16

17

3

2

3

4 5

6

7

a , 8 -1 6

AD C O R IN TH IO S I I

396

litteras, έ-γενήθ-η aor. dep. (loco έ-γένετο 118) γίνομαι fio: fuit (sci data est), ώστε c. acc. c. inf. ita ut. ά-τενίσαι inf. aor. -ίζω (d- intensivum) attente intueor, κατ-αργουμένην ptc pass, -γέω inefficacem (d-εργος) reddo, e medi tollo, destruo: quae des8 truenda, defectura erat. || μάλλον magis, διακ. τού πνεύματος ministerium quod Spiritum habet ut principium, argumentum, fructum (gen. generaliter determinans 25 s). έσται fut. med. είμί; fut. non temporaliter sed logice intellegendum — esse censenda 9 est. || κατά-κρισις4 condemnatio; gen. = quod ducit ad cond. δόξα sci έστίν = gloriosa est. περισσεύει... δόξα abundat . . . 1 0 gloriä. || καί γάρ et-enim. δε-δόξασται pf pass, όοξάξω glorifico, δεδοξασμένον ptc pf pass, μέρος7 pars; έν τούτω τφ μέρει in hoc genere rerum: sub hoc respectu (sci gloriae), εϊνεκεν = ένεκα c. gen.: ob, propter, ύπερ-βαλλούσης ptc -λλω tra-iicio; intr. transcendo, excello, emineo; ptc eximius, permagnus: si sol ori11 tur splendor lunae non iam splendet. || διά δόξης quasi de statu per quem transiens desinit, μένον μένω manens, έν δόξη quia 1 2 non agitur de re transitoria. || εχοντες habentes, τοιούτος v. 4. παρρησία (παν, ρε : ρήμα) omnia dicendi libertas et quidem subiectiva quae oritur ex interna firmitate, constantia, certitudine, 13 profunda persuasione, χρώμεθ-α χράομαι utimur. || καί ού... sci agimus. καθ·-ά-περ sicut, ε-τίθ-ει τίύημι ponebat, solebat po­ nere. κάλυμμα6 (καλύπτω) velamen, πρός τό μή c. acc. c. inf.: ne finale (vel consec. : ita ut non ? 246). άτενίσαι v. 7. τέλος7 finis, desitio. τού καταργουμένου v. 7 rei transitoriae i. e. splen­ doris in facie eius, cuius desitio indicat ministerii Mosaici (I.egis) 14 indolem transitoriam. || έ-πωρώϋ'η aor. pass, πωρόω (πώρος quae­ vis dura concretio rei per se mollis) obduro, hebetem reddo, νόημα* cogitatio, facultas intellegendi; pl. hic de singulis com­ plurium mentibus, quae hebetes factae sunt. άχρι c. gen. us­ que. σήμερον adv. hodie, τό αύτό idem i. e. velum eiusdem effectus, quod sci efficit, ut indoles transitoria dispensationis Mosaicae non cognoscatur, άνά-γνωσις4 lectio; επί τη ά. quando legitur, παλαιός antiquus, δια-θ'ήν.η v. 6 . άνα-καλυπτόμενον ptc pass, -πτω velum removeo, re-velo; ptc prb se refert ad velum: quod non removetur, quia in (solo) Christo destruitur; at ptc pt esse nom. (acc.) abs.: cum non reveletur eis id (velum an VT?) in Chr. aboleri ? ότι pro alia et alia interpretatione vel causale vel declar. κατ-αργεΐται v. 7 destruitur, aboletur (validitate des15 tituitur). || άλλά sed (post μή), immo. ήνίκα &v c. coni, quandocumque (ex citatione sequenti), άνα-γινώσκηται coni. pass, -σκω lego; praesens: iteratio, καρδία sedes facultatis intellectivae. κεΊ16 ται: -μαι iaceo, positus sum. || έάν loco αν; ήνίκα dv c. coni, aor. quando (de fut.) έπι-στρέψη coni. aor. -στρέφω converto ad; intr. me converto ad; Paulus mutat textum TXX Rx 34, 34, qui de Moyse agit, ita ut futuram populi Israel ad Dominum conversionem exprimat, cuius eventus modus agendi Moysis ty­ pus consideratur; subi, ad έπι-στρέψη intellegi pt sive quilibet

397

AD CO RIN TH IO S I I

3 ,1 7 -4 ,6

se convertens sive populus, περι-αιρεϋται circum-tollitur, -ρέω rem circumdantem demo; pass.: aufertur velum (a corde v. 15); in LXX est med. de Moyse qui deponit suum velum. || 6 Sk 17 Κύριος: per se ό K. apud Paulum semper est Christus (Κύριος sine art.: Jahve), hic tamen articulus potest esse anaphoricus se referens ad πρός Κύριον, quod antecedit, et explicans: ille Κύ­ ριος est Spiritus S. Multi (praesertim catholici) quibus ό K. Christus est, intellegunt hodie τό πνεύμα de spiritu impersonali e. gr. de vivificante spiritu Scripturae in oppositione ad litteram quae occidit (cf v. 6 ). ου ubi. έλευθ-ερία libertas. || άνα-κε-καλυμ- 18 μένω ptc pf pass. v. 14. κατ-οπτριζόμενοι ptc med. (κάτ-οπτρον speculum) -ίζω speculi instar imaginem efficio; med. alqd velut in speculo contemplor (ita hic omnes versiones antiquae); frt active: emissis quasi a me radiis imaginem efficio, ad modum speculi re-flecto (Chrysost.). είκών -όνος imago, similitudo, for­ ma. μετα-μορφούμείΐα trans-formamur -όω hic τινά τι alqm in alqd; in pass. acc. rei retinetur, άπό δόξης εις δ. in gloriam semper maiorem: conformatio semper maior moralis, physica (per gratiam), tandem aperta in caelo. καθ·-ά-περ sicut, simul rationem indicans: utpote. άπό Κυρίου πνεύματος vel a Domino sci Spiritu vel potius a spiritu Domini. έχοντες habentes, ναθ’-ώς prout, quippe cum, si quidem, ete- 4 nim. ήλεήθ-ημεν aor. pass, έλεέω τινά misereor ales; pass, mi­ sericordiam consequor, έγ-κακοΰμεν deficimus -κέω malus sum in alqa re, taedio ales rei vincor, ita ut ab ea cessem vel in ea negligens evadam. || άπ-ειπάμεθ-α (loco -όμεΌα 333) aor2 med. 2 άπο-λέγομαί τι mihi interdico alqa re (sich versagen), renuntio, abstineo, κρυπτός occultus, absconditus, αίσχύνη pudor, res quae pudori est; τά κρ. τ. αΐ. occulti modi agendi, quorum alqm pu­ dere deberet, περι-πατοΰντες -τέω ambulantes, παν-ουργία (-γος omnia, vel pessima quaeque, facere paratus) calliditas, astutia; έν π. cum. μτ,δέ neque, δολοΰντες vitiantes -λόω subdole defor­ mo alqd. φανέρωσις1 manifestatio, συν-ιστάνοντες commendan­ tes v. 3,1. έ-αυτούς v. 3,1. αυν-είδηοις4 con-scientia (qua quis non se tantum sed et alios diiudicat:) iudicium. || έστιν fere = 3 accidit ut sit. κε-καλυμμένον ptc pf pass, καλύπτω operio, velo, abscondo, έν inter, apud, άπ-ολλυμένοις ptc med. -όλλυμι perdo; med. pereo. || αίών -ώνος «saeculum»; ό αΐ. ούτος hic mundus et 4 hic status rerum (qui finem habebit adveniente saeculo venturo) in quo regnum Satanae adhuc stat. Si gen. intellegitur epexe­ geticus (33) sensus est « Deus eorum, qui est hoc saeculum » cf Phil 3,19. έ-τύφλωσεν τυφλόω occaecavit, νόημα® cogitatio, mens v. 3,14. ά-πιατος in-fidelis. είς τό μή c. acc. c. inf. ne vel ita ut non 246. αύγάααι inf. aor. -άζω splendeo: ne affulgeat (eis); vel trans.: ne clare videant, φωτισμός (φωτίζω lucem emitto) lux. || i-αυτούς v. 3,1. Κύριον praedicatum: ut Dominum (opponitur 5 Apostolus ut δούλος). || ότι nam. σκότος7 tenebrae, είπών ptc 6 aor* λέγω c. inf.: qui iussit. λάμψαι inf. aor. λάμπω luceo splen-

4 , 7 -1 8

AD CO R IN TH IO S I I

398

deo; ingress, elucesco (1 . v. λάμψει esset oratio directa: lucebit; hebr = luceat), δς vel abundat (1. v.) vel supponit; Deus qui d ix it... est ille qui. ε-λαμψεν hic frt causative (?): illucescere fecit: qui effecit ut (lux fidei) illucesceret in cordibus nostris (sci primario Apostolorum), φωτισμός (φωτίζω trans, illumino) rei latentis manifestatio; προς φ. ad manifestandam cognitionem 7 maiestatis Dei. πρόσωπον facies. || θ-ησαυρός thesaurus (sci cha­ risma apostolicum). όστρΑκενος (δστρακον terra figulina) testa­ ceus, fictilis, vilis, σκεύος7 v as; όστρ. σκ. = corpora humana fragilia (vel potius totus homo?), ύπερ-βολή (-βάλλω tra-iicio) excellentia, excessus, ingens magnitudo ; v. της δυν. eminens illa efficacia quam habet charisma apostolicum. η coni, ε ίμ ί: ut sit, 8 i. e. ut agnoscatur esse. Dei. || θ·λεβόμενοε ptc pass, -βω premo, affligo, στενο-χωρούμενοε ptc pass, -ρέω in angustum locum coarcto pass. « angustior». Α-πορούμενοε ptc med. -ρέω sum sine via, nescio quo me vertam ; med. in mea re. έξ-α-πορού9 μενοε ptc med. - ρ έ ο μ α ι despero. || διωκόμενοι ptc pass, -κω per­ sequor. έγ-κατα-λειπόμενοε ptc pass, -πω de-relinquo in (peri­ culo). κατα-βαλλόμενοι ptc. pass, -λλω de-iicio, profligo, άπ10 ολλύμενοε v. 3. || νέκρωσες interfectio; pass, status morientis: statum morientis Jesu Apostoli in tribulationibus prae se ferunt, περι-φέροντες circum-ferentes. φανερωθ-ή coni. aor. pass, -ρόω 11 manifesto. || ζώντες ζάω viventes, παρα-δεδόμεθ·α -δίδωμι tra1 2 dimur. θ-νητός mortalis. || ώστε et ita, itaque, ergo, έν-εργεΐταε 13 med. -γέω operor; med. vim meam exsero. || τό αύτό idem (sci ac ille de quo Ps. loquitur), πνεύμα hic frt: donum Spiritus, cha­ risma, vel fervor, zelus, γε-γραμμένον ptc pf pass, γράφω, έπίστευσα... έ-λΑλησα aor. Ps. 115 (116) 10 Ι,ΧΧ. δε-ό quaprop14 ter. II είδότες ptc ad pf-praes. οιδα. έγείρας ptc aor. -ρω suscito, surgere facio, έγερεΐ suscitabit, παρα-στήσεε fut. παρ-ίστημι adstare facio: faciet u t vobiscum adstemus (sd suo tribunali). || 15 πλέονΑσασα ptc aor. -άζω plus, maior sum vel fio. πλείονες (πολύς) plures: οί πλ. plures, plurimi, ceteri, εύχαρεστία gratia­ rum actio; acc. pendet a περισσεΰση. περεσσεύση coni. aor. -ευω abundo; trans, reddo alqd copiosum, abundans (constr. est in16 certa). || έγ-κακούμεν v. 1 . εζω foris; ό έξω externus. δεα-φθ*ε(ρεταε corrumpitur, de-struitur. εσω intus. ΑλλΑ post concessio­ nem: (at)tamen, nihilominus, άνα-καενοΰταε -νόω re-novatur. || 17 παρ-αυτίκα in praesens, in praesentia; τό π. praesens sed mo­ mentaneum et forte brevi desiturum, έλαφρός levis; τό έ. leve pondus, onusculum. θ-λΐψες4 tribulatio, ύπερ-βολή v. 7; καέΡ υ. εις v. pervalde, supra modum, summopere, eminenter, αΐώνεος 18 aeternus. βΑρος7 onus. χατ-εργΑζεταε operatur. || σχοπούντων ptc; gen. abs. (loco ptc coniuncti 35) -πέω specto; ad rem velut ad scopum prospicio, alqd curo, mihi cordi est. βλεπόμενα ptc pass.; τά βλ. ea quae oculis cernuntur, res naturales; τά μή βλ. res supematurales; vel frt oppositio est inter res praesentes et futuras, πρόσ-χαερος aliquamdiu solum durans, temporalis.

399

AD CO RIN TH IO S I I

5 , 1-11

οίδαμεν (loco ϊσμεν 332) pf-praes.: scimus. έάν condicio pro- 5 babilis 225 i. e. mors ante parusiam. έπί-γειος (γή) terrester, σκήνος® (σκήνη) tabernaculum, etiam apud profanos: corpus in quantum est domicilium animae, κατα-λυθ^ coni. aor. pass. -λύω dissolvo, destruo, οίκο-δομή aedi-ficatio. aedificium; alqd quod est in constructione, in fieri (opp. οικία), εχομεν vel (si­ cut saepe) = habebimus vel: per fidem ius habemus ad. ά-χειροποίητος non manu factus. αίώνιος aeternus. || καί γάρ et-enim. 2 έν τούτιρ propter hoc 89 ? (prospiciens quod sequitur 161)·, vel: dum in hoc corpore mortali sumus ? στενάζομεν gemimus, οίκητήριον domicilium, τό έξ ούρανοΰ sicut antea έκ θεού divinitus dandum. έπ-εν-δύααβθ·αι inf. aor. med. -δύομαι mihi super-in- ■ duo. έπι-πο^ουντες -θέω desiderantes. || ε’£ γε saltem si, si quidem, 3 supposi que, insofern ja; (vel post verbum exspectationis interro­ gative: si forte ? 283). iv-δυσάμενοι ptc aor. med. -δύομαι me induo: ita induti (1 . v. έκ-δυσάμενοι ex-uti !). γυμνός nudus: veste corporis exutus, εύρεθ-ησόμεθ-α ευρίσκω inveniemur. || 6 v- 4 τες ptc εΐμί. βαρούμενοι ptc pass, βαρέω gravo, premo, έφ’ ω = έπί τούτφ δτι eo quod 95. έκ-δΰοασθ>αι inf. aor. med. -δύω ex-uo; med. me exuo, vestem depono (= morior), κατα-ποθ·ή coni. aor. pass, -πίνω bibendo de-gluttio ; pass, absorbeor, de­ voror. II κατ-εργασάμενος ptc aor. -άζομαι dispono, praeparo 5 alqm ad alqd. είς αυτό τούτο ad hoc ipsum (sci ad desiderium quo cupimus non spoliari sed supervestiri). Θεός sci έστιν. δούς ptc aor* δίδωμι. άρραβών -ωνος arra v. 1 , 2 2 . || θ·αρροΰντες ptc 6 .-έω bono animo sum (deest verbum principale), πάντοτε semper, είδότες v. 4,14. έν-δημοΰντες ptc -μέω in populo (δήμος), in patria, domi sum. έκ-δημοΰμεν ; -μέω peregre absum. || διά πί- 7 στεως per fidem = in, cum fide, in statu fidei 84. είδος7 id quod videtur, species; διά είδους in statu visionis. || θνχρρουμεν confi- 8 dimus, bono animo sumus, εύ-δοκουμεν volumus -κέω (ευ, δέχο­ μαι) mihi placet, acceptum est, volo, έκ-δημήσαι inf. aor. ingress. 185s: peregre proficisci, έν-δημήααι aor. ingress.: in patriam re­ dire. || δι-ό quapropter. φιλο-τιμούμε-9·α: -μέομαι alqd mihi 9 honori duco ideoque cupide appeto, studeo, είτε... εΕτε sive... sive, εύ-άρεοτος bene placens, gratus, acceptus. || φανερωθ-ήναι 10 inf. aor. pass, -ρόω manifestum reddo, δει c. acc. c. inf. oportet. εμ-προβθ·εν ante, βήμα® (βαίνω) gressus, suggestus (iudicis), tri­ bunal. κομίβηται coni. aor. med. -ίζω (κομιδή cura) curam ago rei; med. mihi porto, nanciscor, accipio, ε-πραξεν πράσσω egit, fecit; τα διά... έπραξεν: (accipiat) ea quae tempore vitae mor­ talis (per instrum. corporis ?) meruit secundum ea quae gessit, φαύλος malus; hic physice malum = poenam (similiter αγαθόν = praemium). || είδότες v. 4,14. φόβος vel active: id quod me- 11 tum iniicit, iudicium quo Deus terret; vel pass, timor, quo Deuin timemus. πείθ·ομεν: -ω τινά persuadeo alci; praesens de conatu. πε-φανερώμεθ·α pf pass, φανερόω v. 10. βυν-είδησις4 con-scientia, qua homo se et alios diiudicat. πε-φανερωβθ,αι inf. pf pass. ||

5 ,1 2 -6 ,1

A D C O R IN TH IO S Π

400

12 έαυτοΰς συν-ιστΑνομεν ν. 3,1. άφ-ορμή (-μάω) locus unde alqs procedit, ansa, occasio, διδόντες δίδωμι dantes (sci loquimur), καύχημα® = καύχησις gloriatio, υπέρ ήμών in favorem nostrum vel = περί ή. 69. έχητε coni, έχω: u t habeatis (sci quod dicatis contra..., quod respondeatis eis q u i...). πρόσωπον hic: externa species (frt non vera vel simulata) in opp. ad καρδία = interna virtutum veritas, καυχωμένους ptc -άομαι έν τινι glorior alqa 13 re. II έξ-ε-στημεν aor2 έξ-ίσταμαι ex-eo ex statu consueto, exces­ sum mentis patior; έκ-στήναι dicitur qui tanto zelo laborat vel tam sublimia docet ut desipere, insanire videatur: sive insani­ vimus, pro Deo (ita egimus), σω-φρονοΰμεν -νέω sana mente, 14 sobrii sumus, moderate agimus. || Χρίστου gen. generaliter de­ terminans amplectens gen. et subiectivum et obiectivum (Chri­ stusliebe) 25. συν-έχει: -ω contineo, constringo, alqm totum oc­ cupo, impello, κρίναντες ptc aor. κρίνω iudico, perpendo, άπ-έ15 θ·ανεν aor2 απο-Ονήσκω morior. Spa igitur. Lζώντες ζάω viventes, μηκέτι non iam, non amplius, ζωσιν coni, άπο-θ-ανόντι ptc aor2. 16 έγερθ'έντι resuscitato. || ώστε itaque, οϊδαμεν v. 1 : novimus; hic iudicamus, aestimamus (infl. hebr.). κατά σάρκα (σαρξ) sec. car­ nem = sec. rationes mere humanas; statim postea idem de Christo: secundum iudaicas de Messia ideas, έ-γνώκαμεν pf γιν ώ σ κ ω : consideravimus (sci ante conversionem), ΑλλΑ post etsi: tamen, γινώσκομεν (eum ita) aestimamus. NB etiam si κατά σ ά ρ κ α ad verbum trahitur, sensus manet idem, nam, qui %. σ. cognoscit, in obiecto non aliud videre et aestimare possit, quam quod illud obiectum secundum rationes mere humanas est vel 17 agere pt. καινός novus. || κτίσις4 creatio, creatura. Αρχαίος ve­ tus, antiquus. παρ-ήλθ·εν aor2 -έρχομαι trans-eo, praeter-eo. γέ18 γονενρί2 γ ίν ο μ α ι. || κατ-αλλΑξαντος ptc aor. -αλλάσσω per-muto, reconcilio, δόντος ptc aor2 δίδωμι. διακονία ministerium, κατ19 αλλαγή reconciliatio. || ώς δτι sicut (constat quod) Deus fuit qui. κατ-αλλάσσων ptc; constr. periphr. 253. λογιζόμενος ptc -ίζομαι in rationes refero, imputo. παρΑ-πτωμα® delictum. θ·έμενος ptc aor2 med. τίΰημι pono; med. impr. de Deo qui agit pro suo ar­ bitrio. ό λόγος τής καταλλαγής verbum quod annuntiat recon20 cibationem. || υπέρ loco iussu, auctoritate Christi (= αντί 64). πρεαβεύομεν legati sumus, legatione fungimur, ώς Θεοΰ παρακαλοΰντος tamquam Deo exhortante. δεόμεθ-α: δέομαι rogo, supplico, κατ-αλλΑγητε imptv aor2 pass.: sinite vos reconciliari. || 21 γνόντα ptc aor2 γ ιν ώ σ κ ω cognosco, experior; ό μή γνους ά. in­ nocens, ab omni peccato immunis. Αμαρτίαν έ-ποίησεν fecit eum peccatum (quasi in persona constitutum) et ut tale tractavit, γενώμεθ’α coni. aor. γίνομαι; Christus identificatur cum peccato hominum u t homo identificetur cum iustitia Dei; extremus co­ natus exprimendi mysterium cuius interna ratio omnem intel­ lectum humanum fugit. 6 συν-εργοΰντες -γέω co-operantes. παρα-καλοΰμεν: -έω c. acc. c. inf. exhortor, κενός vacuus, successu carens; εις κ. incassum.

401

AD CO RIN TH IO S Π

β . 2-13

frustra, δέξασθ>αι inf. aor. δέχομαι accipio; aor.: hic et nunc: gratia semper offertur et amplectenda est; vel potius de praete­ rito : ne ratione vitae monstretis vos frustra accepisse. || λέγει sci Scriptura et Deus in ea. καιρός tempus (qualificatum), oc­ casio. δεκτός (δέχομαι) acceptus, έπ-ήκουσα ex-audivi -ακοι'κ» aurem praebeo; aor. de actione praeterita, quae tamen ostendit quomodo Deus agere soleat, έ-βοήθ-ησα βοηϋέω adiuvi (βοή, ί)έω ad clamorem accurro), εύ-πρόσ-δεκτος bene acceptus, gra­ tissimus (sci Deo). II μηδ-είς -ενός (fern, μηδε-μία) nemo, έν μηδενί nulla re. διδόντες δίδωμι dantes ptc referendum est ad παρακαλοΰμεν ν. 1 . προσ-κοπή (-κόπτω offendo, allido) ansa seu occasio offendendi (intr.) i. e. peccandi, scandalum, μωμηθ’ή coni. aor. pass, μωμάομαι reprehendo, vitupero (etiam irrideo). || έν παντί in omni re et condicione vitae, συν-ιατάνοντες έ-αυτούς ν. 3,1. διάκονοι referendum est ad subi, non ad έαυτους. ύπο-μονή perseverantia, patientia, patiens toleratio, θ-λΐψις4 com­ pressio, tribulatio, άνάγκη necessitas, res adversae, στενο-χωρία angustia. || πληγή (πλήσσω) plaga, verber, φυλακή custodia, carcer. ά-κατα-στασία in-stabilitas, tumultus, ordo publicus turba­ tus. κόπος labor (cum defatigatione), άγρ-υπνία insomnia, vigilia (-νέω somnum frustra capto [άγρα] vel in agro dormio ? vigilo), νηστεία ieiunium. || αγνό της -τητος ή puritas animi, sanctitas. μακρο-θ*υμία long-animitas, patientia, χρηστότης -τητος ή bo­ nitas. άν-υπό-κριτος non simulatus, sincerus. || διά c. gen. per; in aliqua condicione versans; ideo = in, inter, cum. δπλα plur. tantum; arma. δ. δικαιοσύνης ad iustitiam propugnandam apta, vel a iustitia subministrata, (όπλα) δεξιά κ. άριστερά dextra et sinistra = arma offensiva et defensiva. || ά-τιμία ignominia, δύσφημία in-famia, mala fama, εύ-φημία bona fama. ώς... καί ut (= dicimur, videm ur...) et (revera sumus)... πλάνος fallax, fraudulentus, seductor, deceptor, άληθ'ής8 verax. || ά-γνοούμενοι ptc pass, -οέω ignoro, έπι-γινωσκόμενοι ptc pass, -σκω agnosco, cognosco. άπο-θ·νήσκοντες morientes. ζωμεν ζάω vivimus, παιδευόμενοι ptc pass, -εύω castigo. θ>ανατούμενοι ptc pass, -τόω morte afficio, occido. || λυπούμενοι ptc pass, -πέω tristitia afficio. πτωχός mendicus, πλουτίζοντες -ί'Γ.ω locupletantes, κατ-έχοντες de-tinentes, firmiter possidentes. || >;τόμα6 os (oris), άν-έ-ωγεν pf2 άν-οίγω aperio; pf2 intr.: apertus sum, pateo; os patet ad vos = aperto sermone erga vos utor nil reticens, nil dissimu­ lans. II πε-πλάτυνται pf pass. πλατύ\ω latum reddo, dilato, στενόχωρεΐσδ-ε -ρέω angustiamini; ού στ. amplo spatio fruimini (i. e. amplo corde vos diligo); στ. δέ angustum tantum spatium ha­ betis (pro me) in corde vestro (i. e. parem amorem non mihi conceditis), σπλάγχνα τά viscera, cor. || άντι-μισθ·ία id quod vicissim pro mercede datur, retributio; ή αυτή eadem i. e. eiusdem generis; acc. vel supponit verbum non expressum; vel est obiectum internum ac si habeatur: eandem dilatationem (tamquam retributionem) dilatamini et vos. τέκνον filius; ώς τέκνοις sicut

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

6,14 - 7,6

AD CO RIN TH IO S I I

402

filiis vel utpote filiis, πλατόνθ·ητε imptv aor. pass, πλατύνω di14 lato: curate ut vos quoque lati fiatis. || γίνεσθ·ε loco έστε; μή c. imptv vetat continuationem 182 s. έτερο-ζν»γον»ντες ptc -γέω (έτερό-ζυγος diversi iugi = diversae speciei iumentum) diversi generis animali iugo alligatus incedo; metaph. = societatem ha­ bere cum ethnicis i. e. quamquam diversi generis (ab ethnicis) tamen vitam et mores eorum sequi, μετ-οχή (-έχω) participatio, consortium, societas, Α-νομία in-iquitas. κοινωνία, communio, 15 societas, σκότος7 tenebrae. || συμ-φώνησις4 con-sonantia, conve­ nientia. ΒελιΑρ impius per excellentiam, diabolus, μερίς -ίδος 16 pars, portio, participatio. || σογ-κατΑ-θ-εσις4 concors suffragium, consensus, compatibilitas. ζώντος ζάω viventis, δτι = « : ». ένοικήσω -κέω in-habitabo. έμ-περι-πατήσω ambulabo inter. Ιαο17 μαι fut med. είμί. || δι-ό quapropter, έξ-έλθ>ατε (loco -ετε 333) imptv aor* -έρχομαι ex-eo. έκ μέσον» e medio, Αφ-ορίσθ·ητε imptv aor. pass, -ίζω de-limito, separo, Α-κΑθ·άρτος im-purus. 4πτεσθ·ε imptv απτομαί τίνος tango alqd. είσ-δέξομαι fut. -δέχομαι su18 scipio, admitto (velut in domum paternam). || είς π. loco nom. praed. 21. θ·ι»γάτηρ -τρός filia. παντο-κρΛτωρ omnipotens. 7 έπ-αγγελία promissio. Αγαπητός dilectus, καθ·αρίσωμεν coni, (exhort.) aor. -ίζω purgo, emundo, έ-αοτούς loco ή μάς αυτούς 157. μολυσμός (μολύνω polluo) inquinatio, (μ.) σαρκός κ. πνεόμ. gen. obi. vel frt gen. subi.: peccata quae sive membris corporis sive solo animo committuntur, έπι-τελοΰντες perficientes -λέω 2 ad finem perduco, Αγιωσύνη sanctitas (moralis). || χωρήσατε imptv aor. -ρέω (χώρος spatium) habeo spatium ad recipiendum alqd, capio; hic: concedo plus spatii in animo meo. Aj-δικήσαμεν ά-δικέω τινά iniuria affecimus, έ-φθ-είραμεν corrupimus φθείρω hic frt: in re pecuniaria laedo, perdo, ruinieren, έ-πλεον-εκτήσαμεν fraudavimus πλεον-εκτέω (έχω) alqm, ut plus eo habeam vel su3 perior eo sim, fraude circumvenio. || κατΑ-κρισις4 condemnatio, προ-είρηκα pf -λέγω : antea dixi (et adhuc verum est 209). είς τό ita u t ; omissio acc. suadet subi, idem esse, sed non neces­ sario; subi, logicum est Paulus qui habet eos in corde. σι>ν-αποθ'ανε'ϊν inf. aor* -θνήσκω una cum alqo morior, συ-ζην inf. -ζάω vivo cum: ita ut nobiscum moriamini et vivatis = u t unusquis4 que vestrum mihi alter ego sit. || παρρησία libertas in loquendo, fiducia, καΰχησις4 gloriatio, ύπέρ = περί 69. πε-πλήρωμαι pf pass, πληρόω impleo. παρΑ-κλησις4 consolatio; art. ostendit rem lectoribus notam supponi, ύπερ-περισσεύομαι pass, -εύω trans.: facio superabundare: supra modum gaudio perfundor, θ'λ'ϊψις4 5 tribulatio. II έλθ-όντων ptc aor* έρχομαι; gen. abs.: cum venisse­ mus. έαχηκεν Αν-εσιν v. 2,13 cursus idearum ibi interruptus hic tandem continuatur. σΑρξ natura humana in quantum fragilis et debilis et aerumnis subiecta. έν παντί sub omni respectu, θ'λιβόμενοι ptc pass, -βω premo; ptc loco verbi finiti (cf similiter 5,12; 6,3); frt subest constr. periphrastica omisso ήμεν. έξω-θ·εν 6 ab extra, foris. μΑχη pugna. εσω-θ·εν ab intra, intus. || παρα-

403

AD CO RIN TH IO S I I

7,7-15

καλών -λέω consolans, animum addens, ταπεενός humilis, de­ pressus, afflictus, miser, παρ-ε-κάλεσεν aor. έν instrum. per 89. παρ-ουσία adventus. , παρά-κλησες4 v. 4. παρ-ε-κλήθ·η aor. pass.: 7 consolatus (fu)erat 214. έφ’ ΰμΐν de vobis (obi. consolationis), άν-αγγέλλων nuntians. έπε-πόθ·ησες4 (-θειο) desiderium, ύδυρμός (οδύρομαι lamentor) lamentatio, ζήλος (ζέω ferveo) fervidum studium, amor, ώστε c. acc. c. inf. ita ut. χαρήναε inf. aor2 pass, χαίρω gaudeo. || 6 τε nam. έ-λύπησα λυπέω contristavi, μετά- 8 μέλομαε (mutato animo mihi alqd cordi est) : me paenitet. ei καί... νυν etiamsi. . . nunc, μετ-ε-μελόμην me paenitebat, potius in sensu dolendi (to be sorry, to regret), πμός ώραν ad breve tem­ pus ; post υμάς deficit verbum. || έ-λυπήθ-ητε contristati estis. 9 μετά-νοεα mutatio mentis, paenitentia. κατά 0 εόν secundum Dei consilium et voluntatem, ϊνα fin. (vel consec. ? 246). ζημεωθ-ήτε coni. aor. pass, -ιόω damno afficio; pass, damnum pa­ tior. || λύπη tristitia, ά-μετα-μέλητος cuius alqm non paenitet, 1 0 stabilis (hoc, si άμ. refertur ad σωτηρίαν, illud, si ad μετάνοιαν), έργάζεταε operatur, κατ-εργάζεται operatur, efficit, producit. || λυπηθ’ήναε inf. aor. pass, πόσος quantus, κατ-εεργάσατο aor. 1 1 σπουδή festinatio, studium, sollicitudo (pro alqo cf v. 1 2 ). άλλά = ού μόνον άλλά καί immo, quin etiam, άπο-λογία excusatio, defensio sui (vel Apostoli ?). άγανάκτησες4 indignatio, φόβος ti­ mor. έπε-πόθ·ησες4 v. 7. ζήλος v. 7. έκ-δίκησες4 vindicatio, de­ fensio, vindicta, συν-ε-στήσατβ exhibuistis συν-ίστημι cognoscen­ dum propono, demonstro, probo, ί-αυτούς loco υμάς αυτούς 157. αγνός purus, sanctus, innocens, πράγμα® (πράσσω) id quod actum est, res gesta; dat. relationis 38; art.: nota illa res de qua agitur. || άρα igitur, έ-γραψα γράφω scripsi, ενεκέν τίνος ales rei causa, 1 2 propter, ά-δικήσαντος ptc aor. -κέω iniuriam committo, τινά iniuria afficio alqm; pass, iniuriam patior, ά-δικηθ-έντος ptc aor. pass. (Paulus ipse ?). ενεκεν του c. acc. c. inf. ad hoc ut. φανερωθ-ήναι inf. aor. pass, -ρόω manifestum reddo, πρός υμάς: ut vestrum pro me studium vobis conscium fieret. || παρα-κε-κλή- 13 μεθ·α pf pass, παρα-καλέω consolor, έπί c. dat. super (de re ad­ dita, in addition to), παρά-κλησες4 v. 4. περισσοτέρως (περισσός) abundantius, μάλλον pleonast. additur, έ-χάρημεν χαίρω gavisi sumus2, χαρά gaudium, δτε de eo quod, άνα-πέ-παυται pf pass, άνα-παύω a labore quiescere facio, recreo, reficio, άπό = υπό 63. || δτε nam. υπέρ = περί 69. κε-καύχημαε pf καυχάομαι glorior. 14 κατ-ησχύνθ'ην -αισχύνω pudefactus sum. έν άληθ·εία cum veri­ tate, veridice, έ-λαλήσαμεν λαλέω diximus, καύχησες4 ν. 4 glo­ riatio. έπί Τίτου ante Titum (quasi iudicem). έ-γενήθ-η aor. pass, (loco έ-γένετο 174) γίνομαι; αλήθεια έγ. vera esse comprobata est. II σπλάγχνα (τά) viscera, cor. περεσσοτέρως v. 13. εις υμάς 15 έστεν (cor eius) erga vos propensum est. άνα-μεμνηακομένου ptc « coniunctum » (35) pass, -σκω reminisci facio; pass, recordor, memoria recolo, ύπ-ακοή oboedientia, ώς interrog. indir. τρόμος tremor; phrasis: « cum timore et tremore » = religiosa cum sol-

7 ,1 6 -8 ,1 2

AD CO RIN TH IO S I I

404

licitudine, hic coniuncta cum timore reverentiae. ε-δέςασάε aor. 16 δέχομαι suscipio, excipio. || θαρρώ: -έω confido, bono animo sum: in omni re vobis fidere possum. 8 γνωρίζομεν notam facimus, χάρις Θεοΰ sci collecta de qua 2 1 C 16,1. δεδομένων ptc pf pass, δίδωμι. || δτι declar. explicat « gratiam », δοκιμή id quo alqs exploratur ac probatur, test. θ-λίψις4 compressio, tribulatio; gen. epex. 33\ in multa (virtutis) exploratione per aerumnas, πειισσεία abundantia, χαρά gaudium. βάθος 7 profunditas; κατά βάθους velut in profundum descendens = profundus, πτωχεία mendicitas, inopia, magna paupertas, έπερίσσευσεν περισσεύω abundavit, πλοΰτος7 divitiae, άπλότης -τητος ή simplicitas, candor, sinceritas, liberalitas, largitas. || 3 κατά δύναμιν pro viribus, μαρτυρέω testis sum. παρά δϋν. ultra vires. αΰθ-αίρετος (αυτός, αίρέω) ipse eligens, sponte, ultra. || 4 παρά-κλησις4 petitio, preces, δεόμενοι ptc δέομαι τινός τι rogo ab alqo alqd. κοινωνία societas, consortium, participatio, διακονία ministerium (sublevandi pauperes); gen. actionis in qua quis coo5 perari vult, οί άγιοι = ecclesia Hierosolymitana cf 16,1. || ήλπίσαμεν ελπίζω speravimus, exspectavimus, έ-δωκαν (loco ε-δοσαν 332) δίδωμι dederunt, πρώτον loco πρότερον 1141 vel potius: 6 imprimis, διά c. gen. de causa ultima. || είς τό c. acc. c. inf. ita ut. παρα-καλέσαι inf. aor. -λέω rogo, exhortor, ϊνα loco inf. com­ plet. 288. προ-εν-ήρξατο aor. -άρχομαι: sicut prius coeperat, έπι-τελέση coni. aor. -λέω ad finem perduco, perficio, είς υμάς erga vos. καί etiam (hanc gratiam, sicut alias gratias vobis com7 municavit). || άλλά cum emphasi inducit cohortationem; fere: agite! περισσεύετε v. 2. λόγω και γνώσει v. 1 C 1, 5. σπουδή v. 7,11 sollicitudo, ή ί'ξ ήμών αγάπη fortius loco ή άγ. ημών, εν ύμίν quasi de bono quod possident (NB 1. v. έξ υμών έν ήμιν!). 8 Ενα absolute loco imptv 294. περισσεΰητε coni. || έπt-ταγή (-τάσσω impono) iniunctio, iussio; κατ5 έ. imperando, imperative, έτερος loco άλλος 116. ύμέτερος vester, γνήσιος genuinus; τό γνήσιον genuinitas. δοκιμάζων explorans -άζω ad probandum alqm exa­ mino, examinando approbatum reddo, examinando idoneum in9 venio. || ε-πτώχευσεν aor. ingress. (185 s) πτωχεύω mendax sum; ingress.: inops, egenus fio. πλούσιος dives, ών ptc εΐμί. πνωχεία v. 2 . πλουτήσητε coni. aor. -τέ (χειρ, τείνω extendo manum) manum extendens alci do suf­ fragium, eligo, designo, (in munere) constituo; iterum pte loco verbi finiti cf 7,5. συν-έκ-δημος qui una cum alio peregre pro­ ficiscitur, comes itineris, χΑρες = collecta, διακονουμένη pte pass, -νέω ministro; xi ut minister praesto, exsequor, procuro. προθ·υμία v. 1 1 . πρός τή ν... πρ. ημών (1 . ν. υμών) ad animi promptitudinem (manifestandam an promovendam ?); sub uno art. gloria Domini et propria voluntas 138 s. || στελλόμενοε pte 20 med. -λλω mitto, contraho; med. me contraho, retraho; reformi­ do, evito: hoc evitantes (seu reformidantes) ne. μωμήσηταε coni, aor. -μάομαι reprehendo, vitupero, άδρότης -τητος ή (αδρός ple­ ne maturus, copiosus) copia, abundantia, copiosa largitio (= col­ lecta). I προ-νοοΰμεν (1 . v. -μενοι) pro-videmus, operam damus, 2 1 curamus. || συν-8 -πέμψαμεν v. 18. έ-δοκεμΑσαμεν aor. δοκιμάζω 22 v. 8 : quem multis experimentis cognovimus sollicitum esse, σπουδαίος v. 17. δντα pte εΐμί. πολύ = πολλώ. πε-πο£θ·ησες4 (πέ-ποιθα confido) fiducia; dat. instr. || εΕτε... εετε sive, υπέρ 23 prb = περί 69; verbum deficit (frt «agitur», vel «quaeritis»), κοενωνός socius (sci έστιν). συν-εργός cooperator; ε ις: in meo ergo vos apostolatu. οί Αδελφοί: sive fratres mei sunt in quaestione, άπό-ατολοε hic (sensu etiam rabbinico) legati (sci sunt). II έν-δεεξες4 demonstratio, comprobatio (quae factis fit). 24 καύχησες4 gloriatio gen. obi. : mea de (υπέρ 69) vobis (i. e. de caritate vestra (unus art. 138]) gloriatio, qua apud fideles alia­ rum eccl. (είς αυτούς constr. « ad sensum ») gloriatus sum. έν-δε£ξασθ·ε imptv aor. -δείκνυμι et med.: factis comprobo (hic ut genuinam sci αγάπην et ut veram sci καύχησιν); figura ethy-

9, 1-9

AD CO RIN TH IO S II.

406

mologica: ένδειξιν ενδείκνυμαι, είς πρόαωπον ad oculos (de­ monstratio). 9 ή δια*, ή είς τ. Α. ν. 8 ,4. περισσόν mensuram excedens, su­ pervacaneum. γράφειν praes. = amplius scribere (quam toto 2 cap. 8 scripsit) 184, continuare ea quae scripsit (art.) || προ-\Κ>μία animi propensio, promptitudo. ην... καυχάομαι quam glorians commemoro, υπέρ ύμων in honorem vestram, ότι dicens quod, παρ-ε-σκεύασται pf med. παρα-σκευάζω praeparo; med. m e; pf paratus sum. πέρυσι ab anno proxime elapso cf 8 , 1 0 . ζήλος studium, sollicitudo. ήρέθπσεν ερεθίζω provocavit (ad aemulationem), πλείων -ονος (πολύς) plus; οί πλ. plerique, plu3 rimi, ceteri (qui multi sunt). || έ-πεμψα πέμπω misi; aor. episto­ laris (praesens in scriptione praeteritum in lectione epistulae), καύχημα® = καύχησις4 gloriatio, κενωθ’η coni. aor. pass, -νόω evacuo; pass.: ne falsa demonstretur, μέρος7 pars; έν τ. μ. τ. ex hac parte, sub hoc respectu, παρ-8 -σκευασμένοι ptc pf v. 2 . 4 ητε coni. εΐμί. II μή πως ne quomodo, ne forte. έλθ·ωσιν coni, aor* έρχομαι venio, εΰρωσιν coni, aor* ευρίσκω invenio, ά-παρασκεύαστος im-paratus. κατ-αισχυνθ·ωμεν coni. aor. pass, -νω erubescere facio, pudefacio; pass, pudefio, erubesco, ύπό-στασις4 actus subsistendi, perdurandi; firma fiducia: in hac fidenti ex­ spectatione; vel id quod dictis subest: materia, argumentum, 5 res: in hae re de qua ita gloriati sumus. || Αναγκαίος necessarius, ήγησάμην aor. ήγέομαι duco, existimo, παρα-καλέσαι inf. aor. -λέω rogo. Ενα loco inf. 288. προ-έλθ·ωσιν coni, aor* -έρχομαι ante alqm iter facio, advenio, προ-κατ-αρτίσωσιν coni. aor. -ίζω antea paro, prae-paro. προ-επ-ηγγελμένην ptc pf pass, -αγγέλλω antea annuntio; -λλομαι in antecessum promitto; hic pass.: do­ num olim promissum, εύ-λογία bene-dictio, largitas, munificen­ tia (opp. πλεονεξία); hinc donum largum et liberale, έτοιμος paratus; inf. (c. acc.) finalis, ούτως ώς ita ut (esse debet si vocari vult) ευλογία, πλεον-εξία plus habendi aviditas, avari­ tia: eleemosyna tam parva ut avaritiam donantis manifestet. || 6 τούτο prospicit 161; supple: dico, απείρων seminans, φειδομένως adv. ptc -ομαι parco, parce utor, do; adv. parce, θερίσει -ίζω metet, έπ' εύλογίαις v. 5 large, copiose, έκαστος sci det, 7 contribuat (ellipsis). || προ-ήρηται pf -αιρέομαι mihi eligo, prae­ fero, animo propono, decerno, λύπη tristitia. Ανάγκη necessi8 tas. Ελαρος hilaris, δότης3 dator. || δυνατεΐ -τέω potens est. πά­ σα χάρις omne genus {142) doni divini, περισσεύσαι inf. aor. -εύω trans.: reddo alqd abundans, large tribuo. Ενα oscillans inter fin. et consec. αύτ-άρκεια sufficientia, condicio eius qui est αυτ­ άρκης* sibi sufficiens, rebus necessariis instructus; hinc: suffi­ ciens copia rerum (πάσαν omnimodam), περισσεύητε coni, -εύω intr. abundo, abundanter habeo, παν έργον distributive 142: ad 9 omne opus quod quoque tempore se offert. || γέ-γραπται pf pass, γράφω έ-σκόρπισεν dis-tribuit σκορπίζω di-spergo, dans di-largior, 2 -δωκεν δίδωμι dedit, πένης -ητος pauper (πένομαι victum

407

AD CO RIN TH IO S I I

9 ,1 0 -1 0 ,2

ex labore quaero), δικαιοσύνη sanctitas; hic de beneficentia cf Sir 3, 30. εί? τ. αίωνα in aeternum. || έπι-χορ-ηγων tribuens 10 -γέω = χορ-ηγέω (chorum duco meis sumptibus, chorum instruo eique necessaria suppedito; hinc:) suppedito, largior, σπέρμα* se­ men. σπείροντι seminanti. καί etiam, βρώαι? 4 (βιβριόσκω) co­ mestio, cibus. χορ-ηγήσει -γέω praestabit, πληθών εΐ -νω multi­ plicabit, multum reddet, σπόρο? semen; hic: quidquid pauperibus dederitis, αυξήσει αυξάνω augebit, crescere faciet, γένημα® quod ortum est: fructus, δικαιοα. v. 9. || πλουτιζόμενοι ptc pass, -ίζω 11 divitem reddo; pass, dives fio; ptc loco verbi finiti cf 8 , 19. άπλότη? -τητος ή liberalitas cf 8 , 2. ή-τι? quae talis est ut 163. κατ-εργάζεταε operatur, εύ-χαριστία gratiarum actio. || five nam. 1 2 διακονία (ad)ministratio, exsecutio, λειτ-ουργία munus publi­ cum, ministerium sacrum, προσ-ανα-πληροϋσα -ρόω ad-im-plens, addendo re-plens; constr. periphr. 253. υστέρημα* id quod deest, egestas, penuria; pl. de complurium varia penuria, περισσεύουσα ptc -εΰω v. 8 ; τω Θ. in gloriam Dei. || διά per i. e. re in me- 13 moriam revocata, vel de re cuius ope, usu, merito alqd fit. δοκιμή virtus probata, experimento cognita; cum gen. rei in qua ή θ. cernitur, δοξάζοντε? glorificantes; ptc loco verbi finiti cf v. 1 1 πλουτιζ. έπί c. dat. de obiecto laudis, ΰπο-ταγή (-τάσσω) sub­ lectio, oboedientia, obsequium, όμο-λογία confessio, id quod alqs profitetur: fides; gen. obi. oboedientia erga vestram in evangelium Chr. fidem; vel gen. subi.: oboed. erga evang. procedens ex professione (fide) vestra, άπλότη? -τητος v. 8 , 2 largitas (sub uno art. 138). κοινωνία communicatio, beneficii collatio, εί? πάντα? quod ecclesiam matrem iuvat, omnes iuvat. || δεηαι? 4 14 precatio; dat. = έπί τη ... : tertium obiectum post υποταγή et άπλότητι. έπι-ποθωύντων ptc -i)«» desidero, ύπερ-βάλλουσαν eminentem -λλω tra-iicio, transcendo; ptc eximius, permagnus. || άν-εκ-δι-ήγητο? in-e-narrabilis. δωρεά donum. 15 αυτό? δέ έγώ Π. effert indolem stricte personalem sermonis 10 polemici capitum 10-13. παρα-καλέω obsecro, alloquor, moneo, διά per i. e. in memoriam revocata mansuetudine... πραΰτη? -τητος clementia, mansuetudo, έπι-είκεια moderatio, aequitas (opp. severitati), virtus quae seposito rigore iustitiae id quod aequum est (δ έ-οικεν = τό εΐκός) prosequitur, ö? = ego qui. κατά πρόαωπον coram, praesens, ταπεινό? humilis, abiectus, vi­ lis, pusillanimus (sci see. adversarios), άπ-ών ptc -ειμι absens. θ·αρρέω audax sum (sci in epistulis). || δέομαι τί τίνος rogo alqd 2 ab alqo. θ-αρρήβαι inf. aor.; τό μή παρ-ών fi. facite ne debeam praesens audacem me ostendere, πε-πο ίθ·ηβι? 4 (πέ-ποιθ·α confido) fiducia sui = audacia; dat. instrum. λογίζομαι considero, cogito, in animo mihi est (vel pass. ?: qua existimor audax esse, fuisse?), τολμήααι inf. aor. -μάω audeo, non vereor, audacter ago. έπί τινας trahendum ad τολμήσαι si λογίζομαι est med. (ad fiaqρήσαι, si λογ. est pass.), λογιζομένου? ptc qui arbitrantur, ώ? fere pleonastice ante acc. praedicati; vel indicans qualitatem ut

10, 3-12

AD C O RIN TH IO S I I

408

falso existimatam: «ut dicere non verentur ». κατά, σάρκα (σαρξ) sec. carnem = naturales affectus sequens, περι-πατοΰντας ptc 3 -τέω ambulo, vivo, me gero. || έν σαρκί in fragili natura humana. 4 στρατευόμεθ'α: -ομαι milito..(de apostolico munere). || δπλον pl. tantum -a arma, στρατεία expeditio bellica, militia, σαρκικός carnalis, mere humanus, infirmus, δυνατός potens; τω Θεφ vel dat. commodi, vel dat. ethicus: in oculis Dei = elativus (sicut Act 7.20): miro modo potens. καθ·-αίρεσις4 (-ρέω desuper demo, destruo) destructio, demolitio, οχύρωμα® locus munitus, muni­ mentum (quidquid evangelio se opponit), λογισμός consideratio, ratiocinatio (quidquid contra evangelium excogitatur). καθ·-αι5 ροΰντες -ρέω destruentes; ptc loco verbi finiti (cf 9,13). II ύψωμα® altitudo; hic prb superba elatio, superbia, έπ-αιρόμενον ptc pass, -ρω at-tollo; pass, sursum attollor; metaph. animo efferor, super­ bio. κατά c. gen. contra, γνωσις4 cognitio, practica agnitio, αίχμαλωτίζοντες captivum, subiectum facientes (αιχμή lancea, pu­ gna, ά λ ίσ κ ο μ α ι capior αίχμ-άλωτος captivus), νόημα® cogitatum, consilium, intellectus (hic = omnem hominem recte cogitantem). 6 ύπ-ακοή ob-oedientia. || έτοιμος paratus; έν έτ. έχω in promptu habeo, έκ-δικησαι inf. aor. -κέω vindex exsisto; τι ulciscor, pu­ nio. παρ-ακοή in-oboedientia. δτ-αν c. coni, quando (de fut.). 7 πληρωθ'η coni. aor. pass, -ρόω plenum facio, perficio. || τά κατά πρόσ. v. 1 : ea, quae ob oculos sunt, βλέπετε videte! frt: videtis sci tantummodo ea. . . ; deberetis profundiora videre, πέ-ποιθ·εν pf-praes. (.τείΟομαι mihi persuadetur) confido, certus sum. τούτο prospicit oti 161. λογιζέσθ-ω impf 3 pers. v. 2. πάλιν rursus, vicissim. έφ' (1 . v. όφ’) έ-αυτοΰ nixus in se, sponte (etiam nor 8 monitus), έάν τε = et si. || περισσότερόν τι abundantius, maius alqd. καυχήσωμαι coni. aor. -χάομαι glorior, έξ-ουσία licentia, libertas, potestas, ^ς pro ήν attractio relativi 9. οίκο-δομή aedi­ ficatio (quivis progressus in vita ecclesiae et singulorum), κα-θ·· αίρεσις4 v. 4. αΐοχυνθ-ήσομαι fut. pass, -νω pudefacio; pass 9 pudefio, erubesco: non potero refelli. || tva se refert ad antece­ dentia: ne videar, δόξω coni. aor. δοκέω videor, ώς άν quodam­ modo, velut, mitigat vocem εκφ. έκ-φοβεϊν terrere, perterreface 1 0 re. II δτι nam, sci. φησίν φημί dicit (sci alqs); 1 . v. φασίν dicunt βαρύς -εΐα -v gravis, severus, durus. Ισχυρός validus, robustus .παρ-ουσία praesentia, ά-σ-θ-ενής8 (σθένος7 robur) in-firmus. εξουθ·εντ,μένος ptc pf pass, -νέω nihili facio, contemno: contemp 11 tus, vilis. II τούτο λογιζέσθ-ω v. 7. τοιοΰτος talis, οϊος qualis τφ λόγω dat. instrum. vel relationis 38. άπ-όντες. . . παρ-όντει 1 2 absentes... praesentes. || τολμωμεν -μάω audemus, έγ-κρΐναι inf aor. -νω alqm dignum iudico qui adnumeretur, aequiparo. συγ· κρΐναι inf. aor. -νω iudicandi causa compono, comparo, έ-αυτούι loco ημάς αυτούς 157. συν-ιστανόντων ptc -νω (loco -ίστημι 337 sisto alqm cum, commendo; me ipsum: me laudando aliorun benevolentiam capio, έν instrum. de mensura adhibita: se ipsi; i. e. sua de se opinione, μετρούντες -ρέω metientes. συν-ιάσιι

409

AD CO RIN TH IO S I I

1 0 ,1 3 -1 1 ,3

-ίημι intellegunt; hic abs.: insaniunt, stulte agunt. || άί-μετρος 13 iustä mensura carens, nimius; εις τα di. immodice, καυχηβόμεθ-α fut. v. 8 . μετρ ον mensura, κανών -όνος ό regula (baculus ad metiendum) artificis, norma, mensura. ου loco ov attractio rela­ tivi P. έ-μέρισεν tribuit μερίζω partes facio; distribuo, impertior, μέτρου praedicatum (concordat cum oi>): normae quam Deus dedit ut mensuram, έφ-ικέσθ·αι inf. aor2 -ικνέομαι pervenio ad. || έφ-ικνούμενοι ptc; α>ς μή έφ. ac si non pervenerimus, ΰπερ-εκ- 14 τείνομεν έαυτούς nos (157) super-ex-tendimus i. e. eo, quo non debemus, έ-φθ-άσαμεν (prae-)venimus φθάνω prae-venio, prius pervenio (frt hic: P. primus erat) vel hell. = (per)-venio. εν τώ εΰαγγ. cum ev. 86 s (vel in praedicatione ev.). || καυχώμενοι 15 (v. 8 ) ...εχοντες ptc loco verbi finiti (cf 10,4). έν instr. (gloriari in = alqa re), άλλότριος alienus, κόπος labor; hic fere fructus laboris, ελπίς -ίδος spes, αυξανόμενης ptc pass, -νω augeo; pass, cresco; gen. abs. crescente fide, έν ύμΐν potius iungendum cum inf. seq. μεγαλυν&ήναι inf. aor. pass, (pendet a «spem haben­ tes ») -νω magnum facio; pass, magnus fio, cresco, περισσεία abundantia; εις π. magis magisque. || ΰπερ-έκεινα (= νπέρ εκείνα) 16 c. gen. ultra, trans. τά. ΰ. ΰμων sci μέρη regiones ultra vestram regionem sitae. εύ-αγγελίβαβθ·αι inf. aor. -ίζομαι laetum nun­ tium fero; inf. consec ? ita ut possimus (an coord, c. μεγαλυνθήναι ?). κανών v. 13 hic fere = territorium assignatum, είς de eo ad quod respicitur tamquam ad causam, έτοιμος paratum τά έ. ea quae Paulus adveniens iam ab aliis praeparata invenit (sicut adversarii gloriantur iis quae P. laboraverat). καυχήβαβθ·αι inf. aor. v. 8 ; iterum vel subord. inf. praecedenti: ita ut, vel coord, et ^ dependens ab « sperantes ». || καυχάοθ-ω imptv aor. 3 pers. 11συν- jg ιστάνων v. 1 2 . δόκιμος (ap)probatus, acceptus, συν-ίβτηβιν com­ mendat (sd donis et auxiliis). ’Όφελον (aor2 1 pers. οφείλω debeo) particula optativa: uti- I I nam ! in desiderio rei impossibilis vel improbabilis sequitur ind. aor. vel impf; (secus opt. pro quo hell, etiam impf adhibetur), άνείχεσθ’ε impf -έχομαί τίνος me erectum teneo, sustineo, patienter tolero alqd. μικρόν τι parvum quid, paululum; acc. relationis, ά-φροσΰνη in-sipientia, stultitia. άλλά. καί quin etiam, sed defacto. άν-έχεσθ·ε: supportatis (potius quam imptv). || ζηλόω τινά ae- 2 mulor, fervido studio et amore (ζήλος) prosequor, ζήλος Θεοΰ is amor, quo Deus amat, ήρμοσάμην aor. med. αρμόζω adapto, necto, matrimonio iungo: desponsavi (tamquam paranymphus; med. dynamicum: omnia feci ut...), ivi άνδρί uni viro: effert exclusivitatem. παρθ-ένος ή virgo; frt iungendum c. inf. sequenti, αγνός integer, innocens, castus, pudicus, παρα-στήσαι inf. aor. παρ-ίστημι praesento, exhibeo; inf. fin. (aor. spectat unionem definitivam eschatologicam). || φοβέομαι timeo, μή πως c. coni. 3 ne quomodo, ne forte, όφις -εως ό serpens, έξ-ηπάτησεν se-duxit -απατάω decipiendo a recta via averto, έν instrum. 89. παν-ουργία (capacitas, omnia i. e. pessimum quodque faciendi) astutia,

