Bible — Nkudimuinu wa bulongolodi bupiabupia

  • Author / Uploaded
  • coll.
  • 0 0 0
  • Like this paper and download? You can publish your own PDF file online for free in a few minutes! Sign Up
File loading please wait...
Citation preview

BIBLE NKUDIMUINU WA BULONGOLODI BUPIABUPIA

Bible eu ngua

































































































































































BIBLE NKUDIMUINU WA BULONGOLODI BUPIABUPIA

Mukudimuna bilondeshile Bible—Nkudimuinu wa bulongolodi bupiabupia muakajilula mu 2013 wa mu Anglais

“Mona tshidi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa [565 , YHWH ] wamba: ‘ . . . Monayi! Ndi mfuka diulu dipiadipia ne buloba bupiabupia; ne malu a kale kaakubavuila kabidi mu lungenyi, anyi kubabanda kabidi ku muoyo to.’ ” —Yeshaya 65:13, 17; tangila kabidi 2 Petelo 3:13.







































































































































˘ 2017

Miaba idibu bangatshile foto

WATCH TOWER BIBLE AND TRACT SOCIETY OF PENNSYLVANIA

Dibeji dia 2047 Kuulu: Tshibambalu tshia dilamina mikanda, foto ˘ The Israel Museum, Jerusalem

100 Watchtower Drive Patterson, NY 12563-9204 U.S.A. Bible—Nkudimuinu wa bulongolodi bupiabupia BAPATUDI WATCHTOWER BIBLE AND TRACT SOCIETY OF NEW YORK, INC. Wallkill, New York, U.S.A.



































































Mmupatula mujima anyi tshitupa mu miakulu mipite pa 150. Bua kupeta miakulu yonso, buela mu site wa www.jw.org. Bungi bua mikanda yonso ya Bible—Nkudimuinu wa bulongolodi bupiabupia ikadibu bapatule: 222 151 997 Mupatula mu 2017



































































Mukanda eu ki ngua kupana to. Mbawenze bua mudimu wa pa buloba bujima wa dilongeshangana Bible wa Bantemu ba Yehowa.

Kuinshi: Ne dianyisha dia Ben-Zvi Institute; mukuatshi wa foto: Ardon Bar-Hama Dibeji dia 2049 ˘ The Trustees of the Chester Beatty Library, Dublin Dibeji dia 2051 Tshibambalu tshia dilamina mikanda, foto ˘ The Israel Museum, Jerusalem Dibeji dia 2053 ˘ The British Library Board (G.12161) Dibeji dia 2058 Ku dia bakaji: Muangatshila mu mukanda wa A Pre-Massoretic Biblical Papyrus, wa Stanley A. Cook, M. A. ( 1903) Dibeji dia 2059 Miangatshila mu The Codex Alexandrinus in Reduced Photographic Facsimile, 1909, ne dianyisha dia British Library

New World Translation of the Holy Scriptures Tshiluba (nwt-SH)

4-7-1 Nakashinden, Ebina City, Kanagawa-Pref, 243-0496 Japan

nwt-SH 171102

Made in Japan Mupatula mu Japon

Mua kumanya malu a mu ˆ Dıyi dia Nzambi ˆ Bible udi ne mukenji wa Nzambi, anyi d ıyi diende buetu tuetu lelu. Udi utuleja tshitudi mua kuenza bua kuikala ne nsombelu muimpe ne tshia kuenza bua Nzambi kutuanyisha. Udi kabidi wandamuna nkonko idi ilonda eyi:





























































































1. Nzambi nnganyi?





























































































2. Mmushindu kayi uudi mua kumanya Nzambi?





























































































3. Uvua mufunde Bible nnganyi?





























































































4. Bible udiku wakula malu a sianse ne bujalame anyi?





























































































5. Mu Bible mudi mukenji kayi?





























































































6. Ntshinyi tshivua Bible mudianjile kuamba bua Masiya?





























































































7. Ntshinyi tshikavua Bible muambe bua matuku etu aa?





























































































8. Nzambi ke udi ukebesha ntatu idi nayi bantu anyi?





























































































9. Bantu badi bakenga bua tshinyi?





























































































10. Ntshinyi tshidi Bible ulaya bua matuku atshilualua?





























































































11. Tshitu tshienzekela muntu padiye ufua ntshinyi?





























































































12. Nditekemena kayi ditudi mua kuikala nadi bua bafue?





























































































13. Bible udi wamba tshinyi bua mudimu?





























































































14. Mmunyi muudi mua kulama bintu biudi nabi bimpe?





























































































15. Mmunyi muudi mua kupeta diakalenga?





























































































16. Mmunyi muudi mua kupita bimpe ne kanyinganyinga?





























































































17. Mmunyi mudi Bible mua ˆ kuambuluisha d ıku dienu?





























































































18. Udi mua kuenza tshinyi bua kusemena pabuipi ne Nzambi?





























































































19. Mmalu kayi adi mu mikanda ya mu Bible?





























































































20. Mmunyi mudi dibala dia Bible mua kukuambuluisha?



























































































































































































MUA KUPETA MVESE MU BIBLE Bible mmuenza ne mikanda mikese 66. Mmukosolola mu bitupa bibidi: Mifundu ya mu tshiena Ebelu ne mu tshiena Alama (“Dipungila Dikulukulu”) ne Mifundu ya mu tshiena Greke (“Dipungila Dipiadipia”). Mukanda wonso wa mu Bible mmukosolola mu nshapita ne mvese. Padibu bafila mukanda wa ˆ kubala, nomba wa kumpala udi ulua panyima pa dına dia mukanda udi uleja nshapita, ne nomba udi ulonda anyi idi ilonda idi ileja mvese. Tshilejilu: Genese 1:1 udi umvuija ne: Genese nshapita wa 1, mvese wa 1. 5

Lukonko lua 1

Nzambi nnganyi?









































































































































































ˆ dia Yehowa, wewe nka“Bamanye ne: wewe, udi ne dına yebe ke Mutambe Bunene pa mutu pa buloba bujima.” Musambu 83:18

[Dibeji 972]









































































































































































“Numanye ne: Yehowa udi Nzambi. Yeye ke uvua mutuenze, ne tuetu tudi bantu bende.” Musambu 100:3

[Dibeji 986]









































































































































































ˆ dianyi; tshiena mfila “Meme ndi Yehowa. Adi ndına butumbi buanyi kudi muntu mukuabu, anyi kutumbishibua kuanyi kudi mpingu misonga.” Yeshaya 42:8

[Dibeji 1180]









































































































































































ˆ dia Yehowa “Muntu yonso udi ubila dına neapandishibue.” Lomo 10:13

[Dibeji 1807]









































































































































































“Bulelela, nzubu yonso mmuibaka kudi muntu kampanda, kadi uvua muibake bintu bionso nNzambi.” Ebelu 3:4

[Dibeji 1909]

6









































































































































































ˆ “Bandishayi mesu enu mu diulu, numone. Udi mufuke bintu ebi nnganyi? Nyeye udi upatula musumba wabi ku ˆ diabi. Bua bungi buabi; udi ubibikila bionso ku dına ngulu yende ne bukole buende bua dikema, kakuena nansha tshimue tshidi tshipangike.” Yeshaya 40:26

[Dibeji 1176]

Lukonko 2

Mmushindu kayi uudi mua kumanya Nzambi?









































































































































































“Mukanda wa Mikenji eu kawumbuki mukana muebe to; ˆ dia panshi panshi munya ne udi ne bua kuwubala ne dıyi butuku, bua utumikile ne muoyo mujima malu onso adiˆ adi malu ebe neende bimpe, bu bafundamu; bualu dıba ˆ ne dıba adi newenze malu ne meji.” Yoshua 1:8

[Dibeji 374]









































































































































































ˆ dikole, “Bakatungunuka ne kubala mukanda ne dıyi babala Mikenji ya Nzambi mulelela, bayumvuija bimpe menemene ne bayijinguluila bantu; nunku bakambuluisha bantu bua kumvua malu avuabu babala.” Nehemiya 8:8

[Dibeji 801]









































































































































































“Wa diakalenga mmuntu udi kayi wenda bilondeshile lungenyi lua bantu babi . . . , kadi disanka diende didi mu ˆ mikenji ya Yehowa, ne udi ubala mikenji Yende ne dıyi dia panshi panshi munya ne butuku. . . . Malu onso adiye wenza neende bimpe.” Musambu 1:1-3

[Dibeji 895]









































































































































































“Filipo wakaya wenda unyema ku luseke lua ditempu, kumumvuaye ubala mukanda wa muprofete Yeshaya ne ˆ dikole, ke kumukonkaye ne: ‘Udi mumanye bushudıyi wa bualu buudi ubala abu anyi?’ Wakamba ne: ‘Bulelela, mmunyi mundi mua kubumanya bikala muntu kayi mundudike?’ ” Bienzedi 8:30, 31

[Dibeji 1752]

8











































































































































































“Bualu ngikadilu yende idi kayiyi imueneka idi imueneka bimpe katshia buloba buafukibua, bualu badi bayijinguluila ku bintu bidi bifukibue, nansha kabidi bukole buende bua tshiendelele ne Bunzambi buende; ke bualu kayi kabena ne tshia kudibingisha natshi nansha.” Lomo 1:20

[Dibeji 1794]









































































































































































“Elela malu aa meji; udifilaku ne muoyo webe mujima, bua bantu bonso bamone patoke muudi uya kumpala.” 1 Timote 4:15

[Dibeji 1894]









































































































































































“Tuelelanganayi kabidi meji bua kusakangana ku dinanga ne ku bienzedi bimpe, katuyi tulekela kudisangisha kuetu pamue.” Ebelu 10:24, 25

[Dibeji 1918]









































































































































































“Bikala umue wa kunudi mupangile meji, atungunuke ne kualomba kudi Nzambi, bualu yeye udi upesha bantu bonso ne tshianza tshilekelela, kayi ubatobolola, ne nebamupeshawu.” Yakobo 1:5

9

[Dibeji 1925]

Lukonko 3

Uvua mufunde Bible nnganyi?









































































































































































ˆ onso a Yehowa.” “Mose wakafunda meyi Ekesode 24:4

[Dibeji 161]









































































































































































“Danyele wakamona tshilota ne bikena kumona bia mu mutu wende pavuaye mulale pa bulalu buende. Pashishe wakafunda tshilota atshi; wakafunda muyuki wonso wa malu au.” Danyele 7:1

[Dibeji 1446]









































































































































































ˆ dia Nzambi dinuvua bumvuile “Panuvua bapete dıyi ˆ dia bantu, kadi kutudi, nuvua baditabe, ki mbu dıyi ˆ anu bu mudidi mu bulelela, bu dıyi dia Nzambi.” 1 Tesalonike 2:13

[Dibeji 1884]









































































































































































ˆ dionso didi mu Mifundu ndifundisha kudi Nzambi “Dıyi ku bukole bua nyuma wende ne didi diambuluisha bua kulongesha.” 2 Timote 3:16

[Dibeji 1901]









































































































































































ˆ dia buprofete kadivua dilue ku disua dia muntu “Dıyi musangu nansha umue to, kadi bantu bakakula malu a kudi Nzambi bu muvuabu benzeja kudi nyuma muimpe.” 2 Petelo 1:21

[Dibeji 1939]

10

Lukonko 4

Bible udiku wakula malu a sianse ne bujalame anyi?









































































































































































“Udi ubalula luseke lua diulu lua ku nord mu tshibuashibuashi, ulembeleja buloba kabuyi bukudika ku tshintu.” Yobo 26:7

[Dibeji 861]









































































































































































“Tusulu tuonso tudi tudiela mu mbuu, kadi mbuu kena uwula. Muaba udi tusulu tupueka, muaba au ke uditu tupingana bua kupueka kabidi.” Muambi 1:7

[Dibeji 1087]



































































“Kudi Yeye udi musombele pa mutu pa tshijengu tshia buloba.” Yeshaya 40:22 [Dibeji 1176]

Lukonko 5

Mu Bible mudi mukenji kayi?









































































































































































“Nenteke lukuna pankatshi pebe ne mukaji, ne pankatshi pa muanebe ne muanende. Yeye neazaze mutu webe, ne wewe neumutape ku tshikankanyi.” Genese 3:15

[Dibeji 47]









































































































































































“Ku diambuluisha dia muanebe, bisamba bionso bia pa buloba nebipete dibenesha buabi biobi, bualu udi ˆ dianyi.” mumvue dıyi Genese 22:18

[Dibeji 72]









































































































































































“Bukalenge buebe bulue. Disua diebe dienzeke kabidi pa buloba muomumue ne mu diulu.” Matayi 6:10

[Dibeji 1557]









































































































































































“Ku luende luseke, Nzambi udi ufila ditalala neazaze ˆ emu.” Satana muinshi mua makasa enu mu katupa kıpi Lomo 16:20

[Dibeji 1815]









































































































































































ˆ adi “Patekibua bintu bionso ku bukokeshi buende, dıba Muana muine neaditeke pende ku bukokeshi bua Yeye uvua muteke bintu bionso ku bukokeshi buende, bua Nzambi ikale bintu bionso kudi muntu yonso.” 1 Kolinto 15:28

[Dibeji 1836]

12











































































































































































“Mpindieu milayi, bavua bayilaye Abalahama ne muanende . . . , udi muikale Kristo. Bualu bukuabu, binuikala bantu ba Kristo, nudi bulelela bana ba Abalahama.” Galatiya 3:16, 29

[Dibeji 1858, 1859]









































































































































































“Bukalenge bua ba pa buloba mbulue Bukalenge bua Mukalenge wetu ne bua Kristo wende, ne yeye neakokeshe bu mukalenge kashidi ne tshiendelele.” Buakabuluibua 11:15

[Dibeji 1965]









































































































































































“Nunku, dragon munene wakedibua panshi, nyoka wa ku tshibangidilu, udibu babikila ne: Diabolo ne Satana, udi upambuisha ba pa buloba bonso; wakedibua panshi pa buloba, ne banjelu bende bakedibua nende panshi.” Buakabuluibua 12:9

[Dibeji 1966]









































































































































































“Wakakuata dragon, nyoka wa ku tshibangidilu, udi Diabolo ne Satana, ne wakamusuika bua bidimu tshinunu.” Buakabuluibua 20:2

13

[Dibeji 1976]

Lukonko 6

Ntshinyi tshivua Bible mudianjile kuamba bua Masiya? MULAYI

DIKUMBANA DIAWU









































































































































































“Wewe, Beteleheme Efelata, . . . kuudi nekupatuke bua bualu buanyi muntu wikala mfumu mu Isalele.” Mika 5:2

[Dibeji 1504]

“Yezu mumane kuledibua mu Beteleheme wa mu Yudaya mu matuku a mukalenge Helode, monayi! bena lubuku lua mitoto ba ku Est bakalua ku Yelushalema.” Matayi 2:1

[Dibeji 1550]









































































































































































“Badi babanyangana bilamba bianyi, ne badi belela bilamba bianyi nshobo.” Musambu 22:18

[Dibeji 912]

“Kadi pavua basalayi bapopele Yezu ku mutshi, bakangata bilamba biende bia pa mutu, kubiabanya mu bitupa binayi . . . Kadi tshilamba tshia muinshi atshi katshivua ne mutelu to, tshivua tshiluka kubangila kuulu too ne kuinshi. Nunku bakambilangana ne: ‘Katutshipandi to, kadi tuelayi nshobo bua kumanya wikala muenatshi.’ ” Yone 19:23, 24

[Dibeji 1730]

14

MULAYI

DIKUMBANA DIAWU









































































































































































“Udi ulama mifuba yende yonso; kakuena umue wa kudiyi udibu batshibule.” Musambu 34:20

[Dibeji 923]

“Pakaluabu kudi Yezu, bakamona ne: ukavua mufue, nanku kabakatshibula mikolo yende to.” Yone 19:33

[Dibeji 1731]









































































































































































“Bakamutubula bua dishipa dietu dia mikenji.” Yeshaya 53:5

[Dibeji 1200]

“Umue wa ku basalayi wakamutua difuma mu lubadi, diakamue mashi ne ˆ biakapatuka.” mayi Yone 19:34

[Dibeji 1731]









































































































































































“Bakafuta difutu dianyi: bitupa bia arjan 30.” ˆ Zekaya 11:12, 13 [Dibeji 1537, 1538]

“Pashishe umue wa ku bapostolo 12, uvuabu babikila ne: Yudasa Isakaliote, wakaya kudi bamfumu ba bakuidi, kubambilaye ne: ‘Nenumpeshe tshinyi meme mumufile kunudi?’ Bakamba bua kumupesha bitupa bia arjan 30.” Matayi 26:14, 15; 27:5 [Dibeji 1593, 1596]

15

Lukonko lua 7

Ntshinyi tshikavua Bible muambe bua matuku etu aa?









































































































































































“Tshisamba netshiluishe tshisamba tshikuabu, bukalenge nebuluishe bukalenge bukuabu . . . Malu onso aa adi ntuadijilu wa tunyinganyinga.” Matayi 24:7, 8

[Dibeji 1589]









































































































































































“Baprofete ba dishima ba bungi nebajuke, nebapambuishe bantu ba bungi; ne bua divulangana dia dishipa dia mikenji, dinanga dia ba bungi nedikepele.” Matayi 24:11, 12

[Dibeji 1589]









































































































































































“Panudi numvua bakula bua mvita ne ngumu ya mvita, kanupampakanyi to; malu aa adi ne bua kuenzeka, kadi nshikidilu ki mmuanji kulua to.” ˆ Mako 13:7

[Dibeji 1626]









































































































































































“Buloba nebukanke bikole, ne biyole bia nzala ne bipupu bia masama nebienzeke ku muaba ne ku muaba; nekuiˆ kale malu adi akuatshisha buowa ne bimanyinu binene mu diulu.” Luka 21:11

[Dibeji 1684]

16



























































































“Mu matuku a ku nshikidilu nekuikale bikondo bia malu makole bidi bikole mua kupita nabi. Bualu bantu nebikale badinangi, banangi ba makuta, bena diambu, badibandishi, bapendi ba Nzambi, kabayi batumikila baledi babu, kabayi ne dianyisha, kabayi ne lulamatu, kabayi banange bana babu, kabayi ne lungenyi lua kumvuangana, bashiminyinyanganyi ba malu, kabayi badikanda, bena luonji, kabayi banange malu mimpe, batungidianganyi, bena mutu mukole, badiuwuja ne lutambishi, banangi ba masanka pamutu pa kuikala banangi ba Nzambi, bikale ne tshimuenekelu tshia dilamata Nzambi kadi bienzedi biabu kabiyi bileja bukole bua dimulamata edi.” 2 Timote 3:1-5 [Dibeji 1900]

17

Lukonko lua 8

Nzambi ke udi ukebesha ntatu idi nayi bantu anyi?









































































































































































“Kabiena mua kuenzeka bua Nzambi mulelela kuenza malu mabi to, bua Wa Bukole Buonso kuenza bibi nansha!” Yobo 34:10

[Dibeji 873]









































































































































































“Padi muntu mu diteta kambi ne: ‘Badi banteta kudi Nzambi.’ Bualu Nzambi kena mua kutetshibua ne malu mabi ne yeye muine kena uteta muntu nansha umue nanku to.” Yakobo 1:13

[Dibeji 1926]









































































































































































‘Numupuile ntatu yenu yonso, bualu yeye udi unutabalela.’ 1 Petelo 5:7

[Dibeji 1937]









































































































































































“Yehowa kena ne lujoko pa bidi bitangila mulayi wende, bu mudi bamue bantu bamona bobu lujoko to, kadi udi nenu lutulu, bualu ki mmusue bua muntu nansha umue abutudibue, kadi mmusue bua bonso bafike ku dinyingalala bua mpekatu yabu.” 2 Petelo 3:9

[Dibeji 1941]

18

Lukonko lua 9

Bantu badi bakenga bua tshinyi?









































































































































































“Bena lubilu lukole kabatu misangu yonso bapatuka ba kumpala, anyi bena bukole batshimuna mvita to, anyi bena meji kabatu ne biakudia misangu yonso to, anyi bena lungenyi kabatu ne biuma misangu yonso to, peshi badi ne dimanya kabatu misangu yonso bapeta diakalenga to, bualu tshikondo ne malu adi kaayi matekemena bidi bibafikila buonso buabu.” Muambi 9:11

[Dibeji 1097]









































































































































































“Bu muvua mpekatu mubuele mu ba pa buloba kupitshila kudi muntu umue, ne lufu lubuele bua mpekatu, ne mushindu eu lufu lutampakane kudi bantu bonso bua muvuabu bonso benze mpekatu. . .” Lomo 5:12

[Dibeji 1799]









































































































































































“Bua bualu ebu Muana wa Nzambi wakamueneshibua, bua kubutula midimu ya Diabolo.” 1 Yone 3:8

[Dibeji 1945]









































































































































































“Ba pa buloba bonso badi ku bukokeshi bua mubi.” 1 Yone 5:19

19

[Dibeji 1948]

Lukonko lua 10

Ntshinyi tshidi Bible ulaya bua matuku atshilualua?









































































































































































“Bantu bakane nebapiane buloba, nebasombapu bua kashidi.” Musambu 37:29

[Dibeji 927]









































































































































































“Buloba budi bushalaku kashidi.” Muambi 1:4

[Dibeji 1087]









































































































































































“Neamine lufu kashidi, ne Mukalenge Mutambe Bunene ˆ Yehowa neakupule binsonji ku mesu kua bantu bonso.” Yeshaya 25:8

[Dibeji 1150]









































































































































































ˆ “Mu tshikondo atshi mesu a bampofu neatabale, ne matshi a bampudi matshi neajikuke. Mu tshikondo atshi mulema neatumpike bu ngulungu, ne ludimi lua kamaˆ neapatuke mu ma neluele mbila ya disanka. Bualu mayi ˆ tshipela, ne tusulu tua mayi mu mpata wa tshipela.” Yeshaya 35:5, 6

[Dibeji 1167]









































































































































































ˆ kuabu, ne “Yeye neakupule tshinsonji tshionso ku mesu lufu kaluakuikalaku kabidi, nansha madilu, nansha mbila ya miadi, nansha bintu bidi bisama kabiakuikalaku kabidi. Malu a kale mmajimine.” Buakabuluibua 21:4

[Dibeji 1977]

20







































































































“Nebase nzubu ne nebasombelamu, ne nebadime madimi a tumuma tua mvinyo ne nebadie tumuma tuawu. Kabakuibaka bua muntu mukuabu asombelamu, ne kabakukuna bintu bua bantu bakuabu babidie. Bualu matuku a bantu banyi neikale bu matuku a mutshi, ne basungula banyi nebasanke bikole menemene bua mudimu wa bianza biabu.” Yeshaya 65:21, 22

[Dibeji 1219]

Lukonko lua 11

Tshitu tshienzekela muntu padiye ufua ntshinyi?









































































































































































“Mupuya wende udi upatuka, yeye udi upingana ku buloba; mu dituku dine adi, meji adiye wela adi ajimina.” Musambu 146:4

[Dibeji 1030]









































































































































































“Badi ne muoyo mbamanye ne: nebafue, kadi bafue ki mbamanye bualu nansha bumue . . . Tshionso tshidi tshianza tshiebe tshipeta bua kuenza, utshienze ne bukole buebe buonso, bualu kakuena mudimu anyi kulongolola kua malu anyi dimanya peshi meji mu Lukita muudi uya.” Muambi 9:5, 10

[Dibeji 1097]









































































































































































“[Yezu] wakamba kabidi ne: ‘Mulunda wetu Lazalo mmulale, kadi ndi nyaku bua kumubisha.’ Kadi Yezu uvua muakule bua lufu luende. Kadi bobu bavua bele meji ne: uvua wakula bua dilala tulu bua kuikisha. Nunku Yezu wakabambila patoke ne: ‘Lazalo mmufue.’ ” Yone 11:11, 13, 14

[Dibeji 1715]

22

Lukonko lua 12

Nditekemena kayi ditudi mua kuikala nadi bua bafue?









































































































































































ˆ didi dilua diumvua “Kanukemi bua bualu ebu, bualu dıba ˆ diende bantu bonso badi mu nkita ya tshivulukilu dıyi ne nebapatuke.” Yone 5:28, 29

[Dibeji 1703]









































































































































































“Nekuikale dibishibua dia bantu ku lufu, dia bakane ne dia badi kabayi bakane.” Bienzedi 24:15

[Dibeji 1783]









































































































































































“Ngakamona bafue, banene ne bakese, bimane kumpala kua nkuasa wa bukalenge, ne bakabulula mivungu. Kadi bakabulula muvungu mukuabu; mmuvungu wa muoyo. Bafue bakalumbuluishibua bilondeshile malu avua mafunda mu mivungu eyi bilondeshile bienzedi biabu. Mbuu wakapatula bafue bavua munda muende, ne lufu ne Lukita biakapatula bafue bavua munda muabi, bakabalumbuluisha muntu ne muntu bilondeshile bienzedi biende.” Buakabuluibua 20:12, 13

23

[Dibeji 1976]

Lukonko lua 13

Bible udi wamba tshinyi bua mudimu?









































































































































































“Udiku mumone muntu udi mupiluke mu mudimu wende anyi? Yeye neimane kumpala kua bakalenge; kakuimana kumpala kua bantu tshianana to.” Nsumuinu 22:29

[Dibeji 1070]









































































































































































“Muntu udi wiba kibi kabidi to; kadi enze mudimu bikole, wenza mudimu muimpe ne bianza biende, bua amone mua kuikala ne tshintu tshia kuabanyina muntu udi ukengela bintu.” Efeso 4:28

[Dibeji 1868]



































































“Muntu yonso adie, anue ne apetele disanka mu mudimu wende wonso mukole. Ndipa dia kudi Nzambi.” Muambi 3:13

[Dibeji 1090]

24

Lukonko lua 14

Mmunyi muudi mua kulama bintu biudi nabi bimpe?









































































































































































“Muntu udi munange kupitshisha bikondo bimpe neabuele mu bupele; muntu udi munange mvinyo ne mafuta kakulua mubanji to.” Nsumuinu 21:17

[Dibeji 1068]









































































































































































“Musombi wa bintu mmupika wa musombeshanganyi.” Nsumuinu 22:7

[Dibeji 1069]









































































































































































“Nnganyi wa kunudi udi musue kuibaka tshibumba kayi wanji kusomba, ubadika bungi bua makuta adiye ne bua kutula bua kumona ni udi ne bintu bikumbane bua kutshijikija? Tshianana, udi mua kuibaka tshishimikidi tshiatshi, kadi kayi ukokesha bua kutshijikija, bantu bonso badi batangila nebatuadije kumuseka, bamba ne: ‘Muntu eu wakatuadija kuibaka kadi kavua mukokeshe bua kujikija.’ ” Luka 14:28-30

[Dibeji 1671]









































































































































































“Pakukutabu, wakambila bayidi bende ne: ‘Sangishayi bipese bidi bishale, bua tshintu nansha tshimue katshijiminyi to.’ ” Yone 6:12

25

[Dibeji 1704]

Lukonko lua 15

Mmunyi muudi mua kupeta diakalenga?









































































































































































“Kudia bisekiseki muaba udi dinanga nkuimpe kupita kudia ngombe wa manyi muaba udi lukinu.” Nsumuinu 15:17

[Dibeji 1058]









































































































































































“Meme, Yehowa, ndi Nzambi webe, yeye udi ukulongesha bua diakalenga diebe, yeye udi ukulombola mu njila uudi ne bua kuendela.” Yeshaya 48:17

[Dibeji 1192]









































































































































































“Badi bamanye ne: badi dijinga ne malu a mu nyuma mba diakalenga, bualu Bukalenge bua mu diulu mbuabu.” Matayi 5:3

[Dibeji 1554]









































































































































































“Udi ne bua kunanga mukuebe bu muudi mudinange.” Matayi 22:39

[Dibeji 1586]









































































































































































“Anu bu munutu basue bua bantu banuenzele malu, nubenzele pabu mushindu wa muomumue.” Luka 6:31

[Dibeji 1650]









































































































































































ˆ dia Nzambi ne badilama “Bantu badi bateleja dıyi ke ba diakalenga!” Luka 11:28

[Dibeji 1663]

26











































































































































































“Padi muntu ne bintu bia bungi, muoyo wende kawena ufumina ku bintu bidiye nabi to.” Luka 12:15

[Dibeji 1666]









































































































































































“Nunku bu mutudi ne biakudia ne bilamba, tusanke ne bintu ebi.” 1 Timote 6:8 [Dibeji 1896]



















































“Disanka dia kufila ndipite dia kuangata.” Bienzedi 20:35 [Dibeji 1776]

27

Lukonko lua 16

Mmunyi muudi mua kupita bimpe ne kanyinganyinga?









































































































































































“Upuila Yehowa bujitu buebe, ne yeye neakuambuluishe. Yeye kakuitaba bua muntu muakane adishinde nansha kakese.” Musambu 55:22

[Dibeji 943]









































































































































































“Malu adi bantu badi benza mudimu ne muoyo mujima balongolola adi bushuwa afika ku dikumbana, kadi bantu bonso badi balubakana mbatangile bushuwa ku bupele.” Nsumuinu 21:5

[Dibeji 1067]









































































































































































“Kutshinyi to, bualu ndi nebe. Kupampakanyi to, bualu ndi Nzambi webe. Nenkukoleshe, eyowa, nenkuambuluishe, nenkukuate bushuwa ne tshianza tshianyi tshia balume tshia buakane.” Yeshaya 41:10

[Dibeji 1177]









































































































































































“Nnganyi wa kunudi udi mua kusakidila nkubita umue ku bule bua muoyo wende padiye uditatshisha?” Matayi 6:27

[Dibeji 1558]









































































































































































“Nanku, kanuditatshishi bua dituku didi dilonda nansha, bualu dituku didi dilonda nedikale ne yadi ntatu. Dituku ne dituku didi ne yadi ntatu idi midikumbanyine.” Matayi 6:34

[Dibeji 1558]

28











































































































































































“Nukebe mua kumanya malu adi ne mushinga wa bungi.” Filipoyi 1:10

[Dibeji 1871]









































































































































































“Kanusamishi mutu bua tshintu nansha tshimue, kadi mu malu onso, ku diambuluisha dia disambila ne disengelela pamue ne disakidila, numanyishe Nzambi milombu yenu; ne ditalala dia Nzambi didi dipite dijingulula dionso dia malu nedilame mioyo yenu ne bieledi bienu bia meji ku butuangaji bua Kristo Yezu.” Filipoyi 4:6, 7

29

[Dibeji 1876]

Lukonko lua 17

Mmunyi mudi Bible mua ˆ kuambuluisha d ıku dienu?

































































BALUME/BATATU









































































































































































“Mu mushindu wa muomumue balume badi ne bua kunanga bakaji babu bu mibidi yabu bobu bine. Muntu udi munange mukajende mmudinange yeye muine, bualu kakuena muntu ukadiku mukine mubidi wende, kadi udi uwudisha, uwunanga . . . Yonso wa kunudi udi ne bua kunanga mukajende bu mudiye mudinange.” Efeso 5:28, 29, 33

[Dibeji 1869]









































































































































































“Nuenu batatu, kanuikadi nufiikisha bana benu munda, kadi tungunukayi ne kubakolesha ne mibelu ne didimuija bia Yehowa.” Efeso 6:4

[Dibeji 1869]



































































BAKAJI









































































































































































“Mukaji . . . udi ne bua kuikala ne kanemu kakole kudi bayende.” Efeso 5:33

[Dibeji 1869]









































































































































































“Nuenu bakaji, kokelayi babayenu, anu bu mudibi bikumbane mu Mukalenge.” Kolosayi 3:18

[Dibeji 1881]

30



































































BANA









































































































































































“Nuenu bana, tumikilayi baledi benu mu buobumue ne Mukalenge, bualu kuenza nunku nkuakane. ‘Nemeka taˆ dia kumpala didi ne mulayi: tuebe ne mamuebe’ ke dıyi ‘Bua malu ebe ende bimpe ne bua ulale matuku a bungi pa buloba.’ ” Efeso 6:1-3

[Dibeji 1869]









































































































































































“Nuenu bana, tumikilayi baledi benu mu malu onso, bualu kuenza nunku kudi kusankisha Mukalenge.” Kolosayi 3:20

31

[Dibeji 1881]

Lukonko lua 18

Udi mua kuenza tshinyi bua kusemena pabuipi ne Nzambi?









































































































































































“Wewe Muteleji wa disambila, bantu ba mishindu yonso nebalue kuudi.” Musambu 65:2

[Dibeji 950]









































































































































































“Eyemena Yehowa ne muoyo webe wonso, kueyemenyi dijingulula diebe dia malu. Umumanye mu njila yebe yonso, ne yeye nealulamije njila yebe.” Nsumuinu 3:5, 6

[Dibeji 1039]









































































































































































“Bualu ebu budi bumvuija muoyo wa tshiendelele: bende bakumanya wewe, Nzambi umuepele mulelela, ne yeye uuvua mutume, Yezu Kristo.” Yone 17:3

[Dibeji 1726]









































































































































































“Mu bulelela, [Nzambi kena] kule ne yonso wa kutudi.” Bienzedi 17:27

[Dibeji 1770]









































































































































































“Ndi ntungunuka ne kusambila bua bualu ebu: bua dinanga dienu ditungunuke ne kuvulangana kabidi bikole menemene pamue ne dimanya dijalame ne dijingulula dionso dia malu.” Filipoyi 1:9

[Dibeji 1871]

32











































































































































































“Bikala umue wa kunudi mupangile meji, atungunuke ne kualomba kudi Nzambi, bualu yeye udi upesha bantu bonso ne tshianza tshilekelela, kayi ubatobolola, ne nebamupeshawu.” Yakobo 1:5

[Dibeji 1925]









































































































































































“Semenayi pabuipi ne Nzambi ne yeye neasemene pabuipi nenu. Tokeshayi bianza bienu, nuenu benji ba mpekatu, ne lengejayi mioyo yenu, nuenu bena mioyo ibidi.” Yakobo 4:8

[Dibeji 1929]









































































































































































“Mona tshidi dinanga dia Nzambi diumvuija: bua tutumikile mikenji yende; pabi mikenji yende kayena ne bujitu.” 1 Yone 5:3

33

[Dibeji 1947]

Lukonko lua 19

Mmalu kayi adi mu mikanda ya mu Bible?

































































MIFUNDU YA MU TSHIENA EBELU (“DIPUNGILA DIKULUKULU”)









































































































































































PANTATEKE (MIKANDA 5): Genese, Ekesode, Lewitiki, Nomba, Dutelonome Idi yakula bua ntuadijilu wa bufuki too ne ku dienza dia tshisamba tshia Isalele wa kale









































































































































































MIKANDA YA MIYUKI (MIKANDA 12): Yoshua, Balumbuluishi, Luta Idi yakula bua dibuela dia bena Isalele mu Buloba Bulaya ne malu makuabu avua menzeke pashishe 1 ne 2 Samuele, 1 ne 2 Bakalenge, 1 ne 2 Kulondolola Idi yakula bua malu a tshisamba tshia Isalele too ne ku dibutuka dia Yelushalema ˆ Ezela, Nehemiya, Esete Idi yakula bua malu a bena Yuda panyima pa difuma diabu mu Babilona muvuabu babakuate









































































































































































MIKANDA YA TUSALA (MIKANDA 5): Yobo, Misambu, Nsumuinu, Muambi, Musambu wa Solomo ˆ Mikanda idi ne meyi a meji ne misambu









































































































































































MIKANDA YA BAPROFETE (MIKANDA 17): Yeshaya, Yelemiya, Muadi, Yehezekele, Danyele, Hoshea, Yoele, Amosa, Obadaya, Yona, Mika, Nahuma, Habakuka, ˆ Sefanya, Hagai, Zekaya, Malaki ˆ Meyi a buprofete anyi milayi idi itangila bantu ba Nzambi 34



































































MIFUNDU YA TSHIENA GREKE YA BUENA KRISTO (“DIPUNGILA DIPIADIPIA”)









































































































































































EVANJELIYO INAYI (MIKANDA 4): ˆ Matayi, Mako, Luka, Yone Idi yakula bua nsombelu wa Yezu ne mudimu wende









































































































































































BIENZEDI BIA BAPOSTOLO (MUKANDA 1): Udi wakula bua ntuadijilu wa tshisumbu tshia bena Kristo ne bua mudimu wa bumisionere









































































































































































MIKANDA MITUMINANGANA (MIKANDA 21): Lomo, 1 ne 2 Kolinto, Galatiya, Efeso, Filipoyi, Kolosayi, 1 ne 2 Tesalonike Mikanda mitumina bisumbu bishilashilangane bia bena Kristo 1 ne 2 Timote, Tito, Filemona Mikanda mitumina bena Kristo basunguluke Ebelu, Yakobo, 1 ne 2 Petelo, 1, 2 ne 3 Yone, Yuda Mikanda mitumina bena Kristo bonso









































































































































































BUAKABULUIBUA (MUKANDA 1): Mulongolongo wa bikena kumona bia buprofete bivuabu baleje mupostolo Yone

35

Lukonko lua 20

Mmunyi mudi dibala dia Bible mua kukuambuluisha?

































































ANDAMUNA NKONKO EYI PAUDI UBALA BIBLE WEBE:









































































































































































Bualu ebu budi bundongesha tshinyi pa bidi bitangila Yehowa Nzambi? Mmunyi mudi tshitupa etshi tshipetangana ne mukenji wa mu Bible? Mmunyi mundi mua kutumikila malu aa mu nsombelu wanyi? Mmunyi mundi mua kuambuluisha bakuabu ne mvese eyi?



















































































ˆ diebe didi muendu “Dıyi bua dikasa dianyi, ne didi butoke mu njila wanyi.” Musambu 119:105 [Dibeji 1011]

ˆ M EYI A MBANGILU Bible wa Tshijila mmukenji mufunda wa Nzambi mututumina tuetu bonso. Tudi ne bua kumulonga bua kufika ku dimanya Muenaye. (Yone 17:3; 2 Timote 3:16) Munda muende, Yehowa Nzambi udi usokololamu malu adiye mulongoluele bantu ne buloba budibu basombele.—Genese 3:15; Buakabuluibua 21:3, 4. Kakuena mukanda mukuabu udi ushintulula nsombelu ya bantu bu eu to. Bible udi utusaka bua kuleja ngikadilu ya Yehowa bu mudi: dinanga, luse ne diditeka pa muaba wa bakuabu. Udi ufila ditekemena, wambuluisha bantu bua kunanukila nansha mu dikenga ditambe bukole. Udi utungunuka ne kuela patoke malu a pa buloba ebu adi kaayi umvuangana ne disua dipuangane dia Nzambi.—Musambu 119:105; Ebelu 4:12; 1 Yone 2:15-17. Ku ntuadijilu, bavua bafunde Bible mu tshiena Ebelu, mu tshiena Alama ne mu tshiena Greke, kadi mpindieu mbakudimune Bible, mujima anyi tshitupa, mu miakulu mitue ku 3 000. Mmukanda udibu batambe kukudimuna ne kuabanya kupita mikuabu yonso. Ke tshituvua ne bua kutekemeˆ na bua mukanda wa nunku. Meyi a buprofete a mu Bible adi amba ne: “Nebayishe lumu luimpe elu lua Bukalenge [mukenji munene udi mu Bible] pa buloba bujima budi bantu basombele bua luikale bujadiki kudi bisamba bionso, ne pashishe, nshikidilu nealue.”—Matayi 24:14. Bu mutudi bamanye mushinga udi nawu mukenji wa mu Bible, tshipatshila tshietu ntshia kupatula nkudimuinu udi mulamate ku mifundu ya ntuadijilu, udi umvuika bimpe ne mupepele bua kumubala. Bisakidila ebi: “Mikenji ya mua kukudimuna Bible,” “Malu adi atangila Bible eu,” ne “Muvua Bible mufike kutudi” bidi biumvuija mikenji ya dikudimuna ivuabu balonde, kabidi ne amue mumvuija a malu a pa buawu adi mu Bible eu. Bantu badi banange Yehowa Nzambi ne bamutendelela badi dijinga ne ˆ nkudimuinu wa Dıyi dia Nzambi udi mujalame ne umvuika bimpe. ( 1 Timote 2:4) Bua bualu abu, tudi bapatule Bible eu mu Tshiluba, mu diumvuangana ne tshipatshila tshietu tshia kukudimuna Bible—Nkudimuinu wa bulongolodi bupiabupia mu miakulu ya bungi. Tudi batekemene ne tudi tusambila buebe wewe, mubadi musuibue, ne: mukanda eu wa Mifundu Minsantu ukuambuluishe paudi udienzeja bua ‘kukeba Nzambi ne kumupeta bushuwa.’—Bienzedi 17:27. Komite wa dikudimuna Bible wa nkudimuinu wa bulongolodi bupiabupia Ngondo wa 8/2013 39

ˆ MENA A MIKANDA NE DILONDANGANA DIAYI M I F U N D U YA M U T S H I E N A E B E L U N E M U T S H I E N A A L A M A MUKANDA

TSHIKEPESHILU

DIBEJI

MUKANDA

Genese Gen Ekesode Eks Lewitiki Lew Nomba Nom Dutelonome Dut Yoshua Yos Balumbuluishi Bal Luta Lut 1 Samuele 1Sm 2 Samuele 2Sm 1 Bakalenge 1Bk 2 Bakalenge 2Bk 1 Kulondolola 1Ku 2 Kulondolola 2Ku Ezela Ezl Nehemiya Neh ˆ Esete Est Yobo Yob Misambu Mis Nsumuinu Nsu

41 123 192 244 314 372 411 452 457 512 559 614 666 714 773 789 813 826 886 1033

Muambi Musambu wa Solomo Yeshaya Yelemiya Muadi Yehezekele Danyele Hoshea Yoele Amosa Obadaya Yona Mika Nahuma Habakuka Sefanya Hagai ˆ Zekaya Malaki

TSHIKEPESHILU

Mbi Mso Yes Yel Mdi Yhz Dan Hos Yoe Amo Ob Yna Mik Nah Hab Sef Hag Zek Mal

DIBEJI

1086 1100 1111 1222 1329 1341 1431 1458 1474 1480 1492 1495 1498 1508 1512 1517 1523 1526 1541

M I F U N D U YA M U T S H I E N A G R E K E YA B U E N A K R I S T O MUKANDA

TSHIKEPESHILU

DIBEJI

MUKANDA

TSHIKEPESHILU

DIBEJI

Mat ˆ Mak Luk Yne Bz Lom 1Ko 2Ko Gal Ef Flp Kls 1Ts 2Ts

1547 1600 1634 1693 1735 1792 1815 1839 1854 1863 1871 1877 1882 1887

1 Timote 1Tm 2 Timote 2Tm Tito Tit Filemona Flm Ebelu Eb Yakobo Yak 1 Petelo 1Pt 2 Petelo 2Pt 1 Yone 1Yn 2 Yone 2Yn 3 Yone 3Yn Yuda Yuda Buakabuluibua Bua

1890 1897 1902 1905 1906 1925 1931 1938 1942 1948 1949 1950 1952

Mikanda ya mu Bible Tshikebelu tshia miaku ya mu Bible Diumvuija dia miaku ya mu Bible

1980 1982 2010

Tshisakidila tshia A Tshisakidila tshia B

2037 2085

Matayi ˆ Mako Luka Yone Bienzedi Lomo 1 Kolinto 2 Kolinto Galatiya Efeso Filipoyi Kolosayi 1 Tesalonike 2 Tesalonike

40

GENESE MALU ADI M U M U K AN DA E U

1

Difuka dia diulu ne buloba (1, 2) Matuku 6 a dilongolola buloba (3-31) Dituku dia 1: butoke; munya ne butuku (3-5) Dituku 2: tshibuashibuashi (6-8) Dituku 3: buloba bume ne mitshi ne bisonsa (9-13) Dituku 4: bintu bia muulu bidi bitokesha (14-19) Dituku 5: mishipa ne nyunyi (20-23) Dituku 6: nyama ya pa buloba ne bantu (24-31)

7 Dibuela mu buatu (1-10) Mvula wa kabutu wa buloba bujima (11-24) ˆ 8 Mayi a mvula wa bungi adi apueka (1-14) Badi batuma nyunyi wa nkutshi pambelu (8-12) Dipatuka mu buatu (15-19) Dilaya dia Nzambi bua buloba (20-22) 9 Malu a kulonda bua bukua bantu buonso (1-7) Mukenji wa mashi (4-6) Tshipungidi tshia Muanza nkongolo (8-17) Milayi ya buprofete bua ndelanganyi ya Noa (18-29) ˆ 10 Mena a bisamba (1-32) Ndelanganyi ya Yafete (2-5) Ndelanganyi ya Hama (6-20) Nimeloda udi uluisha Yehowa (8-12) Ndelanganyi ya Shema (21-31) 11 Tshibumba tshia Babela (1-4) Yehowa udi ukondakaja muakulu (5-9) Kumbukila ku Shema too ne ku Abalama (10-32) ˆ Dıku dia Tela (27) Abalama udi umbuka mu Ula (31) 12 Abalama udi umbuka ku Halana ˆ mutangile ku Kanana (1-9) Dilaya dia Nzambi kudi Abalama (7) Abalama ne Salai mu Ejipitu (10-20) ˆ 13 Abalama udi upingana ku Kanana (1-4) Abalama ne Lota badi babulukangana (5-13) Nzambi wambuluila Abalama dilaya diende (14-18)

2 Nzambi udi wikisha dituku dia 7 (1-3) Yehowa Nzambi, Muenji wa diulu ne buloba (4) Mulume ne mukaji mu budimi bua Edene (5-25) Badi benza muntu ne lupuishi (7) Badi bakandika mutshi wa dimanya (15-17) Difuka dia mukaji (18-25) 3 Kuakafumina mpekatu wa muntu (1-13) Dishima dia kumpala (4, 5) Yehowa udi ukosa tshilumbu tshia bantomboji (14-24) Badi badianjila kumanyisha bua muana wa mukaji (15) Dipatshibua mu Edene (23, 24) 4 Kayina ne Abele (1-16) Ndelanganyi ya Kayina (17-24) Shete ne muanende Enosha (25, 26) 5 Kumbukila ku Adama too ne ku Noa (1-32) Adama wakalela bana ba balume ne bana ba bakaji (4) Henoka wakenda ne Nzambi (21-24)

14 Abalama udi usungila Lota (1-16) Melekisedeke udi ubenesha Abalama (17-24)

6 Bana ba balume ba Nzambi badi basela bakaji pa buloba (1-3) Diledibua dia Banefilima (4) Malu mabi a bantu adi abungamija Yehowa (5-8) Badi bapesha Noa mudimu wa kuenza buatu (9-16) Nzambi udi umanyisha dilua dia Mvula wa kabutu (17-22)

15 Tshipungidi tshia Nzambi ne Abalama (1-21) Badi badianjila kumanyisha bidimu 400 bia dikengeshibua (13) Nzambi wambuluila Abalama dilaya diende (18-21) ˆ 16 Haga ne Yishemaele (1-16) 41

Malu adi mu GENESE

42

17 Abalahama nealue tatu wa bisamba bia bungi (1-8) Abalama udi ulua Abalahama (5) Tshipungidi tshia ditengudibua (9-14) Salai udi ulua Sala (15-17) Badi balaya diledibua dia Izaka (18-27) 18 Banjelu 3 kua Abalahama (1-8) Badi balaya Sala muana; udi useka (9-15) Abalahama udi wakuila Sodoma (16-33) 19 Banjelu kua Lota (1-11) ˆ Badi benzeja Lota ne dıku diende malu lukasa bua kumbuka (12-22) Badi babutula Sodoma ne Amola (23-29) Mukaji wa Lota udi wandamuka dibue dia mukele (26) Lota ne bana bende ba bakaji (30-38) Ntuadijilu wa Moaba ne Amona (37, 38) 20 Sala musungila mu bianza bia Abimeleke (1-18) 21 Diledibua dia Izaka (1-7) Yishemaele udi useka Izaka (8, 9) ˆ Badi bipata Haga ne Yishemaele (10-21) Tshipungidi tshia Abalahama ne Abimeleke (22-34) 22 Badi bambila Abalahama bua kulambula Izaka (1-19) Dibenesha bua bualu bua muana wa Abalahama (15-18) ˆ Dıku dia ba Lebeka (20-24) 23 Lufu lua Sala ne muaba wa kumujiikila (1-20) 24 Dikebela Izaka mukaji (1-58) Lebeka udi uya bua kutuilangana ne Izaka (59-67) 25 Abalahama udi uselulula (1-6) Lufu lua Abalahama (7-11) Bana ba Yishemaele (12-18) Diledibua dia Yakoba ne Esau (19-26) Esau udi upana bukenji bua buanabute (27-34) ˆ 26 Izaka ne Lebeka ku Gela (1-11) Nzambi udi ujadikila Izaka dilaya diende (3-5) ˆ Dikokangana bua bina bia mayi

(12-25)

Tshipungidi tshia Izaka ne Abimeleke (26-33) Bakaji babidi ba Esau bena Hiti (34, 35)

27 Yakoba udi wangata dibenesha dia kudi Izaka (1-29) Esau udi ukeba dibenesha kadi kayi unyingalala (30-40) Esau udi ulamina Yakoba munda (41-46) 28 Izaka udi utuma Yakoba ku Padana-alama (1-9) Tshilota tshia Yakoba ku Betele (10-22) Nzambi udi ujadikila Yakoba dilaya diende (13-15) 29 Yakoba udi upetangana ne Lakele (1-14) Yakoba udi unanga Lakele (15-20) Yakoba udi usela Lea ne Lakele (21-29) Bana 4 ba Yakoba ba kudi Lea: Lubena, Simeona, Lewi, ne Yuda (30-35) 30 Bileha udi ulela Dana ne Nafatale (1-8) ˆ Zilepa udi ulela Gada ne Ashe (9-13) ˆ Lea udi ulela Yisaka ne Zebulona (14-21) Lakele udi ulela Jozefe (22-24) Bimuna bia Yakoba bidi bivulangana (25-43) 31 Yakoba umbuka mu musokoko uya ku ˆ Kanana (1-18) Labana udi upeta Yakoba (19-35) Tshipungidi tshia Yakoba ne Labana (36-55) 32 Banjelu badi batuilangana ne Yakoba (1, 2) Yakoba udi udilongolola bua kutuilangana ne Esau (3-23) Yakoba udi uluangana ne muanjelu (24-32) Yakoba udi ulua Isalele (28) 33 Yakoba udi utuilangana ne Esau (1-16) Yakoba udi uya mutangile ku Shekeme (17-20) 34 Badi balala ne Dina ku bukole (1-12) Bana ba Yakoba badi benza malu ne dishima (13-31) 35 Yakoba udi umbusha nzambi ya ku babende (1-4) Yakoba udi upingana ku Betele (5-15) Diledibua dia Benyamina; lufu lua Lakele (16-20) Bana ba balume 12 ba Isalele (21-26) Lufu lua Izaka (27-29) 36 Ndelanganyi ya Esau (1-30) Bakalenge ne bamfumu ba Edome (31-43)

43

Malu adi mu GENESE–1:6

37 Bilota bia Jozefe (1-11) Jozefe ne bana babu bena mukawu (12-24) Jozefe mupana mu bupika (25-36) ˆ 38 Yuda ne Tama (1-30) ˆ 39 Jozefe mu nzubu wa Potifa (1-6) Jozefe udi ukandamena mukaji wa ˆ Potifa (7-20) Jozefe mu buloko (21-23)

44 Dikopo dia arjan dia Jozefe mu mufuku wa Benyamina (1-17) Yuda udi ulombela Benyamina (18-34) 45 Jozefe udi udimanyisha (1-15) Bana babu ne Jozefe badi bapingana bua Yakoba (16-28)

40 Jozefe udi umvuija bilota bia bena buloko (1-19) ‘Diumvuija dia bilota didi difumina kudi Nzambi’ (8) Difesto dia mufikilu wa diledibua dia ˆ Palo (20-23) ˆ 41 Jozefe udi umvuija bilota bia Palo (1-36) ˆ Palo udi ubandisha Jozefe (37-46a) Jozefe ulombola malu a biakudia (46b-57) 42 Bana babu ne Jozefe badi baya mu Ejipitu (1-4) Jozefe udi utuilangana ne bana babu ne ubateta (5-25) Bana babu ne Jozefe badi bapingana kuabu kudi Yakoba (26-38) 43 Bana babu ne Jozefe badi baya mu Ejipitu musangu muibidi; ne Benyamina (1-14) Jozefe udi utuilangana kabidi ne bana babu (15-23) Jozefe udi ulambishila bana babu biakudia bia bungi (24-34)

tshibangidilu Nzambi wa1 Ku kafuka diulu ne buloba. a

2 Kadi buloba kabuvua busunguluke ne kabuvua ne tshintu ˆ to;1 mıdima ivua pa mutu pa ˆ mayi male malabale,2b ne bukole buenzeji bua Nzambi3c buvua bunyunguluka pa mutu pa ˆ mayi. d

46 Yakoba ne ba mu nzubu muende badi baya mu Ejipitu (1-7) ˆ Mena a badi baya mu Ejipitu (8-27) Jozefe udi umonangana ne Yakoba ku Goshene (28-34) ˆ 47 Yakoba udi umonangana ne Palo (1-12) Jozefe udi ulombola ne meji (13-26) Isalele udi usombela mu Goshene (27-31) 48 Yakoba udi ubenesha bana babidi ba Jozefe (1-12) Efelayima udi upeta dibenesha dinene (13-22) ˆ 49 Meyi a buprofete a Yakoba pa kufuaye (1-28) Shilo neafumine kudi Yuda (10) Yakoba udi wamba mushindu wa kumujiika (29-32) Lufu lua Yakoba (33) 50 Jozefe udi ujiika Yakoba mu ˆ Kanana (1-14) Jozefe udi ushindika dibuikidilangana diende (15-21) Matuku a ndekelu a Jozefe ne lufu luende (22-26) ˆ Jozefe udi utuma dıyi bua mifuba yende (25)

NSHAP. 1 a

b c

Mis 102:25 Yes 42:5 Yes 45:18 Lom 1:20 Eb 1:10 Bua 4:11 Bua 10:6 Nsu 8:27, 28 Mis 33:6 Yes 40:26 Mis 104:5, 6

d  Mulongo 2

1:2 1 Anyi “buvua munda mutupu.” a ˆ 2 Anyi “mayi a mavuala makole.” 3 Anyi b c “nyuma wa Nzambi.”

Yes 45:7 2Ko 4:6 Gen 8:22 Gen 1:20

3 Ke Nzambi kuamba ne: “Butoke buikalaku.” Nunku butoke a buakikalaku. 4 Pashishe Nzambi wakamona ne: butoke buvua buimpe; nunku Nzambi wakatuaˆ dija kutapulula butoke ne mıdima. 5 Nzambi wakabikila butoke ne: Munya, kadi wakabikila ˆ mıdima ne: Butuku. b Dilolo divuaku ne dinda divuaku: dituku dia kumpala. 6 Pashishe Nzambi wakamba ne: “Tshibuashibuashi c

GENESE 1:7-25

ˆ tshikalaku pankatshi pa mayi, ne kuikale ditapuluka pankatshi pa ˆ ˆ mayi ne mayi a makuabu.” 7 Nunku Nzambi wakabanga kuenza tshibuashibuashi, kutapululaye ˆ mayi a muinshi mua tshibuashiˆ buashi ku mayi a pa mutu pa tshibuashibuashi. b Nunku biakenzeka nanku. 8 Nzambi wakabikila tshibuashibuashi ne: Diulu.1 Dilolo divuaku ne dinda divuaku: dituku dibidi. 9 Pashishe Nzambi wakamba ˆ ne: “Mayi a muinshi mua diulu asangishibue kaba kamue, ne buloba bume bumueneke.” c Nunku biakenzeka nanku. 10 Nzambi wakabikila buloba bume ne: Buˆ loba, d kadi wakabikila mayi avua masangishibue ne: Mbuu. e Nunku Nzambi wakamona ne: bivua bimpe. f 11 Ke Nzambi kuamba ne: “Buloba bumeneshe bisonsa, bikunyibua bidi biela ntete ne mitshi ya bimuma bilondeshile mishindu yabi, ikuama bimuma bidi ne ntete pa buloba.” Nunku biakenzeka nanku. 12 Nunku buloba buakatuadija kupatula bisonsa, bikunyibua bidi biela ntete g ne mitshi idi ikuama bimuma bidi ne ntete bilondeshile mishindu yabi. Nunku Nzambi wakamona ne: bivua bimpe. 13 Dilolo divuaku ne dinda divuaku: dituku disatu. 14 Pashishe Nzambi wakamba ne: “Bintu bidi bitokesha1h bikale muulu mu tshibuashibuashi bua kutapulula munya ne butuku, i ne nebikale bimanyinu bia mivu ne bia matuku ne bidimu. j 15 Nebikale bintu bidi bitokesha muulu mu tshibuashibuashi bua kukenkeshabi buloba.” Nunku biakenzeka nanku. 16 Nunku Nzambi wakabanga kuenza bintu binene bibidi bidi bitokesha, tshia tshinene bikole bua kukokesha mu munya k ne tshishadile bua kuko-

44 NSHAP. 1 a

2Pt 3:5

b

Gen 7:11 Nsu 8:27, 28

c

Yob 38:8, 11 Mis 104:6-9 Mis 136:6

d

Mis 95:5

e

Nsu 8:29

f

Dut 32:4

g

Mis 104:14

h

Dut 4:19

i

Mis 104:19

j

Gen 8:22

k Mis 136:7, 8  Mulongo 2 a Mis 8:3 Yel 31:35

b

Mis 74:16

c

Gen 2:19

d

1:8 1 Anyi “Muulu.” 1:14 1 Anyi “Butoe ke.”

Neh 9:6 Mis 104:25

Gen 2:19

kesha butuku, ne mitotoa kabidi. 17 Ke Nzambi kubitekaye muulu mu tshibuashibuashi bua kukenkeshabi buloba 18 ne bua kukokeshabi mu munya ne butuku, ne bua kutapululabi butoke ne ˆ mıdima. b Nunku Nzambi wakamona ne: bivua bimpe. 19 Dilolo divuaku ne dinda divuaku: dituku dinayi. 20 Pashishe Nzambi wakamba ne: “Bifukibua1 bidi ne muoyo biˆ vulangane bikole mu mayi, ne bifukibua bidi bibuuka bibuuke pa mutu pa buloba muulu2 mu tshibuashibuashi.”c 21 Nunku Nzambi wakafuka bifukibua binene2 ˆ bia mu mayi ne bifukibua1 bionso bidi ne muoyo bidi bitambakana ne bivulangana bikole mu ˆ mayi bilondeshile mishindu yabi ne bifukibua bionso bidi ne mapuapua bidi bibuuka bilondeshile mishindu yabi. Nunku Nzambi wakamona ne: bivua bimpe. 22 Ke Nzambi kubibenesha, wamba ne: “Nulelangane, nuvulaˆ ngane, nuwuje mayi a mbuu, d ne bifukibua bidi bibuuka bivulangane pa buloba.” 23 Dilolo divuaku ne dinda divuaku: dituku ditanu. 24 Pashishe Nzambi wakamba ne: “Buloba bupatule bifukibua1 bidi ne muoyo bilondeshile mishindu yabi, bimuna ne nyama idi idikoka panshi2 ne nyama ya tshisuku ya pa buloba bilondeshile mishindu yabi.” e Nunku biakenzeka nanku. 25 Nunku Nzambi wakabanga kuenza nyama ya tshisuku ya pa buloba bilondeshile mishindu yayi ne bimuna bilondeshile mishindu yabi, ne nyama yonso idi idikoka panshi 1:20, 21, 24 1 Anyi “anyima.” 1:20 2 Anyi “mu diulu.” 1:21 2 Anyi “nyama ˆ minene idi ikuatshisha buowa.” 1:24 2 Anyi “nyama idi itambakana,” pamuapa kusangisha ne idi ilamba ne mikuabu idi mishilangane ne idibu batele mu mvese.

45 bilondeshile mishindu yayi. Nunku Nzambi wakamona ne: bivua bimpe. 26 Pashishe Nzambi wakamba ne: “Tuenze a muntu mu tshimfuanyi b tshietu, mufuanangane c netu; bakokeshe mishipa ˆ ya mu mayi ne bifukibua bidi bibuuka muulu ne bimuna ne buloba bujima ne nyama yonso idi idikoka idi yenda pa buloba.” d 27 Nunku Nzambi wakabanga kufuka muntu mu tshimfuanyi tshiende, wakamufuka mu tshimfuanyi tshia Nzambi; wakabafuka mulume ne mukaji. e 28 Pashishe Nzambi wakababenesha, Yeye kubambila ne: “Nulelangane, nuvulangane, nuwuje buloba tente, f nubukokeshe, g ne nukokeshe h mishipa ya mu mbuu ne bifukibua bidi bibuuka muulu ne bifukibua bionso bidi ne muoyo bidi bienda pa buloba.” 29 Pashishe Nzambi wakamba ne: “Monayi ndi munupeshe bikunyibua bionso bidi biela ntete bidi pa buloba bujima ne mitshi yonso idi ne bimuma bidi ne ntete. Bikale biakudia bienu. i 30 Kadi bua nyama yonso ya tshisuku idi pa buloba ne bifukibua bionso bidi bibuuka muulu ne bintu bionso bidi bienda pa buloba bidi ne muoyo,1 ndi mubipeshe bisonsa bionso bu biakudia.” j Nunku biakenzeka nanku. 31 Pashishe Nzambi wakatangila bintu bionso bivuaye muenze, ne monayi! bivua bimpe be! k Dilolo divuaku ne dinda divuaku: dituku disambombo. Nunku diulu ne buloba ne bintu bionso bidimu1 biakajika. l 2 Mu dituku dia muanda mutekete Nzambi ukavua mujikije mudimu uvuaye wenza, ne wakabanga kuikisha dituku dia muanda mutekete ku mudimu

2

GENESE 1:26–2:11 NSHAP. 1 a

Nsu 8:30 Yne 1:3 Kls 1:16

b

1Ko 11:7

c

Gen 5:1 Yak 3:9

d

Gen 9:2

e

Mis 139:14 Mat 19:4 ˆ Mak 10:6 1Ko 11:7, 9

f

Gen 9:1

g

Gen 2:15

h

Mis 8:4, 6

i

Gen 9:3 Mis 104:14 Bz 14:17

j

Mis 147:9 Mat 6:26

k

Dut 32:4 Mis 104:24 1Tm 4:4

 NSHAP. 2 l

Neh 9:6 Mis 146:6

 Mulongo 2 a Eks 31:17 Eb 4:4

b

Yes 45:18

c

Gen 3:19 Mis 103:14 Mbi 3:20

d

Gen 7:22 Yes 42:5 Bz 17:25

e

1Ko 15:45, 47

f

Gen 2:15 Gen 3:23

g

Gen 1:26

h

Gen 3:22, 24 Bua 2:7

1:30 1 Anyi “muoyo bu anyima; anyima udi ne muoyo.” 2:1 1 Ku mua.: “ne musumba wabi wonso.” i

Gen 2:17

wende wonso uvuaye wenza. a 3 Pashishe Nzambi wakabenesha dituku dia muanda mutekete ne wakadijidila, bualu dituku edi Nzambi udi wikisha ku mudimu wonso wa difuka uvuaye muenze, mudimu wa bionso bivuaye mupangadije bua kuenza. 4 Eku nkulondolola kua malu a diulu ne buloba tshikondo tshivuabu babifuke, mu dituku divua Yehowa1 Nzambi muenze buloba ne diulu. b 5 Kakuvua kuanji kuikala bisuku bia mu mpata pa buloba, nansha mitshi ne bisonsa bia mu mpata kabivua bianji kutoloka to, bualu Yehowa Nzambi kavua muanji kulokesha mvula pa buloba ne kakuvua muntu uvua ne bua kudima buloba to. 6 Kadi dibungi divua difuma mu buloba, ditalaja panshi ponso. 7 Pashishe Yehowa Nzambi wakabanga kuenza muntu ne lupuishi c lua buloba, kuelaye mupuya wa muoyo d mu mimpempe yende, ne yeye eu kuluaye muntu wa muoyo.1e 8 Pashishe Yehowa Nzambi wakenza budimi mu Edene f lua ku est; ne wakatekamu muntu uvuaye muenze. g 9 Nunku Yehowa Nzambi wakatoluesha mitshi yonso ivua mimpe kumona ne ivua mimpe bua kudia pa buloba, kutolueshaye kabidi mutshi wa muoyo h munkatshi mua budimi, ne mutshi wa dimanya dia tshidi tshimpe ne tshidi tshibi. i 10 Kuvua musulu uvua ufumina mu Edene bua kutalaja budimi, ne muomu amu uvua upanduluka mu misulu inayi.1 ˆ 11 Dına dia musulu wa kumpala ˆ 2:4 1 Muaba wa kumpala udi dına disunguluke dia Nzambi, 565 (YHWH), disanganyibua. Tang. Tshis. A4. 2:7 1 Anyi “anyima.” Tshiena Ebelu, nephesh, muaku udi umvuija “tshifukibua tshidi tshipuyakana.” Tang. Diumv. 2:10 1 Ku mua.: “Uvua ulua mitu inayi.”

GENESE 2:12–3:6 didi Pishona; wowu ke udi munyunguluke buloba bujima bua Hawila, muaba udi or. 12 Or wa mu buloba abu mmuimpe. Mudi kabidi budimbu bua bedeliome ˆ ne dibue dia onikse. 13 Dına dia musulu muibidi didi Gihona; wowu ke udi munyunguluke buloba bujima bua Kushi.1 ˆ 14 Dına dia musulu muisatu didi Hidekela;1a wowu ke udi uyila ku ˆ est kua Ashu. b Muinayi mmusulu wa Pelata. c 15 Yehowa Nzambi wakangata muntu au, kumutekaye mu budimi bua Edene bua kubudima ne bua kubulama. d 16 Yehowa Nzambi wakelela kabidi muntu mukenji eu ne: “Udi mua kudia mitshi yonso idi mu budimi muudi musue. e 17 Kadi bua mutshi wa dimanya dia tshidi tshimpe ne tshidi tshibi, kuena ne bua kuwudia to, bualu dituku diwawudia neufue bulelela.” f 18 Pashishe Yehowa Nzambi wakamba ne: “Ki mbimpe bua muntu yeye ashale nkayende to. Ndi mmuenzela mumukuatshishi, bua amukumbaje.” g 19 Yehowa Nzambi uvua muangate buloba, kuenzaye nabu nyama yonso ya tshisuku idi mu mpata ne bifukibua bionso bidi bibuuka muulu, ne wakatuadija kulua nabi kudi muntu bua kumona muvuaye mua kuinyika tshionso ˆ ˆ tshia kudibi dına; ne dına dionso divua muntu winyika tshifukibua tshionso tshidi ne muoyo1 divua ˆ dilua dına diatshi. h 20 Nunku muntu wakinyika bimuna bionso ne bifukibua bionso bidi bibuuka muulu ne nyama yonso ya tshiˆ suku idi mu mpata mena, kadi muntu yeye kavua ne mumukuatshishi uvua umukumbaja to. 21 Nunku Yehowa Nzambi wakaladika muntu mulume au tulu tukole, ne pavuaye mulale, waka-

46 NSHAP. 2 a

Dan 10:4

b

Gen 10:8, 11

c

Gen 15:18 Dut 11:24

d

Gen 1:28 Gen 2:8 Mis 115:16

e

Gen 2:8, 9 Gen 3:2

f

Gen 3:19 Mis 146:4 Mbi 9:5, 10 Yhz 18:4 Lom 5:12 1Ko 15:22

g

1Ko 11:8, 9 1Tm 2:13

h Gen 1:26  Mulongo 2 ˆ a Mak 10:9 1Tm 2:13

b

1Ko 11:8

c

Mal 2:16 Mat 19:5 ˆ Mak 10:7, 8 Lom 7:2 1Ko 6:16 Ef 5:31 Eb 13:4

d Gen 3:7  NSHAP. 3 e

2Ko 11:3 Bua 12:9 Bua 20:2

f

Gen 2:17

g

Gen 2:16

h

Gen 2:8, 9

i

Yne 8:44 1Yn 3:8

2:13 1 Anyi “Etshiopi.” 2:14 1 Anyi “Tij gele.” 2:19 1 Anyi “anyima.”

Gen 3:22

ngata lubadi1 luende lumue, yeye kupingaja musunyi pa muaba walu. 22 Nunku Yehowa Nzambi wakenza mukaji ne lubadi1 luvuaye muangate kudi mulume, kuyaye nende kudi mulume. a 23 Ke mulume kuamba ne: “Bua mpindieu, eu ke mufuba wa ku mifuba yanyi Ne musunyi wa ku misunyi yanyi. Yeye eu nebamubikile ne: Mukaji, Bualu uvua muangatshila kudi mulume.” b 24 Ke bualu kayi mulume neashiye tatuende ne mamuende, nealamate1 mukajende, ne nebalue mubidi umue. c 25 Bonso babidi, mulume ne mukaji bavua butaka; d kadi kabavua bumvua bundu to. Mpindieu, nyoka e uvua mudimuke1 kupita nyama yonso ya tshisuku idi mu mpata ivua Yehowa Nzambi mufuke. Nunku wakebeja mukaji ne: “Nzambi uvua muambe bulelela ne: kanuena ne bua kudia mitshi yonso idi mu budimi ebu anyi?” f 2 Ke mukaji kuandamuna nyoka ne: “Tudi mua kudia bimuma bia mitshi idi mu budimi. g 3 Kadi Nzambi mmuambe bua bimuma bia mutshi udi munkatshi mua budimi h ne: ‘Kanuena ne ` bua kubidia nansha, too, kanuena ne bua kuwulenga nansha; tshianana nenufue.’” 4 Ke nyoka kuambila mukaji ne: “Kanuena nufua bulelela to. i 5 Bualu Nzambi mmumanye ne: dituku dine dinudi nudia bimuma biaˆ wu, mesu enu neatabale, nenuikale bu Nzambi, bamanye tshidi tshimpe ne tshidi tshibi.” j 6 Nunku mukaji wakamona ne: mutshi au uvua muimpe bua

3

2:21, 22 1 Anyi “lubale.” 2:24 1 Anyi “neashale ne.” 3:1 1 Anyi “mutalame; ne mayele.”

47 kudia ne uvua tshintu tshivua ˆ mesu ajinga kumona, eyowa, mutshi uvua usankisha bua kuwutangila. Nunku wakangata tshimuma tshiawu, yeye kutshidia. a Pashishe wakalua kupesha bayende pakavuabu nende, yeye kuˆ banga kudia. b 7 Ke mesu abu bonso babidi kutabalawu, kujingululabu ne: bavua butaka. Nunku bakatelakaja mabeji a mfigi, kudienzelabu bia kujika nabi tshimono. c ˆ 8 Pashishe bakumvua dıyi dia Yehowa Nzambi pavuaye wendaˆ kana mu budimi ku meba atu kapepe katuta; mulume ne mukajende bakasokoma kumpala kua Yehowa Nzambi munkatshi mua mitshi ya mu budimi. 9 Nunku Yehowa Nzambi uvua wenda ubikila mulume umuebeja ne: “Udi penyi?” 10 Ndekelu wa bionso mulume wakamba ne: ˆ “Mvua mumvue dıyi diebe mu buˆ dimi, kadi mvua mumvue buowa bualu mvua butaka, ke meme kusokoma.” 11 Ke yeye kuamba ne: “Nnganyi uvua mukuambile ne: uvua butaka? d Udi mudie mutshi umvua mukuelele mukenji bua kudi anyi?” e 12 Mulume wakamba ne: “Mukaji uuvua mumpeshe bua meme kuikala nende uvua mumpeshe tshimuma tshia mutshi au, ke meme kudia.” 13 Ke Yehowa Nzambi kuambila mukaji ne: “Tshiudi muenze ntshinyi?” Mukaji kumuandamuna ne: “Nyoka uvua mundinge, ke meme kudia.” f 14 Pashishe Yehowa Nzambi wakambila nyoka g ne: “Bu muudi muenze nunku, udi muedibue mulawu munkatshi mua bimuna bionso ne mua nyama ya tshisuku yonso idi mu mpata. Newikale ukoka difu diebe panshi, ne neudie lupuishi matuku ebe onso a muoyo. 15 Nenteke lu-

GENESE 3:7-22 NSHAP. 3 a

2Ko 11:3 1Tm 2:14 Yak 1:14, 15

b

Lom 5:12

c

Gen 3:21

d

Gen 2:25

e

Gen 2:17

f

2Ko 11:3 1Tm 2:14

g Gen 3:1  Mulongo 2 a Bua 12:7, 17 b

Bua 12:9

c

Bua 12:1

d

Yne 8:44 1Yn 3:10

e

Gen 22:18 Gen 49:10 Gal 3:16, 29

f

Bua 20:2, 10

g

Mat 27:50 Bz 3:15

h

Gen 2:17

i

Gen 5:29

j

Lom 8:20

k

Gen 2:7

l

Mis 104:29 Mbi 3:20 Mbi 12:7

m

Bz 17:26

n

Gen 3:7

o

Gen 3:5

kuna1a pankatshi pebe b ne mukaji, c ne pankatshi pa muanebe2 d ne muanende.2 e Yeye neazaze3 mutu webe, f ne wewe neumutape4 ku tshikankanyi.” g 16 Wakambila mukaji ne: “Nemvudije bikole dikenga dia pawikala ne difu; nebikusame bikole paudi ulela bana, muoyo webe newikale kudi bayebe, ne yeye neakukokeshe.” 17 Wakambila Adama1 ne: “Bu ˆ muuvua muteleje dıyi dia mukajebe ne mudie mutshi umvua mukuelele mukenjih eu ne: ‘Kuena ne bua kuwudia,’ buloba budi buedibua mulawu bua bualu buebe. i Matuku ebe onso a muoyo neutate bikole bua kudia biakudia bidibu bupatula. j 18 Neˆ bukumeneshile meba ne nyiny’a tshisonga,1 ne wewe neudie mitshi ne bisonsa bia mu mpata. 19 Neudie diampa1 ku tshisululu tshia mu mpala muebe too ne pawapingana ku buloba, bualu kuoku ke kuvuabu bakuangatshile. k Bualu wewe udi lupuishi ne neupingane ku lupuishi.” l 20 Pakapita bualu ebu, Adaˆ ma wakinyika mukajende dına ne: Eva,1 bualu uvua ne bua kulua mamuende wa bantu bonso badi ne muoyo. m 21 Yehowa Nzambi wakangata biseba, kuenzelaye Adama ne mukajende bivualu bile bua kubavuadikabi. n 22 Ke Yehowa Nzambi kuamba ne: “Mona, muntu mmulue bu umue wa kutudi mu dimanya tshidi tshimpe ne tshidi tshibi. o Mpindieu bua yeye kalu kuolola tshianza tshiende ne kuangata 3:15 1 Anyi “buluishi.” 2 Ku mua.: “dimiinu.” Muaku eu mu tshiena Ebelu udi mua kuikala kabidi ku bungi. 3 Anyi “neaboze; neakume.” 4 Anyi “neumuboze; neumuzaze.” 3:17 1 Diumvuija: “Muntu wa pa Buloba; Bukua bantu; Bantu.” 3:18 1 Anyi “nsasanganyi.” 3:19 1 Anyi “biakudia.” 3:20 1 Diumvuija: “muntu udi ne muoyo.”

GENESE 3:23–4:17 kabidi tshimuma tshia ku mutshi wa muoyo, a ne kudia ne kushala ne muoyo kashidi,1 . . .” 23 Nunku Yehowa Nzambi wakamuipata mu budimi bua Edene b bua kudimaye buloba kuvuabu bamuangatshile. c 24 Nunku wakipata muntu, ne wakateka bakeluba d ku est kua budimi bua Edene ne muele wa mvita wa kapia uvua anu unyunguluka bua kulama njila wa ku mutshi wa muoyo. Adama wakasangila ne mukajende Eva, yeye kuimita. e Pakalelaye Kayina, f wakamba ne: “Ndi mulele muana wa balume ne diambuluisha dia Yehowa.” 2 Pashishe wakalela kabidi muanabu Abele. g Abele wakalua mulami wa mikoko, kadi Kayina yeye wakalua tshidime. 3 Pakapita matuku, Kayina wakalua ne bia pa madimi bua kulambula Yehowa. 4 Kadi Abele wakalua ne bamue banabute ba nyama yende h ne manyi ayi. Yehowa wakanyisha Abele ne mulambu wende, i 5 kadi kakanyisha Kayina ne mulambu wende nansha kakese. Nunku Kayina wakafiika munda bikole, kubungamaye.1 6 Ke Yehowa kuambila Kayina ne: “Bua tshinyi udi mufiike munda ne mubungame nunku? 7 Wewe mubange kuenza malu mimpe, kuakuanyishibua kabidi anyi?1 Kadi wewe kuyi mubange kuenza malu mimpe, mpekatu mmukualamine ku tshiibi, ne dijinga diende ndia kukukokesha; kadi wewe neumupite bukole anyi?” 8 Panyima pa bualu ebu, Kayina wakambila muanabu Abele ne: “Luaku tuye mu mpata.” Nu-

4

48 NSHAP. 3 a

Gen 2:9

b

Gen 2:8

c

Gen 3:19

d

Mis 80:1 Yes 37:16 Yhz 10:4

 NSHAP. 4 e

Gen 1:28

f

1Yn 3:10-12 Yuda 11

g

Mat 23:35

h

Eks 13:12

i Eb 11:4  Mulongo 2 a Mat 23:35 1Yn 3:10-12 Yuda 11

b

Eb 12:24

c

Gen 9:5

d

Gen 2:8

3:22 1 Anyi “bua tshikondo tshidi katshiyi ne ndekelu mumanyike.” 4:5 1 Ku mua.: “mpala wende wakamata.” 4:7 1 Anyi “kuakubandishibua anyi?” e

Gen 5:4

nku pavuabu mu mpata, Kayina wakaluisha muanabu Abele, kumushipaye. a 9 Pashishe Yehowa wakakonka Kayina ne: “Muanenu Abele udi penyi?” Yeye kuandamuna ne: “Tshiena mumanye to. Meme ndi mulami wa muanetu anyi?” 10 Ke Yeye kuamba ne: “Tshiudi muenze ntshinyi? Teleja! Mashi a muanenu adi angela lubila kumbukila pa buloba. b 11 Mpindieu udi muedibue mulawu, muipatshibue mu buloba budi bukangule mukana muabu bua kumina mashi a muanenu avua tshianza tshiebe tshiele panshi. c 12 Paudi udima buloba, kabuakukupatuila bintu1 to. Newikale mutambakanyi ne munyemakanyi pa buloba.” 13 Ke Kayina kuambila Yehowa ne: “Dinyoka diudi mumpeshe bua tshilema tshianyi ndipite bukole. 14 Udi ungipata lelu mu buloba1 ebu, ne neˆ ngikale musokome ku mesu kuebe; nengikale mutambakanyi ne munyemakanyi pa buloba, ne muntu yonso wapetangana nanyi neanshipe bulelela.” 15 Ke Yehowa kumuambila ne: “Bua bualu ebu, muntu yonso udi ushipa Kayina neapete disombuela misangu muanda mutekete.” Nunku Yehowa wakateka1 tshimanyinu bua Kayina, bua muntu yonso wapetangana nende kamuenzedi bibi to. 16 Nunku Kayina wakumbuka kumpala kua Yehowa, kuyaye kusombela mu buloba bua Kunyemena,1 lua ku est kua Edene.d 17 Pashishe Kayina wakasangila ne mukajende, e yeye kuimita difu, kulelaye Henoka. Kayina wakabanga kuasa tshimenga, ˆ kutshinyikaye dına dia muane4:12 1 Ku mua.: “bukole.” 4:14 1 Ku mua.: “pa mutu pa buloba.” 4:15 1 Anyi “wakajadika.” 4:16 1 Anyi “buloba bua Nodo.”

49 nde Henoka. 18 Pashishe Henoka wakalela Ilada. Ilada wakalela Mehuyaela, ne Mehuyaela wakalela Metushaela, ne Metushaela wakalela Lemeke. 19 Lemeke wakasela bakaˆ ji babidi. Dına dia wa kumpaˆ la divua Ada, ne dına dia muibidi divua Zila. 20 Ada wakalela Yabala. Yabala ke uvua nkambua wa bantu batu basombela mu ntenta bikale ne bimuna. ˆ 21 Dına dia muanabu wa balume divua Yubala. Yeye ke uvua nkambua wa bonso badi bimba lunzenze, ne bela lushiba. 22 Zila pende wakalela Tubalakayina uvua ufula bintu bia mishindu yonso bia tshiamu tshia mitaku ne bia tshiamu tshifiike. Muanabu ne Tubala-kayina wa ˆ bakaji uvua Namaha. 23 Nunku Lemeke wakelela bakaji bende ˆ Ada ne Zila kasala mu meyi aa: ˆ “Telejayi dıyi dianyi, nuenu bakaji ba Lemeke; ˆ Teyayi matshi ku meyi anyi: Ndi mushipe muntu bualu mmuntape, Ee, nsongalume, bualu mmunkume. 24 Pikalabu ne bua kusombuela Kayina misangu muanda mutekete, a Nunku Lemeke nebamusombuele misangu 77.” 25 Adama wakasangila kabidi ne mukajende, yeye kulela muana wa balume. Mukajende kumuinyikaye ne: Shete,1b bualu uvua muambe ne: “Nzambi mmumpeshe muana2 mukuabu pa muaba wa Abele, bualu Kayina uvua mumushipe.” c 26 Shete pende wakalela muana wa balume, kumuinyikaye ne: Enosha. d Tshikondo atshi bantu baˆ katuadija kubila dına dia Yehowa.

NSHAP. 4 a

Gen 4:15

b

Gen 5:3 1Ku 1:1

c

Gen 4:8 Mat 23:35 Eb 11:4

d

Gen 5:6 Luk 3:23, 38

 Mulongo 2  NSHAP. 5 a

Gen 1:26 Yak 3:9

b

Gen 1:27 ˆ Mak 10:6

c

Gen 2:23 Yes 45:12 Mat 19:4

d

Gen 4:25

e

Gen 2:17 Gen 3:19 Lom 6:23 1Ko 15:22

f

Gen 4:26 Luk 3:23, 38

4:25 1 Diumvuija: “Mufila; Muteka; Mujag dika.” 2 Ku mua.: “dimiinu.”

Luk 3:23, 37

5

GENESE 4:18–5:15

Eu mmukanda wa malu a Adama. Dituku divua Nzambi mufuke Adama, wakamuenza mufuanangane ne Nzambi. a 2 Wakabafuka mulume ne mukaji. b Dituku diakabafukaye c adi wakababenesha, kubinyikaye ne: Bantu.1 3 Adama wakalala bidimu 130 ne pashishe wakalela muana wa balume mufuanangane nende, muikale mu tshimfuanyi tshiende; kumuinyikaye ne: Shete. d 4 Adama mumane kulela Shete, wakalala bidimu 800. Wakalela kabidi bana ba balume ne bana ba bakaji. 5 Nunku matuku onso a muoyo wa Adama akafika ku bidimu 930, pashishe wakafua. e 6 Shete wakalala bidimu 105 ne pashishe wakalela Enosha. f 7 Shete mumane kulela Enosha, wakashala ne muoyo bidimu 807. Wakalela kabidi bana ba balume ne bana ba bakaji. 8 Nunku matuku onso a muoyo wa Shete akafika ku bidimu 912, pashishe wakafua. 9 Enosha wakalala bidimu 90 ne pashishe wakalela Kenana. 10 Enosha mumane kulela Kenana, wakashala ne muoyo bidimu 815. Wakalela kabidi bana ba balume ne bana ba bakaji. 11 Nunku matuku onso a muoyo wa Enosha akafika ku bidimu 905, pashishe wakafua. 12 Kenana wakalala bidimu 70 ne pashishe wakalela Mahalalela.g 13 Kenana mumane kulela Mahalalela, wakashala ne muoyo bidimu 840. Wakalela kabidi bana ba balume ne bana ba bakaji. 14 Nunku matuku onso a muoyo wa Kenana akafika ku bidimu 910, pashishe wakafua. 15 Mahalalela wakalala bidimu 65 ne pashishe wakalela 5:2 1 Anyi “Adama; Bukua bantu.”

GENESE 5:16–6:7 Yalede. a 16 Mahalalela mumane kulela Yalede, wakashala ne muoyo bidimu 830. Wakalela kabidi bana ba balume ne bana ba bakaji. 17 Nunku matuku onso a muoyo wa Mahalalela akafika ku bidimu 895, pashishe wakafua. 18 Yalede wakalala bidimu 162 ne pashishe wakalela Henoka. b 19 Yalede mumane kulela Henoka, wakashala ne muoyo bidimu 800. Wakalela kabidi bana ba balume ne bana ba bakaji. 20 Nunku matuku onso a muoyo wa Yalede akafika ku bidimu 962, pashishe wakafua. 21 Henoka wakalala bidimu 65 ne pashishe wakalela Metushela.c 22 Henoka mumane kulela Metushela, wakatungunuka ne kuenda ne Nzambi mulelela1 bidimu 300. Wakalela kabidi bana ba balume ne bana ba bakaji. 23 Nunku matuku onso a muoyo wa Henoka akafika ku bidimu 365. 24 Henoka wakatungunuka ne kuenda ne Nzambi mulelela. d Pashishe wakajimina, bualu Nzambi wakamuangata. e 25 Metushela wakalala bidimu 187 ne pashishe wakalela Lemeke. f 26 Metushela mumane kulela Lemeke, wakashala ne muoyo bidimu 782. Wakalela kabidi bana ba balume ne bana ba bakaji. 27 Nunku matuku onso a muoyo wa Metushela akafika ku bidimu 969, pashishe wakafua. 28 Lemeke wakalala bidimu 182 ne pashishe wakalela muana wa balume. 29 Wakamuinyika ne: Noa,1g wamba ne: “Yeye eu neatupeteshe busambi2 ku mudimu wetu mukole ne ku dikenga dia mudimu wa bianza bietu bua buloba buvua Yehowa muele mulawu.” h 30 Leme-

50 NSHAP. 5 a

Luk 3:23, 37

b

Yuda 14

c

Luk 3:23, 37

d

Gen 6:9 Dut 8:6 Dut 13:4 3Yn 4 Yuda 14, 15

e

Yne 3:13 Eb 11:5

f

Luk 3:23, 36

g

Gen 7:1 Yhz 14:14 Mat 24:37 Eb 11:7 1Pt 3:20 2Pt 2:5

h Gen 3:17  Mulongo 2 a Gen 10:21 Gen 11:10 Luk 3:23, 36

b

Gen 6:10 Gen 10:6

c Gen 10:2  NSHAP. 6 d

Yob 1:6 Yob 38:7 2Pt 2:4 Yuda 6

e

Gen 7:4 1Pt 3:20

f

2Pt 3:9

g

Gen 8:21 Yel 17:9 Mat 15:19

5:22 1 Ku mua.: “Nzambi.” Tang. Diumv. 5:29 1 Diumvuija pamuapa: “Dikisha; Busambi.” 2 Anyi “disulakana.” h

Mis 78:40, 41

ke mumane kulela Noa, wakashala ne muoyo bidimu 595. Wakalela kabidi bana ba balume ne bana ba bakaji. 31 Nunku matuku onso a muoyo wa Lemeke akafika ku bidimu 777, pashishe wakafua. 32 Panyima pa Noa mumane kukumbaja bidimu 500, wakalela Shema, a Hama, b ne Yafete. c Pakatuadija bantu kuvulangana bikole pa buloba ne kulela bana ba bakaji, 2 bana ba balume ba Nzambi d mulelela1 bakatuadija kumona ne: bana ba bakaji ba bantu bavua bimpe kumona. Ke kutuadijabu kudiangatshila bonso bavuabu basungula bu bakaji babu. 3 Nunku Yehowa wakamba ne: “Nyuma wanyi kakuikala kabidi lutulu ne muntu tshiendelele, e bualu udi anu muntu.1 Nunku matuku ende neafike ku bidimu 120.” f 4 Mu matuku au ne mu akalonda kuvua Banefilima1 pa buloba. Tshikondo atshi, bana ba balume ba Nzambi mulelela bakatungunuka ne kusangila ne bana ba bakaji ba bantu, bobu kubalelela bana ba balume. Bavua bantu ba bukole bua bungi ba bikondo bia kale, bantu bende lumu. 5 Nunku Yehowa wakamona ne: bubi bua muntu buvua buvule pa buloba, kumonaye kabidi ne: meji onso avuaye wela mu muoyo wende avua anu mabi misangu yonso. g 6 Yehowa wakanyingalala1 bua muvuaye muenze bantu pa buloba, ne muoyo wende wakabungama.2 h 7 Ke Yehowa kuamba ne: “Bantu ba-

6

6:2 1 Ngakuilu wa mu tshiena Ebelu udi uleja banjelu badi bana ba Nzambi. 6:3 1 Anyi pamuapa: “bualu udi wenza malu bilondeshile mubidi.” 6:4 1 Diumvuija pamuapa: “Bakuludianganyi,” mmumue ne: bantu badi bakulula bakuabu. Tang. Diumv. 6:6 1 Anyi “wakumvua bibi.” 2 Anyi “muoyo wende wakamusama.”

51 mvua mufuke, ndi mbajimija pa buloba, muntu pamue ne bimuna, ne nyama idi idikoka panshi, ne bifukibua bidi bibuuka muulu, bualu ndi nyingalala bua mumvua mubifuke.” 8 Kadi Noa ˆ wakatuta diakalengele ku mesu kua Yehowa. 9 Eku nkulondolola kua malu a Noa. Noa uvua muntu muakane. a Wakadileja kayi kalema1 munkatshi mua bantu ba tshikondo tshiende.2 Noa wakenda ne Nzambi mulelela. b 10 Mu kupita kua matuku Noa wakalela bana ba balume basatu: Shema, Hama, ne Yafete. c 11 Kadi buloba bukavua bunyanguke ku ˆ mesu kua Nzambi mulelela, ne buloba buvua buwule ne tshikisu. 12 Nzambi wakatangila buloba, buvua bunyanguke; d bantu bonso1 bavua banyange njila wabu pa buloba. e 13 Pashishe Nzambi wakambila Noa ne: “Ndi mupangadije bua kubutula bantu bonso, bualu buloba mbuwule ne tshikisu bua bualu buabu, nunku ndi mbanyangakaja pamue ne buloba.f 14 Udienzele buatu1 ne mutshi wa budimbu. g Neukosolole buatu munda muabu ne neubulabe kabudimbu2 h munda ne pambelu. 15 Neubuenze mushindu eu: Bule bua buatu nebuikale nkubita1 300, butshiama buabu nkubita 50, ne butumbuke nkubita 30. 16 Newenze dididishi bua kutokesha1 mu buatu, 6:9 1 Anyi “kayi kubandibua.” 2 Ku mua.: “bena mu bipungu biende.” 6:12 1 Ku mua.: “misunyi yonso.” 6:14 1 Ku mua.: “mushete”; buatu bunene. 2 Anyi “budimbu.” 6:15 1 Nkubita uvua ne santimetre 44,5. Tang. Tshis. B14. 6:16 1 Tshiena Ebelu: tsohar. Bilondeshile lungenyi lukuabu, tsohar udi uleja musaka muiname bule bua nkubita umue, pamutu pa kuleja disoso didi dibueja butoke anyi dididishi.

GENESE 6:8–7:2 NSHAP. 6 a

Gen 7:1 Yhz 14:14 Eb 11:7

b

2Pt 2:5

c

Gen 5:32

d

Bua 11:18

e

Mat 24:37-39 2Pt 2:5

f

Gen 7:4

g

Eb 11:7

h

Gen 14:10 Eks 2:3

 Mulongo 2 a Gen 7:16 b

Gen 1:7 Gen 7:6, 11

c

Gen 7:21 Mis 104:29 Mat 24:39 2Pt 2:5

d

Gen 7:13

e

Gen 8:17

f

Gen 7:2

g

Gen 7:14, 15

h

Gen 1:29, 30

i

Eks 40:16 Eb 11:7

 NSHAP. 7 j

k

Gen 6:9 Eb 10:38 Eb 11:7 1Pt 3:12 2Pt 2:5, 9

Gen 8:20

nkubita umue kumbukila kuulu. Wenze tshibuelelu mu luseke lua buatu, a ne ubuenze ne tshisasa tshia panshi, tshisasa tshibidi ne tshisasa tshisatu. 17 “Meme nentume mvula wa bungi b pa buloba bua kubutula bintu bionso bidi ne mupuya wa muoyo1 bidi muinshi mua diulu. Tshintu tshionso tshidi pa buloba netshijimine. c 18 Ndi njadika nebe tshipungidi tshianyi, ne udi ne bua kubuela mu buatu, wewe ne bana bebe ba balume ne mukajebe ne bakaji ba bana bebe. d 19 Neubueje bifukibua bibidi bia bintu bia mishindu yonso bidi ne muoyo e mu buatu bua kubilama ne muoyo pamue nebe, tshilume ne tshikaji: f 20 bifukibua bidi bibuuka bilondeshile mishindu yabi, bimuna bilondeshile mishindu yabi, nyama yonso idi idikoka panshi bilondeshile mishindu yayi, bibidi bia ku bionso ebi nebibuele muaba uudi, bua kubilama ne muoyo. g 21 Kadi wewe, udi ne bua kusangisha bintu bia kudia bia mishindu yonso, h ubuelamu nabi, bua bikale biakudia buebe wewe ne bua nyama.” 22 Noa wakenza malu bilondeshile bionso bivua Nzambi ˆ mumutumine dıyi bua kuenza. Wakenza amu nanku. i Pashishe Yehowa wakambila Noa ne: “Buela mu buatu wewe ne ba mu nzubu muebe bonso, bualu wewe ke undi ˆ mumone muakane ku mesu kuanyi munkatshi mua bantu ba mu tshipungu etshi. j 2 Udi ne bua kubuela ne nyama idi mikumbane ya mishindu yonso muanda mutekete muanda mutekete,1k mulume ne mukaji; nyama ya mishindu yonso idi kayiyi mikumbane, ubuele anu ne ibidi,

7

6:17 1 Anyi “nyuma wa muoyo.” 7:2 1 Anyi pamuapa: “nyama idi mikumbane ya mishindu yonso, milume 7, mikaji 7.”

GENESE 7:3-23 mulume ne mukaji; 3 ubuele kabidi ne bifukibua bidi bibuuka muulu muanda mutekete muanda mutekete,1 tshilume ne tshikaji, bua kulama ndelanganyi yabi ne muoyo pa buloba bujima.a 4 Bualu mu matuku muanda mutekete tshianana, nendokeshe mvula b pa buloba matuku 40, munya ne butuku, c ne nenjimije bintu bionso bidi ne muoyo bimvua muenze pa buloba.” d 5 Nunku Noa wakenza malu onso avua Yeˆ howa mumutumine dıyi bua kuenza. 6 Noa uvua ne bidimu 600 pavua mvula wa bungi muloke pa buloba. e 7 Nunku Noa pamue ne bana bende ba balume ne mukajende ne bakaji ba bana bende bakabuela mu buatu kumpala kua mvula wa bungi kulokaye. f 8 Ku nyama idi mikumbane yonso ne ku nyama idi kayiyi mikumbane yonso ne ku bifukibua bidi bibuuka muulu ne ku bintu bionso bidi bienda pa buloba g 9 kuakabuela bibidi bibidi, tshilume ne tshikaji kudi Noa mu buatu, anu muvua Nzaˆ mbi mutumine Noa dıyi bua kuenza. 10 Matuku muanda mutekete pashishe, mvula wa bungi wakatuadija kuloka pa buloba. 11 Mu tshidimu tshia 600 tshia muoyo wa Noa, mu ngondo muibidi, dituku dia 17 dia ngondo, mu dituku adi mishimi yoˆ nso ya mayi manene male yakaˆ tayika ne biibi bia mayi a muulu biakunzuluka. h 12 Mvula wakitshikila pa buloba matuku 40, munya ne butuku. 13 Diodi dituku adi, Noa wakabuela mu buatu pamue ne bana bende: Shema ne Hama ne Yafete, i ne mukajende ne bakaji basatu ba bana bende. j 14 Bakabuelamu ne nyama yonso ya tshisuku bilondeshile mishindu yayi, ne bimu7:3 1 Anyi pamuapa: “bifukibua bidi bibuuka muulu, bilume 7, bikaji 7.”

52 NSHAP. 7 a

Gen 7:23 Gen 8:19

b

Gen 2:5

c

Gen 7:11, 12

d

Gen 6:7, 17

e

Gen 8:13

f

Luk 17:27 Eb 11:7

g

Gen 6:19, 20

h

Gen 1:7 Gen 8:2

i

Gen 9:18 1Ku 1:4

j

Gen 6:18 1Pt 3:20 2Pt 2:5

 Mulongo 2 a 2Pt 3:5, 6

b

Gen 6:7, 17

c

Luk 17:27

d

Gen 2:7 Gen 7:15 Mbi 3:19 Yes 42:5

na bionso bilondeshile mishindu yabi, ne nyama yonso idi idikoka panshi ya pa buloba bilondeshile mishindu yayi, ne bifukibua bionso bidi bibuuka bilondeshile mishindu yabi, nyunyi yonso, bifukibua bionso bidi ne masala. 15 Bifukibua bia ku bifukibua bia mishindu yonso bidi ne mupuya wa muoyo1 bivua biya kudi Noa mu buatu, bibidi bibidi. 16 Nunku bifukibua bia mishindu yonso, tshilume ne tshikaji, biakabuela anu muvua Nzambi ˆ mumutumine dıyi bua kuenza. Pashishe Yehowa wakamukangila tshiibi. 17 Mvula wa bungi wakatungunuka ne kuloka1 pa buloba ˆ matuku 40, ne mayi avua anu enda abanda, kutuadijawu kubandisha buatu, buobu kushala buˆ leleme pa mayi pa mutu pa ˆ buloba. 18 Mayi akuwula, atungunuka anu ne kubanda pa buloba bikole, kadi buatu buobu buvua bulelema pa mutu pa ˆ ˆ mayi. 19 Mayi akuwula pa buloba bikole menemene, kubuikilawu mikuna mile yonso ya muinshi mua diulu muonso. a ˆ 20 Mayi akabanda bule bua nkubita1 15 pa mutu pa mikuna. 21 Nunku bifukibua bionso bidi ne muoyo1 bivua bienda pa buloba biakafua: b bifukibua bidi bibuuka, bimuna, nyama ya tshisuku, tubifukibua tukese tudi tuenda mu bisumbu, ne bantu bonso. c 22 Bintu bionso bivua pa buloba bume bivua ne mupuya wa muoyo1 mu mimpempe yabi biakafua. d 23 Nunku Yeye wakajimija tshintu tshionso tshivua ne muoyo pa bulo7:15 1 Anyi “nyuma wa muoyo.” 7:17 1 Anyi “uvua anu ulua.” 7:20 1 Nkubita uvua ne santimetre 44,5. Tang. Tshis. B14. 7:21 1 Ku mua.: “misunyi yonso.” 7:22 1 Anyi “mupuya wa nyuma wa muoyo.”

53 ba, ne bantu, ne nyama, ne nyama idi idikoka panshi, ne bifukibua bidi bibuuka muulu. Biakajimijibua bionso pa buloba;a anu Noa ke wakapanduka ne bantu ne bintu bivuaye nabi mu buatu.b ˆ 24 Mayi akashala anu muwule pa buloba matuku 150.c Kadi Nzambi wakavuluka1 Noa ne nyama yonso ya tshisuku ne bimuna bionso bivua nende mu buatu;d Nzambi kututshishaye tshipepele pa buˆ loba, mayi kubangawu kupueka. 2 Bakakanga mishimi yonso ya ˆ ˆ mayi male ne biibi bia mayi bia muulu, nunku mvula uvua ufumina muulu wakakama.1e 3 Pashiˆ she mayi akabanga kupueka pa buloba ku kakese ku kakese. Ku ˆ ndekelu kua matuku 150, mayi akavua mapueke. 4 Mu ngondo wa muanda mutekete, mu dituku dia 17 dia ngondo au, buatu buakasomba pa mikuna ya Alalaˆ ta. 5 Mayi avua anu enda apueka too ne mu ngondo wa dikumi. Mu ngondo wa dikumi, dituku dia kumpala dia ngondo au, nsongo ya mikuna yakamueneka. f 6 Nunku ku ndekelu kua matuku 40, Noa wakakangula dididishi g divuaye muenze ku buatu, 7 yeye kutuma nyunyi wa tshikololo pambelu; wakatungunuka ne kubuuka pambelu, utua upiˆ ngana, too ne pakakama mayi pa buloba. 8 Pashishe wakatuma nyunyi wa nkutshi bua kumona bikala ˆ mayi akavua mapueke pa buloba. 9 Nyunyi wa nkutshi kakapeta muaba wa kuikishila uvuaye mua kuikila,1 nunku wakapingana kuˆ diye mu buatu bualu mayi atshivua anu mabuikile buloba bujima.h Ke yeye kupatula tshianza tshiende pambelu, kumubuejaye mu buatu. 10 Wakindila ma-

8

GENESE 7:24–8:20 NSHAP. 7 a

Gen 6:7 2Pt 3:5, 6

b

Mat 24:37-39 1Pt 3:20 2Pt 2:5, 9

c Gen 8:3  NSHAP. 8 d

Gen 6:19, 20 Eb 11:7

e

Gen 7:11, 12

f

Gen 7:20

g

Gen 6:16

h Gen 7:19  Mulongo 2 a Gen 7:20 Gen 8:3

b

Gen 7:6, 11

c

Gen 7:7 1Pt 3:20 2Pt 2:5

d

Gen 6:19, 20 Gen 7:14, 15

e

Gen 1:22

f

Gen 6:10

g

Gen 7:13, 14

h

Gen 12:7

8:1 1 Anyi “wakelela meji.” 8:2 1 Anyi “wakakangibua.” 8:9 1 Anyi “kuteka ka- i kasa kende.”

Gen 7:2 Lew 20:25

tuku makuabu muanda mutekete, kupatulaye kabidi nyunyi wa nkutshi mu buatu, kumutumaye. 11 Pakapingana nyunyi wa nkutshi kudiye ku madilolo, wakamona ne: nyunyi au uvua ne dibeji dia mutshi wa olive ku muinu, ditula dibishi! Nunku Noa wakaˆ manya ne: mayi akavua mapueke pa buloba.a 12 Wakindila kabidi matuku makuabu muanda mutekete. Pashishe kutumaye nyunyi wa nkutshi, kadi kakapingana kabidi kudiye to. 13 Nunku mu tshidimu tshia 601,b mu ngondo wa kumpala, mu dituku dia kumpala dia ˆ ngondo au, mayi akavua makame pa buloba; Noa wakumbusha tshibuikidiji tshia buatu, kumonaye ne: buloba buvua buenda buma. 14 Mu ngondo muibidi, mu dituku dia 27 dia ngondo au, buloba bukavua bume. 15 Ke Nzambi kuambila Noa ne: 16 “Patuka mu buatu, wewe ne mukajebe ne bana bebe ne bakaji ba bana bebe.c 17 Upatuke ne bifukibua bionso bidi ne muoyo bia mishindu yonso: d bifukibua bidi bibuuka, nyama, ne nyama yonso idi idikoka panshi ya pa buloba, bua bilue bia bungi1 pa buloba, bilelangane, bivulangane pa buloba.” e 18 Nunku Noa wakapatuka, yeye pamue ne bana bende ba balume, f mukajende, ne bakaji ba bana bende. 19 Bifukibua bionso bidi ne muoyo, nyama yonso idi idikoka panshi ne bifukibua bionso bidi bibuuka, bintu bionso bidi biendakana pa buloba biakapatuka mu buatu bilondeshile ˆ meku abi. g 20 Pashishe Noa wakashila Yehowa tshioshelu, h kuangataye imue ya ku nyama yonso idi mikumbane ne bimue bia ku bifukibua bionso bidi bikumbane bidi bibuuka, i yeye kulambula milambu ya kuosha 8:17 1 Anyi “bibudike.”

GENESE 8:21–9:15 pa tshioshelu atshi. a 21 Yehowa wakabanga kumvua dipembu dimpe.1 Nunku Yehowa wakadiambila mu muoyo wende ne: “Tshiakuela kabidi buloba mulawu2b bua bualu bua bantu musangu nansha umue to, bualu meji a bantu mmatuma ku malu mabi katshia anu ku buana buabu; c musangu nansha umue tshiakushipa kabidi bintu bionso bidi ne muoyo bu mundi mubishipe. d 22 Kutuadijila ku mpindieu, dikuna dia bintu ne dibipuola, mashika ne luya, muvu wa luya lukole ne muvu wa mashika makole,1 munya ne butuku, e kabiakujika pa buloba nansha kakese.” Pashishe Nzambi wakabenesha Noa ne bana bende ba balume, kubambilaye ne: “Nulelangane, nuvulangane, nuwuje buloba tente. f 2 Bifukibua bionso bidi ne muoyo pa buloba ne bifukibua bionso bidi bibuuka muulu ne bintu bionso bidi bienda panshi ne mishipa yonso ya ˆ mu mayi nebitungunuke ne kuˆ nutshina ne kuikala nenu buowa. Mbifidibue mpindieu mu bianza bienu.1g 3 Nudi mua kudia nyama yonso idi ne muoyo idi yendakana pa buloba. h Ndi nnupeshayi yonso anu mumvua munupeshe mitshi ne bisonsa. i 4 Kadi kanuena ne bua kudia j munyinyi ne muoyo1 wawu, mmumue ne: mashi k awu to. 5 Bualu bukuabu, nennane dibanza dia mashi a mioyo yenu.1 Nennane dibanza kudi tshifukibua tshionso tshidi ne muoyo; ne nennane muntu yonso dibanza dia muoyo wa

9

54 NSHAP. 8 a

Dut 27:6

b

Gen 3:17 Gen 5:29

c

Gen 6:5 Mbi 7:20 Mat 15:19

d

Gen 6:7, 17 Gen 9:11 Yes 54:9

e

Gen 1:14 Mis 74:17 Mbi 1:4

 NSHAP. 9 f

Gen 1:28

g

Gen 1:26 Yak 3:7

h

1Tm 4:3

i

Gen 1:29

j

Lew 3:17 Lew 7:26 Lew 17:10, 13 Dut 12:16, 23 Bz 15:20, 29 Bz 21:25

k Lew 17:11, 14  Mulongo 2 a Gen 4:8, 10 Eks 21:12

b

Eks 20:13 Nom 35:30 Mat 26:52

c

Gen 1:27

d

Gen 1:28 Gen 10:32

8:21 1 Anyi “didi ditukijija; didi dituyisha.” Ku mua.: “didi difila dikisha.” e 2 Anyi “Tshiakujingila buloba diakabi.” ´ ´ 8:22 1 Anyi “ete ne hiver.” 9:2 1 Anyi “Mbifidibue ku bukokeshi buenu.” 9:4, f 10, 12 1 Anyi “anyima.” 9:5 1 Anyi “mag shi a anyima yenu.”

Gen 9:15 Yes 54:9

Gen 8:17

Gen 8:21

muanabu. a 6 Muntu yonso udi wela mashi a muntu panshi, muntu mukuabu neele mashi ende pende panshi, b bualu Nzambi wakenza muntu mu tshimfuanyi tshiende. c 7 Kadi nuenu, nulelangane, nuvulangane, nutante bikole pa buloba ne nulue ba bungi.” d 8 Pashishe Nzambi wakambila Noa ne bana bende ba balume bavua nende ne: 9 “Mpindieu ndi njadika tshipungidi tshianyi nenu e ne bana benu balua panyima penu, 10 ne bifukibua1 bionso bidi ne muoyo bidi nenu, nyunyi, nyama, ne bifukibua bionso bidi ne muoyo bia pa buloba bidi nenu, bionso bivua bipatuke mu buatu, mmumue ne: bifukibua bionso bidi ne muoyo bia pa buloba. f 11 Bushuwa, ndi njadika tshipungidi tshianyi nenu: Bintu bionso bidi ne muoyo1 kabiakubutudibua kabidi ku ˆ mayi a mvula wa bungi musangu nansha umue, ne mvula wa bungi kakunyangakaja kabidi buloba musangu nansha umue to.” g 12 Nzambi wakamba kabidi ne: “Etshi ntshimanyinu tshia tshipungidi tshindi njadika pankatshi panyi nenu ne bifukibua1 bionso bidi ne muoyo bidi nenu, bua bantu ba mu bipungu bionso bidi bilua kumpala. 13 Ndi nteka muanza nkongolo wanyi mu matutu, newikale tshimanyinu tshia tshipungidi tshidi pankatshi panyi ˆ meme ne buloba. 14 Dıba dionso dindi ntuma matutu muuˆ lu pa mutu pa buloba, dıba adi muanza nkongolo newumueneke mu matutu kakuyi mpata. 15 Nunku kakuyi mpata, nemvuluke tshipungidi tshianyi tshimvua mudie nenu ne bifukibua bidi ne muoyo bia mishindu 9:11 1 Ku mua.: “Misunyi yonso.”

55

ˆ yonso;1 ne mayi kaakuwula kabidi pa buloba bua kubutula bintu bionso bidi ne muoyo nansha kakese. a 16 Muanza nkongolo newupatuke mu matutu; nengumone bushuwa, ne nemvuluke tshipungidi tshia tshiendelele tshidi pankatshi pa Nzambi ne bifukibua bidi ne muoyo bia mishindu yonso1 bidi pa buloba.” 17 Nzambi wakambuluila Noa ne: “Etshi ntshimanyinu tshia tshipungidi tshindi njadika pankatshi panyi meme ne bintu bionso bidi ne muoyo pa buloba.” b 18 Bana ba Noa bavua bapatuke mu buatu bavua: Shema, Hama, ne Yafete. c Pashishe Hama ˆ wakalua tatuende wa Kanana. d 19 Basatu aba bavua bana ba balume ba Noa, ne bantu bonso ba pa buloba bakafumina kudibu, ne bakatangalaka pa buloba bujima. e 20 Noa wakatuadija kudima, yeye kudima budimi bua tumuma tua mvinyo. 21 Dimue dituku, Noa wakanua mvinyo, kukuatshikaye, kushalaye butaka mu ntenta wende. 22 Hama tatueˆ nde wa Kanana wakamona butaka bua tatuende, yeye kulondela bana babu ba balume babidi bavua pambelu. 23 Nunku Shema ne Yafete bakangata tshilamba, kutshitekabu pa makaya abu bonso babidi, kubuelabu tshianyimanyima. Nunku bakabuikila butaka bua tatuabu batangije mpala yabu kua tshianana, ne kabakamona butaka bua tatuabu to. 24 Pavua Noa mutabuluke pakamutenduka mvinyo ne mumvue tshivua muanende wa mukala mumuenzele, 25 wakamba ne:

GENESE 9:16–10:8

f

Gen 9:18, 19

g

Yhz 38:6

h

Yhz 38:2

i

Yes 66:19 Yhz 27:13

j

Mis 120:5 Yhz 32:26

k

1Ku 1:5-7

l

Yel 51:27

m

Yhz 27:14 Yhz 38:6

n

Yhz 27:7

o

Yna 1:3

p

Yes 23:1

q

Gen 50:11

r

Yel 46:9 Nah 3:9

s

Nom 34:2 1Ku 1:8-10

t

Mis 72:10

ˆ “Mulawu ukuate Kanana. a Alue mupika wa kuinshi menemene wa bana babu.” b 26 Wakamba kabidi ne: “Yehowa Nzambi wa Shema atumbishibue, ˆ Ne Kanana alue mupika wende. c 27 Nzambi apeshe Yafete muaba mualabale, Ne asombele mu ntenta ya Shema. ˆ Kanana alue mupika wende kabidi.” 28 Noa wakashala ne muoyo bidimu 350 panyima pa Mvula wa kabutu. d 29 Nunku matuku onso a muoyo wa Noa akafika ku bidimu 950, yeye kufua. Eku nkulondolola kua malu a bana ba balume ba Noa: Shema, e Hama ne Yafete. Bakalela bana ba balume panyima pa Mvula wa kabutu. f 2 Bana ba balume ba Yafete baˆ vua: Gome, g Magoga, h Madai, Yawana, Tubala, i Mesheka j ne Tilasa. k ˆ 3 Bana ba balume ba Gome bavua: Ashakenaza, l Lifata ne ˆ Togama. m 4 Bana ba balume ba Yawaˆ na bavua: Elishaha, n Tashishi, o Kitima p ne Dodanima. 5 Kudibu ke kuakafumina bantu ba mu bidiila1 bavua batangalake mu maloba abu bilondeshile ˆ miakulu yabu ne meku abu ne bilondeshile bisamba biabu. 6 Bana ba balume ba Hama bavua: Kushi, Miselayima, q Puˆ ta, r ne Kanana. s 7 Bana ba balume ba Kushi bavua: Seba, t Hawila, Sabeta, ˆ Lama, u ne Sabeteka. ˆ Bana ba balume ba Lama bavua Sheba ne Dedana. 8 Kushi wakalela Nimeloda. Yeye ke muntu wa kumpala

Yhz 27:22

10:5 1 Anyi “bisanga.”

NSHAP. 9 a

Gen 8:21

b

Gen 9:12, 13

c

Gen 5:32 Gen 7:7 Gen 10:1

d

Gen 10:6

e Gen 10:32  Mulongo 2 a Dut 7:1 b

Yos 17:13

c

Bal 1:28

d Gen 7:6  NSHAP. 10 e Luk 3:23, 36

9:15, 16 1 Anyi “anyima idi ne muoyo ya u misunyi yonso.”

10

GENESE 10:9–11:4 wakalua tshilobo pa buloba. 9 Wakalua tshilembi tshia bukole tshivua tshiluisha Yehowa. Ke bualu kayi batu bamba ne: “Anu bu Nimeloda, tshilembi tshia bukole tshivua tshiluisha Yehowa.” 10 Ntuadijilu wa bukalenge buende uvua1 Babela, a Eleke, b Akada, ne Kalene, mu ˆ buloba bua Shina. c 11 Wakumbuka mu buloba abu, kuyaye ˆ mu buloba bua Ashu, d kuibakaye Niniwe, e Lehobota-Ile, Kala, 12 ne Lesene pankatshi pa Niniwe ne Kala: Etshi ke tshimenga tshinene.1 13 Miselayima wakalela Ludima, f Anamima, Lehabima, Nafetuhima, g 14 Patalusima, h Kasaluhima (kuvua bena Peleshete i bafumine), ne Kafetolima. j ˆ 15 Kanana wakalela Sidona, k muanende muanabute, ne Hete, l 16 kabidi ne bena Yebuˆ se, m bena Amole, n bena Gˆ ıgashi, 17 bena Hiwi, o bena ˆ Aka,p bena Sina, 18 bena Awada, ˆ bena Sema, ne bena Hamaˆ te. q Pashishe, meku a bena Kaˆ nana akatangalaka. 19 Nunku ˆ mikalu ya bena Kanana ivua ibangila ku Sidona too ne ku ˆ Gela r pabuipi ne Gaza, s too ne ku Sodoma, Amola, t Adema, ne Seboyima u pabuipi ne Lasha. 20 Abu bavua bana ba balume ˆ ba Hama bilondeshile meku abu ne miakulu yabu, bilondeshile maloba abu ne bisamba biabu. 21 Bakalelela pende Shema, ˆ nkambua wa bana bonso ba Ebe v ne muanabu ne Yafete muanabute,1 bana. 22 Bana ba balume ˆ x w ba ˆ Shema bavua: Elama, Ashu, Apakashada, y Luda, ne Alama. z

56 NSHAP. 10 a Gen 11:9 b

Ezl 4:9

c

Dan 1:2

d

Mik 5:6

e

Yna 3:3 Mat 12:41

f

Yel 46:9

g

1Ku 1:11, 12

h

Yhz 29:14

i

Yos 13:2, 3 Yel 47:4

j

Dut 2:23

k

Yos 13:6 ˆ Mak 7:24

l

Gen 25:10 Gen 27:46 1Ku 1:13-16

m

Bal 1:21

n

Gen 15:16 Dut 3:8

o

Yos 11:3

p

Yhz 27:11

q

1Bk 8:65

r

Gen 20:1

s

Yos 15:20, 47 Bz 8:26

t

Gen 13:10 Gen 19:24 Yuda 7

u

Dut 29:23

v

Gen 11:17

w

Ezl 4:9 Bz 2:8, 9

x

Yhz 27:23

y

Gen 11:10

z 1Ku 1:17  Mulongo 2 a Gen 11:12 Luk 3:23, 35

b

Gen 11:16

c

1Ku 1:19

d

1Ku 1:20-23

e

1Bk 9:28 1Bk 10:11

f

Gen 10:5

g

Gen 9:7 Gen 9:19

23 Bana ba balume ba Alaˆ ma bavua: Usa, Hula, Gete, ne Masha.ˆ 24 Apakashada wakalela ˆ Shela, a ne Shela wakalela Ebe. ˆ 25 Bakalelela Ebe bana baˆ bidi ba balume. Dına dia umue divua Pelege,1b bualu pavuaye ne muoyo buloba2 buvua bupaˆ nduluke. Dına dia muanabu divua Yoketana. c 26 Yoketana wakalela Alaˆ modada, Shelefe, Hasamaweta, Yela, d 27 Hadolama, Uzala, Dikela, 28 Obala, Abimaele, ˆ Sheba, 29 Of ı, e Hawila, ne Yobaba; bonso aba bavua bana ba balume ba Yoketana. 30 Muaba uvuabu basombele uvua mubangile ku Mesha too ne ˆ ku Sefa, buloba bua mikuna bua ku est. 31 Abu bavua bana ba baluˆ me ba Shema bilondeshile meku abu ne miakulu yabu, bilondeshile maloba abu ne bisamba biabu. f ˆ 32 Au ke avua meku a bana ba balume ba Noa bilondeshile ˆ dilondangana dia meku abu ne bilondeshile bisamba biabu. Kudibu ke kuakafumina bisamba bivua bitangalake pa buloba panyima pa Mvula wa kabutu. g Mpindieu buloba bujima butshivua ne muakulu umue ne miaku ya muomumue. 2 Pavua bantu benza luendu batangile ku est, bakapeta mpata mu tshibandabanda tshia mu buˆ loba bua Shina, h bobu kubanga kusombelamu. 3 Pashishe bakambilangana ne: “Luayi, tuenzayi madioto, tuoshe mu kapia.” Nunku bakibaka ne madioto pamutu pa kuibaka ne mabue, ne kabudimbu bu potopoto. 4 Ke kuambabu ne: “Luayi, tudiashilayi tshimenga ne tshibumba tshidi ne lusongo lutue mu diulu,

11

10:10 1 Anyi “bimenga bia kumpala bia Bz 17:26 bukalenge buende bivua.” 10:12 1 Anyi  pamuapa: “Bidi bienza tshimenga tshi- NSHAP. 11 nene.” 10:21 1 Anyi pamuapa: “ne tu- h Gen 10:9, 10 10:25 1 Diumvuija: “Dipanduluka.” 2 Anyi “bantu ba pa buloba.” tuende wa Yafete.” Dan 1:2

57

ˆ tupete dına dia butumbi, bua katulu kutangalaka pa buloba bujima.” a 5 Pashishe Yehowa wakapueka bua kumona tshimenga ne tshibumba bivua bana ba bantu base. 6 Ke Yehowa kuamba ne: “Tangila! Bantu badi tshintu tshimue, bikale ne muakulu umue, b ne mona tshidibu batuadije kuenza. Nanku kakuena bualu nansha bumue budibu mua kuikala nabu mu meji bua kuenza budi mua kubakolela to. 7 Luaku tupueke1c kuntu aku, tukondakaje muakulu wabu bua kabamonyi mua kumvuangana ku muakulu to.” 8 Nunku Yehowa wakabatangalajila kuine aku pa buloba bujima; d ku kakese ku kakese, bakalekela dibaka dia tshimenga. 9 Ke bualu kayi bakatshinyika ne: Babela,1e bualu kuoku aku ke kuvua Yehowa mukondakajile muakulu wa buloba bujima, ne Yehowa wakabatangalajila kuine aku pa buloba bujima. 10 Eku nkulondolola kua malu a Shema.f Shema uvua ˆ ne bidimu lukama pakalelaye Apakashada g bidimu bibidi panyima pa Mvula wa kabutu. 11 Shema mumane kuˆ lela Apakashada, wakashala ne muoyo bidimu 500. Wakalela kabidi bana ba balume ne bana ba bakaji. hˆ 12 Apakashada wakalala bidimu 35 neˆ pashishe wakalela Shei la. 13 Apakashada mumane kulela Shela, wakashala ne muoyo bidimu 403. Wakalela kabidi bana ba balume ne bana ba bakaji. 14 Shela wakalala bidimu 30 ˆ ne pashishe wakalela Ebe.j ˆ 15 Shela mumane kulela Ebe, wakashala ne muoyo bidimu 403.

GENESE 11:5-30 NSHAP. 11 a Gen 9:1 b

Gen 11:1

c

Gen 1:26

d

Dut 32:8

e

Yel 50:1

f

Gen 6:10 Luk 3:23, 36

g

Gen 10:22 1Ku 1:17

h

Gen 10:21

i

Gen 10:24 1Ku 1:18 Luk 3:23, 35

j

Gen 10:21 1Ku 1:18

 Mulongo 2 a Gen 10:25 1Ku 1:19

b

Luk 3:23, 35

c

Gen 11:32 Luk 3:23, 34

d

Gen 12:7 Gen 15:1, 6 Gen 17:5 Yak 2:23

e

Yos 24:2

f

Gen 12:4 Gen 19:1 2Pt 2:7

g

Gen 15:7 Neh 9:7

h

Bz 7:4

i

Gen 12:11 Gen 17:15 Gen 20:12, 13 1Pt 3:6

j

Gen 22:20 Gen 24:15

11:7 1 Mu tshiena Ebelu, bidi mua kuleja bantu babidi anyi ba bungi. 11:9 1 Diu- k mvuija: “Dikondakaja.”

Gen 16:1, 2 Lom 4:19 Eb 11:11

Wakalela kabidi bana ba balume ne bana ba bakaji. ˆ 16 Ebe wakalala bidimu 34 ne pashishe wakalela Pelege. a ˆ 17 Ebe mumane kulela Pelege, wakashala ne muoyo bidimu 430. Wakalela kabidi bana ba balume ne bana ba bakaji. 18 Pelege wakalala bidimu 30 ne pashishe wakalela Leu. b 19 Pelege mumane kulela Leu, wakashala ne muoyo bidimu 209. Wakalela kabidi bana ba balume ne bana ba bakaji. 20 Leu wakalala bidimu 32 ne pashishe wakalela Seluga. 21 Leu mumane kulela Seluga, wakashala ne muoyo bidimu 207. Wakalela kabidi bana ba balume ne bana ba bakaji. 22 Seluga wakalala bidimu 30 ˆ ne pashishe wakalela Naho. ˆ 23 Seluga mumane kulela Naho, wakashala ne muoyo bidimu 200. Wakalela kabidi bana ba balume ne bana ba bakaji. ˆ 24 Naho wakalala bidimu 29 ne pashishe wakalela Tela.c ˆ 25 Naho mumane kulela Tela, wakashala ne muoyo bidimu 119. Wakalela kabidi bana ba balume ne bana ba bakaji. 26 Tela wakalala bidimu 70, pashishe wakalela Abalama, d ˆ Naho, e ne Halana. 27 Eku nkulondolola kua malu a Tela. ˆ Tela wakalela Abalama, Naho, ne Halana; Halana wakalela Lota.f 28 Halana wakafuila mu buloba buvuabu bamulelele bua Ula g wa bena Kasada h patshivua tatuende Tela ne muoyo. ˆ 29 Abalama ne Naho bakasela ˆ bakaji. Dına dia mukaji wa Abaˆ lama divua Salai, i ne dına dia muˆ kaji wa Naho divua Mileka, j muana wa bakaji wa Halana tatuende wa Mileka ne Yiseka. 30 Kadi Salai uvua nkumba; k kavua ne muana to.

GENESE 11:31–12:17 31 Pashishe Tela wakangata muanende Abalama ne muikuluende Lota, a muana wa Halana, ne Salai mukaji wa muanende Abalama, bobu kumbuka nende mu Ula wa bena Kasada ˆ bua kuya mu buloba bua Kanana. b Pakapita matuku, bakafika ku Halana, c bobu kusombelaku. 32 Matuku a muoyo wa Tela avua bidimu 205. Pashishe Tela wakafuila ku Halana. Pashishe Yehowa wakambila Abalama ne: “Umbuka mu buloba buenu, uye kule ne balela bebe ne nzubu wa tatuebe, uye ku buloba bungakuleja.d 2 Nenkuvuije tshisamba tshineˆ ne, nenkubeneshe, nemvuije dına diebe dinene, ne neulue dibenesha. e 3 Nembeneshe badi bakubenesha, kadi muntu udi ukujingila diakabi nemmuele mulawu; f ˆ bulelela, meku onso a pa buloba neabeneshibue1 ku diambuluisha diebe.” g 4 Nunku Abalama wakaya anu muvua Yehowa mumuambile, ne Lota wakaya nende. Abalama uvua ne bidimu 75 pakumbukaye mu Halana.h 5 Abalama wakangata mukajende Salai i ne Lota muana wa muanabu j ne bintu bionso bivuabu bapete k ne bantu1 bonso bavuabu bapete mu Halana, ne bakasa luendu baˆ tangile mu buloba bua Kanana.l Pakafikabu mu buloba bua Kaˆ nana, 6 Abalama wakendakana mu buloba abu too ne ku muaba udibu babikila ne: Shekeme, m pabuipi ne mitshi minene ya Mole. n Tshikondo atshi bena ˆ Kanana batshivua mu buloba abu. 7 Pashishe Yehowa wakamuenekela Abalama, kumuambilaye ne: “Nempeshe bana1 bebe o buloba ebu.”p Nunku wakashila-

12

58 NSHAP. 11 a Gen 11:27, 28 b

Gen 10:19

c

Gen 12:4 Gen 27:42, 43 Bz 7:2, 4

 NSHAP. 12 d Yos 24:3 Bz 7:3, 4

e

Gen 13:14, 16 Gen 15:1, 5 Gen 17:5 Gen 22:17, 18 Dut 26:5

f

Gen 27:29, 30

g

Bz 3:25 Gal 3:8

h

Eb 11:8

i

Gen 11:29

j

Gen 11:31

k

Gen 13:5, 6

l

Gen 26:3

m

Bz 7:15, 16

n

Gen 35:4 Dut 11:29, 30

o

Gen 3:15 Gen 21:12 Gen 28:13, 14 Lom 9:7 Gal 3:16

p

Gen 13:14, 15 Gen 15:1, 7 Gen 17:1, 8 Dut 34:4

 Mulongo 2 a Gen 28:16-19 Gen 31:13

b

Gen 13:1, 3 Yos 7:2

c

Gen 8:20 Gen 35:2, 3

d

Gen 26:25

e

Gen 20:1 Gen 24:62

f

Mis 105:13

g

Gen 26:1, 2

h

Gen 26:7

12:3 1 Anyi “neapete dibenesha bua- i wu wowu.” 12:5 1 Anyi “anyima.” 12:7 j 1 Ku mua.: “dimiinu.”

Gen 20:11, 12 Gen 20:14 Gen 24:34, 35

ku Yehowa uvua mumumuenekele tshioshelu. 8 Pashishe wakumbukaku, kuyaye ku buloba bua mikuna ku est kua Betele, a kuasaye ntenta wende, Betele muikale ku ouest, ne Ai b ku est. Wakashilaku Yehowa c tshioshelu, ˆ kutuadijaye kubila dına dia Yehowa. d 9 Pakapita matuku, Abalama wakamuangala, kuyaye mutangile ku Negebe, e wenda utudila miaba mishilashilangane. 10 Tshiyole tshia nzala tshiakabuela mu buloba abu, ke Abalama kupueka mu Ejipitu bua kusombelamu bua tshikondo kampanda,1f bualu tshiyole tshia nzala tshivua mu buloba abu tshivua tshipite bukole. g 11 Pakavuaye pa kubuela mu Ejipitu, wakambila mukajende Salai ne: “Nteleja koku. Ndi mumanye ne: udi mukaji muimpe kumona. h 12 Nunku pakumona bena Ejipitu, nebambe kakuyi mpata ne: ‘Eu mmukajende.’ Nunku nebanshipe, kadi nebakushiye wewe ne muoyo. 13 Wambe koku ne: udi muanetu wa bakaji, bua malu anyi apitaku bimpe mu wewe, nunku muoyo wanyi newupanduke.”1i 14 Diakamue pakabuela Abalama mu Ejipitu, bena Ejipitu bakamona ne: mukaji au uvua muimpe be! 15 Bakokeshi ba mua ˆ Palo bakamumona pabu, kutuadijabu kumutumbisha kumpala ˆ kua Palo, nunku bakaya ne muˆ kaji au ku nzubu kua Palo. 16 Yeye kuenzela Abalama malu mimpe bua bualu bua mukaji; Abalama kupetaye mikoko, ngombe, mpunda milume ne mikaji, bena mudimu ba balume ne ba bakaji, ne tumelu. j 17 Pashiˆ she Yehowa wakakengesha Palo ne ba mu nzubu muende ne 12:10 1 Anyi “bua kusombelamu bu muntu wa ku babende.” 12:13 1 Anyi “anyima wanyi neashale ne muoyo.”

59 bipupu bikole bua bualu bua Salai mukaji wa Abalama. a 18 Nuˆ nku Palo wakabikila Abalama, kumuambilaye ne: “Tshiudi mungenzele ntshinyi? Bua tshinyi kuvua mungambile ne: mmukajebe? 19 Bua tshinyi uvua muambe ne: ‘Mmuanetu wa bakaji’? b Panyi nkavua musue kumuvuija mukajanyi. Mukajebe nyeye eu. Muangata, uye!” 20 Nunku ˆ Palo wakatumina bantu bende ˆ dıyi bua bualu buende, ne bakamulekela bua aye yeye ne mukajende ne bionso bivuaye nabi. c Nunku Abalama wakumbuka mu Ejipitu, kuyaye ku Negebe, d yeye ne mukajende ne bionso bivuaye nabi, pamue ne Lota. 2 Abalama uvua ne bubanji bua bungi bua bimuna ne arjan ne or. e 3 Uvua wenda utudila miaba mishilashilangane pakumbukaye ku Negebe mutangile ku Betele, too ne pakafikaye muaba uvua ntenta wende kumpala pankatshi pa Betele ne Ai, f 4 muaba uvuaye muashile tshioshelu kumpala. ˆ Abalama wakabilaku dına dia Yehowa. 5 Mpindieu Lota, uvua wenza ngendu pamue ne Abalama, uvua pende ne mikoko ne ngombe ne ntenta. 6 Kadi buloba abu kabuvua bukumbane bua bobu kusomba kaba kamue; bintu biabu bikavua bivulangane bikole menemene kakuyi mushindu wa bobu kusomba kabidi pamue to. 7 Bua bualu abu, matandu akajuka pankatshi pa balami ba bimuna bia Abalama ne balami ba bimuna bia Lota. (Tshikoˆ ndo atshi bena Kanana ne bena Pelizi bavua basombele mu buloba abu.) g 8 Nunku Abalama wakambila Lota h ne: “Ndi nkulomba bua kakuikadi matandu pankatshi panyi nebe ne pankatshi pa balami ba bimuna bianyi ne balami ba bimuna biebe, bua-

13

GENESE 12:18–13:18 NSHAP. 12 a Gen 11:29 Gen 17:15 Gen 23:2, 19

b

Gen 20:11, 12

c Mis 105:14  NSHAP. 13 d Gen 12:9 Gen 20:1

e

Gen 24:34, 35

f

Gen 12:8, 9 Yos 7:2

g

Gen 10:19

h Gen 11:27  Mulongo 2 a Gen 19:28

b

Gen 19:20-22

c

Gen 2:8, 9

d

Gen 19:28, 29

e

Gen 18:20 Gen 19:5 2Pt 2:6-8 Yuda 7

f

Gen 12:7 Gen 15:18 Gen 24:7 Eks 33:1

g

Gen 12:2 Gen 15:1, 5 Eks 1:7 Eb 11:12

lu tudi bena muntu. 9 Buloba buonso kabuena kumpala kuebe anyi? Ndi nkulomba bua tuabulukangane. Wewe muye ku dia baˆ kaji, dıba adi meme nenye ku dia balume; kadi wewe muye ku dia ˆ balume, dıba adi meme nenye ku dia bakaji.” 10 Nunku Lota ˆ wakabandisha mesu, kumonaye ne: tshitupa tshionso tshia Yaˆ dene a too ne ku Soa b tshivua ˆ ne mayi a bungi anu bu budimi bua Yehowa, c anu bu buloba bua Ejipitu (kumpala kua Yehowa kubutula Sodoma ne Amola). 11 Ke Lota kusungula tshitupa tshionso tshia Yadene, kuyaye kuasa tshitudilu tshiende ku est. Nunku bakabulukangana. 12 Abalama wakasombela mu ˆ buloba bua Kanana, kadi Lota wakasombela pabuipi ne bimenga bia mu tshitupa tshia Yadene. d Ndekelu wa bionso wakasa ntenta yende pabuipi ne Sodoma. 13 Kadi bantu ba mu Sodoma bavua bantu babi, benji ba ˆ mpekatu banene ku mesu kua Yehowa. e 14 Abalama bamane kuabulukangana ne Lota, Yehowa wakamuambila ne: “Ndi nkulomba ˆ bua ubandishe mesu ebe kumbukila muaba uudi au, utangile ku nord ne ku sud, ku est ne ku ouest, 15 bualu buloba buonso buudi mumone abu nenkupeshabu wewe ne bana1 bebe bua buikale buenu bua kashidi. f 16 Nemvuije bana1 bebe anu bu nsenga ya pa buloba, bua ne: bikala muntu mua kubala nsenga ya pa buloba, nanku badi mua kubala bana1 bebe. g 17 Juka, wendakane mu buloba abu mu bule ne mu butshiama, bualu wewe ke ungabupesha.” 18 Nunku Abalama wakatungunuka ne kusombela mu ntenta. Pashishe wakafika ku 13:15, 16 1 Ku mua.: “dimiinu.”

GENESE 14:1-18 mitshi minene ya Mamale a idi mu Hebelone, b yeye kusombelaku, ne kuashilaku Yehowa tshioshelu. c Mu matuku a Amalafele ˆ mukalenge wa Shina, d Aliˆ yoka mukalenge wa Elasa, Keˆ ˆ dolaome e mukalenge wa Elama f ne Tidala mukalenge wa Goyima, 2 bakalenge aba bakaluangana mvita ne Bela mukalenge ˆ wa Sodoma, g Bısha mukalenge wa Amola, h Shinaba mukaleˆ nge wa Adema, Shemebe mukalenge wa Seboyima, i ne mukaleˆ nge wa Bela, mmumue ne: Soa. 3 Bakalenge bonso aba bakasangisha biluilu biabu mu Tshibandabanda1 tshia Sidime, j mmumue ne: Mbuu wa Mukele.2k ˆ 4 Bakavua benzele Kedolaoˆ me mudimu bidimu 12, kadi mu tshidimu tshia 13 bakamutombokela. 5 Nunku mu tshidimu ˆ ˆ tshia 14, Kedolaome ne bakalenge bavua nende bakaya, kutshimunabu bena Lefa mu Ashetelotaˆ kanayima, bena Zusa mu Hama, ˆ bena Emel mu Shawe-kıyatayima, 6 ne bena Holi m ku mukuna ˆ wabu wa Seı n too ne ku Elepalana udi ku tshipela. 7 Pashishe bakapingana, kuyabu ku Ene-mishapata, mmumue ne: Kadeshe, o ne kukuatabu buloba buonso bua bena Amaleka,p kabidi ne bena Amole q bavua basombeˆ le mu Hasasona-tama.r 8 Nunku mukalenge wa Sodoma wakaya, kabidi ne mukalenge wa Amola, ne mukalenge wa Adema, ne mukalenge wa Seboyima, ne mukalenge wa Bela, ˆ mmumue ne: Soa, bakela mualu wa mvita bua kuluangana nabu mu Tshibandabanda1 tshia Sidime, 9 bua kuluangana ne Keˆ ˆ dolaome mukalenge wa Elama, ne Tidala mukalenge wa Goyima, ne Amalafele mukalenge wa

14

60

NSHAP. 13 a Gen 18:1 Gen 23:19 Gen 25:9, 10 Gen 35:27

b

Gen 23:2

c Gen 12:7  NSHAP. 14 d Gen 10:9, 10 e

Gen 14:17

f

Gen 10:22

g

Gen 10:19 Gen 13:12

h

Gen 13:10, 12

i

Dut 29:23

j

Gen 14:10

k

Nom 34:2, 12

l

Dut 2:10, 11

m

Dut 2:12

n

Gen 36:8

o

Nom 20:1

p

Gen 36:12 1Sm 15:2

q

Gen 10:15, 16

r 2Ku 20:2  Mulongo 2 a Gen 14:1, 2 b

Gen 14:16

c

Gen 19:1

d

Gen 13:18

e

Gen 14:24

f

Gen 11:27

g

Bal 18:29

14:3, 8, 10, 17 1 Anyi “Tshibatabata.” 14:3 2 Mmumue ne: Mbuu Mufue. h

2Sm 18:18

ˆ Shina, ne Aliyoka mukalenge ˆ wa Elasa, a bakalenge banayi baluisha batanu. 10 Kadi Tshibandabanda1 tshia Sidime tshivua tshiuwule tente ne bina bia kabudimbu, nunku bakalenge ba Sodoma ne Amola bakajinga bua kunyema, kadi bakakulukamu, ne bantu bavua bashale bakanyemena ku buloba bua mikuna. 11 Pashishe batshimunyi bakangata bintu bionso bia mu Sodoma ne Amola ne biakudia biabu bionso, kuyabu. b 12 Bakakuata kabidi Lota muana wa muanabu ne Abalama uvua musombele mu Sodoma, c ne bintu biende, bobu kutungunuka ne njila. 13 Pashishe muntu mukuabu uvua munyeme wakalua kumanyisha Abalama muena Ebelu. Tshikondo atshi uvua musombele1 mu mitshi minene ya Mamale muena Amole, d muanabu ne Eshekola ne Anele. e Bobu aba bavua bena dia Abalama. 14 Nunku Abalama kumvua ne: bavua bakuate mulela wende.1f Ke yeye kusangisha bantu bende balongesha mvita, bena mudimu 318 balelela mu nzubu muende, kubalondakajaye too ne ku Dana. g 15 Butuku, wakatapulula tshiluilu tshiende, ne yeye ne bena mudimu bende bakabela mvita, kubatshimunabu. Yeye kubalondakaja too ne ku Hoba udi ku nord kua Damaseke. 16 Wakanyenga bintu bionso, kunyengaye kabidi mulela wende Lota, ne bintu biende, ne bantu bakaji, ne bantu bakuabu. 17 Pavua Abalama mufume ˆ ˆ ku ditshimuna Kedolaome ne bakalenge bavuaye nabu, mukalenge wa Sodoma wakapatuka bua kusambakena ne Abalama mu Tshibandabanda1 tshia Shawe, mmumue ne: Tshibandabanda tshia Mukalenge. h 18 Melekise14:13 1 Anyi “musombele mu ntenta.” 14:14 1 Ku mua.: “muanabu.”

61 deke a mukalenge wa Salema b wakalua ne mampa ne mvinyo; yeye uvua muakuidi wa Nzambi Mutambe Bunene. c 19 Ke yeye kumubenesha wamba ne: “Abalama abeneshibue kudi Nzambi Mutambe Bunene, Muenji wa diulu ne buloba; 20 Ne Nzambi Mutambe Bunene Udi mufile baluishi bebe mu tshianza tshiebe atumbishibue!” Nunku Abalama wakamupesha tshia dikumi tshia bintu bionso. d 21 Pashishe mukalenge wa Sodoma wakambila Abalama ne: “Mpesha meme bantu,1 wangate wewe bintu.” 22 Kadi Abalama wakambila mukalenge wa Sodoma ne: “Ndi njula tshianza tshianyi muulu, nditshipa kudi Yehowa Nzambi Mutambe Bunene, Muenji wa diulu ne buloba, 23 ne: tshiakuangata tshintu tshiebe nansha tshimue, kubangila anu ku buanda too ne ku nshinga wa sandala, bua kulu kuamba ne: ‘Meme ke uvua muvuije Abalama mubanji.’ 24 Tshiakuangata tshintu nansha tshimue pa kumbusha bikadi bansongalume aba bamane kudia. Kadi bua tshitupa tshia kupesha bantu bavua baye nanyi, Anele, Eshekola, ne Mamale, e bobu bangate tshiabu tshitupa.” Panyima pa bualu ebu, ˆ dıyi dia Yehowa diakalua kudi Abalama mu tshikena kumona, diamba ne: “Abalama, kutshinyi to. f Meme ndi ngabu webe. g Difutu diebe nedikale dinene menemene.” h 2 Abalama wakamba ne: “Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa, neumpeshe tshinyi? Bualu tshiena anu muanji kuikala ne muana to, ne muntu wapiana nzubu wanyi udi

15

14:21 1 Anyi “anyima.”

GENESE 14:19–15:11

NSHAP. 14 a Mis 110:4 Eb 6:20

b

Eb 7:1, 2

c

Mis 83:18 Eb 5:5, 10

d

Eb 7:4

e Gen 14:13  NSHAP. 15 f Mis 27:1 Yes 41:10 Lom 8:31 Eb 13:6

g

Dut 33:29 Nsu 30:5

h Gen 17:5, 6  Mulongo 2 a Gen 24:2, 3

b

Gen 12:7 Bz 7:5

c

Gen 17:15, 16 Gen 21:12

d

Gen 22:17 Dut 1:10 Lom 4:18 Eb 11:12

e

Eb 11:8

f

Lom 4:13, 22 Gal 3:6 Yak 2:23

g

Gen 11:31 Neh 9:7

ˆ Eliyeze a muntu wa ku Damaseke.” 3 Abalama wakamba kabidi ne: “Wewe kuena mumpeshe muana1b to, ne muntu2 wa mu nzubu muanyi ke udi umpingana bu mupianyi.” 4 Kadi monayi! ˆ Dıyi dia Yehowa diakamuandamuna ne: “Muntu au kakukupingana bu mupianyi to, kadi muanebe1 wewe neakupingane bu mupianyi.” c 5 Ke yeye kumupatula pambelu kumuambila ne: “Ndi nkulomba bua utangile muulu, ubale mitoto ni udi mua kukokesha mua kuyibala.” Mpindieu yeye kumuambila ne: “Ke mualua bana1 bebe nunku.” d 6 Wakitabuja Yehowa, e ne Yeye wakamubadila bualu ebu bu buakane. f 7 Pashishe wakamba kabidi ne: “Meme ndi Yehowa uvua mukupatule mu Ula wa bena Kasada bua kukupesha buloba ebu bu tshintu tshiebe.” g 8 Ke yeye kuamba ne: “Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa, nemmanye bishi ne: nembuangate?” 9 Yeye wakamuandamuna ne: “Ngangatshila lukungulu lua ngombe lua bidimu bisatu, ne lukungulu lua mbuji lua bidimu bisatu, ne tshimpanga tshia mukoko tshia bidimu bisatu, ne kamanda nkutshi,1 ne muana wa nkudimba.” 10 Nunku wakangata nyama yonso ayi, kuyikosaye mu bitupa bibidi bibidi, kuteka tshitupa tshionso tshitangilangane ne tshikuabu,1 kadi kakakosolola nyunyi to. 11 Pashishe nyunyi itu idia minyinyi yakatuadija kupueka pa bitalu abi, kadi Abalama uvua anu uyipata. 15:3, 5 1 Ku mua.: “dimiinu.” 15:3 2 Ku mua.: “muana wa balume.” 15:4 1 Ku mua.: “muntu udi upatuka mu bitupa biebe bia munda.” 15:9 1 Anyi “kakutshikutshi.” 15:10 1 Anyi “kuteka tshitupa tshionso bua tshipetangane ne tshikuabu.”

GENESE 15:12–16:11

ˆ 12 Pakavua dıba pa kubuela, tulu tukole tuakakuata Abalama, ˆ ne mıdima mikole ivua yenza ˆ buowa yakamubuikila. 13 Pashishe Yeye wakambila Abalama ne: “Umanye bimpe ne: bana1 bebe nebikale bantu ba ku babende mu buloba budi kabuyi buabu ne bantu ba mu buloba abu nebabakuate ku bupika ne nebabakengeshe bidimu 400. a 14 Kadi meme nendumbuluishe tshisamba tshienzelabu mudimu, b pashishe nebapatukamu ne bintu bia bungi. c 15 Kadi wewe neuye kudi bankambua bebe mu ditalala; nebakujiike wewe mumane kukulakaja bikole. d 16 Kadi bana bebe nebapingane mu buloba ebu e mu tshipungu tshinayi, bualu tshilema tshia bena Amole ki ntshianji kukumbana menemene to.” f ˆ 17 Pakavua dıba dibuele ne ˆ mıdima mikole milue, tshikutu tshivua tshifuima muishi tshiakamueneka ne tshimunyi tshia kapia tshiakapitshila pankatshi pa bitupa bia nyama abi. 18 Dituku adi, Yehowa wakadia tshipungidi ne Abalama g wamba ne: “Nempeshe bana1 bebe buloba ebu, h kubangila ku musulu wa Ejipitu too ne ku musulu munene, musulu wa Pelata: i 19 buloba bua bena Kene, j bena Kenizi, bena Kadamona, 20 bena Hiti, k bena Pelizi, l bena Lefa, m 21 bena Amole, bena ˆ ˆ Kanana, bena Gıgashi ne bena Yebuse.” n Mpindieu Salai mukaji wa Abalama kavua mumulelele bana to, o kadi uvua ne muena mudimu wende muena Ejipitu, ˆ ˆ dına diende divua Haga. p 2 Nunku Salai wakambila Abalama ne: “Nteleja koku. Yehowa mmumpangishe bua kulela bana. Lala koku ne muena mudimu wanyi. Pamuapa ndi mua kupetela bana

16

15:13, 18; 16:10 1 Ku mua.: “dimiinu.”

62 NSHAP. 15 a Gen 21:9 Eks 1:13, 14 Eks 3:7 Bz 7:6, 7

b

Eks 7:4 Nom 33:4

c

Eks 3:22 Mis 105:37

d

Gen 25:8

e

Yos 14:1 Bz 7:7

f

1Bk 21:26 2Bk 21:11

g

Gen 17:19 Gen 22:17

h

Eks 3:8

i

1Bk 4:21

j

1Sm 15:6

k

Yos 1:4

l

Eks 3:17

m

Yos 17:15

n Dut 7:1  NSHAP. 16 o Gen 15:2, 3 p Gal 4:25  Mulongo 2 a Gen 30:1, 3 b

Gen 25:17, 18 Eks 15:22

c

Gen 17:20 Gen 25:13-16 1Ku 1:29-31

kudiye.” a Nunku Abalama wakateleja tshivua Salai muambe. 3 Pakavua Abalama musombe bidimu dikumi mu buloba bua ˆ Kanana, Salai mukaji wa Abalaˆ ma wakangata Haga, muena mudimu wende muena Ejipitu, kumufilaye kudi bayende Abalama bua ikale mukajende. 4 Nanku ˆ wakalala ne Haga, yeye kuimita. Pakamonaye ne: uvua ne difu, wakatuadija kupepeja mukalenge wende mukaji. 5 Ke Salai kuambila Abalama ne: “Bubi budibu bangenzele ebu wewe ke udi mubukebeshe. Meme ke uvua muteke muena mudimu wanyi mu tshiadi tshiebe,1 kadi padiye mumone ne: udi ne difu, mmutuadije kumpepeja. Yehowa akose tshilumbu tshidi pankatshi panyi nebe.” 6 Ke Abalama kuambila Salai ne: “Tangila! Muena mudimu webe udi ku bukokeshi buebe. Muenzela tshionso tshiudi wela meji ne: ntshimpe.” Nunku Salai wakamufuisha bundu, ke yeye kumunyema. 7 Pashishe muanjelu wa Yehowa wakamusangana ku mushiˆ mi wa mayi mu tshipela, mushiˆ mi uvua mu njila wa ku Shu. b ˆ 8 Wakamuebeja ne: “Haga, muena mudimu wa Salai, udi ufumina penyi ne udi uya penyi?” Yeye kuandamuna ne: “Ndi ngenda nyema mukalenge wanyi mukaji Salai.” 9 Ke muanjelu wa Yehowa kumuambila ne: “Pingana kudi mukalenge webe mukaji, udipuekeshe mu tshianza tshiende.” 10 Pashishe muanjelu wa Yehowa wakamba ne: “Meme nemvudije bana1 bebe bikole menemene bua balue bungi kabuyi kubala.” c 11 Muanjelu wa Yehowa wakamba kabidi ne: “Ke wewe eu ne difu; neulele muana wa balume, ne neumuinyi16:5 1 Anyi “mu maboko ebe.”

63 ke ne: Yishemaele,1 bualu Yehowa mmumvue dikenga diebe. 12 Neikale bu mpunda wa tshisuku.1 Tshianza tshiende netshiluishe muntu yonso, ne tshianza tshia muntu yonso netshimuluishe, ne neasombe mutangilangane ne bana babu bonso.”2 ˆ 13 Pashishe wakabila dına dia Yehowa uvua uyukila nende, wamba ne: “Wewe udi Nzambi udi umona,” a bualu yeye wakamba ne: “Muaba eu ndiku bushuwa mumone muntu udi ummona anyi?” 14 Ke bualu kayi baˆ kabikila tshina tshia mayi atshi ˆ ne: Be-laha-loi.1 (Tshidi pankatshi pa Kadeshe ne Belede.) ˆ 15 Nunku Haga wakalelela Abalama muana wa balume, Abalama kuinyikaye muanende uvua ˆ Haga mulele ne: Yishemaele. b 16 Abalama uvua ne bidimu 86 ˆ pavua Haga mumulelele Yishemaele. Pakavua Abalama ne bidimu 99, Yehowa wakamuenekela Abalama, kumuambilaye ne: “Meme ndi Nzambi Wa Bukole Buonso. Wende kumpala kuanyi, udileje kuyi kalema.1 2 Nenjadike tshipungidi tshianyi pankatshi panyi nebe, c ne nenkuvudije bikole, bikole menemene.” d 3 Ke Abalama kutua mpala wende panshi, ne Nzambi kutungunuka ne kuakula nende, wamba ne: 4 “Tangila! Tshipungidi tshianyi meme tshidi nebe;e bulelela, neulue tatu wa bisamba ˆ bia bungi. f 5 Dına diebe kadia-

17

GENESE 16:12–17:13

NSHAP. 16 a Nsu 15:3

b

Gen 21:9 Gal 4:22, 24

 NSHAP. 17 c Gen 15:18 Mis 105:8-11

d

Gen 22:17 Dut 1:10 Eb 11:11, 12

e

Mis 105:9-11

f

Gen 13:16 Lom 4:17

 Mulongo 2 a Gen 35:10, 11

b

Luk 1:72, 73

c

Eks 6:4 Eb 11:8, 9

d

Dut 14:2

16:11 1 Diumvuija: “Nzambi udi umvua.” e 16:12 1 Anyi “onagre,” mushindu mukuabu wa mpunda wa tshisuku, nansha mudi bantu bakuabu bela meji ne: nngomba ngole. Badi pamuapa bakula bua lungenyi lua kudienzela malu. 2 Anyi f pamuapa: “ne neasombe mu lukuna ne bana babu bonso.” 16:14 1 Diumvuija: “Tshina tshia Yeye udi ne muoyo udi ummona.” 17:1 1 Anyi “kuyi mua kubandibua.” g

Gen 21:4 Lom 2:29

Bz 7:8 Lom 4:11

Luk 2:21

ˆ kuikala kabidi Abalama1 to; dına diebe nedilue Abalahama,2 bualu nenkuvuije tatu wa bisamba bia bungi. 6 Nengenze bua ulele bana ba bungi, ba bungi menemene, nenkuvuije bisamba, ne bakalenge nebafumine kuudi. a 7 “Nendame tshipungidi tshianyi tshidi pankatshi panyi nebeb ne bana1 bebe balua panyima pebe mu bipungu biabu bionso bua tshipungidi tshia tshiendelele, bua ngikale Nzambi webe ne wa bana1 bebe balua panyima pebe. 8 Nenkupeshe wewe ne bana1 bebe balua panyima pebe buloba buuvua musombele bu muntu wa ku babende, c buloba ˆ buonso bua Kanana, bua buikale buenu bua kashidi; nengikale kabidi Nzambi wabu.” d 9 Nzambi wakambila kabidi Abalahama ne: “Kadi wewe, udi ne bua kulama tshipungidi tshianyi, wewe ne bana1 bebe balua panyima pebe mu bipungu biabu bionso. 10 Etshi ntshipungidi tshianyi tshidi pankatshi panyi nenu tshinualama wewe ne bana1 bebe balua panyima pebe: Muntu mulume yonso udi munkatshi muenu udi ne bua kutengudibua. e 11 Nudi ne bua kutengudibua, ne bualu ebu nebuikale tshimanyinu tshia tshipungidi tshidi pankatshi panyi nenu. f 12 Mu bipungu bienu bionso, nudi ne bua kutengula g muana wa balume yonso udi ne matuku muanda mukulu, muntu yonso mulela mu nzubu muenu ne muntu yonso udi kayi wa mu bana1 benu uvua musumba ku makuta kudi muntu wa ku babende. 13 Muntu mulume yonso mulela mu nzubu muebe ne muntu mulume yonso musumba 17:5 1 Diumvuija: “Tatu udi kuulu (mubandishibue).” 2 Diumvuija: “Tatu wa tshisumbu tshia (musumba wa) bantu; Tatu wa bantu ba bungi.” 17:7-10, 12 1 Ku mua.: “dimiinu.”

GENESE 17:14–18:5 ku makuta ebe udi ne bua kutengudibua, a ne tshipungidi tshianyi mu mibidi yenu tshidi ne bua kuikala tshipungidi tshia kashidi. 14 Muntu mulume udi kayi mutengula yeye kayi muditenguishe, badi ne bua kumbusha1 muntu2 au munkatshi mua tshisamba tshiabu. Mmushipe tshipungidi tshianyi.” 15 Pashishe Nzambi wakambila Abalahama ne: “Kadi bua mukajebe Salai,1b kumubikidi kabiˆ di ne: Salai to, bualu dına diende nedilue Sala.2 16 Nemmubeneshe ne nenkupeshile kabidi muana wa balume mu yeye; c nemmubeneshe ne nealue bisamba; bakalenge ba bisamba nebafumine kudiye.” 17 Ke Abalahama kutua mpala panshi, kutuadijaye kuseka, udiambila mu muoyo wende d ne: “Badiku mua kulelela muntu wa bidimu lukama muana anyi? Sala, mukaji wa bidimu 90, udiku mua kulela anyi?” e 18 Nunku Abalahama wakambila Nzambi mulelela ne: “Yishemaele ikale ne muoyo kumpala kuebe!” f 19 Ke Nzambi kumuambila ne: “Sala mukajebe neakulelele bushuwa muana wa balume, ne neumuinyike ne: Izaka.1g Nenjadike tshipungidi tshianyi nende. Netshikale tshipungidi tshia tshiendelele kudi bana2 bende balua panyima pende. h 20 Kadi bua Yishemaele, ndi mukumvuile. Tangila! Nemmubeneshe, nengenze bua alele bana ba bungi, nemmuvudije bikole, bikole menemene. Neapatule bamfumu 12, ne nemmuvuije tshisamba tshinene. i 21 Kadi nenjadike tshi-

64 NSHAP. 17 a Eks 12:44

b

Gen 11:29

c

Gen 18:10

d

Gen 18:12

e

Lom 4:19 Eb 11:11

f

Gen 16:11

g

Mat 1:2

h

Gen 26:24

i

Gen 16:10 Gen 21:13, 18 Gen 25:13-16 1Ku 1:29-31

 Mulongo 2 a Gen 26:3 Eb 11:8, 9

b

Gen 18:10, 14 Gen 21:1

c

Gen 17:13

d

Bz 7:8 Lom 4:11

e Gen 16:16  NSHAP. 18 f Gen 16:7 Bal 13:21

g

17:14 1 Anyi “kushipa.” 2 Anyi “anyima.” 17:15 1 Diumvuija pamuapa: “Muena matandu.” 2 Diumvuija: “Muka- h ˆ ji wa mu dıku dia bukalenge.” 17:19 1 Diumvuija: “Tuseku.” 2 Ku mua.: “di- i miinu.”

Gen 13:18 Gen 14:13

Gen 19:1

Gen 19:2 Gen 24:32

pungidi tshianyi ne Izaka a wikala Sala mua kukulelela tshikondo tshia buena etshi, tshidimu tshidi tshilua.” b 22 Pavua Nzambi mujikije kuyukila nende, wakabanda, kushiyaye Abalahama. 23 Pashishe Abalahama wakangata Yishemaele muanende wa balume ne bantu balume bonso balela mu nzubu muende ne muntu yonso uvuaye musumbe ku makuta, muana wa balume yonso wa mu nzubu mua Abalahama, yeye kubatengula dituku dine adi anu muvua Nzambi mumuambile.c 24 Abalahama uvua ne bidimu 99 pakamutengulabu.d 25 Yishemaele muanende uvua ne bidimu 13 pakamutengulabu pende.e 26 Anu dituku dine adi, bakatengula Abalahama ne muanende Yishemaele kabidi. 27 Bantu balume bonso ba mu nzubu muende, muntu yonso mulela mu nzubu muende ne muntu yonso uvuaye musumbe ku makuta kudi muntu wa ku babende, bakatengudibua pabu pamue nende. Pashishe Yehowa f wakamumuenekela mu mitshi minene ya Mamale g pavuaye musombe ku tshibuelelu tshia ˆ ntenta dıba dia munya mukole menemene. 2 Wakabandisha ˆ mesu, kumonaye bantu balume basatu bimane ntanta nende. h Pakabamonaye, wakumbuka lubilu ku tshibuelelu tshia ntenta mutangile kudibu, kuinamaye panshi. 3 Ke yeye kuamba ne: “Yehowa, bingikala muanyishibue ku ˆ mesu kuebe, ndi nkulomba bua kupitshi muena mudimu webe to. 4 Anyishayiku balue ne ndaˆ mbu wa mayi, banoweshawu ku makasa, i pashishe nuikishe muinshi mua mutshi. 5 Bu munudi balue kudi muena mudimu wenu muaba eu, anyishayiku nnutuadile tshipese tshia diampa bua nu-

18

65 petulule bukole.1 Pashishe nudi mua kutungunuka ne luendu luenu.” Ke bobu kuamba ne: “Mbimpe. Udi mua kuenza muudi muambe.” 6 Nunku Abalahama wakaya lubilu ku ntenta kuvua Sala, kumuambilaye ne: “Kolesha! Angata bipiminu1 bisatu bia bukula bunefuke, ubusope, ne wenze mampa.” 7 Pashishe Abalahama wakaya lubilu ku tshisumbu tshia nyama, kusungulaye muana mulume wa ngombe muimpe, mutekete. Kumupeshaye muena mudimu wende, yeye kuenza lukasa bua kumulamba. 8 Pashishe wakangata manteka ne mabele ne muana mulume wa ngombe uvuaye mulambe, kutekaye biakudia abi kumpala kuabu. Yeye kuimana ku luseke luabu muinshi mua mutshi pavuabu benda badia. a 9 Bobu kumuebeja ne: “Mukajebe Sala b udi kuepi?” Yeye kuandamuna ne: “Udi mu ntenta emu.” 10 Nunku umue wa kudibu wakamba kabidi ne: “Bushuwa nempingane kuudi tshidimu tshialua, tshikondo tshia buena etshi; tangila! mukajebe Sala neikale ne muana wa balume.” c Pine apu Sala uvua ku tshibuelelu tshia ntenta uvua panyima pa muntu au, wenda uteleja. 11 Abalahama ne Sala bakavua bakulakaje, bikale ne bidimu bia bungi. d Sala ukavua mupite tshikondo tshia kulela.1e 12 Nunku Sala wakatuadija kudisekela, wamba ne: “Meme mumane kukooka nunku ne mukalenge wanyi mumane kukulakaja, nengikale bushuwa ne milowo ayi anyi?” f 13 Nunku Yehowa wa-

GENESE 18:6-23 NSHAP. 18 a Eb 13:2

b

Gen 17:15

c

Gen 17:21 Gen 21:2 Lom 9:9

d

Gen 17:17

e

Lom 4:19

f

Eb 11:11 1Pt 3:6

 Mulongo 2 a Yes 40:29 Mat 19:26 Luk 1:36, 37

b

Gen 13:12

c

Mis 25:14 Amo 3:7

d

Gen 12:1-3 Gal 3:14

e

Dut 4:9

f

2Pt 2:7, 8

g

Gen 13:13 Yuda 7

h

Gen 11:5 Eks 3:7, 8 Mis 14:2

18:5 1 Ku mua.: “nupeshe muoyo wenu bukole.” 18:6 1 Ku mua.: “bipiminu bia seha.” Seha uvua ubuela litre 7,33. Tang. Tshis. B14. 18:11 1 Ku mua.: “Tshitu tshienzekela bantu bakaji tshikavua i tshimane bua Sala.”

Gen 31:11 Gen 32:30

kebeja Abalahama ne: “Bua tshinyi Sala mmuseke, wamba ne: ‘Bushuwa nendele nansha munkadi mukulakaje emu anyi?’ 14 Kudiku tshintu tshidi tshitambe Yehowa bukole anyi? a Nempingane kuudi tshidimu tshidi tshilua tshikondo tshia buena etshi, ne Sala neikale ne muana wa balume.” 15 Kadi Sala wakavila, wamba ne: “Tshiena muˆ seke to,” bualu uvua ne buowa. Ke yeye kumuambila ne: “Mmuomu! Wewe udi museke.” 16 Pavua bantu abu bajuke bua kuya, batangile luseke lua Sodoma,b Abalahama wakaya nabu bua kubashindikija. 17 Yehowa wakamba ne: “Ndiku mua kusokoka Abalahama bualu bundi nkeba kuenza anyi? c 18 Bushuwa Abalahama nealue tshisamba tshinene tshia bukole, ne bisamba bionso bia pa buloba nebibeneshibue1 ku diambuluisha diende.d 19 Bualu ndi mufike ku dimumanya bua atumine bana bende ne ba mu nzubu muende badi balua ˆ panyima pende dıyi bua balame njila wa Yehowa pa kuenza malu malulame ne makane, e bua Yehowa akumbaje bualu buvuaye mulaye budi butangila Abalahama.” 20 Pashishe Yehowa wakamba ne: “Muadi udibu badila bua Sodoma ne Amola mmukole menemene, f ne mpekatu wabu mmupite bunene. g 21 Nempueke bua kumona ni badi benza malu bilondeshile muadi udi mufike kundi. Bikalabi kabiyi nanku, nemmanye bualu abu.” h 22 Nunku bantu abu bakumbuka muaba au, kuyabu batangile ku Sodoma; kadi Yehowa i yeye wakashala ne Abalahama. 23 Ke Abalahama kusemena, kumuebejaye ne: “Bushuwa wewe neujimije bantu bakane 18:18 1 Anyi “nebipete dibenesha buabi biobi.”

GENESE 18:24–19:8 ne bantu babi popamue anyi? a 24 Fuanyikijabi ne: mu tshimenga atshi mudi bantu bakaˆ ne 50. Dıba adi neujimije ba mu tshimenga atshi kuyi ubuikidila tshimenga bua bualu bua bakane 50 badimu anyi? 25 Bushuwa, wewe kuena mua kuenza nanku to, kushipa muntu muakane popamue ne muntu mubi, bua tshidi tshifikila muntu muakane tshikale tshia muomumue ne tshidi tshifikila muntu mubi! b Wewe kuena mua kuenza nanku to. c Mulumbuluishi wa buloba bujima kakuenza tshidi tshiakane anyi?” d 26 Ke Yehowa kuamba ne: “Meme musangane bantu bakane 50 mu Sodoma, nembuikidile tshimenga tshionso atshi bua bualu buabu.” 27 Kadi Abalahama wakamba kabidi ne: “Mfuilaku luse bua muoyo mukole undi ngakula nawu ne Yehowa, panyi muikale lupuishi ne butu. 28 Fuanyikija ne: mu bantu bakane 50 mmupangike batanu. Neubutule tshimenga atshi tshionso bua bantu batanu abu anyi?” Ke yeye kuamba ne: “Meme musanganamu bantu bakane 45, tshiakutshibutula to.” e 29 Kadi wakakula kabidi nende wamba ne: “Fuanyikija ne: mudi bantu bakane 40.” Yeye kuandamuna ne: “Bua bantu bakane 40 abu, tshiakutshibutula to.” 30 Kadi wakatungunuka wamba ne: “Mfuila koku luse Yehowa, kukuatshi tshiji to, f kadi anyisha bua ntungunuke ne kuakula. Fuanyikija ne: mudi bantu bakane anu 30.” Wakandamuna ne: “Meme musanganamu bantu bakane 30, tshiakutshibutula to.” 31 Kadi wakatungunuka wamba ne: “Mfuila koku luse bua muoyo mukole undi ngakula nawu ne Yehowa. Fuanyikija ne: mudi bantu bakane anu 20.” Wakandamuna ne: “Bua bantu baka-

66 NSHAP. 18 a Nom 16:22

b

Mis 37:10, 11 Nsu 29:16 Mal 3:18 Mat 13:49

ne 20 abu, tshiakutshibutula to.” 32 Kuambaye ndekelu wa bionso ne: “Mfuila koku luse Yehowa, kukuatshi tshiji to, kadi anyishaku bua ngakule nansha bua musangu wa ndekelu. Fuanyikija ne: mudi bantu bakane anu dikumi.” Wakandamuna ne: “Bua bantu bakane dikumi abu, tshiakutshibutula to.” 33 Pakajikija Yehowa kuakula ne Abalahama, wakaya, a ne Abalahama wakapingana kuende. Banjelu babidi abu bakafika mu Sodoma ku dilolo, kadi Lota uvua musombe ku tshiibi tshia Sodoma. Pakabamona Lota, wakajuka bua kusambakena nabu, yeye kuinama kutua mpala wende panshi. b 2 Yeye kuamba ne: “Suayi bakalenge banyi, nuapukaku ku nzubu kua muena mudimu wenu, nulale buˆ tuku ebu, banoweshe mayi ku makasa. Pashishe nudi mua kujuka patshiatshia, kutungunuka ne luendu luenu.” Bobu kua` mba ne: “Too, netulale muaba wa tshinsangansanga eu butuku bujima.” 3 Kadi wakabasengelela bikole, bobu kuya nende ku nzubu kuende. Yeye kubalambishila biakudia bia bungi, kuboshila mampa kaayi mela luevene, bobu kudia. 4 Kumpala kua bobu kulala, bantu ba mu tshimenga, bantu balume ba mu Sodoma, kubangila anu ku nsongalume too ne ku mukulakaje, mmumue ne: buonso buabu, tshisumbu tshijima, bakajingila nzubu. 5 Bavua anu bela Lota mbila bamuambila ne: “Bantu bavua babuele kuebe butuku ebu badi penyi? Tupatuilabu bua tulale nabu.” c 6 Nunku Lota wakapatuka ku mushiku wa mbelu kuvuabu, yeye kukanga tshiibi panyima pende. 7 Kubambilaye ne: “Bana betu, ndi nnulomba bua kanuenji bualu bubi to. 8 Ngumvuila-

19

c

Dut 32:4

d

Yob 34:12 Yes 33:22

e

Nom 14:18 Mis 86:15

f Eks 34:6  Mulongo 2 a Gen 18:2, 22  NSHAP. 19 b Gen 18:2, 22

c

Yuda 7

67 yiku, muaba eu ndi ne bana ba bakaji babidi badi kabayi banji kulala ne balume. Anyishayi nnupatuilabu bua nubenzele tshionso tshidi tshimueneka tshimpe ˆ ku mesu kuenu. Kadi kanuenzedi bantu aba bualu nansha bumue, bualu mbalue kueyema1 mu nzubu muanyi.”a 9 Abu kuambabu ne: “Shiya njila!” Kuambabu kabidi ne: “Muntu wa ku babende eu, muntu nkaya, mmulue kusomba apa ukadi pende ne dikamakama dia kutulumbuluisha! Mpindieu, tudi tukuenzela bibi kupita mutuvua mua kubenzela bobu.” Bakafinakaja1 Lota, kusemenabu pabuipi bua kutula tshiibi. 10 Nunku bantu abu bakolola bianza biabu, kukokelabu Lota mu nzubu muvuabu, kukangabu tshiibi. 11 Kadi bakaˆ fofomija mesu a bantu bavua ku mushiku wa mbelu, kubangila ku udi mutambe bukese too ne ku udi mutambe bunene, bobu kutshioka ne dikeba dia mushiku wa mbelu. 12 Pashishe bantu abu bakambila Lota ne: “Udi ne muntu mukuabu muaba eu anyi? Baku bebe, bana bebe ba balume, bana bebe ba bakaji, ne bantu bebe bonso badi mu tshimenga etshi, patuka nabu muaba eu! 13 Bualu netubutule muaba eu, bualu muadi udibu badila bua bualu buabu mmupite bukole1 kumpala kua Yehowa, b nunku Yehowa mmututume bua kubutula tshimenga etshi.” 14 Nanku Lota wakapatuka, kutuadijaye kuambila baku bende bavua ne bua kusela bana bende ba bakaji, wamba wambulula ne: “Jukayi! Nupatuke muaba eu, bualu Yehowa neabutule tshimenga etshi!” Kadi wakamueneka kudi

GENESE 19:9-22

b

Luk 17:29-31

c

Eks 33:19

d

2Pt 2:7-9

e

Luk 9:62

f

Gen 13:10

g

Mis 143:11

h

Mis 6:4

i

Gen 19:30 Mis 68:20

baku bende anu bu muntu uvua wela bilele. a 15 Pakavuabu butshia, banjelu bakatuadija kuenzeja Lota malu lukasa lukasa bamba ne: “Juka! Angata mukajebe ne bana bebe ba bakaji babidi badi nebe muaba eu, bua kulu kujimijibua bua tshilema tshia tshimenga etshi!” b 16 Bua luse luvua nalu Yehowa bua bualu buende, c pavuaye ujingakana, bantu abu bakakuata ku tshianza tshiende, ku tshianza tshia mukajende, ne ku bianza bia bana bende ba bakaji babidi, kumupatulabu, kumuimanyikabu pambelu pa tshimenga. d 17 Diakamue pakafikabu nabu ku mikalu ya tshimenga, wakamba ne: “Nyema bua kupandisha muoyo1 webe! Kutangidi panyima pebe, e kuimanyi muaba nansha umue mu tshitupa etshi f to! Nyemena ku buloba bua mikuna bua kulu kujimijibua!” 18 Pashishe Lota wakabambila ne: “Yehowa, bua luse, aku to! 19 Muena mudimu webe mmuaˆ nyishibue ku mesu kuebe, ne udi mundeje bulenga1 bua bungi paudi mundame meme2 ne muoyo, g kadi tshiena mua kukokesha bua kunyemena ku buloba bua mikuna to, bualu ndi ntshina ne: njiwu idi mua kunkuata meme kulua kufua. h 20 Mpindieu, ndi nkulomba ne: tshimenga tshiatshia tshidi pabuipi, ndi mua kunyemenamu; ntshimenga tshikese tshianana. Tshienaku mua kunyemenamu anyi? Ntshimenga tshikese tshianana. Nunku nempanduke.”1 21 Ke yeye kumuambila ne: “Mbimpe menemene, tshiakubutula tshimenga tshiudi wamba atshi to, i bua kukuleja kabidi mundi nkutua mushinga. j 22 Enza

Mis 34:15

19:17 1 Anyi “anyima.” 19:19 1 Anyi “dinanga dia lulamatu.” 2 Anyi “anyima wanyi.” 19:20 1 Anyi “anyima wanyi neashale ne muoyo.”

NSHAP. 19 a Bal 19:23, 24

b

Gen 13:13 Gen 18:20

 Mulongo 2 a Luk 17:28

19:8 1 Anyi “mu bukubi.” Ku mua.: “mu mundidimbi.” 19:9 1 Anyi “Bakabambakaja bikole.” 19:13 1 Anyi “udi umvuika bikole.” j

GENESE 19:23–20:3 lukasa! Nyemenamu, bualu tshiena mua kuenza bualu nansha bumue too ne paudi ufikamu!” a Ke bualu kayi wakinyika tshimenga ˆ atshi ne: Soa.1b ˆ 23 Dıba dikavua dibande paˆ kafika Lota ku Soa. 24 Pashishe Yehowa wakalokesha sufre ne kapia mu Sodoma ne mu Amola, bivua bifumina kudi Yehowa, biumbukila mu diulu. c 25 Nunku wakabutula bimenga abi, bushuwa, tshitupa tshionso atshi, kusangisha ne bantu bonso ba mu bimenga abi ne mitshi ya mu buloba abu. d 26 Kadi mukaji wa Lota uvua panyima pende wakatuadija kutangila panyima, yeye kuandamuka dibue dia mukele. e 27 Nunku Abalahama wakajuka pa dinda menemene, kuyaye muaba uvuaye muimane kumpala kua Yehowa. f 28 Pakatangilaye luseke lua Sodoma ne Amola ne buloba buonso bua tshitupa atshi, wakamona bualu bua dikema. Kuvua muishi mufiike fitutu ufumina mu buloba abu ubanda bu muishi mufiike fitutu wa mfulu. g 29 Nunku pavua Nzambi mubutule bimenga bia mu tshitupa atshi, Nzambi uvua ne Abalahama mu lungenyi, kupatulaye Lota mu bimenga bivuaye mubutule, bimenga bia muaba uvua Lota musombele. h 30 Pashishe Lota wakumbuka ˆ ku Soa, yeye ne bana bende ba bakaji babidi, kubangaye kusombela mu buloba bua mikuna, i bualu uvua utshina bua kusoˆ mbela mu Soa. j Nunku wakabanga kusombela mu nyongolo ne bana bende ba bakaji babidi. 31 Pashishe muanabute wakambila muakunyi ne: “Tatuetu ukadi mukulakaje, ne kakuena muntu mulume mu buloba ebu udi mua kusangila netu bilonde19:22 1 Diumvuija: “Bukese.”

68 NSHAP. 19 a 2Pt 3:9

b

Gen 14:2

c

Dut 29:23 Luk 17:29 2Pt 2:6

d

Gen 13:10

e

Luk 17:32 Eb 10:38

f

Gen 18:2, 22

g

Yuda 7

h

2Pt 2:7, 8

i

Gen 19:17

j Gen 19:20, 22  Mulongo 2 a Dut 2:9

b

1Ku 18:2

c

Dut 2:19 Bal 11:4 Neh 13:1 Sef 2:9

 NSHAP. 20 d Gen 13:18

e

Nom 13:26

f

Gen 25:17, 18

g

Gen 10:19 Gen 26:6

h

Gen 12:11-13 Gen 20:11, 12

i

Gen 12:15

shile tshilele tshia pa buloba bujima. 32 Luaku tupeshe tatu mvinyo bua kunua, tulale nende, tutungunuje ndelanganyi ya tatuetu.” 33 Nunku butuku abu bavua anu bapesha tatuabu mvinyo bua kunua; ke muanabute kubuela, kulalaye ne tatuende, kadi ˆ kakamanya dıba divua muaneˆ nde mulale nende ne dıba divuaye mujuke to. 34 Nunku dituku diakalonda muanabute wakambila muakunyi ne: “Mvua mulale ne tatu butuku bua kutshia lelu. Tumupeshe kabidi mvinyo bua kunuaye butuku bua lelu. Nunku ubuele, ulale nende bua tutungunuje ndelanganyi ya tatuetu.” 35 Nunku butuku abu kabidi bakapesha tatuabu mvinyo misangu ya bungi bua kunuaye; pashishe muakunyi wakabuela, kulalaye nende, kadi kakamaˆ nya dıba divua muanende mulale ˆ nende ne dıba divuaye mujuke to. 36 Nunku bana bonso babidi ba Lota bakimita mafu a tatuabu. 37 Muanabute wakalela muana wa balume, kumuinyikaye ne: Moaba. a Yeye ke tatu wa bena Moaba ba lelu. b 38 Muakunyi wakalela pende muana wa balume, kumuinyikaye ne: Beneami. Yeye ke tatu wa bena Amona c ba lelu. Abalahama wakumbusha tshitudilu tshiende muaba d au, kuya mutangile ku buloba bua Negebe, kutuadijaye kusombela pankatshi pa Kadeshe e ˆ ne Shu. f Pavuaye musombele1 ˆ ku Gela, g 2 Abalahama wakamba kabidi bua mukajende Sala ne: “Yeye mmuanetu wa bakaji.” h Nunku Abimeleke mukalenge ˆ wa Gela wakatuma bantu, kuluabu ne Sala. i 3 Pashishe Nzambi wakamuenekela Abimeleke mu tshilota butuku, kumuambilaye

20

20:1 1 Anyi “musombe bu muntu wa ku babende.”

69 ne: “Paudi apu udi anu bu ukadi mufue bua mukaji uudi muangate au, a bualu mmukaji musela, kabidi ngua muntu mukuabu.” b 4 Kadi Abimeleke kavua muanji kusemena pabuipi nende to.1 Ke yeye kuamba ne: “Yehowa, neushipe tshisamba tshidi katshiyi ne bualu nansha bumue2 anyi? 5 Yeye kavua mungambile ne: ‘Mmuanetu wa bakaji,’ ne mukaji pende kavua mungambile ne: ‘Mmuanetu wa balume’ anyi? Mvua muenze bualu ebu ne muoyo mutoke, tshiyi mumanye bualu.” 6 Pashishe, Nzambi mulelela wakamuambila mu tshilota ne: “Ndi mumanye ne: uvua muenze bualu ebu ne muoyo mutoke, ke pamvua mukukande bua kungenzedi mpekatu. Ke bualu kayi tshivua mukuitabile bua kumulenga to. 7 Mpindieu pingaja mukaji wa muntu au, bualu muntu au mmuprofete, c nunku yeye neasengelele Nzambi bua bualu buebe, d ne neushale ne muoyo. Kadi wewe kuyi mumupingaje, umanye ne: neufue bulelela, wewe ne bantu bebe bonso.” 8 Abimeleke wakajuka pa dinda, kubikilaye bena mudimu bende bonso, kubambilaye malu ˆ au onso; bobu kumvua buowa bua bungi. 9 Pashishe Abimeleke kubikila Abalahama, kumuambilaye ne: “Tshiudi mutuenzele ntshinyi? Mbubi kayi bundi mukuenzele bua wewe kunkebela meme ne bukalenge buanyi bubi bunene nunku? Tshiudi mungenzele ki ntshimpe to.” 10 Abimeleke wakatungunuka ne kuambila Abalahama ne: “Mmeji kayi auvua nawu pauvua muenze bualu ebu?” e 11 Abalahama kumuandamuna ne: “Mvua muenze nanku bualu mvua ndiambila

GENESE 20:4–21:2 NSHAP. 20 a Gen 12:17 Mis 105:14

b

Dut 22:22

c

Mis 105:14, 15

d

Yob 42:8

e

Gen 12:18, 19 Gen 26:9, 10

 Mulongo 2 a Gen 12:11, 12 Gen 26:7

b

Gen 11:29

c

Gen 12:1

d

Gen 12:13

e

Gen 20:2, 12

f Gen 12:17  NSHAP. 21 g Gen 18:10

20:4 1 Mmumue ne: kavua muanji kusangila nende to. 2 Anyi “tshidi tshiakane.” h

Eb 11:11

ne: ‘Bushuwa, kakuena ditshina dia Nzambi muaba eu to, nunku nebanshipe bua mukajanyi.’ a 12 Tshidibi, yeye mmuanetu wa bakaji menemene, muana wa tatuanyi, ki mmuana wa mamuanyi to; kadi wakalua mukajanyi. b 13 Nunku, pavua Nzambi mungumbushe mu nzubu mua tatu bua meme kuya ngenda ntambakana, c ngakamuambila ne: ‘Undejaku dinanga dia lulamatu mu mushindu eu: Muaba wonso utuaya, wambe bua bualu buanyi ne: “Yeye mmuanetu.”’”d 14 Pashishe Abimeleke wakangata mikoko ne ngombe ne bena mudimu ba balume ne ba bakaji, kubipeshaye Abalahama, kumupingajilaye kabidi mukajende Sala. 15 Abimeleke wakamba kabidi ne: “Tangila, buloba buanyi mbuobu abu kumpala kuebe. Somba muaba wonso uudi musue.” 16 Kuambilaye Sala ne: “Ndi mpesha muanenu wa balumee bitupa tshinunu bia arjan. Ntshimanyinu tshia muudi kuyi ne bualu1 kumpala kua bonso badi nebe, ne kumpala kua bantu bonso; udi mubingishibue ku bualu budibu mua kukubanda nabu.” 17 Abalahama kutuadijaye kusengelela Nzambi mulelela, Nzambi kuondopa Abimeleke ne mukajende ne bapika bende ba bakaji, bobu kutuadija kulela bana; 18 bualu Yehowa uvua muvuije bantu bakaji bonso ba mu nzubu wa Abimeleke bankumba1 bua bualu bua Sala mukaji wa Abalahama. f Yehowa wakavuluka Sala anu muvuaye muambe, ne Yehowa wakenzela Sala tshivuaye mulaye.g 2 Nunku Sala wakimita difu, h kulelelaye Abalahama

21

20:16 1 Ku mua.: “Mona, ntshia kukubuiˆ kila natshi ku mesu.” 20:18 1 Anyi “wakakanga mafu onso a ba mu nzubu wa Abimeleke bikole.”

GENESE 21:3-23 muana wa balume ku bukulakaja buende, tshikondo tshia buena tshivua Nzambi mumulaye atshi. a 3 Abalahama wakinyika muana uvuabu bamulelele kudi Sala ne: Izaka. b 4 Nunku Abalahama wakatengula muanende Izaka pavuaye ne matuku muanda mukulu, anu muvua Nzambi ˆ mumutumine dıyi bua kuenza.c 5 Abalahama uvua ne bidimu lukama pavuabu bamulelele muanende Izaka. 6 Nunku, Sala wakamba ne: “Nzambi mmunkebele tuseku; muntu yonso udi umvua bualu ebu neaseke pamue nanyi.”1 7 Yeye kuamba kabidi ne: “Nnganyi uvua mua kuambila Abalahama ne: ‘Bulelela, Sala neamushe bana’? Pabi ndi mumulelele muana wa balume ku bukulakaja buende.” 8 Muana wakakola, kumulekeshabu dibele; Abalahama wakalongolola difesto dinene dituku divuabu balekeshe Izaka dibele. 9 Kadi Sala uvua anu umona ne: ˆ muana uvua Haga d muena Ejipitu mulelele Abalahama uvua useka Izaka. e 10 Ke yeye kuambila Abalahama ne: “Ipata nsongakaji mupika eu ne muanende bualu muana wa nsongakaji mupika eu kakuikala mupianyi pamue ne muananyi Izaka to!” f 11 Kadi bualu bua muana buvuaye muambe buakatonda Abalahama bikole. g 12 Ke Nzambi kuambila Abalahama ne: “Bualu budi Sala ukuambila bua nsongalume ne bua mupika webe mukaji kabukutondi to. Muteleja,1 bualu wabikilabu ne: muanebe2 nealuile mu Izaka.h 13 Kadi bua muana wa mupika webe mukaji, i nempatuile kabidi tshisamba kudiye, j bualu yeye mmuanebe.”1

70 NSHAP. 21 a Gen 17:21 Gen 18:10, 14 Lom 9:9

b

Gen 17:19 Yos 24:3 Lom 9:7

c

Gen 17:12 Lew 12:3 Bz 7:8

d

Gen 16:4, 15

e

Gen 15:13 Gal 4:22, 29

f

Gen 15:2, 4 Gal 4:30

g

Gen 17:18

h

Gen 17:19 Lom 9:7 Eb 11:18

i

Gal 4:22

j

Gen 16:9, 10 Gen 17:20 Gen 25:12, 16

 Mulongo 2 a Gen 25:5, 6

b

Gen 22:19

c

Gen 16:11

d

Gen 16:7, 8

e

1Ku 1:29-31

f

Gen 16:16

21:6 1 Anyi pamuapa: “neanseke.” g ˆ 21:12 1 Ku mua.: “Teleja dıyi diende.” 2 Ku mua.: “dimiinu diebe.” 21:13 1 Ku h mua.: “ndimiinu diebe.”

Nom 10:12

Gen 20:17, 18 Gen 26:26, 28

14 Nunku, Abalahama wakajuka mu dinda menemene, kuangataye mampa ne mulondo wa ˆ mayi wa tshiseba, kubipeshaye ˆ Haga. Wakamutekabi pa dikaya, kumuipataye yeye ne nsongalume. a Nunku, wakaya wenda utaˆ mbakana mu tshipela tshia Besheba. b 15 Ndekelu wa bionso, ˆ mayi avua mu mulondo wa tshiseba akajika, yeye kusakila nsongalume muinshi mua kamutshi. 16 Ke yeye kumbuka muaba au, kudisombelaye pa nkayende ntanta bu wa mukete muela, bualu wakamba ne: “Tshiena musue kumona mudi nsongalume eu ufua to.” Nunku wakasomba pa bule, kutuadijaye kudila bikole, wela kabobo. ˆ 17 Nzambi wakumvua dıyi dia nsongalume;c muanjelu wa Nzaˆ ˆ mbi wakela Haga dıyi diumbukila ˆ mu diulu umuambila d ne: “Haga, mbualu kayi buudi nabu? Kutshinyi to, bualu Nzambi mmumvue ˆ dıyi dia nsongalume muaba udiye. 18 Juka, jula nsongalume, umukuate ku tshianza, bualu nemmuvuije tshisamba tshinene.” e 19 Nunku Nzambi wakamubuluˆ la mesu, yeye kumona tshina ˆ tshia mayi; yeye kuya, kuwujaye ˆ mulondo wa tshiseba ne mayi ne ˆ kupeshaye nsongalume mayi a kunua. 20 Nzambi uvua ne nsongalume f pavuaye wenda ukola. Wakasombela mu tshipela, kuluaye muedi wa mikete. 21 Wakasombela mu tshipela tshia Palana, g mamuende wakamuselela mukaji wa mu buloba bua Ejipitu. 22 Tshikondo atshi Abimeleke, pamue ne Pikola mfumu wa tshiluilu tshiende, wakambila Abalahama ne: “Nzambi udi nebe mu malu onso audi wenza. h 23 Nunku, ditshipa mpindieu kundi kumpala kua Nzambi muaba eu ne: kuakunshimakaja meme ne bana banyi ne ndelanganyi yanyi to, ne neungenze-

71 le meme ne buloba buudi musombele malu ne dinanga dia lulamatu dia buena dindi mukuleje.” a 24 Ke Abalahama kuamba ne: “Ndi nditshipa bua bualu abu.” 25 Kadi Abalahama wakela Abimeleke lusanzu bua tshina ˆ tshia mayi tshivua bena mudimu ba Abimeleke banyenge ne tshikisu.b 26 Abimeleke kuandamuna ne: “Tshiena mumanye uvua muenze bualu ebu to; kuvua mubungambile to, kabidi too ne lelu tshivua muanji kubumvua to.” 27 Ke Abalahama kuangata mikoko ne ngombe, kubipesha Abimeleke; bobu babidi kupungabu tshipungidi. 28 Pavua Abalahama muangate mashina a mikoko muanda mutekete mu tshisumbu tshiawu, muateke pa nkayawu, 29 Abimeleke wakebeja Abalahama ne: “Bua tshinyi udi muteke mashina a mikoko muanda mutekete aa muaba eu pa nkayawu?” 30 Ke yeye kuandamuna ne: “Udi ne bua kuitaba mashina a mikoko muanda mutekete aa ku tshianza tshianyi bu tshijadiki tshia ne: meme ke uvua mumbule ˆ tshina tshia mayi etshi.” 31 Ke bualu kayi wakabikila muaba ˆ au ne: Be-sheba,1c bualu bubidi buabu bakaditshipila muaba au. 32 Nunku, bakapunga tshipungiˆ di d ku Be-sheba; pashishe, Abimeleke ne Pikola mfumu wa tshiluilu tshiende bakajuka, kupinganabu mu buloba bua bena Peleshete. e 33 Pashishe Abalahama wakakuˆ na mutshi wa tamalise ku Be-sheˆ ba, ne kuoku aku wakabilaku dına dia Yehowa,f Nzambi wa tshiendelele.g 34 Nunku Abalahama wakasomba1 mu buloba bua bena Peleshete tshikondo tshile.2h

NSHAP. 21 a Gen 20:14, 15

b

Gen 26:15, 20

c

Gen 26:32, 33

d

Gen 26:26, 28

e

Gen 10:13, 14 Gen 26:1

f

Gen 12:8, 9 Gen 26:25

g

Mis 90:2 Yes 40:28 1Tm 1:17

h Eb 11:8, 9  Mulongo 2  NSHAP. 22 a Eb 11:17

b

Yne 3:16

c

Gen 17:19 Yos 24:3 Lom 9:7

d

2Ku 3:1

21:31 1 Diumvuija: “Tshina tshia mutshipu; Tshina tshia bintu 7.” 21:34 1 Anyi “wakasomba bu muntu wa ku babende.” e 2 Ku mua.: “matuku a bungi.”

Yne 1:29 1Pt 1:18, 19

22

GENESE 21:24–22:9

Panyima pa bualu ebu, Nzambi mulelela wakateka Abalahama mu diteta; a kumubikilaye ne: “Abalahama!” Yeye kuandamuna ne: “Mmeme eu!” 2 Kumuambilaye ne: “Angata koku muanebe, muanebe umuepele uudi munange bikole, b Izaka, c uye ku buloba bua Moliya, d umulambule kuinaku bu mulambu wa kuosha, pa mukuna ungakuleja.” 3 Abalahama wakajuka pa dinda menemene, kusuikaye tshiseba pa mpunda wende, kuangataye bena mudimu bende babidi pamue ne muanende Izaka. Wakapanda nkunyi ya mulambu wa kuosha, pashishe kujukaye, kuyaye muaba uvua Nzambi mulelela mumuambile. 4 Dituku disatu, Abalahama wakabandisha ˆ mesu ende, kumuenenaye muaba au ku bule. 5 Ke Abalahama kuambila bena mudimu bende ne: “Shalayi nuenu muaba eu ne mpunda, kadi meme ne nsongalume eu netuye kuntu kuaka bua kutendelela, pashishe netupingane kunudi.” 6 Nunku Abalahama wakangata nkunyi ya mulambu wa kuosha, kuyambikaye muanende Izaka. Pashishe kuambulaye kapia ku bianza ne kele,1 kuyabu bonso babidi pamue. 7 Ke Izaka kubikilaye tatuende Abalahama ne: “Tatu!” Kuandamunaye ne: “Ee! Muananyi,” Izaka kuamba kabidi ne: “Kapia nkoku aka, nkunyi nyoyi eyi, kadi mukoko wa mulambu wa kuosha udi penyi?” 8 Abalahama kuamba ne: “Muananyi, Nzambi nkayende neafile mukoko wa mulambu wa kuosha.”e Bonso babidi bakatungunuka ne luendu. 9 Ndekelu wa bionso, bakafika muaba uvua Nzambi mulelela 22:6 1 Anyi “kele ka kushipa naku nyama.”

GENESE 22:10–23:6 mumuleje; Abalahama kuasaye tshioshelu muaba au, yeye kulongapu nkunyi. Wakasuika muanende Izaka bianza ne makasa, kumutentekaye pa tshioshelu pa mutu pa nkunyi. a 10 Pashishe Abalahama wakolola tshianza tshiende, kuangataye kele1 bua kushipaye muanende. b 11 Kadi muanjelu wa Yehowa wakamuela ˆ dıyi kumbukila mu diulu wamba ne: “Abalahama, Abalahama!” Yeye kuandamuna ne: “Mmeme eu!” 12 Ke yeye kuamba ne: “Kuenzedi nsongalume bibi, kumuenzedi bualu nansha bumue to; mpindieu ngamanyi ne: udi utshina Nzambi, bualu kuena mumpale1 muanebe, webe umuepele to.” c 13 Ke Abalahaˆ ma kubandisha mesu, ne kumonaye kumpala kuende tshimpanga tshia mukoko tshivua ne nsengu yatshi mikalame mu tumitshi, ntanta ne muaba uvuaye. Ke Abalahama kuya kuangata tshimpanga atshi, kutshilambulaye bu mulambu wa kuosha pa muaba wa muanende. 14 Nunku Abalahama wakabanga kubikila muaba au ne: Yehowayile.1 Ke bualu kayi batshidi bamba too ne lelu ne: “Ku mukuna wa Yehowa, tshintu netshifidibue.” d 15 Muanjelu wa Yehowa waˆ kela kabidi Abalahama dıyi kumbukila mu diulu musangu muibidi, 16 wamba ne: “Yehowa udi wamba ne: ‘Ndi nditshipa ˆ mu dına dianyi e ne: bu muudi muenze bualu ebu, kuyi mumpale1 muanebe, webe umuepele, f 17 meme nenkubeneshe bushuwa ne nemvudije bushuwa muanebe1 bu mitoto ya muulu ne

72 NSHAP. 22 a Yne 10:17, 18 b

Eb 11:17

c

Eb 11:17-19 Yak 2:21

d

Gen 22:2 2Ku 3:1

e

Eb 6:13, 14

f

Yne 3:16 Lom 8:32 Eb 11:17

 Mulongo 2 a Gen 13:14, 16 Gen 15:1, 5 Bz 3:25

b

Mis 2:8 Dan 2:44

c

Gen 3:15 Lom 9:7 Gal 3:16

d

Gal 3:8

e

Gen 21:31

f

Gen 11:26, 29

g

Gen 25:20

h

Gen 24:15 Lom 9:10

 NSHAP. 23 i Gen 17:17 j

Yos 14:15

k

Gen 35:27 Nom 13:22

22:10 1 Anyi “kele ka kushipa naku nya- l Gen 12:5 ma.” 22:12, 16 1 Anyi “mungimine.” 22:14 1 Diumvuija: “Yehowa neafile tshidi tshikengedibua; Yehowa neatangile m Gen 10:15 bualu abu.” 22:17 1 Ku mua.: “dimiinu diebe.” Muaku eu mu tshiena Ebelu udi n Gen 17:1, 8 mua kuikala kabidi ku bungi. Eb 11:9, 13

bu nsenga ya ku muelelu kua mbuu; a ne muanebe1 neanyenge tshiibi2 tshia bena lukuna bende. b 18 Ku diambuluisha dia muanebe, 1 c bisamba bionso bia pa buloba nebipete dibenesha buabi biobi, bualu udi mumvue ˆ dıyi dianyi.’” d 19 Pashishe Abalahama wakapingana kudi bena mudimu bende, bakajuka, kupinganabu ˆ pamue ku Be-sheba; e ne Abalahama wakatungunuka ne kusoˆ mbela ku Be-sheba. 20 Panyima pa malu aa, bakambila Abalahama ne: “Mona, Mileka mmulelele pende muanenu ˆ Nahof bana ba balume: 21 Usa, muanende muanabute, ne muanabu Buza, ne Kemuele tatuende wa Alama, 22 ne Kesede, ne Hazo, ne Piledasha, ne Yidilafa, ne Betuele.” g 23 Betuele wakalela Lebeka. h Mileka wakaˆ lelela Naho muanabu ne Abalahama bana muanda mukulu abu. 24 Leuma, mukaji uvuaye mubanjije, wakalela pende bana ba balume: Teba, Gahama, Tahasha, ˆ ne Maka. Sala wakalala bidimu 127; abi ke bivua bidimu bia muoyo wa Sala. i 2 Nunku Sala ˆ ˆ wakafuila ku Kıyata-aba, j mmumue ne: Hebelone, k mu buloba ˆ bua Kanana; l Abalahama kubuelaye mu tshinyongopelu tshia Sala, kumudilaye. 3 Pashishe Abalahama wakajuka, kushiyaye tshitalu tshia mukajende, kuyaye kuambila bana ba Hete m ne: 4 “Ndi muntu wa ku babende udi musombele munkatshi muenu. n Mpeshayiku muaba munkatshi muenu bua wikale muaba wa kujiikilangana, bua mmone mua kumbusha mufue wanyi bua kumujiika.” 5 Ke bana ba Hete kuandamuna Abalahama ne: 6 “Mukalenge wa-

23

22:17 2 Anyi “bimenga.” 22:18 1 Ku mua.: “dimiinu diebe.”

73 nyi, tutelejaku. Wewe udi mfumu wa kua Nzambi1 munkatshi muetu. a Udi mua kujiika mufue webe muaba wetu wa kujiikilangana udi mutambe mikuabu ku buimpe. Kakuena muntu nansha umue wa kutudi wabenga kukupesha muaba wende wa kujiikilangana bua kukupangisha bua kujiika mufue webe to. 7 Nunku Abalahama wakajuka, kuinamaye kumpala kua bena ditunga, kumpala kua bana ba Hete, b 8 yeye kubambila ne: “Nuenu1 bangitabile bua ngumbushe mufue wanyi bua kumujiika, nanku nuntelejaku, nuaˆ mbile Efelona muana wa Soha 9 ampanyishe nyongolo wende wa ku Makepela udi ku mikalu ya budimi buende. Amumpanyishe kumpala kuenu ku bungi buonso bua arjan c bua ngikale ne muaba wa kujiikilangana.” d 10 Pine apu Efelona uvua musombe munkatshi mua bana ba Hete. Nunku Efelona muena Hiti wakandamuna Abalahama mu matshi a bana ba Hete ne kumpala kua bonso bavua babuelela ku tshiibi tshia tshimenga tshiabu, e wamba ne: ` 11 “Too, mukalenge wanyi! Ntelejaku. Ndi nkupesha bionso bibidi: budimi ne nyongolo udimu. Ndi nkupeshabu kumpala kua bena tshisamba tshietu. Ujiike mufue webe.” 12 Ke Abalahama kuinama kumpala kua bena ditunga, 13 kuambilaye Efelona mu matshi a bantu ne: “Biwasua, ntelejaku! Nenkupeshe mushinga wonso mujima wa budimi. Uwangate kundi bua mmone mua kujiikamu mufue wanyi.” 14 Ke Efelona kuandamuna Abalahama ne: 15 “Mukalenge wanyi, ntelejaku. Buloba ebu budi

GENESE 23:7–24:4 NSHAP. 23 a Gen 21:22

b

1Ku 1:13

c

Gen 23:15

d

Gen 25:9, 10 Gen 49:29-33 Gen 50:13, 14

e Lut 4:1  Mulongo 2 a Bz 7:15, 16

b

Gen 25:9, 10 Gen 49:29-33 Gen 50:13, 14

 NSHAP. 24 c Gen 13:2

d

Gen 15:2, 3

e

Gen 28:1 Dut 7:1, 3 2Ko 6:14

23:6 1 Anyi pamuapa: “mfumu munene.” f 23:8 1 Anyi “Bikala anyima yenu.”

Gen 22:20-23

ne mushinga wa nshekele1 400 ya arjan, kadi idi bu tshinyi pankatshi petu nebe? Nanku, jiika mufue webe.” 16 Abalahama wakumvuila Efelona; Abalahama wakapimina Efelona arjan bungi buvuaye muambe kumpala kua bana ba Hete, nshekele1 400 ya arjan bilondeshile bujitu buvuabu bitaba kudi bangenda.a 17 Nunku budimi bua Efelona buvua ku Makepela buvua kumpala kua Mamale, mmumue ne: budimi ne nyongolo uvuamu ne mitshi yonso ivua munda mua mikalu ya budimi, buakamanyika bu 18 budimi buvua Abalahama musumbe kumpala kua bana ba Hete, kumpala kua bonso bavua babuelela ku tshiibi tshia tshimenga tshiabu. 19 Pashishe Abalahama wakajiika mukajende Sala mu nyongolo wa mu budimi bua ku Makepela kumpala kua Mamale, tuambe ne: Hebelone, ˆ mu buloba bua Kanana. 20 Nunku bana ba Hete bakapesha Abalahama budimi ne nyongolo uvuamu bua buikale muaba wa kujiikilangana.b Abalahama ukavua mukulakaje, muikale ne bidimu bia bungi, ne Yehowa uvua mubeneshe Abalahama mu malu onso. c 2 Abalahama wakambila muena mudimu wende uvua mukulumpe ku ba mu nzubu muende bonso uvua utangila bintu bionso bivuaye nabi d ne: “Ndi nkulomba bua wele tshianza tshiebe muinshi mua tshibelu tshianyi, 3 ne nenkutshipishe ˆ mu dına dia Yehowa, Nzambi wa diulu ne Nzambi wa buloba, bua kuangatshidi muananyi wa balume mukaji mu bana ba bakaˆ ji ba bena Kanana badi muaba undi musombele eu to. e 4 Kadi udi ne bua kuya mu ditunga dietu, kudi balela banyi f bua

24

23:15, 16 1 Nshekele uvua ne grame 11,4. Tang. Tshis. B14.

GENESE 24:5-21 wangatshile muananyi Izaka mukaji.” 5 Kadi muena mudimu wakamuambila ne: “Mukaji au yeye kayi musue kulua nanyi mu buˆ loba ebu, nengenze tshinyi? Dıba adi, ndi ne bua kupingaja muanebe mu buloba buuvua mufumine anyi?” a 6 Ke Abalahama kumuambila ne: “Wadimuka bua kupingaji muananyi kuntu aku to. b 7 Yehowa Nzambi wa mu diulu uvua mungumbushe mu nzubu wa tatu wanyi, mu buloba bua balela banyi, c ne uvua muakule nanyi uditshipa kundi, wamba d ne: ‘Nempeshe bana1 bebe e buloba ebu,’ f neatume muanjelu wende kumpala kuebe, g ne wewe newangatshile muananyi wa balume mukaji kuntu aku. h 8 Kadi mukaji au yeye kayi musue kulua nebe, neusuluke ku mutshipu eu. Kadi kuena ne bua kuya ne muananyi kuntu aku nansha.” 9 Ke muena mudimu kuela tshianza tshiende muinshi mua tshibelu tshia mfumuende Abalahama, kuditshipaye kudiye bua bualu ebu. i 10 Nunku muena mudimu au wakangata tumelu dikumi tua mfumuende, kuyaye, muambule bintu bimpe bia mishindu yonso bia kudi mfumuende. Pashishe wakaya ku Mezopotamia mu ˆ tshimenga tshia Naho. 11 Wakasombesha tumelu panshi ku ˆ tshina tshia mayi pambelu pa ˆ tshimenga. Tukavua ku meba a ˆ dilolo, dıba ditu bantu bakaji baˆ patuka bua kusuna mayi. 12 Ke yeye kuamba ne: “Yehowa Nzambi wa mfumuanyi Abalahama, ndi nkulomba bua untutshishaku diakalenga lelu eu, ulejaku mfumuanyi Abalahama dinanga diebe dia lulamatu. 13 Ndi muimane muaba eu ku mpokolo wa ˆ mayi, kabidi nsongakaji ya ba24:7 1 Ku mua.: “dimiinu.”

74 NSHAP. 24 a Gen 11:27, 28 Gen 15:7

b

Eb 11:15

c

Gen 12:1 Eb 11:8

d

Mik 7:20 Luk 1:72, 73 Eb 6:13, 14

e

Eb 11:18

f

Gen 13:14, 15 Gen 26:3, 4 Dut 34:4 Bz 7:4, 5

g

Eb 1:7, 14

h

Gen 12:5

i Gen 24:2, 3  Mulongo 2 a Gen 22:23

b

Gen 11:29

c

Gen 11:26

ntu ba mu tshimenga idi ipaˆ tuka bua kusuna mayi. 14 Bienzeke koku ne: nsongakaji undi ngambila ne: ‘Tulaku mulondo ˆ webe wa mayi bua nnuaku’ ne ˆ wangandamuna ne: ‘Nuaku mayi, nennuishe kabidi tumelu tuebe,’ ikalaku uudi musunguile muena mudimu webe Izaka; nunku nemmanye ne: udi muleje mfumuanyi dinanga diebe dia lulamatu.” 15 Kumpala mene kua kujikijaye kuakula, Lebeka, muana wa Betuele a muana wa Mileka b muˆ kaji wa Naho c muanabu ne Abalahama, wakapatuka ne muloˆ ndo wende wa mayi pa dikaya. 16 Nsongakaji au uvua muimpe be, utshivua kamama, muntu mulume nansha umue kavua muanji kulala nende to. Wakaˆ pueka ku mpokolo wa mayi, kuˆ wujaye mulondo wende wa mayi, pashishe kubandaye. 17 Diakamue muena mudimu au wakaya lubilu bua kusambakena nende, yeye kuamba ne: “Mpesha ˆ koku tumayi tua kunua mu mulondo webe amu.” 18 Yeye kuandamuna ne: “Nuaku, mukalenge wanyi.” Yeye kupuekesha mulondo wende mu diboko luˆ kasa, kumupeshaye mayi a kunua. 19 Pakajikijaye kumupeˆ sha mayi a kunua, wakamba ne: “Nensunyine kabidi tumelu tueˆ be mayi too ne paditu tujikija kunua.” 20 Nunku wakapongolola ˆ mayi a mu mulondo wende lukasa mu tshinuinu tshia nyama, kuˆ yaye lubilu ku tshina tshia mayi misangu ne misangu bua kusuˆ na mayi, yeye kutungunuka ne kusunyina tumelu tuende tuoˆ ˆ nso mayi. 21 Dıba dionso adi, muntu au uvua mushale mumulengamene talalaa, ukatshila, udiebeja bikala Yehowa ni uvua mumututshishe diakalenga mu luendu luende anyi ni kavua mumututshishadi.

75 22 Pakajikija tumelu kunua ˆ mayi, muntu au wakamupatuila kakanu ka ku diulu ka or kavua ne bujitu bua tshitupa tshia nshekele,1 ne bikanu bia ku maboko bibidi bia or bivua ne bujitu bua nshekele1 dikumi, 23 kumukonkaye ne: “Ngambila koku, udi muana wa nganyi? Mu nzubu mua tatuebe mudiku muaba utudi mua kulala butuku ebu anyi?” 24 Ke yeye kumuandamuna ne: “Ndi muana wa Betuelea muana wa Mileka uvuaˆ ye mulelele Naho.” b 25 Kuambaye kabidi ne: “Tudi ne bisunsukile bia tukolakola ne biakudia bia nyama bia bungi, tudi kabidi ne muaba wa kulala butuku ebu.” 26 Nunku muntu au wakinama, kutuaye mpala panshi kumpala kua Yehowa, 27 wamba ne: “Yehowa Nzambi wa mfumuanyi Abalahama atumbishibue, bualu ki mmulekele kuleja dinanga diende dia lulamatu pamue ne lulamatu luende kudi mfumuanyi to. Yehowa mmundombole ku nzubu wa bana babu ne mfumuanyi.” 28 Nsongakaji wakaya lubilu bua kuambila ba mu nzubu mua mamuende malu aa. 29 Lebeka uvua ne muanabu wa baluˆ me, dına diende Labana. c Nunku, Labana wakaya lubilu kudi muntu uvua pambelu ku mpokoˆ lo wa mayi au. 30 Pakamonaye kakanu ka ku diulu ne bikanu ku maboko a muanabu ne pakuˆ mvuaye meyi a muanabu Lebeka uvua wamba ne: “Ke muvua muntu au mungambile nanku,” wakaya bua kumonangana ne muntu au utshivua muimane pabuipi ne tumelu ku mpokoˆ lo wa mayi. 31 Diakamue kuambaye ne: “Luaku, wewe muntu udi mubeneshibue kudi Yeho-

GENESE 24:22-40 NSHAP. 24 a Gen 22:23

b

Gen 11:29

c

Gen 25:20 Gen 29:10

 Mulongo 2 a Gen 15:2, 3

b

Gen 12:15, 16 Gen 13:2 Gen 24:1

c

Gen 21:1, 2 Lom 4:19 Eb 11:11

d

Gen 25:5

e

Gen 24:2, 3 Gen 28:1

f

Gen 22:20-23

g

Gen 24:4

h

Gen 24:5

i

Gen 48:15

24:22 1 Nshekele uvua ne grame 11,4. j Tang. Tshis. B14.

Eb 1:7, 14

wa. Bua tshinyi utshidi muimane pambelu apa? Nkadi mulongolueshe mu nzubu ne muaba wa tumelu.” 32 Nunku muntu au kuyaye kubuela mu nzubu; yeye1 kumbusha biseba pa tumelu, kupesha tumelu bisunsukile bia tukolakola ne biakudia bia nyama, ˆ ne mayi bua kuowa ku makasa ende ne ku makasa a bantu bavua nende. 33 Kadi pakatekabu biakudia kumpala kuende, wakamba ne: “Tshiena ndia to, anu pangakuambila bundi muende nabu.” Ke Labana kuamba ne: “Akula!” 34 Nunku yeye kuamba ne: “Ndi muena mudimu wa Abalahama.a 35 Yehowa mmubeneshe mfumuanyi bikole menemene, mmumuvuije mubanji bikole bualu mmumupeshe mikoko ne ngombe, arjan ne or, bena mudimu ba balume ne ba bakaji, ne tumelu ne mpunda. b 36 Kabidi, Sala mukaji wa mfumuanyi wakalelela mfumuanyi muana wa balume pakavuaye mukulakaje. c Mfumuanyi neapeshe muanende bintu bionso bidiye nabi. d 37 Nunku mfumuanyi wakantshipisha, wamba ne: ‘Kuena ne bua kuangatshila muananyi wa balume mukaji munkatshi mua bana ba bakaji ba bena Kaˆ nana ba mu buloba bundi musombele ebu to.e 38 Kadi neuye mu nzubu wa tatuanyi ne mu ˆ dıku dietu, f udi ne bua kuangatshilamu muananyi wa balume mukaji.’ g 39 Kadi meme kuambila mfumuanyi ne: ‘Mukaji au yeye mubenge bua kulua nanyi, nengenze tshinyi?’ h 40 Yeye wakangambila ne: ‘Yehowa undi muende kumpala kuendei neakutume ne muanjelu wende, j ne neatutshishe luendu luebe diakalenga; udi ne bua kuangatshila 24:32 1 Pamuapa mbakula bua Labana.

GENESE 24:41-58 muananyi wa balume mukaji mu ˆ dıku dietu, mu nzubu wa tatuaˆ nyi. a 41 Wewe muye mu dıku dietu ne bobu babenge kukupeshaye, neusuludibue ku mutshipu uudi muditshipe kundi. Bualu ebu nebukusulule ku mutshipu webe.’ b 42 “Pamvua mufike ku mpoˆ kolo wa mayi lelu, mvua muambe ne: ‘Yehowa Nzambi wa mfumuanyi Abalahama, wewe mua kututshisha luendu luanyi diakalenga, 43 ndi muimane muaˆ ba eu ku mpokolo wa mayi. Bienzeke nunku: padi nsongaˆ kaji c upatuka bua kusuna mayi, mmuambile ne: “Mpesha koku ˆ tumayi tua kunua mu mulondo webe,” 44 yeye mungandaˆ mune ne: “Nuaku mayi, nensuˆ nyine kabidi tumelu tuebe mayi,” nsongakaji au ikale udi Yehowa musunguile muana wa mfumuanyi.’ d 45 “Tshiyi muanji kujikija kudiakuila mu muoyo wanyi, Lebeka wakapatuka ne mulondo wende pa dikaya, upueka mutangile ˆ ku mpokolo wa mayi, kutuadijaˆ ye kusuna mayi. Ke meme kumuambila ne: ‘Mpesha koku ˆ mayi a kunua.’ e 46 Nunku yeye wakapuekesha mulondo wende uvua pa dikaya lukasa, kuambaˆ ye ne: ‘Nuaku mayi, f ne nennuishe kabidi tumelu tuebe.’ Nunku ˆ meme kunua mayi, ne yeye kunuisha kabidi tumelu. 47 Pashishe meme kumuebeja ne: ‘Udi muana wa nganyi?’ Yeye kuandamuna ne: ‘Ndi muana wa ˆ Betuele muana wa Naho uvua Mileka mumulelele.’ Ke meme kumuvuadika kakanu ku diulu ne bikanu ku maboko. g 48 Meme kuinama, kutua mpala panshi kumpala kua Yehowa, kutumbisha Yehowa Nzambi wa mfumuanyi Abalahama h uvua mundombole mu njila muimpe bua

76 NSHAP. 24 a Gen 11:25

b

Gen 24:9

c

Gen 24:16

d

Gen 24:14

e

Gen 24:15, 17

f

Gen 24:18

g

Gen 24:22, 23

h Gen 24:27  Mulongo 2 a Gen 24:8

kuangatshila mfumuanyi muana wa bakaji wa muanabu bua muanende. 49 Mpindieu ngambilayi binuikala basue kuleja mfumuanyi dinanga dia lulamatu pamue ne lulamatu; kadi biobi kabiyi nanku, ngambilayi bua mmanye tshia kuenza.”1a 50 Nunku Labana ne Betuele bakandamuna ne: “Ebu bualu mbua kudi Yehowa. Katuena mua ` kukuandamuna eyowa anyi too nansha.1 51 Lebeka nyeye eu kumpala kuebe. Muangata ndaku, alue mukaji wa muana wa mfumuebe anu bu mudi Yehowa muambe amu.” 52 Pakumvua mueˆ na mudimu wa Abalahama meyi abu, wakinama panshi diakamue kumpala kua Yehowa. 53 Muena mudimu au wakabanga kupatula bintu bia arjan ne bia or ne bilamba, kubipeshaye Lebeka, ne muntu au wakapesha muanabu wa balume ne mamuende bintu bia mushinga mukole. 54 Pashishe yeye ne bantu bavuaye nabu bakadia, bakanua, ne bakalala muaba au butuku abu. Pakajukaye mu dinda, wakamba ne: “Mpingajayi kudi mfumuanyi.” 55 Ke muanabu ne Lebeka ne mamuende kuambabu ne: “Nsongakaji ashale netu nansha bua matuku dikumi. Pashishe udi mua kuya.” 56 Kadi yeye wakabambila ne: “Bu mudi Yehowa mututshishe luendu luanyi diakalenga, kanundami to. Mpingajayi bua nye kudi mfumuanyi.” 57 Ke bobu kuamba ne: “Tubikile nsongakaji, tumuebeje yeye nkayende.” 58 Bobu kubikila Lebeka, kumuebejabu ne: “Udi musue kuya ne muntu eu anyi?” Yeye kuandamuna ne: “Ndi musue kuya.” 24:49 1 Ku mua.: “nkudimuke ku dia balume anyi ku dia bakaji.” 24:50 1 Anyi “Katuena mua kukuandamuna bibi anyi bimpe to.”

77 59 Nanku bakalayangana ne Lebeka a muanabu wa bakaji ne ndeji1b wende ne muena mudimu wa Abalahama ne bantu bende. 60 Bakabenesha Lebeka, kumuambilabu ne: “Muanetu wa bakaji, ulue binunu misangu binunu dikumi,1 ne bana2 bebe banyenge tshiibi3 tshia badi babakine.” c 61 Pashishe Lebeka ne bambuluishi bende ba bakaji bakajuka, kubandabu pa tumelu, kulondabu muntu au. Nunku muena mudimu au wakangata Lebeka, yeye kuya. 62 Mpindieu Izaka uvua ufuˆ mina luseke lua ku Be-laha-loi, d bualu uvua musombele mu buloba bua Negebe. e 63 Pakavua butuku buamba kuila, Izaka uvua wendakana mu mpata bua kuelangana meji. f Pakabandishaˆ ye mesu, wakamona tumelu tuenda tulua. 64 Pakabandisha Leˆ beka pende mesu, wakamona Izaka, kutulukaye lukasa pa kamelu. 65 Ke yeye kuebeja muena mudimu au ne: “Muntu udi mu mpata wenda ulua kutudi wawa nnganyi?” Muena mudimu kuambaye ne: “Mmfumuanyi.” Ke Lebeka kuangata tshitambala bua kudijika. 66 Nunku muena mudimu au wakalondela Izaka malu onso avuaye muenze. 67 Pashishe Izaka wakaya ne Lebeka mu ntenta wa mamuende Sala. g Nunku wakamuangata bua ikale mukajende; yeye kumunanga bikole, h nunku Izaka wakasambibua panyima pa lufu lua mamuende. i Pashishe Abalahama wakasela mukaji mukuabu diende Ketula. 2 Pakapita matuku wakamulelela Zimelana, Yokeshana, Medana, Midiyana, j Yishebaka ne Shuwa. k

25

GENESE 24:59–25:13 NSHAP. 24 a Gen 28:5

b

Gen 35:8

c

Gen 22:15, 17

d

Gen 16:14 Gen 25:11

e

Gen 12:9 Gen 20:1 Nom 13:22 Bal 1:9

f

Mis 77:12 Mis 143:5

g

Eb 11:9

h

Gen 26:8

i Gen 23:2, 19  NSHAP. 25 j Gen 37:28 Eks 2:15 Nom 31:2 Bal 6:2

k 1Ku 1:32, 33  Mulongo 2 a Gen 24:36

b

Gen 21:14

c

Gen 23:8, 9 Gen 49:29, 30

d

Gen 23:2, 19

e

Gen 17:19 Gen 26:12-14

f

Gen 16:14

24:59 1 Mmumue ne: ndeji wende ukavua mpindieu muambuluishi. 24:60 g 1 Anyi “ulue mamu wa binunu bia binunu ne binunu.” 2 Ku mua.: “dimiinu.” 3 Anyi “bimenga.” h

Gen 16:10, 11

Gal 4:24

3 Yokeshana wakalela Sheba ne Dedana. Bana ba balume ba Dedana bavua: Ashulima, Letushima ne Leumima. 4 Bana ba balume ba Midiˆ yana bavua: Efa, Efe, Hanoka, Abida ne Eleda. Bonso aba bavua bana ba balume ba Ketula. 5 Pashishe Abalahama wakapesha Izaka bintu bionso bivuaye nabi, a 6 kadi Abalahama wakapesha bana bende ba balume ba kudi bakaji bavuaye mubanjije mapa. Pashishe patshivuaye ne muoyo, wakabatuma ku luseke lua ku est, kule ne Izaka muanende, b ku buloba bua ku Est. 7 Bidimu bivua Abalahama mulale bivua 175. 8 Nunku Abalahama wakakula muoyo, kufuaye mumane kukulakaja bikole, mununu, mulale muboboke, ne kusangishibuaye ne bena mu tshisamba tshiabu.1 9 Bana bende ba balume Izaka ne Yishemaele bakamujiika mu nyongolo wa ku Makepela mu budiˆ mi bua Efelona muana wa Soha muena Hiti budi butangilangane ne Mamale, c 10 budimi buvua Abalahama musumbe kudi bana ba Hete. Muaba au ke wakajiikabu Abalahama, ne mukajende Sala. d 11 Panyima pa lufu lua Abalahama, Nzambi wakatungunuka ne kubenesha muanende Izaka, e ne Izaka uvua musombeˆ le pabuipi ne Be-laha-loi. f 12 Eku nkulondolola kua malu a Yishemaeleg muana wa Abalaˆ hama uvua Haga h muena Ejipitu, muena mudimu wa Sala, mulelele Abalahama. ˆ 13 Aa mmena a bana ba balume ba Yishemaele bilondeˆ shile mena abu ne bilondeshile 25:8 1 Eu mmushindu wa kuakula bua lufu mu ngakuilu wa kasala.

GENESE 25:14-34

ˆ meku avuabu bafumine: Nebayotaa muanabute wa Yishemaele, ˆ pashishe Keda, b Adebele, Mibesama, c 14 Mishema, Duma, Masa, ˆ 15 Hadada, Tema, Yetu, Nafisha ne Kedema. 16 Aba mbana ba balume ba Yishemaele, ne ˆ aa mmena abu bilondeshile miaba ivuabu basombela, ne miaba ivuabu batudila:1 bamfumu 12 bilondeshile biota biabu.d 17 Yishemaele wakalala bidimu 137. Pashishe wakakula muoyo, kufuaye ne kusangishibuaye ne bena mu tshisamba tshiabu.1 18 Bakasombela kumbukila ku Hawilae paˆ buipi ne Shu f udi pabuipi ne Ejipiˆ tu too ne ku Ashu. Wakasombela pabuipi ne bana babu bonso.1g 19 Eku nkulondolola kua malu a Izaka muana wa Abalahama. h Abalahama wakalela Izaka. 20 Izaka uvua ne bidimu 40 pakaselaye Lebeka, muana wa Betuelei muena Alama wa ku Padana-alama, muanabu ne Labana muena Alama. 21 Kadi Izaka uvua anu usengelela Yehowa bua mukajende, bualu uvua nkumba; nunku Yehowa wakateleja disengelela diende, ne mukajende Lebeka kuimitaye difu. 22 Bana bavua munda muende bakatuadija kuluangana, j ke yeye kuamba ne: “Bikalabi bidi nunku, bua tshinyi ndi ne bua kushala ne muoyo?” Ke yeye kuebeja Yehowa. 23 Yehowa wakamuambila ne: “Bisamba bibidi bidi munda muebe, k ne bisamba bibidi bishilangane nebipatuke munda muebe; l tshisamba tshimue netshikale tshikole kupita tshisamba tshikuabu,m ne mukulu neenzele muakunyi mudimu.” n

78

NSHAP. 25 a Gen 36:2, 3 Yes 60:7

b

Mis 120:5 Yel 49:28 Yhz 27:21

c

1Ku 1:29-31

d

Gen 17:20

e

1Sm 15:7

f

Gen 16:7, 8

g

Gen 16:11, 12

h

Gen 22:2 Mat 1:1, 2

i

Gen 22:23

j

Lom 9:10

k

Mis 139:15

l

Gen 36:31 Nom 20:14

m

Gen 27:29, 30 Dut 2:4

n

2Sm 8:14 Mal 1:2, 3 Lom 9:10-13

 Mulongo 2 a Gen 27:11 b

Gen 27:32 Gen 36:9 Mal 1:3

c

Hos 12:3

d

Gen 27:36

e

Gen 27:3, 5

f

Eb 11:9

g

Gen 27:6, 7, 46

25:16 1 Anyi “bitudilu binyunguluka kudi h bimanu.” 25:17 1 Eu mmushindu wa kuakula bua lufu mu ngakuilu wa kasa- i la. 25:18 1 Anyi pamuapa: “Uvua musombe mu lukuna ne bana babu bonso.” j

Gen 36:1 Dut 21:16, 17 Eb 12:16

ˆ 24 Pakakumbana dıba dia kulelaye, monayi! bana ba mapasa bavua munda muende! 25 Nunku wa kumpala wakapatuka mukunze mubidi mujima, ne uvua bu tshilamba tshia buoya;a nunku bakamuinyika ne: Esau.1b 26 Pashishe, muanabu wakapatuka ne tshianza tshiende tshikuate ku tshikankanyi tshia Esau, c ke yeye kumuinyika ne: Yakoba.1d Izaka uvua ne bidimu 60 pavua Lebeka mubalele. 27 Pakakola bana abu, Esau wakalua tshilembi tshia dilambu, e muntu wa mu tshisuku, kadi Yakoba yeye uvua muntu uvua kayi mua kubandibua, musombele mu ntenta. f 28 Izaka uvua munange Esau, bualu uvua umudisha munyinyi wa tshisuku, kadi Lebeka yeye uvua munange Yakoba. g 29 Dituku dikuabu Yakoba uvua ulamba nkunde pavua Esau ufumina mu tshisuku mupungile. 30 Nunku Esau wakambila Yakoba ne: “Enza koku lukasa, umpeshe ndambu1 wa nkunde mikunze iudi nayi muaba au,2 bualu ndi mupungile ˆ be!”3 Ke bualu kayi dına diende divua Edome.4h 31 Ke Yakoba kumuambila ne: “Anji mpanyisha bukenji buebe bua buanabute!” i 32 Esau kuamba ne: “Ndi ngamba kufua muaba eu. Bukenji bua buanabute budi bungenzela tshinyi?” 33 Yakoba kuamba kabidi ne: “Anji ditshipa kundi!” Nunku wakaditshipa kudiye, kupanyishaye bukenji buende bua buanabute kudi Yakoba. j 34 Pashishe Yakoba wakapesha 25:25 1 Diumvuija: “Muntu wa buoya buoya.” 25:26 1 Diumvuija: “Muntu udi mukuate ku tshikankanyi; Muntu udi wangata muaba wa bende.” 25:30 1 Anyi “mpesha mukutshi.” 2 Ku mua.: “bikunze, ebi bikunze.” 3 Anyi “nzala mmingotole.” 4 Diumvuija: “Mukunze.”

79 Esau diampa ne nkunde, yeye kudia, kunua, pashishe kujukaye, kuyaye. Nunku Esau wakapetula bukenji bua buanabute. Tshiyole tshia nzala tshivua mu buloba pa kumbusha tshiyole tshia kumpala tshivuaku mu matuku a Abalahama;a nunku, Izaka wakaya kudi Abimeleke mukalenge wa bena Pelesheˆ te ku Gela. 2 Pashishe Yehowa wakamumuenekela, kumuambilaye ne: “Kupueki mu Ejipitu to. Sombela mu buloba bundi nkuleja. 3 Usombe bu muntu wa ku babende mu buloba ebu; b nentungunuke ne kuikala nebe ne nenkubeneshe bualu nenkupeshe wewe ne bana1 bebe maloba aa onso, c ne nenkumbaje mutshipu umvua muditshipe kudi tatuebe Abalahama d wa ne: 4 ‘Nemvudije bana1 bebe bu mitoto ya muulu;e nempeshe bana1 bebe maloba aa onso; f bisamba bionso bia pa buloba nebipete dibenesha buabi biobi ku diambuluisha dia bana1 bebe,’ g 5 bualu Abaˆ lahama wakateleja dıyi dianyi, ne wakatungunuka ne kutumikiˆ la malu amvua mmulomba, meyi ˆ anyi matuma, meyi anyi mafunda, ne mikenji yanyi.” h 6 Nunku Izaka wakatungunuka ne kuˆ sombela mu Gela.i 7 Pavua bantu ba muaba au bamukonka anu bualu bua mukajende, uvua wamba ne: “Mmuanetu.”j Uvua utshina bua kuamba ne: “Mmukajanyi,” bualu uvua wamba ne: “Bantu ba muaba eu badi mua kunshipa bua bualu bua Lebeka,” bualu uvua muimpe kumona. k 8 Pakapita matuku, Abimeleke mukalenge wa bena Peleshete uvua utangila pa dididishi, kumonaye Izaka usaka mananga ne1 mukajende Lebeka. l 9 Diakamue Abimeleke

26

GENESE 26:1-18 NSHAP. 26 a Gen 12:10 b

Gen 20:1 Eb 11:8, 9

c

Gen 12:7 Gen 15:18

d

Gen 22:16-18 Mis 105:9-11 Eb 6:13, 14

e

Gen 15:1, 5 Eb 11:12

f

Dut 34:4

g

Gen 12:1-3 Bz 3:25 Gal 3:8

h

Gen 17:10, 23 Gen 22:3, 12 Eb 11:8 Yak 2:21

i

Gen 26:17

j

Gen 12:11-13

k

Gen 24:16

l Gen 24:67  Mulongo 2 a Gen 20:11 b

Gen 12:18

c

Gen 20:9

d

Gen 24:34, 35

e

Gen 12:16

f

Gen 21:27, 30

g

Gen 10:19 Gen 20:1

26:3, 4 1 Ku mua.: “dimiinu.” 26:8 1 Anyi “wela mu tshitupa.” h

Gen 21:25

kubikilaye Izaka, kumuambilaye ne: “Muntu eu mmukajebe menemene! Bua tshinyi uvua muambe ne: ‘Mmuanetu’?” Ke Izaka kumuambila ne: “Mvua muambe nanku bualu mvua ntshina bua tshilu kufua bua bualu buende.” a 10 Kadi Abimeleke wakamba kabidi ne: “Tshiudi mutuenzele ntshinyi? b Muntu mukuabu uvua mua kuikala mulale ne mukajebe bipepele, nunku wewe uvua mua kuikala mutukebele dipila.” c 11 Nunku Abimeleke wakatumiˆ na bantu bende bonso dıyi, wamba ne: “Muntu walenga muntu eu ne mukajende, neashipibue bulelela!” 12 Pashishe Izaka wakatuadija kukuna ntete mu buloba abu, ne tshidimu atshi, wakapola bintu bipite bivuaye mukune misangu lukama, bualu Yehowa uvua umubenesha. d 13 Muntu eu wakalua mubanji, ne wakatungunuka ne kutanta too ne pakaluaye mubanji munene. 14 Wakapeta bisumbu bia mikoko, bisumbu bia ngombe, ne tshisumbu tshinene tshia bena mudimu, e ne bena Peleshete bakatuadija kumumvuila mukawu. 15 Ke bena Peleshete kuangata buloba, kujibikilabu bina bioˆ nso bia mayi bivua bena mudimu ba tatuende bumbule mu matuku a Abalahama. f 16 Pashishe Abimeleke wakambila Izaka ne: “Umbuka pabuipi netu, bualu ukadi ne bukole bua bungi kutupita.” 17 Ke Izaka kumbuka muaba au, kuasaye tshitudilu mu tshibandabanda1 tshia ˆ Gela, g kusombelaye muaba au. 18 Izaka wakumbulula bina bia ˆ mayi bivuabu bumbule mu matuku a tatuende Abalahama, bivua bena Peleshete bajibikile panyima pa lufu lua Abalahama h ne 26:17 1 Anyi “kasulu ka tshilonda nkoka.”

GENESE 26:19–27:4

ˆ wakabipesha mena avua tatuende mubipeshe. a 19 Pavua bena mudimu ba Izaka bumbula mu tshibandabanda1 atshi, bakapeta tshina tshia ˆ mayi mimpe. 20 Balami ba miˆ koko ba ku Gela bakatuadija kutandangana ne balami ba mikoˆ ko ba Izaka bamba ne: “Mayi aa ngetu tuetu!” Ke yeye kuinyika tshina atshi ne: Eseke,1 bualu bavua batandangane nende. 21 Bakatuadija kumbula tshina tshikuabu, kubangabu kutandangana kabidi bua bualu buatshi. Ke yeye kutshinyika ne: Sitena.1 22 Pashishe wakumbuka muaba au, kumbulaye tshina tshikuabu, kadi kabakatandangana bua bualu buatshi to. Ke yeye kutshinyika ne: Lehobota,1 kuambaye ne: “Bualu mpindieu Yehowa mmutupeshe muaba munene ne mmuenze bua tuvulangane mu buloba ebu.”b 23 Pashishe wakumbuka muaˆ ba au kuyaye ku Be-sheba.c 24 Butuku abu Yehowa wakamumuenekela, kuambaye ne: “Ndi Nzambi wa tatuebe Abalahama.d Kutshinyi to, e bualu ndi nebe, ne nenkubeneshe, nemvudije bana1 bebe bua bualu bua Abalahama muena mudimu wanyi.” f 25 Nunku wakasa tshioshelu muaba au, ˆ kubilaye dına dia Yehowa.g Izaka wakasa ntenta wende muaba au h ne bena mudimu bende baˆ kumbula tshina tshia mayi muaba au. 26 Pashishe Abimeleke wakaˆ lua kudiye ufumina ku Gela ne Ahuzata mumupeshi wa ngenyi ne Pikola mfumu wa tshiluilu tshiende.i 27 Ke Izaka kubambila ne: “Bua tshinyi nudi balue kundi, penu nuvua bankine,

80 NSHAP. 26 a Gen 21:31

b

Gen 17:5, 6 Gen 28:1, 3

c

Gen 21:31

d

Gen 17:1 Gen 28:13

e

Gen 15:1

f

Gen 17:19 Mis 105:9-11

g

Gen 12:8, 9

h

Eb 11:9

i Gen 21:32  Mulongo 2 a Gen 21:22

b

Gen 21:27

c

Gen 21:22-24

d

Gen 26:18

e

Bal 20:1

f

Gen 36:2, 3

g

Gen 27:46 Gen 28:8



26:19 1 Anyi “kasulu ka tshilonda nko- NSHAP. 27 ka.” 26:20 1 Diumvuija: “Matandu.” h Gen 25:28 26:21 1 Diumvuija: “Dibandangana.” 26:22 1 Diumvuija: “Miaba mialabale.” 26:24 1 Ku mua.: “dimiinu.” i Gen 25:27

bangipate ku mutumba kuenu?” 28 Ke bobu kuamba ne: “Tudi bamone bimpe ne: Yehowa udi nebe. a Nunku tuetu kuamba ne: ˆ ‘Tupungaku nebe dıyi bua tulame ditalala ne tudie nebe tshipungidi, b 29 bua kutuenzedi bualu bubi bu mutudi katuyi bakuenzele petu bibi, bualu tudi bakuenzele anu bimpe, bakumuangeshe mu ditalala. Mpindieu wewe udi mubeneshibue kudi Yehowa.’” 30 Nunku wakabalambishila biakudia bia bungi, bobu kudia, kunua. 31 Bakajuka pa dinda menemene, kuenzelanganabu mitshipu. c Pashishe Izaka wakabalaya, kumushiyabu mu ditalala. 32 Dituku adi bena mudimu ba Izaka bakalua kumuambiˆ la bua tshina tshia mayi tshivuabu bumbule d ne: “Tudi bapete ˆ mayi!” 33 Nunku wakatshinyiˆ ka ne: Shiba. Ke bualu kayi dına ˆ dia tshimenga atshi didi ne: Besheba e too ne lelu. 34 Pakakumbaja Esau bidimu 40, wakasela Yudita muaˆ na wa Beli muena Hiti, kuselaye kabidi Basemata muana wa Elona muena Hiti. f 35 Bavua banyingalaja1 Izaka ne Lebeka bikole. g Pakavua Izaka mukulakaˆ je ne mesu ende kaatshiyi amona kabidi bimpe, wakabikila Esauh muanende muanabute, kumuambilaye ne: “Muananyi!” Yeye kuandamuna ne: “Mmeme eu!” 2 Kumuambilaye ne: “Mpindieu nkadi mukulakaje. Tshiena mumanye dituku dia lufu luanyi to. 3 Nunku mpindieu, angata koku bintu biebe bia kulemba nabi, nsapu webe wa mikete ne buta buebe, uye mu tshisuku, unkuatshile koku nyama. i 4 Pashishe undambile biakudia bia muenya bintu musue, ubintuadi-

27

26:35 1 Ku mua.: “Bululu mu lungenyi.”

81 le. Nunku nendie bua meme1 kukubenesha kumpala kua meme kufua.” 5 Kadi Lebeka uvua uteleja pavua Izaka wakula ne muanende Esau. Nunku Esau wakaya mu tshisuku bua kulemba nyama bua kulua nende.a 6 Ke Lebeka kuambila muanende Yakoba b ne: “Ndi mfuma ku diumvua tatuebe uyukila ne muanenu Esau, umuambila ne: 7 ‘Ntuadila nyama wa tshisuku, undambile biakudia bia muenya. Nunku ndie bua meme ˆ kukubenesha ku mesu kua Yehowa kumpala kua meme kufua.’ c 8 Mpindieu nteleja bimpe muananyi, enza tshindi nkuambila. d 9 Suaku uye mu tshisumbu tshia nyama, ungangatshile bana ba mbuji babidi ba bimpe menemene, bua ndambile tatuebe biakudia bia muenya anu mutuye mubisue. 10 Pashishe ubituadile tatuebe adie bua akubeneshe kumpala kua yeye kufua.” 11 Yakoba wakambila mamuende Lebeka ne: “Kadi muanetu Esau mmuntu wa buoya bua bungi, e meme ndi ne mubidi mufinunuke. 12 Nengenze tshiˆ nyi tatu yeye mundenge? f Dıba adi nemmueneke kudiye bu muntu udi umuseka, ne nendikebele mulawu pamutu pa dibenesha.” 13 Ke mamuende kumuambila ne: “Mulawu webe wikale pambidi panyi, muananyi. Enza anu mundi ngamba emu, ndaku, ubantuadile.” g 14 Nunku wakaya, kuangataye bana ba mbuji, kuluaye nabu kudi mamuende, mamuende kulamba biakudia bia muenya anu mutu tatuende mubisue. 15 Pashishe, Lebeka wakangata bilamba bitambe buimpe bia muanende muanabute Esau bivuaye nabi mu nzubu, kubivuadikaye Yakoba muanende wa mukala. h 16 Yeye kumuvuadika 27:4, 25 1 Anyi “anyima wanyi.”

GENESE 27:5-27 NSHAP. 27 a Gen 27:30

b

Gen 25:28

c

Gen 27:30, 31

d

Gen 27:13, 43

e

Gen 25:25 Gen 27:23

f

Gen 27:21

g

Gen 27:8, 43

h Gen 25:23, 26  Mulongo 2 a Gen 25:25 Gen 27:11

b

Gen 27:9

c

Gen 25:31-33 Lom 9:10-12

d

Gen 27:4

e

Gen 27:11, 12

f

Gen 27:16

g

Eb 11:20

h

Gen 48:10

kabidi biseba bia bana ba mbuji ku bianza ne muaba uvua kawuyi buoya pa nshingu pende.a 17 Pashishe wakapesha muanende Yakoba biakudia bia muenya ne diampa bivuaye mulambe. b 18 Nunku wakaya kudi tatuende, kuambaye ne: “Tatu!” Yeye kuandamuna ne: “Mmeme eu! Wewe udi nganyi, muananyi?” 19 Yakoba wakambila tatuende ne: “Ndi Esau muanebe muanabute. c Ndi muenze anu muuvua mungambile. Juka koku usombe, udie munyinyi wa nyama wa tshisuku eu bua wewe1 umbeneshe.” d 20 Ke Izaka kuebeja muanende ne: “Muananyi, mmunyi muudi mumupete ne lukasa nunku?” Yeye kuandamuna ne: “Bualu Yehowa Nzambi webe uvua mumuntumine.” 21 Nunku Izaka wakambila Yakoba ne: “Muananyi, semena pabuipi nkulenge bua mmanye ni udi bushuwa muananyi Esau anyi kuena yeye.” e 22 Nunku Yakoba wakasemena pabuipi ne tatuende Izaka, yeye kumulenga, pashishe ˆ kuambaye ne: “Dıyi ndia Yakoba, kadi bianza mbia Esau.” f 23 Kakamumanya to, bualu bianza biende bivua ne buoya bu bianza bia muanabu Esau. Nunku wakamubenesha.g 24 Pashishe wakamuebeja ne: “Wewe udi bushuwa muananyi Esau anyi?” Yeye kuandamuna ne: “Eyowa.” 25 Ke yeye kumuambila ne: “Muananyi, ntuadila munyinyi wa tshisuku au ndie, pashishe meme1 nenkubeneshe.” Yeye kumutuadilawu, yeye kudia, kumutuadila kabidi mvinyo, kunuaye. 26 Pashishe tatuende Izaka wakamuambila ne: “Muananyi, semena koku pabuipi, untue mishiku.”h 27 Nunku wakasemena pabuipi, kumutuaye mishiku, yeye kununkila mupuya 27:19 1 Anyi “anyima webe.”

GENESE 27:28-42 wa bilamba biende.a Pashishe wakamubenesha, kuambaye ne: “Tangila, mupuya wa muananyi udi bu mupuya wa tshisuku tshidi Yehowa mubeneshe. 28 Nzambi mulelela akupeshe lumuma lua mu diulub ne miaba ya bufuke ya pa buloba c ne ntete ne mvinyo mupiamupia bia bungi. d 29 Bukua bisamba bukuenzele mudimu, ne matunga akuinamine. Wikale mfumu wa bana benu, ne bana ba mamuebe bakuinamine. e Muntu yonso udi ukuela mulawu, edibue mulawu, ne muntu yonso udi ukubenesha, abeneshibue.”f 30 Izaka utshivua ujikijilaku kubenesha Yakoba, ne Yakoba utshiumbukilaku kumpala kua tatuende Izaka pavua muanabu Esau mufike ufuma ku dilemba nyama.g 31 Yeye pende wakalamba biakudia bia muenya, kubituadilaye tatuende. Yeye kuambila tatuende ne: “Tatu ajukaku, adie munyinyi wa tshisuku wa kudi muanende, bua wewe1 umone mua kumbenesha.” 32 Ke tatuende Izaka kumuebeja ne: “Wewe udi nganyi?” Yeye kuandamuna ne: “Ndi muanebe, muanabute webe, Esau.” h 33 Nunku Izaka wakatuadija kukanka bikole, ke yeye kuamba ne: “Kadi nnganyi uvua mukuate nyama mulue nende kundi? Nkadi mumudie kumpala kua wewe kufika, meme kumubenesha, ne yeye neikale mubeneshibue bushuwa!” ˆ 34 Pakumvua Esau meyi a tatuende, wakatuadija kudila ne ˆ dıyi dikole menemene ne kanyinganyinga kakole, wambila tatuende ne: “Mbenesha, mbenesha meme panyi tatu wanyi!” i 35 Kadi yeye wakamuambila ne: “Muanenu mmulue ne mashimi bua kupeta dibenesha divua ne bua kuikala diebe.” 36 Ke yeye kuamba ne: “Ki mbi27:31 1 Anyi “anyima webe.”

82 NSHAP. 27 a Gen 25:27 Gen 27:15

b

Dut 11:11

c

Nom 13:26, 27

d

Gen 27:37 Dut 7:13

e

Gen 25:23

f

Gen 12:1, 3 Gen 28:1, 3 Gen 31:42 Yhz 25:12, 13

g

Gen 27:3

h

Gen 25:25, 31 Eb 12:16

i Eb 12:16, 17  Mulongo 2 a Gen 25:26 Gen 32:28 Hos 12:3

b

Gen 25:32-34

c

Gen 27:28

d

Gen 25:23 Gen 27:29 Lom 9:10, 12

e

Dut 33:28

f

Eb 12:16, 17

g

Yos 24:4 Eb 11:20

h

Gen 32:6 Nom 20:18

i

Gen 25:23 2Sm 8:14 Mal 1:2, 3

j

2Bk 8:20 2Ku 28:17

k

Amo 1:11

l

Gen 35:28, 29

mukumbanyine padibu bamubikila ne: Yakoba,1 bua mudiye muangate muaba wanyi misangu ibidi eyi anyi? a Ukadi muangate bukenji buanyi bua buanabute, b mpindieu mmuangate dibenesha dianyi!” c Kuambaye kabidi ne: “Kuena mundaminaku panyi dibenesha anyi?” 37 Kadi Izaka wakandamuna Esau ne: “Mona, nkadi mumuteke mfumu ku mutu kuebe, d ne ndi mumupeshe bana babu bonso bua bikale bena mudimu bende; ndi mumupeshe kabidi ntete ne mvinyo mupiamupia bua kumuambuluisha. e Muananyi, ntshinyi tshikuabu tshidi tshishale tshindi mua kukuenzela?” 38 Esau wakambila tatuende ne: “Tatu, udi anu ne dibenesha dimue anyi? Mbenesha, mbenesha meme panyi tatu wanyi!” ˆ Ke Esau kudilaye ne dıyi dikole, kupuekeshaye binsonji. f 39 Nunku tatuende Izaka wakamuandamuna ne: “Mona, neusombele kule ne miaba ya bufuke ya pa buloba, ne kule ne lumuma lua muulu mu diulu.g 40 Newikale ne muoyo bua muele webe wa mvita, h ne newenzele muanenu mudimu. i Kadi pakutondabi, wewe newutshibule mutshi wende wa tshikokedi pa nshingu pebe.” j 41 Kadi Esau wakalamina Yakoba munda bua dibenesha divua tatuende mumupeshe, k ne Esau uvua anu udiambila mu muoyo wende ne: “Matuku a kudila tatu akadi masemene pabuipi. l Papitawu, nenshipe muanetu Yakoba.” ˆ 42 Pakambilabu Lebeka meyi a Esau muanende muanabute, diakamue wakabikidisha Yakoba muanende wa mukala, kumuambilaye ne: “Tangila! Muanenu Esau udi ukeba kukushipa bua 27:36 1 Diumvuija: “Muntu udi mukuate ku tshikankanyi; Muntu udi wangata muaba wa bende.”

83 kudisombuela.1 43 Mpindieu muananyi, enza tshindi kuambila. Juka, unyemene kua muanetu wa balume Labana ku Halana. a 44 Usombe nende ndambu wa matuku too ne patalala luonji lua muanenu, 45 too ne papueka tshiji tshia muanenu kuudi ne papuaye tshiudi mumuenzele muoyo. Pashishe nenkubikidishe bua umbuke kuntu aku. Ndi mua kunujimija nuenu bonso babidi dituku dimue bua tshinyi?” 46 Pashishe Lebeka ukavua anu wambila Izaka ne: “Muoyo ukadi muntonde bua bana ba bakaji ba Hete b aba. Yakoba yeye musele pende mukaji mu bana ba bakaji ba Hete bu bana ba bakaji badi mu buloba ebu, kuikala kuanyi ne muoyo nkuimpe ku tshinyi?” c Nanku Izaka wakabikila Yakoba, kumubeneshaye, kumuelelaye mukenji ne: “Kuena ne bua kusela mukaji mu bana ˆ ba bakaji ba mu Kanana to.d 2 Ndaku ku Padana-alama mu nzubu wa Betuele tatuende wa mamuebe, uselamu mukaji mu bana ba bakaji ba Labana e muanabu ne mamuebe. 3 Nzambi Wa Bukole Buonso neakubeneshe, neenze bua ulele bana, neakuvudije; bushuwa, wewe neulue tshisumbu tshia bukua bisamba. f 4 Neakupeshe wewe ne bana1 bebe dibenesha dia Abalahama g bua wangate buloba buudi musombele bu muntu wa ku babende, buvua Nzambi mupeshe Abalahama.”h 5 Nunku Izaka wakatuma Yakoba, yeye kuya ku Padanaalama, kudi Labana muana wa Betuele muena Alama, i muanabu ne Lebeka, j mamuende wa Yakoba ne Esau. 6 Esau wakamona ne: Izaka uvua mubeneshe Yakoba ne mu-

28

GENESE 27:43–28:15

b

Gen 27:43

c

Gen 27:46

d

Gen 36:2, 3

e

Gen 11:31 Gen 27:43

f

Gen 28:18, 19

g

Yne 1:51 Eb 1:7, 14

h

Gen 26:24, 25

i

Gen 12:7 Gen 28:4 Mis 105:9-11

j

Gen 13:14, 16 1Bk 4:20

mutume ku Padana-alama bua kuselaku mukaji, kumonaye kabidi ne: pavuaye mumubeneshe, uvua mumuelele mukenji ne: “Kusedi mukaji mu bana ba baˆ kaji ba mu Kanana to,” a 7 ne Yakoba uvua mutumikile tatuende ne mamuende, kuyaye ku Padana-alama. b 8 Ke Esau kumona ne: bana ba bakaji ba mu ˆ Kanana kabavua basankisha tatuende Izaka to, c 9 nunku Esau wakaya kudi Yishemaele, kuselaye Mahalata muana wa Yishemaele muana wa Abalahama, muanabu ne Nebayota wa bakaji, kusangisha ku bakaji bakuabu bakavuaye nabu. d 10 Yakoba wakumbuka ku ˆ Be-sheba, kuyaye mutangile ku Halana.e 11 Pashishe wakafika muaba mukuabu, kudilongololaye bua kulalapu butuku abu buaˆ lu dıba dikavua dibuele. Nunku wakangata dibue dimue muaba au, kuditekaye bua kutekelapu mutu, kulalaye muaba au. f 12 Yeye kulota, ne tangilayi! kuvua tshibandilu tshiasa pa buloba, ne lusongo luatshi luvua luye too ne mu diulu; ne banjelu ba Nzambi bavua babandapu bapuekapu. g 13 Monayi! Yehowa uvua ku mutu kuatshi, yeye kuamba ne: “Meme ndi Yehowa Nzambi wa Abalahama nkambua webe ne Nzambi wa Izaka. h Buloba buudi mulalapu ebu, nenkupeshabu wewe ne bana1 bebe. i 14 Bushuwa bana1 bebe nebalue bu lusenga lua pa buloba, j neumuangalake kumbukila ku ouest too ne ku est, ku nord too ne ku sud; ne ku diambuluisha diebe ne ku diambuluisha dia ˆ bana1 bebe, meku onso a pa buloba neabeneshibue2k bushuwa. 15 Ndi nebe, nenkulame kuonso kuwaya, ne nenkupingaje

Gen 18:18 Gen 22:15, 18

28:14 2 Anyi “neapete dibenesha buawu wowu.”

NSHAP. 27 a Gen 28:5 b

Gen 26:34, 35 Gen 28:8

c Gen 24:2, 3  NSHAP. 28 d Gen 24:34, 37 Eks 34:15, 16 1Bk 11:1-3 2Ko 6:14

e

Gen 29:16

f

Gen 17:5 Gen 46:15, 19 1Ku 2:1, 2

g

Gen 12:2, 3

h

Gen 12:7 Gen 15:13 Gen 17:1, 8 Eb 11:9

i

Gen 25:20

j Gen 24:29  Mulongo 2 a Gen 28:1 2Ko 6:14

27:42 1 Anyi “udisamba ne meji a kukushipa.” 28:4, 13, 14 1 Ku mua.: “dimii- k nu.”

GENESE 28:16–29:13 mu buloba ebu. a Tshiakukulekela too ne pangikala muenze malu onso andi mukulaye.” b 16 Pashishe Yakoba wakabika ku tulu, kuambaye ne: “Bulelela, Yehowa udi muaba eu. Tshivua mumanye to.” 17 Wakapeta ˆ buowa bua bungi, kuambaye kabidi ne: “Muaba eu udi wenza ˆ buowa! Udi ne bua kuikala anu nzubu wa Nzambi, c ne etshi ntshiibi tshia ku diulu.” d 18 Nunku Yakoba wakajuka patshiatshia, kuangataye dibue divuaye mutekele mutu adi, kudimanyikaye bu dikunji, kupongololaye manyi pa mutu padi. e 19 Nunku wakinyika muaba au ne: Betele,1 ˆ kadi kumpala dına dia tshimenga atshi divua Luza. f 20 Pashishe Yakoba wakaditshipa wamba ne: “Nzambi yeye mutungunuke ne kuikala nanyi, yeye mundame mu luendu luanyi, mumpeshe diampa dia kudia ne bilamba bia kuvuala, 21 ne meme mupingane ku nzubu wa tatu wanyi mu ditalala, nunku Yehowa nealeje mudiye Nzambi wanyi bushuwa. 22 Dibue dindi muimanyike bu dikunji edi nedilue nzubu wa Nzambi, g ne kakuyi mpata, nenkupeshe tshia dikumi tshia bintu bionso biudi umpesha.” Panyima pa bualu ebu, Yakoba wakatungunuka ne luendu luende, kuyaye mu buloba bua bantu ba ku Est. 2 Waˆ kamona tshina tshia mayi mu mpata ne bisumbu bisatu bia mikoko bilale pabuipi natshi, bualu bavua ne tshibidilu tshia kuˆ nuisha mikoko mayi a mu tshina atshi. Kuvua dibue dinene pa ˆ mushiku wa tshina tshia mayi atshi. 3 Pavua bisumbu bia mikoko bionso bituilangana muaba au, bavua babunguluja dibue, badiumbusha pa mushiku wa tshi-

84

NSHAP. 28 a Gen 35:6

b

Gen 31:3 Nom 23:19 Yos 23:14 Eb 6:18

c

Mis 47:2

d

Gen 35:1

e

Gen 31:13

f

Gen 35:6 Yos 16:1, 2

g Gen 35:1  Mulongo 2  NSHAP. 29 a Gen 27:42, 43 Bz 7:2

29

b

Gen 24:29

c

Gen 24:24 Gen 31:53

d

Gen 46:19 Lut 4:11

28:19 1 Diumvuija: “Nzubu wa Nzambi.” e

Gen 24:29

ˆ na tshia mayi, banuisha mikoko, pashishe bapingaja dibue muaba wadi, pa mushiku wa tshina ˆ tshia mayi. 4 Nunku Yakoba wakebeja bantu bavua muaba au ne: “Bana betu, nudi ba muaba kayi?” Bobu kumuandamuna ne: “Tudi ba ku Halana.”a 5 Wakabebeja ne: “Nudi bamanye Labana b muiˆ kulu wa Naho c anyi?” Bobu kuandamuna ne: “Tudi bamumanye.” 6 Nunku kubebejaye ne: “Udi bimpe anyi?” Bobu kuandamuna ne: “Udi bimpe. Tangila muanende Lakele d nyeye au ulua ne mikoko.” 7 Ke yeye kuamba ne: “Tutshidi munda munya. Edi ki ˆ ndıba dia kusangisha bisumbu bia nyama to. Nuishayi mikoko ˆ mayi, pashishe nuye kuyidisha.” 8 Bobu kuamba ne: “Ki mbatuanyishile bua kuenza nanku to, anu padi bisumbu bionso bia mikoko bituilangana, babunguluja dibue, badiumbusha pa mushiku ˆ ˆ wa tshina tshia mayi. Dıba adi ˆ tudi mua kunuisha mikoko mayi.” 9 Patshivuaye wakula nabu, Lakele wakalua ne mikoko ya tatuende, bualu uvua mulami wa mikoko. 10 Pakamona Yakoba Lakele, muana wa Labana muanabu ne mamuende, ne mikoko ya Labana, wakaya diakamue, kubunguluja dibue, kudiumbushaye pa mushiku wa tshina ˆ tshia mayi, kunuishaye mikoko ya Labana muanabu ne mamueˆ nde mayi. 11 Pashishe Yakoba wakatua Lakele mishiku, kubaˆ ndishaye dıyi, kutuadijaye kudila. 12 Yakoba wakabanga kuambila Lakele muvuaye mulela1 wa tatuende, ne muikale muana wa Lebeka. Lakele wakaya lubilu, wakambila tatuende. 13 Diakamue pakumvua Labana e lumu lua Yakoba muana wa muanabu wa bakaji, wakaya lubi29:12 1 Ku mua.: “muanabu.”

85 lu bua kumonangana nende. Yeye kumupukila, kumutua mishiku, kuyaye nende mu nzubu muende. Yeye kutuadija kulondela Labana malu au onso. 14 Pashishe Labana wakamuambila ne: “Wewe udi mufuba wanyi ne musunyi wanyi menemene.”1 Nunku wakashala nende ngondo mujima. 15 Pashishe Labana wakambila Yakoba ne: “Bidi bikengela ungenzele mudimu tshianana bualu udi mulela wanyi1a anyi? Ngambila, tshindi mua kukufuta b ntshinyi?” 16 Labana uvua ne ˆ bana ba bakaji babidi. Dına dia ˆ mukulumpe divua Lea, ne dına dia muakunyi divua Lakele. c ˆ 17 Mesu a Lea kaavua engelela to, kadi Lakele yeye uvua usankisha bikole ne uvua mukaji muimpe kumona. 18 Yakoba ukavua munange Lakele, nunku wakamba ne: “Ndi musue kukuenzela mudimu bidimu muanda mutekete bua Lakele muanebe wa bakaji wa mukala.” d 19 Ke Labana kuamba ne: “Mbimpe nkupeshaye wewe pamutu pa kumupesha muntu mukuabu. Tungunuka ne kusomba nanyi.” 20 Nanku Yakoba wakenza mudimu bidimu muanda mutekete ˆ bua Lakele, e kadi ku mesu kuende bivua anu bu matuku makese tshianana bua dinanga divuaye nadi buende. 21 Pashishe Yakoba wakambila Labana ne: “Mpesha mukajanyi, bualu matuku anyi akumbanyi, bua ndale nende.” 22 Ke Labana kusangisha bantu bonso ba muaba au, kuenzaye difesto. 23 Kadi butuku, Labana wakangata muanende Lea, kumutuadilaye bua alale nende. 24 Labana wakangata kabidi Zilepa, muena mudimu wende wa bakaji, kumupeshaye muanende Lea 29:14 1 Anyi “muanetu wa mu mashi.” 29:15 1 Ku mua.: “muanetu.”

GENESE 29:14-34 NSHAP. 29 a Gen 28:5

b

Gen 30:27, 28 Gen 31:7

c

Lut 4:11

d

Gen 31:41

e

Gen 30:26 Hos 12:12

 Mulongo 2 a Gen 16:1, 2 Gen 30:9 Gen 46:18

b

Gen 31:7, 42

c

Gen 31:41

d

Gen 35:22

e

Gen 30:1, 3

f

Hos 12:12

g

Gen 46:15 Lut 4:11

h

Gen 30:22

i

Gen 35:22 Gen 37:22 Gen 49:3, 4 Eks 6:14 1Ku 5:1

j

Gen 30:20 1Sm 1:5, 6 Luk 1:24, 25

k

Gen 34:25 Gen 49:5 1Ku 4:24

bua ikale muena mudimu wende. a 25 Mu dinda Yakoba wakamona ne: uvua Lea! Ke yeye kuambila Labana ne: “Tshiudi mungenzele ntshinyi? Tshivua mukuenzele mudimu bua Lakele anyi? Bua tshinyi udi mundinge?” b 26 Ke Labana kuamba ne: “Kuetu kuneku katuena ne tshilele tshia kuselesha muakunyi kumpala kua mukuluende to. 27 Sanka lumingu lujima ne mukaji eu. Pashishe netukupeshe kabidi mukaji mukuabu au bua wewe kungenzela mudimu bidimu bikuabu muanda mutekete.” c 28 Yakoba wakenza nanku, kusankaye lumingu lujima ne mukaji au, pashishe yeye kumupesha muanende Lakele bua ikale mukajende. 29 Labana wakangata kabidi Bileha, d muena mudimu wende wa bakaji, kumupeshaye muanende Lakele bua ikale muena mudimu wende. e 30 Pashishe Yakoba wakalala kabidi ne Lakele, kunangaye Lakele bikole kupita Lea; kuenzelaye Labana mudimu bidimu bikuabu muanda mutekete.f 31 Pakamona Yehowa ne: Lea kavua munangibue,1 wakenza bua imite difu,2g kadi Lakele yeye uvua nkumba.h 32 Nunku Lea wakimita difu, kulelaye muana wa balume, kumuinyikaye ne: Lubena,1i bualu wakamba ne: “Bualu Yehowa mmumone dikenga dianyi,j nunku mpindieu bayanyi neatuadije kunnanga.” 33 Wakimita difu dikuabu, kulelaye muana wa balume, kuambaye ne: “Bualu Yehowa mmuteleje, bualu tshivua munangibue, ke yeye kumpesha kabidi muana eu.” Nunku wakamuinyika ne: Simeona.1k 34 Wakimita difu dikuabu 29:31 1 Ku mua.: “mukinyibue.” 2 Ku mua.: “wakakangula difu diende.” 29:32 1 Diumvuija: “Tangila, muana wa balume!” 29:33 1 Diumvuija: “Diteleja.”

