Die Romanen in den Städten Dalmatiens während des Mittelalters [2]


209 44 27MB

German Pages 86 Year 1903

Report DMCA / Copyright

DOWNLOAD PDF FILE

Recommend Papers

Die Romanen in den Städten Dalmatiens während des Mittelalters [2]

  • 0 0 0
  • Like this paper and download? You can publish your own PDF file online for free in a few minutes! Sign Up
File loading please wait...
Citation preview

DENKSCHRIFTEN DER

KAISERLICHEN AKADEMIE

DER WISSENSCHAFTEN

IN

WIEN

PHILOSOPHISCH-HISTORISCHE CLASSE. BAND XLIX.

I.

DIE ROMANEN IN DEN

STÄDTEN

DALMATIENS

WÄHREND DES MITTELALTERS. VON

CONSTANTIN JIRECEK WIRKLICHEM MITGLIEDS DER KAIS. AKADEMIE DER WISSENSCHAFTEN.

ZWEITER

THEIL.

WIES, 1903. IN CÖMMI.SSION B E I CARL G E R O L D ' S SOHN BUCHHÄNDLER DER KAIS. AKADEMIE DER WISSENSCHAFTEN.

DENKSCHRIFTEN DEB

K A I S E R L I C H E N AKADEMIE D E R W I S S E N S C H A F T E N IN WIEN PHILOSOPHISCH-HISTORISCHE CLASSE.

BAND XLIX.

I.

DIE ROMANEN IN DEN

STÄDTEN

DALMATIENS

WÄHREND DES MITTELALTERS. VON

CONSTANTIN JIRECEK WIBKLICHEM MITGLIEDE DEr KAIS. AKADEMIE DER WISSENSCHAFTEN.

ZWEITER T H E I L .

WIES, 1903. IN COMMISSION BEI CARL GrEROLD'S SOHN BUCHHÄNDLER DER KAIS. AKADEMIE DER WISSENSCHAFTEN.

Druck von Adolf Holzhausen, k. und k. Hof- und Uni versitäta-Buchdrucker in Wien.

IL Urkunden. J J i e vorliegende kleine Sammlung von romanischen Texten aus Dalmatien enthält 18 Stücke, meist Briefe, aus den Jahren 1284—1528. In Zara sind geschrieben 3 Urkunden, darunter der für die Kenntniss des dalmatinischen Dialectes so lehrreiche Brief des Patriciers Todru de Fomat (Theodorus de Fumato) vom Jahre 1325 (Nr. 6), in Spalato 1 (Nr. 11), in Antivari 2 (Nr. 13 und 14, die erstere ist aber das Schreiben eines Ragusaners), in Dulcigno 1 (Nr. 15). Alles übrige stammt aus Ragusa oder von Ragusanern, die im Binnenlande Handel trieben. Es sind hier Briefe aus Brskovo an der oberen Tara bei Kolasin (Ruinen auf türkischem Boden, nahe bei der Grenze von Montenegro), aus Prizren, aus ,Sremo', wie man um 1300 beide Ufer der untersten Save nannte, aus der Unterstadt unterhalb der Königsburg von Visoki in Bosnien, endlich von der Narentamündung. Ein Stück aus Brskovo (Nr. 1) und eines von der Narentamündung (Nr. 3) zeigen, wie sich einzelne Ragusaner c. 1280—1310 noch bemühten, lateinische Privatbriefe zu schreiben, aber aus Unkenntniss des Lateins ausserhalb der Formeln sofort in den Localdialect verfielen. Drei Stücke (Nr. 2, 3, 4) sind bereits 1897 in den ,Monumenta Ragusina' der südslavischen Akademie, Bd. 5 ( = Monumenta spectantia historiam Slavorum meridionalium, vol. 29) gedruckt worden; ich gebe sie nach meinen sorgfältigen Abschriften von 1890. Sprachlich wichtig sind die Testamente von Ragusa aus den Pestjahren 1348 und 1363 (Nr. 8). Von den Briefen der Ragusaner des XV. Jahrhunderts ist nur eine einzige Probe mitgetheilt (Nr. 16), denn der locale Dialect schwindet in ihnen bereits unter dem wachsenden Einfluss der venetianischen Mundart. Eine grössere Anzahl ragusanischer Stücke aus derselben Zeit ist gedruckt im ,Spomenik' der königl. serbischen Akademie, Bd. 11 und in den Beilagen zu meinen Abhandlungen über die ragusanische Denkschriften der pbil.-hist. Classe. XLIX. Bd. I. Abh.

1

2

I. ABHANDLUNG: CONSTANTIN JIRECEK.

Literaturgeschichte des XV.—XVI. Jahrhunderts im ,Archiv für slavische Philologie', Bd. 19 und 2 1 . Sprachlich gehören hieher auch die ,Annales Ragusini anonymi', herausgegeben 1883 von Sperato Nodilo in den ,Monumenta spectantia historiam Slavorum meridionalium', Bd. 14. (Allgemeines über alle diese Texte siehe in unserer Abhandlung oben 1, S. 3 u. 78.)

1. Brskovo (1284—1285). D e r Zollbeamte (doanerius) des Serbenkönigs, ein Eagusaner, schreibt an Michael Maurocenus (Morosini), Comes von Eagusa, über die Sequestrierung der W a a r e n eines gewissen Miloje. (Originalbrief auf einem Papierstreifen, inliegend im Buche ,Diversa Cancellarie' 1275 (richtig 1284) im Archiv des k. k. Kreisgerichtes von Eagusa.)

Nobili viro, domino Ser Mihael Mauroceno, comes Rag. Ego duanerius d[e] Berscoa, vestris fedelis, mitimus salutem. Ipsa litera, coe vob[is] mitistj, nos bene inteleximus et aczipimus plezaria de Miloe. Isti sunt: Marino de Grangullj et Pasqua de Zreua. E di le merze, qui nos trovauimus, sunt de mercatoris de Berscoa. E prega (sie: pega) la uostra sihnoria Milloe, coe debeatis dare plu de termino e d[e] ipso termino, coe vob[is] debetis dare, Miloe obliga d[e]nanti nos d[e] non d[e]mancare nisuno induzio, nisi respondere a di lo termino, qui vob[is] place amitere, quia ipso Milloe al[ia] debita d[e] toldeshi (sie) 1 atrazere (sie). Rückseite:

Michel Mauroceno comes Rag.

2. ,In Sremo' (Frühjahr 1302). W ä h r e n d des Krieges zwischen E a g u s a und König Stephan Uros I I . Milutin von Serbien schreiben die Kaufleute, sie können dem Befehl gemäss nicht bis Mitte J u n i nach E a g u s a zurückkehren, da die W e g e durch Serbien und Bosnien gesperrt seien. (Originalbrief im ,Liber Reform.' 1301 ad fol. 40. Abgedruckt Mon. Rag. 5, 27; hier nach dem Original mitgetheilt. Der Termin wurde diesen Kaufleuten verlängert bis 1. August.)

Allo nobille et al sauio miser Marco Dandollo, honorado conte de Rag. et alli cudes (sie) et alli consileri d(e)lla deta cita, Priasm d(e) Ranena et Uolco d(e) Babal et Dragomilo [über der Zeile: mercadanti che dimorano in Sremo] et Marin d(e) Couaco salut et con inclinamento. Concosia, che nuy auemo inteso, che la uostra sinoria a fato comandamento, che li merchadanti Ragusei uena a Ragusa, termino per mese rneco guno, per la quäl cosa nuy uosemo eser al termino et auanti d(e) lu termino, che non auemo in queste parte che far. Concosia che nuy semo parulatj (sie) per uenire a Rag. et obedire ali uostri comandamenti. Concosia che a nuy multo e serad(e) le uie, si come la uostra sinoria lo po sauer, per tera d(e) re Uroso non podemo pasar, eciam per Bosna non podemo per la uolunta, che porta lu ban Mladeno, et Stefano bano si se a acore (sie) con lu bano Mladeno, stando alli confini per la Drina, si che a nuy esce multo serad(e) le uie. Pla[qua] a la uostra nobilitade et a la descricion a pensar sopra 90 et intendi a la 1

Tedeschi? (die Sachsen bei den Bergwerken von Serbien).

DIE ROMANEN IN DEN STÄDTEN DALMATIENS WÄHREND DES MITTELALTERS. II.

3

nostra legitema sucsa (so für: scusa) et plaqua ala uostra sinoria a-nnuy a prolungar" lu termino, a 90, che pocamo a saluamento uemr. Rückseite: Allo nobille e sauio rniser Marco Dandollo, honorado conte de Rag. et ali cudes (sie) et consilerij. a

Geschrieben: p longar.

3. Narentamündung (1303) 8. März. Naie de Sorento, Patricier von Ragusa, schreibt dem Comes Marco Dandolo und dem Rath, er sei bereit zu gehorchen. (Originalbrief, inliegend im ,Liber Reform.' 1301 bei f. 66. Vgl. den Rathsbeschluss vom 4. März 1303: dem Sorento ,in Narentum' ist aufzutragen, er soll binnen acht Tagen vor dem Rath erseheinen. Mon. Rag. 5, 47.)

Nobili et a sapienti viro Marcilo Dandulo cometi (sic) Ragusa et | Consilio Nalescho de Sorento fidelle ür salut et amor . literam | que b misisti bene intelexit (sie) illam, vnde notifico uobis pro onor | sinorie üre et consillio uro et pro onof Ser Marino de Stillu et | fri sui ego uollo ubidir la sinoria ura et si mi parto isto | mercuri primo et uado allo bano et fazo asauef ac uob | que lo bano si est uinuto nella Urolla 1 et Zeruasio ut mi | debeat pagar le spense. Fatta V i l i intr(ante) marzo. Bückseite:

Nobili viro Marcbo Dandulo corniti Rag.

Schwarzes Siegel (aufgedrückt mit Siegelring), undeutlich. a

E t stets durch ein Zeichen ausgedrückt.

b

Hier und unten: g.

4. Brskovo (1312) 15. August. Pasqualis de Gozze, Patrizier von Ragusa, an Bartholomeo Gradonigo, Comes von Ragusa. (Original auf Papier im ,Liber Reform.' 1311 im k. k. Archiv von Ragusa. Mon. Rag. 5, 107; hier nach meiner Copie von 1890.)

Al nobel e sauio conte de Ragusa Bartholomeo Gradonico et ali sighn(o)ri li judici et ali consileri de Ragusa, Pasque de Goce (sie), uostro fidel, si uè manda salut con recomandacion. L a lettera, che la uostra sighn(o)ria me mandau (sic) per li coradori, receui la et si la intesi. De quel, che me mandasi ui dire, che eu feci pilar Gregor de Dormnca per forca, quel che dissi alla uostra signoria, el non dissi ueritat. E t eu me scuso alla uostra sinhoria (sic), che eu demandaua Gregor alla rason auanti lu seuast 2 de Prisreno de quello debito, che mi deueua dar, lu qual debito fo fatto in Scauonia (sic) et si come eu lo demandaua alla rason, sanno tutti li Ragusei, quelli che so (sic) mercatanti in Prisreno. E de 90, che lo demanday auanti la signoria de Scauonfa, multi Ragusey si demanda unu lu altru alla sighnoria de Scauonia de debito, che uen fatto in Scauonfa. E de quelo, che eu lo pilay in persona, el mi fo dato per sentencia, che el mi deuissi pagar, quel che me debia dar, et eu li demandaua plecarfa per lo debito et no mi la uolsi dar, vn (unde ?) eu 1 2

Vrulja an der Küste zwischen Almissa und Makarska. Vgl. meine Handelsstrassen u. Bergwerke von Serbien u. Bosnien 28. Ueber den byzantinischen Beamtentitel atßaaTOs bei den Serben im XIII.—XIV. Jahrhundert vgl. AslPh. 22, 210. 1*

4

I. ABHANDLUNG : CONSTANTIN

JIRECEK.

lo püay con rason. E si come mandau comandando la uostra signoria de lagarlo, 3, eu fo parato de obedire li uostri comandamenti, et incontinenti si manday uno corer a Prisreno, che lo deuissino lagar. Adunque prego ue, si come singnuri, che ui sia recomandat, che non perda lu meu debito, lu quäl fo fatto in Scauonia. Dat(a) Briscou(e), die quindecimo mensis augusti. 1 Rückseite: Magnifico atque potenti viro domino Bartholomeo comito (sie) Rag(usii) et judieibus et consiliariis eiusdem ciuitatis detur. * Für lasciarlo; auch später oft g für gi.

5. Rudnik (?), 1313, September. Der ragusanische Patricier Nicola Jacobi de Crosi ernennt seinen Bruder Theodor zum Bevollmächtigten bei der Theilung (parcogna) einer Erbschaft. (Originalbrief auf Papier, inliegend im Buche ,Diversa Cancellarie' 1313 im Archiv des k. k. Kreisgerichtes zu Ragusa, bei einer Einzeiehnung am 1. October 1313.2)

Facio recordacione eu Nicola d(e) Crosi a tibi Ser Tolislau, q(ue) ui asinai per uarento in di d(e) setembro in prima di, como eu Nicola fecit comeser Todoro meu frar per lo fato, q(ui) auit fac . . . (undeutlich) Todoro cola congnata nostra Maria de Balaca col so filio suo Jache et nostro neuo, d(e) ,1a parcona et del perciuo d(e) Maria; d'oni cosa sto contento, et Todoro q(ue) poca d(e)mandar nanti lo conte per me la mitat d(e) le cose, q(ue) ni so uetate 8 in Rutnic per li Ragusei. Rückseite:

Recordacione a tibi Tolislau.