11,4-10

AD C O RIN TH IO S I I

410

calliditas, φί^αρή coni. aor2. pass, φθείρω corrumpo; από corrum­ pendo abduco ab. νόημα® cogitatum, mens, άπλότης -τητος ή simplicitas, candor, sinceritas, άγνότης -τητος ή puritas, sancti4 tas. II el cond. « realis » 217. 223 non obstante apodosi irreali. ό ερχόμενος art. genericus, quicumque venit, le premier venu. &λλον... öv ού-x... alium .. . qualem non; alium quam eum quem, έ-κηρΰξαμεν -σσω praedicavimus, έτερος = άλλος 116. λαμβάνετε accipitis (quatenus vobis praedicatur), έ-λάβετε λαμβάνω accepi­ stis2. έ-δέξααθ-ε aor. δέχομαι accipio, καλώς ironice. άν-είχεσθ·ε v. 1; quamvis sine dv: irrealis 229s\ nisi (praefertur 1. v. άν-έχεσθε 5 toleratis). || λογίζομαι opinor, existimo, γάρ supponit ellipsim: frt: talem sustinetis, cur non me ? vel; cur me non defenditis ? μηδέν nihil; acc. relationis: in nulla re. ύστερην.έναι inf. pf -ρέω sero veniens non adipiscor, car eo, sum inferior, deterior; cum gen. compar, ύπερ-λίαν super-valde; οί υ. άπ. illi supereximii ap.; «archi-apostoli»; aut ironice de adversariis, aut de veris Apostolis (Petro, lac.) quorum nomine et (arrogata) auctoritate illi genuinitatem apostolatus Pauli in dubium vocabant. Sarcasmus in hoc casu ex mente Pauli non spectaret Apostolos quales sunt sed quales in damnum Pauli a legatis iudaizantibus extollun­ tur. De veris Apostolis sermonem esse aliquo modo suadetur ex descriptione v. 22. 23 quae iudaizantibus nimium honorem tribue6 ret. II ei καί etsi. Ιδιώτης3 homo privatus, ales rei ignarus, non expertus, τφ λόγω dat. relationis 38: eloquentiae minus peritus, έν «αντί in omni re, sub omni respectu, φανερώσαντες pte aor. -ρόω manifestum facio, docendo notum reddo; pte loco verbi finiti (cf 10,15); obiectum supplendum est; frt γνώσις. έν πάσιν 7 inter omnes (reliquos), εις ύμ&ς sci manifestavimus eam. || έμαυτόν refl. 1 pers. ταπεινών -νόω humilians (sci labore manuum me sustentans), ύψωθ-ητε coni. aor. pass, ύψόω exalto, ότι eo quod (referendum ad ταπεινών), δωρεάν adv. gratis, εύ-ηγγελι8 σάμην aor. -ίζομαι. || έ-αύλησα spoliavi συλάω; vox ostendit quantopere P. abhorruerit ab exigenda pecunia, λαβών pte aor2 λαμβάνω sumo, accipio, όψ-ώνιον stipendium (militum), id quo emitur (ώνέομαι) quod cum pane comedatur (οψον). πρός τ. ΰμών 9 διακονίαν ad hoc, ut possem vobis (gen. obi.) ministrare. || παρ­ ών πρός praesens apud, ύστερηθ-είς pte aor. pass, -ρέω v. 5; pass, deficior, egeo (aor. ingress.: penuria afflictus), κατ-ε-νάρκησα torpore molestus fui; (κατα- τινός contra, in damnum ales, ναρκάω torpeo) non molestus fui eo quod membri languentis instar me ab aliis sustentari postulaverim, ού'θ’είς = ούδείς. ύστερημά® id quod deest, penuria, egestas, προσ-αν-ε-πλήρωσαν sup-pleverunt -ανα-πληρόω addens im-pleo. έλθ·όντες pte aor2 έρχομαι. ά-βαρής8 (βάρος7 onus) qui non est oneri, non molestus, 4-τή10 ρηαα τηρέω (con)servavi. τηρήσω servabo. || Ιστιν άλ. Χρ. έν έμοί δτι formula iurisiurandi: per veritatem Christi quae est in me vobis dico, καύχηαις4 gloriatio, gloria, φραγήσεται fut 2 pass, φράσσω saepio, occludo, obstruo: haec gloriatio mihi (είς έμέ)

411

AD C O RIN TH IO S I I

11, 11-24

non obstruetur = a tali gl. non sina'm me impediri, κλίμα· (κλίνω) inclinatio caeli, tractus terrae, regio. || οιδεν pf-praes.: scit. || ποιήsio fut. έκ-κόψω coni. aor. -κόπτω ex-cido, amputo, άφ-ορμή (-μάω) locus unde proceditur, ansa, occasio: ut amputem occa­ sionem (de accepta sustentatione gloriandi tamquam de privi­ legio apostolico). θ-ελόντων ptc θέλω volo, desidero; qui deside­ rant, quaerunt occasionem ut; qui eo tendunt, ut. καυχωνται -άομαι gloriantur, εΰρεθωσιν coni. aor. pass, είιρίσκω invenio; displicet eis quod ipsi Corinthiis oneri sunt et Paulus non. || τοιοϋτος talis; οί τ. est subi.; supple εΐσίν. ψευδ-απόατολος falsus apostolus, έργάτης3 operarius, δόλιος, fraudulentus, μετα-σχηματιζόμενοι ptc med. -ίζω trans-figuro; med. me (simulando) transf.: mutata specie simulant se esse apostolos. || θ>αϋμα6 (θάο μα i mirans aspicio) id quod stuporem facit, mirum, φως φωτός τό lux. || μέγα (neutr. ad -γας) magnum; scl est. ώς διάκονοι ac si sint, τέλος7 finis, έαται fut. med. είμί. II πάλιν iterum cf ν. 1 . μή c. coni, vetat actionem fut. 182. δόξη coni. aor. δοκέω mihi videtur, opinor, puto: ne quis putet (non obstante apparentia contraria), ά-φρων -ονος a-mens, stultus, ei δέ μήγε alioquin, sin minus, κάν = καί εάν abbreviata condicio: etiamsi ut insipientem. δέξασθ·ε imptv aor. δέχομαι excipio, admitto, κάγώ = καί εγώ. μικρόν τι ν. 1 . καυχήσωμαι coni. aor. ν. 12. || ώς velut, quasi; mitigat expressionem. ά-φροσΰνη insipientia, stultitia, ΰπό-στασις4 v. 9, 4: in hac fiducia gloriationis; in hac fidenti gl.; vel frt in hoc argumento gl., in hac re. || έπεί quoniam, κατά τήν σάρκα sec. rationes mere humanas, naturales (opp. κατά Κύριον ν. 17). καυ/ήσομαι fut. || ήδέως (ήδιίς) iucunde, libenter. άν-έχεσθ·ε ν. 1. φρόνιμος intelligens, sapiens, δντες ptc είμί cum sitis (ironice dictum). || καταδοολοΈ -λόω in servitutem redigit. κατ-εσθίει com-edit, devorat, λαμβάνει sumit, capit ? (stipendium?). έπ-αίρεται sursum attol­ litur, superbit, δέρει percutit, caedit (et ita ad silentium redigit ? cf Io 18, 22; Act 23, 2). || ά-τιμία ignominia, dedecus; κατά ά. cum mea ignom. (ironice, ex mente adversariorum) dico, confiteor, ώς δτι; ώς suggerit assertum sequens (ότι) esse ex mente alterius, ή-αθενήκαμεν pf ά-σθενέω in-firmus, debilis sum: ironice dicit: cum pudore confiteri debeo me in tali modo vos tractandi (v. 2 0 ) debilem me praestitisse, έν ώ Sv τις c. coni, quacumque in re alqs. τολμά coni, -άω audeo, audacter ago, me gero, loqui possum, ά-φροαύνη v. 17. || Εβραίοι είσίν etc; quis? adversarii iudaizantes ? an Apostoli quos adversarii ut solos veros Apostolos Paulo opponunt ? cf v. 5. σπέρμα6 semen, progenies. || παρα-φρονών -νέω delirans, insaniens, υπέρ έγώ = εγώ μάλλον magis ego. κόπος labor (cum fatigatione); έν κ. scl munere suo functi sunt, περισσοτέρως abundantius (scl ego) vel elative: valde; si hoc, comporatio virtualiter continuatur, si illud, formaliter, φυλακή custodia, career, πληγή (πλήσσω ferio) plaga, verber, ΰπερ-βαλλόντως (adv. ad ptc -λλων transcendens, eminens) supra modum, θάνατος periculum mortis, πολλάκις saepe. || πεντάκις quinquies, τεσσα-

j* 1

13

14 15 16

17 18 19 2 0

21

22 23

24

11,25 -12,6

AD C O RIN TH IO S I I

412

ράκοντα παρά, μίαν 40-1 —39’scl πληγάς: flagellatio synagogalis. 25 έ-λαβον λαμβάνω accepi8. || τρίς ter. έ-ραβδίσΐΐ'ην ραβδίζω virgis caesus sum (in tribunali roniano). άπαξ semel, έ-λιθ'άσθ’ην λιΑάζω lapidatus sum. έ-ναυ-άγησα ναυ-αγέω (ναϋν αγνυμι navem frango) nau-fragium feci. νυχΑ-ήμερον spatium unius noctis et diei. βυ9·ός profundum maris; εν τ. β. in alto mari (navi dissoluta fluctibus agitatus), πε-ποίηκα pf ποιέω facio, transigo (pf aoristicum? 26 213, an potius vivida praesentatio: horror quasi durat ?). || οδοι­ πορία iter; dat. eodem sensu ac antea έν (v. 23). κίνδυνος periculum, ποταμός fluvius, ληστής3 latro (λιμζομαι praedam facio), γένος7 hic propria stirps, membra eiusdem populi = Iudaei. ερημία soli­ tudo, locus desertus, non habitatus, ψευδ-αδελφος falsus frater. || 27 κόπος v. 23. μόχθ·ος arduus labor, άγρ-υπνία insomnia, vigilia cf 6 , 5. λιμός fames, δίψος7 sitis, νηστεία ieiunium. ψύχος7 frigor, γυμ28 νότης -τητος ή nuditas. || χρωρίς c. gen. sine, praeter, παρ-εκτός ultra, praeterea; τά π. ea quae praeterea accidunt, vel quae insu­ per commemoranda essent, έπί-στασις4 (εφ-ίσταμαι ac-cedo) ac­ cessio, ac-cursus. v.xiV ημέραν singulis diebus, μέριμνα cura rei, 29 sollicitudo (c. gen. obi.). || ϊ-σθ-ενε'ϊ -νέω in-firmus est. σκανδα­ λίζεται pass, -ίζω alci occasio sum cadendi, seduco, πυροΰμαι pass, -όω accendo, aduro; pass, ardeo; magno dolore crucior. || 30 καυχάσθ-αι inf. v. 1 2 . δεΙ oportet, necess. est. ά-σθ-ένεια in-firmitas, debilitas; τά τ. d. ea quae infirmitatem produnt, eius varii modi et occasiones, καυχ-ήσομαι fut. v. 1 2 ; hic trans.: gloriandi 31 causa dico, commemoro alqd. || ών ptc είμί. εϋ-λογητός bene-dictus, laudatus, αιών -ώνος «saeculum»; εις τ. αΐ. in aeternum, ψεύδο32 μαι mentior. || έθ·ν-άρχης3 ethnarcha, praepositus provinciae, έφρούρει φρουρέω custodiebat (militibus collocatis), πιάσαι inf. aor. πιάζω premo, manu compressa teneo; ingr. prehendo, capio. || 3 3 θωρίς -ίδος ή (Αύρα) ostiolum, fenestra, σαργάνη sporta, corbis (piscatorum). έ-χαλάαθ-ην χαλάω de-missus sum. τείχος 7 murus, έξ-έ-φυγον έκ-φευγω ef-fugi8. 12 καυχάαθ·άι δε! ν. 11, 30. συμ-φέρον ptc neutr. utile (sci est), expedit, έλεύσομαι fut. έρχομαι, εις = πρός 70. όπτασία visio. 2 άπο-κάλυψις4 re-velatio. Κυρίου gen. obi. || οϊδα pf-praes.: novi, scio, πρό ante, έτος7 annus, δεκα-τέσσαρες = 14. είτε... είτε sive . .. sive vel hic frt = πότερον... ή utrum . . . an. εκτός c. gen. extra, άρπαγέντα αρπάζω raptum8, ό τοιοΰτος ille talis 3 (quem modo descripsi), έως c. gen. usque ad. τρίτος tertius. || χω4 ρίς sine, extra. || ήρπάγη raptus est2, παράδεισος vox persica: hortus, paradisus, locus beatorum, caelum, ήκουσεν άκουω au­ divit. ά-ρρητος (ρε-, ρήμα) in-dicibilis: vel quod dicere non licet, arcanus, vel quod verbis exprimi non pt, in-ef-fabilis. ρήμα* verbum, res (dicta), έξ-όν ptc έξ-εστιν: licet (videtur iungen5 dum cum άνΑρ.). λαλήσαι inf. aor. λαλέω. || υπέρ = περί 69 vel pro i. e. in commendationem ales, καυχήσομαι -χάομαι gloria6 bor. εμ-αυτοΰ pron. refl. 1 pers. ά-σθ’ένεια in-firmitas. || έάν cond. «probabilis » 225. Αελήσω coni. aor. Αέλω volo. καυχήσασθ·αι

413

AD C O R IN TH IO S Π

>·

12.7-15

inf. aor. Ισομαι fut. med. είμί. &-φρων -ονος a-mens, in-sipiens, stultus, έρω fut. λέγο>. φείδομαι parco, evito, omitto, abstineo (sci a gloriando), εις εμέ respectu ad me. λογίσητχι coni. aor. -ίζομαι reputo, existimo, υπέρ ö ultra id quod (me esse videt), με sci in me. || ύπερ-βολή (-βάλλω tra-iicio) eminentia, excessus, 7 ingens magnitudo; dat. caus.; anacoluthon, δι-ό quapropter, ideo, ΰπερ-αίρωμαι coni, med.-pass. -ρω super-extollo; med. me superbe effero, έ-δόθ-η δίδωμι data est. σκόλοψ -πος ό quaevis res praea­ cuta, spina, τή σαρχί (σαρξ) carni (sci infixa), κολαφίζη coni, -ίζω (κόλαφος pugnus alci inflictus) pugnis caedo (prb de acribus morbi chronici [praes.] doloribus). || υπέρ τούτου pro hac re (toi- 8 lenda), vel υπέρ = περί 69. τρίς ter. παρ-ε-κάλεσα παρα-καλέω rogavi, άπο-στή coni, aor2 άφ-ίσταμαι re-cedo. || εΐρηκεν pf λέγο) 9 (pf responsum definitivum), αρκεί -έω sufficit, ά-σθ-ενεια v. 6 . τελείται -έω perficitur, perfecte manifestatur.' ήδιστα (ηfine) li­ bentissime. μΐλλον magis, potius, sci quam amplius rogare libe­ rationem. καυχήσομαι v. 5. επι-σκηνώση coni. aor. -νόο) taber­ naculum figo, έπ' εμέ super me (fere sicut sekinah super altare). || δι-ό quam ob rem. εύ-δοκέω placet mihi, volo, acceptum habeo 1 0 alqd, delector, υβρις4 insolentia; pass, iniura qua quis afficitur, contumelia alci illata, άνάγκη necessitas, res adversae, aerumnae, διωγμός persecutio, στενο-χωρία angustia, tanta afflictio ut ho­ mo, quomodo evadat vel quo se vertat, nesciat, δτ-αν c. coni, quandocumque. ά-σθ-ενεω in-firmus sum. δυνατός potens. || γέ- 1 1 γόνα pf2 γίνομαι, άί-φρων v. 6 . ήναγκάσατε άναγκάζο> coegistis, ώφειλον οφείλω debebam (iteratio). αυν-ίστασθ·αι pass, -ίστημι commendo (praes. !). υστέρησα inferior fui; ούδέν in nulla re v. 11,5. ύπερ-λίαν v. 11,5. || σημείο v signum (videntur adversarii 12 negasse Paulum habere ea quae ipsi signa considerabant veri apostolatus). κατ-ειργάσθ’η aor. pass, -εργάζομαι operor, perago, patro, εν ΰμΐν inter vos. ύπο-μονή perseverantia, constantia, pa­ tientia. σημεΐον signum, miraculum; dat. instr. τέρας -ατος τό prodigium, δύναμις res potenter gesta. || δ acc. relationis: quid 13 est in quo. . . ήσαώθ-ητε aor. pass, ήσσόω (ήσσων inferior, mi­ nor) inferiorem reddo, postpono, υπέρ c. acc. super, magis quam: . . .in quo inferiores facti estis ceteris, λοιπός reliquus; οί λ. ce­ teri. el μή δτι praeterquam quod, αύτός εγώ videtur opponi aliis (Apostolis ?) qui in aliis ecclesiis aliter agebant, κατ-ε-νάρκησα molestus fui, gravavi v. 11,9. χαρίαασθ’ε imptv aor. -ίζομαι benevole (con)dono, ignosco, ά-δικία in-iuria. || Ιδού ecce. 14 τρίτον τούτο nunc tertia vice; cf 13,1. έτοιμος paratus; -μως έ'χω paratus sum (c. inf.). έλθ-εΐν inf. aor2 έρχομαι, κατα-ναρκήσω fut. v. 13. ζητέω quaero, όφείλει: -λω debeo (sing, ad subi, neutr. pl. τέκνα), γονεύς6 genitor. θ·ησαυρίζειν thesauros colli­ gere, coacervare. || ήδιστα v. 9. δαπανήσω -νάω sumptus faciam, 15 impendam (quaecumque habeo), εκ-δαπανηθ-ήσομαι fut. pass, -νάω sumptus ex-pendo; pass.: plane et integre impendor = vires vitamque absumo. $ 1 cond. «realis »: si igitur 221. περισσοτέρως

1 2 ,1 6 -1 3 ,3

AD C O RIN TH IO S I I

414

(περισσός) abundantius, magis, ήσσον (ολίγος) minus, άγαπωμαι 16 -πάω diligor. || έστω imptv εΐμί: esto! formula qua alqd (interim) conceditur, κατ-ε-βάρησα gravavi κατα-βαρέω onere de-primo, oneri sum. ΰπ-άρχων ptc -χω (sub-orior) exsisto, sum: cum sim. παν-οΰργος callidus, astutus (v. 11,3). δόλος (esca piscibus pro17 iecta) fraus. Ι-λαβον λαμβάνω cepi2. || μή num. τινά acc. pen­ dens; sub influxu verbi «misi», ών attractio relativi (9) ex: εκεί­ νων οίίς. άπ-έ-αταλκα pf άπο-στέλλω mitto (pf aoristicum? 213). δι’ αύτού resumit illud τινά. έ-πλεον-έκτησα fraude circumveni πλεον-εκτέω τινά ut plus habeam, maior sim alqo, eum fraudo. || 18 παρ-ε-κάλεσα v. 8 . σ\>ν-απ-έ-στειλα -απο-στέλλω cum (illo) misi, μήτι numquid. ού nonne, τω αύτω πνεύματι eodem spiritu = eadem animi dispositione, περι-ε-πατήσαμεν περι-πατέω ambu19 lavimus. 'ίχνος7 vestigium. |] πάλαι olim, iam diu. δοκεΐτε -κέω putatis, ότι loco inf. 266. άπο-λογούμεθ'α: -γεομαί τινι me de­ fendo apud alqm. κατ-έν-αντι c. gen. ante, coram 59. άγαπητός dilectus. οΕκο-δομή aedi-ficatio (progressus in vita Christiana). || 2 0 φοβέομαι timeo, μή πως c. coni, ne forte. έλθ·ών ptc aora έρ­ χομαι. οΐος qualis: non tales, quales desidero, είίρω coni. aora ευρίσκω invenio, κάγώ = καί εγώ. εύρεθ·& coni. aor. pass, ύμΐν (talis) erga vos. μή πως ne forte (sci apud vos sint. . .): explicat quid timeat ne inveniat, ερις -ίδος ή rixa, contentio, ζήλος ae­ mulatio, invidia, θ-υμός animus (sci iratus), «animositas», έριθ·εία ambitio, rivalitas, κατα-λαλιά male-dicentia, obtrectatio, diffamatio, ψιθ-υρισμός susurratio, detractoris sermo clandestinus. φυσίωσις4 inflatio, actus quo quis superbe se effert, ά-κατα-στα21 σία seditio, tumultus, ordinis publici turbatio. || μή adhuc pendet a φοβοϋμαι. πάλιν iterum. έλθ·όντος v. 2 0 ; gen. abs. loco ptc coniuncti (in acc.) 35. ταπεινώσκ] coni. aor. -νόω humilio, προς υμάς apud vos. πενθ-ήαω coni. aor. -δέω lugeo (quasi mortuum), προ-ημαρτηκότων ptc pf -αμαρτάνω antea pecco, μετα-νοησάντων ptc aor. -νοέω mentem muto, paenitentiam ago; επί pro (de obiecto affectus). ά-καθ-αρσία im-munditia, spurcitia; tria sub uno art. 138. πορνεία fornicatio, άσέλγεια lascivia, effrenis luxu­ ria. ή pro ήν attractio relativi 9. ε-πραξαν πράσσω egerunt, fe­ cerunt. 13 τρίτον τούτο v. 12,14. στόμα® os (oris) = testimonium, μάρτος -υρος testis, σταθ-ήσεται fut. dep. (= med. στήσεται? 175) ίσταμαι; hebr. stare dicitur alqd quod ut verum agnoscitur; sta­ bit = res pro valida et fide digna habebitur (fut. loco imptv). 2 £ήμα® verbum, res. || προ-είρηκα pf -λέγω antea, in antecessum dico, παρ-ών ptc -ειμι: praesens, coram, τό δεύτερον secunda vice, καί βΰΐοΰτως καί. άπ-ών absens, προ-αμαρτηκόσιν v. 1 2 ,2 1 . εάν fere = όταν quando, cf 5,1 (sed 1 C 16,10?). ελθ·ω coni, aor2 έρχομαι, είς τό πάλιν = πάλιν iterum, denuo (repetitionem si­ gnificat, non necess. secundam vicem); quo trahendum ? ad έλΆω an ad φείσομαι? φείσομαι fut. φείδομαι τίνος parco alci; ού φ: 3 sine conniventia iudicabo. || έπεί cum causale, δοκιμή experimen-

415

AD CO RIN TH IO S I I

13, 4-13

tum quo alqd probatur, ζητείτε -τέω quaeritis, λαλοΰντος -λέω loquentis (praesens : habitualiter). ά-σθ-ενεί -νέω in-finnus est. δυνατεί -έω potens, validus est. || καί γάρ et-enim. έ-σταυρώθ·η 4 σταυρόω crucifixus est. ά-σθ-ένεια in-firmitas. ζη ζά(ο vivit, ζήβομεν fut. ξάα> hic (propter εις υμάς) sensu intensivo: vitalita­ tem exsero, me vivum ostendo et efficacem: apostolica auctoritate erga vos utemur. || έ-αυτούς loco υμάς αυτούς 157. πειράζετε 5 -άζω tentate. δοκιμάζετε -άζω explorate, έπι-γινώον.ετε -σκω cognoscitis (compos. = simplex? 329). ίαυτούς quod vos atti­ net. εί μήτι nisi forte, ά-δόκιμος non probatus, non genuinus, reprobus; nota: δόκιμος = qui in fide est = in quo Christus g est. II γνώοεβθ’ε fut. med. γινώσκω cognosco. || εύχόμεθ·α c. acc. _ c. inf. precamur, ποιηβαι inf. aor. φανώμεν coni, aor2 pass, φαίνω ostendo, φαίνομαι me ostendo, appareo: non ut occasionem ha­ beamus ostendendi nos probatos, si sci peccaveritis, sed e con­ trario. ποιητε coni, praes, (de statu durante), ώς ά-δόκιμοι ac si simus non probati, sci quia deest occasio ostendendi efficaciam, ωμεν coni. είμί. || κατά c. gen. contra. άλήθ·εια veritas sci in 8 vitam deducta, iustitia. || δταν c. coni, praes, quandocumque. ά- 9 αθ·ενωμεν coni. v. 3: si infirmi videri possumus, utpote non coacti ut auctoritate utamur, δυνατός potens. 5)τε coni. είμί. εύχόμεθ-α v. 7. κατ-άρτιβις4 (-τίζω reddo άρτιον aptum, perfectum) ad perfectionem adductio, praesertim defectuum correctio, discor­ diae compositio. || άπ-ών... παρ-ών absens. . . praesens, άπό-το- 1 0 μος (τέμνω) abscisus, praeceps ; -μως abrupte, severe, χρήβωμαι coni. aor. χράομαι utor, tracto alqm, me gero erga alqm; άπο-τ. χρ. severe ago in alqm. ε-δωκεν δίδωμι dedit, οίκο-δομή aedi-ficatio. καθ·-αίρεβις4 (-αιρέω) de-structio. || λοιπόν adver: 1 1 ceterum, κατ-αρτίζεσθ-ε v. 9; med. perficite vos! vel pass, sinite vos ad perfectionem duci, παρα-καλείσθ·ε -λέω sinite vos admo­ neri. φρονείτε sentite, sapite; τό αύτό φρ. concordes estote, ειρη­ νεύετε in pace estote, pacem servate, ό Θ. τ. άγάπης κ. είρ. Deus qui dilectionem et pacem largitur, εσται fut. med. είμί. || ^ άαπάαααθ·ε imptv aor. -άζομαι saluto, φίλημα® osculum. || τοϋ jg Κυρίου... nota apprecationis indolem trinitariam; tres genitivi sunt subiectivi et auctoris, κοινωνία communio, communicatio (sci gratiarum).

AD

G A LA TA S

έγείραντος ptc aor. εγείρω suscito, surgere facio. || oi πάντες totalitatem amplectitur (πάντες oi exceptionem excludit) 4 142. || δόντος ptc aor2 δίδωμι. έξ-έληται coni, aor2 med. -αιρέω ex-imo; med. eximo a malis, eruo, libero, αιών -ώνος «saeculum (hoc)», condicio rerum huius temporis in opp. ad saec. ventu­ rum quod in parusia Domini manifestabitur, εν-εστώτος ptc pfg praes, -ίσταμαι me colloco in; pf in-sto: vel immineo vel (hic) praeg sens sum. || είς τ. αιώνας τ. ai. in aeternum. || θαυμάζω miror, ταχέως (-χύς) adv. cito. μετα-τίθ·εσθ·ε med. -τίθημι trans-pono (ab uno statu in alium); med. deficio, descisco ab alqo ad alqm vel alqd. καλέσαντος ptc aor. -λέω voco (subi. Deus). 4v χάριτι = aut.: in gratiam; constr. praegnans 71: ut sitis in gratia; aut 7 instrum. 89: per. έτερος alter (loco άλλος alius? 114). || 6 ούχ έστιν άλλο quod revera non est aliud evangelium (sci sed im­ positio servitutis), εί μή nisi, praeterquam quod; haud raro = αλλά (aramaice eadem vox adhibetur exceptive et adversative!), ταράσσοντες -σσω conturbantes, μετα-στρέψαε inf. aor. -στρέφω in-vertp, immuto, perverto, εύαγγ. τοΰ Xp. gen. generaliter de8 terminans 25s. || εύ-αγγελίζηται (probabilior 1. v. -ίσηται coni, aor.) coni, -ίζομαι laetum nuntium afferens praedico alqd; τινά τι alci alqd v. 9. παρ’ i> = παρά τούτο, δ praeter, contra id, quod, εύ-ηγγελισάμεθν» aor. άνά-θ·εμα (-τίθημι) res ut donarium in templo posita; biblice = Iterem = res vel persona divinae maledic9 tioni devota, maledictus; ά. έστω: esto exitio devotus. || προ-ει- · ρήααμεν pf λέγω: sicut antea (in v. 8 ?) dixi; P. frt conscius extremae duritiei sermonis sui, insistit, confirmat, repetit, ααί = ούτως καί? cf 2 C 13, 2; secus: sicut priori iam occasione diximus et modo dico, (ita est, sci:), άρτι modo, nunc, εί condicio «realis» 10 217. παρ-ε-λάβετε παρα-λαμβάνω (traditum) ac-cepistis2. || πείθ·ω τινά persuadeo alci, alqm ad meas partes pertraho: hominutnne an Dei favorem mihi conciliare studeo ? ζητέω quaero, άρέαχειν: -ω placeo, placere studeo alci, desideria eius implens, εί... ηρεσχον (impf) condicio irrealis : si placerem, si vellem placere 229. Ιτι adhuc (sicut ante conversionem), ούχ αν η μην (impf) non essem. || 11 γνωρίζω notum facio, τό εύαγγ. ...οτι = δτι τό εύ. εύ-αγγελι1 2 σθ·έν ptc aor. pass. v. 8 . || έγώ emphatice in opp. ad alios, παρέ-λαβον v. 9. ούδέ γ4ρ neque enim; introducit totam propos. ούτε sicut saepius loco ούδέ neque (subordinatur priori ούδέ). έ-διδάχθ·ην διδάσκω edoctus sum, didici (sci ab homine), άπο-αά13 λοψις4 re-velatio. || ηχούσατε άκούω audivistis, άνα-στροφή (-στρέφομαι versor, commoror, me gero, vivo) ratio vivendi, ποτέ aliquando. ’Ιουδαϊσμός condicio, religio Iudaeorum. δτι explicat 1

2

417

AD GADATAS

1 ,1 4 -2 ,4

άνα-στροφήν. ύπερ-βολή tra-iectio, excellentia; καθ'” ύ. supra modum, έ-δίωκον impf (!) διώκω persequor, έ-πόρθ-ουν πορθέο) evertebam, devastabam; impf conatus. || προ-έ-κοπτον pro-ficie- 14 bam; προ-κόπτω tundendo pro-moveo; intr. pro-ficio. ύπέρ c. acc. super, plus quam, πολλοί semit. etiam: omnes, qui multi sunt cf Mt 20, 28. συν-ηλικιώτης3 eiusdem aetatis (ηλικία), aequalis. γένος7 generatio, stirps, περιααοτέρως (περισσός) abundantius (quam illi) vel elative {112): maxime, summopere, eximie, ζηλω­ τής 3 zelator, aemulator, fervens studio ales, ύπ-άρχων pte -χω sub-orior, sum. πατρικός patrius, patemus, a maioribus traditus. παρά-δοσις4 tra-ditio; id quod docendo traditur. || εύ-δόκησεν aor. 15 ii -κέω mihi placet (είί-δοκος acceptus), volo, decerno, άφ-ορίσας pte aor. -ίζω de-limito (όρος limes), separo, ad alqd seligo, destino, κοιλία cavitas, uterus, καλέαας pte aor. v. 6 . || άπο-καλύψαι inf. 16 aor. -πτω re-velo. έν έμοί in me (loc.) vel per me 89 (vel mihi 90s cf 1 C 14, 11). εύ-αγγελίζωμαι coni. v. 8 . έ·θ·νος7 populus; pi. 1 gent(il)es. εύθ-έως (-Όύς) adv. recta via, statim. προσ-αν-εθ>έμην aor2 -ανα-τίΟεμαι accedens ad alqm propono rem de ea consultu­ rus, alqm consulo, αάρξ καί αΤμα caro et sanguis = homines. f| άν-ήλθ·ον -έρχομαι a-scendi2. πρό ante. άπ-ήλ·0 ·ον -έρχομαι ab- 17 ii2, ύπ-έ-στρεψα aor. ύπο-στρέφω re-verto, redire facio; intr. revertor. |[ έπειτα deinde, έ’τος7 annus, ίστορήσαι inf. aor. (loco 18 pte fut. 207) -ρέω exploro, visendo cognosco, curo ut videam ac noscam (praesertim alqm vel alqd visu perdignum), έπ-έ-μεινα mansi έπι-μένω amplius, diutius (έπι-) maneo, πρός c. acc. apud. 1Q δεκα-πέντε = 15. || έτερος v. 6 . εΐδον όράω vidi2, εί μή nisi; cf _Λ v. 7. II ψεύδομαι mentior. || κλίμα® (κλίνω) inclinatio (caeli), trac- T: tus, regio. || ή μην impf med. είμί. ά-γνοούμενος pte pass, άγνοέω ignoro: ignotus; τω πρ. dat. relationis 38. || άκούοντες ησαν constr. periphrastica 253 pro impf = audierant 214. δτι = « : ». ποτέ ν. 13. έ-πόρθ·ει impf ν. 13. || έ-δόξαζον glorificabant, έν έμοί 24 propter me 69. έπειτα deinde, διά c. gen. de tempore: post (cl.). δεκα-τέσ- 2 σάρες = 14. έτος7 annus, άν-έ-βην άνα-βαίνω a-scendi2. συμπαρα-λαβών pte aor2 -λαμβάνω ad-sumo mecum. || κατά de norma 2 quae simul causa est. άπο-κάλυψις1 re-velatio. άν-ε-θ·έμην aor2 med. άνα-τίϋημι pro-pono rem; med.: de ea consulturus, έθ-νος7 v. 1 , 16. ’ίδιος proprius; κατ’ ιδίαν privatim, seorsim. δοκοϋσιν pte δοκέω puto, videor, existimor, agnoscor, οί δοκοϋντες aes­ timati, qui in auctoritate sunt et agnoscuntur cf v. 6 et 9. μή πως ne quomodo, ne forte; c. ind. de re praeterita non iam evi­ tanda, c. coni, de re quae evitari potest 240. κενός vacuus, suc­ cessu carens; εις κ. incassum, frustra, τρέχω coni, curro, έ-δραμον aor2 τρέχω. || ών pte είμί. ήναγκάσθ·η άναγκάζω coactus 3 est. περι-τμηθ-ήναι inf. aor. pass, -τέμνω circum-cido. || παρ-είσ- 4 ακτος praeter (ius) intro-ductus: perperam ingressi vel admissi, ψευδ-άδελφος falsus frater; (anacoluthon, frt: suadebant quidam ut Titus circumcideretur), οϊ-τινες vel = o'i 164, vel: tales qui,

2, 5-13

AD GADATAS

418

utpote qui 163. παρ-εισ-ήλθΌν -έρχομαι abusive intraverunt*, κατα-σκοπησαι inf. (fin.) aor. -πέω hostili animo exploro, in­ dago, quomodo alqd alci auferam. έλεν>θ·ερία libertas, κατα-δουλώσουσιν fut. (hell, loco coni. aor. 236) -λόω in servitutem re5 digo; anacoluthon, deficit verbum. || ούδέ ne . .. quidem, προς ώραν ad horam, ad breve tempus, εΐξαμεν ε’ίκω cessimus, mo­ rem gessimus. ύπο-ταγή (-τάσσω sub-iicio) sublectio; dat.: subiiciendo nos; rrj v. sublectione ab eis postulata. δια-μείνΤ| coni, aor. -μένω per-maneo, esse pergo, προς ύμ&ς apud vos: ne au6 feratur a vobis. || δοκοοντων v. 2 : ab iis qui alqd (magni) esse existim(ab)antur; hic constr. interrumpitur. ό-ποΖός ποτέ qualiscumque: quamvis alta in auctoritate fuerint, δια-φέρει τινί impers.: inter-est ales; ούδέν μοι δ. nil mea interest, πρόσωπον... λαμβάνω dictio hebr.: personam accipio = attendo in homine eius condicionem externam (potentiam, divitias etc), έμοί γάρ resumitur constructio sed mutata in sensum activum, προσ-ανέ-θ·εντο aor* -ανα-τίδημαι ex parte mea (med.) amplius alqd 7 (προσ-) impono. || τούν. = τό έν-αντίον e contrario. Ιδόντες pte aor2 όράω. πε-πίστευμαι pf pass, πιστεύω τινί τι alci committo, con-credo alqd.; pass, constr. personalis retento acc° obiecti. άκροβυστία praeputiatio, abstractum pro concreto: = non cir­ cumcisi = gentiles; gen. obi. ευ. τ. ά. praedicatio evangelii gen8 tibus facienda, περι-τομή circum-cisio: Iudaei. Hέν-εργήσας pte aor. -γέω in opere sum, operor; τινί εις assisto alci (dat. comm.) quod spectat ad. άπο-στολή munus apostoli; c. gen: exercendum 9 apud, έν-ήργηαεν aor. || γνόντες pte aor2 γινώσκω cognosco, δοθ-εΐσαν pte aor. pass, δίδωμι. δοκοΰντες v. 2 : aestimati, στύλος columna, δεξιός dexter; -ιά manus dextra, ϊ-δωκαν (loco έδοσαν 332) dederunt, κοινωνία communio, societas; gen.: in signum 1 0 confirmatae mutuae societatis. || μόνον tantummodo, πτωχός mendicus, inops, μνημονεύωμεν coni, -εύω memor sum. έ-σπού11 δααα σπουδάζω studui, sollicitus fui. ποιηβαι inf. aor. || κατά πρόσωπον in conspectu positus, coram, praesens; hic: ipse coram i. e. ipse ipsum alloquens. άντ-έ-στην aor2 άνΟ·-ίσταμαι me op­ pono, resisto, κατ-ε-γνωβμένος pte pf pass, κατα-γινώσκω anim­ adverto, noto, alqm deprehendo delinquentem, minus aestimo; hic frt: res eo devenerat (plqpf) ut Petrus (a fidelibus) notaretur, reprehenderetur (ita verss. syr. arm.); vox etiam significat: alqm 12 reum iudico, condemno 1 Io 3, 20 s. || πρό του c. acc. c. inf. an­ tequam. έλθ’εΐν inf. aor2 έρχομαι. βυν-ήαθ·ιεν -εσΌτω edebat cum; comederat 214. όπ-έ-στελλεν -λλω sub-trahebat; έ-αυτόν re-cedebat, i. e. incircumcisorum societatem vitabat, άφ-ώριζεν -ορίζω separabat; impf ingress.: coepit vitare, φοβούμενος pte 13 -βέομαι timeo. || συν-υπ-ε-κρίθ"/)σαν aor. dep. -υπο-κρίνομαι unä cum alqo simulo: quamvis eis persuasum esset se ritibus mosaicis non ligari, tamen egerunt ac si eis obligarentur, οί λοιποί reliqui, ceteri, ώστε ita ut; hic tantum (et Io 3, 16) cum indic, (secus semper c. inf.) 244. συν-απ-ήχθ-r, -άγω ab-ductus est, se abripi

419

AD GALATAS

2 ,1 4 -8 ,4

sivit, ut simul cum aliis (συν-) idem ageret, ύπό-κρεαες4 simu­ latio, defectus eius, cuius facta cum sensis vel dictis pugnant; dat. instr. || είδον όράω vidi2, δρθ-ο-ποδοΰσεν -έω recte incedunt (όρθό-πους (e)rectis pedibus insistens, non vacillans), πρός τ. ά. sec. veritatem, είπαν λέγω dixi2, ϋπ-άρχων ptc -χω sub-orior, sum. έθ"νεκώς adv. more gentilium, ζν,ς ζάω vivis, v i εθ-νη hic: ethnico-christiani. άναγκάζεες cogis, ίουδαεζεεν iudaice vivere (sci quod ciborum delectum aliosque mores a Lege praescriptos spectat). II φύσες4 natura; dat. relationis 38. αμαρτωλός peccatea:. II είδότες ptc ad pf-praes. οΐδα δεκαεοϋταε -όω justificatur. έάν μή = αλλά ν. 1,7. έ-πεατεύααμεν aor. ingress. 185 s: fidem amplexi sumus. δεκαεωθ·δ>μεν coni. aor. pass, δεκαεωθ-ήαεταε fut. pass. οΰ... πααα σάρξ hebr. = nullus homo, nemo 311. || ζητοΰντες -τέω quaerentes = eo quod quaerebamus, δεκαεωθ-ηvat inf. aor. pass, εύρέθ-ημεν ευρίσκω inventi sumus, manifes­ tati sumus; εύρ. άμαρτ. fere = peccavimus (neglecta sci Lege), καί αυτοί videtur respicere v. 15; i. e. sicut gentiles qui utpote sine Lege viventes peccatores habebantur in oppos. ad Iudaeos. Spa numquid. Αμαρτίας δείκ. minister peccati, i. e. qui pecca­ tum promovet, μλ, γένοετο (opt. aor2 γίνομαι) absit I || κατ-έλυαα κατα-λήω dis-solvi, destruxi, οίκο-δομέω aedi-fico, exstruo. παρα-βάτν,ς3 trans-gressor, praevaricator, συν-εβτάνω (loco -ίστημι 337) cognoscendum propono, demonstro, opere exhibeo. || γάρ videtur nectendum cum μή γένοιτο v. 17 άπ-έ-θ·ανον aor2 άποΌνήσκω morior, δεά νόμου νόμω άπέθ·. ex mente Legis recte intellectae me separavi a Lege; vel per Legem mortuus (R 7, 4. 6 .) excitatus sum ad hoc ut Legi morerer et Christum secutus vitam haberem, ζήσω coni. aor. ζάω. βυν-ε-βταύρωμαε pf pass, συ-σταυρόω unä c. alqo crucifigo. || οΰκ-έτε non iam. άγαπήβαντος ptc aor. -πάω diligo, παρα-δόντος ptc aor2 -δίδωμι tra-do. || ά-θ-ετέω reddo non statutum (ά-Οετον), irritum; transgredior, sperno: mea ratio vitae non est contemptus gratiae, sicut esset si in Lege quaererem iustitiam et non in gratia Christi, δωρεάν gratis, immerito, sine iusta causa. ω apud voc. hell, magnam prodit emphasim 24. ά-νόητος in-sipiens, vecors, έ-βάσκανεν fascinavit βασκαίνω malis artibus incanto, seduco, κατ’ οφθαλμούς ad Oculos, προ-ε-γράφη depictus est2 προ-γράφω ob oculos pingo, έ-βταυρωμένος ptc pf pass, σταυρόω crucifigo. || μαθ·εΈν inf. aor. μανθάνω disco, έ-λάβετε λαμβάνω accepistis2, άκοή auditio, oboedientia; ά. πίστεως oboed. praestita fidei praedicatae. || έν-αρξάμενοε ptc aor. έν-άρχομαι (= simplex? 329) incipio, πνεύματε dat. instrum. vel modi. έπε-τελεΤΙσθ-ε med. vel pass, -λέω ad finem perduco, perficio; med.: coeptum vestrum absolvitis; vel pass.: vos ad perf. duci patimini (sci a magistris iudaizantibus); σαρκί alludit ad circumcisionem. || τοσοϋτος tam magnus; τοσαϋτα tanta (ambiguum est^utrum^Paulus intellegat bona quae experti sunt an mala quae subierunt), έ-πάθ-ετε aor2 πάσχω patior, experior, είκί) temere, frustra, sine fructu, εεγε

14

15 16

17

18 19

2 0

21

3

2

3

4

3, 5-18

AD GALATAS

420

saltem si, si quidem; hic de suppositione vix credenda: si reapse 5 frustra; connotat adhuc esse spem. || έπι-χορ-ηγών ptc -γέω prae­ beo, tribuo v. 2 C 9,10; praesens de actione continuata (in prae­ terito?) 263 s. έν-εργ&ν -γέω operans, δύναμες4 res potenter gesta, 6 miraculum. || έ-πίστευσεν credidit. έ-λογίσΟ·η aor. pass, λογίζομαι computo, in rationes refero; είς δικ.: ita ei imputatum est ut ei 7 vicissim conferretur iustitia. || γενώσκετε cognoscite! οί έκ πίστεως 8 credentes = ii quorum vita a fide determinatur. || προ-ιδοΰσα ptc aor2 -οράω prae-video. ή γραφή Scriptura, δεν.αεοϊ -όω iustificat. ποο-ηγγελίσατο aor. -αγγελίζομαι prae-annuntio bonum. 9 έν-ευλογηθ-ήσονται -γέω bene-dicentur, in (= per). || ώστε itaque, εΰ-λογοΰνται pass.; benedictionem consequuntur, πιστός fidelis, 1 0 credens. || όσοι quotquot, quicumque, ές έργων νόμου εεσίν (qui­ cumque) ex operibus legis justificari volunt, qui in operibus fidu­ ciam ponunt, κατ-άρα (άρά imprecatio [mali]) maledictio, γεγραπται pf pass, γράφω, ότι = « : ». επε-κατ-άρατος male-dictus. έμ-μένει im-manet, fidelis permanet, γε-γραμμένοις ptc pf pass, βιβλίον liber, ποεήσαε inf. aor.; τοΰ π. ita ut faciat 269 vel 11 ex hebr.: faciendo 277. || ότε quod declar.; subi, ad δήλον (έστίν). δικαιούται pass. v. 8 . παρά c. dat. apud, δήλον manifestum (sci est), ότε causale, introducens argumentum ex Scriptura, ζήσεται 1 2 fut. med. ζάω vivo. || ό δέ νόμος ούκ ϊστιν εκ π. = legis non est ex fide quaerere iustitiam (sed ex operibus), ποεήσας ptc aor. 13 έν αύτοίς per ea (sci praecepta). || ήμας = nos Iudaeos (contra: v. 14). έξ-ηγόρασεν red-emit -αγοράζω emptione facta eripio, pretio soluto libero, γενόμενος ptc aor2 γίνομαι; κατάρα abstr. pro concreto: maledictus, υπέρ ήμών in favorem nostrum; frt = αντί? 64. κρεμάμενος ptc pass, κρεμάννυμι suspendo, ξΰλον li14 gnum; επί c. gen. in. || εύ-λογία bene-dictio. γένηται coni, aor2 γίνομαι, ϊνα coordinandum priori ϊνα. έπ-αγγελία promissio; έ. τοΰ πν. gen. epexeg. 33 = promissus Sp. S. λάβωμεν coni, aor2 15 λαμβάνω. || όμως tamen; per hyperbaton extra suum locum posi­ ta in initio vox aequivalet: quamvis... tamen: quamvis sit hominis (tantum) testamentum, tamen nemo cf 1 C 14,7. κε-κυρωμένον ptc pf pass, κυρόω τι (κΰρος auctoritas) vim legitimam do rei, ratum facio: legitime factum. δεα-Θ’ήκη dis-positio, testa­ mentum. ά-θ-ετεΐ: -έω reddo irritum (ά-θετος), sperno, έπε-δεατάσσεταε: -ομαι insuper con-stituo, rei constitutae ad-iicio alqd, 16 de-muto. || έρρέθ-ησαν λέγω dictae sunt, έπ-αγγελία promissio, σπέρμα® semen, έπί de argumento sermonis, ώς επί πολλών sicut 17 de multis II προ-κε-κυρωμένην ptc pf pass.: prius legitime statu­ tum. τετρα-κόαεοε κ. τριάκοντα = 430. έτος7 annus, γε-γονώς ptc pf2 γίνομαι, ά-κυροΐ -όω irritum facit, είς τό c. inf. ita ut. κατ-αργήσαε inf. aor. -γέω reddo in-efficacem (ά-εργος non ope18 rans). || κληρο-νομία hereditas; id quod divinitus alci possidendum vel fruendum assignatur; terra sancta ut typus bonorum regni messianici, imprimis gloriae caelestis, ούκ-έτε non iam. κε-χάρεσταε pf med. χαρίζομαι benevole dono: donavit (sci κλήρο-

421

A D GALATAS

3 ,1 9 -4 ,5

νομίαν). II παρΛ-βασις4 trans-gressio. χάριν τινός ales rei causa, propter, de fine et consilio: sci ut peccata aucta et «formalia » facta necessitatem Redemptionis manifestarent, προσ-ε-τέθ·η προσ-τίθημι ap-posita, ad-dita est. ίχρις o\> c. coni, (prospectivo) donec (cf 10). ελθ’η coni, aor2 έρχομαι, έπ-ήγγελται pf pass, -αγ­ γέλλομαι promitto, polliceor: cui promissio facta est. δια-ταγείς pte aor2 pass, -τάσσω dis-pono, praecipio, constituo (cf Act 7, 38). έν χειρί per manum (aram.-hebr.) = per. μεσίτης3 mediator. || ό δέ μεσ.... alii aliter; lex ut contractus per mediatorem consti­ tuta est inter duo; promissio a solo Deo data est. || χατά c. gen. contra, μή γενοιτο (opt. aor2) absit! el... έ-δόθ-η... άν ην cond. I irr. 229: si data esset... esset. έ-δόθ·η aor. pass, δίδωμι. 6 δυI νάμενος (ptc) art. apud solum attributum 145: quae posset, ζωοl ποιήσαι inf. aor. -έω vivi-fico, vitam do. δντως revera. || συν-έ^ κλείσεv συγ-κλείω con-clusit. δοθ·η coni. aor. pass, δίδωμι. || προ τοΰ c. acc. c. inf. antequam, έλθ-εΐν inf. aor2 έρχομαι. Οπό c. acc. etiam de loco ubi. έ-φροοροόμεθ’« tenebamur φρουρέω custodio, inclusum servo, συγ-χλειόμενοι ptc pass. v. 2 2 . μέλλουσαν ptc μέλλω c. inf.: in eo sum ut. άπο-καλυφθήναι inf. aor. pass, -ΰπτω re-velo: quae revelanda erat. || ώστε itaque, παιδ-αγωγός dux pueri, educator, γέ-γονεν v. 17. δικαιω9>ώμεν coni. aor. pass. v. 8 . II έλθ-ούσης ptc aor2 έρχομαι; gen. abs. || όσοι v. 1 0 . έ-βαπτίαθ-ητε βαπτίξω baptizati estis; εις Χρ. bapt0 Chr° inserti e^tis. έν-ε-δύσασθε aor. έν-δύω induo alqm; med. (me) induo; c. acc. vestis. II ενι adv. c. signific. έν-εστιν inest, adest, est. έλεύθ-ερος liber, άρσην neutr. -σεν masculus, θήλυς -εια -υ femininus. || χληρο-νόμος heres (κλήρος sors, νέμω tribuo) is cui tamquam filio, a Deo alqd in perpetuum possidendum datur. έφ* = επί loco acc’ extensionis 56. δσος quantus. κληρο-νάμος v. 3,29. νήπιος (νη-, έπος) in-fans; hic : nondum sui iuris, minorennis. δια-φέρει dif-fert; c. gen. compar, πάντων neutr.: totius rei familiaris, ών ptc είμί quamvis sit. || ύπό c. acc. sub (etiam de loco ubi), έπί-τροπος is cuius curae alqd commissum est (-τρέπω), procurator, tutor, οίκό-νομος (οίκον νέμω domum rego) dispensator, administrator, προ-θεσμίκ (sci ημέρα) dies prae-stituta; τοΰ πατρός a patre definita. || ήμεν eramus; item med. ή μέθα, στο ιχ at ον elementum, principium; pl. rudimenta, «ABC»; hic leges et ritus iudaici quatenus sunt rudimenta i. e. religionis Christianae imperfecta quaedam praeparatio; στ. τοΰ κόσμου frt quia praescriptiones illae usum mundi materialis re­ gebant et quodam modo spiritibus caelestibus suberant, δέ-δουλωμένοι ptc pf pass, δουλόω in servitutem redigo. || ήλθ-εν έρχομαι venit2, πλήρωμα® plenitudo, impletio, status rei quae im­ pleta est: illud momentum quo spatium temporis praestitutum impletum erat, έξ-απ-έ-στειλεν -απο-στέλλω e-misit. γενόμενον ptc aor2 γίνομαι (simultaneitas cum verbo principali 196). || έξαγοράση coni. aor. -άξω ex-imo, pretio soluto libero (sci a male­ dicto et servitute Legis), υίο-θ-εαία (υίόν τίθεμαι adopto) adop-

1

19

'

2 0

21

2 2

23

24 2 5

28 29 4

2

3

4

5

4, 6-21

AD GADATAS

422

tio; passive condicio eius qui adoptatus est, dignitas filii adopt. άπο-λάβωμεν coni, aor2 -λαμβάνω ac-cipio. || ότι videtur esse declar.: vos revera filios esse [manifestum est ex eo quod] Deus m isit; alii: quia filii estis (ideo) misit Deus. κρ4ζον ptc neutr. clamans, ό πατήρ loco vocativi 23 serviliter reddit statum em7 phat. vocabuli aram. άββά. II ώστε itaque. διά Θεοΰ per volun8 tatem Dei. || είδότες ptc ad pf-praes, οιδα: scientes, έ-δουλεΰαατε δουλεύω servivistis, φύσις4 natura; dat. relationis 38. ουσιν ptc 9 ε’ιμί. II γνόντες ptc aor2 γινώσκω. μάλλον potius, γνωα^έντες co­ gniti; a Deo cognosci fere = a Deo pro amico, genuino filio ha­ beri. έπι-στρέφετε: -φω verto ad; intr. me converto. ά-σθ·ενής8 in-firmus. πτωχός mendicus, egenus, στοιχεϋον v. 3. &νω-θ·εν 10 de-super, ab initio, iterum (pleon. c. πάλιν). II παρα-τηρεΐσθ·» med. -ρέω iuxta stans observo; med. studiose custodio, observo, hic celebro, μήν μηνάς ό mensis, καιρός tempus (qualificatum). 11 ενιαυτό; annus. || φοβέομαι timeo; υμάς subi, propositionis se­ cundariae tractum in prop, principalem: timeo de vobis ne. μή πως ne forte c. ind. v. 2,2. είκή frustra v. 3,4. κε-κοπίακα pf 1 2 κοπιάω laboro (c. fatigatione), εις υμάς pro vobis. || γίνεστε loco exolescentis έστε estote, δέομαι τίνος rogo alqm. ή-δικήσατε 13 aor. ά-δικέω τινά iniuriä afficio alqm. || οϊδατε (loco ϊστε 332): scitis, δεά c. gen. de adiunctis : cum ; hic frt minus correcte c. . acc. quod per se esset: propter; (an revera « propter » infirmi­ tatem Paulus ibi diutius commorans praedicavit ?). εύ-ηγγελισάμην aor. -αγγελίζομαι v. 1 , 8 . τό πρότερον adver prima seu 14 priore vice. || πειρασμός tentatio; alqd, quo homo afflictus facile incitatur ad peccandum; hic ipse Paulus aegrotus quatenus tentationi et oneri erat. εξ-ουθ·ενήσατε aor. -νέω nihili facio, sper­ no, contemptim reiicio. έξ-ε-πτΰσατε aor. έκ-πτυω ex-spuo; re­ spuo (frt physice intellegendum de actione prophylactica vel apotropaica contra spiritum morbi ?) έ-δέξασθ'ε aor. δέχομαι ex13 cepistis. || που ubi. μακαρισμός felicitationis praedicatio; υμών gen. subi.: ubi est illa mens qua vobis meum adventum gratula­ bamini. μαρτυρέω testimonium perhibeo, εΐ δυνατόν (sei ήν) si fieri potui(sse)t. έξ-ορύξαντες ptc aor. -ύσσω ef-fodio. έ-δώκατε (loco έ-δοτε 332) δίδωμι; irrealis (quamvis sine äv 230): dedis16 setis. II ώστε ergo. έχθ·ρός inimicus, γέ-γονα pf2 γίνομαι, άλη17 θ·εΰων verum dicens. || ζηλοΰσιν: -όω τινά fervido (ζέω ferveo) studio prosequor, έκ-κλεΐσαι inf. aor. -κλείω excludo (a veritate, 16 a Christo cf 5,4). ζηλοΰτε coni, (loco -ώτε). || ζηλοΰαθ'αι magni aestimari, amari, έν καλφ in re bona, πάντοτε semper. παρ-εΈναι 1® ad-esse έν τ. π. με cum adsum 273. || ώδίνω partüs doloribus crucior, τινά parturio alqm. μέχρι ου c. coni, (prospectivo) 232 donec; attractio rei. 10. μορφωθ·η coni. aor. pass, -φάω (ef)for20 mo. || ήθ·ελον impf loco opt. potentlalis: velim, vellem 250. άρτι nunc, άλλάξαι inf. aor. άλλάσσω immuto, ά-πορουμαι (ά-ποοος sine via) -έω quo me vertam nescio; med. in mea re dubius hae21 reo; έν ίιμΐν quod vos attinet. || oi... θ-έλοντες nom. pro voc.: 6

423

AD GALATAS

4,22 - 5,5

vos qui vultis 23. || γε-γραπται pf pass, γράφω, εσχεν εχω habuit 22 (ingress, accepit), παιδίσκη (παΐς) ancilla, ελεύθερος liber. || κατά 23 σάρκα sec. ordinem naturae, γε-γέννηται pf pass, γεννάω gigno; pass, nascor, έπ-αγγελία promissio. || άτονα = ά 164. άλλ-ηγο- 24 μούμενα ptc pass, -ρέω (άλλο αγορεύω) allegorice dico i. e. ita ut praeter sensum obvium alius sensus in verbis lateat, δια-θ-ήκη (-τίΟημι) dis-positio, testamentum, foedus, μία μέν loco ή μέν ετέρα 119. όρος7 mons; άπό δ. Σ. a monte S. (sci oriunda), δου­ λεία servitus, γεννωσα -ννάω ptc v. 23. ήτες = ή 164 vel frt potius: quae ut talis (sci ut gignens ad serv.). || τό quasi formula 25 citationis (si sci legitur τδ δέ Άγάρ Σινά δρος έ.). συ-στοιχεΊ in eodem ordine rerum est, correspondet (στοίχος series militum qui stant unus post alium), δουλεύει in servitute est, servit (sci Ierusalem quae nunc est = Iudaei). τεχνον filius. || άνω supra ή 26 άνω Ίερ. superna (sci origine, indole, fini caelesti) = ecclesia, ήτις = ή 164 vel: et haec talis (at hic sine ulla idea causali tatis, potius exclamative). || εΰ-φράνθ·ητι imptv aor. dep. εύ-φραίνομαι 27 laetor, gaudeo, στείρα sterilis, τίκτουσα pariens. (ίήξον imptv aor. ρήγνυμι vel ρήσσω (di)rumpo; quasi rupto impedimento emitto vocem; prae gaudio clamo, iubilo. βόησον imptv aor. βοάω clamo, ώδίνουσα ptc v. 19. ή έρημος deserta, derelicta ; alluditur ad Saram sterilem et a viro ad ancillam ingresso dere­ lictam. έχούσης ptc. || γεννηθείς ptc aor. pass. v. 23. έ-δίωκεν 29 impf διώκω persequor, κατά πνεύμα = διά τής έπαγγελίας ν. 23. II ή γρ«φή Scriptura, εκ-βάλε imptv aor2 -βάλλω e-iicio. 30 οΰ μή hie c. fut. loco coni. 237 emphatica negatio 309. κληρο­ νομήσει ■μέω heres erit. || 6 t - 6 quam ob rem (concludit totum 31 argumentum). ελευθερία libertas; dat. de fine potius (ad lib.) quam de 5 instrum. ήλευθέρωσεν έλευθερόω liberavit, στήκέτε -κω (loco εστηκα 337) state, ζυγός iugum. δουλεία servitus; gen. epexeg. 33. έν-έχεσθ-ε imptv pass, έν-έχω teneo in; pass, alqa re irretitus teneor, me teneri sino (praesens de statu sublectionis). || ίδε imptv 2 aor2 όράω. περι-τεμνησθ’ε coni. pass, -νω circumcido; pass, me sino circ.; praes, frt effert tempus praesens messianicum: si nunc. . ., vel spectat dispositionem internam qua circumc6“ ap­ petunt. ώφελήσει -λέω τινά prod-erit. || μαρτύρομαι (velut Deo 3 teste invocato) affirmo, assevero, πάλιν iterum ; referendum ad v. 2 ? cf 1,9a. περι-τεμνομενω ptc pass.: qui se sinit circumcidi. όφειλετης3 debitor, ποιήσαι inf. aor. || κατ-ηργήθ-ητε aor. pass. 4 -αργέω reddo ά-εργον inertem, inefficacem ; -γοΰμαι άπό τίνος a nexu cum alqo solvor; nichts mehr zu tun haben mit; aor. prolepticum 192. δικαιούσθε pass, -όω iustum facio; praes, de co­ natu: vos qui iustificari vultis per Legem, έξ-ε-πέσατε (loco -σετε 333) έκ-πίπτω ex-cldistis; τής χαρ. = έκ τ. χ. πνεύματι Spiritu duce. II έλπίς -ίδος ή spes, id quod speratur, δικαιοσύνη hic frt 5 abstractum pro concreto = iusti; gen. subi, id quod iusti (ut ta­ les) sperant; vel gen. epex. (33): exspectamus tamquam bonum