GENESE 29:35–30:18 kabidi, kulelaye muana wa balume, kuambaye ne: “Mpindieu bayanyi neadisange kundi, bualu ndi mumulelele bana ba balume basatu.” Nunku wakamuinyika ne: Lewi.1a 35 Kuimitaye kabidi, kulelaye muana wa balume, kuambaye ne: “Musangu eu nentumbishe Yehowa.” Nunku wakamuinyika ne: Yuda.1b Pashishe lulelu luende luakimana. Pakamona Lakele ne: kavua mulelele Yakoba bana, wakatuadija kumvuila muanabu mukawu; kubangaye kuambila Yakoba ne: “Mpesha bana, tshianana ndi mfua.” 2 Ke Yakoba kukuatshilaye Lakele tshiji tshikole, kuambaye ne: “Meme ndi mua kuangata muaba wa Nzambi udi mukupangishe bua kulela bana anyi?”1 3 Ke Lakele kuamba ne: “Mupika wanyi mukaji Bileha nyeye eu. c Lala nende bua andelele bana,1 bua mpete panyi bana ku diambuluisha diende.” 4 Nanku wakamupesha Bileha muena mudimu wende bu mukajende; Yakoba wakalala nende. d 5 Bileha wakimita difu, kulua kulelelaye Yakoba muana wa balume. 6 Ke Lakele kuamba ne: “Nzambi mmundumbuˆ luile ne mmuteleje kabidi dıyi dianyi, ke bualu kayi mmumpeshe muana wa balume.” Ke bualu kayi wakamuinyika ne: Dana.1e 7 Bileha muena mudimu wa Lakele wakimita kabidi, kuluaye kulelela Yakoba muana wa balume muibidi. 8 Ke Lakele kuamba ne: “Ndi muluangane mvita mikole ne muanetu wa bakaji. Ndi muyitshimune kabidi.” Nunku wakamuinyika ne: Nafatale.1f

30

86

Gen 29:32

9 Pakamona Lea ne: katshivua ulela kabidi, wakangata muena mudimu wende Zilepa, kumupeshaye Yakoba bu mukajende. a 10 Zilepa muena mudimu wa Lea wakalelela Yakoba muana wa balume. 11 Ke Lea kuamba ne: “Ndi wa muabi!” Nunku wakamuinyika ne: Gada.1b 12 Pashishe Zilepa muena mudimu wa Lea wakalelela Yakoba muana wa balume muibidi. 13 Ke Lea kuamba ne: “Diakalenga dianyi! Bualu bana ba bakaji nebambe bushuwa mundi wa diakalenga.” c Nunku wakamuiˆ nyika ne: Ashe.1d 14 Dituku dikuabu mu tshiko´ ndo tshia dikosa dia ntete ya ble, Lubena e uvua wendakana, kupetaye tumuma tua mandragore mu mpata. Nunku wakatutuadila mamuende Lea. Ke Lakele kuambila Lea ne: “Mpesha koku ndambu wa tumuma tua mandragore tua muanebe.” 15 Ke yeye kumuandamuna ne: “Bayanyi uudi muangate au mbualu bukese anyi? f Mpindieu udi musue kuangata kabidi tumuma tua mandragore tua muananyi anyi?” Nunku Lakele wakamba ne: “Mbimpe. Nealale nebe butuku bua lelu wewe mumpeshe tumuma tua mandragore tua muanebe.” 16 Pavua Yakoba ufumina mu mpata dilolo, Lea wakaya bua kusambakena nende, kumuambilaye ne: “Lelu neulale nanyi, bualu ndi mukusumbe bushuwa ku tumuma tua mandragore tua muananyi.” Nunku wakalala nende butuku abu. 17 Nzambi wakateleja Lea, yeye kumuandamuna; kuimitaye, kuluaye kulelela Yakoba muana wa balume muitanu. 18 Ke Lea kuamba ne:

Gen 29:30

30:11 1 Diumvuija: “Muabi.” 30:13 1 Diumvuija: “Wa diakalenga; Diakalenga.”

NSHAP. 29 a Gen 34:25 Gen 49:5 Eks 6:16 Nom 3:12 1Ku 6:1

b

Gen 35:23 Gen 37:26 Gen 44:18 Gen 49:8 1Ku 2:3 Bua 5:5

 NSHAP. 30 c Gen 29:29

d

Gen 35:22

e

Gen 35:25 Gen 46:23 Gen 49:16

f

Gen 35:25 Gen 46:24 Gen 49:21 Dut 33:23

 Mulongo 2 a Gen 35:26

b

Gen 49:19 Nom 32:33

c

Luk 1:46, 48

d

Gen 35:26 Gen 46:17 Gen 49:20 Dut 33:24

29:34 1 Diumvuija: “Kulamata; Kudisanga.” 29:35 1 Diumvuija: “Mutumbishibue; Udibu batumbisha.” 30:2 1 Anyi e “mukupale tshidi tshifumina mu difu?” 30:3 1 Ku mua.: “Alelele pa binu bianyi.” 30:6 1 Diumvuija: “Mulumbuluishi.” 30:8 1 Diumvuija: “Mvita yanyi.” f

87 “Nzambi mmumpeshe difutu dianyi,1 bualu mvua mupeshe bayanyi muena mudimu wanyi.” Nuˆ nku wakamuinyika ne: Yisaka.2a 19 Lea wakimita kabidi, kuluaye kulelela Yakoba muana wa balume muisambombo. b 20 Ke Lea kuamba ne: “Nzambi mmumfute, bushuwa, mmumfute meme difutu dimpe. Mpindieu bayanyi neangitabe, c bualu ndi mumulelele bana ba balume basambombo.” d Nunku wakamuinyika ne: Zebulona.1e 21 Pashishe wakalela kabidi muana wa bakaji, kumuinyikaye ne: Dina. f 22 Ndekelu wa bionso Nzambi wakavuluka Lakele; Nzambi kumuteleja, kumuandamunaye, kuenzaye bua apete difu.1g 23 Wakimita difu, kulelaye muana wa balume. Ke kuambaye ne: “Nzambi mmungumbushile tshipendu!” h 24 Nunku wakamuinyika ne: Jozefe,1i wamba ne: “Yehowa mmumpeshe kabidi muana wa balume mukuabu.” 25 Panyima pa Lakele mumane kulela Jozefe, Yakoba wakambila Labana diakamue ne: “Ndekela nye kuetu, mu buloba buetu.j 26 Mpesha bakaji banyi ne bana banyi bandi muenzele mudimu kuebe, bua nye, bualu udi mumanye bimpe mushindu undi mukuenzele mudimu.” k 27 Nunku Labana wakamuambila ne: “Meme mukulengelele, kuyi to; ndi mujingulule ku diambuluisha dia bimanyinu1 ne: Yehowa udi umbenesha bua bualu 30:18 1 Anyi “difutu dia muntu udi wenza mudimu anu bua makuta.” 2 Diumvuija: “Yeye udi Difutu.” 30:20 1 Diumvuija: “Kuitaba.” 30:22 1 Ku mua.: “ne Nzambi wakamuteleja ne wakakangula difu diende.” 30:24 1 Tshikepeˆ shilu tshia dına dia Yosifiya, didi diumvuija ne: “Yah asakidile (avudije).” 30:27 1 Anyi “ku diambuluisha dia bijadiki.”

GENESE 30:19-35 NSHAP. 30 a Gen 35:23 Gen 46:13 Gen 49:14 Dut 33:18

b

Lut 4:11

c

Gen 29:32

d

Gen 35:23 Gen 46:15 Mis 127:3

e

Gen 46:14 Gen 49:13 Dut 33:18

f

Gen 34:1

g

Gen 29:31

h

Luk 1:24, 25

i

Gen 35:24 Gen 45:4 Dut 33:13 Bz 7:9

j

Gen 28:15 Gen 31:13

k

Gen 31:41 Hos 12:12

 Mulongo 2 a Gen 31:7

b

Gen 31:38

c

Gen 32:9, 10

d

Hos 12:12

e

Gen 31:7

f

Gen 31:8

buebe.” 28 Yeye kuamba kabidi ne: “Ngambila difutu diebe, nenkupeshadi.”a 29 Ke Yakoba kumuambila ne: “Udi mumanye mushindu undi mukuenzele mudimu ne mudi tshisumbu tshia nyama yebe tshitante bua bualu buanyi; b 30 uvua ne bintu bikese kumpala kua meme kulua, kadi tshisumbu tshia nyama yebe ntshidiunde, tshivulangane, ne Yehowa mmukubeneshe katshia ngafika. ˆ Nunku ndıba kayi dingenzela ba mu nzubu muanyi mudimu?” c 31 Nunku wakamukonka ne: “Nkupeshe tshinyi?” Yakoba wakamba ne: “Kuakumpesha tshintu nansha tshimue to! Wewe mungenzele anu bualu bumue ebu, nembangulule kudiisha nyama yebe ne kuyilama. d 32 Nengendakane munkatshi mua bimuna biebe lelu. Uteke mikoko yonso idi ne matoba ne makeji ku luseke, ne mikoko yonso ya mubidi wa tshisengasenga idi munkatshi mua bimpanga bia mikoko bitshidi bitekete ne mbuji yonso idi ne makeji ne matoba munkatshi mua mashina a mbuji. Kumbukila ku lelu, eyi ke yikala difutu dianyi. e 33 Buakane1 buanyi nebungakuile dituku dionso diwalua kukonkonona difutu dianyi matuku atshilualua; nyama yonso udi kayi ne matoba ne makeji munkatshi mua mashina a mbuji ne udi kayi wa tshisengasenga munkatshi mua bimpanga bia mikoko neikale bu tshintu tshiba wewe munsangane nende.” 34 Ke Labana kuamba ne: “Mbimpe! Bienzeke bilondeshile ˆ meyi ebe.”f 35 Nunku dituku adi wakangata mbuji ya mpumbu yonso ya mishonyi mishonyi ne ya makeji makeji, ne mashina onso a mbuji avua ne matoba 30:33 1 Anyi “Kuamba bulelela”

GENESE 30:36–31:10 ne avua ne makeji, nyama yonso ivua ne ditoba ditoke, ne nyama yonso ivua ne mubidi wa tshisengasenga munkatshi mua bimpanga bia mikoko, wakayiteka ku luseke, kuyipeshaye bana bende ba balume bua bayilame. 36 Pashishe wakaya ntanta wa luendu lua matuku asatu kule ne Yakoba; Yakoba uvua ulama bisumbu bia mikoko ya Labana bionso bivua bishale. 37 Nunku Yakoba wakangata tumitshi tubishi tua mutshi wa stirakse, wa amande, ne wa platane, yeye kukona bizubu wenda ushiyapu makeji matoke, miaba mitoke ya tumitshi imueneka. 38 Pashishe wakateka tumitshi tuvuaye mukone atu kumpala kua bisumbu bia nyama mu minkoloˆ ji, mu binuinyi bia mayi, muaba ˆ uvua nyama ilua kunuina mayi, bua ikuatangane kumpala kuatu ˆ pavuayi ilua kunua mayi. 39 Nunku nyama ayi ivua ikuatangana kumpala kua tumitshi atu ne ilela bana ba mishonyi mishonyi, ba matoba matoba, ne ba makeji makeji. 40 Pashishe Yakoba wakumbusha mikoko ya bimpanga ya miana, kutangijaye bisumbu bia nyama kudi nyama ya mishonyi mishonyi ne yonso ya tshisengasenga ya munkatshi mua nyama ya Labana. Pashishe wakumbusha bisumbu bia nyama yende, kakabisambakaja ne bisumbu bia nyama ya Labana to. 41 Misangu yonso ivua nyama ya bukole ikeba kukuatangana, Yakoba uvua uteka tumiˆ tshi mu minkoloji ya mayi kumpala kua bisumbu bia nyama bua ikuatangane pabuipi ne tumitshi atu. 42 Kadi pavua nyama mikale ne butekete, kavua uteka tumitshi muaba au to. Nanku nyama ivua ne butekete ivua ilua anu ya Labana, kadi ya bukole ivua ilua ya Yakoba.a

88 NSHAP. 30 a Gen 31:9  Mulongo 2 a Gen 32:5 Gen 36:6, 7

 NSHAP. 31 b Gen 30:33

c

Gen 30:27

d

Gen 28:15 Gen 32:9 Gen 35:27

e

Gen 30:27

f

Gen 48:15

g

Gen 30:29, 30

h

Gen 30:32

43 Nunku muntu eu wakalua mubanji munene, yeye kupeta nyama ya bungi, bena mudimu ba bakaji ne ba balume, tumelu, ne mpunda. a Pakapita matuku, Yakoba wakumvua malu avua bana ba balume ba Labana bakula bamba ne: “Yakoba mmuangate bintu bionso bia tatuetu; mmupetele bubanji buonso ebu ku bintu bia tatuetu.” b 2 Pavua Yakoba utangila mpala wa Labana, uvua umona ne: katshivua nende bu muvuaye nende kumpala to. c 3 Ndekelu wa bionso, Yehowa wakambila Yakoba ne: “Pingana mu buloba bua batatuebe, kudi balela bebe, d ne meme nentungunuke ne kuikala nebe.” 4 Nunku Yakoba wakatumina Lakele ne Lea mukenji bua kuyabu mu mpata muvua bimuna biende, 5 yeye kubambila ne: “Ndi mumone ne: tatuenu katshiena nanyi kabidi bimpe to, e kadi Nzambi wa tatuanyi udi nanyi. f 6 Nuenu nkayenu nudi bamanye bimpe ne: ndi muenzele tatuenu mudimu ne bukole buanyi buonso. g 7 Tatuenu mmutete kungiba ne mmushintulule difutu dianyi misangu dikumi; kadi Nzambi ki mmumuanyishile bua angenzele bibi to. 8 Pavuaye wamba ne: ‘Nyama ya matoba matoba neyikale difutu diebe,’ ˆ dıba adi nyama yonso ivua ilela nyama ya matoba matoba; kadi pavuaye wamba ne: ‘Nyama ya mishonyi mishonyi neyikale difuˆ tu diebe,’ dıba adi nyama yonso ivua ilela nyama ya mishonyi mishonyi. h 9 Nunku Nzambi uvua anu unyenga bimuna bia tatuenu, ubimpesha. 10 Dituku dikuabu pavua nyama mifike tshikondo tshia dikuatangana, ˆ ngakabandisha mesu anyi, meme kumona mu tshilota ne: mbuji ya mpumbu ivua ikuata ma-

31

89 shina ivua ya mishonyi mishonyi, ya matoba matoba, ne ya makeji makeji.a 11 Pashishe muanjelu wa Nzambi mulelela wakambikila mu tshilota ne: ‘Yakoba!’ Meme kuandamuna ne: ‘Mmeme eu.’ 12 Yeye kutungunuka waˆ mba ne: ‘Bandisha koku mesu ebe umone ne: mbuji yonso ya mpumbu idi ikuata mashina nya mishonyi mishonyi, ya matoba matoba ne ya makeji makeji, bualu ndi mumone bionso bidi Labana ukuenzela. b 13 Meme ndi Nzambi mulelela wa ku Betele, c muaba uuvua muele dikunji manyi ne uuvua muditshipile kundi. d Mpindieu juka, umbuka mu buloba ebu, upingane mu buloba buvuabu bakulelele.’”e 14 Ke Lakele ne Lea kumuambilabu ne: “Kudiku bintu bidibu batushile bua kupiana mu nzubu mua tatuetu anyi? 15 Yeye kena utuangata bu bantu ba ku babende, bualu mmutupane ne udi udia makuta avuabu batufidile anyi? f 16 Bubanji buonso budi Nzambi munyenge tatuetu mbuetu ne bana betu. g Nanku wewe, enza tshionso tshidi Nzambi mukuambile bua kuenza.” h 17 Nunku Yakoba wakajuka, kubandishaye bana bende ne bakaji bende pa tumelu, i 18 ne wakatuadija kusaka nyama yende yonso ne bintu bionso bivuaye mupete, j bimuna bionso bivuaye nabi bivuaye mupete mu Padana-alama, bua kuya kudi tatuende Izaka mu buloba bua Kaˆ nana. k 19 Mpindieu Labana uvua muye kukosa mikoko yende miosa, ne Lakele wakiba mpingu ya telafima1l ya tatuende. m 20 Kabidi, Yakoba wakadimukila Labana muena Alama, bualu kavua mumuambile ne: uvua unyema to. 21 Wakanyema, ku-

GENESE 31:11-30 NSHAP. 31 a Gen 30:39

b

Gen 29:25 Gen 31:39

c

Gen 12:8, 9 Gen 35:15

d

Gen 28:18, 22

e

Gen 35:14 Gen 37:1

f

Gen 31:41 Hos 12:12

g

Gen 31:1

h

Gen 31:3

i

Gen 33:13

j

Gen 30:42, 43

k

Gen 35:27

l

Gen 35:2 Yos 24:2

m Gen 31:14  Mulongo 2 a Gen 15:18

b

Nom 32:1

c

Gen 25:20 Hos 12:12

d

Gen 20:3

e

Mis 105:15

ˆ 31:19 1 Anyi “nzambi ya mu dıku; mpingu.” f

Gen 31:24

sabukaye Musulu,1a yeye ne bionso bivuaye nabi. Pashishe wakaya mutangile ku buloba bua mikuna bua Gilada. b 22 Dituku disatu, bakambila Labana ne: Yakoba mmunyeme. 23 Ke yeye kuangata bana babu ba balume,1 yeye kutuadija kumulonda ntanta wa luendu lua matuku muanda mutekete, kumupetaye mu buloba bua mikuna bua Gilada. 24 Pashishe Nzambi wakamuenekela Labana muena Alama c mu tshilota butuku, d kumuambilaye ne: “Udimuke bua tshiudi musue kuambila Yakoba, nansha tshiotshi tshimpe anyi tshibi.”1e 25 Nunku Labana wakaya kudi Yakoba pakavua Yakoba muase ntenta wende ku mukuna ne Labana mutudile pende ne bana babu mu buloba bua mikuna bua Gilada. 26 Ke Labana kuambila Yakoba ne: “Tshiudi muenze ntshinyi? Bua tshinyi udi mundimukile, mumbuke ne bana banyi ba bakaji bu bantu bakuata ku muele wa mvita? 27 Bua tshinyi uvua munyeme mu musokoko, mundimukile, kuyi mungambile? Bu wewe mungambile, mvua mua kuikala mukulaye ne disanka ne misambu, ne ngoma ne lunzenze. 28 Kadi kuena munshile mpunga wa kutua bikulu1 banyi ne bana banyi ba bakaji mishiku to. Udi muenze bualu bua bupote. 29 Ndi ne bukokeshi bua kunuenzela bibi, kadi Nzambi wa tatuenu mmungambile butuku bua kutshia lelu ne: ‘Udimuke bua tshiudi musue kuambila Yakoba, nansha tshiotshi tshimpe anyi tshibi.’f 30 Mpindieu udi muye bualu uvua ujinga ne muoyo umue bua kupingana ku nzubu kua tatuebe, kadi 31:21 1 Mmumue ne: musulu wa Pelata. 31:23 1 Anyi “balela.” 31:24 1 Ku mua.: “Udimuke bua kuakudi ne Yakoba ku buimpe too ne ku bubi.” 31:28 1 Ku mua.: “bana ba balume.”

GENESE 31:31-47 bua tshinyi udi muibe nzambi yanyi?”a 31 Yakoba wakandamuna Labana ne: “Mvua munyeme bualu ˆ mvua ne buowa, mvua ndiambila ne: ‘Uvua mua kunnyenga bana bebe ba bakaji ku bukole.’ 32 Muntu yonso uwasangana ne nzambi yebe kakuikala ne muoyo. Kumpala kua bana betu, kebulula mu bintu bianyi, angata tshidi bu tshiebe.” Kadi Yakoba kavua mumanye ne: Lakele uvua muyibe to. 33 Nunku Labana wakabuela mu ntenta wa Yakoba ne mu ntenta wa Lea ne mu ntenta ya bapika bakaji babidi, b kadi kakayipeta to. Pashishe wakapatuka mu ntenta wa Lea, kubuelaye mu ntenta wa Lakele. 34 Pine apu, Lakele ukavua muangate mpingu ya telafima muyele mu tshibondo tshia ku tshiseba tshitu bantu bakaji basombela panyima pa kamelu, ne uvua musombelapu. Nunku Labana wakakeba mu ntenta muonso, kadi kakayipeta to. 35 Ke Lakele kuambila tatuende ne: “Mukalenge wanyi, kukuatshi tshiji to, bualu tshiena ne mushindu wa kujuka kumpala kuebe nansha, bualu ndi ne bualu butu buenzekela bantu bakaji.” c Nunku wakakeba ne muoyo mujima, kadi kakapeta mpingu ya telafima d to. 36 Yakoba wakumvua tshiji, kutuadijaye kuamba Labana malu. Ke Yakoba kuambila Labana ne: “Ntshilema kayi tshindi muenze, udi undondakaja ne luonji luonso bua bubi kayi? 37 Mpindieu paudi mukebulule mu bintu bianyi bionso, ntshinyi tshiudi mupete tshia mu nzubu muebe? Tshiteka muaba eu kumpala kua bana betu ne bana benu, bakose tshilumbu pankatshi petu tuetu babidi. 38 Mu bidimu 20 ebi bindi musombe nebe, mikoko yebe ne mbuji yebe kayitu mianji kutula mafu, e

90 NSHAP. 31 a Gen 31:19 Gen 35:2

b

Gen 46:18, 25

c

Lew 15:19

d

Gen 31:19

e Gen 30:27  Mulongo 2 a 1Sm 17:34

b

Gen 47:9

c

Gen 31:7

d

Gen 28:13 Gen 31:29

e

Gen 31:53

f

Gen 31:24

g

Gen 28:18

ne tshitu muanji kudia bimpanga bia mu tshisumbu tshia mikoko yebe to. 39 Tshivua nkutuadila nyama yonso uvuabu bapandulula kudi nyama ya luonji to. a Mvua mfuta dijimina diende meme nkayanyi. Nansha pavuabu biba nyama mu munya anyi bamuiba butuku, uvua undomba bua meme kumufuta. 40 Mu munya mvua nkenga ne luya, butuku ne mashika, ne tulu tuvua tunnyema ˆ mu mesu. b 41 Ndi muenze bidimu 20 mu nzubu muebe. Ndi mukuenzele mudimu bidimu 14 bua bana bebe ba bakaji babidi, ne bidimu bisambombo bua bimuna biebe, kadi udi mushintulule difutu dianyi misangu dikumi c mijima. 42 Bu Nzambi wa tatuanyi, d Nzambi wa Abalahama ne Yeye udi Izaka utshina,1e kayi ˆ ku luseke luanyi, dıba edi uvua mua kuikala mumpingaje bianza bitupu. Nzambi mmumone dikenga dianyi ne mudimu mukole wa bianza bianyi, ke bualu kayi uvua mukubele butuku bua kutshia lelu.” f 43 Nunku Labana wakambila Yakoba ne: “Bana ba bakaji aba mbana banyi ne bana aba mbana banyi, ne bimuna ebi mbimuna bianyi, bintu bionso biudi umona ebi mbianyi meme ne bana banyi ba bakaji. Mbualu kayi bubi bundi mua kubenzela lelu, bobu aba anyi bana badibu balele? 44 Mpindieu luaku tudie nebe tshipungidi bua tshikale tshijadiki pankatshi petu.” 45 Nunku Yakoba wakangata dibue, kudimanyikaye bu dikunji. g 46 Pashishe Yakoba wakambila bana babu ne: “Angulayi mabue!” Bakambula mabue, kuakunguijabu mushiki. Nunku bakadiila biakudia pa mushiki wa mabue au. 47 Labana wakatuadija kubikila ˆ mushiki wa mabue au ne: Yega31:42 1 Ku mua.: “ditshina dia Izaka.”

91 sahaduta,1 kadi Yakoba wakawubikila yeye ne: Galede.2 48 Ke Labana kuamba ne: “Mushiki wa mabue eu wikale tshijadiki pankatshi panyi nebe lelu.” Ke bualu kayi bakawubikila ne: Galede, a 49 ne Tshibumba tshia nsentedi,1 bualu wakamba ne: “Yehowa atungunuke ne kutangila pankatshi panyi nebe patudi katuyi tumonangana. 50 Wewe mukengeshe bana banyi ba bakaji, ne wewe mutuadije kusakidila bakaji bakuabu ku bana banyi ba bakaji, nansha mudi muntu kayi netu, uvuluke ne: Nzambi neikale ntemu pankatshi panyi nebe.” 51 Labana wakambila kabidi Yakoba ne: “Tangila mushiki wa mabue eu ne dikunji dindi muimanyike pankatshi panyi nebe edi. 52 Mushiki wa mabue eu ntshijadiki, ne dikunji edi ntshintu tshidi tshijadika b ne: tshiakusambuka mushiki wa mabue eu bua kukuenzela bibi ne wewe pebe kuakusambuka mushiki wa mabue eu ne dikunji edi bua kungenzela bibi. 53 Nzambi wa Abalahama c ne ˆ Nzambi wa Naho, Nzambi wa tatuabu, akose tshilumbu pankatshi petu.” Kadi Yakoba yeye waˆ kaditshipa mu dına dia Yeye udi tatuende Izaka utshina.1d 54 Panyima pa malu aa, Yakoba wakalambula mulambu ku mukuna au, kubikilaye bana babu bua kudiabu diampa. Nunku bakadia, kulalabu butuku abu ku mukuna au. 55 Kadi Labana wakajuka patshiatshia, kutuaye bikulu1 bende ne bana

GENESE 31:48–32:9 NSHAP. 31 a Gen 31:22, 23

b

Gen 31:44, 45

c

Gen 17:1, 7

d Gen 31:42  Mulongo 2 a Gen 31:28

b

Gen 24:59, 60

c

Gen 27:43 Gen 28:2

 NSHAP. 32 d Gen 27:39 Gen 36:8 Dut 2:5 Yos 24:4

e

Gen 25:30

f

Gen 31:41

g

Gen 30:43 Gen 33:11

ˆ 31:47 1 Dına dia mu tshiena Alama didi diumvuija ne: “Mushiki wa buˆ jadiki.” 2 Dına dia mu tshiena Ebelu didi diumvuija ne: “Mushiki wa bujadi- h ki.” 31:49 1 Anyi “Misepa,” muaku udi ufumina ku muaku wa mu tshiena Ebelu hamMitspah. 31:53 1 Ku mua.: “mu ditshina dia tatuende Izaka.” 31:55 1 Ku i mua.: “bana ba balume.”

Gen 33:1, 2

Gen 27:41 Gen 32:11

bende ba bakaji mishiku, a kubabeneshaye. b Pashishe Labana wakaya, kupinganaye kuende. c Pashishe Yakoba wakatungunuka ne njila, ne banjelu ba Nzambi bakasambakena nende. 2 Diakamue pakabamona Yakoba, wakamba ne: “Etshi ntshitudilu tshia Nzambi!” Nunku wakinyika muaba au ne: Mahanayima.1 3 Pashishe Yakoba wakatuma bantu ne mukenji kudi muanaˆ bu Esau mu buloba bua Seı, d mu tshitupa tshia buloba1 bua Edoˆ me, e 4 wakabatumina dıyi ne: “Nenuambile mukalenge wanyi Esau nunku: ‘Muena mudimu webe Yakoba udi wamba ne: “Ndi musombe1 ne Labana bidimu bia bungi too ne mpindieu. f 5 Ndi mupete ngombe, mpunda, mikoko, bena mudimu ba balume ne ba bakaji, g ne ndi ntumina mukalenge wanyi mukenji eu bua kumumanyisha bua meme kuanyiˆ shibua ku mesu kuebe.”’” 6 Pakapita matuku, bantu bavuaye mutume ne mukenji bakapingana kudi Yakoba, bamba ne: “Tudi bapetangane ne muanenu Esau, udi mpindieu mu njila bua kusambakena nebe, ne udi ne bantu 400.” h 7 Yakoba wakuˆ mvua buowa bua bungi, i kupampakanaye. Nunku wakatapulula bantu bavua nende, kabidi ne mikoko, ne mbuji, ne ngombe, ne tumelu mu bisumbu bibidi. 8 Yeye kuamba ne: “Esau yeye muluishe tshisumbu tshimue, nanku tshisumbu tshikuabu netshipanduke.” 9 Pashishe Yakoba wakamba ne: “Wewe Nzambi wa tatu wanyi Abalahama, Nzambi wa tatu wanyi Izaka, wewe Yehowa,

32

32:2 1 Diumvuija: “Bitudilu bibidi.” 32:3 1 Ku mua.: “mpata.” 32:4 1 Anyi “musombe bu muntu wa ku babende.”

GENESE 32:10-28 wewe udi ungambila ne: ‘Pingana mu buloba buenu kudi balela bebe, nenkuenzele malu mimpe,’a 10 tshiena mukumbanyine dinanga diebe dia lulamatu dionso pamue ne lulamatu luebe luonso biudi muleje muena mudimu webe, b bualu mvua musabuke Yadene eu anu ne dikombo dianyi tshianana, kadi mpindieu ndi mulue bisumbu bibidi.c 11 Ndi nkulomba ne: umpandishe d koku ku tshianza tshia muanetu Esau, bualu ndi mmutshina bua kalu kunduishae meme ne bana ne bamamuabu. 12 Kabidi, wewe wakamba ne: ‘Bushuwa nenkuenzele malu mimpe, nemvuije bana1 bebe bu nsenga ya ku mbuu idi bungi kabuyi kubala.’” f 13 Butuku, wakalala muaba au. Pashishe wakangata ndambu wa bintu biende bua kubitumina muanabu Esau bu dipa:g 14 mashina a mbuji 200 ne mbuji ya mpumbu 20, mashina a mikoko 200 ne bimpanga bia mikoko 20, 15 tumelu 30 tuvua tuamuisha bana batu, mashina a ngombe 40 ne ngombe milume 10, mpunda mikaji 20 ne mpunda milume mikole 10.h 16 Wakabipesha bena mudimu bende, tshisumbu tshimue tshienda tshilonda tshikuabu, kuambilaye bena mudimu bende ne: “Sabukayi kumpala kuanyi; nudi ne bua kushiya ntanta pankatshi pa tshisumbu tshimue ne tshidi tshitshilonda.” 17 Wakatumina kabidi wa kuˆ mpala dıyi ne: “Muanetu Esau yeye musambakena nebe, mukuebeje ne: ‘Udi muena mudimu wa nganyi? Udi uya penyi? Bidi kumpala kuebe ebi mbia nganyi?’ 18 nunku wewe umuambile ne: ‘Mbia muena mudimu webe Yakoba. Ndipa ditu32:12 1 Ku mua.: “dimiinu.”

92

b

Gen 43:11 1Sm 25:18

c

Gen 29:30 Lut 4:11

d

Gen 30:3, 9

e

Dut 3:16 Yos 12:2 Bal 11:13

f

Hos 12:3

g

Gen 32:31, 32

mina mukalenge wanyi Esau, a ne mona! yeye muine udi panyima petu apa.’” 19 Wakatumina kabidi muibidi ne muisatu ne bonso bavua balonda bisumbu bia ˆ nyama dıyi ne: “Nudi ne bua kuaˆ mbila Esau dıyi edi panudi nutuilangana nende. 20 Nuambe kabidi ne: ‘Muena mudimu webe Yakoba nyeye au ulua panyima petu apa.’” Bualu uvua udiambila ne: ‘Meme mutume dipa kumpala kuanyi bua kumutuyisha, b pangamonangana nende pashishe, pamuapa udi mua kungakidila bimpe.’ 21 Nunku bakasabuka ne dipa kumpala kuende, kadi yeye wakalala mu tshitudilu butuku abu. 22 Butuku abu wakajuka, kuangataye bakaji bende babidi, c ne bena mudimu bende babidi ba bakaji, d ne bana bende ba balume 11, kusabukilabu pa tshisabu tshia Yaboka. e 23 Wakabangata, kubasabuishaye kasulu,1 kusabuishaye kabidi bintu bionso bivuaye nabi. 24 Ndekelu wa bionso, Yakoba wakashala nkayende. Muntu mukuabu wakatuadija kuluangana nende mvita ya bibula too ne pakatshiabu. f 25 Pakamonaye ne: kavua mumupite bukole, wakamulenga pa dinungu dia tshikundukundu; nunku dinungu dia tshikundukundu tshia Yakoba diakakoyoboka pavuaye uluangana nende. g 26 Pashishe wakamba ne: “Ndekela nye, bualu butuku bukadi butshia.” Yeye kuamba ne: “Tshiena nkulekela too ne paudi umbenesha.” h ˆ 27 Ke yeye kumuebeja ne: “Dına diebe nnganyi?” Yeye kuandamuna ne: “Yakoba.” 28 Nunku waˆ kamuambila ne: “Dına diebe kadiakuikala kabidi Yakoba to, kadi

h

Hos 12:4

32:23 1 Anyi “kasulu ka mu tshibandabanda; kasulu ka tshilonda nkoka.”

NSHAP. 32 a Gen 31:3, 13

b

Gen 28:15 Mis 100:5

c

Gen 28:10 Gen 30:43 Gen 32:7

d

Mis 34:4

e

Gen 27:41

f

Gen 28:14 Gen 46:2, 3 Eks 1:7 Eks 32:13 Bz 7:17

g

Gen 33:10

h Gen 30:43  Mulongo 2 a Gen 33:8

93 Isalele,1a bualu udi muluangane ne Nzambi b ne bantu, ne ndekelu wa bionso wakabapita bukole.” 29 Yakoba pende kuamba ˆ ne: “Ngambila koku dına diebe.” Kadi yeye wakebeja ne: “Bua ˆ tshinyi udi webeja dına dianyi?” c Ke yeye kumubenesha muaba au. 30 Nunku Yakoba wakinyika muaba au ne: Peniele,1d bualu uvua muambe ne: “Ndi mumonangane ne Nzambi mpala ne mpala, nansha nanku muoyo2 wanyi mmusungidibue.” e 31 Diakamue pakapitaye Peˆ nuele,1 dıba diakapatuka, kadi yeye uvua wenda utebuka bua tshikundukundu tshiende.f 32 Ke bualu kayi bana ba Isalele kabatu ne tshilele tshia kudia tshijilujilu tshia mu tshibelu1 tshidi mu dinungu dia tshikundukundu too ne lelu, bualu uvua mulenge dinungu dia tshikundukundu tshia Yakoba muaba udi tshijilujilu tshia mu tshibelu. Nunku Yakoba wakabandiˆ sha mesu, yeye kumona Esau wenda ulua ne bantu 400. g Ke yeye kutapulula bana, aba kudi Lea, aba kudi Lakele, ne bakuabu kudi bena mudimu bende babidi ba bakaji. h 2 Wakateka bena mudimu bende ba bakaji ne bana babu kumpala, i Lea ne bana bende panyima pabu, j ne Lakele k ne Jozefe mu nyima muabu. 3 Pashishe yeye muine wakapita kumpala kuabu; kuinamaye panshi misangu muanda mutekete pavuaye wenda usemena pabuipi ne muanabu. 4 Kadi Esau wakaya lubilu bua kusambakena nende, yeye kumu-

33

GENESE 32:29–33:13 NSHAP. 32 a Gen 35:10

b

Hos 12:3

c

Bal 13:17, 18

d

1Bk 12:25

e

Gen 16:7, 13 Bal 6:22 Yne 1:18

f Gen 32:25  NSHAP. 33 g Gen 32:6

h

Gen 32:22

i

Gen 30:7, 12

j

Gen 30:19

k Gen 30:22-24  Mulongo 2 a Gen 32:22 Mis 127:3

b

Gen 33:2

c

Gen 32:16

d

Gen 32:4, 5

e

Gen 36:6, 7

f

Gen 32:11, 20

32:28 1 Diumvuija: “Muntu udi uluangana (muntu udi unanukila) ne Nza- g mbi” anyi “Nzambi udi uluangana.” 32:30 1 Diumvuija: “Mpala wa Nzambi.” h 2 Anyi “anyima.” 32:31 1 Anyi “Peniele.” 32:32 1 Ku mua.: “tshijilujilu tshia ku kai jilu ka mu tshibelu.”

Gen 32:13-15

Gen 30:43

Gen 31:17

pukila, kumutuaye mishiku, bobu kutuadija kudila. 5 Pakabandiˆ shaye mesu ende ne kumona bakaji ne bana, wakebeja ne: “Badi nebe aba mbanganyi?” Kumuandamunaye ne: “Mbana badi Nzambi musambe nabu muena mudimu webe.”a 6 Nunku bena mudimu bende ba bakaji bakasemena ne bana babu, kuinamabu panshi, 7 Lea pende wakasemena ne bana bende, kuinamabu panshi. Pashishe Jozefe wakasemena ne Lakele, kuinamabu panshi.b 8 Esau wakamukonka ne: “Kipatshila ka tshisumbu tshionso tshia bena luendu tshindi musambakene natshi etshi nka tshinyi?” c Yeye kuandamuna ne: ˆ “Mbua nganyishibue ku mesu kua mukalenge wanyi.” d 9 Nunku Esau wakamba ne: “Muanetu, ndi ne bintu bia bungi be! e Lama bintu biebe.” 10 Kadi Ya` koba wakamba ne: “Too, ndi nkulomba koku, meme muanyiˆ shibue ku mesu kuebe, itaba dipa dia ku tshianza tshianyi edi bualu mvua mulue nadi bua kumona mpala webe. Pandi mumone mpala webe ndi anu bu mumone mpala wa Nzambi bua muudi mungakidile ne disanka. f 11 Angata koku dipa dia kukubenesha nadi dindi mukutuadile edi, g bualu Nzambi mmunsambe, ne ndi ne bionso bindi nabi dijinga.” h Wakatungunuka ne kumusengelela, kufikaye ku diangata dipa adi. 12 Pashishe Esau wakamba ne: “Tuasayi luendu, tuye; meme ndianjile kumpala kuebe.” 13 Kadi yeye wakamuambila ne: “Mukalenge wanyi mmumanye ne: bana badi ne buteketei ne ndi kabidi ne mikoko ne ngombe itshidi yamusha bana bayi ya kulama. Bobu bayendeshe lukasa menemene mu dituku dimue, nyama yonso neyifue.

GENESE 33:14–34:12 14 Mukalenge wanyi adianjile koku kumpala kua muena mudimu wende, kadi meme nentungunuke ne luendu bitekete bitekete bilondeshile luendu lua bimuna bianyi ne lua bana too ne pangafika kudi mukalenge wanyi ku ˆ Seı.” a 15 Pashishe Esau wakamba ne: “Anyisha nkushilaku ndambu wa bantu banyi.” Ke yeye kuamba ne: “Bua tshinyi kuenza nanku? Tshindi natshi bualu ˆ nkuanyishibua patupu ku mesu kua mukalenge wanyi.” 16 Nunku dituku adi, Esau wakapingaˆ na mutangile ku Seı. 17 Yakoba wakenza luendu mutangile ku Sukota, b wakasa nzubu wende, kuenzaye ne miaba ya nyama yende kuikishila. Ke bualu kayi wakabikila muaba au ne: Sukota.1 18 Pakafuma Yakoba ku Padana-alama, c wakafika bimpe d ku tshimenga tshia Shekeme mu ˆ buloba bua Kanana, e yeye kuasa tshitudilu tshiende pabuipi ne tshimenga atshi. 19 Pashishe wakasumba tshitupa tshia buloba tshivuaye muashile ntenta ku bitupa lukama bia arjan f ˆ kudi bana ba Hamo, tatuende wa Shekeme. 20 Wakasaku tshioshelu ne kutshibikilaye ne: Nzambi, Nzambi wa Isalele.1g Mpindieu Dina, muana wa bakaji wa Yakoba mulela kudi Lea,h uvua ne tshibidilu tshia kuya kusombesha1 bansongakaji ba mu buloba abu.i 2 Pakamumona Shekeme, muana wa baluˆ me wa Hamo muena Hiwi, j umue wa ku banene ba mu buloba abu, wakamukuata, kulalaye nende, kumuangataye ku bukole. 3 Muoyo wende1 wakalamata Dina muana wa Yakoba bikole, wakananga nsongakaji au, waka-

34

94

NSHAP. 33 a Gen 32:3

b

Yos 13:24, 27 1Bk 7:46

c

Gen 25:20 Gen 28:6

d

Yos 24:1

e

Gen 10:19 Gen 12:6

f

Yos 24:32 Bz 7:15, 16

g Gen 35:1, 7  NSHAP. 34 h Gen 30:19, 21 Gen 46:15

i

Gen 26:34, 35 Gen 27:46

j

Dut 7:1 1Ku 1:13-15

 Mulongo 2 a Gen 33:18, 19

b

2Sm 13:22

c

Eb 13:4

d

Gen 24:2, 3

33:17 1 Diumvuija: “Bitanda; miaba ya kueyema.” 33:20 1 Anyi “El-Elohe Isalele.” 34:1 1 Anyi “kutangila.” 34:3 e 1 Anyi “anyima wende.”

Gen 24:53 Hos 3:2

ˆ muambila meyi a ntekesha.1 4 Ndekelu wa bionso, Shekeme ˆ wakambila tatuende Hamoa ne: “Ngangatshila nsongakaji au bua ikale mukajanyi.” ˆ 5 Dıba diakumvua Yakoba ne: Shekeme uvua munyange Dina muanende wa bakaji, bana bende ba balume bavua ne bimuna biende mu mpata. Nunku Yakoba wakashala mupuwe too ne pakapinganabu. 6 Paˆ shishe Hamo tatuende wa Shekeme wakaya bua kuyukila ne Yakoba. 7 Kadi bana ba balume ba Yakoba bakumvua bualu abu, kumbukabu diakamue mu mpata, kupinganabu. Bakumvua bibi ne bavua ne tshiji tshikole bualu Shekeme uvua mufuishe Isalele bundu pavuaye mulale ne muana wa Yakoba, b bualu buvua kabuyi ne bua kuenzeka to. c ˆ 8 Hamo wakayukila nabu wamba ne: “Muananyi Shekeme udi ujinga1 muanenu wa bakaji bikole. Ndi nnulomba bua numupeshaye bua ikale mukajende, 9 ne nudie netu bipungidi bia diselangana.1 Nuikale nutupesha bana benu ba bakaji, nuangata penu bana betu ba bakaji. d 10 Nudi mua kusomba netu, buloba nebuikalaku bua bualu buenu. Nusombamu, nuendelamu mushinga, ne nujalamamu.” 11 Pashishe Shekeme wakambila tatuende wa Dina ne bana babu ba balume ne: “Ngumvuilayi koku, nennupeshe tshionso tshinuandomba. 12 Nudi mua kundomba biuma bia bungi menemene ne bintu. e Ndi muitabe bua kufila tshionso tshinuangambila. Mpeshayi meme anu nsongakaji eu bua ikale mukajanyi.” 34:3 1 Ku mua.: “wakakula ku muoyo wa nsongakaji.” 34:8 1 Anyi “Anyima wa muananyi Shekeme mmulamate.” 34:9 1 Anyi “tuikale tuselangana.”

95 13 Bana ba Yakoba bakandamuna Shekeme ne tatueˆ nde Hamo mu dishima, bualu uvua munyange muanabu Dina. 14 Bakabambila ne: “Kakuena mushindu wa tuetu kuenza bualu bua nanku bua kufila muanetu wa bakaji kudi muntu udi kayi mutengula1a to, bualu mbualu bua bundu kutudi. 15 Tudi mua kuitaba anu nuenu benze bualu ebu: nulue bu mutudi, nutengule bantu balume bonso ba mueˆ nu. b 16 Dıba adi, netunupeshe bana betu ba bakaji, tuetu petu netuangate bana benu ba bakaji, netusombe nenu, netulue bantu bamue. 17 Kadi nuenu kanuyi batuteleje ne batengudibue, ˆ dıba adi netuangate muanetu wa bakaji, tuetu kuya.” ˆ 18 Meyi abu akasankisha ˆ Hamoc ne Shekeme muana wa ˆ Hamo. d 19 Nsongalume kakajingakana bua kuenza tshivuabu balombe e to, bualu muana wa bakaji wa Yakoba uvua umusankisha, ne yeye uvua muntu uvuabu batamba kunemeka mu nzubu wa tatuende mujima. ˆ 20 Nunku Hamo ne muanende Shekeme bakaya ku tshiibi tshia tshimenga, kuambilabu bantu ba mu tshimenga tshiabu f ne: 21 “Bantu aba mbasue kusomba netu mu ditalala. Tubalekele basombe mu buloba ebu, bendelamu mushinga, bualu buloba budi bunene bukumbane bua bobu kusombelamu. Tudi mua kuangata bana babu ba bakaji bu bakaji betu, ne bana betu ba bakaji, tudi mua kubapeshabu. g 22 Kadi bantu aba nebitabe bua kusomba netu bua kulua bantu bamue netu anu tuetu benze bualu ebu: muntu mulume yonso wa munkatshi muetu atengudibue anu mudibu pabu baˆ tengudibue. h 23 Dıba adi, bintu biabu, bubanji buabu ne bimuna 34:14 1 Ku mua.: “udi ne musoso.”

GENESE 34:13–35:1 NSHAP. 34 a Gen 17:9, 12

b

Gen 17:10

c

Gen 33:18, 19

d

Gen 34:2

e

Gen 34:15

f

Zek 8:16

g

Gen 34:8, 9

h Gen 17:11  Mulongo 2 a Gen 46:15

b

Gen 49:5-7

c

Gen 34:2

d Gen 49:5  NSHAP. 35 e Gen 28:19 Gen 31:13

biabu bionso kabiakuikala bietu anyi? Nunku, tuitabayi bua basombe netu.” 24 Bonso bavua bapatukila ku tshiibi tshia ˆ tshimenga bakumvuila Hamo ne muanende Shekeme, bantu balume bonso bakatengudibua, bonso bavua bapatukila ku tshiibi tshia tshimenga. 25 Kadi dituku disatu, patshivuabi bibasama, bana babidi ba Yakoba, Simeona ne Lewi, bana babu ne Dina, a bakangata miele yabu ya mvita, kuyabu mu tshimenga muvua bantu kabayi batekemene bualu, kushipabu bantu balume bonso. b 26 Bakashipa ˆ Hamo ne muanende Shekeme ne muele wa mvita, kuangatabu Dina uvua mu nzubu mua Shekeme, kuyabu. 27 Bana ba Yakoba bakuabu ba balume bakaya muaba uvua bantu bavuabu bashipe, kupawulabu tshimenga atshi, bualu bavua banyange muanabu wa bakaji. c 28 Bakangata mikoko yabu, ngombe yabu, mpunda yabu, ne tshintu tshionso tshivua mu tshimenga ne mu mpata. 29 Bakangata kabidi bintu biabu bionso, kukuatabu bana babu batekete ne bakaji babu bonso, kupawulabu bintu bionso bivua mu nzubu yabu. 30 Ke Yakoba kuambila Simeona ne Lewi d ne: “Nudi bankebele lutatu lukole1 panudi bamvuije tshintu tshidi tshinunka bibi kudi bena buloba ebu, kudi ˆ bena Kanana ne bena Pelizi. Ndi bungi bukese; bushuwa nebadisange pamue bua kunduisha, nunku nembutuke meme ne ba mu nzubu muanyi.” 31 Kadi bakamba ne: “Mbimpe bangate muanetu wa bakaji bu ndumba anyi?” Pakapita malu aa, Nzambi wakambila Yakoba ne: “Juka, banda ku Betelee usombelaku, wasaku tshioshelu tshia

35

34:30 1 Anyi “dibengibua.”

GENESE 35:2-22 Nzambi mulelela uvua mukumuenekele pauvua unyema muanenu Esau.” a 2 Ke Yakoba kuambila ba mu nzubu muende ne bonso bavua nende ne: “Umbushayi nzambi ya ku babende idi munkatshi muenu, b nudilengeje, nushintulule bilamba bienu, 3 tujukayi, tubandayi ku Betele. Nengase tshioshelu bua Nzambi mulelela uvua munteleje mu dituku dia kanyinganyinga kanyi ne uvua nanyi kuonso1 kumvua nya.” c 4 Ke bobu kupesha Yakoba nzambi yonso ya ku babende ivuabu nayi, ne tukanu tuvua ku matshi abu; Yakoba wakabijiika1 muinshi mua mutshi munene uvua pabuipi ne Shekeme. ˆ 5 Pakayabu, buowa bukole bua kudi Nzambi buakakuata bimenga bivua bibanyunguluke, ke bualu kayi kabakalondakaja bana ba Yakoba to. 6 Ndekelu wa bionso, Yakoba wakafika ku Luza, d mmumue ne: ˆ Betele, mu buloba bua Kanana, yeye ne bantu bonso bavua nende. 7 Wakasa tshioshelu kuoku aku, kubikilaye muaba au ne: Ele-betele,1 bualu kuoku aku ke kuvua Nzambi mulelela mudimanyishe kudiye pavuaye munyeme muanabu. e 8 Pashishe Debola f ndeji wa Lebeka wakafua, kumujiikabu kuinshi kua Betele, muinshi mua mutshi kampanda wa lusanga. Kuinyikaye mutshi au ne: Alono-bakuta.1 9 Nzambi wakamuenekela kabidi Yakoba pavuaye ufumina ku Padana-alama, kumubeneshaye. 10 Nzambi kumuambilaye ne: ˆ ˆ “Dına diebe didi Yakoba. g Dına diebe kadiakuikala kabidi Yakoˆ ba to, kadi dına diebe nedikale Isalele.” Yeye kutuadija kumubi-

96 NSHAP. 35 a Gen 27:42-44

b

Gen 31:19 Dut 5:7 Yos 23:7 1Ko 10:14

c

Gen 28:13, 15 Gen 31:42

d

Gen 28:19

e

Gen 28:20-22

f

Gen 24:59

g

Gen 25:26 Gen 27:36

 Mulongo 2 a Gen 32:28

b

Gen 17:1 Eks 6:3 Bua 15:3

c

Gen 48:3, 4

d

Gen 17:5, 6 Yne 12:13

e

Gen 15:18 Dut 34:4

f

Gen 28:18

g

Gen 28:19

h

Gen 30:22-24

i

Gen 46:21 Gen 49:27 Dut 33:12

35:3 1 Anyi “mu njila.” 35:4 1 Anyi “wakabisokoka.” 35:7 1 Diumvuija: “Nzaj mbi wa ku Betele.” 35:8 1 Diumvuija: “Lusanga lua kudidila.”

Gen 48:7 Mik 5:2 Mat 2:6

kila ne: Isalele. a 11 Nzambi wakamuambila kabidi ne: “Ndi Nzambi Wa Bukole Buonso. b Ulele bana, uvulangane. Bisamba ne tshisumbu tshia bisamba nebifumine kuudi, c bakalenge nebapatukile kuudi.1d 12 Buloba bumvua mupeshe Abalahama ne Izaka, nenkupeshabu wewe ne bana1 bebe balua panyima pebe.” e 13 Pashishe Nzambi wakabanda, kumbukaye muaba uvuaye muyukidile nende. 14 Nunku Yakoba wakimanyika dikunji muaba uvuaye muyukidile nende au, dikunji dia dibue, yeye kupongololapu mulambu wa bia kunua, kupongololapu kabidi ne manyi. f 15 Nunku Yakoba wakatungunuka ne kubikila muaba uvua Nzambi muyukidile nende au ne: Betele. g 16 Pashishe bakumbuka ku Betele. Patshivuabu ntanta ne Efelata, lulelu luakakuata Lakele; wakatata bikole pa kulela. 17 Kadi pavuaye uditshinta bua kupatula muana, muleleshi wakamuambila ne: “Kutshinyi to, bualu neupete kabidi muana wa balume eu.” h 18 Anu pavuaye wenda ukula muoyo apu1 (bualu ukavua ufua), wakamuinyika ne: Bene-oni;2 kadi tatuende wakamubikila ne: Benyamina.3i 19 Nunku, Lakele wakafua, kumujiikabu mu njila wa ku Efelata, mmumue ne: Beteleheme. j 20 Yakoba wakimanyika dikunji pa lukita luende; ndikunji dia lukita lua Lakele too ne lelu. 21 Panyima pa malu aa, Isalele wakaya, kuasaye ntenta wende ntanta dia muamua dia ˆ tshibumba tshia Ede. 22 Umue musangu pavua Isalele muso35:11 1 Ku mua.: “nebapatukile mu tshifuka tshiebe.” 35:12 1 Ku mua.: “dimiinu.” 35:18 1 Anyi “anyima wende uvua wenda upatuka.” 2 Diumvuija: “Muana wa madilu anyi.” 3 Diumvuija: “Muana wa tshianza tshia balume.”

97 mbele mu buloba abu, Lubena wakaya kulala ne Bileha mukaji uvua tatuende mubanjije, ne Isalele wakumvua bualu abu. a Nunku Yakoba uvua ne bana ba balume 12. 23 Bana ba balume bavua Lea mulele bavua: Lubena b muanabute wa Yakoba, pashishe Simeona, Lewi, Yuda, ˆ Yisaka, ne Zebulona. 24 Bana ba balume bavua Lakele mulele bavua: Jozefe ne Benyamina. 25 Bana ba balume bavua Bileha muena mudimu wa Lakele mulele bavua: Dana ne Nafatale. 26 Bana ba balume bavua Zilepa muena mudimu wa Leaˆ mulele bavua: Gada ne Ashe. Aba ke bana ba balume ba Yakoba bavuabu bamulelele mu Padanaalama. 27 Ndekelu wa bionso, Yakoba wakafika muaba uvua tac tuende ˆ ˆ Izaka ku Mamale, mu Kıyata-aba, mmumue ne: Hebelone, muaba uvua Abalahama ne Izaka basombe bu bantu ba ku babende. d 28 Izaka wakalala bidimu 180. e 29 Pashishe Izaka wakakula muoyo, kufuaye, kusangishibuaye ne bena mu tshisamba tshiabu,1 yeye mumane kulala matuku a bungi ne musankishibue;2 bana bende ba balume, Esau ne Yakoba bakamujiika. f Eku nkulondolola kua malu a Esau, mmumue ne: Edome. g 2 Esau uvua musele bakaji bende ˆmu bana ba bakaji ba bena Kanana: Ada h muana wa Elona muena Hiti i ne Oholibama j muana wa Ana, muikulu wa Sibiona muena Hiwi; 3 ne Basemata k muana wa Yishemaele, muanabu ne Nebayota.l 4 Ada wakalelela Esau Elifaza, Basemata pende wakalela Luele,

36

GENESE 35:23–36:14 NSHAP. 35 a Gen 49:3, 4 1Ku 5:1

b

Gen 49:3

c

Gen 31:17, 18

d

Gen 15:13 Eb 11:9

e

Gen 25:20, 26

f Gen 49:30, 31  NSHAP. 36 g Gen 25:30 Yhz 25:12, 13 Lom 9:13

h

Gen 36:10

i

Gen 26:34

j

Gen 36:18

k

Gen 36:17

l

Gen 25:13 Gen 28:9

 Mulongo 2 a 1Ku 1:35 b

Gen 33:9

c

Gen 27:39 Gen 32:3

d

Gen 14:6 Dut 2:5

e

Gen 25:30

f

Dut 2:12

g

1Ku 1:35

h

Gen 36:34

i

Gen 36:40, 42 1Ku 1:36

j

Eks 17:8 Nom 13:29 Nom 24:20 Dut 25:19 1Sm 15:8 1Sm 30:1

35:29 1 Eu mmushindu wa kuakula bua lufu mu ngakuilu wa kasala. 2 Ku mua.: k “mununu ne muwujibue ne matuku.”

Gen 26:34

5 Oholibama wakalela Yeusha, Yalama, ne Kola. a Abu mbana ba Esau bavuabu ˆ bamulelele mu buloba bua Kanana. 6 Pashishe, Esau wakangata bakaji bende, bana bende ba balume, bana bende ba bakaji, bantu1 bonso ba mu nzubu muende, nyama yende ya minene ne nyama yende mikuabu yonso, ne bubanji buonso buvuaye mupeˆ te b mu buloba bua Kanana, kuyaye mu buloba bukuabu kule ne muanabu Yakoba. c 7 Bualu bintu biabu bivua bivulangane bikole, kakutshiyi mushindu wa kusombabu pamue, ne bua bisumbu bia nyama bivuabu nabi, buloba buvuabu basombele1 kabuvua bubakumbana to. 8 Nunku, Esau wakasombela mu buˆ loba bua mikuna bua Seı. d Esau ke Edome. e 9 Eku nkulondolola kua malu a Esau tatuende wa Edome mu ˆ buloba bua mikuna bua Seı. f ˆ 10 Aa mmena a bana ba balume ba Esau: Elifaza muana wa Ada mukaji wa Esau; Luele muana wa Basemata mukaji wa Esau. g 11 Bana ba balume ba Elifaˆ za bavua Temana, h Oma, Sefo, Gatama, ne Kenaza. i 12 Elifaza, muana wa Esau, wakalua kubanjija Timena. Pakapita matuku, wakalelela Elifaza Amaleka. j Abu mbana ba balume ba Ada mukaji wa Esau. 13 Aba mbana ba balume ba Luele: Nahata, Zela, Shama, ne Miza. Abu bavua bana ba balume ba Basemata k mukaji wa Esau. 14 Aba mbana ba balume ba Oholibama muana wa bakaji wa Ana, muikulu wa Sibiona, mukaji wa Esau, bavuaye mulelele Esau: Yeusha, Yalama, ne Kola. 36:6 1 Anyi “anyima.” 36:7 1 Anyi “basombe bu bantu ba ku babende.”

GENESE 36:15-39 15 Aba mbamfumu1 ba bana ba Esau: a Bana ba balume ba Elifaza muanabute wa Esau: mfumu ˆ Temana, mfumu Oma, mfumu Sefo, mfumu Kenaza, b 16 mfumu Kola, mfumu Gatama, ne mfumu Amaleka. Abu mbamfumu ba Elifaza c mu buloba bua Edome. Abu mbana ba balume ba Ada. 17 Aba mbana ba balume ba Luele muana wa Esau: mfumu Nahata, mfumu Zela, mfumu Shama, ne mfumu Miza. Abu mbamfumu ba Luele mu buloba bua Edome. d Abu mbana ba balume ba Basemata mukaji wa Esau. 18 Bua kujikija, aba mbana ba balume ba Oholibama mukaji wa Esau: mfumu Yeusha, mfumu Yalama, ne mfumu Kola. Abu mbamfumu ba Oholibama muana wa bakaji wa Ana, mukaji wa Esau. 19 Abu mbana ba balume ba Esau ne abu mbamfumu babu. Yeye ke Edome. e 20 Aba mbana ba balume ba ˆ Seı muena Holi bavua basombele mu buloba abu: f Lotana, Shobala, Sibiona, Ana, g ˆ 21 Dishona, Eze, ne Dishana. h Abu mbamfumu ba bena Holi, ˆ bana ba balume ba Seı, mu buloba bua Edome. 22 Bana ba balume ba Lotana bavua Holi ne Hemama, muanabu ne Lotana wa bakaji uvua Timena. i 23 Aba mbana ba balume ba Shobala: Alawana, Manahata, Ebala, Shefo, ne Onama. 24 Aba mbana ba balume ba Sibiona: j Aya ne Ana. Ana eu ke uvua mupete mpokolo ya ˆ mayi a kapia mu tshipela pavuaye ulama mpunda ya tatuende Sibiona.

98 NSHAP. 36 a Eks 15:15

b

1Ku 1:53, 54

c

1Ku 1:36

d

Nom 20:23 1Bk 9:26

e

Gen 25:30 Gen 32:3

f

Gen 14:6 Dut 2:12, 22

g

1Ku 1:40

h

1Ku 1:38

i

1Ku 1:39

j Gen 36:2  Mulongo 2 a 1Ku 1:41

b

1Ku 1:42

c

1Ku 1:38

d

Nom 20:14

e

Dut 17:14, 15 1Sm 10:19 1Ku 1:43-50

36:15 1 Ku mua.: “basheike.” Sheike f uvua mfumu wa tshisa.

Gen 25:1, 2 Eks 2:15 Nom 31:2

25 Aba mbana ba balume ba Ana: Dishona ne Oholibama muana wa bakaji wa Ana. 26 Aba mbana ba balume ba Dishona: Hemedana, Eshebana, Yitelana, ne Kelana. a 27 Aba mbana ba balume ˆ ˆ ba Eze: Bilehana, Zawana, ne Akana. 28 Aba mbana ba balume ba Dishana: Usa ne Alana. b 29 Aba mbamfumu ba bena Holi: mfumu Lotana, mfumu Shobala, mfumu Sibiona, mfumu Ana, 30 mfumu Dishona, ˆ mfumu Eze, ne mfumu Dishana. c Abu mbamfumu ba bena Holi bilondeshile bamfumu babu mu ˆ buloba bua Seı. 31 Aba mbakalenge bavua bakokeshe mu buloba bua Edome d kumpala kua mukalenge nansha umue kayi muanji kukokesha bena Isalele.1e 32 Bela muana ˆ wa Beo wakakokesha mu Edoˆ me, dına dia tshimenga tshiende divua Dinehaba. 33 Pakafua Bela, Yobaba muana wa Zela wa ku Bosela wakabanga kukokesha pa muaba wende. 34 Pakafua Yobaba, Hushama wa mu buloba bua bena Temana wakatuadija kukokesha pa muaba wende. 35 Pakafua Hushama, Hadada muana wa Bedada, uvua mutshimune bena Midiyana f mu buloba1 bua Moaba, wakatuadija kukokesha pa muaba weˆ nde, ne dına dia tshimenga tshiende divua Awita. 36 Pakafua Hadada, Samala wa ku Maseleka wakabanga kukokesha pa muaba wende. 37 Pakafua Samala, Shawula wa ku Lehobota, pabuipi ne Musulu, wakatuadija kukokesha pa muaba wende. 38 Pakafua Shawula, ˆ ˆ Bala-hanana muana wa Akabo wakabanga kukokesha pa muaˆ ba wende. 39 Pakafua Bala36:31 1 Ku mua.: “bana ba balume ba Isalele.” 36:35 1 Ku mua.: “mpata.”

99

ˆ hanana muana wa Akabo, Hada wakabanga kukokesha pa muaba ˆ wende. Dına dia tshimenga tshieˆ nde divua Pau, ne dına dia mukajende divua Mahetabela muana wa bakaji wa Mateledi muana wa bakaji wa Mezehaba. ˆ 40 Nunku, aa mmena a bamfumu ba mua Esau bilondeshiˆ le meku abu, bilondeshile miaba ˆ yabu ne bilondeshile mena abu: mfumu Timena, mfumu Alawa, mfumu Yatete, a 41 mfumu Oholibama, mfumu Elaha, mfumu Pinona, 42 mfumu Kenaza, ˆ mfumu Temana, mfumu Mibesa, 43 mfumu Magadiele, ne mfumu Ilama. Abu mbamfumu ba Edome bilondeshile miaba ivuabu basombele mu buloba buabu. b Eu ke Esau tatuende wa Edome. c Yakoba wakatungunuka ne kusombela mu buloba ˆ bua Kanana muvua tatuende musombele bu muntu wa ku babende. d 2 Eku nkulondolola kua malu a Yakoba. Pavua Jozefe e ne bidimu 17, nsongalume eu uvua ulama nyama f pamue ne bana ba Bileha g ne bana ba Zilepa, h bakaji ba tatuende. Jozefe wakatuadila tatuende lumu lubi bua bualu buabu. 3 Isalele uvua munange Jozefe kupita bana bende bakuabu bonso, i bualu uvua muana wa ku bukulakaja buende, ne uvua mumuenzejile muzabi wa pa buawu.1 4 Pakamona bana babu ne: tatuabu uvua mumunange kupita bana babu bonso, bakatuadija kumukina, ne kabavua mua kuyukila nende mu ditalala to. 5 Dituku dikuabu, Jozefe wakalota tshilota, kutshilondelaye bana babu; j bobu kupeta kabidi bualu bukuabu bua kumukinyina. 6 Yeye kubambila ne: “Telejayi koku tshilota tshimvua

37

37:3 1 Anyi “tshilamba tshimpe tshile.”

GENESE 36:40–37:16 NSHAP. 36 a 1Ku 1:51-54

b

Dut 2:5

c

Gen 25:30 Gen 36:8

 NSHAP. 37 d Gen 23:3, 4 Gen 28:1, 4 Eb 11:8, 9

e

Gen 30:25 Gen 46:19

f

Gen 47:3

g

Gen 35:25

h

Gen 35:26

i

1Ku 2:1, 2

j Gen 37:19  Mulongo 2 a Gen 42:6, 9

b

Gen 45:8 Gen 49:26

c

Gen 44:14 Gen 45:9

d

Bz 7:9

e

Gen 33:18

f

Gen 23:19 Gen 35:27

mulote etshi. 7 Tuvua tusuika bisumbu bia ntete munkatshi mua budimi pavua tshisumbu tshianyi meme tshijuke tshimane ne bienu bisumbu biakatshiela munkatshi, kuinaminabi tshisumbu tshianyi.” a 8 Bana babu kumuambilabu ne: “Udi usua kuamba ne: neuditeke mukalenge bua kutukokesha anyi?” b Nunku bakapeta bualu bukuabu bua kumukinyina, bua bilota biende ne bua tshivuaye muambe. 9 Pashishe wakalota tshilota tshikuabu, kutshilondelaye bana babu ne: “Ndi mulote tshilota ˆ tshikuabu. Musangu eu, dıba ne ngondo ne mitoto 11 bivua binginamina.” c 10 Wakatshilondela kabidi tatuende ne bana babu kabidi; tatuende wakamutandisha kumuambilaye ne: “Tshilota tshiebe tshidi tshiumvuija tshinyi? Mmumue ne: meme ne mamuebe ne bana benu netulue kuudi bua kukuinamina too ne panshi anyi?” 11 Bana babu bakamumvuila mukawu, d kadi ˆ tatuende wakalama dıyi adi mu meji ende. 12 Bana babu bakaya kudiisha nyama ya tatuabu pabuipi ne ku Shekeme.e 13 Pashishe Isalele wakambila Jozefe ne: “Bana benu badi balama nyama pabuipi ne ku Shekeme, ki mmuomu anyi? Luaku nkutume kudibu.” Yeye kumuandamuna ne: “Ndi muitabe bua kuya!” 14 Nunku yeye kumuambila ne: “Ndaku utangile koku bana benu ni badi bimpe. Utangile mudi nyama, pashishe ulue kungambila.” Ke yeye kumutuma kumbukila mu tshibandabanda1 tshia Hebelone, f Jozefe kuya mutangile ku Shekeme. 15 Pashishe muntu mukuabu wakamusangana wenda utambakana mu mpata. Muntu au kumuebeja ne: “Udi wenda ukeba tshinyi?” 16 Kumuandamunaye 37:14 1 Anyi “tshibatabata.”

GENESE 37:17-35 ne: “Ndi ngenda nkeba bana betu. Ngambila koku, badi balamina nyama kuepi?” 17 Muntu au kumuambilaye kabidi ne: “Bakadi bumbuke muaba eu, bualu mvua mubumvue bamba ne: ‘Tuyayi ku Dotana.’” Nunku Jozefe wakalonda bana babu, kubapetelaye ku Dotana. 18 Nunku bakamumuenena ku bule, ne kumpala kua yeye kufika kudibu, bakatuadija kumuelela tshifufu bua kumushipa. 19 Ke bobu kuambilangana ne: “Monayi! Muena ndota a nyeye au ulua. 20 Nanku luayi, tumushipayi tumuimanshe mu tshiˆ mue tshia ku bina bia mayi, netuambe ne: nyama wa tshisuku wa luonji mmumudie. Nunku netumone tshialua bilota biende.” 21 Pavua Lubena b mumvue bualu abu, wakajinga bua kumusungila kudibu. Nunku wakamba ne: “Katujimiji muoyo wende to.”1c 22 Lubena wakabambila ne: “Kanuedi mashi panshi to. d Muelayi mu tshina tshia ˆ mayi tshidi mu tshipela etshi, kadi kanumuenzedi bibi to.”1e Dijinga diende divua dia kumusungila kudibu bua kumupingaja kudi tatuende. 23 Diakamue pakafika Jozefe kudi bana babu, bakamuvula muzabi wende, muzabi wa pa buawu uvuaye muvuale, f 24 ne bakamukuata kumuelabu mu tshina ˆ tshia mayi. Tshikondo atshi mu tshina muvua mutupu, kamuvua ˆ mayi to. 25 Pashishe bakasomba bua kudia. Pakabandulukabu, bakamona mulongo wa bena Yishemaeleg bafumina ku Gilada. Tumelu tuabu tuvua tuambule budimbu bua ladanume, bua mutshi wa bome ne bizubu bia mutshi bidi ne budimbu, h ba37:21 1 Anyi “Katukumi anyima wende to.” 37:22 1 Anyi “kanumulengi tshianza to.”

100 NSHAP. 37 a Gen 37:5

b

Gen 49:3

c

Gen 9:5 Eks 20:13

d

Gen 4:8, 10 Gen 42:22

e

Gen 42:21

f

Gen 37:3

g

Gen 25:12

h Gen 43:11  Mulongo 2 a Gen 4:8, 10

b

Bz 7:9

c

Gen 25:1, 2

d

Gen 40:15 Gen 45:4 Mis 105:17

e

Gen 37:3

f

Gen 42:38 Gen 44:29 Mis 89:48 Mbi 9:10 Hos 13:14 Bz 2:27 Bua 20:13

vua bapueka batangile ku Ejipitu. 26 Ke Yuda kuambila bana babu ne: “Tuetu bashipe muanetu ne babuikile mashi ende, netupete tshinyi? a 27 Nunku luayi tumupane b kudi bena Yishemaele aba, katumulengi tshianza to. Yeye muine si mmuanetu, mashi1 etu.” Nunku bakateleja muanabu. 28 Pavua bangenda mushinga ba bena Midiyana c bapitshila muaba au, bana babu ne Jozefe bakamupatula mu tshina tshia ˆ mayi, kumupanabu kudi bena Yishemaele ku bitupa 20 bia arjan. d Bantu abu bakaya ne Jozefe mu Ejipitu. 29 Pashishe pakapingana Luˆ bena ku tshina tshia mayi ne pakamonaye ne: Jozefe katshivua mu tshina, wakadipanda bilamba. 30 Pakapinganaye kudi bana babu, wakakema wamba ne: “Muana mmujimine! Mpindieu meme nengenze tshinyi?” 31 Nunku bakangata muzabi wa Jozefe, kushipabu mbuji wa mpumbu, kutuabu muzabi au mu mashi. 32 Pashishe bakatumina tatuabu muzabi wa pa buawu au, bamba ne: “Mona tshitudi basangane. Anji tangilabi muzabi eu bimpe ni ngua muanebe anyi ni ki nguowu.” e 33 Nunku wakawukenketa, kukemaye wamba ne: “Mmuzabi wa muananyi! Nyama wa tshisuku wa luonji udi mua kuikala mumudie! Bushuwa, mbasunsulule Jozefe!” 34 Nanku Yakoba wakadipanda bilamba, kuvualaye tshilamba tshikayabale mu tshimono tshiende, kudilaye muanende matuku a bungi. 35 Bana bende bonso ba balume ne bana bende bonso ba bakaji bavua bakeba bua kumusamba, kadi uvua anu ubenga bua kusambibua, wamba ne: “Nempueke mu Lukita1f ngenda ndi37:27 1 Ku mua.: “musunyi.” 37:35 1 Anyi “Sheole,” mmumue ne: lukita lua bukua bantu buonso. Tang. Diumv.

101 la muananyi!” Tatuende wakatungunuka ne kumudila. 36 Nunku bena Midiyana bakamupana mu Ejipitu kudi Poˆ tifa, muena mudimu wa mu ˆ lubanza lua Palo, a mfumu wa balami. b Tshikondo atshi Yuda wakashiya bana babu, kuasaye ntenta wende pabuipi ne muena Adulama mukuabu, diende Hila. 2 Kuoku aku, Yuda wakamona muana wa bakaji wa ˆ Shua, muena Kanana mukuabu. c Yeye kumuangata, kulalaye nende, 3 yeye kuimita difu. Pashishe wakalela muana wa balume, Yuda kumuinyikaye ne: Ele. d 4 Yeye kuimita difu dikuabu, kulelaye muana wa balume, kumuinyikaye ne: Onana. 5 Kadi wakalela kabidi muana wa balume, kumuinyikaye ne: Shela. Yeye1 uvua mu Akeziba e tshikondo tshivua mukajende mulele muana eu. 6 Pakapita matuku Yuda wakaselela Ele muanende muanaˆ bute mukaji, dına diende divua ˆ Tama. f 7 Kadi Ele, muanabute wa Yuda, uvua wenza malu avua kaayi asankisha Yehowa; nunku Yehowa wakamushipa. 8 Bua bualu abu, Yuda wakambila Onana ne: “Ulale ne mukaji wa muanenu, umupiane bua ulelele muanenu bana.” g 9 Kadi Onana uvua mumanye ne: bana abu kabavua mua kuikala bende to. h Nuˆ nku dıba divuaye ulala ne mukaji wa muanabu, uvua wela bilume biende panshi bua kubenga kulelela muanabu bana. i 10 Tshivuaye wenza atshi tshivua tshibi ˆ ku mesu kua Yehowa, nunku wakamushipa j pende. 11 Yuda waˆ kambila Tama mukaji wa muanende ne: “Somba bu mukaji wa mu lufuila mu nzubu wa tatuebe too ne padi muananyi Shela ukola,”

38

38:5 1 Mmumue ne: Yuda.

GENESE 37:36–38:19 NSHAP. 37 a Gen 39:1

b Gen 40:2, 3  NSHAP. 38 c Gen 24:2, 3 Gen 28:1

d

Nom 26:19

e

Yos 19:29, 31

f

Mat 1:3

g

Dut 25:5, 6 Mat 22:24

h

Lut 4:6

i

Dut 25:7, 9

j 1Ku 2:3  Mulongo 2 a Nom 26:19

b

Gen 38:2

c

Gen 38:1

d

Yos 15:10, 12 Bal 14:1

e

Dut 25:5

f

Gen 38:11

g

Gen 41:42 1Bk 21:8

bualu uvua udiambila ne: ‘Yeye pende udi mua kufua bu bana ˆ babu.’ a Nunku Tama wakaya kusombela ku nzubu kua tatuende mumuledi. 12 Matuku mamane kupita, mukaji wa Yuda, muana wa bakaji wa Shua b wakafua. Yuda wakanemekela tshikondo tshia madilu, pashishe wakaya ne mulunda wende Hila muena Adulama c ku Timena d kuvua bakoshi ba miosa ya mikoko yende. 13 Bakaˆ mbila Tama ne: tatuebe muenu udi ubanda ku Timena bua kukosa miosa ya mikoko yende.” 14 Nunku wakumbusha bilamba biende bia lufuila, kudijikaye ku ˆ mesu, kudibuikilaye tshilamba, kusombaye ku tshibuelelu tshia Enayima udi mu njila wa ku Timena, bualu uvua mumone ne: Shela ukavua mukole, kadi kabavua bamufile kudi Shela bua ikale mukajende e to. 15 Pakamumona Yuda, diakamue wakamumona bu mukaji wa ndumba, bualu uvua mudijike ku ˆ mesu. 16 Ke Yuda kuapuka kumpenga kua njila kuvuaye, kuambaye ne: “Anyisha koku ndale nebe,” bualu kavua mumanye ne: uvua mukaji wa muanende f to. Kadi yeye wakamuebeja ne: “Neumpeshe tshinyi bua wewe kulala nanyi?” 17 Ke Yuda kumuandamuna ne: “Nenkutumine muana wa mbuji wa mu tshisumbu tshia nyama yanyi.” Kadi yeye wakamba ne: “Neweyeke tshintu too ne pawamutuma anyi?” 18 Yuda kumuebeja ne: “Ntshinyi tshindi mua kukueyeka?” Yeye kumuandamuna ne: “Mpeta webe wa kutua nende tshitampi, g nshinga webe, ne dikombo diebe didi mu tshianza tshiebe.” Ke yeye kumupeshabi, ˆ kulalaye nende, ne Tama kuimita difu dia kudiye. 19 Pashiˆ she Tama wakajuka, kuyaye, kumbushaye tshilamba tshivuaye

GENESE 38:20–39:6 mudibuikile, kuvualaye bilamba biende bia lufuila. 20 Pashishe Yuda wakatuma muana wa mbuji ku tshianza tshia mulunda wende muena Adulamaa bua kuangata bintu bivuaye mueyeke kudi mukaji au, kadi kakamupeta nansha. 21 Wakebeja bantu ba muaba uvuaye ne: “Mukaji wa ndumba wa ku ntempelo wa mu Enayima uvua kumpenga kua njila eku udi penyi?” Kadi bakamba ne: “Kakutu kuanji kuikala mukaji wa ndumba wa ku ntempelo muaba eu to.” 22 Ndekelu wa bionso wakapingana kudi Yuda, yeye kuamba ne: “Tshiena mumupete to, kabidi bantu ba muaba au mbambe ne: ‘Kakutu kuanji kuikala mukaji wa ndumba muaba eu to.’” 23 Nunku Yuda wakamba ne: “Abiangate yeye muine, bua katulu kupetudibua. Mvua mene mumutumine muana wa mbuji eu, kadi kuena mumupete to.” 24 Kadi ngondo mitue ku isatu mimane kupita, bakambila ˆ Yuda ne: “Tama mukaji wa muanebe mmuende bundumba, ne mmuimite kabidi difu dia mu bundumba buende.” Ke Yuda kuamba ne: “Mupatulayi pambelu, bamuoshe.”b 25 Pavuabu benda bapatuka nende pambelu, wakaˆ tuma dıyi kudi tatuende muenu ne: “Difu dindi nadi ndia muena bintu ebi.” Yeye kuamba kabidi ne: “Tangila koku bintu ebi bimpe bua kumanya muenabi: mpeta wa kutua nende tshitampi, nshinga, ne dikombo.” c 26 Nunku Yuda wakatangila bintu abi bimpe, kuambaye ne: “Yeye mmuakane kumpita meme, bualu tshivua mumufile kudi muananyi Shela to.” d Kakasangila kabidi nende panyima pa bualu abu to. 27 Pakafika tshikondo tshia yeye kulela, uvua ne mapasa munda muende. 28 Pavuaye ulela, muana umue wakapatula tshia-

102 NSHAP. 38 a Gen 38:1

b

Lew 21:9

c

Gen 38:16, 18

d

Gen 38:11 Dut 25:5

nza tshiende, muleleshi kuangataye diakamue buanda bukunze, kubusuikaye ku tshianza tshiende, wamba ne: “Eu ke udi mupatuke kumpala.” 29 Kadi diakamue pakapingajaye tshianza tshiende, muanabu wakapatuka, ke muleleshi kukema wamba ne: “Mona njila uudi mudienzele nkayebe!” Nunku, kumuinyikabu ne: Pelese.1a 30 Pashishe muanabu uvuabu basuike buanda bukunze ku tshianza wakapatuka, kumuinyikabu ne: Zela. b Kadi bakapueka ne Jozefe mu Ejipitu, c ne muena ˆ Ejipitu mukuabu diende Potifa, d muena mudimu wa mu lubanza ˆ lua Palo ne mfumu wa balami, wakamusumba kudi bena Yishemaele e bavua bapueke nende mu Ejipitu. 2 Kadi Yehowa uvua ne Jozefe. f Ke bualu kayi wakatuta diakalengele, kumutekabu ku mutu kua nzubu wa mfumuende muena Ejipitu. 3 Mfumuende wakamona ne: Yehowa uvua nende, kumonaye kabidi ne: Yehowa uvua wenza bua malu onso avua Jozefe wenza atute diakalengele. 4 Jozefe uvua anu wenda ulengelela mfumuende, kuluaye muena mudimu wende wa kueyemena. Nunku wakamuteka ku mutu kua nzubu wende, ne kumupeshaye bukokeshi pa bionso bivuaye nabi. 5 Kubangila ku ˆ dıba divuaye mumuteke ku mutu kua nzubu wende ne mumupeshe bukokeshi pa bionso bivuaye nabi, Yehowa wakatungunuka ne kubenesha nzubu wa muena Ejipitu au bua bualu bua Jozefe, ne dibenesha dia Yehowa diakalua pa bionso bivuaye nabi mu nzubu ne mu mpata.g 6 Ndekelu wa bionso, wakashiya bintu biende bionso mu bianza bia Jozefe, ne

39

 Mulongo 2 a Gen 46:12 Lut 4:12 1Ku 2:4 Luk 3:23, 33

b Mat 1:3  NSHAP. 39 c Mis 105:17 Bz 7:9

d

Gen 37:36

e

Gen 17:20 Gen 37:25

f

Lom 8:31 Eb 13:6

g

Gen 30:27

38:29 1 Diumvuija: “Dipandika,” pamuapa wakula bua dipandika kuinshi kua njila wa bantu bakaji.

103 kavua uditatshisha bua tshintu nansha tshimue pa kumbusha anu biakudia bivuaye udia. Kabidi, Jozefe wakakola, kuluaye muntu wa mubidi mupatakane, muikale muimpe kumona. 7 Panyima pa malu aa, mukaji wa mfumuende wakatuadija kuˆ tuishila Jozefe mesu, umuambila ne: “Lala nanyi.” 8 Kadi wakabenga, kuambilaye mukaji wa mfumuende ne: “Mona, mfumuanyi ki mmumanye bintu bindi nabi mu nzubu emu to, ne mmuteke bintu biende bionso mu bianza bianyi. 9 Kakuena muntu mukuabu udi mumpite meme mu nzubu emu to, ne yeye ki mmumbengele tshintu nansha tshimue pa kumbusha anu wewe, bualu udi mukajende. Nunku mmunyi mundi mua kuenza bualu bubi bunene nunku, ne bushuwa kuenzela Nzambi mpekatu?” a 10 Nunku ku dituku ku dituku uvua anu wambila Jozefe bualu abu, kadi yeye kavua witaba bua kulala nende anyi bua kushala nende to. 11 Kadi dituku dikuabu pakabuelaye mu nzubu bua kuenza mudimu wende, kakuvua muena mudimu wa mu nzubu nansha umue mu nzubu amu to. 12 Nunku wakamukuata mu tshilamba wamba ne: “Lala nanyi!” Kadi wakashiya tshilamba tshiende mu tshianza tshiende, kupatukaye pambelu lubilu. 13 Diakamue pakamonaye ne: Jozefe uvua mushiye tshilamba tshiende mu tshianza tshiende ne mupatuke pambelu lubilu, 14 wakatuadija kuela bena mudimu ba mu nzubu muende mbila ubambila ne: “Tangilayi! Mmututuadile muena Ebelu eu bua kutuvuija tshintu tshia kusekabu. Uvua mulue kundi bua kulala nanyi, kadi meme kutuadija kuela mbiˆ la ne dıyi dianyi dionso. 15 Nunku pavuaye mumvue mbandisha ˆ dıyi, ngela mbila, diakamue waka-

GENESE 39:7–40:2 NSHAP. 39 a Gen 2:24 Gen 20:3, 6 Mis 51:Mut, 4 ˆ Mak 10:7, 8 Eb 13:4

 Mulongo 2 a Mis 105:17, 18

b

Gen 40:2, 3 Mis 105:19 Bz 7:9

c

Gen 39:6

d

Gen 49:22, 25 Bz 7:9, 10

 NSHAP. 40 e Gen 40:11

shiya tshilamba tshiende ku luseke luanyi, yeye kupatuka pambelu lubilu.” 16 Pashishe wakateka tshilamba atshi ku luseke luende too ne pakalua mfumuende ku nzubu. 17 Ke yeye kumulondela bualu bumue bumue abu, wamba ne: “Muena mudimu muena Ebelu uudi mututuadile uvua mulue kundi bua kumvuija tshintu tshia kusekabu. 18 Kadi ˆ pamvua mubandishe dıyi, meme kutuadija kuela mbila, diakamue yeye kushiya tshilamba tshiende ku luseke luanyi, kupatukaye pambelu lubilu.” 19 Paˆ kumvua mfumuende meyi avua mukajende umuambila ne: “Ke malu adi muena mudimu webe mungenzele aa,” diakamue tshiji tshiende tshiakabanda bikole. 20 Nunku mfumu wa Jozefe wakamuangata, kumueleshaye mu buloko, muaba uvuabu balamina bena buloko ba mukalenge bavuabu bakuata, ne wakashala mu buloko amu. a 21 Kadi Yehowa uvua anu ne Jozefe, kutungunukaye ne kumuleja dinanga dia lulamatu, wenza bua alengelele mfumu munene wa buloko.b 22 Nunku mfumu munene wa buloko wakafila bena buloko bonso bavua mu buloko mu bianza bia Jozefe; ne malu onso avuabu benzamu, yeye ke uvua uenzeja. c 23 Mfumu munene wa buloko kavua utangila tshintu nansha tshimue tshivua mu bianza bia Jozefe to, bualu Yehowa uvua ne Jozefe, ne Yehowa uvua wenza bua malu onso avuaye wenza atute diakalengele. d Panyima pa malu aa, mfumu wa bafidi ba malue vu ba mukalenge wa Ejipitu ne mfumu wa benji ba mampa bakenzela mfumuabu, mukalenge ˆ wa Ejipitu, bibi. 2 Nunku Palo

40

GENESE 40:3-20 wakakuatshila bena mudimu bende babidi abu tshiji, mfumu wa bafidi ba maluvu ne mfumu wa benji ba mampa, a 3 yeye kubelesha mu buloko bua nzubu wa mfumu wa balami, b mu buloko muvuabu bele Jozefe. c 4 Nunku mfumu wa balami wakapesha Jozefe mudimu wa kuikala nabu ne kubatangila, d ne bakashala mu buloko ndambu wa matuku.1 5 Mufidi wa maluvu ne muenji wa mampa ba mukalenge wa Ejipitu bavua mu buloko bakalota bilota butuku bumue, ne tshilota tshionso tshivua ne diatshi diumvuija. 6 Mu dinda, pakabuela Jozefe ne pakabatangilaye, bavua bamueneka babungame. 7 Ke yeye kukonka bena mudiˆ mu ba Palo bavua nende mu buloko mu nzubu wa mfumuende ne: “Bua tshinyi lelu mpala yenu mmibungame?” 8 Ke bobu kumuandamuna ne: “Yonso wa kutudi mmulote tshilota, kadi katuena ne muntu wa kutumvuijabi to.” Jozefe kubambila ne: “Diumvuija dia bilota kadiena difumina kudi Nzambi anyi? e Anyishayiku nubindondele.” 9 Nunku mfumu wa bafidi ba maluvu wakalondela Jozefe tshilota tshiende, umuambila ne: “Mu tshilota tshianyi, mvua mumone muonji wa tumuma tua mvinyo kumpala kuanyi. 10 Ku muonji au kuvua ntonga isatu, ne bu muvuawu wenda usasa, wakela bilongo, ne bisumbu bia tumuma tuawu kubobaˆ bi.1 11 Dikopo dia Palo divua mu tshianza tshianyi; meme kuangata tumuma tua mvinyo, kutuˆ kamina mu dikopo dia Palo. Pashishe meme kufila dikopo adi ˆ mu tshianza tshia Palo.” 12 Ke Jozefe kumuambila ne: “Diumvuija dia tshilota tshiebe didi

104 NSHAP. 40 a Gen 40:20-22

b

Gen 37:36

c

Gen 39:20 Mis 105:17, 18

d

Gen 39:22

e

Gen 41:15, 16 Dan 2:28, 45

 Mulongo 2 a Gen 41:12, 13

b

Gen 40:20, 21

c

Gen 37:28

d

Gen 39:7, 8

e

Gen 40:20, 22

40:4 1 Anyi “tshikondo.” 40:10 1 Anyi f “kupiabi.”

ˆ Mak 6:21

nunku: ntonga isatu ayi mmatuku asatu. 13 Mu matuku asaˆ tu kutuadijila ku lelu, Palo neakupatule,1 ukupingaja ku mudimu webe, a ne neuteke dikoˆ po dia Palo mu tshianza tshiende anu muuvua wenza kumpala pauvua mufidi wende wa maluvu. b 14 Kadi udi ne bua kumvuluka pikala malu ebe mende bimpe. Ndi nkulomba ne: undejaku dinanga dia lulamatu, wambilaku ˆ Palo bualu buanyi bua kumpatuisha muaba eu. 15 Mu bulelela, bavua bankuatshile mu buloba bua bena Ebelu ku bukole, c ne tshiena ne bualu bundi muenze muaba eu budibu ne bua kungelela mu buloko1 to.” d 16 Pakamona mfumu wa benji ba mampa ne: Jozefe mmumvuije bualu buimpe, wakamuambila ne: “Meme panyi mvua mulote tshilota, ne kuvua bianda1 bisatu bia mampa matoke pa mutu wanyi, 17 ne mu tshianda1 tshivua kuulu muvua mampa a mishindu yonso menzela ˆ Palo, ne kuvua nyunyi ivua yenda izokola mampa au mu tshianda1 tshivua kuulu pa mutu wanyi.” 18 Ke Jozefe kuandamuna ne: “Diumvuija dia tshilota tshiebe didi nunku: Bianda1 bisatu abi mmatuku asatu. 19 Mu matuku asatu kubangila ˆ ku lelu, Palo neakukose mutu1 ne neakukudike ku mutshi; nyunyi neyidie munyinyi wa pambidi pebe.” e 20 Mpindieu dituku disatu divua dituku dia mufikilu wa diˆ ledibua dia Palo, f ne wakenzejila bena mudimu bende bonso difesto, kupatulaye1 mfumu wa 40:13 1 Ku mua.: “neabandishe mutu webe.” 40:15 1 Ku mua.: “tshina tshia ˆ kulamina m ayi; tshina.” 40:16, 18 1 Anyi “bibata, mbenji.” 40:17 1 Anyi “tshibata, lubenji.” 40:19 1 Ku mua.: “neakutule mutu.” 40:20 1 Ku mua.: “wakabandisha mutu wa.”

105 bafidi ba maluvu ne mfumu wa benji ba mampa kumpala kua bena mudimu bende. 21 Nunku wakapingaja mfumu wa bafidi ba maluvu ku mudimu wende wa difila dia maluvu, ne wakatungunuka ne kufila dikopo kudi ˆ Palo. 22 Kadi wakuowa mfumu wa benji ba mampa anu muvua Jozefe mubumvuije. a 23 Kadi mfumu wa bafidi ba maluvu kakavuluka Jozefe to; wakamupua muoyo. b Pavua bidimu bibidi bijiˆ ma bikumbane, Palo wac kalota yeye muimane ku Musulu wa Nile. 2 Kuvua ngombe muanda mutekete mimpe kumona ya mafuta ipatuka mu musulu amu, idia bisonsa bia ku musulu wa Nile. d 3 Kuvua ngombe mikuabu muanda mutekete ivua imueneka ne mubidi mubi ne minyane ipatuka mu musulu wa Nile panyima payi, ne yakimana ku luseke lua ngombe ya mafuta ivua ku muelelu kua musulu wa Nile. 4 Pashishe ngombe ya mubidi mubi ivua minyane ayi yakabanga kudia ngombe muanda mutekete ivua mimpe kumona ne ya ˆ mafuta. Ke Palo kutabuluka ku tulu. 5 Pashishe wakalala kabidi, kulotaye tshilota tshibidi. Kuvua miepu muanda mutekete ya ntete ipatuka ku tshikolakola tshimue, mipatakane, mimpe menemene. e 6 Pashishe miepu muanda mutekete ya ntete minyane, mifubisha kudi lupepele lua ku est yakatoloka panyima payi. 7 Nunku miepu minyane ayi yakatuadija kumina miepu muanda mutekete mipatakane ˆ ivua mimpe menemene. Ke Palo kutabuluka ku tulu, kujingululaye ne: tshivua tshilota. 8 Kadi mu dinda, meji ende akatuadija kulubakana. Ke yeye kubikidisha bakuidi bena majimbu ne bena meji bonso ba mu

41

GENESE 40:21–41:19

NSHAP. 40 a Gen 40:8

b Gen 40:14  NSHAP. 41 c Dan 2:1

d

Gen 41:18-21

e Gen 41:22-24  Mulongo 2 a Gen 40:2, 3

b

Gen 40:5

c

Gen 39:1

d

Gen 40:8

e

Gen 40:21, 22

f

Mis 105:20

g

Gen 40:15

h

Dan 5:12 Bz 7:9, 10

i

Gen 40:8 Dan 2:23, 28

j

Gen 41:2-4

ˆ Ejipitu. Palo wakabalondela bilota biende, kadi kakuvua muntu ˆ uvua mua kubiumvuija Palo to. 9 Ke mfumu wa bafidi ba ˆ maluvu kuambilaye Palo ne: “Lelu ndi ntonda mpekatu yaˆ nyi. 10 Palo uvua mukuatshile bena mudimu bende tshiji. Nunku wakatuela, meme ne mfumu wa benji ba mampa, a mu buloko bua nzubu wa mfumu wa balami. 11 Panyima pa bualu ebu, yonso wa kutudi wakalota tshilota butuku bumue. Meme ne yeye tuakalota, muntu ne muntu tshiende tshilota tshikale ne diumvuija diatshi. b 12 Tuvuamu ne nsongalume mukuabu muena Ebelu, muena mudimu wa mfumu wa balami. c Patuakamulondelabi, d wakatumvuija muntu ne muntu tshilota tshiende. 13 Biakenzeka anu muvuaye mutumvuije amu. Bakampingaja meme ku mudimu wanyi, kadi muntu mukuabu au yeye bakamuowa.”e ˆ 14 Nunku Palo wakabikidisha Jozefe, f kumupatulabu mu buloko1g lukasa lukasa. Yeye kudikungula, kushintulula bilamba biende, pashishe kubuelaye kudi ˆ ˆ Palo. 15 Ke Palo kuambilaye Jozefe ne: “Mvua mulote tshilota, kadi kakuena muntu udi mua kutshingumvuija to. Ndi mumvue bamba bua bualu buebe ne: udi mua kumvua tshilota ne kutshiumvuija.” h 16 Ke Jozefe kuandaˆ muna Palo ne: “Meme tshiena ne mushinga to! Nzambi neakule ˆ bua diakalenga dia Palo.” i ˆ 17 Palo wakambila kabidi Jozefe ne: “Mu tshilota tshianyi, mvua muimane ku muelelu kua Musulu wa Nile. 18 Meme kumona ngombe muanda mutekete mimpe kumona ya mafuta ipatuka mu musulu wa Nile, yoyi kutuadija kudia bisonsa bia ku musulu wa Nile.j 19 Meme kumona 41:14 1 Ku mua.: “tshina tshia kulamina ˆ mayi; tshina.”

GENESE 41:20-38 kabidi ngombe mikuabu muanda mutekete ipatuka panyima payi, minyanguke, mibi menemene ne minyane. Tshitu muanji kumona ngombe mibi ya mushindu eu mu buloba buonso bua Ejipitu to. 20 Ngombe minyane ya mibi ayi yakatuadija kudia ngombe muanda mutekete ya mafuta ya kumpala ayi. 21 Kadi pakayidiayi, kakuvua muntu uvua mua kumanya ne: ivua mienze nanku to, bualu tshimuenekelu tshiayi tshivua tshibi anu bu kumpaˆ la. Dıba adi meme kutabuluka ku tulu. 22 “Pashishe ngakamona mu tshilota tshianyi miepu muanda mutekete ya ntete ipatuka ku tshikolakola tshimue, mipatakane, mimpe menemene. a 23 Miepu muanda mutekete ya ntete miuminyine, minyane, mifubisha kudi lupepele lua ku est, yakatoloka panyima payi. 24 Pashishe miepu ya ntete minyane yakatuadija kumina miepu muanda mutekete ivua mimpe menemene. Nunku meme kulondela bakuidi bena majimbu, b kadi kakuvua muntu uvua mua kungumvuija to.” c ˆ 25 Ke Jozefe kuambila Palo ˆ ne: “Bilota bia Palo bidi muomumue ne bidi biamba tshintu tshimue. Nzambi mulelela mmuaˆ mbile Palo bualu buenzaye. d 26 Ngombe mimpe muanda mutekete idi bidimu muanda mutekete. Bia muomumue, miepu muanda mutekete ya ntete mimpe idi bidimu muanda mutekete. Bilota ebi bidi muomumue ne bidi biamba tshintu tshimue. 27 Ngombe muanda mutekete minyane ya mibi ivua mipatuke panyima payi idi bidimu muanda mutekete, ne miepu muanda mutekete ya ntete ivua kayiyi ne tshintu, mifubisha kudi lupepele lua ku est, neyikale bidimu muanda mutekete bia tshiyole tshia

106 NSHAP. 41 a Gen 41:5-7

b

Gen 41:8 Dan 2:2

c

Dan 2:27 Dan 4:7

d

Dan 2:28 Amo 3:7

 Mulongo 2 a Bz 7:11

b

Gen 41:26, 47

c

Gen 41:48, 49 Bz 7:12

d

Gen 45:9, 11 Gen 47:13, 19

nzala. 28 Bidi anu bu mundi ˆ muambile Palo: Nzambi mulelela ˆ mmuenze bua Palo amone bualu buenzaye. 29 “Nekuikale bidimu muanda mutekete bia biakudia bia bungi menemene mu buloba buonso bua Ejipitu. 30 Kadi nekulue bushuwa bidimu muanda mutekete bia tshiyole tshia nzala panyima pabi, bushuwa bantu nebapue bungi bua biakudia bivuabu nabi mu buloba bua Ejipitu muoyo, ne tshiyole tshia nzala netshibutule buloba.a 31 Kabakuvuluka bungi bua biakudia bivuabu nabi mu buloba bua bualu bua tshiyole tshia nzala tshialonda, bualu netshikale tshikole menemene. 32 Bavua baleˆ je Palo tshilota misangu ibidi bualu Nzambi mulelela ukadi mujadike bualu ebu bikole, ne Nzambi mulelela neabukumbaje mu ˆ katupa kıpi emu. ˆ 33 “Nunku mpindieu Palo akebe muntu udi mudimuke, muikale ne meji, amuteke ku mutu ˆ kua buloba bua Ejipitu. 34 Palo angate malu mu bianza, ateke batangidi mu buloba, ne asangishe tshia bitanu tshia bia pa madimi bia mu Ejipitu mu bidimu muanda mutekete bia biakudia bia bungi.b 35 Basangishe biakudia bionso mu bidimu bimpe bidi bilua ebi, bunguije ntete mu maˆ yeba ku bukokeshi bua Palo bua yikale biakudia bidibu babutshila mu bimenga ne babilaminamu. c 36 Biakudia ebi nebiambuluishe buloba mu bidimu muanda mutekete bia tshiyole tshia nzala bialua mu buloba bua Ejipitu, bua buloba kabubutudibu ku tshiyole tshia nzala to.” d 37 Lungenyi elu luakamueneˆ ˆ ka luimpe ku mesu kua Palo ne kua bena mudimu bende boˆ nso. 38 Nunku Palo wakambila bena mudimu bende ne: “Tudiku mua kupeta muntu mukuabu

107 bu eu udi ne nyuma wa Nzambi ˆ anyi?” 39 Pashishe Palo wakambila Jozefe ne: “Bu mudi Nzambi mukumanyishe malu onso aa, kakuena muntu mukuabu udi mudimuke, muikale ne meji bu wewe to. 40 Wewe ke wikala ku mutu kua nzubu wanyi, ne bantu banyi bonso nebakutumikile mu malu onso. a Anu meme bu mundi mukalenge,1 nengikale ˆ munene kukupita.” 41 Palo wakambila kabidi Jozefe ne: “Mona, ndi nkuteka ku mutu kua buloba buonso bua Ejipitu.” b 42 Ke ˆ Palo kupatulaye mpeta wa kutua nende tshitampi uvua ku tshianza tshiende, kumuela Jozefe ku tshianza, kumuvuadikaye bilamba bia line muimpe, kumuelaye shene wa or mu nshingu. 43 Wakamubandisha kabidi mu ditempu dibidi dia butumbi divuaye nadi, ne bavua benda bela mbila kumpala kuende ne: “Avaleke!”1 Nunku wakamuteka ku mutu kua buloba buonso bua Ejipitu. ˆ 44 Palo wakambila kabidi Joˆ zefe ne: “Meme ndi Palo, kadi muntu kena mua kuenza bualu nansha bumue1 mu buloba buonso bua Ejipitu kakuyi dianyisha diebe to.”c 45 Pashishe, ˆ ˆ Palo wakapesha Jozefe dına dia Sefenata-panea, kumupeshaye Asenata d muana wa bakaji wa Potifela muakuidi wa mu Ono1 bua ikale mukajende. Jozefe wakatuadija kutangila2 buloba bua Ejipitu. e 46 Jozefe uvua ne bidimu 30 f pakimanaye kumpala ˆ kua1 Palo mukalenge wa Ejipitu.

GENESE 41:39-54 NSHAP. 41 a Gen 39:6 Mis 105:21 Bz 7:9, 10

b

Dan 5:7

c

Gen 44:18 Gen 45:8 Bz 7:9, 10

d

Gen 46:20

e

Mis 105:21

f

Nom 4:3 2Sm 5:4 Luk 3:23

 Mulongo 2 a Gen 48:5

b

Gen 50:23 Nom 1:34, 35

c

Gen 48:17 Nom 1:32, 33 Dut 33:17 Yos 14:4

d

Mis 105:17, 18 Bz 7:9, 10

41:40 1 Anyi “Anu bua nkuasa wa bukalenge.” 41:43 1 Bimueneka ne: muaku eu uvua ulomba bantu bua kuleja butuˆ mbi ne buneme. 41:44 1 Ku mua.: “ku- e jula tshianza tshiende anyi dikasa diende.” 41:45, 50 1 Mmumue ne: Heliopolise. 41:45 2 Anyi “kuenda mu.” 41:46 1 Anyi “pakatuadijaye mudimu f kua.”

Pashishe Jozefe wakumbuka ˆ kumpala kua Palo, ne kuendakanaye mu buloba buonso bua Ejipitu. 47 Mu bidimu muanda mutekete bia biakudia bia bungi, buloba buakapatula biakudia bia bungi menemene.1 48 Wakatungunuka ne kusangisha biakudia bionso bia bidimu muanda mutekete bia mu buloba bua Ejipitu, ne uvua ukunguija biakudia mu mayeba a mu bimenga. Mu tshimenga tshionso, uvua ulaminamu biakudia bia mu madimi avua matshinyunguluke. 49 Jozefe wakatungunuka ne kukunguija ntete ya bungi menemene mu mayeba anu bu lusenga lua ku mbuu, ne ndekelu wa bionso bakalekela kupima bungi buayi bualu kakuvua kabidi mushindu wa kuyipima to. 50 Kumpala kua bidimu bia tshiyole tshia nzala kutuadijabi, bakalelela Jozefe bana ba balume babidi a bavuabu bamulelele kudi Asenata muana wa bakaji wa Potifela muakuidi wa mu Ono.1 51 Jozefe wakinyika muanabute ne: Manashe,1b bualu wakamba ne: “Nzambi mmuenze bua mpue makenga anyi onso ne nzubu wa tatu wanyi yonso muoyo.” 52 Wakinyika muana muibidi ne: Efelayima,1c bualu wakamba ne: “Nzambi mmumvudije mu buloba bua dikenga dianyi.” d 53 Nunku bidimu muanda mutekete bia biakudia bia bungi mu buloba bua Ejipitu biakajika, e 54 ne bidimu muanda mutekete bia tshiyole tshia nzala biakatuadija anu muvua Jozefe muambe. f Tshiyole tshia nzala tshiakatampakana mu maloba onso, kadi mu buloba buonso bua Ejipitu

Gen 41:26

Gen 41:30 Bz 7:11

41:47 1 Ku mua.: “ku manza a bungi.” 41:51 1 Diumvuija: “Muntu udi upuisha malu muoyo; Muntu udi wenza bua bapue muoyo.” 41:52 1 Diumvuija: “Kuvudija misangu ibidi.”

GENESE 41:55–42:16 muvua biakudia.1a 55 Ndekelu wa bionso, tshiyole tshia nzala tshiakakuata buloba buonso bua Ejipitu, bantu kutuadijabu kudiˆ dila Palo bua biakudia. b Nunku ˆ Palo wakambila bena Ejipitu bonso ne: “Ndayi kudi Jozefe, nuenze tshionso tshidiye unuambila.” c 56 Tshiyole tshia nzala atshi tshiakatungunuka ne kuikala pa buloba bujima. d Nunku Jozefe wakatuadija kukangula mayeba onso avua munkatshi muabu bua kupanyisha bena Ejipitu biakudia, e bualu tshiyole tshia nzala atshi tshivua tshipite bukole mu buloba bua Ejipitu. 57 Kabidi, bantu ba pa buloba bujima bakalua mu Ejipitu bua kusumba biakudia kudi Jozefe, bualu tshiyole tshia nzala tshivua tshipite bukole pa buloba bujima. f Pakumvua Yakoba ne: kuvua biakudia1 mu Ejipitu, g wakambila bana bende ne: “Bua tshinyi nudi basombe batangilangane tshianana?” 2 Kuambaye kabidi ne: “Ndi mumvue ne: kudi biakudia mu Ejipitu. Puekayi kuntu aku, nutusumbile biakudia bua tushale ne muoyo, katufu to.” h 3 Nunku bana babu ne Jozefe dikumi i bakapueka mu Ejipitu bua kusumba biakudia. 4 Kadi Yakoba kakatuma Benyamina, j muanabu ne Jozefe, ne bana babu bakuabu abu to, bualu wakamba ne: “Imue misangu njiwu ya lufu idi mua kumukuata.” k 5 Nunku bana ba Isalele bakalua pamue ne bantu bakuabu bavua balua bua kusumba biakudia, bualu tshiyole tshia nzala tshivua tshifike too ne mu ˆ buloba bua Kanana. l 6 Jozefe ke uvua ne bukokeshi ku mutu kua buloba m bua Ejipitu, ne yeye ke uvua upanyisha biaku-

42

108 NSHAP. 41 a Gen 45:9, 11 Gen 47:17

b

Gen 47:13

c

Mis 105:21

d

Gen 43:1

e

Gen 41:48, 49 Gen 47:16

f Gen 47:4  NSHAP. 42 g Gen 41:48, 49 h

Bz 7:12

i

1Ku 2:1, 2

j

Gen 35:18, 19 Gen 42:38 Gen 44:20

k

Gen 43:14

l

Gen 41:57 Bz 7:11

m

Gen 41:44 Gen 45:8 Mis 105:21 Bz 7:9, 10

 Mulongo 2 a Gen 47:14 b

Gen 37:7, 9

c

Gen 42:23

d

Gen 37:1 Bz 7:11, 12

e

Gen 37:7-9

f

1Ku 2:1, 2

g

Eks 1:1-4

h

Gen 35:18, 19 Gen 42:38 Gen 43:7

i

Gen 37:27, 35 Gen 44:20

41:54 1 Ku mua.: “mampa.” 42:1 1 Pa- j ´ muapa ntete ya ble anyi orje.

Gen 42:34 Gen 43:29

dia kudi bantu bonso ba pa buloba. a Nunku bana babu ne Jozefe bakalua, kumuinaminabu, mpala yabu mitue panshi. b 7 Pakamona Jozefe bana babu, wakabamanya diakamue, kadi yeye kakadimanyisha kudibu to. c Nunku ˆ kakakula nabu ne dıyi dimpe to; wakabebeja ne: “Nudi nufumina penyi?” Bobu kuamba ne: “Mu ˆ buloba bua Kanana, bua kusumba biakudia.” d 8 Nunku Jozefe wakamanya bana babu, kadi bobu kabakamumanya to. 9 Jozefe wakavuluka diakamue bilota bivuaye mulote bua bualu buabu, e yeye kubambila ne: “Nudi batentekedi! Nudi balue kutangila miaba ya kubuelela1 mu buloba!” 10 Ke bobu kumuambila ` ne: “Too mukalenge wanyi, kadi bena mudimu bebe mbalue bua kusumba biakudia. 11 Tuetu bonso tudi bana ba muntu anu umue. Tudi bantu bena malu malulame. Bena mudimu bebe ki mbatentekedi to.” 12 Kadi wakabambila ne: “Ki mmuomu to! Nudi balue kutangila miaba ya nuenu kubuelela mu ditunga bipepele!” 13 Ke bobu kuamba ne: “Bena mudimu bebe mbana 12 ba muntu umue. f Tudi bana ba muntu anu umue g mu ˆ buloba bua Kanana, ne patudi tuakulangana apa muana wa mukala udi kudi tatu, h kadi mukuabu katshienaku to.” i 14 Kadi Jozefe wakabambila ne: “Bidi anu mundi munuambile amu: ‘Nudi batentekedi!’ 15 Ndi nnuteta ne bualu ebu: Bulelela ˆ anu bu mudi Palo ne muoyo, kanuakumbuka muaba eu padi muanenu wa mukala kayi mulue apa to.j 16 Tumayi umue wa kunudi bua alue ne muanenu au, nuenu nushale basuikibue. ˆ ˆ Dıba adi, netumone bikala meyi enu malelela. Tshianana, anu 42:9 1 Anyi “idi ne butekete.”

109

ˆ bu mudi Palo ne muoyo, nudi batentekedi.” 17 Nanku wakabela bonso mu buloko matuku asatu. 18 Dituku disatu, Jozefe wakabambila ne: “Enzayi nunku bua nushale ne muoyo, bualu ndi ntshina Nzambi. 19 Binuikala bantu bena malu malulame, muanenu umue ashale musuika mu nzubu wa buloko munudi, kadi nuenu bakuabu nudi mua kuya, nuangate biakudia bidi mua kutuyisha tshiyole tshia nzala tshidi mu nzubu yenu. a 20 Pashishe ntuadilayi muanenu ˆ wa mukala, bua meyi enu ikale a kueyemena, ne kanuakufua to.” Bobu kuenza nanku. 21 Bakambilangana ne: “Kakuyi mpata, badi batunyoka bua bualu bua muanetu, b bualu tuvua bamone kanyinganyinga kende1 pavuaye utulomba luse, kadi katuvua bamumvuile to. Ke bualu kayi dikenga edi nditukuate.” 22 Ke Lubena kubambilaye ne: “Tshivuaku munuambile ne: ‘Kanuenzedi muana au bibi,’ nuenu kubenga bua kunteleja anyi? c Mpindieu mashi ende ke akadibu balomba aa.” d 23 Kadi kabavua bamanye ne: Jozefe uvua umvua to, bualu kuvua muntu uvua ukudimuna pankatshi pabu. 24 Nanku wakumbuka muaba uvuabu, kutuadijaye kudila. e Pakapinganaye ne kuakulaye nabu kabidi, wakumbusha Simeona f kudiˆ bu, kumusuikaye mu mesu abu. g 25 Pashishe Jozefe wakatuma ˆ dıyi bua buwuje mifuku1 yabu ne biakudia ne bua bapingaje makuta a muntu yonso mu mufuku wende ne bua babapeshe biakudia bia kudiabu mu njila. Bakabenzela nanku. 26 Nunku bakateka biakudia biabu pa mpunda yabu, ku-

GENESE 42:17-35 NSHAP. 42 a Gen 45:21, 23

b

Gen 37:18, 28 Gen 50:17 Bz 7:9

c

Gen 37:21

d

Gen 9:5

e

Gen 43:30

f

Gen 42:19

g Gen 43:23  Mulongo 2 a Gen 42:7, 9

b

Gen 42:11

c

Gen 42:13

d

Gen 37:28, 35

e

Gen 35:18, 19 Gen 42:4

f

Gen 42:19

42:21 1 Anyi “kanyinganyinga ka anyima wende.” 42:25 1 Anyi “bintu bia kueleg la bintu.”

Gen 42:2

mbukabu muaba au. 27 Pavua umue wa kudibu musulule mufuku wende bua kupesha mpunda wende biakudia muaba wa tshilala benyi, wakamona makuta ende lua ku mushiku kua mufuku wende. 28 Ke yeye kuambila bana babu ne: “Mbapingaje makuta anyi, ngowu aa mu mufuku wanyi!” Nunku mioyo yabu yakapandika, bakatangilangana bazakala, kuambabu ne: “Ebu bualu budi Nzambi mutuenzele budi bishi?” 29 Pakafikabu kudi tatuabu ˆ Yakoba mu buloba bua Kanana, bakamuambila malu onso avua mabafikile, bamba ne: 30 “Muntu udi ne bukokeshi mu ditunga ˆ adi kavua muakule netu ne dıyi dimpe to, a ne uvua muambe mutuvua baye kutentekela ditunga diabu. 31 Kadi tuvua bamuambile ne: ‘Tudi bantu bena malu malulame. Katuena batentekedi to. b 32 Tudi bana 12 ba muntu umue, c bana ba tatu umue. Umue katshienaku, d ne patudi tuakulangana apa, muana wa mukala udi kudi tatu mu buloba bua Kaˆ nana.’ e 33 Kadi muntu udi ne bukokeshi mu ditunga adi wakatuambila ne: ‘Ku bualu ebu nemmanye ne: nudi bantu badi benza malu mimpe: Muanenu umue ashale nanyi. f Pashishe nuangate bintu bidi mua kutuyisha tshiyole tshia nzala mu nzubu yenu, nuye. g 34 Pashishe nuntuadile muanenu wa mukala, bua mmanye ne: kanuena batentekedi to, kadi nudi bantu bena malu maˆ lulame. Dıba adi meme nennupingajile muanenu, ne nudi mua kuenda mushinga mu buloba ebu.’” 35 Pavuabu bapatula bintu bivua mu mifuku yabu, muntu yonso wakasangana dibuki diende dia makuta mu mufuku wende. Pakamonabu bobu ne tatuabu mabuki abu a makuta, bakumvua

GENESE 42:36–43:15

ˆ buowa. 36 Tatuabu Yakoba wakabambila ne: “Meme ke unudi bajimijile bana!a Jozefe katshienaku, b ne Simeona katshienaku, c mpindieu nudi nukeba kuangata Benyamina! Malu onso aa mmankuate meme!” 37 Kadi Lubena wakambila tatuende ne: “Udi mua kushipa bana banyi ba balume babidi meme tshiyi mupingane nende kuudi. d Umufile mu bianza bianyi, ne nemmupingaje kuudi.”e 38 Kadi wakamba ne: “Muananyi kakuya nenu to, bualu muanabu ukadi mufue, ne yeye mmushale nkayende. f Njiwu ya lufu yoyi mimufikile mu luendu ˆ lunuenza, dıba adi nenupuekeshe bushuwa nsuki yanyi mitoke mu Lukita1g ne kanyinganyinga.” h Tshiyole tshia nzala tshiakapita bukole mu buloba.i 2 Nunku pakajikijabu kudia biakudia bivuabu bafume nabi mu Ejipitu, j tatuabu wakabambila ne: “Pinganayi, nutusumbile ndambu wa biakudia.” 3 Ke Yuda kumuambila ne: “Muntu au uvua mutuambile patoke ne: ‘Kanuena ne bua kumona mpala wanyi kabidi to, amu nuenu bikale ne muanenu.’ k 4 Wewe mututume ne muanetu, netuye ne netukusumbile biakudia. 5 Kadi wewe kuyi mumutume, katuakuya to, bualu muntu au uvua mutuambile ne: ‘Kanuena ne bua kumona mpala wanyi kabidi to, amu nuenu bikale ne muanenu.’” l 6 Isalelem wakebeja ne: “Bua tshinyi nudi bankebele lutatu elu panuvua bambile muntu au ne: nuvua ne muanenu mukuabu?” 7 Bakandamuna ne: “Muntu au uvua mutukonke nkayende malu avua atutangila tuetu ne balela betu, wamba ne: ‘Tatuenu utshidi ne muoyo anyi? Nudi ne muanenu mukuabu anyi?’ Tuetu kumua-

43

110 NSHAP. 42 a Gen 43:14 b

Gen 37:28, 35

c

Gen 42:24

d

Gen 37:22 Gen 46:9

e

Gen 43:8, 9 Gen 44:32

f

Gen 37:31-34 Gen 44:20

g

Mis 89:48 Mbi 9:10 Hos 13:14 Bz 2:27 Bua 20:13

h

Gen 37:34, 35 Gen 44:29

 NSHAP. 43 i Gen 41:30 Bz 7:11

j

Gen 42:1, 2

k

Gen 42:15

l

Gen 42:15

m Gen 32:28  Mulongo 2 a Gen 42:13 b

Gen 42:16

c

Gen 37:26 Gen 42:38

d

Gen 42:1, 2

e

Bz 7:14

f

Gen 44:32

g

Gen 32:20

h

Yel 8:22 Yhz 27:17

i

Gen 37:25

42:38 1 Anyi “Sheole,” mmumue ne: lu- j kita lua bukua bantu buonso. Tang. k Diumv.

Gen 42:25, 35 Gen 42:36

mbila malu au. a Mmunyi mutuvua mua kumanya ne: uvua mua kuamba ne: ‘Luayi ne muanenu’?” b 8 Nunku Yuda wakasumisha tatuende Isalele, wamba ne: “Untume meme ne muana eu, c utulekele tuye bua tuikale ne muoyo ne katufu, d tuetu ne wewe ne bana. e 9 Nendieyeke bua bualu buende.1f Bualu buobu bumufikile, unkuate meme. Meme tshiyi mumupingaje kuudi, mukulejaye, nengikale mukuenzele bibi bua kashidi. 10 Kadi bu ˆ tuetu katuyi banengakane, dıba edi tuvua mua kuikala batue kuntu aku bapingane misangu ibidi.” 11 Ke tatuabu Isalele kubambila ne: “Biobi ne bua kuenzeka mushindu au, nanku enzayi nunku: Angatayi bintu bitambe buimpe bia mu buloba ebu mu mifuku1 yenu, nubituadile muntu au bu dipa:g ndambu wa budimbu bua mutshi wa bome, h ndambu wa buitshi, budimbu bua ladanume, bizubu bia mutshi bidi ne budimbu, i tumuma tua pistashe, ne bimuma bia amande. 12 Nuangate makuta mapite a kumpala misangu ibidi; nupingane kabidi ne makuta avuabu bapingaje lua ku mushiku kua mifuku yenu au. j Bavua mua kuikala batupakane. 13 Angatayi muanenu ne ndayi, pinganayi kudi muntu au. 14 Nzambi Wa Bukole Buonso asakaku muntu au bua kunumvuila luse, bua anulekeleele muanenu mukuabu au ne Benyamina. Kadi buanyi meme, bikalabi bua kujimija bana, nembajimije!”k 15 Nunku bakangata dipa adi, kuangatabu kabidi makuta mapite a kumpala misangu ibidi, ne Benyamina. Pashishe bakajuka, kuyabu mu Ejipitu, kuimana43:9 1 Anyi “nengikale tshieya buende yeye.” 43:11 1 Anyi “bintu bia kuelela bintu.”

111 bu kabidi kumpala kua Jozefe. a 16 Pavua Jozefe mubamone ne Benyamina, wakambila diakamue muntu uvua ku mutu kua nzubu wende ne: “Ndaku ne bantu aba ku nzubu, ushipe nyama ne ulongolole biakudia, bualu bantu aba nebadie nanyi munda munya emu.” 17 Diakamue muntu au wakenza anu muvua Jozefe muambe, b kuyaye nabu ku nzubu kua Jozefe. 18 Kadi baˆ ntu abu bakumvua buowa pakayabu nabu ku nzubu kua Jozefe, kutuadijabu kuamba ne: “Mbalue netu muaba eu bua makuta avuabu bapingaje mu mifuku yetu musangu mushale. Mpindieu nebatukuate, kutuvuija bapika, ne nebangate mpunda yetu!” c 19 Nunku bakaya kudi muntu uvua ku mutu kua nzubu wa Jozefe, kuyukilabu nende ku tshibueledi tshia nzubu. 20 Bobu kuamba ne: “Tufuila koku luse mukalenge wanyi! Tuvua balue musangu wa kumpala bua kusumba biakudia. d 21 Kadi patuakafika muaba wa tshilala benyi ne batuadije kusulula mifuku yetu, tuakamona makuta a yonso wa kutudi lua ku mushiku kua mufuku wende, makuta etu bujitu buawu buonso. e Nunku tudi basue kuapingaja tuetu nkayetu. 22 Tudi balue ne makuta makuabu bua kusumba biakudia. Katuena bamanye uvua muele makuta etu au mu mifuku yetu to.” f 23 Ke yeye kuamba ne: “Mbimpe. Kanutshinyi to. Nzambi wenu, Nzambi wa tatu wenu uvua muele makuta mu mifuku yenu. Makuta enu avua manji kufika kundi.” Pashishe wakalua ne Simeona kudibu. g 24 Nunku muntu au wakabuela nabu mu nzubu wa Jozefe, kuˆ bapeshaye mayi bua kuowabu ku makasa, kufilaye biakudia bua mpunda yabu. 25 Bobu kulongolola dipa h dia kupesha Joze-

GENESE 43:16-34 NSHAP. 43 a Gen 37:7, 9

b

Gen 41:39, 40

c

Gen 42:25, 35

d

Gen 42:3

e

Gen 42:27

f

Gen 43:12

g

Gen 42:23, 24

h Gen 43:11  Mulongo 2 a Gen 43:16

b

Gen 37:7, 9 Gen 42:6

c

Gen 43:7

d

Gen 37:7, 9

e

Gen 35:24

f

Gen 42:13

g

Gen 42:23, 24

h

Gen 46:33, 34 Eks 8:26

i

Gen 49:3 Dut 21:17

fe pavuaye ulua munda munya, bualu bavua bumvue ne: bavua ne bua kudia biakudia muaba au. a 26 Pakabuela Jozefe mu nzubu, bakamutuadila dipa diabu mu nzubu amu, kumutuilabu mpala panshi. b 27 Pashishe wakabakonka bua kumanya muvuabu, kuebejaye ne: “Tatuenu mukulakaje unuvua bambe au udi munyi? Utshidi ne muoyo anyi?” c 28 Kuambabu ne: “Tatuetu muena mudimu webe udi bimpe. Utshidi ne muoyo.” Pashishe bakinama, kutuabu mpala yabu panshi. d ˆ 29 Pakabandululaye mesu ende, wakamona muanabu Benyamina, muana wa mamuende, e yeye kuamba ne: “Eu ke muanenu, muana wa mukala unuvua bangambile au anyi?” f Yeye kuamba kabidi ne: “Muananyi, Nzambi akukuatshishe.” 30 Pashishe Jozefe wakapatuka lukasa, bualu kavua mua kukolesha muoyo bua muanabu, ne wakakeba muaba wa kudidilaye. Ke yeye kuya mu nzubu wa munda, kutuadijaye kudidilamu. g ˆ 31 Pashishe wakuowa mayi ku ˆ mesu, yeye kupatuka, mpindieu ukavua mukoleshe muoyo, yeye kuamba ne: “Luayi ne biakudia.” 32 Bakamupesha biakudia pa nkayende, bobu pabu pa nkayabu, ne bena Ejipitu bavua nende bakadia pa nkayabu, bualu bena Ejipitu kabavua mua kudia ne bena Ebelu to, bualu tshivua bualu bubi kudi bena Ejipitu. h 33 Bana babu1 bavua basombe kumpala kuende balondangane, muanabute bilondeshile bukenji buende bua buanabute, i ne wa mukala bilondeshile buana buende; bavua anu batangilangana bakema. 34 Uvua anu ˆ utuma biakudia bia ku mesa ende ku abu, kadi wakavudija tshitupa tshia Benyamina 43:33 1 Ku mua.: “Bobu.”

GENESE 44:1-20 misangu itanu kupita bia bakuabu bonso. a Nunku bakatungunuka ne kudia ne kunua nende too ne pakukutabu. Pashishe Jozefe wakatumina muntu uvua ku mutu ˆ kua nzubu wende dıyi ne: “Uwuja mifuku ya bantu aba ne biakudia bungi buonso budibu mua kuambula, ne uteke makuta a yonso wa kudibu lua ku mushiku kua mufuku wende. b 2 Kadi uteke dikopo dianyi, dikopo dia arjan adi, lua ku mushiku kua mufuku wa muana wa mukala pamue ne makuta a biakudia biende.” Nunku wakenza anu muvua Jozefe mumuambile. 3 Mu dinda pakavua panshi patoke, bakapingaja bantu abu ne mpunda yabu. 4 Bobu kabayi banji kuya kule ne tshimenga, Jozefe wakambila muntu uvua ku mutu kua nzubu wende ne: “Juka! Londa bantu abu! Paudi ubapeta, ubambile ne: ‘Bua tshinyi nudi bapingaje bubi ku buimpe? 5 Dikopo edi ki nditu mfumuanyi unuinamu ne ubukilamu malu anu mushindu udiwu anyi? Nudi benze bualu bubi be!’” 6 Nunku wakabapeta, kubaˆ mbilaye meyi au. 7 Kadi bakamuambila ne: “Bua tshinyi mukalenge wanyi udi wamba bualu bua mushindu eu? Bena mudimu bebe kabena mua kuenza bualu bua nunku nansha! 8 Mona, makuta atuvua basangane lua ku mishiku kua mifuku yetu tuvua bapingane nawu kuudi bafume ˆ nawu mu buloba bua Kanana. c Kadi mmunyi mutudi mua kuiba arjan anyi or mu nzubu mua mfumuebe? 9 Bobu badisangane kudi umue wa ku bapika bebe, yeye afue, ne tuetu bakuabu netulue bapika ba mfumuanyi.” 10 Ke yeye kuamba ne: “Bienzeke anu munudi bambe amu: muntu wasanganabu

44

112 NSHAP. 43 a Gen 45:22  NSHAP. 44 b Gen 42:25

c Gen 43:12  Mulongo 2 a Gen 44:2

b

Gen 43:8 Gen 44:32

c

Gen 37:7, 9

d

Gen 44:5

e

Gen 37:18, 28 Gen 42:21, 22

f

Gen 44:9

g

Gen 41:44 Gen 45:8

nadi nealue mupika wanyi, kadi nuenu bakuabu kanuakuikala ne bualu to.” 11 Nunku yonso wa kudibu wakatulula mufuku wende panshi lukasa, kuwusululaye. 12 Wakakeba bimpe bimpe, kubanga ne mukulumpe, kujikija ne muana wa mukala. Ndekelu wa bionso, wakasangana dikopo mu mufuku wa Benyamina. a 13 Nunku bakadipanda bilamba, yonso wa kudibu wakapingaja bujitu buende pa mpunda wende, kupinganabu mu tshimenga. 14 Pavua Yuda b ne bana babu babuele mu nzubu mua Jozefe, yeye utshivuamu; ne bakadiela panshi kumpala kuende. c 15 Jozefe wakabebeja ne: “Ebu bualu bunudi benze budi bishi? Kanuvua bamanye ne: muntu bu meme udi mua kubuka malu anu mushindu udiwu anyi?” d 16 Ke Yuda kuandamuna ne: “Ntshinyi tshitudi mua kuambila mfumuanyi? Netuambe tshinyi? Mmunyi mutudi mua kuleja mutudi bantu bakane? Nzambi mulelela mmutandule tshilema tshia bapika bebe. e Tudi mpindieu bapika ba mfumuanyi, tuetu ne muntu udibu basangane ne dikopo!” 17 Kadi wakamba ne: “Tshiena mua kuenza nanku to! Muntu udibu basangane ne dikopo ke walua mupika wanyi. f Kadi nuenu bakuabu, bandayi kudi tatuenu mu ditalala.” 18 Yuda wakasemena kudiye, yeye kuamba ne: “Ndi nkusengelela mfumuanyi, anyisha koku bua mupika webe ambe bualu mu matshi a mfumuanyi, kukuatshidi mupika webe tshiji, bualu ˆ wewe udi anu bu Palo menemene. g 19 Mfumuanyi uvua muebeje bapika bende ne: ‘Nudiku ne tatu peshi muanenu wa balume mukuabu anyi?’ 20 Ke tuetu kuambila mfumuanyi ne: ‘Tudi ne tatu ukadi mukulakaje, ne

113 muana wa ku bukulakaja buende, wa mukala. a Kadi muanabu ukadi mufue, b nunku yeye ke muana umuepele wa munda mua mamuende udi mushale, c ne tatuende mmumunange.’ 21 Pashishe wewe kuambila bapika bebe ne: ‘Nulue nende kundi bua mmumone.’d 22 Kadi tuetu kuambila mfumuanyi ne: ‘Muana kena mua kushiya tatuende to. Yeye mumushiye, tatuende neafue bushuwa.’ e 23 Ke wewe kuambila bapika bebe ne: ‘Nuenu kanuyi balue ne muanenu wa mukala au, kanuakumona mpala wanyi kabidi to.’ f 24 “Nunku tuakabanda kudi tatu wetu mupika webe, tuetu ˆ kumuambila meyi a mfumuanyi. 25 Pakapita matuku, tatu wetu wakamba ne: ‘Pinganayi, nutusumbile ndambu wa biakudia.’ g 26 Kadi tuakamba ne: ‘Katuena mua kupueka to. Muanetu wa mukala yeye muikale netu, netupueke, bualu katuena mua kumona mpala wa muntu au katuyi ne muanetu wa mukala to.’ h 27 Ke tatu wanyi mupika webe kutuambila ne: ‘Nudi bamanye bimpe ne: mukajanyi uvua mundelele anu bana ba balume babidi. i 28 Kadi umue wa kudibu wakanshiya, meme kuamba ne: “Badi mua kuikala bamusunsulule!” j Tshiena muanji kumumona too ne mpindieu. 29 Nuenu bumbushe kabidi mukuabu ˆ eu ku mesu kuanyi, njiwu ya lufu yoyi mimukuate, bushuwa nenupuekeshe nsuki yanyi mitoke mu Lukita1k ne kanyinganyinga kakole.’ l 30 “Mpindieu meme mupingane kudi tatu wanyi mupika webe muana eu kayi netu, bu mudi muoyo1 wende musuikakane ne muoyo1 wa muana eu, 31 dia-

GENESE 44:21–45:5 NSHAP. 44 a Gen 42:13 Gen 43:7

b

Gen 37:31-34

c

Gen 35:18, 19

d

Gen 42:15 Gen 43:29

e

Gen 42:38

f

Gen 42:20

g

Gen 43:2

h

Gen 43:5

i

Gen 29:18 Gen 30:22-24 Gen 35:18, 19 Gen 46:19

j

Gen 37:33

k

Mis 16:10 Mbi 9:10 Hos 13:14 Bz 2:27 Bua 20:13

l

Gen 37:34, 35 Gen 42:38 Mis 88:3

 Mulongo 2 a Gen 43:9  NSHAP. 45 b Gen 43:30

c

Bz 7:13

d

Gen 37:28 Bz 7:9

44:29, 31 1 Anyi “Sheole,” mmumue ne: e lukita lua bukua bantu buonso. Tang. Diumv. 44:30 1 Anyi “anyima.”

Gen 47:23, 25 Gen 50:20 Mis 105:17

kamue padiye umona ne: muana kenaku, neafue, ne bapika bebe nebapuekeshe nsuki mitoke ya tatu wetu mupika webe mu Lukita1 ne kanyinganyinga. 32 Mupika webe uvua mujadikile tatuanyi bua muana eu, wamba ne: ‘Meme tshiyi mupingane nende ˆ kuudi, dıba adi nengikale muenzele tatu wanyi bibi bua kashidi.’ a 33 Nunku mpindieu ndi nkusengelela ne: mupika webe ashale mupika wa mfumuanyi pa muaba wa muana eu, bua muana apingane ne bana babu. 34 Mmunyi mundi mua kupingana kudi tatu wanyi tshiyi ne muana eu? Tshiakukokesha bua kutangila padi dikenga dikole edi dikuata tatu wanyi to!” ˆ Pakumvua Jozefe meyi aa, kavua mua kukolesha kabidi muoyo kumpala kua bena mudimu bende bonso to. b Ke ˆ yeye kuela dıyi ne: “Umbushayi bantu bonso muaba undi eu!” Muntu nansha umue kakashala ne Jozefe pavuaye udimanyisha kudi bana babu. c 2 Pashishe wakatuadija kudiˆ la ne dıyi dikole menemene, bena Ejipitu bakumvua, ne bena ˆ mu nzubu mua Palo kumvuabu pabu. 3 Ndekelu wa bionso, Jozefe wakambila bana babu ne: “Meme ndi Jozefe. Tatu utshidi ne muoyo anyi?” Kadi bana babu kabakakokesha bua kumuandamuna to, bualu bavua bakeme bikole bua bualu buende. 4 Nunku, Jozefe wakambila bana babu ne: “Semenayi koku kundi.” Nunku bobu kusemena kudiye. Ke yeye kubambila ne: “Meme ndi muanenu Jozefe unuvua bapane mu Ejipitu.d 5 Kadi mpindieu kanumvu bibi ne kanupishanganyi bua munuvua bampane kuneku to; bualu Nzambi uvua muntume kumpala kuenu bua kulama mioyo ya bantu. e

45

GENESE 45:6-24 6 Etshi ntshidimu tshibidi tshia tshiyole tshia nzala mu buloba, a kutshidi kabidi bidimu bitanu bikala bantu kabayi badima anyi bapuola. 7 Kadi Nzambi uvua muntume kumpala kuenu bua kunulamina bashadile b benu pa buloba,1 ne bua kunulama ne muoyo ku diambuluisha dia lupandu lunene. 8 Nunku ki nnuenu bavua bantume muaba eu to, kadi Nzambi mulelela ke uvua muntume bua kunteka bu muˆ fidi munene wa mibelu1 wa Palo ne mukalenge wa nzubu wende mujima ne mukokeshi pa buloba buonso bua Ejipitu.c 9 “Pinganayi lukasa kudi tatu, numuambile ne: ‘Muanebe Jozefe mmuambe ne: “Nzambi mmunteke mukalenge ku mutu kua Ejipitu mujima.d Luaku kundi. Kujingakanyi to. e 10 Neusombele mu buloba bua Goshene f bua wikale pabuipi nanyi, wewe, bana bebe, bikulu bebe, mikoko yebe, ngombe yebe ne bintu bionso biudi nabi. 11 Nengikale nkupeshilaku biakudia, bualu kutshidi kabidi bidimu bitanu bia tshiyole tshia nzala. g Tshianana, wewe ne ba mu nzubu muebe ne bintu bionso biudi nabi nenubuele mu bupele.”’ 12 Nuenu ne muanetu Benyamina nudi mua ˆ kudimuenena mpindieu ne mesu enu ne: meme ke udi wakula nenu bushuwa.h 13 Nunku nuambile tatu bua butumbi buonso bundi nabu mu Ejipitu ne bua malu onso anudi bamone. Mpindieu enzayi lukasa, nupueke ne tatu kuneku.” 14 Pashishe wakupukila1 muanabu Benyamina, kudilaye, ne Benyamina pende wakadila mumuele maboko ku nshingu.i 15 Yeye kutua bana babu bonso mishiku,

114 NSHAP. 45 a Gen 41:30 Gen 47:18

b

Gen 46:26

c

Mis 105:21 Bz 7:9, 10

d

Gen 45:26

e

Bz 7:14

f

Gen 46:33, 34 Gen 47:1 Eks 8:22 Eks 9:26

g

Gen 47:12

h

Gen 42:23

i Gen 46:29  Mulongo 2 a Gen 47:6

b

Gen 41:39, 40

c

Gen 45:27 Gen 46:5

d

Gen 47:9

e

Gen 46:6

f

Gen 43:34

45:7 1 Anyi “mu buloba ebu.” 45:8 1 Ku mua.: “bu tatu.” 45:14 1 Ku mua.: “wakadiela ku nshingu kua.” g

Gen 42:21, 22

udila mubupukile, pashishe bana babu bakayukila nende. 16 Lumu luakafika ku nzubu ˆ kua Palo ne: “Bana babu ne Jozefe mbalue!” Bualu abu buakaˆ sankisha Palo ne bena mudimu ˆ bende. 17 Nanku Palo wakambila Jozefe ne: “Ambila bana benu ne: ‘Enzayi nunku: Payayi nyama yenu idi yambula maˆ jitu, nuye mu buloba bua Kanana, 18 nuangate tatu wenu ne ba mu nzubu yenu, nulue kundi. Nennupeshe bintu bimpe bia mu buloba bua Ejipitu, ne nenudie1 bintu bia mu tshitupa tshia bufuke bua bungi menemene2 tshia mu buloba ebu.’ a 19 Ndi mukuˆ tumine dıyi bua ubambile b ne: ‘Enzayi nunku: Angatayi matempu c a mu buloba bua Ejipitu bua bana benu ne bakaji benu, nuambule tatu wenu mu dimue dia kudiwu, nulue kuneku. d 20 Kanuditatshishi bua bintu bienu, e bualu bintu bitambe buimpe bionso bia mu buloba bua Ejipitu mbienu.’ ” 21 Nunku bana ba Isalele bakenza nanku, Jozefe wakabapeˆ sha matempu bilondeshile meyi ˆ avua Palo mutume, kubapeshaye kabidi biakudia bia kudiabu mu njila. 22 Wakapesha yonso wa kudibu bilamba bia kushintulula, kadi wakapesha Benyamina bitupa 300 bia arjan ne bilamba bitanu bia kushintulula. f 23 Wakatumina tatuende bintu ebi: mpunda dikumi miambule bintu bimpe bia mu Ejipitu, ne mpunda mikaji dikumi miambule ntete ne biakudia ne bintu bikuabu bia tatuende kudiambuluisha nabi mu njila. 24 Nunku wakalayangana ne bana babu, kadi pavuabu baya, wakabambila ne: “Kanufiikidianganyi munda mu njila to.” g 45:18 1 Anyi “nenudiambuluishe ne.” 2 Anyi “tshia mafuta.”

115 25 Nunku bakabanda bumbukila mu Ejipitu, kufikabu mu buˆ loba bua Kanana kudi tatuabu Yakoba. 26 Pashishe bakamuambila ne: “Jozefe utshidi ne muoyo, ne yeye ke udi ukokesha buloba bujima bua Ejipitu!” a Kadi muoyo wende wakanema bujitu bualu kavua muitabe bivuabu bamba to. b 27 Pakatuˆ ngunukabu ne kumuambila meyi onso avua Jozefe mubambile, ne pakamonaye matempu avua Jozefe mutume bua kumuambula, lungenyi lua tatuabu Yakoba luakabanga kupingana. 28 Isalele wakakema wamba ne: “Biakumbanyi! Muananyi Jozefe utshidi ne muoyo! Ndi ne bua kuya bua mmumone kumpala kua meme kufua!” c Nunku Isalele wakangata bionso bivuaye nabi,1 kuˆ yaye. Pakafikaye ku Be-sheba d wakalambula Nzambi wa tatuende Izaka e milambu. 2 Pashishe Nzambi wakakula ne Isalele mu tshikena kumona butuku wamba ne: “Yakoba, Yakoba!” Yeye kuamba ne: “Mmeme eu!” 3 Kuambaye ne: “Meme ndi Nzambi mulelela, Nzambi wa tatuebe. f Kutshinyi bua kupueka mu Ejipitu to, bualu nenkuvuijamu tshisamba tshinene. g 4 Meme nkayanyi nempueke nebe mu Ejipitu, ne meme nkayanyi nenkupatulamu kabidi, h ne Jozefe neateke ˆ tshianza tshiende pa mesu ebe.”1i 5 Pashishe Yakoba wakumbuˆ ka ku Be-sheba, ne bana ba Isalele bakambula tatuabu Yakoba ne bana babu ne bakaji babu ˆ mu matempu avua Palo mutume bua kumuambula. 6 Bakaya ne bimuna biabu ne bintu biabu bivuabu bapete mu buloba bua Kaˆ nana. Nunku Yakoba ne bana bende bonso bakafika mu Ejipitu.

46

GENESE 45:25–46:17 NSHAP. 45 a Mis 105:21 b

Gen 42:38 Gen 44:27, 28

c Gen 46:30  NSHAP. 46 d Gen 21:31 e

Gen 31:42 Eks 3:6

f

Gen 28:13

g

Gen 12:1, 2 Eks 1:7 Dut 26:5

h

Gen 15:16 Gen 28:15 Gen 47:29, 30 Gen 50:13

i Gen 50:1  Mulongo 2 a Eks 1:1-4 b

Gen 35:23 1Ku 5:1

c

Nom 26:5, 6

d

Gen 29:33

e

Nom 26:12, 13 1Ku 4:24

f

Gen 29:34

g

1Ku 6:16

h

Gen 29:35 Bua 5:5

i

Gen 38:2-5

j

Luk 3:23, 33

k

Gen 38:30

l

Gen 38:7, 9, 10

m

Nom 26:21 1Ku 2:5

n

Nom 26:23, 24 1Ku 7:1

o

Gen 30:20

p

Nom 26:26

q

Gen 30:21

r

Gen 30:11

46:1 1 Anyi “bonso bavua bende.” 46:4 s 1 Mmumue ne: kuabuikila padi Yakoba ufua. t

Nom 26:15-17 Gen 30:13

7 Wakaya mu Ejipitu ne bana bende ba balume ne bikulu bende ba balume, ne bana bende ba bakaji ne bikulu bende ba bakaji, mmumue ne: ndelanganyi yende yonso. ˆ 8 Aa mmena a bana ba balume ba Isalele bavua balue mu Ejipitu, a Yakoba ne bana bende ba balume: muanabute wa Yakoba uvua Lubena. b 9 Bana ba balume ba Lubena bavua: Hanoka, Palu, Heseˆ lona, ne Kami. c 10 Bana ba balume ba Simeona d bavua: Yemuele, Yamiˆ na, Ohada, Yakina, Soha, ne Shawula e muana wa mukaji ˆ muena Kanana. 11 Bana ba balume ba Lewi f ˆ bavua: Geshona, Kohata, ne Melali. g 12 Bana ba balume ba Yuda h bavua: Ele, Onana, Shela, i Pelese, j ne Zela. k Kadi Ele ne Onana bakafuila mu buloba bua ˆ Kanana. l Bana ba balume ba Pelese bavua: Heselona ne Hamula. m 13 Bana ba balume ba Yisaˆ ka bavua: Tola, Puwaha, Yoba, ne Shimelona. n 14 Bana ba balume ba Zebulona o bavua: Selede, Elona, ne Yalele. p 15 Aba mbana ba Lea, bavuaye mulelele Yakoba ku Padanaalama, kusangisha ne muanende wa bakaji Dina. q Bana bende ba balume ne bana bende ba bakaji bonso1 bavua 33. 16 Bana ba balume ba Gada r bavua: Sifiona, Hagi, Shuni, Esebone, Eli, Alodi, ne Aleli. s ˆ 17 Bana ba balume ba Ashe t bavua Yimenaha, Yishewa, Yishewi, Belia, ne muanabu wa bakaji Sela. 46:15 1 Anyi “Anyima yonso ya bana bende ba balume ne ba bakaji.”

GENESE 46:18–47:4 Bana ba balume ba Belia baˆ vua Hebe ne Malekiele. a 18 Aba mbana ba balume ba Zilepa b uvua Labana mupeshe muanende Lea. Wakalelela Yakoba bana aba: bonso bantu 16.1 19 Bana ba balume ba Lakele mukaji wa Yakoba bavua Jozefe c ne Benyamina. d 20 Bakalelela Jozefe Manashe e ne Efelayima f mu buloba bua Ejipitu kudi Asenata g muana wa Potifela muakuidi wa mu Ono.1 21 Bana ba balume ba Benyaˆ mina h bavua: Bela, Beke, Asheˆ bele, Gela, i Namana, Ehi, Losha, ˆ Mupima, Hupima, j ne Ada. k 22 Aba mbana ba balume ba Lakele bavuabu balelele Yakoba: bonso bantu 14.1 23 Muana wa balume1 wa Dana l uvua Hushima. m 24 Bana ba balume ba Nafaˆ tale n bavua: Yasele, Guni, Yese, ne Shilema. o 25 Aba mbana ba balume ba Bileha uvua Labana mupeshe muanende Lakele. Wakalelela Yakoba bana aba: bonso bantu muanda mutekete.1 26 Bantu bonso1 bavua bafumine kudi Yakoba bavua baye nende mu Ejipitu bavua 66, pa kumbusha bakaji ba bana ba Yakoba. p 27 Bana ba balume ba Jozefe bakamulelelabu mu Ejipitu bavua babidi.1 Bantu2 bonso ba mu nzubu wa Yakoba bavua baye mu Ejipitu bavua 70. q 28 Yakoba wakatuma Yuda r bua adianjile bua kuambila Jozefe ne: uvua mu njila mutangile ku Goshene. Pakafikabu mu buloba bua Goshene, s 29 Joze-

116

Bz 7:13

fe wakamba bua bamulongoluele ditempu diende, yeye kuya bua kusambakena ne tatuende Isalele ku Goshene. Pakadimanyishaye kudiye, wakamupukila1 diakamue, kudilaye mutantshi.2 30 Pashishe Isalele wakambila Jozefe ne: “Mpindieu ndi mua kufua; ndi mumone mpala webe ne mumanye ne: utshidi ne muoyo.” 31 Ke Jozefe kuambila bana babu ne ba mu nzubu wa tatuende ne: “Lekelayi mbande ˆ ne mmanyishe Palo, a mmuambile ne: ‘Bana betu ne ba mu nzubu wa tatu wanyi bavua mu buˆ loba bua Kanana mbalue kuneku kundi. b 32 Bantu aba mbalami ba mikoko, c batu bamuna bimuna, d ne mbalue ne mikoko ne ngombe yabu ne bionso bidiˆ bu nabi.’ e 33 Padi Palo unubikila ne unuebeja ne: ‘Nutu nuenza mudimu kayi?’ 34 nuambe ne: ‘Bena mudimu bebe mbamunyi ba bimuna katshia ku buana buetu too ne mpindieu, f tuetu ne bankambua betu kabidi,’ bua numone mua kusombela mu buloba bua Goshene, g bualu mulami yonso wa mikoko mmuntu udibu bapetula kudi bena Ejipitu.” h Nunku Jozefe wakaya kuaˆ mbila Paloi ne: “Tatuanyi ne bana betu ne mikoko yabu ne ngombe yabu ne bintu bionso bidibu nabi mbafumine mu buloba ˆ bua Kanana, badi mpindieu mu buloba bua Goshene.” j 2 Wakangata bana babu batanu, kuyaye ˆ nabu kudi Palo. k ˆ 3 Palo wakebeja bana babu ne: “Nutu nuenza mudimu ˆ kayi?” Bobu kuandamuna Palo ne: “Bena mudimu bebe mbalami ba mikoko, tuetu ne bankambua betu.”l 4 Pashishe bakaˆ mbila Palo ne: “Tudi balue

Gen 12:16 Gen 26:12, 14 Gen 31:17, 18 Gen 46:33, 34

46:29 1 Ku mua.: “wakadiela ku nshingu kuende.” 2 Anyi “wakadidila pa nshingu pende, udila anu kudila.”

NSHAP. 46 a Nom 26:44, 45 b

Gen 29:24

c

Gen 30:24

d

Gen 35:18

e

Gen 41:51

f

Gen 41:52

g

Gen 41:50

h

1Ku 7:6

i

1Ku 8:1, 3

j

1Ku 7:12

k

Nom 26:38-40

l

Gen 30:6

m

Nom 26:42

n

Gen 30:8

o

Nom 26:48, 49

p

Gen 35:10, 11

q

Eks 1:5 Dut 10:22 Bz 7:14

r

Gen 43:8 Gen 44:18

s

Gen 45:10 Gen 47:1

 Mulongo 2 a Gen 41:39, 40 b

Gen 45:19 Bz 7:13

c

Gen 31:17, 18 Gen 47:3

d

Gen 31:38

e

Gen 46:6

f

Gen 30:35, 36

g

Gen 45:17, 18 Gen 47:27

h Gen 43:32  NSHAP. 47 i Gen 46:31

46:18 1 Anyi “anyima 16.” 46:20 j 1 Mmumue ne: Heliopolise. 46:22 1 Anyi “anyima 14.” 46:23 1 Ku mua.: k “Bana ba balume.” 46:25 1 Anyi “anyima 7.” 46:26 1 Anyi “Anyima yonso.” l 46:27 1 Anyi “anyima ibidi.” 2 Anyi “Anyima.”

Gen 45:10 Eks 8:22

47

117 bua kusomba bu bantu ba ku babende mu buloba ebu a bualu kakuena miaba ya kudishila nyama ya bena mudimu bebe to, bualu tshiyole tshia nzala ntshikole mu ˆ buloba bua Kanana. b Nunku anyisha koku bua bena mudimu bebe basombele mu buloba bua Goˆ shene.” c 5 Ke Palo kuambila Jozefe ne: “Tatuebe ne bana benu mbalue kuneku kuudi. 6 Buloba bua Ejipitu budi mu bianza biebe. Uteke tatuebe ne bana benu mu tshitupa tshitambe buimpe tshia buloba.d Basombele mu buloba bua Goshene, ne biwikala mumanye bantu balume munkatshi muabu badi bakumbane, ubateke balami ba bimuna bianyi.” 7 Pashishe Jozefe wakalua ne tatuende Yakoba, yeye kuya neˆ nde kudi Palo, ne Yakoba kubeˆ ˆ neshaye Palo. 8 Palo wakebeja Yakoba ne: “Udi ne bidimu bungi munyi?” 9 Yakoba wakandamuˆ na Palo ne: “Bidimu bia ditambakana1 dianyi bidi 130. Bidimu bia muoyo wanyi mbikese ne mbia dikenga, e kabiena nansha bungi bumue ne bidimu bia muoyo bia bankambua banyi mu ditambakana2 diabu nansha.” f 10 Pashiˆ she Yakoba wakabenesha Palo, yeye kumbuka kumpala kuende. 11 Nunku Jozefe wakapesha tatuende ne bana babu muaba wa kusombela, kubapeshaye wabu muaba mu buloba bua Ejipitu, mu tshitupa tshitambe buimpe tshia mu buloba, mu buloba bua Lamesese, g anu muvua ˆ ˆ Palo mumutumine dıyi bua kuenza. 12 Jozefe wakatungunuka ne kupesha tatuende ne bana babu ne ba mu nzubu wa tatuende mujima biakudia1 bilonde-

GENESE 47:5-19 NSHAP. 47 a Gen 15:13 Dut 26:5 Mis 105:23 Bz 7:6

b

Bz 7:11

c

Gen 45:10

d

Gen 45:17, 18

e

Yob 14:1, 2

f

Gen 25:7 Gen 35:28

g

Gen 45:10 Eks 1:8, 11 Eks 12:37 Nom 33:3

 Mulongo 2 a Gen 41:30, 31

ˆ 47:9 1 Anyi “disomba bua tshitupa tshıpi; disomba bu muntu wa ku babende.” ˆ 2 Anyi “disomba bua tshitupa tsh ıpi; disomba bu bantu ba ku babende.” b 47:12, 13 1 Ku mua.: “mampa.”

Gen 41:56 Gen 44:25

shile bungi bua bana babu balela. 13 Kakutshivua biakudia1 mu buloba buonso to, bualu tshiyole tshia nzala tshivua tshitambe bukole, ne buloba bua Ejipitu ne ˆ buloba bua Kanana biakatshioka bikole bua tshiyole tshia nzala atshi. a 14 Jozefe uvua usangisha makuta onso avuabu ne bua kupeta mu buloba bua Ejipitu ne ˆ mu buloba bua Kanana a ku biakudia bivua bantu basumba, b ne Jozefe uvua ulua ne makuta au ˆ mu nzubu mua Palo. 15 Pakapita matuku, makuta a mu buloba bua Ejipitu ne a mu buloˆ ba bua Kanana akajika, ne bena Ejipitu bonso bakatuadija kulua kudi Jozefe bamuambila ne: “Tupesha biakudia! Bua tshinyi tudi tufua wewe mututangile, anu bualu makuta etu mmajike?” 16 Ke Jozefe kubambila ne: “Makuta enu owu majike, filayi bimuna bienu, ne meme nennupeshe biakudia ku bimuna bienu.” 17 Nunku bakabanga kutuadila Jozefe bimuna biabu, ne Jozefe uvua utungunuka ne kubapesha biakudia ku tubalu tuabu, ku mikoko yabu, ku ngombe yabu, ne ku mpunda yabu; wakatungunuka ne kubapesha biakudia ku bimuna biabu bionso tshidimu atshi tshijima. 18 Pakajika tshidimu atshi, bakabanga kulua kudiye tshidimu tshiakalonda bamba ne: “Katuakusokoka mukalenge wanyi ne: tukadi bapeshe mukalenge wanyi makuta ne bimuna bionso. Katuena bashale ne tshintu tshia kupesha mukalenge wanyi to, anu mibidi yetu ne maloba etu. 19 Bua tshinyi tudi ne bua kufua, tuetu ne maloba etu, wewe mutangile? Tusumba tuetu ne maloba etu ku biakudia, ne tuetu ne maloba etu neˆ tulue bapika ba Palo. Utupeshe mamiinu bua tumone mua

GENESE 47:20–48:7 kushala ne muoyo, katufu, ne maloba etu kaashadi munda mutupu.” 20 Nunku Jozefe wakaˆ sumbila Palo maloba a bena Ejipitu onso, bualu muena Ejipitu yonso uvua mupane budimi buende bua bukole bua tshiyole tshia nzala; nanku buloba buakaˆ lua bua Palo. 21 Pashishe wakamuangesha bantu kutuadijila ku ditengu dimue dia buloba bua Ejipitu too ne ku dikuabu, kubatekaye mu bimenga. a 22 Anu maloba a bakuidi ke avuaye kayi musumbe to, b bualu biakudia bia bakuidi ˆ bivua bifuma kudi Palo, ne baˆ vua badia biakudia bivua Palo ubapesha. Ke bualu kayi kabavua bapane maloba abu to. 23 Pashishe, Jozefe wakambila bantu ne: “Tangilayi, lelu ndi munusumbe nuenu ne maloˆ ba enu bua Palo. Mamiinu ngowu aa, nudi ne bua kuakuna mu madimi. 24 Pakuamawu, nenuˆ file tshia bitanu kudi Palo, c kadi bitupa binayi nebikale mamiinu bua madimi enu ne biakudia bia nuenu kudia, nuenu ne bantu badi mu nzubu yenu ne bana benu.” 25 Nunku bakamba ne: “Wewe udi mulame mioyo yetu. d Tukulengelele koku mukalenge wanyi, ne netulue bapika ba ˆ Palo.” e 26 Nunku Jozefe wakela mukenji utshidiku too ne lelu mu buloba buonso bua Ejipitu ˆ ne: tshia bitanu ntshia Palo. Anu maloba a bakuidi ke avua kaayi ˆ malue a Palo. f 27 Isalele wakatungunuka ne kusombela mu buloba bua Ejipitu, mu buloba bua Goshene; g bakasombelamu, kulelanganabu, kuvulanganabu bikole menemene. h 28 Yakoba wakalala mu buloba bua Ejipitu bidimu 17; nunku matuku a muoyo wa Yakoba akakumbana bidimu 147. i 29 Tshikondo tshia lufu lua Isalele tshikavua tshienda tshi-

118

g

Gen 28:13, 19 Hos 12:4

h

Gen 35:10, 11

i

Gen 28:13, 14

j

Yos 14:4 1Ku 5:1

k

Gen 35:23

semena, a nunku wakabikila muanende Jozefe kumuambilaye ne: “Mpindieu, bingikala muanyishiˆ bue ku mesu kuebe, ndi nkulomba bua uteke tshianza tshiebe muinshi mua tshibelu tshianyi, ne undeje dinanga dia lulamatu ne lulamatu. Kunjiiki koku mu Ejipitu to. b 30 Pangafua,1 udi ne bua kumbuka nanyi mu Ejipitu ne kunjiika mu lukita lua bankambua banyi.” c Nunku wakamba ne: “Nengenze anu muudi muambe amu.” 31 Ke kuambaye ne: “Ditshipa kundi.” Nunku wakaditshipa kudiye. d Ke Isalele kuinyika mutu panshi ku mutu kua bulalu buende. e Pakapita malu aa, bakambila Jozefe ne: “Mona, tatu webe ukadi wenda utshioka.” Ke Jozefe kuyaye ne bana bende babidi, Manashe ne Efelayima.f 2 Pashishe bakambila Yakoba ne: “Muanebe Jozefe nyeye eu mulue kukumona.” Nunku Isalele wakadikolesha, kusombaye pa bulalu buende. 3 Yakoba wakambila Jozefe ne: “Nzambi Wa Bukole Buonso wakammuenekela ku Luza mu ˆ buloba bua Kanana ne wakambenesha.g 4 Wakangambila ne: ‘Nengenze bua ulele bana, nenkuvudije, ne nenkuvuije tshisumbu tshia bukua bisamba, h ne nempeshe bana1 bebe balua panyima pebe buloba ebu bua buikale buabu bua kashidi.’ i 5 Mpindieu bana bebe babidi bavuabu bakulelele mu buloba bua Ejipitu kumpala kua meme kulua kuudi mu Ejipitu mbanyi. j Efelayima ne Manashe nebikale banyi anu bu mudi Lubena ne Simeona.k 6 Kadi bana bakulelelabu panyima pabu nebalue bebe. Nebabaˆ bikile mu dına dia bana babu mu bumpianyi buabu. l 7 Kadi

l

Yos 13:29 Yos 16:5

47:30 1 Ku mua.: “Pangalala ne batatu banyi.” 48:4 1 Ku mua.: “dimiinu.”

NSHAP. 47 a Gen 41:48, 49 b

Gen 41:45

c

Gen 41:34

d

Gen 45:5 Bz 7:11

e

Gen 47:19

f

Gen 47:22

g

Gen 47:4

h

Eks 1:7 Dut 10:22 Mis 105:24 Bz 7:17

i Gen 47:9  Mulongo 2 a Gen 49:33 b

Gen 46:4 Gen 50:13 Bz 7:15, 16

c

Gen 25:9, 10 Gen 49:29, 30

d

Gen 50:5

e Eb 11:21  NSHAP. 48 f Gen 41:50 Yos 14:4

48

119 meme, pamvua mfumina ku Padana, Lakele wakafuila a ku luseˆ ke luanyi mu buloba bua Kanana, paku kutshivua ntanta mule kumpala kua kufika ku Efelata. b Nanku ngakamujiika muaba au mu njila wa ku Efelata, mbuena kuamba ne: Beteleheme.”c 8 Pashishe Isalele wakamona bana ba Jozefe, kuebejaye ne: “Aba mbanganyi?” 9 Nunku Jozefe wakandamuna tatuende ne: “Mbana badi Nzambi mumpeshe kuneku.” d Ke yeye kuamba ne: “Luaku nabu kundi bua mbabeˆ neshe koku.” e 10 Mesu a Isalele akavua bitayitayi bua bukulakaja, katshivua mua kumona kabidi bimpe to. Nunku Jozefe wakalua nabu pabuipi nende, yeye kubatua mishiku, kubupukilaye. 11 Isalele wakambila Jozefe ne: “Tshivua ngela meji ne: mvua mua kumona mpala webe to, f kadi mpindieu Nzambi mmuenze bua mmone too ne bana1 bebe.” 12 Pashishe Jozefe wakabumbusha lua ku binu bia Isalele, yeye kuinama kutuaye mpala wende panshi. 13 Jozefe wakabakuata bonso babidi, Efelayima g ku tshianza tshiende tshia balume bua ikale ku dia bakaji dia Isalele, ne Manashe h ku tshianza tshiende tshia bakaji bua ikale ku dia balume dia Isalele, kubasemejaye pabuipi nende. 14 Kadi Isalele wakolola tshianza tshiende tshia balume, kutshitekaye pa mutu pa Efelayima nansha muvuaye muakunyi, kutekaye tshianza tshiende tshia bakaji pa mutu pa Manashe. Uvua mumanye tshivuaye mutekele bianza biende mushindu au, bualu Manashe ke uvua muanabute. i 15 Pashishe wakabenesha Jozefe, kuambaye ne: j “Nzambi mulelela uvua batatu banyi Abalahama ne 48:11, 19 1 Ku mua.: “dimiinu.”

GENESE 48:8-22 NSHAP. 48 a Gen 35:19 b

Mik 5:2

c

1Sm 17:12 Mat 2:6

d

Gen 41:50

e

Eb 11:21

f

Gen 37:34, 35 Gen 42:36 Gen 46:30

g

Gen 41:52

h

Gen 41:51

i

Gen 41:51 Gen 46:20

j 1Ku 5:2  Mulongo 2 a Gen 17:1 Gen 24:40

b

Gen 28:13 Mis 23:1

c

Gen 28:15 Gen 31:11 Mis 34:7

d

Gen 32:26

e

Eks 1:7 Nom 26:34, 37

f

Gen 41:51

g

Nom 2:18-21

h

Nom 1:32, 33

i

Eb 11:21

j

Gen 50:24

k

Gen 15:14 Gen 26:3 Dut 31:8

Izaka bende kumpala kuende, a Nzambi mulelela udi mundame matuku anyi onso a muoyo too ne lelu, b 16 Muanjelu udi munsungile ku makenga anyi onso, c benesha bana aba. d ˆ Babikidibue ku dına dianyi ˆ ne ku dına dia batatu banyi Abalahama ne Izaka, Bavulangane balue ba bungi pa buloba.” e 17 Pakamona Jozefe ne: tatuende uvua anu muteke tshianza tshiende tshia balume pa mutu pa Efelayima, biakamutonda, nanku wakakuata tshianza tshia tatuende ukeba kutshiumbusha pa mutu pa Efelayima bua kutshiteka pa mutu pa Manashe. 18 Jozefe wakambila tatuende ne: “Tatu, kuenji nanku to, bualu eu ke muanabute.f Teka tshianza tshiebe tshia balume pa mutu pende.” 19 Kadi tatuende uvua anu ubenga, wamba ne: “Ndi mumanye, muananyi, ndi mumanye. Yeye pende nealue tshisamba, yeye pende nealue munene. Nansha nanku, muakunyende nealue munene kumupita, g ne bana1 bende nebalue bungi bukumbanangane ne bua bisamba.” h 20 Nunku wakatungunuka ne kubabenesha dituku adi, i wamba ne: ˆ “Bena Isalele batele dına diebe padibu babeneshangana, bamba ne: ‘Nzambi akuvuije bu Efelayima ne bu Manashe.’” Nunku wakatungunuka ne kuteka Efelayima kumpala kua Manashe. 21 Pashishe Isalele wakambila Jozefe ne: “Tangila, nkadi mfua, j kadi Nzambi neatungunuke bushuwa ne kuikala nenu ne neanupingaje mu buloba bua bankambua benu. k 22 Kadi meme, ndi nkupesha tshitupa

GENESE 49:1-19 tshikuabu tshia buloba1 kupita bana benu tshimvua munyenge ku tshianza tshia bena Amole ne muele wanyi wa mvita ne buta buanyi bua mikete.” Pashishe Yakoba wakabikila bana bende, kubambilaye ne: “Disangishayi pamue bua nnuambile tshianufikila ku ndekelu kua matuku. 2 Disangishayi nuteleje, nuenu bana ba Yakoba, eyowa, nuteleje tatuenu Isalele. 3 “Lubena, a wewe udi muananyi muanabute, b udi bukole buanyi ne ntuadijilu wa bukole buanyi bua kulela, bulengele bua ˆ buneme ne bulengele bua bukole. 4 Nansha muudi ulubakana ˆ bu mayi adi ne mavuala makole, kuakupita bana benu to, bualu uvua mubande pa bulalu bua tatuebe. c Tshikondo atshi uvua munyange bulalu buanyi. Yeye uvua mubandapu bushuwa! 5 “Simeona ne Lewi mbana ba muntu. d Bia mvita biabu bia kushipangana nabi mbintu bia tshikisu. e 6 Anyima1 wanyi, kudisangishi pamue nabu to. Lumu2 luanyi, kudisangishi mu tshisumbu tshiabu, bualu mu tshiji tshiabu bakashipa bantu, f ne bua disanka diabu bakakosa mijilu ya ku bikono bia ngombe. 7 Tshiji tshiabu tshiedibue mulawu bualu tshidi ne tshikisu, ne luonji luabu bualu ndukole. g Ndi mbatangalaja mu Yakoba, ne ndi mbamuangalaja mu Isalele. h 8 “Kadi wewe Yuda,i bana benu nebakutumbishe.j Tshianza tshiebe netshikale pa nshingu ya bena lukuna bebe.k Bana ba tatuebe nebiname kumpala kuebe.l 9 Yuda mmuana wa ntambue.m Muananyi, bushuwa neujuke ku nyama uudi mukuate.

49

120 NSHAP. 49 a Dut 33:6 b

Gen 29:32 Eks 6:14 1Ku 5:1

c

Gen 35:22

d

Gen 29:33, 34 Gen 35:23

e

Gen 34:25

f

Gen 34:7

g

Gen 34:25

h

Yos 19:1 Yos 21:41

i

Gen 29:35 Dut 33:7

j

Gen 43:8, 9 Gen 46:28 1Ku 5:2

k

Bal 1:2

l

Nom 10:14 2Sm 5:3

m Bua 5:5  Mulongo 2 a Nom 24:17 2Sm 2:4 2Sm 7:16, 17

b

Yes 9:6 Yhz 21:27 Luk 1:32 Eb 7:14

c

Mis 2:8 Yes 11:10 Mat 2:6

d

Dut 33:18, 19

e

Mat 4:13

f

Yos 19:10

g

Dut 33:18 1Ku 7:5

h

Dut 33:22

i

Bal 13:2, 24 Bal 15:20

48:22 1 Anyi “buloba bua pa mpulumuku.” Ku mua.: “dikaya dimue.” 49:6 j 1 Tang. Diumv. 2 Anyi pamuapa: “Lungenyi.” k

Bal 14:19 Bal 15:15 Dut 33:20

Yeye mmualamine ne mmudiolole bu nyama wa ntambue; anu bu nyama wa ntambue, nnganyi udi mua kuteta bua kumubundula? 10 Dikombo dia bukalenge kadiakumbuka kudi Yuda, a nansha dikombo dia mukokeshi kadiakumbuka munkatshi mua makasa ende too ne padi Shilo1 ulua, b ne bukua bisamba nebumutumikile.c 11 Pasuikaye mpunda wende ku muonji wa tumuma tua mvinyo, ne muana wa mpunda wende ku muonji muimpe wa tumuma tua mvinyo, neasukule bilamba biende mu mvinyo, ne tshivualu tshiende mu mashi a tumuma tua ˆ mvinyo. 12 Mesu ende mmakuˆ nze kunzuu bua mvinyo, ne menu ende mmatoke bua mabele. 13 “Zebulona d neasombe ku muelelu kua mbuu, pabuipi ne muaba udi mazuwa imanyina; e mukalu wende udi kule, newikale mutangile ku luseke lua Sidona. f ˆ 14 “Yisakag mmpunda wa mifuba mikole udi mulale pankatshi pa bibombi bibidi bia ku tshiseba tshia panyima pende. 15 Neamone ne: muaba wa kuikishila mmuimpe, ne buloba mbulenga. Neapuekeshe dikaya bua kuambula bujitu, ne neitabe bua bamuenzeje mudimu mukole ku bukole. 16 “Dana h nealumbuluishe tshisamba tshiende anu bu tshimue tshia ku bisa bia Isalele. i 17 Dana ikale bu nyoka kumpenga kua njila, bu nyoka wa nsengu kumpenga kua njila udi usuma ku bikono bia kabalu bua muntu udi ukendesha akuluke tshianyima. j 18 Nengindile lupandu ludi lufuma kuudi, wewe Yehowa. 19 “Kadi bua Gada k yeye, tshisumbu tshia benzavi netshimu49:10 1 Diumvuija: “Muenatshi; Yeye ke muenatshi.”

121 bunde, kadi yeye neabalondakaje mu nyima. a ˆ 20 “Mampa1 a Ashe b neikale a bungi,2 neafile biakudia bidi bikumbanyine mukalenge. c 21 “Nafatale d udi dishina dia ngulungu didi ne lubilu. Udi waˆ kula meyi malenga. e 22 “Jozefe f udi ditamba dia mutshi udi ukuama bimuma, mutshi udi ukuama bimuma pabuiˆ pi ne mpokolo wa mayi, udi matamba awu asambuka too ne pa mutu pa tshimanu. 23 Kadi bedi ba mikete bavua anu bamutatshisha ne bamuasa mikete, ne bavua anu bamulamina munda. g 24 Kadi buende buta bua mikete buakashala muaba wabu, h ne bianza biende biakashala ne bukole ne bivua bipepele. i Bualu ebu buakafumina ku bianza bia wa bukole wa Yakoba, kudi mulami wa mikoko, dibue dia Isalele. 25 Yeye1 mmufume kudi Nzambi wa tatu webe, yeye neakuambuluishe, ne yeye udi ne Wa Bukole Buonso, ne yeye neakubeneshe ne mabenesha a muulu mu diulu, ne mabenesha a muinshi mu buondoke, j ne mabenesha a ku mabele ne difu. 26 Mabenesha a tatuebe neikale mapite mabenesha a mikuna ya tshiendelele, mapite bintu bimpe bia ku mikuna mikese idiku kashidi. k Neatungunuke ne kuikala pa mutu pa Jozefe, mu lubombo lua uvuabu batapulule ne bana babu. l 27 “Benyamina m neikale usunsulula bintu bu mbua wa ditu. n Mu dinda neadie bidiye ukuata, ne dilolo neabanye bidiye unyenga mu mvita.” o 28 Bonso aba mbisa 12 bia ˆ Isalele, ne aa mmeyi avua tatuabu mubambile pavuaye ubabenesha. Wakapesha yonso wa

GENESE 49:20–50:5 NSHAP. 49 a Yos 13:8 b

Dut 33:24

c

1Bk 4:7, 16

d

Dut 33:23

e

Mat 4:13, 15

f

Dut 33:13-17

g

Gen 37:5, 8 Gen 40:15

h

Gen 50:20

i

Yos 1:1, 6 Bal 11:32

j

Dut 33:13

k

Yos 17:14

l

Dut 33:16

m

Dut 33:12

n

Bal 20:15, 16 1Sm 9:16

o

Est 2:5 Est 8:7

 Mulongo 2 a Eb 11:21 b

Gen 35:29 Gen 49:33

c

Gen 23:17, 18

d

Gen 23:2, 19 Gen 25:9, 10

e

Gen 35:29

f

Gen 23:17, 18

g Bz 7:15  NSHAP. 50 h Gen 46:4 i

49:20 1 Anyi “biakudia.” 2 Ku mua.: “a mafuta.” 49:25 1 Mmumue ne: Jozefe. j

Gen 50:26 Gen 47:29-31

kudibu dibenesha divua dimukumbanyine. a ˆ 29 Pashishe wakabambila meyi aa: “Nkadi nsangishibua ne bena mu tshisamba tshietu.1b Nunjiike ne batatuanyi mu nyongolo udi mu budimi bua Efelona muena Hiti, c 30 nyongolo udi mu budimi bua Makepela budi butangilangane ne Mamale mu buloˆ ba bua Kanana, budimi buvua Abalahama musumbe kudi Efelona muena Hiti bua buikale muaba wende wa kujiikilangana. 31 Muomu amu ke muvuabu bajiike Abalahama ne mukajende Sala.d Muomu amu ke muvuabu bajiike Izaka e ne mukajende Lebeka, ne muomu amu ke mumvua mujiike kabidi Lea. 32 Budimi abu ne nyongolo udimu bivua bisumba ku bianza bia bana ba Hete.”f 33 Nunku Yakoba wakajikija ˆ kuambila bana bende meyi aa. Pashishe wakabandisha makasa ende pa bulalu, kukulaye muoyo, ne kusangishibuaye ne bena mu tshisamba tshiabu.1g Ke Jozefe kudiela pambidi pa tatuende, h kudidilaye pambidi pende, kumutuaye mishiku. 2 Pashishe Jozefe wakatumina bena mudimu bende ˆ baminganga dıyi bua kumishabu tshitalu tshia tatuende ne manga. i Nunku baminganga bakumisha Isalele ne manga, 3 ne bakamuenzela nanku matuku 40 majima, bualu, abu ke bungi bua matuku avuabu benza bua kumisha tshitalu; ne bena Ejipitu bakatungunuka ne kumudila matuku 70. 4 Pakajika matuku a kumudila, Jozefe wakambila bena mu ˆ lubanza1 lua Palo ne: “Binuikaˆ la nanyi luse, ambilayi Palo ne: 5 ‘Tatu uvua muntshipishej ne:

50

49:29, 33 1 Eu mmushindu wa kuakula bua lufu mu ngakuilu wa kasala. 50:4 1 Anyi “ba mu nzubu.”

GENESE 50:6-23 “Tangila! nkadi mfua.a Udi ne bua kunjiika muaba wanyi wa dijiikilangana b umvua mumbule mu ˆ buloba bua Kanana.” c Anyisha koku mbande bua kujiika tatu, ˆ pashishe nempingane.’” 6 Palo wakandamuna ne: “Ndaku ujiike tatuebe anu muvuaye mukutshipishe.” d 7 Nunku Jozefe wakabanda bua kujiika tatuende, ne bena ˆ mudimu bonso ba Palo bakaya nende: bakulue ba mu lubanza luende ne bakulu bonso ba mu buloba bua Ejipitu, 8 ne bantu bonso ba mu nzubu wa Jozefe, ne bana babu ne Jozefe, ne ba mu nzubu wa tatuende. f Bakashiya anu bana babu batekete ne mikoko yabu ne ngombe yabu mu buloba bua Goshene. 9 Bendeshi ba matempu g ne bendeshi ba tubalu bakaya kabidi nende; tshisumbu tshia bantu atshi tshivua tshinene be! 10 Pakafikabu muaba wa dishipuila wa Atada udi mu tshitupa tshia buloba tshia Yadene, bakadidilapu muadi mukole wa kanyinganyinga, ne wakatungunuka ne kudila tatuende matuku muanda mutekete. 11 Bena mu buloba abu, ˆ bena Kanana, bakabamona badidila muaba wa dishipuila wa Atada, kukemabu bamba ne: “Aa mmadilu manene a bena Ejipitu!” Ke bualu kayi bakinyika muaba au ne: Abele-miselayima1 udi mu tshitupa tshia buloba tshia Yadene. 12 Nunku bana bende bakamuenzela malu anu muvuaye mubambile bua kuenza. h 13 Bana bende bakaya nende ˆ mu buloba bua Kanana, kumujiikabu mu nyongolo udi mu budimi bua Makepela, budimi budi butangilangane ne Mamale buvua Abalahama musumbe kudi

122 NSHAP. 50 a Gen 48:21

b

Gen 46:4 Gen 47:29

c

Gen 23:17, 18 Gen 49:29, 30

d

Gen 47:31

e

Mis 105:21, 22

f

Gen 46:27

g

Gen 41:43 Gen 46:29

h Gen 47:29  Mulongo 2 a Gen 23:17, 18 Gen 25:9, 10 Gen 35:27 Gen 49:29, 30

b

Gen 37:18, 28 Gen 42:21 Mis 105:17

c

Gen 37:7, 9

d

Gen 37:18

e

Gen 45:5 Mis 105:17

f

Gen 47:12

g

1Ku 7:20

50:11 1 Diumvuija: “Madilu a bena Eji- h pitu.”

Yos 17:1 1Ku 7:14

Efelona muena Hiti bua buikale muaba wa kujiikilangana. a 14 Jozefe mumane kujiika tatuende, wakapingana mu Ejipitu ne bana babu ne bantu bonso bavua baye nende bua kujiika tatuende. 15 Pakamona bana babu ne Jozefe ne: tatuabu mmumane kufua, bakamba ne: “Jozefe udi mua kuikala mutulamine munda ne neatupingajile malu onso mabi atuvua bamuenzele.”b 16 Nunku bakatumina Joˆ zefe mukenji mu meyi aa: “Tatueˆ be uvua mushiye dıyi kumpala kua kufuaye ne: 17 ‘Nenuambile Jozefe ne: “Ndi nkulomba ne: ubuikidilaku bana benu tshilema tshiabu ne bubi buvuabu bakuenzele pavuabu bakuenzele bibi mushindu eu.”’ Mpindieu ubuikidile koku bena mudimu ba Nzambi wa tatuebe tshilema tshiabu.” Jozefe wakadila pakamuambilabu nanku. 18 Pashishe bana babu bakalua kabidi, kudielabu kumpala kuende, kuambabu ne: “Ntuetu aba, tudi bapika bebe!” c 19 Jozefe wakabambila ne: “Kanutshinyi to. Meme ndi pa muaba wa Nzambi anyi? 20 Nansha munuvua basue kungenzela bibi, d Nzambi wakenza bua bualu abu bulue bualu buimpe bua kulama bantu ba bungi ne muoyo anu mudiye wenza lelu eu. e 21 Nunku kanutshinyi to. Nentungunuke ne kunupesha nuenu ne bana benu batekete biakudia.”f Nunku wakabasamba ˆ ne kubambilaye meyi a kubakolesha nawu. 22 Jozefe wakatungunuka ne kusomba mu Ejipitu, yeye ne ba mu nzubu wa tatuende, ne Jozefe wakalala bidimu 110. 23 Jozefe wakamona tshipungu tshisatu tshia bana ba Efelayima, g ˆ wakamona kabidi bana ba Makı, h muana wa balume wa Manashe. Bavua babalelele pa binu bia Jo-

123

GENESE 50:24 – Malu adi mu EKESODE

zefe.1 24 Pakapita matuku, Jozefe wakambila bana babu ne: “Nkadi mfua, kadi kakuyi mpata, Nzambi neanuvuluke, a ne neanupatule bushuwa mu buloba ebu bua nuenu kubanda mu buloba buvuaye muditshipile kudi

NSHAP. 50 a Eks 4:31  Mulongo 2 a Gen 12:7

b

50:23 1 Mmumue ne: babangata bu bana ne babenzela malu a pa buawu. c

Gen 17:8 Gen 26:3 Gen 28:13 Eks 13:19 Yos 24:32 Eb 11:22 Gen 50:2

Abalahama, Izaka, ne Yakoba.” a 25 Nunku Jozefe wakatshipisha bana ba Isalele, wamba ne: “Kakuyi mpata, Nzambi neanuvuluke. Nunku nudi ne bua kumbuka ne mifuba yanyi muaba eu.” b 26 Nunku Jozefe wakafua ne bidimu 110, ne bakamumisha ne manga, c kumutekabu mu mushete mu Ejipitu.

EKESODE MALU ADI M U M U K AN DA E U

1

2

3

4

5

6

Bena Isalele badi bavulangana mu Ejipitu (1-7) ˆ Palo udi ukengesha bena Isalele (8-14) Baleleshi batshinyi ba Nzambi badi bapandisha mioyo (15-22) Diledibua dia Mose (1-4) ˆ Muana wa Palo wangata Mose bu muanende (5-10) Mose udi unyemena ku Midiyana ne usela Sipola (11-22) Nzambi udi umvua mikemu ya bena Isalele (23-25) ˆ Mose ne kamutshi ka meba kalakuka kapia (1-12) ˆ Yehowa udi umvuija dına Diende (13-15) Yehowa udi wambila Mose tshia kuenza (16-22) Bimanyinu bisatu bia Mose kuenza (1-9) Mose udi udiumvua kayi mukumbane (10-17) Mose udi upingana mu Ejipitu (18-26) Mose udi upetangana kabidi ne Alona (27-31) ˆ Mose ne Alona kumpala kua Palo (1-5) Dikengeshibua didi dikola (6-18) Isalele udi wela Mose ne Alona tshilumbu (19-23) Diambulula dilaya dia dipikudibua (1-13) ˆ Dına dia Yehowa kadiyi dimanyike bimpe menemene (2, 3) Bankambua ba Mose ne Alona (14-27) Mose udi ne bua kuya kabidi kumpala ˆ kua Palo (28-30)

7 Yehowa udi ukolesha Mose (1-7) Dikombo dia Alona diandamuka nyoka munene (8-13) ˆ Tshipupu tshia 1: mayi makudimuke mashi (14-25) 8 Tshipupu 2: ndimba (1-15) Tshipupu 3: tumue (16-19) Tshipupu 4: mabubu (20-32) Goshene kayi mulengibue (22, 23) 9 Tshipupu 5: lufu lua bimuna (1-7) Tshipupu 6: biuwuja kudi bantu ne nyama (8-12) Tshipupu tshia 7: mvula wa mabue (13-35) ˆ Palo neamone bukole bua Nzambi (16) ˆ Dına dia Yehowa nedimanyishibue (16) 10 Tshipupu tshia 8: mpasu (1-20) Tshipupu tshia 9: mifitu (21-29) 11 Badi bamanyisha tshipupu tshia 10 (1-10) Bena Isalele nebalombe bintu (2) 12 Dijadika Pasaka (1-28) Kusompuela mashi ku mabaya a ku biibi (7) Tshipupu tshia 10: badi bashipa banabute (29-32) Tshimuangi tshidi tshituadija (33-42) Ndekelu wa bidimu 430 (40, 41) Malu a kulonda bua kudia Pasaka (43-51) 13 Muana mulume wa kumpala yonso ngua Yehowa (1, 2) Tshibilu tshia Mampa kaayi mela Luevene (3-10)

Malu adi mu EKESODE Muana mulume wa kumpala yonso ngua kupesha Yehowa (11-16) Isalele muyishila lua ku Mbuu Mukunze (17-20) Dikunji dia ditutu ne dia kapia (21, 22) 14 Isalele udi ufika ku mbuu (1-4) ˆ Palo udi ulondakaja Isalele (5-14) Isalele usabuka Mbuu Mukunze (15-25) Bena Ejipitu badi bafuila mu mbuu (26-28) Isalele udi witabuja Yehowa (29-31) 15 Musambu wa ditshimuna wa Mose ne Isalele (1-19) ˆ Mıyama udi upunguluja musambu (20, 21) ˆ Mayi a bululu adi alua mimpe (22-27) 16 Bantu badi banungana bua biakudia (1-3) Yehowa udi umvua manunganyi (4-12) Badi bafila nyunyi ya tulumbu ne mana (13-21) Kakuena mana dia Nsabatu (22-30) Badi balama mana bu tshivulukilu (31-36) ˆ 17 Didilakana bua dipangila mayi ku Holeba (1-4) ˆ Mayi apatuka mu dibue (5-7) Mvita ne ditshimuna bena Amaleka (8-16) 18 Yetelo ne Sipola badi bafika (1-12) Mubelu wa Yetelo bua kuteka balumbuluishi (13-27) 19 Ku mukuna wa Sinai (1-25) Isalele nealue bukalenge bua bakuidi (5, 6) Bantu bajidila bua kutuilangana ne Nzambi (14, 15) ˆ 20 Meyi Dikumi (1-17) Malu a dikema akuatshisha Isalele ˆ buowa (18-21) Malu a kulonda bua ntendelelu (22-26) 21 Mapangadika bua Isalele (1-36) Bua bapika bena Ebelu (2-11) Padibu benzela muntu malu ne tshikisu (12-27) Bua nyama (28-36) 22 Mapangadika bua Isalele (1-31) Bua buivi (1-4) Bua dinyangakaja bia pa madimi (5, 6)

124 Bua difuta bintu ne dikala muenabi (7-15) Bua diambishangana (16, 17) Bua ntendelelu ne dienzelangana bimpe (18-31) 23 Mapangadika bua Isalele (1-19) Bua bululame ne bikadilu bimpe (1-9) Bua nsabatu ne bibilu (10-19) Muanjelu udi ulombola Isalele (20-26) Dipeta buloba ne mikalu (27-33) 24 Bantu bitaba bua kutumikila tshipungidi (1-11) Mose ku mukuna wa Sinai (12-18) 25 Disangisha bintu bua ntenta wa tshitendelelu (1-9) Mushete (10-22) ˆ Mesa (23-30) Tshitekelu tshia miendu (31-40) 26 Ntenta wa tshitendelelu (1-37) Bilamba bia ntenta (1-14) Nyunguluilu ne ntaku mikale ne masoso (15-30) Tshilamba tshia kukosolola natshi ne tshia ku tshibuelelu (31-37) 27 Tshioshelu tshia mulambu wa kuosha (1-8) Lupangu (9-19) Mafuta bua tshitekelu tshia miendu (20, 21) 28 Bilamba bia bakuidi (1-5) Efoda (6-14) Tshilamba tshia pa tshiadi (15-30) Ulima ne Tumima (30) Muzabi wa kawuyi maboko (31-35) Tshilamba tshia kujingila ku mutu ne tshitata tshia or (36-39) Bilamba bikuabu bia bakuidi (40-43) 29 Dijadikibua dia bakuidi (1-37) Mulambu wa ku dituku ku dituku (38-46) 30 Tshioshelu tshia musenga wa manananshi (1-10) Dibala bantu ne makuta bua kubuikila mpekatu (11-16) Dilongo dinene dia tshiamu tshia ˆ mitaku bua kuowa mayi (17-21) Disambakaja bintu dia pa buadi bua manyi a kuelangana (22-33) Mua kuenza musenga wa manananshi wa tshijila (34-38)

125

Malu adi mu EKESODE–1:11

31 Bena midimu ya bianza buwujibue ne nyuma wa Nzambi (1-11) Nsabatu, tshimanyinu pankatshi pa Nzambi ne Isalele (12-17) Mabue abidi (18) 32 Ditendelela kana ka ngombe ka or (1-35) Mose udi umvua misambu ya mushindu mukuabu (17, 18) Mose udi utayisha mabue a mikenji (19) Bena Lewi badi balamata Yehowa (26-29) 33 Mukenji wa Nzambi wa dipisha (1-6) Ntenta wa kusambakena pambelu pa tshitudilu (7-11) Mose ulomba bua kumona butumbi bua Yehowa (12-23) 34 Dilongolola mabue abidi a tshianana (1-4) Mose udi umona butumbi bua Yehowa (5-9) Diambulula malu a mu tshipungidi (10-28) Mpala wa Mose udi utua nsese (29-35) 35 Malu a kulonda bua Nsabatu (1-3) Disangisha bintu bua ntenta wa tshitendelelu (4-29)

ˆ

Nunku aa mmena a bana ba 1 Isalele bavua balue mu Ejipi-

tu ne Yakoba, muntu yonso uvua mulue ne ba mu nzubu wende:a 2 Lubena, Simeona, Lewi, ne ˆ Yuda; b 3 Yisaka, Zebulona, ne Benyamina; 4 Dana ne Nafataˆ le; Gada ne Ashe. c 5 Bantu1 bonso bavuabu balelele Yakoba2 bavua bantu3 70, kadi Jozefe yeye ukavua mu Ejipitu. d 6 Ndekelu wa bionso, Jozefe wakafua, e yeye ne bana babu bonso ne bantu bonso ba mu tshipungu atshi kabidi. 7 Bena Isalele1 bakalelanga1:5 1 Anyi “Anyima.” 2 Ku mua.: “bavua bapatuke mu tshibelu tshia Yakoba.” 3 Anyi “anyima.” 1:7 1 Ku mua.: “Bana ba balume ba Isalele.”

Besalele ne Oholiaba buwuja ne nyuma (30-35) 36 Badi bafila bintu bipite bungi (1-7) Dienza ntenta wa tshitendelelu (8-38) 37 Dienza Mushete (1-9) ˆ Mesa (10-16) Tshitekelu tshia miendu (17-24) Tshioshelu tshia musenga wa manananshi (25-29) 38 Tshioshelu tshia mulambu wa kuosha (1-7) Dilongo dinene dia tshiamu tshia mitaku (8) Lupangu (9-20) Dibadika bintu bia mu ntenta wa tshitendelelu (21-31) 39 Dienza bilamba bia bakuidi (1) Efoda (2-7) Tshilamba tshia pa tshiadi (8-21) Muzabi wa kawuyi maboko (22-26) Bilamba bikuabu bia bakuidi (27-29) Tshitata tshia or (30, 31) Mose udi ukonkonona ntenta wa tshitendelelu (32-43) 40 Diasa ntenta wa tshitendelelu (1-33) Butumbi bua Yehowa mu ntenta wa tshitendelelu tente (34-38)

NSHAP. 1 a Gen 46:8

b 1Ku 2:3, 4

c Gen 46:17

d Gen 46:26 Dut 10:22 Bz 7:14

e Gen 50:26 

Mulongo 2 a Gen 46:3 Dut 26:5 Bz 7:17-19

b Mis 105:24, 25

na bikole, kuluabu ba bungi, ne bakatungunuka ne kuvulangana ne kulua ne bukole bua bungi mu mushindu wa dikema; kuwulabua mu buloba tente. 8 Pakapita matuku, mukalenge mukuabu uvua kayi mumanye Jozefe wakajuka mu Ejipitu. 9 Nunku wakambila bantu bende ne: “Tangilayi! Bena Isalele mbatupite bungi ne badi ne bukole kutupita.b 10 Tubadimukilayi, tshianana nebatungunuke ne kuvulangana, ne mvita yoyi mibuele, nebadisangishe kudi bena lukuna betu, nebatuluishe ne pashishe nebumbuke mu ditunga.” 11 Nunku bakabatekela bamfumu bua kubenzeja midimu

EKESODE 1:12–2:7 mikole ku bukole1 ne bua kubakengesha ne midimu mikole; a ˆ bakibakila Palo bimenga bia kulamina bintu, mmumue ne: Pitoma ne Lamesese. b 12 Kadi pavuabu babakengesha bikole ke pavuabu bavulangana bikole ne batangalaka bikole, nunku baˆ kumvua buowa bua bungi bua bualu bua bena Isalele. c 13 Bua bualu abu, bena Ejipitu bakabueja bena Isalele mu bupika d bubi ku bukole. 14 Bakavuija nsombelu wabu mukole pa kubenzeja midimu mikole, benza mudimu ne potopoto ne madioto, ne benza midimu ya bupika ya mishindu yonso mu madimi. Eyowa, bakabenzeja midimu mikole ya bupika ya mishindu yonsoe mu mushindu mubi. 15 Pashishe mukalenge wa Ejipitu wakakula ne baleleshi ˆ bena Ebelu; mena abu avua Shifela ne Pua, 16 yeye kubambila ne: “Panudi nuambuluisha bakaji bena Ebelu bua kulela, f panudi nubamona pa tshibasa tshia kulelela, nudi ne bua kushipa muana bikalaye wa balume; kadi bikalaye wa bakaji, udi ne bua kushala ne muoyo.” 17 Kadi baleleshi bakatshina Nzambi mulelela, kabakenza tshivua mukalenge wa Ejipitu mubambile bua kuenza to. Bavua balama bana ba balume ne muoyo. g 18 Pakapita matuku, mukalenge wa Ejipitu wakabikila baleleshi abu, kubambilaye ne: “Bua tshinyi nudi bashiye bana ba balume ne muoyo?” 19 Baleleshi bakambiˆ la Palo ne: “Bakaji bena Ebelu kabena bu bakaji bena Ejipitu to. Badi ne makanda ne badi balela kumpala kua muleleshi kufikaye kudibu.” 20 Nunku Nzambi wakenzela baleleshi abu malu mimpe, ne 1:11 1 Anyi “bakabatekela bafidi ba midimu mikole.”

126 NSHAP. 1 a Gen 15:13 Eks 3:7 Nom 20:15 Dut 26:6

b Gen 47:11

c Eks 1:7 Mis 105:24, 25

d Eks 2:23 Bz 7:6

e Lew 26:13

f Yhz 16:4

g Gen 9:5, 6 

Mulongo 2 a Bz 7:18, 19 

NSHAP. 2 b Eks 6:20 Nom 26:59

c Bz 7:20 Eb 11:23

d Bz 7:18, 19

e Eks 15:20 1Ku 6:3 Mik 6:4

f Bz 7:21

bantu bakatungunuka ne kuvulangana ne kulua ne bukole bua bungi. 21 Bu muvua baleleshi abu batshine Nzambi mulelela, ˆ yeye wakalua kubapesha meku. ˆ 22 Ndekelu wa bionso, Palo wakatumina bantu bende bonso ˆ dıyi ne: “Nudi ne bua kuela muana wa balume yonso wa bena Ebelu udibu balela mu Musulu wa Nile, kadi nudi ne bua kulama muana wa bakaji yonso ne muoyo.” a Mu tshikondo atshi, muntu mukuabu wa mu nzubu wa Lewi wakasela muana wa bakaji wa Lewi. b 2 Mukaji au wakimita difu, kulelaye muana wa balume. Pakamonaye ne: muana au uvua muimpe kumona, wakamusokoka munda mua ngondo isatu. c 3 Pakamonaye ne: katshivua kabidi ne mushindu wa kumusokoka, d wakangata tshisaka1 tshiluka ne nyandu,2 kutshilabaye kabudimbu ne budimbu, yeye kutekamu muana, kutshitekaye mu malenge avua ku muelelu kua Musulu wa Nile. 4 Kadi muanabu wa bakaji e wakimana pa bule bua kumona tshivua mua kumufikila. 5 Pavua muana wa bakaji wa ˆ ˆ Palo mupueke bua kuowa mayi mu musulu wa Nile, bena mudimu bende ba bakaji bavua benda bendela kumpenga kua musulu wa Nile. Wakamona tshisaka mu malenge. Yeye kutuma diakamue mupika wende mukaji bua kutshiambula.f 6 Pavuaye mutshikangule, wakamona muana wa balume, ne muana au uvua udila. Wakamumvuila luse, kadi kuambaye ne: “Eu ngumue wa ku bana ba bena Ebelu.” 7 Ke muanabu wa bakaji kuambila muana

2

2:3 1 Anyi “mushete.” 2 Ku mua.: “papirise.” Tshisonsa tshile tshidi tshitoloka mu tshisense, tshidi ne bituta bidi mua ˆ kulelema pa mayi.

127

ˆ wa bakaji wa Palo ne: “Udi musue nye kubikila umue wa ku bamamu bena Ebelu bua alue kukuamushila muana eu anyi?” ˆ 8 Muana wa bakaji wa Palo wakamuambila ne: “Ndaku!” Diakamue muana wa bakaji wakaya, yeye kubikila mamuende wa muana. a 9 Pashishe muana wa baˆ kaji wa Palo wakamuambila ne: “Angata muana eu, umungamushile, nenkufute.” Nunku mamu au wakangata muana, kutuadijaye kumuamusha. 10 Pakakola muana, wakamufila kudi muana ˆ wa bakaji wa Palo, kuluaye muanende. b Wakamuinyika ne: Mose,1 kuambaye ne: “Mbualu ˆ ndi mumupatule mu mayi.” c 11 Mu matuku au, Mose mumane kulua muntu mukole,1 wakapatuka, kuyaye kudi bana babu bua kumona majitu avuabu bambula;d yeye kumona muena Ejipitu kampanda ukuma muanabu mukuabu muena Ebelu. 12 Nunku wakatangila eku ne eku, ne bu muvuaye kayi mumone muntu, wakashipa muena Ejipitu au, kumusokokaye mu lusenga. e 13 Kadi dituku diakalonda wakapatuka kabidi, yeye kumona bena Ebelu babidi baluangana. Ke yeye kuambila uvua mu tshilema ne: “Udi ukuma mukuebe f bua tshinyi?” 14 Ke yeye kuamba ne: “Udi mukuteke mukokeshi ne mulumbuluishi wetu nnganyi? Udi ukeba kunshipa muuvua mushipe muena Ejipitu g anyi?” Nunku Mose wakumvua ˆ buowa, kuambaye ne: “Bushuwa, bualu bukadi bumanyike!” ˆ 15 Pashishe Palo wakumvua bualu abu, kukebaye bua kushipa Mose; kadi Mose wakanyeˆ ma Palo, kuyaye bua kusombela mu buloba bua Midiyana.h Pakafikaye kuntu aku, wakasomba ku2:10 1 Diumvuija: “Mupatula,” mmumue ˆ ne: mupandisha mu mayi. 2:11 1 Anyi “pavua Mose wenda ulua ne bukole.”

EKESODE 2:8-25

NSHAP. 2 a Eks 6:20

b Eb 11:24, 25

c Bz 7:21

d Eks 1:11 Eks 3:7 Bz 7:23

e Bz 7:24

f Bz 7:26

g Bz 7:27, 28

h Gen 25:1, 2 Eks 3:1 Eks 4:19

 Mulongo 2 a Eks 18:12

b Eks 4:18 Eks 18:1 Nom 10:29

c Bz 7:22

d Eks 18:2-4 Nom 12:1

e 1Ku 23:15

f Bz 7:29

g Eks 7:7 Bz 7:30

h Eks 3:7 1Bk 8:51

ˆ mpenga kua tshina tshia mayi. 16 Muakuidi wa mu Midiyana a uvua ne bana ba bakaji muanda mutekete, ne bana abu baˆ kalua bua kusuna mayi, ne kuwuˆ ja binuinu bia mayi bua kunuisha mikoko ya tatuabu. 17 Kadi bu pa tshibidilu, balami ba mikoko bakalua, bakabipata. Ke Mose kujuka, kuambuluisha1 bansongakaji abu, kunuishaye mikoko ˆ yabu mayi. 18 Pakafikabu kumbelu kua tatuabu Luele,1b wakakema ne: “Mmunyi munudi bapingane lelu ku nzubu pa lukasa?” 19 Bakandamuna ne: “Muena Ejipitu c mukuabu uvua mutusungile kudi balami ba mikoko, kuˆ tusunyinaye too ne mayi ne kunuishaye mikoko.” 20 Yeye kuambila bana bende ba bakaji ne: “Kadi muntu au udi penyi? Bua tshinyi nudi bamushiye kuntu aku? Mubikilayi bua tulue kudia nende.” 21 Pashishe Mose wakitaba bua kusomba ne muntu au, yeye kuselesha muanende wa bakaji Sipola d kudi Mose. 22 Pakapita matuku Sipola wakalela muana wa balume, Mose ˆ kumuinyika ne: Geshoma,1e bualu wakamba ne: “Ndi mulue kusomba buenyi mu buloba f bua bende.” 23 Pakapita tshikondo tshile,1 mukalenge wa Ejipitu wakafua, g kadi bena Isalele bakatungunuka ne kutua mikemu bua bupika ne badila bua kanyinganyinga, ne muadi wabu bua kulomba diambuluisha bua bupika abu uvua anu ubanda kudi Nzambi mulelela. h 24 Nzambi wakalua kumvua mikemu yabu, i Nzambi kuvulukaye tshipungidi tshivuaye mudie ne Abalahama ne Izaka ne Yakoba. j 25 Nunku Nzambi wakatangila kudi

i Bz 7:34

j Gen 15:13, 14 Eks 6:5 Nom 20:15, 16

2:17 1 Anyi “kuakuila.” 2:18 1 Mmumue ne: Yetelo. 2:22 1 Diumvuija: “Musomba buenyi kuntu aku.” 2:23 1 Ku mua.: “matuku a bungi.”

EKESODE 3:1-16 bena Isalele, kumonaye dikenga diabu. Mose wakalua mulami wa mikoko ya tatuende muenu Yetelo, a muakuidi wa mu Midiyana. Pavuaye wenda uya ne mikoko lua ku ouest kua tshipela, wakafika ndekelu wa bionso ku mukuna wa Nzambi mulelela, ku mukuna wa Holeba. b 2 Nunku muanjelu wa Yehowa wakamumuenekela mu ndimi ya kapia ˆ mu kamutshi ka meba. c Pavuaye utangila, wakamona ne: kaˆ mutshi ka meba kavua kalakuˆ ka kapia, kadi kamutshi ka meba aku kakavua kuoshika to. 3 Ke Mose kuamba ne: “Ndi nya kuntu kuaka bua kumona bualu bua dikema ebu, bua kumona bua tshiˆ nyi kamutshi ka meba kakena kuoshika.” 4 Pakamona Yehowa ne: uvua uyaku bua kumona, Nzambi wakamubikila kumbukiˆ la mu kamutshi ka meba wamba ne: “Mose! Mose!” Yeye kuandamuna ne: “Mmeme eu.” 5 Ke yeye kuamba ne: “Kusemenyi kabidi pabuipi to. Kopola sandala ku makasa ebe, bualu muaba uudi muimane mbuloba bua tshijila.” 6 Yeye kuamba kabidi ne: “Ndi Nzambi wa tatu webe, Nzambi wa Abalahama, d Nzambi wa Izaka, e ne Nzambi wa Yakoba.” f Mose wakasokoka mpala wende bualu uvua utshina bua kutangila Nzambi mulelela. 7 Yehowa wakamba kabidi ne: “Bulelela, ndi mumone dikenga dia bantu banyi badi mu Ejipitu, ne ndi mumvue muadi udibu badila bua bantu badi babenzeja mudimu ku bukole; ndi mumanye bimpe makenga g adibu nawu. 8 Nempueke bua kubasungila mu tshianza tshia bena Ejipitu h ne bua kubapatula mu buloba abu, kuya nabu mu buloba buimpe ne bualabale, buloba budi ne mabele ne buitshi i bia bungi, mu bulo-

3

128

NSHAP. 3 a Eks 2:16 Eks 18:1

b Eks 24:12, 13 1Bk 19:8, 9

c Bz 7:30-34 d Gen 17:1, 7 e Gen 26:24 f Gen 28:13 Gen 32:9 Mat 22:32 Bz 7:32

g Eks 1:11 Yes 63:9 Bz 7:34

h Eks 12:51 i Nom 13:26, 27 Dut 27:3

 Mulongo 2 a Gen 10:15-17 Eks 33:1, 2 Dut 7:1 Yos 3:10 Neh 9:7, 8

b Eks 1:11 c Mis 105:26, 38 Bz 7:34

d Dut 31:23 Yos 1:5 Yes 41:10 Lom 8:31 Flp 4:13

e Eks 19:2 Dut 4:11, 12

f Eks 15:3 Mis 96:8 Mis 135:13 Hos 12:5 Yne 17:26 Lom 10:13

g Yob 23:13 Yes 14:27 Yne 12:28

h Eks 6:3, 7 Lom 9:17

i Gen 17:1, 7 j Gen 26:24 k Gen 28:13 Mat 22:32

l Mis 135:13

ˆ ba bua bena Kanana, bena Hiti, bena Amole, bena Pelizi, bena Hiwi, ne bena Yebuse. a 9 Mpindieu, tangila! Muadi wa bena Isalele mmufike kundi, ne ndi mumone kabidi mushindu mubi udi bena Ejipitu babakengesha. b 10 Mpindieu luaku, nenkutume ˆ kudi Palo, ne neupatule bantu banyi bena Isalele mu Ejipitu.” c 11 Kadi Mose wakambila Nzambi mulelela ne: “Meme ndi ngaˆ nyi bua kuya kudi Palo ne kupatula bena Isalele mu Ejipitu?” 12 Ke yeye kumuambila ne: “Nengikale nebe, d ne etshi ntshimanyinu kuudi tshia ne: meme ke uvua mukutume: Wewe mumane kupatula bantu banyi mu Ejipitu, nuenu nenutendelele1 Nzambi mulelela ku mukuna eu.” e 13 Kadi Mose wakambila Nzambi mulelela ne: “Fuanyikija ne: ndi nya kudi bena Isalele ne mbambila ne: ‘Nzambi wa bankambua benu mmuntume kunudi,’ ˆ bobu bangebeje ne: ‘Dına diende f nnganyi?’ Nembambile tshinyi?” 14 Ke Nzambi kuambila Mose ne: “Nendue tshindi nsungula1 bua kulua.”2g Kuambaye kabidi ne: “Newambile bena Isalele ne: ‘Nendue mmuntume kunudi.’” h 15 Pashishe Nzambi wakambila kabidi Mose ne: “Newambile bena Isalele ne: ‘Yehowa Nzambi wa bankambua benu, Nzambi wa Abalahama, i Nzambi wa Izaka, j ne Nzambi wa Yakoba k mmuntume kunudi.’ Edi ˆ ndına dianyi bua kashidi l ne eu ke mushindu udibu ne bua kumvuluka kudi bantu ba bipungu ne bipungu. 16 Mpindieu ndaku, usangishe bakulu ba bena Isalele ubambile ne: ‘Yehowa Nzambi wa bankambua benu mmummuenekele, Nzambi wa Abala3:12 1 Anyi “nenuenzele mudimu.” 3:14 1 Anyi “musue.” 2 Anyi “Nengikale tshingikala.” Tang. Tshis. A4.

129 hama, wa Izaka, ne wa Yakoba, ne mmuambe ne: “Ndi munumonea bushuwa ne ndi mumone tshidibu banuenzela mu Ejipitu. 17 Nunku ndi ngamba ne: Nennupatule mu dikenga b dia ku bianza bia bena Ejipitu bua kuya ˆ nenu mu buloba bua bena Kanana, bena Hiti, bena Amole, c bena Pelizi, bena Hiwi, ne bena Yebuse, d mu buloba budi ne mabele ne buitshie bia bungi.”’ ˆ 18 “Bushuwa nebateleje dıyi diebe; f ne wewe ne bakulu ba bena Isalele nenuye kudi mukalenge wa Ejipitu, ne nuenu nenumuambile ne: ‘Yehowa Nzambi wa bena Ebelu g mmuyukile netu. Nunku tulekela koku tuenze luendu lua matuku asatu mu tshipela bua tuetu kulambula Yehowa Nzambi wetu milambu.’ h 19 Kadi meme ndi mumanye bimpe ne: mukalenge wa Ejipitu kakunuanyishila bua nuenu kuya yeye i kayi muenzeja kudi tshianza tshia bukole to. 20 Nunku nengolole tshianza tshianyi, nenkengeshe Ejipitu ne bienzedi bia kukema bingenzamu; pashishe neanulekele. j 21 Nengenze bua tshisamba etshi tshilengelele bena Ejipitu, ne panuaya, kanuakuya bianza bitupu nansha kakese. k 22 Muntu mukaji yonso udi ne bua kulomba muena mutumba nende ne muntu mukaji udi musombele mu nzubu muende bintu bia arjan ne bia or, ne bilamba kabidi, ne nenubivuadike bana benu ba balume ne bana benu ba bakaji; nenupawule bena Ejipitu.” l Kadi Mose wakandamuna ne: “Mpindieu fuanyikija ne: kabena bangitaba ne kabena bateleˆ ja dıyi dianyi, m bualu nebambe ne: ‘Yehowa kavua mukumuenekele to.’” 2 Ke Yehowa kumuebeja ne: “Tshidi mu tshianza tshiebe ntshinyi?” Yeye kuandamuna ne: “Dikombo.” 3 Kua-

4

EKESODE 3:17–4:11 NSHAP. 3 a Gen 50:24 Eks 13:19

b Gen 15:13, 14 Lew 26:13

c Gen 15:16 d Eks 23:23 e Nom 13:27 Dut 8:7-9

f Eks 4:31 g Gen 14:13 h Eks 5:3 Eks 10:25, 26

i Eks 5:2 Eks 14:8 Lom 9:17

j Eks 7:3 Eks 12:33 Dut 6:22

k Eks 11:2 Eks 12:35, 36

l Gen 15:13, 14 Eks 12:36

 NSHAP. 4 m Eks 2:13, 14 

Mulongo 2 a Eks 7:9 b Luk 20:37 c Eks 3:16 Eks 4:31

d Nom 12:10 e Bz 7:36 f Eks 4:30 g Eks 6:12 Nom 12:3 Yel 1:6 Bz 7:22

mbaye ne: “Kupa dikombo adi panshi.” Nunku wakadikupa panshi, kuluadi nyoka; a Mose kumunyema. 4 Yehowa wakambila Mose ne: “Olola tshianza tshiebe, umukuate ku mukila.” Nunku wakolola tshianza, yeye kumukuata, ne nyoka wakalua dikombo mu tshianza tshiende. 5 Ke Nzambi kuamba ne: “Mbua bitabe ne: Yehowa Nzambi wa bankambua babu, Nzambi wa Abalahama, Nzambi wa Izaka, ne Nzambi wa Yakoba b mmukumuenekele.” c 6 Yehowa wakamuambila kabidi ne: “Bueja koku tshianza mu nsonso wa ku mutu kua tshilamba tshiebe.” Nunku wakabueja tshianza mu nsonso wa tshilamba tshiende. Pakatshipatulaye, monayi, tshianza tshiende tshivua tshipie nsudi anu bu neje! d 7 Ke yeye kuamba ne: “Pingaja tshianza tshiebe mu nsonso wa ku mutu kua tshilamba tshiebe.” Nunku wakapingaja tshianza mu tshilamba tshiende. Pakatshipatulaye mu tshilamba, tshivua tshipingane anu muvua mubidi wende mujima! 8 Wakamba ne: “Bobu kabayi bakuitabe anyi bitabe tshimanyinu tshia kumpala, nunku nebitabe bushuwa tshimanyinu e tshialonda. 9 Kadi nansha bobu kabayi bitabe bimanyinu bibidi ebi, ˆ ne babenge kuteleja dıyi diebe, ˆ newangate ndambu wa mayi a mu Musulu wa Nile, neuapongoˆ lole pa buloba bume, ne mayi awangata mu musulu wa Nile nealue mashi pa buloba bume.” f 10 Ke Mose kuambila Yehowa ne: “Mfuila koku luse, Yehowa, bualu tshitu ngakula bimpe to, ni nkonso eku, ni nkatshia wabanga kuakula ne muena mudimu webe, bualu muakulu wanyi mmuneme1 ne ludimi luanyi nduneme.”g 11 Yehowa wakamuambila ne: 4:10 1 Ku mua.: “mukana muneme.”

EKESODE 4:12-31 “Nnganyi udi muenze mukana mua muntu, peshi nnganyi udi uvuija muntu kamama, mpudi matshi, umona bimpe anyi mpofu? Ki mmeme Yehowa anyi? 12 Mpindieu ndaku, nengikale nebe paudi wakula,1 ne nenkulongeshe tshia wewe kuamba.”a 13 Kadi wakamba ne: “Mfuila koku luse, Yehowa, tuma koku muntu yonso uudi musue kutuma.” 14 Nunku Yehowa wakakuatshila Mose tshiji tshikole, kuambaye ne: “Kadi newambe bishi bua muanenu Alona b muena Lewi? Ndi mumanye ne: yeye udi wakula bimpe menemene. Udi mpindieu mu njila bua kusambakena nebe. Pakumonaye, muoyo wende neusanke. c 15 Nunku ˆ akula nende ne ela meyi aa mukana muende, d ne nengikale nenu, wewe ne yeye, paudi wakula;e nennulongeshe tshia nuenu kuenza. 16 Neakule ne bantu pa muaba webe; neikale muleji mpala webe ne wewe newikale kudiye bu Nzambi.1f 17 Newangate dikombo edi mu tshianza tshiebe, newenze nadi bimanyinu.” g 18 Nunku Mose wakapingana kudi tatuende muenu Yetelo h, kumuambilaye ne: “Ndi musue kupingana, kuya koku kudi bana betu badi mu Ejipitu bua kumona ni batshidi ne muoyo.” Yetelo wakambila Mose ne: “Ndaku mu ditalala.” 19 Pashishe Yehowa wakambila Mose mu Midiyana ne: “Ndaku, pingana mu Ejipitu, bualu bantu bonso bavua bakeba kukushipa1 bakadi bafue.” i 20 Nunku Mose wakangata mukajende ne bana bende ba balume, yeye kubabandisha pa mpunda, kutuadijaye kupinga4:12 1 Ku mua.: “ne mukana muebe.” 4:16 1 Anyi “newikale muleji mpala wa Nzambi kudiye.” 4:19 1 Anyi “bavua bakeba anyima webe.”

130 NSHAP. 4 a Yes 50:4

ˆ Mak 13:11

b Nom 26:59 c Eks 4:27 d Eks 4:28 e Yel 1:9 f Eks 7:1, 2 g Eks 8:5 Eks 17:5, 6 Nom 20:11

h Eks 2:18, 21 Eks 18:1 Nom 10:29

i Eks 2:15 

Mulongo 2 a Eks 7:9 b Eks 7:3 Eks 8:15 Eks 9:12 Eks 11:10 Lom 9:17, 18

c Eks 7:22 d Dut 7:6 Dut 14:2 Hos 11:1 Lom 9:4

e Eks 12:29 f Nom 22:22 1Ku 21:16

g Gen 17:14 h Eks 2:16, 21 i Eks 4:14 j Eks 3:1 Eks 20:18 Eks 24:16

k Eks 4:15 l Eks 4:8 m Eks 3:16 Eks 24:1

n Eks 4:3, 6, 9

na mu buloba bua Ejipitu. Mose wakangata kabidi dikombo dia Nzambi mulelela mu tshianza tshiende. 21 Yehowa wakambila Mose ne: “Pawapingana mu Ejipitu, enza bua wenze kumpaˆ la kua Palo bishima bionso bindi mukupeshe bukokeshi bua kuenza. a Kadi nendekele bua apapishe muoyo wende; b kakulekela bantu banyi bua baye to. c ˆ 22 Ambila Palo ne: ‘Yehowa udi wamba ne: “Isalele mmuananyi, muanabute wanyi. d 23 Ndi nkuambila ne: Lekela muananyi bua angenzele mudimu. Kadi wewe mubenge bua kumulekela, nenshipe muanebe, muanabute webe.”’” e 24 Pavuabu mu njila, Yehowa f wakasambakena nende muaba wa tshilala benyi ne wakakeba kumushipa. g 25 Ndekelu wa bionso, Sipola h wakangata dibue ditue,1 yeye kutengula muanende wa balume, kuenzaye bua dikoba diende dilenge ku makasa ende, kuambaye ne: “Bualu udi mulume wa mashi kundi.” 26 Nunku Yeye wakamulekela ˆ bua aye. Dıba adi wakamba ne: “Mulume wa mashi,” bua bualu bua ditengudibua. 27 Pashishe Yehowa wakambila Alona ne: “Ndaku mu tshipela bua kusambakena ne Mose.”i Ke yeye kuya, kusambakenaye nende ku mukuna wa Nzambi mulelela j, kumuelaye muoyo umutua mishiku. 28 Nunku Mose wakaˆ mbila Alona meyi onso a Yehowa uvua mumutume k ne bimanyinu bionso bivuaye mumutumine ˆ dıyi bua kuenza. l 29 Pashishe Mose ne Alona bakaya, kusangishabu bakulu bonso ba bena Isalele.m 30 Alona wakabambila ˆ meyi onso avua Yehowa muambile Mose, ne yeye wakenza biˆ manyinu n abi mu mesu a bantu. 31 Bua bualu ebu, bantu 4:25 1 Anyi “kele ka dibue.”

131 bakitaba. a Pakumvuabu ne: Yehowa uvua muvuluke bena Isalele b ne uvua mumone dikenga diabu, c bakinama, kutuabu mpala yabu panshi. Pashishe Mose ne Alona baˆ kabuela kudi Palo, kumuambilabu ne: “Yehowa Nzambi wa bena Isalele udi wamba ne: ‘Lekela bantu banyi baye bua kungenzela tshibilu mu tshipela.’” ˆ 2 Kadi Palo wakamba ne: “Yehowa nnganyi d pende bua meme ˆ kutumikila dıyi diende ne kulekela bena Isalele? e Tshiena mumanye Yehowa nansha, ne kabidi tshiakulekela bena Isalele to.” f 3 Kadi bakamba ne: “Nzambi wa bena Ebelu mmuyukile netu. Tudi basue kuenza koku luendu lua matuku asatu mu tshipela bua kulambula Yehowa Nzambi wetu milambu; g tshianana neatutue masama anyi neatushipe ne muele wa mvita.” 4 Mukalenge wa Ejipitu wakabandamuna ne: “Mose ne Alona, bua tshinyi nudi numbusha bantu ku midimu yabu? Pinganayi ku ˆ midimu yenu mikole!”1h 5 Palo wakamba kabidi ne: “Monayi bungi bua bantu badi mu buloba ebu, ne nuenu nudi basue kubalekesha midimu yabu mikole.” ˆ 6 Anu diodi dituku adi, Palo wakatumina bafidi ba midimu mikole ne batangidi babu ˆ ba midimu dıyi ne: 7 “Kanupeshi kabidi bantu aba bisunsukile bia tukolakola bua kututa madioto to. i Balekelayi baye kudianguila bisunsukile bia tukolakola. 8 Kadi nudi ne bua kutungunuka ne kubakosela bungi bumue bua madioto anu muvuabu benza kumpala. Kanubapuekeshidibu to, bualu bakadi ne kalengu.1 Ke bualu kayi badi badilakana ne: ‘Tudi basue kuya, tudi basue kulambula Nza-

5

5:4 1 Anyi “majitu.” 5:8 1 Anyi “bakadi ne bufuba.”

EKESODE 5:1-17 NSHAP. 4 a Eks 3:18

b Gen 50:25

c Eks 1:14 Eks 3:7 Dut 26:6

 NSHAP. 5 d Eks 7:5 Eks 9:15, 16

e 2Bk 18:28, 35

f Eks 3:19

g Eks 3:18

h Eks 1:11

i Eks 1:14 

Mulongo 2 a Eks 1:11

b Eks 2:11

c Eks 5:7, 8

mbi wetu milambu!’ 9 Benzejayi mudimu mukole kupita kumpala, ne ikalayi nubenzeja mudimu wa bungi bua kabateleji mashimi to.” 10 Nunku bafidi ba midimu mikole a ne batangidi babu ba midimu bakapatuka, bobu kuambiˆ la bantu ne: “Palo mmuambe ne: ‘Tshiakunupesha kabidi bisunsukile bia tukolakola to. 11 Ndayi nudianguile bisunsukile bia tukolakola muaba wonso unudi mua kubipeta, kadi kabakunukepeshila mudimu wenu nansha kakese.’” 12 Nunku bantu bakatangalaka mu buloba bujima bua Ejipitu bua kuangula tukolakola bua kutusunsulula. 13 Bafidi ba midimu mikole bakatungunuka ne kubambila ne: “Muntu ne muntu udi ne bua kujikija mudimu wende dituku dionso, anu bu muvuabi pavuabu banupesha bisunsukile bia tukolakola.” 14 Pashishe bafidi ba ˆ midimu mikole ba Palo bakakuma b batangidi ba midimu ba bena Isalele bavua bobu aba bateke ku mutu kuabu. Bakabebeja ne: “Bua tshinyi kanuena bakumbaje bungi bua madioto bunuvua nuenza konso eku? Bivua bienzeke nanku malaba ne lelu kabidi.” 15 Nunku batangidi ba midimu ba bena Isalele bakaya ˆ kudi Palo, badilakana bamba ne: “Bua tshinyi udi wenzela bena mudimu bebe malu mushindu eu? 16 Ki mbapeshe bena mudimu bebe bisunsukile bia tukolakola to, kadi badi batuambila ne: ‘Tutayi madioto!’ Badi bakuma bena mudimu bebe, pabi bantu bebe ke badi mu tshilema.” 17 Kadi wakamba ne: “Nukadi ne kalengu,1 nukadi ne kalengu!2c Ke bualu kayi nudi nuamba ne: ‘Tudi basue kuya, 5:17 1 Anyi “Nukadi ne bufuba.” 2 Anyi “nukadi ne bufuba.”

EKESODE 5:18–6:14 tudi basue kulambula Yehowa milambu.’a 18 Mpindieu ndayi, pinganayi ku mudimu! Kabakunupesha bisunsukile bia tukolakola to, kadi nudi anu ne bua kututa madioto bungi buvuabu banukosele.” 19 Nunku batangidi ba midimu ba bena Isalele bakamona ne: bavua mu lutatu lukole bualu baˆ vua babatumine dıyi ne: “Kanuena ne bua kukepesha bungi bua madioto buvuabu banukosele ku dituku nansha kakese.” 20 Pashishe bakasambakena ne Mose ne Alona bavua bimane muaba au bua kumonangana nabu paˆ vuabu bapatuka kua Palo. 21 Bakabambila diakamue ne: “Yehowa anutangile ne anulumbuluishe, bualu nudi benze ˆ bua Palo ne bena mudimu bende batupetule,1 ne nudi bateke muele wa mvita mu tshianza tshiabu bua kutushipa.” b 22 Ke Mose kukudimuka kudi Yehowa, kuambaye ne: “Yehowa, udi mukengeshe bantu aba bua tshinyi? Bua tshinyi udi muntume? ˆ 23 Kubangila anu dıba dimvua ˆ mubuele kudi Palo bua kuakula ˆ mu dına diebe, c yeye mmuenzele bantu aba malu mabi matambe, d ne wewe kuena musungile bantu bebe nansha kakese.” e Nunku Yehowa wakambila Mose ne: “Mpindieu neumoˆ ne tshingenzela Palo. f Tshianza tshia bukole netshimuenzeje bua kubalekela, ne tshianza tshia bukole netshimuenzeje bua kubipata mu buloba buende.” g 2 Pashishe Nzambi wakambila Mose ne: “Meme ndi Yehowa. 3 Mvua mmuenekela Abalahama, Izaka, ne Yakoba bu Nzambi Wa Bukole Buonso, h kadi tshivua mudimanyishe kudibu i ˆ bua dına dianyi dia Yehowa j to. 4 Mvua kabidi mujadike tshipu-

6

5:21 1 Anyi “nudi benze bua tununkile ˆ Palo ne bena mudimu bende bibi.”

132 NSHAP. 5 a Eks 5:3 b Eks 6:9 c Eks 5:1 d Eks 5:6, 9 e Eks 3:8 

NSHAP. 6 f Eks 14:13 g Eks 9:3 Eks 11:1 Eks 12:29, 31

h Gen 17:1 Gen 35:10, 11

i Gen 12:8 Gen 28:16 Yel 32:20

j Mis 83:18 Luk 11:2 Yne 12:28 Bz 15:14 Bua 15:3

 Mulongo 2 a Gen 15:18 Gen 28:4

b Gen 17:1, 7 Eks 2:24

c Dut 4:20 d Dut 26:8 1Ku 17:21 Bz 13:17

e Eks 29:45 Dut 7:6 2Sm 7:24 Mis 33:12

f Gen 15:18 Gen 26:3 Gen 35:12 Eks 32:13

g Eks 20:2 Yes 42:8

h Eks 5:21 i Eks 5:21 Eks 6:9

j Eks 4:10 Bz 7:22

ngidi tshianyi nabu bua kubaˆ pesha buloba bua Kanana, buloba buvuabu basombele bu bantu ba ku babende. a 5 Mpindieu meme nkayanyi ndi mudiumvuile mikemu ya bena Isalele badi bena Ejipitu bavuije bapika, ne ndi muvuluke tshipungidi tshianyi. b 6 “Nunku ambila bena Isalele ne: ‘Meme ndi Yehowa, ne nennumbushe muinshi mua majitu a bena Ejipitu, nennupatule mu bupika buabu c ne nennusungile ne diboko diolola1 ne manyoka makole. d 7 Nennuangate bu bantu banyi, nengikale Nzambi wenu; e nenumanye bulelela ne: meme ndi Yehowa Nzambi wenu udi unumbusha muinshi mua majitu a bena Ejipitu. 8 Nennubueje mu buloba bumvua muditshipe1 bua kupesha Abalahama, Izaka, ne Yakoba; nennupeshabu bua buikale buenu. f Meme ndi Yehowa.’” g 9 Pashishe Mose wakambila bena Isalele bualu ebu, kadi kabakateleja Mose to, bualu bavua batekete mu mikolo ne bikale mu bupika bukole. h 10 Ke Yehowa kuambila Mose ˆ ne: 11 “Ndaku wambile Palo mukalenge wa Ejipitu ne: udi ne bua kulekela bena Isalele bumbuke mu buloba buende.” 12 Kadi Mose wakandamuna Yehowa ne: “Tangila! Bena Isalele ki mbanteleje to; i mmunyi muiˆ kala Palo mua kunteleja, panyi ngakula ne lutatu?”1j 13 Kadi Yehowa wakambila kabidi Mose ˆ ne Alona meyi ˆ a kuambila bena Isalele ne Palo mukalenge wa Ejipitu bua kupatula bena Isalele mu buloba bua Ejipitu. 14 Aba mbantu bavua ku mutu kua nzubu ya batatuabu: Bana ba Lubena, muanabute wa 6:6 1 Anyi “dia bukole.” 6:8 1 Ku mua.: “muele tshianza tshianyi muulu.” 6:12 1 Ku mua.: “tshiena mutengudibue mishiku.”

133 Isalele, a bavua: Hanoka, Palu, Heˆ ˆ selona, ne Kami. b Aa mmeku a Lubena. 15 Bana ba balume ba Simeona bavua: Yemuele, Yamina, Ohaˆ da, Yakina, Soha, ne Shawula ˆ muana wa mukaji muena Kanaˆ na. c Aa mmeku a Simeona. ˆ 16 Aa mmena a bana ba balume ba Lewi, d bilondeshile diloˆ ˆ ndangana dia meku abu: Geshona, Kohata, ne Melali. e Matuku a muoyo wa Lewi avua bidimu 137. ˆ 17 Bana ba balume ba Geshona bavua: Libini ne Shimei, ˆ bilondeshile meku abu. f 18 Bana ba balume ba Koˆ hata bavua Amalama, Yiseha, Hebelone, ne Uziele. g Matuku a muoyo wa Kohata avua bidimu 133. 19 Bana ba balume ba Melali bavua: Mali ne Mushi. ˆ Aa mmeku a bena Lewi biloˆ ndeshile dilondangana dia meku abu. h 20 Amalama wakasela Yokebede, muanabu ne tatuende. i Wakamulelela Alona ne Mose. j Matuku a muoyo wa Amalama avua bidimu 137. ˆ 21 Bana ba balume ba Yiseha bavua: Kola, k Nefege, ne Zikeli. 22 Bana ba balume ba Uziele bavua: Mishaele, Elisafana, l ne Siteli. 23 Alona wakasela Elisheba, muana wa Aminadaba, muanabu ne Nashona m wa bakaji. Wakamuˆ lelela Nadaba, Abihu, Eleaza, ne ˆ Itama. n 24 Bana ba balume ba Kola ˆ bavua: Ası, Elekana, ne Abiasaˆ fa. o Aa mmeku a bena Kola. p ˆ 25 Eleaza q muana wa Alona wakasela umue wa ku bana ba bakaji ba Putiele. Wakamulelela Pinehasa. r Aba mbantu bavua ku mutu kua nzubu ya batatu ba bena ˆ Lewi, bilondeshile meku abu. s

EKESODE 6:15–7:7 NSHAP. 6 a Gen 49:3 b Gen 46:9 c 1Ku 4:24 d Gen 29:34 e Gen 46:11 Nom 26:57

f Nom 3:18 g Nom 3:19 h Nom 3:20 i Eks 2:1 Nom 26:59

j 1Ku 23:13 k Nom 16:1, 32 Nom 26:10

l Lew 10:4 Nom 3:30

m Lut 4:19-21 Mat 1:4

n Nom 3:2 o Nom 26:10, 11 p Nom 26:58 1Ku 9:19

q Nom 3:32 r Nom 25:7 Nom 31:6 Yos 22:31 Bal 20:28

s Eks 6:19 

Mulongo 2 a Eks 7:2, 4 Eks 12:41 Bz 7:35

b Mis 77:20 c Eks 4:10 Eks 6:12

 NSHAP. 7 d Eks 4:14-16 Eks 4:30

e Eks 4:21 Eks 7:13, 22 Eks 8:15, 19 Eks 9:12, 35 Eks 10:20, 27 Eks 11:10 Eks 14:8 Lom 9:17, 18

f Eks 3:19, 20 Mis 105:26, 27 Bz 7:36

g Eks 12:12, 51 h Eks 7:17 Eks 8:9, 10 Eks 8:22 Eks 9:29 Eks 14:4

26 Alona ne Mose aba ke bavua Yehowa muambile ne: “Patulayi bena Isalele mu buloba bua Ejipitu, balongolola mu bisumbu mu bisumbu.”1a 27 Bobu ke baˆ vua bakule ne Palo mukalenge wa Ejipitu bua kupatula bena Isalele mu Ejipitu. Ke Mose ne Alona b abu. 28 Dituku divua Yehowa muakule ne Mose mu buloba bua Ejipitu, 29 Yehowa wakambila Mose ne: “Meme ndi Yehowa. ˆ Ambila Palo mukalenge wa Ejipitu malu onso andi nkuambila.” 30 Ke Mose kuamba kumpala kua Yehowa ne: “Tangila! Ndi ngakula ne lutatu,1 nunku mmuˆ nyi muikala Palo mua kunteleja?” c Nunku Yehowa wakambila Mose ne : “Mona, ndi mukuˆ vuije bu Nzambi1 kudi Palo, ne muanenu Alona nealue muprofete webe. d 2 Newambulule ˆ malu onso angakutumina dıyi bua kuenza, ne muanenu Alona ˆ neakule ne Palo, ne yeye nealekele bena Isalele bua bapatuke mu buloba buende. 3 Kadi ˆ meme nendekele muoyo wa Palo bua upape, e nemvudije bimanyinu bianyi ne bishima bianyi mu buloba bua Ejipitu. f 4 Kadi ˆ Palo kakunuteleja to, ne nenteke tshianza tshianyi pa Ejipitu, nempatule misumba yanyi,1 bantu banyi bena Isalele mu buloba ne manyoka makole. g 5 Bena Ejipitu nebamanye bushuwa ne: meme ndi Yehowa h pangolola tshianza tshianyi pa Ejipitu, ne pangapatula bena Isalele munkatshi muabu.” 6 Mose ne Alona bakenza tshivua Yehowa mubaˆ tumine dıyi bua kuenza; bakenza anu nanku. 7 Mose uvua

7

6:26 1 Ku mua.: “bilondeshile misumba yabu.” 6:30 1 Ku mua.: “Tshiena mutengudibue mishiku.” 7:1 1 Ku mua.: “mukuvuije Nzambi.” 7:4 1 Anyi “bisumbu bianyi.”

EKESODE 7:8-25 ne bidimu 80 ne Alona uvua ne ˆ bidimu 83 pakakulabu ne Palo. a 8 Pashishe Yehowa wakambila ˆ Mose ne Alona ne: 9 “Palo yeye munuambile ne: ‘Enzayi tshishima,’ newambile Alona ne: ‘Angata dikombo diebe, udikupe paˆ nshi kumpala kua Palo.’ Diodi nediandamuke nyoka munene.”b 10 Mose ne Alona bakabuela ˆ kudi Palo, kuenzabu anu muvua ˆ Yehowa mubatumine dıyi bua kuenza. Alona wakakupa dikombo diende panshi kumpala kua ˆ Palo ne kua bena mudimu bende, diodi kuandamuka nyoka muneˆ ne. 11 Kadi Palo wakabikila bena meji ne bena manga, ne bakuidi bena majimbu ba mu Ejipitu c bakenza pabu bia muomumue ne majimbu abu. d 12 Nunku yonso wa kudibu wakakupa dikombo diende panshi, ne makombo au akandamuka nyoka minene; kadi dikombo dia Alona diakamina makombo abu. 13 Nansha ˆ nanku muoyo wa Palo wakapapa, e ne kakabateleja to, anu muvua Yehowa muambe. 14 Pashishe Yehowa wakambila Mose ne: “Muoyo wa ˆ Palo mmupape.f Yeye mmubenge bua kulekela bantu banyi baye. ˆ 15 Uye kudi Palo mu dinda. Tangila! Neapatuke bua kuya ku ˆ mayi! Wimane ku muelelu kua Musulu wa Nile bua kusambakena nende; wangate dikombo divua dikudimuke nyoka g adi mu tshianza tshiebe. 16 Umuambile ne: ‘Yehowa Nzambi wa bena Ebelu mmuntume kuudi h ne udi wamba ne: “Lekela bantu banyi baye bua kuntendelela mu tshipela,” kadi wewe kuena muˆ tumikile dıyi dianyi too ne mpindieu to. 17 Yehowa udi wamba nunku: “Mu bualu ebu neumanye ne: meme ndi Yehowa. i Mona, ndi nkuma dikombo didi ˆ mu tshianza tshianyi pa mayi adi mu Musulu wa Nile, ne owu

134 NSHAP. 7 a Dut 34:7 Bz 7:22, 23

b Eks 4:2, 3

c Gen 41:8 2Tm 3:8

d Eks 7:20, 22 Eks 8:7, 18 Eks 9:11

e Eks 7:3

f Eks 10:1

g Eks 4:2, 3

h Eks 3:18

i Eks 7:5 Eks 8:9, 10 Eks 8:22 Eks 9:29 Eks 14:4

 Mulongo 2 a Eks 9:22 Eks 10:12 Eks 14:21

b Eks 8:5

c Mis 78:44

d Mis 105:29

e Eks 7:18, 24

f Eks 7:11, 12 Eks 8:7, 18 Eks 9:11 2Tm 3:8

g Eks 3:19

neakudimuke mashi. 18 Mishipa idi mu musulu wa Nile neyifue, ne musulu wa Nile newununke, ne bena Ejipitu nebapange ˆ mua kunua mayi a mu musulu wa Nile.”’” 19 Pashishe Yehowa wakambila Mose ne: “Ambila Alona ne: ‘Angata dikombo diebe, olola ˆ tshianza tshiebe pa mutu pa mayi a mu Ejipitu, a pa mutu pa misulu yende, pa mutu pa minkoloji yende,1 pa mutu pa bisense biende b ne pa mutu pa majiba ende onso, bua bilue mashi.’ Mashi neikale mu buloba buonso bua Ejipitu, ˆ too ne mu bilaminu bia mayi bia mitshi ne bia mabue.” 20 Diakamue Mose ne Alona bakenza anu muvua Yehowa mubatumiˆ ne dıyi bua kuenza. Wakela dikombo diende muulu, kudikumaye ˆ pa mayi avua mu Musulu wa Nile ˆ ˆ mu mesu a Palo ne a bena muˆ dimu bende, ne mayi onso avua mu musulu akakudimuka mashi. c 21 Mishipa ivua mu musulu yakafua, d ne musulu wakatuadija kununka; bena Ejipitu bakapaˆ nga mua kunua mayi a mu musulu wa Nile, e ne mashi avua mu buloba bujima bua Ejipitu. 22 Kadi bakuidi bena majimbu ba mu Ejipitu bakenza pabu bia muomumue ne majimbu abu, f ˆ nunku muoyo wa Palo wakatungunuka ne kupapa, ne kakabateleja to, anu muvua Yehoˆ wa muambe. g 23 Pashishe Palo wakapingana ku nzubu kuende, ne kakateka bualu abu ku muoyo to. 24 Nunku bena Ejipitu bonso bavua bumbula kumpenga kuonso kua musulu wa Nile bua ˆ kupeta mayi a kunua, bualu kaˆ bavua mua kunua mayi a musulu wa Nile to. 25 Matuku muanda mutekete majima akapita panyima pa Yehowa mumane kukuma musulu wa Nile. ˆ 7:19 1 Mmumue ne: minkoloji ya mayi idi yumbukila ku musulu wa Nile.

135

8

Pashishe Yehowa wakambila ˆ Mose ne: “Ndaku kudi Palo, umuambile ne: ‘Yehowa udi wamba ne: “Lekela bantu banyi baye bua kuntendelela. a 2 Wewe mutungunuke ne kubenga bua kubalekela, nentume ndimba b mu buloba buebe buonso. 3 Musulu wa Nile newuwule tente ne ndimba, neyibande ne neyibuele mu nzubu muebe, mu nzubu webe wa bulalu, pa bulalu buebe, mu nzubu ya bena mudimu bebe, pa bantu bebe, mu mfulu yebe, ne mu bintu biebe bia kusopela bukula.1c 4 Ndimba neyibande kuudi, kudi bantu bebe, ne kudi bena mudimu bebe bonso.”’” 5 Pashishe Yehowa wakambila Mose ne: “Ambila Alona ne: ‘Olola tshianza tshiebe ne dikombo diebe pa misulu, pa minkoloji ya musulu wa Nile, ne pa bisense, ne wenze bua ndimba ibande mu buloba bua Ejipitu.’” 6 Nunku Alona wakoˆ lola tshianza tshiende pa mayi a mu Ejipitu, ndimba kutuadijayi kubanda, kuwulayi buloba bua Ejipitu bujima. 7 Kadi bakuidi bena majimbu bakenza bualu bua muomumue ne majimbu abu, ne bobu pabu bakenza bua ndimba ibande mu buloba bua Ejipitu. d 8 Pashishe ˆ Palo wakabikila Mose ne Alona, kubambilaye ne: “Lombayi Yehowa bua umbushe ndimba kundi ne kudi bantu banyi, e bualu ndi musue kulekela tshisamba tshienu bua tshiye kulambula Yehowa milambu.” 9 Ke Mose kuambila ˆ ˆ Palo ne: “Ngambilaku wewe dıba dindi ne bua kulomba bua ndimba yumbuke kuudi, kudi bena mudimu bebe, kudi bantu bebe, ne mu nzubu yebe. Neyishadile anu mu Musulu wa Nile.” 10 Ke yeye kuamba ne: “Malaba.” Nunku Mose wakamba ne: “Nebie8:3 1 Anyi “bibakudi.”

EKESODE 8:1-20

NSHAP. 8 a Eks 3:12

b Mis 78:45

c Mis 105:30

d Eks 7:11, 12 Eks 7:20, 22 Eks 8:17, 18 Eks 9:11 2Tm 3:8

e Eks 10:16-19 

Mulongo 2 a Eks 9:14 Eks 15:11 Mis 83:18 Mis 86:8 Yes 46:9 Yel 10:6, 7 Lom 9:17

b Eks 8:3

c Eks 8:30, 31 Eks 9:33

d Eks 4:21 Eks 7:3

e Mis 105:31

f Eks 7:11, 12 Eks 7:20, 22 Eks 8:7 Eks 9:11

g Eks 31:18 Luk 11:20

ˆ nzeke bilondeshile dıyi diebe, bua umanye ne: kakuena mukuabu udi bu Yehowa Nzambi wetu to. a 11 Ndimba neyumbuke kuudi, mu nzubu yebe, kudi bena mudimu bebe ne kudi bantu bebe. Neyishadile anu mu musulu wa Nile.” b 12 Nunku Mose ne Alona baˆ kumbuka kudi Palo, Mose wakalomba Yehowa bua ndimba ivuaˆ ye mutume kudi Palo. c 13 Ke Yehowa kuenza anu muvua Mose mulombe, ndimba kutuadijayi kufua mu nzubu, mu mbanza ne mu mpata. 14 Bavua bayikunguija mishiki bungi kabuyi kubala, ne buloba kutuadijabu kuˆ nunka. 15 Pakamona Palo ne: kuvua kumueneke disulakana, wakapapisha muoyo wende, d kubengaye bua kubateleja, anu muvua Yehowa muambe. 16 Ke Yehowa kuambila Mose ne: “Ambila Alona ne: ‘Olola dikombo diebe, ukume lupuishi lua pa buloba, ne lupuishi nelulue tumue mu buloba buonso bua Ejipitu.’” 17 Bakenza nanku. Alona wakolola tshianza tshiende ne dikombo diende, kukumaye lupuishi lua pa buloba, ne tumue tuakabanga kuikila bantu ne nyama. Lupuishi luonso lua pa buloba luakalua tumue mu buloba buonso bua Ejipitu. e 18 Bakuidi bena majimbu bakateta bua kuenza bia muomumue bua kupatulabu tumue ne majimbu abu, f kadi bakapangila. Tumue tuakikila bantu ne nyama. 19 Ke bakuidi bena majimbu ˆ kuambilabu Palo ne: “Eu mmuˆ nu wa Nzambi!” g Kadi Palo wakatungunuka ne kupapisha muoyo wende, kakabateleja to, anu muvua Yehowa muambe. 20 Pashishe Yehowa wakambila Mose ne: “Ujuke mu dindadiˆ nda, wimane kumpala kua Palo. Tangila! Neapatuke bua kuya ku ˆ mayi. Umuambile ne: ‘Yehowa udi

EKESODE 8:21–9:7 wamba ne: “Lekela bantu banyi baye bua kuntendelela. 21 Kadi wewe kuyi mulekele bantu banyi, nentume mabubu1 kuudi wewe, kudi bena mudimu bebe, kudi bantu bebe ne mu nzubu yebe; nzubu ya mu Ejipitu neyuwule tente ne mabubu, ne neikale too ne panshi ponso padibu2 bimanyina. 22 Dituku adi meme nengenze bua kuikale dishilangana mu buloba bua Goshene mudi bantu banyi basombele. Muomu kamuakuikala dibubu nansha dimue;a mu bualu ebu neumanye ne: meme Yehowa ndi mu buloba ebu. b 23 Nengenze bua kuikale dishilangana pankatshi pa bantu banyi ne bantu bebe. Malaba tshimanyinu etshi netshienzeke.”’” 24 Yehowa wakenza nanku, ne bisumbu binene bia mabubu biakatuadija kubuela mu nzuˆ bu mua Palo, mu nzubu ya bena mudimu bende ne mu buloba buonso bua Ejipitu. c Buloba buakanyanguka bua mabubu. d ˆ 25 Ndekelu wa bionso, Palo wakabikila Mose ne Alona, kuambaye ne: “Ndayi, nulambule Nzambi wenu milambu mu buloba ebu.” 26 Kadi Mose wakamba ne: “Kabiena bikumbana bua kuenza nanku to, bualu tshitualambula Yehowa Nzambi wetu netshikale tshintu tshibi kudi bena Ejipitu. e Tuetu balambule tshintu tshidi ˆ tshibi kudi bena Ejipitu mu mesu abu, kabakutuasa mabue anyi? 27 Netuenze luendu lua matuku asatu mu tshipela, ne muomu amu ke mutualambuila Yehowa Nzambi wetu milambu anu mudiye mutuambile.” f ˆ 28 Ke Palo kuamba ne: “Nennulekele nuye kulambula Yehowa Nzambi wenu milambu mu tshipela. Kadi kanuyi kule to. 8:21 1 Bishi bikuabu bienze bu njiji bitu bisumangana. 2 Mmumue ne: bena Ejipitu.

136 NSHAP. 8 a Eks 9:4, 26 Eks 10:23 Eks 12:13

b 1Sm 17:46 1Bk 20:28 2Bk 19:17, 19

c Eks 8:3

d Mis 78:45 Mis 105:31

e Gen 46:33, 34 Eks 10:25, 26

f Eks 3:18 

Mulongo 2 a Eks 8:8 Eks 9:28

b Eks 8:15

c Eks 9:33 

NSHAP. 9 d Eks 5:1 Eks 8:1

e Eks 7:4

f Eks 9:15

g Eks 8:22 Eks 10:23 Eks 11:7 Eks 12:13

h Mis 78:48

Nundombele kudi Nzambi.”a 29 Nunku Mose wakamba ne: “Mpindieu ndi ngumbuka kumpala kuebe, nendombe Yehowa, ne malaba mabubu neumbuˆ ke kudi Palo, kudi bena mudimu bende, ne kudi bantu bende. ˆ Kadi Palo alekele kutukutakaja1 pa kubenga kulekela bantu bua baye kulambula Yehowa milambu.” b 30 Nunku Mose wakaˆ patuka kudi Palo, kulombaye Yehowa. c 31 Nunku Yehowa waˆ kenza bilondeshile dıyi dia Mose, ˆ ne mabubu akumbuka kudi Palo, kudi bena mudimu bende, ne kudi bantu bende. Nansha dimue kadiakashala to. 32 Kadi ˆ Palo wakapapisha kabidi muoyo wende, kubengaye bua kulekela bena Isalele. Nunku Yehowa wakambila ˆ Mose ne: “Ndaku kudi Palo, umuambile ne: ‘Yehowa Nzambi wa bena Ebelu udi wamba nunku: “Lekela bantu banyi baye bua kuntendelela.d 2 Kadi wewe mubenge bua kubalekela, ne mutungunuke ne kubalama, 3 tangila! tshianza tshia Yehowa e netshilue kudi bimuna biebe bidi mu mpata. Tshipupu tshibi netshikuate f tubalu, mpunda, tumelu, ngombe ne mikoko. 4 Yehowa neenze bua kuikale dishilangana pankatshi pa bimuna bia bena Isalele ne bimuna bia bena Ejipitu, ne tshintu nansha tshimue tshia bena Isalele katshiakufua to.”’” g ˆ 5 Kabidi, Yehowa wakakosa dıba wamba ne: “Yehowa neenze bualu ebu mu buloba ebu malaba.” 6 Nunku Yehowa wakenza bualu ebu dituku mene diakalonda, ne bimuna bia mishindu yonso bia mu Ejipitu biakatuadija kufua, h kadi tshimuna nansha tshimue tshia bena Isalele katshiakafua to. 7 Pakakoˆ nka Palo, mona! kakuvua tshimuna nansha tshimue tshia bena

9

8:29 1 Anyi “kunaya netu.”

137 Isalele tshivua tshifue to. Naˆ nsha nanku, muoyo wa Palo wakatungunuka ne kupapa, kakalekela bena Isalele to. a 8 Pashishe Yehowa wakambila Mose ne Alona ne: “Nuenu bonso babidi uwujayi bianza bienu ne mishila ya mu mfulu, ne Mose udi ne bua kuyikupa muuˆ lu kumpala kua Palo. 9 Neyilue lupuishi pa buloba bujima bua Ejipitu, ne neyilue biuwuja bidi bienza tufina pambidi pa bantu ne nyama mu buloba buonso bua Ejipitu.” 10 Nunku bakangata mishila ya mu mfulu, kuimanabu kumpaˆ la kua Palo, Mose kuyikupaye muulu, yoyi kulua biuwuja bidi bienza tufina, bipatuka bantu ne nyama. 11 Bakuidi bena majimbu kabakakokesha bua kuimana kumpala kua Mose bua biuwuja, bualu bivua bibapatuke bobu ne bena Ejipitu bonso. b 12 Kadi Yehowa wakaleˆ kela muoyo wa Palo upapa, ne kakabateleja to, anu muvua Yehowa muambile Mose. c 13 Pashishe Yehowa wakambila Mose ne: “Ujuke mu dindadinda, wimane kumpala kua ˆ Palo, umuambile ne: ‘Yehowa Nzambi wa bena Ebelu udi wamba nunku: “Lekela bantu banyi baye bua kuntendelela. 14 Bualu mpindieu ndi ntuma bipupu bianyi kuudi bua kusamisha muoyo webe, bena mudimu bebe, ne bantu bebe, bua umanye ne: kakuena mukuabu bu meme pa buloba bujima to. d ˆ 15 Bualu dıba edi mvua mua kuikala muolole tshianza tshianyi bua kukutua wewe ne bantu bebe tshipupu tshibi, ne uvua mua kuikala mumane kujimijibua1 pa buloba. 16 Kadi ndi mukushiye ne muoyo anu bua bualu ebu: bua kukuleja ˆ bukole buanyi ne bua dına dianyi 9:15 1 Anyi “kumbushibua.”

EKESODE 9:8-25 NSHAP. 9 a Eks 4:21

b Eks 7:11, 12 Eks 7:20, 22 Eks 8:7, 18 2Tm 3:8

c Eks 4:21 Eks 8:31, 32 Eks 14:17

d Eks 8:9, 10 2Sm 7:22 Mis 83:18

 Mulongo 2 a Eks 14:17 Yos 2:9, 10 1Ku 16:24 Nsu 16:4 Yes 63:12 Lom 9:17

b Mis 78:47 Mis 105:32

c Eks 10:4, 5

d Eks 9:18

dimanyishibue pa buloba bujima. a 17 Wewe utshidi anu wenzela bantu banyi malu ne diambu, ubenga kubalekela anyi? 18 Mona, nendokeshe mvula wa ˆ mabue mukole malaba ku meba aa utu kayi muanji kuloka mu Ejipitu katshia Ejipitu wabanga too ne lelu. 19 Nunku tuma ˆ dıyi bua bumbushe bimuna biebe bionso ne bionso biudi nabi mu mpata, babibueje muaba wa kubilamina. Muntu yonso anyi nyama yonso wikala mu mpata, kayi mubueja mu nzubu neafue pamututa mvula wa mabue.”’” 20 Muntu yonso wa ku bena ˆ mudimu ba Palo uvua mutshine ˆ dıyi dia Yehowa wakabueja bena mudimu bende ne bimuna biende mu nzubu lukasa, 21 kadi muntu yonso uvua kayi muangaˆ te dıyi dia Yehowa ne mushinga wakalekela bena mudimu bende ne bimuna biende mu mpata. 22 Ke Yehowa kuambila Mose ne: “Olola tshianza tshiebe muulu, bua mvula wa mabue alue pa buloba buonso bua Ejipitu, b pa bantu ne nyama ne bikunyibua bionso bidi mu mpata mu buloba bua Ejipitu.” c 23 Nunku Mose wakela dikombo diende muulu, ne Yehowa wakatuma makubakuba ne mvula wa mabue, ne kapia1 kakapueka pa buloba, ne Yehowa wakatungunuka ne kulokesha mvula wa mabue mu buloba bua Ejipitu. 24 Kuvua mvula wa mabue, ne kuvua mipenya itema munkatshi mua mvula wa mabue. Mvula uvua mukole menemene; kakuvua kuanji kuloka mvula wa nanku mu buloba abu katshia Ejipitu walua tshisamba to. d 25 Mvula wa mabue wakatuta bintu bionso bivua mu mpata mu buloba buonso bua Ejipitu, kumbukila ku bantu too ne ku 9:23 1 Pamuapa mbileja mipenya mikole.

EKESODE 9:26–10:8 nyama, ne wakanyangakaja bikunyibua bionso, kusunsula mitshi yonso ya mu mpata. a 26 Anu mu buloba bua Goshene, muvua bena Isalele basombele, ke muvua kamuyi mvula wa mabue. b ˆ 27 Nunku Palo wakabikidisha Mose ne Alona, kubambilaye ne: “Musangu eu ndi muenze mpekatu. Yehowa mmuakane, kadi meme ne bantu banyi tudi mu tshilema. 28 Nundombele kudi Yehowa bua makubakuba ne mvula wa mabue bia Nzambi bijike. Nunku nengitabe bua kunulekela nuye, kanuakushala kabidi to.” 29 Ke Mose kumuambila ne: “Diakamue pandi mpatuka mu tshimenga nengolole bianza bianyi kumpala kua Yehowa. Makubakuba nealekele, ne mvula wa mabue kakutungunuka kabidi to, bua umanye ne: buloba mbua Yehowa. c 30 Kadi nkadi mumanye ne: nansha nanku wewe ne bena mudimu bebe kanuakutshina Yehowa Nzambi to.” 31 Mvula wakanyangakaja line ne orje, bualu orje ikavua mu miepu ne line ikavua yela bilongo. 32 Kadi kavua munya´ ngakaje ntete ya ble ne ya epotre1 to, bualu yoyi ivua ikola pashishe.2 33 Mose wakumbuka ˆ kudi Palo mu tshimenga, kuololaye bianza biende kumpala kua Yehowa, makubakuba ne mabue a mvula kulekelabi, mvula kulekela kuloka pa buloba. d 34 Paˆ kamona Palo ne: mvula, mabue a mvula, ne makubakuba bivua bilekele, wakenza kabidi mpekatu, kupapishaye muoyo wende, e yeye ne bena mudimu bende. ˆ 35 Muoyo wa Palo wakatungunuka anu ne kupapa, kakalekela bena Isalele, anu muvua Yehowa muambe ku butuangaji bua Mose. f ´ 9:32 1 Anyi “ntete ya ble ya mushindu mukuabu.” 2 Anyi “kayivua mianji kufikila tshikondo tshiayi.”

NSHAP. 9 a Mis 105:33

b Eks 8:22 Eks 9:3, 4 Eks 10:23 Eks 11:7 Eks 12:13

c Eks 7:5, 17 Eks 8:9, 10 Eks 8:22 Eks 14:4 Dut 10:14 Mis 24:1

d Eks 10:17-19

e Eks 4:21 Eks 8:13, 15

f Eks 7:4 

Mulongo 2  NSHAP. 10 a Eks 4:21 Eks 9:34

b Eks 9:15, 16 Mis 78:12 Lom 9:17

c Eks 13:3, 8 Dut 4:9 Dut 6:20-22 Mis 44:1

d Eks 9:17

e Eks 9:31, 32

f Eks 9:24

10

138

Pashishe Yehowa wakambila Mose ne: “Ndaku ˆ kudi Palo, bualu ndi mulekele muoyo wende ne mioyo ya bena mudimu bende bua ipape, a bua ngenze bimanyinu bianyi ebi kumpala kuende, b 2 ne bua umanyishe bana bebe ne bikulu bebe mumvua mukengeshe Ejipitu bikole ne bimanyinu bimvua muenze munkatshi muabu; c nenumanye bushuwa ne: meme ndi Yehowa.” 3 Nunku Mose ne Alona bakaˆ ya kudi Palo, kumuambilabu ne: “Yehowa Nzambi wa bena Ebelu udi wamba nunku: ‘Neutungunuke ne kubenga kunkokela too ne ˆ dıba kayi? d Lekela bantu banyi baye bua kuntendelela. 4 Bualu wewe mutungunuke ne kubenga kulekela bantu banyi, mona, ndi ntuma mpasu mu buloba buebe malaba. 5 Neyikale pa mutu pa buloba buonso, ne kakuakuikala mushindu wa kumona panshi to. Neyidie bintu bivua bipanduke ku mvula wa mabue, bivuabu banushile, ne neyidie mitshi yenu yonso idi ikola mu mpata. e 6 Neyuwule mu nzubu yebe, mu nzubu ya bena mudimu bebe bonso, ne mu nzubu ya mu Ejipitu mujima mu mushindu udi batatuebe ne bakakuebe kabayi banji kumona katshia bikala mu buloba ebu too ne lelu.’” f Pakambaye nanku, wakakudimuˆ ka, kumbukaye kudi Palo. 7 Pashishe, bena mudimu ba ˆ Palo bakamuambila ne: “Muntu eu neatungunuke ne kututatshiˆ sha1 too ne dıba kayi? Lekela bantu aba baye bua kutendelela Yehowa Nzambi wabu. Kuena muanji kumona ne: Ejipitu mmubutuke anyi?” 8 Nunku bakapingaja kabidi Mose ne Alona kuˆ mpala kua Palo, yeye kubambila ne: “Ndayi nutendelele Yehowa Nzambi wenu. Kadi badi baya 10:7 1 Ku mua.: “kuikala buteyi kutudi.”

139 bine mbanganyi?” 9 Ke Mose kuamba ne: “Netuye ne bansonga betu, ne bakulumpe betu, ne bana betu ba balume, ne bana betu ba bakaji, ne mikoko yetu, ne ngombe yetu, a bualu netuenzele Yehowa tshibilu.” b 10 Yeye kubambila ne: “Meme anu munulekele nuenu ne bana benu, nanku Yehowa udi nenu! c Bidi bimueneka ne: nudi nukeba kuenza ` bualu bubi. 11 Too! Anu bantu balume ba munkatshi muenu ke badi mua kuya bua kutendelela Yehowa, bualu ke tshinuvua balombe.” Nunku bakabipata kumpaˆ la kua Palo. 12 Ke Yehowa kuambila Mose ne: “Olola tshianza tshiebe pa buloba bua Ejipitu bua mpasu ilue mu buloba bua Ejipitu ne idie bikunyibua bionso bidi mu buloba, bintu bionso bivua mvula wa mabue mushiye.” 13 Diakamue Mose wakolola dikombo diende pa buloba bua Ejipitu, ne Yehowa wakenza bua lupepele lua ku est lutute pa buloba dituku adi dijima ne butuku bujima. Mu dinda, lupepele lua ku est luakalua ne mpasu. 14 Mpasu yakalua mu buloba buonso bua Ejipitu, kuikilayi mu buloba buonso bua Ejipitu. d Buvua bualu bukole be! e Kakuvua kuanji kuikala mpasu bungi nanku kumpala kuayi, ne kayakuikalaku kabidi bungi nanku to. 15 Yakabuikila buloba bujima, ne buloba buakafiika bua bualu buayi; yakadia bikunyibua bionso bia mu buloba ne bimuma bionso bia ku mitshi bivua mvula wa mabue mushiye; dibeji dibishi nansha dimue kadiakashala ku mitshi anyi ku bikunyibua bia mu mpata mu buloba buonso bua Ejipitu. ˆ 16 Nunku Palo wakabikila Mose ne Alona lukasa, kuambaye ne: “Ndi muenzele Yehowa Nzambi wenu mpekatu ne nue-

EKESODE 10:9-26 NSHAP. 10 a Eks 10:25, 26

b Eks 3:18 Eks 5:1

c Eks 12:31, 32

d Mis 78:46

e Eks 10:5 Mis 105:34, 35

 Mulongo 2 a Eks 8:30, 31

b Eks 7:3 Eks 11:10 Lom 9:17, 18

c Mis 105:28

d Eks 8:21, 22 Eks 9:3, 6 Eks 9:26 Eks 11:7 Eks 12:13

e Eks 8:28 Eks 9:28

f Eks 3:18 Eks 5:3

nu kabidi. 17 Mpindieu mbuikidilayi koku mpekatu wanyi bua musangu eu, ne nulombe Yehowa Nzambi wenu bua angumbushile anu tshipupu tshia lufu etshi.” 18 Nunku yeye1 wakuˆ mbuka kudi Palo, kulombaye Yehowa.a 19 Pashishe Yehowa wakenza bua lupepele lukudimuke, luolu kulua lupepele lukole lua ku ouest, kuyalu ne mpasu, luolu kuyela mu Mbuu Mukunze. Mpasu nansha umue kakashala mu buloba buonso bua Ejipitu to. 20 Kadi Yehowa wakalekela ˆ muoyo wa Palo upapa, b ne yeye kakalekela bena Isalele to. 21 Pashishe Yehowa wakambila Mose ne: “Olola tshianza tshiebe muulu bua mifitu ilue mu buloba bua Ejipitu, mifitu mikole ya muntu mufuane kuyilenga.” 22 Mose wakolola diakamue tshianza tshiende muulu, ne mifitu mikole yakalua mu buloba buonso bua Ejipitu bua matuku asatu.c 23 Bantu kabavua bamonangana, ne muntu nansha umue kakumbuka muaba uvuaye matuku asatu au to; kadi bena Isalele bonso bavua ne butoke miaba ivuabu ˆ basombele. d 24 Pashishe Palo wakabikila Mose, kuambaye ne: “Ndayi nuenzele Yehowa mudimu. e Nenushiye anu mikoko yenu ne ngombe yenu. Nansha bana benu badi mua kuya nenu.” 25 Kadi Mose wakamba ne: “Wewe nkayebe neutupeshe1 milambu ne milambu ya kuosha, ne netubilambule Yehowa Nzambi wetu. f 26 Bimuna bietu nebiye kabidi netu. Kakuena nyama1 nansha umue washala, bualu netuangate imue ya kudiyi bua kutendelela Yehowa Nzambi wetu, ne katuena banji kumanya 10:18 1 Badi mua kuikala bakula bua Mose. 10:25 1 Anyi “neutuitabile bua kuikala ne.” 10:26 1 Ku mua.: “tshikono.”