6. Zara 1325, Ende Juli. Privatbrief des Theodor de Fumato, Nobilis von Zara, an Pone de Stambertis de Pistorio, Kanzler von Ragusa. (Das Original auf Papier mit guter Steilschrift liegt als ,littera apposita' im ,Liber diuersarum, factus tempore nobilis et potentis viri, domini Pauli Triuixano, honorabilis comitls Eagusii' 1325 [ = Diversa Cancellarie 1325] im Archiv des k. k. Kreisgerichtes von Eagusa. Das Datum erhellt aus einem Geschäft zwischen Franciscus de Todero de Fumato de Jadra und Petrus petrarius de Jadra, habitator Eagusii, verzeichnet am 27. Juni 1325 in demselben Buche. Von mir copiert 1890.)

A Ser Pon, vnuriuol canciler de Ragusa. Todru de Fomat d(e) Qara saludu ui con oni nostru unur. A mi fo ditu, qui lu frar d(e) maistru Nicola murar si dimanda rasun 1

8

In dem ,Capitulum literarum preeeptoriarum' am Schlüsse des Buches Liber Eeformationum 1311 ist am 13. Juli 1312 der Befehl des Comes an Pasqua Marini de Goce verzeichnet, den Gregorius filius Junii de Dominca unter Strafe von 500 Hyperpyren sofort freizulassen und seine Schuldforderungen gegen denselben vor dem Gerichte von Ragusa und nicht vor dem der Serben vorzubringen. Da der Mahnbrief bei Goce nicht eintraf, wurde er am 8. August wiederholt; am 19. August meldeten die ragusanischen Couriere ,Dobren Grecus et Dobrex coratores' dem Comes, dass sie das Schreiben dem Goce ,die lune, XIIIIo presentis mensis augusti' ,in Brescua' vor Zeugen eingehändigt haben. 1. October 1313 im ,Capitulum de procurationibus tempore nobilis viri domini Bartholomei Gradenico, comitis Eag.' am Schlüsse des Buches: Nicola filius condam Jacobide Crusi per literas suas, per dominum comitem et suam curiam approbatas, fecit et constituit suum procuratorem Todorum fratrem suum in diuisione patrimonii facienda cum Jacobo, filio condam Marini de Crusi et in facto perehluii Marie cognate sue et ad reeipiendum partem suam de rebus, que ei intromisse fuerunt in Eudinecho. E t seeundum tenorem literarum predietarum hie positarum dominus comes cum suis V judieibus confirmauerunt dietam procurationem.' Vetare = lat. intromittere (Sequestration). Vgl. Anm. 2.

D I E ROMANEN IN DEN STÄDTEN DALMATIENS WÄHREND DES MITTELALTERS. II.

5

n a n t i la curti d e a R a g u s a c o n t r a F r a n c i s c u , nieu fiiol, de s(oldi) b X X de gr(ossi), li q u ä l auia d a t m a i s t r u Nicola a F r a n c i s c u p e r durli a mi. U n d i p o s u dir c u n oni niritat, quil frar de m a i s t r u Nicola n u n fe 90, quil diuia, e fe uilania a far tal d i m a n d a s u n a F r a n ciscu, qui p l u u n u r e raso (sie) di m a n d a r a mi u n a litera, d i m a n d a n d u m i , q u i e di quili s(oldi) X X d(e) gr(ossi), quil m a n d a m a i s t r u Nicola p e r F r a n c i s c u . E se u n u li auisi ditu la uiritat, poi n u li m a n c a u a a di . . . . c d a r d(e) F r a n c i s c u , m a eu si lu do a sauir a uoi. F r a n c i s c u m e u fiol a mi si dusi s(oldi) X X . . . . d c u m u n a litera, liqual d(ena)r(i) e la litera a mi m a n d a u a m a i s t r u Nicola, e p r i g a n d u . . . . ni, qui eu fesi lu meiu, qui eu pudis, quil auisi qui la casa, e qui li s(oldi) X X d(e) gr(ossi) eu desi c a p a r e e lu r u m a n e t (sie) il m i uoli a m a n d a r , com eu li sinificaua p e r mia litera. E t eu T o d r u si fei l u m i r c a t d(e) la casa e dei p e r c a p a r e li s(oldi) X X d(e) gr(ossi), e lu r u m a n e n t il diuia riceuir infra V I misi, e si lu r u m a n e n t il n u m a n d a s i infra V I misi, l u c a p a r e d(e) li s(oldi) X X de gr(ossi) si perdia. E t e eu T o d r u in continent, f com eu fe lu mircat, si li sinificai p e r m i a litera, com eu auia fatu lu m i r c a t e d a t lu c a p a r e , com m a i s t r u Nicola a m i auia sinificat p e r litera sua, e qui s'il n u m a n d a s i lu r u m a n e n t , quil p e r d i a li s(oldi) X X d(e) gr(ossi), e diuia m a n d a r infra V I misi, fatu l u mircat. E quistu p o s u dir c u n oni uiritat, qui m a i s t r u Nicola n u mi i n a n d a lu r u m a s d(e) li d(ena)r(i) n i litera sua e s'il p e r d i li d(ena)r(i), so dan, qui e fe 90, quil mi m a n d a p e r g a n d a g p e r la sua litera. E a n c o r a n u u a r d i r o a la catiuera d(e) lu frar d(e) m a i s t r u Nicola. Si tuti li frad(e)li d(e) m a i s t r u Nicola a m i m a n d a lu r u m a n e n t d(e) li d(ena)r(i), e u f a r o a m i a posa, q u i li a b i a la casa, e si n u la p u r i i n u auir, eu li m a n d i r o i n d r e t h li d(ena)r(i), qui li m i m a n d i r a . Rückseite Dabei

(dieselbe

Kanzleinote

Schrift):

I n m a n de Ser P o n , canciler de R a g u s a .

mit dem Empfangsdatum:

die V I . aug.

b

f

d * Ausgeschrieben. Langes f durchstrichen. ° Abgerissen. Zu ergänzen: de grossi. h Sic: 1 continet. e Original pganda, zu verstehen pregando. Oben: prigandu. ldret.

e

Lat. Abbreviatur: Z =

et.

Dazu vgl. Diversa Cancellarie 1325, f. 1 (27. Juni 1325): ,Franciscus de Todero de Fumato de Jadra ex parte una et Petrus petrarius de Jadra, kabitator Raug., ex parte altera faciunt manifestum, quod tale pactum et concordium faciunt inter se de XX ypp., quos Nichola petrer, frater olim dicti Petri, dedit eidem Francisco daturos (sie) Todero patri suo, daturos per dictum Toderum pro quadam questione, que uertebatur inter ipsum Niccholam ex parte vna et quandam mulierem de Jadra ex parte altera, videlicet, quod si ipse Toderus scribet Raug. in man(us) dominacionis se soluisse dictos X X ypp. ipsi mulieri pro dicto concordio, seeundum quod sibi commissum fuit, quod ipse Franciscus sit über et absolutus de ipsis XX ypp. Et si dictus Toderus non scribet hie per totum mensem aug. proximum se non recepisse dictos XX ypp. a dicto Francisco et eos non soluisse pro dicto concordio, quod ipse Franciscus in fo (abgerissen) sue aduentu (sie) Raug. teneatur deponere in cancellaria communis, omni exceptione et defensione remota, dictos XX ypp., quibus depositis postea cognosoatur cuius uel quorum debet esse.'

7. Ragusa 1326, November. Notiz der Ragusanischen Patricier Michael de Slavi, Nicephorus de Ragnina und Junius de Dersa über die Abschätzung eines Grundstückes in Gtravosa. (Papierstreifen im Buche ,Diversa Cancellarie' 1325 im Archiv des k. k. Kreisgerichtes in Ragusa. Die Ernennung der Schätzungscommission ist eingetragen: die Veneris XXI Nov. 1326.)

Nuj Mihel de Slam' et Nicifor de R a n i n a et C u n o de D e r s a , m a n d a t i p e r miser lu c o n t e et p e r la sua corte a s t i m a r la casa et le t e r r e de G r a u o s de O r s e de G l e d a

6

I. ABHANDLUNG: CONSTANTIN

JIRECEK.

per li (sie) dote de sua muler, senca lu tereno, h'i (sie) vendiuit a Cunno de Vocaso, nui toti tre concordatamente stimino perperi CCCL. Rückseite:

Die (X)XII nouembris.

8. Testamente von Ragusa aus den Pestjahren 1348 und 1363. (Papiercodex im Archiv des k.k. Kreisgericlites in Ragusa, in Pergamentumschlag, 30 cm. hoch, 22 cm. hreit, zählt 310 beschriebene Blätter, die zu Anfang am Rand beschädigt und unterklebt sind. Rückenaufschrif't: /Testamenta 1348 in 1365.')

Die erste Hand hat f. 1—90, 97—113 geschrieben, mit gut lesbarer schwarzer Schrift und zahlreichen dialektischen Eigenthümlichkeiten. Von einer zweiten Hand sind geschrieben f. 91—95; die Schrift ist blässer und erinnert an die ,Lettere e Commissioni' von 1358. Eine dritte Hand weisen f. 114—141 auf. Alle diese Blätter enthalten Testamente aus dem Pestjahre 1348, meist von Frauen, ohne chronologische Ordnung, oft ohne Tagesangaben im Datum. Diese Stücke sind ursprünglich auf einzelnen Blättern niedergeschrieben gewesen und wurden erst nachträglich in diese Handschrift copiert. Bei der Eile der Abfassung der Testamente während der Pest hatte man das Latein aufgegeben. Die Eintragung der Testamente in die öffentlichen Bücher war Sache des Notarius. Der Notar Johannes de Finis, im Dienste von Ragusa seit 1324, wurde selbst ein Opfer der furchtbaren Seuche. Noch am 1. Mai 1348 suchte man für ihn einen ,socius', aber am 14. d. M. war er schon gestorben (Mon. Rag. 2, 23—24). An demselben Tage wurden Junius Dersa, Martolus Qereva und Nicus de Volco vom Consilium minus eingesetzt ,ad autenticandum, videndum et determinandum testamenta defectiva, aut per testes aut per pitropos' (ib.). Erst am 29. October d. J. wurde Johannes de Pergamo Nachfolger des Johannes de Finis als Notar. Inzwischen haben beide Kanzler, zuerst Soffredus Ser Parini de Pistorio (in Ragusa 1331—1365), dann Franciscus oder Franciscinus Bartholomaei de Archo (in Ragusa 1342—1373), die Notarialurkunden ausgefertigt, in Anwesenheit je eines Richters und eines Zeugen (ib. 2, 26, 39, 48). Die Entstehung der Handschrift ist in den Rathsbüchern erwähnt. Am 21. Juni 1348 wurden Luce de Lucari, Syme de Resti und Jache de Greorgio im Consilium minus erwählt als ,officiales ad faciendum r e g i s t r a r i o m n i a t e s t a m e n t a civitatis et districtus in uno q u a t e r n o ad hoc, ut ipsa t e s t a m e n t a p r o p t e r p e s t i l e n t i a m m o r t a l i t a t i s (scheint etwas zu fehlen); et quod dicti officiales, quando fuerit scriptum testamentum, debeant ascultare, si stat sicud origo testamenti constituentis, et debeant habere cum s c r i b a n o , q u i s c r i b e t ea, grossos tres pro quolibet testamento' (Mon. Rag. 2, 29). Es folgen dann nach einer Lage unbeschriebener Blätter die Testamente aus dem Pestjahre 1363, f. 162—267 der Populäres, f. 273—310 der Nobiles. Theodorus, der Schreiber der schönen Steilschrift, ist der damalige Kanzler Theodorus Scolmafogia de Brundusio (in Ragusa 1360—1379). Am 7. Juli 1363 beschloss das Consilium maius einstimmig die Ernennung wieder von drei ,officiales, qui debeant habere secum scriptores ad r e g i s t r a n d u m o m n i a t e s t a m e n t a , priusquam dentur epitropis illorum testamentorum', mit Bezug einer Taxe von je 4 Grrossi für jedes Testament, von denen 2 dem ,scriptor' und 2 den ,officiales' zufallen sollten. Das Consilium minus ernannte am selben Tage zu ,officiales super facto testamentorum' Ser Johannes de Grede (aus den späteren Gradi), Ser Andreas de Bincola und Ser Junius quondam Give de Georgio (Mon. Rag. 3, 274). Meine Excerpte aus diesem Codex, geschrieben im September 1897, berücksichtigen mehr historische als philologische Daten; doch zögere ich nicht, dieselben hier abzudrucken. Folgende Bezeichnungen gelten für die Verwandtschaftsgrade: pare, mare; mullier oder muller oder mulir oder oft muyer; filliol oder fiol oder fillio, filliola oder filia; frar, sor, surella; nepodi, neuo, nece; der Erbe heisst gewöhnlich rede (heres).

f. 1, 1348, 20. Februar. Dobra, uxor Gregorii de Scrino. ,Pro malo ablato incerto' grossi VI. f. 1'. Ein Legat ,monacis de la Crumpna' (die Benedictinerabtei von Lacroma).

f. 2. Jache filliola de Gherue de Cherpa. ,Se dia de maltollecto pp. II'. Erwähnt: Gnucho, filliolo de Böse de Vitane. f. 2', 1348, 5 madii. Ego Angelo de Leticia (sie, f. 26 richtig Lutica). Legate: ,per mal-