5,6-21

6

7

8

9 10 11

12

13

14 15 16 17

18 19 2 0

2 1

·:

AD GALATAS

424

a nobis speratum iustitiam sci plenam, eschatologicam (quam nunc inchoative iam possidemus), άπ-εκ-δεχόμεθ-α: -χομαι assidue ex-specto. || ούτε... ούτε neque. . . neque, περι-τομή circum­ cisio. Ισχύει valet, Ακροβυστία praeputium, έν-εργουμένη ptc -γέω in opere sum, operor; med. vim meam exsero. || έ-τρέχετε currebatis, έν-έ-κοψεν impedivit έγ-κόπτω inter-cido. μή: post verba impediendi graece μή infinitivo pleonastice praeponitur. πείθ·εσθ·αι pass. πείθω persuadeo; pass, mihi persuadetur, oboedio. II πεισμονή persuasio; ή π. ista pers. (sci propter quam desiistis bene currere), καλοΰντος ptc -λέω 263 s. II ζύμη fermen­ tum, levain. φύραμα® massa (farinae) c. aqua mixta et subacta, pate, Teig. ζυμοί -όω fermentat. || πέ-ποιθα pf2 -praes. (πείθο­ μαι) confido, φρονήσετε -νέω sentietis. ταράσσων conturbans, βαστάσει -ζω portabit, «ρίμα 6 iudicium, damnatio, δστις εάν (loco άν) c. coni, quicumque, ή coni. είμί. || el... κηρύσσω cond. « realis » 217. 223. διώκομαι pass, -κω persequor, όίρα igitur, κατ-ήργηται pf pass. ν. 4 : e medio sublatum, destructum est. σκάνδαλον id quod occasionem dat cadendi, scandalum, σταυρός crux. II δφελον ( 1 pers. aor2 verbi οφείλω debeo) adverbiascens: utinam I de desiderio imposs. c. impf vel aor.; hic c. fut. άπο-κόψονται fut. med. -κόπτω abs-cido; med. me mutilo, castro: uti­ nam se etiam castrandos curent, άνα-στατοΰντες -τόω perturbantes, exagitantes. || επί c. dat. etiam de consilio et fine ad quem: ad libertatem (cf 1 Th 4,7). έ-κλήθ·ητε καλέω vocati estis, άφ-ορμή locus unde proceditur, ansa, occasio, incitamentum; sup­ ple verbum vel έχετε vel τρέπετε, δουλεύετε servite, Αλλήλοις alter alteri, invicem. || ό π ϊς νόμος universa lex 142. πε-πλήρωται pf pass, πληρόω impleo (opere); cf R 13,8.9 ubi distinguitur inter πληρούν et άνακεφαλαιοϋν. Αγαπήσεις -πάω diliges, πλησίον adv. prope; ό πλ. « proximus ». || δάκνετε -νω mordetis, κατεσθ·ίετε devoratis (ingress, propter seq. άναλ.). βλέπετε μή videte ne, cavete, άν-αλωθ-ήτε coni. aor. pass, άν-αλίσκω insumo, consumo. II πνεύμα® anima in quantum subest infiuxui Spiritus, περιπατεΈτε -τέω ambulate. έπι-θ·υμία desiderium, concupiscentia, ού μή c. coni, emphat. negatio rei fut. 309. τελέσητε coni. aor. τελέω perficio. || έπι-9·υμεΐ -μέω concupiscit, desiderat, κατά c. gen. contra, άντί-κειται: -κείμαι oppositus sum, adversor. Ενα oscillans inter sensum fin. et consec. 245 s, sed potius finale: in omni casu est vis quae in oppositum tendit (sive spiritus, sive caro), εάν loco αν. θ-έλητε coni, ποιήτε coni. || άγεσθ-ε άγω ducimini, vos duci sinitis. || φανερός manifestus, άτινα = ά 164. πορνεία fornicatio. ά-καθ·αρσία im-puritas. Ασέλγεια lascivia, effrenis luxuria. || είδωλο-λατρεία idolorum cultus, φαρμακεία venenorum usus, incantatio, ars magica. εχθ·ρα inimicitia. Ιρις -ιδος ή rixa, ζήλος aemulatio, invidia, θωμός (θυω irruo, ferveo) effervescentia animi, ira. έριθεία ambitio, honorum captatio cf 2 C 12,20. διχο-στασία ( στατέο) dis-sideo) dis-cordia. αΕρεσις4 factio, secta, dissensio. || φθόνος invidia. μέθ·η ebrietas, κώμος

425

AD GALATAS

δ ,22 - 0,9

convivium; pl. effrenes compotatonim lasciviae. 6 p.oc.oc similis, dt acc. relationis: relate ad quae, προ-λέγω prae-dico. προ-εΐπον -λέγω antea dixi8, τοιοΰτος talis, πράσσοντες facientes. κληρονομήσουσιν -μέ(ο hereditabunt, possidebunt. '| μακρο-θωμία longanimitas, patientia, χρηατότης -τητος (χρηστός utilis) bonitas, benignitas. άγαθ·ωσύνη probitas, benignitas, πίστις fidelitas qua quis meretur ut sibi credatur; (vel simplicitas qua alqs proximo confidit). II πραΰτης -τητος mansuetudo. έγ-κράτεια continentia (dominium sui), κατά c. gen. contra, τοιούτων gen. ad τοιαΰτα cf ν. 21. II έ-αταύρωσαν σταυρόω crucifixerunt (sci in baptismo uniti cum Christo crucifixo). πάθ-ημα® id quod alqs patitur; hic: motus concupiscentiae affectusque qui voluntatis consensum prae­ cedunt: «passiones », ex quibus oriuntur έπιΰυμίαι desideria. || ζώμεν ζάω vivimus, vitam habemus; πνεύματι per Sp. ατοιχώμεν coni, exhort, -χέω recta linea incedo, ambulo. || μή γινώμεθ-α coni, exhort, ne simus (γίνομαι subintrat pro formis verbi εΐμί exolescentibus), κενό-δοξος (κενή, δόξα) inanis gloriae cupidus, προ-καλούμενοι ptc med. -λ·έω pro-voco ; med.: ad certandum mecum. φθ·ονοΰντες invidentes. προ-λημφθ·η coni. aor. pass, -λαμβάνω prae-occupo, deprehendo; pass, deprehendor vel incaute, necopinato me capi sino (in peccato quasi in rete), άνθρωπο; fere = τίς (frt tamen = utpote homo), παρά-πτωμα® (-πίπτω) delictum, peccatum, πνευματικός spiritualis, gratia Spiritus donatus, κατ-αρτίζετε corrigite -ίζω (άρτιος aptus, perfectus) reficio, reparo, τοιοΰτος talis, πραύτης v. 5,23. σκοπών ptc -πέω specto; έμαυτόν μή provideo mihi ne, caveo ne. πειρασθ-ης coni. aor. pass, -άζω tento. || άλλήλων invicem, alter alterius, βάρος7 onus, βαστάζετε portate, άνα-πληρώσατε imptv aor. (1 . v. -σετε fut.) -ρόω impleo. || δοκεΐ -έω existimat. ών ptc είμί. φρεν-απατά: -άο> mentem (φρήν) ales de­ cipio (άπατάω). || δοκιμαζέτω imptv 3 pers. άζω exploro, probo. έκαστος unusquisque, χαύχημα® id quo alqs gloriatur, gloria, έξει έχω habebit: pro se habebit gloriam suam, ne glorietur erga alterum (frt quia videbit sibi de se sat humiliter iudicandum esse). II ίδιος proprius, φορτίον onus, βαστάσει portabit, portandum habebit. || κοινωνείτω imptv 3 pers. -νέω socius, particeps sum; communico, participem reddo; hic τινί έν τινι. κατ-ηχούμενος ptc pass, -χέω τινά τι (viva voce ηχώ) instruo, doceo alqm alqd. (acc. rei in pass, retinetur), κατ-ηχοΰντι jpte. πλανάσθ·ε imptv pass, πλανάω in errorem induco; pass. erro. || μυκτήρ£ζεται pass, -ίζω (μυκτήρ naris) naribus corrugatis subsanno, ir­ rideo; pass, mihi illudi patior. 6 εάν (loco άν) quidquid, σπείρη coni, praes, vel potius aor. σπείρω semino. θ·ερ£σει -ίζω metet. || δτι quia, nam. απείρων εις τ. σάρκα... εις τό πνεύμα qui seminat in agrum carnis (= qui opera carnis, peccata, perficit); in agrum spiritus (= qui bona peragit); aliis agris alia semina correspondent, φθ-ορά (φθείρω corrumpo) corruptio, perditio. αΙώνιος aetemns. || ποιοΰντες ptc; τό καλόν de beneficentia erga

2 2

23 24

25 26

£

2

3

4

5 6

7

8

9

6 , 10-17

AD GALATAS

426

alios cf 1 0 . έγ-κακωμεν coni, exhort, -κέω in alqa re malus sum, taedio victus cesso ab alqa re vel neglegens evado, segnis, piger sum. «upid ίδίω suo tempore, έκ-λυόμενοι ptc pass, έκ-λΰω ex­ solvo; pass, lassor, defetiscor: metemus si nunc non torpemus (vel metemus haud torpentes, i. e. metere non pigebit, ergo 1 0 nunc bonum facere ne pigeat). || dpa ergo, ώς c. coni. = μέχρι dv quamdiu. έργιχζώμεθνχ operemur, μάλιστα maxime, οίκεΐος domesticus; τής πίστεως: qui per communem fidem ad eandem 11 familiam pertinent. || Εδετε imptv aor2 όράω. πηλίκος quantus; in exclamatione cl. staret ήλίκος (cf 1 . v.). γράμμα* littera. Εγραψα 1 2 γράφω scripsi. || δσοι quotquot, omnes qui. εΰ-προαωπήσχι inf. aor. -πέω pidchram faciem (personam) praebeo, placeo; έν σαρκί hic prb: rebus externis et materialibus (Legis) observatis, άναγκάζουσιν cogunt, περι-τεμνεσίλχι inf. pass.; circum-cidi. σταυρός crux; dat. causae: propter crucem (i. e. propter totam doctrinam quae crucem Christi u t fontem salutis Legi opponit), διώχω»τχι coni. pass, διώκω persequor: ne (amplius? praes.) persecutionem 13 patiantur. || περι-τεμνόμενοι qui se circumcidi sinunt, φυλάσσουσιν custodiunt, observant, έν τ /j ΰμ. σχρκί in corpore vestro sec. eorum placita circumciso, κχ,ιχήαωντχι coni. aor. -χάομαι 14 έν glorior alqa re. || γενοιτο opt. aor2 γίνομαι; μή γεν. absit, δι’ ο\> per quam (sci crucem); an per quem (sci Christum) ? κόσμος sine art.: frt quidquid mundanum est. έ-σταΰρωτχι pf pass, σταυρόω cruci-figo (pf semel pro semper); metaphora pro completa sepa­ ratione: consors factus mortis Christi (in bapt.) P. a mundo sepa­ ratus est sicut vivi a mortuis, et simul ita ut mundum quasi in­ famem (sci crucifixum) exsecretur et vice versa mundus ipsum. || 15 περι-τομή circum-cisio. άεροβυστία praeputiatio, καινός novus. κτίσις4 creatio, creatura, όσοι c. fut. = δσοι dv c. coni. 232. || 16 κχνών -όνο; regula artificis, norma, στοιχήσουσιν fut. -χέω (in recta linea) incedo, normam (tivi) sequor. Ελεος7 misericordia, v.xi = sci; videtur introducere επί τ. Ίσρ. τ. Θ. tamquam ap17 positionem ad επ’ αυτούς. || του λοιποί» formula class, (sci χρόνου) reliquum abhinc tempus, exinde in posterum, κόπος labor, mo­ lestia. πχρ-εχίτω imptv 3 pers. -έχω praebeo, facesso, στίγμα 6 (στίζω pungo, signo inusto distinguo) signum quod inuri solebat (apud Orientales) servis, imprimis templi servitio dedicatis; signa quibus Paulus tamquam Iesu servus dignoscebatur erant cica­ trices verberutji etc. βαστάζω porto.

AD EPHESIOS θ>ελημχ6 voluntas, άγιος (per baptismum) Deo consecratus. 1 ουσιν ptc εΐμί. «ιστός fidelis. || χάρις x. εΙρήνη v. 1C 1,3. || eu- 2 λογητός bene-dictus, celebratus, laudatus; in NT de solo Deo. 3 εΰ-λογήσας ptc aor. -γέω bene-dico, bona apprecor; ex parte Dei: bonis cumulo, ευλογία ex parte Dei: donorum divinorum copia; έν instr. 89. πνευματικός ad spiritum pertinens, spiritualis, επ­ ουράνιος ad caelum pertinens i. e. vel ibi exsistens, vel inde veniens vel eo conducens; τά έ. gratiae super-naturales; vel lo­ caliter: caelum; ita 1,20; 2,6; 3,10 frt etiam 6,20; propter 2,6 frt etiam hic. || καθ*-ώς sicut; fere = etenim, έξ-ε-λέξατο aor. έκ- 4 λέγομαι (mihi) eligo, xa α-βολή (-βάλλω fundamenta iacio) fun­ datio; πρό κ. κ. ante mundum conditum, είναι inf. fin. (c. acc.). ά-μωμος (μώμος) vituperio carens, integer, innocens, χατ-ενώπιον ante, coram, in conspectu 59. II προ-ορίσας ptc aor. -ίζω 5 (όρος finis) antea definio, prae-destino. υίο-θ·εσία adoptatio in filium, dignitas filii adoptivi; είς υί. ad accipiendam filiationem, είς αυτόν sci Deum; neglectus reflexivi 756. εΰ-δοχία (-κέω mihi placet, decerno) (benevola) voluntas, decretum; κατά ... αϋτοΰ : sicut voluntas eius decrevit. ,] επ-αινος laus, δόξα splendor, glo- 6 ria. ^ς loco ij attractio relativi ex dat. instr. 10. έ-χαρίτωσεν aor. χαριτόω τινά benevolo amore prosequor alqm, benignum me exhibeo erga, gratia (i. e. donis) cumulo, ήγαπημένω ptc pf pass, αγαπάω diligo. || άπο-λΰτρωσις4 (per emptionem) liberatio, 7 red-emptio. &φ-εσις4 (-ίημι di-mitto) re-missio. παρά-πτωμα6 (-πίπτω cado iuxta) trans-gressio, delictum, πλούτος7 divitiae. || ης attractio relativi ex ήν. ε-περίσσευσεν aor. περισσεύω multus, 8 magnus sum, abundo; abunde habeo, abundo alqa re (τινός): trans, reddo abundans, τί εις τινα alqd alci large tribuo, φρό­ νησες4 prudentia, intelligentia. || γνωρίσας ptc aor. -ίζω notum 9 facio, εύ-δοχία v. 5. προ-έ-9-ετο aor2 med. προ-τίθημι pro-pono; med. mihi propono ut agam, decerno. || olxo-νομία administra- 1 0 tio, in specie Dei salutaris ordinatio, dispositio; opus salutis. πλήρωμα6 plenitudo πλ. τών καιρών tempus messianum quod incipit veluti vase temporum (praeviorum) impleto, άνα-χεφαλαιώσασθ·αι inf. aor. med. -αιόω de oratore: repetens (άνα-) ' breviter rei summam ac caput (κεφάλαιον) dico, ad caput omnia revoco, sub unum caput omnia redigo, « re-capitulo »; ita Deus voluit omnia ad Chr. tamquam caput ordinare, omnia Christo tamquam capiti subiicere, ad unitatem iterum redigere ea quae peccato turbata et discissa erant (nec άνα- nec med. nimis ur­ genda sunt). II έ-χληρώθ-ημεν electi sumus κληρόω sorte eligo; 1 1 prout έν φ intellegitur vel de intima unione vel causaliter, sensus

1, 12-23

12

13

14

15 16 17 18

19

2 0

21

2 2

23

AD E P H E S IO S

428

est vel: ad cuius consortium electi sumus, vel: per quem facti sumus κλήρος = hereditas Dei cf Dt 9,29. προ-ορισθ·έντες prae­ destinati v. 5. πρό-θ-εσις4 (-τίθεμαι v. 9) pro-positio, proposi­ tum, consilium, έν-εργούντος ptc -γέω operor, βουλή consilium. θ'έλτ,μα® v. 1 . || είς τό c. acc. c. inf. = ut finale, είς ϊπ. δόξης v. 6 . προ-ηλπιν.ότες ptc pf προ-ελπίζω antea spero: nos qui iam prius in Messia spem posuimus (= Iudaei). έν φ videtur iungendum c. έσφραγίσθητε. || υμείς sci gent(il)es (subintellege: speratis), άκούσχντες ptc aor. ακούω. σωτηρία salus, έν ω vide­ tur resumere prius έν φ. πιστεύσαντες ptc aor. έ-σφραγίαθ·ητε signati estis σφραγίζω sigillo (σφραγίς) munio; attestandi et confirmandi causa consigno, comprobo; hic: ut filii Dei et heredes caeli, έπ-αγγελία promissio. || άρραβών -ώνος ό arra, pi­ gnus v. 2 C 1,22. ν.ληρο-νομίκ portio sorte assignata, hereditas. άπο-λύνρωσις4 redemptio, liberatio; hic eschatologice de integra ab omni malo liberatione, περι-ποίησις4 (-ποιέω residuum facio, med. acquiro) acquisitio; id quod possidetur, peculium; terminus quasi techn. pro populo quem Deus sibi acquisivit ut proprium. [| άν.ούσχς ptc aor. τήν καθ·' ύμάς πίστιν fidem vestram 99. || παύομαι med. παύω cessare facio; med. desisto, desino, εύ-χαριστων -στέω gratias agens, υπέρ ΰ. ad ptc sequens, μνεία re­ cordatio, memoria, ποιούμενος ptc med. cf 172. προσ-ευχή oratio, precatio. || δώη (loco δοίη) opt. aor® δίδωμι; opt. obliquus [241) rarus post tempus primarium (παύομαι), άπο-κάλυψις4 re­ velatio, veritatis manifestatio, έπί-γνωσις4 cognitio (practical). || πε-φωτισμενους ptc pf pass, φωτίζω illumino; vel attributum ad oculos et dependens a δωη, vel per anacoluthon loco πε-φωτισμένοις τούς όφύ. (acc. relationis) se referentis ad ύμΐν (cf Act 15,22). είδέναι inf. ad pf-praes. οιδα. έλπίς -ίδος spes, κλήσις4 vocatio, πλούτος divitiae, κληρο-νομία v. 14. || ύπερ-βάλλον ptc neutr. -βάλλω tra-iicio; intr. trans-scendo, emineo, ex-cello; ptc eximius. μέγεθ·ος7 magnitudo, έν-έργεια efiicientia, effectus, opus potestatis, κράτος7 vis, robur, intensitas, vehementia. Ισχύς -ύος robur, potentia. || έν-ήργηκεν pf -εργέω v. 1 1 . έγείρας ptc aor. -ρω suscito, surgere facio, καθ-ίσας ptc aor. -ίζω sedere facio. δεξιά manus dextera; έν δ. a dextera, έπ-ουράνιος v. 3. || ύπεράνω c. gen. supra 59. άρχή principatus, κυριότης -τητος domi­ natio. δνομα® fere = dignitas, δνομαζομένου ptc pass, -ζω ap­ pello, nomino; nominor = notus sum et exsisto, ουτος ό αιών mat ό μέλλων hoc tempus (fere = mundus) terrestre et tempus futurum (quod a parusia incipiet). || ΰπ-έ-ταξεν ύπο-τάσσω sub-iecit. πούς ποδός pes. ε-δωκεν δίδωμι dedit. |[ ήτις = ή vel utpote quae 163 s. πλήρωμα® id quo addito res fit plena, complementum (qua­ tenus membra sunt capitis supplementum), πληρουμένου ptc med. (vix pass.) -ρόω impleo: qui omnia (mundum) omnibus (bonis) implet (vel «in omnibus» ?). Ita Ecclesia implet Christum eo quod impletur ab eo; sunt qui intellegant πληρ. ut pass.: qui omni ex parte (acc. relationis) in omnibus (membris suis) impletur (?).

429

AD E P H E S IO S

2, 1-14

όντας ptc εϊμί. παρά-πτωμα® (-πίπτω cado iuxta, excido, 2 aberro a recta via) delictum, peccatum; dat. causae. || ποτέ ali- 2 quando, περι-ε-πατήσατε -τέω ambulastis (aor. complex. 188). αιών v. 21 hic: indoles, seu spiritus huius saeculi Deo infensi: se­ cundum indolem « saecularem» huius mundi, άρχων -ντος prin­ ceps. εξουσία potestas; potestatis velut territorium, dicio, Macht­ bereich (vel collective de potestatibus, spiritibus ?). άήρ άέρος ο aer; ή έξ. τ. άέρος regnum aeris (in quo daemones commoran­ tur). τού «νεύματος appositio ad άρχοντα; gen. frt sub influxu praecedentis gen. εν-ϊργούντος v. 1,11 operantis. ά-πειθ·εία in­ oboedientia (πείθομαι oboedio); υιοί τ. ά. hebraismus 31. || v.ai 3 ήμεϊς «. Iudaei. άν-ε-στράφημεν conversati sumus2 -στρέφω ver­ so; pass, me gero, vivo, έπι-θ-υμία desiderium, cupiditas, σάρξ natura humana quatenus fragilis et ad malum inclinata, διά­ νοια cogitatio, tota 'cogitandi et sentiendi ratio, ποιούντες fa­ cientes. θέλημα® id quod volitum est, voluntas, desiderium, ήμεάα impf med. εΐμί. φύσις4 natura; dat. relationis 38. όργή ira. λοιπός reliquus; οί λ. ceteri (sci gentiles). || ών ptc είμί. 4 πλούσιος dives, έλεος7 misericordia, ήν acc. internus (cognatus), ήγάπησεν αγαπάω dilexit. || παρά-πτωμα v. 1. συν-ε-ζωο-ποίησεν 5 con-vivi-ficavit. σε-σωσμένοι ptc pf pass, σφζω sahnim facio. || συν-ήγειρεν -εγείρω con-resuscitavit. συν-ε-κάθΊσεν -καθίζω con- 6 sedere fecit. έπ-ουράνιος v. 1,3. || έν-δείξηται coni. aor. med. 7 -δείκνυμι in NT solum med.: (in alqo) ostendo, comprobo, αιών -ώνος longum spatium temporis. έπ-ερχομένοις ptc -ομαι ad-venio. ΰπερ-βάλλον v. 1, 19. πλούτος7 divitiae, χρηατότης -τητος bonitas, benignitas; έν χρ. referendum ad ένδείξηται: id in quo g ostenditur. || δώρον donum. || καυχήσηται coni. aor. -χάομαι glo- ^ rior. II ποίημα® opus, creatura, κτιαθ-έντες κτίζω creati, επί etiam c. dat.: ad (de scopo) 48. οίς loco ά attractio relativi 9. προητοίμασεν -ετοιμάζω (in antecessum) prae-paravit. περι-πατήσωμεν coni. aor. -τέω ambulo, vivo. || δι-ό quam ob rem. μνη- 11 μονεύετε memores estote, ποτέ v. 2. εθ-νος7 gens; pi. gent(il)es. λεγόμενοι ptc pass. : sic dicti, άκροβυστία praeputiatio, prae­ putium. περι-τομή οηχηαι-αβίο.χειρο-ποίητος manu-factus. || ητε 12 eratis, καιρός tempus, χωρίς seorsim, sine, άπ-ηλλοτριωμένοι ptc pf pass, -αλλοτοιόω τινός ab-alenio; pf pass, alienus, exclu­ sus ab alqa re. πολιτεία civitas, ius civitatis, ξένος peregrinus, extraneus; τινός rei expers, δια-θ’ήκη dis-positio, testamentum, foedus, έπ-αγγελία promissio. ά-θ·εοι sine Deo (vero). || νυνί = 13 νΰν. δντες v. 1. μακράν (sci οδόν) adver procul, longe. έ-γενήθ·ητε (= έ-γένεσΟε 174) γίνομαι facti estis, έγγύς prope. || ή ειρήνη 14 art. in praedicato 128: pax unica, κατ’ εξοχήν, ποιήσας ptc aor. τά άμφότερα ambo, καί = eo quod (coord, loco subord'5). μεσό-τοι/ος adi. muri instar in medio situs; τό μ. paries inter-iectus; quidquid duo inter se dis-tinet. φραγμός (φράσσω saepio, ob­ struo, impedio) obstructio (gen. qual.); vel gen. epexeg. 33: mu­ rus qui est saepimentum; allusio ad murum qui in templo divi·

2, 15 - 3,9

A D E P H E S IO S

430

debat aulam Israelitarum ab aula gentilium, λύσας ptc aor. λύω 15 solvo, destruo. έχθγ>α inimicitiae. || εν-τολή mandatum, praecep­ tum. δόγμα® id quod placuit, decretum; hic frt singulae partes sive paragraphi mandatorum, κατ-αργήσας ptc aor. -γέα> (ά-εργος non operans) inefficacem reddo, destruo, aboleo. κτίσν) coni. aor. κτίζω fundo, creo, condo, έν αύτω neglectus reflexivi 158. καινός 16 novus, ποιών ptc. || άπο-κατ-αλλάξτ) coni. aor. -αλλάσσω re-concilio, ad pristinam pacem reduco, σταυρός crux, άπο-κτείνας ptc •17 aor. -νω interficio. || έλθ·ών ptc aor2 έρχομαι, εΰ-ηγγελίσατο aor. 18 -αγγελίζομαι evangelizo. || ότι nam. προσ-αγωγή ad-ductio, ac19 cessus, aditus. || άρα igitur, ούκ-έτι non-iam. ξένος v. 1 2 . πάροικος ad-vena. συμ-πολίτκ,ς3 con-civis. οικείος domesticus, fa2 0 miliaris (in eadem domo habitans). || έπ·οικο-δομτ]θ·έντες -μέω super-aedificati. θ·εμέλιος fundamentum; των άπ. gen. epexeg. 33. άκρο-γωνιαΐος sei λίθος (άκρος acutus, summus, extremus; γω­ νία angulus) in extremo angulo positus; lapis angularis; hic pri­ mus lapis cuius positione totius aedis situs determinatur, quo muri contigui continentur; gen. absol.; see. aliquos: lapis sum2 1 mus qui aedificium coronat ? || οίκο-δομή aedificium πάσα oi. tota domus (quamvis sine interposito art. 143). συν-αρμο·λογουμένη ptc pass, -γέω multas partes ad unitatem iuncturis necto (αρμός compages, articulus), αϋξω augeo; intr. cresco, ναός tem22 pium. || συν-οικο-δομεΐσθ'ε -μέω con-aedificamini (sci c. Tudaeis, ita ut utrique iuncti unum constituant templum Dei), κατ-οικητήριον habitaculum, domicilium. 3 τούτου χάριν huius rei gratia, δέσμιος (δεσμός vinculum) 2 vinctus. εθ·νος7 populus; pl. gent(il)es. || εϊ γε si quidem. Ακού­ σατε ακούω audivistis, οίκο-νομία dispositio v. 1 , 1 0 ; οίκ. τής χάριτος gen. epexeg. 33: audivistis de illo divino dono gratiae. 3 δοθ·ε6 σνις ptc aor. pass, δίδωμι. || ότι explicat donum, άπο-κάλυψις4 re-velatio; κατά ά. describit modum: = per revel, έ-γνωρίσθ"η γνωρίζω notum factum est. καθ·-ώς semitice = όποιον mysterium quale descripsi, προ-έ-γραψα προ-γράφω antea scripsi. 4 έν όλίγιρ breviter. || πρός o iuxta quod, άνα-γινώσκοντες legen­ tes. νοήσαι inf. aor. νοέω mente percipio, intellego, σύν-εσις4 5 (-ίημι) intelligentia. τού Xp. gen. epexeg. 33. || έτερος loco άλ­ λος 116. γενεά generatio; dat. temp, άπ-ε-καλύφθΎΐ άπο-καλΰπτω 6 revelatum est. || συγ-κλτ,ρονόμος adi. co-heres. σύσ-σωμος par­ tem faciens eiusdem corporis, « con-corporalis». συμ-μέτ-οχος 7 com-parti-ceps. έπ-αγγελία promissio. || έ-γενήθ-ην (= έγενόμην 174) γίνομαι, δωρεά donum, έν-έργεια efficientia, operatio. || 8 έλαχιατότερος comp, (ales superlvi !) loco superl. -στότατος (112) «minimissimus», ε-δόθ··/) δίδωμι data est. εύ-αγγελ(σασθ*αι inf. aor. v. 2,17. άν-εξ-ιχνίαστος «im-per-vestigabilis » (έξ-ιχνιάζω 9 per-vestigo; ίχνος vestigium), πλούτος7 divitiae. || φωτίσαι inf. aor. -ίζω illumino, doceo ; (si c. 1 . v. omittitur πάντας: visibile reddo, notum facio quae s it...), οίκο-νομία v. 1 , 1 0 consilium, jipsum opus salutis, ita ut τού μυστ. sit gen. epexeg. (33): illud

431

AD E P H E S IO S

8 ,1 0 -4 ,3

opus sci mysterium ; vel gen. obi.: omne id quod divinitus dis­ positum est ad exsequendum mysterium de quo v. 6 . άπο-κεκρυμμένου ptc pf pass, άπο-κρΰπτω abs-condo, occulto, κχίακνχε ptc aor. κτίζω fundo, creo. || γνωρεαθ>ή coni. aor. pass. v. 3. 10 άρχή initium, principatus, x i έπ-ουράνεα v. 1,3. πολυ-ποίκελος multi-formis, admodum varius. [| πρό-θ·εσες4 v. 1,11; κατά πρ. 11 τ. αιώνων sec. consilium aeternum, έ-ποίησεν fecit = formavit (decretum); frt hic: exsecutioni mandavit (?). || παρ-ρηβία liber- 12 tas, fiducia plena (παν, ρε-[ρήμα] omnia dicere), προσ-αγωγή ac­ cessus; libera accedendi facultas. πε-ποίθ·ησες4 (πέ-ποτθα confido) fiducia. II δε-ό propter quod, αΐχοΰμαε: αϊτέ«) et med.: peto, 13 χαχεΐν inf. -κέω in alqa re male me gero; taedio ales rei vinctus ab ea cesso, negligens evado, deficio; me taedet ales rei propter eius difficultatem, θ-λΐψες4 compressio, tribulatio, ή-χες utpote quae 163 (concordat c. praedicato). || χούχου χά,ρεν v. 1. κάμπχω 14 flecto, curvo, .y&yy -νατος τό genu. || παχρεά cognatio orta ex 15 communi patre, tribus, gens. &ϋρμάζεχαε pass, -άζω nomino; pass, notus sum et exsisto; έκ τινός lib alqo originem duco, de­ pendeo. II δφ coni, aor2 δίδωμι. πλοΰχος v. 8 . κραχαεωθ·ήναε inf. 16 aor. pass, -αιόω corroboro, είς in fävörem, ad incrementum, eβω adv. intus; ό έσω ö.vöo, interior homo. || καχ-οεκήσα& inf. aor. 17 -κέω habito; ingress.: sedem figo; (inf. pendet a δφ). έρ-ρεζωμένοε ptc pf pass, ριζόω facio ut alqd radices agat, stabilio; pass, alci rei innitor; ptc pf: firmus in. χέ-θ·εμελεωμένοε ptc pf pass. Άεμελιόω fundo, fundamenta iacio, fulcio, stabilio; ambo ptc utpote in nom. pertinent ad έξισχυσητε et anticipata prae­ cedunt ΐνα. II έξ-εβ/άβηχε coni. aor. -ύω plene valeo, possum. 18 χαεχα-λαξέσθνκε inf. aor2 med. -λαμβάνω et med. com-prehendo, mente assequor, intellego, πλάχος7 latitudo, μήκος7 longitudo. ύψος7 altitudo. βάθ·ος7 profundum. || γνωναε inf. aor2 γινώσκω 19 cognosco, ύπερ-βάλλουσαν ptc -λλω iacio super; intr. trans-scendo, emineo; ptc excellens, eminens; c. gen. comp. : superans, excedens alqd. γνωσες4 cognitio : maior est quam ut cognosci possit, πλ'ηρωθ'ήχε coni. aor. pass, πληρόω impleo, πλήρωμα* plenitudo: εις παν... usque ad possidendam plenam copiam (do­ norum) Dei. II δυναμένω ptc -αμαι possum, όπέρ πάνχα super, 20 ultra omnia, njnjqea^ inf. aor. ύπερ-εχ-περεββοδ adv. super-abun­ danter ; hic c. gen. comp.: multo plus quam, ών = τούτων ά attractio rei. 9. αΐχοϋμεθ-κ: -τέομαι ν. 13. νοοΰμεν: νοέω ν. 4. tv-εργουμένήν ptc med. -γέω operor; med. vim meam exsero. / παρα-χαλέω ad-voco, invito, exhortor, δέσμεος vinctus v. 3,1. k άξιός τίνος dignus alqa re; -ως adv. περε-παχήσαε inf. aor. -τέω ambulo, vivo (aor. complex. 188 an ingress. ? 185). κλήσες4 (καλέω) vocatio, ής loco fj attractio relativi ex dat. 10. || χαπεενο- 2 φροσύνη humilitas; πάσα ταπ. omne genus hum. 142. πραΰχης -τητος ή mansuetudo, μακρο-θ-υμία long-animitas, patientia, άνεχόμενοε ptc -έχομαι me erectum teneo; τινός sustineo, patien­ ter tolero alqd. άλλήλων invicem. || σπουδάζονχες studentes, 3

4 ,4 -1 6 ..

AD E P H E S IO S

432

operam dantes, solliciti. τηρεΐν: -ρέω custodio, servo, ένότης -τητος unitas; έν. τ. πν. status in quo concors est omnium spi4 ritus (v. 13: fides), σύν-δεσμος vinculum. || καϋ-ώς sicut (cum connotatione causali), έ-κλήθ·ητε καλέω vocati estis, έν = είς constr. 6 «praegnans» 71. ελπίς -ίδος spes. || έπί πάντων... super omnes 7 (vel omnia ?); potius masc: || εΤς έκαστος unus-quisque. έ-δόθ-η δίδωμι data est. μέτρον mensura, δωρεά donum; κατά τ. μ. ea 8 mensura qua Chr. donum suum conferre voluit. || δι-ό propter quod, λέγει sci Scriptura, άνα-βάς ptc aor2 -βαίνω a(d)-scendo. είς ΰψος7 in altum, ήχμ-αλώτευσεν αίχμαλωτεύω captivam duxit, αίχμ-αλωσία captivitas = captivi (αιχμή lancea, bellum ; άλίσκομαι capior): abduxit captivos, έ-δωχεν δίδωμι dedit, δόμα® 9 donatum, donum. || άν-έ-βη άνα-βαίνω a(d)-scendit2. τί έστιν quid significat (pro quo in sem. non est verbum), κατ-έ-βη κατα­ βαίνω de-scendit2. κατώτερος (κάτω infra) inferior, μέρος7 pars; pi. regio, τής γης frt gen. epexeg. 33; in regionem infer, sei in terram; (videtur enim agi de Christi descensu de caelo [Incarna­ tio] et de ascensu in caelum v. 1 0 ); alii intellegunt « descensum » 10 quo Chr. post ascensionem suam omnia replet donis. || κατα-βάς ptc aor2. αυτός ipse (non: idem), όπερ-άνω c. gen. super 59. 11 πληρώση coni. aor. -ρόω impleo. || τούς μεν... τούς δέ alios... 1 2 alios, εύ-αγγελιστής3 evangelista. ποιμήν -ένος pastor. || κατ-αρτισμός ad rectum statum adductio, institutio; προς τ. κ. τ. άγ. ad Christianos perficiendos vel instituendos, διακονία ministe­ rium. είς: duplex είς coordinatum c. προς καταρτ., an subord. ? 13 οίκο-δομή aedi-ficatio. || μέχρι c. coni, (prospectivo) donec, καταντήσωμεν coni. aor. -tdco obviam eo, pervenio, assequor, oi πάντες complexum omnium indicat (potius quam omnes singu­ los) 142. ένότης v. 3. έπί-γνωσις4 cognitio, τέλειος perfectus, ήλικία aetas, statura (ήλίκος quantus), πλήρωμα® plenitudo, plena copia: illa aetas in qua quis possidet plenam copiam do14 norum Chr.; alii aliter. [| μηκ-έτι non iam. ωμεν coni. εΐμί. νήπιος (νή, έπος) in-fans, κλυδωνιζόμενοι ptc -ίζομαι fluctu maris (κλάδων) huc illuc feror, fluito, περι-φερόμενοι ptc pass, -ρω circum-fero, huc illuc fero, άνεμος ventus, διδασκαλία doctrina, κυβεία (κυβεύω temere ago, decipio) lusus aleatorius, astutia, deceptio ?, temeritas ? (qua quis bona temere periculo amissionis exponit); lusus fraudulentus, παν-ουργία (παν, έργον) astutia; si iungitur κυβ. τ. ά. έν π.: hominum astuta deceptio. μεθ·-οδία (-οδεύω methodice tracto, dolose ago) dolosa machinatio, Trick. 15 πλάνη aberratio, error; gen. subi, (vel qualitatis?). || άληθ’εύοντες ptc -εύω verax sum ; sincere see. veritatis normam ago. αΰςήσωμεν aor. coni, (exhort.) αύξάνο) augeo; intr. cresco, τά πάντα 16 acc. relationis: sub omni respectu, κεφαλή caput. || συν-αρμολογούμενον ptc pass, -γέω v. 2 ,2 1 : compactum, συμ-βιβαζόμενον ptc pass, -ζω co-ire facio, coniungo. άφή nexus, iunctura, contact. έπι-χορ-ηγία suppeditatio, subministratio; frt nutritio (-γέω meis sumptibus apparo [chorum], praebeo, tribuo, nutrio, sustento);

433

AD E P H E S IO S

4, 17-28

gen. epexeg. (33) : iunctura quae est praestatio, vel gen. obi.: iunctura quae servit sustentationi, per quam fit nutritio ? res sat incerta, έν-έργεια efficientia, operatio, έν μέτρω sec. mensuram (gratiae, quam unumquodque membrum habet), μέρος7 pars. αύξησες4 incrementum, itoιεΐται med. (172). οΐκο-δομή v. 12. || μαρτύρομαι (velut Deo teste invocato) moneo, μηκ-έτι v. 14. περι-πατεϋν v. 1; praesens de (non) continuanda actione, ματαιότης -τητος ή vanitas, νοΰς νοός mens. || έ-σκοτωμένοι ptc pf pass, σκοτόω obscuro, obtenebro. διά-νοια cogitatio, ratio cogi­ tandi, mens; dat. relationis 38. δντες ptc είμί. άπ-ηλλοτριωμένοι ptc pf pass. v. 2,12: exclusi. ’ ένα έκαστος omnes et singuli, άγαπάτω imptv 3 pers. ϊνα abso­ lute loco imptv 294. φοβηται coni, φοβέομαι timeo, vereor. 6 τά τέκνα nom. c. art. loco voc. 23\ filii; idem in seqq. ύπ2 ακούετε ob-oedite. γονεύς® genitor; pl. parentes. || τίμα -μάω honora, η-τις = ή 164; concordat c. praedicato, έν-τολή (-τέλλομαι praecipio) praeceptum, έπ-αγγελία promissio; πρώτη έν έ. 3 primum cum prom. 86 s. |l εύ bene, γένηται coni, aor2 γίνομαι, έση fut. med. είμί vel independens propos. vel hell, dependens ab 4 ϊ.να 236 s. μακρο-χρόνιος long-aevus, diu vivens. || παρ-οργίζετε ■ imptv -ίζω ad iram excito, έκ-τρέφετε e-nutrite, educate, έν instrum. 89. παιδεία institutio puerorum (παϊς) ad virtutem, di­ sciplina. νου-θ-εσία (νους, τίΟημι in mente pono) admonitio, adhortatio; τοΰ K. gen. auctoris (ipse Deus per parentes mo5 net). |l οί κατά σάρκα κύριοι qui domini sunt in ordine natu­ rali. φόβος timor, τρόμος (τρέμω) tremor; μετά cp. καί τρ. for­ mula quasi fixa et hyperbolica; fere: religiosa sollicitudo satisfa­ ciendi conscientiae coniuncta cum timore reverentiae, άπλότη« 6 -τητος ή simplicitas, candor, sinceritas. || όφ8·αλμο-δουλία ser­ vitium quod praestatur « ad oculos » tantum; κατ’ ό. ad oculos servientes i. e. quamdiu sunt sub oculis dominorum, ώς sicut, vel: ac si sitis, άνθ-ρωπ-άρεσκος qui hominibus (tantum) placer« (άρέσκω) vult, ώς (sic)ut (et quia estis) servi Chr. ποιούντες fa7 cientes, έκ ψυχής ex (intimo) animo. || εΰ-νοια (εΰ, νους) bene8 volentia, promptitudo animi, δουλεύοντες servientes. || είδότε« ptc ad pf-praes. οίδα : scientes, έκαστος unusquisque, ποιήσν coni. aor. ποιέω. τούτο = huius rei praemium, meritum, κομίσεται fut. -ίζω (κομιδή cura) curam ago, c. cura porto; med mihi porto, nanciscor, accipio, είτε....είτε sive. . .sive. έλεύθ·ερο< 9 liber. || ποιείτε facite, άν-ιέντες re-mittentes -ίημι relaxo, mi­ tigo, cesso ab. άπειλή comminatio ; hic fere = animus ad pu­ niendum intentus, προσωπο-λημψία personarum acceptio; vi­ tium eius qui ales condicionem externam respiciens ei iniust« 10 favet et alium posthabet. || του λοιπού ceterum. έν-δυναμούσθ· -μόω confortamini, κράτος7 potentia. Ισχύς -ύος ή facultas, vi­ l i res, potentia; κρ. της ίσχ. cf 1,19; 6,10. || έν-δύσασθ-ε imptv aor med. -δύομαι (me) induo, παν-οπλία (παν-οπλός omnibus armis instructus) plena armatura; τ. Θεοΰ quam Deus dat. πρός τό c acc. c. inf. = ut fin. στηναι inf. aor2 ίσταμαι me sisto; hic: ob12 sisto. μεθ·-οδία v. 4,14 dolosa machinatio; pl. insidiae. || πάλι luctatio, lucta, σάρξ καί αίμα hebr. natura humana mortalis homo natura imbecillis et fragilis, άρχή principatus, κοσμοκράτωρ -τορος huius mundi principatum tenens, σκότος7 tene brae. πνευματικόν τό ens spirituale, πονηρία malitia, pravitas

437

AD E P H E S IO S

6 , 13-24

gen. hebr. 29 s. έπ-ουράνεα τά v. 1,3; hic: caelum aereum. || άνα-λάβετε imptv aor2 -λαμβάνω (a terra) suscipio alqd portandum : arma accipio atque induo, δυνηθ-ητε coni. aor. dep. δύναμαι. άντε-στήναι inf. aor2 άνϋ-ίσταμαι re-sisto. κατ-εργασάμενοε ptc aor. -ζομαι con-ficio, devinco, στήναε v. 11; hic : consisto : devictis omnibus fhostium machinationibus) locum tueor, das Feld behaupten. || στήτε imptv aor2 'ίσταμαι me sisto et sto. περε-ζωσάμενοι ptc aor. med. -ζάιννυμι circum-cingo; med. mihi succingo alqm partem corporis, δσφϋς -ύος ή coxa, lumbus, hanche, loin, Hüfte, έν-δυσάμενοε ptc aor. med. v. 11. ^ώραξ -ακος thorax, lorica; c. gen. epexeg. 33 (item in seqq). || ϋπο-δηαάμενοι ptc aor. med. -δέομαι mihi sub-ligo. πούς ποδός pes. έτοιμασία promptitudo; τοΰ εί>. τ. είρ. ea promptitudine animi (ad resistendum diabolo) quam dat ev. pacis. || άνα-λαξάντες ptc aor2 v. 13. ίΚιρεός scutum oblongum. δυνήσεσθ·ε fut. δύναμαι. βέλος7 iaculum, telum missile, πε-πυρωμένα ptc pf pass, πνρόω igne accendo; pf pass, ardeo. σβέσαι inf. aor. σβέννυμι ex-stinguo. || περι-κεφαλαία galea, σωτήριος salutaris; -ιον id quo quis salvatur, salus, δέξασθ·ε imptv aor. δέχομαι accipio, sumo. μάχχερα gladius; τ. πν. gen. auctoris: quem subministrat Spiritus, ρήμα6 verbum. || διά c. gen. per : de actione concomitante: cum 84. δέησις4 petitio (ex indigentia), preces, προσ-εοχόμενοι ptc -χομαι precor, έν παντί ααερω in qualicumque occa­ sione. άγρ-υπνοΰντες -ιέω vigilantes (-νος insomnis frt ex: som­ num frustra capio άγρέω). προσ-καρτέρησις4 assiduitas, instan­ tia (-ρέω constanter permaneo apud, assidue alqa re occupor), κερί = υπέρ 69. || δοθ-η coni. aor. pass, δίδωμι. άν-οεξες4 apertio; έν cum 86 vel per 89. στόμα® os (oris); «apertio oris», vi­ detur esse hebraismus pro παρρησία: libertas loquendi, παρ­ ρησία audax modus loquendi qui omnia (παν) dicit (ρε- : ρήμα), nihil reticet; έν π. cum fiducia, γνωρίσαε inf. aor. -ίζω notum Facio; inf. fin. vel consec.: ita ut possim 246. || πρεσβεύω legatus sum, legatione fungor, άλ\>σις4 catena; έν ά. = captivus. Ενα coordinatum priori ΐνα. έν αύτω: in praedicando evang. παρρηιεάσωμαε coni. aor. -άζομαι libere loquor, loqui non vereor; c. inf. audeo. 6et c. inf. oportet, λαλήσαε inf. aor. || εεδήτε coni. ad pf-praes. οίδα scio. τά. κατ' έμέ res meae 99. πράσσω facio, ago. γνωρίσει fut. v. 19. Αγαπητός dilectus, πιστός fidelis. I! Iιεεμψα πέμπω misi, γνωτε coni, aor2 γινώσκω cognosco, παρα­ κάλεση coni. aor. -λέω consolor. || άγαπώντων ptc -πάω. ά-φθ·αρsia (ιρθείρω corrumpo, destruo) integritas a corruptione; videtur trahendum ad άγαπάν: έν ά. vel: amore qui numquam desinit in hac vita (cf R 8, 38 s) et post mortem transit in amorem vitae aeternae 1C 13,8; vel incorrupte = sincere; alii trahunt έν ά. ad χάριν; άφϋαρσία semper connotat vitam aeternam.

13

14

15 16

17 18

19

20

21 22 24

AD PHI LI PPENSES I

ουσιν ptc είμί. έπί-σκοπος (έπι-σκέπτομαι in-spicio) in-spector praesul; pl. indicat nondum esse discrimen inter episcopos et pre „ sbyteros; συν effert ex communitate ordinem speciali mentiont _ dignum. || χάρις κ. εΙρήνη v. 1 C 1, 3. || εύ-χαριστέω gratias ago επί in (de occasione), μνεία memoria, recordatio, υμών gen. obi. | 4 πάντοτε semper, δέησι,ς (δέομαι) precatio, χαρά gaudium, ποιου· 5 μένος ptc med. 172. || έπί c. dat. obiectum et motivum apud ver bum affectus (hic: ευχαριστώ), κοινωνία consortium, collaborate υμών gen. subi, είς τό εύαγγ. ad (propagandum) evang. άχρι 6 του νϋν usque nunc. || πε-ποιθ·ώς ptc pf2 πείθομαι mihi persuade tur, πέποιθα certus sum, confido, αύτό τοϋτο obi. internum (:ho< ipsum), quod explicatur per ότι. έν-αρξάμενος ptc aor. -άρχομα incipio, έπι-τελέσει perficiet -λέω ad finem (τέλος) perduco, ^μέρο 7 Xp. 'Ivjo. dies parusiae. || φρονείν cogitare, sentire, υπέρ = περ 691 θιά τό c. acc. c. ini.: quia, δεσμός (δέω) vinculum, άπο-λογίο defensio, βεβαίωσις4 (-όω firmum facio, comprobo) confirmatio demonstratio, συγ-κοινωνός con-particeps, consors, socius. δντα< 8 ptc είμί. II μάρτυς -υρος testis, ώς quo modo, fere = δτι. έπι· ποθ’έω desidero, cupio, σπλάγχνα (-νον) viscera, cor; έν frt instr. 9 est charitas Christi quae operatur in corde Apostoli. || προσ-εύχο· μαι precor. ϊνα epexeg. 290. ετι μάλλον adhuc magis, περισσεϋι coni, -εύω mensuram excedo, magnus sum (vel fio), abundo; praes, ut continuet crescere, έν pt indicare incrementi causam vel mo dum vel effectum, έπί-γνωβις4 cognitio, αΐσθ-ηοις4 (αίσ&άνομα sensu, mente percipio) perceptio, experientia, Gespür, Takt, spi 1 0 ritual discernment', έν πάση in omni genere 142. || είς τό c. acc c. inf.: ut possitis; consec.-fin. 245s. δοκιμάζειν reddere δόκιμο' probatum, acceptum; explorando approbare, eligere, δια-φέροντ: ptc -ρω dif-fero, melior sum. τ,τε coni. είμί. είλι-κρινής8 (εΐλι splendor solis, κρίνω) ad splendorem solis probatus, purus, can didus, nullo vitio corruptus, ά-πρόα-κοποι (προσ-κόπτω al-lidc offendo) sine offensione i. e. qui incedens (pedem) non offendit I I non peccavit, είς in praeparatione ad. || πε-πληρωμένοι ptc p pass, πληρόω τινά τι impleo: pleni, καρπός collective: fructus acc. obiecti in pass, retinetur; δικ. gen. epexeg. 33. έπ-αινο 12 laus. II τά κατ' έμέ res, causa, condicio mea 99. μάλλον potius (sc quam oppositum quod timendum erat) vel comp. loco superi. 111 προ-κοπή (προ-κόπτω tundendo progredi facio) profectus, pre gressus, incrementum, έ-λήλυθ-εν pf2 έρχομαι, ώστε c. acc. c. inf. 13 ita ut. II δεσμός v. 7. φανερός manifestus, έν Xp. = tamquar vincula in Chr., captivitas propter Christum. γενέσθ·αι inf. aor γίνομαι, πραιτώριον praetoris in provincia domus seu palatium

139

AD P H IL IP P E N S E S

1, 14-26

ιί λοιποί ceteri. || οί πλείονες (πλείων comp, πολύς) plures, maior pars, plerique. πε-ποιθ·ότας v. 6 iungendum cum έν Κυρ. τοϋς $εσμοΐς dat. caus.: propter vincula, περισσοτέρων (περισσός ex­ cellens, eximius) magis, τολμάν inf. -μάω audeo; inf. pendet ab ΰστε. ά-φόβως adv. sine timore. || μέν... δε quidem... autem. ρθόνος invidia; διά φθ. ducti invidia (erga me), ερις -ιδος ή contentio, rixa, εύ-δοκία bona voluntas, benevolentia. || οί μέν ί’ξ Αγάπης... οί δέ έξ έριθείας sunt subiecta ad (supplendum) verbum: praedicant; see. alios subiecta sunt οί μέν, οί δέ et ϊξ άγ. qualificaret verbum, είδότες pte ad pf-praes. οΤδα. κείμαι iaceo = constitutus sum. || έριθεία (έριθος mercennarius, textor lanae) inhonesta ambitio, superba contumacia, Streberei; οί έξ Ep . invidia et contentione ducti v. 15. κατ-αγγέλλοοσιν an-nuntiant. Αγνός integer, innocens, -ώς sincere, οίόμενοι pte οϊομαι opinor, puto. θλίψις 4 (θλίβω premo) compressio, tribulatio, afflictio, έγείρειν: -ρω suscito; facio ut alqd surgat i. e oriatur, facio crescere (cf Lc 1,69). || τί γάρ; πλήν ότι admodum elliptice dictum: (sed nil refert) quid enim (refert ? nil) praeter quam quod, τρόπος modus, ε'ίτε... είτε sive., sive, πρό-φασις4 (φημί, πρό) dictum ad se defendendum, excusatio, praetextus (quo quis alium finem obtegit). άληθ·εία sincere, χαρήσομαι fut 2 dep. χαίρω gau­ deo. II οΐδα pf-praes. scio, τούτο prb: haec mea condicio, causa mea. άπο-βήσεται fut. med. -βαίνω ab-eo, evado, cedo in. σωτηρίχ liberatio, conservatio, salus; hic prb de felici exitu causae iudicialis. δέηαις4 v. 4. έπι-χορ-ηγίχ (-γέω necessaria ad chorum instruendum suppedito) suppeditatio, subministratio; τοϋ πν. Spi­ ritu Christi mihi necessarias gratias subministrante; sub uno art. c. δέησις ! 138. || άπο-καρα-δοκία avida exspectatio (quasi porrecto capite), αίσχυνθ·ήσομαι fut. pass. -vo> pudefacio; pass, pudefio sci spe frustrata, precibus non exauditis (hebr.). παρ-ρησία omnia dicendi libertas, fiducia, audacia, πάντοτε semper, μεγαλονθ·ήσεται -vra magnificabitur. || Χριστός ex contextu videtur esse praedicatum: vita mea est ad aedificandum corpus Christi 129. άπο-θανεΐν inf. aor2 -θνήσκω morior, κέρδος7 lucrum. || καρπός έργου fructus operis; gen. epexeg. 33 vel fructus ex labore, καί saepe introducit interrogationem 319. τί loco πό ιερόν 116. αίρήσομαι fut. (loco coni, deliber. 237) med. αίρέω eligo, γνωρίζω notum facio, cognosco, novi. || σον-έχομαε co-arctor -έχω contineo, undique urgeo; έκ τ. δύο ex parte duarum rerum opposi­ tarum (vitae et mortis), contrariis affectibus ac desideriis urgeor, δέ usus explicativus (cf 1 C 1,12; Jo 3,19). έπι-θ"ομ£* desiderium, άνα-λΰσαι inf. aor. -λύω (tentorium discessurus) re-solvo, dis­ cedo, de-cedo, morior, πολλφ μάλλον κείσσον (comp, ad αγαθός) multo magis melius. || έπι-μένειν: -μένω τινί persevero, permaneo in alqa re. Αναγκαιότερος (comp, -καϊος) magis necessarius. || πε-ποιθώς v. 6 . μενώ -νω manebo, παρα-μενω fut. -νω maueo apud alqm, alci adesse seu auxilio esse pergo, προ-κοπή v. 1 2 . || καύχημα* gloriatio, gloria, περισσεύη coni, -εύω v. 9. έν έμοί

