C. Plinii Caecilii Secundi Epistolarum libri decem et Panegyricus [Reprint 2020 ed.] 9783112361689, 9783112361672

Citation preview

C O R P U S

SCRIPTORUM LATINORUM C U R A E I C H S T A D U E T SOCIORUM

C. P L I N I I

CAECILTI

SECUNDI

EPLSTOLAE ET PANEGYRICUS P A R S I. ET IX.

C.

PLINII

CAECILII

S E C U N D I

EPISTOL L I B R I

ARUM

D E C E M E T

P A N E G Y R I C U S RECENSUIT

GOTTLIEB

ET

ILLUSTRAVIT

ERDMANN

TK.OT.

F U J . D E N S I 8 .

PARS IIÏSIAE

GIERIG

APÜD

Gv

I. J.

do Io c c e v i .

GÖSCHEN

S E R E N I S S I M O

PRINCIPI

AC

DOMINO-

D O M I N O

GUILIELMO FRIDERICO ARAUSIONENSI PRINCIPI NASSOVIAE FULDAE ET C O R B E I A E COMITI TREMONIAE ETC.

SERENISSIME

PRINCEPS

INDULGENTI S SIME

DOMINE.

P i a e sunt caussae, nec quidquam cum vanitate habent commune, quibus commotus hanc Plinianorum operüm editionem

celsitudiki

secrare ausus sum. qnam

tibí,

cupiam,

tuae

Cni enira potras*

studia- mea

domino

con-

approbari

nostro benignissit

m o , sin^ulari omnium bonarum artium

fautori, scholarumque Fuldensium et conditori et instauratoli libéralissimo ? Tenuis quidem opera est, quam ex instatati ratione huic libro impendere mihi licuit; Plinium tamen, egregium egregii Traiani laudatorem, continet; ji^que nitor ille, quo redemtor opera eius excoluit,

legentiumque

oculis

commendavit, adspectu TUO erit indignus.

In me quidem utinam

TIBI,

quae est

DOMINE,

indulgentia,

TUA

animus non displiceat, quo hoc pie" tatis meae documentimi ad TE defero, Deumque Optimum Maximum sollicitis precibus ambio, ut omnibus bonis, quibus felicitas humàna, dignitasque Principalis censeri solet, AUGUSTA

lutem,

TUA

quam

DOMO

subditis

IPSE

cum

cumulatus, saTUIS

animo

in omnes imperii partes intento, cu-

risque assidujs cupidissime paras, ad longissimam usque senectutem praestare possisi

Ita sanctissime voveo

SERENISSIME AC

PRINCEPS

DOMINE

CELSITUDINI

TUAE

D E V O T U S

GOTTLIEB ERDMAKW GIERLG.

F R A E F A T I O .

N o n multa habeo, quibüs in limine huius operis lectorem benevolum detineam.

Ad

leges enirn celebratas satis, quas huic scriptorum latinorum corpori edendo Boettigerus et Eichstadius, Viri Celeberrimi, scripserunt, ego quoque operam meam moderatus sum.

Ut igitur summa diligentia in

textù auctoris recensendo, sic brevitate tam in notis criticis, quam in Clave componenda opus e-rat.

Et poteram n o n in his

tantum, sed in prolegomenis etiam, atque in nrgùmentis epistolarum paucis defungi,

P R A E F A T I O . quinti, quidquid ad Plinium emendandum, illustrandum atqiie diiudicandum pertinere putarem, in Editione maiore, quae inde ab anno seculi superioris sexto et nonagésimo tribus voluminibus prodiit, item in libello dePlinii vita, moribus et ingenio germanice scripto , copiosius explicassem. Quamquam vero priorem illam Editionem, omni adhibita diligentia, paraveram, non tarnen piguit,

praesertim quum n o vis Io. Chr#

Theopliili

Ernesti,

atque

God.

Henrici

ßchaeferi, Virorum Doctissimorum, curis adornatus auctor noster prodiisset, singula, quibus nunc opus esset, denuo excutere. Hinc in verborum contextu n o n n u l l a , pauca tarnen, novavi, notas autem criticas ita refìnxi, ut in iis recentissimorum quoque Editorum iudicia. et coniectura> exhiberem excerptas.

f R A E F A T I O . Uiium succurrit, quod addam. scirem,

Plinium prae

auctoribus,

caeteris

Outun

latinitatis

in Panegyrico numerum,

in

Epistolis oraiionis laevitatem esse sectatum, ante,

quam scripta eius primum ederpm,

magniara eorum partem

clara

mihi

voce

crebro recitabam, ut aures meas ad morositatem illam exercerem, ad quam ipse sua videretur exegisse.

Sic exercitatus, nuper

in diiudicandis lectionibus sonum interdum sequebar.

Sed v i d i , ex recentissimis edito-

ribus alteram ubique fere alio delectatum esse sono.

Hinc talia nunc parum curavi;

non enim animus est digladiari de i i s , quae tota nituntur aurium iudicio. Petitums

sum enim,

A d verba

quae I Ep. 8 legun-

tur, notaveram, laevius forte f o r e , Petiturus enim sum.

Contra haec vir ille doctus,

sexaginta circiter exemplis undique

con-

P R À E F A T I O . gestis, docuit, apud Vèteres est enim similia reperiri.

Si ego negassem,

et

verbo

esse TÒ enim postponi posse, aut millies postpositum esse, haberent sane omnes, cur inscitiam meam miraren tur. OVTCÙ

ordine

TÉRVs èv xapóbcp.

Si

cui alia sedet sententia, cum eo in certamen descendere non sustinebo. d. 2 Apr. eia l a cccvi.

Scripsi Fuldae

P R O L E G O M E N A .

C A I U S

PLINTVS

CAECILIUS

SECUN-

DVS Còmi naltis est in Italia Transpadana, a n n o urbis octingentesimo decimo Quinto, aeraè autem Christianae secundo et sexagés i m o , imperante Nerone. Caecilium,

matrem Plmiam,

Patreni habuit Comensem et

i p s a m , eamdemque Plinii maioris sororem. Annos natils octo, pattern ainisit: quo ipso tempore quum avunculus, absens in Hispan i a , Caesaris res procuraret, f a c t u m arbit r o r , u t n o n ille, sed L. f^erginius

Rufus,

Mediolanensis, cuius agri possessioneSque Caecilianis coniunctae, tutor ei relinqueretur.

Is o m n i , quo vixit, tempore parentis

affectum Plinio exhibuit, atque a d u l t u m in

IV

PROLEGOMENA.

honorum cursu, in quo turn potentium favor unicum fere auxilium, suffragiis suiset autoritate adiuvit. ' ) Quamdiu Plinius in contubernio matris Comi latuit, sociam in eo formando*operam navavit Ilispulla, mulier sanctissima matrique amicissima, quae mature spem de eo concepit maximam. Sed in eius locum mox sucgessit avunculus. Is secundo ferme, quo Vespasianus rei publicae gubernaculis admotus erat, anno, ex Hispania Comum reversus, sororis filium adoptavit, atque in C. Plinti Secundi nomen assumsit, adopUtumque secum deduxil Komam, quae urbs eum, u t Ciceronis quondam filiimi Athenae, praeceptis augere poterat, augere exenrplis. Initia quidem Graecarum Latinarumque literarum a domesticis , quod usu recepLum, peifcepit doctoribus ; neque invita Minerva. Quatuordecim enitn annos natus, Graecam i) II. Ep. l.-

PROLEGOMENA.

V

ausus est tragoedi.im sciibere,

quod pri-

mum periculum , etsi

aetate ipse

provcetiqr

ridens commemorabat, magno tnmen documento erat, nec ingenium puero, nec Studium deesse.

Circa omnes autem doctores

pater alter ei aderat,

non monitis magis,

quam insigni exemplo suo calcaria vens.

admo-

Vere enim illum, et citra invidiam,

quum Cicero huic nomini contumeliani detraxerit, heluonem literal um dixeris. Filius, quum foro atque eloquentiae destinaretur, annum quintum et decimum agens, sumta virili toga, a Grammaticis ad Rhetores est translatus.

A Quintiliano quidem et prae-

cepta dicendi combibit, et ad notitiam scriptorum emendatissimorum adductus est. Ut autem par esset ulrique sermoni,

Niceten

simul Sacerdotem, Rhetorem Graecum, frequentabat. decorata,

Virtütes, quibus pueritia eins fieri haud poterat,

quin oculos

multorumin eum converterent, conciliarentque ei animos.

Ouin adeo insigni honore,

VI

P R O L E G O M E N A .

qui spectatissimis fere civibus haberi solebat,

paene puer auctus est a Fifernatibus

Tiberinis, quorum in finibus partem habebat fundorum. Illi enim spei, quam ostendebat, magnitudine impulsi, patronum eum sibi elegerunt, I n cuius tutela essent, et per quem caussas suas Romae agerent.

Tristis

contra eum sors excepit anno aetatis duodevicesimo, quo avunculum, sive patrem alterimi Vesuvii incendi um abstulit.

Factum

hoc anno aerae Christianae nono et septuagésimo, Titi imperantis secundo. Imbutus literarum scientia,

c)

honestatis

amore, elegantia morum, gloriaeque cupidine, eius in primis, quae ex doctrina ingeniique monumentis efflorescit, anno aetatis undevicesimo ad caussas agendas, et inde ad honores petendos transiit.

Sed primus eius

cursus incidit in tempora tristissima. tuo cnim Tito succcssit Domitianus,

Morqui per

a. IV. Ep. 19. VII. 4. III. 5. II. 14. VI. 6. IV. 17. 1. VI. 16. 20.

PROLEGOMENA. quindecim a n n o s ,

l o n g u m v e l lugentibus

v e l paventibus spatium,

ijjiperium Roma-

n u m saevitia tenuit oppressum. i l i o tempore, m a x i m e id

VII

N o n erat

unde a d o l e s c e n t u l i ,

si v e l

curae haberent, scientiam

publicae admjnistrandae rerumque r i u m sibi compararent:

rei

milita-

quod Plinius ipse

et sensit, e t , reducta per N e r v a m liberiate, gravissime doluit.

Ut autem tam pericula

i l l o r u m temporum e f f u g e r e t , q u a m a delictis sibi caveret,

quibus iuvenilis levitas

imperitiaque facile irretita tenetur, v i r o r u m quorumdam^ quos sapientia e x i m i o s n o v e r a t , b e n e v o l e n t i a m s i b i , quibus poterat art i b u s , i d est officiis reverentiaque, conciliavi,

atque a consiliis e o r u m ,

ei l i c u i t , omnis pependit.

quamdiu

3)

A n n o aetatis vigesimo factus est

Tribu-

iius tertiae legionis Gallicae, quae a Vespasiano i n S y r i a m ,

ubi sub A u g u s t o

3) viri. Ep. 14. 1. 5.

12 .

14. III. 2.

castra

VILI

PROLEGOMENA.

habuerat, remissa erat.

Inter arma quoque

ingenium animumque sapientiae praeceptis pascere voluit.

Forte accidit, ut in Syria

duo philosophi morarentur,

Euphrates et

Arteynìdorus. Hos, quamquam provectiores aetate et severos

et adolescentulus et miles

arta familiaritate complexus est, plurimum* que

profecit

Euphratis

disputationibus.

Non ultra duodevigesimum mensem, quantum coniicere licet, in Syria militavit.

Est

in mari Aegaeo insula, Samum inter et Myconum, Icaria nomine.

In ea, cursu Ita-

liani repetens, vento adverso retentus otium illud, caeteris ingratum, non sensit; sed hie quoque,

ut literarum cultor,

reperit,

quo molestias eius fallerei, tempusque utiliter collocaret. Latinos elegos in illud mare, ipsamque insulam fecit. 4 )Romae,ad caussas actitandas, abiecta rei militaris cura, animum studiumque retulit. 4) i. Ep. io. NR M. VII. 4.

PROLEGOMENA.

IX

E x i i s , quas primas suscepit, unam potissim u m inemorat, Iulii Pastoris,

ignoti caete-

roquin h o m i n i s ; quae in quadruplici Cent u m v i r o r u m iudicio,

contra potentissimos

civitatis, atque etiam Caesaris amicos, fortiter ab adolescentulo acta, aures ei homin u m , i a n u a m q u e famae patefecit.

Ad rem

publicam accessit, ut erat antiquitus constit u t u m , Çuaestura impetrata, quamquam n o n satis constat quo anno. Çuaestor,

Fuit autem Caesaris

cuius erat, decreta Principis et

orationes in Senatu recitare. Anno, u t ¿ u m Massono arbitror, undetrigesimo plehis ornatus est.

Trilunatu

Ou.od munus etsi sub

Caesaribus n i l erat, nisi simulacrum libertatis, et sine potestate n o m e n : P l i n i u s tarnen,

qui omnia sua maximi facere solebat,

vcterum T r i b u n o r u m dignitate se o r n a t u m esse sibi persuasit, decusque i l l u d ,

quan-

t u m licuit, sustinere laboravit. Neque male, quidquid illud f u i t , administrasse v i d e t u r : a Senatu certe quietis in T r i b u n a t u testimo-

X

PROLEGOMENA.

n i u m tulit; q u o d , liberae in primis rei publicae, tot tribuniciis procellis agitatae,1 temporibus f a i t sane gloriosissimum. Auctus est ab eodem et modestiae in Praetura testimonio: quo munere, quum Caesar ei annum remisisset, primo et trigesimo functus est. Sed is gravem ei attulit luctum et paene fatalis fuit. Domitianus enirn, iactis fulminibus, septem ex amicis eius prostrav i t , alios occidendo, alios relegando. Et habebat Plinius ipse, cur sibi palleretj eten i m idem sibi, quod amicis, impendere exit i u m , certis quibusdam notis augur^batur. Ac id quidem, tamquam ambustus, evasit: sed post'Praeturam consultius duxit, inter privatos latere, quam novis honoribus vel petendis vel gerendis, Domitiani oculos, i n se iam conversos, magis etiam irritare. Sic vitam transegit, non sine m e t u , usque ad annum Christi sextum et nonagesimum, qui orbem terrarum terrore suo exoneravit, deiecto tyranno. Commune gaudium, quod

xr

P R O L E G O M E N A .

ilia caedes omnibus bonis afferebat, et i n quo severissinms

quisque e x u l t a b a t ,

n i u m attingebat prae caeteris.

Fli-

Namque i n

scrinio D o m i t i a n i inventus libellus periculum,

quod

stum.

5)

ei impenderat,

fecit

, Interfecerat D o m i t i a n u s etiam

manifeHelvidium

/

minorem,

consularem,

accusante,

quin

manus adeo in Senatu i n f e r e n t e , P u b l i c i o C e r t o , v i r o Praetorio, tate,

magnam

sibi P l i n i u s

materiam venisse tem,

miserum

Reddita igitur liberpulchratnque

ratus insectandi n o c e n -

vindicandi,

ingeniumque

p r o f e r e n d i , Certum in Senatu accusare coe'pit,

o m n i b u s vel reclamantibus, v e l pro-

pter incertitudinem futurorum Certique dignitatem et gratiam dissuadentibus. A t ille, qui omnia haec praeceperat a n i m o , imperturbatus audiit clamores,

5)

effecitque con-

I. Ep. iß. VII. 16. I. 25. Pan. 95. III. Ep. 11.

Pan. 52. VII. 27.

Xll

PROLEGOMENA.

stantia sua, ut Certus praefectura' aerarii, qua cum maxime fungebatur,

exuferetur,

neque ad consulatum, cuius spes ei certa, admitteretur. Praemium etiam plenissimum tulit eorum, qui, spretis, quae ad honesta tendenti obiiciuntur, difficultatibus, forti animo caussam bona m exsequuntur.

Nemo

enim in Senatu f u i t , qui eum n o n , finita caussa, complecteretur, summisque cumularet laudibus.

Quae in Senatu dixerat,

ea posthac libris de Ilclvidii

ultione editis

complexus est, eosque amici Demostlienis orationi contra Midiam conferebant.

6)

Diuturnae illiu? salutis, qua inde continua imperium Romanum, per octoginta amplius annos, refectum est, sigmim Nerva sustulit.

Is iam privatus, detrusus et ipse

ad paventes, spectatum,

Plinium,

factis quibusdam

adamarat, missisque ad eum

literis, seculo erat gratulatus, cui exemplum

6)

IX. Ej,. ,3. VII. 30. 33-

PROLEGOMENA. simile antiquis contigisset.

XIII

E u m d e m mox

et Traianus ad peculiarem suam indulgentiam pertinere ostendit, concesso éi, inter ipsa imperii initia, iure trium liberorum, quod quam parcissime

dare constituera't,

eumque, ut curs um interruptum redintegrar e t , ad Praefecturam

aerarli,

a Nerva ei

destinatam, per quam biennio procaratam aditus ad Consnlatum patebat,

promovit.

Ac Consulatus quidem ei, biennio ilio n o n dum transacto, contigit una cum Cornuto Tertullo, quem et in Praefectura collegam habuerat, anno aetatis undequadragesimo, Christi centesimo, in Septembrem et Octobrem.

E u m iniens iussu Senatus et auèto-

ritate rei publicae Caesari gratias egit, sed ad rationem, loci et temporis breviter. Eadem autem post spatiosius uberiusque exsecutus est egregia ilia oratione, quae Panegyricus inscribitur.

7) VII. 33. X.

X.

7

)

2. 10. Pan. 91. III. Ep. jg

XIV

PROLEGOMENA.

Canssas luben rissime suscipiebat aut ad exemplut»! pertinentes, aut claras et illustres, aequum esse ratus, agere nonnunquam g l o r i a i et famae, id est suam caussam. In harum numerum duae potissimum, eaeque publicae, sunt referendae, quas, a Sènatu iussus, Consul designatus peroravit, Afrorum contra Marium Priscum, qui ipsis Proconsnl praefuerat, et Baeticorum Caeciliurn Classicum, itidem Proconsulem suum, accusantium, utramque personae claritate famosam, et severità te exempli salubreni. Nullo tamen certaminum, quae umquam vel in Senatu, vel apud Centuniviros, arenam suam, subiit, tantopere sibi placuit, quam quo Atciae Variolae, feminae splendide natae, a patre exheredatae, et quadruplici iudicio paterna bona repctenti, affuii. Orationem in eo iudicio habitam, ut inter suas, divinam iudicavit, et tamquam pro Ctesiplionte. 8 ) 3) VI. Ep. 29. II. 11. ia. III. 9. VI.

fKOLEGOMENA.

XV

Anno aetatis primo et quadragesimo Tr.aianus non Auguratu sed cum alio

modo eum decoravit,

splendoré novam

merit'orum segetem obtulit.

quoque

Romanoruni

ditioni parebant edam Pontus et Bithynißf quarum alteram Cn. Pompeii virtute partam,

alteram Nicomedis regis testamento

sibi relictam habebant.

Eas Senatus adhuc,

missis Proconsulibus,

rexerat.

Traianus

v e r o , edoctus multa ibi labare cpnfirmanda, curam earum sibi vindicatit,

Pliniumque

e suis delegit, per quem, Legati

Propraeto-

ris nomine ornatum, res earum ordinaret, factiones, quibus Bithyniam in primis vexari sciebat, funditus tolleret, mores etiam, formaret.

Provinciis

illis

duodeviginti

ferme menses praefuit: quo temporis spatio quid egerit, decimus epistolarum liber docet.

Multis sane modis provincialibus pro-

fuit ; impètravit etiam, ut magistratuum in Christianis vexandis furor coerceretur, utque his liberum esset, si caute et prudenter

XVI

PROLEGOMENA.

agere v e l l e n t , omnia in poster um sub terftigere supplicia.

Quae eius aequitas fabulae

locum dedisse v i d e t u r , e u m , Bomam redeuntem,

in

Creta insula

Christianorum

sacra esse amplexum. E x epistolis eum videmus, quum a n n u m aetatis sextum et quadragesimum ageret, inter vivos adhuc fuisse. Quem vero cursum postea tenuerit,

et ad

quem a n n u m vitam protraxerit, par um invenio.

P u t e m , mature raptum.

9

)

v

Quem hactenus in h o n o r u m decu^su prosecuti s u m u s ,

eumdem h i n c ,

deductum

d o m u m , in otio vitaque privata,

quantum

per ipsum licet, inspicere iuvabit.

Matri-

monium bis i n i i t , stirpis suscipiendae cupidissimus.

Prioris uxoris mortem lugebat,

quo tempore Domitianus periit. Ubi autem Traianus imperare duxerat,

Calpurniam,

occepit,

alteram iarn

Fabati, equitis Ro-

mani apud Gomenses, neptem. 9) X. Ep. 15. IV. 8' X. 44-. 1,17. gd.

E a , simul

P R O L E G O M E N A .

XVII

naturae muneribus lautius dotata,

simul

custodite

etiam

cutis,

diligenterque,

Hìspullae

educta facile se et callide accom-

modavit mariti moribus.

Sic fieri haud

poterat, quin animi eorum coalescerent in u n u m , atque ex illa consociamone coniugium

effloresceret voluptate

uberrimum.

Dtixerat eam admodum iuvehem.

Fra«-

gnans puellairem imperitiam magnis detrimentis expiavta ferre nescit,

Dum enim uterum se

ac per hoc quaedam custo-

dienda gravidis omittit,

facto abortu,

suinmum vitae discrimen adducitur.

in Im-

pleveritne spem mariti, et plura libetorum pignora ad maturitatem perducta enixa sit, non constat.

Voluptatem,

quam Plinius

e moribus eius percipiebat, numerosiorem reddebat Contubernalium consuetudo, quos, more nobilium assumserat,

Romanorum,

complures

ut haberet, quorum ingenio

moi-ibusque in urbe, in secessu, in itinere perfrueretur, C. rhu.

Efust.

E x h i s Voconiwn

Romanum, b

XVIII

P R O L E G O M E N A .

Suetonium, Tranquillina, C. Calvisium Ilufum

Romanum

memorat.

10

Firmum,

)

A praediis beatus numerabatur,

beatus

et a-villiss quin totus erat in f u n d i s , q u o s partim a parentibus cognatisque sibi relictos tenebat, rat,

partim

sua pecunia coeme-

q u u m et ipsum iungendi sollicitaret

pulchritudo. illorum

V i l l a e eiiis a l u x u

temporum

remotae

quidem

cernebantur,

caeterum elegantes satis, multisque niodis

commendatae.

tam solus putarci, caeteri e

Ea

quum

comcrebro

s e c u m , quam inter amicos re-

plus inde voluptatis cepit, turrium suarum

In Laurentino

quam

magnificentia.»

in p r i m i s , ubi n i h i l habe»

bat praeter tectum et h o r t u m , n i h i l adeo, quod literis

vacantem avocaret,

semetip-

s u m studiis excolebat, poteratque u t aliis i n locis horreum p l e n u m ,

.

lo)

X.

Ep.

9.

I X . 13.

IV.

v i i i : 1 0 . 1 » . I i . 13. x . 9 4 . 1 . 1 9 .

sic i n eo spri«

19-

vt.

n r . 19.

4- 7-

Vir.

5.

PROLEGOMENA n i u m estendere.

ftcctam

XIX

ibi sinceramque,

atque etiam dispositam vitam agebat.

11

)

Sed nec inter urbis labores strepitumque cessabat a studiis; quin ibi

quoque,

avunculi vestigia premens, horas subsecivas rapere gaudebat,

laetoque

literarum

pabulo anìmum vel, negotiis frigidis frac t u m , reficere, vel ad nova opera

con-

denda alere. Etenim audisse eum scinius, quoties lic^ret, pore Isaeum,

Euphratem,

et alio tem-

senem scholasticum, Attica

facundia praepollentem, t u m l u d o r u m tempora inter pugillares

ac libellos transmi-

sisse, crebro denique recitasse,

quae seri-

psisset, nec facile defuisse amicis recitantibus. Modeste igitur m a g i s , quam vere 1 . . . d i x i t , se, si comparetur a v u n c u l o , esse desidiosissimum.

12

)

M i h i vero cogitanti, ac memoria oiftnem n ) III.

ig. IX. 7. II. 17. V. 6 IV. 6. I. 9.

12) I. 10. II. 3. IX. 6.

XX

PROLEGOMENA.

eiiis vitam repetenti, culturam animi, industriam in officiis obeundis, operam in libris conficiendis, corporis denique et animi refectiones sapienti temperamento miscuisse videtur, atque ita effecisse, ut vita sua et quam plitrimis prodesset, et ipse optime frueretur, eamdemque, angustis inclusam terminis, studiis quara loitgissimfe proferret. Scriptis enim suis, quae restant, non testatur tantum se vixisse, sed, quod ad laudem splendidius, posteros simul, quibuscunque in locis suus Jiteris honos constat, tam scribendi arte, quam animi virtutibus, quas epistolae expressas r e f e r u n t , emendat etiam atque oblectat. Numerosior nos teneret, nisi vetustas, cuius iniuria tot praeclara monumenta demolita est, Plinianotum quoque magnam nobis partem invidisset. Quemadmodum enim Fusco suo auctor f u i t , ut non bellatorium semper stilum urgeret, sed interdam, eo seposito, ali-

PROLEGOMENA.

XXI

quem ex historia locum a p p r e h e n d e r e t / i n terdura epistolam scriberet diligentius, nonn u m q u a m et carmine remitteretur: sic ipse iisdem dicendi generibus expertus protulitingenium.

est.et

Non doleo, lusus eius,

elegos et hendecasyllabos intercidisse.

Licet

e^iim Calpurnia feos edisceret formaretque cithara, Graectili etiam blandi persuaclefent auctori, se , u t eorum dulcedine delinirent u r , Latine didicisse, ea tamen, quae speciminis locd ipse reliquit,

non magnum

e o r u m , o p i n o r , iniiciunt desiderium. lem historiam,

Mai-

quam et sua sponte et amicis

accendentibus molitus est, absolvis$et, nee earn intercepisset ulla calamitas:

ei enim

cum laude tractandae non imparem

eum

fuisse p u t e m , motus duabus illis epistolis, q u i b u s , q u i d , Vesuvio ardente, avunculo et. sibi acciderit, fa'i-unde enarrat. porro actionum,

Mallem

quas plurimas retractatas

vulgavit, saltern reginas esse servatas : credendum enim est, in quo genere plurimum

XXII

PROLEGOMENA.

posset, p l u r i m u m q u e elaboraret, in eo aliquid egregii t a n t u m v i r u m peperisse.

Stu-

d i u m certe n o n defuit e i , neque reverenda vel aequalium , vel posteritatis. Quamquam enim n o n sustinebat sua n o n u m premere in annum,

immo,

quoties priora

novitatis

gratiam exuerant, n i h i l p r o l a t a n d u m putal?at, u t , novis i n m a n u s h o m i n u m datis, n o v a m gloriam colligeret, id tamen sedulo c a v e b a t , quam castigationem festinatio ilia a d m i t t e r e t , ea n e f r a u d a r e n t u r .

13

)

E x iis, quae r e s t a n t , si fas est iudicium de Plinio ferre, f u i t sane i s , qui ipse et esse et haberi v o l u i t , nisi secundus a Cornelio T a c i t o , aequali et a m i c o , certe proximus ilia aetate. Acre ei f u i t i n g e n i u m et laetum, n o n illud quidem vasta doctrina subactum, bene dicendi tamen praeceptis et praestantissimis e x e m p l i s , adde crebro usu f o r m a t u m , varia lectione, p o é t a r u m in primis et 15) Vii. E P . 4. 9. V. 8-

PROLEGOMENA.

historicorum,

XXIII

n u t r i t i m i , exquisita denique

m e n t i s e t m o r u m h u m a n o r u m scientia i m b ù t u m . L a t i n i t a t i s rationem ex aureae aetatis scriptoribus hauserat, q u a m q u a m et c u m d e l e c t u a d m i s c u i t , quae seriori d e m u m aevo p r o b a b a n t u r . Succedebat ei opus, sive p u r o et prèsso s e r m o n e , mUnditiem,

qui decet

uteretur,

epistolarum

sive g r a v i et erecto

d i c e n d i g e n e r e assurgerei.

Duplicem quum

ea tempestate f o r m a m haberet eloquentia, alteram a n t i q u a m , modatam;

alteram seculo accom-

i l l i u s q u i d e m se a e m u l u m , v e l

cum invidia sui,

professus est,

n o n raro

t a m e n a recta eius simplicitate, a e q u a l i u m a d s e n s u m a u c u p a n s , ad c o r r u p t u m deflexit seculi n i t o r e m . Iudicio m i n u s v a l u i t , quam ingenio. Anìjnum

habebat m o l l e m ,

sorte l a e t u m , mum.

quam i n alios

Itaque i m p e t u q u o d a m

et tam sua humanissirapiebatur

i n societatem v e l m o e r e n t i u m v e l tium,

laetan-

aliosque in eamdem v o c a b a t amice.

XXIV

P R O L E G O M E N A.

Volupe ei erat, fluctuantes Consilio regere, indigentes non commendatione solum, auctoritate, labore, discursu, sed insigni quoque sua, ac paene incredibili liberalitate adiuvare. Ngmini invàdere sua bona, immo virtutes aliorum benigne agnoscere, fovere, admirari, lata praedicationo ci re unir ferre, gaudere etiam, quoties illae praemiia decorarentur. Nihil ei prius grato animo in omnes, quibua aliquid debebat, atque reverentia in homines nieritis conspicuos. Iuvat cernere, quam concorditer cum uxore et domesticis vixerit, quanta indulgentia, ut pater familias, libertos habuerit, ac ipsos servos. In amicis excipiendis hilaritatem, ad quam factus erat, et severitatem miscebat, ne illa in petulantiam exciderçt, iiaec in triçtitiam. Dubites , aequior fuerit in aliis diiudicandis offensisque remittendis, an acrior, sprètis etiam periculis, in impugnanda improba audacia. Urbis magnificentia et voluptatibüs adeo n o n traheba-

PROLEGOMENA.

XXV

tur, ut nihil ardentius appeteret, quam rus eiusque frugalitytem. Hae tot et tantae virtutes unius fere vitii (quandoquidem nemo sine vitiis nascitur) confinio laedebantur, vanitate quadaui in gloria appetenda et persequenda, licet earn, quoties se iactantius efferre videretur, amabilis quaedam verecundia, tamquam custos addita, in ordinem cogeret. Hae sunt egreg i i illius pectoris fibrae, non illae tcmere a nobis effictae, sed ex epistolis, hoc est ab exemplo, ductae.

P R O L E G O M E N A .

XXVI

D E

E P I S T O L IS

PLINII,

QUAS

KOVEM

PR.IORES

Plinius q u u m ,

LIBRI

HABENT.

Nerva imperante,

(

viam sibi ad nominis celebritatem pcrpetuitatem patere,

videret,

atque

consilium cepit epi-

stolas scribendi et publicandi,

quibus re-

rum suarum omnium, institutorum, ingenii, morum, scriptorum, amicorum denique memoriam posteritati facunde traderet.

Quaecunque igitur apta huic Consilio

videbantur, ea sedulo seposuit, singula que

PROLEGOMENA.

XXVII

singulis fere epistolis complexus est.

In

quo admirari subinde licet ingenium calliditatemque,

qua occasiones de rebus illis

scribendi rapuit, ut non studio arcessitae, sed sponte oblatae viderentur; quamquam facile credo, epistolas nonnullas ab eo esse fictas, neque missas ad amicos,

quorum

nomina praefixa tenent. Hoc certe apparet, inserta esse n o n n u l l a , quae aequales latere nullo modo Jjossent,

neque adeo amicis

essent scribenda. Consilium suum eo etiam abscondidit, quod non certum rerum enarrandarum ordinem servavit,

sed eas per

totum

dispersit et

miscuit,

epistolarum

volumen

quasi occasiones oblatae omnia

ex se elicuerint.

Egregie autem hoc suo

labore posteris prospexit, quos insigni rerum 'vel varietate,

quam

etiam parerga

quaedam augent, vel delectu mirifice tenet.

XXVIII

PROLEGOMENA.

Totum prop« Plinium describunt illae epistolae,

turn multos alios, viros illustres,

ritus, mores, acta illius temporis.

Habent

innumera, quae vita humana obiicit, officia,

negotia,

reprehensiones,

commendationes,

laudes,

preces,

sensus

iudicia,

laetos et tristes, gratulationes, iocos, con* silia, solatia, institutiones, descripdones, narration es, disputationesque de rebus variis.

Quae pleraque sic sunt tractata et

expósita,

ut nobis non exempla tantum

bene et decore dicendl? sed et'praeclaram honestatis,

prudentiae, vitaeque morum

suavitate atque sermonum condiendae disciplinam ministrent.

Qua? scribenda sibi

sumsit, «a, paucis exceptis, penitus perspexit; inde, recto sensu ductus, exemit, quae ad rem pertinereut, eaque breviter, perspicue, ordine iusto, verbis delectis,

PROLEGOMENA. et,

XXIA

quae virtus in epistolis prae caeteris

laudatur,

acriter expressit.

Ubique fere,

si vanitatem in gloria appetenda exceperis, honestas,

scientia animi rerumque huma-

n a r u m eximia, rum, elucet.

urbanitas,

elegantia m o -

amorque amicorum flagrantissimus Oratio imitatur quidem sermones

elegantiorum h o m i n u m ,

sed et se accom-

inodat rebus propositis;

ideoque niox fit

paullo laetior, mox grandior.

Verba ita

iuncta s u n t , u t nulla asperitate vel recitantis linguam m o r e n t u r , vel audientis aures offendant.

Plurimae epistolae^ dimensis

singulis partibus, ita decurrunt, u t in fin« revolvantur ad id, quod erat i n primordio propositum, utque tomatas eas dixeris: in quo plus studii et artis elucet, q u a m hoc scribendi genus desiderat. affectavit,

Acumen passim

pluraque ingenióse eloqui vo-

XXX

PROLEGOMENA.

luit. Anaphor^e usus adeo familiaris ei fuit, ut eam i n epistolis quoque temere subinde frequentarci. Haec de priorum novem librorum epistolis.

De decimo libro , cui sua

ratio, suo lòco dicemus.

C.

P L I N I I

C A E C I L I I

S E CU N DI

E P I S T O L A R U M LIBER

PRIMUS.

I. C. PLINIUS SECUNDUS SEPTICIO SUO S. Bievissime satisque modeste, quae ad efflagitatala liarmn epistolarum publicationem aliarumque promissione!)* pertinebant, hac dedicatione complexus est.

Frequenter hortatus es, at epístolas, si quas paulo accuratius scripsissem, colligerem publicaremque. Collegi, non servato temporis ordine, (ñeque enim historiam componebam) sed ut quaèque in manus veneiat. Superest, ut nec te consilii, nec ine poeniteat obsequii. Ita enim fiet, ut eas, quae adhuc neglectae iacent, requiram : et, si quas addidero, non supprimatn. Yale.

4

C.

P L

I N I

I

II. C. P L I N I U S

ARMANO

SUO

S.

Quam lumino studio, adhibitis s\ibinde et ornamenti« nitidis, elaboraverat actionem, earn , quum edere •eilet, eniendandain misit Arriano , his additis Uteris, quae moies Plinii, gloriae cupidinem et, quae earn comitabatur, modestiam, satis adumbrant."* Q u i a tardiorem adventum tuum prospicio, librum, quem prioribus epistolis promiseram, exbibeo. Hunc, rogo, ex'consuetudine tua et legas, et einendes : eo magis, quod nihil ante peraeque eodem ¿ifXa> scripsisse vidcor. Tentavi eniin imitari Demosthenem, semper tuum, Calvum, nuper meum, figuiis duntaxat orationis: nam vim t.intorutu virorum pauci, quos aequus amavit, assequi possunt. Nec materia ipsa huic (vereor, ne iinr probe dicam ) aemulatioift repugnavit. Erat eiiim prope tota in contentione diceudi; quod me longae desidiae indormientem excitavit, si modo is sum ego, qui excitari possim. Non tarnen oinnino Alarci nostri XIJKVSOVS fugiinus, quoties paululum ijinere decedere non intempestivis amoenitatibus admonebamur. Acres enim esse, non tristes, volebamus. Nec est, qaod putes, me sub hac exceptione veniam postulare. Immo, quo magis intendam limam tuam, confitebor, et ipsuin me, et contubernales ab editione non abhorrere. si modo

E P I S T O L ARUM

LIB.

I. 2. 5.

tu fortasse errori nostro album calculum adieceris. Est enim plane aliquid cdendum, atque utinam hoc potissimum, quod paratum est! (audis desidiae votum) edendum autem ex pluribus caussis: maxime quod libelli, quos cmisimus, dicuntur in manibus esse, quamvis iam gratiam novitatis exuerint; nisi tamen auribus nostris bibliopolae blandiuntur. Sed sane blaudiantur, dum per ho« mendacium nobis Studia nostia cominendent. Vale.

IIL C. P L I N I U S C A N I N I O JIUFO S U O S. Caninium R u f u m , iuvenem Comensem, poeseos studiosum, sed eumdem saepe rei familiaris caussa excurientem, hortatur, ut in amoenissimo suburbano a3si(jue morari, et, abiectis sordidis erais, famam perpetuam sibi scriptís condere velit. Suos ipsius sensus instillare iuveni conatur. De Caninio

cf. II, 8- HI, 7- VIII, 4. IX, 33. Q u i d agit Comum, tuae meaeque deliciae? quid buburbanum amoenissimum ? quid illa porticus, verna semper? quid xXarava>v opacissimus? quid Euripus vividis et getaineus? quid subiectus et serviens lacus? quid illa mollis, et tamen solida

€

C.

P L I N T I

gestatio ? quid balineum illud, quod plurimus sol implet et circumit? quid triclinia ilia popularia? quid ilia paucorum? quid cubicula diurna noctuiliaque? Possidentne te, et per vices partiuntur? An, ut solebas, intentione rei familiaris obeurtdae, cvebris excuvsionibus avocaris? Si te possident, felix beatusque es: sin minus, unus ex multis. Quin tu (tempus est enim) humiles et sordidas curas aliis maudas; et ipse te in alto isto pinguique secessu studiis asseris ? Hoc sit negotium tuum, hoc otium; bic labor, haec quies: in his vigilia, in his etiam soinnus reponatur. Effinge aliquid et excude, quod sit perpetuo tuum. Kam reliqua rerum tuarum post te alium atque aliuin dominum sortientur : hot numquam tuum desinet esse, si semel coeperit. Scio, quem animum, quod horter ingenium. Tu modo eiiitere, ut tibi ipse sis tanti, quanti videbeiis aliis, si tibi fueris. Vale.

E P I S T O L A R U M

LIB.

I. 4.

7

IV. C.

FLINIUS

POMPEI AE SOCRUI,

CELERINAE,

S.

Socrui nuntiat, multum se voluptatis in praediis eius cepisse, rogatque, ut ilia yicissim suis villis fruì relit.

Q u a n t u m copiarum in Ocriculano, in Narniensi, in Carsulano, in Perusino t u o , in Narniensi vero Ctiain balineum, ex epistolis meis ( n a m iam tuis opus non est) una ilia brevis et vetus sufficit. Non me hercule tam mea s u n t , quae mea sunt, quam c[uae tua : hòc tarnen differunt, quod sollicitius et intentius tui' m e , quam mei excipiunt. Idem fortasse eveniet t i b i , si quando in nostra deverteris. Quod velim facias: p r i m u m , ut perinde nostris r e b u s , ac nos t u i s , perfraaris: deinde ; ut mei expergiscantur aliquando, qui me secure ac prope negligenter exspectant. Nam mi' tium dominorum apud servos ipsa consuetudine metus exolescit: novitatibus excitantur, probarique dominis per alios magis, quam per ipsos, laborant. Vale.

8

C. - P L

I N

I

V. C. P L I N I U S V O C O N I O R O M A N O M.

Aquilius R e g u l u s ,

caussidicut,

gratiam

nanatione ea

est,

secam

redire

notum Voconio

quae

convenit

Toluerit, facit.

narration!

S.

quales oliin sibi

insidia* struxerit, et q u o m o i o , muta til in

SUO

temporibus,

acii Forma

et moiata orationis

confabulantium.

D e Regulo cf. I I , 20. I V , 2. 7. V I , f.. et Tacit. III V , 42.

Frustra cuoi laudavit Martialis passim.

Vidistine quemquam Marco Regulo timidiorem humilioremque post Domitiani mortem? sub-quo non minora flagitia coramiserat, quam sub Nerone, sed tectiora. Coepit vereri, ne sibi irascerer : nec fallebatur; ivascebar. Rustici Aruleni periculam foverat, exsultaverat morte : adeo ut librum recitaret publicaretque, in quo Rusticum iiisectatur, atque etiam Stoicorum simiam appellai. Adiicit Vitelliana cicatrice stigmosum. Agnoscis eloquentiam Reguli. Lacerat Hereuniura Senecionem tam inteinperanter quidern, ut dixerit ei Melius Carus, Quid tibi cum meis mortuis? numquid ego aut Crasso, dut Camerino molestus sum ? quos ille sub Nerone accusaverat. Haec me Regulus dolenter tulisse credebat, ideoque etiam quum recitaret librum, noil adhibuerat. Praeterea reminiscebatur, quam capitaliter ipsum me apud centumviros lacessisset. Aderam Ariouiljae, Timonis uxori, rogatu Aruleni

E P 1 S T O L A R Ü M

L I B .

I.

5.

9

Rustici. Regulus contra. Nitebamur nos in parte caussae sententia Metxi M o d e s t i , optimi v i r i : is tunc in exsilio e r a t , a Domitiane» relegatus. Ecce tibi R e g u l u s , (puaero, i n q u i t , Secunde, quid de Modesto sentías ? V i d e s , quod p e r i c u l u m , si respoiidissem, bene ; quod flagitium, s i , male. N011 possum dicere aliud tunc m i h i , quam Déos affuisse. üespondebo, iiujuam, quid seutiam, sì de hoc centumviri iudicaturi sunt. Rursus i l l e , Quaero, quid de Modesto sentías? Iterum e g o , Solebant testes in reos, non in damnatos, interi ogari. Tertio i l l e , Non iam, quid de Modesto, sed quid de pietate Modesti sentías? Quaeris, i n q u a m , quid sentiam? At ego-, ne-interrogare quidem fas puto, de quo pronuntiatum est. C o n t i c u i t : me laus et gratulatio secuta est, quod nec famam meain aliquo lesponso, utili fortasse, inhonesto tarnen, laeseram; nec me laqueis tam insidiosae interrogationis involveram. Nunc ergo conscientia exterritus apprehendit Caecilium Celerem, mox F a b i u m Iustum rogat, ut me sibi recoucáient. Ne.c contentus, pervenit ad Spurinnaiu. Huic suppliciter ( u t e s t , q u u m timet, abiectissiinus) Rogo, i n q u i t , mane videos Plinium domi: sed plane mane; neque enim diutius ferre sollicitudiuem possum; et quoquo modo ejficias, ne mihi irascatur. Eyigilaveram. Nuntius a Spur i n n a , Venio ad te. Imrno, Ego ad te. Coimus in porticum L i v i a e , quum alter ad alteram tenderemus. Exponit Reguli mandata ; addit praces suas,

IO

C.

P L

I N I

I

ut decebat optimum virum pro dissimillimo, paree. Cui ego, 'Dispicies ipse\ quid renuntiandum Reg ulo putes : te decipi a me non oportet. Exspecto Mauricum, ( nondum enim ab exsilio venerat) ideo nihil alterutram in partem respondere tibi possum, facturus quidquid ¿lie decreverit. Ilium enim esse huius eonsilii ducem, me comitem, decet. Paucos post dies ipse me Regulus convenit in praetoris officio : illuc me persecutus secretum petit. Ait, timer e se, ne animo meo penitus haereret , quod in centumvirali iudicio ahquando dixisset, quum respondèi et mihi et Satrio R u f o , Satrius lìufus, et cui est cum Cicerone aemulatio, et contentus non est eloquentia seculi nostri. Jlespondi, nunc me ùitelligere maligne dictum, quia ipse confiteretur: caeterum potuisse honorificurn existimari. Est enim, inquant, mihi cum Cicerone aemulatio, nec sunt contentus eloquentia seculi nostri. Nam stultissiTtmm credo, ad imitandum non optima quaeque proponere. Sed tu, qui huius iudicii meministi, cur illius oblitus es, in quo me interrogasti, quid de Metii Modesti pietate sentirem ? Expalluit notabiliter, quamvis palleat semper : et haesitabundus, Interrogavi, non ut tibi nocerem, sed ut Modesto. Vide hominis crudelitatem, qui se non dissimulet exsuli nocere vóluisse. Subiunxit egregiam caussam. Scripsit, inquit, in epistola quadam, quae apud Domilianum recitata est, Regulus omnium bipedutn nequissimus. Quod quidem Modestus verissime

E P I S T O L A R U M

LIB.

I. 5. 6.

11

scrips erat. Hie fere nobis sermonis terminus. Neque enim volui progredì longius, u t mihi omnia libera seivarein, dum Mauricus venit. Nec' me praeterit, esse Regulum òvsKaHaipcrov est enim lo* cuples, factiosus ; curatur a inultis, timetur a plulibus, quod pleruinque fortius amore est. Potest tamen fieri, ut haec concussa labantur. Nam gratia malorum tain infida est, quam ipsi. Verum, ut idem saepius dica 111, exspecto Mauricum. Vir est gravis, prudens, multis experimentis eruditus, et qui futura possit ex praeteritis providere. Mihi et tentandi aliquid, et quiescendi ilio autore ratio constabit. Haec tibi scripsi, quia aequum erat, te pro amore mutuo non solum omnia mea facta dictaq u e , verum etiam Consilia cognoscere. Vale.

VI. C. P L I N I U S C O R N E L 1 0 T A C I T O S U O S. Comiter, facete et acriter Tacito suo ipsius exemplo persuadet, cum venatione commode literaium ttudia coniungi.

Cf. I X , 10.

fVidebis, et licet rideas. Ego ille, quent nosti, apros tres, et quidem pulcherrimos, cepi. Ipse, inquis ? Ipse: non tamen ut omnino ab iuertia mea

C.

13

P L I N I I

et quiete díscederem. Ad retia sedebam : erant in proximo, non venabulum aut lancea, sed stilus et pugillares. Meditabar aliquid enotabamque, ut, si manus vacuas , plenas tamen ceras reportarem. Nou est, quod contemnas hoe studendi genus. Mirara est, ut animus agitatione motuque corporis^excitetur. Iain un dique silvae et solitudo, ipsuinque iliud silentiujn, quod venationi datur, magna cogitationis incitamenta sunt. Proinde quuni venabere, licebit, autore me, ut panarium et lagunculam, sic etiam pugillares feras. Experievis, nou Dianam magi! inontibus, quam Miuervam inerrare. Vale.

VII. €. P L I N I U S

OCTAVIO RUFO

SUO

S.

O c t a v i o R u f o , poè'seos studioso, qui Plinium rogaver a t , u t non Baeticis, Gallo accusationem intendentibus, sed Gallo poti us adesset, respondet, se nee liuic,

nee illi» adfutoruru.

Id autem non docte so-

l u m faciti sed etiam, ne amicum offendat, prudent e r , honeste,

blande et urbane, quibus virtutibu»

valde se commendai baec epistola.

V i d e , in quo me fastigio collocaris, quum roihi idem potestatis idemque regni dederis, quod Homerus Io vi Optimo Maximo:

E P I S T O L A R U M T&

LIB.