EKESODE 10:27–12:6 bitualambula Yehowa bua kumutendelela too ne patuafika kuntu aku.” 27 Nunku Yehowa waˆ kalekela muoyo wa Palo upapa, ne yeye kakitaba bua kubalekela ˆ nansha.a 28 Palo wakamuambila ne: “Umbuka kumpala kuanyi! Kukebi kabidi bua kumona mpala wanyi to, bualu dituku diwamona mpala wanyi neufue.” 29 Ke Mose kuamba ne: “Anu muudi muambe amu, tshiakukeba bua kumona mpala webe kabidi to.” Nunku Yehowa wakambila Mose ne: “Nkushale tshipupu tshimue tshindi ne bua kuˆ tumina Palo ne Ejipitu. Pashishe neanulekele numbuke muaba ˆ eu. b Dıba dianulekelaye, neanuipatshilamu muaba eu. c 2 Mpindieu ambila bantu ne: bantu balume ne bantu bakaji bonso balombe bena mutumba babu bintu bia arjan ne bia or.” d 3 Nanku Yehowa wakenza bua bena Isalele balengelele bena Ejipitu. Kabidi, Mose muine ukavua mulue muntu uvuabu banemeka bikole mu buloba bua Ejipitu kudi ˆ bena mudimu ba Palo ne kudi bena Ejipitu bakuabu. 4 Pashishe Mose wakamba ne: “Yehowa udi wamba nunku: ‘Mundankulu nempitshile mu Ejipitu, e 5 ne muanabute yonso wa mu buloba bua Ejipitu neafue, f ˆ kubangila ku muanabute wa Palo udi musombe mu nkuasa wende wa bukalenge too ne ku muanabute wa mupika mukaji udi upela ne mabue a kupela nawu bintu, ne muanabute wa tshimuna tshionso. g 6 Mu buloba buonso bua Ejipitu nemuikale miadi mikole itu kayiyi mianji kuikalamu ne yikala kayiyi mua kuikalamu kabidi. h 7 Kadi nansha mbua kakubulukila1 bena Isalele, bantu anyi bimuna biabu, bua numanye ne: Yehowa udi mua kue-

11

11:7 1 Ku mua.: “kakusakisha ludimi luende bua.”

140 NSHAP. 10 a Eks 4:21 Eks 14:4

 NSHAP. 11 b Dut 4:34 c Eks 12:31, 32 d Eks 3:21, 22 Eks 12:35, 36 Mis 105:37

e Eks 12:29 f Eks 4:22, 23 Mis 78:51 Mis 105:36 Mis 136:10 Eb 11:28

g Eks 12:12 h Eks 12:30 

Mulongo 2 a Eks 8:22 Eks 9:3, 4 Eks 10:23 Eks 12:13

b Eks 12:33 c Eks 3:19 Eks 7:4 Lom 9:17, 18

d Eks 7:3 e Mis 135:9 f Eks 4:21 Eks 9:15, 16 Eks 10:20

 NSHAP. 12 g Eks 13:4 Eks 23:15 Nom 28:16 Dut 16:1

h Yne 1:29 1Ko 5:7 Bua 5:6

i Lew 22:18-20 Dut 17:1 1Pt 1:19

nza bua kuikale dishilangana pankatshi pa bena Ejipitu ne bena Isalele.’a 8 Bena mudimu bebe bonso nebapueke kundi, nebatue mpala yabu panshi kumpala kuanyi bamba ne: ‘Ndaku wewe ne bantu bonso badi mu nyima muebe.’ b Panyima pa bualu ebu, nengumbuke.” Pashishe, yeye kuˆ mbuka kudi Palo ne tshiji tshikole. 9 Ke Yehowa kuambila Mose ˆ ne: “Palo kakunuteleja to, c bua bishima bianyi bivulangane mu buloba bua Ejipitu.” d 10 Mose ne Alona bakenza bishima bioˆ nso ebi kumpala kua Palo, e kadi Yehowa wakalekela muoyo wa ˆ Palo upapa, nunku yeye kakalekela bena Isalele bua bumbuke mu buloba buende to. f Yehowa wakambila Mose ne Alona mu buloba bua Ejipitu ne: 2 “Ngondo eu neikale ngondo wa ntuadijilu buenu nuenu. Neikale ngondo wa kumpala wa tshidimu buenu nuenu. g 3 Ambila tshisumbu tshijima tshia bena Isalele ne: ‘Mu dituku dia dikumi dia ngondo eu, yonso wa kudibu angate mukoko h bua nzubu wa tatuabu, mukoko ku nzubu, mukoko ku nzubu. 4 Kadi bikala bena mu nzubu bakese menemene bua kujikija mukoko, bobu ne muena mutumba nabu1 wa pabuipi menemene badi ne bua kuwudia pamue mu nzubu muabu bilondeshile bungi bua bantu.2 Paudi wenza makumi, umanye bungi bua munyinyi udi muntu yonso mua kudia. 5 Mukoko webe udi ne bua kuikala tshimpanga tshimpe i tshia tshidimu tshimue. Udi mua kusungula munkatshi mua bimpanga bia mikoko bitshidi biana anyi munkatshi mua mbuji. 6 Udi ne bua kuwulama too

12

12:4 1 Ku mua.: “yeye ne muena mutumba nende.” 2 Anyi “anyima.”

141 ne mu dituku dia 14 dia ngondo ˆ eu, a ne dıku dionso dia mu tshisumbu tshia Isalele nediwushiˆ pe pakadi dıba dibuele, kumpala kua butuku kuila.1b 7 Badi ne bua kuangata ndambu wa mashi, kuasompuela ku mabaya abidi a mu nseke ya mushiku wa mbelu ne ku dibaya dia ku mutu kua mushiku wa mbelu wa nzubu mudibu bawudiila. c 8 “‘Badi ne bua kudia munyinyi au butuku abu. d Nebawoshe pa kapia ne nebawudie pamue ne mampa adi kaayi mela luevene e ne bisekiseki bia bululu. f 9 Kanuwudi mubishi anyi mutumpa, ˆ mulamba ne mayi to, kadi nuwoshe pa kapia, mutu wawu pamue ne tulum’a mukolo ne bia munda biawu. 10 Kanuena ne bua kuwulama nansha mukese too ne mu dinda, kadi washala too ne mu dinda nenuwoshe mu kapia. g 11 Nudi ne bua kuwudia mushindu eu: ne mukaba wenu musuika,1 sandala yenu ku makasa, ne dikombo dienu mu tshianza; ne nudi ne bua kuwudia lubilu lubilu. Eu udi Pasaka wa Yehowa.2 12 Bualu nempitshile mu buloba bua Ejipitu butuku abu, nenshipe muanabute yonso wa mu buloba bua Ejipitu, kubangila ku muntu too ne ku nyama; h ne nennyoke nzambi yonso ya mu Ejipitu. i Meme ndi Yehowa. 13 Mashi au neikale tshimanyinu tshienu pa nzubu inudi; nemmone mashi au ne nempite pa mutu penu, tshipupu katshiakulua kunudi bua kunubutula pangakuma buloba bua Ejipitu to. j 14 “‘Dituku edi nedikale tshivulukilu kunudi, ne nenudivuluke bu tshibilu tshia Yehowa mu bipungu bienu bionso. Nudi ne bua kudivuluka bu mukenji mu12:6 1 Ku mua.: “pankatshi pa madilolo abidi.” 12:11 1 Ku mua.: “ne bimono bienu bisuika mikaba.” 2 Anyi “Kupita kua Yehowa.”

EKESODE 12:7-20 NSHAP. 12 a Nom 28:16

b Eks 12:18 Lew 23:5 Dut 16:6

c 1Ko 5:7 Eb 11:28

d Dut 16:6, 7

e Eks 13:3 Eks 34:25 Dut 16:3 1Ko 5:8

f Nom 9:11

g Lew 7:15 Lew 22:29, 30 Dut 16:4

h Eks 11:4, 5 Eks 12:29

i Nom 33:4

j Eks 8:22 Eks 9:4, 26 Eks 10:23 Eks 11:7

 Mulongo 2 a Eks 23:15 Lew 23:6

b Lew 23:8

c Lew 23:6 Luk 22:1 1Ko 5:8

d Lew 23:5, 6

e Nom 9:14

f Dut 16:3 1Ko 5:7

funda wa tshiendelele. 15 Nenudie mampa adi kaayi mela luevene matuku muanda mutekete. a Mu dituku dia kumpala, nudi ne bua kumbusha luevene1 mu nzubu yenu, bualu muntu yonso udi udia tshintu tshiela luevene kumbukila ku dituku dia kumpala too ne ku dia muanda mutekete, badi ne bua kumbusha2 muntu3 au mu Isalele. 16 Mu dituku dia kumpala nenuenze masangisha a tshijila, ne mu dituku dia muanda mutekete, masangisha makuabu a tshijila. Mudimu nansha umue kawena ne bua kuenzeka matuku au to. b Anu tshintu tshidi muntu3 natshi dijinga bua kudia, tshiotshi ke tshinualamba. 17 “‘Nudi ne bua kuikala nuenza Tshibilu tshia Mampa kaayi mela Luevene, c bualu mu dituku edi menemene nempatule misumba1 yenu mu buloba bua Ejipitu. Nudi ne bua kuvuluka dituku edi mu bipungu bienu bionso bu mukenji mufunda wa tshiendelele. 18 Mu ngondo wa kumpala, dituku dia 14 dia ngondo, nenudie mampa adi kaayi mela luevene ku dilolo too ne mu dituku dia 21 dia ngondo ku dilolo. d 19 Kanuikadi ne luevene1 mu nzubu yenu munkatshi mua matuku muanda mutekete, bualu muntu yeye mudie tshintu tshiela luevene, nansha yeye muikale muntu wa ku babende anyi muledibue mu ditunga, e badi ne bua kumbusha2 muntu3 au mu tshisumbu tshia Isalele. f 20 Kanuena ne bua kudia tshintu tshionso tshidi tshiela luevene to. Nudi ne bua kudia mampa adi kaayi mela luevene mu nzubu yenu yonso.’” 12:15 1 “Luevene.” Ndambu mukese wa bukula busopa buela luevene buvuabu bela mu bukula bukuabu bu luevene. 12:15, 19 2 Anyi “kushipa.” 12:15, 16, 19 3 Anyi “anyima.” 12:17 1 Anyi “bisumbu.” 12:19 1 Tang. Eks 12:15.

EKESODE 12:21-37 21 Diakamue Mose wakabikila bakulu ba bena Isalele bonso, a kubambilaye ne: “Ndayi nusungule nyama itshidi miana1 bua ˆ meku enu onso, ne nushipe mulambu wa Pasaka.2 22 Pashishe nutue tshisumbu tshia tumitshi tua izope mu mashi adi mu dilongo dinene, nukume mashi au ku dibaya dia ku mutu kua mushiku wa mbelu ne ku mabaya abidi a mu nseke yawu; muntu nansha umue wa kunudi kapatuki ku tshiibi tshia nzubu wende too ne mu dinda. 23 Nunku padi Yehowa upita bua kutumina bena Ejipitu tshipupu ne padiye umona mashi ku dibaya dia ku mutu kua mushiku wa mbelu ne ku mabaya abidi a mu nseke yawu, Yehowa neapite bushuwa pa mutu pa tshiibi atshi, kakuanyisha bua tshipupu tshia lufu1 tshibuele mu nzubu yenu to. b 24 “Nudi ne bua kuenza bualu ebu bu mukenji wa kashidi buebe wewe ne bana bebe.c 25 Panudi nubuela mu buloba buanupesha Yehowa, anu mukadiye muambe, nudi ne bua kutungunuka ne kuenza tshibilu etshi. d 26 Padi bana benu banuebeja ne: ‘Tshibilu tshinudi nuenza etshi tshidi tshiumvuija tshinyi kunudi?’ e 27 nubambile ne: ‘Mmulambu wa Pasaka2 bua Yehowa uvua mupite pa mutu pa nzubu ya bena Isalele mu Ejipitu pavuaye mutumine bena Ejipitu tshipupu, kadi musungile nzubu yetu.’” Pashishe bantu bakinama, kutuabu mpala panshi. 28 Nunku bena Isalele bakaya, kuenzabu anu muvua Yehowa mutumine ˆ Mose ne Alona dıyi bua kuenza. f Bakenza anu nanku. 12:21 1 Mmumue ne: bana ba mikoko anyi ba mbuji. 12:21, 27 2 Anyi “Kupita kua Yehowa.” 12:23 1 Ku mua.: “dibutuka.”

142 NSHAP. 12 a Eks 3:16 Nom 11:16

b Eb 11:28

c Dut 16:3

d Yos 5:10

e Eks 13:3, 8 Dut 6:6, 7

f Eb 11:28 

Mulongo 2 a Nom 33:4 Mis 78:51 Mis 105:36

b Gen 15:14 Eks 11:4, 5 Nom 3:13 Mis 135:8

c Eks 11:6

d Eks 10:28, 29

e Eks 3:19, 20 Eks 6:1 Eks 10:8-11 Mis 105:38

f Eks 10:26

g Eks 12:11

h Eks 10:7

i Gen 15:14 Eks 3:21 Eks 11:2 Mis 105:37

j Eks 3:22

29 Nanku mundankulu, Yehowa wakashipa muanabute yonso mu buloba bua Ejipitu, a kubangiˆ la ku muanabute wa Palo uvua musombe mu nkuasa wende wa bukalenge too ne ku muanabute wa muntu uvuabu bakuate mu buloko,1 ne muanabute wa nyaˆ ma yonso. b 30 Palo wakajuka butuku abu, yeye ne bena mudimu bende bonso ne bena Ejipitu bakuabu bonso, ne kuvua miadi mikole munkatshi mua bena Ejipitu, bualu kakuvua nzubu uvua ne muntu kayi mufuamu to. c 31 Ke yeye kubikila Mose ne Alona d diakamue butuku abu, kuambaye ne: “Jukayi, umbukayi munkatshi mua bantu banyi, nuenu ne bena Isalele bakuabu. Ndayi nutendelele Yehowa, anu bu munudi bambe. e 32 Angatayi kabidi mikoko yenu ne ngombe yenu, nuye, anu bu munudi bambe. f Kadi nudi kabidi ne bua kumbenesha.” 33 Nunku bena Ejipitu bakabanga kuenzeja bena Isalele bua bumbuke lukasa g mu buloba buabu “bualu,” anu muvuabu bambe, “tuetu bonso tudi anu bu tukadi bafue!” h 34 Nunku bantu bakambula bukula buabu busopa kabuyi buanji kuela luevene, ne bintu biabu bia kusopela bukula1 bivungila mu bilamba pa makaya abu. 35 Bena Isalele bakenza tshivua Mose mubambile, bobu kulomba bena Ejipitu bintu bia arjan ne bia or, ne bilamba kabidi. i 36 Yehowa wakenza bua tshisamba etshi tshilengelele bena Ejipitu, nunku bakabapesha bivuabu balombe, ne bakapawula bena Ejipitu. j 37 Nunku bena Isalele bakumbuka ku Lamesese k batangile ku Sukota, l bantu balume batue ku binunu 600 benda

k Gen 47:11 Eks 1:11

l Nom 33:5

12:29 1 Ku mua.: “nzubu wa tshina tshia ˆ kulamina mayi.” 12:34 1 Anyi “bibakudi.”

143 lua makasa, pa kumbusha bana. a 38 Tshisumbu tshinene tshia bantu basambakane1b tshiakaya nabu, pamue ne mikoko ne ngombe, bimuna bia bungi menemene. 39 Bakatuadija kuosha mampa a bijengu kaayi mela luevene ne bukula busopa buvuabu bumbuke nabu mu Ejipitu. Kabuvua buela luevene to, bualu bavua babipate mu Ejipitu mu tshimpitshimpi kabayi banji kudilongoluela biakudia nansha bikese. c 40 Disomba dia bena Isalele, bavua basombele mu Ejipitu, d divua dia bidimu 430. e 41 Ku ndekelu kua bidimu 430 abi, mu dituku adi menemene, misumba1 yonso ya Yehowa yakapatuka mu buloba bua Ejipitu. 42 Ebu mbutuku buikalabu ne bua kuvuluka mushindu uvua Yehowa mubapatule mu buloba bua Ejipitu. Ebu mbutuku buikala tshisamba tshionso tshia Isalele ne bua kulama bua Yehowa mu bipungu biabu bionso. f 43 Nunku Yehowa wakambila Mose ne Alona ne: “Eu mmukenji mufunda wa Pasaka:1 Muntu wa ku babende nansha umue kena mua kumudia to.g 44 Kadi muntu yeye muikale ne mupika mulume musumba ku makuta, udi ne bua kumutengula. h ˆ Dıba adi udi mua kumudia pende. 45 Muenyi ne muntu udibu bangate ku mudimu kabena mua kumudia to. 46 Nebamudiile mu nzubu umue. Kuena ne bua kupatuka ne munyinyi nansha mukese pambelu, ne kanuena ne bua kutshibula mufuba wende nansha umue to. i 47 Tshisumbu tshionso tshia bena Isalele tshidi ne bua kuenza Pasaka.1 48 Bikala 12:38 1 Mmumue ne: tshisumbu tshia bantu basambakane bavua kabayi bena Isalele, kusangisha ne bena Ejipitu. 12:41, 51 1 Anyi “bisumbu.” 12:43, 47 1 Anyi “Kupita kua Yehowa.”

EKESODE 12:38–13:6 NSHAP. 12 a Gen 12:1, 2 Gen 15:1, 5 Gen 46:2, 3 Eks 1:7 Nom 2:32

b Nom 11:4 c Eks 12:31 d Gen 46:2, 3 Gen 47:27 Bz 13:17

e Gal 3:17 f Dut 16:1 g Lew 22:10 h Gen 17:12, 23 i Nom 9:12 Mis 34:19, 20 Yne 19:33, 36

 Mulongo 2 a Nom 9:14 b Lew 24:22 Nom 15:16

 NSHAP. 13 c Nom 3:13 Nom 18:15 Dut 15:19 Luk 2:22, 23

d Eks 12:42 Dut 16:3

e Dut 4:34 Neh 9:10

f Dut 16:1 g Eks 3:8 Eks 34:11

h Gen 15:18

muntu wa ku babende udi musombe nenu musue kuenza Pasaka bua Yehowa, muntu mulume yonso wa kuende udi ne ˆ bua kutengudibua. Dıba adi, udi mua kusemena bua kumuenza, ne nealue bu muntu udi muledibue mu ditunga. Kadi muntu udi kayi mutengula kena mua kumudia to.a 49 Nekuikale mukenji wa muomumue bua muntu udi muledibue mu ditunga ne bua muntu wa ku babende udi musombe munkatshi muenu.” b 50 Nunku bena Isalele bonso bakenza anu muvua Yehowa muˆ tumine Mose ne Alona dıyi bua kuenza. Bakenza anu nanku. 51 Mu dituku dine adi, Yehowa wakapatula bena Isalele pamue ne misumba1 yabu mu buloba bua Ejipitu. Yehowa wakambila kabidi Mose ne: 2 “Unjidile1 muanabute yonso wa balume2 wa bena Isalele. Muana wa balume wa kumpala udi uledibua, wa muntu nansha wa nyama, nguanyi.” c 3 Pashishe Mose wakambila bantu ne: “Vulukayi dituku edi dinuvua bapatuke mu Ejipitu, d mu nzubu wa bupika, bualu Yehowa uvua munupatule muaba eu ne tshianza tshia bukole. e Nunku, kanuena mua kudia tshintu nansha tshimue tshidi tshiela luevene to. 4 Nudi nupatuka dituku edi, mu ngondo wa Abiba.1f 5 Pikala Yehowa munuˆ bueje mu buloba bua bena Kanana, bena Hiti, bena Amole, bena Hiwi, ne bena Yebuse g buvuaye muditshipe kudi bankambua benu bua kunupesha, h buloba budi ne mabele ne buitshi bia bungi, i nudi ne bua kutungunuka ne kuenza tshibilu etshi mu ngondo eu. 6 Nenudie mampa adi kaayi mela luevene

13

Eks 6:5, 8

i Eks 3:17 Dut 8:7-9

13:2 1 Anyi “Untekele ku luseke.” 2 Ku mua.: “muanabute yonso udi ukangula difu dionso.” 13:4 1 Tang. Tshis. B15.

EKESODE 13:7-22 matuku muanda mutekete, a ne mu dituku dia muanda mutekete nekuikale tshibilu bua Yehowa. 7 Nudi ne bua kudia mampa adi kaayi mela luevene matuku muanda mutekete; b kanuikadi ne tshintu nansha tshimue tshidi tshiela luevene, c ne kanuikadi ne luevene1 mu buloba2 buenu buonso to. 8 Newambile muanebe dituku adi ne: ‘Ndi ngenza nunku bua tshivua Yehowa mungenzele pamvua mupatuke mu Ejipitu.’ d 9 Bualu ebu nebuikale bu tshimanyinu kuudi pa tshianza tshiebe ne bu tshivulukilu pa mpala pebe,1e bua mukenji wa Yehowa wikale mukana muebe, bualu Yehowa uvua mukupatule mu Ejipitu ne tshianza tshia bukole. 10 Udi ne bua kulama mukenji mufunda eu ku tshidimu ku tshidimu f padi tshikondo tshiawu tshikumbana. 11 “Padi Yehowa ukubueja ˆ mu buloba bua bena Kanana buvuaye muditshipe kuudi ne kudi bankambua bebe bua kukupesha, g 12 udi ne bua kupesha Yehowa muanabute yonso mulume,1 kabidi ne muanabute yonso mulume wa bimuna biudi upeta. Balume mba Yehowa. h 13 Udi ne bua kupikula muanabute yonso wa mpunda ku mukoko, kadi ˆ wewe kuyi mumupikule, dıba adi udi ne bua kutshibula nshingu wende. Udi ne bua kupikula kabidi muanabute yonso wa balume wa ku bana bebe ba balume. i 14 “Muanebe yeye mukuebeje pashishe ne: ‘Bualu ebu budi ˆ bumvuija tshinyi?’ dıba adi neumuambile ne: ‘Yehowa wakatupatula mu Ejipitu, mu nzubu wa bupika, ne tshianza tshia bukoˆ le. j 15 Pavua Palo muteke mutu mukole, ubenga kutulekela, k Ye-

144 NSHAP. 13 a Eks 12:15 Eks 34:18

b Eks 23:15

c Dut 16:3

d Eks 12:26, 27

e Eks 12:14 Dut 11:18

f Eks 12:24, 25

g Gen 15:18

h Eks 22:29 Eks 34:19, 20 Lew 27:26 Nom 3:13 Luk 2:22, 23

i Nom 18:15

j Dut 7:7, 8

k Eks 5:2 

Mulongo 2 a Eks 12:29 Mis 78:51

b Dut 11:18

c Eks 14:2, 3 Nom 33:5

d Gen 50:24, 25 Yos 24:32 Eb 11:22

e Eks 14:19

f Nom 9:15

13:7 1 Tang. Eks 12:15. 2 Ku mua.: “mikalu.” 13:9, 16 1 Ku mua.: “pankatshi ˆ pa mesu ebe.” 13:12 1 Ku mua.: “yonso udi ukangula difu.”

Mis 78:14

g Mis 105:39 1Ko 10:1

howa wakashipa banabute bonso mu buloba bua Ejipitu, kubangila ku muanabute wa muntu too ne ku muanabute wa nyama. a Ke bualu kayi ndi ndambula Yehowa banabute bonso ba balume,1 ne ndi mpikula muanabute yonso wa ku bana banyi ba balume.’ 16 Bualu ebu nebuikale bu tshimanyinu pa tshianza tshiebe ne bu mukaba pa mpala pebe,1b bualu Yehowa uvua mutupatule mu Ejipitu ne tshianza tshia bukole.” ˆ 17 Pavua Palo mulekele bena Isalele, Nzambi kakabayishila mu njila wa mu buloba bua bena Peleshete nansha muvuaye wa tshikoso to. Bualu Nzambi wakamba ne: “Bantu aba bobu batuilangane ne mvita badi mua kushintulula lungenyi luabu ne nebapingane mu Ejipitu.” 18 Nunku Nzambi wakenza bua bena Isalele banyunguluke, bayile mu njila wa mu tshipela tshia Mbuu Mukunze.c Kadi bena Isalele bakapatuka mu buloba bua Ejipitu bu basalayi badilongolole bua mvita. 19 Mose wakangata kabidi mifuba ya Jozefe, bualu Jozefe uvua mutshipishe bana ba Isalele ne muoyo mujima ne: “Nzambi kakupanga kunuvuluka, nunku nudi ne bua kumbuka ne mifuba yanyi muaba eu.” d 20 Bakumbuka ku Sukota, bobu kutudila ku Etame ku muelelu kua tshipela. 21 Yehowa uvua uya kumpala kuabu mu dikunji dia ditutu bua kubalombola mu njila mu munya, e ne mu dikunji dia kapia bua kubatokeshila butuku, nunku bavua mua kuenda munya ne butuku. f 22 Dikunji dia ditutu kadivua diumbuka kumpala kua bantu mu munya to, ne dikunji dia kapia kadivua diumbuka kumpala kuabu butuku to. g 13:15 1 Ku mua.: “tshintu tshionso tshidi tshikangula difu.”

145

14

Nunku Yehowa wakambila Mose ne: 2 “Ambila bena Isalele bua balukile, batudile kumpala kua Pihahilota, pankatshi pa Migedola ne mbuu, muaba ˆ udibu mua kumona Bala-sefona. a Nudi ne bua kuasa tshitudilu batangilangane nende pabuipi ne ˆ mbuu. 3 Nanku Palo neambe bua bena Isalele ne: ‘Badi benda batambakana mu buloba kabayi ne kua kuya. Tshipela ntshibajingile.’ 4 Nendekele bua muoyo ˆ wa Palo upape, b neabalondakaje ne nenditumbishe ku diambuluiˆ sha dia Palo ne tshiluilu tshiende tshionso; c bena Ejipitu nebamanye bulelela ne: meme ndi Yehowa.” d Nunku bakenza nanku. 5 Pashishe bakambila mukalenge wa Ejipitu ne: bena Isaleˆ le mbanyeme. Diakamue Palo ne bena mudimu bende bakashintulula lungenyi luabu bua bena Isalele, e kuambabu ne: “Bua tshinyi tudi benze bualu ebu, balekele bena Isalele bavua batuenzela mudimu bu bapika?” 6 Nunku wakalongolola matempu ende a mvita, yeye kuya ne bantu bende. f 7 Wakaya kabidi ne matempu mimpe menemene 600 ne matempu makuabu onso a mu Ejipitu, ne basalayi babande mu ditempu dionso. 8 Nunku Yehowa wakalekela bua ˆ muoyo wa Palo mukalenge wa Ejipitu upape, ne wakalondakaja bena Isalele, pavua bena Isalele baya ne dishindika dionso.1g 9 Bena Ejipitu bakabalondakaˆ ja; h ne tubalu tuonso tua Palo tuvua tukoka matempu, ne basalayi bende bavua babande pa tubalu ne tshiluilu tshiende bivua bienda bisemena pabuipi nabu pavuabu batudile pabuipi ne mbuu, pabuipi ne Pihahilota baˆ tangilangane ne Bala-sefona.

EKESODE 14:1-19

NSHAP. 14 a Eks 13:17, 18 b Eks 7:13 Lom 9:17, 18

c Eks 9:15, 16 Eks 15:11 Eks 18:10, 11 Yos 2:9, 10

d Eks 7:5 Eks 8:22

e Eks 12:33 f Eks 14:23 g Nom 33:3 h Eks 15:9 

Mulongo 2 a Yos 24:6, 7 Neh 9:9

b Eks 16:3 Eks 17:3 Nom 14:2-4 Mis 106:7

c Eks 5:21 Eks 6:6, 9

d Nom 14:9 Dut 20:3 2Ku 20:15, 17 Mis 27:1 Mis 46:1 Yes 41:10

e 2Ku 20:17 f Eks 14:30 Eks 15:5 Mis 136:15

g Dut 1:30 Dut 20:4 2Ku 20:29

h Eks 9:15, 16 i Eks 14:4 Lom 9:17, 18

j Gen 48:16

14:8 1 Ku mua.: “ne tshianza tshiela muulu.”

Eks 32:34 Nom 20:16 Yuda 9

ˆ 10 Pakasemena Palo pabuipi menemene, bena Isalele baˆ kabandisha mesu abu, kumonabu bena Ejipitu benda babalonda. ˆ Bena Isalele bakumvua buowa bua bungi, kutuadijabu kudidila Yehowa.a 11 Bakambila Mose ne: “Udi mulue netu muaba eu bua tuetu kufuila mu tshipela bualu mu Ejipitu kamuena miaba ya kujiikilangana anyi? b Tshiudi mutuenzele nunku ntshinyi? Bua tshinyi udi mutupatule mu Ejipitu? 12 Ki mbualu butuvua bakuambile mu Ejipitu patuvua bambe ne: ‘Tulekela tuenzele bena Ejipitu mudimu’ anyi? Bualu mbimpe tuenzele bena Ejipitu mudimu pamutu pa kufuila mu tshipela.” c 13 Ke Mose kuambila bantu ne: “Kanutshinyi to. d Imanayi bashindame, numone lupandu lua Yehowa luanupandishaye lelu.e Bualu bena Ejipitu banudi numona lelu aba kanuakubamona kabidi nansha kakese to. f 14 Yehowa nkayende neanuluile mvita, g nuenu nenushale bapuwe.” 15 Ke Yehowa kuambila Mose ne: “Bua tshinyi udi anu udila kundi? Ambila bena Isalele base luendu. 16 Kadi wewe ela dikombo diebe muulu, olola tshianza tshiebe pa mutu pa mbuu, umupandulule bua bena Isalele bendele pa buloba bume munkatshi mua mbuu. 17 Kadi meme ndi ndekela bua mioyo ya bena Ejipitu ipape bua babalonde; nunku nenditumbishe ku diambuˆ luisha dia Palo, tshiluilu tshiende tshionso, matempu ende a mvita ne basalayi bende badi babande pa tubalu. h 18 Bena Ejipitu nebamanye bulelela ne: meme ndi Yehowa pandi nditumbisha ku ˆ diambuluisha dia Palo, matempu ende a mvita ne basalayi bende badi babande pa tubalu.” i 19 Nunku muanjelu wa Nzambi mulelela j uvua wenda kumpala kua tshisumbu tshia bena

EKESODE 14:20–15:4 Isalele wakumbuka, yeye kuya panyima pabu, ne dikunji dia ditutu divua kumpala kuabu diakaya kuimana panyima pabu. a 20 Nunku diakalua pankatshi pa tshisumbu tshia bena Ejipitu ne tshisumbu tshia bena Isalele. b Ku luseke lumue divua ditutu difiike. Ku luseke lukuabu divua ditokesha butuku. c Nunku tshisumbu tshimue katshiakasemena pabuipi ne tshikuabu butuku bujima. 21 Nunku Mose wakolola tshianza tshiende pa mutu pa mbuu; d ne Yehowa wakapingaˆ ja mayi tshianyima ne lupepele lukole lua ku est butuku bujima, panshi pa mbuu kumapu, e ˆ mayi kupandulukawu. f 22 Nunku bena Isalele bakendela pa buloba bume g munkatshi mua ˆ mbuu pavua mayi menze tshimanu ku dia balume diabu ne ku dia bakaji diabu. h 23 Bena Ejipitu bakabalondakaja, ne tubaˆ lu tuonso tua Palo, matempu ende a mvita ne basalayi bende bavua babande pa tubalu bakatuadija kubalonda munkatshi mua mbuu. i 24 Mu tshilu tshia mu dinda,1 Yehowa wakatangidila tshisumbu tshia bena Ejipitu mu dikunji dia kapia ne ditutu, j yeye kubueja tshisumbu tshia bena Ejipitu mu kayumbayumba. 25 Wakabanga kutula nkata ya matempu abu, bobu kubanga kuendesha matempu abu ne lutatu, ne bena Ejipitu bavua baˆ mba ne: “Tunyemayi ku mesu kua bena Isalele bualu Yehowa udi ubaluila mvita, uluangana ne bena Ejipitu.” k 26 Pashishe Yehowa wakambila Mose ne: “Olola tshianza tshiebe pa mutu pa mbuu bua ˆ mayi apingane, abuikile bena Ejipitu, matempu abu a mvita ne basalayi babu badi babande pa ˆ 14:24 1 Mmumue ne: bu dıba 2 wa butuˆ ku too ne dıba 6 wa mu dinda.

146 NSHAP. 14 a Eks 13:21 b Yos 24:6, 7 c Mis 105:39 d Eks 14:16 Bz 7:36

e Yos 2:9, 10 Mis 66:6 Mis 106:9 Mis 114:3

f Neh 9:10, 11 Mis 78:13 Mis 136:13 Yes 63:12

g 1Ko 10:1 Eb 11:29

h Eks 15:8 i Eks 14:17 j Eks 13:21 k Eks 14:4 

Mulongo 2 a Eks 15:1, 4 b Eks 15:5, 10 Dut 11:3, 4 Yos 24:6, 7 Neh 9:10, 11 Mis 78:53 Eb 11:29

c Eks 14:13 Mis 106:11 Mis 136:15

d Mis 77:19 e Eks 15:8 f Dut 4:20 Mis 106:8-11

g Eks 4:31 Eks 19:9 Mis 106:12

 NSHAP. 15 h Bal 5:1 2Sm 22:1 Bua 15:3

i Eks 9:16 Eks 18:10, 11 Mis 106:11, 12

j Eks 15:21 Mis 136:15

k Yes 12:2 l 2Sm 22:47 Yes 25:1

m Eks 3:15 n Mis 83:18 Mis 148:13

tubalu.” 27 Diakamue Mose wakolola tshianza tshiende pa mutu pa mbuu, ne patshiatshia mbuu wakapingana muvuaye konso eku. Pavua bena Ejipitu banyema bua kupatukamu, Yehowa wakimansha bena Ejipitu munkaˆ tshi mua mbuu. a 28 Mayi avua apingana akabuikila matempu a mvita ne basalayi bavua babande pa tubalu ne tshiluilu tshioˆ nso tshia Palo bivua bibalonde mu mbuu. b Nansha umue wa kudibu kakashala ne muoyo to. c 29 Kadi bena Isalele bakendela pa buloba bume munkatshi ˆ mua mbuu, d ne mayi akenza tshimanu ku dia balume diabu ne ku dia bakaji diabu. e 30 Nunku Yehowa wakapandisha bena Isalele mu tshianza tshia bena Ejipitu dituku adi, f ne bena Isalele bakamona bena Ejipitu bafue ku muelelu kua mbuu. 31 Isalele wakamona kabidi bukole1 bua bungi buvua Yehowa muleje bena Ejipitu, ne bantu bakabanga kutshina Yehowa ne kuitabuja Yehowa ne muena mudimu wende Mose. g Tshikondo atshi Mose ne bena Isalele bakimbila Yehowa musambu eu ne: h “Nengimbile Yehowa, bualu mmutumbishibue bikole. i Kabalu ne uvua mukabande, yeye mmubiele mu mbuu. j 2 Yah1 udi makanda anyi ne bukole buanyi, bualu mmulue lupandu luanyi. k Eu ke Nzambi wanyi, nemmusamune; l Nzambi wa tatu wanyi, m nemmutumbishe. n 3 Yehowa mmuluanganyi wa mvita munene. o Yehowa ˆ ndına diende. p ˆ 4 Matempu a Palo ne tshiluilu tshiende, Yeye mmubiele mu mbuu, q

15

o Mis 24:8 p Eks 6:3 Yes 42:8

q Eks 14:27

14:31 1 Ku mua.: “tshianza.” 15:2 ˆ 1 “Yah” ntshikepeshilu tshia dına dia Yehowa.

147

5 6

7

8

9

10

11

Ne baluanganyi bende ba mvita batambe bunene mbadine mu Mbuu Mukunze. a ˆ Mayi a mavuala makole akababuikila; bakadina mu ndondo anu bu dibue. b Wewe Yehowa, tshianza tshiebe tshia balume tshidi ne bukole bua bungi; c Wewe Yehowa, tshianza tshiebe tshia balume tshidi mua kusunsula muena lukuna. ˆ Mu buneme buebe bunene, udi mua kuela badi bakuluisha panshi; d Udi utuma tshiji tshiebe tshikole, tshidi tshibosha anu bu tukolakola. Ku mupuya wa mu mimpeˆ mpe yebe, mayi akadikunguija; Akimana tendee, akanda ˆ mayi a bungi; ˆ Mayi a mavuala makole akakuatakana munkatshi mua mbuu. Muena lukuna wakamba ne: ‘Nembalondakaje! Nembapete! Nentapulule bintu bindi munyenge too ne pandi1 ngukuta! Nentule muele wanyi wa mvita! Tshianza tshianyi netshibakokeshe!’ e Wewe wakapudija ne mupuya webe, mbuu kubabuikilaye; f ˆ Bakadina mu mayi manene anu bu tshiamu tshia plomb. Nnganyi udi bu wewe Yehowa munkatshi mua nzambi mikuabu? g Nnganyi udi bu wewe udi udileja wa bukole mu bunsantu? h Yeye udi wa kutshina ne misambu ya kumutumbisha

15:9 1 Anyi “padi anyima wanyi.”

EKESODE 15:5-19 NSHAP. 15 a Eks 14:6, 7

12 b Neh 9:10, 11

13 c Mis 60:5 Mis 89:13

d Yes 37:23

e Eks 14:5, 9

14

f Eks 14:21, 28

15 g Dut 3:24 2Sm 7:22

h Yes 6:3 

Mulongo 2 a Eks 11:9

16

b Mis 78:53 Eb 11:29

c Mis 106:10

d Nom 14:13, 14

17

e Nom 22:1, 3

f Yos 2:9-11 Yos 5:1

g Dut 11:25

18 h Nom 20:14, 17 Nom 21:21, 22

19 i 2Sm 7:23 Yes 43:1

j Mis 80:8

k Mis 10:16

nayi, ne Udi wenza malu a kukema. a Wewe wakolola tshianza tshiebe tshia balume, ne buloba buakabamina. b Mu dinanga diebe dia lulamatu udi mulombole bantu baudi mupikule; c Mu bukole buebe neubalombole mu muaba webe wa tshijila wa kusombela. Bisamba nebiumvue; d nebikanke; Kanyinganyinga kakole1 nekakuate bena Peleshete. Tshikondo atshi bamfumu1 ba Edome nebumvue ˆ buowa; Luzakalu nelukuate bakokeshi ba bukole2 ba Moaba. e ˆ Bantu bonso ba mu Kanana nebatekete mu maboko. f ˆ Ditshina ne buowa bukole nebibakuate. g Bualu bua bukole bua tshianza tshiebe, nebapange kunyunga anu bu dibue Too ne papita tshisamba tshiebe, wewe Yehowa, Too ne papita h tshisamba tshiuvua muenze. i Neulue nabu ne neubakune pa mukuna wa bumpianyi buebe, j Muaba mujadika uudi wewe Yehowa mudilongoluele bua kusomba, Muaba munsantu udi bianza biebe, wewe Yehowa, bijadike. Yehowa neakokeshe bu mukalenge bua kashidi ne tshiendelele. k ˆ Pavua tubalu tua Palo ne matempu ende a mvita ne basalayi bende bavua

15:14 1 Ku mua.: “Dikengakana dia pa kulela.” 15:15 1 Ku mua.: “basheike.” Sheike uvua mfumu wa tshisa. 2 Anyi “batshikokesha nkaya.”

EKESODE 15:20–16:8 babande pa tubalu babuele mu mbuu, a ˆ Yehowa wakapingaja mayi a mbuu pa mutu pabu, b Kadi bena Isalele bakendela pa buloba bume munkatshi mua mbuu.” c 20 Pashishe muprofete mukaˆ ji Mıyama, muanabu ne Alona, wakangata ngoma mu tshianza tshiende, ne bantu bakaji bonso bakamulonda ne ngoma ne maja. ˆ 21 Mıyama wakapunguluja bantu balume ne: “Imbilayi Yehowa, bualu mmutumbishibue bikole. d Kabalu ne uvua mukabande, yeye mmubiele mu mbuu.” e 22 Pashishe Mose wakumbuka ne bena Isalele ku Mbuu Mukunze, bobu kuya mu tshiˆ pela tshia Shu, kuendabu matuku asatu mu tshipela, kadi kabaˆ kapeta mayi to. 23 Bakafika ku Mala,1f kadi kabavua mua kunua ˆ mayi a ku Mala to, bualu avua ne bululu. Ke bualu kayi wakinyika muaba au ne: Mala. 24 Nunku bantu bakatuadija kunungana bua Mose g bamba ne: “Netunue tshinyi?” 25 Wakadidila Yehowa, h Yehowa kumulejaye mutshi kampanda. Pakawelaye mu ˆ ˆ mayi, mayi akalua mimpe. Muaba au Yeye wakabatekela mukenji ne tshishimikidi tshia dilumbuluisha, Yeye kubateka mu diteta muaba au.i 26 Wakamba ˆ ne: “Wewe muteleje dıyi dia Yehowa Nzambi webe ne muoyo mujima, ne muenze malu adi mimpe ˆ ku mesu kuende, ne muteye nteˆ ma ku meyi ende, ne mulonde ˆ meyi ne mikandu biende bionso, j tshiakukutumina disama nansha dimue dia ku masama amvua mutumine bena Ejipitu to, k bualu meme Yehowa ke udi ukuondopa.” l 15:23 1 Diumvuija: “Bululu.”

148 NSHAP. 15 a Eks 14:23 b Eks 14:28 c Eks 14:22 d Eks 9:16 Eks 18:11

e Eks 14:27, 28 Mis 106:11, 12

f Nom 33:8 g Eks 16:2, 3 Eks 17:3 1Ko 10:6, 10

h Eks 17:4 i Eks 16:4 Dut 8:2

j Dut 28:1 k Dut 7:12, 15 l Eks 23:25 Mis 103:3

 Mulongo 2  NSHAP. 16 a Nom 33:10, 11 b Eks 15:24 1Ko 10:6, 10

c Nom 11:4 Nom 14:2, 3

d Eks 17:3 Nom 16:13

e Mis 78:24, 25 Mis 105:40 Yne 6:31, 32 Yne 6:58 1Ko 10:1, 3

f Mat 6:11 g Dut 8:2 h Eks 35:2 i Eks 16:22 j Eks 6:7 Nom 16:28, 29

27 Panyima pa malu aa, bakafika ku Elima, muaba uvua miˆ shimi ya mayi 12 ne mabue a ngaji 70. Nunku bakatudila muaba ˆ au pabuipi ne mayi. Pakumbukabu ku Elima, tshisumbu tshijima tshia bena Isalele tshiakafika ndekelu wa bionso mu tshipela tshia Sina a tshidi pankatshi pa Elima ne Sinai, mu dituku dia 15 dia ngondo muibidi wa panyima pa dipatuka diabu dia mu buloba bua Ejipitu. 2 Pashishe tshisumbu tshijima tshia bena Isalele tshiakabanga kunungana bua Mose ne Alona mu tshipela. b 3 Bena Isalele bavua anu babambila ne: “Tuvua mua kuikala nansha bafuile ku tshianza tshia Yehowa mu buloba bua Ejipitu patuvua basombe ku ngesu ya minyinyi, c patuvua tudia biakudia tukuta. Mpindieu nudi balue netu mu tshipela emu bua kushipa tshisumbu tshijima etshi ne nzala.” d 4 Ke Yehowa kuambila Mose ne: “Mona, ndi nnulokeshila biakudia bifuma mu diulu, e muena Isalele yonso neaye bua kuangula buende bungi ku dituku ku dituku, f bua mbatete bua kumona bikalabu mua kuendela mu mukenji wanyi anyi kubenga kuendelamu. g 5 Kadi mu dituku disambombo, h palambabu bidibu bangule, bidibu bangule bidi ne bua kuikala bungi butubu bangula matuku makuabu onso misangu ibidi.” i 6 Nunku Mose ne Alona bakambila bena Isalele bonso ne: “Dilolo nenumanye bushuwa ne: Yehowa ke uvua munupatule mu buloba bua Ejipitu. j 7 Mu dinda nenumone butumbi bua Yehowa, bualu Yehowa mmumvue munudi nunungana bua bualu buende. Tuetu tudi banganyi bua nuenu kunungana bua bualu buetu?” 8 Mose wakatungunuka wamba

16

149 ne: “Panupesha Yehowa munyinyi bua kudia ku dilolo, ne mu dinda biakudia bikuabu bua kudia kukuta, nenumone ne: Yehowa mmumvue manunganyi anudi nunungana bua bualu buende. Kadi tuetu tudi banganyi? Kanuena nunungana bua bualu buetu to, kadi nudi nunungana bua Yehowa.” a 9 Ke Mose kuambila Alona ne: “Ambila tshisumbu tshijima tshia bena Isalele ne: ‘Semenayi pabuipi kumpala kua Yehowa, bualu mmumvue manunganyi enu.’” b 10 Diakamue pakambila Alona tshisumbu tshijima tshia bena Isalele nunku, bakakudimuka, kutangilabu ku tshipela, monayi! butumbi bua Yehowa buakamueneka mu ditutu. c 11 Yehowa wakambila kabidi Mose ne: 12 “Ndi mumvue manunganyi a bena Isalele. d Bambiˆ la ne: ‘Pakadi dıba dibuele, kumpala kua butuku kuila1 nenudie munyinyi, ne mu dinda nenudie biakudia bikuabu nenukute, e ne nenumanye bulelela ne: Ndi Yehowa Nzambi wenu.’” f 13 Nunku dilolo adi, nyunyi ya tulumbu yakalua, yakabuikila tshitudilu, g ne mu dinda lumuma luvua lubuikile kumpenga kuonso kua tshitudilu. 14 Pakuuma lumuma, kuvua bintu bikese bikese bienze nsekenseke panshi mu tshipela, h bikese bikese anu bu bisunsukile bia mabue a mashika panshi. 15 Pakabimona bena Isalele, bakabanga kukonkangana ne: “Ntshinyi etshi?” bualu kabavua bamanye ne: ntshinyi to. Mose wakabambila ne: “Mbiakudia bidi Yehowa munupeshe bua kudia. i 16 Yehowa mmuele mukenji ne: ‘Muntu yonso udi ne bua kubiangula bilondeshile bungi budiye mua kudia. Nenuangule tshipiminu tshi16:12 1 Ku mua.: “Pankatshi pa madilolo abidi.”

EKESODE 16:9-24 NSHAP. 16 a Nom 21:7 1Sm 8:7

b Eks 16:2 Nom 11:1

c Eks 13:21 Nom 16:19 Mat 17:5

d Nom 14:27

e Mis 105:40

f Eks 4:5 Eks 6:7

g Nom 11:31, 34 Mis 78:27-29

h Nom 11:7 Dut 8:3 Neh 9:15

i Nom 21:5 Dut 8:14, 16 Yos 5:11, 12 Yne 6:31, 32 Yne 6:58 1Ko 10:1, 3

 Mulongo 2 a Eks 16:36

b 2Ko 8:15

c Mat 6:11, 34

d Eks 16:5

e Eks 20:8 Eks 31:15 Eks 35:2 Lew 23:3

f Nom 11:7, 8

mue tshia omer1a bua muntu yonso bilondeshile bungi bua bantu2 badi yonso wa kunudi nabu mu ntenta wende.’” 17 Bena Isalele bakabanga kuenza nanku; bobu kuangula bintu abi, bamue bangula bia bungi bakuabu bangula bikese. 18 Pavuabu bapima bungi bua bintu abi ne tshipiminu tshia omer, uvua muangule bia bungi kavua ne bia bungi kupita, ne uvua muangule bikese kavua ne bishadile to. b Yonso wa kudibu wakangula bilondeshile bungi buvuaye mua kudia. 19 Ke Mose kubambila ne: “Muntu kashiyi tshintu nansha tshimue too ne mu dinda.”c 20 Kadi kabakateleja Mose to. Pavua bantu bakuabu bashiye ndambu wa bintu abi too ne mu dinda, biakatapa bikusu ne biakanunka, ne Mose wakabakuatshila tshiji. 21 Bavua babiangula mu dinda dionso, muntu yonso bilondeshile bungi buvuaye mua kudia. Pavua munya ukola, bivua bienguluka. 22 Dituku disambombo bakangula biakudia bungi misangu ibidi, d bipiminu bibidi bia omer pa muntu. Nunku bamfumu bonso ba tshisumbu bakalua kuambila Mose bualu abu. 23 Pa nanku wakabambila ne: “Ke tshidi Yehowa muambe. Malaba nekuikale dikisha ku midimu yonso,1 nsabatu wa tshijila kudi Yehowa. e Enzayi mampa ne binudi basue kuenza nabi mampa ne lambayi binudi basue kulamba; f pashishe nulame bionso bidi bishala, nubiteke too ne mu dinda.” 24 Nunku bakabilama too ne mu dinda anu muvua Mose mutuˆ me dıyi bua kuenza, ne kabiakanunka anyi kutapa bikusu to. 16:16 1 Omer uvua mua kubuela litre mitue ku 2,2. Tang. Tshis. B14. 2 Anyi “anyima.” 16:23 1 Anyi “dienza dia nsabatu.”

EKESODE 16:25–17:7 25 Pashishe Mose wakamba ne: “Bidiayi lelu, bualu lelu ndia nsabatu wa Yehowa. Lelu kanuakubisangana panshi to. 26 Nenubiangule mu matuku asambombo, kadi mu dituku dia muanda mutekete, dituku dia Nsabatu, a kabiakuikalaku to.” 27 Kadi mu dituku dia muanda mutekete, bantu bakuabu bakaya bua kubiangula, kadi kabakasangana tshintu to. 28 Nunku Yehowa wakambila Mose ne: “Nenubenge kutumikiˆ la meyi anyi ne mikenji yanyi ˆ too ne dıba kayi? b 29 Numanye bimpe ne: Yehowa mmunupeshe Nsabatu. c Ke bualu kayi udi unupesha biakudia bia matuku abidi dituku disambombo. Muntu yonso udi ne bua kushala muaba udiye; muntu nansha umue kena ne bua kumbuka muaba wende dituku dia muanda mutekete to.” 30 Nanku bantu bakanemekela Nsabatu1 mu dituku dia muanda mutekete. d 31 Nzubu wa Isalele wakabikila biakudia abi ne: “Mana.”1 Bivua bitoke anu bu ntete ya koriandre, ne mukana bivua anu bu mikata ya bibetubetu mienza ne buitshi. e 32 Ke Mose kuaˆ mba ne: “Yehowa mmutume dıyi ne: ‘Uwujayi tshipiminu tshimue tshia omer ne bintu ebi bua bikale bintu bia kulama mu bipungu bienu bionso, f bua bamone biakudia bimvua munupeshe bua kudia mu tshipela pamvua munupatule mu buloba bua Ejipitu.’” 33 Nunku Mose wakambila Alona ne: “Angata mulondo, welamu tshipiminu tshia omer tshimue tshia mana, uwuteke kumpala kua Yehowa bu tshintu tshia kulama mu bipungu bienu bionso.” g 34 Anu muvua Yeho16:30 1 Anyi “bakikisha.” 16:31 1 Paˆ muapa d ına edi didi diumbukila ku tshiambilu tshia mu tshiena Ebelu tshia ne: “Ntshinyi etshi?”

150

NSHAP. 16 a Eks 20:9, 10 Eks 31:13 Dut 5:15

b Nom 14:11 Mis 78:10 Mis 106:13

c Eks 31:13 d Lew 23:3 Dut 5:13, 14

e Eks 16:15 Nom 11:7

f Mis 105:5, 40 g Eb 9:4 

Mulongo 2 a Eks 27:21 b Dut 8:2 Neh 9:21 Mis 78:24

c Yos 5:11, 12 d Nom 33:48 Dut 34:1

 NSHAP. 17 e Nom 33:12 f Nom 33:2 g Nom 33:14 h Eks 5:19, 21 Nom 14:2, 3 Nom 20:3

i Nom 14:22 Mis 78:18, 22 Mis 106:14

j Eks 16:2, 3 k Eks 7:20 l Nom 20:8 Dut 8:14, 15 Neh 9:15 Mis 78:15 Mis 105:41 1Ko 10:1, 4

ˆ wa mutumine Mose dıyi, Alona wakawuteka kumpala kua Bujadiki a bua ulamibue. 35 Bena Isalele bakadia mana bidimu 40, b too ne pakafikabu mu buloba muvua bantu basombele. c Bakadia mana too ne pakafikabu ku ˆ mikalu ya buloba bua Kanana. d 36 Omer uvua tshia dikumi tshia tshipiminu tshia efa.1 Tshisumbu tshijima tshia bena Isalele tshiakumbuka mu tshipela tshia Sina, e benza luendu mu bitupa mu bituˆ pa bilondeshile dıyi dia Yehowa, f ne bakatudila ku Lefidima. g Kadi ˆ kakuvua mayi a bantu kunua to. 2 Nunku bantu bakatuadija kutandangana ne Mose h bamba ˆ ne: “Tupesha mayi a kunua.” Kadi Mose wakabambila ne: “Bua tshinyi nudi nutandangana nanyi? Bua tshinyi nudi nutungunuka ne kuteka Yehowa mu diteta?” i 3 Kadi bantu bavua ne ˆ nyota mikole ya mayi kuntu aku, ne bavua anu banungana bua Mose, j bamba ne: “Bua tshinyi uvua mutupatule mu Ejipitu bua kutushipesha ne nyota tuetu ne bana betu ne bimuna bietu?” 4 Ndekelu wa bionso Mose wakadila kudi Yehowa ne: “Ngenze tshinyi ne bantu aba? Nkushale anu kakese bua bobu kungasa mabue!” 5 Ke Yehowa kuambila Mose ne: “Pita kumpala kua bantu, uye ne bamue bakulu ba mu Isalele ne dikombo diebe diuvua mutute pa Musulu wa Nile. k Udiangate mu tshianza tshiebe, uye. 6 Mona! Nengimane kumpala kuebe pa dibue ku Holeba. Neuˆ tute dibue, ne mayi neapatukamu, ne bantu nebaanue.” l Mose wakenza nanku kumpala kua bakulu ba mu Isalele. 7 Nunku

17

16:36 1 Efa uvua ubuela litre 22. Tang. Tshis. B14.

151 wakinyika muaba au ne: Masa1a ne Meliba,2b bua ditandangana dia bena Isalele ne bualu bakateka Yehowa mu diteta, c bamba ne: “Yehowa udi munkatshi muetu emu anyi kenamu?” 8 Pashishe bena Amaleka d bakalua, kuluanganabu ne Isalele ku Lefidima. e 9 Ke Mose kuambila Yoshua ne: f “Tusunguila bantu balume ne ndaku uluangane ne bena Amaleka. Malaba nengimane pa mutu pa mukuna ne dikombo dia Nzambi mulelela mu tshianza tshianyi.” 10 Nanku Yoshua wakenza anu muvua Mose mumuambile, g wakaluangana ne bena Amaleka. Kadi Mose, ˆ Alona, ne Huh bakabanda pa mutu pa mukuna. 11 Pavua Mose ushala ne bianza biende biela muulu, bena Isalele bavua batshimuna; kadi pavuaye anu upuekesha bianza, bena Amaleka bavua batshimuna. 12 Pakanema bianza bia Mose bujitu, bakangata dibue kumutekelabu, yeye kusombapu. ˆ Pashishe Alona ne Hu bakakuata bianza biende, eu ku luseke lumue eu ku lukuabu, nunku bianza biende biakashala kabiyi ˆ binyunga too ne pakabuela dıba. 13 Nunku Yoshua wakatshimuna Amaleka ne bantu bende ne muele wa mvita.i 14 Ke Yehowa kuambila Mose ne: “Funda bualu ebu mu mukanda bu tshivulukilu1 ne ubuambuluile Yoshua ne: ‘Nenjimije Amaleka muinshi mua diulu kashidi, kabakumuvuluka kabidi to.’” j 15 Pashishe Mose wakasa tshioshelu, kutshibikilaye ne: Yehowa-nisi,1 16 wamba ne: “Bu mudi tshianza tshiende tshiluisha nkuasa wa bukalenge wa 17:7 1 Diumvuija: “Diteta; Dipima.” 2 Diumvuija: “Ditandangana.” 17:14 1 Anyi “divuluija.” 17:15 1 Diumvuija: “Yehowa udi dikunji dianyi dia tshimanyinu.”

EKESODE 17:8–18:9 NSHAP. 17 a Dut 9:22 b Mis 81:7 c Dut 6:16 Mis 95:8, 9 Eb 3:8, 9

d Gen 36:12 e Dut 25:17 1Sm 15:2

f Nom 11:28 g Yos 11:15 h Eks 24:13, 14 i Yos 11:12 j Nom 24:20 Dut 25:19 1Ku 4:42, 43

 Mulongo 2 a Bua 19:1 b 1Sm 15:20 Est 9:24

 NSHAP. 18 c Eks 2:16, 21 Eks 3:1

d Yos 2:9, 10 Yos 9:3, 9

e Bz 7:29 f Eks 2:22 g Eks 2:15 h Eks 19:2 1Bk 19:8, 9

i Eks 4:18 Nom 10:29

j Eks 7:3 Eks 14:27, 28 Dut 4:34

k Eks 15:22 Eks 16:3

Yah, a Yehowa neikale mu mvita ne Amaleka ku tshipungu ne ku tshipungu.” b Pashishe Yetelo muakuidi wa mu Midiyana, tatuende muenu wa Mose, c wakumvua lumu lua malu onso avua Nzambi muenzele Mose ne tshisamba tshiende tshia Isalele, muvua Yehowa mupatule bena Isalele mu Ejipitu. d 2 Yetelo, tatuende muenu wa Mose, uvua muteke Sipola mukaji wa Mose kuende pavuabu bamupingaje kudiye, 3 pamue ne bana beˆ nde ba balume babidi. e Dına dia ˆ muana umue divua Geshoma,1f bualu Mose wakamba ne: “Ndi mulue kusomba buenyi mu buloˆ ba bua ku babende,” 4 ne dına ˆ dia mukuabu divua Elieze,1 bualu wakamba ne: “Nzambi wa tatu wanyi ke muambuluishi wanyi uvua munsungile ku muele wa ˆ mvita wa Palo.” g 5 Nunku, Yetelo tatuende muenu wa Mose, ne bana ba Mose ne mukajende bakaya kudi Mose mu tshipela muvuaye mutudile ku mukuna wa Nzambi mulelela.h 6 Pashishe wakatumina Mose mukenji ne: “Meme Yetelo tatuebe muenu, i mmeme au ndua kuudi ne mukajebe ne bana bende babidi.” 7 Diakamue Mose wakapatuka bua kusambakena ne tatuende muenu, yeye kuinama, kumutuaye mishiku. Bobu kusambangana, pashishe kuyabu mu ntenta. 8 Mose wakalondela tatuende muenu malu onso avua Yehoˆ wa muenzele Palo ne Ejipitu bua bualu bua bena Isalele, j ntatu yonso ivua mibafikile mu njila, k ne muvua Yehowa mubasungile. 9 Yetelo wakasanka bua malu mimpe onso avua Yehowa muenzele bena Isalele

18

18:3 1 Diumvuija: “Musomba buenyi kuntu aku.” 18:4 1 Diumvuija: “Nzambi wanyi mmuambuluishi.”

EKESODE 18:10-26 pavuaye mubasungile mu Ejipitu.1 10 Ke Yetelo kuamba ne: “Yehowa uvua munusungile mu ˆ Ejipitu ne kudi Palo, ne uvua musungile tshisamba tshiende ku bukokeshi bua mu Ejipitu, atumbishibue. 11 Mpindieu ndi mumanye ne: Yehowa mmunene kupita nzambi mikuabu yonso a bua malu avuaye muenzele bavua bakengesha bantu bende ne diambu.” 12 Pashishe Yetelo tatuende muenu wa Mose wakalua ne mulambu wa kuosha ne milambu mikuabu bua kulambula Nzambi, ne Alona ne bakulu bonso ba mu Isalele bakalua bua kudia biakudia kumpala kua Nzambi mulelela pamue ne tatuende muenu wa Mose. 13 Dituku diakalonda, Mose wakasomba bua kulumbuluisha bantu bu pa tshibidilu, ne bantu bavua anu bimana kumpala kua Mose kumbukila ku dinda too ne ku dilolo. 14 Pakamona tatuende muenu wa Mose bionso bivuaye wenzela bantu, wakamukonka ne: “Tshiudi wenzela bantu nunku ntshinyi? Bua tshinyi udi musombe muaba eu nkayebe, bantu bonso aba bimane kumpala kuebe kumbukila ku dinda too ne ku dilolo?” 15 Mose wakambila tatuende muenu ne: “Bualu bantu badi anu balua kundi bua kuebeja Nzambi malu. 16 Padi tshilumbu tshijuka, badi balua natshi kundi, ne ndi ne bua kutshikosa pankatshi pa muntu ne muntu mukuabu, ne ndi mmanyisha mapangadika a Nzambi mulelela ne mikenji yende.”b 17 Tatuende muenu wa Mose wakamuambila ne: “Tshiudi wenza etshi ki ntshimpe to. 18 Bushuwa, neuditshiokeshe bikole wewe ne bantu badi nebe aba, bualu ebu mbujitu budi bukupi18:9 1 Ku mua.: “ku tshianza tshia Ejipitu.”

152 NSHAP. 18 a Eks 15:11 Mis 95:3 Mis 97:9

b Dut 4:5 Dut 5:1

 Mulongo 2 a Yos 1:5, 17

b Eks 20:19

c Nom 27:1-5

d Dut 7:11

e Nom 11:16, 17 Dut 1:13 Bz 6:3

f Eks 23:8 1Tm 3:2, 3 Tit 1:7 1Pt 5:2

g Dut 1:15 Bz 14:23

h Lew 24:10, 11 Nom 15:32, 33 Dut 1:17

i Nom 11:17

te makanda ne kuena mua kubuambula nkayebe to. 19 Mpindieu nteleja. Ndi nkupesha mubelu, ne Nzambi neikale nebe.a Wewe ikala wimanyina tshisamba kumpala kua Nzambi mulelela, b ne udi ne bua kuya ne bilumbu kudi Nzambi mulelela. c 20 Ikala ubaleja ˆ tshidi meyi ne mikandu ne mikenji, d ubamanyisha njila udibu ne bua kuendela ne mudimu udibu ne bua kuenza. 21 Kadi usungule munkatshi mua tshisamba bantu balume badi bakumbanee badi batshina Nzambi, balume ba kueyemena badi bakine dipetela bintu mu njila mubi; f ubateke ku mutu kuabu, aba bamfumu ba bantu tshinunu tshinunu, aba bamfumu ba bantu lukama lukama, aba bamfumu ba bantu makumi atanu makumi atanu, ne bakuabu bamfumu ba bantu dikumi dikumi. g 22 Bobu bikale balumbuluisha bantu padi bilumbu bijuka,1 ne nebalue kuudi ne bilumbu bionso bia bikole, h kadi bilumbu bionso bia bikese bobu nebabikose. Lekela bakuambuishe bujitu bua udipepejile malu.i 23 Wewe muenze nunku, ne Nzaˆ mbi udi ukutumina dıyi bua kuenza nunku, neukokeshe bujitu ebu, ne muntu yonso neapingane kuende ne disanka.” 24 Mose wakumvuila tatuende muenu diakamue, yeye kuenza malu onso avuaye muambe. 25 Mose wakasungula bantu balume bakumbane munkatshi mua Isalele mujima, yeye kubateka bamfumu ku mutu kua bantu, aba bamfumu ba bantu tshinunu tshinunu, aba bamfumu ba bantu lukama lukama, aba bamfumu ba bantu makumi atanu makumi atanu, ne bakuabu bamfumu ba bantu dikumi dikumi. 26 Nunku bavua balumbuluisha bantu ˆ 18:22 1 Ku mua.: “dıba dionso.”

153 pavua bilumbu bijuka. Tshilumbu tshia tshikole bavua baya natshi kudi Mose, a kadi tshilumbu tshionso tshia tshikese bobu bavua batshikosa. 27 Panyima pa bualu ebu, Mose wakashindikija tatuende muenu, b yeye kuya mu buloba buabu. Mu ngondo muisatu panyima pa bena Isalele bamane kupatuka mu buloba bua Ejipitu, mu dituku dine adi, bakafika mu tshipela tshia Sinai. 2 Bakumbuka ku Lefidima, c kufikabu mu tshipela tshia Sinai, bobu kutudila mu tshipela atshi. Isalele wakatudila muaba au kumpala kua mukuna. d 3 Nunku Mose wakabanda kudi Nzambi mulelela, ne Yehowa wakamubikidila ku mukuna, e wamba ne: “Newambile nzubu wa Yakoba ne newambile bena Isalele nunku: 4 ‘Nuvua badimuene tshimvua muenzele bena Ejipitu f bua kunuambula pa mapuapua a nyunyi ya mikanku ne kulua nenu kundi. g 5 Mpindieu ˆ nuenu batumikile dıyi dianyi ne muoyo mujima ne balame tshipungidi tshianyi, nenulue bushuwa tshisamba tshianyi tshia pa buatshi1 munkatshi mua bisamba bionso, h bualu buloba bujima mbuanyi. i 6 Nenuikale kundi bukalenge bua bakuidi ne tshisamba tshia tshijila.’ j Aa ke ˆ meyi audi ne bua kuambila bena Isalele.” 7 Nunku Mose wakaya, kubikidishaye bakulu ba tshisamba ˆ ne kubambilaye meyi onso aa ˆ avua Yehowa mumutumine dıyi bua kuamba.k 8 Panyima pa bualu abu, bantu bonso bakandaˆ muna ne dıyi dimue ne: “Tudi tuitaba bua kuenza malu onso adi Yehowa muambe.” l Mose wakaya

19

19:5 1 Anyi “tshintu tshianyi tshia mushinga mukole.”

EKESODE 18:27–19:17 NSHAP. 18 a Bz 15:2

b Nom 10:29 

NSHAP. 19 c Eks 17:1

d Eks 3:1, 12

e Bz 7:38

f Dut 4:34

g Dut 32:11, 12 Yes 63:9

h 1Bk 8:53 Mis 135:4

i Dut 10:14

j Lew 11:44 Dut 7:6 1Pt 2:9 Bua 5:9, 10

k Eks 24:3

l Eks 24:7 Yos 24:24

 Mulongo 2 a Eb 12:20

b Eks 20:18

c Eks 19:10

d Dut 4:11 1Bk 8:12 Mis 97:2

e Eb 12:18-21

diakamue ne diandamuna dia bantu kudi Yehowa. 9 Nunku Yehowa wakambila Mose ne: “Mona! Ndi ndua kuudi mu ditutu difiike bua bantu bumvue pandi ngakula nebe, ne kabidi bua bikale anu bakuitabuja wewe.” Pashishe ˆ Mose wakambila Yehowa meyi avua bantu bambe. 10 Nunku Yehowa wakambila Mose ne: “Ndaku kudi bantu, ubajidile lelu ne malaba, ne badi ne bua kusukula bilamba biabu. 11 Badi ne bua kuikala badilongolole bua dituku disatu, bualu mu dituku disatu Yehowa neapueke pa mukuna wa Sinai kumpala kua bantu bonso. 12 Udi ne bua kutekela bantu mikalu kumpenga kuawu kuonso ne kubambila ne: ‘Nuamanya! Kanubandi ku mukuna anyi kanulengi ku muelelu kuawu to. Muntu yonso walenga ku mukuna nebamushipe bushuwa. 13 Tshianza nansha tshimue katshimulengi, kadi nebamuase mabue anyi nebamutubulule.1 Nansha yeye muikale muntu anyi nyama, kakushala ne muoyo to.’a Badi mua kubanda ku mukuna anu pumvuabu muadi wa lusengu lua tshimpanga tshia mukoko.” b 14 Pashishe Mose wakumbuka ku mukuna kupuekaye kudi bantu, kubangaye kujidila bantu, ne bakasukula bilamba biabu. c 15 Wakambila bantu ne: “Dilongololayi bua dituku disatu. Muntu kasangidi ne mukaji to.”1 16 Mu dinda dia dituku disatu, kuvua makubakuba ne mipenyi, ne kuvua ditutu difiike fitutuud pa mukuna ne muadi mukole menemene wa mpungi, ne bantu bonso bavua mu tshitudilu bakatuadija kuzakala. e 17 Nunku Mose wakapatuka ne bantu mu tshitudilu bua kusambakena ne Nzambi 19:13 1 Pamuapa mbamuasa mukete. 19:15 1 Ku mua.: “Kanusemenyi pabuipi ne mukaji to.”

EKESODE 19:18–20:11 mulelela, bobu kuimanyina kuinshi kua mukuna. 18 Mukuna wa Sinai mujima wakafuima muishi bualu Yehowa uvua mupuekapu mu kapia; a ne muishi wawu uvua ubanda muenze bu muishi wa mfulu, ne mukuna mujima uvua uzakala bikole menemene. b 19 Pavua muadi wa mpungi wenda ukola anu kukola, Mose waˆ kakula, ne dıyi dia Nzambi mulelela diakamuandamuna. 20 Nunku Yehowa wakapueka pa mukuna wa Sinai, pa lusongo lua mukuna. Pashishe Yehowa wakabikila Mose ku lusongo lua mukuna, ne Mose wakabanda. c 21 Ke Yehowa kuambila Mose ne: “Pueka ne udimuije bantu bua kabatetshi bua kusambuka mikalu bua kumona Yehowa to, tshianana ba bungi nebafue. 22 Bakuidi batu basemena pabuipi ne Yehowa pa tshibidilu badijidile, bua Yehowa kabakumi.”1d 23 Ke Mose kuambila Yehowa ne: “Bantu kabena mua kubanda ku mukuna wa Sinai to, bualu wewe ukadi mumane kutudimuija, muambe ne: ‘Ela mikalu kumpenga kua mukuna ne uwujidile.’” e 24 Kadi Yehowa wakamuambila ne: “Ndaku, pueka, ne upingane wewe ne Alona, kadi kulekedi bakuidi ne bantu bua basambuke mikalu bua kubanda kudi Yehowa, bua kabashipi to.” f 25 Nunku Mose wakapueka kudi bantu ne kubambilaye. Pashishe Nzambi wakamba ˆ meyi onso adi alonda aa:g 2 “Meme ndi Yehowa Nzambi webe uvua mukupatule mu buloba bua Ejipitu, mu nzubu wa bupika. h 3 Kuena ne bua kuikala ne nzambi mikuabu pa kumbusha meme1 to. i

20

19:22 1 Ku mua.: “kabatukidi.” 20:3 1 Anyi “bua kuntemba nayi.” Ku mua.: “kumpala kuanyi.”

154 NSHAP. 19 a Eks 24:17 Dut 4:11, 12 2Ku 7:1-3

b Mis 68:8 c Eks 24:12 d Lew 10:1, 2 1Ku 13:10

e Eks 19:12 f Nom 16:19, 35 

NSHAP. 20 g Dut 5:22 Bz 7:38

h Dut 5:6 Hos 13:4

i Dut 5:7-10 

Mulongo 2 a Lew 26:1 Dut 4:15, 16 Yes 40:25 Bz 17:29

b Eks 23:24 1Ko 10:20 1Yn 5:21

c Eks 34:14 Mat 4:10 Luk 10:27

d Mbi 12:13 e Lew 19:12 f Lew 24:15, 16 Dut 5:11

g Eks 16:23 Eks 31:13, 14 Dut 5:12-14

h Eks 23:12 i Eks 16:29 Eks 34:21

j Gen 2:2

4 “Kuena ne bua kudienzela lupingu lusonga anyi tshimfuanyi tshia tshintu kayi tshionso tshidi muulu mu diulu anyi paˆ nshi pa buloba anyi mu mayi muinshi mua buloba. a 5 Kuena ne bua kubinamina anyi kabakusaki bua kubitendelela, b bualu meme Yehowa Nzambi webe ndi Nzambi udi ulomba bua bandamate anu meme, c udi ufila dinyoka bua tshilema tshia batatu kudi bana, kudi bantu ba tshipungu tshisatu ne kudi bantu ba tshipungu tshinayi tshia bantu badi bankine, 6 kadi udi uleja dinanga dia lulamatu kudi bantu ba tshipungu tshia tshinunu tshia bantu badi bannange ne ˆ batumikila meyi anyi. d 7 “Kuena ne bua kuangata ˆ dına dia Yehowa Nzambi webe mu mushindu udi kawuyi muakanyine to, e bualu Yehowa kakupanga kunyoka muntu udi wangaˆ ta dına Diende mu mushindu udi kawuyi muakanyine. f 8 “Uvuluke dituku dia Nsabatu bua kudilama dia tshijila.g 9 Udi ne bua kuenza midimu yebe mikole ne midimu yebe mikuabu yonso mu matuku asambombo, h 10 kadi dituku dia muanda mutekete ndia nsabatu bua Yehowa Nzambi webe. Kuena ne bua kuenza mudimu nansha umue, wewe anyi muanebe wa balume anyi muanebe wa bakaji, anyi mupika webe mulume anyi mupika webe mukaji, anyi tshimuna tshiebe anyi muntu udi musombe buenyi miaba iudi musombele.1i 11 Bualu Yehowa uvua muenze diulu ne buloba ne mbuu, ne bintu bionso bidimu mu matuku asambombo, ne wakatuadija kuikisha mu dituku dia muanda mutekete. j Ke bualu kayi Yehowa uvua mubeneshe dituku dia Nsabatu ne mudivuije dia tshijila. 20:10 1 Ku mua.: “biibi.”

155 12 “Nemeka tatuebe ne mamuebe a bua ulale matuku a bungi mu buloba budi Yehowa Nzambi webe ukupesha. b 13 “Kuena ne bua kushipa muntu. c 14 “Kuena ne bua kuenda masandi. d 15 “Kuena ne bua kuiba. e 16 “Kuena ne bua kujadika malu a dishima paudi ujadika bualu bua mukuebe. f 17 “Kuena ne bua kualakana nzubu wa mukuebe. Kuena ne bua kualakana mukaji wa mukuebe, g anyi mupika wende mulume, anyi mupika wende mukaji, anyi ngombe wende, anyi mpunda wende, anyi tshintu kayi tshionso tshidi mukuebe natshi.” h 18 Nunku bantu bonso bavua bamona makubakuba ne mipenyi, muadi wa mpungi, ne mukuna ufuima muishi; dimona dia malu aa diakabazakeja, bobu kuimanyina pa bule.i 19 Ke bobu kuambila Mose ne: “Wewe akula netu, netuteleje, kadi Nzambi kakudi netu to, tshianana netufue.” j 20 Nunku Mose wakambila bantu ne: “Kanutshinyi to, bualu Nzambi mulelela mmulue kunuteka mu diteta k bua nutungunuke ne kumutshina bua kanuenji mpekatu to.” l 21 Nunku bantu bakatungunuka ne kuimanyina pa bule, kadi Mose wakasemena pabuipi ne ditutu difiike, muaba uvua Nzambi mulelela.m 22 Pashishe Yehowa wakambila Mose ne: “Newambile bena Isalele nunku: ‘Nudi badimuene mumvua muakule nenu kumbukila mu diulu. n 23 Kanuena ne bua kuenza nzambi ya tshiamu tshia arjan bua kuyitendelela pamue nanyi, ne kanuena ne bua kudienzela nzambi ya or to. o 24 Neungenzele tshioshelu tshia buloba, ne neulambulapu milambu yebe ya kuosha, milambu

EKESODE 20:12–21:8 NSHAP. 20 a Eks 21:15 Lew 19:3 Nsu 1:8

b Dut 5:16 Mat 15:4 Ef 6:2, 3

c Gen 9:6 Dut 5:17 Yak 2:11 1Yn 3:15 Bua 21:8

d Gen 39:7-9 Dut 5:18 Nsu 6:32 Mat 5:27, 28 Lom 13:9 1Ko 6:18 Eb 13:4

e Lew 19:11 Dut 5:19 ˆ Mak 10:19 1Ko 6:9, 10 Ef 4:28

f Lew 19:16 Dut 5:20 Dut 19:16-19

g Mat 5:28 h Dut 5:21 Lom 7:7

i Eks 19:16 Eb 12:18, 19

j Bz 7:38 Gal 3:19

k Dut 8:2 l Yos 24:14 Yob 28:28 Nsu 1:7

m Dut 5:5 Mis 97:2

n Dut 4:36 Neh 9:13

o Bz 17:29 

Mulongo 2 a Dut 12:5, 6 2Ku 6:6

b Dut 27:5 Yos 8:30, 31

 NSHAP. 21 c Eks 24:3 Dut 4:14

yebe ya diumvuangana,1 mikoko yebe ne ngombe yebe. Muaba wonso ungenza bua baˆ vuluke dına dianyi, a nendue kuudi ne nenkubeneshe. 25 Wewe mungenzele tshioshelu tshia mabue, kuena ne bua kutshiasa ne mabue makosa ne biamu to.1b Bualu wewe mutapapu ne ntapu webe, neutshinyange. 26 Kuena ne bua kubanda pa tshioshelu tshianyi ne tshibandilu bua butaka buebe1 kabumuenekipu.’ “Aa mmapangadika audi ne bua kubambila: c 2 “Wewe musumbe mupika muena Ebelu, d neikale mupika bidimu bisambombo, kadi mu tshidimu tshia muanda mutekete neumulekele kayi ufuta tshintu. e 3 Yeye mulue nkayende, neaye nkayende. Yeye ne mukaji, apu mukajende neaye nende. 4 Mfumuende yeye mumupeshe mukaji ne mukaji au mumulelele bana ba balume anyi bana ba bakaji, mukaji ne bana nebikale ba mfumuende, kadi yeye neaye nkayende. f 5 Kadi mupika yeye musuminyine wamba ne: ‘Ndi munange mfumuanyi ne mukajanyi ne bana banyi; tshiena musue kupeta budikadidi,’ g 6 mfumuende neaye nende kumpala kua Nzambi mulelela. Nunku neaye nende ku tshiibi anyi ku dibaya dia ku tshiibi; ne mfumuende neamutubule ditshi ne tshintu tshia kutubula natshi tumasoso, ne neashale mupika wende matuku ende onso a muoyo. 7 “Muntu yeye mupane muanende wa bakaji bu mupika, kabakumulekela mushindu udibu balekela mupika mulume to. 8 Mfumuende yeye kayi mumone umusankisha ne kayi umubanjija bu mukajende, kadi wenza bua

21

d Lew 25:39, 40 e Dut 15:12 f Dut 15:12 g Dut 15:16, 17

20:24 1 Anyi “milambu yebe ya ditalala.” 20:25 1 Anyi “kutshiasa ne mabue masonga.” 20:26 1 Anyi “mubidi webe udi musokome.”

EKESODE 21:9-29 muntu mukuabu amusumbe,1 kena ne bua kumupana kudi bantu ba ku babende to, bualu mmumuenzele bibi. 9 Yeye mumusungule bua muanende wa balume, udi ne bua kumukumbajila bukenji bua muana wa bakaji. 10 Yeye muangate mukaji mukuabu, kabakukepesha biakudia, bilamba, ne malu adibu ne bua kuenzela a mukaji wa kumpala to. 11 Yeye kayi mumukumbajiˆ le malu asatu aa, dıba adi nebamulekele kayi ufuta makuta. 12 “Muntu yeye mukume muntu mukuabu ne muntu au yeye mufue, badi ne bua kumushipa pende. b 13 Kadi yeye kayi muenze nanku ku bukole ne Nzambi mulelela mulekele bualu ebu buenzeka, nenkuleje muaba udiye mua kunyemena. c 14 Muntu yeye mukuatshile mukuende tshiji tshikole ne udi umushipa ku bukole, d muntu au udi ne bua kufua, nansha nuenu ne bua kumuangatshila ku tshioshelu tshianyi. e 15 Muntu udi ukuma tatuende anyi mamuende badi ne bua kumushipa.f 16 “Muntu yeye mukuate muntu mukuabu ku bukole g ne mumupane anyi bobu bamusangane mumukuate, h badi ne bua kumushipa. i 17 “Muntu udi wela tatuende anyi mamuende mulawu1 udi ne bua kushipibua. j 18 “Mona tshidi ne bua kuenzeka bantu babidi bobu batandangana, ne umue ututa mukuende dibue anyi mbata,1 kadi kayi ufua to, tshibi ushala mu bulalu: 19 Yeye mukokeshe bua kujuka ne muendele ku dikombo pambeˆ lu, dıba adi kabakunyoka muntu uvua mumukume to. Neafute anu ˆ bua dıba didi muntu udi mutapike au mupange bua kuenza mu-

156 NSHAP. 21 a 1Ko 7:3 b Gen 9:6 Nom 35:30 Mat 5:21

c Nom 35:11 Nom 35:22-25 Dut 4:42 Dut 19:3-5 Yos 20:7-9

d Nom 15:30 e Dut 19:11, 12 1Bk 1:50 1Bk 2:29 1Yn 3:15

f Eks 20:12 g Gen 40:15 h Gen 37:28 i Dut 24:7 j Lew 20:9 Nsu 20:20 Nsu 30:11, 17 Mat 15:4

 Mulongo 2 a Gen 9:5, 6 Lew 24:17

b Mis 139:16 Yel 1:5

c Eks 18:25, 26 Dut 16:18 Dut 17:8

d Gen 9:6 Lew 24:17 Nom 35:31 Bua 21:8

e Lew 24:20 Mat 5:38

f Ef 6:9

dimu wende too ne pumvuaye bimpe menemene. 20 “Muntu yeye mukume mupika wende mulume anyi mupika wende mukaji ne mutshi ne udi ufuila ku tshianza tshiende, badi ne bua kumusombuela. a 21 Kadi yeye mushale ne muoyo dituku dimue anyi abidi, kabena ne bua kumusombuela to, bualu mmuntu musumba ku makuta a mfumuende. 22 “Bantu balume bobu baluangana ne badi badituta kudi mukaji udi ne difu ne udi ulela ˆ dıba kadiyi dianji kukumbana,1b kadi kakuyi njiwu ya lufu,2 udi muenze bibi neafute bintu bidi bayende wa mukaji umulomba; neabifutshile ku butuangaji bua balumbuluishi. c 23 Kadi njiwu ya lufu yoyi mienzeke, ˆ dıba adi neufile muoyo ku muoˆ ˆ ˆ yo,1d 24 dısu ku dısu, dınu ku ˆ dınu, tshianza ku tshianza, dikasa ku dikasa, e 25 dioshangana ku dioshangana, mputa ku mputa, mukumu ku mukumu. 26 “Muntu yeye mukume mupika wende mulume anyi mupika ˆ wende mukaji tshintu ku dısu ne mudishipe, udi ne bua kulekela ˆ mupika au aye bua dısu diende. f ˆ 27 Yeye mutule dınu dia mupika wende mulume anyi dia mupika wende mukaji, udi ne bua kuleˆ kela mupika au aye bua dınu diende. 28 “Ngombe yeye mukume muntu mulume anyi muntu mukaji nsengu yende, ne muntu au udi ufua, badi ne bua kushipa ngombe au ne mabueg ne kabena ne bua kudia munyinyi wende to; kadi kabakunyoka muena ngombe to. 29 Kadi bikala ngombe uvua ne tshibidilu tshia kukumangana nsengu ne bakavua bamanyishe muenaye, kadi kayi

Kls 4:1

21:8 1 Ku mua.: “amupikule.” 21:17 1 Anyi “ujingila diakabi.” 21:18 1 Anyi pamuapa: “tshintu.”

g Gen 9:5 Nom 35:33

21:22 1 Ku mua.: “ne bana bende badi bapatuka.” 2 Anyi “njiwu mibi.” 21:23 1 Anyi “anyima ku anyima.”

157 mumukuate, yeye mushipe muntu mulume anyi muntu mukaji, nebashipe ngombe au ne mabue, ne nebashipe kabidi muenaye. 30 Bobu bamulombe tshintu tshia kupikula natshi muoyo wende,1 udi ne bua kufila bionso biamulombabu bu mushinga wa kupikula nawu muoyo2 wende. 31 Nansha ngombe au yeye mukume muana wa balume anyi muana wa bakaji nsengu, nebenzele muena ngombe au bilondeshile dipangadika edi. 32 Ngombe yeye mukume mupika mulume anyi mupika mukaji nsengu, neapeshe mfumu wa mupika au mushinga wa nshekele1 30, kadi nebashipe ngombe ne mabue. 33 “Muntu yeye mubulule tshina anyi mutshiumbule kadi kayi mutshibuikile, ngombe anyi mpunda yeye mukulukamu, 34 muena tshina neafute.a Neafute muenaye mushinga wa nyama au, ne nyama mufue neikale wende. 35 Ngombe wa muntu yeye mutute ngombe wa muntu ˆ mukuabu ne yeye mufue, dıba adi nebapane ngombe udi ne muoyo ne nebabanyangane makuta adibu bamusumbe nawu; nebabanyangane kabidi nyama mufue. 36 Kadi biobi bimanyike ne: ngombe uvua ne tshibidilu tshia kukumangana nsengu, kadi muenaye kayi mumukuate, udi ne bua kufuta ngombe ku ngombe, ne ngombe mufue neikale wende. “Muntu yeye muibe ngombe anyi mukoko ne muwushipe anyi muwupane, neafute ngombe itanu bua ngombe au ne mikoko inayi bua mukoko au. b 2 (“Bobu bakuate muivi c mu nzubu wa bende, bamukume ne

EKESODE 21:30–22:9 NSHAP. 21 a Eks 22:6 Eks 22:14 Dut 22:8

 NSHAP. 22 b 2Sm 12:6 Luk 19:8

c Eks 20:15 

Mulongo 2 a Eks 22:4

b Dut 16:18 Dut 19:17

22

21:30 1 Anyi “bua kufuta.” 2 Anyi “anyima.” 21:32 1 Nshekele uvua ne grame 11,4. Tang. Tshis. B14.

c Dut 16:18 Dut 25:1

yeye mufue, kakuakuikala dibanza dia mashi buende yeye to. 3 Kadi bualu ebu bobu buenzeˆ ke dıba dimane kupatuka, nekuikale dibanza dia mashi buende yeye.) “Udi ne bua kufuta. Yeye kayi ˆ ne tshintu, dıba adi nebamupane bua bintu bivuaye muibe. 4 Bobu basangane tshintu tshivuaye muibe ne muoyo mu bintu biende, nansha tshikale ngombe anyi mpunda anyi mukoko, neatshifute misangu ibidi. 5 “Muntu yeye muye ne nyama yende mu budimi anyi mu budimi bua tumuma tua mvinyo bua kuyidisha, yeye muyilekele idia mu budimi bua muntu mukuabu, neafute bintu bitambe buimpe bia mu budimi buende anyi bintu bitambe buimpe bia mu budimi buende bua tumuma tua mvinyo. 6 “Kapia koku katuadije ne ˆ kakuate ku tumitshi tua meba ne kuoshe bisumbu bia ntete ikadibu bapuole anyi ntete itshidi ku tukolakola anyi budimi, muntu uvua mutemeshe kapia aku udi ne bua kufuta bintu bivua bioshike. 7 “Muntu yeye mupeshe mukuende makuta anyi bintu bua kumulamina, bobu babibile mu nzubu wa mukuende au, muivi udi ne bua kubifuta misangu ibidi bobu bamukuate. a 8 Bobu kabayi bakuate muivi, badi ne bua kulua ne muena nzubu kumpala kua Nzambi mulelela b bua kumanya ni uvua muteke tshianza pa bintu bia mukuende. 9 Mu bilumbu bionso bia muntu muikale ne bintu biba, pa bidi bitangila ngombe, mpunda, mukoko, tshilamba, anyi tshintu tshionso tshidi tshijimine tshidiye mua kuambila ne: ‘Etshi ntshianyi!’ bantu bonso babidi nebalue ne tshilumbu tshiabu kumpala kua Nzambi mulelela. c Muntu

EKESODE 22:10-30 udi Nzambi upisha neafute mukuende bintu misangu ibidi. a 10 “Muntu yeye mupeshe mukuende mpunda anyi ngombe anyi mukoko anyi tshimuna kayi tshionso bua kumulamina, tshiotshi tshifue anyi tshipete bulema anyi baye natshi muntu kayi mumone, 11 nebenze mutshipu pankatshi pabu kumpala kua Yehowa ne: kavua muteke tshianza tshiende pa bintu bia mukuende to; muenatshi udi ne bua kuwitaba. Muntu mukuabu au kakufuta tshintu to.b 12 Kadi bobu bibile nyama au kudiye, neafute muenaye. 13 Bobu bamupandulule kudi nyama wa luonji, nealue nende bua kujadika. Kena ne bua kufuta tshintu tshidibu bapandulule kudi nyama wa luonji to. 14 “Kadi muntu yeye mulombe bua kusomba mukuende nyama, ne nyama au yeye mupete bulema anyi mufue padi muena nyama kayi ne nyama wende, muntu uvua mumusombe udi ne bua kufuta. 15 Muena nyama yeye muikale ne nyama wende, kakufuta to. Bobu bamusombe ku makuta, makuta avuabu bamusombe nawu au ke difutu. 16 “Kadi muntu yeye muambishe nsongakaji utshidi kamama udibu kabayi banji kubangila ne mulala nende, udi ne bua kumufidila biuma bua alue mukajende.c 17 Tatuende yeye mubenge ne muoyo mujima bua kumufila kudiye, neafile makuta makumbane mushinga wa biuma. 18 “Kuena ne bua kushiya mukaji muena buloji ne muoyo to.d 19 “Muntu yonso udi ulala ne nyama badi ne bua kumushipa kakuyi mpata. e 20 “Muntu yonso udi ulambula nzambi mikuabu milambu pamutu pa kuyilambula Yehowa nkayende udi ne bua kubutudibua. f

158 NSHAP. 22 a Eks 22:4 b Lew 6:2-5 c Dut 22:28, 29 d Lew 19:26 Lew 20:6 Dut 18:10-12 1Sm 28:3 Gal 5:20 Bua 22:15

e Lew 18:23 Lew 20:15 Dut 27:21

f Nom 25:3 1Bk 18:40 1Ko 10:20

 Mulongo 2 a Lew 25:35 b Lew 19:33, 34 Dut 10:19

c Dut 27:19 Yak 1:27

d Mis 10:18 Yak 5:4

e Lew 25:35, 36 Dut 23:19 Luk 6:34, 35

f Dut 24:6 g Dut 24:13 h Dut 10:18 Mis 34:6

i Lew 24:11, 14

21 “Kuena ne bua kukengesha muntu udi musombe buenyi anyi kumusubisha to, a bualu nuvua basombe buenyi mu buloba bua Ejipitu. b 22 “Kanuena ne bua kukengesha mukaji mukamba anyi muana udi mufuishe tatuende.1c 23 Wewe mumukengeshe nansha kakese ne yeye mudile kundi, tshiakupanga kumvua muadi wende to; d 24 tshiji tshianyi netshiteme, nennushipe ne muele wa mvita, ne bakaji benu nebashale bakamba, ne bana benu nebashale bana ba nshiya. 25 “Wewe musombeshe mupele1 wa mu tshisamba tshianyi, muntu udi musombe nenu makuta, kuena ne bua kuikala kudiye bu musombeshanganyi wa makuta to. Kuena ne bua kumulomba tshia kasombela to. e 26 “Wewe mukuate tshilamba tshia mukuebe bu tshieya tshia tshintu tshisomba,1f udi ne bua ˆ kumupingajilatshi padi dıba dibuela. 27 Bualu ke tshiende tshia kudibuikila, tshilamba tshiende tshia kubuikila mubidi1 wende; nealadile mu tshinyi? g Yeye mudile kundi, tshiakupanga kumvua to, bualu ndi nditeka pa muaba wa bakuabu.2h 28 “Kuena ne bua kuela Nzambi mulawu1i anyi kuela mfumu2 wa mu tshisamba tshienu mulawu to. j 29 “Kuena ne bua kuelakana bua kufila milambu ya mu bia pa madimi biebe bia bungi ne ya bintu bia mu bikaminu1 biebe bidi biyila too ne panshi. k Neumpeshe muanabute wa ku bana bebe ba balume. l 30 Mona tshiudi ne bua kuenza ne ngombe webe

j Mbi 10:20 Bz 23:5 Yuda 8

k Nsu 3:9 2Ko 9:7

l Eks 13:2

22:22 1 Anyi “muana wa nshiya.” 22:25 1 Anyi “mukengi.” 22:26 1 Anyi “bu tshintu tshikuata lukole.” 22:27 1 Ku mua.: “dikoba.” 2 Anyi “ndi ne muoyo muimpe.” 22:28 1 Anyi “kupenda.” 2 Anyi “mukokeshi.” 22:29 1 Mmumue ne: bikaminu bia mafuta ne bia mvinyo.

159 ne mukoko webe: a neashale kudi mamuende matuku muanda mutekete. Mu dituku dia muanda mukulu neumumpeshe. b 31 “Nudi ne bua kuleja munudi bantu ba tshijila kundi; c kanuena ne bua kudia munyinyi wa tshintu kayi tshionso tshidibu bapandulule kudi nyama wa luonji mu mpata to. d Nudi ne bua kuwelela mbua. “Kuena ne bua kumuangalaja1 lumu ludi kaluyi lulelela to.e Kuambuluishi muntu mubi pa kulua ntemu udi ujinga bua kuenzelangana bibi. f 2 Kuena ne bua kulonda tshisumbu tshia bantu bua kuenza bualu bubi, ne kuena ne bua kukonyangaja buakane pa kufila bujadiki kampanda bua kuya mudi tshisumbu tshia bantu tshiya.1 3 Kuena ne bua kuikala ne kansungansunga mu tshilumbu tshia muntu mupele. g 4 “Wewe musambakene ne ngombe anyi ne mpunda wa muena lukuna webe mupambuke, udi ne bua kumupingaja kudiye. h 5 Wewe mumone ne: mpunda wa muntu udi mukukine mmudishinde ne bujitu, kumupitshi wewe kuya to. Udi ne bua kumuambuluisha bua kumbusha nyama bujitu. i 6 “Kuena ne bua kukonyangaja dilumbuluisha dia mupele udi munkatshi muenu padiye ne tshilumbu to. j 7 “Kubuelakanyi mu difundangana ne bualu1 bua dishima, ne kushipi muntu udi kayi ne bualu ne muntu muakane, bualu tshiakuamba muntu mubi ne: mmuakane to.2k 8 “Kuena ne bua kuitaba dikosa mishiku, bualu dikosa mishiku didi difofomija bantu ba

23

EKESODE 22:31–23:16 NSHAP. 22 a Dut 15:19 b Lew 22:27 c Lew 19:2 Nom 15:40 1Pt 1:15

d Lew 22:3, 8 

NSHAP. 23 e Lew 19:16 Nsu 6:16, 19

f Dut 19:18, 19 Nsu 19:5

g Lew 19:15 h Nsu 25:21 1Ts 5:15

i Dut 22:4 Luk 6:27 Lom 12:21

j Dut 16:19 2Ku 19:7

k Nsu 17:15 Lom 1:18 Lom 2:6

 Mulongo 2 a Mbi 7:7 b Lew 19:34 c Lew 25:3, 4 d Eks 20:9, 10 Dut 5:14

e Dut 4:9 f Dut 12:3 Yos 23:6, 7

g Dut 16:16 h Lew 23:6 Luk 22:7

23:1 1 Ku mua.: “kutungunuja.” 23:2 1 Anyi “bujadiki budi bantu ba bungi baˆ nyisha.” 23:7 1 Ku mua.: “dıyi.” 2 Anyi “kubingisha muntu mubi to.”

i Eks 12:18 j Dut 16:17

meji ne didi mua kukonyangaja ˆ meyi a bantu bakane. a 9 “Kuena ne bua kukengesha muntu udi musombe buenyi to. Nudi bamanye mutu muntu wa ku babende udiumvua,1 bualu nuvua basombe buenyi mu buloba bua Ejipitu. b 10 “Mu bidimu bisambombo neukune mamiinu mu buloba buebe ne neupuole bia pa madimi. c 11 Kadi mu tshidimu tshia muanda mutekete udi ne bua kubulekela kabuyi budima ne neubushiye tshilala,1 ne bapele ba mu tshisamba tshienu nebadie bintu bia muomu, ne bidibu bobu bashiya, nyama ya tshisuku neyibidie. Ke tshiudi ne bua kuenza ne budimi buebe bua tumuma tua mvinyo ne budimi buebe bua mitshi ya olive. 12 “Newenze mudimu webe matuku asambombo; kadi dituku dia muanda mutekete newimanyike mudimu webe mukole, bua ngombe webe ne mpunda webe bikishe ne bua muana wa mupika webe mukaji ne muntu udi musombe buenyi bapetulule bukole.d 13 “Nudi ne bua kudimuka bua kuenza malu onso andi munuambile; e ne kanuena ne bua ˆ kutela mena a nzambi mikuabu; kabaumvu ku mishiku1 yebe to. f 14 “Neungenzele tshibilu misangu isatu ku tshidimu.g 15 Newenze Tshibilu tshia Mampa kaayi mela Luevene. h Neudie mampa kaayi mela luevene matuku muanda mutekete pakumbana tshikondo mu ngondo wa Abiba,1i ˆ anu mundi mukutumine dıyi bua kuenza, bualu tshikondo atshi ke tshiuvua mupatuke mu Ejipitu. Muntu nansha umue kena ne bua kumueneka kumpala kuanyi bianza bitupu to. j 16 Newenze 23:9 1 Anyi “bamanye nsombelu (anyima) wa muntu wa ku babende.” 23:11 1 Anyi “lububa.” 23:13 1 Ku mua.: “mukana.” 23:15 1 Tang. Tshis. B15.

EKESODE 23:17-33 kabidi Tshibilu tshia Dinowa1 dia bintu bidi bikola bia kumpala bia ku midimu yebe mikole, bia ku bintu biuvua mukune mu budimi;a ne Tshibilu tshia Disangisha bia pa madimi2 ku ndekelu kua tshidimu, pawasangisha bia pa madimi bia ku midimu yebe mikole. b 17 Bantu balume bebe bonso nebamueneke kumpala kua Mukalenge mulelela Yehowa misangu isatu ku tshidimu. c 18 “Kuena ne bua kufila mashi a mulambu wanyi pamue ne tshintu tshiela luevene to. Milambu ya mafuta a nyama iudi ufila mu bibilu bianyi kayena ne bua kushala butuku bujima too ne mu dinda. 19 “Udi ne bua kulua ne bintu bitambe buimpe bia ku bintu bidi bikola bia kumpala bia mu budimi buebe ku nzubu wa Yehowa Nzambi webe. d “Kuena ne bua kulambila kana ka mbuji mu mabele a mamuaku to. e 20 “Ndi ntuma muanjelu kumpala kuebef bua kukulama mu njila ne kuya nebe muaba undi mulongolole. g 21 Udimuke bua ˆ bualu buende ne utumikile dıyi diende. Kumutombokedi to, bualu kakubuikidila dishipa dienu ˆ dia mikenji, h bualu dına dianyi didi munda muende. 22 Kadi ˆ wewe mutumikile dıyi diende ne muoyo mujima ne muenze bionso bindi ngamba, nengikale lukuna ne bena lukuna bebe, ne nenduishe badi bakuluisha. 23 Bualu muanjelu wanyi neaye kumpala kuebe ne neaye nebe kudi bena Amole, bena Hiti, bena Pelizi, ˆ bena Kanana, bena Hiwi ne bena Yebuse, ne nembabutule. i 24 Kuena ne bua kuinamina nza23:16 1 Bavua batshibikila kabidi ne: Tshibilu tshia Mbingu, anyi Pentekoste. 2 Bavua batshibikila kabidi ne: Tshibilu tshia Bitanda (Ntenta).

160 NSHAP. 23 a Nom 28:26 Dut 16:9, 10 Bz 2:1

b Dut 16:13 Neh 8:14 Yne 7:2

c Dut 12:5, 6 d Nom 18:8, 12 1Ko 15:20

e Dut 14:21 Nsu 12:10

f Eks 14:19 g Nom 20:16 h Nom 14:35 Yos 24:19

i Eks 34:11 Yos 5:13, 14 Yos 24:8

 Mulongo 2 a Eks 20:5 Lew 18:3 Dut 12:30 2Ku 33:2

b Eks 20:3 Nom 33:52

c Dut 6:13 Dut 10:12 Yos 22:5 Mat 4:10

d Dut 7:13 e Dut 7:15 f Dut 7:14 Dut 28:4

g Dut 2:25 Yos 2:9

h Dut 7:23, 24 i Dut 7:20 Yos 2:11

j Yos 24:11 k Dut 7:22 l Dut 9:4 m Gen 15:18 Dut 1:7 Yos 1:4 1Bk 4:21

n Bal 1:4 Bal 11:21

o Eks 34:12 Nom 25:1, 2 Dut 7:2 2Ko 6:14

mbi yabu, anyi kabakuitabijiji bua kuyitendelela to, ne kuena ne bua kuidikija bilele biabu to.a Kadi udi ne bua kuyibutula ne kusunsula makunji abu a tshijila. b 25 Nudi ne bua kutendelela Yehowa Nzambi wenu, c ne yeye neabeneˆ she biakudia bienu ne mayi enu. d Nengumbushe masama munkatshi muenu.e 26 Bakaji ba mu buloba buenu kabakuikala batula mafu anyi kabakuikala bankumba to, f ne nengenze bua ulale uboboke.1 27 “Nentume ditshina dianyi kumpala kuebe, g ne nembueje bisamba bionso biwasambakena nabi mu kayumbayumba, ne nengenze bua utshimune bena lukuna bebe bonso ne bua banyeme kumpala kuebe.1h 28 Nentume ditekeshibua mu mikolo1 kumpala kuebe, i ne nedinyemeshe bena Hiwi, bena Kaˆ nana ne bena Hiti kumpala kuebe. j 29 Tshiakubipata kumpala kuebe mu tshidimu tshimue, bua buloba kabushadi munda mutupu ne nyama ya luonji kayivudianganyi bua kukuluisha.k 30 Nembipate kumpala kuebe ku kakese ku kakese too ne pawavulangana ne pawakuata buloba buonso. l 31 “Nenteke mikalu yebe kumbukila ku Mbuu Mukunze too ne ku mbuu wa bena Peleshete, ne kumbukila ku tshipela too ne ku Musulu;1m bualu nemfile bena mu buloba mu bianza bienu ne neubipate kumpala kuebe. n 32 Kuena ne bua kudia nabu tshipungidi anyi kutshidia ne nzambi yabu to. o 33 Kabena ne bua kusomba mu buloba buenu, bua kabakufikishi ku dingenzela mpekatu. Wewe mute23:26 1 Anyi “Nengenze bua matuku ebe uwule.” 23:27 1 Anyi “nengenze bua baluishi bebe bonso bakuele nyima.” 23:28 1 Anyi pamuapa: “dipampakana; ditshina dikole.” 23:31 1 Mmumue ne: musulu wa Pelata.

161 ndelele nzambi yabu, bualu abu nebulue bushuwa buteyi kuudi.” a Pashishe wakambila Mose ne: “Banda kudi Yehowa, wewe ne Alona, Nadaba ne Abib hu, ne bakulu ba bena Isalele 70, ne nuinamine ku bule. 2 Mose udi ne bua kusemena nkayende kudi Yehowa; kadi bakuabu abu kabasemenyi to, ne bantu kababandi nende to.” c 3 Pashishe Mose wakalua, ˆ kuambilaye bantu meyi onso a Yehowa ne mapangadika ende onso;d bantu bonso bakandamuˆ na ne dıyi dimue ne: “Tudi tuitaˆ ba bua kuenza meyi onso adi Yehowa muambe.” e 4 Nunku Mose ˆ wakafunda meyi onso a Yehowa. f Pashishe wakajuka pa dinda menemene, kuasaye tshioshelu kuinshi kua mukuna, ne makunji 12 bilondeshile bisa 12 bia Isalele. 5 Pashishe wakatuma bansongalume bena Isalele, bobu kufila milambu ya kuosha, ne kulambulabu Yehowa ngombe bu milambu ya diumvuangana. g 6 Pashishe Mose wakangata tshitupa tshia mashi kutshielaye mu bibakudi, ne wakamiamina tshitupa tshikuabu tshia mashi pa tshioshelu. 7 Pashishe wakangata mukanda wa tshipungidi, kuwubadilaˆ ye bantu ne dıyi dikole.h Ke bobu kuamba ne: “Tudi tuitaba bua kuenza bionso bidi Yehowa muambe, ne netutumikile.” i 8 Nunku Mose wakangata mashi, kuamiaminaye bantu, j kuambaye ne: “Aa mmashi a tshipungidi tshidi Yehowa mudie nenu mu diuˆ mvuangana ne meyi onso aa.” k 9 Mose ne Alona, Nadaba ne Abihu, ne bakulu ba bena Isalele 70 bakabanda, 10 ne bakamona Nzambi wa Isalele. l Muinshi mua makasa ende muvua tshintu tshienze bu mabue a safire malamika panshi, ne tshivua tshikezuke anu bu diulu dine. m

24

EKESODE 24:1–25:4 NSHAP. 23 a Yos 23:12, 13 Bal 1:28 Mis 106:36

 NSHAP. 24 b Lew 10:1 c Eks 20:21 Nom 12:8

d Eks 21:1 Dut 4:1

e Dut 5:27 Yos 24:22

f Eks 34:27 Dut 31:9

g Lew 3:1 Lew 7:11

h Dut 31:11 Bz 13:15

i Eks 19:8 j Eb 12:24 k Eb 9:18-20 l Yne 1:18 m Yhz 1:26 Bua 4:3

 Mulongo 2 a Eks 24:1 b Dut 5:22 c Nom 11:28 d Eks 24:2 e Eks 32:1 f Eks 17:10 g Eks 18:25, 26 h Eks 19:9 i Eks 16:10 Lew 9:23 Nom 16:42

j Eks 19:11 k Eks 19:20 l Eks 34:28 Dut 9:9

 NSHAP. 25 m Eks 35:4-9 1Ku 29:9 2Ko 9:7

n Eks 38:24 o Eks 38:25 p Eks 38:3 Eks 38:29

11 Yeye kakenzela bantu banene ba bena Isalele abu bibi to, a ne bakamona tshikena kumona tshia Nzambi mulelela, bakadia ne bakanua. 12 Nunku Yehowa wakambila Mose ne: “Banda kundi ku mukuna ne ushalaku. Nenkupeshe maˆ bue mikale ne mikenji ne meyi bingafunda bua kubalongesha.” b 13 Nunku Mose wakajuka ne Yoshua muambuluishi wende, c ne Mose wakabanda ku mukuna wa Nzambi mulelela. d 14 Kadi wakambila bakulu ne: “Tuindilayi muaba eu too ne patuapingana ˆ kunudi. e Alona ne Hu badi nenu.f Muntu yonso udi ne tshilumbu udi mua kuya kudibu.” g 15 Nunku Mose wakabanda ku mukuna pavua ditutu diwubuikile. h 16 Butumbi bua Yehowa i buakashala pa mukuna wa Sinai, j ne ditutu diakawubuikila matuku asambombo. Mu dituku dia muanda mutekete wakabikidila Mose munda mua ditutu. 17 Bua bena Isalele bavua batangila, tshimuenekelu tshia butumbi bua Yehowa tshivua anu bu kapia kadi kabutula kikale ku mutu kua mukuna. 18 Pashishe Mose wakabuela mu ditutu, kubandaye ku mukuna. k Mose wakashala ku mukuna matuku 40 munya ne butuku. l Pashishe Yehowa wakambila Mose ne: 2 “Ambila bena Isalele bansangishile bintu; nunsangishile bintu kudi muntu yonso udi muoyo wende umusaka bua kufila. m 3 Bintu binudi mua kuangata kudibu mbiobi ebi: or, n arjan, o tshiamu tshia mitaku, p 4 buanda bua dikala dia ble, miosa mikunzubile ya mikoko,1 buanda bukunze kunzuu,2 line muimpe menemene, miosa ya mbuji,

25

25:4 1 Anyi “miosa mikunjija ya mikoko.” ˆ 2 Anyi “bilamba bikunjija ne mayi makunze a bishi kampanda.”

EKESODE 25:5-29 5 biseba bia bimpanga bia mikoko bikunjija, biseba bia nyama ya nkonga, mabaya a mutshi wa musese, a 6 mafuta a kuela mu miendu, b mafuta a mutshi wa bome bua manyi c a kuelangana ne musenga wa manananshi wa mupuya muimpe, d 7 ne mabue a onikse ne mabue makuabu a kuasa pa efoda e ne pa tshilamba tshia pa tshiadi. f 8 Nebangenzele muaba munsantu, ne nensombe1 munkatshi muabu. g 9 Nenumuenze, ntenta wa tshitendelelu ne bintu bionso bia muomu, bilondeshile anu mushindu1 undi nkuleja. h 10 “Nebenze mushete ne mabaya a mutshi wa musese muikale ne nkubita1 ibidi ne tshitupa mu bule, nkubita umue ne tshitupa mu butshiama, ne nkubita umue ne tshitupa mu butumbuke. i 11 Pashishe, neuwulamike or muimpe menemene. j Neuwulamike munda ne pambelu, ne neuwunyungulule ne muelelu1 wa or. k 12 Neuwenzele bikanu bia or binayi ne neubiase ku mutu kua mikolo yawu inayi, bikanu bibidi ku luseke lumue ne bikuabu bibidi ku luseke lukuabu. 13 Newenze mikamba ne mutshi wa musese ne neuyilamike or. l 14 Neubueje mikamba ayi mu bikanu bidi ku nseke ya Mushete bua bikale bambuilaku Mushete. 15 Mikamba neyishale mu bikanu bia ku Mushete; kabena ne bua kuyumbushaku to. m 16 Neuteke Bujadiki bungakupesha mu Mushete au. n 17 “Newenze tshibuikidiji tshia or muimpe menemene tshikale nkubita ibidi ne tshitupa mu bule ne nkubita umue ne tshitupa mu butshiama.o 18 Newenze 25:8 1 Anyi “nengase ntenta.” 25:9 1 Anyi “tshimfuanyi.” 25:10 1 Nkubita uvua ne santimetre 44,5. Tang. Tshis. B14. 25:11, 24, 25 1 Anyi “mubangubangu mulengeja.”

162 NSHAP. 25 a Eks 36:20 b Eks 27:20 c Eks 30:23-25 d Eks 30:34, 35 e Eks 28:6 f Eks 28:15 g Eks 29:45 1Bk 6:13 Eb 9:11

h 1Ku 28:12 Bz 7:44 Eb 8:5 Eb 9:9

i Eks 37:1-5 j Eb 9:4 k Eks 30:1, 3 l Eks 30:1, 5 1Ku 15:15

m 1Bk 8:8 n Eks 31:18 Eks 40:20 1Bk 8:9 Eb 9:4

o Eks 37:6-9 

Mulongo 2 a 1Sm 4:4 Eb 9:5

b 1Bk 8:7 1Ku 28:18

c Eks 40:20 Eb 9:4, 5

d Eks 30:6 Lew 16:2 Nom 7:89 Bal 20:27 Mis 80:1

e Eks 40:22 Lew 24:6 Nom 3:30, 31 Eb 9:2

f Eks 37:10-15

bakeluba babidi ne or; neubenze ne or mufula ku ntengu ibidi ya tshibuikidiji. a 19 Wenze bakeluba ku ntengu ibidi ya tshibuikidiji, mukeluba umue ku ditengu dia luseke lumue ne mukuabu ku ditengu dia luseke lukuabu. 20 Bakeluba abu badi ne bua kubalula mapuapua abu abidi matangija muulu, babuikile tshibuikidiji ne mapuapua abu, b ne badi ne bua kuikala batangilangane. Mpala ya bakeluba yikale mitangija pa tshibuikidiji. 21 Neuteke tshibuikidiji c pa Mushete, ne mu Mushete amu neutekamu Bujadiki bungakupesha. 22 Nendileje kuudi muaba au ne nengakuile nebe pa mutu pa tshibuikiˆ diji.d Nenkumanyishile meyi onso ˆ angakutumina dıyi bua kuenza bua bena Isalele munkatshi mua bakeluba babidi badi pa mutu pa mushete wa Bujadiki. ˆ 23 “Newenze kabidi mesa e ne mabaya a mutshi wa musese mikale ne nkubita ibidi mu bule, nkubita umue mu butshiama, ne nkubita umue ne tshitupa mu bule bua muulu. f 24 Neualamike or muimpe menemene ne neuanyungulule ne muelelu1 wa or. 25 Newenze mubangubangu muanyunguluke wa bunene bua tshianza2 ne muelelu1 wa or ku mubangubangu au. 26 Neuenzele bikanu binayi bia or ne newase bikanu abi ku matumba anayi miaba idibu bashile mikolo inayi. 27 Bikanu bidi ne bua kuikala pabuipi ne mubangubangu bua kuikalabi bikuata mikaˆ mba ya kuambula nayi mesa. 28 Newenze mikamba ne mutshi wa musese, neuyilamike or bua ˆ kuambula nayi mesa. 29 “Newenze kabidi malongo awu, makopo awu, mbidika yawu, ne bibakudi bia kupongolola nabi milambu ya bia kunua. 25:25 2 Santimetre mitue ku 7,4. Tang. Tshis. B14.

163 Neubienze ne or muimpe menemene. a 30 Newikale uteka maˆ mpa a dileja pa mesa kumpala kuanyi misangu yonso. b 31 “Newenze tshitekelu tshia mienduc tshia or muimpe menemene. Tshitekelu tshia miendu etshi tshidi ne bua kuikala tshia or mufula. Tshitaku tshiatshi, mulamba watshi, matamba atshi, tuntaku tuatshi tua bilongo, bilongo biatshi bitshidi bivungamane ne bilongo biatshi bikadi bikanguke nebikale tshipese tshimue tshijima. d 32 Tshitekelu tshia miendu netshikale ne matamba asambombo mu nseke yatshi, matamba asatu mu luseke lumue, matamba asatu mu luseke lukuabu. 33 Ku ditamba dionso dia luseke lumue nekuikale tuntaku tusatu tua bilongo tuenza bu mudi bilongo bia mutshi wa amande ne bilongo bitshidi bivungamane ne bilongo bikadi bikanguke bienda bishintakanangana; ne ku ditamba dionso dia luseke lukuabu nekuikale tuntaku tusatu tua bilongo tuenza bu mudi bilongo bia mutshi wa amande ne bilongo bitshidi bivungamane ne bilongo bikadi bikanguke bienda bishintakanangana. Ke muikala matamba asambombo adi apatuka ku mulamba wa tshitekelu tshia miendu nanku. 34 Ku mulamba wa tshitekelu tshia miendu nekuikale tuntaku tunayi tua bilongo tuenza bu mudi bilongo bia mutshi wa amande, ne bilongo bitshidi bivungamane ne bilongo bikadi bikanguke bienda bishintakanangana. 35 Tshilongo tshitshidi tshivungamane netshikale muinshi mua matamba abidi a kumpala adi apatuka ku mulamba, ne tshilongo tshitshidi tshivungamane muinshi mua matamba abidi adi alonda, ne tshilongo tshitshidi tshivungamane muinshi mua matamba makuabu abidi adi alonda, bua mata-

EKESODE 25:30–26:4 NSHAP. 25 a Eks 37:16 Nom 4:7 1Bk 7:48, 50

b Lew 24:5, 6 1Sm 21:6 1Ku 9:32 2Ku 13:11 Mat 12:4

c Eks 40:24 1Bk 7:48, 49 Eb 9:2

d Eks 37:17-24 

Mulongo 2 a Nom 8:4

b Eks 30:8 Lew 24:2, 3 Nom 8:2 2Ku 13:11

c Nom 4:9

d Eks 39:42 Nom 8:4 Bz 7:44 Eb 8:5

 NSHAP. 26 e Eb 8:5 Eb 9:9, 11

f Gen 3:24 Mis 99:1

g Eks 36:8-13

h Nom 4:25

mba asambombo adi apatuka ku mulamba. 36 Bilongo bitshidi bivungamane ne matamba ne tshitekelu tshia miendu tshionso bidi ne bua kuikala tshipese tshimue tshijima tshia or muimpe menemene, or mufula. a 37 Neutshienzele miendu muanda mutekete, ne padi miendu itema, neyikenkeshe tshitupa tshionso tshidi kumpala kuatshi. b 38 Tushola tuatshi tua kukoka natu mikaba ya miendu1 ne bintu biatshi bia kuambuila kapia mbia kuenza ne or muimpe menemene.c 39 Tshiotshi pamue ne bintu ebi mbia kuenza ne ntalanta1 mujima wa or muimpe menemene. 40 Udimuke bua ubienze bilondeshile mushindu wabi1 uvuabu bakuleje ku mukuna. d “Newenze ntenta wa tshitendelelue ne bilamba bia ntenta dikumi bienza ne buanda buluka bua line muimpe menemene, ne buanda bua dikala dia ble, ne miosa mikunzubile ya mikoko, ne buanda bukunze kunzuu. Neuzolapu bimfuanyi bia bakeluba f ne buanda. g 2 Tshilamba tshia ntenta tshionso netshikale ne nkubita1 28 mu bule ne nkubita inayi mu butshiama. Bilamba bia ntenta bionso bidi ne bua kuikala bunene bumue. h 3 Bilamba bia ntenta bitanu mbia kulamakaja tshimue ku tshikuabu bua kuenza tshitupa tshimue, ne bilamba bikuabu bia ntenta bitanu mbia kulamakaja bua kuenza tshitupa tshikuabu. 4 Newenze makoshi ne buanda bua dikala dia ble ku muelelu kua tshilamba tshia ntenta tshimue tshidi ku ndekelu kua tshitupa tshimue, ne newenze kabidi bia muomumue ku muelelu

26

25:38 1 Anyi “tukuatshilu tuatshi; nkala yatshi.” 25:39 1 Ntalanta uvua ne kilo 34,2. Tang. Tshis. B14. 25:40 1 Anyi “tshimfuanyi tshiabi.” 26:2 1 Nkubita uvua ne santimetre 44,5. Tang. Tshis. B14.

EKESODE 26:5-24 wa ku ndekelu kua tshitupa tshikuabu muaba wabilamakajilabu. 5 Newenze makoshi 50 ku tshilamba tshia ntenta tshimue ne makoshi 50 ku muelelu kua tshilamba tshia ntenta tshikuabu bua bituangane muaba wa kubilamakajilabu. 6 Newenze tukanu tua kukanga natu 50 tua or, neulamakaje natu bilamba bia ntenta, ne ntenta wa tshitendelelu nealue tshintu tshimue.a 7 “Newenze kabidi bilamba ne miosa ya mbujib bua ntenta wa kubuikila pa mutu pa ntenta wa tshitendelelu. Newenze bilamba bia ntenta 11. c 8 Tshilamba tshia ntenta tshionso netshikale ne nkubita 30 mu bule ne nkubita inayi mu butshiama. Bilamba bia ntenta bionso 11 bidi ne bua kuikala bunene bumue. 9 Neulamakaje bilamba bia ntenta bitanu kaba kamue, ne neulamakaje kabidi bilamba bia ntenta bikuabu bisambombo kaba kamue, ne neubunye tshilamba tshisambombo tshia ntenta kumpala kua ntenta. 10 Newenze makoshi 50 ku muelelu kua tshilamba tshia ntenta tshimue tshidi ku ndekelu kua tshitupa tshimue, ne makoshi 50 ku muelelu kua tshilamba tshia ntenta muaba mukuabu wa kubilamakajilabu. 11 Newenze tukanu tua kukanga natu 50 tua tshiamu tshia mitaku, neupayike tukanu atu mu makoshi, ne neulamakaje ntenta pamue, ne nealue tshintu tshimue. 12 Tshitupa tshia bilamba bia ntenta tshidi tshishala netshikale tshia kulembeleja. Tshia bibidi tshia tshilamba tshia ntenta tshidi tshishala netshilembelele panyima pa ntenta wa tshitendelelu. 13 Bilamba bia ku ntenta bidi bishale bipite bule nebikale bia kulembeleja ku ntenta wa tshitendelelu bule bua nkubita umue ku luseke luonso bua kumubuikila.

164 NSHAP. 26 a Eks 39:33, 34

b Eks 35:26

c Eks 36:14-18 

Mulongo 2 a Eks 36:19

b Nom 4:29, 31

c Eks 36:20-23

d Nom 3:36

e Eks 36:24-26

f Eks 36:27-30

14 “Newenze kabidi tshibuikilu tshia ntenta ne biseba bikunjija bia bimpanga bia mikoko ne pa mutu patshi tshibuikilu tshia biseba bia nyama ya nkonga.a 15 “Newenze nyunguluilub ya ntenta wa tshitendelelu ne mabaya a mutshi wa musese mimanyika kuulu. c 16 Nyunguluilu yonso udi ne bua kuikala ne nkubita dikumi mu bule ne nkubita umue ne tshitupa mu butshiama. 17 Nyunguluilu yonso udi ne tupayikilu1 tubidi tulamakaja kamue ku kakuabu. Ke muwenza nyunguluilu yonso ya ntenta wa tshitendelelu. 18 Newenze nyunguluilu 20 bua luseke lua ku sud lua ntenta wa tshitendelelu, ludi lutangile ku sud. 19 “Newenze ntaku 40 ya tshiamu tshia arjan mikale ne masosod muinshi mua nyunguluilu 20: ntaku ibidi mikale ne masoso muinshi mua nyunguluilu wa kumpala bua tupayikilu tuende tubidi ne ntaku ibidi mikale ne masoso muinshi mua nyunguluilu yonso udi ulonda bua tupayikilu tuende tubidi. e 20 Bua luseke lukuabu lua ntenta wa tshitendelelu, luseke lua ku nord, wenze nyunguluilu 20, 21 ne ntaku yayi 40 ya tshiamu tshia arjan mikale ne masoso, ntaku ibidi mikale ne masoso muinshi mua nyunguluilu umue ne ntaku ibidi mikale ne masoso muinshi mua nyunguluilu yonso udi ulonda. 22 Bua luseke lua panyima lua ntenta wa tshitendelelu lua ku ouest, newenze nyunguluilu isambombo. f 23 Newenze nyunguluilu ibidi bua yikale bu bipanda bibidi bia mu matumba a panyima pa ntenta wa tshitendelelu. 24 Neyikale milamakaja ibidi kumbukila kuinshi too ne kuulu, too ne muaba udi tshikanu tshia kumpala. Newenze nunku bua 26:17 1 Anyi “mabaya malulame.”

165 yonso ibidi, ne neyikale bipanda bibidi bia mu matumba. 25 Nekuikale nyunguluilu muanda mukulu ne ntaku yayi 16 ya tshiamu tshia arjan mikale ne masoso, ntaku ibidi mikale ne masoso muinshi mua nyunguluilu wa kumpala ne ntaku ibidi mikale ne masoso muinshi mua nyunguluilu yonso udi ulonda. 26 “Newenze mikamba ne mutshi wa musese, itanu bua nyunguluilu ya luseke lumue lua ntenta wa tshitendelelu, a 27 ne mikamba itanu bua nyunguluilu ya luseke lukuabu lua ntenta wa tshitendelelu, ne mikamba itanu bua nyunguluilu ya luseke lua ku ouest lua ntenta wa tshitendelelu, bua luseke lua panyima. 28 Mukamba wa pankatshi udi upitshila pankatshi pa nyunguluilu newumbukile ku ditengu dimue too ne ku dikuabu. 29 “Neulamike or ku nyunguluilu ayi, b ne newenze bikanu biayi ne or bua kubuejamu mikamba, ne neulamike or ku mikamba ayi. 30 Udi ne bua kuasa ntenta wa tshitendelelu bilondeshile tshimfuanyi tshiende tshivuabu bakuleje ku mukuna. c 31 “Newenze tshilamba tshia kukosolola natshi d ne buanda bua dikala dia ble, ne miosa mikunzubile ya mikoko, ne buanda bukunze kunzuu, ne buanda buluka bua line muimpe menemene. Neuzolapu bakeluba ne buanda. 32 Neutshilembeleje ku makunji anayi a mutshi wa musese malamika or. Ndobo yawu neyikale ya or. Makunji neikale mimanyika pa ntaku inayi ya tshiamu tshia arjan mikale ne masoso. 33 Neulembeleje tshilamba tshia kukosolola natshi muinshi mua tukanu tua kukanga natu ne neubueje mushete wa Bujadiki e munda, panyima pa tshilamba tshia kukosolola natshi. Tshilamba etshi netshi-

EKESODE 26:25–27:4 NSHAP. 26 a Eks 36:31-33

b Eks 12:35, 36 Eks 36:34

c Eks 19:3 Eks 25:9 Bz 7:44 Eb 8:5

d Eks 36:35, 36 Luk 23:45 Eb 6:19 Eb 9:3 Eb 10:19, 20

e 1Bk 8:6 

Mulongo 2 a Eks 40:22, 26

b Eks 40:21 Lew 16:2 1Bk 8:6 Eb 9:2-4 Eb 9:12, 24

c Lew 24:2, 3 1Bk 7:48, 49

d Eks 36:37, 38 

NSHAP. 27 e Eks 40:29 2Ku 4:1 Eb 13:10

f Eks 38:1-7

g Lew 4:25

h 1Bk 8:64

i 1Bk 7:45

nukosoluele Muaba wa Tshijila a ne Muaba Mutambe Tshijila. b 34 Udi ne bua kuteka tshibuikidiji pa mushete wa Bujadiki mu Muaba Mutambe Tshijila. ˆ 35 “Neuteke mesa pambelu pa tshilamba tshia kukosolola natshi, neuteke tshitekelu tshia miendu c luseke lua ku sud lua ntenta wa tshitendelelu tshiˆ tangilangane ne mesa; ne neuˆ teke mesa luseke lua ku nord. 36 Newenze tshilamba tshia ku tshibuelelu tshia ntenta ne buanda bua dikala dia ble, ne miosa mikunzubile ya mikoko, ne buanda bukunze kunzuu, ne buanda buluka bua line muimpe menemene biluka pamue. d 37 Newenze makunji atanu a mutshi wa musese bua tshilamba tshia ku tshibuelelu ne neualamike or. Ndobo yawu neyikale ya or, ne neuenzele ntaku itanu ya tshiamu tshia mitaku mikale ne masoso. “Newenze tshioshelu ne mabaya a mutshi wa mue sese; netshikale nkubita1 itanu mu bule ne nkubita itanu mu butshiama. Tshioshelu netshikale ne nseke inayi ya bule bumue ne nkubita isatu mu butumbuke. f 2 Newenze nsengu g pa matumba atshi anayi; nsengu neyikale mienzela ku tshioshelu, ne neulamike tshiamu tshia mitaku ku tshioshelu. h 3 Newenze mbeketshi ya kuboya nayi butu1 buatshi, pamue ne bikasu, ne bibakudi, ne nsomo ne bintu bia kuambuila kapia, ne newenze bintu biatshi bionso ne tshiamu tshia mitaku.i 4 Newenzele tshioshelu kakanu kaluka ne nkanu ya tshiamu tshia mitaku, ne bikanu binayi bia tshiamu

27

27:1 1 Nkubita uvua ne santimetre 44,5. Tang. Tshis. B14. 27:3 1 Anyi “butu bua manyi,” mmumue ne: butu busambakane ne manyi a milambu.

EKESODE 27:5-21 tshia mitaku ku matumba anayi a kakanu aku. 5 Neukateke muinshi mua mubangubangu wa tshioshelu, ne kakanu nekapatukile lua pankatshi mu tshioshelu. 6 Newenzele tshioshelu mikamba ya mutshi wa musese, ne neuyilamike tshiamu tshia mitaku. 7 Mikamba neyikale ya kubueja mu bikanu bua mikamba yikale mu nseke ibidi ya tshioshelu padibu batshiambula.a 8 Newenze tshioshelu tshikale bu mushete wa mabaya mutubuluke. Ntshia kuenza anu muvuaye Yeye mukuleje ku mukuna. b 9 “Newenze lupanguc lua ntenta wa tshitendelelu. Bua luseke lua ku sud, ludi lutangile ku sud, lupangu neluikale lua bilamba bilembeleja bienza ne buanda buluka bua line muimpe menemene, luseke elu neluikale ne bule bua nkubita lukama. d 10 Neluikale ne makunji 20 ne ntaku 20 ya tshiamu tshia mitaku mikale ne masoso. Ndobo ya ku makunji ne bikuatakajilu1 biawu mbia kuenza ne tshiamu tshia arjan. 11 Bilamba bilembeleja ku luseke lua ku nord nebikale pabi ne nkubita lukama mu bule, pamue ne makunji 20 ne ntaku yawu ya tshiamu tshia mitaku 20 mikale ne masoso, ne ndobo ya tshiamu tshia arjan ne bikuatakajilu1 bua makunji. 12 Luseke lua ku ouest neluikale ne bilamba bilembeleja mu butshiama bua lupangu bule bua nkubita 50, ne makunji dikumi ne ntaku dikumi mikale ne masoso. 13 Butshiama bua lupangu ku luseke lua est lua kudi ˆ dıba dipatukila budi bua nkubita 50. 14 Nekuikale bilamba bilembeleja bule bua nkubita 15 luseke lumue, ne makunji asatu ne ntaku isatu mikale ne masoso. e 27:10, 11 1 Anyi “nkanu; bikanu; bitata” bua kusuika nabi.

166 NSHAP. 27 a Nom 4:14, 15

b Eks 25:40 1Ku 28:12 Bz 7:44 Eb 8:5

c Eks 40:8 1Bk 6:36

d Eks 38:9-15

e Eks 39:33, 40 

Mulongo 2 a Eks 35:25

b Eks 38:18, 19

c Eks 38:17

d Eks 27:9

e Eks 38:20 Nom 3:36, 37

f Eks 39:33, 37 Lew 24:1-3

g Eks 26:33 Eks 40:3 Eb 9:2, 3

h Eks 30:8

i Nom 18:23

15 Bua luseke lukuabu, nekuikale bilamba bilembeleja bule bua nkubita 15, ne makunji asatu ne ntaku isatu mikale ne masoso. 16 “Tshibuelelu tshia lupangu netshikale ne tshilamba tshia bule bua nkubita 20 tshienza ne buanda bua dikala dia ble ne miosa mikunzubile ya mikoko ne buanda bukunze kunzuu ne buanda buluka bua line muimpe menemene biluka pamue, a ne makunji anayi ne ntaku yawu inayi mikale ne masoso. b 17 Makunji onso adi manyunguluke lupangu neikale ne bisuikidi bia tshiamu tshia arjan ne ndobo ya tshiamu tshia arjan, kadi ntaku yawu mikale ne masoso neyikale ya tshiamu tshia mitaku. c 18 Lupangu neluikale bule bua nkubita lukama, d butshiama bua nkubita 50, ne butumbuke bua nkubita itanu, luenza ne bilamba bilembeleja bia buanda buluka bua line muimpe menemene, ne neluikale ne ntaku ya tshiamu tshia mitaku mikale ne masoso. 19 Malongo onso ne bintu bia kuenza nabi mudimu mu ntenta wa tshitendelelu, pamue ne mpopo yende, ne mpopo yonso ya lupangu bidi ne bua kuikala bia tshiamu tshia mitaku. e 20 “Udi ne bua kutumina ˆ bena Isalele dıyi bua bakutuadile mafuta matambe buimpe a olive idibu batue, bua kutokesha, bua miendu yikale yitema misangu yonso. f 21 Mu ntenta wa kusambakena, pambelu pa tshilamba tshia kukosolola natshi tshidi pabuipi ne Bujadiki, g Alona ne bana bende ba balume nebenze bua miendu yishale mitemesha kumpala kua Yehowa h kumbukila ku dilolo too ne mu dinda. Eu mmukenji mufunda udi bena Isalele ne bua kutungunuka ne kutumikila mu bipungu biabu bionso. i

167

28

“Udi ne bua kubikila muanenu Alona munkatshi mua bena Isalele, pamue ne bana bende ba balume, bua angenzele mudimu wa buakuidi, a Alona b pamue ne Nadaba ne Abiˆ ˆ hu, c Eleaza ne Itama, d bana ba Alona. e 2 Newenzele muanenu Alona bilamba bia tshijila, bua butumbi ne bulengele. f 3 Newakule ne bantu bonso badi bapiluke,1 bandi muwuje ne nyuma wa meji, g ne bobu nebenzele Alona bilamba bua dijidibua diende, bua angenzele mudimu wa buakuidi. 4 “Bilamba bidibu ne bua kuenza mbiobi ebi: tshilamba tshia pa tshiadi, h efoda, i muzabi wa kawuyi maboko, j muzabi wa tuzubu tuzubu, tshilamba tshia kujingila ku mutu, k ne mukaba wa tshilamba; l nebenze bilamba bia tshijila ebi bua muanenu Alona ne bana bende ba balume, bua angenzele mudimu wa buakuidi. 5 Bena mudimu bapiluke abu nebabienze ne or, ne buanda bua dikala dia ble, ne miosa mikunzubile ya mikoko, ne buanda bukunze kunzuu, ne line muimpe menemene. 6 “Nebenze efoda ne or, ne buanda bua dikala dia ble, ne miosa mikunzubile ya mikoko, ne buanda bukunze kunzuu, ne buanda buluka bua line muimpe menemene, ne badi ne bua kumulengeja ne manda. m 7 Efoda udi ne bua kuikala ne bilamba bibidi bitelela pa makaya bidi bimulamakaja ku mielelu yende ibidi. 8 Mukaba muluka,1n udi mutelela ku efoda bua kumulama musuika kaba kende, udi ne bua kuenjibua ne bintu bia muomumue: ne or, ne buanda bua dikala dia ble, ne miosa mikunzubile ya mikoko, ne buanda bukunze kunzuu ne buanda bu28:3 1 Ku mua.: “ne muoyo wa meji.” 28:8 1 Anyi “mukaba wa mu tshimono.”

EKESODE 28:1-19 NSHAP. 28 a Lew 8:2 Eb 5:1

b Eb 5:4 c Lew 10:1 Nom 26:61

d Eks 38:21 Lew 10:16 1Ku 24:2

e Eks 6:23 1Ku 6:3

f Eks 29:5 Lew 8:7

g Eks 31:6 Eks 36:1

h Eks 39:8, 15 Lew 8:8

i Eks 39:2 j Eks 39:22 k Eks 39:27, 28 Eks 39:30, 31 Lew 8:9

l Eks 39:27, 29 Lew 8:7

m Eks 39:2-5 n Eks 29:5 

Mulongo 2 a Eks 35:5, 9 Eks 35:27

b Eks 1:1-4 c Eks 39:6, 14 d Eks 39:7 e Eks 39:15 f Eks 39:18 g Eks 28:30 Lew 8:8 Nom 27:21

h Eks 39:8-14

luka bua line muimpe menemene. 9 “Newangate mabue a onikse ˆ abidi a ne newondolapu mena a ˆ bana ba Isalele, b 10 mena asambombo pa dibue dimue ne ˆ mena asambombo adi mashale pa dibue dikuabu, bilondeshile mudibu balondangane ku diledibua diabu. 11 Muondodi wa ˆ pa mabue neondole mena a bana ba Isalele pa mabue abidi au anu mudiye mua kuondola tshitampi. c Pashishe neueleshe mu nyunguluilu ya or. 12 Neuteke mabue abidi au pa bilamba bia pa makaya bia efoda bua ikale mabue a tshivulukilu bua bana ba Isalele, d ne Alona udi ne ˆ bua kuya ne mena abu kumpala kua Yehowa pa bilamba bibidi bia pa makaya bu tshivulukilu. 13 Newenze nyunguluilu ya or 14 ne shene ibidi ya or muimpe menemene miluka bu mionji, e ne udi ne bua kusuikila shene miluka ayi ku nyunguluilu ayi. f 15 “Newenzeje tshilamba tshia pa tshiadi tshia dilumbuluisha g kudi mutedi utu uzola pa bilamba. Udi ne bua kutshienza anu bu efoda: ne or, ne buanda bua dikala dia ble, ne miosa mikunzubile ya mikoko, ne buanda bukunze kunzuu, ne buanda buluka bua line muimpe menemene. h 16 Tshidi ne bua kuikala ne nseke inayi ya bule bumue padibu batshitshibulula mu bitupa bibidi, mu bule, ntanta wa tshianza tshibalula1 ne mu butshiama, ntanta wa tshianza tshibalula. 17 Udi ne bua kuasapu mabue mela mu nyunguluilu, milongo inayi ya mabue. Mulongo wa kumpala wikale ne dibue dia ribi, dia topaze, ne dia emerode. 18 Mulongo muibidi wikale ne dibue dia tirkuaze, dia safire, ne dia jaspe. 19 Mulongo muisatu wikale ne 28:16 1 Santimetre mitue ku 22,2. Tang. Tshis. B14.

EKESODE 28:20-36 dibue dia lesheme,1 dia agate, ne dia ametiste. 20 Mulongo muinayi wikale ne dibue dia krizolite, dia onikse, ne dia jade. Badi ne bua kuela mu nyunguluilu ya or. 21 Mabue au neikale apetangana ˆ ne mena 12 a bana ba Isalele. Badi ˆ ne bua kuondola dına pa dibue ˆ dionso bu tshitampi, dına dionso dileja tshimue tshia ku bisa 12. 22 “Newenze shene miluka mienze bu mionji ya or muimpe menemene pa tshilamba tshia pa tshiadi.a 23 Newenze tukanu tubidi tua or bua tshilamba tshia pa tshiadi ne neulamike tukanu tubidi atu mu matumba abidi a tshilamba tshia pa tshiadi. 24 Newele mionji ibidi ya or mu tukanu tubidi tudi mu matumba a tshilamba tshia pa tshiadi. 25 Newele nsongo ibidi ya mionji ayi mu nyunguluilu ibidi ayi, ne udi ne bua kuyisuikila ku bilamba bia pa makaya bia efoda, lua kumpala. 26 Newenze tukanu tubidi tua or ne neutuase mu matumba abidi adi ku muelelu wa munda wa tshilamba tshia pa tshiadi udi mutangile ku efoda. b 27 Udi ne bua kuenza tukanu tukuabu tubidi tua or lua kumpala kua efoda, kuinshi kua bilamba bibidi bia pa makaya, pabuipi ne muaba udibu bamulamakajila, ku mutu kua mukaba muluka1 wa efoda. c 28 Tshilamba tshia pa tshiadi tshidi ne bua kusomba kaba katshi tshikuata kudi muonji wa dikala dia ble, muonji usuikakaja tukanu tuatshi ku tukanu tua ku efoda. Ebi nebiambuluishe bua tshilamba tshia pa tshiadi tshisombe kaba katshi pa efoda ku mutu kua mukaba muluka.1 28:19 1 Dibue dia mushinga mukole didi kadiyi dimanyike, pamuapa badi bakula bua dibue dia ambre, dia yasente, dia opale, anyi dia turmaline. 28:27, 28 1 Anyi “mukaba wa mu tshimono.”

168 NSHAP. 28 a Eks 39:15-18

b Eks 39:19-21

c Eks 28:8 Lew 8:7

 Mulongo 2 a Lew 8:8 Nom 27:21 Dut 33:8 1Sm 28:6 Ezl 2:62, 63

b Eks 39:22-26 Lew 8:7

c Lew 16:2 Nom 18:7

29 “Alona udi ne bua kuikaˆ la ne mena a bana ba Isalele pa tshilamba tshia pa tshiadi tshia dilumbuluisha pa muoyo wende bu tshivulukilu tshia kashidi kumpala kua Yehowa padiye ubuela Muaba wa Tshijila. 30 Newele Ulima ne Tumima1a mu tshilamba tshia pa tshiadi tshia dilumbuluisha ne bidi ne bua kuikala pa muoyo wa Alona padiye ubuela kumpala kua Yehowa, ne Alona udi ne bua kuangata bintu bia dilumbuluisha nabi bia bena Isalele pa muoyo wende kumpala kua Yehowa misangu yonso. 31 “Newenze muzabi wa kawuyi maboko bua efoda, muenza wonso mujima ne buanda bua dikala dia ble. b 32 Newikale ne disoso ku mutu2 munkatshi muawu. Disoso diawu nedikale ne mubangubangu mudinyunguluke muluka kudi muluki wa bilamba.1 Didi ne bua kuikala bu disoso dia kazaku ka mvita ka tuamu, bua kawupandiki to. 33 Udi ne bua kuenza bimuma bia grenade ne buanda bua dikala dia ble, ne miosa mikunzubile ya mikoko, ne buanda bukunze kunzuu kuinshi kuawu kuonso, pamue ne tungonga tua or munkatshi muatu. 34 Udi ne bua kuenza bua kangonga kamue ka or kikale kalonda tshimuma tshia grenade, kangonga kamue ka or kalonda tshimuma tshia grenade kuinshi kuonso kua muzabi wa kawuyi maboko. 35 Alona udi ne bua kuwuvuala bua kuenza mudimu, ne mutoyi wa ku muzabi eu udi ne bua kumvuika padiye ubuela muaba munsantu kumpala kua Yehowa ne padiye upatuka, bua kafu to. c 36 “Newenze tshitata tshia or muimpe menemene tshidi tshibalakana ne newondolapu bu 28:30, 32 1 Tang. Diumv. 28:32 2 Anyi “bua mutu.”

169 mudi muntu mua kuondola tshitampi, ufundapu ne: ‘Bunsantu mbua Yehowa.’ a 37 Udi ne bua kutshisuikila ku tshilamba tshia kujingila ku mutu b ne muonji wa dikala dia ble; tshidi ne bua kushala mu mpala, pa mutu pa tshilamba atshi. 38 Netshikale pa mpala pa Alona, ne Alona neambule bujitu bua muntu udi wenza tshilema pa bidi bitangila bintu bia tshijila c bidi bena Isalele bajidila padibu babifila bu mapa a tshijila. Tshidi ne bua kushala pa mpala pende misangu yonso, bua banyishibue kumpala kua Yehowa. 39 “Newenze muzabi wa tuzubu tuzubu wa line muimpe menemene, newenze kabidi tshilamba tshia kujingila ku mutu tshia line muimpe menemene, ne newenze mukaba wa tshilamba muluka. d 40 “Udi ne bua kuenzela kabidi bana ba balume ba Alona mizabi, e mikaba ya bilamba, ne bilamba bia kuvuala ku mutu, bua butumbi ne bulengele. f 41 Neubivuadike muanenu Alona pamue ne bana bende ba balume, ne neubele manyi, g neubajadike mu mudimu,1h neubajidile, ne bobu nebangenzele mudimu wa buakuidi. 42 Ubenzele kabidi tuputula1 tua line bua bajike butaka buabu. i Tuputula etu tudi ne bua kumbukila mu tshimono tupueka too ne ku bibelu. 43 Badi ne bua kutuvuala kudi Alona ne bana bende ba balume padibu babuela mu ntenta wa kusambakena anyi padibu baya ku tshioshelu bua kuenza mudimu muaba wa tshijila bua kabalu kupeta dipila ne kabalu kufua. Eu mmukenji mufunda wa kashidi buende yeye ne bana1 bende balonda panyima pende. 28:41 1 Ku mua.: “neuwuje bianza biabu.” 28:42 1 Anyi “bilamba bia muinshi.” 28:43 1 Ku mua.: “dimiinu.”

NSHAP. 28 a Eks 39:30, 31 Lew 8:9 1Ku 16:29 Mis 93:5 1Pt 1:16

b Eks 29:6 c Lew 22:9 Nom 18:1

d Eks 28:4 Eks 39:27-29

e Lew 8:13 f Eks 28:2 g Eks 29:4, 7 Eks 30:30 Bz 10:38 2Ko 1:21

h Eks 29:8, 9 Lew 8:33 Nom 3:2, 3

i Lew 6:10 

Mulongo 2  NSHAP. 29 a Lew 8:2 Dut 17:1

b Lew 6:20 c Lew 8:26 d Eks 26:36 Eks 40:28 Lew 8:2, 3

e Lew 8:6 Eb 10:22

f Eks 28:4 Lew 8:7 Lew 16:4

g Eks 28:8 h Eks 28:36 Eks 39:30 Lew 8:9

i Eks 30:23-25 j Lew 8:12 Mis 133:2 Yes 61:1 Bz 10:38

k Eks 28:40 Lew 8:13

l Eks 28:1-3 Eks 28:40, 43 Eks 40:15

m Eks 28:41

29

EKESODE 28:37–29:9

“Mona tshiwenza bua kubajidila bua kungenzelabu mudimu wa buakuidi: Angata muana mulume wa ngombe, ne bimpanga bia mikoko bibidi bidi kabiyi kalema, a 2 ne mampa kaayi mela luevene, ne mampa menza bu bikata kaayi mela luevene masambakaja ne mafuta, ne mikata ya bibetubetu kayiyi miela luevene milaba mafuta. b Neubienze ne bukula buimpe ´ menemene bua ble, 3 neubiele mu tshianda1 ne neulue nabi mu tshianda c pamue ne ngombe mulume au ne bimpanga bia mikoko bibidi abi. 4 “Neulue ne Alona ne bana bende ku tshibuelelu tshia ntenta wa kusambakena d ne neuboweˆ she mayi. e 5 Pashishe newangate bilamba, f ne neuvuadike Alona muzabi, ne muzabi wa kawuyi maboko wa kuvuala muinshi mua efoda, ne efoda, ne tshilamba tshia pa tshiadi, ne neumusuike bimpe mukaba muluka1 wa efoda mu tshimono. g 6 Neumuvuadike tshilamba tshia kujingila ku mutu, neuteke tshimanyinu tshia tshijila tshia dibanjijibua1 pa tshilamba tshia kujingila ku mutu atshi;h 7 ne newangate manyi a kuelangana, i neuapongolole pa mutu pende, neumuele manyi. j 8 “Pashishe ulue ne bana bende ba balume ne ubavuadike mizabi k 9 ne usuike Alona ne bana bende mikaba ya bilamba, ubavuadike bilamba biabu bia ku mutu; ne buakuidi nebulue buabu bu mukenji mufunda wa kashidi. l Ke muudi ne bua kujadika Alona ne bana bende ba balume mu mudimu wa buakuidi1 nunku. m 29:3 1 Anyi “tshibata, lubenji.” 29:5 1 Anyi “mukaba wa mu tshimono.” 29:6 1 Anyi “tshikata tshia lumu tshia tshijila.” 29:9 1 Ku mua.: “kuwuja tshianza tshia Alona ne tshianza tshia bana bende ba balume.”

EKESODE 29:10-26 10 “Pashishe ulue ne ngombe mulume au kumpala kua ntenta wa kusambakena, ne Alona ne bana bende nebatenteke bianza biabu pa mutu wa ngombe au.a 11 Ushipe ngombe mulume au kumpala kua Yehowa, ku tshibuelelu tshia ntenta wa kusambakena. b 12 Wangate ndambu wa mashi a ngombe mulume au ku munu webe, uele ku nsengu ya tshioshelu, c ne mashi onso adi ashala uapongolole kuinshi kua tshioshelu. d 13 Pashishe wangate mafuta e adi ku mala, lutandetande ludi ku mutshima, ne tuonyi tubidi ne mafuta adi malamataku, ne ubioshe bua bifuime pa tshioshelu. f 14 Kadi munyinyi wa ngombe mulume au ne tshiseba tshiende ne tumvi, neubioshile pambelu pa tshitudilu. Mmulambu wa mpekatu. 15 “Pashishe wangate tshimpanga tshia mukoko tshimue, ne Alona ne bana bende badi ne bua kutenteka bianza biabu pa mutu wa tshimpanga tshia mukoko atshi.g 16 Ushipe tshimpanga atshi ne wangate mashi atshi, uamiamine ku nseke yonso ya tshioshelu. h 17 Usaye tshimpanga tshia mukoko, usukule mala atshi i ne tulum’a mukolo tuatshi, ne ulonge bitupa biatshi pamue ne mutu. 18 Udi ne bua kuosha tshimpanga tshionso tshijima, utshifuimisha pa tshioshelu. Mmulambu wa kuosha bua Yehowa, dipembu dimpe.1j Mmulambu muosha pa kapia bua Yehowa. 19 “Pashishe newangate tshimpanga tshikuabu tshia mukoko atshi, ne Alona ne bana bende ba balume nebatenteke bianza biabu pa mutu wa tshimpanga atshi. k 20 Ushipe tshimpanga atshi ne wangate nda29:18, 25 1 Anyi “didi ditukijija; didi dituyisha.” Ku mua.: “didi difila dikisha.”

170 NSHAP. 29 a Lew 8:14-17

b Lew 4:3

c Eks 27:2

d Lew 4:7

e Lew 3:17

f Lew 4:8-10

g Lew 1:4 Lew 8:18-21

h Eb 9:22

i Lew 1:13

j Gen 8:21

k Lew 8:22-24 

Mulongo 2 a Eks 30:23-25

b Lew 8:30

c Lew 3:9, 10

d Lew 8:22 Lew 8:25-28

e Lew 8:29 Mis 99:6

mbu wa mashi atshi, uele ku lusongo lua ditshi dia ku dia balume dia Alona ne ku nsongo ya matshi a ku dia balume a bana bende ne ku biala biabu bia ku bianza biabu bia balume ne ku bana ba nkasa ba banene ba ku makasa abu a ku dia balume, ne umiamine mashi ku nseke yonso ya tshioshelu. 21 Pashishe wangate ndambu wa mashi adi pa tshioshelu ne ndambu wa manyi a kuelangana a ne uanyakile Alona ne bilamba biende ne bana bende ne bilamba bia bana bende, bua yeye ne bilamba biende ne bana bende ne bilamba biabu bikale ba tshijila. b 22 “Pashishe wangate mafuta a tshimpanga atshi, mukila watshi udi ne mafuta, mafuta adi ku mala, lutandetande ludi ku mutshima, tuonyi tubidi ne mafuta adi malamataku, c ne tshibelu tshia dia balume, bualu ntshimpanga tshia dijadikibua mu mudimu. d 23 Wangate kabidi diampa dia tshijengu ne diampa dienza bu tshikata diela mafuta ne mukata wa tshibetubetu bidi mu tshianda tshia mampa adi kaayi mela luevene tshidi kumpala kua Yehowa. 24 Udi ne bua kubiteka bionso mu bianza bia Alona ne mu bianza bia bana bende ba balume, ne neubikupakaje kumpala ne panyima bu mulambu wa kukupakaja kumpala kua Yehowa. 25 Pashishe neubiangate mu bianza biabu ne neubioshe pa tshioshelu, pa mutu pa mulambu wa kuosha, bu dipembu dimpe1 kumpala kua Yehowa. Mmulambu muosha pa kapia bua Yehowa. 26 “Pashishe wangate tshiadi tshia tshimpanga tshia mukoko tshia dijadikibua mu mudimu, e tshidibu bafila bua Alona, ne utshikupakaje kumpala ne panyima bu mulambu wa kukupakaja kumpala kua Yehowa, ne netshilue tshitupa tshie-

171 be. 27 Neujidile tshiadi tshia mulambu wa kukupakaja ne tshibelu tshia tshitupa tshia tshijila, tshivuabu bakupakaje ne tshivuabu bangate ku tshimpanga tshia mukoko tshia dijadikibua mu mudimu, a tshia ku tshivuabu bafile bua Alona ne bua bana bende. 28 Nebilue bia Alona ne bana bende ba balume bilondeshile mukenji wa kashidi udi bena Isalele ne bua kutumikila, bualu ntshitupa tshia tshijila; nebilue tshitupa tshia tshijila tshikala bena Isalele ne bua kufila. b Ntshitupa tshiabu tshia tshijila bua Yehowa tshiangatshila mu milambu yabu ya diumvuangana. c 29 “Bana ba balume ba Alona d balonda panyima pende nebavuale bilamba bia tshijila e bia Alona padibu bedibua manyi ne bajadikibua mu mudimu wa buakuidi. 30 Muakuidi wa munkatshi mua bana bende, udi umupingana ne udi ubuela mu ntenta wa kusambakena bua kuenza mudimu muaba wa tshijila, neabivuale bua matuku muanda mutekete. f 31 “Newangate tshimpanga tshia mukoko tshia dijadikibua mu mudimu ne neulambile munyinyi watshi muaba kampanda wa tshijila. g 32 Alona ne bana bende ba balume nebadiile h munyinyi wa tshimpanga tshia mukoko ne mampa adi mu tshianda ku tshibuelelu tshia ntenta wa kusambakena. 33 Nebadie bintu bivuabu babuikile nabi mpekatu wabu bua kubajadika mu mudimu wa buakuidi1 ne kubajidila. Kadi muntu udibu kabayi banyishile2 kena mua kubidia to, bualu mbintu bia tshijila. i 34 Munyinyi wa mulambu wa dijadikibua mu mudimu ne ma29:33 1 Ku mua.: “kuwuja tshianza tshiabu.” 2 Ku mua.: “muenyi,” mmumue ne: ˆ muntu udi kayi wa mu dıku dia Alona.

EKESODE 29:27-41 NSHAP. 29 a Eks 29:22

b Lew 7:34 Lew 10:14

c Lew 7:11, 14

d Nom 20:26

e Eks 28:4

f Lew 8:35

g Lew 8:31

h 1Ko 9:13

i Lew 22:10 Nom 3:10

 Mulongo 2 a Lew 8:32

b Lew 8:4, 33

c Eks 30:26, 28 Lew 8:11 Nom 7:1

d Eks 40:10

e 2Ku 2:4 Eb 7:27 Eb 10:11

f Nom 28:4-6

mpa biobi bishale too ne mu diˆ nda, dıba adi udi ne bua kuosha bidi bishale ne kapia. a Kabena ne bua kubidia to, bualu mbintu bia tshijila. 35 “Newenze nunku bua Alona ne bana bende ba balume bilondeshile malu onso andi muˆ kutumine dıyi bua kuenza. Newenze matuku muanda mutekete bua kubajadika mu mudimu wa buakuidi.1b 36 Neufile ngombe mulume wa mulambu wa mpekatu dituku dionso bua kubuikila mpekatu, ne neukezule tshioshelu ku mpekatu pa kubuikila mpekatu yatshi, ne neutshiele manyi bua kutshijidila. c 37 Newenze matuku muanda mutekete bua kubuikila mpekatu ya tshioshelu, ne udi ne bua kutshijidila bua tshilue tshioshelu tshitambe tshijila. d Muntu yonso udi ulenga tshioshelu udi ne bua kuikala wa tshijila. 38 “Mona bintu biwafila pa tshioshelu: bimpanga bia mikoko bibidi bia tshidimu tshimue dituku dionso, misangu yonso.e 39 Neufile tshimpanga tshimue mu dinda ne tshimpanga tshikuaˆ bu pakadi dıba dibuele, kumpala kua butuku kuila.1f 40 Neufile tshimpanga tshia kumpala pamue ne tshia dikumi tshia tshipiminu tshia efa1 wa bukula bunefuke busambakaja ne tshia binayi tshia hine2 wa mafuta a olive idibu batue, ne tshia binayi tshia hine wa mvinyo bua mulambu wa bia kunua. 41 Neufile tshimpaˆ nga tshibidi pakadi dıba dibuele, kumpala kua butuku kuila,1 pamue ne mulambu wa muomumue 29:35 1 Ku mua.: “bua kuwuja tshianza tshiabu.” 29:39, 41 1 Ku mua.: “pankatshi pa madilolo abidi.” 29:40 1 Efa uvua ubuela litre 22. Tang. Tshis. B14. 2 Hine uvua ubuela litre 3,67. Tang. Tshis. B14.

EKESODE 29:42–30:13 wa ntete ne wa bia kunua anu bu mu dinda. Neubifile bu tshintu tshia dipembu dimpe,1 mulambu muosha pa kapia bua Yehowa. 42 Newikale mulambu wa kuosha wa kufila pa tshibidilu mu bipungu bienu bionso ku tshibuelelu tshia ntenta wa kusambakena kumpala kua Yehowa, muaba ungikala nnumuenekela bua kuakuilaku nebe.a 43 “Nemmuenekele bena Isalele muaba au, ne butumbi buanyi nebuwujidile.b 44 Nenjidile ntenta wa kusambakena ne tshioshelu; nenjidile kabidi Alona ne bana bende ba balume c bua bangenzele mudimu wa buakuidi. 45 Nensombe1 munkatshi mua tshisamba tshia Isalele, ne nengikale Nzambi wabu. d 46 Nebamanye bushuwa ne: meme ndi Yehowa Nzambi wabu, uvua mubapatule mu buloba bua Ejipitu bua meme kusomba munkatshi muabu. e Meme ndi Yehowa Nzambi wabu. “Newenze tshioshelu bua tshikale muaba wa kuoshela musenga wa manananshi; f neutshienze ne mabaya a mutshi wa musese. g 2 Netshikale ne nseke inayi ya bule bumue, nkubita1 umue mu bule, nkubita umue mu butshiama ne nkubita ibidi mu butumbuke. Nsengu yatshi neyikale mienzelaku. h 3 Neutshilamike or muimpe menemene: pa mutu patshi ne ku nseke yatshi yonso ne ku nsengu yatshi; ne neutshinyungulule ne muelelu1 wa or. 4 Neutshienzele kabidi bikanu bibidi bia or kuinshi kua muelelu1 watshi ku nseke ibidi idi mitangilangane, ne nebikuate mikamba ya kutshia-

30

29:41 1 Anyi “didi ditukijija; didi dituyisha.” Ku mua.: “didi difila dikisha.” 29:45 1 Anyi “nengase ntenta.” 30:2 1 Santimetre mitue ku 44,5. Tang. Tshis. B14. 30:3, 4 1 Anyi “mubangubangu mulengeja.”

172 NSHAP. 29 a Eks 25:22 Lew 1:1 Nom 17:4

b Eks 40:34 Nom 12:5 1Bk 8:11

c Lew 22:9

d Eks 25:8 Lew 26:12 Zek 2:11 2Ko 6:16

e Eks 20:2 

NSHAP. 30 f Eks 40:5

g Eks 37:25-28

h Eks 27:1, 2 Lew 4:7

 Mulongo 2 a Eks 26:33 Eb 9:3

b Eks 25:22

c 1Ku 23:13

d Eks 30:34, 35 Nom 16:39, 40 1Sm 2:27, 28 Luk 1:9

e Eks 27:20

f Lew 10:1 2Ku 26:18 Yhz 8:11, 12

g Lew 23:27 Eb 9:7

h Lew 16:5, 6 Lew 16:18, 19

i Eks 38:25 Nom 1:2 2Sm 24:10, 15

mbula nayi. 5 Wenze mikamba ne mutshi wa musese, uyilamike or. 6 Neutshiteke kumpala kua tshilamba tshia kukosolola natshi tshidi pabuipi ne mushete wa Bujadiki, a kumpala kua tshibuikidiji tshidi pa Bujadiki, muaba ungikala nkumuenekela. b 7 “Alona c newoshilapu musenga wa manananshi wa mupuya muimpe, d uwufuimisha pa tshioshelu padiye ulongolola miendu e dinda dionso. 8 Padi Alona utemesha miendu pakadi ˆ dıba dibuele, kumpala kua butuku kuila,1 newoshe kabidi musenga wa manananshi. Mmulambu wa musenga wa manananshi wa kufila kumpala kua Yehowa misangu yonso mu bipungu bienu bionso. 9 Kanuena ne bua kulambulapu musenga wa manananshi f udi kawuyi muanyishibue anyi mulambu wa kuosha pa kapia anyi mulambu wa ntete, ne kanuena ne bua kupongoluelapu mulambu wa bia kunua to. 10 Alona neabuikile mpekatu pa nsengu yatshi musangu umue ku tshidimu. g Neangate ndambu wa mashi a nyama wa mulambu wa mpekatu a kubuikila nawu mpekatu h bua kubuikila mpekatu yatshi musangu umue ku tshidimu mu bipungu bienu bionso. Tshioshelu etshi ntshitambe tshijila kudi Yehowa.” 11 Pashishe Yehowa wakambila Mose ne: 12 “Misangu yonso iudi ubala bungi bua bana ba Isalele, i yonso wa kudibu udi ne bua kufila tshintu tshia kupikula natshi muoyo1 wende kudi Yehowa tshikondo tshidibu bababala atshi. Badi ne bua kuenza nunku bua tshipupu nansha tshimue katshilu kudibu padibu baˆ bafunda mena. 13 Mona tshiafila bantu bonso badibu bafunda 30:8 1 Ku mua.: “pankatshi pa madilolo abidi.” 30:12 1 Anyi “anyima.”

173

ˆ mena: tshitupa tshia nshekele1 bilondeshile nshekele wa muaba wa tshijila.2a Gera3 20 idi mumue ne nshekele umue. Tshitupa tshia nshekele ke mulambu wa kufila kudi Yehowa. b 14 Muntu ˆ yonso udibu bafunda dına udi ne bidimu kubangila ku 20 kubanda neafile mulambu wa Yehowa. c 15 Muntu mubanji kena ne bua kufila bia bungi kupita tshitupa tshia nshekele,1 ne mupele kena ne bua kufila bikese bishadile ku tshitupa tshia nshekele bu mulambu wa Yehowa bua kubuikila mpekatu bua mioyo2 yenu to. 16 Newangate mpalata ya kubuikila nayi mpekatu kudi bena Isalele ne neuyifile bua mudimu wa ku ntenta wa kusambakena bua yikale tshivulukilu kumpala kua Yehowa bua bena Isalele, bua kubuikila mpekatu bua mioyo2 yenu.” 17 Yehowa wakambila kabidi Mose ne: 18 “Wenze dilongo dinene ne tshintu tshia kuditekela bia tshiamu tshia mitaku bua ˆ kuowa mayi; d pashishe uditeke pankatshi pa ntenta wa kusambakena ne tshioshelu ne weˆ lamu mayi. e 19 Alona ne bana ˆ bende ba balume nebowe mayi ku bianza ne ku makasa kuntu aku. f 20 Padibu babuela mu ntenta wa kusambakena anyi padibu baya ku tshioshelu bua kuenza mudimu ne kufila milambu ya kuosha kudi Yehowa ne kumufuimishila muishi, badi ne ˆ bua kuowa mayi bua kabafu to. ˆ 21 Badi ne bua kuowa mayi ku bianza ne ku makasa bua kabafu to; bualu ebu nebuikale mukenji wa kashidi buabu bobu, buende yeye ne bana bende, mu bipungu biabu bionso.” g 30:13, 15 1 Nshekele uvua ne grame 11,4. Tang. Tshis. B14. 30:13, 24 2 Anyi “bilondeshile nshekele wa tshijila.” 30:13 3 Gera uvua ne grame 0,57. Tang. Tshis. B14. 30:15, 16 2 Anyi “anyima.”

EKESODE 30:14-33 NSHAP. 30 a Lew 27:25

b 2Ku 24:9 Mat 17:24

c Eks 38:26 Nom 1:3 Nom 26:1, 2

d Eks 38:8 Lew 8:11 1Bk 7:38

e Eks 40:7

f Eks 40:30, 31 Eb 10:22

g 2Ku 4:6 

Mulongo 2 a Nom 3:47

b Eks 37:29

c Eks 40:9 Nom 7:1

d Lew 8:10

e Eks 29:37

f Lew 8:12

g Nom 3:2, 3

h Eks 40:15

i Eks 37:29 1Bk 1:39 Mis 89:20

22 Yehowa wakatungunuka ne kuambila Mose ne: 23 “Pashishe wangate bintu bia mupuya muimpe menemene ebi: bipiminu 500 bia mire mukuatakane, ne tshia bibidi tshia bungi abu, bipiminu 250 bia kinamona wa mupuya muimpe, bipiminu 250 bia dilenge dia mupuya muimpe, 24 ne bipiminu 500 bia kasia, bipima bilondeshile nshekele wa muaba wa tshijila,2a pamue ne hine1 umue wa mafuta a olive. 25 Pashishe newenze nabi manyi a tshijila a kuelangana; mbia kusambakaja pamue bimpe menemene.1b Neikale manyi a tshijila a kuelangana. 26 “Newele ntenta wa kusambakena c ne mushete wa Bujadiki manyi au, 27 pamue ne ˆ mesa ne bintu biawu bionso, tshitekelu tshia miendu ne bintu biatshi, tshioshelu tshia musenga wa manananshi, 28 tshioshelu tshia mulambu wa kuosha ne bintu biatshi bionso, ne dilongo dinene ne tshintu tshia kuditekela. 29 Udi ne bua kubijidila bua bikale bitambe tshijila. d Muntu yonso udi ubilenga udi ne bua kuikala wa tshijila. e 30 Newele Alona f ne bana bende ba balume manyi g ne neubajidile bua bangenzele mudimu wa buakuidi. h 31 “Newambile bena Isalele ne: ‘Manyi aa neatungunuke ne kuikala manyi a tshijila a kuelangana kundi mu bipungu bienu bionso. i 32 Kabena ne bua kualaba pambidi pa muntu to, ne kanuena ne bua kuenza tshintu tshikuabu bu mudibu baenze to. Mmanyi a tshijila. Neatungunuke ne kuikala a tshijila buenu nuenu. 33 Muntu yonso udi wenza manyi a buena aa ne uela muntu 30:24 1 Hine uvua ubuela litre 3,67. Tang. Tshis. B14. 30:25 1 Anyi “bu mudimu wa muenji wa manyi.”

EKESODE 30:34–31:15 udi kayi muanyishibue1 badi ne bua kumumbusha2 mu tshisamba tshiabu.’” a 34 Pashishe Yehowa wakambila Mose ne: “Wangate bintu bia mupuya muimpe ebi bungi bua muomumue:b mamata a stakte, onika, budimbu bua galbanume bua mupuya muimpe ne budimbu bua mupuya muimpe bua buimpe menemene. 35 Wenze nabi musenga wa manananshi; c bintu bia mupuya bidibu basambakaje ebi bidi ne bua kuikala bisambakaja bimpe menemene,1 biela mukele, d bimpe menemene ne bia tshijila. 36 Udi ne bua kutua ndambu wa bintu ebi bua bishale bukulakula ne kuela ndambu kumpala kua Bujadiki mu ntenta wa kusambakena, muaba ungikala nkumuenekela. Bidi ne bua kuikala tshintu tshitambe tshijila kunudi. 37 Kuena ne bua kudienzela musenga bu mudibu benze musenga eu to. e Udi ne bua kuwangata bu tshintu tshia tshijila kumpala kua Yehowa. 38 Muntu yonso udi wenza musenga wa buena eu bua kuikalaye umvua mupuya wawu, badi ne bua kumumbusha2 mu tshisamba tshiabu.” Yehowa wakatungunuka ne kuambila Mose ne: 2 “Mona, ndi musungule1 Besaˆ f lele muana wa Uli muana wa Hu wa mu tshisa tshia Yuda. g 3 Nemmuwuje ne nyuma wa Nzambi, mmupesha meji, lungenyi ne dimanya dia kuenza midimu ya bianza ya mishindu yonso, 4 bua kuenza bintu bilengeja bimpe, bua kuenza bintu ne or ne arjan ne tshiamu tshia mitaku, 5 bua

31

30:33 1 Ku mua.: “muenyi,” mmumue ˆ ne: muntu udi kayi wa mu dıku dia Alona. 30:33, 38 2 Anyi “kumushipa.” 30:35 1 Anyi “bu mudimu wa muenji wa manyi.” 31:2 1 Ku mua.: “mubikile mu ˆ dına.”

174 NSHAP. 30 a Eks 30:37, 38 b Eks 25:3, 6 c Eks 37:29 Mis 141:2 Bua 5:8

d Lew 2:13 e Eks 30:31, 32 

NSHAP. 31 f Eks 37:1 g Eks 35:30-34 1Ku 2:20

 Mulongo 2 a Eks 28:9-11 b 2Ku 2:13, 14 c Eks 38:23 d Eks 36:1 e Eks 36:8 f Eks 37:1 g Eks 37:6 h Eks 37:10 i Eks 37:17, 24 j Eks 37:25 k Eks 38:1 Eks 40:6

l Eks 30:18 Eks 38:8

m Eks 28:2, 15 Eks 39:1, 27 Lew 8:7

n Eks 30:25, 35 Eks 37:29

o Eks 20:8 Lew 19:30 Kls 2:16, 17

p Dut 5:12 q Eks 35:2 Nom 15:32, 35

kusonga mabue ne kuela mabue mu nyunguluilu, a ne bua kuenza bintu bia mabaya bia mishindu yonso. b 6 Ndi musungule kabidi Oholiaba c muana wa Ahisamaka wa mu tshisa tshia Dana bua kumuambuluisha, ne ndi nteka meji mu mioyo ya bonso badi bapiluke,1 bua benze bintu bioˆ nso bindi mukutumine dıyi bua kuenza: d 7 ntenta wa kusambakena, e mushete wa Bujadiki f ne tshibuikidiji g tshidi pa mutu pawu, bintu bionso bia mu nteˆ nta, 8 mesa h ne bintu biawu, tshitekelu tshia miendu tshia or muimpe menemene ne bintu biatshi bionso, i tshioshelu tshia musenga wa manananshi, j 9 tshioshelu tshia mulambu wa kuosha k ne bintu biatshi bionso, dilongo dinene ne tshintu tshia kuditekela, l 10 bilamba biluka bimpe menemene, bilamba bia tshijila bia muakuidi Alona, bilamba bia bana bende ba balume bua kuenza mudimu wa buakuidi, m 11 manyi a kuelangana, ne musenga wa manananshi wa mupuya muimpe bua muaba munsantu. n Nebenze bintu bionso bindi ˆ mukutumine dıyi bua kuenza.” 12 Yehowa wakambila kabidi Mose ne: 13 “Akula ne bena Isalele, ubambile ne: ‘Nudi ne bua kunemekela nangananga nsabatu yanyi, o bualu ntshimanyinu pankatshi panyi nenu mu bipungu bienu bionso bua numanye ne: meme, Yehowa, ndi nnujidila. 14 Nudi ne bua kulama Nsabatu, bualu ndituku dia tshijila kunudi. p Muntu yonso udi unyanga Nsabatu, badi ne bua kumushipa. Muntu yeye muenze mudimu nansha mukese dituku adi, badi ne bua kumbusha1 muntu2 au munkatshi mua tshisamba tshiabu. q 15 Nudi mua kuenza mudimu 31:6 1 Ku mua.: “ne muoyo wa meji.” 31:14 1 Anyi “kushipa.” 2 Anyi “anyima.”

175 matuku asambombo, kadi dituku dia muanda mutekete nnsabatu bua kuikisha ku midimu yonso.a Ndituku dia tshijila kudi Yehowa. Muntu yonso udi wenza mudimu dituku dia Nsabatu, badi ne bua kumushipa. 16 Bena Isalele badi ne bua kulama Nsabatu; badi ne bua kunemekela Nsabatu mu bipungu biabu bionso. Ntshipungidi tshia kashidi. 17 Ntshimanyinu tshia kashidi pankatshi panyi ne tshisamba tshia Isalele, b bualu Yehowa wakenza diulu ne buloba mu matuku asambombo, ne mu dituku dia muanda mutekete wakajikija mudimu, kuikishaye.’” c 18 Nunku diakamue pakajikijaye kuakula nende ku mukuna wa Sinai, wakapesha Mose mabue abidi a Bujadiki, d mabue avuabu bafundapu ne munu wa Nzambi. e ˆ Dıba adi bantu bakamona ne: Mose uvua munenge bua kutuluka ku mukuna. f Nunku bantu bakadisangisha kudi Alona, kumuambilabu ne: “Juka, utuenzele Nzambi waya kumpala kuetu, g bualu katuena bamanye tshidi tshifikile Mose eu, muntu uvua mutupatule mu buloba bua Ejipitu.” 2 Ke Alona kubambila ne: “Vulayi tukanu tua or h tudi ku matshi a bakaji benu, a bana benu ba balume ne a bana benu ba bakaji, nulue natu kundi.” 3 Nunku bantu bonso bakatuadija kuvula tukanu tua or tuvua ku matshi abu, balua natu kudi Alona. 4 Pashishe wakangata or kudibu, yeye kumusonga ne tshintu tshia kuondola natshi, kumuenzaye lupingu1 lua kana ka ngombe. i Bakatuadija kuamba ne: “Wewe Isalele, eu ke Nzambi webe uvua mukupatule mu buloba bua Ejipitu.” j

32

32:4, 8 1 Anyi “lupingu lua tshiamu tshiengulula.”

EKESODE 31:16–32:12 NSHAP. 31 a Eks 16:23 Eks 20:10

b Eks 31:13

c Gen 2:2

d Eks 24:12 Eks 32:15 Dut 4:13 Dut 9:15

e Mat 12:28 Luk 11:20 2Ko 3:3

 NSHAP. 32 f Eks 24:18 Dut 9:9

g Bz 7:40

h Eks 12:35, 36

i Dut 9:16 Yes 46:6 Bz 7:41

j Eks 20:4 Neh 9:18 Mis 106:19, 20

 Mulongo 2 a 1Ko 10:7

b Dut 4:15-18

c Eks 18:20 Eks 20:3

d Eks 34:9 Dut 9:6 Bz 7:51

e Nom 14:12 Dut 9:14

f Mis 106:23

g Dut 9:18, 19

h Dut 9:28

5 Pakamona Alona bualu ebu, wakibaka tshioshelu kumpala kualu. Pashishe Alona wakela ˆ dıyi ne: “Malaba nekuikale tshibilu bua Yehowa.” 6 Nunku dituku diakalonda bakajuka mu dindadinda, kutuadijabu kulambula milambu ya kuosha ne kufilabu milambu ya diumvuangana. Panyima pa bualu ebu, bantu bakasomba bua kudia ne kunua. Pashishe bakajuka bua kusanka. a 7 Ke Yehowa kuambila Mose ne: “Pueka, ndaku, bualu bantu bebe bauvua mupatule mu buloba bua Ejipitu mbadinyange. b 8 Mbasesuke ne lukasa luonso mu njila umvua mubelele mukenji bua kuendela. c Mbadienzele lupingu1 lua kana ka ngombe, ne badi anu baluinamina, balulambula milambu bamba ne: ‘Wewe Isalele, eu ke Nzambi webe uvua mukupatule mu buloba bua Ejipitu.’” 9 Yehowa wakambila kabidi Mose ne: “Ndi mumone ne: bantu aba badi ne mutu mukole.1 d 10 Mpindieu ndekela mbajimije mu tshiji tshianyi tshikole, ne nkuvuije wewe tshisamba tshinene pa muaba wabu.” e 11 Ke Mose kusengelela1 Yehowa Nzambi wende f wamba ne: “Yehowa, bua tshinyi udi uleja bantu bebe tshiji tshikole wewe mumane kubapatula mu buloba bua Ejipitu ne bukole bua bungi ne tshianza tshia bukole? g 12 Udi musue bua bena Ejipitu bambe ne: ‘Yeye uvua ne meji mabi pavuaye mubapatule. Uvua musue kubashipa mu mikuna ne kubajimija bonso pa buloba’ anyi? h Lekela tshiji tshiebe tshikole ne elulula meji1 bua dipangadika diebe dia kutumina 32:9 1 Ku mua.: “badi ne nshingu miumisha.” 32:11 1 Anyi “kutekesha mpala wa.” 32:12 1 Anyi “kudimuna mutshima.”

EKESODE 32:13-29 tshisamba tshiebe dikenga edi. 13 Uvuluke bena mudimu bebe Abalahama, Izaka ne Isalele bauˆ vua muditshipe kudibu mu dına diebe, mubambile ne: ‘Nemvudije bana1 benu bu mitoto ya muulu, a ne buloba buonso bundi munuleje nembupeshe bana1 benu bua babuangate bu buloba buabu bua kashidi.’” b 14 Nunku Yehowa wakatuadija kuelulula meji1 bua dikenga divuaye muambe bua kutumina tshisamba tshiende. c 15 Panyima pa bualu ebu Mose wakakudimuka, kutulukaye ku mukuna ne mabue abidi a Bujadiki d mu tshianza tshiende. e Mabue au avua ne mifundu miondola nseke yonso ibidi; avua mafunda pa mutu ne panyima. 16 Mabue au avua masonga kudi Nzambi, ne mifundu ayi ivua mifundu ya Nzambi miondola pa mabue. f 17 Pakatuadija Yoshua kumvua mutoyi wa bantu bua mbila ivuabu bela, wakambila Mose ne: “Kudi mutoyi wa mvita mu tshitudilu.” 18 Kadi Mose wakamba ne: “Ki mmutoyi wa misambu ya ditshimuna1 to, Ki mmutoyi wa muadi wa bantu badibu batshimune to; Ndi ngumvua mutoyi wa misambu ya mushindu mukuabu.” 19 Diakamue pakasemena Mose pabuipi ne tshitudilu ne mumone kana ka ngombe g ne maja avuabu baja, tshiji tshiende tshiakatema, ne wakimansha mabue avua mu bianza biende, kuatayishaye kuinshi kua mukuna. h 20 Wakangata kana ka ngombe kavuabu benze aku, kukoshaye mu kapia, kukavingutulaye ne kuluaku musenga; i pashi32:13 1 Ku mua.: “dimiinu.” 32:14 1 Anyi “kukudimuna mutshima.” 32:18 1 Anyi “tshienzedi tshia bukole.”

176

Dut 13:6-9

ˆ she wakawumuangalaja pa mayi, yeye kuanuisha bena Isalele. a 21 Pashishe Mose wakambila Alona ne: “Bantu aba mbakuenzele tshinyi bua wewe kubakebela mpekatu munene nunku?” 22 Alona wakandamuna ne: “Kukuatshi tshiji to mukalenge wanyi. Wewe udi mumanye bimpe ne: mioyo ya bantu aba idi ibasaka bua kuenza malu mabi. b 23 Nunku bavua bangambile ne: ‘Utuenzele Nzambi waya kumpala kuetu, bualu katuena bamanye tshidi tshifikile Mose eu, muntu uvua mutupatule mu buloba bua Ejipitu.’ c 24 Ke meme kubambila ne: ‘Muntu yonso udi ne or amuvule, amumpeshe.’ Pashishe meme kumuela mu kapia, kana ka ngombe aka kupatukaku.” 25 Mose wakamona ne: bantu kabavua ne didikanda to, bualu Alona uvua mubalekele benza malu kabayi ne didikanda, nunku bakalua tshintu tshia bundu kudi baluishi babu. 26 Pashishe Mose wakimana ku tshibuelelu tshia tshitudilu, kuambaye ne: “Udi ku luseke lua Yehowa nnganyi? Alue kundi!” d Nunku bena Lewi bonso bakamunyunguluka. 27 Ke yeye kubambila ne: “Yehowa Nzambi wa Isalele mmuambe nunku: ‘Yonso wa kunudi avuale muele wende wa mvita ne aye ku tshiibi ne ku tshiibi mu tshitudilu tshijima bua kushipa muanabu, muena mutumba nende ne mulunda wende wa pa muoyo.’” e 28 Bena Lewi bakenza tshivua Mose muambe. Nunku bakashipa bantu batue ku 3 000 dituku adi. 29 Pashishe Mose wakamba ne: “Ditekayi lelu ku luseke1 bua Yehowa, bualu yonso wa kunudi mmukudimukile muanende wa balume ne muanabu wa balume; f lelu neanupeshe dibenesha.” g

g Dut 33:8, 9

32:29 1 Ku mua.: “Uwujayi tshianza tshienu.”

NSHAP. 32 a Gen 22:15-17 Gen 35:10, 11 Eb 6:13, 14

b Gen 13:14, 15 Gen 26:3, 4

c Mis 106:45

d Eks 40:20 Dut 5:22

e Dut 9:15

f Eks 31:18 Dut 9:10

g Neh 9:18 Mis 106:19, 20 Bz 7:41

h Dut 9:16, 17

i Dut 7:25 

Mulongo 2 a Dut 9:21

b Eks 15:24 Eks 16:2 Eks 17:2 Dut 9:7 Dut 31:27

c Eks 32:1 Bz 7:40

d Yos 24:15 2Bk 10:15

e Nom 25:5

f Nom 25:11

177 30 Dituku mene diakalonda, Mose wakambila bantu ne: “Nudi benze mpekatu munene menemene, mpindieu ndi mbanda kudi Yehowa bua kumona ni ndi mua kuenza bualu kampanda bua anubuikidile mpekatu wenu.”a 31 Nunku Mose wakapingana kudi Yehowa, kuambaye ne: “Bantu aba mbenze mpekatu munene be! Mbadienzele nzambi wa or! b 32 Kadi mpindieu wewe musue, ubabuikidile koku mpekatu wabu; c tshianana ndi nkulomba bua unkupule mu mukanda uudi mufunde.”d 33 Kadi Yehowa wakambila Mose ne: “Muntu udi mungenzele mpekatu, yeye ke ungakupula mu mukanda wanyi. 34 Mpindieu ndaku, ulombole bantu abu muaba undi mukuambile. Mona! Muanjelu wanyi neikale kumpala kuebe, e ne dituku dingalua kulondolola malu, nembanyoke bua mpekatu wabu.” 35 Nunku Yehowa wakabanga kunyoka bantu bualu bavua benze kana ka ngombe, kana ka ngombe kavua Alona muenze. Yehowa wakambila kabidi Mose ne: “Umbuka muaba eu ne bantu bauvua mupatule mu buloba bua Ejipitu. Ndaku mu buloba bumvua muditshipe kudi Abalahama, kudi Izaka, ne kudi Yakoba, muambe ne: ‘Nembupeshe bana1 bebe.’ f 2 Nentume muanjelu kumpala kueˆ be g ne nengipate bena Kanana, bena Amole, bena Hiti, bena Pelizi, bena Hiwi, ne bena Yebuse. h 3 Ndaku mu buloba budi ne mabele ne buitshi bia bungi. i Kadi tshiakuya munkatshi muenu to, bualu nudi bantu ba mutu mukole,1j ne ndi mua kunubutula mu njila.” k ˆ 4 Pakumvua bantu meyi makole au, bakatuadija kudila; muntu nansha umue kakavuala

33

33:1 1 Ku mua.: “dimiinu.” 33:3, 5 1 Ku mua.: “badi ne nshingu miumisha.”

EKESODE 32:30–33:12 NSHAP. 32 a Nom 16:47 Nom 21:7 Dut 9:18

b Eks 20:23 c Nom 14:19 d Flp 4:3 Bua 3:5

e Eks 23:20 Eks 33:2

 NSHAP. 33 f Gen 12:7 Gen 26:3

g Eks 23:20 Eks 32:34

h Dut 7:1, 22 Yos 24:11

i Eks 3:8 Dut 8:7-9

j Eks 32:9 Dut 9:6 Bz 7:51

k Eks 32:10 Nom 16:21

 Mulongo 2 a Eks 34:9 Dut 9:6 Bz 7:51

b Nom 16:45 c Eks 18:25, 26 Nom 27:1-5

d Eks 13:21 Mis 99:7

e Nom 11:16, 17 Nom 12:5

f Eks 33:22, 23 Nom 12:8 Dut 34:10 Yne 1:18 Yne 6:46 Bz 7:38

g Nom 11:28 Dut 1:38 Yos 1:1

h Eks 17:9 Eks 24:13

bintu biende bia kudilengeja nabi to. 5 Yehowa wakambila Mose ne: “Ambila bena Isalele ne: ‘Nudi bantu ba mutu mukole.1a Kuvua kushale anu kakese bua meme kupitshila munkatshi muenu ne kunubutula. b Nunku mpindieu lekelayi kuvuala bintu bienu bia kudilengeja nabi, pantshidi nkeba tshindi mua kunuenzela.’” 6 Nunku kutuadijila anu ku mukuna wa Holeba, bena Isalele bakalekela kuvuala1 bintu biabu bia kudilengeja nabi. 7 Pashishe Mose wakangata ntenta wende, kumuasaye pambelu pa tshitudilu, kule ne tshitudilu, ne wakamubikila ne: ntenta wa kusambakena. Muntu yonso uvua ne bualu bua kuebeja Yehowa c uvua upatuka, uya ku ntenta wa kusambakena uvua pambelu pa tshitudilu. 8 Diakamue pavua Mose upatuka uya ku ntenta, bantu bonso bavua bajuka, bimana ku tshibuelelu tshia ntenta yabu, ne bashala batangile Mose too ne pavuaye ubuela mu ntenta. 9 Diakamue pavua Mose ubuela mu ntenta, dikunji dia ditutu d divua dipueka, dimana ku tshibuelelu tshia ntenta pavua Nzambi uyukila ne Mose. e 10 Pavua bantu bonso bamona dikunji dia ditutu dimana ku tshibuelelu tshia ntenta, muntu yonso uvua ujuka ne utua mpala wende panshi ku tshibuelelu tshia ntenta wende. 11 Yehowa uvua uyukila ne Mose mpala ne mpala f anu mutu muntu uyukila ne muntu mukuabu. Pavuaye upingana mu tshitudilu, Yoshua g muana wa Nuna, muena mudimu wende ne mumuambuluishi, h kavua umbuka ku ntenta to. 12 Nunku Mose wakambila Yehowa ne: “Mona, udi ungambila ne: ‘Lombola bantu aba,’ kadi kuena mungambile muntu 33:6 1 Ku mua.: “bakakopola.”

EKESODE 33:13–34:7 uwantuma nende to. Udi mungambile kabidi ne: ‘Ndi mukumanye ˆ mu dına,1 ne udi muanyishibue ˆ kabidi ku mesu kuanyi.’ 13 Biˆ ngikala muanyishibue ku mesu kuebe, ndi nkulomba bua ummanyishe njila yebe, a bua nkumanye ne ntungunuke ne kuanyishiˆ bua ku mesu kuebe. Tangila kabidi ne: bantu aba ntshisamba tshiebe.” b 14 Nunku yeye wakamuambila ne: “Meme nkayanyi1 nenye nebe, c ne nenkupeshe dikisha.” d 15 Ke yeye kumuambila ne: “Wewe kuyi1 uya netu, kutumbushi muaba eu bua kubanda netu to. 16 Mmunyi muamanyabu ne: meme ne tshisamba tshieˆ be tudi banyishibue ku mesu kuebe? Ki mpaudi uya netu, e bua meme ne tshisamba tshiebe tuikale bashilangane ne bisamba bikuabu bionso bidi pa buloba anyi?” f 17 Yehowa wakambila kabidi Mose ne: “Nengenze kabidi bualu buudi mulombe ebu, bualu ˆ udi muanyishibue ku mesu kuaˆ nyi ne ndi mukumanye mu dına.” 18 Ke yeye kuamba ne: “Ndeja koku butumbi buebe.” 19 Kadi wakamba ne: “Nengenze bua buimpe buanyi buonso bupite kumpala kuebe, ne nemmanyishe ˆ dına dia Yehowa g kumpala kuebe; nenganyishe muntu undi musue kuanyisha, ne nendeje luse kudi muntu undi musue kuleja luse.” h 20 Kadi wakamba kabidi ne: “Kuena mua kumona mpala wanyi to, bualu kakuena muntu udi mua kumona mpala wanyi ne kushalaye ne muoyo to.” 21 Yehowa wakamba kabidi ne: “Muaba ngowu eu pabuipi nanyi. Imana pa dibue. 22 Padi butumbi buanyi buenda bupita, nenkuteke mu disoso 33:12 1 Anyi “Ndi mukusungule.” 33:14 1 Ku mua.: “Mpala wanyi.” 33:15 1 Ku mua.: “Bikala mpala webe kayi.”

178 NSHAP. 33 a Mis 25:4 Mis 27:11 Mis 86:11 Mis 119:33 Yes 30:21

b Dut 9:26 c Eks 13:21 Eks 40:34 Yos 1:5, 17 Yes 63:9

d Yos 21:44 Yos 23:1

e Nom 14:13, 14 f Dut 4:34 2Sm 7:23 Mis 147:20

g Eks 3:13 Eks 6:3 Eks 34:6

h Lom 9:15 

Mulongo 2 a Yne 1:18 

NSHAP. 34 b Dut 10:1 c Dut 9:10 d Eks 32:19 Dut 9:17

e Eks 19:20 Eks 24:12

f Eks 19:12, 13 g Bz 7:38 h Eks 6:3 Eks 33:19

i Luk 6:36 j Eks 22:27 2Ku 30:9 Neh 9:17 Mis 86:15 Yoe 2:13

k Nom 14:18 2Pt 3:9

l Yel 31:3 Mdi 3:22 Mik 7:18

m Mis 31:5 Lom 2:2

n Dan 9:4 o Mis 103:12 Yes 55:7 Ef 4:32 1Yn 1:9

p Dut 32:35 Yos 24:19 Lom 2:5 2Pt 2:4 Yuda 14, 15

didi mu dibue, ne nenkujike ne tshianza tshianyi too ne pangapita. 23 Pashishe nengumbushe tshianza tshianyi, ne neumone nyima wanyi. Kadi mpala wanyi kabena mua kumumona to.” a Pashishe Yehowa wakambila Mose ne: “Disongela mabue abidi a buena a kumpala b au, ne nemfunde pa mabue au ˆ meyi avua pa mabue a kumpala c auvua mutayishe au. d 2 Dilongolola bua mu dinda, bualu mu dinda neubande ku mukuna wa Sinai ne newimane kumpala kuanyi kuntu aku pa lusongo lua mukuna. e 3 Kadi muntu nansha umue kabandi nebe, ne muntu nansha umue kamueneki muaba nansha umue ku mukuna aku. Nansha ngombe anyi mikoko kayena mua kudia kumpala kua mukuna au to.” f 4 Nunku Mose wakasonga mabue abidi a buena a kumpala ne wakajuka pa dinda menemene, kubandaye ku mukuna wa Sinai anu muvua Yehowa mumutumine ˆ dıyi bua kuenza; wakaya ne mabue abidi au mu tshianza tshiende. 5 Pashishe Yehowa wakapueka g mu ditutu, kuimanaye nende muaba au, kumanyishaˆ ye dına dia Yehowa. h 6 Yehowa uvua upita kumpala kuende umanyisha ne: “Yehowa, Yehowa, Nzambi wa luse i udi uditeka pa muaba wa bakuabu,1j kena ukuata tshiji lukasa, k mmuwule tente ne dinanga dia lulamatu2l ne bulelela,3m 7 udi uleja dinanga dia lulamatu kudi bantu binunu ne binunu; n udi ubuikila bilema, dishipa dia mikenji ne mpekatu, o kadi mu mushindu nansha umue kena mua kupanga kunyoka muntu udi mupile; p udi ufila dinyoka bua tshilema tshia batatu kudi bana ne kudi bikulu, kudi bantu

34

34:6 1 Anyi “udi ne muoyo muimpe.” 2 Anyi “luse lujalame.” 3 Anyi “lulamatu.”

179 ba tshipungu tshisatu ne kudi bantu ba tshipungu tshinayi.”a 8 Mose wakinama ne lukasa luonso, kutuaye mpala panshi. 9 Pashishe wakamba ne: “Mpindieu Yehowa, meme muanyishiˆ bue ku mesu kuebe, nunku Yehowa, ndaku koku netu munkatshi muetu b nansha mutudi bantu ba mutu mukole,1c ne utubuikidile koku bilema bietu ne mpekatu wetu, d ne utuangate bu tshisamba tshiebe.” 10 Yeye kuamba ne: “Mona, ndi ndia nenu tshipungidi ne: Nengenze kumpala kua tshisamba tshienu tshionso malu a kukema atu kaayi manji kuenzeka1 pa buloba bujima anyi munkatshi mua bisamba bionso, e ne bisamba bionso binudi basombe munkatshi muabi nebimone mudimu wa Yehowa, bualu ndi ngenza nenu bualu budi bukemesha. f 11 “Teleja tshindi nkutumina ˆ dıyi lelu bua kuenza. g Mona, ndi ˆ ngipata bena Amole, bena Kanana, bena Hiti, bena Pelizi, bena Hiwi ne bena Yebuse kumpala kuebe. h 12 Udimuke bua kudi tshipungidi ne bantu ba mu buloba buudi uya, i tshianana bidi mua kulua buteyi kuudi. j 13 Kadi nudi ne bua kupula bioshelu biabu, nudi ne bua kubumbula makunji abu a tshijila, ne nudi ne bua kukosa mitshi yabu ya tshijila.1k 14 Kuena ne bua kuinamina nzambi mukuabu to, l bualu Yehowa mmumanyike bua mudiye ulomba1 bua bamulamate anu yeye.2 Bushuwa, yeye udi Nzambi udi ulomba bua bamulamate anu yeye. m 15 Udimuke 34:9 1 Ku mua.: “badi ne nshingu miumisha.” 34:10 1 Anyi “kufukibua.” 34:13 1 Tang. Diumv. 34:14 1 Ku mua.: “Yehoˆ wa, dına diende didi dilomba.” 2 Anyi “Yehowa mmumanyike bua mudiye kayi witaba bua bamutendelele pamue ne ˆ nzambi mikuabu; dına dia Yehowa didi Mukawu.”

EKESODE 34:8-22 NSHAP. 34 a Eks 20:5 Dut 30:19 1Sm 15:2

b Eks 33:14 c Eks 32:9 Eks 33:3

d Nom 14:19 e 2Sm 7:23 Mis 147:19, 20

f Eks 33:16 Dut 10:21

g Eks 19:5, 6 Dut 12:28

h Eks 3:8 Eks 33:2 Dut 7:1

i Dut 7:2 j Eks 23:32, 33 k Eks 23:24 Dut 12:3

l Eks 20:3 1Ko 10:14 1Yn 5:21

m Yos 24:19 

Mulongo 2 a 1Ko 10:20 b Nom 25:2 2Ko 6:14

c Ezl 9:2 d Dut 7:4 Dut 31:16 Bal 2:17 Bal 8:33 1Bk 11:2 Neh 13:26 Mis 106:28

e Eks 32:8 Lew 19:4

f Lew 23:6 g Eks 23:15 h Eks 13:2 Luk 2:23

bua kudi tshipungidi ne bantu ba ˆ mu buloba abu, bualu dıba didibu benda bundumba ne nzambi yabu ne balambula nzambi yabu milambu, a muntu mukuabu udi mua kukubikila ne udi mua kudia bintu bidiye mulambule. b ˆ 16 Dıba adi kuakupanga kuangatshila bana bebe ba balume bana babu ba bakaji, c ne bana babu ba bakaji nebende masandi ne nzambi yabu ne nebafikishe bana bebe ba balume ku dienda masandi ne nzambi yabu. d 17 “Kuena ne bua kuenza nzambi ya tshiamu tshiengulula. e 18 “Udi ne bua kuenza Tshibilu tshia Mampa kaayi mela Luevene.f Neudie mampa kaayi mela luevene anu mundi mukutumine ˆ dıyi bua kuenza; wenze nanku matuku muanda mutekete pakumbana tshikondo mu ngondo wa Abiba,1g bualu uvua mupatuke mu Ejipitu mu ngondo wa Abiba. 19 “Muanabute yonso wa balume1 nguanyi, h pamue ne banabute bonso ba bimuna biebe, nansha ba ngombe nansha ba mikoko. i 20 Udi ne bua kupikula muanabute wa mpunda ku mukoko. Kadi wewe kuyi mumupikule, ˆ dıba adi udi ne bua kumutshibula nshingu. Udi ne bua kupikula muanabute yonso wa ku bana bebe ba balume. j Muntu nansha umue kamueneki kumpala kuanyi bianza bitupu to. 21 “Newenze mudimu matuku asambombo, kadi dituku dia muanda mutekete newikishe.1k Newikishe nansha mu tshikondo tshia kudima nansha mu tshia kupuola. 22 “Newenze Tshibilu tshia Mbingu ne bintu bidi bikola bia ´ kumpala bia ku dinowa dia ble, ne Tshibilu tshia Disangisha bia

i Eks 22:30 j Eks 13:15 Nom 18:15, 16

k Dut 5:12

34:18 1 Tang. Tshis. B15. 34:19 1 Ku mua.: “Tshintu tshionso tshidi tshikangula difu.” 34:21 1 Anyi “kulama nsabatu.”

EKESODE 34:23–35:5 pa madimi1 ku ndekelu kua tshidimu. a 23 “Bantu balume bebe bonso nebamueneke kumpala kua Mukalenge mulelela, Yehowa, Nzambi wa Isalele misangu isatu ku tshidimu. b 24 Bualu nengipate bisamba kumpala kuebe, c ne nengalabaje buloba buebe; muntu nansha umue kakualakana buloba buebe paudi uya bua kumona mpala wa Yehowa Nzambi webe misangu isatu ku tshidimu. 25 “Kuena ne bua kulambula mashi a mulambu wanyi pamue ne tshintu tshiela luevene to. d Mulambu wa tshibilu tshia Pasaka1 kawena ne bua kushala butuku bujima too ne mu dinda to. e 26 “Neulue ne bintu bitambe buimpe bia ku bintu bidi bikola bia kumpala bia mu buloba buebe ku nzubu wa Yehowa Nzambi webe. f “Kuena ne bua kulambila kana ka mbuji mu mabele a mamuaku to.” g 27 Yehowa wakambila kabidi Mose ne: “Udi ne bua kufunda ˆ meyi aa, h bualu ndi ndia nebe tshipungidi, wewe ne bena Isaˆ lele, mu diumvuangana ne meyi aa.” i 28 Wakashala ne Yehowa muaba au matuku 40, munya ne butuku. Kakadia ni mbiakuˆ dia, j kakanua ni mmayi. Nunku Nzambi wakafunda pa mabue au ˆ ˆ meyi a tshipungidi, Meyi Dikumi.1k 29 Pashishe Mose wakatuluka ku mukuna wa Sinai muikale ne mabue abidi a Bujadiki mu tshianza tshiende. l Pavua Mose mutuluke ku mukuna, kavua mumanye ne: dikoba dia mpala wende divua ditua nsese bualu uvua 34:22 1 Bavua kabidi batshibikila ne: Tshibilu tshia Bitanda (ntenta). 34:25 1 Anyi “Kupita kua Yehowa.” 34:28 1 Anyi “Mikenji Dikumi.”

180 NSHAP. 34 a Eks 23:16 Lew 23:34

b Dut 16:16 c Eks 34:11 d Eks 23:18 e Eks 12:10 Nom 9:12

f Nom 18:8, 12 Dut 26:2 Nsu 3:9

g Eks 23:19 Dut 14:21

h Eks 24:4 Dut 31:9, 11

i Eks 24:8 Dut 4:13

j Dut 9:18 k Eks 31:18 Dut 10:2

l Eks 32:15 

Mulongo 2 a 2Ko 3:7 b Eks 24:3 Dut 1:3

c 2Ko 3:13 d 2Ko 3:16 e Dut 27:10 f 2Ko 3:7, 13 

NSHAP. 35 g Eks 34:32 h Eks 20:9, 10 Lew 23:3

i Eks 31:14, 15 Nom 15:32, 35

j Eks 25:2-7 Eks 35:29

muakule ne Nzambi to. 30 Pavua Alona ne bena Isalele bonso bamone Mose, bakamona ne: dikoba dia mpala wende divua ditua nsese, kutshinabu bua kusemena pabuipi nende. a 31 Kadi Mose wakababikila, nunku Alona ne bamfumu bonso ba tshisumbu bakalua kudiye, Mose kuakulaye nabu. 32 Pashishe bena Isalele bonso bakasemena pabuipi nende, yeye kubapesha mikenji yonso ivua Yehowa mumupeshe ku mukuna wa Sinai.b 33 Pavua Mose ujikija kuakula nabu, uvua ubuikila mpala wende tshilamba. c 34 Kadi pavua Mose ubuela kumpala kua Yehowa bua kuakula nende, uvua umbusha tshilamba atshi too ne pavuaye upatuka. d Pashishe uvua upatuka, umanyisha bena Isalele mikenji ivuaye mupete. e 35 Bena Isalele bavua bamona ne: dikoba dia mpala wa Mose divua ditua nsese; nunku Mose uvua udibuikila kabidi tshiˆ lamba ku mesu too ne pavuaye ubuela bua kuakula ne Nzambi.1f Pashishe Mose wakasangisha tshisumbu tshijima tshia bena Isalele pamue, kubambilaye ne: “Malu adi Yehowa muele mukenji bua kuenza ngowu aa: g 2 Nudi mua kuenza mudimu matuku asambombo, kadi dituku dia muanda mutekete nedikale dituku dia tshijila kunudi, nsabatu bua dikisha ku midimu yonso bua Yehowa. h Muntu yonso udi wenza mudimu dituku adi, nebamushipe. i 3 Kanuena ne bua kutemesha kapia dituku dia Nsabatu muaba nansha umue unudi nusombela to.” 4 Nunku Mose wakambila tshisumbu tshijima tshia bena Isalele ne: “Yehowa mmutume ˆ dıyi ne: 5 ‘Sangishilayi Yehowa bintu munkatshi muenu.j Muntu

35

34:35 1 Ku mua.: “nende.”

181 yonso udi muoyo wende musue, a atuadile Yehowa bintu ebi: or, arjan, tshiamu tshia mitaku, 6 buanda bua dikala dia ble, miosa mikunzubile ya mikoko, buanda bukunze kunzuu, line muimpe menemene, miosa ya mbuji, b 7 biseba bia bimpanga bia mikoko bikunjija, biseba bia nyama ya nkonga, mabaya a mutshi wa musese, 8 mafuta a kuela mu miendu, mafuta a mutshi wa bome bua manyi a kuelangana ne bua musenga wa manananshi wa mupuya muimpe, c 9 mabue a onikse, ne mabue makuabu a kuasa pa efoda d ne pa tshilamba tshia pa tshiadi. e 10 “‘Bantu bonso badi bapiluke1f munkatshi muenu balue ne benze bintu bionso bidi Yeˆ howa mutume dıyi bua kuenza, 11 mmumue ne: ntenta wa tshitendelelu ne ntenta wende ne tshibuikilu tshiende, tukanu tuende tua kukanga natu ne nyunguluilu yende ya mabaya, mikamba yende, makunji ende ne ntaku yende mikale ne masoso; 12 Mushete g ne mikamba yawu ya kuwambuila, h tshibuikidiji i ne tshilamba tshia kukosoˆ lola natshi;j 13 mesa k ne mikamba yawu ya kuambuila ne bintu biawu bionso ne mampa a dileja; l 14 tshitekelu tshia miendu m bua butoke ne bintu biatshi ne miendu yatshi ne mafuta bua kutokesha;n 15 tshioshelu tshia musenga wa manananshi o ne mikamba yatshi ya kutshiambuila; manyi a kuelangana ne musenga wa manananshi wa mupuya muimpe; p tshilamba tshia ku tshibuelelu tshia ntenta wa tshitendelelu; 16 tshioshelu tshia mulambu wa kuosha q ne kakanu katshi ka tshiamu tshia mitaku, mikamba yatshi ya kutshiambuila ne bintu biatshi bionso; dilongo dinene ne tshintu tshia kuditekela;r 17 bi35:10 1 Ku mua.: “ne muoyo wa meji.”

EKESODE 35:6-25 NSHAP. 35 a 2Ko 8:12 2Ko 9:7

b Eks 26:7 Eks 36:8

c Eks 25:3, 6 d Eks 28:9 Eks 39:14

e Eks 28:15 f Eks 31:6 Eks 36:1

g Eks 25:10 h Eks 25:13 i Eks 25:17 j Eks 26:31 k Eks 25:23 l Eks 25:30 Lew 24:5, 6

m Eks 25:31 n Eks 27:20 o Eks 30:1 Eks 37:25 Eks 40:5

p Eks 30:34, 35 q Eks 27:1 r Eks 30:18 Eks 38:8

 Mulongo 2 a Eks 27:9 b Eks 27:19 c Eks 31:6, 10 Eks 39:33, 41

d Eks 39:1 e Eks 25:2 Eks 36:2 2Ko 8:12 2Ko 9:7

f Eks 38:24 g Eks 28:3 Eks 31:6 Eks 36:8

lamba bia kulembeleja bua lupangu, a makunji alu ne ntaku yawu mikale ne masoso; tshilamba tshia ku tshibuelelu tshia lupangu; 18 mpopo ya ntenta wa tshitendelelu ne mpopo ya lupangu ne mionji yayi; b 19 bilamba biluka bimpe menemene c bua kuenza nabi mudimu muaba munsantu, bilamba bia tshijila bia muakuidi Alona d, ne bilamba bia bana bende ba balume bua kuenzabu mudimu wa buakuidi.’” 20 Nunku tshisumbu tshijima tshia bena Isalele tshiakumbuka kumpala kua Mose. 21 Pashishe muntu yonso uvua muoyo wende umuenzeja e ne muntu yonso uvua lungenyi lumusaka, wakalua ne dipa dia Yehowa bua mudimu wa ku ntenta wa kusambakena, bua midimu yende yonso, ne bua bilamba bia tshijila. 22 Bakatungunuka ne kulua, bantu balume ne bantu bakaji, muntu yonso uvua muoyo wende musue, balua ne tukanu tua kulengeja natu pa bilamba, tukanu tua ku matshi, mpeta, ne bilengejilu bikuabu, pamue ne bintu bia mishindu yonso bia or. Bonso bakalua ne milambu1 yabu ya or kudi Yehowa. f 23 Bonso bavua ne buanda bua dikala dia ble, miosa mikunzubile ya mikoko, buanda bukunze kunzuu, line muimpe menemene, miosa ya mbuji, biseba bikunjija bia bimpanga bia mikoko, ne biseba bia nyama ya nkonga, bakalua nabi. 24 Bonso bavua bafila tshiamu tshia arjan ne tshiamu tshia mitaku bakalua ne dipa dia Yehowa, ne bonso bavua ne mabaya a mutshi wa musese bua tshitupa kayi tshionso tshia mudimu bakalua nawu. 25 Bantu bakaji bonso bavua bapiluke g bakaluka bintu ne bianza biabu, ne bakalua ne bintu 35:22 1 Anyi “milambu ya kukupakaja.”

EKESODE 35:26–36:7 bivuabu baluke: buanda bua dikala dia ble, miosa mikunzubile ya mikoko, buanda bukunze kunzuu, ne line muimpe menemene. 26 Bantu bakaji bonso bavua bapiluke ne bavua muoyo wabu ubenzeja, bakaluka miosa ya mbuji. 27 Bamfumu bakalua ne mabue a onikse ne mabue makuabu a kuasa pa efoda ne pa tshilamba tshia pa tshiadi, a 28 ne mafuta a mutshi wa bome, ne mafuta bua kutokesha ne bua manyi a kuelangana, b ne bua musenga wa manananshi wa mupuya muimpe. c 29 Bantu balume ne bantu bakaji bonso bavua mioyo yabu ibasaka, bakalua ne tshintu kampanda bua mudimu ˆ uvua Yehowa mutume dıyi ku butuangaji bua Mose bua kuenza; bena Isalele bakalua natshi bu mulambu wa budisuile kudi Yehowa. d 30 Pashishe Mose wakambila bena Isalele ne: “Monayi, Yehowa mmusungule Besalele muaˆ na wa Uli muana wa Hu wa mu tshisa tshia Yuda.e 31 Mmumuwuje ne nyuma wa Nzambi, umupesha meji, lungenyi ne dimanya dia kuenza midimu ya bianza ya mishindu yonso 32 bua kuenza bintu bilengeja bimpe, bua kuenza bintu ne or ne arjan ne tshiamu tshia mitaku, 33 bua kusonga mabue ne kuela mabue mu nyunguluilu, ne bua kuenza bintu bilengeja bimpe bia mishindu yonso bia mabaya. 34 Mmuele mu muoyo wende, yeye ne Oholiaba f muana wa Ahisamaka wa mu tshisa tshia Dana lungenyi lua kulongesha. 35 Mmubuwuje ne dimanya1g dia kuenza midimu yonso ya bunsenda, ya muntu utu uzola pa bilamba ne manda, ya muntu utu uluka bilamba ne bua35:35 1 Ku mua.: “muoyo wa meji.”

182 NSHAP. 35 a Eks 28:15, 28 Eks 39:15, 21

b Eks 30:23-25

nda bua dikala dia ble, miosa mikunzubile ya mikoko, buanda bukunze kunzuu ne line muimpe menemene, ne ya muluki wa bilamba.1 Bantu aba nebenze midimu ya mishindu yonso ne nebalongolole mushindu wa kuenza bintu bia mishindu yonso. “Besalele neenze mudimu pamue ne Oholiaba ne muntu yonso mupiluke1 udi Yehowa mupeshe meji ne lungenyi bua kumanya mushindu wa kuenza midimu yonso ya mudimu wa tshijila anu mudi Yehowa mutuˆ me dıyi bua kuenza.” a 2 Nunku Mose wakabikila Besalele ne Oholiaba ne muntu yonso mupiluke uvua Yehowa muteke meji munda muende, b muntu yonso uvua muoyo wende mumuenzeje bua kudifila bua kuenza mudimu. c 3 Pashishe bakangata kudi Mose bintu bionso d bivua bena Isalele bafile bua mudimu wa muaba wa tshijila. Kadi bobu bavua anu batungunuka ne kumutuadila milambu ya budisuile dinda dionso. 4 Nunku panyima pa bamane kubanga mudimu wa tshijila, bena mudimu bonso bapiluke bavua balua benda bapinganangana, 5 ne bavua bambila Mose ne: “Bantu badi balua ne bintu bia bungi menemene kupita bidi bikengedibua bua muˆ dimu udi Yehowa mutume dıyi bua kuenza.” 6 Ke Mose kuaˆ mba bua bele dıyi mu tshitudilu tshijima ne: “Balumiana ne bakajana, kanulu kabidi ne bintu bikuabu bua disangisha dia bintu bia tshijila to.” Nunku bakakanda bantu bua kabalu kabidi ne bintu bikuabu to. 7 Bintu abi bivua bikumbane bua mudimu wonso kuenzekawu, bipite too ne kupita.

36

c Eks 30:34, 35

d Eks 36:5 2Ko 9:7

e Eks 31:2-6

f Eks 36:1

g Eks 31:3 

Mulongo 2  NSHAP. 36 a Eks 25:9 Eks 31:6

b Eks 28:3 Eks 35:10

c Eks 35:21, 26

d Eks 35:5-9 Nsu 3:9 2Ko 9:7

35:35 1 Tang. Diumv. 36:1 1 Ku mua.: “muntu yonso udi ne muoyo wa meji.”

183 8 Nunku bena mudimu bonso bapiluke a bakenza ntenta wa tshitendelelu b ne bilamba bia ntenta dikumi bienza ne buanda buluka bua line muimpe menemene, ne buanda bua dikala dia ble, ne miosa mikunzubile ya mikoko, ne buanda bukunze kunzuu; yeye1 wakabienza ne bakeluba bazolapu ne buanda. c 9 Tshilamba tshia ntenta tshionso tshivua ne nkubita1 28 mu bule ne nkubita inayi mu butshiama. Bilamba bia ntenta bionso bivua bunene bumue. 10 Nunku wakalamakaja bilamba bia ntenta bitanu kaba kamue, kulamakajaye kabidi bilamba bia ntenta bikuabu bitanu kaba kamue. 11 Pashishe wakenza makoshi ne buanda bua dikala dia ble ku muelelu kua tshilamba tshia ntenta tshimue muaba uvuabu ne bua kutshilamakajila. Wakenza kabidi bia muomumue ku muelelu kua tshilamba tshia ntenta tshivua ku ndekelu muaba wa muomumue uvuabu ne bua kutshilamakajila. 12 Wakenza makoshi 50 ku tshilamba tshia ntenta tshimue ne makoshi 50 ku muelelu mukuabu kua tshilamba tshia ntenta muaba uvuabu ne bua kutshilamakajila, bua makoshi ikale matangilangane. 13 Ndekelu wa bionso wakenza tukanu tua kukanga natu 50 tua or, ne wakalamakaja bilamba bia ntenta kaba kamue ne tukanu atu, nunku ntenta wa tshitendelelu wakalua tshintu tshimue. 14 Pashishe wakenza bilamba bia ntenta ne miosa ya mbuji bua ntenta wa kubuikila pa mutu pa ntenta wa tshitendelelu. Wakenza bilamba bia ntenta 11. d 15 Tshilamba tshia ntenta tshionso tshivua ne nkubita 30 mu 36:8 1 Bidi bimueneka ne: badi bakula bua Besalele. 36:9 1 Nkubita uvua ne santimetre 44,5. Tang. Tshis. B14.

EKESODE 36:8-24 NSHAP. 36 a Eks 31:6

b Eks 25:9 Eks 39:32 Eb 9:9

c Eks 26:1-6

d Eks 26:7-11 

Mulongo 2 a Eks 26:14

b Eks 25:10, 23 Eks 27:1 Eks 30:5 Eks 36:36

c Eks 26:15-18

bule ne nkubita inayi mu butshiama. Bilamba bia ntenta bionso 11 bivua bunene bumue. 16 Pashishe wakalamakaja bilamba bia ntenta bitanu kaba kamue, kulamakajaye bilamba bia ntenta bikuabu bisambombo kaba kamue. 17 Wakenza kabidi makoshi 50 ku muelelu kua tshilamba tshia ntenta tshivua ku ndekelu, muaba wa kutshilamakajila, kuenzaye kabidi makoshi 50 ku muelelu kua tshilamba tshia ntenta tshikuabu tshivuabu batshilamakaja natshi. 18 Pashishe wakenza tukanu tua kukanga natu 50 tua tshiamu tshia mitaku bua kulamakaja ntenta kaba kamue bua alue tshintu tshimue. 19 Wakenza tshibuikilu tshia ntenta ne biseba bikunjija bia bimpanga bia mikoko ne tshibuikilu tshia biseba bia nyama ya nkonga bua kubuikila pa mutu patshi. a 20 Pashishe wakenza nyunguluilu ya ntenta wa tshitendelelu ne mabaya a mutshi wa musese, b mimanyika kuulu. c 21 Nyunguluilu yonso uvua ne nkubita dikumi mu bule ne nkubita umue ne tshitupa mu butshiama. 22 Nyunguluilu yonso uvua ne tupayikilu1 tubidi tulamakaja kamue ku kakuabu. Ke muakenzaye nyunguluilu yonso ya ntenta wa tshitendelelu nanku. 23 Nunku wakenza nyunguluilu bua luseke lua ku sud lua ntenta wa tshitendelelu, nyunguluilu 20, luseke ludi lutangile ku sud. 24 Pashishe wakenza ntaku 40 ya tshiamu tshia arjan mikale ne masoso ya kuteka muinshi mua nyunguluilu 20, ntaku ibidi mikale ne masoso muinshi mua nyunguluilu umue bua tupayikilu tuende tubidi, ne ntaku ibidi mikale ne masoso muinshi mua nyunguluilu yonso uvua ulonda 36:22 1 Anyi “mabaya malulame.”

EKESODE 36:25–37:6 bua tupayikilu tuende tubidi.a 25 Bua luseke lukuabu lua ntenta wa tshitendelelu, luseke lua ku nord, wakenza nyunguluilu 20, 26 ne ntaku yayi 40 ya tshiamu tshia arjan mikale ne masoso, ntaku ibidi mikale ne masoso muinshi mua nyunguluilu umue ne ntaku ibidi mikale ne masoso muinshi mua nyunguluilu mikuabu yonso. 27 Bua luseke lua panyima pa ntenta wa tshitendelelu lua ku ouest, wakenza nyunguluilu isambombo. b 28 Wakenza nyunguluilu ibidi bua yikale bipanda bia mu matumba a ntenta wa tshitendelelu mu matumba abidi a panyima. 29 Bipanda bivua bilamakaja bibidi kumbukila kuinshi too ne kuulu, too ne muaba uvua tshikanu tshia kumpala. Ke tshivuaye muenze ne bipanda bibidi bia mu matumba abi. 30 Nunku nyunguluilu yonso ivua muanda mukulu ne ntaku yayi 16 ya tshiamu tshia arjan mikale ne masoso, ntaku ibidi mikale ne masoso muinshi mua nyunguluilu yonso. 31 Pashishe wakenza mikamba ne mutshi wa musese, mikamba itanu bua nyunguluilu ya luseke lumue lua ntenta wa tshitendelelu c 32 ne mikamba itanu bua nyunguluilu ya luseke lukuabu lua ntenta wa tshitendelelu ne itanu bua nyunguluilu ya ntenta wa tshitendelelu bua luseke lua panyima lua ku ouest. 33 Wakenza mukamba wa pankatshi bua wupitshile pankatshi pa nyunguluilu kumbukila ku ditengu dimue too ne ku dikuabu. 34 Wakalamika or ku nyunguluilu yonso, kuenzaye bikanu biayi bia or bua kubuejamu mikamba, ne kulamikaye or ku mikamba ayi. d 35 Pashishe wakenza tshilamba tshia kukosolola natshi e ne buanda bua dikala dia ble, ne

184 NSHAP. 36 a Eks 26:19-21

b Eks 26:22-25

c Eks 26:26-28

d Eks 26:29

e Eks 40:21 Eb 10:19, 20

 Mulongo 2 a Gen 3:24

b Eks 26:31, 32

c Eks 26:36, 37 

NSHAP. 37 d Eks 31:2-5 Eks 38:22

e Eks 40:3 Nom 10:33

f Eks 25:10-15

g Eb 9:4

h 2Ku 5:9

i Yos 3:8

j Lew 16:2, 14 1Ku 28:11

miosa mikunzubile ya mikoko ne buanda bukunze kunzuu ne buanda buluka bua line muimpe menemene. Wakazolapu bakeluba a ne buanda. b 36 Pashishe wakatshienzela makunji anayi a mutshi wa musese, kualamikaye or, pamue ne ndobo ya or, kuenzelaye kabidi makunji au ntaku inayi ya tshiamu tshia arjan mikale ne masoso. 37 Pashishe wakenza tshilamba tshia ku tshibuelelu tshia ntenta ne buanda bua dikala dia ble, ne miosa mikunzubile ya mikoko, ne buanda bukunze kunzuu, ne buanda buluka bua line muimpe menemene biluka pamue, c 38 kuenzaye kabidi makunji atshi atanu ne ndobo yawu. Wakalamika or ku nsongo yawu ne ku bikuatakajilu1 biawu, kadi ntaku yawu itanu mikale ne masoso ivua ya tshiamu tshia mitaku. Pashishe Besaleled wakenza Mushete e ne mabaya a mutshi wa musese. Uvua ne nkubita1 ibidi ne tshitupa mu bule, nkubita umue ne tshitupa mu butshiama ne nkubita umue ne tshitupa mu butumbuke. f 2 Yeye wakawulamika or muimpe menemene munda ne pambelu, kuwunyungululaye ne muelelu1 wa or.g 3 Pashishe wakawenzela bikanu binayi bia or bia kuasa ku mutu kua mikolo yawu inayi, bikanu bibidi ku luseke lumue ne bikanu bibidi ku luseke lukuabu. 4 Pashishe wakenza mikamba ne mutshi wa musese, kuyilamikaye or. h 5 Pashishe wakabueja mikamba ayi mu bikanu ku nseke ya Mushete bua kuambula nayi Mushete au. i 6 Wakenza tshibuikidiji tshia or muimpe menemene.j Tshivua

37

36:38 1 Anyi “nkanu; bikanu; bitata” bua kusuika nabi. 37:1 1 Nkubita uvua ne santimetre 44,5. Tang. Tshis. B14. 37:2 1 Anyi “mubangubangu mulengeja.”

185 ne nkubita ibidi ne tshitupa mu bule ne nkubita umue ne tshitupa mu butshiama. a 7 Pashishe wakenza bakeluba babidi b ku ntengu yonso ibidi ya tshibuikidiji ne or mufula. c 8 Mukeluba umue uvua ku ditengu dimue ne mukeluba mukuabu ku ditengu dikuabu. Wakenza bakeluba ku ntengu yonso ibidi ya tshibuikidiji. 9 Bakeluba babidi abu bavua babalule mapuapua abu matangija muulu, babuikile tshibuikidiji ne mapuapua abu.d Bavua batangilangane ne mpala yabu ivua mitangija pa tshibuikidiji. e ˆ 10 Pashishe wakenza mesa ne mabaya a mutshi wa musese.f ˆ Mesa avua ne nkubita ibidi mu bule, nkubita umue mu butshiama ne nkubita umue ne tshitupa mu bule bua muulu. g 11 Wakaalamika or muimpe menemene, kuanyungululaye ne muelelu1 wa or. 12 Pashishe wakenza mubangubangu wa bunene bua tshianza2 kumpenga kuawu ne muelelu1 wa or ku mubangubangu au. ˆ 13 Pashishe wakenzela mesa au bikanu binayi bia or, kuasaye bikanu abi ku matumba anayi muaba uvuabu bashile mikolo inayi. 14 Bikanu bivua pabuipi ne mubangubangu bua kuikalabi bikuata mikamba ivuabu bambula nayi ˆ mesa. 15 Pashishe wakenza mikamba ne mutshi wa musese bua ˆ kuambula nayi mesa, kuyilamikaye or. 16 Pashishe kuenzaye ˆ bintu bia kuteka ku mesa ne or muimpe menemene: malongo, makopo, bibakudi ne mbidika, bivuabu bapongolola nabi milambu ya bia kunua. h 17 Pashishe wakenza tshitekelu tshia miendu i tshia or muimpe menemene. Wakenza tshitekelu tshia miendu ne or mufula.

EKESODE 37:7-23 NSHAP. 37 a Eks 25:17-20

b Gen 3:24

c Eks 40:20

d Eb 9:5

e 1Sm 4:4 Mis 80:1

f Eks 40:4

g Eks 25:23-28

h Eks 25:29

i Eks 40:24 Lew 24:4 2Ku 13:11

37:11, 12 1 Anyi “mubangubangu mule-  ngeja.” 37:12 2 Santimetre mitue Mulongo 2 ku 7,4. Tang. Tshis. B14. a Eks 25:31-39

Tshitaku tshiatshi, mulamba watshi, tuntaku tuatshi tua bilongo, bilongo biatshi bitshidi bivungamane, ne bilongo biatshi bikadi bikanguke bivua bienza ne tshipese tshimue tshijima. a 18 Matamba asambombo avua mapatuke mu nseke yatshi, matamba asatu a tshitekelu tshia miendu mu luseke lumue ne matamba asatu mu luseke lukuabu. 19 Ku ditamba dionso dia luseke lumue kuvua tuntaku tusatu tua bilongo tuenza bu mudi bilongo bia mutshi wa amande ne bilongo bitshidi bivungamane ne bilongo bikadi bikanguke bienda bishintakanangana, ne ku ditamba dionso dia luseke lukuabu kuvua tuntaku tusatu tua bilongo tuenza bu mudi bilongo bia mutshi wa amande ne bilongo bitshidi bivungamane ne bilongo bikadi bikanguke bienda bishintakanangana. Wakenza nunku bua matamba onso asambombo avua mapatuke ku mulamba wa tshitekelu tshia miendu. 20 Ku mulamba wa tshitekelu tshia miendu kuvua tuntaku tunayi tua bilongo tuenza bu mudi bilongo bia mutshi wa amande, ne bilongo bitshidi bivungamane ne bilongo bikadi bikanguke bienda bishintakanangana. 21 Kuvua tshilongo tshitshidi tshivungamane muinshi mua matamba atshi abidi a kumpala avua mapatuke ku mulamba ne tshilongo tshitshidi tshivungamane muinshi mua matamba abidi avua alonda, ne tshilongo tshitshidi tshivungamane muinshi mua matamba makuabu abidi avua alonda, bua matamba asambombo avua mapatuke ku mulamba wa tshitekelu tshia miendu. 22 Bilongo bitshidi bivungamane ne matamba ne tshitekelu tshia miendu tshionso bivua bienza bua bikale tshipese tshimue tshia or muimpe menemene, or mufula. 23 Pashishe

EKESODE 37:24–38:11 wakenza miendu yatshi muanda mutekete a ne tushola tuatshi tua kukoka natu mikaba ya miendu1 ne bintu biatshi bia kuambuila kapia, ne or muimpe menemene. 24 Wakatshienza, tshiotshi pamue ne bintu biatshi bionso, ne ntalanta1 mujima wa or muimpe menemene. 25 Pashishe wakenza tshioshelu tshia musenga wa manananshi b ne mabaya a mutshi wa musese. Tshivua ne nseke inayi ya bule bumue, nkubita umue mu bule ne nkubita umue mu butshiama ne nkubita ibidi mu butumbuke. Nsengu yatshi neyikale mienzelaku. c 26 Wakatshilamika or muimpe menemene pa mutu patshi ne ku nseke yatshi yonso, ne ku nsengu yatshi, ne wakatshinyungulula ne muelelu1 wa or. 27 Wakatshienzela bikanu bibidi bia or kuinshi kua muelelu1 uvua mutshinyunguluke ku nseke ibidi ivua mitangilangane bua bikuate mikamba ya kutshiambula nayi. 28 Pashishe wakenza mikamba ne mutshi wa musese, kuyilamikaye or. 29 Wakenza kabidi manyi a tshijila a kuelangana, d ne musenga wa manananshi muimpe menemene, wa mupuya muimpe, e musambakaja bimpe menemene.1 Wakenza tshioshelu tshia mulambu wa kuosha ne mabaya a mutshi wa musese. Tshivua ne nseke inayi ya bule bumue, nkubita1 itanu mu bule, nkubita itanu mu butshiama ne nkubita isatu mu butumbuke.f 2 Pashishe wakenza nsengu pa matumba atshi anayi. Nse-

186 NSHAP. 37 a Nom 8:2

b Eks 30:7 Eks 40:5 Mis 141:2 Bua 8:3

c Eks 30:1-5

d Eks 30:25, 33 Eks 40:9

e Eks 30:34, 35 Mis 141:2

 NSHAP. 38 f Eks 27:1-8 Eks 40:10

 Mulongo 2 a 2Ku 1:5

38

37:23 1 Anyi “tukuatshilu tuatshi; nkala yatshi.” 37:24 1 Ntalanta uvua ne kilo 34,2. Tang. Tshis. B14. 37:26, 27 1 Anyi “mubangubangu mulengeja.” 37:29 1 Anyi “bu mudimu wa muenji wa manyi.” 38:1 1 Nkubita uvua ne santimetre 44,5. Tang. Tshis. B14.

b Eks 30:18 Lew 8:11 1Bk 7:23

c Eks 40:8

d Eks 27:9-15

ngu yatshi ivua mienzelaku. Pashishe wakatshilamika tshiamu tshia mitaku.a 3 Pashishe wakenza bintu bia tshioshelu bionso: mbeketshi, bikasu, bibakudi, nsomo, ne bintu bia kuambuila kapia. Wakenza bintu biatshi bionso ne tshiamu tshia mitaku. 4 Wakenzela kabidi tshioshelu kakanu kaluka ne nkanu ya tshiamu tshia mitaku muinshi mua mubangubangu, kuinshi lua pankatshi patshi. 5 Wakenza bikanu binayi mu matumba anayi pabuipi ne kakanu ka tshiamu tshia mitaku bua kukuatabi mikamba. 6 Pashishe wakenza mikamba ya mutshi wa musese, kuyilamikaye tshiamu tshia mitaku. 7 Wakabueja mikamba ayi mu bikanu bivua mu nseke ya tshioshelu bua kutshiambula nayi. Wakenza tshioshelu atshi tshienze bu mushete wa mabaya mutubuluke. 8 Pashishe wakenza dilongo dinene dia tshiamu tshia mitakub ne tshintu tshia kuditekela tshia tshiamu tshia mitaku; wakabienza ne mmuenu1 ya bantu bakaji bavua balongolola bua kuenza mudimu ku tshibuelelu tshia ntenta wa kusambakena. 9 Pashishe wakenza lupangu.c Bua luseke lua ku sud kua lupangu, ludi lutangile ku sud, wakenza bilamba bia kulembeleja ne buanda buluka bua line muimpe menemene, bule bua nkubita lukama. d 10 Kuvua makunji 20 ne ntaku 20 ya tshiamu tshia mitaku mikale ne masoso, ne ndobo ya ku makunji ne bikuatakajilu1 biawu bivua bia tshiamu tshia arjan. 11 Bua luseke lua ku nord, kuvua kabidi nkubita lukama ya bilamba bilembeleja. Makunji abi 20 38:8 1 Mmumue ne: mmuenu ya tshiamu miengeleja bimpe menemene. 38:10 1 Anyi “nkanu; bikanu; bitata” bua kusuika nabi.

187 ne ntaku yawu 20 mikale ne masoso bivua bia tshiamu tshia mitaku. Ndobo ya ku makunji ne bikuatakajilu1 biawu bivua bia tshiamu tshia arjan. 12 Kadi bua luseke lua ku ouest, bilamba bilembeleja bivua bule bua nkubita 50. Kuvua makunji dikumi ne ntaku dikumi mikale ne masoso; ndobo ya ku makunji ne bikuatakajilu1 biawu bivua bia tshiamu tshia arjan. 13 Bule bua luseke lua ku est, ˆ lua kudi dıba dipatukila, buvua bua nkubita 50. 14 Kuvua bilamba bilembeleja bule bua nkubita 15 luseke lumue lua tshibuelelu, ne makunji asatu ne ntaku isatu mikale ne masoso. 15 Bua luseke lukuabu lua tshibuelelu tshia lupangu, kuvua bilamba bilembeleja bule bua nkubita 15, ne makunji asatu ne ntaku isatu mikale ne masoso. 16 Bilamba bilembeleja bionso bivua binyunguluke lupangu bivua bienza ne buanda buluka bua line muimpe menemene. 17 Ntaku mikale ne masoso ya makunji ivua ya tshiamu tshia mitaku, ndobo ya makunji ne bikuatakajilu1 biawu bivua bia tshiamu tshia arjan, nsongo yawu ivua milamika tshiamu tshia arjan, ne kuvua bintu bia kusuika nabi bia tshiamu tshia arjan bua makunji onso a ku lupangu.a 18 Tshilamba tshia ku tshibuelelu tshia lupangu tshivua tshiluka ne buanda bua dikala dia ble, ne miosa mikunzubile ya mikoko, ne buanda bukunze kunzuu ne buanda buluka bua line muimpe menemene. Tshivua ne nkubita 20 mu bule, ne nkubita itanu mu butumbuke, ne butumbuke ebu buvua bua muomumue ne bua bilamba bilembeleja bia ku lupangu.b 19 Makunji atshi anayi ne ntaku yawu inayi mikale ne masoso bivua bia tshiamu 38:11, 12, 17, 19 1 Anyi “nkanu; bikanu; bitata” bua kusuika nabi.

EKESODE 38:12-26 NSHAP. 38 a Eks 27:17

b Eks 27:16 

Mulongo 2 a Eks 27:19

b Eks 25:16 Eks 31:18 Nom 17:7

c Nom 3:6 Nom 4:46, 47

d Eks 6:23 Nom 4:28 1Ku 6:3

e Eks 31:2-5 Eks 35:30 Eks 36:1 Eks 37:1 2Ku 1:5

f Eks 31:6 Eks 35:34 Eks 36:2

g Eks 35:22

h Eks 30:15

i Eks 12:37 Nom 1:45, 46

tshia mitaku. Ndobo yawu ivua ya tshiamu tshia arjan ne nsongo yawu ne bikuatakajilu1 biawu bivua bilamika tshiamu tshia arjan. 20 Mpopo yonso ya ntenta wa tshitendelelu ne ivua ku lupangu lujima ivua ya tshiamu tshia mitaku. a 21 Edi ndibala dia bintu bia mu ntenta wa tshitendelelu, ntenta wa Bujadiki, b divuabu benze ku ˆ dıyi dia Mose, mudimu uvua bena Lewi c benze ku bulombodi bua ˆ Itama d muana wa muakuidi Alona. 22 Besalele e muana wa Uli ˆ muana wa Hu wa mu tshisa tshia Yuda wakenza bionso bivua Yehoˆ wa mutumine Mose dıyi bua kuenza. 23 Uvua ne Oholiaba f muana wa Ahisamaka wa mu tshisa tshia Dana, muntu uvua nsenda ne uvua uzola pa bilamba ne manda ne uvua uluka bilamba ne buanda bua dikala dia ble, miosa mikunzubile ya mikoko, buanda bukunze kunzuu, ne line muimpe menemene. 24 Or yonso uvuabu benze nende mudimu bua midimu yonso ya muaba wa tshijila uvua bungi bua muomumue ne bua or wa mulambu wa kukupakaja, g mmumue ne: ntalanta1 29 ne nshekele2 730 bilondeshile nshekele wa muaba wa tshijila.3 25 Bungi bua arjan uvua bantu ba mu tshisumbu baˆ vuabu bafunde mena bafile buvua bua ntalanta lukama ne nshekele 1775 bilondeshile nshekele wa muaba wa tshijila.3 26 Muntu yonso wa munkatshi mua baˆ ntu bavuabu bafunde mena, kutuadijila ku bidimu 20 kubanda, h wakafila tshitupa tshia nshekele bilondeshile nshekele wa muaba wa tshijila,3 ne bantu abu bavua 603550. i 38:24 1 Ntalanta uvua ne kilo 34,2. Tang. Tshis. B14. 2 Nshekele uvua ne grame 11,4. Tang. Tshis. B14. 38:24-26 3 Anyi “bilondeshile nshekele wa tshijila.”

EKESODE 38:27–39:11 27 Dienza dia ntaku mikale ne masoso ya muaba wa tshijila ne ntaku mikale ne masoso ya tshilamba tshia kukosolola natshi diakangata ntalanta lukama; ntaku lukama mikale ne masoso ivua bungi bumue ne ntalanta lukama, ntalanta umue bua ntaku yonso muikale ne disoso.a 28 Wakenza ndobo ya makunji ne nshekele ya tshiamu tshia arjan 1775, kulamikaye tshiamu tshia arjan ku nsongo yawu ne kualamakajaye pamue. 29 Mulambu1 wa tshiamu tshia mitaku uvua wa ntalanta 70 ne nshekele 2400. 30 Wakenza natshi ntaku mikale ne masoso ya ku tshibuelelu tshia ntenta wa kusambakena, tshioshelu tshia tshiamu tshia mitaku ne kakanu katshi ka tshiamu tshia mitaku, bintu bionso bia tshioshelu, 31 ntaku mikale ne masoso ya ku lupangu lujima, ntaku mikale ne masoso ya ku tshibuelelu tshia lupangu, mpopo yonso ya ntenta wa tshitendelelu ne mpopo yonsob ya ku lupangu lujima. Bakenza bilamba biluka bimpe menemene ne buanda bua dikala dia ble ne miosa mikunzubile ya mikoko ne buanda bukunze kunzuu c bua kuenza nabi mudimu muaba wa tshijila. Bakenza bilamba bia tshijila bia Alona, d anu muvua Yehowa ˆ mutumine Mose dıyi bua kuenza. 2 Wakenza efoda e ne or, ne buanda bua dikala dia ble, ne miosa mikunzubile ya mikoko, ne buanda bukunze kunzuu, ne buanda buluka bua line muimpe menemene. 3 Bakabatalaja bitata bia or, kubivuijabu bipepele menemene, kubikosabu bua kuenza nshinga ya kubuejakaja ne buanda bua dikala dia ble, ne miosa mikunzubile ya mikoko, ne buanda bukunze kunzuu,

188 NSHAP. 38 a Eks 26:19-21 Eks 26:25, 32

b Eks 27:19 

NSHAP. 39 c Eks 35:23

d Eks 28:4, 5 Eks 29:5 Eks 35:10, 19

e Eks 28:6-8 Lew 8:7

 Mulongo 2 a Eks 29:5

39

38:29 1 Anyi “mulambu wa kukupakaja.”

b Eks 28:9, 10

c Eks 28:12

d Lew 8:8

e Eks 28:15-21

ne buanda buluka bua line muimpe menemene, ne bakamulengeja ne buanda. 4 Bakenza bilamba bia pa makaya bua efoda bivua bitelelaku, ne efoda uvua mulamakaja kudibi ku mielelu yende ibidi. 5 Mukaba muluka1 uvua mutelela ku efoda bua kumulama musuika kaba kende a uvua pawu muluka ne bintu bia muomumue: ne or, ne buanda bua dikala dia ble, ne miosa mikunzubile ya mikoko, ne buanda bukunze kunzuu ne buanda buluka bua line muimpe menemene, anu muvua Yehowa mutumiˆ ne Mose dıyi bua kuenza. 6 Pashishe bakela mabue a onikse mu nyunguluilu ya or, ne ˆ bakuondolapu mena a bana ba Isalele, anu muvuabu buondola tshitampi. b 7 Bakaasa pa bilamba bia pa makaya bia efoda bua ikale mabue a tshivulukilu bua bana ba Isalele, c anu muˆ vua Yehowa mutumine Mose dıyi bua kuenza. 8 Pashishe bakenza tshilamba tshia pa tshiadi d mushindu utu muntu utu ulengeja bilamba ne manda wenza, anu muvuabu benze efoda, ne or, ne buanda bua dikala dia ble, ne miosa mikunzubile ya mikoko, ne buanda bukunze kunzuu, ne buanda buluka bua line muimpe menemene. e 9 Tshivua tshilua ne nseke inayi ya bule bumue pavuabu batshitshibulula mu bitupa bibidi. Bakenza tshilamba tshia pa tshiadi tshivua, pavuabu batshitshibulula mu bitupa bibidi, tshikale ne bule ne butshiama bua ntanta wa tshianza tshibalula.1 10 Bakasapu milongo inayi ya mabue. Mulongo wa kumpala uvua ne dibue dia ribi, dia topaze ne dia emerode. 11 Mulongo muibidi uvua ne dibue dia 39:5 1 Anyi “mukaba wa mu tshimono.” 39:9 1 Santimetre mitue ku 22,2. Tang. Tshis. B14.

189 tirkuaze, dia safire ne dia jaspe. 12 Mulongo muisatu uvua ne dibue dia lesheme,1 dia agate ne dia ametiste. 13 Mulongo muinayi uvua ne dibue dia krizolite, dia onikse ne dia jade. Bavua baele mu nyunguluilu ya or. 14 Mabue au avua apetangana ˆ ne mena 12 a bana ba Isaleˆ le, ne mena avua muondola anu ˆ bu tshitampi, dına dionso dileja tshimue tshia ku bisa 12. 15 Pashishe bakenza shene miluka mienze bu mionji ya or muimpe menemene pa tshilamba tshia pa tshiadi. a 16 Bakenza kabidi nyunguluilu ibidi ya or ne tukanu tubidi tua or, bobu kuasa tukanu tubidi atu mu matumba abidi a tshilamba tshia pa tshiadi. 17 Pashishe kubuejabu mionji ibidi ya or mu tukanu tubidi tuvua mu matumba a tshilamba tshia pa tshiadi. 18 Kubuejabu kabidi nsongo ibidi ya mionji ibidi ayi mu nyunguluilu ibidi, kuyisuikilabu ku bilamba bia pa makaya lua kumpala kua efoda. 19 Bakenza kabidi tukanu tubidi tua or, kutuasabu mu matumba abidi a ku muelelu wa munda wa tshilamba tshia pa tshiadi udi mutangile ku efoda. b 20 Pashishe bakenza tukanu tukuabu tubidi tua or, kutuasabu lua kumpala kua efoda, kuinshi kua bilamba bia pa makaya, ku mutu kua muaba udi mukaba muluka1 utuangana ne efoda. 21 Ndekelu wa bionso, bakasuika muonji wa dikala dia ble ku tukanu tua tshilamba tshia pa tshiadi ne ku tukanu tua efoda bua tshilamba tshia pa tshiadi tshisombe kaba katshi pa efoda, ku mutu kua mukaba muluka,1 39:12 1 Dibue dia mushinga mukole didi kadiyi dimanyike, pamuapa bakula bua dibue dia ambre, dia yasente, dia opale, anyi dia turmaline. 39:20, 21 1 Anyi “mukaba wa mu tshimono.”

EKESODE 39:12-29 NSHAP. 39 a Eks 28:22-25

b Eks 28:26-28 

Mulongo 2 a Eks 28:31-35

b Eks 28:39, 40

c Eks 28:4

d Eks 29:8, 9

e Eks 28:42

anu muvua Yehowa mutumine ˆ Mose dıyi bua kuenza. 22 Pashishe bakenza muzabi wa kawuyi maboko bua efoda, muluka kudi muluki wa bilamba,1 muluka wonso ne buanda bua dikala dia ble. a 23 Disoso dia muzabi wa kawuyi maboko divua lua munkatshi muawu, anu bu disoso dia kazaku ka mvita ka tuamu. Disoso diawu divua ne mubangubangu mudinyunguluke, bua kawupandiki to. 24 Pashishe bakenza bimuma bia grenade kuinshi kua muzabi wa kawuyi maboko ne buanda bua dikala dia ble, ne miosa mikunzubile ya mikoko, ne buanda bukunze kunzuu biluka pamue. 25 Bakenza kabidi tungonga tua or muimpe menemene, kutekabu tungonga atu munkatshi mua bimuma bia grenade kuinshi kuonso kua muzabi wa kawuyi maboko, munkatshi mua bimuma bia grenade; 26 bakenza bua kangonga kamue kalonde tshimuma tshia grenade, kangonga kamue ne tshimuma tshia grenade, kuinshi kuonso kua muzabi wa kawuyi maboko uvuabu bavuala bua kuenza nawu mudimu, anu muvua Yehowa mutumiˆ ne Mose dıyi bua kuenza. 27 Bakenzela kabidi Alona ne bana bende ba balume mizabi ya line muimpe menemene miluka kudi muluki wa bilamba,1b 28 ne tshilamba tshia kujingila ku mutu, c ne tshilamba tshilengeja tshia kuvuala ku mutu d tshia line muimpe menemene, ne tuputula1 tua buanda buluka bua line e muimpe menemene, 29 ne mukaba wa tshilamba muenza ne buanda buluka bua line muimpe menemene, ne buanda bua dikala dia ble, ne miosa mikunzubile ya mikoko, 39:22, 27 1 Tang. Diumv. 39:28 1 Anyi “bilamba bia muinshi.”

EKESODE 39:30–40:5 ne buanda bukunze kunzuu biluka pamue, anu muvua Yehoˆ wa mutumine Mose dıyi bua kuenza. 30 Ndekelu wa bionso bakenza tshitata tshia or muimpe menemene tshivua tshibalakana, tshimanyinu tshia tshijila tshia dibanjijibua,1 bobu kufundapu miaku anu mutu muntu wondola pa tshitampi, ufundapu ne: “Bunsantu mbua Yehowa.” a 31 Bakasuikaku muonji muenza ne buanda bua dikala dia ble bua kutshisuikila pa tshilamba tshia kujingila ku mutu, anu muˆ vua Yehowa mutumine Mose dıyi bua kuenza. 32 Nunku mudimu wonso wa ntenta wa tshitendelelu, ntenta wa kusambakena, wakajika, ne bena Isalele bakenza bintu bionso bivua Yehowa mutumine ˆ Mose dıyi bua kuenza. b Bakenza anu nanku. 33 Nunku bakalua ne ntenta wa tshitendelelu c kudi Mose, ntenta d ne bintu biende bionso: tukanu tua kumukanga natu, e nyunguluilu yende ya mabaya, f mikamba yende, g makunji ende ne ntaku yende mikale ne masoso; h 34 tshibuikilu tshia biseba bikunjija bia bimpanga bia mikoko, i tshibuikilu tshia biseba bia nyama ya nkonga, tshilamba tshia kukosolola natshi; j 35 mushete wa Bujadiki ne mikamba yawu k ya kuwambuiˆ la ne tshibuikidiji; l 36 mesa, bintu biawu bionso m ne mampa a dileja; 37 tshitekelu tshia miendu tshia or muimpe menemene, miendu yatshi n miteka mu mulongo, ne bintu biatshi bionso o ne mafuta a kutokesha nawu; p 38 tshioshelu q tshia or, manyi a kuelangana, r musenga wa manananshi wa mupuya muimpe, s tshilamba t tshia mu mushiku wa 39:30 1 Anyi “tshikata tshia tshijila.”

190 NSHAP. 39 a Eks 28:36, 37 Lew 8:9

b Eks 25:40 Eb 8:5

c Eks 36:8 d Eks 36:14 e Eks 36:18 f Eks 36:20 g Eks 36:31 h Eks 36:24 i Eks 36:19 j Eks 36:35 k Eks 37:1, 4 l Eks 37:6 m Eks 37:10, 16 n Eks 37:17, 23 o Eks 25:38 p Eks 35:27, 28 q Eks 37:25 r Eks 37:29 s Eks 30:34, 35 t Eks 36:37 

Mulongo 2 a Eks 38:1, 4 b Eks 38:6 c Eks 38:30 d Eks 30:18 Eks 38:8

e Eks 38:9-11 f Eks 38:18 g Eks 38:20 h Eks 28:3 i Eks 35:10 Eks 36:1

 NSHAP. 40 j Nom 7:1 k Eks 25:21 l Nom 4:5 Eb 9:3

m Eks 26:35 n Eks 25:31 Eb 9:2

o Eks 25:37 p Eks 30:1 q Eks 26:36

mbelu wa ntenta; 39 tshioshelu tshia tshiamu tshia mitaku a ne kakanu katshi ka tshiamu tshia mitaku, mikamba yatshi b ya kutshiambuila, bintu biatshi bionso, c dilongo dinene ne tshintu tshia kuditekela; d 40 bilamba bia kulembeleja ku lupangu, makunji alu, ne ntaku yalu mikale ne masoso, e tshilamba f tshia ku tshibuelelu tshia lupangu, mionji ya ntenta ne mpopo yalu ya ntenta g ne bintu bionso bia kuenza nabi mudimu mu ntenta wa tshitendelelu, bua ntenta wa kusambakena; 41 bilamba biluka bimpe menemene bua kuenza nabi mudimu muaba munsantu, bilamba bia tshijila bia muakuidi Alona, h ne bilamba bia bana bende bua kuenzabu mudimu wa buakuidi. 42 Bena Isalele bakenza mudimu wonso bilondeshile bionso biˆ vua Yehowa mutumine Mose dıyi bua kuenza.i 43 Pavua Mose mutangile mudimu wabu wonso wakamona ne: bavua bawenze ˆ anu muvua Yehowa mutume dıyi bua kuenza; nunku Mose wakababenesha. Pashishe Yehowa wakambila Mose ne: 2 “Mu dituku dia kumpala dia ngondo wa kumpala, udi ne bua kuasa ntenta wa tshitendelelu, ntenta wa kusambakena.j 3 Utekamu mushete wa Bujadiki k ne ujike Mushete ne tshilamba tshia kukosolola natshi. l 4 Udi ne bua ˆ kubuejamu mesa, m kulonga bintu bia kutekapu, ne kubuejamu tshitekelu tshia miendu, n ne kutemesha miendu yatshi. o 5 Pashishe uteke tshioshelu tshia or bua musenga wa manananshi p kumpala kua mushete wa Bujadiki, wele tshilamba1 tshia ku tshibuelelu tshia ntenta wa tshitendelelu muaba watshi. q

40

40:5 1 Anyi “rido.”

191 6 “Udi ne bua kuteka tshioshelu tshia mulambu wa kuosha a kumpala kua tshibuelelu tshia ntenta wa tshitendelelu, ntenta wa kusambakena, 7 ne uteke dilongo dinene pankatshi pa ntenta wa kusambakena ne tshioˆ shelu, welamu mayi. b 8 Pashishe wase lupangu c lunyunguluke ntenta wa tshitendelelu ne wele tshilamba1d tshia ku tshibuelelu tshia lupangu. 9 Pashishe udi ne bua kuangata manyi a kuelangana e ne kuela ntenta wa tshitendelelu ne bintu bionso bidimu manyi, f ne kumujidila ne bintu biende bionso, bua alue tshintu tshia tshijila. 10 Udi ne bua kuela tshioshelu tshia mulambu wa kuosha ne bintu biatshi bionso manyi, ne kujidila tshioshelu, bua tshilue tshioshelu tshitambe tshijila. g 11 Pashishe wele dilongo dinene ne tshintu tshia kuditekela manyi ne udijidile. 12 “Pashishe ulue ne Alona ne bana bende ba balume pabuipi ne tshibuelelu tshia ntenta wa kusambakena, ubambiˆ le bua buowe mayi. h 13 Udi ne bua kuvuadika Alona bilamba bia tshijila, i kumuela manyi j ne kumujidila, ne neangenzele mudimu wa buakuidi. 14 Pashishe usemeje bana bende ba balume ne ubavuadike mizabi. k 15 Udi ne bua kubela manyi anu muuvua muele tatuabu l bua bangenzele mudimu wa buakuidi, ne diedibua diabu dia manyi nedienze bua batungunuke ne kuikala bakuidi mu bipungu biabu bionso bua kashidi.” m 16 Mose wakenza malu bilondeshile bionso bivua Yehowa ˆ mumutumine dıyi bua kuenza. n Wakenza anu nanku. 17 Mu ngondo wa kumpala, mu tshidimu tshibidi, mu dituku dia kumpala dia ngondo, bakasa ntenta wa tshitendele40:8, 28 1 Anyi “rido.”

EKESODE 40:6-28 NSHAP. 40 a Eks 38:1 b Eks 30:18 c Eks 27:9 d Eks 27:16 Eks 38:18

e Eks 30:23-25 f Lew 8:10 Nom 7:1

g Eks 29:36, 37 Lew 8:11

h Lew 8:6 i Eks 29:5 Lew 8:7

j Lew 8:12 Mis 133:2

k Lew 8:13 l Lew 8:30 m Eb 7:11 n Eks 39:43 Dut 4:2

 Mulongo 2 a Nom 7:1 Nom 9:15

b Eks 36:24 c Eks 26:15 d Eks 36:31 e Eks 26:7 f Eks 26:14 g Eks 31:18 h Eks 25:22 Eks 37:1

i Eks 37:4 1Bk 8:8

j Eks 37:6 1Ku 28:11

k Lew 16:2 l Eks 36:35 Eb 10:19, 20

m Eb 9:3 n Eks 37:10 Eb 9:2

o Eks 25:30 Mat 12:4

p Eks 37:17 q Eks 25:37 Eks 37:23

r Eks 30:1 Eks 37:25

s Eks 30:7 t Eks 30:34, 35 u Eks 26:36 Eks 36:37

lu. a 18 Pavua Mose muase ntenta wa tshitendelelu, wakateka ntaku mikale ne masoso b panshi, kuimanyikaye nyunguluilu ya mabaya, c kubuejaye mikamba, d ne kuimanyikaye makunji ende. 19 Wakabalula ntenta e pa mutu pa ntenta wa tshitendelelu, kutekaye tshibuikilu tshia ntenta pa mutu pende, f anu muvua Yehowa ˆ mutumine Mose dıyi bua kuenza. 20 Pashishe wakangata Bujadiki, g kubutekaye mu Mushete, h kubuejaye mikamba i ku Mushete, kutekaye tshibuikidiji j pa Mushete. k 21 Wakabueja Mushete mu ntenta wa tshitendelelu, kuelaye tshilamba tshia kukosolola natshi l muaba watshi bua kujika mushete wa Bujadiki, m anu muˆ vua Yehowa mutumine Mose dıyi bua kuenza. ˆ 22 Pashishe wakateka mesa n mu ntenta wa kusambakena luseke lua ku nord kua ntenta wa tshitendelelu pambelu pa tshilamba tshia kukosolola natshi, 23 ne wakalongapu milongo ya mampa o kumpala kua Yehowa, anu muvua Yehowa mutumine ˆ Mose dıyi bua kuenza. 24 Wakateka tshitekelu tshia miendu p mu ntenta wa kusambaˆ kena, kumpala kua mesa, luseke lua ku sud lua ntenta wa tshitendelelu. 25 Wakatemesha miendu q kumpala kua Yehowa, anu muvua Yehowa mutumine Mose ˆ dıyi bua kuenza. 26 Pashishe wakateka tshioshelu tshia orr mu ntenta wa kusambakena kumpala kua tshilamba tshia kukosolola natshi, 27 bua kuoshelapu s musenga wa manananshi wa mupuya muimpe, t anu muvua Yehowa mutuˆ mine Mose dıyi bua kuenza. 28 Pashishe wakela tshilamba1u tshia ku tshibuelelu tshia ntenta wa tshitendelelu muaba watshi.

EKESODE 40:29 –Malu adi mu LEWITIKI 29 Wakateka tshioshelu tshia mulambu a wa kuosha ku tshibuelelu tshia ntenta wa tshitendelelu, ntenta wa kusambakena, bua yeye kulambulapu mulambu wa kuosha b ne mulambu wa ntete, anu muvua Yehowa mutumiˆ ne Mose dıyi bua kuenza. 30 Pashishe wakateka dilongo dinene pankatshi pa ntenta wa kusambakena ne tshiosheˆ lu, yeye kuelamu mayi a kuowa. c 31 Mose ne Alona ne bana bende ba balume bakuowelaku ˆ mayi ku bianza ne ku makasa. ˆ 32 Dıba dionso divuabu babuela mu ntenta wa kusambakena anyi balua ku tshioshelu, bavua buoˆ wa mayi, d anu muvua Yehowa ˆ mutumine Mose dıyi bua kuenza. 33 Ndekelu wa bionso, wakasa lupangu e lunyunguluke ntenta wa tshitendelelu ne tshioshelu, kuelaye tshilamba1 tshia ku tshibuelelu tshia lupangu. f

b Eks 29:38 c Eks 30:18 d Eks 30:18, 19 e Eks 27:9 Eks 38:9

f Eks 38:18 

Mulongo 2 a Nom 9:15 Bua 15:8

b 2Ku 5:14 c Nom 10:11 Neh 9:19

d Nom 9:17, 22 e Eks 13:21 Nom 9:16 Mis 78:14

40:33 1 Anyi “rido.”

192

NSHAP. 40 a Eks 38:1

Nunku Mose wakajikija mudimu. 34 Ditutu diakatuadija kubuikila ntenta wa kusambakena, ne butumbi bua Yehowa buakuwula mu ntenta wa tshitendelelu. a 35 Mose kakakokesha bua kubuela mu ntenta wa kusambakena to, bualu ditutu divua dimane pa mutu pa ntenta, ne butumbi bua Yehowa buvua buwule mu ntenta wa tshitendelelu. b 36 Mu bitupa bionso bia luendu luabu, pavua ditutu dijuka pa ntenta wa tshitendelelu, bena Isalele bavua basa luendu. c 37 Kadi ditutu diodi kadiyi dijuke, kabavua basa luendu to, too ne dituku divuadi dijuka. d 38 Bualu ditutu dia Yehowa divua pa mutu pa ntenta wa tshitendelelu mu munya, ne kapia kavua kimana pa mutu pa ˆ ntenta butuku ku mesu kua nzubu mujima wa Isalele mu bitupa bionso bia luendu luabu. e

LE WITI KI MALU ADI M U M U K AN DA E U

1

Mulambu wa kuosha (1-17)

2 Mulambu wa ntete (1-16) 3 Mulambu wa diumvuangana (1-17) Kanudi mafuta a nyama anyi mashi (17) 4 Mulambu wa mpekatu (1-35) 5 Mpekatu misunguluke ne milambu yayi (1-6) Dimanyisha mpekatu ya bakuabu (1) Milambu bua bapele (7-13) Mulambu wa dipila bua mpekatu mienza kabiyi ku bukole (14-19) 6 Malu makuabu bua mulambu wa dipila (1-7)

Malu a kulonda bua milambu (8-30) Mulambu wa kuosha (8-13) Mulambu wa ntete (14-23) Mulambu wa mpekatu (24-30) 7 Malu a kulonda bua milambu (1-21) Mulambu wa dipila (1-10) Mulambu wa diumvuangana (11-21) Dikandika kudia mafuta a nyama ne mashi (22-27) Bintu bia kupesha bakuidi (28-36) Malu a ndekelu bua milambu (37, 38) 8 Dibanjijibua dia buakuidi bua nzubu wa Alona (1-36) 9 Alona udi ufila milambu ya dibanjijibua (1-24)

193 10 Kapia ka kudi Yehowa kadi kashipa Nadaba ne Abihu (1-7) ˆ Meyi ne mikandu bua bakuidi bua didia ne dinua (8-20) 11 Nyama mikumbane ne idi kayiyi mikumbane (1-47) 12 Didilengeja panyima pa dilela (1-8) ˆ 13 Meyi ne mikandu bua nsudi (1-46) Nsudi ku bilamba (47-59) 14 Dikezudibua ku nsudi (1-32) Dikezula nzubu mipie disama (33-57) 15 Bintu bikoya bipatuka mu butaka (1-33) 16 Dituku dia dibuikila dia mpekatu (1-34) 17 Ntenta wa tshitendelelu, muaba wa milambu (1-9) Dikandika kudia mashi (10-14) ˆ Meyi ne mikandu bua nyama misangana mifue (15, 16) 18 Kusangila kubi (1-30) ˆ Kanuidikiji bena Kanana (3) Mishindu mishilashilangane ya disangila ya tshibindi (6-18) Tshikondo tshia tshijila tshia mashi (19) Disangila dia bantu ba mubidi umue (22) Disangila ne nyama (23) ‘Kanudivuiji bakoya, tshianana buloba nebunuluke’ (24-30) 19 Mikenji mishilashilangane bua kuikala ba tshijila (1-37) Dipuola dimpe dia bia pa madimi (9, 10) Kanemu bua bampudi matshi ne bampofu (14) Mushiminyinyanganyi wa malu (16) Kulaminyinyanganyi munda (18) Dikandika majimbu ne lubuku (26, 31) Dikandika diditapa nsalu (28) Kunemeka bantu banunu (32) Mua kuenzela benyi malu (33, 34) 20 Ditendelela Moleke; lubuku (1-6) Kuikala ba tshijila ne kunemeka baledi (7-9) Lufu bua bantu badi basangila mushindu mubi (10-21) Kuikala ba tshijila bua kushala mu buloba (22-26) Badi ne bua kushipa bena malu a ˆ mıdima (27)

Malu adi mu LEWITIKI 21 Bakuidi bikale ba tshijila, bakayi badinyanga (1-9) Muakuidi munene kena ne bua kudinyanga (10-15) Bakuidi kabena ne bua kuikala ne bulema (16-24) 22 Bukezuke bua bakuidi ne didia bintu bia tshijila (1-16) Anu milambu mimpe ke idi mianyishibue (17-33) 23 Matuku a tshijila ne bibilu (1-44) Nsabatu (3) Pasaka (4, 5) Tshibilu tshia Mampa kaayi mela Luevene (6-8) Difila bintu bia kumpala bia pa madimi (9-14) Tshibilu tshia Mbingu (15-21) Dipuola dimpe dia bia pa madimi (22) Tshibilu tshia Muadi wa Mpungi (23-25) Dituku dia Dibuikila dia mpekatu (26-32) Tshibilu tshia Bitanda (33-43) 24 Mafuta bua miendu ya ntenta wa tshitendelelu (1-4) Mampa a dileja (5-9) Diasa muntu uvua muakule bibi bua ˆ dına dia Nzambi mabue (10-23) 25 Tshidimu tshia Nsabatu (1-7) Tshidimu tshia budikadidi (8-22) Dipingajilangana maloba (23-34) Mua kuenzela bapele malu (35-38) Mikenji bua bupika (39-55) 26 Kudilama ku ditendelela dia mpingu (1 , 2) Mabenesha bua ditumikila (3-13) Manyoka bua dibenga kutumikila (14-46) 27 Dikuula bintu bifila kudi Nzambi (1-27) Bantu (1-8) Nyama (9-13) Nzubu (14, 15) Madimi (16-25) Muanabute (26, 27) Bintu bifila kudi Yehowa bua kashidi (28, 29) Dikuula dia bia dikumi (30-34)

LEWITIKI 1:1-17

1

Nunku Yehowa wakabikila Mose, kuakulaye nende kumbukila mu ntenta wa kusambakena, a wamba ne: 2 “Akula ne bena Isalele,1 ubambile ne: ‘Muntu wa kunudi yeye musue kulua ne mulambu kudi Yehowa muangatshila mu bimuna biende, nealue ne mulambu muangatshila mu ngombe, mu mikoko anyi mu mbuji. b 3 “‘Bikala mulambu wende muikale mulambu wa kuosha muangatshila mu ngombe, nealue ne nyama mulume muimpe. c Nealue nende ku disua diende nkayende d kumpala kua Yehowa ku tshibuelelu tshia ntenta wa kusambakena. 4 Neatenteke tshianza tshiende pa mutu wa mulambu wa kuosha, ne nebawitabe bua bualu buende bua kumubuikidila mpekatu. 5 “‘Pashishe badi ne bua kushipa muana mulume wa ngombe au kumpala kua Yehowa, ne bakuidi, e bana ba Alona, nebalue ne mashi ende ne nebamiamine mashi au ku nseke yonso ya tshioshelu f tshidi ku tshibuelelu tshia ntenta wa kusambakena. 6 Mulambu wa kuosha ngua kumbusha tshiseba ne kukosolola mu bitupa. g 7 Bakuidi, bana ba Alona, nebateke kapia pa tshioshelu h ne nebalonge nkunyi pa kapia aku. 8 Bakuidi, bana ba Alona, nebalonge bitupa bia nyama wa mulambu au i ne mutu ne bifutafuta1 pa nkunyi idi mu kapia kadi pa tshioshelu. 9 Mala ende ne tulum’a mukolo tuende mbia kusukula ˆ ne mayi, ne muakuidi neabifuimishe bionso pa tshioshelu bu mulambu wa kuosha, mulambu muosha pa kapia wa dipembu dimpe,1 kudi Yehowa. j

194 NSHAP. 1 a Eks 40:34

b Lew 22:18-20

c Dut 15:19, 21 Mal 1:14

d 2Ko 9:7

e Eb 10:11

f Eb 9:13, 14

g Lew 7:8

h Lew 6:12

i 1Bk 18:23

j Gen 8:20, 21 Nom 15:2, 3

 Mulongo 2 a Gen 4:4

b Lew 12:6 Lew 22:18-20

c Eks 29:16-18 Lew 8:18-21 Lew 9:12-14

d Lew 5:7

1:2 1Ku mua.: “bana ba balume ba Isalele.” 1:8, 12 1Anyi “mafuta adi manyunguluke tuonyi.” 1:9, 13, 17 1Anyi “didi e ditukijija; didi dituyisha.” Ku mua.: “didi difila dikisha.”