14

15 16

17

18

19

2 0

21 22

23

24

25 26

1 ,2 7 -2 ,6

AD P H IL IP P E N S E S

44(

27 propter me. παρ-ουσία praesentia, ad-ventus. || μόνον solum άξίως digne, του Xp. gen. generaliter determinans 25s. πολι τεύεσθ-ε imptv med. -εύω civis sum; med. see. certas leges vitan instituo, vivo, είτε v. 18. έλθ·ών pte aor2 έρχομαι. Ιδών pte aor όράω supple f r t : coram experiar vel simile alqd. άπ-ών -ειμ abs-ens. άκοΰω verbum ad είτε; verbum ad ϊνα supplendum es e. gr. certior fiam, στήκετε -κω (loco έστηκα 337) statis (firmiter) πνεύμα hic frt: animi dispositio, sensus, mens, μια ψυχή unani miter. συν-αθ·λοΰντες pte -λέω certantem adiuvo (simul cirm alii certo ?); -rfj πίστει dat. rei quam alqs iuvat: collaborantes fidei 28 vel dat. commodi: unä certantes pro fide. || πτυρόμενοι pte pass -ρω terreo; pass, perterrefio, consternor, άντι-κειμένων pte -κειμα contra-positus sum; pte adversarius, ή-τις = ή 164 (sci constanti: vestra) concordat c. praedicato, εν-δειξις4 ostensio, demonstratio 29 indicium, άπ-ώλεια interitus. || δτι nam. έ-χαρίσθ-η χαρίζομα 30 (tamquam gratia) donatum est. πάσχειν inf. -χω patior. || άγώ· -ώνος certamen. οΤος qualis, εϊδετε όράω vidistis2 (sci cum apu< vos essem A ct.16,22).- - ff·.,... . · . . ; .· 2 εΕ τις sci έστίν (frt tamen quatter legendum est εΐ τι = s quid valet ? 5). παρά-κλησις4 (-καλέω) exhortatio, consolatio παρα-μύθαον (-βέομαι alloquor hortandi, consolandi causa) co hortatio, consolatio; αγάπης : solatium ex caritate profectum κοινωνία communio, consortium, communis fruitio, σπλάγχνο pl. (-vov) viscera, cor (hebr. rahamim); τις indeclinabile ? 5. οίκ τιρμός commiseratio ; quatruplex obsecratio, qua Paulus obse erat per affectum quem Philippenses habent erga ipsum (?). 2 πληρώσατε imptv aor. -ρόω plenum facio. Ενα dependens a verbi rogandi quod virtualiter continetur in πληρώσατε, φρονήτε coni ■νέω cogito, sentio, curo, amo, appeto; τό αυτό φρ. - concorde esse, εχοντες habentes, σύμ-ψυχος eiusdem animi, concors, τι 3 Εν unum idemque. φρονοΰντες pte. || έριθ-εία v. 1, 17 κατά di norma et motivo: ex. κενο-δοξία vaha gloria, quaevis vana d' se ipso opinio, ταπεινο-φροσύνη humilitas, άλλήλους invicem ήγοΰμενοι pte ήγέομαι duco, existimo, ΰπερ-έ/οντας pte -έχο intr, emineo, praesto, aliis superior sum. έ-αυτων gen. comp. 4 unusquisque alium se superiorem existimans. || έ-αυτών frt loci ΐιμών αυτών 157. Εκαστοι, omnes, singuli, σκοποΰντες -πέω spec 5 tantes. Ετερος loco άλλος 116. || φρονείτε imptv v. 2. έν ΰμΐ neglectus pron. refl. 156: in animis vestris vel frt inter vos; e correspondenter aliter et aliter intellegitur id quod sequitur, δ κα έν Χρ. supplendum : vel: quod sentiebatur etiam in Chr. = quod Chr. sentiebat; vel: quod sentiendum vobis est «in Chr. utpote intime unitis cum Chr.; καί post pron. refl. frt non ur 6 gendum est 323. || μορφή forma, fere = natura; forma proprii quae mutari nequit (in opp. ad σχήμα quod est transitoriun et mutabile). ΰπ-άρχων pte -χω sub-orior, subortus exsisto, sum άρπαγμάς (αρπάζω) raptus, rapina, res percara avide arripienda ήγήσατο aor. ήγέομαι v. 3; tota phrasis άπρ. ήγεΐσθ·αί τι (si ae

(41

AD P H IL IP P E N S E S

2, 7-15

juivalet άρπ. ποιεΐσάαί τι): alqd considerare tamquam rem avide irripiendam vel etiam : tamquam occasionem non praetermit­ tendam ad alqd arripiendum. Hinc vel: Christus sua cum Deo lequalitate non est usus tamquam occasione seu iuris titulo ad :ibi cappessenda bona terrestria (sci in sua Incarnatione); vel: ion sibi avide arripiendam censuit (in Incarnatione) aequalita­ tem cum Deo i. e. vitam gloria externa divina conspicuam. Sunt pii totum dictum intellegant in oppositione ad alium (sci Adanum) qui aequalitatem cum Deo sibi arripiendam putavit. Εσος lequalis; ίσα adv. = ώς; τό είναι ϊσα Θεφ esse Deo aequalem aut natura divina aut externa gloria), aequalitas c. Deo. || iιένωσεν ex-inanivit κενόω vacuum reddo: gloria divina externa quam Incarnatus habere poterat) se privavit, λαβών ptc aor2 ιαμβάνω sumo, accipio; μορφήν δούλου λ. sci per naturam hunanam assumptam, in Incarnatione sua. όμοίωμα* similitudo, igura, species, γενόμενος ptc aor2 γίνομαι; έν δμ. γεν. talem speciem nactus qualem alii homines habent, σχήμα® (έχω me labeo) habitus, forma, externa species; dat. relationis 38. ευμε­ νείς ευρίσκω inventus: externa specie inventus ut homo = factus minino talis quales ceteri homines. || έ-ταπείνωσεν ταπεινόω huniliavit. ύπ-ήν.οος oboediens. 8 e explicativum. σταυρός crux. || 5ι-ό propter quod, ΰπερ-ύψωσεν -ψόω super-exaltavit. έ-χαρίίατο aor. χαρίζομαι benevole dono, τό όνομα art. I nomen illud micum; non « Iesus » sed Κύριος = Iahveh. || γόνυ -νατος τό ;enu. κάμπτω flecto; intr. me incurvo, flector, έπ-ουράνιος caeestis. έπί-γειος terrestris. κατα-χθ-όνεος (χθων terra) sub-ter•aneus, incola orci. || γλωσσά lingua. έξ-ομό-λογήσηται coni. lor. -γέομαι profiteor, honorifice agnosco, palam pronuntio. Κό­ πος praedicatum (emphatice ante-positum); Ίησ. Χρ. subiectum. :1ς δόξαν in gloriam; iungendum cum έξομολ. 78. || ώστε itaque, respicit oboedientiam de qua v. 8 . Αγαπητός dilectus, πάντοτε temper. ύπ-ηχούσατε ΰπ-ακούω ob-oedivistis. μή pertinet ad mptv κατεργάζεστε, παρ-ουσία adventus, praesentia: non me jraesente tantum, πολλω μάλλον multo magis, άπ-ουσία absen:ia. τρόμος tremor; μετά φ. κ. τρ. v. Eph 6,5; formula hyperjolica = religiosa sollicitudo satisfaciendi conscientiae, έ-αυτών v. 4. σωτηρία salus. κατ-εργάζεσθ>ε operamini -ζομαι labore mihi acquiro: adnitimini ut salutem vestram attingatis. || ένιργών ptc -γέω operor, (Θεός) γάρ frt respicit salutem operaniam vel absente Paulo ?. εύ-δοχία voluntas, bene-volentia; υπέρ ΐ. εν. vel: suae benevolentiae (in vos manifestandae) causa = ix benev.; v el: sui beneplaciti (vobis conciliandi) causa = ut ;i placere possitis. || ποιείτε facite, χωρίς sine, γογγυσμός murnuratio. δια-λογισμός cogitatio, dubitatio, haesitatio. || γένησθ· 8 xmi. aor2 γίνομαι fio, sum, me gero. &-μεμπτος (μέμφομαι vi­ tupero) ir-reprehensus, integer. Α-κεραιος (κεράννυμι misceo) ion mixtus, non depravatus, simplex, innocens. &-μωμος (μώχος) sine vituperio, ethice integer, μέσον c. gen. = έν μέσφ in

7

8

9 10 11

12

13

14 15

2, 16-30

AD P H IL IP P E N S E S

442

medio, γενεά generatio, σκολιός tortuosus, curvus, pravus, δ ι ε ­ στραμμένης ptc pf pass, δια-στρέφω per-verto: perversus, φαί­ νεστε lucetis φαίνομαι (ap)pareo, luceo, φωστήρ -ρος ό (φώσκω 16 luceo) sidus lucens, luminare, stella. || έ«-έχοντες ptc -έχω fir­ miter teneo, vel: ob-tendo, offero, hin-halten, ostendo, καύχημα® gloriatio; εις κ. ut possim gloriari, δτι quia; explicat gloriatio­ nem. εις κενόν in vacuum, incassum, frustra. Ι-δραμον τρέχω 17 cucurri2, έ-κοπίασα νοπιάω laboravi. || σπένδομαι pass, -δω li­ bamentum offero; pass, effundor: si sanguis meus velut sacrificaliter effunditur, si martyrium subeo. ΐΗισία actio sacrificalis; έπί in, superadditum ad ? λειτ-ουργία (λήϊτος ad populum per­ tinens, publicus, έργον) munus publicum, ministerium sacrum; sub uno art. c. Ουσία: liturgica actio sacrificalis; τής πίστεως ΰ. gen. obi. sacrificium cuius obiectum est fides vestra (excolenda 18 et confirmanda), συγ-χαίρω con-gaudeo. || τό δέ αύτό idipsum 19 = eodem modo, de eadem causa. || έλπίζω spero, ταχέως adv. (-χύς) cito, brevi, πέμψαι inf. aor. πέμπω mitto, κάγώ = καί εγώ. εύ-ψυχέω bono animo sum. γνούς ptc aor* γινώσκω co2 0 gnosco. II ίσό-ψυχος aequalis animi: neminem habeo ei animo parem (vel nullum alium habeo mihi animo parem?), δστις ta­ lem qui 163. γνήσιος genuinus, sincerus; -ίως adv. μεριμνήσει 21 curabit -νάω τι sollicitus sum de. || οι πάντες (universitas cete2 2 rorum 142) omnes, ζητοΰσιν -τέω quaerunt. || δοκιμή examina­ tio, comprobatio: virtus experimento probata, γινώσκετε cogno­ scite I vel scitis, τέκνον filius, έ-δούλευαεν servivit, είς τό εύ. 23 ad propagandum ev. || ώς &ν c. coni. temper.: cum, quando, ut primum. Απ·ίδω coni, aor2 άφ-οράω ab eo loco vel statu in quo sum video (rem futuram), absehen. έξ-αυτής (sci τής ώρας) sine 24 mora, statim. || πέ-ποιθ’Χ v. 1,6 confido, έλεύσομαι fut. έρχο25 μαι. II Αναγκαίος necessarius, ήγησάμην aor. v. 3. συν-εργός co­ operator. συ-στρατιώτης3 com-milito. Α«ό-στολος hic frt: mis­ sus, legatus, λειτ-ουργός (cf v. 17) minister publicus, χρεία ne­ cessitas, inopia; λ. τής χρ. qui inopiae meae (vel mihi inopi) 26 ministra (vi) t. || έκειδή quoniam, έπι-ποθ'ών -·θέω desiderans; ήν constr. periphr. 254. Αδημονών ptc -νέω (etym. incerta) animo sum irrequieto, anxietate crucior, δι-ότι quia, ήκούσατε άκούω audistis, ή-σθ'ένησεν aor. ά-σθενέω in-firmus sum ; ingress, in morbum incido, aegroto, παρα-πλήσιον θ-ανάτω ita ut non mul27 tum abfuerit quin moreretur (-σιος prope accedens). || ήλέησεν aor. έλεέω τινά misereor ales, λύπη tristitia, maeror, σχω coni. 28 aor2 έχω; aor. accipio. || σπουδαιοτέρως (σπουδαίος sollicitus, fe­ stinans) festinantius, έ-πεμψα aor. epistolare. Ιδόντες ptc aor2 όράω. χαρήτε con. aor2 pass, ad χαίρω gaudeo. Α-λυπότερος comp, -πος tristitia expers, securus; hic: minorem habens tri29 stitiam. || προσ-δέχεσθ·ε imptv -χομαι suscipio, excipio, τοιούτος talis, ϊν-τιμος qui in honore est -ον έχειν alqm in honore ha30 bere. || ήγγισεν έγγίξω appropinquavit, παρα-βολευσάμενος ptc aor. -εύομαι (παρά-βολος audax, temerarius) audax periculum

443

AD P H IL IP P E N S E S

3, 1-10

subeo, ψοχή anima, vita; π. τή ψυχή vita periclitor, me vitae periculo obiicio, expono. άνα-πληρώαη coni. aor. -ρόω impleo, suppleo, υστέρημα* id quod deest, quod alqs in opere agendo praestare non potuit; hic: quod ipsi venire non potuerunt, est eorum defectus; τής λειτ. gen. operis in quo defectus inest, λειτ­ ουργία v. 17 hic de subsidio ad Paulum misso. τό λοιπόν ceterum, όκνηρός qui habet (vel quod facit) δκνος ignaviam, segnitiem; id quod aegre facimus, molestum; έμοϊ ούκ o. me non piget, mihi non fastidiosum est, libenter facio, ά-σφαλής8 -ές (σφάλλομαι labor) a lapsu tutus; id quod tutos ac secu­ ros reddit: vobis maiorem securitatem praestat (sci confirmatos esse in gaudio spirituali !). || βλέπετε videte ! (cavete !). πύων κυνός ό canis, εργάτης3 operarius; κακός έ. ex contextu fere = Pfuscher, charlatan, κατα-τομή (-τέμνω) con-cisio, mutilatio mutilati (sarcastice de circumcisione a iudaizantibus praedica­ ta). II περι-τομή circum-cisio = -cisi. λατρεύοντες (λάτρις servus pro mercede) servientes (iam term, techn. pro servitio et cultu Dei, ideo sine obi.), πνεΰματι dat. instrum.: impellente et in nobis operante Spiritu, καυχώμενοι ptc -χάομαι glorior. πε-ποιθ·ότες v. 1 , 6 confidentes, fiduciam habentes. || καί-περ c. ptc quamquam. π 8 -ποίθ·ησις4 fiducia (fere = καυχησις). πε-ποιθ-έναι inf. δοκεΐ: έω puto, existimo; c. inf.: puto mihi licere, me oportere alqd facere. || περι-τομή dat. relationis 38. όκτα-ήμερος octo dies natus; περιτ. όκτ. octavo die circumcisus, γένος7 genus, stirps, φυλή tribus. ΈβραΈος έξ 'E. frt: ex familia traditionis et linguae hebraicae (aramaicae) in opp. ad Hellenistas ? κατά c. acc. quod attinet ad. || ζήλος7 (ζέω ferveo) fervidum studium, zelus, διώκων persequens, persecutor 264. γενόμενος ptc aor2 v. 2,15. ά­ μεμπτος v. 2,15. II ά-τινα quaecumque, κέρδος7 lucrum, ήγημαε pf (-praes.?) ήγέομαι duco," aestimo; pf saltem connotat initium huius modi aestimandi, sci conversionem, ζημία damnum, iactura. II μέν ούν γε particula asseverationis et quasi correctionis: profecto, immo; hic corrigitur et augetur sci pf ήγημαι in praes, et άτινα in πάντα, ύπερ-έχον ptc neutr. -έχω intr. emineo, prae­ sto ; ptc neutr. praestantia, γνωσις4 cognitio (sem0 theoretica et practica !); gen. subiectivus: cognitionis Chr. praestantia (vel comp.: praestantia [perfectio] Christi omni cognitione excellen­ tior ?). δι* öv propter quem = cuius lucrandi gratia. έ-ζημιώθ·ην aor. pass, ζημιόω damno afficio; pass, damnum patior; hic: (spon­ te) damnum subeo (c. acc. rei), σκύβαλον (ε’ις κύνας βάλλω cani­ bus proiicio ?) reiectamentum inutile, reliquiae eorum quae come­ duntur, stercus ; ήγοϋμαί τι σκ. reiectamentorum instar duco, utpote inutile relinquo, abiicio. κερδήσω coni. aor. κερδαίνω lu­ cror. II εύρεθΊδ coni. aor. pass, ευρίσκω invenio; pass, fere —sum, exsisto, έμή δικ, mea iust.; sine art.: iustitia quae sit mea, i. e. meis viribus acquisita (in observatione legis). || γνώναι inf. aor2 γινώσκω fere = experior; τοϋ γν. inf. fin. 269. κοινωνία commu­ nio, consortium, participatio. πάθ-ημα* id quod alqs patitur,

3

2

3

4

5

6

7 8

9 10

3 ,1 1 -2 1

AD P H IL IP P E N S E S

444

« passio ». συμ-μορφιζόμενος ptc pass, -ίζω conformem reddo (praesens de processu continuo). || εϊ πως si quo modo; virtualis interrog. indirecta; de exspectatione 283. κατ-αντήσω coni, aor -τάω obviam fio, pervenio; εις: assequor, έξ-κνά-ατασις4 (glo1 2 riosa) ex sepulcris resurrectio. || ούχ δτο non (dico) quod; non ac si. ε-λαβον aor2 λαμβάνω accipio; obiectum videtur contineri in v. 1 0 . τε-τελείωμαι pf pass, τελειόω perfectum facio, διώκω persequor, omnibus viribus assequi studeo, κατα-λάβω coni, aor2 -λαμβάνω de-prehendo, comprehendo, capio, έφ' ώ vel: id ad quod, pro quo (ad quem finem) 98; vel quia 96. κατ-ε-λήμφθ>ην 13 κατα-λαμβάνω captus, occupatus sum (in conversione). || οϋπω nondum, λογίζομαι computo, (computatione facta) aestimo, reputo, κατ-ει-ληφέναι. inf. pf κατα-λαμβάνω. εν δέ unum au­ tem (supple: dico vel facio), όπίσω post, retro, a tergo, έπιλανθ-ανόμενος ptc -νομαι obliviscor, έμ-προσθ-εν ante, έπ-εκτεινόμενος ptc med. -τείνω ultra ex-tendo; med. me protendo 14 versus (sicut qui currit in stadio). || σκόπος id ad quod quis prospectat (σκέπτομαι), scopus, meta; κατά σκ. versus metam, είς ad assequendum, βραβεΐον id quod βραβεύς (arbiter in cer­ tamine) victori dat: «bravium», praemium, ίνω sursum, supra; ή άνω = caelestis, κλησις4 (καλέω) vocatio, ipse status ad quem quis vocatur, bona ad quae assequenda homo vocatur; si ita, gen. est epexeget. ad βραβεΐον; vel: praemium ad quod Deus 15 caelitus nos vocavit in Chr. Iesu. || δσοι omnes qui, quotquot, τέλειος perfectus (hic relative cf v. 1 2 a). φρονώμεν coni, (exhort.) φρονέω sentio (de integra dispositione animi), ίτέρως = άλλως 16 176 aliter, άπο-καλύψει -λύπτω re-velabit. || «λήν praeterquam, nisi; sed, tamen, είς δ quo, ad quem gradum intellegentiae, έφθ-άσαμεν aor. φθάνω prae-venio; hell, pervenio; φ. ε’ις assequor, στοιχεΐν inf. sensu imptv -χέω recta linea cum aliis sto vel in­ cedo neutro perperam devians; τινί de norma quam quis sequitur; 17 hic: idem recta prosequamur. || συμ-μιμητής3 co-imitator: omnes unä me imitamini. γίνεσθ·ε loco έστε estote, σκοπείτε spectate ! -πέω attente observo, περι-πατοΰντας -τέω ambulantes, τύπος 18 impressio ictu (τύπτω ferio) facta, figura, exemplum. || κλαίων flens, εχθρός inimicus; acc. concordat cum ονς, non sicut exspec19 taveris cum πολλοί, σταυρός crux. || τέλος7 finis. άπ·ώλειχ per­ nicies, interitus, κοιλία cavitas, venter, αισχύνη ignominia, res quae pudori est.: gloria(tio) eorum versatur in re, cuius eos pu­ dere debet, έπί-γειος terrestris, terrenus, φρο'^ούντες ptc -νέω cu2 0 ro, appeto; nom. concordat cum subi, logico. || γάρ explicat rei malitiam ex opposito, πολίτευμα® civitas, in qua mihi est ius civitatis, et see. cuius leges vitam instituo; vel ad πολιτεύομαι v. 1,27: vitae ratio see. determinatas normas vel leges: in terra degentes vitae rationem sequimur caelitum, ΰπ-άρχει (sub-orta exsistit) est. σωτήρ -ήρος salvator. άπ-εκ-δεχόμεθ·α: -χομαι 21 assidue ex-specto. || μετα-σχηματίσει -τίζω trans-figurabit. ταπείνωσις4 (-νόω) humiliatio, humilis condicio; gen. hebr. 29 s: τό σ. 11

445

AD PH ID IPPE N SD S

4, 1-11

τής τ. υμών = humile corpus nostrum, σύμ-μορφος con-formis; τφ σώμ. τ. δόξης αυτού glorioso corpori suo. έν-έργεια efficientia, potestatis in opus deductio: κατά τ. ενέργειαν τού δύνασθαι... quandoquidem operabitur Dei (an Christi ?) potestas sub-iiciendi Christo (an sibi? 158) omnia, ΰπο-τάξαι inf. aor. -τάσσω sub­ licio, subdo. ώστε itaque, έπι-πόθ·ητος (-θέω desidero) desideratus, στέφανος corona, ατήν.ετε (firmiter) state ! στήκω (loco έστηκα 337). || παρα-καλέω exhortor, rogo, τό αύτό φρονεϋν concordes esse v. 2, 2. II ναί profecto, immo, sane, έρωτάω rogo, γνήσιος genuinus, sincerus, σύ-ζυγος con-iugus, sodalis, collega. συλ-λαμβάνου imptv med. -vco et med. una c. alio rem prehendo; τινί: assisto, adiuvo alqm. αί-τινες utpote quae 163. συν-ήθ’λησαν con-certaverunt -αθλέω duri laboris socius sum; τινί alqm iuvo. οί λοιποί reliqui, ceteri, συν-εργός co-operator, adiutor. βίβλος ή liber. || χαίρετε gaudete, πάντοτε semper, έρώ fut. λέγω; fut. loco coni. exhort. 237. || έπι-εικής8 -ές clemens; τό -ές = έπι-είκεια = virtus quae summo iustitiae rigore seposito id quod aequum est prosequitur; clementia, aequitas, promptitudo ad cedendum, le­ nitas, forbearance, γνωσθ-ήτω imptv 3 pers. aor. pass, γινώσκω cognosco; pass, innotesco (ideo c. dat.), εγγύς prope. || μεριμνάτε imptv -μνάω τι anxius, sollicitus sum de; μή μερ. desinite sol­ liciti esse 182s. έν παντί in omni re. προσ-ευχή precatio; dat. instr. δέησις oratio, precatio, εύ-χαριστία gratiarum actio, αίτη­ μα 6 id quod petitur, petitio, γνωρίζεσαι» imptv pass, -ίζω notum facio. || ύρερ-έχουσα -έχω (intr.) superans, excedens; frt: maior est quam quod νοϋς τφ μεριμνάν efficere p t (?). νούς νοός ό mens, intellectus; frt = omnis humana deliberatio, qua quis so­ lutionem quaerit difficultatum, φρουρήσει -ρέω (φρουρός [,τρο, οράω] custos) custodiet, νόημα6 cogitatio. || τό λοιπόν ceterum. όσα omnia quae, άληθ-ής8 verus, σεμνός (-- σεβνός, σέβομαι vereor), venerabilis, gravis, serius, αγνός purus, integer a vitiis. προσ-φιλής8 amatum, amabile, εύ-φημος quod meretur laudem vel bonam famam, άρετή (άρέσκω placeo) virtus, opus laude di­ gnum (apud Graecos: quaevis connaturalis excellentia), έπ-αινος laus, res laude digna, λογίζεστε imptv -ίζομαι computo, mente revolvo, considero, rationem habeo ales rei. || έ-μάθ·ετε μανθάνω didicistis2, παρ-ε-λάβετε παρα-λαμβάνω (tradita) ac-cepistis2. ήκούσατε άκουω audivistis, εΐδετε όράω vidistis2, πράσσετε fa­ cite ! (continuate facere), εσται fut. med. είμί. || έ-χάρην χαίρω gavisus sum2, μεγάλως adv. ad μέγας valde, ήδη ποτέ iam ali­ quando, tandem aliquando. άν-ε-θ·άλετε aor2 άνα-θάλλω ef-floresco, re-floresco; tr. facio efflor, τό υπέρ έμοΰ φρονεΐν (v. 2 , 2 ) vestra pro me cura; vel obi. ad reflorescere fecistis; vel acc. rela­ tionis ad refloruistis, έφ’ ώ quia (ad έ-χάρην?), vel: qua in re (?), relate ad quod (?). έ-φρονεΐτε curabatis, solliciti eratis, ή-καιρεΐσθ-ε impf ά-καιρέομαι occasione (καιρός) opportunitate careo. (I ούχ ότι cf 3,12; fere = emphaticum ού. ΰστέρησις4 egestas,

k 2

3

4 5

6

7

8

9 10

11

4, 12-22

12

13 14

15

16 17 18

19 21 22

AD P H IL IP P E N S E S

446

penuria; καθ’ ή. inopiä impulsus, έ-μαθ-ον v. 9 didici2, έν οίς είμι in quibus condicionibus sum. αύτ-Λρκης8 ipse sibi sufficiens; sua sorte contentus. || ταπεινοΰσθ·αι inf. pass, -νόω humi­ lem reddo, deprimo ; med. hic frt sicut biblice : animam suam humiliare = sich kasteien, ieiunare: calleo «ieiunare» (pro: valeo esurire, egere). περισσεύει* abunde habere, abundare, έν π αντί καί έν π&σιν in quibuscumque rerum adiunctis. μεμύημαι pf pass, μυέω re secreta, mysteriis initio alqm; sensu latiore: doceo; pass, doceor, disco, χορτΑζεσθ·αι satiari, πείναν esurire, ύστερε'ϊσθ'αι inf. pass, -έω sero veniens non adipiscor, careo, egeo; pass, ex -έέντες con-iuncti -βάζω coire (βαίνω) facio, έν άγάπη καί εις. . . per caritatem et ad consequendum. ..; caritas est causa unionis et maior cognitio eius effectus, πληρο-φορία (-ρέω = πληρόω impleo, perficio) ad perfectionem adductio, plenitudo, certa persuasio rei, Erfülltsein, Durchdrungensein, full assurance, σύν-εσις4 (συν-ίημι com-mitto) intelligentia. έπί-γνωσις4 agnitio, cognitio. || θησαυρός thesaurus. γν&σις4 cognitio, άπό-κρυφος re-conditus. || παρα-λογίζηται coni. -ίζομαι (παρά-λογος praeter calculum, contra rationem) falsis rationibus et argumentis decipio alqm. πιθ-ανο-λογία. ratio per­ suadendi, in partem deteriorem : argumenta captiosa vel spe­ ciosa, argutiae. || εί... καί etsi, τγ, σαρκί dat. relationis 38: corporaliter. άπ-ειμι ab-sum. άλλά post propos. condic.: tamen, saltem, τάξις4 (τάσσω) dispositio, bonus ordo ; (in re militari : acies), στερέωμα® alqd firmum et solidum (firmitas? robur?) « firmamentum »; frt eadem metaphora militaris ac antea : acies firmiter resistens; πίστεως in hoc casu esset gen. epexeg. 33; 90

25

26

27 28 29

2

2

3 4

5

2, 6-15 . : 6

7

8

9

jq 11

12

13

14

15

AD COLOSSENSES

450

secus: soliditas fidei. || παρ-ε-λάβετε παρα-λαμβάνω (traditum) accepistis2. περε-πατεΈτε -τέω ambulate (continuate ambulare). || έρ-ρεζωμένοε ptc pf pass, ριζόω facio ut planta radices agat, ut alqs firmiter s te t; pass, alci rei innitor, ab ea pendeo : fir­ miter in Christo radicati. έπ-οεκο-δομοΰμενοε ptc pass, -μέω super-aedifico (praes, aedificatio continua !). βεβαεούμενοε ptc pass, βεβαιόω confirmo, constantem reddo, έ-δεδάχθ'Τ',τε διδάσκω edocti estis, περεσσεύοντες έν abundantes alqa re. || βλέπετε μή c. fut. loco coni. aor. 236 videte ne, cavete ne. έσταε fut. med. είμί. συλ-αγωγων ptc -γέω (ο υ λ ή ν άγω) praedam, servum ab­ duco alqm, a veritate ad errorem (quasi in servitutem) abduco, decipio, κενή vacuus, inanis, Απάτη deceptio, fraus, παρά-δοσες4 traditio, doctrina tradita, στοεχεΐον elementum, quidquid con­ stituit membrum ales seriei; pl. rudimenta; elementa mundi = ea quae mundum constituunt et frt spiritus qui eis praeesse credebantur. || κατ-οεκεϋ -έω habitat, πλήρωμα® plenitudo, copia plena ales rei. θ-εότν,ς -τητος deitas, essentia divina; (non idem ac θειότης divinitas, quae potius qualitatem dicit), αωματεκ&ς corporaliter: vel = vere, realiter cf 2,17; vel «incarnate» i. e. corpore assumpto, πε-πληρωμένοε ptc pf pass, πληρόω impleo. || άρχή principium, principatus. || περε-ε-τμήθ-ητε περί-τέμνω circum-cisi estis, περε-τομή circum-cisio. ά-χεερο-πο£ητος non ma­ nu factus, άπ-έκ-δυσις4 actus exuendi et removendi vestem, σώμα τής σαρκός gen. hebr. 29 corpus carnale = peccato ser­ viens. περετ. του Χρεστοΰ ea circumc. qua Chr. nos vult circumeidi. II συν-ταφέντες -θάπτω con-sepulti2. συν-ηγέρθ·ητε -εγείρω con-resuscitati estis, έν-έργεεα efiicientia, efficax operatio; gen. obi. έγείραντος ptc aor. -ρω surgere facio. || όντας ptc είμί. παρά-πτωμα® (-πίπτω) lapsus, delictum, peccatum, Ακροβυστία praeputiatio, condicio eius qui non circumcisus est, immunditia, συν-ε-ζωο-ποίησεν συ-ζωο-ποιέω con-vivi-ficavit. χαρεσΑμενος ptc aor. -ίζομαι benevole condono. || έξ-αλείψας ptc aor. -αλείφω ex-tergo, scripturam deleo, expungo, rayer, cancellare, καθ’’ ήμών contra nos. χεερό-γραφον manu-scriptum, chirographum, obliga­ tion, Schuldschein, δόγμα® id quod placet, decretum; dat. instr.: chirogr. praeceptis suis nobis contrarium, ΰπ-εν-αντίος ex ad­ verso positus, adversarius, contrarius, καί αυτό novum initium propositionis, ηρκέν pf (definitive I) αϊρω tollo, έκ τοΰ μέσου de medio (ubi interpositum utriusque partis cum altera unionem impediverat), προσ-ηλώσας ptc aor. -λόω clavis (ήλος) affigo. || Απ-εκ-δυαΑμενος ptc aor. med. -δΰω exuo, spolio ; med. me exuo: de Christo qui se exuit (corpore) in morte ? vel potius med. dynamicum: mea actione seu potentia plane ex-uo; armis spolio; obiectum sunt potestates angelicae in quantum cense­ bantur legis violatae vindices, έ-δειγμΑτεσεν aor. δειγματίζω alqm exempli (δείγμα) instar spectandum propono, auf-führen. παρ-ρησ£α libertas, fiducia; έν παρρ. confidenter; palam, publice, θ-ρεαμβεόσας ptc aor. -εύω triumpho, τινά victum in triumpho

451

AD COLOSSENSES

2, 16-23

circumduco, ostento, έν αύτφ (Deus) in Christo ? an (Christus) in cruce ? || κρινέτω imptv 3 pers. κρίνω iudico, condemno, έν causale: propter, βρώσις4 comestio, cibus, πόσις4 potatio, potus. μέρος7 pars, categoria, genus έν. μ. εορτής in categ. dierum fe­ storum: propter festum, νου-μηνία novus mensis, luna nova. || σκιά umbra, μελλόντων ptc μέλλω futurus sum. σώμα® hic in opp. ad umbram: res ipsa, anti-typus. || κατα-βραβευέτω imptv 3 per. -εύω ut arbiter (βοαβεύς) alqm privo praemio; in docen­ do: alqm arbitrarie declaro caelesti praemio indignum (cf exem­ plum doctoris Act 15,1). θ-έλων volens, de eo cui sua voluntas est norma agendi et iudicandi: hic: suo arbitratu; sequitur έν instrum.; alii iungunt 6 ελών cum έν: sibi complacens in (ita saepius in LXX cf Ps 111,1; 146,10). ταπεινο-φροσύνη humilitas (hic de indebita veneratione « angelorum »). θφτ,ακεία ritus reli­ giosus, cultus (praesertim superstitiosus), έ·ώρακεν v. 1 (1 . v. μή έ.). έμ-βατεύων ptc -εύο> intro, capesso, profundius indago; hic alii aliter: vel: in res quas non vidit (1 . v.) se ingerens; vel scrutans res quas (ut opinatur) vidit; vel «. έ. έμβατεύων su­ mitur tamquam acc. relationis et coniungitur cum sequenti: re­ late ad ea quae in initiatione vidit vane inflatus; (term, techn. mysteriorum), είκή frustra, sine ratione sufficiente, temere. φ\>σιούμενος ptc pass, -ιόω inflo; pass, superbe efferor, superbio, νοΰς νοός ό mens; τής σαρκός αυτού gen. hebr. 29s: a carnali mente sua; (ironice quia νοϋς et σαρξ inter se opponuntur) vel gen. subi, de carne tamquam domina mentis ? || κρατών ptc -έω potestatem (κράτος) habeo in, teneo, non mihi elabi sino ; h ic: fideliter sequor, iunctus maneo cum; ov constituit cum ptc unum conceptum: non tenens = relinquens, repudians, κεφαλή... σώμα vix in sensu v. 10, sed potius see. 1,24. άφή nexus, iunctura. σύν-δεσμος vinculum, iunctura; sub uno art. 138. έπι-χορ-ηγούμενον ptc pass, -γέω v. 2C 9,10 praebeo, tribuo, necessaria prae­ sto, sustento; pass, (ptc): nutritum, provisum necessariis, συμβιβαζόμενον ptc pass. v. 2 et cf ad totum Eph 4,16. αΐίξει: -o> augeo; intr. cresco, αύξησες incrementum; τού Θεοϋ: crescit in­ cremento quod Deus dat (dat. auctoris). || άπ-ε-θ·Ανετε aor2 ditoθνήσκω morior, στοιχεία τ. κ. v. 8 ; από de separatione quae morte facta est. ζώντες ζάω viventes. δογματίζεσθ·ε pass, -τίζω decretum facio, placita doceo; pass, praecepta aut doctrinas mihi imponi sino, accipio. || Αψη coni. aor. 2 pers. άπτομαι tango; non tango = abstineo, γεύση coni. aor. γεύομαι gusto, fruor, utor (de cibo et potu). θ-ίγης coni, aor2 θιγγάνω tango (levis­ sime, contra άπτεσΟτη ad quod fortior contractio requiritur). || φθ-ορΑ (φθείρω corrumpo) corruptio, interitus; εις φθ. ad hoc ut (usu) intereant, άπό-χρησις4 (χράομαι) per usum consumptio. έν-τα.λμαβ (έν-τέλλομαι praecipio) praeceptum, διδασκαλία doc­ trina. II Α-τινα = d vel talia quae 163 s. έστίν... εχοντα constr. periphr. = habent, λόγον... σοφίας rationem (vel famam ?) sa­ pientiae = speciem quamdam sapientiae. έθ·ελο-θ·ρησκεία cui-

16

17 18

19

20

21

2 2

23

3, 1-12

AD COLOSSENSES

452

tus (Dei) arbitrarius sec. proprium placitum excogitatum, τα­ πεινοφροσύνη v. 18. ά-φειδία (φείδομαι parco alicui) non par­ cens severitas; σώματος gen. obi. τιμή pretium, aestimatio, honor; sensus totius v. 23 b valde obscurus ; οΰκ έν τιμή τινι vel; non in ullo honore; v el; non ullius valoris ; vel: non in re alqa honesta, πλησμονή plenitudo, satietas, satiatio; vel: ad satis faciendum carni i. e. inferiori homini; v el: contra satieta­ tem camis. 3 σον-ηγέρθ·ητε aor. pass, συν-εγείρω facio surgere cum. άνω sursum; τά α. quae sursum sunt, ζητείτε -τέω quaerite. o\> ubi. δεξιά manus dextera, latus dexterum in quo sedere honoris causa 2 conceditur. καθ·-ήμενος ptc -ημαι sedeo. || φρονείτε appetite -νέω cogito, studeo; mentem, amorem, affectum in alqd converto vel 3 conversum habeo. || άπ-ε-θ-άνετε v. 2,20. κέ-κροπται pf pass. 4 κρύπτω abs-condo. || δτ-αν c. coni, quando (de fut.). φανερωθ'ή coni. aor. pass, -ρόω manifestum facio; pass, appareo, φανερω5 θ-ήσεσθ-ε fut. pass.; έν δόξη: apparebitis gloria vestiti. || νεκρώ­ σατε imptv aor. νεκρόω eneco; metaph. ad certum vitae genus incapacem reddo; «mortifico» (aor.: semel pro semper), μέλος7 membrum; τά μ. membra vestra; hic sensu quodam latiore: ea in corpore vestro, quae huius terrae sunt, πορνεία fornicatio, ά-καθ-αρσία im-puritas. πάθ·ος « passio », libido. έπι-θη>μία con­ cupiscentia. πλεον-εξία (πλέον, έχω) plus habendi cupiditas, avi­ ditas, avaritia; hoc vitium effertur per καί et art. ή-τις utpote quae 163. είδωλο-λατρία idololatria: quia loco Dei mammonae 6 servit. || όργή ira, iustitia vindicativa. ά-πειθ-εία in-oboedientia. || 7 περι-ε-πατήσατε περι-πατέω ambulavistis (aor. complex, innuit hanc periodum conclusam esse). ποτέ aliquando olim. έ-ζήτε ζάω 8 vivebatis. || άπ 6 -θ·εσθ,ε imptv aora med. -τίϋημι de-pono; med. a m e; cesso a re. θωμός (θύω ferveo) excandescentia, ira. κα­ κία malitia, βλασ-φημία iniuria verbis illata, maledicentia, αίσχρο-λογία turpiloquium, verborum obscoenitas vel maledicentia. 9 στόμα® os (oris). || ψεύδεσθ’ε : -δομαι mentior, άπ-εκ-δοσάμενοι ptc aor. -δόω exuo et removeo; med. a me. παλαιός vetus, an1 0 tiquus. πράξις4 actio, facinus. || έν-δυσάμενοι ptc aor. med. -δόω induo; med. me induo, νέος novus (connotat tempus, καινός qualitatem), άνα-καινούμενον ptc pass, -νόω re-novo, red-integro: qui renovatur (praes.!) ad statum rectae cognitionis, έπίγνωαις4 cognitio; hic de crescente cogn. eaque non solum spe­ culativa sed impr. practica, i. e. in usum et vitam deducta et deducenda, είκών -όνος ή -imago, κτίσαντος ptc aor. κτίζω 11 creo. || όπου ubi (sci in mundo novi hominis), ivi aequivalet ένεστιν (in)est, exsistit, περι-τομή κ. άκροβυστία v. 2,11.13. βάρ12 βάρος non Graece loquens; incultus, ελεύθερος liber. || έν-δόσασθ·ε imptv aor. v. 1 0 . ώς utpote qui estis, έκ-λεκτός e-lectus. ήγαπημένοι ptc pf pass, αγαπάω diligo, σπλάγχνα τά viscera, cor. οίκτιρμός misericordia; gen. hebr. 29. χρηστότης -τητος ή bonitas, benignitas, ταπεινο-φροσόνή humilitas. πραΟτης -τητος ή

453

AD COLOSSENSES

3 , 1 3 - 4,1

mansuetudo, μακρο-θ>υμία long-animitas, patientia. || άν-εχόμεvot ptc -ομαί τίνος me erectum teneo, sustineo, patienter tolero alqd. χα-ριζόμενοι ptc -ζο μ α ι benevole condono. Ι-αυτοΐς loco ύμιν αύτοΐς 157 vel άλλήλοις. έχη coni, μομφή reprehensio, alqd quod reprehendam, έ-χαρίσατο aor. || ini super (metaphora vestiendi v. 1 2 ). δ έατιν fere = i. e. συν-δεσμός vinculum, cingu­ lum quod vestes continet, τελειότης -τητος ή perfectio, sine caritate virtutes quasi diffluunt, ipsa facit ut tota perfectio ad­ sit. II βραβευέτω imptv 3 pers. -ενω sum arbiter (βραβεύς) certaminis, modero, decerno : pax Chr. regnet (ut moderatrix et remuneratrix). έ-κλήθ"ητε καλέω vocati estis, εύ-χάριστος gra­ tus, grati animi, beneficiorum memor. γίνεαθ·ε subintrat loco deficientis έστε: estote. || έν-οικείτω imptv -κέω habito in. πλούσιος dives -ως adv. large, opulente, διδάσκοντες anacoluthon ; ptc pro imptv? cf R 12,11 ss. νου-θ'ετοΰντες -τέω commonentes v. 1, 28. έ-αυτούς loco άλλήλους et cf 157. ψαλμός carmen quod a psallente i. e. citharam pulsante, vel cum eo canitur, ύμνος laudis carmen, φδή canticum, carmen; πνευματικός qualem spi­ ritus suggerit, έν (τη 1 . v.) χάριτι impulsu gratiae, φδοντες αδω cantantes. || δτι έάν (loco ctv) quidquid, ποιήτε coni, εΰ-/αριστούντες -στέω gratias agentes. || αί γυναίκες nom. c. art. loco vocativi 23. ΰπο-τάσσεσθ·ε pass, -τ ά σ σ ω subdo, sub-iicio ; pass, me subiicio, oboedio, άν-ήκεν impf ad -ήκει convenit, decet, oportet; impf: sicut iam inde a conversione vestra decebat (sed frt non semper observabatur); vel impf loco potentialis de mo­ desta assertione ? 250 vel irrealis sine &v ? 230. || άγαπάτε -πάω diligite ! πικραίνεστε imptv pass, -αίνω acerbum reddo; pass, exacerbor; πρός τινα acerbe me gero, morosus sum erga. || ύπακούετε ob-oedite ! γονεύς5 genitor, εύ-άρεστος (άρέσκω placeo) qui placet, acceptus, gratus est. έν Κυρίω = inter Christianos. || έρεθ>ίζετε imptv -ίζω lacesso, irrito, ad indignationem provoco. ά-θ·υμωσιν coni, -μέω pusill-animis, timidus sum. || κατά σάρκα in ordine naturali. δφθ·αλμο-δουλία vitium eius, qui ad oculum tantum, specie-tenus servit; pl. de operibus ita praestitis; έν cum. ώς ac si sitis, άνθ-ρωπ-άρεσκος hominum favorem captans, qui hominibus placere studet, άπλότης -τητος ή simplicitas, sin­ ceritas; έν ά. καρδίας = sincero corde, φοβούμενοι ptc φοβέομαι timeo. || έργάζεσθ·ε operamini ! || εΐδύτες ptc ad pf-praes. ol8a. άπο-λήμψεσθ'ε fut. med. -λαμβάνω accipio, άντ-από-δοσις4 re-tributio, praemium, κληρο-νομέα hereditas; c. art. term, techn. de vita aeterna; gen. epexeg. 33: retrib. quae est hered. δουλεύετε estote servi. || ά-δικί&ν -έω iniuriam faciens, κομίσεται fut. med. -ίζω curam (κομιδή) ago; med. mihi procuro, nanciscor, δ ήδίκησεν id quod inique gessit (i. e. rei gestae me­ ritum). προσωπο-λημψία « acceptio personarum » = ratio agendi eius qui condicionis externae causa iniuste alci favet. Ισότης -τητος ή aequalitas, aequitas; id quod aequum est. παρ-έχεσθ-ε imptv med. -έχω praebeo, praesto; med. ex meis,

13

14

15

16

17 18

19 2 0

21 2 2

25

4

+, 2-13 ·'

AD COLOSSENSES

454

2 sponte, είδότες v. 3, 24. |[ προσ-ευχή oratio, precatio. προσ-καρτερεΤτε imptv -ρέω constans sum apud, assidue alqa re occu­ por, rei vaco, γρηγοροΰντες -ρέω vigilantes, εϋ-χχριστία gratia3 rum actio. || προσ-ευχόμενοι ptc -ομαι preces facio. άμα simul, περί = υπέρ 69. άν-οίξη coni. aor. -οίγνυμι aperio. Λόγος prae­ dicatio evangelii; gen. quasi obi.: porta quae permittat ut tran­ seat verbum. λχλησχι inf. aor. λαλέω loquor.; inf. fin.-consec. 146. μυστ. του Xp. gen. epex. 33; myst. quod est Chr. δε-δεμχι 4 pf pass, δέω ligo, vincio. || ϊνα φαν. coordinatur priori ϊνα: ab oratione exspectat duplicem gratiam: obiectivam sci occasionem praedicandi et subiectivam sci ut praedicet sicut oportet, φα­ νερώσω coni. aor. -ρόω manifesto, δε'ϊ c. acc. c. inf. oportet. H 5 περι-πατεΐτε -τέω ambulate, vos gerite (erga), έξω foris; oi έ. extranei, έξ-χγοραζόμενοι ptc med. -Co> ex-imo, emptione li­ bero; med. mihi redimo emo; καιρόν tempus redimo; sensus incertus; frt: mihi avide « emo » = utor, quidquid brevitas tem6 poris adhuc praebet ut occasionem operandi salutem. || πάντοτε semper, χάρις -ιτος ή hic venustas, iucunditas (cf Lc 4, 22): sermo vester sit gratia velut vestitus, άλας -ατος τό sal. Αρτυ­ μένος ptc pf pass, άοτυω condio, εΐδέναι inf. ad pf-praes. οίδα; inf. fin. vel consec. πώς quomodo: quantitas et qualitas salis et gratiae accommodanda singulis casibus, δει v. 4. εΤς έκαστος 7 unusquisque, άπο-αρίνεσθ-αι inf. -νομαι re-spondeo. || τά χχτ’ έμέ res meae 99. γνωρίσει -ίζω nota faciet. Αγαπητός dilectus, πισ­ τός fidelis, fide dignus, σΰν-δουλος con-servus. εν Κυρίω frt referendum ad omnes tres relationes indicatas (relatio ad Coloss. 8 αδελγoc, ad Christum διάκ., ad Paulum σύνδ.). || έ-πεμψα πέμπω misi (sci c. hac epistula: aor. epistularis). γνώτε coni, aor2 yi9 νοισκω cognosco, παρα-καλέση coni. aor. -λέω consolor. || ωδε 10 hic. I! άσπάζεται: -ζομαι saluto, συν-αι/α-άλωτος con-capthrus (αίχαή lancea, bellum, άλίσκομαι capior: metaphora militiae Christi), άνεψιός (ά-νεπτ-ιός «con-nepotius») consobrinus i. e. patrui filius, cousin, Vetter, ε-λάβετε λαμβάνω accepistis2, εν­ τολή praeceptum, εάν fere = όταν? έλθ·η coni, aor2 έρχομαι. 11 δέξασθ·ε imptv aor. δέχομαι suscipio (hospitaliter). || λεγόμενος ptc pass.: qui dicitur, δντεςρίοεΐμί περι-τομή circum-cisio = Judaei, μόνος solus, αύν-εργος in opere socius, adiutor. οϊ-τινες qui ut tales 163. ε-γενήθ-ησαν (= έ-γένοντο 173s) aor. dep. γί­ νομαι. παρ-ηγορία (-ηγορέω alloquor) consolatio, levamen. || 1 2 πάντοτε v. 6 . άγωνιζόμενος ptc -ίζομαι certo, pugno, contendo; hic: in oratione quasi luctans cum Deo. στχθ·ητε coni. aor. pass, ΐστημι statuo: ut constituamini; vel dep. (= στήτε 175) Ιστα­ μαι me sisto: ut stetis, τέλειος perfectus, πε-πληρο-φορημένοι ptc pf pass, πληρο-φορέω = πληρόω impleo, perficio; pf pass, plenus sum (omni re quae est sec. Dei voluntatem), vel, si έν π. "θελ. trahendum est ad σταΟήτε, abs.: intime milii persuasum est: fully assured; vel cum τέλειοι hendiadys: omni ex parte, 13 omni numero perfecti. || μχρτυρέω testimonium perhibeo, πόνος

455

AD COLOSSENSES

4. 14-18

labor, sollicita cura, molestia. || Ιατρός medicus. || άσπάσασθ·ε imptv aor. ή κατ’ οΐαον α. έ*/.λ. communitas fidelium qui in domo eius convenire solent fad sacra celebranda). || δτ-αν c. coni. quando (de fut.). άνα-γνωσθ-η coni. aor. pass, -γινιόσκιο re-cognosco = lego. παρ’ ΰμΊΙν apud vos. πονέσατε imptv aor. ποιέω τλίν ένι Λ. sci επιστολήν i. e. epistulam ad Laodicenses scrip­ tam et illinc (ex) ad Colossenses mittendam, Ενα vel depen­ dens ab ποιήσατε (vel absolute = imptv 294). || είπατε (loco -ετε 333) imptv aor2 λέγω, βλέπε vide, διακονία ministerium, παρ-έ-λαβες παρα-λαμβάνω accepisti2, πληροίς coni, -ρόω im­ pleo. || άσπασμός salutatio, μνημονεύετε -εύω memores estote. δεσμός vinculum.