I. 7.

15

irepov fikv ISùoxe xarijp, '¿rtpov b" dvtvtvsev.

Nam ego quoque simili nutu ac renptu respondere voto tuo possum. Eteniin sicut fas est mihi, praesei-tim te exigente, excusare Baeticis contra unum hominem advocationem : ita nee fidei nostrae, nec constantiae, quam diligis, convenit adesse contra pi'ovinciam, quam tot officiis, tot laboribus, tot etiam periculis meis aliquando devinxerim. Tenebo ergo hoc temper amentum, ut ex duobus, quorum alterum petis, eli gam id potius, ili quo 11011 solum Studio t u o , rerum etiam iudicio satisfaciam. Neque enim tantopere mihi considerandam est, quid vir optimus in praesentia velis, quam quid semper sis probaturus. Me circa Idus Octobres spero Romae futuruin, eademque haec praesentem quoque tua ineaque fide Gallo confirmaturum : cui tamen nunc iam licet spondeas de animo meo, 'H, tiaì KvavfyGiv ix

¿ in usu habere. Mihi tarnen hoc unum non persuad e t , satius esse ista facere, quam cum ilio dies totos audiendo discendoque consumere. Quo inagis t e , cui vacat, hovtor, quum in urbem proxime veneris ( veuias autern ob hoc maturius) illi te expoliendum limandumque permittas. Neque enim ego (ut multi) invideo aliisbono, quo ipse careo; sed contra sensum quemdam voluptatemque percip i o , si ea, quae mihi denegautur, amicis video superesse. Vale.

sa

c.

p L i N i i XI.

C. P L I N I U S F A B I O I U S T O

SUQ^S.

Facete, sed et amanter, Fabio exprobxat socordiam in epistolis scribendii.

Cf. II. Ep. 2.

Olin» nullas mihi epistolas mittis. Nihil est, inquis, quod scribam. At hoc ipsum scribe, nihil esse, quod scribas : vel solum illud, unde incipere priores solebant, Si vales, bene est; ego video. Hoc mihi sufficit: est enim maximum. Ludere me putas? Serio peto. Fac sciam, quid a g a s : quod sine sollicitudine summa nescire non possum. Vale.

XII. C. P L I N I U S C A L E & T R I O T I R O N I S U O S. Corellium Ruf um,

tutorem suum "vitaeque rectorem,

quum propter pertinapem pedum dolorem inedia vitam finiisset, et luget, et ab invidia,

quam ei tam mors

voluntaria, quam morbi genus conflare poterat, defend«. Purgatio ilia melius ei successine vide tur, quam dolori*, signifxcatio.

Iacturam gravissimam est tanti viri amissio.

feci, si iactura dicenda Decessit Corellius Rufus,

E P I S T O L A R .

LIB.

I.

u.

«t quidem sponte, quod dolorem menai exulcerat. Est enim luctuosissimum genus mortis, quae non «X natura, nec fatalis videtur. Nam utcumque in illis, qui morbo fuiiuntur, maguum ex ipsa necessitate solatium est; iu iis vero, quos arcessita mors aufert, hie insanabilis, dolor est, quod crednntur potuisse diu vivere. Corellium quidem summa ratio, quae sapientibus -pro necessitate est, ad hoc consilium compulit, quamquam plurima« vivendi caussas habentem, optimam conscientiam, optimam famam, maximam autoritatem; praeterea filiam, uxorem, nepotem, sorores, interque tot ^pignora, veros amicos. ' Sed tarn longa, tarn iniqua valetudine conflictabatur, ut haec tanta pretia vivendi mortis rationibus vincerentur, Tertio et tricésimo anno ( u t ipsum praedicantem audiebam) pedum dolore corrcptus est. Patrius hie illi : nam plerumque morbi quoque per successiones quasdam, ut alia, traduutur. Hunc abstiuentia, sanetitate, quoad viridis aetas, vicit et fregit : novissime cum senectute ingravescentem, viribus animi sustiuebat, Quum quidem incredibiles cruciatus et indignissiina tormenta pateretur, _( iam enim dolor non pedibus solis, ut prius, insidebat, sed omnia membra pervagabatur, ) veni ad cum Doinitiani temporibus, iu suburbano iacentem. Servi e cubiculo recesserunt. Habebant enim hoc morís, quoties intrasset fidelior amicus: quin etiam uxor (quamquam omnis secreti capacissima) digredì &•

24

C.

P L I N I I

batur. Circumtalit oculos, e t , Cur, inquit, , me put as hos tantos dolores tamdiu suit mere? ,ut scilicet isti latroni vel uno die supersivi. DedUses huic animo par corpus, fecisset quod optabat." Affuit tamen Deus voto; cuius ille compos, u t iam securus liberque moriturus, multa ilia vitae< sed minora, retiiiacula abrupit. Increverat ralet u d o , quam temperanza mitigare tentavit ; perseverantem constantia fugit. Iam dies alter, tertius, quartus: abstinebat cibo. Misit ad me u x o r e i u s Hispulla communem amicum C. Geminium cum tristissimo nuntio, destinasse Corellium mori; nec aut suis, aut filiae precibus ßecti: solum süperesse me, a quo revocari posset ad vitam. Cucurri ; perveucram in proximum, quum mihi ab eadem Hispulla Iulius Atticus nuntiat, nihil iam ne me quidem impetraturum : tam obstinate magi« ac magis induruisse. Dixerat sane medico admoventi cibum, nixpitia' quae vox quantum admirationis in animo meo, tantum desiderii reliquia Cogito, quo amico, quo viro caream, Imnlevit quidem annum septimum et sexagesimum, quae aetas etiam robustissimis satis longa est; scio. Evasit perpetuane» valetudinem: spio.. Decessit superstitibus suis, fiorente re publica, quae illi omnibus suis carior erat; et hoc scio. Ego tamen, tamquam et iuvenis et fortissimi mortem doleo : doleo autem (licet me imbecillum putes) meo nomine. Amisi enim, amisi vitae meae testem, recto-

E P I S y O L A R .

L I B. I. 12. 13.

25

rem, magistium. In summa, dicam, quod recenti dolore contubernali meo Calvisio dixi: Vereor, ne negligentius vivant. Proinde adhibe solatia mihi: non baec, Senex erat, inßrmus erat, (haec enim n o v i ; ) sed nova aliqua, sed magna, quae audielim numquam, legerim numrjuam. Nam quae audivi, quae legi, sponte succurrunt, sed tanto dolore superantur. Vale.

XIII. C. P L I N I U S

SOSIO

SENECIONI

S I T O S.

D o l e t , recitationes, quibus ipse plurimum tribuebat, non ab aliis p a n studio coli.

M a g n u m proventum poetarum annus hie attulit. Toto mense Aprili nullus fere dies, quo non recitaret aliquis. Iuvat m e , quod vigent studia, proferunt se ingenia hominum et ostentanti tametsi ad audiendum pigre coitur. Plerique in stationibus sedent, tempusque audiendis fabulis conterunt, ac subinde sibi nuntiari iubent, an iam recitator intraverit, an dixerit praefationem, an ex magna parte evolverit librum : turn demum, ac tunc quoque lente cunctanterque, veniunt; nec tamen permanent, sed ante fìnem recedunt, alii dissimulanter

C.

T L I N I I

et furtlm, alii simpliciter et libere. At faercule memoria parentum Claudium Caesarem ferunt, quum in palatio spatiaretur, audissetque clamorem, caussam requisisse; quumque dictum esset, recitare Nonianum, subitum recitanti inopinatumque venisse. Nunc otiosissimus quisque multo ante rogatus, -et identidem admouitus, aut non venit, aut, si venit, queritur se diem, quia non perdiderit, perdidisse. Sed tanto magis laudandi probaudique sunt, quos a scribendi recitandique studio liaec auditorum vel desidia, vel superbi^ non retaydat. Equidem prope nemini defui. Erant sane plerique amici: neque enim quisquam est fere, qui studia, ut non simul et nos amet. His ex paussis longius, quam destinaveram, tempus iu urbe conswnsi. l'ossum iam repetere secessum, et scribere ali quid, quod non recitem; ne videar, quorum recitationibus affui, non auditor fuisse, sed creditor. Nam Ut in caeteris rebus, ita in audiendi officio perit gratia,, si reposcatur. Vale.

E P I S T O L A R.

L I B.

I.

37

XIV. C. P L I N I U S I U N I O M A U R I C O S U O S. Rogatus a Iunio Maurico, ut Aiuleni Rustici, fratrie filiae maritum piospiceret, praefatus quam gTatum sibi sit mandatum negotium. Acilianum ab omnibus, quae in genero assumendo spectari solent, virtutibus egregie commendat, laudibusque fidem facit.

P e t i s , ut fratris tui filiae prospiciam marituin: quod merito mihi potissimuin iniuugis. Scis enim, quantopere summum ilium viram suspexeriin dilexerimque ; quibus ille adoleScentiam meam exhortationibus foverit,, quibus etiam laudibus, ut laudai^dus viderer, effecerit. Nihil est, quod a te mand a » mihi aut maius, aut gratius, nihil, quod houestius a me suscipi possit, quam ut eligain iuveuem, ex quo nasci nepotes Aruleno Rustico deceat. Qui quidcm diu quaerendus fuisset, nisi paratus et quasi provisus esset Miuucius Aciliauus : qui me ut iuvenil iuvenero (est enim minor pauculis pnnis) familiarissime diligi t , reveretur ut senem. Nam ita a me formavi et institui cupit, ut ego a yobis solebam. Patria est ei Brixia, ex ilia nostra Italia, quae multum adhuc verecundiae, frugalitatis, atque etiam rusticitatis antiquae retili et, ac servat. Pater Minucius Macrinus, equestris ordinis priuceps, qui» nihil altius voluit: allectus enim a divo Vespasiano inter Praetorios, honestaui quietem huic nostiae, ambitioni dicam, an dignità ti? coustantissime prac-

28

C.

P L I N I I

tulit. Habet aviam maternam Serranam Proculam, e municipio Patavino. Nosti loci mores. Serrana tarnen Pataviuis quoque severitatis exemplum est. Contigit et avunculus ei V. Acilius, gravitate, prudenza , fide pi'ope siugulari. In summa, nihil erit in domo tota, quod non tibi, tamquam in tua, placeat. Aciliano vero ipsi plurimum vigoris et industriae, quamquam in maxima verecundia. Quaesturam, Tribunatum, Praeturam honestissiine cucurrit, ac lam pro se tibi necessitatemi arnbiendi remisit. Est illi facies Jiberalis, multo sanguine, multo rubore suffusa: est ingenua totius corporis pulchritudo, et quidam senatorius> decor : quae ego nequaquam arbitror negligenda : debet enim hoc castitati puellarum quasi praeinium dari. Nescio, an adiiciam, esse patri eius amplas facultates. Nam quum imaginor vos, quibus quaerimus generum ; silendum de facultatibus puto ; quum publicos moi res, atque etiam leges civitatis intueor, quae vel in primis census hominum spectandos arbitrantur; ne id quidem praetereundum videtur. Et sane de posteri?, et his pluribus, cogitanti, hic quoque in conditiouibus deligendis ponendus est calculus, T u fortasse me putes indulsisse amori meo, supraque ista, quam res patitur, sustulisse. At ego fide mea spondeo, futurum, ut omnia longe ampliora, quam a me praedic^ntur, invenias. Diligo quidem adolescentem ardentissime, sicut meretur: sed hoc ipsum amantis est, non onerare eum laudibus. Yale.

E P I S T O L A R.

L. I B. I. 15.

XV. C. P L I N I U S

SEPTICIO CLAftO

S U O S.

Septicio, qui, quum Plinio ad coenam promisisset, diu exspectatus non yeneiat, simula^ ira dicatn damni illati roinatur: in quo plurimum ingenii, venustatis et facetiariun. , H e n s t u , promittis ad coenam, nec venis. Dicitür ius ; ad assem impendium reddes, nec id modicum. Paratae erant lactucae singulae, cochleae ternae, ova bina, alica cum mulso et nive, ( nam hanc quoque computabis, immo hanc in primis, quae perit in ferculo ) olivae Baeticae, Cucurbitae » bulbi, alia mille non minus lauta. Audisses. comoedym, ' vel lectorem, vel lyristeu » vel (quae m$a lib eralita s ) omnes. At t u , apud nescio quem, ostrea, vulvas, èchinos, Gaditanas maluisti. Dabis poenas, non dico quas. Dure fecisti: invidisti, nescio an tibi« certe mihi, sed tarnen et tibi. Quantum nos lusissemus, risissemus « studuissemus ! Potes apparatius coenare apud multos : iiusquam hilarius, simplicius, incautius. In summa, experire; et nisi postea te aliis potius excusaveris, mihi semper excusa. Yale.

3Ö

C.

P L I N T I XVI.

C. P L f N I U S E R U C I O

S U O S.

Pompeium Saturnin um, quem caete'ri aequales aut ignorabant, aut négligeant, a multiplici ingenio admirabundus laudat, docteque de scribendi generibus, quibus ille eminebat, iudicat.

Amabam Pompeium Saturninum, hunc dico nostrum ; laudabamque eius ingenium, etiam antëquam scirem , quam varium, quam flexibile, quam multiplex essètt nunc vero totum me tenet','' habet, possidet. Audivi caussas agentem acriter et ardenter , nec minus polite et ornate, sive meditata, sive subita "proferret.- Adsunt aptae crebraeque seiltentiae, gravis et decora constructio, sonaritia verba et antiqua. Omnia haec mire placent, quutn impetu quodam et flumine praevehuntur: placent, si retractentur. Senties, quod ego, quum orationes eius in manus sumseris ; quas facile cuilibet véterum, quorum est aemulus, comparabis. Idem tarnen in bistoria magis satisfaciet vel brevitate, vel luce, vel suavitate, vel splendore etiam et sublimitate narrandi. Nam in concionibus idem, qui in orationibus, est : pressior tamen, et circumscriptior, et adductior. Praeterea facit versus, quales Catullus , aut Calvus. Quantum illis leporis, dulcedinis, amaritudini», amoris! Inserit sane, sed data opera, mollibus levibusque duriusculos quosdam: et hoc,

EPISTOLAR.

L I B. I. ift

quasi Catullus, aut Calvus. Legit mihi nnper epístolas, quas^uxoris esse dicebat. Plautum vel TeTentium metro solutum legi credidí: quae siveuxoris sunt, ut, affirmat, sive ipbius, ut negat, pari gloria djgnus es,t, qui aut Illa cojnpouat, aut. uxorem, quam virgin era .accepit, tarn doctam politamque reddiderit. Est ergo mecum per dieui totum : earnJem aatequBHi $cribam, ; eqmdem quum 6cripsi, eumdem eti^ro .quum remittor, non tamquam eumdeip, lego. Quod te quoque, ut facias, et hortor et Ñeque enim debet operibus eius obesse, quod viviti Au si inter «os, quos numquam vidimus,, flovwisftet, «on -solum libros eius, verum etiam imagine? conquireremus ; eiusdem nqnc honor praese^s.^fgra^a, quqsi satietate, lai,^uescet? A t hoc pravmn malignumque est, non adjrurari hominem admiratione dignissimum, quia videre, alloq u i , audire, complecti, nec laudare tantum, rerum etiam amare contingit. Vale.

T

C.

'P L I N I I XVII.

C. P L I N I U S C O R I Ì . T I T I A N O S U O S. Laetu» laudat Titinium Capitóhem, cum ob alia, turò in priniig propter statuarci' Silano jfoaitarn. Gaodebat eniin, quoties meriti» suite reddebatur Lotto*. E s t adhuc curae liomiilibus'fìdes «t offitìium': dunt, «pi defunctorum quoque amicos àgànt. Titìniùs Capito ab Imperatore nostro iibpétravit, utslbi lieéret statuam L. Silani in foro ponere. ' Pulthttìtfi et magna laude dignum, - amicitia principis in btoc utì, quantum que gratia valeaSi'aliorum huttttriftis-esperiri. Est omnino Capitoni in usu\ cferos- Hrofe colere. Hirum est, qua religione, qtio'studio imagines Brutorum, Cassiotuih, Catonutìi» ' domi» ubi potest, habeat., Idem clarissimi cniusque vitam egregiis carminibus exornat. Scias, ìpstim plutrmls virtutibus abundare, qui alieiias sic amat. Rédditus est L. Silano debitus honor, cuius immortalitati Capito prospexit pariter et suae. Neque enim magis decorum et insigne est, statuam in foro populi Romani habere, quam ponere. Yale.

XVIIL

E P I S T O L A R.

L I fi. I. 13.

33

XVIIL C. PLINIUS SUETONIO TRANQUILLO SUO S. Suetonii Tranquilli, somnio perteiTiti, animum suo exemplo confirmât, ostenditque satis sibi animi fuüs« ad vincendum metum simili caussa sibi iniectum. S c r i b i s , te perterritum somnio v e r e r i , ne quid adversi in actione patiaris : r o g a s , ut dilationem p e t a m , et pauculos dies, certe p r o x i m u m , excusera. Difficile est: sed experiar. — — naì yap r' òvap iti diós

isriv.

l i e f e r t tarnen, eventura soleas, an contraria sommare. Mihi reputanti somnium m e u m , istud, modo brevior, modo longiür h«c vel iliac «adit. Ipsa vero eryptoporticus tpnc maxime caret sole, quum ardentissimas cu Uni ni eius insistit. Ad hoc patentibus fenestris favonios accipit transmittitque ; nec umquain aere pigro et manente iugravescit. In capite xysti deinceps cryptoporticus, tiorti diaeta est, amores mei: remerà amores ; ipse posai. In hac heliocaminus quidem, alia xystum, alia mare, utraqne solera, cubiculum autem valvis, cryptoporticam fenestra prospicit. Qua mare contra parietem medium, zetheca perquain eleganter recedit. : qune specularibus et velis obductis reductisque anodo adiicitur cubiculo , modo aufertur. Lectum et duas cathedra« icapit: a -pedibus mare, a tergo villae, a capite siivae: tot-facies locoruin totidem fenestris et disti»guit, -et miscet. Iunctum est cubiculum noctis et somni. Non illud voces servulorum, non maris murmur, non tempestatum motus, non fulgurum lumen, ac ne -diein qaidem sentit, nisi feneitris apertis. Tarn alti abditiqne secreti illa ratio, quod interiacens andron parietem cubiculi hortique distinguiti atque ita omuem sotium media inanitate consumi!. Applicitum est cubiculo hypocaustum perexiguum, -quod angusta fenestra suppositum calorem, ut ratio exigit, a ut effundit aut retinet. Procoeton inde et cubiculum porrigitur in solem: quem orientem statim exceptum, ultra meridiem, obliquum quidem, sed tamen servai. • In hanc ego

8°

C.

F L I N I I

diaetam quam me recipio « abesse mihi ettam a villa mea videor, magnamque eius voluptatera, praecipue Saturnalibus, capio, quum reliqua pars tecti, liceutia dierum, festisque clamoribus persbnat. Nam nec ipse meorum lusibus, nec illi studiis meis obstrepuut. Haec utilitas, haec amoenitas deficitur aqua salienti, sed |>uteos, ac potius fontes habet ; sunt enim in summo. Et omnino litoris illius mira natura: quocunque loco moveris h u m u m , obvius et paratus humor occurrit, isque sincerus, ac ue levi* ter quidem tanta maris vicinitate corruptus. Suggfrrunt affatim ligua proxiinae silrae: caeteras copias Ostiensis colonia ministrai. Frugi quidem ho mini sufficit etiam vicus, quem una villa discernit. In hoc balinea meritoria t n a : magna commodittks, si forte balineum domi vel subitus adventus, vel brevior mora calefacere dissuadeat. Litus oroant varietate gratissima, nuuc continua, nunc intermissa tecta villarum, quae praestant multar um urbium faciem, sive mari, sive ipso litore utare, quod nonnunquam longa tranquülitas mollit, saepius frequens et contrarius fluctus indurat. Mare* non sane pretiosis piscibus abuudat: soleas tarnen et squillas optimas suggerit. Villa vero uostra~ etiam mediterraneas copias praestat, lac iu primi«. Nam illuc e pascuis pecora conveniunt, si quando aquam umbramque sectantur. lustisne de caussis emn tibi videor incolere, inhabitare, diligere secessum? quem t u , nimis urbanus es, nisi concupisci«. Atyue utinam

E P I S T O L A R.

L I B . II. 17. iß.

ßl

nam concupiscasi ut tot tantisque dotibus villulae nostrae maxima commendatio ex tuo contubernio accedat. Vale.

XVIII. C.

ÌL1NIUS

MAURICO

SUO

S.

Rogatus a Iunio Mauiico, ut Aruleni fratria libeiis praecepfbrem eligeret,

significai,

mum sibi sit hoc negotium, facturus.

quare et iucundissi-

et summa fide ei sit satis-

Sensus egiegii, quos ostendit,

non potei ant

non placete Mauiico.

Q u i d a te iucundius mihi potuit iuiungi, quam ut praeceptorem fratris tui liberis quaererem? Nam beneficio tuo in scholain redeo : illam dulcissimam aetatem quasi resuino. Sedeo inter iuvenes, ut st>lebam : atque etiàm experior, quantum apud illos auctoritatis ex studiis h.ibeam. Nam proxiuie frequenti auditorio inter se coram multis ordinis nostri dare loquebantur: intravi, conticuerunt. Quod non referrem, nisi ad illorum magis laudem, qua in ad meam, pertiueret: ac nisi sperare te Vellern, posse fratris tui fìlios probe discere. Quod superest , quum omnes, qui profitentur, audiero, quid de quoque sentiain, sci-ibam : efficiamque, quantum C. rhn. Epiit.

6

82

C.

P L I N I I

tamen epistola consequi potero, at ipse omnes audisse videaris. Debeo eiiim tibi» debeo memoriae frat ri s tui ha ne fid em, hoc Studium, praesertim super tanta re. Nam quid magis interest vestra, quam ut liberi ( dicerem tui, nisi nunc illos magis antares) digni ilio pâtre, te patruo reperiantur? Quam curam mihi, etiainsinon mandasses, vindicassem. Nec ignoro, suscipiendas offensas in eligendo praeceptore : sed oportet me nou modo offensas, verum etiam simultates pro fratris tui filiig tarn aequo animo subire, quam parentes pro suis. Vale.

XIX. C. P L T N I U S lluctuans,

SUO

an actionem quamdam recitet,

qui id ab eo exegeiat, tiadit.

CEREALI

S. Cersali,

dubita tionem suam regen dam

Sei iore tempo) e , mutata sententi*, multai or^-

tiones recitavit.

VII. Ep. 17.

Hortaris, ut orationem atnicis plaribus recitem. Faciam, quia hortaris: qua in vis vehementer addubitera. Neque enim me praeterit, actiones, quae recitantur, iinpetuin omnem caloreinque ac prope uoioen squra perdere, ut quae soleant commendare siiuul et accendere iudicum consessus, celebrità»

E P I S T O L A R.

L I B. II. 19.

83

advocatorum, exspectatio eventus, fama non unius actoris, diductumque in partes audientium Studium : ad hoc dicentis gestiis, incessus, discursus etiam, omnibusque inotibus animi consentaneus vigor corporis. linde accidit, ut h i , qui sedentes agunt, quamvis illis maxima ex parte supersint eadem ilia, quae stantibus, tarnen h o c , quod sedent, quasi debilitentur et deprimantur. Recitantium vero praecipua pronuutiationis adiumenta , oculi, manus praepediuutur: quo minus mirum es$, si auditorum intentio languescit, nullis extrinsecus aut blaudimentis capta aut aculeis excitata. His accedit, quod oratio, de qua loquor, pugnax et contentiosa est. Porro ita natura comparatum est, ut ea, quae scripsinius cum labore, cum labore etiam audiii putemus. Et sane quotusquisque tam rectus auditor, quem non potitis dulcia haec et sonantia, quain austera et pressa, delectent? Est quidem omnino turpis ista discordia: est tamen, quod plerumque evenit, ut aliud auditores, aliud iudices exigant : quum alioquin iis pvaecipue auditor affici debeat, quibus idem, si foret iudex, maxime pelino vere tur. Potest tamen fieri, ut quamquam in his difiìcultatib u s , libro isti novitas lenocinetur; novitas apud nostros : apud Graecos enim est quiddam, quamvis ex diverso, non tamen omnino dissimile. Nam, ut illis erat moris, leges, quas ut contrarias prioribus legibus arguebant, aliarum collatione convincere; ita uobis , inesse repetundarum l e g i , quod postula-

84

C.

P L

I

N

I

I

remas, cum hac ipsa lege, tum aliis colligendum fuit. Quod nequaquam blandum auribus imperitorurn, tanto maiorem apud doctos habere gratiam debet, quanto minorem apud indoctos habet. ]Jos autem, si placuerit recitare, adhibituri sumus eraditissimum quemque. Sed plane adhuc, an sit recitandum, examina tecum , oinnesque, quos ego movi, in «traque parte cálculos poae, idque elige, in quo vicerit ratio. A te enim ratio exigetur; no* excusabit obsequitun. Yale.

XX. C. P L I N I U S

CALYISIO

SUO

S.

Reguli impudentiam in hereditatibus captandii, tribus exemplis allatis, notât: in quo subiidet quidem p.b initio, sed m o x , indignitate îei commotus, ad gTavita» tem componitur.

Assem para , et accipe aureain fabulam: fabula» iinmo: nam me priorum nova admonuit: nec refert, a qua potissimum incipiam. Yerania Fisonis graviter iacebat : ( huius dico Pisonis, quem Galba adoptavit:) ad hanc Regulus venit. Primum impudentiam homiuis, qui venerit ad aegram , cuius marito tnimicissimus, ipsi invisissimus fuerat. Esto, si

E P I S T O L A R.

L I B.

II.

2».

85

yenit tantum: at ille etiam proximus toro sedit: Quo die, qua hora itala esset? interrogavit. Ubi audivit, coinponit vultum, intendit oculos, movet l a b i a , agitat digitos, computat, nihil, nisi ut diu miserain exspectatioiie 6uspendat. Habes, inquit, climactericum ternpus ; sed evades. Quad ut tibi magis liqueat, haruspicem consulani, quem sum frequenter expertus. Nec m o r a : sacrificium facit; affirmat, exta cum siderum significatione congruere. I l l a , ut in periculo credula, poscit codicillos : legatura Regulo scribit; mox ingravescit: clamat morieus, hominem ìieijuam, perfidum, ac plus etiam quam periurum, qui sibi per salutem filii peierasset. Facit hoc Regulus non minus scelerate, quam frequenter , quod iram Deorum, quos ipse quotidie fallit, iu caput infelicis pueri detestatur. Velleius Blaesus, ille locuples consularis, novissima valetudine coiiflictabatur: cJ'.iebat mutare testamentum. Regulus, qui speraret aliquid ex novis tabùlis, quia nuper captare eum coeperat, medicos hortari, rog a l e , quoquo modo spiritum homini prorogarent. Postquam signatum est testamentum, mutat personam, vertit allocutionein, iisdemque medicis, Quousque miserum cruciatisi quid invidetis bonam mortem, cui dare vitam non potestis? Moritur Blaesus: e t , tamquain omnia audisset, Regulo n« tantulum quidem. Sufficiunt duae fabulae. An scholastica lege tertiam poscis? Est, unde fiat. Aurelia, ornata femina, signatura testamentum, sumserat

g6

C. P L I N .

EPIST.

I . II. so.

pulcherrimas tunicas. Regulus quum venisset ad signandum, Rogo, in quit, has miki leges. Aurelia ludere hominem putabat; ille serio instabat. Pie multa: coegit inulierem aperire tabulas, ac sibi tunicas , quas erat iuduta, legare: observavit scribentem; inspexit, an scripsisset. Et Aurelia quidein vivit; ille tamen istud tamquam morituram coegit. E t hie hereditates, hie legata, quasi mereatur, accipit! I4\.\d ri biarcivofiat in ea civitate, in qua iarapridem non minora praeoiia, immo maiora, nequitia et improbitas, quam pudor et virtus, habent? Aspice Reguluin, qui ex paupere et tenui ad tantas opes per ilagitia processit, ut ipse mihi dixerit, quum consuleret, quam cito sestertium sexcenties impleturus esset, invenuse sese exta duplicia, quibus portendi, millies et ducenties habiturum. Et habebit, si modo, ut coepit, aliena testamenta (quod est improbissimum ^enus falsi) ipsif, quorum sunt ilia » dictaverit. Vale.

87

C. P L I N I I C A E C I L I I

SECUNDI

E P I S T O L A R U M L I B E R

T E R T I U S .

I. C.

PLINIUS

CALVISIO

SUO

S.

Dispositae vitae, quam Vest) icins Spwrinna (II. Ep. 7.) post partam dignitatem in otio agebat, amore

praeiens

ita captus erat, ut earn non modo laudaret C a l v i s i o , sed et aliquando imitari

destinaret.

Senius admirationis et

perceptae voluptatis regnat per hanc epistolam.

N e s c i o , an ullum iucundius tempns exegerim, quam (¡uo nuper apud Spuriunam f u i ; adeo quidem, ut neminein magis in senectute ( s i modo senescere datum est) aemul^ri velim: nihil est enim itlo vitae genere distinctius. Me autem ut certus siderum cursus, ita vita hominum disposita delect at, 6enum praesertim. Nam iuvenes adhuc confusa quaedam et quasi turbata non indecent: senibas placid«

88

C.

P L

I N

I

I

omnia et ordinata conveniunt, quibus industria s e r a , turpis ambitio est. Hanc regulam Spurinua constantissime servat; quin etiam parva haec, (parva , si noti quotidie fiultum perquam bonorifìcum, ut darer provincialibus patronus, si ab ipso me impetrassent. Legati rurous inducti, iterum me iam praesentem postulaverunt advocatum , implora ntes fid cm meam, quam essent contra Massam Baebium experti, allegantes patrocinii foedus. Secuta est clarissima senatus assensio, quae solet deci eta praecurrere. Tum ego, Desino, inquam, P. C. putare, me iustas excusationis caussas attutisse. Placuit et modestia sermonis et ratio. Compulit autem me ad hoc consilium non solum consensus senatus, (quamquam hie maxime) verum etiam alii quidam minores, sed tarnen nu-

94

C.

P L I N I I

meri. Veniebat in meutern, priores nostros, etiam singulorum hospitum iniurias accusationibus voluntariis exsecutos; quo deformius aibitrabar publici hospitii iura negligere. Praeterea, ijuum recordar e r , quanta pro iisdem Baeticis priore advocatione etiam pericula subiissem, conservandum vetevis officii ineritum novo videbatur. Est enim ita comp a r a t u m , u t antiquiora beneficia subvertas , nisi ilia posterioribus cumules. Nam quanihbet saepe obligati, si quid unum neges, hoc solium memin e r u n t , quod negatum est. Ducebar e t i a m , quod deccsserat Claisicus, amotumque erat, quod in riut>inodi caussis solet esse tristissimum, periculum senatoris. Yidebam e r g o , advocation*! ineae non minorem gratiam, quam si viveret ille, proposit a m ; invidiam nullatn. In summa, computabain, s>i munere hoc iam tertio fungerer, faciliorem mihi excusationem f o r e , si quis incidisset, quem non deberem accusare. Nam cum est omnium officior u m finis aliquis, tum optime libertati venia obsequio praeparatur. Audisti consilii mei m o t u s : superest alterutra. ex parte iudiciuin t.uum; in quo m i h i aeque iucunda erit simplicitas diskentientis, quam comprobantis auctoritas. Yale.

E P I S T O L A » .

L I B.

III.

5.

95

V. C.

PLINIUS

MACRO

SUO

S.

De avunculi libris atque intention« in literis cole>dis apte ad admirationexn excitandam exponit. Pergratum

est m i h i ,

q u o d tarn diligenter l i b r o s

a v u n c u l i m e i l e c t i t a s , u t h a b e r e o m n e s v e l i s , quaer a s q u e , q u i s i n t omnes. atque e t i a m , faciam.

quo

F u n g a r indicis p a r t i b u s ;

sint o r d i n e s c r i p t i ,

notum tibi

E s t e n i m b a e c q u o q u e studiosis non iniu-

Gùnda

cognitio.

Hunc,

quum

De

iaculatione

piaefectus

nio curaque

equestri

unus.

alae m i l i t a r e t , pari inge-

composuit.

De

vita

Pomponii

Se-

cundi duo ; a q u o singulariter a m a t u s , h o c memoriae a m i c i , quasi d e b i t u m m u n u s , forum

Oermaniae

vigiliti,

qrnbus

exsolvit.

Bel-

omnia,

quae

c u m G e r m a n i s gessimus b e l l a , collegit. quum

111 G e r m a n i a

Adstitit

enim

militaret,

Inchoavit,

sommo

quiescenti ' D r u s i

monitus.

Neronis

effigies,

q u i G e r m a n i a e latissime v i c t o r i b i periit : coinmend a b a t m e m o r i a m s u a m , o r a b a t q u e , u t se a b i m u r i a o b l i v i o n i s assereret.

Studiosi

tres,

in sex v o -

l u m i n a propter a m p l i t u d i n e m divisi : q u i b u s oratorein

ab iucunabulis

sermonis

octo.

instituit

Scripsit

et perficit.

sub Nerone

Dubii

novissimis

a n n i s , q u u m o m n e s t u d i o r u m genus p a u l o l i b e r i u s et e r e c t i u s ,

p e r i c u l o s u i n servitus fecisset.

Aufidii Bassi triginta

units. Naturae

A ßne

historiarum

C. triginta

P

Septem,

L

I

opus

N

I

1

diffusum,

eruditum,

m i n u s v a r i u m , q u a m ipsa natura. tot vfìlumina,

multaque

h o m o occupatus

Miraris,

in h i s t a m

absolverit?

Magis

scrupulosa,

miraberis,

s c i e r i s , i l i u m a l i q u a m d i u caussas actitasbe ; sisi e anno sexto et q u i n q u a g e s i m o :

nee quod si

deces-

medium

tem-

p u s distentum i m p e d i t u m q u e q u a oflìciis m a x i m i s , qua

amicitia

genium,

p r i n c i p u m egisse.

Sed erat acre in-

incredibile . S t u d i u m , , s u m m a

vigilanti».

L u c u b r a r e V u l c a n a l i b u s i n c i p i e b a t , n o n auspicandi c a u s s a , sed s t u d e u d i , statim a n o c t e multa : h i e m e v e r o , hora septima, vel quum tardissime,

octava,

saepe sexta.

E r a t sane soinni p a r a t i s s i m i , nonnun-

quam

etiain

inter s t u d i a

Ante

lucem

ibat

ad

iustantis

n a m ille q u o q u e noctibus g a t u m s i b i ofìicium.

et

Vespasianutoi utebatur:

Reversus

i n d e a d dele-

domain,

l i q u u m erat t e m p o r i s , studiis r e d d e b a t . saepe

(quem

more

sumebat)

sole:

interdiu l e v e m et

liber

legebatur: quod

q u o d re-

Post cibum

facilem,

a e s t a t e , si q u i d

N i h i l enim l e g i t ,

deserentis.

iinperatorem :

annotabat

otii,

veterum

iacebat in

excerpebatque.

11011 excerperet.

Dicere

etiam s o l e b a t , nullum esse librum tam malum, id non aliqua parte que

prodesset.

frigida lavabatur.

batque minimum. in

d a m ex

amici»,

clormiestudebat

Super

et q u i d e m quum

plerum-

q u a s i alio d i e ,

Mox,

coenae tempus.

annotabatur,

P o s t solem

Deinde guatabdt, hanc

cursim. lector

liber

legebatur;

Meipini,

quem-

quaedam perperam pro-

E P I S T O L A R .

LIB.

III. 5.

97

pvonuntiasset, revocasse et Tepeti coegtsse: huic avunculum meum dixisse, Jntellexeras riempe? Quum ille annuisset: Cur ergo revocabas? decern amplius versus hac tua interpellatione perdidimus. Tanta evat parsimonia temporis. Surgebat aestatp a eoena, luce ; hieme, intra primam noctis : et tamquam aliqua lege cogente. Haec inter medios labores urbisque fremit,um. In secessu solum balinei tempus studiis eximebatur. - Cum dico balinei, de interioribus loquor. Nam dum destringitur tergiturque,, audiebat aliquid aut dictabat. In itinere, quasi solutus caeteris curis, huic uni vacabat. A d latus notarius cum libro et pugillanbus, cuius mawus hieme manicis muniebautur, ut ne coeli quidem asperitas ullum studiis tempus eriperet: qua ex caussa Romae quc^que sella vehebatur. Repeto, me correptum ab e o , cur ambularem : Poteras, inquit, has horas non perdere. Nam perire orna e tempus arbitrabatur, quod studiis non impertiretur- Hac intentione tot ista volumina peregit, Electorumque commentarios centjim sexaginta ìnihi reliquit, opisthographos quidem et minutissime scriptos: qua tatione multiplicatur hie numerus. Referebat ipse, potuisse s e , quum procurare^ iu Hisp&nia, vendere hos commentarios Largio Licinio, quadrjngen^^ millibus nummum: et tunc aliquantó paucior^f erant. Nonue videtur tibi, recordanti quantum legerit, quantum scripserit, nec in offìciis ullis, nec in aniicitia principis fuisse? R u r s u s , quum C. Tim. Eput.

7

98

C.

P L I N I I

audis, quid studi is lab oris impendent, nec scripsisse satis nec legisse? Quid est enim, quod non aut lllae occupatioues impedire, aut haec instantia non possit efficere? Itaque solco ridere, quum me quidam studiosuin vocant, qui, si comparer illi, sum desidiosissimus. Ego autem tantum, quem partim publica, partim amicorum officia distriiigunt? Quis es istis, qui tota vita Uteris assident, collatus illi, non quasi somno et iitertiae deditus erubescat? Extendi epistolam, quamvis hoc solum, quod requirebas , scribere destinassem, quos libros reliquisset. Confido tarnen, haec quoque tibi non minus grata, quam ipsos libros, futura : quae te non tantum ad legendos eoa, verum etiaui ad simile aliquid elaborandum, possunt aemuldtionis stimulis excitare. Vale.

VI. C. P L I N I U S

SEVERO

SUO

S.

Corinthium 6Ìgnum, senem s tant cm egregie effingens, a se emtum, temploque Iovis in patria destinatimi, preclare desciibit. E x hereditate, quae mi hi obvenit, eini proxime Corinthium signum, modicum quidem, sed festivum et expressuin, quantum ego sapio, qui fortasse' in ornili r e , in hac certe, perqaam exiguum

EPISTOLAR.

LIB.

III. 6.

99

sapio : hoc tarnen Signum ego quoque intelligo. Est enim nudum, nec aut vitia, si qua sunt, cel a i ; aut laudes parum ostentai. Effingit senein stantem : ossa, musculi, nervi, venae, rugae etiam ut spirantis apparent: rari-et cedentes capilli, lata irons, contrada facies, exile Collum : peudeut lacerti , papillae iacent, recessit venter. A tergo quoque eadem aetas, ut a tergo. Aes ipsum, quantum verus Color indicai, vetus et antiquum: talia denique omnia, ut possint artificum oculos tenere, djglectare imperitorum. Quod m e , quamquam tifunculum, sollicitavit ad emeudum. Emi autem, non ut haberem domi, (ueque enim ullum adhuc Corinthium domi habeo) verum ut in patria nostra celebri loco ponerem, ac potissimum in Iovis tempio. Videtur enim dignum tempio, dignum Deo" donum. T u ergo, ut soles omnia, quae a me tibi iniunguntur, suscipe hanc curam, et iam nunc iube bat>im fieri, ex quo voles marmore, quae nomen meum honoresque capiat, si hos quoque putabis ad^endos. Ego signum ipsum, ut primum invenero aliquem, qui non gravetur, inittam t i b i : vel ipse, quod mavis, afferam mec u m / Destino enim ( s i tamen officii ratio permiserit) excurrere isto. Gaudes, quod me venturum esse polliceor: sed contrahes frontem, quum adiecevo, ad paucos dies. Neque enim diutius abesse me sinünt eadem haec, quae nondum exire patiuiitur. "Vale.

lOO

C.

P L

I N I

I

VII. C. » P L I N I t J S

CANINIO

SUO

S.

De Silii Italici molte, felicitate, opibus, moiibus li',! Caninium ccitioiem fecit, eumdeni fragilitatis humana« imagine, quam mors ilia ministrabat, excitat, ut scriptis vitam pioferie velit. M o d o nun{iatus est Silius Italicus in Neapolitano suo inedia vitam finisse. Caussa mortis, valetuHo. E r a t ill! natus insanabilis clavus, cuius taedio ad mprtem irrevocabili constantia decucurrit: usque ad supremum diem beatus et felix, nisi quod minorem e liberis duobus amisit, sed maiorem melioremque, florentem atque etiam consularem reliquit. Laeserat fainam suam sub Nerone; credebat u r sponte accusasse: sed in Yitellii amicitia sapieuter se et coiniter gesserat: ex proconsulatu Asiae gloriam reportaverat : inaculam veteris indùstriae laudabili otio abluerat. Fuit inter principes civitatis sine poleiitia, sine invidia. Salutabatur, colebatur, multumque in lectulo iacens, r cubiculo sémper non ex fortuua frequenti, doctissimis sermonibus dies transigebat, quum a scribendo vacaret. Scribebat carmina maiore c u r a , quam ingenio : nonnunquam iudicia hominum recitationibus experiebatur. Novissime, ita suadentibus annis, ab urbe secessit, seque in Campania tenuit : ac ne adventu quidem novi Principis inde comnjotus est.

E P I S T O L A R.

1 , 1 B. Ili.

7.

ÌOI

Magna Caesaris laus, sub quo hoc liberum fuit : magna illius, qui hac libertate ausus est uti. Erat ytkóKaXos usque ad emacitatis reprehensionein. Plures iisdem in locis villas possidebat, adainatisque liovis, priores negligebat. Multuin ubique librorum, rnultum statuarum, multum imaginum, quas non habebat modo , veruin etiam venerabatur : Virgilii ante pmnes, cuius natalem religiosius, quam s u u m , celebrabat ; Neapoli maxime, ubi monumentum eius adire, ut templum, solebat. l a hac tranquillitate annum quiutuin et septuagesimum excessit, delicato inagis corpore, quam infirmo. Utque uovissimus a Nerone fto per suinmum facinus in Africa occisus est, dicere solebat, Neminem se videre in se\iatu, quern consul ipse sententiam rogavisset. Tam angnstis terininis tantae multitudinis vivacitas ipsa conciuditur , ut mihi non venia solum dignae, verum etiam laude vìdeantui- illae regiae lacrimae. Nam ferunt,

102

C.

P

L

I

N

I

I

Xerxem, quum immensnm exercitum oculis obisset, illaci-imasse, quod tot millibus ta m brevis iminineret occasus. Sed tanto magis h o c , quidquid est temporis futilis et caduci, si non datur factis, ( »am horum materia in aliena manu ) certe studiis proféra mus : et quatenus nobis denega tur diu vivere, relinquanius 'aliquid, quo nos vixisse testemur. S c i o , te gtimulis non egere; me tamea tui Caritas evocat, ut currentem quoque instigem, sicut tu soles ine. Idyaäi/ 6' èpis, quum invicem se uiutuis exhortationibus amici ad amorem imtnortalitatis exacuunt. Yale.

Vili. C.

PLINIUS

TRANQUILLO

N o n annuit modo Suetonio petenti, ut

SUO

S.

Tribui»atum

•ibi impetratimi -in Silvanum transferre liceat, sed eumdem hoc nomine valde laudat.

Honeste, ingeniöse et

uibane haec scripta,

F a c i s pro caetera reverenda, quam mihi praestas, quod tam sollicite petis, ut tribunatum, quem a Neratio Marcello, clarissimo v i r o , impetravi tibi, in Caesennium Silvanum, propinquum tuum, transfera m, Mihi autem sicut iucundissimum, ipsurn

E P I S T O L A R .

LIB.

III.

y 9.

te tribunum ; ita non minus g r a t u m , alium per te videre. T^eque enim esse congruens arbitror, quem aogere honoribus cupias, buie pietatis titulis inviderò , qui sunt omnibus honoribus pulchriores. Video e t i a m , quum sit egregiuin et mereri beneficia et d a r e , utramque te laudem simul assecuturuin, s i , quod ipse meruisti, aliis tribuas. Praeterea iutelligo, miM quoque gloriae fore, si ex hoc tuo facto non fuerit ignotum, amicos meos non gerere tantum tribunatus posse, verum etiain dare. Qua re ego vero honestissimae voluntati tuae pareo. Neque enim adhuc nomen in numeros relatum est: ideoque liberum est nobis, Silvanutn in locum tuunv subdere: cui cupio tain gratum esse muuus t u u m , quam tibi meum est. Yale.

IX. C. P L I N I U S

MINUCIANO

SUO

S.

Caussa Baeticorum contra Clas9icum publica, cuius tupra iam Ep. 4- mentio iniecta,

quoraodo acta sit,

q u o i q u e in ea labores ipse exliauserit * narrat.

P o s s u m iain perscribere t i b i , quantum in publica provinciae Baeticae caussa laboris exhauseriin. Nam fuit multiplex, actaque est saepius cum magna varietatç. IJade varietas? unde pluies actiones? Cae-

C.

P

L

I

N

I

I

cilius Classicus, h o m o foedus et aperte malus, procoiibulatum in ea 11011 minus violent er cjuam sordide gesserat, eodem a n n o , q u o in A f r i c a Marius Priscus. Erat autem Priscus ex B a e t i c a , ex A f r i c a Classicus. Inde dictum Baeticorum ( u t pleruinque dolor etiam venustos f a c i t ) lion illepidum f e i e b a t u r : De dì malum, et accepi. Sed Marium una civitas publice, inulticjue privati reum pereg e i u n t ; in Classicum tota provincia incubuit. Ille accuaationem vel fortuita vel voluntaria morte praevertit: nam fuit mors eius infamis, ambigua tarnen. Ut eniin credibile v i d e b a t u r , voluisse ex ire de v i t a , quum defendi non p o s s e t ; ita m i r u m , pudorein damnationis morte f u g i s s e , quem non puduisset damnanda committere. Nihilominus Baetica etiam in defuncti accusatione perstabat. Prov i s u m hoc l e g i b u s , intermissum t a m e n , et post longam intercapedinem tunc reductum. Addiderunt B a e t i c i , quod simul socios ministrosque Classici detulerunti nominatiinque in eos inquisitionem postulaverunt. Aderain Baeticis, mecumque Luceius A l b i n u s , vir in dicendo c o p i o s u s , o r n a t u s : q u e m ego quum olim mutuo diligerem, ex hac officii societate amare ardentius coepi. • Habet quidem g l o r i a , in studiis praesertim, quiddam ¿noivó>vi)Tov : nobis tamen nullum certamen, nulla con-' t e n t i o ; q u u m uterque pari iugo non pro s e , sed pro caussa niter e tur. Cuius et magnitudo et utilitas visa est p o s t u l a r e , ne tantum oneris singulis

E P I S T O L A R .

LI 3.