Lew 12:8 Luk 2:24

Eks 27:3 Lew 4:11, 12 Lew 6:10

10 “‘Bikala mulambu udiye ufila bu mulambu wa kuosha mmuangatshila mu tshisumbu tshia nyama mikese, a mmumue ne: mu bimpanga bia mikoko bitshidi biana anyi mu mbuji, nealue ne nyama mulume muimpe. b 11 Nebamushipele luseke lua ku nord lua tshioshelu kumpala kua Yehowa, ne bakuidi, bana ba Alona, nebamiamine mashi ende ku nseke yonso ya tshioshelu. c 12 Neamukosolole mu bitupa, ne muakuidi nealonge bitupa biende, pamue ne mutu wende ne bifutafuta1 biende pa nkunyi idi pa kapia pa tshioshelu. 13 Neasukule mala ne tuluˆ m’a mukolo ne mayi, ne muakuidi nealue ne bintu bionso abi ne neabifuimishe pa tshioshelu. Mmulambu wa kuosha, mulambu muosha pa kapia wa dipembu dimpe,1 kudi Yehowa. 14 “‘Kadi yeye mufile nyunyi kudi Yehowa bu mulambu wa kuosha, nealue ne mulambu wende muangatshila mu nyunyi ya tumanda nkutshi1 anyi mu bana ba nkudimba. d 15 Muakuidi nealue nende ku tshioshelu, neamunyinge mutu bua kuwukosa ne neamufuimishe pa tshioshelu, kadi mashi ende nga kupongolola ku luseke lua tshioshelu. 16 Yeye neumbushe dibodi diende ne masala ende ne neabimanshe ku luseke lua tshioshelu, ku est, muaba wa butu.1 e 17 Neamupandile lua pa mapuapua ende, kayi umukosolola bitupa bibidi to. Pashishe muakuidi neamufuimishe pa tshioshelu pa mutu pa nkunyi idi pa kapia. Mmulambu wa kuosha, mulambu muosha pa kapia wa dipembu dimpe,1 kudi Yehowa. 1:14 1Anyi “tukutshikutshi.” 1:16 1Anyi “butu bua manyi,” mmumue ne: butu busambakane ne manyi a milambu.

195

2

“‘Kadi muntu1 yeye mulue ne mulambu wa ntete a kudi Yehowa, mulambu wende udi ne bua kuikala bukula bunefuke, ne udi ne bua kuelapu mafuta ne kutentekapu budimbu bua mupuya muimpe. b 2 Pashishe nealue nawu kudi bakuidi, bana ba Alona, ne muakuidi neangate dianza dia bukula bunefuke ne mafuta ne budimbu bua mupuya muimpe buawu buonso, ne neawufuimishe pa tshioshelu bu tshimanyinu tshia mulambu,1 c mulambu muosha pa kapia wa dipembu dimpe,2 kudi Yehowa. 3 Bionso bidi bishala ku mulambu wa ntete mbia Alona ne bana bende, d bu tshintu tshitambe tshijila e tshia ku milambu miosha pa kapia bua Yehowa. 4 “‘Wewe mulue ne mulambu wa ntete udibu buoshe mu mfulu, mulambu eu udi ne bua kuikala muenza ne bukula bunefuke, mampa menza bu bikata mela mafuta kaayi mela luevene anyi mikata ya bibetubetu milaba mafuta kayiyi miela luevene. f 5 “‘Bikala mulambu webe muikale mulambu wa ntete muenzela mu mpanu, g udi ne bua kuikala muenza ne bukula buimpe menemene budi kabuyi buela luevene busambakaja ne mafuta. 6 Ngua kutshibula bitupa bitupa ne neupongoluelapu mafuta. h Mmulambu wa ntete. 7 “‘Bikala mulambu webe muikale mulambu wa ntete mulambila mu luesu, ngua kuenza ne bukula bunefuke ne mafuta. 8 Neulue ne mulambu wa ntete uvuabu benze ne bintu ebi kudi Yehowa, ne nebawupeshe muakuidi, ne yeye nea-

LEWITIKI 2:1-16 NSHAP. 2 a Lew 9:17 Nom 15:2-4

b Eks 29:1-3 Lew 6:14, 15 Nom 7:13

c Nom 5:25, 26

d Lew 7:9, 10

e Lew 10:12 Nom 18:9

f Lew 8:26, 28 Nom 6:13, 19

g Lew 6:20, 21

h Nom 28:9 

Mulongo 2 a Lew 2:2 Lew 5:11, 12

b Eks 29:38-41 Nom 28:4-6

c Nom 18:9

d Lew 6:14, 17

e Eks 23:19 Nom 15:20 2Ku 31:5 Nsu 3:9

f Yhz 43:23, 24

g Eks 23:16

2:1 1Anyi “anyima.” 2:2, 9, 16 1Anyi “bu tshitupa tshidi tshivuluija (tshileja) mulambu au.” 2:2, 9, 12 2Anyi “didi ditukijija; didi dituyisha.” Ku mua.: “didi difila h dikisha.”

Eks 34:22 Nom 28:26

Lew 5:11, 12 Lew 6:14, 15

ye nawu pabuipi ne tshioshelu. 9 Muakuidi neangate ndambu wa mulambu wa ntete bu tshimanyinu tshia mulambu,1 a neawufuimishe pa tshioshelu bu mulambu muosha pa kapia wa dipembu dimpe,2 kudi Yehowa. b 10 Bintu bidi bishala ku mulambu wa ntete mbia Alona ne bana bende ba balume bu tshintu tshitambe tshijila tshia ku milambu ya pa kapia bua Yehowa. c 11 “‘Milambu ya ntete inudi nulua nayi kudi Yehowa kayena ne bua kuikala miela luevene to, d bualu kanuena ne bua kufuimisha luevene1 anyi buitshi bu mulambu muosha pa kapia bua Yehowa to. 12 “‘Nudi mua kulua nabi kudi Yehowa bu mulambu wa bintu bia kumpala bia pa madimi, e kadi kanuena ne bua kulua nabi ku tshioshelu bu dipembu dimpe2 to. 13 “‘Udi ne bua kuela mukele mu milambu ya ntete yonso iudi ufila; kupangi bua kuela mukele wa tshipungidi tshia Nzambi webe mu milambu yebe ya ntete to. Neufile mukele pamue ne milambu yebe yonso. f 14 “‘Wewe mulue ne mulambu wa ntete wa bintu bia pa madimi bidi bikola bia kumpala kudi Yehowa, neulue ne ntete mipiamipia1 mikanga pa kapia, ntete mipiamipia mitua kayiyi mibotesha bimpe, bu mulambu wa ntete wa bintu biebe bidi bikola bia kumpala. g 15 Newelapu mafuta ne neutentekapu budimbu bua mupuya muimpe. Mmulambu wa ntete. 16 Muakuidi neawufuimishe bu tshimanyinu tshia mulambu,1 h mmumue ne: ndambu wa ntete mitua kayiyi mibotesha 2:11 1Tang. Eks 12:15 2:14 1Anyi “neulue ne miepu mibishi.”

LEWITIKI 3:1-17 bimpe ne mafuta, pamue ne budimbu bua mupuya muimpe buawu buonso, bu mulambu muosha pa kapia bua Yehowa. “‘Bikala mulambu wende muikale mulambu wa diumvuangana,1 a ne yeye muwangatshile mu tshisumbu tshia ngombe, nansha ngombe mulume nansha ngombe mukaji, udi ne bua kulua ne nyama muimpe kumpala kua Yehowa. 2 Neatenteke tshianza tshiende pa mutu wa mulambu wende ne nebawushipele ku tshibuelelu tshia ntenta wa kusambakena; bakuidi, bana ba Alona, nebamiamine mashi ku nseke yonso ya tshioshelu. 3 Nealue ne tshitupa tshia mulambu wa diumvuangana bu mulambu muosha pa kapia bua Yehowa: b mafuta c adi mabuikile mala, mafuta onso adi ku mala, 4 ne tuonyi tubidi ne mafuta adi malamataku adi pabuipi ne mbese. Neumbushe kabidi lutandetande lua ku mutshima pamue ne tuonyi. d 5 Bana ba balume ba Alona nebafuimishe bintu bionso ebi pa tshioshelu pa mutu pa mulambu wa kuosha udi pa nkunyi idi mu kapia; e mmulambu muosha pa kapia, bu dipembu dimpe2 kudi Yehowa. f 6 “‘Bikalaye mufile mukoko anyi mbuji kudi Yehowa bu mulambu wa diumvuangana, nealue ne nyama muimpe, mulume anyi mukaji. g 7 Yeye mulue ne tshimpanga tshia mukoko tshiˆ tshidi tshiana bu mulambu, dıba adi nealue natshi kumpala kua Yehowa. 8 Neatenteke tshianza tshiende pa mutu wa mulambu wende ne nebawushipele kumpala kua ntenta wa kusambakena. Bana ba balume ba

3

196 NSHAP. 3 a Lew 22:21 Nom 6:13, 14

b Lew 7:29-31

c Eks 29:13 Lew 7:23-25 1Bk 8:64

d Lew 7:1-4

e Lew 6:12

f Lew 4:29, 31

g Nom 6:13, 14 

Mulongo 2 a Eks 29:22 Lew 9:18-20 2Ku 7:7

b Lew 4:8, 9 Lew 9:10

c Lew 4:31

d Lew 4:24, 26

e Lew 7:23

3:1 1Anyi “mulambu wa milambu ya dita- f lala.” 3:5, 16 2Anyi “didi ditukijija; didi dituyisha.” Ku mua.: “didi difila dikisha.”

1Sm 2:15-17

Gen 9:4 Lew 17:10, 13 Dut 12:23 Bz 15:20, 29

Alona nebamiamine mashi awu ku nseke yonso ya tshioshelu. 9 Nealue ne mafuta a ku mulambu wa diumvuangana bu mulambu muosha pa kapia bua Yehowa. a Neumbushe mukila mujima udi ne mafuta udi pabuipi ne muongo, mafuta adi mabuikile mala, mafuta onso adi ku mala, 10 ne tuonyi tubidi ne mafuta adi malamataku adi pabuipi ne mbese. Neumbushe kabidi lutandetande lua ku mutshima pamue ne tuonyi. b 11 Muakuidi neafuimishe bintu bionso ebi pa tshioshelu bu biakudia,1 mulambu muosha pa kapia bua Yehowa. c 12 “‘Bikala mulambu wende ˆ muikale mbuji, dıba adi nealue nende kumpala kua Yehowa. 13 Neatenteke tshianza tshiende pa mutu wende, ne nebashipe mbuji au kumpala kua ntenta wa kusambakena, ne bana ba balume ba Alona badi ne bua kumiamina mashi ende ku nseke yonso ya tshioshelu. 14 Tshitupa tshialuaye natshi bu mulambu muosha pa kapia kudi Yehowa mmafuta adi mabuikile mala, mafuta onso adi ku mala, d 15 ne tuonyi tubidi ne mafuta adi malamataku adi pabuipi ne mbese. Neumbushe kabidi lutandetande lua ku mutshima pamue ne tuonyi. 16 Muakuidi neabifuimishe pa tshioshelu bu biakudia,1 mulambu muosha pa kapia bua dipembu dimpe.2 Mafuta onso nga Yehowa. e 17 “‘Eu mmukenji mufunda wa kashidi bua bipungu bienu bionso, miaba yonso inudi nusombela: kanuena ne bua kudia mafuta a nyama anyi mashi f nansha kakese.’” 3:11, 16 1Ku mua.: “mampa,” mmumue ne: bu tshitupa tshia Nzambi tshia mulambu wa diumvuangana.

197

4

Yehowa wakambila kabidi Mose ne: 2 “Ambila bena Isalele ne: ‘Muntu1 yeye muenze mpekatu kabiyi ku bukole, a bualu mmuenze bualu budi Yehowa muelele mukenji ne: kabena ne bua kubuenza, nebienzeke nunku: 3 “‘Muakuidi muela manyi b yeye muenze mpekatu c ne mukeˆ bele tshisamba dipila, dıba adi udi ne bua kulua ne ngombe mulume muimpe utshidi muana kudi Yehowa bu mulambu wa mpekatu bua mpekatu udiye muenze. d 4 Nealue ne ngombe mulume au ku tshibuelelu tshia ntenta wa kusambakena, e kumpala kua Yehowa, neatenteke tshianza tshiende pa mutu wa ngombe au, ne neashipe ngombe au kumpala kua Yehowa. f 5 Pashishe muakuidi muela manyi g neangate ndambu wa mashi a ngombe mulume au, neabuele nawu mu ntenta wa kusambakena; 6 muakuidi neatue munu wende mu mashi, h ne neanyakile ndambu wa mashi au misangu muanda mutekete i kumpala kua Yehowa, kumpala kua tshilamba tshia kukosolola natshi tshia muaba wa tshijila. 7 Muakuidi neele kabidi ndambu wa mashi au ku nsengu ya tshioshelu tshia musenga wa manananshi wa mupuya muimpe j tshidi kumpala kua Yehowa mu ntenta wa kusambakena; ne neapongolole mashi onso a ngombe mulume adi mashale kuinshi kua tshioshelu tshia mulambu wa kuosha k tshidi ku tshibuelelu tshia ntenta wa kusambakena. 8 “‘Pashishe neumbushe mafuta onso a ngombe mulume wa mulambu wa mpekatu, too ne mafuta adi mabuikile mala ne mafuta adi ku mala, 9 ne tuonyi tubidi ne mafuta adi malamataku adi pabuipi ne 4:2 1Anyi “anyima.”

LEWITIKI 4:1-17 NSHAP. 4 a Lew 5:17 Nom 15:27, 28

b Lew 8:12 Lew 21:10

c Nom 12:1, 11

d Eb 5:1-3 Eb 7:27

e Lew 6:25

f Eks 29:10, 11

g Eks 30:30

h Lew 8:15, 16

i Lew 16:14, 19

j Eks 30:10

k Lew 5:9 

Mulongo 2 a Lew 9:8, 10

b Lew 3:3, 4

c Eks 29:14

d Lew 8:14, 17 Eb 13:11

mbese. Neumbushe kabidi lutandetande lua ku mutshima pamue ne tuonyi. a 10 Nebikale bintu bia muomumue ne bidibu bumbusha ku ngombe mulume wa mulambu wa diumvuangana. b Muakuidi neabifuimishe pa tshioshelu tshia mulambu wa kuosha. 11 “‘Kadi bua tshiseba tshia ngombe mulume ne munyinyi wende wonso pamue ne mutu wende ne tulum’a mukolo tuende ne mala ende ne tumvi, c 12 mmumue ne: bishadile bionso bia ku ngombe mulume, neabiambuishe too ne pambelu pa tshitudilu muaba wa mankenda udibu bimanshila butu,1 ne neabioshe pa nkunyi mu kapia. d Bidi ne bua kuoshibua muaba udibu bimanshila butu. 13 “‘Mpindieu bikala tshisumbu tshijima tshia bena Isalele tshipile bualu ntshienze mpekatu kabiyi ku bukole, e kadi tshisumbu katshivua tshimanye ne: bavua benze bualu buvua Yehowa muele mukenji bua kabenji, f 14 ne pashishe mpekatu udi ulua kumanyika, tshisumbu tshidi ne bua kulua ne muana mulume wa ngombe bua mulambu wa mpekatu ne kulua nende kumpala kua ntenta wa kusambakena. 15 Bakulu ba tshisumbu nebatenteke bianza biabu pa mutu wa ngombe mulume au kumpala kua Yehowa, ne ngombe au neashipibue kumpala kua Yehowa. 16 “‘Pashishe muakuidi muela manyi neabuele ne ndambu wa mashi a ngombe mulume au mu ntenta wa kusambakena. 17 Muakuidi neatue munu wende mu mashi, neanyakile ndambu wa mashi au misangu muanda mutekete kumpala kua

e Yos 7:11

f Nom 15:22-24

4:12 1Anyi “butu bua manyi,” mmumue ne: butu busambakane ne manyi a milambu.

LEWITIKI 4:18-34 Yehowa, kumpala kua tshilamba tshia kukosolola natshi.a 18 Pashishe neele ndambu wa mashi ku nsengu ya tshioshelu b tshidi kumpala kua Yehowa, tshidi mu ntenta wa kusambakena; neapongolole mashi onso adi mashale kuinshi kua tshioshelu tshia mulambu wa kuosha tshidi ku tshibuelelu tshia ntenta wa kusambakena. c 19 Neumbushe mafuta ende onso ne neaafuimishe pa tshioshelu. d 20 Neenze ne ngombe mulume eu anu muvuaye muenze ne ngombe mulume mukuabu wa mulambu wa mpekatu. Ke muenzaye nende nanku, ne muakuidi neababuikidile mpekatu, e ne nebafuidibue luse. 21 Neambuishe ngombe mulume au too ne pambelu pa tshitudilu ne neamuoshe anu muvuaye muoshe ngombe mulume wa kumpala au. f Mmulambu wa mpekatu bua tshisumbu tshijima. g 22 “‘Padi mfumu h wenza mpekatu kabiyi ku bukole bualu mmuenze bualu budi Yehowa Nzambi wende muele mukenji ne: kabena ne bua kubuenza, ne mmupile bua bualu abu, 23 anyi yeye mulue kumanya mpekatu udiye muenze bua muˆ kenji udiye mushipe, dıba adi udi ne bua kulua ne mbuji wa mpumbu muimpe utshidi muana bu mulambu wende. 24 Neatenteke tshianza tshiende pa mutu wa muana wa mbuji au ne neamushipe kumpala kua Yehowa, i muaba udibu bashipela mulambu wa kuosha. Mmulambu wa mpekatu. 25 Muakuidi neangate ndambu wa mashi a mulambu wa mpekatu ne munu wende, neaele ku nsengu j ya tshioshelu tshia mulambu wa kuosha, ne neapongolole mashi adi mashale kuinshi kua tshioshelu tshia mulambu wa kuosha. k 26 Neafuimishe mafuta awu onso pa tshioshelu anu muvuaye muenze ne mafuta a

198 NSHAP. 4 a Eks 26:31 Eks 40:21 Eb 10:19, 20

b Eks 30:1, 6 c Eks 27:1 Eks 40:6

d Lew 3:16 e Eks 32:30 Lew 16:17 Nom 15:25 Ef 1:7 Eb 2:17

f Lew 4:11, 12 g Lew 16:15 1Yn 2:1, 2

h Eks 18:21

i Lew 1:10, 11 Lew 6:25 Lew 7:2

j Lew 9:8, 9 Lew 16:18 Eb 9:22

k Lew 8:15 

Mulongo 2 a Lew 3:3-5 b Nom 15:27-29 c Lew 1:10, 11 Lew 6:25

d Lew 4:25 Lew 8:15 Lew 9:8, 9 Eb 9:22

e Lew 3:16 f Lew 3:3, 4 g Lew 1:10, 11

nyama wa mulambu wa diumvuangana; a ne muakuidi neabuikidile mfumu au mpekatu, ne mfumu au neafuidibue luse. 27 “‘Bikala muntu kampanda1 wa mu buloba muenze mpekatu kabiyi ku bukole ne udi upila bualu mmuenze bualu budi Yehowa muele mukenji ne: kabuena ne bua kuenzeka, b 28 anyi yeye mulue kumanya ˆ mpekatu udiye muenze, dıba adi nealue ne lukungulu lua mbuji luimpe bu mulambu wende bua mpekatu udiye muenze. 29 Neatenteke tshianza tshiende pa mutu wa mulambu wa mpekatu, ne neashipe mulambu wa mpekatu muaba wa muomumue ne wa mulambu wa kuosha. c 30 Muakuidi neangate ndambu wa mashi a mulambu ne munu wende, neaele ku nsengu ya tshioshelu tshia mulambu wa kuosha, ne neapongolole mashi onso adi mashale kuinshi kua tshioshelu. d 31 Neumbushe mafuta onso e a nyama wa mulambu anu mudibu bumbusha mafuta a nyama wa mulambu wa diumvuangana, f ne muakuidi neaafuimishe pa tshioshelu bu dipembu dimpe1 kudi Yehowa; muakuidi neabuikidile muntu au mpekatu, ne muntu au neafuidibue luse. 32 “‘Kadi yeye mufile muana wa mukoko bu mulambu wende wa mpekatu, udi ne bua kulua ne lukungulu lua mukoko luimpe. 33 Neatenteke tshianza tshiende pa mutu wa mulambu wa mpekatu, ne neawushipe bu mulambu wa mpekatu muaba udibu bashipela mulambu wa kuosha. g 34 Muakuidi neangate ndambu wa mashi a mulambu wa mpekatu ne munu wende, neaele ku nsengu ya tshioshe4:27 1Anyi “anyima kampanda.” 4:31 1Anyi “didi ditukijija; didi dituyisha.” Ku mua.: “didi difila dikisha.”

199 lu tshia mulambu wa kuosha, a ne neapongolole mashi onso adi mashale kuinshi kua tshioshelu. 35 Neumbushe mafuta onso a nyama wa mulambu anu mudibu bumbusha mafuta a tshimpanga tshia mulambu wa diumvuangana, ne muakuidi neabifuimishe pa tshioshelu pa mutu pa milambu ya Yehowa miosha pa kapia; b muakuidi neamubuikidile mpekatu udiye muenze, ne muntu au neafuidibue luse. c “‘Bikala muntu1 muenze mpekatu bualu mmumvue bela lubila patoke bua kujadika bualu2 d ne yeye muikale mubumanye anyi mubumone anyi mubumvue kadi kayi mubuambe, ˆ dıba adi neambule bujitu bua tshilema tshiende. 2 “‘Nansha padi muntu1 ulenga tshintu tshidi ne bukoya, nansha tshikale tshitalu tshia nyama wa tshisuku udi kayi mukumbane, tshia tshimuna tshidi katshiyi tshikumbane, anyi kamue ka ku tubifukibua tukese tudi tuenda mu bisumbu kadi kakayi kakumbane, e muntu au mmukoya ne mmupile nansha yeye kayi mumanye ne: mmutshilenge. 3 Anyi bikala muntu mulenge bukoya bua muntu kayi mumanye, mmumue ne: tshintu tshikoya f tshionso tshidi mua kumuvuija mukoya, ne yeye muˆ lue kumanya bualu ebu, dıba adi udi upila. 4 “‘Anyi muntu1 yeye muditshipe bua kuenza bualu kampanda kayi muele meji bimpe, nansha biobi bikale bua kuenza bualu buimpe anyi bualu bubi, nansha buobu mua kuikala bua

5

LEWITIKI 4:35–5:11 NSHAP. 4 a Lew 4:25 Lew 16:18

b Eks 29:13, 14 Lew 3:3, 4 Lew 6:12 Lew 9:8, 10

c Nom 15:28 1Yn 1:7 1Yn 2:1, 2

 NSHAP. 5 d Nsu 29:24

e Lew 11:21-24 Lew 17:15 Dut 14:8

f Lew 12:2 Lew 13:3 Lew 15:3 Nom 19:11

 Mulongo 2 a Mat 5:33

b Nom 5:7 Mis 32:5 Nsu 28:13 1Yn 1:9

c Lew 7:1 Lew 14:2, 12 Lew 19:20, 21 Nom 6:12

d Luk 2:24

e Lew 12:7, 8 Lew 14:21, 22 Lew 15:13-15

f Lew 1:4, 5

5:1, 2, 4 1Anyi “anyima.” 5:1 2Ku mua.: ˆ “dıyi dia mulawu (mutshipu).” Pamuapa dimanyisha bua bualu bubi kampa- g nda divua ne mulawu uvuabu bela muntu uvua muenze bibi anyi bela ntemu pavuaye ubenga bua kujadika. h

Lew 7:2 Eb 9:22

Lew 1:15-17

Lew 6:7

mushindu kayi, ne yeye kavua mubumanye, kadi pashishe udi ujingulula ne: mmuditshipe kayi muele meji bimpe, udi upila.1 a 5 “‘Bikalaye mupile mu buˆ mue bua ku malu aa, dıba adi udi ne bua kutonda b mushindu udiye muenze mpekatu. 6 Nealue kabidi ne mulambu wende wa dipila kudi Yehowa bua mpekatu uvuaye muenze, c mmumue ne: nyama mukaji wa mu tshisumbu tshia nyama ya mikese, nansha lukungulu lua mukoko anyi lua mbuji, bua mulambu wa mpekatu. Pashishe muakuidi neamubuikidile mpekatu wende. 7 “‘Kadi bikalaye kayi ne mushindu wa kupeta mukoko, udi ne bua kulua ne tumanda nkutshi1 tubidi anyi bana ba nkudimba babidi d kudi Yehowa bu mulambu wende wa dipila bua mpekatu, umue bua mulambu wa mpekatu ne mukuabu bua mulambu wa kuosha. e 8 Aye nayi kudi muakuidi, ne yeye neanji kulua ne umue bua mulambu wa mpekatu ne neamunyinge mutu bua kuwukosa, kayi uwutula to. 9 Neanyakile ndambu wa mashi a mulambu wa mpekatu ku luseke lua tshioshelu, kadi mashi adi ashala nga kupongolola kuinshi kua tshioshelu. f Mmulambu wa mpekatu. 10 Neafile mukuabu bu mulambu wa kuosha bilondeshile mutubu benza pa tshibidilu; g ne muakuidi neamubuikidile mpekatu udiye muenze, ne muntu au neafuidibue luse. h 11 “‘Kadi bikalaye kayi ne mushindu wa kupeta tumanda nkutshi1 tubidi anyi bana ba nkudimba babidi bu mulambu bua mpekatu wende, udi ne bua 5:4 1Bidi bimueneka ne: mbasue kuamba ne: muntu ki mmukumbaje mutshipu wende. 5:7, 11 1Anyi “tukutshikutshi.”

LEWITIKI 5:12–6:6 kulua ne tshia dikumi tshia efa1a wa bukula bunefuke bua mulambu wa mpekatu. Kena ne bua kusakidilapu mafuta anyi kutekapu budimbu bua mupuya muimpe to, bualu mmulambu wa mpekatu. 12 Nealue natshi kudi muakuidi, ne muakuidi neangatamu dianza dia bukula bu tshimanyinu tshia mulambu1 ne neadifuimishe pa tshioshelu pa mutu pa milambu ya Yehowa miosha pa kapia. Mmulambu wa mpekatu. 13 Muakuidi neamubuikidile mpekatu udiye muenze, mpekatu yonso wa ku mpekatu eyi, ne muntu au neafuidibue luse. b Mulambu udi ushala newikale wa muakuidi, c anu bu mulambu wa ntete.’” d 14 Yehowa wakatungunuka ne kuakula ne Mose wamba ne: 15 “Bikala muntu1 mupange lulamatu bualu mmushipe mukenji udi utangila bintu bia tshijila bia Yehowa kabiyi ku bukole, e nealue ne tshimpanga tshia mukoko tshimpe tshia mu tshisumbu tshia mikoko kudi Yehowa bu mulambu wa dipila; f mushinga watshi mu nshekele2 ya arjan mmujadika bilondeshile nshekele wa muaba wa tshijila.3 g 16 Neafute bua mpekatu udiye muenze bua muaba wa tshijila, ne neasakidile kabidi tshia bitanu tshia mushinga au. h Neabifile kudi muakuidi, bua muakuidi amubuikidile mpekatu i ne tshimpanga tshia mukoko tshia mulambu wa dipila, ne muntu au neafuidibue luse. j 17 “Bikala muntu1 muenze mpekatu bualu mmuenze bumue bua ku malu adi Yehowa muele

200 NSHAP. 5 a Eks 16:36

b Lew 4:26

c Lew 2:10 Lew 7:1, 6

d Lew 6:14-16 1Ko 9:13

e Lew 10:17, 18

f Lew 6:6

g Eks 30:13 Lew 27:25

h Lew 6:4, 5 Lew 22:14 Nom 5:6, 7

i Eks 32:30

j Lew 6:7 Lew 19:22

 Mulongo 2 a Lew 5:2

b Lew 6:6 

NSHAP. 6 c Nom 5:6

d Eks 22:7

5:11 1Tshia dikumi tshia efa tshivua tshi- e buela litre 2,2. Tang. Tshis. B14. 5:12 1Anyi “bu tshitupa tshidi tshivuluija (tshileja) mulambu au.” 5:15, 17; 6:2 1Anyi “anyima.” 5:15 2Nshekele uvua ne grame 11,4. Tang. Tshis. B14. 3Anyi f “bilondeshile nshekele wa tshijila.”

Lew 19:11

Eks 22:10, 11 Lew 19:12 Ef 4:25 Kls 3:9

Lew 5:15, 16 Nom 5:6, 7

mukenji bua kabenji, nansha yeye kayi mumanye ne: mmubuenze, udi anu mupile ne neambule bujitu bua tshilema tshiende. a 18 Udi ne bua kulua ne tshimpanga tshia mukoko tshimpe tshia mu tshisumbu tshia mikoko kudi muakuidi bilondeshile mushinga udibu batue, bua mulambu wa dipila. b Nunku muakuidi neamubuikidile mpekatu bua tshilema tshidiye muenze kayi mumanye, kabiyi ku bukole, ne muntu au neafuidibue luse. 19 Mmulambu wa dipila. Bushuwa muntu au mmupile bualu mmuenzele Yehowa mpekatu.” Yehowa wakambila kabidi Mose ne: 2 “Bikala muntu1 muenze mpekatu ne muenze bualu bua dipanga lulamatu kudi Yehowa c pa kudinga muena mutumba nende bua tshintu tshidibu batekeshe kudiye, d anyi tshintu tshidibu bamueyeke, peshi yeye muibe anyi mushime muena mutumba nende mumuibe, 3 anyi muangule tshintu tshijimine ne mushime bua tshintu atshi, ne bikalaye muenze mutshipu wa dishima bua mpekatu yonso wa mushindu eu udiye mua kuenza, e udi ne bua kuenza nunku: 4 Bikalaye muenze mpekatu ne mupile, udi ne bua kupingaja tshintu tshivuaye muibe, tshivuaye munyenge, tshivuaye mupetele ku dishima, tshivuabu batekeshe kudiye, anyi tshintu tshijimine tshivuaye muangule, 5 peshi tshintu kayi tshionso tshivuaye muenzele mutshipu wa dishima, ne udi ne bua kutshifuta tshionso tshijima, f kusakidilaku ne tshia bitanu tshia mushinga watshi. Udi ne bua kutshipesha muena tshintu dituku didibu bajadika dipila diende. 6 Bua mulambu wa dipila, neatuadile muakuidi tshimpanga tshia mukoko tshi-

6

201 mpe tshia mu tshisumbu tshia mikoko, bilondeshile mushinga udibu batue, bu mulambu wende wa dipila wa kupesha Yehowa. a 7 Muakuidi neamubuikidile mpekatu kumpala kua Yehowa, ne muntu au neafuidibue luse bua bualu kayi buonso budiye mua kuikala muenze buvua bumukebele dipila.” b 8 Yehowa wakatungunuka ne kuakula ne Mose, wamba ne: 9 “Tumina Alona ne bana beˆ nde ba balume dıyi ne: ‘Mukenji wa mulambu wa kuosha ngowu eu: c Mulambu wa kuosha udi ne bua kushala mu kapia kadi pa tshioshelu butuku bujima too ne mu dinda, badi ne bua kulama kapia anu katema pa tshioshelu. 10 Muakuidi neavuale tshilamba tshiende tshia mudimu tshia line d ne neavuale kaputula1 e ka line bua kujika mubidi wende. Pashishe neumbushe butu2 f bua mulambu wa kuosha uvua kapia kashidishe pa tshioshelu, ne neabuele kumpenga kua tshioshelu. 11 Pashishe neavule bilamba biende, g neavuale bilamba bikuabu, ne neaye ne butu muaba wa mankenda udi pambelu pa tshitudilu. h 12 Badi ne bua kulama kapia bua kikale anu katema pa tshioshelu. Kakena ne bua kujima to. Muakuidi udi ne bua kuela nkunyi i mu kapia mu dinda dionso ne kulongapu mulambu wa kuosha, ne neafuimishapu mafuta a milambu ya diumvuangana. j 13 Badi ne bua kulama kapia bua kikale katema anu kutema pa tshioshelu. Kakena ne bua kujima to. 14 “‘Kadi mukenji wa mulambu wa ntete ngowu eu: k Nuenu bana ba balume ba Alona nudi

LEWITIKI 6:7-21

NSHAP. 6 a Lew 5:15 Lew 7:1 Yes 53:10

b Lew 5:18 c Eks 29:38-42 Nom 28:3 Eb 10:11

d Eks 28:39 Lew 16:32 Yhz 44:17

e Eks 28:42 Eks 39:27, 28

f Eks 27:3 Lew 1:16

g Lew 16:23 Yhz 44:19

h Lew 4:3, 12 i Lew 1:7 Neh 13:30, 31

j Lew 3:5, 16 k Lew 2:1 Nom 15:3, 4

 Mulongo 2 a Lew 2:2, 9 Lew 5:11, 12

b Lew 2:3 Lew 5:13 Yhz 44:29 1Ko 9:13

c Lew 10:12 d Lew 2:11 e Nom 18:9 f Lew 2:3, 10 g Nom 18:10 h Lew 24:8, 9 i Eks 30:30 Eb 5:1

j Eks 16:36

6:10 1Anyi “bilamba bia muinshi; kapa- k nu ka bitupa.” 2Anyi “butu bua manyi,” mmumue ne: butu busambakane ne manyi a milambu.

Eks 29:1, 2 Eks 29:40, 41 Lew 2:1 Lew 9:17 Nom 28:4, 5

ˆ ne bua kulua nawu ku mesu kua Yehowa kumpala kua tshioshelu. 15 Umue wa kudibu neangate dianza dia bukula mu bukula bunefuke bua mulambu wa ntete ne ndambu wa mafuta a mulambu au ne budimbu bua mupuya muimpe buonso budi pa mulambu wa ntete, ne neabifuimishe pa tshioshelu bu dipembu dimpe1 bua tshimanyinu tshia mulambu2 kudi Yehowa. a 16 Alona ne bana bende ba balume nebadie bidi bishala ku mulambu au. b Nebabidiile muaba kampanda wa tshijila bu mampa kaayi mela luevene. Nebabidiile mu lubanza lua ntenta wa kusambakena. c 17 Kabena ne bua kubiosha ne tshintu tshiela luevene to. d Ndi mubifile bu tshitupa tshiabu tshia mu milambu yanyi miosha pa kapia. e Mbintu bitambe tshijila f anu bu mulambu wa mpekatu ne mulambu wa dipila. 18 Muana wa balume yonso wa ku bana ba Alona neabidie. g Nebikale tshitupa tshiabu tshia kashidi tshia ku milambu ya Yehowa miosha pa kapia mu bipungu bienu bionso. h Tshintu tshionso tshialengaku1 netshilue tshia tshijila.’” 19 Yehowa wakambila kabidi Mose ne: 20 “Mulambu wikala Alona ne bana bende ba balume ne bua kulua nawu kudi Yehowa dituku diamuelabu manyi ngowu eu: i tshia dikumi tshia efa1 j wa bukula bunefuke bu mulambu wa ntete wa kufila pa tshibidilu, k tshitupa mu dinda, tshitupa tshikuabu dilolo. 21 Ngua kuenza ne mafuta mu 6:15 1Anyi “didi ditukijija; didi dituyisha.” Ku mua.: “didi difila dikisha.” 2Anyi “bu tshitupa tshidi tshivuluija (tshileja) mulambu au.” 6:18 1Anyi “tshialenga milambu ayi.” 6:20 1Tshia dikumi tshia efa tshivua tshibuela litre 2,2. Tang. Tshis. B14.

LEWITIKI 6:22–7:12 mpanu. a Neulue nawu musambakaja bimpe ne mafuta, ne neulue nawu mukosolola bitupa bitupa bu tshintu tshikanga tshia mulambu wa ntete, bu dipembu dimpe1 kudi Yehowa. 22 Muakuidi muela manyi wa munkatshi mua bana bende b udi umupingana neawufile. Nebafuimishile Yehowa mulambu mujima au. Eu mmukenji wa kashidi. 23 Mulambu wa ntete wonso wa muakuidi udi ne bua kuikala mulambu mujima. Kabena ne bua kuwudia nansha.” 24 Yehowa wakakula kabidi ne Mose, wamba ne: 25 “Ambila Alona ne bana bende ba balume ne: ‘Mukenji wa mulambu wa mpekatu ngowu eu: c Muaba udibu bashipela mulambu wa kuosha d ke muaba washipelabu kabidi mulambu wa mpekatu kumpala kua Yehowa. Ntshintu tshitambe tshijila. 26 Muakuidi udi uwufila bua mpekatu neawudie. e Ngua kudiila muaba kampanda wa tshijila, mu lubanza lua ntenta wa kusambakena. f 27 “‘Tshintu tshionso tshidi tshilenga ku munyinyi wawu netshilue tshia tshijila, ne padi muntu kayi yonso udiela ndambu wa mashi a mulambu ku bilamba biende, wewe udi ne bua kusukuila tshidi tshimatshile mashi muaba kampanda wa tshijila. 28 Dibungu divuabu bawulambile ndia kutayisha. Kadi bobu bawulambile mu tshiesu ˆ tshia tshiamu tshia mitaku, dıba adi badi ne bua kupela tshiesu ˆ atshi ne kutshisukula ne mayi. 29 “‘Muntu mulume yonso wa munkatshi mua bakuidi neawudie. g Ntshintu tshitambe tshijila. h 30 Kadi kabena ne bua kudia mulambu wa mpekatu bobu babuele ne ndambu wa mashi a mulambu au mu ntenta wa kusa-

202 NSHAP. 6 a Lew 2:5 Lew 7:9 1Ku 23:29

b Dut 10:6 c Lew 4:3 d Lew 1:3, 11 e Lew 10:17 Nom 18:9 Yhz 44:29

f Eks 27:9 Lew 6:14, 16 Yhz 42:13

g Lew 6:14, 18 Lew 21:21, 22 Nom 18:10

h Lew 6:25 

Mulongo 2 a Lew 4:5 Lew 10:18 Lew 16:27 Eb 13:11

 NSHAP. 7 b Lew 5:6 Lew 6:6 Lew 14:2, 12 Lew 19:20, 21 Nom 6:12

c Eb 9:22 d Lew 3:1, 2 Lew 5:9

e Eks 29:13, 14 Lew 3:9, 17 Lew 4:8, 9 Lew 8:18, 20

f Lew 3:3, 4 g Lew 3:14-16 h Lew 5:13 Lew 6:14, 16 Nom 18:9

i Lew 2:3 j Lew 6:25, 26 Lew 14:13

k Eks 29:14 Lew 1:6

l Lew 6:20, 21 1Ku 23:29

m Lew 2:3-7 Nom 18:9 1Ko 9:13

n Lew 14:21 o Lew 5:11 Nom 5:15

p Lew 3:1

6:21 1Anyi “didi ditukijija; didi dituyisha.” q Ku mua.: “didi difila dikisha.”

Lew 7:20 Lew 22:21 1Ko 10:16 Lew 22:29 2Ku 29:31

mbakena bua kubuikila mpekatu muaba wa tshijila. a Badi ne bua kuwosha mu kapia. “‘Mukenji wa mulambu wa dipila ngowu eu: b Ntshintu tshitambe tshijila. 2 Nebashipele mulambu wa dipila muaba udibu bashipela milambu ya kuosha, ne mashi awu c nga kumiamina ku nseke yonso ya tshioshelu. d 3 Nealue ne mafuta awu onso, e pamue ne mukila wa mafuta, ne mafuta adi ku mala, 4 ne tuonyi tubidi ne mafuta atu adi pabuipi ne mbese. Neumbushe kabidi lutandetande lua ku mutshima pamue ne tuonyi. f 5 Muakuidi neabifuimishe pa tshioshelu bu mulambu muosha pa kapia bua Yehowa. g Mmulambu wa dipila. 6 Muntu mulume yonso wa munkatshi mua bakuidi neawudie, h ne ngua kudiila muaba kampanda wa tshijila. Ntshintu tshitambe tshijila. i 7 Mukenji udi utangila mulambu wa mpekatu udi utangila kabidi mulambu wa dipila; ngua muakuidi udi ubuikila nawu mpekatu. j 8 “‘Padi muakuidi ufidila muntu mulambu wa kuosha, tshiseba k tshia mulambu wa kuosha udibu bafile kudi muakuidi netshikale tshiende. 9 “‘Mulambu wa ntete wonso udi muoshila mu mfulu anyi muenzela mu luesu peshi mu mpanu l ngua muakuidi udi uwufila. Newikale wende. m 10 Kadi mulambu wa ntete wonso udi musambakaja ne mafuta n anyi udi mume o newikale wa bana ba balume bonso ba Alona; yonso wa kudibu neapete bungi bua muomumue. 11 “‘Mpindieu mukenji wa mulambu wa diumvuangana p udi muntu mua kulua nawu kudi Yehowa ngowu eu: 12 Yeye mulue nawu bua kuela tuasakidila, q nealue ne mulambu wa

7

203 kuela nawu tuasakidila au pamue ne mampa menza bu bikata kaayi mela luevene masambakaja ne mafuta, mikata ya bibetubetu kayiyi miela luevene milaba mafuta, ne mampa menza bu bikata menza ne bukula bunefuke, bututakaja bimpe ne busambakaja ne mafuta. 13 Nealue ne mulambu wende pamue ne mampa menza bu bikata mela luevene ne mulambu wa kuela nawu tuasakidila wa milambu yende ya diumvuangana. 14 Mu bintu ebi nealue ne tshintu tshimue tshia mu mulambu wonso bu tshitupa tshia tshijila tshia Yehowa; netshikale tshia muakuidi udi umiamina mashi a milambu ya diumvuangana. a 15 Munyinyi wa mulambu wa kuela nawu tuasakidila wa milambu yende ya diumvuangana ngua kudia dituku didiye uwufila. Kena ne bua kuwushiya nansha mukese too ne mu dinda to. b 16 “‘Bikala mulambu wa kupa kuende muikale mutshipu c anyi mulambu wa budisuile, d nebawudie dituku didiye ufila mulambu wende, ne badi kabidi mua kudia munyinyi udi mushale dituku didi dilonda. 17 Kadi munyinyi wa mulambu awu udi ushala too ne mu dituku disatu nebawoshe mu kapia. e 18 Kadi dituku disatu bobu badie munyinyi nansha mukese wa mulambu wende wa diumvuangana, muntu udi uwufila kakuanyishibua to. Kabakumuitabilawu to; ntshintu tshibole, ne muntu1 udi udia ndambu wa munyinyi au neambule bujitu bua tshilema tshiende. f 19 Munyinyi udi ulenga tshintu kayi tshionso tshia bukoya ki ngua kudia to. Ngua kuosha mu kapia. Muntu yonso udi mukezuke udi mua kudia munyinyi mukezuke. 7:18, 20, 21 1Anyi “anyima.”

LEWITIKI 7:13-29 NSHAP. 7 a Lew 6:25, 26 Lew 10:14 Nom 18:8

b Lew 22:29, 30

c Lew 22:21

d Lew 22:23 Dut 12:5, 6

e Lew 19:5, 6

f Lew 19:7, 8 

Mulongo 2 a Nom 19:20

b Lew 12:2, 4

c Lew 11:21-24 Dut 14:7

d Lew 11:10 Dut 14:10

e Lew 3:16, 17 Lew 4:8-10 1Sm 2:16, 17

f Eks 22:31 Lew 17:15

g Gen 9:4 Lew 3:17 Lew 17:10 Dut 12:16 1Sm 14:33 Bz 15:20, 29

h Lew 17:14

20 “‘Kadi muntu1 yonso udi ne bukoya udi udia munyinyi wa mulambu wa diumvuangana wa bende wa Yehowa, badi ne bua kumbusha2 muntu1 au mu tshisamba tshiabu. a 21 Bikala muntu1 mulenge tshintu kayi tshionso tshidi ne bukoya, nansha tshiotshi tshikale bukoya bua muntu, b anyi nyama udi kayi mukumbane c anyi tshintu kayi tshionso tshia muengu tshidi ne bukoya, d ne mudie ndambu wa munyinyi wa mulambu wa diumvuangana wa bende wa Yehowa, badi ne bua kumbusha2 muntu1 au mu tshisamba tshiabu.’” 22 Yehowa wakatungunuka ne kuakula ne Mose, wamba ne: 23 “Ambila bena Isalele ne: ‘Kanuena ne bua kudia mafuta kayi onso e a ngombe anyi a tshimpanga tshia mukoko tshiana anyi a mbuji to. 24 Mafuta a nyama musangana mufue ne mafuta a nyama mushipa kudi nyama mukuabu nudi mua kuenza nawu mudimu mukuabu kayi wonso, kadi kanuena ne bua kuadia nansha kakese. f 25 Bualu bua muntu yonso udi udia mafuta a nyama udiye ufila bu mulambu muosha pa kapia bua Yehowa badi ne bua kumumbusha1 mu tshisamba tshiabu. 26 “‘Kanuena ne bua kudia mashi kayi onso g muaba kayi wonso unudi basombele, nansha owu a nyunyi anyi a nyama. 27 Muntu2 yonso udi udia mashi kayi onso badi ne bua kumumbusha1 h mu tshisamba tshiabu.’” 28 Yehowa wakambila kabidi Mose ne: 29 “Ambila bena Isalele ne: ‘Muntu yonso udi ulua ne mulambu wende wa diumvuangana kudi Yehowa neafile tshitupa tshia mulambu 7:20, 21 2Anyi “kushipa.” 7:25, 27 1Anyi “kumushipa.” 7:27 2Anyi “Anyima.”

LEWITIKI 7:30–8:9 tshiangatshila mu mulambu wende wa diumvuangana kudi Yehowa. a 30 Nealue ne mafuta b pamue ne tshiadi mu bianza biende bu mulambu muosha pa kapia bua Yehowa, ne neawukupakaje kumpala ne panyima bu mulambu wa kukupakaja c kumpala kua Yehowa. 31 Muakuidi neafuimishe mafuta pa tshioshelu, d kadi tshiadi netshikale tshia Alona ne bana bende ba balume. e 32 “‘Nenupeshe muakuidi tshibelu tshia dia balume bu tshitupa tshia tshijila tshia mu milambu yenu ya diumvuangana. f 33 Muana wa Alona udi ulambula mashi a milambu ya diumvuangana ne mafuta neangate tshibelu tshia dia balume bu tshitupa tshiende. g 34 Bualu ndi muangate tshiadi tshia mulambu wa kukupakaja ne tshibelu tshia tshitupa tshia tshijila mu milambu ya diumvuangana ya bena Isalele, ne ndi mubipeshe muakuidi Alona ne bana bende ba balume bu mukenji wa kashidi bua bena Isalele. h 35 “‘Etshi ke tshivua tshitupa tshia mu milambu ya Yehowa miosha pa kapia tshia kuteka ku luseke bua bakuidi, bua Alona ne bana bende ba balume, dituku divuaye mulue nabu bua kuenzelabu Yehowa mudimu wa buakuidi. i 36 Yehowa wakaˆ tuma dıyi bua babapeshe tshitupa etshi tshia kudi bena Isalele dituku divuaye mubele manyi. j Mmukenji mufunda wa kashidi bua bipungu biabu bionso.’” 37 Eu ke mukenji udi utangila mulambu wa kuosha, k mulambu wa ntete, l mulambu wa mpekatu, m mulambu wa dipila, n mulambu wa dijadikibua mu mudimu o ne mulambu wa diumvuangana, p 38 anu muvua Yehowa ˆ mutumine Mose dıyi ku mukuna wa Sinai q dituku divuaye mutu-

204

NSHAP. 7 a Lew 3:1 b Lew 3:3 c Eks 29:24 Lew 8:25-27 Lew 9:21

d Lew 3:3-5 e Lew 8:29 f Eks 29:27, 28 Lew 10:14 Nom 6:20

g Dut 18:3 h Lew 10:14 i Eks 28:1 Eks 29:4, 7 Eks 40:13

j Eks 40:15 Lew 8:12

k Lew 6:9 l Lew 2:1 Lew 6:14

m Lew 6:25 n Lew 5:6 Lew 7:1

o Eks 29:1 Lew 6:20

p Lew 3:1 q Eks 34:27 

Mulongo 2 a Lew 1:2 

NSHAP. 8 b Eks 28:1 c Eks 28:4 Eks 39:33, 41

d Eks 30:23-25 Eks 40:15

e Eks 29:1, 2 f Eks 29:4 Eks 40:12

g Eks 28:39 h Eks 39:27, 29 i Eks 39:22 j Eks 28:6 Eks 39:2

k Eks 28:8 Eks 29:5 Eks 39:20

l Eks 28:15 Eks 39:9

m Eks 28:30 n Eks 29:6 Eks 39:27, 28

o Eks 28:36 Eks 39:30

ˆ mine bena Isalele dıyi bua kulua ne milambu yabu kudi Yehowa mu tshipela tshia Sinai. a Yehowa wakatungunuka ne kuakula ne Mose, wamba ne: 2 “Luaku ne Alona pamue ne bana bende ba balume, b ne bilamba, c ne manyi a kuelangana, d ne ngombe mulume wa mulambu wa mpekatu, ne bimpanga bibidi bia mikoko, ne tshianda1 tshia mampa kaayi mela luevene, e 3 usangishe tshisumbu tshijima kaba kamue ku tshibuelelu tshia ntenta wa kusambakena.” 4 Nunku Mose wakenza anu muvua Yehowa mumutumine ˆ dıyi bua kuenza, ne tshisumbu tshijima tshiakadisangisha kaba kamue ku tshibuelelu tshia ntenta wa kusambakena. 5 Ke Mose kuambilaye tshisumbu ne: “Ke tshidi Yehowa mututumine ˆ dıyi bua kuenza etshi.” 6 Nunku Mose wakasemeja Alona ne bana bende ba balume pabuipi, ˆ ne wakabowesha mayi. f 7 Pashishe wakamuvuadika muzabi, g kumusuikaye mukaba wa tshilamba, h kumuvuadikaye muzabi wa kawuyi maboko, i kumuvuadikaye kabidi efoda j ne kusuikaye efoda au ne mukaba muluka1 k wa efoda mukuata efoda bimpe pambidi pende. 8 Pashishe wakamuvuadika tshilamba tshia pa tshiadi, l kuelaye Ulima ne Tumima m mu tshilamba tshia pa tshiadi atshi. 9 Pashishe wakamuvuadika tshilamba tshia kujingila n ku mutu ku mutu wende, kutekaye tshitata tshia or tshidi tshibalakana, tshimanyinu tshia tshijila tshia dibanjijibua,1 o kumpala kua tshilamba tshia kujingila ku mutu anu muvua Yeˆ howa mutumine Mose dıyi bua kuenza.

8

8:2 1Anyi “tshibata, lubenji.” 8:7 1Anyi “mukaba wa mu tshimono.” 8:9 1Anyi “tshikata tshia tshijila.”

205 10 Pashishe Mose wakangata manyi a kuelangana, kuelaye ntenta wa tshitendelelu ne bintu bionso bivuamu manyi, a ne wakabijidila. 11 Pashishe wakanyakila ndambu wa manyi au ku tshioshelu misangu muanda mutekete, kuelaye tshioshelu ne bintu biatshi bionso ne dilongo dinene ne tshintu tshia kuditekela manyi bua kubijidila. 12 Ndekelu wa bionso wakapongolola ndambu wa manyi a kuelangana pa mutu pa Alona, kumuelaye manyi bua kumujidila. b 13 Pashishe Mose wakasemeja Alona ne bana bende ba balume pabuipi, kubavuadikaye mizabi, kubasuikaye mikaba ya bilamba, kubavuadikaye1 kabidi bilamba bia kuvuala ku mutu c anu muvua Yehowa mutumine ˆ Mose dıyi bua kuenza. 14 Pashishe wakalua ne ngombe mulume wa mulambu wa mpekatu, ne Alona ne bana bende bakatenteka bianza biabu pa mutu wa ngombe wa mulambu wa mpekatu au. d 15 Mose wakamushipa, kuangataye mashi e ne munu wende, kuelaye ku nsengu ya tshioshelu ku nseke yonso, yeye kukezula tshioshelu ku mpekatu, kadi mashi avua mashale wakaapongolola kuinshi kua tshioshelu bua kutshijidila bua kubuikilapu mpekatu. 16 Pashishe wakangata mafuta onso avua ku mala, lutandetande lua ku mutshima ne tuonyi tubidi ne mafuta atu, Mose kubifuimishaye pa tshioshelu. f 17 Pashishe wakuoshisha bishadile bia ku ngombe mulume, mmumue ne: tshiseba tshiende, munyinyi wende ne tumvi, mu kapia pambelu pa tshitudilu g anu muvua Yehowa mutumine Mose ˆ dıyi bua kuenza. 18 Pashishe wakasemeja tshimpanga tshia mukoko wa mula8:13 1Anyi “kubajingilaye.”

LEWITIKI 8:10-25 NSHAP. 8 a Eks 30:26-28

b Eks 29:4, 7 Eks 30:30 Eks 40:13 Lew 21:10 Mis 133:2

c Eks 28:40 Eks 29:8, 9

d Eks 29:10-14 Lew 4:3, 4 Lew 16:6

e Eb 9:21, 22

f Lew 4:8, 9

g Lew 4:11, 12 Lew 16:27

 Mulongo 2 a Eks 29:15-18 Lew 1:4

b Lew 8:33

c Eks 29:19, 20

d Eks 24:6

mbu wa kuosha pabuipi, ne Alona ne bana bende ba balume bakatenteka bianza biabu pa mutu wa tshimpanga atshi. a 19 Pashishe Mose wakatshishipa ne wakamiamina mashi ku nseke yonso ya tshioshelu. 20 Wakakosolola tshimpanga atshi bitupa bitupa, ne Mose wakafuimisha mutu, ne bitupa abi, ne bifutafuta.1 21 Wakasukula mala ne tulum’a mukolo ˆ ne mayi, ne Mose wakafuimisha tshimpanga tshijima pa tshioshelu. Uvua mulambu wa kuosha wa dipembu dimpe.1 Uvua mulambu muosha pa kapia bua Yehowa anu muvua Yehowa mutumiˆ ne Mose dıyi bua kuenza. 22 Pashishe wakalua ne tshimpanga tshibidi tshia mukoko, tshimpanga tshia dibanjijibua, b ne Alona ne bana bende ba balume bakatenteka bianza biabu pa mutu wa tshimpanga atshi. c 23 Mose wakatshishipa, kuangataye ndambu wa mashi atshi, kuelaye ku lusongo lua ditshi dia Alona dia ku dia balume ne ku tshiala tshia ku tshianza tshiende tshia balume ne ku muan’a nkasa munene wa ku dikasa diende dia ku dia balume. 24 Pashishe Mose wakasemeja bana ba balume ba Alona, kuelaye ndambu wa mashi ku nsongo ya matshi abu a ku dia balume ne ku biala bia ku bianza biabu bia balume ne ku bana ba nkasa banene ba ku makasa abu a ku dia balume; kadi Mose wakamiamina mashi avua mashale ku nseke yonso ya tshioshelu. d 25 Pashishe wakangata mafuta, ne mukila wa mafuta, ne mafuta onso avua ku mala, ne lutandetande lua ku mutshima, ne tuonyi tubidi ne mafuta 8:20 1Anyi “mafuta adi manyunguluke tuonyi.” 8:21 1Anyi “didi ditukijija; didi dituyisha.” Ku mua.: “didi difila dikisha.”

LEWITIKI 8:26–9:4 atu, ne tshibelu tshia dia balume. a 26 Wakangata diampa dimue kadiyi diela luevene b dienza bu tshikata ne diampa dimue diela mafuta c dienza bu tshikata ne mukata umue wa tshibetubetu mu tshianda tshia mampa kaayi mela luevene tshivua kumpala kua Yehowa. Pashishe wakabiteka pa bitupa bia mafuta ne pa tshibelu tshia dia balume. 27 Pashishe wakabiteka bionso mu bianza bia Alona ne mu bianza bia bana bende ba balume, kubangaye kubikupakaja kumpala ne panyima bu mulambu wa kukupakaja kumpala kua Yehowa. 28 Pashishe Mose wakabiangata mu bianza biabu, kubifuimishaye pa tshioshelu pa mutu pa mulambu wa kuosha. Bivua mulambu wa dijadikibua mu mudimu bu dipembu dimpe.1 Uvua mulambu muosha pa kapia bua Yehowa. 29 Pashishe Mose wakangata tshiadi, kutshikupakajaye kumpala ne panyima bu mulambu wa kukupakaja kumpala kua Yehowa. d Tshiakalua tshitupa tshia Mose tshia ku tshimpanga tshia mukoko tshia dijadikibua mu mudimu anu muvua ˆ Yehowa mutumine Mose dıyi bua kuenza. e 30 Pashishe Mose wakangata ndambu wa manyi a kuelangana f ne ndambu wa mashi avua pa tshioshelu, kunyakilaye Alona ne bilamba biende, ne bana bende ne bilamba bia bana bende bavuaye nabu. Nunku wakajidila Alona ne bilamba biende ne bana bende g ne bilamba biabu. h 31 Pashishe Mose wakambila Alona ne bana bende ba balume ne: “Lambilayi i munyinyi ku tshibuelelu tshia ntenta wa kusambakena, nenuwudiile muaba

206 NSHAP. 8 a Eks 29:22-25

b Lew 2:4

c Eks 29:1, 2

d Lew 7:29, 30

e Eks 29:26, 27 Lew 7:34, 35

f Eks 30:30

g Nom 3:2, 3

h Eks 29:21

i Lew 6:28 

Mulongo 2 a Eks 29:31, 32 1Ko 9:13

b Eks 29:34

c Eks 29:30, 35 Nom 3:2, 3

d Eks 29:36 Lew 17:11

e Eks 29:37

f Nom 1:53 

NSHAP. 9 g Lew 8:35

8:28 1Anyi “didi ditukijija; didi dituyisha.” Ku mua.: “didi difila dikisha.” h

Lew 4:3

au ne mampa adi mu tshianda tshia dijadikibua mu mudimu, ˆ anu muvuabu bantumine dıyi ne: ‘Alona ne bana bende ba balume nebabidie.’ a 32 Munyinyi ne mampa bidi bishala nenubioshe mu kapia. b 33 Kuena ne bua kumbuka ku tshibuelelu tshia ntenta wa kusambakena munkatshi mua matuku muanda mutekete too ne padi matuku a kujikija dijadikibua dienu mu mudimu ajika, bualu nebiangate matuku muanda mutekete bua kunujadika mu mudimu wa buakuidi.1 c 34 Yehowa uvua mutuˆ tumine dıyi bua tuetu kuenza tshitudi benze lelu etshi bua kunubuikidila mpekatu. d 35 Nenushale ku tshibuelelu tshia ntenta wa kusambakena munya ne butuku matuku muanda mutekete e ne nenuenze bualu budi Yehowa munufundile f bua kuenza bua kanufu to; bualu ke tshidibu ˆ bantumine dıyi bua kuenza.” 36 Nunku Alona ne bana bende ba balume bakenza malu ˆ onso avua Yehowa mutume dıyi ku butuangaji bua Mose bua kuenza. Dituku dia muanda mukulu g Mose wakabikila Alona ne bana bende ba balume ne bakulu ba mu Isalele. 2 Yeye kuambila Alona ne: “Angata muana wa ngombe bua mulambu wa mpekatu h ne tshimpanga tshia mukoko bua mulambu wa kuosha buebe wewe, bia bimpe, ulue nabi kumpala kua Yehowa. 3 Kadi newambile bena Isalele ne: ‘Angatayi mpumbu wa mbuji bua mulambu wa mpekatu ne muana wa ngombe ne tshimpanga tshia mukoko tshitshidi tshiana, bionso bikale bia tshidimu tshimue, bia bimpe, bua mulambu wa kuosha, 4 ne

9

8:33 1Ku mua.: “kuwuja tshianza tshienu.”

207 ngombe mulume ne tshimpanga tshia mukoko bua milambu ya diumvuangana a bua kubilambula kumpala kua Yehowa, ne mulambu wa ntete b musambakaja ne mafuta, bualu lelu Yehowa neanumuenekele.’” c 5 Nunku bakalua ne bivua ˆ Mose mubatumine dıyi bua kuangata kumpala kua ntenta wa kusambakena. Pashishe tshisumbu tshijima tshiakasemena kumpala, kuimanatshi kumpala kua Yehowa. 6 Mose kuambaye ne: “Ebu mbualu budi Yehowa ˆ munutumine dıyi bua kuenza, bua butumbi bua Yehowa bumueneke kunudi.” d 7 Pashishe Mose wakambila Alona ne: “Semena ku tshioshelu, ufile mulambu webe wa mpekatu e ne mulambu webe wa kuosha, ne ubuikile mpekatu webe wewe f ne wa ba mu nzubu muebe; ufile mulambu wa tshisamba g ne ubuikile mpekatu yabu, h anu ˆ mudi Yehowa mutume dıyi bua kuenza.” 8 Diakamue Alona wakaya ku tshioshelu, kushipaye muana wa ngombe wa mulambu wa mpekatu uvuaku bua bualu buende. i 9 Pashishe bana ba balume ba Alona bakamutuadila mashi, j yeye kutua munu wende mu mashi au, kuelaye ku nsengu ya tshioshelu, ne mashi avua mashale wakaapongolola kuinshi kua tshioshelu. k 10 Wakafuimisha mafuta, ne tuonyi, ne lutandetande lua ku mutshima bia ku mulambu wa mpekatu pa tshioshelu, anu muvua Yeˆ howa mutumine Mose dıyi bua kuenza. l 11 Yeye kuosha munyinyi ne tshiseba mu kapia pambelu pa tshitudilu. m 12 Pashishe wakashipa mulambu wa kuosha, ne bana ba balume ba Alona bakamupesha mashi, yeye kuamiamina ku nseke yonso ya tshioshelu. n 13 Ba-

LEWITIKI 9:5-22 NSHAP. 9 a Lew 3:1 b Lew 2:4 Lew 6:14

c Eks 29:43 d Eks 16:10 Eks 24:16 Eks 40:34

e Lew 4:3 f Eb 7:27 g Eb 5:1-3 h Lew 16:33 i Lew 4:3, 4 j Eb 9:22 k Lew 4:7 Lew 8:14, 15

l Lew 4:8-10 m Lew 4:11, 12 Eb 13:11

n Lew 1:5 

Mulongo 2 a Lew 1:3 Lew 6:9

b Lew 2:1, 11, 13 c Eks 29:39 d Lew 3:1, 2 e Lew 3:3, 4 f Lew 3:9, 10 g Lew 7:29-31 h Eks 29:27, 28 i Nom 6:23-27 Dut 10:8 Dut 21:5 1Ku 23:13

kamupesha bitupa bia mulambu wa kuosha, pamue ne mutu, yeye kubifuimisha pa tshioshelu. 14 Pashishe wakasukula mala ne tulum’a mukolo, kubifuimishaye pa tshioshelu, pa mutu pa mulambu wa kuosha. 15 Pashishe wakafila mulambu wa tshisamba, yeye kuangata mbuji wa mulambu wa mpekatu uvua bua bualu bua tshisamba, kumushipaye, ne kumufilaye bu mulambu wa mpekatu anu muvuabu benze ne wa kumpala. 16 Wakafila mulambu wa kuosha, kuwenzaye bilondeshile mutubu benza pa tshibidilu. a 17 Pashishe wakafila mulambu wa ntete, b kuwujaye tshianza tshiende ne ndambu wa mulambu au, kuwufuimishaye pa tshioshelu pamue ne mulambu wa kuosha wa mu dinda. c 18 Pashishe wakashipa ngombe mulume ne tshimpanga tshia mukoko bia mulambu wa diumvuangana uvua bua bualu bua tshisamba. Pashishe bana ba balume ba Alona bakamupesha mashi, yeye kuamiamina kumpenga kua tshioshelu, ku nseke yonso. d 19 Bua bitupa bia mafuta bia ngombe mulume, e mukila wa mafuta wa tshimpanga tshia mukoko, mafuta adi mabuikile bia munda, tuonyi ne lutandetande lua ku mutshima, f 20 bakateka bitupa bionso bia mafuta abi pa biadi bia nyama, pashishe wakafuimisha bitupa bia mafuta abi pa tshioshelu. g 21 Kadi Alona wakakupakaja biadi ne tshibelu tshia dia balume kumpala ne panyima bu mulambu wa kukupakaja kumpala kua Yehowa, anu muvua ˆ Mose mutume dıyi bua kuenza. h 22 Pashishe Alona wakolola bianza biende kudi bantu, kubabeneshaye, i ne wakatuluka ufuma ku difila dia mulambu wa

LEWITIKI 9:23–10:14 mpekatu ne mulambu wa kuosha ne milambu ya diumvuangana. 23 Ndekelu wa bionso, Mose ne Alona bakabuela mu ntenta wa kusambakena ne bakapatuka, kubeneshabu tshisamba. a Nunku butumbi bua Yehowa buakamueneka kudi bantu bonso, b 24 ne kapia kakafuma kudi Yehowa, c kubangaku kuosha mulambu wa kuosha ne bitupa bia mafuta bivua pa tshioshelu. Pavua bantu bonso bamone bualu abu, bakatuadija kuela mbila, kutuabu mpala yabu panshi. d Pashishe Nadaba ne Abihu, e bana ba Alona, bakangata muntu yonso tshintu tshiende tshia kuambuila kapia, kuelamu kapia, kuelapu musenga wa manananshi. f Pashishe bakatuadija kulambula kapia kadi kakayi kanyishibue kumpala kua Yehowa, g kavuaye kayi ˆ mubatumine dıyi bua kufila. 2 Bua bualu ebu kapia kakafuma kumpala kua Yehowa, kubuoshaku, h nunku bakafua kumpala kua Yehowa. i 3 Pashishe Mose wakambila Alona ne: “Yehowa mmuambe nunku: ‘Nemvuijibue wa tshijila munkatshi mua bantu badi pabuipi nanyi, j ne nentumbishibue kumpala kua bantu bonso.’” Alona wakashala mupuwe. 4 Ke Mose kubikila Mishaele ne Elisafana, bana ba Uziele, k tatuende mukuabu wa Alona, kubambilaye ne: “Luayi muaba eu, umbushayi bana benu kumpala kua muaba wa tshijila, nuye nabu muaba mukuabu pambelu pa tshitudilu.” 5 Nunku bakalua ne bakambula bantu abu mu mizabi yabu, kuyabu nabu muaba mukuabu pambelu pa tshitudilu, anu muvua Mose mubambile.

10

208 NSHAP. 9 a 2Sm 6:18 2Ku 6:3

b Lew 9:6 c Bal 6:21 1Ku 21:26

d 1Bk 18:38, 39 2Ku 7:1, 3

 NSHAP. 10 e Eks 6:23 1Ku 24:2

f Eks 30:34, 35 Lew 16:12

g Eks 30:9 Lew 10:9 Lew 16:1, 2

h Nom 16:35 i Nom 26:61 j Eks 19:22 k Eks 6:18 

Mulongo 2 a Lew 21:10 b Eks 28:41 Lew 8:12 Lew 21:11, 12

c Yhz 44:21 d Yhz 44:23 e Dut 33:10 2Ku 17:8, 9 Neh 8:7, 8 Mal 2:7

f Lew 6:14, 16 g Lew 21:22 h Lew 6:26 Nom 18:10

6 Pashishe Mose wakambila Alona ne bana bende bakuabu, ˆ ˆ Eleaza ne Itama ne: “Kanulekeledi nsuki ya ku mitu yenu peshi kanupandi bilamba bienu, a bua kanufu ne bua Nzambi kalu kufiikila tshisumbu tshijima munda. Bana benu ba mu nzubu mujima wa Isalele nebadile bantu badi Yehowa mushipe ku kapia. 7 Kanuena ne bua kumbuka ku tshibuelelu tshia ntenta wa kusambakena to, tshianana nenufue, bualu manyi a kuelangana a Yehowa adi pa mitu penu.” b Nunku bakenza malu mu ˆ diumvuangana ne dıyi dia Mose. 8 Pashishe Yehowa wakambila Alona ne: 9 “Kunu mvinyo anyi maluvu makuabu makole, wewe ne bana bebe ba balume badi nebe, panudi nubuela mu ntenta wa kusambakena, c bua kanulu kufua. Eu mmukenji mufunda wa kashidi bua bipungu bienu bionso. 10 Mbua kuikale dishilangana pankatshi pa tshintu tshia tshijila ne tshidi katshiyi tshia tshijila, ne pankatshi pa tshintu tshia bukoya ne tshidi tshikezuke, d 11 ne bua ˆ kulongesha bena Isalele meyi ne mikandu bionso bidi Yehowa mubambile ku butuangaji bua Mose.” e 12 Pashishe Mose wakambila Alona ne bana bende baˆ ˆ vua bashale, Eleaza ne Itama ne: “Angatayi mulambu wa ntete uvua mushale ku milambu ya Yehowa miosha pa kapia, nuwudiile pabuipi ne tshioshelu bu diampa kadiyi diela luevene, f bualu ntshintu tshitambe tshijila. g 13 Nudi ne bua kuwudiila muaba kampanda wa tshijila, h bualu ntshitupa tshiebe ne ntshitupa tshia bana bebe tshia ku milambu ya Yehowa miosha pa kapia, bualu ke tshivuabu ˆ bantumine dıyi bua nuenu kuenza. 14 Nenudiile kabidi tshia-

209 di tshia mulambu wa kukupakaja ne tshibelu tshia mu tshitupa tshia tshijila a muaba wa mankenda, wewe, ne bana bebe ba balume, ne bana bebe ba bakaji badi nebe, b bualu bintu ebi mbifila bu tshintu tshiebe ne tshintu tshia bana bebe tshia mu milambu ya diumvuangana ya bena Isalele. 15 Nebalue ne tshibelu tshia mu tshitupa tshia tshijila ne tshiadi tshia mu mulambu wa kukupakaja, pamue ne milambu ya mafuta miosha pa kapia, bua kukupakaja mulambu wa kukupakaja kumpala ne panyima, kumpala kua Yehowa; ne netshikale bu tshintu tshia kashidi buebe wewe ne bua bana bebe badi nebe, c anu muvua Yehowa mutuˆ me dıyi bua kuenza.” 16 Mose wakakeba mbuji wa mulambu wa mpekatu ne muoyo mujima, d kuluaye kumona ne: bakavua bamuoshe. Ke yeye kuˆ ˆ fiikila Eleaza ne Itama, bana ba Alona bavua bashale munda bikole, kuambaye ne: 17 “Bua tshinyi kanuvua badiile mulambu wa mpekatu muaba kampanda wa tshijila, e pawu muikale tshintu tshitambe tshijila tshidiye munupeshe bua numone mua kuambula bujitu bua tshilema tshia tshisumbu ne kubabuikidila mpekatu kumpala kua Yehowa? 18 Mona! Ki mbabuele ne mashi a mulambu au muaba wa tshijila to. f Nuvua bushuwa ne bua kuwudiila muaba kampanda wa tshijila, anu muvuabu bantuˆ mine dıyi bua nuenu kuenza.” 19 Alona wakandamuna Mose ne: “Mona! Lelu mbafile mulambu wabu wa mpekatu ne mulambu wabu wa kuosha kumpala kua Yehowa, g nansha nanku malu aa mmamfikile. Bu meme mudie mulambu wa mpekatu lelu, bivuaku mua kusankisha Yehowa anyi?” 20 Pakumvua Mose bualu ebu, wakanyisha.

NSHAP. 10 a Eks 29:26-28 Lew 7:31, 34 Lew 9:21

b Lew 22:13 Nom 18:11

c 1Ko 9:13

d Lew 9:3, 15

e Lew 6:25, 26 Yhz 44:29

f Lew 6:29, 30

g Lew 9:8, 12 

Mulongo 2  NSHAP. 11 a Dut 14:4-6 Yhz 4:14

b Dut 14:7, 8

c Nsu 30:26

d Yes 65:4 Yes 66:3, 17

e Bz 10:14

f Dut 14:9, 10

11

LEWITIKI 10:15–11:10

Pashishe Yehowa wakambila Mose ne Alona ne: 2 “Ambilayi bena Isalele ne: ‘Ebi ke bifukibua bidi ne muoyo bia pa buloba1 binudi mua kudia: a 3 Nudi mua kudia nyama yonso udi ne bikono bipanduluke ne ntanta mu bikono biende ne udi upingajilula bintu mukana ubidia kabidi. 4 “‘Kadi kanuena ne bua kudia nyama idi ipingajilula bintu mukana ibidia kabidi anyi idi ne bikono bipanduluke idi ilonda eyi: kamelu, bualu kadi kapingajilula bintu mukana kabidia kabidi, kadi kakena ne bikono bipanduluke. Ki nkakumbane buenu nuenu to. b 5 Nansha nsenji, c bualu udi upingajilula bintu mukana ubidia kabidi, kadi kena ne bikono bipanduluke. Ki mmukumbane buenu nuenu to. 6 Nansha kalulu ka ditu, bualu kadi kapingajilula bintu mukana kabidia kabidi, kadi kakena ne bikono bipanduluke. Ki nkakumbane buenu nuenu to. 7 Nansha ngulube, d bualu udi ne bikono bipanduluke ne ntanta mu bikono, kadi kena upingajilula bintu mukana ubidia kabidi. Ki mmukumbane buenu nuenu to. 8 Kanuena ne bua kudia munyinyi wa nyama eyi nansha mukese anyi kulenga bitalu biayi. Ki mmikumbane buenu nuenu to. e ˆ 9 “‘Monayi bintu bia mu mayi binudi mua kudia: Nudi mua kudia tshintu tshionso tshidi mu ˆ mayi tshidi ne bipepe ne musalala ne mabamba, nansha tshiotshi tshikale mu mbuu anyi mu misulu. f 10 Kadi tshintu tshionso tshidi mu mbuu ne mu misulu tshidi katshiyi ne bipepe ne musalala ne mabamba, munkatshi mua tubifukibua tuonso tudi tuenda mu bisumbu ne munkatshi mua bifukibua bikuabu bionso bidi ne muoyo1 bidi mu 11:2 1Anyi “nyama ya pa buloba.” 11:10 1Anyi “anyima.”

LEWITIKI 11:11-33

ˆ mayi, ntshintu tshia muengu buenu nuenu. 11 Eyowa, nebikale bintu bia muengu kunudi, ne kanuena ne bua kudia munyinyi wabi a nansha mukese ne nudi ne bua kumona bitalu biabi bu bintu bia muengu. 12 Tshiˆ ntu tshionso tshidi mu mayi tshidi katshiyi ne bipepe ne musalala ne mabamba ntshintu tshia muengu kunudi. 13 “‘Monayi bifukibua bidi bibuuka binudi ne bua kumona bu bintu bia muengu; kanuena ne bua kubidia bualu mbintu bia muengu: mukanku, b mukanku utu ukuata mishipa, tshiminyi tshifiike, c 14 kabemba ne nkumbikumbi ya mishindu yonso, 15 bikololo bia mishindu yonso, 16 nyunyi wa mfiondo, tshipungulu, musabula nkala, nyunyi ya mvulu ya mishindu yonso, 17 kakutukutu, tshiowa,1 tshikutukutu, 18 dibata ˆ ditoke dia pa mayi, mukuekue, tshiminyi, 19 kasonga nyunyi, nyunyi ya tusonga mule ya mishindu yonso, katodi ne mudima. 20 Tubifukibua tua mishindu yonso tudi ne masala tudi tuenda mu bisumbu1 tuikale ne tukolo tunayi ntuntu tua muengu kunudi. 21 “‘Bua tubifukibua tudi tuenda mu bisumbu tudi ne masala tuikale tuenda ne tukolo tunayi, udi mua kudia anu tudi ne mapangu ku mutu kua tukasa bua kutumpika panshi. 22 Mu tuotu etu udi mua kudia: mpasu ya mikumbi ya mishindu yonso, mpasu mikuabu itubu badia, d mienze, ne mpasu mikuabu. 23 Tubifukibua tukuabu tuonso tudi ne tukolo tunayi tuikale ne masala tudi tuenda mu bisumbu ntuntu tua muengu kunudi. 24 Tubifukibua etu tudi mua kunuvuija ba-

210 NSHAP. 11 a Dut 14:3

b Yob 39:27, 30

c Dut 14:12-19

d Mat 3:4

ˆ Mak 1:6

 Mulongo 2 a Lew 14:46, 47 Lew 15:8 Lew 17:15 Lew 22:4-6

b Lew 14:2, 8 Lew 15:2, 5 Nom 19:10

c Dut 14:7, 8

d Lew 17:15, 16

e Lew 5:2

f Yes 66:17

g Dut 14:19

11:17 1Anyi “tshiokoso.” 11:20 1Anyi h “bishi bia mishindu yonso.”

Lew 11:24 Lew 22:4, 5

koya. Muntu yonso udi ulenga bitalu biatu neikale mukoya too ne ku dilolo. a 25 Muntu yonso udi wambula bitalu biatu udi ne bua kusukula bilamba biende; b neikale mukoya too ne ku dilolo. 26 “‘Nyama yonso udi ne bikono bipanduluke, kadi kayi ne ntanta mu bikono biende ne kayi upingajilula bintu mukana ubidia kabidi ki mmukumbane buenu nuenu to. Muntu yonso udi umulenga neikale mukoya. c 27 Bifukibua bionso bidi ne muoyo bidi biendela ku makama bidi munkatshi mua bifukibua bidi bienda ne mikolo inayi ki mbikumbane buenu nuenu to. Muntu yonso udi ulenga bitalu biabi neikale mukoya too ne ku dilolo. 28 Muntu udi wambula bitalu biabi udi ne bua kusukula bilamba biende, d ne neikale mukoya too ne ku dilolo. e Ki mbikumbane buenu nuenu to. 29 “‘Monayi bifukibua bidi bidikoka panshi bidi kabiyi bikumbane buenu nuenu: tshibulebule, mpuku, f misodi ya mishindu yonso, 30 kampulunsamba, loˆ mbe, musodi wa mu mayi, musodi wa mu lusenga, ne lungonyonyi. 31 Bifukibua bidi bidikoka panshi ebi ki mbikumbane buenu nuenu to. g Muntu yonso udi ulenga bitalu biabi neikale mukoya too ne ku dilolo. h 32 “‘Kadi tshintu tshionso tshidibi bikulukila padibi bifua netshikale ne bukoya, nansha tshiotshi tshikale tshintu tshia mutshi tshia kuenza natshi mudimu mu nzubu, anyi tshilamba, anyi tshiseba, anyi tshipese tshia tshilamba tshikayabale. Badi ne bua kutua tshintu tshionso tshidibu benza natshi mudiˆ mu mu nzubu mu mayi, ne netshikale ne bukoya too ne ku dilolo; pashishe netshikale tshikezuke. 33 Biobi bikulukile mu dibungu, nudi ne bua kudita-

211 yisha, ne bintu bionso bivuamu nebikale ne bukoya. a 34 Biakudia bia mishindu yonso bidi biˆ lengangana ne mayi a mu dibungu adi nebikale ne bukoya, ne bintu bionso bia kunua bidi mu dibungu adi nebikale ne bukoya. 35 Tshintu tshionso tshidi bitalu biabi bikulukila netshikale ne bukoya. Nansha tshiotshi tshikale mfulu anyi ditshuwa, nudi ne bua kutshitayisha. Bidi ne bukoya, ne nebishale ne bukoya kunudi. 36 Anu mpokolo ˆ wa mayi anyi tshina tshidibu baˆ lamina mayi ke biashala bikezuke, kadi muntu yonso udi ulenga bitalu biabi neikale ne bukoya. 37 Bitalu biabi biobi bikulukile pa mamiinu a kukuna, mamiinu au mmakezuke. 38 Kadi bobu ˆ bele mayi pa mamiinu, ne tshitupa tshia bitalu biabi tshikulukilapu, mamiinu au adi ne bukoya kunudi. 39 “‘Kadi nyama unutu nudia yeye mufue, muntu yonso udi ulenga tshitalu tshiende neikale mukoya too ne ku dilolo. b 40 Muntu yonso udi udia munyinyi wa tshitalu tshiende neasukule bilamba biende, ne neikale mukoya too ne ku dilolo. c Muntu yonso udi wambula tshitalu tshiende udi ne bua kusukula bilamba biende, ne neikale mukoya too ne ku dilolo. 41 Bifukibua bionso bidi bidikoka panshi mbintu bia muengu. d Kanuena ne bua kubidia to. 42 Kanuena ne bua kudia bifukibua bionso bidi bikoka mafu abi panshi, bifukibua bionso bidi bienda ne makasa anayi, anyi bifukibua bionso bia pa buloba bidi bidikoka panshi, bikale ne tukolo tua bungi, bualu mbintu bia muengu. e 43 Kanudivuiji1 tshintu tshia muengu ne tshifukibua nansha tshimue tshidi tshidikoka panshi, ne kanudinyangi, 11:43 1Anyi “anyima yenu kayidivuiji.”

LEWITIKI 11:34–12:6 NSHAP. 11 a Lew 15:12

b Lew 11:23, 24 Nom 19:11, 16

c Lew 17:15 Lew 22:3, 8 Dut 14:21 Yhz 4:14 Yhz 44:31

d Lew 11:21

e Dut 14:3 

Mulongo 2 a Lew 20:25

b Eks 20:2

c Eks 19:6 Lew 19:2 Dut 14:2 1Ts 4:7

d 1Pt 1:15, 16 Bua 4:8

e Eks 6:7 Eks 29:46 Hos 11:1

f Eks 22:31 Nom 15:40 Dut 7:6

g Lew 20:7, 26 Yos 24:19 1Sm 2:2

h Lew 20:25 Yhz 44:23

 NSHAP. 12 i Lew 15:19

nudivuija bakoya bua bualu buabi. a 44 Bualu meme ndi Yehowa Nzambi wenu; b nudi ne bua kudijidila ne kulua ba tshijila c bualu meme ndi wa tshijila. d Nunku kanuena1 ne bua kudivuija bakoya pa kudia bifukibua bidi bidikoka panshi bidi bienda mu bisumbu. 45 Bualu meme ndi Yehowa udi unupatula mu buloba bua Ejipitu bua meme kuleja mundi Nzambi wenu, e ne nudi ne bua kuikala ba tshijila, f bualu meme ndi wa tshijila. g 46 “‘Eu ke mukenji udi utangila nyama, bifukibua bidi bibuuka, bifukibua1 bionso bidi ˆ bienda mu mayi, ne utangila bifukibua1 bionso bidi bidikoka panshi, 47 bua kuikale dishilangana pankatshi pa tshintu tshidi ne bukoya ne tshintu tshikezuke, ne pankatshi pa bifukibua bidibu mua kudia ne bidibu kabayi mua kudia.’” h Yehowa wakambila kabidi Mose ne: 2 “Ambila bena Isalele ne: ‘Bikala mukaji mupete difu1 ne mulele muana wa balume, neikale mukoya matuku muanda mutekete, anu mutuye mu matuku a bukoya padiye uya ku tshijila tshia mashi. i 3 Mu dituku dia muanda mukulu nebatengule muana. j 4 Neatungunuke ne kudikezula ku mashi matuku 33 adi alonda. Kena ne bua kulenga tshintu tshia tshijila nansha tshimue, ne kena ne bua kubuela muaba wa tshijila too ne padiye ujikija matuku a didilengeja diende. 5 “‘Bikalaye mulele muana wa ˆ bakaji, dıba adi neikale mukoya matuku 14, anu mutuye tshikondo tshituye uya ku tshijila tshia mashi. Neatungunuke ne kudikezula ku mashi matuku 66 adi alonda. 6 Padi

12

j Gen 17:12 Gen 21:4 Luk 1:59 Luk 2:21, 22 Yne 7:22

11:44 1Anyi “anyima yenu kayena.” 11:46 1Anyi “anyima.” 12:2 1Anyi “muimite dimiinu.”

LEWITIKI 12:7–13:11 matuku a didilengeja diende bua muana wa balume anyi bua muana wa bakaji ajika, nealue ne tshimpanga tshia mukoko tshidi mu tshidimu tshiatshi tshia kumpala bua mulambu wa kuosha a ne muana wa nkudimba anyi kamanda nkutshi1 bua mulambu wa mpekatu kudi muakuidi, ku tshibuelelu tshia ntenta wa kusambakena. 7 Muakuidi nealue nabi kumpala kua Yehowa ne neamubuikidile mpekatu, nunku neikale mukezuke ku dipueka diende dia mashi. Eu mmukenji udi utangila mukaji udi ulela muana wa balume anyi wa bakaji. 8 Kadi yeye kayi ne muˆ shindu wa kupeta mukoko, dıba adi udi ne bua kuangata tumanda nkutshi1 tubidi anyi bana ba nkudimba babidi, b umue bua mulambu wa kuosha ne mukuabu bua mulambu wa mpekatu; muakuidi neamubuikidile mpekatu, ne yeye neikale mukezuke.’” Yehowa wakatungunuka ne kuakula ne Mose ne Alona, wamba ne: 2 “Bikala lupusu, tshilamulamu anyi dikeji dipatuke pa dikoba1 dia muntu ne ndifuane kulua disama dia ˆ nsudi2 c pa dikoba diende, dıba adi badi ne bua kuya nende kudi muakuidi Alona anyi kudi umue wa ku bana bende, bakuidi. d 3 Muakuidi neakenkete disama didi pa dikoba. Buoya bua muaba au buobu bulue butoke ne disama dimueneke dibuele too ne mu munyinyi, ndisama dia nsudi. Muakuidi neakenkete disama adi ne neambe mudi muntu

212 NSHAP. 12 a Lew 1:10

b Lew 1:14 Lew 5:7 Lew 14:21, 22 Luk 2:24

 NSHAP. 13 c Nom 12:10, 12 2Ku 26:19 Mat 8:3

d Dut 24:8 Yhz 44:23 Mal 2:7 Luk 17:14

 Mulongo 2 a Lew 13:50 Lew 14:38 Nom 12:15

13

b Mat 8:4

ˆ Mak 1:44 Luk 5:14 Luk 17:14

c Lew 13:15, 25, 30, 42 Nom 12:10, 12

d Lew 13:3

12:6 1Anyi “kakutshikutshi.” 12:8 1Anyi “tukutshikutshi.” 13:2 1Ku mua.: “mu dikoba dia mubidi.” 2Muaku wa mu tshiena Ebelu udibu bakudimune ne: e “nsudi” udi mua kumvuija bintu bia bungi ne udi mua kukonga masama a pa dikoba mashilashilangane a tshiambu. Udi kabidi mua kukonga amue masama atubu basangana ku bilamba ne mu nzubu. f

Lew 13:24, 25

Lew 13:4

au mukoya. 4 Kadi bikala dikeji didi pa dikoba dikale ditoke, dimueneka kadiyi dibuele too ne mu munyinyi ne buoya kaˆ buyi bulue butoke, dıba adi muakuidi neateke muntu udi usama muaba wa nkayende bua matuku muanda mutekete. a 5 Pashishe muakuidi neamukenkete mu dituku dia muanda mutekete; biobi bimueneke ne: disama ndimane, ne ki nditampakane pa dikoba, muakuidi neamuteke kabidi muaba wa nkayende bua matuku makuabu muanda mutekete. 6 “Muakuidi neamukenkete kabidi mu dituku dia muanda mutekete; bikala disama dikepe ne kadiyi ditampakane pa dikoba, muakuidi neambe mudi muntu au mukezuke; b tshivua tshilamulamu tshianana. ˆ Dıba adi muntu au neasukule bilamba biende ne neikale mukezuke. 7 Kadi bikala tshilamulamu1 tshitampakane bushuwa pa dikoba panyima pa yeye mumane kumueneka kumpala kua muakuidi bua kujadika dileˆ ngejibua diende, dıba adi neaye kudileja kabidi2 kudi muakuidi. 8 Muakuidi neatshikenkete; bikala tshilamulamu ˆ tshitampakane pa dikoba, dıba adi muakuidi neambe mudi muntu au mukoya. Ndisama dia nsudi. c 9 “Bikala disama dia nsudi diˆ kuate muntu, dıba adi badi ne bua kuya nende kudi muakuidi, 10 ne muakuidi neamukenkete. d Bikalaye ne lupusu lutoke pa dikoba, ne lupusu nduvuije buoya butoke, ne nduenze mputa, e 11 ndisama dia nsudi dia matuku a bungi didi pa dikoba diende; muakuidi neambe mudi muntu au mukoya. Kakumuteka muaba wa nkayende to, f bualu 13:7 1Anyi “disama.” 2Anyi “musangu muibidi.”

213 mmukoya. 12 Mpindieu bikala nsudi mikuate muntu mubidi mujima, ne disama dia nsudi dibuikile muntu ku mutu too ne ku makasa, miaba yonso idi muakuidi mua kumona, 13 ne muakuidi mmumukenkete ne mmumone ne: nsudi mmibuikile ˆ dikoba diende dijima, dıba adi neambe mudi muntu udi usama au muikale mukezuke.1 Dikoba dionso ndilue ditoke; muntu au mmukezuke. 14 Kadi ˆ dıba dionso didi mputa wenza pa dikoba, muntu au neikale mukoya. 15 Padi muakuidi umona mputa, neambe mudi muntu au mukoya. a Mputa au mmukoya. Ndisama dia nsudi. b 16 Kadi bikala mputa mulue kaˆ bidi mutoke, dıba adi muntu au nealue kudi muakuidi. 17 Muakuidi neamukenkete, c ne bikala ˆ mputa mulue mutoke, dıba adi muakuidi neambe mudi muntu udi usama au muikale mukezuke. Muntu au mmukezuke. 18 “Bikala muntu mupete tshiwuja pambidi pende ne tshiotshi tshijike, 19 kadi pa muaba wa tshiwuja palue kuenzeka lupusu lutoke anyi diˆ keji dikunzubile, dıba adi udi ne bua kudileja kudi muakuidi. 20 Muakuidi neadikenkete, d ne diodi dimueneke dibuele too ne mu munyinyi ne buoya bua muaˆ ba au bulue butoke, dıba adi muakuidi neambe mudi muntu au mukoya. Ndisama dia nsudi didi dipatukile mu tshiwuja. 21 Kadi bikala muakuidi mudikenkete, mumone ne: kamuena buoya butoke, ki ndibuele too ne mu munyinyi ne ndimueneke diˆ kepe, dıba adi muakuidi neateke muntu au muaba wa nkayende bua matuku muanda mutekete. e 22 Kadi diodi ditampakane buˆ shuwa pa dikoba, dıba adi muakuidi neambe mudi muntu au

LEWITIKI 13:12-31 NSHAP. 13 a Dut 24:8

b Lew 13:8

c Luk 5:14 Luk 17:14

d Yhz 44:23

e Lew 13:4, 50 Lew 14:38 Nom 12:15

 Mulongo 2 a Mat 8:4

ˆ Mak 1:44 Luk 5:14 Luk 17:14

b Lew 13:4, 50

13:13 1Anyi “kayi mua kusambulujila- c ngana disama.”

Lew 14:38 Nom 12:15

Dut 24:8 Mal 2:7

mukoya. Ndisama. 23 Kadi bikala dikeji dishale kaba kamue kadiyi ditampakane, ndiuwula tshianana dia tshiwuja; muakuidi neambe mudi muntu au mukezuke. a 24 “Peshi bikala muntu muikale ne tshibangu tshia kapia, ne mputa wa mu tshibangu mmulue dikeji dikunzubile ˆ anyi ditoke, 25 dıba adi muakuidi neadikenkete. Bikala buoya budi mu dikeji bulue butoke ne dikeji ndimueneke dibuele too ne mu munyinyi, ndisama dia nsudi didi dipatukile mu tshibangu, ne muakuidi neambe mudi muntu au mukoya. Ndisama dia nsudi. 26 Kadi bikala muakuidi mudikenkete ne mumone ne: mu dikeji kamuena buoya butoke, ki ndibuele too ne ˆ mu munyinyi ne ndikepe, dıba adi muakuidi neateke muntu au muaba wa nkayende bua matuku muanda mutekete. b 27 Muakuidi neamukenkete mu dituku dia muanda mutekete, ne dikeji diodi didiunde bushuwa pa diˆ koba, dıba adi muakuidi neambe mudi muntu au mukoya. Ndisama dia nsudi. 28 Kadi bikala dikeji dishale kaba kamue, kadiyi didiunde pa dikoba ne dikepe, ndiuwula tshianana dia tshibangu; muakuidi neambe mudi muntu au mukezuke, bualu ndituntamana dia tshibangu. 29 “Muntu mulume anyi muntu mukaji yeye mupete mputa ku mutu anyi ku tshibanga, ˆ 30 dıba adi muakuidi neakenkete mputa au. c Yeye mumueneke mubuele too ne mu munyinyi ne nsuki1 milue mikunzubile ne miˆ kepe, dıba adi muakuidi neambe mudi muntu au mukoya; mmputa wa ku tshiseba tshia ku mutu anyi wa ku muedi. Ndisama dia nsudi dia ku mutu anyi dia ku tshibanga. 31 Kadi 13:30 1Anyi “miedi.”

LEWITIKI 13:32-49 bikala muakuidi mumone ne: mputa kena umueneka mubuele too ne mu munyinyi, ne kamuena nsuki mifiike, muakuidi neateke muntu udi ne mputa au muaba wa nkayende bua matuku muanda mutekete. a 32 Muakuidi neakenkete mputa mu dituku dia muanda mutekete, ne bikala mputa kayi mudiunde ne nsuki mikunze kayiyi mitolokamu, ne mputa kena umueneka mubuele too ne mu munyinyi, 33 muntu au neadikunguishe, kadi kakudikunguisha muaba udi mputa to. Pashishe muakuidi neateke muntu udi ne mputa au muaba wa nkayende bua matuku muanda mutekete. 34 “Muakuidi neakenkete kabidi mputa mu dituku dia muanda mutekete, ne bikala mputa wa ku tshiseba tshia ku mutu anyi wa ku muedi kayi mudiunde pa dikoba, ne kena umueneka mubuele too ne mu munyinyi, ˆ dıba adi muakuidi neambe mudi muntu au mukezuke, ne muntu au neasukule bilamba biende ne neikale mukezuke. 35 Kadi bikala mputa au udiunda bushuwa pa dikoba panyima pa dilengejibua diende, 36 muakuidi neamukenkete, ne bikala mputa mudiunde pa dikoba, muakuidi kena dijinga ne kukeba nsuki mikunzubile to; muntu au mmukoya. 37 Kadi bikala dikenketa dileje ne: mputa ki mmudiunde ne nsuki mifiike mmitolokamu, mputa mmuondopibue. Muntu au mmukezuke, ne muakuidi neambe mudiye mukezuke. b 38 “Makeji owu mapatuke muntu mulume anyi muntu mukaji pambidi1 ne makeji au mikale matoke, 39 muakuidi neaakenkete. c Bikala makeji adi pambidi au kaayi matoke bikole, mmpusu ya tshianana idi mipa-

214 NSHAP. 13 a Lew 13:4, 50 Lew 14:38 Nom 12:15

b Mat 8:4

ˆ Mak 1:44 Luk 5:14 Luk 17:14

c Lew 13:2 

Mulongo 2 a Nom 5:2

13:38 1Ku mua.: “mu dikoba dia mubidi wende.”

Nom 12:14 2Bk 7:3 2Ku 26:20, 21

tuke pambidi. Muntu au mmukezuke. 40 “Bikala nsuki ya ku mutu kua muntu mituke ne muntu au mupete dibala, mmukezuke. 41 Yeye mutuke nsuki ya mu mpala ne mupete dibala muaba au, muntu au mmukezuke. 42 Kadi bikala mputa mukunzubile mumupatuke mu dibala dia tshiseba tshiende tshia ku mutu anyi mu mpala muende, ndisama dia nsudi didi dipatukile mu tshiseba tshiende tshia ku mutu anyi mu mpala muende. 43 Muakuidi neamukenkete, ne bikala muaba udi muwule bua disama muikale mukunzubile mu dibala didi mu kabonkoshi kende anyi mu mpala muende, ne umueneka bu nsudi pa dikoba diende, 44 muntu au mmuena nsudi. Mmukoya, ne muakuidi neambe mudiye mukoya bua disama didi ku mutu kuende. 45 Muena nsudi udi ne disama neapande bilamba biende, nealekelele nsuki ya ku mutu kuende, ne neabuikile muedi wa pa mushiku wende wa muulu, ne ˆ neele dıyi ne: ‘Ndi mukoya, ndi mukoya!’ 46 Neikale mukoya matuku onso adiye ne disama. Bu mudiye mukoya, neasombele muaba wa nkayende. Neasombele pambelu pa tshitudilu. a 47 “Bikala disama dia nsudi dikuate ku tshilamba, nansha tshiotshi tshikale tshilamba tshienza ne miosa ya mikoko anyi tshia line, 48 nansha ku manda a mu bule anyi ku manda a mu butshiama a tshilamba tshia line anyi tshienza ne miosa ya mikoko, anyi ku tshiseba anyi ku tshintu tshionso tshienza ne tshiseba, 49 ne ditoba ˆ dia dikala dia mayi a matamba a manyimanyi anyi dikunzubile dia ku disama diodi dikuate ku tshilamba, ku tshiseba, ku

215 manda a mu bule, ku manda a mu butshiama a tshilamba, anyi ku tshintu tshionso tshia tshiseba, nditampakana dia nsudi, ne badi ne bua kudileja muakuidi. 50 Muakuidi neakenkete disama, ne udi ne bua kuteka tshintu tshidi ne disama muaba wa nkayatshi bua matuku muanda mutekete. a 51 Padiye ukenketa disama dituku dia muanda mutekete ne umona ne: nditampakane ku tshilamba, ku manda a mu bule, ku manda a mu butshiama, anyi ku tshiseba (nansha bobu benza mudimu kayi ne tshiseba atshi), disama adi nnsudi idi itampakana ne tshintu atshi tshidi ne bukoya. b 52 Newoshe tshilamba, manda a mu bule, manda a mu butshiama a tshilamba tshienza ne miosa ya mikoko anyi tshia line, anyi tshintu tshionso tshienza ne tshiseba tshidi tshipie disama, bualu nnsudi idi itampakana. Ntshia kuosha mu kapia. 53 “Kadi muakuidi yeye mutshikenkete ne disama ki nditampakane ku tshilamba, ku manda a mu bule, ku manda a mu butshiama anyi ku tshintu tshioˆ nso tshia tshiseba, 54 dıba adi ˆ muakuidi neatume dıyi bua basukule tshintu tshidi tshipie disama atshi, ne neatshiteke muaba wa nkayatshi bua matuku makuabu muanda mutekete. 55 Pashishe muakuidi neakenkete tshintu tshidi tshipie disama panyima pa bobu bamane kutshisukula bimpe menemene. Bikala ditoba dimueneka kadiyi dishintuluke, nansha disama diodi kadiyi ditampakane, tshintu atshi tshidi ne bukoya. Udi ne bua kutshiosha mu kapia, bualu tshikadi tshidiike munda anyi pambelu. 56 “Kadi bikala muakuidi mutshikenkete, ne tshitupa tshidi ne ditoba ntshibuitshidile panyi-

LEWITIKI 13:50–14:6 NSHAP. 13 a Lew 13:4 Lew 14:38 Nom 12:15

b Lew 14:44, 45 

Mulongo 2 a Lew 13:52 

NSHAP. 14 b Lew 13:2 Mat 8:4 ˆ Mak 1:44 Luk 5:14 Luk 17:14

c Lew 14:49-53 Nom 19:6, 9 Mis 51:7

ma pa bobu bamane kutshisuˆ kula bimpe menemene, dıba adi neatshikose ku tshilamba anyi ku tshiseba anyi ku manda a mu bule a tshilamba anyi ku manda a mu butshiama. 57 Kadi diodi dimueneke kabidi mu tshitupa tshikuabu tshia tshilamba, ku manda a mu bule a tshilamba, ku manda a mu butshiama anyi ku tshintu tshionso tshia tshiseba, ditoba adi didi ditampakana, ne newoshe tshintu tshionso tshidi tshipie disama mu kapia. a 58 Kadi ditoba diodi dijimine ku tshilamba, ku manda a mu bule a tshilamba, ku manda a mu butshiama anyi ku tshintu tshionso tshia tshiseba tshiudi usuˆ kula, dıba adi nebatshisukule musangu muibidi, ne netshikale tshikezuke. 59 “Eu mmukenji wa disama dia nsudi ku tshilamba tshienza ne miosa ya mikoko anyi ku tshilamba tshia line, ku manda a mu bule a tshilamba, ku manda a mu butshiama, anyi ku tshintu tshionso tshia tshiseba, bua kuamba muditshi tshikezuke anyi tshikale ne bukoya.” Yehowa wakatungunuka ne kuakula ne Mose, wamba ne: 2 “Eu newikale mukenji wa muena nsudi dituku didibu bajadika dilengejibua diende, padibu baya nende kudi muakuidi. b 3 Muakuidi neaye pambelu pa tshitudilu ne neamukenkete. Bikala nsudi ya muena nsudi mijike, 4 muakuidi neamutumine ˆ dıyi bua kulua ne nyunyi mikezuke ibidi ya muoyo, mutshi wa sedre, buanda bukunze kunzuu, ne tumitshi tua izope bua dikezudibua diende. c 5 Muakuidi ˆ neatume dıyi bua bashipe nyunyi umue mu dibungu pa mutu ˆ pa mayi a mu mpokolo. 6 Kadi udi ne bua kuangata nyunyi wa muoyo pamue ne mutshi wa sedre, buanda bukunze kunzuu, ne

14

LEWITIKI 14:7-20 bisalasala bia tumitshi tua izope, kubitua bionso mu mashi a nyunyi uvuabu bashipe pa mutu ˆ pa mayi a mu mpokolo. 7 Pashishe neanyakile mashi au misangu muanda mutekete pambidi pa muntu udi udilengeja ku nsudi, ne neambe mudi muntu au mukezuke, ne nealekelele nyunyi wa muoyo mu mpata. a 8 “Muntu udi udilengeja udi ne bua kusukula bilamba biende, kukungula nsuki yende yonso ne ˆ kuowa mayi, nunku neikale mukezuke. Pashishe udi mua kulua mu tshitudilu, kadi neasombe pambelu pa ntenta wende matuku muanda mutekete. 9 Mu dituku dia muanda mutekete, neakungule nsuki yonso ya ku mutu kuende, miedi yende, ne makiki ende. Panyima pa yeye mumane kukungula nsuki yende yonso, neasukule bilamba biende, neoˆ we mayi, ne neikale mukezuke. 10 “Mu dituku dia muanda mukulu neangate bimpanga bia mikoko bibidi bimpe bitshidi biana, lukungulu lua mukoko luimpe b ludi mu tshidimu tshialu tshia kumpala, bia dikumi bisatu bia efa1 wa bukula bunefuke busambakaja ne mafuta bu mulambu wa ntete, c ne tshipiminu tshimue tshia loga2 tshia mafuta; d 11 ne muakuidi udi wamba mudi muntu udi udikezula au mukezuke neaye nende kumpala kua Yehowa ku tshibuelelu tshia ntenta wa kusambakena, pamue ne milambu ayi. 12 Muakuidi neangate tshimpanga tshimue, neatshifile bu mulambu wa dipila e pamue ne tshipiminu tshia loga tshia mafuta, ne neabikupakaje kumpala ne panyima bu mulambu wa kukupakaja kumpala kua Yehowa. f 13 Pashi-

216 NSHAP. 14 a Lew 16:22

b Lew 4:32

c Lew 2:1

ˆ d Mak 1:44

e Lew 6:6

f Lew 14:21, 24 

Mulongo 2 a Lew 1:10, 11 Lew 4:3, 4

b Lew 2:3 Lew 7:7 1Ko 9:13 1Ko 10:18

c Lew 6:25

d Lew 14:10

e Lew 6:7

14:10 1Bia dikumi bisatu bia efa bivua bibuela litre 6,6. Tang. Tshis. B14. 2Loga uvua ubuela litre 0,31. Tang. Tshis. B14. f

1Yn 1:7 1Yn 2:1, 2

Lew 5:6

she neashipe tshimpanga atshi muaba utubu ne tshibidilu tshia kushipela mulambu wa mpekatu ne mulambu wa kuosha, a muaba kampanda wa tshijila, bualu, anu bu mulambu wa mpekatu, mulambu wa dipila ngua muakuidi. b Ntshintu tshitambe tshijila. c 14 “Pashishe muakuidi neangate ndambu wa mashi a mulambu wa dipila, ne muakuidi neaele ku lusongo lua ditshi dia ku dia balume dia muntu udi udikezula ne ku tshiala tshia ku tshianza tshiende tshia balume ne ku muan’a nkasa munene wa ku dikasa diende dia ku dia balume. 15 Muakuidi neangate tshipiminu tshia loga tshia mafuta atshi, d neapongolole ndambu wa mafuta mu tshianza tshiende tshia bakaji. 16 Pashishe muakuidi neatue munu wende wa ku dia balume mu mafuta adi mu tshianza tshiende tshia bakaji, ne neanyakile ndambu wa mafuta ne munu wende misangu muanda mutekete kumpala kua Yehowa. 17 Pashishe muakuidi neele ndambu wa mafuta adi ashala mu tshianza tshiende ku lusongo lua ditshi dia ku dia balume dia muntu udi udikezula ne ku tshiala tshia ku tshianza tshiende tshia balume ne ku muan’a nkasa munene wa ku dikasa diende dia ku dia balume pa mutu pa mashi a mulambu wa dipila. 18 Muakuidi nealabe mafuta adi ashala mu tshianza tshiende mu mutu mua muntu udi udikezula, ne muakuidi neamubuikidile mpekatu kumpala kua Yehowa. e 19 “Muakuidi nealambule nyama wa mulambu wa mpekatu f bua kubuikidila muntu udi udikezula ku bukoya buende mpekatu, ne pashishe neashipe nyama wa mulambu wa kuosha. 20 Muakuidi neafile nyama wa

217 mulambu wa kuosha ne mulambu wa ntete a pa tshioshelu, ne muakuidi neamubuikidile mpekatu, b ne muntu au neikale mukezuke. c 21 “Kadi bikalaye mupele, ˆ kayi ne mushindu, dıba adi neangate tshimpanga tshia mukoko tshitshidi tshiana bu mulambu wa dipila bua mulambu wa kukupakaja bua kumubuikidila mpekatu wende yeye, pamue ne tshia dikumi tshia efa1 wa bukula bunefuke busambakaja ne mafuta bu mulambu wa ntete, ne tshipiminu tshimue tshia loga tshia mafuta, 22 ne tumanda nkutshi1 tubidi anyi bana ba nkudimba babidi, bilondeshile mudiye mukokeshe. Nyunyi umue neikale wa mulambu wa mpekatu, ne mukuabu wa mulambu wa kuosha. d 23 Mu dituku dia muanda mukulu e nealue nabi kudi muakuidi ku tshibuelelu tshia ntenta wa kusambakena, kumpala kua Yehowa, bua kujadika dilengejibua diende. f 24 “Muakuidi neangate tshimpanga tshia mukoko tshia mulambu wa dipila g ne tshipiminu tshia loga tshia mafuta, ne muakuidi neabikupakaje kumpala ne panyima bu mulambu wa kukupakaja kumpala kua Yehowa. h 25 Pashishe neashipe tshimpanga tshia mukoko tshia mulambu wa dipila, ne muakuidi neangate ndambu wa mashi a nyama wa mulambu wa dipila, neaele ku lusongo lua ditshi dia ku dia balume dia muntu udi udikezula ne ku tshiala tshia ku tshianza tshiende tshia balume ne ku muan’a nkasa munene wa ku dikasa diende dia balume. i 26 Muakuidi neapongolole ndambu wa mafuta mu tshia-

LEWITIKI 14:21-36 NSHAP. 14 a Lew 2:1 Lew 14:10 Nom 15:4

b Mat 8:4

c Lew 14:9

ˆ Mak 1:44 Luk 5:14 Luk 17:14

d Lew 1:14 Lew 5:7 Lew 12:8

e Lew 15:13, 14

f Lew 14:10, 11

g Lew 6:6

h Lew 14:12

i Lew 14:14 

Mulongo 2 a Lew 14:15-18

b Lew 12:8 Lew 14:22

c Lew 5:7

d Lew 14:20

e Nom 35:10

f Gen 17:8

14:21 1Tshia dikumi tshia efa tshivua tshibuela litre 2,2. Tang. Tshis. B14. 14:22, 30 1Anyi “tukutshikutshi.” g

Dut 7:12, 15

nza tshiende yeye tshia bakaji, a 27 pashishe neanyakile ndambu wa mafuta adi mu tshianza tshiende tshia bakaji ne munu wende wa ku dia balume misangu muanda mutekete kumpala kua Yehowa. 28 Muakuidi neele ndambu wa mafuta adi mu tshianza tshiende ku lusongo lua ditshi dia ku dia balume dia muntu udi udikezula ne ku tshiala tshia ku tshianza tshiende tshia balume ne ku muan’a nkasa munene wa ku dikasa diende dia balume, miaba ya muomumue ne ivuaye muele mashi a nyama wa mulambu wa dipila. 29 Pashishe muakuidi nealabe mafuta adi ashala mu tshianza tshiende mu mutu mua muntu udi udikezula bua kumubuikidila mpekatu kumpala kua Yehowa. 30 “Nealambule kamue ka ku tumanda nkutshi1 anyi umue wa ku nkudimba ayi, bilondeshile mudiye mukokeshe, b 31 nyunyi udiye mua kukokesha, bu mulambu wa mpekatu ne mukuabu bu mulambu wa kuosha c pamue ne mulambu wa ntete; ne muakuidi neabuikidile muntu udi udikezula mpekatu kumpala kua Yehowa. d 32 “Eu mmukenji bua muntu uvua ne disama dia nsudi, kadi ˆ kayi ne mushindu dıba didibu bajadika dilengejibua diende.” 33 Pashishe Yehowa wakambila Mose ne Alona ne: 34 “Panudi nubuela mu buloˆ ba bua Kanana e bundi nnupesha bua buikale buenu, f ne meme muele disama dia nsudi ku nzubu kampanda mu buloba buenu, g ˆ 35 dıba adi muena nzubu nealue kuambila muakuidi ne: ‘Disama kampanda ndikuate nzubu waˆ nyi.’ 36 Muakuidi neatume dıyi bua bapatule bintu bionso bidi mu nzubu kumpala kua yeye kulua bua kukenketa disama, bua

LEWITIKI 14:37-57 kalu kuamba mudi bintu bionso bidi mu nzubu bikale ne bukoya; pashishe muakuidi neabuele bua kukenketa nzubu. 37 Neakenkete muaba udi disama, ne bikala bimanu bia nzubu bikale ne miaba miondoke mikale ˆ ne dikala dia mayi a matamba a manyimanyi anyi mikunzubile, ne yoyi imueneka mibuele too ne ˆ mu tshimanu, 38 dıba adi muakuidi neapatuke too ne ku tshiibi tshia nzubu ne neakange nzubu bua matuku muanda mutekete. a 39 “Pashishe muakuidi neapingane dituku dia muanda mutekete bua kukenketa nzubu. Bikala disama ditampakane ku bimanu bia nzubu, 40 muakuiˆ di neatume dıyi bua batule mabue onso adi makuatshike disama ne nebaimanshe pambelu pa tshimenga, muaba wa bukoya. 41 Pashishe neakoneshe munda mua nzubu bimpe menemene; bishinguidi ne potopoto mume bidibu balamune mbia kuimansha pambelu pa tshimenga, muaba wa bukoya. 42 Pashishe nebapingaje mabue makuabu muaba wa mabue avuabu batule, ne neangate potopoto mukuabu ne neashinguishe nzubu. 43 “Kadi bikala disama dipingane ne dibudike mu nzubu panyima pa bamane kutula mabue, bakone mu nzubu ne bamushiˆ nguile tshiakabidi, 44 dıba adi muakuidi neabuelamu ne neamukenkete. Bikala disama ditampakane mu nzubu, ndisama dia nsudi idi itampakana b mu nzubu. Nzubu au udi ne bukoya. ˆ 45 Dıba adi neupuishe nzubu ne mabue ende, ne mabaya ende ne bishinguidi bionso ne potopoto mume wa nzubu; nebaye nabi pambelu pa tshimenga, muaba wa bukoya. c 46 Kadi muntu yonso udi ubuela mu nzubu au mu matuku adibu bamukange au, d neikale mukoya too ne ku di-

218 NSHAP. 14 a Lew 13:4, 50 Nom 12:15

b Lew 13:51

c Lew 14:41

d Lew 14:38 

Mulongo 2 a Lew 11:23-25 Lew 15:8 Lew 17:15 Lew 22:4-6

b Lew 14:3, 4 Nom 19:6, 7

c Lew 14:6, 7

d Lew 13:30

e Lew 13:47

f Lew 14:34

g Lew 13:2

h Lew 10:10 Yhz 44:23

i Dut 24:8

lolo; a 47 muntu yonso udi ulala mu nzubu amu neasukule bilamba biende, ne muntu yonso udi udiila mu nzubu amu neasukule bilamba biende. 48 “Kadi bikala muakuidi mulue ne mumone ne: disama ki nditampakane mu nzubu panyima pa bamane kumushiˆ nguila tshiakabidi, dıba adi muakuidi neambe mudi nzubu au mukezuke, bualu disama ndijike. 49 Bua kukezula nzubu ku bukoya,1 neangate nyunyi ibidi, ditamba dia mutshi wa sedre, buanda bukunze kunzuu, ne bisalasala bia tumitshi tua izope. b 50 Neashipe nyunyi umue ˆ mu dibungu pa mutu pa mayi a mu mpokolo. 51 Pashishe neangate mutshi wa sedre, bisalasala bia tumitshi tua izope, buanda bukunze kunzuu ne nyunyi wa muoyo, neabitue bionso mu mashi a nyunyi uvuabu ˆ bashipe ne mu mayi a mu mpokolo, ne neaanyakile lua ku nzubu misangu muanda mutekete. c 52 Neakezule nzubu ku bukoya1 ne mashi a nyunyi, ne ˆ mayi a mu mpokolo, ne nyunyi wa muoyo, ne mutshi wa sedre, ne bisalasala bia tumitshi tua izope, ne buanda bukunze kunzuu. 53 Pashishe nealekelele nyunyi wa muoyo pambelu pa tshimenga mu mpata ne neabuikile mpekatu wa nzubu au, ne nzubu au neikale mukezuke. 54 “Eu mmukenji udi utangila nsudi ya mishindu yonso, mputa wa ku tshiseba tshia ku mutu anyi wa ku muedi, d 55 nsudi ya ku tshilamba e anyi ya ku nzubu, f 56 ne utangila mpusu, nkaka ne makeji, g ˆ 57 bua kumanya dıba didi tshiˆ ntu ne bukoya ne dıba didi tshintu tshikezuke. h Eu mmukenji udi utangila nsudi.” i 14:49, 52 1Ku mua.: “mpekatu.”

219

15

Yehowa wakatungunuka ne kuakula ne Mose ne Alona, wamba ne: 2 “Akulayi ne bena Isalele, nubambile ne: ‘Bikala muntu mulume ne bintu bipatuka mu butaka buende,1 bintu abi bidi bimuvuija mukoya. a 3 Mmukoya bua bintu abi, nansha biobi bitungunuka ne kupatuka mu butaka buende anyi bibupatshishe, udi anu mukoya. 4 “‘Bulalu buonso budi muntu udi bintu bipatuka ulala nebuikale ne bukoya, ne tshintu tshionso tshidiye usombela netshikale ne bukoya. 5 Muntu udi ulenga bulalu buende udi ne bua kusukula bilamba biende, ˆ ne neowe mayi ne neikale mukoya too ne ku dilolo. b 6 Muntu yonso udi usomba pa tshintu tshivua muntu udi bintu bipatuka musombe neasukule bilamba ˆ biende, neowe mayi, ne neikale mukoya too ne ku dilolo. 7 Muntu yonso udi ulenga pambidi pa muntu udi bintu bipatuka neasukule bilamba biende, ˆ neowe mayi, ne neikale mukoya too ne ku dilolo. 8 Bikala muntu udi bintu bipatuka mutuile muntu udi mukezuke mate, muntu au udi ne bua kusukula bilaˆ mba biende, kuowa mayi, ne neikale mukoya too ne ku dilolo. 9 Tshiseba tshionso tshitubu basombela pa nyima pa nyama tshidi muntu udi bintu bipatuka musombele netshikale ne bukoya. 10 Muntu yonso udi ulenga tshintu tshionso tshivua muntu au musombele neikale mukoya too ne ku dilolo, ne muntu yonso udi wambula bintu abi neasukuˆ le bilamba biende, neowe mayi, ne neikale mukoya too ne ku dilolo. 11 Bikala muntu udi biˆ ntu bipatuka c kayi muowe mayi ku bianza, yeye mulenge muntu ˆ mukuabu, dıba adi muntu au udi ne bua kusukula bilamba biende, 15:2 1Ku mua.: “mubidi wende.”

LEWITIKI 15:1-20

NSHAP. 15 a Lew 22:4 Nom 5:2

b Lew 11:24, 25 Lew 14:46, 47 Lew 17:15 Lew 22:6

c Lew 15:2 

Mulongo 2 a Lew 11:32, 33

b Lew 14:8

c Lew 1:14

d Lew 22:4 Dut 23:10, 11

e Eks 19:15 1Sm 21:5

f Lew 12:2, 5

g Lew 20:18

ˆ kuowa mayi, ne neikale mukoya too ne ku dilolo. 12 Dibungu didibu balenga kudi muntu udi bintu bipatuka nebaditayishe, ne dibungu dionso dia muˆ tshi nebadisukule ne mayi. a 13 “‘Padi bintu abi bilekela kupatuka ne muntu au ulengeˆ jibua ku bintu abi, dıba adi neabale matuku muanda mutekete bua dilengejibua diende, ne udi ne bua kusukula bilamba biende, ˆ kuowa mayi a mu mpokolo, ne neikale mukezuke. b 14 Dituku dia muanda mukulu neangate tumanda nkutshi1 tubidi anyi bana ba nkudimba babidi, c nealue kumpala kua Yehowa ku tshibuelelu tshia ntenta wa kusambakena ne neapeshe muakuidi nyunyi ayi. 15 Muakuidi neayilambule, umue bu mulambu wa mpekatu ne mukuabu bu mulambu wa kuosha, ne muakuidi neamubuikidile mpekatu kumpala kua Yehowa bua bintu bivua bimupatuka. 16 “‘Kadi bikala muntu muluˆ me muele bilume, neowe mayi mubidi mujima ne neikale mukoya too ne ku dilolo. d 17 Udi ne bua kusukula tshilamba tshionso ne tshiseba tshionso tshidi ne bilume, ne netshikale ne bukoya too ne ku dilolo. 18 “‘Padi muntu mulume ulala ne muntu mukaji ne udi wela ˆ bilume, nebowe bonso mayi ne nebikale bakoya too ne ku dilolo. e 19 “‘Bikala muntu mukaji ne mashi apatuka mu mubidi wende, neashale mu bukoya bua ku tshijila atshi bua matuku muanda mutekete. f Muntu yonso udi umulenga neikale mukoya too ne ku dilolo. g 20 Tshintu tshionso tshidiye uladila padiye mu bukoya bua ku tshijila netshikale ne bukoya, ne tshintu tshionso tshidiye usombela 15:14 1Anyi “tukutshikutshi.”

LEWITIKI 15:21–16:3 netshikale ne bukoya. a 21 Muntu yonso udi ulenga bulalu buende neasukule bilamba bieˆ nde, neowe mayi, ne neikale mukoya too ne ku dilolo. 22 Muntu yonso udi ulenga tshintu tshionso tshivuaye musombele neasukule bilamba biende, neoˆ we mayi, ne neikale mukoya too ne ku dilolo. 23 Yeye mulenge bulalu anyi tshintu tshikuabu tshivua mukaji au musombele, ditshilenga adi nedimuvuije mukoya too ne ku dilolo. b 24 Bikala muntu mulume mulale nende ne bukoya bua ku tshijila tshieˆ nde buobu bumuyile, c dıba adi muntu au neikale mukoya matuku muanda mutekete, ne bulalu buonso budiye ulala nebuikale ne bukoya. ˆ 25 “‘Dıba didi mashi apatuka muntu mukaji bua matuku a bungi d padibi kabiyi tshikondo tshituye uya ku tshijila tshia mashi pa tshibidilu, e anyi mashi owu amupatuka matuku a bungi kupita bungi bua matuku atuwu apatuka padiye ku tshijila tshia mashi, neikale mukoya matuku onso adi mashi amupatuka anu bu mutuye matuku adiye ne bukoya bua ku tshijila tshiende. 26 Bulalu buonso budiye uladila matuku onso adi mashi amupatuka nebuikale bu bulalu bua padiye ne bukoya bua tshijila tshia mashi, f ne tshintu tshionso tshidiye usombela netshikale ne bukoya anu mutubi bienzeka padiye mu bukoya bua tshijila tshiende tshia mashi. 27 Muntu yonso udi ubilenga neikale mukoya, ne udi ne bua kusukula bilamba biende, kuowa ˆ mayi, ne neikale mukoya too ne ku dilolo. g ˆ 28 “‘Kadi dıba didiye ulengejibua ku dipatuka dia mashi, neadibadile matuku muanda mutekete, pashishe neikale mukezuke. h 29 Dituku dia muanda

220 NSHAP. 15 a Lew 15:4-6 b Lew 15:10 c Lew 18:19 Lew 20:18

d Mat 9:20 Luk 8:43

e Lew 15:19 f Lew 15:21 g Lew 15:22 h Lew 15:13 

Mulongo 2 a Lew 1:14 b Lew 15:14, 15 c Lew 12:7 d Lew 19:30 Nom 5:3 Nom 19:20

e Lew 15:16 f Lew 15:19 g Lew 15:2, 25 

NSHAP. 16 h Lew 10:1, 2 i Lew 23:27 j Eks 40:21 Eb 6:19 Eb 9:3, 7

k Nom 4:19, 20 l Eks 40:34 m Eks 25:22 n Lew 4:3

mukulu neangate tumanda nkutshi1 tubidi anyi bana ba nkudimba babidi, a neaye ne nyunyi ayi kudi muakuidi ku tshibuelelu tshia ntenta wa kusambakena. b 30 Muakuidi neafile umue bu mulambu wa mpekatu ne mukuabu bu mulambu wa kuosha, ne muakuidi neabuikidile mukaji au mpekatu kumpala kua Yehowa bua bukoya bua dipatuka dia mashi ende. c 31 “‘Nunku nudi ne bua kulama bena Isalele batapuluke ku bukoya buabu, bua kabafu mu bukoya buabu padibu banyanga ntenta wanyi wa tshitendelelu udi munkatshi muabu. d 32 “‘Eu mmukenji udi utangila muntu mulume udi bintu bipatuka, muntu mulume udi mukoya bualu mmuele bilume, e 33 muntu mukaji udi mu bukoya bua tshijila tshiende tshia mashi, f muntu mulume yonso anyi muntu mukaji yonso udi bintu anyi mashi bipatuka mu mubidi wende, g ne muntu mulume udi ulala ne muntu mukaji mukoya.’” Yehowa wakakula ne Mose panyima pa lufu lua bana babidi ba Alona bavua bafue bualu bavua basemene kudi Yehowa. h 2 Yehowa wakambila Mose ne: “Ambila muanenu Alona ne: kena mua kubuela muaba wa tshijila i dia muamua dia tshilamba tshia kukosolola natshi, j kumpala kua tshibuikidiji tshidi ˆ pa Mushete dıba dionso tshianana tshianana bua kafu to; k bualu nemmueneke mu ditutu l pa tshibuikidiji atshi. m 3 “Mona bintu bidi Alona ne bua kulua nabi padiye ubuela muaba wa tshijila: muana mulume wa ngombe bua mulambu wa mpekatu n ne tshimpanga tshia mukoko bua mulambu

16

15:29 1Anyi “tukutshikutshi.”

221 wa kuosha. a 4 Neavuale muzabi wa tshijila wa line, b neabuikile mubidi wende1 ne kaputula2 ka line, c neadisuike mukaba wa tshilamba wa line d ne neasuike ku mutu wende tshilamba tshia kujingila ku mutu tshia line. e Ebi mbilamba bia tshijila. f Neoˆ we mayi g ne neabivuale. 5 “Neangate mbuji ya mpumbu ibidi itshidi miana kudi tshisumbu tshia bena Isalele h bua mulambu wa mpekatu ne tshimpanga tshia mukoko tshimue bua mulambu wa kuosha. 6 “Pashishe Alona udi ne bua kulua ne ngombe mulume wa mulambu wa mpekatu, udiku buende yeye, ne neabuikile mpekatu yende yeye i ne ya ba mu nzubu muende. 7 “Pashishe neangate mbuji ibidi ayi, neayimanyike kumpala kua Yehowa ku tshibuelelu tshia ntenta wa kusambakena. 8 Alona neele nshobo bua mbuji ibidi ayi, nshobo umue bua Yehowa, nshobo mukuabu bua Azazele.1 9 Alona nealue ne mbuji uvuabu basungule ku nshobo j bua Yehowa ne neamufile bu mulambu wa mpekatu. 10 Kadi bua mbuji uvuabu basungule ku nshobo bua Azazele, nebalue nende ne muoyo, nebamuimanyike kumpala kua Yehowa bua kubuikila mpekatu pambidi pende, bua bamutume mu tshipela bua Azazele. k 11 “Alona nealue ne ngombe mulume wa mulambu wa mpekatu, udiku buende yeye, ne neabuikile mpekatu yende yeye ne ya ba mu nzubu muende; pashishe neashipe ngombe wa mulambu wa mpekatu au, udiku buende yeye. l

LEWITIKI 16:4-17 NSHAP. 16 a Lew 1:3 b Eks 28:39 c Eks 28:42 d Eks 39:27, 29 e Eks 28:4 f Eks 28:2 g Eks 30:20 Eb 10:22

h Eb 7:27 i Eb 5:1-3 j Nsu 16:33 k Lew 14:7, 53 Lew 16:21, 22 Yes 53:4 Lom 15:3

l Lew 16:6 

Mulongo 2 a Eb 9:4 b Eks 40:29 Lew 6:13 Nom 16:46

c Eks 30:34-36 Bua 5:8 Bua 8:3-5

d Lew 16:2 Eb 6:19 Eb 10:19, 20

e Eks 25:22 2Bk 19:15

f Eks 25:18, 21 1Ku 28:11

g Eks 34:29 h Eb 9:22 i Lom 3:25 Eb 9:12 Eb 9:24, 25 Eb 10:4, 12

j Lew 16:5 Eb 2:17 Eb 5:1-3 Eb 9:26 1Yn 2:1, 2

k Eb 6:19 Eb 9:3, 7 Eb 10:19, 20

l Lew 17:11 m Mbi 7:20 n Lew 16:6

16:4 1Anyi “mubidi wende udi umuene- o ka.” 2Anyi “bilamba bia muinshi; kapanu ka bitupa.” 16:8 1Diumvuija pamuapa: “Mbuji udi ujimina.”

ˆ Mak 10:45 Eb 2:9 Eb 7:27 Eb 9:7, 12 Bua 1:5

12 “Pashishe neangate tshintu tshia kuambuila kapia a tshiuwule tente ne makala a kapia a pa tshioshelu b tshidi kumpala kua Yehowa ne manza abidi a musenga wa manananshi wa mupuya muimpe menemene, c neabuele nabi dia muamua dia tshilamba tshia kukosolola natshi. d 13 Neele kabidi musenga wa manananshi pa kapia kumpala kua Yehowa, e ne ditutu dia muishi wa musenga wa manananshi nedibuikile tshibuikidiji tshia Mushete f tshidi pa mutu pa Bujadiki, g bua kafu to. 14 “Neangate ndambu wa mashi a ngombe mulume au, h neaanyakile ne munu wende kumpala kua tshibuikidiji ku luseke lua est, ne neanyakile ndambu wa mashi ne munu wende misangu muanda mutekete kumpala kua tshibuikidiji. i 15 “Pashishe neashipe mbuji wa mulambu wa mpekatu, udiku bua tshisamba tshijima, j neabuele ne mashi ende dia muamua dia tshilamba tshia kukosolola natshi, k ne neenze ne mashi au l anu muvuaye muenze ne mashi a ngombe mulume; neaanyakile lua ku tshibuikidiji ne kumpala kua tshibuikidiji. 16 “Yeye udi ne bua kubuikila mpekatu bua muaba wa tshijila bua bienzedi bia bukoya bia bena Isalele ne bua dishipa diabu dia mikenji ne mpekatu yabu; m ke tshienzaye bua ntenta wa kusambakena udi munkatshi muabu, munkatshi mua bienzedi biabu bia bukoya. 17 “Muntu nansha umue kena ne bua kuikala mu ntenta wa kuˆ sambakena kutuadija dıba didiye ubuela muaba wa tshijila bua kubuikila mpekatu too ne padiye upatukamu. Neabuikile mpekatu buende yeye ne bena mu nzubu muende n ne bua tshisumbu tshijima tshia bena Isalele. o

LEWITIKI 16:18-33 18 “Pashishe neapatuke, neaye ku tshioshelu a tshidi kumpala kua Yehowa, neatshibuikidile mpekatu, neangate ndambu wa mashi a ngombe mulume ne ndambu wa mashi a mbuji, ne neaele pa nsengu ya tshioshelu ku nseke yonso. 19 Neanyakilaku kabidi ndambu wa mashi ne munu wende misangu muanda mutekete, neatshilengeje ne neatshijidile ku bienzedi bia bukoya bia bena Isalele. 20 “Padiye ujikija kubuikila mpekatu b bua muaba wa tshijila, bua ntenta wa kusambakena ne bua tshioshelu, c nealue kabidi ne mbuji wa muoyo. d 21 Alona neatenteke bianza biende bionso bibidi pa mutu wa mbuji wa muoyo, neatondelapu bilema bionso bia bena Isalele, dishipa diabu dionso dia mikenji ne mpekatu yabu yonso, neabiteke pa mutu wa mbuji au e ne neamutume mu tshipela ku tshianza tshia muntu udibu basungule bua kuenza nanku.1 22 Mbuji neambule bilema biabu bionso pambidi pende, f neaye nabi muaba udi kawuyi tshintu, g ne neatume mbuji au mu tshipela. h 23 “Pashishe Alona neabuele mu ntenta wa kusambakena, neavule bilamba bia line bivuaye muvuale pavuaye mubuele muaba wa tshijila, ne neabishiye muntu amu. 24 Udi ne bua ˆ kuowa mayi1 i muaba kampanda wa tshijila ne kuvuala bilamba biende; j pashishe neapatuke ne neafile mulambu wende wa kuosha k ne mulambu wa kuosha wa tshisamba tshijima l ne neabuikile mpekatu buende yeye ne bua tshisamba tshijima. m 25 Neafuimishe mafuta a mulambu wa mpekatu pa tshioshelu.

222 NSHAP. 16 a Eks 38:1 b Eb 9:23 c Lew 16:16 d Lew 16:8, 10 e Yes 53:5, 6 2Ko 5:21

f Yes 53:12 Ef 1:7 Eb 9:28 1Pt 2:24 1Yn 3:5

g Mis 103:12 Eb 13:12

h Lew 16:10 i Eks 30:20 j Eks 28:4 Lew 8:7

k Lew 16:3 l Lew 16:5 m Ef 1:7 

Mulongo 2 a Lew 16:8, 21 b Lew 4:11, 12 Eb 13:11, 12

c Lew 23:27, 28 Nom 29:7

d Yne 3:16 Lom 8:32 Tit 2:13, 14 1Yn 1:7 1Yn 3:16

e Yel 33:8 Eb 9:13, 14 Eb 10:2

f Lew 23:32 g Eks 29:4, 7 Lew 8:12

h Lew 8:33 i Nom 20:26 j Eks 28:39 Eks 39:27, 28

k Eks 28:2 Eks 29:29 Lew 16:4

l Lew 16:16

16:21 1Anyi “muntu udi muimane mudilongolole.” 16:24 1Ku mua.: “kuowa m Lew 16:20 ˆ mayi pambidi.” n Lew 16:18

26 “Muntu uvua mutume mbuji bua Azazele a neasukule ˆ bilamba biende, neowe mayi, pashishe udi mua kupingana mu tshitudilu. 27 “Nebaye ne ngombe mulume wa mulambu wa mpekatu ne mbuji wa mulambu wa mpekatu miena mashi avuabu babuele nawu muaba wa tshijila bua kubuikila mpekatu pambelu pa tshitudilu, ne neboshe biseba biayi ne munyinyi wayi ne tumvi tuayi mu kapia. b 28 Muntu udi ubiosha neasukule bilamba bieˆ nde, neowe mayi, pashishe udi mua kupingana mu tshitudilu. 29 “Bualu ebu nebuikale mukenji mufunda wa kashidi buenu nuenu: Mu ngondo wa muanda mutekete, mu dituku dia dikumi dia ngondo, nenudikengeshe,1 ne kanuena ne bua kuenza mudimu nansha umue, c nansha muena ditunga nansha muntu wa ku babende udi musombele munkatshi muenu. 30 Dituku edi nebanubuikidile mpekatu d bua kunulengeja. Nenulengejibue ku mpekatu yenu yonso kumpala kua Yehowa. e 31 Ndituku dia nsabatu bua nuenu kuikisha ku midimu yenu yonso, ne nenudikengeshe.1 f Eu mmukenji mufunda wa kashidi. 32 “Muakuidi udibu bela manyi g ne bajadika1 bua kuenza mudimu wa buakuidi h pa muaba wa tatuende i neabuikile mpekatu ne neavuale bilamba bia line, j bilamba bia tshijila. k 33 Neabuikile mpekatu bua muaba munsantu wa tshijila, l bua ntenta wa kusambakena m ne bua tshioshelu; n ne neabuikidile bakuidi 16:29 1Anyi “nenukengeshe anyima yenu.” “Kudikengesha” kudi kumvuija misangu ya bungi mishindu mishilashilangane ya kudipangisha malu, kusangisha ne kujila biakudia. 16:31 1Anyi “nenukengeshe anyima yenu.” 16:32 1Ku mua.: “muena tshianza tshiuwujabu.”

223 ne bantu bonso ba mu tshisumbu mpekatu. a 34 Bualu ebu nebuikale mukenji mufunda wa kashidi buenu nuenu, b bua kubuikidila bena Isalele mpekatu bua mpekatu yabu yonso musangu umue tshidimu tshionso.” c Nunku wakenza anu muvua ˆ Yehowa mutumine Mose dıyi bua kuenza. Yehowa wakatungunuka ne kuambila Mose ne: 2 “Akula ne Alona ne bana bende ba balume ne bena Isalele bonso, ubambile ne: ‘Ebu mbuaˆ lu budi Yehowa mutume dıyi bua kuenza: 3 “‘“Bikala muntu kampanda wa mu nzubu wa Isalele mushipe ngombe mulume anyi tshimpanga tshia mukoko tshitshidi tshiana anyi mbuji mu tshitudilu anyi bikalaye mushipe nyama au pambelu pa tshitudilu 4 pamutu pa kulua nende ku tshibuelelu tshia ntenta wa kusambakena bua kumufila bu mulambu kudi Yehowa kumpala kua ntenta wa tshitendelelu wa Yehowa, nebabadile muntu au dibanza dia mashi. Mmuele mashi panshi, ne badi ne bua kumbusha1 muntu au munkatshi mua tshisamba tshiabu. 5 Bidi ne bua kuenzeka nunku bua bena Isalele balue ne milambu idibu balambula mu mpata mpindieu, kudi Yehowa, ku tshibuelelu tshia ntenta wa kusambakena, kudi muakuidi. Badi ne bua kuyilambula bu milambu ya diumvuangana kudi Yehowa. d 6 Muakuidi neamiamine mashi ku tshioshelu tshia Yehowa ku tshibuelelu tshia ntenta wa kusambakena ne neafuimishe mafuta bu dipembu dimpe1 kudi Yehowa. e 7 Nunku kabakufila kabidi milambu kudi bademon badi

17

LEWITIKI 16:34–17:14 NSHAP. 16 a Lew 16:24 1Yn 2:1, 2

b Lew 23:31 Nom 29:7

c Eks 30:10 Eb 9:7

 NSHAP. 17 d Lew 3:1, 2 Lew 7:11

e Lew 3:3-5 Lew 7:29-31

 Mulongo 2 a Dut 32:17 Yos 24:14

b Eks 34:15 Dut 31:16

c Lew 1:3 Dut 12:5, 6 Dut 12:13, 14

d Gen 9:4 Lew 3:17 Lew 7:26 Lew 19:26 1Sm 14:33 Bz 15:20, 29

e Lew 17:14 Dut 12:23

f Lew 8:15 Lew 16:18

g Mat 26:28 Lom 3:25 Lom 5:9 Ef 1:7 Eb 9:22 Eb 13:12 1Pt 1:2 1Yn 1:7 Bua 1:5

h Eks 12:49

i Dut 12:23

17:4, 9 1Anyi “kushipa.” 17:6 1Anyi “didi ditukijija; didi dituyisha.” Ku mua.: j “didi difila dikisha.”

Dut 12:16 Dut 15:23

bu mbuji1 a badibu benda nabu masandi. b Eu newikale mukenji mufunda wa kashidi kunudi, mu bipungu bienu bionso.”’ 8 “Neubambile ne: ‘Muntu yonso wa mu nzubu wa Isalele anyi muntu yonso wa ku babende udi musombele munkatshi muenu udi ufila mulambu wa kuosha anyi mulambu mukuabu 9 ne kayi ulua nawu ku tshibuelelu tshia ntenta wa kusambakena bua kuwufila kudi Yehowa, badi ne bua kumbusha1 muntu au mu tshisamba tshiabu. c 10 “‘Bikala muntu kampanda wa mu nzubu wa Isalele anyi muntu wa ku babende udi musombele munkatshi muenu mudie mashi kayi onso, d nembenge bushuwa muntu1 udi udia mashi au, ne nemmumbushe2 munkatshi mua tshisamba tshiabu. 11 Bualu muoyo1 wa tshintu udi mu mashi, e ne meme ndi muafile pa tshioshelu f bua bualu buenu bua kubuikila mpekatu yenu nuenu,2 bualu mashi ke adi abuikila mpekatu g bua muoyo1 udi munda muawu. 12 Ke bualu kayi ndi muambile bena Isalele ne: “Muntu1 nansha umue wa kunudi kena ne bua kudia mashi, ne muntu wa ku babende nansha umue udi musombele munkatshi muenu h kena ne bua kudia mashi to.” i 13 “‘Bikala muena Isalele anyi muntu kampanda wa ku babende udi musombele munkatshi muenu ulemba nyama ne udi ukuata nyama wa tshisuku anyi nyunyi udibu mua kudia, udi ne bua kupongolola mashi ende panshi j ne kuajibikila ne buloba. 14 Bualu muoyo1 wa tshintu tshionso mmashi atshi, bualu muoyo1 udi mu mashi. 17:7 1Ku mua.: “kudi mbuji.” 17:10-12, 14 1Anyi “anyima.” 17:10 2Anyi “nemmushipe.” 17:11 2Anyi “bua anyima yenu.”

LEWITIKI 17:15–18:17 Ke bualu kayi mvua muambile bena Isalele ne: “Kanuena ne bua kudia mashi a tshintu kayi tshionso, bualu muoyo1 wa tshintu tshionso mmashi atshi. Muntu yonso udi uadia neumbushibue.”2 a 15 Bikala muntu1 kampanda, nansha muena ditunga nansha wa ku babende, mudie nyama musangana mufue anyi nyama mupandulula kudi ˆ nyama wa luonji, b dıba adi udi ne bua kusukula bilamba biende, ˆ kuowa mayi ne neikale mukoya too ne ku dilolo; c pashishe neikale mukezuke. 16 Kadi yeye kayi mubisukule ne kayi muowe ˆ mayi,1 neambule bujitu bua tshilema tshiende.’” d Yehowa wakatungunuka ne kuakula ne Mose, wamba ne: 2 “Akula ne bena Isalele, ubambile ne: ‘Meme ndi Yehowa Nzambi wenu. e 3 Kanuena ne bua kuenza malu bu mudibu benza mu buloba bua Ejipitu munuvua basombele, ne kanuena ne bua kuenza malu adibu benza mu buloba bua Kaˆ nana mundi nya nenu. f Kanuena ne bua kulonda bilele biabu to. 4 Nenutumikile mapangadika anyi, ne nenulame mikenji yanyi mifunda ne nenuyilonde. g Meme ndi Yehowa Nzambi wenu. 5 Nudi ne bua kutumikila mikenji yanyi mifunda ne mapangadika anyi; muntu yonso udi ubitumikila neikale ne muoyo ku diambuluisha diabi. h Meme ndi Yehowa. 6 “‘Muntu nansha umue wa kunudi kena ne bua kuya kudi mulela wende wa pabuipi bua kusangila1 nende to. i Meme ndi Yehowa. 7 Kuena ne bua kusangila ne tatuebe, ne kuena ne

18

224 NSHAP. 17 a Lew 17:10, 11

b Eks 22:31 Dut 14:21

c Lew 11:40

d Nom 19:20 

NSHAP. 18 e Gen 17:7 Eks 6:7

f Eks 23:24 Lew 20:23

g Lew 20:22 Dut 4:1

h Luk 10:27, 28 Lom 10:5 Gal 3:12

i Lew 20:17 

Mulongo 2 a Gen 35:22 Gen 49:4 Lew 20:11 Dut 27:20 2Sm 16:21 1Ko 5:1

b Lew 20:17 Dut 27:22 2Sm 13:10-12

c Lew 20:19

d Lew 20:20

e Lew 20:12

bua kusangila ne mamuebe to. Yeye mmamuebe, ne kuena ne bua kusangila nende to. 8 “‘Kuena ne bua kusangila ne mukaji wa tatuebe to. a Nkufuisha tatuebe bundu.1 9 “‘Kuena ne bua kusangila ne muanenu wa bakaji, nansha yeye muikale muana wa tatuebe anyi muana wa mamuebe, nansha yeye muledibue mu nzubu umue nebe anyi muledibue muaba mukuabu. b 10 “‘Kuena ne bua kusangila ne muana wa bakaji wa muanebe wa balume anyi muana wa bakaji wa muanebe wa bakaji, bualu bobu badi butaka buebe wewe muine. 11 “‘Kuena ne bua kusangila ne muana wa mukaji wa tatuebe, muana wa tatuebe, bualu yeye mmuanenu wa bakaji. 12 “‘Kuena ne bua kusangila ne tatuebe mukaji. Yeye udi mashi amue ne tatuebe. c 13 “‘Kuena ne bua kusangila ne mamuebe mukuabu, bualu yeye udi mashi amue ne mamuebe. 14 “‘Kuena ne bua kufuisha tatuebe mukuabu bundu1 pa kusangila ne mukajende. Yeye mmamuebe mukuabu. d 15 “‘Kuena ne bua kusangila ne mukaji wa muanebe to. e Yeye mmukaji wa muanebe, ne kuena ne bua kusangila nende to. 16 “‘Kuena ne bua kusangila ne mukaji wa muanenu to, f bualu nkufuisha muanenu bundu.1 17 “‘Kuena ne bua kusangila ne mamu, kusangila kabidi ne muanende wa bakaji to. g Kuena ne bua kuangata muana wa bakaji wa muanende wa balume ne muana wa bakaji wa muanende

f Lew 20:21

17:14, 15 1Anyi “anyima.” 17:14 2Anyi “neashipibue.” 17:16 1Ku mua.: “muoˆ we mayi pambidi.” 18:6 1Ku mua.: “kuela butaka patoke,” muaba eu ne mia- g ba mikuabu idi ilonda.

Dut 25:5 ˆ Mak 6:17, 18

Lew 20:14 Dut 27:23

18:8 1Ku mua.: “Mbutaka bua tatuebe.” 18:14 1Ku mua.: “kuela butaka bua muanabu ne tatuebe patoke.” 18:16 1Ku mua.: “mbutaka bua muanenu wa balume.”

225 wa bakaji bua kusangila nabu to. Bobu mbalela bende ba pabuipi; ntshienzedi tshia bundu.1 18 “‘Kuena ne bua kuangata mukaji bua kusakidila ku muanabu wa bakaji bua ikale mukenende a ne kusangila nende patshidi muanabu wa bakaji ne muoyo. 19 “‘Kuena ne bua kuya kudi muntu mukaji padiye mu bukoya buende bua tshijila tshia mashi bua kusangila nende to. b 20 “‘Kuena ne bua kusangila ne mukaji wa mukuebe,1 udivuija mukoya. c 21 “‘Kuena ne bua kuitaba bua muanebe nansha umue afidibue1 kudi Moleke. d Kuena ne ˆ bua kunyanga dına dia Nzambi webe mushindu au to. e Meme ndi Yehowa. 22 “‘Kuena ne bua kulala ne muntu mulume mushindu wa muomumue ne uudi ulala ne mukaji to. f Mbualu bubi butambe. 23 “‘Muntu mulume kena ne bua kusangila ne nyama bua kulua mukoya bua bualu abu; nansha muntu mukaji kena ne bua kudifila kudi nyama bua kusangila nende to. g Nkunyanga tshilele tshia ku tshifukilu. 24 “‘Kanudivuiji bakoya bua bualu nansha bumue bua ku malu aa, bualu bisamba bindi ngipata kumpala kuenu bivua bidivuije bikoya bua malu onso aa. h 25 Ke bualu kayi buloba budi ne bukoya, ne nembupeshe dinyoka bua tshilema tshiabu, ne buloba nebuluke bantu badi basombamu. i 26 Kadi nuenu nudi ne bua kutumikila mikenji yanyi mifunda ne mapangadika anyi, j ne kanuena ne bua kuenza bualu nansha bumue bua ku malu mabi aa to, nansha muena ditunga nansha muntu

LEWITIKI 18:18–19:7 NSHAP. 18 a Gen 30:15 b Lew 15:19, 24 Lew 20:18

c Eks 20:14 Lew 20:10 Dut 22:22 Nsu 6:29 Mat 5:27, 28 1Ko 6:9, 10 Eb 13:4

d Lew 20:2 Dut 18:10 1Bk 11:7 2Bk 23:10

e Lew 20:3 f Gen 19:5 Lew 20:13 Bal 19:22 Lom 1:26, 27 1Ko 6:9, 10 Yuda 7

g Eks 22:19 Lew 20:15, 16

h Lew 20:23 Dut 18:12

i Gen 15:16 j Lew 20:22 Dut 4:1, 40

 Mulongo 2 a Eks 12:49 b Dut 20:17, 18 2Bk 16:2, 3 2Bk 21:1, 2

c Lew 18:3 Lew 20:23 Dut 18:9

 NSHAP. 19 d Lew 11:44 Yes 6:3 1Pt 1:15, 16 Bua 4:8

e Eks 20:12 Ef 6:2 Eb 12:9

f Eks 20:8, 11 Eks 31:13 Luk 6:5

g Lew 26:1 Mis 96:5 Hab 2:18 1Ko 10:14

h Eks 20:4, 23 Dut 27:15

i Lew 3:1

18:17 1Anyi “busenji.” 18:20 1Anyi “muinebe; mulunda webe.” 18:21 1Anyi j “alambudibue.” k

Lew 7:11, 12 Lew 7:17, 18

wa ku babende udi musombele munkatshi muenu. a 27 Bualu bantu bavua basombele mu buloba ebu kumpala kuenu bavua benze malu mabi onso aa, b ne mpindieu buloba budi ne bukoya. 28 Nunku buloba kabuakunuluka bualu nudi babunyange mushindu wikalabu ne bua kuluka bisamba bivua kumpala kuenu. 29 Muntu yeye muenze bumue bua ku malu mabi aa, bonso1 badi baenza badi ne bua kubumbusha2 munkatshi mua tshisamba tshiabu. 30 Nudi ne bua kulama malu andi munufundile bua kuenza, kanuyi nuenza tshilele nansha tshimue tshia ku bilele bibi bivuabu benza kumpala kuenu, c bua kanudivuiji bakoya bua bualu buabi. Meme ndi Yehowa Nzambi wenu.’” Yehowa wakakula kabidi ne Mose, wamba ne: 2 “Akula ne tshisumbu tshijima tshia bena Isalele, ubambile ne: ‘Nudi ne bua kuikala ba tshijila, bualu meme Yehowa Nzambi wenu ndi wa tshijila. d 3 “‘Muntu yonso wa kunudi udi ne bua kunemeka1 mamuende ne tatuende, e ne nudi ne bua kunemekela nsabatu yanyi. f Meme ndi Yehowa Nzambi wenu. 4 Kanulondi nzambi idi kayiyi ne mushinga g anyi kanudienzedi nzambi ya tshiamu tshiengulula. h Meme ndi Yehowa Nzambi wenu. 5 “‘Mpindieu nuenu bafile mulambu wa diumvuangana kudi Yehowa, i nudi ne bua kuwulambula mu mushindu wa nuenu kuanyishibua. j 6 Nudi ne bua kuwudia dituku dinudi nuwulambula ne dituku didi dilonda, kadi bidi bishala too ne dituku disatu mbia kuosha mu kapia. k 7 Kadi nuenu bawudie nansha mukese dituku disatu, ntshintu

19

18:29 1Anyi “anyima.” 2Anyi “kubashipa.” 19:3 1Ku mua.: “kutshina.”

LEWITIKI 19:8-23 tshibole tshikalabu kabayi mua kuanyisha. 8 Muntu udi uwudia neambule bujitu bua tshilema tshiende, bualu mmunyange tshintu tshia tshijila tshia Yehowa; badi ne bua kumbusha1 muntu2 au mu tshisamba tshiabu. 9 “‘Panudi nupuola bintu mu buloba buenu, kanuena ne bua kupuola bintu bionso bidi ku mielelu ya madimi enu kujikija to, ne kanuena ne bua kuangulula mpumbuluila ya1 bintu binudi nupuola. a 10 Kanuena ne bua kupuola kabidi tumuma tudi tushala mu madimi enu a tumuma tua mvinyo anyi kuangula tumuma tudi tutangalake mu madimi enu a tumuma tua mvinyo. Udi ne bua kubishila mupele1b ne muntu udi musombe buenyi. Meme ndi Yehowa Nzambi wenu. 11 “‘Kanuena ne bua kuiba, c kanuena ne bua kushima d ne kanuena ne bua kushimakajangana to. 12 Kanuena ne bua ˆ kuditshipa mu dına dianyi mu bualu bua dishima, e nunyanga ˆ dına dia Nzambi wenu mushindu eu. Meme ndi Yehowa. 13 Kuena ne bua kudia mukuebe bintu, f ne kuena ne bua kunyengangana tshintu. g Kuena ne bua kulama difutu dia muena mudimu butuku bujima too ne mu dinda. h 14 “‘Kuena ne bua kuela mpudi matshi mulawu1 anyi kutekela mpofu tshintu mu njila, i ne udi ne bua kutshina Nzambi webe. j Meme ndi Yehowa. 15 “‘Kanuena ne bua kukosa bilumbu bibi to. Kuena ne bua kutua ku tshia mupele anyi kuengeleka mubanji. k Ukose tshilumbu tshia mukuebe bimpe. 16 “‘Kuena ne bua kuya wenda ushiminyinangana malu mu-

226 NSHAP. 19 a Lew 23:22 Dut 24:19

b Dut 15:7 c Eks 20:15 Ef 4:28

d Lew 6:2 Nsu 12:22 Ef 4:25

e Eks 20:7 Mat 5:33, 37 Yak 5:12

f Nsu 22:16

ˆ Mak 10:19

g Nsu 22:22 h Dut 24:15 Yel 22:13 Yak 5:4

i Dut 27:18 j Lew 25:17 Neh 5:15 Nsu 1:7 Nsu 8:13 1Pt 2:17

k Eks 23:3 Dut 1:16, 17 Dut 16:19 2Ku 19:6 Lom 2:11 Yak 2:9

 Mulongo 2 a Mis 15:1, 3 b Eks 20:16 1Bk 21:13

c Nsu 10:18 1Yn 2:9 1Yn 3:15

d Mis 141:5 Nsu 9:8 Mat 18:15

e Nsu 20:22 Lom 12:19

f Mat 5:43, 44

19:8 1Anyi “kushipa.” 2Anyi “anyima.” g 19:9 1Anyi “bidi bishala ku.” 19:10 h 1Anyi “mukengi.” 19:14 1Anyi “kujingila mpudi matshi diakabi.” i

Mat 22:39 Lom 13:9 Gal 5:14 Yak 2:8 Dut 22:9 Dut 22:11 Lew 6:6, 7

nkatshi mua tshisamba tshienu. a Kuena ne bua kukeba bua kujimija muoyo1 wa mukuebe.2 b Meme ndi Yehowa. 17 “‘Kuena ne bua kukina muanenu mu muoyo webe. c Udi ne bua kubela mukuebe mu mishindu yonso d bua kulu kuambula nende mpekatu. 18 “‘Kuena ne bua kudisombuela e anyi kulamina bana ba mu tshisamba tshienu munda; udi ne bua kunanga mukuebe muudi mudinange. f Meme ndi Yehowa. 19 “‘Nudi ne bua kutumikila mikenji yanyi mifunda: Kanuena ne bua kuenza bua bimuna bienu bia mishindu ibidi bikuatangane. Kanuena ne bua kukuna ntete ya mishindu ibidi mu madimi enu, g ne kanuena ne bua kuvuala tshilamba tshienza ne manda a mishindu ibidi masambakane. h 20 “‘Mpindieu bikala mulume mulale ne mukaji ne musangile nende, ne mukaji au mmuena mudimu udibu balamine muntu mukuabu kadi kabayi banji kumupikula anyi kumupesha budikadidi, nekuikale dinyoka. Kadi kabakubashipa to, bualu kabavua banji kumulekela to. 21 Muntu au nealue ne mulambu wa dipila kudi Yehowa ku tshibuelelu tshia ntenta wa kusambakena, mmumue ne: tshimpanga tshia mukoko tshia mulambu wa dipila. i 22 Muakuidi neamubuikidile mpekatu ne tshimpanga tshia mukoko tshia mulambu wa dipila kumpala kua Yehowa bua mpekatu uvuaye muenze, ne nebamufuile luse bua mpekatu uvuaye muenze. 23 “‘Panudi nubuela mu buloba, nuenu bakune mutshi kampanda wa kudia, nudi ne bua 19:16 1Ku mua.: “mashi.” 2Anyi pamuapa: “Kuena ne bua kuimana tshianana padi muoyo wa mukuebe mu njiwu.”

227 kumona bimuma biawu bu bikoya ne bikandikibue.1 Mbikandikibue2 buenu nuenu bua bidimu bisatu. Kanuena ne bua kubidia to. 24 Kadi mu tshidimu tshinayi bimuma biawu bionso nebikale bia tshijila bua kusanka kumpala kua Yehowa. a 25 Pashishe mu tshidimu tshitanu nudi mua kudia bimuma biawu bua nuenu kusakidila bimuma biawu ku bintu binudi nupuola. Meme ndi Yehowa Nzambi wenu. 26 “‘Kanuena ne bua kudia tshintu nansha tshimue tshikale ne mashi. b “‘Kanuena ne bua kukeba bimanyinu bua kumanya malu atshilualua anyi kuenza majimbu. c 27 “‘Kanuena ne bua kukungula1 nsuki ya kumpenga kua mitu2 yenu anyi kunyangakaja mielelu ya miedi yenu. d 28 “‘Kanuena ne bua kuditapa pambidi bua muntu mufue1 e ne kanuena ne bua kuditapa nsalu pambidi. Meme ndi Yehowa. 29 “‘Kufuishishi muanebe bundu pa kumuvuija ndumba, f bua buloba kabuendi bundumba ne kabuwudi ne bikadilu bibi. g 30 “‘Nudi ne bua kunemekela nsabatu yanyi, h ne nudi ne bua kunemeka1 muaba wanyi munsantu. Meme ndi Yehowa. 31 “‘Kuyi kudi bena mbuku, i ne kuebeji malu kudi bantu batu bamba malu atshilualua, j bua kulu mukoya bua malu au. Meme ndi Yehowa Nzambi wenu.

LEWITIKI 19:24–20:3 NSHAP. 19 a Dut 26:1, 2 Nsu 3:9

b Lew 3:17 Lew 17:13 Dut 12:23 Bz 15:20, 29

c Eks 8:7 Dut 18:10-12 Gal 5:19, 20 Bua 21:8

d Lew 21:1, 5 e Dut 14:1 f Dut 23:17 g Eb 13:4 1Pt 4:3

h Eks 20:10 Eks 31:13

i Lew 20:6 Dut 18:10-12 1Ku 10:13 Yes 8:19

j Lew 20:27 Bz 16:16

 Mulongo 2 a Nsu 16:31 Nsu 20:29

b Yob 32:6 Nsu 23:22 1Tm 5:1

c Yob 28:28 Nsu 1:7 Nsu 8:13 1Pt 2:17

d Eks 23:9 e Eks 12:49 f Eks 22:21 g Dut 25:13, 15 Nsu 20:10

19:23 1Ku mua.: “bu musoso wawu.” 2Ku mua.: “Kawena mutengudibue.” 19:27 1Anyi “kupempa; kukosa.” 2Anyi “kukosa nsuki yenu ya kumpenga.” 19:28 1Anyi “bua anyima.” Muaku wa mu tshiena Ebelu nephesh udi uleja muaba eu muntu mufue. 19:30 1Anyi “kuikala ˆ ne buowa bua.” Ku mua.: “kutshina.”

h Nsu 11:1 i Lew 18:5 Dut 4:6

 NSHAP. 20 j Lew 18:21 Dut 18:10

32 “‘Kumpala kua nsuki mitoke udi ne bua kuimana kuulu, a udi ne bua kunemeka muntu mununu, b ne udi ne bua kutshina Nzambi webe. c Meme ndi Yehowa. 33 “‘Bikala muntu wa ku babende musombe nebe mu buloba buenu, kanuena ne bua kumukengesha to. d 34 Muntu wa ku babende udi musombe nenu neikale kunudi bu muena ditunga munkatshi muenu; e udi ne bua kumunanga muudi mudinange, bualu nuvua basombe buenyi mu buloba bua Ejipitu. f Meme ndi Yehowa Nzambi wenu. 35 “‘Kanuena ne bua kupima bule bua bintu, bujitu buabi anyi bungi buabi ne bipiminu bibi. g 36 Nudi ne bua kupima bintu ne bipiminu bia bujitu bijalame, ne bipimu bijalame, ne tshipiminu tshia bintu biume1 tshijalame ne ˆ tshipiminu tshia bintu bia mayi ˆ mayi2 tshijalame. h Meme ndi Yehowa Nzambi wenu uvua munupatule mu buloba bua Ejipitu. 37 Nunku nudi ne bua kulama mikenji yanyi mifunda yonso ne mapangadika anyi onso, nudi ne bua kubilonda. i Meme ndi Yehowa.’” Yehowa wakatungunuka ne kuakula ne Mose, wamba ne: 2 “Udi ne bua kuambila bena Isalele ne: ‘Muena Isalele yonso anyi muntu yonso wa ku babende udi musombele mu Isalele udi ufila muanende kudi Moleke nebamushipe kakuyi mpata. j Bantu ba mu buloba nebamuase mabue too ne padiye ufua. 3 Meme nembenge muntu au, nemmumbushe1 munkatshi mua tshisamba tshiabu, bualu mmufile muanende kudi Moleke, ne mmunyange

20

19:36 1Ku mua.: “efa mujalame.” Tang. Tshis. B14. 2Ku mua.: “hine mujalame.” Tang. Tshis. B14. 20:3 1Anyi “nemmushipe.”

LEWITIKI 20:4-18 muaba wanyi wa tshijila a ne ˆ mmunyange dına dianyi dia tshijila. 4 Bikala bantu ba mu buˆ loba babuikile mesu abu ku bukole pa bualu budi muntu au wenza padiye ufila muanende kudi Moleke ne babenge bua kuˆ mushipa, b 5 dıba adi nembenge bushuwa muntu au ne bena ˆ mu dıku diende. c Nengumbushe1 muntu au mu tshisamba tshiabu pamue ne bantu bonso badi badisangisha kudiye bua kuenda masandi ne Moleke. 6 “‘Bua muntu1 udi uya kudi bena mbuku d ne bantu batu bamba malu atshilualua e bua kuenda nabu bundumba bua mu nyuma, nembenge bushuwa muntu1 au ne nemmumbushe2 mu tshisamba tshiabu. f 7 “‘Nudi ne bua kudijidila ne kulua ba tshijila, g bualu meme ndi Yehowa Nzambi wenu. 8 Nudi ne bua kulama mikenji yanyi mifunda ne kuyitumikila. h Meme ndi Yehowa udi unujidila. i 9 “‘Bikalaku kudi muntu udi wela tatuende anyi mamuende mulawu,1 badi ne bua kumushipa kakuyi mpata. j Bu mudiye muele tatuende anyi mamuende mulawu, mashi ende adi pambidi pende yeye. 10 “‘Mpindieu bua muntu udi wenda masandi ne mukaji wa muntu mukuabu: Muntu udi wenda masandi ne mukaji wa muinende badi ne bua kumushipa kakuyi mpata, kushipa mulume ne mukaji badi bende masandi. k 11 Muntu udi ulala ne mukaji wa tatuende mmufuishe tatuende bundu.1 l Badi ne bua kubashipa bonso babidi kakuyi mpata. Mashi abu adi pambidi pabu. 12 Bikala muntu mulale

228 NSHAP. 20 a Yhz 5:11 b Dut 13:6-9 c Eks 20:5 d Lew 19:31 Dut 18:10-12 Gal 5:19, 20 Bua 21:8

e Lew 20:27 Bz 16:16

f 1Ku 10:13 g Lew 11:44 1Pt 1:15, 16

h Lew 18:4 Mbi 12:13

i Eks 31:13 Lew 21:8 1Ts 5:23 2Ts 2:13

j Eks 21:17 Dut 27:16 Nsu 20:20 Mat 15:4

k Dut 5:18 Dut 22:22 Lom 7:3 1Ko 6:9, 10

l Lew 18:8 Dut 27:20

 Mulongo 2 a Lew 18:15, 29 b Gen 19:5 Lew 18:22 Bal 19:22 Lom 1:26, 27 1Ko 6:9, 10 Yuda 7

c Lew 18:17 Dut 27:23

d Lew 21:9 e Eks 22:19 Dut 27:21

f Lew 18:23

20:5 1Anyi “nenshipe.” 20:6 1Anyi “anyima.” 2Anyi “nemmushipe.” 20:9 g 1Anyi “ujingila tatuende anyi mamuende diakabi.” 20:11 1Ku mua.: “mmuele butaka bua tatuende patoke.” h

Lew 18:9 Dut 27:22 Lew 18:19

ne mukaji wa muanende, badi ne bua kubashipa bonso babidi kakuyi mpata. Mbanyange tshilele tshia ku tshifukilu. Mashi abu adi pambidi pabu. a 13 “‘Bikala mulume mulale ne mulume mushindu utu mulume ulala ne mukaji, bonso babidi mbenze tshintu tshibi tshitambe. b Badi ne bua kubashipa bonso babidi kakuyi mpata. Mashi abu adi pambidi pabu. 14 “‘Bikala muntu muangate mukaji, muangate ne mamuende wa mukaji au, ntshienzedi tshia bundu.1 c Badi ne bua kumuosha yeye ne bobu kabidi mu kapia, d bua tshikadilu tshia bundu katshikadi munkatshi muenu. 15 “‘Bikala mulume musangile ne nyama, badi ne bua kumushipa kakuyi mpata, nudi kabidi ne bua kushipa nyama au. e 16 Bikala mukaji muye kudi nyama ne musangile nende, f nudi ne bua kushipa mukaji au ne nyama au. Nudi ne bua kubashipa kakuyi mpata. Mashi abu adi pambidi pabu. 17 “‘Bikala muntu mulume musangile ne muanabu wa bakaji, muana wa tatuende anyi muana wa mamuende, ne yeye mumone butaka buende ne yeye pende mumone butaka buende pende, mbualu bua bundu. g Badi ne bua kubumbusha1 ku ˆ mesu kua bana ba mu tshisamba tshiabu. Mmufuishe muanabu wa bakaji bundu.2 Neambule bujitu bua tshilema tshiende. 18 “‘Bikala mulume mulale ne mukaji padiye ku tshijila tshia mashi ne musangile nende, bonso babidi mbele dipatuka dia mashi ende patoke. h Badi ne bua kubumbusha1 bonso babidi munkatshi mua tshisamba tshiabu. 20:14 1Anyi “busenji.” 20:17, 18 1Anyi “kubashipa.” 20:17 2Ku mua.: “mmuele butaka bua muanabu wa bakaji patoke.”

229 19 “‘Kuena ne bua kusangila ne mamuebe mukuabu anyi ne tatuebe mukaji, bualu bualu abu nebufuishishe mulela webe bundu. a Nebapete difutu dia tshilema tshiabu. 20 Muntu udi ulala ne mukaji wa tatuende mukuabu mmufuishe tatuende mukuabu bundu.1 b Nebapete difutu dia mpekatu wabu. Nebafue kabayi balele. 21 Bikala muntu muangate mukaji wa muanabu, mbualu bubi butambe. c Mmufuishe muanabu bundu.1 Nebashale kabayi balele. 22 “‘Nudi ne bua kulama mikenji yanyi mifunda yonso ne mapangadika anyi onso d ne kubitumikila, e bua buloba bundi nya nenu bua nuenu kusombela kabunuluki to. f 23 Kanuena ne bua kulonda bilele bia bisamba bindi ngipata kumpala kuenu to; g bualu mbienze malu onso aa ne ndi mubikine. h 24 Ke bualu kayi mvua munuambile ne: “Nenuangate buloba buabu, ne nennupeshabu bua buikale buloba buenu, buloba budi ne mabele ne buitshi bia bungi. i Meme ndi Yehowa Nzambi wenu udi munutapulule ne bisamba bikuabu.” j 25 Nudi ne bua kuenza bua kuikale dishilangana pankatshi pa nyama udi mukumbane ne udi kayi mukumbane, ne pankatshi pa nyunyi udi kayi mukumbane ne udi mukumbane; k kanuena ne bua kudivuija1 tshintu tshia muengu bua bualu bua nyama anyi nyunyi anyi tshintu tshionso tshidi tshidikoka panshi tshindi muteke ku luseke bua nuenu kutshiangata bu tshidi katshiyi tshikumbane. l 26 Nudi ne bua kuikala ba tshijila kundi, bualu meme, Yehowa,

LEWITIKI 20:19–21:8 NSHAP. 20 a Lew 18:12, 13 b Lew 18:14 c Lew 18:16 Dut 25:5

d Eks 21:1 Dut 5:1

e Mbi 12:13 f Lew 18:26, 28 g Lew 18:3, 24 Dut 12:30

h Lew 18:27 Dut 9:5

i Eks 3:17 Eks 6:8 Dut 8:7-9 Yhz 20:6

j Eks 19:5 Eks 33:16 1Bk 8:53 1Pt 2:9

k Lew 11:46, 47 Dut 14:4-20

l Lew 11:43 

Mulongo 2 a Lew 19:2 Mis 99:5 1Pt 1:15, 16 Bua 4:8

b Dut 7:6 c Eks 22:18 Lew 19:31 Lew 20:6 Dut 18:10-12 Bua 21:8

 NSHAP. 21 d Nom 19:14 e Dut 14:1 f Lew 19:27, 28 g Eks 29:44 h Lew 18:21 Lew 19:12 Lew 22:32

i Yes 52:11 1Pt 1:15, 16

20:20 1Ku mua.: “mmuele butaka bua j tatuende mukuabu patoke.” 20:21 1Ku mua.: “Mmuele butaka bua muanabu k patoke.” 20:25 1Anyi “kuvuija anyima yenu.” l

Lew 19:29 Dut 24:1 Yhz 44:22 Eks 28:41

ndi wa tshijila, a ne ndi nnutapulula ne bisamba bikuabu bua nulue banyi meme. b 27 “‘Mulume anyi mukaji yonso udi ubukila bantu malu anyi udi wamba malu atshilualua1 udi ne bua kushipibua kakuyi mpata. c Bantu badi ne bua kubasa mabue too ne padibu bafua. Mashi abu adi pambidi pabu.’” Yehowa wakatungunuka ne kuambila Mose ne: “Akula ne bakuidi, bana ba Alona, ubambile ne: ‘Muntu nansha umue kena ne bua kudinyanga bua muntu mufue1 mu tshisamba tshiabu. d 2 Kadi udi mua kuenza nunku bua mulela wa pabuipi menemene, bua mamuende, tatuende, muanende wa balume, muanende wa bakaji, muanabu wa balume, 3 ne udi mua kudinyanga bua muanabu wa bakaji udi pabuipi nende bikalaye utshidi kamama ne kayi muanji kusedibua. 4 Kena mua kudinyanga ne kudibipisha bua mukaji musela kudi mulume kampanda wa mu tshisamba tshiabu. 5 Kabena ne bua kuenza mabala mu mitu yabu, e anyi kukungula mielelu ya miedi yabu, anyi kuditapa pambidi. f 6 Badi ne bua kuikala ba tshijila kudi Nzambi wabu, g ne kaˆ bena ne bua kunyanga dına dia Nzambi wabu, h bualu badi balua ne milambu ya Yehowa miosha pa kapia, biakudia1 bia Nzambi wabu; badi ne bua kuikala ba tshijila. i 7 Kabena ne bua kusela mukaji wa ndumba, j mukaji udibu banyange, anyi mukaji udibu babenge kudi bayende, k bualu muakuidi mmuntu wa tshijila kudi Nzambi wende. 8 Udi ne bua kumujidila l bualu yeye udi ufila biakudia bia Nzambi webe. Yeye udi ne bua

21

20:27 1Anyi “udi ne nyuma wa lubuku.” 21:1 1Anyi “bua anyima.” 21:6 1Ku mua.: “mampa,” bakula bua milambu.

LEWITIKI 21:9–22:3 kuikala wa tshijila kunudi, bualu meme Yehowa, udi unujidila, ndi wa tshijila. a 9 “‘Mpindieu bikala muana wa bakaji wa muakuidi mudinyange pa kuenda bundumba, udi ufuisha tatuende bundu. Badi ne bua kumuosha mu kapia. b 10 “‘Muakuidi munene wa bana babu, udibu bele manyi pa mutu c ne udibu bajadike mu mudimu1 bua avuale bilamba bia buakuidi, d kena ne bua kulekelela nsuki yende anyi kupanda bilamba biende to. e 11 Kena ne bua kusemena pabuipi ne muntu mufue;1 f kena ne bua kudinyanga nansha bua tatuende anyi bua mamuende. 12 Kena ne bua kumbuka muaba munsantu ne kena ne bua kunyanga muaba munsantu wa Nzambi wende, g bualu tshimanyinu tshia dibanjijibua, manyi a kuelangana a Nzambi wende, h tshidi pa mutu wende. Meme ndi Yehowa. 13 “‘Yeye udi ne bua kusela mukaji utshidi kamama. i 14 Kena ne bua kusela mukaji mukamba, mukaji udi dibaka difue, mukaji udibu banyange, anyi mukaji wa ndumba; kadi udi ne bua kuangata mukaji wa mu tshisamba tshiabu utshidi kamama. 15 Kena ne bua kunyanga bana1 bende munkatshi mua tshisamba tshiabu, j bualu meme ndi Yehowa udi umujidila.’” 16 Yehowa wakatungunuka ne kuakula ne Mose, wamba ne: 17 “Ambila Alona ne: ‘Muntu nansha umue wa mu bana1 bebe, mu bipungu biabu bionso, udi ne bulema kena ne bua kulua bua kufila biakudia bia

230 NSHAP. 21 a Eks 28:36 Lew 11:45 Lew 20:7, 8

b Lew 20:14 c Lew 8:12

d Eks 28:2 Eks 29:29 Lew 16:32

e Gen 37:34 Lew 10:6

f Nom 6:7 Nom 19:11, 14

g Lew 10:7

h Lew 8:12 i Yhz 44:22

j Ezl 9:2 

Mulongo 2 a Dut 23:1

b Lew 2:10 Lew 6:14, 16 Lew 24:8, 9 Nom 18:9

c Lew 22:10 Nom 18:19

d Eks 30:6

e Eks 38:1

f Eks 25:8 g Eks 28:41 

21:10 1Ku mua.: “udibu buwuje tshianza.” 21:11 1Anyi “anyima mufue.” NSHAP. 22 Muaku wa tshiena Ebelu wa nephesh h Lew 21:6 udi umvuangana muaba eu ne muaku wa tshiena Ebelu udi umvuija “mufue.” i Eks 28:38 21:15, 17, 21 1Ku mua.: “dimiinu.” Nom 18:32

Nzambi wende to. 18 Bikalaku kudi muntu udi ne bulema, kena mua kulua to: mpofu anyi mulema anyi muntu udi ne bulema ku ˆ mesu1 anyi muntu udi ne diboˆ ko anyi mukolo mule ne muıpi, 19 muntu udi ne dikasa ditshibuke anyi tshianza tshitshibuke, 20 muntu udi ne katontomena anyi muntu mushawuke1 anyi ˆ muntu udi ne dısu dia bulema anyi nkaka anyi tubaba anyi mipesa minyanguke. a 21 Muntu mulume nansha umue wa mu bana1 ba muakuidi Alona udi ne bulema kena mua kulua bua kufila milambu ya Yehowa miosha pa kapia nansha. Bu mudiye ne bulema, kena mua kusemena bua kufila biakudia bia Nzambi wende to. 22 Yeye udi mua kudia biakudia bia Nzambi wende bia mu bintu bitambe tshijila b ne bia mu bintu bia tshijila. c 23 Kadi kena mua kulua pabuipi ne tshilamba tshia kukosolola natshi, d ne kena mua kusemena ku tshioshelu nansha, e bualu udi ne bulema; kena ne bua kunyanga muaba wanyi munsantu to, f bualu meme ndi Yehowa udi ubajidila.’” g 24 Nunku Mose wakakula ne Alona ne bana bende ba balume ne bena Isalele bonso. Yehowa wakakula kabidi ne Mose, wamba ne: 2 “Ambila Alona ne bana bende ba balume bua badimuke bua tshidibu benza1 ne bintu bia tshijila bia bena Isalele ˆ ne bua kabanyangi dına dianyi dia tshijila h mu bualu bua bintu bidibu banjidila. i Meme ndi Yehowa. 3 Ubambile ne: ‘Mu bipungu bienu bionso muntu wa mu bana benu udi usemena pabuipi ne bintu bia tshijila bidi

22

21:18 1Ku mua.: “anyi udi ne diulu dipanduluke.” 21:20 1Anyi pamuapa: “munyanakane.” 22:2 1Ku mua.: “badi ne bua kuditapulula ku.”

231 bena Isalele bajidila Yehowa padiye mukoya, nebumbushe1 muntu2 au kumpala kuanyi. a Meme ndi Yehowa. 4 Muntu nansha umue wa mu bana ba Alona udi ne nsudi b anyi udi bintu bipatuka mu mubidi wende c kena mua kudia bintu bia tshijila too ne padiye ulua mukezuke, d nansha muntu udi ulenga muntu udi mulue mukoya bua tshitalu tshia muntu,1 e anyi muntu udi muele bilume, f 5 anyi muntu udi ulenga tshifukibua tshidi tshidikoka panshi tshidi katshiyi tshikumbane g anyi udi ulenga muntu mukoya bua bualu kayi bonso udi mua kumuvuija mukoya. h 6 Muntu2 udi ulenga bantu anyi bintu ebi neikale mukoya too ne ku dilolo, ne kena ne bua kudia tshintu nansha tshimue tshia ku bintu bia tshijila, kadi udi ne ˆ ˆ bua kuowa mayi. i 7 Padi dıba dibuela, neikale mukezuke, pashishe udi mua kudia bintu bia tshijila bualu mbiakudia biende. j 8 Kena kabidi ne bua kudia nyama musangana mufue anyi nyama yonso mupandulula kudi nyama ya luonji ne kulua mukoya bua bualu abu. k Meme ndi Yehowa. 9 “‘Badi ne bua kulama malu andi mubafundile bua kuenza, bua kabadikebedi mpekatu bua bualu abu ne kabafu bua mpekatu au bualu bavua banyanga bintu bia tshijila. Meme ndi Yehowa udi ubajidila. 10 “‘Muntu nansha umue udibu kabayi banyishile1 kena mua kudia tshintu tshia tshijila. l Muenyi wa ku babende udi kua muakuidi anyi muntu udibu bangate ku mudimu kena mua kudia tshintu tshia tshijila. 11 Kadi bikala muakuidi musu-

LEWITIKI 22:4-20 NSHAP. 22 a Lew 7:20

b Lew 13:2

c Lew 15:2

d Lew 14:2 Lew 15:13

e Lew 21:1 Nom 19:11, 22

f Lew 15:16

g Lew 11:24, 43

h Lew 15:7, 19

i Nom 19:6, 7

j Nom 18:11

k Eks 22:31 Lew 17:15 Dut 14:21

l Eks 29:33 

Mulongo 2 a Nom 18:11

b Lew 10:14 Nom 18:19

c Lew 5:15, 16

d Nom 18:32

e Nom 15:14, 16

f Lew 7:16

22:3 1Anyi “nebashipe.” 22:3, 6, 11 2Anyi “anyima.” 22:4 1Anyi “bua anyima.” 22:10 1Ku mua.: “Muenyi,” mmuˆ mue ne: muntu udi kayi wa mu dıku dia g Alona.

Nom 15:3 Dut 12:5, 6

Lew 1:3 Lew 22:22

mbe muntu2 ku makuta ende, muntu au udi mua kutshidia. Bapika badi baledibue mu nzubu muende badi mua kudia pabu biakudia biende. a 12 Bikala muana wa bakaji wa muakuidi musedibue kudi muntu udi kayi muakuidi,1 kena mua kudia bintu bia tshijila bidibu bafila to. 13 Kadi bikala muana wa bakaji wa muakuidi mufuishe mulume anyi dibaka diende difue ne kayi ne bana ne udi upingana mu nzubu mua tatuende anu bu ku buana buende, yeye udi mua kudia biakudia bia tatuende; b kadi muntu udibu kabayi banyishile1 kena mua kubidia to. 14 “‘Mpindieu bikala muntu mutupakane, mudie tshintu tshia tshijila, udi ne bua kusakidila tshia bitanu tshia mushinga watshi ne neafile mulambu wa tshijila au kudi muakuidi. c 15 Nunku kabena ne bua kunyanga bintu bia tshijila bia bena Isalele, bidibu bafila kudi Yehowa, d 16 ne kudikebela dinyoka bua dipila diabu bualu mbadie bintu bia tshijila; bualu meme ndi Yehowa udi ubajidila.’” 17 Yehowa wakatungunuka ne kuakula ne Mose, wamba ne: 18 “Akula ne Alona ne bana bende ba balume ne bena Isalele bonso, ubambile ne: ‘Padi muena Isalele anyi muntu udi musombe buenyi mu Isalele ulua ne mulambu wa kuosha e kudi Yehowa bua kukumbaja mitshipu yende anyi bua kufila mulambu wa budisuile, f 19 nealue ne nyama wa mpanga muimpe g wa mu tshisumbu tshia ngombe, tshia mikoko itshidi miana anyi tshia mbuji, bua kuanyishibua. 20 Kanuena ne bua kulua ne 22:12 1Anyi “musedibue kudi muenyi.” 22:13 1Ku mua.: “muenyi,” mmumue ne: ˆ muntu udi kayi wa mu dıku dia Alona.

LEWITIKI 22:21–23:5 tshintu tshidi ne bulema, a bualu katshiena mua kunuambuluisha bua nuanyishibue to. 21 “‘Bikala muntu mulue ne mulambu wa diumvuangana b kudi Yehowa bua kukumbaja mutshipu anyi bu mulambu wa budisuile, nyama au udi ne bua kuikala muimpe muangatshila mu ngombe anyi mu mikoko anyi mu mbuji, bua kuanyishibua. Kena ne bua kuikala ne kalema nansha kakese. 22 Nyama wa mulambu kena ne ˆ bua kuikala mufue mesu, mutshibuke, mutapike, muikale ne nsundu, ne tshikupi anyi ne tubaba; kanuena ne bua kulua ne nyama ya nunku kudi Yehowa anyi kufila nyama ya nunku pa tshioshelu bua Yehowa. 23 Udi mua kufila ngombe mulume anyi mukoko udi ne mukolo mule ˆ anyi muıpi kupita mikuabu bu mulambu wa budisuile, kadi kabakuanyisha nyama au bu mulambu wa kukumbaja nawu mutshipu to. 24 Kanuena ne bua kulua kudi Yehowa ne nyama udi ne mipesa minyanguke anyi miboza anyi mipakula anyi mikosa, ne kanuena ne bua kufila nyama ya nunku mu buloba buenu to. 25 Kanuena kabidi ne bua kulua ne nyama nansha umue wa ku nyama eyi mufume ku tshianza tshia muntu wa ku babende bu tshiakudia1 tshia Nzambi wenu, bualu mmibi ne idi ne bulema. Kabakunuitabilayi ne dianyisha to.’” 26 Yehowa wakakula kabidi ne Mose wamba ne: 27 “Padibu balela muana mulume wa ngombe anyi tshimpanga tshia mukoko anyi mbuji, udi ne bua kushala ne mamuende matuku muanda mutekete, c kadi kumbukila ku dituku dia muanda mukulu kubanda nebamuanyishe bu mulambu, mulambu muosha 22:25 1Ku mua.: “diampa.”

232 NSHAP. 22 a Dut 15:19, 21 Dut 17:1 Mal 1:8 Eb 9:14 1Pt 1:19

b Lew 3:1

c Eks 22:30 

Mulongo 2 a Eks 23:19 Dut 22:6

b Lew 7:12

c Lew 7:15

d Lew 19:37 Nom 15:40 Dut 4:40

e Lew 18:21 Lew 19:12

f Lew 10:3

g Eks 19:5 Lew 20:8 Lew 21:8

h Eks 6:7 Lew 11:45

 NSHAP. 23 i Eks 23:14 Lew 23:37

j Nom 10:10

k Eks 16:30 Eks 20:10 Bz 15:21

l Neh 13:22

m Nom 9:2, 3 Nom 28:16

n Eks 12:3, 6 Dut 16:1 1Ko 5:7

pa kapia bua Yehowa. 28 Bua ngombe mulume anyi mukoko, kanuena ne bua kumushipa ne muanende dituku dimue to. a 29 “Nuenu balambule mulambu wa kuela nawu Yehowa tuasakidila, b nuwulambule bua nuenu kuanyishibua. 30 Nudi ne bua kuwudia anu dituku adi. Kanuena ne bua kuwushiya nansha mukese too ne mu dinda. c Meme ndi Yehowa. 31 “Nudi ne bua kulama mikenji yanyi ne kuyitumikila. d Meme ndi Yehowa. 32 Kanueˆ na ne bua kunyanga dına dianyi dia tshijila, e ne ndi ne bua kujidibua munkatshi mua bena Isalele. f Meme ndi Yehowa udi unujidila, g 33 udi unupatula mu buloba bua Ejipitu bua kuleja mundi Nzambi wenu. h Meme ndi Yehowa.” Yehowa wakatungunuka ne kuakula ne Mose, wamba ne: 2 “Akula ne bena Isalele, ubambile ne: ‘Bibilu i bia Yehowa binudi ne bua kumanyisha j bidi masangisha a tshijila. Bibilu bianyi mbiobi ebi: 3 “‘Udi mua kuenza mudimu matuku asambombo, kadi dituku dia muanda mutekete ndituku dia nsabatu wa dikisha ku midimu yonso, k ndituku dia masangisha a tshijila. Kuena mua kuenza mudimu nansha wa mushindu kayi to. Dituku adi nedikale dia nsabatu bua Yehowa miaba yonso inudi nusombela. l 4 “‘Ebi mbibilu bia Yehowa, masangisha a tshijila anudi ne bua kumanyisha padi bikondo biawu bikumbana: 5 Mu ngondo wa kumpala, dituku dia 14 ˆ dia ngondo au, m pakadi dıba dibuele, kumpala kua butuku kuila,1 nekuikale Pasaka n bua Yehowa.

23

23:5 1Ku mua.: “pankatshi pa madilolo abidi.”

233 6 “‘Mu dituku dia 15 dia ngondo eu nekuikale Tshibilu tshia Mampa kaayi mela Luevene bua Yehowa. a Nenudie mampa kaayi mela luevene matuku muanda mutekete. b 7 Dituku dia kumpala nenuenze masangisha a tshijila. c Kanuena ne bua kuenza mudimu mukole nansha umue to. 8 Kadi mu matuku muanda mutekete nudi ne bua kulua ne mulambu muosha pa kapia bua Yehowa. Dituku dia muanda mutekete nekuikale masangisha a tshijila. Kanuena ne bua kuenza mudimu mukole nansha umue to.’” 9 Yehowa wakatungunuka ne kuakula ne Mose, wamba ne: 10 “Akula ne bena Isalele, ubambile ne: ‘Panuabuela ndekelu wa bionso mu buloba bundi nya nenu, ne panuapuola bintu bia muomu, nudi ne bua kulua ne tshisumbu tshia bintu bia kumpala d binudi nupuola kudi muakuidi. e 11 Yeye neakupakaje tshisumbu atshi kumpala ne panyima, kumpala kua Yehowa bua nuanyishibue. Muakuidi udi ne bua kutshikupakaja dituku didi dilonda dituku dia Nsabatu. 12 Dituku dinudi nukupakajija tshisumbu atshi, nudi ne bua kufila tshimpanga tshia mukoko tshimpe tshitshidi tshiana, tshitshidi mu tshidimu tshiatshi tshia kumpala, bu mulambu wa kuosha kudi Yehowa. 13 Mulambu wawu wa ntete newikale wa bia dikumi bibidi bia efa1 wa bukula bunefuke busambakaja ne mafuta, bu mulambu muosha pa kapia bua Yehowa, dipembu dimpe.2 Mulambu wawu wa bia kunua newikale wa tshia binayi tshia hine3 wa mvinyo. 14 Kanuena ne bua

LEWITIKI 23:6-20 NSHAP. 23 a Nom 28:17 1Ko 5:8

b Eks 12:15 Eks 13:6 Eks 34:18

c Eks 12:16

d 1Ko 15:20, 23

e Nom 18:8, 12 Nsu 3:9 Yhz 44:30

 Mulongo 2 a Eks 34:22 Dut 16:9, 10

b Bz 2:1

c Nom 28:26-31 Dut 16:16

d Lew 7:11, 13

e Eks 23:16 Eks 34:22

f Nom 28:26, 27

23:13, 17 1Bia dikumi bibidi bia efa bivua bibuela litre 4,4. Tang. Tshis. B14. g 23:13, 18 2Anyi “didi ditukijija; didi dituyisha.” Ku mua.: “didi difila dikisha.” 23:13 3Hine uvua ubuela litre 3,67. Tang. Tshis. B14. h

Lew 4:23

Lew 3:1

kudia nansha diampa, nansha ntete mikanga, anyi ntete mipiamipia too ne ku dituku edi, too ne panualua ne mulambu wa Nzambi wenu. Eu mmukenji mufunda wa kashidi bua bipungu bienu bionso miaba yonso inudi nusombela. 15 “‘Nudi ne bua kubala nsabatu muanda mutekete kumbukila ku dituku didi dilonda dituku dia Nsabatu, kumbukila ku dituku dinudi nulua ne tshisumbu tshia mulambu wa kukupakaja. a Idi ne bua kuikala mbingu mijima. 16 Nenubale matuku 50 b too ne dituku didi dilonda Nsabatu wa muanda mutekete, pashishe nenulue ne mulambu mukuabu wa ntete kudi Yehowa. c 17 Nudi ne bua kufuma miaba inudi basombele ne mampa abidi bu mulambu wa kukupakaja. Nudi ne bua kuenza mampa aa ne bia dikumi bibidi bia efa1 wa bukula bunefuke. Mampa aa ikale muosha mela luevene, d bu bintu bidi bikole bia kumpala bua Yehowa. e 18 Nudi ne bua kulua ne mampa aa pamue ne bana ba mikoko muanda mutekete ba mpanga bimpe, muana wa mukoko yonso muikale ne tshidimu tshimue, ne muana mulume wa ngombe umue ne bimpanga bibidi bia mikoko. f Nebikale bu mulambu wa kuosha bua Yehowa pamue ne mulambu wayi wa ntete ne milambu ya bia kunua bu mulambu muosha pa kapia, wa dipembu dimpe2 kudi Yehowa. 19 Nudi ne bua kulambula muana wa mbuji umue bu mulambu wa mpekatu g ne bana ba mikoko ba mpanga babidi, yonso muikale ne tshidimu tshimue, bu mulambu wa diumvuangana. h 20 Muakuidi neabikupakaje kumpala ne panyima pamue ne mampa menza ne bintu bidi bikole bia kumpala, bu mulambu wa kukupakaja kumpala

LEWITIKI 23:21-36 kua Yehowa, pamue ne bana ba mikoko babidi ba mpanga. Nebikale bu tshintu tshia tshijila kudi Yehowa bua muakuidi. a 21 Mu dituku edi nenumanyishe b bua masangisha enu a tshijila. Kanuena mua kuenza mudimu mukole nansha umue to. Eu mmukenji mufunda wa kashidi mu miaba yonso inudi nusombela bua bipungu bienu bionso. 22 “‘Panudi nupuola bintu bia mu buloba buenu, kuena ne bua kupuola bintu bia ku mielelu ya budimi buebe kujikija, ne kuena ne bua kuangulula bidi bishala mu bintu biudi upuola. c Udi ne bua kubishiya bua mupele1 d ne bua muntu udi musombe buenyi. e Meme ndi Yehowa Nzambi wenu.’” 23 Yehowa wakatungunuka ne kuakula ne Mose, wamba ne: 24 “Ambila bena Isalele ne: ‘Mu ngondo wa muanda mutekete, dituku dia kumpala dia ngondo au nedikale dituku dia dikisha ku midimu yonso, dituku dia tshivulukilu tshiamanyishabu ne muadi wa mpungi, f dituku dia masangisha a tshijila. 25 Kanuena mua kuenza mudimu mukole nansha umue, kadi nenulue ne mulambu muosha pa kapia bua Yehowa.’” 26 Yehowa wakakula kabidi ne Mose, wamba ne: 27 “Kadi dituku dia dikumi dia ngondo wa muanda mutekete eu, nedikale Dituku dia Dibuikila dia mpekatu. g Nudi ne bua kuenza masangisha a tshijila, ne nudi ne bua kudikengesha1 h ne kulua ne mulambu muosha pa kapia bua Yehowa. 28 Kanuena ne bua kuenza mudimu nansha

234 NSHAP. 23 a Lew 7:34 Lew 10:14 Nom 18:9 Dut 18:4 1Ko 9:13

b Nom 10:10

c Lew 19:9 Dut 24:19 Lut 2:2, 3

d Yes 58:7

e Lew 19:33

f Nom 10:10 Nom 29:1

g Eks 30:10 Lew 25:9

h Lew 16:29, 30 Nom 29:7

 Mulongo 2 a Lew 16:34 Eb 9:12, 24-26 Eb 10:10 1Yn 2:1, 2

b Nom 9:13 Nom 15:30

c Lew 16:29-31 Lew 23:27 Nom 29:7

d Eks 23:16

23:22 1Anyi “mukengi.” 23:27 1Anyi “kukengesha anyima yenu.” “Kudikengesha” kudi kumvuija misangu ya bungi mishindu mishilashilangane ya kudipangisha malu, kusangisha ne kujila biakudia. e

Nom 29:12 Dut 16:13 Ezl 3:4 Neh 8:14-18 Yne 7:2

Neh 8:18

wa mushindu kayi mu dituku edi mene, bualu ndituku dia dibuikila dia mpekatu bua kunubuikidila mpekatu a kumpala kua Yehowa Nzambi wenu. 29 Muntu1 yonso wabenga kudikengesha2 dituku edi nebamumbushe3 mu tshisamba tshiabu. b 30 Nenshipe muntu1 yonso udi wenza mudimu nansha wa mushindu kayi dituku adi munkatshi mua tshisamba tshiabu. 31 Kanuena ne bua kuenza mudimu nansha wa mushindu kayi. Eu mmukenji mufunda wa kashidi bua bipungu bienu bionso miaba yonso inudi nusombela. 32 Ndituku dia nsabatu bua nuenu kuikisha ku midimu yenu yonso, ne nenudikengeshe1 c dituku dia tshitema dia ngondo ku dilolo. Nudi ne bua kuenza nsabatu wenu kumbukila ku dilolo too ne ku dilolo dikuabu.” 33 Yehowa wakatungunuka ne kuakula ne Mose, wamba ne: 34 “Ambila bena Isalele ne: ‘Dituku dia 15 dia ngondo wa muanda mutekete eu nekuikale Tshibilu tshia Bitanda1 bua matuku muanda mutekete bua Yehowa. d 35 Nekuikale masangisha a tshijila dituku dia kumpala, ne kanuena ne bua kuenza mudimu mukole nansha umue to. 36 Mu matuku muanda mutekete nudi ne bua kulua ne mulambu muosha pa kapia bua Yehowa. Dituku dia muanda mukulu nudi ne bua kuenza masangisha a tshijila e ne nudi ne bua kulua ne mulambu muosha pa kapia bua Yehowa. Ndituku dia masangisha a pa buawu. Kanuena mua kuenza mudimu mukole nansha umue. 23:29, 30 1Anyi “anyima.” 23:29 2Anyi pamuapa: “kujila biakudia.” 3Anyi “nebamushipe.” 23:32 1Anyi “nenukengeshe anyima yenu.” 23:34 1Anyi “Bisaasa bia kusombela bua matuku makese.”

235 37 “‘Ebi mbibilu a bia Yehowa binudi ne bua kumanyisha bu masangisha a tshijila, b bua kulua ne mulambu muosha pa kapia bua Yehowa: mulambu wa kuosha c ne mulambu wa ntete d wa mulambu ne milambu ya bia kunua e bilondeshile mudibu balongolole dituku dionso. 38 Milambu eyi nya kusakidila ku bintu bidibu bafila matuku a nsabatu ya Yehowa, f ne ku mapa enu, g ku milambu yenu inudi nufila bua kukumbaja mitshipu, h ne ku milambu yenu ya budisuile, i inudi ne bua kupesha Yehowa. 39 Kadi mu dituku dia 15 dia ngondo wa muanda mutekete, panuikala bapuole bintu bia mu maloba enu, nudi ne bua kuenza tshibilu tshia Yehowa bua matuku muanda mutekete. j Dituku dia kumpala ndituku dia dikisha ku midimu yonso ne dituku dia muanda mukulu ndituku dia dikisha ku midimu yonso. k 40 Dituku dia kumpala, nenuangate bintu bia ku mitshi minene: malala a mabue, l matamba a mitshi idi ne mabeji a bungi ne mitshi ya pepiliye ya mu tshibandabanda,1 ne nenusanke m kumpala kua Yehowa Nzambi wenu matuku muanda mutekete. n 41 Nenutshienze bu tshibilu tshia Yehowa matuku muanda mutekete mu tshidimu. o Nudi ne bua kutshienza mu ngondo wa muanda mutekete bu mukenji mufunda wa kashidi mu bipungu bienu bionso. 42 Nudi ne bua kusombela mu bitanda bua matuku muanda mutekete. p Bena buloba bonso mu Isalele badi ne bua kusombela mu bitanda, 43 bua bana benu ba mu bipungu bialonda q bamanye ne: mvua musombeshe bena Isalele mu bitanda pamvua mbapatula mu buloba 23:40 1Anyi “kasulu ka tshilonda nkoka.”

LEWITIKI 23:37–24:9 NSHAP. 23 a Eks 23:14 Dut 16:16

b Nom 28:26 Nom 29:7

c Lew 1:3 d Lew 2:1, 11 e Nom 15:5 Nom 28:6, 7

f Eks 16:23 Eks 20:8 Eks 31:13

g Eks 28:38 Nom 18:29

h Dut 12:11 i Nom 29:39 Dut 12:6 1Ku 29:9 2Ku 35:8 Ezl 2:68

j Dut 16:13 k Nom 29:12 l Neh 8:15 Bua 7:9

m Neh 8:10 n Dut 16:15 o Nom 29:12 p Dut 31:10, 11 q Dut 31:13 Mis 78:6

 Mulongo 2 a Eks 12:37, 38 Nom 24:5

 NSHAP. 24 b Eks 27:20, 21 Nom 8:2

c Eks 25:31 Eks 39:33, 37 Eb 9:2

d Eks 25:23, 24 1Bk 7:48

e Eks 40:22, 23 1Sm 21:4 ˆ Mak 2:25, 26

f Lew 2:2 Lew 6:15

g Nom 4:7 1Ku 9:32 2Ku 2:4

h Lew 21:22 Lew 22:10 1Sm 21:4, 6 Mat 12:3, 4 Luk 6:3, 4

bua Ejipitu. a Meme ndi Yehowa Nzambi wenu.’” 44 Nunku Mose wakakula ne bena Isalele bua bibilu bia Yehowa. Yehowa wakatungunuka ne kuakula ne Mose, wamba ne: 2 “Tumina bena Isaleˆ le dıyi bua bakutuadile mafuta matambe buimpe a olive idibu batue, bua kulama miendu miteˆ mesha dıba dionso. b 3 Dia munemu dia tshilamba tshia kukosolola natshi tshia Bujadiki tshidi mu ntenta wa kusambakena, Alona nealongolole bua miendu yikale anu yitema kumbukila ku dilolo too ne mu dinda ˆ kumpala kua Yehowa dıba dionso. Mmukenji mufunda wa kashidi bua bipungu bienu bionso. 4 Nealonge miendu pa tshitekelu tshia miendu c tshia or muimpe menemene kumpala kua Yeˆ howa dıba dionso. 5 “Newangate bukula bunefuke bua kuenza mampa 12 menza bu bikata. Newenze diampa dionso ne bia dikumi bibidi ˆ bia efa.1 6 Neuateke pa mesa a or muimpe menemene kumpala kua Yehowa, d mambakaja mu milongo ibidi, mulongo wonso muikale ne mampa asambombo. e 7 Neuteke budimbu bua mupuya muimpe bua buimpe menemene pa mulongo wonso wa mampa, ne nebuikale bu tshimanyinu tshia mulambu1 bua mampa, f mulambu muosha pa kapia bua Yehowa. 8 Dituku dionso dia Nsabatu neikale ne tshibidilu tshia kualonga kumpala kua Yehowa. g Ntshipungidi tshia kashidi ne bena Isalele. 9 Mampa au nealue a Alona ne bana bende ba balume, h ne nebaadiile muaba kampanda wa

24

24:5 1Bia dikumi bibidi bia efa bivua bibuela litre 4,4. Tang. Tshis. B14. 24:7 1Anyi “bu tshitupa tshidi tshivuluija (tshileja) mulambu au.”

LEWITIKI 24:10–25:5 tshijila, a bualu mbintu bitambe tshijila buende yeye biangatshila mu milambu ya Yehowa miosha pa kapia, bu mukenji wa kashidi.” 10 Mpindieu munkatshi mua bena Isalele muvua muana wa mamu kampanda muena Isalele ne tatu muena Ejipitu, b ne mvita yakajuka mu tshitudilu pankatshi pende ne muena Isalele mukuabu. 11 Muana wa mamu muena Isalele au wakatuadija ˆ kuakula bibi bua Dına1 ne kudiela mulawu.2 c Nunku bakalua nende kudi Mose. d Mpindieu mamuende uvua Shelomita muana wa bakaji wa Dibili wa mu tshisa tshia Dana. 12 Bakamulama too ne pakamanyabu dipangadika dia Yehowa. e 13 Pashishe Yehowa wakambila Mose ne: 14 “Patula muntu uvua muele mulawu au pambelu pa tshitudilu; bantu bonso bavua bamumvue badi ne bua kutenteka bianza biabu pa mutu wende, ne pashishe tshisumbu tshijima tshidi ne bua kumuasa mabue. f 15 Pashishe newambile bena Isalele ne: ‘Muntu yeye muele Nzambi wende mulawu neapete difutu bua mpekatu wende. 16 Nunku kakuyi mpata nebashipe muntu udi upenda ˆ dına dia Yehowa. g Tshisumbu tshijima netshimuase mabue kakuyi mpata. Nebashipe muntu udi musombe buenyi anu mudibu bashipa muena ditunga buaˆ lu mmupende Dına. 17 “‘Bikala muntu mushipe muntu mukuabu,1 nebamushipe kakuyi mpata. h 18 Muntu yonso udi ututa tshimuna ne utshishipa,1 udi ne bua kutshi-

236 NSHAP. 24 a Lew 6:14, 16

b Eks 12:38 Nom 11:4

c Eks 20:7 Eks 22:28 Lew 19:12

d Eks 18:22

e Eks 18:15, 16 Nom 15:32, 34

f Nom 15:32, 35 Dut 17:7

g Dut 5:11

h Gen 9:6 Eks 21:12 Nom 35:31 Dut 19:11-13

 Mulongo 2 a Eks 21:23, 24

b Dut 19:21 Mat 5:38

c Eks 22:1

d Gen 9:6 Eks 21:12

e Eks 12:49 Lew 17:10 Lew 19:34 Nom 9:14 Nom 15:16

f Nom 15:33, 36 Dut 17:7

 NSHAP. 25 g Gen 15:16

ˆ 24:11 1Mmumue ne: dına Yehowa, anu mudi mvese wa 15 ne wa 16 ileja. 2Anyi “kudijingila diakabi.” 24:17 1Anyi “mu- h tute anyima wa muntu mumushipe.” 24:18 1Anyi “Muntu udi ututa anyima wa nyama umushipa.” i

Lew 26:34 2Ku 36:20, 21

Eks 23:10, 11

futa, ufuta muoyo ku muoyo.1 19 Muntu yeye mutape muˆ kuende, dıba adi nebamuenzele tshidiye muenzele mukuende. a 20 Ditshibulangana ku ˆ ˆ ditshibulangana, dısu ku dısu, ˆ ˆ dınu ku dınu, bualu bubi bua muomumue budiye muenzelangane nebamuenzelabu pende. b 21 Muntu udi ututa nyama ne umushipa neamufute, c kadi muntu udi ututa muntu nende ne umushipa nebamushipe pende. d 22 “‘Nekuikale dipangadika dia muomumue buenu nuenu bonso, nansha bua muntu udi musombe buenyi nansha bua muena ditunga, e bualu meme ndi Yehowa Nzambi wenu.’” 23 Pashishe Mose wakakula ne bena Isalele, bobu kupatula muntu uvua muele mulawu au pambelu pa tshitudilu, bobu kumuasa mabue. f Nunku bena Isalele bakenza anu muvua Yehowa ˆ mutumine Mose dıyi bua kuenza. Yehowa wakakula kabidi ne Mose ku mukuna wa Sinai, wamba ne: 2 “Akula ne bena Isalele, ubambile ne: ‘Ndekelu wa bionso, panuabuela mu ˆ buloba bundi nnupesha, g dıba adi buloba nebulame nsabatu bua Yehowa. h 3 Mu bidimu bisambombo neukune ntete mu budimi buebe, ne mu bidimu bisambombo neusonze mionji ya tumuma tua mvinyo tua mu budimi buebe, ne neupuole bintu bidi buloba buebe bumenesha. i 4 Kadi mu tshidimu tshia muanda mutekete nekuikale nsabatu wa dikisha ku midimu yonso bua buloba, nsabatu bua Yehowa. Kuena ne bua kukuna ntete mu budimi buebe anyi kusonza mionji ya tumuma tua mvinyo tua mu budimi buebe. 5 Kuena ne bua kupuo-

25

24:18 1Anyi “anyima ku anyima.”

237 la bintu bidi biditolokela ku ntete ivua mishale panyima pa dipuola dia bintu, ne kuena ne bua kupuola tumuma tua ku mionji yebe ya tumuma tua mvinyo ivua kayiyi misonza. Nekuikale tshidimu tshijima tshia dikisha ku midimu yonso bua buloba. 6 Kadi nudi mua kudia biakudia bidi bitoloka mu buloba padibu mu nsabatu; nudi mua kubidia, wewe ne bapika bebe balume ne bakaji, ne muntu uudi muangate ku mudimu, ne benyi badi basombe nebe, 7 pamue ne bimuna ne nyama ya tshisuku bidi mu buloba buebe. Bintu bionso bidi buloba bumenesha nebikale bia kudia. 8 “‘Neubale bidimu muanda mutekete bia nsabatu, bidimu muanda mutekete misangu muanda mutekete, ne matuku a bidimu muanda mutekete bia nsabatu neikale bidimu 49. 9 Pashishe newele mpungi mukole ne lusengu mu ngondo wa muanda mutekete dituku dia dikumi dia ngondo au, mu Dituku dia Dibuikila dia mpekatu; a nenuenze bua muadi wa lusengu umvuike mu buloba buenu buonso. 10 Nudi ne bua kujidila tshidimu tshia 50 ne kumanyisha budikadidi mu buloba kudi bantu bonso badi basombamu. b Netshilue Tshidimu tshia budikadidi kunudi, ne yonso wa kunudi neapingane mu buloba buende ne yonso wa kunuˆ di neapingane mu dıku diabu. c 11 Tshidimu tshia 50 netshilue Tshidimu tshia budikadidi kunudi. Kanuakukuna ntete anyi kupuola bintu bivua biditolokele ku ntete ivua mishale mu budimi anyi kupuola tumuma tua ku mionji ya tumuma tua mvinyo ivua kayiyi misonza. d 12 Bualu etshi ke Tshidimu tshia budikadidi. Tshidi ne bua kuikala tshia tshijila kunudi. Nudi mua kudia

LEWITIKI 25:6-22 NSHAP. 25 a Lew 16:30 Lew 23:27, 28

b Yes 61:1, 2 Luk 4:18, 19 Lom 8:20, 21

c Lew 27:24 Nom 36:4 Dut 15:1

d Lew 25:5 

Mulongo 2 a Eks 23:11 Lew 25:6

b Lew 25:29, 30 Lew 27:24

c 1Sm 12:3 Nsu 14:31

d Lew 27:18

e Lew 19:13 Nsu 22:22

f Lew 25:43 Nsu 1:7 Nsu 8:13

g Yes 33:22

h Dut 12:10 Mis 4:8 Nsu 1:33

i Mis 67:6

j Lew 26:3-5

k Lew 25:4, 5 Mat 6:25

l Gen 26:12 Dut 28:8 Mal 3:10

anu bintu bidi buloba budimeneshile. a 13 “‘Mu Tshidimu tshia budikadidi etshi yonso wa kunudi neapingane mu buloba buende. b 14 Nuenu basumbishe mukuenu tshintu, anyi batshisumbe kudiye, kanuena mua kudiangana bintu to. c 15 Paudi usumba buloba kudi muinebe, ubale bungi bua bidimu bikadi bipite kutuadijila ku Tshidimu tshia budikadidi, ne yeye neakusumbishe bilondeshile bungi bua bidimu bidi bishale bia kupuola bia pa madimi. d 16 Bikalaku kushale bidimu bia bungi, yeye neabandishe mushinga wa kubusumba nawu, ne koku kushale bidimu bikese neapuekeshe mushinga wa kubusumba nawu, bualu udi ukusumbisha bungi bua misangu ya bia pa madimi biapatula budimi. 17 Muntu nansha umue wa munkatshi muenu kena ne bua kudia mukuende bintu to; e wewe udi ne bua kutshina Nzambi webe, f bualu meme ndi Yehowa Nzambi wenu. g 18 Panudi nutumikila mikenji yanyi mifunda ne nulama mapangadika anyi, nenusombe mu buloba talalaa. h 19 Buloba nebupatule bintu biabu, i nenudie, nenukute, ne nenusombamu talalaa. j 20 “‘Kadi nuenu badikonke ne: “Netudie tshinyi mu tshidimu tshia muanda mutekete bituikala katuyi bakune ntete anyi bapuole bia pa madimi?” k 21 Nennutumine mabenesha anyi mu tshidimu tshisambombo, ne buloba nebupatule bia pa madimi bikumbane bua bidimu bisatu. l 22 Pashishe nenukune ntete mu tshidimu tshia muanda mukulu ne nenudie bia pa madimi bia kale too ne mu tshidimu tshia tshitema. Nenudie bia pa madimi bia kale too ne panuapuola bia tshidimu atshi.

LEWITIKI 25:23-39 23 “‘Kanuena ne bua kusumbisha buloba bua kashidi to, a bualu buloba mbuanyi. b Bualu ˆ ku mesu kuanyi nudi bantu badi basombe buenyi ne bena tshimuangi. c 24 Nudi ne bua kupesha bantu bukenji bua kukuula buloba mu buloba buenu buonso. 25 “‘Bikala muanenu mulue mupele ne udi ne bua kusumbisha tshitupa tshia buloba buende, mukuudi udi mulela wende wa pabuipi udi ne bua kulua kukuula tshidi muanabu musumbishe. d 26 Bikala muntu kayi ne mukuudi, kadi mulue mubanji ne mmupete mushindu wa kutshikuula, 27 neenze makumi bua kumanya mushinga watshi bilondeshile bungi bua bidimu bidi bipite katshia watshisumbisha, ne neapingajile muntu uvuaye mutshisumbishe makuta ˆ adi ashala. Dıba adi udi mua kupingana mu buloba buende. e 28 “‘Kadi bikalaye kayi mupete mushindu wa kutshikuula kudiye, tshivuaye mupane netshishale kudi musumbi too ne mu Tshidimu tshia budikadidi; f nunku netshipingane kudiye mu Tshidimu tshia budikadidi ne neapingane mu buloba buende. g 29 “‘Mpindieu bikala muntu ne bua kusumbisha nzubu mu tshimenga tshidi tshinyunguluka kudi bimanu, bukenji buende bua kukuula nebuikalaku kabidi too ne ku ndekelu kua tshidimu ˆ tshijima kumbukila dıba didiye mumusumbishe; bukenji buende bua kukuula h nebuikalaku tshidimu tshijima. 30 Kadi bikalabu kabayi bakuule nzubu ku ndekelu kua tshidimu tshijima, nzubu udi mu tshimenga tshidi tshinyunguluka kudi bimanu au neashale wa muntu udi mumusumbe bua kashidi, mu ndelanganyi yende yonso. Kabakumupingaja mu Tshidimu tshia budikadidi to. 31 Kadi badi ne

238 NSHAP. 25 a 1Bk 21:3 b Mis 24:1 c 1Ku 29:15 d Lut 2:20 Lut 4:4-6

e Lew 25:50 f Lew 27:24 g Lew 25:10, 13 h Lew 25:25-27 

Mulongo 2 a Nom 35:2, 8 b Lew 25:28 c Nom 18:20 Nom 35:2, 4 Dut 18:1

d Nom 35:7 Yos 14:4

e Dut 15:7 Mis 41:1 Mis 112:5 Nsu 3:27 Nsu 19:17 ˆ Mak 14:7 Bz 11:29 1Tm 6:18 1Yn 3:17

f Eks 22:21 Eks 23:9 Lew 19:34 Dut 10:18

g Eks 22:25 Dut 23:19 Mis 15:5 Nsu 28:8

h Nsu 8:13 i Dut 23:20 Luk 6:34, 35

j Eks 20:2

bua kuangata nzubu ya miaba ya kusombela idi kayiyi minyunguluka kudi bimanu bu tshitupa tshia mpata ya misoko ayi. Bukenji bua kukuula nebutungunuke ne kuikalaku bua nzubu au, ne nebamupingaje mu tshidimu tshia budikadidi. 32 “‘Bua nzubu ya bena Lewi ne nzubu idi mu bimenga biabu, a bena Lewi nebikale ne bukenji bua kashidi bua kuyikuula. 33 Padibu kabayi bakuule nzubu wa muena Lewi, nebapingaje kabidi nzubu uvuabu basumbishe mu tshimenga tshiabu au mu Tshidimu tshia budikadidi, b bualu nzubu ya mu bimenga bia bena Lewi mbintu biabu munkatshi mua bena Isalele. c 34 Kabena mua kusumbisha kabidi mpata ya kudishila nyama d idi minyunguluke bimenga biabu, bualu mmpata yabu bua kashidi. 35 “‘Bikala muanenu udi nebe pabuipi mulue mupele ne kayi ne mushindu wa kudikuatshisha, udi ne bua kumuambuluisha e anu muudi mua kuambuluisha muntu udi musombe buenyi ne muena tshimuangi, f bua amone mua kushala ne muoyo pamue nenu. 36 Kuangatshi tshia kasombela kudiye anyi kupetedi makasa1 kudiye. g Udi ne bua kutshina Nzambi webe, h ne muanenu neashale ne muoyo munkatshi muenu. 37 Kuena ne bua kumusombesha makuta ne tshia kasombela i anyi kumupesha biakudia bua kupeta makasa. 38 Meme ndi Yehowa Nzambi wenu uvua munupatule mu buloba bua Ejipitu j bua ˆ kunupesha buloba bua Kanana, bua kuleja mundi meme Nzambi wenu. k 39 “‘Bikala muanenu udi musombe pabuipi nebe mulue mu-

1Bk 8:51

k Eks 6:7

25:36 1Anyi “tshia kasombela tshipite bungi.”

239 pele ne udi ne bua kudisumbisha kuudi, a kuena ne bua kumuenzeja bua kuenzaye midimu mikole ya bapika to. b 40 Udi ne bua kumuenzela malu bu muntu udibu bangate ku mudimu, c bu muena tshimuangi. Neakuenzele mudimu too ne mu Tshidimu tshia budikadidi. 41 Pashishe neumbuke kuudi, yeye ne bana1 bende, neapingane mu ˆ dıku diabu. Neapingane mu buloba bua bankambua bende. d 42 Bualu mbapika banyi bamvua mupatule mu buloba bua Ejipitu. e Kabena mua kudisumbisha mutubu basumbisha mupika to. 43 Kuena ne bua kumuenzela malu ne tshikisu, f ne udi ne bua kutshina Nzambi webe. g 44 Bapika bebe balume ne bapika bebe bakaji badi ne bua kufumina mu bisamba bidi binunyunguluke, kudibi ke kunudi mua kusumba mupika mulume anyi mupika mukaji. 45 Nudi kabidi mua kusumba bapika munkatshi mua bena tshimuangi badi basombe munkatshi muenu, h munkatshi muabu ne munkatshi mua bana babu badi baledibue mu buloba buenu, ne nebalue bapika benu. 46 Nudi mua kubashila bana benu badi balonda panyima penu bu bumpianyi bua babapiane bu bapika babu bua kashidi. Nudi mua kubangata bu bena mudimu, kadi kanuena mua kuenzela bana benu bena Isalele malu ne tshikisu to. i 47 “‘Kadi bikala muntu udi musombe buenyi anyi muena tshimuangi mulue mubanji munkatshi muenu, ne muanenu udi musombe pabuipi nende mulue yeye mupele ne udi ne bua kudisumbisha kudi muntu udi musombe buenyi anyi kudi muena tshimuangi udi musombe munkatshi muenu, anyi kudi muntu ˆ wa mu dıku dia muntu udi mu-

LEWITIKI 25:40-55 NSHAP. 25 a Eks 21:2 Dut 15:12

b 1Bk 9:22

c Lew 25:53

d Eks 21:3 Lew 25:10

e Eks 1:13, 14 Eks 19:5 Lew 25:55

f Eks 3:7 Ef 6:9 Kls 4:1

g Lew 25:17 Mbi 12:13

h Eks 12:38 Yos 9:21

i Lew 25:39, 43 

Mulongo 2 a Lew 25:25

b Lew 25:26, 27

c Lew 25:10

d Lew 25:15, 16

e Dut 15:18

f Lew 25:40, 43

25:41, 54 1Ku mua.: “bana ba balume.” g

Kls 4:1

Eks 21:3

sombe buenyi, 48 neatungunuke ne kuikala ne bukenji bua kukuudibua panyima pa yeye mumane kudisumbisha. Umue wa ku bana babu udi mua kumusumbulula, a 49 anyi tatuende mukuabu anyi muana wa tatuende mukuabu udi mua kumusumbulula, anyi mulela wende wa ˆ pabuipi,1 muntu wa mu dıku diabu, udi mua kumusumbulula. “‘Peshi bikalaye yeye muine mulue mubanji, udi kabidi mua kudisumbulula nkayende. b 50 Neenze makumi ne muntu uvua mumusumbe bua kumanya bungi bua matuku kutuadijila ku tshidimu tshivuaye mudisumbishe kudiye too ne ku Tshidimu tshia budikadidi, c ne bungi bua makuta avuaye mudisumbishe nawu nebukumbanangane ne bungi bua bidimu abi. d Mu tshikondo atshi, nebabale matuku ende a mudimu mudibu babala matuku a muntu udibu bangate ku mudimu. e 51 Bikalaku kushale bidimu bia bungi, neafute mushinga wa dikuudibua diende bilondeshile bungi bua bidimu bidi bishale. 52 Kadi bikalaku kushale anu bidimu bikese too ne ku tshidimu tshia budikadiˆ di, dıba adi neadienzele makumi ne neafute mushinga wa dikuudibua diende bilondeshile bungi bua bidimu bidi bishale. 53 Neatungunuke ne kumuenzela mudimu ku tshidimu ku tshidimu bu muntu udibu bangate ku mudimu; ne wewe neutabalele bua kamuenzedi malu ne tshikisu to. f 54 Kadi bikalaye kayi mua kudisumbulula mushindu ˆ eu, dıba adi neapete budikadidi mu Tshidimu tshia budikadidi, g yeye ne bana1 bende. 55 “‘Bualu bena Isalele mbapika banyi meme. Mbapika banyi bamvua mupatule mu buloba 25:49 1Anyi “mulela wa mashi amue.”

LEWITIKI 26:1-20 bua Ejipitu. a Meme ndi Yehowa Nzambi wenu. “‘Kanuena ne bua kudienzela nzambi idi kayiyi ne mushinga, b kanuena ne bua kudimanyikila lupingu lusonga c anyi dikunji dia tshijila, ne kanuena ne bua kuteka lupingu lua dibue d mu buloba buenu bua kuluinamina; e bualu meme ndi Yehowa Nzambi wenu. 2 Nudi ne bua kunemekela nsabatu yanyi ne kunemeka1 muaba wanyi munsantu. Meme ndi Yehowa. 3 “‘Binuatungunuka ne kuendela mu mikenji yanyi mifuˆ nda, kutumikila meyi anyi ne kuenza, f 4 meme nennulokeshile mvula mu tshikondo tshiayi, g buloba nebukuamishe bintu biabu h ne mitshi ya mu mpata neyikuame bimuma. 5 Tshikondo tshienu tshia kushipula ntete netshiye too ne ku dipuola dia tumuma tua mvinyo, ne dipuola dia tumuma tua mvinyo nediye too ne ku tshikondo tshia dikuna; nenudie biakudia bienu, nenukute, ne nenusombe mu buloba buenu talalaa. i 6 Nenteke ditalala mu buloba, j nenulale kaˆ kuyi muntu unukuatshisha buowa; k nengumbushe nyama mibi ya luonji mu buloba ne muele wa mvita kawakupitshila mu buloba buenu to. 7 Bushuwa nenuipate bena lukuna benu, ne nebakuluke kumpala kuenu ku muele wa mvita. 8 Bantu batanu ba kunudi nebipate bantu lukama, ne bantu lukama ba kunudi nebipate bantu binunu 10, ne bena lukuna benu nebakuluke kumpala kuenu ku muele wa mvita. l 9 “‘Meme nennuanyishe,1 nengenze bua nulelangane bikole, nennuvudije, m ne nendame tshipungidi tshianyi nenu. n 10 Panutshidi nudia bintu bia

26

240 NSHAP. 25 a Eks 20:2 Lew 25:42

 NSHAP. 26 b Eks 20:4 Lew 19:4 Bz 17:29 1Ko 8:4

c Dut 5:8 d Nom 33:52 e Dan 3:18 1Ko 10:14

f Dut 11:13-15 Mbi 12:13

g Dut 28:12 Yes 30:23 Yhz 34:26 Yoe 2:23

h Mis 67:6 Mis 85:12

i Lew 25:18 j 1Ku 22:9 Mis 29:11 Hag 2:9

k Mik 4:4 l Dut 28:7 Yos 23:10 Bal 7:15, 16 Bal 15:15, 16 1Ku 11:20

m Dut 28:4 n Eks 6:4 

Mulongo 2 a Eks 25:8 Yhz 37:26 Bua 21:3

b Dut 23:14 c Eks 6:7 2Ko 6:16

d Dut 28:15 e 2Bk 17:15 f Eks 24:7 Dut 31:16 Eb 8:9

g Dut 28:22, 33 Bal 6:3

h Dut 28:15, 25 Bal 2:14 1Sm 4:10

i Mis 106:41 Mdi 1:5

j Lew 26:36

k ˆ 26:2 1Anyi “kuikala ne buowa bua.” Ku mua.: “kutshina.” 26:9 1Ku mua.: “ne- l nnutangile.”

Dut 11:17 1Bk 17:1 Yel 12:13 Hag 1:6, 10

kale binuvua bapuole tshidimu tshishale, nebikengele bua numbushe bia kale bua kushila bipiabipia muaba. 11 Nenteke ntenta wanyi wa tshitendelelu munkatshi muenu, a ne meme1 tshiakunubenga to. 12 Nengende munkatshi muenu, nengikale Nzambi wenu, b ne nuenu nenuikale bantu banyi. c 13 Meme ndi Yehowa Nzambi wenu uvua munupatule mu buloba bua Ejipitu bua kanuikadi kabidi bapika babu, ne mvua mutshibule mitshi ya tshikokedi tshienu ne munuendeshe ne mitu miolola.1 14 “‘Kadi nuenu kanuyi baˆ nteleje anyi batumikile meyi onso aa, d 15 ne nuenu babenge mikenji yanyi mifunda, e ne nuenu1 bakine mapangaˆ dika anyi, nubenga kulama meyi anyi, ne nunyanga tshipungidi tshianyi, f 16 meme panyi nennuenzele malu adi alonda aa: nennunyoke ne dikenga, ne disama dia tshiadi ne mubidi mubaˆ nde kapia bikole, binyanga mesu enu ne bitekesha mioyo1 yenu. Nuenu nenukune ntete yenu mu tshianana, bualu bena lukuna benu nebayidie. g 17 Meme nennubenge ne bena lukuna benu nebanutshimune; h bantu badi banukine nebanudiate, i ne nenunyeme kakuyi muntu unuipata. j 18 “‘Nansha malu aa owu kaayi manuambuluishe bua kunteleja, nennunyoke misangu muanda mutekete kupita bua mpekatu yenu. 19 Nentshibule lutambishi luenu lua tshitunu ne nemvuije diulu dienu bu tshiamu tshifiike k ne buloba buenu bu tshiamu tshia mitaku. 20 Nuenu nenunyange bukole buenu tshianana, bualu buloba buenu kabuakukuamisha bintu, l 26:11 1Anyi “anyima wanyi.” 26:13 1Ku mua.: “munuendeshe buololoke.” 26:15 1Anyi “anyima yenu.” 26:16 1Anyi “anyima.”

241 ne mitshi ya mu buloba kayakukuama bimuma to. 21 “‘Kadi binuikala nutungunuka anu ne kuntombokela, nuˆ benga kunteleja, dıba adi nengikale ne bua kununyoka misangu muanda mutekete kupita bilondeshile mpekatu yenu. 22 Nentume nyama ya luonji ya mu mpata munkatshi muenu, a neyikuate bana benu, b neyishipe bimuna bienu, neyikepeshe bungi buenu, ne njila yenu neyishale munda mutupu. c 23 “‘Binuabenga kuitaba dinyoka dianyi nansha malu aa menzeke, d nutungunuka anu ne kuˆ ntombokela, 24 dıba adi meme panyi nennuluishe; ne meme nennunyoke misangu muanda mutekete bua mpekatu yenu. 25 Nennutumine muele wa disombuela bualu nudi banyange tshipungidi tshianyi. e Nuenu badikunguije mu bimenga bienu, nentume masama munkatshi muenu, f ne nennufile mu bianza bia muena lukuna. g 26 Panganyanga bilaminu bienu1 bia mampa,2h bantu bakaji dikumi nebuoshile mampa enu mu mfulu umue tshianana ne pashishe nebanuabanyine mampa enu bilondeshile bungi bupima, i ne nenudie kadi kanuakukuta to. j 27 “‘Binuikala kanuyi banteleje nansha malu aa menzeke, nutungunuka anu ne kuntombokela, 28 nennuluishe bikole, k ne meme nennunyoke misangu muanda mutekete bua mpekatu yenu. 29 Nunku nenudie munyinyi wa pambidi pa bana benu ba balume, ne nenudie munyinyi wa pambidi pa bana benu ba bakaji. l 30 Nembutule miaba yenu mitumbuke ya tshijila, m nengupule bioshelu bienu bia musenga wa manana-

LEWITIKI 26:21-37 NSHAP. 26 a Dut 32:24 Yel 15:3

b Yhz 5:17 c Bal 5:6 Yes 33:8 Zek 7:14

d Yes 1:16 Yel 2:30 Yel 5:3

e Eks 24:7 f Dut 28:21 Yel 24:10 Amo 4:10

g Bal 2:14 1Sm 4:10

h Yhz 5:16 i Yhz 4:16 j Yes 9:20 Mik 6:14 Hag 1:6

k Yel 21:5 l Dut 28:53 2Bk 6:29 Yel 19:9 Mdi 4:10 Yhz 5:10

m 2Ku 34:3 Yes 27:9

 Mulongo 2 a 1Bk 13:2 2Bk 23:8, 20 Yhz 6:5

b Mis 78:58, 59 c 2Bk 25:9, 10 2Ku 36:17 Neh 2:3 Yes 1:7 Yel 4:7

d Yel 9:11 e Dut 28:37 Dut 29:22-24 Yel 18:16 Mdi 2:15 Yhz 5:15

f Mis 44:11 g Yel 9:16 Yhz 12:14

h Zek 7:14 i 2Ku 36:20, 21

26:26 1Ku mua.: “mulangala wenu.” Pa- j muapa bakula bua milangala ivuabu ba- k lamina mampa. 2Anyi “biakudia.”

Yes 24:6 Lew 26:17 Yes 30:17

nshi, nengambakaje bitalu bienu pa mutu pa mpingu yenu ya muendi1 idi kayiyi ne muoyo; a ne meme2 nennubenge ne muoyo mujima. b 31 Nemfile bimenga bienu ku muele wa mvita, c nenshiye miaba yenu ya tshijila munda mutupu, ne tshiakumvua dipembu didi disankisha1 dia milambu yenu. 32 Meme nemvuije buloba munda mutupu, d ne bena lukuna benu badi basombamu nebabutangile benda bakema. e 33 Kadi nuenu, nennutangalaje mu bisamba, f nentule muele wa mvita panyima penu; g buloba buenu nebushale munda mutupu, h ne bimenga bienu nebibutudibue. 34 “‘Tshikondo atshi buloba nebufute nsabatu yabu matuku onso adibu bushala munda mutupu panudi nuenu mu buloba bua bena lukuna benu. Tshikondo atshi buloba nebuikishe,1 bualu budi ne bua kufuta nsabatu yabu. i 35 Nebuikishe matuku onso adibu bushala munda mutupu, bualu kabuvua buikishe mu nsabatu yenu panuvua basombamu. 36 “‘Bua bantu bapanduka, j ˆ nenguwuje mioyo yabu ne buowa mu maloba a bena lukuna babu; mutoyi wa dibeji didi lupepele lunyungisha newubanyemeshe, nebanyeme anu bu muntu udi unyema muele wa mvita ne nebakuluke kakuyi muntu ubipata. k 37 Nebatutakanangane bu bantu badi banyema muele wa mvita, paku kakuyi muntu udi ubipata. Kanuakukokesha bua kukandamena bena lukuna 26:30 1Tshiambilu tshia mu tshiena Ebelu etshi tshidi mua kuikala tshipetangana ne muaku “tumvi tua nyama” ne mbenze natshi mudimu bua kuleja kapeja. 2Anyi “anyima wanyi.” 26:31 1Anyi “didi ditukijija; didi dituyisha.” Ku mua.: “didi difila dikisha.” 26:34 1Anyi “nebunemekele nsabatu.”

LEWITIKI 26:38–27:8 benu to. a 38 Nenufuile munkatshi mua bisamba bikuabu, b ne buloba bua bena lukuna benu nebunumine. 39 Bantu ba kunudi badi bashala nebashale bua kubolelabu mu maloba a bena lukuna benu c bua tshilema tshienu. Eyowa, nebabole bua bilema bia batatuabu. d 40 Pashishe nebatonde tshilema tshiabu bobu bine e ne tshilema tshia batatuabu ne dipanga lulamatu diabu ne nebitabe muvuabu bapange lulamatu pavuabu bantombokela. f 41 Nunku meme panyi ngakabaluisha, g kuya nabu mu buloba bua bena lukuna babu. h ˆ “‘Dıba adi pamuapa muoyo wabu udi kawuyi mutenguˆ la1 newupuekeshibue, i ne dıba adi nebafute tshilema tshiabu. 42 Nunku nemvuluke tshipungidi tshianyi ne Yakoba j ne tshipungidi tshianyi ne Izaka, k nemvuluke tshipungidi tshianyi ne Abalahama l ne nemvuluke buloba buabu. 43 Pavuabu balekele buloba, buvua bufuta nsabatu yabu, m buvua bushale munda mutupu bobu kabayimu, ne bavua bafuta tshilema tshiabu bualu bobu bavua babenge mapangadika anyi ne bavua1 bakine mikenji yanyi mifunda. n 44 Kadi nansha bionso bikale nanku, padibu mu buloba bua bena lukuna babu, tshiakubabengelamu kashidi o anyi kubalekela, mfika too ne ku dibabutula, bualu kuenza nunku nekunyange tshipungidi tshianyi p nabu, bualu meme ndi Yehowa Nzambi wabu. 45 Bua bualu buabu, nemvuluke tshipungidi tshimvua mudie ne bankambua babu q bamvua mupatule mu buloba bua ˆ Ejipitu mu mesu a bisamba bikuabu, r bua kuleja mundi Nzambi wabu. Meme ndi Yehowa.’”

242

NSHAP. 26 a Yos 7:12 Bal 2:14 Yel 37:10

b Dut 4:27 Dut 28:48 Yel 42:17

c Dut 28:65 d Eks 20:5 Nom 14:18

e 1Bk 8:33 Neh 9:2 Yhz 6:9 Dan 9:5

f Yhz 36:31 g Lew 26:24 h 1Bk 8:47 2Ku 36:20

i Dut 30:6 Yel 4:4 Bz 7:51

j Gen 28:13 k Gen 26:3 l Gen 12:7 Dut 4:31 Mis 106:45

m Lew 26:34 2Ku 36:20, 21

n 2Bk 17:15 o Dut 4:31 2Bk 13:23 Neh 9:31

p Dut 4:13 Yel 14:21

q Eks 24:3, 8 Dut 9:9

r Yhz 20:9 

Mulongo 2 a Lew 27:34 Dut 6:1

 NSHAP. 27 b Dut 23:21 Bal 11:30, 31 1Sm 1:11

c Lew 5:7, 11

26:41 1Anyi “wa tshitunu.” 26:43 1Anyi d “anyima yabu.”

Lew 12:8 Lew 14:21 Luk 21:2-4 2Ko 8:12

ˆ 46 Aa mmeyi ne mikandu, mapangadika ne mikenji bivua Yehowa muteke pankatshi pende ne bena Isalele ku mukuna wa Sinai ku butuangaji bua Mose. a Yehowa wakatungunuka ne kuakula ne Mose, wamba ne: 2 “Akula ne bena Isalele, ubambile ne: ‘Bikala muntu muenze mutshipu wa pa buawu b bua kufila mushinga udibu bakose bua muntu1 kudi Yehowa, 3 mushinga udibu bakose bua muntu mulume udi ne bidimu kumbukila ku 20 too ne ku 60 newikale wa nshekele1 50 ya arjan bilondeshile nshekele wa muaba wa tshijila.2 4 Kadi bikalaye muntu mukaji, mushinga wende newikale wa nshekele 30. 5 Bikala muntu ne bidimu kumbukila ku bitanu too ne ku 20, mushinga udibu bakose bua muntu mulume newikale wa nshekele 20, ne wa muntu mukaji newikale wa nshekele dikumi. 6 Bikala muana ne ngondo kumbukila ku umue too ne ku bidimu bitanu, mushinga udibu bakose bua muana wa balume newikale wa nshekele itanu ya arjan ne bua muana wa bakaji wa nshekele isatu ya arjan. 7 “‘Bikala muntu ne bidimu 60 kubanda, mushinga udibu bakose bua muntu mulume newikale wa nshekele 15, ne bua muntu mukaji nshekele dikumi. 8 Kadi bikalaye mupele kayi ne mushindu wa kufuta mushinga udibu bakose, c muntu au neimane kumpala kua muakuidi, ne muakuidi neatue mushinga wende. Muakuidi neatue mushinga bilondeshile tshidi muntu udi wenza mutshipu au mua kukumbaja. d

27

27:2 1Anyi “anyima.” 27:3 1Nshekele uvua ne grame 11,4. Tang. Tshis. B14. 2Anyi “bilondeshile nshekele wa tshijila.”

243 9 “‘Mutshipu wowu wa kufila nyama udi mukumbane bua kulambula Yehowa, tshionso tshidibu mua kupesha Yehowa netshikale tshintu tshia tshijila. 10 Kena mua kushintulula nyama au anyi kushintakaja udi muimpe ku udi mubi anyi udi mubi ku udi muimpe. Kadi yeye mushintakaje nyama umue ne nyama mukuabu, nyama wa kumpala ne udibu bamushintakaje nende, yonso neyikale ya tshijila. 11 Bikala nyama au muikale nyama udi kayi mukumbane a udibu kabayi mua kufila kudi Yehowa bu mulambu, ˆ dıba adi neimanyike nyama au kumpala kua muakuidi. 12 Nunku muakuidi neatue mushinga wende bilondeshile tshidi nyama, nansha yeye muimpe anyi mubi. Mushinga udi muakuidi utua newushale anu nanku. 13 Kadi bikalaye musue kumuˆ kuula, dıba adi neafile tshia bitanu tshia mushinga wende bua kusakidila ku mushinga uvuabu batue au. b 14 “‘Mpindieu bikala muntu mujidile nzubu wende bu tshintu ˆ tshia tshijila kudi Yehowa, dıba adi muakuidi neatue mushinga wende, nansha yeye muimpe anyi mubi. Mushinga udi muakuidi utua ke wikala mushinga wende. c 15 Kadi bikala muntu udi ujidila nzubu wende muˆ sue kumukuula, dıba adi neafile tshia bitanu tshia makuta a mushinga uvuabu bamutuile bua kusakidila ku mushinga au, ne nzubu nealue wende. 16 “‘Bikala muntu mujidile Yehowa tshitupa tshia budimi buende, nebatue mushinga bilondeshile bungi bua ntete idibu ne bua kukunamu: tshipiminu tshia homer1 wa orje netshikale nshekele 50 ya arjan. 17 Bika-

LEWITIKI 27:9-26 NSHAP. 27 a Lew 20:25 Dut 14:7, 8

b Lew 27:19

c Lew 27:11, 12 

Mulongo 2 a Lew 25:10

b Lew 25:15, 16

c Nom 18:8, 14

d Lew 25:25

e Lew 27:11, 12

27:16 1Homer uvua ubuela litre 220. Tang. Tshis. B14. f

Lew 27:18

Lew 25:10, 28

laye mujidile budimi buende kutuadijila ku Tshidimu tshia budikadidi, a mushinga wabu udibu batue newushale anu nanku. 18 Bikalaye mujidile budimi buende Tshidimu tshia budikadidi tshimane kupita, muakuidi neamuenzele makumi bua mushinga wabu bilondeshile bidimu bidi bishale too ne ku Tshidimu tshia budikadidi tshialonda, ne nebumbushile mu mushinga uvuabu batue. b 19 Kadi bikala muntu uvua mujidile budimi abu ne bua kubukuuˆ la, dıba adi neafile tshia bitanu tshia makuta a mushinga uvuabu batue bua kusakidila ku mushinga au, ne nebushale buende. 20 Mpindieu yeye kayi mukuule budimi abu ne bobu babusumbishe muntu mukuabu, kabena mua kubukuula kabidi to. 21 Padibu bapingaja budimi abu mu Tshidimu tshia budikadidi nebulue tshintu tshia tshijila kudi Yehowa, bu budimi bufila kudiye. Nebulue budimi bua bakuidi. c 22 “‘Bikala muntu mujidile Yehowa budimi buvuaye musumbe, budi kabuyi tshitupa tshia buloba budiye mupiane, d 23 muakuidi neamuenzele makumi bua kumanya mushinga wabu too ne ku Tshidimu tshia budikadidi, ne dituku adi neafile mushinga wabu uvuabu batue. e Ntshintu tshia tshijila kudi Yehowa. 24 Mu Tshidimu tshia budikadidi, budimi nebupingane kudi muntu uvuaye mubusumbe, kudi muena buloba buende. f 25 “‘Badi ne bua kutua mushinga wonso bilondeshile nshekele wa muaba wa tshijila. Nshekele umue udi ne gera1 20. 26 “‘Kadi muntu nansha umue kena mua kujidila muanabute wa nyama to, bualu 27:25 1Gera uvua ne grame 0,57. Tang. Tshis. B14.

LEWITIKI 27:27– Malu adi mu NOMBA mmuledibue bu muanabute bua Yehowa. a Nansha ngombe mulume anyi mukoko, ukadi mumane kuikala wa Yehowa. b 27 Bikala nyama muikale munkatshi mua nyama idi kayiyi mikumbane ne yeye udi umupikula bilondeshile mushinga udibu batue, udi ne bua kufila tshia bitanu tshia mushinga au bua kusakidila ku mushinga wende. c Kadi yeye kayi mumukuule, nebamusumbishe bilondeshile mushinga udibu batue. 28 “‘Kadi tshintu tshionso tshidi muntu ufila kudi Yehowa bua kashidi1 tshia mu bintu biende kabena ne bua kutshisumbisha anyi kutshikuula to, nansha muntu anyi nyama anyi budimi. Tshintu tshionso tshifila nunku ntshintu tshitambe tshijila kudi Yehowa. d 29 Kabena kabidi mua kupikula muntu yonso udibu bakosele tshibawu,1 udibu bateke ku luseke bua kushipa. e Badi ne bua kumushipa kakuyi mpata. f

244

NSHAP. 27 a Eks 13:2 Nom 18:17

b Eks 22:30 Dut 15:19

c Lew 27:11-13

d Nom 18:8, 14

e Nom 21:2

f Yos 6:17 1Sm 15:3, 18

 Mulongo 2 a Gen 14:20 Gen 28:22 Nom 18:21, 26 Dut 14:22 2Ku 31:5 Neh 13:12 Mal 3:10 Luk 11:42 Eb 7:5

b Lew 27:9, 10

27:28 1Anyi “tshifila bua kabutu.” c 27:29 1Anyi “bafile.”

Eks 3:1 Nom 1:1

30 “‘Tshia dikumi tshionso a tshia buloba, nansha tshiotshi tshia bia pa madimi anyi tshia bimuma bia ku mitshi, ntshia Yehowa. Ntshintu tshia tshijila bua Yehowa. 31 Bikala muntu musue kukuula tshia dikumi tshiende kayi tshionso, udi ne bua kufila tshia bitanu tshiatshi bua kusakidilaku. 32 Kadi bua tshia dikumi tshionso tshia mu tshisumbu tshia ngombe ne mu tshisumbu tshia mikoko anyi mbuji, ku nyama yonso udi upita muinshi mua dikombo dia mulami wa nyama, nyama1 wa dikumi neikale tshintu tshia tshijila kudi Yehowa. 33 Kena ne bua kutangila bikala nyama au muimpe anyi mubi, anyi kena ne bua kumushintakaja to. Kadi bikalaye mutete bua kumushintakaja, yonso ibidi, nyama wa kumpala ne udibu bamushintakaje nende, neyikale ya tshijila. b Kabena mua kuyikuula to.’” ˆ 34 Aa ke meyi avua Yehowa mupeshe Mose ku mukuna wa Sinai c bua bena Isalele. 27:32 1Anyi “mutu.”

NO M BA MALU ADI M U M U K AN DA E U

1

ˆ Difunda mena a bantu bua kubuela mu tshiluilu (1-46) Bena Lewi kabena ne bua kubuela mu tshiluilu (47-51) Miaba milongolola bimpe mu tshitudilu (52-54)

2 Tshitudilu tshilongolola mu bisumbu bia bisa bisatu bisatu (1-34) Tshisumbu tshia Yuda lua ku est (3-9) Tshisumbu tshia Lubena lua ku sud (10-16)

Tshitudilu tshia Lewi munkatshi (17) Tshisumbu tshia Efelayima lua ku ouest (18-24) Tshisumbu tshia Dana lua ku nord (25-31) Bungi busanga bua bantu balume ˆ bavuabu bafunde mena (32-34) 3 Bana ba Alona (1-4) Disungula bena Lewi bua kuenza mudimu (5-39) Dikuula dia banabute (40-51)

245 4 Mudimu wa bena Kohata (1-20) ˆ Mudimu wa bena Geshona (21-28) Mudimu wa bena Melali (29-33) Ditela bungi bua bantu bavuabu ˆ bafunde mena (34-49) 5 Diumbusha muntu mukoya mu tshitudilu (1-4) Ditonda mpekatu ne difutu (5-10) ˆ Diteta dia mayi bua dibandibua dia masandi (11-31) 6 Mutshipu wa Bunazi (1-21) Mabenesha a kudi bakuidi (22-27) 7 Milambu bua kubanjija ntenta wa tshitendelelu (1-89) 8 Alona udi utemesha miendu 7 (1-4) Bena Lewi bakezula, batuadija mudimu (5-22) Bidimu bikosa bua mudimu wa bena Lewi (23-26) 9 Tshia kuenza padi Pasaka kayi muenzeke ˆ dıba diende (1-14) Ditutu ne kapia pa ntenta wa tshitendelelu (15-23) 10 Mpungi ya tshiamu tshia arjan (1-10) Diumbuka mu Sinai (11-13) Mushindu uvua bisumbu ne bua kuenda (14-28) Badi balomba Hobaba bua kuludika Isalele (29-34) ˆ Disambila dia Mose dıba dia kuasa luendu (35, 36) 11 Didiabakena didi dikebesha kapia ka kudi Nzambi (1-3) Bantu badila bua munyinyi (4-9) Mose udi udiumvua kayi mukumbane (10-15) Yehowa udi upesha bakulu 70 nyuma (16-25) Eladada ne Medada; Yoshua umvuila Mose mukawu (26-30) Nyunyi ya tulumbu; banyoka bantu bua lukuka (31-35) ˆ 12 Mıyama ne Alona badi batombokela Mose (1-3) Mose, muena bupuekele kupita bonso (3) Yehowa udi wakuila Mose (4-8) ˆ Mıyama mutua nsudi (9-16) ˆ 13 Batentekedi 12 batuma mu Kanana (1-24) Lumu lubi lua kudi batentekedi 10 (25-33)

Malu adi mu NOMBA 14 Bantu badi bajinga kupingana mu Ejipitu (1-10) Lumu luimpe lua kudi Yoshua ne Kaleba (6-9) Tshiji tshia Yehowa; Mose ubalombela (11-19) Dinyoka: bidimu 40 mu tshipela (20-38) Bena Amaleka badi batshimuna Isalele (39-45) 15 Mikenji bua milambu (1-21) Mukenji wa muomumue bua bena ditunga ne benyi (15, 16) Milambu bua mpekatu mienza kabiyi ku bukole (22-29) Dinyoka bua mpekatu mienza ku bukole (30, 31) Badi bashipa munyangi wa Nsabatu (32-36) Bilamba bikale ne nzembe ya manda manda kuinshi (37-41) 16 Buntomboji bua Kola, Datana, ne Abilama (1-19) Dinyoka bantomboji (20-50) 17 Dikombo dia Alona divua diele ntonga ntshimanyinu (1-13) 18 Majitu a bakuidi ne bena Lewi (1-7) Bintu bia kupesha bakuidi (8-19) Tshipungidi tshia mukele (19) Bena Lewi bapeta tshia dikumi, bafila tshia dikumi (20-32) ˆ 19 Ngombe mukunze ne mayi a kukezulangana nawu (1-22) ˆ 20 Mıyama udi ufuila ku Kadeshe (1) Mose ututa mu dibue ne wenza mpekatu (2-13) Edome udi ubenga bua Isalele kupita (14-21) Lufu lua Alona (22-29) 21 Badi batshimuna mukalenge wa ku Alada (1-3) Nyoka wa tshiamu tshia mitaku (4-9) Luendu lua Isalele ku mikalu ya Moaba (10-20) Badi batshimuna Sihona mukalenge muena Amole (21-30) Badi batshimuna Oga mukalenge muena Amole (31-35) ˆ 22 Balaka udi ubikidisha Balama (1-21) ˆ Mpunda wa Balama udi wakula (22-41)

Malu adi mu NOMBA–1:13

246

23 Lusumuinu lua kumpala lua ˆ Balama (1-12) ˆ Lusumuinu luibidi lua Balama (13-30) ˆ 24 Lusumuinu luisatu lua Balama (1-11) ˆ Lusumuinu luinayi lua Balama (12-25)

Dituku dia kuela mpungi (1-6) Dituku dia Dibuikila dia mpekatu (7-11) Tshibilu tshia Bitanda (12-38) 30 Mitshipu ya bantu balume (1, 2) Mitshipu ya bantu bakaji ne bana ba bakaji (3-16)

25 Mpekatu wa Isalele ne bakaji bena Moaba (1-5) Pinehasa udi wangata malu mu bianza (6-18)

31 Disombuela Midiyana (1-12) ˆ Badi bashipa Balama (8) Malu a kulonda bua bintu binyenga mu mvita (13-54) 32 Miaba ya kusombela ku est kua Yadene (1-42) 33 Luendu lua Isalele mu bitupa mu bitupa mu tshipela (1-49) Malu a kulonda bua kukuata ˆ Kanana (50-56) ˆ 34 Mikalu ya Kanana (1-15) Bantu badi ne bua kuabanya buloba (16-29)

26 Dibala dibidi dia bisa bia Isalele (1-65) 27 Bana ba bakaji ba Selofehada (1-11) Badi bateka Yoshua bua kupingana Mose (12-23) 28 Mua kufila milambu mishilashilangane (1-31) Milambu ya ku dituku ku dituku (1-8) Bua Nsabatu (9, 10) Milambu ya ku ngondo ku ngondo (11-15) Bua Pasaka (16-25) Bua Tshibilu tshia Mbingu (26-31)

35 Bimenga bua bena Lewi (1-8) Bimenga bia kunyemena (9-34) 36 Mukenji bua disedibua dia bapianyi bantu bakaji (1-13)

29 Mua kufila milambu mishilashilangane (1-40)

Yehowa wakakula ne 1 Nunku Mose mu tshipela tshia Si-

NSHAP. 1 a Eks 19:1 Bz 7:38

a

nai, mu ntenta wa kusambakena, b mu dituku dia kumpala dia ngondo muibidi wa tshidimu tshibidi tshia dipatuka diabu mu buloba bua Ejipitu. c Wakamba ne: 2 “Bala bungi d bua tshisumbu tshijima tshia bena Isalele1 muntu ku muntu, bilondeshiˆ le meku abu, bilondeshile nzubu ya batatuabu, bilondeshile bungi ˆ bua mena a bantu balume bonso. 3 Wewe ne Alona nenufuˆ nde mena a bantu bonso badi ne bidimu kumbukila ku 20 kubanda e badi mua kubuela mu tshiluilu mu Isalele, bilondeshile bisumbu biabu.1

b Eks 25:22 c Eks 40:17 d Eks 30:12 e Eks 30:14 

Mulongo 2 a Eks 18:25 Nom 1:16 Yos 22:13, 14 Yos 23:2 1Ku 27:1

b Nom 2:10 c Nom 7:11, 36 d Lut 4:20 Luk 3:23, 32

e Nom 10:15 f Nom 7:11, 24

1:2 1 Ku mua.: “bana ba balume ba Isa- g lele.” 1:3 1 Ku mua.: “bilondeshile misu- h mba yabu.” i

Gen 48:20 Nom 2:22 Nom 7:11, 66

4 “Angata muntu umue mu tshisa tshionso; yonso wa kudibu udi ne bua kuikala ku mutu kua nzubu wa batatuende.a 5 Aa ˆ mmena a bantu bikala mua kukuambuluisha: mu tshisa tshia ˆ Lubena: Elisu b muana wa Shedeu; 6 mu tshisa tshia Simeona: Shelumiele c muana wa Sulishadai; 7 mu tshisa tshia Yuda: Nashona d muana wa Aminadaba; ˆ 8 mu tshisa tshia Yisaka: Netaˆ nelee muana wa Sua; 9 mu tshisa tshia Zebulona: Eliaba f muana wa Helona; 10 mu bana ba Jozefe, mu tshisa tshia Efelayima: g Elishama muana wa Amihuda; mu tshisa tshia Manashe: Gamaˆ liele muana wa Pedasu; 11 mu tshisa tshia Benyamina: Abidana h muana wa Gideoni; 12 mu ˆ tshisa tshia Dana: Ahiezei muana wa Amishadai; 13 mu tshi-

247

ˆ sa tshia Ashe: Pagiele a muana wa Okelana; 14 mu tshisa tshia Gada: Eleyasafa b muana wa Deuele; 15 mu tshisa tshia Nafatale: Ahila c muana wa Enana. 16 Aba ke bantu ba mu tshisumbu bavuabu babikile. Mbamfumud ba bisa bia batatuabu, bamfumu ba binunu bia Isalele.” e 17 Nunku Mose ne Alona bakangata bantu bavuabu babiˆ kile mu mena aba. 18 Bakasangisha tshisumbu tshijima mu dituku dia kumpala dia ngondo muibidi bua bafunde muntu ne ˆ muntu, bilondeshile dına diende, ˆ dıku diabu, ne bilondeshile nzubu ya batatuabu, kumbukila ku bantu bavua ne bidimu 20 kubanda, f 19 anu muvua Yehowa ˆ mutumine Mose dıyi bua kuenza. ˆ Nunku wakafunda mena abu mu tshipela tshia Sinai. g 20 Bakafunda bana ba Lubena, ndelanganyi ya muanabuˆ te wa Isalele, h bilondeshile mena ˆ abu, meku abu, ne nzubu ya batatuabu. Bakabala, muntu ku muntu, bantu balume bonso bavua ne bidimu kumbukila ku 20 kubanda bavua mua kubuela mu tshiluilu, 21 ne bungi bua bantu bavuabu bafunde mu tshisa tshia Lubena buvua 46500. 22 Bakafunda ndelanganyi ya ˆ Simeona i bilondeshile mena ayi, ˆ meku ayi, ne nzubu ya batatuabu. Bakabala, muntu ku muntu, bantu balume bonso bavua ne bidimu kumbukila ku 20 kubanda bavua mua kubuela mu tshiluilu, 23 ne bungi bua bantu bavuabu bafunde mu tshisa tshia Simeona buvua 59300. 24 Bakafunda ndelanganyi ya ˆ Gada j bilondeshile mena ayi, ˆ meku ayi, ne nzubu ya batatuabu. Bakabala bantu balume bonso bavua ne bidimu kumbukila ku 20 kubanda bavua mua kubuela mu tshiluilu, 25 ne bungi

NOMBA 1:14-36 NSHAP. 1 a Nom 7:11, 72

b Nom 2:14 Nom 7:11, 42 Nom 10:20

c Nom 2:29 Nom 10:27

d Eks 18:21 Nom 7:2

e Dut 1:15

f Eks 30:14

g Nom 26:1, 2

h Gen 29:32 Nom 2:10, 11

i Gen 29:33 Gen 46:10 Nom 2:12, 13

j Gen 30:10, 11 Gen 46:16 Nom 2:14, 15

 Mulongo 2 a Gen 29:35 Gen 46:12 Nom 2:3, 4 1Ku 5:2 Mat 1:2 Eb 7:14

b Gen 30:17, 18 Gen 46:13 Nom 2:5, 6

c Gen 30:20 Nom 2:7, 8

d Gen 41:51, 52 Gen 46:20 Gen 48:17-19 Nom 2:18, 19

e Nom 2:20, 21

f Gen 43:29 Gen 46:21 Nom 2:22, 23

bua bantu bavuabu bafunde mu tshisa tshia Gada buvua 45650. 26 Bakafunda ndelanganyi ya ˆ Yuda a bilondeshile mena ayi, ˆ meku ayi, ne nzubu ya batatuabu. Bakabala bantu balume bonso bavua ne bidimu kumbukila ku 20 kubanda bavua mua kubuela mu tshiluilu, 27 ne bungi bua bantu bavuabu bafunde mu tshisa tshia Yuda buvua 74 600. 28 Bakafunda ndelanganyi ya ˆ ˆ Yisaka b bilondeshile mena ayi, ˆ meku ayi, ne nzubu ya batatuabu. Bakabala bantu balume bonso bavua ne bidimu kumbukila ku 20 kubanda bavua mua kubuela mu tshiluilu, 29 ne bungi bua bantu bavuabu bafunde mu ˆ tshisa tshia Yisaka buvua 54 400. 30 Bakafunda ndelanganyi ya ˆ Zebulona c bilondeshile mena ayi, ˆ meku ayi, ne nzubu ya batatuabu. Bakabala bantu balume bonso bavua ne bidimu kumbukila ku 20 kubanda bavua mua kubuela mu tshiluilu, 31 ne bungi bua bantu bavuabu bafunde mu tshisa tshia Zebulona buvua 57400. 32 Bakafunda ndelanganyi ya Jozefe ya mu tshisa tshia Efelayiˆ ˆ mad bilondeshile mena ayi, meku ayi, ne nzubu ya batatuabu. Bakabala bantu balume bonso bavua ne bidimu kumbukila ku 20 kubanda bavua mua kubuela mu tshiluilu, 33 ne bungi bua bantu bavuabu bafunde mu tshisa tshia Efelayima buvua 40500. 34 Bakafunda ndelanganyi ya ˆ Manashee bilondeshile mena ayi, ˆ meku ayi, ne nzubu ya batatuabu. Bakabala bantu balume bonso bavua ne bidimu kumbukila ku 20 kubanda bavua mua kubuela mu tshiluilu, 35 ne bungi bua bantu bavuabu bafunde mu tshisa tshia Manashe buvua 32200. 36 Bakafunda ndelanganyi ya ˆ Benyaminaf bilondeshile mena

NOMBA 1:37-54

ˆ ayi, meku ayi, ne nzubu ya batatuabu. Bakabala bantu balume bonso bavua ne bidimu kumbukila ku 20 kubanda bavua mua kubuela mu tshiluilu, 37 ne bungi bua bantu bavuabu bafunde mu tshisa tshia Benyamina buvua 35400. 38 Bakafunda ndelanganyi ya ˆ Dana a bilondeshile mena ayi, ˆ meku ayi, ne nzubu ya batatuabu. Bakabala bantu balume bonso bavua ne bidimu kumbukila ku 20 kubanda bavua mua kubuela mu tshiluilu, 39 ne bungi bua bantu bavuabu bafunde mu tshisa tshia Dana buvua 62 700. 40 Bakafunda ndelanganyi ya ˆ ˆ Ashe b bilondeshile mena ayi, ˆ meku ayi, ne nzubu ya batatuabu. Bakabala bantu balume bonso bavua ne bidimu kumbukila ku 20 kubanda bavua mua kubuela mu tshiluilu, 41 ne bungi bua bantu bavuabu bafunde mu ˆ tshisa tshia Ashe buvua 41500. 42 Bakafunda ndelanganyi ya ˆ Nafatale c bilondeshile mena ayi, ˆ meku ayi, ne nzubu ya batatuabu. Bakabala bantu balume bonso bavua ne bidimu kumbukila ku 20 kubanda bavua mua kubuela mu tshiluilu, 43 ne bungi bua bantu bavuabu bafunde mu tshisa tshia Nafatale buvua 53400. ˆ 44 Bakafunda mena a bantu aba kudi Mose pamue ne Alona ne bamfumu 12 ba mu Isalele, muntu yonso uleja mpala wa nzubu wa batatuende. 45 Bakaˆ funda mena a bena Isalele bonso bavua ne bidimu kumbukila ku 20 kubanda bavua mua kubuela mu tshiluilu mu Isalele, bilondeshile nzubu wa batatuabu, 46 ne bungi bua bantu ˆ bonso bavuabu bafunde mena buvua 603550. d 47 Kadi kabavua bafunde ˆ mena a bena Lewie munka-

248 NSHAP. 1 a Gen 30:4-6 Gen 46:23 Nom 2:25, 26 Nom 10:25

b Gen 35:26 Nom 2:27, 28

c Gen 30:7, 8 Gen 46:24 Nom 2:29, 30 Nom 26:48

d Gen 13:16 Gen 22:17 Gen 46:3 Eks 38:26 Nom 2:32

e Gen 29:34 Gen 46:11 Nom 3:12

 Mulongo 2 a Nom 2:33 Nom 26:63, 64

b Nom 26:62, 63 c Eks 31:18 d Eks 38:21 Nom 3:6, 8

e Nom 4:15 Nom 4:24-26 Nom 4:31-33

f Nom 3:30, 31 Nom 4:12

g Nom 2:17 Nom 3:23, 29 Nom 3:35, 38

h Nom 10:17, 21 i Nom 3:10 Nom 18:22

j Nom 2:2, 34 k Nom 8:19 Nom 18:5

l Nom 8:24 Nom 18:2, 3 1Ku 23:32

tshi muabu bilondeshile tshisa tshia batatuabu to.a 48 Nunku Yehowa wakambila Mose ne: 49 “Kadi kuena ne bua kufunda ˆ mena a bena mu tshisa tshia Lewi to, ne kuena ne bua kusangisha bungi buabu ku bua bena Isalele bakuabu to. b 50 Udi ne bua kuteka bena Lewi bua batangile malu a ntenta wa tshitendelelu wa Bujadiki, c bintu biende bionso bidibu benza nabi mudimu ne bintu biende bionso bikuabu.d Nebambule ntenta wa tshitendelelu ne bintu biende bionso bidibu benza nabi mudimu, e ne nebenzaku mudimu, f ne nebikale basa tshitudilu tshiabu tshinyunguluke ntenta wa tshitendelelu.g ˆ 51 Dıba dionso dikalabu ne bua kuya ne ntenta wa tshitendelelu, bena Lewi nebamutulakaje;h ne ˆ dıba dikalabu ne bua kulamakaja ntenta wa tshitendelelu, bena Lewi nebamuase; nebashipe muntu yonso udibu kabayi banyishile1 udi usemena pabuipi.i 52 “Muena Isalele yonso nease ntenta wende muaba wende ukadibu bamane kuleja, muntu yonso bilondeshile tshisumbu tshiabu tshia bisa bisatu,1j bilondeshile bisumbu biabu.2 53 Bena Lewi bobu nebase tshitudilu tshiabu tshinyunguluke ntenta wa tshitendelelu wa Bujadiki, bua tshiji tshianyi katshitemenyi tshisumbu tshia bena Isalele; k ne bena Lewi nebikale ne mudimu wa kulama1 ntenta wa tshitendelelu wa Bujadiki.” l 54 Bena Isalele bakenza malu onso avua Yehowa mutumine ˆ Mose dıyi bua kuenza. Bakenza anu nanku. 1:51 1 Ku mua.: “muenyi yonso,” mmumue ne: muntu udi kayi muena Lewi. 1:52 1 Anyi “pabuipi ne dibendele diende.” 2 Ku mua.: “bilondeshile misumba yabu.” 1:53 1 Anyi “wa kutangila; wa kuenza mudimu ku.”