DIE ROMANEN IN DEN STÄDTEN DALMATIENS WÄHREND DES MITTELALTERS. II.

tollecto pp. V C ' ; maritade I U I orphane. ,Per lauorero delo spedale, veramente, che se lo spedale non se comencasse a lauorare infra II anni, che questi pp. C sia dato in vestire de poueri'. ,Ancora de questi denari sia lauorata vna ecclesia in lo monte de Crestec nela via d'Ombla ad honore de Sta Maria Anunciata e sia lauorata lo piu tosto, che poria.' Draxe vxor mea. Legat an Nicola, filliolo del filliolo meo Rados, quando sera in XVIII anni, ,se lo fante fosse bono homo, et se lo fante fosse de mala foca et tenesse rea via (sie), non li sia dato niente'. ,Lauorero de la ecclexia de Sco Blaxio, la quäle si lauora in placa.' Seine ,vigna de Brenno' jener Kirche S. Maria Annunciata, ,che sia per so reditaco perpetualmente a quello preuede, che la officiara et sia tenuto per debito de dire due messe la semana (sie) per anima mea, et questo preuede vollio, che sia de lo lingnaco meo, et se non se trouasse nessuno e ello sia messo aleuno di pouolo preuede lo mellio, che paresse a quelli, che auera a fare per questo facto perpetualmente'. 1 Legat von 400 Perper der ,Bilce, filia de Qorci de Cottoranino'. ,Ancora sia mandato uno preuede a Sco Angelo de Monte et Sco Nicolo de Bari et a Scta Maria de lo Casale in Brandicio', ebenso ,a Sco Jacobo de Galicia'. Messe mille bei den Fratres minores, messe 500 bei den Fratres predicatores, messe 250 bei den ,monaci preuedi alla Cröma' (sie), messe 100 bei den ,frari menori d'Axa', 100 messe a Peclina et allo preuede de S. Stefano messe 100. Legate an ,cascheduna remita dentro et de fori'. ,Uno libro de messe' (25 Perper) in Sta Barbara. Legat an ,Helena, madre de lo bastardo de mio fillio'. Erwähnt: Domagna et Ghergo de Scrigna. 1

2

3

7

f. 4', 1348, 8 maiintrante. Testament der Draxe, uxor quondam Angelo de Liticia (sie). f. 5', 1348, 6 intrante madii. Sergha, uxor Nale de Cherci, filia de Angelo de

Leticia. 1348, intrante 6 madii. Catharina, uxor de Quno de Cathena: ,11 case de ligname, I posta in placa et l'altra sopra dela placa' sia delo mio patre Durante pentor. f. 9, 1348, 3 maco. Syme de Pasqua de Reste (sie). Vecha uxor, Matheo frater, Pasqua pater, Nicoletta uxor de Lucharo de Lucharo, Sime filliol meo, Mare mia mare (sie). Casa in Posterla. f. 11, 1348, 18 aprilis. Pale d'Andrea de Paborra. Due case intrambe ,nanci Santa Foscha' ,lasso per la dote, ch' io Pale abi d'Anes mia mollier', weiter ,Anes mullier (sie) mia'. Parte de Stagno, Qernaghora, Juliana. Mei fratelli. f. 11 Radoslau calic (sie) becchero: ,Eo' etc. Calegher (calligarius). f. 13, 1348, decembris. Tise filia de Clime de Sorento. Legat für die eben gebaute ,1a clesia de Sto Michele de Laue'. Bittet die Executoren: ,debiati cerchar in luogho dentro nella ecclesia della Cröma (sie) et faceti I molimento (sie) et mettete tuete l'ossa de li mei morti et le mie'. 2 f. 14. Matheo Tragurino. Erwähnt: ,mon. de Scto Andre de Pellagho'. f. 14'. Milos aureso (sie). ,Lbr III de filo de borco et ancora sie dolcina I de le menoue, lb VIII d'arcento viuo, et ancora sie aco I con la gaydana et con la dentara d'arcento, che se impeno de Ciucho de Grondola'. f. 15'. Don Martino de S. Stefano. Legat ein paramento a Sco Paulo de Polocht, eine cotta a Sco Stefano de Polot. 3

Kector und Abbas dieser Stiftung des Angelus de Liutica wurde 1497 der Dichter Gjore Drzic (Georgius Nicolai Dersa), ÄslPh. 19, 76 und 21, 453. Molimento moniimentum vgl. oben 1, 84. Molimentum auch in den Urkunden von Gaeta 939 bei V. De Bartholomaeis, Spoglio del .Codex diplomaticus Cajetamis', Arch. glottologico ital., Bd. 16, S.-A. p. 15. Zu verstehen ist die Landschaft Polatum, altserb. Pilot, jetzt (in kleinerem Umfang) albanes. Pulati genannt, zwischen Scutari und Prizren.

8

I. ABHANDLUNG : CONSTANTIN

f. 16, 1348, 10 rnadii. Pascha de Scese. Monete d'Ungharia lbr. I I I grossi de la croxe pp. L. ,Marisla mea mare'. f. 17, 1348, 5 februarii. Andre de Petregna. Seine Gelder: ,nello mio scrigno florini VCLI', ,duchati VCL', centure V de argento, monete d'Ungaria; ,ancora aco de grossi de Rudnicho antisi lbr. I Genannt: Margusa bastarda de Thome de Petregna, Mare sorella mia, Deia mia muller (sie), Vlacho filio, Giue fillio (beide minderjährig). Mia stacon; meo rede. Pitropi: Frane de Math, de Bodaca, Vita de Bachante, Stipe de Caulec, Pasche de Marino de Sese. 1348, 7 feurer. Andrea de Bodaca. Kirchen, monastero clelle pulseile; Legat alla fratillia de Scto Blaxio. Thodoro (sie) frar, Giue f. de Blasio mio frar, Thome mia mullier. f. 19, 1348, 6 rnaco. Blasio de Bodaca. Legat a Sco Blasio de Placa per läuorero, ebenso per läuorero a Sco Blasio de fora. F ü r ,poueri uergognosi' ,vestimenti de rassa'. ,Allo mutto de Gangulli pp. V.' ,Alle recluse de Scto Blaxio pp. IUI.' Thome mia mullier, Bune (sie) mia sorella. f. 20, 1348, 13 februarii. Radoba tiotoline. Legate: ,ale religiöse de Sco Nichola de Campo gross. X I I ' . ,Item uollo, che se dea alo manister (sie) de Sca Clara pp. II', ,per lo lauorir de la glesia de Sco Domenego', ,che se dea et faca I disnar ali poueri per l'anima mia'. f. 21. ,Item de me dar, che yo aco dado a pascer buui II et vache II et I uitelo et caure VIII et anchora yo dado a pascer a terca parte a Stipcho Baisich de Cerna Gora L lanate, et anchora yo dado a pascer a Vidoe Prichasich chaure III, et anchora yo dado I vlisste 1 a Bracho (sie) in Palice. Et anchora yo dado a Maroe, chi sta nela terra de Lacromna, I vacha, che sie mea, e lo non a che far d'esa, solamente de la uinica, che auemo per mitat, et II chaure 1

Sl. uliste, apiarium.

2

JIRECEK.

aueme- (sie). ,1 bo di pp. VI et de grossi VIII et de quelo bo yo de reciuer la terca parte de quilo, chi ara'. Dabei: passer (lat. pascere). ,1 porcha per mitat.' Erwähnt: ,1a mulir mea', ,1a vina (sie) possta in Breno', ,peca de uina' (sie). Unter den Epitropi Dom Rossin de Cleccho. f. 24. Unten zweimal ,sum tesstes' (sie). f. 24', 1348, 2 aprilis. Nicho filio de German de Picinich. Wieder: ,mio rede'. Oft ,muyer'. f. 26', 1348, 21 aprilis. Chote uxor de Nichola Derse. Ane (sie) filia mea; Mence de Frane, genero mio. Epitrop Angelo de

Lutica. f. 27', 1348, 11 marco. Dirne de Mlascha (sie). Pitropi: archiepiscopus Helia, Micho de Mlaschogna mio frar, Nicho fiol, Mare filia. f. 36, 1348, 17 aprilis. Cuno de Sorgo. Genannt: mio frar Maroe, uxor Drase. f. 39. Deya, uxor quondam Petri de Qauernicho. f. 39', 1348, 3 aprilis. Maria, uxor Nich. de Cauarnicho (sie). f. 39'. Gabriel de Gleda: ,heu (sie) Gabriel de Gleda faco meo vltimo testamento'. Lago (für lascio, oft). Dom Vita meo frar, Marcho meu filio, Elena uxor, Nichola de Cros (sie, weiter Nicholla de Crosy). f. 46, 1348, 30 ianuarii. Mare, uxor Piero de Dabro. Auffällig: ,per birtu' (sie), ,per böto'. Wallfahrten angeordnet zu S. Angelo, S. Nicola de Bari und ,Sca Maria de Dolcino' (ypp. IUI), ,et che se faca I fante d'argento de ypp. II et che se porta ad Sca Maria de Dolcino'. Item I fante d'argento de ypp. I I a Sca Maria Grande de Rag. ,Item uollio, che se faca I Corona allu altare de Sco Symeon, che ye alla man sinestra, de grossi XX.' Ferner Legate an ,tucti li prebiti 2 de la terra', ,per cascadun recloso dintru et de fora de la terra'. Erwähnt: ,li dineri, fo stadi de la sor mia Rade'. Legat, ,che se

pbiti, latinisierte Form für die sonst genannten preuedi, preuidi (vgl. 1, 16 A. 2 und 91).

DIE ROMANEN IN DEN STÄDTEN DALMATIENS WÄHREND DES MITTELALTERS. II.

troua I horao, che uada alhx passaco et dea si allti ypp. C F ü r eine Kirche ,1 caleso' (calix). ,Et si lago per mei pitropi' etc. ,Ad uno preuido, che se de chanta oni merchuri messe de quelli C ypp., che so tracti, che se dia' etc. f. 47. ,omni rimitorio' ,dintro et di fora'; ,nepodi mi'. f. 48. ,perdunati' (sie). f. 48, 1348, 15 aprilis. Ana uxor de Sytne de Grede. ,Quisti dineri', ,pridicaturi'. f. 49, 1348, 18 aprilis. Piero de Benuinuta. Tolusa uxor, Jancho filio. Im Nachlass ,boy et bacche' (sie). f. 49'. ,ancora me de dar Dragoslauo Stroelouich per una sentencia ypp. XXX, et ancora me de dare ypp. X X X X lo dicto Dragoslau (sie) Stroelouich el le uno scrito in cancellaria, che se obligo, che me debesse pagare dauanci lo rapan, si che io fui et ello non mi u o ^ i pagare nissun, d'essi si fo Stris pristauo et fo porotanich 1 Iuoie, lo frar de Marta et Cerco et Borislau Crella et Dodoie Yliassenich et Miroie Justi9a fo iuratori per lo dicto Dradoslau (sie, corr. ex Radoslau), et si o d'esso nappi V de argento, li quäl si ualunu (sie) pp. XXX, et q(ue)sto scrito si fo facto in cancellaria socto lo tempo de Misse (sie) Leonardo Mucinigo 2 et soura Dragoslau et soura Radetcho Marun et soura Bogauce Vgarchit, et Radetticho si s'aconcja con mi'. Priboe Predoeuich hat ihm zu geben eine centura d'argento, Io cauallo, la coronella de argento. E r w ä h n t : Grube frar de Priboie, Bogodan Vgarce, Voyco Ugarci. ,Ancora deio dar a Dragoslau Ocmuch ypp. XIII grossi III, et ancora deio dar a Biloslau Ocmuch ypp. X X X X I I I I et ello sia de me ypp. X X V de perle.' 8 Rechnungen mit Stres, Milathco, frar de Bolcoie, Vladoie Vgarchich. f. 50. Ser Luca de Gambe. Einzelne Stellen: ,io era admalatu'; ,ua alla cutale 1 2 3

stacon et toy tanto, che sia ypp. XXX, e Vita feclrh como bon compare, et si manda questo Polo de Cataldo a tor lo corame, et ello lo tolei per altro (sie) soy debiti, et Vita non me dichi nienti, passa uno anno et meco de longo, quando fo ad capu (sie) de uno anno et ineco'. Stets ,deio dar'. f. 50'. ,le visace'; ,1 carta soura Rucho et l a aetachi 4 et altre scripture'. f. 5 1 . ,1a spata mia et lu scuto et le altre arme'; J a scauina (sie) blanca' 5 ,che se uenda et faca dineri'. Bencica, Benchi9a filia mia. ,Pleno albitrio' den Pitropi. f. 5 1 , 1348, 22 maco. Seime (fast wie Same), uxor de Nie. de Lucari. Kirche Sco Blasio de Grauossa; lo lauorer de Sco Stefano grande; ,ello romaso' (der Rest). f. 52. Eo Andre fillio de Pacrati de Vitagne. ,Tucte cose che yo posceco in la casa e tuto 90, che est (sie) in essa, ella parte de la Ponta.' Ani9a mia sorella e 9oe batessa a Sco Andrea. f. 52'. Ego Pn*9e fillo de Calenda U e trano. f. 53, 1348, 28 ianuarii. Maria, uxor Marin9e de'Pabora. Legate: a Jelina (auch J e legna), mulier de Lauren90 de Bubana, Perue, muyer (sie) che fo de Clime de Go9e, Lissa surella (sie) mia. Dom Clime de Pabora per Io calesso ypp. XXV. Messe M. Termini: munaga, preuido (ausgeschrieben), clesia. ,A poueri in uistir in soena ypp. XV.' ,Item uollo, che se deano a Sco Atanasi ypp. I I per utilitate et lauoreri de la clesia. Item uollo, che se deano a Sca Fusca de Laue ypp. II la use (sie) plu necessario ala clesia.' ,Item ala filia de Gabriel de Gleda, se sira (sie) rigiosa (sie p r o : religiosa), ypp. V, esse non sira, che se dea ad una juuena per maritar.' (f. 53'.) Legat an ,due orfane sen9a pare et mare per maridar' (sie). ,Alla fratilla deli

Ueber pristav und porotnici vgl. AslPh. 22, 181—182. Ser Leonardus Mocenigus war Comes von Eagusa 1345—1347. Ueber diese echten Olimucevici vgl. meine Zusammenstellung im AslPh. 22, 185 Anm.