III. 9.

105

actioiiibus subiremus. Verebamur, ne nos dies, ue v o x , ne latera defìcerent, si tot crimina, tot reos uno velut fasce complecteremur : deinde, ne iudicum intentio multis nominibus multisque caussis non lassaretur m o d o , verum etiam contunder e t u r : m ò x , ne gratia singulorum collata atque permixta, pro singulis quoque vires omnium acciperet: postremo, ne potentissimi, vilissimo quoque quasi piaculari d a t o , alienis poenis elaberentur. Etenim tum maxime favor et ambitio dominatur, quum sub aliqua specie severitatis delitescere potest. Erat in Consilio Sertorianum illud exemplum, qui robustissimum et infirmissimum militem iussit caudam equi : reliqua nosti. " Nam nos quoque tam numerosum aginen reoruin ita demum videbamus posse superari, si per singulos carperetur. Placuit in primis ipsum Classicum estendere nocentem. Hic aptissimus ad socios eius et ministros transitus e r a t , quia socii ministrique p r o b a r i , nisi ilio nocente, non poterant. Ex quibus duos Statim Classico iunximus, Baebium P r o b u m , et Fabium Hispanum; utrùmque g r a t i a , Hispanum etiam facondia, validum. E t circa Classicum quidem brevis et expeditus labor. Sua manu reliquerat scrip t u m , quid ex quaque r e , quid ex quaque caussa accepisset. Miserat etiam epistolas R o m a m ad amiculam - q u a m d a m , iactantes et gloriosas, his quidem verbis: Io, io, liier ad te vento: iam sestertiùm quadragies redegì, parte véndita Baeticff-

io6

C.

P L

I N

I

1

rum. Circa Hispanam et Frobum multum sudoris. Horum antequain crimina iitgrederer, necessarium credidi elaborare, ut c o n s t a n t , ministerium crimen esse : quod nisi effecissem, frustra ministros probassem. Neque enim ita defendebantur, ut negarent, sed ut necessitati veniam precarentur: esse enim se provinciale!), et ad oipne proconsulum imperium metu cogi. Solet dicere Claudius Restitutus, qui mihi respondit. vir exercitatus et vigilans, et quainlibet subitis paratus, nunquam aibi tantum caliginis, tantum perturbationis offus u m , quam quum ea praerepta et extorta defensioni suae cernerei, in quibus omnem Hduciam reponebat, Consilii nostri' exitus fuit: Bona Classici , quae habuisset ante provinciam, placuit senatui a reliquis separati; illa filiae, baec spoliatis relinqui. Additum est, ut pecuniae, quas creditoribus solverai, revocareptur. Hispanus et Probus in quinquennium relegati. Adeo grave visum est, quod initio- dubitabatur, an Qtnnino crimen esset. Post paucos dies Clavium Fuscuin, Classici generum, et Stillonium Priscum, qui tribunus cohortis sub Classico fuerat, accusavimus, dispari eventu. Prisco in bienmum Italia interdictum : absolutus est Fuscus. Actione tertia conunodissim n n putavimus plures congregare, n e , si lougius esset extracta cognitio, satietate et taedio quodam iastitja cognoscentium , severitasque langvesceret : alioqui supererant miuores r e i , data oper^ bunc

EPISTOLAR.

LIB.

III. 9.

107

in locum reservati: excepta tarnen Classici uxore, quae sicut implicita suspicionibus, ita non , satis convinci probationibus visa est. Nam Classici filia, (quae et ipsa inter reos e r a t . ) ne suspicionibus quidem haerebat. Itaque quuin ad nomen eius in extrema actione venissem ; ( neque enim, ut initio, sic edam in fine verenduin erat, ne per hoc totius acCusationis auctoritas minueretijr) honestissimum credidi, non premere jmjnerentem : idque ipsum dixi et libere et varie, Nam modo legatos interr o g a b a m , docuissentne me aliqaid, quod re probari posse confìderent? modo consilium a senatu petebam, putaretne, debere ine, si quam baberem in dicendo facultatein, in iugulum innocentis quasi telum aliquod, intendere? postremo totum locum boc

finè

c o n c l u s i , Dicek

1Ego vero non iudico: tion

ex

iudiciius

aliquis,

Iudicas

ergo?

memini tamen me advoca-

datum.

Hie

numwosissimae

caussae terminus f u i t , quibusdam absolutis, pluribus damnatÌ6, atque etiam relegatis, aliis in temp u s , aliis in perpetuum. Eodem senatusconsulto industria, fides, constantia nostra^ pienissimo testimonio comprobata est : dignum, solumque par pretium tanti laboris. Concipere apimo p o t e s , quam simus fatigati, quibus toties agendum, toties altercandum, tam multi testes interrogandi, sublevaudi, refutandi. Iam ilia quam ardua, quam molesta, tot reoruin amicis secreto rogantibus negare, adversantibus palam obsistere ? Keferam unum aliquod ex

C.

P L I N I I

iis, quae dixi. Quum mihi quidam e iudicibus ipsis pro reo granosissimo reclamarent, Non juinus, iiiquam, hie innocent erit, si ego omnia dixero. Coniectabis ex hoc, quantas contentiones, quantas etiam offensas subierimus, 'duntaxat ad breve tempos. Nam fides in praesentia eos, quibus resistit, offenditi deinde ab illis ipsis suspicitur laudaturque. Won potui magis te in rem praesentem perducere. Dices, Non futi tanti : quid enim mihi cum tarn longa epistola? Nolito ergo identidem quaerere, quid Roma« geratur : et tarnen memento etiam, non esse epistolam longam, quae tot dies, tot cognitiones, tot denique reos caussasque complexa sit. Quae omnia videor mihi non minus breviter, quam diligenter, persecutus. Temere dixi diligenter: succurrit, quod praeterieram , et quidem sero : sed, quamquam praepostere, reddetur. Facit hoc Homerus , multique illius exeinplo. Est alioqui perdecorum : a me tarnen non ideo fìet. Ex testibus quidam , sive iratus, quod evocatus es,set invitus, sive subornatus ab aliquo reorum, ut accusationem exarmaret, Korbanuin Licinianum, legatum et inquisitorem, reum postulavit, tamquam in caussa Castae ( uxor haec Classici ) praevaricaretùr. Est lege cautum, ut reus ante peragatur, tunc de praevaricatore qnaeratur, quia optime ex accusatione ipsa accusatoris fides aestimatur. Norbano tarnen 'non ordo legis, non legati nomen, non inquisition!« officium praesidio fuit : tanta conflagravit invidia homo alio-

EPISTOLAR.

L I B . Ili. 9-

qui flagitiosus, et Domitiani temporibus u s u s , u t multi ; electusque tunc a provincia ad inquirendum, non tamquam bonus et fidelis, sed tamquam Classici inimicus. E,rat ab ilio relegatus. Dari sibi diem, et edl elimina postulabat. Neutrum impetrai i t ; coactus est statim respondere: respoudit: malum pravumque ingenium hominis f a c i t , ut dubitem, confidente! an constanter, certe paratissiine. Obietta sunt m u l t a , quae magis, quam praevaricatio, nocuerunt. Quin etiam duo consulares, Pomponius R u f u s et Libo F r u g i , laeserunt eum testimonio, tamquam apud iudicem, sub Domitiano Sai vii Liberalis accusatoribus affuisset. Damnatus, et in insulam relegatus est. Itaque quum Castam accusarem , nihil magis pressi, quam quod accusator eius praevaricationis crimine corruisset. Pressi tamen frustra. Accidit enim res contraria et u o v a , u t , accusatore praevaricationis damnato, rea absolveretur. Quaeris, quid n o s , dum haec a g u j j t u r ? Inilicavimus senatui, ex Norbano didicisse nos publicara caussam', rursusque debere ex integro discere, si ille praevaricator probaretur. Atque ita dum ille peragitur r e u s , sedimus : postea Norbanus omnibus diebus cognitionis interfuit; eamdemque usque ad extremuin vel constantiam vel audaciam pertulit. Interrogo ipse m e , an aliquid omiserim rursus : et rursus paene omisi. Suinmo die Salvius Liberali^ reliquos legatos graviter increpuit, t a m q u a m non omnes, quos maudasset provincia, reos peregissent;

n o

C,

P

U

N

I

I

atijue, ut est vehemens et disertus, in discrimen adduxitProtexi Viros optimos, eosdemque gratissimos: milii certe debere se praedicant, quod ilium turbiiiem evaserint. Hiè erit epistolae finis, re vera finis: literam non addam, etiamsi adhuc aliquid praeterisse me sensero. Yale.

X. C. PLINIÜS SPURINNAE S U O , E T COCCIAE S. Humaniter, urbane, blande et amanter sc apud Spurinnam et Cocciam purgai, quttd, quae in filium defunctum composita recitasse!, ipsis piaescns non indicarit, libellosque illos emendandos mittit.

Composuisse me quaedam 'de filio yestro, non dixi vobis, quum jJroxime apud vos fui: primum, quia non ideo scripserani, ut di cere m, sed ut meo amori, meo dolori satisfacerem; deinde, quia te, Spurinna, quum aüdisses recitasse m e , ( ut mihi ipse dixisti ) quid recitassem, simili audisse credebam. Praeterea Veritas sum, ne vos festis diebus confunderem, si in memoria'm gravissimi ludtus feduxissem. Nunc quoque paulisper haesitavi ! ' id solum, quod recitavi, mitterem exigentibus vobis, au adiicerem, quae in aliud volumen cogito reservare. Neque

EPI^TOLAR,

L I B . III. 10.

Ill

eniin affectibus meis uno libello carissimam mihi et sanctissimam memoriam prosequi satis est: cuius famae latius consuletur, si dispensata et digesta fuerit. Veruni haesitanti mihi, omnia, quae iam coinposui, vobis exhiberem, an adhuc aliqua differrem , simplicius et amicius visum est, omnia, praecipue ^uum affirmetis, intra vos futura, donee placeat emittere. Quod superest, rogo, ut pari simplicitate, si qua existimabitis addenda, commatanda, omittenda, indicetis. Mihi diffìcile est hucusque intendere animum in dolore; difficile et vobis. 'Sed tamen ut sculptorem, ut pictorem, qui filli vestri imaginem faceret, admoneretis, quid exprimere, quid emendare deberet; ita me quoque formate, regite, qui non fragilein et caducam, sed immortaleun, ut vos putatis, effigiem conor efficere : quae hoc diutiimior erit, quo verior, melior, abso» lutior fuerit. Valete.

112

C.

P L I N T I XI.

C. P L I N I U S

IULIO

GENITORI

SCO

S.

Nimis laudali beneficia sua ab Attemidoro pjiilosopho .«esibiti quamquam ipse eadem non sine vanita te quadam iactat. E s t omniito Ardemidori nostri tam benigna natura, ut officia amicorum in maius' extollat : inde etiam meum meritum, ut v e r a , ita supra merituin pvaedicatione circumfert. Equidem, quutn essent philosophi ab urbe submoti, f u i apud illum in suburbano : e t , quo notabilius, hoc est peiiculosius, esset, fui praetor. Pecuniam etiam « qua tunc illi ¿rapitore opus erat, ut aes alienum exsolveret, contractum ex puleherrimis caussis, mussantibus magnis quibusdam et locupletibus amicis, mutuatus ipse, gratuitam dedi. Atque haec f e c i , quum septem amicis meis aut occisis aut relegatis, ( occisis, Senecione, Rustico, Helvidio; relegatis, Maurico> Gratilla, A r r i a , Fannia ) tot circa me iactis fulminibus quasi ambustus, mihi quoque impendere idem exitium, certis quibusdam notis augurarer. Non ideo tairien eximiam gloriam meruisse m e , ut ille praedicat, credo ; sed tantum effugisse flagitium. Nam et C. Musonium, socerum eius, (quantum licitum est per aetatem ) cum admiratione dilexi , et Artemidoxum ipsum iam turn, quum in Syria tribunus tnilitarem, arta familiaritate complexus sum : id que pri-

EPISTOLAR.

L I B . III. 11. 12.

113

primum nonnullius indolis dedi specimen, quod virarli aut sapientem, aut proxiinum simillimumque sapienti, intelligere sum visus. Nam ex omnibus, qui nunc se philosophos vocant, vix unum aut alterum invenies tanta sinceritate, tanta veritate. Mitto, qua patientia corporis hienies iuxta et aestates ferat, ut nullis labovibus cedat, ut nihil in cibo aut potu voluptatibus tiibuat, ut oculos animumque contineat. Sunt haec magna, sed in alio : in hoc vero minima, si caeteris virtutibus comparentur, quibus meruit, ut a C. Musonio ex omnibus omnium ordiuum assectatoribus gener assuinexetur. Quae mihi recordanti est quidem iucundum, quod me cum apud alios, tum apud t e , tantis laudibus cumulat. Yereor tamen, ne niodum excedat, quem benignitas eius (illuc enim, unde coepi, revertor) non solet tenere. Nam in hoc uno interdum, vir alioqui prudentissimus, honesto quidem, sed tainen errore versatur, quod pluiis amicos suos, quam $uut> arbitrator. Yale.

XII. C. P L I N I U S C A T I L I O

SUO

S.

Qnalem sibi eoenam paciacatur, iucunde nuntiat. Veniam ad coenam: sed iam nunc paciscor, sit expedita, sit parca: Socraticis tantum sermonibus C. rUn. Eput.

8

1X4

C.

P

L

I

N

I

I

abundet : in his quoque teneat modum. Erunt officia antelucana, in quae incidere impune ne Catoni quidein licuit, quem tarnen C. Caesar ita repiehert» dit, ut laudet. Scribit enim, Eos, quibus obvius filerai, quum caput ebrii letexissent, erubuisse: deinde adiiut, Putares, non ab illis Catone tri, j ed dlos a Catone deprehensos. Potuitne plus auctontatis tribui Catoni, quam si ebrius quoque tain venerabili^ erat? Nostrae tatuen coenae ut apparatus et impendii, sic temporis modus const et. Ncque enim ii sunius, quos vituperare ne inimici quidem possint, nisi ut siinul laudent. Vale.

XIII. C. I P L I N I U S

ROMANO

SUO

S.

Quid potissimnm in Panegirico tuo recensendo spoetali a Romano v e l i t , ostendit.

L i b r u m , quo nuper optimo Principi consul gratias e g i , misi exigenti tibi: ini^surus, etsi non exegi.sses. In hoc consideres velini, ut pulchritudinein inateriae, ita difficultatem. In caeteris enim lectorem novitas ipsa intentum habet: in h o c , nota, vulgata dicta sunt omnia: quo tit, ut quasi otiosus securusque lector tantum 'elocution! vacet, ili qua satisfacere difiicilius est, quum sola aestima-

E P I S T O L A

R.

LIB.

III.

13. 14.

1 1 /;

tur. A t q u e utlnam ordo saltern, et transitas, et figurae simul spectareutur ! Nam invenire praeclare, enuntiare magnifice, interdum etiam baibari sol e n t : disponeie a p t e , figurare v a r i e , nisi eruditis, negatum est. Nec vero affectanda sunt semper elata et excelsa. Nam ut in pictura lainen non alia res m a g i s , q u a m u m b r a , coinmendat, ita orationein tam submittere, quam attollei e , decet. Sed quid ego haec doctissimo v i r o ? Quln potius illud , A n n o t a , quae putaveris c o n i g e n d a . Ifa enun magis c r e d a m , caeterea tibi placere, si quaedam displicuisse cognovero. Yale.

XIV. C.

PLINIUS

Indignabundus n a n a t ,

ACILIO

SUO

S.

Largium Macedonem a servis

suis 111 balneo esse trucidatimi.

R e m a t r o c e m , nec tantum epistola d i g n a m , Largius M a c e d o , vir praetorius, a servis suis passus e s t : superbus alioqui dominus et s a e v u s , et qui, servisse patrem s u u m , paruin, immo nimium ineminisset. Lavabatur in villa Foriniana : repente eum servi circumsistunt : alius fauces i n v a d i t ; alius os verberat; alius p e c t u s , et ventrem, atque etiam ( f o e d u m d i c t u ) verenda contundit: et quum exaniraem putarent, abiiciunt in fervens pavirnentuin.

llC

C.

P L

I N I

I

ut pxperirentur, aw viveret. Hie, sive quìa non sentiebat, sive quia non »entire siinulabat, iramobilis et extentus, fidem peractae mortis implevit. Turn demum , quasi aestu solutus , effertur : excipiunt servi fideliores : concubinae cum ululatu et clamore conciirruut. Ita et vocibus excitatus, et recreatus loci frigore, sublatis oculis agitatoque coi pore, vivere se ( e t iam tutuin e r a t ) confitetur. Diffugiunt servi: quorum magna pars compi eh en sa est, caeteri requiruntur: ipse paucis diebus aegre l-efocillatus, non sine uitionis solatio decessit, ita vivus vindicatus, u t occisi soient. Vides, quot peri culi s , quot contumeliis, quot ludibriis simus obnoxii. Nec est, quod quisquam possit esse securus, qui» sit rem is sus et mitis. Non enim iudicio domini, sed scelere pprimuntur. Verum haec hactenus. Quid praeterea novi? Quid? Nihil: alioqui subiungerem; nam et charta adhuc superest, et dies feriatus patitur plura context. 'Addaxn, quod opportune de eodem Macedone succurrit. Quum in publico Roinae lavaret u r , notabilis, atque etiam, u t exitus docuit, ominosa res accidit. Eques Romauus a servo eius, u t transitum daret, manu Ieviter admonitus, convertit se, nec servum, a quo erat tactus, sed ipsum Macedonem tam graviter palma percussit, u t paene concideret. Ita balineum illi, quasi per gradus quosdam, primum contumeliae locus, deinde exitii fuit. Yale.

E P I S T O L A

R.

LIB.

IH.

117

XV. C. De

PLINIUS

PROCULO

SUO

Froculi libellis sibi missis amanter

S. scribit.

P e t i s , ut libellos tuos in secessu legam, examinemque, au editione siut digiti ; adhibes preces : allegas exemplum: rogas etiarn, ut aliquid sub.^ecivi temporis studiis ìneis subtraham, fmpertiam t u i s : adiicis, M. Tullium mira benignitate poetarum ingenia fovisse. Sed ego nec rogandus suin, nec hortandus. Nam et poeticeli ipsam religiosissime veneror, et te validissime diligo. Faciam e r g o , quod desideras, tam diligente!-, quam libenter. Videoi 1 autem iam nunc posse rescribere, esse opus pulchrum, nec supprimendum, quantum aestimare licuit ex i i s , quae me praesente recitasti; si modo mihi non imposuit recitatio tua : legis eiiim suavissìine et peritissime. Confido t a m e n , me non sic auribus d u c i , ut omnes aculei iudicii mei illarum delinimentis refringantu'. Hebetentur fortasse, et paululum retundantnr; evelli quidem eitorquerique non possunt. Jgitur non temere iam uunc dé universi tate pronuntio : de partibus experiar legendo. Vale.

C.

P L

I N

1 X

XVI. C. P L I N I U S

NEPOTJ

SUO

S.

> Sententiam illam, facta dictaque illustrium hominum alta esse tnaioia, alia clarioia, Arriae exemplo compjobat : quod tarnen lectorcra non perinde ac Plinium in admuationem ìapit.

Annotasse videor, fapta dictaque virorum feminarumque illustrium alia clarioia esse, alia inaiora. Contirmata est opinio mea hesterno Fanniae sermone. ^ieptis haec Arriae illius, quae marito et solatium mortis et exemplum fuit. Multa ìeferebat aviae suae non minora hoc, sed obscuriora: quae tibi existimo tam mirabilia legenti fore, quam mihi »udienti fuerunt. Aegro tab at Caecina Paetus, maritus eius ; aegrotabat et Kluis, uterque mortifere, ut videbatur. Filius decessit eximia pulcbritudine, pari veiecundia, et parentibus noil minus ob alia earns, quam quod filius erat. Huic ilia ita funus paravit, it^ duxit exsequias, ut ignoraret maritus. Quin imrno, quoties cubiculum eius intjaret, vivere filium, atque etiam cominodiorem esse simulabat. Ac persaepe interroganti, quid ageret pner? respondebat, Bene quievit, libenter ciium sumsit. Deinde quum diu cohibitae lacrimae vincerent prorumperentque, egrediebatur. Tum se dolori dabat: satiata, siccis oculis, composito vultu redibat, tamquam oibitatem foris reliquisset.

E P I S T O L A R .

LIB.

III.

16.

Praeclarum quidem illud eiusdem, ferrum stringere, jjerfodere pectus, extrahere pugionem, porrigere m a r i t o , addere vocem immortalein ac paene divinalo , Paete, non dolci. Srd tarnen ista facienti dicentique gloria et aeteruitas ante oculos erant. Quo maius est, sine praeinio aeternitatis, sine praemio gloriae abdere l a c m n a s , operile luctum, amissaque Alio, matreui adhuc agere. Seribonianus arma in Illyrico contra Claudium moverat: fuerat Faetus in partibus, e t , occiso Scriboniano, Romain tra he* batur. Erat ascensurus navem ; Arria milites orabat, ut simul imponeretur. Nempe enim, i u q u i t , daturi estis consiliari viro servulos ahquos, quorum e manu cibum capiat, a quibus vestiatur, a quibus calcietur: omnia vel sola praestabo. Now impetravi!. Conduxit piscatoriam naviculam, ingensque uavigium minimo secuta est. Eadem apud Claudium uxori Scriboniani, quum illa protiteretur indicium, Ego, iuquit, te audiam, cuius in premio Seribonianus occisus est, et vii)is? E x quo manifestum est, ei consilium pulcherriinae mortis non subitum fuisse. Quin etiam cum Thrasea, gener eius, deprecaretur, ne mori pergeret, interque alia dixisset, Tu vis ergoßliarn tuam, si mihi pereundum fuerit, mori mecum? respondit, Si tarn diu tanbaque concordia vixerit tecum, quam ego cum Poeto, volo. Auxerat hoc responso curam suorum. Attentius custodiebatur: sensit, e t , Nihil agi tis, inquit; potestis enim ejficere, ut male moriar ; lie moriar,

C.

120

P L

I

N

I

I

non potestis. Dum haec d i c i t , exsiluit cathedra, adversoque parieti caput ingenti impetu impegit, et coriuit. Focillata, Dixeram, i n q u i t , vobis, inveiituram

me, quamlibet duram,

ad mortem

viam,

si

vos Jacilem negassetis. Videnturne haec tibi maiora ilio, Paete, non dolet, ad quod per haec perventum e s t ? ijuum interim illud quidem ingens faina, haec nulla circumfert. Unde colligitur, quod initio dixi, alia esse clariora, alia maiora. Vale.

XVII. C.

PLINIUS

SERVI ANO

SUO

S.

Sollicitudinem, cetsantibus Serviani epistolis sibi iniectam, eximi cupit : in quo et naturam solliciti animi et flagiautitsimum amoiem bene expressit. Cf. I. E p . 11.

II. Ep. 2. R e c t e n e omnia, quod iam pridem epistolae tuae cessant ? A n omnia recte ; sed occupatus es tu ? A n tu non occupatus; sed occasio scribendi vel rara, vel nulla? Exime hunc mihi scrupulum, cui par esse non possum. Exime autem vel data opera tabellario misso : ego viaticum, ego etiam praemium dabo : nuutiet mihi m o d o , quod opto. ~ Ipse valeo : si valere e s t , suspensum et anxium v i v e r e , exspectantem in horas, timentemque pro capite amicissimo, quidquid accidere homini potest. Vale.

E P I S T O L A R .

LIB.

III.

»3.

121

XVIII. c.

PLINIUS

SEVERO

SUO

S.

Severo nan at, qua occasione PanegyriCum breviter dixeiit, quo Consilio uberius elaboiaverit, quale denique amicorum Studium et iudicium in eo ìecitando expertus sit. O f f i c i u m cousulatus iniunxit mihi, ut reipublicae nomine Principi gTatias agerem. Q u o d ego in senatu quum ad rationem et loci et teinporis ex more fecissem, bono civi convenientissimum cred i d i , eadem ilia spatiosius et uberius volumine amplecti : p f i m u i n , ut imperatori nostro rirtutes suae veris laudibus coinmendarentur: deinde, ut futuri principes non quasi a magistro, sed tamen sub exemplo praemonerentur, qua potissimum via possent ad eamdem gloriam niti. Nam praecipere, qualis esse debeat princeps, pulchrum q u i d e m , sed onerosum, ac prope superbum e s t : laudare vero optimum principem, ac per hoc posteria, velut e specula lumen, quod sequantur, ostendere, idem utilitatis habet, axrogantiae nihil. Cepi autem uon mediocrem voluptatem, q u o d , hunc librum quum amicis recitare voluissem, non per codicillos, non per libellos, sed si commodum esset., et si valde vacar et, admoniti (nunquam p ö r r o , aut valde r a r o , vacat R o m a e , aut commodum e s t , audire recitantein) focdissimis insuper tempestatibus per

122

C.

V L

I N

I

I

bicluum convenerunt: q u u m q u e modestia mea fimein recitationi facere voluisset, ut adiicerem tertium d i e m , exegcrunt. Mihi Lune honorem habituin putein, an s t u d i i s ? Studiis m a l o , q u a e prope exstincta refoventur. A t cui materiae haue sedulitatein praestiterunt? nernpe quam in senatu quoq u e , ubi perpeti neresse erat, gravavi tarnen vel puncto temporis s o l e b a m u s , eamdein nunc et qui recitare, et qui audire triduo velint, inveniuntuv : « o n quia eloquentius, i|uam p r i u s , sed quia liber i u s , ideoque etiam libeutius scribitur. Accedei ergo hoc quoque laudibus l'rincipis n o s t r i , quod res antea tam i n v i s a , quam f a l s a ; nunc ut vera, ita ainabilis facta est. Sed ego q u u m Studium a u d i e n t i u m , tum indicium mire probavi. Animadvert» eniin, severissima quaeque vel maxime satisfacere. Meinini q u i d e m , me non multis recitasse, quod omnibus scripsi : nihilominus tarnen, tamquam sit eadem omnium futura sententia, liac severitate aurium laetor. Ac sicut olim theatra male ipusicos caliere d o c u e i u n t , ita nunc in spem adduc o r , posse fieri, ut eadem tlieatra bene canere musicos doceant. O m n e s e n i m , qui placendi caussa scribunt, qualia piacere viderint, scribent. Ac mihi quidein c o n f i d o , in hoc genere materiae laetioris stili constare rationein, quuin ea potius, quae pressius et a d s t r ì c t i u s , q u a m ilia, quae hilariufi et quasi exsultantius s c r i p s i , possint videri arcessita et inducta. Non ideo tarnen segnius precor,

E P I S T O L A

R.

L I lì.

III.

iß. 19.

125

ut quandoque veniat dies (utinamque iam veneriti) quo austeris istis severisque dulcin haec biand;ique vel iusta possessione décédant. Habes acta mea tridui: quibus cognitis, volui tantum te voluptatis absentem et studiorum nomine et meo capere, quantum praesens percipere potuisses. Yale.

XIX.

C. P L I N I U S

CALVISIO

RUFO

SUO

S.

Agros suis vicinos, quum venales essent, an emerct dubitans , CaWisiiim assumit in consilium , rationesque in utiamqiie partem diligenter ,ei proponit.

Assumo te in consilium rei fainiliaris, ut soleo. Praedia agris meis vicina, atque etiam inserta, venalia sunt. In his me multa sollicitant; a l i q u a , nec minora, deterrent. Sollicitât primum ipsa pulchritudo iungendi : deinde, quod non minus utile, quam voluptuosum, posse utraque eadem opera, eodein viatico invisere, sub eodem procuratore, ac paene iisdem actoribus habere, unam villain colere et ornare, alteram tantum tueri. luest huic computation! sumtus supellectilis, sumtus atriensiiun, topiariorum, fabrorum, atque etiam venatorii instrum e n t : quae plurimum refert, unum in locum conféras, an in diversa dispergas. Contra v e i f o r , ne

C.

P L I N T I

sit incautum, sein tam magnam iisdem tempestatibus, iisdein casibus subdere. Tutius videtur, incetta fortunae possessionum vaiietatibus experiri. Habet etiam multum iucunditatis soli coelique mutatio, ipsaque ilia peregrinatio inter sua. Iain, quod deliberations nostrae caput est, agri sunt fertiles, pingue«, aquosi: constant campis, vineis, silvis, quae materiam et ex ea reditum sicut modicum, ita statum praestant. Sed haec fclicitas terrae imhecillis cultoribus fatigatur. Nam possessor prior saepius vendidit pignora : et dum reliqua colonorum minuit ad tempus, vires in posteruin exhausit, quaruin defectione rursus reliqua creverunt. Sunt ergo instru«ndi complures frugi mancipes. Nam nee ipse usquam vinctos babeo, nec ibi quisquam. Superest, ut scias, quanti videantur posse emi: sestertio tricies: non quia non aliquando quinquagies fuerint; verum et bac penuria colonorum et communi temporis iniquitate, ut reditus » groruin, sie etiam pretium retro abiit. Quaeris, an hoc ipsum tricies facile colligere possirnus? Sum quidem prope totus in praediis : aliquid tamen foenero : nec molestum erit mutuari. Accipiam a socra, cuius arca non secus ac inea utor. Proinde hoc te non moveat, si caetera non refragantur: quae velim quam diligentissime examines. Nam quum in omnibus rebus, tum in disponendis facultatibus plurimum tibi et utus et providentiae superest. Vale.

EPISTOI/AR.

LIB.

III. 20.

125

XX. c.

PLINIUS

MESSiO

MAXIMO

SUO

S,

Quum placuisset, ut Senatores tabellis suffragia ferrent, Plinius Maximo hoc notum fecit, addiditque duplicem rationem in suffiagiis ferendis antea cujtoditam.

M e i n m i s t l n e , te saepe legisse, quantas contentiones excitarit lex tabfllaria, quandunque ipsi latoii vel gloria«, vel reprehensionis attulerit? A t nunc in senatu sine ulla dissensione hoc q u i d e m , ut optimum , placuit. Oinjies comitiorum die tabellas postulaverunt. Ezcesseramus sane manifestis illis apertisque suffragi is licentiam concionum. Non tempus loquendi, non tacendi modestia, non denique sedendi dignitas custodiebatur. Magni undique dissonique clamores : procurrebant omnes cum suis candidates : multa agmiua in medio, multique circuii et indecora confusio : adeo desciveramus a consuetudine parentum, apud quos omnia disposita, moderata, tranquilla, inaiestatem loci pudoremque retinebant. Supersant senes, ex quibus audire soleo hunc ordinem comitiorum. Citato nomine candidati, silentium summum. Dicebat ipse pro s e , vitam suam explicabat, testes et laudatores dabat, vel eum, sub quo militaverat, vel e u m , cui quaestor fuerat, vel u t r u m q u e , si poterat. Addebat quosdam ex suffragatoribus : illi graviter et paucis loquebantur. Plus h o c , quam prece», proderat. Nonnunquam

C.

P L

I N

I I

candidatili aut natale» competitoris , aut annos, aut etiarn mores aiguebat. Audiebat scnatus gravitate censoria. Ita saepius dlgni, quam gratiosi, praevalebanj. Quae nunc immodico favore c o r r u p t s , ad tacita s u f f r a g i a , qu.isi ad remedium, decurrerunt. Q u o d interim plane ìemedium f u i t : erat enim novum et subitum. Sed vereor, ne procedente tempore ex ipso remedio vitia nascantur. Est enim peric u l u m , ne tacitis suffragiis impudentia irrepat. Nam quotocuique eadem honestatis cura secreto, quae pala in? Multi fa mam , conscientiam pauci verentur. Sed nixnis cito de futuris : interim .beneficio tabellarum habebiinus inagistratus, qui maxime fieri debuerunt. Nam u t in ìecuperatoriis i u d i c i i s , sic nos in his comitiis, quasi repente apprehensi, sinceri iudices fuiinus. Haec tibi scripsi, primuin ut aliquid novi scriberein ; deinde, u t nonnunquam de republica loqnerer j cuius materiae nobis quanto r a r i o r , quam veteribus, occasio, tanto minus omittenda est. E t hercule quousque illa vulgaria ? Hho, quid agis? ecquid commode vales? Habeant nostrae quoque literae aliquid non h u m i l e , nec sordiduin, nec privatis rebus inclusum. Sunt quidem cunctj sub unius arbitrio, qui pro utilitate communi solus omnium curas laboresque suscepit : quidam tamen salubri quodam temperamento ad nos quoque, \elut rivi ex ilio benignissimo f o n t e , d e c u r r u u t , quos et haurire i p s i , et absentibus amicis quasi ministiaie epistolis possumus. Vale.

E P I S T O L A

R.

LIB.

III. 21.

127

XXI. C. P L I N I U S C O R N E L I O P R I S C O

SUO

S.

Mois Valeni Martialis, caimenque, quo Plinium laudaveiat, mseitis versibus, qui laudes illas continent. Nihil enim tali acroamace libentius audiebat. IV. Ep. 27. A u d i o , Valerium Martìalem decessisse, et moleste fero. E i a t homo ingeniosus, acutus, acer, et qui plurimum in sciibendo et salis'faaberet et fellis, nec candoris minus. Prosecutus eram viatico seceden* tem. Dederam hoc amicitiae, dederam etiain versiculis, quos de me composuit. Fuit moris antiqui, eos, qui vel singulorum laudes, vel urbiuin scripseraiit, aut honoribus aut pecunia ornare. Nostris vero tempoi ibus, ut alia speciosa et egregia, ita hoc in primis exolevit. Nam po&tquam desiimus facere laudanda, laudari quoque ineptum putamus. Quaeris, qui sint versiculi, quibus gratiam retulerim ? Reinitterem te ad ipsum volumen, nisi quosdam tenerem : t u , si placuerint h i , caeteros in libro requires. Allo qui tur Musam, mandat, ut domuin meam Esquiliis quaerat, adeat reverenter : Sed,

ne tempore

Pulses ebna lotos

non tuo

ianuam,

disertarli

videto.

dat tetricae dies

Mmervae,

Dum centum studet auribus viioiifm, Hoc tfuod secala posterique

I

pass ir. t

128

C. Arpitiis

PLIN. quoque

St'rai

tutior

Haec

hora

Quum Tunc

comparare

ibis

ad

est tua,

regnat

E P I S X. L . III. 81. chartis.

lucernai. quum furit

rota,

quum

me vel rigidi

legant

madent

Lyaeus, capilli

:

Cat onus.

Meritone eum, qui haec de me scripsit, et tunc dimisi amicissime, et nunc, ut amicissimum, defunctum esse doleo? Dedit enim mihi, quantum maximum potuit, da turns amplius, si potuisset. Tametsi quid homini potest dari maius, quam gloria, et laus, et aeternitas? At non erunt aeterna, quae scripsit. Non erunt fortasse : ille tainen scripsit tamquam ess«nt futuia. Vale.

C. PLIKH

12 narrai, comparan« assensum ilium ctun clamoribus,

quibus

olim Rhodii Aeschinis et Derne-

sthenis orationas exceperant.

Aeschhiem, aiunt, petentibus Rhodiis legisse orationem suam, deinde Penjosthenis, summis utramque clamoribus. Quod tantorum virorum- contigisse scriptis non iniror, «{quin orationem meam proxime doctissimi homines hoc studio, hoc assensu, hoc etiam labore per biduum audierint: quam vis hanc intentionem eorum nulla hinc et inde collatio, nullum quasi certamen accenderei. Nam Rhodii cum ipsis orationum virtutibus, tum etiam comparationis aculéis excitabantur : nostra oratio sine aemulationis gratia probabatnr, An merito , scies, quum legeris librum : cuius amplitude non sinit1 me longiore epistola praeloqui. Oportet enim nos in hac certe, in qua possumus, breves esse, quo sit excusatius, quod librum ipsum, non tarnen ultra caassae amplitudinem, entendímus. Vale.

E P I S T O L A

R.

L I B. IV. 6. 7.

135

VI. C.

PLINIUS

NASONI

SUO

S.

Ingeniöse et iucnnde Laurentinum suum a certis ingenii fructibus praefcrt iluobus aliis piaediis. T u i c i grandine excussi; in regione Transpadana summa abundantia, sed par vilitas nuntiatur: solum mihi Laurentinum ineum in reditu. - Nihil quidem ibi possideo praeter tectum et h o i t u m , statimque arena^: solum tarnen mihi in reditu. Ibi etiim plurimum scribo : nec agruui, ( quem non habeo ) sed ipsum me studiis excola; ac iam possum tibi, ut aliis in locis horreuin plenum, sic ibi scrinium ostenderc. Igitur tu q u o q u e , si certa et fructuosa praedia concupisci«, aliquid in hoc litore para. Vale.

VII. C.

PUNIUS

LEPIPO

SUO

S.

De Reguli intenderne, quidquid vellet, obtinendi, Jtenj de libro, quem de vita filii et ipse Romae recitaveTat, et alibi recitari iusaerat, salse et acerbe sci ¿bit. Saepe tibi d i c o , inesse vim Regulo. Mirum est, quam e f f i c i a t , in quod incubuU* /Placuit ei lugeve

C.

P h

I

N

I £

filiuin : luget, ut nemo. Placuit statuas ei et imagines quam plürimas f a c r r e : hoc omnibus offlcinis agit. Ilium coloribus, ilium cera, ilium a e r e , ilium argento, illuin auro , e b o r e , marmore effingit. Ipse vero et nuper, adhibito ingenti auditorio, libruin de vita cius recitavit, de vita pueti recitavit : tarnen euindein l i b r u m , in esemplarla trinsscriptum mille, per totam Italiain provinciasque dimisit. Scripsit publice, ut a decurionibus eligeretur vocalissiinus aliquis ex ipsis, qui legeret eum populo: factum est. Hanc ille vim (seu quo alio nomine vocanda est intentio, quidquid velis lt obtinendi) si ad potiora vertisset, quantum boni efficere potuisset? Quamquam minor vis b o n i s , quam inalis, inest ; ac sicut à/iaSia fikv Spdsos, Xoytsfiòs ti Snvov quem aemulari in studii6 cupio. Sed utinam ut sacerdotium idem et consulatum, multo etiam iuvenior, quam ille, sum consecutus; ita senex i>altem ingenium eius aliqua ex parte assequi possimi Sed nimirum quae sunt in manu hominuin, et mihi et multis contigerunt: illud vero ut adipisci arduum, aie etiam sperare uimium est, quod dari nini a Biis non potest. Vale.

IX. C. F L I N I U S

ÜRSO

SUO

S.

De Iulii Bassi, a Bithynis accusati, caussa, et de labore suo in ea agenda, acribie.

Caus6am per hos dies dixit Iulius Bassus, homo laboriosus, et adversis suis clarus. Accüsatus est sub Vespasiano a privatis duobus; ad senatum remissus, diu pependit; tandemque absolutus vmdicatusque est. Titum titnuit, ut Domitiani amicus : a Domitiano relegatus est : revocatus a Nerva, sortátusiíue Bitbyjiiam, rediit i-eus. Accusatus non

E P I S T O L A

R.

L I B. IV. 9.

minus acriter, quain fideliter defensus, varias sententias habuit, piare« tameu, quasi mitiores. Egit $ontra eum Fomponius R u f u s , vir paratus et vehemens. R u f o successit Theophane6, unus ex legati«, f a s accusationis et origo. Respondi ego. Nam mihi Bassus iniunxerat, ut totius defensionis fondamenta iacerem 3 dicerem de oruamentis s u i s , quae illi et ex generis claritate, et ex periculis ipsis magna erant; dicerem de conspiratione delatorum,, quam in quaestu habebant; dicerem caussas, quibus factiosissimum quemque, ut ilium ipsum Theophanem, otfeudisset. Eumdein me voluerat occurrere crimini, quo maxime premebatur: in aliis enim, quamvis auditu gravioribus, non absolutionem mod o , verum etiam laudem merebatur. Hoc ilium onerabat, quod homo simplex et incautus quaedam a provincialibus, ut amicis, acceperat. Nam fuerat in provincia eadem quaestor. Haec accusatores furt? ac rapinas, ipse munera vocabat: sed lex munera quoque accipi vetat. Hie ego quid agerem? quod iter defensionis ingrederer? Negarem? Verebar, ne f l a n e furtum videretur, quod confiteri timerem. Praeterea rem manifestini infitiari, augentis erat crimen, non diluentis: praesertim cum reus ipse nihil integrum advocatis reliquisset. Multis enim, atque etiam Principi, dixerat, sola se munuscul^, duntaxat natali suo aut Saturnalibus, accepisse, et plerisque misisse. Veniam ergo peterem? Jugularem reum, quem ita deliquisse coucederem, ut-servavi.

C.

P L

I N 1 I

nisi venia, non flösset. Tamquam recte factum tuerer? Non illi profuissem, sed ipse impudens exstitissem. ' In hac difficultate placuit medium quiddam tenere. Videor tenuisse. Actionem meant, ut proelia solet, nox diremit. Egeram horis tribus et dimidia; supei'erat sesquihora. ' Nam quum e lege accusator sex h o r a s , novem reus accepisset, ita diviserai tempus reus inter m e , , et e u m , qui dicturus post e r a t , u t ego quinque h o r i s , ille reliquis uteretur. Mihi successus actionis silentium finemque suadebat. Temerariuin est en i m , secundis iioiies.se contentum. Ad hoc verebar, ne inox corporis vires iterato labore deficerent; quem difflcilius est repetere, quam iungere. Erat ctiam periculuin, ne reliqna actio mea e t f r i g u s , ut deposita, et taedium, u t r e s u m t a , pateretui. Ut enim faces ignetn assidua concussione custodiunt, •dimissuin aegerrime reparant; sic et dicentis cator et audientib intentio continuatione servatur, intercapedine et quasi remissione languescit. Sed Ba^sus myitis pre cibus, paene etiam lacrimis, obsecrabat, implerem meum tempus. P a r u i , utiiitatemque eius praetuli meae. Bene cessit: i\iveni ita erectos aniinos senat u s , ita recente^, u t priore actione incitati magis, quatti satiati viderentur. Successit mihi Luceius Albinus tàm apte, u t orationes nostrae varietalem d u a r u m , contextual Untns habuisse credantur. Respondit Herennius Poilio instanter et gravi ter : deinde Theophanes rursus. Fecit emin h o c cptt>qu€, ut

E P I a T O L A R.

L I B. IV. 9.

caetera, impudentissime, qnod post d u o s , et consulares et disertos, teinpus sibi, et. quidem laxius, vipdic'avit. Dixie in n o c t e u , atque etiain nocte, illatis lucernis. Postero die egerunt prò Basso Titius Homullus, et Fronto, mirifice. Quaitam diem prabationes occupaverunt. Censuit Baebius Macer, consul designatus, lege repetundarum Lassù 111 tenevi: Caepio Hispo, salva dignitate, iudices daodos. Uterque recte. Qui fieri potest,. inquis, quum tam diversa censuerint ? Quia scilicet et Macro , legem intuenti, conseiitaiieum fuit damnare euin, qui contra legem munera acceperat: et Caepio, quuin putaret licere senatui, sicut licet, et mitigare leges et intendere , non sine ratione veniam dedit f a c t o , vetito quidein, non tamen inusitato. Praevaluit sententia Caepionis : quin immo consurgenti ei ad ceusendum acclamatum est, quod solet restdentibus. Ex quo potes aestimare, quanto consensu sit exceptum, quum di cere t , quod tam favorabile f u i t , quum dicturus videretur. Sunt tamen, u t in senatu , ita in civitatè, in duas partes hominum iudicia divisa. Nam quibus sententia Caepiouis placuit, sententiam Macri, u t duram rigidamque, reprehendunt : quibus Macri, ill am alteram dissolutam atque eùam incongruentcm vocant. Negant enim congiixens esse, retinere in senatu, cui iudices dederis. F u i t et tertia sententia. Valeiius Paullinus assensus Caepioni, hoc amplius censuit, referendum de Theophane, quum legationem rennntiasset. Arguebat enim,

C.

142

P

L

1

N

I

I

multa in accusatione fecisse, quae ilia ipsa lege, qua Bassùm accusaverat, tenerentur. Sed hanc sententiam consules, quamquam maximae parti senatus mire probatur, non suht persecuti. Paultiims tain en et iustitiae famam et constantiae tulit. Misso senatu, Bassos magna hominum frequentia, magno clamore, magno gaudio exceptus est. Fecèrat eum favorabilem renovata discriminum - vetus fama, notumque perìculis nomen, et in procero corpore moesta et squalida senectus. Habebis hanc interim epistolam ut *póbpo/iov: exspectabis orationem plenam onustamque; et exspectabis diu: neque enim lev iter et cursim, ut de re tanta, retractanda est. Vale.

X. C. Quam

PLINIÜS religiöse

SABIWO

defunctorum

SUO

voluntatem

S. custodiie

soleat, confirmans quae Sabina mulier, etsi legibus non addicentibus, tesutur.

in

8 er v i

sui gratiam sciipta

reliqueiat,

Cf. II. Ep. 16. V . E p . 7.

Scribis m i h i , Sabinam, quae nos reliquit heredes, Modestum servum suum nusquam liberum esse iussisse: eidem tarnen sie adscripsisse legatum, Modesto, quem liberum esse iussi. Quaeris, quid sen-

E P I S T O L A R .

L IB.

IV.

n.

143

tiam? Contali cum prudentibus. Convenit Inter ownes, nec libertatem deberi, quia non sit data; nec legatum , quia servo suo dederit. Sed mihi manifesti» error videtur: ideoque puto nobis» quasi scripserit Sabina, faciendum, quod ipsa scrip.sisse se credidit. Confido, accessurum te sententiae meae, quum religiosissime soleas custodire defunctorum voluntatem, quam bonis heredibus intellexisse pro iure est. Neque euim minus apud nos honestas, quam apud alios necessita» vàlet. Moretur ergo in liberiate, sinentibus nobis, fruatur legato, quasi omuia diligentissime caverit. Cavit «nim, *juae beredes bene elegit, Yale.

XI.

C. PLINIUS CORNELIO MINUCIANO SUO S. Valerli

L i c i n i a » SOTS, q u i ,

incesti cum Cornelia

Vestali insimulatus atque in exiilium missus, rhetoricam' in Sicilia profitebatur.

D e Cornelia eiufque sup-

plicio cf. Sue ton. Doro. 8*

Audistine, Valerium Licinianum in Sicilia profiteri? Nondum te puto audisse: est enim recens nuntius. Praetorius bic modo inter eloquentissiinos eaussaruin actores habebatur: nunc eo decidit, tit

G.

P L

1 N I I

exsul de senatore, rhetor de oratore fieret. Itaque ipse in praefatione dixit dolenter et graviter, Q u o s tibi, fortuna, luios facis ? Facis enim ex Professorini! Senatores, ex Senatoribus Professores. Cui sententiae tantum bilie, tantum amaritudini inest, ut mihi tideatur ideo professus, ut hoc diceret. Idem, quum Graeco pallio amictus intrasset, (carent enim togae iure, quihus aqua et igni interdictuin est) postquain se composuit, circumspexitque habitum s u u m , Latine, inquit, declamaturus sum. Dices, Tristia et miseranda diguum tamen ilium, quia haec ipsa studia incesti scelere maculaverit. Confessus est quidem incestum: sed incert u m , utruin quia verum erat, an quia graviora metuebat, si negasset. Freinebat enim Domitianus, aestuabatque ingenti invidia, destitutus. Nam quum Corneliam, maximam Yestalem, defodere vivain concupisset, ut qui illusti'ari secalum suum eius-modi exemplo arbitrar e tur, Pontificis maximi iure, seu potius immanitate tyranni, licentia domini, reliquos Pontífices non in Regiam, sed in Albanam villain convocavit. Nec minore scelere, quam quod ulcisci videbatur, absentera inauditamque damnavit incesti; quum ipse fratris fìliam incesto non polluis set solum, verum etiam occidisset: nam vidua abortu periit. Missi statim Pontífices, qui defodiendam necandamque curarent. Illa nunc ad Vestain, nunc ari caeteros Deos n a n u s tendens, multa, sed hoc frequentissime, eia mi taba t : Me Caesar incestavi

putat.