249

2

Mpindieu Yehowa wakakula ne Mose ne Alona, wamba ne: 2 “Bena Isalele nebase ntenta yabu muaba ukadibu bapeshe tshisumbu tshiabu tshia bisa bisatu,a muntu yonso pabuipi ne dibendele1 dia nzubu wa batatuende. Nebase tshitudilu batangile ntenta wa kusambakena, bamunyunguluke. 3 “Bantu badi batudila luseke ˆ lua ku est, lua kudi dıba dipatukila nebikale tshisumbu tshia bisa bisatu bia mu tshitudilu tshia Yuda bilondeshile bisumbu1 biabu; mfumu wa bana ba Yuda ke Nashona b muana wa Aminadaba. 4 Bantu badibu bafunde mu tshiluilu tshiende badi 74 600. c 5 Tshisa tshiatudila ku luseke luende netshikale tshia Yisaˆ ˆ ka; mfumu wa bana ba Yisaka ke ˆ Netanele d muana wa Sua. 6 Bantu badibu bafunde mu tshiluilu tshiende badi 54 400. e 7 Pashishe kudi tshisa tshia Zebulona; mfumu wa bana ba Zebulona ke Eliaba f muana wa Helona. 8 Bantu badibu bafunde mu tshiluilu tshiende badi 57400. g 9 “Bantu badibu bafunde mu biluilu bia mu tshitudilu tshia Yuda badi 186400. Badi ne bua kuasa luendu ba kumpala. h 10 “Tshisumbu tshia bisa bisatu bia mu tshitudilu tshia Lubena i bilondeshile bisumbu1 biabu netshikale lua ku sud; mfumu wa bana ba Lubena ke Eliˆ su j muana wa Shedeu. 11 Bantu badibu bafunde mu tshiluilu tshiende badi 46500. k 12 Tshisa tshiatudila ku luseke luende netshikale tshia Simeona; mfumu wa bana ba Simeona ke Shelumiele l muana wa Sulishadai. 13 Bantu badibu bafunde mu tshiluilu tshiende badi 59300. m 14 Pashishe kudi tshisa tshia Gada; mfumu wa bana ba Gada

NOMBA 2:1-27 NSHAP. 2 a Nom 1:52 b Nom 7:12 Nom 10:14 Lut 4:20 Mat 1:4

c Nom 1:27 d Nom 7:11, 18 Nom 10:15

e Nom 1:29 f Nom 7:11, 24 Nom 10:16

g Nom 1:31 h Nom 10:14 i Nom 1:20 j Nom 7:11, 30 Nom 10:18

k Nom 1:21 l Nom 7:11, 36 Nom 10:19

m Nom 1:23 

Mulongo 2 a Nom 7:11, 42 Nom 10:20

b Nom 1:25 c Nom 10:18 d Nom 1:51 e 1Ko 14:33, 40 f Nom 7:11, 48 Nom 10:22

g Nom 1:33 h Gen 48:20 i Nom 7:11, 54 Nom 10:23

j Nom 1:35 k Nom 7:11, 60 Nom 10:24

l Nom 1:37 m Nom 10:22 n Nom 7:11, 66 Nom 10:25

o Nom 1:39

2:2 1 Anyi “tshimanyinu.” 2:3, 10, 18, 25 p 1 Ku mua.: “bilondeshile misumba yabu.”

Nom 7:11, 72 Nom 10:26

ke Eleyasafa a muana wa Luele. 15 Bantu badibu bafunde mu tshiluilu tshiende badi 45650. b 16 “Bantu badibu bafunde mu biluilu bia mu tshitudilu tshia Lubena badi 151450, ne badi ne bua kuasa luendu bibidi. c 17 “Padibu baya ne ntenta wa kusambakena, d tshisumbu tshia bena Lewi tshidi ne bua kuikala munkatshi mua bisumbu bikuabu. “Badi ne bua kuenza luendu anu mushindu udibu basa bitudilu, e tshisa tshionso pa muaba watshi, bilondeshile bisumbu biabu bia bisa bisatu bisatu. 18 “Tshisumbu tshia bisa bisatu bia mu tshitudilu tshia Efelayima bilondeshile bisumbu1 biabu netshikale lua ku ouest; mfumu wa bana ba Efelayima ke Elishama f muana wa Amihuda. 19 Bantu badibu bafunde mu tshiluilu tshiende badi 40 500. g 20 Ku luseke luende nekuikale tshisa tshia Manashe; h mfumu wa bana ba Manashe ke Gamaˆ liele i muana wa Pedasu. 21 Bantu badibu bafunde mu tshiluilu tshiende badi 32 200. j 22 Pashishe kudi tshisa tshia Benyamina; mfumu wa bana ba Benyamina ke Abidana k muana wa Gideoni. 23 Bantu badibu bafunde mu tshiluilu tshiende badi 35400. l 24 “Bantu bonso badibu bafunde mu biluilu bia mu tshitudilu tshia Efelayima badi 108 100, ne badi ne bua kuasa luendu bisatu. m 25 “Tshisumbu tshia bisa bisatu bia mu tshitudilu tshia Dana bilondeshile bisumbu1 biabu netshikale lua ku nord; mfumu wa ˆ bana ba Dana ke Ahiezen muana wa Amishadai. 26 Bantu badibu bafunde mu tshiluilu tshiende badi 62 700.o 27 Ku luseke luende nekuikale tshisa tshia ˆ ˆ Ashe; mfumu wa bana ba Ashe ke Pagielep muana wa Okelana.

NOMBA 2:28–3:13 28 Bantu badibu bafunde mu tshiluilu tshiende badi 41500. a 29 Pashishe kudi tshisa tshia Nafatale; mfumu wa bana ba Nafatale ke Ahilab muana wa Enana. 30 Bantu badibu bafunde mu tshiluilu tshiende badi 53400. c 31 “Bantu bonso badibu bafunde mu tshitudilu tshia Dana badi 157600. Badi ne bua kuasa luendu ba ndekelu, d bilondeshile bisumbu biabu bia bisa bisatu bisatu.” 32 Aba ke bena Isalele bavuabu bafunde bilondeshile nzubu ya batatuabu; bungi bua bantu bonso bavua mu bitudilu bavuabu bafunde bua kubuela mu tshiluilu buvua 603550.e 33 Kadi kabavua babale bena Lewi f pamue ne bena Isalele bakuabu to,g anu muˆ vua Yehowa mutumine Mose dıyi. 34 Bena Isalele bakenza malu onso avua Yehowa mutumine ˆ Mose dıyi bua kuenza. Eu ke mushindu uvuabu basa bitudilu biabu bilondeshile bisumbu biabu bia bisa bisatu bisatu h ne ke mushindu uvuabu basa luendu, i yoˆ nso wa kudibu bilondeshile dıku diabu ne bilondeshile nzubu ya batatuabu. Mpindieu edi ndilondangana ˆ dia meku1 a Alona ne Mose dituku divua Yehowa muakule ne Mose ku mukuna wa Sinai. j ˆ 2 Aa mmena a bana ba balume ba Alona: Nadaba muanabuˆ te, ne Abihu, k ne Eleaza, l ne Itaˆ ˆ ma. m 3 Aa mmena a bana ba balume ba Alona, bakuidi bela manyi bavuabu bajadike mu mudimu1 wa buakuidi. n 4 Kadi Nadaba ne Abihu bakafua kumpala kua Yehowa pavuabu bafile kapia kavua kakayi kanyishibue kumpala kua Yehowa o mu tshipela tshia Sinai, ne kabavua ne bana

3

250

NSHAP. 2 a Nom 1:41 b Nom 7:11, 78 Nom 10:27

c Nom 1:43 d Nom 10:25 e Gen 15:5 Eks 38:26 Nom 1:46 Nom 14:29 Nom 26:51, 64

f Nom 1:47 Nom 26:62, 63

g Nom 3:15 h Nom 2:2 i Nom 10:28 

NSHAP. 3 j Eks 19:2 k Lew 10:1 1Ku 24:2

l Eks 6:25 Dut 10:6

m Eks 6:23 Eks 38:21 1Ku 6:3

n Eks 28:1 Lew 8:2, 3

o Lew 10:1, 2 

Mulongo 2 a Nom 3:32 Nom 20:26

b Nom 4:28 Nom 7:8

c Nom 8:6 Nom 18:2

d Nom 1:50 Nom 8:11

e Nom 4:12 f Nom 1:51 g Nom 8:15, 16 Nom 18:6

h Eks 40:15 Nom 18:7

i Nom 16:39, 40 1Sm 6:19 2Ku 26:16, 18

j Nom 3:41, 45 k Eks 13:2

3:1 1 Ku mua.: “bipungu.” 3:3 1 Ku mua.: “bena bianza bivuabu buwuje.” l

Eks 34:19 Nom 18:15 Luk 2:23 Eks 13:15

ˆ ˆ to. Kadi Eleaza a ne Itama b bakatungunuka ne kuenza mudimu wa buakuidi pamue ne tatuabu Alona. 5 Nunku Yehowa wakambila Mose ne: 6 “Luaku ne tshisa tshia Lewi,c ubimanyike kumpala kua muakuidi Alona, ne bobu nebamuenzele mudimu.d 7 Badi ne bua kukumbaja mudimu udibu nawu kumpala kuende yeye ne kua tshisumbu tshijima kumpala kua ntenta wa kusambakena, bakumbaja mudimu wabu udi utangila ntenta wa tshitendelelu. 8 Badi ne bua kutangila bintu bionso bidibu benza nabi mudimu e mu ntenta wa kusambakena, ne kukumbaja mudimu udibu nawu kumpala kua bena Isalele, batangila midimu idi itangila ntenta wa tshitendelelu.f 9 Neufile bena Lewi kudi Alona ne kudi bana bende ba balume. Mbantu badibu bafile, bafila kudiye, bangata munkatshi mua bena Isalele.g 10 Udi ne bua kujadika Alona ne bana bende mu mudimu, ne bobu nebakumbaje midimu yabu ya buakuidi, h ne muntu yonso udibu kabayi banyishile1 udi usemena pabuipi udi ne bua kushipibua.” i 11 Yehowa wakatungunuka ne kuakula ne Mose, wamba ne: 12 “Tangila! Buanyi meme, ndi ngangata bena Lewi munkatshi mua bena Isalele pa muaba wa banabute1 bonso ba bena Isalele; j ne bena Lewi nebalue banyi meme. 13 Bualu banabute bonso mbanyi meme. k Dituku dimvua mushipe banabute bonso ba mu buloba bua Ejipitu l mvua mudijidile banabute bonso ba mu Isalele kumbukila ku muntu 3:10 1 Ku mua.: “muenyi,” mmumue ne: ˆ muntu udi kayi wa mu dıku dia Alona. 3:12 1 Ku mua.: “muanabute yonso udi ukangula difu.”

251 too ne ku nyama. a Nebalue banyi meme. Meme ndi Yehowa.” 14 Yehowa wakakula kabidi ne Mose mu tshipela tshia Sinai, b ˆ wamba ne: 15 “Funda mena a bana ba balume ba Lewi bilondeshile nzubu ya batatuabu ˆ ne bilondeshile meku abu. Ufunde muntu mulume yonso kumbukila ku wa ngondo umue kubanda.” c 16 Nunku Mose waˆ ˆ kafunda mena abu ku dıyi dia Yehowa, anu muvuabu bamutumine ˆ ˆ dıyi bua kuenza. 17 Aa mmena ˆ a bana ba balume ba Lewi: Geshona, Kohata, ne Melali. d ˆ 18 Mpindieu aa mmena a ˆ bana ba balume ba Geshona biˆ londeshile meku abu: Libini ne Shimei. e 19 Bana ba balume ba Kohaˆ ta bilondeshile meku abu bavua: ˆ Amalama, Yiseha, Hebelone, ne Uziele. f 20 Bana ba balume ba Melaˆ li g bilondeshile meku abu bavua: Mali ne Mushi. h ˆ Aa mmeku a bena Lewi bilondeshile nzubu ya batatuabu. ˆ 21 Dıku dia bena Libini i ne ˆ dıku dia bena Shimei akafumiˆ ˆ na kudi Geshona. Aa ke meku ˆ a bena Geshona. 22 Bungi bua bantu balume babu bonso bavuabu bafunde kumbukila ku ba ngondo umue kubanda buvua 7500. j ˆ ˆ 23 Meku a bena Geshona avua asa tshitudilu panyima pa ntenta wa tshitendelelu, k lua ku ouest. 24 Mfumu wa nzubu wa batatu ˆ ba bena Geshona uvua Eleyasafa muana wa Laele. 25 Mudimu ˆ wa bana ba Geshona l mu ntenta wa kusambakena uvua wa kutangila ntenta wa tshitendelelu, ne ntenta, m tshibuikilu tshiende, n tshilamba o tshia ku tshibuelelu tshia ntenta wa kusambakena, 26 bilamba bilembeleja p bia lupangu, tshilamba q tshia ku tshibuelelu tshia lupangu ludi lunyunguluke ntenta wa tshitendelelu

NOMBA 3:14-37 NSHAP. 3 a Lew 27:26 b Eks 19:1 c Nom 3:39 d Eks 6:16 Nom 26:57 1Ku 23:6

e Eks 6:17 f Eks 6:18 g 1Ku 6:29 h Eks 6:19 i 1Ku 6:20 j Nom 4:38-40 k Nom 1:53 l Nom 4:24-26 m Eks 26:7 n Eks 26:14 o Eks 26:36 p Eks 27:9 q Eks 27:16 

Mulongo 2 a Nom 3:19 b Nom 4:34-36 c Nom 1:53 d Eks 6:22 1Ku 6:18

e Eks 25:10 f Eks 25:23 g Eks 25:31 h Eks 27:1, 2 Eks 30:1-3

i Eks 38:3 j Eks 26:31 k Nom 4:15 l Nom 4:16 Nom 20:28

m Nom 3:20 Nom 26:58

n Nom 4:42-44 o Nom 1:53 p Eks 36:20 q Eks 36:31 r Eks 26:32, 37 Eks 36:37, 38

s Eks 27:19 t Nom 4:31, 32

ne tshioshelu, mionji ya ntenta, ne midimu yonso idi itangila bintu ebi. ˆ 27 Dıku dia bena Amalama, ˆ ˆ ˆ dıku dia bena Yiseha, dıku dia ˆ bena Hebelone, ne dıku dia bena Uziele akafumina kudi Kohata. ˆ Aa ke meku a bena Kohata. a 28 Bungi bua bantu balume bonso kumbukila ku ba ngondo umue kubanda buvua 8 600; mudimu wabu uvua wa kutangila ˆ muaba wa tshijila. b 29 Meku a bana ba Kohata avua asa tshitudilu ku luseke lua ku sud kua ntenta wa tshitendelelu. c 30 Mfuˆ mu wa nzubu wa batatu ba meku a bena Kohata uvua Elisafana muana wa Uziele. d 31 Mudimu wabu uvua wa kutangila Musheˆ te, e mesa, f tshitekelu tshia miendu, g bioshelu, h bintu i bivuabu benza nabi mudimu muaba wa tshijila, tshilamba j tshia kukosolola natshi, ne midimu yonso ivua itangila bintu ebi. k 32 Mfumu uvua ku mutu kua ˆ bena Lewi uvua Eleaza l muana wa muakuidi Alona, uvua utangila bantu bavua batangila midimu ya muaba wa tshijila. ˆ ˆ 33 Dıku dia bena Mali ne dıku dia bena Mushi akafumina kudi ˆ Melali. Aa ke meku a Melali. m 34 Bungi bua balume bonso baˆ vuabu bafunde mena kumbukila ku ba ngondo umue kubanda buvua 6200. n 35 Mfumu wa nzubu ˆ wa batatu ba meku a Melali uvua Suliele muana wa Abihayila. Bavua basa tshitudilu ku luseke lua ku nord kua ntenta wa tshitendelelu. o 36 Bana ba Melali bavua ne mudimu wa kutangila nyunguluilu ya mabaya p ya ntenta wa tshitendelelu, mikamba yende, q makunji ende, r ntaku yende mikale ne masoso, bintu biende bionso bia kuenza nabi mudimu, s ne midimu yonso ivua itangila bintu ebi, t 37 kabidi ne makunji avua manyunguluke

NOMBA 3:38–4:6 lupangu ne ntaku yawu mikale ne masoso, a mpopo yawu ne mionji yawu. 38 Mose, ne Alona ne bana bende ba balume bavua bobu bashila tshitudilu kumpala kua ntenta wa tshitendelelu lua ku est, kumpala kua ntenta wa kusaˆ mbakena lua kudi dıba dipatukila. Bavua ne mudimu wa kutangila muaba munsantu, bu mudimu uvuabu ne bua kukumbaja bua bena Isalele. Muntu yonso uvuabu kabayi banyishile1 uvua usemena pabuipi uvua ne bua kushipibua.b 39 Bantu balume bonso ba bena Lewi bavua Mose ne Aloˆ ˆ na bafunde mena ku dıyi dia Yehowa, kumbukila ku ba ngondo umue kubanda bilondeshile ˆ meku abu bavua binunu 22. 40 Pashishe Yehowa wakambiˆ la Mose ne: “Funda mena a banabute bonso ba balume ba bena Isalele kumbukila ku ba ngondo umue kubanda,c ubabale ne ufuˆ nde mena abu. 41 Udi ne bua kungangatshila bena Lewi pa muaba wa banabute bonso ba bena Isalele, d ne kuangata bimuna bia bena Lewi pa muaba wa banabute bonso ba bimuna bia bena Isalele.e Meme ndi Yehowa.” ˆ 42 Nunku Mose wakafunda mena a banabute bonso ba bena Isalele, anu muvua Yehowa mumutumine ˆ dıyi bua kuenza. 43 Bungi bua banabute bonso ba balume baˆ vuabu bafunde bilondeshile mena abu kumbukila ku ba ngondo umue kubanda buvua 22273. 44 Yehowa wakatungunuka ne kuakula ne Mose, wamba ne: 45 “Angata bena Lewi pa muaba wa banabute bonso ba munkatshi mua bena Isalele, ne angata bimuna bia bena Lewi pa muaba wa bimuna biabu; bena Lewi badi ne bua kulua banyi meme.

252 NSHAP. 3 a Eks 27:10, 11

b Nom 3:10

c Nom 3:15

d Nom 3:12

e Eks 13:2 Nom 18:15

 Mulongo 2 a Nom 18:15

b Nom 3:39, 43

c Nom 18:15, 16

d Lew 27:25 

NSHAP. 4 e Nom 3:19, 27

f 1Ku 23:3 Luk 3:23

g Nom 8:25, 26

h Nom 4:30 1Ku 6:48

i Nom 3:30, 31 Nom 4:15

j Eks 26:31

3:38 1 Ku mua.: “muenyi,” mmumue ne: muntu udi kayi muena Lewi. k

Eks 40:3 Lew 16:2

Eks 25:10

Meme ndi Yehowa. 46 Bua mushinga wa kupikula nawu a banabute 273 ba bena Isalele badi bapite pa mutu pa bungi bua bena Lewi, b 47 wangate nshekele1 itanu bua muntu yonso, c bilondeshile nshekele wa muaba wa tshijila.2 Nshekele umue udi ne gera3 20. d 48 Upeshe Alona ne bana bende ba balume makuta au bu mushinga wa kupikula nawu bantu badi bapite pa mutu pa bungi buabu.” 49 Nunku Mose wakangata makuta a mushinga wa kupikula nawu kudi bantu bavua bapite pa mutu pa mushinga wa kupikula nawu wa bena Lewi. 50 Wakangata makuta kudi banabute ba bena Isalele, nshekele 1365, bilondeshile nshekele wa muaba wa tshijila. 51 Nunku Mose wakafila makuta a mushinga wa kupikula nawu kudi Alona ne bana bende ba baˆ lume bilondeshile dıyi1 dia Yehowa, anu muvua Yehowa mutumiˆ ne Mose dıyi bua kuenza. Nunku Yehowa wakakula ne Mose ne Alona, wamba ne: 2 “Nubale bana ba balume ba Kohata e munkatshi mua bana ba ˆ Lewi, bilondeshile meku abu ne nzubu ya batatuabu, 3 bonso badi ne bidimu kumbukila ku 30 f too ne ku 50 g badi munkatshi mua badibu basungule bua kuenza mudimu mu ntenta wa kusambakena. h 4 “Eu ke mudimu wa bana ba balume ba Kohata mu ntenta wa kusambakena. i Mmudimu mutambe tshijila: 5 Pikala bantu basa luendu, Alona ne bana bende nebabuele, nebatulule tshilamba tshia kukosolola natshi j ne nebatshibuikile pa mushete k wa Bujadiki. 6 Nebawubuikile

4

3:47 1 Nshekele uvua ne grame 11,4. Tang. Tshis. B14. 2 Anyi “bilondeshile nshekele wa tshijila.” 3 Gera uvua ne grame 0,57. Tang. Tshis. B14. 3:51 1 Ku mua.: “mukana.”

253 tshibuikilu tshia biseba bia nyama ya nkonga, nebadijapu tshilamba tshijima tshia dikala dia ble ne nebabueje mikamba ya kuwambuila a muaba wayi. 7 “Nebadije kabidi tshilamba ˆ tshia dikala dia ble pa mesa a mampa a dileja, b nebatekapu malongo, makopo, bibakudi, ne mbidika ya mulambu wa bia kunua; c mulambu wa pa tshibidilu wa mampa d neushalapu. 8 Nebadijapu tshilamba tshikunze kunzuu ne nebabuikilapu tshibuikilu tshia biseba bia nyama ya nkonga ne nebabueje mikamba ˆ ya kuambuila mesa e muaba wayi. 9 Pashishe nebangate tshilamba tshia dikala dia ble, nebabuikile tshitekelu tshia miendu f tshidi tshitokesha, pamue ne miendu yatshi, g tushola tuatshi tua kukoka natu mikaba ya miendu,1 bintu biatshi bia kuambuila kapia, h ne tulongo tuatshi tuonso tua kuela natu mafuta mu miendu. 10 Nebatshivungile tshiotshi ne bintu biatshi bionso mu tshibuikilu tshia biseba bia nyama ya nkonga ne nebatshiteke pa tshintu tshia kutshiambuila. 11 Nebadije kabidi tshilamba tshia dikala dia ble pa tshioshelu tshia or, i nebatshibuikile tshibuikilu tshia biseba bia nyama ya nkonga, ne nebabueje mikamba ya kutshiambuila j muaba wayi. 12 Pashishe nebangate bintu bionso k bia kuenza nabi mudimu bidibu benza nabi mudimu muaba wa tshijila pa tshibidilu, nebabiele mu tshilamba tshia dikala dia ble, nebabibuikile tshibuikilu tshia biseba bia nyama ya nkonga, ne nebabiteke pa tshintu tshia kubiambuila. 13 “Nebumbushe butu1 mu tshioshelu l ne nebadijapu tshilamba tshia miosa mikunzubile ya

NOMBA 4:7-20 NSHAP. 4 a Eks 25:13 b Eks 25:23, 24 c Eks 25:29 d Lew 24:5, 6 e Eks 25:28 f Eks 25:31 g Eks 25:37 h Eks 25:38 i Eks 30:1 Eks 37:25, 26

j Eks 30:5 k Nom 3:30, 31 l Lew 6:12 

Mulongo 2 a Eks 27:3 b Eks 27:6 c Nom 4:5 d Nom 7:6-9 1Ku 15:2

e 2Sm 6:6, 7 f Nom 3:32 g Eks 27:20 h Eks 30:34, 35 i Eks 30:23-25

4:9 1 Anyi “tukuatshilu; nkala.” 4:13 j 1 Anyi “butu bua manyi,” mmumue ne: butu busambakane ne manyi a milambu. k

Nom 3:27

Nom 4:4

mikoko. 14 Nebatekapu bintu biatshi bionso bidibu benza nabi mudimu ku tshioshelu: bintu bia kuambuila kapia, nsomo, bikasu, ne bibakudi, bintu bionso bidibu benza nabi mudimu ku tshioshelu; a ne nebadijapu tshibuikilu tshia biseba bia nyama ya nkonga ne nebabueje mikamba ya kutshiambuila b muaba wayi. 15 “Pikala bantu basa luendu, Alona ne bana bende ba balume badi ne bua kujikija kubuikila bintu bia muaba wa tshijila c ne bintu bionso bidibu benza nabi mudimu muaba wa tshijila. Pashishe bana ba balume ba Kohata nebabuele bua kubiambula, d kadi kabena ne bua kulenga bintu bia muaba wa tshijila to, tshianana nebafue. e Bintu ebi mbujitu1 bua bana ba Kohata bua malu adi atangila ntenta wa kusambakena. ˆ 16 “Eleaza, f muana wa muakuidi Alona, neikale ne mudimu wa kutangila mafuta a kutokesha nawu, g musenga wa manananshi wa mupuya muimpe, h mulambu wa pa tshibidilu wa ntete, ne manyi a kuelangana. i Yeye udi ne mudimu wa kutangila ntenta wa tshitendelelu mujima ne bionso bidimu, kusangisha ne muaba wa tshijila ne bintu biawu bionso bidibu benza nabi mudimu.” 17 Yehowa wakakula kabidi ne Mose ne Alona, wamba ne: 18 “Kanulekedi bua tshisa tshia ˆ meku a bena Kohata j tshiumbushibue munkatshi mua bena Lewi to. 19 Kadi benzelayi nunku bua bashale ne muoyo ne kabafu bualu mbasemene pabuipi ne bintu bitambe tshijila. k Alona ne bana bende ba balume nebabuele, nebapeshe yonso wa kudibu mudimu wende ne nebamuleje tshidiye ne bua kuambula. 20 Kabena ne bua kubuela ne kumona bintu bia tshijila nansha 4:15 1 Anyi “mudimu.”

NOMBA 4:21-41 bua katantshi kakese to, tshianana nebafue.” a 21 Pashishe Yehowa wakakula ne Mose, wamba ne: 22 “Udi ne bua kubala bungi bua bana ba ˆ balume ba Geshona b bilondeshiˆ le nzubu ya batatuabu ne meku ˆ abu. 23 Ufunde mena a bantu badi ne bidimu kumbukila ku 30 too ne ku 50, bonso badi munkatshi mua badibu basungule bua kuenza mudimu mu ntenta wa kusambakena. 24 Ebi ke bintu ˆ ˆ bidibu bapeshe meku a bena Geshona bua kutangila ne kuambula: c 25 Nebambule bilamba bia ntenta wa tshitendelelu, d ntenta wa kusambakena, tshibuikilu tshiende ne tshibuikilu tshia biseba bia nyama ya nkonga tshidi pa mutu pende, e tshilamba tshia ku tshibuelelu tshia ntenta wa kusambakena, f 26 bilamba bilembeleja bia lupangu, g tshilamba tshia ku tshibuelelu tshia lupangu h ludi lunyunguluke ntenta wa tshitendelelu ne tshioshelu, mionji yabi ya ntenta ne bintu biabi bionso bia kuenza nabi mudimu ne bintu bionso bia kuenza nabi mudimu ku ntenta. Eu ke mudimu wabu. 27 Alona ne bana bende ba balume nebatangile mudimu wonso wa bena ˆ Geshona i ne bintu bidibu ne bua kuambula; neubapeshe majitu onso aa bu mudimu wabu. ˆ 28 Eu ke mudimu udi meku a ˆ bena Geshona ne bua kuenza mu ntenta wa kusambakena, j ne Itaˆ ma k muana wa muakuidi Alona ke walombola midimu yabu. 29 “Bua bana ba balume ba ˆ Melali, l neubafunde mena biloˆ ndeshile dıku diabu ne bilondeshile nzubu wa batatuabu. 30 Neubafunde kutuadijila ku bidimu 30 too ne ku bidimu 50, bonso badi munkatshi mua badibu basungule bua kuenza mudimu wa ku ntenta wa kusambakena. 31 Ebi ke bintu bidibu ne bua kuambula m pa bidi bita-

254 NSHAP. 4 a Eks 19:21 1Sm 6:19

b Nom 3:21 c Nom 3:25, 26 d Eks 26:1 e Eks 26:7, 14 f Eks 26:36 g Eks 27:9 h Eks 27:16 i Nom 3:21, 23 j Nom 3:25, 26 k Eks 6:23 Nom 4:33 Nom 7:8

l Eks 6:19 Nom 3:33

m Nom 3:36, 37 

Mulongo 2 a Eks 26:15 b Eks 26:26 c Eks 26:37 Eks 36:38

d Eks 26:19 Eks 38:27

e Eks 27:10 f Eks 27:11 g Eks 27:19 h Nom 3:33 i Nom 4:28 j Nom 1:16 k Nom 3:19, 27 l Nom 4:47 Nom 8:25, 26

m Nom 3:27, 28 n Nom 3:15 o Nom 3:21 p Nom 3:21, 22

ngila mudimu wabu wa ku ntenta wa kusambakena: nyunguluilu ya mabaya a ya ntenta wa tshitendelelu, mikamba yende, b makunji ende, c ntaku yende mikale ne masoso; d 32 makunji e adi manyunguluke lupangu, ntaku yawu mikale ne masoso, f mpopo yawu ya ntenta, g ne mionji yawu ya ntenta pamue ne bintu biawu bionso ne midimu yonso idi ibitangila. Neubapeshe bintu bidibu ne bua kuambula bilondeshile ˆ mena abu. 33 Eu ke mushindu ˆ wikala meku a bana ba Melali h ne bua kuenza mudimu wa ku ntenta wa kusambakena, ku buloˆ mbodi bua Itama muana wa muakuidi Alona.” i 34 Nunku Mose ne Alona ne bamfumu j ba tshisumbu bakafuˆ nda mena a bana ba balume ba ˆ Kohata k bilondeshile meku abu ne bilondeshile nzubu wa batatuabu, 35 bonso bavua ne bidimu kumbukila ku 30 too ne ku 50 bavua munkatshi mua bavuabu basungule bua kuenza mudimu wa ku ntenta wa kusambakena. l 36 Bungi bua bantu boˆ nso bavuabu bafunde mena biloˆ ndeshile meku abu buvua 2 750. m ˆ 37 Aba mbantu ba mu meku a bena Kohata bavuabu bafunde ˆ mena, bonso bavua benza mudimu ku ntenta wa kusambakena. Mose ne Alona bakabafunda biˆ londeshile dıyi divua Yehowa muambile Mose. n ˆ 38 Bavua bafunde mena a ˆ bana ba balume ba Geshonao biloˆ ndeshile meku abu ne bilondeshile nzubu wa batatuabu, 39 bonso bavua ne bidimu kumbukila ku 30 too ne ku 50 bavua munkatshi mua bavuabu basungule bua kuenza mudimu ku ntenta wa kusambakena. 40 Bungi bua bantu bonso bavuabu bafuˆ ˆ nde mena bilondeshile meku abu ne bilondeshile nzubu wa batatuabu buvua 2630.p 41 Edi diˆ vua difunda dia mena a bena mu

255

ˆ ˆ meku a bana ba balume ba Geshona, bonso bavua benza mudimu ku ntenta wa kusambakena. Mose ne Alona bakabafunda ku ˆ dıyi dia Yehowa.a ˆ 42 Bavua bafunde mena a bana ba balume ba Melali biloˆ ndeshile meku abu ne bilondeshile nzubu wa batatuabu, 43 bonso bavua ne bidimu kumbukila ku 30 too ne ku 50 bavua munkatshi mua bavuabu basungule bua kuenza mudimu ku ntenta wa kusambakena.b 44 Bungi bua bantu bonso ba kudibu bavuabu ˆ ˆ bafunde mena bilondeshile meku abu buvua 3200. c 45 Edi divua ˆ difunda dia mena a bena mu ˆ meku a bana ba balume ba Melali, bavua Mose ne Alona bafuˆ nde bilondeshile dıyi divua Yehowa muambile Mose.d 46 Mose ne Alona ne bamfumu ba mu Isalele bakafunda ˆ mena a bena Lewi bonso aba ˆ bilondeshile meku abu ne bilondeshile nzubu ya batatuabu; 47 bavua ne bidimu kumbukila ku 30 too ne ku 50, ne bonso bavua basungula bua kuenza mudimu ne kuambula majitu adi atangila ntenta wa kusambakena.e 48 Bungi bua bantu boˆ nso bavuabu bafunde mena buvua 8580. f 49 Bavua babaˆ funde bilondeshile dıyi divua Yehowa muambile Mose, muntu yonso bilondeshile mudimu uvuabu bamupeshe ne bujitu buvuaye ne bua kuambula; bavua babafunde anu muvua Yehowa mutumine ˆ Mose dıyi bua kuenza. Yehowa wakakula kabidi ne Mose, wamba ne: 2 “Tumiˆ na bena Isalele dıyi bua bumbushe mu tshitudilu muntu yonso udi ne nsudi g ne muntu yonso udi bintu bipatuka mu mubidi h ne muntu yonso udi mukoya bua tshitalu tshia muntu.1i 3 Na-

5

5:2 1 Anyi “bua anyima.” Tang. Diumv.

NOMBA 4:42–5:12 NSHAP. 4 a Nom 4:22, 23

b Nom 8:25, 26

c Nom 3:33, 34

d Nom 4:29

e Nom 4:15 Nom 4:24-26 Nom 4:31-33

f Nom 3:39 

NSHAP. 5 g Lew 13:45, 46

h Lew 15:2

i Lew 22:4 Nom 19:11

 Mulongo 2 a Nom 19:22

b Eks 25:8 Lew 26:11

c Lew 5:1, 17

d Lew 5:5 Yos 7:19 Yak 5:16

e Lew 6:4, 5

f Lew 5:16 Lew 6:6, 7 Lew 7:7

g Lew 6:14, 17 Lew 7:1, 6 Lew 10:12, 13

h Eks 29:27, 28 Nom 18:8 Dut 18:3 Yhz 44:29 1Ko 9:13

nsha yeye muikale muntu mulume anyi muntu mukaji, nudi ne bua kumumbusha. Nudi ne bua kubumbusha mu tshitudilu bua kabanyangi a tshitudilu tshijima tshia bantu bandi musombele1 munkatshi muabu.” b 4 Nunku bena Isalele bakenza anu nanku, bobu kubumbusha mu tshitudilu. Anu muvua Yehowa muambile Mose, ke muakenza bena Isalele nanku. 5 Yehowa wakatungunuka ne kuakula ne Mose, wamba ne: 6 “Ambila bena Isalele ne: ‘Bikala muntu mulume anyi muntu mukaji muenze umue wa ku mpekatu itu bantu benza ne muenze bualu bua dipanga lulamatu kudi Yehowa, muntu1 au mmupile. c 7 Udi1 ne bua kutonda d mpekatu udiye2 muenze ne kupingaja bintu bionso bu difutu dia dipila diende ne kusakidila kabidi tshia bitanu tshia bintu abi; e udi ne bua kubipesha muntu udiye muenzele bibi. 8 Kadi bikala muntu udiye muenzele bibi kayi ne mulela wa pabuipi udi mua kuangata bintu abi, nebabipeshe Yehowa ne nebikale bia muakuidi, pa kumbusha tshimpanga tshia mukoko tshia kubuikila natshi mpekatu tshikalaye ne bua kumubuikidila natshi mpekatu. f 9 “‘Tshintu tshionso tshia tshijilag tshidi bena Isalele bafila kudi muakuidi netshikale tshiende.h 10 Bintu bia tshijila bia muntu yonso nebishale biende. Tshintu tshionso tshidi muntu upesha muakuidi, netshikale tshia muakuidi.’” 11 Yehowa wakatungunuka ne kuakula ne Mose, wamba ne: 12 “Akula ne bena Isalele, ubambile ne: ‘Tangilayi tshidi ne bua kuenzeka bikala mukaji wa muntu 5:3 1 Anyi “muashile ntenta.” 5:6 1 Anyi “anyima.” 5:7 1 Ku mua.: “Badi.” 2 Ku mua.: “udibu.”

NOMBA 5:13-27 mupambuke ne mupange lulamatu kudiye, 13 ne mulume mukuabu musangile nende,a kadi bayende kayi mumanye bualu abu ne kabuyi bumanyike to, ne yeye mudinyange kadi kakuyi muntu udi mua kujadika bualu abu ne kabayi bamukuate: 14 Nansha mulume mupete mukawu anyi mumone bu ne: mukajende mmupange lulamatu kudiye, pende mudinyange, anyi nansha yeye ne mukawu ne mumone bu ne: mukajende mmupange lulamatu kudiye pende kayi mudinyange, 15 mulume au udi ne bua kulua ne mukajende kudi muakuidi pamue ne mulambu bua mukajende, tshia dikumi tshia efa1 wa bukula bua orje. Kena ne bua kupongololapu mafuta anyi kutekapu budimbu bua mupuya muimpe to, bualu mmulambu wa ntete wa mukawu, mulambu wa ntete udi uvuluija dipila. 16 “‘Muakuidi neasemene nende kumpala, neamuimanyike kumpala kua Yehowa.b 17 Muakuiˆ di neangate mayi a tshijila mu dibungu, ne muakuidi neangate ndambu wa buloba budi panshi mu ntenta wa tshitendelelu, neaˆ buele mu mayi au. 18 Muakuidi neimanyike mukaji au kumpala kua Yehowa, neasulule nsuki ya mukaji au, neateke mulambu wa ntete bua divuluija mu tshianza tshiende, mbuena kuamba ne: mulambu wa ntete wa mukaˆ wu, c ne muakuidi neikale ne mayi a bululu adi apetesha mulawu mu tshianza.d 19 “‘Pashishe muakuidi neatshipishe mukaji, umuambila ne: “Bikala mulume mukuabu kayi musangile nebe paudi ku bukokeshi bua bayebee ne kuena muˆ pambuke ne mudinyange, mayi a

256 NSHAP. 5 a Lew 18:20 Dut 5:18

b Yel 17:10 Eb 13:4

c Nom 5:15, 25

d Nom 5:22, 24

e Lom 7:2 

Mulongo 2 a Lew 18:20 1Ko 6:9, 10

b Nom 5:15

5:15 1 Tshia dikumi tshia efa tshivua tshibuela litre 2,2. Tang. Tshis. B14. c

Lew 2:9

bululu adi apetesha mulawu aa kaakuenzedi bualu to. 20 Kadi biwikala mupambuke paudi ku bukokeshi bua bayebe, mudinyange, ne biwikala musangile ne mulume mukuabu a pa kumbusha bayebe . . .” 21 Pashishe muakuidi neatshipishe mukaji mutshipu udi ne mulawu, ne muakuidi neambile mukaji au ne: “Yehowa akuvuije tshilejilu tshia mulawu ne tshia mutshipu munkatshi mua tshisamba tshienu, padi Yehowa wenza bua tshibelu1 tshiebe tshifubidile2 ne wenza bua ˆ difu diebe diuwule. 22 Mayi adi apetesha mulawu aa neabuele mu mala ebe bua kuwuja difu diebe ne kuenza bua tshibelu1 tshieˆ be tshifubidile.”2 Dıba adi mukaji neambe ne: “Amen! Amen!”3 23 “‘Pashishe muakuidi neafunde milawu eyi mu mukanda ne ˆ neayikupuile mu mayi a bululu. 24 Pashishe neanuishe mukaji au ˆ mayi a bululu adi apetesha muˆ lawu, ne mayi adi apetesha mulawu neabuele munda muende ne neamuenzele bibi. 25 Muakuidi neangate mulambu wa ntete wa mukawub mu tshianza tshia mukaji, neakupakaje mulambu wa ntete au kumpala ne panyima, kumpala kua Yehowa, ne nealue nawu pabuipi ne tshioshelu. 26 Muakuidi neangate dianza dia mulambu wa ntete bu tshimanyinu tshia mulambu, neadifuimishe pa tshioshelu c ne pashiˆ she neanuishe mukaji mayi au. ˆ 27 Padiye unuisha mukaji mayi au, bikala mukaji mudinyange ne muenze bualu bua dipanga luˆ lamatu kudi bayende, dıba adi ˆ mayi adi apetesha mulawu neabuele munda muende, neamue5:21, 22 1 Bidi bimueneka ne: badi bakula bua bitupa bia lulelu. 5:21, 22 2 Anyi “tshiuminyine.” Bidi mua kuleja dijimija lulelu. 5:22 3 Anyi “Bikale nanku! Bikale nanku!”

257 nzele bibi, difu diende nediuwule, tshibelu1 tshiende netshifubidile,2 ne mukaji au nealue tshilejilu tshia mulawu munkatshi mua tshisamba tshiabu. 28 Kadi bikala mukaji kayi mudinyange ne ˆ muikale mukezuke, dıba adi kakupeta dinyoka edi to; neimite ne nealele bana. 29 “‘Eu mmukenji udi utangiˆ la mukawu,a dıba didi mukaji upambuka ne udinyanga padiye ku bukokeshi bua bayende, 30 anyi ˆ dıba didi mulume upeta mukawu ne umona bu ne: mukajende mmupange lulamatu kudiye; neimanyike mukajende kumpala kua Yehowa, ne muakuidi udi ne bua kumuenzela malu onso adi mu mukenji eu. 31 Mulume kakuikala ne dipila, kadi mukajende neapete dinyoka bua dipila diende.’” Yehowa wakakula kabidi ne Mose, kuambaye ne: 2 “Akula ne bena Isalele, ubambile ne: ‘Bikala muntu mulume anyi muntu mukaji muenze mutshipu wa pa buawu bua kushala Munazi1b bua Yehowa, 3 kena ne bua kunua mvinyo anyi maluvu makuabu makole to. Kena ne bua kunua vinegre wa mvinyo anyi vinegre wa tshintu kayi tshionso tshidi tshikuata. c Kena ne bua kunua bintu bienza ne tumuma tua mvinyo anyi kudia tumuma tua mvinyo, nansha tubishi anyi tume. 4 Matuku onso a Bunazi buende kena ne bua kudia tshintu tshionso tshienza ne tumuma tua mvinyo, kubangila anu ku tumuma tua mvinyo tudi katuyi tuanji kuboba too ne ku bizubu biatu.

NOMBA 5:28–6:12 NSHAP. 5 a Nom 5:14, 15 

NSHAP. 6 b Bal 13:5

c Lew 10:9 Amo 2:11, 12 Luk 1:15

 Mulongo 2 a Bal 13:5 Bal 16:17 1Sm 1:11

6

b Lew 21:1, 11

c Nom 19:14

d Nom 6:13, 18

5:27 1 Bidi bimueneka ne: badi bakula bua bitupa bia lulelu. 2 Anyi “netshiuminyine.” Bidi mua kuleja dijimija lulelu. 6:2 1 Mu tshiena Ebelu, nazir, muaku udi umvuija “musungula; mulambula; muteka ku luseke.” e

Lew 5:8, 10

5 “‘Matuku onso a mutshipu wa Bunazi buende, kapaya kakena ne bua kupita ku mutu kuende to. a Udi ne bua kushala wa tshijila, ulekela nsuki ya ku mutu kuende ilepa too ne padi matuku a diditeka diende ku luseke bua Yehowa akumbana. 6 Kena ne bua kusemena pabuipi1 ne tshitalu tshia muntu2 matuku onso adiye ushala muditeke ku luseke bua Yehowa to. 7 Nansha tatuende anyi mamuende anyi muanabu wa balume anyi muanabu wa bakaji yeye mufue, kena mua kudinyanga to, b bualu tshimanyinu tshia Bunazi buende kudi Nzambi wende tshidi pa mutu wende. 8 “‘Ngua tshijila kudi Yehowa matuku onso a Bunazi buende. 9 Kadi bikala muntu mufuile ku luseke luende mu tshimpitshimpi c ne udi unyanga nsuki idi tshimanyinu tshia diditeka diende ku luseke bua Nzambi,1 udi ne bua kukungula mutu wende d dituku didiye ujadika dilengejibua diende. Udi ne bua kuwukungula dituku dia muanda mutekete. 10 Dituku dia muanda mukulu, nealue ne tumanda nkutshi1 tubidi anyi bana ba nkudimba babidi kudi muakuidi ku tshibuelelu tshia ntenta wa kusambakena. 11 Muakuidi nealongolole umue bu mulambu wa mpekatu ne mukuabu bu mulambu wa kuosha ne neamubuikidile mpekatu bualu mmuenze mpekatu e padiye mulenge tshitalu tshia muntu.2 Pashishe muntu au udi ne bua kujidila mutu wende dituku adi. 12 Udi ne bua kuditeka kabidi ku luseke bua Yehowa bua matuku a Bunazi buende, ne nealue ne 6:6 1 Anyi “kusemena nansha kakese pabuipi.” 6:6, 11 2 Anyi “anyima.” Tang. Diumv. 6:9 1 Anyi “unyanga mutu wa Bunazi buende.” 6:10 1 Anyi “tukutshikutshi.”

NOMBA 6:13–7:1 tshimpanga tshia mukoko tshitshidi tshiana tshidi mu tshidimu tshiatshi tshia kumpala bu mulambu wa dipila. Kadi kabakubala matuku a kumpala to, bualu uvua munyange Bunazi buende. 13 “‘Mpindieu eu mmukenji udi utangila Munazi: Padiye ukumbaja matuku a Bunazi buende, a nebalue nende ku tshibuelelu tshia ntenta wa kusambakena. 14 Kuntu aku, udi ne bua kupesha Yehowa mulambu wende wa: tshimpanga tshia mukoko tshia tshimpe tshitshidi tshiana tshidi mu tshidimu tshiatshi tshia kumpala bu mulambu wa kuosha, b lukungulu lua mukoko lua luimpe ludi mu tshidimu tshialu tshia kumpala bu mulambu wa mpekatu, c tshimpanga tshia mukoko tshia tshimpe bu mulambu wa diumvuangana, d 15 tshianda1 tshia mampa menza bu bikata kaayi mela luevene menza ne bukula bunefuke busambakaja ne mafuta, mikata ya bibetubetu kayiyi miela luevene milaba mafuta, ne mulambu wayi wa ntete e ne milambu yayi ya bia kunua. f 16 Muakuidi nealue nabi kumpala kua Yehowa ne neafile mulambu wende wa mpekatu ne mulambu wende wa kuosha. 17 Nealambule tshimpanga tshia mukoko bu mulambu wa diumvuangana kudi Yehowa pamue ne tshianda1 tshia mampa kaayi mela luevene, ne muakuidi nealue ne mulambu watshi wa ntete g ne mulambu watshi wa bia kunua. 18 “‘Pashishe Munazi udi ne bua kukungula nsuki ivua kayiyi mikosa ya ku mutu1 kuende h ku tshibuelelu tshia ntenta wa kusambakena, ne neangate nsuki ya ku mutu kuende ivua milepe pavuaye mu Bunazi bue-

258 NSHAP. 6 a Nom 30:2 Mbi 5:4

b Lew 1:10 c Lew 4:32

d Lew 3:1 e Lew 2:1 Lew 6:14

f Nom 15:8, 10 g Lew 2:9 h Nom 6:5 

Mulongo 2 a Lew 8:31

b Eks 29:23, 24 c Lew 7:34 d Bal 13:5 e Lew 9:22 Dut 10:8

f Lut 2:4 Mis 134:3

g Mis 31:16 Mis 67:1

h Mis 29:11 Luk 2:14

i Dut 28:10 Yes 43:7, 10

j Mis 5:12 Mis 67:7

 NSHAP. 7 k Eks 40:17

6:15, 17, 19 1 Anyi “tshibata, lubenji.” 6:18 1 Anyi “mutu wa Bunazi buende.” l

Eks 30:26

nde ne neayiteke pa kapia kadi muinshi mua mulambu wa diumvuangana. 19 Muakuidi udi ne bua kuangata diboko dia tshimpanga tshia mukoko dilamba, a diampa dimue dienza bu tshikata mu tshianda,1 mukata umue wa tshibetubetu kawuyi muela luevene, ne neabiteke mu bianza bia Munazi panyima pa yeye mumane kukungula tshimanyinu tshia Bunazi buende. 20 Muakuidi udi ne bua kubikupakaja kumpala ne panyima bu mulambu wa kukupakaja kumpala kua Yehowa. b Ntshintu tshia tshijila bua muakuidi, pamue ne tshiadi tshia mulambu wa kukupakaja ne tshibelu tshia nyama wa mulambu. c Pashishe Munazi udi mua kunua mvinyo. 21 “‘Eu mmukenji udi utangila Munazi d udi wenza mutshipu: Yeye muenze mutshipu ne muikale ne mushindu wa kupesha Yehowa mulambu udi mupite bidibu balombe bua Bunazi ˆ buende, dıba adi udi ne bua kukumbaja mutshipu wende mu diumvuangana ne mukenji wa Bunazi buende.’” 22 Pashishe Yehowa wakambila Mose ne: 23 “Ambila Alona ne bana bende ba balume ne: ‘Eu ke mushindu unudi ne bua kubenesha e bena Isalele. Nubambile ne: 24 “Yehowa anubeneshe f ne anulame. 25 Yehowa anukenkeshile mpala wende, g ne anuanyishe. 26 Yehowa ajule mpala wende atangile kunudi ne anupeshe ditalala.”’ h 27 Nunku badi ne bua kuteka ˆ dına dianyi pa bena Isalele i bua meme mbabeneshe.” j Dituku divua Mose mujikije kuasa ntenta wa tshitendelek lu, wakamuela manyi, l kumujidilaye pamue ne bintu biende bionso, ne tshioshelu, ne bintu

7

259 biatshi bionso bia kuenza nabi mudimu.a Pakelaye bintu ebi manyi ne pakabijidilaye, b 2 bamfumu ba mu Isalele,c bantu bavua ku mutu kua nzubu ya batatuabu, bakafila mulambu. Bamfumu ba bisa aba bavua balombole ˆ difunda dia mena a bantu 3 bakalua kumpala kua Yehowa ne mulambu wabu wa matempu asambombo mabuikila ne ngombe mipakula 12, ditempu dimue bua bamfumu babidi ne ngombe mulume1 umue bua mfumu yonso; bakabifila kumpala kua ntenta wa tshitendelelu. 4 Yehowa wakambila Mose ne: 5 “Angata bintu ebi kudibu bu muikalabu mua kuenza nabi mudimu mu ntenta wa kusambakena, ne ubipeshe bena Lewi, upeshe yonso wa kudibu bilondeshile bidiye nabi dijinga bua midimu yende.” 6 Nunku Mose wakangata matempu au ne ngombe ayi, kubipeshaye bena Lewi. 7 Wakapeˆ sha bana ba balume ba Geshona matempu abidi ne ngombe mipakula inayi bilondeshile bivuabu nabi dijinga bua midimu yabu; d 8 ne wakapesha bana ba balume ba Melali matempu anayi ne ngombe mipakula muanda mukulu bilondeshile bivuabu nabi dijinga bua midimu yabu, ku buˆ lombodi bua Itama muana wa muakuidi Alona. e 9 Kadi kakapesha bana ba balume ba Kohata tshintu nansha tshimue bualu midimu yabu ivua itangila mudimu wa muaba wa tshijila, f ne bavua bambula bintu bia tshijila pa makaya abu. g 10 Mpindieu bamfumu bakafila mulambu wabu pavuabu babanjije1h tshioshelu dituku divuabu batshiele manyi. Pavua bamfumu balue ne mulambu wabu kumpala kua tshioshelu, 11 Yehowa wakambila Mose ne:

NOMBA 7:2-19 NSHAP. 7 a Lew 8:10

b Eks 40:10

c Eks 18:21 Nom 1:4, 16

d Nom 3:25, 26 Nom 4:24-26

e Nom 3:36, 37 Nom 4:31-33

f Nom 3:30, 31 Nom 4:15

g 2Sm 6:13 1Ku 15:15

h 1Bk 8:63 2Ku 7:5

 Mulongo 2 a Nom 1:4, 7 Nom 2:3 Lut 4:20 Mat 1:4

b Lew 27:25

c Lew 2:1

d Lew 1:3

e Lew 4:22, 23

f Lew 3:1

g Eks 6:23 Luk 3:23, 33

h Nom 1:4, 8

7:3 1 Anyi “ngombe mupakula.” 7:10 i 1 Anyi “bajidile.”

Nom 2:5 Nom 10:15

Lew 27:25

“Mfumu yonso neafile mulambu wende bua dibanjija dia tshioshelu dituku diende, matuku malondangane.” 12 Mfumu uvua mufile mulambu wende dituku dia kumpala uvua Nashona a muana wa Aminadaba wa mu tshisa tshia Yuda. 13 Mulambu wende uvua wa dilongo dimue dia tshiamu tshia arjan dia bujitu bua nshekele1 130 ne tshibakudi tshimue tshia tshiamu tshia arjan tshia bujitu bua nshekele 70 bilondeshile nshekele wa muaba wa tshijila,2b bionso bibidi biuwule tente ne bukula bunefuke busambakaja ne mafuta bua mulambu wa ntete; c 14 dikopo dimue dia or1 dia bujitu bua nshekele dikumi, diuwule tente ne musenga wa manananshi; 15 muana mulume wa ngombe umue, tshimpanga tshimue tshia mukoko, ne muana wa mukoko umue wa mpanga udi mu tshidimu tshiende tshia kumpala bua mulambu wa kuosha; d 16 muana wa mbuji umue bua mulambu wa mpekatu; e 17 ne ngombe ibidi, bimpanga bia mikoko bitanu, mbuji ya mpumbu itanu, ne bana ba mikoko ba mpanga batanu yonso muikale ne tshidimu tshimue bua mulambu wa diumvuangana. f Eu ke uvua mulambu wa Nashona muana wa Aminadaba. g 18 Dituku dibidi Netaneleh ˆ muana wa Sua, mfumu wa Yisaˆ ka, wakafila mulambu. 19 Wakafila mulambu wende wa dilongo dimue dia tshiamu tshia arjan dia bujitu bua nshekele 130 ne tshibakudi tshimue tshia tshiamu tshia arjan tshia bujitu bua nshekele 70 bilondeshile nshekele wa muaba wa tshijila, i bionso bibidi biuwule 7:13 1 Nshekele uvua ne grame 11,4. Tang. Tshis. B14. 2 Anyi “bilondeshile nshekele wa tshijila.” 7:14 1 Anyi “kabakudi.”

NOMBA 7:20-39 tente ne bukula bunefuke busambakaja ne mafuta bua mulambu wa ntete; a 20 dikopo dimue dia or dia bujitu bua nshekele dikumi, diuwule tente ne musenga wa manananshi; 21 muana mulume wa ngombe umue, tshimpanga tshimue tshia mukoko ne muana wa mukoko umue wa mpanga udi mu tshidimu tshiende tshia kumpala bua mulambu wa kuosha; b 22 muana wa mbuji umue bua mulambu wa mpekatu;c 23 ne ngombe ibidi, bimpanga bia mikoko bitanu, mbuji ya mpumbu itanu, ne bana ba mikoko ba mpanga batanu yonso muikale ne tshidimu tshimue bua mulambu wa diumvuangana.d Eu ke uvua mulambu wa Netanele muaˆ na wa Sua. 24 Dituku disatu mfumu wa bana ba Zebulona, Eliaba e muana wa Helona, 25 wakafila mulambu wende wa dilongo dimue dia tshiamu tshia arjan dia bujitu bua nshekele 130 ne tshibakudi tshimue tshia tshiamu tshia arjan tshia bujitu bua nshekele 70 bilondeshile nshekele wa muaba wa tshijila, f bionso bibidi biuwule tente ne bukula bunefuke busambakaja ne mafuta bua mulambu wa ntete; g 26 dikopo dimue dia or dia bujitu bua nshekele dikumi, diuwule tente ne musenga wa manananshi; 27 muana mulume wa ngombe umue, tshimpanga tshimue tshia mukoko ne muana wa mukoko umue wa mpanga udi mu tshidimu tshiende tshia kumpala, bua mulambu wa kuosha; h 28 muana wa mbuji umue bua mulambu wa mpekatu; i 29 ne ngombe ibidi, bimpanga bia mikoko bitanu, mbuji ya mpumbu itanu, ne bana ba mikoko ba mpanga batanu yonso muikale ne tshidimu tshimue bua mulambu wa diumvuangana. j Eu ke uvua mulambu wa Eliaba k muana wa Helona.

260 NSHAP. 7 a Lew 2:1

b Lew 1:3

c Lew 4:22, 23

d Lew 3:1

e Nom 2:7 Nom 10:16

f Lew 27:25

g Lew 2:1

h Lew 1:3

i Lew 4:22, 23

j Lew 3:1

k Nom 1:4, 9 

Mulongo 2 a Nom 2:10 Nom 10:18

b Lew 27:25

c Lew 2:1

d Lew 1:3

e Lew 4:22, 23

f Lew 3:1

g Nom 1:4, 5

h Nom 2:12

i Lew 27:25

j Lew 2:1

30 Dituku dinayi mfumu wa ˆ bana ba Lubena, Elisu a muana wa Shedeu, 31 wakafila mulambu wende wa dilongo dimue dia tshiamu tshia arjan dia bujitu bua nshekele 130 ne tshibakudi tshimue tshia tshiamu tshia arjan tshia bujitu bua nshekele 70 bilondeshile nshekele wa muaba wa tshijila, b bionso bibidi biuwule tente ne bukula bunefuke busambakaja ne mafuta bua mulambu wa ntete; c 32 dikopo dimue dia or dia bujitu bua nshekele dikumi, diuwule tente ne musenga wa manananshi; 33 muana mulume wa ngombe umue, tshimpanga tshimue tshia mukoko ne muana wa mukoko umue wa mpanga udi mu tshidimu tshiende tshia kumpala bua mulambu wa kuosha; d 34 muana wa mbuji umue bua mulambu wa mpekatu; e 35 ne ngombe ibidi, bimpanga bia mikoko bitanu, mbuji ya mpumbu itanu, ne bana ba mikoko ba mpanga batanu yonso muikale ne tshidimu tshimue bua mulambu wa diumvuangana. f Eu ke uvua muˆ lambu wa Elisu g muana wa Shedeu. 36 Dituku ditanu mfumu wa bana ba Simeona, Shelumiele h muana wa Sulishadai, 37 wakafila mulambu wende wa dilongo dimue dia tshiamu tshia arjan dia bujitu bua nshekele 130 ne tshibakudi tshimue tshia tshiamu tshia arjan tshia bujitu bua nshekele 70 bilondeshile nshekele wa muaba wa tshijila, i bionso bibidi biuwule tente ne bukula bunefuke busambakaja ne mafuta bua mulambu wa ntete; j 38 dikopo dimue dia or dia bujitu bua nshekele dikumi, diuwule tente ne musenga wa manananshi; 39 muana mulume wa ngombe umue, tshimpanga tshimue tshia mukoko ne muana wa mukoko umue wa mpanga udi mu tshidimu tshiende tshia ku-

261 mpala bua mulambu wa kuosha; a 40 muana wa mbuji umue bua mulambu wa mpekatu; b 41 ne ngombe ibidi, bimpanga bia mikoko bitanu, mbuji ya mpumbu itanu, ne bana ba mikoko ba mpanga batanu yonso muikale ne tshidimu tshimue bua mulambu wa diumvuangana. c Eu ke uvua mulambu wa Shelumiele d muana wa Sulishadai. 42 Dituku disambombo mfumu wa bana ba Gada, Eleyasae fa muana wa Deuele, 43 wakafila mulambu wende wa dilongo dimue dia tshiamu tshia arjan dia bujitu bua nshekele 130 ne tshibakudi tshimue tshia tshiamu tshia arjan tshia bujitu bua nshekele 70 bilondeshile nshekele wa muaba wa tshijila, f bionso bibidi biuwule tente ne bukula bunefuke busambakaja ne mafuta bua mulambu wa ntete; g 44 dikopo dimue dia or dia bujitu bua nshekele dikumi, diuwule tente ne musenga wa manananshi; 45 muana mulume wa ngombe umue, tshimpanga tshimue tshia mukoko ne muana wa mukoko umue wa mpanga udi mu tshidimu tshiende tshia kumpala bua mulambu wa kuosha; h 46 muana wa mbuji umue bua mulambu wa mpekatu; i 47 ne ngombe ibidi, bimpanga bia mikoko bitanu, mbuji ya mpumbu itanu, ne bana ba mikoko ba mpanga batanu yonso muikale ne tshidimu tshimue bua mulambu wa diumvuangana. j Eu ke uvua mulambu wa Eleyasafa k muana wa Deuele. 48 Dituku dia muanda mutekete mfumu wa bana ba Efelayima, Elishama l muana wa Amihuda, 49 wakafila mulambu wende wa dilongo dimue dia tshiamu tshia arjan dia bujitu bua nshekele 130 ne tshibakudi tshimue tshia tshiamu tshia arjan tshia bujitu bua nsheke-

NOMBA 7:40-59 NSHAP. 7 a Lew 1:3 b Lew 4:22, 23 c Lew 3:1 d Nom 1:4, 6 e Nom 2:14 Nom 10:20

f Lew 27:25 g Lew 2:1 h Lew 1:3 i Lew 4:22, 23 j Lew 3:1 k Nom 1:4, 14 l Nom 2:18 Nom 10:22

 Mulongo 2 a Lew 27:25 b Lew 2:1 c Lew 1:3 d Lew 4:22, 23 e Lew 3:1 f Nom 1:4, 10 g Nom 2:20 Nom 10:23

h Lew 27:25 i Lew 2:1 j Lew 1:3 k Lew 4:22, 23

le 70 bilondeshile nshekele wa muaba wa tshijila, a bionso bibidi biuwule tente ne bukula bunefuke busambakaja ne mafuta bua mulambu wa ntete; b 50 dikopo dimue dia or dia bujitu bua nshekele dikumi, diuwule tente ne musenga wa manananshi; 51 muana mulume wa ngombe umue, tshimpanga tshimue tshia mukoko ne muana wa mukoko umue wa mpanga udi mu tshidimu tshiende tshia kumpala bua mulambu wa kuosha; c 52 muana wa mbuji umue bua mulambu wa mpekatu; d 53 ne ngombe ibidi, bimpanga bia mikoko bitanu, mbuji ya mpumbu itanu, ne bana ba mikoko ba mpanga batanu yonso muikale ne tshidimu tshimue bua mulambu wa diumvuangana. e Eu ke uvua mulambu wa Elishama muana wa Amihuda. f 54 Dituku dia muanda mukulu mfumu wa bana ba Manashe, ˆ Gamaliele g muana wa Pedasu, 55 wakafila mulambu wende wa dilongo dimue dia tshiamu tshia arjan dia bujitu bua nshekele 130 ne tshibakudi tshimue tshia tshiamu tshia arjan tshia bujitu bua nshekele 70 bilondeshile nshekele wa muaba wa tshijila, h bionso bibidi biuwule tente ne bukula bunefuke busambakaja ne mafuta bua mulambu wa ntete; i 56 dikopo dimue dia or dia bujitu bua nshekele dikumi, diuwule tente ne musenga wa manananshi; 57 muana mulume wa ngombe umue, tshimpanga tshimue tshia mukoko ne muana wa mukoko umue wa mpanga udi mu tshidimu tshiende tshia kumpala, bua mulambu wa kuosha; j 58 muana wa mbuji umue bua mulambu wa mpekatu; k 59 ne ngombe ibidi, bimpanga bia mikoko bitanu, mbuji ya mpumbu itanu, ne bana ba mikoko ba mpanga batanu yonso muikale ne tshidimu tshimue bua

NOMBA 7:60-79 mulambu wa diumvuangana. a Eu ke uvua mulambu wa Gamaliele b ˆ muana wa Pedasu. 60 Dituku dia tshitema mfumuc wa bana ba Benyamina, Abidana d muana wa Gideoni, 61 wakafila mulambu wende wa dilongo dimue dia tshiamu tshia arjan dia bujitu bua nshekele 130 ne tshibakudi tshimue tshia tshiamu tshia arjan tshia bujitu bua nshekele 70 bilondeshile nshekele wa muaba wa tshijila, e bionso bibidi biuwule tente ne bukula bunefuke busambakaja ne mafuta bua mulambu wa ntete; f 62 dikopo dimue dia or dia bujitu bua nshekele dikumi, diuwule tente ne musenga wa manananshi; 63 muana mulume wa ngombe umue, tshimpanga tshimue tshia mukoko ne muana wa mukoko umue wa mpanga udi mu tshidimu tshiende tshia kumpala bua mulambu wa kuosha;g 64 muana wa mbuji umue bua mulambu wa mpekatu; h 65 ne ngombe ibidi, bimpanga bia mikoko bitanu, mbuji ya mpumbu itanu, ne bana ba mikoko ba mpanga batanu yonso muikale ne tshidimu tshimue bua mulambu wa diumvuangana.i Eu ke uvua mulambu wa Abidana j muana wa Gideoni. 66 Dituku dia dikumi mfumu ˆ wa bana ba Dana, Ahiezek muana wa Amishadai, 67 wakafila mulambu wende wa dilongo dimue dia tshiamu tshia arjan dia bujitu bua nshekele 130 ne tshibakudi tshimue tshia tshiamu tshia arjan tshia bujitu bua nshekele 70 bilondeshile nshekele wa muaba wa tshijila, l bionso bibidi biuwule tente ne bukula bunefuke busambakaja ne mafuta bua mulambu wa ntete; m 68 dikopo dimue dia or dia bujitu bua nshekele dikumi, diuwule tente ne musenga wa manananshi; 69 muana mulume wa ngombe umue, tshimpanga tshimue tshia mukoko

262 NSHAP. 7 a Lew 3:1 b Nom 1:4, 10 c Nom 1:16 d Nom 2:22 Nom 10:24

e Lew 27:25 f Lew 2:1 g Lew 1:3 h Lew 4:22, 23 i Lew 3:1 j Nom 1:4, 11 k Nom 2:25 Nom 10:25

l Lew 27:25 m Lew 2:1 

Mulongo 2 a Lew 1:3 b Lew 4:22, 23 c Lew 3:1 d Nom 1:4, 12 e Nom 2:27 Nom 10:26

f Lew 27:25 g Lew 2:1 h Lew 1:3 i Lew 4:22, 23 j Lew 3:1 k Nom 1:4, 13 l Nom 2:29 Nom 10:27

ne muana wa mukoko umue wa mpanga udi mu tshidimu tshiende tshia kumpala bua mulambu wa kuosha; a 70 muana wa mbuji umue bua mulambu wa mpekatu;b 71 ne ngombe ibidi, bimpanga bia mikoko bitanu, mbuji ya mpumbu itanu, ne bana ba mikoko ba mpanga batanu yonso muikale ne tshidimu tshimue bua mulambu wa diumvuangana.c Eu ke ˆ uvua mulambu wa Ahieze d muana wa Amishadai. 72 Dituku dia 11 mfumu wa ˆ bana ba Ashe, Pagielee muana wa Okelana, 73 wakafila mulambu wende wa dilongo dimue dia tshiamu tshia arjan dia bujitu bua nshekele 130 ne tshibakudi tshimue tshia tshiamu tshia arjan tshia bujitu bua nshekele 70 bilondeshile nshekele wa muaba wa tshijila, f bionso bibidi biuwule tente ne bukula bunefuke busambakaja ne mafuta bua mulambu wa ntete; g 74 dikopo dimue dia or dia bujitu bua nshekele dikumi, diuwule tente ne musenga wa manananshi; 75 muana mulume wa ngombe umue, tshimpanga tshimue tshia mukoko ne muana wa mukoko umue wa mpanga udi mu tshidimu tshiende tshia kumpala bua mulambu wa kuosha; h 76 muana wa mbuji umue bua mulambu wa mpekatu;i 77 ne ngombe ibidi, bimpanga bia mikoko bitanu, mbuji ya mpumbu itanu, ne bana ba mikoko ba mpanga batanu yonso muikale ne tshidimu tshimue bua mulambu wa diumvuangana. j Eu ke uvua mulambu wa Pagiele k muana wa Okelana. 78 Dituku dia 12 mfumu wa bana ba Nafatale, Ahila l muana wa Enana, 79 wakafila mulambu wende wa dilongo dimue dia tshiamu tshia arjan dia bujitu bua nshekele 130 ne tshibakudi tshimue tshia tshiamu tshia arjan tshia bujitu bua nshe-

263 kele 70 bilondeshile nshekele wa muaba wa tshijila, a bionso bibidi biuwule tente ne bukula bunefuke busambakaja ne mafuta bua mulambu wa ntete; b 80 dikopo dimue dia or dia bujitu bua nshekele dikumi, diuwule tente ne musenga wa manananshi; 81 muana mulume wa ngombe umue, tshimpanga tshimue tshia mukoko ne muana wa mukoko umue wa mpanga udi mu tshidimu tshiende tshia kumpala bua mulambu wa kuosha; c 82 muana wa mbuji umue bua mulambu wa mpekatu;d 83 ne ngombe ibidi, bimpanga bia mikoko bitanu, mbuji ya mpumbu itanu, ne bana ba mikoko ba mpanga batanu yonso muikale ne tshidimu tshimue bua mulambu wa diumvuangana. e Eu ke uvua mulambu wa Ahila f muana wa Enana. 84 Eu ke uvua mulambu wa dibanjija nawu g tshioshelu wa kudi bamfumu ba mu Isalele pavuabu batshiele manyi: malongo 12 a tshiamu tshia arjan, bibakudi 12 bia tshiamu tshia arjan, makopo 12 a or; h 85 dilongo dionso dia tshiamu tshia arjan divua ne bujitu bua nshekele 130 ne tshibakudi tshionso tshivua ne bujitu bua nshekele 70; arjan yonso uvuabu benze nende bintu ebi uvua ne bujitu bua nshekele 2400 bilondeshile nshekele wa muaba wa tshijila; i 86 makopo 12 a or muwule tente ne musenga wa manananshi, dikopo dionso dikale ne bujitu bua nshekele dikumi bilondeshile nshekele wa muaba wa tshijila; or yonso uvuabu benze nende makopo uvua ne bujitu bua nshekele 120. 87 Nyama yonso ya mulambu wa kuosha ivua: ngombe milume 12, bimpanga bia mikoko 12, bana ba mikoko ba mpanga 12 yonso muikale ne

NOMBA 7:80–8:7 NSHAP. 7 a Lew 27:25

b Lew 2:1

c Lew 1:3

d Lew 4:22, 23

e Lew 3:1

f Nom 1:4, 15

g Nom 7:10 Ezl 2:68

h Nom 7:13-17

i Lew 27:25 

Mulongo 2 a Nom 7:10

b Nom 7:1

c Eks 33:9 Nom 11:17 Nom 12:8

d Eks 25:22 Eks 37:6

e Eks 25:18 1Sm 4:4 Mis 80:1

 NSHAP. 8 f Eks 25:37 Eks 40:24, 25 Lew 24:2

g Eb 9:2

h Eks 37:17

i Eks 25:9, 40 1Ku 28:12, 19

j Eks 29:4 Yes 52:11

tshidimu tshimue ne mulambu wayi wa ntete, ne bana ba mbuji 12 bua mulambu wa mpekatu; 88 ne nyama yonso ya mulambu wa diumvuangana ivua: ngombe milume 24, bimpanga bia mikoko 60, mbuji ya mpumbu 60, bana ba mikoko ba mpanga 60 yonso muikale ne tshidimu tshimue. Eu ke uvua mulambu wa dibanjija nawu a tshioshelu panyima pa bamane kutshiela manyi. b ˆ 89 Dıba dionso divua Mose ubuela mu ntenta wa kusambakena bua kuakula ne Nzambi,1c ˆ uvua umvua dıyi diyukila nende diumbukila pa tshibuikidiji d tshia mushete wa Bujadiki, diumbukila pankatshi pa bakeluba babidi; e ne Nzambi uvua wakula nende. Yehowa wakakula ne Mose, wamba ne: 2 “Akula ne Alona, umuambile ne: ‘Paudi utemesha miendu, miendu muanda mutekete ayi idi ne bua kukenkesha tshitupa tshidi kumpala kua tshitekelu tshia miendu.’”f 3 Ke Alona kuenza nunku: Yeye kutemesha miendu bua kukenkesha tshitupa tshivua kumpala kua tshitekelu tshia miendu g anu muˆ vua Yehowa mutumine Mose dıyi bua kuenza. 4 Tshitekelu tshia miendu tshivua tshienza nunku: Tshivua tshienza ne or mufula; tshivua tshienza ne or mufula kubangila anu ku mulamba watshi too ne ku bilongo biatshi bikadi bikanguke. h Tshitekelu tshia miendu tshivua tshienza bilondeshile tshikena kumona tshivua Yehowa muleje Mose. i 5 Yehowa wakakula kabidi ne Mose, wamba ne: 6 “Angata bena Lewi munkatshi mua bena Isalele, ubakezule.j 7 Neubakezule mushindu eu: Neubamiamiˆ ne mayi adi akezula ku mpekatu, ne badi ne bua kukungula

8

7:89 1 Ku mua.: “nende.”

NOMBA 8:8-25 mubidi wabu mujima ne kapaya, kusukula bilamba biabu ne kudikezula. a 8 Pashishe nebangate muana mulume wa ngombe b ne mulambu wende wa ntete c wa bukula bunefuke busambakaja ne mafuta, ne newangate ngombe mulume mukuabu utshidi muana bua mulambu wa mpekatu.d 9 Pashishe udi ne bua kulua ne bena Lewi kumpala kua ntenta wa kusambakena ne kusangisha tshisumbu tshijima tshia bena Isalele. e 10 Paudi ulua ne bena Lewi kumpala kua Yehowa, bena Isalele badi ne bua kutenteka bianza biabu pa bena Lewi. f 11 Alona udi ne bua kufila1 bena Lewi kumpala kua Yehowa bu mulambu wa kukupakaja g wa kudi bena Isalele, ne nebenze mudimu wa Yehowa.h 12 “Pashishe bena Lewi nebatenteke bianza biabu pa mitu ya ngombe milumei ayi. Panyima ulambule Yehowa ngombe umue bu mulambu wa mpekatu ne mukuabu bu mulambu wa kuosha bua kubuikidila bena Lewi mpekatu. j 13 Pashishe newimanyike bena Lewi kumpala kua Alona ne bana bende ba balume ne neubafile1 bu mulambu wa kukupakaja kudi Yehowa. 14 Udi ne bua kumbusha bena Lewi munkatshi mua bena Isalele, ne bena Lewi nebikale banyi meme. k 15 Pashishe bena Lewi nebalue bua kuenza mudimu ku ntenta wa kusambakena. Eu ke mushindu uudi ne bua kubalengeja ne kubafila1 bu mulambu wa kukupakaja. 16 Bualu mbantu badibu bafile, bafila kundi bangata munkatshi mua bena Isalele. Nendiangatshilabu pa muaba wa banabute1 bonso ba bena Isalele. l 17 Bualu muanabute yonso wa munkatshi mua bena Isalele

264 NSHAP. 8 a Eks 30:18, 19 Lew 16:28 Nom 19:7

b Lew 1:3 c Lew 2:1 d Lew 4:3 e Lew 8:2, 3 f Nom 3:9, 41 g Lew 7:30 Nom 8:21

h Nom 1:50 Nom 3:6 2Ku 31:2

i Eks 29:10 j Lew 1:4 k Nom 3:45 Nom 16:9

l Nom 3:12 

Mulongo 2 a Eks 13:2, 12 Lew 27:26

b Eks 12:29 Eks 13:15

c Nom 3:9 Nom 18:6 1Ku 23:32 Yhz 44:11

d Nom 1:53 Nom 18:5 1Sm 6:19

e Nom 8:7

8:11, 13, 15 1 Ku mua.: “kukupakaja,” f mmumue ne: kutuma panyima ne kumpala. 8:16 1 Anyi “banabute bonso badi bakangula mafu.” g

Nom 8:11

Nom 8:12

nguanyi meme, nansha wa muntu nansha wa nyama.a Ngakadijidilabu dituku dimvua mushipe banabute bonso ba mu buloba bua Ejipitu. b 18 Nengangate bena Lewi pa muaba wa banabute bonso ba munkatshi mua bena Isalele. 19 Nemfile bena Lewi bu bantu bafila kudi Alona ne bana bende ba balume, bangata munkatshi mua bena Isalele, bua benzele bena Isalele mudimu ku ntenta wa kusambakena c ne babuikidile bena Isalele mpekatu, bua tshipupu nansha tshimue katshilu munkatshi mua bena Isalele d bualu bena Isalele badi balua pabuipi ne muaba wa tshijila.” 20 Mose ne Alona ne tshisumbu tshijima tshia bena Isalele bakenzela bena Lewi nunku. Bena Isalele bakenzela bena Lewi malu bilondeshile malu onso avua Yehowa muˆ tumine Mose dıyi bua kubenzela. 21 Nunku bena Lewi bakadikezula, kusukulabu bilamba biabu; e pashishe Alona kubafilaye1 bu mulambu wa kukupakaja kumpala kua Yehowa. f Pashishe Alona wakababuikidila mpekatu bua kubalengeja. g 22 Pashishe bena Lewi bakaya bua kuenza mudimu wabu ku ntenta wa kusambakena kumpala kua Alona ne bana bende ba balume. Bakenzela bena Lewi malu anu muˆ vua Yehowa mutumine Mose dıyi bua kubenzela. 23 Nunku Yehowa wakakula ne Mose, wamba ne: 24 “Bualu ebu budi butangila bena Lewi: Muena Lewi udi ne bidimu kumbukila ku 25 kubanda neabuele mu tshisumbu tshia bantu badi benza mudimu wa ntenta wa kusambakena. 25 Kadi padiye upitshisha bidimu 50, neu8:21 1 Ku mua.: “kubakupakajaye,” mmumue ne: kubatumaye panyima ne kumpala.

265 mbuke mu tshisumbu tshia badi benza mudimu abu ne kakuenza kabidi mudimu to. 26 Yeye udi mua kuenzela bana babu badi benza midimu ya ku ntenta wa kusambakena mudimu, kadi yeye kena ne bua kuenzaku mudimu to. Etshi ke tshiudi ne bua kuenza bua bena Lewi ne midimu yabu.” a Yehowa wakakula ne Mose mu tshipela tshia Sinai mu ngondo wa kumpala b wa tshidimu tshibidi panyima pa bobu bamane kupatuka mu buloba bua Ejipitu, wamba ne: 2 “Bena Isalele badi ne bua kulongolola mulambu wa Pasaka c padi tshikondo tshiawu tshikumbana. d 3 Nudi ne bua kuwulongolola padi tshikondo tshiawu tshikumbana, mu dituku dia 14 dia ˆ ngondo eu pakadi dıba dibuele, kumpala kua butuku kuila.1 Nudi ne bua kuwulongolola bilondeshile mikenji yawu ne mushindu utubu bawenza.” e 4 Ke Mose kuambila bena Isalele bua kulongololabu mulambu wa Pasaka. 5 Nunku bakalongolola mulambu wa Pasaka mu ngondo wa kumpala mu dituku dia 14 dia ngondo au pakavua ˆ dıba dibuele, kumpala kua butuku kuila,1 mu tshipela tshia Sinai. Bena Isalele bakenza malu bilondeshile bionso bivua Yehoˆ wa mutumine Mose dıyi bua kuenza. 6 Kadi kuvua bantu bavua balue bakoya bualu bavua balenge tshitalu,1f nunku kabavua ne mushindu wa kulongolola mulambu wa Pasaka dituku adi to. Nunku bantu abu bakaya kumpala kua Mose ne Alona dituku adi, g 7 kumuambilabu ne: “Tudi bakoya bualu tudi balenge tshitalu.1 Bua tshinyi bidi

9

NOMBA 8:26–9:14 NSHAP. 8 a Nom 1:53 Nom 3:32 Nom 18:4

 NSHAP. 9 b Eks 40:2 Nom 1:1

c Eks 12:27 d Eks 12:3, 6 Lew 23:5 Dut 16:1 1Ko 5:7

e Eks 12:8 f Nom 5:2 Nom 19:14, 16

g Eks 18:15 Nom 15:33 Nom 27:1, 2

 Mulongo 2 a Lew 7:21 Dut 16:2

b Eks 25:22 Lew 16:2 Mis 99:6

c Nom 5:2 d 2Ku 30:2, 15 e Eks 12:8 f Eks 12:10 g Eks 12:46 Mis 34:20 Yne 19:36

h Eks 12:15

i Eks 12:19, 48 j Eks 12:8

9:3, 5, 11 1 Ku mua.: “pankatshi pa madilolo abidi.” 9:6, 7 1 Anyi “bualu bua k anyima wa muntu.”

Lew 24:22 Dut 31:12

mua kutupangisha bua kupesha Yehowa mulambu munkatshi mua bena Isalele padi tshikondo tshiawu tshikumbane?” a 8 Ke Mose kubambila ne: “Indilayi muaba eu, nganji kumvua ˆ dıyi diatuma Yehowa bua bualu buenu.” b 9 Pashishe Yehowa wakambila Mose ne: 10 “Ambila bena Isalele ne: ‘Nansha bikala muntu wa munkatshi muenu anyi wa mu bipungu bienu bialonda mulue mukoya bualu mmulenge tshitalu1c anyi muye ku luendu lule, udi anu ne bua kulongoluela Yehowa mulambu wa Pasaka. 11 Badi ne bua kuwulongolola mu ngondo muibidi, d mu dituku ˆ dia 14 pakadi dıba dibuele, kumpala kua butuku kuila.1 Badi ne bua kuwudia ne mampa kaayi mela luevene ne bisekiseki bia bululu. e 12 Kabena ne bua kuwulama nansha mukese too ne mu dinda f ne kabena ne bua kutshibula mufuba wawu to. g Nebawulongolole bilondeshile mikenji mifunda yonso idi itangila Pasaka. 13 Kadi bikala muntu uvua mukezuke anyi kavua muye ku luendu tshidibi mulengulule bua kulongolola mulambu wa Pasaka, badi ne bua kumbusha1 muntu2 au mu tshisamba tshiabu, h bualu kavua mufile mulambu wa Yehowa pavua tshikondo tshiawu tshikumbane to. Muntu au neapete difutu dia mpekatu wende. 14 “‘Bikala muntu musombe buenyi munkatshi muenu, udi pende ne bua kulongoluela Yehowa mulambu wa Pasaka. i Neenze nunku bilondeshile mukenji mufunda wa Pasaka ne mushindu utubu bamuenza. j Nekuikale mukenji mufunda wa muomumue buenu nuenu bonso, bua muntu udi musombe buenyi ne bua muena ditunga.’” k 9:10 1 Anyi “bualu bua anyima.” 9:13 1 Anyi “kushipa.” 2 Anyi “anyima.”

NOMBA 9:15–10:10 15 Mpindieu dituku divuabu base ntenta wa tshitendelelu, a ditutu diakabuikila ntenta wa tshitendelelu, ntenta wa Bujadiki, kadi ku dilolo tshintu tshivua tshimueneka bu kapia tshiakimana pa mutu pa ntenta wa tshitendelelu too ne mu dinda. b 16 Monayi tshivua tshitungunuka ne kuenzeka: Mu munya ditutu divua dimubuikila, ne butuku tshintu tshivua tshimueneka bu kapia tshivua tshimubuikila. c ˆ 17 Dıba dionso divua ditutu dijuka pa ntenta, bena Isalele bavua basa luendu diakamue, d ne muaba uvua ditutu dimana, ke uvua bena Isalele batudila.e 18 Bena Isalele bavua basa lueˆ ndu pavua Yehowa wamba dıyi ne bavua batula pavua Yehowa ˆ ˆ wamba dıyi. f Dıba dionso divua ditutu dishala dimane pa mutu pa ntenta wa tshitendelelu, bavua bashala muaba uvuabu batudile. 19 Pavua ditutu dishala pa mutu pa ntenta wa tshitendelelu matuku a bungi, bena Isalele bavua batumikila Yehowa, kabavua basa luendu to. g 20 Imue misangu ditutu divua dishala dimane pa mutu pa ntenta wa tshitendelelu matuku maˆ kese. Pavua Yehowa wamba dıyi, bena Isalele bavua bashala muaba uvuabu batudile, ne pavua Yeˆ howa wamba dıyi, bavua basa luendu. 21 Imue misangu ditutu divua dishala dimane anu kumbukila ku dilolo too ne mu dinda, ne mu dinda pavua ditutu dijuka, bavua basa luendu. Bavua basa luendu nansha mu munya nansha butuku pavua ditutu dijuka. h 22 Mutantshi wonso uvua ditutu dishala pa mutu pa ntenta wa tshitendelelu, nansha bua matuku abidi, bua ngondo umue anyi bua mutantshi mule, bena Isalele bavua bashala muaba uvuabu batudile, kabayi basa luendu. Kadi pavua ditutu dijuka,

266 NSHAP. 9 a Eks 40:2, 17 b Eks 40:34, 38

c Eks 13:22 Neh 9:19

d Nom 10:11, 34

e Eks 40:36, 37

f Eks 17:1 Nom 10:11-13

g Eks 40:37 h Eks 40:36 Mis 78:14

 Mulongo 2  NSHAP. 10 a Lew 23:24

b Nom 1:18 Dut 29:10, 11

c Eks 18:21 Nom 1:16 Nom 7:2 Dut 1:15 Dut 5:23

d Nom 2:3

e Nom 2:10

f Nom 10:3

g Nom 31:6 1Ku 15:24 1Ku 16:6 2Ku 29:26 Neh 12:35, 41

h 2Ku 13:12

i Nom 28:11

j Lew 3:1

bavua basa luendu. 23 Pavua ˆ Yehowa wamba dıyi bavua batuˆ la, ne pavua Yehowa wamba dıyi bavua basa luendu. Bavua bakumbaja tshivua Yehowa ubalomba ˆ bua kuenza ku dıyi divua Yehowa utuma ku butuangaji bua Mose. Nunku Yehowa wakambila Mose ne: 2 “Dienzela mpungi ibidi;a uyenze ne tshiamu tshia arjan tshifula, ne wikale ubikila nayi tshisumbu ne uleja ˆ dıba dia kuasa luendu. 3 Padibu bayela yonso ibidi, tshisumbu tshijima netshilue kuudi ku tshibuelelu tshia ntenta wa kusambakena. b 4 Bobu bele anu mpungi umuepele, anu bamfumu, bantu badi ku mutu kua binunu bia Isalele, ke balua kuudi. c ˆ 5 “Paudi wela mpungi ne dıyi dibanda dipueka, bantu badi mu bitudilu bidi ku estd nebase luendu. 6 Paudi wela mpungi ne ˆ dıyi dibanda dipueka musangu muibidi, bantu badi mu bitudilu bidi ku sud e nebase luendu. Neˆ bele mpungi mushindu eu dıba dionso didi tshimue tshia kudibi tshiasa luendu. 7 “Mpindieu paudi ubikila tshisumbu tshijima pamue, neˆ wele mpungi, f kadi kuedi ne dıyi didi dibanda dipueka to. 8 Bakuidi, bana ba Alona, nebikale bela mpungi, g ne diyela nedikale bu mukenji mufunda wa kashidi buenu nuenu mu bipungu bienu bionso. 9 “Binuikala ne bua kuya ku mvita mu buloba buenu bua kuluangana ne mukokeshi mubi udi unutatshisha, nenuele lubila lua mvita ne mpungi, h ne Yehowa Nzambi wenu neanuvuluke ne neanupandishe kudi bena lukuna benu. 10 “Nenuele kabidi mpungi pa milambu yenu ya kuosha i ne pa milambu yenu ya diumvuangana j mu bikondo bienu bia ma-

10

267 sanka, a mmumue ne: mu bibilu bienu b ne ku ntuadijilu kua ngondo yenu; mpungi eyi neyikale bu divuluija buenu nuenu kumpala kua Nzambi wenu. Meme ndi Yehowa Nzambi wenu.” c 11 Mpindieu mu tshidimu tshibidi, mu ngondo muibidi, mu dituku dia 20 dia ngondo au, d ditutu diakajuka pa ntenta wa tshitendelelu e wa Bujadiki. 12 Nunku bena Isalele bakatuadija kumbuka mu tshipela tshia Sinai bilondeshile mushindu uvuabu balongolole bua kuasabu luendu, f ne ditutu diakimana mu tshipela tshia Palana. g 13 Eu ke musangu wa kumpala uvuabu ˆ base luendu balonda dıyi divua Yehowa muambile Mose. h 14 Nunku tshisumbu tshia bisa bisatu bia mu tshitudilu tshia bana ba Yuda tshiakasa luendu kumpala bilondeshile bisumbu biabu,1 ne Nashona i muana wa Aminadaba ke uvua ku mutu kua tshisumbu atshi. 15 Ku mutu kua tshisumbu tshia bana ˆ ba Yisaka kuvua Netanele j muaˆ na wa Sua. 16 Ku mutu kua tshisumbu tshia bana ba Zebulona kuvua Eliaba k muana wa Helona. 17 Pavuabu batulakaje ntenta wa tshitendelelu, l bana ba baluˆ me ba Geshona m ne bana ba balume ba Melali n bavua bambula ntenta wa tshitendelelu bakasa luendu. 18 Pashishe tshisumbu tshia bisa bisatu tshia mu tshitudilu tshia Lubena tshiakasa luendu bilondeshile bisumbu biabu,1 ne ˆ Elisu o muana wa Shedeu uvua ku mutu kua tshisumbu atshi. 19 Ku mutu kua tshisumbu tshia tshisa tshia bana ba Simeona kuvua Shelumiele p muana wa Sulishadai. 20 Ku mutu kua tshisumbu tshia tshisa tshia bana ba

NOMBA 10:11-31 NSHAP. 10 a 1Ku 15:28 2Ku 5:12 2Ku 7:6 Ezl 3:10

b Lew 23:24 Nom 29:1

c Eks 6:7 Lew 11:45

d Nom 1:1 e Nom 9:17 Mis 78:14

f Eks 40:36 Nom 2:9, 16, 17, 24, 31

g Nom 12:16 Nom 13:26 Dut 1:1, 2

h Nom 2:34 Nom 9:23

i Nom 1:4, 7 Nom 2:3

j Nom 1:4, 8 Nom 2:5

k l m n o

Nom 2:7 Nom 1:51 Nom 3:25, 26 Nom 3:36, 37 Nom 1:4, 5 Nom 2:10

p Nom 1:5, 6 Nom 2:12

 Mulongo 2 a Nom 1:4, 14 Nom 2:14

b Nom 3:30, 31 Nom 4:15 Nom 7:9

c Nom 1:4, 10 Nom 2:18, 24

d Nom 1:4, 10 Nom 2:20

e Nom 1:4, 11 Nom 2:22

f Nom 1:4, 12 Nom 2:25, 31

g Nom 1:4, 13 Nom 2:27

h Nom 1:4, 15 Nom 2:29

i Nom 2:34 j Eks 2:16, 18 Eks 3:1 Eks 18:1, 5

k Gen 12:7 Gen 13:14, 15 Gen 15:18

l Bal 1:16 Bal 4:11 1Sm 15:6

10:14, 18, 22, 25, 28 1 Ku mua.: “bilonde- m Eks 3:8 shile misumba yabu.” Eks 6:7

Gada kuvua Eleyasafa a muana wa Deuele. 21 Pashishe bena Kohata, bavua bambula bintu bia muaba munsantu, b bakasa luendu. Ntenta wa tshitendelelu uvua ne bua kuikala mumana kuasa pavuabu bafika. 22 Pashishe tshisumbu tshia bisa bisatu bia mu tshitudilu tshia bana ba Efelayima tshiakasa luendu bilondeshile bisumbu biabu,1 ne Elishama c muana wa Amihuda ke uvua ku mutu kua tshisumbu atshi. 23 Ku mutu kua tshisumbu tshia tshisa tshia bana ba Manashe kuvua Gamaˆ liele d muana wa Pedasu. 24 Ku mutu kua tshisumbu tshia tshisa tshia bana ba Benyamina kuvua Abidana e muana wa Gideoni. 25 Pashishe tshisumbu tshia bisa bisatu tshia mu tshitudilu tshia bana ba Dana tshiakasa luendu bilondeshile bisumbu biabu,1 bikale bilama panyima pa ˆ bitudilu bionso, ne Ahieze f muana wa Amishadai ke uvua ku mutu kua tshisumbu atshi. 26 Ku mutu kua tshisumbu tshia ˆ tshisa tshia bana ba Ashe kuvua Pagiele g muana wa Okelana. 27 Ku mutu kua tshisumbu tshia tshisa tshia bana ba Nafatale kuvua Ahila h muana wa Enana. 28 Eu ke mushindu uvuabu balongolole bua kuasa luendu uvua bena Isalele ne bisumbu biabu1 balonda pavuabu basa luendu. i 29 Pashishe Mose wakambila Hobaba, muana wa Luele1j muena Midiyana tatuende muenu wa Mose ne: “Tukadi tuya muaba uvua Yehowa muambe ne: ‘Nennupeshawu.’ k Luaku tuye koku; l netukuenzele malu mimpe bualu Yehowa mmulaye Isalele malu mimpe.” m 30 Kadi yeye wakamuambila ne: “Tshiakuya to. Nempingane mu ditunga dietu kudi balela banyi.” 31 Ke yeye 10:29 1 Mmumue ne: Yetelo.

NOMBA 10:32–11:13 kuamba ne: “Ndi nkulomba ne: kutushiyi to, bualu wewe udi mumanye miaba itudi mua kutudila mu tshipela ne udi mua kuikala muludiki wetu.1 32 Wewe muye netu, a malu mimpe onso atuenzela Yehowa netukuenzelawu pebe bushuwa.” 33 Nunku bakatuadija luendu lua matuku asatu bumbukila ku mukuna wa Yehowa, b ne mushete c wa tshipungidi tshia Yehowa wakaya kumpala kuabu mu luendu lua matuku asatu elu bua kubakebela muaba wa kuikishila. d 34 Ditutu dia Yehowa e divua pa mutu pabu mu munya pavuabu bumbuka mu tshitudilu. ˆ 35 Dıba dionso divuabu baya ne mushete, Mose uvua wamba ne: “Yehowa wetu, juka, f bena lukuna bebe batangalajibue, ne bantu badi bakukine banyeme kumpala kuebe.” 36 Pavuabu batula mushete, Mose uvua wamba ne: “Yehowa wetu, pingana kudi binunu bia Isalele bidi bungi kabuyi kubala.”1g Mpindieu bantu bakatuadija kudiabakena bikole kumpala kua Yehowa. Pakumvua Yehowa bualu ebu, tshiji tshiende tshiakatema, ne kapia ka kudi Yehowa kakatuadija kubatemena ne kuosha bamue kumpenga kua tshitudilu. 2 Pakatuadija bantu kudidila Mose, yeye wakasengelela Yehowa, h kapia kujimaku. 3 Nunku bakinyika muaba au ne: Tabela,1 bualu kapia ka kudi Yehowa kakabatemena. i 4 Musumba wa bantu bakuabu1j uvua munkatshi muabu wakabanga kuleja dijinga dia bu-

11

268

Eks 17:4 Dut 1:12

dinangi, a ne bena Isalele pabu bakabanga kudila kabidi bamba ne: “Nnganyi watupesha munyinyi bua tuetu kudia? b 5 Kaa! Tudi tuvuluka mishipa ituvua tudia tshianana mu Ejipitu ne tuyijinga, kabidi ne konkombre, pasteke, matungulu a puaro, matungulu a tshianana ne matungulu a ayi! c 6 Kadi mpindieu tuetu1 tukadi tuletela. Katuena tumona tshintu tshikuabu anu mana aa.” d 7 Mpindieu mana e avua bu ntete ya koriandre, f ne avua amueneka bu budimbu bua bedeliume. 8 Bantu bavua bamuangalaka, baangula ne baapela ne mabue a mpelu anyi baatua mu tshinu. Pashishe bavua baalamba mu ngesu anyi baenza mampa a bijengu, g ne ˆ mukana avua bu mukata musheme muela mafuta. 9 Pavua lumuma lupueka mu tshitudilu butuku, mana pawu avua apueka. h 10 Mose wakumvua bantu baˆ ˆ dila, mu dıku ne mu dıku, muntu yonso ku tshibuelelu tshia ntenta wende. Yehowa wakumvua tshiji tshikole, i ne Mose pende wakanyingalala bikole. 11 Nunku Mose wakambila Yehowa ne: “Udi mukengeshe muena mudimu webe bua tshinyi? Bua tshinyi tshiena muanyishibue ku ˆ mesu kuebe bua muudi muteke bujitu bua bantu bonso aba pambidi panyi? j 12 Meme ke uvua muimite bantu bonso aba anyi? Meme ke uvua mubalele, bua wewe kungambila ne: ‘Bambula mu tshiadi tshiebe, anu mutu mulami1 wambula muana utshidi wamua,’ bua kuya nabu mu buloba buuvua muditshipe bua kupesha bankambua babu anyi? k 13 Nempete munyinyi wa kupesha bantu bonso aba penyi? Bualu badi batungunuka ne kudila

Gen 13:14, 15 Gen 26:3

11:6 1 Anyi “anyima yetu.” 11:12 1 Anyi “ndeji mulume.”

NSHAP. 10 a Bal 1:16 Bal 4:11

b Eks 3:1 Eks 19:3 Eks 24:16 Dut 5:2

c Eks 25:10, 17 d Dut 1:32, 33 Yos 3:3, 4

e Eks 13:21 Neh 9:12 Mis 78:14

f Mis 132:8 g Dut 1:10 

NSHAP. 11 h Eks 32:11 Dut 9:19 Mis 106:23 Yak 5:16

i Dut 9:22 j Eks 12:37, 38 Lew 24:10

 Mulongo 2 a 1Ko 10:6, 10 b Mis 78:18, 22 Mis 106:14

c Eks 16:3 d Eks 16:35 Nom 21:5

e Eks 16:14 Neh 9:20 Yne 6:31

f Eks 16:31 g Eks 16:16, 23 h Mis 78:24

ˆ 10:31 1 Anyi “mesu etu.” 10:36 1 Anyi i “misumba.” 11:3 1 Diumvuija: “Diosheka,” mmumue ne: kapia kanene; dilaku- j ka dia kapia. 11:4 1 Bidi bimueneka ne: mbantu bavua kabayi bena Isalele bavua k munkatshi muabu.

Nom 11:1

269 kumpala kuanyi, bamba ne: ‘Tupesha munyinyi bua tuetu kudia!’ 14 Tshiena mua kuambula bantu bonso aba nkayanyi to; mbampite makanda. a 15 Bikalabi ne: eu ke mushindu uwangenzela malu, ndi nkulomba bua unshipe anu mpindieu. b Bingikaˆ la muanyishibue ku mesu kuebe, enza bua tshimonyi dikenga dikuabu kabidi to.” 16 Yehowa wakandamuna Mose ne: “Nsangishila bantu balume 70 ba munkatshi mua bakulu ba mu Isalele, bantu baudi mumanye ne:1 mbakulu ne bamfumu ba bantu;c ulue nabu ku ntenta wa kusambakena, wimane nabu muaba au. 17 Nempueke, d ne nengakule nebe muaba au, e nengangate ndambu wa nyuma f udi pambidi pebe, nemmuteke pambidi pabu, ne bobu nebakuambuluishe bua kuambula bujitu bua bantu aba bua kubuambudi nkayebe to.g 18 Newambile bantu ne: ‘Nudijidile bua malaba, h bualu nenudie munyinyi bushuwa bua munuvua badile Yehowa mumvue, i bambe ne: “Nnganyi watupesha munyinyi bua tuetu kudia? Mu Ejipitu tuvua bimpe be!” j Bushuwa, Yehowa neanupeshe munyinyi, ne nenudie.k 19 Kanuakuwudia anu dituku dimue, anyi matuku abidi, anyi matuku atanu, anyi matuku dikumi, anyi matuku 20 to, 20 kadi nenuwudie ngondo mujima, too ne padiwu unupatukila mu mawulu ne unutonda, l bualu nuvua babenge Yehowa udi munkatshi muenu, ne nuvua nudila kumpala kuende, nuamba ne: “Bua tshinyi tuvua bumbuke mu Ejipitu?”’” m 21 Ke Mose kuamba ne: “Tshisamba tshindi tshidi ne bantu balume binunu 600n badi benda lua makasa, kadi wewe nkayebe udi muambe ne: ‘Nembapeshe

NOMBA 11:14-29

Eks 24:13 Eks 33:11 Nom 27:18-20 Dut 31:3

munyinyi mukumbane bua kudiabu ngondo mujima’! 22 Nansha bashipe mikoko yonso ne ngombe yonso, nebibakumbane anyi? Peshi bobu bakuate mishipa yonso ya mu mbuu, neyibakumbane anyi?” 23 Nunku Yehowa wakambila Mose ne: “Tshianza tshia Yehowa ˆ ntshıpi bikole anyi? a Mpindieu neumone bikala tshindi muambe ni tshiakumbana anyi katshiakukumbana.” 24 Ke Mose kupatuka, kuaˆ mbilaye bantu meyi a Yehowa. Yeye kusangisha bantu balume 70 ba munkatshi mua bakulu ba mu tshisamba, yeye kubimanyika banyunguluke ntenta.b 25 Pashishe Yehowa wakapueka mu ditutu, c kuakulaye nende, d kuangataye ndambu wa nyuma e uvuaye nende, kumupeshaye yonso wa ku bakulu 70. Diakamue pakabatulukila nyuma, bakatuadija kuenza malu bu baprofete,1f kadi kabakenza kabidi nanku to. 26 Kuvua bantu babidi ba mu bantu abu batshivua mu tshituˆ dilu. Mena abu avua Eladada ne Medada. Nyuma wakabanga kubatulukila bu muvuabu munkatshi mua bantu bavuabu bafuˆ nde mena, kadi kabavua baye ku ntenta to. Nunku bakatuadija kuenza malu mu tshitudilu bu baprofete. 27 Ke nsongalume mukuabu kuyaye lubilu, kuambilaye Mose ne: “Eladada ne Medada badi benza malu mu tshitudilu bu baprofete!” 28 Ke Yoshua g muana wa Nuna, muambuluishi wa Mose katshia ku bunsonga buende, kuambaye ne: “Mukalenge wanyi Mose, bakandika!” h 29 Kadi Mose wakamuambila ne: “Udi umvua muka` wu bua bualu buanyi anyi? Too, meme ndi njinga bua bantu ba Yehowa bonso bikale baprofete, ne bua Yehowa abapeshe nyuma

ˆ Mak 9:38

ˆ 11:25 1 Anyi “kuamba meyi a buprofete.”

NSHAP. 11 a Eks 18:17, 18 Dut 1:9

b 1Bk 19:2, 4 Yob 6:8, 9

c Dut 16:18 d Eks 19:11 Eks 25:22 Eks 34:5 Nom 12:5

e Nom 11:25 Nom 12:8

f 1Sm 10:6 2Bk 2:15 Neh 9:20 Bz 2:17

g Eks 18:21, 22 h Eks 19:10 i Eks 16:7 j Nom 11:4, 5 k Eks 16:8 l Mis 78:29 m Nom 21:5 n Eks 12:37 Eks 38:26 Nom 1:45, 46

 Mulongo 2 a Gen 18:14 Yes 59:1 ˆ Mak 10:27 Luk 1:37

b Nom 11:16 c Eks 33:9 Nom 12:5 Dut 31:15

d Mis 99:7 e Nom 11:17 2Bk 2:9, 15

f 1Sm 10:6 1Sm 19:20

g Eks 17:9

11:16 1 Anyi “baudi mumanye mudibu; badi bamanyike kuudi bu.” h

NOMBA 11:30–12:11 wende!” 30 Pashishe Mose wakapingana mu tshitudilu pamue ne bakulu ba mu Isalele. 31 Pashishe lupepele luakafuma kudi Yehowa, kutuadijalu kusaka nyunyi ya tulumbu lumbuka nayi ku mbuu, luyikulula kumpenga kua tshitudilu, a mutantshi bu wa luendu lua dituku dijima ku luseke lumue ne mutantshi wa luendu lua dituku dimue ku luseke lukuabu, kumpenga kuonso kua tshitudilu, ne ivua mikunguija panshi mushiki bule bua nkubita1 ibidi. 32 Nunku dituku adi dijima ne butuku bujima ne dituku diakalonda dijima bantu bakatshisha bakuata nyunyi ya tulumbu. Kakuvua muntu uvua mukuate nyunyi mishadile ku bipiminu bia homer1 dikumi, ne bavua bayadija kumpenga kuonso kua tshitudilu. 33 Kadi patshivuabu ne munyiˆ nyi ku menu, kabayi banji kuwutshiankunya, tshiji tshia Yehowa tshiakatemena bantu, ne Yehowa wakatuadija kushipa bantu dishipa dia dikema menemene. b 34 Nunku bakinyika muaba au ne: Kibelota-hatawa,1c bualu bakajiikapu bantu bavua baleje dijinga dia budinangi.d 35 Bantu bakumbuka ku Kibelota-hatawa batangile ku Haselota, ne bakashala ku Haselota.e ˆ Mpindieu Mıyama ne Alona bakatuadija kuakula bibi bua Mose bualu bua mukaji muena Kushi uvuaye musele, bualu uvua muangate mukaji muena Kushi.f 2 Bavua bamba ne: “Yehowa mmuakuile anu mukana mua Mose nkayende anyi? Ki mmuakule kabidi ku butuangaji buetu anyi?” g Yehowa pende

270 NSHAP. 11 a Eks 16:13 Mis 78:26, 27

b Mis 78:30, 31 1Ko 10:10

c Nom 33:16 Dut 9:22

d 1Ko 10:6

e Nom 33:17 

NSHAP. 12 f Eks 2:16, 21

g Eks 4:14-16 Eks 4:30 Eks 15:20 Eks 28:30 Mik 6:4

 Mulongo 2 a Nom 11:1

b Mat 11:29

c Eks 34:5 Nom 11:25

d Gen 15:1 Gen 46:2 Eks 24:9-11

12

e Gen 31:10, 11

f Eb 3:2, 5

g Eks 33:11

11:31 1 Nkubita uvua ne santimetre 44,5. Tang. Tshis. B14. 11:32 1 Homer uvua h ubuela litre 220. Tang. Tshis. B14. 11:34 1 Diumvuija: “Miaba ya dijiikilangana ya i dijinga dikole.”

uvua uteleja.a 3 Kadi muntu eu Mose uvua muena bupuekele kupita bantu bonso1b bavua pa buloba. 4 Yehowa wakambila Mose ne ˆ Alona ne Mıyama diakamue ne: “Patukayi, nuenu bonso basatu, nuye ku ntenta wa kusambakena.” Nunku bakapatuka bonso basatu. 5 Pashishe Yehowa wakapueka mu dikunji dia ditutu,c kuimanaye ku tshibuelelu tshia ntenta, yeye kubikila Aloˆ na ne Mıyama. Bonso babidi kusemenabu. 6 Ke yeye kuamba ne: “Ndi nnulomba bua nuteleje ˆ meyi anyi. Bu muprofete wa Yehowa muikale munkatshi muenu, mvua mua kudimanyisha kudiye mu tshikena kumona d ne mvua mua kuakula nende mu tshilota.e 7 Kadi kabiena nanku bua muena mudimu wanyi Mose to! Yeye udi ne nzubu wanyi mujima mu bianza biende.1f 8 Ndi ngakula nende mpala ne mpala,1g ngakula nende patoke, kabiyi mu nsumuinu; ne yeye udi umona tshimuenekelu tshia Yehowa. Nunku bua tshinyi kanuvua batshine bua kuakula bibi bua muena mudimu wanyi, kuakula bibi bua Mose?” 9 Nunku tshiji tshia Yehowa tshiakabatemena, yeye kumbuka kudibu. 10 Ditutu diakumbuka pa mutu pa ntenta, ne monaˆ yi! Mıyama wakakuatshika disa` ` ma dia nsudi mitoke too anu bu neje. h Pashishe Alona wakakuˆ dimuka kudi Mıyama, kumonaye ne: uvua mukuatshike disama dia nsudi. i 11 Alona wakambila Mose diakamue ne: “Ndi nkulomba, mukalenge wanyi, bua luse kutulaminyi mpekatu eu to!

Dut 34:10

Dut 24:9

2Ku 26:19

12:3 1 Anyi “uvua ne budipuekeshi bua menemene (mupole malu), kupita muntu kayi yonso.” 12:7 1 Ku mua.: “Mu nzubu wanyi mujima, udi udileja muena lulamatu.” 12:8 1 Ku mua.: “mukana ne mukana.”

271 Bua tshitudi benze, tudi benze malu anu bu bapote. 12 Bua luse, kumulekedi bua ashale bu muntu mufue udi mubidi mubole ndambu padibu bamulele!” 13 Mose wakatuadija kudila kudi Yehowa, wamba ne: “Nzambi wanyi, muondopa koku bua luse!” a 14 Yehowa wakandamuna Mose ne: “Bu tatuende yeye mumutuile mate mu mpala, kavua mua kuikala mufuishibue bundu matuku muanda mutekete anyi? Bamuteke muaba wa nkayende pambelu pa tshitudilu bua matuku muanda mutekete,b pashishe badi mua kumupingajamu.” ˆ 15 Nunku bakateka Mıyama muaba wa nkayende pambelu pa tshitudilu bua matuku muanda mutekete, c ne bantu kabakasa luendu ˆ too ne pakapingajabu Mıyama mu tshitudilu. 16 Pashishe bantu bakumbuka ku Haselota, d kutuadijabu kutudila mu tshipela tshia Palana.e Pashishe Yehowa wakakula ne Mose, wamba ne: 2 “Tuma bantu bua batentekeˆ le1 buloba bua Kanana bundi mpesha bena Isalele. Udi ne bua kutuma muntu umue wa mu tshisa tshionso tshia bankambua babu, yonso wa kudibu muikale mfumu f munkatshi muabu.” g 3 Nunku Mose wakabatuma kumbukila mu tshipela tshia Paˆ lana h bilondeshile dıyi dia Yehowa. Bantu bonso abu bavua bamfumu ba bena Isalele. 4 Aa ˆ mmena abu: mu tshisa tshia Luˆ bena, Shamua muana wa Zaku; 5 mu tshisa tshia Simeona, Shafata muana wa Holi; 6 mu tshisa tshia Yuda, Kaleba i muana wa Yefune; 7 mu tshisa tshia ˆ Yisaka, Igala muana wa Jozefe; 8 mu tshisa tshia Efelayima, Hoshea j muana wa Nuna;

13

13:2 1 Anyi “babadile.”

NOMBA 12:12–13:22 NSHAP. 12 a Eks 32:11 Yak 5:16

b Lew 13:45, 46 Nom 5:2

c Dut 24:9 d Nom 11:35 Nom 33:18

e Nom 10:12 

NSHAP. 13 f Eks 18:25 Dut 1:15

g Dut 1:22, 23 h Nom 12:16 Dut 1:19

i Nom 13:30 Nom 14:30, 38 Nom 34:18, 19 1Ku 4:15

j Nom 11:28 Nom 13:16 Nom 14:30 Nom 34:17

 Mulongo 2 a Gen 48:5 b Gen 48:17, 19 c Eks 17:9 d Dut 1:7 e Eks 3:8 Dut 8:7

f Neh 9:25 Yhz 20:6

g Dut 31:6 Yos 1:6, 9

h Nom 13:23 i Nom 34:2, 3 Yos 15:1

j 2Sm 10:6, 8 k Nom 34:8 l Gen 13:18 Yos 15:13 Yos 21:11, 12

m Bal 1:10 n Dut 9:1, 2 Yos 11:21

9 mu tshisa tshia Benyamina, Palati muana wa Lafu; 10 mu tshisa tshia Zebulona, Gadadiele muana wa Sodi; 11 mu tshisa tshia Jozefe, a bua tshisa tshia Manashe, b Gadi muana wa Susi; 12 mu tshisa tshia Dana, Amiele muana wa Gemali; 13 mu tshiˆ ˆ sa tshia Ashe, Setu muana wa Mikaele; 14 mu tshisa tshia Nafatale, Nabi muana wa Wofesi; 15 mu tshisa tshia Gada, Gewele ˆ muana wa Maki. 16 Aa mmena a bantu bavua Mose mutume bua kutentekela buloba. Pashishe Mose wakapesha Hoshea muana ˆ wa Nuna dına dia Yoshua.1c 17 Pavua Mose mubatume bua kutentekela buloba bua Kaˆ nana, wakabambila ne: “Nubande kuntu aku, ku Negebe, pashishe nubande ku buloba bua mikuna.d 18 Nudi ne bua kutangila mudi buloba e ne bikala bantu badi basombamu bikale ne bukole anyi kabayi ne bukole, bikalabu bakese anyi ba bungi, 19 ne bikala buloba buimpe anyi bubi ne bikala bimenga bidibu basombele bikale bitudilu anyi bikale ne ngumbu. 20 Nutangile kabidi bikala buloba budi ne bufuke1 anyi buatuke,2f ne bikalamu mudi mitshi anyi kayenamu. Nudi ne bua kuikala ne dikima g ne kuangata ndambu wa bimuma ˆ bia mu buloba abu.” Dıba adi tuvua tshikondo tshitu tumuma tua mvinyo tua kumpala tuboba.h 21 Nunku bakabanda, kutentekelabu buloba, kumbukila ku tshipela tshia Sine,i kupitshila mu Lehoba j too ne ku Lebohamate.1k 22 Pakabandabu ku Negebe, bakafika ku Hebelone l kuvua Ahimana, Sheshai ne Talemaim bena Anaka n basombele. ˆ 13:16 1 Anyi “Yehoshua,” dına didi diumvuija ne: “Yehowa udi lupandu.” 13:20 1 Ku mua.: “mafuta.” 2 Ku mua.: “kabuena ne mafuta.” 13:21 1 Anyi “tshibuelelu tshia Hamate.”

NOMBA 13:23–14:7 Mpindieu bavua bibake Hebelone bidimu muanda mutekete kumpala kua Soana wa mu Ejipitu. 23 Pakafikabu mu Tshibandabanda1 tshia Eshekola,a bakakosa ditamba dikale ne tshisumbu tshia tumuma tua mvinyo, divua bantu babidi ba kudibu ne bua kuambuila ku mutshi; kuambulabu kabidi ndambu wa bimuma bia grenade ne bia mfigi.b 24 Bakabikila muaba au ne: Tshibandabanda1 tshia Eshekola2c bua tshisumbu tshia tumuma tua mvinyo tshivua bena Isalele bakose muaba au. 25 Ku ndekelu kua matuku 40,d bakalukila bafuma ku ditentekela buloba. 26 Nunku bakapingana kudi Mose ne Alona ne tshisumbu tshijima tshia bena Isalele mu tshipela tshia Palana, ku Kadeshe.e Bakalondela tshisumbu tshijima malu avuabu bamone, kubalejabu bimuma bia mu buloba abu. 27 Bakalondela Mose ne: “Tuvua babuele mu buloba buuvua mututume; bushuwa mbuloba budi ne mabele ne buitshi bia bungi; f tangila bimuma bia muomu.g 28 Kadi bantu badi basombe mu buloba abu badi ne bukole bua bungi, ne bimenga biabu bikolesha mbinene be! Tuvua bamonamu kabidi bena Anaka.h 29 Bena Amaleka i mbasombele mu buloba bua Negebe, j bena Hiti, bena Yebuse, k ne bena Amolel mbasombele mu buloba bua mikuna, ne bena Kaˆ nana m bobu mbasombele kumpenga kua mbuu n ne ku muelelu kua musulu wa Yadene.” 30 Nunku Kaleba wakateta kutukija bantu pavuabu bimane kumpala kua Mose, kuambaye ne: “Tubandayi mpindieu, tuetu netukuate buloba abu, bualu tudi mua kubunyenga bushuwa.” o 31 Kadi bantu bavua

272 NSHAP. 13 a Nom 32:9 b Dut 1:25 Dut 8:7-9

c Dut 1:24 d Nom 14:33, 34 e Dut 1:19 f Eks 3:8 Lew 20:24

g Dut 1:25 h Nom 13:22, 33 Dut 1:27, 28

i Gen 36:12 Eks 17:8 1Sm 15:3

j Nom 13:17 k Bal 1:21 2Sm 5:6, 7

l Gen 10:15, 16 m Eks 23:23 Dut 7:1 Dut 20:17

n Gen 10:19 o Yos 14:7, 8 

Mulongo 2 a Nom 32:9 b Nom 14:36 c Amo 2:9 d Dut 1:28 Dut 9:1, 2

 NSHAP. 14 e Dut 1:32, 33 f Dut 1:27 Mis 106:25

g Mis 78:40 h Nom 14:31 Dut 1:39

i Nom 11:5 j Neh 9:17 k Nom 13:8, 16

13:23, 24 1 Anyi “Kasulu ka tshilonda nkoka.” 13:24 2 Diumvuija: “Tshisumbu l tshia tumuma tua mvinyo.”

Nom 13:6, 16 Nom 14:30

babande nende bakamba ne: “Katuena mua kubanda bua kuluangana ne bantu abu to, bualu mbatupite bukole.” a 32 Bakatungunuka ne kuambila bena Isalele lumu lubi b bua buloba buvuabu baye kutentekela bamba ne: “Buloba butuvua baye kutentekela mbuloba budi budia bantu badi basombamu, ne bantu bonso batuvua bamonamu mbantu banene bale ba mfiondo. c 33 Tuvua bamonamu Banefilima, bana ba Anaka, d badi bafumine kudi1 Banefilima, patuvua tudifuanyikija nabu, tuvua tudimona anu bu mpasu ne tumueˆ neka kabidi bu mpasu ku mesu kuabu.” Nunku tshisumbu tshijima ˆ tshiakabandisha dıyi, bantu bonso bakatungunuka ne kuela mbila, badila butuku abu bujima.e 2 Bena Isalele bonso bakatuadija kunungana bua Mose ne Alona, f ne tshisumbu tshijima tshiakakula bibi bua bualu buabu, tshiamba ne: “Tuvua mua kuikala nansha bafuile mu buloba bua Ejipitu, anyi bafuile nansha mu tshipela emu! 3 Bua tshinyi Yehowa mmulue netu mu buloba ebu bua tuetu kufua ku muele wa mvita? g Nebakuate bakaji betu ne bana betu. h Ki mbimpe bua tuetu kupingana mu Ejipitu anyi?”i 4 Bavua mene bambilangana ne: “Tusungulayi mulombodi, tupingane mu Ejipitu!” j 5 Bua bualu ebu Mose ne Alona bakatua mpala yabu panshi kumpala kua tshisumbu tshijima tshia bena Isalele tshivua tshidisangishe. 6 Yoshua k muana wa Nuna ne Kaleba l muana wa Yefune, bavua munkatshi mua bantu bavua baye kutentekela buloba abu, bakadipanda bilamba, 7 bobu kuambila tshisumbu tshijima tshia bena Isalele

14

13:33 1 Anyi “ndelanganyi ya.”

273 ne: “Buloba butuvua baye kutentekela abu mbuimpe, buimpe butambe. a 8 Yehowa yeye mutuanyishe, kakuyi mpata neatubueje mu buloba abu ne neatupeshabu, mbuloba budi ne mabele ne buitshi bia bungi. b 9 Kadi kanuena ne bua kutombokela Yehowa to, ne kanuena ne bua kutshina bantu ba mu buloba abu c bualu netubabutule.1 Bukubi buabu bukadi bumbushibue, ne Yehowa udi netu. d Kanubatshinyi to.” 10 Kadi tshisumbu tshijima tshiakamba bua kubasa mabue. e Butumbi bua Yehowa buakamueneka kudi bena Isalele bonso pa ntenta wa kusambakena. f 11 Pashishe Yehowa wakambila Mose ne: “Bantu aba nebatungunuke ne kumpetula too ne ˆ dıba kayi? g Nebabenge kungitaˆ buja too ne dıba kayi nansha mundi muenze bimanyinu bionso ebi munkatshi muabu? h 12 Lekela mbatumine tshipupu ne mbabutule, nkuvuije wewe tshisamba tshinene ne tshia bukole kubapita bobu.” i 13 Kadi Mose kuambilaye Yeˆ howa ne: “Dıba adi lumu elu nelufike mu bena Ejipitu j muuvua mumbushe tshisamba etshi ku bukole buebe, 14 ne nebambile bena mu buloba ebu lumu elu. Bantu aba kabidi bakadi bumvue ne: wewe Yehowa, udi munkatshi mua tshisamba etshi, k ubamuenekela mpala ne mpala. l Wewe udi Yehowa, ne ditutu diebe ndimane pa mutu pabu, udi wenda kumpala kuabu mu munya mu dikunji dia ditutu ne butuku mu dikunji dia kapia. m 15 Wewe mushipe tshisamba etshi musangu umue,1 bisamba bidi biumvue lumu luebe bidi mua kuamba ne: 16 ‘Yeho-

NOMBA 14:8-24 NSHAP. 14 a Nom 13:26, 27 Dut 1:25 Dut 8:7, 8

b Eks 3:8 c Dut 7:17, 18 Dut 20:3

d Eks 33:16 Dut 20:1

e Eks 17:4 f Eks 16:10 g Eks 16:28 Nom 14:22, 23

h Dut 9:23 Eb 3:19

i Eks 32:10 j Eks 32:12 Yhz 20:9

k Eks 15:13, 14 Yos 2:10 Yos 5:1

l Dut 4:12 Dut 5:4

m Eks 13:21 Mis 78:14

 Mulongo 2 a Dut 9:28 b Mis 103:8 Mik 7:18

c Eks 34:6, 7 d Eks 34:9 Mis 78:38

e Yak 5:16 f Mis 72:19 Hab 2:14

g Neh 9:17 h Eks 17:2 Mis 95:9 Mis 106:14 Eb 3:16

i Mis 81:11 j Nom 26:63, 64

14:9 1 Ku mua.: “bualu badi bu diampa k kutudi.” 14:15 1 Ku mua.: “bu muntu umue.” l

Nom 32:11 Dut 1:35 Mis 95:11 Mis 106:26 Eb 3:18 Eb 4:3 Nom 13:30 Nom 26:65 Yos 14:9, 14

wa kavua mukumbane bua kufikisha tshisamba etshi mu buloba buvuaye muditshipe bua kubapesha, ke bualu kayi mmubashipele mu tshipela.’ a 17 Kadi Yehowa, leja koku bukole buebe bunene anu muuvua mulaye pauvua muambe ne: 18 ‘Yehowa, kena ukuata tshiji lubilu, mmuwule tente ne dinanga dia lulamatu,1b udi ubuikila tshilema ne dishipa dia mikenji, kadi mu mushindu nansha umue kena mua kupanga kunyoka muntu udi mupile, udi ufila dinyoka bua tshilema tshia batatu kudi bana, kudi bantu ba mu tshipungu tshisatu ne kudi bantu ba mu tshipungu tshinayi.’ c 19 Buikila koku tshilema tshia tshisamba etshi bilondeshile dinanga diebe dia lulamatu dia bungi, anu muuvua mubuikidile tshisamba etshi kumbukila mu Ejipitu too ne mpindieu.” d 20 Ke Yehowa kuamba ne: “Ndi mbabuikidila bilondeshiˆ le dıyi diebe.e 21 Kadi ku luseke lukuabu, bulelela, bu mundi meme ne muoyo, buloba bujima nebuwule ne butumbi bua Yehowa. f 22 Kadi muntu nansha umue wa ku bavua bamone butumbi buanyi ne bimanyinu bianyi g bimvua muenze mu Ejipitu ne mu tshipela kadi udi mutungunuke ne kunteta h misangu dikumi eyi, ne kayi muteleˆ je dıyi dianyi, i 23 kakumona buloba bumvua muditshipe bua kupesha batatuabu nansha kakese. Muntu nansha umue wa ku bavua bampetule kakubumona to, nansha kakese. j 24 Kadi bu muvua muena mudimu wanyi Kaleba k muikale ne meji mashilangane ne a bakuabu ne mutungunuke ne kundonda ne muoyo mujima, kakuyi mpata nemmubueje mu buloba buvuaye muye, ne bana bende nebabupiane. l 14:18 1 Anyi “luse lujalame.”

NOMBA 14:25-44 25 Bu mudi bena Amaleka ne ˆ bena Kanana a basombe mu tshibandabanda1 etshi, malaba nudi ne bua kukudimuka, kuya batangile mu tshipela mu njila wa ku Mbuu Mukunze.” b 26 Pashishe Yehowa wakambila Mose ne Alona ne: 27 “Tshisumbu tshibi etshi netshitungunuke ne kunungana ˆ bua bualu buanyi too ne dıba kayi? c Ndi mumvue malu adi bena Isalele banungana bua bualu buanyi. d 28 Ubambile ne: ‘Yehowa udi wamba ne: “Bulelela, bu mundi meme ne muoyo, nennuenzele anu malu andi mumvue nuamba! e 29 Bitalu bienu nebishadile mu tshipela emu, f bushuwa, bungi buenu buonso kubangila ku bantu ba bidimu 20 ˆ kubanda bavuabu bafunde mena, bantu bonso ba kunudi bavua banungane bua bualu buanyi.g 30 Muntu nansha umue wa kunudi kakubuela mu buloba bumvua muditshipe1 bua kunuteka, h pa kumbusha Kaleba muana wa Yefune ne Yoshua muana wa Nuna. i 31 “‘“Nembuejamu bana benu banuvua bambe ne: nebabakuate, j ne bobu nebamanye buloba bunudi nuenu babenge. k 32 Kadi bitalu bienu nuenu nebishadile mu tshipela emu. 33 Nunku bana benu nebalue balami ba mikoko mu tshipela bidimu 40, l ne nebapete difutu dia bienzedi bienu bia dipanga lulamatu,1 too ne padi tshitalu tshia muntu wa ndekelu wa kunudi tshishadila mu tshipela emu. m 34 Bilondeshile bungi bua matuku anuvua batentekele buloba, matuku 40, n dituku dimue bua tshidimu tshimue, dituku dimue bua tshidimu tshimue,

274

2Ku 15:2

nenupete difutu dia bilema bienu bidimu 40, a bua numanye tshidi kuntombokela1 kumvuija. 35 “‘“Meme Yehowa ke udi muakule. Aa ke malu angenzela tshisumbu tshibi tshionso etshi, bonso bavua badisangishe bua kuntombokela: Nebajikile mu tshipela emu ne nebafuile muaba eu.b 36 Bantu bavua Mose mutume bua kutentekela buloba, bavua bafikishe tshisumbu tshijima ku dinungana bua bualu buende pavuabu balue ne lumu lubi bua buloba abu, c 37 bulelela, bantu bavua balue ne lumu lubi bua buloba abu nebakumibue ne nebafue kumpala kua Yehowa.d 38 Kadi Yoshua muana wa Nuna ne Kaleba muana wa Yefune, bavua munkatshi mua bantu bavua baye kutentekela buloba abu, bobu nebashale ne muoyo kakuyi mpata.”’” e 39 Pavua Mose muambile ˆ bena Isalele bonso meyi aa, bantu bakabanga kudila bikole menemene. 40 Kabidi, bakajuka mu dinda menemene, kukebabu bua kubanda ku lusongo lua mukuna, bamba ne: “Ntuetu aba badilongolole bua kubanda muaba uvua Yehowa muambe, bualu tudi benze mpekatu.”f 41 Kadi Mose wakamba ne: “Bua tshinyi ˆ nudi nubenga dıyi dia Yehowa? Bualu ebu kabuakukumbana to. 42 Kanubandi to, bualu Yehowa kena munkatshi muenu; ne bena lukuna benu nebanutshimune. g 43 Bualu bena Amaleka ne bena ˆ Kanana mbanuindile kuntu aku, h ne nenufue ku muele wa mvita. Bualu nudi babenge kulonda Yehowa, ne Yehowa kakuikala nenu to.” i 44 Nansha nanku bakaya lua ku lusongo lua mukuna mu dikamakama, j kadi mushete wa tshipungidi tshia Yehowa ne Mose

Dut 1:43

14:34 1 Anyi “kummona bu muluishi.”

NSHAP. 14 a Nom 13:29 b Dut 1:40 c Eks 16:28 Nom 14:11

d 1Ko 10:6, 10 e Nom 14:2 Nom 26:64 Nom 32:11 Dut 1:35

f Mis 106:26 1Ko 10:5 Eb 3:17

g Nom 1:45, 46 Yuda 5

h Eks 6:8 i Nom 26:65 Nom 32:11, 12 Dut 1:34-38

j Nom 14:3 Dut 1:39

k Mis 106:24 l Nom 32:13 Yos 14:10

m Dut 1:3 Dut 2:14

n Nom 13:25 

Mulongo 2 a Mis 95:10 Bz 7:36 Bz 13:18

b Nom 14:29 Eb 3:17

c Nom 13:32 d 1Ko 10:6, 10 Yuda 5

e Nom 14:30 Nom 26:65 Nom 32:11, 12 Dut 1:35, 36 Yos 14:6

f Dut 1:41 g Lew 26:14, 17 Dut 1:42

14:25 1 Anyi “tshibatabata.” 14:30 1 Ku mua.: “bumvua muelele tshianza tshia- i nyi muulu.” 14:33 1 Ku mua.: “bundumba.” j

h Nom 13:29

275 kabiakapatuka munkatshi mua tshitudilu to. a 45 Nunku bena ˆ Amaleka ne bena Kanana bavua basombela ku mukuna au bakapueka, kubaluishabu, bobu kuˆ batangalaja too ne ku Homa. b Yehowa wakakula kabidi ne Mose, wamba ne: 2 “Akula ne bena Isalele, ubambile ne: ‘Ndekelu wa bionso panuabuela mu buloba bundi nnupesha bua nuenu kusombelamuc 3 ne panuapesha Yehowa mulambu wa kuosha pa kapia muangata mu ngombe anyi mu mikoko, nansha wowu muikale mulambu wa kuosha d anyi mulambu bua kukumbaja mutshipu wa pa buawu anyi mulambu wa budisuile e anyi mulambu kampanda wa mu bikondo bia bibilu bienu bia ku tshidimu f bua kununkishila Yehowa dipembu dimpe,1g 4 muntu udi ufila mulambu wende udi kabidi ne bua kutuadila Yehowa mulambu wa ntete wa bukula bunefuke, h tshia dikumi tshia efa,1 busambakaja ne tshia binayi tshia hine2 wa mafuta. 5 Nudi ne bua kufila kabidi tshia binayi tshia hine wa mvinyo bu mulambu wa bia kunua pamue ne mulambu wa kuosha i anyi bua mulambu wa muana wa mukoko yonso wa mpanga. 6 Bua tshimpanga tshia mukoko nudi ne bua kufila bia dikumi bibidi bia tshipiminu tshia efa bia bukula bunefuke busambakaja ne tshia bisatu tshia hine wa mafuta bu mulambu wa ntete. 7 Nudi ne bua kufila kabidi tshia bisatu tshia hine wa mvinyo bu mulambu wa bia kunua, bu dipembu dimpe1 kudi Yehowa.

15

NOMBA 14:45–15:16 NSHAP. 14 a Nom 10:33

b Nom 21:1, 3 Dut 1:44

 NSHAP. 15 c Gen 15:18

d Lew 1:2, 3

e Lew 7:16 Lew 22:18, 19 Lew 22:21

f Lew 23:4 Nom 28:16 Nom 29:1 Dut 16:13, 16

g Lew 1:9

h Eks 29:40 Lew 2:1, 11

i Nom 28:6, 7 Nom 28:11, 14

 Mulongo 2 a Lew 3:1, 3 Lew 7:11

b Lew 1:3

c Lew 7:16

d Lew 6:14 Nom 28:11, 12 Nom 29:6

e Nom 28:11, 14

15:3, 7, 10, 13, 14 1 Anyi “didi ditukijija; didi dituyisha.” Ku mua.: “didi difila diki- f sha.” 15:4 1 Tshia dikumi tshia efa tshivua tshibuela litre 2,2. Tang. Tshis. B14. 2 Hine uvua ubuela litre 3,67. Tang. Tshis. B14. g

Eks 12:49 Lew 24:22 Nom 9:14

Lew 19:34

8 “‘Kadi nuenu ne bua kulambula Yehowa a ngombe mulume bu mulambu wa kuosha b anyi nulambula mulambu kampanda bua kukumbaja mutshipu wa pa buawu c anyi milambu ya diumvuangana, 9 nudi ne bua kufila kabidi bia dikumi bisatu bia tshipiminu tshia efa bia bukula bunefuke busambakaja ne tshia bibidi tshia hine wa mafuta bu mulambu wa ntete, d pamue ne ngombe mulume au. 10 Nudi ne bua kufila kabidi tshia bibidi tshia hine wa mvinyo bua mulambu wa bia kunua,e bu mulambu muosha pa kapia, bu dipembu dimpe1 kudi Yehowa. 11 Nudi ne bua kuenza nunku bua ngombe mulume yonso anyi bua tshimpanga tshia mukoko tshionso anyi bua muana wa mukoko yonso wa mpanga anyi bua mbuji yonso. 12 Nansha bintu binudi nulambula bikale bungi kayi, nudi ne bua kuenza nunku bua tshintu tshionso, bilondeshile bungi buabi. 13 Mushindu eu ke udi muena Isalele yonso wa ku tshilelelu ne bua kufila mulambu muosha pa kapia, bu dipembu dimpe1 kudi Yehowa. 14 “‘Bikala muntu wa ku babende udi musombe nenu anyi eu udi musombe munkatshi muenu kukadi bidimu bia bungi menemene ne bua kufila mulambu muosha pa kapia, bu dipembu dimpe1 kudi Yehowa, udi ne bua kuenza anu munudi nuenza.f 15 Nuenu bena mu tshisumbu ne muntu wa ku babende udi musombe nenu nenuikale ne mukenji mufunda wa muomumue. Newikale mukenji mufunda wa kashidi bua bipungu bienu bionso. Muntu udi musombe buenyi neikale mumue nenu kumpala kua Yehowa. g 16 Nekuikale mukenji wa muomumue ne dipangadika dia muomumue buenu nuenu ne bua muntu wa ku babende udi musombe munkatshi muenu.’”

NOMBA 15:17-35 17 Yehowa wakatungunuka ne kuambila Mose ne: 18 “Akula ne bena Isalele, ubambile ne: ‘Panuabuela mu buloba mundi nya nenu 19 ne panuadia biakudia1 kayi bionso bia mu buloba abu, a nudi ne bua kupesha Yehowa mulambu. 20 Nudi ne bua kufila mulambu wa bukula bua nsekenseke bua kumpala bua ku bintu bienu bia kumpala bia pa madimi b bu mampa menza bu bikata. Nenubifile mutubu bafila mulambu wa bintu bidi bifuma muaba wa tshishipuidi. 21 Nudi ne bua kupesha Yehowa ndambu wa bukula bua nsekenseke bua kumpala bua ku bintu bienu bia kumpala bia pa madimi bu mulambu mu bipungu bienu bionso. 22 “‘Kadi nuenu benze tshilema, bapangile bua kutumikila ˆ meyi onso adi Yehowa muambiˆ le Mose, 23 meyi onso adi Yeˆ howa munutumine dıyi ku butuangaji bua Mose bua kuenza kubangila ku dituku divua Yehoˆ wa mutume dıyi too ne bua bipungu bienu bionso, 24 ne bikalatshi tshienza ku mpukapuka ne tshisumbu katshiyi tshimanye, tshisumbu tshijima tshidi ne bua kulambula muana mulume wa ngombe bu mulambu wa kuosha wa dipembu dimpe1 kudi Yehowa, pamue ne mulambu wende wa ntete ne mulambu wende wa bia kunua bilondeshile mutubu benza pa tshibidilu,c ne muana wa mbuji umue bu mulambu wa mpekatu.d 25 Muakuidi neabuikidile tshisumbu tshijima tshia bena Isalele mpekatu, ne nebabafuile luse, e bualu bavua benze tshilema, ne bavua bafile bu mulambu wabu, mulambu muosha pa kapia bua Yehowa ne mulambu wabu wa mpekatu kumpala

276 NSHAP. 15 a Yos 5:11, 12

b Eks 23:19 Lew 2:14 Nom 18:8, 12 Dut 26:1, 2 Nsu 3:9

c Nom 15:8-10

d Nom 28:15

e Lew 4:20 Eb 2:17 1Yn 2:1, 2

 Mulongo 2 a Lew 4:27, 28

b Lew 4:32, 35

c Eks 12:49 Lew 24:22 Nom 9:14 Nom 15:15

d Eks 21:14 Dut 17:12 Eb 10:26, 27

e Eb 10:28

f Yhz 18:20

g Eks 20:9, 10

15:19 1 Ku mua.: “mampa.” 15:24 1 Anyi “didi ditukijija; didi dituyisha.” Ku mua.: “didi difila dikisha.” h

Eks 35:2 Dut 5:13, 14

Lew 24:11, 12

kua Yehowa bua tshilema tshiabu. 26 Nebafuile tshisumbu tshijima tshia bena Isalele ne muntu wa ku babende udi musombe munkatshi muabu luse, bualu bantu bonso bavua benze tshilema etshi ku mpukapuka. 27 “‘Bikala muntu1 muenze ˆ mpekatu ku mpukapuka, dıba adi udi ne bua kufila lukungulu lua mbuji lutshidi mu tshidimu tshialu tshia kumpala bua mulambu wa mpekatu.a 28 Muakuidi neabuikile mpekatu ya muntu1 uvua muenze tshilema pavuaye muenze mpekatu kumpala kua Yehowa ku mpukapuka bua babuikile mpekatu au, ne nebamufuile luse.b 29 Bua muena Isalele wa ku tshilelelu ne muntu wa ku babende udi musombe munkatshi muabu, nekuikale mukenji wa muomumue buenu nuenu mu tshilumbu tshia dienza bualu kampanda kabiyi ku bukole. c 30 “‘Kadi bua muntu1 udi wenza bualu kampanda ku bukole, d nansha yeye muena Isalele wa ku tshilelelu anyi muntu musombe buenyi, udi upenda Yehowa; badi ne bua kumumbusha2 munkatshi mua tshisamba tshiabu. 31 Bu mudi muntu au mupepeˆ je dıyi dia Yehowa ne mushipe mukenji wende, badi ne bua kumbusha muntu1 au kakuyi mpata. e Tshilema tshiende tshidi pambidi pende.’” f 32 Pavua bena Isalele mu tshipela, bakasangana muntu mukuabu wangula nkunyi dituku dia Nsabatu.g 33 Bantu bavua bamusangane wangula nkunyi bakalua nende kudi Mose ne Alona ne kudi tshisumbu tshijima. 34 Bakamulama, h bualu kabavua banji kuleja tshivuabu ne bua kumuenzela to. 35 Nunku Yehowa wakambila Mose ne: “Muntu au udi ne bua 15:27, 28, 30, 31 1 Anyi “anyima.” 15:30 2 Anyi “kumushipa.”

277 kushipibua kakuyi mpata, a ne tshisumbu tshijima netshimuase mabue pambelu pa tshitudilu.” b 36 Nunku tshisumbu tshijima tshiakaya nende pambelu pa tshitudilu, kumuasabu mabue, yeye kufua, anu muvua Yehowa mutuˆ mine Mose dıyi bua kuenza. 37 Yehowa wakambila kabidi Mose bualu ebu ne: 38 “Akula ne bena Isalele, ubambile ne: badi ne bua kuenza nzembe ya manda manda kuinshi kua bilamba biabu mu bipungu biabu bionso ne nebatelele muonji wa dikala dia ble ku mutu kua luzembe lua manda manda ludi kuinshi kua tshilamba. c 39 ‘Nudi ne bua kuikala ne luzembe lua manda manda elu bua nuikale ˆ nulumona ne nuvuluka meyi onso a Yehowa ne nuatumikila. d Kanuena ne bua kulonda mioyo ˆ yenu ne mesu enu bidi binusaka bua kuenda bundumba bua mu nyuma. e 40 Mukenji eu newunuambuluishe bua kuvuluka, ˆ ne nenutumikile meyi anyi onso ne nenuikale ba tshijila kudi Nzambi wenu. f 41 Meme ndi Yehowa Nzambi wenu, uvua munupatule mu buloba bua Ejipitu bua kuleja mundi meme Nzambi wenu. g Meme ndi Yehowa Nzambi wenu.’” h Pashishe Kolai muana wa ˆ Yiseha, j muana wa Kohata k muana wa Lewi, l wakajuka pamue ne Datana ne Abilama, bana ba Eliaba,m ne Ono muana wa Pelete, ba mu bana ba Lubena.n 2 Bakajuka bua kuluisha Mose, bobu pamue ne bena Isalele 250, bamfumu ba tshisumbu, bantu basungula ba mu tshisumbu, bantu bende lumu. 3 Nunku bakadisanga bua kutombokela o Mose ne Alona, kubambilabu ne: “Bienu biatutondi! Tshisumbu tshijima ntshia tshijila, p buonso buabu, ne Yehowa udi munkatshi muabu.q Nunku bua tshinyi nudi nudi-

16

NOMBA 15:36–16:13 NSHAP. 15 a Eks 31:14 b Lew 24:14 c Dut 22:12 Mat 23:5

d Dut 11:18 e Eks 34:15 f Lew 11:44 Lom 12:1 1Pt 1:15

g Gen 17:8 Eks 29:45 Lew 25:38

h Eks 3:15 Eks 6:2, 3

 NSHAP. 16 i Yuda 11 j Eks 6:21 k Eks 6:18 l Eks 6:16 m Nom 26:7-9 n Gen 46:8 o Nom 12:1, 2 Nom 14:2 Mis 106:16

p Eks 19:6 q Eks 29:45 

Mulongo 2 a 2Tm 2:19 b Eks 28:43 Lew 21:6

c Eks 28:1 Nom 17:5 Mis 105:26

d Nom 16:2 e Lew 10:1 f Nom 3:10 g Nom 16:1 h Nom 3:9, 41 i Nom 1:53 Nom 3:6 Nom 4:4 Dut 10:8

j Flp 2:3 k Eks 16:8 Mis 106:16

l Nom 16:1 m Eks 16:3 Nom 14:28, 29

bandisha ku mutu kua tshisumbu tshia Yehowa?” 4 Pakumvua Mose bualu ebu, diakamue wakatua mpala wende panshi. 5 Pashishe wakambila Kola ne bena diende bonso ne: “Mu dinda Yehowa neamanyishe wende muntu, a muntu udi wa tshijila, udi ne bua kusemena kudiye, b ne muntu yonso wasungulaye c neasemene kudiye. 6 Enzayi nunku: Wewe Kola ne bena diebe bonso, d angatayi bintu bia kuambuila kapia, e 7 malaba nuelamu kapia, nutekapu musenga wa manananshi kumpala kua Yehowa, ne muntu wikala Yehowa mua kusungula, f yeye ngua tshijila. Nuenu bana ba Lewi g nuapitshishi!” 8 Nunku Mose wakambila Kola ne: “Telejayi koku, nuenu bana ba Lewi. 9 Mbualu bukeˆ se ku mesu kuenu padi Nzambi wa Isalele munutapulule ku tshisumbu tshia Isalele, h munuanyishile bua kusemena kudiye bua kuenza mudimu ku ntenta wa tshitendelelu wa Yehowa ne kuimana kumpala kua tshisumbu bua kubenzela mudimu, i 10 ne bua muvuaye mukusemeje wewe ne bana benu bonso, bana ba Lewi, pabuipi nende anyi? Nudi nukeba kuangata kabidi buakuidi anyi? j 11 Bua bualu ebu, wewe ne bena diebe bonso badi badisangishe pamue nudi nuluisha Yehowa. Kadi Alona yeye nnganyi bua nuenu kunungana bua bualu buende?” k 12 Pashishe Mose wakabikidisha Datana ne Abilama l bana ba Eliaba, kadi bobu bakamba ne: “Katuena tulua to! 13 Mbualu bukese paudi mutupatule mu buloba budi ne mabele ne buitshi bia bungi bua kutushipa mu tshipela emu anyi? m Mpindieu udi ukeba kabidi kudivuija mfumu munene ku mutu kuetu anyi?1 ˆ 16:13 1 Anyi “kututumina dıyi?”

NOMBA 16:14-31 14 Bushuwa, kuena mulue netu mu buloba budi ne mabele ne buitshi bia bungi a anyi mutupeshe bumpianyi bua madimi ne madimi a tumuma tua mvinyo to. Udi ˆ musue kutubula mesu a bantu abu anyi? Katuena tulua to!” 15 Nunku Mose wakapeta tshiji tshikole, yeye kuambila Yehowa ne: “Kutangidi mulambu wabu wa ntete nansha. Tshiena mubanyenge mpunda nansha umue, anyi muenzele umue wa kudibu bibi to.” b 16 Pashishe Mose kuambilaye Kola ne: “Malaba ulue wewe ne bena diebe bonso kumpala kua Yehowa, wewe, bobu ne Alona. 17 Muntu yonso angate tshintu tshiende tshia kuambuila kapia, elapu musenga wa manananshi, ne muntu yonso alue ne tshintu tshiende tshia kuambuila kapia kumpala kua Yehowa, bintu bia kuambuila kapia 250, ne wewe ne Alona, muntu yonso ne tshintu tshiende tshia kuambuila kapia.” 18 Nunku yonso wa kudibu wakangata tshintu tshiende tshia kuambuila kapia, bobu kuelapu kapia ne musenga wa manananshi, kuimanabu ku tshibuelelu tshia ntenta wa kusambakena pamue ne Mose ne Alona. 19 Pavua Kola musangishe bena diende c pamue ku tshibuelelu tshia ntenta wa kusambakena bua kubaluisha, butumbi bua Yehowa buakamuenekela tshisumbu tshijima. d 20 Ke Yehowa kuambila Mose ne Alona ne: 21 “Umbukayi munkatshi mua tshisumbu etshi, bua mbabutule anu mpindieu.”e 22 Bua bualu ebu bakatua mpala yabu panshi, kuambabu ne: “Wewe Nzambi, Nzambi wa bukole bua muoyo budi nabu bantu bonso,1 f mpekatu wa muntu umue udi mua kukufikisha ku di-

278 NSHAP. 16 a Eks 3:8 Lew 20:24

b 1Sm 12:1, 3 Bz 20:33 2Ko 7:2

c Nom 16:2

d Nom 12:5 Nom 14:10

e Nom 3:10, 38 Nom 16:45

f Yob 12:10 Mbi 3:19 Mbi 12:7

 Mulongo 2 a Gen 18:23

b Nom 16:1, 2

c Nom 11:16

16:22 1 Ku mua.: “nyuma ya bintu bionso bidi ne muoyo.” d

Dut 18:21, 22

kuatshila tshisumbu tshijima tshiji anyi?”a 23 Pashishe Yehowa wakambila Mose ne: 24 “Akula ne tshisumbu, ubambile ne: ‘Umbukayi kumpenga kua ntenta wa Kola, wa Datana ne wa Abilama!’” b 25 Panyima pa bualu abu Mose wakajuka, kuyaye kudi Datana ne Abilama, ne bakuluc ba mu Isalele bakaya nende. 26 Yeye kuambila bena mu tshisumbu ne: “Ndi nnulomba bua numbuke ku ntenta ya bantu babi aba, kanulengi tshintu tshiabu nansha tshimue, bua kanulu kujimijibua mu mpekatu wabu yonso.” 27 Diakamue bakumbuka ku nseke yonso ya ntenta wa Kola, wa Datana ne wa Abilama; Datana ne Abilama bakapatuka, kuimanabu ku tshibuelelu tshia ntenta yabu pamue ne bakaji babu, bana babu ba balume, ne bana babu batekete. 28 Ke Mose kuamba ne: “Ku diambuluisha dia bualu ebu nenumanye ne: Yehowa ke udi muntume bua kuenza malu onso aa, tshiena muenze mu meme nkayanyi1 to: 29 Bantu aba bobu bafue lufu lutu bantu bonso bafua ne bobu bapete dinyoka dia buena ditu bantu bonso bapeta, nanku Yehowa ki mmuntume to.d 30 Kadi Yehowa yeye mubenzele bualu bua dikema, ne buloba buobu bukanguke1 bubamine bobu ne bintu biabu bionso, ne bobu bapueke mu Lukita2 ne muoyo, nenumanye bushuwa ne: bantu aba bavua bapetule Yehowa.” 31 Diakamue pakajikijaye kuaˆ kula meyi onso aa, buloba buakapanduluka muinshi mua makasa 16:28 1 Ku mua.: “ku muoyo wanyi meme.” 16:30 1 Ku mua.: “bukangule mukana muabu.” 2 Anyi “Sheole,” mmumue ne: lukita lua bukua bantu buonso. Tang. Diumv.

279 abu.a 32 Nunku buloba kukangukabu,1 kubamina bobu pamue ne ba mu nzubu yabu, ne bantu ba Kola bonso, b ne bintu biabu bionso. 33 Nunku bobu ne bantu babu bonso bakapueka mu Lukita1 ne muoyo, buloba kubabuikilabu, bobu kujimina munkatshi mua tshisumbu.c 34 Bena Isalele bonso bavua babanyunguluke bakanyema bua mbila yabu, bualu bakamba ne: “Tudi tutshina bua buloba kabulu kutumina!” 35 Pashishe kapia kakafuma kudi Yehowa, d kuoshaku bantu 250 bavua balambula musenga wa manananshi.e 36 Ke Yehowa kuambila Mose ˆ ne: 37 “Ambila Eleaza muana wa muakuidi Alona bua umbushe bintu bia kuambuila kapia f mu kapia, bualu mbia tshijila. Umuambile kabidi bua atangalaje kapia ntanta. 38 Bintu bia kuambuila kapia bia bantu bavua benze mpekatu bafike ku dijimija mioyo yabu1 benze nabi bitata bipepele bia kulamika ku tshioshelu, g bualu bavua balue nabi kumpala kua Yehowa, ne biakalua bia tshijila. Nebikale bu tshimanyinu kudi bena Isalele.” h ˆ 39 Nunku muakuidi Eleaza wakangata bintu bia kuambuila kapia bia tshiamu tshia mitaku bivua bantu bavuabu buoshe balue nabi, bobu kubibatalaja bua kubilamika ku tshioshelu, 40 anu muvua Yehowa mumuambile ku butuangaji bua Mose. Tshivua divuluija bua bena Isalele ne: muntu udibu kabayi banyishile1 udi kayi wa mu bana ba Alona kena ne bua kulua bua kuosha musenga wa manananshi kumpala

NOMBA 16:32-50 NSHAP. 16 a Nom 26:10 Dut 11:6 Mis 106:17

b Eks 6:24 Nom 26:11 1Ku 6:31, 37

c Yuda 11

d Lew 10:1, 2 Nom 11:1

e Nom 16:17 Nom 26:10 Mis 106:18

f Nom 16:6, 7

g Eks 38:1

h Nom 16:5 Nom 17:10

 Mulongo 2 a Nom 3:10 Nom 18:7 2Ku 26:16-18

b Mis 106:17 Yuda 11

c Nom 14:2

d Eks 16:7 Nom 14:10 Nom 16:19

e Nom 20:2, 6

f Eks 23:20, 21 1Ko 10:6, 10

g Nom 16:21, 22

16:32 1 Ku mua.: “kukangulabu mukana muabu.” 16:33 1 Anyi “Sheole,” mmumue ne: lukita lua bukua bantu buo- h nso. Tang. Diumv. 16:38 1 Anyi “benzele anyima yabu bobu bine bibi.” 16:40 i 1 Ku mua.: “muenyi nansha umue.”

Lew 6:12

Eks 34:9 Nom 8:19

kua Yehowa to, a ne bua muntu nansha umue kalu bu Kola ne bena diende. b 41 Anu dituku diakalonda adi, tshisumbu tshijima tshia bena Isalele tshiakabanga kunungana bua Mose ne Alona, c tshiamba ne: “Nuenu babidi nudi bashipe bantu ba bende ba Yehowa.” 42 Pavua tshisumbu tshidisangishe pamue bua kutomboˆ kela Mose ne Alona, dıba adi bakakudimuka, kutangilabu ku ntenta wa kusambakena, ne monayi! ditutu diakamubuikila, ne butumbi bua Yehowa buakabanga kumueneka. d 43 Mose ne Alona bakaya kumpala kua ntenta wa kusambakena,e 44 Yehowa kuambilaye Mose ne: 45 “Nuenu, umbukayi munkatshi mua tshisumbu etshi bua mbabutule anu mpindieu.” f Bua bualu ebu bakatua mpala yabu panshi.g 46 Pashishe Mose wakambila Alona ne: “Angata tshintu tshia kuambuila kapia, welamu kapia ka ku tshioshelu, h welapu musenga wa manananshi ne uye lukasa kudi tshisumbu, ubabuikidile mpekatu,i bualu tshiji ntshifume kudi Yehowa. Tshipupu ntshibangishe!” 47 Alona wakatshiangata diakamue, anu muvua Mose muambe, kubuelaye lubilu munkatshi mua tshisumbu, ne monayi! tshipupu tshikavua tshibange munkatshi mua tshisamba. Nunku wakela musenga wa manananshi mu tshintu tshia kuambuila kapia, kubangaye kubuikidila bantu mpekatu. 48 Wakashala muimane pankatshi pa bantu bavua bafue ne batshivua ne muoyo, ne ndekelu wa bionso tshipupu tshiakimana. 49 Bantu bavua bafue ku tshipupu atshi bavua 14700, pa kumbusha aba bavua bafue bua bualu bua Kola. 50 Ndekelu wa bionso pavua

NOMBA 17:1–18:5 Alona mupingane kudi Mose ku tshibuelelu tshia ntenta wa kusambakena, tshipupu tshikavua tshijike. Mpindieu Yehowa kuambila Mose ne: 2 “Akula ne bena Isalele ne wangate kudibu dikombo dimue ku nzubu yonso wa batatuabu, kudi bamfumu ba nzubu yonso wa batatuabu, a makombo onso masanga 12. Ufunde ˆ dına dia muntu yonso pa dikoˆ mbo diende. 3 Ufunde dına dia Alona pa dikombo dia Lewi, bualu kudi dikombo dimue bua mfumu wa nzubu yonso wa batatuabu. 4 Uteke makombo au mu ntenta wa kusambakena kumpala kua Bujadiki, b muaba untu nnumuenekela pa tshibidilu. c 5 Dikombo dia muntu ungasungula d nediele ntonga, ne nenjikije manunganyi a bena Isalele adibu banungana bua bualu buanyi, e ne adibu kabidi banungana bua bualu buenu.” f 6 Nunku Mose wakakula ne bena Isalele, ne bamfumu babu bonso bakamupesha makombo, dikombo bua mfumu yonso wa nzubu wa batatuabu, makombo 12, ne dikombo dia Alona divua padi munkatshi mua makombo abu. 7 Pashishe Mose wakateka makombo au kumpala kua Yehowa mu ntenta wa Bujadiki. 8 Dituku diakalonda pavua Mose mubuele mu ntenta wa Bujadiki, monayi! dikombo dia Alona bua nzubu wa Lewi divua diele ntonga, dienda disampila, diela bilongo ne dikale ne tumuma tua amande tubobe. 9 Ke Mose kumbukaye ne makombo onso kumpala kua Yehowa, kuyaye nawu kudi bena Isalele bonso. Bakaatangila, muntu yonso kuangataye dikombo diende. 10 Pashishe Yehowa wakambila Mose ne: “Pingaja dikombo dia

17

280 NSHAP. 17 a Nom 1:4, 16 b Eks 34:29 c Eks 25:22 Eks 30:36 Lew 16:2

d Nom 16:5 e Nom 11:1 Nom 14:27 Nom 16:11 1Ko 10:6, 10

f Nom 14:2 Nom 16:13, 41

 Mulongo 2 a Eb 9:4 b Nom 16:38 c Dut 9:7 Dut 31:27

d Nom 1:51 Nom 18:4, 7

e Nom 16:49 

NSHAP. 18 f Eks 25:8 Lew 21:10-12

g Eks 28:38 Lew 22:9 Nom 18:23

h Nom 3:6 Nom 8:22 Nom 16:9

i Nom 1:53 j Nom 3:25, 26 Nom 3:30, 31 Nom 3:36, 37

k Nom 4:15, 20 Nom 16:39, 40

l Nom 1:51 Nom 3:10

Alonaa kumpala kua Bujadiki bu tshintu tshia kulama bu tshimanyinu b bua bana ba buntomboji, c bua manunganyi abu adibu banungana bua bualu buanyi ajike ne bua kabafu to.” 11 Diakamue Mose wakenza anu muvua Yehoˆ wa mumutumine dıyi bua kuenza. Wakenza anu nanku. 12 Pashishe bena Isalele bakambila Mose ne: “Mpindieu netufue, netujimine bulelela, tuetu bonso netujimine! 13 Muntu yonso wasemena nansha pabuipi ne ntenta wa tshitendelelu wa Yehowa neafue! d Tudi ne bua kufua tuetu bonso mushindu eu anyi?” e Pashishe Yehowa wakambila Alona ne: “Wewe ne bana bebe ba balume ne nzubu wa batatuebe nenuambule bujitu bua tshilema tshionso tshidibu benza bua muaba munsantu,f ne wewe ne bana bebe ba balume nenuambule bujitu bua tshilema tshionso tshidibu benza bua buakuidi buenu.g 2 Usemeje kabidi bana benu ba balume ba mu tshisa tshia Lewi, tshisa tshia bakakuebe pabuipi, bua badisange kuudi ne bakuenzele wewe h ne bana bebe ba balume mudimu kumpala kua ntenta wa Bujadiki.i 3 Badi ne bua kukumbaja midimu idibu ne bua kukuenzela ne idi itangila ntenta mujima.j Kadi kabena ne bua kusemena pabuipi ne bintu bia kuenza nabi mudimu bia muaba wa tshijila ne tshioshelu bua bobu ne wewe kanufu.k 4 Nebadisange kuudi ne nebakumbaje majitu abu adi atangila ntenta wa kusambakena ne mudimu wonso wa ku ntenta, ne muntu udibu kabayi banyishile1 kena mua kusemena pabuipi nenu to.l 5 Nudi ne bua kukumbaja mudimu wenu udi uta-

18

18:4 1 Ku mua.: “muenyi,” mmumue ne: ˆ muntu udi kayi wa mu dıku dia Alona.

281 ngila muaba wa tshijilaa ne tshioshelu, b bua tshiji tshikuabu c katshitemenyi tshisamba tshia Isalele. 6 Meme ndi muangate bana benu bena Lewi munkatshi mua bena Isalele bua kunupeshabu bu dipa.d Mbantu bafila kudi Yehowa bua kukumbaja mudimu wa ku ntenta wa kusambakena.e 7 Wewe ne bana bebe ba balume nudi ne bujitu bua kuenza midimu yenu ya buakuidi idi itangila tshioshelu ne bintu bidi panyima pa tshilamba tshia kukosolola natshi, f ne nudi ne bua kuenza mudimu eu.g Ndi munupeshe mudimu wa buakuidi bu dipa, ne muntu yonso udibu kabayi banyishile1 udi usemena pabuipi badi ne bua kumushipa.” h 8 Yehowa wakambila kabidi Alona ne: “Meme ndi mukuteke bua kutangila bintu bionso bidibu bampesha. i Ndi mukupeshe wewe ne bana bebe ba balume tshitupa tshia bintu bionso bia tshijila bidi bena Isalele bafila bu tshitupa tshikalabu bakupesha bua kashidi. j 9 Mona tshitupa tshikala tshiebe mu milambu miosha pa kapia yonso idi mitambe tshijila: mulambu wonso udibu bafila, kusangisha ne milambu yabu ya ntete k ne milambu yabu ya mpekatu l ne milambu yabu ya dipila m idibu balua nayi kundi. Ntshintu tshitambe tshijila buebe wewe ne bua bana bebe ba balume. 10 Udi mua kutshidiila muaba kampanda mutambe tshijila. n Muntu mulume yonso udi mua kutshidia. Netshikale tshintu tshia tshijila kuudi. o 11 Tshitupa etshi kabidi netshikale tshiebe: bintu bionso bidibu bafila p pamue ne milambu yonso ya kukupakaja q ya bena Isalele. Ndi mukupeshabi wewe ne bana bebe ba balume ne bana bebe ba bakaji bu tshi-

NOMBA 18:6-17 NSHAP. 18 a Lew 24:2, 3 Nom 3:32

b Eks 30:7 c Nom 16:46 d Nom 3:9, 12 Nom 8:15, 16

e Nom 8:19 f Lew 16:2, 12 Eb 9:3, 7

g 1Sm 2:28 Eb 5:4

h Nom 3:10 Nom 16:39, 40

i Eks 23:19 Lew 27:28, 30 Nom 18:11, 26

j Lew 7:34 Nom 5:9

k Lew 2:3 l Lew 5:11, 12 Lew 6:25, 26

m Lew 7:1, 7 n Eks 29:32 Lew 6:14, 16 Lew 10:12, 13

o Lew 6:18 Lew 7:1, 6 Lew 14:13 Lew 21:22

p Nom 15:20 Yhz 44:30

q Eks 29:27 Lew 7:34

 Mulongo 2 a Lew 10:14 Dut 18:3

b Lew 22:4-6 c Nsu 3:9 d Lew 2:14 Dut 18:4

e Eks 23:19 f Lew 27:21, 28 g Eks 13:2 Lew 27:26 Nom 3:13

h Eks 13:13 i Eks 34:20 Lew 27:27

j Lew 27:6 k Eks 22:30

18:7 1 Ku mua.: “muenyi,” mmumue ne: ˆ l muntu udi kayi wa mu dıku dia Alona.

Dut 15:19 Lew 17:11

tupa tshikalabu bakupesha bua kashidi. a Muntu yonso udi mukezuke mu nzubu muebe udi mua kutshidia. b 12 “Mafuta onso a mimpe menemene ne mvinyo mupiamupia yonso wa muimpe menemene ne ntete, bintu biabu bia kumpala bia pa madimi, c bidibu bapesha Yehowa, meme ndi nkupeshabi. d 13 Bintu bidi bikola bia kumpala bia ku bintu bionso bia mu buloba buabu bialuabu nabi kudi Yehowa nebikale biebe. e Muntu yonso udi mukezuke mu nzubu muebe udi mua kubidia. 14 “Tshintu tshionso tshidibu bajidila1 mu Isalele netshikale tshiebe. f 15 “Muanabute yonso wa bintu bidi ne muoyo1g wafilabu kudi Yehowa, nansha wa muntu anyi wa nyama, neikale webe. Kadi udi ne bua kupikula kakuyi mpata muanabute yonso wa bantu, h ne udi ne bua kupikula kabidi muanabute yonso wa nyama idi kayiyi mikumbane. i 16 Newumupikule ne mushinga wa kupikula nawu padiye ne ngondo umue kubanda, ku mushinga udibu bakose wa nshekele1j itanu ya arjan bilondeshile nshekele wa muaba wa tshijila.2 Nshekele umue udi ne gera3 20. 17 Kadi kanuena ne bua kupikula muanabute mulume wa ngombe anyi muanabute wa mpanga wa mukoko anyi muanabute wa mbuji.k Nyama eyi nya tshijila. Neumiamine mashi ayi pa tshioshelu l ne neufuimishe mafuta ayi bu mulambu muosha 18:14 1 Mmumue ne: tshintu tshionso tshidibu bajidila Nzambi, batshilambula Nzambi kabayi mua kutshishintakaja anyi kutshikuula kabidi. 18:15 1 Ku mua.: “wa musunyi wonso.” 18:16 1 Nshekele uvua ne grame 11,4. Tang. Tshis. B14. 2 Anyi “nshekele wa tshijila.” 3 Gera uvua ne grame 0,57. Tang. Tshis. B14.

NOMBA 18:18–19:2 pa kapia bua dipembu dimpe1 kudi Yehowa.a 18 Munyinyi wa nyama eyi newikale webe. Newikale webe anu bu tshiadi tshia mulambu wa kukupakaja ne bu tshibelu tshia dia balume. b 19 Bintu bionso bia tshijila bikala bena Isalele ne bua kupesha Yehowa, c meme ndi nkupeshabi wewe ne bana bebe ba balume ne bana bebe ba bakaji bu tshitupa tshikalabu banupesha bua kashidi. d Ntshipungidi tshia mukele tshia kashidi1 kumpala kua Yehowa buebe wewe ne bua bana bebe badi nebe.” 20 Yehowa wakatungunuka ne kuambila Alona ne: “Kuakuikala ne bumpianyi mu buloba buabu ne kuakupeta tshitupa tshia buloba munkatshi muabu to. e Meme ndi tshitupa tshiebe ne bumpianyi buebe munkatshi mua bena Isalele. f 21 “Mpindieu tangila, ndi mupeshe bana ba balume ba Lewi tshia dikumi tshionsog mu Isalele bu bumpianyi bua mudimu udibu benza, mudimu wa ku ntenta wa kusambakena. 22 Bena mu tshisamba tshia Isalele kabena kabidi mua kusemena ku ntenta wa kusambakena to, tshianana nebapie mpekatu ne nebafue. 23 Bena Lewi nkayabu ke badi ne bua kuenza mudimu wa ku ntenta wa kusambakena ne bobu ke bambula bujitu bua tshilema tshia bena Isalele. h Mmukenji mufunda wa kashidi mu bipungu bienu bionso bua kabangatshi bumpianyi munkatshi mua bena Isalele to. i 24 Bualu ndi mupeshe bena Lewi bumpianyi bua tshia dikumi tshidi bena Isalele bafila, tshikalabu bapesha Yehowa. Ke bualu kayi ndi mubambi-

282 NSHAP. 18 a Lew 3:16

b Eks 29:26 Lew 7:31, 34

c Eks 23:19 Nom 15:18, 19 Nom 18:11, 26 Nom 31:28, 29

d 2Ku 31:4

e Nom 26:62, 63 Dut 10:9 Dut 14:27 Yos 14:3

f Dut 18:1, 2 Yos 18:7 Yhz 44:28

g Lew 27:30 Neh 10:37 Neh 12:44 Eb 7:5

h Nom 3:6, 7 Nom 18:1

i Yos 13:33 

Mulongo 2 a Dut 10:9

b Nom 18:21 Dut 12:19

c Neh 10:38

d Nom 15:20

e Nom 18:8, 12

f 1Ko 9:13

g Lew 22:2, 15 

18:17 1 Anyi “didi ditukijija; didi dituyisha.” Ku mua.: “didi difila dikisha.” NSHAP. 19 18:19 1 Mmumue ne: tshipungidi tshia h Lew 22:20 kashidi tshidi katshiyi mua kushintuluka. Mal 1:14

le ne: ‘Kabena ne bua kuangata bumpianyi munkatshi mua bena Isalele to.’” a 25 Pashishe Yehowa wakambila Mose ne: 26 “Newambile bena Lewi ne: ‘Nenupete tshia dikumi tshia kudi bena Isalele tshindi munupeshe bu bumpianyi buenu, b ne nenuangatamu tshia dikumi tshia tshia dikumi atshi bua kutshifila bu mulambu kudi Yehowa. c 27 Nenutshiangate bu mulambu wenu bienze bu ntete ya muaba wa tshishipuidi d anyi bu bintu bia bungi bia ku tshikaminu tshia mvinyo anyi tshia mafuta. 28 Mushindu eu ke unuapesha penu Yehowa bintu bia ku bia dikumi bionso binudi nupeta kudi bena Isalele, ne mu biobi abi ke munuapesha muakuidi Alona bintu bia Yehowa. 29 Nenupeshe Yehowa bintu bia mishindu yonso bia mu bintu bitambe buimpe menemene bidibu banupesha e bu tshintu tshia tshijila.’ 30 “Udi ne bua kubambila kabidi ne: ‘Panudi nufila bintu bitambe buimpe bia mu bintu abi, ˆ dıba adi nebiangatshibue bu bintu bia bena Lewi bia muaba wa tshishipuidi ne bia ku tshikaminu tshia mvinyo anyi tshia mafuta. 31 Nuenu ne ba mu nzubu yenu nudi mua kubidiila muaba kayi wonso, bualu ndifutu dienu bua mudimu unudi nuenza ku ntenta wa kusambakena. f 32 Kanuakupia mpekatu mu bualu ebu panudi nufila bintu bitambe buimpe bia mu bintu abi, ne kanuena ne bua kunyanga bintu bia tshijila bia bena Isalele, tshianana nenufue.’” g Yehowa wakakula kabidi ne Mose ne Alona, waˆ mba ne: 2 “Edi ndıyi difunda dia mukenji didi Yehowa muele: ‘Ambila bena Isalele bua bakuangatshile ngombe mukunze wa muimpe udi kayi ne kalema h

19

283 ne udibu kabayi banji kusuika mutshi wa tshikokedi. 3 Nenuˆ mupeshe muakuidi Eleaza, yeye neaye nende pambelu pa tshitudilu ne nebamushipe kumpala kuende. 4 Pashishe muakuiˆ di Eleaza neangate ndambu wa mashi a ngombe au ne munu wende, neanyakile mashi au buludiludi misangu muanda mutekete lua kumpala kua ntenta wa kusambakena. a 5 Pashishe ˆ nebuoshe ngombe au mu mesu ende. Nebuoshe tshiseba tshiende ne munyinyi wende ne mashi ende pamue ne tumvi tuende. b 6 Muakuidi neangate mutshi wa sedre, bisalasala bia tumitshi tua izope c ne buanda bukunze kunzuu, neabiele mu kapia mudibu buosha ngombe au. 7 Pashishe muakuidi neasukule bilamba ˆ biende ne neowe mayi,1 pashishe udi mua kubuela mu tshitudilu; kadi muakuidi neikale mukoya too ne ku dilolo. 8 “‘Muntu uvua muoshe ngombe au neasukule bilamba bieˆ ˆ nde ne mayi, neowe mayi1 ne neikale mukoya too ne ku dilolo. 9 “‘Muntu udi mukezuke neaboye butu bua ngombe au, d neabuele pambelu pa tshitudilu muaba kampanda wa mankenda, ne tshisumbu tshia bena Isalele netshibulame bua kueˆ nza nabu mayi a kukezulangana nawu. e Mmulambu wa mpekatu. 10 Muntu udi uboya butu bua ngombe au neasukule bilamba biende ne neikale mukoya too ne ku dilolo. “‘Eu newikale mukenji mufunda wa kashidi bua bena Isalele ne bua muntu wa ku babende udi musombe munkatshi muabu: f 11 Muntu yonso udi ulenga tshitalu tshia muntu1 neikale mukoya matuku muanda mute-

NOMBA 19:3-19 NSHAP. 19 a Eb 9:13, 14

b Lew 4:11, 12

c Mis 51:7

d Eb 9:13, 14

e Nom 19:13, 21

f Eks 12:49 Lew 24:22 Nom 15:15

 Mulongo 2 a Lew 21:1, 11 Nom 5:2 Nom 6:9 Nom 9:6 Nom 31:19

b Lew 15:31

c Lew 22:3 Eb 10:28

d Nom 19:9

e Lew 11:31, 32

f Nom 19:11 Nom 31:19

g Nom 19:9

ˆ 19:7, 8 1 Ku mua.: “neowe mayi pambidi.” 19:11 1 Anyi “tshitalu tshia anyima wa muntu kayi yonso.” Tang. Diumv. h

Mis 51:7

kete. a 12 Muntu au neadikezuˆ le ne mayi1 au dituku disatu, ne dituku dia muanda mutekete neikale mukezuke. Kadi yeye kayi mudikezule dituku disatu, kakuikala mukezuke dituku dia muanda mutekete to. 13 Muntu udi ulenga tshitalu tshia muntu kayi yonso udi mufue1 ne kayi udikezula mmunyange ntenta wa tshitendelelu wa Yehowa, b ne muntu2 au udi ne bua kumbushibua3 mu Isalele. c Bu mudiˆ bu kabayi bamumiamine mayi a kukezulangana nawu, d udi ushala mukoya. Bukoya buende budi bushala pambidi pende. 14 “‘Eu mmukenji wa kulonda padi muntu ufuila mu ntenta: Muntu yonso udi ubuela mu ntenta amu ne muntu yonso ukavua mu ntenta amu nebikale bakoya matuku muanda mutekete. 15 Tshintu tshionso tshia kuelela bintu tshidibu kabayi basuikaku tshibuikidiji netshikale tshikoya.e 16 Muntu yonso udi pambelu mu mpata udi ulenga muntu kampanda mushipa ne muele wa mvita anyi tshitalu anyi mufuba wa muntu anyi muaba wa kujikilangana neikale mukoya matuku muanda mutekete. f 17 Nebambuile muntu udi mukoya au ndambu wa butu bua nyama wa mulambu wa mpekatu uvuabu buoshe ne nebapoˆ ngoluelapu mayi a mu mpokolo mu tshintu. 18 Pashishe muntu udi mukezuke g neangate bisalasala bia tumitshi tua izope, h neaˆ bitue mu mayi au ne neaanyakile ku ntenta ne ku bintu bionso bia kuelela bintu ne pa bantu2 bavuamu ne pambidi pa muntu uvua mulenge mufuba anyi muntu mushipa anyi tshitalu anyi muaba wa kujiikilangana. 19 Muntu 19:12 1 Ku mua.: “nawu.” 19:13 1 Anyi “tshitalu, anyima wa muntu yonso udi mufue.” Tang. Diumv. 19:13, 18 2 Anyi “anyima.” 19:13 3 Anyi “kushipibua.”

NOMBA 19:20–20:14 mukezuke au neaanyakile pambidi pa muntu mukoya mu dituku disatu ne mu dituku dia muanda mutekete, a ne neamukezule ku mpekatu mu dituku dia muanda mutekete; pashishe neasukule biˆ lamba biende, neowe mayi, ne ku dilolo nealue mukezuke. 20 “‘Kadi muntu udi kayi mukezuke ne wikala kayi mudikezule, badi ne bua kumbusha1 muntu2 au mu tshisumbu, b bualu mmunyange muaba munsantu wa Yehowa. Ki mbamumiamine ˆ mayi a kukezulangana nawu to, nunku mmukoya. 21 “‘Eu newikale mukenji mufunda wa kashidi buabu bobu: ˆ Muntu udi unyakilangana mayi a kukezulangana nawu c udi ne bua kusukula bilamba biende ne ˆ muntu udi ulenga mayi a kukezulangana nawu neikale mukoya too ne ku dilolo. 22 Tshintu tshionso tshidi muntu mukoya ulenga netshikale tshikoya, ne muntu2 udi utshilenga neikale mukoya too ne ku dilolo.’” d Mu ngondo wa kumpala, tshisumbu tshijima tshia bena Isalele tshiakafika mu tshipela tshia Sine, bantu kutuadijabu kusombela mu Kadeshe. e ˆ Kuntu aku ke kuvua Mıyama f mufuile ne ke kuvuabu bamujiikile. ˆ 2 Mpindieu kakuvua mayi bua tshisumbu to, g ne bantu bakadisanga, kutombokelabu Mose ne Alona. 3 Bantu bavua batanda ne Mose, h bamba ne: “Tuvua mua kuikala nansha bafue pavua bana betu bafue kumpala kua Yehowa! 4 Bua tshinyi nudi balue ne tshisumbu tshia Yehowa mu tshipela etshi bua tuetu ne bimuna bietu kufuilamu? i 5 Bua tshinyi nudi batupatule mu Ejipitu bua kulua netu muaba mubi eu? j Muaba eu kawena ma-

20

284 NSHAP. 19 a Lew 14:9 Nom 19:12 Nom 31:19

b Nom 19:13 c Nom 19:18 Eb 9:9, 10 Eb 9:13, 14

d Lew 15:4, 5 

NSHAP. 20 e Nom 13:26 Nom 20:22 Nom 33:36 Dut 2:14

f Eks 15:20 Nom 26:59 Mik 6:4

g Eks 17:1 h Eks 17:2 i Eks 14:11 Eks 17:3 Nom 16:13, 14 Nom 21:5

j Dut 8:14, 15 

Mulongo 2 a Dut 8:7, 8 b Eks 16:10 Nom 14:10

c Eks 17:5, 6 Mis 78:15 Mis 105:41 Mis 114:8 Yes 48:21

d Eks 7:12, 19 Nom 17:10

e Mis 106:32, 33 f 1Ko 10:1, 4 g Nom 27:12-14 Dut 1:37 Dut 3:26 Dut 32:51, 52 Dut 34:4 Yos 1:2

h Mis 106:32, 33

19:20 1 Anyi “kushipa.” 19:20, 22 2 Anyi “anyima.” i

Bal 11:17

miinu, tumuma tua mfigi, mionji ya tumuma tua mvinyo, ne bimuˆ ma bia grenade, ne kakuena mayi a kunua to.” a 6 Nunku Mose ne Alona bakumbuka kumpala kua tshisumbu, kuyabu ku tshibuelelu tshia ntenta wa kusambakena, kutuabu mpala yabu panshi, ne butumbi bua Yehowa kubangabu kubamuenekela. b 7 Pashishe Yehowa wakambila Mose ne: 8 “Angata dikombo; wewe ne muanenu Alona nusangishe tshisumbu kaba kamue, nuambile mukuna wa dibue ˆ ˆ mu mesu abu bua upatule mayi ˆ awu; neubapatuile mayi mu mukuna wa dibue au ne neupeshe tshisumbu ne bimuna biabu ˆ mayi a kunua.” c 9 Nunku Mose wakangata dikombo kumpala kua Yehowa, d ˆ anu muvuaye mumutumine dıyi bua kuenza. 10 Panyima pa bualu abu, Mose ne Alona bakasangisha tshisumbu kaba kamue ku mukuna wa dibue, yeye kubambila ne: “Mpindieu umvuayi, nuenu bantomboji! Tudi ne ˆ bua kunupatuila mayi mu mukuna wa dibue eu anyi?” e 11 Ke Mose kujula tshianza tshiende, kututaye dikombo diende ku mukuna wa dibue misangu ibiˆ di; mayi kutuadijawu kupatuka a bungi, tshisumbu ne bimuna biabu kubangabu kunua. f 12 Pashishe Yehowa wakambila Mose ne Alona ne: “Bu munuvua kanuyi baleje ditabuja kundi ˆ ne banjidile ku mesu kua tshisamba tshia Isalele, kanuakubueja tshisumbu etshi mu buloba ˆ bungabapesha to.”g 13 Aa mmayi a Meliba,1h muaba uvua bena Isalele batande ne Yehowa, nunku yeye wakajidibua munkatshi muabu. 14 Pashishe Mose wakatumina mukalenge wa Edome i bantu ne mukenji bumbukila mu Kade20:13 1 Diumvuija: “Matandu.”

285 she bua kumuambila ne: “Muanenu Isalele a udi wamba ne: ‘Udi mumanye bimpe makenga onso atudi bapete. 15 Batatuetu bavua baye mu Ejipitu, b tuetu kusomba mu Ejipitu bidimu1 bia bungi; c bena Ejipitu kutukengesha tuetu ne batatuetu. d 16 Ndekelu wa bionso tuakadila kudi Yehowa, e yeye kutumvuila, kutumaye muanjelu wende, f yeye kutupatula mu Ejipitu, ne mpindieu tudi mu Kadeshe, tshimenga tshidi ku mikalu ya buloba buebe. 17 Tulekela koku tupitshile mu buloba buebe. Katuakupitshila mu budimi nansha bumue anyi mu budimi bua tumuma tua mvinyo nansha bumue ˆ ne katuakunua mayi a mu tshina nansha tshimue to. Netuendele mu Njila wa Mukalenge, katuyi tukudimuka ni nku dia balume anyi ku dia bakaji too ne mutuapita mu buloba buebe.’” g 18 Kadi Edome wakamuambila ne: “Kuena mua kupitshila mu buloba buetu to. Wewe mupitshilamu, nendue kusambakena nebe ne muele wa mvita.” 19 Bena Isalele pabu kumuambila ne: “Netubandile mu njila munene, ne bituikala tuetu ne bimuna bietu baˆ nue mayi ebe, netufute. h Katuena tujinga tshintu tshikuabu to, tudi basue anu kupita ku makasa.” i 20 Kadi wakamba ne: “Kuena mua kupita to.” j Ke Edome kupatukaye ne bantu ba bungi ne tshiluilu1 tshikole bua kusambakena nende. 21 Nunku Edome wakabenga bua kulekela Isalele upitshila mu buloba buende; ke Isalele kukudimuka, kumushiyaye. k 22 Tshisamba tshia Isalele, tshisumbu atshi tshijima, tshiakumbuka ku Kadeshe kufikaˆ tshi ku mukuna wa Ho. l 23 Pashishe Yehowa wakambila Mose

NOMBA 20:15–21:4

NSHAP. 20 a Gen 36:8 Dut 2:4 Dut 23:7

b Gen 46:6 c Gen 15:13 Eks 12:40

d Eks 1:11, 14 e Eks 2:23 Eks 3:7

f Eks 14:19 Eks 23:20 Eks 33:2

g Nom 21:21, 22 Dut 2:26, 27

h Dut 2:5, 6 i Dut 2:26, 28 j Bal 11:17 k Dut 2:8 Bal 11:18

l Nom 21:4 Nom 33:37

 Mulongo 2 a Nom 33:38 Dut 32:50

b Nom 20:12 Dut 32:51, 52

c Eks 28:2 Eks 29:29

d Eks 6:23 Nom 4:16

e Nom 33:39 Dut 10:6 Dut 32:50

f Dut 34:8 

NSHAP. 21 g Nom 33:40 Yos 12:7, 14

20:15 1 Ku mua.: “matuku.” 20:20 1 Ku mua.: “tshianza.” h

Nom 14:45

ˆ ne Alona ku mukuna wa Ho pabuipi ne mikalu ya buloba bua Edome ne: 24 “Alona neasangishibue kudi bena mu tshisamba tshiabu.1a Kakubuela mu buloba bungapesha bena Isalele to, bualu nuenu babidi nuvua babenge kuenza tshiˆ mvua muambe bua mayi a Meliba. b 25 Angata Alona ne muaˆ nende Eleaza, ubande nabu ku ˆ mukuna wa Ho. 26 Uvule Alona bilamba biende, c ubivuadiˆ ke muanende Eleaza, d ne Alona neafuile kuntu aku.”1 27 Nunku Mose wakenza anu ˆ muvua Yehowa mumutumine dıyi bua kuenza; bobu kubanda ku ˆ ˆ mukuna wa Ho, mu mesu mua tshisumbu tshijima. 28 Nunku Mose wakavula Alona bilamba biende, kubivuadikaye muaneˆ nde Eleaza. Panyima pa bualu abu Alona wakafuila kuntu aku, ku mutu kua mukuna.e Pashiˆ she Mose ne Eleaza kutulukabu ku mukuna. 29 Pakamona tshisumbu tshijima ne: Alona uvua mufue, nzubu mujima wa Isalele wakadila Alona matuku 30. f Pakumvua mukalenge ˆ muena Kanana wa ku Alada g uvua musombele mu Negebe ne: Isalele uvua muluile njila wa Atalima, wakaluangana ne Isalele, kukuataye bamue ba kudibu, kuyaye nabu. 2 Nunku Isalele wakaditshipa kudi Yehowa, wamba ne: “Wewe mufile bantu aba mu tshianza tshianyi, nembutule bimenga biabu kakuyi mpata.” ˆ 3 Nunku Yehowa wakateleja dıyi dia Isalele, kubapeshaye bena ˆ Kanana; kubabutulabu bobu ne bimenga biabu. Ke bualu kayi baˆ kinyika muaba au ne: Homa.1h 4 Pavuabu batungunuka ne luendu luabu bumbukila ku

21

20:24 1 Eu mmushindu wa kuakula bua lufu mu ngakuilu wa kasala. 20:26 1 Ku mua.: “neasangishibue ne neafuile kuntu aku.” 21:3 1 Diumvuija: “Dibutula.”

NOMBA 21:5-22

ˆ mukuna wa Ho, a balonda njila wa ku Mbuu Mukunze bua kunyunguluka buloba bua Edome, b bantu1 bakapungila bua luendu. 5 Bantu bakatuadija kuakula bibi bua Nzambi ne bua Mose, c bamba ne: “Bua tshinyi nudi batupatule mu Ejipitu bua tuetu kufuila mu tshipela emu? ˆ Kamuena ni mbiakudia ni mmayi, d ne tuetu1 tukadi bakine2 bimampa bibi ebi.” e 6 Nunku Yehowa wakatumina bantu nyoka ya lulengu;1 nyoka ayi ivua isuma bantu, nunku bena Isalele ba bungi bakafua. f 7 Nunku bantu bakalua kudi Mose, kuambabu ne: “Tudi benze mpekatu patudi bakule bibi bua Yehowa ne buebe wewe.g Utulombele kudi Yehowa bua atumbushile nyoka eyi.” Mose wakalombela bantu kudi Nzambi.h 8 Pashishe Yehowa wakambila Mose ne: “Enza tshimfuanyi tshia nyoka wa lulengu1 ne utshiteke ku dikunji. Padibu basuma muˆ ntu, dıba adi udi ne bua kutshitangila bua ashale ne muoyo.” 9 Diakamue Mose wakenza nyoka wa tshiamu tshia mitaku, i kuˆ mutekaye ku dikunji, j ne dıba dionso divua nyoka usuma muntu, ne muntu au yeye mutangile nyoka wa tshiamu tshia mitaku, uvua upanda.k 10 Panyima pa bualu abu bena Isalele bakasa luendu, kutudilabu mu Oboto.l 11 Pashishe bakumbuka mu Oboto, kutudilabu mu Iye-habalima, m mu tshipela tshidi tshitangilangane ne Moaba, lua ku est. 12 Bakumbuka kuntu aku, kutudilabu pabuipi ne Tshibandabanda1 tshia Zelede.n 13 Bakumbuka kabidi

286 NSHAP. 21 a Nom 33:41 b Nom 20:21 Dut 2:8 Bal 11:18

c Eks 14:11 Eks 15:24 Nom 16:13

d Nom 20:5

e Eks 16:15 Nom 11:6 Mis 78:24, 25

f 1Ko 10:6, 9

g Mis 78:34

h Eks 32:11

i 2Bk 18:1, 4

j Yne 3:14, 15

k Yne 6:40

l Nom 33:43

m Nom 33:44

n Dut 2:13 

Mulongo 2 a Nom 22:36 Bal 11:18

b Yos 13:15, 17

c Nom 33:49

d Dut 3:27

21:4 1 Anyi “anyima wa bantu.” 21:5 1 Anyi “anyima yetu.” 2 Anyi “banyoke.” e 21:6 1 Anyi “ya kapia.” 21:8 1 Anyi “wa kapia.” 21:12 1 Anyi “Kasulu ka tshilonda nkoka.” f

Dut 34:1

Nom 23:28

Dut 2:26-28

kuntu aku, kutudilabuˆ mu tshitupa tshia buloba tshia Anonaa tshidi mu tshipela tshidi tshiumbukile ku ˆ mukalu wa bena Amole, bualu Anona mmukalu wa Moaba, pankatshi pa Moaba ne bena Amole. 14 Ke bualu kayi mukanda wa Mvita ya Yehowa udi wakula bua “Waheba mu ˆ Sufaha ne bibandabanda1 bia Anona, 15 ne mpulumuku2 wa bibandabanda1 udi muye too ne ku luseke lua musoko wa Ale, udi mulamate ku mukalu wa Moaba.” ˆ 16 Pashishe bakaya ku Be. Etshi ntshina tshivua Yehowa muambile Mose ne: “Sangisha baˆ ntu bua mbapeshe mayi.” 17 Tshikondo atshi Isalele wakimba musambu eu: ˆ “Patula mayi, wewe tshina! —Tshipungulujayi!1 18 Tshina tshivua bakokeshi bumbule, tshivua bantu banene ba mu tshisamba buondole, Ne dikombo dia mukokeshi ne makombo abu bobu bine.” Pashishe bakumbuka mu tshipela kuyabu ku Matana, 19 kumbukabu ku Matana kuyabu ku Nahaliele, kumbukabu ku Nahaliele kuyabu ku Bamota.b 20 Bakumbuka ku Bamota kuyabu mu tshibandabanda tshidi mu buloba1 bua Moaba, c ku mutu kua Pisega d udi kuulu kua Yeshimone.2e 21 Mpindieu Isalele wakatuma bantu ne mukenji kudi Sihona mukalenge wa bena Amole bua kumuambila ne:f 22 “Utulekele tupitshile mu buloba buebe. Katuakukudimuka bua kuya mu budimi kampanda anyi budi21:14, 15 1 Anyi “tusulu tua tshilonda nkoka.” 21:15 2 Ku mua.: “mukana.” 21:17 1 Anyi “Tshimbilayi.” 21:20 1 Ku mua.: “mpata.” 2 Anyi pamuapa: “muaba mutupu; tshipela.”

287 mi bua tumuma tua mvinyo. Kaˆ tuakunua mayi a mu tshina nansha tshimue. Netuendele mu Njila wa Mukalenge too ne patuapita buloba buebe.” a 23 Sihona kakitabila Isalele bua kupitshila mu buloba buende to. Kadi Sihona wakasangisha bantu bende bonso, kupatukaye bua kuluisha Isalele mu tshipela, kufikaye ku Yahasa ne kutuadijaye kuluangana ne Isalele. b 24 Kadi Isalele wakamutshimuna ne muele wa mvita, c kukuatad ye ˆ buloba buende kumbukila ku Anona e too ne ku Yaboka, f pabuiˆ pi ne bena Amona, bualu Yaze g udi ku muelelu kua buloba bua bena Amona.h 25 Nunku Isalele wakakuata bimenga bionso ebi ne bakatuadija kusombela mu bimenga bionso bia bena Amole, i mu Heshebona ne mu misoko yonso ivua kumpenga kuende.1 26 Bualu Heshebona uvua tshimenga tshia Sihona, mukalenge wa bena Amole, uvua muluangane ne mukalenge wa Moaba ne mumunyengeˆ maloba ende onso too ne ku Anona. 27 Ke tshivua tshifikishe ku lusumuinu lua mayobo ludi luamba ne: “Luayi ku Heshebona. Tshimenga tshia Sihona tshibakibue ne tshijadikibue bikole. 28 Bualu kapia kavua kafume mu Heshebona, ludimi lua kapia mu tshimenga tshia Sihona. Nkuoshe Ale wa mu Moaba, bakalenge ba ˆ miaba mitumbuke ya Anona. 29 Diakabi diebe, Moaba! Nenubutudibue nuenu bantu ba Kemoshe! j Yeye udi uvuija bana bende ba balume banyemakanyi ne bana bende ba bakaji 21:25, 32 1 Anyi “mimunyunguluke.”

NOMBA 21:23–22:4 NSHAP. 21 a Nom 20:14, 17 b Dut 2:30-35 Dut 29:7 Bal 11:19, 20

c Mis 135:10, 11 d Nom 32:33 Neh 9:22

e Nom 21:13 Dut 3:16

f Bal 11:21, 22 g Nom 32:1 1Ku 6:77, 81

h Yos 12:1, 2 i Gen 10:15, 16 Gen 15:16 Eks 3:8 Dut 7:1

j Bal 11:23, 24 1Bk 11:7 2Bk 23:13

 Mulongo 2 a Yos 13:15, 17 b Yos 13:8, 9 c Nom 32:1 d Dut 3:11 Dut 4:47 Yos 13:8, 12

e Dut 3:1 Dut 3:8, 10

f Dut 20:3 g Eks 23:27 Dut 7:24

h Dut 3:2 Mis 135:10, 11

i Dut 3:3 j Yos 12:4-6 

NSHAP. 22 k Nom 33:48 l Yos 24:9 Bal 11:25

m Eks 15:15 Dut 2:25

bantu bakuata kudi Sihona, mukalenge wa bena Amole. 30 Tubasayi; Heshebona neabutudibue too ne ku Dibona; a Tumushiye tshipela too ne ku Nofaha; Kapia nekatampakane too ne ku Medeba.” b 31 Nunku Isalele wakatuadija kusombela mu buloba bua bena Amole. 32 Pashishe Mose wakatuma bantu bua kutentekeˆ la Yaze.c Bakakuata misoko ivua kumpenga kuende,1 kuipatabu bena Amole bavuamu. 33 Pashishe bakakudimuka, kubandabu ne njila wa Bashana. Ke Oga d mukalenge wa Bashana kupatukaye ne bantu bende bonso bua kuluangana nabu mvita ku Edelei. e 34 Yehowa wakambila Mose ne: “Kumutshinyi to, f bualu nemmufile yeye ne bantu bende bonso ne buloba buende mu tshianza tshiebe, g ne neumuenzele anu muuvua muenzele Sihona, mukalenge wa bena Amole, uvua musombele mu Heshebona.” h 35 Nunku bakatungunuka ne kushipa, kumushipabu yeye pamue ne bana bende ne bantu bende bonso, too ne pavuaku kakuyi kushale muntu wende nansha umue ne muoyo; i bakakuata kabidi buloba buende. j Pashishe bena Isalele bakasa luendu, kutulabu mu mpata ya bipela ya Moaba, dishiya dia Yadene, bitangilangane ne Yeliko. k 2 Nunku Balaka l ˆ muana wa Sipo wakamona bionso bivua Isalele muenzele bena Amole, 3 ne Moaba kupetaye ˆ buowa bua bungi bua bantu abu bualu bavua ba bungi be! Buˆ shuwa, Moaba wakumvua buowa bua bungi bua bena Isalele. m 4 Nunku Moaba kuambilaye

22

NOMBA 22:5-21 bakulu ba mu Midiyana ne: a “Mpindieu tshisumbu etshi netshidie miaba yetu yonso anu bu mutu ngombe ujikija mashinde a mu mpata.” Tshikondo atshi Balaka muaˆ na wa Sipo uvua mukalenge wa Moaba. 5 Wakatuma bantu ne ˆ mukenji kudi Balama muana wa ˆ ˆ Beo ku Peto, b udi pabuipi ne Musulu,1 kuabu kumulela. Yeye kumubikidisha, wamba ne: “Tangila! Bantu bakuabu mbafumine mu Ejipitu. Tangila! Mbabuikile pa mutu pa2 buloba buonso,3c ne mbasombele anu kumpala kuanyi. 6 Mpindieu ndi nkulomba bua ulue, ungelele bantu aba mulawu d bualu mbampite bukole. Pamuapa ndi mua kubatshimuna, meme kubipata mu buloba ebu, bualu ndi mumanye bimpe ne: muntu uudi ubenesha udi ubeneshibua, ne muntu uudi wela mulawu udi wedibua mulawu.” 7 Nunku bakulu ba mu Moaba ne bakulu ba mu Midiyana bakenza luendu ne difutu dia lubuku mu bianza biabu, kuyaˆ bu kudi Balama, e kumuambilabu mukenji wa kudi Balaka. 8 Ke yeye kubambila ne: “Lalayi muaˆ ba eu, nennuambile dıyi dionso dikala Yehowa mua kungambila.” Nunku bakokeshi ba mu Moaba ˆ bakashala ne Balama. 9 Pashishe Nzambi wakalua ˆ kudi Balama, kuambaye ne: f “Bantu badi nebe aba mbanganyi?” ˆ 10 Balama kuambilaye Nzambi mulelela ne: “Balaka muana ˆ wa Sipo, mukalenge wa Moaba, mmuntumine mukenji, wamba ne: 11 ‘Tangila! Bantu badi bafumina mu Ejipitu aba mbabuikile pa mutu pa2 buloba buonso.3 Mpindieu luaku, ubangelele mulawu. g Pamuapa ndi mua kuluangana nabu, meme kubipata.’”

288 NSHAP. 22 a Nom 31:7, 8 Yos 13:15, 21

b Dut 23:3, 4 Yos 13:22 2Pt 2:15

c Gen 13:14, 16

d Nom 23:7 Yos 24:9 Neh 13:1, 2

e 2Pt 2:15 Yuda 11

f Nom 22:20

g Nom 22:5, 6 Nom 23:7, 11 Nom 24:10

 Mulongo 2 a Gen 12:1-3 Gen 22:15, 17 Dut 33:29

b Nom 24:13

c Nom 22:8

d Nom 22:35

22:5 1 Bidi bimueneka ne: mmusulu wa ˆ Pelata. 22:5, 11 2 Ku mua.: “dısu dia.” e 22:5, 11 3 Anyi “ditunga dijima.”

Nom 23:11, 12

2Pt 2:15 Yuda 11

12 Kadi Nzambi wakambila Baˆ lama ne: “Kuena ne bua kuya nabu to. Kuena ne bua kuela bantu abu mulawu nansha, bualu mbabeneshibue.” a ˆ 13 Balama wakajuka mu dinda, kuambilaye bakokeshi ba Balaka ne: “Ndayi mu buloba buenu, bualu Yehowa mmubenge bua meme kuya nenu.” 14 Nunku bakokeshi ba mu Moaba bakasa luendu, kupinganabu kudi Balaka, kumuambilabu ne: ˆ “Balama mmubenge bua kulua netu.” 15 Kadi Balaka wakatuma kabidi bakokeshi ba bungi kupita ba kumpala ne bikale ne butumbi kupita ba kumpala. 16 Bakafika ˆ kudi Balama, kumuambilabu ne: ˆ “Balaka muana wa Sipo mmuambe nunku: ‘Ndi nkulomba bua kulekedi tshintu nansha tshimue tshikupangisha bua wewe kulua kundi, 17 bualu nenkupeshe difutu dinene ne nengenze tshionso tshiwangambila bua kuenza. Nunku ndi nkulomba bua ulue kungelela bantu aba mulawu.’” ˆ 18 Kadi Balama kuandamunaye bena mudimu ba Balaka ne: “Nansha Balaka mumpeshe nzubu wende muwule tente ne arjan ne or, tshiena mua kuenza bualu nansha bumue budi bubengaˆ ngana ne dıyi dia Yehowa Nzambi wanyi, nansha bobu bukese anyi bunene.b 19 Kadi ndi nnulomba bua nushale muaba eu butuku ebu kabidi, bua ngumvue tshikuabu tshiangambila Yehowa.” c 20 Pashishe Nzambi wakalua ˆ kudi Balama butuku, kumuambilaye ne: “Bikala bantu aba balue bua kukubikila, uye nabu. Kadi udi mua kuamba anu ˆ meyi angakuambila bua kuaˆ mba.” d 21 Nunku Balama wakajuka mu dinda, kusuikaye tshiseba pa mpunda1 wende, kuyaye ne bakokeshi ba mu Moaba. e 22:21 1 Ku mua.: “mpunda mukaji.”

289 22 Kadi tshiji tshia Nzambi tshiakatema bualu yeye uvua uya, ne muanjelu wa Yehowa wakimana mu njila bua kumupuˆ mbisha. Kadi Balama uvua mubande pa mpunda wende, ne uvua ne bena mudimu bende babidi. 23 Kadi pavua mpunda mumone muanjelu wa Yehowa muimane mu njila mutule muele muwukuate ku tshianza, wakajinga bua kumbuka mu njila kuyila mu tshisuku. Kadi ˆ Balama wakabanga kututa mpunda bua kumupingaja mu njila. 24 Pashishe muanjelu wa Yehowa wakimana mu kajila kakese pankatshi pa madimi abidi a tumuma tua mvinyo, kikale ne bimanu bia mabue ku nseke yonso ibidi. 25 Pavua mpunda mumone muanjelu wa Yehowa, wakabanga kudifinyina ku tshimanu, yeye kushindikila diˆ kasa dia Balama ku tshimanu, ˆ Balama kubangaye kumututa kabidi. 26 Mpindieu muanjelu wa Yehowa wakapita kabidi, kuimanaye muaba mubumbakane uvua kawuyi ne mushindu wa kuyila ni nku dia balume ni nku dia bakaji. 27 Pavua mpunda mumone muanjelu wa Yehowa, waˆ kalala panshi Balama muikale pa ˆ nyima pende, nunku Balama wakumvua tshiji tshikole, yeye kubanga kututa mpunda wende ne dikombo diende. 28 Ndekelu wa bionso, Yehowa wakenza bua mpunda akule,1a yeye kuambiˆ la Balama ne: “Tshindi mukuenze ntshinyi bua wewe kuntuta ˆ misangu isatu eyi?” b 29 Balama kuandamuna mpunda ne: “Bualu udi mumpotele. Bu meme muikale anu ne muele mu tshianza tshianyi, mvua mua kuikala mukushipe!” 30 Nunku mpunda ˆ kuambila Balama ne: “Tshiena

NOMBA 22:22-38 NSHAP. 22 a 2Pt 2:15, 16

b Nom 22:32 

Mulongo 2 a 2Bk 6:17

b Nom 22:12 2Pt 2:15, 16

c Nom 22:23

22:28 1 Ku mua.: “wakakangula mukana d mua mpunda mukaji.”

Nom 22:25 Nom 22:27

Nom 22:16, 17 Nom 24:10, 11

mpunda webe uutu ubanda matuku ebe onso too ne lelu anyi? Nkadiku mukuenzele nunku musangu mukuabu anyi?” Yeye kua` ndamuna ne: “Too!” 31 Pashiˆ she Yehowa wakabulula mesu a ˆ Balama, a yeye kumona muanjelu wa Yehowa muimane mu njila mukuate muele mu tshianza tshiende. Diakamue yeye kuinama, kutua mpala wende panshi. 32 Nunku muanjelu wa Yehowa wakamuambila ne: “Bua tshinyi uvua mutute mpunda webe misangu isatu eyi? Tangila! Meme mvua mulue bua kukupumbisha, bualu njila webe kena umvuangana ne disua dianyi. b 33 Mpunda uvua mummone, kujingaye bua kungepuka misangu isatu eyi. c Fuanyikija ne: ˆ kavua mungepuke to! Dıba edi mvua mua kuikala mukushipe ne mushiye mpunda ne muoyo.” ˆ 34 Balama kuambila muanjelu wa Yehowa ne: “Ndi muenze mpekatu, bualu tshivua mumanye ne: wewe ke uvua muimane mu njila bua kusambakena nanyi to. Mpindieu biobi bikale ˆ bibi ku mesu kuebe, nempingane.” 35 Kadi muanjelu wa Yehoˆ wa wakambila Balama ne: “Ndaku ne bantu aba, kadi udi mua ˆ kuamba anu meyi angakuambiˆ la.” Nunku Balama wakatungunuka ne kuya ne bakokeshi ba Balaka. 36 Pavua Balaka mumvue ne: ˆ Balama mmulue, wakaya diakamue bua kusambakena nende mu tshimenga tshiaˆ Moaba, tshidi ku muelelu kua Anona ku mikalu ya buloba abu. 37 Balaka ˆ wakambila Balama ne: “Tshivua mukubikidishe anyi? Bua tshinyi kuvua mulue kundi? Uvua wela meji ne: tshiena ne mushindu wa kukupesha difutu dinene anyi?” d ˆ 38 Balama kuandamuna Balaka ne: “Mpindieu si ndi mulue kuudi.

NOMBA 22:39–23:14 Kadi nebanganyishile bua kuamba bualu kampanda anyi? Ndi ˆ mua kuamba anu meyi adi Nzambi wela mukana muanyi.” a ˆ 39 Nunku Balama wakaya ne ˆ Balaka, kufikabu ku Kıyatahusota. 40 Balaka wakalambula ngombe ne mikoko, kutuminaye ˆ Balama ne bakokeshi bavua nende ndambu wa munyinyi. 41 Mu dinda, Balaka wakangaˆ ta Balama, kubandaye nende ku ˆ Bamota-bala1 bua yeye kumuenenaku bantu bonso.b ˆ Pashishe Balama wakambila Balaka ne: “Asa bioshelu muanda mutekete muaba eu ne undongoluele ngombe milume muanda muteketec ne bimpanga bia mikoko muanda mutekete.” 2 Diakamue Balaka ˆ kuenza anu muvua Balama mumuambile. Pashishe Balaka ne ˆ Balama kulambulabu ngombe mulume ne tshimpanga tshia mukoko pa tshioshelu tshionso. d ˆ 3 Ke Balama kuambilaye Balaka ne: “Shala muaba eu pabuipi ne mulambu webe wa kuosha, meme nye. Imue misangu Yehowa neayukile nanyi. Bualu buonso buangambilaye, nenkuambilabu.” Nunku wakaya ku mukuna mukese uvua kawuyi ne tshintu. 4 Nunku Nzambi wakayukiˆ la ne Balama e uvua mumuambile ne: “Ndi muase bioshelu muanda mutekete mu milongo, ne ndi mulambule ngombe mulume ne tshimpanga tshia mukoko pa tshioshelu tshionso.” 5 Yehowa ˆ wakateka dıyi edi mukana mua ˆ Balama ne: f “Pingana kudi Balaka, umuambile nunku.” 6 Nunku wakapingana, kumonaye ne: Balaka ne bakokeshi bonso ba Moaba bavua bimane pabuipi ne mulambu wende wa kuosha. 7 Ke kuelaye lusumuinu elu ne: g

23

290 NSHAP. 22 a Nom 23:26 Nom 24:13

b Nom 23:13, 14 

NSHAP. 23 c Nom 22:41

d Nom 23:13, 14 Nom 23:28-30

e Nom 22:20

f Nom 22:35

g Nom 23:18 Nom 24:3

 Mulongo 2 a Gen 10:22 Nom 22:5 Dut 23:3, 4

b Nom 22:6

c Nom 22:12

d 1Bk 8:53

e Eks 33:16

f Gen 13:14, 16 Gen 22:17 Eks 1:7

g Nom 24:10 Yos 24:10 Neh 13:1, 2

h Nom 22:38 Nom 24:13

i Nom 22:11

22:41 1 Diumvuija: “Miaba mitumbuke ya ˆ Bala.” j

Dut 34:1

“Balaka mukalenge wa Moaba mmungumbushishe ku Alama, a Ku mikuna ya ku est: ‘Luaku ungelele Yakoba mulawu. Eyowa, luaku upishe Isalele!’ b 8 Mmunyi mundi mua kuela bantu badi Nzambi kayi muele mulawu mulawu? Mmunyi mundi mua kupisha bantu badi Yehowa kayi mupishe? c 9 Ndi mbamuenena ku nsongo ya mabue, Ne ndi mbamuenena ku mikuna mikese. Mbobu abu basombe pa nkayabu bu tshisamba; d Kabena badibala munkatshi mua bisamba bikuabu. e 10 Nnganyi udi mua kubala nsenga ya Yakoba f Anyi kubala nansha tshia binayi tshia Isalele? Ndekela meme1 mfue lufu lua muntu muakane, Ne lekela nshikidilu wanyi ikale bu wabu.” 11 Ke Balaka kuambila Baˆ lama ne: “Tshiudi mungenzele ntshinyi? Ndi mulue nebe bua kuela bena lukuna banyi mulawu, mpindieu tshionso tshiudi muenze tshidi anu kubabenesha.” g 12 Yeye kuandamuna ne: “Tshiena ne bua kuamba bualu buonso budi Yehowa uteka mukana muanyi anyi?” h 13 Balaka wakamuambila ne: “Luaku koku tuye muaba mukuabu uudi mua kubamuenena. Neumone anu tshitupa tshiabu; kuakubamona bonso to. Ubangelele mulawu lua muaba au.”i 14 Nunku wakaya nende mu mpata wa Sofima, ku mutu kua Pisega, j kuasaye bioshelu muanda 23:10 1 Anyi “anyima wanyi.”

291 mutekete ne kulambulaye ngombe mulume ne tshimpanga tshia mukoko pa tshioshelu tshionso.a ˆ 15 Nunku Balama wakambila Balaka ne: “Shala muaba eu pabuipi ne mulambu webe wa kuosha pandi nyukila ne Nzambi kuntu kuaka.” 16 Nunku Yehowa wakayuˆ ˆ kila ne Balama, kutekaye dıyi edi mukana muende ne: b “Pingana kudi Balaka, umuambile nunku.” 17 Nunku wakapingana kudiye, kumonaye ne: uvua muindile pabuipi ne mulambu wende wa kuosha, ne bakokeshi ba Moaba bavua nende. Balaka kumukonka ne: “Yehowa mmuambe tshinyi?” 18 Nunku wakela lusumuinu elu ne:c “Juka, Balaka, umvue. Nteleja, wewe muana wa ˆ Sipo. 19 Nzambi kena bu muntu wetu utu ushima eu, d Nansha bu muana wa muntu utu ushintulula lungenyi luende.1e Padiye wamba bualu kampanda, kakubuenza anyi? Padiye wakula, kakukumbaja anyi? f 20 Tangila! Mbalue nanyi bua kubenesha; Mpindieu Yeye mmubeneshe,g ne tshiena mua kukudimuna dibenesha adi to.h 21 Kena witaba bua malu a majimbu enzele Yakoba bibi, Ne kena ulekela bualu kampanda butatshisha Isalele. Yehowa Nzambi wende udi nabu, i Ne badi bamutumbisha bikole bu mukalenge munkatshi muabu. 22 Nzambi udi ubapatula mu Ejipitu. j 23:19 1 Anyi “utu ulua kudijinga.”

NOMBA 23:15-30 NSHAP. 23 a Nom 22:41 Nom 23:1 Nom 23:28, 29

b Nom 22:35 Nom 23:5

c Nom 23:7 Nom 24:3

d Mis 89:35 Tit 1:2

e 1Sm 15:29

f Yes 14:24 Yes 46:10 Mik 7:20

g Gen 12:1, 2 Gen 22:15, 17 Nom 22:12

h Nom 22:18

i Eks 13:21 Eks 23:20 Eks 29:45 Yes 8:10

j Eks 20:2 

Mulongo 2 a Nom 24:8

b Gen 12:1, 3

c Nom 22:7

d Nom 24:9

e Nom 22:38 Nom 23:12

f Nom 23:13

g Nom 21:20

h Nom 22:41 Nom 23:1, 14

Yeye udi bu nsengu ya ngombe mulume wa tshisuku buabu bobu. a 23 Bualu kakuena bimanyinu bia diakabi bua Yakoba, b Anyi lubuku ludi mua kuenzela Isalele bibi. c ˆ Dıba edi nebambe bua Yakoba ne bua Isalele ne: ‘Tangila tshidi Nzambi muenze!’ 24 Etshi ntshisamba tshiajuka bu nyama wa ntambue, Ne anu bu nyama wa ntambue netshidijukile. d Katshiakulala too ne paditshi tshidia nyama uditshi tshikuate Ne tshinua mashi a nyama mishipa.” ˆ 25 Ke Balaka kuambila Balama ne: “Ku lumue luseke, biwikala kuyi mua kumuela mulawu, nunku, ku lukuabu luseke kuena ne bua kumubenesha nansha.” ˆ 26 Balama wakandamuna Balaka ne: “Tshivua mukuambile ne: ‘Nengenze malu onso adi Yehowa wamba’ anyi?” e ˆ 27 Balaka wakambila Balama ne: “Luaku koku nye nebe muaba mukuabu kabidi. Misangu miˆ kuabu nebikale bimpe ku mesu kua Nzambi mulelela bua wewe kumungelela mulawu lua muaba au.” f 28 Ke Balaka kuyaye ne ˆ ˆ Balama ku mutu kua Peo, udi mutangile lua ku Yeshimone.1g ˆ 29 Pashishe Balama wakambila Balaka ne: “Asa bioshelu muanda mutekete muaba eu ne undongoluele ngombe milume muanda mutekete ne bimpanga bia mikoko muanda mutekete.” h 30 Nunku Balaka kuenzaye anu muvua ˆ Balama muambe, yeye kulambula ngombe mulume ne tshimpanga tshia mukoko pa tshioshelu tshionso. 23:28 1 Anyi pamuapa: “muaba mutupu; tshipela.”

NOMBA 24:1-14

ˆ Pakamona Balama ne: bivua bisankisha1 Yehowa bua kubenesha Isalele, kakaya kabidi bua kukeba bimanyinu bia diakabi to,a kadi wakatangija mpala wende ku tshipela. 2 Paˆ ˆ kabandisha Balama mesu ende ne kumonaye Isalele muase bitudilu ˆ bilondeshile bisa biende, b dıba adi nyuma wa Nzambi wakamutulukila.c 3 Ke yeye kuela lusumuinu elu ne: d ˆ ˆ “Meyi a Balama muana wa ˆ Beo, ˆ Ne meyi a muntu udibu babuˆ lule mesu, ˆ ˆ 4 Meyi a muntu udi umvua dıyi dia Nzambi, Muntu uvua mumone tshikena kumona tshia Wa Bukole Buonso, ˆ Muntu udi muiname ne mesu ende mabulula: e 5 Ntenta yebe mmilengele, wewe Yakoba, Miaba yebe ya kusombela, wewe Isalele! f 6 Mmialabale miaba mile anu bu bibandabanda,1g Anu bu madimi adi kumpenga kua musulu, Anu bu mitshi ya alowe2 idi Yehowa mukune, Anu bu mitshi ya sedre idi ˆ kumpenga kua mayi. ˆ 7 Mayi a mu mbeketshi yende ibidi ya biseba adi atungunuka ne kupongoloka, Ne mamiinu1 ende adi akunyibua kumpenga kua ˆ mayi a bungi. h Mukalenge wende i neikale kabidi munene kupita Agaga, j

24

292 NSHAP. 24 a Nom 23:3, 15 Nom 23:23

b Nom 2:2 Nom 23:9

c 1Sm 19:20

d Nom 23:7, 18

e Nom 24:16

f Nom 1:52 Nom 2:2

g Nom 22:11

h Dut 8:7

i Gen 49:10 Mis 2:6 Yne 1:49

j Nom 24:20 

Mulongo 2 a 1Ku 14:2 Dan 2:44 Bua 11:15

b Eks 23:27 Dut 9:5

c Gen 12:1-3 Gen 27:29

d Nom 22:10, 11

ˆ 24:1 1 Ku mua.: “bivua bimpe ku mesu kua.” 24:6 1 Anyi “tusulu tua tshiloˆ nda nkoka.” 2 Dına dia mutshi udi ne budimbu bua mupuya muimpe buvua- e bu benza nabu manananshi tshikondo tshivuabu bafunda Bible. 24:7 1 Anyi f “bana.”

Nom 23:11 Neh 13:1, 2

Nom 22:16, 17

Nom 22:18, 38

Ne bukalenge buende nebutumbishibue. a 8 Nzambi udi umupatula mu Ejipitu; Yeye udi bu nsengu ya ngombe mulume wa tshisuku buabu bobu. Neadie bisamba, baluishi bende, b Ne neakunye mifuba yabu, ne neabasunsule ne mikete yende. 9 Yeye mmualamine, mmulale bu nyama wa ntambue, Ne anu bu nyama wa ntambue, nnganyi udi mua kuteta bua kumubundula? Bantu badi bakubenesha badi babeneshibua, Ne bantu badi bakuela mulawu badi bedibua mulawu.” c 10 Ke Balaka kukuatshila Baˆ lama tshiji tshikole. Balaka wakakumakaja bianza ne dipetu, ˆ kuambilaye Balama ne: “Mvua mukubikile bua wewe kuela bena lukuna banyi mulawu, d kadi mpindieu kuena muenze tshintu tshikuabu anu kubabenesha misangu yonso isatu eyi. 11 Mpindieu pingana kuebe musangu umue. Mvua musue kukupesha difutu dinene, e kadi tangila! Yehowa mmukupangishe difutu adi.” ˆ 12 Balama kuandamuna Balaka ne: “Tshivua muambile bantu bauvua mutume ne mukenji ne: 13 ‘Nansha Balaka mumpeshe nzubu wende muwule tente ne arjan ne or, tshiena mua kuenza bualu nansha bumue ku disua dianyi1 budi bubengangaˆ na ne dıyi dia Yehowa, nansha buimpe nansha bubi; nengambe anu tshiangambile Yehowa’ anyi?f 14 Mpindieu nkadi nya kudi bena mu tshisamba tshietu. Luaku nkuambile tshikala tshisamba 24:13 1 Ku mua.: “ku muoyo wanyi.”

293 etshi mua kuenzela tshisamba tshienu mu matuku atshilualua.”1 15 Nunku wakela lusumuinu elu ne:a ˆ ˆ “Meyi a Balama muana wa ˆ Beo, ˆ Ne meyi a muntu udibu babuˆ lule mesu, b ˆ ˆ 16 Meyi a muntu udi umvua dıyi dia Nzambi, Ne muntu udi ne dimanya dia Mutambe Bunene, Uvua mumone tshikena kumona tshia Wa Bukole Buonso ˆ Pavuaye muiname ne mesu ende mabulula: 17 Nemmumone, kadi ki mmpindieu to; Nemmutangile, kadi ki mmu katupa kakese emu to. Mutoto c newupatukile mu Yakoba, Ne dikombo dia bumfumu d nedijukile mu Isalele. e Ne neatayishe bushuwa mpala wa Moaba1f Ne kabalubalu ka mutu ka bana bonso ba kayumbayumba. 18 Ne Edome nealue tshintu tshia kuangata, g ˆ Bushuwa, Seı h tshintu tshia bena lukuna bende, i Pikala Isalele wenda uleja dikima diende. 19 Ne mu Yakoba nemupatuke muntu wikala utshimuna, j Ne neabutule muntu yonso wa mu tshimenga wapanduka.” 20 Pakamonaye Amaleka, wakatungunuka ne lusumuinu luende ne: “Amaleka uvua wa kumpala ku bisamba bionso, k Kadi ku ndekelu neajimine.” l

NOMBA 24:15–25:5 NSHAP. 24 a Nom 23:7 b Nom 24:3, 4 c Bua 22:16 d Mis 110:2 Eb 1:8

e 2Sm 7:16, 17 Yes 9:7

f 2Sm 8:2 1Ku 18:2 Mis 108:9

g Gen 27:37 2Sm 8:14 Amo 9:11, 12

h Gen 36:8 Yos 24:4

i 1Ku 4:42, 43 Yhz 25:14

j Gen 49:10 Mis 2:9 Mis 72:11 Bua 6:2 Bua 19:15

k Eks 17:8, 14 l Dut 25:19 1Sm 15:3 1Ku 4:43

 Mulongo 2 a Gen 15:18, 19 Bal 1:16

b Gen 10:2, 4 Yhz 27:6

c Nah 3:18 d Nom 31:7, 8 

NSHAP. 25 e Yos 2:1 Mik 6:5

f Nom 31:16 1Ko 10:8 Bua 2:14

g Eks 34:15 1Ko 10:20

h Eks 20:5 i Dut 4:3

24:14 1 Anyi “ku ndekelu kua matuku.” 24:17 1 Anyi “nseke ya mutu wa Moaba.” j

Yos 22:17 Mis 106:28, 29 Hos 9:10 Eks 18:21

21 Pakamonaye bena Kene, a wakatungunuka ne lusumuinu luende ne: “Muaba webe wa kusombela mmushindame, ne muaba webe wa kusombela mmuashila pa dibue. 22 Kadi muntu mukuabu neoshe Kaina. Nkushale musangu bule kayi ˆ kumpala kua Ashu kukukuata ne kuya nebe?” 23 Wakatungunuka ne lusumuinu luende ne: “Diakabi! Nnganyi wapanduka penza Nzambi bualu ebu? 24 Mazuwa neafumine ku malobo a ku Kitima, b ˆ Ne neakengeshe Ashu, c ˆ Ne neakengeshe Ebe. Kadi yeye pende neajimine kashidi.” ˆ 25 Pashishe Balama d wakajuka, kuyaye, kupinganaye muaba wende. Balaka pende kuyila wende njila. Pavua Isalele musombele mu Shitima, e bantu bakatuadija kuenda masandi ne bana ba bakaji ba mu Moaba. f 2 Bantu bakaji abu bakabikila bantu ku milambu ya nzambi yabu, g ne bantu kutuadijabu kudia ne kuinamina nzambi yabu. h 3 Nunku Isalele wakadisangisha mu diteˆ ˆ ndelela dia1 Bala wa Peo, i ne Yehowa wakakuatshila Isalele tshiji tshikole. 4 Yehowa kuambila Mose ne: “Angata balombodi1 bonso ba bantu aba, ubakudike kumpala kua Yehowa munda munya,2 bua tshiji tshikole tshia Yehowa tshiumbuke kudi Isalele.” 5 Nunku Mose kuambilaye balumbuluishi ba Isalele ne: j “Muntu yonso wa kunudi udi ne bua kushipa bantu bende bavua

25

25:3 1 Anyi “wakalamata kudi.” 25:4 1 Ku mua.: “mitu.” 2 Ku mua.: “batangiˆ langane ne dıba.”

NOMBA 25:6–26:9 badisangishe mu ditendelela dia1 ˆ ˆ Bala wa Peo.” a ˆ 6 Kadi anu dıba adi, muena Isalele mukuabu kuluaye kudi bana babu ne mukaji b kampanda ˆ muena Midiyana ku mesu kua Mose ne kua tshisumbu tshionso tshia bena Isalele, pavuabu benda badila ku tshibuelelu tshia ntenta wa kusambakena. 7 Paˆ vua Pinehasa c muana wa Eleaza muana wa muakuidi Alona mumone bualu abu, diakamue wakajuka munkatshi mua tshisumbu, kuangataye difuma mu tshianza tshiende. 8 Pashishe kulondakajaye mulume muena Isalele au mu ntenta, kubabuejaye bonso babidi difuma, mulume muena Isalele au ne mukaji au lua mu mubidi wende wa buntu bukaji. Nunku tshipupu tshivua mu bena Isalele tshiakimana. d 9 Bantu bavua bafue ku tshipupu atshi bavua binunu 24. e 10 Pashishe Yehowa kuambilaye Mose ne: 11 “Pinehasa f ˆ muana wa Eleaza muana wa muakuidi Alona mmumbushe tshiji tshianyi kudi tshisamba tshia Isalele, bualu ki mmuitabe nansha kakese bua muntu atendelele nzambi mukuabu pa kungumbusha meme munkatshi muabu. g Ke bualu kayi tshiena mubutule bena Isalele nansha mundi ndomba bua bantu bandamate anu meme. h 12 Nunku amba ne: ‘Ndi ndia nende tshipungidi tshia ditalala. 13 Netshikale tshipungidi tshia buakuidi bua kashidi buende yeye ne bua bana bende balonda panyima pende, i bualu ki mmuitabe bua muntu atendelele nzambi mukuabu pa kumbusha Nzambi wende j ne mmubuikidile tshisamba tshia Isalele mpekatu.’” ˆ 14 Mpindieu dına dia mulume muena Isalele uvuabu bashipe pamue ne mukaji muena Mi25:5 1 Anyi “balamate kudi.”

294 NSHAP. 25 a Eks 22:20 Eks 32:25, 27 Dut 13:6-9

b Nom 25:14, 15 c Eks 6:25 Yos 22:30

d Mis 106:30 e Nom 25:4 Dut 4:3 1Ko 10:8

f Nom 25:7 g Mis 106:30, 31 h Eks 20:5 Eks 34:14 Dut 4:24

i 1Ku 6:4 Ezl 7:1, 5 Ezl 8:1, 2

j 1Bk 19:10 

Mulongo 2 a Nom 31:7, 8 Yos 13:21

b 1Ku 1:32, 33 c Nom 31:1, 2 d Nom 25:3 Nom 31:16

e Nom 25:8, 15 f Nom 25:9 

NSHAP. 26 g Nom 25:7, 8 h Eks 30:12 Eks 38:26 Nom 1:2

i Nom 20:26 j Nom 22:1 Nom 33:48

k Yos 6:1 l Nom 1:3 m Gen 29:32 n Gen 46:8, 9 Eks 6:14

o Nom 1:21

diyana au divua Zimeli muana wa Salu, umue wa ku bamfumu ba nzubu wa batatu ba bena Simeoˆ na. 15 Dına dia mukaji muena Midiyana uvuabu bashipe divua ˆ ˆ Kozebi muana wa Su; a Su eu uvua mfumu wa bisa bia nzubu wa batatuende mu Midiyana. b 16 Pashishe Yehowa wakambila Mose ne: 17 “Luishayi bena Midiyana, nubashipe,c 18 bualu mbanuluishe pavuabu banuenzele malu ne budimu mu tshilumbu ˆ tshia Peod ne tshia Kozebi muana wa mfumu kampanda wa Midiyana, muanabu wa bakaji uvuabu bashipe e mu tshikondo tshia tshiˆ pupu bua tshilumbu tshia Peo.” f g Panyima pa tshipupu, Yehowa wakambila Mose ne ˆ Eleaza muana wa muakuidi Alona ne: 2 “Nubale bungi bua tshisumbu tshijima tshia bena Isalele kubangila ku bantu badi ne bidimu 20 kubanda, bilondeshile nzubu ya batatuabu, nubale bantu bonso badi mua kubuela mu tshiluilu mu Isalele.” h 3 Nuˆ nku Mose ne muakuidi Eleaza i bakakula nabu mu mpata ya bipela ya Moaba j lua ku Yadene pabuipi ne Yeliko, k bamba ne: 4 “Nubale bungi buabu kubangila ku bantu badi ne bidimu 20 kubanda, anu muvua Yeˆ howa mutumine Mose dıyi bua kuenza.” l Mpindieu bana ba Isalele bavua bapatuke mu buloba bua Ejipitu bavua: 5 Lubena, m muanabute wa Isalele; bana ba balume ba Lubena: n ba kudi Hanoka, ˆ dıku dia bena Hanoka; ba kudi ˆ Palu, dıku dia bena Palu; 6 ba ˆ kudi Heselona, dıku dia bena Heˆ ˆ selona; ba kudi Kami, dıku dia ˆ ˆ bena Kami. 7 Aa ke avua meku a bena Lubena, ne bungi bua baˆ ntu babu bavuabu bafunde mena buvua 43730. o 8 Muana wa balume wa Palu uvua Eliaba. 9 Bana ba balume

26

295 ba Eliaba bavua: Nemuele, Datana, ne Abilama. Datana eu ne Abilama bavua bantu basungula ba mu tshisumbu bavua baluishe Mose a ne Alona pamue ne tshisumbu tshia Kola, b pavuabu baluishe Yehowa. c 10 Nunku buloba buakakanguka,1 kubaminabu. Bua Kola yeye, wakafua ne bena diende pavua kapia kuoshe bantu 250. d Nunku bakalua tshilejilu tshidi tshidimuija. e 11 Kadi bana ba Kola kabavua bafue to. f 12 Bana ba balume ba Simeoˆ na g bilondeshile meku abu: ba ˆ kudi Nemuele, dıku dia bena ˆ Nemuele; ba kudi Yamina, dıku dia bena Yamina; ba kudi Yakiˆ na, dıku dia bena Yakina; 13 ba ˆ kudi Zela, dıku dia bena Zela; ˆ ba kudi Shawula, dıku dia bena ˆ Shawula. 14 Aa ke avua meku a bena Simeona: bantu 22 200. h 15 Bana ba balume ba Gada i ˆ bilondeshile meku abu: ba kudi ˆ Sefona, dıku dia bena Sefona; ba ˆ kudi Hagi, dıku dia bena Hagi; ba ˆ kudi Shuni, dıku dia bena Shuni; ˆ 16 ba kudi Ozeni, dıku dia bena ˆ Ozeni; ba kudi Eli, dıku dia bena ˆ Eli; 17 ba kudi Alodi, dıku dia ˆ bena Alodi; ba kudi Aleli, dıku dia bena Aleli. 18 Aa ke avua ˆ meku a bana ba balume ba Gada, ne bungi bua bantu babu bavuaˆ bu bafunde mena buvua 40 500. j 19 Bana ba balume ba Yuda k bavua Ele ne Onana. l Kadi Ele ne Onana bakafuila mu buloba bua ˆ Kanana. m 20 Bana ba balume ˆ ba Yuda bilondeshile meku abu: ˆ ba kudi Shela, n dıku dia bena ˆ Shela; ba kudi Pelese, o dıku dia ˆ bena Pelese; ba kudi Zela, p dıku dia bena Zela. 21 Bana ba balume ba Pelese: ba kudi Heselona, q ˆ dıku dia bena Heselona; ba kudi ˆ Hamula, r dıku dia bena Hamula. ˆ 22 Aa ke avua meku a Yuda, ne 26:10 1 Ku mua.: “buakakangula mukana muabu.”

NOMBA 26:10-35 NSHAP. 26 a Nom 16:12 b Nom 16:1 c Nom 16:5, 19 Dut 11:6 Mis 106:17

d Nom 16:32, 35 Mis 106:18

e Nom 16:38 1Ko 10:10, 11

f Eks 6:24 Nom 26:58 Mis 42:Mut

g Gen 35:23 Gen 46:10 Eks 6:15 1Ku 4:24

h Nom 1:23 i Gen 35:26 Gen 46:16

j Nom 1:25 k Gen 29:35 Gen 46:12

l Gen 38:2-4 m Gen 38:7-10 n Gen 38:2, 5 Gen 38:26 1Ku 4:21

o Gen 38:29 Lut 4:18 Mat 1:3

p Gen 38:30 1Ku 2:4

q Lut 4:19 r 1Ku 2:5 

Mulongo 2 a Nom 1:27 b Gen 30:18 Gen 35:23 Gen 46:13 1Ku 7:1

c 1Ku 7:2 d Nom 1:29 e Gen 30:20 Gen 46:14

f Nom 1:31 g Gen 30:24 Gen 35:24 Gen 46:20

h Gen 41:52 i Gen 41:51 j Gen 50:23 Dut 3:15 1Ku 7:14

k Yos 17:1 l Nom 27:7 1Ku 7:15

m n o p

Nom 36:11 Nom 1:35 Gen 41:52 1Ku 7:20

bungi bua bantu babu bavuabu ˆ bafunde mena buvua 76500. a 23 Bana ba balume ba Yiˆ ˆ saka b bilondeshile meku abu: ˆ ba kudi Tola, c dıku dia bena ˆ Tola; ba kudi Puwaha, dıku dia bena Puna; 24 ba kudi Yaˆ shuba, dıku dia bena Yashuˆ ba; ba kudi Shimelona, dıku dia bena Shimelona. 25 Aa ke ˆ ˆ avua meku a Yisaka, ne bungi bua bantu babu bavuabu bafuˆ nde mena buvua 64300. d 26 Bana ba balume ba Zebuˆ lona e bilondeshile meku abu: ba ˆ kudi Selede, dıku dia bena Seleˆ de; ba kudi Elona, dıku dia ˆ bena Elona; ba kudi Yalele, dıku dia bena Yalele. 27 Aa ke avua ˆ meku a bena Zebulona, ne bungi bua bantu babu bavuabu baˆ funde mena buvua 60 500. f 28 Bana ba balume ba Jozefeg ˆ bilondeshile meku abu bavua Manashe ne Efelayima.h 29 Bana ba balume ba Manashe: i ba kudi ˆ ˆ ˆ Makı, j dıku dia bena Makı; ne ˆ Makı wakalela Gilada. Ba kudi Giˆ lada,k dıku dia bena Gilada. 30 Aba ke bavua bana ba baluˆ ˆ me ba Gilada: ba kudi Yeze, dıku ˆ dia bena Yeze; ba kudi Heleˆ ke, dıku dia bena Heleke; 31 ba ˆ kudi Aseliele, dıku dia bena Aseˆ liele; ba kudi Shekeme, dıku dia bena Shekeme; 32 ba kudi Sheˆ mida, dıku dia bena Shemida; ba ˆ ˆ ˆ kudi Hefe, dıku dia bena Hefe. 33 Kadi Selofehada muana wa ˆ Hefe kavua ne bana ba balume to, uvua anu ne bana ba bakaji,l ˆ ne mena a bana ba bakaji ba Selofehada m avua Mahala, Noa, Hoˆ gela, Mileka, ne Tısa. 34 Aa ke ˆ avua meku a Manashe, ne bungi bua bantu babu bavuabu bafunde ˆ mena buvua 52700.n 35 Aba ke bavua bana ba balume ba Efelayimao bilondeshile ˆ ˆ meku abu: ba kudi Shutela, p dıku ˆ dia bena Shutela; ba kudi Beke, ˆ ˆ dıku dia bena Beke; ba kudi

NOMBA 26:36-60

ˆ Tahana, dıku dia bena Tahana. 36 Aba ke bavua bana ba balume ba Shutela: ba kudi Elaˆ na, dıku dia bena Elana. 37 Aa ˆ ke avua meku a bana ba balume ba Efelayima, ne bungi bua bantu ˆ babu bavuabu bafunde mena buvua 32500.a Bobu aba ke bavua ˆ bana ba Jozefe bilondeshile meku abu. 38 Bana ba balume ba Benyaˆ mina b bilondeshile meku abu: ba ˆ kudi Bela, c dıku dia bena Bela; ˆ ba kudi Ashabele, dıku dia bena ˆ Ashabele; ba kudi Ahilama, dıku dia bena Ahilama; 39 ba kudi ˆ Shefufama, dıku dia bena Shuˆ fama; ba kudi Hufama, dıku dia bena Hufama. 40 Bana ba baluˆ ˆ me ba Bela bavua Ada ne Namaˆ ˆ d ba kudi Ada, dıku dia bena na: ˆ ˆ ˆ Ada; ba kudi Namana, dıku dia ˆ bena Namana. 41 Aba ke bavua bana ba balume ba Benyamiˆ na bilondeshile meku abu, ne bungi bua bantu babu bavuabu ˆ bafunde mena buvua 45600. e 42 Aba ke bavua bana ba baˆ lume ba Dana f bilondeshile meku ˆ abu: ba kudi Shuhama, dıku dia ˆ bena Shuhama. Aa ke avua meku ˆ a Dana bilondeshile meku abu. ˆ 43 Meku onso a bena Shuhama, bungi bua bantu babu buvuabu ˆ bafunde mena buvua 64 400. g ˆ 44 Bana ba balume ba Asheh ˆ bilondeshile meku abu: ba kudi ˆ Yimenaha, dıku dia bena Yimeˆ naha; ba kudi Yishewi, dıku dia bena Yishewi; ba kudi Belia, ˆ dıku dia bena Belia; 45 ba kudi bana ba balume ba Belia: ba ˆ ˆ ˆ kudi Hebe, dıku dia bena Hebe; ˆ ba kudi Malekiele, dıku dia bena ˆ Malekiele. 46 Dına dia muana ˆ wa Ashe wa bakaji divua Sela. ˆ 47 Aa ke avua meku a bana ba ˆ balume ba Ashe, ne bungi bua baˆ ntu babu bavuabu bafunde mena buvua 53400. i 48 Bana ba balume ba Nafaˆ tale j bilondeshile meku abu: ba

296

NSHAP. 26 a Nom 1:33 Yos 17:17

b Gen 35:24 Gen 46:21 1Ku 8:1

c 1Ku 7:6 d 1Ku 8:3, 4 e Nom 1:37 f Gen 30:6 g Nom 1:39 h Gen 30:13 Gen 35:26 Gen 46:17 1Ku 7:30

i Nom 1:41 j Gen 30:8 Gen 35:25 Gen 46:24 1Ku 7:13

 Mulongo 2 a Nom 1:43 b Eks 38:26 Nom 1:46, 49 Nom 14:29

c Yos 11:23 Yos 14:1

d Nom 33:54 e Nom 34:13 Yos 14:2 Yos 17:4 Yos 18:6 Nsu 16:33

f Gen 46:11 Eks 6:16

g Nom 3:19 h Eks 6:17 Nom 3:18

i Nom 3:27 j Eks 6:19 Nom 3:33

k Nom 3:20 1Ku 23:23

l Eks 6:24 m Eks 6:18 Nom 3:19

n Eks 2:1 Eks 6:20

o Eks 15:20 Mik 6:4

ˆ kudi Yasele, dıku dia bena Yaseˆ le; ba kudi Guni, dıku dia bena ˆ ˆ Guni; 49 ba kudi Yese, dıku dia ˆ ˆ bena Yese; ba kudi Shilema, dıku dia bena Shilema. 50 Aa ke ˆ avua meku a Nafatale bilondeshiˆ le meku abu, ne bungi bua bantu ˆ babu bavuabu bafunde mena buvua 45400. a 51 Bungi bua bena Isalele boˆ nso bavuabu bafunde mena buvua 601730. b 52 Pashishe Yehowa wakambila Mose ne: 53 “Nenuabanyine bantu aba buloba bua buikale bumpianyi buabu biloˆ ndeshile mena adibu bafunde.1c 54 Bua bisumbu bia binene, udi ne bua kudiundisha bumpianyi, kadi bua bisumbu bia bikese, udi ne bua kukepesha bumpianyi. d Nebapeshe tshisumbu tshionso bumpianyi bilondeshile bungi bua bantu badibu ˆ bafunde mena. 55 Kadi nebabanye buloba ku nshobo. e Nebapete bumpianyi buabu bilondeˆ shile mena a bisa bia batatuabu. 56 Bumpianyi buonso nebumanyike ku nshobo ne nebabuabanyine bisumbu bia binene ne bisumbu bia bikese.” 57 Mpindieu aba ke bena ˆ Lewi bavuabu bafunde mena f biˆ ˆ londeshile meku abu: ba kudi Geˆ ˆ shona, dıku dia bena Geshona; ˆ ba kudi Kohata, g dıku dia bena ˆ Kohata; ba kudi Melali, dıku dia bena Melali. 58 Aa ke avua ˆ ˆ meku a bena Lewi: dıku dia bena ˆ Libini, h dıku dia bena Hebeloˆ ˆ ne, i dıku dia bena Mali, j dıku dia ˆ bena Mushi, k dıku dia bena Kola. l Kohata wakalela Amalama. m ˆ 59 Dına dia mukaji wa Amalama divua Yokebede, n muana wa Lewi uvua mukajende mumulelele mu Ejipitu. Wakalelela Amalama Aloˆ na ne Mose ne Mıyama muanabu wa bakaji.o 60 Pashishe bakale26:53 1 Anyi “bipetangana ne bungi bua ˆ mena adibu bafunde.”

297

ˆ lela Alona Nadaba, Abihu, Eleaza, ˆ ne Itama.a 61 Kadi Nadaba ne Abihu bakafua bualu bavua bafile kapia kavua kakayi kanyishibue kumpala kua Yehowa.b 62 Bungi bua bantu bonso baˆ vuabu bafunde mena buvua binunu 23, balume bonso ba ngondo umue kubanda. c Buaˆ lu kabavua babafunde mena munkatshi mua bena Isalele d bu muvuabu kabayi mua kubapesha bumpianyi munkatshi mua bena Isalele to. e 63 Aba ke bantu bavuabu baˆ funde mena kudi Mose ne muaˆ kuidi Eleaza pavuabu bafunde ˆ mena a bena Isalele mu mpata ya bipela ya Moaba pabuipi ne Yadene bitangilangane ne Yeliko. 64 Kadi munkatshi muabu kamuvua muntu nansha umue uvuabu ˆ bafunde dına kudi Mose ne muakuidi Alona pavuabu babale bungi bua bena Isalele mu tshipela tshia Sinai to.f 65 Bualu Yehowa uvua muambe bua bualu buabu ne: “Kakuyi mpata nebafuile mu tshipela.” g Nunku kakuvua muntu nansha umue wa kudibu uvua mushale pa kumbusha Kaleba muana wa Yefune ne Yoshua muana wa Nuna to.h Pashishe bana ba bakaji ba Selofehada,i muana wa ˆ Hefe, muana wa Gilada, muana wa ˆ Makı, muana wa Manashe, ba mu ˆ meku a Manashe muana wa Joˆ zefe bakalua. Mena a bana bende ba bakaji avua Mahala, Noa, Hoˆ gela, Mileka, ne Tısa. 2 Bakimana kumpala kua Mose, kua muaˆ kuidi Eleaza, kua bamfumu, j ne kua tshisumbu tshijima ku tshibuelelu tshia ntenta wa kusambakena, kuambabu ne: 3 “Tatuetu uvua mufuile mu tshipela, kadi kavua munkatshi mua tshisumbu tshia bena dia Kola tshivua tshidisangishe bua kuluisha Yehowa to, k kadi uvua mufue bua mpekatu wende nkayende ne kavua mulele

27

NOMBA 26:61–27:14 NSHAP. 26 a Eks 6:23 Eks 24:9

b Lew 10:1, 2 Nom 3:2, 4 1Ku 24:2

c Nom 3:39 d Nom 1:49 e Nom 18:24 Dut 10:9 Dut 14:27 Yos 14:3

f Nom 1:2 Dut 2:14 1Ko 10:5

g Eb 3:17 h Nom 14:29, 30 Yos 14:14 Yos 19:49

 NSHAP. 27 i Nom 26:33 j Eks 18:25, 26 k Nom 14:35 Nom 16:1, 2 Nom 16:19, 35

 Mulongo 2 a Eks 18:15, 16 Eks 33:11 Lew 24:11, 12

b Nom 36:2 Yos 17:3, 4

c Nom 33:47 Dut 32:48, 49

d Gen 13:14, 15 Dut 3:27 Dut 32:52 Dut 34:1

e Nom 31:2 Dut 34:7

muana wa balume nansha umue. ˆ 4 Bua tshinyi dına dia tatuetu ˆ didi ne bua kujimina mu dıku diabu anu bualu kavua mulele muana wa balume? Tupesha bumpianyi munkatshi mua bana babu ne tatu.” 5 Nunku Mose wakaya ne tshilumbu tshiabu kumpala kua Yehowa.a 6 Ke Yehowa kuambila Mose nunku: 7 “Bana ba bakaji ba Selofehada mbambilamu. Mu mishindu yonso udi ne bua kubapesha buloba bu bumpianyi munkatshi mua bana babu ne tatuabu ba balume ne kubapesha bumpianyi bua tatuabu.b 8 Pashishe ambila bena Isalele ne: ‘Muntu yeye mufue kayi mulele muana wa baˆ lume, dıba adi nudi ne bua kuenza bua bumpianyi buende buye kudi muanende wa bakaji. 9 Yeye kayi ne muana wa bakaji, nenupeshe bana babu ba balume bumpianyi buende. 10 Yeye kayi ne bana babu ba balume, nenupeshe bana babu ne tatuende ba balume bumpianyi buende. 11 Tatuende yeye kayi ne bana babu ba balume, nenupeshe mulela wa pabuipi menemene wa ˆ mu dıku diabu bumpianyi buende, ne nebuikale buende. Dipangadika edi nedikale mukenji mufunda bua bena Isalele, anu muvua Yehoˆ wa mutumine Mose dıyi bua kuenza.’” 12 Pashishe Yehowa wakambila Mose ne: “Banda ku mukuna wa Abalima eu,c umone buloba bungapesha bena Isalele.d 13 Pawabumona, wewe pebe neusangishibue kudi bena mu tshisamba tshienu1e anu muvua muanenu Alona musangishibue kudibu, f 14 bualu pavua tshisumbu tshitande nanyi mu tshipela tshia Sine, nuenu nuvua babenge kutumikila ˆ dıyi dianyi bua kunjidila kumpala

f Nom 20:24, 28 Nom 33:38 Dut 10:6 Dut 32:50

27:13 1 Eu mmushindu wa kuakula bua lufu mu ngakuilu wa kasala.

NOMBA 27:15–28:9

ˆ kuabu ku diambuluisha dia mayi.a ˆ (Au mmayi a Meliba b ku Kadeshe c mu tshipela tshia Sine.)” d 15 Ke Mose kuambila Yehowa ne: 16 “Yehowa Nzambi udi upesha bantu bonso bukole bua muoyo1 atekaku muntu ku mutu kua tshisumbu etshi 17 udi mua kupatuka ne kubuela kumpala kuabu ne udi mua kubapatula ne kubabueja, bua tshisumbu tshia Yehowa katshikadi bu mikoko idi kayiyi ne mulami.” 18 Nunku Yehowa wakambila Mose ne: “Angata Yoshua muana wa Nuna, muntu udi ne nyuma munda muende, ne umutentekele tshianza.e 19 Pashishe umuimanyike kumpala kua ˆ muakuidi Eleaza ne kumpala kua tshisumbu tshijima, ne udi ne bua kumuteka mu mudimu wende ˆ mu mesu abu.f 20 Udi ne bua kumupesha ndambu wa bukokeshi1 buebe g bua tshisumbu tshijima tshia bena Isalele tshimuteleje.h 21 Neimane kumpala kua ˆ muakuidi Eleaza ne yeye neikale umuebejila malu kudi Yehowa bua kumanya dipangadika diende ku diambuluisha dia Ulima.i Nebikale ˆ bapatuka ku dıyi diende ne nebiˆ kale babuela ku dıyi diende, yeye ne bena Isalele bonso badi nende ne tshisumbu tshijima.” 22 Nunku Mose wakenza anu ˆ muvua Yehowa mumutumine dıyi bua kuenza. Wakangata Yoshua, kumuimanyikaye kumpala kua ˆ muakuidi Eleaza ne kumpala kua tshisumbu tshijima, 23 kumutentekelaye bianza,j kumujadikaye mu mudimu wende anu muvua Yehowa muambe ku butuangaji bua Mose.k Pashishe Yehowa wakambila Mose ne: 2 “Tumina ˆ bena Isalele dıyi, ubambile ne: ‘Nudimuke bua kumpesha mulambu wanyi, biakudia1 bianyi. Mi-

28

298 NSHAP. 27 a Nom 20:10, 12 Dut 1:37

b Mis 106:32, 33 c Dut 1:2 d Yos 15:1 e Dut 34:9 Bz 6:5, 6

f Dut 31:7 g Dut 1:38 Dut 31:3 Dut 34:10

h Yos 1:17 i Eks 28:30 1Sm 23:9 1Sm 28:6 Neh 7:65

j Nom 27:18 k Dut 3:28 Dut 31:14, 23

 Mulongo 2  NSHAP. 28 a 2Ku 8:13 Neh 10:32, 33

b Eks 29:38 Lew 6:9 Yhz 46:15

c Eks 29:39 d Eks 29:40 Nom 15:4

e Eks 29:38, 42 2Ku 2:4 Ezl 3:3

f Eks 29:39, 40 g Eks 29:41

27:16 1 Ku mua.: “nyuma ya bintu bionso h ˆ bidi ne muoyo.” 27:20 1 Anyi “buneme.” 28:2 1 Ku mua.: “mampa.”

Eks 16:29 Eks 20:10 Yhz 20:12

lambu yanyi miosha pa kapia bu dipembu dimpe2 idi ne bua kufidibua mu bikondo biayi.’a 3 “Nunku ubambile ne: ‘Eu ke mulambu muosha pa kapia unuapesha Yehowa: bana ba mikoko babidi ba mpanga bimpe ba tshidimu tshimue ku dituku, bu mulambu wa kuosha wa kufila pa tshibidilu. b 4 Neulambule muana wa mukoko umue wa mpanga mu dinda, ne neulambule muana wa mukoko wa mpanga ˆ mukuabu au pakadi dıba dibuele, kumpala kua butuku kuila,1c 5 pamue ne tshia dikumi tshia efa1 wa bukula bunefuke busambakaja ne tshia binayi tshia hine2 wa mafuta a olive idibu batue bu mulambu wa ntete. d 6 Mmulambu wa kuosha wa kufila pa tshibidilu e uvuabu bajadike ku mukuna wa Sinai bu dipembu dimpe,2 mulambu muosha pa kapia bua Yehowa, 7 pamue ne mulambu wawu wa bia kunua, tshia binayi tshia hine bua muana wa mukoko yonso wa mpanga. f Upongolole maluvu makole muaba wa tshijila bu mulambu wa bia kunua wa Yehowa. 8 Neulambule muana wa mukoko wa mpanga mukuabu au paˆ kadi dıba dibuele, kumpala kua butuku kuila.1 Neumufile pamue ne mulambu wa ntete wa muomumue ne uvuabu bafile mu dinda ne mulambu wawu wa bia kunua wa muomumue bu mulambu muosha pa kapia bu dipembu dimpe2 kudi Yehowa. g 9 “‘Kadi dituku dia Nsabatu, h mulambu newikale wa bana ba mikoko babidi ba mpanga bimpe 28:2, 6, 8 2 Anyi “didi ditukijija; didi dituyisha.” Ku mua.: “didi difila dikisha.” 28:4, 8 1 Ku mua.: “pankatshi pa madilolo abidi.” 28:5 1 Tshia dikumi tshia efa tshivua tshibuela litre 2,2. Tang. Tshis. B14. 2 Hine uvua ubuela litre 3,67. Tang. Tshis. B14.

299 ba tshidimu tshimue ne bia dikumi bibidi bia tshipiminu tshia efa wa bukula bunefuke busambakaja ne mafuta bu mulambu wa ntete, pamue ne mulambu wawu wa bia kunua. 10 Eu ke mulambu wa kuosha bua Nsabatu, pamue ne mulambu wa kuosha wa kufila pa tshibidilu ne mulambu wawu wa bia kunua. a 11 “‘Ku ntuadijilu kua ngondo yonso1 nenulambule Yehowa mulambu wa kuosha wa ngombe milume ibidi itshidi miana, tshimpanga tshia mukoko tshimue ne bana ba mikoko muanda mutekete ba mpanga bimpe ba tshidimu tshimue, b 12 ne bia dikumi bisatu bia efa wa bukula bunefuke busambakaja ne mafuta bu mulambu wa ntete c bua ngombe mulume yonso, ne bia dikumi bibidi bia efa wa bukula bunefuke busambakaja ne mafuta bu mulambu wa ntete bua tshimpanga tshia mukoko, d 13 ne tshia dikumi tshia efa wa bukula bunefuke busambakaja ne mafuta bu mulambu wa ntete bua muana wa mukoko yonso wa mpanga, bu mulambu muosha, dipembu dimpe,1e mulambu muosha pa kapia bua Yehowa. 14 Milambu yayi ya bia kunua neyikale: tshitupa tshia hine wa mvinyo bua ngombe mulume f ne tshia bisatu tshia hine bua tshimpanga tshia mukoko g ne tshia binayi tshia hine bua muana wa mukoko wa mpanga. h Eu mmulambu wa kuosha wa ku ngondo wa kufila ngondo yonso munkatshi mua tshidimu. 15 Pa kumbusha mulambu wa kuosha wa kufila pa tshibidilu pamue ne mulambu wawu wa bia kunua, nebalambule kabidi Yehowa

NOMBA 28:10-25 NSHAP. 28 a Nom 28:3, 7

b Nom 10:10 1Ku 23:31 2Ku 2:4 Neh 10:32, 33

c Lew 2:11

d Lew 1:10

e Lew 1:10, 13

f Nom 15:8, 10

g Nom 15:6, 7

h Nom 15:5 

Mulongo 2 a Eks 12:14 Lew 23:5 Dut 16:1 Yhz 45:21 1Ko 5:7

b Eks 12:15 Lew 23:6 1Ko 5:8

c Lew 22:20, 22

28:11 1 Ku mua.: “kua ngondo yenu.” 28:13, 24 1 Anyi “didi ditukijija; didi dituyisha.” Ku mua.: “didi difila dikisha.” d

Dut 15:21

Lew 2:1

muana wa mbuji bu mulambu wa mpekatu. 16 “‘Mu ngondo wa kumpala mu dituku dia 14 dia ngondo au, nekuikale Pasaka wa Yehowa. a 17 Dituku dia 15 dia ngondo au, nekuikale tshibilu. Nenudie mampa kaayi mela luevene matuku muanda mutekete. b 18 Dituku dia kumpala nekuikale masangisha a tshijila. Kanuena ne bua kuenza mudimu mukole nansha umue. 19 Nenufile mulambu wa kuosha muosha pa kapia bua Yehowa wa ngombe milume ibidi itshidi miana, tshimpanga tshia mukoko tshimue, ne bana ba mikoko muanda mutekete ba mpanga ba tshidimu tshimue. Nudi ne bua kulambula nyama ya mimpe. c 20 Nenuyilambule ne milambu yayi ya ntete ya bukula bunefuke busambakaja ne mafuta, d bia dikumi bisatu bia efa bua ngombe mulume ne bia dikumi bibidi bia efa bua tshimpanga tshia mukoko. 21 Neulambule tshia dikumi tshia efa bua muana wa mukoko yonso wa ku bana ba mikoko muanda mutekete ba mpanga abu, 22 pamue ne mbuji umue bu mulambu wa mpekatu bua kunubuikidila mpekatu. 23 Pa kumbusha mulambu wa kuosha wa mu dinda, unudi nufila bua mulambu wa kuosha wa kufila pa tshibidilu, nudi ne bua kufila kabidi milambu eyi. 24 Nenulambule bintu ebi mushindu wa muomumue dituku dionso bua matuku muanda mutekete bu biakudia,2 mulambu muosha pa kapia bu dipembu dimpe1 kudi Yehowa. Mbia kufila pamue ne mulambu wa kuosha wa kufila pa tshibidilu ne mulambu wawu wa bia kunua. 25 Dituku dia muanda mutekete 28:24 2 Ku mua.: “mampa.”

NOMBA 28:26–29:9 nudi ne bua kuenza masangisha a tshijila. a Kanuena ne bua kuenza mudimu mukole nansha umue. b 26 “‘Dituku dia bintu bidi bikola bia kumpala, c panudi nufila mulambu wa ntete mipiamipia kudi Yehowa, d nudi ne bua kuenza masangisha a tshijila mu tshibilu tshienu tshia mbingu. e Kanuena ne bua kuenza mudimu mukole nansha umue. f 27 Nenufile mulambu wa kuosha bua dipembu dimpe1 kudi Yehowa wa ngombe milume ibidi itshidi miana, tshimpanga tshimue tshia mukoko ne bana ba mikoko muanda mutekete ba mpanga ba tshidimu tshimue, g 28 ne mulambu wayi wa ntete wa bukula bunefuke busambakaja ne mafuta, bia dikumi bisatu bua ngombe mulume yonso, bia dikumi bibidi bia efa bua tshimpanga tshia mukoko, 29 tshia dikumi tshia efa bua muana wa mukoko yonso wa ku bana ba mikoko muanda mutekete ba mpanga abu; 30 pamue ne muana wa mbuji umue bua kunubuikidila mpekatu. h 31 Nenuyilambule kusakidila ku mulambu wa kuosha wa kufila pa tshibidilu ne mulambu wawu wa ntete. Nyama eyi idi ne bua kuikala ya mimpe, i pamue ne milambu yayi ya bia kunua. “‘Mu ngondo wa muanda mutekete, dituku dia kumpala dia ngondo, nenuenze masangisha a tshijila. Kanuena ne bua kuenza mudimu mukole nansha umue to. j Ndituku dinuikale ne bua kuela mpungi. k 2 Nenufile mulambu wa kuosha bua dipembu dimpe1 kudi Yehowa: muana mulume wa ngombe umue, tshimpanga tshia mukoko tshimue, ne bana ba miko-

29

300 NSHAP. 28 a Eks 13:6

b Eks 12:16 Lew 23:8 Dut 16:8

c Eks 23:16

d Lew 23:15, 16

e Eks 34:22 Dut 16:10 Bz 2:1

f Lew 23:16, 21

g Lew 23:16, 18

h Lew 23:16, 19

i Lew 1:3 

NSHAP. 29 j Lew 23:24, 25

k Nom 10:2 Mis 81:3

 Mulongo 2 a Nom 28:11-13

b Nom 28:3, 5

c Nom 28:6, 7

d Lew 16:29

ko ba mpanga muanda mutekete ba tshidimu tshimue, nyama yonso mikale mimpe, 3 ne mulambu wayi wa ntete wa bukula bunefuke busambakaja ne mafuta: bia dikumi bisatu bia tshipiminu tshia efa bua ngombe mulume, bia dikumi bibidi bia efa bua tshimpanga tshia mukoko, 4 ne tshia dikumi tshia efa bua muana wa mukoko yonso wa ku bana ba mikoko ba mpanga muanda mutekete, 5 ne mbuji wa mpumbu umue utshidi muana bu mulambu wa mpekatu bua kunubuikidila mpekatu. 6 Milambu eyi nya kusakidila ku mulambu wa kuosha wa ku ngondo ne mulambu wawu wa ntete a ne ku mulambu wa kuosha wa kufila pa tshibidilu ne mulambu wawu wa ntete, b pamue ne milambu yayi ya bia kunua, c bilondeshile mutubu bayifila pa tshibidilu, bu dipembu dimpe,1 mulambu muosha pa kapia bua Yehowa. 7 “‘Mu dituku dia dikumi dia ngondo wa muanda mutekete eu nenuenze masangisha a tshijila, d ne nudi ne bua kudikengesha.1 Kanuena ne bua kuenza mudimu nansha umue to. e 8 Nenufile mulambu wa kuosha kudi Yehowa bu dipembu dimpe:1 muana mulume wa ngombe umue, tshimpanga tshia mukoko tshimue ne bana ba mikoko ba mpanga muanda mutekete ba tshidimu tshimue, nyama yonso mikale ya mimpe. f 9 Nenufile kabidi mulambu wayi wa ntete wa bukula bunefuke busambakaja ne mafuta, bia dikumi bisatu bia efa bua ngombe mulume, bia dikumi bibidi bia efa bua tshimpanga

e Lew 23:27-31

28:27; 29:2, 6, 8 1 Anyi “didi ditukijija; f didi dituyisha.” Ku mua.: “didi difila dikisha.”