14 15 16

17 18

AD

T H E S S A L O N IC E N S E S

I

1 εύ-χαριστοΰμεν -έω gratias agimus; plur. in tota epistula 2 videtur esse epistularis, id quod certum est 3, 1. πάν-τοτε sem­ per. μνεία memoria, recordatio, ποιούμενοι ptc (med. cl. 772). προα-ευχή oratio, precatio, ά-δια-λείπτως adv. sine inter-mis3 sione. || μντ,μονεύοντες -εύω τινός recordantes, memores, ύμων gen. subi, κόπος (κόπτω) labor (cum fatigatione); κ. τής άγ. labor quem caritas praestat, όπο-μονή (-μένω) perseverantia, patientia (inter adversa ex virtute spei), του Κυρίου gen. gene­ raliter determinans 25: spes Christiana (quam Dominus dat et quae adventum Domini sperat), έμπροσθεν ante, coram; referri pt vel ad ultimum membrum triadis, vel ad omnia tria, vel ad 4 μνημονεΰοντες. || είδότες ptc ad pf-praes. οΧδα scio, ήγαπημένοι 5 ptc pf pass, α γ α π ά ω diligo, έκ-λογή e-lectio. || ότι quia, indicat rationem unde P. electionem eorum cognovit, έ-γενήθ·η aor. pass, (loco medii 173 s) γίνομαι εις venio ad. έν instrum. 89 s vel sociativum: cum 86 ss. λόγος ex contextu: merum verbum externum, πληρο-φορία (-φορέω = πληρόω impleo) plenitudo, certa et profunda persuasio; tria illa: δυν. πν. πληροφ. Paulus praedicans in se expertus est. ο'ιδατε (loco laxe 332): scitis, οίος 6 qualis. έ-γενήθ·ημεν aor. pass. 174 γίνομαι etiam: me gero. || μι­ μητής3 imitator, δεξάμενοι ptc aor. δέχομαι suscipio, θ-λΐψις4 7 ("θλίβω premo) compressio, tribulatio, χαρά gaudium. || ώατε c. acc. c. inf. ita ut. γενεσθνχι inf. aor2 γίνομαι, τύπος (τύπτω) im­ pressio ictu facta, forina, exemplum, πιοτεύουβιν credentibus. || 8 έξ-ήχηται pf pass, -ηχέω ex-sono, sonum edo; trans, evulgo, notum facio, έν constr. praegnans 71: in omnem locum exiit et nunc ibi est. τόπος locus. έξ-ελήλυθ·εν pf2 -έρχομαι ex-eo. χρεία 9 necessitas; χρείαν έχω mihi opus est. λαλεΐν: -έω loquor. || άπαγγέλλουαιν nuntiant, narrant, ό-πόΐος qualis, εϊσ-οδος intro­ itus. ϊαχομεν έχω habuimus2; ingress.: accepimus, nacti sumus, έπ-ε-οτρεψατε aor. έπι-στρέφω con-verto; intr. me converto, ε’ίδωλον (είδος id quod videtur) imago, simulacrum, idolum. δουλβύειν inf. fin. (praes.: habitualiter). Θεφ (post τόν Θ.) de­ fectus art. qualitatem effert 127. ζώντι ζάω viventi. άληθ·ινός 1 0 verus. || άνα-μενειν manere alqm, exspectare, ήγειρεν εγείρω surgere fecit, ^υόμενον ptc -ομαι eruo, libero; ptc praes, si nominis instar sumitur («liberator ») respicere pt praeteritum 263 (Vlg: eripuit), vel stare pt pro ptc fut 207, vel urgeri pt ut praesens (semper est eripiens !). έρχομένης ptc -έρχομαι venio: ventu­ rus 207. 2 οϊδατε v. 1,5. εΚβ-οδος v. 1,9. κενός vacuus, sine fructu. 2 γέ-γονεν pf2 γίνομαι. || προ-παθ’όντες ptc aor2 -πάσχω antea

457

AD T H ESSA LO N ICEN SES I

2, 3-12

patior: quamvis antea passi, ύβριαθ-έντες ptc aor. pass, -ίζω insolens sum; trans, iniuriis contumeliisve afficio. έ-παρ-ρηαιασάμεθ·α aor. παρ-ρησιάζομαι libere, fidenter loquor; hic c. inf. audeo; έν Θεφ in Deo (confisi) ausi sumus, λαλήσαι inf. aor. -λέω loquor, Αγών -ώνος ό (conventus ad ludos publicos), cer­ tamen, inter aerumnas et contradictiones labor ac contentio. || παρά-κλησις4 (-καλέω) exhortatio. πλάνη (aberratio a via veritatis) error, Α-καθ·αpot* immunditia, insinceritas. βόλος (esca proiecta piscibus) dolus, fraus, animus dolosus; έν δ. cum animo dol. II βε·βοκιμάσμεθ·α pf pass, δοκιμάζω facio δόκιμον approbatum, acceptum; exploratum approbo: digni habiti sumus, quibus... committeretur. πιατευθ-ήναι inf. aor. pass, -εύω τινί τι concredo, committo alci alqd (jem. betrauen)·, passivum persona­ liter construitur et ace. rei retinetur, Αρέσκοντες placentes -σκω hic: placere studeo alci (ea agens quae ei grata et iucunda sunt), βοκιμάζοντι ptc -άζω hic: examino, exploro: Deus corda explo­ rat = secretissima quaeque scit || ούτε... ούτε neque.... neque. n oti aliquando, κολακεία (κολακεύω adulor) adulatio; gen. hebr. 29; λόγος κ. verba adulatoria, έ-γενήθ·ημεν aor. dep. (174) γί­ νομαι fio, sum; hic: me gero, me praebeo, ago. πρό-φασις4 (φημί) dictum ad se defendendum, praetextus, ratio simulata; πρ. πλεο­ νεξίας videtur esse simulata bene agendi ratio, in qua latet avaritia: praetextus quo celatur avaritia, πλεον-εξία plus habendi cupiditas, avaritia, μάρτυς -υρος testis. || ζητοΰντες -τέω quaerentes. |j βυνάμενοι ptc -αμαι possum: quamvis possimus, βάρος7 gravitas, pondus; έν βάρει είναι cum gravitate vel onere esse (i. e. honores vel sustentationem exigendo); graviter se gerere, auctoritatem ostentare, ήπιος mitis, clemens, εν μέσω in medio, τροφός ή nutrix; etiam ipsa mater nutriens infantem. θ·άλπη (θάλπος calor) coni, -πω calefacio, cum amore foveo, τέκνον (τίκτω) filius. || όμειρόμενοι ptc -ρομαί τίνος desidero, ηύβοκοϋμεν volebamus εύ-δοκέω (εΰ, δέχομαι) mihi placet, volo, μετα-βοΰναι inf. aor2 -δίδωμι communico, impertior, ψυχή ani­ ma, vita; prb zeugma: i. e. μετα-δοΰναι τό εύ. καί δούναι τ. ψ.: communicare ev. et sacrificare vitam, 8 ι-ότι = δτι quia. Αγαπη­ τός dilectus. || μνημονεύετε memores estis, κόπος labor (cum fatigatione), μόχθος arduus labor, εργαζόμενοι ptc -άζομαι operor, laboro, πρός τό c. inf. de fine, έπι-βαρήααι inf. aor. -ρέω (βάρος) degravo, onero, molesto, έ-κηρύξαμεν κηρύσσω praedi­ cavimus. || μάρτυς v. 5. ώς quod vel quomodo vel quam sanete ... όσιος pius, integer, religiosus; -ως adv. ά-μεμπτος (μέμφομαι vitupero) sine vituperio; -ως adv. eo modo qui repre­ hendi nequit; ά. γίνομαι inculpate me gero. || καθ·-ά-περ = καθώς sicut, είς έκαστος unusquisque. || παρα-καλοϋντες -λέω exhortantes; deest verbum finitum; supplendum frt έ-γενήθημεν (non raro apud Paulum ptc locum tenet verbi finiti), παραμυθ-ούμενοι ptc -δύομαι = παρα-καλέω alloquor hortandi vel consolandi causa, μαρτυρόμενοι ptc -ρομαι sancte (velut Deo

3 4

5

6

7

8

9

10 11 12

2 ,1 3 -3 ,2

13

14 15 16

17

18

19

3

2

AD T H E SSA L O N IC E N SIS I

458

teste invocato) affirmo; τινά sancte moneo, obtestor, είς τό c. acc. c. inf. = ut fin. περε-πατεΐν inf. -τέω ambulo (de vita ethi­ ca). άξιός τίνος dignus alqo. καλοΰντος ptc -λέω voco; ad praes, cf ρυόμενον 1 , 1 0 . τήν βασ. καί δόξαν sub uno art. arcte iunguntur 138. || εΰχαριστοΰμεν... ά-δια-λείπτως ν. 1, 2. παρα-λαβόντες ptc aor2 -λαμβάνω (traditum) accipio, αν.οή auditio; id quod auditur, praedicatio; λόγος ακοής verbum institutionis; gen. epexeg. 33; defectus art. non urgendus 136. του Θεοΰ sci λόγον. έ-δέξασιήε aor. δέχομαι accipio, suscipio, άληθ-ως (·θής8) vere, δς referri pt ad Deum vel potius ad λόγος. έν-εργεΈται med. -γέω in opere sum, operor; med. vim meam exsero, effi­ cax sum; (sunt qui ενεργείται considerent pass.), πιστεύουσιν ptc. II μιμητής 3 imitator, έ-γενήθ'ητε ν. 5. οΰσών ptc είμί. Iπάθ-ετε aor8 πάσχω patior, 'ίδιος proprius, συμ-φυλέτης3 (φΰλη tribus) eiusdem tribus, contribulis. || άπο-κτεινάντων ptc aor. -κτείνω interficio, έκ-διωξάντων ptc aor. -κω persecutione ex­ pello vel vehementer persequor, άρεσκόντων ptc v. 4. έν-αντίος oppositus, adversarius. || κωλυόντων ptc -υω impedio. εθ·νος7 gens; pl. gent(il)es. λαλήσαι v. 2 . αωθ·ωσιν coni. aor. pass, σώζω salvum facio, είς τό c. inf. oscillans inter sensum fin. et consec. 246. άνα-πληρ&ααι inf. aor. -ρόω (usque ad labrum vasis) im­ pleo; mensuram peccatorum impleo qua impleta Deus poenam infligit, πάντοτε semper. ε-φθ·ασεν aor. φ-Οάνω prae-venio; hell, pervenio, advenio; plerumque connotat «iam », « cito », necopi­ nate; usus prolepticus aoristi. οργή ira, Dei iustitia vindicativa. τέλος7 finis; εις τ. ad extremum, ita ut (ira) prope immineat. || άπ-ορφανισθ-έντες orbati, -ίζω parentibus privo; pass, ab alqo seiunctus (άπο·) societate eius privor, πρός καιρόν ώρας ad breve (quasi) unius horae tempus, προσώπω dat. relationis 38. περισσοτέρως adv. comp, abundantius, magis, έ-σπουδάσαμεν aor. σπουδάζω serio studeo, sollicite id ago ut, fere = festino, ίδεΐν inf. aor8 όράω έπι-θ·υμία desiderium. || δι-ότι quia, nam, ete­ nim. ήθ·ελήσαμεν (έ)ίΐέλο) voluimus. έλθ·ε1 'ν inf. aor8 έρχομαι, άπαξ semel, δίς bis; καί ά. καί δ. semel atque iterum, iteratim. έν-έ-κοψεν impedivit έγ-κόπτω inter-cldo, intercisa via cursum impedio. || στέφανος corona, καΰχησις4 gloriatio, gloria; στ. καυχ. corona qua glorior, ή ούχί (καί) exspectaveris εί μή; ή frt propter τίς quis alius quam; ούχί nonne. εμπροσθ·εν in con­ spectu 59. παρ-ουσία praesentia, adventus; term, techn. de se­ cundo adventu Christi. δι-ό propter quod, μηκέτι non iam 307. στέγοντες sustiuentes -γω tego, tegendo munio, arcendo sustineo : cum non am­ plius sustinerem (rerum vestrarum inscientiam), εύ-δοκήσαμεν voluimus, decrevimus -κέό> v. 2 ,8 . κατα-λειφθ'ήναι inf. aor. pass. -λείπω re-linquo. μόνος solus. || έ-πέμψαμεν πέμπω misimus, είς τό c. inf. ad hoc ut. στηρίξαι inf. aor. -ίζω (στα-) firmiter stare facio, confirmo, παρα-καλέσαι inf. aor. -λέω invito, exhortor, υπέρ = περί 69; nisi hic potius pro = in utilitatem, in profec-

459

AD T H E SSA L O N IC E N SIS I

3,3 -4,1

tum. II τό c. acc. c. inf. hic acc. relationis indicans obiectum ex- 3 hortationis: ne quis... σαίνεσθ·αι inf. pass, σαίνω caudam blande moveo, alci blandior, pellicio, decipio alqm; sed vox ab omnibus antiquis interpretibus aequiparatur σαλεΰεσθαι = commoveri, perterreri: ne quis perturbetur, θ-λίψις4 (θλίβω) compressio, tri­ bulatio. ο’ίδατε v. 1,5. κείμεθ·α: κείμαι iaceo, positus sum, de­ stinatus sum; quasi: hac lege christiani sumus cf Act 14,22. || πρός ύμας apud vos. προ-ε-λέγομεν prae-dicebamus (iteratim!). 4 μέλλομεν: μέλλω c. inf. in eo sum ut. θ·λίβεσθ·αι inf. pass, θλίβω premo, vexo, affligo, έ-γένετο aor2 γίνομαι, II μτ,κέτι στέ- 5 γων ν. 1 . ε-πεμψα ν. 2 . εις τό c. inf. = ut finale, γνώναι inf. aor2 γινώσκω cognosco, μή πως ne quomodo, ne forte (de ti­ more); c. ind. aor. de re praeterita non iam evitabili (έπείρασεν) et c. coni, de re futura adhuc evitabili (γένηται) 240. έ-πείρασεν aor. πείραζα) tento, ad peccandum sollicito, πειράζων ptc no­ minis instar: tentator. κενός v. 2 , 1 ; εις κ. γίνομαι ad irritum cado, effectu frustror, γένηται coni, aor2 γίνομαι, κόπος labor v. 2,9. II άρτι nunc ipsum. έλθ·όντος ptc aor2 έρχομαι; gen. 6 abs.: postquam nunc ipsum venit, εύ-αγγελισαμένου ptc aor. -λίζομαι laetum nuntium affero (hic sensu non technico), μνεία memoria, recordatio; ημών gen. obi. άγαθ-ός benevolus, πάντοτε semper. έπι-ποθ·οΰντες -θέω cupientes, desiderantes. Ιδεΐν inf. aor2 υράω. καθ·-ά-περ sicut. || παρ-ε-κλήθ'ν,μεν confortati sumus 7 παοα-καλέω invito, exhortor, consolor, έφ’ (= επί) ΰμΐν de obiecto (et causa) affectus, άνάγκτη (ϋγχω = ango, coarcto) ne­ cessitas, res adversae, aerumnae, θ·λΈψις v. 3 cum αι operari, χείρ -ρός ή manus, παρ-ηγγείλαμεν -αγγέλλω praecepimus v. 2 . || ϊνα indicat finem talis vitae quietae, περι-πατήτε coni. v. 1 . ευ­ σχήμων -ονος decoro habitu (σχήμα) honestus; -μόνως adv.: decenter, πρός erga, ratione habita, ’έξω foris; οί έξω qui foris sunt, non christiani. ϊχητε coni.; χρείαν έ. v. 9. || ά-γνοεϊν ne­ scire, ignorare, κοιμωμένων ptc -μάομαι dormio; ingress, obdor­ misco, morior, mortuus sum. λυπήσθ'ε coni. pass, -πέω tristitia

461

AD TH ESSA LO N ICEN SES I

4 ,1 4 -5 ,5

afficio; pass, contristor, οί λοιποί reliqui, ceteri, ίχοντες haben­ tes. ελπίς -ίδος ή spes. || el condicio realis 217. άπ-έ-θ-ανεν aor2 άπο-θνχίσκω morior, άν-έ-στη άν-ίσταμαι re-surrexit2 (hoc ver­ bum de Christo hic tantum, alias semper έγείρεσθαι). κοιμη&έντας aor. dep. -μάομαι. διά. του Ίησ. in ambigua positione sed potius trahendum ad κοιμηθ. = οί κοιμηθέντες έν Χριστφ 1C 15,18; διά: per alqm statum velut transiens, in alqa condi­ cione versans; hic in statu unionis c. Jesu; Graeci explicant έν rfj είς Ίησ. πίστει; (cf διά τοΰ πνετ'ιμ. = έν τφ πν. Act. 11,28). άξει άγω (ad)ducet. || έν λόγφ Κυρίου a Christo edocti, ζ&ντες ζάω viventes, περι-λειπόμενοι ptc -πομαι residuus relinquor, su­ perstes sum. Paulus respondet anxietati Thessium frt ipsis eorum verbis usus ; se ipsum inter eos futurum esse, qui adveniente Domino vivent, Paulus speravit, hoc desideravit, ad hoc se prae­ paravit et paratos voluit fideles; propinquitatem parusiae possi­ bilem habuit sed omnino incertam, (cf 5,10; 2 Th 2,3s). παρ­ ουσία. praesentia, ad-ventus. ού μή c. coni, emphat. negatio rei fut. 309. φθ·άσωμεν coni. aor. φθάνω τινά prae-venio alqm: ne­ quaquam ante illos aut sine illis ad gloriam perveniemus. || δτι quia, iv sociativum : cum 186 s, de adiunctis comitantibus, κέλευσμα* (κελεύω iubeo) clamor iubentis. σάλπιγξ -γγος ή tuba, tubicinium; έν σ. Θεοΰ inter tubicinium Dei = tuba iussu Dei clangente et convocante, κατα-βήσβται fut. med. -βαίνω de­ scendo. άνα-ατήσονται fut. v. 14. πρώτον primum loco πρότερον prius 114. || έπ-ειτα postea, deinde, άμα simul, unä cum. άρπαγησόμεθ·α αρπάζω rapiemur2 i. e. sublimes per aera transfere­ mur. άπ-άντησις4 (-τάω obviam fio) occursus ; είς άπ. obviam Chr°. άήρ άέρος ό aer, aeris spatium. έσόμεθ-α fut. med. είμί. || ώστε itaque, παρα-καλεΐτε imptv -λέω v. 1 ; hic consolor, άλληλους v. 9. έν instrum. 89. καιρός a χρόνος differt sicut locus (determinatus) a spatio (indet.): tempus alci rei vel personae determinatum, alci rei op­ portunum ; frt tamen hendiadys. : οί χρ. κ. οί κ. = «tempus praecisum ». χρεία (χρή necesse est) necessitas, γράφεσθ·αι inf. pass. II άκριβ&ς (-βής8) diligenter, accurate, οίδατε (loco ΐστε 332) pf-praes. οιδα scio, κλέπτης3 fur. νύξ νυκτός nox. || δτ-αν c. coni, quando, λέγωσιν coni, λέγο); praes, effert actionem durantem: dicentibus illis. . . ά-σφάλεια (σφάλλομαι labor, α­ σφαλής8 a lapsu tutus) securitas, τότε tunc ipsum, αιφνίδιος re­ pentinus, improvisus, έφ-ίσταται: -αμαι ac-cedo, ad-venio (prae­ sertim de necopinato adventu), supervenio, δλεθφος interitus, pernicies, ώδίν = ώδίς -ΐνος ή dolor parturientis, quivis vehe­ mens dolor, γαατήρ -τρός ή venter, uterus; έν γ. έχουσα gravida, ού μή ν. 4, 15. έκ-φύγωσιν coni, aor2 -φεύγω ef-fugio. || σκότος7 tenebrae, ϊνα loco ώστε ita ut 246. ή ήμερα term, techn.: dies parusiae et iudicii. κατα-λάβη coni, aor2 -λαμβάνω (subito) de­ prehendo. II υιός filius; c. gen. semitice de qualibet pertinentia ales ad alqd; ,υίοΐ φωτός lucis participes vel Christo luci similes,

14

15

16

17

18

5

2

3

4 5

5, 6-20

AD T H E SS A L O N IC E N S IS I

462

υιοί ημέρας pertinentes ad regnum lucis et temporis diurni'seu 6 orti solis 31 s. || άρα igitur (οί'ιν pleonastice stat), μή καθεύδωμεν -δω ne dormiamus ! οί λοιποί v. 4, 13. γρηγορ&μεν -ρέω vigi7 lemus ! νήφωμεν νήφω sobrii simus ! || καθεύδοντες dormientes, νυκτός gen. temp, μεθυσκόμενοι ptc pass, -σκω (μέθυ potus inebrians) inebrio; pass, ebrius fio, large bibo. μεθύουσιν ebrii 8 sunt. |j ήμέρας 6ντες (ptc είμί) cum diei simus, έν-δυσάμενοι ptc aor. med. -δύω induo alqm ; med. (me) induo, induo alqd. θώραξ -ακος lorica, thorax c. gen. epexeg. 33. περι-κεφαλαία 9 galea, Helm, σωτηρία salus. || έ-θετο aor2 med. τίθημι pono; med. mihi, meo arbitrio pono, destino ad (sem.). οργή ira, iustitia vindicativa Dei, περι-ποίησις4 (-ποιέω ac-quiro) acquisitio, comparatio, active c. gen. obi. cf 2 Th 2,14, Hebr 10, 39; (pass, id quod possidetur, peculium: ut simus peculium [Dei] salvan10 dum cf Eph 1, 14, Act 20, 28, 1 P 2, 9). || άπο-θχνόντος ptc aor2 -θνήσκω morior, περί loco υπέρ 69. είτε... είτε sive... sive; hic c. coni, ac si sit εάν τε 231. γρηγορ&μεν coni, -ρέω vigilo; hic = vivo, καθεύδωμεν coni, -δω dormio; Mc ==■mortuus sum. άμα σύν unä cum. ζήσωμεν coni. aor. ζάω vivo; aor. ingress. 11 revivisco, ad veram vitam resurgo. |, δι-ό propter quod, παρακαλεΐτε 4, 1. άλλήλους invicem, οίκο-δομεΐτε aedi-ficate -έω profectum spiritualem promoveo. εΤς τόν ένα alterutrum (in12 fluxus aram.). || έρωτώμεν -τάω rogamus, είδέναι inf. οϊδα scio, cognosco; sensu sem. = agnosco auctoritatem, oboedio, τούς sub uno art. tria ptc; agitur ergo de iisdem 138. κοπιώντας -ιάω (κόπτω) laborantes, προ-ισταμένους ptc -ίσταμαι τίνος praesum, guberno; curam gero ales, ita frt hic. νου-θετοΰντας admonen13 tes -τέω (νους, τίθημι) in animo pono, animum compono. Ii ήγεΐσθ-αι: ήγέομαι duco, habeo, aestimo, magni facio, έν αγάπη vel: magni facere cum amore vel habere, tenere in amore = diligere 14 cf R 1, 28. ύπερ-εκ-περιααού adv. quasi: per-summopere. || είρηνεύετε servate pacem (estote in pace), έν έαυτοίς loco ίιμΐν αύτοΐς 157 vel potius έν άλλήλοις. παρα-καλοΰμεν 4, 1. νου-θετεΐτε corrigite ! ν. 12. έί-τακτος in-ordinatus, in-disciplinatus. παρα-μυθ·εΐσθε consolamini ν. 2, 12. όλιγό-ψυχος pusill-animis. άντ-έχεσθε imptv -έχομαι rei manu prehensae innitor, firmiter adhaereo (Mc 6, 24); sed hic = άντι-λαμβάνομαι ales curam su­ scipio. ά-σθενής8 (σί)ένος7robur) in-firmus. μακρο-θυμεΐτε imptv 15 -μέω long-animis, patiens sum. || ορατέ μή videte ne. άντί ad reddendam vicem, ad puniendum aequali mensura, άπο-δφ coni, aor2 -δίδωμι fed-do. πάντοτε semper, διώκετε imptv -κω perjg sequor, assequi studeo, curam pono in alqa re obtinenda, promovenda, εις άλλήλους in invicem. „ χαίρετε gaudete ! || ά-δια^.λείπτω ς adv, sine intermissione, προσ-εύχεσθε precamini ! || έν παντί in omni condicione, εύ-χσριστεΐτε -τέω gratias agite ! 19 θέλημα® voluntas, εις ύμάς relate ad vos. || σβέννυτε imptv 20 -ννυμι extinguo. || προφητεία prophetia, vel vaticinium, vel sermo paraeneticus pronuntiatus ex charismate prophetico, έξ-ουθε-

463

AD T H ESSA LO N ICEN SES I

δ, 21-27

νεϋ-se imptv -νέω nihili facio, sperno. || δοκιμάζετε examinate, explorate. *ατ-έχετε de-tinete! tenete ! observate. || είδος7id quod videtur, aspectus, species; genus: ab omni genere malitiae (xoO πονηρού neutr.). άπ-έχεσθ-ε imptv -έχομαι (me) abs-tineo. || άγιάβαι opt. aor. -άζω sanctifico, όλο-τελής8 ad finem usque, totus, integer, perfectus; vel: vos totos, vel: ita ut sitis perfecti, ολό­ κληρος qui habet ολον κλήρον = totum quod sua portio est, integer, incolumis; respicit omnia tria πνεύμα, ψυχή, σώμα i. e. totalitatem hominis see. aspectum spiritualem, vitalem, corpo­ ralem; frt praedicativum, ά-μέμπτως adv. v. 2,10 perfecte, in­ tegre; frt ad όλόκλ. trahendum, ev loco είς constr. praegnans 71. παρ-ουσία ad-ventus. τηρηθ-είη opt. aor. pass, τηρέω cu­ stodio, (con)servo. || πιοτός fidelis, fide dignus, καλών -λέω vocans vel semper vel = vocator (qui vocavit Vlg) 236 s. ποιήσει faciet. || προσ-εύχεσθ’ε v. 17. περί loco υπέρ 69. || άσπάσασθ·ε imptv «σπάζομαι saluto, φίλημα* osculum. || εν-ορν.ίζω τινά τινα adiuro alqm per alqm; c. acc. c. inf. adiurando rogo ut alqd fiat, άνα-γνωσθ-ήναι inf. aor. pass, -γινώσκω (ex scriptis) re-cognosco, lego.

21 22 23

24 ^ ^

AD

TH ESSA LO N IC EN SES

II

I εύ-χαριστεΐν gratias agere; obiectmn: δτι. δφείλομεν debe3 mus. πάντοτε semper. άξιος digqus. ύπερ-αυξάνει: -νω supra modum augeo; intr. supra m. cresco, plurimum proficio, πλεο­ νάζει : -ζω plus sum, plus fio, cresco, abundo, εΤς έκαστος unus4 quisque, είς άλλήλους erga invicem. || ώστε c. acc. c. inf. ita ut. έγ-καυχασθ·αι inf. -άομαι glorior in (έν de obiecto). υπέρ loco περί 69 ratio gloriationis, ΰπο-μονή (-μένω) perseverantia, pa­ tientia. διωγμός persecutio, θ-λϊψις4 (ίΐλίβω premo) compressio, tribulatio. αΤς attractio relativi ex gen. 10. άν-έχεσθ·ε: -έχομαί τίνος (vel τι) me erectum teneo = sustineo, patienter tolero. || 5 έν-δειγμα® id in quo alqd monstratur, documentum, indicium; aut acc. appositionis aut nom. si supplendum est δ έστιν (ένδ.) cf Phil 1, 28. κρίσις4 iudicium. είς τό c. acc. c. inf. = ut fin. videtur iungendum cum δικαίας κρίσεως. κατ-αξιωνηναι inf. aor. pass, -ιόω dignum iudico alqm ; alqm, utpote dignum, alqa re dono ; pass, ales rei, utpote dignus, particeps fio. ΰπερ % pro quo (adi6 piscendo). πάσχετε: -σχω patior. || εΐ-περ si quidem vel = έπείπερ quandoquidem, άντ-απο-δοΰναι inf. aor2 -δίδωμι vicissim 7 re-tribuo. θ-λφουσιν tribulantibus; θλΐψιν acc. internus. || θ·λιβομένοις ptc pass, άν-εσις4 (-ίημι) re-missio; relaxatio (post ces8 sationem persecutionum), άπο-κάλυψις4 revelatio. || πυρ πυράς τό ignis, φλόξ -γός ή flamma; gen. hebr. 29: in flammante igni, διδόντος ptc: qui dabit 207. έκ-δίκησις4 vindicta, ultio, poena, είδόσιν ptc ad pf-praes. οϊδα; μή είδ. qui nesciunt, sem. = 9 agnoscere nolunt, ύπ-ακούουαιν oboedientibus. || οΕ-τινες qui ut tales 163. δίχ») ius, iustitia, poena, τίσουσιν τίνω solvent; δίκην τίνω poenas solvo, punior; τΐ = alqd poenae loco sustineo. δλεθ*ρος exitium, interitus. αΙώνιος aeternus, άπό προσ. vel ter­ minus a quo venit poena; vel separatio in qua consistit poena. 10 Ισχύς -υος ή potentia; gen. hebr. 29s. || δτ-αν c. coni, quando de fut. έλθ·η coni. aor. έρχομαι. έν-δοξασθ·ηναι inf. (fin. 207) aor. pass, -άζομαι glorificor in, laudibus celebror in, me glorio­ sum reddo in. θ·αυμη coni, aor2 έρχομαι, άπο-στασία (άφ-ίσταμαι dis­ cedo) dis-cessio, defectio (art. eam supponit ut notam), πρώτον primum, loco πρότερον prius 114. άπο-καλυφθ·ή coni. aor. pass, -λυπτω re-velo. ά-νομία condicio eius qui sine lege est, contemp­ tus legum, iniquitas; ό άνδρ. τ. ά. peccator κατ’ εξοχήν, άπ-ώλεια perditio, interitus, υιός c. gen. hebr. de pertinentia ad alqd 31 s. || άντι-κείμενος qui contra iacet, op-positus est, adversatur, ύπεραιρόμενος pte med. vel pass, -αίρω super extollo; med. me su­ perbe effero contra (επί), λεγόμενος pte pass.: quod appellatur. σέβασμα6 (σεβάζομαι vereor) id quod (vel is qui) religiose co­ litur cultu sive vero sive falso : quidquid homines pro sacro­ sancto habent, ώστε c. acc. c. inf. ita ut. είς loco έν 71. ναός templum, καθάσαι inf. aor. -ίζω sedere facio ; intr. consido et sedeo, s’asseoir. άπο-δεικνύντα pte -κνυμι demonstro, argumentis probo, έαυτόν prolepsis subiecti propos. ότι. έστίν modus sicut in oratione directa 241. || μνημονεύετε memores estis, ετι ών (pte είμί) cum adhuc essem. Ιλεγον dicebam (iteratim !). |, νυν τό κατ. prb = τό vöv κατ. cf Jo 4,18. κατ-έχον ptc -έχω de-tineo, inhi­ beo, retardo, impedio ne statim fiat, οϊδατε (loco ΐστε 332) pfpraes.: scitis, είς τό c. acc. c. inf. de scopo, άπο-καλυφθ-ήναι inf. aor. pass. v. 3. καιρός tempus (ei destinatum); suo tempore. || μυστήριον (μυεϊν re abscondita initiare) mysterium, res secreta, arcana; μ. ανομίας quaecumque consilia a diabolo pravisque ho­ minibus in detrimentum operis Christi capessuntur (?). ήδη iam. έν-εργεΐται operatur -γέω in opere sum; med. vim meam exsero, μόνον deest verbum, frt: exspectandum est. ό κατ-έχων hic per-

12 2 2

3

4

5 6

7

2,8 - 3,4

8

9

10

11 12 13

14 15

16 17

3 2 3 4

AD THESSA DON ICEN SES I I

466

sonaliter (personificatio ?), antea τό κ.; anticipatio subi. άρτι nunc, έως c. coni, (quamvis sine αν), έκ μέσου e medio, γένηται coni, aor2 γίνομαι. || άπο-καλυφ 9·ήσεται revelabitur. &-νομος legis contemptor, iniquus. άν-ελεΈ au-feret -αιρέω e medio tollo, interficio, πνεύμα* hic: halitus, flatus, στόμα* os (oris), κατ-αργήσει destruet -αργέω (ά-εργος in-efficax) in-ertem reddo, pote­ statem ales frango, έπι-φάνεια qualitas qua res est έπι-φανής conspicua, illustris: splendor, maiestas. || ου se refert ad άνομος, έν-έργεια fere = τό ένεργεΐν efficientia; κατ’ έν. τοΰ σατανά red­ dit rationem miri effectus: utpote cooperante satana, έν sociativum de adiunctis comitantibus, πάσα δΰναμις omne genus (142) rerum potenter factarum, σημεΐον signum, miraculum, τέρας -ατος τό prodigium, ψευδός7 mendacium; gen. hebr. (29): portenta fallacia i. e. quae ad fallendos homines fiunt. || -άπατη de­ ceptio, fraus, seductio, ά-δικία in-iquitas ; gen. hebr. = iniqua deceptio (vel seductio ad iniquitatem), άπ-ολλυμένοις pte med. -λλυμι perdo; med. pereo, άνθ·’ ων = άνθ’ ού = αντί τούτου δτι pro eo quod, ad puniendum alqm quia, έ-δέξαντο aor. δέχομαι suscipio, ή άγάπη της άληθ-είας amor et studium veritatis, είς τό ν. 6: ut (ita) salvi fierent, σωθ-ήναι inf. aor. pass, σφζω salvum facio. || πέμπει mittit, πλάνη aberratio a via, error, πιστευσαι inf. aor. || κριθ·ωσιν coni. aor. κρίννηκεν pf άπο-ίΐνήσπω morior: mortua est. || παρ­ άγγελλε v. 4,11. άν-επί-λημπτος (έπι-λαμβάνομαι re-prehendo) 8 ir-reprehensibilis, in-culpatus. ώσιν coni. εΐμί. || ίδιος proprius, suus, μάλιστα maxime, οικείος domesticus, ad domum i. e. fa­ miliam pertinens; hic : proximi, propinqui qui in eadem domo habitare solent, προ-νοεί: έω pro-video alci, curam habeo ales, ήρνηται pf άρνέομαι nego alqd, sperno, me abdico ab. άπιστος infidelis; gen. comp. χείρων comp, ad κακός: peior, deterior. || 9 κατα-λεγέσθ-ω imptv 3 pers. pass, -λέγω ad-ligo, catalogo in­ scribo, electione in alqm numerum (ordinem) adopto: tamquam vidua in (viduarum) catalogum inscribatur (ea tantum) quae non sit 60 annis minor, Ιλαττον (-ττων compar, ad μικρός) adv. minus, έτος7 annus, έξήκοντα = 60. γε-γονοΐα ptc pf γίνομαι 10 fio; pf: sum; huc trahe gen. ετών et cf Lc 2,42. || μαρτυρουμένη ptc pass, -ρέω (bonum) testimonium perhibeo; pass, mihi bo­ num test, redditur, approbor, bona fama fruor. ε-τεκνο-τρόφησεν -φέω filios educavit, έ-ξενο-δόχησεν (ξενο-δόχος) -χέω ho­ spites suscepit, hospitalis fuit, πούς ποδός pes. ε-νιψεν νίπτοι lavit (signum hospitalitatis). θ·λιβομένοις ptc pass, ΐ)λίβco pre­ mo, vexo, tribulo, έπ-ήρκεσεν ad-stitit -αρκέω contra alqd suf­ ficio, defendo, succurro, έπ-ηκολούθ’ησεν aor. -ακολσιτθέω τινί 11 sub-sequor, sector alqd, rei studiosus sum. || νεώτερος v. 1. παραιτοΰ imptv -τέομαι a me prece repello ; reiicio, repudio, non admitto, δτ-αν c. coni, quando (de fut.). κατα-ατρηνιάσωσιν coni. aor. -νιάω τινός (στρήνος magnum desiderium, luxuria; στρηνιάω luxurio, κατα- τινός contra) luxurio alqo spreto seu posthabito: cum voluptas Christo contraria eas allexerit, γαμε'ϊν 12 nubere, θ-έλουσιν desiderant. || έχουσαι habentes (fern.), κρίμα® iudicium; έχ. κρ. ότι gravatae divino iudicio quod, πρώτος loco πρότερος 114. πίστις fides, promissio, pledge. ήθ·έτησαν spreve­ runt ά-θετέω (α-θετος non statutus, irritus) irrito, statutum 13 transgredior, sperno: fidem prius datam fefellerunt. || άμα simul. Αργός (= ά-εργος) sine opere, otiosus; supple είναι. μανθ·άνουσιν disetmt. περι-ερχόμεναι ptc -χομαι circum-eo (per) do­ mos. φλοαρδς (φλύω ebullio, garrio) garrulus, inepte loquax, περί-εργος is qui superflua, inutilia, futilia agit (vox etiam artes magicas sapit). λαλοΰσαι -λέω loquentes. τά μή δέοντα (δει opor-

475

AD TIMOTHEUM I

5, 14-25

tet) ptc quae non oportet. || βούλομαι c. ace. c. inf. volo. τέκνογονείν filios procreare, οϊπο-δεσποτεΐ'ν domum regere, familiam administrare, άφ-ορμή (-μάο>) locus unde fit expeditio, ansa, oc­ casio (hic: seducendi), διδόναι inf. δίδωμ,ι. άντι-κειμένω ptc -κείμαι op-positus sum, adversor; ptc adversarius, λοιδορία con­ vicium, iurgium; λ. χάριν convicii (evitandi) causa, propter con­ vicia quae excitaret seductio. || ήδη iam. έξ-ε-τράπησαν aor2 pass, έκ-τρέπω a-verto, de-flecto; pass, a recta via deflecto, όπίσω c. gen. post, ad sequendum alqm. || έπ-αρκείτω imptv 3 pers. -κέω v. 10. βαρείσθ·ω imptv 3 pers. βαρέω gravo, onero, έπ-αρκέση coni. aor. || προ-εατωτες ptc ad pf-praes, -έστηκα ante-sto, prae-sum (cf προ-ιστάμενος v. 3,4). πρεσβΰτερος senior, presbyter (nondum, ut videtur, ab episcopo distinctus), διπλούς -ή -οϋν duplex, bis tantus, τιμή honor, aestimationis significatio. άξιούσθ·ωσαν imptv 3 pers. pass, άξιόω dignum duco alqm, utpote dignum alqa re afficio seu dono, μάλιστα, maxime, κοπιώντες -ιάω laborantes, λόγος praedicatio evangelii. διδασκαλία doctrina, institutio moralis. || γραφή Scriptura, βοϋς βοός ό bos (bovis), άλοωντα ptc -οάω (άλθ)ά area, Tenne) trituro, φιμώσεις fut. -όω (φιμός occlusio) occludo (praesertim os capistro prae­ cludo, ne comedere possit); σύ c. fut. prohibitio stilo Legis, άξιος c. gen. dignus alqa re. έργάτης3 operarius. μισθός mer­ ces. II κατά c. gen. contra, κατ-ηγορία accusatio, παρα-δέχου imptv -χομαι ac-cipio. έκτος εΐ μή pleonastice: nisi, επί de fundamento quo actio innititur: innixus, μάρτυς -ρος testis. || άμαρτάνοντας peccantes, έν-ώπιον c. gen. in conspectu, coram. έλεγχε argue -χω convinco, moneo alqm erroris, peccati, oi λοιποί reliqui, ceteri, έχωσιν coni. || δια-μαρτϋρομαι testor; alqm obtestor atque obsecro, graviter moneo, έκ-λεκτός e-lectus. ϊνα loco inf. completivi 288. φυλάξή coni. aor. φυλάσσω custodio, observo, χωρίς sine, πρό-κριμα® «prae-iudicium » quo quis unum alteri praefert, κατά de norma quae simul causa est. πρόσ-κλισις4 (κλίνω) inclinatio ad ales partes, studium par­ tium. II χείρ -ρός ή manus. έπι-τίθει -τίθημι impone; potius de remissione peccatorum quam de ordine sacerdotali, κοι-νώνει imptv κοινωνέω τινί socius, particeps ales rei sum vel fio, (cooperor ad alqd ?) ; videtur respicere peccata iam commissa, non committenda, άλλότριος alienus, αγνός castus, purus, τήρει -ρεω custodi. || μτ,κ-έτι non iam, non amplius, ΰδρο-πότει imptv -τέω aquam bibo, όλίγος modicus, χρω imptv χράομαι utor, στόμαχος stomachus, πυκνός densus, confertus, frequens. ά-σθ·ένεια (σθένος robur) in-firmitas, morbus. || τινων quorumdam. πρό-δηλος propalam manifestus, omnibus notus, προάγουσαι ptc -άγω pro-duco ; intr. prae-eo : antecedentia (reum) ad iudicium i. e. quae ante iudicium innotescunt ac inquisi­ tionem postulant, κρίσις4 iudicium. έπ-ακολουθ>ο\5σιν: -θέω τινί subsequor alqm. || ώσ-αύτως ibidem, eodem modo, τά άλλως έχοντα quae aliter se habent, κρυβήναι inf. aor2 pass.

14

15 16 17

18

19 20 21

22

23 24

25

6, 1-8

6

2

3

4

5

6 7

8

AD TIM OTHEUM I

476

κρυπτά» abscondo; aor. effectivus 187: non possunt abscondita manere. όσοι quotquot, ζυγός iugum. Ιδιος proprius, suus, δεσπότης3 dominus (opp. servus), τιμή honor, aestimationis significatio, ίξιός τίνος dignus alqa re. ήγείσθ-ωσαν imptv 3 pers. ήγέομαι duco, habeo, existimo, διδασκαλία doctrina (ethica). βλασ-φημήται coni. pass, -μέω (βλάβη, ψημί) blasphemo, male dico de. || πιστός credens, εχοντες habentes, κατα-φρονείτωσαν imptv 3 pers. -νέω (animum habeo alci adversum) contemno, ales ratio­ nem non habeo, officia erga alqm negligo. μδίλλον magis, maiore cum studio, δουλευέτωσαν imptv 3 pers. -εόω servio, Αγαπητός dilectus, εύ-εργεσία bene-ficium, beneficentia, άντι-λαμβανόμεvot pte med. -νω vicissim accipio; med. potior, teneo; in alqd faciendum incumbo, studiosus sum ales rei; ideo vel: qui bene­ ficio (fidei christianae) fruuntur, vel: qui beneficentiae studiosi sunt, vel: qui servitia servorum suorum tamquam beneficia ac­ cipiunt. δίδασκε doce! παρα-κάλει imptv -λέω exhortor: ad haec exhortare. [| έτερο-διδασκαλε'ί: -έω alia i. e. aliena, a recta doc­ trina discrepantia doceo, μή apud indicativum condicionis « realis » in hoc solo loco 307. προσ-ερχεται: -χομαι ac-cedo ; h ic : consentio, fide teneo, ΰγιαίνουσιν pte -vo» sanus sum; art. apud solam appositionem 145. ευσέβεια pietas v. 2,2. διδασκαλία v. 1. II τε-τύφωται pf pass, τυφόω mentem (fumo) obnubilo; pass.: pf stupidus, stultus sum; in superbiam elatus, superbus, inflatus, έπιστάμενος pte -σταμαι intellego, scio, νοσών aegro­ tans -έω insano rei studio laboro, insanio, περί c. acc. quod at­ tinet ad, circa, ζήτησις4 actus quaerendi, disceptatio, controver­ sia. λογο-μαχία futilis verborum concertatio, inanis disceptatio, φθόνος invidia, έρις -ιδος ή rixa, βλασ-φημία male-dicentia, pl. verba contumeliosa, ΰπό-νοια suspicio; πονηρά quatenus malevolus in altero mala suspicatur. || δια-παρα-τριβή (παρα-τρίβειν inter se atterere, hostiliter conflictare) conflictatio, simulta mu­ tua inter plures (δια- huc illuc), Reiberei. δι-ε-φθ·αρμένων pte pf pass, δια-φθείρω corrumpo, νους νοός mens, animus; acc. re­ lationis: mente corruptus, άπ-ε-στερημένων ptc pf pass, άποστερέω τινά τίνος privo alqm alqa re. νομιζόντων ptc -ίζω exi­ stimo. πορισμός (πορίζω facio prospere succedere; med. mihi acquiro) acquisitio, res ex qua lucrum comparatur; fons lucri. || αύτ-άρν.εια sufficiens rerum necess. copia ; subiective : animus sua sorte contentus; Genügsamkeit. || εία-ηνέγκαμεν (loco -κεμεν 333) -φέρω in-tulimus2. ότι prb legendum δήλον δτι (1. v. « haud dubium quod » Vlg) si non ita, hic haberetur unicum certum exemplum ales δτι consecutivi 2971. ουδέ... τι neque quicquam. έξ-ενεγκεΐν inf. aor2 έκ-φέρω ef-fero, au-fero. || Εχοντες habentes, δια-τροφή (-τρέφω nutriendo sustento) sustentatio per alimen­ ta; pl. alimenta, σκέπασμα® (σκεπάζω tego) tegimen, de indu­ mentis et aedibus, άρκεσθ'ησόμεθ’α fut. pass, άρκέω sufficio,

477

A D T IM O TH EU M I

β , 9-19

satis sum; pass, contentus reddor vel sum; fut. loco coni, exhor­ tativi 237\ contenti simus. || βουλόμενοι ptc -ομαι volo, πλουτεϊν divitem esse, έμ-πίπτουσιν in-cTdunt. πειρασμός tentatio. παγίς -ίδος ή laqueus. επι-θ·υμία desiderium, cupiditas, ά-νόητος in-sipiens, a stulta mente profectus, βλαβερός nocivus, αίτινες tales quae vel utpote quae 163. βυθΊζουσιν -ίζω mergunt. δλεθ·ρος pernicies, άπ-ώλεια interitus, perditio. || βίζα radix. φιλ-αργυρία pecuniae (acquirendae, retinendae) amor, avaritia. ?ίς sci opulentia, divitiae (ex conceptu φιλαργ.). όρεγόμενοι ptc med. -γο> extendo; med. τινός me extendo versus, adnitor ad obtinendum alqd, consector. άπ-ε-πλανήθ·ησαν aor. pass, απο­ πλανάω ab-errare facio; pass, ab-erro. περι-έ-πειραν aor. περιπείρω trans-figo (carnes veru [Spiess], ita ut circumdent veru), δδύνη vehemens dolor. || ώ apud voc. in NT emphasim exprimit 24. φεύγε fuge, δίωκε imptv -κω persequor, omnibus viribus appeto, ΰπο-μονή perseverantia, patientia, πραυ-παθ-ία lenitas affectuum, mansuetudo. || άγωνίζου imptv -ίζομαι certo, contendo, άγών -ωνος ό (conventus ad ludos publicos) certamen, έπι-λαβού imptv aor2 med. -λαμβάνομαί τίνος manu apprehen­ do, potior re, adipiscor rem. αΙώνιος aeternus. έ-κλήθ·ης καλέω vocatus es. ώμο-λόγησας aor. όμο-λογέω con-sentio, confiteor profiteor, όμο-λογία professio (fidei?), μάρτυς -ρος testis. || παραγγέλλω praecipio v. 4,11. ζωο-γονούντος ptc -νέω (-γόνος vi­ vum pariens), vivifico, vitam tribuo, μαρτυρήσαντος ptc aor. -ρέοο testis sum, attestor; hic fere synonymum cum όμολογέω. i n i c. gen. apud, coram (magistratu); coram Pilato Christus professus est messianitatem suam et munus afferendi verita­ tem. II τηρήσαι inf. aor. -ρέω custodio, retineo, observo (legem). έν-τολή mandatum, praeceptum; hic; tota religio Christiana, ά­ σπιλος (σπίλος) sine macula, άν-επί-λημπτος ir-reprehensibilis v. 3,2. μέχρι usque ad. έπι-φάνεια apparitio (= παρουσία), ad­ ventus. II καιροΐς ίδίοις suo tempore cf 2,6. δείξει δείκνυμι ostendet, μακάριος beatus, δυνάστης3 potens, princeps, βασι­ λευόντων regnantium, κυριευόντων dominantium. || ά-θ·ανασία im-mortalitas. οίκων οΐκέω (in)habitans. ά-πρόσ-ιτος (πρόσ-ειμι ac-cedo) in-ac-cessibilis. ειδεν όράω vidit2, ίδεΐν inf. aor2 όράω. τιμή honor, κράτος7 potentia, imperium. || πλούσιος dives, ό νυν αίών hoc «saeculum » quod antecedit parusiam. παρ-άγγελε imptv v. 13. ύψηλο-φρονεΐν inf. -νέω superba mente sum, in­ solenter me effero, ήλπικέναι inf. pf ελπίζω spero; pf spem (po­ sitam) habeo, πλούτος divitiae, ά-δηλότης -ητος ή in-certitudo. παρ-έχοντι ptc -έχω prae-beo, praesto, suppedito, πλουσίως adv. copiose, abundanter, άπό-λαυσις4 (-λαΰω fruor) fruitio ; είς ά. ad fruendum. || άγαθ·ο-εργεΈν inf. -γέω beneficus sum, beneficia tribuo, πλουτεϊν: -έω dives sum. εΰ-μετά-δοτος (μετα-δίδωμι communico) liberalis, κοινωνικός ad communicanda sua cum aliis pronus, liberalis. || άπο-θ-ησαυρίζοντας ptc -ίζω in thesauro

9

10

11 12

13

14

15 16 17

18 19

6, 20-21

A D TIM O TH EU M I

478

recondo, asservandum repono, θ-εμέλιος fundamentum, basis, μέλλον ptc μέλλω futurus sum; εις τ. μ. in futurum, ίπι-ϊ,ά.20 βωνταε coni, aor2 -λαμβάνομαι ν. 12. δντως adv. revera. || παραθνήχη (-τίθημι) depositum, res apud (παρα-) alqm deposita atque eius curae commissa, φύλαξον imptv aor. -άσσω custodio, ixτρεπόμενος ptc med. -τρέπω a-verto; med. a me, devito, βέβη­ λος profanus v. 4,7. χενο-φωνία (κενός vacuus) vaniloquium, declamitatio rerum inanium, άντί-θ-εσις4 propositio opposita, oppositio, ψευδ-ώνυμος falsi nominis, immerito ita vocatus, γνω21 σις4 cognitio, « gnosis ». || έπ-αγγελλόμενοι ptc -λλομαι promitto, polliceor, ή-ατόχησαν d-στοχέω τινός (d-στοχος metam non at­ tingens) ab-erraverunt.

AD TIMOTHEUM II θ-έλημα® voluntas, κατά de fine intento, en vue de. έπ-α^γελία I promissio; κατ’ έπ. ζ. ad annuntiandam promissam vitam. || άγα- 2 πητός dilectus, τέκνον filius, de discipulo magistro filialiter ad­ dicto et ab eo paterne dilecto, έλεος7 misericordia. || χάριν έχω 3 = εύ-χαριστώ gratias ago. λατρεύω (λάτρις servus pro mercede) servio, πρύ-γονος pro-genitor; άπό πρ. = religione a maioribus velut hereditate accepta. καθ·αρός purus. σον-είδησις4 con-scientia. ώς quando, dum, cum; connotat quandam correspondentiam inter recordationem et gratiarum actionem, ά-διά-λειπτος non intermissus, assiduus; praedicatum, μνεία memoria, recordatio. δέησις4 oratio. || έπι-πο-θ-ων -θέω desiderans, ίθειν inf. aor2 όράω. 4 με-μν·ημένος ptc pf μιμνήσκομαι recordor: memor, δάκρυον la­ crima. tva pendet ab ίδεΐν. πληρωθώ coni. aor. pass, πληρόω im­ pleo. II ύπό-μνησις4 (-μιμνρσκω commonefacio) active: monitio; 5 passive: recordatio (excitata ab alio vel ab alqare). λαβών ptc aor2 λαμβάνω ; im. λαβών τίνος commonefactus ales rei; trahen­ dum ad πληρωθώ. άν-υπό-κριτος (ύπο-κρίνομαι simulo) non simulatus, non fucatus, sincerus, ήτις loco η; vel utpote quae 163s. έν-φκηαεν -οίκέω habitavit in. πρώτον loco πρότερον 114. μάμμη mater, avia, «έ-πεισμαι pf pass, πείθω persuadeo; pass milii persuadetur; pf certus sum. δτι sci ένοικε!. || αιτία causa. 6 άνα-μιμνήσκω ad-moneo (revocando in memoriam), άνα-ζω-πυρεϊν inf. -ρέω rursum inflammo, ignem sub cineribus sopitum suscito, ad pristinum vigorem revoco, χάρισμα® (χαρίζομαι) bonum benevole donatum, charisma. επί-θεσις4 (-τίθημι) impo­ sitio. || έ-δωκεν δίδωμι dedit, δειλία timiditas, ignavia, δύναμις4 7 hic: robur animi; πνεΰμα δυν. potentia divinitus homini data per auxilium gratiae aut charisma, ut zelus, fortitudo, σω-φρονισμός (-νίζω ad sanam mentem reduco, coerceo, doceo) correctio, monitio; vel hic frt ex medio -ίζομαι me coerceo atque in so­ bria mente conservo: sobrietas. || έπ»αισχυνθ·ης coni. aor. dep. 8 -χύνομαι τινα pudet me, ales erubesco, μαρτύριαν testimonium, actio testandi,- τού K. gen. obi. testimonium reddere pro Dom. (crucifixo), δέσμιος vinctus. συγ-κακο-πάθησον imptv aor. -θέω unä cum alio labores et molestias fortiter perfero, subeo; hic vel: mecum pro evang. vel cum ev. (= cum praeconibus, ev.). || σώααντος ptc aor. σώζω salvum facio, καλέσαντος ptc 9 aor. -λέω voco, κλτ,σις4 vocatio, κατά de norma quae simul causa est. ίδιος proprius, suüs. πρό-θ-εσις4 (-τίθημι) pro-positio, animi propositum, voluntas, consilium. δοθε'ίααν δίδωμι datam, αΐώνιος aeternus. || φανερωθεϊσαν —ρόω manifestatam, έπι-φάνεια 10 apparitio; hic de· adventu primo Chr. σωτήρ -ήρος salvator, κατ-

1 ,1 1 -2 ,9

11 12

13

14 15 16 17 18 2 2

g ^

5 6 7 8 9

A D TIM O TH EU M I I

480

αργήσαντος ptc aor. -γέω reddo d-εργον otiosum, inefficacem, destruo, μέν... 6έ admodum graecum et in NT rarum, φώτισαν't ος ptc aor. -ίζω lucem emitto; tr. illumino, illuminando visibile reddo, notum facio. ά-φθ·αρσία (φΌείρω corrumpo) in-corruptio, im-mortalitas. || είς δ pro quo, ad quod (praedicandum), έ-τέθ-ην τίΑημι positus sum. ν.ηρυξ praeco; κ., out., διδ. idem sub triplici respectu: ad nuntium, ad mittentem, ad destinatarios. || αίτία ν. 6. πάσχω patior, πε-πίστευκα pf πέ-πεεσμαε ν . 5. παρα-θ-ήκη (-τίϋημι) res deposita apud alqm et curae eius commissa; «depos. meum » alii aliter explicant: opera bona facta vel merces eorum; v el« depositum mihi a Deo creditum # = obiectum praedicationis evangelicae. φυλάξαε inf. aor. -σσω custodio. || ΰπο-τΰπωσες4 (-πόω adumbro, summatim describo) compendiosa descriptio, sed etiam vivida praesentatio, exemplum, ΰγιαενόντων ptc -vco sanus sum. ών loco οΰς attractio relativi 9 (sed etiam άκοΰειν τινός). ήκουσας άκοΰω audivisti, έν πίστεε... referendum adunor, έχε. || φϋλαξον imptv aor. (usque in finem!), έν-οεκοΰντος ptc -κέω in-habito. || άπ-ε-στράφησαν aor2 dep. άπο-στρέφω a-verto; intr. me averto; med. aversor alqm (τινά), repudio, spemo: me deseruerunt. || δφη opt. aor2 δίδωμι: det. έλεος ν. 2. πολλάκες saepe, άν-έ-ψυξεν re­ creavit άνα-\|'ύχω re-frigero, reficio, άλυσες4 catena, έπ-αεσχΰνθ-η (sine augmento !) aor. ν. 8. || γενόμενος ptc aor2 γίνομαι έν fio (praesens) in = venio, σπουδαίως sollicite, studiose, έ-ζήτησεν ζητέω quaesivit. ευρεν ευρίσκω invenit2. || εύρεΐν inf. aor2. βσα quanta; omnia quae, δε-ηκόνησεν διακονέω ministravit, βέλτεον (βελτίων) comp. adv. melius, γενώσκεες cognoscis, hic: scis. έν-δυναμοΰ imptv pass, -μόω con-forto. εν instrum.: per 89. || δεά πολλών μαρτύρων multis testibus attestantibus; vel f r t : coram multis testibus. παρά-θ·ου imptv aor2 med. -τίφημι ap­ pono; med. ales curae, fidei committo alqd fideliter tenendum ac tradendum, πεστδς fide dignus. οΕ-τενες tales qui. εκανός (ίκάνω pervenio [ad mensuram debitamj) sufficiens, aptus, idoneus, εσονταε fut. med. είμί. έτερος loco άλλος 116. δεδάξαε inf. aor. διδάσκω || συγ-κακο-πάθ>ησον ν. 1,8. στρατεώτης3 miles. || στρατευόμενος ptc -ομαι milito, έμ-πλέκεταε -κω im-plectitur, se implicat, βίος vita quae (non qua) vivitur, πραγματεία negotii (πράγμα) curatio; αί τ. β. πρ. negotia ad victum quaestumque parandum pertinentia, στρατο-λογήσαντε ptc aor. -γέω exercitum colligo: duci belli, άρέση coni. aor. άρέσκω placeo alci, gratus sum probor alci. || έάν καί = καί έάν. άθ·λη coni, άΰλέω (άάλος labor, certamen), certamen ineo, athletam ago, (con)certo. στεφανουταε -νόω coronatur, νομίμως legitime. άθ·λήση coni. aor. || κοπεώντα ptc -ιάω laboro (c. fatigatione), γε-ωργός (γη, έργον) agricola. δεΈ c. acc. c. inf. oportet, μετα-λαμβάνεεν (suam partem) percipere -νω τενός particeps fio, nanciscor. || νόεε νοέω intellege, δώσεε δίδωμι dabit, σύν-εσες4 (-ίημι intellego) intellegentia. || μνημό­ νευε memor esto, έγηγερμένον ptc pf pass, έγείρω surgere facio; pass, surgo. σπέρμα* semen, progenies. || κακο-παθ·έω mala per-

181

A D TIM O TH EUM II

2 , 10-19

petior, malis affligor, μέχρι c. gen. usque ad. δεσμός vinculum, χακ-οϋργος male-ficus, nefarius, δέ-δεται pf pass, δέω alligo. || ίπο-μένω permaneo (aliis abeuntibus), persevero, patienter toero. διά propter de causa finali. έχ-λεκτός e-lectus. σωτηρία sa­ us. τΰχωσιν coni, aor* τυγχάνω τινός iaculando scopum attingo, 'reffen, atieindre; hinc: assequor, consequor, αιώνιος aeternus. || πιιτός v. 2. ei condicio realis 217. συν-απ-ε-θ·άνθμεν aor* συνχπο-β-νήσκω morior unä cum (sci c. Chr. sive ad exemplum Chr.). *υ-ζήσομεν-ζάω con-vivemus. || ύπο-μένομεν perseveramus, συμΙασιλεύσομεν -λεύω con-regnabimus. άρνησόμεθ·α fut. -νέομαι nego; hic: me ipse nego seu desero, i. e. quod semel statui vel promisi, retracto, χάχείνος = καί έκ. άρνήσεται fut. -νέομαί τινα nego alqm mihi notum esse, ad me pertinere. || ά-πιστοΰμεν: -έω perfidus sum, fidem frango. άρνήσασθ·αι inf. aor. έμαυτόν me ipsum. II ταυτα cf 2, 2. ύπο-μίμνησχε in memoriam revoca! adnone ! δια-μαρτυρόμενος ptc -ρομαι sancte (velut Deo teste invocato) moneo, obsecro, λογο-μαχείν : -έω verbis (et de solis verbis) contendo (1. v. -μάχει imptv, in hoc casu ταΰτα respicit antecedentia), χρήσιμος (χράομαι utor) utilis; -ov sci έστιν (par­ enthesis) . ini c. dat. vel de causa: propter 96: ratio prohibitionis; pel de effectu qui sequitur 98: ne ad perniciem... contendant, ίατα-στροφή (-στρέφω sub-verto, e-verto, destruo) destructio, perditio (c. gen. obi.), άκουόντων ptc ακούω: auditorum. || σποΰΙασον imptv aor. -άζω sollicite studeo, id ago ut. δόχιμος expe­ rimento approbatus, acceptus, παρα-στησαι inf. aor. -ίστημι ad­ itare facio, exhibeo; facio ut alqs talis (hic δόκιμος) adstet, fere = reddo talem, έργάτης3 operarius, άν-επ-αίσχυντος (έπ-αισχύρομαι v. 1,8) vel qui non (sci perperam) erubescit (cf 1, 8.12.16) pel potius qui non habet cuius eum pudeat, (vel is qui ecclesiae ion pudori est). όρθ·α-τομο\>ντα ptc -μέω (in fodinis rectä seco, rectum cuniculum ago) rectum facio; τον λ. τ. άλ. praedicationem veritatis recte instituo (nec dextrorsum nec sinistrorsum decli­ nans). II βέβηλος (βαίνω) omnibus accessibilis, profanus, a pietate ilienus. xevo-φωνία vani-loquium, declamitatio rerum inutilium, τερι-ίστασο imptv -ίσταμαι τινα evito, declino (velut me circum­ verto ut evitem alqd). πλεΐον neutr. ad πλείων (πολύς) plus; επί χλεΐον... άσεβείας ad (semper) maiorem impietatem, προ-χόψουσιν pro-ficient -κόπτω tundendo promoveo; intr. pro-cedo. 4-σέβεια m-pietas. || γάγγραινα gangraena, morbus cancro vehementior. ίομή (νέμω pasco) pascua, pabulum, depastio; νομήν έχειν um Hch fressen; cancer crescendo semper novas partes invadit, εξει :χω habebit: sermo eorum (si cum eis disputes) ansam habebit atius serpendi. || οϊ-τινες loco oi 164. ή-στόχησαν ab-erraverunt x-στοχέω sum ä-στοχος = m£tam (στόχος) non attingens, ήδη am. γεγονέναι inf. pf* γίνομαι, άνα-τρέπουσιν -πω sub-vertimt, xervertunt. || μέντοι attamen, verumtamen (licet aliqui a fide leficiant). στερεός solidus, firmus, durus. 8-εμέλιος fundamen;um. έ-στηχεν pf-praes, (ίσταμαι): stat, εχων habens, σφραγίς

10 11 12

13 14

15

16

17

18 19

2,20 - 3,3

A D TIM O TH EU M I I

482

-Ιδος ή sigillum; hic: impressa lapidi inscriptio, έ-γνω cognovit2, όντας ptc είμί. άπο-στήτω imptv 3 pers. aor2 άφ-ίσταμαι dis­ cedo. ά-δικία in-iustitia, iniquitas, όνομάζων nominans; ό. τό 20 δν. K. fere = invoco Deum, Dei cultorem me profiteor. || μέγας -άλη -α magnus, σκεύος7 quodvis utensile, instrumentum, vas. χρυσούς -ά aureus. άργυροΰς -ά argenteus, ξύλινος ligneus, όστράκινος fictilis, testaceus, τιμή honor; ε’ις τ. ad usum decorum. 21 ά-τιμία ignominia, dedecus; είςά. ad usum sordidum. || έκ-καθάρη coni aor. -καθαιρώ ex-purgo, plane purum reddo, τούτων ab his, sci vasibus impuris vel frt potius ab «impiis stultiloquiis» v. 16; Paulus relicta metaphora domus, iam loquitur de applicatione, έαται fut. med. είμί. ήγιασμένον ptc pf pass, αγιάζω sanctifico, εό-χρηστος (χράομαι utor) utilis, idoneus, δεσπότης3 dominus, ήτοεμασμένον ptc pf pass, ετοιμάζω facio ut praesto sit, praepa22 ro. II νεωτερικός iuvenilis. έπι-θυμία desiderium, cupiditas (pra­ va). φεύγε -γω fuge, δίωκε imptv -κω persequor, studiose sector, έπι-καλουμένων ptc -λέομαι ad-voco in auxilium, invoco, καθα23 ρός purus, sincerus. || μωρός stultus, ά-παίδευτος educationis expers, sine disciplina, ζήτησις4 (-τέω quaero) quaestio, discep­ tatio, controversia, παρ-αιτού imptv -τέομαι a me prece repello, repudio, mihi oblatum recuso, evito, είδώς ptc ad pf-praes. οίδα. 24 γεννωσιν -ννάω gignunt, producunt, μάχη pugna, rixa. || δεϊ c. acc. c. inf. oportet, μάχεσθαι altercari, litigare, ήπιος mitis, man­ suetus. διδακτικός aptus, promptus ad docendum, άν-εξί-κακος 25 (άν-έχομαι sustineo) malorum tolerans, patiens. || πραύτης -τητος ή mansuetudo, lenitas animi, παιδεύοντα ptc -εΰω educo, erudio, άντι-δια-τιθεμένους ptc -τίθεμαι ex adverso me dis-pono, ad­ versor; ptc adversarius, μή ποτέ c. coni, interrog. indirecta de quadam exspectatione: si forte, si quomodo, δφ coni, aor2 δίδωμι (non δφη opt. 1. v.). μετά-vota mutatio mentis, paenitentia. 26 έπί-γνωσις4 cognitio. || άνα-νήψωσιν coni. aor. -νήφω rursus so­ brius fio, ad mentis sobrietatem redeo, παγίς -γίδος ή laqueus, decipula (duae metaphorae miscentur). έ-ζωγρημένοι ptc pf pass, ζωγρέω (ζώς vivus, άγρέω capio) captivum vivum servo, vivum capio: quos ipse (diabolus) vivos tenet captos, είς τό έκείνου θέ­ λημα : ut faciant voluntatem eius (έκείνου fere = αύτοϋ); vel: ad illius (sci Dei) voluntatem sci permittente Deo ? 3 γίνωσκε scito, έσχατος ultimus, έν-στήσονται fut. -ίσταμαι in-sto, proxime immineo, καιροί tempora, χαλεπός difficilis, ar2 duus. II έσονται fut. med. είμί. φίλ-αοτος sui ipsius amans, qui omnia ad suam utilitatem refert, egoiste. φιλ-άργυρος pecuniae amans, cupidus, άλαζών -όνος ostentator, superbiens, ύπερ-ήφανος qui aliis superior apparere (φαίνομαι) vult, superbus, βλάσ­ φημος blasphemus, male-dichs. γονεύς6 genitor; pl. parentes, άπειθής8 in-oboediens. ά-χάριστος ingratus, άν-όσιος im-pius, in3 iquus. || S-στοργος (στόργος amor, max. inter parentes et liberos) amoris expers, ά-σπονδος (σπονδαί foedus) non faciens foedus (pacis), im-placabilis. διά-βολος (-βάλλω verbis traduco) accu-