E P I S T O L A R .

LIB.

IV.

11.

145

put at, qua sacra foriente, vieti, triumphaviL. Blandiens haec, an irridens; ex fiducia sui, an ex contemtu Frincipis dixerit, dubium est. Dixit, donee ad supplicium, nescio an iunocens, certe tamquam nocens , ducta est. Quin etiam, quum in illuct subterraneunr cubiculum demitteretur, sissetque de.scendenti stola, vertit se ac recollegit: quumque ei camifex ìnanum davet, aversata est, et resiluit, foedumque contagium, quasi plane a casto purbque corpore, novissima sanctitate reiecit, omnibusque uumevis pudoris, xoWt/v xpóvotav ti?tv, tùs^t'ifiaùs KMStìv. Praeterea Celer, eques Romanvus, cui Cornelia obiiciebatur, quum in comitio virgis caederetur, in hac voce • perstiterat : Quid feci? nihil feci. Ardebat ergo Domitianus et crudelitatis et iniquitatis infamia. Arripit Lieinianum, quod in agris suis occultasset Cornelia« libertam. Ille ab iis, quibus erat curae, praemonetur, si comitium et virgas pati nollet, ad confessionem confugeret, quasi ad veniam. . Fecit. Locutus est pro absente Hereiuiius Senecio tale quiddam, quale est illud « Ktir ai ¡làrponXot.

Ait

enim, ex advocato nuntius factus sum. Recess it, Licimauus. tiratum hoc Domitiana, adeo quidem, ut gaudio proderetur, diceretque ; Absolvit nos Lie im anus. Adiecit etiam, Non esse verecundiae eius instanium: ipsi vero permisit, si qua posset, ex rebus suis raperet «. antequam bona publicareutur; exsihum melie, velut praemium, dedit. Ex fuXqati, Cui multum quotidie vigiliarum, m u l t u m laboris adiicit haec nostra i n e r s , sed tarnen effrénata petulantia. Yale.

XXVI. C.

PLINIUS

NEPOTI

SUO

S.

Nepos in provinciam seeemurns eximpla scrtptoium Plinianorum emendatissima secuni ferre voiebat; ea vero se curatili u m esse Pliuius proittittit. Fetis, parasti-,

ut libellos m e o s , recoRiioscendos

quos studiosissime comemendandosque

eurem.

E P I S T O L A R.

L 1 B. IY. 2(>. 27.

167

Fsiciam. Quid ehim susciperc libentiùs débeo, te Jrt-sWsertim exigente? Nam quum vii gravissimus, doctissimus, disertfssimus, super Haèc oecUpatissim u s , maxiinae provinciac p r a e f u t u r u s , tanti putes scripta nostra circuinferre tecum; quantopere mihi providendum e s t , ne te haec pars sarcinarùm, tamquain supervacua, o f f e n d a t i Annitar ergo prim u m , u t comites istos qua in commodissimos habeas;- deinde, u t reversus invenias, quos istis addere velis. Ncquls enim mediocriter 'me ad nova opera tu lector hortaris. Yale.

XXVII. C. P L I N I T 7 S

FALCONI

SUO

S.

Sentii Augurini; poimatia valde extollit, et «pcciAinis loco adfeit, quibua ipse Uudatus erat. "jCertius dies e s t , quod audivi recitantem Sentium Auguriuum cum summa inea VQluptate,, immo etiain admiratione. Poèmdtia appellai. Multa tenuiter, multa sublimiter, inulta venuste, multa tenere, m u l t a . dulciter, multa cum bile. Aliquot annis, p u t o , nihil generis eiusdem absolutius scriptum, nisi forte ine fallit aut amor eius, aut quod me ipsum laudibiebant, non diffidentia cnussae, bed metu teinpoium. Yerebantur, quod videbant ìnultis accidisse, ne ex centumvirali iudicio capitis r^i exirent. Et erant quidam Li illisi, quibue obiici et Gratillae amicitia et Rustici posset. R o g a n t . w , ut cum Curiano loquar., Cpnveniinus in , aedeip Concordiae. Ibi ego» Si ruater, inquain» Pie parte quatta scripsisset heredem, man qiteri /JOJ-

E P I S T O L A R .

LIB.

V.

1.

175

ses ? Quid si heredera quidem instituir set ex asse, sed leg ulis ita exhausisset, ut non amplius apud Le, quam quarta, rernaneret ? Igitur sitjficere tibi debet, si, exheredatus a mat re, quartam partem ab heredibus eius accipias, quam tarnen ego auf gebo. Seis, le non subscripsisse mecntn, et lam biennium trans isse, omniaque me usneepis re. Sed ut te coheredes mei tractabiliorern experiantur, utque tibi nihil abstulerit reverentia r / j e j , offero pro. mea parte tantundem. Tuli fructum npn conscientiae m o d o , verum etiam famae. Ille ergo Cuìianus legatum mihi r e l i q u i t ; et factum rneum, nisi forte blandior inibì, antiquum nobili bollore signavit. Hacc tibi scripsi, q u i a de o m n i b u s , quae me vel delecta nt vel an'gunt, non ahter t e c u m , q u a m uiecum, loqui sòleo: deinde, quod durum existimabain, te amantissimum mei fraudare voluptate, quam ipse capiebam. Ñeque eniin sum tain sap i e n s , ut nihil mea intermit, aii i i s , quae honeste ferisse w e c r e d o , testificado q u a e d a m , et quasi praemiutn accedat. ' Vale.

c.

17 6

P i,

i

M i

i

ir;

C. P L I N I U S

FLACCO

T m d i s a Flacco acceptis,

S U O S.

iucnnde exciisat Se,

quod

h u i c rmineii non respondeat simili dono.

Accepi pulcherrimos turbos, cum quibus parem calculum pOnere, nec ullis copiis ex Laurentino, liec maris tain turbidis teinpestatibus possum. Recipics ergo epístolas stcriles, ct simpliciter ingrat a s : ac lie ilJatn quidein sollertiain Diomedis in permutando muñere imitantes. S e d , quae facilitas t u a , hoc inagis dabis veniarti, quod se non mereri fatentur. Vale.

III. C. l ' L I N I U S

ARISTONI

SUO

Vituperatila a nonnullis, quod carmina

S.

petulantiora

»criberet, se ita defendit, ut primum se dicat hominem esse,

tum

virorum

gravissimorum

exeinpla se sequi,

postremo «e recitare i l l a , quia ingenio suo diffidat.

C u m plurima officia tua mihi grata et iucunda sunt, tum vel maxime, quod me celandum non puta6ti, fuisse apud te de versiculis meis multimi copio-

l i P l S T O L A H ,

LIB.

V. 3.

177

copiosumque sermonein, eumque diversitate iudiciorum longius processis.se : exstitisse etiam quosd a m , qui scripta quidein ipsa non iinpiobarent, ifie tamen amice simpliciteique repréhenderent, quod haec scriberein recitaremque. Quibus e g o , ut augeam meam c u l p a m , ita respondeo : Facio nonnunquam versiculos scveros pavuin, facio comoedias, et à u d i o , et fcpecto ìiiimos, et lyricos l e g o , et sotadicos iutelligo 1 aliquando praeterea r i d e o , iocor, ludo ; utque omnia innoxiae reinissionis genera breviter ainplectar, h o m o sum. Nec vero moleste fero, banc esse de m o n b u s mcis eii.stimationem , u t , qui nebciunt, talid doctissimos, gravissimo«, sanctissim o s homines scriptitasse, me scribere mirentur. A b illis autein, quibus notum ebt, quos quantosque auctores s e q u a r , facile impetrari pos^e c o n f i d o , ut errare i n e , sed cum illis sinant, quorum non seiia m o d o , veruni etiam lusus exprimere, laudabile est. A n ego verear (neminein v i v e n t i u m , ne quam in speciem adutationis i n c i d a m , nominabo ) sed ego v e r e a r , ne me non satis deceat, quod decuit M. T u l l i u m , Caiuin C a l v u m , Asinium Pollionem, Marcuin Messalam, Quintum Hortensiuin, M. Brutuin, L . S u l l a m , Q . C a t u l u m , Quintuin Scapvolam, Ser. S u l p i c i u m , Y a r r o n e m , Torquatuin, (imino Torqua» t o s ) C. M e i n m i u m , L e n t u l u m , G a e t u l i c u m , Ann.ieum S e n e c a m , et proxime Verginium Iiufuin ; et, sì non suffxciunt exeinpla privata, divum Iuhum, divum A u g u s t u i n , divum Nei vain, T . Cae.sarein? C Pivi. Ej,u t.

i7ü

C.

P L I N I r

Neronem enim transeo, quainvis scia in, non corrumpi in deterius, quae aliquando ctiain a inalis, sed honesta inanere, quae saepius a bonis fiunt. Inter quos vel praecipue numeivindus est P. Virgll i u s , Corn. Nepos, et prius Accius, Enniusque. Nan quidem hi seutitores : sed sauctitas morum non dibtat ordinibus. Recito tamen; quod illi an fecer i n t , nescio. Etiam. Sed illi iudicio suo poterant esse contenti: mihi modestior conscientia est, quam u t satis absolutuin putcin, quod a me piohetur. Itaque has recitandi caussas sequor : primum, quod ipse, qui récitât, aliquantp acrius scriptis suis, auditoruu\ ret ereutia , intendit: deinde, quod de quikus d u b i t a t , quasi cx consilii sententia stntuit. Multa etiam a multis admonetur: e t , si non admoneat u r , quid quisque seutiat, perspicit ex vultu, oculis, n u t u , m a n u , inuimuie, silentio; quae satis apertis not is iudicium ab liumamtate discernunt. At que adeo, si cui forte c o r u m , qui interfuciunt, cuiae fuerit eadein ilia legeie, intelliget, ine quaedain a ut commutasse, aut piaeterisse, fortasse etiam ex suo iudicio, quamvis ipse nihil dixerit mihi. Atque haec ita disputo, quasi populum in auditorium, uon in cubiculum a mi cos ad\ocaritn, quos plures habere, multis gloiiosum, repiehensioni nemiui i'uit. Vale.

E P I S r O L A R .

£ IB.

V.

4.

17 y

IV. C. De

PLINIUS Tuscilii

iegatos p i i m u m

VALERIANO

Nomentani adiuverat,

caussa,

qui

SUO

S.

Vicentinorum

m o x destituerai, liic et E p .

4. exponitur, et hic quidam tenui oratione, more

con-

fabulanti um.

R e s parva, sed initium non parvae. Vir praetorium Sollerb a senatu petiit, ut sibi instituere in agris suis liundinas perinitteretur: contradixfrunt Vicentinorum legati; affuit Tuscilius Nominatus: dilata caussa est. Alio senatu Vicentini sine advocato iutraveruut: dixerunt, se deceptos. Lapsine verbo, au quia ita seutiebant? Interrogati a Nepote praetore, Quem docuissent ; responderunt, Quem priits. Interrogati, An turic gratis ajfuisset ? responderunt, Sex millibus minimum : An rursus aliquid dcdissent ? dixeiunt, Mille denarios. Nepos postulavit, ut Noininatus induceretur. Hactenus ilio die. Sed, quantum auguror, longius res procedei. Nam pleraque tacta tantum, et oinnino commota, latissime serpunt. Eiexi aures tuas, Quamdiu nunc oportet, quam blande roges, ut reliqua cognoscas, si tamen 11011 ante ob haec ipsa veneris Romain, spectatorque malueris esse, quam lector. Vale.

lßO

G.

P L I N I I V.

C. P L I N I U S M A X I M O S U O

S.

Gravi te dolore confusimi significai: ex C. Fannii obitu cum proptei virtutes, tum maxime, quod pulcherrimum opus imperfectum reliquerat. Nuntiaturn mihi est, C. Fannium decessisse , qui miutius gravi me dolore confundit: primum, quod amavi hominem elegantem et disertum: deinde, quod iudicio eius uti solebam. Erat eiiim natura acutus, usu «xercitatus, varietate promtissiinus. Angit me super ista casus ipsius. Decessit veteri testamento': omisit, quos maxime diligebat: prosecutus est, quibus offensior erat. Sed boc utcunque tolerabile: gravius illud, quod pulcherrimum opus imperfectum reliquit. Quamvis enim agendis caussis distringeretur, scribebat tarnen exitus occisorum aut relega,torurn a Nerone : et iain trcs libros abaolvterat, subtiles, et diligentes , et Latinos, atque in* ter sermonem historiamque medios. Ac tanto magis reliquos perficere cupiebat, quanto frequentius hi lectitabantur. Mihi ailtem videtur acerba semper et immatura mors eorum, qui immortale aliquid parant. Nani qui voluptatibus dediti quasi in diem vivunt, vivendi caussas quotidie flniunt. Qui vero posteros cogitant, et memoriam sui operibus extendunt, his nulla mors non repentina est, ut quae Semper inchoatum aliquid abrumpat. Caius quidem

EPISTOLAR.

L I B . V. 5. 6.

ígi

Fannius, quod accidit, multo ante praesensit. Visus est sibi per nocturnam quietem iacere in lectulo suo compositus in habitum studentis, habere ante se scriniuin, ita solebat: mox imaginatus est venisse Neronem, in toro resedisse; promsisse primum librum, quem de sceleribus eius ediderat, eumque ad extremum revolvisse ; idem in secundo ac tertio fecisse, tunc abiisse. Expavit ; et sic interpretatus est, tamquam idem sibi futurus esset seribendi finis, qui fuisset illi legendi: et fuit idem. Quod me recordantem miseratio subit, quantum vigiliaruin, quantum laboris exhauserit frustra. Occursant animo mea mortalitas, mea scripta. Nec. dubito, te quoque eadem cogitatione terreri pro istis, quae inter manus habes. Proinde, dum suppetit vita, enitamur, ut mors quam paucissima, quae abolere possit, inveniat. Vale.

VI. C. P L I N I U S

APOLLINARI

S U O S.

Qua facundia II. E p . 17. Laurentinnm, eadem nunc Túseos suos cum coeli clementia regionisque forma desciibií.

Oidine, iucunde, varié, ingenióse singula pro-

posita.

Amavi curam et sollicitudinem tuam, quod, quum audisses, me aestate Tascos meos petiturum, ne

182

C.

P L I N I I

facerem suasisti, dum putas insalubres. Est sane gravis et pestilens ora Tuscorum, quae per litus extendituv. Sed hi procul a mari recesserunt: quin etiam Apennino, saluberrimo montium, subiacent. Atque adeo, ut' omnem prò me rnetuin ponas, accipe temperiem coeli, regionis situm, villae arnoenitatem: quae et tibi auditu,~et mihi relatu iucunda erunt. Coelum est hip me frigidum et gélidum; myrtos, oleas, quaeque alia assiduo tepore laetantur, aspernatur ac respuit: laurum tamen patitur, atque etiain nitidissimam proferì ; interduin, sed non saepius, quam sub urbe nostra, uecat. Aestatis mira clementia. Semper aer spiritu aliquo move tur; frequentius tamen auras, quam ventos, habet, Hmc senes multi. Videas avos, proavosque iam ìuven u m ; audias fabulas veteres, sermone&que maior u m : quumque veneris ilio, putes alio te siculo natum. Regionis forma pulcherrima. Imagìnare amphitheatium aliquod immensum, et quale sola rerum natura possit effìngere. Lata et diffusa planities montibus cingitur; montes summa sui patte procera nemora et antiqua habent. Frequens ibi et varia venatio. Inde caeduae silvae cum ip»o monte de6cendunt: has inter pingues teireniqie colles (neque enim facile usquam saxura, etiam ¡>i quaeratur, occuriit) planissimis campis fertilitate non cedunt, opimamque messem serius tantum, sed uon minus percoquunt. Sub his per latus omnc fineae porriguntur, unamque faciem longe lateque

E P I S T O L A R .

L1JS. V. 6.

183

contetunt; quarum a fine imoque quasi margine arbufita nascuntur; piata inde, campique: campi, quos non nisi ingentes boves et fortissima aratra perfringunt. ' Tantis glebis tenacissimum solum, quum primum prosecatur, assurgit, ut nono demum sulco perdometnr. Prata florida et gemmea tri fol iuni, aliasqne herbas, teñeras semper et mobles , et quasi novas, alunt. Cuneta eniin perennibus' rivis nutviuntur. Sed ubi aquae plurimuin, palus nulla; quia devexa terra quidquid liquoris accepit, nec absorbuit, effundit in Tiberim. Medios ille agros secat, navium patiens , omnesque fruges devehit in urbem, hieine duntaxat et vere; aestate subinittitur, rmmensique fluininis nomen arenti alveo deserit, autumno resuftiit. Magnam capíes voluptatem, si hunc regionis situm ex monte prospexeris. Ñeque enim terras t i b i , sed formara aliquam, ad eximiam pulchntudinem pictam, videberis cernere : ea varietate, ea descriptione, quocunque inciderint oculi, refìciuntur. Villa in colle imo sita prospicit quasi ex summo : ita leniter et sensim, clivo fallente, consurgit, u t , quum ascendere non pûtes, sentías attendisse. A tergo Apenninum, sed longius habet. Accipit ab hoc auras quamlibet sereno et placido die, non tamen acres et immodicas , sed spatio ipso Ltssas et infractas. Magna sui parte meridiein spectat, aestivumque solem ab hora sexta , hibernum aliquanto maturius, quasi invitât in porticum latam, et prominulam.

18+

C.

P L I N T I

Multa in liac membra ; atrium etiam ex more vetel'uin. Ante porticum xystus concisus in plurimas species, distinctusque buxo ; deinissus inde pronusque pulviiius, cu< bestiarum effigies invicem adversas buxus in.scripMt. Acanthus in plano mollis , et, pafiie dixerim , liquidus. Ambit hunc ambulatio pressis varieque tonsis viridibus inclu.sa : ab his gestatio in moduin circi, quae buxum multiformem, huinilesque et retentas manu arbusculas circumit. Omnia maceria nmniuntur. Hanc gradata buxus operit et subtrahit. Pratum inde non minus natura, quam superiora illa a r t e , visendum : campi deinde p o r r o , inultaque alia piata et arbusta. A capite porticus triclinium excurrit, valvis xystum desinenti: m , et protinus p r a t u m , multuinque ruris videt: fenestris hac latus x y s t i , et quod prosilit villae, hac adiacentis hippodromi nemus coinasque prospectât. Contra mediam fere porticum diaeta paulum recedit; cingit areolam, quae quatuor platanis inumbratur. Inter has marmoreo labro aqua exundat, circuiniectasque platauos, et .subiecta platanis leni aspergine fovet. Est in hac diaeta dormitori um cubiculuin, quod diein, clainorein, sonum excludit ; iunctaque quotidiana ainicorum coenatio, quae areolam illain, porticum aliain , eadeinque omnia, quae porticus, aspicit. Est et aliud cubiculuin a proxiina platano viride et uiribrosuin, inarmore excultuin podio t e n u s : nec cedit gratiae inarmoris, rainos, insidentcsque ramis aves imitata pictura.

EPISTOLAR.

LIB.

V. 6.

185

Cui subest fonticulus. In hoc fonte crater, circa siphunculi plures miscent iucunclis.sixnum murmur. In cornu porticus amplissimum cubiculuin a triclinio occurrit ; aliis fenestris xystuin, aliis despicit pratum, sed ante piscinam, quae fenestris servit ac subiacel;, strepitu visuque iucunda. Nam ex edito desiliens a q u a , suscepta marmore, albescit. Idem cubiculuin hieine tepidissimum, quia plurimo sole perfuuditur. Cohaeret bypocauston, et, si dies nub i l u s , iininisso vapore, solis vicein supplet. Inde apodyterium balinei laxum et hilare excipit cella frigidaria, in qua baptisteriuin amplum atque opacuin. Si natare latius aut tepidius velis, in area piscina est, in proximo puteus, ex quo possis rursus adstringi, si poeniteat teporis. Frigidariae cellae connectitur inedia, cui sol benignissiine praesto e s t ; caldariae magis : prominet enim. In hac tres descensiones : duae in sole, tertia a sole longius, a luce non longius. Apodyterio superpositum est sphaeristeriuin, quod plura genera exercitationis, pluresque circuios capit. Nec procul a balineo scalae, quae in cryptoporticum ferunt, prius ad diaetas tres. Haruin alia areolae i l l i , in qua platani quatuor, alia prato,,alia vineis imminet, diversasque'coeli partes , ut prospectus, habet. In summa cryptoporticu cubiculuin, ex ipsa cryptoporticu excisum, quod hippodromum, vineas, montes, intuetur. Iungitur cubiculum obvium soli, maxime hiberno. Hinc oritur d i a e t a , quae villae hippodromum aunectit.

106

C.

P X

I N I I

Kaec f a d e s , hie visus a fronte. A latere aestivacryptoporticus in edito posita ; quae non' aspicere vineas, sed tangere videtur. In media triclinium saluberrimuin afflatum ex Apennini vallibus recipit : post latissiinis fenestris vineas, vaivi« aeque vineas, sed per cryptoporticum quasi, admit tit. A latere triclinii, quod fenestris caret, scalae convivio utilia secretiore ambitu suggerunt. In fine cubiculum, cui non minus iucundum prospectum cryptcpOTticus ipsa, quam vineae praebent. Subest cryptoporticus, subterraneae siimlis ; »estate incluso frigore riget, contentaque aere suo, nec desiderai auras, nee ndmittit. Post utrainque cryptoporticum, unde triclinium desinit, incipit porticus, ante medium diem hiberna» inclinato die aestiva. Hac adenntur diaetae duae, quarum in altera cubicula quatuor, altera tria , ut circuit sol, au* sole .utuntur, aut umbra. Hanc dispositionem amoenitatemque tectoruin longe lateque praecedit hippodroinus. Medius pateseit, statimque intrantiuin oculis totus offertur, platanis circuitur. Illae hedera vestiuntur, utque stHnmae suis, ita imae aliems frondibus virant. Hedera truncum et ramos pererrat, vicinasque platalios transitu suo copulat. Has buxus interiacet. Exteriores buxos circumvenit laurus, umbraeque platanorum suam confert. Rectus hie hippodromi limes in extrema parte hemicyclio frangitur, mutatque faciem: cupressis ambitur et tegitur, densiore umbra opacior nigriorque; interioribns circulis

E P I S T O L A W. L I B .

V. 6.

187

(sunt enim plures) purissimum diem recipit. Inde etiam rosas effert, umbrarumque frigus non ingrato sole distingui!. Finito vario ilio multiplicique curvainine, recto limiti redditur, nec liuic uni. Nam viae plures, intercedentibus buxis,.dividuntur. Alibi pratulum, alibi ipsa buxus intervenit in formas mille descripta, literas interduin, quae modo nomen domini dicunt, modo artificis. Alternis metulae surgunt, alternis inserta sunt poma : et in opere ùrbanissimo subita velut illati ruris imitatio. Medium spatiuin brevioribus utrimque piatanis adornatur. Post has acanthus hinc inde luhricus et flexuosus, deinde plures figurae, pluraque nomina. In capite stibadiuin candido marmore vite protegitur. Vitem quatuor columellae Carystiae subeunt. £ stibadio aqua, velut expressa cubantium poudere, siphuncu11s effluit ; cavato lapide suscipitur, gracili marmore contiuetur, atque ita occulte temperatur, ut impleat, nec redundet. Gustatorium, graviorque coenatio margini hnponitur; levior navicularum et avium figuris innatans ciicuit. Contra fons egerit aquain et recipit : nam expulsa in altuin in se cadit, iunctisque hiatibus et absorbetur et tollitur. £ regione stibadii adversum cubiculi!m tantum stibadio reddit ornatus, quantum accipit ab ilio. A marmore splendei , valvis in viridia prominet et exit : alia viridia superioribus inferioribusque fenestris suspicit despicitque. Mo^ zothecula refugit quasi in cubiculum 'idem atquc aliud. Lectus hie, et undique fenestrae,

»88

P i,

1 N X I

et tamen lumen obscurum, umbra premente. Nam laetissima vitis per omne tectum in culmen nititur et ascendit. Noil secus i b i , quam in nemore, iaceas: imbrem tantum, tainquain in nemore, non sentias. Hie quoque foils nascitur, simulque subducitur. Sunt locis pluiibus disposita sedilia e marmore, quae ambulatione fessos, ut cubiculum ipsum, iuvant. Fonticuli sedilibus adiacent ; per totum hippodroinum dulces strepunt rivi, e t , qua manus dux it, sequuntur. His nunc illd viridia, nunc haec, inteidum simul omnia, laetantur. Vitassem iaindudum, ne viderer argutior, nisi proposuissem omnes angulos tecum epistola circumire1. Neque enim Yfirebar, ne laboiiosum ej^set legenti t i b i , quod scribenti non fuisset; praesertim quum interquiescere, s i l i b e r e t , depositaque epistola, quasi residere, saepius posses. Praeterea indulsi amori meo. Amo enim, quae maxima ex parte ipse inchoavi, 1 aut inchoata percolui. In summa ( c u r enim non ^peri^m tibi vel iudicium meum vel errorem?) primum ego officium scriptoris existimo, ut titulum suum legat, atqlie idemtidem interioget se, quid coeperit seribere: sciatque, si materiae immoratur, noti esse longum; longissimum, si aliquid 'arcessit atque attrahit. Vides, quot versibus Homerus, quot Virgilius arma, bic Aeneae, Achillis ille, describat: brevis tamen uterque est, quia facit, quod instituit. Yides, ut Aratus minutissima etiam sidera consectetur et colligat, modum tamen servat. Non enim

E P I S T O L A R.

L I B. V. 6.

189

excursus hie e i u s , sed opus ipsum est. Similiter n o s , ut parva magnis, q u u m t o t a m villain oculis tuis subiicere c o n a m u r , si nihil i n d u c t u i n , et quasi d e v i u m , l o q n i m u r , non e p i s t o l a , quae desenbit, sed villa, quae describitur, magna est» Verum ill u c , unde coepi; ne secundum legem meam iure r e p r e h e n d a r , si longior f u e r o in h o c , in q u o d excessi. Habes caussas, cur ego Tuscos meos Tutcul a n i s , T i b u r t i n i s , Praenestiuisque ineis praeponam. Nam super i l i a , quae r e t u l i , altius ibi otium et ping u i u s , eoque securms : nulla necessitas t o g a e , nem o arcessitor ex proximo ; placida omnia et quiescenza ; q u o d ipsum salubritati r e g i o n i s , u t pui'ius c o e l u m , u t aer l i q u i d i o r , accedit. Ibi a n i m o , ibi corpore, maxime valeo. Nam studiis a n i m u i n , vena t u corpus exereeo. Mei q u o q u e jiusquam salubrius d e g u n t : u s q u e adhuc certe neminem ex iis, quos eduxeram mecum (venia sit d i c t o ) ibi amisi. Dii m o d o in posterum h o c mihi g a u d i u m , haue glor i a m loco servent. Yale.

igo

c.

?

l

i

N

i

r

VIL t.

PLINIUS

CALVISIO

SUO

S.

Heres a Saturnino script us contirmat praeceptionem summae insignis, quam idem ille rei publicae Comensi conn a leges reliquciat. N e c heredem institui, nec praecipere posse rempublicain constat. Saturninus autem, qui nos reliquie heredes, qaadrantem reipublicae nostrae, deinde pro quadrante praeceptionem quadringentorum inillium dedit. Hoc, si ius aspicias, irrituin; si defuircti , voluntatein, latum et firinum eft. Mihi autem defnncti voluntas ( vereor, quam hi partem iurisColisulti, quod sum dictuius, accipiant) antiquior iure est, utique iu eo, quod ad communein patriam voluit perveniie. A n , cui de meo sestertiüm undecies contuli, huic quadringenta millia, paulo amplius tertiam p a i t c m , ex adventitio denegem? S c i o , te quoque a iudicio meo non abhorrere, qiuim eamdem rempublicam ut ci vis optimus diligas. Velini e r g o , quum pioxiine decuriones contrahentur, quid sit iuris indices, paice tarnen et modeste ; deinde subiungas, nos quadringenta millia o f f e n e , sicut praecepit Satuininus. Illius hoc m u n u s , illius libeialitàs; nostrum tantum obsequium vocetur. Haec ego scribere publice supersede; p r i m u m , quod memineram pro necessitudine ainicitiae nostrae, pio facultate pru-

E P I S T O L A R .

L1B.

V.

7 4

191

dentiae tuàe, et debere t e , et posse perinde meis ac tuis partibus fungi: deinde, quia verebar, ne modum, quem tibi in sermone custodire facile est, tenuis.se in epistola non viderer. Nam sermonem vultus, gestus, vox ipsa moderator; epistola, omnibus commendationibus destituta, maliguitati ínterpretantium exponitur. Vale.

Vili. C. P L I N I U S

CAPITONI

SUO

S.

Historiam «ciipturus Capitoni caussas et consilii eiiu, et cunptauonis in eo exsequendo exponit, rogatque, ut telnpoia descnbenda sibi monstret, ne sibi sciibere parato moia innciatur.

Inseruit nonnulla de discrimine

historiae et oiationi*.

S u a d e s , ut historiam scribam, et suades non solus : inulti hoc ine saepe inonuerunt, et ego volo ; noiv quia commode facturum esse coufìdam, (id_ enim temere credas, nisi expertus, ) sed quia mihì pulchium inprimis videtur, non pati occidere, quibus aeternitas debeatur, aliorunique fainam cuin sua «tendere. Me autem nihil aeque ac diuturuitatis amor et cispido sollicitat: res hoinine dignisfiiina, praesertim qui nullins sibi conscius culpae.

C.

¿92

P L

1 N

1 1

posteritatis memoriam non reformidet. Itaque diebus ac aoctibus cogito, J i qua me quoque Tollere

jjossim

humo,

( i d enim voto meo sufficit: illud supra votura) Quamquam

ot

victorque

virüm volitale

per ora.

Sed hoc satis est, quod prope sola historia polliceri videtur. Orationi enim et carmini parva gratia , nisi eloquentia sit summa : historia quoquo modo sciipta delectat. Sunt enim homines natura curiosi, et quamlibet nuda rerum cognitione ca bam : inveni, qui mihi copi am consilii aui facerent. Ipse praeterea quaedam emendanda annotavi. Emendavi librum, quem misi tibi. Materiam ex titulo cognosces; caetera liber explicabit: quem iam nunc Oportet ita N consuescere, ut sine praefatione intelligatur. Tu velim, quid de universo,' quid de partibus sentias, scribas mihi. Ero enim vel cautior bi continendo, vel constantior in edendo, si kuc vel ìlluc auctoritas tua accesserit. Val«.

E P I S T O L A L

L I B. V. 14.

199

XIV. C. P L I N I U S

VALERIANO

SUO

S.

Quem exitum Tutcilii Nomentaui causpa (de cuins initio Ep. 4-) habuerit, rtavratur. E t tu rogas, et ego promisi, si rogasses, scripturum ine tibi, quem habuisset eventum postulatio Nepotis circa Tuscilium Nomiuatum. Inductus est Nominatus ; egit ipse pro s e , nullo accusante. Etenim legati Vicentinorum 11011 modo non presserant « u m , verum etiam sublevaverunt. Summa defensionis, Non ßdeni sibi in advocatione, scd constantiam dcfuisse ; descendisse ut acturuiu, atque etiam in curia visum; deinde sermonibut amicorum perlerritum recessisse; monitum enim, ne desiderio senatoris, non iam quasi de nundinis, sed quasi de gratia, fama, dignilate certantis, tam- pertinacher, praesertirn in senatu, repudiar et ; alioqui maiorem invidiam, quam p roxi me, possums. Erat sane prius, a paucis tarnen, accia* matum exeunti. Inde subiunxit preces multumque lacrimarum: quin etiam tota actione, homo in dicendo exercitatus, operam dedit, ut deprecari inagis (id enim et favorabilius et tutjus) quam defendi videretur. Absolutus est sententia desiguati consulis Afranii Dextri, cuius haec summa: Melius quidem Nominatum fu is se facturum, si caussam Vicentinorum eodem animo, quo susce•

200

C.

P

L

I

N

i

1

perat, pertulisset: quia tamen in hoc genus cul' pae non fraude incidis set, nihilque dig nntn anirnadversione admisisse convinceretur, liberandilm, ita ut Vicentinis, quod acceperat, redderet. Assenserunt o m n e s , praeter F l a v i u m A p r um. Is interdicendum ei advocalionibus in quinquennium c e n s u i t : et quam vis neminem auctoritate traxisset, constanter in senteutia m a n s i t : quin etiam Dextrum, qui primus diversum censuerat, prolata lege de seaatu h a b o n d o , iurare c o e g i t , e repubhca esse, quod ceitsuitset. C u i , q u a m q u a m legitimae postul a t i o n i , a quibusdam reclamatum est. Exprobrare eniin censetiti auibitionem videbatur. Sed priusqiiain sententiae dicerentur, N i g r i n u s , tvibunus p l e b i s , recitavit libellum disertum et g r a v e m , quo questus e s t , venire advocatwnes, venire etiam. pi aevaricationes; in Utes coiri; et gloriae loco poni ex spolus civium magnos et statos reditus. llecitavit capita l e g u m , admonuit senatusconsultor u i n : in fine d i x i t , Petendum ab optimo Principe, ut, quia leges, quia senatusconsulta contemner entur, ipse tantis vitiis tnederetur. P a u c i d i e s , et liber Principis S e v e r u s , et tamen inoderatus. Leges i p s u m ; est in publicis actis. Q u a m me iuvat, q u o d in causSis agendis 110» mo do p a c t i o n e , dono, inuncre, verum etiam xeniis semper abstinui 1 . Oportet q u i d e m , quae sunt inhouesta, non quasi illic i t a , sed quasi p u d e n d a , vitare: iucundum tamen, si prohiberi publice v i d e a s , q u o d liumquam tibi

E P I i> T O L A R.

LIB.

V. i4- i5-

SOI

ipse permiseris. Erit fortassc, iminD non'Miubie, huius propositi mei et minor laus, et obscurior f a m a , quum omiies ex necessitate facient, quod ego sponte faciebain. Interim fruor voluptate, quum alii divinum m e , alii meis rapinis, ipeae avantia« ocruibum, per ludum ac iocum dictitant. Yale.

XV. C.

PLINIUS

FONTIO

SUO

S.

Sumnio se gaudio affectum smbit, -quod ComntuS Teitullus Aemiliae viae cm a oTnatus s i t , quum ipse simili officio fungftttir, sensusque prodit egiegios. Secesseram in municipium, quum mihi nuntiatum est, Cornutum Tertullum accepisse Aemiliae viae curam. Exprimère lion possum, quanto sim gaudio affectus, et ipsius et meo nomine. Ipsius, q u o d , sit licet, sicut est, ab oinni ambitione longe remotus, debet tamen ci iucuridus esse honor ultro datus; meo, quod aliquanto magis me delectat mandatum mihi officium, postquam par Cornuto datum video. Neque eniin augeri dignità t e , quam aequari bonis, gtatius. Cornuto autem quid melius? quid sanctius ? quid in omni genere laudis ad exemplar antiquitatis expressius? Quod mihi

SOS

C.

P

L

1 N I 1

cognitum est non fama, qua alioqui optima et nientissima iruitur, sed longis magnisque experimentis. Una diligimus, una dileximus omnes fere, qnosiaetas nostra iu utroque sexu aemulandos tulit: quae societas ainicitiarum artissima nos familiaritate coniunxit. Accessit vinculam necessitudiliis publicae. Idem enim inihi, ut scis, collega, quasi voto petitus, in praefectura aerarii fuit: fuit et in consulatu. Tum ego, qui vir, et quantus "esset, altissime inspexi, quum sequerer ut magistruin, ut parentem vererer : quod non tam aetatis Hiaturitate, quam vitae, merebatur. His ex caus.sis ut illi, sic mihi gratulor ; nec privatim magis, quam-publice, quod tandem homines non ad pericula, ut prius, verum ad lionores virtute perveuiunt. In infinitum epistolain extendam, -si gaudio meo indulgeam. Praevertor ad e a , . q u a e me, agentem hic, nuntius deprehendit. Eram cuin prosocero meo, eram cum amita uxoris, eram cum amicis diu desideratis ; circumibam agellos ; audiebarn multum rusticarum querela rum : rationes legebam inviéus' et cursim (aliis enim chartis, aliis sum Uteris initiatus); coeperam etiam itineri me pra eparare. Ti am includor an gusti is commeatus, coque ipso, quod delegatum Cornuto audio offlcium, mei admoueor. Cupio te quoque sub idem tempus Campania tua reinittat, ne quis, quum in urbem rediero, contubernio nostro dies pereat. Vale.

E P I 6 T O b A R.

t

lIB.

V. 16.

£05

XVI. G. P L I N I U S M A R C E L L I N O

SUO

S.

Excellentissima epistola, qua Fundani (iliam defmictam lnget, et in societatem doloris, quo patris animus jnaceTabatur, Tenit. Virtutes puellae et patria tormenta ad commiserationem apte notantur; tum Marcellinus humanß&ime r o g a t u r , ut dolentem solatio mòlli eiigere et ipse Telit.

Tristissimus haec tibi scribo. Fundani nostri filia minor est defuncta: qua puella niliil umquam iestivìus, amabilius, 11 ec modo longiore v i t a , sed prbpe immortalitate, diguius vidi. Nondum anuos «juatuoidecim impleverat, et iam illi anihs prudeut i a , Aiatronalis grayitas erat; et tamen sua vitas püellaris cutn virginali verecundia. Ut ilia patris eervicibus inhaerebat? ut nos amicos paternos, et amanter et ihodeste complectebatur ! ut nutrices, ut paedagogos, ut praeceptores, pro suo quemque o f f i c i o , diligebiit J quam studiose, quam intelligent tèt lectitabat! ut parce custoditeque ludebat! qua ilia temperantia, qua patientia, qua ctiam constali» tia uovissimam valetudinem tulitl medicis obsequebatur; sororem, patrern adhortabatur, ipsamque se de.strtutam corporis viribus, vigore animi sustinebat. Duravit bic illi usque ad extrenram, nec aut spatio valetudini«, aut metu mortis infractus est; quo plures gravipre^que nobis caussas relin-

C.

P L I N I I

queret et desideri! et doloris. O triste plane acerIminque funus ! o inorte ipsa mortis tempus indigniilsl tain destinata erat egregio iuveni, iam electus nuptiaiujii dies, iam nos vocati. Quod gaudiuui quo tnoeroie muta turn est! Non possum exprimere verbis, quantum animo vulnus acceperini, quurn audivi Fuqdanum ipsum ( u t multa luctuosa dolor invenit) praecipientein, quod ,in vi'stes, margarita, geininas, fuerat erogaturus, hoc in tura et uuguenta et odores impenderetur. Est quidem illc eraditus et sapiens, ut qui se ab ineunte acta te altionbus studiis artibusque dediderit : eed nunc o m n i a , quae audiit saepe, quae dixit, aspernatur; expulsisque , virtutibus aliis, pietatis est totus, Iguosces, laudabis etiam , si cogita veris, quid amiserit. Amisit enim filiam, quae noil minus mores eius, quarn os vultumque refevebat, totumque p atre in mira similitudine exsciipseiat. Proinde si qua» ad eunj de dolore tam iusto literas mittes, memento adbibere solatium, non qnasi castigatorium et nimis f o r t e , ,sed molle et hurnanum. ; Quod u t facilius aduiittat, multuin faciet jnedii temporis spatiuin. > Ut enim crucjum, adhuc vulnus medeutium manias r e f o r m i d a t , deinde patit u r , atque ultro r e q u i r i t ; sic recens animi dolor consolationes reiicit ac r e f u g i t , mox desiderai, et clemeuter adinptis acquiescit. Yale.

E F I S T O L A R.

LIB.

V.

17.

C05

XVII. C.

PLINIÚS

SPURINNAE

SUO

S.

Cum Calpurnius P i s o , invenís nobilis, eruditum carmen optime íecitasset, fraterque plausu, quem ille tuleí a t , cominotus esset, Plinius, ut eiat ingenien um viitu-' tumque omnium amantissimus, non modo illi doctunam, huic pietatem 111 ipso auditoiio gistulntus est, sed Spurinnae quoque,

qui et ipse bonis ambus iavebat,

haec

nota fecit.

S c i o , quanfopere bonis artihús faveas, quantum gaudium capias, si nobiles iuvenes dignum »liquid maioribus suis faciant: quo ft'stinantius nuntio tibi, fuisse me hodie in auditorio Calpurnii Pisonis. Recitabat xaraSTtpiS/iMv eruditam sane luculentamque materiam. Scripta elegís erat fluentibus, et teneris, et enodibus, sublimibus etiam, ut poposcit locus. Apte enim et varie nunc attollebatur, nunc residebat: excelsa depressis, exilia plenis, severis iueunda mutabat ; omnia ingenio pari. Commendabat haec voce suavissima, vocem verecundia. Multum sanguinis, multum sollicitudinis ili ore, magna ornamenta recitantis. Etenim, nescio quo pacto, magis in studiis homines timor, quam fiducia decef. Ne plura, (quamquam libet plura, quo bunt piilchriora ,de iuvene, lariora de nobili,) recitatone finita, multum ac diu exosculatu* adolescentem, qui est acerrimus stimulus monendi, l >hoc etiam dignitas postulat. Suscepi candidatum, et suscepisse me notum esit : ego ambio,

EPISTOLAR.

L I li. Vi. 6. 7.

¡¿m

ego periclitor. In summa, si datur Nasoni, quod petit, illins honor; si negatur, inea repulsa est, Vale.

vir. C. P L I N I U S C A L P U R N I A E S U A E

S.

Ad Calpurniae, de piatiti absentia dolentis, literas blandissime et tenerrime rcspondet. Cf. Ep. 4. Scribis, te absentia mea non mediocriter affici, unumque habere solatium, quod , pro me libellos meos teneas, saepe etiam in vestigio mep colloces. Gratum est, 1 quod nos requiris , quod his fomenti« acquiescis. Invicein ego epístolas tuas lectito, atque identidcm in manus quasi novas sumo ; sed eo magis ad desiderium tui accendor. Nam cuius lite/ae tantum habent suavitatis, liuius sennonibus quantum dulcedinis inest 1 Tu tarnen frequentissime scribe, licet hoc k a me delectet, ut torqueat. Vale.

322

C.

P

L

I

N

1

I

VIII. C.

PLINIÙS

PRISCO

SUO

S.

In re quadam pecuniaria Attilium moie suo, id est gravitei , admixtis etiam non inepte minis, Prisco coinmendat. A t t i l i u m C r e s c e n t c m e t n o s t i , e t amas.

Q u i s ¡eniin

ilium s p e c t a t i o r paulo a u t n o n novit, aut non a i n a t ? H u n c ego non u t m u l t i , sed a l t i s s i m e diligo. pida

nostra

unius

diei

Oj>-

dirimuntur :

ipsi

a m a r e i n v i c e m , q u i est flagiantissiuius a m o r ,

ado-'

l e s c e n t u l i coepunufc. xit i u d i c i o ,

v

itinere

M a n s i t h i e p o s t e a , nee

sed i n v a l u i t .

Sciunt,

nostrum familialius intuentur.

quies,

refri-

alterutruin

Nam et ille auiici-

t i a m m e a m latissima p r a e d i c a t i o n c ego prae ine f e r o ,

tjui

ciicumfert;

et

quain! sit m i h i c u r a e m o d e s t i a ,

securitas eius.

Quin

etiam q u u m insolen-

tiain c u i u s d a m t r i b u n a t u m plebis i a i t u i i v e i e r e t u i , i d q u e i n d i c a s s e t m i h i , respondi :

Ovrtr, ¿/iti) SSavros Hai iitì ?9oiì òipno^ivoio, 2oì xoiXgs xapà vijvsì ftuptias ptìpas ¿noiati. Quorsus h a e c ?

U t s c i a s , n o n ^»osse A t t i l i u m ,

i n c o l u m i , i n i u r i a m accipere.

me

Iteruin dices : Q u o r -

sus h a e c ? D e b u i t ei p e c u n i a u i Y a l e i i u s V a r u s : liuius e s t heres M a x i m u s n o s t e r , quein et ipse a m o , !>ed coniunctius tu.

Rogo ergo,

exigo e t i j m pro i u i e

E P I S T O L A

R.

LEB.

VI. 8-

amicitiae, cures, ut Attilio moo salva sit non sors modo, verum etiain usura plurium a un orum. Honia est alieni abstinentissimus, sui diligens: null is quaestibus sustinetur, nullus illi, nisi ex frugahtate, reditus. Nam studia, quihus plurimum praestat, ad voluptatem tantum et gloriam exercet. Gravis est ei vel minima iactura, quia reparare, quod amiseris, gravius est. Exime hunc illi, exime hunc mihi scrupulum : sine me suavitate eius, sine leporibus perfrui. Neque eitim possum tristem videre, cuius hilaVttas me tristem esse non patitur. In somma , nosti facetias hominis : quas velim ' attendas, ne in bilem et amaritudinem vertat iniuria. Quam viin habeat offensus, crede e i , quam in amore habet. Non feret magnum et liberum ingenium cum contumelia damnum. Verum ut ferat ille, ego meum damnum, meam cdntumeliain vindicabo : sed non tamquam pro mea', hoc est, gravius, irascar. Quamquam quid denuntiationibus et quasi minis ago? Quin potius, ut coeppram, r o g o , o r o , des operam, n e i l l e s e , quod validissime vereor, a me, ego me neglectum a te putem. Dabis autem, si hoc periude cura e est t i b i , quam illud mihi. Vale.

C.

P L I N I I IX.

C. PLINItTS T A C'ITO SUO S. Miratur*. Nasonem «ibi, a Tacito commendaci, petitque ab co, ut ilium alii« potiu» fautoijbus précibus suis tradere veht. Cf. Ep. -6. Coromendas truhi IplLuja. fiasonem candldatum. Nasonem ,mjhi? quid si,we 4psum? Fero, tiuneu et ignjosco. , Eumdeio euiin cprompudassem ttihi , si,, te Ronyae rr\orants, ipse abfutsseui. . Hi)bpf, hoc sollicitudo, quod omiiia necessaria putat., T« t,ameu, ccnseo, alios ìoges.; .ego precum tuarum jnjuifetei, adiutor, partiqups ero. Yale.

X. C. P L I N I U S A L B I N O

SUO S.

Sensus, describit, quos Alsienais villae aapectus, in qua Verg^nius tenectutem egerat, ,monumenrumque teius lieglectum in eo excitaverant : in qùibus et ipst» -animus, tam già tue in Veiginium, quam immortalitatis cupidus elucet. Quum venissem in socrus meae villam Alsiensem, quae aliquando Rufi Verginii fuit, ipse milii locus optimi illius et maximi viri desiderium lion sine doloie

E P I S T O L A R.