Lew 1:3 Lew 22:22 Dut 15:21 Dut 17:1

29:7 1 Anyi “kukengesha anyima yenu.” “Kudikengesha” kudi kumvuija misangu ya bungi mishindu mishilashilangane ya kudipangisha malu, kusangisha ne kujila biakudia.

301 tshia mukoko, 10 tshia dikumi tshia efa bua muana wa mukoko yonso wa ku bana ba mikoko ba mpanga muanda mutekete, 11 ne muana wa mbuji bu mulambu wa mpekatu, pa kumbusha mulambu wa mpekatu wa kubuikila nawu mpekatua ne mulambu wa kuosha wa kufila pa tshibidilu ne mulambu wawu wa ntete, pamue ne milambu yayi ya bia kunua. 12 “‘Mu dituku dia 15 dia ngondo wa muanda mutekete nenuenze masangisha a tshijila. Kanuena ne bua kuenza mudimu mukole nansha umue, ne nudi ne bua kuenza tshibilu tshia Yehowa matuku muanda mutekete.b 13 Nenufile mulambu wa kuosha, c mulambu muosha pa kapia, wa dipembu dimpe1 kudi Yehowa: ngombe milume 13 itshidi miana, bimpanga bia mikoko bibidi, ne bana ba mikoko ba mpanga 14 ba tshidimu tshimue, nyama yonso mikale ya mimpe.d 14 Nenufile mulambu wayi wa ntete wa bukula bunefuke busambakaja ne mafuta: bia dikumi bisatu bia efa bua ngombe mulume yonso wa ku ngombe milume 13 ayi, bia dikumi bibidi bia efa bua tshimpanga tshionso tshia ku bimpanga bia mikoko bibidi abi, 15 ne tshia dikumi tshia efa bua muana wa mukoko yonso wa ku bana ba mikoko ba mpanga 14 abu, 16 ne muana wa mbuji umue bu mulambu wa mpekatu, pa kumbusha mulambu wa kuosha wa kufila pa tshibidilu, mulambu wawu wa ntete ne mulambu wawu wa bia kunua.e 17 “‘Dituku dibidi nenufile ngombe milume 12 itshidi miana, bimpanga bia mikoko bibidi, ne bana ba mikoko ba mpanga 14 ba tshidimu tshimue,

NOMBA 29:10-26 NSHAP. 29 a Lew 16:3

b Eks 23:16 Lew 23:34-36 Dut 16:13-15 Neh 8:14-18

c Ezl 3:4

d Lew 22:22 Dut 17:1

e Nom 28:3-8 

Mulongo 2 a Lew 22:22 Dut 17:1

b Nom 28:3-8

c Lew 22:22 Dut 17:1

d Nom 28:3-8

e Lew 22:22

29:13 1 Anyi “didi ditukijija; didi dituyisha.” Ku mua.: “didi difila dikisha.” f

Dut 17:1

Nom 28:3-8

nyama yonso mikale ya mimpe, a 18 ne mulambu wayi wa ntete ne milambu yayi ya bia kunua bua ngombe milume, bimpanga bia mikoko, ne bana ba mikoko ba mpanga bilondeshile bungi bua nyama anu mutubu benza pa tshibidilu, 19 ne muana wa mbuji bu mulambu wa mpekatu, pa kumbusha mulambu wa kuosha wa kufila pa tshibidilu ne mulambu wawu wa ntete, pamue ne milambu yayi ya bia kunua. b 20 “‘Dituku disatu nenufile ngombe milume 11, bimpanga bia mikoko bibidi, ne bana ba mikoko ba mpanga 14 ba tshidimu tshimue, nyama yonso mikale ya mimpe, c 21 ne mulambu wayi wa ntete, ne milambu yayi ya bia kunua bua ngombe milume, bimpanga bia mikoko ne bana ba mikoko ba mpanga bilondeshile bungi bua nyama anu mutubu benza pa tshibidilu, 22 ne mbuji umue bu mulambu wa mpekatu, pa kumbusha mulambu wa kuosha wa kufila pa tshibidilu ne mulambu wawu wa ntete ne mulambu wawu wa bia kunua. d 23 “‘Dituku dinayi nenufile ngombe milume dikumi, bimpanga bia mikoko bibidi, ne bana ba mikoko ba mpanga 14 ba tshidimu tshimue, nyama yonso mikale ya mimpe, e 24 mulambu wayi wa ntete ne milambu yayi ya bia kunua bua ngombe milume, bimpanga bia mikoko ne bana ba mikoko ba mpanga bilondeshile bungi bua nyama anu mutubu benza pa tshibidilu, 25 ne muana wa mbuji bu mulambu wa mpekatu, pa kumbusha mulambu wa kuosha wa kufila pa tshibidilu, mulambu wawu wa ntete ne mulambu wawu wa bia kunua. f 26 “‘Dituku ditanu nenufile ngombe milume tshitema,

NOMBA 29:27–30:2 bimpanga bia mikoko bibidi ne bana ba mikoko ba mpanga 14 ba tshidimu tshimue, nyama yonso mikale ya mimpe, a 27 ne mulambu wayi wa ntete ne milambu yayi ya bia kunua bua ngombe milume, bimpanga bia mikoko ne bana ba mikoko ba mpanga bilondeshile bungi bua nyama anu mutubu benza pa tshibidilu, 28 ne mbuji umue bu mulambu wa mpekatu, pa kumbusha mulambu wa kuosha wa kufila pa tshibidilu ne mulambu wawu wa ntete ne mulambu wawu wa bia kunua. b 29 “‘Dituku disambombo nenufile ngombe milume muanda mukulu, bimpanga bia mikoko bibidi, ne bana ba mikoko ba mpanga 14 ba tshidimu tshimue, nyama yonso mikale ya mimpe, c 30 ne mulambu wayi wa ntete ne milambu yayi ya bia kunua bua ngombe milume, bimpanga bia mikoko, ne bana ba mikoko ba mpanga bilondeshile bungi bua nyama anu mutubu benza pa tshibidilu, 31 ne mbuji umue bu mulambu wa mpekatu, pa kumbusha mulambu wa kuosha wa kufila pa tshibidilu, mulambu wawu wa ntete ne milambu yawu ya bia kunua. d 32 “‘Dituku dia muanda mutekete nenufile ngombe milume muanda mutekete, bimpanga bia mikoko bibidi, ne bana ba mikoko ba mpanga 14 ba tshidimu tshimue, nyama yonso mikale ya mimpe, e 33 ne mulambu wayi wa ntete ne milambu yayi ya bia kunua bua ngombe milume, bimpanga bia mikoko ne bana ba mikoko ba mpanga bilondeshile bungi bua nyama anu mutubu bayifila pa tshibidilu, 34 ne mbuji umue bu mulambu wa mpekatu, pa kumbusha mulambu wa kuosha wa kufila pa tshibidilu, mulambu wawu wa ntete ne mulambu wawu wa bia kunua. f

302 NSHAP. 29 a Dut 15:21 Dut 17:1

b Nom 28:3-8 c Lew 22:22 Dut 17:1

d Nom 28:3-8 e Lew 22:22 Dut 17:1

f Nom 28:3-8 

Mulongo 2 a Lew 23:36, 39 b Lew 22:22 Dut 17:1

c Nom 28:3-8 d Lew 23:2 Dut 16:16

e Dut 12:5, 6 f Lew 7:16 Lew 22:21

g Lew 1:3 h Lew 2:1 i Nom 15:5 j Lew 3:1 

NSHAP. 30 k Eks 18:25 l Gen 28:20-22 Bal 11:30, 31

m Mis 132:1-5 n Dut 23:21 Mis 116:14 Mis 119:106 Mbi 5:4 Mat 5:33

o Mis 50:14 Mis 66:13

35 “‘Dituku dia muanda mukulu nenuenze masangisha a pa buawu. Kanuena ne bua kuenza mudimu mukole nansha umue. a 36 Nenufile mulambu wa kuosha, mulambu muosha pa kapia bu dipembu dimpe1 kudi Yehowa: ngombe mulume umue, tshimpanga tshia mukoko tshimue, ne bana ba mikoko ba mpanga muanda mutekete ba tshidimu tshimue, nyama yonso mikale ya mimpe, b 37 ne mulambu wayi wa ntete ne milambu yayi ya bia kunua bua ngombe mulume, tshimpanga tshia mukoko ne bana ba mikoko ba mpanga bilondeshile bungi bua nyama anu mutubu benza pa tshibidilu, 38 ne mbuji umue bu mulambu wa mpekatu, pa kumbusha mulambu wa kuosha wa kufila pa tshibidilu ne mulambu wawu wa ntete ne mulambu wawu wa bia kunua. c 39 “‘Nenulambule Yehowa bintu ebi mu bibilu bienu, d kusakidila ku milambu yenu ya kukumbaja nayi mitshipu e ne milambu yenu ya budisuile f bu milambu yenu ya kuosha g ne milambu yenu ya ntete h ne milambu yenu ya bia kunua i ne milambu yenu ya diumvuangana.’” j 40 Mose wakambila bena Isalele malu onso avua Yehowa mumuˆ tumine dıyi bua kuenza. Pashishe Mose wakakula ne bamfumu k ba bisa bia ˆ Isalele, wamba ne: “Edi ndıyi didi Yehowa mutume: 2 Bikala muntu mulume mulaye Yehowa bualu anyi muenze mutshipu l bua kudienzela1 mutshipu m wa kudikanda, kena ne bua kutupa ku ˆ dıyi diende to. n Udi ne bua kuenza bualu buonso buvuaye mulaye bua kuenza. o

30

29:36 1 Anyi “didi ditukijija; didi dituyisha.” Ku mua.: “didi difila dikisha.” 30:2 1 Anyi “musuikile anyima wende ku mukenji.”

303 3 “Bikala muntu mukaji mulaye Yehowa bualu anyi mudienzele mutshipu wa kudikanda patshidiye nsongakaji mu nzubu mua tatuende 4 ne tatuende udi umvua dilaya diende anyi mutshipu wende wa kudikanda udiye mudienzele1 ne tatuende kena wamba bualu, mitshipu yende yonso neyikale ne mushinga, ne mutshipu wonso wa kudikanda udiye mudienzele newikale ne mushinga. 5 Kadi bikala tatuende mumukandike padiye umvua ne: mmudienzele mitshipu anyi mitshipu ya kudikanda, kabiakuikala ne mushinga to. Yehowa neamufuile luse bualu tatuende mmumukandike. a 6 “Kadi biamuselabu kudi mulume patshidiye ku mutshipu wende anyi ku dilaya divuaye mudienzele kayi muele meji bimpe 7 ne bayende udi umvua bualu abu ne kena wamba bualu dituku didiye ubumvua, malaya ende anyi mitshipu yende ya kudikanda bidiye mudienzele nebikale ne mushinga. 8 Kadi bikala bayende mumukandike dituku didiye umvua bualu abu, udi mua kushipa mutshipu au anyi dilaya divua mukaji mudienzele kayi muele meji bimpe, b ne Yehowa neafuile mukaji au luse. 9 “Bikala mukaji mukamba anyi mukaji udi dibaka difue mulaye bualu, bualu bonso budiye mudisuike bua kuenza nebuikale pa mutu pende. 10 “Kadi bikala muntu mukaji mudienzele dilaya anyi mutshipu wa kudikanda padiye mu nzubu mua bayende, 11 ne bayende mmumvue bualu abu ne ki mmuambe bualu anyi mubenge, malaya ende onso anyi mutshipu wonso wa kudikanda bidiye mudienzele nebikale ne mushinga. 12 Kadi bikala bayende mushipe mushipilamu malaya kayi 30:4 1 Anyi “musuikile anyima wende.”

NOMBA 30:3–31:4 NSHAP. 30 a Eks 20:12

b Lom 7:2 1Ko 11:3 Ef 5:22

 Mulongo 2 a 1Ko 11:3 1Pt 3:1

b Dut 23:21 

NSHAP. 31 c Mis 94:1 Yes 1:24 Nah 1:2

onso anyi mutshipu kayi wonso wa kudikanda bivua mukaji muditshipe bua kuenza, dituku didiye umvua bualu buabi, kabiakuikala ne mushinga to. a Bayende mmubishipe, ne Yehowa neafuile mukaji luse. 13 Bua dilaya dionso anyi diditshipa dionso didi ditangila mutshipu wa kudikanda bua kudipangisha amue malu,1 bayende udi mua kubijadika anyi bayende udi mua kubishipa. 14 Kadi bikala bayende kayi wamba bualu padi matuku enda apita, udi pende ujadika malaya a mukaji onso anyi mitshipu yende ya kudikanda bidi pa mutu pende. Udi ubijadika bualu kavua muambe bualu dituku divuaye mumvue mukajende ubienza. 15 Kadi yeye mulue kubishipa pashishe, matuku ndambu panyima pa dituku divuaye mubiumvue, neambule bujitu bua dipila dia mukajende. b ˆ 16 “Aa mmeyi ne mikandu bivua Yehowa muambile Mose pa bidi bitangila mulume ne mukajende, ne pa bidi bitangila tatu ne muanende wa bakaji utshidi nsonga udi musombele mu nzubu muende.” Pashishe Yehowa wakambila Mose ne: 2 “Usombuele c bena Isalele kudi bena Midiyana. d Pashishe neusangishibue kudi bena mu tshisamba tshienu.”1e 3 Ke Mose kuakula ne bantu, kuambaye ne: “Peshayi bantu balume ba munkatshi muenu bia mvita bua baye kuluangana1 ne Midiyana ne bua kukumbaja disombuela dia Yehowa kudi Midiyana. 4 Nenutume bantu tshinunu ba mu tshisa tshionso tshia mu bisa

31

d Nom 22:7 Nom 25:1-3 Nom 25:17, 18 1Ko 10:8 Bua 2:14

e Nom 27:12, 13 Dut 32:48-50

30:13 1 Anyi “dilaya bua kukengesha anyima.” 31:2 1 Eu mmushindu wa kuakula bua lufu mu ngakuilu wa kasala. 31:3 1 Anyi “bua tshiluilu.”

NOMBA 31:5-23 bia Isalele ku mvita.” 5 Nunku bakasungula bantu tshinunu mu tshisa tshionso mu binunu bia Isalele, a bantu binunu 12 bikale ne bia mvita bua kuluangana.1 6 Pashishe Mose wakabatuma ku mvita, bantu tshinunu ba mu tshisa tshionso, pamue ne Pineˆ hasa b muana wa Eleaza muakuidi wa tshiluilu, uvua ne bintu bia tshijila ne mpungi ya mvita c mu tshianza tshiende. 7 Bakela Midiyana mvita, anu muvua ˆ Yehowa mutumine Mose dıyi, kushipabu bantu balume bonso. 8 Bakashipa bakalenge ba Midiyana pamue ne bantu bakuabu bavuabu bashipe, mmumue ne: ˆ ˆ Evi, Lekeme, Su, Hu, ne Leba, bakalenge batanu ba Midiyana. ˆ Bakashipa kabidi Balama d muaˆ na wa Beo ku muele wa mvita. 9 Kadi bena Isalele bakakuata bantu bakaji ne bana ba mu Midiyana, kuyabu nabu. Bakapawula kabidi nyama yabu yonso ya pambelu, bimuna biabu bionso, ne bintu biabu bionso. 10 Bakuosha bimenga biabu bionso bivuabu basombele ne bitudilu1 biabu bionso ne kapia. 11 Bakangata bionso bivuabu banyenge ne bionso bivuabu bapawule, bantu ne nyama bionso. 12 Pashishe bakalua ne bantu bavuabu bakuate, bintu bivuabu bapawule ne bivuabu banyenge kudi Mose ne ˆ muakuidi Eleaza ne kudi tshisumbu tshia bena Isalele, mu tshitudilu mu mpata ya bipela ya Moaba e pabuipi ne Yadene bitangilangane ne Yeliko. 13 Nunku Mose ne muakuidi ˆ Eleaza ne bamfumu ba tshisumbu bakapatuka bua kusambakena nabu pambelu pa tshitudilu. 14 Kadi Mose wakakuatshila bantu basungula ba mu tshiluilu, bamfumu ba bantu tshinunu

304 NSHAP. 31 a Nom 26:51

b Nom 25:7, 8

c Nom 10:2, 9

d Nom 22:12 2Pt 2:15 Bua 2:14

e Nom 22:1 

Mulongo 2 a Nom 25:1, 2 Bua 2:14

b Nom 25:17, 18 Dut 4:3 Yos 22:17

c Nom 25:9 1Ko 10:8

d Nom 31:35

e Nom 5:2 Nom 19:11, 16

f Nom 19:20

31:5 1 Anyi “bua tshiluilu.” 31:10 1 Anyi “bitudilu binyunguluka kudi bimanu.” g

Nom 19:9

tshinunu ne bamfumu ba bantu lukama lukama bavua bafumina ku mvita tshiji. 15 Mose wakabambila ne: “Nudi bashiye bantu bakaji bonso ne muoyo anyi? 16 Monayi! Bobu aba ke bavua basake bena Isalele ku dipanga lulamatua kudi Yehowa ku ˆ ˆ dıyi dia Balama mu tshilumbu ˆ tshia Peo, b nunku tshipupu kukuatatshi tshisumbu tshia Yehowa. c 17 Mpindieu nudi ne bua kushipa muana wa balume yonso munkatshi mua bana ne kushipa muntu mukaji yonso ukadi musangile ne mulume. 18 Kadi nudi mua kushiya bana ba bakaji bonso badi kabayi banji kusangila ne balume ne muoyo. d 19 Pashishe nudi ne bua kushala pambelu pa tshitudilu matuku muanda mutekete. Muntu yonso wa kunudi udi mushipe muntu,1 ne muntu yonso wa kunudi udi mulenge muntu mushipa e udi ne bua kudikezula f mu dituku disatu ne mu dituku dia muanda mutekete, nuenu ne bantu banudi bakuate. 20 Nudi ne bua kukezula tshilamba tshionso, tshintu tshionso tshia tshiseba, tshintu tshionso tshienza ne miosa ya mbuji ne tshintu tshionso tshienza ne dibaya ku mpekatu.” ˆ 21 Pashishe muakuidi Eleaza wakambila bantu ba mu tshiluilu ˆ bavua baye ku mvita ne: “Edi ndıyi difunda dia mukenji divua Yehowa muelele Mose ne: 22 ‘Anu or, tshiamu tshia arjan, tshiamu tshia mitaku, tshiamu tshifiike, tshiamu tshia eten, ne tshiamu tshia plomb, 23 tshintu tshionso tshidi mua kupitshila mu kapia, nudi ne bua kutshipitshisha mu kapia ne netshikale tshikezuke. Kadi nudi ne bua kutshikeˆ zula kabidi ne mayi a kukezulangana nawu.g Tshintu tshionso tshidi katshiyi mua kupitshila mu kapia nudi ne bua kutshitua mu 31:19 1 Anyi “anyima.”

305

ˆ mayi. 24 Nudi ne bua kusukula bilamba bienu dituku dia muanda mutekete ne kuikala bakezuke, ne pashishe nudi mua kubuela mu tshitudilu.’” a 25 Pashishe Yehowa wakambila Mose nunku: 26 Bala bungi bua bintu bivuabu bapawule, ubala bionso bivuabu bakuate, bantu ne nyama; wenze nunku ˆ pamue ne muakuidi Eleaza ne bamfumu ba nzubu ya batatuabu ba mu tshisumbu. 27 Tapulula bintu bivuabu bapawule mu bitupa bibidi bua kubiabanyina bantu ba mu tshiluilu bavua baye ku mvita ne bena mu tshisumbu bakuabu bonso.b 28 Newangate bu tshitadi tshia Yehowa kudi basalayi bavua baye ku mvita, anyima1 umue mu anyima 500 yonso, mu bantu, mu ngombe, mu mpunda ne mu mikoko. 29 Nenutshiangate mu tshia bibidi tshiabu ne nenutshipeshe muaˆ kuidi Eleaza bu dipa dia Yehowa. c 30 Mu tshia bibidi tshidibu bapeshe bena Isalele newangate umue mu 50, mu bantu, mu ngombe, mu mpunda, mu mikoko, ne mu nyama ya pambelu ya mishindu yonso, ne neubipeshe bena Lewi d badi batangila midimu idi itangila ntenta wa tshitendelelu wa Yehowa.” e 31 Nunku Mose ne muakuidi ˆ Eleaza bakenza anu muvua Yehowa muambile Mose bua kuenza. 32 Bintu bivuabu banyenge, mmumue ne: bintu bivua bishale ku bivuabu bapawule bivua bantu bavua baye ku mvita bangate, bivua mikoko binunu 675, 33 ngombe binunu 72, 34 ne mpunda binunu 61. 35 Bantu bakaji bavua kabayi banji kusangila ne balumef bavua bantu1 binunu 32. 36 Tshia bibidi tshia bintu tshivuabu babanyine bantu bavua baye ku mvita tshi-

NOMBA 31:24-50 NSHAP. 31 a Nom 19:19, 20

b Yos 22:7, 8 1Sm 30:24

c Nom 18:20, 29

d Dut 12:19

e Nom 3:6, 7 Nom 18:2, 3 1Ku 23:32

f Nom 31:18 

Mulongo 2 a Nom 18:8, 19

b Dut 12:19

c Nom 3:6, 7 Nom 18:2, 3 1Ku 23:32

d Nom 31:4

31:28 1 Tang. Diumv. 31:35, 40 1 Anyi e “anyima.”

Eks 23:27 Lew 26:7, 8

vua ne mikoko 337500. 37 Tshitadi tshia Yehowa tshia mu mikoko tshivua tshia mikoko 675. 38 Kuvua ngombe binunu 36, ne tshitadi tshiayi tshia Yehowa tshia ngombe 72. 39 Kuvua mpunda 30 500, ne tshitadi tshiayi tshia Yehowa tshivua tshia mpunda 61. 40 Kuvua kabidi bantu2 binunu 16, ne tshitadi tshiabu tshia Yehowa tshivua tshia bantu1 32. 41 Pashishe Mose wakafila tshitadi atshi kudi ˆ muakuidi Eleaza, a bu dipa dia Yehowa, anu muvua Yehowa mutuˆ mine Mose dıyi bua kuenza. 42 Mu tshia bibidi tshia bintu tshia bena Isalele tshivua Mose mutapulule ku tshitupa tshia bintu bia bantu bavua baye kuluangana mvita, 43 tshia bibidi atshi tshivua ne mikoko 337500, 44 ne ngombe binunu 36, 45 ne mpunda 30500, 46 ne bantu2 binunu 16. 47 Pashishe Mose wakangata muntu umue mu bantu 50 ne nyama umue mu nyama 50 mu tshia bibidi tshia bena Isalele, yeye kubipesha bena Lewib bavua batangila mudimu wa ku ntenta wa tshitendelelu wa Yehowa c anu muvua Yehowa ˆ mutumine Mose dıyi bua kuenza. 48 Pashishe bantu basungula ba mu binunu bia mu tshiluilu, d bamfumu ba bantu tshinunu tshinunu ne bamfumu ba bantu lukama lukama, bakalua kudi Mose, 49 kuambilabu Mose ne: “Bena mudimu bebe mbabale bungi bua bantu bavua baye ku mvita ku bulombodi buetu, ne muntu nansha umue wa kutudi ki mmujimine to. e 50 Nunku anyisha bua muntu yonso wa kutudi afile bidiye mupete bu mulambu wa Yehowa: bintu bia or, shene ya ku mikolo, bikanu bia ku maboko, mpeta ya kutua nayi bimanyinu, tukanu tua ku matshi ne bilengejilu bikuabu, bua 31:40, 46 2 Anyi “anyima ya bantu.”

NOMBA 31:51–32:17 kutubuikidila mpekatu1 kumpala kua Yehowa.” 51 Nunku Mose ne muakuidi ˆ Eleaza bakangata or uvuabu bafile, mmumue ne: bilengejilu bionso. 52 Or yonso wa mulambu uvuabu bapeshe Yehowa kudi bamfumu ba bantu tshinunu tshinunu ne bamfumu ba bantu lukama lukama uvua nshekele1 16750. 53 Muntu yonso wa mu tshiluilu uvua muangate tshiende tshitupa tshia bintu bivuabu bapawule. 54 Mose ne muakuidi Eleaˆ za bakangata or kudi bamfumu ba bantu tshinunu tshinunu ne ba bantu lukama lukama, kubuelabu nende mu ntenta wa kusambakena bu divuluija1 bua tshisamba tshia Isalele kumpala kua Yehowa. Mpindieu bana ba balume ba Lubena a ne bana ba balume ba Gada b bavua ne bimuna bia bungi menemene, bobu kumona ne: buloba bua ˆ Yaze c ne bua Gilada buvua buloba buimpe bua bimuna. 2 Nunku bana ba balume ba Gada ne bana ba balume ba Lubena bakalua kudi Mose, kudi muakuidi ˆ Eleaza ne kudi bamfumu ba tshisumbu, kuambabu ne: 3 “Ataloˆ ta, Dibona, Yaze, Nimela, Heshebona, d Eleale, Sebama, Nebo, e ne Beone, f 4 buloba buvua Yehowa mutshimune kumpala kua tshisumbu tshia Isalele, g mbuloba buimpe bua bimuna, ne bena mudimu bebe badi ne bimuna bia bungi.” h 5 Bakamba kabidi ne: “Bituikala bakulengelele, itaba bapeshe bena mudimu bebe buloba ebu bua buikale buabu. Kutusambuishi Yadene to.” 6 Ke Mose kuambila bana ba balume ba Gada ne bana ba balume ba Lubena ne: “Bana

32

306 NSHAP. 32 a Nom 26:7 b Nom 26:18 c Nom 21:32 d Nom 21:26 e Nom 33:47 f Nom 32:37, 38 g Nom 21:23, 24 Dut 2:24

h Dut 2:35 

Mulongo 2 a Nom 13:31 Yos 14:7, 8

b Nom 13:23 Dut 1:24

c Nom 13:32 Dut 1:26-28

d Mis 95:11 Yhz 20:15 Eb 3:18

e Nom 14:29, 30 Dut 2:14

f Gen 13:14, 15 Gen 26:3 Gen 28:13

g Nom 13:30 h Yos 19:49 i Nom 14:24 Dut 1:34-38 Yos 14:8

j Nom 14:33

31:50 1 Anyi “bua anyima yetu.” 31:52 k 1 Nshekele uvua ne grame 11,4. Tang. Tshis. B14. 31:54 1 Anyi “tshivulukilu.”

Dut 29:5 Yos 5:6 Mis 95:10 Bz 13:18

Nom 26:63, 64 Dut 2:14 1Ko 10:5 Eb 3:17

benu nebaye ku mvita panudi nuenu nushala basombe muaba eu anyi? 7 Bua tshinyi nudi nutekesha tshisamba tshia Isalele mu mikolo bua katshisabuki bua kubuela mu buloba budi Yehowa mujadike bua kubapesha? 8 Ke tshivua batatuenu benze pamvua mubatume kuˆ mbukila ku Kadeshe-banea bua kutangila buloba. a 9 Pavuabu babande mu Tshibandabanda1 tshia Eshekola b ne bamone buloba, bakatekesha tshisamba tshia Isalele mu mikolo bua katshiyi mu buloba buvua Yehowa ne bua kubapesha. c 10 Tshiji tshia Yehowa tshiakatema dituku adi, nunku kuditshipaye ne: d 11 ‘Bantu bavua bumbuke mu Ejipitu ba bidimu 20 kubanda kabakumona buloba e bundi muditshipe kudi Abalahama, kudi Izaka, ne kudi Yakoba f bua kubapesha to, bualu ki mbandonde ne muoyo mujima to, 12 pa kumbusha Kaleba g muana wa Yefune muena Kenizi ne Yoshua h muana wa Nuna, bualu mbalonde Yehowa ne muoyo mujima.’ i 13 Nunku tshiji tshia Yehowa tshiakatemena Isalele, yeye kubatambakaja mu tshipela bidimu 40 j too ne pakajika bantu bonso ba mu tshipungu tshiˆ vua tshienza malu mabi ku mesu kua Yehowa. k 14 Mpindieu nudi bajuke pa muaba wa batatuenu bu bana ba bantu bena mpekatu badi balundula tshiji tshikole tshia Yehowa kudi Isalele. 15 Nuenu balekele kumulonda, kakuyi mpata neabalekele kabidi mu tshipela emu, ne nenubutuishe bantu bonso aba.” 16 Pashishe bakalua kudiye, kuambabu ne: “Tulekela tuase bikumbi bia mabue bua bimuna bietu ne bimenga bua bana betu muaba eu. 17 Kadi netuikale 32:9 1 Anyi “Kasulu ka tshilonda nkoka.”

307 anu badilongolole bua mvita a ne netuye kumpala kua bena Isalele too ne patuabafikisha muaba wabu, padi bana betu bashala basombele mu bimenga bikolesha, bantu ba mu buloba kabayi mua kubenzela bualu. 18 Katuakupingana ku nzubu yetu too ne padi muena Isalele yonso upeta buende buloba bu bumpianyi. b 19 Bualu katuakupeta nabu bumpianyi dia muamua dia Yadene kuya kuaka to, bualu tudi bapete buetu bumpianyi luseke elu lua ku est kua Yadene.” c 20 Mose kubandamuna ne: “Binuenza bualu ebu: Nuenu bangate bia mvita kumpala kua Yehowa bua kuya ku mvita;d 21 ne bikala yonso wa kunudi muambule bia mvita, musabuke Yadene kumpala kua Yehowa bu mudiye wipata bena lukuna bende kumpala kuende e 22 too ne padi buloba bukuatshibua kuˆ mpala kua Yehowa, f dıba adi nudi mua kupingana g ne kuikala kanuyi ne dipila kumpala kua Yehowa ne kua Isalele. Nunku buloba ebu nebulue buenu kumpala kua Yehowa.h 23 Kadi nuenu kanuyi benze bualu ebu, nenuikaˆ le benzele Yehowa mpekatu. Dıba adi numanye ne: mpekatu wenu neanupete. 24 Nunku nudi mua kuasa bimenga bua bana benu ne bikumbi bua mikoko yenu, i kadi nudi ne bua kuenza tshinudi balaye.” 25 Bana ba Gada ne bana ba Lubena kuambilabu Mose ne: “Bena mudimu bebe nebenze anu mudi mukalenge wanyi utuˆ ma dıyi. 26 Bana betu, bakaji betu, bimuna bietu ne nyama yetu yonso ya pambelu nebishale mu bimenga bia Gilada amu, j 27 kadi bena mudimu bebe nebasabuke dia muamua, muntu mulume yonso muambule bia mvita bua kuluangana mvita ku-

NOMBA 32:18-36

m Nom 32:3, 4

mpala kua Yehowa, a anu mudi mukalenge wanyi wamba.” 28 Nunku Mose wakatuma ˆ dıyi bua bualu buabu kudi muaˆ kuidi Eleaza, Yoshua muana wa Nuna, ne bamfumu ba nzubu ya batatu ba bisa bia Isalele. 29 Mose wakabambila ne: “Bikala bana ba balume ba Gada ne bana ba balume ba Lubena basabuke nenu dia muamua dia Yadene, muntu mulume yonso muambule bia mvita kumpala kua Yehowa, ne buloba bukuaˆ tshibue kumpala kuenu, dıba adi nenubapeshe buloba bua Gilada bua buikale buabu. b 30 Kadi bikalabu kabayi bambule bia mvita ne basabuke nenu dia muamua, ˆ dıba adi nebasombele munkatshi muenu mu buloba bua Kaˆ nana.” 31 Ke bana ba balume ba Gada ne bana ba balume ba Lubena kuambabu ne: “Tshidi Yehowa muambile bena mudimu bebe ke tshituenza. 32 Netuambule bia mvita, tuetu kusabuka dia muamua kumpala kua ˆ Yehowa mu buloba bua Kanana, c kadi buloba butuapiana nebuikale dia munemu dia Yadene.” 33 Nunku Mose wakabapesha, mmumue ne: mupeshe bana ba balume ba Gada, bana ba balume ba Lubena, d ne tshitupa tshia tshisa tshia Manashe e muana wa Jozefe, bukalenge bua Sihona f mukalenge wa bena Amole ne bukalenge bua Oga g mukalenge wa Bashana buloba bua bimenga abi mu bitupa abi, ne bimenga bia buloba buvua bubunyunguluke. 34 Bana ba balume ba Gada ˆ bakasa1 Dibona,h Atalota, i Aloe, j ˆ 35 Atalota-shofana, Yaze, k Yogebeha,l 36 Bete-nimela, m ne Bete-halana, n bimenga bikolesha, ne bakibaka bikumbi bia mabue

n Yos 13:27, 28

32:34 1 Anyi “bakasa tshiakabidi.”

NSHAP. 32 a Dut 3:18 Yos 4:12

b Yos 22:1, 4 c Nom 32:33 Yos 12:1 Yos 13:8

d Yos 4:13 e Mis 78:55 f Yos 11:23 Yos 18:1 Mis 44:2

g Yos 22:4, 9 h Dut 3:19, 20 Yos 1:14, 15 Yos 13:8

i Nom 32:16 Nom 32:34-38

j Yos 1:12-14 

Mulongo 2 a Yos 4:12 b Yos 13:15, 24 c Yos 4:13 d Dut 3:12 e Yos 22:7 f Nom 21:23, 24 Dut 2:31

g Dut 3:4 h Nom 33:45 Yos 13:15, 17

i Nom 32:3, 4 j Dut 2:36 Yos 12:1, 2

k Nom 21:32 l Bal 8:11

NOMBA 32:37–33:22 bua mikoko. 37 Bana ba Lubena bakasa Heshebona,a Eleale, b ˆ Kiyatayima, c 38 Nebo, d ne Balaˆ meonae (bakashintulula mena a bimenga ebi) ne Sibema; bakatuadija kuinyika bimenga bivuabu ˆ basulule mena a tshianana. ˆ 39 Bana ba Mak ı f muana wa Manashe bakaya ku Gilada, bobu kumukuata, kuipatabu bena Amole bavuamu. 40 Nuˆ nku Mose wakapesha Makı muana wa Manashe Gilada, yeye kuˆ banga kusombelamu. g 41 Ya ı muana wa Manashe wakaya kudibu, yeye kukuata misoko yabu ya ntenta, ne yeye kubanga kuyibiˆ kila ne: Hawota-yaı.1h 42 Noba wakaya, kukuataye Kenata ne misoko ya kumpenga kuende,1 ne kubangaye kumubikila ne: ˆ Noba bilondeshile dına diende yeye. Elu ke luendu luvua tshisamba tshia Isalele tshienze mu bitupa mu bitupa pavuabu bapatuke mu buloba bua Ejipitu i bilondeshile bisumbu biabu1j ku bulombodi bua Mose ne Alona. k 2 Mose uvua ufunda miaba ivuabu bashila luendu mu luendu luabu luonso ˆ ku dıyi dia Yehowa, ne elu nduendu luvuabu benza bumbuka muaba kampanda baya muaba mukuabu: l 3 Bakumbuka ku Lamesese m mu ngondo wa kumpala, dituku dia 15 dia ngondo au. n Mu dituku mene diakalonda dituku dia Pasaka, o bena Isalele bakapatuka ne dishindika ˆ dionso1 ku mesu kua bena Ejipiˆ tu bonso. 4 Dıba adi bena Ejipitu bavua bajiika banabute bonso bavua Yehowa mushipe munka-

33

308 NSHAP. 32 a Nom 21:26 b Nom 32:3, 4 c Yos 13:15, 19 d Nom 32:3, 4 e Yos 13:15, 17 f Nom 26:29 g Dut 3:13 Yos 13:31 Yos 17:1

h Dut 3:14 Yos 13:29, 30

 NSHAP. 33 i Eks 12:51 j Eks 13:18 k Yos 24:5 1Sm 12:8

l Nom 9:17 m Gen 47:11 Eks 12:37

n Eks 12:2 Eks 13:4

o Eks 12:3, 6 Dut 16:1

 Mulongo 2 a Eks 12:29 Mis 78:51

b Eks 12:12 Eks 18:11

c Eks 12:37 d Eks 13:20 e Eks 14:9 f Eks 14:2 g Eks 14:22 h Eks 15:22 i Eks 13:20 j Eks 15:23 k Eks 15:27 l Eks 16:1 m Eks 17:1, 8 n Eks 18:5

32:41 1 Diumvuija: “Misoko ya ntenta ya ˆ Yaı.” 32:42 1 Anyi “idi mimunyungulu- o ke.” 33:1 1 Ku mua.: “bilondeshile misumba yabu.” 33:3 1 Ku mua.: “ne tshia- p nza tshiela muulu.”

Eks 19:1, 2 Nom 1:1 Nom 3:4 Nom 9:1 Nom 11:34 Dut 9:22 Nom 11:35 Nom 12:16

tshi muabu, a bualu Yehowa uvua mulumbuluishe nzambi yabu. b 5 Nunku bena Isalele bakumbuka ku Lamesese, kutudilabu ku Sukota. c 6 Pashishe bakumbuka ku Sukota, kutudilabu ku Etame d udi ku muelelu kua tshipela. 7 Pashishe bakumbuka ku Etame, kupinganabu batangile ku Pihahilota, udi mutangiˆ langane ne Bala-sefona, e bobu kutudila kumpala kua Migedola. f 8 Pashishe bakumbuka ku Pihahilota, kupitshilabu munkatshi mua mbuu g batangile mu tshipela, h kutungunukabu ne luendu lua matuku asatu mu tshipela tshia Etame i ne kutudilabu ku Mala. j 9 Pashishe bakumbuka ku Mala, kufikabu ku Elima. Mpindieu mu Elima muvua mishimi ˆ ya mayi 12 ne mabue a ngaji 70, nunku bakatudilamu.k 10 Pashishe bakumbuka ku Elima, kutudilabu pabuipi ne Mbuu Mukunze. 11 Pashishe bakumbuka ku Mbuu Mukunze, kutudilabu mu tshipela tshia Sina.l 12 Pashishe kumbukabu mu tshipela tshia Sina, kutudilabu ku Dofaka. 13 Pashishe bakumbuka ku Dofaka, kutudilabu ku Alusha. 14 Pashishe bakumbuka ku Alusha, kutudilabu ku Leˆ fidima, m kuvua kakuyi mayi bua bantu kunuabu. 15 Pashishe bakumbuka ku Lefidima, kutudilabu mu tshipela tshia Sinai.n 16 Bakumbuka mu tshipela tshia Sinai, kutudilabu ku Kibelota-hatawa.o 17 Pashishe bakumbuka ku Kibelota-hatawa, kutudilabu ku Haselota. p 18 Pashishe bakumbuka ku Haselota, kutudilabu ku Litema. 19 Pashishe bakumbuka ku Litema, kutudilabu ku Limona-pelese. 20 Pashishe bakumbuka ku Limona-pelese, kutudilabu ku Libina. 21 Bakumbuka ku Libina, kutudilabu ku Lisa. 22 Pashishe

309 bakumbuka ku Lisa, kutudilabu ku Kehelata. 23 Pashishe bakumbuka ku Kehelata, kutudilabu ˆ ku mukuna wa Shefe. 24 Pashishe bakumbuka ku ˆ mukuna wa Shefe, kutudilabu ku Halada. 25 Pashishe bakumbuka ku Halada, kutudilabu ku Makehelota. 26 Pashishe bakumbukaa ku Makehelota, kutudilabu ku Tahata. 27 Pashishe bakumbuka ku Tahata, kutudilabu ku Tela. 28 Pashishe bakumbuka ku Tela, kutudilabu ku Miteka. 29 Pashishe bakumbuka ku Miteka, kutudilabu ku Hashemona. 30 Pashishe bakumbuka ku Hashemona, kutudilabu ku Moselota. 31 Pashishe bakumbuka ku Moselota, kutudiˆ labu ku Bene-yakana.b 32 Pashiˆ she bakumbuka ku Bene-yakana, ˆ kutudilabu ku Ho-hagidegada. ˆ 33 Pashishe bakumbuka ku Hohagidegada, kutudilabu ku Yotebata.c 34 Pashishe bakumbuka ku Yotebata, kutudilabu ku Abalona. 35 Pashishe bakumbuka ku Abalona, kutudilabu ku Esioneˆ gebe.d 36 Pashishe bakumbuka ˆ ku Esione-gebe, kutudilabu mu tshipela tshia Sine,e mmumue ne: ku Kadeshe. 37 Pashishe bakumbuka ku Kadeshe, kutudilabu ku mukuna ˆ wa Ho, f ku mikalu ya buloba bua Edome. 38 Muakuidi Alona waˆ kabanda ku mukuna wa Ho ku ˆ dıyi dia Yehowa, yeye kufuilaku mu tshidimu tshia 40 panyima pa bena Isalele bamane kupatuka mu buloba bua Ejipitu, mu ngondo muitanu, dituku dia kumpala dia ngondo au. g 39 Alona uvua ne bidimu 123 pakafuaˆ ye ku mukuna wa Ho. 40 Mpindieu mukalenge wa ˆ Alada, h muena Kanana uvua usombela mu Negebe mu buloba ˆ bua Kanana, wakumvua bua dilua dia bena Isalele.

NOMBA 33:23-54

m Dut 32:8

41 Pakapita matuku, bakuˆ mbuka ku mukuna wa Ho,a kutudilabu ku Salemona. 42 Pashishe bakumbuka ku Salemona, kutudilabu ku Punona. 43 Pashishe bakumbuka ku Punona, kutudilabu ku Oboto.b 44 Pashishe bakumbuka ku Oboto, kutudilabu ku Iye-habalima ku mikalu ya Moaba.c 45 Pashishe bakumbuka ku Iyima, kutudilabu ku Dibona-gada.d 46 Pashishe bakumbuka ku Dibona-gada, kutudilabu ku Alamona-dibelatayima. 47 Pashishe bakumbuka ku Alamona-dibelatayima, kutudilabu ku mikuna ya Abalimae kumpala kua Nebo.f 48 Ndekelu wa bionso bakumbuka ku mikuna ya Abalima, kutudilabu mu mpata ya bipela ya Moaba pabuipi ne Yadene bitangilangane ne Yeliko.g 49 Bakashala batudile pabuipi ne Yadene, kumbukila ku Bete-yishimota too ne ku Abele-shitima, h mu mpata ya bipela ya Moaba. 50 Yehowa wakakula ne Mose mu mpata ya bipela ya Moaba pabuipi ne Yadene lua ku Yeliko, wamba ne: 51 “Akula ne bena Isalele, ubambile ne: ‘Nudi nusabuka Yadene bua kubuela mu buˆ loba bua Kanana. i 52 Bantu bonso badi basombele mu buloba abu, nudi ne bua kubipata kumpala kuenu, kubutula mpingu yabu yonso ya mabue j ne mpingu yabu yonso ya tshiamu,1k ne nudi ne bua kubumbula miaba yabu mitumbuke ya tshijila yonso. l 53 Nenuangate buloba ne nenusombelamu, bualu nennupeshe kakuyi mpata buloba abu bua buikale buenu. m 54 Nudi ne bua kuabanya buloba ku ˆ nshobo n munkatshi mua meku enu bua buikale buenu. Bua tshisumbu tshidi ne bantu ba bungi nenudiundishe bumpianyi buatshi, ne bua tshisumbu tshidi ne bantu bakese nenukepeshe

n Nsu 16:33

33:52 1 Anyi “ya tshiamu tshiengulula.”

NSHAP. 33 a Nom 9:17 b Dut 10:6 c Dut 10:7 d Dut 2:8 1Bk 9:26

e Nom 20:1 Nom 27:14 Dut 32:51 Yos 15:1

f Nom 20:22 g Dut 10:6 h Nom 21:1 

Mulongo 2 a Nom 21:4 b Nom 21:10 c Gen 19:36, 37 Nom 21:11, 13

d Nom 32:34 e Nom 27:12 Dut 32:48, 49

f Dut 34:1 g Nom 22:1 h Nom 25:1 Yos 2:1

i Yos 3:17 j Lew 26:1 k Lew 19:4 Dut 27:15

l Eks 23:24 Eks 34:13, 17 Dut 7:5 Dut 12:3

NOMBA 33:55–34:17 bumpianyi buatshi. a Bumpianyi bua muntu yonso nebuikale muaba udi nshobo ikuata. Nenupete miaba yenu bu bumpianyi bilondeshile bisa bia batatuenu. b 55 “‘Kadi bantu badi basombele mu buloba abu nuenu kanuyi babipate kumpala kuenu, c bantu banudi nuanyishila bua kushala nebikale bu bintu bidi ˆ ˆ biosha mu mesu enu ne bu meba mu mbadi yenu, ne nebanutatshishe mu buloba bunuasombeˆ la. d 56 Dıba adi nennuenzele tshimvua musue kubenzela.’” e Nunku Yehowa wakakula kabidi ne Mose, wamba ne: ˆ 2 “Ambila bena Isalele meyi aa ne: ‘Panudi nubuela mu buloˆ ba bua Kanana, f ebu ke buloba buikala bumpianyi buenu, buloˆ ba bua Kanana bilondeshile mikalu yabu. g 3 “‘Mukalu wenu wa ku sud newumbukile ku tshipela tshia Sine kumpenga kua Edome, ne mukalu wenu wa ku sud luseke lua ku est newumbukile ku ndekelu kua Mbuu wa Mukele.1h 4 Mukalu wenu newutape tshibenda bua kupitshila ku sud kua njila udi mubande ku Akalabima, i utungunuka too ne ku Sine, ne ndekelu wawu neikale ku ˆ sud kua Kadeshe-banea. j Pashiˆ ˆ she newuye too ne ku Hasa-ada, k utungunuka too ne ku Asemona. 5 Mukalu newutape tshibenda ku Asemona mutangile ku Kasulu ka tshilonda nkoka1 ka mu Ejipitu, ne ndekelu wawu neikale ku Mbuu.2l 6 “‘Mukalu wenu wa ku ouest newikale Mbuu Munene1 ne maloba a ku muelelu kuawu. Eu newikale mukalu wenu wa ku ouest. m

34

310 NSHAP. 33 a Nom 26:53, 54 b Yos 15:1 Yos 16:1 Yos 18:11

c Bal 1:21 Mis 106:34

d Eks 23:31-33 Dut 7:3, 4 Yos 23:12, 13 Bal 2:2, 3

e Lew 18:28 Yos 23:15

 NSHAP. 34 f Gen 15:18 Gen 17:8

g Gen 10:19 Dut 4:38 Yos 1:4 Yos 14:1 Yel 3:19 Bz 17:26

h Yos 15:1, 2 i Bal 1:36 j Nom 13:26 Nom 32:8

k Yos 15:1, 3 l Eks 23:31 Yos 15:1, 4

m Yos 1:4 Yos 15:12

 Mulongo 2 a Nom 13:21 2Bk 14:25

b Yhz 47:15 c Yhz 47:17 d Dut 3:16, 17 Yos 11:1, 2 Luk 5:1 Yne 6:1

e Yos 15:1, 2 f Dut 8:7-9 g Nom 26:55

34:3 1 Mmumue ne: Mbuu Mufue. 34:5 h 1 Tang. Diumv. 2 Mmumue ne: Mbuu Munene, Mbuu wa Mediterane. 34:6 i 1 Mmumue ne: Mbuu wa Mediterane.

Nom 33:54 Yos 14:2 Yos 18:6 Nsu 16:33 Nom 32:33 Dut 3:12, 13 Yos 13:8 Nom 32:5, 32

7 “‘Mpindieu eu ke wikala mukalu wenu wa ku nord: Kumbukila ku Mbuu Munene nenukose mukalu wenu too ne ku mukuna ˆ wa Ho. 8 Kumbukila ku mukuˆ na wa Ho nenukose mukalu wenu too ne ku Lebo-hamate,1a ne ndekelu wa mukalu neikale ku Sedada. b 9 Mukalu wenu newuye too ne ku Zifelona, ne ndekelu ˆ wawu neikale Hasa-enana. c Eu newikale mukalu wenu wa ku nord. 10 “‘Pashishe nenukose mukalu wenu wa ku est kumbukiˆ la ku Hasa-enana too ne ku Shefama. 11 Mukalu wenu newumbukile ku Shefama uya too ne ku Libela ku est kua Ayina, ne mukalu wenu newupueke ne newusambuluke mpulumuku wa ku est kua Mbuu wa Kinelete.1d 12 Mukalu wenu newuye too ne ku Yadene, ne ndekelu wawu neikale Mbuu wa Mukele. e Ebu ke buikala buloba buenu f ne mikalu idi mibunyunguluke.’” 13 Nunku Mose wakambila bena Isalele ne: “Ebu ke buloba bunuikala mua kuabanya ku nshobog bu bumpianyi buenu, ˆ anu mudi Yehowa mutume dıyi bua kupesha bisa tshitema ne tshitupa. 14 Bualu tshisa tshia bena Lubena bilondeshile nzubu wa batatuabu, tshisa tshia bena Gada bilondeshile nzubu wa batatuabu, ne tshitupa tshia tshisa tshia Manashe bikadi bimane kupeta bumpianyi buabi. h 15 Bisa bibidi ne tshitupa abi bikadi bimane kupeta bumpianyi buabi ku est kua tshitupa tshia buloba tshia Yadene pabuipi ne Yeliko, ˆ lua kudi dıba dipatukila.” i 16 Yehowa wakakula kabidi ne Mose, wamba ne: 17 “Aa ˆ mmena a bantu bikala ne bua kunuabanyina buloba bua buikale 34:8 1 Anyi “tshibuelelu tshia Hamate.” 34:11 1 Mmumue ne: dijiba dia Genesaleta, anyi Mbuu wa Galela.

311

ˆ buenu: muakuidi Eleaza a ne Yoshua b muana wa Nuna. 18 Nenuangate kabidi mfumu umue mu tshisa tshionso bua kuabanya buloba bu bumpianyi bueˆ nu. c 19 Aa mmena a bantu abu: mu tshisa tshia Yuda: d Kaleba e muana wa Yefune; 20 mu tshisa tshia bana ba Simeona: f Shemuele muana wa Amihuda; 21 mu tshisa tshia Benyamina: g Elidada muana wa Kisilona; 22 mu tshisa tshia bana ba Dana, h mfumu umue: Buki muana wa Yogeli; 23 bua bana ba Jozefe, i mu tshisa tshia bana ba Manashe, j mfumu umue: Haniele muana wa Efoda; 24 mu tshisa tshia bana ba Efelayima, k mfumu umue: Kemuele muana wa Shifetana; 25 mu tshisa tshia bana ba Zebulona, l mfumu ˆ umue: Elisafana muana wa Panaka; 26 mu tshisa tshia bana ba ˆ Yisaka, m mfumu umue: Palatiele muana wa Azana; 27 mu tshiˆ sa tshia bana ba Ashe, n mfumu umue: Ahihuda muana wa Shelomi; 28 mu tshisa tshia bana ba Nafatale, o mfumu umue: Pedahele muana wa Amihuda.” 29 Aba ke bantu bavua Yehowa mutumiˆ ne dıyi bua kuabanyina bena Isalele buloba mu buloba bua Kaˆ nana. p Yehowa wakakula kabidi ne Mose mu mpata ya bipela ya Moaba pabuipi ne Yaq dene lua ku Yeliko wamba ne: 2 “Ambila bena Isalele ne: badi ne bua kupesha bena Lewi bimenga bia kusombela mu bumpianyi buapetabu, r ne badi kabidi ne bua kupesha bena Lewi mpata ya kudishila nyama idi minyunguluke bimenga abi.s 3 Nebasombele mu bimenga abi, ne mpata ya kudishila nyama ayi neyikale bua bimuna biabu, bintu biabu, ne nyama yabu mikuabu yonso. 4 Mpata ya kudishila nyama ya bimenga binuapesha bena

35

NOMBA 34:18–35:13 NSHAP. 34 a Nom 3:32 Nom 20:26 Yos 14:1

b Nom 14:38 Nom 27:18 Yos 19:51

c Nom 1:4, 16 d Yos 15:1 e Nom 14:30 Nom 26:65

f Yos 19:1 g Yos 18:11 h Yos 19:40 i Gen 46:20 Gen 48:5 Yos 16:1

j Yos 17:1 k Yos 16:5 l Yos 19:10 m Yos 19:17 n Yos 19:24 o Yos 19:32 p Nom 34:18 Dut 32:8 Yos 19:51 Bz 17:26

 NSHAP. 35 q Nom 22:1 Nom 36:13

r Gen 49:7 Dut 18:1 Yos 14:4

s Lew 25:32-34 Yos 21:3 2Ku 11:14

 Mulongo 2 a Yos 20:2, 3, 7, 8 Yos 21:13, 21, 27, 32, 36, 38

b Dut 4:42 c Yos 21:3 d Gen 49:7 e Nom 26:54 Nom 33:54

f Eks 3:8 Eks 23:23 Nom 34:2

g Eks 21:12, 13 Dut 4:42 Dut 19:4, 5

h Nom 35:19 Dut 19:6

i Dut 19:11, 12 Yos 20:5, 9

Lewi neyikale bule bua nkubita1 tshinunu kumbukila ku tshimanu kumpenga kuonso kua tshimenga. 5 Nenupime nkubita 2000 pambelu pa tshimenga luseke lua ku est, nkubita 2000 luseke lua ku sud, nkubita 2000 luseke lua ku ouest, ne nkubita 2000 luseke lua ku nord, tshimenga tshikale munkatshi. Eyi ke yikala mpata ya kudishila nyama ya bimenga biabu. 6 “Bimenga binuapesha bena Lewi nebikale bimenga bisambombo bia kunyemena a binuafila bua muntu udi mushipangane kunyemenamu, b ne bimenga bikuabu 42. 7 Bungi bua bimenga binudi ne bua kupesha bena Lewi nebuikale 48, pamue ne mpata yabi ya kudishila nyama. c 8 Bimenga binuabapesha nebikale bia mu bumpianyi bua bena Isalele. d Mu tshisumbu tshidi ne bantu ba bungi nenuangate bia bungi, ne mu tshisumbu tshidi ne bantu bakese nenuangate bikese.e Tshisumbu tshionso netshipeshe bena Lewi ndambu wa bimenga biatshi bilondeshile bumpianyi buditshi tshipeta.” 9 Yehowa wakatungunuka ne kuakula ne Mose, wamba ne: 10 “Akula ne bena Isalele, ubambile ne: ‘Nudi nusabuka Yadene bua kuya mu buloba bua ˆ Kanana.f 11 Nudi ne bua kusungula bimenga bidi binukumbanyine bua bikale bimenga bia kunyemena mudi muntu udi mushipe muntu1 kampanda kabiyi ku bukole mua kunyemena.g 12 Bimenga ebi nebikale muaba wa nuenu kunyemena musombuedi wa mashi, h bua muntu udi mushipangane kafu too ne padiye wimana kumpala kua tshisumbu bua kulumbulula.i 13 Bimenga bisambombo 35:4 1 Nkubita uvua ne santimetre 44,5. Tang. Tshis. B14. 35:11 1 Anyi “mukume anyima.”

NOMBA 35:14-31 binuafila nebiambuluishe bua bualu ebu. 14 Nenufile bimenga bisatu dia munemu dia Yadenea ne bimenga bisatu mu buloba ˆ bua Kanana b bua bikale bimenga bia kunyemena. 15 Bimenga bisambombo ebi nebikale muaba wa kunyemena bua bena Isalele, bua muntu udi musombe buenyi, c ne bua muena tshimuangi udi munkatshi muabu, bua muntu yonso udi mushipe muntu1 kampanda kabiyi ku bukole anyemenamu.d 16 “‘Kadi bikalaye mumukume ne tshintu tshia tshiamu, ne yeye mufue, muntu au mmushipianganyi. Badi ne bua kushipa mushipianganyi kakuyi mpata. e 17 Anyi bikalaye mumukume ne dibue didi mua kushipa muntu ne yeye mufue, muntu au mmushipianganyi. Badi ne bua kushipa mushipianganyi kakuyi mpata. 18 Anyi bikalaye mumukume ne tshintu tshia mutshi tshidi mua kushipa muntu ne yeye mufue, muntu au mmushipianganyi. Badi ne bua kushipa mushipianganyi kakuyi mpata. 19 “‘Musombuedi wa mashi ke udi ne bua kushipa mushipianganyi. Padiye usambakena nende, yeye nkayende ke wamushipa. 20 Bikala muntu mufue bualu mmumusakile bua lukinu anyi mmumuase tshintu ne meji mabi,1f 21 anyi bua lukinu yeye mumukume ne tshianza, yeye mufue, kakuyi mpata nebashipe muntu uvua mumukume. Muntu au mmushipianganyi. Musombuedi wa mashi neashipe mushipianganyi padiye usambakena nende. 22 “‘Kadi bikalaye mumusakile ku mpukapuka kabiyi bua lukinu anyi mumuase tshintu kayi ne meji mabi,1g 23 anyi bikala-

312 NSHAP. 35 a Dut 4:41-43

b Dut 19:8, 9 Yos 20:7

c Eks 12:49 Lew 19:34 Nom 15:16

d Yos 20:2, 3

e Gen 9:5 Eks 21:12 Lew 24:17 Dut 19:11, 12

f Eks 21:14 Dut 19:11, 12

g Eks 21:12, 13 Dut 19:4, 5 Yos 20:2, 3

 Mulongo 2 a Nom 35:12 Yos 20:4, 5

b Eks 29:4, 7

c Yos 20:6

d Gen 9:6

35:15 1 Anyi “mukume anyima.” 35:20 e 1 Ku mua.: “padiye mumualamine.” 35:22 1 Ku mua.: “kayi mumualamine.”

Eks 20:13

Dut 17:6 Dut 19:15 Eb 10:28

ye kavua mumumone ne muenze bua dibue dimukume, ne kavua muena lukuna wende anyi kavua ukeba kumuenzela bibi, ne muntu ˆ au yeye mufue, 24 dıba adi tshisumbu netshilumbuluishe muntu uvua mumushipe ne musombueˆ di wa mashi bilondeshile meyi a dilumbuluisha aa.a 25 Pashishe tshisumbu netshipandishe muntu udi mushipangane ku tshianza tshia musombuedi wa mashi ne netshimupingaje mu tshimenga tshia kunyemena tshivuaye munyemene ne udi ne bua kusombelamu too ne padi muakuidi munene uvua muedibue manyi a tshijila ufua.b 26 “‘Kadi muntu uvua mushipangane yeye mupatuke mu mikalu ya tshimenga tshia kunyemena tshivuaye munyemene 27 ne musombuedi wa mashi yeye mumupete pambelu pa mikalu ya tshimenga tshivuaye munyemene ne mushipe muntu uvua mushipangane au, kena ne dibanza dia mashi to. 28 Bualu udi ne bua kusombela mu tshimenga tshivuaye munyemene too ne padi muakuidi munene ufua. Kadi panyima pa lufu lua muakuidi munene, muntu uvua mushipangane udi mua kupingana mu buloba buende.c 29 Malu aa neikale kunudi bu mikenji mifunda ya kulumbuluishangana nayi mu bipungu bienu bionso miaba yonso inudi nusombela. 30 “‘Muntu yonso udi ushipa muntu1 kampanda udi ne bua kushipibua bu mushipianganyid ku bujadiki2 bua bantemu; e kadi kabakushipa muntu1 nansha umue ku bujadiki bua ntemu anu umue to. 31 Kanuena ne bua kuangata tshintu tshia kupikula natshi muoyo1 wa mushipianganyi udi mukumbanyine lufu to, bualu udi ne bua kushipibua 35:30, 31 1 Anyi “anyima.” 35:30 2 Ku mua.: “mukana.”

313 kakuyi mpata.a 32 Kanuena kabidi ne bua kuangata tshintu tshia kupikula natshi muntu udi munyemene mu tshimenga tshia kunyemena, numuanyishila bua apingane bua kusomba kabidi mu buloba buende muakuidi munene kayi muanji kufua to. 33 “‘Kanuena ne bua kunyanga buloba bunudi nusombela to, bualu mashi adi anyanga buloba, b ne kakuena mua kuikala dibuikila dia mpekatu bua mashi adibu bele panshi, anu ku mashi a muntu uvua muele mashi au panshi. c 34 Kuena ne bua kunyanga buloba bunudi basombele, bundi meme panyi musombele; bualu meme Yehowa ndi musombele munkatshi mua tshisamba tshia Isalele.’” d ˆ Bamfumu ba meku ba mu ndelanganyi ya Gilada ˆ muana wa Makı e muana wa Maˆ nashe, ba mu meku a bana ba Jozefe bakalua, kuakulabu ne Mose ne bamfumu bavua ku ˆ mutu kua meku a bena Isalele. 2 Bakamba ne: “Yehowa mmutuˆ mine mukalenge wanyi dıyi bua kuabanyina bena Isalele buloba ku nshobo f bu bumpianyi; ne Yehowa wakatumina mukalenge ˆ wanyi dıyi bua kuangata bumpianyi bua muanetu Selofehada kubupesha bana bende ba bakaji. g 3 Bobu babasele kudi bantu ba mu tshisa tshikuabu tshia ˆ mu Isalele, dıba adi nebumbushe bumpianyi bua bantu bakaji aba ku bumpianyi bua batatuetu ne nebabusakidile ku bumpianyi bua tshisa tshikalabu, nunku nebumbushe bumpianyi abu ku tshitupa tshia bumpianyi buetu. 4 Mpindieu pakumbana Tshidimu tshia budikadid hi bua ˆ bena Isalele, dıba adi nebasakidile bumpianyi bua bantu bakaji aba ku bumpianyi bua tshisa tshikalabu, nunku nebumbushe

NOMBA 35:32–36:13 NSHAP. 35 a Gen 9:5 Eks 21:14 Dut 19:13

b Gen 4:8, 10 Mis 106:38 Luk 11:50

c Gen 9:6

d Eks 25:8 Lew 26:12

 NSHAP. 36 e Nom 26:29

36

f Nom 26:55 Nom 33:54

g Nom 27:1-7

h Lew 25:10 

Mulongo 2 a 1Ku 23:22

b Nom 36:6

c Nom 27:1

d Nom 26:3 Nom 33:50 Nom 35:1

bumpianyi buabu ku bumpianyi bua tshisa tshia batatuetu.” 5 Nunku Mose wakatumina ˆ ˆ bena Isalele dıyi ku dıyi dia Yehowa ne: “Bualu budi tshisa tshia bana ba Jozefe tshiamba mbulelela. 6 Tangilayi mukenji udi Yehowa muele bua bana ba bakaji ba Selofehada: ‘Badi mua kusedibua kudi bantu bonso badibu basue. Kadi badi ne bua kubasela anu kudi bantu ba mu ˆ dıku dia mu tshisa tshia tatuabu. 7 Bumpianyi nansha bumue bua bena Isalele kabuena mua kutambakana bumbuka mu tshisa kampanda buya mu tshisa tshikuabu to, bualu bena Isalele badi ne bua kulama bumpianyi bua tshisa tshia bankambua babu. 8 Nunku muana wa bakaji yonso udi ne bumpianyi munkatshi mua bisa bia Isalele udi ne bua kulua mukaji wa muntu wa mu ndelanganyi ya mu tshisa tshia tatuende, a bua bena Isalele balame bumpianyi bua bankambua babu. 9 Bumpianyi nansha bumue kabuena ne bua kutambakana bumbuka mu tshisa tshimue buya mu tshisa tshikuabu to, bualu bisa bia Isalele bidi ne bua kulama bumpianyi buabi.’” 10 Bana ba bakaji ba Selofehada bakenza anu muvua Yehowa ˆ mutumine Mose dıyi.b 11 Nuˆ nku Mahala, Tısa, Hogela, Mileka, ne Noa, bana ba bakaji ba Selofehada, c bakasedibua kudi bana ba bana babu ne tatuabu. 12 Bakaˆ lua bakaji ba bantu ba mu meku a Manashe muana wa Jozefe bua bumpianyi buabu bushale mu ˆ tshisa tshia dıku dia tatuabu. ˆ 13 Aa mmeyi ne mapangadika bivua Yehowa mupeshe bena Isalele ku butuangaji bua Mose mu mpata ya bipela ya Moaba pabuipi ne Yadene lua ku Yeliko. d

D U T E LO N O M E MALU ADI M U M U K AN DA E U

1

Diumbuka ku mukuna wa Holeba (1-8) Diteka bamfumu ne balumbuluishi (9-18) Dibenga kutumikila ku ˆ Kadeshe-banea (19-46) Isalele ubenga kubuela mu buloba (26-33) ˆ Dipanga kukuata Kanana (41-46)

8 Divuluija mabenesha a kudi Yehowa (1-9) “Muntu kena ne muoyo anu bua diampa nkayadi” (3) Kupu Yehowa muoyo (10-20) 9 Tshivuabu bapeshile Isalele buloba (1-6) Isalele udi ufiikisha Yehowa munda misangu 4 (7-29) Kana ka ngombe ka or (7-14) Mose udi ubalombela (15-21, 25-29) Badi bafiikisha Nzambi munda misangu mikuabu 3 (22)

2 Ditambakana mu tshipela bidimu 38 (1-23) Ditshimuna Sihona mukalenge wa Heshebona (24-37) 3 Ditshimuna Oga mukalenge wa Bashana (1-7) Diabanya buloba ku est kua Yadene (8-20) Badi bambila Yoshua bua kubenga kutshina (21, 22) Mose kakubuela mu buloba (23-29)

10 Dienzulula mabue abidi (1-11) Tshidi Yehowa ulomba (12-22) Tshina Yehowa, umunange (12) 11

4 Dilomba bua kutumikila (1-14) Kupu bienzedi bia Nzambi muoyo (9) Yehowa udi ulomba bua kumulamata anu yeye (15-31) Kakuena Nzambi mukuabu pa kumbusha Yehowa (32-40) Bimenga bia kunyemena ku est kua Yadene (41-43) Dibanga kuakula bua Mikenji (44-49)

Nudi badimuene bunene bua Yehowa (1-7) Buloba Bulaya (8-12) Difutu bua ditumikila (13-17) ˆ Dibueja meyi a Nzambi mu mioyo (18-25) “Dibenesha ne mulawu” (26-32)

12 Kutendelela Nzambi muaba udiye usungula (1-14) Banyishila bua kudia munyinyi, kadi mashi to (15-28) Kukuluki mu buteyi bua nzambi mikuabu (29-32) 13 Tshia kuenzela batontolodi (1-18)

5 Tshipungidi tshia Yehowa ku Holeba (1-5) ˆ Diambulula Meyi Dikumi (6-22) ˆ Buowa bua bantu ku mukuna wa Sinai (23-33)

14 Mishindu mibi ya kudilangana (1, 2) Biakudia bidi bikumbane ne bidi kabiyi bikumbane (3-21) Tshia dikumi bua Yehowa (22-29) 15 Dilekeleelangana mabanza tshidimu tshionso tshia 7 (1-6) Diambuluisha bapele (7-11) Dilekelela bapika tshidimu tshionso tshia 7 (12-18) Ditubula ditshi dia mupika (16, 17) Dijidila banabute ba nyama (19-23)

6 Nanga Yehowa ne muoyo webe wonso (1-9) “Teleja, wewe Isalele” (4) Baledi badi ne bua kulongesha bana (6, 7) Kupu Yehowa muoyo (10-15) Kutetshi Yehowa (16-19) Ambila bena mu tshipungu tshidi tshilua (20-25)

16 Pasaka; Tshibilu tshia Mampa kaayi mela Luevene (1-8) Tshibilu tshia Mbingu (9-12) Tshibilu tshia Bitanda (13-17) Diteka balumbuluishi (18-20) Bintu bikandika bua ntendelelu (21, 22)

7 Bisamba 7 bia kubutula (1-6) Tshivuabu basunguile Isalele (7-11) Ditumikila dilua kupetesha mabenesha (12-26) 314

315 17 Milambu kayena ne bua kuikala ne bulema (1) Tshia kuenza bua butontolodi (2-7) Bilumbu bikole bua kukosa (8-13) Malu a kuenzabu kudi mukalenge wasungulabu (14-20) Mukalenge neaditentuile Mikenji (18) 18 Tshitupa bua bakuidi ne bena Lewi (1-8) ˆ Dikandika malu a mıdima (9-14) Muprofete bu Mose (15-19) Mua kumanya baprofete ba dishima (20-22) 19 Dibanza dia mashi ne bimenga bia kunyemena (1-13) Dikandika ditentemuna bimanyinu bia mikalu (14) Bantemu ku tshilumbuluidi (15-21) Bikengela bantemu babidi anyi basatu (15) 20 Mikenji bua mvita (1-20) Bantu bavua kabayi ne bua kuya ku busalayi (5-9) 21 Tshia kuenza bua bantu basangana bashipa (1-9) Disela bakaji badibu bakuate mu mvita (10-14) Bukenji bua muanabute (15-17) Muana udi ne tshitunu (18-21) Muntu mukudika ku mutshi mmuela mulawu (22, 23) 22 Dinemeka nyama ya mukuebe (1-4) Divuala bilamba bia muntu mukaji anyi mulume (5) Kuenzela nyama malu mimpe (6, 7) Katshibumba ku mutu kua nzubu (8) Mushindu mubi wa disambakaja bintu (9-11) Tubulu tua manda tulembelele ku bilamba (12) Mikenji bua disangila dibi (13-30)

Malu adi mu DUTELONOME Mua kuenzela bapele malu (10-18) Mikenji bua dipumbulula (19-22) 25 Mikenji ya mua kuelangana mfimbu (1-3) Kusuiki mbanga ya ngombe padiye ushipula (4) Dipiana bakaji (5-10) Dikuatangana miaba mibi mu diluangana mvita (11, 12) Bipimu ne bipiminu bimpe (13-16) Bena Amaleka mba kubutula (17-19) 26 Difila bintu bia kumpala bia pa budimi (1-11) Tshia dikumi tshia musangu muibidi (12-15) Isalele, tshisamba tshia Yehowa tshia pa buatshi (16-19) 27 Difunda Mikenji pa mabue (1-10) Ku mukuna wa Ebala ne wa Gelizima (11-14) Diambulula milawu (15-26) 28 Mabenesha bua ditumikila (1-14) Milawu bua dibenga kutumikila (15-68) 29 Tshipungidi ne Isalele mu Moaba (1-13) Didimuija bua dibenga kutumikila (14-29) Malu masokoka, malu mabulula (29) 30 Dipingana kudi Yehowa (1-10) ˆ Meyi a Yehowa ki mmapite bukole (11-14) Disungula muoyo anyi lufu (15-20) 31 Mose ukadi pa kufua (1-8) Dibala Mikenji kumpala kua bantu bonso (9-13) Badi bateka Yoshua (14, 15) Buntomboji bua Isalele budianjila kumanyisha (16-30) Musambu wa kulongesha Isalele (19, 22, 30)

23 Bantu bavua kabayi mua kubuela mu tshisumbu tshia Nzambi (1-8) Bukezuke bua tshitudilu (9-14) Bapika badi banyema (15, 16) Dikandika bundumba (17, 18) Tshia kasombela ne mitshipu (19-23) Tshidi bapitshi ba njila mua kudia (24, 25)

32 Musambu wa Mose (1-47) Yehowa udi Dibue (4) Isalele udi upua Dibue diende muoyo (18) “Disombuela ndianyi” (35) “Nuenu bisamba, sankayi pamue ne tshisamba tshiende” (43) Mose udi ne bua kufuila pa mukuna wa Nebo (48-52) 33 Mose udi ubenesha bisa (1-29) ‘Maboko a tshiendelele’ a Yehowa (27)

24 Dibaka ne dishipa dibaka (1-5) Kanemu bua muoyo (6-9)

34 Yehowa udi uleja Mose buloba (1-4) Lufu lua Mose (5-12)

DUTELONOME 1:1-18

ˆ Aa mmeyi avua Mose muambile Isalele mujima mu tshitupa tshia buloba tshia Yadene mu tshipela, mu mpata ya bipela idi mitangilangane ne Sufa pankatshi pa Palana, Tofele, Labana, Haselota ne Dizahaba. 2 Bidi biangata matuku 11 bua kumbuka ku Holeba kuya ku Kadesheˆ banea a lua njila wa mukuna wa ˆ Seı. 3 Mu tshidimu tshia 40, b mu ngondo wa 11, mu dituku dia kumpala dia ngondo au, Mose wakakula ne bena Isalele1 bilondeshile malu onso avua Yehowa mumuambile bua kubambila. 4 Uvua muakule nabu panyima pa yeye mumane kutshimuna Sihona c mukalenge wa bena Amole uvua usombela mu Heshebona, ne Oga d mukalenge wa Bashana uvua usombela mu Ashetalota, mu Edelei.e 5 Mose wakatuadija kumvuija Mikenji eyi f mu tshitupa tshia buloba tshia Yadene mu buloba bua Moaba, wamba ne: 6 “Yehowa Nzambi wetu wakatuambila ku Holeba ne: ‘Nudi bashale ntanta mule mu buloba ebu bua mikuna.g 7 Kudimukayi, nuase luendu batangile ku buloba bua mikuna bua bena Amole h ne luseke lua bena mutumba babu ˆ bonso mu Alaba, i mu buloba bua mikuna, mu Shefela, mu Negebe, ne mu buloba bua kumpenga kua mbuu, j mu buloba bua bena ˆ Kanana ne ku Lebanona,1 k too ne ku musulu munene, musulu wa Pelata. l 8 Monayi, ndi muteke buloba kumpala kuenu. Buelayi, nukuate buloba buvua Yehowa muditshipe kudi batatuenu, kudi Abalahama, Izaka, m ne Yakoba, n bua kubapeshabu bobu ne bana1 babu balonda panyima pabu.’o

1

316 NSHAP. 1 a Dut 9:23 b Nom 32:13 Nom 33:38

c Nom 21:23, 24 Yos 12:1, 2

d Nom 21:33-35 e Yos 13:8, 12 f Dut 4:8 Dut 17:18 Neh 8:7

g Eks 19:1 Nom 10:11, 12

h Gen 15:16 i Yos 12:2, 3 j Yos 9:1, 2 k Yos 13:1, 5 1Bk 9:19

l Gen 15:18 m Gen 26:3 n Gen 28:13 o Gen 12:7 Gen 13:14, 15 Gen 17:1, 7

 Mulongo 2 a Eks 18:17, 18 b Gen 15:1, 5 Eks 32:13 Nom 26:51 Dut 10:22

c 1Bk 3:8 d Gen 12:1-3 Gen 22:15, 17 Gen 26:3, 4 Eks 23:25

e Eks 18:17, 18 Nom 11:11 Nom 20:3

f Eks 18:21 g Eks 18:25 h Eks 23:8 Dut 16:18 Yne 7:24

i Eks 22:21 Lew 19:34 Lew 24:22

j Lew 19:15 Lom 2:11

k Eks 23:3

1:3 1 Ku mua.: “bana ba balume ba Isal Nsu 29:25 lele.” 1:7 1 Bidi bimueneka ne: mmulongolongo wa mikuna ya mu Lebanona. m 2Ku 19:6 1:8 1 Ku mua.: “dimiinu.” n Eks 18:25, 26

9 “Nunku mvua munuambile ˆ dıba adi ne: ‘Tshiena mukumbane bua kuambula bujitu buenu nkayanyi to.a 10 Yehowa Nzambi wenu mmunuvudije, ne monayi lelu nukadi bungi bu mitoto ya mu diulu. b 11 Yehowa Nzambi wa bankambua benu anuvudije c misangu tshinunu kupita munudi mpindieu, ne anubeneshe anu muvuaye munulaye. d 12 Mmunyi mundi mua kuambula bujitu buenu, malu enu ne matandu enu meme nkayanyi?e 13 Nusungule bantu balume badi ne meji, badimuke ne bakadi bamonemone malu ba mu bisa bienu, ne nembateke bu bamfumu ku mutu kuenu.’ f 14 Nuvua bangandamune ne: ‘Bualu buudi mutuambile bua kuenza mbuimpe.’ 15 Nunku meme kuangata bamfumu ba mu bisa bienu, bantu balume ba meji badi bamonemone malu, meme kubateka bu bamfumu ku mutu kuenu, bamfumu ba bantu tshinunu tshinunu, bamfumu ba bantu lukama lukama, bamfumu ba bantu makumi atanu makumi atanu, bamfumu ba bantu dikumi dikumi ne batangidi ba bisa bienu. g ˆ 16 “Dıba adi ngakambila balumbuluishi benu ne: ‘Panudi nuteleja tshilumbu tshidi pankatshi pa bana benu, nudi ne bua kulumbuluisha ne buakaneh pankatshi pa muntu ne muanabu anyi ne muntu udi musombe buenyi. i 17 Kanuena ne bua kuikala ne kansungansunga mu dilumbuluisha to. j Nudi ne bua kuteleja muntu mupuekele anu bu munudi nuteleja muntu munene. k Kanuena ne bua kutshina bantu to, l bualu dilumbuluisha ndia Nzambi; m ne bikala tshilumbu tshinukolele menemene, nudi ne bua kulua natshi kundi, ne nentshiteleˆ je.’ n 18 Dıba adi ngakanuambila malu onso anuvua ne bua kuenza.

317 19 “Pashishe tuetu kumbuka ku Holeba, kupitshila mu tshipela tshinene tshionso atshia tshiˆ di tshienza buowa tshinuvua bamone mu njila wa ku buloba bua mikuna bua bena Amole b anu muvua Yehowa Nzambi wetu ˆ mututumine dıyi, ne ndekelu wa bionso tuetu kufika ku Kadesheˆ banea. c 20 Ke meme kunuambila ne: ‘Nudi bafike mu buloba bua mikuna bua bena Amole budi Yehowa Nzambi wetu utupesha. 21 Monayi, Yehowa Nzambi wenu mmunupeshe buloba ebu. Bandayi, nubukuate anu muvua Yehowa Nzambi wa bankambua benu munuambile. d Kanutshinyi anyi kaˆ nuikadi ne buowa.’ 22 “Kadi nuenu bonso nuakalua kundi, nuenu kuamba ne: ‘Tutume bantu kumpala kuetu bua kututangidila buloba ne kulua kutuambila njila utudi mua kulonda ne mushindu udi bimenga bituasangana.’e 23 Lungenyi alu luakamueneka luimpe kundi, nunku meme kusungula bantu 12 ba kunudi, muntu umue bua tshisa tshionso. f 24 Bakaya, kubandabu mu buloba bua mikuna, g kufikabu mu Tshibandabanda1 tshia Eshekola, bobu kubutentekela. 25 Bakangata ndambu wa bimuma bia mu buloba abu, kuluabu nabi kutudi, kutuambilabu ne: ‘Buloba budi Yehowa Nzambi wetu utupesha mbuimpe.’ h 26 Kadi nuakabenga bua kubaˆ nda, nuenu kubenga dıyi dia Yehowa Nzambi wenu.i 27 Nuenu kutungunuka ne kunungana mu ntenta yenu, nuamba ne: ‘Yehowa uvua mutukine ke bualu kayi uvua mutupatule mu buloba bua Ejipitu bua kutufila mu bianza bia bena Amole bua kutubutula. 28 Mmuaba wa mushindu kayi utudi tuya? Bana betu bavua 1:24 1 Anyi “Kasulu ka tshilonda nkoka.”

DUTELONOME 1:19-38 NSHAP. 1 a Nom 10:12 Dut 8:14, 15 Yel 2:6

b Nom 13:29 c Nom 13:26 d Eks 23:27 Dut 1:8

e Nom 13:1, 2 f Nom 13:3 g Nom 13:17 h Nom 13:23-27 i Nom 14:1-4 

Mulongo 2 a Nom 32:9 Yos 14:7, 8

b Nom 13:28, 33 c Nom 13:22 Yos 11:21

d Nom 14:9 e Eks 14:14 Yos 10:42

f Nom 14:22 g Mis 78:22 Mis 106:24 Eb 3:16, 19 Yuda 5

h Eks 13:21 Eks 40:36 Nom 10:33, 34 Mis 78:14

i Nom 14:28, 35 Nom 32:10-12 Dut 2:14 Mis 95:11 Eb 3:11

j Nom 14:29, 35 1Ko 10:1, 5 Eb 3:17

k Nom 14:24 Yos 14:9

l Nom 20:12 Nom 27:13, 14 Dut 3:26 Mis 106:32

batutekeshe ku muoyo1a pavuabu bambe ne: “Bantu abu mbanene bale batupite, ne bimenga biabu mbinene ne mbikolesha too ne mu diulu,2b ne tuvua bamonamu bana ba bena Anaka.”’ c 29 “Nunku meme kunuambiˆ la ne: ‘Kanuikadi ne buowa anyi kanubatshinyi to.d 30 Yehowa Nzambi wenu neaye kumpala kuenu ne neanuluile mvita, e anu muvuaye muenze mu Ejipiˆ tu mu mesu enu mene. f 31 Nuvua bamone kabidi mu tshipela muvua Yehowa Nzambi wenu munuambule miaba yonso inuvua nuya too ne panuvua bafike muaba eu, anu bu mutu muntu wambula muanende.’ 32 Kadi nansha nanku, kanuvua baleje ditabuja kudi Yehowa Nzambi wenu g 33 uvua wenda mu njila kumpala kuenu bua kutentekela muaba wa nuenu kutudila. Yeye uvua umueneka mu kapia butuku ne mu ditutu mu munya bua kunuleja njila unuvua ne bua kuendela.h ˆ 34 “Dıba dionso adi Yehowa uvua umvua binuvua nuamba, yeye kumvua tshiji, kuditshipaye ne muoyo mujima ne:i 35 ‘Muntu nansha umue wa ku bantu aba ba mu tshipungu tshibi etshi kakumona buloba buimpe bumvua muditshipe bua kupesha batatuenu, j 36 pa kumbusha Kaleba muana wa Yefune. Yeye neabumone, ne nemmupeshe yeye ne bana bende buloba buvuaye mudiate bualu mmulonde Yehowa ne muoyo mujima.1k 37 (Yehowa wakankuatshila too ne meme tshiji bua bualu buenu, yeye kuamba ne: “Nansha wewe kuakubuelamu to. l 38 Yoshua muana wa Nuna, udi wimana kumpala 1:28 1 Ku mua.: “bafikishe mioyo yetu ku dienguluka.” 2 Mmumue ne: bidi ne bimanu bile menemene. 1:36 1 Ku mua.: “menemene; mumulondelamu.”

DUTELONOME 1:39–2:11 kuebe, a yeye ke wabuela mu buloba abu. b Umukoleshe,1c bualu yeye neenze bua Isalele abupiane.”) 39 Pashishe bana benu banuvua bambe ne: nebabakuate mu mvita, d bana benu badi kabayi bamanye bualu buimpe anyi bualu bubi lelu, bobu aba nebabuele, ne nembapeshabu bua buikale buabu.e 40 Kadi nuenu, kudimukayi, nuye mu tshipela, nuyile njila wa Mbuu Mukunze.’ f 41 “Ke nuenu kungambila ne: ‘Tudi benzele Yehowa mpekatu. Mpindieu netubande bua kuluangana anu muvua Yehowa Nzaˆ mbi wetu mututumine dıyi!’ Nunku yonso wa kunudi kuvualaye bintu biende bia mvita, nuenu kuela meji ne: bivua mua kuikala bualu bupepele bua kubanda ku mukuna au.g 42 Kadi Yehowa wakangambila ne: ‘Ubambile ne: “Kanubandi bua kuluangana mvita, bualu tshiakuikala nenu to. h Nuenu babande, bena lukuna benu nebanutshimune.”’ 43 Nunku meme kuakula nenu, kadi kanuakateleja to. Kadi nuakabeˆ nga dıyi dia Yehowa, nuenu kukeba bua kubanda ku mukuna au mu dikamakama. 44 Nunku bena Amole bavua basomba mu mukuna au bakapatuka bua kusambakena nenu, bobu kunuipata anu bu mutu mbulubulu yeˆ nza, bobu kunutangalaja mu Seı ˆ too ne ku Homa. 45 Nunku nuenu kupingana, kubanga kudila kumpala kua Yehowa, kadi Yehowa kakanuteleja anyi kakatuma ntema kunudi to. 46 Ke bualu kayi nuakashala basombe mu Kadeshe matuku onso anudi benzamu. “Pashishe tuakakudimuka, tuetu kuya mu tshipela tulonda njila wa Mbuu Mukunze anu muvua Yehowa mungambile, i ne

2

318

NSHAP. 1 a Eks 33:11 Nom 11:28

b Nom 14:38 c Nom 27:18 Dut 31:7 Yos 1:6, 9

d Nom 14:3 e Nom 14:30, 31 f Nom 14:25 g Nom 14:39-45 h Lew 26:14, 17 

NSHAP. 2 i Nom 14:25 

Mulongo 2 a Nom 20:14 Dut 23:7

b Gen 27:39, 40 Gen 36:8, 9

c Eks 15:15 Eks 23:27

d Dut 32:8 Yos 24:4 Bz 17:26

e Nom 20:18, 19 f Dut 29:5 Neh 9:21 Mis 23:1 Mis 34:9, 10

g Nom 20:20, 21 h 2Ku 8:17 i Nom 21:13 Bal 11:17, 18 2Ku 20:10

j Gen 19:36, 37 k Gen 14:5 l Dut 3:11 1Ku 20:6

ˆ tuakanyunguluka mukuna wa Seı matuku a bungi. 2 Ndekelu wa bionso Yehowa wakangambila ne: 3 ‘Nudi banyunguluke mukuna eu mutantshi mule. Mpindieu kudimukayi, nuye ku nord. 4 Elela bantu mukenji ne: “Nenupitshile pabuipi ne mukalu wa bana benu, ndelanganyi ya Esau, a badi basoˆ mbele mu Seı, b ne nebikale ne ˆ buowa bua bualu buenu, c ne nudi ne bua kuikala ne budimu bua bungi. 5 Kanubaluishi1 to, bualu tshiakunupesha buloba buabu nansha bukese, nansha muaba wa bunene bua dikasa; bualu ndi muˆ peshe Esau mukuna wa Seı bua wikale wende.d 6 Nudi ne bua kubapesha makuta bua biakudia binuadia, ne nudi ne bua kufuˆ ta bua mayi anuanua. e 7 Bualu Yehowa Nzambi webe mmukubeneshe mu malu onso audi muenze. Mmumanye bimpe luendu luebe mu tshipela tshinene etshi. Yehowa Nzambi webe uvua nebe mu bidimu 40 ebi, ne kuena mupangile tshintu nansha tshimue.”’ f 8 Nunku tuakapitshila pabuipi ne bana betu, ndelanganyi ya Esau, g ˆ badi basombele mu Seı, tuetu kuˆ lekela njila wa Alaba, wa Elata ne ˆ wa Esione-gebe.h “Pashishe tuakakudimuka, tuetu kuyila mu njila wa tshipela tshia Moaba.i 9 Pashishe Yehowa kungambila ne: ‘Kuluishi Moaba anyi kumuedi mvita, bualu tshiakukupesha buloba buende nansha bukese bua buikale buebe to, bualu ndi muangate Ale mumupeshe ndelanganyi ya Lota j bua ikale wayi. 10 (Bena Eme k bavua basombele muaba au kumpala; bavua tshisamba tshia bantu ba bungi tshia bukole, ne bavua bale anu bu bena Anaka. 11 Bavua kabidi bangata bena Lefa l bu bena Anaka, m

1:38 1 Anyi pamuapa: “Nzambi mmumukoleshe.” m Nom 13:22, 33 2:5 1 Anyi “Kanubabundi.”

319 ne bena Moaba bavua bababikila ne: bena Eme. 12 Kumpalampala bena Holi a bavua basoˆ mbele mu Seı, kadi ndelanganyi ya Esau yakabipata, kubabutula, kusombelayi muaba wabu, b anu muikala Isalele ne bua kuenzela buloba buabu budi Yehowa ne bua kubapesha kakuyi mpata.) 13 Mpindieu ndayi, nusambuluke Tshibandabanda1 tshia Zelede.’ Nunku tuakasambuluka Tshibandabanda1 tshia Zelede. c 14 Tuvua bende bidimu 38 bua kumbuka ku Kadesheˆ banea ne kusambuluka Tshibandabanda1 tshia Zelede, too ne pavua tshipungu tshijima tshia bena mvita abu tshijimine mu tshitudilu anu muvua Yehowa muditshipe kudibu.d 15 Tshianza tshia Yehowa tshivua kudibu bua kubajikija munkatshi mua tshitudilu too ne muakajiminabu. e 16 “Diakamue pakafua bena mvita bonso munkatshi mua tshisamba, f 17 Yehowa wakakula kabidi nanyi, wamba ne: 18 ‘Lelu udi ne bua kupitshila pabuipi ne buloba bua Moaba, mmumue ne: Ale. 19 Paudi ufika pabuipi ne bena Amona, kubatatshishi anyi kubabundi to, bualu tshiakukupesha buloba bua bena Amona nansha bukese bua buikale buebe, bualu ndi mubupeshe ndelanganyi ya Lota bua buikale buayi. g 20 Bavua bangata kabidi buloba ebu bu bua bena Lefa. h (Bena Lefa bavua basombele muaba au kumpala, ne bena Amona bavua bababikila ne: bena Zamazuma. 21 Bavua tshisamba tshia bukole tshia bantu ba bungi, ne bavua bale anu bu bena Anaka; i kadi Yehowa wakababutula kumpala kua bena Amona ne bobu aba kubipata ne kusombela-

DUTELONOME 2:12-30 NSHAP. 2 a Gen 14:6 Gen 36:20

b Gen 27:39, 40 c Nom 21:12 d Nom 14:33 Nom 32:11 Dut 1:35 Mis 95:11 Eb 3:18 Yuda 5

e 1Ko 10:1, 5 f Nom 26:63, 64 g Gen 19:36, 38 Dut 2:9 Bal 11:15 2Ku 20:10 Bz 17:26

h Gen 15:18-20 Dut 3:11

i Nom 13:33 Dut 9:1, 2

 Mulongo 2 a Gen 36:8 b Gen 14:6 Dut 2:12

c Gen 10:19 d Gen 10:13, 14 e Nom 21:13 f Nom 21:23 g Eks 15:14 Eks 23:27 Dut 11:25 Yos 2:9, 10

h Yos 13:15, 18

bu muaba wabu. 22 Ke tshivuaye muenzele ndelanganyi ya Esau ˆ idi misombele mpindieu mu Seı, a pavuaye mubutule bena Holi b kumpala kuabu, bua babipate ne basombele muaba wabu too ne dituku edi mene. 23 Bena Awima bobu bakasombela miaba ivua pabuipi ne Gaza c too ne pakababutula bena Kafetolima d bavua bafuˆ mine ku Kafeto,1 bobu kusombela muaba wabu.) 24 “‘Jukayi, ndayi nusambuˆ luke Tshibandabanda tshia Anona.1e Mona, ndi mufile Sihona f muena Amole, mukalenge wa Heshebona, mu bianza biebe. Nunku tuadija kukuata buloba buende, ne umuele mvita. 25 Kutuadijiˆ la ku lelu nembange kuteka buowa bukole ne ditshina bua bualu buebe pa bisamba bionso bidi muinshi mua diulu bidi biumvua bualu buebe. Nebipampakane ne nebizakale1 bua bualu buebe.’ g 26 “Pashishe ngakatumina Sihona mukalenge wa Heshebona bantu ne mukenji kumbukila mu ˆ tshipela tshia Kedemota h ne meyi a ditalala aa: i 27 ‘Lekela mpitshile mu buloba buebe. Nengendele anu mu njila, tshiakukudimuka ku dia balume anyi ku dia bakaji to. j 28 Nendie anu biakuˆ dia ne nennue anu mayi biwansumbisha. Ndekele mpite anu ku makasa tshianana 29 (ke tshivua ndelanganyi ya Esau idi miˆ sombele mu Seı ne bena Moaba badi basombele mu Ale bangenzele) too ne pangasabuka dia muamua dia Yadene bua kubuela mu buloba budi Yehowa Nzambi wetu utupesha.’ 30 Kadi Sihona mukalenge wa Heshebona wakabenga bua tuetu kupitshila

Yos 21:8, 37

i Dut 20:10

2:13, 14 1 Anyi “Kasulu ka tshilonda nkoka.” j

Nom 21:21, 22

2:23 1 Mmumue ne: Kulete. 2:24ˆ 1 Anyi “Kasulu ka tshilonda nkoka ka Anona.” 2:25 1 Anyi “nebikale ne dikengakana bu dia pa kulela.”

DUTELONOME 2:31–3:11 mu buloba buende, bualu Yehowa Nzambi webe uvua mulekele bua alue ne mutu mukole a ne bua muoyo wende upape, bua kumufila mu tshianza tshiebe anu bu mudibi mpindieu.b 31 “Ke Yehowa kungambila ne: ‘Mona, nkadi mubange kufila Sihona ne buloba buende mu bianza biebe. Tuadija kukuata buloba buende.’c 32 Pavua Sihona mupatuke pamue ne bantu bende bonso bua kuluangana netu ku Yahasa, d 33 Yehowa Nzambi wetu wakamufila mu bianza bietu, tuetu kumutshimuna yeye, ne bana bende, ne bantu bende bonso. 34 Tuvua bakuate bimenga biende bionso tshikondo atshi, tuetu kubutula bimenga bionso, kabidi ne bantu balume, ne bantu bakaji, ne bana. Katuvua bashiye muntu nansha umue ne muoyo. e 35 Tuvua bapawule anu bimuna buetu tuetu ne bintu bituvua banyenge mu bimenga bituvua baˆ kuate. 36 Kumbukila ku Aloe, f udi ku muelelu kua Tshibandabaˆ nda tshia Anona1 (kusangisha ne tshimenga tshidi mu tshibandabanda atshi), too ne ku Gilada, kakuvua tshimenga nansha tshimue tshituvua katuyi mua kukuata. Yehowa Nzambi wetu wakatupeshabi bionso.g 37 Kadi kuvua musemene pabuipi ne buloba bua bena Amona, h buloba buonso budi ku muelelu kua Tshibandabanda1 tshia Yaboka, i ne bimenga bia mu buloba bua mikuna, anyi muaba mukuabu uvua Yehowa Nzambi wetu mukandike. “Pashishe tuakakudimuka, tuetu kubanda ne njila wa Bashana. Ke Oga mukalenge wa Bashana kupatukaye ne bantu bende bonso bua kuluangana netu

3

320 NSHAP. 2 a Lom 9:18

b Nom 21:25

c Nom 32:33 Mis 135:10-12

d Nom 21:23, 24 Bal 11:20

e Dut 20:16, 17

f Dut 3:12 Dut 4:47, 48 Yos 13:8, 9

g Mis 44:3

h Dut 3:16 Bal 11:15

i Nom 21:23, 24 

Mulongo 2  NSHAP. 3 a Nom 21:33-35

b Nom 32:33 Dut 29:7, 8 Yos 13:29, 30

c Lew 27:29

d Lew 18:25

e Nom 32:33

f Yos 12:1, 2

2:36; 3:8 1ˆ Anyi “Kasulu ka tshilonda nkoka ka Anona.” 2:37 1 Anyi “Kasulu ka tshilonda nkoka.” g

Nom 21:33

ku Edelei.a 2 Nunku Yehowa wakangambila ne: ‘Kumutshinyi to, bualu nemmufile yeye ne bantu bende bonso ne buloba buende mu tshianza tshiebe; neumuenzele anu muuvua muenzele Sihona mukalenge wa bena Amole uvua musombele mu Heshebona.’ 3 Nunku Yehowa Nzambi wetu wakatupesha kabidi Oga mukalenge wa Bashana ne bantu bende bonso mu tshianza tshietu, ne tuakatungunuka ne kumushipa too ne pavuaku kakuyi kushale muntu wende nansha umue ne muoyo. 4 Pashishe tuakakuata bimenga biende bionso. Kakuvua tshimenga tshituvua katuyi babanyenge to: bimenga 60, tshitupa tshionso tshia buloba ˆ bua Agoba, bukalenge bua Oga mu Bashana. b 5 Bimenga bionso ebi bivua binyunguluka kudi ngumbu mile, bivua ne biibi, ne milonda ya kutshiamakajaku, kabidi ne bimenga bikese bia bungi bivua kabiyi ne ngumbu. 6 Kadi tuakabibutula, c anu mutuvua benzele Sihona mukalenge wa Heshebona, babutule bimenga bionso, kusangisha ne bantu balume, ne bantu bakaji, ne bana. d 7 Tuvua bangate bimuna bionso buetu tuetu, ne bintu bionso bituvua banyenge mu bimenga. 8 “Tshikondo atshi tuakakuata buloba bua bakalenge babidi bena Amolee bavua mu tshitupa tshia buloba tshia Yadene, kumbukila ku Tshibandabanda ˆ tshia Anona1 too ne ku mukuna ˆ wa Hemona f 9 (mukuna uvua bena Sidona babikila ne: Sileona, ne bena Amole bavua bawubikiˆ la ne: Senı), 10 bimenga bionso bia mu mpata wa pa mukuna, Gilada mujima, ne Bashana mujima too ne ku Saleka ne Edelei, g bimenga bivua mu bukalenge bua Oga mu Bashana. 11 Bualu Oga mukalenge wa Bashana ke uvua mu-

321 shale wa ndekelu mu bena Lefa. Tshituadilu tshia tshitalu1 tshiende tshivua tshienza ne tshiamu,2 ne tshitshidi mu Laba wa bena Amona. Tshidi ne nkubita3 tshitema mu bule ne nkubita inayi mu butshiama bilondeshile nkubita wa pa tshibidilu. 12 Tshikondo atshi tuakakuata buloba ˆ ebu: kumbukila ku Aloe, a udi pabuipi ne Tshibandabanda tshia ˆ Anona,1 ne tshitupa tshia buloba bua mikuna bua Gilada, ne ndi mufile bimenga biabu kudi bena Lubena ne bena Gada.b 13 Ndi mufile tshitupa tshia Gilada tshivua tshishale ne Bashana mujima wa mu bukalenge bua Oga kudi tshitupa tshia tshisa tshia Manatshia buloba buoshe. c Tshitupa ˆ nso bua Agoba tshidi mu Bashana tshivua tshimanyike bu buloba bua bena Lefa. ˆ 14 “Yaıd muana wa Manashe wakangata tshitupa tshionso ˆ tshia buloba bua Agoba e too ne ˆ ku mukalu wa bena Geshu ne ˆ bena Makata f ne kupeshaye misoˆ ko ya mu Bashana ayi dına dieˆ nde, Hawota-yaı,1g too ne lelu. ˆ 15 Ndi mufile Gilada kudi Makı.h 16 Ndi mupeshe bena Lubena ne bena Gada buloba, i kumbukila ku Gilada too ne ku Tshibandabanda ˆ tshia Anona,1 mukalu muikale munkatshi mua tshibandabanda atshi, kuya too ne ku Yaboka, tshibandabanda tshidi tshienza mukalu wa bena Amona, 17 ne Alaˆ ba ne Yadene ne muelelu wende, kumbukila ku Kinelete too ne ku ˆ Mbuu wa mu Alaba, Mbuu wa Mukele,1 kuinshi kua mpulumuku ya Pisega lua ku est. j

DUTELONOME 3:12-27

NSHAP. 3 a Nom 32:34 b Nom 32:33 c Nom 32:39 Yos 13:29-31 1Ku 5:23

d 1Ku 2:22 e Dut 3:4 f Yos 13:13 g Nom 32:40, 41 h Nom 32:39 Yos 17:1

i Nom 32:33 Yos 22:9

j Nom 34:11, 12 

Mulongo 2 a Nom 32:20-22 b Yos 1:14, 15 Yos 22:4, 8

c Nom 11:28 Nom 14:30 Nom 27:18

d Yos 10:25 e Eks 14:14 Eks 15:3 Dut 1:30 Dut 20:4 Yos 10:42

f Eks 15:16 Dut 11:2

g Eks 15:11 2Sm 7:22 1Bk 8:23 Mis 86:8 Yel 10:6, 7

h Eks 3:8

3:11 1 Anyi “mushete.” 2 Anyi pamuapa: “mabue mafiike.” 3 Nkubita uvua ne santimetre 44,5. Tang. Tshis. B14. i 3:12, 16 ˆ 1 Anyi “Kasulu ka tshilonda nkoka ka Anona.” 3:14 1 Diumvuija: “Misoˆ ko ya ntenta ya Yaı.” 3:17 1 Mmumue ne: Mbuu Mufue. j

Dut 1:7 Dut 11:11, 12 Nom 20:12 Nom 27:13, 14 Dut 4:21 Mis 106:32 Nom 27:12

ˆ 18 “Ke meme kunutumina dıyi ne: ‘Yehowa Nzambi wenu mmunupeshe buloba ebu bua buikale buenu. Bantu balume benu bonso ba bukitu nebangate bia mvita, nebasabuke kumpala kua bana benu, bena Isalele.a 19 Anu bakaji benu, bana benu, ne bimuna bienu (ndi mumanye bimpe ne: nudi ne bimuna bia bungi menemene) ke bashala mu bimenga bindi munupeshe, 20 too ne pikala Yehowa mua kupesha bana benu dikisha, anu mudiye munuenzele, ne bobu pabu bangate buloba buabapesha Yehowa Nzambi wenu dia muamua dia Yadene. Pashishe nenupingane, yonso wa kunudi mu buloba buende bundi munupeshe.’ b 21 “Tshikondo atshi ngakatuˆ mina Yoshua dıyi ne:c ‘Udi mudiˆ muene ne mesu ebe tshidi Yehowa Nzambi webe muenzele bakalenge babidi aba. Yehowa neenzele makalenge onso awapeta dia muamua bia muomumue. d 22 Kanuena ne bua kubatshina to, bualu Yehowa Nzambi wenu ke udi unuluila mvita.’ e 23 “Tshikondo atshi ngakasengelela Yehowa ne: 24 ‘Wewe Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa, udi mutuadije kuleja muena mudimu webe bunene buebe ne diboko diebe dia bukole, f bualu nnzambi kayi mu diulu anyi pa buloba udi wenza bienzedi bia bukole nunku bu wewe? g 25 Anyisha nsabuke koku bua kumona buloba buimpe budi dia muamua dia Yadene, buloba buimpe bua mikuna ebu ne Lebanona.’ h 26 Kadi Yehowa utshivua munkuatshile tshiji bua bualu buenu i ne kakanteleja to. Kadi Yehowa wakangambila ne: ‘Kuajiki! Kungambidi kabidi bualu abu to. 27 Banda ku mutu kua Pisega, j utangile ku ouest, ku nord, ku sud ne ku est,

DUTELONOME 3:28–4:15

ˆ ne umone buloba abu ne mesu ebe, bualu kuakusabuka Yadene eu to. a 28 Uteke Yoshua mu mudimu, b umukankamije ne umukoleshe, bualu yeye ke wasabuka c kumpala kua tshisamba etshi ne yeye ke wenza bua bapiane buloba buwamona.’ 29 Malu onso aa akenzeka patuvua basombele mu tshibandabanda tshidi tshitaˆ ngilangane ne Bete-peo.d “Mpindieu wewe Isalele, teleˆ ja meyi ne mikandu ne mapangadika bindi nnulongesha bua kutumikila, bua nuikale ne muoyoe ne nubuele, nuangate buloba budi Yehowa Nzambi wa bankambua benu unupesha. 2 Kaˆ nuena ne bua kusakidila meyi ˆ makuabu ku meyi andi nnutumiˆ na dıyi bua kuenza, anyi kanueˆ na ne bua kumbushaku meyi maˆ kuabu to, f bua nutumikile meyi a Yehowa Nzambi wenu andi nnuˆ tumina dıyi bua kuenza. ˆ 3 “Mesu enu avua madimuene tshivua Yehowa muenze mu tshiˆ ˆ lumbu tshia Bala wa Peo; Yehowa Nzambi wenu wakabutula muntu ˆ ˆ yonso uvua mulonde Bala wa Peo munkatshi muenu.g 4 Kadi nuenu badi balamate Yehowa Nzambi wenu bikole nudi bonso ne muoyo lelu. 5 Monayi, ndi muˆ nulongeshe meyi ne mikandu ne mapangadika, h anu muvua Yehowa Nzambi wanyi muntumiˆ ne dıyi bua kuenza, bua nubitumikile mu buloba bunuangata. 6 Nudi ne bua kubilonda bimpe menemene, i bualu, bualu ebu nebuleje munudi ne meji j ne lungenyi k kumpala kua bisamba bikala ˆ ne bua kumvua bualu bua meyi ne mikandu yonso eyi, ne nebiambe ne: ‘Bulelela, tshisamba tshinene etshi ntshisamba tshidi ne meji ne lungenyi.’ l 7 Bualu ntshisamba kayi tshinene tshidi ne nzambi yatshi pabuipi natshi bu mudi Yehowa Nzambi wetu

4

322

NSHAP. 3 a Dut 34:1, 4 b Nom 27:18-20 Dut 1:38 Dut 31:7

c Yos 1:1, 2 d Dut 4:45, 46 Dut 34:5, 6

 NSHAP. 4 e Lew 18:5 f Dut 12:32 Nsu 30:5, 6 Bua 22:18, 19

g Nom 25:5, 9 Mis 106:28 Hos 9:10 1Ko 10:7, 8

h Lew 26:46 Nom 30:16 Nom 36:13 Dut 6:1

i 1Bk 2:3 j Mis 111:10 k Mis 119:98, 100

l 1Bk 4:34 1Bk 10:4-7 Dan 1:19, 20

 Mulongo 2 a Eks 25:8 Lew 26:12 Dut 5:26 2Sm 7:23

b Mis 147:19, 20 c Gen 18:19 Dut 6:6, 7

d Eks 19:9 e Eks 20:20 Dut 5:29

f Nsu 22:6 Ef 6:4

g Eks 19:18 Eb 12:18, 19

h Dut 9:10 i Yes 40:18 Yne 1:18 Yne 4:24

j Eks 20:22 k Eks 19:5 Dut 5:2 Dut 9:9 Eb 9:19, 20

l Eks 20:1 Eks 34:28 Dut 10:4

m Eks 24:12 Eks 31:18 Eks 32:19 Eks 34:1

ˆ muikale netu dıba dionso ditudi tumubila? a 8 Kabidi, ntshisaˆ mba kayi tshinene tshidi ne meyi ne mikandu biakane ne mapangadika makane bidi bu Mikenji yonso indi nteka kumpala kuenu lelu eyi? b 9 “Kadi wamanya ne wadimuka bikole,1 bua kulu kupua muoˆ yo malu avua mesu ebe mamone bua kawumbuki mu muoyo webe matuku ebe onso a muoyo. Udi kabidi ne bua kuambila bana bebe ne bikulu bebe. c 10 Dituku diuvua muimane kumpala kua Yehowa Nzambi webe mu Holeba, Yehowa wakangambila ne: ‘Sangisha bantu kumpala ˆ kuanyi bua bumvue meyi anyi, d bua balonge bua kuntshina e matuku onso adibu ne muoyo pa buloba, ne bua balongeshe bana babu.’ f 11 “Nunku nuenu kusemena pabuipi, kuimana kuinshi kua mukuna, ne mukuna uvua utema kapia too ne mu diulu mene;1 ˆ kuvua mıdima, matutu, ne mifitu mikole. g 12 Yehowa wakabanga kuakuila nenu mu kapia. h ˆ Nuvua bumvue anu dıyi, kadi kanuvua bamone tshintu, i kuˆ vua anu dıyi tshianana. j 13 Wakanumanyisha tshipungidi tshieˆ nde k tshivuaye munutumine dıyi ˆ bua kulama, mmumue ne: Meyi Dikumi.1l Pashishe yeye kuafuˆ nda pa mabue abidi. m 14 Dıba ˆ adi Yehowa wakantumina dıyi ˆ bua kunulongesha meyi ne mikandu ne mapangadika binudi ne bua kutumikila mu buloba bunudi nubuela bua kuangata. 15 “Nunku nudimuke bikole,1 bu munuvua kanuyi bamone tshi4:9 1 Anyi “watabalela anyima webe bikole.” 4:11 1 Ku mua.: “too ne mu muoyo wa diulu.” 4:13 1 Anyi “Mikenji Dikumi.” 4:15 1 Anyi “nutabalele anyima yenu bikole.”

323 ntu nansha tshimue dituku divua Yehowa muakuile nenu munkatshi mua kapia mu Holeba, 16 bua kanuenji bualu bubi pa kudienzela lupingu lusonga nansha lua mushindu kayi ludi ne tshimuenekelu tshia tshintu kayi tshionso, tshimfuanyi tshia mulume anyi tshia mukaji, a 17 tshimfuanyi tshia nyama kayi yonso wa pa buloba anyi tshimfuanyi tshia nyunyi kayi yonso udi ubuuka muulu, b 18 tshimfuanyi tshia tshintu kayi tshionso tshidi tshidikoka panshi, anyi tshimfuanyi tshia mushipa kayi woˆ nso udi mu mayi adi pa buloba. c ˆ 19 Paudi ubandisha kabidi mesu ebe utangila mu diulu ne umona ˆ dıba, ngondo, ne mitoto, musumba wonso wa bintu bia mu diulu, kabikusesuishi ne kubinaminyi ne kubitendeledi to. d Yehowa Nzambi webe mmubipeshe bisamba bionso bidi muinshi mua diulu. 20 Kadi nuenu nudi bantu badi Yehowa muangate ne mupatule mu tshikutu tshia kapia tshia kuenguluila tshiamu tshifiike, mu Ejipitu, bua kuikala tshisamba tshiende1e yeye nkayende bu munudi lelu eu. 21 “Yehowa wakankuatshila tshiji bua bualu buenu, f yeye kuditshipa ne: meme tshiakusabuka Yadene anyi kubuela mu buloba buimpe budi Yehowa Nzambi webe ukupesha bu bumpianyi. g 22 Bualu nemfuile mu buloba ebu; tshiakusabuka Yadene to, h kadi nuenu nenusabuke ne nenuangate buloba buimpe ebu. 23 Nudimuke bua kanupu muoyo tshipungidi tshia Yehowa Nzambi wenu tshivuaye mudie nenu, i ne kanudienzedi lupingu lusonga, mmumue ne: tshimfuanyi tshia tshintu kayi tshionso tshidi Yehowa Nzambi webe mu4:20 1 Anyi “bumpianyi buende.”

DUTELONOME 4:16-32 NSHAP. 4 a Eks 20:4 Dut 27:15 Yes 40:18 Bz 17:29 1Ko 10:14

b Dut 5:8 Lom 1:22, 23

c 1Sm 5:4 d Dut 17:2, 3 2Bk 17:16 Yhz 8:16

e Eks 19:5 f Mis 106:32 g Nom 20:12 Dut 31:1, 2

h Dut 3:27 i Eks 24:3 

Mulongo 2 a Eks 20:4 b Eks 24:17 Dut 9:3 Eb 12:29

c Eks 20:5 Eks 34:14 Nom 25:11 Luk 10:27

d Bal 18:30 2Bk 21:1, 7

e 2Bk 17:16, 17 f Lew 18:24, 28 Lew 26:27, 32

g Dut 28:64 Neh 1:8

h Dut 28:62 i Dut 28:15, 36 Yel 16:13 Yhz 20:39

j 2Ku 15:4, 15 k Dut 30:1-3 Dut 30:8-10 1Bk 8:48, 49 Yel 29:13 Yoe 2:12

l 2Ku 33:13 Neh 1:9

m Eks 34:6 Dut 30:3 2Ku 30:9 Neh 9:31 Yes 54:7 Yes 55:7

n Lew 26:42

kukandike. a 24 Bualu Yehowa Nzambi webe nkapia kadi kabutula, b Nzambi udi ulomba bua kumulamata anu yeye. c 25 “Wewe mupete bana ne bikulu ne nuenu basombe matuku a bungi mu buloba ebu, nuenu benze bualu bubi, ne benze lupingu lusonga d nansha lua mushindu kayi, ne wewe muenze ˆ bualu bubi ku mesu kua Yehowa Nzambi webe bua kumufiikisha munda, e 26 ndi ngangata diulu ne buloba bu bantemu kunudi lelu eu ne: kakuyi mpata nenujimine ne lukasa mu buloba bunudi nusabukila Yadene bua kuangata. Kanuakunengamu matuku a bungi to, kadi nenubutudibue butubutu. f 27 Yehowa neanutangalaje munkatshi mua bisamba; g anu bantu bakese ba kunudi ke bashala ne muoyoh mu bisamba muikala Yehowa mua kuya nenu. 28 Kuoku aku nenutendelele nzambi ya mitshi ne ya mabue mienza ku bianza bia bantu, i nzambi idi kayiyi mua kumona anyi kumvua anyi kudia anyi kununkila. 29 “Nuenu bakebe Yehowa Nzambi wenu kuntu aku, neumupete kakuyi mpata, j wewe mumukebe ne muoyo webe wonso ne anyima1 webe yonso. k 30 Pawikala mu dikenga dikole ne malu onso aa owu makufikiˆ le mu matuku a ku ndekelu, dıba adi neupingane kudi Yehowa ˆ Nzambi webe ne neuteleje dıyi diende. l 31 Bualu Yehowa Nzambi webe udi Nzambi wa luse. m Kakukulekela anyi kukufikisha ku kabutu anyi kupua tshipungidi tshivuaye muditshipe kudi bankambua bebe muoyo to. n 32 “Mpindieu ebeja bua matuku a kale a kumpala kua tshikondo tshiebe, kumbukila ku 4:29 1 Tang. Diumv.

DUTELONOME 4:33-49 dituku divua Nzambi mufuke muntu pa buloba; keba kumbukila ku ditengu dimue dia diulu too ne ku ditengu dikuabu dia diulu. Bualu bunene bua nunku bukadiku buenzeke peshi kudiku muntu ukadi mumvue bualu bua nunku anyi? a 33 Kudiku tshisamba tshikuabu tshikadi ˆ tshiumvue dıyi dia Nzambi diakuila mu kapia mushindu uuvua wewe mudiumvue kadi tshishale ne muoyo anyi? b 34 Peshi Nzambi ukadiku mutete bua kudiangatshila tshisamba kampanda munkatshi mua tshisamba tshikuabu ne manyoka,1 ne bimanyinu, ne bishima, c ne mvita, d ne tshianza tshia bukole, e ne diboko diolola, ne malu adi akuatshisha ˆ buowa, f anu muvua Yehowa Nzambi wenu munuenzele mu Ejipiˆ tu mu mesu enu mene anyi? 35 Nuenu mbanuleje malu onso aa bua numanye ne: Yehowa udi Nzambi mulelela; g kakuena mukuabu pa kumumbusha yeye. h 36 Yeye uvua muenze bua ˆ umvue dıyi diende diumbukila mu diulu bua kukubela; ne pa buloba, uvua muenze bua umone kapia kende kanene, ne wewe ˆ uvua mumvue meyi ende umbukila mu kapia. i 37 “Bu muvuaye munange bankambua bebe ne musungule bana1 babu badi balonda panyima pabu, j bavua bakupatule mu Ejipitu kumpala kuende ku bukole buende bunene. 38 Yeye wakipata kumpala kuebe bisamba binene bia bukole kukupita wewe, bua kukubueja ne kukupesha buloba buabi bu bumpianyi, anu mudibi lelu eu. k 39 Nunku lelu eu umanye ne ukuate ne: Yehowa udi Nzambi mulelela muulu mu diulu ne panshi pa buloba. l Kakuena mukuabu nansha. m 40 Udi ne bua kula-

324

NSHAP. 4 a Mis 44:1 b Dut 5:26 c Eks 7:3 d Eks 15:3 e Eks 13:3 f Dut 26:8 Mis 78:43-51

g Eks 6:7 h Eks 15:11 Dut 32:39 1Sm 2:2 Yes 45:18 ˆ Mak 12:32

i Eks 19:18 Eks 20:22

j Dut 10:15 Mis 105:6

k Eks 23:28 Dut 7:1 Dut 9:1 Yos 3:10

l 2Ku 20:6 m Yes 44:6 

Mulongo 2 a Gen 48:3, 4 b Nom 35:14 c Nom 35:22-24 d Nom 35:11, 25 Dut 19:4, 5

e Yos 21:8, 36 f Yos 21:8, 38 g Yos 21:27 h Yos 20:8, 9 i Dut 17:18 Dut 27:2, 3 Gal 3:24

j Lew 26:46 Dut 4:1

k Dut 1:5 Dut 3:29

l Nom 21:26 m Nom 21:23, 24 n Nom 21:33 Dut 3:4

ˆ ma meyi ne mikandu biende ne ˆ ˆ meyi ende bindi nkutumina dıyi lelu bua kuenza, bua malu ende bimpe buebe wewe ne bua bana bebe balua panyima pebe, bua wewe usombe matuku a bungi mu buloba budi Yehowa Nzambi webe ukupesha.” a ˆ 41 Dıba adi Mose wakateka bimenga bisatu ku luseke, ku luseke lua ku est kua Yadene.b 42 Bikala muntu kampanda mushipe mukuende kabiyi ku bukole, ne kavua mumukine konso eku, c udi ne bua kunyemena mu tshimue tshia ku bimenga bisatu abi bua ashale ne muoyo. d 43 Bimenga abi mbiobi ebi: ˆ Bese e mu tshipela tshidi mu mpata wa pa mukuna bua bena Lubena, Lamota f mu Gilada bua bena Gada, ne Golana g mu Bashana bua bena Manashe. h 44 Nunku eyi ke Mikenji i ivua Mose muteke kumpala kua tshisamba tshia Isalele. 45 Aa ˆ mmavuluija, meyi ne mikandu ne mapangadika bivua Mose mupeshe bena Isalele bobu bamane kupatuka mu Ejipitu, j 46 mu tshitupa tshia buloba tshia Yadene mu tshibandabanda tshidi ˆ tshitangilangane ne Bete-peo, k mu buloba bua Sihona mukalenge wa bena Amole, uvua musombele mu Heshebona, l uvua Mose ne bena Isalele batshimune bobu bamane kupatuka mu Ejipitu. m 47 Bakangata buloba buende ne buloba bua Oga mukalenge n wa Bashana, bakalenge babidi ba bena Amole bavua mu tshitupa tshia buloba tshia ku est kua Yadene, 48 kumbukila ku ˆ Aloe, o udi kumpenga ˆ kua Tshibandabanda tshia Anona,1 too ne ku mukuna wa Sileona, mmuˆ ˆ mue ne: Hemona, p 49 ne Alaba yonso mu tshitupa tshia buloba tshia ku est kua Yadene, too ne

o Dut 2:36

4:34 1 Anyi “mateta.” 4:37 1 Ku mua.: “dimiinu.” p

Dut 3:12 Dut 3:8, 9

4:48ˆ 1 Anyi “Kasulu ka tshilonda nkoka ka Anona.”

325

ˆ ku Mbuu wa mu Alaba1 kuinshi kua mpulumuku ya Pisega. a Pashishe Mose wakabikila Isalele mujima, kubambilaye ne: ˆ “Wewe Isalele, teleja meyi ne mikandu ne mapangadika bindi nnuambila lelu; nudi ne bua kubilonga ne kubitumikila bimpe menemene. 2 Yehowa Nzambi wetu uvua mudie netu tshipungidi mu Holeba.b 3 Yehowa kavua mudie tshipungidi etshi ne bankambua betu to, kadi uvua mutshidie netu, tuetu bonso badi ne muoyo lelu muaba eu. 4 Yehowa wakakuila nenu mu kapia c mpala ne mpaˆ la ku mukuna. 5 Dıba adi mvua muimane pankatshi penu ne Yeˆ howa d bua kunuambila dıyi dia Yehowa, bualu nuvua bumvue ˆ buowa bua kapia ne kanuakabanda ku mukuna to. e Yeye wakamba ne: 6 “‘Meme ndi Yehowa Nzambi webe uvua mukupatule mu buloba bua Ejipitu, mu nzubu wa bupika.f 7 Kuena ne bua kuikala ne nzambi mikuabu pa kumbusha meme1 nansha kakese. g 8 “‘Kuena ne bua kudienzela lupingu lusonga h anyi tshimfuanyi1 tshia tshintu kayi tshionso tshidi muulu mu diulu anyi paˆ nshi pa buloba anyi mu mayi muinshi mua buloba. 9 Kuena ne bua kubinamina anyi kabakufikishi ku dibitendelela to, i bualu meme Yehowa Nzambi webe ndi Nzambi udi ulomba bua bandamate anu meme, j udi ufila dinyoka bua tshilema tshia batatu kudi bana, kudi bantu ba tshipungu tshisatu ne kudi bantu ba tshipungu tshinayi tshia bantu badi bankine, k 10 kadi udi uleja dinanga dia lulamatu1 kudi

5

DUTELONOME 5:1-18 NSHAP. 4 a Dut 3:16, 17 Dut 34:1

 NSHAP. 5 b Eks 19:5 Eb 9:19, 20

c Eks 19:9, 18 Bz 7:38

d Eks 20:19 Gal 3:19

e Eks 19:16 f Eks 13:3 Eks 20:2

g Eks 20:3-6 2Bk 17:35

h Lew 26:1 Dut 4:15, 16 Dut 4:23 Dut 27:15 Bz 17:29

i Eks 23:24 1Ko 10:14

j Eks 34:14 Dut 4:24 Yes 42:8 Mat 4:10

k Eks 34:6, 7 

Mulongo 2 a Eks 22:28 Lew 19:12

b Eks 20:7 Lew 24:16

c Eks 16:23 Eks 20:8-10 Eks 31:13

d Eks 34:21 e Eks 16:29 f Neh 13:15 g Eks 23:12 h Dut 10:17 Ef 6:9

i Eks 6:6 Dut 4:34

j Eks 21:15 Lew 19:3 Dut 27:16 Nsu 1:8 ˆ Mak 7:10

k Eks 20:12 Ef 6:2, 3

l Gen 9:6 Eks 20:13

bantu ba tshipungu tshia tshinunu tshia bantu badi bannange ne ˆ batumikila meyi anyi. 11 “‘Kuena ne bua kuangata ˆ dına dia Yehowa Nzambi webe mu mushindu udi kawuyi muakanyine to, a bualu Yehowa kakupanga kunyoka muntu yonso udi ˆ wangata dına diende mu mushindu udi kawuyi muakanyine. b 12 “‘Nemekela dituku dia Nsabatu bua kudilama dia tshijila, anu muvua Yehowa Nzambi webe mukuelele mukenji.c 13 Udi ne bua kuenza midimu yebe mikole ne midimu yebe mikuabu yonso mu matuku asambombo, d 14 kadi dituku dia muanda mutekete ndia nsabatu bua Yehowa Nzambi webe. e Kuena ne bua kuenza mudimu nansha umue, f wewe anyi muanebe wa balume anyi muanebe wa bakaji anyi mupika webe mulume anyi mupika webe mukaji anyi ngombe webe anyi mpunda webe anyi tshimuna tshiebe nansha tshimue anyi muntu udi musombe buenyi mu bimenga1 biebe, g bua mupika webe mulume ne mupika webe mukaji bikishe muudi wikisha pebe. h 15 Vuluka ne: wakalua mupika mu buloba bua Ejipitu ne Yehowa Nzambi webe uvua mukupatulamu ne tshianza tshia bukole ne diboko diolola. i Ke bualu kayi Yehowa Nzambi webe uvua mukuelele mukenji bua kunemekela dituku dia Nsabatu. 16 “‘Nemeka tatuebe ne mamuebej anu mudi Yehowa Nzambi webe mukuelele mukenji, bua ulale matuku a bungi ne bua utante1 mu buloba budi Yehowa Nzambi webe ukupesha. k 17 “‘Kuena ne bua kushipa muntu.l 18 “‘Kuena nansha ne bua kuenda masandi.m

Nom 35:20, 21 4:49 1 Mmumue ne: Mbuu wa Mukele, Mat 5:21 anyi Mbuu Mufue. 5:7 1 Anyi “bua kuLom 13:9 ntemba nayi.” Ku mua.: “kumpala kuam Eks 20:14 5:14 1 Ku mua.: “biibi.” 5:16 1 Anyi nyi.” 5:8 1 Anyi “tshifuanyikiji.” 5:10 1Ko 6:18 “malu ebe ende bimpe.” 1 Anyi “luse lujalame.” Eb 13:4

DUTELONOME 5:19–6:3 19 “‘Kuena nansha ne bua kuiba. a 20 “‘Kuena nansha ne bua kujadika bualu bua dishima pa bidi bitangila mukuebe.b 21 “‘Kuena nansha ne bua kualakana mukaji wa mukuebe.c Kuena nansha ne bua kualakana nzubu wa mukuebe anyi budimi buende anyi mupika wende mulume anyi mupika wende mukaji anyi ngombe wende anyi mpunda wende anyi tshintu kayi tshionso tshidi mukuebe natshi.’ d 22 “Yehowa wakambila tshiˆ sumbu tshienu tshijima meyi1 aa ku mukuna kumbukila mu kapia, mu matutu ne mu mifitu mikole, e ˆ ne dıyi dikole, ne kakasakidila bualu bukuabu to; pashishe wakaafunda pa mabue abidi, yeye kuampesha. f 23 “Kadi diakamue panuvua ˆ ˆ bumvue dıyi difumina mu mıdima, pavua mukuna mukuate kapia, g bamfumu bonso ba bisa bienu ne bakulu bakalua kundi. 24 Ke nuenu kuamba ne: ‘Mona, Yehowa Nzambi wetu mmutuleje butumbi buende ne bunene bueˆ nde, ne tudi bumvue dıyi diende difumina mu kapia. h Lelu tudi bamone ne: Nzambi udi mua kuakula ne muntu, ne muntu au kushala ne muoyo. i 25 Mpindieu bua tshinyi tudi ne bua kufua? Bualu kapia kanene aka kadi mua kutubutula. Tuetu batunguˆ nuke ne kuteleja dıyi dia Yehowa Nzambi wetu, netufue bulelela. 26 Bualu nnganyi munkatshi mua bukua bantu1 ukaˆ diku mumvue dıyi dia Nzambi wa muoyo wakuila mu kapia bu mutuvua bumvue, kadi kushalaye ne muoyo? 27 Wewe nkayebe udi ne bua kusemena pabuipi bua kuteleja bionso biamba Yehowa Nzambi wetu, ne wewe ke wikala utuambila bionso bidi

326 NSHAP. 5 a Eks 20:15 Lew 19:11 Nsu 30:8, 9 1Ko 6:10 Ef 4:28

b Eks 20:16 Eks 23:1 Lew 19:16 Dut 19:16-19 Nsu 6:16, 19 Nsu 19:5

c Mat 5:28 d Eks 20:17 Luk 12:15 Lom 7:7

e Eks 19:9, 18 f Eks 24:12 Eks 31:18 Dut 4:12, 13

g Eks 20:18 Eb 12:18, 19

h Eks 24:17 i Dut 4:33, 36 

Mulongo 2 a Eks 20:19 Eb 12:18, 19

b Dut 18:16, 17 c Dut 10:12 Yob 28:28 Nsu 1:7 Mat 10:28 1Pt 2:17

d Nsu 4:4 Nsu 7:2 Mbi 12:13 Yes 48:18 1Yn 5:3

e Mis 19:8, 11 Yak 1:25

f Dut 6:3, 25 Dut 8:1

g Dut 12:32 Yos 1:7, 8

h Dut 10:12 i Dut 4:40 Dut 12:28 Lom 10:5

 NSHAP. 6 j Gen 18:19

5:22 1 Anyi “mikenji.” 5:26 1 Ku mua.: “musunyi wonso.” k

Dut 4:9 Nsu 3:1, 2

Yehowa Nzambi wetu ukuambila, ne netukuteleje ne netubienze.’ a 28 “Nunku Yehowa wakumvua ˆ meyi anuvua bangambile, Yehowa kungambila ne: ‘Ndi mumvue ˆ meyi adi bantu aba bakuambile. Malu onso adibu bambe mmimpe.b 29 Bu bobu mua kutungunuka anu ne kuikala ne muoyo wa kuntshina c ne kulama ˆ ˆ meyi anyi onso, d dıba adi malu abu ne a bana babu neende bimpe bua kashidi. e 30 Ndaku ubambile ne: “Pinganayi ku ntenta yenu.” 31 Kadi wewe udi ne bua kushala nanyi muaˆ ba eu bua nkuambile meyi onso, mikenji, ne mapangadika biudi ne bua kubalongesha ne bidibu ne bua kutumikila mu buloba bundi mbapesha bua buikale buabu.’ 32 Nunku nuenu nudimuke bua kuenza anu mudi Yehowa Nzambi wenu munutumine ˆ dıyi.f Kanuena ne bua kuya ku dia balume anyi ku dia bakaji to. g 33 Nudi ne bua kuendela mu njila yonso idi Yehowa Nzambi ˆ wenu munutumine dıyi bua kuendela, h bua nuikale ne muoyo, bua nutante ne nuvudije matuku enu mu buloba bunuangata. i ˆ “Nunku aa mmeyi, mikenji, ne mapangadika bidi Yehowa Nzambi wenu mufile bua kunulongesha, bua nubitumikile panuasabuka bua kubuela mu buloba bunuikala ne bua kuangata, 2 bua utshine Yehowa Nzambi webe ne ulame mikenji yende miˆ funda yonso ne meyi ende onso ˆ bindi nkutumina dıyi bua kuenza wewe ne muanebe ne muikuluebe, j matuku ebe onso a muoyo, bua ulale matuku a bungi. k 3 Udi ne bua kuteleja, wewe Isalele, ne kubitumikila bimpe menemene bua utante ne uvulangane bikole mu buloba budi ne mabele ne buitshi bia bungi, anu mudi Yehowa Nzambi wa bankambua bebe mukulaye.

6

327 4 “Teleja, wewe Isalele: Yehowa Nzambi wetu udi Yehowa umue.a 5 Udi ne bua kunanga Yehowa Nzambi webe ne muoyo webe wonso ne anyima1 webe yonso b ne bukole2 buebe buonso. c ˆ ˆ 6 Meyi andi nkutumina dıyi lelu bua kuenza aa adi ne bua kuikala mu muoyo webe, 7 ne udi ne bua kuabueja munda mua1 bana bebe d ne kuakula bua bualu buawu paudi usomba mu nzubu muebe, paudi wenda mu njila, paudi ulala, ne paudi ubika.e 8 Uasuike bu divuluija pa tshianza tshiebe, ne adi ne bua kuikala bu mukaba wa ku mutu pa mpala pebe.1f 9 Uafunde ku mabaya a mu nseke ya mushiku wa mbelu wa nzubu webe ne ku biibi bia bimenga biebe. 10 “Pakubueja Yehowa Nzambi webe mu buloba buvuaye muditshipe kudi bankambua bebe Abalahama, Izaka, ne Yakoba bua kukupesha, g buloba budi ne bimenga binene ne bimpe biuvua kuyi muibake, h 11 nzubu miuwule ne bintu bimpe bia mishindu yonso biuvua kuyi mukuatshile mudimu, ˆ bina bia kulamina mayi biuvua kuyi mumbule, ne madimi a tumuma tua mvinyo ne mitshi ya olive biuvua kuyi mukune, ne pawadia, wewe kukuta, i 12 udimuke bua kupu Yehowa muoyo, j yeye uvua mukupatule mu buloba bua Ejipitu, mu nzubu wa bupika. 13 Yehowa Nzambi webe ke uudi ne bua kutshina, k yeye ke uudi ne bua kuenzela mudiˆ mu, l ne mu dına diende ke muudi ne bua kuditshipa. m 14 Kanuena ne bua kulonda nzambi mikuabu, nzambi nansha umue wa

DUTELONOME 6:4-24 NSHAP. 6 a Dut 5:7 Yes 42:8 Zek 14:9 ˆ Mak 12:29, 32 1Ko 8:6

b Dut 10:12 Dut 11:13 Dut 30:6 Mat 22:37 ˆ c Mak 12:30, 33 Luk 10:27

d Gen 18:19 Dut 4:9 Nsu 22:6 Ef 6:4

e Dut 11:19 f Dut 11:18 g Gen 15:18 h Yos 24:13 Mis 105:44

i Dut 8:10 j Bal 3:7 k Dut 10:12 Dut 13:4

l Luk 4:8 m Yel 12:16 

Mulongo 2 a Eks 34:14 b Eks 20:5 Dut 4:24

c Eks 32:9, 10 Nom 25:3 Dut 11:16, 17 Bal 2:14

d 2Bk 17:18 e Mat 4:7 Luk 4:12 1Ko 10:9

f Eks 17:2, 7 Mis 95:8, 9 Eb 3:8, 9

g Gen 15:18 h Eks 23:30 i Eks 7:3 j Dut 4:34 k Eks 13:5 Dut 1:8

111:10 6:5 1 Tang. Diumv. 2 Anyi “bukole bua l Mis Nsu 14:27 muoyo; bintu.” 6:7 1 Anyi “kuambuluim Lew 18:5 la; kuumvuija.” 6:8 1 Ku mua.: “pankaDut 4:1 ˆ tshi pa mesu ebe.” Gal 3:12

bisamba bidi binunyunguluke, a 15 bualu Yehowa Nzambi webe udi munkatshi muebe udi Nzambi udi ulomba bua bamulamate anu yeye. b Tshianana tshiji tshia Yehowa Nzambi webe netshikutemene, c ne neakujimije pa buloba. d 16 “Kanuena ne bua kuteta Yehowa Nzambi wenue bu munuvua bamutete ku Masa. f ˆ 17 Nudi ne bua kutumikila meyi a Yehowa Nzambi wenu ne muoyo mujima, pamue ne mavuluija ˆ ende ne meyi ne mikandu biende bidiye mukuambile bua kutumikila. 18 Udi ne bua kuenza malu adi makane ne adi mimpe ku ˆ mesu kua Yehowa bua utante ne bua ubuele bua kuangata buloba buimpe buvua Yehowa muditshipe bua kupesha bankambua bebe, g 19 paudi wipata bena lukuna bebe bonso kumpala kuebe, anu mudi Yehowa mulaye. h 20 “Mu matuku atshilualua, muanebe yeye mukuebeje ne: ˆ ‘Mavuluija, meyi ne mikandu ne mapangadika bidi Yehowa Nzambi wetu munuambile bua kutumikila bidi biumvuija tshinyi?’ ˆ 21 dıba adi newambile muanebe ˆ ne: ‘Tuvua balue bapika ba Palo mu Ejipitu, kadi Yehowa wakatupatula mu Ejipitu ne tshianza tshia bukole. 22 Nunku Yehowa uvua anu utuma bimanyinu ne bishima binene ne bia kabutu ˆ mu Ejipitu, i ne kudi Palo, ne kudi ba mu nzubu muende bonso mu ˆ mesu etu. j 23 Wakatupatulamu bua kulua netu muaba eu bua kutupesha buloba buvuaye muditshipe kudi bankambua betu. k 24 Nunku Yehowa wakatutumiˆ ˆ na dıyi bua kutumikila meyi ne mikandu bionso ebi ne bua kutshina Yehowa Nzambi wetu bua tuikale ne diakalenga dia kashidi, l bua tushale ne muoyo m anu

DUTELONOME 6:25–7:14 bu mutudi nawu lelu. 25 Tueˆ tu badimuke bua kulama meyi onso aa bua kutumikila1 Yehowa Nzambi wetu, anu mudiye mutuˆ tumine dıyi bua kuenza, neatuangate bu bantu bakane.’ a “Padi Yehowa Nzambi webe ukubueja mu buloba buukadi pa kubuela bua kuangata, b neumbushe kabidi bisamba bidi ne bantu ba bungi kumpala kuebe: c ˆ bena Hiti, bena Gıgashi, bena ˆ Amole, d bena Kanana, bena Pelizi, bena Hiwi, ne bena Yebuse, e bisamba muanda mutekete bidi ne bantu ba bungi ne bidi ne bukole kukupita. f 2 Yehowa Nzambi webe neabafile kuudi ne neubatshimune. g Udi ne bua kubabutula kakuyi mpata. h Kuena ne bua kudia nabu tshipungidi nansha tshimue anyi kubaleja luse to. i 3 Kuena ne bua kudia nabu bipungidi bia diselangana1 to. Kufidi bana bebe ba bakaji kudi bana babu ba balume anyi kuangatshidi bana bebe ba balume bana babu ba bakaji. j 4 Bualu nebasesuishe bana bebe bua kabandondi meme bua benzele nzambi mikuabu mudiˆ mu; k dıba adi tshiji tshia Yehowa netshinutemene, ne neakubutule ne lukasa luonso. l 5 “Kadi nudi ne bua kubenzela nunku: Nupule bioshelu biabu, nutshibule makunji abu a tshijila, m nukose mitshi yabu ya tshijila1n ne nuoshe mpingu yabu misonga. o 6 Bualu wewe udi tshisamba tshia tshijila kudi Yehowa Nzambi webe, ne Yehowa Nzambi webe mmukusungule bua wikale tshisamba tshiende, tshisamba tshiende tshia pa buatshi,1 munkatshi mua bisamba bionso bidi panshi pa buloba. p

7

328 NSHAP. 6 a Mbi 12:13 Lom 10:5

 NSHAP. 7 b Dut 31:3 c Eks 33:2 Yos 3:10

d Gen 15:16 e Gen 10:15-17 f Dut 20:1 g Nom 33:52 h Lew 27:29 Yos 6:17 Yos 10:28

i Eks 23:32 Eks 34:15 Dut 20:16, 17

j Yos 23:12, 13 1Bk 11:1, 2 Ezl 9:2

k Eks 34:16 1Bk 11:4

l Dut 6:14, 15 m Eks 23:24 Eks 34:13

n Dut 16:21, 22 o Dut 7:25 Dut 12:2, 3

p Eks 19:5, 6 Dut 14:2 Amo 3:2

 Mulongo 2 a Dut 10:15 b Dut 10:22 c Eks 6:6 Eks 13:3, 14

d Gen 22:16, 17 e Eks 34:6, 7 f Nsu 2:22

6:25 1 Ku mua.: “kumpala kua.” 7:3 g 1 Anyi “bua kuselangana nabu.” h 7:5 1 Tang. Diumv. 7:6 1 Anyi “tshintu tshiende tshia mushinga mukole.” i

2Pt 3:7 Lew 26:9 Lew 26:4 Gen 13:14, 15

7 “Yehowa kavua mununange ne munusungule a bualu nuvua tshisamba tshia bantu ba bungi kupita bisamba bikuabu bionso to, kadi bualu nuvua tshisamba tshitambe bukese ku bisamba bionso. b 8 Kadi Yehowa wakanupatula ne tshianza tshiende tshia bukole bua kunupikula mu nzubu wa bupika, c ku buˆ kokeshi1 bua Palo mukalenge wa Ejipitu, bualu Yehowa uvua mununange ne mulame mutshipu uvuaye muditshipe kudi bankambua benu. d 9 Wewe udi mumanye bimpe ne: Yehowa Nzambi webe udi Nzambi mulelela, Nzambi wa lulamatu, udi ulama tshipungidi tshiende ne uleja dinanga diende dia lulamatu kudi bipungu tshinunu bia bantu badi bamunange ne batumikila e ˆ meyi ende. 10 Kadi bua bantu badi bamukine neabafute kabuˆ tu ku mesu kuabu. f Kakuenzela bantu badi bamukine malu ne ˆ lujoko; neabafute ku mesu kuabu. 11 Nunku udimuke bua kuˆ lama meyi ne mikenji ne maˆ pangadika bindi nkutumina dıyi lelu eu bua kuenza pa kubitumikila. 12 “Nuenu batungunuke ne kuteleja mapangadika aa ne nuenu baatumikile ne baenze, Yehowa Nzambi webe nealame tshipungidi ne dinanga dia lulamatu bivuaye muditshipe kudi bankambua bebe. 13 Neakunange, neakubeneshe ne neakuvudije. Bulelela, neakubeneshe ne bana ba bungi1g ne bintu bia mu buloba buebe, ntete yebe, mvinyo webe mupiamupia, mafuta ebe, h bana ba ngombe yebe ne bana ba mikoko yebe, mu buloba buvuaye muditshipe kudi bankambua bebe bua kukupesha. i 14 Newikale 7:8 1 Ku mua.: “tshianza.” 7:13 1 Ku mua.: “neabeneshe mamuma a munda muebe.”

329 mubeneshibue kupita bisamba bionso;a muntu mulume anyi muntu mukaji nansha umue wa munkatshi muebe kakupanga kulela, nansha bimuna biebe kabiakupanga kulela. b 15 Yehowa neakumbushile masama onso, ne kakukutumina disama dibi nansha dimue dia ku masama auvua mumanye mu Ejipitu to. c Kadi neaatumine bantu bonso badi bakukine. 16 Udi ne bua kubutula1 bisamba bionso bidi Yehowa Nzambi webe ufila kuudi. d Wewe2 kuena ne bua kubumvuila luse to, e ne kuena ne bua kuenzela nzambi yabu mudimu, f bualu kuenza nanku nekuikale buteyi kuudi. g 17 “Wewe mudiambile mu muoyo webe ne: ‘Bisamba ebi mbitupite ku bungi, mmunyi mundi mua kubipata?’h 18 kuena ne bua kubitshina to. i Udi ne bua kuvuluka tshivua Yehowa Nzaˆ mbi webe muenzele Palo ne Ejipitu mujima, j 19 manyoka1 makoˆ le avua mesu ebe mamone ne bimanyinu, ne bishima, k ne tshianza tshia bukole ne diboko diolola bivua Yehowa Nzambi webe mukupatule nabi.l Ke tshienzela Yehowa Nzambi webe bisamba bionso biudi utshina. m 20 Yehowa Nzambi webe neabatumine ditekeshibua mu mikolo1 too ne pikala bantu bavua bashale n ne bavua basokome kumpala kuebe bajike. ˆ 21 Kuikadi ne buowa bua bualu buabu to, bualu Yehowa Nzambi webe udi nebe, o Nzambi munene ne udi ukemesha.p 22 “Yehowa Nzambi webe neipate bisamba ebi kumpala kuebe ku kakese ku kakese kakuyi mpata.q Kabakukuanyishila bua kubijikija lukasa, bua nyama ya luonji ya tshisuku kayiku-

DUTELONOME 7:15–8:5 NSHAP. 7 a Dut 33:29 Mis 147:20

b Eks 23:26 Dut 28:11 Mis 127:3

c Dut 28:15, 27 d Dut 7:1, 2 Dut 20:16 Yos 10:28

e Gen 15:16 Lew 18:25 Dut 9:5

f Eks 20:3 g Eks 23:33 Dut 12:30 Bal 2:2, 3 Mis 106:36

h Nom 13:31 i Dut 1:29 Dut 31:6 Mis 27:1 Yes 41:10

j Eks 14:13 k Neh 9:10, 11 Yel 32:20

l Dut 4:34 m Eks 23:28 Yos 3:10

n Eks 23:29 Dut 2:25 Yos 2:9 Yos 24:12 Nom 14:9

o p Dut 10:17 1Sm 4:7, 8 Eks 23:30

q 

Mulongo 2 a Dut 9:3 b Yos 10:24 Yos 12:1

c Eks 17:14 Mis 9:5

d Dut 11:25 Yos 1:5 Lom 8:31

e Yos 11:14 f Dut 12:3 1Ku 14:12

g Yes 30:22 h Dut 27:15 

NSHAP. 8 i j k l

Nsu 3:1, 2 Gen 15:18 Dut 2:7 Eks 16:4 Eks 20:20

m Dut 13:3 Nsu 17:3

n Eks 16:3

7:16 1 Ku mua.: “kudia.” 2 Ku mua.: o ˆ “Dısu diebe.” 7:19 1 Anyi “mateta.” p 7:20 1 Anyi pamuapa: “dipampakana; q ditshina dikole.”

Eks 16:31 Mis 78:24 Mat 4:4 Dut 29:5 Neh 9:21

vudidi. 23 Yehowa Nzambi webe neabifile kuudi ne neabitshimune bionso nkong too ne padibi bibutudibua. a 24 Yeye neafile bakalenge ba bisamba abi mu bianza ˆ biebe, b ne neujimije mena abi muinshi mua diulu. c Muntu nansha umue kakukukandamena d too ne pawabibutula. e 25 Nudi ne bua kuosha mpingu misonga ya nzambi yabu mu kapia. f Kualakanyi arjan anyi or udi pambidi payi anyi kuyangatshi buebe wewe, g bua bualu abu kabukubueji mu buteyi, bualu mbualu bubi kumpala kua Yehowa Nzambi webe.h 26 Kuena ne bua kubueja tshintu tshibi mu nzubu muebe bua wewe kulua tshintu tshia kubutulabu anu bu tshintu atshi. Udi ne bua kutshikina menemene ne kutshibenga ne muoyo umue, bualu ntshintu tshia kubutula. “Udi ne bua kudimuka bua ˆ kutumikila meyi onso andi nkuambila lelu, bua nushale ne muoyoi ne nuvulangane, nubuele ne nuangate buloba buvua Yehowa muditshipe bua kupesha bankambua benu. j 2 Uvuluke njila mule uvua Yehowa Nzambi webe mukuendeshe mu tshipela bidimu ebi 40, k bua kukupuekesha ne kukuteta l bua kumanya tshivua mu muoyo webe, m ˆ ni uvua mua kulama meyi ende anyi kubenga kualama. 3 Nunku yeye wakakupuekesha ne kukulekela ne nzala, n kukudisha mana o auvua wewe kuyi mumanye nansha batatuebe kabayi bamanye, bua kukuleja ne: muntu kena ne muoyo anu bua diampa nkayadi kadi udi ne muoyo bua ˆ dıyi dionso didi dipatuka mukana mua Yehowa. p 4 Bilamba biuvua uvuala kabiakasunsuka, nansha makasa ebe kaakuwula mu bidimu ebi 40. q 5 Udi mumanye bimpe mu muoyo webe ne: Yehowa Nzambi webe uvua

8

DUTELONOME 8:6–9:4 ukubela anu mutu muntu ubela muanende. a 6 “Mpindieu udi ne bua kulaˆ ma meyi a Yehowa Nzambi webe paudi wendela mu njila yende ne umutshina. 7 Bualu Yehowa Nzambi webe udi uya nebe mu buloba buimpe, b buloba budi ne ˆ tusulu tua mayi,1 mishimi ne mpokolo2 bipueka mu tshibandabanda ne mu buloba bua mikuna, 8 buloba budi ne ntete ya ´ ble, orje, mionji ya tumuma tua mvinyo, mitshi ya mfigi, ne mitshi ya bimuma bia grenade, c buloba budi ne mafuta a olive ne buitshi, d 9 buloba buikala biakudia kabiyi mua kukepa ne wewe kuyi ukengela tshintu, buloba budi ne mabue adi ne tshiamu tshifiike ne ku mikuna yabu nkuwumbuila tshiamu tshia mitaku. 10 “Pawadia, wewe kukuta, udi ne bua kutumbisha Yehowa Nzambi webe bua buloba buimpe budiye mukupeshe. e 11 Udimuke bua kupu Yehowa Nzambi webe muoyo upanga bua ˆ kulama meyi ende, mapangadika ende, ne mikenji yende miˆ funda bindi nkutumina d ıyi lelu bua kuenza. 12 Paudi udia, ukuta, wasa nzubu mimpe ne usombamu, f 13 pikala ngombe yebe ne mikoko yebe bivulangane ne arjan ne or yebe milue ya bungi ne wewe muikale ne bintu bionso bia bungi, 14 kulekedi muoyo webe upeta lutambishi g ne ukusaka bua kupua Yehowa Nzambi webe muoyo, yeye uvua mukupatule mu buloba bua Ejipitu, mu nzubu wa bupika, h 15 yeye uvua mukupitshishile mu tshipela tshinene, ˆ tshidi tshienza buowa, i tshikale ne nyoka ya lulengu ne tuminyiminyi, ne buloba bume budi ka-

330

NSHAP. 8 a Nsu 3:12 1Ko 11:32 Eb 12:5-7 Bua 3:19

b Eks 3:8 Lew 26:4 Dut 11:11, 12

c Nom 13:23 d Yhz 20:6 e Dut 6:10-12 f Hos 13:6 g Dut 9:4 Dut 32:15

h Mis 106:21 i Dut 1:19 Yel 2:6

 Mulongo 2 a Nom 20:11 b Eks 16:35 c Dut 8:2 d Eb 12:11 e Hos 12:8 f Mis 127:1 Hos 2:8

g Dut 7:12 h Dut 4:25, 26 Dut 30:17, 18 Yos 23:12, 13

i Dan 9:11, 12 

NSHAP. 9 j Yos 4:19 k Dut 7:1 l Nom 13:28 m Nom 13:33 n Dut 1:30 Dut 20:4 Dut 31:3

ˆ buyi ne mayi. Yeye wakenza bua ˆ mayi apatuke mu dibue dikole a 16 ne wakakudisha mana b mu tshipela, avua batatuebe kabayi bamanye, bua kukupuekesha c ne kukuteta bua kukuambuluisha mu matuku alonda. d 17 Wewe mudiambile mu muoyo webe ne: ‘Ndi mupete bubanji ebu ku bukokeshi buanyi meme ne ku bukole bua tshianza tshiaˆ nyi meme,’ e 18 dıba adi uvuluke ne: Yehowa Nzambi webe ke udi ukupesha bukokeshi bua kupeta bubanji, f bua kukumbajaye tshipungidi tshiende tshivuaye muditshipe kudi bankambua bebe, anu mudibi lelu. g 19 “Wewe anu mupue Yehowa Nzambi webe muoyo ne mulonde nzambi mikuabu, muyenzele mudimu ne muyinamine, ndi nnujadikila lelu ne: nenujimine bulelela. h 20 Anu bu bisamba bidi Yehowa ubutula kumpala kuenu, ke mushindu unuajimina, buaˆ lu kanuakuteleja dıyi dia Yehowa Nzambi wenu. i “Teleja, wewe Isalele, udi usabuka lelu Yadenej bua kunyenga buloba budi ne bisamba binene ne bia bukole kukupita, k ne bimenga binene bidi ne ngumbu miye too ne mu diulu,1l 2 ne bantu banene bale, bana ba bena Anaka, m baudi mumanye ne mumvue bamba bua bualu buabu ne: ‘Nnganyi udi mua kukandamena bana ba Anaka?’ 3 Nunku umanye lelu eu ne: Yehowa Nzambi webe neasabuke kumpala kuebe.n Yeye nkapia kadi kabutula o ne neababutule. Neabatshimune ˆ mu mesu ebe bua ubipate1 lukasa ne ubabutule, anu mudi Yehowa mukulaye. p 4 “Pikala Yehowa Nzambi webe ne bua kubipata kumpa-

9

o Dut 4:24 Eb 12:29

ˆ 8:7 1 Anyi “tusulu tua mayi tua tshilonda p ˆ nkoka.” 2 Anyi “mpokolo mile ya mayi.”

Eks 23:31 Dut 7:23, 24

9:1 1 Mmumue ne: bidi ne bimanu bile menemene. 9:3 1 Anyi “ubanyenge buloba.”

331 la kuebe, kudiambidi mu muoyo webe ne: ‘Yehowa mmulue nanyi bua kuangata buloba ebu bua buakane buanyi meme’ to. a Kadi Yehowa udi wipata bisamba ebi kumpala kuebe bua malu abi mabi. b 5 Kuena ubuela bua kuangata buloba ebu bua buakane buebe anyi bua bululame bua muoyo webe to. Kadi Yehowa Nzambi webe udi wipata bisamba ebi kumpala kuebe bua malu abi mabi, c ne bua kuˆ kumbaja dıyi divua Yehowa muditshipe kudi bankambua bebe Abalahama, d Izaka, e ne Yakoba. f 6 Nunku umanye ne: Yehowa Nzambi webe kena ukupesha buloba buimpe ebu bua buikale buebe bualu udi muakane to, bualu wewe udi tshisamba tshidi ne mutu mukole.1g 7 “Nuvuluke mushindu unuvua bafiikishe Yehowa Nzambi wenu munda mu tshipela, kanupu muoyo musangu nansha umue to. h Kumbukila ku dituku dinuvua bumbuke mu buloba bua Ejipitu too ne panudi bafike muaba eu nudi batombokele Yehowa. i 8 Nansha mu Holeba nuvua bafiikishe Yehowa munda, ne Yehowa uvua munukuatshile tshiji tshikole, ukeba too ne kunubutula. j 9 Pamvua mubande ku mukuna bua kuangata mabue, k mabue a tshipungidi tshivua Yehowa mudie nenu, l mvua mushale ku mukuna matuku 40, munya ne butuku, m tshiyi ndia biakudia, tshiyi ˆ nnua mayi. 10 Pashishe Yehowa Nzambi wakampesha mabue abidi avua mafunda ne munu wa Nzambi; pa mabue apu pavua ˆ meyi onso avua Yehowa munuambile ku mukuna mu kapia dituku dia disangisha.1n 11 Ku ndekelu kua matuku 40 a munya ne

DUTELONOME 9:5-19 NSHAP. 9 a Dut 7:7, 8 Yhz 36:22

b Gen 15:16 Dut 12:31 Dut 18:9, 12

c Lew 18:25 d Gen 13:14, 15 Gen 17:1, 8

e Gen 26:3 f Gen 28:13 g Eks 34:9 Mis 78:8

h Dut 9:22 Mis 78:40 Eb 3:16

i Eks 17:2 Nom 11:4 Nom 16:1, 2 Nom 25:2, 3 Dut 31:27

j Eks 32:4, 10 k Eks 24:12 Eks 31:18 Eks 32:16

l Eks 24:7 m Eks 24:18 n Eks 19:19 Dut 4:10-13

 Mulongo 2 a Eks 32:7 b Eks 32:4 c Eks 32:9 d Eks 32:10 e Eks 19:18 f Eks 32:15 g Eks 20:3, 4 h Eks 32:19

butuku au, Yehowa wakampesha mabue abidi, mabue a tshipungidi, 12 ne Yehowa wakangambila ne: ‘Juka, pueka lukasa, bualu bantu bebe bauvua mupatule mu Ejipitu mbenze bualu bubi. a Mbasesuke ne lukasa luonso mu njila umvua mubatumiˆ ne dıyi bua bobu kulonda. Mbadienzele lupingu lua tshiamu.’1b 13 Pashishe Yehowa wakangambila ne: ‘Ndi mutangile bantu aba, ne mona! mbantu ba mutu mukole.1c 14 Lekela mbabutuˆ le, njimije dına diabu muinshi mua diulu, nkuvuije wewe tshisamba tshia bukole ne tshia bantu ba bungi kubapita.’ d 15 “Pashishe ngakakudimuka, meme kutuluka ku mukuna pavua mukuna utema kapia;e mabue abidi a tshipungidi avua mu bianza bianyi bionso bibidi. f 16 Ke meme kutangila, kumona ne: nuvua benzele Yehowa Nzambi wenu mpekatu! Nuvua badienzele kana ka ngombe ka tshiamu.1 Nuvua basesuke ne lukasa luonso mu njiˆ la uvua Yehowa munutumine dıyi bua kulonda. g 17 Ke meme kuangata mabue abidi au, kuatuta panshi ne bianza bianyi bionso biˆ bidi, meme kuatayisha mu mesu enu. h 18 Pashishe meme kutua mpala panshi kumpala kua Yehowa, anu bu kumpala, munkatshi mua matuku 40, munya ne butuku. Tshiakadia biakudia, tshiaˆ kanua mayii bualu bua mpekatu yonso inuvua benze panuvua beˆ nze bualu bubi ku mesu kua Yehowa ne bamufiikishe munda. ˆ 19 Bualu mvua mumvue buowa bua tshiji tshikole tshivua Yehowa munukuatshile, j ukeba too ne kunubutula. Kadi Yehowa wakanteleja musangu au kabidi. k

i Eks 34:28 j Eks 32:10

9:6 1 Ku mua.: “tshidi ne nshingu mumi- k sha.” 9:10 1 Anyi “tshisumbu.”

Eks 32:11, 14 Mis 106:23

9:12 1 Anyi “lupingu lua tshiamu tshiengulula.” 9:13 1 Ku mua.: “badi ne nshingu miumisha.” 9:16 1 Anyi “tshiamu tshiengulula.”

DUTELONOME 9:20–10:8 20 “Yehowa uvua mukuatshile Alona tshiji tshikole, ukeba too ne kumushipa, a kadi meme kulombela Alona musangu au kabidi. 21 Pashishe meme kuangata tshintu tshibi tshinuvua benze, kana ka ngombe, b meme kukosha mu kapia; meme kukazaza, kukavingutula konso too ne pakashalaku bukulakula anu bu lupuishi, meme kuela lupuishi alu mu kasulu kadi kapueka kafumina ku mukuna. c 22 “Pashishe nuakajula kabidi Yehowa tshiji ku Tabela, d ku Masa, e ne ku Kibelota-hatawa. f ˆ 23 Ku Kadeshe-banea, g pavua Yehowa munutume, muambe ne: ‘Bandayi, nuangate buloba bunganupesha kakuyi mpata!’ nuaˆ katombokela kabidi dıyi dia Yehowa Nzambi wenu;h kanuakaleja ditabuja i kudiye ne kanuakamutumikila. 24 Nudi batombokele Yehowa katshia anu nganumanya. 25 “Nunku ngakashala mutue mpala panshi kumpala kua Yehowa matuku 40, munya ne butuku;j mvua mutue mpala panshi mushindu au bualu Yehowa uvua muambe bua kunubutula. 26 Ngakabanga kusengelela Yehowa, ngamba ne: ‘Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa, kubutudi bantu bebe to. Mbantu bebe wewe nkayebe1k bauvua mupikule mu bunene buebe ne mupatule mu Ejipitu ne tshianza tshia bukole. l 27 Vuluka bena mudimu bebe Abalahama, Izaka, ne Yakoba. m Kutangidi mutu mukole wa bantu aba, malu abu mabi, ne mpekatu wabu to.n 28 Tshianana bantu ba mu buloba buudi mutupatule badi mua kuamba ne: “Yehowa kavua mukokeshe bua kuya nabu mu buloba buvuaye mubalaye, ne bu muvuaye mubakine, wakabapatula bua kubashipa mu tshipela.” o 29 Bua9:26, 29 1 Anyi “bumpianyi buebe.”

332 NSHAP. 9 a Eks 32:2, 21 b Eks 32:4 c Eks 32:20 d Nom 11:3 e Eks 17:7 f Nom 11:4, 34 g Nom 13:26 h Nom 14:3, 4 i Dut 1:32 Mis 106:24, 25 Eb 3:19

j Eks 34:28 k Eks 19:5 Mis 135:4

l Eks 32:11 m Eks 3:6 Eks 6:8 Dut 9:5

n Eks 32:31, 32 o Eks 32:12 Nom 14:15, 16

 Mulongo 2 a 1Bk 8:51 Neh 1:10

b Eks 6:6 Dut 4:20, 34

 NSHAP. 10 c Eks 34:1 d Eks 34:4 e Eks 32:15 f Eks 20:1 Eks 34:28 Dut 4:13

g Dut 4:36 Dut 5:4

h Eks 19:17 Dut 5:22

i Eks 34:29 j Nom 20:23, 24 Nom 33:31, 38

k Nom 20:28 l Nom 33:33 m Nom 1:50 Nom 3:6 Nom 8:14

n Nom 3:30, 31

lu ntshisamba tshiebe ne mbantu bebe wewe nkayebe1a bauvua mupatule ne bukole bua bungi ne diboko diebe diolola.’ b “Tshikondo atshi Yehowa wakangambila ne: ‘Disongela mabue abidi a buena a kumpala au, c ubande kundi ku mukuna; udi ne bua kudienzela kabidi mushete wa mabaya. 2 Nemfunde pa mabue au ˆ meyi avua pa mabue a kumpala auvua mutayishe au, ne udi ne bua kuateka mu mushete.’ 3 Nunku ngakenza mushete wa mabaya a mutshi wa musese, meme kusonga mabue abidi a buena a kumpala, meme kubanda ku mukuna ne mabue abidi au mu tshianza tshianyi. d 4 Pashishe yeye kufunda pa mabue ˆ au meyi avuaye mufunde kuˆ mpala, e Meyi Dikumi,1 f avua Yehowa munuambile ku mukuna mu kapia g dituku dia disangisha;2h ne Yehowa wakaampesha. 5 Nunku ngakakudimuka, meme kutuluka ku mukuna, i kuteka mabue mu mushete umvua muenze, muaba udiwu anu muˆ vua Yehowa muntumine dıyi bua kuenza. 6 “Pashishe bena Isalele baˆ kumbuka ku Belota Bene-yakana batangile ku Mosela. Alona wakafuila kuntu aku ne bakamuˆ jiika; j muanende Eleaza wakabanga kuenza mudimu wa buakuidi pa muaba wende. k 7 Bakumbuka kuntu aku batangile ku Gudugoda, bakumbuka kabidi ku Gudugoda batangile ku Yotebata, l ˆ buloba budi ne tusulu tua mayi1 tua bungi. 8 “Tshikondo atshi Yehowa wakateka tshisa tshia Lewim ku luseke bua kuambula mushete wa tshipungidi tshia Yehowa, n bua kuimana kumpala kua Yehowa

10

10:4 1 Anyi “Mikenji Dikumi.” 2 Anyi “tshisumbu.” 10:7 1 Anyi “tusulu tua ˆ mayi tua tshilonda nkoka.”

333 bua kumuenzela mudimu, ne bua ˆ kubenesha bantu mu dına diende, a anu mudibu benza too ne lelu eu. 9 Ke bualu kayi Lewi kena ne tshiende tshitupa anyi bumpianyi pamue ne bana babu. Yehowa ke bumpianyi buende, anu muvua Yehowa Nzambi webe mumuambile. b 10 Ngakashala ku mukuna meme nkayanyi anu bu musangu wa kumpala, matuku 40, munya ne butuku, c ne Yehowa wakanteleja kabidi musangu au. d Yehowa kavua musue kukubutula to. 11 Nunku Yehowa wakangambila ne: ‘Pita kumpala kua bantu aba, ne udilongolole bua kuya, bua babuele ne bangate buloba bumvua muditshipe kudi bankambua babu bua kubapesha.’ e 12 “Mpindieu, wewe Isalele, Yehowa Nzambi webe udi ukulomba tshinyi? f Udi ukulomba anu bualu ebu: kutshina Yehowa Nzambi webe, g kuendela mu njila yende yonso, h kumunanga, kuenzela Yehowa Nzambi webe mudimu ne muoyo webe wonso ne anyima1 webe yonso, i 13 ne kutuˆ mikila meyi a Yehowa ne mikenji yende mifunda bindi nkutumina ˆ dıyi lelu eu bua kuenza bua diakalenga diebe wewe. j 14 Mona, diulu, nansha diulu dia mu diulu,1 ne buloba ne bionso bidipu mbia Yehowa. k 15 Kadi Yehowa uvua musemene pabuipi ne bankambua benu nkayabu ne mubaleje dinanga diende, ne mmunusungule nuenu, bana babu, l munkatshi mua bisamba bionso, anu bu munudi lelu eu. 16 Mpindieu nudi ne bua kulengeja1 mioyo yenu m ne kulekela kuikala ne tshitunu2 nunku. n 17 Bualu Yehowa Nzambi wenu

DUTELONOME 10:9–11:4 NSHAP. 10 a Nom 6:23-27 Dut 21:5 2Ku 30:27

b Nom 18:20, 24 Dut 18:1

c Eks 24:18 Eks 34:28

d Eks 32:14 e Gen 15:18 f Mik 6:8 g Dut 5:29 h Dut 5:33 Yos 22:5

i Dut 6:5 Luk 10:27

j Dut 6:24 k 1Ku 29:11 Mis 24:1 Mis 115:16

l Dut 4:37 m Dut 30:6 n Eks 34:9 Dut 9:6 Dut 31:27

 Mulongo 2 a Eks 18:11 2Ku 2:5 Mis 97:9

b Bz 10:34 Lom 2:11

c Mis 68:5 Yak 1:27

d Lew 19:10 Dut 24:14 Mis 146:9

e Eks 22:21 Lew 19:34

f Luk 4:8 g Eks 15:2 Bua 19:6

h 2Sm 7:23 i Gen 46:27 Eks 1:5 Bz 7:14

j Gen 15:1, 5 

NSHAP. 11 k Dut 6:5 Dut 10:12 ˆ Mak 12:30

l Dut 8:5

Eb 12:6 10:12 1 Tang. Diumv. 10:14 1 Anyi “diulu dia muulu menemene.” 10:16 1 Ku m Dut 5:24 Dut 9:26 mua.: “kutengula musoso wa.” 2 Ku mua.: “ne kanukoleshi kabidi nshi- n Eks 13:3 ngu yenu.” o Dut 4:34

udi Nzambi wa banzambi a ne Mukalenge wa bakalenge, Nzambi munene, wa bukole, ne wa kutshina, udi kayi wenzela muntu nansha umue malu ne kansungansunga b ne udi kayi witaba dikosa mishiku. 18 Udi ulumbuluila muana udi mufuishe tatuende1 ne mukaji mukamba, c ne mmunange muntu udi musombe buenyi, d umupesha biakudia ne bia kuvuala. 19 Nuenu penu nudi ne bua kunanga muntu udi musombe buenyi, bualu nuvua penu basombe buenyi mu buloba bua Ejipitu. e 20 “Yehowa Nzambi webe ke uudi ne bua kutshina, yeye ke uudi ne bua kuenzela mudimu, f yeye ke uudiˆ ne bua kulamata, ne mu dına diende ke muudi ne bua kuditshipa. 21 Yeye nkayende ke uudi ne bua kutumbisha. g Yeye udi Nzambi webe udi mukuenzele malu maneneˆ ne adi akemesha onso aa adi mesu ebe madimuene. h 22 Bankambua bebe bavua bapueke mu Ejipitu bantu1 70, i kadi mpindieu Yehowa Nzambi webe mmukuvuije bungi bu bua mitoto ya mu diulu. j “Udi ne bua kunanga Yehowa Nzambi webek ne kutumikila misangu yonso malu adiye mukufundile bua kuenza, ne mikenji yende mifunda, ne mapaˆ ngadika ende ne meyi ende. 2 Nudi bamanye ne: lelu ndi ngakula nenu, tshiena ngakula ne bana benu bavua kabayi bamanye anyi bamone dinyoka dia kudi Yehowa Nzambi wenu, l bunene buende, m tshianza tshiende tshia bukole n ne diboko diende diolola. 3 Kabavua bamone bimanyinu biende ne malu ende bivuaye muenze mu Ejipitu kudi ˆ Palo mukalenge wa Ejipitu ne mu buloba buende bujima;o 4 anyi tshivuaye muenzele biluilu bia

11

10:18 1 Anyi “muana wa nshiya.” 10:22 1 Anyi “anyima.”

DUTELONOME 11:5-22

ˆ mu Ejipitu, tubalu tua Palo ne matempu ende a mvita, bivuabu ˆ babuikile kudi mayi a Mbuu Mukunze pavuabu benda banulonda, ne Yehowa wakababutula musangu umue bua kashidi.1a 5 Kabavua bamone tshivuaye munuenzele mu tshipela too ne munudi bafike muaba eu, 6 anyi bamone tshivuaye muenzele Datana ne Abilama, bana ba Eliaba muana wa Lubena, pavua buloba bukanguke ne bubamine pamue ne ba mu nzubu yabu ne ntenta yabu ne tshintu tshionso tshivua ne muoyo tshivua tshibalonde, mu ˆ mesu mua bena Isalele bonso. b ˆ 7 Mesu enu mmadimuene malu manene onso avua Yehowa muenze. ˆ 8 “Nudi ne bua kutumikila dıyi dionso dindi nnuambila lelu eu bua nulue ne bukole ne nusabuke bua kubuela mu buloba ne kubuangata, 9 ne bua nulale matuku a bungi c mu buloba buvua Yehowa muditshipe bua kupesha bankambua benu ne bana1 babu, d buloba budi ne mabele ne buitshi bia bungi. e 10 “Buloba bunudi nuya bua kuangata kabuena bu buloba bua Ejipitu munuvua bafume, munuvua nukuna ntete, nuyipandila ˆ mayi ne dikasa,1 bienze bu budimi bua bisekiseki. 11 Kadi buloba bunukadi pa kusabuka bua kuangata mbuloba bua mikuna ne bibandabanda. f Budi buˆ nua mayi adi afuma mu diulu; g 12 mbuloba budi Yehowa Nzaˆ mbi webe utabalela. Mesu a Yehowa Nzambi webe adi abutangila misangu yonso, kutuadijila ku mbangilu kua tshidimu too ne ku ndekelu kua tshidimu.

334 NSHAP. 11 a Eks 14:23, 28 Eb 11:29

b Nom 16:1, 32 c Dut 4:40 Nsu 3:1, 2

d Gen 13:14, 15 Gen 26:3 Gen 28:13

e Eks 3:8 Yhz 20:6

f Dut 1:7 g Dut 8:7 

Mulongo 2 a Dut 4:29 Dut 6:5 Dut 10:12 Mat 22:37

b Lew 26:4 Dut 8:7-9 Dut 28:12 Yel 14:22

c Dut 8:10 d Dut 8:19 Dut 29:18 Eb 3:12

e Dut 28:15, 23 1Bk 8:35, 36 2Ku 7:13, 14

f Dut 8:19 g Nsu 7:1-3 h Dut 6:6-9 Nsu 22:6 Ef 6:4

i Dut 4:40

11:4 1 Anyi “too ne lelu.” 11:9 1 Ku mua.: “dimiinu.” 11:10 1 Anyi “nuyela ˆ mayi ne dikasa,” mmumue ne: kunyu- j nguluja ne dikasa lukata ludi lunyunguˆ ˆ luka ne mayi anyi kupandila mayi njila k ne dikasa.

Nsu 4:10

Gen 13:14, 15

Dut 6:5 Luk 10:27

13 “Nuenu batumikile ne muoˆ yo mujima meyi anyi andi nnutuˆ mina dıyi lelu bua kuenza ne banange Yehowa Nzambi wenu, bamuenzele mudimu ne muoyo wenu wonso ne anyima1 wenu yonso, a 14 nendokeshile kabidi buloba buenu mvula mu tshikondo tshiayi, mvula ya mbedi ne mvula ya ndekelu,1 ne neusangishe ntete yebe, mvinyo webe mupiamupia ne mafuta ebe. b 15 Nentolueshe bisonsa mu mpata yebe bua bimuna biebe, ne neudie, neukute. c 16 Nudimuke bua kanulekedi mioyo yenu isesuishibua ne bua kanutendeledi nzambi mikuabu ne kanuyinaminyi. d 17 Tshianana tshiji tshia Yehowa netshinutemene, ne neakange diulu bua mvula kaloki, e ne buloba kabuakumenesha bintu biabu ne nenujimine ne lukasa mu buloba buimpe budi Yehowa unupesha. f ˆ 18 “Nudi ne bua kubueja meyi anyi aa mu mioyo yenu ne mu anyima1 yenu, kuasuika ku tshianza tshienu bu divuluija, ne neikale bu mukaba pa mpala yenu.2 g 19 Nualongeshe bana benu, nubambilawu panudi basombe mu nzubu yenu, panudi nuenda mu njila, panudi nulala ne panudi nubika. h 20 Uafunde ku mabaya a mu nseke ya mushiku wa mbelu wa nzubu webe ne ku biibi1 biebe, 21 bua nuenu ne bana benu nulale matuku a bungi i mu buloba buvua Yehowa muditshipe bua kupesha bankambua benu, j matuku onso adi diulu pa mutu pa buloba. 22 “Nuenu balame ne muoˆ yo mujima dıyi dindi nnuambila edi ne baditumikile, bua kunanga Yehowa Nzambi wenu, k bua 11:13, 18 1 Tang. Diumv. 11:14 1 Anyi “mvula ya mu muvu wa automne ne mvula ya mu muvu wa printemps.” ˆ 11:18 2 Ku mua.: “pankatshi pa mesu enu.” 11:20 1 Anyi “biibi bia bimenga.”

335 kuendela mu njila yende yonso ne bua kumulamata, a 23 Yehowa neipate bisamba bionso ebi kumpala kuenu, b ne nenunyenge buloba bua bisamba binene ne bidi ne bantu ba bungi kunupita. c 24 Muaba wonso udi dikasa dienu didiata newulue wenu. d Mukalu wenu newikale kumbukila ku tshipela too ne ku Lebanona, kumbukila ku Musulu, musulu wa Pelata, too ne ku mbuu wa ku ouest.1e 25 Muntu nansha umue kakunukandamena to. f Yehowa Nzambi wenu neaˆ tume buowa bukole ne ditshina bua bualu buenu mu buloba buonso bunudi nuendela, g anu muvuaye munulaye. 26 “Monayi, ndi nteka dibenesha ne mulawu kumpala kuenu lelu: h 27 dibenesha, nuenu baˆ tumikile meyi a Yehowa Nzambi ˆ wenu andi nnutumina dıyi lelu bua kuenza, i 28 ne mulawu, ˆ nuenu babenge kutumikila meyi a Yehowa Nzambi wenu j ne nuenu basesuke mu njila undi nnuˆ tumina dıyi lelu bua kulonda ne nuenu balonde nzambi mikuabu inuvua kanuyi bamanye. 29 “Padi Yehowa Nzambi webe ukubueja mu buloba buwikala mua kuangata, udi ne bua kuamba1 dibenesha ku mukuna wa Gelizima ne kuela mulawu ku mukuna wa Ebala. k 30 Kayena dia muamua dia Yadene lua ku ouest,1 mu buloba bua bena Kaˆ ˆ nana badi basombele mu Alaba, bitangilangane ne Gilegala, kumpenga kua mitshi minene ya Mole anyi? l 31 Bualu nudi nusabuka Yadene bua kubuela ne kuangata buloba budi Yehowa Nzambi wenu unupesha. m Panudi nubuangata ne nusombamu, 32 nudi ne bua kudimuka bua 11:24 1 Mmumue ne: Mbuu Munene, Mbuu wa Mediterane. 11:29 1 Anyi “kuˆ fila.” 11:30 1 Anyi “kudi dıba dibuelela.”

DUTELONOME 11:23–12:8

NSHAP. 11 a Dut 10:20 Dut 13:4 Yos 22:5

b Eks 23:28 Yos 3:10

c Dut 7:1 Dut 9:1, 5

d Yos 14:9 e Gen 15:18 Eks 23:31

f Dut 7:24 Yos 1:5

g Eks 23:27 Yos 2:9, 10 Yos 5:1

h Dut 30:15 i Dut 28:1, 2 Mis 19:8, 11

j Lew 26:15, 16 Yes 1:20

k Dut 27:12, 13 Yos 8:33, 34

l Gen 12:6 m Yos 1:11 

Mulongo 2 a Dut 5:32 Dut 12:32

 NSHAP. 12 b Eks 34:13 c Eks 23:24 d Dut 7:25 e Eks 23:13 Yos 23:7

f Lew 18:3 Dut 12:31

g 2Ku 7:12 h Lew 1:3 i Dut 14:22 j Nom 18:19 Dut 12:11

k 1Ku 29:9 Ezl 2:68

l Dut 12:17 Dut 15:19

m Dut 15:19, 20 n Lew 23:40 Dut 12:12, 18 Dut 14:23, 26 Mis 32:11 Mis 100:2 Flp 4:4

ˆ kutumikila meyi ne mikandu bionso ne mapangadika onso bindi nteka kumpala kuenu lelu. a ˆ “Aa mmeyi ne mikandu ne mapangadika binudi ne bua kudimuka bua kutumikila matuku onso anudi ne muoyo mu buloba budi Yehowa Nzambi wa bankambua benu ne bua kunupesha bua buikale buenu. 2 Nudi ne bua kubutula miaba yonso ivua bisamba binudi banyenge buloba bitendelela nzambi yabi butubutu, b nansha pa mikuna mile, nansha pa mikuna mikese, anyi muinshi mua mutshi wonso udi musampile bikole. 3 Nudi ne bua kupula bioshelu biabu, kubumbula makunji abu a tshijila, c kuosha mitshi yabu ya tshijila1 mu kapia, ne kukosa mpingu misonga ya nzambi yabu, d nujimija ˆ mena ayi mene miaba ayi. e 4 “Kanuena ne bua kutendelela Yehowa Nzambi wenu mushindu au to. f 5 Kadi nukebe Yehowa Nzambi wenu muaba wonso udiye usungula bua kujadiˆ ka dına diende ne muaba wende wa kusombela munkatshi mua bisa bienu bionso, ne nuye kuntu aku. g 6 Muaba au ke unudi ne bua kuya ne milambu yenu ya kuosha, h milambu yenu mikuabu, bia dikumi bienu, i mapa a ku tshianza tshienu, j milambu yenu ya kukumbaja nayi mitshipu, milambu yenu ya budisuile, k ne banabute ba ngombe yenu ne ba mikoko yenu. l 7 Nuenu ne ba mu nzubu yenu nudi ne bua kudiila kuntu aku kumpala kua Yehowa Nzambi wenu m ne kusanka bua midimu yenu yonso, n bualu Yehowa Nzambi wenu mmunubeneshe. 8 “Kanuena ne bua kuenza malu mutudi tuenza muaba eu lelu, muntu yonso wenza tshionso tshidiye mumone tshimpe

12

12:3 1 Tang. Diumv.

DUTELONOME 12:9-23

ˆ ku mesu kuende,1 9 bualu kanuena banji kubuela muaba wa dikisha a ne mu bumpianyi budi Yehowa Nzambi webe ukupesha. 10 Panudi nusabuka Yadene b ne nusomba mu buloba budi Yehowa Nzambi wenu unupesha bua buikale buenu, neanupeshe kakuyi mpata dikisha bua bena lukuna benu bonso badi banunyunguluke, ne nenusombe talalaa. c 11 Nenuye ne bintu bionso bindi nnuambila muaba udi Yehowa Nzambi wenu usungula ˆ bua dına diende disombele: d milambu yenu ya kuosha, milambu yenu mikuabu, bia dikumi bienu, e mapa a ku tshianza tshienu, ne milambu yonso ya kuditshipa nayi inudi nuditshipa bua kupesha Yehowa. 12 Nenusanke kumpala kua Yehowa Nzambi wenu, f nuenu, bana benu ba balume, bana benu ba bakaji, bapika benu balume ne bakaji, ne muena Lewi udi mu bimenga1 bienu, bualu kena ne tshiende tshitupa anyi bumpianyi nenu to. g 13 Udimuke bua kufidi milambu yebe ya kuosha muaba kayi wonso uudi mua kumona. h 14 Neufile milambu yebe ya kuosha anu muaba udi Yehowa usungula mu buloba bua tshimue tshia ku bisa bienu, ne muaba au ke uwenzela ˆ malu onso andi nkutumina dıyi bua kuenza. i ˆ 15 “Kadi dıba dionso didibi bikusamina muoyo,3 udi mua kushipa nyama mu bimenga biebe2 bilondeshile mudi Yehowa Nzambi webe mukubeneshe. Muntu udi mukoya ne muntu udi mukezuke badi mua kudia munyinyi au, j anu muudi mua kudia kabuluku anyi ngulungu. 16 Kadi

336 NSHAP. 12 a 1Bk 8:56 1Ku 23:25

b Yos 3:17 c Dut 33:28 1Bk 4:25

d Dut 16:2 Dut 26:2

e Dut 14:22, 23 f Dut 14:26 1Bk 8:66 Neh 8:10

g Nom 18:20, 24 Dut 10:9 Dut 14:28, 29 Yos 13:14

h Lew 17:3, 4 1Bk 12:28

i 2Ku 7:12 j Dut 12:21 

Mulongo 2 a Gen 9:4 Lew 7:26 Lew 17:10 Bz 15:20, 29

b Lew 17:13 Dut 15:23

c Dut 14:22, 23 d Dut 12:11 Dut 14:26

e Nom 18:21 Dut 14:27 2Ku 31:4 Neh 10:38, 39 Mal 3:8

f 1Bk 4:21 g Gen 15:18 Eks 34:24 Dut 11:24

h Lew 11:2-4

12:8 1 Anyi “tshidiye wela meji ne: ntshiakane.” 12:12, 18, 21 1 Ku mua.: i “biibi.” 12:15, 20, 21 3 Anyi “mu dijinga dionso dia anyima webe.” 12:15 2 Ku mua.: “munda mua biibi biebe bionso.” j

Dut 14:23 2Ku 7:12 Dut 14:4, 5

kanuena ne bua kudia mashi to; a neuapongolole panshi anu ˆ bu mayi. b 17 Kabakukuanyishila bua kudiila tshia dikumi tshia ntete yebe, tshia mvinyo webe mupiamupia, tshia mafuta ebe, banabute ba ngombe yebe ne mikoko yebe, c milambu yebe yonso ya kukumbaja nayi mitshipu yebe iudi ulaya, milambu yebe ya budisuile, anyi dipa dia ku tshianza tshiebe mu bimenga biebe1 to. 18 Neudie bintu ebi kumpala kua Yehowa Nzambi webe muaba wikala Yehowa Nzambi webe mua kusungula, d wewe, muanebe wa balume, muanebe wa bakaji, muena mudimu webe mulume ne mukaji, ne muena Lewi udi musombele mu bimenga1 biebe; ne neusanke kumpala kua Yehowa Nzambi webe bua midimu yebe yonso. 19 Udimuke bua kulenguludi muena Lewi e matuku onso audi usomba mu buloba buebe. 20 “Padi Yehowa Nzambi webe udiundisha buloba buebe, f anu mudiye mukulaye, g wewe muambe ne: ‘Ndi musue kudia munyinyi,’ bualu udi ujinga2 kudia munyinyi, udi mua kuˆ dia munyinyi dıba dionso didiwu ukusamina muoyo.3h 21 Bikala muaba udi Yehowa Nzambi webe ˆ musungule bua kuteka dına dieˆ nde i muikale kule nebe, dıba adi neushipe ngombe yebe mikuabu anyi mikoko yebe mikuabu idi Yehowa mukupeshe, anu mundi ˆ mukutumine dıyi bua kuenza, ne udi mua kudia munyinyi mu biˆ menga1 biebe dıba dionso didiwu ukusamina muoyo.3 22 Udi mua kuwudia anu muudi mua kudia kabuluku ne ngulungu; j muntu udi mukoya ne muntu udi mukezuke badi mua kuwudia bonso. 23 Kadi udisuike ne muo12:17 1 Ku mua.: “munda mua biibi biebe.” 12:20 2 Anyi “anyima webe udi ujinga.”

337 yo umue bua kubenga kudia mashi, a bualu mashi mmuoyo,1b ne kuena ne bua kudia muoyo1 pamue ne munyinyi to. 24 Kuena ne bua kuadia to. Udi ne bua kuapongolola panshi anu bu ˆ mayi. c 25 Kuena ne bua kuadia, bua malu ende bimpe buebe wewe ne bua bana bebe balua panyima pebe, bualu udi weˆ nza tshidi tshimpe ku mesu kua Yehowa. 26 Newangate anu bintu biebe bia tshijila ne milambu yebe ya kukumbaja nayi mitshipu paudi uya muaba wikala Yehowa ne bua kusungula. 27 Neufile kuntu aku milambu yebe ya kuosha, mmumue ne: munyinyi ne mashi, d pa tshioshelu tshia Yehowa Nzambi webe; neupongolole mashi a nyama ya milambu yebe ku tshioshelu e tshia Yehowa Nzambi webe, kadi udi mua kudia munyinyi. 28 “Udimuke bua kutumikila ˆ ˆ meyi onso andi nkutumina dıyi bua kuenza bua malu ikale anu enda bimpe buebe wewe ne bua bana bebe balua panyima pebe, bualu udi wenza tshidi tshimpe ˆ ne tshiakane ku mesu kua Yehowa Nzambi webe. 29 “Padi Yehowa Nzambi webe ubutula bisamba biudi ne bua kunyenga buloba, f ne paudi usomba mu buloba buabi, 30 udimuke bua kukuluki mu buteyi biobi bimane kubutudibua kumpala kuebe. Kuebeji bua nzambi yabi, wamba ne: ‘Bisamba ebi bivua bitendelela nzambi yabi mushindu kayi? Meme panyi nengenze bia muomumue.’ g 31 Kuena ne bua kuenzela Yehowa Nzambi webe nunku, bualu bobu badi benzela nzambi yabu malu mabi onso adi Yehowa mukine, buoshila too ne nzambi yabu bana babu ba balume ne bana babu ba bakaji mu kapia. h 32 Tshionso tshindi nnutumina 12:23 1 Anyi “anyima.”

DUTELONOME 12:24–13:6

NSHAP. 12 a Lew 3:17 Dut 12:16

b Gen 9:4 Lew 17:11, 14

c Lew 17:13 Dut 15:23

d Lew 17:11

e Lew 4:29, 30

f Eks 23:23 Mis 44:2 Mis 78:55

g Dut 7:16 Mis 106:36 Yhz 20:28

h Lew 18:3, 21 Lew 20:2 Dut 18:10-12 Yel 32:35

 Mulongo 2 a Yos 22:5

b Dut 4:2 Yos 1:7

 NSHAP. 13 c Yes 8:19 Yel 27:9

d Dut 8:2

e Dut 6:5 Dut 10:12 Mat 22:37

f Dut 10:20

g Dut 18:20

h Dut 17:2, 3, 7 1Ko 5:13

ˆ dıyi bua kuenza ke tshinudi ne bua kudimuka bua kuenza. a Kanuena ne bua kusakidilaku anyi kumbushilaku to. b “Bikala muprofete anyi muntu udi wamba malu atshilualua ku diambuluisha dia bilota mujuke munkatshi muebe ne mukuleje tshimanyinu anyi tshintu tshidi tshileja bualu buenzeka matuku atshilualua, 2 ne tshimanyinu anyi tshintu tshidi tshileja bualu buenzeka matuku atshilualua atshi tshikumbane padiye ukuambila ne: ‘Tulonde nzambi mikuabu, nzambi iudi kuyi mumanye ne tuyenzele mudimu,’ 3 kuena ne bua kuteleja ˆ meyi a muprofete au anyi mulotshi wa bilota au to, c bualu Yehowa Nzambi wenu udi unuteta d bua kumanya binuikala banange Yehowa Nzambi wenu ne muoyo wenu wonso, ne anyima1 wenu yonso. e 4 Yehowa Nzambi wenu ke unudi ne bua kulonda, yeye ˆ ke unudi ne bua kutshina, meyi ende ke anudi ne bua kulama, ˆ dıyi diende ke dinudi ne bua kuteleja; yeye ke unudi ne bua kuenzela mudimu, ne yeye ke unudi ne bua kulamata bikole. f 5 Kadi badi ne bua kushipa muprofete au anyi mulotshi wa bilota aug bualu mmukusake ku ditombokela Yehowa Nzambi wenu uvua munupatule mu buloba bua Ejipitu ne mukupikule mu nzubu wa bupika, bua kukumbusha mu njila uvua Yehowa Nzambi webe muˆ kutumine dıyi bua kuendela. Udi ne bua kumbusha malu mabi munkatshi muebe. h 6 “Bikala muanenu wa balume, muana wa mamuebe, anyi muanebe wa balume anyi muanebe wa bakaji anyi mukajebe uudi munange anyi mulunda webe wa pa muoyo1 mutete kukusesuisha mu musokoko

13

13:3 1 Tang. Diumv. 13:6 1 Anyi “mulunda webe udi bu anyima webe wewe.”

DUTELONOME 13:7–14:7 wamba ne: ‘Tuye, tuenzele nzambi mikuabu mudimu,’ a nzambi iudi wewe nansha bankambua benu kanuyi bamanye, 7 mu nzambi ya bisamba bionso bidi binunyunguluke, nansha bidi pabuipi nebe anyi bidi kule nebe, kumbukila ku luseke lumue lua buloba abu too ne ku luseke lukuabu lua buloba abu, 8 kuena ne bua kumuitaba anyi kumuteleja, b kuena nansha mua kumufuila luse, anyi kumumvuila peshi kumusokoka to; 9 kadi udi ne bua kumushipa kakuyi mpata. c Tshianza tshiebe netshikale tshia kumpala bua kumushipa, ne bianza bia bantu bonso nebilonde pashishe. d 10 Udi ne bua kumuasa mabue too ne padiye ufua, e bualu mmukebe bua kukumbusha kudi Yehowa Nzambi webe udi mukupatule mu buloba bua Ejipitu, mu nzubu wa bupika. 11 Nunku bena Isalele bonso nebumvue lumu elu, nebatshine, ne kabakuenza kabidi bualu bubi bua nunku munkatshi muebe to. f 12 “Wewe mumvue bamba mu tshimue tshia ku bimenga biebe bidi Yehowa Nzambi webe ukupesha bua kusombela ne: 13 ‘Bantu tshianana mbajuke munkatshi muebe bua kusesuisha bantu ba mu tshimenga tshiabu, bamba ne: “Tuyayi, tuenzele nzambi mikuabu mudimu,” nzambi inudi kanuyi bamanye,’ 14 udi ne bua kutangila bualu abu, kukebulula bimpe bimpe ne kuebeja;g bikalabu bajadike ne: bualu bubi ebu mbuenzeke munkatshi muebe bulelela, 15 udi ne bua kushipa bantu ba mu tshimenga atshi ne muele wa mvita kakuyi mpata. h Utshibutule i ne bintu bionso bidimu ku muele wa mvita, kusangisha ne bimuna bidimu. 16 Pashishe neusangishe bintu bionso biudi upeta mu tshimenga muaba wa tshinsangansanga, lua munkatshi, ne neutue tshimenga

338 NSHAP. 13 a 1Bk 11:4 2Pt 2:1

b Gal 1:8

c Eks 22:20 Eks 32:27 Nom 25:5

d Dut 17:2, 3, 7

e Lew 20:2, 27

f Dut 17:13 1Tm 5:20

g Dut 19:15 1Tm 5:19

h Dut 17:4, 5 2Ku 28:6

i Eks 22:20 

Mulongo 2 a Yos 6:18

b Gen 22:15, 17 Gen 26:3, 4

c Dut 6:18 

NSHAP. 14 d Lew 19:28

e Lew 21:1, 5

f Lew 19:2 Lew 20:26 Dut 28:9 1Pt 1:15

g Eks 19:5, 6 Dut 7:6

h Lew 11:43 Lew 20:25 Bz 10:14

i Lew 11:2, 3

kapia, ne bintu biudi mupete nebikale bu mulambu mujima kudi Yehowa Nzambi webe. Tshimenga atshi netshishale tshibundu kashidi. Kabakutshiasulula kabidi nansha. 17 Tshianza tshiebe katshiangatshi tshintu nansha tshimue tshivua tshiteka ku luseke bua kabutu,1a bua Yehowa umbushe tshiji tshiende tshikole, akufuile luse ne akumvuile, akuvudije anu muvuaye muditshipe kudi bankambua bebe.b 18 Bualu udi ne bua kutumikila1 Yehowa Nzambi webe paudi ulama ˆ meyi ende onso andi nkutumina ˆ dıyi lelu bua kulama, bua kuenza ˆ malu makane ku mesu kua Yehowa Nzambi webe. c “Nudi bana ba Yehowa Nzambi wenu. Kanuditapi nsalu d anyi kanukunguishi mu mpala yenu1 bua muntu mufue to. e 2 Bualu wewe udi tshisamba tshia tshijila f kudi Yehowa Nzambi webe, ne Yehowa mmukusungule bua wikale tshisamba tshiende, tshisamba tshiende tshia pa buatshi,1 munkatshi mua bisamba bionso bidi panshi pa buloba. g 3 “Kuena ne bua kudia tshintu nansha tshimue tshidi tshibi to. h 4 Nyama inudi mua kudia nyoyi eyi: i ngombe, mukoko, mbuji, 5 ngulungu, kabuluku, ntole, mbuji wa tshisuku, mbaji, mukoko wa tshisuku, ne mukoko wa ku mikuna. 6 Nudi mua kudia nyama yonso udi ne bikono bipanduluke mu bitupa bibidi ne udi upingajilula bintu mukana bua kubidia kabidi. 7 Kadi kuena ne bua kudia nyama idi ipingajilula bintu mukana bua kubidia kabidi anyi idi

14

13:17 1 Anyi “tshivuija tshia tshijila ku ˆ mukandu.” 13:18 1 Anyi “kuteleja dıyi dia.” 14:1 1 Ku mua.: “kuenza dibala ˆ pankatshi pa mesu ebe.” 14:2 1 Anyi “tshintu tshiende tshia mushinga mukole.”

339 ne bikono bipanduluke idi ilonda eyi: kamelu, kalulu ka ditu, ne nsenji, bualu idi ipingajilula bintu mukana bua kubidia kabidi kadi kayena ne bikono bipanduluke to. Ki mmikumbane buenu nuenu to. a 8 Nansha ngulube, bualu udi ne bikono bipanduluke, kadi kena upingajilula bintu mukana bua kubidia kabidi to. Ki mmukumbane buenu nuenu to. Kanuena ne bua kudia munyinyi wayi anyi kulenga bitalu biayi. 9 “Ku bintu bionso bidi ne ˆ muoyo mu mayi, nudi mua kudia ebi: Bintu bionso bidi ne bipepe ne misalala ne mabamba, nudi mua kubidia. b 10 Kadi kanuena ne bua kudia tshintu nansha tshimue tshidi katshiyi ne bipepe ne musalala anyi ne mabamba. Ki ntshikumbane buenu nuenu to. 11 “Nudi mua kudia nyunyi yonso udi mukezuke. 12 Kadi kanuena ne bua kudia nyunyi eyi to: mukanku, mukanku utu ukuata mishipa, tshiminyi tshifiike, c 13 kabemba, nkumbikumbi, tubemba tua mishindu yonso, 14 bikololo bia mishindu yonso, 15 nyunyi wa mfiondo, tshipungulu, musabula nkala, nyunyi ya mvulu ya mishindu yonso, 16 kakutukutu, tshikutuˆ kutu, dibata ditoke dia pa mayi, 17 mukuekue, tshiminyi, tshiowa,1 18 kasonga nyunyi, nyunyi ya tusonga mule ya mishindu yonso, katodi, ne mudima. 19 Nansha bifukibua bia mishindu yonso bidi ne masala bidi bienda mu bisumbu1 ki mbikumbane buenu nuenu to. Ki mbia kudia to. 20 Nudi mua kudia tshifukibua tshikezuke tshionso tshitu tshibuuka. 21 “Kanuena ne bua kudia nyama nansha umue uvuabu ba14:17 1 Anyi “tshiokoso.” 14:19 1 Anyi “bishi.”

DUTELONOME 14:8-27 NSHAP. 14 a Lew 11:4-8

b Lew 11:9, 10

c Lew 11:13-20 

Mulongo 2 a Eks 22:31 Lew 17:15

b Eks 23:19 Eks 34:26

c Dut 12:11 Dut 26:12

d Dut 12:5, 17 Dut 15:19, 20

e Mis 111:10

f Dut 12:5, 6

g Dut 12:7 Dut 26:11 Mis 100:2

sangane mufue. a Udi mua kumupesha muntu udi musombe buenyi mu bimenga1 biebe, ne yeye udi mua kudia nyama au, anyi badi mua kumusumbisha muntu wa ku babende. Bualu wewe udi tshisamba tshia tshijila kudi Yehowa Nzambi webe. “Kuena ne bua kulambila kana ka mbuji mu mabele a mamuaku to. b 22 “Kakuyi mpata udi ne bua kufila tshia dikumi tshia bintu bionso bidi bikuama mu budimi buebe ku tshidimu ku tshidimu. c 23 Neudiile tshia dikumi tshia ntete yebe, mvinyo webe mupiamupia, mafuta ebe ne banabute ba ngombe yebe ne banabute ba mikoko yebe kumpala kua Yehowa Nzambi webe muaba udiˆ ye usungula bua dına diende disombele, d bua ulonge mua kutshina Yehowa Nzambi webe misangu yonso. e 24 “Kadi bikala njila mupite bule buebe wewe ne kuena ne mushindu wa kuya ne bintu bionso ebi muaba udi Yehowa ˆ Nzambi webe usungula bua dına diende dikale, f bualu muaba au udi kule ne muaba uudi musombele (bualu Yehowa Nzambi ˆ webe neakubeneshe), 25 dıba adi udi mua kubisumbisha ne kuya muaba wasungula Yehowa Nzambi webe ne makuta ebe au mu tshianza. 26 Pashishe udi mua kutula makuta au bua tshintu tshionso tshiudi musue:1 ngombe, mikoko, mbuji, mvinyo ne maluvu makuabu makole, anyi tshintu tshionso tshidi tshikusankisha;2 neudiile kuntu aku kumpala kua Yehowa Nzambi webe ne neusanke, wewe ne ba mu nzubu muebe. g 27 Kulenguludi muena Lewi udi 14:21 1 Ku mua.: “biibi.” 14:26 1 Anyi “tshidi anyima webe musue.” 2 Anyi “tshintu tshionso tshidi anyima webe mua kukulomba.”

DUTELONOME 14:28–15:14 musombele mu bimenga biebe, a bualu kena ne tshiende tshitupa anyi bumpianyi pamue nebe to. b 28 “Ku ndekelu kua bidimu bisatu bionso, neupatule tshia dikumi tshionso tshia bintu biebe bia tshidimu atshi ne neutshiteke ˆ mu bimenga biebe.c 29 Dıba adi muena Lewi udi kayi ne tshiende tshitupa anyi bumpianyi pamue nebe, muntu udi musombe buenyi, muana udi mufuishe tatuende,1 ne mukaji mukamba badi mu bimenga biebe nebalue, nebadie bobu kukuta, d bua Yehowa Nzambi webe akubeneshe mu malu onso audi wenza. e “Ku ndekelu kua bidimu muanda mutekete bionso neulekeleele bantu mabanza.f 2 Dilekeleelangana edi nedikale nunku: Muntu yonso udi musombeshangane bintu nealekeleele mukuende dibanza divuaye mubuele. Kena ne bua kulomba bua mukuende anyi muanabu amufute to, bualu nebamanyishe dilekeleelangana mabanza bua Yehowa. g 3 Udi mua kulomba muntu wa ku babende bua akufute, h kadi udi ne bua kulekeleela muanenu dibanza diebe dionso didiye nadi. 4 Kadi muntu nansha umue wa munkatshi muebe kena ne bua kulua mupele, bualu Yehowa neakubeneshe kakuyi mpata i mu buloba budi Yehowa Nzambi webe ukupesha bua buikale bumpianyi buebe, 5 kadi anu ˆ wewe mutumikile dıyi dia Yehowa Nzambi webe ne muoyo umue ˆ ne mulame bimpe meyi onso j andi nkuambila lelu aa. 6 Bualu Yehowa Nzambi webe neakubeneshe anu mudiye mukulaye, ne neusombeshe1 bisamba bia bungi bintu, kadi wewe kuakuikala dijinga ne kusomba tshintu; k neukokeshe bisamba bia bungi, kadi biobi kabiakukukokesha wewe to. l

15

340 NSHAP. 14 a Nom 18:21 2Ku 31:4 1Ko 9:13

b Nom 18:20 Dut 10:9

c Dut 26:12 d Eks 22:21 Dut 10:18 Yak 1:27

e Dut 15:10 Mis 41:1 Nsu 11:24 Nsu 19:17 Mal 3:10 Luk 6:35

 NSHAP. 15 f Lew 25:2 g Dut 31:10 h Eks 12:43 Dut 14:21 Dut 23:20

i Dut 28:8 j Yos 1:7, 8 Yes 1:19

k Dut 28:12 l Dut 28:13 1Bk 4:24, 25

 Mulongo 2 a Nsu 21:13 Yak 2:15, 16 1Yn 3:17

b Lew 25:35 Nsu 19:17 Mat 5:42 Luk 6:34, 35 Gal 2:10

c Dut 15:1 d Eks 22:22, 23 Dut 24:14, 15 Nsu 21:13

e Bz 20:35 2Ko 9:7 1Tm 6:18 Eb 13:16

f Dut 24:19 Mis 41:1

g Mat 26:11 h Nsu 3:27

14:29 1 Anyi “muana wa nshiya.” 15:6 i 1 Anyi “neusombeshe ku tshieya.”

Mat 5:42 Luk 12:33 Eks 21:2 Lew 25:39

7 “Bikala muanenu mulue mupele munkatshi muebe mu tshimue tshia ku bimenga bidi mu buloba budi Yehowa Nzambi webe ukupesha, kukoleshi muoyo webe anyi kuikadi ne minu mikole kudi muanenu mupele to.a 8 Bualu udi ne bua kumubuluila tshianza tshiebe bikole b ne mu mishindu yonso kumusombesha1 tshionso tshidiye natshi dijinga anyi tshidiye mupangile. 9 Udimuke bua kuikadi ne lungenyi lubi elu mu muoyo webe, wamba ne: ‘Tshidimu tshia muanda mutekete, tshidimu tshia dilekeleela bantu mabanza, ntshisemene pabuipi,’ c ne upala muanenu mupele bintu, ubenga kumupesha tshintu nansha tshimue. Yeye mudile kudi Yehowa bua bualu buebe, newikale muenze mpekatu. d 10 Udi ne bua kumupesha ne muoyo mujima, e kuena1 ne bua kumupesha ne muoyo mukuatshidile to, bualu ke tshidi Yehowa Nzambi webe ubeneshila bualu buonso buudi wenza ne mudimu wonso uudi wenza. f 11 Bualu nekuikale anu bapele mu buloba buebe. g Ke bualu kayi ˆ ndi nkutumina dıyi edi ne: ‘Udi ne bua kubuluila muanenu udi ukenga ne udi mupele tshianza tshiebe bikole mu buloba buebe.’ h 12 “Bikalabu bakusumbishe muanenu muena Ebelu mulume anyi mukaji, ne yeye mukuenzele mudimu bidimu bisambombo, nunku mu tshidimu tshia muanda mutekete udi ne bua kumulekela. i 13 Wewe mumulekele, kumulekedi uya bianza bitupu to. 14 Udi ne bua kumupesha ne muoyo umue ndambu wa bintu mu mikoko yebe, mu bintu bia muaba webe wa tshishipuidi, ne bia mu tshikaminu tshiebe tshia mafuta ne tshia mvinyo. Neumupeshe bilondeshile mudi 15:8 1 Anyi “kumusombesha ku tshieya.” 15:10 1 Ku mua.: “muoyo webe kawena.”

341 Yehowa Nzambi webe mukubeneshe. 15 Vuluka ne: wakalua mupika mu buloba bua Ejipitu ne Yehowa Nzambi webe uvua mukupikule. Ke bualu kayi ndi nkuˆ tumina dıyi bua kuenza nunku lelu. 16 “Kadi yeye mukuambile ne: ‘Tshiakukushiya to,’ bu mudiye mukunange wewe ne ba mu nzubu muebe, bualu uvua ne diˆ sanka pavuaye kuebe, a 17 dıba adi newangate tshintu tshia kutubula natshi tumasoso, neutubuile ditshi diende ku tshiibi, ne yeye neashale mupika webe matuku ende onso a muoyo. Newenze kabidi nanku bua mupika webe mukaji. 18 Kumonyi bu bualu bukole paudi umulekela, uya ukushiya, bualu mudimu uvuaye mukuenzele munkatshi mua bidimu bisambombo uvua mupite wa muntu udibu bangate ku mudimu misangu ibidi, ne Yehowa Nzambi webe mmukubeneshe mu malu onso avua menzeke. 19 “Udi ne bua kujidila Yehowa Nzambi webe muanabute yonso mulume wa ngombe yebe ne wa mikoko yebe. b Kuena ne bua kuenza mudimu nansha umue ne banabute ba ngombe1 yebe, anyi kukosa miosa ya banabute ba mikoko yebe. 20 Neumudiile wewe ne ba mu nzubu muebe kumpala kua Yehowa Nzambi webe ku tshidimu ku tshidimu muaba wikala Yehowa ne bua kusungula. c 21 Kadi bikalaye ne bulema, mmumue ne: muikale utebuka, muikale ne bufofo anyi ne bulema bukuabu bubi, kuena ne bua kumulambula Yehowa Nzambi webe to. d 22 Udi ne bua kumudiila mu bimenga1 biebe, muntu udi mukoya nansha muntu udi mukezuke, anu bu mudibu mua kudia kabuluku

DUTELONOME 15:15–16:8 NSHAP. 15 a Eks 21:5, 6 b Eks 13:2 Eks 22:30 Nom 3:13 Nom 18:15, 17

c Dut 12:5, 6 Dut 14:23 Dut 16:11

d Lew 22:20 Dut 17:1 Mal 1:8 Eb 9:14

 Mulongo 2 a Dut 12:15 Dut 14:4, 5

b Gen 9:4 Lew 7:26 Bz 15:20, 29

c Lew 17:10, 13 Dut 12:16

 NSHAP. 16 d Eks 12:14 Lew 23:5 Nom 9:2 Nom 28:16 1Ko 5:7

e Eks 34:18 f Mat 26:17 g Eks 12:5, 6 2Ku 35:7

h 1Bk 8:29 i Eks 13:3 Lew 23:6 Nom 28:17 1Ko 5:8

j Eks 12:33 k Eks 12:14 Eks 13:8, 9

l Eks 12:15 Eks 13:7

m Eks 12:10 Eks 34:25

n Eks 12:3, 6 Nom 9:2, 3 Mat 26:19, 20

o Eks 12:8 2Ku 35:13

15:19 1 Ku mua.: “ngombe milume.” p 15:22 1 Ku mua.: “biibi.”

Yne 2:13 Yne 11:55

anyi ngulungu. a 23 Kadi kuena ne bua kudia mashi ende to; b neuapongolole panshi anu bu ˆ mayi. c “Uvuluke ngondo wa Abiba,1 ne wenze Pasaka bua Yehowa Nzambi webe, d bualu mu ngondo wa Abiba Yehowa Nzambi webe uvua mukupatule mu Ejipitu butuku. e 2 Udi ne bua kulambula Yehowa Nzambi webe mulambu wa Pasaka, f muangatshila mu mikoko ne mu ngombe, g muaba udi Yehowa usuˆ ngula bua dına diende disombeh le. 3 Kuena ne bua kuwudia pamue ne bintu biela luevene to; i neudie mampa kaayi mela luevene, mampa a dikenga, matuku muanda mutekete, bualu uvua mupatuke mu Ejipitu lubilu lubilu. j Wenze nunku bua wewe kuvuluka dituku diuvua mupatuke mu buloba bua Ejipitu matuku ebe onso a muoyo. k 4 Kabena ne bua kukusangana ne luevene mu buloba buebe buonso munkatshi mua matuku muanda mutekete, l anyi kuena mua kushiya munyinyi nansha mukese uwalambula dituku dia kumpala dilolo, butuku bujima too ne mu dinda. m 5 Kabakukuanyishila bua kulambula mulambu wa Pasaka mu bimenga bionso tshianana bidi Yehowa Nzambi webe ukupesha. 6 Kadi neuwulambuile muaba udi Yehowa Nzambi webe usuˆ ngula bua dına diende disombele. Udi ne bua kulambula mulambu wa Pasaka ku dilolo diakamue ˆ padi dıba dibuela, n padi tshikondo tshia buena tshiuvua mupatuke mu Ejipitu tshikumbana. 7 Udi ne bua kuwosha ne kuwudiila o muaba wasungula Yehowa Nzambi webe, p ne mu dinda udi mua kupingana ku ntenta yebe. 8 Neudie mampa kaayi mela luevene matuku asambombo, ne dituku dia muanda mutekete nekuikale masangisha a pa

16

16:1 1 Tang. Tshis. B15.

DUTELONOME 16:9–17:1 buawu bua Yehowa Nzambi webe. Kuena ne bua kuenza mudimu nansha umue to.a 9 “Neubale mbingu muanda mutekete. Neubange kubala mbingu muanda mutekete eyi kumbukila ku tshikondo tshiudi ukosa ntete itshidi ku tukolakola bua musangu wa kumpala.b 10 Pashishe newenze Tshibilu tshia Mbingu bua Yehowa Nzambi webe c ne mulambu wa budisuile wa ku tshianza tshiebe uudi ufila bilondeshile mudi Yehowa Nzambi webe ukubenesha. d 11 Neusanke kumpala kua Yehowa Nzambi webe, muaba udi Yehowa Nzambi webe usungula bua ˆ dına diende disombele, wewe, muanebe wa balume, muanebe wa bakaji, mupika webe mulume, mupika webe mukaji, muena Lewi udi mu bimenga1 biebe, muntu udi musombe buenyi, muana udi mufuishe tatuende2 ne mukaji mukamba, badi munkatshi muebe. e 12 Vuluka ne: wakalua mupika mu Ejipitu, f nunku ulame ˆ meyi ne mikandu ebi ne ubitumikile. 13 “Newenze Tshibilu tshia Bitanda1g matuku muanda mutekete paudi usangisha bintu bia muaba webe wa tshishipuidi, ne bia mu tshikaminu tshiebe tshia mvinyo ne tshia mafuta. 14 Usanke mu tshibilu tshiebe, h wewe, muanebe wa balume, muanebe wa bakaji, mupika webe mulume, mupika webe mukaji, muena Lewi, muntu udi musombe buenyi, muana udi mufuishe tatuende, ne mukaji mukamba, badi mu bimenga biebe. 15 Newenze tshibilu i bua Yehowa Nzambi webe matuku muanda mutekete muaba udi Yehowa usungula, bualu Yehowa Nzambi webe neabeneshe bintu bie-

342

l Eks 34:13

be bionso bia pa madimi ne malu onso audi wenza, a ne newikale anu ne disanka. b 16 “Misangu isatu ku tshidimu bantu balume bebe bonso nebamueneke kumpala kua Yehowa Nzambi webe muaba udiye musungule: mu Tshibilu tshia Mampa kaayi mela Luevene, c mu Tshibilu tshia Mbingu d ne mu Tshibilu tshia Bitanda,1e ne muntu nansha umue wa kudibu kamueneki kumpala kua Yehowa bianza bitupu to. 17 Dipa didi muntu yonso ulua nadi dikale bilondeshile dibenesha didi Yehowa Nzambi webe mukubeneshe nadi. f 18 “Neuteke balumbuluishig ne batangidi bua tshisa tshionso mu bimenga bionso1 bidi Yehowa Nzambi webe ukupesha, ne badi ne bua kulumbuluisha bantu ne dilumbuluisha diakane. 19 Kuena ne bua kukonyangaja tshilumbu, h kuikala ne kansungansunga, i anyi kuitaba dikosa mishiku, bualu dikosa mishiku didi difofoˆ mija mesu a muena meji j ne dikoˆ nyangaja meyi a muntu muakane. 20 Ulonde buakane, anu buakane nkayabu, k bua ushale ne muoyo ne wangate buloba budi Yehowa Nzambi webe ukupesha. 21 “Kuena ne bua kukuna mutshi wa mushindu kayi wonso bua wikale mutshi wa tshijila1l pabuipi ne tshioshelu tshia Yehowa Nzambi webe tshiudi udiashila. 22 “Kuena nansha ne bua kudimanyikila dikunji dia tshijila, m tshintu tshidi Yehowa Nzambi webe ukina. “Kuena ne bua kulambula Yehowa Nzambi webe ngombe mulume anyi mukoko bidi ne bulema kampanda anyi bidi kabiyi bimpe to, bualu mulambu

16:11 1 Ku mua.: “biibi.” 2 Anyi “muana m Eks 23:24 wa nshiya.” 16:13, 16 1 Anyi “Bisaasa Lew 26:1 bia kusombela bua matuku makese.” Dut 12:3

16:18 1 Ku mua.: “munda mua biibi biebe bionso.” 16:21 1 Tang. Diumv.

NSHAP. 16 a Eks 12:16 Lew 23:8

b Eks 23:16 Eks 34:22 Lew 23:15

c Nom 28:26 d Dut 16:17 1Ko 16:2 2Ko 8:12

e Dut 12:5-7 f Eks 3:7 Dut 5:15

g Eks 23:16 Lew 23:34 Nom 29:12 Dut 31:10, 11 Yne 7:2

h Dut 12:12 Neh 8:10, 17 Mbi 5:18

i Lew 23:36, 40 Neh 8:18

 Mulongo 2 a Dut 7:13 Dut 28:8 Dut 30:16

b Flp 4:4 1Ts 5:16

c Eks 23:14, 15 d Dut 16:10 e Dut 16:13 f 2Ko 8:12 g Eks 18:25, 26 Dut 1:16 2Ku 19:4, 5

h Eks 23:2 Lew 19:15

i Dut 1:17 j Eks 23:8 1Sm 12:3 Mbi 7:7

k Mik 6:8

17

343 au newikale mubi kumpala kua Yehowa Nzambi webe. a 2 “Fuanyikija ne: mbasangane muntu mulume anyi muntu mukaji munkatshi muebe, mu tshimenga kayi tshionso tshidi Yehowa Nzambi webe ukupesha, ˆ udi wenza malu mabi ku mesu kua Yehowa Nzambi webe ne unyanga tshipungidi tshiende, b 3 ne muntu au udi usesuka ne utendelela nzambi mikuabu, uyiˆ namina anyi winamina dıba anyi ngondo anyi musumba wonso wa bintu bia mu diulu, c bualu bundi ˆ tshiyi mutume dıyi bua kuenza. d 4 Padibu bakuambila bualu abu ˆ anyi paudi ubumvua, dıba adi neukebulule bualu abu bimpe menemene. Bobu bajadike bulelela e ne: bualu bubi ebu mbuenzeke mu Isalele, 5 udi ne bua kuya ne muntu mulume anyi muntu mukaji udi muenze bualu bubi ebu ku biibi bia tshimenga, ne badi ne bua kushipa muntu mulume anyi muntu mukaji au ne mabue. f 6 Badi ne bua kushipa muntu udi mukumbanyine lufu au anu ku bujadiki1 bua bantemu babidi anyi bantemu basatu. g Kabena ne bua kumushipa ku bujadiki bua ntemu umue to. h 7 Bianza bia bantemu abu ke bikala bia kumpala bua kubanga kumushipa, ne bianza bia bantu bonso nebilonde pashishe. Udi ne bua kumbusha malu mabi munkatshi muebe. i 8 “Bikalaku kujuke tshilumbu tshidi tshipite bukole bua kutshikosa mu tshimue tshia ku bimenga biebe, nansha tshiotshi tshikale tshilumbu tshidi tshitangila diela mashi panshi, j anyi muntu yeye mulue kufunda mukuabu, anyi mbenze bualu kampanda bua tshikisu, anyi bilumbu bikuabu bia bantu bakokangana, neujuke, wewe kuya muaba udi Yehowa Nzambi webe usungu17:6 1 Ku mua.: “mukana.”

DUTELONOME 17:2-18 NSHAP. 17 a Lew 22:20 Dut 15:21 Mal 1:8

b Dut 4:23 Dut 13:6-9

c Dut 4:19 d Dut 13:12-15 e Yne 7:51 f Dut 13:6, 10 g Mat 18:16 Yne 8:17 1Tm 5:19 Eb 10:28

h Nom 35:30 Dut 19:15

i Dut 13:5 1Ko 5:13

j Nom 35:11 

Mulongo 2 a Dut 12:5 1Bk 3:16, 28 Mis 122:2, 5

b 1Sm 7:15, 16 c Dut 19:17 Dut 21:5

d Mal 2:7 e Dut 5:32 Dut 12:32

f Nsu 11:2 Eb 10:28

g Dut 13:5 1Ko 5:13

h Dut 13:11 Dut 19:20

i 1Sm 8:5, 20 1Sm 10:19

j 1Sm 9:17 1Sm 10:24 1Sm 16:12, 13

k Dut 20:1 2Sm 8:4 Mis 20:7 Nsu 21:31

l Yes 31:1 m 1Bk 11:1-3 Neh 13:26

n Yob 31:24, 28 1Tm 6:9

la. a 9 Uye kudi bakuidi bena Lewi ne kudi mulumbuluishi b udi ulumbuluisha mu matuku au, ubakuatshile tshilumbu, ne bobu nebakuambile tshia kuenza. c 10 Nunku udi ne bua kuenza malu bilondeshile tshidibu bakuambila muaba udi Yehowa usungula. Udimuke bua kuenza malu bilondeshile bionso bidibu bakuambila. 11 Udi ne bua kuenza malu bilondeshile mukenji udibu bakuleje, ne bilondeshile tshidibu bakuambile bua kuenza.d Kubengi tshiakuambilabu bua kuenza, wenza tshia tshianana, uya ku dia balume anyi ku dia bakaji to. e 12 Muntu udi wenza malu ne dikamakama, kayi uteleja muakuidi udi wenzela Yehowa Nzambi webe mudimu anyi kayi uteleja mulumbuluishi, udi ne bua kufua. f Udi ne bua kumbusha ˆ malu mabi mu Isalele. g 13 Dıba adi bantu bonso nebumvue, neˆ bikale ne buowa, ne kabakuenza kabidi malu ne dikamakama to.h 14 “Paudi ubuela mu buloba budi Yehowa Nzambi webe ukupesha, ubuangata ne usombamu, wewe muambe ne: ‘Nditekele mukalenge ku mutu kuanyi bu mudi bisamba bionso bidi binnyunguˆ luke bienza,’i 15 dıba adi, kakuyi mpata neuteke mukalenge udi Yehowa Nzambi webe usungula. j Neuteke mukalenge wa munkatshi mua bana benu. Mbakukandike bua kuditekela muntu wa ku babende udi kayi muanenu ku mutu kuebe. 16 Kadi yeye kena ne bua kudikebela tubalu tua bungi k anyi kupingaja bantu mu Ejipitu bua kupetaye tubalu tupite bungi, l bualu Yehowa uvua munuambile ne: ‘Kanuena ne bua kupinganyina kabidi mu njila eu to.’ 17 Kena nansha ne bua kusela bakaji ba bungi, bua muoyo wende kawulu kupambuka;m anyi kena ne bua kupeta arjan ne or bia bungi menemene to. n 18 Padiye usomba mu nkuasa wa

DUTELONOME 17:19–18:16 bukalenge buende, yeye udi ne bua kudifundila mukanda,1 utentulamu Mikenji eyi, uyitentula mu mukanda udi bakuidi bena Lewi nawu. a 19 “Neashale nawu, ne yeye udi ne bua kuwubala matuku ende onso a muoyo, b bua alonge bua kutshina Yehowa Nzambi ˆ wende ne alame meyi onso a mu ˆ Mikenji eyi ne meyi ne mikandu ebi pa kubitumikila. c 20 Nunku muoyo wende kawakudibandisha ku mutu kua bana babu ne kakuˆ sesuka ku dıyi edi bua kuya ku dia balume anyi ku dia bakaji bua ashale matuku a bungi mu bukalenge buende, yeye ne bana bende munkatshi mua Isalele. “Bakuidi bena Lewi, bushuwa tshisa tshijima tshia Lewi, kabakuikala ne tshiabu tshitupa anyi bumpianyi pamue ne Isalele to. Nebadie milambu miosha pa kapia bua Yehowa, idi bumpianyi buende.d 2 Nunku kabakuikala ne bumpianyi munkatshi mua bana babu to. Yehowa ke bumpianyi buabu, anu mudiye mubambile. 3 “Kadi tangila bintu bidi bakuidi ne bua kupetela kudi bantu: Muntu yonso udi ufila mulambu, nansha wa ngombe mulume anyi wa mukoko, udi ne bua kupesha muakuidi tshikayakaya, mbanga ne tshifu. 4 Neumupeshe kabidi bintu bia kumpala bia mu ntete yebe, mu mvinyo webe mupiamupia, mu mafuta ebe, ne mu miosa ya kumpala iudi ukosa ya mikoko yebe.e 5 Yehowa Nzambi webe mmusungule Lewi ne bana bende ba balume munkatshi mua bisa biebe bionso bua kuenza muˆ dimu mu dına dia Yehowa misangu yonso. f 6 “Kadi bikala muena Lewi mumbuke mu tshimue tshia ku bimenga biebe bia mu Isalele mu-

18

17:18 1 Anyi “muvungu.”

344 NSHAP. 17 a Dut 31:9, 26 2Bk 22:8

b 2Ku 34:18 c Mis 1:2 Mis 119:97

 NSHAP. 18 d Nom 18:20, 24 Dut 10:9 Yos 13:14, 33 1Ko 9:13

e Eks 23:19 Nom 18:8, 12 2Ku 31:4 Neh 12:44

f Eks 28:1 Nom 3:10 Dut 10:8

 Mulongo 2 a Nom 35:2 b Dut 12:5, 6 Dut 16:2 Mis 26:8

c 2Ku 31:2 d Lew 7:10 e Lew 18:26 Dut 12:30

f Dut 12:31 2Bk 16:1, 3 2Ku 28:1, 3 Mis 106:35-37 Yel 32:35

g 2Bk 17:17 Bz 16:16

h Lew 19:26 Bz 19:19

i Yhz 21:21 j Eks 22:18 k Lew 20:27 1Ku 10:13

l Lew 19:31 m 1Sm 28:7-11 Yes 8:19 Gal 5:19, 20

n Mat 5:48 2Pt 3:14

o Lew 19:26 2Bk 21:1, 2, 6

p Yos 13:22 q Gen 49:10 Nom 24:17 Luk 7:16 Yne 1:45 Yne 6:14 Bz 3:22 Bz 7:37

vuaye usombela a ne yeye1 musue kuya muaba udi Yehowa usungula,2b 7 yeye udi mua kuenza ˆ mudimu kuntu aku mu dına dia Yehowa Nzambi wende anu mudi bana babu bonso bena Lewi badi bimane kuntu aku kumpala kua Yehowa benza. c 8 Neapete tshiende tshitupa tshia biakudia tshia muomumue ne tshiabu, d kusakidila ku bintu bidiye upeta ku disumbisha bintu bia bankambua bende. 9 “Paudi ubuela mu buloba budi Yehowa Nzambi webe ukupesha, kuena ne bua kulonga bua kuidikija bilele bibi menemene bia bisamba abi to. e 10 Kabena ne bua kusangana munkatshi muebe muntu udi upitshisha muanende wa balume anyi muanende wa bakaji mu kapia, f muena mbuku, g muena majimbu, h muntu udi ukeba bimanyinu bia malu atshilualua, i muena mupongo, j 11 muntu udi ulowa bakuabu, muntu udi webeja malu kudi muena mbuku k anyi kudi muntu udi wamba malu atshilualua, l anyi muntu udi webeja bafue malu. m 12 Bualu muntu yonso udi wenza malu aa mmuntu mubi kumpala kua Yehowa, ne Yehowa Nzambi webe udi wipata bisamba ebi kumpala kuebe bua bilele bibi ebi. 13 Kuena ne bua kuikala ne kalema kumpala kua Yehowa Nzambi webe to. n 14 “Bualu bisamba biudi unyenga buloba ebi bivua biteleja bena majimbuo ne bena mbuku, p kadi Yehowa Nzambi webe ki mmukuanyishile bua kuenza bualu bua nunku to. 15 Yehowa Nzambi webe neakujudile muprofete bu meme munkatshi mua bana benu. Nudi ne bua kumuteleja. q 16 Bualu ebu nebuenzeke 18:6 1 Anyi “anyima wende.” 2 Mmumue ne: muaba udi Yehowa usungula bu muaba munene wa kutendelela.

345 bilondeshile tshiuvua mulombe Yehowa Nzambi webe ku Holeba dituku dia disangisha,1a pauvua muambe ne: ‘Enza bua tshiuˆ mvu dıyi dia Yehowa Nzambi wanyi anyi tshimonyi kapia kakole aka kabidi, bua tshifu to.’b 17 Ke Yehowa kungambila ne: ‘Bualu budibu bambe abu mbuimpe. 18 Nembajudile muprofete bu wewe munkatshi mua bana ˆ babu, c nengele meyi anyi mukana muende, d ne yeye neabambile ˆ malu onso andi mmutumina dıyi bua kuamba. e 19 Bulelela, nendumbuluishe muntu wabenga ˆ kuteleja meyi anyi ambaye mu ˆ dına dianyi.f 20 “‘Bikala muprofete mupete dikamakama dia kuamba mu ˆ ˆ dına dianyi dıyi dimvua tshiˆ yi mumutumine dıyi bua kuamba ˆ anyi muakule mu dına dia nzambi mikuabu, muprofete au udi ne bua kufua. g 21 Kadi udi mua kudiambila mu muoyo webe ne: “Mmunyi mutuamanya ne: Yehoˆ wa ki ngudi muambe dıyi edi?” 22 Padi muprofete wakula mu ˆ ˆ dına dia Yehowa ne dıyi didiye wamba kadiyi dikumbana anyi ˆ kadiyi dilua dilelela, dıba adi Yeˆ howa kavua muambe dıyi adi to. ˆ Muprofete au uvua muambe dıyi adi mu dikamakama. Kuena ne bua kumutshina to.’ “Padi Yehowa Nzambi webe ubutula bisamba biena buloba budi Yehowa Nzambi webe ukupesha, ne wewe mumane kubinyenga buloba ne musombe mu bimenga biabu ne mu nzubu yabu, h 2 neuteke bimenga bisatu ku luseke munkatshi mua buloba buebe budi Yehowa Nzambi webe ukupesha bua buikale buebe. i 3 Neukosolole buloba budi Yehowa Nzambi webe ukupesha bua buikale buebe mu bitupa bisatu, ne neulongolole njila bua muntu yonso udi ushi-

19

18:16 1 Anyi “tshisumbu.”

DUTELONOME 18:17–19:11 NSHAP. 18 a Eks 19:17 b Eks 20:19 c Eks 34:28 Nom 12:3 Mat 4:1, 2 Mat 11:29 Yne 5:46

d Yne 17:8 e Yne 12:49 Eb 1:2

f Bz 3:23 g Dut 13:1-5 Yel 28:11-17

 NSHAP. 19 h Dut 7:1 Dut 9:1

i Nom 35:14 Yos 20:7, 9

 Mulongo 2 a Nom 35:15 Dut 4:42

b Nom 35:25 c Nom 35:12, 19 d Yos 20:4, 5 e Gen 15:18 Eks 23:31 Dut 11:24

f Gen 28:14 g Dut 11:22, 23 h Yos 20:7, 8 i Nsu 6:16, 17 j Dut 21:6-9 k 1Yn 3:15

pangana anyemene mu tshimue tshia ku bimenga abi. 4 “Mpindieu mona tshidi ne bua kuenzeka bua muntu udi mushipangane ne unyemena kuntu aku bua kushala ne muoyo: Padiye ushipa mukuende kabiyi ku bukole ne kavua mumukine konso eku; a 5 bu mudi padiye uya ne mukuende muitu bua kuangula nkunyi, yeye muele kasuyi muulu bua kukosa mutshi, kadi mutu wa kasuyi udi ubafuka mu mulabi, ututa mukuende ne udi ufua, muntu udi mushipangane udi ne bua kunyemena mu tshimue tshia ku bimenga ebi bua ashale ne muoyo. b 6 Tshianana bua tshiji tshikole1 tshidi natshi musombuedi wa mashi, c udi mua kulonda muntu udi mushipangane, kumukuata ne kumushipa bualu njila udi uya ku tshimenga mmupite bule. Pabi yeye kavua mukumbanyine lufu bualu kavua mukine mukuende konso eku to. d 7 Ke buaˆ lu kayi ndi nkutumina dıyi ne: ‘Teka bimenga bisatu ku luseke.’ 8 “Yehowa Nzambi webe yeye mudiundishe buloba buebe anu muvuaye muditshipe kudi bankambua bebe, e ne yeye mukupeshe buloba buonso buvuaye mulaye bua kupesha bankambua bebe, f 9 (anu wewe mutumikile ne muoyo mujima mikenji yonso indi nkupesha lelu eyi, bua kunanga Yehowa Nzambi webe ne kuendela mu njila yende misaˆ ngu yonso) g dıba adi neusakidile bimenga bikuabu bisatu ku bimenga ebi. h 10 Nunku mashi a bantu badi kabayi ne bualu kaakuya panshi i mu buloba buebe budi Yehowa Nzambi webe ukupesha bu bumpianyi, ne kuakuikala ne dibanza dia mashi to. j 11 “Kadi bikala muntu uvua mukine mukuende, k ne uvua 19:6 1 Ku mua.: “bualu muoyo wende mmuteme kapia.”

DUTELONOME 19:12–20:8 mumualamine bua kumuluisha, yeye mutape mukuende1 au bibi ne yeye mufue, ne muntu au munyemene mu tshimue tshia ku ˆ bimenga ebi, 12 dıba adi bakulu ba mu tshimenga tshiabu nebamubikidishe, nebamufile mu tshianza tshia musombuedi wa mashi, ne udi ne bua kufua. a 13 Kuena1 ne bua kumumvuila luse to, ne udi ne bua kumbusha mu Isalele dipila dia kuela mashi a bantu badi kabayi ne bualu panshi, b bua malu ebe ende bimpe. 14 “Paudi upeta bumpianyi buebe mu buloba budi Yehowa Nzambi webe ukupesha bua buikale buebe, kuena ne bua kutentemuna tshimanyinu tshia mukalu wa mukuebe, c kutshiumbusha muaba uvua bankambua bebe bateke mikalu to. 15 “Ntemu umuepele kena mua kupisha1 muntu mukuabu bua tshilema anyi bua mpekatu kampanda udiye muenze to.d Tshilumbu netshijadikibue anu ku bujadiki2 bua bantemu babidi anyi ku bujadiki bua bantemu basatu. e 16 Bikala ntemu wa meji mabi ujadika bualu bua muntu ne umubanda mudiye mushipe mikenji kampanda, f 17 bantu babidi badi bakokangana abu nebimane kumpala kua Yehowa, kua bakuidi ne kua balumbuluishi bikala benza mudimu matuku au. g 18 Balumbuluishi nebalondolole bualu abu bimpe, h ne bikala muntu udi ujadika bualu au muikale ntemu wa dishima ne mubande muanabu ne bualu bua dishima, 19 nenumuenzele anu muvuaye ukeba kuenzela muanabu; i udi ne bua kumbusha malu mabi munkatshi muebe. j 20 Bantu badi bashale nebumvue ne ˆ nebapete buowa, ne kabakuenza

346

Dut 24:5

kabidi bualu bua nunku munkatshi muebe to.a 21 Wewe kuena1 ne bua kumvua luse to: b Neˆ bafile muoyo2 ku muoyo,2 dısu ˆ ˆ ˆ ku dısu, dınu ku dınu, tshianza ku tshianza, dikasa ku dikasa. c “Wewe muye ku mvita bua kuluangana ne bena lukuna bebe ne mumone ne: tubalu tuabu ne makalu abu a mvita ne basalayi babu mbipite biebe ku bungi, kubatshinyi to, bualu Yehowa Nzambi webe uvua mukupatule mu buloba bua Ejipitu udi nebe. d 2 Panudi nukeba kuya ku mvita, muakuidi neaˆ lue bua kuambila bantu dıyi. e 3 Neabambile ne: ‘Telejayi nuenu bena Isalele, nukadi pa kuluangana ne bena lukuna benu. Kanuteketshi ku muoyo to. Kaˆ nubatshinyi, kanuikadi ne buowa anyi kanuzakadi bua bualu buabu to, 4 bualu Yehowa Nzambi wenu udi uya nenu bua kunuluila mvita ne bena lukuna benu ne bua kunupandisha.’ f 5 “Batangidi pabu nebambile bantu ne: ‘Nnganyi udi muibake nzubu mupiamupia kadi kayi muanji kumubanjija? Apingane kuende. Tshianana udi mua kufua mu mvita ne muntu mukuabu neamubanjije. 6 Nnganyi udi mudime mionji ya tumuma tua mvinyo kadi kayi muanji kupuola tumuma tuayi? Apingane, aye kuende. Tshianana udi mua kufua mu mvita ne muntu mukuabu neabange kutupuola. 7 Nnganyi udi mubangile mukaji kadi kayi muanji kumusela? Apingane, aye kuende. g Tshianana udi mua kufua mu mvita ne muntu mukuabu neamusele.’ 8 Batangidi nebakonke kabidi ˆ bantu ne: ‘Nnganyi udi ne buowa ne kayi ne muoyo mukole? h Apingane kuende bua kalu kutekesha bana babu ku muoyo anu bu

Bal 7:3

19:21 2 Anyi “anyima.”

NSHAP. 19 a Gen 9:6 Eks 21:12 Nom 35:16 Dut 27:24

b Lew 24:17, 21 Nom 35:33 2Sm 21:1

c Dut 27:17 d Nom 35:30 Dut 17:6

e Mat 18:16 Yne 8:17 2Ko 13:1 1Tm 5:19

f Eks 23:1 1Bk 21:13 ˆ Mak 14:56

g Dut 17:8, 9 h Dut 13:14 Dut 17:4 2Ku 19:6

i Nsu 19:5 j Dut 21:20, 21 Dut 24:7 1Ko 5:13

 Mulongo 2 a Dut 13:11 Dut 17:13 1Tm 5:20

b Dut 19:13 c Eks 21:23-25 Lew 24:20 Mat 5:38

 NSHAP. 20 d Dut 3:22 Dut 31:6 Mis 20:7 Nsu 21:31

e Nom 31:6 f Eks 14:14 Yos 23:10

19:11 1 Anyi “anyima wende.” 19:13, 21 ˆ 1 Ku mua.: “Dısu diebe kadiena.” 19:15 g 1 Ku mua.: “kujukila.” 2 Ku mua.: “mukana.” h

20

347 yeye.’1a 9 Padi batangidi bajikija kuakula ne bantu, badi ne bua kuteka bamfumu ba basalayi bua kulombolabu bantu. 10 “Paudi usemena pabuipi ne tshimenga kampanda bua kutshiela mvita, udi kabidi ne bua kuambila benamu malu adibu ne bua kuenza bua kuikala mu ditalala. b 11 Benamu ˆ bobu bakuandamune ne meyi a ditalala ne bakukanguile biibi, bantu bonso baudi usanganamu nebalue bebe bua ubenzeje midimu mikole ku bukole, ne nebakuenzele mudimu. c 12 Bobu babenge kulengejangana nebe, kadi balue bua kuluangana nebe, neutshintshimike tshimenga atshi, 13 ne Yehowa Nzambi webe neatshifile mu tshianza tshiebe kakuyi mpata, ne neushipe muntu mulume yonso ne muele wa mvita. 14 Kadi bua bantu bakaji, bana, bimuna ne bintu bionso bidi mu tshimenga, mmumue ne: bintu bionso biudi unyengamu, udi mua kubiangata buebe wewe; d ne neudie bintu biudi unyenga bena lukuna bebe bidi Yehowa Nzambi webe mufile kuudi. e 15 “Etshi ke tshiwenzela bimenga bionso bidi nebe kule menemene bidi kabiyi bia munkatshi mua bimenga bia bisamba bidi pabuipi nebe ebi. 16 Kadi mu bimenga bia bisamba ebi bidi Yehowa Nzambi webe ukupesha bu bumpianyi, kuena ne bua kulekela tshintu nansha tshimue tshidi tshipuyakana tshishala ne muoyo to.f 17 Kadi udi ne bua kubibutula butubutu: bena ˆ Hiti, bena Amole, bena Kanana, bena Pelizi, bena Hiwi, ne bena Yebuse, g anu mudi Yehowa Nzaˆ mbi webe mukutumine dıyi bua kuenza; 18 bua kabanulongeshi

DUTELONOME 20:9–21:5 NSHAP. 20 a Nom 13:33 Nom 14:1-3 Nom 32:9 Dut 1:28

b Yos 11:19

c Lew 25:44, 46 Yos 9:22, 27

d 2Ku 14:13

e Yos 22:8

f Yos 6:17 Yos 10:28 Yos 11:11

g Dut 7:1 

Mulongo 2 a Eks 34:15 Dut 7:4 Yos 23:12, 13 Yes 2:6 1Ko 5:6 1Ko 15:33

b Neh 9:25 

NSHAP. 21 c Dut 16:18

20:8 1 Anyi “kuenza bua muoyo wa bana babu utekete bu wende.” d

Nom 35:33

bua kulonda bilele biabu bibi menemene bidibu benzele nzambi yabu, banufikisha ku dienzela Yehowa Nzambi wenu mpekatu. a 19 “Wewe mutshintshimike tshimenga kampanda ne mutshikuate panyima pa wewe mumane kutshiluisha matuku a bungi, kuena ne bua kupula mitshi idimu ne kasuyi to. Udi mua kudia bimuma biayi, kadi kuena ne bua kuyikosa to.b Bualu udi mua kutshintshimika mutshi wa mu mpata bu muudi mua kutshintshimika muntu anyi? 20 Udi mua kupula anu mutshi uudi mumanye ne: kabatu bawudia to. Udi mua kuwukosa ne kuenza lupangu lua mitshi lunyunguluke tshimenga tshidi tshikuela mvita, too ne paudi utshikuata. “Bobu basangane muntu mushipa mu mpata mu buloba budi Yehowa Nzambi webe ukupesha bua buikale buebe, kadi kabayi bamanye muntu uvua mumushipe, 2 bakulu ne balumbuluishi bebec nebapatuke ne nebapime ntanta wa kumbuka muaba udi tshitalu too ne ku bimenga bidi bitshinyunguluke. 3 Pashishe bakulu ba mu tshimenga tshidi pabuipi menemene ne muaba udi tshitalu nebangate mu tshisumbu tshia ngombe muana wa ngombe mukaji udibu kabayi banji kuenza nende mudimu, udi kayi muanji kukoka mutshi wa tshikokedi, 4 ne bakulu ba mu tshimenga atshi nebapueke ne muana wa ngombe au mu tshibandabanda1 tshidi ne ˆ mayi adi apueka mudibu kabayi banji kudima anyi kukuna ntete, ne nebatshibule nshingu wa muana wa ngombe au mu tshibandabanda amu. d 5 “Pashishe bakuidi, bena Lewi, nebalue, bualu Yehowa Nzambi webe mmubasungule bua

21

21:4 1 Anyi “kasulu ka tshilonda nkoka.”

DUTELONOME 21:6-23 kumuenzela mudimu, a bua kubeˆ nesha mu dına dia Yehowa. b Nebaleje mudibu ne bua kukosa tshilumbu tshionso tshidi tshitangila dienzelangana malu ne tshikisu. c 6 Pashishe bakulu bonso ba mu tshimenga badi pabuipi menemene ne muaba udi tshitalu nebuoˆ wele mayi ku bianza d pa mutu pa muana wa ngombe uvuabu batshibule nshingu mu tshibandabanda, 7 ne nebambe ne: ‘Bianza bietu kabivua biele mashi aa panshi ne ˆ mesu etu kaavua mamone muvuabu baele panshi to. 8 Yehowa, kubadidi tshisamba tshiebe tshia Isalele tshiuvua mupikule tshilema etshi to, e ne kulekedi bua dipila bua mashi a muntu udi kayi ne bualu dishala mu tshisamba tshieˆ be tshia Isalele.’ f Dıba adi kabakubabadila dibanza dia mashi to. 9 Mushindu eu ke uwumbusha dipila dia mashi a muntu udi kayi ne bualu munkatshi muebe paudi ˆ wenza tshidi tshiakane ku mesu kua Yehowa. 10 “Wewe muye ku mvita bua kuluangana ne bena lukuna bebe ne Yehowa Nzambi webe yeye mukutshimuinabu, wewe mubakuate, g 11 ne wewe mumone mukaji mulenga udi ukusankisha munkatshi mua bantu baudi mukuate ne wewe musue kumuangata bu mukajebe, 12 udi mua kulua nende mu nzubu muebe. Pashishe neakungule mutu wende, neakose nzadi yende, 13 neumbushe bilamba biende bivuabu bamukuate nabi, ne neasombe mu nzubu muebe. Neadile tatuende ne mamuende ngondo mujima, h pashishe udi mua kusangila nende; neulue bayende ne yeye nealue mukajebe. 14 Kadi yeye kayi ˆ mukusankishe, dıba adi udi mua kumulekela aye i konso kudiye musue.1 Kadi kuena mua kumusumbisha ku makuta anyi kumu-

348

Bz 10:39

kengesha to, bualu udi mumupuekeshe milongo. 15 “Bikala muntu ne bakaji babidi, munange umue kupita mukuabu,1 ne bonso babidi mbamulelele bana ba balume, kadi muanabute muikale wa mukaji udiye kayi munange, a 16 dituku didiye upesha bana bende bumpianyi buende, kabakumuanyishila bua kuangata muana wa mukaji udiye munange bu muanabute wende pamutu pa muana wa mukaji udiye kayi munange, udi muanabute. 17 Neangate muana wa mukaji udiye kayi munange bu muanabute wende, neamupeshe bitupa bibidi bia bintu bionso bidiye nabi, bualu muana au ke ntuadijilu wa bukole buende bua kulela. Yeye ke udi ne bukenji bua kuikala muanabute. b 18 “Bikala muntu ne muana udi ne tshitunu ne muikale ntomboji, muana au kayi utumikila tatuende anyi mamuende, c ne mbatete bua kumubela kadi yeye udi ubenga kubateleja, d 19 tatuende ne mamuende nebamukuate, nebaye nende kudi bakulu ku tshiibi tshia tshimenga tshiabu, 20 nebambile bakulu ba mu tshimenga tshiabu ne: ‘Muanetu eu udi ne tshitunu, udi ntomboji, ne udi ubenga kututumikila. Mmuena lumpukusu e ne mmukuatshiki wa maluvu.’ f 21 Pashishe bantu bonso ba mu tshimenga tshiabu badi ne bua kumuasa mabue too ne padiye ufua. Nunku udi ne bua kumbusha malu mabi munkatshi muebe, ne Isalele mujima neumvue ne neatshine.g 22 “Bikala muntu muenze mpekatu udi mukumbanyine tshibawu tshia lufu, bobu bamushipeh ne wewe mumukudike ku mutshi, i 23 tshitalu tshiende katshiena ne bua kushala butuku bujima ku mutshi aku to. j Kadi wenze mue-

Yos 8:29 Yne 19:31

21:15 1 Ku mua.: “bakaji babidi, umue munangibue ne mukuabu mukinyibue.”

NSHAP. 21 a Eks 28:1 b Nom 6:23-27 1Ku 23:13

c Dut 17:8, 9 d Mis 26:6 Mat 27:24

e 2Sm 7:23 f Yes 26:21 Yel 26:15

g Nom 31:9 Dut 20:13, 14

h Nom 20:29 Dut 34:8

i Dut 24:1 

Mulongo 2 a Gen 29:30, 33 b Gen 25:31 2Ku 21:3

c Eks 20:12 Dut 27:16 Nsu 1:8 Ef 6:1

d Dut 8:5 Nsu 13:24 Nsu 19:18 Nsu 23:13 Eb 12:9

e Nsu 28:7 f Lom 13:13 1Ko 6:10 Ef 5:18

g Dut 13:10, 11 h Nom 25:5 i Yos 10:26

21:14 1 Anyi “bilondeshile anyima we- j nde.”

349 be muonso bua kumujiika dituku adi, bualu muntu udibu bakudike ku mutshi mmuntu muela mulawu kudi Nzambi, a ne kuena ne bua kunyanga buloba buebe budi Yehowa Nzambi webe ukupesha bu bumpianyi to.b “Wewe mumone ngombe wa muanenu anyi mukoko wende mupambuke, kulekedi nyama au ku bukole to. c Mu mishindu yonso udi ne bua kuya nende kudi muanenu. 2 Kadi bikala muanenu kayi musombele pabuipi nebe anyi kuyi mumumanye, udi ne bua kuya ne nyama au kumbelu kuebe, ne nyama au neashale kuebe too ne padi ˆ muanenu umukeba. Dıba adi neumupingajilaye. d 3 Ke tshiudi ne bua kuenza ne mpunda wende, ne tshilamba tshiende, ne tshintu tshionso tshidi muanenu mujimije tshiudi muangule. Kuena ne bua kutshilekela to. 4 “Wewe mumone mpunda wa muanenu anyi ngombe wende mudishinde mu njila, kuena ne bua kumulekela ku bukole to. Mu mishindu yonso udi ne bua kumuambuluisha bua kujula nyama wende.e 5 “Muntu mukaji kena ne bua kuvuala bilamba bia muntu mulume, nansha muntu mulume pende kena ne bua kuvuala bilamba bia muntu mukaji to. Bualu muntu yonso udi wenza nunku mmuntu mubi kumpala kua Yehowa Nzambi webe. 6 “Wewe musangane disua dia nyunyi mu njila dikale ne tuana anyi ne mayi, nansha diodi dikale ku mutshi anyi panshi, ne mamuatu mmusombe pa tuana anyi pa mayi, kuena ne bua kukuata mamuatu pamue ne tuana tuende to.f 7 Mu mishindu yonso udi ne bua kulekelela mamuatu, kadi udi mua kukuata tuana. Enza nunku bua malu ende bimpe buebe

22

DUTELONOME 22:1-17 NSHAP. 21 a Gal 3:13

b Nom 35:34 

NSHAP. 22 c Eks 23:4

d Mat 7:12

e Eks 23:5 Lew 19:18 Luk 10:27 Gal 6:10

f Lew 22:28 Mis 145:9 Nsu 12:10 Mat 10:29

 Mulongo 2 a 2Sm 11:2 Bz 10:9

b Lew 19:19

c Nsu 12:10

d Lew 19:19

e Nom 15:38 Mat 23:2, 5

wewe, ne bua ulale matuku a bungi. 8 “Wewe muibake nzubu mupiamupia, udi ne bua kuibaka kabidi katshibumba ku mutu kua nzubu webe, a bua kukebedi nzubu webe dibanza dia mashi, bualu muntu udi mua kukulukaku. 9 “Kuena ne bua kukuna mamiinu a mishindu ibidi mu budimi buebe bua tumuma tua mvinyo to. b Tshianana nebanyenge bintu bionso biapatuka ku mamiinu audi ukuna ne bionso biapatula budimi bua tumuma tua mvinyo bua kubifila muaba munsantu. 10 “Kuena ne bua kudima ne ngombe ne mpunda popamue to.c 11 “Kuena ne bua kuvuala tshilamba tshienza ne miosa ya mikoko ne line bisambakane to. d 12 “Udi ne bua kuenza tubulu tua manda tulembelele ku matumba anayi a tshilamba tshiudi uvuala. e 13 “Muntu yeye musele mukaji ne musangile nende, kadi pashishe mulue kumukina,1 14 ne udi umubanda ne bualu bubi ne umunyangila lumu, wamba ne: ‘Ndi musele mukaji eu, kadi pamvua musangile nende, tshiena musangane tshijadiki tshia mutshivuaye kamama,’ 15 tatuende ne mamuende wa nsongakaji nebafile bijadiki bia muvua nsongakaji muikale kamama kudi bakulu ku tshiibi tshia tshimenga. 16 Tatuende wa nsongakaji neambile bakulu ne: ‘Mvua mufile muananyi wa bakaji kudi muntu eu bua ikale mukajende, kadi yeye mmumukine1 17 ne udi umubanda ne bualu bubi wamba ne: “Ndi musangane ne: muanebe wa bakaji katshivua ne tshijadiki tshia mutshivuaye kamama to.” Mpindieu tshijadiki tshia mutshivua muananyi wa 22:13 1 Anyi “pashishe umubenga.” 22:16 1 Anyi “mmumubenge.”

DUTELONOME 22:18–23:2 bakaji kamama ntshiotshi etshi.’ Pashishe nebabalule tshilamba kumpala kua bakulu ba tshimenga. 18 Bakulu ba tshimenga a nebakuate muntu au, nebamunyoke. b 19 Nebamukosele tshibawu tshia nshekele1 lukama ya arjan ne nebayipeshe tatuende wa nsongakaji, bualu muntu au mmunyange lumu lua nsongakaji wa mu Isalele utshivua kamama; c neatungunuke ne kuikala mukajende. Kabakumuanyishila bua kumubenga matuku ende onso a muoyo to. 20 “Kadi bikala bualu budibu babanda nabu nsongakaji buikale bulelela, ne kakuena tshijadiki tshia ne: utshivua kamama, 21 nebaye ne nsongakaji ku mushiku wa mbelu wa nzubu wa tatuende, ne bantu ba mu tshimenga tshiabu nebamuase mabue too ne padiye ufua, bualu mmuenze bualu bua bundu d mu Isalele, muendele masandi1 mu nzubu mua tatuende. e Nunku udi ne bua kumbusha malu mabi munkatshi muebe. f 22 “Bobu basangane muntu mulume mulale ne mukaji wa bende, bubidi buabu badi ne bua kufua, mulume uvua mulale ne mukaji, ne mukaji muine.g Nunku udi ne bua kumbusha malu mabi mu Isalele. 23 “Bikalabu babangile nsongakaji utshidi kamama kudi muntu kampanda, ne muntu mukuabu yeye musambakene nende mu tshimenga ne mulale nende, 24 nudi ne bua kuya nabu bonso babidi ku tshiibi tshia tshimenga atshi, ne kubasa mabue too ne padibu bafua, kuasa nsoˆ ngakaji bualu kavua muele dıyi mu tshimenga, ne mulume au bualu uvua mufuishe mukaji wa mukuende bundu. h Nunku udi ne

350

Yes 56:4, 5

bua kumbusha malu mabi munkatshi muebe. 25 “Kadi bikala muntu musambakene ne nsongakaji udibu babangile mu mpata, ne muntu au yeye mumupite makanda ne mulale nende, muntu uvua mulale nende au udi ne bua kufua yeye nkayende, 26 kadi kuena ne bua kuenzela nsongakaji bualu nansha bumue to. Nsongakaji ki mmuenze mpekatu udi mukumbanyine lufu to. Bualu ebu budi muomumue ne bua muntu udi ubunda mukuende ne umushipa.1 a 27 Bualu muntu au uvua musambakene nende mu mpata, ne nsongakaji udibu ˆ babangile uvua muele dıyi, kadi kakuvua muntu uvua mua kumusungila to. 28 “Bikala muntu musambakene ne nsongakaji utshidi kamama udibu kabayi banji kubangila, mumukuate, mulale nende, ne bobu babakuate, b 29 muntu uvua mulale nende udi ne bua kupesha tatuende wa nsongakaji au nshekele 50 ya arjan, ne nsongakaji nealue mukajende. c Bu muvua muntu au mufuishe nsongakaji eu bundu, kabakumuanyishila bua kumubenga matuku ende onso a muoyo to. 30 “Muntu nansha umue kena ne bua kuangata mukaji wa tatuende, bua kalu kufuisha tatuende bundu.1d “Muntu nansha umue udibu batungule padibu baboze mipesa yende anyi udibu bakose mubidi wende wa buntu bulume kena mua kubuela mu tshisumbu tshia Yehowa to. e 2 “Muana nansha umue udibu balele mu bundumba kena mua kubuela mu tshisumbu tshia Yehowa to. f Muntu nansha umue wa mu ndelanganyi yende kena

Eks 20:14 Lew 20:10

22:26 1 Anyi “umushipa, anyima.” 22:30 1 Ku mua.: “kubulula tshilamba tshia tatuende.”

NSHAP. 22 a Eks 18:21 Dut 1:13 Dut 16:18

b Dut 25:2 Nsu 10:13 Nsu 19:29

c Mal 2:16

d Eb 13:4

e Lew 21:9

f Lew 11:45 1Ko 5:13

g Gen 20:3 Eks 20:14 Lew 20:10 1Ko 6:9, 10 1Ko 6:18

h Lew 20:10 Dut 5:18 1Ts 4:3, 6 Eb 13:4

 Mulongo 2 a Gen 4:8 Nom 35:20, 21 Yak 2:11

b Gen 34:2, 5

c Gen 34:11, 12 Eks 22:16

d Lew 18:8 Lew 20:11 Dut 27:20 1Ko 5:1

 NSHAP. 23 e Lew 21:18, 20

22:19 1 Nshekele uvua ne grame 11,4. Tang. Tshis. B14. 22:21 1 Anyi “bundu- f mba.”

23

351 mua kubuela mu tshisumbu tshia Yehowa, too ne ku tshipungu tshia dikumi. 3 “Muena Amona anyi muena Moaba kena mua kubuela mu tshisumbu tshia Yehowa to. a Muntu nansha umue wa mu ndelanganyi yabu kena mua kubuela mu tshisumbu tshia Yehowa nansha kakese, too ne ku tshipungu tshia dikumi, 4 bualu kabavua banuambuluishe ne biaˆ kudia ne mayi panuvua mu njila b nufuma mu Ejipitu, ne bualu ˆ bavua bafute Balama muana wa ˆ Beo wa ku Petole wa mu Mezopotamia bua kukuela mulawu.1c 5 Kadi Yehowa Nzambi webe waˆ kabenga kuteleja Balama. d Kadi Yehowa Nzambi webe wakashintulula mulawu kuluawu dibenesha buebe wewe, e bualu Yehowa Nzambi webe uvua mukunange. f 6 Kuena ne bua kukeba disanka diabu anyi diakalenga diabu matuku ebe onso a muoyo to. g 7 “Kuena ne bua kukina muena Edome to, bualu mmuanenu. h “Kuena ne bua kukina muena Ejipitu to, bualu wewe uvua musombe buenyi mu ditunga diabu. i 8 Bana babu ba mu tshipungu tshisatu badibu balela badi mua kubuela mu tshisumbu tshia Yehowa. 9 “Paudi muase tshitudilu bua kuluisha bena lukuna bebe, udi ne bua kudilama ku tshintu tshionso tshidi tshibi.1j 10 Bikala muntu mulue mukoya bualu mmuele bilume butuku, k udi ne bua kuya pambelu pa tshitudilu, kayi upingana mu tshitudilu to. 11 Padi dilolo dikumbaˆ na, neowe mayi, ne pashishe udi mua kupingana mu tshitudiˆ lu padi dıba dibuela. l 12 Wewe udi ne bua kusungula muaba wa kusesukila1 pambelu pa tshitudilu, muaba au ke uudi ne bua

DUTELONOME 23:3-20 NSHAP. 23 a Neh 13:1, 2 b Bal 11:18 c Nom 22:6 Yos 24:9

d Nom 22:35 e Nom 23:11, 25 Nom 24:10

f Dut 7:7, 8 g 2Sm 8:2 2Sm 12:31

h Gen 25:25, 26 Gen 36:1 Nom 20:14

i Gen 46:6 Lew 19:34 Mis 105:23

j 1Sm 21:5 2Sm 11:11

k Lew 15:16 l Lew 15:31 

Mulongo 2 a Lew 26:12 b 1Pt 1:16 c Eks 22:21 d Lew 19:29 Lew 21:9

e 1Bk 14:24 2Bk 23:7

f Eks 22:25 Lew 25:36, 37 Neh 5:10 Mis 15:5

g Dut 15:6 h Nsu 28:8

23:4 1 Anyi “kukujingila diakabi.” 23:9 i 1 Anyi “tshidi mua kukunyanga.” 23:12 1 Mmumue ne: nkumba.

Dut 15:4 Dut 15:7, 10 Nsu 19:17 Luk 6:34, 35

kuya. 13 Udi ne bua kuikala ne kakasu mu bintu biebe. Paudi uzonzoma pambelu pa tshitudilu, udi ne bua kumbula naku tshina ne pashishe kubuikila bunyawu buebe. 14 Bualu Yehowa Nzambi webe udi wendakana mu tshitudilu tshiebe a bua kukusungila ne bua kufila bena lukuna bebe mu tshianza tshiebe; tshitudilu tshiebe tshidi ne bua kuikala tshia tshijila, b bua kamonyi tshintu tshibi munkatshi muebe ne yeye kabengi kuya nebe. 15 “Kuena ne bua kupingaja mupika mu bianza bia mfumuende padiye unyema mfumuende, ulua kuudi. 16 Yeye udi mua kusomba munkatshi muebe muaba wonso udiye usungula mu tshimue tshia ku bimenga biebe, muaba wonso udiye musue. Kuena ne bua kumukengesha to. c 17 “Muana wa bakaji nansha umue wa mu Isalele kena mua kulua ndumba wa ku ntempelo, d anyi muana wa balume nansha umue wa mu Isalele kena mua kulua ndumba wa ku ntempelo to. e 18 Kuena ne bua kulua ne difutu didibu bafute mukaji wa ndumba anyi difutu didibu bafute ndumba mulume1 mu nzubu wa Yehowa Nzambi webe bua kukumbaja mutshipu kampanda, bualu mafutu onso abidi aa ntshintu tshibi kumpala kua Yehowa Nzambi webe. 19 “Kuena ne bua kufutshisha muanenu tshia kasombela, f nansha tshia kasombela bua makuta, bua biakudia, anyi bua tshintu tshionso tshidibu mua kulombela tshia kasombela. 20 Udi mua kufutshisha muntu wa ku babende tshia kasombela, g kadi kuena mua kufutshisha muanenu tshia kasombela to, h bua Yehowa Nzambi webe akubeneshe mu midimu yebe yonso mu buloba buudi uya bua kuangata. i 23:18 1 Ku mua.: “mbua.”