483

A D TIM O THEUM II

3, 4-15

sator, calumniator, ά-κρατής8 in-continens. Αν-ήμερος non man­ suetus, in-humanus. ά-φιλ-Αγαθ-ος (bonum vel) bonos non amans. || προ-δότης4 pro-ditor. προ-πετής8 (πετ- in πίπτω) prae- 4 ceps, temerarius, protervus, τε-τυφωμένος ptc pf pass, τυφόω (τΰφος fumus) obnubilo (mentem) ; pass, superbia efferor : in­ flatus. φιλ-ήδονος voluptatum amator, μΑλλον ή magis, potius quam = au lieu de. φιλό-θ·εος Dei amator. || ε/οντες habentes. 5 μόρφωσή4 formatio, forma; hic: externa rei species, simulatio, εύ-σέβεια pietas, vita religiosa, δύναμις hic: vis et essentia, ήρνημένοι ptc pf άρνέομαι sperno, me abdico a. Απο-τρέπου imptv med. -πω a-verto; med. me averto, evito. || έν-δϋνοντες penetran- 6 tes -νω clam il-labor, me in-sinuo in. αίχμ-αλωτίζοντες ptc -ίζω (αιχμή pugna, lancea, άλίσκομαι capior; αΐχμ-άλωτος captivus) captivum (ab)duco; capto animum ales, mihi devincio, γυναιxApiov muliercula, σε-σωρευμένα ptc pf pass, σωρεύω (σωρός acervus) acervo impleo, cumulo. Αγόμενα ptc pass, άγω duco. έπι-θ·υμία v. 2, 22. ποικίλος varius, varii generis. II πΑν-τοτε sem- 7 per. μανθΆνοντα ptc -νω disco, μηδέ-ποτε numquam. έπί-γνωσις4 cognitio, έλθ-εΐν inf. aora έρχομαι, δυνΑμενα ptc -αμαι possum. I δν τρόπον adver quemadmodum, Αντ-έ-στησαν άνΑ-ίσταμαι re- 8 stiterunt2. κατ-ε-φθ·αρμένοι ptc pf pass. κατα-φθείρω corrumpo, νους νοός ό mens; acc. relationis 38. Α-δόκιμος (in examine) non approbatus, reprobus; άδ. περί τ. π. in fide non probatus. || προ-κόψουσιν -κόπτω ν. 2,16 pro-ficient. πλεΐον plus; επί πλ. 9 ultra. Ä-νοια in-sipientia. εκ-δηλος prorsus manifestus, έβται fut. med. είμί. έκείνων sei Jannes et Mambres v. 8. έ-γένετο aor* γίνομαι. || παρ-ηκολοΰθ>ηαας aor. -ακολουθεί» iuxta sequor: 10 assiduus testis fuistis (meae doctrinae), μου emphatice. διδα­ σκαλία actus docendi, institutio, ipsa doctrina. Αγωγή (Αγω) ductio, vivendi ratio. πρό-θ·εσις4 (-τίθημι) pro-positio, animi propositum, consilium, das Planen. μακρο-θ·υμία long-animitas, patientia, ύπο-μονή (-μένω) perseverantia, patientia. || διωγμός 11 (διώκω) persecutio, πάθημα· (πάσχω) id quod alqs patitur, «pas­ sio ». οίος qualis, έ-γένέτο v. 9. ύπ-ήνεγκα (loco -κον 333) sus-tinui2 ύπο-φέρω sustinens fero, patienter sustineo, έ-ρΰσατο aor. δύομαι eruo, libero, salvo, καί.... δέ novam rem etadiungit et opponit. || θ·έλοντες volentes, ζην ζάω vivere, εό-σεβώς (-ής8) pie, religiose. 12 θιωχθ-ήσονται fut. pass, διώκω persequor: persecutionem patien­ tur. II πονηρός malus, γόης -ητος (γοάω lamentor) praestigiator, 13 magus, (qui lamentabili voce carmen suum dicit), deceptor, seduc­ tor. προ-κόψουσιν v. 9 (cf 2,16) proficient, χείρον neutr. (χείρων) peius. πλανδντες x. πλανώμενοι ptc -νάω deviare, aberrare facio, seduco; pass, ab-erro, procul a veritatis via vagor: decipientes et decepti. || μένε mane! έν οίς = έν τούτο ις ά attractio relati- 14 vi 9. £-μαθομία v. 3,10. διδαχή doctrina; έν πάστ) δ. in omni genere institutionis. || εσται fut. med. είμί. καιρός tempus (aliquod determinatum), ότε quando. όγιαινοόσης ptc -αινώ sanus sum. διδασκαλία v. 3,10. Αν-έξονται fut. -έχομαί (τίνος) me erec­ tum teneo, sustineo, patienter tolero, hic: audio, ίδιος proprius, suus, έπι-θι>μία desiderium, cupiditas, έπι-σωρεύσοοσιν -εύω (σωρός acervus) co-acervabunt (ironia). || κνηθ>όμενοι ptc med. κνήύω rado, gratter; titillo, chatoniller, kitzeln.·, ined.: actionem per alium mihi faciendam curo: titillandam sibi curantes aurem. Ακοή auditio, auris. Απο-στρέψοοσιν -στρέφω a-vertent. μ\>θ·ος narratio ficta, fabula, commentum insipidum, έκ-τραπήσονται convertentur -τρέπω a-verto, de-flecto alqm; med. (pass.) a recta via deflecto (me), ab-erro. || νήφε sobrius esto νήφω sobria mente, circumspectus sum, non me seduci sino, vigilo. κακο-πΑθ*ησον imptv aor. -δέω mala perpetior, labores et molestias constanter perfero, strenue subeo, ποίησον imptv aor. εύ-αγγελιστής3 evangelista. διακονία ministerium, πληρο-φόρησον imptv aor. -ρέω = πληρόω impleo, plene perficio. || ήδη iam. σπένδομαι effundor σπένδω libamentum' offero, liquorem in honorem numinis effun­ do: sanguis meus in honorem Dei effunditur. ΑνΑ-λυσις4 (-λύω tentorium discessurus resolvo, decedo) decessus e vita, mors, έφέστηκεν pf-paes. -ίσταμαι accedo; pf adsum, insto. || Αγών -ώνος certamen, ήγώνισμαι pf αγωνίζομαι certo, contendo, δρόμος cursus, τε-τέλεκα pf τελέω ad finem (τέλος) perduco, perficio, τε-

185

A D TIM O TH EUM II

4,8-21

«ήρηκα pf τηρέω custodio, servo. || λοιπόν ceterum, exinde in po- 8 ?terum. άπό-κειται: -μαι de-positus iaceo, asservor (κείμαι iaceo loco pf pass, verbi τί#ημι). άπο-δώσει -δίδωμι red-det (connotat alqd debitum), κριτής3 iudex, ήγαπηκόσιν ptc pf αγαπάω diligo, iesidero; pf cum connotatione effectus durantis 209 consideratur sx tempore iudicii. έπι-φάνεια v. 1. || σπούδασαν imptv aor. -άζω 9 sollicite studeo; c. inf. verbi veniendi fere = festino. έλθ·6Ϊν inf. aor3 έρχομαι, ταχέως (-χύς) celeriter, cito. || έγ-κατ-έ-λιπεν aor3 10 -κατα-λείπω (in alqa condicione) re-linquo. άγαπήσας ptc aor. -πάω. δ νδν αΙών «saeculum» praesens in opp. ad saec. venturum, έ-πο»εύθ·ή aor. dep. πορεύομαι (trans)eo, (ab)eo. || άνα-λαβών ptc aor3 11 ■λαμβάνω sus-cipio (ut socium). δής8 qui non mentitur, verax, πρό χρόνων αΙωνίων ante aeterna tempora; hic tamen potius ante longissima 3 tempora (frt cum connotatione decreti aeterni). || έ-φανέρωσεν φανερόω manifestavit. χαιροΊΙς Ιδίοις suo tempore. κήρυγμα* praedicatio; έν κ. sine art. per modum praedicationis, έ-πιστεύ■8"»)v aor. pass, πιστεύω τινί τι concredo, committo alci alqd; in pass, constr. personalis retento acc. rei (δ): quod mihi concredi^ tum est. έπι-ταγή (-τάσσω im-pono) mandatum, σωτήρ -ήρος g salvator. [| γνήσιος genuinus, κοινός communis. || τούτου χάριν huius rei gratia, άπ-έ-λιπον άπο-λείπω re-liquia. λ士οντα ptc -πω relinquo; intr. deficio, desum: quae desunt (sci ad perfectum statum ecclesiae). έπι-δι-ορθ·ώσ·/) coni. aor. -ϋόομαι insuper, am­ plius ordino seu corrigo, κατα-στήσης coni. aor. κα·0·-ίστημι con­ stituo. κατά distributive: κ. πόλιν per (singulas) civitates, «ρεσβύτερος (πρέσβης senex) senior, presbyter: ut constituas tam­ quam presb... si quis... ώς eo modo quo. δι-ε-ταξάμ·ην aor. med. 6 δια-τάσσω (et med.) dispono, praecipio. || άν-έγκλητος inculpatus (έγ-καλέω· in-clamo alci quod ei obiiciam, accuso), εχων habens, «ιστός fidelis, κατ-ηγορία accusatio, ά-αωτία luxuria (i. e. vita eius qui est ά-σωτος [σφζω] qui pecuniam « non servat» utpote voluptatibus et libidinibus deditus).· άν-υ«ό-τακτος (υπο-τάσσομαι me sub-iicio, sub-ordino) in-oboediens, indisciplinatus. || 7 δει c. acc. c. inf. oportet, έπί-σκοπος in-spector, episcopus; idem qui antea presbyter appellatus est. ώς sicut, utpote. οϊκο-νόμος (οίκον νέμω domum rego) dispensator, administrator. αύθ·-Αδ»ις8 (αύτός, άδ-, άνδάνω) qui sibi ipse tantum placet, superbus, irrita­ bilis. όργίλος (οργή ira) iracundus, «άρ-οινος qualis esse solet qui «apud vinum » est, qui multum vinum hausit sci insolens, arrogans, effrenatus, πλήκτης8 (πλήσσω) verberator, rixator. 8 αίσχρο-κερδής8 sordidum lucrum faciens seu appetens. || φιλό­ ξενος hospitalis, φιλ-άγαθ·ος qui bonum vel bonos amat. σώφρο«ν -ονος sanae mentis, sobrius, temperans, όσιος religiose pius et ex pietate moribus integer, έγ-κρατής8 (έν κρατεί ών) sui ipsius dominium exercens, sibi temperans praesertim in rebus venereis, 9 continens. || άντ-εχόμενος ptc -έχομαί τίνος rei (manu prehensae)

l 487

A D T IT U M

1,10 - 2*4

. innitor, firmiter innitor, adhaereo, sich halten an. διδαχή doci trina; κατά frt = gen. 99: institutionis Christianae certus sermo, i ή coni, είμ ί; δυνατός είμι = δύναμαι possum, capax sum. παραI καλεΐν inf. -λέω exhortor, διδασκαλία doctrina, ύγιαίνουσα ptc ί -νω sanus sum. άντι-λέγοντας contradicentes, έλέγχειν arguere, ! convincere (erroris). || άν-υπό-τακτος ν. 6. ματαιο-λόγος vani­ 10 loquus. φρεν-απάτης3 (φρήν, άπατάω) qui mentem decipit, de­ ceptor. μάλιστα maxime, περι-τομή circum-cisio = Judaei; ol έκ. τ. π. fere quod nos diceremus «circumcisionistae ». || δει 11 v. 7. έπι-στομίζειν: -ζω occludo os, coerceo, ad silentium redigo, οϊ-τινες utpote qui 163. όλος integer, totus, άνα-τρέπουσιν -πω sub-vertunt, e-vertunt. οίκος domus, familia, διδάσκοντες docen­ tes. μή (quamvis apud indic.) propter virtualem prohibitionem, αίσχρός turpis, κέρδος7 lucrum; κ. χάριν lucri causa. || ειπεν λέγω 12 dixit®, ίδιος proprius, άεί semper, ψεύσττ,ς3 mendax. θ·ηρΙον be­ stia, fera, homo ferox, γαστήρ -τρός acc. -έρα ή venter, homo ventris deliciis indulgens, άργός (= ά-εργος) in-operans, otiosus, piger. || μαρτυρία testimonium, άληθ·ήςβ verus, δι’ ήν αίτίαν 13 qua de causa. Ιλεγχε imptv -χω arguo, convinco (erroris etc), reprehendo, corripio, άπο-τόμως (-μος abs-cisus, praeceps) ab­ rupte, severe, dure, ΰγιαίνωσιν coni. v. 9; -νω έν τ. πίστει pu­ ram sine errore fidem teneo. || προσ-έχοντες ptc -έχω (sci τόν 14 νοΰν) τινι animum adverto, attendo ad. μΰθ·ος fabula ficta, έντολή (-τέλλομαι praecipio) praeceptum, άπο-στρεφομένων ptc med. -φω a-verto; med. me averto, aversor alqd, repudio, sper­ no. II καθ-αρός purus, με-μιαμμένοις ptc pf pass, μιαίνω conta­ 15 mino, inquino; (culpa) commaculo, ά-πιστος in-fidelis, incredu­ lus. με-μίανται pf pass, νους νοός o mens, συν-είδησις4 con­ scientia. II όμο-λογοΰαιν: -γέω idem dico, con-sentio, profiteor: 16 είδέναι inf. ad οίδα. άρνοΰνται: -έομαι nego, βδελυκτός (-λύσσομαι abominor) abominatione dignus, δντες ptc είμί. ά-πειθ·ής (πείθομαι oboedio) in-oboediens. ά-δόκιμος non probatus, inep­ tus, inutilis. λάλει imptv -λέω loquor, πρέπει convenit, decet, τή ΰγ. διδ. 2 v..l,9. II πρεσβύτης3 senex, νηφάλιος sobrius in potu (sobrius 2 mente), είναι acc. c. inf. pendet a λάλει vel πρέπει, σεμνός ve­ nerabilis, gravis, serius, αώ-φρων -Ονος v. 1,8. ύγιαίνοντας τή πίστει (dat. relationis 38) v. 1,13. ύπο-μονή perseverantia, pa­ tientia. II πρεσβΰτις -τιδος ή mulier senex, anus, ώσ-αύτως iti­ 3 dem, eodem modo, κατά-στημα® (καθ-ίστημι) con-stitutlo, ho­ minis externa compositio, habitus, modus se gerendi, ίερο-πρεπής8 (πρέπει) talis qualem esse decet vel hominem Deo sacratum, vel qui in templo est vel universim sacram decentiam prae se fe­ rens: in externo habitu decentissimae. διά-βολος ( βάλλω verbis traduco) accusator, calumniator, δε-δουλωμένας ptc pf pass, δουλόω servum facio; pass, in servitutem redigor: vinolentiae de­ ditus. II καλο-διδάσκαλος qui bona alios docet, σωφρονίζωσιν 4 coni, -ίζω ad sanam mentem reduco, c. inf. doceo, exhortor, via

2,5-15: :

AD TITU M

488

adulescentula, φίλ-ανδρος virum suum, maritum amans, φιλό5 τεκνος liberos amans. || σώ-φρων v. 1,8 fere = castus, αγνός pu­ dicus, purus, οίκ-ουργός qui labore suo domum curat; frt iungendum c. άγαθάς domüs administratrices bonae, ΰπο-τασσόμενος ptc pass, -τάσσομαι me sub-iicio, me subordino, oboedio. Ιδίοις άνδράσιν suo quaeque viro, βλασ-φημήται coni. pass, -μέω (βλάβη damnum, φημί) verbis contumeliosis afficio, blas6 phemo. || νεώτερος iunior, adolescens, παρα-κάλει imptv -λέω exhortor, σω-φρονεΐν inf. -νέω sana mente sum, mihi tempero (de moderatione in omni ratione vitae, praesertim in cibo, potu, 7 venere). || παρ-εχόμενος ptc med. -έχω prae-(hi)beo; med. me praebeo, exhibeo, τύπος (τύπτω) impressio ictu facta, imago, exemplum, έν διδασκαλία in docendo (supplendum videtur: ostende, exhibe). ά-φθ·ορία (φθείρω corrumpo) integritas, sine 8 corruptione, σεμνότης -τητος ή gravitas, sollemnitas. || υγιής8 sanus, i -ν.ατά-γνωστος (κατα-γινώσκω) non reprehendendus, non condemnandus, έν-αντίος adversus, oppositus; ό έξ έ. qui ex adversa, parte stat, adversarius, έν-τραπή coni, aor2 pass, -τρέπω in-verto, pude-facio; pass, erubesco, pudefio. Ιχων habens; έχω 9 c. inf. possum, φαύλος vitiosus, malus. || δεσπότης3 dominus. ύπο-τ4σσεσθ·ε imptv -τάσσω v. 5. εΰ-άρεστος (άρέσκω placeo) 10 bene placens, άντι-λέγοντας -λέγω contra-dicentes. || νοσφιζομένους ptc med. -ίζω (νόσφι seorsum) seorsum pono; med. me sepa­ ro, discedo, me subtraho; mihi sepono, de-fraudo, furor, πίστις hic: fidelitas, έν-δεικνυμένους ptc -νυμαι (in alqa re) ostendo, factis comprobo, κοσμώσιν coni, -μέω orno: ut honori sint. || 11 έπ-ε-φάνη aor2 pass, έπι-φαίνω apparere facio; pass, appareo. 12 σω-τήριος saluti-fer, salutaris. || παιδεύουσα ptc -εύω educo, eru­ dio. άρνησάμενοι ptc aor. άρνέομαι nego, sperno, me abdico a. d-σέβεια im-pietas. κοσμικός ad mundum pertinens, mundanus; mundi perversi proprius, pravus. έπι-θ-υμία cupiditas, σω-φρόνως adv. ad -φρων v. 1,8. εΰ-σεβως (-βής8) pie. ζήσωμεν coni, aor. -ζάω vivo, ό νυν αίών hoc « saeculum» in opp. ad ventu13 rum «saeculum » quod a parusia Domini incipiet. || προ-δεχόμενοι ptc -χομαι exspecto, μακάριος beatus, έλπίς -ίδος hic: id quod speratur. έπι-φά,νεια apparitio; cum έλπίς sub uno art. 138s fere = sperata apparitio, τού... Θεού καί σωτηρος... Ιησού sub uno 14 art. 139. || ε-δωκεν δίδωμι dedit, λυτρώσηται coni. aor. med. λυτρόω pretio red-emptionis accepto liberum dimitto; med. pretio red-imo. ά-νομία contemptus ac violatio legis, im-probitas. καθνχρίση coni. aor. -ίζω purgo, emundo, περι-ούσιος proprius, acqui­ situs; ita Israel a Deo vocabatur; λ. περιούσιος fere = populus 15 electus, ζηλωτής3 fervens studio ales rei, || λέλει v. 1. παρα-κάλει v. 6. ελεγ-χε v. 1,13. έπι-ταγή v. 1,3 hic: serio imperantis aucto­ ritas et gravitas: cum omni emphasi, περι-φρονείτω imptv 3 pers. -νέω τινός vel: έν τφ φρονεΐν alqm transeo, neglego, contem­ no; vel περί- loco ύπερ- (69) supra alqm sentio, sentio alqm me inferiorem, sich hinwegsetzen Übet.

AD TITU M

'-στρατιώτης3 com-milito. ή κατ’ οίκον εκκλησία communitas eorum qui in 4 domo ales convenire solent. || εύ-χαριστέω gratias ago. πΑν-τοτε semper (quotiescumque recordor), μνεία memoria, recordatio. 5 ποιούμενος pte med. (172). προσ-ευ/ή oratio, precatio. || Ακούων 6 audiens. || όπως c. coni. = ϊνα indicat scopum orationis, κοινω­ νία communio, consortium, societas in alqa r e ; κ. της πίστεως v el: communis fides, consortium fidei (gen. obi) vel communica­ tio = beneficentia ex fide profecta (gen. subi), iv-εργής8 in ope­ re, operans, efficax, γένηται coni, aor2 γίνομαι, έπί-γνωσις4 co­ gnitio. Αγαθ-οΰ τού έν ύμΐν είς Χριστόν bonum quod fit et faciendum est inter vos intuitu Christi (= propter Christum). || 7 έσχον έχω accepi2. παρΑ-κλησις4 consolatio. σπλΑγχνα τά vi­ scera, cor. Ανα-πέ-παιτται pf pass, -παύω cessare facio, recreo, 8 reficio; pass, cesso, me recreo, quiesco. || δι-ό quamobrem. παρ­ ρησία loquendi libertas, fiducia, εχων pte: quamquam habebam: cum fiducia p o tu i... έπι-τΑσσειν inf. -σσω impero, praecipio. Αν-ηκον pte άν-ήκει con-venit, decet, oportet: id quod officii tui 9 est. || διΑ τήν ΑγΑπην propter notam caritatem tuam (vel meam erga te ?). μΑλλον potius, παρα-καλω ad-voco, invito, rogo, obsecro, τοιούτος talis, ών pte είμί. ώς tamquam, ut. πρεσβύ10 της3 senex, νυνί = νΰν. δέσμιος v. 1. || περί = υπέρ 69. έμός meus (emphatice). έ-γέννησα γεννάω genui (spiritualiter cf 1C 4,15). δεσμός (δέω) vinculum. Ονήσιμον acc. (loco gen.) attrac11 tus ab öv. II ποτέ aliquando. Α-χρηστος (χράομαι utor) in-utilis 12 (utpote fugitivus), εύ-χρηστος utilis. || Αν-έ-πεμψα άνα-πέμπω

491

AD PH ILEM O NEM

1, 14-24

re-misi (sci latorem huius epistulae; aor. epistularis). [προσ-λαßoö] imptv aor2 -λαμβάνομαι apud me suscipio, non repello, eβουλόμην impf βούλομαι volo: volebam (vel vellem 230, velim 250). πρός έμαοτόν apud me. κατ-έχειν de-tinere, retinere, ύπέρ = αντί 64 in loco ales, pro. διακονή coni, -veto ministro, δ. toö ευαγγελίου vincula quae porto evangelii gratia. || γνώμη sententia, opinio, consilium; χωρίς τ. σ. γν. te nolente vel tua vo­ luntate non cognita, ήθ-έλησα έθελω volui, ποιήσαι inf. aor. ώς quasi, άνάγκη necessitas; κατ’ ά. ex coactione, τό άγαθ·6ν opus bonum (sci erga Paulum), η coni. είμί. έκοϋσιος voluntarius, spontaneus; τό i. spontaneitas; κατά εκ. sponte. || τάχα (ταχύς celer) adv. cito, fortasse, ε-χωρίσθ-η χωρίζω separatus est: dis­ cessit, abiit; euphemistice pro fuga; pass, quodam modo sug­ gerit ideam providentiae, πρός ώραν ad horam, ad breve tem­ pus. αιώνιος aeternus. άπ-έχης coni, -έχω red-ditum habeo quod ad me spectat. || ούκ-έτι non iam. ύπέρ δοΰλον plus quam servum. Αγαπητός v. 1 iungendum c. dativis qui sequuntur, μά­ λιστα maxime, imprimis; (hic frt elative: valde, admodum), πόσφ μάλλον quanto magis, εν σαρκί καί έν K. fere = ut homo et ut Christianus, in ordine naturae et in ordine gratiae. || et ουν condicio «realis » 217. 221. κοινωνός socius, consors (sci in com­ muni fide cf v. 6 ?). προσ-λαβου v. 12. || ή-δίκησεν nocuit άδικέω iniustus sum; τινά iniuriä afficio alqm, noceo alci, όφείλει -λω debet, έλ-λόγα imptv -γάω = γέω (λόγος ratio, compte) in rationes refero, imputo. || έ-γραψα γράφω scripsi ; aor. epistolaris, άπο-τίσω fut. -τίνω solvo (quod debeo), bezahlen, προσοφείλεις: -ω insuper debeo; hic frt compositum pro simplici 329 (vel: ultra id quod petivi ?). || val ita, sane, oui, ja. έγώ emphatice. δναίμην opt. aor2 med. όνίνημι prosum alci; med. όνίναμαί τίνος utilitatem percipio ex, iuvor. fruor; etiam: delector per­ sona mihi cara; ideo vel: fac ut a te, quod petivi, obtineam ; vel iocose: ich möchte dich einmal (aor.) recht ausnützen, je voudrais vou's exploiter', vel: fac ut te delecter, ich möchte deiner froh werden, άνά-παυσον imptv aor. v. 7. σπλάγχνον v. 7. || πε-ποιά·ώς pte ad pf-praes. πέ-ποιΌα confido, ύπ-ακοή ob-oedientia. είδώς pte οίδα. ύπέρ super, ποιήσεις facies. || άμα simul, έτοίμαζε -ζω praepara! ξενία hospitalitas, locus seu cubiculum quod hospiti datur, χαρισθ'ήσομαι fut. pass, -ίζομαι benevole dono. || άσπάζεται: -ζομαι saluto, σον-αιχμ-άλωτος (αΙχμή lancea, pugna άλίσκομαι capior) con-captivus. || συν-εργός v. 1.

14

15

16

17 18 19 20

21 22 23 24

AD 1

H EB R A EO S

πολυ-μερως (-ρής8 in multas partes [μέρος] divisus) multi­ fariam, multipliciter; per multas partes (progressiva revelatio), πολυ-τρόπως (-πος varius) adv. multis modis, «άλας olim, pri­ dem. λ»λήβ*ς ptc aor. -λέω loquor, πατράαιν dat. pl. ad πατήρ. 2 έν instrum. 89 vel hic frt potius localiter. || εβχατος ultimus; τό έσχατον finis; επ’ έσχ. in fine; των ή. τ. gen. epexegeticus 33: in fine i. e. diebus his; vel hebr.; pron. τούτων determinat gen. cum ad subst. regens pertineat: in hoc fine dierum 30; vel gen. temporis: «novissime, diebus istis», έ-λάληβεν aor. έν υίφ de­ fectus art. (si premi debet ?) opponit filium ut talem prophetis. τιθημι posuit, constituit, χληρο-νόμος heres, έ-ποίτ,αεν fecit. αΙών -ώνος ό «saeculum»; pl. omnia tempora et ea quae 3 continent: mundus, res creatae. || ών ptc είμί. άπ-αύγχβμα.6 (-γάζω re-splendeo) e-radiatio, imago splendida; conceptus utrumque continet: ut ά. sit radiatum et ut sit imago: radiatio et imago gloriae eius, χαραχτήρ -ήρος ή (χαράσσω insculpo) nota im­ pressa ; expressa ales rei imago, ύπό-στααις1 sub-sistentia; id quod subsistit: substantia, essentia; αύτοΰ i. e. Patris, φέρων • portans, £ήμα,β verbum; dat. instr.; δυνάμεως αύτοΰ gen. hebr. 29s: potenti verbo suo. χυμία long-animitas, patientia, κληρο-νομούντων ptc -μέω heres sum, (ex voluntate Dei) particeps fio, nanciscor, «heredito »; ptc praes, loco fut. ? 207. έπ-αγγελία promissio, bonum promissum. || έπ-αγγεελάμενος ptc aor. -αγγέλλομαι promitto; abs. promissionem facio; ptc aor. de actione contemporanea: cum promitteret, iuravit; cf ad άγαγόντα 2,10. έπεί quoniam, είχεν impf έχω c. inf. possum, με ίζω v -ονος maior, όμόσαε inf. aor. όμνυμι κατά τίνος iuro per alqm. ώμυσεν aor. || εί μήν particula iuramenti:

6

7

8

9

10

11

12

13

14

6, IS - 7,3

AD H E B R A E O S

502

sane, profecto (εί per itazismum loco ή), εύ-λογ&ν bene-dicens -γέω laudo, bona apprecor; ubi Deus est subi.: beneficiis divinis cumulo (ptc + verbum fin. reddit hebr. inf. abs.). εύ-λογήβω fut. πληθ’ϋνων multiplicans -νω numero augeo, multum reddo. 15 πληθωνώ fut. || μακρο-θ^μήσας ptc aor. -μέω patienter perduro vel exspecto, patiens sum. έπ-έ-χυχεν aor2 έπι-τυγχάνω τινός (in16 eido in alqm) assequor, consequor alqd. || όμνύουβιν iurant. Αντι­ λογία contra-dictio, controversia, πέρας -ατος τό extremitas, terminus, finis, βεβαίωβις4 confirmatio, demonstratio veritatis. 17 δρκος iuramentum. || έν ώ = διό itaque, περισσότερον magis, abundantius, βουλόμενος ptc -λομαι volo, έπι-δεΐξαι inf. aor. -δείκνυμι monstro, demonstro, veritatem rei argumentis probo, κληρό-νόμος heres. ά-μεχά-θ-εχος (μετα-τίΌ-ημι trans-pono, com­ muto) qui commutari non pt; τό d. immutabilitas, firmitas, βουλή consilium, voluntas, decretum, έ-μεσίχευσεν aor. μεσιτεύω sum mediator (-της3); sponsorem ago; in iureiurando Deus constitui­ tur sponsor (Bürge) inter duos; Deus iurans se ipsum facit etiam sponsörem eorum quae pollicetur; έμεσ. δρκω: iureiurando spon18 sor exstitit. || πράγμα (πράσσω facio) res gesta, factum, res. έν οΐς in quibus, per quae, ά-δΰναχος v. 4; hic c. acc. c. inf. ψεΰσααθ·αι inf. aor. ψεύδομαι mentior. Ισχυρός fortis, validus, παρά­ κλησής4 consolatio, exhortatio; εχειν παρ. c. inf. confortari ad alqd.( έχω μεν coni, (ΐνα). κατα-φυγόντες ptc aor2 -φεύγω de-fugio, confugio; nos qui (in periculis salutis ad Deum) confugimus, κραχησαι inf. aor. -τέω τινός potestatem habeo in, teneo; ingressiive 185: potior, capio, προ-χεεμένης ptc -κείμαι pro-positus 19 sum,1destinatus sum. || άγκυρα ancora, ά-σφαλής8 (σςάλλομαι labor) tutus (a lapsu), firmus, βέβαιος firmus, εΐα-ερχομένην ptc -χομαι in-gredior (idea ancorae in fundum maris penetrantis?), έαώχερος (έσω intra) interior; τό έσ. τοΰ κ. id quod (seu ea pars templi quae) est post velamen, χαχα-πέχασμα® (-πετάννυμι alqd 20 dependens pando) velum pendens, curtain, Vorhang. || δ-που ubi vel quo. πρό-δρομος prae-cursor. είσ-ηλθ·εν -έρχομαι intravit2. x«xάσθ,η κατα-σκευάζω praeparatum, constructum est. ή πρώτη duae par­ tes tabernaculi considerantur ut duo tabernacula: tab. externum dicitur primum (= prius 114) respectu ingredientis. λυχνία can­ delabrum (illud magnum aureum), τράπεζα mensa. πρό-θ>εσις4 (προ-τίθημι) pro-positio, ex-positio πρόθ. τ. άρτων = panes propositi, ήτις = ή 164 -sci σκηνή. "Αγια (neutr. pl.) Sancta. || μετά c. acc. post (hic localiter), δεύτερος secundus, alter, κατα-πέτασμα6 (κατα-πετάννυμι alqd dependens pando) velum; velo priori Sanctum dividebatur a locis externis, altero Sanctum a Sancto Sanctorum, λεγομενη ptc pass. || χρυσούς -ή -οΰν aureus, εχουσα habens, θομιατήριον (θυμιάω suffio, incensum comburo)

507

AD HEBRAEOS

9 , 5-10

instrumentum vel locus adolendi, thuribulum, Räucherpfanne, incenser. κιβωτός ή cista, arca (foederis), περι-κε-καλυμμένην ptc pf pass, περι-καλυπτω circum-velo, circum-tego. πΑντο-θ·εν un­ dique. χρυσίον aurum. οτΑμνος ή amphora, urceus, urna. £Αβδος ή baculus, βλαστήσαβα ptc aor. -στάω intr. germino, πλΑξ -κός ή tabula. || ύπερ-Ανω c. gen. super, supra 59. χερουβίμ δό- 5 ξης: duorum cherubim effigies super operculum arcae foederis positae erant, quorum alae super propitiatorium extendebantur, faciesque inter se aspiciebant, qui utpote Dei praesentis maiestatem quodammodo portantes vocantur ch. gloriae. κατα-βκιΑζοντα ptc -ζω ob-umbro. Ελαατήριον (ιλάσκομαι propitium mihi reddo alqm), id quo expiatio fit; operculum arcae foederis die expiationis a pontifice sanguine victimae piacularis aspergendum. μέρος7 pars; κατά μ. per partes, singillatim. || κατ-ε-βκευαβμέ- 6 νων ptc pf pass, κατα-σκεύαζω v. 2; gen. abs.: his ita compositis. διΑ παντός (sci χρόνου) semper, εΕβ-ίαβιν εΐσ-ειμι intrant (εΐμι eo vel potius ibo; verb, defectivum in NT rarissimi usüs). λα­ τρεία cultus; pl. actiones cultuales. έπι-τελοΰντες -λέω perficien­ tes, peragentes. || Απαξ τοϋ ένιαυτοΰ semel in anno, μόνος solus. 7 χωρίς c. gen. sine, προα-φέρει of-fert. Α-γνόημα® erratum, error, peccatum (ex ignorantia). || δηλοϋντος ptc -λόω manifestum red- 8 do, innuo, significo; gen. abs.: hoc significante Spiritu, μή-πω = οΰ-πω nondum 307. πε-φανερωβθ·αι inf. pf pass, φανερόω no­ tum reddo ; pass, innotesco, notus fio. ή των Αγίων οδός via Sanctorum i. e. via in Sancta (in praesentiam Dei) ducens, ετι... έχούβης gen. abs.: adhuc habente. βτΑβις4 statio, status; στάσιν έχω consisto, exsisto. || ή-τις = ή 164 vel se refert ad σκηνή vel 9 ad totam condicionem desriptam: «id quod » congruens c. prae­ dicato παραβολή; ή τ ις ... ένεστηκότα est parenthesis, παρα-βολή (-βάλλω) iuxta-positio, comparatio, similitudo, typus; supple έστίν. καιρός tempus (determinatum), έν-εατηκότα ptc ad pfpraes. έν-έστηπα (έν-ίσταμαι): sum in...; praesens sum. είς κ. έν. respectu ad tempus praesens (scriptoris); vel pro suo tempore, for the time being (?). καθ’’ ήν se refert vel ad παραβ. vel ad σκηνή, προβ-φέρονται of-feruntur, δυνΑμεναι p tc -να μα i possum. συν-είδηβις4 conscientia; κατά. σ. quoad conscientiam; fere = coram Deo, qui' conscientiam intuetur, τελει&ααι inf. aor. -ειόω perfectum reddo, λατρεΰοντα servientem, eum qui cultum pera­ git. II μόνον solum(modo). έπί βρώμααιν... per nimiam brevilo- 10 quentiam videtur dici: sacrificia illa purificare poterant solum ab impuritatibus contractis relate ad cibos etc. βρωμά® (βιβρώσκω) cibus, πόμα® (πίνω) potus. διΑ-φορος dif-ferens, varius, βαπτισμός lavatio, baptismus cf 6, 2 et Me 7, 4. 8. δικαίωμα v. 1; σαρκός (σάρξ) gen. hebr. ad carnem i. e.'ordinem naturalem, mate­ rialem, terrenum pertinens; appositio ad δώρα^καΐ θυσίαι (cum tota legislatione’ levitica annexa), μέχρι usque ad. δι-όρθ·ωσις4 (-θόω) cor-rectio,’recta'ales rei institutio, έπι-κείμενα ptc -κεί­ μαι super-iaceo, super-positus sum: imposita (sci δικαιώματα). ||

9 ,1 1 -1 9

AD HEBRAEOS

508

11 παρα-γενόμενος ptc aor2 -γίνομαι (iuxta fio) ad-venio. μελλόν­ των ptc μέλλω futurus sum; ptc: futurus (1. v. γενομένων: bo­

norum quae [cum ipso] venerunt). Sidi potius instrum. quam localiter, μείζων -ονος maior, τελειότερος (τέλειος) perfectior. 12 χειρο-ποίητος manu-factus, κτίσις4 creatio. || τpdiγoς caper, hir­ cus. μόσχος iuvencus, vitulus. ίδιος proprius. εΐσ-ήλθ·εν -έρχο­ μαι intravit2, εφάπαξ semel in perpetuum, une fois pour toutes. τά άγια « Sancta ». αΙώνιος aeternus, λότρωσις4 (λυτρόω) re­ demptio. εύράμενος (loco -όμενος 333) ptc aor2 med. ευρίσκω invenio; med. mihi aut meo labore assequor; (ptc aor. de actione 13 coincidente 795?). || ταύρος taurus, σποδός ή cinis, δάμαλις4 iuvenca, vacca, ήαντίζουσα -ίζω conspergens, κε-κοινωμένους ptc pf pass, κοινόω reddo « communem » = (levitice) immundum, • polluo, άγιάζει sanctificat, καθ-αρότης -τητος ή puritas, mundi14 ties; κ. τ. σαρκός = corporis levitica mundities. || πόσψ μάλλον quanto magis, διά πνεύματος αίωνίου per spiritum aeternum, effert indolem moralem huius oblationis in opp. ad ritus externos ordinis materialis, προσ-ήνεγκεν -φέρω ob-tulit2. &-μωμος sine vituperio, integer, καθ·αριεΐ fut. (atticum) -ρίζω emundo (fut. logicum), συν-είδησις v. 9. νεκρός mortuus; έργον v. opus quod vitae verae (supernaturalis) actus non est, praesertim peccatum, εις τό λατρεύειν ad serviendum (quasi sacerdotaliter). ζ&ντι ζάω 15 viventi. || διά τούτο prospicit δπω ς: ideo, ad hoc. δια-θ·ήκη... μεσίτης v. 8,6. καινός novus, όπως c. coni, ut fin. γενομένου [ ptc aor2 γίνομαι; gen. abs. άπο-λύτρωσιξ4 redemptio, liberatio; gen.: ab alqa re. ini τη... tempore (prioris foederis), παρά-βασις4 (-βαίνω) trans-gressio, praevaricatio, έπ-αγγελία promissio i. e. bonum promissum, λάβωσιν coni, aor2 λαμβάνω accipio, κε-κλημένοι ptc pf pass, καλέω voco, κληρο-νομία hereditas, 16 possessio; gen. epex. ad επαγγελία. || όπου ubi-cumque. διαθ·ήκη hic: testamentum: ubi agitur de alqo test. θάνατος hic: mortis nuntius vel testimonium, άνάγκη (sci έστίν) c. acc. c. inf. necesse est. φέρεσθαι (af)ferri. δια-θ·εμένο\> ptc aor2 -τίθεμαι 17 testamentum facio; ptc aor. : testator. || έπί νεκροΐς in mortuis (i. e. post mortem testatoris), ubi mors intervenerit, βέβαιος firmus, validus, έπεί quia, nam. μή ποτέ numquid umquam ? (cf 10,2) μήποτε (loco ουδέποτε) «numquam» in assertione du­ rum esset, quamvis μή loco οΰ in propos. causalibus occurrat cf 18 Jo 3,18. Ισχύει valet, δτε quando, dum. ζη ζάω vivit. || δθεν unde: ούδε neque, etiam ... non. πρώτη (loco προτέρα 114) sci διαθήκη, έγ-κε-καίνισται pf pass, έγ-καινίζω in-novo, initio; de­ dico, rem sacram sollemni ritu usui trado; pf sicut saepe, de re 19 quae narrata in Scriptura exstat. || λαληθείσης ptc aor. pass, λαλέω dico; gen. abs.: lecto omni mandato (έν-τολή). κατά τ. νόμον sicut erat (scriptum) in Lege, λαός populus, λαβών ptc aor2 λαμβάνω sumo, μόσχος, τράγος v. 12. ύδωρ -ατος ·τό aqua, εριον lana, κόκκινος (tinctus) colore coccino, coccineus, scarlet. ύσαωπος ή hyssopus; planta qua Israelitae potissimum in sacris

509

AD H E B R A E O S

9 ,20 - 1 0 ,2

i aspersionibus utebantur, βεβλίον liber, i - ράντεαεν aor. ραντίζω * v. 13. II ■?)? loco ήν attractio relativi 9. έν-ε-τείλατο aor. έν-τέλ- 20 I λομαι praecipio: foederis quod Deus vobis ut mandatum dedit. || 1 βκεΰος7 utensile, instrumentum, vas. λεετ-ουργία ministerium 21 ; (sacrum), ομοίως similiter, pariter. || βχεδόν (έχω) prope, ferme, 22 paene; frt iungendum cum πάντα: fere omnia; vel = fere dixe­ rim. καθ-αρίζεταε pass, -ίζω (e)mundo. αίματ-εκ-χυ«ία effusio ■sanguinis. &φ-εβες4 re-missio. || άνάγκτ; v. 16. ΰπό-δεεγμα® ν.·8,5 23 exemplum, typus, τά έν τοΐς ούρανοΐς = έπ-ουράνια res caele­ stes, sanctuarium caeleste, τούτος his rebus (hoc modo). καθ·αρίζεσθ·κε inf. pass. v. 22. κρείττων -ονος παρά melior quam. || χεερο-ποίητος v. 11. είβ-ηλθ·εν v. 12. άντί-τυπος aliquod exem- 24 plar (τύπος) imitans: sanctuarium veri sanctuarii (caelestis) ima­ go atque adumbratio. άλ·ηθ·ενός verus. έμ-φανεαθ>ηναε inf. aor. pass, -νίζω conspicuum reddo, ostendo; pass, appareo, me sisto alci, υπέρ τίνος intercedo pro alqo; inf. fin. || ουδέ neque, πολ- 25 λάκες saepe, προσ-φέργι (ut) offerat, ώβπερ sicut. εΙβ·έρχεταε in­ greditur. κατ’ ενιαυτόν singulis annis, quotannis, έν sociativum: cum 86 s. άλλότρεος alienas, non suus. || έπεί nam (secus), narft 26 (si res ita esset), έ-δεε c. acc. c. inf. oportebat (irrealis sine αν 230). παθ-εΐν inf. aor2 πάσχω patior, κατα-βολή fundatio; από κ. κόσμου ab origine mundi, νυνί = νΰν. άπαξ semel, αυν-τέλεεα con-summatio, perfectio, finis; έπΐ σ. τ. αιώνων in plenitudine temporum, μένου ptc pf pass, νεκρόω mortuum reddo, eneco, άστρον sidus, stella, πλήθος7 mul­ titudo; dat. relationis 38. άμμος ή arena, χείλος7 labrum; hic: 13 ora, litus maris. άν-αρί·9>μητος in-numerabilis. || κατά πίστιν in, cum fide; κατά de modo actionis in dictionibus adverbialibus. άπ-έ-θ·ανον aor2 v. 4. κομισάμενοι ptc aor. -μίξομαι nanciscor, accipio v. 10,36. έπ-αγγελία bonum promissum, adimpletio pro­ missionis. πόρρω-θ’εν ex longinquo, ίδόντες ptc aor2 όράω. άσπασάμενοι ptc aor. άσπάζομαι saluto, όμο-λογήααντες ptc aor. -γέω con-sentio, profiteor, confiteor, ξένος hospes, παρ-επί-δημος

515

AD H E B R A E O S

11, 14-25

apud (έια-) alqm populum (δήμος) peregrinus (παρα- ?) degens, advena peregrinus. || τοιοΰτος talis, λέγοντες dicentes, έμ-φανί- 14 ζουβιν -ίζω manifestant, significant, πατρίς -ίδος patria, έπιζητοΰσιν: -τέω quaero, cupio, appeto, rei acquirendae operam do. II ei c. impf: condicio irrealis. έ-μνημόνευον impf μνημονεύω 15 memor sum, memini; commemoro, mentionem facio: si hoc di­ centes (adhuc : impf) cogitassent de illa. .. 229. άφ’ = Από = έξ 62. έξ-έ-βησαν aor2 έκ-βαίνω ex-eo : ex-ierant. 214. εΐχον (impf) &v: habuissent (adhuc; impf de actione continuata), ΑνακΑμψαι inf. aor. -κάμπτω re-flecto; intr. revertor. || νυν δε nxrnc 16 autem (logicum), « atqui ». κρείττων -ονος melior (sci patria), ορέγονται med. -γω extendo, porrigo; med. τινός me extendo versus alqd quod appeto; adnitor ad obtinendum alqd, consector. έπ-ουρΑνιος caelestis, δι-ό v. 12. έπ-αισχΰνεται: -νομαι pudet me, erubesco; hic c. acc. personae et inf. έπι-καλεΐσθ-αι cog-nominari cf Ex 3,15 « Deus patrum vestr., Deus Abr. et Deus Is. et Deus Jac. ». ήτοίμααεν ετοιμάζω paravit. || προσ-ενήνοχεν pf 17 (att.) -φέρω of-fero; pf: consensus aequivalet rei gestae, et agitur de facto notorio quod adhuc exstat Gen 22,1-18. πειραζόμενος πειράζω experimento (πείρα) exploro, ten to : cum tentaretur. μονο-γενής8 uni-genitus. προσ-έ-φερεν impf (de statu mentis). Ανα-δεξΑμενος ptc aor. -δέχομαι in me suscipio; cum fide su­ scipio. II έ-λαλήθ·η λαλέω dictum est (erat 214). δτι = « : ». έν 18 instr. κληθ'ήσεται καλέω vocabitur (sem. fere = erit), οπέρμα v. 11. II λογισΑμενος ptc aor. λογίζομαι computo, arbitror, mente 19 revolvo, cogito, έγείρειν suscitare, δυνατός (έστιν) potens est. δ-θ>εν unde, ideo, παρα-βολή (iuxta-positio) comparatio, simi­ litudo, typus; έν π. = cum significatione typica (sci mortis et resurrectionis Christi), έ-κομίσατο aor. v. 13. || περί μελλόντων 20 v. 8 de futuris, εΰ-λόγησεν -γέω bene-dixit. || άπο-θ'νήοκων mo- 21 riens. έ'καοτος unusquisque, hic: uterque. προσ-ε-κύνησεν προσκυνέω adoro; (prostratus, hic: inclinatus) veneror, έίκρον (δ,κρος acutus, extremus) summitas, extremitas: inclinatus super sum­ mam partem baculi sui. ράβδος ή baculus. || τελευτών -τάω 22 finiens (vitam), moriens. εξ-οδος ή ex-itus. έ-μνημόνευσεν aor. v. 15. όστοϋν (= -τέον) τό os (ossis), έν-8-τείλατο aor. έν-τέλλομαι mando, praecipio. || γεννηθείς γεννάω genitus, natus, έ- 23 κρύβη κρύπτω occultatus est2. τρ£-μηνον tempus trimestre, trium mensium. o£ πατέρες = οί γονείς genitores, parentes, δι-ότι quia. ε?δον όράω viderunt2. Αστείος (άστυ urbs) urbanus, elegans, for­ mosus, pulchellus (= pulcher in parvulo corpore); ά. est prae­ dicatum. έ-φοβήθ'ησαν aor. dep. φοβέομαι timeo, διά-ταγμα® (-τάσσω dis-pono) praeceptum, edictum. Hγενόμενος ptc aor2 γί- 24 νομαι. ήρνήσατο aor. άρνέομαι nego, me a re abdico, recuso, λέγεσθ’αι vocari. || μΑλλον... ή magis, potius... quam, έλόμενος 25 ptc aor2 αίρέομαι eligo, συγ-κακ-ουχεΐσθ’αι male tractari unä cum. πρόσ-καιρος ad tempus; aliquamdiu solum durans, tem­ poralis. άπό-λαυσις4 (-λαύω fruor) fruitio, fructus: habere pec-

11,26-36

AD H E B R A E O S

516

26 cati commissi fructum seu emolumentum. || μείζων -ονος maior; c. gen. compar, πλούτος divitiae, όνειδισμός opprobium, igno­ minia inflicta; όν. x. Χρίστου opprobrium quod est quaedam an­ ticipata participatio opprobriorum quae Christus pertulit, άπ-έβλεπεν impf άπο-βλέπω intueor, aspiscio. μισθ-απο-δοσία re-mu27 neratio. || κατ-έ-λιπεν κατα-λείπω re-liquit2. φοβηθείς veritus φοβέομαι timeo. 9-υμός (θύω ferveo) effervescentia animi, ira. ά-όρατος in-visibilis (sci Deus), ώς όρων tamquam videns: « ac si videret invis. Deum » (secretum constantiae). έ-καρτέρησεν constanter perduravit καρτερέιο sum fortis (κάρτερος = κράτε28 ροζ), constans. || πε-ποίηκεν pf ποιέω. πάσχα τό cena paschalis. πρόσ-χυαις4 (προσ-χέω) af-fusio, aspersio (de sanguine postibus illito), όλοθ'ρεύων in perniciem agens, perimens (sci angelus), πρωτό-τοκος primo-genitus; τά πρ. primi partus sci hominum et animalium; trahendum ad ολοθρ. θ·ίγη coni, aor2 θιγγάνω 29 τινός tango. || δι-έ-βησαν διαβαίνω trans-ierunt2. έρυθ-ρός ruber, ώς tamquam, ξηρός siccus, aridus, πείρα experimentum, tenta­ men. λαβόντες ptc aor2 λαμβάνω; πείραν λαβεΐν τίνος tentare alqd. κατ-ε-πόθ·ηααν de-vorati sunt κατα-πίνω bibens de-glut30 tio; pass, ab-sorbeor, undis obruor. || τείχος7 murus; pl. moenia, έ-πεσαν (loco -ov 333) ceciderunt2, corruerunt. κυκλωθ·έντα ptc aor. pass, κ υ κ λ ό ω circum-eo alqd. έπί c. acc. loco acc. duratio31 nis 56. έπτά septem. || πόρνη (πέρνημι vendo) meretrix, συν-απώλετο aor2 -ό λ λ υ μ α ι pereo unä cum. ά-πειθ-ήσασιν ptc aor. -θέω sum incredulus, inoboediens, contumax, δεξαμένη ptc aor. δέχο­ μαι ex-cipio. κατά-σκοπος explorator, speculator (sensu hostili). || 32 καί frequens ante interrog. 319. έτι adhuc, amplius, λέγω coni, delib. i nt-λείψει -λείπω (τινά) deficiet, deerit, δι-ηγούμενον ptc 33 -η γ έ ο μ α ι e-narro. || κατ-ηγωνίσαντο aor. - α γ ω ν ίζ ο μ α ι de-bello, de-vinco. ήργάσαντο aor. ε ρ γ ά ζ ο μ α ι operor, επ-έ-τυχον aor2 ε π ι ­ τ υ γ χ ά ν ω c. gen. at-tingo, incido in alqm; assequor, consequor, έ-φραξαν occluserunt φ ρ ά σ σ ω saepio, munio, στόμα* os (oris). 34 λέων -ο ν τ ο ς leo. || έ-σβεααν σ β έ ν ν υ μ ι ex-stinxerunt. πΰρ πυράς to ignis, έ-φυγον φ ε ύ γ ω fugerunt2, μάχαιρα gladius, έν-ε-δυναμώθ>ησ*ν aor. pass, έ ν -δ υ ν α μ ό ω corroboro, validum facio ; pass, reconvalesco. ά-σθένεια in-firmitas. έ-γενήθ-ησαν aor. dep. (loco medii 174) γ ίν ο μ α ι. Ισχυρός fortis, πόλεμος bellum, παρ-εμ-βολη (-β ά λ λ ω ) militum in acie vel in castris dispositio, castra, acies, ϊ-κλιναν aor. κ λ ίν ω inclino, labefacio: aciem (π α ρ ε μ β .) in fugam 35 coniicio. άλλότριος alienus, alienigena. || έ-λαβον λαμβάνω (ite­ rum) acceperunt2, άνά-στασις4 re-surrectio. έ-τυμπανίσθ"ησαν cruciati sunt τ υ μ π α ν ίζ ω (τ ύ μ π α ν ο ν instrumentum torturae rotae simile in quo rei extendebantur) tympano crucio, to bedt to death. προσ-δεξάμενοι ptc aor. -δ έ χ ο μ α ι re-cipio, ad me admitto, reci­ pio ; ου πρ. non accepto, respuo, άπο-λύτρωσις4 liberatio : non acceptarunt (oblatam sibi) redemptionem, κρείττων (-ον) -ονος melior, τύχωσιν coni, aor2 τ υ γ χ ά ν ω τινός attingo scopum (iacu36 lando), treffen, assequor, nanciscor. || έτεροι = άλλοι 116. έμ-

517

AD H E B R A E O S

1 1 ,3 7 -1 2 ,3

παιγμός (-παίζω pueriliter ago contra) irrisio, ludibrium; hic frt de cruciatu ludibrioso, μάστις -ιγος flagellum, πείραν ε-λαβαν v. 29: experti sunt, δεσμός vinculum, φυλακή custodia, career. || έ-λιθ·Ασθ>ησαν λιθάζω lapidati sunt, έ-πειράσθ-ησαν -ράζω tentati sunt, έ-πρίαθ·ησ*ν πρί(ζ)ω serra dissecti sunt, φόνος homicidium. άπ-έ-θ·ανον aor2 άπο-θνησκω morior. περι-ήλθ-ον -έρχομαι circum-ierunt2. μηλιοτη pellis ovilla (vel caprina). αΕγειος (αϊξ) ca­ prinus. δέρμα® cutis, pellis, υστερούμενοι pte pass, υστερέω careo; pass, deficior, careo, indigentia laboro, θ-λιβόμενοι pte pass, θλίβω comprimo, tribulo, κακ-ουχούμενοι pte pass, -χέω male habeo alqm, malis affligo, vexo. || άξιος dignus, τινός alqo. ην erat, έρημία locus desertus, non habitatus, πλανώμενοι pte pass, -νάω errare facio; pass, vagor, circumerro, δρος7 mons, σπήλαιον spelunca, όπή (όπτω: per quod prospicitur) foramen. || μαρτυρηθ-έντες (quamvis) approbati v. 2. i -κομίσαντο τ. έπ-αγγελίαν v. 13. II περί = υπέρ 69. κρεΐττον ν. 35 aliquid melius, προ-βλεψαμένου pte aor. med. -βλέπω prae-video; med. provideo, in an­ tecessum curo; gen. abs. χωρίς ήμών sine nobis. τελειωθ·ώσιν coni. aor. pass, τελειόω ad perfectionem perduco, consummo. τοιγαροϋν sollemnis particula conclusive: quocirca, propterea, proinde, τοσοΰτος tantus. Ιχοντες habentes, περι-κείμενον pte -κείμαι circum-iaceo, circumpositus sum. νέφος7 caelum nubilum (ορρ. νεφέλη una nubes), nubes, ingens quaedam multitudo; τοσ. έ'χ. π. v. μαρτ. tanta nube testium circumdati, μάρτυς -υρος testis (non verbis tantum sed exemplo, vita, morte), δγκος tu­ mor, moles, onus; quidquid impedimenti est in cursu vel cer­ tamine. άπο-θ-έμενοι pte aor2 med. -τίθημι de-pono; med. a me, exuo, renuntio rei, cesso a re. εΰ-περί-στατος facile ideoque saepe circumstans, closely clinging; facile seducens, ΰπο-μονή perseve­ rantia, patientia; διά cum. τρέ/ωμεν coni, exhort.: curramus, προ-κείμενον pte -κείμαι pro-positus sum. Αγών -ώνος δ (con­ ventus ad ludos publicos) certamen; τόν προκ. άγ. certamen nobis destinatum. || Αφ-ορωντες -οράω aspicientes, intuentes. άρχ-ηγός auctor primus rei, fundator, τελειωτής3 (τελειόω per­ fectum reddo) consummator: per eum fiet ut fides nostra, ipsius donum, consummetur, praemio afficiatur, in visionem beatam transeat. Αντί pro, i. e. loco ales rei in electione (vel pro = ad obtinendum alqd, alicuius rei gratia), προ-κειμένης v. 1; αντί τ. πρ. χαράς aut: ad obtinendum propositum sibi (praemii loco) gaudium aut loco propositi sibi (ad optionem) gaudii i. e. vitae gaudii plenae, ύπ-έ-μεινεν sustinuit υμο-μένω permaneo, non fugio, σταυρός crux, αισχύνη ignominia (sci mortis in cruce), κατα-φρονήσας pte aor. -νέω τινός (animum habeo alci adver­ sum) contemno, rationem non habeo ales, contemno alqd = non timeo, intrepide'subeo. εν δεξιφ a (manu) dextera (locus hono­ ris). κε-κΑθ·ικεν pf καθίζοο sedere facio; intr. consido; pf con­ sedit et sedet.’ || Ανα-λογίσασθ·ε imptv aor. -ίζομαι re-puto, (re-compter), re-cogito, re-colo. τοιοΰτος talis, ΰ π ο -μ ε -μ ε ν η κ ό τα