L I B . VI.

io.

S25

dolore renovavit. Hunc enim incolere secessum, atque etiam senectutis suae nidulum vocare consueverat. Quocunque ine contulissem, illmn animus, illum oculi 1 equii ebant. L i b u i t etiain inoiunnentuni ei«4 v i d e r e , et vidisse poenituit. Est enim adhuc iinpeife^tuin i 'nec difficultas operis 111 caussa, mod i c i , ac potius exigui ; sed inertia e i u s , cui cur»' mandata est. Subit indignatio cum iniseratioiie, post decimum mortis annum reliquias, neglectumque ciuerem, sine titulo , sine nomiue iacerc, cuius memoria 01 beni teirarum gloria peivagetur. A t ille jnandaverat caveratque, ut divinum illud et immortale factum veisibus inscribeietur, UIC

SITUS

EST

VINDICE IMPERIUM

RUF US,

PUt SO

QUI

QUONDAM

ASSERUtT

SON

SI Bt ,

SUI

Patriae. Tarn rara in »micitiis fides« tam parata obi ivi o mott u o r u m , u t ipsi nobis debeamus etiam conditori», exstruere, òmniaque heredum officia praesumei-eJ Nam cui non est verendum, quod videmus accidiose Verginio? Cuius iniuriam ut indigniorem, aie ettaro -aotiorem ipsius clavitas facit. Yale«

C. rlin Eput.

£20

C.

P

L

1

N

I

I

XI. C.

PLINIUS

MAXIMO

SUO

S.

Laetatur, par iiivenum egregium patriae luccrescere et se aemulari. Cf. I V . 16.

O diem laetum 1 . adhibitus in consilium a praefecto u r b i s , audivi ex diverso agcntes suinmae spei, suinmae indolis iuvenes d u o s , Fuscuin Salinatoretn et Uminidium Quadratum , egregium p a r , nec modo temporibus nostris, sed Uteris ipsis ornamento futurum. Mira utrique probitas, constantia salva, decorus habitus, os planum, vox virilis, tenax m e m o r i a , magnum ingenium, iudiciuin aequale : quae singula mihi voluptati fuerunt ; atque inter haec i l l u d , quod et ipsi m e , ut rectorem, ut magistrum intuebantur, et i i s , qui audipectantibus, abeundi consilium , donee de avunculo nuntius.

Haec,

nequaquam bistoria d i g n a , non scriptuius leges; et t i b i , scilicet qui requisisti, iinputabis, si digna ne •pistola quidem videbuntur.

C rhii. Bpbt.

Yale.

16

£¡4»

C-

P L I N

I

I

XXI. C. P L I N I U S

CANINIO

SUO

S.

De Vergimi Romani viitutibus et sciiptis, maxim« eomoedia quadam, ad exemplar veteiis composita, certioiem facit Caninium, poètam et ipsum. S u m ex iis, qui mirer antiquos: non tamen, ut q u i d a m , temporum nostrorum ingenia despicio. Neque enim quasi lassa et effoeta n a t u r a , ut nihil iain laudabile pariat. Atque adeo nuper audii Veiginium Romanum paucis legentem comoediam, ad exemplar veteris, comoediae scriptam tatn b e n e , ut esse quandoque possit exemplar. Nescio, an uoris hominem, quamquam nosse debes. E s t enim pro* bitate moyuin, ingenii elegantia, operum varietate monstrabilis. Scripsit mimiiambos tenuiter, argute, venuste, atque in hoc genere eloquentissime. Nullum est enim genus, quod absolutum, non pos.sit eloquentissimum dici. Scripsit coinoedias , Menandrum aliosque aetatis eiusdem aemulatus. Licet has inter Plautinas Tereutianasque nuineies. Nunc primum se in vetere coinoedia, sed non tainquain inciperet, ostendit. Non illi v i s , non granditas, npn 6ubtilitas,' non amaritudo, non dulcedo, non lepos defuit. Ornavit virtutes, iusectatus est vitia ; fictis nQininibus decenter, veris usus est apte. Circa me tantum benigniate nimia inodum excessit, nisi quod tamen poetis meutiri licet. In suinma, extor-

E P I S T O L A R .

L I B . VI. 2i. aa.

¡243

quebo ei l i b r u m , legendumque, immo ediscendum, mittam tibi. Neque eniin dubito f u t u r u m , ut a o n deponas, si semel gumseris. Yale.

XXII. C.

PLtNIUS

TIRONI

SUO

S
uis ruitura supra videtur, licet adhuc postero® habeat. Quantis enim virtutibus, quantisque factis assequeri-

E P I S T O L A

K.

L I B . VII.

19. 20.

aß5

t u r , ut haec non novissima occiderit? Me quidem ili ad etiam affligit et toiquet, quod matrem eius, Itlain (nihil possum illustrius dicere) tantae feminae matrem, rursus videor amittere, quam haec, ut reddit ac refert nobis , sic auferet secum, meqae et n o v a pariter et rescisso vulnere afficiet. Utramqu{ colui, utiamque dilexi : utram m a g i s , nescio; nec discerni volebant. Habuerunt officia inea in secundis; habuerunt in adversis. Ego solatium lelegatarum» ego ultor reversaruin. Non feci tameu p a r ì a , atque eo magis banc cupio ^servali, ut mihi solvendi tempora supersint. In his eram curii», quum scriberem ad te ; quas si Deus aliquis in gaudium verterit, de metu non querar. Yale.

XX. C. P L I N I U S

T A C I T O S U O S.

Tacito, quum ambo «ibi libres emendandos misissent, laetitiani suam prodit e communi amicitjae eiuditionisque fama,

qua inter aequales floreant, et qua»

ipsos apud' postero» quoque mane#t.

L i b r u m tu um legi, et, quam diligentissime potui, annotavi, quae commutanda, quae eximenda arbitrarer. N^m et ego verum dicere assuevi, et tu libenter audire. Neque enim ulli patientius vepre-

c.

v l

i

JST

L

L

bend u n t a r , quam qui maxime laudari nierentm. Nunc a te libruin meum cum annotationibus tuis exspecto. Q iucundas, o pulchras vices 1 Quam me deiectat, q u o d , si qua posteris.cura nostri, usquequaque n a r r a b ì t u r , qua concordia, simplicitate, Tide, vixerimus! Erit raruin et insigne, duos homines , aetate et dignitate propeinodum aequales, nonnullius in literis nominis (cogor eniin de te quoque parcius dicere, quia de me simul dico ) alterum alterius studia fovisse. - Equid em adolescentulus, cum iain tu fama gloiiaque floreres, te sequi, tibi longo, fed proximus, intervallo et esse, et haberi concupiscebam. Et erant multa clarissima ingenia: sed tu mihi (ita simiiltudo lia>> turac ferebat ) maxime imitabilis, maxime imitandus videbaris. Quo magis gaudeo, quod , si cjuis de studiis' s e r m o , una nominamur; quod de te loquentibus , statim occulto. Nec desunt, qui utrique nostrum praeferantur. Sed nihil intérest n e a , quo loco iungimur. ' Nam mihi primus, qui a te proximus. Qi^in etiam in testamentis debes annotasse, nisi quis forte alterutri nostrum amicissim u s , eadein legata, et quidem pali t e r , accipiiaus. Quae omnia hue spectant, ut invicem ardentius diligamus, quum tot vinculis nos studia, mores« f a m a , silprema denique hoininum iudicia constringaut. Vale.

E P I S T O L A

R.

LIS.

VU.

ai.

2Q7

XXI. C. P L I N I U S

C O R N U T O

SUO

S.

Quotnodo infirmitati oculorum consulat, 11 »riat, et p r o gallina missa iocabundus giatias agit.

P a r e o , collega carissime, et infirmitati oculorum, ut îubes, consulo. Nam et h u e , tecto vehiculo undique inclusus, quasi in cubiculo, perveni, et hic non stilo m o d o , verum etiam lectionibus difficulter, sed abstineo, solisque auribus studio. Cubicula obductis velis opaca, nec tameu obscura, iacio. Cryptoporticub quoque, adopertis inferioribus fenestrìs, Rantum uinbrae, quantum luminis, habet. Sic paulatim lucem ferre condisco. Balineum assumo, quia prodest : vinum, quia non nocet; parcissime tamen. Ita assuevi, et nunc custos adest. Gallinam, ut a te missaui, libenter accepi; quam satis acribus oculis, quamquam adhuc lippus, pinguissimam vidi. Yale.

C.

208

P

L

I

N

I

f

XXII. C.

PLINIUS

FALCONI

SUO

S.

A m i c u m , c u i antea non n o m i n a t o T u b n n a t u m a F a l cone i m p e t i a v e r a t ,

iani n o m i n a l «

sunimisque

celebiat

lauilibus.

JVIinus iniraberis, me tam instanter petisse, ut in amicum meum conferres tribuna tum, quum scieria, quis ille ijuahsque. Possum autem iain tibi et nomen indicare, et describere ipsum, post quam polliceris. Est Cornelius Minucianus, ornamentimi regionis meae, seu dignitate, seu moribus. Natus splendide, abundat facultatibus, amat studia, ut solegt pauperès. Idem rectisfeimus iudex, fortissimus advocatus, fidelisfcimus amicus. Accepisse te beneficium credes, i|uum propius inspexeris hominem, omnibus honoribus, omnibus titulis (nihil volo elatius de modestissimo viro dicere) parem. Yale.

XXIII. C. PLINIUS F A B A T O PROSOCERO SUO S. Prosoceium moneti

u t T i r o n e m d o m i exspectare ve-

l i t , nec ei M e d i o l a n i o c c u r r e r e .

E p . 16.

G a u d e o quidein esse te tam fprtem, ut Mediolani occurrere Tironi possis: scd, ut peiseveres esse tam,

E F I S T O L A

R.

LIB.

VII.

23.24.

2ß9

tarn fortis, r o g o , ne tibi contra ratioueih aetatis tantum laboris iniungas. Quin immo denuntio, ut ilium et domi, et intra doinum, atque etiam intra cubiculi limen, exspectes. Etenim quam a me ut frater diligatur, 11011 debet ab e o , quem ego parentis loco oboervo, exigere officium, quod parenti suo remisisset. Vale.

XXIV. C.

PLINIUS

GEMINIO

SUO

S.

D e Ummidiae Quadratillae, quae nepotem s u u m , invenem e g i e g i u m ( V I . E p . 1 1 . ) lieredem reliquerat, testamento laetatur, atque amborum m o i e s describit.

XJmmidia Quadratili» paulo minus octogesimo aetatis anno decessit, usque ad novissimttin yaletudinem viridis, atque etiam ultra matronalem moduin compatto corpore et robusto. DeceSsit honestissimo testamento. Reliquit heredes, ex besse nepotem, ex tertia parte neptein. Neptem parum novi: nepotem familiarissime diligo, adolescente«! singularem, nec Iis tantum, quos sanguine attingit, inter propinquos amandum. Ac primum, conspicuus forma, omnes sermones malignorum et puer et iuvejiis evasit : intra quartum et vicesimum anhum mariC rhn. Bput.

19

C.

P L I N I

I

t u s , e t , si Deus annuisset, pater. Vixit in contu? bernio aviae delicatae severissime, et tameu obsequentissime. Habebat illa pantomimos, fovebatque effusius, quam principi feminae 'convenit. Hos Quadratus non in theatro, non domi spectabat; nec illa exigebat. Audivi ipsam, quurn mihi commendaret nepotis sui studia, solere se, ut feminaui in ilio otio sexus, Iaxare auimum lusu calculoruro, solere spettare pantomiinos suos ; sed quum factura esset alterutrum, Semper se nepoti suo pvaecepi.sse, a b i i e t , studeretque: quod mihi non amore eius magis facete, quam reverenti», videbatur. Miiaberis, et ego miratus sum. I'roximis sacerdotalibus ludis, productis in commissione pantomimis, cum sunul tbeatro ego et Quadratus egrederemur, ait m i h i : Scis, me hodie primum vidisse saltantem amae vieae libertum? Hoc nepos. A t , hercule, alienissimi homines in honorem Quadratillae (pudet me dixisse honorem ) per adulationii officium, in theat r u m cursitabant, exsultabaut, plaudebant, inirab a n t u r : ac deinde singulos gestus doininae cum cauticis reddebant; qui nunc exiguissima legata, tlieatralis operae corollarium, accipiènt ab herede, qui non spectabat. Haec, quia soles, si quid incidit novi, non invitus audife: deinde, quia iucundum est m i h i , quod ceperim gaudium, scribendo retractare. Gaudeo eniin pietate defunctae, honore optimi iuvenis : laetor e t i a m , quod domus aliquando C. Cassii, huius qui Cassianae scholae priuceps et

E P I S T O L A R .

LIB.

VII.

¡»4.25.

291

parens f u i t , serviet domino non minori. Implebit enim illam Quadra tus meu6, et d e c e b i t , rurs usque ei pristinam'dignitatem, celebt-itatem, gloriamque reddet, qüum tantus orator inde procedete quantus inris ille comultus. Yale.

XXV. C.

PLINIUS

RUFO

SUO

S.

Occultam Terentii Iunioris eruditionem, quam casti cognoverat, desciibit, adiniiatur et timet. O quantum eruditorum, aut modestia ìpsorum, aut quies opeiit ac subtrahit famae! At uos eos tantum dicturi aliquid aut lectui'i timemus, qui studia sua proferuut; quum i l l i , qui tacent, hoc amplius praestent, quod maximum opus silentio reverentur. Expertus s c r i b o , quod scubo. Terentius Iunior, equestribui militiis, atque etiam procuratone Narbonensi; provinciae integerrime functus, recepit se in agros suos, paratisque honoribus fctanquillissimuio otium pr^aetulit. Hunc e g o , invitatus hospit i o , ut bonuin patrem familiae, ut diligentem agvicoldm intuebar, de his locuturus, in quibus ilhun versari putabam : et coeperam, quum ille me dottissimo sermone revocavit ad studia. Quam tcisa o m n i a ! quam L a t i n a ! quam Graeca! Nam tantum

C.

P

L

I

N

I

I

utraque lingua v a l e t , ut ea inagis videatur excell e r e , qua cum inaxiine loquitur. Quantum ille l e g i t ! quantum tenet! Athenis viveie hoininem, non in v i l l a , putes. Quid m u l t a ? Auxit sollicitud i n e i n i n e a m , e l f e c i t q u e , u t i l l i s , quos doctissitnos n o v i , non minus h o s , seductos et quasi rusticos verear. IJem suadeo tibi. Sunt enim, ut in castris, sic etiain in Uteris nostris plures cultu p a g a n o , quos cinctos et a n n a t e s , et quidem ardentissimo ingenio, diligentius scrutatus invenies. Vale.

XXVI. C. P L I N I U S

MAXIMO

SUO

S.

Moribps aegToti cuiusd.nn non iniueunde desciibendis docere vuit,' optimos nos esse, dum infirmi siuuus. N u p e r m e cuiusdam amici languor admonuit, optiinos esse n o s , dum infirmi sumus. Quem enim infirmum aut avaritia, aut libido sollicitât? Non amoribus s e r v i t , non appétit honores, opes neglig i t , et quantulumeunque, ùt relicturus, sätis hab e t : tune D e o s , tune hominem esse se meininit: invidet n e m i n i , neminem miratur, neminem de.spic i t , ac ne sermombus quidem malignis aut attendit, aut ahtur : balinea imaginatur et fontes. Ha6c sumiua curarura, summa votorum ; mollemque in poste-

E P I S T O L A R .

LIB.

VII.

n6. ay.

293

rum et pinguem, si contingat evadere, hoc est, innoxiam beatamque destinai vitam. Possum ergo, qupd plurimis verbis, plurimis efiam voluiuinibus philosopbi docere conantur, ipse breviter tibi mihique praecipere, ut tales esse sani perseveiemus, quales nos futuros profitemur infirmi. Yale.

XXVII. C.

PLINIUS

SURAE

SUO

S.

Anilis disputatio de spectris, quorum vcritatem quatuor exemplis refeiendis tuetur. E t mihi discendi, et tibi docendi fa eulta tem otium ptaebet. Igitur perquam velim scire, esse aliquid phantasmata , et habere propriam figuram , numenque aliquod putes, an inania et vana ex metu nostro imaginem accipere. Ego ut esse credam, inprimis eo ducor, quod audio accudisse Curtio Rufo. Tenuis adhuc et obsenrus obtinenti Africain comes haeserat : inclinato die spatiabatur in porticu : offertur ei mulieris figura humana grandior pulchriorque : perterrito, yifricam se, Juturorum praeniinliam, dixit: ìturum enim Ramarri, honoresque gestnrum, atque etiam cum summo imperio in eamdem provinciam reversurum, ibique moriturum. Facta «nlvt chnnia. Praeterea, accedenti Carthaginem, egre-

29+

C.

P L X N I

I

dienticfue navem, eadem figura in li tore occurrisse narratili'. Ipse certc implicifcus m o r b o , futura praeteritis, adversa secundis auguratili, spera salutis, nullo suorum desperante, protecit. Iain illud nonne et magis terribile, et non minus niiruin e s t , quod cxponam, u t accepi? Erat Athenis spatiosa et capax domus, sed infamis et pestilens; Per silentium noctis sonus ferri, e t , si attenderes acrius, strepitus vinculoruin longius primo, deinde e proximo reddebatur: mox apparebat idolou, sene* macie et squalore confectus, promissa barba, borrenti capillo, ciuribus compedes, manibus catenas gerebat,' quatiebatque. Inde inhabitantibus tristes diraeijue nod e s per metum vigilabantur: vigiliam morbus, et, crescente formidine, mors sequebatur. Nam interdiu q u o q u e , quamquam ab^cesserat imago, memoria iqiaginis oculis inerrabat, longiorque caussis timor evat. Deserta inde £t damnata solitudine d o m u s , totaque illi monstro relicta: proscribebatur tameng seu quis emere, seu quis conducei e, ignarus tanti m a h , vellet. Yenit Athenas philosophus Athenodorus, legit titulum: auditoque pretio, quia suspecta vilitas , percunctatus, omnia docetur, ac mhilominus t immo tanto magis conducit. Ubi coepit advesperascere, iiibet sterni sibi in prima domus p a r t e , poscit ' pugillares, stilum, lumen: 8uos omnes in interiora dimittit; ipse ad scribend u m , a n i m u m , oculos, manum iutendit, ne vacua mens audita simulacra et manes sibi metus fingerei.

E P I S T O L A R.

L I B . VII. 27.

Jljpg

Initio , quale u b i q u e , silentium noctis ; deinde coucuti f e r r u m , vincula mo veri: ille non tollere ocul o s , non remittere stilum, sed obfirmare animurn, auribusque praetendere : tum crebrescere fragor, ad ventare, et iam ut in limine, iamV ut intra liinen audiri: respicit, videt, agnoscitque narratam sibi effigiem. Stabat innuebatque digito, similis vocanti : hie contra, u t paulum exspectaret, manu sigmficat, rursusque ceris et stilo incumbit : ilia scribentis capiti catenis insonabat : respicit rursas idem, quod p r i u s , innuentem: nec moratus, tollit lumen, et sequitur. Ibat ilia lento gradu, quasi gravis vinculis: postquam deflexit in aream domus, repente dilapba deserit comitem; desertus herbas et folia conberpta signum loco ponit. Postero die adit magistratus, m o n e t , ut ilium locuin effodi iubeant. Inveniuntur ossa inserta c^teuis et implicita, quae corpus aevo terraque putrefactum nuda et exesa reliquerat vinculis : collecta publice sepeliuntur : domus postea rite conditis inanibus caruit. Ét baec quidem affirmantibus credo. Illud affirmare aliis possum. E s t libertus mihi Marcus, non illit e r a t e . Cum hoc minor frater eodem lecto quicscebat. Is visus est sibi cernere quemdam in toro residentein, admoventemque capiti suo cultros, atque etiam ex ipso vertice amputantem capalo^. Ubi illuxit, ipse circa verticera toiisus, capilli idcentes reperiuntur. Exiguuw temporis medium, et rursus simile „aliud prioti (Idem fecit. I'uat in

C.

P L 1 B

I 1

paedagogio mi*tus pluribus dormiebat: venerunt per fenestras (ita narrat) in tunicis albis duo, cubantemque detonderunt ; et qua venerant, recesserunt. Hunc quoque toiisum, sparsosque circa capiilos dies ostendit. Nihil notabile secutum, nisifioite, quod non fui reus; futurus, si Domitianus, sub quo haec acciderunt, diutius vixisset. Nam in 6crinio eius datus a Caro de me libellus inventus est; ex quo coniectari potest, quia reis moris est submittere capillum, recisos meorum capillos depulsi, quod imminebat, periculi Signum fuisse. P,roinde rogo, eruditionem tuain interidas. Digita res est, quam diu multumque consideres: ne ego quidem indignus, cui copiam scientiae tuae facias. Licet etiam utramque in partem, ut soles, disputes: ex altera tamen fortius, ne me suspensum incertumque, dimittas, quum mihi consulendi caussa^ fuerit, ut dubitare desinerem. Yale.

XXVIII. C.

PLINIUS

SEPTICIO

SUO

S.

A crimine intemperantiae in laudandis amici* non male se defendit. A i s , quosdam apud te reprehendisse, tamquam amicos meos ex omni occasione ultra modum laudem. Aguosco crimen, amplector etiam. Quid

£ F 1 S i' O L A R.

LIB.

VU.

28- 29>

=97

enira honestius culpa benignitatis ? Qui sunt tamen isti« qui amicos ineos melius me norint? Sed u t n o r i n t , quid invident mihi felicissimo e r r o r e ? Ut euim non sint ' t a i e s , quales a me praedicantuv; ego taiqen beatus, quod mihi videntur. Igitur ad alios haue sini.strain diligentiam conférant, (nee sunt pai um inulti) qui carpere amicos suos iudicium vocant: mihi nunquain persuadebunt, u t meos amari a me nimium putem. Vale.

XXIX. C. P L I N I U S

MONTANO

SUO

S.

Inscriptionera Pallantis libertini in monumento quodam et ridens et indignans refert. Cf. V i l i . Ep. 6.

R i d e b i s , deinde indignaberis , deinde lidebis , si legerLs, quod nisi legeris, non potes credete. Est via Tiburtina intra primum lapidein (proxime annotavi) monumei>tum P a l l a n t i s i t a iuscriptum: H U I C SENATUS

OB

ORNAMENTA CENTIES

F1DEM

P I E T À ! EMQUE

PRAETOJ1IA

QDINQUAOIES:

DECREVIT CUIUS

ERGA ET

IIOBCN&E

PATRONOS

SESTERTIUM CONTESXUS

Equidem nunquain sum m i r a t u s , quae saepius a f o r t u n a , quain a iudicio proficiscerentur: maxime tamen hic me titulus admonuit, quam esiant mimica et inepta, quae interdum in hoc FUIT.

298

C.

f

L

I N I I

coemim, in has sordes abiicerentar : quae denique ille-furcifei' et rècipere ausus est, et recusare, atque etiarn, ut moderation!» exemplum, 1 posteli s prodere. Sed quid indignor? Ridere s a t i u s , ne se magnam aliquid adeptos putent, qni hue felicitate perveniunt, ut rideantur. Yale,

XXX. C. P L I N I U S

GENITORI

SUO

S.

Discipuli cuiusdam, quetn Geoitor artiiserat, mortem dolet, de rusticatione sua nonnulla sctibit, at que gaud e t , libellos suos de ultione Helyidii cum l)emostlieniea quadam oratione componi.

T o r q u e o r , quod discipulum, ut scribls, optimae spei aimsisti, cuius et valetudine et morte impedita studia tua quidni sciain? quuin sis omnium officioruin obsei vantissimus, quumque omnes , quos p r o b a s , effusissiine diligas. Me hue quoque urbana negotia persequuntur. Non desunt enim, qui me iudicem, aqt arbitrarci faciant. Accedunt querelle rusticbi'um, qui auribus meis post longum tempus suo iure abutuntur. Instat et necessitas agrovuin locandorum perquain molesta. Adeo rarum est invenire idoneos conductores. Quibus ex causiis preCario studeo : studeo tameii. Nam et sciibo alhjuid

E P 1 S T O L A R.

L I -B. VII.

3»-

299

et lego: sed quum lego, ex comparatione sentio, quam male scnbam; licet tu mihi bonum animum facias, qui libellos meos de ultione Helvidii, orationiDemosthenis Kara. Mniiov confers: quam sane, quum componerem illos, habui iu manibus, noil ut aeraularer, (improbjim enirn ac paene furiosum ) sed tamen imitarer et sequerer, quantum aut diversitas ingeniorum, maximi et minimi, aut caussae dissimilitudo pateretur. Vale.

XXXI. C. P L I N I F S

CORNUTO

S U O S.

Claudium Pollionem, virtutes eius et vitae cursurn recensens, commendat Cornuto. Claudius Pollio amari a te cupit : diguus hoc ipso, quod cupit; deiiide, quod ipse te diligit. Neque eniua fere quisquain exigit istud, nisi qui facit. Vir alioqui rectus, integer, quietus, ac paene ultra modum (si quis tamen ultra inodura), verecundus. Hunc, quum simul inilitaremus, non solu'm ut commilito inspexi. Praeerat alae miliariae. Ego iussus a legato consulari rationes alarum et cohortium excutere, ut magnani quorumdam foedamque avaritiam, et negligeutiam parem, ita huius summam integritatem, sollicitam diligentiam inveni.

300

C.

P L I N I

I

Postea promotus ad amplissimas procurations, nulla occasione corfuptus ab insito : abstinentise amore defìexit; nunquam secundis rehus intumuit, nunquam officiorum varietate continuam laudem humanitatis infregit: eademque fitmitate animi laboribus «uffecit, qua nunc otium patitur. Quod quidem paulibper cum magna sua laude intermisit et posuit, a Corellio nostro ex liberalitate Imperatives Nervae einendis dividendisque agris adiutor assumtus. Etenim qua gloria digteum est, summo viro in tanta eligendi facultate praecipue placuisse! Idem quam reverenter, quam fideliter amicos colat, xnultoruin supremis iudiciis, in his Annii Bassi, gravissimi cìvib, credere potes, cuius memoriam tam grata praedicatione prorogat et extendit, ut librum de vita eius (nam studia quoque, sicut alias artes bonas, veneratur) ediderit. Fulchrum istud, et raritate ipsa proJ)anduin, quum plerique hactenus defuuctorum meininerint, ut querantur. Hune hominem, appetentissimum tui (mihi crede) complectere, apprehende, immo et invita, ac sic ama, tamquain gratiam referas. "Neque enim obligandus, sed remunerandus est in amoris officio, qui prior coepit. Yale.

E P I S T O L A

R.

L I B . "VII.

54.55.

301

XXXII. C.

PLINIUS

FABATO

PRO SO CERO

SUO

S.

Gaudet, a Tirone plurei servos esse Comi in prosoceii atque suam etiam laudem manumissos. Cf. Epp. 16. 35. D e l e c t o r , iucundum tibi fuisse Tironis mei a ¿ventilili : quod vero 6cribis » oblata occasione proconsulis, plurimos manumissos, unice laetor. Cupio, enim pabriam nostrani omnibus qnidem rebus aug e r i , maxime tamen civium numero: id enim oppidis firinissimum ornamentimi. Illud'etiam me, non ut ainbitiosum, sed tamen iuvat, quod adiicis, me teque et gratiarum a et ione et laude celebratos. E s t e u i m , ut Xenophon a i t , rjbisrov inovsfia ittaivos, utique si te mereri, putea. Vale.

XXXIII. C.

PLÌNIUS

TACITO

SUO

S.

Vanitatem Ciceroni« in notissima ad Lucceìum epistola perverse imitatur, dum voci cuidam Buäe fòrti gloliam aeternam parari a Tacito cupit. AuguroT, ncc me fallit augurium, historias tuas immortales futuias: quo magis illis (ingenue fateb o r ) inseri cupio. Nain si esse nobis curae solet,

C.

302 u t facies

P

nostra

ab

L

I

N

I

I

o p t l m o q u o q u e artifice expri-

m a t u r ; nonne d e b e m u s o p t a r e , u t operibus nobtris fiimiüs

t u i scriptor p r a e d i c a t o i q u e c o n t i n g a t ?

De-

monstrt) e r g o , q u a m q u a m diligentiam t u a m f u g e r e non p o s s i t , q u u i n sit in publicis a c t i s , tarnen,

quo

magis

credab,

r u m , si f a c t u m i n e u i n ,

demonstro

iucundum

cuius

gratia

mihi

v i t , t u o i n g e a i o , t u o t e s t i m o n i o ornaveris. rat

me

nenatus

c u m Herennio

tunì p r o v i n o l e

Baeticae

futu-

p e r i c u l o creDed< -

Senecione

contra B a e b i u m

advoca* Massam:

d a m n a t o q u e M a s s a , censuer.it, u t b o n a eins p u b l i c e custodirentur. les

Senecio,

postulationibus

Qua concordia,

inquit,

tionem

sumus,

exsecuti

petamusque,

putes

hoc

debent.

a senatu dati,

partes

E t ille:

con reni t

nostras.,

Tu,

adcamus

Rispondi : dispice,

senalus

quem voles,

tuo,

et hoc recenti:

quaestor in ea fui. oc deliberatum, dia erit, Ies,

quorum

Cum

simus

num. peractas

cognitione

ßtiita. statues,

nisi ex bene-

et ìialus ibi,

et

T u m ego : Si ßxum. tibi isiud

sequar te, ut, si qua ex hoc invi'

noti tua tantum sit.

dicit Senecio,

iungo.

consttles,

tibi terminum ipsé

et,

accusa•

sinantf,

cui nulla cum provincia uecessitudo, ficio

me;

imune tarn nobis

ne bona dissipavi

esse iu custodia advocati

q u u m e x p l o r a s s e t , consu«

yacaturos,

q u a e res

Yenimus feiebat:

ad consualiqua sub-

Y i x d u m coitticueramus,

et Massa q u e s t u s ,

Senecionem non advocati ßdem,

sed inimici amu-

rit udii lem implesse,

impiota tis l e u m postulat.

Hor-

E P I S T O L A R .

LIB.

VII. 33.

&05

ror omnium : ego autem, Vtreor, i n q n a m , elarissimi consules, ne mihi Massa silentio suo praevaricationem óbiecerit, quoà non et me reum postulavit. Q u a e vox et statim excepta, et postea multo sermone celebrata est. Divus quidem Nerva ( n a m privatus quoqiie attendebat h i s , quae recto in publico fierent) init>ssis ad me gravissimis Uteris , non mihi s o l u m , veruni etiam seculo est grat u l a t u s , cui exemplum (sic enim scripsit) simile antiquis coutigisset. Haec, utcunquft se habent, n o t i o r a , c l a r i o r a , maiora tu facies : quamquam non e x i g o , ut excedas actae rei modum. Nam nec historia debet egredi veritatem, et koneste factis veritas sufficit. Yale.

304

C. P L I N I I C A E C I L I I

SECUNDI

E P I S T O L A R U M L I B E R

OCTAVUS.

L C. P L I N I U S

SEPTICIO

SUO

S.

Queritur tenerrimo et sollicito animo die Encolpio, lectore suo, quiex itineris molestiis sanguinem reieceiat. Iter commode explicui, excepto quod quidam ex meis adversam valetudinem ferventissimis aeitibus contraxerunt. Encolpius quidem lector, ille seria nostra, ille deliciae, exasperatis faucibus pulvere, sanguinem reiecit. Quam triste hoc ips>i, quam acerbum mihi, si is , cui omnis ex studiis gratia , inhabilis studiis fuerit! Quis deinde libellos meos sic leget? sic"amabit? quern aurès meae sic sequentur? Sed Dii laetiora proinittunt. Stetit sanguis, resedit dolor, l'raeterea continens ipse, iios solliciti, medici diligentes. Ad hoc salubritas coeli , secessus, quies, tantum salutis, quantum otii, polliceiitur. Yale.

C. f L

I

N.

E P I S T ,

L, vili. 2.

305

II. C.

PLINIU5

CALVISIO

SUO

Liberali tatem suam in remittendis pretii quod vindemiarum

emtoies pal tim iolverant,

S. partibus, panini

pepigerant, a iudicio tuo et ingénio ostentat, fructuqud laetatur, quem ilia tulerit.

Alii in praedia sua proficiscuntur, ut locupletiores tfevertantui*; ego, ut pauperi'or. Vendideram vindemias certatim negotiatoribus eiAentibus. IuVitabat pretiuxa, et quod tunc, et quod fore videbatur. Spes fefellit. Erat expeditum; dnmibus renhitt^re' aequaliter, sed non satis aeqbum. Mihi autem egregium in primis videtur, ut foris, ita domi, ut in' magnis, ita in parvi», ut in alienis, ita in suis, agitare iustitiain. Nam si paria peccata, pares etiam laudes. Itaque omnibus quidem, ne qitìs mihi non donatus abiret, partem octavam pretii, quo quis emerat, concessi: deinde ¡is, qui amplissimas suirinas emtionibué occupave^ant, separatim consului. Nam et me magis iuverant, et maius ipsi feceraut damnum. Igitur iis, qui pluris quam decern millibus emerant, ad illain communem, et quasi publicam octavam, addidi decimam eius summae, quae decern milita excessevat. Vereor, ne parum expi es serim; apertius calculos ostendam. Si qui forte quindecim millibus emerant, hi et quiudecim milKum-octavam, et quinque milliuin decimam tuie* . Et s t a t i m : ovn én p-ìv SaXaTTt/s rr/v Evfioiav npovfiaXófitìV éybì ti pò R I / I Httik^S. E t alibi : 2£J>GJ i ì oifiai ficp,

. IxvSpts

ASr/va'toi,

vi)

rovs

Stoùs,

tne'ivov

Iain ,a Q u i d h a e c ? b r e v i o r a s u p e r i o r i b u s , sed a u d a c i a paria, Tore éfù> f i ì v rw HvSoovi Spasuvopévao nuì ICOKAW PI OPTI n aS' IIFI&v. Ex eadem n o t a : "OTCLV

• ftsSveiv

fisyt&ei

TI]Ì>

¿js

rcAeovtéias

nttì

ì s j i v s r j , 1/ IRPWTIÌ àvtjcaiTise

naì TOIS

piwv.

tv

oùt

jrAi/sas-, Miboma, :Kovijpàv

unì

ò

tis

RAVTA

6'

¿vrjpr/nus

TOÌTOVS bùSi/ré év

rf;

TÒV

yvwstsi

\ijiivas, xposopfiiSov.

n e i nóXei

&sntp

obros,

xraìGjia

anavra.

Simile his : is

¿'jrooSas-

npòs

ris, fiinpòv

Ò inaio

fiàXAov

avTÒs

fiìj

novi}pias

èiiXvst. TT]

, JipiGTÓyeiTov,

icpàs

xexpayfievcav.

npóyaSis

jróA.£i E t ibidem : 2

¿brusi

iias

TÒ>V

TÒV

dei

nuiè'ÒTpifiiiv.

Hai

Jixes.

fit)

Jipo^oXùav

Et

bij ivi•

dixerat :

fiovkófievov

tivai

JlaSevi/s

jitv

E P I S T O L A R .

LIB.

I X . 26.

375

yàp xas ìsrìv ó irovijpòs naâ' iavróv. E t deinceps : Tovrcp 6' ovòéva ópà> r&v rónanv TOÌITCIÙV fidsifiov ovra, ¿%%à xavraiKanprìfiva, (pópayyas, fidpadpa. Nec satis:

òviì

yàp

TOVS

irpoyóvovs »

ixoXaufidvat

rà ètiiattTi'ipia ravra oixoèojiìjtfui, Iva TOVS TOIOVTOVS £v atiroïs fioGjcs{>i)Te > iX~\à ro-ôvavriov, ïv' àveipyijTB, xaì xoXdât/re, xaì ¡xifttìs SijXoì, fiyò' imdvnr) xaxias. A d h u c : El òè nàtcTfXòs i' ijiyipisjiaTi itpòs rS> xXifipari ypatfas, xaì r à ntvTt TaXavra, TOVS xpésfiets àéi&v TOVS 'lìpeiras, /si/ Vfiiv, àXXà KaXXia. èièóvat. "Ori è' àXì/Si) Xiya>, ¿^êXoôv TÒV xófiicov, xaì ras Tpn'/ptis, xaì TTJV ¿ A a S o v i i a v , in TOV ^T/cpisfiaTos ivàyvaùSi. Iterum a l i o : liai FIT) ¿are uvrôv sis TOUS l£a> TOV irapavófiov Xóyovs irtptisrasSai. Quod adeo pi'obavit, ut répétât : siinis moribus tuia cupiain,

XI. TRAIANUS Et

civis et senatoria

obsequium

amplissimi

exigebat, protestando.

(XXI.) PLINIO

S.

boni partibus functus es, ordinis,

quod

iustissime

Quas parses implcturum te

secundum susceptam fidem confido.

e.

I*

XII. C. P L I N I U S Piaefectus

I

N

I

X

CXXIV.) TRAIANO

IMP.

a e r a n o c o m m e a t u m t i i g i n t a d i e i u m petit,

ut e x c u n e i e , Tiberinos,

L

templi

mclioandi

canssa, ad

tum a g i o s in eadem l e g i o n e

Tifemate»

locale

possit.

C i . III. E p . 4.

Q a n m divus pater t u u s , D o m i n e , et oratione pulclierrima , et honestissimo exemplo, omiies cives ad muniilcentiam csset cohortatus; petii ab eo, ut statuas P r i n c i p u m , quas in longinquis agris per plures successiones traditas m i h i , quales acceperam, custodiebam, permitteret in ìnunicipium transferr^, adiecta sua statua. Quodque il le imhi cum pienissimo testimonio indulserat, ego statim decuiionibus scripseram, u t assignarent s o l u m , in quo temp l u m pecunia uiea exbtruerem : illi in honorem opeiis ipsius electionem loci mihi obtulerant. Sed priraum m e a , deinde patiis tui valetudine, postea curis delegati a vobis officii retentus, nunc videor commtyhssitne posse in rem praesentem e x c u n e i e . ,Nam et menstruum meurn Kalendis Septembris fi ni t u r , et sequens meusis complures diet., feriatos habet. R o g o ergo , ante omnia permittas mihi opus, quod inchoaturus s u m , exornare et tua statua : d e i n d e , ut hoc facere quam matuiissune possim, indulgeas commeatum. "Non est autein simplicitatis meae dissimulare apud bonitatem tuam, obitér

E P I S T O L A

L I 1!. X. 12. 13.

405

te plurimum collaturum utilitatibus rei familiaris meae. A g r o r u m e n i m , quos in eadem legione possideo, locatio cum alioqui cc.cc excedat, adeo 11011 potest d i f f e r r i , ut pioximam putationem novas colonus facerc debeat. l'raeterea continuae sterilitates cogunt me de yemissionibus c o g i t a r e : quarum iViWoiien^, nisi praesens, inii;e 11011 possum, Debebo e r g o , D o m i n e , indulgentiae tuae et pietatis meae ccleritatem, et ¡status ordinationein, si mihi ob utraque haec dederis commealum x x x dicruirt. Neque enim angustius" tempus praefinire possum, quum et municipium et a g r i , de qnibus loquor, sint ultra' ceutesimum et quinquagCMinum lapidein.

XIII.

(XXV.)

T R A I A N U S E t pvivatas multas

P L I N I O

et omnes publicas caussas pe-

tendi commeatus reddidisti : voluntas tua suffecisset. ut

priinum p o t u e r i s ,

ìeversuruiii.

S.

mihi autein vel sola

Neque enim d u b i t o ,

ad ta^i disti ictum

te,

ofHcium

Statuam poni mihi a te e o , q u o de-

s i d e r a s , loco , q u a m q u a m eiusmodi honorum parc i s s i m u s , tamen p a t i o r , ne impedisse cursuui erga me pietatis tuae videar."

C.

P

L

XIV. C. P L I N I U S

I

N

I

I

(IX.)

TRAIANO

IMP.

Victoiiam de Dacis ( V i l i . E p . 4.) gratulami Tiaiano, sed paucissimis defungitur, tamquam e praelio redeuntem coram alloquatur.

Daci autem duobus bellis vieti sunt

ab hoc Impelatole, quoium alterum inde

ab a. 101.

alte] uni inde ab a. 105. gestura est.

Victoriae tuae, optime Iraperator, maxiinae, pulcherrimae, antiquissimae, et tuo nomine et leipublicae gratulor, Dposque immortales piecor, ut Oinnes cogitationes tua's tam laetus sequatur event u s , ut virtutibus tantis gloiia impelli et novetur, et augeatur.

XV. C. P L I N I U S

(Vili.) TRAIANO

IMP.

Post bellum Dacicum p i i u s , a. 103. ut arbitroi , aut Auguiatu, aut Septemvifatu ut ornaretur, blande et pie rogavit.

Auctus autem est Auguratu, ut ex I V . Hp. 8*

apparet.

Q u u m s c i a m , Domine, ad testimonium laudemque morum meoium pertinere, tara boni Principis iudicio exornari : rogo, dignitati, ad quam me provexit

E P I S T O L A

II, L I i5. X. 15. 16.

407

indulgentia t u a , vel auguratuin, vol septemviratum, quia vacant, adnceie digneris, ut iure sacerdotii pvecari Deos pro te publice possim, quos uunc precor pietate privata.

XVi. C. P L I N I U S

(XI.) TKAIANO

IMP.

Hand diu post Consulaium gestum Rosianum Geminuin, Quaestoiem suum, valde commendavit Tiaiano. JVosxanum Geminum, Domine, artissimo vinculo mecum tua in me benelitia lunxerunt. Habui eniin ilium quaestorem in consulatu, inei suinine observantissiinum expertus. Tantam inihi post consulatmii leverentiam piaestat, ut pnbhcae necessitudinis pignora privatis cumulet officiis. IYogo ergo, ut ipte apud t e , pro dignitate e i u s , precibus meis faveas: cui e t , si quid mihi ctedis, indulgentiam tua in dabis. Dabit ipse operam, ut in h i s , quae ei mandaveris, maiora mereatur. Parcjorem me 111 laudando f a c i t , quod spero, tibi et integritatem eius, et probitatem, et mdustriam 11011 solum ex eius honoribus, quos in urbe sub oculis tuis gessit, verum etiani ex cpinmilitio, esse notissimam. Illud nnuin, quod propter caiitatqm eius uondum mihi

403

C.

P

L

I

N

I X

viileor satis piene f e r i s s e , etiain atijue etiam f a c i o ; t e q u e , D o m i n e , r o g o , g a u d e i e me exorn.ita ijuaestoris m e i dignità t e , id e s t , per ilium m e a ,

quam

mattfrissime velis.

B. EPISTOLAE CUM

EX B I T H Y N I A ü V T A E

TRAIANI

XVII. C.

PLINIUS

Bitkynia et Pontus, Romani,

RESCR1PTIS.

(XXVI.) TRAIANO

IMP.

provmciae Senatus

populiqne

in qua» Pioconsules mitti solebant,

Caesari cesserunt.

a

103.

Is lgitur indicio suo Plinium elegit,

qui Legati Propraetoiis consulari potestate nomine provincias illas regeiet, ^itque ea constitueiet, quae ad perpetuini eaium quietem profutura essent. Is igitui mense Iulio aut Augusto profectus x v . Kal. Octobr. Bithyniam intravit, eique ifj menses piaefuit.

Per illud tempus

56 epístolas ad Traianum sciipsit, quaium quaeque feie, ut epistolae ad amipos, non nisi unam lem tiactat

Et hanc

E P I S T O L A

11. L I B .

A.. 17. iß.

409

liane qniilem ex itinere, non tam officii caussa, quam armeitiae iure, ile cui su s c r i p i t , quem .idli tic tenuerit, et de continuando itinere. O u i a confido, D o m i n e , ad enram tuam pertinerc, uuniio t i b i , me Uphesum cum omnibus ineis vnìp MdKéuv

navigasse:

quanivis

tentns.

Nunc

destino,

partim

vehiculis,

jtjneri

graves

Etesiäe

reluctantur.

renuntiasti,

ita

US

P L I N I O

ini Secunde

net eniin ad aniinum m e u m , vinciam

pervenias.

continua«

ir-

navibus,

Nam

sicut

navigation!

(xxvii.)

xviii.

Recte

orariis

provinciam petere.

aestus,

T R A I A N

contrariis ventis

partiin

S.

carissime.

Perti-

quali itinere in pro-

l'rudenter

auteni

constituís

interim navibus, interim vehiculis u t i , pro ut loca suaserint.

(•:. piìn. r.pist. il.

4lO

Ç.

P

L

I N

I

XIX.

(XXVIII.)

C. J U N I U S

TRAIANO

I

IMP.

De advcntu suo in BitL) nia scribit, et quid stp.tim ili piincipio egerit. S i c u t saluberrimam n a v i g a t i p n e m , D o m i n e , u s q u e E p h e s u m e x p e r t u s , ita i n d e , postquam vehitulis iter facere coepi, giavissimis a e s t i b u s , atque etiam f e b r i c u l i s , vexatus Pergami substiti. Rursus, q m u n transissem in oraiias n a v i c u l a s , contiariis veliti^ r f t e u t n s , aliqunnto t a i d i u s , q u a m speraverain, id e s t , x v Kalendas O c t o b r e s , Bithyniain intravi. N o n pObsum tamen de mora qneri, q u u m mihi c o n t i n e n t , quod erat a u s p i c a t i s s i m u m , natalem tumn in provincia celebrale. Nunc reipublicae Piuxensiuin i m p e n d i a , r e d i t u s , debitores excutio : quod ex ipso t r a c t a t u m a g i i ac magis necessaiimn intelligo. Multae ennn pecuniae vaiiis ex caus&is a p r i v a t i s d e t m e n t u r : pvaeterea q u a e d a m minime legitimis suintibus erog a n t u r . [Haec t i b i , D o m i n e , in ipso ingressu meo sci ¡phi. Q u i n t o d e c i m o Kalendas O c t o b r e s , Domine, provinciam Entravi, q u a m in eo obsequio, in ea e i g a te f i d e , quflin de genere h u m a n o inerti is, i n v e n i . ] Dispicc, D o m i n e , an necessarium pûtes, xnittere h u e mensorem. Yideutur enim non mediocres pecuniae posse revocari a curatoribns operum, si m e n s u r a e fideliter agantur. Ita certe prospicio ex r a t i o u e P r u s e n s i u m , quam c u m Maximo tiacto.

E P I S T O L

AR.

XX.

L I B . X . 20.

411

(XXIX.)

T R A I A N I J S

P L I N I O

S.

Iocatur Traianus , amantei loquitur, laudat, adhonat i u , instruit,

respondet.

Cupeiem sine querela corpusculi

tui et

tuorum

pervenire in Bitbyniam potuisses, ac simile tibi iter ab Epheso ei navigiitioni fuisset, quam expertus usque ilio eras. Bithyniam, tuis.

Quo autem die pervenisses in

cognovi,

Provinciales,

intelligent.

Secunde carissime,

Uteris

credo, prospectum sibi a me

Nam et tu dabis operam, ut mani-

festum sit i l l i s , electum te esse, qui ad eosdein mei loco

mittereris.

llationes autem in primis

tibi rerum publicarum excutiendae sunt. esse eas vexatas satis constat.