Denkschriften der phü.-hist. Classe. XL1X. Bd. I. Abh.

9

aptagi, vgl. 1,

1 0 

I . 

A B H A N D L U N G : 

C O N S T A N T I N 

batanti.'  Testes:  presbyter  Domagna  de  Babali,  presbyter  Clemens  de  Pabora.  f.  53'.  Anica,  filia  condam  Symon  de  Maxi.  Lorino  marito,  Francho  filio,  ,nece',  jSurella',  ,mare';  sepultura  apud  fratres  mi­ nores.  ,A  Sco  Michael  de  Laue  messe  CC,  a  Sca  Margarita  messe  XL.  Item  xiollo  a  lo  crocifixo  de  Sco  Pietro  messe  L'.  F e r n e r :  ,che  se  faca  ali  frar  menori  et  predicaturi  desinar  et  el  auanco  che  se  dia  a  poueri'.  f.  54,  1348,  16  madii.  Age,  nxor  de  Giue  de  Tiduisso.  Sendung  eines  preuede  a  Koma,  a  Sco  Angelo,  a  Sco  Nicola  de  Bari.  f.  54'.  Milussa,  filia  de  dorn  Domagna  de  Babalio.  E r w ä h n t :  ,lo  meo  signor  dom  Domagna',  Vita  meo  barba,  mia  cosina  Ra­ dića.  ,Et  ancora  uollu  (sie),  che'  etc.  ,Lo  1 pricelec   et  li  cercelli  mei'.  f.  55',  1348,  20  marco.  Pasqua  de  Resti  et  Mara  uxor  eius.  Erwähnt:  Sime  filio.  Legat,  um  eine  Marienkirche  auf  einem  Weinberg  bei  Stagno  zu  erbauen.  f.  58,  1348,  28  aprilis.  Eo  Martinuso  de  Nicolica  de  Martinusso.  E r w ä h n t :  Luca  de  Gambe,  Cure  de  Caboa  (sie),  Cuno  mio  frare,  Sime  de  Grede  (sic),  Morgi  de  Gleda,  Nifco  (sic)  de  Gondola,  Giue  de  Dime  de  Mence,  Mache  de  Grossi,  Nicho  mio  frare,  Pasce  mio  frare.  f.  58'.  Giue  de  Cranca.  Cate  mulier  mia.  f.  59.  Drase,  vxor  de  Rusco  de  Sorento.  Messe  V  ad  Sco  Stephano  de  Rag.,  I  ,a  Sco  Sergi  a  la  montagna',  I  a  Sca  Maria  Magdalena,  a  Sco  Blasio  de  Grauossa.  .Anchora  uollo,  che  sia  dato  I  ypp.  ad  alguna  femina,  che  uada  descalca  a  Sco  Sergi,  a  Sca  Maria  Magdalena  et  a  Sco  Blasio.'  Le­ gat  für  die  Sendung  eines  ,preuido'  a  Roma,  S.  Angelo  und  Bari.  E r w ä h n t :  Piero  de  Bauchella,  chunado  mio,  Vele,  surella  mia.  f.  59.  Giuana,  filia  de  Drincas.  Legate:  Sca  Maria  de  Dolcigno,  ,Sca  Maria  de  Erteco',  ,1  messa  a  Sco  Usmeth  (sie)  de  Gra1

  Ein  silberner  Kopfschmuck,  lat.  frontale. 

2

  Gehört 

J I R B Č E K . 

uossa'.  Guarenti:  Dirne  de  Malscagna  (sie),  Nicho  de  Malscagna  (sie).  f.  60.  ,ad  Sco  Nichola  de  Campo';  Le­ gat  an  eine  Frau,  ,che  m'a  seruuda'.  f.  61.  Anica,  filia  de  Clap  Ualetic.  Sime  filio  de  Bogodassa  marito,  Bogdassa  filio,  Dobre  surella  mia.  Guarenti  mei  Pripce,  filio  d'Utolec  de  Joncheto  et  Domagna  d'Iscrica.  f.  61'.  Eo  Drase,  uxor  de  Clap  Ualetich.  Dobrusa  oder  Dobruscha  filia.  Vigna  in  Grauossa.  ,Mantello  1°  de  scerlato  (sie)  et  mantelli  I I 0  verdi  de  courir.  Anchora  aco  guarnacoli  I I  et  orari  I I I ' ,  ,tuggelle  V  etc.  Unter  den  guarenti:  Pribic,  filio  de  Utolec,  Priboe,  filio  de  Merdien  d'Ombla.  f.  61'.  ,par  de  chircelli  (sie)  d'oro,  che  aio'.  f.  63.  Eu  (sie)  Sime  de  Grede.  Debo  dar  a  Gostantin  de  Gostigna.  Casa  de  Pusteria.  f.  63'.  mepote  meu',  ,lo  plutostu,  che  se  po',  ,Filic  de  Pasqua  de  Grede',  Mate  de  Felic  de  Matia. 2  f.  64,  1348,  15  marco.  Anna,  muller  che  fo  de  Jugno  de  Lucari.  ,Item  peroche  o  fato  uodo,  che  uada  Moreto  et  Nico  (unten  Nicsa),  filli  mei,  a  Sco  Nicola  de  Bari  et  porto  I I  fantulin  d'argento,  onde  pregoli,  che  li  uada,  et  se  non  uol  andar,  uollo,  che  se  faca  I I  fantulin  d'argento  de  ypp.  X  et  manda  si  a  Bari  et  faca  si  I  fantulin  d'argento  de  ypp.  I I I  et  metasse  in  la  cassella  delle  reliquie  de  Sca  Maria.'  U n t e n :  ,nigun'.  f.  66,  (1348),  6  aprilis.  Maroie  de  Dom  Nifchor  (sie),  dorn  Nifchus.  f.  66,  11  madii.  Giuco  filio  de  Vital  de  Petragna.  f.  66',  1348,  aprilis.  Calenda,  filius  Ni­ cole  de  Pobrata.  Mio  frar  Maroie  et  Pale  in  Scauonia  (erhalten  600  ypp.)-  Legate  auch  den  fratres  minores  de  Spalato,  Tuerdna  seruicial,  Sorica  seruicial.  Wallfahrten:  S.  Maria  Nunciata  in  Pulla,  S.  Angelo  de  Monte,  Bari.  ,Laso,  che  uada  I  homo  a  Sca  Maria  de  Retec  et  abia  ypp.  I I P .  ,Lasso  a  Goina,  serden  Građi,  vgl.  f.  94'  ff. 

DIE ROMANEN IN DEN STÄDTEN DALMATIENS WÄHREND DES MITTELALTERS. IL

uicial nostra in Scauonia ypp. X den.' Legate: far anchona inpenta für S. Cosmas und Damian, eine andere mit S. Anna cola sua benedicta filia für die Franziskanerkirche (glesia). Besitzungen: vigne a Galamota, Grauossa, Breno etc. Stane aua mia (lebt noch). f. 68. ,Aco cintura Ia de argento d'Altoman Uoinouich, 1 che sta la dita cintura per ypp. VII de Rag.'; ,uollo, che li sia mandada'. ,Laso a dorn Dimitri de la scola ypp. VI.' — Oefters Caboa (sie). Wallfahrten auch nach Assisi. f. 72. ,Sca Maria de Dolchin' (sie). f. 75. Maroie Antiuarano. Legat an J a fratilla de Sco Blasio'. ,La mia sosera' (sie). Oft ,aureso' (aurifex). f. 84. Drasse, filia de Luce cle Bassillio, uxor de Margarito, filio quondam Pancracii de Benessa. Legate: S. Nicola de le monache, ,che se faca I ycona de ypp. X V , uestimenti VI a VI preuidi poueri de Cathara, ali frari menori de Cathara per I ycona de altario ypp. L, a Sco Triphon de Cathara paramento 1° ypp. VI, a Sca Maria de Flume a Cathara paramento I ypp. VI etc. f. 84'. Muten Selembor. Crasna mia muyere. ,Item de me dar Prodassa Masarach per steri (sie) I I de grano ypp. VI.' f. 85', 1348, 1 madii. Vlacho de Resti. Vieh: boy, bacca in Dubraue. ,Pale meu frar.' Ane mea muH er. f. 86'. Andrea de Palma de Sorgo. f. 88, 1348, 16 madii. Dom Petro deVolcaso. Ein Legat an Perue de Gulerich. f. 91 sq. eine zweite Hand. f. 9 1 ' , 1348, 25 mazo. Riga mulier de Frane de Bodaca. f. 92. Giue de Gostigna. f. 93', 1348, 25 maco. Tornado de Dersa. Nennt: Clime mio filio; guarente Mate de Dersa etc. 1

11

f. 94', 1348, 1 aprilis. Feiice de Matia de Grade. Uxor Deya, Dea. f. 95, 1348, 23 madii. Marino f. Andrea de Drinchas. Perue filia de Micho Olchinado, mia neca. Filia de Micho, mia neca Slauussa. Filio de Micho, mio neuo Andre. f. 97 beginnt wieder die erste Hand. Matcho, filio de Felise de Grede. Erwähnt Arme in Venedig und Ragusa, Besitzungen in Lichignana und Churila. Bune, amida mia. f. 97'. -Seine compagni delle saline, seine ,terza' dabei; ,ali mi redi del tempo, che le auemo a tegnir, si de pro cho de dagno'. f. 98, 1348, 1 di de aubril (sie). Stane filia de Domagna de Pouersco. f. 102, 1348, 23 marco. Marin de Volco. f. 103, ultimo februarii. Clap Valetich. Mia casa de ligname, nelo teratorio (sie) de Sco Saluator. Vieh ,a Comaia in Canale'. f. 103'. Radosti condam de dorn Palma de Gacar. Seime de Gacar et Dobra soror sua, uxor de Pasquali de Picurer. Guarente Ninoslauo de Vladimir, Jacobo f. de Cholande. f. 104', 1348, 9 marco. Marussa uxor de Lone de Dersa. f. 105'. Vita f. de Elya Arbanese. Peruaia, uxor de Ylia Arbanese. f. 106'. Eine Frau Lubaia. f. 107, 1348, 11 mareii. Vnucica, filia de Nicola de Macalex. Lateinisch. Legat: Margarite, spurie Marusco fratris mei. f. 108. Chalenda f. condam Petri Vetrani. Im Text ,Calenda del Vetran'; ,varenti'. Tripe

de Stilu. f. 113, 1346 (sie), 26 novembris. Stefano de Sorgo. f. 114 beginnt eine dritte Hand. Oft: ,aui mi a dar'. f. 116'—117, 1348, 16 februarii. Junio de Dersa. Gibt der Gemeinde für ambassarie etc. 300 ypp. zurück. Von einer Reise für die successori de Ser Marcho ,in le parte

Ein serbischer Edelmann in der Zeit des Caren Stephan Dusan, Bruder des Zupan, später Knez Vojslav Vojnovid. Stammtafel in meiner Abhandlung über die Beziehungen der Ragusaner zu Serbien unter Car Uros und König Vlkasin, Sitzungsberichte der kgl. böhm. Gesellschaft der Wissenschaften 1885, 123 und Öasopis musea krälovstvi ceskelio 1886, 20. 2*

12

I. ABHANDLUNG: CONSTANTIN

de Romania a Belegrado' 1 hat er noch 30 ypp. zn übergeben. ,1 anello de quelli antichi con cebre.' Geschrieben Uenescia. Gaislauo (sie) mia ameda, fiolo Jacomo clerico, Michel fiolo, filiola Drasce, mia muller Vele. f. 126. Ego Slaue, mare de Dom Blasio de Naricla. ,Per lo altare de Sca Maria de Mercana.' f. 127. ,Eo Rasti chamardar si faco meo testamento.' f. 130 noch ein Testament vom 17. J a nuar 1348. f. 130'—136' leer. f. 137, 1360, 1 guno (sie). Nale de Proclo. Giucho mio bastardo. f. 138. Drasula, filia de Seya, uxor Orse (unten Urse) de Gleya (Glege). f. 139, 1361, 13 septembris. Jele, uxor Giue de Sorento. Filcha, filia de Giue de Bona. f. 142—160' leer. f. 161 fehlt, f. 162. T e s t a m e n t a p o p u l a r i u m , h i e copiata per Theodorum cancellarium communis Ragusii, sub anno domini M I I I L X I I I , ind. prima. f. 162, 1363, 24 de gulu (sie). Peruen Machoseuich. Vigne etc. f. 163'. Gradna, fia de Medos Chrancouich. f. 185. Dieua (im Text Diua tabernaria) tauernara. f. 170, 1363, 23 (der Monat fehlt). Buna, fia de Bratoslaui de Canalu (sie, oben Canali). f. 170, 1363, 10 iunii. Bunice de Scutaro. Unten Bonica. f. 189, 1363, 1 decembris. Testamentum Giuci capellarii. ,Io Giucho, siando in Sclauonia si dedi a . resa (verwischt: Crela ?) Gradetich Blacho in caton de Cernul salma l a de corame et salma I de lana de capelli, che ello mi la porta a Ragusa a saluamento et si lo pagay per lo nolo grossi X.' 1

Berat in Albanien.