37

38 39 40

12

2

3

1 2 , 4 -1 2

:1

AD H E B R A E O S

518

ptc pf ΰπο-μένω v. 2: eum qui sustinuit, ύπό = άπό = παρά 63. άμαρτωλός peccator, άντι-λογία contra-dictio (etiam per actio­ nes), seditio, κάμητε coni, aor2 κάμνω defetiscor, lassor, fatigatus cesso. 1κ-λυόμενοι ptc pass, -λι'κο re-solvo, enervo, lassum reddo; pass, defetiscor, languidus fio, animum despondeo; ταΐς -ψυχαϊς 4 dat. relationis 38. || ούπω non-dum. μέχρις c. gen. usque, άντικατ-4ατητε re-stitistis2 -καΆ-ίσταμαι obsisto, άντ-αγωνιζόμενοι 5 ptc -ίζομαι pugno, certo contra alqm. || έκ-λέ-λησθ·ε pf έκ-λανΆάνομαι plane obliviscor; pf immemor sum, nil curo. παρά-κλησις4 exhortatio, consolatio, ή-τις quae tamen; fere = quamvis, δια-λέγεται: -γομαί τινι colloquor cum alqo; alloquor alqm.; ώς υίοΐς tamquam filios, όλιγώρει imptv -ρέω τίνος (όλίγ-ωρος neglegens, ώρα cura) parvi pendo, neglego, παιδεία institutio puerilis; institutio quae fit monitione, correptione, punitione; disciplina, castigatio, έκ-λύου imptv -λύομαι v. 3. έλεγχόμενος ptc -χω arguo, convinco (peccati, erroris), corripio, castigo. || 6 άγαπα -άω diligit, παιδεύει educat, erudit, castigat. μάστιγος -γόω flagellat, παρα-δ&χεται: -χομαι admitto, accepto, suscipio. || 7 είς παιδείαν si ita legendum est, frt constr. praegnans 77: in disciplinam dati sustinete ! vel: in disciplinam i. e. ad educatio­ nem vestram perseverate; sed frt legendum est st (loco εις): si castigationem sustinetis, ΰπο-μένετε v. 2, imptv vel indic, προσφέρεται med. -φέρω ad-duco; med. me gero erga alqm, alqm tracto certo modo. υιός... πατήρ sine art.: filius qui vere filius 8 est. . . 133. || χωρίς sine, έστέ εϊμί estis, παιδεία v. 5. μέτ-οχος particeps, γε-γόνασιν pf2 γίνομαι. &ρα igitur, νόθ-ος spurius, non genuinus, illegitimus: hoc signum est Deum vos non ut ge9 nuinos filios agnoscere. || εϊτα deinde, porro, praeterea, είχομεν έχω habebamus, παιδευτής3 educator (c. connot. castigationis). έν-ε-τρεπόμεθ·α reverebamur έν-τρέπω in-verto, pudefacio; pass, pudore afficior, vereor, οΰ nonne, πολύ μ«λλον multo magis, ΰπο-ταγησόμεθ-α fut* pass, -τάσσω sub-iicio, subdo; pass, me subiicio, oboedio, ζήβομεν ζάω vivemus, τ&ν πν. art.: spirituum 10 nostrorum (spir. = animus ut sedes vitae supernaturalis). II oi μέν illi quidem (sci patres naturales), πρός δλίγας ήμ. ad pau­ cos dies, δονούν ptc -κεΐ (bonum) videtur: prout eis videba­ tur. έ-παίδευον impf v. 6. βυμ-φέρον ptc neutr. -φέρει convenit, iuvat, utile est. επί τό σ. in utilitatem (nostram), είς τό c. inf. ad hoc ut (exspectaveris acc. ημάς), μετα-λαβεΐν inf. aora -λαμ­ βάνω τινός particeps fio rei, nanciscor, άγιότης -τητος ή sanc11 titas. II παιδεία v. 5. παρ-όν ptc -ειμι adsum; πρός τ. παρόν ad tempus praesens, in praesenti, δονεί: videtur, χαρ&ς είναι rem (esse) quae gaudium affert, λύπη tristitia, maeror, ύστερον pos­ tea. καρπός fructus. εΙρηνικός pacem afferens, pacis plenus, γεγυμνασμένοις ptc pf pass, γυμνάζω exerceo, excolo, άπο-δίδωσιν 12 red-dit. δικαιοσύνης gen. epexeg. 33 ad καρπός. || δι-ό propter quod, παρ-ειμένας ptc pf pass, -ίημι re-mitto, laxo, debilito; pass, flaccide pendeo; χεΐρες παρ. metaphora pro torpore, igna-

ί 519

AD H E B R A E O S

12, 13-19

! via. παρα-λε-λυμένος ptc pf pass, -λΰω nervorum remissione dej bilito: genua debilitata ad incedendum impotentia, γόνυ -νατος i χό genu, άν-ορθ-ώσατε imptv aor. -θόω (οηΌός rectus) rursus j erigo, rectum facio. || τροχιά rotae vel hominis in via vestigium. ποιήσατε imptv aor.: recta procedite, i. e. recte agite, πούς j ποδός pes; dat. instr. χωλός claudus; xo χ. membrum claudum; j hic de fidelibus, qui in fide non firmi ancipites haerent inter fidem Christ, et Judaismum. έχ-τραπη coni. aor. pass, -χρέπω averto, de-torqueo; pass. term. tech, medicorum: luxor, verrenkt werden, ötre disloque, lux6. ίαθ"^ coni. aor. pass. Ιάομαι medeor, sano. I! διώκετε imptv -κω persequor, studiose sector, assequi studeo, Αγιασμός sanctificatio, ου χωρίς sine qua. δψεται fut. med. όράω ; « Deum videre » sem. = auxilium, favorem, Dei ex­ periri. έπι-ακοποϋντες ptc -πέο) attente inspicio, mente perpen­ do ; sequente μή : provide caveo, ύστερων ptc -ρέω posterior, venio, non assequor, absum a re, versäume', (supple fj). χάρις gra­ tia: ne quis tarditate sua a gratia Dei excludatur; (si comparatur c. 10, 25; 12, 28 et impr. 13, 9-16, probabile videtur, voce ή χά­ ρις hic coenam Domini seu eucharistiam significari [J. Betz], || ρίζα radix, πικρία amaritudo; gen. hebr. 29: radix amara, άνω sursum, φΰουσα crescens; φΰω progermino alqd; intr. enascor, procresco, έν-οχλή coni, -λέω (δχλος turba, molestia) molestus sum, perturbo; 1. v. c. DXX έν χολή: crescens cum feile i. e. producens amaritudinem, μιανθ-ώσιν coni. aor. pass, μιαίνω coin­ quino, contamino, polluo. || πόρνος (πέρνημι vendo) qui corpus suum ad libidinem vendit, fornicarius, βέβηλος (βαίνω) omnibus accessibilis, profanus; a mysteriis exclusus, impius, βρωσις4 (βιβρώσκω) comestio, cibus, άντί c. gen. pro = ad obtinendum, άπ-έ-δοτο aor2 med. άπο-δίδωμι red-do; med. do proprii cornmodi causa, venumdo. πρωτο-τόκια τά iura primogeniti. || ΐστε forma cl. ad οιδα: scitis, μετ-έπειτα postea. θ·έλων volens, de­ siderans. κληρο-νομήσαι inf. aor. -μέω heres sum, hereditate I consequor, particeps fio, nanciscor, εύ-λογία bene-dictio. άπ-εδοκιμάσθ-η άπο-δοκιμάζω reprobatus, repudiatus est. μετά-νοια ■ mentis, consilii mutatio (quae effectum actionis suae potuisset mutare), τόπος locus; facultas, potestas, occasio, εύρεν ευρίσκω invenit2, χαίπερ c. ptc quamquam, δάχρυον lacrima, έχ-ζητήσας ptc aor. -χέω ex-quiro, efflagito, rem impetrare studeo. || προβεληλϋθ-ατε pf2 -έρχομαι ac-cedo. ψηλαφωμένω ptc pass, -φάω [ palpans contrecto, betasten, tätet', ptc pass, palpabilis i. e. matef rialis. κε-καυμένω ptc pf pass, καίω accendo; pass, ardeo. πυρ i πυράς ignis, γνόφος caligo (ingruens e. g. quando tempestas in! stat), ζόφος nebulosa caligo, θώελλα turbo. || σάλπιγξ -ιγγος ή tuba, ήχος sonus, strepitus. £ημα* verbum. $ς gen. pt pendere ; ab άκούειν (χινός). άχοΰοντες audientes, παρ-ητήσαντο aor. med. -αιχέομαι a me prece repello, c. inf. precor ne (ita hic); alqm: . peto ut a me absistat, reiicio (loqui ad me volentem), ita v. 25. προβ-τεϋ-ηναι inf. aor. pass, -χίθημι ap-pono; hebr. hoc verbo

13

14

15

16

17

18

19

1 2 ,2 0 -1 3 ,2

AD H E B R A E O S

520

exprimitur « iterum » «rursus » : rogaveruut, ne amplius ad se 20 sermo fieret. || έ-φερον portabant, tolerabant, διαι-στελλ μενον ptc pass, -λλω di-duco; med. accurate definio, praecipio: prae­ ceptum. κάν = καί εάν vel si. θ·ηρίον bestia. θίγη coni, aor2 θιγγάνω c. gen. tango, δρος7 mons. λιθ·ο-βοληθ·ήσεται -λέω la21 pidabitur (c. sensu iinptv). || ουτω φοβερόν tam terribile, ήν είμί erat, φανταζόμενον ptc pass, -ζω facio apparens (φαντόν); pass, appareo, conspicior: illud spectaculum, έκ-φοβος ex-territus, me22 tu perculsus, έν-τρομος in tremitu, tremens. || προσ-εληλύθατε v. 18. ζώντος ζάω viventis, έπ-ουράνιος caelestis, μυριάς -άδος 23 ή numerus decem milium = numerus ingens. || πχν-ήγυρις4 (άγυρις congregatio [ab άγείρω]) coetus festivus (magnae multitu­ dinis). έκ-κλν;σία coetus, conventus (a Chr. fundatus), πρωτό­ τοκος primo-genitus; inter plures natu maximus; hic pl. sunt primi Christiani quos primos e genere humano Deus nactus est filios, άπο-γε-γραμμένων ptc pf pass, άπο-γράφω perscribo in tabulas publicas, κριτής3 iudex, πνεύμα,· hic de anima a corpore 24 separata, τε-τελειωμένων ptc pf pass, τελειόω perficio. || δια­ θήκη (-τίΰημι) dispositio, testamentum, foedus, νέος novus. μεσίτης3 mediator, sponsor, ^χντισμός aspersio, χρείττων (-ονος) ...παρά melior quam, κ.ρέίττον adv. melius; παρά quam, λα25 λοΰντι ptc :-λέω loquor. II βλέπετε μή videte, cavete ne. παραιτήσησθ·ε coni. aor. v. 19. έξ-έ-φυγον έκ-φεΰγω ef-fugerunt2. επί γης trahendum ad χρηματίζοντα παρ-αιτησάμενοι ptc aor. v. 19. χρηματίζοντα ptc -ίζω (divinitus) respondeo v. 8, 5. πολύ μάλλον multo magis (post negationem; multo minus), τόν άπ’ ουρανών sci χρηματίζοντα. άπο-στρεφόμενοι ptc med. -φω averto; med. me averto; τινά aversor alqm, repudio, sperno. || 26 έ-σάλευσεν concussit σαλεύω (σάλος fluitatio rei a ventis vel undis agitatae) facio fluitare, agito; pass, concutior, fluctuo, τότε tunc (ad montem Sinai), έπ-ήγγελται pf -αγγέλλομαι promitto; pf: adhuc valet promissio, έτι άπαξ adhuc semel, σείσω fut. σείω quatio, concutio, agito, τό δέ i. ά .: haec phrasis « έ. ά. η || 27 δηλοΐ -όω. manifestat, indicat, σαλευομενων ptc pass. v. 26; «res fluitantes » sunt res huius saeculi; τά μή σαλευόμενα sunt res saeculi futuri, μετά-θ-εσις4 trans-positio; trans-mutatio, abo­ litio ? ώς utpote. πε-ποιημένων ptc pf pass, ποιέω : res fluitantes a Deo factae sunt, sed ut transeant, μείνη coni. aor. μένω ma28 neo. || διό v. 12. ά-σάλευτος in-concussus, firmus, παρα-λαμβάνοντες accipientes. . Ιχωμεν χάριν habeamus, agamus gratias; pergamus habere gratiam, δι’ ής per quam (sci gratiarum actio­ nem). λατρεύωμεν -εΰω serviamus, colamus, εύ-αρέστως (-στος ■ [άρέσπω] placens, acceptus) adv. eo modo qui placeat, grate, εύ-λάβεια (-λαβής8 cautus, religiosus) religio, reverentia et pietas 29 erga Deum, δέος7 timor. || πΰρ v. 18. κατ-αναλίσκον ptc neutr. -σκω consumo, impendo (pecuniam); comedendo consumo. 13 φιλ-αδελφία caritas fraterna, μενέτω imptv 3 pers. μένω ma2 neo. II φιλο-ξενία hospitalitas. έπι-λαν9·άνεσθ·ε imptv -νομαι c. gen. obliviscor. έ'-λαθΌν aor2 λανθάνω lateo; c. ptc: aliis insciis.

521

AD H EBRA EO S

18, 3-13

vel (hic !) ipse rei inscius alqd facio, ξενίσαντες ptc aor. -ίζω hospitio excipio alqm. || μιμνήακεαίΐ-ε -σκω recordamini! δέσμιος 3 vinctus, ώς ut, tamquam, velut, ac si sitis, συν-δε-δεμένοι ptc pf pass, συν-δέω unä c. aliis in vincula coniicio. κακ-ουχουμένων ptc pass, -χέω malis affligo, vexo, δντες ptc ε ΐμ ί; είναι έν σώματι = vivere his in terris et huius vitae vicissitudinibus esse subiectum. || τίμιος (sci έστω) in honore esto, habeatur, γάμος 4 conubium (art. genericus). έν πασιν apud omnes, κοίτη (κείμαι) lectus, torus matrim., vita coniugalis. ά-μίαντος (μιαίνο) macu­ lo) im-maculatus. πόρνος v. 12,16. μοιχός adulter, moechus (pl. de utroque sexu), κρίνει -vm iudicabit. || ά-φιλ-άργυρος non avidus 5 pecuniae, τρόπος (τρέπω) modus, vitae ratio, modus agendi, mo­ res. άρκοΰμενοι ptc pass, άρκέω sufficio; pass, contentus reddor, contentus sum alqa re (τινί); anacoluthum vel ptc loco verbi finiti impr. loco imptv 265. παρ-ούσιν ptc -ειμι ad-sum. εΐρηκεν pf λέγω, ού μή c. coni, emphat. negatio rei futurae 309. άν-ω coni, aor2 -ίημι re-mitto, alqm (sibi) relinquo, desero, ούδ' ού μή duplex negatio graece non fit affirmatio, έγ-κατα-λίπω coni, aor2 -λείπω re-linquo alqm in (difficultatibus suis). || ώστε c. acc. c. 6 inf. ita ut. θ-αρρούντες -ρρέω confidentes, bono animo, βοηθός auxiliator, adiutor. φοβηθ-ήσομαι fut. dep. φοβέομαι timeo, ποιήσει faciet. || μνημονεύετε mementote ! ήγοομένων ptc ήγέο- 7 μαι c. gen. dux sum, duco; ecclesiae praesul, οϊ-τινες utpote qui 163. έ-λάλησαν aor. λαλέω loquor. άνα-θ·εωροΰντες -ρέω intuentes (ά ν α - vel: per seriem vel: iterum atque iterum), έκ-βασις4 ex-itus. άνα-στροφή con-versatio, ratio vivendi: exitum (glo­ riosum [sci martyrium?]) quem sortita est eorum vitae ratio), μεμείσθ-ε imitamini. || έχθ-ές heri, tempore praeterito, σήμερον 8 hodie, tempore praesenti: Chr. idem, qui fuit et est, permane­ bit. || διδαχή doctrina, ποικίλος varius, ξένος alienus, extraneus 9 (sci ab Ecclesia), παρα-φέρεσθ-ε imptv pass, -φέρω praeter-fero, averto, seduco: ne sinite vos seduci, καλόν (sci έστιν) c. acc. c. inf. bonum est. βε-βαιούσθ-αι -όω confirmari, corroborari, βρω­ μά (βιβρώσκω) cibus, ώφελήθ-ησαν aor. pass, ώφελέω τινά prosum alci, utilitatem affero, iuvo; pass, utilitatem percipio, iuvor. περι-πατήσαντες ptc aor. -τέω ambulo; hebr. de ratione vivendi; έν indicat viam qua quis incedit; hic « in cibis » i. e. in observa­ tione et distinctione ciborum see. puritatem vel impuritatem eorum. || θυσιαστήριον altare: aut crux, de qua comedunt qui 10 se fructuum sacrificii crucis reddunt participes, aut ara eucha­ ristica. φαγεΐν inf. aor2 έσδίω comedo, έξ-ουσία (έξ-εστιν licet) potestas, ius. σκηνή tabernaculum (foederis); hic frt pro. toto cultu VT et Judaismi. λατρεύοντες servientes; oi x. σκ. λατρ. qui cultui VT serviunt. || είσ-φέρεται in-fertur. ζωον animal, περί 11 άμαρτίας pro (69) peccato, ad expiandum pecc. τά άγια sanc­ tuarium; hic: Sancta Sanctorum, κατα-καίεται pass, -καίω com­ buro. έξω c. gen. extra. παρ-εμ·βολή castra v. 11,34. || δι-ό 12 propter quod, άγιάση coni. aor. αγιάζω sanctifico, ίδιος pro­ prius, suus, πύλη porta, έ-παθ-εν aor2 πάσχω patior. || τοίνυν igi- 13

13, 14-23

AD HEJBRAEOS

522

tur. έξ-ερχώμεθ’α coni, exhort, -έρχομαι ex-eo. δνειδιβμός op14 probrium, ignominia v. 11,26. φέροντες portantes. || γάρ explicat cur ne pigeat « exire ex Jerus. ». ώδε hic. μένουααν manentem, μέλλουσαν ptc μέλλω futurus sum. έπι-ζητοϋμεν quaerimus -τέω 15 appeto, rei acquirendae operam do. [| άνα-φέρωμεν af-feramus ! αΚνεβις4 laus; θυσία al. sacrificium laudis; hic improprie, ideo gen. epexeg. 33: sacr. quod consistit in laude et gratiarum actio­ ne. δ ιϊ παντός (χρόνου) semper, καρπός fructus, χείλος7 labium, όμο-λογουντων ptc -λογέω idem dico, consentio, profiteor; hic tamen = έξ-ομολογέομαί τινι (quo LXX reddunt hebr. hodah V) 16 laudibus celebro. || εό-ποιΐα bene-ficentia. κοινωνία communio, communicatio rei, beneficii collatio, έπι-λανθ-άνεαθ'ε imptv -voμαί τίνος obliviscor, τοιοΰτος talis. εό-αρεβτεϋται pass, -στέω multum placeo, gratus sum; pass. c. dat. instr. -στοΰμαί τινι mihi alqd placet, delector alqa re: talibus hostiis Deus oblecta17 tur. II πείθ’εοθ’ί imptv pass, πείθω persuadeo; pass, mihi per­ suadetur, credo, obtempero, Ηγουμένοις v. 7. ύπ-είχετε oboedite -είκω me submittens (ύπο-) cedo, pareo, άγρ-υπνοΰσιν vigilant -νέω (αγρ-υπνος insomnis: sec. alios: somnum [frustraj captans, see. alios: in agro dormiens), ώς utpote. άπο-δώαοντες ptc fut. -δίδωμι red-do; λόγον d. rationem reddo, ποι&αιν coni, ποιέω. βτενάζοντες -άζω gementes, suspirantes, ά-λυβιτελής8 in-utilis, (per litoten:) damnosus (λυσι-τελής expensas factas solvens, uti18 lis). ,| προβ-εύχεαθ·ε precamini! περί = υπέρ 69. πειθ’όμεθ-α v. 17: credimus, ότι loco inf. 266. συν-είδησις4 con-scientia. θ·έλοντες volentes, άνα-ατρέφεσθ’αι « conversari », ambulare, se gerere. || 19 περιβοοτέρως magis, vel elative /72: maxime, praecipue, παρακαλέω ad-voco, invito, moneo, rogo, ποιηααι inf. aor.; τοΰτο sci orare pro Paulo v. 18a. τΑχιον comp, ad ταχέως: celerius (pt ta­ men stare etiam pro elativo vel pro positivo 112s). άπο-καταβτα20 θ·0> coni. aor. pass, -καθ-ίστημι re-stituo, reddo. || άν-αγαγών ptc aora -άγω sursum duco, ποεμήν -ένος ό pastor, πρόβατον (loco οίς 328) ovis, έν causale 89. δια-θ-ήχη testamentum, foedus. αΙώνιος aeternus, χατ-αρτίσαι opt. aor. -ίζω (άρτιος aptus, congruens, per­ fectus) reddo talem qualis esse debet, perficio, είς τό c. inf. = ut fin. ποιησαι inf. aor. θ·έλημαβ voluntas, ποιών ptc. εύ-άρεστος (άρέσκω placeo) bene-placens, acceptus, gratus, ένώπιον αύτου in conspectu suo; sollemnius et magis hebraizanter quam simplex da22 tivus. || παρα-χαλέω v. 19. άν-έχεσθ·ε imptv -έχομαι me erectum teneo; τινός: sustineo, perfero, patienter tolero alqd. παρά-χληοις4 invitatio, adhortatio, monitio, βραχύς -έως brevis; διά βρ. paucis (verbis), breviter, έπ-έ-ατειλα scripsi έπι-στέλλω mitto nuntium ad 23 alqm ; fere semper: scriptim nuntio, per epistulam scribo. || yiνώακετε cognoscite, scitote, άπολελυμένον ptc pf pass, -λύω ab­ solvo, liberum dimitto: scitote Tim. liberatum esse, τάχιον v. 19. ερχηται coni, -χομαι venio, όψομαι fut. med. όράω. άβπ4αασθ·ε imptv -άζομαι saluto. Ηγουμένους v. 7. o£ άπό τ, Ιταλίας vel ii qui cum Auctore in Italia sunt vel qui ex It. ad Auctorem venerant.

IACOBI

EPISTULA

φυλή tribus, δούλος servus; non: «frater» Domini, δια-σπορά I (-σπείρω) dispersio populi Israel inter gentes, populus dispersus, regiones ubi dispersi habitant; hic de Judaeo-christianis. χαίρειν in nulla alia epistula NTi haec formula profana. || πάσα χαρά omne gaudium i. e. merum, plenum gaudium. ήγήσασθ·ε imptv aor. ήγέομαι duco, existimo, δτ-αν c. coni, quando (de fut.). πειρασμός (πειράζω) tentatio, exploratio, res adversae quibus Deus constantiam probat, diabolus ad peccandum incitat, περιπέσητ» coni, aor2 -πίπτω cado ita ut circumdem alqd vel ut circumder alqa re; incido in vel inter, ποικίλος varius, varii generis. || γινώσκοντες scientes, δον.ίμιον vel: id quo alqs exploratur; δ. τής πίστεως id quo fides exploratur (sci res adver­ sae); (vel a δοκίμιος = δόκιμος probatus, genuinus; τό δ. τ. πίστεως genuinitas fidei, genuina fides), κατ-εργάζεται -ζομαι operatur. || ύπο-μονή (-μέ\ω maneo sub, permaneo) perseverantia, patientia, εργον opus, labor, rei exsecutio, τέλειος ad finem (τέλος) perductus, perfectus, εχέτω habeto! έργον τ. εχέτω ha­ beat exercitium perfectum = perfecte exerceatur, ήτε coni, ε’ιμί. όλό-κίσηρος qui totum habet quod iure est sua portio (κλήρος), integer, non depravatus, sanus, λειπόμενοι ptc pass, -ω relinquo, destituo; pass, relinquor (in cursu a citius currentibus) superor; inferior sum: ut sitis in nulla re inferiores (opp. τέλειοι). II λείπεται: λείπομαί τίνος destitutus sum, careo alqa re. σοφία sa­ pientia, cognitio « practica ». αίτεέτω imptv 3 pers. αΐτέω rogo, peto, postulo, διδόντος ptc δίδωμι. απλώς adv. (απλούς) sim­ pliciter, sine difficultatibus, sincere, rückhaltlos·, cum verbis do­ nandi frt libenter, large, ονειδίζοντας ptc -ίζω (όνειδος7 probrum) verbis probrosis impeto; increpo, probris vexo; hic mendicum, dum ei eleemosynam do (opp. απλώς). δοθ·ήσεται δίδωμι da­ bitur. II έν πίστει cum fide, δια-κρινόμενος ptc med. -νω di-iudico; med. ultro citroque (δια-) apud me (med.) iudico, dubito, haesito (praesens: de statu), έοικεν pf2-praes. (εϊκω): similis est. κλάδων -ωνος ό fluctus, fluctuatio maris, Wogenschlag; opp. sin­ gulis undis κύματα, άνεμιζομένω ptc pass, -ίζω ventis agito, ^ιπιζομένω ptc pass, -ίζο) (ριπή iactus, impetus) iacto; pass, impetuoso flatu excitor, huc illuc feror. || οίέσθ-ω imptv 3 pers. οΐομαι opinor, puto, λήμψεται fut. med. λαμβάνω accipio. || δίψύχος duplicis animi; qui inter contrarios motus animi incertus vacillat (hic inter spem exauditionis et metum frustrationis), ά-κατά-στατος in-stabilis, in-constans. || καυχάσθ-ω imptv 3 pers. -χάομαι glorior, ταπεινός humilis, in condicione humili consti­ tutus. ύψος7 altitudo, condicio alta, excelsa (christiani sci). || πλού-

1 2

3

4

5

6

7 8 9 10

1, 11-18

11

12

13 .

14

15 16 17

18 .

IACOBI E PIST U L A

524

σιος dives, ταπείνωσή4 humiliatio; hic sui ipsius: έν τ. ταπ. αύτοϋ sese humiliando, in exercenda virtute humilitatis, in agnoscenda inopia sua et impotentia; (alii cogitant de iactura divitiarum prop­ ter persecutionem vel de futura humiliatione ita ut « gloriari» ironice dictum sit). άνθ·ος7 flos, χόρτος gramen, herbae campestres, παρ-ελεύσεται fut. -έρχομαι trans-eo. || άν-έ-τειλεν aor. ανα­ τέλλω oriri facio; intr. orior; aor. narrationis parabolicae cf v. 24. καύαων -ωνος ό (καΰσος ardor) aestus, ardores solis, έ-ξήρανεν ξηραίνω siccavit, arefecit, έξ-έ-πεσεν έκ-πίπτω de-cidit3. εύ-πμέπεια decor, venustas, pulchritudo, άπ-ώλετο aor2 med. -όλλυμι perdo; med. pereo, πορεία (πορεύω transfero) iter; ratio agendi, res gerenda, inceptum (Unternehmen) cf οδός v. 8. μαρανθήσεται fut. pass, μαραίνω exstinguo, consumo; pass, emarcesco, pereo. |1 μακάριος beatus, όπο-μένει patienter sustinet, πειρασμός v. 2. δόκιμος (ap)probatus, acceptus, exploratae virtutis, γενόμενος ptc aor2 γίνομαι, λήμψεται v. 7. στέφανος της ζωής gen. epexeg. 33: corona quae est vita, έπ-ηγγείλατο aor. -αγγέλλομαι polliceor, promittto. άγαπώσιν -πάω diligentibus. || πειραζόμενος ptc pass, -άζω tento; hic in malam partem (aliter v. 2): ad pec­ candum sollicito, λεγέτω dicito, dicat, ότι = « : ». άπό loco υπό 63? an consulto evitatur υπό, ut provenientia potius quam effi­ cientia significetur ? ά-πείραστος passive : qui tentari non p t ; ά. κακών (gen. sicut απαίδευτος αρετής ad virtutem non edu­ catus vel latine: patiens ales rei) qui ad malas res sollicitari non pt; sensus activus «qui non tentat» excluditur a contextu (δέ !). || έκαστος unusquisque, ύπό trahendum ad ptc. ίδιος proprius, suus, έπι-θωμία cupido, concupiscentia, έξ-ελκόμενος ptc pass, -κω ex-traho (ex statu innocentiae ad peccatum): lured, δελεα­ ζόμενος ptc pass, -άζω (δέλεαρ esca quae capiendis piscibus proicitur [δέλλω], Köder) escä capio, dolo circumvenio, seduco. |j είτα tunc, postea, συλ-λαβοοσα ptc aor2 -λαμβάνω concipio, τίκτει parit. άπο-τελεοθ-εΐσα -λέω ad finem (τέλος) perducta, peccatum consummatum, άπο-κυεί: -έω partum edo, pario. || πλανσάίλε imptv pass, -νάω errare facio; pass, in errorem in­ ducor, erro; μή c. imptv prohibet continuationem actionis 182 s. Αγαπητός dilectus. || δόσις4 datio, datum, donum; π. δ. omnia et singula dona 142. δώρημα® donatum, donum, τέλειος perfec­ tus; πάσα... τέλειος hexametron, casu u t videtur. άίνω-θ·εν de­ sursum. κατα-βαίνων de-scendens. φως φωτός τό lux, lumen; pi. luminaria caeli = stellae; πατήρ φ. siderum creator, παρ' ώ apud quem. Evi (= έν-εστιν) adest, exsistit, παρ-αλλαγή (-αλλάσσω) alternatio, vicissitudo, trans-mutatio. τροπή (τρέπω verto) conversio (astrorum), άπο-σκίασμα® (σκιά umbra) ob-umbratio; τροπής ά. obumbratio ex conversione orta (qualem sidera patiuntur ab occasu usque ad ortum). || βοοληθ-είς ptc aor. dep. βούλομαι volo: quia ipse libere sic decrevit, άπ-ε-κόησεν v. 15 peperit, genuit (hic de regeneratione), λόγος άληθ-είας verbum veritatis = evangelium cf Col 1, 5. είς τό c. acc. c. inf. = ut

525

IACOBI EPISTUD A

1, 19-27

finale, άπ-αρχή primitiae; primae fruges in sacrificio locum te­ nentes totius messis; personae consecratione sua aliis tempore priores indeque dignitate potiores; hic Judaei ante gentiles vo­ cati; ά. τις quaedam prim, χτίσμα* (κτίζω) creatura. || Κστε cl. pro hell, οϊδατε scitis; vel potius: scitote, Αγαπητός v. 16. έστω είμί esto, ταχύς celer, velox, άκοΰσαι inf. aor. ακούω, βραδύς lentus, tardus, λαλήσαι inf. aor. -λέω. II οργή ira, deliberata indignatio, δικαιοσύνη Μεοΰ hic frt = όργή Θεού iustitia vindicativa, vel = τό δίκαιον: iustitia quam Deus approbat, εργάζεται operatur, efficit; de virtute quam quis colit, exercet. || δι-ό propter quod, άπο-θ-έμενοι ptc aor2 med. -τί/Οημι de-pono; med. a me, exuo, cesso ab alqa re, renuntio, fjunapia sordiditas, im­ munditia (impr. sordida avaritia), περισσεία abundantia, copia rei; π. κακίας frt nimietas quasi « excrescentia » (sci affectuum irae etc) ex malignitate proveniens, vel gen. epexeg.: quae con­ sistit in malitia, κακία pravitas, improbitas; videtur hic ita intellegenda ut opponatur mansuetudini (πραΰτης). πραύτης -τητος ή lenitas, clementia; έν πρ. cum docilitate. δέξασθ·ε imptv aor. δέχομαι suscipio, έμ-φυτος (-ιρύω in-genero) naturae insitus, seminis instar animo inditus, λόγος sci αλήθειας v. 18. δυνάμενον ptc -ναμαι possum, σώααι inf. aor. σφζω salvum facio. || γίνεσθ·ε subintrat pro deficiente έ'στε: estote, ποιητής* factor. Ακροατής* auditor, παρα-λογιζόμενοι ptc -ίζομαι (παρά-λογος praeter calculum, contra rationem) falso calculo, falsis rationi­ bus decipio alqm. έαυτούς loco υμάς αυτούς 157. || εοικεν v. 6. κατα-νοοΰντι consideranti -νοέω mentem (νοΰν) intendo in alqd, contemplor, aspicio, γένεσις4 origo, nativitas; metonym. fere = φύσις natura, facies seu forma nativa, έσ-οπτρον speculum. || κατ-ε-νόησεν aor. narrationis parabolicae sicut v. 11. άπ-ε-λήλυθ·εν pf2 άπ-έρχομαι ab-eo; pf aoristicum ? 213. εύθ·έως adv. (-Φύς) statim. έπ-ε-λάθ·ετο aor2 έπιλανθ-άνομαι obliviscor, όποιος qualis. || παρα-κύψας ptc aor. -κύπτω inclino me ad alqd accuratius videndum, alqd attente considero, τέλειος v. 17 ; νόμος τ. perfecta lex: evangelium (art. in sola attributione 145). έλευθ·ερία libertas: νόμος έλ. lex cuius observatio hominem reddit liberum, vel in qua observanda homo se experitur liberum, παρα-μείνας ptc aor. -μένω permaneo apud (sci in inspicienda illa norma donec vita'tota ei conformis sit), έπι-λησμονή obliviositas; gen. hebr. 29: άκρ. έπιλ. auditor obliviosus, neglegens, γενόμενος v. 12. μακάριος v. 12. ποίησις4 actio, agendi ratio, έσται fut. med. είμί || δοκεΐ -έω putat, sibi videtur. θ·ρησκός religiosus, colendi Dei studiosus, χαλιν-αγωγ&ν re-frenans -γέω (χαλινφ άγω freno duco) moderor, γλώσσα lingua, άπατων -τάω Italiens, decipiens, μάταιος inanis, vanus, sine efficacia, nullius valoris (frt connotat τά μάταια = idola), θρησκεία observantia (ritus), cultus, adoratio, religio. || καθ·αρός purus, ά-μίαντος (μιαίνω contamino, inquino) immaculatus, έπι-σκέπτεσΐλαι inf. -πτομαι inviso (solandi, consolandi causa), όρφανός parentibus orbus,

19

20 21

22 23

24 25

26

27

,

2 1-8;

IACO BI BPISTUBAi

526

orphanus. χήρα vidua, θ-λϋψις4 (·0·λίβω premo) compressio, tri­ bulatio. &-σπιλος (σπίλος) sine macula, innocens, τηρείν custo­ dire, servare, κόσμος mundus, incolae terrae, regnum peccati: homines mundani peccato servientes, a Deo alieni. 2 προσωπο-λημψία vitium eius qui -λημπτεΐ i. e. externae con­ dicionis causa iniuste alii favet alium posthabet, favouritism·, hic: nolite habere fidem velut commixtam (έν) cum iniquo partium studio ; pl. de diversis eius actibus, έχετε imptv. δόξα gloria; frt appositio ad κυρίου et ita fere = sekinah: Jes. Chr. est « glo­ ria » Dei (cf R 9,4; 2C 4, 6) ?; vel potius gen. hebr. 29: gloriosi 2 Domini. || γάρ inducit exemplum, εϊσ-έλθ·η coni, aor2 -έρχομαι in-gredior. συν-αγωγή congregatio, conventus Christianorum, do­ mus quo conveniunt, χρυσο-δακτύλιος ornatus anulo aureo (vel anulis aur.). έσθ’ής -ήτος ή vestis, vestimentum, λαμπρός luci­ dus, candidus, πτωχός pauper, mendicus, ρυπαρός sordidus; de 3 veste : misera, detrita. || έπι-βλέψητε coni. aor. (adhuc pendet ab εάν) -βλέπω aspicio, cum praecipuo favore intueor et tracto, φοροΰντα -ρέω gestantem, portantem, εϊπητε coni, aor2 λέγω. κ τινί sequor alqd (c. connotatione evagandi έκ-) v. 2 . μισθ’ός merces; μ. αδι­ κίας merces pro actione iniusta. ήγάπησεν αγαπάω dilexit. || έλεγξις4 (ελέγχω) actio arguendi, convincendi alqm erroris, repre­ hensio. έσχεν έχω aor2 ingress.: accepit2; έλ. έσχεν reprehensus j est. ίδιο; proprius, suus, παρα-νομία improbitas, ύπο-ζύγιον (sub iugo) iumentum, asinus, άί-φωνον sine voce, carens faculI täte loquendi, mutus, έν instrum. 89. φθ-εγζάμενος ptc aor. (196) φΰέγγομαι sonum, vocem edo, loquor, έ-κώλυσεν κωλΰω impej divit. παρα-φρονία (-φρονέω deliro, insanio) insania. || πηγή fons. ; έίν-υδρος sine aqua, ομίχλη nebula, nubes, λαΊλαψ -πος proI cella, turbo, έλαυνόμεναε ptc pass, -νω impello, propello, ζόφος caligo, σκότος7 tenebrae, τε-τήρηταε pf pass, τηρέω (re)servo. || ύπέρ-ογκος (ογκος moles, Masse) nimiae molis, immodicus, inflatus, superbus, ματαεότης -τητος vanitas; υπέρογκα ματ. verba plena vanitatis: specie grandia reapse inania, φθ-εγγόμενοε v. 16: vociferantes, δελεάζουαεν v. 14 : pelliciunt έν έπιίΐ. per cupidi­ tates. άσέλγεεα v. 2 pl. lascive facta; asyndetice iuxta έπι-θυμίαις. όλίγως adv. paululum, vix = nondum diu, necdum per­ fecte. άπο-φεύγοντας ptc -γω au-fugio, fugiens evito (1 . v. άποφυγόντας ptc aor2). πλάνη error, άνα-στρέφοντας conversantes, viventes, degentes (in errore = gentiles); obi. ad άπο-φευγ. || έλευθ-ερία libertas, έπ-αγγελλόμενοε ptc -λλομαι polliceor, promitto, ύπ-άρχοντες ptc v. 1 , 8 : cum sint, φθ-ορά corruptio v. 1 2 . ήττηταε pf ήττάομαι (ήττα clades) inferior sum, vincor: a quo (vel a qua re; dat. instr.) alqs victus est. δε-δούλωταε pf pass, δουλόω servum facio; pf pass, servus sum. || άπο-φογόντες ptc aor2 -φεύγω v. 18. μίασμα* (μιαίνω polluo) actio, res foeda, peccatum, corruptela, έν έπεγν. instrum. per cognitionem, έμπλακέντες ptc aor2 pass, -πλέκω implecto, implico, ήττώνταε -άομαι vincuntur, superantur, γέ-γονεν pf2 γίνομαι, έσχατος ul­ timus; hell, etiam: posterior 114. χείρων -ονος peior, των πρώ­ των gen. compar.: quam prima; hell, etiam priora 114. || κρείττων -ον melior, melius, ην erat, esset, fuisset (irrealis sine άν 230). έπ-ε-γνωκέναι inf. pf έπι-γινώσκω cognosco, έπε-γνοΰσεν ptc aor2 dat. έπι-γινώσκω ; dat. (loco acc.) concordat c. αύτοΐς (rariss. in NT), ΰπο-στρέψαε inf. aor. -στρέφω converto, reverti facio; intr. revertor, παρα-δοθ-είσης ptc aor. pass, -δίδωμι tra-do. έντολή (έν-τέλλομαι) mandatum, praeceptum. || συμ-βέβηκεν pf -βαίνω convenio, -βαίνει alqd accidit, evenit, άληθ-ής8 verus. , παρ-οεμία (quod παρά οίμον «iuxta viam» audiri solet «land-

|5

16

17

18

19

2 0

21

2 2

3, Ε θ

3

2

3

4

5

6

7

8

9

P E T R I E PIST U E A I I

552

läufig ») proverbium; τό τής... illud quod dicit prov. κύων -νός canis, έπι-στρέψας ptc aor. -στρέφω converto, reverti facio; intr. revertor; ptc ex citatione (hebr.), ubi talis canis imago est pro insipiente, έζ-έραμα* (-εράω e-vomo) vomitus, ΰς ύός ή sus (hic tantum utpote in prov. secus hell, χοίρος 328). λουβαμένη ptc aor. med. λούω lavo; med. me lavo; supple: redit vel rediens, κυλιβμός (κυλίω volvo) volutatio, βόρβορος lutum, caenum; gen. obi.: ut volutet lutum, aut: ut se volutet in luto. ήδη iam. Αγαπητός dilectus, δεύτερος secundus, alter: hanc scribo ut alteram ep. δι-εγείρω (penitus) excito, ύπό-μνηαις4 monitio; έν ύ. exhortando, revocando in memoriam cf 1,13. ειλι­ κρινής8 (ε'ίλη splendor solis, κρίνω) purus, sincerus. διά-νοια animus, mens. || μνησθηναι inf. aor. dep. μιμνήσκομαι recordor, reminiscor; inf. fin. ad γράφω: ut memores sitis, προ-ειρημένων ptc pf pass, -λέγω antea dico. £ήμα* verbum, εντολή v. 2 , 2 1 cumulatio genitivorum: mandatum Domini et Salvatoris quod per apostolos vestros ad vos pervenit. || τούτο πρώτον γιν. δτι = 1 ,2 0 . έλεύβονται fut. έρχομαι, εαχατος ν. 2 , 2 0 τό έσχατον, τά έσχ. finis; επί των έ. in fine dierum, έμ-παιγμονή irrisio (εμ­ παίζω pueriliter ago in alqm); έν έ. cum irr. 87. έμ-παίκτης3 illusor, derisor, qui fidem et legem Dei deridet. Ιδιος suus, επι­ θυμία cupiditas, desiderium, πορευόμενοι ptc -εύομαι = περιπατέω ambulo, vivo. || που ubi. έπ-αγγελία promissio, παρ-ουβία adventus (Domini); gen obi. άφ' ής = άπό τής ή μέρας ή (attrac­ tio relativi 9. 10) ex die quo. έ-κοιμήθηβαν aor. pass, κοιμάω dormire facio; pass, obdormisco, morior, ούτως ita. δια-μένει: -vm per-maneo. άρχή initium, κτίσις4 creatio. || λανθάνει αυτούς latet eos. θέλοντας volentes: aut, si sci τοΰτο est subi, ad λαν­ θάνει: voluntarie, sua culpa; aut, si τοΰτο est obi. ad θέλοντας: hoc arbitrarie asserentes, ήσαν είμί erant, ϊκ-παλαι iamdiu v. 2,3. ΰδωρ ΰδατος τό aqua, αυν-εβτΰαα ptc pf fern, συν-ίστημι com­ pono, produco; med. -ίσταμαι exsisto, fio; pf firmiter consto : caeli (i. e. regio nubium) erant et terra ex aqua et per aquam (frt «inter aquas ») consistens, exsistens, τφ... λόγω dat. instr. per verbum. || βι’ ων per quae (per utrasque aquas an per aquas et verbum Dei ?). ό τότε κόβμος mundus (genus hum.) qui tunc erat, κατα-κλυβθείς -κλύζω undis obrutus, άπ-ώλετο aor2 med. -όλλυμι perdo; med. pereo. 1| οί δέ νΰν όύρ. caeli et terra, quae nunc sunt, τε-θησαυρισμένοι ptc pf pass, θησαυρίζω in thesau­ rum repono, reservo alqd. πυρ πυρός τό ignis, τηρούμενοι ptc pass, -ρέω custodio, κρίβις4 iudicium, condemnatio, άπ-ώλεια perditio, interitus, ά-βεβής8 impius. || εν τοΰτο hoc unum (pro­ spicit δτι). λανθανέτω imptv 3 pers. v. 5; μή λ. ne lateat vos., μία (είς) una. παρά Κυρίω apud Dom. χίλιοι -αι -α mille, έτος7 annus. || βραδύνει: -νω (βραδύς tardus, lentus) intr. tardo, cunc­ tor ; c. gen. rei a qua exsequenda alqs cunctans abstinet, έπ- 1 αγγελία hic potius: adimpletio promissionis, βραδύτης -τητος ή I1 lentitudo, cunctatio, ήγοΰνται: ήγέομαι duco, existimo, μακρο-

553

P E T R I E P IST U L A I I

8, 10-18

θ'υμε'ί: -έω long-animis, patiens sum; ad iram, vindictam, poe­ nam infligendam tardus sum. βουλόμενος ptc -λομαι volo c. ace. c. inf. άπ-ολέβθ·αι inf. aor2 med. v. 6 . μετά-νοια mutatio mentis, paenitentia. χωρήσαι inf. aor. -ρέω recedo, abeo; ad alqd peragendum accedo. [| ήξεο ήκω veniet, κλέπτης3 fur. £>οιζηδόν (ροιζέω strepo, strido, sibilo) c. ingenti strepitu, sibilo, fragore; vox depingit impetum et celeritatem mundi intereuntis, παρ-ελεύαονται fut. -έρχομαι praeter-eo; intereo, pereo, evane­ sco. βτοιχεΊον elementum; pl. causae materiales mundi, καυσούμενα ptc pass, -σόω (καϋσος ardor) calefacio; pass, calore con­ sumor. λυθ·ήβονται λύω (dis)solventur, εΰρε&ήσεται fut. pass, ευρίσκω invenio ; textus corruptus ?: non invenietur ? an κατακαήσεται comburetur2 ? frt: invenientur sci a iudice suo ? || λυομενών ptc pass, λύω (loco ptc fut. 207); gen. abs.: cum haec dis­ solvantur. ποταπός qualis, cuiusmodi. βει c. acc. c. inf. oportet, ΰπ-άρχειν esse v. 1 ,8 . άνα-ατροφή (άνα-στρέφομαι huc illuc ver­ sor, me gero, vivo) ratio vivendi, εύ-σέβεια pietas; pl. varii pie­ tatis modi et actus. || προσ-δοκωντας -δοκάω exspectantes, σπεύδόντας accelerantes (sci sanctitate vitae efficientes ut non iam necesse sit hunc diem propter Dei in vos misericordiam differri cf v. 9). δε' ήν propter quam = per quam? πυρούμενοι ptc pass, πυρόω accendo ; pass, ardeo. λυθ-ήβονται ...καυβούμενα v. 1 0 . τήκεται pass, τήκω liquefacio; pass, liquefio, dissolvor atque intereo; 1. v. τακήσεται fut2 pass. || καινός novus, έπ-άγγελμα® promissum, promissio, προβ-δοκώμεν exspectamus v. 1 2 . κατ-οικεΐ -έω habitat. || δι-ό propter quod, σπουδάσατε imptv aor. -άζω studeo, sollicite id ago ut. &-σπιλος sine macula. dU μώμητος (μωμάομαι) irreprehensus, αΰτφ in conspectu eius (cf αστείος Θεφ Act 7,20). εΰρεθ-ήναι inf. aor. pass, ευρίσκω inve­ nio; pass, fere = sum. || μακρο-θ-υμία long-animitas, patientia. σωτηρία salus, occasio ad se salvandum, ήγεϋσθ-ε arbitramini I v. 9. δοθ'ε'ϊσαν δίδωμι datam, έ-γραψεν γράφω scripsit. || λάλων -λέω loquens. περί τούτων de his, sci de parusia Domini, δυσ­ νόητος difficilis intellectu. ά-μαθ·ής* (μανθάνω disco) in-doctus, rudis, stultus, ά-στήρικτος non firmatus v. 2, 14. στρεβλούσιν: (de)torquent -λόω (στρεβλός tortuosus) torqueo, depravo, perpe­ ram explico, λοιπός reliquus, γραφή Scriptura, άπ-ώλεια v. 7. || προ-γινώσκοντες prae-scientes. φυλάσσεσθ-ε imptv med. -σσω custodio; med. caveo. ά-θ·εσμος legibus non sublectus, effrenatus, iniquus, πλάνη error; dat. aut instr. aut dat. rei in quam quis abripitur. αυν-απ-αχθ·εντες -άγω simul abducti, abrepti, έκ-πέσητε coni, aor2 -πίπτω τινός ex-cfdo ex. βτηριγμός (-ρίζω) firmus in alqa re status, firmitas. || αυξάνετε crescite ! -νω augeo; intr. cresco, γνώοις4 cognitio. αΙών -ώνος tempus longissimum cuius finis non cogitatur, aeternitas; gen. epexeg. 33 usque ad eum diem (inclusive) qui est aeternitas; (vel gen. subi, dies [Domini] unde aeternitas iqcipit).

10

11

12

13 l4

15 16

17

18

IO A N N IS

1

EPISTULA

I

ήν ειμι erat, άρχή initium, άκηκόαμεν pf2 (att.) ακούω, έωρΑκαμεν pf όράω video; pf de effectu durante 209: visione et auditione testes constituti sunt. έ-θ·εασΑμεθ·α aor. θεάομαι video, specto, contueor (maxime iucundum, mirum alqd). χείρ -ρός 1 manus, έ-ψηλΑφησαν contrectaverunt -ψηλαφάω palpando quaero vel cognosco alqm, tdter, betasten cf Lc 24, 39. περί τού λόγου της ζωής de verbo vitae, appositio ad accusativos praecedentes; περί loco acc. impedit ne «verbum vitae» de evangelio intellega­ tur, cum sit ipse Christus qui hic λόγος appellatur; verbum de2 mum (post parenthesin v. 2) habetur in v. 3 άπαγγέλλομεν. || ή ζωή apud Jo: vita κατ’ εξοχήν, participatio in ipsa vita divina; hic personaliter de Verbo aeterno quod est vita nostra Jo 1,4. eφανερώθ·η φανερόω manifestata est, apparuit, μαρτυρούμεν: -ρέω testis sum, (at)testor. Απ-αγγελλομεν nuntiamus, αιώνιος aeternus, ήτις = ή 164. πρός τ. πατέρα apud Patrem (πρός c. acc. loco παρά c. dat. frt indicat quemdam dynamismum illius apud 3 Patrem praesentiae cf Jo 1, 1). || κοινωνία communio, societas. 4 εχητε coni, μεθ·’ (= μετά) ήμών nobiscum. ήμέτερος noster. || ήμεΐς hell, etiam sine emphasi 149. ή coni. είμί. πε-πληρωμένη ptc pf 5 pass, πληρόω plenum facio, impleo. | αύτη; οΰτος apud Jo fre­ quenter anticipando prospicit id quod sequitur, plerumque ΐνα vel δτι quod huius pronominis est «epexegeticum». Αγγελία nun­ tius, « annuntiatio ». Αν-αγγέλλομεν (re-)nuntiamus. φως φωτός 6 lux. σκοτία tenebrae. || είπωμεν coni, aor2 λέγω, σκότος7 tene­ brae. περι-πατώμεν coni, -τέω (circum)ambulo; semitice: vivo (de vita ethica). ψευβόμεθ·α mentimur, ποιοΰμεν τήν άλήθ>ειαν ve­ ritatem facimus i. e. ea opera quae veritas exigit; phrasis ostendit, quantopere menti semiticae «veritas »non tam spectet intellectum 7 et cognitionem quam voluntatem et vitam moralem. || μετ’ Αλ8 λήλων ad invicem, inter nos. καθαρίζει emundat. || i-αυτούς hell, loco ημάς αυτούς 157. πλανωμεν seducimus -νάω errare 9 facio. || όμο-λογ&μεν coni, -γέο) idem dico, consentio, confiteor, πιστός fidelis, δίκαιος iustus, quatenus in tali condicione remis­ sio debita est propter promissionem Dei et sanguinem Christi, ϊνα loco ώστε ita ut 246. άφ-vj coni, aor2 -ΐημι re-mitto. xaftapiση coni. aor. ά-δικία iniquitas, improbe factum; hic de reatu IO culpae operis pravi ut macula animae inhaerente. || ήμαρτήκαμεν pf αμαρτάνω pecco, ψεΰστης3 mendax, ό λόγος αύτοΰ verbum Eius = veritas revelata ut principium iudicandi et agendi. 2 τεκνίον demin. τέκνον fili(ol)us. άμΑρτητε coni, aor2 αμαρτά­ νω. Αμαρτή coni. aor2. παρΑ-κλητος (-καλέω) ad-vocatus, adiutor, defensor, patronus, qui in favorem rei intercedit apud iudicem. ||

555

IO A N N IS E PIST U L A I

2, 2-16

ίλασμός (ίλάσκομαι propitium mihi reddo, placo alqm) placatio 2 Dei, expiatio criminis; hinc metonym. expiator, propitiator; sa­ crificium expiatorium, περί = υπέρ 69. όλος totus: pro toto mundo vel per ellipsin: pro peccatis totius mundi, i. έν τούχω prospicit 3 εάν. ε-γνώκαμεν pf γινώσκω cognosco: cognovimus et adhuc novi­ mus; agitur (semitice) de cognitione effectiva non mere theorica. έν-χολή (έν-χέλλομαι) mandatum, praeceptum, χηρώμεν coni, χηρέω (ob)servo. || όχι = « : ». χηρών ptc. ψεΰσχης3 mendax. || δς * (loco δστις 764) iv c. coni, quicumque, χηρή coni, άληθ-ώς (-·9ής8) 5 vere, χε-χελείωχαι pf pass, τελεί όω perfectum reddo: perfecta est: oboedientia est summa dilectio, έν χούχω respicit antecedens: in observantia mandati Christi, έσμέν είμί sumus; έν αύτφ έ. c. Chri­ sto intime coniuncti sumus.|| ό λέγων fere = qui praetendit, μενειν 6 manere, permanenter esse, οφείλει debet. καθ·ώς έκείνος sicut ille, περι-ε-πάχησεν περι-πατέω ambulavit, in tota vita se gessit(aor. complex. 188). || Αγαπητός dilectus, έν-χολή v. 3. καινός 7 novus, παλαιός antiquus, vetus, ε'ιχεχε habebatis, ήκοϋσαχε άκοΰω audistis, πάλιν rursus; hic fere — et tamen, ex altera parte. || άλη- 8 ίλής8 -ές verus; δ έστιν άλ. hoc se verificat in; novitas illa ma­ nifesta fit in Christo qui hoc mandatum ut novum dedit et in discipulis qui ambulant sicut ille, ovi quia: ratio unde cognoscitur antecedens 297. ακοχία v. 1,5. παρ-άγεχαι pass, -άγω praeter­ duco; pass, praetereo, finem habeo, transitorius sum. άληθ·ινός verus (opponitur fictitio, imperfecto), id, in quo perfecte et plene inest quod conceptus rei exigit, φαίνει lucet. || μισών ptc -έω odio 9 habeo, έως άρτι usque nunc, adhuc. || άγαπών -πάω diligens, qui 1 0 diligit, σκάνδαλον id cui pedem impingens alqs cadit, offendicu­ lum, occasio ruinae spiritualis: in eo nihil est quo labefactetur. || οϋκ οΐδεν pf-praes, nescit, ποΰ ubi, quo. ΰπ-άγει: -ω sub-duco; 1 1 intr. me subduco, eo. έ-τύφλωβεν τυφλόω ob-caecavit. || χεκνίον 1 2 v. 1 . όχι quia, άφ-έωνχαι pf pass, indic, (forma dialectalis loco άφ-εΐνται) άφ-ίημι: remissa sunt. || έ-γνώκαχε v. 3. χόν άπ’ άρ- 13 χής cf 1 , 1 . νεανίσκος iuvenis, adulescens, νε-νικήκαχε pf νικάω vinco, ό πονηρός Malignus. || ε-γραψα scripsi; aor. epistolaris = 14 γράφω; videtur esse simplex variatio literaria: post tria γράφω tria έγραφα, παιδίον demin. παίς, cui tamen aequivalet: puer. Ισχυρός robustus, validus. ||' αγαπάνε im ptv-πάω; μή ά.: nolite 15 diligere, κόσμος mundus, res mundi quibus utimur, maxime qua­ tenus nos a servitio Dei impediunt; regnum peccati (regno Dei oppositum); homines a regno Dei alieni, άγαπα coni, ή άγάπη του παχρός gen. generaliter determinans 25ss quatenus significat to­ tum complexum relationum quae intercedunt inter αγάπη et πα­ τήρ; secundum Jo autem diligimus Patrem ea dilectione qua Pater prius dilexit nos ! || ή έπι-θ-υμία appositio ad παν; cupiditas, 16 desiderium, σάρξ -κός caro; gen. subi, concupiscentia qua con­ cupiscit caro. έπιθ>. τ. όφθ-αλμών aviditas videndi ea quae de­ lectant. Αλαζονεία superbia oris, iactantia; hic superbia in ra­ tione vivendi, maxime ea, qua quis pecunia confidit et divina

2 ,1 7 -3 ,1

17 18 19

2 0

21 22 23 24 25 26 27

28

29

3

IO A N N IS E PIST U L A I

556

spernit, βίος vita, ratio vivendi, victus, opes, facultates; άλ. t. β. aut superbia in tota ratione vivendi (aut iactantia facultatum). II παρ-Λγεται v. 8 . ποιων faciens (habitualiter). θ·έλ·ημα* volitum, voluntas, είς v. αίωνα in aeternum. || έσχατος ultimus, ήκοΰσατε v. 7. άντί-χριστος adversarius, contrarius Christo (vel qui Christo se substituit), γε-γόνασιν pf2 γίνομαι: ex-stiterunt, venerunt. δθ·εν unde, ex quo. || έξ-ήλθ·ον -έρχομαι ex-ierunt2. έξ ήμων e nobis = e nostris; de origine; ούκ... έξ ήμ. de mente et animi dispositione, εί... ήσαν irrealis: si fuissent, με-μενήκεισαν (loco -κεσαν 332 et sine augm. syllabico) plqpf μένίο; c. ö.v: man­ sissent 229. με·9·’ (= μετά) ήμων nobiscum, άλλ’ Ενα sed (sci ex­ ierunt vel: hoc factum est) ut. φανερωθ-ωσιν coni. aor. pass, -ρόω manifesto. || *at υμείς vos autem, χρίσμα* (χρίω ungo) unctio cf v. 27: gratia Spiritus Sancti vel ipse Sp. S. in fidelibus habi­ tans et per virtutem fidei eos in omnem veritatem inducens; communicatio Sp. S. « unctio » appellatur Act 10,38 ; 2 C 1, 21. άπό του αγίου a Sancto i. e. a Deo (cf Is 6 ,3) vel potius a Christo \ (cf Jo 6 , 69) cf v. 27: χρίσμα αύτοΰ = Christi, οϊδατε (loco ΐστε I 332) pf-praes. : scitis (sci vos habere unctionem Spiritus). || δτι ούκ οϊδατε: quasi ignorantibus, δτι ante παν videtur esse potius declarativum indicans obiectum alterum ad οϊδατε (praeter τ. [ αλήθειαν), ψευδός7 mendacium; πάν... ού nullum 3Π . || ψεύστης3 mendax (art. ! = mendax κατ' εξοχήν), άρνούμενος ptc άρνέομαι nego, οϋκ post άρνέομαι abundat sed est idiomatis graeci. (cf μ ή Lc 20, 27). δ Χριστός Unctus, Messias. || ουδέ neque: etiam Patrem non habet, όμο-λογων -γέω profitens v. 1,9. || υμείς emphatica oppositio, ήκοΰσατε audistis, μενέτω imptv 3 pers. v. 6 . μείν$ coni. aor. μένω, μενεΐτε manebitis. || έπ-αγγελία pro­ missio. έπ-ηγγείλατο aor. έπ-αγγέλλομαι promitto, τήν ζωήν explicat αυτή (sed casus attrahitur ab ήν) cf 1 , 2 . || πλανωντων ptc -νάω in errorem duco: de iis qui vos seducere conantur (praesens de conatu). || καί υμείς eadem emphatica prolepsis subiecti pro­ positionis relativae ac v. 24. χρίσμα v. 20. έ-λάβετε λαμβάνω accepistis2, χρεία necessitas; ού χρ. έ'χετε non opus habetis. Ενα loco inf. 286. διδάσκν; coni, -σκω doceo, άληθ-ής8 v. 8 ; -ές sci id quod « unctio » docet, ψευδός7 v. 2 1 . έ-δίδαξεν aor. διδάσκω cf hanc doctrinam Jo 15, 4s. μένετε manete, vel frt potius: manetis; έν αύτφ sci in Christo cf v. 28. || τεκνία v. 1. φανερωθή v. 19. σχωμεν coni, aor2 έχω; aor. ingress.: ut concipiamus fiduciam, παρ-ρησία (omnia dicendi libertas) fiducia filialis laeta (quater in 1 Jo). αΐαχυνθ-ωμεν coni. aor. pass, αίσχΰνω pudefacio; pass, pudefio sci spe frustrata, labore irrito; hic απ’ αύτοΰ: ne pudefacti reficiamur ab eo. παρ-ουσία praesentia, adventus, parusia. || είδήτε coni, ad pf-praes. οιδα. γινώσκετε scitis (potius quam scitote) γε-γέννηται pf pass, γεννάω gigno; pass, nascor, δίκαιος iustus = sanctus; similitudo cum Deo est criterium filiationis. ΐδετε imptv aor2 όράω. ποταπός (ex qua terra ?) qualis ? hic exclamative: quantus I δέ-δωκεν pf δίδωμι. Ενα loco inf. 286 s.