DUTELONOME 23:21–24:11 21 “Wewe muenze mutshipu kudi Yehowa Nzambi webe, a kujingakanyi bua kuwukumbaja to. b Bualu Yehowa Nzambi webe neakulombawu bulelela; tshianana netshikale mpekatu kuudi wewe kuyi muwukumbaje. c 22 Kadi wewe mudikande bua kuenza mutshipu, kuakuikala ne dipila dia mpekatu to. d 23 Udi ne ˆ bua kukumbaja dıyi dia ku mishiku yebe, e ne udi ne bua kuenza bualu budi mukana muebe muditshipe bu mulambu wa budisuile kudi Yehowa Nzambi webe. f 24 “Wewe mubuele mu budimi bua tumuma tua mvinyo bua mukuebe, udi mua kudia tumuma bungi bukumbane bua kumana nzala yebe,1 kadi kuena mua kuela tumuma nansha tukese mu tshintu tshiebe tshia kuambuila bintu to. g 25 “Wewe mubuele mu budimi bua mukuebe butshidi ne ntete ku tukolakola, udi mua kutula miepu ikadi mikole ne tshianza tshiebe, kadi kuena mua kuela muele mu ntete ya mukuebe to. h “Bikala mulume musele mukaji kadi kena umusankisha bualu mmumusangane ne bualu bubi, udi ne bua kumufundila mukanda wa kushipa nawu dibaka, i kumupeshawu, ne kumuipata kumbelu kuende. j 2 Yeye mumane kumbuka kumbelu kuende, udi mua kuya, ne kulua mukaji wa muntu mukuabu. k 3 Bikala mulume muibidi mumukine1 ne mumufundile mukanda wa kushipa nawu dibaka, mumupeshawu ne mumuipate kumbelu kuende, anyi bikala mulume muibidi uvua mumusele mufue, 4 kabakuanyishila bayende wa kumpala uvua mumuipate au bua kumupingaja kabidi bu mukajende bobu bamane kumunyanga, bualu mbualu bubi ku-

24

352 NSHAP. 23 a Bal 11:30, 31 1Sm 1:11

b Yna 2:9 c Mbi 5:4, 6 d Mbi 5:5 e Nom 30:2 Mis 15:4 Nsu 20:25

f Bal 11:35 1Sm 14:24 Mat 5:33

g Mat 6:11 Lom 13:10

h Mat 12:1 Luk 6:1

 NSHAP. 24 i Mat 5:31, 32

ˆ Mak 10:4, 11

j Mal 2:16 Mat 1:19 Mat 19:3-8

k Lew 21:7 

Mulongo 2 a Dut 20:7 Nsu 5:18 Mbi 9:9

b Eks 22:26, 27 c Gen 37:28 Gen 40:15

d Eks 21:16 e Dut 19:18, 19 Dut 21:20, 21

f Lew 13:2, 15 ˆ Mak 1:44 Luk 17:14

g Nom 12:10, 15

23:24 1 Anyi “bua anyima webe.” 24:3 h 1 Anyi “mumubenge.”

Dut 15:7, 8 Nsu 3:27

mpala kua Yehowa. Kuena ne bua kubueja mpekatu mu buloba budi Yehowa Nzambi webe ukupesha bu bumpianyi to. 5 “Padi muntu utshiselelaku, kena mua kubuela mu tshiluilu anyi kabena mua kumupesha majitu makuabu to. Neenze tshidimu tshijima kabayi bamupesha majitu, ne neashale kuende bua kusankisha mukajende. a 6 “Muntu nansha umue kena mua kukuata dibue dia kupelela anyi dibue dia mpelu didi pa mutu padi bu tshieya tshia tshintu tshisomba1 to, b bualu udi ukuata tshintu tshidi tshipetesha muntu biakudia2 bu tshieya. 7 “Bobu basangane muntu mukuate muanabu1 muena Isalele ku bukole, mumukengeshe ne mumupane, c muntu udi mukuatangane au udi ne bua kufua. d Udi ne bua kumbusha malu mabi munkatshi muebe. e 8 “Padi disama dia nsudi1 dibudika, nudimuke bikole bua kuenza malu onso ikala bakuidi bena Lewi ne bua kunuambila bua kuenza. f Nudimuke bua kuenza malu anu mumvua mubatuˆ mine dıyi. 9 Nuvuluke tshivua Yehowa Nzambi wenu muenzele ˆ Mıyama mu njila panuvua nufuma mu Ejipitu. g 10 “Wewe musombeshe mukuebe tshintu kayi tshionso, h kuena ne bua kubuela mu nzubu muende bua kudiangatshila tshintu tshidiye ufila bu tshieya to. 11 Newimanyine pambelu, ne muntu uuvua musombeshe tshi24:6 1 Anyi “bu tshintu tshikuata lukole.” 2 Anyi “ukuata muoyo wa muntu; ukuata anyima.” 24:7 1 Anyi “anyima wa.” 24:8 1 Muaku wa mu tshiena Ebelu udibu bakudimune ne: “nsudi” udi mua kumvuija bintu bia bungi ne udi mua kukonga masama a pa dikoba mashilashilangane a tshiambu. Udi kabidi mua kukonga amue masama atubu basangana ku bilamba ne mu nzubu.

353 ntu nealue kuudi pambelu ne tshintu tshidiye ufila bu tshieya. 12 Bikala muntu au mu lutatu, kuena ne bua kulala ne tshintu tshivuaye mufile bu tshieya mu bianza biebe to. a 13 Mu mishindu yonso neumupingajile tshintu tshidiye mufile bu tshieya ˆ diakamue padi dıba dibuela, ne yeye nealale ne tshilamba tshiende, b neakubeneshe; ne Yehowa Nzambi webe neakubadile bualu abu bu buakane. 14 “Kuena ne bua kudia muntu muangata ku mudimu udi mu lutatu ne udi mupele bintu to, nansha yeye muikale muanenu anyi muntu musombe buenyi mu buloba buebe, mu bimenga1 biebe.c 15 Udi ne bua kumupesha difutu diende anu dituku adi, d kuˆ mpala kua dıba kubuela, bualu udi mu lutatu ne difutu diende adi didi dikuatshisha muoyo1 wende. Tshianana neadidile Yehowa bua bualu buebe ne newikale ne dipila dia mpekatu. e 16 “Kabena ne bua kushipa batatu bua malu adi bana babu benza, ne kabena ne bua kushipa bana bua malu adi batatuabu benza to. f Badi ne bua kushipa muntu yonso anu bua mpekatu wende yeye nkayende. g 17 “Kuena ne bua kukonyangaja tshilumbu tshia muntu udi musombe buenyi anyi tshia muana udi mufuishe tatuende,1h ne kuena ne bua kukuata tshilamba tshia mukaji mukamba bu tshieya tshia tshintu tshisomba2 to. i 18 Vuluka ne: wakalua mupika mu Ejipitu ne Yehowa Nzambi webe uvua mukupikulamu. j ˆ Ke bualu kayi ndi nkutumina dıyi bua kuenza nunku. 19 “Paudi upuola bintu mu budimi buebe, wewe mupue tshi-

DUTELONOME 24:12–25:5 NSHAP. 24 a Yob 24:9, 10 b Eks 22:26, 27 c Lew 25:39, 43 Nsu 14:31

d Lew 19:13 Yel 22:13 Mat 20:8

e Nsu 22:22, 23 Yak 5:4

f 2Ku 25:3, 4 g Yhz 18:20 h Eks 22:21, 22 i Eks 22:26, 27 j Dut 5:15 

Mulongo 2 a Lew 19:9 Lew 23:22 Lut 2:16 Mis 41:1

b Dut 15:7, 10 Nsu 11:24 Nsu 19:17 Luk 6:38 2Ko 9:6 1Yn 3:17

c Lew 19:10 Dut 26:13

 NSHAP. 25 d Dut 16:18 Dut 17:8, 9 Dut 19:16, 17

e Eks 23:6 2Ku 19:6 Nsu 17:15 Nsu 31:9

f Nsu 10:13 Nsu 20:30 Nsu 26:3 Luk 12:48 Eb 2:2

g 2Ko 11:24

24:14 1 Ku mua.: “biibi.” 24:15 1 Anyi “anyima.” 24:17 1 Anyi “muana wa h nshiya.” 2 Anyi “bu tshintu tshikuata lukole.”

Nsu 12:10 1Ko 9:9 1Tm 5:18

sumbu tshia bintu muoyo mu budimi, kupinganyi bua kutshiangata to. Netshishale bua muntu udi musombe buenyi, bua muana udi mufuishe tatuende ne bua mukaji mukamba, a bua Yehowa Nzambi webe akubeneshe mu malu onso audi wenza. b 20 “Paudi ututa ku mutshi webe wa olive, kuena ne bua kupingana bua kututa kabidi matamba awu to. Tumuma tudi tushala netushale bua muntu udi musombe buenyi, bua muana udi mufuishe tatuende ne bua mukaji mukamba. c 21 “Paudi upuola tumuma tua mvinyo mu budimi buebe bua tumuma tua mvinyo, kuena ne bua kupingana bua kupuola tudi tushale to. Netushale bua muntu udi musombe buenyi, bua muana udi mufuishe tatuende, ne bua mukaji mukamba. 22 Vuluka ne: wakalua mupika mu buloba bua Ejipitu. Ke bualu kayi ndi ˆ nkutumina dıyi bua kuenza nunku. “Padi tshilumbu tshijuka pankatshi pa bantu babidi, badi mua kuya kumpala kua balumbuluishi, d nebabalumbuluishe ne nebabingishe udi muakane ne nebapishe udi mubi. e 2 Bikalabi bilomba bua kututa muntu udi mubi, f mulumbuluishi neamuladike panshi ne nebaˆ mutute mu mesu muende. Bungi bua mfimbu nebuikale bilondeshile bubi bua bualu budiye muenze. 3 Yeye udi mua kumututa mfimbu too ne ku 40, g kadi kapitshishi to. Yeye mutungunuke ne kumututa mfimbu ya bungi kupita eyi, muanenu neafuishibue ˆ bundu ku mesu kuebe. 4 “Kuena ne bua kusuika mbanga ya ngombe padiye ushipula ntete to. h 5 “Bikala bana ba muntu basombele kaba kamue ne umue wa kudibu yeye mufue kayi mulele

25

DUTELONOME 25:6–26:3 muana wa balume, mukaji wa udi mufue au kena mua kusedibua kudi muntu mukuabu udi ˆ kayi wa mu dıku adi to. Bayende tshina neaye kudiye, neamuangate bu mukajende ne neamupiane.a 6 Muanabute walela mukaji ˆ au neatungunuje dına dia muanaˆ bu ukadi mufue, b bua dına diende kadijiminyi mu Isalele. c 7 “Kadi bikala muntu kayi musue kusela mukaji udi muanaˆ bu mushiye, dıba adi mukaji wa muanabu neaye kudi bakulu ku tshiibi tshia tshimenga, neabambile ne: ‘Bayanyi tshina mmuˆ benge bua kulama dına dia muanabu mu Isalele. Kena witaba bua kumpiana to.’ 8 Bakulu ba mu tshimenga tshiabu badi ne bua kumubikila ne kuyukila nende. Yeye musuminyine wamba ne: ‘Tshiena musue kumusela,’ ˆ 9 dıba adi mukaji udi muanabu mushiye neaye kudiye kumpala kua bakulu, neamuvule sandala ku dikasa, d neamutuile mate mu mpala, ne neambe ne: ‘Ke tshidibu ne bua kuenzela muntu waˆ benga kutungunuja dıku dia muanabu.’ 10 Pashishe nebabiˆ kile dıku diende1 mu Isalele ne: ‘Nzubu wa muntu uvuabu bavule sandala.’ 11 “Bantu balume babidi bobu baluangana, ne mukaji wa mukuabu yeye mubuele mu mvita bua kusungila bayende kudi muntu udi umukuma, yeye muolole tshianza tshiende mukuate muntu au ku butaka, 12 udi ne bua kumukosa tshianza. Kuena1 ne bua kumumvuila luse to. 13 “Kuena ne bua kuikala ne mabue a kupima nawu bintu a mishindu ibidi mu tshibuta tshiebe, e dinene ne dikese to. 14 Kuena ne bua kuikala ne bipiminu bibidi bia bunene bushilangane mu

354 NSHAP. 25 a Gen 38:7, 8 Lut 4:5 ˆ Mak 12:19

b Gen 38:9 Lut 4:10, 17

c Nom 27:1, 4

d Lut 4:7

e Nsu 11:1 Nsu 20:10 Mik 6:11

 Mulongo 2 a Lew 19:36

b Dut 4:40

c Lew 19:35

d Eks 17:8 Nom 24:20

e Yos 22:4

f Eks 17:14 1Sm 14:47, 48 1Sm 15:1-3 1Ku 4:42, 43

 NSHAP. 26 g Eks 23:19

ˆ 25:10 1 Anyi “dına dia nzubu wende.” Ku ˆ mua.: “dına diende.” 25:12 1 Ku mua.: h ˆ “Dısu diebe kadiena.”

Lew 23:10 Nom 18:8, 12 2Ku 6:6 2Ku 31:5 Nsu 3:9

Gen 17:1, 8 Gen 26:3

nzubu muebe,1a tshinene ne tshikese to. 15 Udi ne bua kuikala ne tshintu tshia kupima natshi bujitu tshijalame ne tshimpe ne tshipiminu tshijalame ne tshimpe, bua ulale matuku a bungi mu buloba budi Yehowa Nzambi webe ukupesha. b 16 Bualu muntu yonso udi kayi muakane udi wenza malu a mushindu eu mmuntu mubi kumpala kua Yehowa Nzambi webe. c 17 “Uvuluke tshivua Amaleka mukuenzele mu njila panuvua nufuma mu Ejipitu, d 18 mushindu uvuaye musambakene nebe mu njila ne muluishe bonso bavua bashadile panyima pebe pauvua mutshioke ne mupungile. Kavua mutshine Nzambi to. 19 Padi Yehowa Nzambi webe ukupesha dikisha kudi bena lukuna bebe bonso badi bakunyunguluke mu buloba budi Yehowa Nzambi webe ukupesha bua buikale bumpianyi buebe, e ˆ udi ne bua kujimija dına dia Amaleka muinshi mua diulu. f Kupu muoyo to. “Ndekelu wa bionso, paudi ubuela mu buloba budi Yehowa Nzambi webe ukupesha bu bumpianyi, paudi ubuangata ne usombamu, 2 udi ne bua kuangata ndambu wa bintu bia kumpala bia ku bintu bionso1 bia mu budimi biwapuola mu buloba budi Yehowa Nzambi webe ukupesha, kubiela mu tshisaka ne kuya muaba udi Yehowa Nzambi ˆ webe usungula bua dına diende disombele. g 3 Udi ne bua kuya kudi muakuidi wikala wenza mudimu matuku au, ne kumuambila ne: ‘Lelu ndi ngambila Yehowa Nzambi webe ne: ndi mubuele mu buloba buvua Yehowa muditshipe kudi bankambua betu bua kutupesha.’ h

26

25:14 1 Ku mua.: “efa ne efa mu nzubu muebe.” Tang. Tshis. B14. 26:2 1 Ku mua.: “mamuma onso.”

355 4 “Nunku muakuidi neangate tshisaka atshi mu bianza biebe, neatshiteke kumpala kua tshioshelu tshia Yehowa Nzambi webe. 5 Pashishe udi ne bua kuamba kumpala kua Yehowa Nzambi webe ne: ‘Tatu wanyi uvua muena Alama uvua wenda utambakana;1a uvua mupueke mu Ejipitu, b yeye kusombamu bu muntu wa ku babende ne bantu bakese mu ˆ dıku diende. c Kadi kuntu aku wakalua tshisamba tshinene, tshia bukole ne tshia bantu ba bungi. d 6 Bena Ejipitu bakatukengesha, kutusubishabu ne kutubuejabu mu bupika bukole. e 7 Nunku tuakabanga kudila kudi Yehowa Nzambi wa bankambua betu, ne Yehowa wakateleja muadi wetu, yeye kumona muvuabu batukengesha, batutatshisha ne batusubisha. f 8 Ndekelu wa bionso, Yehowa wakatupatula mu Ejipitu ne tshianza tshia bukole ne diboko diolola g ne malu adi akuatshisha ˆ buowa bua bungi ne bimanyinu ne bishima. h 9 Pashishe wakalua netu muaba eu, kutupeshaye buloba ebu, buloba budi ne mabele ne buitshi bia bungi.i 10 Mpindieu ndi mulue ne bintu bia kumpala bia ku bintu bia mu buloba budi Yehowa mumpeshe.’ j “Udi ne bua kubiteka kumpala kua Yehowa Nzambi webe ne kuinama kumpala kua Yehowa Nzambi webe. 11 Pashishe neusanke, wewe ne muena Lewi ne muntu udi musombe buenyi munkatshi muebe, bua bintu bimpe bionso bidi Yehowa Nzambi webe mukupeshe wewe ne ba mu nzubu muebe. k 12 “Paudi ujikija kusangisha tshia dikumi l tshionso tshia bintu biebe mu tshidimu tshisatu, tshidimu tshia tshia dikumi, neutshipeshe muena Lewi, mu-

DUTELONOME 26:4-18 NSHAP. 26 a Gen 28:5 Hos 12:12

b Gen 46:3 Bz 7:15

c Gen 46:27 d Eks 1:7 Dut 10:22 Mis 105:24

e Eks 1:11 f Eks 3:9 Eks 4:31 Bz 7:34

g Eks 6:6 h Eks 7:3 Dut 4:33, 34

i Eks 3:8 Dut 8:7, 8 Yhz 20:6

j Dut 26:2 k Dut 12:7 Dut 16:14

l Dut 12:5, 6 Dut 14:22

 Mulongo 2 a Dut 14:28, 29 Nsu 14:21 1Yn 3:17

b Yak 1:27 c Eks 23:25 d Gen 15:18 Gen 26:3

e Dut 8:7, 8 f Dut 6:6 Dut 11:1 Mis 119:34 1Yn 5:3

g Lew 26:46 h Mbi 12:13 i Lew 19:37

26:5 1 Anyi pamuapa: “ukavua pa ku- j fua.”

Dut 14:2 Dut 29:10-13

ntu udi musombe buenyi, muana udi mufuishe tatuende,1 ne mukaji mukamba, ne nebadie ne nebukute mu bimenga2 biebe. a 13 Pashishe newambe kumpala kua Yehowa Nzambi webe ne: ‘Ndi mumbushe tshitupa tshia tshijila mu nzubu muanyi ne ndi mutshipeshe muena Lewi, muntu udi musombe buenyi, muana udi mufuishe tatuende, ne mukaji mukamba, b anu muuvua muˆ ntumine dıyi bua kuenza. Tshieˆ na mutupe ku meyi ebe anyi mualengulule to. 14 Tshiena mudie nansha tshikese pamvua mu madilu, anyi mulenge nansha tshikese pamvua mukoya, anyi mufile nansha tshikese bua muntu mufue. Ndi mutumiˆ kile dıyi dia Yehowa Nzambi wanyi ne muenze malu onso auˆ vua muntumine dıyi bua kuenza. 15 Mpindieu tangila panshi kumbukila muaba wa tshijila uudi musombele, mu diulu, ne ubeneshe tshisamba tshiebe tshia Isalele ne buloba buudi mutupeshe c anu muuvua muditshipe kudi bankambua betu, d buloba budi ne mabele ne buitshi bia bungi.’ e 16 “Lelu Yehowa Nzambi webe ˆ udi ukutumina dıyi bua kutumikiˆ la meyi ne mikandu ebi ne mapangadika aa. Udi ne bua kubilama ne kubitumikila ne muoyo webe wonsof ne anyima1 webe yonso. 17 Lelu udi mumvue mudi Yehowa muambe ne: nealue Nzambi webe paudi wendela mu njila yende, ulama mikenji yeˆ nde, g meyi ende h ne mapangadiˆ ka ende, i ne paudi uteleja dıyi diende. 18 Lelu Yehowa mmumvue pende muudi muambe ne: neulue tshisamba tshiende, tshisamba tshiende tshia pa buatshi,1j anu mudiye mukulaye, ne kabidi ne: 26:12 1 Anyi “muana wa nshiya.” 2 Ku mua.: “biibi.” 26:16 1 Tang. Diumv. 26:18 1 Anyi “tshintu tshiende tshia mushinga mukole.”

DUTELONOME 26:19–27:19

ˆ neulame meyi ende onso, 19 ne yeye neakubandishe ku mutu kua bisamba bionso bidiye muenze, a neakupeshe lumu, neumanyike ne neakupeshe butumbi paudi udileja tshisamba tshia tshijila kudi Yehowa Nzambi webe, b anu mudiye mulaye.” Pashishe Mose ne bakulu ba mu Isalele bakatumina ˆ bantu dıyi bamba ne: “Nulame ˆ meyi onso andi nnuambila lelu. 2 Dituku dinuasabuka Yadene bua kubuela mu buloba budi Yehowa Nzambi webe ukupesha, neudimanyikile mabue manene ne neuashinguile.1c 3 Paˆ shishe neufundapu meyi onso a Mikenji eyi pawasabuka dia muamua, bua ubuele mu buloba budi Yehowa Nzambi webe ukupesha, buloba budi ne mabele ne buitshi bia bungi, anu mudi Yehowa Nzambi wa bankambua bebe mukulaye. d 4 Panudi nusabuka Yadene, nenuimanyike mabue aa ku mukuna wa Ebala e ne nenuashinguile,1 anu mundi nnutumiˆ na dıyi lelu bua kuenza. 5 Udi kabidi ne bua kuibakila Yehowa Nzambi webe tshioshelu kuntu aku, tshioshelu tshia mabue. Kuena ne bua kuatapa ne bintu bia tshiamu to. f 6 Newibakile Yehowa Nzambi webe tshioshelu ne mabue majima ne neulambulapu Yehowa Nzambi webe milambu ya kuosha. 7 Neufile milambu ya diumvuangana, g neuyidiile kuntu aku, h ne neusanke kumpala kua Yehowa Nzambi webe. i 8 Pashishe ufuˆ nde meyi onso a Mikenji eyi mamueneke bimpe pa mabue au.” j 9 Pashishe Mose ne bakuidi bena Lewi bakakula ne bena Isalele bonso, bamba ne: “Wewe Isalele shala mupuwe, uteleje. Lelu eu udi mulue tshisamba tshia Yehowa Nzambi webe. k 10 Udi

27

27:2 1 Anyi “neualabe lupemba.” 27:4 1 Anyi “nenualabe lupemba.”

356

NSHAP. 26 a Dut 4:8 b Dut 7:6 Dut 28:1, 9

 NSHAP. 27 c Yos 8:30-32 d Nom 13:26, 27 e Dut 11:29 f Eks 20:25 g Lew 3:1 h Lew 7:15 i Dut 12:7 j Eks 24:12 k Eks 19:5 Dut 26:18

 Mulongo 2 a 1Bk 2:3 Mat 19:17 1Yn 5:3

b Dut 11:29 c Yos 8:33 d Dut 33:10 e Eks 20:4 Dut 4:15, 16 Yes 44:9

f Eks 34:17 Lew 19:4

g Dut 7:25 Dut 29:17

h Eks 20:12 Dut 21:18-21 Nsu 20:20 Nsu 30:17 Mat 15:4

i Dut 19:14

ˆ ne bua kuteleja dıyi dia Yehowa Nzambi webe ne kutumikila ˆ meyi ende a ne mikenji yende biˆ ndi nkutumina dıyi lelu bua kuenza.” 11 Dituku adi Mose wakaˆ tumina bantu dıyi wamba ne: 12 “Panuasabuka Yadene, bisa bidi bilonda ebi nebimane ku mukuna wa Gelizima b bua kubenesha bantu: tshisa tshia Simeona, tshia Lewi, tshia Yuda, tshia Yisaˆ ka, tshia Jozefe, ne tshia Benyamina. 13 Bisa bidi bilonda ebi nebimane ku mukuna wa Ebala c bua kuela mulawu: tshisa tshia ˆ Lubena, tshia Gada, tshia Ashe, tshia Zebulona, tshia Dana, ne tshia Nafatale. 14 Bena Lewi nebambile muntu yonso wa mu ˆ Isalele ne dıyi dikole ne: d 15 “‘Mulawu wikale kudi muntu udi wenza lupingu lusonga e anyi lupingu lua tshiamu,1f ne udi mulusokoke, bualu ntshintu tshibi kumpala kua Yehowa, g mmudimu wa ku bianza bia nsenda.’2 (Bantu bonso nebandamune, bamba ne: ‘Amen!’3) 16 “‘Mulawu wikale kudi muntu udi upetula tatuende anyi mamuende.’ h (Bantu bonso nebambe ne: ‘Amen!’) 17 “‘Mulawu wikale kudi muntu udi utentemuna tshimanyinu tshia mukalu wa mukuende.’i (Bantu bonso nebambe ne: ‘Amen!’) 18 “‘Mulawu wikale kudi muntu udi upambuisha mpofu mu njila wende.’j (Bantu bonso nebambe ne: ‘Amen!’) 19 “‘Mulawu wikale kudi muntu udi ukonyangaja tshilumbuk tshia muntu udi musombe buenyi, tshia muana udi mufuishe tatuende,1 anyi tshia mukaji muka-

Nsu 23:10

j Lew 19:14 k Dut 16:20 Nsu 17:23 Mik 3:11

27:15 1 Anyi “lupingu lua tshiamu tshiengulula.” 2 Anyi “wa muntu udi wenza mudimu ne mitshi ne biamu.” 3 Anyi “Bikale nanku!” 27:19 1 Anyi “muana wa nshiya.”

357 mba.’a (Bantu bonso nebambe ne: ‘Amen!’) 20 “‘Mulawu wikale kudi muntu udi ulala ne mukaji wa tatuende, bualu mmufuishe tatuende bundu.’1b (Bantu bonso nebambe ne: ‘Amen!’) 21 “‘Mulawu wikale kudi muntu udi ulala ne nyama kayi yonso.’c (Bantu bonso nebambe ne: ‘Amen!’) 22 “‘Mulawu wikale kudi muntu udi ulala ne muanabu wa bakaji, muana wa tatuende anyi muana wa mamuende.’d (Bantu bonso nebambe ne: ‘Amen!’) 23 “‘Mulawu wikale kudi muntu udi ulala ne mamuende muenu.’e (Bantu bonso nebambe ne: ‘Amen!’) 24 “‘Mulawu wikale kudi muntu udi walamina mukuende ne umushipa.’f (Bantu bonso nebambe ne: ‘Amen!’) 25 “‘Mulawu wikale kudi muntu udi witaba bua bamukose mishiku bua kushipa muntu udi kayi ne bualu.’1g (Bantu bonso nebambe ne: ‘Amen!’) 26 “‘Mulawu wikale kudi muˆ ntu wabenga kulama meyi a Mikenji eyi bua kuatumikila.’h (Bantu bonso nebambe ne: ‘Amen!’) ˆ “Biwateleja bushuwa dıyi dia Yehowa Nzambi webe ˆ bua kudimuka bua kuenza meyi ˆ ende onso andi nkutumina dıyi lelu bua kuenza, Yehowa Nzambi webe neakubandishe kakuyi mpata ku mutu kua bisamba bikuabu bionso bia pa buloba.i 2 Mabenesha onso aa nealue kuudi, neakupete j bualu udi utuˆ ngunuka ne kuteleja dıyi dia Yehowa Nzambi webe: 3 “Neubeneshibue mu tshimenga, ne neubeneshibue mu musoko. k

28

DUTELONOME 27:20–28:13 NSHAP. 27 a Eks 22:21, 22 Dut 10:17, 18 Mal 3:5 Yak 1:27

b Lew 18:8 1Ko 5:1

c Eks 22:19 Lew 18:23 Lew 20:15

d Lew 18:9 Lew 20:17

e Lew 18:17 Lew 20:14

f Eks 20:13 Eks 21:12 Nom 35:31

g Mat 27:3, 4 h Dut 28:15 Gal 3:10

 NSHAP. 28 i Dut 26:18, 19 j Lew 26:3, 4 Nsu 10:22 Yes 1:19

k Dut 11:14 

Mulongo 2 a Lew 26:9 Mis 127:3 Mis 128:3

b Dut 7:13 c Dut 26:2 d Eks 23:25 e Dut 32:30 Yos 10:11

f Dut 7:23 2Ku 14:13

g Lew 26:10 Nsu 3:9, 10 Mal 3:10

h Dut 7:6 i Eks 19:6 j Yes 43:10 Dan 9:19 Bz 15:17

k Nom 22:3 Dut 11:25 Yos 5:1

l Dut 30:9 Mis 65:9

m Gen 15:18

27:20 1 Ku mua.: “mmubulule tshilamba n tshia tatuende.” 27:25 1 Anyi “anyima wa mashi adi kaayi ne bualu.” o

Lew 26:4 Dut 11:14 Dut 15:6

4 “Bana bebe1a ne bintu bia mu budimi buebe ne bana ba bimuna biebe, bana ba ngombe yebe ne ba mikoko yebe nebibeneshibue. b 5 “Tshisaka tshiebe c ne dilongo diebe dia kusopela mampa nebibeneshibue. d 6 “Neubeneshibue pawabuela, ne neubeneshibue pawapatuka. 7 “Yehowa neenze bua utshimune bena lukuna bebe badi balua bua kukuluisha. e Nebaluile mu njila umue bua kukuluisha kadi nebakunyemene mu njila f muanda mutekete mishilangane. ˆ 8 Yehowa neatume dıyi bua bualu buebe bua nzubu yebe ya dilamina bintu g ne midimu yebe yonso iudi wenza bibeneshibue, ne neakubeneshe kakuyi mpata mu buloba budi Yehowa Nzambi webe ukupesha. 9 Yehowa neakujadike bu tshisamba tshia tshijila kudiye h anu muvuaye muditshipe kuudi, i bualu udi ˆ utungunuka ne kulama meyi a Yehowa Nzambi webe ne kuendela mu njila yende. 10 Bisamba bionso bia pa buloba nebimone ˆ ne: udi ubikidibua ku dına dia Yehowa, j ne nebikutshine. k 11 “Yehowa neakuvudijile bana ba bungi ne bimuna bia bungi ne buloba bua bufuke l mu buloba buvua Yehowa muditshipe kudi bankambua bebe bua kukupesha. m 12 Yehowa neakunzuluile nzubu wende muimpe wa kulamina bintu, diulu mene, bua kupesha buloba buebe mvula mu tshikondo tshiende n ne bua kubenesha malu onso audi wenza. Neusombeshe bisamba bia bungi bintu, kadi wewe kuakuikala dijinga ne kusomba tshintu. o 13 Wewe muˆ tungunuke ne kutumikila meyi a Yehowa Nzambi webe andi nkuˆ tumina dıyi lelu bua kulama ne 28:4 1 Ku mua.: “mamuma a munda muebe.”

DUTELONOME 28:14-33 bua kuenza, Yehowa neakuteke ku mutu, a ki nku ndekelu to; newikale kuulu, ki nkuinshi to. 14 Kuena ne bua kusesuka ku ˆ ˆ meyi andi nnutumina dıyi lelu bua kuenza, nuya ku dia balume anyi ku dia bakaji, b bua kulonda nzambi mikuabu bua kuyenzela mudimu. c 15 “Kadi wewe kuyi muteleˆ je dıyi dia Yehowa Nzambi webe ˆ bua kudimuka bua kuenza meyi ende onso ne mikenji yende miˆ funda bindi nkutumina dıyi lelu bua kuenza, milawu yonso eyi neyilue kuudi ne neyikukuate: d 16 “Newikale ne mulawu mu tshimenga, ne newikale ne mulawu mu musoko. e 17 “Tshisaka tshiebe f ne dilongo diebe dia kusopela mampa nebikale ne mulawu. g 18 “Bana bebe1h ne bintu bia mu budimi buebe ne bana ba ngombe yebe ne ba mikoko yebe nebikale ne mulawu. i 19 “Newikale ne mulawu pawabuela, ne newikale ne mulawu pawapatuka. 20 “Yehowa neakutumine mulawu, dikondakana, ne dinyoka mu midimu yebe yonso too ne pawabutudibua ne pawajimina ne lukasa, bua malu mabi audi wenza ne bua muudi mumulekele.1j 21 Yehowa neenze bua disama dikulamate too ne padiye ukubutula mu buloba buudi uya bua kuangata. k 22 Yehowa neakutumine disama dia tshiadi, dia mubidi ubanda kapia bikole, l dia mubidi usama wosha, dia luya lukole lua mubidi kapia, ne muele wa mvita, m ne tshipupu tshidi tshiumisha bia pa madimi, ne disama dia mitshi; n ne nebikulondakaje too ne paudi ujimina. 23 Diulu didi pa mutu pebe nedilue bu tshiamu tshia mita-

358

Mik 6:15

ku, ne buloba budi muinshi mua makasa ebe bu tshiamu tshifiike. a 24 Yehowa neavuije mvula wa mu buloba buebe lusenga ne lupuishi biakupuekela bifuma mu diulu too ne paudi ubutudibua. 25 Yehowa neenze bua bena lukuna bebe bakutshimune. b Neuluile mu njila umue bua kubaluisha, kadi neubanyemene mu njila muanda mutekete mishilangane; neulue tshintu tshidi tshienza makalenge onso a pa ˆ buloba buowa. c 26 Bitalu biebe nebilue biakudia bia nyunyi yonso ya muulu ne nyama yonso ya pa buloba, kakuyi muntu wa kuyitshinyisha bua inyeme. d 27 “Yehowa neakutue biuwuja bia mu Ejipitu, nsundu, nkaka, ne masama makuabu a pa dikoba, bidibu kabayi mua kukuondopa. 28 Yehowa neakutue dipala, bufofu, e ne butatakane.1 29 Neububute munda munya anu ˆ mutu mpofu ububuta mu mıdima, f ne bualu nansha bumue buudi wenza kabuakuya kumpala; nebikale anu bakudia bintu ne bakuiba, kakuyi muntu wa g 30 Newele mukukupandisha. ˆ kaji dıyi, kadi muntu mukuabu nealale nende ku bukole. Newase nzubu, kadi kuakusombamu to. h Neudime budimi bua tumuma tua mvinyo, kadi kuakubanga kutudia nansha. i 31 Nebaˆ shipe ngombe webe mu mesu ebe, kadi kuakudia munyinyi wende nansha mukese to. Nebibe mpunda webe wewe mutangile, kadi kakualukila kuudi to. Nebapeshe bena lukuna bebe mikoko yebe, kadi kuakuikala ne mupandishi to. 32 Nebapeshe tshisamba tshikuabu bana bebe ba balume ne bana bebe ba bakaji j wewe mutangile, ne newikale ubajinga misangu yonso, kadi bianza biebe kabiakuikala ne bukole to. 33 Tshisamba tshiudi kuyi mumanye netshidie bi-

2Ku 29:9

28:28 1 Anyi “tshibuejakaji mu muoyo.”

NSHAP. 28 a 1Bk 4:21 b Dut 5:32 Yos 1:7 Yes 30:21

c Lew 19:4 d Lew 26:16, 17 Dan 9:11

e 1Bk 17:1 f Dut 26:2 g Lew 26:26 h Mdi 2:11, 19 Mdi 4:10

i Lew 26:20, 22 j Yos 23:16 k Lew 26:25 Yel 24:10

l Lew 26:16 m Lew 26:33 n Amo 4:9 

Mulongo 2 a Lew 26:19 Dut 11:17 1Bk 17:1

b Lew 26:14, 17 1Sm 4:10

c Yel 29:18 Luk 21:24

d Yel 7:33 e Eks 4:11 f Yes 59:10 g Bal 3:14 Bal 6:1-5 Neh 9:27

h Yes 5:9 Mdi 5:2

i Amo 5:11

28:18 1 Ku mua.: “mamuma a munda muebe.” 28:20 1 Ku mua.: “mundekele.” j

359 ntu bia mu budimi buebe ne biakudia biebe bionso, a ne nebikale anu bakudia bintu ne bakudiata. ˆ 34 Neupale bua malu ikala mesu ebe ne bua kumona. 35 “Yehowa neakutue biuwuja bidi bisama ne bidibu kabayi mua kuondopa mu binu ne ku mikolo, kumbukila muinshi mua dikasa diebe too ne mu lubombo lua mutu webe. 36 Yehowa neaye nebe ne mukalenge uudi uteka ku mutu kuebe kudi tshisamba tshiudi wewe ne bankambua bebe kanuyi bamanye, b ne kuntu aku newenzele nzambi mikuabu mudimu, nzambi ya mitshi ne ya mabue. c 37 Neuˆ lue tshintu tshidi tshienza buowa, tshia kupetula1 ne tshia kuseka munkatshi mua bisamba bionso mudi Yehowa ukutuma. d 38 “Neuye ne ntete ya bungi mu budimi, kadi neupuole bintu bikese, e bualu mpasu neyibidie. 39 Neukune ne neudime budimi bua tumuma tua mvinyo, kadi kuakunua mvinyo ne kuakupuola tshintu nansha tshimue, f bualu bishi nebibidie. 40 Newikale ne mitshi ya olive mu buloba buebe buonso, kadi kuakudilaba mafuta pambidi, bualu tumuma tuebe tua olive netuikale tumata. 41 Neulele bana ba balume ne bana ba bakaji, kadi kabakushala bebe to, bualu nebabakuate bobu kuya nabu. g 42 Bisumbu bia bishi1 nebikunguile ku mitshi yebe yonso ne ku bintu bia mu budimi buebe. 43 Muntu udi musombe buenyi munkatshi muebe neatungunuke ne kubanda anu kubanda ku mutu kuebe, paudi wewe utungunuka ne kupueka anu kupueka. 44 Neakusombeshe bintu, kadi wewe kuakumusombesha tshintu to. h Nealue ku mutu, paudi wewe uya ku ndekelu. i

DUTELONOME 28:34-52 NSHAP. 28 a Neh 9:37 Yes 1:7

b 2Bk 17:6 2Bk 25:7 2Ku 33:11 2Ku 36:5, 6

c Yel 16:13 d 1Bk 9:8 2Ku 7:20 Yel 24:9 Yel 25:9

e Yes 5:10 Hag 1:6

f Sef 1:13 g 2Bk 24:14 Yel 52:15, 30

h Nsu 22:7 i Ezl 9:7 

Mulongo 2 a Dut 28:15 Dut 29:27

b 2Bk 17:20 Yel 24:10

c Dut 11:26-28 d 1Ko 10:11 e Dut 12:7 Neh 9:35

f 2Ku 12:8, 9 Yel 5:19

g Yel 44:27 h Yel 6:22 Hab 1:6

i Yel 4:13 Hos 8:1

j Yel 5:15 k 2Ku 36:17

28:37 1 Ku mua.: “lusumuinu.” 28:42 l 1 Anyi “bishi bidi bididisha masala.”

Yes 47:6 Luk 19:44 Lew 26:26 Yel 15:13

45 “Milawu yonso eyi a neyilue kuudi kakuyi mpata, neyikulonde ne neyikukuate too ne paudi ubutudibua, b bualu kuvua ˆ muteleje dıyi dia Yehowa Nzaˆ mbi webe bua kulama meyi ende ne mikenji yende mifunda bivuaˆ ye mukutumine dıyi bua kuenza. c 46 Neyitungunuke ne kuikala kuudi ne kudi bana bebe bu tshimanyinu tshia kashidi ne tshintu tshia kashidi tshidi tshileja bualu buenzeka matuku atshilualua, d 47 bualu kuvua muenzele Yehowa Nzambi webe mudimu ne disanka ne muoyo wa disanka pauvua ne bintu bionso bia bungi nunku.e 48 Yehowa neakutumine bena lukuna bebe, ne neubenzele mudimu f ne nzala, g ne nyota, musunsuke, ne mupangile bintu bionso. Neateke tshikokedi tshia tshiamu pa nshingu pebe too ne padiye ukubutula. 49 “Yehowa neakujudile tshisamba tshia kule, h tshia ku ndekelu kua buloba; netshikutukile anu bu nyunyi wa mukanku, i tshisamba tshidi ne muakulu uwikala kuyi umvua, j 50 tshisamba tshidi tshimueneka tshikale ne luonji, tshikala katshiyi mua kuleja bantu bakulumpe kanemu anyi bana luse. k 51 Nebadie bana ba bimuna biebe ne bintu bia mu budimi buebe too ne paudi ubutudibua. Kabakukushila ntete, mvinyo mupiamupia anyi mafuta, bana ba ngombe anyi bana ba mikoko nansha bikese, too ne padibu bakubutula. l 52 Nebakutshintshimike, bakukangila munda mua bimenga1 biebe mu buloba buebe buonso, too ne padi bimanu biebe bile ne bikole biudi weyemena biupuka. Bushuwa, nebakutshintshimike kakuyi mpata mu bimenga biebe bionso mu buloba buebe buonso budi Yehowa Nzambi 28:52 1 Ku mua.: “biibi.”

DUTELONOME 28:53-68

ˆ webe mukupeshe. a 53 Dıba adi neudie bana bebe1 wewe muine, munyinyi wa bana bebe ba balume ne wa bana bebe ba bakaji, b badi Yehowa Nzambi webe mukupeshe, bua bukole bua ditshintshimika ne dikenga bidi muena lukuna webe ukukebela. 54 “Nansha muntu mulume udi ne nsombelu muimpe menemene ne utu umvuilangana bikole munkatshi muebe kakumvuila muanabu wa balume anyi mukajende udiye munange anyi bana bende badi bashale luse, 55 ne kakubabanyina munyinyi wa bana bende wikalaye udia nansha mukese, bualu kena ne tshintu tshikuabu bua bukole bua ditshintshimika ne dikenga bidi muena lukuna webe ukebela bimenga biebe.c 56 Nansha mamu udi ne nsombelu muimpe menemene ne utu umvuilangana munkatshi muebe uvua kayi mua kuela meji nansha kakese bua kudiata dikasa diende panshi bua mudiye ne nsombelu muimpe menemene, d kakumvua luse bua bayende udiye munange anyi muanende wa balume anyi muanende wa bakaji, 57 nansha bua tshia munda tshidi tshipatuka mu mikolo yende ne bana badiye ulela, bualu neadie bionso ebi mu musokoko bua bukole bua ditshintshimika ne dikenga bidi muena lukuna webe ukebela bimenga biebe. ˆ 58 “Wewe kuyi mulame meyi onso a Mikenji eyi bimpe adi mafunda mu mukanda eu e ne kuyi ˆ mutshine dına dia butumbi ne ˆ dia kutshina edi, f dına dia Yehowa g Nzambi webe, 59 Yehowa neakukengeshe wewe ne bana bebe ne bipupu bikole menemene, bipupu binene bidi kabiyi bijika, h ne masama makole adi kaayi ajika. 60 Neakutumi-

360 NSHAP. 28 a 2Bk 17:5 2Bk 25:1 Luk 19:43

b 2Bk 6:28 Mdi 4:10 Yhz 5:10

c Yel 52:6

d Mdi 4:5

e Eks 24:7 Dut 31:26

f Dut 10:17 Mis 99:3

g Eks 3:15 Eks 6:3 Eks 20:2 Mis 83:18 Mis 113:3 Yes 42:8

h Lew 26:21 Dan 9:12

 Mulongo 2 a Dut 10:22

b Dut 4:27

c Lew 26:33 Neh 1:8 Luk 21:24

d Dut 4:27, 28

e Amo 9:4

f Yhz 12:19

28:53 1 Ku mua.: “mamuma a munda muebe.” g

Lew 26:16, 36

ne masama onso a mu Ejipitu auvua utshina, ne neakulamate kakuyi mpata. 61 Yehowa neakutumine kabidi masama onso anyi bipupu bidibu kabayi bafunde mu mukanda wa Mikenji eyi, too ne paudi ubutudibua. 62 Nansha nuenu balue bungi bu mitoto ya mu diulu, a nenushale bakese menemene, b bualu ˆ kuvua muteleje dıyi dia Yehowa Nzambi webe. 63 “Anu muvua Yehowa musanke kumpala bua kunutantshisha ne kunuvudija, ke muikala Yehowa mua kusanka kabidi bua kunubutula ne kunujimija; nebanumbushe mu buloba bunukadi pa kuangata. 64 “Yehowa neakutangalaje munkatshi mua bisamba bionso kumbukila ku ditengu dimue dia buloba too ne ku ditengu dikuabu dia buloba, c ne kuoku aku newenzele nzambi ya mitshi ne ya tshiamu mudimu, nzambi iuvua wewe ne bankambua bebe kanuyi bamanye. d 65 Kuakuikala ne ditalala munkatshi mua bisamba abi e anyi muaba wa dikasa diebe kuikishila. Kadi kuntu aku Yehowa neakupeshe muoyo ˆ udi upampakana, f mesu adi ashikila ne dipanga ditekemena.1g 66 Muoyo webe newikale mu njiˆ wu mikole ne newikale ne buowa bukole butuku ne munya; ne kuakumanya ni udi mua kupanduka anyi kubenga kupanduka. 67 Mu dinda newambe ne: ‘Bu tuetu nansha dilolo!’ ne dilolo newambe ne: ‘Bu tuetu nansha ˆ mu dinda!’ bua buowa bukole buwikala nabu mu muoyo webe ˆ ne bua malu amona mesu ebe. 68 Yehowa neakupingaje kakuyi mpata mu Ejipitu ku mazuwa mu njila umvua mukuambile ne: ‘Kuakumumona kabidi to,’ ne kuntu aku nenuikale mua kudipana 28:65 1 Anyi “ne dipanga ditekemena dia anyima.”

361 kudi bena lukuna benu bu bapika balume ne bapika bakaji, kadi kakuakuikala muntu wa kunusumba to.” ˆ Aa mmeyi a tshipungidi tshivua Yehowa mutumine ˆ Mose dıyi bua kudia ne tshisamba tshia Isalele mu buloba bua Moaba, pa kumbusha tshipungidi tshivuaye mudie nabu ku Holeba. a 2 Nunku Mose wakabikidisha bena Isalele bonso, kubambilaye ne: “Nuvua bamone malu onso avua Yehowa mueˆ nzele Palo ne bena mudimu bende ne buloba buende buoˆ nso mu mesu enu, mu buloba bua Ejipitu, b 3 manyoka1 maˆ kole avua mesu ebe mamone, bimanyinu binene abi ne bishima. c 4 Kadi too ne lelu Yehowa ki mmunupeshe muoyo bua kuˆ mvua, mesu bua kumona ne matshi bua kuteleja. d 5 ‘Pamvua ngenda nnulombola mu tshipela bidimu 40, e bilamba bienu kabivua bisunsuke pambidi penu, ne sandala yenu kayivua misunsuke ku makasa enu. f 6 Kuvua mudie mampa, munue mvinyo anyi maluvu makuabu makole, bua numanye ne: meme ndi Yehowa Nzambi wenu.’ 7 Ndekelu wa bionso nuakafika muaba eu, ne Sihona mukalenge wa Heshebona g ne Oga mukalenge wa Bashana h kuluabu bua kuluangana netu, kadi tuetu kubatshimuna. i 8 Pashishe tuakangata buloba buabu, tuetu kubupesha bena Lubena, bena Gada, ne tshitupa tshia tshisa tshia bena Manashe bu bumpianyi. j 9 Nunku laˆ mayi meyi a tshipungidi etshi ne nuatumikile bua malu onso anudi nuenza ende bimpe. k 10 “Nuenu bonso nudi bimane lelu kumpala kua Yehowa Nzambi wenu, bamfumu ba bisa bienu, bakulu benu, batangidi

29

29:3 1 Anyi “mateta.”

DUTELONOME 29:1-19 NSHAP. 29 a Eks 24:8 b Eks 19:4 Yos 24:5

c Dut 4:34 Neh 9:10

d Lom 11:8 e Dut 1:3 Dut 8:2

f Dut 8:4 Neh 9:21 Mat 6:31

g Nom 21:26 h Nom 21:33 i Mis 135:10, 11 j Nom 32:33 Dut 3:12, 13

k Dut 4:6 Dut 8:18 Yos 1:7, 8 1Bk 2:3 Mis 103:17, 18 Luk 11:28

 Mulongo 2 a Neh 8:2 b Eks 12:38 c Dut 1:3 Dut 29:1

d Eks 19:5 Dut 7:6 Dut 28:9

e Eks 6:7 Eks 29:45

f Gen 17:1, 7 Gen 22:16, 17

g Gen 26:3 h Gen 28:13 i Dut 2:4 j Nom 25:1, 2 k Dut 11:16 Eb 3:12

l Eb 12:15

benu, balume bonso ba mu Isalele, 11 bana benu balela, bakaji benu, a muntu udi musombe buenyi b munkatshi mua tshitudilu tshiebe, kubangila ku udi ukuanguila nkunyi too ne ku udi ˆ ukusunyina mayi. 12 Udi muaba eu bua kubuela mu tshipungidi tshia Yehowa Nzambi webe ne mu mutshipu wende bidi Yehowa Nzambi webe wenza nebe lelu c 13 bua akujadike wewe lelu bu tshisamba tshiende d ne bua yeye ikale Nzambi webe e anu muvuaye mukulaye ne anu muvuaye muditshipe kudi bankambua bebe Abalahama, f Izaka g ne Yakoba. h 14 “Mpindieu tshiena ngenza tshipungidi etshi ne mutshipu eu amu ne nuenu nkayenu to, 15 kadi ndi mbienza ne badi bimane netu muaba eu lelu kumpala kua Yehowa Nzambi wetu ne badi kabayi netu muaba eu lelu. 16 (Bualu nudi bamanye bimpe mutuvua basombe mu buloba bua Ejipitu ne mutuvua bapitshile munkatshi mua bisamba bishilashilangane mu luendu luetu.i 17 Nuvua numona bintu biabu bibi ne mpingu yabu ya muendi1j ya mitshi ne ya mabue, ya arjan ne ya or, ivua munkatshi muabu.) 18 Nudimuke bua kakuikadi ni mmuntu mulume anyi muˆ ntu mukaji, ni ndıku anyi tshisa munkatshi muenu tshidi muoyo ubenga Yehowa Nzambi wetu lelu bua kuenzela nzambi ya bisamba abi mudimu, k bua kakuikadi muji munkatshi muenu udi ukuamisha bimuma bia mulungu ne mutshi wa bululu. l 19 “Kadi bikala muntu muteˆ leje meyi a mutshipu eu, ne udiuwuja mu muoyo wende, wamba ne: ‘Nengikale ne ditalala nansha 29:17 1 Tshiambilu tshia mu tshiena Ebelu etshi tshidi mua kuikala tshipetangana ne muaku “tumvi tua nyama” ne mbenze natshi mudimu bua kuleja kapeja.

DUTELONOME 29:20–30:6 meme mutungunuke ne kuendela mu njila idi muoyo wanyi musue,’ unyanga tshintu tshionso1 mu njila wende, 20 Yehowa kakuitaba bua kumufuila luse to.a Kadi tshiji tshikole tshia Yehowa netshitemene muntu au, ne milawu yonso idi mifunda mu mukanda eu neyimukuate bulelela, b ne Yehowa neakupule buˆ shuwa dına diende muinshi mua diulu. 21 Nunku Yehowa neamusobole mu bisa bionso bia Isalele bua kumukengesha mu diumvuangana ne milawu yonso ya tshipungidi idi mifunda mu mukanda eu wa Mikenji. 22 “Padi tshipungu tshilualua tshia bana benu ne muntu wa ku babende wa mu buloba bua kule bamona bipupu bia mu buloba abu, mmumue ne: masama adi Yehowa mutumamu, 23 (sufre ne mukele ne diosheka, bienza ne: buloba kabukunyibu tshintu anyi kabumeneshi tshintu, ne bua tshikunyibua nansha tshimue katshitolokimu, anu bu dibutuka dia Sodoma ne Amola, c Adema ne Seboyima, d bivua Yehowa mubutule mu tshiji tshiende ne mu difiika diende dia munda) 24 bobu ne bisamba bionso nebambe ne: ‘Bua tshinyi Yehowa uvua muenzele buloba ebu bualu ebu? e Ntshinyi tshivua tshikebeshe tshiji tshinene ne ˆ tshikole etshi?’ 25 Dıba adi nebambe ne: ‘Bivua bienzeke nanku bualu bavua balekele tshipungidi tshia Yehowa, f Nzambi wa bankambua babu, tshivuaye mudie nabu pavuaye mubapatule mu buloba bua Ejipitu.g 26 Kadi bakaya, kuenzelabu nzambi mikuabu mudimu, bobu kuyinamina, nzambi ivuabu kabayi bamanye ne ivuaye kayi mubanyishile bua kutendelela.1h 27 Nunku tshiji tshikole tshia Yehowa tshiaka-

362 NSHAP. 29 a Yos 24:19 b Dut 27:26 Dut 28:15

c Gen 19:24 Yuda 7

d Gen 10:19 Gen 14:2

e 1Bk 9:8, 9 2Ku 7:21, 22 Yel 22:8, 9

f 1Bk 19:10 g Yel 31:32 h Bal 2:12 

Mulongo 2 a Lew 26:16 Dut 27:26

b Dut 28:45, 63 1Bk 14:15 2Bk 17:18 Luk 21:24

c Ezl 9:7 Dan 9:7

d Lom 11:33 e Mis 78:5 Mbi 12:13

 NSHAP. 30 f Dut 11:26-28 Dut 28:2, 15

g 1Bk 8:47 Neh 1:9 Yhz 18:28 Yoe 2:13

h 2Bk 17:6 2Ku 36:20

i Yes 55:7 1Yn 1:9

j Dut 4:29 k Yel 29:14 l Mdi 3:22 m Ezl 1:2, 3 Mis 147:2 Yel 32:37 Yhz 34:13

n Dut 28:64

lua kudi buloba abu, kufikishamu milawu yonso idi mifunda mu mukanda eu.a 28 Nunku Yehowa wakabumbusha mu buloba buabu mu tshiji tshiende b ne difiika diende dia munda dikole ne tshiji tshiende tshikole, kuyaye nabu mu buloba bukuabu, mudibu lelu.’ c 29 “Malu adi masokoka nga Yehowa Nzambi wetu, d kadi malu adi mabulula ngetu tuetu ne ndelanganyi yetu bua kashidi, bua ˆ tutumikile meyi onso a mu Mikenji eyi. e ˆ “Padi meyi onso aa akukumbanyina, mabenesha ne milawu bindi muteke kumpala kuebe, f wewe mubivuluke1g mu bisamba bionso mudi Yehowa Nzambi webe mukutangalaje, h 2 ne wewe mupingane kudi Yehowa Nzambi webe i ˆ ne muteleje dıyi diende ne muoyo webe wonso ne anyima1 webe yonso j bilondeshile malu ˆ onso andi nkutumina dıyi lelu bua kuenza, wewe ne bana bebe, ˆ 3 dıba adi Yehowa Nzambi webe neapingaje bantu bebe bavuabu bakuate, k neakuleje luse l ne neakusangishe kabidi, ukumbusha mu bisamba bionso muvua Yehowa Nzambi webe mukutangalaje. m 4 Nansha bikala tshisamba tshiebe tshitangalake too ne ku ntengu ya diulu, Yehowa Nzambi webe neakumbushaku, neakusangishe ne neakupingaje.n 5 Yehowa Nzambi webe nealue nebe mu buloba buvua batatuebe bangate, neubuangate; neakutantshishe ne neakuvudije kupita batatuebe. o 6 Yehowa Nzambi webe nealengeje2 muoyo webe ne muoyo wa bana bebe p bua unange Yehowa Nzambi webe ne muoyo webe wonso ne anyima1 webe yonso, bua usha-

30

Sef 3:20

29:19 1 Ku mua.: “muntu udi mumia- o ˆ mina mayi bimpe ne udi muminyine.” 29:26 1 Ku mua.: “kayi mubapeshe.” p

Neh 1:9 Yel 32:37, 39

30:1 1 Ku mua.: “wewe mubipingaje mu muoyo webe.” 30:2, 6 1 Tang. Diumv. 30:6 2 Ku mua.: “neatengule.”

363 le ne muoyo.a 7 Pashishe Yehowa Nzambi webe neatumine bena lukuna bebe bavua bakukine ne bakukengeshe milawu yonso eyi. b 8 “Nunku neupingane, neuteˆ leje dıyi dia Yehowa ne neulame ˆ meyi ende onso andi nkutumina ˆ dıyi lelu bua kuenza. 9 Yehowa Nzambi webe neenze bua utante bikole mu midimu yonso ya bianza biebe, c uvudija bana bebe, bimuna biebe, ne bia pa madimi ebe, bualu Yehowa neasanke kabidi bua kukutantshisha anu muvuaye musanke bua bankambua ˆ bebe. d 10 Bualu dıba adi neuteˆ leje dıyi dia Yehowa Nzambi ˆ webe, neulame meyi ende ne mikenji yende bidi bifunda mu mukanda wa Mikenji eu ne neupingane kudi Yehowa Nzambi webe ne muoyo webe wonso ne anyima1 webe yonso. e ˆ 11 “Dıyi dindi nkuambila lelu edi ki ndikupite bukole anyi dikale kule nebe to. f 12 Kadiena mu diulu bua wewe kuamba ne: ‘Nnganyi wabanda mu diulu bua kutuangatshiladi, bua tudiumvue ne tudilame?’ g 13 Kadiena nansha dia muamua dia mbuu bua wewe kuamba ne: ‘Nnganyi wasabuka dia muamua dia mbuu bua kutuangatshiladi, bua tudiumvue ne tudilame?’ 14 Bualu ˆ dıyi edi didi pabuipi nebe menemene, mukana muebe wewe muine ne mu muoyo webe wewe, h bua udienze. i 15 “Tangila, lelu ndi nteka kumpala kuebe muoyo ne malu mimpe, lufu ne malu mabi.j ˆ 16 Wewe muteleje meyi a Yehowa Nzambi webe andi nkutumina ˆ dıyi lelu bua kuenza, pa kunanga Yehowa Nzambi webe, k kuendela ˆ mu njila yende ne kulama meyi ende, mikenji yende mifunda, ne ˆ mapangadika ende, dıba adi neushale ne muoyo l ne neuvulanga30:10 1 Tang. Diumv.

DUTELONOME 30:7–31:6 NSHAP. 30 a Dut 6:5 b Gen 12:2, 3 Yel 25:12 Mdi 3:64 Lom 12:19

c Yes 65:21, 22 Mal 3:10

d Yel 32:37, 41 e Neh 1:9 Bz 3:19

f Yes 45:19 g Lom 10:6 h Lom 10:8 i Mat 7:21 Yak 1:25

j Dut 11:26 k Dut 6:5 l Lew 18:5 

Mulongo 2 a Lew 25:18 Dut 30:5

b Dut 29:18 Eb 3:12

c Dut 4:19 d Dut 8:19 Yos 23:15 1Sm 12:25

e Dut 11:26 Dut 27:26 Dut 28:2, 15

f Dut 32:47 g Yos 24:15 h Dut 10:12 i Dut 4:4 j Gen 12:7 Gen 15:18

 NSHAP. 31 k Eks 7:7 Dut 34:7 Bz 7:23

l Nom 20:12 Dut 3:27

m Dut 9:3 n Nom 27:18 Dut 3:28 Yos 1:2

o Nom 21:23, 24 p Nom 21:33, 35 q Eks 23:23 r Nom 33:52 Dut 7:2, 24 Dut 20:16

s Yos 1:6 Mis 27:14 Mis 118:6

ne, ne Yehowa Nzambi webe neakubeneshe mu buloba buudi uya bua kuangata. a 17 “Kadi bikala muoyo webe mukudimuke, b wewe mubenge kuteleja, ne bobu bakusesuishe ne wewe muinamine nzambi mikuabu ne muyenzele mudimu, c 18 ndi nnuambila lelu ne: nenujimine bulelela. d Kanuakushala ne muoyo matuku a bungi mu buloba bunudi nusabukila Yadene bua kuangata. 19 Ndi ngangata diulu ne buloba bu bantemu kunudi lelu eu ne: ndi muteke muoyo ne lufu, dibenesha ne mulawu kumpala kuebe; e udi ne bua kusungula muoyo bua ushale ne muoyo, f wewe ne ndelanganyi yebe, g 20 pa kunanga Yehowa Nzambi webe, h kuteleja ˆ dıyi diende ne kumulamata bikole, i bualu yeye udi muoyo webe ne ku diambuluisha diende neushale matuku a bungi mu buloba buvua Yehowa muditshipe kudi bankambua bebe, Abalahama, Izaka ne Yakoba.” j Pashishe Mose wakapatuka, kuambilaye Isalele muˆ jima meyi aa, 2 ubambila ne: “Lelu eu nkadi ne bidimu 120.k Tshiena mua kunulombola1 kabidi to, bualu Yehowa mmungambile ne: ‘Kuakusabuka Yadene eu to.’ l 3 Yehowa Nzambi webe ke udi usabuka kumpala kuebe, yeye nkayende neabutule bisamba ebi kumpala kuebe, ne wewe neubipate. m Yoshua ke muntu wakulombola dia muamua, n anu mudi Yehowa muambe. 4 Yehowa neabienzele anu muvuaye muenzele Sihona o ne Oga, p bakalenge ba bena Amole, ne buloba buabu pavuaye mubabutule. q 5 Yehowa neanutshimuinabi, ne nudi ne bua kubienzela malu biloˆ ndeshile meyi onso andi munuambile. r 6 Ikala ne dikima ne bukole.s Kutshinyi anyi kuikadi ne

31

31:2 1 Ku mua.: “kupatuka ne kubuela.”

DUTELONOME 31:7-20

ˆ buowa kumpala kuabi to, a bualu Yehowa Nzambi webe ke udi wenda nebe. Kakukushiya nkayebe anyi kakukulekela to.” b 7 Pashishe Mose wakabikila ˆ Yoshua, kumuambilaye mu mesu a Isalele mujima ne: “Ikala ne dikima ne bukole, c bualu wewe ke wabueja bantu aba mu buloba buvua Yehowa muditshipe kudi bankambua babu bua kubapesha, ne neubapeshabu bu bumpianyi. d 8 Yehowa ke udi wenda kumpala kuebe, ne neatungunuke anu ne kuikala nebe. e Kakukushiya nkayebe anyi kakukulekela to. Kutshinyi anyi kuiˆ kadi ne buowa to.” f 9 Pashishe Mose wakafunda Mikenji eyi, g kuyipeshaye bakuidi, bena Lewi, badi bambula mushete wa tshipungidi tshia Yehowa, ne bakulu bonso ba mu Isalele. 10 Mose kubatuminaye ˆ dıyi wamba ne: “Ku ndekelu kua bidimu muanda mutekete bionso, padi tshikondo tshikumbana mu tshidimu tshia dilekelelangana mabanza, h mu Tshibilu tshia Bitanda,1i 11 padi Isalele mujima umueneka kumpala kua Yehowa j Nzambi webe muaba udiye usungula, udi ne bua kubala Mikenji eyi bua Isalele mujima ayumvue. k 12 Usangishe bantu kaba kamue, l balume, bakaji, bana,1 ne muntu udi musombe buenyi mu bimenga2 biebe, bua bateleje, balonge ne batshine Yehowa Nzambi wenu ne badiˆ muke bua kutumikila meyi onso ˆ a Mikenji eyi. 13 Dıba adi bana babu badi kabayi bamanye Mikenji eyi nebateleje m ne nebalonge bua kutshina Yehowa Nzambi wenu matuku onso anudi nusomba mu buloba bunudi nusabukila Yadene bua kuangata.” n

364 NSHAP. 31 a Nom 14:9 Dut 7:18

b Dut 4:31 Yos 1:5 Eb 13:5

c Yos 10:25 d Dut 1:38 e Eks 33:14 f Yos 1:9 g Eks 34:27 h Dut 15:1 i Lew 23:34 j Dut 16:16 k Neh 8:7 l Dut 4:10 Eb 10:25

m Dut 6:6, 7 Ef 6:4

n Dut 30:16 

Mulongo 2 a Nom 27:13 b Dut 3:28 c Eks 33:9 Eks 40:38

d Bal 2:17 Mis 106:37-39

e 1Bk 11:33 f Bal 2:12, 20 g Dut 29:20 h 1Ku 28:9 2Ku 15:2 2Ku 24:20

i Dut 32:20 Mis 104:29 Yhz 39:23

j Neh 9:27 k Bal 6:13 l Yes 59:2 m Dut 31:30 Dut 32:44

n Dut 4:9 Dut 11:19

o Dut 31:21 p Gen 15:18

31:10 1 Anyi “bisaasa bia kusombela q bua matuku makese.” 31:12 1 Ku mua.: “bana bakese.” 2 Ku mua.: “biibi.” r

Eks 3:8 Nom 13:26, 27 Neh 9:25

14 Pashishe Yehowa wakaˆ mbila Mose ne: “Mona! Dıba dia wewe kufua diasemenyi pabuipi.a Bikila Yoshua, nulue nende1 ku ntenta wa kusambakena bua mmuteke mu mudimu wende.” b Nunku Mose ne Yoshua bakaya, kuimanabu ku ntenta wa kusambakena. 15 Pashishe Yehowa wakamueneka ku ntenta mu dikunji dia ditutu, ne dikunji dia ditutu diakimana ku tshibuelelu tshia ntenta. c 16 Mpindieu Yehowa wakambila Mose ne: “Mona! Ukadi pa kufua;1 ne bantu aba nebatuadije kuenda bundumba bua mu nyuma ne nzambi ya ku babende idi mibanyunguluke mu buloba budibu baya.d Nebandekele e ne nebashipe tshipungidi tshindi mudie ˆ nabu. f 17 Dıba adi tshiji tshianyi netshibatemene, g nembalekeleh ne nembasokoke mpala wanyi i too ne padibu babutudibua. Pashishe makenga ne tunyinganyinga bia bungi bimane kubakuata, j nebambe ne: ‘Makenga aa ki mmatukuate bualu Nzambi wetu kena munkatshi muetu anyi?’ k 18 Kadi nensokoke mpala wanyi dituku adi bua malu mabi onso adibu benze padibu balonde nzambi mikuabu.l 19 “Mpindieu fundayi musambu eu buenu nuenu m ne uwulongeshe bena Isalele. n Enza bua bawulonge1 bua musambu eu wikale bu ntemu wanyi kudi tshisamba tshia Isalele. o 20 Pandi nya nabu mu buloba bumvua muditshipe bua kupesha bankambua babu, p buloba budi ne mabele ne buitshi bia bungi, q bobu badie, bukute ne batante,1r nebalonde nzambi mikuabu, nebayenzele mudimu, nebampetule meme ne nebashipe tshipungi31:14 1 Anyi “nuangate miaba yenu.” 31:16 1 Ku mua.: “kulala ne batatuebe.” 31:19 1 Ku mua.: “Uwele mukana muabu.” 31:20 1 Ku mua.: “base manyi.”

365 di tshianyi. a 21 Padi makenga ne tunyinganyinga bia bungi bibakuata, b musambu eu newikale ntemu kudibu, (bualu bana babu kabakuwupua muoyo to), bualu nkadi mumanye meji adibu nawu c kumpala mene kua meme kubabueja mu buloba bumvua muditshipe kudibu.” 22 Nunku dituku adi Mose wakafunda musambu eu, yeye kuwulongesha bena Isalele. 23 Pashishe Yeye1 wakateka Yoshua d muana wa Nuna mu mudimu wende, kuambaye ne: “Ikala ne dikima ne bukole, e bualu wewe ke wabueja bena Isalele mu buloba bumvua muditshipe bua kubapesha, f ne nentungunuke ne kuikala nebe.” 24 Diakamue pakajikija Mose ˆ kufunda meyi onso a Mikenji eyi mu mukanda, g 25 Mose wakatumina bena Lewi badi bambula mushete wa tshipungidi tshia Yeˆ howa dıyi wamba ne: 26 “Angatayi mukanda wa Mikenji eu, h nuwuteke ku luseke lua mushete i wa tshipungidi tshia Yehowa Nzambi wenu, ne newikale bu ntemu kuudi muaba au. 27 Bualu meme nkayanyi ndi mumanye bimpe buntomboji buebe j ne mutu webe mukole.1k Bikalabi ne: nudi batombokele Yehowa nunku pantshidi nenu ne muoyo apa, nebikale mushindu kayi pangikala mufue? 28 Nsangishilayi bakulu bonso ba bisa bienu ne ˆ batangidi benu, ngakule meyi aa mu matshi abu, ne ngangate diulu ne buloba bu bantemu kudibu. l 29 Bualu ndi mumanye bimpe ne: panyima pa lufu luanyi, nenuenze bushuwa malu mabi m ne nenusesuke mu njila undi munuˆ tumine dıyi bua kulonda. Kakuyi mpata dikenga nedinukuate n ku ndekelu kua matuku, bualu ne-

DUTELONOME 31:21–32:7

NSHAP. 31 a Eks 24:7 Dut 8:12-14 Dut 29:1 Neh 9:26

b Dut 28:59 c Eks 16:4 d Nom 27:18 Dut 31:14

e Yos 1:6, 9 f Dut 1:38 Dut 3:28

g Eks 34:27 h Dut 17:18 2Ku 34:14

i 1Bk 8:9 j Dut 9:24 Neh 9:26

k Eks 32:9 Mis 78:8

l Dut 30:19 m Bal 2:19 n Dut 28:15 

Mulongo 2 a Dut 32:44 

NSHAP. 32 b Yne 17:26 c 1Ku 29:11 Mis 145:3

d 2Sm 22:31 Mis 18:2 Mis 19:7 Yak 1:17

e Mis 33:5 f Dut 7:9 1Pt 4:19

g Dut 25:16 h Gen 18:25 i Dut 31:27 Bal 2:19 Mis 14:1

j Yes 1:4 k Mis 78:8 Luk 9:41

l Yes 1:2 m Yel 4:22 n Eks 4:22

31:23 1 Biumvuika ne: n’Nzambi. 31:27 1 Ku mua.: “diumisha diebe dia nshi- o ngu.”

Dut 32:18 Yes 63:16 Eks 13:14 Mis 44:1

ˆ nuenze malu mabi ku mesu kua Yehowa ne nenumufiikishe munda bua midimu ya bianza bienu.” ˆ 30 Nunku Mose wakamba meyi a musambu eu mu matshi a tshisumbu tshijima tshia Isalele kubangila ku ntuadijilu too ne ku ndekelu: a “Wewe diulu, teya matshi, meme nengakule, ˆ Buloba buteleje meyi a mukana muanyi. 2 Malu andi ndongesha nealoke bu mvula, ˆ Meyi anyi neapueke bu lumuma, Bu mvula ya yebayeba pa bisonsa Ne bu mvula ya mudimbi pa bikunyibua. ˆ 3 Bualu nemmanyishe dına dia Yehowa. b Nuakule bua bunene bua Nzambi wetu! c 4 Yeye udi Dibue, mudimu wende wonso mmupuangane, d Bualu njila yende yonso mmiakane. e Nzambi wa lulamatu f utu kayi wenza bibi; g Yeye udi muakane ne mululame. h 5 Bobu ke badi benze malu mabi. i Ki mbana bende to, badi ne dinyanguka munda muabu. j Mbantu ba tshipungu tshikonyangale ne tshibi! k 6 Eu ke mushindu unudi ne bua kuenzela Yehowa malu l Nuenu bantu batshimbakane, badi kabayi ne meji anyi? m Yeye kena Tatuebe uvua muenze bua wikalaku, n Uvua mukuenze ne mukujadike bikole anyi? 7 Uvuluke matuku a kale; Nuele meji bua bidimu bia bipungu bikadi bipite. Ebeja tatuebe, yeye neakuambile; o

32

DUTELONOME 32:8-20 8

9

10

11

12

13

14

Bakulu bebe, bobu nebakumanyishe. Pavua Mutambe Bunene mupeshe bisamba bumpianyi buabi, a Pavuaye mutapulule bana ba Adama,1b Wakajadika mikalu ya bisamba c Bilondeshile bungi bua bana ba Isalele. d Bualu tshisamba tshia Yehowa ntshiende tshitupa; e Yakoba mbumpianyi buende. f Yeye wakamusangana mu buloba butupu g Ne mu tshipela tshia munda mutupu, mudi mikunda yumvuika. h Wakamunyunguluka bua kumulama, yeye kumutabalela, i Ne wakamukuba bu kamonyi ˆ ka dısu diende. j Anu bu mudi nyunyi wa mukanku unyukula disua diende, Upapala pa mutu pa tuana tuende, Ubalula mapuapua ende, utuangata, Utuambula pa mapuapua ende, k Yehowa nkayende uvua wenda umulombola;1l Kavua ne nzambi wa ku babende nansha umue to. m Yeye wakamuendesha pa miaba mitumbuke ya pa buloba, n Bua adie bintu bia pa madimi. o Wakamudiisha ne buitshi bua ku mukuna wa dibue Ne mafuta a mu dibue dikole, Manteka a ngombe ne mabele a mikoko,

366 NSHAP. 32 a Gen 10:5 Mis 115:16

b Gen 11:9 c Dut 2:5, 19 Bz 17:26

d Gen 15:18 Eks 23:31

e Eks 19:5

15

Dut 7:6

f Mis 78:71 g Dut 8:14, 15 h Yel 2:6 i Neh 9:19, 20 j Zek 2:8

16

k Eks 19:4 l Dut 1:31 m Yes 43:12

17

n Dut 33:29 o Dut 8:7, 8 

Mulongo 2 a Mis 147:14 b Dut 31:20 Neh 9:25

c Yes 1:4

18

Hos 13:6

d Bal 2:12 1Bk 14:22 1Ko 10:21, 22

19

e 2Bk 23:13 Yhz 8:17

f Lew 17:7 Mis 106:37 1Ko 10:20

g Mis 106:21 Yes 17:10 Yel 2:32

h Dut 4:34 i Bal 2:14

32:8 1 Anyi pamuapa: “bukua bantu.” 32:12 1 Mmumue ne: Yakoba. j

Mis 78:59 Dut 31:17

20

Pamue ne mikoko mitambe buimpe,1 Ne bimpanga bia mikoko bia mu Bashana, ne mbuji ya mpumbu, ´ Pamue ne ntete ya ble ya mimpe menemene;2a Wewe kunua mvinyo wa mashi3 a tumuma tua mvinyo. Pakadiunda Yeshuluna,1 wakatua museba ne buntomboji. Udi mudiunde, udi mulue ne bujitu, udi muase difu. b Nunku yeye wakalekela Nzambi uvua mumuenze, c Kupepejaye Dibue dia lupandu luende. Bakamujula tshiji ne nzambi ya ku babende; d Bavua bamufiikisha munda ne malu mabi. e Bavua balambula milambu kudi bademon, ki nkudi Nzambi to, f Kudi nzambi ivuabu kabayi bamanye, Ya mipiamipia ivua mipatuke matuku mashale aa, Kudi nzambi ivua bankambua benu kabayi bamanye. Wewe wakapua Dibue g divua dikulele muoyo, Ne kuakavuluka Nzambi uvua mukulele. h Pakamona Yehowa bualu abu, wakababenga i Bualu bana bende ba balume ne bana bende ba bakaji bavua bamufiikishe munda. Ke yeye kuamba ne: ‘Nembasokoke mpala wanyi; j Nemmone tshiabafikila.

32:14 1 Ku mua.: “mafuta a mikoko.” 2 Ku mua.: “mafuta a ku tuonyi tua nte´ ˆ te ya ble.” 3 Anyi “mayi.” 32:15 1 Diumvuija: “Muntu muakane,” muanzu wa ˆ buneme bua Isalele.

367

21

22

23 24

25

26

27

Bualu mbena mu tshipungu tshibi, a Bana badi kabayi ne lulamatu. b Mbanjule tshiji1 ne tshintu tshidi katshiyi nzambi; c Mbamfiikishe munda ne mpingu yabu ya tshianana. d Nunku nembajule mukawu ne tshidi katshiyi tshisamba; e Nembafiikishe munda ne tshisamba tshipote. f Bualu tshiji tshianyi ntshitemeshe kapia g Kikala ne bua kutema too ne mu ndondo ya Lukita,1h Ne nekuoshe buloba ne bintu bidi bitolokapu Ne nekakuate bishimikidi bia mikuna. Nemvudije makenga abu; Nembajikijile mikete yanyi. Nebaletele bua nzala i Ne dibanda dia mubidi kapia bikole ne dibutuka dibi nebibadie. j ˆ Nembatumine menu a nyama k Ne lulengu lua nyoka ya mu lusenga. Pambelu, muele wa mvita neubashiye mu madilu; l ˆ Munda, mudi buowa bukole m Bua nsongalume ne nsongakaji utshidi kamama, Muana ne muntu wa nsuki mitoke. n Mvua mua kuikala muambe ne: “Nembatangalaje; Nengenze bua tshivulukilu tshiabu tshijimine munkatshi mua bantu,” ˆ Bu kabuyi bua buowa bukole bumvua nabu bua tshienza muena lukuna, o

DUTELONOME 32:21-35 NSHAP. 32 a Dut 32:5 Yes 65:2 Mat 17:17

b Yes 1:2 c Mis 96:5 1Ko 10:21, 22

28

d 1Sm 12:10, 21 e Hos 2:23 Lom 9:25 Lom 11:11 1Pt 2:10

29

f Lom 10:19 g Mdi 4:11 h Amo 9:2 i Dut 28:53

30

j Dut 28:21, 22 k Lew 26:22 l Mdi 1:20 m Yhz 7:15 n 2Ku 36:17 Mdi 2:21

o 1Sm 12:22

31

Yhz 20:14

 Mulongo 2 a Eks 32:12 Nom 14:15, 16

32

b Mis 115:2 c Mat 13:15 d Mis 81:13 e Hos 14:9 f Yel 2:19 g 2Ku 24:24 h Bal 2:14

33

1Sm 12:9

i 1Sm 2:2 j Eks 14:25 1Sm 4:8 Ezl 1:2, 3

34

k Yuda 7 l Yes 5:4 Yel 2:21

m Lom 2:5 n Nah 1:2

32:21 1 Anyi “mukawu.” 32:22 1 Anyi “Sheole,” mmumue ne: lukita lua bukua bantu buonso. Tang. Diumv. o

Lom 12:19 Eb 10:30 Mis 73:12, 18

35

Bualu baluishi badi mua kukudimuna bualu abu bibi. a Badi mua kuamba ne: “Bukole buetu mbutshimune; b Yehowa ki nguvua muenze bionso ebi to.” Bualu bobu badi tshisamba tshidi katshiyi ne meji,1 Ne kakuena lungenyi munkatshi muabu to. c Bu bobu nansha bikale ne meji! d Bavua mua kuelangana meji bua bualu ebu. e Bavua mua kuela meji bua tshiabafikila. f Mmunyi muvua muntu umue mua kulondakaja bantu tshinunu, Ne bantu babidi mua kunyemesha bantu binunu 10? g Kabivua mua kuenzeka bu Dibue diabu kadiyi dibapane h Ne Yehowa kayi mubafile kudibu. Bualu dibue diabu kadiena bu Dibue dietu to, i Nansha bena lukuna betu mbamanye bualu ebu. j Bualu muonji wabu wa tumuma tua mvinyo mmufumine ku muonji wa tumuma tua mvinyo wa mu Sodoma Ne mu madimi a mu Amola. k Tumuma tuabu tua mvinyo ntumuma tua mulungu, Bisumbu biabu bia tumuma tua mvinyo bidi ne bululu. l Mvinyo wabu ndulengu lua nyoka, Lulengu lubi lua nyoka wa kobra. Meme tshiena mulame malu abu onso, Muakangile mu nzubu wanyi wa kulamina bintu anyi? m Disombuela ndianyi, ne dinyoka, n Pakumbana tshikondo padi dikasa diabu diselemuka, o

32:28 1 Anyi pamuapa: “tshijika matshi ku mibelu.”

DUTELONOME 32:36-50

36

37 38

39

40

41

42

Bualu dituku dia dikenga diabu dikadi pabuipi, Ne bualu budi bubindile nebulue lukasa.’ Bualu Yehowa nealumbuluishe tshisamba tshiende, a Ne neumvuile bena mudimu bende luse1b Padiye umona ne: bukole buabu mbukepele, Ne anu bantu badi kabayi ne bukole ne badi bateketangane ke badi bashale. ˆ Dıba adi neambe ne: ‘Nzambi yabu idi penyi, c Dibue divuabu banyemena, Ivua idia mafuta a milambu yabu,1 Inua mvinyo wa milambu yabu ya bia kunua? d Ijuke, inuambuluishe. Ilue muaba wenu wa kunyemena. Mpindieu monayi ne: meme, meme ke yeye, e Kakuena nzambi mikuabu pa kumbusha meme. f Ndi nshipa, ne ndi mfila muoyo. g Ndi ntapa, h ne nenguodope, i Ne kakuena muntu udi mua kusungila mukuabu mu tshianza tshianyi. j Bualu ndi njula tshianza tshianyi muulu, Ne ndi nditshipa ne: “Bulelela, bu mundi meme ne muoyo bua kashidi,” k Meme musakishe muele wanyi wa mvita udi ubalakana Ne mulongolole tshianza tshianyi bua kulumbuluisha, l Nensombuele baluishi banyi m Ne nennyoke bantu badi bankine. Nengenze bua mikete yanyi yinue mashi yikuatshike,

368 NSHAP. 32 a Eb 10:30 b Bal 2:18 Mis 90:13 Mis 106:45 Mis 135:14

c Bal 10:14 d Hos 2:8 1Ko 10:20, 21

e Yes 41:4 Yes 48:12

f Dut 4:35 g 1Sm 2:6 Mis 68:20

h 2Ku 21:16, 18 i Nom 12:13 Yel 17:14

j Yes 43:13 k 1Tm 1:17 Bua 10:5, 6

l Nah 1:3 m Yes 1:24 Yes 59:18

 Mulongo 2 a Gen 12:2, 3 1Bk 8:43 Lom 3:29 Lom 15:10

b 2Bk 9:7 Bua 6:10

c Mik 5:15 d Bua 15:3 e Nom 11:28 Dut 31:22, 23

f Dut 11:18 g Dut 6:6, 7 h Lew 18:5 Dut 30:19 Lom 10:5

i Nom 27:12 j Dut 34:1

32:36 1 Anyi “neanyingalale bua bena k mudimu bende.” 32:38 1 Anyi “idia milambu yabu mitambe buimpe.”

Gen 10:19 Gen 15:18 Yos 1:3

Ne muele wanyi wa mvita neudie munyinyi, Ne mashi a bantu badibu bashipe ne badibu bakuate, Ne mitu ya bamfumu ba bena lukuna.’ 43 Nuenu bisamba, sankayi pamue ne tshisamba tshiende, a Bualu neasombuele mashi a bena mudimu bende, b Neasombuele baluishi bende c Ne neabuikidile buloba bua tshisamba tshiende mpekatu.”1 44 Nunku Mose wakalua, kuaˆ mbaye meyi onso a musambu eu mu matshi a tshisamba, d yeye ne Hoshea1e muana wa Nuna. 45 Pakajikija Mose kuambila Isaˆ lele mujima meyi onso aa, 46 wakabambila ne: “Teyayi nteˆ ma ku meyi onso andi nnuambila bua kunudimuija lelu aa, f bua ˆ nutumine bana benu dıyi bua baˆ dimuke bua kuenza meyi onso a ˆ Mikenji eyi. g 47 Bualu edi ki ndıyi dia tshianana kunudi to, kadi didi diumvuija muoyo wenu, h ne ˆ bua dıyi edi nenulale matuku a bungi mu buloba bunudi nusabukila Yadene bua kuangata.” 48 Yehowa wakakula ne Mose dituku dimue dimue adi, wamba ne: 49 “Banda ku mukuna wa Abalima eu, i mukuna wa Nebo, j udi mu buloba bua Moaba, bitangilangane ne Yeliko, umone buˆ loba bua Kanana bundi mpesha bena Isalele bua buikale buabu. k 50 Pashishe neufuile ku mukuna uukadi pa kubanda eu, ne neusangishibue kudi bena mu tshisamba tshienu,1 anu muvua muanenu Alona mufuile ku mukuna wa 32:43 1 Anyi “neabulengeje.” 32:44 ˆ 1 Ke dına dia ntuadijilu dia Yoshua. Hoˆ shea ntshikepeshelu tshia d ına Hoshaiah didi diumvuija ne: “Musungila kudi Yah; Yah mmusungile.” 32:50 1 Eu mmushindu wa kuakula bua lufu mu ngakuilu wa kasala.

369

ˆ Hoa ne musangishibue kudi bena mu tshisamba tshiabu, 51 bualu nuenu bonso babidi nuvua bapange lulamatu kundi munkatshi ˆ mua bena Isalele ku mayi a Meliba b ku Kadeshe mu tshipela tshia Sine, bualu kanuvua banjidile kumpala kua tshisamba tshia Isalele. c 52 Neumuenene buloba pa bule, kadi kuakubuela mu buloba bundi mpesha tshisamba tshia Isalele to.” d Mpindieu edi ndibenesha divua Mose, muntu wa Nzambi mulelela, mubeneshe nadi bena Isalele kumpala kua lufu luende.e 2 Wakamba ne: “Yehowa wakalua ufumina ku Sinai, f Ne wakabakenkela kumbukiˆ la ku Seı. Yeye wakakenka mu butumbi kumbukila mu buloba bua mikuna bua Palana, g Uvua ne binunu ne binunu bia bansantu,1h Ku dia balume diende bena mvita bende. i 3 Uvua munange tshisamba tshiende; j Bansantu babu bonso badi mu tshianza tshiebe. k Bavua basomba ku makasa ebe; l ˆ Bakatuadija kuteleja meyi ebe. m ˆ 4 (Mose uvua mututumine dıyi, mutuelele mukenji, n Bu tshintu tshia tshisumbu tshia Yakoba.) o 5 Nzambi wakalua mukalenge mu Yeshuluna,1p Pavua bamfumu ba tshisamba badisangishe kaba kamue, q Pamue ne bisa bionso bia Isalele. r

33

DUTELONOME 32:51–33:11 NSHAP. 32 a Nom 20:28 Nom 33:38

b Nom 20:12, 13 c Lew 22:32 Yes 8:13

d Nom 27:13, 14 Dut 3:27 Dut 34:4, 5

 NSHAP. 33 e Gen 49:28 f Eks 19:18 g Hab 3:3 h Dan 7:10 Yuda 14

i Mis 68:17 j Dut 7:8 Hos 11:1

k Eks 19:6 l Eks 19:23 m Eks 20:19 n Eks 24:8 o Dut 4:8 Bz 7:53

p Yes 44:2 q Eks 18:25 Eks 19:7

r Nom 1:44, 46 

Mulongo 2 a Gen 49:3 b Nom 26:7 Yos 13:15

c Gen 49:8 1Ku 5:2

d Mis 78:68 e Bal 1:2 2Sm 7:8, 9

f Gen 49:5 Nom 3:12

g Eks 28:30 Lew 8:6, 8

h Eks 32:26 i Eks 17:7 j Nom 20:13 k Eks 32:27 Lew 10:6, 7

l Mal 2:4, 5 m Dut 17:9 n 2Ku 17:8, 9

33:2 1 Anyi “Uvua ne makumi a binunu bia bansantu.” 33:5 1 Diumvuija: “Mu- o ˆ ntu muakane,” muanzu wa buneme bua Isalele. p

Mal 2:7 Eks 30:7 Nom 16:40 Lew 1:9

6 Lubena ikale ne muoyo, kafu to, a Ne bantu balume bende kabakepi to.” b 7 Yeye wakabenesha Yuda ne dibenesha edi: c ˆ “Yehowa, teleja koku dıyi dia Yuda, d Ne umupingajaku kudi tshisamba tshiabu. Maboko ende mmaluile1 tshintu tshiende, Ne umuambuluishaku kumpala kua baluishi bende.” e 8 Yeye wakamba bua Lewi nunku:f “Tumima webe1 ne Ulima webe g mbia muntu udi mukulamate, h Uuvua mutete ku Masa. i Wewe wakatuadija kuluangaˆ na nende ku mayi a Meliba, j 9 Muntu uvua muambile tatuende ne mamuende ne: ‘Tshiena nnunemeka to.’ Kavua muitabe nansha bana babu ba balume, k Ne uvua mulengulule bana bende yeye muine. ˆ Bualu bavua batumikile dıyi diebe, Ne bavua balame tshipungidi tshiebe. l 10 Bobu balongeshe Yakoba mapangadika ebe m Ne Isalele Mikenji yebe. n Balambule musenga wa manananshi bu dipembu didi dikusankisha1o Ne mulambu mujima pa tshioshelu tshiebe. p 11 Yehowa, beneshaku bukole buende, 33:7 1 Anyi “muluangane bua.” 33:8 1 “Webe” ne “wewe” mu mvese eu bidi bileja Nzambi. 33:10 1 Ku mua.: “disankisha diulu diebe.”

DUTELONOME 33:12-22 Usankaku bua mudimu wa bianza biende. Uzaze mikolo1 ya bantu badi bamuluisha, Bua bantu badi bamukine kabajuki kabidi to.” 12 Yeye wakamba bua Benyamina nunku: a “Munangibue wa Yehowa asombe talalaa ku luseke luende; Padiye umulama dituku dijima, Yeye neasombe pankatshi pa makaya ende.” 13 Yeye wakamba bua Jozefe nunku: b “Yehowa abeneshe buloba buende c Ne bintu bimpe menemene bia mu diulu, ˆ Ne lumuma ne mayi a mu mishimi idi muinshi, d 14 Ne bintu bimpe menemene ˆ bidi dıba dipatula Ne bintu bimpe menemene bidi bipatuka ngondo yonso, e 15 Ne bintu bitambe buimpe bia ku mikuna ya kale1f Ne bintu bimpe menemene bia ku mikuna mikese idi ishala kashidi, 16 Ne bintu bimpe menemene bia pa buloba ne bionso bidipu, g Ne dianyisha dia Yeye uvua musombele mu kamutshi ˆ ka meba. h Bilue pa mutu pa Jozefe, Mu lubombo lua mutu wa muntu udibu batapulule ne bana babu. i 17 Butumbi buende budi bu bua muanabute mulume wa ngombe, Ne nsengu yende nnsengu ya ngombe mulume wa tshisuku.

370 NSHAP. 33 a Gen 49:27

b Gen 49:22

c Yos 16:1

d Gen 49:25

e Lew 26:5 Mis 65:9

f Yos 17:17, 18

g Dut 8:7, 8

h Eks 3:4 Bz 7:30

i Gen 37:7 Gen 49:26 1Ku 5:1, 2

 Mulongo 2 a Gen 48:19, 20

b Gen 49:13

c Gen 49:14

d Gen 49:19

e Yos 13:24-28

f Nom 32:1-5

g Yos 22:1, 4

h Gen 49:16

i Bal 13:2, 24

33:11 1 Anyi “nyima” 33:15 1 Anyi paj muapa: “mikuna ya ku est.”

Bal 15:8, 20 Bal 16:30

Yos 19:47

Neasakile nayi1 bisamba Bionso pamue too ne ku ntengu ya buloba. Idi binunu makumi bia Efelayima, a Ne idi binunu bia Manashe.” 18 Yeye wakamba bua Zebulona nunku: b “Wewe Zebulona, usanke mu dipatuka diebe, ˆ Ne wewe Yisaka, mu ntenta yebe. c 19 Nebabikile bukua bantu ku mukuna. Kuoku aku nebafile milambu ya buakane. Bualu nebapetele bintu ku bubanji bua bungi bua1 mu mbuu Ne ku bintu bisokoka2 bia mu lusenga.” 20 Yeye wakamba bua Gada nunku:d “Muntu udi udiundisha mikalu ya Gada abeneshibue. e Yeye udi ulala bu nyama wa ntambue, Mudiakaje bua kusunsula diboko, eyowa, lubombo lua mutu. 21 Neadisunguile tshitupa tshia kumpala, f Bualu mbalame tshitupa tshia muedi wa mikenji kuntu aku. g Bamfumu ba tshisamba nebadisangishe pamue. Neakumbaje buakane bua Yehowa Ne mapangadika ende bua Isalele.” 22 Yeye wakamba bua Dana nunku:h “Dana mmuana wa ntambue. i Neatumpike ufumina ku Bashana.” j 33:17 1 Anyi “Neayitue.” 33:19 1 Ku mua.: “nebamue bintu bia bungi bia.” 2 Anyi “bintu bia mushinga mukole.”

371 23 Yeye wakamba bua Nafatale nunku: a “Nafatale udi usanka bua dianyishibua Ne mmuwule ne dibenesha dia Yehowa. Wewe angata luseke lua ku ouest ne lua ku sud.” ˆ 24 Yeye wakamba bua Ashe nunku: b ˆ “Ashe abeneshibue ne bana ba balume. Bana babu bamuanyishe, Ne atue1 makasa ende mu mafuta. 25 Tshiamu tshifiike ne tshiamu tshia mitaku mbikangidi bia biibi bia bimenga biebe, c Ne neusombe talalaa matuku ebe onso.1 26 Kakuena muntu udi bu Nzambi mulelela d wa Yeshuluna, e Udi wendela mu diulu bua kukuambuluisha Ne udi wendela pa matutu mu bunene buende. f 27 Nzambi udi tshinyemenu katshia ku bikondo bia kale, g Maboko ende a tshiendelele adi muinshi muebe. h Neipate bena lukuna kumpala kuebe, i Ne neambe ne: ‘Ubabutule!’ j 28 Isalele neasombe talalaa, Ne mushimi wa Yakoba newikale muaba wa nkayawu, Mu buloba bua ntete ne mvinyo mupiamupia, k Budi diulu diabu dimatshisha lumuma. l 29 Isalele udi wa diakalenga! m Nnganyi udiku bu wewe, n Tshisamba tshidi tshipetela lupandu mu Yehowa, o

DUTELONOME 33:23–34:8 NSHAP. 33 a Gen 49:21 b Gen 49:20 c Dut 8:7, 9 d Eks 15:11 e Yes 44:2 f Mis 68:32-34 g Mis 46:11 Mis 91:2

h Yes 40:11 i Dut 9:3 j Dut 31:3, 4 k Dut 8:7, 8 l Dut 11:11 m Mis 33:12 Mis 144:15 Mis 146:5

n Dut 4:7 2Sm 7:23 Mis 147:20

o Mis 27:1 Yes 12:2

 Mulongo 2 a Mis 115:9 b Mis 66:3 

NSHAP. 34 c Dut 32:49 d Dut 3:27 e Nom 36:13 f Bal 18:29 g Eks 23:31 Nom 34:2, 6 Dut 11:24

h Yos 15:1 i Gen 13:10 j Gen 19:22, 23 k Gen 12:7 Gen 26:3 Gen 28:13

l Nom 20:12 m Dut 32:50

Ngabu webe udi ukulama a Ne muele webe wa mvita munene? Bena lukuna bebe nebadibombe kumpala kuebe bua kukukokela, b Ne wewe newendele pa nyima yabu.”1 Pashishe Mose wakumbuka mu mpata ya bipela ya Moaba, kubandaye ku mukuna wa Nebo, c ku lusongo lua Pisega, d bitangilangane ne Yeliko. e Nunku Yehowa wakamuleja buloba buonso, kumbukila ku Gilada too ne ku Dana, f 2 ne Nafatale mujima ne buloba bua Efelayima ne bua Manashe ne buloba buonso bua Yuda too ne ku mbuu wa ku ouest1g 3 ne Negebe h ne tshitupa tshionso tshia Yadene, i tshibandabanda tshia Yeliko, tshimenga tshia mabue a ngaji, ˆ too ne ku Soa. j 4 Ke Yehowa kumuambila ne: “Ebu ke buloba bumvua muditshipe kudi Abalahama, Izaka, ne Yakoba, muambe ne: ‘Nembupeshe bana1 bebe.’ k Ndi mukuleˆ kele bua ubumone ne mesu ebe, kadi kuakusabuka dia muamua to.” l 5 Pashishe Mose muena mudimu wa Yehowa wakafuila muaba au mu buloba bua Moaba anu muvua Yehowa muambe.m 6 Yeye wakamujiika mu tshibandabanda mu buloba bua Moaˆ ba, bitangilangane ne Bete-peo, ne muntu nansha umue ki mmumanye muaba udi lukita luende too ne lelu. n 7 Mose uvua ne biˆ dimu 120 pakafuaye. o Mesu ende kaavua malue bitayitayi ne bukole buende kabuvua bujike to. 8 Tshisamba tshia Isalele tshiakadila Mose mu mpata ya bipela

34

Yos 1:2

n Yuda 9

33:24 1 Anyi “oweshe.” 33:25 1 Ku mua.: “Ne bukole buebe nebuikale bu o matuku ebe.”

Dut 31:1, 2 Bz 7:23 Bz 7:30, 36

33:29 1 Anyi pamuapa: “miaba yabu mitumbuke.” 34:2 1 Mmumue ne: Mbuu Munene, Mbuu wa Mediterane. 34:4 1 Ku mua.: “dimiinu.”

DUTELONOME 34:9 – Malu adi mu YOSHUA ya Moaba matuku 30. a Ndekelu wa bionso, matuku a kudila Mose ne a kumujinga akajika. 9 Yoshua muana wa Nuna uvua muwule ne nyuma wa meji, bualu Mose uvua mumutentekele tshianza tshiende; b ne bena Isalele bakabanga kumuteleja ne bakenza anu muvua Yehoˆ wa mutumine Mose dıyi bua kuenza. c 10 Kadi mu Isalele kamutu muanji kujuka kabidi mu-

NSHAP. 34 a Nom 20:29 b Dut 31:14 1Tm 4:14

c Nom 27:18, 21 Yos 1:16

 Mulongo 2 a Dut 18:15 Bz 3:22 Bz 7:37

b Eks 33:11 Nom 12:8

c Dut 4:34 d Dut 26:8 Luk 24:19

372 profete bu Mose, a uvua Yehowa mumanye mpala ne mpala. b 11 Wakenza bimanyinu ne bishima bionso bivua Yehowa mumutume bua kuenza mu buloba bua ˆ Ejipitu kudi Palo ne bena mudimu bende bonso ne buloba buende buonso, c 12 pamue ne tshianza tshia bukole ne bukole ˆ budi bukuatshisha buowa bivua ˆ Mose muleje ku mesu kua Isalele mujima. d

YO S H UA MALU ADI M U M U K AN DA E U

1

Yehowa udi ukankamija Yoshua (1-9) ˆ Kubala Mikenji ne dıyi dia panshi panshi (8) Didilongolola bua kusabuka Yadene (10-18)

8 Yoshua udi uteka bantu bua kualamina Ai (1-13) Badi bakuata Ai kakuyi lutatu (14-29) Dibala Mikenji ku mukuna wa Ebala (30-35)

2 Yoshua udi utuma batentekedi 2 ku Yeliko (1-3) Lahaba udi usokoka batentekedi (4-7) Bualu bulaya Lahaba (8-21a) Muonji wa dikala dikunze kunzuu bu tshimanyinu (18) Batentekedi badi bapingana kudi Yoshua (21b-24)

9 Bena Gibeona bakeba ditalala bikale ne budimu (1-15) Dishima dia bena Gibeona diedibue patoke (16-21) Bena Gibeona nebikale bangula nkunyi ˆ ne basuna mayi (22-27)

3 Isalele udi usabuka Yadene (1-17) 4 Mabue bua ikale tshivulukilu (1-24) 5 Ditengula bantu ku Gilegala (1-9) Dienza Pasaka; dijimina dia mana (10-12) Mukokeshi wa tshiluilu tshia Yehowa (13-15) 6 Bimanu bia Yeliko bidi biupuka (1-21) ˆ Badi bashiya Lahaba ne bena mu dıku diabu ne muoyo (22-27) 7 Badi batshimuna Isalele ku Ai (1-5) Disambila dia Yoshua (6-9) Mpekatu mmutshimuishishe Isalele (10-15) Badi bela Akana patoke ne bamuasa mabue (16-26)

10 Isalele udi uluila Gibeona mvita (1-7) Yehowa udi uluila Isalele mvita (8-15) Mabue a mvula alokela bena lukuna bavua mu lubilu (11) ˆ Dıba didi dimana tendee (12-14) Dishipa bakalenge 5 bavua babunde Isalele (16-28) Dikuata bimenga bia ku sud (29-43) 11

Dikuata bimenga bia ku nord (1-15) Maloba avua Yoshua mukuate (16-23)

12 Bakalenge batshimuna ku est kua Yadene (1-6) Bakalenge batshimuna ku ouest kua Yadene (7-24) 13 Buloba budi bushale bua kukuata (1-7) Diabanya buloba bua ku est kua Yadene (8-14) Bumpianyi bua Lubena (15-23)

373

Malu adi mu YOSHUA–1:7

Bumpianyi bua Gada (24-28) Bumpianyi bua Manashe ku est (29-32) Yehowa ke bumpianyi bua bena Lewi (33) 14 Diabanya buloba bua ku ouest kua Yadene (1-5) Kaleba udi upiana Hebelone (6-15) 15 Bumpianyi bua Yuda (1-12) Muana wa bakaji wa Kaleba udi upeta buloba (13-19) Bimenga bia Yuda (20-63) 16 Bumpianyi bua ndelanganyi ya Jozefe (1-4) Bumpianyi bua Efelayima (5-10) 17 Bumpianyi bua Manashe ku ouest (1-13) Buloba bukuabu bua ndelanganyi ya Jozefe (14-18) 18 Diabanya ku Shilo dia buloba buvua bushale (1-10) Bumpianyi bua Benyamina (11-28) 19 Bumpianyi bua Simeona (1-9) Bumpianyi bua Zebulona (10-16) ˆ Bumpianyi bua Yisaka (17-23) ˆ Bumpianyi bua Ashe (24-31) Bumpianyi bua Nafatale (32-39) Bumpianyi bua Dana (40-48) Bumpianyi bua Yoshua (49-51) 20 Bimenga bia kunyemena (1-9)

pa lufu lua Mose 1 Panyima muena mudimu wa Yeho-

21 Bimenga bua bena Lewi (1-42) Bua ndelanganyi ya Alona (9-19) Bua bena Kohata bavua bashale (20-26) ˆ Bua bena Geshona (27-33) Bua bena Melali (34-40) Malaya a Yehowa mmakumbane (43-45) 22 Bisa bia ku est bidi bipingana ku mabu (1-8) Tshioshelu tshiasa ku Yadene (9-12) Diumvuija kashila ka tshioshelu (13-29) Dikokangana didi dijika (30-34) 23 Yoshua udi ulayangana ne balombodi ba Isalele (1-16) ˆ ˆ Dıyi nansha dimue dia ku meyi a Yehowa kadivua dipange kukumbana (14) 24 Yoshua wamba malu avua mafikile Isalele (1-13) Disaka bantu bua kuenzela Yehowa mudimu (14-24) “Buanyi meme ne ba mu nzubu muanyi, netuenzele Yehowa mudimu” (15) Tshipungidi tshia Yoshua ne Isalele (25-28) Lufu lua Yoshua ne dimujiika (29-31) Mifuba ya Jozefe mijiika ku Shekeme (32) ˆ Lufu lua Eleaza ne dimujiika (33)

NSHAP. 1

a Dut 31:14 Yoshua1 a b Eks 24:13

wa, Yehowa wakambila muana wa Nuna, muambuluishi b wa Mose ne: 2 “Mose muena mudimu wanyi wafu. c Mpindieu juka, usabuke Yadene, wewe ne tshisamba tshionso etshi, ubuele mu buloba bundi mbapesha bobu, tshisamba tshia Isalele. d 3 Nennupeshe muaba wonso wadiata makasa enu, anu mumvua mulaye Mose. e 4 Buloba buenu nebumbukile ku tshipela too ne ku Lebanona ne ku musulu munene, musulu wa Pelata, 1:1 1 Anyi “Yehoshua,” diumvuija: “Yehowa udi lupandu.”

Nom 11:28

c Dut 34:5 d Dut 3:28 e Dut 11:24 

Mulongo 2 a Nom 13:29 b Gen 15:18

c d e f g

Eks 23:31 Nom 34:2, 3 Dut 1:7 Yos 15:1, 4 Dut 7:24 Dut 11:25 Eks 3:12 Yos 3:7 Dut 31:6 Dut 31:23 Gen 12:7 Gen 15:18 Gen 26:3

(buloba buonso bua bena Hiti a) ne nebuye too ne ku Mbuu Munene1 ku ouest.2 b 5 Muntu nansha umue kakukokesha mua kukukandamena matuku onso audi ne muoyo to. c Nengikale nebe anu mumvua ne Mose. d Tshiakukushiya nkayebe anyi tshiakukulekela to. e 6 Ikala ne dikima ne bukole, f bualu wewe ke wenza bua tshisamba etshi tshipiane buloba bumvua muditshipe kudi bankambua babu bua kubapesha. g 7 “Kadi ikala anu ne dikima ne bukole bua bungi, utumikile 1:4 1 Mmumue ne: “Mbuu wa Mediteraˆ ne.” 2 Anyi “lua kudi dıba dibuelela.”

YOSHUA 1:8–2:5 ne muoyo mujima Mikenji yonso ivua muena mudimu wanyi Mose ˆ mukutumine dıyi bua kutumikila. Kusesukiku, uya ku dia balume anyi ku dia bakaji, a bua wenze malu ne meji kuonso kuudi uya. b 8 Mukanda wa Mikenji eu kawumbuki mukana muebe to; c ˆ udi ne bua kuwubala ne dıyi dia panshi panshi1 munya ne butuku, bua utumikile ne muoyo mujima malu onso adibu bafundaˆ mu; d bualu dıba adi malu ebe ˆ neende bimpe, ne dıba adi newenze malu ne meji. e 9 Tshieˆ na mukutumine dıyi anyi? Ikala ne dikima ne bukole. Kuikadi ˆ ne buowa anyi kutshinyi to, bualu Yehowa Nzambi webe udi nebe kuonso kuudi uya.” f 10 Pashishe Yoshua wakatumina batangidi ba tshisamba ˆ dıyi ne: 11 “Pitshilayi munkatshi mua tshitudilu, nuelele bantu mukenji eu ne: ‘Longololayi biakudia, bualu mu matuku asatu emu nenusabuke Yadene bua kubuela ne kuangata buloba budi Yehowa Nzambi wenu unupesha bua buikale buenu.’” g 12 Yoshua wakambila bena Lubena, bena Gada, ne tshitupa tshia tshisa tshia Manashe ne: 13 “Nuvuluke tshivua Mose muena mudimu wa Yehowa muˆ nutumine dıyi bua kuenza: h ‘Yehowa Nzambi wenu udi unupesha dikisha ne mmunupeshe buloba ebu. 14 Bakaji benu, bana benu balela, ne bimuna bienu nebishale mu buloba budi Mose munupeshe dia munemu1 dia Yadene, i kadi nuenu bilobo bia mvita j bionso nenusabuke kumpala kua bana benu, badilongolole bua mvita. k Nudi ne bua kubambuluisha 15 too ne padi Yehowa upesha bana benu dikisha, anu mudiye munupeshadi, ne padibu bangata pabu buloba

374 NSHAP. 1 a Dut 5:32 b Dut 29:9 1Bk 2:3

c Dut 6:6 Dut 30:14

d Dut 17:18, 19 Mis 1:1, 2 1Tm 4:15 Yak 1:25

e 1Ku 22:13 f Eks 23:27 Dut 31:7, 8

g Dut 9:1 Yos 3:2, 3

h Nom 32:20-22 Yos 22:1-4

i Dut 3:19, 20 Dut 29:8 Yos 13:8

j Nom 1:3 Nom 26:2

k Dut 3:18 

Mulongo 2 a Nom 32:33 Yos 22:4, 9

b Nom 32:17, 25 c Nom 27:18, 20 Dut 34:9

d Dut 17:12 e Dut 31:7 Yos 1:6, 9

 NSHAP. 2 f Nom 25:1 Nom 33:49

g Yos 6:17

1:8 1 Anyi “kuelelanganapu meji.” 1:14 1 Mmumue ne: luseke lua ku est.

Mat 1:5 Eb 11:31 Yak 2:25

budi Yehowa Nzambi wenu ubapesha. Pashishe nupingane mu buloba buvuabu banupeshe bua kusomba ne nubuangate, buloba buvua Mose muena mudimu wa Yehowa munupeshe ku luseke lua ku est kua Yadene.’” a 16 Bakandamuna Yoshua ne: “Netuenze bionso biudi mututuˆ mine dıyi bua kuenza, ne netuye kuonso kuudi ututuma. b 17 Netukuteleje anu mutuvua bateleje malu onso avua Mose muambe. Kadi Yehowa Nzambi webe ikale nebe anu bu muvuaye ne Mose. c 18 Muntu yonso udi utombokela ˆ dıyi diebe ne ubenga kutumikila mukenji wonso uudi umuelela neashipibue. d Kadi wewe ikala anu ne dikima ne bukole.” e Pashishe Yoshua muana wa Nuna wakatuma bantu balume babidi mu musokoko kumbukila ku Shitima f bu batentekedi. Wakabambila ne: “Ndayi, nutangile buloba, nangananga Yeliko.” Nunku bakaya, kufikabu ku nzubu kua mukaji wa ndumba ˆ mukuabu dına diende Lahaba, g kushalabu kuntu aku. 2 Bakambila mukalenge wa Yeliko ne: “Tangila! Bena Isalele mbabuele munemu butuku ebu bua kutentekela buloba.” 3 Ke mukalenge wa Yeliko kutumina Lahaba mukenji ne: “Patula bantu bavua balue abu, badi basombele mu nzubu muebe, bualu mbalue bua kutentekela buloba buetu buonso.” 4 Kadi mukaji au wakangata bantu babidi abu, kubasokokaye. Pashishe kuambaye ne: “Bushuwa, bantu abu bavua balue kundi, kadi tshivua mumanye kuvuabu bafumina to. 5 Kadi pakavua panshi pafiika pakavuabu bakeba kukanga tshiibi tshia tshimenga, bantu abu bakapatuka. Tshiena mumanye kudi bantu abu baye to, kadi nuenu babalonde lukasa nenuba-

2

375 pete.” 6 (Pabi uvua muye nabu pa mutu pa nzubu ne mubasokoke munkatshi mua tukolakola tua line tuvuabu balonge mu milongo pa mutu pa nzubu.) 7 Nunku bantu abu bakabalonda mu njila wa ku Yadene lua ku bisabu, a ne bakakanga tshiibi tshia tshimenga diakamue pavua bantu bavua babalonda abu bapatuke. 8 Kumpala kua bantu abu kulala, wakabanda kudibu pa mutu pa nzubu. 9 Yeye kuambila bantu abu ne: “Ndi mumanye bimpe ne: Yehowa neanupeshe buloba ebu b ne tuetu bonso tudi ne ˆ buowa bua bualu buenu. c Bantu bonso ba mu buloba mbatekete ku muoyo bua bualu buenu, d 10 bualu tuvua bumvue muvua ˆ Yehowa mukamishe mayi a Mbuu Mukunze kumpala kuenu panuvua bapatuke mu Ejipitu e ne tshinuvua benzele bakalenge babidi ba bena Amole, Sihona f ne Oga, g banuvua babutule dia muamua1 dia Yadene. 11 Patuvua bumvue bualu abu, tuakateketa ku muoyo,1 ne muntu nansha umue kena ne dikima nansha dikese2 bua bualu buenu, bualu Yehowa Nzambi wenu udi Nzambi muulu mu diulu ne panshi pa buloba. h 12 Mpindieu ndi nnulomba bua nudiˆ tshipe kundi mu dına dia Yehowa ne: bu mundi munuleje dinanga dia lulamatu, nuenu penu nenuleje ba mu nzubu wa tatu wanyi dinanga dia lulamatu; ne nudi ne bua kumpesha tshimanyinu tshiˆ di tshileja ne: nenukumbaje dıyi dienu.1 13 Nudi ne bua kusungila muoyo wa tatuanyi ne wa mamuanyi, wa bana betu ba balume ne ba bakaji ne wa bantu

YOSHUA 2:6-21 NSHAP. 2 a Bal 3:28 Bal 12:5

b Eks 3:8

c Eks 23:27 Dut 2:25 Dut 11:25

d Eks 15:15 Yos 5:1

e Eks 14:21 Eks 15:13, 14

f Nom 21:21-24

g Nom 21:33, 34 Dut 3:3 Yos 9:9, 10

h Dut 4:39 2Ku 20:6 Dan 4:35

 Mulongo 2 a Yos 6:23

b Eb 11:31

c Nom 30:2

2:10 1 Mmumue ne: luseke lua ku est. 2:11 1 Ku mua.: “mioyo yetu yakengulu- d ka.” 2 Ku mua.: “ne bukole bua muoyo kabuvua bujuke munda mua muntu nansha umue.” 2:12 1 Anyi “tshimanyinu tshia kueyemena.” e

bonso badibu nabu, ne nudi ne bua kutupandisha1 ku lufu.” a 14 Ke bantu abu kumuambilabu ne: “Netufile mioyo yetu bua mioyo yenu!1 Nuenu kanuyi bambilangane tshitudi baluiˆ le, dıba adi netunuleje dinanga dia lulamatu ne lulamatu pikala Yehowa mutupeshe buloba ebu.” 15 Pashishe wakabapuekeshila ku dididishi ne muonji, bualu nzubu wende uvua luseke lua tshimanu tshia tshimenga. Bushuwa, uvua musombele pa tshimanu. b 16 Pashishe wakabambila ne: “Ndayi ku buloba bua mikuna, nusokomaku matuku asatu, bua bantu badi banulonda kabanupetshi to. Pashishe padi bantu badi banulonda bapiˆ ngana, dıba adi nudi mua kutungunuka ne njila wenu.” 17 Bantu abu bakamuambila ne: “Netubinge ku mutshipu uudi mututshipishe euc 18 patuabuela mu buloba ebu wewe kuyi musuike muonji wa dikala dikunze kunzuu eu ku dididishi kuudi mutupuekeshile eku. Neusangishe tatuebe, mamuebe, bana benu ba balume, ne bantu bonso ba mu nzubu wa tatuebe mu nzubu muebe. d 19 Nunku muntu yeye mupatuke ku biibi bia nzubu webe muye pambelu, mashi ende neikale pa mutu pende yeye nkayende, ne tuetu katuakupila to. Kadi bualu bubi buobu bufikile1 muntu yonso udi ushala nebe mu nzubu, mashi ende neikale pa mitu yetu. 20 Kadi wewe muambilangane tshitudi baluile, e katuakupila bua mutshipu webe uudi mututshipishe to.” 21 Yeye kubandamuna ne: “Bienzeke biloˆ ndeshile meyi enu.” Ke yeye kubalekela, kuyabu. Pashishe yeye kusuika muonji

Yos 6:23

Yos 2:14

2:13 1 Anyi “kupandisha anyima yetu.” 2:14 1 Anyi “Anyima yetu neyifue pa muaba wenu!” 2:19 1 Anyi “bobu balenge.”

YOSHUA 2:22–3:15 wa dikala dikunze kunzuu ku dididishi. 22 Nunku bakumbuka, kuyabu ku buloba bua mikuna, kushalabu kuntu aku matuku asatu too ne pavua bantu bavua babalonda bapingane. Bantu bavua babalonda aba bavua benda babakeba mu njila yonso, kadi kabakabapeta to. 23 Pashishe bantu babidi aba bakapueka bafuma ku buloba bua mikuna, kusabukabu musulu, kufikabu kudi Yoshua muana wa Nuna. Bakamulondela malu onso avua mabafikile. 24 Pashishe bobu kuambila Yoshua ne: “Yehowa mmutupeshe buloba buonso abu. a Bushuwa, bantu bonso ba mu buloba abu mbatekete ku muoyo bua bualu buetu.” b Pashishe Yoshua wakajuka mu dindadinda, ne yeye ne bena Isalele1 bonso bakumbuka ku Shitima, c kufikabu ku Yadene. Bakapitshisha butuku muaba au kumpala kua kusabukabu. 2 Panyima pa matuku asatu, batangidi d bakapita mu tshitudiˆ lu, 3 kutuminabu bantu dıyi ne: “Diakamue panudi numona bakuidi bena Lewi bambula mushete wa tshipungidi tshia Yehowa Nzambi wenu, e nudi ne bua kuasa luendu muaba unudi, kuwulonda. 4 Kadi nuikale nawu ntanta wa nkubita 2 000,1 kanusemenyi pabuipi nawu to, bua numanye njila wa kuyila bualu kanutu banji kuyila mu njila eu to.” 5 Ke Yoshua kuambila bantu ne: “Nudijidile, f bualu malaba Yehowa neenze malu a kukema munkatshi muenu.” g 6 Pashishe Yoshua wakambila bakuidi ne: “Ambulayi mushete h wa tshipungidi, nupite kumpala kua bantu.” Nunku bakambula

3

376 NSHAP. 2 a Eks 23:31 Yos 6:2 Yos 21:44

b Eks 15:14-16 Yos 2:9-11 Yos 5:1

 NSHAP. 3 c Nom 25:1 Yos 2:1

d Dut 1:15 Yos 1:10, 11

e Nom 4:15 1Ku 15:2

f Eks 19:10 Lew 20:7

g Eks 34:10

h Eks 25:10 Nom 4:15

 Mulongo 2 a Yos 4:14

b Yos 1:5, 17

c Eks 3:12 Eks 14:31

d Yos 3:17

e Dut 7:21

f Eks 3:8 Dut 7:1 Mis 44:2

g Yos 4:2, 3

h Mis 114:1, 3

3:1 1 Ku mua.: “bana ba balume ba Isai lele.” 3:4 1 Metre matue ku 890. Tang. Tshis. B14.

Eks 25:10 Yos 3:6 Bz 7:44, 45

mushete wa tshipungidi, kupitabu kumpala kua bantu. 7 Pashishe Yehowa wakambila Yoshua ne: “Lelu eu nentuaˆ dije kukutumbisha ku mesu kua Isalele mujima, a bua bamanye ne: nengikale nebe b anu bu mumvua ne Mose. c 8 Udi ne bua kutumina bakuidi bikala ne bua kuambula mushete wa tshipungiˆ di dıyi edi ne: ‘Panudi nufika ku ˆ muelelu kua mayi a Yadene, nushale bimane mu Yadene.’” d 9 Nunku Yoshua wakambila bena Isalele ne: “Luayi kuneku, ˆ nuteleje meyi a Yehowa Nzambi wenu.” 10 Ke Yoshua kuamba ne: “Bua bualu ebu nenumanye ne: Nzambi wa muoyo udi munkatshi muenu, e ne neipate kaˆ kuyi mpata bena Kanana, bena Hiti, bena Hiwi, bena Pelizi, ˆ bena Gıgashi, bena Amole ne bena Yebuse f kumpala kuenu. 11 Monayi! Mushete wa tshipungidi tshia Mukalenge wa buloba bujima udi ubuela mu Yadene kumpala kuenu. 12 Mpindieu sungulayi bantu balume 12 mu bisa bia Isalele, muntu umue bua tshisa tshionso, g 13 ne diakamue padi makasa a bakuidi badi bambule Mushete wa Yehowa, Mukalenge wa buloba bujiˆ ˆ ma, adiata1 mayi a Yadene, mayi a Yadene adi apueka afumina ku mutu neakosoloke, ne neimane anu bu nkila.”2 h 14 Nunku pakasa bantu luendu bumbuka ku ntenta yabu kumpala kua kusabukabu Yadene, bakuidi bavua bambule mushete i wa tshipungidi bakapita kumpala kua bantu. 15 Diakamue pavua bantu bavua bambule Mushete bafike ku Yadene ne bakuidi bavua bambule musheˆ te batue makasa abu mu mayi a ku muelelu (pabi Yadene uvua uwula bikole upita pa mikalu 3:13 1 Ku mua.: “asomba mu.” 2 Anyi “tshimanu.”

377 yende aˆ matuku onso a dinowa), 16 mayi avua apueka afumina ku mutu akimana. Akimana mabande muulu menze bu nkila1 kule menemene ku Adama, tshimenga tshidi pabuipi ne Saletaˆ na, pavua mayi avuaˆ apueka ku Mbuu wa mu Alaba, Mbuu wa ˆ Mukele,2 enda akama. Mayi akakosoloka, ne bantu kusabukabu dia muamua bitangilangane ne Yeliko. 17 Pavua bakuidi bavua bambule mushete wa tshipungidi tshia Yehowa bashale bimane pa buloba bume b munkatshi mua Yadene, Isalele mujima wakasabuka pa buloba bume, c too ne pavua tshisamba tshijima tshijikije kusabuka Yadene. Diakamue pakajikija tshisamba tshijima kusabuka Yadene, Yehowa wakambila Yoshua ne: 2 “Angata bantu balume 12 mu tshisamba, muntu umue mu tshisa tshionso, d 3 ubatumine ˆ dıyi edi ne: ‘Angatayi mabue 12 munkatshi mua Yadene muaba uvua makasa a bakuidi mimane, e nuye nawu, nuateke muaba unualala butuku.’” f 4 Nunku Yoshua wakabikila bantu balume 12 bavuaye musungule mu bena Isalele, muntu umue mu tshisa tshionso, 5 ne Yoshua wakabambila ne: “Pitayi kumpala kua Mushete wa Yehowa Nzambi wenu, nuye munkatshi mua Yadene, muntu yonso ambule dibue pa dikaya diende, bilondeshile bungi bua bisa bia bena Isalele, 6 bua ikale tshimanyinu munkatshi muenu. Bikala bana1 benu banuebeje pashishe ne: ‘Mabue aa nga tshinyi?’ gˆ 7 nenubambile ne: ‘Bualu mayi a Yadene avua mimane kumpala kua mushete h wa tshipungidi tshia Yehowa. Pavuawu ˆ musabuke Yadene, mayi a Yadene akimana. Mabue aa neika-

4

YOSHUA 3:16–4:16 NSHAP. 3 a Yos 4:18 1Ku 12:15

b Yos 4:3

c Mis 66:6 

NSHAP. 4 d Yos 3:12, 13

e Yos 3:17

f Yos 4:19, 20

g Eks 13:14 Dut 6:20, 21 Mis 78:3, 4

h Yos 3:13, 16 

Mulongo 2 a Dut 4:9

b Yos 3:17

c Yos 3:8, 17

d Yos 1:12, 14

e Nom 32:20-22 Nom 32:25-29

f Yos 3:7

3:16 1 Anyi “tshimanu.” 2 Mmumue ne: Mbuu Mufue. 4:6 1 Ku mua.: “bana ba balume.” g

Eks 14:31

le tshivulukilu tshia kashidi kudi tshisamba tshia Isalele.’” a 8 Nunku bena Isalele bakenza anu ˆ muvua Yoshua mubatumine dıyi bua kuenza. Bakangata mabue 12 munkatshi mua Yadene, anu muvua Yehowa muambile Yoshua bua kuenza, bua ikale bungi bumue ne bungi bua bisa bia bena Isalele. Bakaambula, kuyabu nawu muaba uvuabu ne bua kulala butuku, bobu kuateka muaba au. 9 Yoshua wakimanyika kabidi mabue 12 munkatshi mua Yadene muaba uvua makasa a bakuidi bavua bambule mushete wa tshipungidi mimane, b ne mabue au adi muaba au too ne lelu. 10 Bakuidi bavua bambule Mushete bakashala bimane munkatshi mua Yadene too ne pakajika malu onso avua Yehowa ˆ mutumine Yoshua dıyi bua kuambila bantu bua kuenza, mu diumvuangana ne malu onsoˆ avua Mose mutumine Yoshua dıyi bua kuenza. Mutantshi wonso au, bantu bavua basabuka lukasa lukasa. 11 Diakamue pakajikija bantu bonso kusabuka, Mushete wa Yehowa ˆ ne bakuidi bakasabuka mu mesu a bantu bonso. c 12 Bena Lubena, bena Gada, ne tshitupa tshia tshisa tshia Manashe bakasabuka badilongolole bua mvita d kumpala kua bena Isalele bakuabu, anu muvua Mose mubambile bua kuenza. e 13 Basalayi batue ku binunu 40 bikale ne bia mvita bua kuluangana bakasabuka kumpala kua Yehowa mu mpata ya bipela ya Yeliko. 14 Dituku adi Yehowaˆ wakatumbisha Yoshua ku mesu kua Isalele mujima, f ne bakamunemeka1 bikole matuku ende onso a muoyo, anu muvuabu banemeka Mose bikole. g 15 Pashishe Yehowa wakambila Yoshua ne: 16 “Tumina 4:14 1 Ku mua.: “bakamutshina.”

YOSHUA 4:17–5:8 bakuidi badi bambule mushete a ˆ wa Bujadiki dıyi bua bapatuke mu Yadene.” 17 Ke Yoshua kuˆ tumina bakuidi dıyi ne: “Patukayi mu Yadene.” 18 Pavua bakuidi bavua bambule mushete b wa tshipungidi tshia Yehowa bapatuke munkatshi mua Yadene ne makasa a bakuidi madiate pa buˆ loba bume, mayi a Yadene akatuadija kupueka kabidi, kuwulawu kupita too ne pa mikalu c anu bu kumpala. 19 Bantu bakumbuka ku Yadene mu dituku dia dikumi dia ngondo wa kumpala, bobu kutudila ku Gilegala d ku mukalu wa ku est kua Yeliko. 20 Bua mabue 12 avuabu bangate mu Yadene au, Yoshua wakaimanyika ku Gilegala.e 21 Pashishe wakambila bena Isalele ne: “Pikala bana benu bebeje batatuabu mu matuku alualua ne: ‘Mabue aa adi umvuija tshinyi?’ f 22 nudi ne bua kumvuija bana benu ne: ‘Bena Isalele bavua basabuke Yadene pa buloba bume g 23 pavua Yehowa Nzambi wenu ˆ mumishe mayi a Yadene kumpala kuabu too ne pavuabu bamusabuke, anu muvua Yehowa Nzambi wenu muenze ku Mbuu Mukunze pavuaye mumumishe kumpala kuetu too ne patuvua bamusabuke. h 24 Uvua muenze nunku bua bisamba bionso bia pa buloba bimanye mudi tshianza tshia Yehowa tshikalei ne bukole ne bua nuikale nutshina Yehowa Nzambi wenu misangu yonso.’” Diakamue pavua bakalenge bonso ba bena Amole j bavua ku luseke lua ku ouest1 kua Yadene ne bakalenge bonso ˆ ba bena Kanana k bavua kumpenga kua mbuu bumvue ne: Yehoˆ wa uvua mumishe mayi a Yadene kumpala kua bena Isalele too ne pavuabu basabuke, bakateke-

5

378 NSHAP. 4 a Eks 25:22 b Nom 4:15 c Yos 3:13, 15 d Yos 4:3 Yos 5:8, 9 Yos 10:6

e Yos 4:8 f Mis 44:1 g Yos 3:17 Mis 66:6

h Eks 14:21 Yes 63:12 Eb 11:29

i Eks 9:16 Eks 15:6 Dut 28:10 1Sm 17:46 2Bk 19:19 Mis 106:8

 NSHAP. 5 j Gen 10:15, 16 k Nom 13:29 

Mulongo 2 a Eks 15:15 Yos 2:24

b Yos 2:9-11 c Gen 17:9-11 d Yos 5:8, 9 e Nom 14:29 Nom 26:65 Dut 2:14

f Nom 14:33 Dut 1:3

g Nom 14:22, 23 h Dut 1:35 i Gen 13:14, 15 Eks 33:1

j Eks 3:8

5:1 1 Ku mua.: “luseke luvua lutangile ku mbuu.” k

Nom 13:26, 27 Yhz 20:6 Nom 14:31

ta ku muoyo1 a ne bakajimija dikima dionso2 bua bualu bua bena Isalele. b 2 Tshikondo atshi Yehowa wakambila Yoshua ne: “Enza tuele tua mabue, utengule c kabidi bantu balume ba mu Isalele bua musangu muibidi.” 3 Nunku Yoshua wakenza tuele tua mabue, yeye kutengula bantu balume ba mu Isalele ku Gibeataˆ halalota.1 d 4 Yoshua wakabatengula bua bualu ebu: Bantu balume bonso ba mu tshisamba bavua bapatuke mu Ejipitu, bena mvita bonso,1 bakafua mu luendu mu tshipela bobu bamane kupatuka mu Ejipitu. e 5 Bantu bonso bavua bapatuke mu Ejipitu bavua batengula, kadi bantu bonso bavuabu balelele mu luendu mu tshipela bobu bamane kupatuka mu Ejipitu kabavua batengula to. 6 Bena Isalele bavua bende mu tshipela bidimu 40 f too ne pavua tshisamba tshijima tshifue, mbuena kuamba ne: bena mvita bavua bapatuke mu Ejipitu bavua ˆ kabayi batumikile dıyi dia Yehowa. g Yehowa uvua muditshipe kudibu ne: kavua mua kubalekela bua bamone buloba h buvua Yehowa muditshipe kudi bankambua babu bua kutupesha, i buloba budi ne mabele ne buitshi bia bungi. j 7 Nunku wakajula bana babu pamutu pabu. k Bobu aba ke bavua Yoshua mutengule; kabavua batengula bualu kabavua babatengule mu luendu to. 8 Pakajikijabu kutengula tshisamba tshijima, bakashala miaba ivuabu mu tshitudilu too ne pakumvuabu bimpe. 5:1 1 Ku mua.: “mioyo yabu yakenguluka.” 2 Ku mua.: “kakuvua kabidi bukole bua muoyo munda muabu to.” 5:3 1 Diumvuija: “Mukuna wa misoso.” 5:4 1 Anyi “bantu balume bavua ne bidimu bikumbane bua kubuela mu busalayi.”

379 9 Pashishe Yehowa wakambila Yoshua ne: “Ndi mumbushe tshipendu tshia Ejipitu kunudi lelu.” Ke bualu kayi too ne lelu badi babikila muaba au ne: Gilegala.1 a 10 Bena Isalele bakatungunuka ne kutudila ku Gilegala, ne bakenza Pasaka mu dituku dia 14 dia ngondo aub ku dilolo mu mpata ya bipela ya Yeliko. 11 Bakatuadija kudia bintu bia mu buloba abu dituku diakalonda Pasaka, mampa kaayi mela luevene c ne ntete mikanga, anu dituku adi. 12 Nunku mana akajimina dituku diakalonda pakadiabu bimue bintu bia mu buloba abu; kakutshivua kabidi mana bua bena Isalele to, d kadi bakatuadija kudia bintu bia mu buloba bua Kaˆ nana tshidimu atshi. e 13 Pavua Yoshua pabuipi ne ˆ Yeliko, wakabandisha mesu, kumonaye muntu f muimane kumpala kuende ne muele wa mvita mu tshianza tshiende. g Yoshua wakaya kudiye, kuebejaye ne: “Udi ku luseke luetu anyi ku luseke lua baluishi betu?” 14 Ke ` muntu au kuamba ne: “Too, kadi ndi mmulue bu mukokeshi1 wa tshiluilu tshia Yehowa.” h Nunku Yoshua wakadiela panshi, kutuaye mpala wende panshi, kumuambilaye ne: “Mbualu kayi budi mukalenge wanyi nabu bua kuambila muena mudimu wende?” 15 Mukokeshi wa tshiluilu tshia Yehowa wakandamuna Yoshua ne: “Umbusha sandala ku makasa ebe, bualu muaba uudi muimane ngua tshijila.” Diakamue Yoshua wakenza nanku. i Mpindieu biibi bia Yeliko bivua bikanga bikole bualu bua bena Isalele; kakuvua muntu uvua upatuka ne kakuvua muntu uvua ubuela to. j

6

YOSHUA 5:9–6:9 NSHAP. 5 a Yos 4:19 Yos 5:3

b Eks 12:24, 25 Nom 9:5

c Eks 12:18

d Eks 16:35

e Dut 6:10-12 Dut 8:10

f Gen 18:2 Bal 13:6 Bz 1:10

g Eks 23:23 Nom 22:23 1Ku 21:16

h Eks 23:20 1Bk 22:19 Dan 10:13

i Eks 3:4, 5 

NSHAP. 6 j Yos 2:9  Mulongo 2 a Nom 14:9 Dut 7:24 Neh 9:24

b Bal 7:22

c Eb 11:30

d Nom 4:15

5:9 1 Diumvuija: “Kumbusha.” 5:14 e 1 Anyi “mfumu.”

Nom 10:14, 18, 22 Yos 1:12, 14

2 Nunku Yehowa wakambila Yoshua ne: “Mona, ndi mufile Yeliko ne mukalenge wende ne bilobo biende bia mvita mu tshianza tshiebe.a 3 Nuenu baluanganyi ba mvita bonso nenuende nunyunguluka tshimenga, nunyunguluka tshimenga musangu umue. Nenuenze nunku matuku asambombo. 4 Enza bua bakuidi muanda mutekete bikale ne nsengu muanda mutekete ya bimpanga bia mikoko kumpala kua Mushete. Kadi dituku dia muanda mutekete, nenuende nunyunguluka tshimenga misangu muanda mutekete ne bakuidi nebele mpungi. b 5 Padibu bela mpungi wa lusengu lua tshimpanga tshia mukoko, diakamue panudi numvua muadi1 wa mpungi, bantu bonso nebele lubila lua mvita luˆ kole. Dıba adi bimanu bia tshimenga nebiupuke, bilala panshi, c ne bantu badi ne bua kuya, muntu yonso mutangile kumpala kuende.” 6 Nunku Yoshua muana wa Nuna wakasangisha bakuidi pamue, kubambilaye ne: “Ambulayi mushete wa tshipungidi, ne bakuidi muanda mutekete bambule nsengu muanda mutekete ya bimpanga bia mikoko kumpala kua Mushete wa Yehowa.”d 7 Pashishe wakambila bantu ne: “Ndayi, nunyunguluke tshimenga, ne basalayi bavuale bia mvita e nebaye kumpala kua Mushete wa Yehowa.” 8 Anu muvua Yoshua muambile bantu, bakuidi muanda mutekete bambule nsengu muanda mutekete ya bimpanga bia mikoko kumpala kua Yehowa bakaya kumpala, ne bakela mpungi, ne mushete wa tshipungidi tshia Yehowa uvua ubalonda. 9 Basalayi bavua ne bia mvita bakaya kumpala kua bakuidi bavua benda bela mpungi, ne bakuabu bavua panyima bakalonda Mushete pavua mpungi yenda idila. 6:5 1 Anyi “muadi mukole udi unenga.”

YOSHUA 6:10-25 10 Mpindieu Yoshua uvua muelele bantu mukenji ne: “Kaˆ nuedi mbila anyi meyi enu kauˆ mvuiki to. Dıyi nansha dimue kadipatuki mukana muenu too ne dituku dindi nnuambila ne: ‘Elaˆ yi mbila!’ Dıba adi nenuele mbila.” 11 Wakenza bua Mushete wa Yehowa unyunguluke tshimenga, utshinyunguluka musangu umue, pashishe bakapingana mu tshitudilu, kulalabu muntu amu. 12 Dinda diakalonda Yoshua wakajuka mu dinda menemene, ne bakuidi bakambula Mushete a wa Yehowa, 13 ne bakuidi muanda mutekete bavua bambule nsengu muanda mutekete ya bimpanga bia mikoko bavua benda kumpala kua Mushete wa Yehowa, benda bela mpungi. Basalayi bavua ne bia mvita bavua benda kumpala kuabu, eku basalayi bakuabu bavua panyima benda balonda Mushete wa Yehowa pavua mpungi yenda idila. 14 Bakanyunguluka tshimenga musangu umue dituku dibidi, pashishe bakapingana mu tshitudilu. Ke tshiakenzabu matuku asambombo. b 15 Dituku dia muanda mutekete bakajuka mu dindadinda diakamue pakatshia butuku, ne bakanyunguluka tshimenga mushindu wa muomumue misangu muanda mutekete. Anu dituku adi ke divuabu banyunguluke tshimenga misangu muanda mutekete. c 16 Musangu wa muanda mutekete bakuidi bakela mpungi, ne Yoshua wakambila bantu ne: “Elayi mbila, d bualu Yehowa mmunupeshe tshimenga etshi! 17 Tshimenga ne bintu bionso bidimu mbia kubutula; e tshionso tshijima ntshia Yehowa. Anu Lahaba f mukaji wa ndumba ke washala ne muoyo, yeye ne bonso badi nende mu nzubu muende, bualu uvua musokoke bantu batuvua batu-

380 NSHAP. 6 a 1Ku 15:2

b Yos 6:3

c Yos 6:4

d Yos 6:5, 10

e Lew 27:29 Dut 7:2 Dut 20:16

f Yos 2:1 Mat 1:5 Eb 11:31

 Mulongo 2 a Gen 12:3 Yos 2:4, 6 Yak 2:25

b Dut 7:26

c Dut 13:17 Yos 7:11, 21

d Yos 7:25

e Nom 31:22, 23

f Yos 6:24 1Bk 7:51 1Ku 18:11

g Yos 6:4, 16

h Yos 6:5 Eb 11:30

i Dut 7:2 Dut 20:16

j Yos 2:14 Eb 11:31

k Yos 2:12, 13 Yos 2:17-19

l Yos 6:19

me. a 18 Kadi nudilame ku tshintu tshia kubutula, b bua kanujingi tshintu tshia kubutula ne kanutshiangatshi, c nuvuija tshitudilu tshia Isalele tshintu tshia kubutula, nutshikebela dikenga.1 d 19 Kadi arjan yonso ne or ne bintu bia tshiamu tshia mitaku ne bia tshiamu tshifiike mbia tshijila kudi Yehowa. e Mbia kuela mu tshibutshilu tshia Yehowa.” f 20 Pashishe bantu bakela mbila pavuabu bele mpungi. g Diakamue pavua bantu bumvue muadi wa mpungi ne bele lubila lua mvita lukole, bimanu biakupuka, kulalabi panshi. h Pashishe bantu bakabanda mu tshimenga, muntu yonso mutangile kumpala kuende, kukuatabu tshimenga. 21 Bakabutula bionso bivua mu tshimenga ne muele wa mvita: bantu balume ne bantu bakaji, bana ne bakulumpe, ngombe, mikoko, ne mpunda. i 22 Yoshua wakambila bantu babidi bavua batentekele buloba abu ne: “Buelayi mu nzubu wa mukaji wa ndumba au, nupatule mukaji au ne bonso badiye nabu, anu munuvua baditshipe kudiye.” j 23 Nunku bansongalume bavua batentekele tshimenga abu bakabuela, kupatulabu Lahaba, pamue ne tatuende, mamuende, bana babu ba balume, ne bantu bonso bavuaye nabu; ˆ bushuwa, bakapatula dıku diende dijima, k bakaya nabu muaba kampanda pambelu pa tshitudilu tshia Isalele kakuyi bualu bubi bubenzekele. 24 Pashishe bakuosha tshimenga ne bionso bivuamu ne kapia. Kadi bakafila arjan ne or ne bintu bia tshiamu tshia mitaku ne bia tshiamu tshifiike mu tshibutshilu tshia nzubu wa Yehowa. l 25 Kadi Yoshua wakalama anu Lahaba mukaji wa ndumba, ne 6:18 1 Anyi “lutatu; dibengibua.”

381 ba mu nzubu wa tatuende, ne bantu bonso bavuaye nabu; a yeye mmusombele mu Isalele too ne lelu b bualu wakasokoka bantu bavua Yoshua mutume bua kutentekela Yeliko. c 26 Tshikondo atshi, Yoshua wakenza mutshipu1 eu wamba ne: “Muntu udi ubanga kuibakulula tshimenga tshia Yeliko etshi edibue mulawu kumpala kua Yehowa. Neajimije muanabute wende bua kuasa tshishimikidi tshiende, ne neajimije muanende wa mukala bua kuela biibi biatshi.” d 27 Nunku Yehowa uvua ne Yoshua, e ne lumu luende luakatangalaka pa buloba bujima. f Kadi bena Isalele bakapanga lulamatu bua bintu bivuabu ne bua kubutula, bualu Akana g ˆ muana wa Kami, muana wa Zabedi, muana wa Zela, wa mu tshisa tshia Yuda wakangata bimue bintu bivuabu ne bua kubutula. h Ke tshiji tshia Yehowa kutemenatshi bena Isalele. i 2 Pashishe Yoshua wakatuma bantu balume kumbukila ku Yeliko bua kuya ku Ai j udi pabuipi ne Bete-awena ne udi ku est kua Betele, k kubambilaye ne: “Bandayi, nutentekele buloba.” Nunku bantu abu bakabanda, kutentekelabu Ai. 3 Pakapinganabu kudi Yoshua, bakamuambila ne: “Kabiena bikengela bua bantu bonso babande kuntu aku to. Bantu batue ku 2 000 anyi 3000 mbakumbane bua kutshimuna Ai. Kutshiokeshi tshisamba tshijima, utshituma kuntu aku to, bualu bobu badi anu bakese.” 4 Nunku bantu balume batue ku 3000 bakabanda kuntu aku, kadi bakanyema bantu ba ku Ai. l 5 Bantu ba ku Ai bakashipa bantu 36, bobu kubalondakaja pambelu pa tshiibi tshia tshimenga

7

YOSHUA 6:26–7:12 NSHAP. 6 a Yos 2:14 Yos 6:17, 22

b Mat 1:5

c Eb 6:10 Yak 2:25

d 1Bk 16:34

e Dut 31:6 Yos 1:5

f Yos 9:1, 2 Yos 9:9, 10

 NSHAP. 7 g Yos 22:20 1Ku 2:7

h Dut 7:26

i Yos 6:17, 18

j Gen 12:8

k Gen 28:19

l Lew 26:14, 17 Dut 28:15, 25 Dut 32:30

 Mulongo 2 a Dut 32:26, 27 Mis 106:8 Mis 143:11 Yhz 20:9

b Eks 24:7

c Yos 6:17

d Eks 20:15

6:26 1 Anyi pamuapa: “wakatshipisha bantu mutshipu.” e

Yos 7:21

too ne ku Shebalima,1 ne bakatungunuka ne kubashipa mu dipueka. Nunku mioyo ya bantu yakabanga kuzakala, bobu kupanga dikima.2 6 Ke Yoshua kudipanda bilamba, kutuaye mpala wende panshi kumpala kua Mushete wa Yehowa too ne ku dilolo, yeye ne bakulu ba mu Isalele, ne bakatungunuka anu ne kudiela buloba mu mutu. 7 Yoshua wakamba ne: “Aka! Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa, bua tshinyi uvua mulue ne tshisamba etshi, mutshisabuishe too ne Yadene anu bua kutufila mu bianza bia bena Amole bua kutubutulabu? Tuvua mua kuikala nansha bashale dia muamua1 dia Yadene! 8 Mfuila koku luse Yehowa, ntshinyi tshindi mua kuamba mpindieu udi Isalele munyeme kumpala kua bena lukuna ˆ bende?1 9 Pumvua bena Kanana ne bantu bonso ba mu buloba ebu bualu ebu, nebatunyunguluˆ ke ne nebajimije dına dietu mene pa buloba, ne ntshinyi tshiwenza ˆ bua dına diebe dinene?” a 10 Yehowa wakandamuna Yoshua ne: “Juka! Bua tshinyi udi mutue mpala panshi? 11 Bena Isalele mbenze mpekatu. Mbanyange tshipungidi tshianyi b tshimvua mubelele mukenji bua kulama. Mbangate bimue bintu bivuabu ne bua kubutula, c mbabiibe d ne mbabiteke mu bintu biabu mu musokoko. e 12 Nunku bena Isalele kabakukumbana bua kuimana kumpala kua bena lukuna babu to. Nebele bena lukuna babu nyima ne nebabanyeme, bualu mbalue tshintu tshia kubutula. Nuenu kanuyi babutule tshintu tshivuabu ne 7:5 1 Diumvuija: “Miaba idibu bumbula mabue.” 2 Ku mua.: “mioyo ya baˆ ntu yakenguluka, kuluayi bu mayi.” 7:7 1 Mmumue ne: luseke lua ku est. 7:8 1 Anyi “muele baluishi bende nyima?”

YOSHUA 7:13-26 bua kubutula tshidi munkatshi muenu, tshiakuikala nenu to. a 13 Juka, ujidile bantu! b Ubambile ne: ‘Malaba nudijidile, bualu Yehowa Nzambi wa Isalele udi wamba ne: “Tshintu tshidibu ne bua kubutula tshidi munkatshi muebe, wewe Isalele. Kuakukumbana bua kuimana kumpala kua bena lukuna bebe too ne paudi umbusha tshintu tshia kubutula tshidi munkatshi muebe. 14 Nenulue mu dinda tshisa ku tshisa, ne tshisa tshiasungula ˆ Yehowa c netshisemene dıku ku ˆ ˆ dıku, ne dıku diasungula Yehowa nedisemene nzubu ku nzubu, ne nzubu wasungula Yehowa neasemene muntu ku muntu. 15 Muntu wakuatabu ne tshintu tshia kubutula nebamuoshe ne kapia, d yeye ne bionso bidiye nabi, bualu mmunyange tshipungidi e tshia Yehowa ne bualu mmuenze bualu bua bundu mu Isalele.”’” 16 Nunku pakatshiabu, Yoshua wakajuka mu dinda menemene, kusemejaye bena Isalele tshisa ku tshisa, bobu kusungula tshisa tshia Yuda. 17 Waˆ kasemeja meku a Yuda, bobu ˆ kusungula dıku dia bena Zela, f ˆ pashishe kusemejaye dıku dia bena Zela muntu ku muntu, kusungulabu Zabedi. 18 Ndekelu wa bionso, wakasemeja ba mu nzubu mua Zabedi muntu ku muntu, kusungulabu Akana muaˆ na wa Kami, muana wa Zabedi, muana wa Zela, wa mu tshisa tshia Yuda. g 19 Ke Yoshua kuambila Akana ne: “Muananyi, ndi nkulomba bua unemeke Yehowa Nzambi wa Isalele ne umutondele mpekatu webe. Ngambila koku tshiudi muenze. Kutshinsokoki to.” 20 Akana wakandamuna Yoshua ne: “Bushuwa, meme ke udi muenzele Yehowa Nzambi wa Isalele mpekatu; bualu bundi muenze budi nunku: 21 Pamvua mumone tshilamba tshi-

382 NSHAP. 7 a Dut 7:26 Yos 6:18 Yes 59:2

b Eks 19:10

c Nsu 16:33

d Yos 1:18 Yos 7:25

e Eks 24:7

f Gen 38:30 Nom 26:20 1Ku 2:4, 6

g Nsu 16:33 Bz 5:3

 Mulongo 2 a Gen 10:10

b Yos 22:20

c Yos 6:19

d Yos 15:7, 12 Yes 65:10 Hos 2:15

e Yos 6:18 1Ku 2:7

f Lew 24:14 Yos 1:18

g Yos 7:15

h Dut 13:17

mpe tshia pa buatshi tshia ku ˆ Shina, a ne nshekele1 200 ya tshiamu tshia arjan ne mulungu wa or wa bujitu bua nshekele 50 mu bintu bituvua bapete, biakansamina muoyo, ke meme kubiangata. Mpindieu mbisokoka mu buloba mu ntenta wanyi, ne makuta adi muinshi.” 22 Diakamue Yoshua wakatuma bantu, kuyabu lubilu mu ntenta wa Akana; monayi, tshilamba tshivua tshisokoka mu ntenta amu ne makuta avua muinshi muatshi. 23 Nunku bakangata bintu abi mu ntenta, kuluabu nabi kudi Yoshua ne kudi bena Isalele bonso, bobu kubiteka kumpala kua Yehowa. 24 Pashishe Yoshua ne bena Isalele bavua nende bakangata Akana b muana wa Zela, ne tshiamu tshia arjan, ne tshilamba tshia pa buatshi, ne mulungu wa or, c pamue ne bana bende ba balume, ne bana bende ba bakaji, ne ngombe yende, ne mpunda yende, ne mikoko yende, ne ntenta wende, ne bintu bionso bivuaye nabi, bobu kuya nabu mu Tshibandabanda1 tshia Akola. d 25 Pashishe Yoshua wakamba ne: “Bua tshinyi udi mutukebele dikenga?1 e Yehowa neakutumine dikenga lelu eu.” Ke bena Isalele bonso kumuasa mabue, f pashishe bakabuosha ne kapia. g Nunku bakabasa mabue buonso buabu. 26 Pashishe bakakunguija mushiki munene wa mabue pa mutu pende; mushiki au udiku too ne lelu. Nunku tshiji tshikole tshia Yehowa tshiakapueka. h Ke bualu kayi badi babikila muaba au ne: Tshibandabanda tshia Akola1 too ne lelu. 7:21 1 Nshekele uvua ne grame 11,4. Tang. Tshis. B14. 7:24 1 Anyi “Tshibatabata.” 7:25 1 Anyi “lutatu; dibengibua.” 7:26 1 Diumvuija: “Dikenga; Dibengibua.”

383

8

Pashishe Yehowa wakambila Yoshua ne: “Kutshinyi anyi ˆ kuikadi ne buowa to. a Angata baluanganyi ba mvita bonso, ubande bua kuluisha Ai. Mona, ndi mufile mukalenge wa Ai ne bantu bende ne tshimenga tshiende ne buloba buende mu tshianza tshiebe. b 2 Wenzele Ai ne mukalenge wende anu muuvua muenzele Yeliko ne mukalenge wende, c kadi nudi mua kuangata bintu ne bimuna binudi nupetamu buenu nuenu. Uteke bantu bua kualamina panyima pa tshimenga.” 3 Nunku Yoshua ne baluanganyi ba mvita bonso bakabanda bua kuluisha Ai. Yoshua wakasungula bilobo bia mvita binunu 30, kubitumaye butuku buˆ tuku. 4 Wakabitumina dıyi edi ne: “Tangilayi, nudi ne bua kualamina panyima pa tshimenga. Kanuyi kule menemene ne tshimenga to, ne nuenu bonso nuikale badilongolole. 5 Meme ne bantu bonso badi nanyi netusemene pabuipi ne tshimenga, ne padibu bapatuka bua kutuluisha anu bu kumpala, d netubanyeme. 6 Padibu bapatuka bua kutulonda, netubakoke kule ne tshimenga, bualu nebambe ne: ‘Badi batunyema anu bu kumpala.’ e Nunku tuetu netubanyeme. 7 Pashishe nenujuke muaba unudi balamine, nenukuate tshimenga; Yehowa Nzambi wenu neatshifile mu bianza bienu. 8 Diakamue panudi nukuata tshimenga, nudi ne bua kutshitua kapia. f Nenuenze malu ˆ bilondeshile dıyi dia Yehowa. Tangilayi, ndi munuambile tshinudi ne bua kuenza.” 9 Pashishe Yoshua wakabatuma, bobu kuya muaba uvuabu ne bua kualamina; bakimanyina pankatshi pa Betele ne Ai, ku ouest kua Ai, pavua Yoshua yeye mushale ne bantu butuku abu.

YOSHUA 8:1-18 NSHAP. 8 a Dut 7:18 Dut 31:8 Yos 1:9 Yes 12:2 Lom 8:31

b Mis 44:3

c Yos 6:2, 21

d Yos 7:5

e Yos 8:16

f Yos 8:19, 28 

Mulongo 2 a Yos 8:1, 3

b Yos 8:2

c Gen 28:19

d Yos 8:5

e Yos 8:4

f Yos 8:6

g Eks 17:11 Yos 8:26

h Dut 7:24

10 Pashishe Yoshua wakajuka mu dinda menemene, kusangishaye basalayi, ne yeye ne bakulu ba mu Isalele bakabalombola ku Ai. 11 Baluanganyi ba mvita bonsoa bavua nende bakaya, kusemenabu kumpala kua tshimenga. Bakatudila ku nord kua Ai, ne tshibandabanda tshivua pankatshi pabu ne Ai. 12 Pine apu ukavua muangate bantu batue ku 5 000, mubateke bua kualamina b pankatshi pa Betele c ne Ai, ku ouest kua tshimenga. 13 Nunku bantu bakasa tshitudilu tshinene ku nord kua tshimenga, d ne basalayi bavua balamine bavua ku ouest kua tshimenga, e ne Yoshua wakaya munkatshi mua tshibandabanda1 butuku abu. 14 Diakamue pavua mukalenge wa Ai mumone bualu ebu, yeye ne bantu balume ba mu tshimenga bakapatuka lukasa mu dinda menemene bua kuluangana ne Isalele muaba kampanda uvua kuulu kua mpata wa tshipela. Kadi kavua mumanye ne: kuvua bantu bavua balamine panyima pa tshimenga bua kumuluisha to. 15 Pakatuadija bantu ba mu Ai kubaluisha, Yoshua ne bena Isalele bonso bakanyemena mu njila udi mutangile mu tshipela. f 16 Nunku bakatumina bantu bonso baˆ vua mu tshimenga dıyi bua kubalondabu; ne pavuabu balonda Yoshua, bakakokibua kule ne tshimenga. 17 Kakuvua muntu mulume nansha umue uvua mushale mu Ai ne mu Betele uvua kayi mulonde bena Isalele to. Bakashiya tshimenga tshionso buashi, kulondabu bena Isalele. 18 Ke Yehowa kuambila Yoshua ne: “Olola tshianza tshiebe, utangije difuma didimu ku Ai, g bualu nemmufile mu tshianza tshiebe.” h Nunku Yoshua 8:13 1 Anyi “tshibatabata.”

YOSHUA 8:19-34 wakolola tshianza tshiende, kutangijaye difuma divuamu ku tshimenga. 19 Diakamue pakololaye tshianza, bantu bavua balamine bakajuka lukasa muaba uvuabu, kubuelabu mu tshimenga lubilu, kutshikuatabu, kutshituabu kapia musangu umue. a 20 Pakakudimuka bantu ba mu Ai, bakamona muishi wa tshimenga ubanda muulu, kupangabu bukole bua kunyemena luseke nansha lumue. Nunku bantu bavua banyemena luseke lua tshipela bakakudimukila bantu bavua babalonda. 21 Pakamona Yoshua ne bena Isalele bonso ne: bantu bavua balamine abu bavua bakuate tshimenga, ne bamone muishi wa tshimenga ubanda, bakakudimuka, kutuadijabu kuluisha bantu ba mu Ai. 22 Bakuabu abu bakapatuka pabu mu tshimenga bua kusambakena nabu, nunku bantu ba mu Ai bakadisangana munkatshi, bamue bena Isalele ku luseke elu ne bakuabu ku luseke lualua, ne bakabashipa too ne pavua muntu nansha umue kayi mushale ne muoyo anyi munyeme. b 23 Kadi bakakuata mukalenge wa Ai c ne muoyo, kuluabu nende kumpala kua Yoshua. 24 Pakajikija bena Isalele kushipa bena mu Ai bonso pambelu pa tshimenga, mu tshipela muvuabu babalonde, ne pakakuluka muntu wa ndekelu ku muele wa mvita, nunku bena Isalele bonso bakapingana ku Ai, kumubutulabu ne muele wa mvita. 25 Bantu bonso bavua bafue dituku adi, bantu balume ne bantu bakaji, bavua binunu 12, mmumue ne: bantu bonso ba mu Ai. 26 Yoshua kakapingaja tshianza tshiende tshivua ne difuma tshivuaye muolole d too ne pakabutulaye bantu bonso ba mu Ai. e 27 Kadi bena Isalele bakangata bimuna ne bintu bivuabu bapete mu tshimenga buabu bobu, bilo-

384

NSHAP. 8 a Yos 8:8, 28 b Lew 27:29 Dut 7:2

c Yos 8:29 Yos 12:7, 9

d Eks 17:11 Yos 8:18

e Lew 27:29 

Mulongo 2 a Yos 8:2 b Yos 8:8

c Dut 21:22, 23 d Dut 11:29 Dut 27:4, 5

e Dut 31:9 Yos 1:8

f Eks 20:25 g Dut 27:6, 7 h Dut 27:2, 3

i Eks 24:4 Eks 34:27

j Lew 24:22 Nom 15:16

k Dut 27:12, 13

l Dut 11:29 m Dut 31:9 Neh 8:3

n Dut 28:2

o Dut 27:15 Dut 28:15

ˆ ndeshile meyi avua Yehowa mutumine Yoshua. a 28 Pashishe Yoshua wakuosha Ai, kumushiyaye tshibundu bua kashidi, b anu mudiye mushale too ne lelu. 29 Kukudikaye mukalenge wa Ai ku mutshi1 ˆ too ne ku dilolo, ne pakavua dıba dikeba kubuela, Yoshua wakatuma ˆ dıyi bua batulule tshitalu tshiende ku mutshi. c Pashishe bakatshimansha ku tshibuelelu tshia tshiibi tshia tshimenga, kunguijabu mushiki wa mabue pa tshitalu tshiende, mushiki au udiku too ne lelu. 30 Tshikondo atshi ke tshivua Yoshua muashile Yehowa Nzambi wa Isalele tshioshelu ku mukuna wa Ebala, d 31 anu muvua Mose muena mudimu wa Yeˆ howa mutumine bena Isalele dıyi bua kuenza ne anu mudibi bifunda mu mukanda wa Mikenji e ya Mose ne: “Tshioshelu tshia mabue majima adibu kabayi bakose ne tshiamu.” f Bakalambuilapu Yehowa milambu ya kuosha ne milambu ya diumvuangana. g 32 Pashishe wakatentula pa mabue apu Mikenji h ivua Mose mufunde kumpala kua bena Isalele. i 33 Bena Isalele bonso, bakulu babu, batangidi babu, ne balumbuluishi babu, bavua bimane nseke yonso ibidi ya Mushete kumpala kua bakuidi bena Lewi bavua bambule mushete wa tshipungidi tshia Yehowa. Bantu bavua basombe buenyi ne bena Isalele bavuapu. j Tshitupa tshia bantu tshivua tshimane kumpala kua mukuna wa Gelizima ne tshitupa tshikuabu kumpala kua mukuna wa Ebala, k (anu muvua Mose muena mudimu wa Yehoˆ wa mudianjile kutuma dıyi), l bua kubenesha tshisamba tshia Isaleˆ le. 34 Pashishe wakabala meyi a mu Mikenji, m ˆ mabenesha, n ne milawu o ne dıyi dikole, bilondeshile malu onso adibu ba8:29 1 Anyi “dikunji.”

385 funde mu mukanda wa Mikenji. ˆ 35 Kakuvua dıyi nansha dimue ˆ ku meyi onso avua Mose mutuˆ me dıyi bua kuenza divua Yoˆ shua kayi mubale ne dıyi dikole kumpala kua tshisumbu tshijima tshia bena Isalele, a kusangisha ne bantu bakaji ne bana ne bantu bavua basombe buenyi b bavua1 munkatshi muabu. c Pavua bakalenge bonso bavua ku luseke lua ouest lua Yadene d bumvue tshivua tshienzeke, bonso bavua mu buloba bua mikuna, mu Shefela, ku maloba onso a ku muelelu kua Mbuu Munene,1 e ne kumpala kua Lebanona, mmumue ne: bena ˆ Hiti, bena Amola, bena Kanana, bena Pelizi, bena Hiwi, ne bena Yebuse, f 2 bakadisanga bua kuluisha Yoshua ne Isalele. g 3 Bena mu Gibeona h bakumvua pabu tshivua Yoshua muenzele Yeliko i ne Ai. j 4 Nunku bakenza malu ne budimu, kuelabu biakudia mu bibombi bisunsuke, kubitekabu pa mpunda yabu, pamue ne milondo ya mvinyo ya biseba misunsuke ikavua mitayike ne bayilamakaje; 5 bavua kabidi ne sandala misunsuke ne milamakaja ku makasa abu, ne bavua bavuale bilamba bisunsuke. Mampa onso avuabu bambule avua mume ne asunsuluka. 6 Nunku bakaya kudi Yoshua mu tshitudilu tshivua ku Gilegala, k kumuambilabu yeye ne bena Isalele ne: “Tudi bafume ku buloba bua kule. Nunku tudi tunulomba bua kudia netu tshipungidi.” 7 Kadi bena Isalele bakambila bena Hiwi ne: l “Pamuapa nudi basombele pabuipi netu. Nunku tudi mua kudia nenu tshipungidi mushindu kayi?” m 8 Bakandamuna Yoshua ne: “Tudi bena mudimu bebe.”1

9

YOSHUA 8:35–9:17 NSHAP. 8 a Dut 4:2 Dut 12:32

b Lew 24:22 Nom 15:16

c Dut 29:10, 11 Dut 31:12 Neh 8:2

 NSHAP. 9 d Yos 12:7, 8 e Nom 34:2, 6 f Gen 15:18-21 Eks 3:17 Eks 23:23 Dut 7:1

g Yos 24:11 h Yos 10:2 Yos 11:19

i Yos 6:20 j Yos 8:24 k Yos 5:10 Yos 10:43

l Gen 10:15, 17 Gen 34:2 Eks 3:8

m Eks 34:12 Dut 7:2 Dut 20:16-18

 Mulongo 2 a Dut 20:10, 15 b Eks 9:16 Eks 15:13, 14 Yos 2:9, 10

c Nom 21:21-24 Dut 2:32-34

d Nom 21:33-35 Dut 3:3

e Dut 20:10, 11 f Yos 9:6 g Yos 9:5 h Yos 9:4 i Nom 27:18, 21

8:35 1 Ku mua.: “benda.” 9:1 1 Mmu- j mue ne: “Mbuu wa Mediterane.” 9:8 1 Anyi “bapika bebe.” k

1Sm 30:7, 8 Yos 11:19 2Sm 21:2

Nunku Yoshua wakabebeja ne: “Nuenu nudi banganyi? Nudi nufumina penyi?” 9 Ke bobu kumuambila ne: “Bena mudimu bebe mbafumine ku buloba bua ˆ kule menemene a bua dına dia Yehowa Nzambi webe, bualu tuvua bumvue lumu luende ne malu onso avuaye muenze mu Ejipitu b 10 ne malu onso avuaye muenzele bakalenge babidi ba bena Amole bavua dia muamua1 dia Yadene, Sihona c mukalenge wa Heshebona ne Oga d mukalenge wa Bashana, uvua mu Ashetalota. 11 Ke bualu kayi bakulu betu ne bantu bonso ba mu buloba buetu bakatuambila ne: ‘Angatayi bintu bia nuenu kudia mu njila, nuye kusambakena nabu. Nubambile ne: “Netuikale bena mudimu benu; e nunku tudi tunulomba bua kudia netu tshipungidi.”’ f 12 Mampa atuvua bangate bua tuetu kudia aa atshivua ne luya patuvua bumbuke ku nzubu yetu bua kulua kunudi muaba eu. Mpindieu monayi mudiwu mume ne asunsuluka. g 13 Milondo ya mvinyo ya biseba eyi ivua mipiamipia patuvua belamu mvinyo, kadi mpindieu ikadi mitayike. h Bilamba bietu ne sandala yetu mbisunsuke bua bule bua luendu.” 14 Ke bantu kuangatabu1 ndambu wa bintu biabu bia kudia, kadi kabakebeja Yehowa bualu to. i 15 Nunku Yoshua wakadia nabu tshipungidi tshia ditalala, j kubalayaye bua kubashiya ne muoyo, ne bamfumu ba tshisumbu bakabalaya nanku mu mutshipu. k 16 Ku ndekelu kua matuku asatu bobu bamane kudia nabu tshipungidi, bakumvua ne: bavua basombele pabuipi apu, ku mutumba kuabu. 17 Pashishe 9:10 1 Mmumue ne: luseke lua ku est. 9:14 1 Anyi “kukenketabu.”

YOSHUA 9:18–10:6

386

bena Isalele bakasa luendu ne bakafika mu bimenga biabu dituku disatu; bimenga biabu bivua: ˆ Gibeona, a Kefila, Belota, ne ˆ b Kıyata-yalima. 18 Kadi bena Isalele kabakabaluisha to, bualu bamfumu ba tshisumbu ba-ˆ kavua baditshipe kudibu mu dına dia Yehowa c Nzambi wa Isalele. Nunku tshisumbu tshijima tshiakabanga kunungana bua bamfumu. 19 Ke bamfumu bonso kuambilabu tshisumbu tshijima ne: “Bu mutuvua baditshiˆ pe kudibu mu dına dia Yehowa Nzambi wa Isalele, katuena ne mushindu wa kubenzela bibi to. 20 Netuenze nunku: Netubalekele ne muoyo, bua tshiji tshia Nzambi katshilu kutudi bua mutshipu utuvua baditshipe kudibu.” d 21 Bamfumu bakamba kabidi ne: “Bashale ne muoyo, kadi balue bangudi ba nkunyi ˆ ne basunyi ba mayi bua tshisumbu tshijima.” Ke tshiakabalaya bamfumu. 22 Nunku Yoshua wakababikila, kubambilaye ne: “Bua tshinyi nuvua batudinge, nuamba ne: ‘Tudi tufumina muaba wa kule menemene,’ penu basombele bushuwa anu munkatshi muetu emu? e 23 Kumbukila ku lelu nudi bedibue mulawu, f ne nenuikale anu mu mulongo wa bapika bu bangudi ba nkunyi ne basuˆ nyi ba mayi bua nzubu wa Nzambi wanyi.” 24 Bakandamuna Yoshua ne: “Mbualu bavua bambile bena mudimu bebe patoke ne: Yehowa Nzambi webe uvua mutumine Mose muena muˆ dimu wende dıyi bua kunupesha buloba buonso ebu ne kubutula benamu bonso kumpala kuenu. g ˆ Nunku tuvua bumvue buowa bua mioyo1 yetu bua bualu buenu, h ke bualu kayi tuvua benze nunku. i 25 Mpindieu tudi mu bianza biebe. Tuenzela tshionso tshiudi mumone ne: ntshimpe

m Yos 5:10

9:24 1 Anyi “anyima.”

n Yos 9:25, 27

NSHAP. 9 a Yos 10:2 b Yos 18:11, 14 1Sm 7:1 1Ku 13:5

c Nom 30:2 Dut 6:13

d 2Sm 21:1 Mis 15:4 Mbi 5:4, 6

e Yos 9:6, 16 f Gen 9:25, 26 g Dut 7:1 Dut 20:16

h Dut 2:25 Dut 11:25 Yos 5:1

i Eb 11:31 

Mulongo 2 a Yos 9:21 b 1Bk 8:29 2Ku 6:6

c 1Ku 9:2 Ezl 7:24 Ezl 8:17 Neh 3:26 Neh 7:60

 NSHAP. 10 d Yos 8:24, 29 e Yos 6:2, 21 f Yos 9:9, 15 Yos 11:19

g Dut 2:25 Dut 11:25 Yos 2:10, 11 Yos 5:1

h Yos 8:25 i Gen 23:2 Nom 13:22

j Yos 12:7, 10-12 k Yos 9:9, 15 Yos 11:19

l Gen 15:16

ne tshiakane.” 26 Ke tshiakabenzelaye; wakabapandisha mu bianza bia bena Isalele, ne kabakabashipa to. 27 Kadi dituku adi, Yoshua wakabavuija banguˆ di ba nkunyi ne basunyi ba mayi bua tshisumbu a ne bua tshioshelu tshia Yehowa muaba uvuaye Yeye ne bua kusungula, b ne mbashale nanku too ne lelu. c Diakamue pakumvua Adoni-sedeke mukalenge wa Yelushalema ne: Yoshua uvua mukuate Ai ne mumubutule, muenzele Ai ne mukalenge wende d anu muvuaye muenzele Yeliko ne mukalenge wende, e ne muvua bena mu Gibeona bapunge tshipungidi tshia ditalala ne Isalele f ne bashale munkatshi ˆ muabu, 2 wakumvua buowa bua bungi, g bualu Gibeona uvua tshimenga tshinene, bu tshimue tshia ku bimenga bia bakalenge. Uvua munene kupita Ai, h ne bantu balume bonso ba muomu bavua bena mvita. 3 Nunku Adoni-sedeke mukalenge wa Yelushalema wakatumina Hohama mukalenge wa Hebelone, i Piˆ lama mukalenge wa Yamuta, Yafia ˆ mukalenge wa Lakisha, ne Debı mukalenge wa Egelona, mukenji eu ne: j 4 “Luayi nungambuluishe, tuluishayi Gibeona, bualu mmupunge tshipungidi tshia ditalala ne Yoshua ne bena Isalele.” k 5 Nunku bakalenge batanu ba bena Amolel bakadisanga pamue, mmumue ne: mukalenge wa Yelushalema, mukalenge wa Hebeloˆ ne, mukalenge wa Yamuta, mukalenge wa Lakisha, ne mukalenge wa Egelona, pamue ne biluilu biabu, bobu kuya, kuasabu tshitudilu bua kuluisha Gibeona. 6 Pashishe bantu ba mu Gibeona bakatumina Yoshua mukenji mu tshitudilu ku Gilegala ne: m “Kulekedi1 bapika bebe to. n Lua-

10

10:6 1 Ku mua.: “kupuekeshi tshianza tshiebe kudi.”

387 ku lukasa! Utusungile ne utuambuluishe! Bakalenge bonso ba bena Amole ba ku buloba bua mikuna mbadisange bua kutuluisha.” 7 Nunku Yoshua wakabanda, umbukila ku Gilegala ne baluanganyi ba mvita bonso ne bilobo bia mvita. a 8 Pashishe Yehowa wakambila Yoshua ne: “Kubatshinyi to, b bualu ndi mubafile mu tshianza tshiebe. c Muntu nansha umue wa kudibu kakukukandamena to.” d 9 Yoshua wakalua kudibu mu tshimpitshimpi yeye mumane kuenda butuku bujima ufumina ku Gilegala. 10 Yehowa wakababueja mu kayumbayumba kumpala kua Isalele, e bobu kubashipa dishipa dia dikema ku Gibeona, kubalondabu mu njila udi mubande ku Bete-holona, kubashipabu too ne ku Azeka ne ku Makeda. 11 Pavuabu benda banyema Isalele, bikale pa mpulumuku wa Bete-holona, Yehowa wakabalokeshila mabue manene a mvula umbukila mu diulu, too ne ku Azeka, bobu kufua. Bushuwa, bantu bavua bafue ku mabue a mvula bavua bapite bavua bafue ku muele wa mvita wa bena Isalele ku bungi. ˆ 12 Dıba adi, dituku divua Yehowa mutshimune bena Amoˆ le ku mesu kua bena Isalele, ke divua Yoshua muambile Yehowa kumpala kua Isalele ne: ˆ “Dıba, imana tendee f pa mutu pa Gibeona, g Ne ngondo pa mutu pa Tshibandabanda1 tshia Ayalona!” ˆ 13 Nunku dıba diakimana tendee ne ngondo kakanyunga too ne pavua tshisamba tshidisombuele kudi bena lukuna batshi. Ki mbafunde bualu ebu mu muˆ ˆ kanda wa Yasha anyi? h Dıba dia10:12 1 Anyi “Tshibatabata.”

YOSHUA 10:7-23 NSHAP. 10 a Yos 8:3

b Dut 3:2 Dut 20:1

c Dut 7:24 Yos 11:6

d Yos 1:3-5

e Mis 44:3

f 2Bk 20:10 Mis 135:6 Yes 38:8

g Yes 28:21

h 2Sm 1:17, 18 

Mulongo 2 a Dut 9:18, 19 1Bk 17:22 Yak 5:16

b Dut 1:30 Yos 23:3

c Yos 5:10 Yos 9:6

d Yos 10:10

e Yos 10:28

f Dut 28:7

g Yos 10:3-5 Yos 12:7, 10-12

kimana tendee munkatshi mua diulu ne kadiakabuela lukasa dituku bu dijima. 14 Kakutu kuanji kuikala dituku bu dituku adi to, ni nkumpala kuadi anyi panyima padi, divua Yehowa muteˆ leje dıyi dia muntu, a bualu Yehowa uvua uluila Isalele. b 15 Pashishe Yoshua pamue ne Isalele mujima bakapingana mu tshitudilu ku Gilegala. c 16 Pine apu bakalenge batanu abu bakanyema, kusokomabu mu nyongolo ku Makeda. d 17 Pashishe bakambila Yoshua ne: “Mbasangane bakalenge batanu abu basokome mu nyongolo ku Makeda.” e 18 Ke Yoshua kuamba ne: “Bungulujayi mabue manene, nuajike ku mushiku wa nyongolo au, nutekaku bantu bua kubalama. 19 Kadi nuenu bakuabu kanuimanyi to. Londayi bena lukuna benu, nubashipele lua panyima. f Kanubalekedi babuela mu bimenga biabu to, bualu Yehowa Nzambi wenu mmubafile mu bianza bienu.” 20 Pavua Yoshua ne bena Isalele bajikije kubashipa dishipa dia dikema menemene, bamba kubabutula bonso pa kumbusha bantu ndambu bavua bapande, banyemene mu bimenga bikolesha, 21 bantu bonso bakapingana kudi Yoshua mu tshitudilu ku Makeda kakuyi bualu bubi bubafikile. Muntu nansha umue kakateta kuamba bena Isaˆ lele dıyi.1 22 Pashishe Yoshua wakamba ne: “Kangulayi mushiku wa nyongolo, nupatule bakalenge batanu abu, nulue nabu kundi.” 23 Nunku bakapatula bakalenge batanu aba mu nyongolo, kuyabu nabu kudiye: mukalenge wa Yelushalema, mukalenge wa Hebelone, mukalenge ˆ wa Yamuta, mukalenge wa Lakisha, ne mukalenge wa Egelona. g 10:21 1 Ku mua.: “kavua ne ludimi lutue kudi bena Isalele.”

YOSHUA 10:24-39 24 Pakayabu ne bakalenge batanu aba kudi Yoshua, Yoshua wakabikila bantu balume bonso ba mu Isalele, kuambilaye balombodi ba baluanganyi ba mvita bavua baye nende ne: “Semenayi. Diatayi makasa enu pa makoshi a bakalenge aba.” Nunku bakasemena, bobu kudiata makasa abu pa makoshi abu. a 25 Ke Yoshua kubambila ne: “Kanutshinyi anyi ˆ kanuikadi ne buowa to. b Ikalayi ne dikima ne bukole, bualu ke tshienzela Yehowa bena lukuna benu bonso banudi nuluangana nabu.” c 26 Pashishe Yoshua wakabakuma, kubashipaye, kubakudikaye ku mitshi1 itanu, ne bakashala bakudika ku mitshi ayi too ˆ ne ku dilolo. 27 Pakavua dıba ˆ dibuela, Yoshua wakatuma dıyi bua babatulule ku mitshi d ne babimanshe mu nyongolo muvuabu basokome. Pashishe bakajika mabue manene ku mushiku wa nyongolo, ne owu aa adiku too ne lelu eu. 28 Yoshua wakakuata Makeda e dituku adi, kubutulaye benamu ne muele wa mvita. Wakabutula mukalenge wende ne bantu bonso1 bavuamu, kayi ushiya muntu nansha umue ne muoyo. f Wakenzela mukalenge wa Makeda g anu muvuaye muenzele mukalenge wa Yeliko. 29 Pashishe Yoshua pamue ne Isalele mujima bakumbuka ku Makeda, kuyabu ku Libina, kuluishabu Libina. h 30 Yehowa wakafila kabidi Libina ne mukalenge wende i mu tshianza tshia Isalele, bobu kumubutula ne bantu bonso1 bavuamu ne muele wa mvita, kabayi bashiyamu muntu nansha umue ne muoyo. Nunku bakenzela mukalenge wende anu muvuabu benzele mukalenge wa Yeliko. j

388 NSHAP. 10 a Eks 23:27 b Dut 31:6 Yos 1:9

c Dut 3:21 Dut 7:18, 19

d Dut 21:22, 23 Yos 8:29

e Yos 10:10 Yos 15:20, 41

f Dut 20:16 g Yos 12:7, 16 h Yos 15:20, 42 Yos 21:13

i Yos 12:7, 15 j Yos 6:2, 21 

Mulongo 2 a Yos 10:3, 4 Yos 12:7, 11 Yos 15:20, 39

b Dut 20:16 c Yos 12:7, 12 Yos 16:10 Yos 21:20, 21 1Bk 9:16

d Yos 10:3, 4 Yos 12:7, 12 Yos 15:20, 39

e Dut 20:16 Yos 10:32

f Gen 13:18 Gen 23:19 Nom 13:22 Yos 10:3, 4 Yos 15:13 Yos 21:13

g Yos 12:7, 13 Yos 15:15

h Dut 7:2

10:26 1 Anyi “makunji.” 10:28, 30, 32, 35, 37, 39 1 Anyi “anyima yonso.” i

Yos 11:14

31 Pashishe Yoshua pamue ne Isalele mujima bakumbuka ku Libina, kuyabu ku Lakisha, a kuasabu tshitudilu kuntu aku, bobu kumuluisha. 32 Yehowa wakafila Lakisha mu tshianza tshia Isalele, bobu kumukuata dituku dibidi. Bakamubutula ne bantu bonso1 bavuamu ne muele wa mvita, b anu muvuabu benzele Libina. 33 Ke Holama mukalenge wa ˆ Geze c kubandaye bua kuambuluisha Lakisha. Kadi Yoshua wakamushipa yeye ne bantu bende too ne pavuaku kakuyi kushale muntu nansha umue ne muoyo. 34 Pashishe Yoshua pamue ne Isalele mujima bakumbuka ku Lakisha kuyabu ku Egelona, d kuasabu tshitudilu kuntu aku, bobu kumuluisha. 35 Bakakuata Egelona dituku adi, kumubutulabu ne muele wa mvita. Dituku adi bakabutula bantu bonso1 bavuamu, anu muvuabu benzele Lakisha. e 36 Pashishe Yoshua pamue ne Isalele mujima bakumbuka ku Egelona kuyabu ku Hebelone, f bobu kumuluisha. 37 Bakakuata Hebelone, kumubutulabu ne mukalenge wende, ne bimenga biende, ne bantu bonso1 bavuamu ne muele wa mvita, kabayi bashiya muntu nansha umue ne muoyo. Wakamubutula ne bantu bonso1 bavuamu, anu muvuaye muenzele Egelona. 38 Ndekelu wa bionso, Yoshua pamue ne Isalele mujima baˆ kakudimuka batangile ku Debı, g bobu kumuluisha. 39 Wakaˆ kuata Debı, mukalenge wende ne bimenga biende bionso, kubibutulabu ne muele wa mvita, kubutulabu bantu bonso1 bavuamu, h kabayi bashiya muntu nansha umue ne muoyo. i Wakenzeˆ la Debı ne mukalenge wende anu muvuaye muenzele Hebelone, ne Libina ne mukalenge wende.

389

YOSHUA 10:40–11:13

40 Yoshua wakatshimuna tshitupa tshionso tshia buloba bua mikuna, tshia Negebe, tshia Shefela, a ne tshia mpulumuku, ne bakalenge ba bitupa bionso abi, kayi ushiya muntu nansha umue ne muoyo; wakabutula tshintu tshionso tshivua tshipuyakana, b anu muvua Yehowa Nzambi wa Isalele muˆ tume dıyi bua kuenza. c 41 Yoshua wakabatshimuna kumbukiˆ la ku Kadeshe-banea d too ne ku Gaza e ne buloba buonso bua Goshene f too ne ku Gibeona. g 42 Yoshua wakakuata bakalenge aba bonso ne buloba buabu, bionso musangu umue, bualu Yehowa Nzambi wa Isalele ke uvua uluila Isalele mvita. h 43 Pashishe Yoshua wakapingana ne Isalele mujima mu tshitudilu ku Gilegala. i Diakamue pakumvua Yaˆ bina mukalenge wa Haso bualu abu, wakatuma mukenji kudi Yobaba mukalenge wa Madona, j kudi mukalenge wa Shimelona, kudi mukalenge wa Akasafa, k 2 kudi bakalenge bavua ku nord mu buloba bua mikuna, kudi bavua mu mpata1 ku sud kua Kinelete, kudi bavua mu Shefela ne mu mpulumuku ya ˆ ˆ Do l ku ouest, 3 kudi bena Kanana m ku est ne ku ouest, kudi bena Amole, n kudi bena Hiti, kudi bena Pelizi, kudi bena Yebuse mu buloba bua mikuna, ne kudi bena Hiwi o kuinshi kua mukuna ˆ wa Hemona p mu buloba bua Misepa. 4 Nunku bakalua ne biluilu biabu bionso, tshisumbu tshinene menemene, bungi bu nsenga ya ku muelelu kua mbuu, pamue ne tubalu tua bungi menemene ne matempu a mvita. 5 Bakalenge bonso aba bakitaba bua kusambakena, bobu kulua, kuasabu tshitudilu pamue

m Nom 13:29

k Dut 9:5

ˆ ku mayi a Meloma bua kuluisha Isalele. 6 Ke Yehowa kuambila Yoshua ne: “Kutshinyi bua bualu ˆ buabu, a bualu malaba ku meba aa nembafile buonso buabu kudi Isalele, bashipa. Udi ne bua kukosa mijilu ya ku bikono bia tubalu tuabu, b ne udi ne bua kuosha makalu abu a mvita mu kapia.” 7 Nunku Yoshua pamue ne baluanganyi ba mvita bonso bakabela mvita mu tshiˆ mpitshimpi kumpenga kua mayi a Meloma. 8 Yehowa wakabafila mu tshianza tshia Isalele, c bobu kubatshimuna, kubalondabu too ne ku Sidona munene d ne ku Miselefota-mayima, e ne mu Tshibandabanda tshia Misepe ku est; bakabashipa too ne pavuaku kakuyi kushale muntu nansha umue ne muoyo. f 9 Pashishe Yoshua wakabenzela anu muvua Yehowa mumuambile; wakakosa mijilu ya ku bikono bia tubalu tuabu ne wakuosha makalu abu a mvita mu kapia. g 10 Pashishe Yoshua wakapiˆ ngana, kukuataye Haso, kushipaye mukalenge wende ne muele ˆ wa mvita, h bualu kumpala Haso uvua ku mutu kua makalenge onso aa. 11 Bakashipa bantu bonso1 bavuamu ne muele wa mvita, kubabutulabu. i Kakuvua kushale tshintu nansha tshimue tshivua tshipuyakana to. j Pashiˆ she wakuosha Haso ne kapia. 12 Yoshua wakakuata bimenga bionso bia bakalenge aba, kutshimunaye bakalenge bonso ba bimenga abi ne muele wa mvita. k Wakababutula l anu muvua Mose muena mudimu wa Yehowa muˆ tume dıyi bua kuenza. 13 Kadi Isalele kavua muoshe bimenga bivua pa mikuna yabi pa kumbuˆ sha Haso; tshiotshi ke tshimenga tshimuepele tshivua Yoshua

ˆ 11:2 1 Anyi “Alaba.”

l Dut 7:2, 16

11:11 1 Anyi “anyima yonso.”

11

NSHAP. 10 a Yos 9:1, 2 Bal 1:9

b Lew 27:29 Dut 20:16 Yos 11:14

c Dut 7:2 Dut 9:5

d Nom 34:2, 4 Dut 9:23

e Dut 2:23 f Yos 15:20, 51 g Yos 11:16, 19 h Eks 14:14 Dut 1:30

i Yos 4:19 

NSHAP. 11 j Yos 12:7, 19 k Yos 12:7, 20 l Yos 17:11 Bal 1:27

n Gen 15:16 o Dut 7:1 Dut 20:17

p Dut 4:48 

Mulongo 2 a Yos 10:8 b Dut 17:16 Nsu 21:31

c Yos 21:44 d Gen 10:19 Yos 19:28, 31

e Yos 13:1, 6 f Dut 20:16 g Yos 11:6 h Yos 12:7, 19 i Lew 27:29 j Dut 20:16 Yos 11:14

YOSHUA 11:14–12:5 muoshe. 14 Bena Isalele bakangata buabu bobu bintu bionso bivuabu bapete mu bimenga abi ne bimuna. a Kadi bakashipa bantu bonso ne muele wa mvita too ne pakabutulabu yonso wa kudibu. b Kabakashiya muntu nansha umue uvua upuyakana to. c 15 Anu muvua Yehowa mutumine Mose muena mudimu wende ˆ dıyi bua kuenza, ke muvua Mose ˆ mutumine Yoshua dıyi bua kuenza, d ne ke muvua Yoshua muenze. Kakashiya bualu nansha bumue bua ku malu onso avua ˆ Yehowa mutumine Mose dıyi bua kuenza kabuyi buenza. e 16 Nunku Yoshua wakatshimuna buloba buonso ebu, buloba bua mikuna, Negebe yonso, f buloba buonso bua Goshene, ˆ Shefela, g Alaba, h buloba bua mikuna bua Isalele ne Shefela1 wabu, 17 kumbukila ku mukuna wa Halaka udi mubande too ˆ ˆ ne ku Seı, too ne ku Bala-gada i mu Tshibandabanda tshia Lebanona kuinshi kua mukuna wa ˆ Hemona, j ne wakakuata bakalenge babu bonso, yeye kubatshimuna, kubashipaye. 18 Yoshua wakaluangana ne bakalenge bonso aba ndambu wa matuku. 19 Kakuvua tshimenga tshivua tshidie tshipungidi tshia ditalala ne bena Isalele pa kumbusha bena Hiwi bavua basombele mu Gibeona. k Bakakuata bikuabu bionso ku mvita. l 20 Yehowa ke uvua mulekele bua mioyo yabu ipape m bua kuela Isalele mvita, bua yeye ababutule kakuyi luse. n Bavua ne bua kubutudibua anu muvua Yehowa mutumiˆ ne Mose dıyi bua kuenza. o 21 Tshikondo atshi Yoshua wakajimija bena Anaka p mu buloba bua mikuna, mu Hebeloˆ ne, mu Debı, mu Anaba, ne mu buloba buonso bua mikuna

390 NSHAP. 11 a Yos 8:2, 27 b Dut 7:2 c Dut 20:16 d Dut 3:28 Dut 7:1 Dut 31:7

e Dut 4:2, 5 f Nom 13:17 Dut 1:7

g Yos 10:40, 41 h Yos 12:7, 8 i Yos 13:1, 5 j Dut 4:48 Yos 13:8, 11

k Yos 9:7, 15 l Dut 20:17 m Dut 2:30 n Eks 34:12 Dut 7:2

o Dut 20:16 p Nom 13:22 Dut 1:28 Yos 15:13, 14

 Mulongo 2 a Lew 27:29 Yos 11:12 Yos 24:11

b Eks 23:28-30 c Bal 1:18 d 1Sm 17:4 e 2Ku 26:1, 6 f Eks 23:27 Dut 11:23

g Nom 26:53, 54 Yos 14:1

h Yos 14:15 Yos 21:44 Yos 23:1

 NSHAP. 12 i Dut 2:24 j Dut 3:8 k Dut 4:47-49 l Nom 21:23, 24 m Dut 3:12

12

n Nom 21:13 o Yne 6:1 p Dut 3:27 q Nom 21:33-35

11:16 1 Anyi “mikuna yabu ya mikese.”

bua Yuda ne buloba buonso bua mikuna bua Isalele. Yoshua wakababutula bobu ne bimenga biabu. a 22 Kakuvua kushale muena Anaka nansha umue mu buloba bua Isalele; bakashala b anu mu Gaza, c mu Gata d ne mu Ashedodo. e 23 Nunku Yoshua wakakuata buloba buonso anu muvua Yehowa mulaye Mose, f ne pashishe Yoshua wakabupesha bena Isalele bu bumpianyi bilondeshile bitupa biabu, bua babuabanye mu bisa biabu. g Nunku buloba buakashala mu dikisha, kakuyi mvita. h Mpindieu aba ke bakalenge ba buloba bavua bena Isalele batshimune, bena buloba buvuabu bangate luseke lua ku est kua Yadene, kumbukila ˆ ku Tshibandabanda tshia Anona1 i kubanda too ne ku mukuˆ ˆ na wa Hemona j ne Alaba mujima lua ku est: k 2 Sihona mukalenge l wa bena Amole, uvua musombele mu Heshebona ne uvua ˆ ukokesha kumbukila ku Aloe, m udi ku muelelu kua Tshibandabaˆ nda tshia Anona,1 n ne kumbukila munkatshi mua tshibandabanda atshi ne tshitupa tshia Gilada too ne ku Tshibandabanda2 tshia Yaboka, mukalu wa bena Amona. 3 Uvua ukokesha kabiˆ di mu Alaba too ne ku Mbuu wa Kinelete1 o lua ku est, too ne ˆ ku Mbuu wa mu Alaba, Mbuu wa Mukele,2 lua ku est batangile ku Bete-yishimota, ne lua ku sud kuinshi kua mpulumuku ya Pisega. p 4 Kabidi ne buloba bua Oga mukalenge q wa Bashana uvua umue wa mu bena Lefa ba ndekelu, r uvua musombele mu Ashetalota ne Edelei, 5 ne uvua

r Dut 3:11

12:1,ˆ 2 1 Anyi “Kasulu ka tshilonda nkoka ka Anona.” 12:2 2 Anyi “Kasulu ka tshilonda nkoka.” 12:3 1 Mmumue ne: dijiba dia Genesaleta, anyi Mbuu wa Galela. 2 Mmumue ne: Mbuu Mufue.

391

ˆ ukokesha ku mukuna wa Hemona, mu Saleka, ne mu Bashana mujima, a too ne ku mukalu wa ˆ ˆ bena Geshu ne bena Makata, b ne tshitupa tshia Gilada, too ne ku buloba bua Sihona mukalenge wa Heshebona. c 6 Mose muena mudimu wa Yehowa ne bena Isalele bakabatshimuna, d pashishe Mose muena mudimu wa Yehowa wakafila buloba buabu kudi bena Lubena, bena Gada, ne tshitupa tshia tshisa tshia Manashe bua buikale buabu. e 7 Aba ke bakalenge ba buloba bavua Yoshua ne bena Isalele batshimune ku luseke lua ku ouest kua Yadene, kumbukila ku ˆ Bala-gada f mu Tshibandabanda tshia Lebanona g too ne ku mukuna wa Halaka h udi mubande ˆ too ne ku Seı, i pashishe Yoshua wakafila buloba buabu kudi bisa bia Isalele bua buikale buabu bilondeshile bitupa biabu, j 8 mu buloba bua mikuna, mu Shefela, ˆ mu Alaba, mu mpulumuku, mu tshipela, ne mu Negebe, k mbuena kuamba ne: buloba bua bena ˆ Hiti, bena Amole, l bena Kanana, bena Pelizi, bena Hiwi, ne bena Yebuse: m 9 Mukalenge wa Yeliko, n umue; mukalenge wa Ai, o tshimenga tshivua ku luseke lua Betele, umue; 10 mukalenge wa Yelushalema, umue; mukalenge wa Hebelone, p umue; ˆ 11 mukalenge wa Yamuta, umue; mukalenge wa Lakisha, umue; 12 mukalenge wa Egelona, umue; mukalenge wa ˆ Geze, q umue; ˆ 13 mukalenge wa Debı, r umue; mukalenge wa ˆ Gede, umue; ˆ 14 mukalenge wa Homa, umue; mukalenge wa Alada, umue;

YOSHUA 12:6–13:3 NSHAP. 12 a Dut 29:7 b Yos 13:13 c Nom 21:26 d Nom 21:23, 24 Nom 21:33-35

e Nom 32:33 Dut 3:12, 13

f Yos 13:1, 5 g Yos 1:4 h Yos 11:16, 17 i Dut 2:12 j Yos 11:23 k Yos 10:40 Yos 11:16

l Gen 15:16 m Eks 3:8 Eks 23:23 Dut 7:1

n Yos 6:2 o Yos 8:29 p Yos 10:23, 26 q Yos 10:33 r Yos 10:38 

Mulongo 2 a Yos 10:29 b Yos 10:28 c Bal 1:22 d Yos 11:1, 10 e Yos 21:34 f Yos 11:1, 2 

NSHAP. 13 g Yos 23:1 Yos 24:29

h Eks 23:29, 30 i 1Sm 27:8 j Gen 10:19

15 mukalenge wa Libina, a umue; mukalenge wa Adulama, umue; 16 mukalenge wa Makeda, b umue; mukalenge wa Betele, c umue; 17 mukalenge wa Tapua, ˆ umue; mukalenge wa Hefe, umue; 18 mukalenge wa Afeke, umue; mukalenge wa Lashalona, umue; 19 mukalenge wa Madona, umue; mukalenge wa ˆ Haso, d umue; 20 mukalenge wa Shimelona-melona, umue; mukalenge wa Akasafa, umue; 21 mukalenge wa Tanaka, umue; mukalenge wa Megido, umue; 22 mukalenge wa Kedeshe, umue; mukalenge wa Yokeˆ nama e mu Kamele, umue; ˆ 23 mukalenge wa Do mu ˆ mpulumuku ya Do, f umue; mukalenge wa Goyima mu Gilegala, umue; ˆ 24 mukalenge wa Tısa, umue; bakalenge bonso basanga 31. Mpindieu Yoshua ukavua mukulakaje ne muikale ne bidimu bia bungi. g Nunku Yehowa wakamuambila ne: “Ukadi mukulakaje ne muikale ne bidimu bia bungi; kadi kutshidi kushale tshitupa tshinene tshia buloba tshia kukuata.1 2 Ebu ke buloba budi bushale: h bitupa bia maloba onso a bena Peˆ leshete ne a bena Geshu bonso i 3 (kumbukila ku diapa dia musulu wa Nile1 didi ku est kua2 Ejipitu too ne ku mukalu wa Ekelona ku nord, buloba buvuabu bangata bu buloba bua bena Kaˆ nana) j kusangisha ne buloba bua

13

13:1 1 Anyi “kutshimuna.” 13:3 1 Anyi ˆ “kumbukila ku Shiho.” 2 Ku mua.: “kumpala kua.”

YOSHUA 13:4-22 bakalenge batanu ba bena Peleshete, a mmumue ne: bena Gaza, bena Ashedodo, b bena Ashekelona, c bena Gata, d ne bena Ekelona; e buloba bua bena Awima f 4 ku sud; buloba buonso bua ˆ bena Kanana; Meala wa bena Sidona, g too ne ku Afeke, too ne ku mukalu wa bena Amole; 5 buloba bua bena Gebala h ne Lebanona mujima lua ku est, kuˆ mbukila ku Bala-gada kuinshi ˆ kua mukuna wa Hemona too ne ku Lebo-hamate;1 i 6 bantu bonso ba mu buloba bua mikuna, kumbukila ku Lebanona j too ne ku Miselefota-mayima; k ne bena Sidona bonso. l Nembipate1 kumpala kua bena Isalele. m Wewe udi anu ne bua kubupesha Isalele bu bumpianyi, anu mundi muˆ kutumine d ıyi bua kuenza. n 7 Mpindieu udi ne bua kuabanyina bisa tshitema ne tshitupa tshia tshisa tshia Manashe buloba ebu bu bumpianyi.” o 8 Tshitupa tshikuabu tshia tshisa atshi pamue ne bena Lubena ne bena Gada bavua bangate buabu bumpianyi buvua Mose mubapeshe luseke lua ku est kua Yadene, anu muvua Mose muena mudimu wa Yehowa mubapeˆ she:p 9 kumbukila ku Aloe q udi ku muelelu kua Tshibandabanda ˆ tshia Anona,1 r ne tshimenga tshidi munkatshi mua tshibandabanda, ne mpata yonso wa pa mukuna wa Medeba too ne ku Dibona; 10 ne bimenga bionso bia Sihona mukalenge wa bena Amole uvua ukokesha mu Heshebona, too ne ku mukalu wa bena Amona; s 11 kabidi ne Gilada ne ˆ buloba bua bena Geshu ne bena ˆ ˆ Makata t ne mukuna wa Hemona mujima ne Bashana u mujima too ne ku Saleka; v 12 bukale-

392 NSHAP. 13 a Bal 3:1, 3 1Sm 6:4

b Yos 15:20, 46 c Bal 14:19 d 2Sm 21:19 e 1Sm 5:10 f Dut 2:23 g Bal 1:31 h 1Bk 5:18 i Nom 34:2, 8 j Dut 3:25 k Yos 11:8 l Bal 3:1-3 m Eks 23:30 n Nom 34:17 Yos 14:1

o Nom 33:54 p Nom 32:33 Yos 22:4

q Dut 3:12 r Nom 21:13 s Nom 21:23, 24 t Dut 3:14 u Yos 17:1 v 1Ku 5:11 

Mulongo 2 a Dut 3:11 b Nom 21:23, 24 Nom 21:33-35

c Nom 33:55 Yos 23:12, 13

d Nom 18:20 Dut 10:9 Dut 12:12

e Lew 7:33-35 Dut 18:1

f Nom 18:24 g Nom 21:25, 26 h Nom 32:37, 38 i Nom 21:23 j Dut 2:26 k Yos 21:8, 37 l Nom 32:37, 38 m Dut 3:16, 17 n Nom 33:48, 49 o Nom 21:25 p Dut 2:30

13:5 1 Anyi “tshibuelelu tshia Hamate.” q 13:6 1 Anyi “Nembanyenge buloba.” r 13:9, 16ˆ 1 Anyi “Kasulu ka tshilonda nkoka ka Anona.” s

Nom 31:7, 8 Nom 22:5 2Pt 2:15 Nom 22:7

nge buonso bua Oga mu Bashana, yeye uvua ukokesha mu Ashetalota ne mu Edelei. (Yeye uvua umue wa ku bena Lefa ba ndekelu.)a Mose wakabatshimuna, yeye kubipata.1 b 13 Kadi bena Isalele kabavua bipate1 c ˆ ˆ bena Geshu ne bena Makata to, ˆ ˆ bualu Geshu ne Makata mbasombele munkatshi mua Isalele too ne lelu. 14 Anu tshisa tshia bena Lewi ke tshivuaye kayi mupeshe bumpianyi. d Milambu miosha pa kapia bua Yehowa Nzambi wa Isalele ke bumpianyi buabu, e anu muvuaye mubalaye. f 15 Pashishe Mose wakapesha tshisa tshia bena Lubena buˆ mpianyi bilondeshile meku abu, 16 ne buloba buabu buvua buˆ mbukila ku Aloe udi ku muelelu ˆ kua Tshibandabanda tshia Anona,1 ne tshimenga tshidi munkatshi mua tshibandabanda atshi, ne mpata mujima wa pa mukuna udi pabuipi ne Medeba; 17 Heshebona ne bimenga biende bionsog bidi mu mpata wa pa ˆ mukuna, Dibona, Bamota-bala, ˆ Bete-bala-meona, h 18 Yahasa, i ˆ Kedemota, j Mefata, k 19 Kiyatayima, Sibema, l ne Selete-shaha pa mukuna wa mu tshibandaˆ banda,1 20 Bete-peo, mpulumuku ya Pisega, m Bete-yishimota, n 21 bimenga bionso bia mu mpata wa pa mukuna, bukalenge buonso bua Sihona mukalenge wa bena Amole uvua ukokesha mu Heshebona. o Mose wakamutshimuna p ne bamfumu ba bena Midiyana: Evi, Lekeme, ˆ ˆ Su, Hu, ne Leba, q bilolo1 bia Sihona bivua bisombele mu buloˆ ba abu. 22 Balama r muana wa ˆ Beo, muena mbuku, s uvua umue 13:12 1 Anyi “kubanyenga buloba.” 13:13 1 Anyi “banyenge buloba bua.” 13:19 1 Anyi “tshibatabata.” 13:21 1 Mmumue ne: bakalenge bavua ku bukokeshi bua Sihona.

393 wa ku bantu bavua bena Isalele bashipe ne muele wa mvita pamue ne bantu bakuabu bonso bavuabu bashipe. 23 Mukalu wa bena Lubena uvua Yadene; buloba ebu buvua bumpianyi bua ˆ bena Lubena bilondeshile meku abu, ne bimenga ne miaba yabi mikuabu ya kusombela. 24 Mose wakafila kabidi bumpianyi kudi tshisa tshia Gada, kudi bena Gada bilondeshiˆ le meku abu, 25 ne buloba buaˆ bu buvua buangata Yaze a ne bimenga bionso bia Gilada ne tshitupa tshia buloba bua bena ˆ Amona b too ne ku Aloe, udi mutangilangane ne Laba; c 26 ne kumbukila ku Heshebona d too ne ku Lamata-misepe, ne Betonima, kumbukila kabidi ku Mahanayima e too ne ku mukalu ˆ wa Debı; 27 ne mu tshibandabanda,1 Bete-halama, f Bete-nimela, Sukota, g ne Safona, tshitupa tshia buloba tshivua tshishale tshia bukalenge bua Sihona mukalenge wa Heshebona; h Yadene muikale mukalu kumbukila kuinshi, ku ndekelu kua Mbuu wa Kinelete2 i ku luseke lua ku est kua Yadene. 28 Ebu ke buvua bumpianyi bua bena Gada biloˆ ndeshile meku abu, ne bimenga ne miaba yabi mikuabu ya kusombela. 29 Mose wakafila kabidi bumpianyi kudi tshitupa tshia tshisa tshia Manashe, kudi tshitupa tshia tshisa tshia Manashe biˆ londeshile meku abu. j 30 Buloba buabu buvua bumbukila ku Mahanayima, k buangata Bashana mujima, bukalenge buonso bua Oga mukalenge wa Bashana, ne misoko yonso ya ntenta ya mu ˆ Yaı l mu Bashana, bimenga 60. 31 Tshitupa tshia Gilada, ne Ashetalota ne Edelei, m bimenga

YOSHUA 13:23–14:6 NSHAP. 13 a Nom 32:34, 35 b Yos 12:2 Bal 11:13

c 2Sm 11:1 d Nom 21:26 e Gen 32:2 Yos 21:8, 38

f Nom 32:34, 36 g Gen 33:17 h Nom 21:26 i Nom 34:2, 11 Dut 3:16, 17 Yne 6:1

j Dut 3:13 k 1Ku 6:77, 80 l Nom 32:40, 41 Dut 3:14

m Nom 21:33 

Mulongo 2 a Nom 32:39 b Nom 32:33 c Dut 10:9 Yos 18:7

d Nom 18:24 Nom 26:62, 63 Dut 18:1

 NSHAP. 14 e Nom 34:17 Yos 19:51

f Nom 26:55 Nom 33:54 Nsu 16:33 Bz 13:19

g Nom 34:13 h Nom 32:29 i Dut 10:9 Yos 13:14

j Gen 48:5 1Ku 5:2

k Gen 48:19, 20 l Nom 35:7 Yos 21:1, 2

m Nom 35:2, 5 n Yos 4:19 Yos 10:43

o Nom 32:11, 12

13:27 1 Anyi “tshibatabata.” 2 Mmumue ne: dijiba dia Genesaleta, anyi p Mbuu wa Galela. q

bia mu bukalenge bua Oga mu Bashana, biakaya kudi bana ba ˆ Makı a muana wa Manashe, kudi ˆ tshitupa tshia bana ba Makı biloˆ ndeshile meku abu. 32 Ebu mbumpianyi buvua Mose mubapeshe mu mpata ya bipela ya Moaba dia muamua dia Yadene, ku est kua Yeliko. b 33 Kadi Mose kakapesha tshisa tshia bena Lewi bumpianyi to. c Yehowa Nzambi wa Isalele ke bumpianyi buabu, anu muvuaye mubalaye. d Mpindieu ebu ke bumpianyi buvua bena Isalele baˆ ngate mu buloba bua Kanana, ˆ buvua muakuidi Eleaza ne Yoshua muana wa Nuna, ne bamfumu ba nzubu ya batatu ba bisa bia Isalele babapeshe bua kupiana. e 2 Bakababanyina bumpianyi buabu ku nshobo, f anu muˆ vua Yehowa mutume dıyi ku butuangaji bua Mose bua bisa tshitema ne tshitupa. g 3 Mose uvua mufile bumpianyi bua bisa bikuabu bibidi ne tshitupa abi dia muamua1 dia Yadene, h kadi kavua mupeshe bena Lewi bumpianyi munkatshi muabu to. i 4 Bavua babala ndelanganyi ya Jozefe bu bisa bibidi, j tshia Manashe ne tshia Efelayima; k kabakapesha bena Lewi tshitupa tshia buloba mu buloba abu to, pa kumbusha bimenga l bia kusombelamu ne mpata yabi ya kudishila nyama bua bimuna biabu ne bintu biabu. m 5 Nunku bena Isalele bakabanya buloba anu muvua Yehowa mutumine Mose ˆ dıyi bua kuenza. 6 Pashishe bantu ba mu Yuda bakalua kudi Yoshua ku Gilegala, n ne Kaleba o muana wa Yefune muena Kenizi wakamuambila ne: “Udi mumanye bimpe tshivua Yehowa muambile p Mose muntu wa Nzambi mulelela q buebe wewe

14

Dut 1:35, 36 Nom 12:7, 8

14:3 1 Mmumue ne: luseke lua ku est.

YOSHUA 14:7–15:7

ˆ ne buanyi meme ku Kadeshe-banea. a 7 Mvua ne bidimu 40 pavua Mose muena mudimu wa Yehowa muntume kumbukila ku ˆ Kadeshe-banea bua kutentekela buloba, b ne mvua mupingane, muambe bualu anu muvuabu.1 c 8 Nansha muvua bana betu bavua babande nanyi batekeshe bantu ku muoyo,1 meme ngakalonda Yehowa Nzambi wanyi ne muoyo mujima.2 d 9 Mose wakaditshipa dituku adi wamba ne: ‘Buloba budi dikasa diebe didiate nebuikale bumpianyi bua kashidi buebe wewe ne bana bebe, bualu wewe udi mulonde Yehowa Nzambi wanyi ne muoyo mujima.’ e 10 Mpindieu anu muvua Yehowa mulaye, f yeye mmundame ne muoyo g bidimu 45 ebi katshia Yehowa walaya Mose bualu ebu pavua Isalele wendela mu tshipela; h ntshidiku too ne lelu, muikale ne bidimu 85. 11 Lelu ndi ne bukole anu mumvua nabu dituku divua Mose muntume. Bukole bundi nabu mpindieu budi anu bu bumvua nabu tshikondo atshi, bua kuya ku mvita ne bua kuenza malu makuabu. 12 Nunku mpesha buloba bua mikuna ebu buvua Yehowa mulaye dituku adi. Nansha muuvua mumvue dituku adi ne: mu buloba amu muvua bena Anaka i ne bimenga binene bikolesha, j kakuyi mpata1 Yehowa neikale nanyi, k ne nembipate2 anu muvua Yehowa mulaye.” l 13 Nunku Yoshua wakabenesha Kaleba muana wa Yefune, kumupeshaye Hebelone bu bumpianyi. m 14 Ke bualu kayi Kaleba muana wa Yefune muena ˆ 14:7 1 Ku mua.: “ne dıyi anu bu muvua mu muoyo wanyi.” 14:8 1 Ku mua.: “benze bua muoyo wa bantu wenguluke.” 2 Ku mua.: “menemene; ne muoyo umue.” 14:12 1 Anyi “pamuapa.” 2 Anyi “nembanyenge buloba.”

394 NSHAP. 14 a Nom 13:26 b Nom 13:2, 6 c Nom 13:30 Nom 14:6, 7

d Nom 14:24 Nom 32:11, 12

e Dut 1:36 f Yos 21:45 g Nom 14:29, 30 h Nom 14:33 i Nom 13:33 j Nom 13:22, 28 k Nom 14:8 Lom 8:31

l Yos 15:14 Bal 1:20

m Yos 10:36, 37 Yos 15:13 Yos 21:11, 12 1Ku 6:55, 56

 Mulongo 2 a Nom 14:24 Dut 1:35, 36 Yos 14:8

b Gen 23:2 c Lew 26:6 Yos 11:23

 NSHAP. 15 d Nom 26:55 e Gen 36:19 f Nom 34:2, 3 g Bal 1:36 h Nom 34:4 i Nom 34:2, 5 j 1Bk 8:65 k Nom 34:12 l Yos 18:19, 20 m Yos 18:21, 22 n Yos 18:17, 20

Kenizi udi ne Hebelone bu bumpianyi too ne lelu, bualu uvua mulonde Yehowa Nzambi wa Isalele ne muoyo mujima. a 15 Kuˆ mpala dına diaˆ Hebelone divua ˆ ˆ Kıyata-aba b (Aba uvua muntu munene munkatshi mua bena Anaka). Nunku buloba buakashala mu dikisha, kakuyi mvita. c Buloba buvuabu babanyine1 d tshisa tshia Yuda bua ˆ meku abu buvua buya too ne ku mukalu wa Edome, e tshipela tshia Sine, too ne ku Negebe ku ndekelu wende wa ku sud. 2 Mukalu wabu wa ku sud uvua umbukila ku ndekelu kua Mbuu wa Mukele,1 f kumbukila ku tshiˆ nkonya tshia mayi tshidi tshitangile ku sud. 3 Mukalu uvua uya kabidi ku sud too ne ku njila udi mubande ku Akalabima, g upita mutangile ku Sine, pashishe ubanda umbukila ku sud muˆ tangile ku Kadeshe-banea h, uya too ne ku Heselona, ubanda ku ˆ Ada, ne unyunguluka mutangile ˆ ku Kaka. 4 Pashishe uvua uya too ne ku Asemona, i utungunuka too ne ku Kasulu ka tshilonda nkoka1 ka mu Ejipitu; j ne mukalu au uvua ushikila ku Mbuu.2 Eu ke uvua mukalu wabu wa ku sud. 5 Mukalu wa ku est uvua Mbuu wa Mukele,1 ne mukalu eu uvua ubanda too ne ku ndekelu kua Yadene, ne mukalu wa ku ditumba dia ku nord uvua ku tshinkonya tshia mbuu, ku ndekelu kua Yadene. k 6 Mukalu uvua ubanda too ne ku Bete-hogola, l upitshila ku nord kua Bete-alaˆ ba, m ne mukalu eu uvua ubanda too ne ku dibue dia Bohana n muana wa Lubena. 7 Mukalu

15

15:1 1 Anyi “bafile ku nshobo kudi.” 15:2, 5 1 Mmumue ne: Mbuu Mufue. 15:4 1 Tang. Diumv. 2 Mmumue ne: Mbuu Munene, Mbuu wa Mediterane.

395

ˆ uvua ubanda too ne ku Debı mu Tshibandabanda1 tshia Akola, a ukudimuka lua ku nord mutangile ku Gilegala b udi mutangilangane ne kakuna ka Adumima kadi ku sud kua kasulu ka tshilonda nkoka, ne mukalu eu uvua ˆ upita mutangile ku mayi a Eneshemeshe c ne ushikila ku Enelogela. d 8 Mukalu uvua ubanda mutangile ku Tshibandabanda tshia Muana wa Hinoma e too ne ku mpulumuku wa muena Yebuse f lua ku sud, mbuena kuamba ne: Yelushalema, g ne mukalu eu uvua ubanda too ne ku lusongo lua mukuna udi mutangilangane ne Tshibandabanda tshia Hinoma lua ku ouest, udi ku ndekelu kua Tshibandabanda1 tshia bena Lefa ku nord. 9 Bavua bakose mukalu kumbukila ku lusongo lua mukuna too ne ku muˆ shimi wa mayi wa Nefetoa h ne mukalu eu uvua uya too ne ku bimenga bia ku mukuna wa Efelona; ne bavua bakose mukalu ˆ too ne ku Balaha, mbuena kuaˆ mba ne: Kıyata-yalima. i 10 Mukalu uvua unyunguluka kumbuˆ kila ku Balaha lua ku ouest ˆ mutangile ku mukuna wa Seı ne upita mutangile ku mpulumuku wa mukuna wa Yalima lua ku nord, mmumue ne: Kasalona, ne uvua upueka mutangile ku Bete-shemeshe, j upita mutangile ku Timena. k 11 Mukalu uvua uya too ne ku mpulumuku wa Ekelona l ku nord, ne bavua bakose mukalu too ne ku Shikelona, upita mutangile ku mukuna wa ˆ ˆ Balaha, uya too ne ku Yabenele, ne mukalu eu uvua ushikila ku mbuu. 12 Mukalu wa ku ouest uvua ku Mbuu Munene1 m ne maloba a ku muelelu kuawu. Eyi ke

YOSHUA 15:8-21 NSHAP. 15 a Yos 7:26 b Yos 5:8, 9 c Yos 18:17, 20 d 1Bk 1:9 e Yos 18:16, 20 2Bk 23:10 Yel 7:31

f Bal 1:21 g Yos 18:28 Bal 19:10

h Yos 18:15, 20 i Yos 9:16, 17 2Sm 6:2 1Ku 13:6

j Yos 21:8, 16 k Yos 19:43, 48 Bal 14:1, 2 2Ku 28:18

l 1Sm 5:10 1Sm 7:14 2Bk 1:2

m Nom 34:2, 6 Dut 11:24

 Mulongo 2 a Nom 13:30 Dut 1:36

b Gen 23:2 Gen 35:27 Yos 20:7 Yos 21:11, 12

c Nom 13:33 Yos 11:21

d Nom 13:22 Bal 1:10, 20

e Yos 10:38, 39 f Bal 3:9-11 g 1Ku 4:13 h 1Ku 2:49

15:7, 8 1 Anyi “Tshibatabata.” 15:12 1 Mmumue ne: Mbuu wa Mediterane. i

Bal 1:14, 15

ivua mikalu ya ndelanganyi ya ˆ Yuda bilondeshile meku abu ku nseke yonso. 13 Wakapesha Kaleba a muana wa Yefune tshitupa tshia buloba munkatshi mua ndelangaˆ nyi ya Yuda ku dıyi divua Yehowa mutumine Yoshua, mmumue ˆ ˆ ˆ ne: Kıyata-aba (Aba uvua tatuende wa Anaka), mbuena kuamba ne: Hebelone. b 14 Nunku Kaleba wakipatamu bana basatu ba Anaka: c Sheshai, Ahimana, ne Talemai, d ndelanganyi ya Anaka. 15 Pashishe wakabanda kumbukila muaba au ˆ bua kuluisha bena mu Debı. e ˆ ˆ (Kumpala dına dia Debı diˆ vua Kıyata-sefe.) 16 Nunku Kaleba wakamba ne: “Muntu waˆ luisha Kıyata-sefe ne wamukuata nemmupeshe muananyi wa bakaji Akasa bua ikale mukajende.” 17 Nunku Oteniele f muana wa Kenaza, g muanabu ne Kaleba, ˆ wakakuata Kıyata-sefe. Ke yeye kumupesha muanende wa bakaji Akasa h bua ikale mukajende. 18 Pakavua Akasa uya kuende, wakasaka Oteniele bua kulomba tatuende Kaleba buloba. Pashishe yeye wakatuluka pa mpunda wende.1 Kaleba wakamuebeja ne: “Udi ukeba tshinyi?” i 19 Yeye kuamba ne: “Mbeneshaku, bualu udi mumpeshe tshitupa tshia buloba ku sud;1 mpeshaku kabidi Gulota-mayima.”2 Nunku yeye wakamupesha Gulota wa ku mutu ne Gulota wa kuinshi. 20 Ebu ke buvua bumpianyi bua tshisa tshia Yuda bilondeshiˆ le meku abu. 21 Bimenga bivua ku ndekelu kua buloba bua tshisa tshia 15:18 1 Anyi pamuapa: “yeye wakatuta bianza biende pavuaye pa mpunda.” 15:19 1 Anyi “Negebe.” 2 Diumvuija: ˆ “Miaba ya mayi.”

YOSHUA 15:22-63 Yuda lua ku mukalu wa Edome a ku sud bivua: Kabeˆ ˆ ˆ s ele, Ede, Yagu, 22 Kina, Dimona, Adada, 23 Kedeshe, ˆ Haso, Yitenana, 24 Zifa, Teˆ leme, Bealota, 25 Haso-hadata, ne Keliyota-heselona, mmumue ˆ ne: Haso, 26 Amama, Shema, ˆ Molada, b 27 Hasa-gada, Hesheˆ mona, Bete-pelete, c 28 Has aˆ shuala, Be-sheba, d Bizeyoteˆ ya, 29 Balaha, Yiyima, Eseme, ˆ 30 Eletolada, Kesila, Homa, e 31 Sikelaga, f Mademana, Sanesana, 32 Lebaota, Shilihima, Ayina, ne Limona; g bimenga bionso bisanga bivua 29 pamue ne miaba yabi mikuabu ya kusombela. 33 Mu Shefela h muvua: Eshetaola, Solea, i Ashena, 34 Zanoa, Ene-ganima, Tapua, Enama, ˆ 35 Yamuta, Adulama, j Soko, ˆ Azeka, k 36 Shalayima, l Aditayima, ne Gedela ne Gedelotayima:1 bimenga 14 ne miaba yabi mikuabu ya kusombela. 37 Senana, Hadasha, Migedala-gada, 38 Dileana, Misepe, ˆ Yoketele, 39 Lakisha, m Bosakata, Egelona, 40 Kabona, Lamama, Kitelisha, 41 Gedelote, ˆ Bete-dagona, Namaha, ne Makeda: n bimenga 16 ne miaba yabi mikuabu ya kusombela. ˆ 42 Libina, o Ete, Ashana, p 43 Ifeta, Ashena, Nesiba, 44 Keila, Akeziba, ne Malesha: bimenga tshitema ne miaba yabi mikuabu ya kusombela. 45 Ekelona ne misoko ya kumpenga1 kuende ne miaba yende mikuabu ya kusombela; 46 kumbukila ku Ekelona lua ku ouest, bimenga bionso bidi kumpenga kua Ashedodo ne miaba yabi mikuabu ya kusombela. 47 Ashedodo, q misoko ya kumpenga1 kuende ne miaba yende

396 NSHAP. 15 a Nom 34:2, 3 Dut 2:5

b Yos 19:1, 2 c Neh 11:25, 26 d Gen 21:31 Yos 19:1-3

e Nom 14:44, 45 Yos 19:1, 4 Bal 1:17

f Yos 19:1, 5 1Sm 27:5, 6 1Ku 12:1

g Yos 19:1, 7 Neh 11:25, 29

h Bal 1:9 i Yos 19:40, 41 Bal 16:31

j 1Sm 22:1 k 1Sm 17:1 l 1Sm 17:52 m 2Bk 18:14 n Yos 10:28 o Yos 10:29 2Bk 8:22

p Yos 19:1, 7 q 1Sm 5:1 

Mulongo 2 a Gen 10:19 b Nom 34:2, 5 c Yos 21:8, 14 d 1Ku 6:57 e Yos 11:16 f 2Sm 15:12 g Yos 14:15 h 1Sm 23:25 1Sm 25:2, 3

i 1Sm 23:14 j Gen 38:12 k Yos 9:16, 17 Yos 18:11, 14 1Sm 7:1

l Yos 18:21, 22 m 1Sm 23:29 n Gen 10:15, 16 o 1Ku 11:4

15:36 1 Anyi pamuapa: “Gedela ne bi- p kumbi biende bia mikoko.” 15:45, 47 1 Anyi “idi mimunyunguluke.”

Nom 33:55 Bal 1:8, 21 Bal 19:11 2Sm 5:6

mikuabu ya kusombela; Gaza, a misoko ya kumpenga kuende ne miaba yende mikuabu ya kusombela, kupueka too ne ku Kasulu ka tshilonda nkoka ka mu Ejipitu, ku Mbuu Munene,1 ne tshitupa tshia buloba tshidi tshilamataku. b 48 Mu buloba bua mikuna: ˆ ˆ Shamı, Yatı, c Soko, 49 Danaha, ˆ ˆ Kıyata-sana, mmumue ne: Debı, 50 Anaba, Eshetemo, d Anima, 51 Goshene, e Holona, ne Gilo: f bimenga 11 ne miaba yabi mikuabu ya kusombela. 52 Alaba, Duma, Eshana, 53 Yanima, Bete-tapua, Afeka, ˆ ˆ 54 Humeta, Kıyata-aba, mmuˆ mue ne: Hebelone, g ne Sio: bimenga tshitema ne miaba yabi mikuabu ya kusombela. ˆ 55 Maona, h Kamele, Zifa, i Yuta, 56 Yizelele, Yokedama, Zanoa, 57 Kaina, Gibea, ne Timena: j bimenga dikumi ne miaba yabi mikuabu ya kusombela. ˆ ˆ 58 Halelula, Bete-su, Gedo, ˆ 59 Malata, Bete-anota, ne Eletekona: bimenga bisambombo ne miaba yabi mikuabu ya kusombela. ˆ ˆ 60 Kıyata-bala, mmumue ne: ˆ Kıyata-yalima, k ne Laba: bimenga bibidi ne miaba yabi mikuabu ya kusombela. ˆ 61 Mu tshipela: Bete-alaba, l Midina, Sekaka, 62 Nibeshana, tshimenga tshia mukele, ne Enegedi: m bimenga bisambombo ne miaba yabi mikuabu ya kusombela. 63 Bua bena Yebuse n bavua basombele mu Yelushalema, o bantu ba mu Yuda kabakakokesha bua kubipata, p nunku bena Yebuse badi batungunuka ne kusomba ne bena Yuda mu Yelushalema too ne lelu. 15:47 1 Mmumue ne: Mbuu wa Mediterane.

397

16

Buloba buvua ndelanganyi ya Jozefe a mipete ku nshobo1 b buvua bumbukila ku Yadene pabuipi ne Yeliko buya ˆ too ne ku mayi a ku est kua Yeliko, bupitshila mu tshipela tshidi tshibanda tshiumbukila ku Yeliko tshiya mu buloba bua mikuna bua Betele. c 2 Buvua butungunuka, bumbukila ku Betele wa ku Luza, buya too ne ku mukalu wa bena Aka ku Atalota, 3 pashishe buvua bupueka butangile ku ouest ku mukalu wa bena Yafelete too ne ku mukalu wa Beteˆ holona wa kuinshi d ne ku Geze, e ne buvua bushikila ku mbuu. 4 Nunku ndelanganyi ya Jozefe, f Manashe ne Efelayima, yakangata buayi buloba. g 5 Mukalu wa ndelanganyi ya ˆ Efelayima bilondeshile meku ayi uvua nunku: Mukalu wa bumpianyi buayi ku est uvua Atalotaˆ adala h too ne ku Bete-holona wa ku mutu, i 6 ne mukalu uvua uya too ne ku mbuu. Mikemetata j uvua ku nord, ne mukalu eu uvua unyunguluka ku est uya ku ˆ Tanata-shilo, ne upita ku est mutangile ku Yanoa. 7 Pashishe uvua upueka, umbukila ku Yanoa mutangile ku Atalota ne ku ˆ Nala, ufika ku Yeliko k uya too ne ku Yadene. 8 Kumbukila ku Tapua l mukalu uvua utungunuka mutangile ku ouest too ne ku Kasulu ka tshilonda nkoka ka Kanaha, ne uvua ushikila ku mbuu. m Ebu ke buvua bumpianyi bua tshisa tshia Efelayima bilondeˆ shile meku abu; 9 ndelanganyi ya Efelayima ivua kabidi ne bimenga biela munkatshi, munkatshi mua bumpianyi bua Manashe, n bimenga bionso ne miaba yabi mikuabu ya kusombela. 10 Kadi kabavua bipate bena ˆ Kanana bavua basombele mu

YOSHUA 16:1–17:6

NSHAP. 16 a Gen 49:22 Dut 33:13

b Nom 26:55 Nom 33:54 Nsu 16:33

c Yos 18:11, 13 d Yos 18:11, 13 1Ku 7:24

e 1Ku 7:20, 28 f Gen 48:5 g Dut 33:13-15 Yos 17:17, 18

h Yos 18:11, 13 i 2Ku 8:1, 5 j Yos 17:7 k Yos 6:20, 26 l Yos 17:8 m Nom 34:2, 6 n Yos 17:9 

Mulongo 2 a Bal 1:29 b Nom 33:52, 55 c Yos 17:13 

NSHAP. 17 d Nom 26:55 Nom 33:54 Nsu 16:33

e Gen 41:51 Gen 46:20 Gen 48:17, 18

f Dut 21:17 g Gen 50:23 Nom 26:29 1Ku 7:14

h Dut 3:13 Yos 13:31

i Bal 6:11 j Nom 26:29-32 k Nom 26:33 l Nom 27:1, 2 Nom 34:17 Yos 14:1

m Nom 27:7, 11

16:1 1 Anyi “buvuabu bapeshe ndelanga- n nyi ya Jozefe.” o

Nom 36:6, 12 Yos 13:29

ˆ ˆ Geze to, a ne bena Kanana abu badi batungunuka ne kusombela munkatshi mua Efelayima too ne lelu b ne badi babenzeja midimu mikole ku bukole. c Pashishe nshobod yakakuata tshisa tshia Manashe, e bualu uvua muanabute wa ˆ Jozefe. f Bu muvua Makı, g muanabute wa Manashe ne tatuende wa Gilada, muikale muena mvita, wakapeta Gilada ne Bashana. h 2 Pashishe nshobo yakakuata ndelanganyi ya Manashe ˆ ivua mishale bilondeshile meku ˆ ayi, bua bana ba Abieze, i bana ba Heleke, bana ba Aseliele, bana ˆ ba Shekeme, bana ba Hefe, ne bana ba Shemida. Eyi ke ivua ndelanganyi ya Manashe muana wa Jozefe, bantu balume biloˆ ndeshile meku abu. j 3 Kadi Seˆ lofehada k muana wa Hefe, muaˆ na wa Gilada, muana wa Makı, muana wa Manashe, kavua ne bana ba balume to, anu bana ba ˆ bakaji, ne aa ke avua mena a bana bende ba bakaji: Mahaˆ la, Noa, Hogela, Mileka, ne Tısa. 4 Nunku bakaya kumpala kua ˆ muakuidi Eleaza, l Yoshua muana wa Nuna ne bamfumu, bobu kuamba ne: “Yehowa ke uvua mutuˆ mine Mose dıyi bua kutupesha bumpianyi munkatshi mua bana betu ba balume.” m Nunku ku ˆ dıyi dia Yehowa, wakabapesha bumpianyi munkatshi mua bana babu ne tatuabu ba balume. n 5 Kuvua kabidi bitupa dikumi bia maloba bivua biye kudi Manashe pa kumbusha buloba bua Gilada ne bua Bashana avua dia muamua1 dia Yadene, o 6 bualu bana ba Manashe ba bakaji bavua bapete bumpianyi pamue ne bana bende ba balume, ne buloba bua Gilada buakalua buloba bua ndelanganyi ya Manashe ivua mishale.

17

17:5 1 Mmumue ne: luseke lua ku est.

YOSHUA 17:7–18:1 7 Mukalu wa Manashe uvua ˆ umbukila ku Ashe uya too ne ku Mikemetata, a udi mutangilangane ne Shekeme, b ne mukalu eu uvua utungunuka lua ku sud1 ku buloba bua bantu ba mu Ene-tapua. 8 Buloba bua Tapua c buakalua bua Manashe, kadi tshimenga tshia Tapua tshivua ku mukalu wa Manashe tshivua tshia ndelanganyi ya Efelayima. 9 Mukalu eu uvua upueka ku Kasulu ka tshilonda nkoka ka Kanaha, mutangile ku sud ku kasulu ka tshilonda nkoka. Kuvua bimenga bia Efelayima munkatshi mua bimenga bia Manashe, d ne mukalu wa Manashe uvua ku nord kua kasulu ka tshilonda nkoka, ne uvua ushikila ku mbuu. e 10 Luseke lua ku sud luvua lua Efelayima, ne luseke lua ku nord luvua lua Manashe, ne mbuu uvua mukalu wende; f ku nord bavua1 bafika too ˆ ne ku Ashe, ku est too ne ku Yiˆ saka. ˆ 11 Mu buloba bua Yisaka ne ˆ bua Ashe, bakapesha Manashe Bete-sheana ne misoko ya kumpenga kuende,1 Yibelama g ne misoko ya kumpenga kuende, ˆ bantu ba mu Do h ne misoko ya kumpenga kuende, bantu ba mu ˆ Ene-do i ne misoko ya kumpenga kuende, bantu ba mu Tanaka j ne misoko ya kumpenga kuende, ne bantu ba mu Megido ne misoko ya kumpenga kuende, bitupa bisatu bia maloba a mikuna. 12 Kadi ndelanganyi ya Manashe kayakakokesha bua kuangaˆ ta bimenga ebi to; bena Kanana bakatungunuka ne kusombela mu buloba ebu. k 13 Pavua bena Isalele bapete bukole, baˆ katuadija kuenzeja bena Kanana

398 NSHAP. 17 a Yos 16:5, 6 b Yos 20:7 Yos 24:1 1Ku 6:66, 67

c Yos 16:8 d Yos 16:9 e Yos 16:8 f Nom 34:2, 6 g 2Bk 9:27 h Yos 12:7, 23 i 1Sm 28:7 j Yos 12:7, 21 k Bal 1:27 

Mulongo 2 a Yos 16:10 Bal 1:30 2Ku 8:8

b Eks 23:33 Nom 33:55 Dut 20:16, 17 Yos 23:12, 13 Bal 1:28

c Nom 33:54 d Gen 48:19 Nom 26:34, 37

e Eks 33:2 f Gen 15:18-20 g Yos 24:33 h Dut 20:1 Bal 1:19

i Yos 17:11 j Yos 19:17, 18 Bal 6:33

k Yos 17:14 l Nom 33:53 Yos 20:7 Bal 4:5

m Dut 20:1 Dut 31:6 Yos 13:6 Nsu 21:31

 NSHAP. 18 n Yos 19:51

17:7 1 Ku mua.: “ku dia balume.” 17:10 o 1 Mmumue ne: bantu ba mu Manashe anyi buloba bua Manashe. 17:11, 16 1 Anyi “idi mimunyunguluke.”

Yos 22:9 Bal 21:19 1Sm 1:3 1Sm 4:3 Mis 78:60 Yel 7:12 Bz 7:44, 45

midimu mikole ku bukole, a kadi kabavua babipate1 bonso to. b 14 Ndelanganyi ya Jozefe yakambila Yoshua ne: “Bua tshinyi udi mutupeshe tuetu1 bumpianyi anu bua tshitupa tshimue c tshia buloba?2 Tudi bantu ba bungi, bualu Yehowa mmutubeneshe too ne mpindieu.” d 15 Yoshua wakabambila ne: “Binuikala bantu ba bungi nunku, bandayi muitu, nutapamu muaba mu buloba bua bena Pelizi e ne bena Lefa f, bu mudi buloba bua mikuna bua Efelayima g buikale bukese menemene buenu nuenu.” 16 Ke ndelanganyi ya Jozefe kuambayi ne: “Buloba bua mikuna ki mbutukumbane to, ne bena ˆ Kanana bonso badi basombele mu buloba bua mu tshibandabanda2 badi ne matempu a mvita h mikale ne miele mikobame,3 bonso badi mu Bete-sheana i ne misoko idi kumpenga kuende1 ne badi mu Tshibandabanda4 tshia Yizelele.” j 17 Nunku Yoshua wakambila bena mu nzubu wa Jozefe, mmumue ne: Efelayima ne Manashe ne: “Nudi bantu ba bungi, ne nudi ne bukole bua bungi. Kanuakupeta anu tshitupa tshimue to, k 18 kadi buloba bua mikuna nebuikale kabidi buenu. l Nansha mudibu ditu, nenuditape, ne nebuikale ndekelu wa buloba buenu. Bualu nenuiˆ pate bena Kanana nansha mudibu ne bukole ne mudibu ne matempu a mvita mikale ne miele mikobame.”3 m Pashishe tshisumbu tshionso tshia bena Isalele tshiakadisangisha ku Shilo, n bobu kuasaku ntenta wa kusambakena o bu mukavua buloba

18

17:13 1 Anyi “kabakabanyenga buloba.” 17:14 1 Ku mua.: “meme.” 2 Ku mua.: “tshitupa tshia buloba tshidibu bapime ne babanye ku nshobo.” 17:16 2 Anyi “tshibatabata.” 17:16, 18 3 Ku mua.: “makalu a biamu.” 17:16 4 Anyi “Tshibatabata.”

399

ˆ ku bukokeshi buabu dıba adi. a 2 Kadi kutshivua kushale bisa muanda mutekete bia bena Isalele bivuabu kabayi banji kuabanyina bumpianyi. 3 Nunku Yoshua wakambila bena Isalele ne: “Nenuladikije bua kuya kuangata buloba budi Yehowa Nzambi wa bankambua benu muˆ nupeshe too ne dıba kayi? b 4 Mpeshayi bantu basatu mu tshisa tshionso bua mbatume; nebaye, nebendakane mu buloba ne nebazole mudibu bilondeshile bumpianyi buabu. Pashishe nebapingane kundi. 5 Badi ne bua kudiabanyinabu mu bitupa muanda mutekete. c Yuda neashale mu tshitupa tshiende tshia buloba ku sud, d ne ba mu nzubu wa Jozefe nebashale mu tshitupa tshiabu tshia buloba ku nord. e 6 Kadi nuenu, nuzole buloba mudibu mu bitupa muanda mutekete, nulue nabi kundi muaba eu, ne meme nennuelele nshobo f muaba eu kumpala kua Yehowa Nzambi wetu. 7 Kadi bena Lewi kabena ne tshitupa tshia buloba munkatshi muenu to, g bualu buakuidi bua Yehowa ke bumpianyi buabu; h ne Gada ne Lubena ne tshitupa tshia tshisa tshia Manashe i bakadi bamane kuangata bumpianyi buabu ku luseke lua ku est kua Yadene, buvua Mose muena mudimu wa Yehowa mubapeshe.” 8 Bantu abu bakadilongolola bua kuya, ne Yoshua wakatumina bantu bavua ne bua kuzoˆ la mudi buloba dıyi ne: “Ndayi, nuendakane mu buloba, nuzole mudibu, ne nupingane kundi, ne meme nennuelele nshobo muaba eu kumpala kua Yehowa ku Shilo.” j 9 Nunku bantu abu bakaya, kuendakanabu mu buloba, kubuzolabu muvuabu bilondeshile bimenga mu bitupa muanda mutekete, babuzola mu mukanda. Pashishe bobu kupingana kudi Yoshua mu tshitudilu ku

YOSHUA 18:2-16

m Dut 2:11

Shilo. 10 Nunku Yoshua wakabelela nshobo ku Shilo kumpala kua Yehowa. a Yoshua wakabanyinaku bena Isalele buloba bilondeshile bitupa biabu. b 11 Nshobo yakakuata tshisa tshia Benyamina bilondeshile ˆ meku atshi, ne tshitupa tshia buloba tshivuabu bapete ku nshobo tshivua pankatshi pa bantu ba Yuda c ne bantu ba Jozefe. d 12 Ku luseke lua ku nord, mukalu wabu uvua utuadijila ku Yadene, ne mukalu eu uvua ubanda too ne ku mpulumuku wa Yeliko e ku nord, ubanda kabidi too ne ku mukuna lua ku ouest, ne utungunuka too ne ku tshipela tshia Bete-awena. f 13 Mukalu eu uvua umbuka muaba au utungunuka too ne ku Luza, ku mpulumuku wa ku sud kua Luza, mmumue ne: Betele; g mukalu ˆ uvua upueka ku Atalota-adala h ku mukuna udi ku sud kua Beteholona wa kuinshi. i 14 Bavua bakose mukalu ku luseke lua ku ouest, ne uvua unyunguluka uya ku sud kumbukila ku mukuna udi mutangilangane ne Bete-holona ku sud; uvua ushiˆ ˆ kila ku Kıyata-bala, mmumue ne: ˆ Kıyata-yalima, j tshimenga tshia mu Yuda. Elu ke luseke lua ku ouest. 15 Luseke lua ku sud luvua luˆ mbukila ku ndekelu kua Kıyatayalima, ne mukalu uvua utungunuka mutangile ku ouest; uvua ˆ uya too ne ku mushimi wa mayi wa Nefetoa. k 16 Mukalu uvua upueka too ne ku ndekelu kua mukuna udi mutangilangane ne Tshibandabanda tshia Muana wa Hinoma, l udi mu Tshibandabanda1 tshia bena Lefa m ku nord, ne uvua upueka ku Tshibandabanda tshia Hinoma, too ne ku mpulumuku wa muena Yebuse n ku sud, ne upueka ku

n Yos 15:63

18:16 1 Anyi “Tshibatabata.”

NSHAP. 18 a Nom 14:8 Dut 7:22 Dut 33:29

b Nom 33:53, 55 c Nom 34:13 Yos 19:51

d Yos 15:1 e Yos 16:1, 4 f Nom 26:55 Nom 33:54 Yos 14:2 Nsu 16:33 Bz 13:19

g Nom 18:20 Yos 13:33

h Dut 10:9 Dut 18:1

i Dut 3:12, 13 j Yos 19:51 Bal 21:19

 Mulongo 2 a Nsu 16:33 b Nom 33:54 Bz 13:19

c Yos 15:1 d Yos 16:1 e Yos 2:1 Yos 16:1

f Yos 7:2 g Gen 28:18, 19 h Yos 16:5 i Yos 10:11 Yos 21:20, 22

j Yos 15:9 k Yos 15:9, 12 l Yos 15:8, 12 Yel 7:31 Yel 19:2 Mat 5:22

YOSHUA 18:17–19:14 Ene-logela. a 17 Bavua bawukose mutangile ku nord ne uvua utungunuka too ne ku Ene-shemeshe, pashishe uya too ne ku Gelilota udi mutangilangane ne kakuna ka Adumima, b ne uvua upueka ku dibue c dia Bohana d muana wa Lubena. 18 Uvua utungunuka too ne ku mpulumuku wa ku nord udi mutangiˆ langane ne Alaba, ne upueka ˆ ku Alaba. 19 Mukalu uvua utungunuka too ne ku mpulumuku wa ku nord wa Bete-hogola, e ne mukalu eu uvua ushikila ku tshinkonya tshia ku nord tshia Mbuu wa Mukele1 f ku ndekelu kua Yadene ku sud. Eu ke uvua mukalu wa ku sud. 20 Yadene uvua mukalu wabu ku luseke lua ku est. Ebu ke buvua bumpianyi bua ndelanganyi ya Benyamina biloˆ ndeshile meku ayi, ne bilondeshile mikalu yabu ku nseke yonso. 21 Bimenga bia tshisa tshia ˆ Benyamina bilondeshile meku abu bivua: Yeliko, Bete-hogola, ˆ Emeke-kezizi, 22 Bete-alaba, g Semalayima, Betele, h 23 Awiˆ ˆ ma, Pala, Ofela, 24 Kefaamoni, Ofeni, ne Geba: i bimenga 12 ne miaba yabi mikuabu ya kusombela. ˆ 25 Gibeona, j Lama, Belota, 26 Misepe, Kefila, Mosa, 27 Lekeme, Yipele, Talala, 28 Sela, k Elefe, Yebuse, mmumue ˆ ne: Yelushalema, l Gibea, m ne Kıyata: bimenga 14 ne miaba yabi mikuabu ya kusombela. Ebu ke buvua bumpianyi bua ndelanganyi ya Benyamina biloˆ ndeshile meku ayi. Pashishe nshobo mibidi n yakakuata Simeona, yakakuata tshisa tshia Simeona o biˆ londeshile meku atshi. Bumpianyi buatshi buvua munkatshi mua bumpianyi bua Yuda. p

19

18:19 1 Mmumue ne: Mbuu Mufue.

400

NSHAP. 18 a Yos 15:7, 12 1Bk 1:9

b Yos 15:7, 12 c Dut 19:14 d Yos 15:6, 12 e Yos 15:6, 12 f Nom 34:12 g Yos 15:6, 12 h Gen 12:8 1Bk 12:28, 29

i Yos 21:8, 17 j Yos 9:16, 17 1Bk 3:4

k 2Sm 21:14 l Yos 15:8, 12 1Ku 11:4 2Ku 3:1

m 1Sm 10:26 

NSHAP. 19 n Yos 18:6 o Gen 46:10 p Gen 49:5, 7 

Mulongo 2 a Gen 21:31 Gen 26:32, 33 Yos 15:21, 28

b Yos 15:21, 26 1Ku 4:28-31

c Yos 15:21, 28 d Yos 15:20, 29 e Yos 15:21, 30 f Yos 15:21, 31 1Sm 27:6

g Yos 15:21, 32 h Yos 15:20, 42 1Ku 4:24, 32 1Ku 6:59, 64

i Bal 1:3 j Yos 18:6 k Gen 49:13 l Yos 21:27, 28 m 2Bk 14:25

ˆ 2 Bumpianyi buatshi buvua Besheba a ne Sheba, Molada, b ˆ 3 Has a-shuala, c Balaha, Eseˆ me, d 4 Eletolada, e Betula, Hoˆ ma, 5 Sikelaga, f Bete-makaboˆ ta, Hasa-susa, 6 Bete-lebaota, g ne Shaluhena: bimenga 13 ne miaba yabi mikuabu ya kusombeˆ la; 7 Ayina, Limona, Ete, ne Ashana: h bimenga binayi ne miaba yabi mikuabu ya kusombela; 8 ne miaba mikuabu yonso ya kusombela ivua minyunguluke ˆ ˆ bimenga ebi too ne ku Balata-be, mmumue ne: Lama wa ku sud. Ebu ke buvua bumpianyi bua tshisa tshia Simeona bilondeshiˆ le meku atshi. 9 Bavua bangate bumpianyi bua ndelanganyi ya Simeona mu tshitupa tshia buloba tshivuabu babanyine Yuda, bualu tshitupa tshia Yuda tshivua tshipite bunene buabu bobu. Nunku ndelanganyi ya Simeona yakapeta buloba munkatshi mua bumpianyi buabu. i 10 Pashishe nshobo misatu j yakakuata ndelanganyi ya Zeˆ bulona k bilondeshile meku ayi, ne mukalu wa bumpianyi buayi uvua uya too ne ku Salida. 11 Mukalu wayi uvua ubanda lua ku ouest uya ku Malala ne ufika ku Dabeshete ne pashishe ufika ku tshibandabanda1 tshidi tshitangilangane ne Yokenama. 12 Uvua umbuka ku Salida uya ˆ mutangile ku est, lua kudi dıba dipatukila, uya ku mukalu wa ˆ Kiselota-tabo, upatuka mutangile ku Dabelata, l ne pashishe ubanda ku Yafia. 13 Uvua umbukila muaba au uya mutangile ku ˆ est, lua kudi dıba dipatukila, uya ˆ ku Gata-hefe, m ku Eta-kasina, upatuka mutangile ku Limona, ne uya too ne ku Nea. 14 Mukalu eu uvua umunyunguluka ku nord uya ku Hanatona, ne uvua ushikila ku Tshibandaba19:11 1 Anyi “kasulu ka tshilonda nkoka.”

401 nda tshia Yifeta-ele, 15 ne Katata, Nahalala, Shimelona, a Yidala, ne Beteleheme: b bimenga 12 ne miaba yabi mikuabu ya kusombela. 16 Ebu ke buvua bumpianyi bua ndelanganyi ya Zeˆ bulona bilondeshile meku ayi. c Ebi ke bivua bimenga ne miaba yabi mikuabu ya kusombela. 17 Nshobo minayi d yakakuaˆ ta Yisaka, e yakakuata ndelaˆ nganyi ya Yisaka bilondeshile ˆ meku ayi. 18 Mukalu wayi uvua uya ku Yizelele, f Kesulota, Shunema, g 19 Hafalayima, Shiona, Anahalata, 20 Labita, Kishiona, Ebese, 21 Lemeta, Ene-ganima, h Ene-hada, ne Bete-pasesa. 22 Mukalu eu uvua ufika ˆ ku Tabo, i ku Shahasuma ne ku Bete-shemeshe, ne ndekelu wa mukalu wayi uvua ku Yadene: bimenga 16 ne miaba yabi mikuabu ya kusombela. 23 Ebu ke buvua bumpianyi bua tshisa tshia ˆ ˆ Yisaka bilondeshile meku atshi, j bimenga ne miaba yabi mikuabu ya kusombela. 24 Pashishe nshobo mitanu k ˆ yakakuata tshisa tshia Ashe l biˆ londeshile meku atshi. 25 Mukalu watshi uvua Helekata, m Hali, Betena, Akasafa, 26 Alameleke, Amada, ne Mishala. ˆ Uvua ufika ku ouest ku Kameˆ le n ne ku Shiho-libenata, 27 ne uvua upingana ku est ku Betedagona ne ufika ku Zebulona ne ku Tshibandabanda tshia Yifeta-ele ku nord, ku Beteemeke ne ku Niele, ne uvua uya too ne ku Kabula ku dia bakaji, 28 ne ku Ebelona, Lehoba, Hamone, ne Kanaha too ne ku Sidona munene. o 29 Mukalu eu uvua upingana ku Lama, uya too ne ku tshimenga tshikolesha tshia Tulo. p Pashishe mukalu uvua upingana ku Hosa, ne uvua ushikila ku mbuu udi mu buloba bua Akeziba, 30 Uma, Afeke, q ne Lehoba: r bimenga 22 ne

YOSHUA 19:15-47 NSHAP. 19 a Yos 12:7, 20 b Bal 12:8 c Nom 26:27 d Nom 33:54 e Gen 49:14 f Yos 17:16 Bal 6:33 1Bk 21:1

g 1Sm 28:4 1Bk 1:3 2Bk 4:8

h Yos 21:8, 29 i Bal 4:6 j Nom 26:25 k Nom 26:55 Yos 18:6

l Gen 49:20 m Yos 21:8, 31 n 1Bk 18:19 o Gen 10:15 Bal 1:31

p 2Sm 5:11 1Bk 5:1

q Bal 1:31 r Yos 21:8, 31 

Mulongo 2 a Nom 26:47 b Nom 26:55 Yos 18:6

c Bal 4:11 d Yos 21:32 e Yos 11:10 Bal 4:2 1Sm 12:9

f Yos 20:7 g Bal 1:33 h Nom 26:50 i Yos 18:6 j Gen 49:17 k Yos 15:20, 33 Bal 13:2

l Bal 1:35 m Yos 10:12 Yos 21:8, 24

n Bal 14:1 o Yos 15:20, 45 p Yos 21:8, 23 q Yos 21:8, 24 r Yna 1:3 Bz 9:36

s Nom 26:54 Nom 33:54

t Bal 18:7

miaba yabi mikuabu ya kusombela. 31 Ebu ke buvua bumpianyi ˆ bua tshisa tshia Ashe bilondeshiˆ le meku atshi. a Ebi ke bivua bimenga ne miaba yabi mikuabu ya kusombela. 32 Nshobo misambombob yakakuata ndelanganyi ya Nafatale, yakakuata ndelanganyi ya Naˆ fatale bilondeshile meku ayi. 33 Mukalu wayi uvua umbukila ku Helefe, umbukila ku muˆ tshi munene wa mu Sananima, c ne Adami-nekeba ne Yabeˆ nele too ne ku Lakuma; ne uvua ushikila ku Yadene. 34 Mukalu uvua upingana ku ouest ku ˆ Azanota-tabo, umbukila muaba au uya mutangile ku Hukoka, ufika ku Zebulona ku sud ne ˆ ku Ashe ku ouest ne ku Yuda ku Yadene lua ku est. 35 Bimenga bikolesha bivua: Sidiˆ ma, Se, Hamata, d Lakata, Kineˆ lete, 36 Adama, Lama, Haso, e ˆ 37 Kedeshe, f Edelei, Ene-haso, 38 Yiliona, Migedala-ele, Holema, Bete-anata, Bete-shemeshe: g bimenga 19 ne miaba yabi mikuabu ya kusombela. 39 Ebu ke buvua bumpianyi bua tshisa ˆ tshia Nafatale bilondeshile meku atshi, h bimenga ne miaba yabi mikuabu ya kusombela. 40 Nshobo ya muanda muteketei yakakuata tshisa tshia ˆ bilondeshile meku Dana j atshi. 41 Mukalu wa bumpianyi buatshi uvua Solea, k Eshetaola, Ile-shemesha, 42 Sahalabina, l Ayalona, m Yitelaha, 43 Elona, Timena, n Ekelona, o ˆ 44 Eleteke, Gibetona, p Balata, 45 Yehuda, Bene-belaka, Gataˆ limona, q 46 Me-yakona, ne Lakona, muikale ne mukalu mutangilangane ne Yopa. r 47 Kadi buloba bua Dana buvua bukese menemene buabu bobu. s Nunku bakabanda, kuyabu kuluangana ne Leshema, t bobu kumukuata, kubutulabu benamu ku muele

YOSHUA 19:48–20:9 wa mvita. Pashishe bakamuangata ne kusombamu, bobu kushiˆ ntulula dına dia Leshema kuluaˆ di Dana, bilondeshile dına dia Dana nkambua wabu. a 48 Ebu ke buvua bumpianyi bua tshiˆ sa tshia Dana bilondeshile meku atshi. Ebi ke bivua bimenga ne miaba yabi mikuabu ya kusombela. 49 Nunku bakajikija kuabanya buloba bilondeshile bitupa biabu bua babupiane. Pashishe bena Isalele bakapesha Yoshua muana wa Nuna bumpianyi muˆ nkatshi muabu. 50 Ku dıyi dia Yehowa bakamupesha tshimenga tshivuaye mulombe, mmumue ne: Timenata-sela, b mu buloba bua mikuna bua Efelayima, yeye kuibaka tshimenga atshi, kusombelamu. 51 Ebu ke buvua bumpianyi ˆ buvua muakuidi Eleaza, Yoshua muana wa Nuna, ne bamfumu ba nzubu ya batatu ba bisa bia Isalele babanye c ku nshobo ku Shilo d kumpala kua Yehowa, ku tshibuelelu tshia ntenta wa kusambakena. e Nunku bakajikija kuabanya buloba. Pashishe Yehowa wakambila Yoshua ne: 2 “Ambila bena Isalele ne: ‘Nudisunguile bimenga bia kunyemena f bimvua munuambile ku butuangaji bua Mose, 3 bua muntu udi ushipa muntu1 mukuabu kabiyi ku bukole anyi umushipa ku mpukapuka2 anyemenamu. Nebikale muaba wa nuenu kunyemena musombuedi wa mashi. g 4 Muntu udi mushipangane udi ne bua kunyemena mu tshimue tshia ku bimenga ebi, h kuimana ku tshibuelelu tshia tshiibi tshia tshimenga, i ne kuambila bakulu ba mu tshi-

20

402 NSHAP. 19 a Bal 18:29 b Yos 24:29, 30 c Nom 34:17 Yos 14:1

d Bal 21:19 Yel 7:12

e Yos 18:1, 8 

NSHAP. 20 f Eks 21:12, 13 Nom 35:14, 15 Dut 4:41

g Gen 9:6 Eks 21:23 Nom 35:26, 27

h Dut 19:3 i Nsu 31:23 

Mulongo 2 a Nom 35:22-24 Dut 19:4-6

b Nom 35:12, 24 c Nom 35:25 d Nom 35:28 e Yos 21:32 f Gen 33:18 Yos 21:20, 21

g Yos 14:15 Yos 21:13

h Yos 21:8, 36 1Ku 6:77, 78

i Yos 21:8, 38 1Ku 6:77, 80

j Yos 21:27 1Ku 6:71

k Dut 4:41-43 l Nom 35:11, 15

menga tshilumbu tshiende. Nunku bobu badi ne bua kumuakidila mu tshimenga, kumupesha muaba, ne yeye neasombe nabu. 5 Bikala musombuedi wa mashi mumulonde, kabakufila muntu udi mushipangane au mu bianza biende to, bualu uvua mushipe mukuende ku mpukapuka2 ne kavua mumukine kuonso eku to. a 6 Yeye udi ne bua kusombela mu tshimenga atshi too ne padiye wimana kumpala kua tshisumbu b bua kulumbulula ne udi ne bua kushalamu too ne padi muakuidi munene c udi wenza mudimu tshikondo atshi ˆ ufua. Dıba adi muntu udi mushipangane udi mua kupingana mu tshimenga tshivuaye munyeme, ne udi mua kubuela mu tshimenga tshiabu ne mu nzubu muende.’” d 7 Nunku bakajidila1 Kedeshe e mu Galela mu buloba bua mikuna bua Nafatale, Shekeme f mu buloba bua mikuna bua Efelaˆ ˆ yima, ne Kıyata-aba, g mmumue ne: Hebelone, mu buloba bua mikuna bua Yuda. 8 Mu tshitupa tshia Yadene, ku est kua Yeliko, ˆ bakasungula Bese h mu tshipela tshia mu mpata wa pa mukuna mu tshisa tshia Lubena, Lamotai mu Gilada mu tshisa tshia Gada, ne Golana j mu Bashana mu tshisa tshia Manashe. k 9 Ebi biakalua bimenga bivuabu basungule bua bena Isalele bonso ne bua bantu bavua basombe buenyi bavua munkatshi muabu, bua muntu yonso udi ushipa muntu1 mukuabu kabiyi ku bukole anyemenamu, l ne kafu ku tshianza tshia musombuedi wa mashi kayi muanji kuimana kumpala kua tshisumbu bua kulumbulula. m

20:3 1 Anyi “ushipa anyima.” 20:3, 5 m Nom 35:12, 24 20:7 1 Anyi “bakateka ku luseke.” 20:9 2 Anyi “kayi mumanye.” 1 Anyi “anyima.” Dut 21:5

403

21

Mpindieu bamfumu ba nzubu ya batatu ba bena Lewi bakalua kudi muakuidi ˆ a Eleaza, Yoshua muana wa Nuna, ne bamfumu ba nzubu ya batatu ba bisa bia Isalele, 2 bobu kuyukila nabu ku Shilo b mu buloˆ ba bua Kanana, bamba ne: “Yehoˆ wa wakatuma dıyi ku butuangaji bua Mose ne: batupeshe bimenga bia tuetu kusombela pamue ne mpata yabi ya kudishila nyama bua bimuna bietu.” c 3 Nunku ku ˆ dıyi dia Yehowa, bena Isalele bakapesha bena Lewi bimenga ebi d ne mpata yabi ya kudishila nyama mu bumpianyi buabu bobu.e ˆ 4 Nshobo yakakuata meku a bena Kohata, f ne bakapesha bena Lewi ba mu ndelanganyi ya muakuidi Alona bimenga 13 bia mu tshisa tshia Yuda, g tshisa tshia Simeona, h ne tshisa tshia Benyamina ku nshobo. i 5 Kadi bua bena Kohata bavua bashale, bakabapesha1 biˆ menga dikumi bia meku a mu tshisa tshia Efelayima, j tshisa tshia Dana, ne tshitupa tshia tshisa tshia Manashe. k ˆ 6 Bua bena Geshona, l bakaˆ babanyina bimenga 13 bia meku ˆ a mu tshisa tshia Yisaka, tshisa ˆ tshia Ashe, tshisa tshia Nafatale, ne tshitupa tshia tshisa tshia Manashe mu Bashana. m 7 Bua bena Melali n bilondeˆ shile meku abu, kuvua bimenga 12 bia mu tshisa tshia Lubena, tshisa tshia Gada, ne tshisa tshia Zebulona. o 8 Nunku bena Isalele bakapesha bena Lewi bimenga ebi ne mpata yabi ya kudishila nyama ku nshobo, anu muvua Yehowa ˆ mutume dıyi ku butuangaji bua Mose. p 9 Nunku mu tshisa tshia Yuda ne tshisa tshia Simeona baka21:5 1 Anyi “bakabapesha ku nshobo.”

YOSHUA 21:1-20 NSHAP. 21 a Nom 34:17 b Yos 18:1 c Lew 25:33, 34 Nom 35:2-4 Yos 14:4

d Nom 35:8 e Gen 49:5, 7 f Gen 46:11 Nom 3:27-31

g 1Ku 6:54, 55 h Yos 19:1 i 1Ku 6:60, 64 j 1Ku 6:66 k 1Ku 6:61, 70 l Eks 6:17 Nom 3:21, 22

m Nom 32:33 1Ku 6:62

n Eks 6:19 o 1Ku 6:63 p Nom 35:2, 5 

Mulongo 2 a 1Ku 6:64, 65 b Gen 23:2 Gen 35:27 Yos 15:13, 14 Yos 20:7 Bal 1:10

c 2Sm 2:1 2Sm 15:10 1Ku 6:54-56

d Bal 1:20 e Nom 35:6, 15 f Yos 15:20, 54 g Yos 15:20, 42 h Yos 15:20, 48 i Yos 15:20, 50 j Yos 15:20, 51 k Yos 15:20, 49 1Ku 6:57, 58

l Yos 19:1, 7 m Yos 15:20, 55 n Yos 9:3 Yos 18:21, 25

o 1Ku 6:57, 60 p Yel 1:1 q Lew 25:33, 34 Nom 35:4

ngata bimenga ebi bidibu batele ˆ muaba eu mu mena, a 10 ne bakabipesha bana ba Alona ba mu ˆ meku a bena Kohata ba mu bena Lewi, bualu nshobo yakabakuata kumpala. ˆ 11 Bakabaˆ ˆ pesha Kıyata-aba b (Aba uvua tatuende wa Anaka), mmumue ne: Hebelone, c mu buloba bua mikuna bua Yuda, ne mpata ya kudishila nyama ivua mimunyunguluke. 12 Kadi bakapesha Kaleba muana wa Yefune maloba a tshimenga atshi ne miaba yatshi mikuabu ya kusombela bua bikale biende. d 13 Bakapesha bana ba muakuidi Alona tshimenga tshia kunyemena bua muntu udi ushipangana, e mmumue ne: Hebelone f ne mpata yende ya kudishila nyama, kabidi ne Libina g ne mpata yende ya kudishila nyaˆ ma, 14 Yatı h ne mpata yende ya kudishila nyama, Eshetemoa i ne mpata yende ya kudishila nyama, 15 Holona j ne mpata yeˆ nde ya kudishila nyama, Debı k ne mpata yende ya kudishila nyama, 16 Ayina l ne mpata yende ya kudishila nyama, Yuta m ne mpata yende ya kudishila nyama, ne Bete-shemeshe ne mpata yende ya kudishila nyama: bimenga tshitema mu bisa bibidi ebi. 17 Mu tshisa tshia Benyamina: Gibeona n ne mpata yende ya kudishila nyama, Geba ne mpata yende ya kudishila nyama, o 18 Anatota p ne mpata yende ya kudishila nyama, ne Alamona ne mpata yende ya kudishila nyama: bimenga binayi. 19 Bimenga bionso bivuabu bapeshe ndelanganyi ya Alona, mmumue ne: bakuidi, bivua 13 ne mpata yabi ya kudishila nyama. q ˆ 20 Kadi bakapesha meku a bena Kohata avua mashale munkatshi mua bena Lewi bimenga

YOSHUA 21:21-40 mu tshisa tshia Efelayima ku nshobo. 21 Bakabapesha tshimenga tshia kunyemena bua muntu udi ushipangana, a mmumue ne: Shekeme b ne mpata yende ya kudishila nyama mu buloba bua mikuna bua Efelayima, ˆ Geze c ne mpata yende ya kudishila nyama, 22 Kibesayima ne mpata yende ya kudishila nyama, ne Bete-holona d ne mpata yende ya kudishila nyama: bimenga binayi. 23 Mu tshisa tshia Dana: Eleteke ne mpata yende ya kudishila nyama, Gibetona ne mpata yende ya kudishila nyama, 24 Ayalona e ne mpata yende ya kudishila nyama, Gata-limona ne mpata yende ya kudishila nyama: bimenga binayi. 25 Mu tshitupa tshia tshisa tshia Manashe: Tanaka f ne mpata yende ya kudishila nyama ne Gata-limona ne mpata yende ya kudishila nyama: bimenga bibidi. 26 Bimenga bionso pamue ne mpata yabi ya kudishila nyama ˆ bivua meku a bena Kohata avua mashale mapete bivua dikumi. ˆ 27 Bena Geshona g ba mu ˆ meku a bena Lewi bakapeta mu tshitupa tshia tshisa tshia Manashe tshimenga tshia kunyemena bua muntu udi ushipangana, mmumue ne: Golana, h mu Bashana, ne mpata yende ya kudishiˆ la nyama ne Beshetela ne mpata yende ya kudishila nyama: bimenga bibidi. ˆ 28 Mu tshisa tshia Yisaka: i Kishiona ne mpata yende ya kudishila nyama, Dabelata j ne mpata yende ya kudishila nyama, ˆ 29 Yamuta ne mpata yende ya kudishila nyama, ne Ene-ganima ne mpata yende ya kudishila nyama: bimenga binayi. ˆ 30 Mu tshisa tshia Ashe: k Mishala ne mpata yende ya kudishila nyama, Abidona ne mpa-

404 NSHAP. 21 a Nom 35:11, 15 b Yos 20:7 1Bk 12:1

c Yos 16:10 d Yos 16:1, 3 Yos 18:11, 13

e Yos 10:12 Bal 1:35 2Ku 28:18

f Yos 17:11 g Yos 21:6 h 1Ku 6:71 i 1Ku 6:72, 73 j Yos 19:12, 16 k 1Ku 6:74, 75 

Mulongo 2 a Yos 19:25, 31 b Yos 19:28, 31 Bal 1:31

c Nom 35:14, 15 d Yos 20:7 e Yos 21:7 f 1Ku 6:77 g Yos 19:10, 11 h Bal 1:30 i Dut 4:41-43 Yos 20:8

j 1Ku 6:78, 79 k 1Ku 6:80, 81 l Yos 20:8, 9 1Bk 22:3

m Gen 32:2 2Sm 2:8

n Nom 21:26 Nom 32:37

o Nom 32:1

ta yende ya kudishila nyama, 31 Helekata a ne mpata yende ya kudishila nyama, ne Lehoba b ne mpata yende ya kudishila nyama: bimenga binayi. 32 Mu tshisa tshia Nafatale: tshimenga tshia kunyemena c bua muntu udi ushipangana, mmumue ne: Kedeshe d mu Galela ne mpata yende ya kudishila ˆ nyama, Hamata-do ne mpata yeˆ nde ya kudishila nyama, ne Katana ne mpata yende ya kudishila nyama: bimenga bisatu. 33 Bimenga bionso bia bena ˆ ˆ Geshona bilondeshile meku abu bivua 13 ne mpata yabi ya kudishila nyama. ˆ 34 Meku a bena Melali, e mmumue ne: bena Lewi bavua bashale, akapeta mu tshisa tshia Zebulona: f Yokenama g ne mpata yende ya kudishila nyama, ˆ Kata ne mpata yende ya kudishila nyama, 35 Dimana ne mpata yende ya kudishila nyama, ne Nahalala h ne mpata yende ya kudishila nyama: bimenga binayi. 36 Mu tshisa tshia Lubena: ˆ Bese i ne mpata yende ya kudishila nyama, Yahasa ne mpata yende ya kudishila nyama, j 37 Kedemota ne mpata yende ya ˆ kudishila nyama, ne Mefata ne mpata yende ya kudishila nyama: bimenga binayi. 38 Mu tshisa tshia Gada: k tshimenga tshia kunyemena bua muntu udi ushipangana, mmumue ne: Lamota mu Gilada l ne mpata yende ya kudishila nyama, Mahanayima m ne mpata yende ya kudishila nyama, 39 Heshebona n ne mpata yende ˆ ya kudishila nyama, ne Yaze o ne mpata yende ya kudishila nyama: bimenga bionso bisanga binayi. 40 Bimenga bionso bivuabu babanyine bena Melali bilondeˆ shile meku abu, mmumue ne: ˆ meku a bena Lewi avua mashale, bivua bimenga 12.