JIRECEK.

f. 189'—211 leer. f. 212 fehlt. f. 213. Q u e s t i s o n o li t e s t a m e n t i d e g l i h o m e n i et d e l e d o n n e d e l p o u o l o , morte sotto l'anno del nostro signore M I I I L X I I I , ind. p r i m a . f. 216', 1363, 10 culo. Maroe de Sisa. Lucia uxor. Vigna in Ombla. Ali poueri de la Croma pp. V. Legate an Kirchen. ,Sia dado a Santo (f. 217) Blasio de fuora dela terra chalisy 1° di once VIII d'argento indorado, ala fratigla deli fuschadori pp. V. Sya manda I homo a Roma et I homo ad Assisso et I homo a Santo Jachomo de Galicia et I homo al sepulcro et I homo a Sca Venera in Tornoua 2 a remision dely pechadi mei, sia se plase a dio tuta fiada.' Testes: Maroe de Bugon, Jachobe de Grampa. f. 219, 1363. J o Pribil Sepanouich. Iuan nepote meo, filio di Pasche di Sesa bastardo. f. 222, 1363. Radcha, filia de Stauer de Neuesna (sie). f. 222', 1363, 15 iunii. Dumcho, filio Milce de Domagna, ,Monastier (sie) di Sco Bartholomeo', ,alo monastiero (sie) de Sco Andrea', ,ali leurosi'. Wallfahrt: preuede a Roma ,per l'anima di Laure di Rasumen'. ,E si uolo io Dumcho, che se dia a Seycha pechatrice mia cum lo figlo mio pp. C X X e di questi d(ena)r(i), che se chompari chasa P per pp. L, e se cum lo auanco, che se debia dar li d(ena)r(i) a guadagno per mantignir lo fantulin, et se murisse lo fantulin, che se dia ala figlola mia, e se fosse alguna chossa ale creature, che se debia tornar li d(ena)r(i) a mi, e che se dia per anima mia la o parera ali mey pitroppi; may pur la chassa, che sia de Seycha e che no li sia altro fatto, e se non, che li mi siano tegnudi a responder inanci dio.' f. 228, 1363, 9 iulii. Pasqua de Duornich. Erwähnt ,questi dineri' (sie), Mare mia mugler,

Kirche der heil. Petka (üapaTOEurj) in Trnovo in Bulgarien. Vgl. oben 1, 56.

D I E ROMANEN IN DEN STÄDTEN DALMATIENS WÄHREND DES MITTELALTERS.

recluse de S. Laurenco, recluse de S. Nichola di Placa. f. 231, 1363, ultimo iunii. Don Pelligrin (Piligrino, presbyter Peregrino). ,Et lo tabaro sia dado a don Qorco di sopra la porta de Santo Nichola di Balec, 1 et ala mia neca Cutha sia dadi sachi II et mantili III, et lo bacile et lo bocalo di rame sia dado alo ueschouo di Balec, et a Sca Maria di Balec sia dado braca X I I di tela sutile per pianeta.' Auch andere Legate ,alo ueschouado di Sca Maria de Balec'. f. 236. Qualislau de Gurin. f. 236', 1363, 16 lulo. Domana di Petre Iscrica. Erwähnt : Pripce Utolcich, compagno mio ; Ruse uxor mia ; filio Luxa. ,A1 herede de Marcho de Bagas di Katara' ein Legat. ,Anchora uoglio, che se dia alo rede di Chualoie de Seliesnich, frar de Dobroqual, p p . C di grossi e che li sia mandati in Selisnich al dito herede di Qualoie uel la ch'el fosse.' Weinberg in Breno, einst des Jac. de Sumana, Ein Legat von 40 Perper al herede de Nichola Gras de Chatara, ,e che li sia mandati a Rudnich uel la ch'el fosse'. Maridar VI orfane di puouolo. An 40 Arme un par di uestimento di rasa. Legat: ala fratigla di merchadanti, ,al monaster di Sant (sic) Andrea nel schoglo' etc. f. 238. ,le tudghele'. f. 238, 1363, 29 culo. Piero de gauligo. ,A Santa Maria di Paludo pp. XV, a Santo Biasio di Paludo pp. L X V per concar la glesia.' Lago ( = lasso). Ein Legat an Pale de Qauligo und Slaue, dessen Frau. f. 243, 1363, 20 iulii. Goyna, fìlia de Dimitri de Gracanica. f. 243'. Marin de Sorento. ,Et si noglo, che se faca chalis I d'arcento et che sia dato a Sca Maria de Retec.' Uxor Stane, fìlia de Clap Valetich. Vieh in Popouo, Ledenice, Qoncheto. 1 2

IL

13

f. 248. Erwähnt ,fratigla deli fuschadori', ferner fratigla deli merchadanti, fratigla de S. Andrea. f. 255. ,1'altra meytade' (sic, auch sonst). f. 257'. Bogauce Cobiliacich. f. 259'. Rada, fìlia de Chranislau Logouec. f. 260. fratila di S. Anthoni. f. 260. Vlacho di Nalische. f. 267, 1363, 27 mai. Milce de Domagna. ,Faco a sauer agli mey pitropi, Laure de Rasumen si aue de Gurec logofet 2 duchatti VM, per questi d(ena)r(i) si aue a dar Marince frar mio pp. MVIIC, si che dise lo testamento di Laure.' ,Jo Milce uoglio, che habia logofet la podestade di questi debiti.' f. 273. Q u e s t i s o n o g l i t e s t a m e n t i deg l i h o m i n i e d o n e de R a g u s a , m o r t i s o t t o 10 a n n o d e l n o s t r o s y g n o r e MIIILXIII, indict. p r i m a . 1363, 3 cugno. Nicho de Bincola. ,Ale 11 glesye de Sant (sic) Nichola, che son dentro dela terra.' Testis Michel de Dersa judex. f. 273', 1363, 25 gulo. Vita di Sorgo. f. 274. Georgius Paschue de Corei. f. 275. Cugno de Marino de Ranina. ,Ali poueri dela Croma.' f. 277', 1363, ultimo iunii. Testamentum Vele, filie di Mise de Dersa. Marin de Baugela mio barba, Piero de Baugela mio barba, Russe mia baila, don Jache mio barba. ,Per lauoriro de Sco Biasio di fora pp. X.' ,Per far lauorero di reliquie di Santo Stefano pp. XXX.' Lo mantelo de mia madre uerde. Gugno mio fradello. Michel mio pare (lebt noch). f. 277', 1363, 13 cuglo. Matcho f. di Ghergo di Petragna. f. 278. Mathe de Resti. Messe M. Wallfahrten: un preuide a S. Francesco d'Asis, a Sant (sic) Angelo del Monte, a Sca Maria de Retec. Glesia a Stagno, si chomo ordino

Die bischöfliche Stadt Balezo zwischen Scutari und Podgoriea; vgl. oben 1, 59. Ueber Georg, Logofet (Kanzler) des serbischen Caren Stephan Dušan, und seine Verbindungen mit den Eagusanern vgl. Spomenik 11, Vorrede S. 8—11. Derselbe Milce heisst anderswo Milce Domagne Lebro oder kurz Milce de Lebro, vgl. f. 222'.

1 4 

I . A B H A N D L U N G :  C O N S T A N T I N  J I R E Č E K . 

lo  pare  mio.  Uelna  seruicial  mia  per  mari- uolo.  Mio  figlio,  2  mie  figliuole,  dorn  Jache  tarse  pp.  XXX.  Pasche  filio  mio,  Marussa  frar  mio,  Aghe  mia  muglier.  muglir  (sic)  mia.  A  Glissa  pp.  CCC,  ,che  f.  288',  1363,  27  cuno.  Vlacho  de  Nicho  me  reprende  la  consciencia  per  lo  piombo,  de  Cauarnigo.  Nicho  pare  (lebt  noch),  Jaxa  che  adusy  di  Nouaberda'.  mio  frar.  f.  279,  1363,  17  iunii.  Marin  de  Bausela.  Bastardo  mio  J a c h o b e ;  Dobra  mari  (sic,  kommt  öfters  vor)  sua.  f.  280',  1363,  11  clilo.  Alamance,  filio  d'Andrea  d'Alamano.  Dobre,  filia  di  Ser  Ni  u x o r 

m

a

m e

rar

e

f.  290,  1363,  1  iunii.  Piero  di  Biasio  di  Mence.  H a t  3  fiole  und  fioli.  f.  291,  1363,  23  culo.  Nicho  de  Cherpa.  Thyse  uxor.  f.  294.  Mence  Petri  de  Mence.  f.  295',  1363,  18  cugno.  Don  Clime  di  Pabora.  Marusa  figlia  mia,  s'ela  uiuesse.  Er­ wähnt  die  Kirche  S.  Foscha  di  Grauossa.  Wallfahrt  zu  S.  Jacob  de  Galicia.  f.  299,  1363,  21  cugno.  Stepe  de  Baraba.  Ane  uxor  di  Pasche  di  Birisna,  s'ela  fosse  uiua,  Maroe  e  Palcho  fradeli  mey,  Luxa  f.  Maroe  e  lo  altro  figlio  de  Marin,  Marussa  uxor  mia  et  Nicholeta  mia  figlia.  Wenn  alle  aussterben,  soll  aus  dem  Nachlass  eine  Kirche  (glesia)  gebaut  werden. 

chola  di  Corei, ^ -  Q   ™ °  ^   fe "  storben).  Wieder  ,la  meytade'  (sic).  ,Anchora  si  lasso  le  possessione  de  Dulcino,  corno  vigne,  campi  et  orti  et  terre  et  chasali  in  Dulcino,  segondo  disse  le  charte  di  noder,  che  aco  in  1°  scrineto  piculo  in  stacone  mia.'  In  scrineto  ,Ia  charta  sclauonescha'  ;  ,la  carta  sclauonesca  sie  di  Andreia  o  silie  de  Centa  et  sie  sua  franca'.  Legate  an  Klöster  in  Ragusa  ;  Sca  Maria  de  Dulcino  messe  CC,  alo  luogo  de  fra  predicador  di  Dulcino  messe  C,  alo  logo  di  fra  minori  in  Dulcigno  (sic)  f.  300',  1363,  17  lulo.  Pasche  de  Climce.  messe  L.  ,Che  si  marida  I I  orfane,  che  fosse  Die  Zeugen  nicht  Nobiles.  necisetose'  (sic,  anderswo  gut  :  necesitose).  A  f.  302.  Nicholeta,  figlia  di  Piero  di  ChiMarin  de  Desdeiaco  de  Dulcino  tuti  li  mei  sina.  Marussa  surella,  Ghergo  mio  marido,  pauesi  et  li  scudi,  ch'e  in  casa  mia.  ,Anchora  Vmice  de  Matessa  mio  barba,  Tome  mia  auemo  di  corame  in  stacon  chaui  I I I V i l l i  mare.  Zeugen  Nobiles.  M O di  moce  et  blachesche.  Ancora  lepurine  I I V I ;  f.  302.  Cugno  de  Slauce.  Marin  mio  frar.  .  M  y  anchora  auemo  in  stacon  libr.  I I I I C  de  Pitropi  zwei  Nobiles  aus  der  Familie  Benessa.  agneline.'  f.  302.  Cuan  de  Ribica.  ,A  Sco  Michel  f.  282,  1363,  1  lulo.  Mathia  de  Ribica.  Mathe  mio  frar. 

de  le  Laue  paramento  1.'  Mey  figloli.  Testes  Nobiles. 

f.  284'.  Vrsi  f.  Olirne  de  Gleya  (Glega).  f.  303',  1363,  21  cugno.  Marinus  de  Ba­ Pasqua  mio  frar,  filii  de  Qorci  di  Gleya  mio  raba.  Voran  ein  kaufmännisches  Inventar :  frar.  ,Monastiero  de  Merchana.'  tyrintade  lauorade  ala  plana,  pecie  de  staf.  287',  1363,  20  cugno.  Micho  de  Dersa.  meti,  balle  de  fustagni.  ,Pellame  sie  de  DraNixa  mio  neuo.  Wenn  die  Erben  absterben,  goslau  de  L u p  de  Priseri  (sic).'  Chori  di  bo  seine  parte  di  Ponta  sia  delo  herede  di  Clime  ,sono  di  Bogdan  di  Charissimo  di  Prisery'. 1  di  Derssa  (hat  Söhne),  se  masculo  sera.  Tuto  ,Ia  n a p r a u a 2  di  sella  fornida',  ,1°  chapello  stabile  driedo  la  morte  de  mia  mugler  et  de  campo  uerde,  fornido  di  perle',  ,ladice  del  mio  herede  se  venda,  dar  per  maridar  I I I  d'argento'  —  ,le  quäl  chose  sono  de  Bog­ cintildone  pouere  bisognose  e  algune  de  po- dan  de  Chirissimo,  perche-Ilo  a  rasone  cum  1

  Bogdan  Chirisma  aus  Prizren,  später  Protovestiar  (Finam minister)  des  serbischen  Königs  Vlkašin.    Altserb.  naprava  ornamentimi,  helcium,  vgl.  Daničić,  Kjei mik. 