Nam et

Mensores vix etiaiu

iis operibus, quae aut Romae ,, aut in proximo, Hunt, sufKcienter babeo : sed in omni provincia inveniuntur,

quibus

credi posait,

et

ideo

deerunt t i b i , modo velis diligenter excutere.

non

412

c.

P L I M I I

XXI. C. F L I N I U S

(XXXIV.) T R A I A N O < IMP.

De novo Piusensium balineo exstruendo Tiaianutu consulit, et, unde suintus eiogandi sint, ostendit. Prusenses, Domine, biilineum habeut et sordidura et vetus. Id itaque mdulgentia tua ìestitueie desiderant. Ego tamen aestimans novuin fieii debere, viderxs mihi desideno eoium indulgeie posse. Erit eniin pecunia, ex qua fiat: primuin ea, quain revocare a piivatis et esigere iam coept; deinde, quam ipsi erogare iu oleum soliti, p.tiati .suut in opus balinei confeire. Ouod alioqui et cliguitat» civitatis, et seculi tui nitor postulai.

XXII. T R A I A N US

(XXXV.) PLINIO

S.

S i instnictio novi balinei oneratura vires Prusensium non est, possumus desiderio ecium indulgere: tnodo ne quid ideo aut intubuant, aut ininus iìlis in posterum fiat ad necessarias eiogationes.

£ P I S T O L

XXIII. C. P L I N I V S

A R.

L I B.

X.

25.

4 1 3

(LXXV.) TRAIANO

L o c u m balineo exstruendo

IMP.

el ostcndit et satis

com-

mendat.

Q u a e r e n t i m i h i , Domine, Prusae ubi posset baliiitiuin, quod indulsisti, lievi, placuit locus , iu quo fuit aliquando domus, ut audio, pulchra, nunc deformis ruinis. Per hoc enim consequemur, ut foedissima facies civitatis ornetur, atque etiam, ut ipsa civitas amplietur, nec ulla aedificia tollantur; sed quae sunt vetustate sublapsa, reparentur in melius. Est autem huius domus conditio talis. Legaverat earn Claudius Polyaenus Claudio Caesari, iusseratque in peristylio templum ei fieri, reliqua ex domo locari, ex quo redituin aliquamdiu civitas percepii: deinde paulatim partim spoliata, partim neglecta, cum peristylio doinus tota collapsa est : ac iain paene nihil ex e a , nisi solum superest: quod t u , Domine, sive donaveris civitati, sive venire iusseris, propter opportunitatem loci, pro suinmo munere accipiet. Ego , si permiseris, cogito in area vacua balineum collocare; eum autem l o c u m , in quo aedificia fuerunt, exhedra et porticibus amplecti, atque tibi consacrare, cuius beneficio elegans opus dignuinque nomine tuo fiet. Exemplar testamenti, quamquam mendosum, misi tibi ; ex quo cognosces, multa Polyaenum in eins-

4*4

C.

P

L

I

N

I

I

dem domus ornatum reliquisse, quae, ut domus ipsa, perieyunt: a metainen, in quantum potueiit, requirentur.

XXIV. TRAIANUS

(LXXVI.) PLINIO

S.

Possumus apud Prusenses area ista cum domo collapsa, quam vacare scribis, ad exstructionem balinei uti, Illud tamen parum expressisti, an aedes in peristylio Claudio facta essct. Nam si facta aedes esset, licet collapsa s i t , religio eius occupavit solum.

XXV.

(XXXII.)

C. P L I N I U S T R A I A N O

IMP.

Relieta Prusa , Plinius Niceam a d i » , quo Gabius Bassus ad cum salutandum venisse videtur.

Is qnum negaret,

(ibi sufficere exiguum inilitum numerum, Plinius de e» ìe Caesarem consuluit.

Gabius Bassus, praefectus orae Ponticae, et reverentissime et officiosissime, Domine, venit ad me,

EPISTOLAR.

L I B . X. 25. i6.

415

et compluribus diebus fuit mecum. Quantum perspicere potui, vir egregius, et indulgentia tua dignus: cui ego notuin feci, praecepisse te, ut ex cobortibus, quibus me praeesse v o l l i s t i , contentus esset beneficiai iis decein, equitibus duobus, centurione uno. Respondit, non tufficele sibi hunc numerum, idque se scripturum tibi. Hoc in caussa f u i t , quo ininus statim revocando« putarem, quos habet supra nunierum.

xxyi. (xxxiii.) TRAI ANUS

PtlNIO

S.

E t mihi scripsit Gabius Bassus, non sufficerc «ibi eum militum numerum, qui ut daretur ili i , inandatis meis complexus sum. Cui quae rescripseriin, ut notum haberes, his Uteris .subiici iussi. Multum interest, res pobeat, an homines imperare latius velint. Nobis autem utilitas demum spectanda est : et quantum fieri potest, curandum, ne milites a signis absint.

4.i6

C.

P L I N I I

XXVII.

(XVIII.)

C. P L I N I U S T R A I A N O

IMP.

Gabium Bassum , cuius arrogantia Traiano displicuerat, defendit et commendat Gabium Bassum, Domine, praefectum orae Ponticae, integrum, piobum, industiium, atque inter ista reverentissiinum inei expertus, voto paiiter et huifragio prosequor, ea fide, quam tibi debeo: quern abunde conspexi instructum commilitio tuo, cuius disciphnae debet, quod indulgeiitia tua dignus est. Apud ine et milites et pagani, a quibus iustitia eius et humamtas pemtus iuspecta est, certatiin e i , qua priyatim, qua publico., testi'noniuin letiibuerunt. Quod iu notitiam tuam peifero ea fide , quam tibi debeo.

XXVIII. C. P L I N I U S

(LXXXV.) TRAIANO

IMP.

De caussa qua dam Prusensi, q u a m Niceae disceptare v o l u e r a t , scribit. quas D i o n ,

Ea autem partim spectabat latioues,

operis cuiusdam cui a tor, c i v i t a t i debebat,

p a i t i m maiestatis ci l i n e n , quod ci intentabatur.

Q u u m Prusae ad Olympum, Domine, publicis lifgotiis intra hospitiuin, eodein die exiturus, va-

E P I S T O L A

It.

L I B . X. 28.

417

carem, Asclepiades magistratus indicavit, appellatimi me a Claudio Eumolpo. Quum Cocceianus Dion in buie assignaii civitdti opus, cuius curam egerat, vellet : turn Eumolpus assistens Flavio Archippo dixit, exigendam esse a Dione rationem operis, antequain rei pubbcae tradeietur, quod aliter fecisset ac debuisset. Adiecit etiam, esse 111 eodem opere positam tuain statuatn, et roipora sepultoiuin, uxoris Dionis, et hbi : postulavitque, ut cognoscerein pro tribunali. Ouod quum ego me protinus f a c t u r u m , dilaturuinque profectionein dixissem ; ut longiorem diem ad insti uendain caussam darem , utque in alia civitate cognoscferem , petiit. E g o , me auditurum Niceae , respondi. Ubi quum sedissem cogniturus, idem Eumolpus, tainquam adhuc parum instructus, dilationem peteie coepit : contra D i o n , ut audiietur, exigeie. Dicta sunt utrimque multa, etiam de caussa. E g o quum dandam dilationem, et consulendum exi&timarem in re ad exemplum pertinenti, dixi utrique p a r t i , ut postulationum suarum libellos darent. Volebam enim te ipsorum potissimum verbis e a , quae erant proposita, Cognoicere. E t Dion quidem se datuìuin dixit: et Eumolpus ìespondit, complexurum se libello, quae rei publicae peteret. Caeterum, quod ad sepultos pertinet, non accusatorem s e , sed advocatum Flavii Archippi, cuius mandata pertulisset. Archippus, cui E u m o l p u s , sicut Prusae, assistebat, dixit se libelluin daturum. Ita nec

4»8

C.

L

V

I N

I I

Eumolpus, nec, ArcLippus , quam plurimis diebus exspectati, adhuc miln libellos dederunt: Dion dedit, quem huic epistolae iunxi. Ipse in re pi aesenti fui, et vidi tuam quoque statuam in bibliothecd positam. Id autem, in quo dicuntur sepulti filius et uxor Dioms, in area collocatum, quae porticibus includitur. T e , Domine, i o g o , ut me in hoc praecipue genere cognitioms regere digneris, cjuum alioqui magna sit exspectatio, ut necesse sit, in ea r e , quae, et in confeskuin venit, et exemplis defenditur, deliberate.

XXIX.

(LXXXVI. )

T R A I A N U S

P L I N I O

S.

Et praeclarnm piopositum affertj et leviter intempestivam Plinii liaesitationem vitupérât. Potuisti non haerere, mi Sècunde carissime, circa id,

de quo me consulendum existimasti,

propositum meum optime nec teirore hominam,

nosses,

quum

non ex meta

a ut criminibus maiestatis,

reverentiam nomini meo acquiri.

Omissa eigo ea

quaestione, quam non admitterem, etiamsi exemplis adiuvaretur,

ratio

totius operi s elïecti sub

E P I S I O L A Ü . cura tua

L 1 B. X. 29. 30.

Cocceiano Dioni excutiatur,

quum

419 et

utilitas civitatis exigat, jiec aut recuset D i o n , aut debeat recasare.

XXX. C. P L I N I U S

(XIII.) TRAIANO

IMP.

Tabellarium liunc regis Sauromatae ad Bospotnm Cimmeiium cum Lycoimae tabellario Romam misit, quum Niceae versaietur. Ep. 21, Scripsit m i h i , Domine, Lycorinas, libertus tuus, u t , si qua legatio a J3osporo venisset, urbem pet i t u r a , usque in adventum suum retineretur. E t legatio quidem duntaxat in eain civitatem, in qua ipse s u m , nulla adhuc venit ; sed venit tabellarius S a u r o m a t a , quern ego, usus opportunitate, quam mihi casus obtulerat, cum tabellario J qui Lycórmam ex itinere piaecessit, mitteudum putavi, ut posses ex Lycormae et ex regis epistajis pariter cognoscere, quae fortasse pariter scire deberes.

,+ 2 0

C.

P L XXXI.

C. P L I N I U S

I N

I

I

(XIV.) TRAIANO

IMP.

liane epistolam partem superioris esse aibiti or. Non enim credibile est, ante Lycormae adventum duos tabellarios et mox ipsam legationem regÌ9 Sauiomatae venisse. Quodsi duo deincep» venissent, certe id Plxnius veibo indicasset. Neque in hac epistola Tiaianum appellai, quod alibi seropei facit. Adde et hoc, qiiod Ep. seq. dicit, se proxime ea sciipsisse, quae supenoi Epistola habet. J\.ex Sauromates scripsit mihi, esse quaedam , quae deberes quam maturissiine scire : qua ex caussa festinationem tabellarii, quem ad te cum ej>istolis misit, diplomate adiuvi.

XXXII. C. P L I N I U S

(XV.)

TRAIANO

IMP.

Se excusat, quod regis Sauromatae legatum non uique ad Lycoimae adventum retinuerit. L e g a t o Sauromatae regis, cum sua sponte Niceae, ubi me invenerat, biduo substitisset, longiorem moram faciendam, Domine, non p u t i v i : piimuin, quod inceitum adhuc erat, quando libertus tuui

E P I S T O L AR.

L I JJ

£ . 3 2 . 55-

421

Lyconnas venturus esset ; deinde, quod ipse profifiscebar in diversaip provinciae p a i t e m , ita officii necessitate exigente. Haec in notitiain tuam pei ferenda existiinavi, quia proxiine scripseram, petiisse Lycoimam, ut legationein, si qua venisset a Bosp o r o , usque in adventum suuin retinerero. Quod diutius faciendi nulla milii probabilis ratio occurrit; praesertjm cum epistolae Lyconnac, quas detinere, u t ante praedixi, nolui, aliquot diebus huiic legatum antecessurae viderentur.

XXXIII. C. P L I N I U S

(XLVIII.) TRAIANO

IMP.

Nicenses atque Claudiopolitani q u u m m u l t u m pecuniae in magnis operibus inepte aedificandis perdidissent, Traianum Noster

rogat,

ut

aiclutectum m i t t a t ,

qui«

quid l&choatis illis operibus faciendum sit, dispiciat.

X b e a t r u m , D o m i n e , Niceae maxima iain parte constructum, imperfectum tarnen, 6estertium, u t a u d i o , (neque eniin ratio plus escussa e s t ) amplius centies hausit : vereor, ne frustra. Ingentibus eniiu rimis descendit et h i a t , sive in caussa . solum huinidum et molle, give lapis ipse gracilis et putris : dignum est eerie del ib er a ti one, sitne faciendum,

C.

P L I N T I

aut sit relinquendum, an etifiin destruendum. Nam fulturae ac s u b s t r u c t i o n s , quibus subinde suscip i t u r , noil tam firmue m i h i , quam surntuosae videntur. Huic theatro ex privatorum pollicitationibus multa debcntui', ut basilicae circa, ut posticus supra caveam : quae nunc omnia differuntur, cessante eo, quod ante peragendum est. Iidem Nicenses g y m n a s i u m , iucendio amissum, ante adventum meum restituere coeperunt longe numerosius laxiusqtie, quam fuerat. Etiam aliquantuin erogavei'uut : periculum est, lie parum utilitcr. Incoxnpositum eiiim et sparsum est. l'raeterea architectus, sane aemulus e i u s , a quo opus inchoatum est, affirinat, parietes, quamquam viginti et duos pedes latos, iinposita onera sustinere non posse, quia sine caemento medio f a r t i , nec testaceo opere praecincti. Claudiopolitani quoque in depresso loco, imminente etiam inonte, iiigens balineum defodiunt magis , quam aedifìcant, et quidem ex ea pecunia, quam buleutae additi beneficio t u o , aut iam obtulerunt ob mtroitum, aut nobis exigentibus conferent. Ergo quum timeam. ne illic publica pecunia, h i e , quod est omni pecunia pretiosius, munus tuuin male collocetur; cogor petere a t e , non solum ob theatrum, verum etiam ob haec balinea, mittas architectum, dispecturum, utrum sit utilius post 6umtum, qui factus est, quoquo modo consummate opera, ut inchoata sunt: an quae videntur eineudanda, cor-

EPISTOLAR.

L 1 tí. X. 53. 54.

423

rigere ; quae transference, transferee; n e , dum sei vare volumus, quod iinpensum e s t , male impendainus, quod addendum est.

XXXIV. T R A I A N U S

(XLIX.) PLINIO

S.

Q u i d oporteat fieri circa theatrum, quod inchoatum

apud Nicenses e s t ,

in re praeseiiti

optirne

deliberabis et constitues.

Mihi suffìciet indicari,

cui sententiae accessevis.

Tunc autem a privatis

exigi opera tibi curae s i t , quum theatrum, propter quod illa jiromissa s u n t r factum erit. indulgent Graeculi:

Gymnasiis

ideo forsitan Nicenses maiorq

animo cOuslructionem eius aggressi s u n t : sed oportet illos co contentos ess«, quod possit illis sufficere.

Quid Claudiopolitanis circa balineum, quod

p a r u m , ut scribis, idoneo loco nichoaverunt, suadendum s i t , tu constitues. non possunt.

Architecti tibi deesse

Nulla provincia est, quae non peii-

tos et ingeniosos homines habeat: modo ne existimes , brevius esse ab urbe initti, quum ex Grascia etiam ad nos venire soliti siut.

C.

434

!•

xxxv. C. P L I N I U S Nicomediae,

L

I

N

I

I

(XLir.) TRAIANO

IMP.

cuius pais in magna civiuni

socortlia

incendio liausta erat, collegium fabrorum inscitui v u l t .

Q u u r n diversam partem provincia« circumircm, N icomediae vastissiinuin incendiuin mitltas privatorum doinos, et duo publica o p e r a , quamquam v i a i n t e r i a c e n t e , Gerusian et I s s o » , ali.suiiisit. Est aufem latius sparsimi, priinum violent!» v e n t i , deinde inertia hominum ; quod satis c o n s t a t , otiosos et immobiles tanti inali spectatores persfcitisse: et alioqui n u l l u s usquani in publico s i p h o , nulla hama, n u l l u m denique instrumentum ad incendia compescenda. Et haec q u i d e m , ut iain praecepi, parabuntur. T u , Domine, d i s p i c e , an instituendum putes collegium f a b r o r u m , duntaxat liominuin CI.. Ego attendam, ne q u i s , nisi i a b e r , recipiatur, neve Nec erit difficile i u r e concesso in aliud utatur. custodire tarn paucos.

XXXVI. T R A I A N U S Tibi

(XLI1I.) P L I N I 0

S.

quidem secundum exempla compluriuui

meutern

venit,

posse

collegium

fabrorum

in

apud Nico

E P I S T O L A R . Nicouiedenses constituí.

L I B . X. 36. 57. 38.

425

Sed

pro-

meminerimus',

vinciain i s t a m , et praecipue* eas civitates, ab eiusm o d i factionibus esse vexatas. ex quacunque

Quodcunque nomen

caussa dederimus i i s ,

qui in idem

contracti f u e r i n t , hetaeriae, qnainvis breves, Satius itaque est comparari e a ,

fient.

quae ad coercen-

dos ignes auxilio esse pobsint, admonerique dominos praediorum,

ut et ipsi i n h i b e a n t ;

a c , si rés

poposcerit, accursu p o p u ü ad hoc uti.

XXXVII. C.

PLINIUS

(X.)

TRAIANO

IMI».

Adventum Servílii Pudentis nuntiat.

S e r v i l i u s Pudens l e g a t u s , D o m i n e , v m Kalenda¡> Décembres Nicoinediam v e m t , meque longae exspectdtionis sollicitudine libera vit.

XXXVIII. C.

PLINIUS

(XVII.)

TRAIANO

IMP.

Maximum, procuratoiem Caesaiis, testimonio oinat.

M a x i m u m , libertum et procuratorem t u u m , Dom i n e , per omne teinpus, quo fuimus u n a , probuin, C. l'Ini, l'.j/ut. Il

Üg

O.

et industrium

t

P

L

I

N

I

I

et diligentem, a c ,

sicut rei tuae

amautissimum, ita disciplinae tenfícissimum expeitus, lihenter apud te testimonio prosequor ea tide, quaui tibi debeo.

XXXIX. C. P L I N I U S

(XXX.) TRAIANO

IMP.

Consulit, custodiae ( i . in vincula dati) per publico« servos asservandae sint, an pei milites.

l \ o g o , D o m i n e , Consilio me rcgas haesitantem, utrum per públicos civitatum servos, ( quod usque adhuc f a c t u m ) an per milites, asservare custodias debeam. Vereor enim, ne et per servos públicos paium fideliter custodiantur, et non exiguum militimi nuinei'um haec cura distringat. Interim publicis sei vis paucos milites addidi. Video tamen peiiculum es.se, ne id ipsum utrisque negligentiae caussa s i t ; duin communem -culpam hi ia xllos, illi in hos regerere posse confidunt.

E P I S T O L A R . XL.

L I B . X. 40. 41.

427

(XXXI.)

TRAIA NUS

PLINIO

S.

N i h i l opus est, mi Secunde carissime, ad continendas custodias,

plures

commilitoiies

converti.

Perseveremus in ea consuetudine, quae isti provinciae est, ut per públicos servos custodiantur. Eteiiim , ut fideliter hoc faciant, in tua severitate ac diligentia positum est.

In primis enim,

sicut

srribis , verendutn est, ne, si permisceantur servis publicis milites, mutua inter se fiducia negligentiores sint.

Sed et illud

haereat nobis,

quam

paucissimos milites a signis avocando^ esse.

X L I. C. P L I N I U S

(XXXVIII.) TRAIANO

IMP.

D e supplicio duorum seivorum inter tirones ì e p e u torum conaulir.

Sempronius £aelianus , egregius iuveiiis , repertos inter tiiones duos servos niisit ad me: quorum ego supplicium distuli, ut t e , conditorem disciplinae militaris firmatoremque, consulerem de modo poena e. Ipse enim dubito ob haec maxime, quod .

C.

F L I N I X

u t iam dixerant sacramento militari, nondum distributi in liutneros eiant. Quid eigo debeain seq u i , r o g o , Domine, s c n b a s , praeseitiin quum pei-tineat ad exempluiu.

X L II.

(XXXIX.)

TRAI ANUS

PLINIO

S.

Secundum mandata mea fecit Sempronius Caêlian u s , mittendo ad te eos, de quibus cognosci ojioi't e b a t , an capitale supplicium meiuisse videantur. Refert a u t e m ,

voluntavii se obtuleiint, an lecti

siiit, vel etiam vicarii dati. sitio peccavit :

Lccti

si vicalii dati,

s u n t , inqui-

penes eos culpa

est, qui dedeiunt: si ipsi, quum habeient conditiouis suae conscientiam, venerunt, auiinadvertendum in illos erit.

Neque eniin inultuin interest,

quod nondum per numéros distribuii sunt.

Ille

eniin dies, quo primuin probati s u n t , ventate«» ab his originis suae exigit.

E P I S T O L A R

L l i í . X. 43.

XLIII. C.

quo

(XL.)

PLINIUS. TRAIANO

Quaerit, tiím

quid

ime )

damnatis

429

faciendum

publicoium

IMP. sit,

seivoium

qui

officio

(incelfunge-

bantur.

S a l v a magnitudine t u a , Domine, descendas oportet ad meas curas, quum ius mihi dederis referendi ad t e , de quibus dubito. In pleiisque civitatibus, maxime Nicomediae et Niceae, quídam vel in opus damnati, vel in ludutn, similiaque Iiis genera poenarum, publicoium servorum officio ministeiioque funguntur, atque etiaxn, ut publíci servi, annua accipiunt. Quod ego quum audisscm, diu inultuiiique baesitavi, quid facere dcberem. N a m et reddere poenae post loiigum teinpus plerosque ia4n senes, e t , quantum afiirmatur, frugaliter modeáteqive viventes, nimis severum arbitra* b a r ; et in publicis officiis retiñere damnatos, non satis honestum putabam; eosdem ruisus a república pasci otiosos, inutile, 11011 pasci, etiam periculosum existimabam. Necessario ergo rem totam, dum te consulerem, in suspenso reliqui. Quaeres fortasse, quemadmodum evenerit, ut poenis, in quas dati erant, exsolverentur. E t ego quaesivi; sed nihil comperi, quod affirmare tibi possum. Ut decreta, quibus damnati erant-, proferebantur; ita nulla monumenta, quibus libeiati probarentnr.

C.

F R I N I I

Erant tarnen, qui dicerent, deprecantes iussu proconsulum legatorumve diinissos. Addebat fidem, quod credibile e r a t , neminem hoc ausum sine auctore.

XLIV. T R A I A N U S Memineris,

(XLI.) PLINIO

S.

idcirco te in istam provinciam mis-

sum, (juoniam multa in ea emendanda apparperint. E i i t dutem vel hoc maxime corrigendum,

quod,

qui damnati ad poeuam erant, non modo ea sine auctore, ut scribis, liherati sunt ; conditionem

proborum

ministrorum

sed etiam in retrahuntur.

Qui igitur intra hos proximos decern annos damnati, nec ul!o idoneo auctore liberati stuit, hos opoitebit poenae suae redd_i:'si qui vetustiores invenieut u r , et senes,

ante annos decern damnati, dihtri-

buainus illos in ea ministeria, quae non longe a poena sint.

Solent enim eiusmodi ad balineuin,

ad purgationes cloacarum, item munitiones viarum et vicorum dari.

E P I S T O L A

R.

XLV. C. P L I N I U S

L I B . X. 45. 46".

431

(XtlV.) TRAIANO

IMP.

Vota pro Tiaiani salute suscepta et «oluta èsse nuntiat.

Fieri hoc solebat die 3. Ian.

Cf. Ep. 100.

Sollemnia vota pro incolumitate tua, qua publica salus continetur, et susripimus, Domine, pariter et solvin\us, precati Deos, ut velint e a semper solvi, semperijue signari.

X L VI. TRAI AKUS Et

(XLV.) PLINIO

S.

solvisse vos cuin provincialibus Diìs immor-

talibus vota prò mea salute et incolumitate, et nuncupasse, libenter, mi Secunde carissime, cognovi ex literis tuis.

432

C.

J» L

XLVII. C. P L I N I U S

I

N I

I

( X L VI.) TRAIANO

IMP.

Architectum mitti v u l t , qui Nicomeilensibus

aquae-

duct uin aut inchoatum absolvat, aut novum exstruat.

I n aquaeductum, Domine , Nicomedenses impendcruut H 5 X X X . C C C . X X I X , qui imperfectus Rursus adhuc relictus, ac etiam déstructus est. in ahutn ductum erogata sunt CC. Hoc quoque Telicto, novo impendio est opus, ut aquam hab e a u t , qui tantam pecuniam male perdiderunt. Ipse perveni ad fontem purissimum, ex quo videtur aqua debere perduci, sicut initio tentatum erat, arcuato opere, ne tantum ad plana civitatis et humiha perveniat. Manent adhuc paucissimi a i c u s : possunt et erigi quidam lapide quadrato, qui ex superiore opere detiactus es>t: aliqua p a r s , ut nnhi videtur, testaceo opere agenda erit. , Id enim et facilius et vilius. E t in primis necessarium est, mitti a te vel aquilegein vel architectum, ne rursus eveniat. quod accidit. E g o illud unum affilino, et utilitatem operis et pulchritudinem seculo tuo p^se dignissimain.

E P I S T O L A R .

L I B . X. 48- 49.

435

( X L VI I . )

XLVIir. T RAIANUS

P U N I O

S.

Curandum est, ut aqua in Nicomedensem civitatem perducatur.

Vere credo, te ea, qua debebis,

diligentia hoc opus aggiessuruin.

S e d , me Dius

fidius, ad eamdem diligentiam tuam pertiijet, inquirere,

quorum vitio ad hoc opus tantam pecu-

nia m Nicomedenses perdiderint,

n c , quum inter

se gratiíicantur, et inchoaverint aquaeductus, et reliquerint.

Quid

itaque compeveris,

perfer in

notitiam meain.

XLIX. C. P L I N I U S

(LX.)

TRAIANO

IMP.

Diem imperii sollemniter celebrati!m esse nuntiat. Intelligitur autcm dies 27 Ian., quo Traianus mortuo Nervae successiti D i e m , Domine, quo servasti imperium, dum suscipis, quanta meieris laetitia, celebraviinus, precati Deos, ut te generi humano, cuius tutela et securitas saluti tuae innisa est, incolumem florenteinque praestarent. Praeivimus, et cominilito-

C.

P L

I N

I

I

nibus iusiurandum more sollemni praestantibus, et p i o v i u c i a l i b u s , qui eadem certarunt pietate, iurantibus.

L.

(LXI.)

T R A I A ÑUS uanta

r

ione

provincialibus, celebraviint,

te

ac

P L I N I O

laetitia

praeeunte,

S.

commilitones diem

impeiii

cum mei

libenter, mi Secunde carissime, co-

gnovi literis tuis.

praeter dfiCem beneficiarios, quos assignari a ine Geinellino , optirao viro , íussisti, sibi quoque confirmat necessarios es^e milites« Ex his mterim, sicut inveueram, in ministerio eius rehmjuendos existima vi : praesertim quum ad fi'umentum comparandum iret in Paphlagoniam. 'Quin etiam tutelae c a u s s a , quia desiderabat, addidi dúos equites. In futurum quid servari velis, rogo rescribas.

EPISTOLAR. LU.

L I B . X. 52. 53.

4.35

(XXXVII.)

T R A I A NUS

PLINIO

S.

N u n c quidem proficiscentem ad comparationem frumentoium, Maximum libertuin meum, recte militibus insti uxisti. Fungebatur enim et ipse extraordinario muñere. Quum- ad pristinuui actum reversus fnerit, sufficient illi duo a te dati milites, et totidein a Viibio ©tmelhno, procuratore meo, quem adiuvat.

LIII. C. P L I N I U S

(LVI.) TRAIANO

IMP.

De t'atìonibus Apamenae coloniae agit.

Q u u m vellem Apameae, Domine, coguoscere públicos debitores, et reditum, et impendia ; responsum est m i h i , cupere quidem universos, ut a me ìationes coloniae legerentur; nunquain tarnen esse lectas ab ullo proconsulum : habuisse privilegiuin et vetustissimuin morem, aibitrio suo rem publicam administrate. Exegi, u t , quae dicebant, quaeque recitabant, libello complecterentur : quem t i b i , qualem acceperam, misi ; quamvis intelligerem,

r

C.

L

I N

I

I

pleraque e x i l i o ad i d , de quo quaeritur, non pertinero.

Te

rogo,

ut mihi praecipeie

quid me putes observare debere.

dlgneris,

Yeieor en im, ne

a u t excessisse, aut 11011 implesse ofHei' mei partes videar.

LIV. T R A I A W U S

( L V11. ) P L I N I O

S.

L i b e l l u s A p a m e o i ' u m , quem epistolae tuae lunxer a s , remisit m i h i necetsitatein perpendendi, qualia essent,

propter quae videri völunt e o s , qui pro

consulibus haue provinciam obtinuenmt, abstinuisse inspectione rationuin suaruin, q u u m ipsum te, ut eas inspicere.s, non recusaverint. igitur probitas quod

Rpmuneianda est

e o r u m , ut iam nunc sciant, hoc,

inspecturus

es,

ex mea voluutate,

quae h a b e n t , privilegiis, esse facturum.

salvis,

E P I S T O L A

LV. C. P L I N I U S

IV.

LIB.

X.

55.

457

(XVI.) TRAIANO

IMP.

Calhdroinutn, servimi vaiiam foitunara expeitum, et raiioia nonnulla possidentem, T i alano nuttit.

Apuleius, Domine, miles, qui est in station« Nicomedensi, scripsit mihi, quemdam nomine Callidromum, quum detineretur a Maximo et Dionysio pistoribus, quibus operas suas Iocaverat, confugisse ad tuain st.ttuam, pevducturoque ad magistrato s indicasse, servisse aliquando Laberio Maximo, captuinque a Susago in Moesia, et a Decebalo muneri missum Pacpro, Parthiae regi, pluribusque annis in ministerio eius fuisse, cteinde fugisse, atque ita in Nicomediam pervenisse. Quein ego perductum ad m e , quum eadem nairasset, ìnittenduiu ad te putavi. Quod pauIo tardius feci, duin requiro gemmam, quam s i b i , habentem imaginein P a c o r i , et quibus insignibus ornatus fuisset, subtractam indicabat. Volui enim hanc quoque, si inveitili potuisset, simul mittere, sieut glebulam misi, quam se ex Parthico metallo attutisse dicebat. figliata est annulo meo, cuius est aposphvagisma, quadriga.

+38

C.

P L

LVI. C. P L I N I U S

I

N

I 1

(XIX.) TRAIANO

IMP.

Nyitiphidii Lupi, commilitonis ohm sui, nunc adiutoiis, filium commendat. Nvmpliidium L u p u m , Domine, primipilarem, commilitonem habui. Quuin ijtse tribuiius essem, ille praefectus. Inde familiariter diligere coepi. CreTit postea caritas ipsa mutuae vctustate amicitiae. I ta que et quieti eius inieci m an u m , et exegi, ut me in Bithynia concilio instiueret. Quod ille amicissime, et otii et senectutis ratione postposita, et iam fecit, et facturus est. Qmbus ex caussis necessitudines eius inter meas numero, (ilium in primis, Nyinphidium L u p u m , iuvenem pvobnm, industrium, et egregio pati e digiiisMinum , suffecturuin indulgentiae tuae; sicut primis eius experimentis cognoscere potes, quum praefectus cohoitis plenissimum testimonium meruerit Iulii Ferocis et Fusci Salinatoris t clarissiinoruin viroium. Meum gaudium, Domine, meam giatulationem filii honores continuent.

E P I S T O L

AH.

LVII. C. P L I N I U S

L I B .

X. 57. §8-

439

(LII.) TRAIANO

IMP.

D e s u m t i b u s B y z a n t i o r u m 111 Iegationes ad P i i n c i p e m et ad Moesiae piaesidem quoiannis

f a c t i s , sed

a se cii-

c u m c i s i s , conuulit.

R e q u i r e n t i inibi Byzantiorum rei publicae impend i a , quae maxima f e c i t , indicatum e s t , Domine, legatum ad te salutandum aiinis omnibus cum psephismate m i t t i , eique dari 11 u in m or um duodena millia. Meinor ergo propositi t u i , legatum quidem retinendum, psephisma autem mittendum putavi, ut simul et sumtus levaretur, et impleretur publicum officium. Eidem ci vitati imputata sunt teina millia, quae viatici nomine annua dabantur legato eunti ad e u m , qui Moesiae praeest, publice salutandum. Haec ego in posterum circumcidenda existimavi. T e , Domine, r o g o , u t , quid sentias, r e s e n b e n d o , aut consilium ineum confirmare, aut errorem emendare digneris.

L Vili. T R A I A N U S Optime fecisti,

(LUI.) P L I N I O

Secunde carissime,

S. duodena

ista

B y z a n t i i s , quae ad salutandum me in legatum im-

C.

P

L

pendebantur, remittendo.

I

N

I

I

Fungentur his partibus,

etsi solum eovum psephisma prr te inissum fuerit. Ignoscet illis et Moesiae pracsea, si minus ilium sumtuose coluerint.

LIX. C. P L I N I U S

( LIV. ) TRAIANO

IMP.

Diplomata quamdiu valeant doceii cupit.

D i p l o m a t a , Domine, quorum dies praeterita , rii» omnino observali, et quamdiu velis. rogo scribas, meque haesitatione liberes. Vereor enim, ne in alterutram partem ignorantia lapsus, aut ilhcita confirinem, aut necessaria iinpediam.

LX. TRAIANUS Diplomata,

(LY.) PLINIO

S.

quorum praetcritus est dies, in usu

esse non debent: ideo inter prima iniuugo mihi, ut per omjies provhtcias ante mittam nova diplom a t a , quam desidera» possint. LXI

L I B , X. 6i. 62.

£ P I S T O L A R. LXI. C. P L I N I U S

441

(L V i l i . ) TRAIANO

IMP.

Quaeiit, an apud Nicomedenses, novum forum exetiuentes,

aedes vetustissima

Matus

Magnae

transle-

renda sic. A n t e adventum rneum, D o m i n e , Nicomedenses priori f o r o novuin a ci uccie coeperunt, cuius in angulo est aedes vetustissima M a t n s M a g n a e , aut l e l ì c i e n d a , aut transf erenda; ob lioc praecipue, q u o d est multo depiebsioi opere e o , quod culti maxime surgit. E g o quum tjunererem, num esset aliqua lex dieta t e m p i o , c o g n o v i , alluni h i c , aliuin npud ìios et.se moiein dedicationis. Dispice ergo, D o m i n e , an putes a e d e m , cui nulla lex dieta est, salva religione posse trdiisfeni : alioqui commodiisiinum e i t , u religio non nnpedit.

LXII. T R A I A N U S Potes,

(LIX. ) P L I N I O

mi Secunde carissime,

sine

r e l i g i o n i s , si loci positio videtur hoc

S. sollicitudine desiderare,

aedem Matris Deuiu tiansferre in earn, qua e ett C. l'Ini,

kput.

11.

29

442

c.

accommodatior. cations

nulla

P

L

I

Jlec

te

moveat,

repeiitur,

N

quuin

I

I quod lex dedi-

solum

peiegiinae

c i v i t d t i i . c a p a x n o n s i t d e d i c a t i o n : » , q u n e fit n o s t r o iure.

L X111. C. P L I N I U S

( L X11.) TRAIANO

IMP.

D e iisu publicae pecuniae eonsulic. P e c u n i a e p u b l i c a e , D o m i n e , providentía t u a et m i n i s t e r i o n o s t r o e t i a m e x a c t a e s u n t et e x i g u n t u r : q u a e v e r e o r , n e o t i o s a e i a c e a n t . N a i n et p i a e d i c l u i n c o i n p a r a n d o r u i n a u t n u l l a , a u t r a r i s M i n a occ- 87- 4 6 1 annorum essent : cuiusque

et qui accepissent,

civitatis pervenirent.

in senatum

Caeterum,

non

capto magistratu, eos, qui minores triginta annorum sint, quia magistratum capere possint, in curiam etiam loci cuiusque non existimo legi posse.

L X X X V I. C.

PLINIUS

(LXXXVII.) TRAIANO

IMP.

Nicensium libellum supplicem in it tit.

R o g a t u s , Domine, a Nicensibus publice per ea f quae mihi et sunt et debcnt esse sanctissima, id est, per aeternitatem tuam salutemque, ut preces suas ad te perferrem , fas non putavi negare : acceptumque ab his libellum liuic epistolae iunxi.

L X X X VII.

(LXXXVIII.)

TRAIANUS

PLINIO

S.

N i c e n s i b u s , qui intestatorum civium suorum concessain vindicationem bonorum a divo Augusto affirmant, debebis vacare, contractis omnibus personis ad idem negotium pertinentibus, adhibitis

qda

C .

P L I "N I

I

Virbio Gemellino, et Epimacho liberto meo, proiuratoribus, ut, aestimatis etiam iis, quae contra dicuutur, quod optimum credideritis, statuatis.

LXXXVIII. C. P L I N I U S

(LXXXIX.) TRAIANO

IMP,

Traiano iferum natalcm gratulatur.

O p t o , Domine, et hunc natalem, et plurimos alio», quam felicissiinos agas : aetemaque laude florentein virtutis tuae gloriam, et incoluinis et fortis, aliis super alia operibus augeas,

LXXXIX. TRAIANUS

(XC.) PLINIO

S.

Agnosco vota tua, mi Secunde carissitne, quibns precaris, ut plurimos et felicissiinos natales, fiorente statu rei publicae nostrae, agam.

EPISTOLAR. XC.

L I B. X. go. gì.

463

(XCI.)

C. P L I N I U S T R A I A N O IMP. Rogat Traianum, ut Siuoponsibus aquaeductum fieri permitt.it. Sìnopenses, Domine, aqua dcficiuntur; quae videtur et bona et copiosa ab sextodecimo milliario posse perduci. Est tameu statiin ab capite paulo amplius mille passibus locus suspectus et mollis; quem ego interim explorari modico impendio iussi, an recipere et sustinere opus possit. Pecuuia, curantibus nobis, contracta, non deerit, si tu, Domine, hoc genus operis et salubritati et amoenitati valde sitieiitit. colonia e indulseris.

XCI. TPiAIANUS

(XCII.) PLINIO

S.

U t coepisti, Secunde carissime, explora diligenter, an locus ilte, quem suspectum habes, sustinere opus aquaeductus possit. Neque enim dubitandum puto, quin aqua perducenda sit in coloniam Sinopensem, si modo et viribus suis ìpsa id assequi potest, quum phirimum ea res et salubritati et voluptati eius collatura sit.

C.

V

h

XCII. C. P L I N I U S

I N I I (XCIII.)

TRAIANO

IMP.

Libellum Aitiisenoi um, ad erano« pertinentem, mitut. Amisenorum civitas et libera et foederata benefit cio indulgentiae tuae legibus suis utitur. In hac. datum mihi publice libellum, ad eranos pertinentem , his literis subieci, ut tu, Domine, dispiceres, quid et qnatenus aut pernuttendum a ut prohibendum putareò.

XCIII. T R A I A N U S

(XCIV.) PLINIO

S.

Amisenos, quorum libellum epistolae tuae iunxer a s , si legibus istorum, quibus de officio foederis utuutur, concessuin est eranos habere, possumus, quo minus habeant, non impedire, eo facihus, si tali collatione, non ad turbas et illicitos coetus, sed ad s ustinendain tenuiorum inopiam utuntur. In caeteris civitatibus, quae nostro iure obatrictae s u n t , res huiusmodi prohibenda est.

E P 1 S T Q L A R.

XCIV. C. P L I N I U S

L I B . X . 94. 95.

465

(XCV.) TRAIANO

IMP.

Suetonio Tranquillo ius trium liberoTum petit.

Suetonium Tranquillum, probissimum, honestissimuin, eruditissimum virum, et mores eius secutus et studia, iampridem, Domine, in contubernium ¡lssumsi, tantoque magis diligere coepi,. quanto hunc pvopius inspexi. Huic ius trium liberorum necessarium faciunt duae caussae. Nam et iudicia amicorum piomeretur, et parum felix inatrimouium expertus est: impetrandumque a bonitate tua per nos habet, quod illi foitunae malignitas dencgavit. Scio, Domine, quantum beneiìcium petam. Sed peto a te, cuius in Omnibus desidetiis meis plenissimam indulgentiam experior. Potes autem colligere, quantopeie cupiarn, quod non rogai em ab&ens, si mediocriter cuperera.

XCV. TRAIAKUS

(XCVI.) PLINIO

S.

Quam parce haec beneficia tribuam, utique, mi Secunde carissime, haeret tibi,

quum etiam in

senatu afiirmare soleam, non excessisse me nume-

C.

466 rum,

quem

P

L

I

N

I

«pud amplissimum

I ordinem «uffectu-

ruin mihi pyofessus s u m : t u o tamen desiderio subs c r i p s i , et dedisse m e ius trium liberoram S u e t o n i o Tranquillo

ea conditicene,

qua acsuevi,

referri i n

cömmentarios meos iuksi.

XCVI.

(XCVII.) TRAIANO-

C. P L I N I Ü S

IMP.

D e Clnisiianis in Bitliynia, magistratuum iniquità te m u l t u m adhuc vexatis, quid statuendum sit, consulit. Missis reliquia, in ea i n q u i s i v i t , quae Cliristianis crim i n i dabantur v u l g o , in coetus antelucano!, in sacram e n t u m , quo se obstringebant invicem, in convivi» communia. E a quunn innoxia reperisset, id unum eavendum p u t a v i t , ne illi cultum Deorum publicum contemtui t i a d e r e n t , ipsique sacra publica négligèrent. Hanc unam poenitentiam ab ii-. exigebat, et iure se exigera putabat. E t de omni hac te ita scripsit, ut Traian u m facile traheret in suam sententiam. Quae pluiima «ontra huius et seq. epistolae authentiam Semlerus disputa v i t , ea refutavimus in Editione nostra malore. Sollemne dubito,

est m i h i ,

Domine,

ad t e referre.

ve! cunctationein

omnia,

de

quibus

Quis eniin potest melius

meam regere,

vel

ignorantiam

E P I S

Ï O L A

R.

L t B. X. 96.

467

i n s t r u i r e ? Cognitionibus de Christianis interful n u n q u a m : .ideo nescio, quid et quatenus aut puniri s o l c a t , aut quaeri. Nec mediocriter haesitavi, sitne aliquod discrimen a e t a t u m , an quamlibet teneri nihil a robustioribus différant? deturne poenitentiae v e n i a , an e i , qui omnino Christianus f u i t , desisse non prosit? nomen î p s u m , etiamsi flagitiis caveat, an flagitia cohaerentia noipini, p u n i a n t u r ? Interim in i i s , qui ad me tamquam Christiani defeiebantur, hune sum secutus modum. Interrogavi i p s o s , an es sent Christiani ? Confitentes iterum ac tertio i n t e r r o g a v i , supplicium min a t u s : perseverantes duci iussi. Ncque enim dub i t a b a m , qualecunque esset, quod faterentui', pervicaciam certe, et inflexibilem obstinationem debere puniri. Fuerunt alii similis amentiae : q u o s , quia cives Romani e r a n t , annotavi in urbem remittendos. Mox ipso tractatu, u t fieri solet, diiFundente se c r i m i n e , plures species inciderunt. Propositus est libellus sine a u c t o r e , ihultorum nomina contin e n s , q u i negarent se esse Christiauos, aut fuisse, q u u m , praeeunte m e , Deos appellarent, et imagini t u a e , quam propter hoc iusseram cum simulacris îiuminum afferri, ture ac vino supplicarent, praeterea maledicerent Christo : quorum nihil cogi posse d i c u n t u r , qui sunt revera Christiani. Ergo dimittendos putavi. A l i i ab indice n o m i n a t i , esse se Christiauos dixerunt, et mox negaverunt : fuisse q u i d e m , ssd desiisse, quidam ante t r i e n n i u m , qui-

468

C.

P

L

I N

I I

clam ante plures annos, non nemo etiam ante vigiliti quoque. Omnes et imaginein tuam, Deorumque simulacra venerati sunt: ii et Cliristo maledixerunt. Affirmabant autem, banc fuisse sum mam vel culpae suae, vel erroris, quod essent soliti stato die ante lucem convenire, carmenque Chribto, quasi Deo, dicere secum invicem, seque Sacramento non in scclus aliquod obstringere, sed ne flirta, ne latrocinia, ne adulteria committerent, ne fidem fallerent, ne depositum appellati abnegarent: quibus peractis moiem sibi difccedendi fuisse, rursusque coeundi ad capiendum cibum, promiscuum tamen, et innoxium: quod ipsum facere desiit L

xcYiir. C. P L I N I U S

I N

I I

(xcix.)

TRAIANO

IMP.

De coutegenJa Amastiianorum foedissima cloaca. Ajnastrianorum civitas, Domine, et eleg.ans et ornata, habet inter praecipua opera pulcherrimam, eaindemque longissiinam plateain : cuius a latere per spatium omne porrigitur nomine quidein tinmen , re vero cloaca foedissima : quae sicut turpis et immundissima aspéctu, ita pestilens est odore teteri'imo. Quibus ex caussis, 11011 minus salubritatis quam decoris interest, cam contegi : quod iiet, si permiseris, curantibus nobis, ne desit quoque pecunia operi tam magno, quain necessario.

XCIX. T R A I A N U S

(C.) PLINIO

S.

J\ationis est, mi Secunde carissime, contegi aquaiu istam, quae per civitatem Amastriaiiorum fluit, si intecta salubritati obest.

Pecunia ne buie operi

desit, curatìiruin te secundum diligentiam tuain, ceitum habeo.

E P I S T O L A R .

C. C, P L I N I U S

L I B . X . 100. 101.

(CI.) THAIANO

IMP.

Vota pro Traiani Salate et aoluta este, cupata nuntiat.

471

Scripta liaec a. 104.

et nova nuit-

Cf. Ep. 45.

V o t a , Domine, priorum annorum nuncupata alaeres laetique persolvimus; novaque rursus, curante comuiilitonum et provincialiuin pietate, suscepimus: precati D é o s , ut te remque publicam florenten» et. incolumem ea benignitate servarent, quam supeu maguas plurimasque virtutes praecipue sanctitate cousequi, Deorum honoro meruisti.

CI. T R A I A N U S Solvisse

vota Diis

(CII.) PLINIO

immortalibus,

pro mea incolumitate

S, te praeeunte,

commilitones cuín provin-

cialibus laetissimo consensu, iu futurumque uuucupasse, libenter, mi Secunde carissime, literis tuis.

cognovi

472

C.

F R I N I I CII.

(CHI.)

C. P L I N I U S

TRAIANO

IMP.

Diem imperii suscejui celcbratum esse nuntiat. Cf. Ep. 49.

D i e m , in quem tutela generis Immani felicissima successione tranciata est, debita religióne celebraV Ì I D U S , comincndantes Diis, imperii tui auctonbus, et vota publica et gaudi».

CIII.

(CIV.)

I R AIANUS

PLINIO

S.