557

IO A N N IS E PIST U L A I

3, 2-17

τέκνον filius, κληθ'ώμεν coni. aor. καλέω voco. καί έσμέν non pendet ab ινα (Vlg) sed est quasi parenthesis: et sumus (filii) 1 wir sind es! nous le sommes. διά τοϋτο ideo; prospicit δτι. Ε-γνω γινώσκω cognovit2. |[ νΰν iam nunc, oü-πω non-dum. έ-φανερώ&η 2 aor. pass, φανερόω manifesto; pass, appareo, έοόμίθ’α fut. med. είμί. οίδαμεν (loco ΐσμεν 332) pf-praes.: scimus, φάνερωθ·ή coni, aor. pass, όμοιος similis, aequalis. όψόμεθ>α fut. med. όράω. δτι quia; indicat rationem non cur antecedens sit, sed unde co­ gnoscatur 297; simile a simili tantum cognoscitur; visio Dei sup­ ponit assimilatam naturam. || Εχων habens, ελπίς -ίδος spes, έπ’ 3 αύτφ iungendum c. ελπίδα: positam super eum (sci Deum), άγνίζει purificat, αγνός integer a vitiis, innocens. || ποιων faciens; 4 qui habitualiter peccat; τήν άμ. art. genericus. ά-νομία condicio eius qui sine lege est, legis contemptus et violatio; hic legis di­ vinae contemptus et repudiatio. || οϊδατε v. 2: scitis. έ-φανερώθ·ή 5 v. 2. Spvj coni. aor. αίρω tollo, μένων manens. || άμαρτάνει pec- 6 cat, pergit peccare, manet in peccato, έ-ώρακεν pf όράω hic spiritualiter (cf Jo 1,18), in fide. Ε-γνωκεν pf γινώσκω. || τεκνίον 7 v. 2,1. πλανάτω imptv 3 pers. πλανάω errare facio, seduco. || ό ποιων τήν 4. de habitu peccandi, διά-βολος (-βάλλω verbis 8 traduco, accuso) accusator, diabolus; έκ τ. δ. έ. cf Jo 8 , 44; είναι έκ τίνος ex (Deo, diabolo, mundo, veritate) esse dicitur ille qui ales indolem ab eo quasi a genitore acceptam prae se fert et (velut genuina proles) ei obsequitur, άμαρτάνει peccator est. λύσ»; coni. aor. λύω solvo, dissolvo, rescindo, aboleo, rei finem im­ pono. II γε-γεννημένος pte pf pass. v. 2,29. σπέρμα8 semen, άμαρ- 9 τάνειν frt: in statu peccati esse, habitualiter peccare; in oppos. ad aor. άμαρτήσαι (seu άμαρτεΐν) = aliquod peccatum commit­ tere cf 2,1; 186. γε-γεννηται v. 2,29. || έν τούτω prospicit 10 b. 10 φανερός manifestus; έστίν apud neutr. pl. ό μή άγαπων: fratrem diligere est quasi compendium τού «iustitiam facere» = vitam sanctam agere cf R 13, 9; Mt 22, 40. || αίίτη prospicit ΐνα epexege- 11 ticum 290. Αγγελία nuntius, ήκούσατε ακούω audistis, άγαπώμεν coni, άλλήλους invicem. || πονηρός Malignus; sem. coord. 12 loco subord.: non sicut Cain, qui, cum ex Maligno esset, occi­ dit. ..; είναι εκ τίνος ν. 8 . Ε-σφαξεν aor. σφάζω (att. σφάττω) macto, occido (de animalibus !). χάριν τίνος cuius rei gratia? || μή θαυμάζετε im ptv: nolite mirari, desinite mirari 182. μισεί 13 -έω odio habet, κόσμος v. 2, 15. || οΐδαμεν v. 2. μετα-βε-βήκα- 14 μεν pf (definitive 209) μετά-βαίνω trans-eo (ab uno loco in alium μετά-), ότι ratio unde cognoscitur antecedens 297. μισών ptc. || άνθρωπο-κτόνος (κτείνω occido) homi-cida: ά. έστίν est horni- 15 eidae instar, sci habet in se germen malitiae cuius extremum facinus est homicidium, π&ς... οΰκ hebr. = nullus, αίώνιος ae­ ternus. μένουσαν manentem (fern.): vita aeterna iam nunc in nobis adest ut donum permanens. || έ-γνώκαμεν v. 6 . ψυχή ani- 16 ma = vita. Ε-θ-ηκεν τίθημι posuit, dedit (cf Jo 10,17s). οφείλομεν debemus. θ-εΈναι inf. aor2 τίΦημι. || ός Sv c. coni, quieum- 17

8 ,1 8 -4 ,9

IO A N N IS E PIST U L A I

558

que. έχη coni, βίος vita, victus, opes v. 2,16. θ·εωρη coni, -ρέω video, χρεία (χρή) necessitas, inopia, egestas, έχοντα habentem. | κλείση coni. aor. κλείω claudo; aor. de actu punctuali. σπλάγχνα -ων τά viscera, cor. Απ’ αύτοϋ ab eo (qui velut aditum petit). •Jj Αγάπη τού θεού caritas qua Deus nos diligit et quae in nobis 18 fons fiat oportet caritatis erga fratres cf 4,16. || μή άγαπωμεν 19 ne diligamus. || έν τούτω respicit antecedens. γνωαόμεθ·α fut. med. γινώσκω. έσμέν εΐμί sumus; έκ τ. άλ. είναι ν. 8 . έμπρο­ σθεν αύτοΰ coram ipso (sci Deo), πείσομεν persuadebimus πείθω τινά induco alqm ad alqd credendum; ita hic; vel placo: con2 0 scientias nostras tranquillas reddemus. || δτε1 frt = δ-τι εάν (loco &v) quidquid; si autem alterum δτι c. 1 . v. omittitur, illud prius δτι est declarativum, κατα-γινώσκη coni, -σκω τινός τι alqm ales rei reum iudico, accuso: cuiuscumque rei (δ-τι άν) nos cor (conscientia) accusat; vel cum δτι declar. et έάν: si nos cor (ales rei) accusat, reos iudicat... δτι 2 (si legitur) declarat, pendens a πείσομεν persuadebimus; vel causale si πείσομεν = placabi­ mus. μείζων -ονος maior, της καρδίας gen. compar.: Deus plus 21 et melius scit quam conscientia nostra. || παρ-ρησία fiducia 2 2 v. 2,28. ö εάν (= αν) c. coni, quidquid. || αίτωμεν coni, αίτέω peto, λαμβάνομεν accipimus, έν-τολή mandatum, τηροϋμεν -ρέω 23 (ob)servamus. Αρεστός (άρέσκω placeo) placitus, gratus. || Ενα loco inf. epexegetici 290 (explicans αΰτη). πιστεύσωμεν coni. aor. (1. ν. πιστεΰωμεν); τω όνόμ. = είς τό δν. i. e. omne id quod Jes. est: filius Dei, Messias, Κύριος, άγαπωμεν Αλλήλους ν. 11. έ-δω24 κεν δίδωμι dedit. || ό τηρων = si quis observat, έν τούτω expli­ catur per : ex Spiritu, ob loco δ attractio relativi 9. 4 μή... πιστεύετε nolite (sicut quidam videntur facere 182) cre­ dere. δοκιμάζετε probate, explorate, εί si; interrog. indir. έστίν sing, post neutr. pl. ψευδο-προφήτης3 falsus propheta, έξ-ε-λη2 λύθ·ασιν pf2 έξ-έρχομαι ex-eo, prodeo, exsisto. || όμο-λογεΈ: -γέω con-fiteor v. 1,9. έ-ληλυθ-ότα pte pf2 έρχομαι, έν σαρκί in came 3 (contra quemdam docetismum gnosticum). || τοοτό έστιν τό τού A. hoc (sei non profiteri Jesum) signum est antichrist!; vel prop­ ter sequens δ frt potius πνεΰμα antichristi. άκηκόατε pf2 (att.) 4 ακούω. έρχεται c. vi futuri. || νε-νικήκατε pf νικάω vinco; αυ­ τούς i. e. falsos prophetas, μείζων (μέγας) maior, ό έν τφ κόσ5 μω princeps huius mundi. || λαλοΰσιν: -λέω loquor, αύτών Ακούει audit eos i.'e. libenter accipit doctrinas eorum; simile simili 6 gaudet. || ό γινώσκων τ. Θ. « qui novit Deum » ex parallelismo antithetico aequiparatur cum eo qui «ex Deo est ». πλάνη error. || 7 άγαπωμεν άλλήλους diligamus invicem, γε-γέννηται pf pass, γεν­ νάω gigno; pass, nascor; qui diligit ostendit se ex Deo natum 8 esse, secus non diligeret. || έ-γνω γινώσκω cognovit2; nota quo­ modo cognitio semper sit etiam practica agnitio et cum obiecto conformatio, quae tamen homini non obvenit nisi per suam ex Deo nativitatem, qua particeps fit naturae Eius qui est caritas. || 9 έ-φανερώθ’η φανερόω manifestata est, apparuit, έν ήμΈν inter

559

IO A N N IS E PIST U L A I

4 ,1 0 -5 ,6

nos homines (vel = nobis 90 ?), vel «in nobis» quia sequitur « ... ut vivamus per eum » ? μονο-γενής8 uni-genitus. άπ-έ-σταλκεν pf άπο-στέλλω m itto; pf ! actio in efEectu suo durat, ζήσωμεν coni. aor. ζάω vivo; aor. frt ingress. 185: ut vitam accipere­ mus. ήμεΐς emphatice opponitur αυτός. || ήγαπήσαμεν dileximus 1 0 (1 . ν. habet pf). ά,π-έ-στειλεν άπο-στέλλω misit. ίλασμός expia­ tio v. 2,2. περί = υπέρ 69. || εΐ cond. realis: si igitur 221. δφεί- 11 λομεν debemus, άλλήλους ν. 7. || πώποτε umquam. τε-ΙΗαται 12 pf Οεάομαι (mirum, grande alqd) specto, contueor, άγαπ&μεν coni, ή άγάπη αυτού gen. generaliter determinans {25) arnplectens gen. subi et obi. cf 3, 17. τε-τελειωμένη ptc pf pass, τελειόω perficio; τετ. έστίν constr. periphr. frt ad magis efferendam con­ dicionem ut stabilem, secus habetur τετελείωται cf 2, 5 ; 4,17. || jg έν τούτιο prospicit δτι alterum, δέ-δωκεν pf δίδωμι. || ήμεΐς Jo loquitur ut testis sicut 1,1 et Jo 1,14. τε-θ·εάμεθ·α pf v. 12: vi­ dimus. μαρτυροΰμεν: -ρέω testis sum, testimonium perhibeo, άπ-ε-σταλκεν ν. 9. σωτήρ -ήρος salvator; acc.: ut salvatorem. || jg 6 ς έάν c. coni, quicumque. όμο-λογήαη coni. aor. v. 2 . || έ-γνώ- jg καμεν pf γινώσκω. πε-πιστεύκαμεν pf.' Αγάπην έχειν sicut Jo 13,35 ? έν 4)μΊ!ν frt non tam = « erga nos », sed admonens de amore Dei qui effusus est in corda nostra et se manifestat per donum vitae cf v. 9. έν τούτω prospicit ΐνα. |[ τε-τελείωται v. 12. 17 μεθ·’ ήμών vel hebr. = respectu ad nos, vel nobiscum (in opp. ad έν ήμΐν) ad connotandam cooperationem amoris (qui est do­ num Dei) cum nobis, Ϊνα loco inf. epexeg. (έν τφ έχειν ήμας...) 290 explicans έν τούτφ ? παρ-ρησία fiducia ν. 2,28. ίχωμεν coni, (non σχώμεν sicut 2,28): iam nunc intuitu diei iudicii. κρίσις4 iudicium. δτι quia; rationem dat illius fiduciae sci nostram cum Christo (glorioso) per caritatem similitudinem, έστίν sci in coelo ubi continuato amore nobis est ίλασμός 2 ,2 . || φόβος timor (iudi- 18 cii); opp. παρρησία, τέλειος perfectus, έξω foris, foras, κόλασις4 (κολάζω poenis coerceo) castigatio, poena; κόλασιν έχει habet (pro obiecto) poenam, φοβούμενος p tc-βέομαι timeo. || άγαπώμεν ama- 19 mus (indicativus!), πρώτος loco πρότερος 114. ήγάπηαεν aor. || εϊπη coni, aor®λέγω, δτι = « : #. μίση coni, -έω odio habeo, ψεύστης3 2 0 mendax, έώρακεν pf όράω. || έν-τολή mandatum, praeceptum. 2 1 γε-γέννηται pf pass, γεννάω gigno; pass, nascor; fides non 5 est causa τοΰ γεννηθηναι sed effectus, γεννήσαντα ptc aor.: geni­ torem. γε-γεννημένον ptc pf pass.: i. e. fratrem. || δτ-αν c. coni. 2 quando (cumque), άγαπώμεν hic coni, (antea indic.), ποι&μεν coni. II Ϊνα (loco inf. epexeget. 290) explicans αϋτη. τηρωμεν -ρέω 3 coni, (ob)servo, βαρύς -εΐα -ύ gravis. || παν τό neutrum a persona 4 quasi abstrahens effert rationem formalem sub qua persona con­ sideratur. νικφ -άω vincit, νίκη victoria, νικήσασα ptc aor. usus quasi prolepticus aoristi (cf 192): victoria, eo ipso quod alqs cre- g dit, iam reportata est. || νικών ptc. || έλθ-ών ptc aor® έρχομαι, διά „ (cf postea = έν) de circumstantiis concomitantibus simul cum idea instrumentalitatis. ϋδωρ -ατος aqua; aqua et sanguis frt

5, 8-21

8

9

10

11

13 14 15 16

17 18

lfi 2 0

21

IO A N N IS E PIST U L A I

560

initium (baptismus) et culmen (crux) activitatis messianicae; Auctor duobus illis eventibus effert veritatem Incarnationis et frt contra Cerinthum affirmat: non tantum ille qui baptizatus I est erat Filius Dei sed etiam ille qui crucifixus est. μαρτυρούν (at)testans -ρέω testis sum. ότι quia. || είς τό εν είσιν (testes) sunt in unum (idemque) vel in unum conveniunt sci in attestandum Jesum esse Filium Dei Incarnatum. || ei. condicio realis 217. μαρτυρία testimonium, λαμβάνομεν (ut validum) accipimus, μείζων (μέγας) maior, ότι nam. αϋτη videtur prospicere id quod sequitur. ότι explicat αΰτη?: factum quod testificatus est(?). μεμαρτύρηκεν pf. v. 6 . || έν αύτφ = έν έαυτω neglectus refl. 156. 158s. ψεύστης8 mendax, πε-πο ίην.εν usus prolepticus praeteriti cf (f>ro aoristo) 192. πε-πίατευκεν pf. || αιώνιος aeternus. Ι-δωκεν δίδωμι dedit (in Incarn. Filii cf Jo 3,16). || έ-γραψα γράφω scripsi (aor. epistolaris), είδητε coni, ad pf-praes, οίδα. πιβτεύουβιν credentibus, είς τ. δνομα cf 3, 23. || παρ-ρησία fiducia v. 2, 28. ότι explicat αΰτη. πρός erga. αΐτώμεθ-α coni. med. αΐτέω (= -έομαι) peto, rogo, θ'έλημα® voluntas; κατά τό fi. conforme voluntati eius, άκούει ήμων audit nos. έάν c. ind. loco et 231. || οϊδαμεν (loco ΐσμεν 332): scimus, ö έάν (loco άν) quidquid; obiectum ad άκοΰειν (τινός τι), αίτημα® id quod petitur, ήτήκαμεν pf alτέω. || Εδη coni, aor2 όράω. άμαρτάνοντα peccantem, μή πρός θ·άνατον peccatum quod non sit ad mortem, pecc. ad mortem = apostasia (?); amissio fidei = amissio vitae cf v. 1 2 . αΐτήσει petet; fut. c. vi imptv. δώαει δίδωμι dabit, άμαρτάνουοιν peccantibus, εστιν (non enclit.) existit; peccatum ad mortem frt pecc. contra Sp. S. cf Mc 3, 29 parr. ? έρωτήαη coni. aor. -τάω rogo. || ά-δικία in-iustitia, improbe factum. || γε-γεννημένος v. 1 . αμαρτάνει pec­ cat, in peccato vivit, γεννηθείς ptc aor. pass, γεννάω hic frt Filius Dei (in opp. ad ό γε-γεννημένος = fidelis) ?; (1. v. γέννησις4 generatio), τηρεί -ρέω custodit, servat, έαυτόν se ipsum; at 1 . v. habet αυτόν quod potest stare pro έαυτόν 156; si tamen retinetur αυτόν = eum: «custodit eum », subi, est sive γένησις (1 . v.) sive ό γεννη'&είς = Christus sive Deus (cf Io 17, 12. 15). δ πονηρός Malignus, άπτεται αύτοΰ: άπτομαί τίνος tango alqm (de tactu vehementiore:) apprehendo, nocendi causa alci manum infero. || όλος totus, έν τφ πονηρφ prb sicut v. 18 personaliter, αείται: κείμαι iaceo, positus sum; κείμαι έν τινι in ales potestate sum: mundus (perversus) totus Maligno deditus atque obnoxius est. || ήχει praes-pf venit (et adest), δέ-δο>κεν pf δίδωμι. διάνοια co­ gitatio, cogitandi facultas, animus verum cognoscens, intelligentia. ίνα frt loco άιστε ita ut 246. γινώσαομεν indic, effert actualitatem cognitionis (1. v. -σκωμεν). άληθ-ινός verus (sci Deus), έν τφ υίφ non est appositio ad άληΌινώ sed explicat modum quo sumus in Deo. ουτος ambiguum: Deus vel ex modo quo Jo de vita (aeterna) loquitur potius Christus. || φυλάξατε imptv aor. φυλάσσω custodio, {αυτά loco υμάς αύτους 157. είδωλον (είδος7 id quod videtur) imago, falsi dei simulacrum.

IO A N N IS

EPISTULA

II

πρεσβύτερος (ποέσβυς senex) senior, έκ-λεκτός e-lectus. κυρία domina, hera; hic et v. 5 ex contextu; metaphorice de ec­ clesia aliqua locali quam Jo monet ut ab haereticis quibusdam caveat, τέκνον filius; filii huius « Dominae » sunt membra eccle­ siae. άγαπάω diligo, έν άληθ-εία in veritate = sincere, vel frt: see exigentias veritatis (revelatae). έ-γνωκότες pte pf γινώσκω cognosco: qui veritatem amplexi sunt; εία dat. aut depen­ dens a συν-: cum veritate, aut dat. commodi: collaboratores (sci cum illis) in favorem veritatis i. e. praedicationis evangelicae. ||

563

IO A N N IS E PIST U L A I I I

9-15

Ι-γραψα γράφο» scripsi, φιλο-πρωτεύων ptc -εήω amo me primum esse, primas partes affecto aut principatu gerendo delector; hic potius : ambitiosum dominium exerceo super, αΰχών gen. obi. (comp.) ut apud verba excellendi, superandi, έπι-δέχεχαι: -χομαι suscipio, accejJto; hic: agnosco auctoritatem ales (?). [| έλθω coni. aor2 έρχομαι, ύπο-μνήαω increpabo, notabo -μιμνήσκω commo­ nefacio, in memoriam revoco, φλύαρων garriens -ρέω nugas dico; τινά de alqo garrio, άρκούμενος ptc pass, άρκέω sufficio; pass, contentus reddor vel sum, begnüge mich·, non contentus, έπί χούχοις aut: his non contentus aut: insuper (iungendum cum verbis sequentibus), ούτε... ν.αί neque... et. βουλομένους ptc -ομαι volo: volentes (sci fratres suscipere), κωλύει impedit, έκ-βάλλει e-iicit. il μιμοΰ imptv μιμέομαι imitor. άγαθο-ποιων ptc: qui bonum facit. || κακο-ποιων p tc : qui malum facit, έώρακεν pf όράω : fere: non expertus est; cf 1 Jo 3,6.9. με-μαρχύρηχαι pf pass. v. 3. αύχή ή Αλήθεια frt Spiritus Sanctus sec. 1 Jo 5,6 τό πνεΰμά έστιν ή αλήθεια, vel potius (quia « veritas» testari dicitur sicut «omnes » et ipse Jo.): vitae eius cum veritate conformitas. οιδας pf-praes. scis, μαρτυρία testimonium, αληθής8 ve­ rus, verax. || ειχον habebam (quando coepi scribere); vel haberem irrealis hell, sine dv 230 ? γράψαι inf. aor. γράφω, μέλαν -ανος το nigrum, atramentum, κάλαμος calamus, arundo, γράφειν praes.: nolo continuare scribere; cf antea γράφιαι aor. com­ plexivus qui complectitur omnia quae scribere in animo erat. || εύθέως (-θύς) adv. statim, mox. ϊδε'ΐν inf. aor2 όράω. αχόμα® os. λαλήαομεν fut. -λέω loquor, φί/,ος amicus. || άβπάζου imptv -toμαι saluto, καχ’ δνομα nominatim.

9

10

11 12

13

14 15

I UDAE EPISTULA 1

2 3

4

5

6

ήγαπημένοις ptc pf pass, αγαπάω: dilectis, έν Θεω expressio difficilis utpote omnino singularis, sed sensus debet esse: a Deo; (έν loco dativi agentis ? 90). τε-τερημένοις ptc pf pass, τηρέω conservo, custodio; Χριστφ pro Christo, in gloriam Chr.; perfecta respiciunt actus praeteritos in suo effectu durantes, κλητός (καλέω) vocatus. || έλεος7 misericordia, πληθ·υνθ·είη opt. aor. pass, πληύΰνω multiplico, augeo: (vobis) copiose donetur sci a Deo cf 2 P 1,2. II Αγαπητός dilectus, σπουδή studium, sollicitudo, ποιούμενος ptc med. (cl. 772); σπ. ποιεΐσϋαι = σπούδαζεiv serio studere, sollicite id agere ut. κοινός communis, σωτηρία salus. Ανάγκη necessitas, ϊσχον aor2 έχω; aor. epistolaris? έσχον ple­ rumque est ingress.: accepi; hinc necessitas illa videtur potius supervenisse priori intentioni quam secuta esse ex ipso illo studio scribendi de communi salute. Insuper γράφειν videtur esse prae­ sens de conatu in oppos. ad γράψαι quod sequitur; ανάγκην έσχον coactus sum. παρα-καλών exhortans λέω ad-voco, invito, rogo. έπ-αγωνίζεσθ·αι inf. -ίζομαί τινι alci rei innixus (έπι-) certo, vel frt potius: pro re conservanda certamen subeo: ut pro fide certe­ tis. άπαξ semel (pro semper), ita ut perpetuo valeat, παρα-δοθ-είση ptc aor. pass, -δίδωμι tra-do. πίστες hic: fides obiectiva, depositum fidei. || παρ-εισ-έ-δυσαν sub-intro-iverunt2 -δύω (aor2 -έ-δυν sicut έ-γνων) alienus irrepo, me insinuo; παρα- indicat in­ debitum, abusivum, alienum; 1. v. -ε-δύησαν esset aor2 pass, eo­ dem sensu, πάλαι olim, iamdiu. προ-γε-γραμμένοι ptc pf pass, προ-γράφω antea scribo, κρίμα® iudicium, condemnatio; είς τούτο τό κρ. sci quale postea describitur; Auctor enim in versibus seqq. exemplis ex VT desumptis monstrat in quales quantasque poenas peccatores tales incidere soleant, ά-σεβής8 im-pius. μετα-τιθ·έντες -τί-θ-ημι trans-ponentes, trans-mutantes. Ασέλγεια effrenis luxuria; είς άσ.: in locum gratiae quae nos liberos reddit, theoretice et practice substituunt lasciviam, δεσπότης* dominus; de Christo cf 2 P 2, 1. άρνούμενοι ptc -νέομαι nego. || ΰπο-μνήσαι inf. aor. -μιμνήσκω commoneo, recordari facio alqm. βούλομαι volo. eU δότας ptc ad pf-praes. οίδα: quamvis sciatis, άπαξ v. 3. λαός populus electus, fere nomen proprium ideo sine art. σώσας ptc aor. σφξω salvo, τό δεύτερον adver secundo; hic fere = ύστερον postea (?). μή loco ov 307. πιστεύσαντας ptc aor.: qui non crediderunt. άπ-ώλεσεν -όλλυμι perdidit. || άγγελος angelus, τηρήσαντας ptc aor. τηρέω v. 1. Αρχή principium, principatus: qui non servaverunt dignitatem suam (an: suum primum statum?), Απολιπόντας ptc aor2 -λείπω re-linquo. ίδιος proprius, οίκητήριον domicilium, κρίσις4 iudicium. δεσμός (δέω) vinculum, άΐδιος (άεί

565

I UDAE E PIST U L A

f7 - l l

semper) aeternus, sempiternus, ζόφος caligo (orci); υπό ζ.: cali­ gine infernali coopertos, τε-τήρηκεν pf τηρέω v. 1: reservavit. || ώς quomodo; aequivalet ότι v. 6. αί περί αύτάς πόλεις finitimae (circumiacentes) civitates, όμοιος similis; τόν δ. τρόπον τούτοις advei' modo his (angelis an Sodomitis ?) simili; iungendum c. verbo principali πρόκεινται. έκ-πορνεύσασαι ptc aor. -νεύω effuse scortor, illicitae veneri me dedo, σιν spernunt -τέω reddo α-Άετον (non statutum), irritum facio e. gr. legem spernendo eam. δόξα de personis dici­ tur in quibus maiestas Dei resplendet; hic: angeli probabilius boni quam mali. βλαβ*φημοΰσιν blasphemant -μέω iniuriosis ver­ bis offendo; blasphemia frt est libertinorum qui legem moralem spernentes custodes eius spernunt ? || άρχ-Αγγελος angelus princeps (άρχω primus, princeps sum), διΑ-βολος (-βάλλω verbis tra­ duco alqm, accuso) accusator, diabolus cf Job. 1, 6. δια-κρινόμενος ptc med. -νω di-iudico; med. litigo, discepto; τινί cum alqo. δι-ε-λίγετο impf δια-λέγομαι colloquor, disputo, discepto, έ-τόλμησεν aor. τολμάω audeo, κρίαις4 iudicium; hic sententia dam­ natoria. ίπ-ενεγκεΐν inf. aor2 έπι-φέρω af-fero, profero (contra alqm). βλαα-φημία blasphemia cf 2 P 2, 11; non ausus est dam­ nare eum blasphemiae, to charge him of blasphemy (frt contra Moysen) ? Alii intellegunt βλασφημίας ut gen. hebr. et κρίσιν βλ. iudicium contumeliosum, έπι-τιμήααι opt. aor.: silere te iubeat! -μάω taxans adiudico alci alqd, ea quae alqs agit taxo, repre­ hendo; verbis interdico, dico alci: noli hoc facere I hoc facere desine I - Tota narratio derivata videtur ex libro apocrypho Assumptio Mosis. || δβος quantus; δσα quidquid, omnia quae; hic res spirituales, supernaturales, οίδααιν (loco ΐσασιν 332) pf-praes. οίδα: sciunt, φυαικ&ς naturaliter, modo mere naturali, instinctu quodam naturali, A-λογος rationis expers, ζωον animal; u. ζωα animalia bruta, έπίστανται: -αμαι scio, novi, impr. de peritia practica, έν τούτοις per haec 89. φθείρονται corrumpuntur. || οόαί vae 1 όδός ή via; dat. instr. έ-πορεύθ·ηβαν aor. dep. πορεύομαι (ab)eo. Καιν apud Philonem typus hominis impii, libertini. πλΑνη aberratio, μιβθ-ός merces; gen. pretii: pro mercede. έξ-εχύθ’ηβαν έκ-χέω effusi sunt, se effuderunt; in Balaami errorem

^

8

9

10

11

12-16

IU D A E E P IS T U IA

566

pro mercede effusi sunt, aberrationi B. plene se dederunt. Αντι­ λογία contra-dictio, oblocutio, seditio, rebellio ; dat. instr. Anώλοντο aor2 med. -όλλυμι perdo; med. pereo, bic in sensu mo12 rali et religioso. || Αγάπαι hic convivia quae a Christianis ante cenam dominicam in mutuae caritatis signum celebrari solebant; agapae. σπιλΑς -άδος ή hic: macula — σπίλος 2 P 2, 13; oi con­ cordat potius cum οΰχοι quam c. σπιλάδες, vel σπιλάς frt aequivalet μεριασμένος maculatus (?); alii aliter, e. gr. referunt oi ad συνευωχ. et intellegunt σπιλάδες ut appositionem parentheticam; vel supplent ad oi ptc δντες: hi sunt üli qui maculae sunt. vευ-ωχούμενοι ptc -ωχέομαι laete epulor c. alqo, convivor apud alqm. Α-φόβως adv. sine timore, absque verecundia, impudenter, ποιμαίνοντες -νω pascentes, νεφέλη nubes, Αν-υδρος sine aqua. Ανεμος ventus, παρα-φερόμεναι ptc pass, -φέρω praeterfero, δένδρον arbor, φαΚν-οπωρινός (-ρος autumnus, finis autumni) autumnalis (φθίνω corrumpo, interimo; όπώρα caldissima pars aestatis). Α-καρπος sine fructibus; φθ. άκ. arbores in autumno (sci quo tempore deberent fructus praebere) stantes sine fruc­ tibus; vel etiam de solo aspectu desolato quem arbores praebent deiectis fructibus .et foliis, δίς bis. Απο-θ·αν6ντα ptc aor2 -θνή­ σκω morior; « bis mortua » frt solum emphaseos causa dicitur. 1 3 έκ-ριζωθ'έντα -ξόω e-radicata. || κομά* unda. Αγριος agrestis, ferus, saevus, έπ-αφρίζοντα ptc -ξω (άφρός spuma) sursum spumo, spumando egero, αίσχύνη pudor, res quae pudori est; pl. hic metaph. doctrinae seu cupiditates turpes, Αστήρ -έρος stella. πλανήτης3 (πλανάομαι erro) erraticus, errans; hic frt non de pla­ netis, sed de cometis vel «stellis » cadentibus, ζόφος v. 6. σκό­ τος7 tenebrae; gen. subi: caligo tenebrarum, vel potius gen. hebr. 29: tenebricosa caligo, αίών -ώνος tempus in(de)finitum; είς αί. 14 in aeternum, τε-τήρηται pf pass, τηρέω (re)servo. || npo-ε-φήτευσεν (loco έ-προφ. cf 1. v.) praedixit, έβδομος septimus, ί,λθ’εν έρ­ χομαι venit2, έν sociativ.: cum. μυριΑς-άδος ή numerus decem 15 milium. || ποιήσαι inf. aor. (loco ptc fut. 207). κρίσις4 iudicium. κατΑ c. gen. contra, έλέγξαι inf. aor. ελέγχω arguo, convinco alqm (erroris, peccati). Α-σεβής8 im-pius(σέβομαι colo, veneror), έργον Ααεβείας gen. hebr. 29 opus impium; αυτών pleon. ante « quae fecerunt» est hebr. ών loco ά attractio relativi 9. ή-σέβησαν impie patraverunt άσεβέω impius sum, impie ago. σκληρός durus, de sermone qui alios offendit, ών loco ά. έ-λΑλησαν aor. 16 λαλέω loquor. Αμαρτωλός peccator. || γογγυστής3 murmurator, μεμψί-μοιρος (μέμφομαι, μοίρα sors) sortis suae vituperator, que­ rulus, morosus. κατΑ c. acc. secundum, έπι-θωμία desiderium, cupiditas, πορευόμενοι ptc -εύομαι vado, ambulo, vivo, στόμα8 os. ύπέρ-ογκος (δγκος moles, Masse) nimiae molis, nimius, super­ bus, inflatus. θ·αυμάζαντες (ad)mirantes; θαυμάζειν πρόσωπα hebr. = λαμβάνειν πρόσ. partium studio duci, iniuste alci favere, attendere in homine eius condicionem externam (potentiam, di­ vitias etc.), ώφέλεια utilitas. χΑριν c. gen. ales (rei) gratia. ||

567

IU D A E E P IST U L A

17-25

άγαπητός ν. 3. μνήσθ·ητε imptv aor. dep. μιμνήσκομαι recordor. £αε inf. aor2 γίνομαι, τάχος7 celeritas; έν τ. cum cel., cito 86 ss. || ταχύ adver velociter, μακάριος beatus. τηρών -έω custodiens, observans, βεβλέον (demin. ad βίβλος)

17 18 19 21 22 24 25 26 27

22 2

3 4 5 6 7

22, 8-21

APOCALYPSIS

596

8 liber. || κάγώ = καί εγώ. 6 άκούων κ. βλέπων ptc: vel: qui au­ diebam et videbam, vel: auditor et testis ocularis 263s. ήκουσα aor. Ε-βλεψα aor. Ε-πεσα (loco -ov 333) πίπτω cecidi2, προα-κυνηααι inf. aor. -νέω prostratus veneror, adoro. Εμπροσθεν c. gen. ante, πούς ποδός pes. δεικνύοντας -ύω (loco -νυμι 337) 9 monstrantis, qui monstraverat 263. 214. || όρα vide, μή non (ita), ne (hoc feceris), σύν-δουλος con-servus. τηρούντων obser10 vantium v. 7. προσ-κύνησον imptv aor. || μή σφράγισης ne si­ gnaveris -ίζω sigillo munio (occultandi causa), καιρός tempus 11 (destinatum), έγγύς prope. || ά-δικών -κέω in-iuste agens, άδικησάτω imptv aor. 3 pers. Ετι adhuc, βυπαρός sordidus, pec­ catis inquinatus. βυπανθ*ήτω imptv aor. pass, ρυπαίνω sordibus (ρύπος) inquino; pass, me (peccatis) inquino, ποιηαάτω imptv 12 aor. άγιασ&ήτω imptv aor. pass, αγιάζω sanctifico. || ταχύ v. 7. μισθ·ός merces, άπο-δοΰναι inf. aor2 -δίδωμι re-tribuo. έκαστος v. 2. II Εσχατος ultimus, άρχή initium, τέλος7 finis. || μακάριος 4 v. 7. πλύνοντες lavantes, στολή vestis longa et pretiosa, ϊνα causale 291 s s : «beati quia»?; potius videtur esse finalis: qui lavant ad hoc ut; ϊνα c. fut. et dein c. coni. 238. Εσται v. 3: ut potestas eorum sit super = ut potestatem habeant in. ξύλον v. 2. «υλών -ώνος porta; dat. instrum. είσ-έλθ·ωαιν coni, aor2 15 -έρχομαι intro. || Εξω foris (foras?), κύων κυνός canis (= im­ purus). φαρμακός veneficus, magus, πόρνος fornicator, φονεύς5 homicida, είδωλο-λάτρης3 simulacrorum cultor, φιλών -έω ptc: qui diligit, ποιών -έω faciens, ψεύδος7 mendacium; cf « verita16 tem facere » Jo 3, 21. || Ε-πεμψα πέμπω misi, μαρτυρήσαι inf. aor. -ρέω testis sum, attestor. 4π£ super, de. βίζα radix, hebr. etiam surculus ex radice prodiens, γένος7 (γενέσθαι) genus, familia, pro­ les. άστήρ -έρος stella, λαμπρός splendidus, πρωϊνός (πρωί ma17 ne) matutinus. || νύμφη sponsa. Ερχου imptv έρχομαι venio, είπάτω (loco -έτω 333) imptv aor2 3 pers. λέγω, διψών -άω si­ tiens. έρχέσθ·ω imptv 3 pers. έρχομαι. 8>έλων volens, λαβέτω 18 imptv aor2 λαμβάνω, δωρεάν adver gratis. || μαρτυρώ v. 16. άκούοντι audienti, βιβλίον v. 7. έπι-θ·η coni, aor2 -τίΌημι ap­ pono, addo. έπι-θ·ήσει apponet, imponet, πληγή (πλήσσω) plaga. 19 γε-γραμμένας ptc pf pass, γράφω. II άφ-έλη coni, aor2 -αιρέω de-sumo, demo, άφ-ελεΐ (loco -αιρήσει) demet, μέρος7 pars, por­ tio. ξύλον v. 2. τών γε-γραμμ. appositio ad « arbor vitae » et 20 «civitas sancta». || μαρτυρών ptc v. 16; hic non sicut, v. 18 Joan21 nes, sed Christus, ναί profecto, utique, oui, yes. ταχύ v. 7. || άμήν hebr. sollemnis confirmatio: ita est, ita esto.

A P P E N D IX

P A R A D IG M A T A VERBI

VERBA IN -ω P raesen s VOX ACTIVA

Indicativus:

r tin n ;

λύ-ω -εις -ει

-ο-μεν

-ε-τε

-ουσι

C oniunctivus: λΰ-ω -ης

-η

-ω-μεν -ή'-τέ' -ώ-σιν

O p tativ u s: λΰ-οι-μι

-οι-ς

-οι

-οι-μεν

*θι-τε

-οι-εν

Im p erativ u s : λΰ-ε

-έ-τω

-ε-τε

P artic ip iu m : λΰ-ων

-ό-ντων

,

(-οντος)

fern. λύ-ουσα

Infin itiv u s : λΰ-ειν

neutr. λΰ-ον (-οντος)

\

Im perfectu m : -ε(ν) i

ε-λυ-ο-ν · -ε-ς

-ο-μεν -ε-τε

-ο-ν

:

VOX PASSIVA ET MEDIA

.

In d ica tiv u s : λΰ-ο-μαι

-τ| (= -ε-σαι)

-ε-ται

-ό-μεΌο.

-ε-σΟε -ο-νται

C oniunctivus : λΰ-ω-μαι

-η

-η-ται

-ώ-μεθα

-η-σθε

-ω-νται

O p tativ u s : λε-οί-μην

-οι-ο

-ο ι-τοi

λΰ-ου ( = -ε-σο)

-έ-σθ-ω

-οί-μεθα

-οι-σ'&ε -οι-ντο

Im p erativ u s: -ε-σ'&ε -έ-σθων

600

Verba (vocalia) in -co

Participium: λυ-ό-μενος -μένη -μενον Infinitivus: λυ-ε-σΟαι Im p erfectu m : έ-λυ-ό-μην -ου(=ε-σο) -ε-το

-ό-μεΌα ε-σθε -ο-ντο

F u tu rum

Vox activa: λΰ-σ-ω -εις -ει -ο-μεν -εptc λύ-σ-ων; inf. -σ-ειν

-ουσιν

Vox media: λύ-σ-ο-μαι -η -ε-ται -ό-μεθα -ε-σθε -ο-νται ptc -σ-ό-μενος; inf. -σ-ε-σθαι Vox passiva: λυ-Οή-σ-ο-μαι -σ-fl -σ-ε-ται -σ-ό-μεθα σ-ε-σθε -σ-ο-νται ptc -σ-ό-μενος; inf. -σ-ε-σθαι » A o ristu s I VOX ACTIVA

Indicativus: - > ε-λυ-σ-α -σ-α-ς -σ-ε-ν

· -σ-α-μεν -σ-α-τε -σ-α-ν

Coniunctivus: λύ-σ-ω -σ-η-ς -σ-η

-σ-ω-μεν -σ-η-τε -σ-ω-σιν

Optativus: λΰ-σ-αι-μι -σ-αι-ς -σ-αι Imperativus: λΰ-σ-ον -σ-ά-τω Participium: λυ-σ-ας -σ-α-ντος Infinitivus: λΰ-σ-αι

-σ-αι-μεν -σ-αι-τε -σαι-α-ν

-σ-α-τε -σ-ά-ντων fein, -σ-α-σα

neutr. -σαν

Verba (vocalia) in -ω'

601

VOX MEDIA

Indicativus: έ-λυ-σ-ά-μην -σ-ω ( = -σ-α-σο) -σ-ατο -οθε -σ-α-ντο

-σ-ά-μεθα -σ-α

Coniunctivus: λύ-σ-ω-μαι -σ-χ) -σ-ηται

-σ-ώ-με#α -σ-η-σΟε -σ-ω-νται

Optativus: λυ-σ-αί-μην -σ-αι-ο -σ-αι-ντο

-σ-αι-to

-σ-αί-μεθα

-σ-αι-σθ·ε

Imperativus: λϋ-σ-αι -σ-ά-σΟω

-σ-α-σθε -σ-ά-σθων

Participium: λυ-σ-ά-μενος -μένη -μενον

Infinitivus: λύ-α-α-σθαι VOX PASSIVA

Indicativus: έ-λΰ-Οη-ν -θη-ς -Όη

-Όη-μεν -θη-τε -Όη-σαν

Coniunctivus: λυ-Οώ -θη-ς -θχί

-ϋώ-μεν -θή-τε -Όώ-σιν

Optativus: λυ-Όείη-ν -θείη-ς -θείη Imperativus: λύ-Όη-τι -Οή-τω Participium: , λυ-Όείς (-Όέντος)

-θείη-μεν -θείη-τε Όείη-σαν

-θη-τε -Όή-τωσαν fern, -θεϊσα (-σης)

neutr. -θέν (-Οέντος)

Infinitivus: λυ-θή-ναι A oriatu s I I (ad λείπω relinquo)

Indicativus: act.: ε-λιπ-ον -ες -ε(ν) -ομεν -ετε -ον med.: έ-λιπ-όμην -ου -ετο -όμεΦα -εσθε -οντο

V erb» (vocalia) in

QQg.

Coniunctivus: act.: λίπ-ω

/ u j'- n ·' VA) -ης etc.; med.: λίπ-ωμαι -η -ηται etc.

O p tativ u s: act.: λίπ-οιμι -οις -οι -οιμεν -οιτε οιέν med.: λιπ-οίμην -οιο -οιτο -οίμεΦα -οιαύε -οιντο P articipium : act.: λιπών -οΰσα -όν;

med.: λιπ-όμενος

■·■.·.■

Im p erativ u s: act.: λίπ-ε -έτω -ετε -όντων med.: λιπ-οϋ -έσθΐο -εσ&ε -έσθων

:

Infinitivus : act.: λιπ-εΐν; med.: λιπ-έσθαι Aoristus secundus vocis passivae, quod desinentias attinet, se­ quitur paradigma aoristi primi omisso'Ü: e. g. ad φαίνομαι appareo έ-φάν-η-ν apparui (contra aor. primum έ-φάν-ϋη-ν monstratus sum). r 1 1 J >

P e r fe c tu m

'

»■*·-

VOX ACTIVA In fin itivus: λέ-λυ-κα -κα-ς

-κε(ν)

pW -

.

Y - · 'u -

/ er ,,'" λε-λυ-κώς (-κότος) fern, -κυΐα neutr. -κός (-κότος) ' i

.. 1 '

Infinitivus: λε-λυ-κέναι P lu s q u a m p e r f e c tu m : έ-λε-λή-κειν -κεις -κει

-κειμεν -κειτε -κεισαν

VOX MEDIA ET PASSIVA

In d ica tiv u s: λέ-λυ-μαι -σαι -ται

-μεΌ-α -σθε. -νται

Ö03

Verba (consonanticä) in1

i Coniunctivus, optativus circumscribuntur participio et verbo I

είμί: λε-λυ-μένος ώ, η ς; εϊην, εΐης

IImperativus: ,

i,

λέ-λυ-σο -σθω

-qfi& -oficoqav

! Participium : λε-λυ-μένος -νη -νον IInfinitivus: λε-λΰ-σδαι ! P lu sq u a m p erfec tu m

I I

έ-λε-λΰ-μην -σο -το '

-μέθα -σθε '

'

-ντο

'

Ita verba omnia vocalia i. e. quorum stirps desinit in vocalem (e. g. λυ-, παιδευ-, παυ-). Si illa vocalis est α ε o, in praesenti fit contractio cum vocali sequenti (verba « contracta ») e. g. i τιμά-ω = τιμώ,, τιμά-εις = τιμάς, τιμά-ο-μεν = τιμώμεν etc. ποιέ-ω = ποιώ, ποιέ-εις = ποιείς, ποιέ-ο-μεν = ποιοΰμεν etc. [ δουλό-ω = δουλώ, δουλό-εις = δουλοΐς, δουλό-ο-μεν = δουλοϋμεν etc.

I Leges contractionis: :

ε+ ε ei; e + ο = on, a vocali lunga ε absorbetur α + ε (η) = α; α + ο, ω, ου = ω; α + ει, η = φ ο 4- ε = ου; ο + ο = ου; ο + ω, η = ω ; ο + ει, η, οι = οι

: Horum verborum vocalium tempora formantur vocali illa prolungata: τιμάω τιμή-σω έ-τίμη-σα etc.; ποιέω ποιή-σω έ-ποίη-σα etc.; δουλόοι δουλώ-σω έ-δουλω-σα etc. V erba c o n s o u a n tic a (in ω) Verborum consonanticorum (i. e. quorum stirps in consonantem desinit) tempora alias et alias prae se ferunt variationes pro aliis et aliis binis consonantibus inter se concurrentibus e. g.

gutturalia i. e. stirpes in γ, κ, χ : + μ = γ μ ; + σ = ξ ; + τ = κ τ ; + fi = χθ

604

Verba (consonantica) in -ω

labialia i. e. stirpes in β, π, φ : + μ = μ μ ; + ο = ψ ; + τ = πτ; + θ = φΦ ; dentalia i. e. stirpes in δ, τ, 0 : + μ = σ μ ; + σ = σ ; | + τ = στ; + θ = σθ liq u ida i. e. stirpes in λ, μ, ν, ρ: 1) plerumque retinent consonantem, sed ν -f * = γκ; ν + μ — σμ vel μμ. 2) formant tem pora ex stirpe (comparata cum stirpe prae­ sentis) abbreviata: e. g. ex stirpe φαν- ad φαίν-ω; άγγελad άγγέλλ-ω; σπερ- ad σπείρ-ω 3) formant futurum addendo huic stirpi -έσω, σ excidit, re­ manet -έω = -ώ -εις -ει e. g. φαίνω fut. φανώ -εις 4) formant aoristum (act.) eiciendo σ et prolungando voca­ lem antecedentis syllabae (φαίνω): έ-φαν-σ-α = έ-φην-α; (στέλλω:) έ'-στελ-σ-α = ε-στειλ-α; (σπείρω:) έ-σπερ-σα = έ-σπειρ-α 5) in reliquis temporibus ε stirpis monosyllabicae mutatur in α : (στέλλω:) loco έ-στελ-κα: έ-σταλ-κα (pf); (σπείρω:) loco ε-σπερ-μαι: έ-σπαρ-μαι (pf pass.).

VERBA IN -μι

Verborum «in μ ι» proprium est unio inter stirpem et desineutiam sine vocali coniungenti: e. g. τίθε-μεν (in oppos. ad ποιέ-ο-μεν = ποιου μεν). Frequentia eminent quattuor verba (quae simul in praesenti habent reduplicationem): ad stirpem θε : τί-θημι, ad stirpem δο : δί-δωμι, ad stirpem έ : ϊ-ημι, ad stirpem στα : ΐ-στημι. P ra e s e n s VOX ACTIVA

Indicativus: δι-δω-μι τι-θη-μι ΐ-η-μι ΐ-στη-μι

-δω-ς -θη-ς 'ί-η-ς -στη-ς

-δω-σι(ν) -θη-σι(ν) 'ί-η-σι(ν) -στη-σι(ν)

-δο-μεν -Φε-μεν ΐ-ε-μεν -στα-μεν

-δο-τε -θε-τε ΐ-ε-τε -στα-τε

-δό-ασι(ν) -θέ-ασιν ί-άσι(ν) -στά-σιν

Coniunctivus: δι-δώ -δφ-ς τι-θώ -Ό-ή-ς ί-ώ ΗΚ ί-στώ -στη-ς

-δφ -θή Η -στή

-δώ-μεν -θώ-μεν ί-ώ-μεν -στώ-μεν

-δώ-τε -θη-τε 1-ή-τέ -στή-τε

-δώ-σι(ν) -θώ-σι(ν) ί-ώσι(ν) -στώ-σι(ν)

Imperativus: δί-δου τί-θει ΐ-ει ΐ-στη

-δό-τα} -θέ-τω ί-έ-τω -στά-τω

-δο-τε -θε-τε • ΐ-ε-τε -στα-τε

-δό-ντων -ί)έ-ντων ί-έ-ντων -στά-ντων

Participium: δι-δοΰς (-δόντος) -δοΰσα τι-θείς (-θέντος) -θεΐσα ί-είς (ί-έντος) ί-εΐσα ί-στάς (ί-στάντος) ί-στάσα

-δόν (-δόντος) -θέν (-θέντος) ί-έν (ί-έντος) ί-στάν (ί-στάντος)

606

Verba In -μι

Infinitivus: δι-δό-ναι τι-θέ-ναι ί-έ-ναι ί-στά-ναι I m p e r fe c tu m :

έ-δί-δου-ν έ-τί-ϋη-ν ΐ-ει-ν ΐ-στη-ν

-δου-ς -θει-ς ΐ-ει-ς ΐ-στη-ς

-δου -φει ϊ-ει ΐ-στη

-δο-μεν -θε-μεν ϊ-ε-μεν ΐ-στα-μεν

-δο-τε -Φε-τε ΐ-ε-τε ΐ-στα-τε

-δο-σαν -θε-σαν ι-ε-σαν ι-στα-σαν

VOX MEDIA ET PASSIVA

Indicativus: δί-δο-μαι τί-θε-μαι ΐ-ε-μαι 'ί-στα-μαι cum desineutiis -μαι -σαι -ται - μέθα -σθε -νται Coniunctivus: δι-δώ-μαι -δφ τι-ϋώ-μαι -firj ί-ώ-μαι ί-η ί-στώ-μαι ί-οτη

-δώ-ται Οη-ται ί-ή-ται 1-στη-ται

Imperativus; ^ ι(, δί-δο-σο -δό-σθ-ω τί-Όε-σο -ϋέ-σΌ-ω ϊ-ε-σο 1-έ-σθω ϊ-στα-σο ί-στά-σΟω

-δώ-μεΌα -δώ-σθε -δώ-νται -ϋώ-μεϋα -Όή-σθε -Όώ-νται ί-ώ-μεΟα ί-ή-σθε ί-ώ-νται ί-στώ-μεΌα 1-στή-σ#ε ί-στώ[νται

-δο-σΟε -Οε-σΟε ϊ-ε-σθε ϊ-στα-σΟε

-δό-σΟ-ων -θέσΌων Ι-έ-σΌ-ών Ι-στά-σΘτον

Participium: δι-δό-μενος τι-Όέ-μενος ί-έ-μενος ί-στά-μενος

Infinitivus: δί-δο-σΟτα τί-θε-σΟαι ΐ-ε-σθαι ΐ-στα-σ&αι Im p e rfe c tu m : ': ■■ ■':■ ■ έ-δι-δό-μην έ-τι-Όέ-μην ί-έ-μην ί-στά-μην

cum desinentiis -μην -σο -το -μέθα -σΟε -ντο

Verba: in -μι

607

A o ristu s

VOX ACTIVA

Indicativus: έ-δω-κα -κας ε-δη-κα -κας ή-κα -κας ε-στη-ν έ-στη-ς

-κεν -κεν -κεν ε-στη

ε-δο-μεν έ-Όε-μεν εΐ-μεν έ-στη-μεν

έ-δο-τε έ-δο-σαν έ-Οε-τε έ-δε-σαν

εΐ-τε -τε

εΐ-σαν -σαν

Coniunctivus: δώ δώ

δφ-ς δη-ς “ Ü5 στώ στης

δφ δη ί

δω-μεν δώ-τε δώ-μεν·. δη-τε ώ-μεν ή-τε στώ-μεν στή-ΐε

στη

Imperativus;: , , ·'>' '!{1 *ι δός δές ες στή-δι

δό-τω δέ-τω έ-τω στή-τω

δώ-σιν δώ-σιν ώ-σιν στώ-σίν

·>Μι·'

δό-τε δό-ντων ■ - δέ-τε·, > δέ-ντων έ-τε έ-ντων vif; στη-τε ^ οτά-γτων

Participium: δούς (δόντος) δοΰσα δόν (δόντος) δε£ς (δεντος) δεΐσα - •δεν. (δεντος) εις (εντός) είσα εν (εντός) στάς (στάντος) στασα στάν (στάντος)

Infinitivus: δοΰ-ναι δεί-ναι εΐ-ναι στή-ναι VOX MEDIA

Indicativus: έ-δό-μην έ-δέ-μην εΐ-μην

cum desinentiis -μην -σο -το -μεδα -σδε -ντο Coniunctivus: δώ-μαι δφ δώ-μαι δη ώ-μαι I)

δώ-ται δή-ται ή-ται.

-μέθα

-σδε

-νται

δώ-μεδα ώ-μεδα

δή-σδε

δώ-νται ω-νται

ή-σθε

Verba in -μι

608

Im perativus:

δοΰ δό-σ&ω 0-οΰ 0ε-σΟω οΰ έ-σΟω

δό-σ&ε δό-σϋων Όέ-σθε Όέ-σΟων έ-σθε έ-σθων

P articip iu m :

δό-μενος Οε-μενος ε-μενος In fin itivu s:

δό-σΟαι Οέ-σίΙαι έ-σθαι T em pora δώ-σω έ-δω-κα δέ-δωκα δί-δο-μαι δώ-σομαι έ-δό-μην δέ-δο-μαι δί-δο-μαι δο-Φήσομαι έ-δό-Οην δέ-δομαι

act. m ed. pass,

δί-δωμι

act. m ed. pass.

τί-θ·ημι

act. m ed. pass.

ϊ-ημι ή-σω ή-κα ει-κα 'ί-ε-μαι ή-σομαι εΐ-μην εΐ-μαι » έ-Όή-σομαι ε-Όην "i

act. m ed. pass,

Ε-βτη-μι

Όήσω ε-θη-κα τέ-0η-κα τί-θε-μαι Όή-σομαι έ-Οέ-μην τέ-Οει-μαι » τε-Οή-σομαι έ-τέ-Όην » ‘

στή-σω έ-στη-σα (intr.) ΐ-στα-μαι στή-σομαι ε-στη-ν έ-στη-κα ϊ-στα-μαι σταΟή-σομαι έ-στά-Όην