2

DIE ROMANEN IN DEN STÄDTEN DALMATIENS WÄHREND DES MITTELALTERS. II.

nuy, le quäl rasone so scrite in algune cedule, metude (sie) in uno quaderno che uene de Vinesia'. ,Anchora sie in questo scrigno Ia cintura, fornida d'arcento, sie de Cugno de Seuast, cum lo quäl auemo rason cum luy.' Marussa, ne9a mia, mugler de Maroe de Bachante. ,Pegni nostri di Sclauonia', ,cedule' bei ihnen. ,11 mie mugler, Petre e Drase', Luxa mio figlio, Anica mia figla (unmündig). Legate an Kirchen. ,A Sant Andrea de Pellago per lauorier pp. XX.' ,A Grauossa la glesia di Sco Cuane, che e

15

in la vigna nostra, ch'ella se debia concar da nouo, et de li d(ena)r(i) di Velloe e di Serdan, che auemo in la compania, se debia mandar pp. X ali preuidi latini de la glesia di Prisery.' Stype e Polio mey fradelli. f. 305. Erwähnt Vlaghota de Gladichossa. f. 306, 1363, 28 maco. Vite de Rastis. f. 308'. Dome, filia Ser Marini de Golia. Ueberall: uoio, che se dya, dia, dea. f. 310. Schluss des Textes; folgen einige leere Blätter.

9. Zara 1355. Zettel bei einer Grenzbeschreibung.' i ,Quintus quaternus notarie mei Andree, filii condam Ser Petri de Oanterio, publici imperiali auetoritate et ciuitatis Jadre notarii, scriptus per me Andream tempore Serenissimi domini nostri, domini Johannis Gradonico, incliti ducis Venec(iarum), et reuerendi patris, domini Nicolai da Mathafar(is), decretorum doctoris, Jadr(ensis) archiepiscopi, et magnifici et potentis viri Petri Baduar(ii) militis, honorabilis comitis et capitanei Jadre sub annis domini, indictionibus et diebus infrascriptis/ (Beginnt im December 1355. — In einem Fascikel, der Quaterne und Fragmente des 14.—15. Jahrhunderts enthält, unter der Aufschrift ,1355—1356' im Archiv des k. k. Landesgerichtes in Zara.)

Darin ein Zettel über ein Grundstück: ,pasa I U I 4 - logo

c

j paso erto da terru (terren?) dal do dela glegia.'

10. Zara 1 3 5 8 — 1 3 5 9 . Aufzeichnungen über eine flüchtige Sclavin und über Salzmagazine an der Narentamündung in den Gerichtsbüchern von Zara. (Quatern ,Productio, assumptio et examinatio testium in questionibus ooram curia maiore (sie) Jadre 1358—1359' im Fascikel ,Corrado di Padova 1335—1352' im Archiv des k. k. Landesgerichtes in Zara [angefaulte Fragmente]).

I. Jntendit probare domina Anna, uxor olim Prodani Sidoninich, quomodo fuit et est Nerada sua ancilla uel serua, et hoc probat per comitern Nasman de Carino et per Slauogostum eius fratrem et per Tolisclauum de Bfcina'(?). Am 8. Juli Zeugen darüber; comes Nasman und Slauogostus. Dabei eingelegt ein Zettel mit ungeübter Steilschrift: Jntendit probare domina Ana, vxor olim Prodanj Sidonin, chomodo fugid et | est Nerada sua ancila uel serua [ et oc probe (sie) per Nasmane de Charin et per Slauogos (sie), frater dict(i) Nasmani et per Tolislauom de bräna (?).' Ebenda p. XXVIII: di

a

II. Jntendit probare Matheus Contarenus contra Filippum filium Ser Stefani, chi a nome Filipu ditu in Narenti, chi ditu Filipu si mi missi so official, chi e, nun 11 auf plu de

16

I. ABHANDLUNG : CONSTANTIN

JIRECEK.

sal, cha tria millia e secentu e cinquanta sete moca, e quisto prouo per Nicholitu Negrelu, lu quäl similla misura e disino e clii di la sal rnia di c mi Mate fo mi a MLXIII. a

&

b



°a

VIII. Julii. ,Ser Nicoletus Negrelus testis' deponiert, ,in Narento mod. I I I M II C LVII salis' waren des ,Ser Filipus Franc. Stefani pro parte domini Joh. Zeec, tunc bani Sclauonie'. Filipus erhielt vom Zeugen ,salem totum predictum' und übergab es dem Contareno. In den Div. Canc. 1354 von Ragusa magister Nicoletus Nigrelo erwähnt, im Februar 1355 als nuncius domini bani Tuertchi Bossine, ebenso im April 1356.

1 1 . Spalato 1 3 6 9 . Erinnerung an Ser Jaksa wegen zwei Notarialurkunden. (Ueberreste des Archivs von Spalato im k. k. Statthalterei-Archiv zu Zara, Nr. 4: 1352, 1353, 1354, Conte Marco Bembo. In demselben Fascikel ein Convolut: Ex Hbro instrumentorum notarii Albertolo Bassanega del fu Lanfraneo da Milano 1368—1369.)

Zettel zu f. 46—47 :

,Recordasun faca a uy Ser Iacxa de sura litere de Tolene de uila Gorica infra Dombosane e Tolene, de la quäl litera sie ani V e sie scrita per man di Francisqu (sie) nudar. Ancora litera, fata infra abade de San Stefano e Tolene, e sie forsi ani IUI 0 , e sie scrita per man de Siluestro, nodar nostro.'

12. Prizren 1370, 15. August. Marinus de Benessa, Nobilis von Ragusa, protestiert gegen seine Landsleute Jacobus de Sorgo und Giue de Poga, seine Gesellschafter bei der Pacht des Zollamtes von Prizren vom serbischen König Vlkaäin. (Original in grober Schrift als ,carta apposita' zu einer Eintragung vom 20. Juli 1371 im Buche de foris 1370—1373' im Archiv des k. k. Kreisgerichtes zu Kagusa.)

,Lamentationes

,MCCCLXX die XV de agosto. Io Maroie de Benesa faco xnio protesto a Ser Jache de Sorgo et a Ser Giue de Poca, digando aly dity: vuy saue, como conparasemo la diuana (sie) la douana (sie) de Prisrino (ganz ausgeschrieben) a insemble tuty, in chomo apar per la pouela 1 de miser lo re, si che io Maroie andi per volenta de tuty ni diuanary in Nouaberda per trouar maistri per la cecha, et io Maroie tornando indrido con li maistri in Prisrino ordinamente si me incont(r)o in lo camin Bogde Cirisma 2 e lo dito Bogden de Cirisma per mal, che ne voliva a tuty ni nuy douanari, si me de a my Maroie chason, et non abiando cholpa nyguna ni chaxon niguna, si me tolse perperi (pp) VC a questi di, che pagi; io voyo, che vuy me refese le duy parte.' Weiter über ,peze di drapo', ,1a parte mya de la diuana'. Bestätigen zahlreiche Zeugen: Pasqua de Ragnina, Stefano de Samano, Marin de Tome de Vician ,oldi far questo protesto in la gliesia di Santa Maria di Prisrino'.

2

Povelja altserb. = TtpooTOyjj.«, Mandat des Landesherrn. Bogdan Chirisma, Protovestiar des damaligen Königs Vlkasin.

D I E ROMANEN IN DEN STÄDTEN DALMATIENS WÄHREND DES MITTELALTERS. II.

17

13. (Antivari) 1372, 27. März. Maroe quondam Lampre de Menge klagt vor dem Gerichtshof von Ragusa gegen den Ragusaner Domagna de Duornich. (Original [Papier] im Buche ,Lamentationes de foris 1370—1373' im Archiv des k. k. Kreisgerichtes zu Ragusa, wo die Klage am 6. April 1372 lateinisch eingetragen ist.)

M(i)ll. illLxxij a di XXVII de marco. Eo Maroe fiol de Lanbre de Mence faco lu mio protesto contra Domagna de Duornihc (sie) in presencia de li cudici de Antibaro, per nome Ser Marin de Doma et Ser Toma de Ualentin, et Ser Marin Souranca 1 et Marin de Uician et Lucha de Grolibo et Alesio orese et Stiepcho fiol de Marin de Basili et Ghiuccho Uulcigna bechar, cumu (sie) lu suurascrito Domagna vene, rump(i) me la porta de la rnia stacon cu li soi fanti e toli me la mia sal e li mei pengni de la mia marcantatia. Lu miu dannu fo de VC duchati. Et anchora de la perxona che son aplecado per prisonier e percludi li mei debiti in ura chason ducati VC, facandu eo lu mio protesto: ,e tu me legasti e mitissi mi in presun 2 e franchasti li mei debitori, tanto de pli la mia uilania, che son sta du volti persunier (?); et o a 911 belle proue, cumu la mea sal e francha dela signuria e uuy non volisti oldir la proua, ma per forca me leuasti ogni chosa'.

14. Antivari 1372, October. Commission der Richter und des Rathes von Antivari an Nichus Guilielmi de Antibaro zu einem Verkauf von Oel von Seite der Stadtgemeinde. In den .Diversa Cancellarie 1371' im Archiv des k. k. Kreisgerichtes von Ragusa ist am 26. October 1372 eingetragen, dass Nichus Guilielmi de Antibaro dem Ragusaner Blasius de Radoano ,miliaria decem olei mercadandeschi' verkauft habe, das ,miliare' für 26 Goldducaten, ,ad maritimam, ubi adherent nauigia, videlicet in portu Antibari'. Das Oel wurde verkauft ,pro parte judicum et consilii ciuitatis Antibari' laut Inhalt eines Schreibens, ,sigilati sigillo dicte ciuitatis Antibari'. Dabei ein Originalbrief auf Papier:

,Comession a vuy Nico de Guliermo de parte deli judici collo cosseyo d'Antiuari per far uendita d'oyo in fina ducati IUI, che vuy possay hobligar a vuy et allo com(un) a pena de ducati C, e sello com(un) non uolissi pagar, che se possa pagar soura cascaduno nostro citatino delo suo dano.' Darunter aufgedrückt ein rundes schwarzes Siegel, darauf ein links gewendeter Reiter, unter ein Hund. Andere Urkunden des XIV. Jahrhunderts von Seite der ,jurati judices civitatis Antibari' der judices, consilium et commune civitatis Antibari', mitunter mit Vollmacht ,a majori et generali silio seu tota universitate dicte civitatis', sind lateinisch geschrieben, mit besserer Beobachtung aller men, Datum, Zeugen u. s. w.

ihm oder conFor-

15. Dulcigno (1380) 25. Mai. Schreiben der Richter und des Rathes von Dulcigno an die Gemeinde von Ragusa über eine Handelsangelegenheit. (Im Buche ,Lettere e Commissioni di Levante' 1359—1380, f. 135 im Archiv von Eagusa.)

Nobili et sauij rector, judeci et consilieri de Raguxa, amici nostri carissimi. Ali nobeli et sauij misser lo rector et judici et conselieri de Raguxa, judici et consieleri de Dulcigno 1

Marinus Souranco de Veneciis. Die übrigen Zeugen (Viciano, Goliebo, Basilio, Volcigna) Ragusaner. Im Buche steht: ,et me posuit in carcere domini archiepiscopi Antibarensis'. Denkschriften der phil.-hist. Classe. XLIX. Bd. I. Ai)h. 2

3

18

I. ABHANDLUNG: CONSTANTIN

JIRECEK,

salut(em). Litera u(est)ra receuessimo et ben intendissemo, in la quäle letera conteneua, che nuy deuessemo dar a Rinaldo uel a Dimcho de li Uetran 1 li liure V i l l i d'arcento, lo quäl arcento auessemo nuy in tenuda per Marcho fiol de Ser Vita de Zogi et per man de Mestroie de Nouaberda. In fina raxon cognossuda, da che nuy clamassemo lo dito Dimcho et sine de la securitade e nuy li dessemo liure V i l l i d'arcento in una peca. E per zo femo a uuy assauer, che nuy li auemo dado, a chi uuy scriueui. Dat(a) in Dulcigno a di X X V de maco. Die übrigen Stücke aus Dulcigno im XIV. Jahrhundert alle lateinisch oder italienisch, wie eine Vollmacht: 1397, 21 margo in Dulcigno in presencia de Ser Bube de Uitcho jurato cude§e et de Ser Giue de Ser Marin de Dabre auditore, geschrieben von Dome de Signor, jurato vicenotario del comun de Dulcigno. Darauf ein schwarzes Siegel mit unleserlicher lateinischer Umschrift, in der Mitte Maria mit dem Christuskindlein (inliegend in den ,Diversa Cancellarie 1396').