D i e m imperii mei debita laetitia et religione iinilitudinibus, imaginibus

eius

exigit.

et descriptiombus

feliciter sua ornavit et confirmavit, in iisqne phantasiam iudicii severitate Sententiis nem

mirum quantum omnem

distinxerit;

coercuit. oratio-

e quibus plurimae pro-

bandac sunt et idoneae reperiuntur ad argumenta f u l c i e n d a ; nonnullas tamen sub-

r R O L E G O M E N A.

495

latas malis, quia vel vulgares sunt, vel falsae, vel falsas laudes adiuvant. dictis

abundat,

Acute

quorum nonnulla frigida

sunt, alia in se quidem probanda, rum nimia copia lectori molesta.

caete-

Anlìtheta,

qi\ibus illa aetas mirifice delectabatur, larga manu effudit.

Anaphoram

passim suo loco

adhibuit, sed et centies ea abusus est; quin adeo et aliter praecedens verbuin repetendo pueiiliter ludit.

Placuit ei et aliis figuris

orationem variare et ornare, apostropha,

ethopoeia,

prosopopoeia,

in quibus

nieretur.

Felix fuit in delectu

multaque

posuit

cum

laudem verborum,

singulari

virtute.

Non displicent in hoc dicendi genere

poetica

nonnulla;

animo

sed commoto auctoris

exciderunt etiam quaedam

tumori

vicina.

Non copia ei defuit vel in variandis verbis sententiisque, vel in coniungendis synony-

4eculi Signum et hoc esset, quod florerent, quorum praecipuum votum ante f u e r a t , ut memoriae Pri»cipis elabel-entur. 1 XCI. Noudum biennium compleveramus in officio laboriosissimo et inaximo, quum tu nobis, optime Frincipum, fortissime Imperatorum, consuiatum obtulisti, ut ad summum honorem gloria celeritatis accederei. Tantum inter te et ìllos Principes interest, qui beneficili, suis comimndationem ex difiicultate captabant, gratioresque accipientib u s honores arbitrabantur, si prius illos desperatio , et t a e d i u m , et 6Ìmilis repulsa e m o r a , in notam quamdam pudoremque vertissent. Obstat verecundia, quo minus pwrcenseamus, quo utruniq u e nostrum testimonio ornaris, ut amore recti, amore reipublxcae, priscis illis consulibus aequaveris. Merito ivecne, neutrain in partem decernere a u d e a m u s , quia nec fas e s t , affìrmationi tuae derogare ; ' et ouerosum confitel i , vera esse, quae de nobis, praesertim tam magnifica , dixisti. T u tarnen dignus e s , qui eos consules facias, de• quibus possis ista praedicare. T u b u a s veniani, quod inter haec beneficia tua gratissimum est nobis,

¿9»

C.

P X

I N I

I

quod DO» rririus collegai efcse voluisti. Ita cartas mutua, ita congruens tenor vitae, ita una eademqoe ratio propositi postulabnt : cuius ea v i s , ut morum similitudo concordiae uostrae gloriam minuat ; ac perinde sit tnirum, si alter nostrum a collega, ac si a 6e ipso dissentiat. Non ergo (¡emporarium et' subitum est, quod uterque collegae consulatu, tamquam iterum suo, gaudet ; nisi quod tamen, qui rursus consults Hunt, bis quidem, sed temporibus diversis obligantur : nos duos consulatus accipimus siinul, simul gerimus; alterque in altero consules, sed iterum et pariter sumus. XCII. Illud vero quam insigne, quod nobis praefectis aerario consulatum ante, quam su^cessorein, dedtati ! Aucta est dignitas dignitate : ncque continuatus tantum, sed geminatus est honor, finemque potestatis alterius, tamquam parum esset excipere, praevenit. Tanta tibi integri tatis nostrae fiducia f u i t , ut non dubitares, te salva diligentiae tuae ratione esse factuiuin, si nos post maximum officium privatos esse non sineres. Quid, quod eumdem in annum consulatum nostrum contulisti? Ergo non alia nos pagina, quam quae te cousulem, accipiet: et nostra quoque nomiua addentur fastis, quibus ipse praescriberis. Tu comitiis nostris praesidere, tu nobis sanctissimum illud carmen praeire dignatus es : tuo. iudicio consules

P A N E G y R I C ü S. ja. 93.

¿99

f a c t i , tua voce renuntiati s u m u s , ut idem honorib u s nostris suffragator in c u r i a , in campo declarator exsisteres. N a m , quod euin potissiuram mensem a t t r i b u i t i , quem tuus natalis exornat, quam pulchrum nobis 1 quibus edicto, quibua spectaculo celebrare continget diem illuni, triplici gaudio laetum: qui PTincipem abstulit pessimum, dedit optimum, meliorem optimo genuit. Nos sub octtlis tuis augustior solito currus accipiet: nos inter secunda o m i n a , et vota certautia, quae praeseuti tibi confereiitur, vehemur alacres, et inc e r t i , ex utra patte maior auribus nostris accidat clamor. XCIII. Super omnia tamen praedicandum vid e t u r , q u c d pateris consules esse, quos fecisti: quippe nullum periculum, nullus ex l'i inope raet u s , consulares animos débilitât et frangit ; nihil invitis a u d i e n d u m , nihil coactis decernendum erit. Manet manebitque houori veneratio sua ; nec securitatem auctoritate perdemus. Ac si quid fotte ex consulatus fastigio fuerit d i m i n u t u m , nostra haec eiit culpa, non seculi. Licet enim, quantum ad Principein, licet tales consules agere, quales ante Principes erant. Ullamne tibi pio beneiìciis referre gratiam parere possumus? nisi tantum illam, ut semper nos memiuerimus consules fuisse, et consules tuos ; ea seiitiamus, ea censeainus, quae

6oo

C.

P L

I

N

I

I

consularibus digna sunt ; ita versemur in r e poblic a , ut preda mus esse rem publicam. Non consilium nostrum, non operam subtrahamus, nec disiunctos nos, et quasi dimissos consulatu, 6ed quasi ad.-itrictos et devinctos putemus ; eumdemque locum U b o n s et curae, quern reverentiae dignitatisque, teneamus. XCIV. In fine orationis praesides custodesque imperii Deos, ego consul pro rebus humanis, ac tepraecipue, Capitoline Iupiter, precor, ut benefìciis tuis faveas, tantisque muneribus addas perpetuitatem. Audi-ti, quae malo Principi precabamur; exaudi, quae pro dissimillimo optamus. Non te difetringimus votis: non enim pacem, non conccrdiam, non securitatem, non opes orainus, non honore.s : simplex cunctaque ista complexum unum omnium votuin est, S A L U S P R I N C I P I S . Nec vero novam tibi iniungiinus curain. T u ( m m iam tunc ilium in tutelam recepisti, quum praedonis avidissimi faucibus eripuisti. N^que eniin sine auxilict t u o , quuin altissima quaeque quaterentur, hie, qui omnibus excelsior, inconcussus stetit. Praeteritirs est a pessimo Principe, qui praeteriri ab optimo non potuit. Tu clara iudicii tui signa misisti, quum piofìciscenti ad exercitum tuo nomine, tuo bonore ce.ssisti. Tu voce Imperatoris quid sentires locutus, hlium illl, nobis parentem, tibi pontificem

P A N E G Y R I C U S .

94. 95.

Cox

pontificem m a x i m u m elegisti. Q u o jnaiorc fiducia iisdem illis v o t i s , q u a e ipse p r o se nuncupari iub e t , oro et o b t e s t o r , si bene rem p u t l i c a i n , si ex utilitate omnium r e g i t , p i i m u m , m ilium ntpotib u s nostris ac p r o n e p o t i b u s s e i v e s ; d e m d e , ufcq u a n d o q u e successorem ei t u b i i a s , q u e m genuerit, quern f o r i n a v e i i t , siimleznque fcceiit a d o p t a t o ; a u t , si hoc f a t o n e g a t u r , in Consilio sis eligenti, m o n s t r e s q u e a l i q u e m , q u e m a d o p t a r i in Capitolio déceat. X C V . V o b i s , P a t r e s c o n s c r i p t i , q u a n t u m deb e a m , publicif. ettain monumeutis contine'ur. Vos m i h i in t u b u n a t u q u i e t i s , in praetura m o d e s t i a e ; v o s in Lstis ofnciis etiam , quae e s | u d i i s nostris c i i c a tuendos„ socios i m u n x e i a t i s , cuncti constalitiae antiquissimum testimonium perhibuistis. Vos p r o x i u i e destniationem consulatus mei his acclam a t i o n i b u s approbavistis , ut intelligam , etiam a t q u e etiam enitendum inihi, ut hunc consensum ve&trum complect,ir, et teneam , et in dies augeain. E t e n n n m e i n u u , tunc veiissnne iu* Firme

rispondere,

F i r m us.

I I , 11.

fortnei.

V I , 15.

pro ventate

firmissimut,

caussam

iustam foi titer tuens. Flos.

I V . 3. flambut et nectare, nectare f l o r u m , a ut,

succo floium et nectare. F l u i t a 11 t e s , turn secando

se

qui primum adverso flumine navigant, flumine

unde exierant, locum. Fluxum, Foedus

referii gaudent

molle, effeminatum, patrocimi,

in eurodeiri,

V I I I , g. P. 55.

vinculum, quo Plinius Baeticis

priore patrocinio obstiictus eiat.

I l l , 4-

F o r m a picta, idea regiouis, quasi artifex ammo conceptam expiessit. Formare

V , 6.

versus cithara,

sonos excitare in citliara

aptos cai m i n i , aptare fides versibus. Fòrmula. larli accìpere, publicaii: formulam,

I V , 19.

V , 11. Ne cogantur ad exhibendum formuiucunde et iocose, ne a praetore cogantur

verbis sumtis e i m e ,

in quo Praetor d ossi$.

Infiingere,

minuere.

VII,'

iß.

*

interiumpere.

V I I , 31. Ingenium,

sapientia. P. 44 * n a t u r a l i s i n d o l e s r e r u m

i n a m m a t a i um. 1 , 2 0 . * IMunificentiae

ingenium,

ingeniosa,

P L I N I A N A . i n excogitandis

mediis

qm .it,: indenta

639

sollers mumficentia.

coenarum,

P . ?5-

£x-

coenac mgeniose exrogitatae

et

a p p a i atae. Ingerentes

scil. s e , se o b t r u d e n t e s .

Ingravescit II,

homo,

P . {56.

cuius moibus inciementa

capit.

20.

I n i 111 i a ,

P. 3 7 .

Itaque

elegantei n o m i n i b u s r e i u m damnosarum additur.

H i , 5-

X.

76- P

quodcuitique

incommodum

30.

I n n o x m s

cibus,

q u i p r o b r o cai et.

non,

X,

qui corpoii

non

nocet,

sed

96.

I n q u i s i t i o , i n q u i s i t o r , absti a c t u m p r o c o n c r e t o . X , 4 2 . Inquisiteti,

cui

mandatimi

est,

i n s t r u a t , e a m q u e o b c a u s s a m testes, quiiat

V , 19.

mi edus. < ' N e m p e

In s e q u i In seri optantur,

Ats

e collis

qua scriptum legebatui,

e i u f , et guns!

venalium

quani

intrtpuo,

quisque

aituri

Insertus

in

tcnaiet. Vii,

12.

d i r . q u i i n a l i e n a m g e n t e m v e l ad-

v e l se i n g e r u n t , v o c

Inde

co-

tabula p e n d e b a t ,

scil. d i c t e m s , n r i d e r e , traduceie. elegantei

insftri' pnhlv

pendet

sensus

ab i n s i t i o n e

veiboium

surculoium

P. 57

nominibus

anum. e x q u i s i t i u s q u a m interiertus.

Insignire,

reddere

msignem

aliqueni ut n i g r u m h o m i n e m . I n s i t i c i us piaeter

accusationein

I I I , 9.

Insciiptio.

pento.

ut

t a b u l a s et a l i a c o n -

patnam

-scrino,

lingua

t r a d i t a est

»uiculis, q u i alienae a l b o r i

malo

I l l , 19. sensu,

notare

V I I I , 22. peregiina,

IV, 3

quae

Metapliora

inseruntur.

alicui

sumta a

640

C

L

A

V

I

S

I n s i t u s , quem exercitatione nobis p r o p r i u m fècimus. ut in alteiam naturarli abient. V I I , g ì . Instantia,

asperitas i u d i c i a l i s , contenziosa et bella-

toria dicendi latio. Instar homines facit.

V. 8

odii rr..t,

habebat similitudinem o d i i ,

comunctissimos

sepaiaret,

quum

quod alias

odtum

P. 37.

Instinole

caus sciiptis recitandis nonuI , 13.

'

paullo duiius de vacant«.

P . 57.

P. ;Paelagogium,

diaeta, in qua pueri

habltalant , h. e. servi teneri

et pulchri,

paedagogiani qui

lanuus

habebaitm caeteris, atque sub paedagogo eiant. V I I , 27. Fiequemus tanten batur.

coetus i s t o i u m puerorum ita dice-

C

652

L

A

V

I

P a g a n u s. V I I , 25- cultu pagano ll am suam dissimulant. armatis comparantur.

Docti

Paganti!

S esse drr. q u i doc tri-

enim i b i cum tin tis

et

autem e s t , non m i l e s , ut

X , 27. Pagina

de fastis p u b l i c e propositi!.

P. 92.

Pagma

enim etiam tabula est m a r m o i e a , aenea, l i g n e a , cui aliq u i d inscribitnr. Par.

Cum negotiis

-paria facere,

expedienduin relinquatur. P. g ì .

iis satisfarete, ut n i h i l Sumtura ab aite nume-

rorttm. Paratus,

paiabilis.

II,

P. 88-

*

p-natisümus

qui,

III,

* Absolute p o t u t i l i , ut sit p i o m t u s m a n u ,

5.

ubi v o l u m u s ,

10.

somnus,

statini perofficiosus

adest. elo-

q u e n t e , Consilio. I V , 9. Paiticeps

in

iure R o m a n o

dicebattir

consors

et

SvvòetSirÓTtjS > qui in partem iuris rerum alienarum ven i e b a t , ut l i b e r i , q u i erant paitiupes ius b o n o r u m p a t e r n o i u m . Partili.

I , 3.

pareil tum,

liabebant

P. 50.

cubicula te partiuntur

per vices,

in Iis

per vices versaris. Pascere,

alimenta, annua praebere.

Passerculi,

carmina,

X,

forte ad C a t u l l i

45. imitationem

i c i i p t a . I X , 25. Tu passeri ulis etc. tu lusus i n g e n i i m e i , q u o r u m alios p a s s e r c u l o r u m , alios c o l u m b u l a r u m n o m i n o inscrissi,

vulgabis

in

castus,

et c o m m u n i c a b i s

cum

comimlitonibus. , P a t e s c i t contemplano, II, 11.

rectius res contemplari potè».

Opp. teguntur, non animadvertuntur.

P L I N I A N A Pati

otium,

n o n i n o i o s u m et d i f f i c i l e m e*se in otio, V I I . 51. *

i d potius recte di?ponere posse.

publicanum

de snmma hereditatis, quae tanta e s t , ut publicanus vicesimam eius exigere possit. Pa ti e n s , II,

P.

frigidus, cuius animus n o n

commovetur.

10.

Patientia digna. P. 22.

de animo h u m i h ,

flag iti a uxoris ferunt. Peccare.

qui perfert etiam in-

In primis est e o r u m , I X , 25.

qui iusto lentius

V I , 31. P. 83nisi

quol

nihil pecrat,

nisi quod

n o n attollitur ad gTande dicendi g e n u s , i n q u o peccata et facilia sunt, et facile condonantur. Pendere

(ab

ore diritti')

dicitur qui attente audit

d i c e n t e m , qui, conversis in eius os oculis . cupide excipit verba piolata. I , 10. * inter spem et metum versari incertum de rei exitu. IV, 9. * fl.itcidum esse. I l l , 6. P e r a g e r e , perpendere. I X , 13.

Omnia

prae i-pt etc.

quae verba sunt Aeneae apud Virg. V I , 105. * tatrm,

earn consummaTe.

X , 3> * reum,

hhrruli-

alxquoties, sed

duplici sensu I I I , 9. o c c u n i t , a n t i q u o , pro facere

reum,

et l e c e n t i o i e , caussam eius ad e x i t u m deducere, ut condemnetur. Percoqueie,

ad

matnritatem perducere V, 6

de

collibus , quum alias d'e sole dicatur. Perditele

fossam,

earn d u c i r e , cavare.. X , 70. actionem,

Pei sona,

ex certis praeceptis institutisque

vivendi

finire.

P. 90.

P e r f e i i e gratiarum

ratio. 1, 23. * Circumlocution! h o m i n i s msei vit X , 66

C

$54 Pirsonar«

L

A

aliquem,

R

I

S

clamando

vocare,

celebrare.

P . 2. * c l a i i s s i m a v o c e c a n e i e , u t i i , q u i dulcedirie carm i n i s capiuntur. Pietas,

VII

4.

r e v e r e n d a in CHcat

in q u o q u i i

IX,

vita

¡5.

beau

friutur. Podium, V,

p i o i e c t u r a p a r i e t i s , c u i lacunar ì m p o s i t u m .

6, Poena,

I I O I V Ì J

, Fuiia, exactiix poenarum,

e a r n m , quas debent hoinicidae Poenitentia, Populaiia

d e i e c t i o a r e l i g i o n e C h i i s t i a n a . X , 96.

trulima,

f u m multitudinem. Porio,

sane.

P o s i t i o loo, Possidere

quae capiunt m a g n a m c o n v i v a -

I,'3.

I , g . 2 4 . , X . 70. natura l o c i .

de

oiatore,

persuadendo, oblectando, X, 16. * omnes annoi, •indicare.

naajtini«

P. 49.

X,

62.

qui auditorem

lectoremve

m o v e n d o s u u m facit aut fecit«

omnibus

annis c o n s u l a t u m

sibi

P. 53.

Postulare

verbum forense,

suum v e l a l t e i i u s desi-

d e r i u m apud e u r o , q u i p r i e e s t i u r i s d i c t i o n i ,

exponeie.

P L I N I A N A .

655

P . 56. * N o m i n a t i m de p r o v i n c i a l i b u s , qtium t u a causa» c o n s t i t u í a l i q u i d a senatu c u p i u n t . cium deposceie. Potentia multitudine

IX,

I I I , 4.

* A d suppli-

15.

invidiose

de e o ,

amicorum,

qui

quidquid

anctoritate,

vtilt,

efficeie

gratia, potest.

n r , 7. Potestas sevatus X,

esse

pio

ipso

magistrata

dicebantur,

qui

P. 87. * In

parebant

eius

pot/state voluntati.

10.

Praeceps. summa

Ad

pra'ceps

accedere

de oratore,

animi c o m m o t i o n e audacissime dicit.

Piaecerpere

grattarti

novitatis

qui in

I X , 26.

epistolae

loquaci tat t

e x q u i s i t e , minuere g r a t i a m , q u a m lectio orationis habere potest, to.

p r a e m i s s i s p l u n b u s i n epistola de eins ai g ü i l i e n -

V , 20. * Praecorptum

aulatum,

quem

quia

purpuras

primis

decui

transmitt-re,

con-

anni mensibus ipse gessit,

•Iiis r e l i n q u e r e . Praecidere, Praecingi X,

impedire. architects

IX,

1.

dicuntur

pariete»

tectorio.

33.

Praecipere,

a n i m o capere a l i q u i d a n t e , q u a m f i a t ,

de f u t u r o ante c o g i t a r e .

I X , 13. * I n i u r e e s t ,

paitem

h e r e d i t a t i s ante r e l i q u o s h e i e d e s capere. V» 7. Praecursio, paiadone dicitur. Praefloraie, Inde

P.

53.

v e r b um militare) VI,

de q u a c u m q u e p r a e -

»3.

veTbum

pr •rßnrutwn

rarius, pirpura*

flores

praecerpere.

de cus,

consulatus,

q u e m q u i s p r i m i s a n n i m e n s i b u s a se g e s t u m a l i i s ti ansmittit

656

C L

A V I S

P r a e g r a v i i , pTaepondei ans , amplior aliis. Inde P. 57. de nimio honoie Iegitur. Piaeire, tur. P. 64.

praelegere a l i q u i d , u t alter voce subsequaInterdum et h o c sensu capi p o t e s t , et alio,

u t sit exemplum praebere. P r a e i 11 d i c i u m ,

X , 49. 96.

exemplum,

quod alii seqoantur.

V, 1. Praelusio,

praeparatio.

l i u m molientibus

S u m t a m à militibus prae-

V I , 13.

P r a e m o n e r e sub ex'tnplo,

i n ' t i t u e r e aliquem exem-

plo > foimula , quam Plinius amavit. Ï . 53P r a e p a r a j e vocem, aliquid. I I , 1 Praesens

I I , 6.

I l l , iQ.

vocis exeroendae caussa recitare

in rem praesentem venire formula sollemni

dicebantur pationi et advocati, qui coram aderant clienti, Hinc I I I , q. in rem praesentem p rAucere, facere, Ut amicus ipse rei interesse sibi videatur. Praesidere,

loco edito aut fionoratiore «edere.

Da

e o , qui in podio sedens ludos e x h i b e t , legitur V I I , 11, de imperatore ex tiibunali legato« audience P. 56. Praesidium.

Ad praesidium

u t i ad suam aliorumque aalutem. Praestare debeat.

aliquem,

sibi sumere, V I , 18-

eum reddere t a l e m , qualis esse

P. 83. * sihi aliquid,

«ibi v o l u p t a t e m , honorem et

aut simile quid parare.

P. 48-

^ic

prat-unisse ,

caussa

consulatum

Adde 68-

non

sua

r e aliqua

58- -"O" ' A i suscepisse.

P L I N I A N A. P r a e s t r u e i e, ineritum

ponere.

docendi.

V, 8-

Praesumeie ex re

aliqua

I I , 10.

ante

657

aliquid stemere,

ergo et funda-

Hinc lluxit notio praeparandi,

gaudmm

ante,

aut laetitiam,

quam veniat,

capere laetitiam

delectari re futura.

P. 79. * vi turn voto et cogitations,

pere vitam illam

futuram et gaudium

pere. ITI, 1. * heredum officia,

antes

ammo conciinde ante perci-

facere, quod post mortem

nostiam heredum est. V I , 10.

Sic et praesumtw

IV, 15.

P. 15. quae somnum tuum sax a

praetmce-

I X , 3. Praetegere. rint,

paullo

durius,

quae saxa prominentia te dormien-

t e m texerint. Praetendere. damus alienam,

I V , 16.

non

infrequentia aliorum a u d i t o T u m jrraetendrre

Jeiidiae

nostrae

praeten-

desidiam nostram non excusemus desidia,

aunbui,

audii^e tibi videaris.

sumto

et lectorum.

animo

impediie,

*

J.immuni ne vana

Translatum a v e l i s , quae plaetenta

oculii prospectum impediunt.

V H , 27.

P r a e t e r v e h i , negligenter, leviter attingere. P . 5 6 , 2. Refertur ibi

ad velandum,

queraadmodum transilire

ad

Onuttrndum, Praetexi ante tempia, Precari,

postibus

dxcitur

is,

cuius

statuae

stant

P. 52. imprecari.

P. 94.

P r e m e r e , occultale, tegere. P. 62. * rcpetitis ictibus petere.

1 , 20.

* jossam,

dere, de umbra V , 6.

ducere, fodere. X , 72. * inci-

C

658

L

A V

I S

P r e s s u s , qui tondendo et amputando intra eertum v o d u m continetur. V, 6. minus ornatus scuptor.

Inde et brevi» et tenuis, siv» Is enitn resecat vel supervaca-

nea, rei ambitiosa ornamenta. I , 16. V I I , 9. 12. Add® II, 9. * Ut elatus de superbo, ita pressus de modesto ponitur. I , 3. 22. I X , 19. * Pressus color, obscurua, •liquid ex nigro trahens. V I I I , 20. P r e t i a vivandi, r e » , ob qua» vivere operae pretium est. I , li Paullo ante caussae vivandi, et mox retinacula QÌtae. , -Primus,

excellentissimus, cui sat gloriae contingit.

V I I , 2o. P r i n c e p s passim ita positum a Plinio, ut idiunctum Principi» cogitandum sit. P. 2. siln, non Principi, meriti» s u i s , non maiestati principali. P. 20. Domiti.mi, non princìpis, hominis saevissimi, non piincipali satictitats Ornati. 56

Print ip m laudare, non Pnncipis fa ta, ani-

nuiti eius et mores

76. ire prineipeni, in arrogantiam

principalem. Privatus

apud Plinium

magistratibus opponitur,

P

et antiquiore sensu,

quo

92. et recèntioTe, ut hos

quoque complectatur, et uni Cae&aii opp.

Sic passim.

* Privatum iudicium, domesticum, in quo paterfamilias cum villico radones computai.

V I , 33.

P r o b e discrre, discere inter commilitones p r o b o s , a quibu» nihil vitii ti alias. Probitas,

verecundia.

I I , ig. VI,

11. libi distinguitur a

constanlia, fortitudine animi, qui nulla re de terre tur ab

P L I N U N A . eo.

q u o d est o f f i c i i . * >» ore,

liberalis facies a n i m i ad

v i r t u t e m propendeiitis index. Procedei e , * angeri,

€59

I X , 9.

honores consequi.

spatiosius f i e r i

Procurano,

IV,

24-

VIII,

6.

Vl ,20.

munus

eins,

qui,

ex

institution«

A u g u s t i , vel in u r b e , v e l in p i o v i n c i i s ca c u i a b a t , quae ad f i s c u m pertinebant.

l)abatur post equestrem m i l i u a m ,

aliaque erat alia honestioi. Procurator. torum

potestas;

VU,

25.

V i d . procurutio.

31.

M a g n a erat

acta enim eoi um s i c

ut si ab ipso Caesare essent. P r o d 11 c e r e

adolescentem,

procura-

comprobabantur,

P. 36. auctoritate sua ius ei i m -

petrare . i n i u d i c i o v e r b a f a c i e n d i , aut

commendatione

sua e f f i c e i e , ut ei caussa forensis mandetiir.

I I , 14.

P r o f e r i e se, recitandis scriplis n o m i n i s celebritatem quaerere.

1,

13.

P 1 o f i c i , s u c c u n i. Profiteri ribus.

I X , 4°.

P l i n i i aetate absolute dicebatur de docto-

D e rhetoribus legitur I I ,

dicere. I H , 16. ubi profiteri Profundere P. 28 35_ . Pro mere

bono

manum,

earn piaebeas aliis.

ig.

indicium,

sensu

de

I V , 1 1 . * edere, indicare conscio«.

insigni

liberalitate.

1 ex ti a togam exserere man um , ut P. 7 1 .

P i o m i s c u ' u s ci bus, n o n peculiari« a l i q u i s , sed communis hominibus.

X , 96.


prout

Sic çeite I X . E p . 33- prout

aestus

aut

aut repiet-

impuht. T u é m u r li. v . quìa sensum Habet cojn-

egeritur.

m o d u m , propelliti« - e foramine fontis inter s axa latentis, et quia Senec. N . Q. III. 8- ' t a l o q u i t u r . cum M e d i c , per

suo maluit

momenta.

Corte

Haec i q i h i videntur ad r e m pertihere.

neque adeo un eis includenda esse, q n o d a C o ï t . B i p o n t . factum,

tarnen

erigitur.

Gesù.

quamquam absunt a M«s. quibusdam.

NOTAE

53

CRITIC A E

L I B E R

Q U I N T U S . E p.

Curtanui filtuS Ed. Rom.

Corte

i.

Voc. ftlius abest tacitus

eiecit,

a Brummeii

quod factum

Exc. laudat

àchaefei. metu tenvporum. Rom. metu ipsorum temporum. Paullo post Rom. erant quidam ex tllis. nobili honors sign.

Ernesti lun. mallet, E p.

nec ullis coptit.

2.

Mss. quidem magno numero nec urbis,

quod Corte et Bipont. amjilexi sunt, Heusing. defendit.

notabili.

quodque

etiani

Verum tic non video, cur tor

rentino additiim sit, neo persuadete imlii p o s s u m , X nium

turdos

urbis adeo copiis

Laurentini copias

et mantimas

praetulisse. et

Lau-' Pli-

Intellexit

mediterraneas ,

de

quibus II. Ep. 17, 23. sollurtiam Diomedis.

N o l i cum Coitio unins Medic,

auctoiitate Diomedis nomen delere : quo facto, v i x Oedipus auclpris menteiTi aisequatur. E p. facio

comoedias.

g.

N o n puto Nostium animi laxandi

caussa comoedias fecisse;

certe nihil de hoc caimxuum

geneie memorat V I I . Ep. 4.

Cum igitur Mss. et in

o i d m e , et in distinctione hoi 11m rerboriim (litnentiant.

IN

PLINII

EPP.

I.ÏB.

V.

5.

59

lígendum p u t o , a u t , fucio

elegos et comordias

cum C o r t i o , jacio

et com. flutl. D e elegís,

¡ambos

«eripsit, v . V I I . E p Sotadicos. Socráticos

audio,

4.

Mss.

Paris«.

Palat.

et C o r t i i omnes

c o n s p i r a n t , quod ab h. 1. alienissimum.

phius et alii Satyricos Schaef. probarunt.

dedeiunt,

Veium

quam a l t e m m . A d d e , quod Sotadici hue p e r t i n e n t , quam

piobatum

Catan,

corrumpi,

v e i s u s multo melius

Satyrici.

Gaetulicum.

Interpunctionem inte}'

duo n o m i n a tollendam a i b i t i o r , ut intelligatur Gaetulictis,

histoiicus

Sueton. C a l . 9.

et poètii,

Post Senecam

quaedam iuserunt Luceium Lucilium

in Giy-

quod et Heusing. atquo

Sotaduos,

et Casaub. m u l t o facilius in Sot) áticos potuit

L.entulum,

aut quos

haec

Lentulus

cui C a l i g u l a favebat. INIs. Paiis. B .

aut Lucanum.

m u t a t u m . recipiendum puto.

et

Edd.

I d nomcn ill

Lucilias,

Senecae

a m i c u s , plulosopliiam p r o f i t e b a t u r , sed subinde ad caim i n a deflectebat. T i turn Caesarent. nescio.

Etiam.

Senec. N . Q. I V .

piaef.

Schaef. excidisse putat Etiam,

vox

concedentis

divum. quod

a f f i i m a v i t , h i e suum l o c u m v i x habere v i d e t u i . alius

earn e x p u n x i t , alius ei ex M s . Palat.

etiainsi illi iud. etc. nescio:

sed illi.

substituit,

E d . R o m . quod illi an etiam

Jecerint,

S i c et B r u m m e i i E x c . N o i l m a l e , modo

ordine mutato l e g a s , quod R o m . v u l g a t u m modestior Schaef.

alter Itaque

an illi

etiam fecennt.

Constantin liabet, idque

Mox placct

Qo

NOTAE

CUITICAE 4.

È p. Tuscilius.

Alii Tufcillui,

nut Tusculus.

Er.

5.

inchorttunt nliqnid abrumpat. ¡Medie,

Sic m e l i u s , quant eum

ahiunxpant.

in habitum. v i t in habitu.

Male C o r t e , quem seq. B i p o n t . levoeaF r u l l o post iidem auctoritate Medic. Ric-

hard. L i n d e n b r . E d . Aid. ita solehat. ad extremum rrvolvisse, C o r t e snasit. potita.

Ejcspectasses evolvine,

qijod

A t Pliniana aetas amabat v«rba ex re comvolvisse.

Mss. p o n n u l l i

Ep. era — extenditur.

V i r doctus i n E p ' i e m .

lit. Ten.

t a u t o l o g i a m i n his v e r b i s r a t u s , s u a s i t , aura Tuscorum, qua litui extendttur.

V e r u n i aura Dòn solet gravis

orae a u t e m vis latius p a t e t ; t u r , m o x mantima.

esse :

liinc m o x interior ora legi-

M a r i t i m a m N o St et

circumlocutus

e s t , as

quae d u o et

i n alila a u c t o n b u s a l i b i a m s contusa sunt. Epac tanto magis. videntui,

P o s t haec intercidisse q u a e d a m n u b i

veluti,

ea miirns.

Cebat, adeoque m a i o i

quasi avo,

Cuitilius frater

delevit,

qui de ilio,

Mantia,

is p i o frater

uti de patre,

avo,

pro-

querantur.

Mancia.

passim s i n u l i t e r

C o i t e etiam quoniam

S i c e x M e d i e , cum Gesn. et B i p o n t .

Vulgo,

quasi orbi

-non Cuitms

intelligi v u l t , pla-

Sed talia v i x s u p p i i -

non compaiet

de o'l'o.

iciipsimus.

Schaef

videbatui.

muntur a bono sciiptoie. quia in Medie

18.

Sic

e Casaub. coni,

sciibendum,

V . de eo T a c i t . A11 X I I I , 56. est,

liabent Medie, et C o l t .

loquitui.

Mox

E t Noster

NOTAE

102

ut eonciliuretur.

Cave putes Cum nonnullis legendum

esse, ut reconciliaretur. sermo

est;

CRITICAS

Non enim de íeditu in giatiam

sed veiebatur Lucanus,

ne,

se

mortuo,

fiilam hereditatis potiundap caussa inteificeret frater. Iam sunt venales tabula" Tullí

seil, pictap.

Corte ex

Medic. Nam sunt omnes fabulae Tullus i. Tullus est argumentum omnium

fabulnrujn.

Non

male,

piaesertim

quum Omnes Mss. et Edd. Vett. nam agnoscant, autem e coniectura Buchn et Boxh.

fluxent.

iam

M e autem,

quo minus lianc lect. amplectar, retinet h o c , quod sic male subucitur, exspactutur auctio.

Quarum r e j u m ?

E p. 20. Color —

medfeatus.

Locus vexatus, quem ego cum

Gesnero et Bipont. ita interpunxi, ut sulphuris ad antecedentia refeiatur, non ad odorrm. Praeteiea cum Aldo TO viridioi

omittendum p u t o , et de sulpliiiiis ardentis

colore cogitandum, quem etiam Clandian. L X V I J I » 325. caeruleum dixit.

Si qIiis To vindior

retiñere v u l t ,

legere potest et interpungerc • caeruleö alhidioi,

sie

viriäior,

(laetioj ) sed pressior sulphuris. arundine et

iunco tectae.

Lectius suadebat,

textae,

quod Casaub. placebat. eademque aqua pariter.

Corte, immemor ingenii Pli-

niani, ex Medic, pro his unum illud eademque reeepit, quia per se intelligatur, rem

fieii

eadem aqua.

Mox

sprevi etiam lect. Mediceo-Coitianam, similes eujit; «ontinens enim ire non solet.

IN

PLINTI

litore

abrepta.

EPP.

L I B . V T i r . so. 21. s s . 25.

C o i t e ex M e d i c . Inori.

i d e m e x h i b e t , paveant

E p. in pctulantiam dât,

Mox,

latinius, quam a l i o l u m

procedili.

103 qnod

pavent.

21. H o c v . aeque b e n e ,

ac excé-

de mutatione v i i t u t u m 111 vitia d i c i posse m i h i v i -

detui ; itaque n i h i l liic c u m C o r t i o n o v a t e l i t a t e Mss. M e d i c idem iterum Earth.

amicis.

appiobante

Hie

Gesneio,

m a l i m , idem it idem

l o c u m non

iterum

suasit intanili.

liabet.

Equideqi

amicis. E p.

jitque

v o l u i aucto-

ac Pontifie.

ego optimum.

as.

Quoniam

ponitur, piopterea retinui.

atque

p r o vero,

sed

C o n t i a at qui e G r u t e i i con-

i e c t u i a C e l i a n o et G e s n e i o se p i o b a v i t . ne id,

quod improbo,

antiquum carpa 111.

eos sectan,

A u c t o r utique

moies ¿mpiobabat,

insectari.

si i d ,

¡Male C o r t e

quod eos

peiveisonun illoium

sed cuiustlui.i

servavit

sectaii i m p i o b o ,

illius faciiuia

hominum insectari

nolebat. E p. ìntellexit I n i m o cepit,

et ci'pit.

a3

A l d u s , ft

excepit

scil.

hospitio.

d e v i n x i t sibi humanitate sua.

unus in dii'eria

convertit.

Iloium

inteipietatio

est

lectio M e d i c e o - C o i tiana , in advrrsa, isnaiam

avi.

An

haec v e i b a ,

quae

abstint ab

Edd.

A l d i , C o r t i i , Gpsn. T i p o n t . p i o f e c t a sint ab ipso P l i n i o ,

NOTAE

CRITICAE

pro certo dicere non ausim.

S e r v a v i , quia Noster in

talibus desciibendis p h n i m a ,

quae consilium suum ad-

i n v e n t , anquirere solet. tcriberem sola.

Male Aldus et Sicliaid. haec omise-

runt. E p. id est

24-

maxime liberos.

et Ge$n. locum explevimus. v e i b i s , id est,

Sic ex Medic, cum Cortio Caeteri, mediis

ad homines maxims

liba os.

neglectis

Panilo post

nomina Deoruni intellige D e o s , quorum nomina mbibus, ut Athenis, imposita.

Sic facile cai eie possumus alus

et lectiombus et c o n i e c t u n s ,

numina,

nomine,

nomina

herouni. quae leges non victis.

H o c , quod Cortio Medic, sup-

peditavit» multo gTavius est, et opposito suo accommodatius vulgato vieta.

R o m a n i victis leges dubant,

ti bus Gi aeci. nifi qui humilis.

£ o r t e cum Medic, omisit qui.

peten-

IN

PLINII

EPP.

L I B . I-X. i . 2. 4. 5.

L I B E R

N O N U S . E p.

ovy.

ósírj

105

1.

q>5ifiévof>iv.

Nonnulli

I l o m e i i v e i b a , ¿n' ávipáGiv

addunt

evjctTaaeSat.

reliqua

V u l g o , ovjc

oSiov. de vívente r-citatum est.

Haec v e i b * omissa sunt in

pluiibus libris et sciiptis et editis, sed male. yiec íes ipsa ihsiierat. drsid-eret.

Coite cum Med. et Ed. G l y p h .

A t Plin. sejio lioTtatur.

Mortis

ex antiquioii-

bus Edd. r e v o c a v i , quia mors Plantae unicum est in hac epist. momentum. placuit tcmporis,

Pluiimis,

etiam C o i t i o et Gesneit),

quod iam Catan, e Pontif. Cod.

pro-

tulit. Ep. plurimas epístolas meas.

2.

P j i n i u m v o c . omiltit Medic,

non xmpiobante C o i t i o . Ep. Poteris ergo ete.

4.

Corte ductu Medie, mallet:

ergo undecumque

incipeie,

quae sequrntur.

E i d e m nec displicet Aid

ergo ,

uhicumque

uhicumque

coeperis,

uhicumque

desinerc ; lect.

desmere :

Poten\ dcmccpt Poteris dainceps

quae etc. Ep. (inquiro

enim et persevere").

5. Haec coniect.

Boxhorn.

quain Thomas. Cellar. Gesn. Bipont. amplexi sunt, fácil»

NOTAE

CRI TI CAE

se commendai. In alteia lect. ad quarti Corte principatum defeit, inquiro enim et persevera, duae paientheses (e excipiunt, quod molestimi. impertin. Coite ex Medio, impeitir?. Ep. quorum relinquunt, assidua. Bipont. ex

6.

elam. nomina, relmquent. Medie, et Arnz. quod Corte non damnat. • Schaef. coni, assidue. Pro copiar Corte et Medio, capior. Ep.

7.

et vtramque possidenti. Corte ex Medie, et ulraque possidenti contra mentem- Plinil. Casaub. legebat, et utruque utramqur. Sine Caussa. e cubiculo etc. Corte curo tiibiis Codd. s u i s , EdcL Giypli. et aliis , de cubiculo ac pa»nr etiam de /r\ /uio. oh ea, quae supeisunt. Haec veiba post antecedentia hae nulli caussae, mihi non magnopere placent. Offendei unt etiam Scheffei. et Baith, quoium ìlle ad ea cotìigebat. Etsi quid ego. Coite e Medie, et Edd. quibusdam antiquionbus, Ssd quid ego. Sic et Bipont. Ep.

8-

ilia, quae de nobis. Medic, et Arnz. brevius, Illa de nobis. V. Coite. Mox Lectins et Casaub. legi volebant : Nam et tu, quae de amicis sci ibis, optima scribi•, et ego, quae d» me lego, ut optima, lego.

IN

P I . I N 1 I EPP.

L I B . IX. 9. 11. 13.

Ep. (pumctigni.

Alii

107

9.

Quintiam.

sic amasli invent em. C o i t e ex M e d i c , et A r n z .

iuvenem.

Hoc idem et B i u m m e r . ex Paiiss. ambobus et E d . N e a p piotulit.

V e i u m amor viventis

notio p i i m a r i a . simpliciter

e l mortui in hac epist. est

N e q u e Pompeius turn ea aetate f u i t ,

invents

Gesner. s c r v a v i t ,

dici posset.

M o x p r o ut hoc

ut httec audire potius:

quod

ut

potius

glossam

sapit. Ep. Gemino.

Alii

11.

Geminio. Ep.

15.

Helvidii noverca. Hehnst. A r n z . t q u o d n o n displicet C o r t i o . primus

impetus

defremmsset. fremtie

di.

defervisset.

Corte

Medic,

A t s e r m o est de impetu,

HelvidiO;

auctoiltate

q u i n o n bene da-

Sed deferves&ere ei satis a c c o m m o d a t u m est.

N o n n u l l i deferhuisset. titui

Ed. V e t .

Gesner m a l l e t ,

resedisset.

Assen-

I . - A . Ernesti.

ah exilio

enim redierant,

n e g l e x i t enim. Suamus,

C01 te c u m A i d .

Idem m o x e x c o d e m M e d .

qui sit.

Coite

ex Medic,

et

Medic,

societate.

quis sit.

Sed V.

B u i in. ad Pliaedr. I. fab. 1 3 , 6. June indo alterum, sensu

iacta

sunt.

quod p l u i i m i s

adhibetui'.

Gesner.

servavit

auctoiitatibus

iactata.

nititui,

Sed eodeln

NOTAE

CRITICAE

çuratoque sermone. Getnero visum est accuratoque Tetinerc, quamquam çuratoque se tùetur Coitii Mss. omnibus, Paiis. A . Edd pluribus, ut Aldi et Coitii. Paullo post Corte cum Medie, ut sistam. cur rais?

te is perditum caeco animi impetu?

librarli notius substituerunt, quo ruts? omnes

Cortii Ms». Pariss.

ambo,

Sed

quod exhibent

Edd. \Vet.

Neap.

Gryph. Colt. et famosissimum exercitum. Nesciò, veTba et famosiisimiim genuina sint, an aliunde ìllata. Absunt a Pal.it. Helmst. Arili. Edd. Vett. Celiar. Gesn. nota certe quasi censoria.

Pio Certo ex Medie Pariss.

atque Edd. Neap. Bip. certe recepimus, quia sententiam adiuvat, et Certi nomen modo piaecessit. (ita vocitabat)

crebro vocabat, melius h. 1. quarti,

quod multi, etiam Corte cum Mss. suis omnibus, habent, vocabat. jibfuit enim. Neap. Fuit enim.

Corte cum Mss. suis, Paiiss. Edd. Yet. Male.

tamqnam videret

me sibi etc,

Mss. Helmst.

Pari.ss. Edd. Vet. Neap. Aid. tamquam videret

Arnz.

Helvidwm

respondere mi hi. si modum epislolae cogites,

Hanc lect. praetulimus

cum Ms. Medie. Edd. Aid. Grypk. Cort.

Neque tamen

damnnmus vulg.

si modo epistolam cogitas

aut cogites.

Cf. VI. Ep. 5 1 .

Paneg. 64, ». ubi similis foima lo-

INPLINIIEPP.

L I B I X . 14.16.17. i8-19E p.

sud labore et reverentia. Vct. et labor'.

Bene.

">9

14.

Corte ex Mss. suis atq'ue E d .

Polysyndeton h . 1. melius 'convo-

lile, quam anaphora. E p. vers'uulos tibi, quot.

16.

In hac lect. equidem nec languo-

lem , nec sordes 1 e p e i i o , quns Schaef r e p e r i t , cui contfa mirifica videtur alteia, quam Medic, et Coite exhibent: libiqiiu.

I m m o p r o p r i u m mittumus suavissimo devehemui

sie iunetum languet. Ep. jiicepi

tuas lit.

17.

Corte ex Mss. suis Recepì.

cum taedio rt,.uhant. IIoc v. non m o v e n d u m ; p ò n i t u r rnini p i o cubare> ut racumbere pro accumbeie. Flures h. 1. cubant. Bal th. auadebat, sseubant, quod ipse expiicabat, aversi cubant. Medic, recusant, quod Cortio noil displicet. E p. memoriam,

ig.

cui gratins ago. .Schneferum n o n offendit

liaec gratiarum actio, quae lit memoriae: gis.

me tanto ma-

Quia enim dicat : Giatias ago oculis t u i s ,

me v i d e r u n t ?

quod

Suaseiam n u p e r , n o n u t v e r u m , sed u t

toleiabiiius : cui gratifi.ari

volo.

E p.

19.

rrprehendis, atque ita mirât,a •ecutus est, aJcOtfue mvatut.

M o d i i Mss quos Cellar,

JSOTAE

110

legis aliter ac velit.

CRITICAE Sic cum Cortio ex Medie, et

ineliorii latinuutii l e g e , p r o velles. debemus n o i ,

Tune,

Cluni,

Eidem Ms. et Ed.

ignoras;

nam alii liic mi-

sere valiant. E p. destricte minaius. desumta sit.

21.

Rara locutio ; ne que apparet, unde

D u b i i igitur liaeremus, destricte,

aliis districte legendum sit.

an cum

Ap. Taciturn quidem

Aij.

IV, 56. distriitior accusai or i. aceibior, legitur, ti modo genuina est ilia lectio. E p, efjìngit.

Pûtes,

sì quid.

quam Boxhornio paite

22. Hanc lect. et distinctionem,

et Tliomasio debuinus,

et quam ex

etiatn Ms. Arnz. confirmât, in quo efjìngit,

dubitavimus cum Cellario et Gesn. recipeie;

non

etenim ex

Tiilg. quam Coite retinuit, ejfingi putes: ti quid, Piinius Possienum paicius laudavit, et male additum huius propinquum,

cum Hoiatii propinquus non esset. Ep.

sedisse seenni etc. Taciturn,

viium

équité Romano,

23.

C o r t e , qui concoqueTe non poterai. consulaièm,

sedisse

eique ignotum fuisse,

in

Caco

cum

e Medie, suo

amplexus est: sedisse se cum quodam Circensibus

pioximis.

Sed si llle cum senatonbus liabitu senatoiio sedit, multo minus intell, quomodo ille quidam ex eo quaesieiit, Itahcus is etc.

IN

PLINII

EPF.

L I B . I X . 25. a.-j. 26.

quibus ahter igtiotus est.

C o r t e c u m Mss. Medic. Vos».

Helmst. Edd. Vet. et G r y p h . Fahius

Rufmus.

111

alter.

Medic. Fadius,

quod non

displicet

Coitio. Attica

ita noscitavit.

Vulgo, E p.

quod to talern video.

demonstiavit.

24.

Q u i d a m , tam tmctabilem,

quod

apeite fluxit ex i n t e r p r e t . E p. in summa nitantur.

26.

Sic d e d i c u m Medic, p r o

Post Infinit. et C o n i u n c t . p o n i t u i /9pdpe — j.$(k>v. et E d d . Vett. Longin. I X ,

Haec r e i b a abstmt a p l u n b u s Mss.

Et p o s s e t

abesse.

Eadem

et neglexit

6.

'•fts 5' S r i — vSaip. Vet. o v r e Kvfiaros SaXaSStjs HVfiaTos Demoithenes Bene.

nituntur.

Conxunctivus.

ipse,

Nisi mails,

P r o his Mss. Palat. VoSs. et E d .

ojifipos. Medic. Aid. G r y p h . oi'ire GvjifioXai. 1 lie.

OI'K in

Et statim:

Schaef. d i s t i n g u i t

post

fikv

SaAaw/i

etc.

Haec repp-

l i u n t u r in Mss. Medic, et Voss. turn E d d . Aldi, Bipont.

ille.

ilia. Giyph.

Sed C o i t e , q u i ilia p r o b a t , tamen servavit alia

Demostheijis v e i b a : Tav-ra A m n i o s etc.

irpoijficiXdiiijv

iya> npo

Ttjs

Gesner. male d i r e i s a loca miscuit.

ac longissimo

excessu.

V e i b a ac longissmio

absunt a

p l u r i b u s Mss. et E d . Vet. ideoque unci» inclusa sunt a

112

NOTAE

Cortio..

Bine caussa ;

C R I T ICA E

apud Demostli. enim satis longus

est ille excessus. ' ob ista culpaii. rum ab

Hoc m i h i melius placet, quam alio-

isto.

qua? in lìeruosthene prò ab

carpebat.

Sic cimi Coi tio et Biponf.

Demostht/ne,

avròv

EH

TOVS

L£A>

TOU

xapavófiov

'Xóyovs.

Sic,

Reiskio suadente, duas Plinii et Aeschmis lectiones coniunxì.

Nam P l i n u Mss. et Edd. tantum habebant,

roìif

rov

rov

nap. iv

nap.

"\.óyovs,

àm.poastu

rfl

Mss. et Edd. èv r i ;

Aescliinis autem

gir

avrov

t£ao

Hoc ex Aesch. recepimus.

Phnii

énn\r)9Ìa. E p . ' 07.

homines agnoscere

ad

agnoscenda.

Nonnulli,

inteidum prò cognoscere

Ovid. Met. I I , i S 3 .

quibus delent

Artemisium. nos tibi

Sed

Heius. ad

E i n e s t i ad Cic. N. D . I , 1. Ep

Popilìum

cognotcenila.

ponitur.

28.

Nonnulli, Pupillum

repraesuntes.

Alt.

Voss. Helmst. Ed. Yet.

tibi.

tjuas perfringere

nullo

modo possis.

Nonnulli,

effun-

gere , improbante C o n i o . eamque visam esse uberiorem.

Corte , veriorem.

cent ss i mas

melius,

computabo.

Hoc

Male.

quam aliorum •putaboy

quas tgo minime patcus

parcissimas

quia

putàbo. Ep

50

JN PLIN1IEPP.

L I B . I X . 30. 3 i - 3 3 - 3 4 -

Ep.

in hos solot.

"I

30.

Corte vulgatam in nos solos «ervavit.

Alii recte Casaub. emendationem amplexi sunt.

Ep. 3». quam

trpud te, fui.

Nonnulli,

Ep. Magna

auctoris

et N e a p . auaori.

fides.

ad

te.

33.

Mss. Cortii o m n e s , E d d . Vet.

M o x V o s s , si quid tarnen poetae,

quod

Cortio non displicebat.

eoc quo, in mod. flum. Voss. Heimst. Aruz. Edd. Vet. Giyph. Corte, ex hoc. maxime

pueri.

et si quid simile.

puerorum.

Vulgo,

est man

similc.

G r y p h . et si quid

I l m c C o r t e s u a d e b a t > ecquid

antecedens mare delendum foret.

e tnari

e

man

simile.

Ita

Sed non opus est DIU-

si quid elegantei ponitur pro quod. Prospectant Per se intelligitur, eos simile quid exspectasse. tatione.

et mare et stagnum.

implicitat eoopaditqne. Plius verb. quod vix alibi legit u r , exstat in Edd. pleiisque -antiquis, etiam in Cort. et Gesn.

Alii,

ducehat,

implicat. re Jutebat.

Heimst. A r m . Ed.

Vet.

retiuet-

hatque.

Ep-

Hoc quotfut familiäre. reeepit,

34Celiar. e margine

quod ttiam Thomasio placuerat,

Not. m l'lin. Up.

Sichardi

Hic quoqu* Q

"4

JNOl'AE

C R I T I C AE

similiter, quem elegi, non bene; sed melius scio lecturum, si tamen. Gesner. monet, scio, si paicntheseos signis coeiceatui, etiam in noma lect. servali posse. E p. 36. Ah iis, quae avocant. Helmst. et Arm. advocant, veitunt. Sed avocale sollemne iu liac re.

aJ-

quorum in numero. Aldus et ahi omiseiunt praep'osit. in. V. Coite. Nonnulli, in numerum. st diu iacui. Vulgo, tacui. Velum quamquam tacert pro meditari ponitur, non tamen TS) ambulare commode opponi potest. Nilitur autem iaiui aucto,iitate Mss. Voss. Faiiss. Edd. Neap, et Gryph. Etiain Corte idem recepit. liatc urbana opera. Si Plinius Romae h. epist. scripsir, haec veruna est; sin alibi, isthaec, quod alu piaefeiunt. E p. 37nisi te Calendii. te C.

Gronov. sciibendum putabat, si non

locandorum praedicrum. Sic Aldus ; Mss. fere Tuscanorum aut Tuscianorum praed. Idem Aid. mox in quam pro in qua. pterisque nulla iam cura. Cortii Mss. omnes et Ed. Vet. plerique, ut cum rapiunt coliaereat. ah quo s operis exactores. Sic Mss. Voss. Helmst. Arnz. Paris. B. Edd. Vet. Neap. Giyph. Casaub. Cort. Bip. Caeteri exactores operi, ut mox custodes Jructibus.

XN P J U I N I I

annus

refert

L I B . I X . 57- 39- 4°-

»»5

M a l i m tamen v e l effert,

ut V .

( v . H e u s i n g . a d C i c . I. Oft. 15

vei

i. reddit.

E p . 6. rosas tfftrt

ajfart,

EPP.

u t I. E p . >3. annus

At hoc magnum

attulit.

fiilem.

Sic nos ex paucis quibusdam

libris antiquis deJimus ;

11am, q u o d c a e t e i i ornnes lia-

b e > u , ad hoc,

i d m a x i u i a m h . 1. d i f £ c u i t a t e m t r e a t . Ep.

in melius,

in maius.

39.

Copulam

inter haec

omisimus

c u m C o i t i o , eius M s s . o m n i b u s et E d . V e t . M o x C a s a u b . aut est angusta

scubendum

putabat, aut

distinctionem

m a x i m a m p o s t maius i n m i n i m a m m u t a n d a m .

adJulfro

portions

aerli.

P o s t l e m u m v o c . addidi

cum

M s s . C o i t i i et P a i i s s . E d d . N e a p . A i d . G r y p h . C o r t . B i p . S e d G r u t c r . aedi i n p r i n c i p i o liabet p i o E p.

vor et autumnum,

quae.

aedem.

40. H a n c L e c t i i et M o d i i

coni.

confirmatam N e u s t e t t e i i M s s . et V o s s . a p p r o b a t a m e u a m Casaub. gatae,

Giutero quam

inter ctc. liabeant.

ut

et C o r t . n o s q u o q u e p i a e t u h m u s

Gesn. s e i v a v i t ,

lie ft autumnum,

haec

veris

posteriora

vul-

quatque

circumscriptlonem

E n o s t r a lect. v e r et a u t u m n u s d i e r u m

media v o c a n t u i i n t e r h i e m e m aestatemque.

»patio

E i d e m etiara

alii M s s . f a v e n t , i n q u i b u s vera e x s t a t , s e q q . c o r r u p t « .

LlÓ

MOTAE

CRITICAE

LIBER

DECIMUS. E p.

lUalui

2.

hoc jjotius tempore.

Hoc spernit, ut I A. E i -

n e m bene v i d i t , et latinitas et sententia. et Gesner. suadet,

malueiunt

aut

praeteiea addendum p u t o , it jaitasse Ep. libei alitatem

sestertii

Ipse v u l t , ut

maluere.

Bene.

Sed

maluemnt.

g.

quadringenties.

Ingentem liaec

faciunt summam, nempe quadringeuties centejia mi Ili» sestertiùm ,

quibns

minime

Augustus enim senatorium i.

49998

Impeiiales

opus

censum

constituent.

eiat

in

liac

duodeues Ne

xe ;

sestertium

hunc

quidem

oinnem mater filio m i n i s t i a r e , sed supplere tantum TOlebat, Plinius

Hinc alii aliter locum c o n e x e i u n t . sciipiit sesterni

quater

li. e. 16666

Sine

dubio

Imperiales.

I. A. Ernesti vero negat quidquam liic mutandum esse ; summam non esse niniiam pro istis temporibus.

Ep. 7. amicum tuum.

Dubitat I. A. E r n e s t i , utrum libraria»

haec verba repetierit, an Plimu9. Etiam nos in eo haerebamus. M o x exoptatissiim exoptatissime,

est e correct. G i o n o vii. V u l g o

quod et ipsum f e m potest.

IN

PLINII

EPP.

L I B . X . 9. 10. i 2 . 1 6 . 17.

E p. integrilas paupertatis

in paupertate.

9. I . A. Emestinm hie offendir

commemorano.

Sine causaa.

et eiu», qui praeter censura n i h i l , In paupertate integtitas,

117

Paupertas

est

ceite parum habet.

qua quis se corrumpi non sinit>

m a x i m a m laudem parit. E p. censuisset% agendum. antea v u l g . censuistes,

10.

Utrtimque est a Grutero ; tacendum.

nam

Plures eidem edam as-

sentiuntui, quum Consules designati censuissent. N o n betie. E p. Quodque

ille

mihi.

12.

Gruter.

malebat,

Quod

quum,

Buchn. quod ubi aut ut. et pietatis mcae.

Sic G i o n o v . de s u o , quemadmodum

m o x e margine l i b r o i u m status, pio pietati

et

staluarum.

E p. 16. Rogo

ergo — indulgentiam

tuam dabis.

s u n t , nec Pliniano nitore digna.

Scabra haee

L i b r i antiqui in uno

v a r i a n t , quod p l u i i m i ipsi habent. E p. Contiariis ventis retentus.

17. Stephanas malebat

retentum.

Gesner. mutata distinctione dedit, navigasse. Quamvis etc. C o i t e vero enall.igen, quae est in v . retentus, comprobavit.

Forte verba quamvis

tiansl.ita sunt ex E p

2fJ.

exempli»

— — retentus

hue (

NOTAE

»8

CRITICAE

E p. usque Ephesum

ig.

expertus.

JIaud dubie

«çcidit

turn,

quod et Schaefero visum. id est xv temere

Cal.

addita

Octobres.

putabat,

I . A. Ernesti haec e seqq.

jie

eadem

Tes bis

Immo in seqq. verba Haec tibi — — invent intrusa sunt a mala manu. tur

orationis

filum,

diceietur. ineptissime

l i s enim inepte uiteiiumpi-

adventu» dies

denuo

nuntiatur,

pugnatur cum antecedentibus, Dominique appellatio moleste frequentami.

Neque latinum est fide m de

aliquo

meteri. quod ex ipso tract at u. E t i a m X' A. Ernesti improbabat tractu,

quod plurirpi habent. E p.

corpuscoli pentorum,

tui

20.

et tuorum.

Pro

tuoruni

Jiuper

sussi

quia Flinius de corpoi e febribus vexato et de

ventis contrarili questus erat, non autem de suis; neque suorum queielas reculeiat. rn ut and um

Schaef. negat, bio quidquam

esse \ sponte enim i n t e l l i g i ,

comitxbus molestos fuisse.

aestus etiam

I m m o cpmitum robiir saepç

facile fert, quibtis domini corpusculum succumbit.

Ne-

que Tiaianus respondet ad e a , quae intelligi poterant, sed quae Flinius diserte scripserat. E p. Ego in

tamen

brevi,

— — indulgere

eademque

21. posse.

diligente*

Tale anacoluthon

scripta,

ad

Caesarem

I N P L I N T I E P P . L I B . X . 2 1 . 24. a6. 27. 28epistola m i h i non placet.

Legerim :

( existimo) novum fieri debetc; E p. si facta

aedes esset etc.

putat aut est,

aut m o x

ego tamen

et vulens

"9

aestimo

etc.

2t. I. A. Ernesti refingendum

occupasse!, E p.

Cui quae rescripserim.

Sic dedi e Gebaueii coniectura,

quam etiam Gesner. valde commendai. quct,

vel quos,

suadebat, Quid quaerenti

fide,

vel

Boxhorn.

scripseiun.

E p. ea

A l i i , Quod,

yel quid quaeris, me scripslsse,

quam tibi debeo.

27. Haec verba suspecta

mihi

sunt, quia et in fine ep. leguntur; neque enim credibile e s t , bis ea ab AuÉtoie in bievissimae epistolae ambitu esse posita. testimonium >etribuerunt. pertrihuerunt,

ad

unum

Corte cum Aldo et Grypliio, omnes tiibuei unt.

Gesner. i n secundis curis. e i i t , aut retrwuere

S i illud tueiis,

Sic etiam putandum

dictum pro simplici tribuere,

quod

ilio aevo in multis verbis ex re compositis f a c t u m , aut piovinciales G a b i o , gratiae leferendae caussa, vicissim »testimonium tribuisse.

Illud volebat et I. A . Einesti. E p.

a Claudio Eumolpo. inteipunctionem

2g.

Post liacc, auctore I. A. Einestio,

maxi mam posui.

Sic navratio

incipit

NOTAE

ISO

verbis Quum Cocceianut.

CRITICAE M o x p r o assistens AT3. Sclmrer.

Gryph. assistente, u t h i duo se invicem adiuverint. N o n d i x e r i m , u t r u m verius sit. E p. ut posses ex Lycormae.

30.

N o n dubitavi -posies pro possis

reseribere, q u u m idem etiam I. A. Ernestio piacere vidissem. E p.

31.

N o n puto hanc peeuliarem esse epistolam, sed partem superioris. Si d u o tabellari! ante legationem 1 epi« venissent, id Plinius haud dubie verbo indicasse!. Neque in hac epist. quod alibi constanter facit, T l l i a n u m appellavit. Quae Schapfer. contra m o n u i t , me n o n movent. E p. nequf haesere.

enim

ratio

Rittersh

Schaefer. penitus.

plus

33-

excussq

suadebat piene,

est.

Jn plus

I. A. Ernesti

pluTes dum,

E g o nihil m u t o , sed plus inteipietor,

amplius. rimis descendit et hiat. Colerus et SruteTus suaseTunt discedit. Si quid mutandiun esset, ego legerem discessit. Discedere autem sic dixit et cum lualu coniunx i t Cic. III. Off. 9. Quum terra discessisset niagms indir ¡bus, in ilium hiatum descendit. I. A. Ernesti autem descendit t u e t u r , id que refert ad solum, q u o subsidente r j m a e agantur.

I N P L I N I I E P P . L I B . X 3g.34-35.4»-42.43. aut sit relinquendum.

C e l l a r i u s c o r r e x i t , an sit,

et Rittershus. atque T h o m a s , dederant. gyi-

iai quod

Sed v . ad Pane-

84-

buleutae adi!¡ti beneficio tuo.

Hoc,

q u o d Casaub. sua-

s i t , non dubitavimus in contextum ìecipeie ; E p . 112. postulai.

Caeteii male,

addunt.

i d etiim

I. A . E r n e s t i

c o n i , qui sunt : magia tamen putat s p u i i u m esse h . v . Ep. oportet

illos — illis tufficele.

alterutro l o c o delet.

P r o n o m e n I. A . E m e t t i

M o l e s t a sane est illa repetitio. Ep.

et Itson.

34.

55-

E c o n i e c t u r a C a t a n a e i , q u a m et alii a p p i o -

b a r u n t , l c g e n d u m v i d e t u r hnum, t e m p l u m Isidis. Ep. nondum

distributi.

praecedit enim ut.

Ante

pectavit.

Alil, Ep.

vel in opus damnati. runt ;

nondum

fo}te e x c i d i t

ita ;

C f . E p . 43. Ep.

inquisitio

41.

4i. inquisitor. 43-

N o n audio e o s , q u i dati praefe-

e u n e n i m i p s a m o b caussam Plinius n o n i n t e l h -

g e b a t , q u o m o d o e x s o l u t i essent p o e n i s , quia n o n temere a d eas r a p t i , sed i u d i c i o damnati erant.

NOTAE

ma

CRITICAR

E p. vel hoc maxime.

44.

Rittershus. corrigli, hoc vel maxime. Ep.

45-

ih suscipimus. Malim suscepimus, ut Ep. 49- celebra• viniiu.

Neque sequitur li. 1. procantei, Ep.

sed ptecati.

47.

H S X X X etc. Hunc quoque juimerum esse corruptum, facile apparet.

etenim

ne duo

quideni

nulli»

Impciialium efficit. Sed quomodo restituendus sit, parum invenio. Et

in primis nccessaiium.

Scliaef. coni. Sed in

pi.

Bene. Ep. quorum vilio

48.

ad hoc opus.

lect. verb, perdiderint

I. A, Einesti negat, huic

convenire.

Itaque aut ilia rerba

esse a librariis putat, aut ad hoc tempus cum aliis legendum.

Non assentior.

Poiro quum Gronov. appiobante

Ernestio, in dum mutandum monet. Ante et inclioaverint ¡merendimi arbitroT,

impune;

quo fact'o , difiìcultates,

quibus h. 1. premiiur, evanescunt. Quid itaque comp. Ernesti suadet Quoà, quia de futuro aerano.

Scliaeferus dictum putat pio Ep.

Praeiimus — iurantihus.

Quidquid.

49. Hafeo leetio,

qua

Plinius

praeivit religionis et laetitiae • exemplo tatti commilitoni-

I N P L I N I I E P P . L I B . X. 49.50.51.52. 53-51-

123

bus, quam provincialibns, bene defendi potest ex Ep. seq. Traianus enim solet verba Pliniana lepetere. Sed lurantibuSy si d i s p l i c e t , a l i b i a r i o addi p o t u i t , quod etiam I. A. Ernestio visum. Nisi 1 putes, piovinciales Sua sponte imasse. Gesneius vero et Longolius commendant lect. quam Casaub. et Minos in margine habent: more sollemni, eadem provincialibus pietate certatim luraatibus. Ssne pracire iusiuratidum foimula nota est. Ep. cognovi ruijt ex,

Uteris

tufs.

50.

Tfyoman. Cellar. Gesn. inserueEp.

Ex his interim. aliquem.

51.

C e i t u m est hie excidisse numerum Ep.

Virhio. Alxi, Vindio. nomine notatur* Ep.

52Quae vanetas et a l i b i i n hoc 53.

pleraque ex illo. I. A. Einestio ex illo inutile et inelegans videtur j delet eig34

C R I T I C A E

l a t i n a i u m p e r i o d o r u m f o i m a m , posita l e g u n t u r . ferus cum Vatiec. Salfsb. et G u e l p h . m a l i t , secreto. magis

Is quoque o i d o bene se habet. placet,

Scliae-

quae

prius,

M i h i v e r o aher

quia et i n p i i o i e m e m b r o palam

pne-

ccdit. dignosque

nos illls

usu.

Illis,

quod L i p s i u s

auasit,

p r o b a v i t G r u t e i u s , r e c e p e r u n t B a u n i u s , P a t a i o l , Gesneì u s , y a l d e se c o m m e n d a i .

U t a m u r f e l i c i t a t e , quae no-

bis c o n t i n g i t , usuque ilio i p s o p r o b e m u s nos ea dignos. S e d S c h w a i z i u s prppter Codd. consensum tuetur ülms. 3.

¡Magna

et inusitata

Piaepositionem

in

Pr. gloria,

cum magna sit etc.

sic solere s u p p j i m i ,

nupei

docui,

atque orationem sic bene p r o c e d e i e q m s q u e videt.

De-

sinai e i g o S c h a e f e j u s n u i a i i ,

tam

gTaviter l a b i

potuisse.

h i e r e p e x i t , Magna

m e i»i interpictando

Epiphonema

— glotiat

si q u i d v i d e o , insertutn esset. S f q u e i e t u x , Non 4.

tam vereor

Senatusconsulto,

autem, quod

allenissimo n u n c

ipse loco,

etiam admocjum abi up te

etc.

quod

P a n s . Venet. Patav. S c h w a r z .

etq.

Quod

Voss,

tuentur

et E d d .

Mss.

antiquae

p l u r i m a e , unde e g o r e s t i m i , quia sensum parit c o m m o d u m . Plat-uit absolute p o s i t u r a , ut s a e p e , suppiesso v o c . senatui, II

Sed m u l t i

cum L i p s i o

amplexi sunt,

Stephen, i n i p a i g i n e h a b e t , quo.

S i c et

quod

Schwätz,

q u i tarnen in Supplementi* cui p r a e f e r t , quod Ms. Salisb. exhibet. reiba,

V e r b i s seqq. auctor jion exprimere y o l u i t S C t i sed e x sua persona c o n s i l i u m o s t e n d i t , quod Se-

natores i n eo faciendo, sccuti sint.

IN

PLINir

sed agentlbus rem

habetur.

v e r e spectes,

agentlbus,

PANEGYR.

pei

ipsa tibi.

I. A . E r n .

sed a te agentlbus inusitato

plerisque

habetur.

P r o ipso S c h w a i z . coniecit et

Equidem mallet:

suaseiim,

non

enim

non

tibi

enim

iste

indirio enotuit.

R e c e p ì enotuit

atque li. 1. m e l i u s c o n v e n i t ,

neutium satisfecif nere et emìcare,

c u m Msg. verb,

quam,

quod

Sed I. A . E r n e s t i o

v e r b a enim f a v o l i p r o p r i a esse

et saepe in l i b u s eminete

atque

emitnitere

esse. seivandum

fuisset.

I. A . E i n e s t i o fuisset v i s u m sit. iei

N e s c i t Schaef. c u r m i h i atque

d i s p l i c u e r i t , qtque esset s c r i b e n d u m

N e m p e , Plusquamperf. q u o d nuper iam m o naturae h . 1. adversatur.

tempore e o , n e q u e adeo tumultum

quo

S e r m o e n i m est de

T i a i a n u s adhuc recusabat

imperium,

seivaverat. praecessisse

crediderim.

I A . Ernesti melius

esse i u d i c a t , quod Voss, liber k a b e t , praesaevisse. titur

re

honoi,

habetui.

S c h w a i z . et Gesn. r e t i n u e r u n r , enituit.

nili,

si

gratias

atque E d d . S i c h a i d i et A n i z . est e n i m

bonae n o t a e ,

confusa

sed,

Consulem

q u o r u m decretum n o n d e d i g n a i i s ,

Gesn. l a u d a v i t , ipsi.

nisi

135

H o n o r ille n o n t i b i ,

senatoiibus,

M a l e v u l g o , ab Qgentibus.

5.

4. 5.

ei Schaef.

praeferrem,

E s t sane v e r b u m g i a v e ,

si P l i n i u s liacc c o m m o t o

Assen-

quod et i p s e

a n i m o scupsisset.

S e d ' l e n i t e r decurrit oratio per o m n e m h. 1. ex advrrsis secunda lioscantur. veteTes, pen dea t.

ut

liaec

sententia

Sed A r n e . S c h w a r z

e

Sic o m n e s Mss. et E d d . similitudine

piaecedenie

et Gesa, recepevunt

Fabii

MOTAE

156

CRITICAE

coni, natcantur propter voce, vices et semina , q u i b n s ilia bene accommodata Equidem hie dubins haereo, utram lect. praeferam ; itaque in tup. E d . h i e , ut plunbus locis I am bas lectiones simul in textu exhibui. Quae jatio mira visa est Schaefero. Valde contra plaçait V u o docto in Ephern. lit. Ien. N . 346. A. 1796. Piobata Critici» erat et ante in Giiesbacliii N. T . graeco. Quanir quam Schaef. pionuntiat, nascantur unice veiuin vxdeii, tamen erunt, quibus aliter yideatur. Certe idem ille vrr doctus in Ephem. Ien. noscantur non modo ingeniosius iudicat, sed et 4 Cfldd. consensu piobabilius. 6.

inftno ultra dantem.

Praetuli ultra e Cod. Giielpk.

Edd- Aldi, H. Stepb. aliisque.

Hoc enim sibi vult 01a-

tor * T u paria ei praestitisli, iinmo plus etiam fecisti. Si quis ultro ìetineie velit, quod caeteii tuentui, explicem peç insuper. 7.

Alii aliter.

ae naseuntur.

nascantur.

Scliaefer. cum aliis

Milli alterum placet,

praefert,, ac

quia his verbis non

conditio quaedam pointur, sed id sqemcuatur, quod r«vpra fit. 8.

non tua in cubiculç.

Cod. Guelph. toi, quod pla-

euit Arnz. Scliwaiz. in Suppl. et I. A. Einestio.

Schaef.

pi aeterea malit ordine mutato, Itaque tui non in cubiculo. Hunc ordinem

sane Auctor

e légitima ratione

sequi

debuisset, sed et,alibi videmua tam Plinium, quam alios iqde aberrasse. Uterque —— qui adoptabaris. qua :

Uterque qui adoptaret,

Lettio vulgata et anti-

lam paruit,

quam tu,

qui

IN P L I N I I

TANEGYR.

8. 10.

Scliwarz. aequente Gesnero. quia pio uter-

adoplabarif.

que pluies Mss. ut que habent, un us utiique, que,

137

et adoptaret

mu ta vit in adoptarat.

recepit u tiNobis vero

ipargo exemplaiis Gudiani ministravit adoptahat;

porio

tam posuimus ante qui, idemque voc. paullo post in turn mutavimus. Sic sententia oritur et vera et facilis. Hanc nostrani

rationem

appro bavimus

Scliaef. accedit I. A. Ern. legend, tam paruit

Ernestio

iun.

Utique qui

Sed

adoptaret,

etc.

Inde quasi deposito imperio eie. Quum Mss. qui restant, feie oranes depositi imperii pi aeferant, iam nuper suasi, atque etiam nunc suadeo, qua depositi imperii ( o b depositum imp.} securitate etc. Sic parenthesis nam quantulum etc. loco satis CQmmodo inserta est, neque opus «st, ut earn cum Gesneio post imperio colloces, aut cum Schaefero verba quasi deposito imperio loco moveas. Simul fdius etc. esse ailwtroi.

His veibis novum caput incipiendum

Poa^t parens verus forte exoidit per

inter-

valla , aut simile quid. 10. Deberi. Si cogitando supples censebant scil. Dii, non est, cur quidquam mutes in loco sano. Mox Schaef. improbat, quod ego in verbis ut quandoque etc. iiigidum acumen ìepererim; Plinium enim Romanis, non nobis, hunc libi um scripsisse ; Romanis autem talia non displicuisse. Iramo Flinius et posteritati sefipsit, et in explicandis auctorxbus antiquis monendi sunt iuvenes, ne, quae corruptae Plinii aetati placuerunt, pro viitutibuB habeant.

N O T A E 1 1 . tjuoniam Omnibus

C K I T I C A E

impira tor is.

Hnec v e i b a a b s u n t a b E d d .

praeter S c h w a r z ,

fugatumque

dicatur.

ut

Verum

a u c t o i i t a t e se t u e t u r ,

infecta

vutoriis

vero

Me

infetta

minime offendunt.

13. nunc librata et

Conti a ,

susciperes.

n e i o , b i s p o s n e r u n t vibrare. membio

piopteiea clvpeo

librata

N . 346.

cruori-

auctontate

quia Noster

de-

A l i i , suadente L i v i -

Alterum

tamen exquisitius.

m i l i l e s tehs n o n p u g n a n t , et i n

est,

sitasi:

quod

liuic

nunc manibus

susciperes.

TOC.

respondeat,

tela librares ,

nunc

V i r d o c t u s i n E p h e f n . l i t . Jen.

^iJÖ. o b i i c i t , m i n i b u s o f i o s h m »ibi v i d e i i ;

igitur malle, librata

nihil

nuper

victoriis

caedibus.

S i c p r o vibrata

lectatui einsdem v e i b i repetitione.

altero

malia

tiiviale illud

e coniect. L i p s n dedi,

P o l i o , q n o u i a m ronnnus

Mss.

triumpha-

S c h a e f . c o n i , inject a cruo-

Plipiano panegyrico

m i n i m e c o n v e n i t p o è t i c o contecti

C o d . Patav.

pulsum

illud

triumpharetur.

maria.

ribus.

bus infecta

in

ipsum

q u o r u m p l u i i m i et m o x

rct h a b e n t , n o n , u t c a e t e i i , 12.

Imperium

additamentum

nunc

susciperes;

u t cominus

eminus

tela

Traianuti)

se p e t e r e n t

librai es,

concessisse

teliS,

ipsum

nunc hoc

autem

se

cominus militibus,

eminus,

in

m e t a m r e m o t a m , l i b i a s s e tela. 14.

Nònne

incunabula

etc.

n e n t ad incunabula

et rudimento

Corruptum

Flures

puto.

q u o d praestat.

Praeteiea

Q u o n i a m seqq. n o n p e r t i -

Mss.

T i alani, propterea l o c u m pro

nonne

p o s t rudimento

habent

non;

excidisse vide-

t n r talis f e r e s e n t e n t i a : I m m o a p r i m i s i n d e a n n i s i s t a n i tibi scientiam p a r a s t i ,

cum puer

etc.

Paullo post

barba•

IN

PLlNII

PANEGYTR.

roram deberrms Schwarzii i n g e n i o , Gesnero;

nam Parthorum,

ferri non potest.

14. 15. 16.

*39

idem que se probavit

quod reliquos libros obsidet,

Nos nuper Batavorum suasimus; idque

approbavimus v i r o docto in Epliem. lit. Ienens. Batavi enim p o p u l o i u m Germanicorum v i i tute praestantissimi. Tacit. G e i m . 29. Hispaniam ceitius.

nos e coni Baunii addidimus,

V u l g o , Germaniamque tantum.

Germamam Hispaniamque.

qua nihil

Scliaef. mavulr,

Cur ita maluerit,

non video.

Nam 1) Traianus ex Hispanta venit in G e r m a m a m ; ergo illius teriae nomen

recte

piimo loco

commemoratur.

c) Copula que in omnibus libris TG> Germanium

adiecta

nostram lectionem flagitat. munere alio dignus. Schaef. corrigit, munerc alio atque alio.

Ita voc. alius quater in uno vers 11 legevetur; quod

satis molestum.

Consulto igitur et bene omisit Plinius,

quod sponte in tell. i5-

tradere minoribus suis.

putat l i b r a n o Germano. m o x in quis:

I. \ A. Ernesti suis debeii

Idem puerile vitium esse putat

eipendandum enim esse qui.

Sed me ab

emendando retinuit Burrft. ad Phaedr. I. Fab. 1 3 . 6. ubi multis l o c i s , in quibus codd. variant, allatis,

peigit:

„ Veteres certos fuisse elegantiae suae, et ubi qui, „quis

„ saepe in his 16.

ubi

praestaret, usu fuisse doctos, e x i s t i m o , licet nos

sed

fluctuemus."

imperatorem —

—

reportantem.

Ita

coni.

L i p s i u s , idemque quum in novem Codd. repertum esset, etiam in libro Yoss.

et utroqne Gudiano . annotatum,

NOTAE

CRtTICAE

teceperunt Schwarz. et Gesn.

H u i u i Iectlonis ( quae

tamen liomoeoteleuton facit auribus molestnm)' sensus: Accipiet aliquando Capitolium imperatore™ ex

itinere

per provincias facto veram ac solidam gloriam reportantem , riempe pacem. reportante,

V u l g o editur : imperatore — —

ut e verbo accipiet

notio generaiis elicienda

sit hunc fere in inodum: sei,

imperatore

sua veram

quotidie reportante,

ac solidam gloriam

b i m u s pacem.

ex moderatione habe-

E x utiaque lect. Plinius paullo obsouiiu»

locutus est, et fortasse liic q u o q u e , ut passim in hoc P a n e g y i i c o , nonnulla interciderunt.

Tranqmllitatem

«st ab omnibus Mss. et Edd. plurimis.

E p h e m . lit. Ien. hoc xetinet, sed delet pacem et 17.

sua quemque fata.

ab-

Y i r doctus

in

gloriam.

H o c , quippe signifìcantius de

c a p t i v i * , qui in carcerem deducerentur m o x necandi, e Cod. Venet. ed. Schwarz. et conieèt. B a u n i i Scliaef. piaefeit vulg. facta nec modo telorum

recepimus.

i d e o , quod ausis praecedit.

tuorum.

Recte m i h i non post' rfee

omisisse v i d e o r ; abest enim ab omnibus Mss. et omitti solet ab optimae latinilatis auctoribu* ante

sed

eliam.

V . E d . nostiam maiorem. 13.

qui liostilia,

quum facerent,

Cod. Paris, defendit, qui, timebanl,

ut quod

timrbant.

Scliaef. e

hostilia quum facerent,

aures magie impleat.

hostilia

Sed

omnia

librariorum additamenta magis aurem implent. 20.

quum abactus hospitum

esse, quilibet statini videt.

exereeret.

Haec

corrupta

E g o nuper o o n i e e i ,

quum

IN

PLINII

PANEGYR.

so. 21. as.

141

ahacta hospitum iumenta cerneras, a u t , quam inmenta abacta i hospites exercitos lit. len. m a l l e t ,

earner es.

abaitos

V i r docius in Ephem.

hospitum greges.

Einesti iun.

p u t a t , TO cerneres non bene conveuire cum seq. fugiebat. Quidni con venia t ? 21.

qui privatus exieras,

agnoscis.

Post haec nos non

dubitavimüs agnosceris delete, quippe alienum ab h. 1. Ernesti v e i o

iun. id tuetur,

suscepta dignitas

adeo

non

addita explxcatione mutavit

tuos

etiamnum te privatum agnoscamus. tra omittit

agnoscis.

Libei

moTes,

hac: itf

Gudii con-

A l i i inveiso o r d m e :

agrtosceiit,

agnoscis. quod melior.

Sic utique legendum, ut L i v i n . Ritterh.

Schwarz. I. A. Ernesti monuerunt, n o n , quo melior, nam hoc,

quod praecedit, est, hac in re.

¿2.

quod, arrogantius erat.

offendit Gruterum

Hoc additamentum merito

et Schwarz.

Ille delet;

hendum censet ad piius membrum. quod

atrogantiae erat.

Hoc

autem

lue piotra-

Equidem sibi

legerim:

vult orator:

P l i o r e s , quum in publicum piodire urbisque vico» v i sere v e l l e n t , invelii et importari solebant, non quidem quadniugo curiu et albentibus equis ( q u i mos triumphantibus mansit p r o p i i u s ) sed htuneiis liominum, quod illi non fommoditatis caussa faciebant, ut a l i i , sed arro« gantiae.

Cf. cap. 24. extr. et Sueton. S o m i t ,

ad salutem sanitatemque. tnaiusculis haec nomina Samtat

Deae designentur.

ig.

Schwarz. Uteris initialibue

scribcnda

putat.

ut Salus et

Iii

NOTA.E Tarn

CRITICAE t ab omnibus.. I. A. E m es ti

aequalis

aequahter,

quod extremis v e i b k

corrigit

omnibus venisti

niagis

convenia t. 23.

te immo maxime,

artaret.

recepì e * B e h i i i c o n i e c t a i a ,

Postremum

quum le ailstaret

verbum nec Iati-

jium sit, nec sensom pariat commodum. Improbat tarnen J . A . E i n c s t i , quia hoc gratum esse non potuerit,

quod

populus Caesarem plenteret. Deum ipsum tuum.

I. A . Ernesti

tuum

e Livineii

coni, in tunc mutari v u l t , quia N e i v a 11011 bene T i a i a m ,Deus dica tur.

A t potest Iupiter Capitolinus adiuvaie v o l u i t , ut sensus esset: spectas, et pro salute civium? salute Prinùpum, impeiii. ceps.

A n ex*

i m m o aliter se habet, pro

et piopter illos demum pro

V e r u m cwes faciunt imperium,

aeternitata

cui praeest Prin-

Merito igitur otfensi essent Piincipes

si pro impeiio

salute

quam lect. Gesnerus, addito interro-

superiores,

quidein, et denuo nominatim p i o

civium

salute vota suscepta essent, p i o ipsorum autem salute nulla.

Quid?

vituperatfset.

ex illa ratione Plinius etiam

Traianum

F o r m u l a m i g i t u r ipsam non reprehendit

N O T A E

C R I T Ì C A E

o r a t o r , sed 01 d m e m v e r b o r u m , q u o Principe! rlimi

ante

impe-

nominabantur.

Haec pro

imperio

nostro.

Assentior Perizonio

n e i o s u a d e n t i b u S , pro imperatore u t te,

si

mereberis.

Melius

et Ges-

nostro. liaud

dubie

est,

quod

G r y p l i . et S i c h a r d . h a b e n t , si mereans,

idemque praefeit

etx.im

mallet

I. A . Erneeti.

Schwaiz.

veio

cum

aliis

q u i b u s d a m E d d . si merèris. , 68-

bene

te lempublicam

quia hoc v e i b . ubi liheialius multarumque spondet

veibo

cerere.

Scliaef. m a l i t

regere,

in foimula occuriit. malos odimus. Edd.

lecepi

A u c t o r i t a t e Mss. o m n i u m , liberalius

mtemperantius,

et S c h w a r z i u s t u e t u r , liberius.-

melius enim

;

quam,

quod

ìe-

alii habent,

D e copia v e i b o i u m

nunc

& e i m o est. 69.

Sunt in honore

zio licet,

Latini potius ¿¡iliquim, et

hominum.

Dubitare cnm

an in honore hominum dicant,

r.ivin.

in honore

et L i p s i u s

in ore fumae ;

POssis et l e g e T e ,

esse la U n u m

qnod

esse aluui,

coniecenmt

etiam

Gestiei as

in ore hominum

Scliwar-

sit,

quum

aut

apud

in ore

hominum

elegans

ìudicat.

et in honore farnm ,

ut

f u m a e sit D a t i v . P a n i l o p o s t l a u d a t I. A . E i n e s t i S c h w a i z . quod e vestigiis librorum ' 70. hanc habere fiduaam. et liquebit, omnes

et alioqum,

u n d e pendeat. liquet.

nihil

Mihi

ediderit,

cuius hoc est

Scliaef. c o n i . liane litici ere fui.

magis prodesse.

Pro

et I n f i n i t i v u s

et liquclut

prodesse

nihil

S c h w a r z . et G e s u . d e d c i u n f , et Lipsii

coniectuia

m»gis

placuit ;

Mss. ha bet, ahoquin senno

IN

PLIIN'II'PANEGYR.

70. 7»- 73-

••ilim est de t e m p o r e f u t u r o , ct de v i ,

quam

>55

exemplum,

i l l u d i n p o s t e m m s i t l i a b i t u i u m . . P0110 ahoquin

alienum

est ab h . 1. 7 1 . sujfragatores

—

— exciperent.

H o c suasit L i p s i u s ,

et 110s c u m S c h w a i z i o ,

q u i candidatoium

pimus.

Lipsu

I.

A. Emesti

Schvyaizii quum

supplemejuum

sujfmatoium

suffragatorum datoiuni.

piobat.

nomina

nomina

fiagatonbus

habito)

73.

honoir,

quo

ulque

numquam

ut

suf-

si

front am tuam conti ahct es.

dedi,

veibum

intiusei lint,

q u i a Mss. o m n e s ,

onuseiunt,

quo nihil

alius

Veibum

etiam~Edd.

caeterique

abstergcres

n u n c lnsnlsius esse potest.

t e n d u n t q u i d e m L i p s i u s et G e s n e i u g ,

foi m u l a m

C011frontem

b o n o sensu d i c i p o s s e , p o n e i e i n g e n u u m i l i u m

pudoiem,

qitem

Traianus.

Sit ita.

omnem

inter

vitam

eius nulla

iun. putat,

laciymas

Quis

o p t a t o r a t o r , u t frons gaudium

(n

exciperenlut.

ante p l a c e t L i p s u c o n i e c t u i a ,

de m e o

antiquioies

ut per

vocibus,

su([> agatorum Solent,

nOn candi-

mandasset.

contmheits

abstergere

item

oinnes, At

duabu-. t i a n s p o i i t i s

( s c i l . candidatoi n m )

paullo

Caetcii libii

— — cxcipewntur,

Scliaefer. suadet,

endem ista

]ece-

noi}

p l a u s u e x c i p i e b a n t u i , sed

quum nomina

Edam

mseiuit,

coiuectinani,

vero

talem

frontem

e i u s numquam calanntate

sic o i n i s e n t e n t i a m

h . 1. apta esse p o s s i t ,

Senatui

homo

sanus

te>tatus

gereiet?

conttahatur

inteirumpatui, geneialiojem,

atque se i n eo a l i q u a m

r u m c o n c i n n i t a t e m _ex l a c i y m a r u m

eiat

ei o p t a s s e t , Immo h . e. lit Emesti quam

ut

sentcntia-

et p u d o r i s m e n l i o n e

N O T A É desiderare. demittas

CRITICHE

Ipse i g i t u r m a v u l t :

frontem

tuam alio sensu

( demitteres ) scil. quam gaudii sensu.

Iudicet

lector. 74.

p u n hoc aut de se.

ab h. 1.

V e i b a aut ile se aliena sunt

M i l l i legeudum v i d e t u r , Quis hoc audeat

cipi dicere

Prin-

etc.

76. _ sub exem-plo tuo.

Sic dedi e Mas. Venet. T. et

Patav. tum ex usu lat. linguae, p r o i n i , quod Schaef. tuetui.

Posse defendi, S c h w a i z . docuit.

consularia

officia abigere.

Scliaefer vult abicere i. abii-

eere, quod L i v i n . suaserat; verba enim seqq. post ahigere misere f i i g e r e .

S i ita est, frigent etiam post

abicere.

N e q u e tamen frigere puto : i m m o negligere continuationem iliius actionis e x p i i m i t , qua quid v e l abigitur vel abiicitur.

Praeteiea etiam optimos auctores saepe v i d e m u s

v e i b a ita cumulasse, u t , si ea subtilius e x a m i n e s , lsnius subiectum sit g r a v i o r i . 81.

qui obire non polerant.

lens s i i , suaserim adire, cus adire.

M o x colligerent

Quum obiie gloriam

inso-

ut apud Tacit. A n . I , 39- dedebene se habet.

F e i a s collige-

bant i n r e t i a , tamquam sagacitate sua eas indapassent. Sine caussa suadebat S c h w a i z . conficerent aut conjigerent ; ad conficiendum enim non opus est sagaci,tate. 82.

quem non fortunae

indulgrntia

S c h w a r z i o auctoritate plurium Mss. molliant,

molliat. CaeteTi

Sic cum indulgentiae

qui pluralis apud antiquiores quidem et melio-

res scriptores non occurrit.

IN PLINII

PANEGYR.

82- 85-

157

nec dì «nitate nuptiarum. Post liaec exciderunt sine dubio nonnulla, veluti nec generis praestanlia, aut simile quid. Schaefeio hoc additameiitum non post nuptiarum, sed post liberos insei endum videtur, ut chiasmus Sit Plinio saepe ( ? ) usurpatus. quae quantaque smt ilia seria etc. Vulgo : quae quatitaeque sint illae Sfrìtte et intentae, et a quihus se iA tale otium ret ¡pit l'oluptates. Sunt enim voluptates etc. Equidem Lipsii emeiidationein aniplexus s u m , nisi quod voluptetes semel omisi. speties sevrritatis tnsideat. Gesnei". cum aliis Incidat, quod Ernesti iun. defcndit; id enim subindicare, in homimbus dissoluti» non sempei , sed nonnumquam et casu quodam accideie, ut severi esse videai^tur. At hoc adveisatur menti Plinii. Si enim tales homines in occupationibus non nisi interdum et casu severi essent, ex ipsis occupationibus plurimis possent cognosci, neque esset, cur quis eorum otium observaret. 83- Nonne si Pontifici maximo etc. Quofliam Traianus ipse Pontifex Maximus erat, neque huic peculiares lege» matiimoniales latas esse constat, propterea Schwarz. coni. Flamini Maximo. Is enim, mortua coniuge, de sacerdotio decedebat , neque matrimonium eius nisi morte diiimi potei at. Sed recte I. A. Ernesti monuit, esse seijtentiam generalem, comparatam ad exprimendam magnitudine»! castitatis et modestiae in uxore Traiani. idem probatis ex aequo. Inserui de meo idem Scliaef. p u t a t , sic ex aequo abundaie et languere. Quod ego

N O T A E non

arbitror;

amho

C R I T I C A L

alioquin

ledundaiet

ex

etiam

aequo.

i d e m , v e l ies d i v e j sissimas coniect.

probati,

O v i d . Met. Duo

I V , 62.

possunt

Ipse Schaef

post

probaie

vel

laudat Peiizoiiii

quae etiam S c h w a i z i o

et I. A .

Ernesu

placuit. 84-

aut

fehcitcr

na'ci.

Scliwaiz

ex u n o Ms

art f .

H o c sane l a u m u s .

S t d soloecismum

ilium Plinu

a inultis admissum

esse,

Inst.

e Qiuntii.

n.

aetate

1,5,

49.

di-

scimus. 85-

lam

etiam

et.

Molesta est liaec v o c u l a i u m

cumu-

latio , neque sequens p e n o d u s $aus respondct lime

piin-

cipio.

P o n e Plinins

et

piivStoi

um annuls.

neque

est ullus

Diligis

ei so,

Scliaef

non

giatuiti e s t ,

Diltgcus

quis

lgitur Scliwaiz

mallet, copiam.

prrctttihqae

J- recursum.

cnim

Paiticip. habet, ferre

et

bona loCutlo.

matri nisi

oh viae

pene

yerum

intelpretatio est i n etset

gloiia

fruituT.

otiimi

Sine canssa

repeml.

I, A .

i n t e i alia coni. exci-

q u o d a p p i o b a t I. A . E i n e s t i . est

per

rrlarta celerem

veteiibus.

additSri.

teditum.

Paullo ante

Schaef.

subintelligit

/-urn.

Liv. 2,

Conolanus,

amplexus

Immo

post pro

amplexus

quum

fttret

complexuin.

quod

explicat,

sej.

Illud demnm

Schwaiz.

piecatus

Baun.

favet

diligus,

i n M s s . gratiam

I u r a i e per roaife sollemne protecutus

quum

¡nvidtre,

aut placida,

tijuiclem nialleni,

alius.

oiationis

S c h w a r z i u s et I. A . E r n e s t i

cum

Einesti legeiet disse tranqmlla

Sejies

ergo,

in

etiam.

per o^casionem seq.

cuiquam

quo

tit Pnncipum,

Schaef. i d j i v u l t ,

eoc ingrtontihut.

glonam

et