16. Unter-Visoki in Bosnien 1413, 20. April. Entschuldigungsbrief des Ragusaners Vlahota Hrankovic an die Regierung von Ragusa; rechtfertigt sich gegen die Klagen der Kaufleute über die Verwaltung des Zollamtes von Dezevice, das er vom bosnischen König Ostoja gepachtet hatte. (Original auf Papier im Buche ,Latus lamentationum, inceptus in MCCCCXII. 1412 usque 1414' im Archiv des k. k. Kreisgerichtes in Ragusa.)

f AI nome de dio. 1413 a di 20 apr. in Souisochi. f Magnifnzi et potenti signori, rector de Ragussa et lo suo chonseglo, di parte de v(est)ri seruidori Vlachotta Chranchouich, el quäl ogni mio sechretto e spezial domanda a vui notificho lo fatto ella chomandasion v(est)ra, per la quäl son vegnudo qua in Bossna per hobedir li v(est)ri chomandanienti, quanto e basteuol. E nuy, signori, vinando qui con Radin 2 in Desseuize trouassimo re Hostoia e lo detto re si fo forte chorrozado soura di nuj e messe ne bando de duch(ati) M, che andemo fora de Desseixize, po ne fe grazia de non dubitar niente. E poi nui andassimo dalli gabellatori de Deseuize a far achordo e bona usanza, e chussi fessimo gridar per Desseuize, che chadaun merchadante, Ragusseo e non Ragusseo, possa chomprar arzentj e dar in le sadaue 3 a sua posta, chomo e stado inprima, e fatto questo, chomo e detto di sopra, andassimo fora di questa gabella, di non auer parte, ne de pro ne di dano, della sopradetta gabella. E questo fo fatto in pressenzia di Vochssa Didallich et de Radella Dabisiuouich et Maroie Zidillouich, chomo auemo gridado per Desseuize e chome semo ussidi fora dela gabella, si che, sinori, non e fatta fina mo niuna chontra rason a niguno Ragusseo. E da poi, sygnori, fatto questo, desbrattandone della detta gabella e fazando la prima ussanza, pluj Ragussini merchadanti se lamentano sopra di nuy, nchasonandone, perche non pono chomprare in uno gorno (sie) tutto quello uolno, e nuj auemo fatto el mello, che auemo possudo per hobedir li v(est)ri chomandamenti. Rückseite:

Excusatio gabellotorum Deseuize. R(ecepta) die XXV apr. 1413.

Siegel, wie es scheint, eine antike Gemme: ein vierfüssiges Thier, das den Schweif über den Rücken erhebt.

3

Dymchus Calende de Vetrano, einer der Vorfahren des späteren Dichters Maurus Vetranic.' Kadin Tolilouich, ein Ragusaner, Genosse des Chranchouieh. Die übrigen zwei von den vier Gesellschaftern in der Pacht des Zollamtes waren Bosnier, Radoslauus Mursich und Braillo Thexallouich. 81. zadava wohl Pfand. Sonst nicht belegt.

19

D I E ROMANEN IN DEN STÄDTEN DALMATIENS WÄHREND DES MITTELALTERS. II.

17. Ragusa 1472. Beschlüsse über die Sprache bei den Berathungen der Rathscollegien von Ragusa. (Liber Eogatorum 1470—1472 im Archiv von Ragusa.)

I.

1472, 5 februarii in Consilio Rogatorum.

Prima pars est de deliberando super lingua, qua arengantes in consiliis nostris uti debeant. Per X X contra XIIII. Secunda pars est de induciando. Prima pars est, quod in consilio nostrorum rogatorum nullus arengans possit uti alia lingua, quam Ragusea. Secunda pars est de stando, ut stamus. Per XVIIII contra XV. II.

1472, 21 decembris.

Prima pars est, quod in consiliis nostris ad arengerias nullus possit uti nisi lingua veteri Ragusea aut latina vulgari, sine licentia domini Rectoris et minoris consilii . . . . Secunda pars est quod . . . . (nicht ausgeschrieben, keine Abstimmung). Prima pars est de vetando linguam sclauam in consiliis nostris ad arengerias. Per XVIIII contra XV. Secunda pars est de non vetando. Prima pars est, quod nullus possit ad arengerias uti lingua nisi latina Ragusea, sub pena ipp. unius pro quolibet contrafaciente et qualibet vice; et dominus Rector ad penam sacratnenti debeat dare pro debitoribus in can (cellari) a contrafacientes. Per X X I contra (nicht ausgeschrieben; anwesend 34 Consiliarii, es stimmten also 13 dagegen). Secunda pars est, quod quilibet possit uti lingua Ragusea et italica.

18. Ragusa 1528, April. Privatbrief des Müllers Ivan Radienovic, betreffend eine Gerichtssache. Im Buche ,Lamenta de foris 1528' des Gerichtsarchives von Ragusa f. 80' vom 14. April 1528 Klage des Iuan Radinouich molinaro gegen Vizenzo Petrouich sartor et Iuan, fratello del Vizenzo, und Radoe detto Piegauaz sartore. Dabei ein Zettel:

,f Caro Misser Marino, ue prego io Iuan Radienouich mulinar, perche l'altro gorno (sie) o trouato uno caual de mio nieuo Uicenco in mio (sie) posesion, e dito chaualo io menaua a Ragusi, e si me trouato mio nieuo Uicenco con suo fratel e con Radoie sartor, sopranome Piegauac, e si me ano stato tuti 3 soura de mi et si me ano sdracato le robe, e ancora me ano morsigato in la man fortj e si me ano tolto la pestulesa 1 per forca. Per questo me recomando a uoi e si ue prego, charo misser, se lorj ano fato lamento soura de mi, fatj la a me a mj, uno soura de Ujcenco, altro sopra de suo fratel Iuan, terco soura de Radoie sartur (sie), souranome Piegauac, e si le testimonio: Misouio 2 barcarol, item Milich guardiano de le porte.' 1

Im Buche selbst bezeichnet als: pistoiesa.

2

Im Buche: Michouio. 3*

20

I. ABHANDLUNG: CONSTANTIN

JIRECEK.

III. Personennamen. Die Personennamen (Allgemeines s. 1, S. 2—8 und 66—78) sind zusammengestellt in drei Verzeichnissen: A) Vornamen, a) Romanische, griechische, altchristliche und andere Vornamen, mit Ausschluss der slavischen. b) Slavische Vornamen. B) Familien- und Spitznamen, ohne Unterschied des Ursprungs. Berücksichtigt sind dabei vor Allem die Altbürger, die städtischen Nobiles. Die Anordnung der Beispiele unter den einzelnen Namen geht von Süden nach Norden, von Drivasto oder Dulcigno bis Veglia und Cherso. Bei slavischen Namensformen werden genaue Citate nur in dem Falle hinzugefügt, wenn dieselben im altserbischen Wörterbuch von Daniele, das ein gutes Repertorium für alle Namen in den älteren Editionen bis 1863 bietet, nicht zu finden sind. Bei Namen aus dem Süden Dalmatiens sind eingehende archivalische Citate weggelassen, da der Verfasser die mittelalterliche Bevölkerung von Ragusa. vielleicht auch die von Cattaro, Antivari und Dulcigno, in einer eigenen Abhandlung näher untersuchen will. Nachtrag- zu den Abkürzungen. (1, S. G—8.)

Acta graeca: Acta et diplomata graeca medii aevi, sacra et profana, ediderunt Franciscus Miklosich et Josephus Müller, Vindobonae 1880—1890, 6 voll. Avellana: Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum,. editum consilio et impensis Academiae litterarum Caesareae Vindobonensis. Vol. XXXV. Epistulae imperatorum, pontificum, aliorum inde ab a. 367 usque ad a. 553 datae. Avellana quae dicitur collectio. Ex recensione Ottonis Guenther. Vindobonae 1898. Brückner, Wilhelm. Die Sprache der Langobarden. Strassburg 1895. (Quellen und Forschungen zur Sprach- und Culturgeschichte der germanischen Völker, Heft 75.)

Cod. Bar. Erschienen auch vol. 4 (Bari 1900): Le pergamene di S. Nicola di Bari, periodo greco (939—1071), per Francesco Nitti di Vito. f. = filius, filia. f. q. — filius, filia quondam. Galvani, F. A. II re d'armi de Sebenico. Venezia 1884, 2 voll. (Heraldisch und genealogisch, illustriert.) Hartmann, Via lata: Ecclesiae S. Mariae in Via lata tabularium. Edidit Ludovicus M. Hartmann. Vindobonae 1895—1901, 2 Theile. Moritz, Heinrich. Die Zunamen bei den byzantinischen Historikern und Chronisten. Programm des k. humanistischen Gymnasiums in Landshut. I. Theil 1896/97. II. Theil 1897/98. Trinchera, Franciscus. Syllabus graecarum membranarum. Neapoli 1865.

Anmerkung. Eine Collation zu K. 2, 195—196 (Veglia 1198) erhielt ich während des Druckes von Herrn Dr. M. Bartoli.

A) Vornamen. a) Romanische, griechische, altchristliclie und andere Vornamen (mit Ausschluss der slavischen) in den alten Städten Dalmatiens im IX.—XV. Jahrhundert. Die Kurzformen habe ich in dem folgenden Verzeichniss gruppiert bei den Namen, von denen sie abgeleitet sind, mit den entsprechenden Revocationen. Aufgenommen sind auch Vornamen, welche in späteren Jahrhunderten des Mittelalters aus den Familiennamen der Patriciergeschlechter construiert wurden, wie z. B. Casarus, Casottus oder Grondola. Bei vielen Namen sind Parallelen aus der Römerzeit, sowie aus dem mittelalterlichen Italien und Griechenland zusammengestellt, jedoch ohne das Material zu erschöpfen. Das Fortleben und die Fortentwicklung der antiken Namensgebung bei den Romanen und Byzan-

D I E ROMANEN IX DEN STÄDTEN DALMATIENS WÄHREND DES MITTELALTERS.

II.

21

tinern des Mittelalters ist überhaupt bisher nur wenig untersucht worden. Dass einzelne Namen des dalmatinischen Onomastikons keine genügende Erklärung finden konnten oder in ihren Formen unsicher blieben, kann bei der ungleichen Beschaffenheit des erhaltenen Materials und bei der oft geringen Zuverlässigkeit der Editionen nicht befremden. Abraham. Patricierfamilien Abram, Abrae, Habraham in Antivari (dort auch eine Kirche S. Abrahe 1346, Theiner, Mon. Slav. 1, 218) und Cattaro im X I V . J a h r h u n d e r t . H a b r a h a m und sein B r u d e r Andreas ( = Jadreius) Zeugen bei Spalato 1080 E . 128, 131. H a b r a h a m , Veglia 1198 K. 2, 196. — Auch in Venedig: miles Joannes H a b r a a m , pedes Agapitus Abrahamo 1211 Colonisten auf Kreta, T. T. 2, 135. Abundus. In Z a r a : Nicola f. q. Marci de Abundo 1289. I n A r b e : H a b u n d u s Martini 1320 L j . 1, 320, H a b u n d u s Pedescoio 1334 ib. 5, 250. Adamus. In C a t t a r o : A d a m u s , de Adamo, eine Familie von Goldschmieden im X V . J a h r h u n d e r t . I n Z a r a : Vitus cognominatus A d a m f. q. Damiani de Micusso 1289 Not. J a d r . In Veglia: A d a m u s de Andreasio 1305 Vj. 2, 2 1 . In O s s e r o : A d a m u s 1018 B . 34. Im X I . J a h r h u n d e r t nicht selten in U r k u n d e n aus dem kroatischen Gebiet, aus Nona u. s. w., mit Diminutiv Adamizo (E. 62 f.). — Ebenso in Apulien: A d a m u s magister f. Maionis 1173f. und A d a m u s j u d e x 1179 in Terlizzi, Cod. Bar. 3, 141, 144, 148 u. A. Ein A d a m diaconus et tabellio in Parenzo 1158 f. Cod. Istr. Aeg— s. Eg—. Agapi, -pis, -pe, -pia, Agapita, Diminutiv Gapa, in Ragusa im X I V . J a h r h u n d e r t Agussa, Age. Vier Agapya, -pi, -pe in E a g u s a im X I I I . J a h r h u n d e r t . In Spalato: domna Agapis, monialis S. Benedicti 1069 R. 7 6 ; Agape, uxor quondam Gregorii G r u b i 1290 Star. 28, 142; Gapa in Spalato im X V . J a h r hundert, Kukuljevic, Stari pisci I, p. I X Anm. I n T r a u : Agappe, m a t e r Francice, uxoris Nie. Mar. Andree 1341, L j . 2, 110, 118. I n Z a r a : Agapis, -pi F r a u und Tochter des Priors Andreas 918 R. 17, 18; Agape, filia D a b r i tribuni 999 R. 2 6 ; Agapis, abbatissa S. Mariae 1072 R. 90, 1103 K. 2, 9; Agape, soror Drasce Balbo 1209 Star. 2 1 , 2 4 6 ; Agapita Gamadello 1302 Star. 19, 127. In den Notarialbüchern von Z a r a um 1350 dona Agappe, daneben aber oft Gapa, wie Gapa uxor Ser Marini de Canaruto 1351. — Vettia Agape, Salonae C I L . I I I Nr. 2104. A g a p p a oft in Venedig im X I V . J a h r hundert, Cecchetti, A r c h . ven. 29 (1885), 36. Ayaicia jetzt in Griechenland auf der Insel Thera, A. K. Chumi, Ka'xzicvxa ovqjwn;« im ASXTC'OV der hist. Gesellschaft von Athen 4 (1892), 350.

Age s. Agapi. Agnesa, Diminutiv Nisa, Nisica im X I V . J a h r hundert. In Z a r a : Agnesa uxor quondam Guidotti Uaricasse 1289 Not. Jadr., Nisa dieta Clara, u x o r Ser Filippi Francisci de Nosdrogna 1375 ib. In Ragusa c. 1500 Gnesa, AslPh. 2 1 , 442. — In R o m : Kirche S. Agnese fuori le mura schon in den Briefen der Avellana. Agussa s. Agapi. Albaninus presbiter, abbas ecclesiae S. Joannis et Marci de Cataro um 1330 Not. Cat. Abaninus (sie), cancellarius communis Cattari 1322—1323 Div. E a g . Albertus. In Ragusa im X V . J a h r h u n d e r t Bürger de populo: Alberti. In Spalato: Albertus J a n cii iudex 1260 Star. 27, 32, 34 und eine Adelsfamilie Alberti. In T r a u : Nicolaus Alberti (-tini) 1245 f. Star. 24, 239, 242 etc. u n d eine Familie Alberti. In A r b e : nobilis vir Albertus 1166, Albertus Bertaldi 1178 K. 2, 68, 109, Albertus de Cerne, Albertus Stephani de G r u b e 1346 L j . 2, 390, 393. In V e g l i a : Johannes de Alberto 1198 K. 2, 195. — Deutsch, verbreitet auch in Istrien und Oberitalien. Albinus. In Z a r a : ,Petronie (Gen.) filii Albini' 1193 K. 2, 1 7 1 ; Albinus 1199 Star. 23, 195. — Eömischer Name, noch bei Ammianus Marcellinus. Im Mittelalter in Venedig (960, T . T . 1, 23), Istrien, Eom, Apulien. Albulinus diaconus f. Bergolini gründete eine Kirche der Heiligen Sergius, Nicolaus u n d Demet r i u s ; Inschrift ohne J a h r in Teodo bei Cattaro, G. v. Stratimirovic, Spomenik 28, S. 25. Aldefreda, Bischof von Nona 892 R. 15. — L a n g o b a r d i s c h : Aldelfridus, Adelfredus, B r ü c k n e r 216, 2 2 1 . Aldeuertus gener Maurelli, Spalato c. 1167— 1172 K. 2, 79. Vgl. Odol—. — L a n g o b a r d i s c h : Adelbertus, Adhalbertus. Alegrina. Domina Alegrina, uxor Gabrielis filii Micho Vrachien, Cattaro 1397 Not. Cat. und Catast. G r b . — Vereinzelt, wohl nur U e b e r s e t z u n g von sl. Radoslava. Alegrettus in Ragusa im X V . — X V I . J a h r hundert oft als Uebersetzung der sl. N a m e n auf R a d — : Radivoj, Radoslav, Radasin, Radio, Ratko, AslPh. 2 1 , 502. Auch in Z a r a 1414 ein marangonus A. Coloturtus L j . 7, 183. — In Neapel 958

22

I. ABHANDLUNG : CONSTANTIN JIRECEK.

ein Ursus f. q. Allegretti, Mon. Neap., Documenti 2, 1, p . 78. Alexander. In Dulcigno: Junius Peruossii de Dulcinio, frater quondam Alexandri 1382. In Antiv a r i : Ser Alexa Suincich 1424 Lett. Rag. In Spalato : A l e x a n d e r Nie. Maruli im X V . J a h r h u n d e r t (ein B r u d e r des Dichters), Star. 2 5 , 1 5 5 . In Veglia: P e t r u s de Alexandra, canonicus Veglensis 1305 V j . 2 , 2 1 . — CIL. I I I . Im Mittelalter verbreitet durch den Alex a n d e r r o m a n . Auch in Apulien: A. catepanus et miles in Monopoli 1154 Cod. Bar. 2, 220, A. f. Caloiohannis iudicis in Terlizzi 1185 ib. 3, 167. Ein byzantinischer Kaiser A. (f 912), Mitregent Leo des Weisen. Beliebt in Bulgarien im X I I I . — X I V . J a h r h u n d e r t . Alexius. In D r i v a s t o : presbyter Michael f. q. Alexii Cossil 1369 D e b . Rag. In Ragusa im X I I . — X I I I . J a h r h u n d e r t häufig: Alexius consul 1168, später comes; sein E n k e l Paulus Leonis comitis Alexii 1252 R a d 1, 133, 1262; Alexius de Vali subdiaconus 1208, 1222, Alexius de L u c a 1252, Aleksi Crtnelovi6 (de Cernelio) 1253 M. 40, Alexius filius Vitalis de Teufla 1279 f., Alexius abbas von L a c r o m a 1369. In Z a r a : Benvenutus de, Alexio 1282 Star. 23, 212. — Byzantinischer Kaisername der Komnenenzeit. Im X L — X I I . J a h r h u n d e r t verbreitet auch in Rom u n d Apulien. Alferius abbas S. Mariae de Solta 1282 Star. 28, 108. — Langobardisch. In Bari ein Notar A. 1093 Cod. Bar. 1, 67 Anm. und ein archipresbyter A. von Cidoniola 1255 ib. 1, 194. Aloisius s. ludovicus. Amatus archidiaconus, Z a r a 986 R. 22. — A m a t a auf römischen Inschriften (CIL. I I I Nr. 1734). Im Mittelalter häufig in Rom u n d Apulien: Amatus notarius in Bari 981 f. Cod. Bar. 1, 11 f. und viele Andere. Zahlreiche Erzbischöfe von Salerno 681 f. bis ins X L J a h r h u n d e r t . Ambrosius. Ambrosius f. q. Jacobi de Cerne, Ragusa 1251. Vgl. die Familie Amblasii, Ambrasii, Ambragii in Trau. Ambroxius de Orfanello, Arbe 1345—1346 L j . 2, 390, Farlati 5, 247. Amicus. In Spalato: ,presbiteri Amici sacriste' 1119 K. 2, 2 1 ; Amicus capellanus et notarius 1256-— 1257, L j . 1, 88 und 5, 224, Star. 27, 2. In Veglia: Amicus de Martinuso, nobilis 1248 Star. 20, 4. — Amicus im Clerus von Rom 963, L i u d p r a n d i Hist. Ottonis c. 9. Ein A. de Cervignano, Aquileja 1165 Cod. Istr., A. Concordiensis canonicus 1192 ib. Amorellus de Jacogna, Cattaro 1 3 3 1 - 1 3 3 3 Not. Cat., D i v . Rag. Anastasius oft in Z a r a : tribunus 918 R. 19, episcopus 986 R. 2 1 - 2 2 , Anastasius Birfi 1187

K. 2, 140, Ciprianus Anastasii 1247 L j . 1, 73. Anastasius presbiter ( R a g u s a n e r ? ) c. 1080 R. 130. Diminutiv Stasius: S. Cuetanne, Spalato 1258 Arch. Rag. F e m . Stasia auf Veglia (1198 K. 2, 195, 1305 Vj. 2, 2 1 ) ; in glagolitischen U r k u n d e n bei Z a r a die heil. Anastasia sveta Stosija (1466 Mon. hist. j u r . 6, 253), heute noch im Gebrauch. — A. unter den Heiligen von Salonae. Anastasius presbyter f 4 6 1 , Grabschrift in Slano bei Ragusa, Bull. Dalm. 24 (1901), 92, C I L . I I I Suppl. Nr. 14.623. In Z a r a seit Anfang des I X . J a h r h u n d e r t s die Reliquien der heil. Anastasia von Sirmium (s. oben 1, 51). Andreas sehr häufig in allen Städten, in Ragusa (ein presbiter 1080 R. 130), Spalato, T r a u , Z a r a (ein Prior 918 und dessen Sohn, zwei Bischöfe 1033 f. u n d 1088—1096, ein T r i b u n , später Prior, um 1067), Arbe, Veglia (ein Prior 1018 R. 3 3 , 36). D i m i n u t i v e : Andriulus servus 1080 bei Spalato R. 1 3 4 ; Andriolus murator, Z a r a 1182 K. 2, 127; F e m . Andriola (uxor Sinognole, A r b e 1334 L j . 5, 2 3 0 ; auch in Z a r a u n d Ragusa im X V . J a h r h u n d e r t ) ; Androxius in A r b e im X I V . J a h r h u n d e r t ; Andreasius, Androsius, Andrenus in Veglia im X I I L — X I V . Jahrhundert Vj. 2, 21 f., Crnci6 1 5 4 ; in Ragusa Andruschus, Andre im X I V . J a h r h u n d e r t . Hieher gehören auch die Familiennamen Andrico (in Scutari), A n d r e e , Andreis. Slavisiert Jadreius bei Spalato 1080 R. 128, 132, Jadre, Diminutiv Jadrice in T r a u im X I V . J a h r h u n d e r t , wie J a d r e oder J a d r i c e Gregorii Lucii 1 3 2 2 - 1 3 4 9 L j . 1, 340 u n d 3, 125. Mit -ulus davon ein Jadrul fabro in Z a r a 1527, Commiss. 1, 212. Andriacus A r b e 1018, R. 32. Zu Andreas. Andriulus s. Andreas. Anfredus presbiter und notarius, Z a r a 1034— 1036 R. 42, 44. — L a n g o b a r d i s c h : Anfret, Brückner 223. Angelara uxor olim Damiani de Miligosto, Z a r a 1289, Jelic, R a d 145, S. 199. Angelus, Diminutiv Anzulo, Anzeleto. ,Medietatem de domo in Spalato, que fuit de Anzulo' um 1096 R. 177. In Ragusa Angelus im X I V . J a h r h u n d e r t bei den Familien Basilio, Maxi u. A. In Cattaro presbiter Angelus f. Triphonis, Nachkomme des Comes J o h a n n e s 1221 Star. 2 1 , 270; filii q. Ser Trippe Angeli 1430 im Catast. G r b . Filii Blaxii de Anzeleto, Arbe 1334 L j . 5, 257. — Angelus oft in V e n e d i g : Angelus Navazoso, Angelus Bonus homo 1196 T. T. 1, 2 1 8 - 2 1 9 . Sehr häufig in Apulien. Anna sehr verbreitet, z. B. in Z a r a 918 R. 17, in Ragusa 5 im X I I I . J a h r h u n d e r t . D i m i n u t i v e : Anuela in Cattaro u n d Ragusa im X I V . — X V . J a h r -

D I E ROMANEN IN DEN STÄDTEN DALMATIENS WÄHREND DES MITTELALTERS.

h u n d e r t (auch Anuchula, in slavischen U r k u n d e n ÄNoyjCAA), Anussa in Cattaro im X V . J a h r h u n d e r t , Ane in Ragusa im X I V . J a h r h u n d e r t , wie jetzt. Ansegranus s. Lusigranus. Anseimus. ,Sororius de Anselmo' Veglia 1198 K. 2, 195 (Lj. 1, 17 hat Scororius). Sauinus filius Anselmi aurificis, Cattaro 1331 Not. Cat. — S. Anselmus Stadtpatron von Nona, wo ihm die Hauptkirche geweiht war. Die älteren Daten nennen ihn aber Asellus: ecclesia S. Aselli (sie), confessormn Aselli (sie) et Ambrosii, patronum et defensorum civitatis None 1367 Star. 2 3 , 208 (Policorion von Zara). Ebenso Asel in einer glagolitischen U r k u n d e 1441 Mon. bist. j u r . 6, 154. D e r Name Asellus ist nicht selten im C I L . I I I (einmal), I X (Juden von Venusia) und X (in Pompeji); ein A., Bischof von Populonia, im V I . J a h r h u n d e r t bei Cassiodorus und in der ~Avellana. Antonius erst im späteren Mittelalter, Diminutiv Antho, Anthoe (Ragusa, X I V . — X V . J a h r h u n dert), Antus (Cattaro). In R a g u s a : A. de Roncino vor 1278, A. de Pesegna 1279, dompnus A. de Galioppa 1283, clericus Antonius Pasque Sabini 1284, meist Geistliche; häufiger erst im X V . J a h r h u n d e r t . I n Spalato: Ser A. Cipriani 1420—1436 L j . 8, 26, 143. In Z a r a : A. de Guscho 1338 ib. 2, 16. Anzulo s. Angelus. Apollinaris. Presbiter Apolinaris in Cattaro um 1330 Not. Cat. In S p a l a t o : A. Cacanfolli 1224, A. Borgani 1240 (Spalatiner?) Star. 2 1 , 2 7 6 ; 24, 204. — Apollinai-is bei Ammianus Marcellinus und Prokopios. D e r heil. Apollinaris Stadtpatron von Ravenna. Apricius, Aprizzo. In Spalato: Aprizzo Cicle c. 1091—1099 R. 180, Jacobus de Aprizi 1176 K. 2, 96. In Z a r a : Apricius Zeuge 1070 R. 86. Apricius, Aprico auch bei den Kroaten ein ,socolar' (Falkonier) des Königs 1070 f. R. 82, 87, 162, ebenso sein Sohn V u e r d a t a (wohl sl. T v r d a t a ) filius Apricii 163, 173. — Apricius, Apricius C I L . D e r heil. Apricius von Nikaia (21. Oct.); vgl. Acta S S . Oct. I X , 1 4 — 1 5 . Ein N i k ä e r AjKpfoi? auf einer Inschrift von Nikaia aus dem X. J a h r h u n d e r t , Viz. Vrem. 7 (1900) 579. Aristodius pictor, civis J a d e r t i n u s ex patre Apulo, hereticus c. 1200, Thomas arch. cap. 23 p . 80. Armatus. , T e r r a Madii, filii A r m a t i ' in (insula) Pustimano (j. P a s m a n ) bei Z a r a c. 1080 R. 174. ,Gregorio (filio) P e t r a n a armati' (sie) Zeuge in Belgrado (Zara vecchia) 1059 R. 54. — Byzantinisch Ap,u.ä-oc, --10?. 'Ew 'Appwttou ßsy.apiou Qpdv.r^ Inschr. 575, Monatsber. der kgl. Akademie in Berlin 1881, 445. Äp,uaTo