405 41 Bimenga bionso bia bena Lewi mu buloba bua bena Isalele bivua bimenga 48 pamue ne mpata yabi ya kudishila nyama. a 42 Tshimenga tshionso tshivua tshinyunguluka kudi mpata yatshi ya kudishila nyama; ke muvuabi bua bimenga bionso ebi. 43 Nunku Yehowa wakapesha Isalele buloba buonso buvuaye muditshipe bua kupesha bankambua babu, b bakabuangata, bobu kusombamu. c 44 Yehowa wakabapesha kabidi dikisha ku nseke yonso, anu muvuaye muditshipe kudi bankambua babu, d ne muena lukuna nansha umue wa ku bena lukuna babu bonso kavua mua kuimana kumpala kuabu. e Yehowa wakafila bena lukuna babu bonso mu tshianza tshiabu. f 45 Bualu1 nansha bumue bua ku malu mimpe onso avua Yehowa mulaye nzubu wa Isalele kabuakapanga kukumbana; onso akakumbana. g Pashishe Yoshua wakabikidisha bena Lubena, bena Gada, ne tshitupa tshia tshisa tshia Manashe, 2 yeye kubambila ne: “Nudi benze malu onso avua Mose muena mudiˆ mu wa Yehowa munutumine dıyi bua kuenza, h ne nudi batumikile ˆ dıyi dianyi mu malu onso amvua ˆ munutumine dıyi bua kuenza. i 3 Kanuena balekele bana benu tshikondo tshionso etshi nansha, ˆ too ne lelu; j ne nudi balame dıyi didi Yehowa Nzambi wenu munufundile. k 4 Mpindieu Yehowa Nzambi wenu mmupeshe bana benu dikisha, anu muvuaye mubalaye. l Nunku mpindieu nudi mua kupingana ku ntenta yenu mu buloba buvua Mose muena mudimu wa Yehowa munupeshe bua buikale buenu dia muamua1

22

YOSHUA 21:41–22:10 NSHAP. 21 a Nom 35:5, 7 b Gen 13:14, 15 Gen 15:18 Gen 26:3 Gen 28:4

c Eks 23:30 d Eks 33:14 Dut 12:10 Yos 1:13 Yos 11:23 Yos 22:4

e Dut 28:7 f Dut 7:24 Dut 31:3

g Yos 23:14 1Bk 8:56 Eb 6:18

 NSHAP. 22 h Nom 32:20-22 Dut 3:18

i Yos 1:16 j Yos 11:18 k Nom 32:25-27 l Yos 21:44 

Mulongo 2 a Nom 32:33 b Dut 6:6 Dut 12:32 2Bk 21:8

c Dut 6:5 Dut 11:1 Mat 22:37

d Dut 10:12 e Dut 13:4 1Yn 5:3

f Dut 4:4 Dut 10:20 Yos 23:8

g Dut 6:13 Yos 24:15 Luk 4:8

h Dut 4:29 Dut 11:13 ˆ Mak 12:30, 33

i Yos 13:29, 30 j Yos 17:5 k Dut 28:8 l Nom 31:27

ˆ 21:45 1 Anyi “dıyi.” 22:4 1 Mmumue ne: m Nom 32:1 luseke lua ku est. n Nom 32:33

dia Yadene. a 5 Kadi ikalayi baˆ dimuke bua kutumikila meyi ne mikenji bivua Mose muena mudimu wa Yehowa munupeshe, b pa kunanga Yehowa Nzambi wenu, c kuendela mu njila yende yonso, d ˆ kulama meyi ende, e kumulamata, f ne kumuenzela mudimu g ne muoyo wenu wonso ne anyima wenu yonso.”1 h 6 Pashishe Yoshua wakababenesha, yeye kubalaya, bobu kupingana ku ntenta yabu. 7 Mose ukavua mupeshe tshitupa tshia tshisa tshia Manashe bumpianyi mu Bashana, i ne Yoshua wakapesha tshitupa tshikuabu tshia tshisa etshi buloba ku luseke lua ku ouest kua Yadene, j pamue ne bana babu. Yoshua wakababenesha kabidi pavuaye mubapingaje ku ntenta yabu, 8 kubambilaye ne: “Pinganayi ku ntenta yenu ne bubanji bua bungi, ne bimuna bia bungi menemene, ne arjan ne or, ne tshiamu tshia mitaku ne tshiamu tshifiike, ne bilamba bia bungi menemene. k Angatayi tshienu tshitupa pamue ne bana benu mu bintu binuvua banyenge l bena lukuna benu.” 9 Pashishe bena Lubena, bena Gada, ne tshitupa tshia tshisa tshia Manashe bakashiyangana ne bena Isalele bakuabu ˆ ku Shilo mu buloba bua Kanana, bobu kupingana mu buloba bua Gilada, m buloba bua bumpianyi buabu buvuabu basombele ˆ ku dıyi dia Yehowa ku butuangaji bua Mose. n 10 Pavua bena Lubena, bena Gada, ne tshitupa tshia tshisa tshia Manashe bafike mu tshitupa tshia buloba tshia Yadene mu buloba bua ˆ Kanana, bakasa tshioshelu muaba au pabuipi ne Yadene, tshioshelu tshinene tshia dikema. 22:5 1 Tang. Diumv.

YOSHUA 22:11-25 11 Pashishe bena Isalele bakuabu bakumvua lumu alu, a kuambabu ne: “Monayi! Bena Lubena, bena Gada, ne tshitupa tshia tshisa tshia Manashe mbase tshioshelu ku mukalu wa buˆ loba bua Kanana mu tshitupa tshia buloba tshia Yadene luseke lua bena Isalele.” 12 Pakumvua bena Isalele bualu abu, tshisumbu tshijima tshia bena Isalele tshiakadisangisha ku Shilo b bua kuya kubaluisha. 13 Nunku bena Isalele bakatuma Pinehasa c muana wa muaˆ kuidi Eleaza kudi bena Lubena, bena Gada, ne tshitupa tshia tshisa tshia Manashe mu buloba bua Gilada, 14 ne bamfumu dikumi bavua nende, mfumu umue bua nzubu yonso wa batatu ba bisa bionso bia Isalele, mfumu yonso muikale ku mutu kua nzubu wa batatuende munkatshi mua binunu1 bia Isalele. d 15 Pakafikabu kudi bena Lubena, bena Gada, ne tshitupa tshia tshisa tshia Manashe mu buloba bua Gilada, bakabambila ne: 16 “Umvuayi tshidi tshisumbu tshijima tshia Yehowa tshiamba: ‘Mbualu kayi ebu bua dipanga lulamatu e bunudi benzele Nzambi wa Isalele? Lelu nudi babenge kulonda Yehowa, badiashile tshioshelu ne batombokele Yehowa. f 17 Tshilema ˆ tshia Peo katshivua tshitukumbane anyi? Katuena banji kudilengeja kuditshi too ne lelu, nansha muvua tshipupu tshikuate tshisumbu tshia Yehowa. g 18 Mpindieu lelu nukadi nubenga kulonda Yehowa! Nuenu batombokele Yehowa lelu, nunku malaba neakuatshile tshisumbu tshijima tshia Isalele tshiji. h 19 Mpindieu bikalabi ne: nudi benze nunku bualu buloba bu22:14, 21 1 Anyi “biota.”

406 NSHAP. 22 a Dut 13:12-15

b Yos 18:1 Yos 19:51

c Eks 6:25 Nom 25:11 Bal 20:28

d Nom 1:16 Dut 1:13

e Yos 22:11, 12

f Dut 12:13, 14

g Nom 25:3, 9 Dut 4:3

h Yos 7:1 1Ku 21:14

 Mulongo 2 a Nom 34:2 Yos 1:11

b Yos 18:1

c Dut 12:13, 14

d Yos 7:1

e Yos 7:11, 15

f Yos 7:5 Yos 7:24, 25

g Yos 22:13, 14

h Dut 10:17

i Dut 12:11, 13

nudi bangate mbukoya, sabukayi mu buloba bua bumpianyi bua Yehowa, a muaba udi ntenta wa tshitendelelu wa Yehowa musombele, b nusombe munkatshi muetu, kadi kanutombokedi Yehowa, ne kanutuvuiji bantomboji pa kudiashila tshioshelu kusakidila ku tshioshelu tshia Yehowa Nzambi wetu. c 20 Pavua Akana d muana wa Zela muenze bualu bua dipanga lulamatu bua bintu bivuabu ne bua kubutula, Nzambi kavua mukuatshile tshisumbu tshijima tshia Isalele tshiji anyi? e Pashishe kavua mufue anu yeye nkayende bua tshilema tshiende to.’” f 21 Ke bena Lubena, bena Gada, ne tshitupa tshia tshisa tshia Manashe kuandamunabu bavua ku mutu kua binunu1 bia Isalele ne: g 22 “Nzambi wa banzambi, Yehowa!1 Nzambi wa banzambi, Yehowa! h Yeye mmumanye, ne Isalele neamanye pende. Tuetu bikale bantomboji ne bapange lulamatu kudi Yehowa, kutusungidi lelu eu to. 23 Bituikala tuvua badiashile tshioshelu bua kubenga kulonda Yehowa ne bua kufilapu milambu ya kuosha, milambu ya ntete, ne milambu ya diumvuangana, Yehowa neatupeshe dinyoka. i ` 24 Too, tuvua benze nunku bua bualu bukuabu, bualu tuvua bambe ne: ‘Mu matuku atshilualua, bana benu nebambile bana betu ne: “Kudi tshinyi pankatshi penu ne Yehowa Nzambi wa Isalele? 25 Yehowa mmuteke Yadene bu mukalu pankatshi petu nenu, nuenu bena Lubena ne bena Gada. Kanuena ne tshitupa mu ˆ Yehowa to.” Dıba adi bana benu nebapangishe bana betu bua kutendelela1 Yehowa.’ 22:22 1 Anyi “Yeye udi ne Bunzambi, Nzambi, Yehowa.” 22:25 1 Ku mua.: “kutshina.”

407 26 “Ke tuetu kuamba ne: ‘Mu mishindu yonso tuasayi tshioshelu, katshiyi tshia milambu ya kuosha anyi milambu mikuabu, 27 kadi bua tshikale tshijadiki pankatshi petu nenu, a ne ndelanganyi1 yalonda panyima petu ne: netuenzele Yehowa mudimu kumpala kuende ne milambu yetu ya kuosha ne milambu yetu mikuabu ne milambu yetu ya diumvuangana, b bua bana benu kabambidi bana betu mu matuku atshilualua ne: “Nuenu kanuena ne tshitupa mu Yehowa to.”’ 28 Ke tuetu kuamba ne: ‘Bobu batuambile tuetu ne ndelanganyi1 yetu nanku mu maˆ tuku atshilualua, dıba adi netuambe ne: “Tangilayi tshioshelu tshia buena tshia Yehowa tshivua bankambua betu base, katshiyi bua milambu ya kuosha anyi milambu mikuabu, kadi bua tshikale tshijadiki pankatshi petu nenu.”’ 29 Kabiena mua kuenzeka bua tuetu kutombokela Yehowa ne kubenga kulonda Yehowa lelu, c tuasa tshioshelu tshikuabu bua milambu ya kuosha, milambu ya ntete, ne milambu mikuabu, pa kumbusha tshioshelu tshia Yehowa Nzambi wetu tshidi kumpala kua ntenta wende wa tshitendelelu!” d 30 Pavua muakuidi Pinehasa, bamfumu ba tshisumbu, ne bantu bavua ku mutu kua binunu1 bia Isalele bavua nende buˆ mvue meyi avua ndelangayi ya Lubena, ya Gada, ne ya Manashe bambe, bakasanka. e 31 Nunku Pinehasa muana wa muakuiˆ di Eleaza wakambila ndelanganyi ya Lubena, ya Gada, ne ya Manashe ne: “Lelu tudi bamanye ne: Yehowa udi munkatshi muetu, bualu kanuena benzele Yehowa bualu ebu bua dipanga lulamatu to. Mpindieu nudi bapandishe

YOSHUA 22:26–23:4 NSHAP. 22 a Gen 31:48 Yos 24:27

b Dut 12:5, 6

c Dut 6:14

d Dut 12:14

e Yos 22:13, 14 

Mulongo 2  NSHAP. 23 a Eks 33:14 Lew 26:6 Yos 21:44

b Yos 13:1

c Dut 31:28

d Dut 16:18

e Dut 20:4 Yos 10:11-14 Yos 10:40, 42

f Yos 18:10

bena Isalele mu tshianza tshia Yehowa.” 32 Pashishe Pinehasa muana ˆ wa muakuidi Eleaza ne bamfumu bakashiyangana ne bena Lubena ne bena Gada mu buloba bua Gilada, kupinganabu mu buˆ loba bua Kanana, bobu kuambila bena Isalele bakuabu tshivuabu bambe. 33 Bena Isalele bakasanka bua tshivuabu bambe atshi. Nunku bena Isalele bakatumbisha Nzambi, ne kabakakula kabidi bua kuya kuluisha bena Lubena ne bena Gada bua kubutula buloba buvuabu basombele to. 34 Nunku bena Lubena ne bena Gada bakinyika tshiosheˆ lu atshi dına,1 bualu “ntshijadiki pankatshi petu ne: Yehowa udi Nzambi mulelela.” Matuku a bungi panyima pa Yehowa mumane kupesha Isalele dikisha a kudi bena lukuna bende bonso bavua bamunyunguluke, pakavua Yoshua mukulakaje ne muikale ne bidimu bia bungi, b 2 Yoshua wakabikidisha Isalele mujima, c bakulu ba tshisamba, bantu bavua ku mutu kuatshi, balumbuluishi batshi, ne batangidi batshi, d yeye kubambila ne: “Nkadi mukulakaje; ndi ne bidimu bia bungi. 3 Nudi badimuene nkayenu malu onso avua Yehowa Nzambi wenu muenzele bisamba bionso ebi bua bualu buenu, bualu Yehowa Nzambi wenu ke uvua unuluila mvita.e 4 Monayi, ndi munuabanyine ku nshobo1 f buloba bua bisamba bidi bishale bu bumpianyi bua bisa bienu, g pamue ne buloba bua bisamba bionso bimvua mubutule, h kumbukila ku Yadene

23

g Yos 13:2-6

22:27, 28 1 Ku mua.: “bantu ba mu bipungu.” 22:30 1 Anyi “biota.” h

Dut 7:1

22:34 1 Bilondeshile diumvuija difila, bavua pamuapa binyike tshioshelu atshi ne: Tshijadiki. 23:4 1 Anyi “munupeshe.”

YOSHUA 23:5–24:2 too ne ku Mbuu Munene1 ku ouest.2 5 Yehowa Nzambi wenu ke uvua ubumbusha kumpala kuenu, a yeye wakabipata1 buenu nuenu, ne nuakangata buloba buabu, anu muvua Yehowa Nzambi wenu munulaye. b 6 “Mpindieu nudi ne bua kuikala ne dikima dia bungi bua kutumikila ne kuenza malu onso adi mafunda mu mukanda wa Mikenji c ya Mose, kanuyi nusesukaku nuya ku dia balume anyi ku dia bakaji, d 7 kanuyi nubuelakana ne bisamba ebi e bidi bishale nenu. Kanuena nansha ne ˆ bua kutela mena a nzambi ˆ yabi f anyi kuditshipa mu mena ayi, ne kanuena ne bua kuyenzela mudimu, anyi kuyinamina. g 8 Kadi nudi ne bua kulamata Yehowa Nzambi wenu, h anu munudi benze too ne lelu. 9 Yehowa neipate bisamba binene ne bia bukole kumpala kuenu, i bualu kakuena muntu nansha umue udi mukokeshe bua kuimana kumpala kuenu too ne lelu. j 10 Muntu umue tshianana wa kunudi neipate bantu tshinunu, k bualu Yehowa Nzambi wenu udi unuluila mvita, l anu muvuaye munulaye. m 11 Nunku nuikale badimuke misangu yonso1 n pa kunanga Yehowa Nzambi wenu. o 12 “Kadi nuenu bakudimuke ne balamate bantu badi bashale ba mu bisamba ebi bidi bishale p nenu, ne nuenu badie nabu bipungidi bia diselangana1 q ne badisange nabu ne bobu badisange nenu, 13 numanye bimpe ne: Yehowa Nzambi wenu kakutungunuka ne kunuipatshila1 bi23:4 1 Mmumue ne: Mbuu wa Mediteˆ rane. 2 Anyi “lua kudi dıba dibuelela.” 23:5 1 Anyi “wakabanyenga buloba.” 23:11 1 Anyi “Nunku nutangile anyima yenu bimpe.” 23:12 1 Anyi “nuenu baselangane nabu.” 23:13 1 Anyi “kunyenga buloba.”

408 NSHAP. 23 a Eks 23:30 Eks 33:2 Dut 11:23

b Nom 33:53 c Eks 24:7 Dut 17:18 Dut 31:26

d Dut 5:32 Dut 12:32 Yos 1:7, 8

e Eks 23:33 Dut 7:2

f Eks 23:13 g Eks 20:5 h Dut 10:20 Yos 22:5

i Dut 11:23 j Yos 1:3-5 k Lew 26:8 Bal 3:31 2Sm 23:8

l Eks 23:27 Dut 3:22

m Dut 28:7 n Dut 4:9 Yos 22:5

o Dut 6:5 p Eks 23:29 Yos 13:2-6

q Eks 34:16 Dut 7:3 Bal 3:6 1Bk 11:4 Ezl 9:2

 Mulongo 2 a Bal 2:3, 21 b Nom 33:55 c Yos 21:45 1Bk 8:56

d Lew 26:3-12 Dut 28:1

e Lew 26:14-17 Dut 28:15, 63

f 2Bk 24:20 g Yos 23:12, 13 

NSHAP. 24 h Eks 18:25 Yos 23:2

i Gen 11:26, 27

samba ebi to. a Nebilue bu dijimba ne buteyi, bu mfimbu mu ˆ mbese yenu, b ne bu meba mu ˆ mesu enu too ne panuajimina mu buloba buimpe ebu budi Yehowa Nzambi wenu munupeshe. 14 “Mpindieu monayi! nkadi pa kufua,1 ne nudi bamanye bimpe ne muoyo wenu wonso ne anyima2 wenu yonso ne: kakueˆ na dıyi nansha dimue dia mu malu mimpe onso avua Yehowa Nzambi wenu munulaye didi dipange kukumbana. Onso mmaˆ lue malelela kunudi. Dıyi nansha dimue dia kudiwu ki ndipange kukumbana to. c 15 Kadi anu mudi malu mimpe onso adi Yehowa Nzambi wenu munulaye makumbane buenu nuenu, d bia muomumue Yehowa neanutumine makenga onso adiye mulaye1 ne neanujimije mu buloba buimpe ebu budi Yehowa Nzambi wenu munupeshe. e 16 Nuenu banyange tshipungidi tshia Yehowa Nzambi wenu tshivuaye munuelele mukenji bua kulama ne nuenu baye ne benzele nzambi mikuabu mudimu ne bayinamiˆ ne, dıba adi tshiji tshia Yehowa netshinutemene f ne nenujimine ne lukasa luonso mu buloba buimpe budiye munupeshe.” g Pashishe Yoshua wakasangisha bisa bionso bia Isalele pamue ku Shekeme, kubikidishaye bakulu ba mu Isalele, bantu bavua ku mutu kua tshisamba, balumbuluishi batshi ne batangidi batshi, h bobu kuimana kumpala kua Nzambi mulelela. 2 Yoshua wakambila bantu bonso ne: “Yehowa Nzambi wa Isalele udi wamba nunku: ‘Ku kale bankambua benu, i Tela tatuende wa Abalahama ne tatuende wa

24

23:14 1 Ku mua.: “Ndi nya lelu mu njila wa buloba bujima.” 2 Tang. Diumv. ˆ 23:15 1 Anyi “meyi mabi onso.”

409

ˆ Naho, bavua basombele dia muamua dia Musulu,1 a ne bavua benzela nzambi mikuabu mudimu. b 3 “‘Pakapita matuku ngakangata nkambua wenu Abalahama c dia muamua dia Musulu,1 meme kumuendesha mu ˆ buloba buonso bua Kanana, ne meme kuvudija bana2 bende. d Ngakamupesha Izaka; e 4 pashishe ngakapesha Izaka Yakoba ne Esau. f Pashishe meme kuˆ pesha Esau mukuna wa Seı bua wikale wende; g kadi Yakoba ne bana bende bakapueka mu Ejipitu. h 5 Pashishe ngakatuma Mose ne Alona, i meme kukengesha bena Ejipitu ne malu amvua muenze munkatshi muabu, j pashishe meme kunupatulamu. 6 Pamvua mpatula batatuenu mu Ejipitu, k nuenu kufika ku mbuu, bena Ejipitu bakalonda batatuenu panyima ne matempu a mvita ne basalayi babande pa tubalu too ne ku Mbuu Mukunze. l 7 Bakabanga kudidila Yehowa, m nunku yeye wakaˆ teka mıdima pankatshi penu ne bena Ejipitu, yeye kupingaja mbuu pa mutu pabu, kubaˆ buikilaye, n ne mesu enu akamona tshimvua muenze mu Ejipitu. o Pashishe nuakasombela mu tshipela bidimu1 bia bungi. p 8 “‘Ngakalua nenu mu buloba bua bena Amole bavua basombele dia muamua1 dia Yadene, bobu kunuluisha. q Kadi ngakabafila mu tshianza tshienu bua nuenu kuangata buloba buabu, ˆ meme kubabutula mu mesu enu. r 9 Pashishe Balaka muana wa ˆ Sipo, mukalenge wa Moaba, wakajuka, kuluishaye Isalele. Nuˆ nku wakabikidisha Balama muaˆ na wa Beo bua kunuela mulawu. s

YOSHUA 24:3-15 NSHAP. 24 a Gen 11:28, 31 b Yos 24:15 c Gen 12:1 Neh 9:7 Bz 7:2

d Gen 15:1, 5 e Gen 21:3 f Gen 25:26 g Gen 36:8 Dut 2:5

h Gen 46:2, 3 i Eks 3:10 j Eks 11:1 k Eks 12:37 l Eks 14:9 m Eks 14:10 n Eks 14:20, 27 Mis 106:11

o Eks 3:20 Dut 4:34

p Nom 14:34 q Nom 21:23 r Neh 9:22 s Nom 22:2, 5 Dut 23:3, 4

 Mulongo 2 a Nom 22:12 b Nom 23:11, 25 Nom 24:10

c Nom 31:7, 49 d Yos 3:17 e Yos 5:10 f Yos 11:16 Yos 21:44 Eb 11:30

g Eks 23:28 Yos 2:9, 10

h Mis 44:3 i Yos 11:14 j Dut 6:10, 11 Dut 8:7, 8

k Gen 17:1 Dut 10:12 Dut 18:13 1Sm 12:24

l Lew 17:7 Yhz 23:8

m Dut 30:19, 20

24:2, 3, 14, 15 1 Mmumue ne: musulu n wa Pelata. 24:3 2 Ku mua.: “dimiinu.” o 24:7 1 Ku mua.: “matuku.” 24:8 1 Mmumue ne: luseke lua ku est.

1Bk 18:21 Yos 24:2 Eks 23:32 Dut 7:25 Bal 6:10 Bal 10:6

10 Kadi tshivua mua kuteleˆ ja Balama to. a Nunku wakanubenesha misangu ne misangu, b ne ngakanusungila mu tshianza tshiende. c 11 “‘Pashishe nuakasabuka Yadene, d nuenu kufika ku Yeliko. e Nunku balombodi1 ba Yeliko, bena Amole, bena Pelizi, ˆ ˆ bena Kanana, bena Hiti, bena Gıgashi, bena Hiwi, ne bena Yebuse bakanuluisha, kadi ngakabafila mu tshianza tshienu. f 12 Nunku meme kutuma ditekeshibua mu mikolo1 kumpala kuenu, diodi kubipata kumpala kuenu, g anu bu bakalenge babidi ba bena Amole. Kabakanyema bua muele wenu wa mvita anyi bua buta buenu bua mikete to. h 13 Nunku ngakanupesha buloba bunuvua kanuyi batatshile ne bimenga binuvua kanuyi base, i nuenu kusombamu. Nudi nudia bintu bia mu madimi a tumuma tua mvinyo ne bia mu madimi a mitshi ya olive binuvua kanuyi bakune.’ j 14 “Nunku tshinayi Yehowa ne numuenzele mudimu ne muoyo mutoke2 ne lulamatu,3 k ne umbushayi nzambi ivua bankambua benu benzele mudimu dia muamua dia Musulu1 ne mu Ejipitu, l ne enzelayi Yehowa mudimu. 15 Mpindieu nuenu bamone ne: buenu nuenu mbibi bua kuenzela Yehowa mudimu, nudisunguile unuenzela mudimu lelu, m ni nnzambi ivua bankambua benu benzele mudimu dia muamua dia Musulu1 n anyi nzambi ya bena Amole, bena buloba bunudi basombele. o Kadi buanyi meme ne ba mu nzubu muanyi, netuenzele Yehowa mudimu.” 24:11 1 Anyi pamuapa: “bena buloba.” 24:12 1 Anyi pamuapa: “dipampakana; ditshina dikole.” 24:14 2 Anyi “kanuyi mua kubandibua.” 3 Anyi “mu bulelela.”

YOSHUA 24:16-33 16 Ke bantu kuandamuna ne: “Kabiena mua kuenzeka bua tuetu kulekela Yehowa ne kuenzela nzambi mikuabu mudimu to. 17 Yehowa Nzambi wetu ke uvua mutupatule tuetu ne batatuetu mu buloba bua Ejipitu, a mu nzubu wa bupika, b ne yeye ke uvua muenze bimanyinu biˆ nene abi mu mesu etu c ne mutulame mu njila mujima utuvua bendele ne munkatshi mua bisamba bionso mutuvua bapitshile. d 18 Yehowa wakipata bisamba bionso bivua bisombele mu buloba ebu kumpala kuetu, kusangisha ne bena Amole. Nunku tuetu petu netuenzele Yehowa mudimu, bualu yeye udi Nzambi wetu.” 19 Pashishe Yoshua wakambila bantu ne: “Kanuena bakumbane bua kuenzela Yehowa mudimu, bualu yeye udi Nzambi wa tshijila; e udi Nzambi udi ulomba bua bamulamate anu yeye. f Kakubuikila dishipa dienu dia mikenji1 ne mpekatu yenu to. g 20 Nuenu balekele Yehowa ne benzele nzambi ya ku babende mudimu, yeye pende neanukudimukile, neanubutule yeye mumane kunuenzela bimpe.” h 21 Kadi bantu bakambila ` Yoshua ne: “Too, tuetu netuenzele Yehowa mudimu!” i 22 Nunku Yoshua wakambila bantu ne: “Nudi bantemu kunudi nuenu nkayenu bua munudi badisunguile bua kuenzela Yehowa mudimu ku disua dienu nkayenu.” j Ke bobu kuamba ne: “Tudi bantemu.” 23 “Nunku umbushayi nzambi ya ku babende idi munkatshi muenu, ne tumayi mioyo yenu kudi Yehowa Nzambi wa Isalele.” 24 Bantu bakambila Yoshua ne: “Netuenzele Yehowa Nzambi wetu mudimu ne netutumikile ˆ dıyi diende!” 24:19 1 Anyi “buntomboji buenu.”

410 NSHAP. 24 a Eks 19:4 Dut 32:12

b Dut 6:12 c Eks 14:31 Dut 4:34 Dut 29:2

d Eks 23:23 e Lew 19:2 Mis 99:5 Yes 6:3 1Pt 1:15

f Eks 20:5 Eks 34:14 Nom 25:11 Mat 4:10

g Eks 23:20, 21 Nom 14:35

h Dut 28:15, 20 Yos 23:16 2Ku 15:2 Yes 63:10 Yel 17:13

i Eks 19:8 j Dut 26:17 Yos 24:15

 Mulongo 2 a Dut 31:26 b Gen 31:45 c Gen 31:48 d Bal 2:6 e Bal 2:8, 9 f Yos 19:49, 50 g Dut 31:12, 13 Bal 2:7

h Gen 50:25 Eks 13:19 Eb 11:22

i Bz 7:15, 16 j Gen 33:18, 19 k Yos 20:7 l Nom 3:4 Nom 20:26

m Eks 6:25 Bal 20:28

25 Nunku Yoshua wakadia tshipungidi ne bantu dituku adi, yeye kubatekela mukenji ne dipangadika ku Shekeme. 26 Paˆ shishe Yoshua wakafunda meyi aa mu mukanda wa Mikenji ya Nzambi, a kuangataye dibue dinene, b kudimanyikaye muinshi mua mutshi munene udi pabuipi ne muaba munsantu wa Yehowa. 27 Yoshua wakatungunuka ne kuambila bantu bonso ne: “Tangilayi! Dibue edi nedikale bu ntemu kutudi, c bualu ndiumvue malu onso adi Yehowa mutuambile, ne nedikale bu ntemu kunudi, bua kanubengi Nzambi wenu.” 28 Nunku Yoshua wakapingaja bantu, muntu yonso ku bumpianyi buende. d 29 Panyima pa malu aa, Yoshua muana wa Nuna, muena mudimu wa Yehowa, wakafua ne bidimu 110. e 30 Nunku bakamujiika mu tshitupa tshia buloba bua bumpianyi buende mu Timenata-sela, f udi mu buloba bua mikuna bua Efelayiˆ ma, ku nord kua mukuna wa Gasha. 31 Isalele wakatungunuka ne kuenzela Yehowa mudimu matuku onso a Yoshua ne matuku onso a bakulu bavua bashale ne muoyo panyima pa lufu lua Yoshua ne bavua bamanye malu onso avua Yehowa muenzele Isalele. g 32 Bakajiika mifuba ya Jozefe h ivua bena Isalele bapatuke nayi mu Ejipitu ku Shekeme mu tshitupa tshia buloba tshivua Yakoba musumbe kudi bana ˆ ba Hamo, i tatuende wa Shekeme, ku bitupa lukama bia arjan; j ne tshiakalua bumpianyi bua bana ba Jozefe. k ˆ 33 Eleaza muana wa Alona wakafua pende. l Nunku bakamujiika ku mukuna wa Pinehasa muanende, m uvuabu bamupeshe mu buloba bua mikuna bua Efelayima.

BA LU M B U LU I S H I MALU ADI M U M U K AN DA E U

1

2

3

4

5

6

7

8

Maloba makuata kudi Yuda ne Simeona (1-20) Bena Yebuse bakandamana mu Yelushalema (21) Jozefe udi unyenga Betele (22-26) ˆ Bena Kanana kabavua bipata bonso (27-36) Didimuija dia kudi muanjelu wa Yehowa (1-5) Lufu lua Yoshua (6-10) Balumbuluishi bajula bua kupandisha Isalele (11-23) Yehowa udi uteta Isalele (1-6) Oteniele, mulumbuluishi wa kumpala (7-11) Mulumbuluishi Ehuda udi ushipa mukalenge Egelona (12-30) ˆ Mulumbuluishi Shamaga (31) ˆ Yabina mukalenge wa Kanana udi ukengesha Isalele (1-3) Muprofete mukaji Debola ne mulumbuluishi Balaka (4-16) Yaele udi ushipa Sisela mfumu wa tshiluilu (17-24) Musambu wa ditshimuna wa Debola ne Balaka (1-31) Mitoto iluangana ne Sisela (20) Kasulu ka Kishona kadi kuwula (21) Badi banange Yehowa badi bu ˆ dıba (31) Midiyana udi ukengesha Isalele (1-10) Muanjelu ushindikila mulumbuluishi Gideona bua diambuluisha (11-24) Gideona udi upula tshioshelu tshia ˆ Bala (25-32) Nyuma wa Nzambi utulukila Gideona (33-35) Diteta dia miosa ya mikoko (36-40) Gideona ne bantu bende 300 (1-8) Tshiluilu tshia Gideona tshitshimuna Midiyana (9-25) “Muele wa mvita wa Yehowa ne wa Gideona!” (20) Diyumbakana mu tshitudilu tshia bena Midiyana (21, 22) Bena Efelayima batandangana ne Gideona (1-3)

Dilondakaja bakalenge bena Midiyana ne dibashipa (4-21) Gideona udi ubenga bukalenge (22-27) Malu a nsombelu wa Gideona (28-35) 9 Abimeleke ulua mukalenge mu Shekeme (1-6) Lusumuinu lua Yotama (7-21) Bukokeshi bua tshikisu bua Abimeleke (22-33) Abimeleke udi uluisha Shekeme (34-49) Muntu mukaji utapa Abimeleke; udi ufua (50-57) 10 Mulumbuluishi Tola ne mulumbuluishi ˆ Yaı (1-5) Isalele udi utomboka ne unyingalala (6-16) Bena Amona badi babunda Isalele (17, 18) 11

Mulumbuluishi Yefeta muipata, pashishe muvuija mulombodi (1-11) Yefeta udi weleshisha Amona meji (12-28) Mutshipu wa Yefeta ne muanende wa bakaji (29-40) Bujike bua muanende wa bakaji (38-40)

12 Dikokangana ne bena Efelayima (1-7) Diteta dia Shiboleta (6) Mulumbuluishi Ibisana, Elona, ne Abidona (8-15) 13 Muanjelu kudi Manoa ne mukajende (1-23) Diledibua dia Shimishona (24, 25) 14 Mulumbuluishi Shimishona ukeba mukaji muena Peleshete (1-4) Shimishona udi ushipa ntambue ku nyuma wa Yehowa (5-9) Kasumuinu ka Shimishona mu tshibilu tshia dibaka (10-19) Mukaji wa Shimishona mupesha muntu mukuabu (20) 15 Shimishona udisombuela kudi bena Peleshete (1-20) 16 Shimishona ku Gaza (1-3) Shimishona ne Delila (4-22) 411

Malu adi mu BALUMBULUISHI– 1:15 Didisombuela dia Shimishona ne lufu luende (23-31)

Layishe mukuata ne muinyika Dana (27-29) Ditendelela mpingu mu Dana (30, 31) 19 Bena Benyamina badi balala ne mukaji ku bukole mu Gibea (1-30) 20 Mvita ne bena Benyamina (1-48) 21 Benyamina mupandisha bu tshisa (1-25)

17 Mpingu ya Mika ne muakuidi wende (1-13) 18 Bena Dana badi bakeba buloba (1-31) Diangata dia mpingu ya Mika ne muakuidi wende (14-20)

pa lufu lua Yo1 Panyima shua, bena Isalele1 bakebea

ja Yehowa ne: b “Nnganyi wa kutudi wabanda wa kumpala bua kuluangana ne bena Kaˆ nana?” 2 Yehowa wakandamuna ne: “Yuda neabande. c Monayi! Ndi mfila1 buloba mu tshianza tshiende.” 3 Ke Yuda kuambila muanabu Simeona ne: “Luaku tubande mu buloba budibu bampeshe1d bua tuluangane ˆ ne bena Kanana. Pashishe nenye nebe mu buloba budibu bakupeshe.” Nunku Simeona wakaya nende. 4 Pakabanda Yuda, Yehowa ˆ wakafila bena Kanana ne bena Pelizi mu bianza biabu, e bobu kutshimuna bantu binunu 10 mu Bezeke. 5 Bakasangana Adonibezeke mu Bezeke, bobu kumuluisha kuntu aku ne kutshimunaˆ bu bena Kanana f ne bena Pelizi. g 6 Pakanyema Adoni-bezeke, bakamulonda, kumukuatabu ne kumukosabu biala ne bana ba nkasa banene. 7 Ke Adonibezeke kuamba ne: “Kudi bakalenge 70 bavuabu bakose biala ne bana ba nkasa banene ne badi bangula biakudia muinshi ˆ mua mesa anyi. Nunku Nzambi mmumfute anu mumvua muenze.” Pashishe bakaya nende ku Yelushalema, h yeye kufuilaku.

412

NSHAP. 1 a Yos 24:29 b Nom 27:18, 21 Bal 20:18

c Gen 49:8 Dut 33:7 1Ku 5:2

d Yos 15:1 Yos 19:1, 9

e Dut 9:3 f Gen 10:6 Dut 20:17

g Gen 15:18-21 Eks 3:8 Bal 3:5 1Bk 9:20, 21

h Yos 15:8, 12 

Mulongo 2 a Yos 15:63 Bal 1:21

b Yos 11:16 Yos 15:20, 33

c Yos 11:21 Yos 15:13, 14

d Yos 10:38 e Yos 15:15 f Nom 13:3, 6 Nom 14:24 Dut 1:35, 36 Yos 14:13

g Yos 15:16-19

1:1 1 Ku mua.: “bana ba balume ba Isale- h le.” 1:2 1 Anyi “ndi mmufile.” 1:3 1 Ku mua.: “tshitupa tshianyi tshia buloba.” i

Bal 3:9 1Ku 4:13

8 Bantu ba mu Yuda bakaluisha kabidi Yelushalema, a bobu kumukuata; bakabutula benamu ne muele wa mvita, kutuabu tshimenga kapia. 9 Pashishe bantu ba mu Yuda bakapueka ˆ bua kuluangana ne bena Kanana bavua basombele mu buloba bua mikuna ne mu Negebe ne mu Shefela. b 10 Nunku Yuda ˆ wakaya kudi bena Kanana bavua basombele mu Hebelone (kuˆ mpala dına dia Hebelone divua ˆ ˆ Kıyata-aba), bobu kushipa Sheshai, Ahimana, ne Talemai. c 11 Bakumbuka kuntu aku, bobu kuya bua kuluisha bena mu ˆ ˆ ˆ Debı. d (Kumpala dına dia Debı ˆ divua Kıyata-sefe.) e 12 Nunku Kaleba f wakamba ne: “Muntu ˆ waluisha Kıyata-sefe ne wamukuata, nemmupeshe muananyi wa bakaji Akasa bua ikale mukajende.” g 13 Nunku Oteniele h muana wa Kenaza, i muakunyi ˆ wa Kaleba, wakakuata Kıyatasefe. Ke yeye kumupesha muanende wa bakaji Akasa bua ikale mukajende. 14 Pakavua Akasa uya kuende, wakasaka Oteniele bua kulomba tatuende Kaleba buloba. Pashishe yeye wakatuluka pa mpunda wende.1 Kaleba wakamuebeja ne: “Udi ukeba tshinyi?” 15 Wakamuambila ne: “Mbeneshaku, bualu udi 1:14 1 Anyi pamuapa: “yeye wakatuta bianza biende pavuaye pa mpunda.”

413 mumpeshe tshitupa tshia buloba ku sud;1 mpeshaku kabidi Gulota-mayima.”2 Nunku Kaleba wakamupesha Gulota wa ku mutu ne Gulota wa kuinshi. 16 Ndelanganyi ya muena Kene, a tatuende muenu wa Mose, b yakabanda ifumina mu tshimenga tshia mabue a ngaji c pamue ne bena Yuda batangile mu tshipela tshia Yuda ku sud kua Alada. d Bakayaku, bobu kusombela munkatshi mua bantu. e 17 Kadi Yuda wakaya ne muanabu Simeona, bobu kuluisha bena ˆ Kanana bavua basombele mu Sefata, bobu kumubutula. f Nunku bakinyika tshimenga atshi ˆ ne: Homa.1 g 18 Pashishe Yuda wakakuata Gaza h ne buloba buende, Ashekelona i ne buloba buende, ne Ekelona j ne buloba buende. 19 Yehowa uvua ne Yuda, ne bakangata buloba bua mikuna, kadi kabakakokesha bua kuipata bantu bavua basombele mu mpata1 to, bualu bavua ne matempu a mvita mikale ne miele mikobame.2 k 20 Bakapesha Kaleba Hebelone, anu muvua Mose mulaye, l yeye kuipatamu bana basatu ba Anaka. m 21 Kadi bena Benyamina kabavua bipate bena Yebuse bavua basombele mu Yelushalema to, nunku bena Yebuse mbatungunuke ne kusomba ne bena Benyamina mu Yelushalema too ne lelu. n 22 Pine apu ba mu nzubu wa Jozefe o bakabanda bua kuluisha Betele, ne Yehowa uvua nabu. p 23 Ba mu nzubu wa Jozefe bavua batentekela Betele (mpiˆ ndieu dına dia tshimenga atshi kumpala divua Luza), q 24 ne

BALUMBULUISHI 1:16-31 NSHAP. 1 a Nom 24:21 Bal 4:11

b Eks 3:1 Eks 4:18 Eks 18:1 Nom 10:29

c Dut 34:3 Bal 3:13

d Nom 21:1 e Nom 10:29-32 f Lew 27:29 Dut 20:16

g Yos 19:1, 4 h Gen 10:19 Yos 11:22

i Bal 14:19 j Yos 13:1-3 Yos 15:20, 45

k Dut 20:1 Yos 17:16

l Nom 14:24 Yos 14:9

m Nom 13:22 n Yos 15:63 2Sm 5:6

o Yos 14:4 p Gen 49:22, 24 Yos 16:1 Mis 44:3

q Gen 35:6 

Mulongo 2 a Yos 6:25 1Sm 15:6

b Yos 21:8, 25 Bal 5:19

c Yos 17:11, 12 d Gen 9:25 1Bk 9:20, 21

e Nom 33:55 Dut 7:2 Dut 20:16 Yos 17:13

f Yos 16:10 1Bk 9:16

g Yos 19:15, 16 h Dut 20:17

1:15 1 Anyi “Negebe.” 2 Diumvuija: ˆ “Miaba ya mayi.” 1:17 1 Diumvuija: i “Tshifundila kabutu.” 1:19 1 Anyi “tshibatabata.” 2 Ku mua.: “makalu a bia- j k mu.”

Bal 2:2 Yos 11:8 Yos 19:28, 31 Yos 19:29, 31 Yos 19:30, 31

batentekedi kumonabu muntu upatuka mu tshimenga. Ke bobu kumuambila ne: “Tuleja koku njila wa kubuela mu tshimenga, ne netukuenzele bimpe.”1 25 Nunku muntu au wakabaleja njila wa kubuela mu tshimenga, bobu kubutula bena mu tshimenga ne muele wa mvita, kadi bakalekela muntu au ne bantu boˆ nso ba mu dıku diende baya. a 26 Muntu au wakaya mu buloba bua bena Hiti, kuasaye tshimenga, kutshinyikaye ne: Luza, ne ˆ ke dına diatshi too ne lelu. 27 Manashe kakakuata Betesheana ne misoko ya kumpenga kuende,1 Tanaka b ne misoko ya kumpenga kuende, bantu ˆ ba mu Do ne misoko ya kumpenga kuende, bantu ba mu Yibelama ne misoko ya kumpenga kuende, ne bantu ba mu Megido ne misoko ya kumpenga kuende ˆ to. c Bena Kanana bakatungunuka ne kusombela mu buloba ebu. 28 Pakapeta Isalele bukole bua bungi, bakatuadija kueˆ nzeja bena Kanana midimu mikole ku bukole, d kadi kabavua babipate bonso to. e 29 Nansha Efelayima kavua ˆ muipate bena Kanana bavua baˆ ˆ sombele mu Geze to. Bena Kanana bakatungunuka ne kusombeˆ la munkatshi muabu mu Geze. f 30 Zebulona kavua muipate bantu ba mu Kitilona ne bantu ˆ ba mu Nahalola to. g Bena Kanana bakatungunuka ne kusombela munkatshi muabu, bobu kutuadija kubenzeja midimu mikole ku bukole. h ˆ 31 Ashe kavua muipate bantu ba mu Ako ne bantu ba mu Sidona, i ba mu Alaba, ba mu Akeziba, j ba mu Heleba, ba mu Afike, k 1:24 1 Ku mua.: “netukuleje dinanga dia lulamatu.” 1:27 1 Anyi “idi mimunyunguluke.”

BALUMBULUISHI 1:32–2:13 ne ba mu Lehoba to. a 32 Nuˆ nku bena Ashe bakatungunuka ne kusombela munkatshi mua ˆ bena Kanana bavua mu buloba abu, bualu kabavua babipate to. 33 Nafatale kavua muipate bantu ba mu Bete-shemeshe ne bantu ba mu Bete-anata to, b kadi bakatungunuka ne kusombela munkatshi mua bena Kaˆ nana bavua mu buloba abu. c Bakatuadija kuenzeja bantu ba mu Bete-shemeshe ne mu Beteanata midimu mikole ku bukole. 34 Bena Amole bakatshintshimika bena Dana mu buloba bua mikuna, bualu kabavua babalekele bapueka mu mpata1 to. d 35 Nunku bena Amole bakatungunuka ne kusombela ku mukuna wa Halese, mu Ayalona e ˆ ne mu Shalabima. f Kadi pavua bukole1 bua ba mu nzubu wa Jozefe buvule,2 bakatuadija kubenzeja midimu mikole ku bukole. 36 Buloba bua bena Amole buvua bumbukila ku njila udi mubande ku Akalabima, g kumbukila ku Sela kubanda. Pashishe muanjelu wa Yehowa h wakumbuka ku Gilegala i kubandaye ku Bokima, kuambaye ne: “Ndi munumbushe mu Ejipitu, mulue nenu mu buloba bumvua muditshipe bua kupesha bankambua benu. j Pashishe meme kuamba ne: ‘Tshiakushipa tshipungidi tshianyi nenu nansha kakese. k 2 Nuenu kanuena ne bua kudia tshipungidi ne bantu ba mu buloba ebu to, l ne nudi ne bua kupula bioshelu biabu.’ m Kadi kanuena batuˆ mikile dıyi dianyi. n Bua tshinyi nudi benze nunku? 3 Ke bualu kayi meme panyi ndi muambe ne: ‘Tshiakubipata kumpala kue-

2

414 NSHAP. 1 a Yos 21:8, 31 b Yos 19:38, 39 c Dut 7:2 d Yos 19:47 Bal 18:1

e Yos 10:12 f Yos 19:42, 48 g Nom 34:2, 4 Yos 15:3, 12

 NSHAP. 2 h Eks 23:20, 23 Yos 5:13, 14

i Yos 5:8, 9 j Gen 12:7 Gen 26:3

k Gen 17:1, 7 Lew 26:42

l Eks 23:32 Dut 7:2 2Ko 6:14

m Eks 34:13 Nom 33:52

n Bal 1:28 

Mulongo 2 a Bal 2:20-23 b Nom 33:55 Yos 23:12, 13

c Eks 23:33 Dut 7:16 1Bk 11:2

d Yos 24:28 e Yos 23:3 Yos 24:31

f Yos 24:29 g Yos 19:49, 50 h Yos 24:30 i Bal 3:7 Bal 10:6 1Bk 18:17, 18

j Dut 31:16

1:34 1 Anyi “tshibatabata.” 1:35 1 Ku k mua.: “tshianza.” 2 Ku mua.: “tshilue ne bujitu.” l

Dut 6:14 Eks 20:5

nu to, a nebikale buteyi kunudi, b ne nzambi yabu neyinukoke.’” c 4 Pavua muanjelu wa Yehowa muambile bena Isalele bonso ˆ meyi aa, bantu bakabanga kudiˆ la ne dıyi dikole. 5 Nunku bakinyika muaba au ne: Bokima,1 bobu kulambula Yehowa milambu muaba au. 6 Pavua Yoshua mupingaje bantu, muena Isalele yonso wakaya ku bumpianyi buende bua kuangata buloba buende. d 7 Bantu bakatungunuka ne kuenzela Yehowa mudimu matuku onso a Yoshua ne matuku onso a bakulu bavua bashale ne muoyo panyima pa lufu lua Yoshua ne bavua bamone malu manene onso avua Yehowa muenzele Isalele. e 8 Pashishe Yoshua muana wa Nuna, muena mudimu wa Yehowa, wakafua ne bidimu 110. f 9 Nunku bakamujiika mu buloba bua bumpianyi buende ku Timenata-halese, g mu buloba bua mikuna bua Efelayima, ku nord kua mukuna wa ˆ Gasha. h 10 Bantu ba tshipungu tshionso atshi bakasangishibua kudi bankambua babu,1 ne bantu ba tshipungu tshikuabu bakajuka panyima pabu bavua kabayi bamanye Yehowa anyi kabayi bamanye malu avuaye muenzele Isalele. 11 Nunku bena Isalele bakeˆ nza malu mabi ku mesu kua ˆ Yehowa, bobu kuenzela Babala mudimu.1 i 12 Nunku bakalekela Yehowa Nzambi wa batatuabu uvua mubapatule mu buloba bua Ejipitu. j Bakalonda nzambi mikuabu, nzambi ya bisamba bivua bibanyunguluke, k bobu kuyinamina, kufiikishabu Yehowa munda. l 13 Bakalekela Yeho2:5 1 Diumvuija: “Badidi ba muadi.” 2:10 1 Eu mmushindu wa kuakula bua lufu mu ngakuilu wa kasala. 2:11 1 Anyi ˆ “kutendelela Babala.”

415

ˆ wa, bobu kuenzela Bala ne bimfuanyi bia Ashatelota mudimu. a 14 Ke tshiji tshia Yehowa kutemena Isalele, nunku wakabafila mu bianza bia bapawudi bavua babapawula. b Wakabapana mu bianza bia bena lukuna bavua babanyunguluke, c ne kabatshivua kabidi ne mushindu wa kuimana kumpala kua bena lukuna babu. d 15 Miaba yonso ivuabu baya, tshianza tshia Yehowa tshivua tshibaluisha, tshibatuadila makenga, e anu muvua Yehowa muambe ne anu muvua Yehowa muditshipe kudibu, f ne bavua mu dikenga dikole. g 16 Nunku Yehowa uvua ujula balumbuluishi bavua babapandisha mu tshianza tshia bantu bavua babapawula. h 17 Kadi bavua babenga kuteleja too ne balumbuluishi abu, ne bavua benda bundumba ne nzambi mikuabu ne bayinamina. Bakalekela ne lukasa njila uvua bankambua babu bavua batuˆ mikile meyi a Yehowa bendele. i Bobu bakapanga kuenza nanku. ˆ 18 Dıba dionso divua Yehowa ubajudila balumbuluishi, j Yehowa uvua ne mulumbuluishi au ne uvua ubapandisha mu tshianza tshia bena lukuna babu matuku onso a mulumbuluishi au; bualu Yehowa uvua ubumvuila luse1 k bua mikemu ivuabu batua bua bantu bavua babakengesha l ne bantu bavua babenzela malu mabi. 19 Kadi pavua mulumbuluishi ufua, bavua benza kabidi bibi kupita batatuabu, balonda nzambi mikuabu, bayenzela mudimu ne bayinamina. m Kabakalekela malu abu mabi ne tshikadilu tshiabu tshia tshitunu. 20 Ndekelu wa bionso, tshiji tshia Yehowa tshiakatemena Isalele, n yeye kuamba ne: “Bu mudi tshisa2:18 1 Anyi “uvua unyingalala.”

BALUMBULUISHI 2:14–3:6 NSHAP. 2 a Bal 3:7 Bal 10:6 1Bk 11:5

b Bal 3:8 2Bk 17:20 Mis 106:40, 41

c Bal 4:2 d Lew 26:17, 37 Dut 28:15, 25

e Dut 28:15 f Dut 4:25, 26 g Bal 10:9 h Bal 3:9 1Sm 12:11 Neh 9:27 Mis 106:43

i Bal 2:7 j Bal 3:9 k Dut 32:36 Mis 106:45

l Bal 4:3 m Bal 4:1 Bal 8:33

n Dut 7:4 Bal 10:7 Mis 106:40

 Mulongo 2 a Eks 24:3, 8 Eks 34:27 Dut 29:1 Yos 23:16

b Lew 26:14, 17 c Yos 13:1, 2 d Nom 33:55 Dut 8:2 Yos 23:12, 13 Bal 3:4

 NSHAP. 3 e Dut 8:2 Bal 2:10

f Bal 1:18, 19 g Yos 13:1, 4 Bal 1:31

h Yos 9:1, 2 i Yos 13:1, 6 j Nom 34:2, 8 Yos 13:1, 5

k Eks 23:33 Bal 2:21, 22

l Bal 1:29 Mis 106:34

m Eks 34:15, 16 Nom 25:1, 2 Dut 7:3, 4 1Bk 11:1, 4

mba etshi tshinyange tshipungidi tshianyi a tshimvua muelele batatuabu mukenji bua kulama ne tshibenge kuntumikila, b 21 meme panyi tshiakuipata kumpala kuabu tshisamba nansha tshimue tshia ku bivua Yoshua mushiye pavuaye mufue. c 22 Nengenze nunku bua kuteta bikala Isalele mua kushala mu njila wa Yehowa d ne kuendelamu bu muvua batatuabu benze.” 23 Nunku Yehowa wakalekela bua bisamba abi bishale. Kakabipata lukasa to, ne kakabifila mu tshianza tshia Yoshua to. Ebi mbisamba bivua Yehowa mulekele bua bishale bua kuteta bena Isalele bonso bavua kabayi baluangane mvita ya ˆ mu Kanana e 2 (biakenzeka nunku bua bantu ba mu bipungu bia bena Isalele bivua bilonda baluangane mvita, bantu bavua kabayi baluangane mvita kumpala): 3 bakalenge batanu ba bena Peleshete, f ne bena ˆ Kanana bonso, bena Sidona, g ne bena Hiwi h bavua basombele ku mukuna wa Lebanona i kumbukiˆ ˆ la ku mukuna wa Bala-hemona too ne ku Lebo-hamate.1 j 4 Bisamba ebi bivua mushindu wa kuteta Isalele bua kumanya biˆ kala Isalele mua kutumikila meyi a Yehowa avuaye mupeshe batatuabu ku butuangaji bua Mose. k 5 Nunku bena Isalele bavua basombele munkatshi mua bena ˆ Kanana, l bena Hiti, bena Amole, bena Pelizi, bena Hiwi, ne bena Yebuse. 6 Bena Isalele bavua bangata bana ba bakaji ba bisamba ebi bua bikale bakaji babu, ne bafila bana babu bobu ba bakaji kudi bana ba balume ba bisamba ebi, ne bakabanga kuenzela nzambi yabu mudimu. m

3

3:3 1 Anyi “tshibuelelu tshia Hamate.”

BALUMBULUISHI 3:7-23 7 Nunku bena Isalele bakeˆ nza malu mabi ku mesu kua Yehowa, bakapua Yehowa Nzambi wabu muoyo, ne bavua benzeˆ la Babala a ne makunji a tshijila1 mudimu. b 8 Ke tshiji tshia Yehowa kutemenatshi Isalele, yeye kubapana mu tshianza tshia Kushana-lishatayima mukalenge wa Mezopotamia.1 Bena Isalele bakenzela Kushana-lishatayima mudimu bidimu muanda mukulu. 9 Pavua bena Isalele babikile Yehowa bua abambuluishe, c Yehowa wakajula mupandishi bua kusungila bena Isalele: d Otenielee muana wa Kenaza muakunyi wa Kaleba. 10 Nyuma wa Yehowa wakamutulukila, f yeye kulua mulumbuluishi wa Isalele. Pavuaye muye ku mvita, Yehowa wakafila Kushana-lishatayima mukalenge wa Mezopotamia1 mu tshianza tshiende, nunku yeye kutshimuna Kushana-lishatayima. 11 Nunku buloba buakashala mu dikisha1 bidimu 40. Pashishe Oteniele muana wa Kenaza wakafua. 12 Pashishe bena Isalele bakabanga kabidi kuenza malu ˆ mabi ku mesu kua Yehowa. g Nunku Yehowa wakalekela Egelona mukalenge wa Moaba h utshimuna Isalele, bualu bakenza malu ˆ mabi ku mesu kua Yehowa. 13 Yeye wakalua kabidi kudibu ne bena Amona i ne bena Amaleka. j Bakela Isalele mvita, bobu kukuata tshimenga tshia mabue a ngaji. k 14 Bena Isalele bakenzela Egelona mukalenge wa Moaba mudimu bidimu 18. l 15 Pashishe bena Isalele bakabikila Yehowa bua abambuluishe, m nunku Yehowa wakabajudila mupandishi: n Ehuda o muana

416 NSHAP. 3 a Dut 31:16 Bal 2:11 Bal 10:6

b Eks 34:13 Dut 12:3 Dut 16:21

c Dut 4:30 Bal 10:10, 15

d Bal 2:16, 18 Bal 3:15

e 1Ku 4:13 f Nom 11:16, 17 Bal 6:34 Bal 11:29 Bal 14:5, 6 Bal 15:14 1Sm 11:6 1Sm 16:13 2Ku 15:1

g Bal 2:19 h Gen 19:36, 37 i Gen 19:36, 38 Bal 11:4, 5

j Eks 17:8 Bal 6:3

k Dut 34:3 l Dut 28:48 m Mis 78:34 n Bal 3:9

o Bal 4:1 

Mulongo 2 a Gen 49:27 b Bal 20:15, 16

3:7 1 Tang. Diumv. 3:8 1 Ku mua.: “Alama-nahalaima.” 3:10 1 Ku mua.: c “Alama.” 3:11 1 Anyi “ditalala.”

Yos 4:19 Yos 5:8, 9

wa Gela, muena Benyamina a uvua ne luboko. b Pakapita matuku bena Isalele bakamutuma ne mulambu kudi Egelona mukalenge wa Moaba. 16 Tshikondo atshi, Ehuda wakadienzela muele wa mvita wa ntapa kubidi wa bule bua nkubita1 umue, yeye kuwusuikila pa tshibelu tshia dia balume muinshi mua tshilamba tshiende. 17 Pashishe wakafila mulambu kudi Egelona mukalenge wa Moaba. Kadi Egelona uvua muntu wa mubidi munene menemene. 18 Pavua Ehuda mujikije kufila mulambu, wakapingaja bantu bavua bambule mulambu. 19 Kadi pakafikabu muaba wa mpingu misonga1 ku Gilegala, c yeye nkayende wakalukila, kuambaye ne: “Mukalenge, ndi ne bualu busokoka bua kukuambila.” Nunku mukalenge wakamba ne: “Puwayi!” Ke bena mudimu bende bonso kumushiyabu. 20 Nunku Ehuda wakaya kudiye pavuaye musombe nkayende mu nzubu wende wa kuulu muvua mutalale. Ke Ehuda kuamba ne: “Ndi ne mukenji webe wa kudi Nzambi.” Nunku yeye wakajuka mu nkuasa wende wa bumfumu.1 21 Ke Ehuda kupatula muele ku tshibelu tshiende tshia dia balume ne tshianza tshiende tshia dia bakaji, yeye kumubuejawu mu difu. 22 Tshilabi kubuelatshi ne muele, ne mafuta kubuikilawu muele, bualu kavua mupatule muele mu difu diende to, ne tumvi kupatukatu. 23 Ehuda wakapatukila mu lutanda,1 kuinjilaye biibi 3:16 1 Pamuapa nkubita wa tshitupa wa santimetre mitue ku 38. Tang. Tshis. B14. 3:19 1 Anyi pamuapa: “miaba ivuabu bumbula mabue.” 3:20 1 Anyi “nkuasa.” 3:23 1 Anyi pamuapa: “disoso didi dibueja lupepele.”

417 bia nzubu wa kuulu panyima pende, yeye kubikanga ne nsapi. 24 Pakayaye, bena mudimu bakalukila, kumonabu ne: biibi bia nzubu wa kuulu bivua bikanga ne nsapi. Ke bobu kuamba ne: “Udi ne bua kuikala usesuka1 mu nzubu wende wa munda mudi mutalale.” 25 Bakatungunuka ne kuindila too ne pavuabi bibatonde, kadi pakamonabu ne: kavua anu ukangula biibi bia nzubu wa kuulu, bakangata nsapi, bobu kubikangula, kumonabu mukalenge wabu mudishinde panshi1 mufue! 26 Patshivuabu bajingakana, Ehuda wakanyema, kupitshilaye muaba wa mpingu misonga,1 a kufikaye ku Seila kakuyi bualu. 27 Pakafikaye, wakela mpungi b mu buloba bua mikuna bua Efelayima; c bena Isalele bakapueka bafumina mu buloba bua mikuna, yeye muikale ku mutu kuabu. 28 Ke yeye kubambila ne: “Ndondayi, bualu Yehowa mmufile bena lukuna benu bena Moaba mu tshianza tshienu.” Nunku bakamulonda, bobu kukuata bisabu bia ku Yadene bua kupangisha bena Moaba bua kusabuka, ne kabakalekela muntu nansha umue usabuka to. 29 Tshikondo atshi bakashipa bena Moaba batue ku binunu 10, d bonso bikale bantu balume ba bukole ne ba bukitu; muntu nansha umue kakanyema to. e 30 Nunku dituku adi Moaba wakakokeshibua muinshi mua tshianza tshia Isalele; ne buloba buakashala mu dikisha1 bidimu 80. f 31 Panyima pende kuvua ˆ Shamag a g muana wa Anata uvua mushipe bena Peleshe-

BALUMBULUISHI 3:24–4:8 NSHAP. 3 a Bal 3:19 b Bal 6:34 1Sm 13:3

c Bal 7:24 d Dut 28:7 e Lew 26:7, 8 f Bal 3:11 g Bal 5:6 

Mulongo 2 a Yos 13:1, 2 b Bal 15:3, 15 1Sm 17:47, 50

 NSHAP. 4 c Bal 2:19 d Bal 2:14 Bal 3:8 Bal 10:7

e Bal 4:16 f Bal 2:18 Bal 3:9 Mis 107:19

g Yos 17:16 Bal 1:19

h Dut 28:48 i Eks 15:20 2Bk 22:14 Luk 2:36 Bz 21:8, 9

j Yos 18:21, 25 k Gen 28:17, 19 l Eb 11:32 m Yos 21:32

3:24 1 Ku mua.: “udibuikila makasa.” n 3:25 1 Ku mua.: “pa buloba.” 3:26 1 Anyi pamuapa: “muaba udibu bumbula mabue.” 3:30 1 Anyi “ditalala.” o

1Bk 18:40 Mis 83:9

Dut 20:1

te 600 a ne musongolo wa kusaka nawu ngombe; b yeye pende wakapandisha Isalele. Kadi panyima pa lufu lua Ehuda, bena Isalele bakeˆ nza kabidi malu mabi ku mesu kua Yehowa. c 2 Nunku Yehowa wakabapana mu tshianza tshia ˆ Yabina mukalenge wa Kanana d ˆ uvua ukokesha mu Haso. Mfumu wa tshiluilu tshiende uvua Sisela uvua musombele mu Haloshete e wa bisamba.1 3 Bena Isalele bakadila kudi Yehowa, f bualu Yabina1 uvua ne matempu a mvita 900 mikale ne miele mikobame,2 g ne wakakengesha bena Isalele ne tshikisu h bidimu 20. 4 Mpindieu Debola, muprofete mukaji, i mukaji wa Lapidota, uvua ulumbuluisha Isalele tshikondo atshi. 5 Uvua ne tshibidilu tshia kusombela muinshi mua dibue dia ngaji dia Debola pankatshi pa Lama j ne Betele k mu buloba bua mikuna bua Efelayima; bena Isalele bavua babanda kudiye bua dilumbuluisha. 6 Wakabikidisha Balaka l muana wa Abinoama ku Kedeshenafatale, m kumuambilaye ne: “Yehowa Nzambi wa Isalele ki ˆ mmuambe dıyi anyi? ‘Ndaku, ˆ uye1 ku mukuna wa Tabo, uye ne bantu balume binunu 10 ba mu Nafatale ne ba mu Zebulona. 7 Nenkutumine Sisela, mfumu wa tshiluilu tshia Yabina, pamue ne matempu ende a mvita ne bisumbu biende bia basalayi ku kasulu1 ka Kishona, n ne nemmufile mu tshianza tshiebe.’” o 8 Ke Balaka kumuambila ne: “Wewe muye nanyi, nenye, kadi wewe kuyi muye nanyi, tshiena

4

4:2 1 Anyi “Haloshete-ha-goyime.” 4:3 1 Ku mua.: “yeye.” 2 Ku mua.: “makalu a biamu.” 4:6 1 Anyi “ulonge bantu bebe.” 4:7 1 Anyi “kasulu ka tshilonda nkoka.”

BALUMBULUISHI 4:9-23 nya to.” 9 Nunku wakamuambila ne: “Bulelela, meme nenye nebe. Kadi mvita iudi uyila kayakukupetesha butumbi to, bualu Yehowa neafile Sisela mu tshianza tshia muntu mukaji.” a Nunku Debola wakajuka, kuyaye ne Balaka ku Kedeshe. b 10 Balaka wakabikidisha Zebulona ne Nafatale c ku Kedeshe, ne bantu balume binunu 10 bakalonda mu makasa ende. Debola pende wakabanda nende. ˆ 11 Mpindieu Heb e muena Kene uvua muditapulule ne bena Kene, d ndelanganyi ya Hobaba, tatuende muenu wa Mose, e ne ntenta wende uvua muasa pabuipi ne mutshi munene wa mu ˆ Sananima, udi ku Kedeshe. 12 Bakambila Sisela ne: Balaka muana wa Abinoama uvua ˆ mubande ku mukuna wa Tabo. f 13 Diakamue Sisela wakasangisha matempu ende onso a mvita, matempu 900 mikale ne miele mikobame,1 ne bisumbu bionso bia basalayi bivuaye nabi ku Haloshete wa bisamba bua kuya ku kasulu2 ka Kishona. g 14 Nunku Debola wakambila Balaka ne: “Juka, bualu edi ke dituku didi Yehowa ufila Sisela mu tshianza tshiebe. Yehowa kena uya kumpala kuebe anyi?” Ke Baˆ laka kupueka mukuna wa Tabo ne bantu balume binunu 10 benda bamulonda. 15 Pashishe Yehowa wakabueja Sisela ne matempu ende onso a mvita ne tshiluilu tshiende tshionso mu kayumbayumba h kumpala kua muele wa mvita wa Balaka. Ndekelu wa bionso Sisela wakatuluka mu dikalu diende, kunyemaye lua makasa. 16 Balaka wakalonda matempu a mvita ne tshiluilu atshi too ne ku Haloshete wa

418 NSHAP. 4 a Bal 4:21, 22 Bal 5:24, 26

b Yos 20:7, 9 Yos 21:32

c Bal 5:18

d Nom 24:21 Bal 1:16 1Sm 15:6

e Nom 10:29

f Bal 4:6

g Bal 5:20, 21

h Eks 14:24 Yos 10:10

 Mulongo 2 a Lew 26:7

b Bal 5:24

c Bal 4:11

d Bal 4:1, 2

e Bal 5:25

4:13 1 Ku mua.: “makalu a biamu.” f 2 Anyi “kasulu ka tshilonda nkoka.”

Bal 4:9 Bal 5:26, 27

bisamba. Nunku tshiluilu tshijima tshia Sisela tshiakapona ku muele wa mvita; kakuvua muntu nansha umue uvua mushale to. a 17 Kadi Sisela wakanyemena ku ntenta wa Yaele b mukaji wa ˆ Hebe c muena Kene lua makasa, bualu kuvua ditalala pankatshi ˆ pa Yabina d mukalenge wa Haso ˆ ne nzubu wa Hebe muena Kene. 18 Pashishe Yaele wakapatuka bua kusambakena ne Sisela, kumuambilaye ne: “Buela mukalenge wanyi, buelela munemu. Kutshinyi to.” Nunku wakabuela mu ntenta wende, yeye kumubuikila mbulankete. 19 Ke Sisela kumuambila ne: “Mpesha ˆ koku ndambu wa mayi a kunua, bualu ndi ne nyota.” Nunku Yaele wakakangula mulondo wa mabele wa tshiseba, kumupeshaye tshiakunua, e pashishe Yaele kumubuikilaye kabidi. 20 Sisela kumuambila ne: “Imana ku tshibuelelu tshia ntenta, ne muntu yeye mulue mukuebeje ne: ‘Muntu udi muaba eu anyi?’ wambe ` ne: ‘Too!’” 21 Kadi Yaele mukaji wa ˆ Hebe wakangata mpopo wa ku ntenta ne nyindu mu tshianza tshiende. Pashishe pavua Sisela mulale tulu tukole, mutshioke, wakasemena kudiye bitekete bitekete, yeye kumupopela mpopo mu luseke lua mutu, kumubuejaye mu buloba, yeye kufua. f 22 Balaka wakaya kuntu aku wenda ulonda Sisela, ke Yaele kupatuka bua kusambakena nende, kuambaye ne: “Luaku, nkuleje muntu uudi ukeba.” Yeye kubuela nende, kumonaye Sisela mulale mufue, ne mpopo wa ku ntenta mubuele mu luseke lua mutu wende. 23 Nunku dituku adi, Nzambi wakatshimuna Yabina muˆ kalenge wa Kanana kumpala

419 kua bena Isalele. a 24 Tshianza tshia bena Isalele tshivua tshienda anu tshikolela Yabina mukaˆ lenge wa Kanana b too ne pakabutulabu Yabina mukalenge wa ˆ Kanana. c Dituku adi Debola d ne Balaka e muana wa Abinoama bakimba musambu eu: f 2 “Bua nsuki idi kayiyi misuika1 mu Isalele, Bua bantu badi badifila ku budisuile, g Tumbishayi Yehowa! 3 Telejayi, nuenu bakalenge! Teyayi matshi, nuenu bakokeshi! Nengimbile Yehowa. Nengimbe misambu ya kutumbisha nayi1 Yehowa, h Nzambi wa Isalele. i 4 Yehowa, pauvua mumbuke ˆ ku Seı, j Pauvua muende, mupatuke mu buloba bua Edome, Buloba buakazakala, ne diulu diakapumuka, ˆ Mavuba akapumuna mayi panshi. 5 Mikuna yakenguluka1 ku ˆ mesu kua Yehowa, k ˆ Nansha Sinai ku mesu kua Yehowa, l Nzambi wa Isalele. m ˆ 6 Mu matuku a Shamaga n muana wa Anata, Mu matuku a Yaele, o njila yakashala munda mutupu; Bena ngendu bavua bayila anu mu njila ya kumpenga. 7 Bena mu misoko ya mu Isalele kabatshivuamu kabidi to;1 Kabatshivuamu kabidi too ne pamvua meme, meme Debola p mujuke,

5

BALUMBULUISHI 4:24–5:14 NSHAP. 4 a Eb 11:32, 33

8 b Gen 9:25 c Dut 7:24 

NSHAP. 5 d Bal 4:4 e Bal 4:6 Eb 11:32

9

f Eks 15:1 Mis 18:Mut

g Bal 4:10

10 h 2Sm 22:50 Mis 7:17

i Eks 20:2 j Dut 33:2 k Dut 4:11

11

l Eks 19:18 Neh 9:13

m Eks 20:2 n Bal 3:31 o Bal 4:17 p Bal 4:4 

Mulongo 2

12

a Bal 4:5 b Dut 32:16, 17 Bal 2:12

c Bal 4:1-3

13

d Bal 4:6 e Bal 4:10 f Bal 4:4

5:2 1 Anyi “bena mvita badi ne nsuki kayiyi misuika.” 5:3 1 Anyi “nengimbe mi- g jiki bua.” 5:5 1 Anyi pamuapa: “yakazakala.” 5:7 1 Anyi “bakajika.” h

Bal 5:1

Bal 4:6

14

Too ne pamvua mujuke bu mamu mu Isalele. a Bakasungula nzambi mipiamipia; b Nunku kuvua mvita ku biibi bia tshimenga. c Ngabu nansha difuma kabivua mua kumueneka Munkatshi mua bantu binunu 40 mu Isalele. Muoyo wanyi udi ne balombodi ba Isalele d Bavua baye ne bantu ku budisuile. e Tumbishayi Yehowa! Nuenu bendeshi ba mpunda mikunzubile, Nuenu badi basombe pa biseba binefuke, Ne nuenu badi bendela mu njila, Elanganayi meji! ˆ ˆ Meyi a babanyi ba mayi akumvuika miaba ya kunuishila ˆ nyama mayi; Bavua bakula kuntu aku bua bienzedi biakane bia Yehowa, Bienzedi biakane bia bena mu misoko yende mu Isalele. Pashishe bantu ba Yehowa bakapueka ku biibi bia tshimenga. Bika, bika, wewe Debola! f Bika, bika, wimbe musambu! g Juka, Balaka! h Lombola bantu baudi mukuate, wewe muana wa Abinoama! Nunku bantu bavua bashale bakapueka kudi bantu banene; Bantu ba Yehowa bakapueka kundi bua kuluisha muntu wa bukole. Bantu bavua bafumina mu Efelayima badi mu tshibandabanda;1

5:14 1 Anyi “tshibatabata.”

BALUMBULUISHI 5:15-26

15

16

17

18

19

Badi bakulonda, wewe Benyamina, munkatshi mua bantu bebe. Balombodi bakapueka bafuˆ mina mu Makı, a Ne bantu bavua ne bintu bia ˆ mufundi wa mena a basalayi1 mu Zebulona. ˆ Bakokeshi ba mu Yisaka bavua ne Debola, ˆ Anu muvua Yisaka, ke muvua Balaka. b Bakamutuma lua makasa mu tshibandabanda.1c Mu biota bia Lubena muvua dikonkonona dikole dia mioyo. Bua tshinyi uvua musombe pankatshi pa bibombi bibidi bia ku tshiseba tshitubu basombela pa nyima pa nyama, Ubateleja belela bisumbu bia mikoko yabu nshiba? d Bua biota bia Lubena, kuvua dikonkonona dikole dia mioyo. Gilada uvua mushale dia muamua dia Yadene; e Kadi Dana, bua tshinyi yeye uvua mushale ne mazuwa? f ˆ Ashe uvua musombe ku muelelu kua mbuu kayi ne tshia kuenza, Ne uvua mushale pabuipi ne malobo1 ende. g Bantu ba mu Zebulona bavua bateke mioyo yabu mu njiwu1 bafuane kufua; Nafatale pende, h miaba mitumbuke ya mu mpata. i Bakalenge bakalua, bobu kuluangana; ˆ Dıba adi bakalenge ba mu Kaˆ nana bakaluangana j

420

NSHAP. 5 a Nom 32:39

b Bal 4:6 Eb 11:32

20

c Bal 4:14

21 d Nom 32:1

e Yos 22:9

f Yos 19:46, 48

22

g Yos 19:24, 29

h Bal 4:6, 10

23

i Bal 4:14

j Bal 4:13 

Mulongo 2 a Bal 1:27

24

b Bal 4:16

c Bal 4:7, 13 Mis 83:9

25

d Mis 20:7 Nsu 21:31

e Bal 4:17

5:14 1 Anyi pamuapa: “bantu bavua benza mudimu ne bintu bia bafundi.” f 5:15 1 Anyi “tshibatabata.” 5:17 1 Anyi “miaba ya kutudila.” 5:18 1 Anyi “bapepeje anyima yabu.” g

Bal 4:11

Bal 4:19

26

ˆ Mu Tanaka, pabuipi ne mayi a Megido. a Kabakangata tshintu nansha tshimue tshia arjan tshinyenga mu mvita. b Mitoto yakaluangana kumbukila mu diulu; Yakaluangana ne Sisela kumbukila mu njila yayi. Kasulu ka Kishona kakabapuekesha, c Kasulu ka kale, kasulu ka Kishona. Wewe anyima1 wanyi, uvua mudiatakaje muntu wa bukole. Pashishe bikono bia tubalu tuende biakatuta panshi ne bukole Pavua tubalu tuende tua mpanga tunyema lubilu lukole menemene. d Muanjelu wa Yehowa wakamba ne: ‘Elayi Meloze mulawu, Eyowa, elayi benamu mulawu, Bualu kabavua balue kuambuluisha Yehowa, Kuambuluisha Yehowa ne bantu ba bukole.’ Muntu mukaji udi mutambe kubeneshibua udi Yaele e ˆ Mukaji wa Hebe f muena Kene; Yeye udi mutambe kubeneshibua munkatshi mua bantu bakaji badi basombela mu ntenta. ˆ Wakamulomba mayi; yeye kumupesha mabele. Wakamupesha mabele makuatakane1 mu tshibakudi tshinene. g Wakangata mpopo wa ku ntenta ne tshianza tshiende, Tshianza tshiende tshia balume tshiakangata nyindu wa mutshi wa muena mudimu.

5:21 1 Tang. Diumv. 5:25 1 Anyi “mabele a bujitu.”

421

27

28

29

30

31

Wakapopela Sisela, kubozaye mutu wende, Ne wakatayisha nseke ya mutu wende, kuyitubululaye. a Wakadishinda munkatshi mua makasa ende; wakakuluka, kulalaye kayi unyunga; Wakadishinda munkatshi mua makasa ende, yeye kukuluka; Muaba uvuaye mudishindile, ke muaba uvuaye mukulukile, mutshimunyibue. Mamu mukuabu udi utangidila pa dididishi, Mamuende wa Sisela udi utangidila pa masoso a ku dididishi, ‘Bua tshinyi dikalu diende kadiena dilua lukasa? Bua tshinyi mikuma ya makalu ende kayena yumvuika too ne mpindieu?’ b Bantu bakaji ba meji a bungi menemene ba mu bantu bakaji ba muende bakamuandamuna; Eyowa, yeye pende wakadiambila kabidi ne: ‘Badi ne bua kuikala babanyangana bintu bia mu mvita bidibu bapete, Nsongakaji,1 nsongakaji ibidi,2 kudi muena mvita yonso, Tshilamba tshia dikala tshinyenga mu mvita bua Sisela, tshilamba tshia dikala tshinyenga mu mvita, Tshilamba tshilengeja ne manda, tshilamba tshia dikala, bilamba bibidi bilengeja ne manda Bua nshingu ya bapawudi.’ Nunku bena lukuna bebe bonso bajimine, c Yehowa,

BALUMBULUISHI 5:27–6:9 NSHAP. 5 a Bal 4:21, 22

b Bal 4:15, 16

c Mis 83:9 

Mulongo 2 a Bal 3:10, 11 Bal 3:30

 NSHAP. 6 b Bal 2:19

c Dut 28:15, 48 Bal 2:14 Neh 9:28

d Nom 33:55

e 1Sm 13:5, 6

f Bal 3:13

g Bal 8:10

h Dut 28:15, 33 Dut 28:31, 48

i Bal 8:10

j Bal 7:12

k Dut 4:30

l Bal 2:18 Mis 107:19

20:2 5:30 1 Ku mua.: “Difu.” 2 Ku mua.: m Eks Lew 26:13 “mafu.” Bal 2:1

Kadi bantu badi bakunange ˆ bikale bu dıba didi dibanda mu butumbi buadi.” Nunku buloba buakashala mu dikisha1 bidimu 40. a Kadi bena Isalele bakenza kaˆ bidi malu mabi ku mesu kua Yehowa, b nunku Yehowa wakabafila mu tshianza tshia Midiyana bua bidimu muanda mutekete. c 2 Tshianza tshia Midiyana tshiakakokesha Isalele. d Bua bualu bua Midiyana, bena Isalele bakenza miaba ya bobu kusokomena1 mu mikuna, mu nyongolo, ne mu miaba mikole bua kufika. e 3 Pavua Isalele ukuna mamiinu, Midiyana ne Amaleka f ne bena ku Est g bavua balua kubaluisha. 4 Bavua basa tshitudilu bua kubaluisha, banyanga bia pa madimi bia mu buloba buabu miaba yonso too ne ku Gaza, ne kabavua bashila Isalele tshintu nansha tshimue tshia kudia, nansha mukoko, nansha ngombe, nansha mpunda. h 5 Bualu bavua babanda ne bimuna biabu ne ntenta yabu bikale bungi bu mpasu, i ne kabavua mua kubala bungi buabu bobu ne tumelu tuabu, j ne bavua babuela mu buloba bua kububutula. 6 Nunku Isalele wakabuela mu bupele bukole bualu bua Midiyana; ne bena Isalele bakabikila Yehowa bua abambuluishe. k 7 Pavua bena Isalele babikile Yehowa bua abambuluishe bualu bua Midiyana, l 8 Yehowa wakatumina bena Isalele muprofete uvua mubambile ne: “Yehowa Nzambi wa Isalele udi wamba nunku: ‘Mvua munupatule mu Ejipitu ne nunku munupatule mu nzubu wa bupika. m 9 Nunku mvua munusungile mu

6

5:31 1 Anyi “ditalala.” 6:2 1 Anyi pamuapa: “miaba ya kulamina bintu ya muinshi mua buloba.”

BALUMBULUISHI 6:10-22 tshianza tshia Ejipitu ne kudi bantu bonso bavua banukengesha, meme kubipata kumpala kuenu ne kunupesha buloba buabu. a 10 Meme kunuambila ne: “Ndi Yehowa Nzambi wenu. b Kanuena ne bua kutshina nzambi ya bena Amole bena buloba bunudi basombele.” c Kadi kanuvua bantumikile to.’”1d 11 Pashishe muanjelu wa Yehowa wakalua, e kusombaye muinshi mua mutshi munene uvua mu Ofela, mutshi wa Yoasha ˆ muena Abieze. f Muanende Gideona g uvua ushipula ntete ya ´ ble mu tshikaminu tshia mvinyo bua kuyisokoka bena Midiyana. 12 Muanjelu wa Yehowa wakamumuenekela, kumuambilaye ne: “Yehowa udi nebe, h wewe tshilobo tshia mvita.” 13 Ke Gideona kumuambila ne: “Mfuilaku luse, mukalenge wanyi, kadi bikala Yehowa netu, bua tshinyi malu onso aa mmatufikile? i Bienzedi biende bionso bia dikema bivua batatuetu batulondele j bamba ne: ‘Yehowa uvua mutupatule mu Ejipitu’ bidi penyi? k Mpindieu Yehowa mmutulekele l ne mmutufile mu tshianza tshia Midiyana.” 14 Yehowa wakakudimuka kumutangila, kuambaye ne: “Ndaku ne bukole buudi nabu, ne neupandishe Isalele mu tshianza tshia Midiyana. m Ki mmeme udi ukutuma anyi?” 15 Gideona wakamuandamuna ne: “Mfuilaku luse, Yehowa. Ndi mua kupandisha Isalele mushindu kayi? Tangila! Tshiota1 tshietu ntshikese menemene mu Manashe, ne meme ndi ne mushinga mutambe bukese mu nzubu wa tatuanyi.” 16 Kadi Yehowa waka-

422

Bal 13:19, 20 1Bk 18:38 1Ku 21:26 2Ku 7:1

muambila ne: “Neushipe bena Midiyana bienze anu bu ne: bavua muntu umue, bualu nengikale nebe.” a 17 Pashishe wakamuambila ne: “Mpindieu, meme muanyishiˆ bue ku mesu kuebe, ndeja tshimanyinu tshidi tshileja ne: wewe ke udi wakula nanyi. 18 Ndi nkulomba bua kumbuki koku muaba eu too ne pandi ngalukila ne dipa dianyi ne pandi nditeka kumpala kuebe.” b Nunku wakamba ne: “Nenshale muaba eu too ne paudi walukila.” 19 Nunku Gideona wakabuela, kulambaye muana wa mbuji ne kuenzaye mampa kaayi mela luevene ne tshipiminu tshimue tshia efa1 wa bukula. c Wakateka munyinyi mu tshianda,2 yeye kuela nsupu mu tshiesu; pashishe wakapatuka, kuyaye nabi kudiye, yeye kumutekelabi muinshi mua mutshi munene au. 20 Nunku muanjelu wa Nzambi mulelela wakamuambila ne: “Angata munyinyi ne mampa kaayi mela luevene, ubiteke pa dibue dinene diadia, ne upongoluelapu nsupu.” Yeye kuenza nanku. 21 Pashishe muanjelu wa Yehowa wakolola tshianza, kutuaye lusongo lua dikombo divua mu tshianza tshiende ku munyinyi ne mampa kaayi mela luevene, kapia kukutukaku kafuma mu dibue, kuoshaku munyinyi ne mampa kaayi mela luevene. d Pashishe muanjelu wa ˆ Yehowa wakajimina ku mesu kuende. 22 Mpindieu Gideona wakajingulula ne: muntu au uvua muanjelu wa Yehowa. e Diakamue Gideona kuamba ne: “Aka, Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa, bualu ndi mumone muanjelu wa Yehowa mpala ne

Bal 13:8, 9 Eb 13:2

6:19 1 Litre mitue ku 22. Tang. Tshis. B14. 2 Anyi “tshibata, lubenji.”

NSHAP. 6 a Yos 10:42 Neh 9:24

b Dut 6:4 c Yos 24:15 d Dut 28:15 Bal 2:2 Yel 3:13

e Bal 2:1 f Yos 17:2 Bal 6:24 Bal 8:32

g Gen 49:22, 24 Eb 11:32

h Bal 2:18 i Bal 6:2 j Dut 4:9 Mis 44:1

k Eks 13:14 l Dut 31:17 2Ku 15:2

m Bal 8:22 Eb 11:32

 Mulongo 2 a Dut 20:3, 4 Bal 2:18

b Gen 18:3, 5 Bal 13:15

c Gen 18:6, 7 Gen 19:1, 3

d Lew 9:24

ˆ 6:10 1 Ku mua.: “bateleje dıyi dianyi.” e 6:15 1 Ku mua.: “tshinunu.”

423 mpala!”a 23 Kadi Yehowa wakamuambila ne: “Ditalala dikale nebe. Kutshinyi to; b kuakufua nansha.” 24 Nunku Gideona wakashila Yehowa tshioshelu muaba au ne badi batshibikila too ne lelu ne: Yehowa-shaloma.1c Tshiˆ tshidi mu Ofela wa bena Abieze. 25 Butuku abu Yehowa wakamuambila ne: “Angata muana mulume wa ngombe wa tatuebe, muana mulume muibidi wa ngombe udi ne bidimu muanda mutekete au, upule tshioˆ shelu tshia Bala tshia tatuebe ne ukose mutshi wa tshijila1 udi kumpenga kuatshi. d 26 Wewe mumane kuashila Yehowa Nzambi webe tshioshelu pa mutu pa tshisokomenu etshi ne mabue mateka mu mulongo, wangate muana mulume muibidi wa ngombe au, umulambule bu mulambu wa kuosha pa bipese bia nkunyi bia ku mutshi wa tshijila1 uuvua mukose.” 27 Nunku Gideona wakangata bantu dikumi mu bena mudimu bende, yeye kuenza anu muvua Yehowa mumuambile bua kuenza. Kadi uvua utshina ba mu nzubu wa tatuende ne bantu ba mu tshimenga bikole bua kuenza bualu abu mu munya, ke yeye kubuenza butuku. 28 Pavua bantu ba mu tshimenga babike patshiatshia dinda diakalonda, bakamona ˆ tshioshelu tshia Bala tshiupula, mutshi wa tshijila1 uvua ku luseke kuatshi mukosa, ne muana mulume muibidi wa ngombe mulambula pa tshioshelu tshivuabu base. 29 Bakebejangana ne: “Udi muenze bualu ebu nnganyi?” Bobu bamane kulondolola, bakamba ne: “Gideona mua-

BALUMBULUISHI 6:23-37 NSHAP. 6 a Gen 16:7, 13 Gen 32:24, 30 Bal 13:21, 22 Luk 1:11, 12

b Dan 10:19

c Gen 22:14 Eks 17:15

d Eks 23:24 Dut 12:3

 Mulongo 2 a Bal 6:11

b Dut 13:5 Dut 17:2-5

c 1Bk 18:26, 27 Mis 115:5 Yel 10:5

d Nom 25:17, 18 Bal 6:2

e Eks 17:16 Nom 24:20 Dut 25:19

f Bal 6:3 Bal 7:12

g Bal 3:9, 10 Bal 11:29 Bal 13:24, 25 Bal 14:6 Bal 15:14 Zek 4:6

h Bal 3:26, 27

i Yos 17:2

6:24 1 Diumvuija: “Yehowa udi ditalala.” 6:25, 26, 28, 30 1 Tang. Diumv. j

Bal 6:14

na wa Yoasha ke udi muenze bualu ebu.” 30 Nunku bantu ba mu tshimenga bakambila Yoasha ne: “Patula muanebe bua afue, bualu mmupule tshioshelu ˆ tshia Bala ne mmukose mutshi wa tshijila1 uvua kumpenga kuatshi.” 31 Pashishe Yoasha a wakambila bantu bonso bavua bamuimanyine ne: “Nuenu ke badi ne bua kuakuiˆ la Bala anyi? Nuenu ke badi ne bua kumupandisha anyi? Muntu udi umuakuila neafue mu dinda emu. b Bikalaye udi nzambi, yeye nkayende adiakuile c bu mudibu bupule tshioshelu tshiende.” 32 Nunku dituku adi wakinyika ˆ Gideona ne: Yelubala,1 wamba ˆ ne: “Bala adiakuile yeye nkayende, bualu mbupule tshioshelu tshiende.” 33 Midiyana mujima, d ne Amaleka, e ne bena ku Est bakasanga biluilu biabu; f bakasabuka,1 kubuelabu mu Tshibandabanda2 tshia Yizelele, kuasabu tshitudilu. 34 Pashishe nyuma wa Yehowa wakatulukila1 Gideona, g yeye kuela mpungi, h ne bena ˆ Abieze i kumutuabu mu nyima. 35 Yeye wakatuma bantu ne mukenji mu Manashe mujima, bobu pabu kumutuabu mu nyima. Yeye kutuma kabidi bantu ne mukenji ˆ mu Ashe, mu Zebulona, ne mu Nafatale, bobu kubanda bua kusambakena nende. 36 Ke Gideona kuambila Nzambi mulelela ne: “Biwikala upandisha Isalele ku diambuluisha dianyi, anu muudi mulaye, j 37 mona ndi nteka miosa ya mukoko muaba wa dishipuila. Lumuma luolu lukuate anu ku miosa nkayayi kadi buloba buonso ˆ 6:32 1 Diumvuija: “B ala alumbulule (aluangane).” 6:33 1 Anyi “bakasabuka musulu.” 2 Anyi “Tshibatabata.” 6:34 1 Ku mua.: “wakajingila.”

BALUMBULUISHI 6:38–7:11 budi kumpenga bushale bume, ˆ dıba adi nemmanye ne: neupandishe Isalele ku diambuluisha dianyi anu muudi mulaye.” 38 Ke muvuabi bienzeke nanku. Pavuaye mujuke mu dinda menemene dituku diakalonda ne munyenguvule miosa ayi, wakakama lumuma ku miosa ayi lukumbana kuwula tshibaˆ kudi tshinene ne mayi. 39 Kadi Gideona wakambila Nzambi mulelela ne: “Tshiji tshiebe katshintemenyi to, kadi lekela nkulombe kabidi bua musangu wa ndekelu. Lekelaku ngenze diteta dikuabu kabidi ne miosa ya mukoko. Enzaku bua miosa nkayayi ikale miume, kadi lumuma luikale panshi ponso.” 40 Ke tshivua Nzambi muenze butuku abu; anu miosa ke yivua miume, kadi lumuma luvua panshi ponso. ˆ Pashishe Yelubala, mmumue ne: Gideona, a ne bantu bonso bavua nende bakajuka mu dinda menemene, kuasabu tshitudilu ku Mpokolo wa Haloda pavua eku tshitudilu tshia Midiyana tshikale ku nord kuende ku mukuna mukese wa Mole mu tshibandabanda.1 2 Ke Yehowa kuambila Gideona ne: “Bantu baudi nabu mbapite bungi bua meme kufila Midiyana mu tshianza tshiabu. b Tshianana Isalele udi mua kudituta mu tshiadi ˆ ku mesu kuanyi wamba ne: ‘Tshianza tshianyi nkayanyi ke tshivua tshimpandishe.’ c 3 Mpindieu ndi nkulomba bua wambe kumpala kua bantu ne: ‘Muntu yonso udi utshina ne uzakala apingane kuende.’” d Ke Gideona kubela mu diteta. Nunku bantu binunu 22 bakapingana ku mabu ne bantu binunu 10 bakashala. 4 Kadi Yehowa wakambila kabidi Gideona ne: “Bantu batshi-

424 NSHAP. 7 a Bal 6:11, 32

b 1Sm 14:6 2Ku 14:11

c 1Sm 17:47

7

7:1 1 Anyi “tshibatabata.”

d Dut 20:8 

Mulongo 2 a Bal 7:2

b Bal 6:33

c Bal 3:9, 10 Bal 4:14

di anu bapite bungi. Pueka nabu ˆ ku mayi bua nkutetelabu kuntu aku. Pandi nkuambila ne: ‘Eu neaye nebe,’ yeye au neaye nebe, kadi pandi nkuambila ne: ‘Eu kakuya nebe,’ yeye au kakuya nebe to.” 5 Nunku wakapueˆ ka ne bantu ku mayi. Ke Yehowa kuambila Gideona ne: “Tapulula bantu bonso badi ˆ balaka mayi ne ludimi luabu anu bu mutu mbua ulaka, ne bantu badi batua binu bua kuˆ nua mayi.” 6 Bungi bua bantu ˆ bavua balaka mayi, bateka tshianza ku mishiku yabu, buvua bua bantu balume 300. Bantu bonso bavua bashale bavua batue ˆ binu bua kunua mayi. 7 Ke Yehowa kuambila Gideona ne: “Nennupandishe ne bantu balume 300 bavua balaˆ ke mayi abu, ne nemfile Midiyana mu tshianza tshiebe. a Kadi bantu bakuabu bonso bapingane ku mabu.” 8 Nunku panyima pa bobu bamane kuangata biakudia ne nsengu kudi bantu aba, wakapingaja bena Isalele bakuabu bonso ku mabu, kushalaye anu ne bantu balume 300. Tshitudilu tshia Midiyana tshivua kuinshi kuende mu tshibandabanda. b 9 Butuku abu, Yehowa wakamuambila ne: “Juka, uye kuluisha tshitudilu atshi, bualu ndi mutshifile mu tshianza tshiebe. c 10 Kadi pawikala utshina bua kuya kutshiluisha, pueka ku tshitudilu atshi ne Pulaha muambuluishi webe. 11 Uteleje bidibu bamba, pashishe neupete dikima1 dia kuluisha tshitudilu atshi.” Ke yeye ne Pulaha muambuluishi wende kupuekabu kumpenga kua tshitudilu tshia tshiluilu atshi. 7:11 1 Ku mua.: “bianza biebe nebipete bukole.”

425 12 Mpindieu Midiyana ne Amaleka ne bena ku Est bonso a bavua babuikile tshibandabanda anu bu tshisumbu tshinene tshia mpasu, ne tumelu tuabu tuvua bungi kabuyi kubala, b bungi bu nsenga ya ku muelelu kua mbuu. 13 Nunku Gideona wakafika, ne kuvua muntu uvua wawila mukuende tshilota, yeye kuamba ne: “Umvua tshilota tshimvua mulote. Kuvua diampa dia orje dia tshijengu dienda dinyunguluka mu tshitudilu tshia Midiyana. Diakafika ku ntenta kampanda, diodi kudikumaku bikole, yeye kupuka. c Bushuwa, diakatonkola ntenta, ntenta kubatalalaye.” 14 Ke mukuende kuamba ne: “Tshidi mua kuikala anu muele wa mvita wa Gideona d muana wa Yoasha, muntu wa mu Isalele. Nzambi mmufile Midiyana ne tshitudilu tshijima mu tshianza tshiende.” e 15 Diakamue pavua Gideona mumumvue wawula tshilota, ne mumvue diumvuija diatshi, f wakatua mpala panshi bua kutendelela. Pashishe wakapingana ku tshitudilu tshia Isalele, kuambaye ne: “Jukayi, bualu Yehowa mmufile tshitudilu tshia Midiyana mu tshianza tshienu.” 16 Pashishe wakatapulula bantu balume 300 mu bisumbu bisatu, kubapeshaye bonso nsengu g ne milondo ya munda mutupu mikale ne bimunyi munda muayi. 17 Ke yeye kubambila ne: “Ntangilayi, ne nuenze anu mundi ngenza. Pandi mfika kumpenga kua tshitudilu, nuenze anu mundi ngenza. 18 Pandi ngela mpungi, meme ne bantu bonso badi nanyi, nuenu penu nudi ne bua kuela mpungi kumpenga kuonso kua tshitudilu, ne kuela mbila ne: ‘Bua Yehowa ne bua Gideona!’” 19 Gideona ne bantu lukama bavuaye nabu bakafika kumpe-

BALUMBULUISHI 7:12-25 NSHAP. 7 a Bal 6:33

b Bal 6:3, 5

c Bal 6:16

d Bal 6:14

e Bal 7:7

f Bal 7:11

g Bal 7:8 

Mulongo 2 a Bal 7:8

b Bal 7:16

c Eks 14:25 2Bk 7:6, 7

d 2Ku 20:23

e 1Bk 19:16

f Bal 6:35

g Mis 83:11 Yes 10:26

nga kua tshitudilu ku ntuadijilu kua tshilu tshia pankatshi,1 anu batshifuma ku dishintulula bansentedi. Bakela mpungi, a kutayishabu milondo minene ya kueˆ lela mayi ivua mu bianza biabu. b 20 Nunku bisumbu bisatu abi biakela mpungi, kutayishabi milondo minene ivuabu nayi. Bavua bakuate bimunyi mu bianza biabu bia bakaji, ne bavua bela mpungi ne nsengu ivua mu bianza biabu bia balume, ne bela mbila ne: “Muele wa mvita wa Yehowa ne wa Gideona!” 21 Pine apu muntu yonso uvua muimane muaba wende, banyunguluke tshitudilu, ne tshiluilu tshijima tshiakaya lubilu, tshinyema tshienda tshiela mbila. c 22 Bantu balume 300 abu bakatungunuka ne kuela mpungi, ne Yehowa wakakudimuna muele wa mvita wa muntu yonso bua kuluishangana ne mukuabu mu tshitudilu tshijima atshi; d tshiluilu atshi tshiakanyema too ne ku Bete-shita, tshitangile ku Zelala, too ne kumpenga kua Abele-mehola e pabuipi ne Tabata. 23 Bakabikila bantu ba mu Isalele bavua mu Nafatale, mu ˆ Ashe, ne mu Manashe mujima, f bobu kulonda Midiyana. 24 Gideona wakatuma bantu ne mukenji mu buloba buonso bua mikuna bua Efelayima, wamba ne: “Puekayi bua kuluisha Midiyaˆ na, nukuate njila ya ku mayi too ne ku Bete-bala ne ku Yadene.” Nunku bantu bonso ba mu Efelayima bakadisangisha paˆ mue, bobu kukuata mayi too ne ku Bete-bala ne ku Yadene. 25 Bakakuata kabidi bakokeshi babidi ba mu Midiyana, Oleba ˆ ne Zebe; bakashipa Oleba ku dibue dia Oleba, g bobu kushipa ˆ 7:19 1 Kumbukila bu ku dıba 10 wa buˆ tuku too ne bu ku dıba 2 wa butuku.

BALUMBULUISHI 8:1-16

ˆ Zebe ku tshikaminu tshia mviˆ nyo tshia Zebe. Bakatungunuka ne kulondakaja Midiyana, a bobu kulua ne mutu wa Oleba ne wa ˆ Zebe kudi Gideona mu tshitupa tshia buloba tshia Yadene. Pashishe bantu ba mu Efelayima bakamuambila ne: “Tshiudi mutuenzele ntshinyi? Bua tshinyi kuvua mutubikile pauvua muye kuluangana ne Midiyana?”b Bakatandangana nende bikole. c 2 Kadi wakabambila ne: “Tshindi muenze ntshinyi pa kudifuanyikija nenu? Diangulula dia bintu dia Efelayima d ki ndipite dipuola dia tumuma tua ˆ mvinyo dia Abieze e anyi? 3 Nzambi kavua mufile bakokeshi ba ˆ mu Midiyana, Oleba ne Zebe, f mu tshianza tshienu anyi? Tshindi muenze ntshinyi pa kudifuanyikija nenu?” Pakakulaye mushindu eu,1 bakatukija.2 4 Pashishe Gideona wakafika ku Yadene, yeye kumusabuka. Yeye ne bantu balume 300 bavua nende bavua batshioke, kadi bakatungunuka ne kulonda baluishi babu. 5 Nunku wakambila bantu ba mu Sukota ne: “Peshayiku bantu badi bandonda aba bipese bia mampa, bualu mbatshioke, ne meme ndi ngenda ndondakaja Zeba ne Salemuna, bakalenge ba Midiyana.” 6 Kadi bakokeshi ba mu Sukota bakamba ne: “Bianza bia Zeba ne Salemuna bikadi mu tshianza tshiebe bua tuetu tupeshe tshiluilu tshiebe mampa anyi?” 7 Ke Gideona kuamba ne: “Anu bua bualu ebu, padi Yehowa ufila Zeba ne Salemuna mu tshianza tshianyi, neˆ nnutute ne meba ne tumitshi tua ˆ meba bia mu tshipela.” g 8 Wakumbuka kuntu aku, kubanda-

426 NSHAP. 7 a Bal 8:4 

NSHAP. 8 b Bal 7:2

8

c Bal 12:1 2Ku 25:10

d Bal 7:24

e Bal 6:11, 34

f Bal 7:24, 25

g Bal 8:16 

Mulongo 2 a Bal 8:17

b Bal 7:12

c Nom 32:34, 35

d Bal 8:5, 6

ˆ 8:3 1 Ku mua.: “dıyi edi.” 2 Ku mua.: “lungenyi luabu luakatukija bua bualu buende.” e

Bal 8:7

ye ku Penuele, ne kulombaye bualu bua muomumue, kadi bantu ba mu Penuele bakamuandamuna anu muvua bantu ba mu Sukota bamuandamune. 9 Nunku wakambila kabidi bantu ba mu Penuele ne: “Pangapingana mu ditalala, nengupule tshibumba etshi.” a 10 Mpindieu Zeba ne Salemuˆ na bavua mu Kako ne biluilu biabu, bantu batue ku binunu 15. Bantu aba ke bonso bavua bashale mu tshiluilu tshionso tshia bena ku Est,b bualu bantu balume binunu 120 bavua ne miele ya mvita bavua bafue. 11 Gideona wakatungunuka, kubandilaye mu njila wa bantu batu basombela mu ntenta ku est kua Noba ne Yogebeha, c kuluishabu tshitudilu atshi tshivua katshiyi tshidilongolole. 12 Pavua Zeba ne Salemuna banyeme, wakabalonda, kukuataye bakalenge bena Midiyana babidi abu, Zeba ne Salemuna, kubuejaye tshitudilu tshijima mu dipampakana dikole. 13 Pashishe Gideona muana wa Yoasha wakafuma ku mvita, kupitshilaye mu njila udi mubande ku Helesa. 14 Mu njila amu, wakakuata nsongalume mukuabu wa mu Sukota, yeye kumuela nkonko. Nunku nsoˆ ngalume wakamufundila mena a bakokeshi ne bakulu ba mu Sukota, bantu 77. 15 Ke yeye kuyila bantu ba mu Sukota, kuambaye ne: “Zeba ne Salemuna mbobu aba, bena bualu bunuvua bampotele nuamba ne: ‘Bianza bia Zeba ne Salemuna bikadi mu tshianza tshiebe bua tuetu tupeshe bantu bebe badi bapungile mampa anyi?’” d 16 Pashishe wakakuata bakulu ba mu tshimenga, kupeshaye bantu ba mu Sukota kalasa ku diambuˆ luisha dia meba ne tumitshi ˆ tua meba bia mu tshipela. e

427 17 Pashishe wakupula tshibumba tshia mu Penuele, a kushipaye bantu ba mu tshimenga atshi. 18 Wakebeja Zeba ne Salemuna ne: “Bantu banuvua baˆ shipe mu Tabo bavua mushindu kayi?” Ke bobu kuamba ne: “Bavua anu bu wewe, yonso wa kudibu muikale bu muana wa mukalenge.” 19 Ke yeye kuamba ne: “Bavua bana betu, bana ba mamuanyi. Bushuwa bu mudi Yehowa ne muoyo, bu nuenu babashiye ne muoyo, tshivua mua kunushipa to.” 20 Pashiˆ she wakambila Yete muanende muanabute ne: “Juka ubashipe.” Kadi nsongalume kakatula muele wende wa mvita to; uvua utshina, bualu utshivua anu nsonga. 21 Ke Zeba ne Salemuna kuambabu ne: “Juka wewe nkayebe, utushipe, bualu badi bamanyina muntu ku bukole buende.”1 Nunku Gideona kujukaye, kushipa Zeba ne Salemuna, b kuangataye bilengejilu bienze bu ngondo bivua mu nshingu ya tumelu tuabu. 22 Panyima pa malu aa, bantu ba mu Isalele bakambila Gideona ne: “Utukokeshe, wewe ne muanebe wa balume ne muikuluebe kabidi, bualu udi mutupandishe mu tshianza tshia Midiyana.”c 23 Kadi Gideona wakabambila ne: “Tshiakunukokesha to, nansha muananyi kakunukokesha to. Yehowa ke wanukokewakamba sha.” d 24 Gideona kabidi ne: “Anyishayi nnulombe tshintu tshimue: yonso wa kunudi ampeshe kakanu ka ku diulu mu bintu bidiye mupete mu mvita.” (Bualu bantu bavuabu batshimune abu bavua ne tukanu tua ku diulu tua or bu muvuabu bena Yishemaele.) e 25 Baka-

BALUMBULUISHI 8:17-32 NSHAP. 8 a Bal 8:8, 9

b Mis 83:11

c Bal 6:14

d Eks 15:18 1Sm 10:19 Yes 33:22 Yes 43:15

e Gen 16:11 Gen 25:13 Gen 28:9 Gen 37:28

 Mulongo 2 a Bal 8:21

b Eks 28:6 Bal 17:5

c Bal 6:11

d Bal 2:17

e Mis 106:36

f Bal 6:1

g Bal 3:11 Bal 5:31

h Bal 6:32 1Sm 12:11

i Bal 9:1, 2

8:21 1 Anyi “bualu anu mudi muntu, ke mudi makanda ende.” j

2Sm 11:21

Bal 6:11, 24

ndamuna ne: “Kakuyi mpata netukupeshatu.” Nunku bakadija tshilamba, muntu yonso kuelapu kakanu ka ku diulu ka mu bintu bivuaye mupete mu mvita. 26 Bujitu bua or wa tukanu tua ku diulu tuvuaye mulombe buakafika ku nshekele1 1700 ya or, pa kumbusha bilengejilu bidi bienze bu ngondo, bilengejilu bia kulembeleja ku tukanu tua kuvuala, bilamba bikunzubile bia miosa ya mikoko bivua bakalenge ba mu Midiyana bavuala, ne shene ya mu nshingu ivuabu bangate ku tumelu. a 27 Gideona wakenza efoda b ne or au, kumutekaye patoke mu Ofela c tshimenga tshiabu bua bantu bamumone; ne Isalele mujima wakenda bundumba bua mu nyuma ne efoda muaba au, d ne yeye kulua buteyi kudi Gideona ne ba mu nzubu muende. e 28 Nunku Midiyana f wakakokeshibua kumpala kua bena Isalele, ne kabakabatatshisha1 kabidi to; buloba buakashala mu dikisha2 bidimu 40 mu matuku a Gideona. g ˆ 29 Nunku Yelubala h muana wa Yoasha wakapingana kuende, kusombelaye kuntu aku. 30 Gideona wakalela bana ba balume 70,1 bualu uvua ne bakaji ba bungi. 31 Mukajende mukuabu uvuaye mubanjije mu Shekeme wakamulelela kabidi muana wa balume, yeye kumuinyika ne: Abimeleke. i 32 Nunku Gideona muana wa Yoasha wakafua mumane kukulakaja bikole, ne bakamujiika mu lukita lua tatuende Yoasha mu Ofela wa bena ˆ Abieze. j 8:26 1 Nshekele uvua ne grame 11,4. Tang. Tshis. B14. 8:28 1 Ku mua.: “kabakajula mutu wabu.” 2 Anyi “ditalala.” 8:30 1 Ku mua.: “wakapeta bana ba balume 70 bavua bapatuke mu tshibelu tshiende.”

BALUMBULUISHI 8:33–9:15 33 Diakamue pavua Gideona mufue, bena Isalele bakenda kabidi bundumba bua mu ˆ nyuma ne Babala, a ne bakateˆ ka Bala-belita bu nzambi wabu. b 34 Bena Isalele kabakavuluka Yehowa Nzambi wabu c uvua mubasungile mu tshianza tshia bena lukuna babu bonso bavua babanyunguluke; d 35 kabakaleja nansha dinanga dia lulamatu kudi ba mu nzubu wa ˆ Yelubala, mmumue ne: Gideona, bua malu mimpe onso avuaye muenzele Isalele. e Pakapita matuku, Abimelekef ˆ muana wa Yelubala wakaya kudi bana babu ne mamuende ku Shekeme, yeye kubambila bobu ˆ ne dıku dijima dia kakuende ne:1 2 “Ebejayiku balombodi1 bonso ba mu Shekeme ne: ‘Tshidi tshimpe buenu nuenu ntshinyi? ˆ Ntshia bana bonso 70 ba Yelubala g banukokeshe anyi ntshia muntu umue anukokeshe? Nuvuluke ne: meme ndi mufuba wenu ne musunyi wenu menemene.’”2 3 Nunku bana babu ne mamuende bakamuakuila kudi balombodi bonso ba mu Shekeme, ne mioyo yabu ivua ijinga kulonda Abimeleke bualu bakamba ne: “Yeye udi muanetu menemene.” 4 Nunku bakamupesha bitupa 70 bia arjan bia mu ˆ nzubu1 wa Bala-belita, h ne Abimeleke wakabifuta bantu bavua kabayi ne tshia kuenza ne bapange bukalanga bua baye kumufila. 5 Pashishe wakaya ku nzubu wa tatuende ku Ofela, i yeye kushipa bana babu, j bana ba Yeˆ lubala, bantu balume 70, pa dibue dimue. Anu Yotama muana

9

428

NSHAP. 8 a Bal 2:17, 19 Bal 10:6

b Bal 9:4

c Bal 3:7

d Mis 106:43

e Bal 9:16-18 

NSHAP. 9 f Bal 8:30, 31

g Bal 8:30

h Bal 8:33 Bal 9:46

i Bal 6:11 Bal 8:27

j 2Bk 11:1 2Ku 21:4

 Mulongo 2 a Dut 17:14 1Sm 8:7

b Dut 11:29

c ˆ 9:1 1 Ku mua.: “dıku dia nzubu wa tatuende wa mamuende.” 9:2 1 Anyi pamuapa: “bena buloba.” 2 Anyi “muanenu wa mu mashi.” 9:4 1 Anyi “ntempelo.” d

Yos 8:33 Yne 4:20

Bal 8:22

Bal 9:6

ˆ wa mukala wa Yelubala ke uvua mupanduke, bualu uvua musokome. 6 Pashishe balombodi bonso ba mu Shekeme ne Bete-milo mujima bakadisangisha pamue, kutekabu Abimeleke mukalenge, a pabuipi ne mutshi munene, lua ku dikunji divua mu Shekeme. 7 Pavuabu bambile Yotama bualu ebu, wakaya diakamue, kuimanaye pa mutu pa mukuna wa Gelizima, b kubelaye lubila ne ˆ dıyi dikole ne: “Ntelejayi, nuenu balombodi ba mu Shekeme, nunku Nzambi neanuteleje. 8 “Musangu mukuabu mitshi yakaya bua kuela mukalenge manyi bua ikale ku mutu kuayi. Nunku yakambila mutshi wa olive ne: ‘Utukokeshe.’ c 9 Kadi mutshi wa olive wakayambila ne: ‘Ndi ne bua kulekela mafuta anyi,1 adibu batumbisha nawu Nzambi ne bantu, bua kuya kunyungakana ku mutu kua mitshi mikuabu anyi?’ 10 Pashishe mitshi yakambila mutshi wa mfigi ne: ‘Luaku utukokeshe.’ 11 Kadi mutshi wa mfigi wakayambila ne: ‘Ndi ne bua kulekela ˆ busheme buanyi ne bimuma bianyi bimpe bua kuya kunyungakana ku mutu kua mitshi mikuabu anyi?’ 12 Pashishe mitshi yakambila muonji wa tumuma tua mvinyo ne: ‘Luaku utukokeshe.’ 13 Muonji wa tumuma tua mvinyo wakayandamuna ne: ‘Ndi ne bua kulekela mvinyo wanyi mupiamupia udi usankisha Nzambi ne bantu, bua kuya kunyungakana ku mutu kua mitshi mikuabu anyi?’ 14 Ndekelu wa bionso, mitshi mikuabu yonso ˆ yakambila kamutshi ka meba ne: ‘Luaku utukokeshe.’ d 15 Ke kaˆ mutshi ka meba kuambila mitshi 9:9 1 Anyi “dikuama tumuma tua bungi.”

429 ne: ‘Binuikala bushuwa nungela manyi bua ngikale mukalenge ku mutu kuenu, luayi nusokome muinshi mua dileji dianyi. Kadi biobi kabiyi nunku, kapia kapaˆ tuke mu kamutshi ka meba, kuoshe mitshi ya sedre ya mu Lebanona.’ 16 “Mpindieu panudi bateke Abimeleke mukalenge, a nudiku benze nanku ne muoyo mujiˆ ma ne buneme anyi? Nudiku ˆ baleje Yelubala ne ba mu nzubu muende bulenga ne bamuenzele malu bu mudibi bimukumbanyine anyi? 17 Pavua tatuanyi munuluile mvita, b uvua muteke muoyo1 wende mu njiwu bua kunupandisha mu tshianza tshia Midiyana. c 18 Kadi lelu nudi batombokele ba mu nzubu wa tatuanyi ne bashipe bana bende, bantu balume 70, pa dibue dimue. d Pashishe nudi bateke Abimeleke, muana wa mupika wende mukaji, e mukalenge ku mutu kua balombodi ba mu Shekeme anu bualu mmuanenu. 19 Bushuwa, binuikala nuenzela Yeluˆ bala ne ba mu nzubu muende malu lelu eu ne muoyo mujima ˆ ne buneme, nusanke bua Abimeleke ne yeye pende asanke buenu nuenu. 20 Kadi biobi kabiyi nanku, kapia kapatuke munda mua Abimeleke, kuoshe balombodi ba mu Shekeme ne Betemilo, f ne kapia kapatuke munkatshi mua balombodi ba mu Shekeme ne Bete-milo, kuoshe Abimeleke.” g 21 Pashishe Yotama h wakanyema muanabu Abimeleke, kuˆ nyemenaye ku Be, kusombelaye kuntu aku. 22 Abimeleke wakakokesha1 Isalele bidimu bisatu. 23 Pashishe Nzambi wakalekela lukuna

BALUMBULUISHI 9:16-29 NSHAP. 9 a Bal 9:6

b Bal 7:9

c Bal 8:28

d Bal 9:5

e Bal 8:30, 31

f Bal 9:6, 49

g Bal 9:39, 53

h Bal 9:5 

Mulongo 2 a Gen 9:6 Bal 9:5

b Yos 21:20, 21 Yos 24:1

c Bal 8:33

9:17 1 Anyi “anyima.” 9:22 1 Anyi “wakadivuija mukokeshi ku mutu kua.” d

Bal 6:32

lujuka1 pankatshi pa Abimeleke ne balombodi ba mu Shekeme, bobu kubanga kutungila Abimeleke tshitungu. 24 Biakenzeka nanku bua kusombuela malu a tshikisu avuabu benzele bana ba ˆ balume 70 ba Yelubala, bua kuteka dibanza dia mashi abu pa mutu pa muanabu Abimeleke bualu uvua mubashipe a ne pa mutu pa balombodi ba mu Shekeme bualu bavua bamuambuluishe bua yeye kushipa bana babu. 25 Nunku balombodi ba mu Shekeme bakateka bantu pa nsongo ya mikuna bua kumualamina, ne bavua banyenga bintu bia muntu yonso uvua upitshila mu njila pabuipi nabu. Bakalua kuambila Abimeleke bualu abu. 26 Pashishe Gala muana wa Ebede ne bana babu bakasambuluka, kubuelabu mu Shekeme, b ne balombodi ba mu Shekeme bakamueyemena. 27 Bakaya mu mpata, kupuolabu tumuma tua mvinyo mu madimi abu a tumuma tua mvinyo, kutukamabu, ne kuenzabu tshibilu, pashishe bakabuela mu nzubu wa nzambi wabu, c kudiabu, kunuabu, ne kuelabu Abimeleke mulawu. 28 Ke Gala muana wa Ebede kuambaye ne: “Abimeleke nnganyi? Shekeme nnganyi bua tuetu kumuenzela mudimu? ˆ Yeye ki mmuana wa Yelubala d anyi? Zebula ki mmuleji mpala wende anyi? Enzelayi bantu ba ˆ Hamo, tatuende wa Shekeme, mudimu! Kadi tudi mua kumuenzela yeye mudimu bua tshinyi? 29 Bu bantu aba bikale ku bulombodi buanyi, mvua mua kuipata Abimeleke.” Pashishe wakambila Abimeleke ne: “Vudija tshiluilu tshiebe ne patuka bua tuluangane.” 9:23 1 Ku mua.: “wakatuma nyuma mubi.”

BALUMBULUISHI 9:30-48 30 Pavua Zebula mukokeshi ˆ wa tshimenga mumvue meyi a Gala muana wa Ebede, tshiji tshiende tshiakatema. 31 Nunku wakatuma bantu ne mukenji kudi Abimeleke mu musokoko,1 wamba ne: “Mona! Gala muana wa Ebede ne bana babu badi mpindieu mu Shekeme; mona, badi basaka bantu ba mu tshimenga bua kukutombokela. 32 Nunku ubande butuku, wewe ne bantu bebe, walamine mu ˆ mpata. 33 Diakamue padi dıba dipatuka mu dinda, ujuke mu dinda menemene bua kuluisha tshimenga; nunku padiye upatuka ne bantu bende bua kukuluisha, wenze tshionso tshiudi mua kuenza bua kumutshimuna.”1 34 Nunku Abimeleke ne bantu bonso bavuaye nabu bakajuka butuku, bobu kualamina mu bisumbu binayi bua kuluisha Shekeme. 35 Pavua Gala muana wa Ebede mupatuke ne muimane ku tshibuelelu tshia tshiibi tshia tshimenga, Abimeleke ne bantu bavuaye nabu bakajuka muaba uvuabu balamine. 36 Pakamona Gala bantu abu, wakambila Zebula ne: “Tangila! Bantu badi bapueka bafumina ku nsongo ya mikuna.” Kadi Zebula wakamuambila ne: “Udi umona mindidimbi ya mikuna bu bantu.” 37 Gala wakamba pashishe ne: “Tangila! Bantu badi bapueka bafumina munkatshi mua ditunga, ne tshisumbu tshimue tshidi tshiluila mu njila wa mutshi munene wa Meonenima.” 38 Zebula wakamuandamuna ne: “Kuditumbisha kuebe kua ne: ‘Abimeleke nnganyi bua tuetu kumuenzela mudimu kudi penyi?’a Aba ki 9:31 1 Anyi “ne budimu.” 9:33 1 Anyi “umuenzele tshidi tshianza tshiebe mua kumuenzela.”

430 NSHAP. 9 a Bal 9:28, 29 

Mulongo 2 a Bal 9:30

b 1Bk 12:25

c Bal 8:33 Bal 9:4, 27

mbantu bauvua mubenge anyi? Patukaku mpindieu uluangane nabu.” 39 Nunku Gala wakapatuka muikale ku mutu kua balombodi ba mu Shekeme, yeye kuluangana ne Abimeleke. 40 Abimeleke wakamulonda, kadi Gala wakamunyema, ne bantu ba bungi bakakuluka bashipa too ne ku tshibuelelu tshia tshiibi tshia tshimenga. 41 Nunku Abimeleke wakatungunuka ne kusombela mu Aluma, ne Zebula a wakipata Gala ne bana babu mu Shekeme. 42 Dituku diakalonda bantu bakapatuka, kuyabu mu mpata, ne bakambila Abimeleke bualu abu. 43 Nunku wakangata bantu bende, yeye kubatapulula mu bisumbu bisatu, kualaminaye mu mpata. Pavuaye mumone bantu bapatuka mu tshimenga, wakabaluisha, yeye kubashipa. 44 Abimeleke ne bisumbu bivuaye nabi bakaya kumpala lukasa, kuimanabu ku tshibuelelu tshia tshiibi tshia tshimenga pavua eku bisumbu bikuabu bibidi biluisha bantu bonso bavua mu mpata, kubashipabu. 45 Abimeleke wakaluisha tshimenga atshi dituku adi dijima, yeye kutshikuata. Wakashipa bantu bavuamu, pashishe wakupula tshimenga atshi, b yeye kumiaminamu mukele. 46 Pavua balombodi bonso ba tshibumba tshia mu Shekeme bumvue bualu ebu, bakaya diakamue mu nzubu wa muinshi mua buloba1 wa mu nzubu2 wa Ele-belita. c 47 Diakamue pakambilabu Abimeleke ne: balombodi bonso ba tshibumba tshia mu Shekeme bavua badisangishe kaba kamue, 48 Abimeleke ne 9:46 1 Anyi “muaba wa kusokomena.” 2 Anyi “ntempelo.”

431 bantu bonso bavuaye nabu bakabanda ku mukuna wa Salemona. Abimeleke wakangata kasuyi mu tshianza tshiende, kukosaye ditamba dia mutshi, kuditekaye pa dikaya diende ne kuambilaye bantu bavua nende ne: “Nudi bamone tshindi muenze, enzayi bia muomumue lukasa!” 49 Nunku bantu bonso bakakosa pabu matamba, bobu kulonda Abimeleke. Pashishe bakateka matamba au ku nzubu wa muinshi, bobu kutua nzubu au kapia. Nunku bantu bonso bavua mu tshibumba tshia Shekeme bakafua pabu, bantu batue ku tshinunu, balume ne bakaji. 50 Pashishe Abimeleke wakaya ku Tebese; wakasa tshitudilu bua kuluisha Tebese, yeye kumukuata. 51 Kuvua tshibumba tshikole munkatshi mua tshimenga atshi, ne bantu balume ne bantu bakaji bonso ne balombodi bonso ba mu tshimenga bakanyemenamu. Bakadikangilamu, kubandabu pa mutu pa tshibumba atshi. 52 Abimeleke wakaya ku tshibumba bua kutshinyanga. Kusemenaye ku tshibuelelu tshia tshibumba bua kutshitua kapia. 53 Kadi muntu mukaji mukuabu wakalekelela dibue dia mpelu pa mutu wa Abimeleke, yeye kumutayisha kabalubalu ka mutu. a 54 Yeye wakabikila lukasa muambuluishi uvua mumuambuile bintu biende bia mvita, kumuambilaye ne: “Tula muele webe wa mvita unshipe, bua kabalu kuamba bua bualu buanyi ne: ‘Muntu mukaji wakamushipa.’” Nunku muambuluishi wende wakamutua muele, yeye kufua. 55 Pavua bantu ba mu Isalele bamone ne: Abimeleke uvua mufue, bakalukila bonso ku nzubu yabu. 56 Nunku Nzambi wakafuta Abimeleke bua bubi buvua-

BALUMBULUISHI 9:49–10:9 NSHAP. 9 a 2Sm 11:21 

Mulongo 2 a Gen 9:6 Bal 9:5, 24

b Bal 9:7, 20

c Bal 6:32 

NSHAP. 10 d Bal 2:16

e Dut 3:14

f Bal 2:19 Bal 4:1 Bal 6:1 Neh 9:28

g Bal 3:7 Mis 106:36-38

h Nom 25:1, 2

i 1Bk 11:5 2Bk 23:13

j Bal 16:23 1Sm 5:4 2Bk 1:2

k Dut 28:15, 48 Dut 31:17 Bal 2:14 Bal 4:2

ye muenzele tatuende pavuaye mushipe bana babu ba balume 70. a 57 Nzambi wakenza kabidi bua bubi bua bantu ba mu Shekeme bubapinganyine pa mitu yabu nkayabu. Nunku mulawu wa Yotama b muana wa Yeˆ lubala c wakabakuata. Panyima pa Abimeleke, Tola muana wa Puwa, muana wa Dodo, muntu wa ˆ mu Yisaka, wakajuka bua kupandisha Isalele.d Uvua musombele ˆ mu Shamı mu buloba bua mikuna bua Efelayima. 2 Wakalumbuluisha Isalele bidimu 23. Pashishe wakafua, bobu kumujiika ˆ mu Shamı. ˆ 3 Panyima pende, Yaı muena Gilada wakajuka, kulumbuluishaye Isalele bidimu 22. 4 Yeye uvua ne bana ba balume 30 bavua bendela pa mpunda 30, bavua kabidi ne bimenga 30 bidibu babikila too ne lelu ne: Hawotaˆ yaı; e bidi mu buloba bua Gilada. ˆ 5 Pashishe Yaı wakafua, kumujiikabu mu Kamona. 6 Bena Isalele bakenza kabiˆ di malu mabi ku mesu kua Yehowa, f bobu kutuadija kuenzela Baˆ bala mudimu, g ne bimfuanyi bia Ashatelota, ne nzambi ya mu Alama,1 ne nzambi ya mu Sidona, ne nzambi ya mu Moaba, h ne nzambi ya bena Amona, i ne nzambi ya bena Peleshete.j Bakalekela Yehowa, ne kabakamuenzela mudimu to. 7 Nunku tshiji tshia Yehowa tshiakatemena Isalele, yeye kubapana mu bianza bia bena Peleshete ne bena Amona. k 8 Nunku bakazaza bena Isalele, bobu kubakengesha bikole tshidimu atshi; mu bidimu 18 bakakengesha bena Isalele bonso bavua luseke lua Yadene luvua buloba buvua bua bena Amole mu Gilada. 9 Bena Amona

10

10:6 1 Anyi “Sulia.”

BALUMBULUISHI 10:10–11:10 bavua kabidi basabuka Yadene bua kuluisha Yuda ne Benyamina ne nzubu wa Efelayima; ne Isalele wakakengeshibua bikole. 10 Pashishe bena Isalele bakabikila Yehowa bua abambuluishea bamba ne: “Tudi bakuenzele mpekatu, bualu tudi balekele ˆ Nzambi wetu ne benzele Babala mudimu.” b 11 Kadi Yehowa wakambila bena Isalele ne: “Tshivua munupandishe mu Ejipitu, c ne kudi bena Amole, d bena Amona, bena Peleshete, e 12 bena Sidona, Amaleka, ne Midiyana pavuabu banukengeshe anyi? Panuvua badile kundi, mvua munupandishe mu tshianza tshiabu. 13 Kadi nuakandekela, nuenu kuenzela nzambi mikuabu mudimu. f Ke bualu kayi tshiakunupandisha kabidi to. g 14 Ndayi kudi nzambi inudi basungule ayi, nuyilombe diambuluisha. h Inupandishe mu tshikondo tshia dikenga dienu.” i 15 Kadi bena Isalele bakambila Yehowa ne: “Tudi benze mpekatu. Tuenzela ˆ tshionso tshidi tshimpe ku mesu kuebe. Tshidibi tupandisha koku lelu eu.” 16 Bakumbusha nzambi ya ku babende munkatshi muabu, bobu kuenzela Yehowa mudimu; j nunku kavua kabidi mua kukuata muoyo1 bua dikenga dia Isalele to. k 17 Pakapita matuku, bakabikidisha bena Amona l kaba kamue, bobu kuasa tshitudilu mu Gilada. Nunku bena Isalele bakadisangisha pamue, bobu kuasa tshitudilu mu Misepa. 18 Bantu ne bakokeshi ba mu Gilada bakambilangana ne: “Nnganyi wapita kumpala kuetu bua kuluangana ne bena Amona? m Yeye alue mfumu ku mutu kua bantu bonso ba mu Gilada.”

NSHAP. 10 a Dut 4:30

b Bal 2:13 Bal 3:7 1Sm 12:9, 10

c Eks 14:30

d Nom 21:23-25

e Bal 3:31

f Bal 2:12

g 2Ku 15:2 Mik 3:4

h 1Bk 18:27

i Yel 2:28

j Dut 7:26

k 2Ku 7:14 2Ku 33:13, 15 Mis 106:44 Yes 63:9

l Gen 19:36, 38 Bal 3:13

m Bal 11:1 

Mulongo 2  NSHAP. 11 a Bal 12:7 1Sm 12:11 Eb 11:32

b Bal 10:17

c Bal 11:2

10:16 1 Anyi “anyima wende wakatondeshibua.” d

Bal 10:18

11

432

Mpindieu Yefeta a muena Gilada uvua tshilobo tshia mvita; uvua muana wa mukaji wa ndumba, ne Gilada uvua tatuende wa Yefeta. 2 Kadi mukaji wa Gilada uvua mumulelele pende bana ba balume. Pakakola bana ba mukajende, bakipata Yefeta, kumuambilabu ne: “Kuakupeta bumpianyi mu nzubu wa tatuetu to, bualu udi muana wa mukaji mukuabu.” 3 Nunku Yefeta wakanyema bana babu, kusombelaye mu buloba bua Tobo. Bantu bavua kabayi ne tshia kuenza bakadisanga kudi Yefeta, bobu kumulonda. 4 Pakapita matuku, bena Amona bakaluisha Isalele. b 5 Pavua bena Amona baluishe Isalele, diakamue bakulu ba mu Gilada bakaya kuangata Yefeta mu buloba bua Tobo. 6 Bakambila Yefeta ne: “Luaku wikale mfumu wa tshiluilu tshietu, bua tuluangane ne bena Amona.” 7 Kadi Yefeta wakambila bakulu ba mu Gilada ne: “Ki nnuenu bavua bankine bikole, bangipate mu nzubu wa tatuanyi anyi? c Bua tshinyi nudi balue kundi mpindieu panudi mu dikenga?” 8 Ke bakulu ba mu Gilada kuambila Yefeta ne: “Ke bualu kayi tudi bapingane mpindieu kuudi. Wewe muye netu ne muluangane ne bena Amona, neulue mulombodi wetu ku mutu kua bantu bonso ba mu Gilada.” d 9 Nunku Yefeta wakambila bakulu ba mu Gilada ne: “Nuenu bampingaje bua kuluangana ne bena Amona, ne Yehoˆ wa yeye mubantshimuine, dıba adi nendue mulombodi wenu bushuwa!” 10 Bakulu ba mu Gilada bakambila Yefeta ne: “Yehowa ikale ntemu1 pankatshi petu nebe tuetu katuyi benze muu11:10 1 Ku mua.: “muntu udi umvua.”

433 di muambe.” 11 Nunku Yefeta wakaya ne bakulu ba mu Gilada, ne bantu bakamuteka mulombodi ne mfumu wa tshiluilu. Paˆ shishe Yefeta wakambulula meyi ende onso kumpala kua Yehowa ku Misepa. a 12 Pashishe Yefeta wakatuma bantu ne mukenji kudi mukalenge wa bena Amona, b wamba ne: “Tshindi mukuenze ntshinyi1 bua wewe kulua kuluisha buloba buanyi?” 13 Nunku mukalenge wa bena Amona wakambila bantu bavua Yefeta mutume ne mukenji ne: “Mbualu bena Isalele bavua bangate buloba buanyi pavuabu bapatuke mu Ejipitu, c ˆ kumbukila ku Anona d kuya ku Yaboka too ne ku Yadene. e Mpindieu bupingaja mu ditalala.” 14 Kadi Yefeta wakapingaja bantu ne mukenji kudi mukalenge wa bena Amona 15 bua kumuambila ne: “Yefeta udi wamba nunku: ‘Bena Isalele kabavua bangate buloba bua bena Moaba f ne buloba bua bena Amona g to, 16 bualu pavua bena Isalele bapatuke mu Ejipitu, bakendela mu tshipela too ne ku Mbuu Mukunze, h kufiˆ kabu ku Kadeshe. i 17 Dıba adi bena Isalele bakatumina mukalenge wa Edome bantu ne mukenji, j bamba ne: “Tulekelaku tupitshile mu buloba buebe,” kadi mukalenge wa Edome kakateleja to. Bakatumina kabidi mukalenge wa Moaba k mukenji, kadi kakitaba to. Nunku bena Isalele bakatungunuka ne kusombela mu Kadeshe. l 18 Pavuabu bendela mu tshipela, bakapitshila kumpenga kua buloba bua Edome m ne buloba bua Moaba. Bakayila ku est kua buloba bua Moaba, n kutudilabu mu tshitupa tshia bulo-

BALUMBULUISHI 11:11-26

Yos 24:9

ˆ ba tshia Anona; kabavua babuele munda mua mikalu ya Moaba a to, ˆ bualu Anona uvua mukalu wa Moaba. 19 “‘Pashishe bena Isalele bakatuma bantu ne mukenji kudi Sihona mukalenge wa bena Amole, mukalenge wa Heshebona, ne bena Isalele bakamuambila ne: “Tulekelaku tupitshile mu buloba buebe bua tuetu kufika mu buloba buetu tuetu.” b 20 Kadi Sihona kavua mueyemene bena Isalele bua bapitshile mu buloba buende to, nunku Sihona wakasangisha bantu bende bonso, kuasabu tshitudilu ku Yahasa, kuluishabu Isalele. c 21 Ke Yehowa Nzambi wa Isalele kufilaye Sihona ne bantu bende bonso mu tshianza tshia Isalele, nunku bakabatshimuna ne Isalele kuangataye buloba buonso bua bena Amole, bantu bavua basombele mu buloba abu. d 22 Nunku bakangata buloba buonso bua bena Amole kumbukila ku ˆ Anona too ne ku Yaboka ne kumbukila ku tshipela too ne ku Yadene. e 23 “‘Yehowa Nzambi wa Isalele ke uvua muipate bena Amole kumpala kua tshisamba tshiende tshia Isalele, f kadi mpindieu wewe udi musue kubipata anyi? 24 Wewe kuena ne tshionso tshidi nzambi webe Kemoshe g ukupesha bua tshikale tshiebe anyi? Nunku muntu yonso udi Yehowa Nzambi wetu muipate kumpala kuetu, yeye ke utuipata. h 25 Mpindieu wewe udi muˆ pite Balaka i muana wa Sipo, mukalenge wa Moaba anyi? Yeye uvuaku mutande ne bena Isalele peshi muluangane nabu anyi? 26 Pavua Isalele musombele mu Heshebona ne misoko ya kuˆ mpenga kuende1 j ne mu Aloe

Nom 21:25

11:26 1 Anyi “idi mimunyunguluke.”

NSHAP. 11 a Bal 10:17 Bal 11:34

b Gen 19:36, 38 c Nom 21:23, 24 d Nom 21:26 e Dut 3:16, 17 f Gen 19:36, 37 Dut 2:9

g Dut 2:19, 37 h Nom 14:25 i Nom 20:1 j Gen 36:1 Nom 20:14 Dut 2:4

k Gen 19:36, 37 l Nom 20:22 m Nom 21:4 n Nom 21:11 

Mulongo 2 a Nom 21:13 b Nom 21:21-26 Dut 2:26, 27

c Dut 2:32, 33 d Yos 13:15, 21 e Dut 2:36 f Neh 9:22 g 1Bk 11:7 h Eks 23:28 Eks 34:11 Nom 33:53 Dut 9:5 Dut 18:12

i Nom 22:2, 3

11:12 1 Ku mua.: “Ntshinyi kundi ne kuudi?” j

BALUMBULUISHI 11:27–12:1 ne misoko ya kumpenga kuende ne mu bimenga ˆ bionso bidi ku muelelu kua Anona munkatshi mua bidimu 300, bua tshinyi kuvua mutete bua kubiangata tshikondo atshi? a 27 Tshiena mukuenzele bibi to, kadi wewe udi wenza bibi bua kunduisha. Yehowa Mulumbuluishi b ikale mulumbuluishi pankatshi pa tshisamba tshia Isalele ne tshisamba tshia Amona lelu.’” 28 Kadi mukalenge wa bena Amona kakateleja mukenji uvua Yefeta mumutumine to. 29 Nyuma wa Yehowa wakatulukila Yefeta, c yeye kupitshila mu Gilada ne mu Manashe bua kuya ku Misepe wa mu Gilada, d ne wakumbuka ku Misepe wa mu Gilada kuyaye too ne kudi bena Amona. 30 Pashishe Yefeta wakenza mutshipu e kudi Yehowa, kuambaye ne: “Wewe mufile bena Amona mu tshianza tshianyi, 31 nunku muntu yonso udi upatuka ku tshiibi tshia nzubu wanyi bua kusambakena nanyi pandi mfuma kudi bena Amona mu ditalala nealue wa Yehowa, f ne nemfile muntu au bu mulambu wa kuosha.” g 32 Nunku Yefeta wakaya kuluangana ne bena Amona, ne Yehowa wakabafila mu tshianza tshiende. 33 Wakabashipa dishipa dia dikema menemene ˆ kumbukila ku Aloe too ne ku Minita, bimenga 20, too ne ku Abele-kelamima. Nunku bena Amona bakakokeshibua kumpala kua bena Isalele. 34 Ndekelu wa bionso Yefeta wakafika kuende ku Misepa, h ne mona! muanende wa bakaji uvua upatuka bua kusambakena nende, wenda wimba ngoma ne uja maja! Pabi yeye ke muanende umuepele uvuaye nende. Pa kumbusha yeye au, kavua na-

434 NSHAP. 11 a Nom 21:26

b Yes 33:22

c Bal 3:9, 10 Zek 4:6

d Bal 10:17

e Dut 23:21

f 1Sm 1:11

g 1Sm 1:24

h Bal 10:17 Bal 11:11

 Mulongo 2 a Nom 30:2 Mis 15:4 Mbi 5:4

b Bal 11:30, 31

c 1Sm 1:22, 24

nsha ne muana wa balume anyi muana wa bakaji. 35 Pakamumonaye, wakadipanda bilamba, kuambaye ne: “Aka! Muananyi wa bakaji, udi munyingalaje muoyo wanyi,1 bualu udi mulue muntu undi muipate. Mpindieu nkadi mubulule mukana muanyi kudi Yehowa ne tshiena ne mushindu wa kupingana tshianyima to.” a 36 Kadi wakamuambila ne: “Tatu, biwikala mubulule mukana muebe kudi Yehowa, ngenzela tshiudi mulaye, b bualu Yehowa mmukusombuele kudi bena lukuna bebe, bena Amona.” 37 Pashishe wakambila tatuende ne: “Ndi ndomba anu bualu bumue: Undekele nkayanyi ngondo ibidi, nye ku mikuna bua kudila bukamama buanyi pamue ne balunda banyi ba bakaji.”1 38 Ke yeye kumuambila ne: “Ndaku!” Nunku wakamutuma bua ngondo ibidi, ne nsongakaji wakaya ku mikuna ne balunda bende bua kudila bukamama buende. 39 Ku ndekelu kua ngondo ibidi, wakapingana kudi tatuende; pashishe tatuende wakakumbaja mutshipu uvuaye muenze bua bualu buende.c Katu musangile ne mulume musangu nansha umue to. Nunku tshiakalua tshilele1 mu Isalele: 40 Tshidimu tshionso nsongakaji ya mu Isalele ivua iya kutumbisha muana wa bakaji wa Yefeta muena Gilada matuku anayi ku tshidimu. Pashishe bakabikidisha bantu ba mu Efelayima, bobu kusabuka batangile ku Safona,1 kuambilabu Yefeta ne: “Bua tshi-

12

11:35 1 Ku mua.: “udi mumpuekeshe bikole menemene.” 11:37 1 Anyi “bua kudila ne balunda banyi bualu tshiakusedibua to.” 11:39 1 Anyi “mukenji.” 12:1 1 Anyi pamuapa: “kusabuka batangile ku nord.”

435 nyi kuvua mutubikile bua tuetu kuya nebe pauvua musabuke bua kuluangana ne bena Amona? a Netuoshe nzubu webe, tukuoshilamu ne wewe muine.” 2 Kadi Yefeta wakabambila ne: “Meme ne ba mu tshisa tshianyi tuvua mu mvita mikole ne bena Amona. Mvua munulombe diambuluisha, kadi kanuvua bampandishe mu tshianza tshiabu to. 3 Pamvua mumone ne: kanuvua mua kumpandisha, nunku ngakapangadija bua kuteka muoyo wanyi mu njiwu,1 kuya kuluangana ne bena Amona, b ne Yehowa wakabafila mu tshianza tshianyi. Nunku bua tshinyi lelu nudi balue bua kunduisha?” 4 Nunku Yefeta wakasangisha bantu bonso ba mu Gilada, c bobu kuluisha Efelayima; bantu ba mu Gilada bakatshimuna Efelayima uvua muambe ne: “Nudi anu bantu badi banyeme mu Efelayima, nuenu bena Gilada mu Efelayima ne mu Manashe.” 5 Gilada wakakuata bisabu bia Yadene d kumpala kua Efelayima; ne pavua bantu ba mu Efelayima bakeba kunyema, bavua bamba ne: “Ndekelayi nsaˆ buke”; dıba adi bantu ba mu Gilada bavua bebeja muntu yonso ne: “Udi muena Efelayima anyi?” ` Pavuaye wandamuna ne: “Too!” 6 bavua bamuambila ne: “Amba koku ne: Shiboleta.” Kadi yeye uvua wamba ne: “Siboleta,” bualu kavua ukokesha bua kuaˆ mba muaku au bimpe to. Dıba adi bavua bamukuata, bamushipa ku bisabu bia Yadene. Nunku bena Efelayima binunu 42 bakafua tshikondo atshi. 7 Yefeta wakalumbuluisha Isalele munkatshi mua bidimu bisambombo, pashishe Yefeta

BALUMBULUISHI 12:2–13:3 NSHAP. 12 a Bal 8:1

b Bal 11:29

c Dut 3:12, 13

d Bal 3:28 Bal 7:24

 Mulongo 2 a Bal 2:16

b Gen 36:12 Eks 17:16 Nom 13:29 1Sm 15:2

 NSHAP. 13 c Bal 2:11, 19 Bal 10:6

d Yos 13:1-3 Bal 10:7

e Yos 15:20, 33 Yos 19:41, 48

f Gen 49:16

g Bal 16:31

12:3 1 Anyi “ngakateka anyima wanyi mu tshianza tshianyi.” h

Gen 30:22, 23

muena Gilada wakafua, kumujiikabu mu tshimenga tshiabu mu Gilada. 8 Ibisana wa ku Beteleheme wakalumbuluisha Isalele panyima pende.a 9 Uvua ne bana ba balume 30 ne ba bakaji 30. Wakatuma bana bende ba bakaji bua basedibue kudi bantu bavua kabayi ba mu tshiota tshiende, ne wakalua ne bakaji 30 bua babasele kudi bana bende ba balume. Wakalumbuluisha Isalele munkatshi mua bidimu muanda mutekete. 10 Pashishe Ibisana wakafua, kumujiikabu mu Beteleheme. 11 Panyima pende Elona muena Zebulona wakalumbuluisha Isalele; wakalumbuluisha Isalele munkatshi mua bidimu dikumi. 12 Pashishe Elona muena Zebulona wakafua, kumujiikabu mu Ayalona mu buloba bua Zebulona. 13 Panyima pende Abidona muana wa Hilele muena Pilatona wakalumbuluisha Isalele. 14 Uvua ne bana ba balume 40 ne bikulu 30 bavua bendela pa mpunda 70. Wakalumbuluisha Isalele munkatshi mua bidimu muanda mukulu. 15 Pashishe Abidona muana wa Hilele muena Pilatona wakafua, kumujiikabu mu Pilatona mu buloba bua Efelayima ku mukuna wa muena Amaleka.b Bena Isalele bakenza kabiˆ di malu mabi ku mesu kua Yehowa, c nunku Yehowa wakabafila mu tshianza tshia bena Peleshete d bua bidimu 40. 2 Mu tshikondo atshi kuvua muntu mukuabu wa mu Solea e ˆ ˆ wa mu dıku dia bena Dana, f dına diende divua Manoa. g Mukajende uvua nkumba, kayi muana. h 3 Pakapita matuku muanjelu wa Yehowa wakamuenekela mukaji au, kumuambilaye ne: “Mona,

13

BALUMBULUISHI 13:4-20 udi nkumba, kuyi muana. Kadi newimite difu, neulele muana wa balume. a 4 Nunku udimuke bua kunu mvinyo anyi maluvu makuabu makole, b ne kudi tshintu tshikoya nansha tshimue. c 5 Mona! Newimite difu, neulele muana wa balume, ne kapaya kakena ne bua kulenga ku mutu wende to, d bualu muana neikale Munazi wa Nzambi kumbukila ku tshilelelu,1 ne neikale kumpala mu dipandisha Isalele mu tshianza tshia bena Peleshete.” e 6 Pashishe mukaji au wakaya, kuambilaye bayende ne: “Muntu wa Nzambi mulelela uvua mulue kundi, ne tshimuenekelu tshiende tshivua bu tshia muanjelu wa Nzambi mulelela, tshikemesha bikole. Tshivua mumuebeje bua kumanya ni uvua wa penyi, ne yeye kavua mungaˆ mbile dına diende to. f 7 Kadi uvua mungambile ne: ‘Mona! Newimite difu, neulele muana wa balume. Nunku kunu mvinyo anyi maluvu makuabu makole, ne kudi tshintu tshikoya nansha tshimue, bualu muana neikale Munazi wa Nzambi kumbukila ku tshilelelu1 too ne ku dituku dia lufu luende.’” 8 Manoa wakasengelela Yehowa wamba ne: “Mfuilaku luse, Yehowa. Muntu wa Nzambi mulelela uudi ufuma ku dituma alue koku kabidi kutuambila tshia tuetu kuenza bua muana waledibua.” 9 Nunku Nzambi mulelela wakateleja Manoa, ne muanjelu wa Nzambi mulelela wakalua kabidi kudi mukaji au pavuaye musombe mu mpata; bayende Manoa kavua nende to. 10 Mukaji au wakaya lubilu, kuambilaye bayende ne: “Mona! Muntu uvua

436 NSHAP. 13 a Gen 18:10 1Sm 1:20 Luk 1:11, 13

b Nom 6:2, 3 Luk 1:15

c Lew 11:26, 27

d Nom 6:2, 5

e Bal 2:16 Bal 13:1 Neh 9:27

f Bal 13:17, 18 

Mulongo 2 a Bal 13:3

b Bal 13:8

c Bal 13:4

d Nom 6:2, 3

e Lew 11:26, 27

f Gen 18:5, 7

13:5, 7 1 Ku mua.: “kumbukila mu difu g dia mamuende.”

Bal 6:18, 19 Eb 13:2

Gen 32:29 Bal 13:6

mulue kundi dituku adi mmummuenekele kabidi.”a 11 Nunku Manoa wakajuka, kuyaye ne mukajende. Wakafika kudi muntu au, kumuebejaye ne: “Wewe ke muntu uvua muyukile ne mukajanyi anyi?” Yeye kuandamuna ne: “Mmeme.” 12 Ke ˆ Manoa kuamba ne: “Meyi ebe akumbane! Nsombelu wa muana neikale mushindu kayi? Neikale ne mudimu kayi?” b 13 Nunku muanjelu wa Yehowa wakambila Manoa ne: “Mukajebe udi ne bua kudilama ku bintu bionso bimvua mumuambile. c 14 Kena ne bua kudia tshintu nansha tshimue tshidi tshikuama ku mionji ya tumuma tua mvinyo, kena ne bua kunua mvinyo anyi maluvu makuabu makole, d ne kena ne bua kudia tshintu tshikoya nansha tshimue. e Malu onso amvua mumuelele mukenji bua kuenza, aenze.” 15 Ke Manoa kuambila muanjelu wa Yehowa ne: “Anji indila koku tukulambile muana wa mbuji.” f 16 Kadi muanjelu wa Yehowa wakambila Manoa ne: “Meme muindile, tshiakudia biakudia biebe to; kadi biwikala musue kulambula Yehowa mulambu wa kuosha, udi mua kuwulambula.” Manoa kavua mumanye ne: muntu au uvua muanjelu wa Yehowa to. 17 Ke Manoa kuambila muanjelu wa Yehowa ˆ ne: “Dına diebe nnganyi, g bua ˆ tukutumbishe pakumbana dıyi diebe?” 18 Kadi muanjelu wa Yehowa wakamuambila ne: “Udi ˆ ukonka dına dianyi bua tshinyi, ˆ padi dikale dına dia dikema?” 19 Pashishe Manoa wakangata muana wa mbuji ne mulambu wa ntete, kubilambulaye Yehowa pa dibue. Yeye uvua wenza bualu kampanda bua dikema pavua Manoa ne mukajende batangile. 20 Pavua ka-

437 pia ka pa tshioshelu kalunduka muulu, muanjelu wa Yehowa wakabanda mu kapia ka pa tshioshelu kavua kalunduka pavua Manoa ne mukajende batangile. Diakamue bakatua mpala yabu panshi. 21 Muanjelu wa Yehowa kakamuenekela kabidi Manoa ne mukajende to. Nunku Manoa wakajingulula ne: muntu au uvua muanjelu wa Yehowa. a 22 Ke Manoa kuambila mukajende ne: “Netufue bulelela, bualu tudi bamone Nzambi.” b 23 Kadi mukajende wakamuambila ne: “Bu Yehowa musue kutushipa, kavua mua kuikala muitabe mulambu wa kuosha c ne mulambu wa ntete ku tshianza tshietu to, kavua mua kuikala mutuleje malu onso aa, ne kavua mua kuikala mutuambile malu onso aa to.” 24 Pashishe mukaji au wakalela muana wa balume, kumuiˆ nyikaye dına ne: Shimishona; d ne pavua muana wenda ukola, Yehowa wakatungunuka ne kumubenesha. 25 Pakapita matuku nyuma wa Yehowa wakatuadija kumuenzeja malu e mu Mahene-dana, f pankatshi pa Solea ne Eshetaola. g Pashishe Shimishona wakapueka ku Timena, kumonaye mukaji mukuabu muena Peleshete1 mu Timena amu. 2 Nunku wakabanda, kuambilaye tatuende ne mamuende ne: “Ndi mumone mukaji mukuabu muena Peleshete mu Timena udi munsankishe, ne ndi musue numungangatshile bua alue mukajanyi.” 3 Kadi tatuende ne mamuende bakamuambila ne: “Kuenaku mua kukeba mukaji munkatshi mua balela bebe ne munkatshi mua tshisamba tshie-

14

BALUMBULUISHI 13:21–14:9 NSHAP. 13 a Bal 6:22, 23

b Eks 33:20 Yne 1:18

c Bal 13:16

d Eb 11:32

e Bal 3:9, 10 Bal 6:34 Bal 11:29 1Sm 11:6

f Bal 18:11, 12

g Yos 15:20, 33 

Mulongo 2  NSHAP. 14 a Dut 7:3

b Bal 13:1

c Bal 13:24, 25

d Bal 14:2

14:1 1 Ku mua.: “mukaji wa mu bana ba e bakaji ba bena Peleshete.”

Gen 24:67 Mat 1:24

tu tshionso anyi? a Bua tshinyi udi ne bua kuya kuangata mukaji munkatshi mua bena Peleshete abu badi kabayi batengula?” Kadi Shimishona wakambila tatuende ne: “Umungangatshile, bualu yeye ke udi munkumbanyine.”1 4 Tatuende ne mamuende kabavua bajingulule ne: bualu abu buvua bufumina kudi Yehowa, bualu Yeye uvua ukeba pa kubuelela bua kuluisha bena Peleshete, bu muvua bena Peleshete bakokesha Isalele tshikondo atshi. b 5 Nunku Shimishona wakapueka ne tatuende ne mamuende ku Timena. Pakafikaye mu madimi a tumuma tua mvinyo a mu Timena, monayi! nyama wa ntambue1 wakalua kudiˆ ye wenda ukungula! 6 Dıba adi nyuma wa Yehowa wakamupesha bukole, c yeye kumupandulula mu bipese bibidi anu mutu muntu upandulula muana wa mbuji mu bitupa bibidi ne bianza biende nkayabi. Kadi kakambila tatuende anyi mamuende tshivuaye muenze to. 7 Pashishe wakapueka, kuyukilaye ne mukaji au, ne mukaji au utshiˆ vua anu mukumbane ku mesu kua Shimishona. d 8 Pakapita matuku, pavuaye upingana bua kuya ne mukaji kuende, e wakapuka bua kutangila tshitalu tshia nyama wa ntambue au, ne munda mua tshitalu tshia nyama wa ntambue au muvua tshisumbu tshia mbulubulu ne buitshi. 9 Nunku wakakona buitshi, kubuelaye mu bianza biende ne uvua ubudia pavuaye wenda uya. Pakapetanganaye ne tatuende ne mamuende, wakabapesha ndambu bua kudiabu. Kadi kavua mubambile ne: uvua ˆ 14:3 1 Ku mua.: “mukumbane ku mesu kuanyi.” 14:5 1 Anyi “muana wa ntambue wa musalala.”

BALUMBULUISHI 14:10–15:1 mukone buitshi abu mu tshitalu tshia nyama wa ntambue to. 10 Tatuende wakapueka kudi mukaji au, ne Shimishona wakenzeja didia dinene kuntu aku, bualu ke muvua bansongalume ne tshibidilu tshia kuenza. 11 Pakamumonabu, bakamutuadila bansongalume 30 bua kumushindikija. 12 Pashishe Shimishona wakabambila ne: “Anyishayi nnuelele kasumuinu. Nuenu bakumvuije munkatshi mua matuku muanda mutekete a didia dinene edi ne bampeshe diandamuna, nennupeshe bilamba bia line 30 ne bilamba bikuabu 30. 13 Kadi nuenu bapangile bua kumpesha diumvuija, nudi ne bua kumpesha bilamba bia line 30 ne bilamba bikuabu 30.” Bakamba ne: “Tuelelaku kasumuinu kebe, tudi basue kukumvua.” 14 Nunku wakabambila ne: “Munda mua mudianganyi muakapatuka tshintu tshia kudia, Ne munda mua tshintu tshia bukole muakapatuka tshiˆ ntu tshisheme.” a Bakapangila mua kumvuija kasumuinu aku munkatshi mua matuku asatu. 15 Dituku dinayi bakambila mukaji wa Shimishona ne: “Dingakaja bayebeb bua atupeshe diumvuija dia kasumuinu aku. Tshianana netukuoshe wewe ne ba mu nzubu wa tatuebe ne kapia. Uvua mutubikile muaba eu bua kuangata bintu bietu anyi?” 16 Nunku mukaji wa Shimishona wakamudidila, kuambaye ne: “Wewe udi ne bua kuikala munkine; kuena munnange to. c Uvua muelele bena kuetu kasumuinu, kadi kuena mumpeshe diumvuija diaku to.” Ke yeye kumuandamuna ne: “Kia! Tshiena nansha mudipeshe tatuanyi meme ne mamua-

438 NSHAP. 14 a Bal 14:8, 9

b Bal 16:5

c Bal 16:15 

Mulongo 2 a Bal 16:16, 18

b Bal 14:14

c Bal 14:15

d Bal 13:24, 25 Bal 14:6 Bal 15:14

e Yos 13:2, 3 Bal 1:18

f Bal 14:12

g Bal 14:2

h Bal 14:11 Bal 15:1, 2

nyi meme. Ndi mua kukupeshadi wewe anyi?” 17 Kadi wakatungunuka ne kumudidila matuku onso avua mashale a didia dinene dia matuku muanda mutekete adi. Ndekelu wa bionso, dituku dia muanda mutekete Shimishona wakamupesha diumvuija, bualu uvua mumutondeshe. Pashishe wakapesha bena kuabu diumvuija dia kasumuinu aku. a 18 Nunku dituku dia muanda mutekete ˆ kumpala kua dıba kubuela,1 bantu ba mu tshimenga bakamuambila ne: ˆ “Ntshinyi tshidi tshisheme kupita buitshi, Ne ntshinyi tshidi ne bukole kupita nyama wa ntambue?” b Wakabandamuna ne: “Bu nuenu kanuyi badime ne muana wanyi wa ngombe, c Kanuvua mua kuikala bumvuije kasumuinu kanyi aku to.” 19 Nunku nyuma wa Yehowa wakamupesha bukole, d yeye kupueka ku Ashekelona, e kushipaye bantu babu 30, kuangataye bilamba biabu, kubipeshaye bantu bavua bumvuije kasumuinu kende. f Uvua ne tshiji pavuaye ubanda bua kupingana ku nzubu kua tatuende. 20 Pashishe bakafila mukaji wa Shimishona g kudi umue wa ku bansongalume bavua bamushindikije. h Panyima pa matuku, mu ´ matuku a dinowa dia ble, Shimishona wakaya ne muana wa mbuji bua kutangila mukajende. Wakamba ne: “Ndi musue kubuela mu nzubu wa bulalu1 mudi mukajanyi.” Kadi tatuende wa mukajende kakamuanyishila

15

14:18 1 Anyi pamuapa: “kumpala kua yeye kubuela mu nzubu wa munda.” 15:1 1 Anyi “mu nzubu wa munda.”

439 bua kubuela to. 2 Tatuende wa mukajende wakamba ne: “Mvua muele meji ne: ‘Udi ne bua kuikala mumukine bushuwa.’ a Ke meme kumufila kudi nsongalume uvua ukushindikija. b Muakunyende wa bakaji ki mmuimpe mumupite anyi? Ndi nkulomba bua umuangate pa muaba wende.” 3 Kadi Shimishona wakabambila ne: “Musangu eu bena Peleshete kabakumbanda meme mubenzele bibi to.” 4 Nunku Shimishona wakaya, kukuataye mikenge 300. Pashishe wakangata bimunyi, kutuangajaye mikila ya mikenge ibidi ibidi, kubuejaye tshimunyi tshimue pankatshi pa mikila ibidi ibidi. 5 Pashishe wakatua kapia ku bimunyi, kulekelelaye mikenge mu madimi a bena Peleshete avua ne ntete itshivua ku tukolakola. Wakatua bintu bionso kapia kumbukila ku bisumbu bia ntete too ne ku ntete itshivua ku tukolakola, ne ku madimi a tumuma tua mvinyo ne madimi a mitshi ya olive. 6 Bena Peleshete bakebeja ne: “Udi muenze bualu ebu nnganyi?” Bakabambila ne: “Shimishona, muku wa muena Timena, ke udi muenze bualu ebu, bualu yeye mmuangate mukajende mumufile kudi nsongalume uvua umushindikija.” c Ke bena Peleshete kubanda, kuoshabu nsongakaji ne tatuende ne kapia. d 7 Nunku Shimishona wakabambila ne: “Bu munudi benze nunku, tshiakulekela too ne pangikala mudisombuele kunudi.” e 8 Pashishe wakabashipa umue ku umue,1 dishipa dia dikema, pashishe wakapueka, kusombaye mu nyongolo2 wa mu mukuna wa dibue wa Etama.

BALUMBULUISHI 15:2-16 NSHAP. 15 a Bal 14:17

b Bal 14:11, 20

c Bal 14:11, 20

d Bal 14:15

e Bal 14:4 

Mulongo 2 a 2Sm 23:11, 12

b Bal 13:1

c Bal 13:24, 25 Bal 14:5, 6

d Bal 16:9, 12

15:8 1 Ku mua.: “wakabashipa mikolo pa bibelu.” 15:8, 11 2 Anyi “mutanta.” e

Bal 3:31

9 Pashishe bena Peleshete bakabanda, kuasabu tshitudilu mu Yuda, ne bavua batambakana mu Lehi. a 10 Ke bantu ba mu Yuda kuebejabu ne: “Bua tshinyi nudi babande bua kutuluisha?” Bobu kuandamuna ne: “Tudi balue kukuata1 Shimishona, bua tumuenzele anu muvuaye mutuenzele.” 11 Nunku bantu 3 000 ba mu Yuda bakapueka ku nyongolo2 wa mu mukuna wa dibue wa Etama, kuambilabu Shimishona ne: “Kuena mumanye ne: bena Peleshete badi batukokesha anyi? b Kadi bua tshinyi udi mutuenzele nunku?” Yeye kubambila ne: “Anu muvuabu bangenzele, ke mundi mubenzele panyi.” 12 Kadi bakamuambila ne: “Tudi balue kukukuata1 bua kukufila mu bianza bia bena Peleshete.” Ke Shimishona kuamba ne: “Ditshipayi kundi ne: nuenu kanuakungenzela bibi to.” 13 Bobu ku` muambila ne: “Too, netukusuike tshianana bua kukufila mu bianza biabu, kadi katuakukushipa to.” Nunku bakamusuika ne mionji ibidi mipiamipia, kumbukabu nende ku mukuna wa dibue au. 14 Pakafikaye ku Lehi, bena Peleshete bakela mbila ya disanka pavuabu bamupete. Pashishe nyuma wa Yehowa wakamupesha bukole, c ne mionji ivua ku maboko ende yakalua bu manda a line muosha kudi kapia, kukopokayi ku bianza biende, yoyi kumata. d 15 Ke yeye kupeta mufuba mubishi wa ku lubanga lua mpunda mulume; kuololaye tshianza, kuwangataye, kushipaye nawu bantu tshinunu. e 16 Nunku Shimishona wakamba ne: 15:10 1 Anyi “kusuika.” 15:12 1 Anyi “kukusuika.”

BALUMBULUISHI 15:17–16:9 “Ne mufuba wa ku lubanga lua mpunda, mushiki umue, mishiki ibidi! Ne mufuba wa ku lubanga lua mpunda, ndi mushipe bantu tshinunu.” a 17 Pakajikijaye kuakula, wakimansha mufuba wa ku lubanga au, kuinyikaye muaba au ne: Lamata-lehi.1 b 18 Pashishe wakumvua nyota mikole, yeye kubikila Yehowa, kuamba ne: “Wewe ke udi mufile lupandu lunene elu mu tshianza tshia muena mudimu webe. Kadi mpindieu ndi ne bua kufua ne nyota ne kumata mu bianza bia bantu badi kabayi batengula anyi?” 19 Nunku Nzambi wakakangula disoso kaˆ mpanda divua mu Lehi, ne mayi ˆ akapatukamu. c Pakanuaye mayi, bukole1 buende buakapingana, yeye kusanguluka. Ke bualu kayi wakinyika muaba au ne: Enehakole,2 muaba au udi mu Lehi too ne lelu. 20 Nunku wakalumbuluisha Isalele mu matuku a bena Peleshete bua bidimu 20. d Musangu mukuabu Shimishona wakaya ku Gaza, yeye kumonaku mukaji wa ndumba kampanda, kubuelaye kudiye. 2 Bakambila bena Gaza ne: “Shimishona mmulue munemu.” Nunku bakamujingila, kumualaminabu butuku bujima ku tshiibi tshia tshimenga. Bakashala talalaa butuku bujima, badiambila ne: “Padi panshi patoka, netumushipe.” 3 Kadi Shimishona wakashala mulale too ne mundankulu. Pashishe wakajuka mundankulu, kukuataye biibi bia tshiibi tshia

16

440 NSHAP. 15 a Bal 16:30

b Bal 15:9

c Eks 17:6

d Gen 49:16 Bal 2:16 Bal 13:1, 5 Bal 16:31 Eb 11:32

 Mulongo 2  NSHAP. 16 a Bal 16:18

b Bal 14:15

15:17 1 Diumvuija: “Muaba mutumbuke wa mufuba wa ku lubanga.” 15:19 1 Ku mua.: “nyuma; bukole bua muoyo.” 2 Diumvuija: “Mushimi wa muntu udi ubikila.” c

Bal 15:14

tshimenga ne makunji abi abidi a mu nseke, kubijulaye ne mulonda watshi wa kutshiamakajaku. Yeye kubiteka pa makaya ende, kubandaye nabi ku mutu kua mukuna udi mutangilangane ne Hebelone. 4 Pashishe wakalua kunanga mukaji kampanda wa mu Tshiˆ bandabanda1 tshia Soleka; dına diende divua Delila. a 5 Nunku bakalenge ba bena Peleshete bakalua kudiye, kuambabu ne: “Mudingakaja1b bua umanye tshidi tshimupesha makanda bungi nunku, ne mutudi mua kumupita bukole, kumusuika ne kumukokesha. Bua bualu ebu yonso wa kutudi neakupeshe bitupa 1 100 bia arjan.” 6 Pashishe Delila wakambila Shimishona ne: “Ngambila koku kudi bukole buudi nabu bungi nunku bufumina ne tshidibu mua kukusuika natshi bua kukukokesha.” 7 Shimishona wakamuambila ne: “Bobu bansuike ne mionji mibishi muanda mutekete itubu basuika ku buta bua mikete1 idibu kabayi banji kumisha, nentekete meme kulua anu bu muntu yonso eu.” 8 Nunku bakalenge ba bena Peleshete bakamutuadila mionji mibishi muanda mutekete itubu basuika ku buta bua mikete ivuabu kabayi banji kumisha, yeye kumusuika nayi. 9 Nunku bakalamina mu nzubu wa munda, yeye ˆ kumuela dıyi ne: “Shimishona, bena Peleshete mbobu abu!” Ke yeye kukosa mionji itubu basuika ku buta bua mikete ayi bipepele anu mutu buanda bua line bukoseka padibu bulenga kapia. c Kabakamanya kuvua bukole buende bufumina to. 16:4 1 Anyi “Kasulu ka tshilonda nkoka.” 16:5 1 Anyi “Muitabijija.” 16:7 1 Anyi “bijilujilu.”

441 10 Nunku Delila wakambila Shimishona ne: “Mona! Udi muntatakaje,1 mungambile malu a mafi. Mpindieu ngambila koku tshidibu mua kukusuika natshi.” 11 Ke yeye kumuambila ne: “Bobu bansuike ne mionji mipiamipia idibu kabayi banji kuenza nayi mudimu, nentekete meme kulua anu bu muntu yonso eu.” 12 Nunku Delila wakangata mionji mipiamipia, kumusuiˆ kaye nayi, kuelaye dıyi ne: “Shimishona, bena Peleshete mbobu abu!” (Pine apu bavua balamine mu nzubu wa munda.) Ke yeye kuyitula ku maboko ende anu bu manda. a 13 Pashishe Delila wakambila Shimishona ne: “Too ne mpindieu udi muntatakaje, mungambile malu a mafi. b Ngambila tshidibu mua kukusuika natshi.” Ke yeye kumuambila ne: “Anu wewe mutele bisuki muanda mutekete bia ku mutu kuanyi ne manda a mu bule adi ku tshiamu tshia kuluka natshi bilamba.” 14 Nunku wakabikuatakaja ne ˆ lusambu, yeye kumuela dıyi ne: “Shimishona, bena Peleshete mbobu abu!” Ke yeye kutabuluka ku tulu, kutulaye lusambu lua ku tshiamu tshia kuluka natshi bilamba alu ne manda atshi a mu bule. 15 Ke yeye kumuambila ne: “Mmunyi muudi mua kuamba ne: ‘Ndi mukunange,’ c padi muoyo webe kawuyi kundi? Udi muntatakaje misangu eyi isatu ne kuena mungambile kudi bukole buudi nabu bungi nunku bufumina to.” d 16 Bu muvuaye anu umuela mutoyi dituku dionso ne umutondesha, yeye1 wakapungila wamba kufua. e 17 Nunku ndekelu wa bionso wakamunzuluila muoyo wende, wamba ne:

BALUMBULUISHI 16:10-23 NSHAP. 16 a Bal 16:9

b Bal 16:7, 11

c Bal 14:16

d Bal 16:7 Bal 16:11 Bal 16:13

e Bal 14:17 

Mulongo 2 a Nom 6:5 Bal 13:5, 7

b Bal 16:5

c Bal 16:9 Bal 16:12 Bal 16:14

d Bal 13:5

16:10 1 Anyi “munaye nanyi.” 16:16 1 Anyi “anyima wende.” e

1Sm 5:4

“Kapaya kakatu kanji kulenga ku mutu kuanyi to, bualu ndi Munazi wa Nzambi katshia bandela.1 a Bobu bankungule nsuki, bukole buanyi nebumbuke kundi, nentekete meme kulua bu bantu bakuabu bonso aba.” 18 Pakamona Delila ne: uvua mumunzuluile muoyo wende, diakamue wakabikidisha bakalenge ba bena Peleshete, b wamba ne: “Bandayi musangu eu, bualu mmungunzuluile muoyo wende.” Nunku bakalenge ba bena Peleshete bakabanda kudiye ne makuta. 19 Wakamuladika tulu pa binu biende; pashishe wakabikila muntu, yeye kumukunguisha bisuki muanda mutekete bia ku mutu kuende. Pashishe wakatuadija kumukokesha, bualu bukole buende buvua buenda bumbuka kudiye. 20 Ke ˆ kuelaye dıyi ne: “Shimishona, bena Peleshete mbobu abu!” Wakatabuluka ku tulu, kuambaye ne: “Nempatuke anu bu misangu mikuabu c ne nendisungile.” Kadi kavua mumanye ne: Yehowa ukavua mumulekele to. 21 Nunku bena Peleshete bakamukuata, bobu kumutonkona ˆ mesu. Pashishe bakapueka nende ku Gaza, kumusuikabu ne nkanu ibidi ya tshiamu tshia mitaku, yeye kulua mupedi wa ntete mu buloko. 22 Kadi nsuki ya ku mutu kuende yakatuadija kutoloka kabidi panyima pa bamane kumukungulayi. d 23 Bakalenge ba bena Peleshete bakadisangisha kaba kamue bua kulambula nzambi wabu Dagona e mulambu munene ne kusanka, bualu bavua bamba ne: “Nzambi wetu mmufile Shimishona muena lukuna wetu mu tshianza tshietu!” 16:17 1 Ku mua.: “kumbukila mu difu dia mamu.”

BALUMBULUISHI 16:24–17:6 24 Pakamumona bantu, bakatumbisha nzambi wabu, kuambabu ne: “Nzambi wetu mmufile muena lukuna wetu mu tshianza tshietu, muntu uvua munyange buloba buetu a ne mushipe ba bungi ba kutudi.” b 25 Bu muvuabu ne disanka ku muoyo, bakamba ne: “Bikidishayi Shimishona bua alue kutusekeshaku.” Nunku bakabikidisha Shimishona mu buloko bua kuluaye kubasekesha; bakamuimanyika pankatshi pa makunji. 26 Pashishe Shimishona wakambila muana wa balume uvua mumukuate ku tshianza ne: “Enza ndenge makunji adi makuate nzubu eu bua ngeyemenaku.” 27 (Mpindieu nzubu au uvua muwule ne bantu balume ne bantu bakaji. Bakalenge ba bena Peleshete bonso bavuamu, ne pa mutu pa nzubu pavua bantu balume ne bantu bakaji batue ku 3 000 bavua batangila pavua Shimishona usekesha bantu.) 28 Ke Shimishona c kuelaye ˆ dıyi kudi Yehowa ne: “Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa, mvuluka koku ne mpesha koku bukole, d anu bua musangu eu Nzambi wanyi, ne enza bua ndisombuele kudi bena Peleshete ˆ bua dimue dia ku mesu anyi abidi.” e 29 Pashishe Shimishona wakatshintamena ku makunji abidi a munkatshi avua makuate nzubu, yeye kueyemenaku ne tshianza tshiende tshia dia balume ku dikunji dimue ne tshianza tshiende tshia dia bakaji ku dikuabu. 30 Shimishona wakeˆ la dıyi ne: “Mfue1 ne bena Peleshete!” Pashishe wakasakila makunji ne bukole buende buonso, nzubu kupukilaye bakalenge ne bantu bonso bavuamu. f 16:30 1 Anyi “anyima wanyi afue.”

442 NSHAP. 16 a Bal 15:4, 5

b Bal 15:7, 8 Bal 15:15, 16

c Eb 11:32

d Bal 14:5, 6 Bal 14:19 Bal 15:14

e Bal 16:21

f Bal 16:27 

Mulongo 2 a Bal 14:19 Bal 15:7, 8 Bal 15:15, 16

b Bal 13:2

c Bal 13:8

d Bal 2:16 Bal 15:20

 NSHAP. 17 e Yos 17:14, 15

f Eks 20:4 Lew 26:1 Dut 27:15

g Eks 28:6 Bal 8:27

h Gen 31:19

i Nom 3:10 Dut 12:11, 13 2Ku 13:8, 9

Nunku bungi bua bantu bavuaye mushipe pakafuaye buvua bupite bua bavuaye mushipe pavuaye ne muoyo. a 31 Pashishe bana babu ba baˆ lume ne dıku dijima dia tatuende bakapueka bua kumuangata. Bakabanda nende, bobu kumujiika pankatshi pa Solea b ne Eshetaola mu lukita lua tatuende Manoa. c Uvua mulumbuluishe Isalele bidimu 20. d Kuvua muntu mukuabu wa mu buloba bua mikuˆ na bua Efelayima, e dına diende Mika. 2 Wakambila mamuende ne: “Bitupa 1 100 bia arjan bivuabu bakuibe abi, biuvua muelele mulawu umvua mumvue, mona! meme ke udi ne bitupa bia arjan abi. Meme ke uvua mubiangate.” Ke mamuende kuamba ne: “Yehowa abeneshe muananyi.” 3 Nunku wakapingajila mamuende bitupa 1 100 bia arjan abi, kadi mamuende wakamba ne: “Kakuyi mpata nenjidile bitupa bia arjan ebi kudi Yehowa ku tshianza tshianyi bua muananyi enze nabi lupingu lusonga ne lupingu lua tshiamu.1f Mpindieu ndi nkupingajilabi.” 4 Pakapingajilaye mamuende bitupa bia arjan abi, mamuende wakangata bitupa 200 bia arjan kubipeshaye nsenda wa biamu bia arjan. Yeye wakenza lupingu lusonga ne lupingu lua tshiamu;1 bakateka mpingu ayi mu nzubu mua Mika. 5 Muntu eu Mika uvua ne nzubu wa banzambi, ne wakenza efoda g ne mpingu ya telafima,1 h ne wakateka2 umue wa ku bana bende ba balume bua ikale muakuidi wende. i 6 Tshikondo atshi mu Isalele kamu-

17

17:3, 4 1 Anyi “lupingu lua tshiamu tshiengulula.” 17:5 1 Anyi “nzambi ya ˆ mu dıku; mpingu.” 2 Ku mua.: “wakuwuja tshianza tshia.”

443 vua mukalenge to. a Muntu yonso uvua wenza tshivua tshiakaˆ ne ku mesu kuende.1 b 7 Mpindieu kuvua nsongalume mukuabu wa mu Beteleheme c mu Yuda uvua wa mu ˆ dıku dia Yuda. Yeye uvua muena Lewi d uvua musombelamu bua tshikondo kampanda. 8 Muntu au wakumbuka mu tshimenga tshia Beteleheme mu Yuda bua kukeba muaba wa kusombela. Mu luendu luende, wakafika mu buloba bua mikuna bua Efelayima, ku nzubu wa Mika. e 9 Ke Mika kumuebejaye ne: “Udi ufuma penyi?” Yeye kumuandamuna ne: “Ndi muena Lewi wa ku Beteleheme mu Yuda, ne ndi mu njila ngenda nkeba muaba wa kusombela.” 10 Ke Mika kumuambila ne: “Shala nanyi, wikale bu tatu1 ne muakuidi kundi. Nengikale nkupesha bitupa dikumi bia arjan ku tshidimu ne bilamba ne biakudia.” Nunku muena Lewi au wakabuela kuende. 11 Ke muena Lewi kuitaba bua kushala ne muntu au, ne nsongalume au wakalua anu bu umue wa ku bana bende. 12 Mika wakateka1 muena Lewi au bua ikale kabidi bu muakuidi wende, f ne yeye wakasombela mu nzubu mua Mika. 13 Ke Mika kuamba ne: “Mpindieu ndi mumanye ne: Yehowa neangenzele malu mimpe, bualu muena Lewi mmulue muakuidi wanyi.” Mu matuku au kakuvua mukalenge mu Isalele to. g Mu matuku au tshisa tshia bena Dana h tshivua tshienda tshikeba bumpianyi bua kusombela, buaˆ lu too ne dıba adi kabavua banji kupeta bumpianyi munkatshi mua bisa bia Isalele to. i

18

BALUMBULUISHI 17:7–18:9 NSHAP. 17 a 1Sm 8:4, 5

b Bal 21:25

c Mik 5:2

d Nom 3:45 Yos 14:3 Yos 18:7

e Bal 17:1, 5

f Nom 3:10 Bal 17:5

 NSHAP. 18 g Bal 8:23 1Sm 8:4, 5

h Yos 19:40

i Yos 19:47, 48 Bal 1:34

 Mulongo 2 a Yos 19:41, 48

b Bal 17:1, 5

c Bal 17:9, 10

d Yos 19:47, 48 Bal 18:29

e Bal 18:27

17:6 1 Anyi “tshivuaye wela meji ne: ntshiakane.” 17:10 1 Anyi “mufidi wa mibelu.” 17:12 1 Ku mua.: “wakuwuja f tshianza tshia.”

Yos 15:20, 33 Bal 18:2

2 Bena Dana bakatuma bantu ˆ batanu ba mu dıku diabu, bantu bakumbane ba mu Solea ne mu Eshetaola, a bua kutentekela buloba ne kubutangila. Bakabambila ne: “Ndayi, nutangile buloba abu.” Pakafikabu mu buloba bua mikuna bua Efelayima, ku nzubu kua Mika, b bakalala muaba au. 3 Pavuabu pabuipi ne nzubu wa ˆ Mika, bakamanya dıyi1 dia nsongalume muena Lewi, ke bobu kuya kudiye, kumuebeja ne: “Udi mulue nebe apa nnganyi? Ntshinyi tshiudi wenza muaba eu? Tshidi tshikulame apa ntshinyi?” 4 Yeye kubandamuna ne: “Mika mmungenzele nunku ne nunku, ne udi umfuta bua kumuenzela mudimu wa buakuidi.” c 5 Ke bobu kumuambila ne: “Ebeja koku Nzambi ne: luendu luetu neluikale luimpe anyi?” 6 Muakuidi wakabambila ne: “Ndayi mu ditalala. Yehowa udi nenu mu luendu luenu.” 7 Nunku bantu balume batanu abu bakatungunuka ne luendu luabu, kufikabu ku Layishe. d Bakamona muvua bantu bavuamu basombe kabayi beyemena bantu bakuabu anu bu bena Sidona. Bavua mu ditalala, kabayi batekemena bualu bubi, e ne kakuvua muntu wa tshikisu uvua uluisha buloba bua kubatatshisha to. Bavua kule ne bena Sidona, ne kabavua babuelakana ne muntu mukuabu nansha umue. 8 Pakapinganabu kudi bana babu ku Solea ne ku Eshetaola, f bana babu bakabebeja ne: “Malu mmende mushindu kayi?” 9 Bobu kubandamuna ne: “Tubandayi bua kubaluisha, bualu tudi bamone ne: buloba abu mbuimpe be! Nudi nuelakana bua tshinyi? Kanujanguluki bua kuya 18:3 1 Anyi “mushindu wa diakula.”

BALUMBULUISHI 18:10-26 kuangata buloba abu to. 10 Panuafika, nenusangane bantu badi kabayi batekemena bualu bubi, a ne buloba abu mbualabale. Nzambi mmubufile mu tshianza tshienu, buloba budi kabuyi bupangile tshintu nansha tshimue.” b 11 Pashishe bantu baluˆ me 600 ba mu dıku dia bena Dana bikale ne bia mvita bua kuluangana bakumbuka ku Solea ne ku Eshetaola. c 12 Bakabanda, kuasabu tshitudilu ku ˆ Kıyata-yalima d mu Yuda. Ke bualu kayi badi babikila muaba udi ˆ ku ouest kua Kıyata-yalima au ne: Mahene-dana1 e too ne lelu. 13 Bakumbuka muaba au batangile ku buloba bua mikuna bua Efelayima, bobu kufika ku nzubu wa Mika. f 14 Pashishe bantu balume batanu bavua baye kutentekela buloba bua Layishe g bakambila bana babu ne: “Nudi bamanye ne: mu nzubu eyi mudi efoda, mpingu ya telafima,1 lupingu lusonga, ne lupingu lua tshiamu2 anyi? h Elayi meji bua tshinudi mua kuenza.” 15 Nunku bakimana muaba au, bobu kuya ku nzubu wa nsongalume muena Lewi i ku nzubu wa Mika, kumuebejabu bua kumanya muvuaˆ ye. 16 Dıba dionso adi bantu balume 600 ba mu Dana j bavua ne bia mvita bua kuluangana bavua bimane ku tshibuelelu tshia tshiibi. 17 Bantu balume batanu bavua baye kutentekela buloba abu k bakabuela mu nzubu bua kuangata lupingu lusonga, efoda, l mpingu ya telafima,1 m ne lupingu lua tshiamu.2 n (Muakuidi o uvua muimane ku tshibuelelu tshia tshiibi ne bantu 600

444 NSHAP. 18 a Bal 18:7, 27

b Eks 3:8 Dut 8:7-9

c Bal 18:2

d 1Sm 7:1

e Bal 13:24, 25

f Bal 17:1, 5

g Bal 18:2 Bal 18:29

h Dut 27:15 Bal 17:4, 5

i Bal 17:7, 12 Bal 18:30

j Bal 18:11

k Bal 18:2

l Eks 28:6 Bal 8:27

m Gen 31:19

n Lew 19:4 Dut 27:15 Bal 17:3-5

o Bal 17:12 

Mulongo 2 a Bal 17:12

18:12 1 Diumvuija: “Tshitudilu tshia Dana.” 18:14, 17, 18, 20 1 Anyi “nza- b ˆ mbi ya mu dıku; mpingu.” 18:14, 17, 18 2 Anyi “lupingu lua tshiamu tshiengulula.” c

Bal 18:30

Bal 17:4, 5

bavua ne bia mvita bua kuluangana.) 18 Bakabuela mu nzubu mua Mika, kuangatabu lupingu lusonga, efoda, mpingu ya telafima,1 ne lupingu lua tshiamu.2 Muakuidi kubebejaye ne: “Tshinudi nuenza ntshinyi?” 19 Kadi bobu bakamuambila ne: “Puwa. Teka tshianza tshiebe ku mishiku yebe, utulonde bua wikale tatu1 ne muakuidi kutudi. Tshidi tshimpe ntshinyi? Ntshia wewe kuikala muakuidi wa nzubu wa muntu umue a peshi ntshia kulua muakuidi wa tshiˆ sa tshijima ne dıku mu Isalele?” b 20 Nunku muakuidi wakasanka, yeye kuangata efoda, mpingu ya telafima,1 ne lupingu lusonga, c kuyaye ne bantu abu. 21 Pashishe bakakudimuka bua kutungunuka ne njila wabu, kupitshishabu bana, bimuna, ne bintu bia mushinga kumpala kuabu. 22 Bakavua baye ntanta ne nzubu wa Mika pavua bantu bavua basombele mu nzubu ivua pabuipi ne nzubu wa Mika badisangishe pamue, balonde bena Dana, babapete. 23 Pakeˆ labu bena Dana dıyi, bobu bakakudimuka bua kubatangila, kuebejabu Mika ne: “Mbualu kayi? Nudi badisangishe pamue bua tshinyi?” 24 Ke yeye kuamba ne: “Nudi bangate nzambi yanyi imvua muenze, ne nudi baye kabidi ne muakuidi wanyi. Meme ndi mushale ne tshinyi? Nunku mmunyi munudi nungebeja ne: ‘Udi ne bualu kayi?’” 25 Bena Dana bakandamuna ne: “Kutubaˆ ndishidi dıyi to; tshianana, bantu badi ne tshiji1 badi mua kukuenzela bibi, ne bualu abu budi mua kujimijija muoyo2 webe ne mioyo2 ya ba mu nzubu muebe.” 26 Nunku bena Dana bakatungu18:19 1 Anyi “mufidi wa mibelu.” 18:25 1 Anyi “bantu badi ne anyima bululu.” 2 Anyi “anyima.”

445 nuka ne njila wabu; ne bu muvua Mika mumone ne: bavua ne bukole bupite buende yeye, wakakudimuka, kupinganaye ku nzubu kuende. 27 Panyima pa bobu bamane kuangata bintu bivua Mika muenze, bangate ne muakuidi wende, bakaya ku Layishe, a kudi bantu bavua mu ditalala, kabayi batekemena bualu bubi. b Bakabashipa ne muele wa mvita, kuoshabu tshimenga tshiabu ne kapia. 28 Kakuvua muntu wa kusungila tshimenga atshi, bualu tshivua kule ne Sidona ne benamu kabavua babuelakana ne muntu mukuabu nansha umue ne tshiotshi tshine tshivua mu tshibandabanda1 tshivua mu Bete-lehoba. c Pashishe bakibakulula tshimenga atshi, bobu kusombamu. 29 Bakinyika kabidi tshimenga atshi ne: ˆ Dana, d bilondeshile dına dia tatuabu Dana uvuabu balelele Isaˆ lele. e Kadi kumpala, dına dia tshimenga atshi divua Layishe. f 30 Pashishe bena Dana bakadimanyikila lupingu lusonga, g ne ˆ Yonatana h muana wa Geshoma, i muana wa Mose, ne bana bende ba balume bakalua bakuidi ba tshisa tshia bena Dana too ne dituku divuabu bakuate bena mu buloba abu baye nabu mu ditunga dikuabu. 31 Bakimanyika lupingu lusonga luvua Mika muenze, ne luakashala muaba au matuku onso avua nzubu wa Nzambi mulelela mu Shilo. j Mu matuku au, pavuaku kakuyi mukalenge mu Isak lele, muena Lewi mukuabu uvua musombele tshikondo atshi mu tshitupa kampanda tshia buloba tshia kule, mu buloba bua mikuna bua Efelayima, l wakabanjija mukaji wa ku Beteleheme m mu Yuda bua ikale mu-

19

18:28 1 Anyi “tshibatabata.”

BALUMBULUISHI 18:27–19:9 NSHAP. 18 a Yos 19:47, 48 Bal 18:29

b Bal 18:7, 10

c Nom 13:17, 21

d Yos 19:47, 48 Bal 20:1 1Bk 4:25 1Bk 12:28, 29

e Gen 30:6 Gen 32:28

f Bal 18:7

g Bal 17:1, 4 Bal 18:18

h Bal 17:12

i Eks 2:21, 22

j Eks 40:2 Yos 18:1 1Sm 1:3

 NSHAP. 19 k 1Sm 8:4, 5

l Yos 17:14, 15

m Gen 35:19 Mik 5:2

kajende. 2 Kadi mukaji uvuaye mubanjije au kavua ne lulamatu kudiye to, ne wakamushiya, kuyaye ku nzubu kua tatuende ku Beteleheme mu Yuda. Yeye kusombaku ngondo inayi. 3 Pashishe bayende wakamulonda bua kumulomba bua kupinganaye; uvua ne muambuluishi wende wa balume ne mpunda ibidi. Nunku mukajende au wakamubueja mu nzubu mua tatuende. Pavua tatuende mumone bayende, wakasanka bua muvuaye mupetangane nende. 4 Nunku tatuende muenu, tatuende wa nsongakaji, wakamuitabijija bua kushalaye nende matuku asatu; bavua badia, banua, ne uvua ulala kuntu aku. 5 Pakabikabu mu dinda menemene dituku dinayi bua kuya, tatuende wa nsongakaji wakambila muku wende ne: “Diaku koku tshintu bua upete bukole,1 pashishe udi mua kuya.” 6 Nunku bakasomba, bobu bonso babidi kudiabu, kunuabu pamue; pashishe tatuende wa nsongakaji wakambila muntu au ne: “Lala koku butuku ebu ne usanke.”1 7 Pakajuka muntu au bua kuya, tatuende muenu wakatungunuka ne kumusengelela, nunku wakalala kabidi butuku abu. 8 Pakajukaye mu dinda menemene dituku ditanu bua kuya, tatuende wa nsongakaji wakamba ne: “Diaku koku tshintu bua upete bukole.”1 Nunku bakaneˆ ngakana too ne pakapita dıba, ne bobu bonso babidi bavua anu badia. 9 Pakajuka muntu au bua kuya ne mukaji uvuaye mubanjije au ne muambuluishi wende, tatuende muenu, tatuende wa nsongakaji, wakamuambila ne: “Mona, mpindieu 19:5, 8 1 Anyi “bua kukuatshisha muoyo webe.” 19:6 1 Anyi “enza bua muoyo webe umvue bimpe.”

BALUMBULUISHI 19:10-23 dilolo dikadi apa. Lala koku butuku ebu. Tangila, dituku dikadi pa kujika. Lala muaba eu butuku ebu ne usanke. Malaba udi mua kujuka mu dinda menemene bua luendu luebe, wewe kuya kuebe.”1 10 Kadi muntu au kavua musue kulala butuku bukuabu to, nunku wakajuka, kuenzaye luendu too ne ku Yebuse, mmumue ne: Yelushalema. a Yeye uvua ne mpunda ibidi mikale ne tshiseba tshia kusombela, ne mukajende au, ne muambuluishi wende. 11 Pakavuabu pabuipi ne Yebuse, panshi pakavua pafiika. Nunku muambuluishi wakebeja mfumuende ne: “Tutudile mu tshimenga tshia bena Yebuse etshi bua tulale muaba eu butuku ebu anyi?” 12 Kadi mfumuende wakamuambila ne: “Katuena mua kutudila mu tshimenga tshia bantu bakuabu badi kabayi bena Isalele to. Netutungunuke too ne ku Gibea.” b 13 Pashishe wakambila muambuluishi wende ne: “Luaku tutete kufika mu umue wa ku miaba yaya; netulale mu Gibea anyi mu Lama.” c 14 Nunku bakatungunuka ne ˆ njila, ne dıba diakabuela pakavuabu pabuipi ne Gibea wa mu Benyamina. 15 Nunku bakatudila muaba au, bobu kubuela bua kulala mu Gibea butuku abu. Pakabuelabu, bakasomba muaba wa tshinsangansanga wa mu tshimenga, kadi kakuvua muntu uvua mubangate, muye nabu mu nzubu muende bua kulala to. d 16 Ndekelu wa bionso pakavua butuku buile, muntu mukulakaje kampanda wakabuela ufumina ku mudimu wende mu mpata. Uvua wa mu buloba bua mikuna bua Efelayima, e ne uvua mu19:9 1 Ku mua.: “ku ntenta webe.”

446 NSHAP. 19 a Yos 15:8, 63 Yos 18:28 Bal 1:8

b Yos 18:28

c Yos 18:21, 25

d Gen 19:2

e Bal 19:1 

Mulongo 2 a Yos 18:21, 28

b Bal 19:1, 2

c Gen 24:32

d Gen 18:5 Gen 19:3

e Gen 19:4, 5 Lew 20:13 Lom 1:27 1Ko 6:9, 10 Yuda 7

sombele mu Gibea bua tshikondo kampanda; kadi bena mu tshimenga bavua bena Benyamina. a 17 Pakabanduluka mukulakaje au ne mumone muena luendu au muaba wa tshinsangansanga wa mu tshimenga, wakebeja ne: “Udi uya kuepi, ne udi ufuma kuepi?” 18 Wakandamuna ne: “Tudi mu luendu tumbukila ku Beteleheme mu Yuda batangile kuetu mu tshitupa tshia buloba tshia kule tshia mu buloba bua mikuna bua Efelayima. Mvua muye ku Beteleheme mu Yuda, b ne ndi nya ku nzubu wa Yehowa,1 kadi kakuena muntu udi ungakidila mu nzubu muende to. 19 Tudi ne bisunsukile bia tukolakola ne biakudia bungi bukumbane bua mpunda yetu, c ne mampa d ne mvinyo buanyi meme, ne mukaji eu, ne muambuluishi wetu. Kakuena tshintu tshidi tshipangike to.” 20 Kadi mukulakaje au wakamba ne: “Ditalala dikale nebe! Lekela nkupeshe tshintu tshionso tshiudi natshi dijinga. Tshidibi kuladi muaba wa tshinsangansanga eu butuku ebu to.” 21 Nunku wakaya nende mu nzubu muende, yeye kupesha mpunda biakudia.1 Pashiˆ she bakuowa mayi ku makasa abu, bobu kudia, bobu kunua. 22 Patshivuabu basanka, bamue bantu tshianana ba mu tshimenga bakajingila nzubu, ne bavua batuta bintu mu tshiibi, bambila mukulakaje muena nzubu au ne: “Patula muntu uvua mubuele mu nzubu muebe bua tulale nende.” e 23 Ke muena nzubu au kupatukaye, kubambi` laye ne: “Too, bana betu, kanuenji bualu bubi to. Bua luse, mu19:18 1 Anyi pamuapa: “ne ndi ngenza mudimu ku nzubu wa Yehowa.” 19:21 1 Anyi “biakudia bia nyama bisambakaja.”

447 ntu eu mmuenyi mu nzubu muanyi. Kanuenji bualu bua bundu ebu to. 24 Muananyi wa bakaji utshidi kamama ne mukaji udi muntu eu mubanjije mbobu aba. Lekelayi nnupatuilabu, nudi mua kubafuisha bundu nuenu basue.1 a Kadi kanuena ne bua kuenzela muntu eu bualu bua bundu ebu to.” 25 Kadi bantu abu bakabenga kumuteleja, ke muntu au kukuata mukajende au, b kubapatuilaye nende pambelu. Bakalala nende ku bukole, bobu kumunyanga butuku bujima too ne mu dinda. Pashishe patshiatshia bakamulekela bua aye. 26 Mu dinda menemene, mukaji au wakafika ku tshibuelelu tshia nzubu wa muntu au muvua mfumuende, yeye kudishindaku, kulalaye muaba au too ne pavua panshi patoke. 27 Pavua mfumuende mujuke mu dinda, mukangule biibi bia nzubu bua kupatuka ne kutungunuka ne luendu luende, wakamona mukaji, mukaji uvuaye mubanjije au, mulale ku tshibuelelu tshia nzubu, bianza biende mu mushiku wa mbelu. 28 Ke yeye kumuambila ne: “Juka tuye.” Kadi kakandamuna to. Nunku muntu au wakamuteka pa mpunda wende, yeye kuasa luendu mutangile kuende. 29 Pakafikaye ku nzubu kuende, wakangata kele ka kusaya naku nyama, yeye kukuata mukaji uvuaye mubanjije au, kumukosololaye bitupa bitupa mu bitupa 12, kutumaye tshitupa tshimue tshimue mu bitupa bionso bia buloba bua Isalele. 30 Bantu bonso bakamona bualu abu bakamba ne: “Bualu bua mushindu eu kabutu buanji kue-

BALUMBULUISHI 19:24–20:7 NSHAP. 19 a Gen 19:6-8

b Bal 19:2 

Mulongo 2 a Bal 20:7 

NSHAP. 20 b Yos 19:47, 48 Bal 18:29

c Yos 22:9

d 1Sm 7:5 1Sm 10:17 2Bk 25:23

e Bal 20:17 2Sm 24:9

f Bal 19:22

g Bal 19:1, 2

h Bal 19:12, 14

i Bal 19:25, 26

19:24 1 Anyi “nubanyange ne nubenzele ˆ tshidi tshimpe ku mesu kuenu.” j

Bal 19:29

nzeka anyi kumueneka katshia ku dituku divua bena Isalele bapatuke mu buloba bua Ejipitu too ne lelu to. Tangilayi bualu ebu,1 nukonkangane, a ne nutuambile tshia kuenza.” Nunku bena Isalele bonso bakalua bafumina ku ˆ b Dana too ne ku Be-sheba ne mu buloba bua Gilada, c ne tshisumbu tshijima tshiakadisangisha bu muntu umue1 kumpala kua Yehowa ku Misepa. d 2 Nunku bamfumu ba tshisamba ne bisa bionso bia mu Isalele bakimana miaba yabu pavua tshisamba tshia Nzambi tshidisangishe, mmumue ne: basalayi binunu 400 bavua benda ku makasa, bikale ne miele ya mvita. e 3 Bena Benyamina bakumvua ne: bantu ba mu Isalele bavua babande ku Misepa. Pashishe bantu ba mu Isalele bakakonka ne: “Tuambilayi, bualu bubi ebu mbuenzeke mushindu kayi?” f 4 Ke muena Lewi au, g bayende wa mukaji uvuabu bashipe, kuandamunaye ne: “Mvua mufike mu Gibea h wa mu Benyamina butuku bua kulala, ne mvua ne mukaji umvua mubanjije. 5 Bantu1 ba mu Gibea bakalua bua kungenzela bibi, bobu kunyunguluka nzubu umvua butuku abu. Bavua basue kunshipa, kadi pamutu pa nanku bakalala ne mukaji umvua mubanjije au ku bukole, yeye kufua. i 6 Ke meme kuangata tshitalu tshia mukajanyi au, meme kutshikosa mu bitupa, kutuma bitupa abi mu tshitupa tshionso tshia bumpianyi bua Isalele, j bualu bavua benze bualu bua bundu ne bubi menemene mu Isalele. 7 Mpindieu nuenu

20

19:30 1 Anyi “Tekayi mioyo yenu ku bualu ebu.” 20:1 1 Anyi “mu buobumue.” 20:5 1 Anyi pamuapa: “bena buloba.”

BALUMBULUISHI 20:8-26 bonso bantu ba mu Isalele, filayi mibelu ne ngenyi a mu bualu ebu.” 8 Nunku bantu bonso bakajuka bu muntu umue,1 kuambabu ne: “Muntu nansha umue wa kutudi kakuya ku ntenta wende anyi kupingana ku nzubu kuende to. 9 Mpindieu netuenzele Gibea bualu ebu: Tuele nshobo ne tubande bua kumuluisha. b 10 Netuangate mu bisa bionso bia Isalele bantu dikumi mu bantu lukama, ne bantu lukama mu bantu tshinunu, ne bantu tshinunu mu bantu binunu 10 bua kusangisha biakudia bua tshiluilu, bua baye kuluisha Gibea wa mu Benyamina bua bualu bua bundu budibu benze mu Isalele.” 11 Nunku bantu bonso ba mu Isalele bakadisangisha bu muntu umue1 bua kuluisha tshimenga ˆ atshi, bu bantu basuike dıyi. 12 Pashishe bisa bionso bia mu Isalele biakatuma bantu kudi bena mu tshisa tshia Benyamina, bamba ne: “Mbualu bubi kayi ebu budi buenzeke munkatshi muenu? 13 Mpindieu filayi bantu tshianana ba mu Gibea c abu bua tubashipe ne tumbushe malu mabi mu Isalele.” d Kadi bena Benyamina bakabenga kuteleja bana babu bena Isalele. 14 Pashishe bena Benyamina bakumbuka mu bimenga biabu, kudisangishabu kaba kamue ku Gibea bua kuya kuluangana ne bantu ba mu Isalele. 15 Dituku adi bena Benyamina bakabikidisha bantu balume binunu 26 ba mu bimenga biabu bikale ne miele ya mvita, pa kumbusha bantu basungula 700 ba mu Gibea. 16 Mu tshiluilu amu muvua bantu basungula 700 bavua ne luboko. Yonso wa ku bantu aba uvua mua kuasa dibue ne ndundu wa kukupa nende mabue ne 20:8, 11 1 Anyi “mu buobumue.”

448 NSHAP. 20 a Bal 19:30

b Bal 20:18 Nsu 16:33

c Bal 19:22, 25

d Dut 13:5 Dut 17:7 Dut 22:22 1Ko 5:6, 13

 Mulongo 2 a Bal 20:2

b Eks 28:30 Nom 27:21 Bal 20:27

c Bal 20:28

d Bal 20:21

ndudi ya diodi disue kusesuka, disesuka ntanta wa bunene bua lusuki, ne kavua upangila to. 17 Bakabikidisha bantu balume binunu 400 ba mu Isalele bikale ne miele ya mvita a pa kumbusha ba mu Benyamina, ne yonso wa kudibu uvua muena mvita wa dilambu. 18 Bakajuka, kubandabu ku Betele bua kuebejabu Nzambi. b Pashishe bantu ba mu Isalele bakebeja ne: “Nnganyi wa kutudi wabanda kumpala mu mvita bua kuluangana ne bena Benyamina?” Yehowa wakandamuna ne: “Yuda ke udi ne bua kuikala kumpala.” 19 Pashishe bena Isalele bakajuka mu dinda, bobu kuasa tshitudilu bua kuluisha Gibea. 20 Nunku bantu ba mu Isalele bakapatuka bua kuluangana ne Benyamina; bakela mualu wa mvita bua kuluangana nabu ku Gibea. 21 Nunku bena Benyamina bakapatuka mu Gibea, kushipabu bantu ba mu Isalele binunu 22 dituku adi. 22 Kadi tshiluilu tshia bena Isalele tshiakaleja muvuatshi ne dikima, kuelatshi kabidi mualu wa mvita muaba umue umue au bua kuluangana anu muvuatshi tshienze dituku dia kumpala. 23 Pashishe bena Isalele bakabanda, kudilabu kumpala kua Yehowa too ne ku dilolo, bobu kuebeja Yehowa ne: “Tuye kabidi bua kuluangana ne bana betu, bena Benyamina anyi?”c Ke Yehowa kubandamuna ne: “Bandayi nuluangane nabu.” 24 Nunku bena Isalele bakasemena pabuipi ne bena Benyamina dituku dibidi. 25 Bena Benyamina pabu bakapatuka mu Gibea bua kusambakena nabu mu dituku dibidi, kushipabu bena Isalele bakuabu binunu 18, d buonso buabu bikale ne miele ya mvita. 26 Nunku bantu bonso ba mu Isalele bakabanda

449 ku Betele. Bakadila, kusombabu muaba au kumpala kua Yehowa, a kujilabu biakudia b dituku adi too ne ku dilolo, bobu kufila milambu ya kuosha c ne milambu ya diumvuangana d kumpala kua Yehowa. 27 Pashishe bantu ba mu Isalele bakebeja Yehowa, e bualu matuku au mushete wa tshipungidi tshia Nzambi mulelela uvua kuntu aku. 28 Mpindieu Pinehasa f muana wa Eleaˆ za muana wa Alona ke uvua wenza mudimu1 kumpala kuawu mu matuku au. Bakebeja ne: “Tuye musangu mukuabu kabidi bua kuluangana ne bana betu, bantu ba mu Benyamina anyi, peshi tulekele?” g Yehowa wakandamuna ne: “Bandayi, bualu malaba nembafile mu tshianza tshienu.” 29 Pashishe bena Isalele bakateka bantu bua kualamina h kumpenga kuonso kua Gibea. 30 Bena Isalele bakabanda kabidi bua kuluangana ne bena Benyamina dituku disatu, ne bakadilonga bua kuluisha Gibea anu muvuabu benze misangu mikuabu ayi. i 31 Pavua bena Benyamina bapatuke bua kusambakena ne tshiluilu, bakabakokela kule ne tshimenga. j Pashishe, anu muvuabi bienzeke misangu mikuabu ayi, bakatuadija kuluisha ne kushipa bantu bakuabu mu njila minene, umue wa kudiyi ubanda ku Betele ne mukuabu ku Gibea, kushiyabu bantu batue ku 30 ba mu Isalele bafue mu mpata. k 32 Nunku bena Benyamina bakamba ne: “Tudi tubatshimuna anu mutuvua benze kumpala.” l Kadi bena Isalele bakamba ne: “Netunyeme ne netubakokele mu njila minene kule ne tshimenga tshiabu.” 33 Pashishe bantu bonso ba mu Isalele bakajuka miaba yabu, ku20:28 1 Ku mua.: “wimana.”

BALUMBULUISHI 20:27-40

NSHAP. 20 a Bal 20:23

b 2Ku 20:3 Ezl 8:21

c Lew 1:3

d Lew 3:1

e Nom 27:21 Bal 20:18

f Eks 6:25 Nom 25:7

g Bal 20:23

h Yos 8:3, 4

i Bal 20:20, 22

j Bal 20:36

k Bal 20:39

l Bal 20:21, 25 

Mulongo 2 a Bal 20:28, 48

b Bal 20:14, 15 Bal 20:46

c Bal 20:31

d Bal 20:29

e Bal 20:31

f Bal 20:21, 25

ˆ ˆ dilongabu ku Bala-tama pavua eku bena Isalele bavua balamine bapatuka miaba ivuabu, pabuipi ne Gibea. 34 Nunku bantu basungula binunu 10 ba mu Isalele mujima bakafika kumpala kua Gibea, ne mvita ivua mikole. Kadi bena Benyamina kabavua bamanye ne: dikenga dikavua pa kubakuata to. 35 Yehowa wakatshimuna Benyamina a kumpala kua Isalele, ne dituku adi bena Isalele bakashipa bantu 25 100 mu Benyamina, buonso buabu bikale ne miele ya mvita. b 36 Kadi bena Benyamina bavua bela meji ne: nebatshimune bantu ba mu Isalele pavuabu banyema Benyamina, c kadi bobu bavua banyeme bualu bavua batekemene bantu bavuabu bateke, balamine bua kuluisha Gibea. d 37 Bantu bavua balamine abu bakenza malu ne lukasa, bobu kuya batangile ku Gibea. Pashishe bantu bavua balamine abu bakamuangalaka, bobu kushipa bantu bonso ba mu tshimenga ne muele wa mvita. 38 Mpindieu bantu ba mu Isalele bavua balongolole ne: bantu bavua balamine ku tshimenga bavua ne bua kuenza tshimanyinu tshia muishi ubanda ufumamu. 39 Pavua bena Isalele bakudimuke mu mvita, bantu ba mu Benyamina bakatuadija kubaluisha ne kushipa bantu batue ku 30 ba mu Isalele, e ne bakamba ne: “Bidi bimueneka patoke ne: tudi tubatshimuna kabidi anu mutuvua benze mu mvita ya kumpala.” f 40 Kadi tshimanyinu tshiakatuadija kubanda, tshifuma mu tshimenga anu bu dikunji dia muishi. Pakakudimuka bantu ba mu Benyamina bua kutangila, bakamona tshimenga tshijima tshioshika, kapia kalunduka,

BALUMBULUISHI 20:41–21:10

ˆ kabanda muulu. 41 Dıba adi bantu ba mu Isalele bakabakudimukila, ne bantu ba mu Benyamina bakateketa mu mikolo, bualu bavua bamone ne: dikenga dikavua dibakuate. 42 Nunku bakanyema bantu ba mu Isalele batangile mu tshipela, kadi mvita yakabalonda; bantu bavua bapatuka mu bimenga bakaditua pabu mu dibashipa. 43 Bakanyunguluka bena Benyamina, kubipatabu kakuyi dikisha. Bakabadiatakaja kumpala menemene kua Gibea, lua ku est. 44 Ndekelu wa bionso bantu binunu 18 ba mu Benyamina bakakuluka, bonso bikale bilobo bia mvita. a 45 Bantu ba mu Benyamina bakakudimuka, kunyemenabu mu tshipela ku mukuna wa dibue wa Limona, b ne bena Isalele bakashipa1 bantu 5 000 ba kudibu mu njila minene, ne bakatungunuka ne kubipata too ne ku Gidoma; nunku bakashipa bantu bakuabu 2000. 46 Bantu bonso ba mu Benyamina bavua bakuluke dituku adi bavua bantu binunu 25 bikale ne miele ya mvita, c bonso bilobo bia mvita. 47 Kadi bantu 600 bakanyemena mu tshipela ku mukuna wa dibue wa Limona, kushalabu ku mukuna wa dibue wa Limona aku ngondo inayi. 48 Pashishe bantu ba mu Isalele bakapinganyina bena Benyamina, kushipabu bavua mu bimenga ne muele wa mvita, kumbukila ku bantu too ne ku bimuna, bionso bivua bishale. Bakatua kabidi bimenga bionso bivua mu njila wabu kapia. Mpindieu bantu ba mu Isalele bakenza mutshipu eu ku Misepa ne: d “Muntu nansha umue wa kutudi kakufi-

21

450 NSHAP. 20 a Bal 20:15

b Bal 21:13

c Bal 20:15, 35 

NSHAP. 21 d Bal 20:1 

Mulongo 2 a Bal 21:18

b Bal 20:18, 26

c Lew 3:1

d Lew 5:4 Lew 19:12 Mat 5:33

e Bal 21:1, 18

20:45 1 Ku mua.: “bakenza dipumbulula dia.” f

Bal 20:1

la muanende wa bakaji kudi muntu wa mu Benyamina bua ikale mukajende to.” a 2 Nunku bena Isalele bakalua ku Betele, b kusombabu kuntu aku kumpala kua Nzambi mulelela too ne dilolo, bela mbila, badila ne kanyinganyinga. 3 Bavua bamba ne: “Yehowa Nzambi wa Isalele, bua tshinyi bualu ebu mbuenzeke mu Isalele? Bua tshinyi lelu tshisa tshimue tshidi tshipangika mu Isalele?” 4 Dituku diakalonda bena Isalele bakajuka mu dinda menemene, kuasabu tshioshelu kuntu aku bua kufila milambu ya kuosha ne milambu ya diumvuangana. c 5 Pashishe bantu ba mu Isalele bakebeja ne: “Mbanganyi ba mu bisa bionso bia Isalele bavua kabayi babande bua kudisangisha kumpala kua Yehowa?” bualu bavua benze mutshipu munene wa ne: muntu yonso uvua kayi mubande kudi Yehowa ku Misepa uvua ne bua kufua kakuyi mpata. 6 Nunku bantu ba mu Isalele bakanyingalala bua tshivua tshienzekele muanabu Benyamina. Bakamba ne: “Lelu mbakose tshisa tshimue mu Isalele. 7 Netuenze tshinyi bua kupesha bantu badi bashale bakaji, mpindieu utukadi baditshipe kudi Yehowa d bua kubenga kubapesha bana betu ba bakaji bua bikale bakaji babu?” e 8 Bakebeja ne: “Mbanganyi munkatshi mua bisa bia Isalele bavua kabayi babande kudi Yehowa ku Misepa?”f Nunku biakenzeka ne: kakuvua muntu nansha umue wa ku Yabeshagilada uvua mulue mu tshitudilu muaba uvuabu badisangishe. 9 Pavuabu babale bantu, bakamona ne: kakuvua muntu nansha umue wa ku bantu ba mu Yabesha-gilada uvua muaba au to. 10 Nunku tshisumbu tshiakatuma bantu binunu 12

451 ba bukole bua bungi menemene kuntu aku. Bakabatumiˆ na dıyi ne: “Ndayi, nushipe bena mu Yabesha-gilada ne muele wa mvita, nansha bantu bakaji ne bana. a 11 Nenuenze nunku: Nudi ne bua kushipa muntu mulume yonso, pamue ne muntu mukaji yonso ukadi musangile ne mulume.” 12 Bakasangana munkatshi mua bena mu Yabesha-gilada bansongakaji 400 batshivua tumama, bavua kabayi banji kusangila ne mulume. Nunku bakalua nabu mu tshitudilu ku Shilo, b mu buloba bua Kaˆ nana. 13 Pashishe tshisumbu tshijima tshiakatumina bena Benyamina mukenji ku mukuna wa dibue wa Limona, c kubambilabu bua bumvuangane ne bikale mu ditalala. 14 Nunku bena Benyamina bakalukila tshikondo atshi. Bakabapesha bakaji bavuabu balame ne muoyo ba mu bantu bakaji ba mu Yabeshagilada, d kadi kabavua bapete bakaji bungi bubakumbane to. 15 Nunku bena Isalele bakanyingalala bua tshivua tshienzekele Benyamina, e bualu Yehowa uvua mutapulule bisa bia Isalele. 16 Bakulu ba tshisumbu bakamba ne: “Netuenze tshinyi bua kupesha bantu badi bashale aba bakaji, bu mudi bantu bakaji bonso ba mu Benyamina babutudibue?” 17 Bakandamuna ne: “Kudi ne bua kuikala bumpianyi bua bena Benyamina badi bashale ne muoyo, bua tshisa tshimue katshijiminyi mu Isalele to. 18 Kadi ki mbianyishibue bua tuetu kubapesha bakaji munkatshi mua bana betu ba bakaji to, bualu bantu ba mu Isalele bavua baditshipe ne: ‘Mulawu wikale kudi muntu udi upesha Benyamina mukaji.’” f 19 Nunku bakamba ne: “Tangilayi! Tshidimu tshionso kudi

BALUMBULUISHI 21:11-25 NSHAP. 21 a Bal 21:5

b Yos 18:1

c Bal 20:46, 47

d Bal 21:8, 12

e Bal 21:6

f Lew 19:12 Bal 21:1

 Mulongo 2 a Yos 18:1

b Bal 21:12, 14

c Bal 21:1, 18

d Bal 20:48

e Bal 17:6 1Sm 8:4, 5

tshibilu tshia Yehowa ku Shilo a udi ku nord kua Betele, ku est kua njila munene udi mubande umbukila ku Betele mutangile ku Shekeme, ne ku sud kua Lebona.” 20 Ke bobu kutumina bantu ba mu Benyamiˆ na dıyi ne: “Ndayi, nubutame mu madimi a tumuma tua mvinyo. 21 Nunku panudi numona bansongakaji1 ba mu Shilo bapatuka bua kuditua mu maja abu adibu baja banyunguluka bele tshijengu, muntu yonso wa kunudi neapatuke mu madimi a tumuma tua mvinyo, neakuate mukaji munkatshi mua bansongakaji ba mu Shilo, pashishe nenupingane mu buloba bua Benyamina. 22 Batatuabu ne bana babu ba balume ˆ bobu balue kutuasa bualu, dıba adi netubambile ne: ‘Tumvuilayiku bua bualu buabu, bualu katuvua mua kupesha muntu yonso mukaji ku mvita b ne nuenu kanuvua mua kubapesha bakaji kanuyi nupila.’” c 23 Nunku bantu ba mu Benyamina bakenza anu nanku, ne yonso wa kudibu wakakuata mukaji munkatshi mua bantu bakaji bavua baja maja. Pashishe bakapingana ku bumpianyi buabu, kuasululabu bimenga biabu d ne kusombelamu. 24 Nunku tshikondo atshi bena Isalele bakumbuka kuntu aku, kumuangalakabu muntu yonso mu tshisa tshiabu ne mu ˆ dıku diabu, ne bakumbuka kuntu aku, muntu yonso kuya ku bumpianyi buende. 25 Mu matuku au kakuvua mukalenge mu Isalele to. e Muntu yonso uvua wenza tshivua tshiaˆ kane ku mesu kuende.1 21:21 1 Ku mua.: “bana ba bakaji.” 21:25 1 Anyi “tshivuaye wela meji ne: ntshiakane.”

LU TA MALU ADI M U M U K AN DA E U

1

ˆ Dıku dia Elimeleke didi diya ku Moaba ˆ(1, 2) Naomi, Opa, ne Luta bashala bakamba (3-6) Luta udi ulamata Naomi ne Nzambi wende (7-17) Naomi upingana ku Beteleheme ne Luta (18-22)

Luta udi wambila Naomi malu mimpe a Boaza (17-23) 3 Naomi udi wambila Luta tshia kuenza (1-4) Luta ne Boaza muaba wa tshishipuidi (5-15) Luta udi upingana kudi Naomi (16-18) 4 Boaza udi wenza malu bu mukuudianganyi (1-12) Boaza ne Luta badi balela Obeda (13-17) Bankambua ba Davidi (18-22)

2 Luta udi upumbulula mu budimi bua Boaza (1-3) Luta ne Boaza badi batuilangana (4-16)

mu matuku avua 1 Mpindieu balumbuluishi balumbuluia

sha, tshiyole tshia nzala tshiakabuela mu buloba; muntu kampanda wakumbuka mu Beteleheme b mu Yuda bua kuya kusombela mu mpata1 ya Moaba c bu muntu wa ku babende, wakaya pamue ne mukajende ne bana bende ba baˆ lume babidi. 2 Dına dia muntu ˆ au divua Elimeleke,1 dına dia muˆ kajende divua Naomi,2 ne mena a bana bende babidi avua Malona3 ne Kiliona.4 Bavua bena Efelata ba mu Beteleheme mu Yuda. Bakafika mu mpata ya Moaba, bobu kusombelamu. 3 Panyima pa matuku, Elimeleke bayende wa Naomi wakafua, kumushiyaye ne bana bende ba balume babidi. 4 Pashishe bana ba balume abu bakasela bakaji bena Moaba; umue diende uvua ˆ Opa, ne mukuabu Luta.d Baka1:1 1 Anyi “tshitupa tshia buloba.” 1:2 1 Diumvuija: “Nzambi wanyi udi Mukalenge.” 2 Diumvuija: “Disanka dianyi.” ˆ 3 Pamuapa dına edi didi diumbukila ku muaku wa tshiena Ebelu udi umvuija ne: “kuteketa; kusama.” 4 Diumvuija: “Muntu udi ukuluka; Muntu ukadi mutangile ku ndekelu.”

NSHAP. 1 a Bal 2:16

b Mik 5:2

c Gen 19:36, 37 Dut 2:9 Bal 3:30

d Mat 1:5 

Mulongo 2 a Eks 34:6 Lut 2:20

b Lut 3:1

452

shala kuntu aku bidimu bitue ku dikumi. 5 Pashishe bana ba balume abu, Malona ne Kiliona, bakafua pabu, ne mamu au kushala kayi bana bende babidi, kayi mulume. 6 Nunku wakumbuka mu mpata ya Moaba, kumataye mu njila ne bakaji ba bana bende bua kupingana, bualu uvua mumvue lumu mu Moaba ne: Yehowa uvua muvuluke tshisamba tshiende, mubapeshe biakudia.1 7 Wakumbuka muaba uvuaye usombela ne bakaji ba bana bende bonso babidi. Pavuabu mu njila bapingana mu buloba bua Yuda, 8 Naomi wakambila bakaji ba bana bende bonso babidi ne: “Ndayi, pinganayi muntu yonso ku nzubu kua mamuende. Yehowa anuleje koku dinanga dia lulamatu, a anu bu munuvua badileje balume badi bafue ne meme kabidi. 9 Yehowa enze1 koku bua yonso wa kunudi asombe mu ditalala2 mu nzubu mua bayende.” b Pashishe wakabatua ˆ mishiku, bobu kudila ne dıyi dikole. 10 Bakatungunuka ne ku1:6 1 Ku mua.: “mampa.” 1:9 1 Anyi “anupe dipa.” 2 Ku mua.: “muaba wa kuikishila.”

453

` muambila ne: “Too, tuetu netuye nebe mu tshisamba tshienu.” 11 Kadi Naomi wakamba ne: “Pinganayi, bana banyi ba bakaji. Bua tshinyi nudi ne bua kuya nanyi? Ndi mua kulela kabidi bana ba balume badi mua kulua babayenu anyi? a 12 Pinganayi, bana banyi ba bakaji. Ndayi, bualu nkadi mukulakaje bikole bua kunselabu. Nansha bu meme mua kutekemena bua kupeta mulume butuku ebu ne kulela kabidi bana ba balume, 13 nenutungunuke ne kubindila too ne pakolabu anyi? Nenubenge kusedibua kabidi bua bualu bua` bu anyi? Too, bana banyi ba bakaji, ndi ngumvua bibi menemene bua bualu buenu, bualu tshianza tshia Yehowa ntshinkudimukile.” b ˆ 14 Bakadila kabidi ne dıyi diˆ kole, pashishe Opa wakatua mamuende muenu mishiku, yeye kuya. Kadi Luta yeye wakamulamata. 15 Nunku Naomi wakamba ne: “Tangila! Mukenebe udi mufuishe pende bayende mmupingane mu tshisamba tshiabu ne kudi nzambi yende. Pingana ne mukenebe.” 16 Kadi Luta wakamba ne: “Kungenzeji bua meme kukulekela, bua mpingane nkushiya to; bualu nenye muaba uwaya, ne nendale muaba uwalala. Tshisamba tshienu netshikale tshisamba tshietu, ne Nzambi webe neikale Nzambi wanyi.c 17 Nemfuile muaba uwafuila, ne muaba au ke wanjiikilabu. Yehowa angenzele nunku ne apitshishe apu bikala tshintu tshikuabu pa kumbusha lufu ne bua kuntapulula nebe.” 18 Pakamona Naomi ne: Luta uvua musuminyine bua kuya nende, wakalekela kuteta bua kumuitabijija. 19 Nunku bubidi buabu bakatungunuka ne njila too ne pakafikabu ku Beteleheme.d Diakamue pakafikabu ku Beteleheme, tshimenga tshiji-

LUTA 1:11–2:6 NSHAP. 1 a Dut 25:5, 6

b Lut 1:20

c Lut 2:11, 12

d Lut 1:1, 2 

Mulongo 2 a Lut 1:13

b Lut 1:3, 5

c Nom 21:13 Lut 1:1

d Lut 2:23 

NSHAP. 2 e Lut 2:20 Lut 4:21, 22 Mat 1:5 Luk 3:23, 32

f Lew 23:22 Dut 24:19

g Lut 2:20

h Lut 1:2

i Lut 1:3, 4

ma tshiakajukila kuulu bua bualu buabu, ne bantu bakaji bavua bamba ne: “Eu n’Naomi anyi?” 20 Uvua wambila bantu bakaji abu ne: “Kanumbikidi ne: Naomi1 to. Mbikilayi ne: Mala,2 bualu Wa Bukole Buonso mmumvuijile nsombelu bululu menemene. a 21 Mvua muwule tente pamvua muye, kadi Yehowa mmumpingaje bianza bitupu. Bua tshinyi nudi ne bua kumbikila Naomi, padi Yehowa munduishe, ne Wa Bukole Buonso munkebele dikenga?” b 22 Eu ke mushindu uvua Naomi mupingane, ufumina mu mpata ya Moaba, c pamue ne Luta muena Moaba mukaji wa muanende. Bakafika ku Beteleheme ku ntuadijilu kua dinowa dia orje. d Mpindieu Naomi uvua ne mulela wa ku luseke lua ba bayende uvua ne bubanji bua bungi ˆ menemene; dına diende divua ˆ Boaza, e ne uvua wa mu dıku dia ba Elimeleke. 2 Luta muena Moaba wakambila Naomi ne: “Anyisha nye koku mu madimi bua kupumbulula f miepu ya ntete panyima pa muntu yonso wantangila ne dianyisha.” Ke Naomi kumuambila ne: “Ndaku, muananyi wa bakaji.” 3 Nunku wakaya, kutuadijaye kupumbulula mu budimi panyima pa banowi. Wakafika mu tshitupa tshia buloba tshia Boaˆ za g wa mu dıku dia ba Elimeleˆ ke h ku mpukapuka. 4 Dıba adi Boaza wakafika, ufuma ku Beteleheme, kuambilaye banowi ne: “Yehowa ikale nenu.” Bobu kumuandamuna ne: “Yehowa akubeneshe.” 5 Ke Boaza kuebeja nsongalume uvua utangila banowi ne: “Nsongakaji eu ngua nganyi?” 6 Nsongalume uvua utangila banowi wakandamuna ne: “Nsongakaji eu mmuena Moaba i uvua

2

1:20 1 Diumvuija: “Disanka dianyi.” 2 Diumvuija: “Bululu.”

LUTA 2:7-20 mulue ne Naomi pavuaye mualukile ufuma mu mpata ya Moaba. a 7 Uvua mulombe ne: ‘Ndi mua kupumbulula b koku mu miepu1 ya ntete idi mikosa idi banowi bashiya panyima ne kuyisangisha anyi?’ Uvua anu kuulu katshia walua mu dinda too ne mpindieu udiye musombe bua kuikisha katupa mu mutanda.” 8 Nunku Boaza wakambila Luta ne: “Teleja, muananyi wa bakaji: kuyi mu budimi bukuabu bua kupumbulula to, ne kuyi muaba mukuabu to; shala pabuipi ne bansongakaji badi baˆ ngenzela mudimu. c 9 Mesu ebe ikale mu budimi budibu banowa, ne uye nabu. Ndi mutumine ˆ bansongalume dıyi bua kabakulengi1 to. Wewe mumvue nyota, ˆ uye muaba udi milondo ya mayi, ˆ unue mayi adi bansongalume basune.” 10 Pakumvuaye nanku, wakatua mpala wende panshi, kumuinaminaye, kumuambilaye ne: “Mmunyi mundi mukulengelele, ne bua tshinyi udi muntuishile ˆ mesu, panyi meme muikale muntu wa ku babende?” d 11 Boaza wakamuandamuna ne: “Mbangambile bionso biudi muenzele mamuebe muenu katshia bayebe wafua, ne muudi mushiye tatuebe ne mamuebe ne buloba bua balela bebe bua kulua mu tshisamba tshiuvua kuyi mumanye kumpala. e 12 Yehowa akufutaku bua biudi muenze, f ne upetaku difutu dikumbane1 dia kudi Yehowa Nzambi wa Isalele, uudi mulue kusokoma muinshi mua mapuapua ende.” g 13 Ke yeye kuamba ne: “Nkulengelele koku mukalenge wanyi, bualu udi munsambe ne mukoleshe muena mudimu webe ku muoyo,1 na2:7, 15 1 Anyi pamuapa: “bisumbu.” 2:9 1 Anyi “kabakutatshishi.” 2:12 1 Anyi “difutu dijima.” 2:13 1 Ku mua.: “muakule ku muoyo wa.”

454 NSHAP. 2 a Lut 1:16, 22

b Lew 23:22 Dut 24:19

c Lut 2:22

d Eks 23:9 Lew 19:34

e Lut 1:14, 16

f Lut 4:11, 17 Mat 1:5, 16

g Mis 17:8 Mis 36:7 Mis 57:1 Mis 63:7

 Mulongo 2 a Lew 19:9 Lut 2:2

b Lut 2:9

c Lut 2:7

d Lut 2:14

e Mis 41:1

f Eks 34:6 Lut 1:8 Mis 36:7

nsha mundi tshiyi umue wa ku bena mudimu bebe.” ˆ 14 Dıba dia kudia, Boaza wakamuambila ne: “Luaku udie koku diampa ne washile tshipese tshiebe tshia diampa mu mvinyo wa buanji.” Nunku wakasomba ku luseke lua banowi. Ke yeye kumupesha ntete mikanga, yeye kudia, kukuta, kushiyaye ne bikuabu. 15 Pakajukaye bua kupumbulula, a Boaza wakatumina bansongalume bavua bamueˆ nzela mudimu dıyi ne: “Mulekelayi apumbulule too ne mu miepu1 ya ntete idi mikosa, kanumukengeshi to. b 16 Nudi kabidi ne bua kumupuluila ndambu wa miepu ya ntete mu bisumbu binukadi basuike, kuyishiya panyima bua alue kuyipumbulula, ne kanuambi bualu bua kumukandika to.” 17 Nunku wakatungunuka ne kupumbulula mu budimi abu too ne ku dilolo.c Pavuaye mushipule bivuaye mupumbulule, wakapeta orje bungi butue ku efa1 mujima. 18 Pashishe wakangata ntete ayi, kuyaye mu tshimenga, ne mamuende muenu wakamona bivuaye mupumbulule. Luta wakapatula kabidi biakudia bivua bishale d pavuaye mudie mukute, kubipeshaye mamuende muenu. 19 Pashishe mamuende muenu wakamuambila ne: “Lelu uvua mupumbulule kuepi? Uvua muenze mudimu kuepi? Muntu uvua ˆ mukutuishile mesu abeneshibue.” e Nunku wakambila mamuende muenu bua muena budimi muvuaye muenzele mudimu ne: ˆ “Dına dia muena budimi mumvua muenzele mudimu lelu m’Boaza.” 20 Ke Naomi kuambila mukaji wa muanende ne: “Yehowa, udi kayi mupange kuleja dinanga diende dia lulamatu kudi badi ne muoyo ne badi bafue, f amu2:17 1 Litre mitue ku 22. Tang. Tshis. B14.

455 beneshe.” Naomi wakamba kabidi ne: “Muntu au mmulela wetu. a Yeye ngumue wa ku bantu badi mua kutukuula.”1b 21 Pashishe Luta muena Moaba wakamba ne: “Yeye mmungambile kabidi ne: ‘Shala pabuipi ne bansonga badi bangenzela mudimu too ne padibu bajikija kunowa bintu bianyi bionso.’” c 22 Naomi wakambila Luta mukaji wa muanende ne: “Muananyi wa bakaji, mbimpe bua uye ne bansongakaji badi bamuenzela mudimu pamutu pa bobu kukutatshisha mu budimi bukuabu.” 23 Nunku wakashala pabuipi ne bansongakaji bavua benzela Boaza mudimu, kupumbululaye too ne pakajika dinowa dia orje d ´ ne dinowa dia ble. Uvua anu musombele kua mamuende muenu. e Mpindieu Naomi mamuende muenu wa Luta wakamuambila ne: “Muananyi wa bakaji, tshienaku ne bua kukukebela lubanza1f bua malu ende bimpe buebe wewe anyi? 2 Boaza ki mmulela wetu anyi? g Yeye ke muena bansongakaji bauvua nabu abu. Butuku ebu yeye udi upepula orje muaba wa tshishiˆ puidi. 3 Nunku owa mayi, udilabe mafuta a mupuya muimpe; pashishe uvuale bimpe1 ne upueke muaba wa tshishipuidi. Enza bua muntu au kamanyi ne: udi muaba au too ne padiye ujikija kudia ne kunua. 4 Padiye ulala, utangile muaba udiye ulala; pashishe uye, ubulule tshilamba ku makasa kuende ne ulale. Yeye neakuambile tshiudi ne bua kuenza.” 5 Ke yeye kuandamuna ne: “Nengenze malu onso audi mungambile.” 6 Nunku wakapue-

3

2:20 1 Anyi “umue wa ku balela betu udi ne bukenji bua kutukuula (kutupikula).” 3:1 1 Ku mua.: “muaba wa kuikishila.” 3:3 1 Anyi “uvuale bilamba biebe bia pa mutu.”

LUTA 2:21–3:13 NSHAP. 2 a Lut 2:1

b Lew 25:25 Dut 25:5, 6 Lut 3:9, 12

c Lut 2:8

d Lut 1:22

e Lut 1:16 

NSHAP. 3 f Lut 1:9

g Lut 2:1, 20 

Mulongo 2 a Lew 25:25 Dut 25:5, 6 Lut 2:20

b Lut 1:14, 16

c Lut 3:9

d Lew 25:25 Lut 2:20

e Lut 4:1

f Lut 4:5

ka muaba wa tshishipuidi, yeye kuenza malu onso avua mamuende muenu mumuambile bua ˆ kuenza. 7 Dıba adi Boaza uvua udia, unua ne umvua bimpe mu muoyo wende. Pashishe wakaya kulala kumpenga kua mushiki wa ntete. Panyima pa bualu ebu, Luta wakalua bitekete bitekete, yeye kumubulula tshilamba ku makasa, kulalaye. 8 Mundankulu, muntu au wakabanga kuzakala, yeye kuinama lua kumpala, kumonaye muntu mukaji mulale ku makasa ende. 9 Wakebeja ne: “Wewe udi nganyi?” Yeye kuandamuna ne: “Ndi Luta, muena mudimu webe. Balula tshilamba tshiebe,1 ubuikile muena mudimu webe, bualu udi muntu udi mua kunkuula.” a 10 Ke yeye kuamba ne: “Muananyi wa bakaji, Yehowa akubeneshe. Udi muleje dinanga diebe dia lulamatu musangu wa ndekelu eu kupita musangu wa kumpala, b paudi mubenge kulonda bansongalume, nansha bikale bapele anyi babanji. 11 Mpindieu, muananyi wa bakaji, kutshinyi to. Nenkuenzele malu onso audi muambe, c bualu muntu yonso mu tshimenga1 etshi mmumanye ne: udi mukaji wa bikadilu bimpe menemene. 12 Nansha mudibi bushuwa ne: ndi mua kukukuula, d kadi kudi muntu mukuabu udi mua kukukuula udi mulela wenu wa pabuipi menemene kumpita meme. e 13 Shala muaba eu butuku ebu, nunku mu dinda yeye mukukuule, mbimpe! Akukuule. f Kadi yeye kayi musue kukukuula, bushuwa bu mudi Yehowa ne ˆ muoyo, dıba adi meme nkayanyi nenkukuule. Lala muaba eu too ne mu dinda.” 3:9 1 Anyi “luzembe lua tshilamba tshiebe.” 3:11 1 Ku mua.: “tshiibi tshionso tshia tshisamba tshianyi.”

LUTA 3:14–4:10 14 Nunku wakalala ku makasa ende too ne mu dinda, pashishe wakabika panshi kapayi panji kutoka bimpe bua muntu kumanyikaye kudi mukuabu. Ke Boaza kuamba ne: “Kabimanyiki ne: muntu mukaji uvua mulue muaba wa tshishipuidi eu to.” 15 Wakamba kabidi ne: “Luaku ne tshilamba tshiudi mudijingile, utshibalule.” Nunku wakatshibalula, yeye kuelamu bipiminu1 bisambombo bia orje, kumuambikaye, pashishe Boaza wakaya mu tshimenga. 16 Luta wakaya kudi mamuende muenu, ke yeye kumuebeja ne: “Muananyi wa bakaji, malu mmende bishi?”1 Yeye kumuambila malu onso avua muntu au mumuenzele. 17 Yeye kuamba kabidi ne: “Mmumpeshe bipiminu 6 bia orje ebi, ne mmungambile ne: ‘Kuyi kudi mamuebe muenu bianza bitupu to.’” 18 Ke yeye kuamba ne: “Muananyi wa bakaji, somba muaba eu too ne paudi umanya mudi tshilumbu etshi tshipita, bualu muntu au kakuikisha too ne padiye ujikija tshilumbu etshi lelu.” Mpindieu Boaza wakabanda, kuyaye ku tshiibi tshia tshimenga, a yeye kusombaku. Mona! Mukuudianganyi uvua Boaza muambe au b wakapitshila muaba au. Ke Boaza kuamba ne: “Wewe Kampanda, luaku, sombela muaba eu.” Nunku wakaya, yeye kusomba. 2 Pashishe Boaza wakangata bakulu dikumi ba mu tshimenga, c kuambaye ne: “Sombelayi muaba eu.” Nunku bakasomba. 3 Ke Boaza kuambila mukuudianganyi au ne: d “Naomi udi mupingane ufumina mu mpata

4

3:15 1 Pamuapa mbipiminu bia seha bisambombo, anyi litre mitue ku 44. Tang. Tshis. B14. 3:16 1 Ku mua.: “wewe udi nganyi?”

456 NSHAP. 4 a Dut 25:7 Nsu 31:23

b Lut 3:12

c Dut 16:18

d Lew 25:25 Dut 25:5, 6 Lut 2:20 Lut 3:9, 12

 Mulongo 2 a Lut 1:1, 6

b Lut 1:2

c Gen 23:18 Yel 32:9, 10

d Lut 3:13

e Gen 38:7, 8 Dut 25:5, 6

f Dut 25:7, 9

g Gen 23:18 Lut 4:4 Yel 32:12

ya Moaba a udi upana tshitupa tshia buloba tshia muanetu Elimeleke. b 4 Nunku mvua muele meji ne: mvua ne bua kukumanyisha bualu ebu ne kukuambila ne: ‘Utshisumbe kumpala kua bantu badi basombele muaba eu ne bakulu ba mu tshisamba tshietu. c Wewe musue kutshikuula, utshikuule. Kadi wewe kuyi musue kutshikuula, ungambile bua mmanye, bualu wewe ke udi ne bukenji bua kutshikuula, ne meme ndi mukulondele.’” Kuandamunaye ne: “Ndi musue kutshikuula.” d 5 Pashishe Boaza wakamba ne: “Dituku diudi usumba budimi kudi Naomi, udi ne bua kubusumba kabidi kudi Luta muena Moaba, mukaji wa ˆ mufue, bua kupingaja dına dia mufue mu bumpianyi buende.” e 6 Ke mukuudianganyi au kuamba ne: “Tshiena nkumbana bua kubukuula to, bualu ndi mua kunyanga bumpianyi buanyi meme. Wewe bukuula ne bukenji buanyi bua kukuula nabu, bualu tshiena nkumbana bua kubukuula to.” 7 Mpindieu etshi ke tshivua tshilele mu bikondo bia kale mu Isalele bua bukenji bua kukuula ne bua kushintakaja bintu bua kujadika bualu bua mushindu wonso buvuabu benza: Muntu uvua ukopola sandala, f umupesha mukuende, ne eu ke uvua mushindu wa kujadika diumvuangana bua1 bualu kampanda mu Isalele. 8 Nunku pavua mukuudianganyi au muambile Boaza ne: “Busumba wewe,” wakakopola sandala wende. 9 Pashishe Boaza wakambila bakulu ne bantu bonso ne: “Lelu nudi bantemu g ba mundi nsumba bintu bionso bia Elimeleke ne bintu bionso bia Kiliona ne Malona kudi Naomi. 10 Ndi ngangata kabidi Luta muena Moaba, mukaji wa Malona, bua ikale mukaja4:7 1 Anyi “ditaba.”

457

ˆ nyi bua kupingaja dına dia mufue mu bumpianyi buende, a bua ˆ dına dia mufue kadijiminyi munkatshi mua bana babu ne ku tshiibi tshia tshimenga tshia kuabu. Nudi bantemu ba bualu ebu lelu eu.” b 11 Ke bantu bonso bavua ku tshiibi tshia tshimenga ne bakulu kuambabu ne: “Tudi bantemu! Yehowa enze koku bua mukaji udi ubuela mu nzubu muebe ikale bu Lakele ne Lea bavua base bonso babidi nzubu wa Isalele. c Utante mu Efelata d ne wiˆ kale ne dına dimpe1 mu Beteleheme. e 12 Ku diambuluisha dia bana bikala Yehowa ne bua kukupesha kupitshila kudi nsongakaji eu, f nzubu webe alue koku ˆ bu nzubu wa Pelese g uvua Tama mulelele Yuda.” 13 Nunku Boaza wakangata Luta bua ikale mukajende. Wakasangila nende, ne Yehowa wakenza bua imite difu, yeye kulela muana wa balume. 14 Pashishe bantu bakaji bakambila Naomi ne: “Yehowa udi kayi mukulekele kuyi muntu wa kuˆ kukuula atumbishibue lelu. Dına diende dimanyishibue mu Isaˆ 4:11 1 Ku mua.: “umanyishe dına.”

LUTA 4:11 – Malu adi mu 1 SAMUELE NSHAP. 4 a Gen 38:7, 8 Dut 25:5, 6

b Lut 4:4 c Gen 28:3 Gen 35:23-26 Gen 46:15, 18 Gen 46:22, 25

d Gen 35:19 e Lut 1:1 Mik 5:2

f Mis 127:3 g Gen 38:29 Nom 26:20 Mat 1:3

 Mulongo 2 a Lut 1:14, 16 b Mat 1:5 Luk 3:23, 32

c 1Sm 17:12 Yes 11:1 Lom 15:12

d Lut 4:12 Mat 1:2-6

e Gen 46:12 Nom 26:21 1Ku 2:5

f 1Ku 2:9-15 g Eks 6:23 h Lut 4:17 1Sm 16:1

i 2Sm 7:8 1Ku 2:13, 15

lele! 15 Yeye1 mmusanguluje2 muoyo3 webe ne neakuambuluishe ku bukulakaja buebe, bualu mbamulele kudi mukaji wa muanebe udi mukunange a ne udi mupite bana ba balume 7.” 16 Naomi wakangata muana, kumuambulaye mu tshiadi tshiende, yeye kutuadija kumulama.1 17 Nunku bantu bakaji bena mutumba bakinyika muana au ˆ dına. Bakamba ne: “Mbalelele Naomi muana wa balume,” bobu kumuinyika ne: Obeda. b Yeye ke tatuende wa Yishai, c tatuende wa Davidi. 18 Edi ke dilondangana dia ˆ dıku dia1 Pelese:d Pelese wakalela Heselona; e 19 Heselona wakalela Lama; Lama wakalela Aminadaba; f 20 Aminadaba g wakalela Nashona; Nashona wakalela Salamona; 21 Salamona wakalela Boaza; Boaza wakalela Obeda; 22 Obeda wakalela Yishai;h ne Yishai wakalela Davidi. i 4:15 1 Mmumue ne: muikulu wa Naomi. 2 Anyi “mmulue musanguluji wa.” 3 Anyi “anyima.” 4:16 1 Anyi “kulua ndeji wende.” 4:18 1 Ku mua.: “Ebi mbipungu bia.”

MUKANDA WA KUMPALA WA

SAM U E LE

MALU ADI M U M U K AN DA E U

1

Elekana ne bakaji bende (1-8) Hana udi kayi ne muana udi usambila bua muana (9-18) Diledibua dia Samuele ne dimufila kudi Yehowa (19-28)

2 Disambila dia Hana (1-11) Mpekatu ya bana babidi ba Eli (12-26)

Yehowa udi ulumbuluisha nzubu wa Eli (27-36) 3 Samuele mubikila bua kuikala muprofete (1-21) 4 Bena Peleshete badi banyenga Mushete (1-11) Eli ne bana bende badi bafua (12-22)

Malu adi mu 1 SAMUELE 5 Mushete mu buloba bua bena Peleshete (1-12) Dagona mupuekesha milongo (1-5) Dinyoka bena Peleshete (6-12) 6 Bena Peleshete badi bapingajila Isalele Mushete (1-21) ˆ 7 Mushete mu Kıyata-yalima (1) Samuele ukankamija bantu ne: ‘Enzelayi anu Yehowa mudimu’ (2-6) Isalele udi utshimuna ku Misepa (7-14) Samuele udi ulumbuluisha Isalele (15-17) 8 Isalele udi ulomba mukalenge (1-9) Samuele udi udimuija bantu (10-18) Yehowa udi witaba dilomba bua mukalenge (19-22) 9 Samuele udi utuilangana ne Shaula (1-27) 10 Shaula wedibua manyi bua kulua mukalenge (1-16) Badi baleja bantu Shaula (17-27) 11

Shaula udi utshimuna bena Amona (1-11) Dijadikulula bukalenge bua Shaula (12-15)

12 Muyuki wa Samuele wa kulaya bantu (1-25) ‘Kanulondi bintu bia tshianana’ (21) Yehowa kakulekela bantu bende (22) 13 Shaula udi wenza tshiluilu (1-4) Shaula udi wenza malu ne dikamakama (5-9) Samuele udi utandisha Shaula (10-14) Isalele kayi bia mvita (15-23) 14 Yonatana udi wenza bia dikema ku Mikemasha (1-14) Bena lukuna ba Isalele batshimuna kudi Nzambi (15-23) Shaula udi wenza mutshipu kayi muele meji (24-46) Bantu badi badia munyinyi ne mashi (32-34) ˆ Mvita ya Shaula; dıku diende (47-52) 15 Shaula ubenga kutumikila, ushiya Agaga ne muoyo (1-9) Samuele udi utandisha Shaula (10-23) “Kutumikila nkupite mulambu” (22) Badi babenga Shaula bu mukalenge (24-29) Samuele udi ushipa Agaga (30-35)

458 16 Samuele udi wela Davidi manyi bua alue mukalenge (1-13) “Yehowa yeye udi umona mu muoyo” (7) Nyuma wa Nzambi mumbusha kudi Shaula (14-17) Davidi ulua muimbi wa lunzenze wa Shaula (18-23) 17 Davidi udi utshimuna Goleyata (1-58) Goleyata udi ubunda Isalele (8-10) Davidi udi witaba bua kuluangana (32-37) ˆ Davidi udi uluangana mu dına dia Yehowa (45-47) 18 Bulunda bua Davidi ne Yonatana (1-4) Ditshimuna dia Davidi dijula Shaula mukawu (5-9) Shaula udi uteta kushipa Davidi (10-19) Davidi udi usela Mikala muana wa Shaula (20-30) 19 Shaula udi utungunuka ne kukina Davidi (1-13) Davidi udi unyema Shaula (14-24) 20 Lulamatu lua Yonatana kudi Davidi (1-42) 21 Davidi udi udia mampa a dileja ku Nobo (1-9) Davidi udi udivuija bu mupale mu Gata (10-15) 22 Davidi ku Adulama ne ku Misepe (1-5) Shaula ushipesha bakuidi ba ku Nobo (6-19) ˆ Ebeyata udi unyema (20-23) 23 Davidi upandisha tshimenga tshia Keila (1-12) Shaula udi ulondakaja Davidi (13-15) Yonatana udi ukolesha Davidi (16-18) Davidi upanduka Shaula boya ku tshibala (19-29) 24 Davidi ushiya Shaula ne muoyo (1-22) Davidi unemeka muela manyi wa Yehowa (6) 25 Lufu lua Samuele (1) Nabala kayi wakidila bantu ba Davidi (2-13) Abigayila wenza malu ne meji (14-35) “Tshibuta tshia muoyo tshidi kudi Yehowa” (29) Yehowa udi ukuma Nabala udi kayi ne meji (36-38) Abigayila ulua mukaji wa Davidi (39-44)

459

Malu adi mu 1 SAMUELE– 1:11

26 Davidi ushiya kabidi Shaula ne muoyo (1-25) Davidi unemeka muela manyi wa Yehowa (11)

28 Shaula uya kudi muena mbuku ku ˆ Ene-do (1-25)

30 Bena Amaleka badi bapawula Sikelaga ne bamuosha (1-6) Davidi udikolesha mu Nzambi (6) Davidi utshimuna bena Amaleka (7-31) Davidi unyenga bantu bavuabu bakuate (18, 19) Mukenji wa Davidi bua bintu binyenga mu mvita (23, 24)

29 Bena Peleshete kabayi beyemena Davidi (1-11)

31 Lufu lua Shaula ne bana bende basatu (1-13

27 Bena Peleshete bapesha Davidi Sikelaga (1-12)

kuvua muntu mu1 Mpindieu kuabu wa ku Lamatayimaa

sofima1 mu buloba bua mikuna bua Efelayima b diende Elekana, c muana wa Yelohama, muana wa Elihu, muana wa Tohu, muana wa Zufa, muena Efelayima. 2 Uvua ne bakaji babidi; umue diende Hana, ne mukuabu Penina. Penina uvua ne bana, kadi Hana kavua ne bana to. 3 Muntu au uvua umbuka mu tshimenga tshiabu tshidimu tshionso ubanda ku Shilo bua kutendelela1 Yehowa wa biluilu ne kumulambula milambu. d Ku Shilo aku ke kuvua bana babidi ba Eli, Hofeni ne Pinehasa, e benzela Yehowa mudimu wa buakuidi. f 4 Dituku dikuabu pavua Elekana mulambule mulambu, wakapesha Penina pamue ne bana bende bonso ba balume ne ba bakaji mabulu a munyinyi,g 5 kadi wakapesha Hana dibulu dia munyinyi dia pa buadi, bualu Hana ke uvuaye munange; kadi Yehowa kavua mumupeshe bana to.1 6 Mukenende uvua kabidi umusendeka kakuyi dikisha bua kumutatshisha mu 1:1 1 Anyi “wa ku Lama, muena Zufa.” 1:3 1 Anyi “kuinamina.” 1:5 1 Ku mua.: “uvua mukange difu diende.”

NSHAP. 1 a 1Sm 1:19 1Sm 7:15, 17

b Yos 16:5

c 1Ku 6:22, 27

d Eks 23:14 Eks 34:23 Dut 12:5, 6 Yos 18:1 Bal 21:19 Luk 2:41

e 1Sm 2:12, 22 1Sm 4:17

f Nom 3:10 Dut 33:10 Mal 2:7

g Lew 7:15 

Mulongo 2 a Dut 16:16 1Sm 2:18, 19

b Eks 25:8 1Sm 3:3 2Sm 7:2

c Mis 55:22 Mis 65:2

lungenyi, bualu Yehowa kavua mumupeshe bana to. 7 Ke muvuaye wenza tshidimu tshionso; misangu yonso ivua Hana ubanda ku nzubu wa Yehowa,a mukenende uvua umusendeka bikole, bimufikisha ku didila ne ku dibenga kudia. 8 Kadi bayende Elekana wakamuebeja ne: “Hana, udi udila bua tshinyi? Kuena udia bua tshinyi? Udi mubungame nunku bua tshinyi?1 Meme tshiena mupite bana ba balume dikumi kuudi anyi?” 9 Pashishe pakajikijabu kudia ne kunua ku Shilo, Hana wakaˆ juka. Dıba adi muakuidi Eli uvua musombe pa tshisombedi tshivua pabuipi ne dikunji dia ku tshiibi tshia ntempelo1b wa Yehowa. 10 Hana uvua ne kanyinganyinga1 ka bungi menemene, ne wakatuadija kusambila Yehowa c ne kudila bikole. 11 Nunku wakaditshipa ne: “Yehowa wa biluilu, wewe mutangile lutatu lua muena mudimu webe, mumvuluke, kuyi upua muena mudimu webe muoyo, ne wewe mupeshe muena mudimu webe muana wa 1:8 1 Anyi “bua tshinyi muoyo webe mmumvue bibi?” 1:9 1 Mmumue ne: ntenta wa tshitendelelu. 1:10 1 Anyi “kanyinganyinga ka anyima.”

1 SAMUELE 1:12-26 balume, a nemmufile kudi Yehowa matuku ende onso a muoyo, ne kapaya kakakulenga ku mutu wende to.” b 12 Pavuaye musambile mutantshi mule kumpala kua Yehowa, Eli uvua mutangile mishiku yende. 13 Hana uvua wakuila mu muoyo wende, mishiku yende ˆ nkayayi ke ivua izakala, kadi dıyi diende kadivua diumvuika to. Nunku Eli wakela meji ne: uvua mukuatshike. 14 Eli wakamuambila ne: “Neushale mukuatshiˆ ke too ne dıba kayi? Lekela kunua mvinyo webe au.” 15 Ke ` Hana kuandamuna ne: “Too, mukalenge wanyi! Ndi mukaji udi ne kanyinganyinga kakole;1 tshiena munue mvinyo anyi maluvu makuabu makole to, kadi ndi mpumuna anyima2 wanyi kumpala kua Yehowa.c 16 Kuangatshi muena mudimu webe bu mukaji tshianana to, bualu dikenga dianyi dinene ne kanyinganyinga ke bidi bingakuishe too ne mpindieu.” 17 Nunku Eli wakamuambila ne: “Ndaku mu ditalala, ne Nzambi wa Isalele akumbaje dilomba diebe diudi mumulombe.” d 18 Ke yeye kuamba ne: “Muena mudimu webe ˆ anyishibue ku mesu kuebe.” Pashishe mukaji au wakaya, yeye kudia, ne mpala wende katshivua kabidi mubungame to. 19 Nunku bakabika mu dinda menemene, bobu kuinama kumpala kua Yehowa, pashishe bakapingana ku nzubu kuabu ku Lama.e Elekana wakasangila ne mukajende Hana, ne Yehowa wakamuvuluka. f 20 Munda mua tshidimu tshimue1 Hana wakapeta difu, kulelaye muana 1:15 1 Anyi “mukaji udi utatshishibua bikole mu lungenyi.” 2 Tang. Diumv. 1:20 1 Anyi pamuapa: “Mu tshikondo tshiakanyine.”

460 NSHAP. 1 a Gen 30:22

b Nom 6:5

c Mis 42:6 Mis 62:8 Mis 142:2

d 1Sm 1:11

e 1Sm 1:1

f 1Sm 1:11 Mis 66:19 Nsu 15:29

 Mulongo 2 a Gen 5:29 Gen 41:51 Eks 2:21, 22 Mat 1:21

b 1Sm 1:3

c Dut 16:16

d 1Sm 1:11 1Sm 2:11 2Ku 31:16

e Nom 15:8-10

f Yos 18:1

wa balume, kumuinyikayea ne: Samuele,1 bualu uvua muambe ne: “Ndi mumulombe kudi Yehowa.” 21 Pakapita matuku Elekana wakabanda ne ba mu nzubu muende bonso bua kulambula Yehowa mulambu uvuaye ulambula ku tshidimu, b ne bua kufila mulambu wende wa kukumbaja nawu mutshipu. 22 Kadi Hana kakabanda to, c bualu wakambila bayende ne: “Diakamue pandi ndekesha muana dibele, neˆ nye nende; dıba adi neamueneke kumpala kua Yehowa, ne kubangila anu pine apu neashale kuntu aku.” d 23 Nunku bayende Elekana wakamuambila ne: “Enza tshiudi mumone ne: ntshitambe buimpe.1 Shala kumbelu too ne paudi ulekesha muana dibele. Yehowa akumbajaku tshiudi muambe.” Nunku mukaji wakashala kumbelu, kuamushaye muanende too ne pakamulekeshaye dibele. 24 Diakamue pakamulekeshaye dibele, wakabanda nende ku Shilo pamue ne ngombe mulume wa bidimu bisatu, efa1 umue wa bukula ne mulondo munene wa mvinyo, e ne wakafika ku nzubu wa Yehowa ku Shilo, f ne uvua mulue ne muana wa balume. 25 Pashishe bakashipa ngombe mulume au, kuyabu ne muana kudi Eli. 26 Ke Hana kuamba ne: “Mfuila koku luse, mukalenge wanyi! Bulelela, bu muudi wewe ne muoyo,1 mukalenge wanyi, meme ke mukaji uvua muimane nebe muaba eu bua kusambiˆ 1:20 1 Diumvuija: “Dına dia Nzambi.” ˆ 1:23 1 Ku mua.: “tshidi tshimpe ku mesu kuebe.” 1:24 1 Litre mitue ku 22. Tang. Tshis. B14. 1:26 1 Anyi “Bua muoyo wa anyima webe.”

461 la Yehowa.a 27 Mvua nsambila bua muana wa balume eu, ne Yehowa uvua mukumbaje dilomba dianyi dimvua mumulombe. b 28 Mpindieu meme panyi ndi mmusombesha Yehowa. Bua matuku ende onso, yeye mmusombesha Yehowa.” Pashishe yeye1 wakinamina Yehowa muaba au. Nunku Hana wakamba mu disambila ne:

2

2

3

4

5

“Muoyo wanyi udi usankila mu Yehowa; c Lusengu1 luanyi ndubandishibue kudi Yehowa. Mukana muanyi mmukanguila bena lukuna banyi bikole, Bualu ndi nsankila mu bienzedi biebe bia lupandu. Kakuena mukuabu udi wa tshijila bu Yehowa, Kakuena mukuabu anu wewe, d Ne kakuena dibue didi bu Nzambi wetu. e Kanutungunuki ne kuakula ne didibandisha; ˆ Meyi a diambu kaapatuki mukana muenu, Bualu Yehowa udi Nzambi udi mumanye, f Ne yeye udi uteta bienzedi anu mudibi. Mata a mikete a bilobo mmatshibulula, Kadi bantu badi balenduka mbapeshibue bukole. g Bantu badi badia bimpe badi ne bua kudiangatshisha ku mudimu bua biakudia, Kadi bantu badi ne nzala kabena bafua kabidi ne nzala. h

1:28 1 Bidi bimueneka ne: badi bakula bua Elekana. 2:1 1 Anyi “Bukole.” Tang. Diumv.

1 SAMUELE 1:27–2:10 NSHAP. 1 a 1Sm 1:15 b 1Sm 1:11, 17 Mis 66:19

 NSHAP. 2

6

c Mis 13:6 Luk 1:46

d Eks 15:11 Dut 4:35 Mis 73:25 Mis 86:8 Mis 89:6

7

e Dut 32:4 f Yob 36:4 Yob 37:16 Lom 11:33

8

g Yes 40:29 h Luk 1:53 

Mulongo 2 a 1Sm 1:11, 20 b Dut 32:39 Yob 14:13 Mis 30:3 Mis 49:15 Mis 68:20 Hos 13:14 Yne 11:24 1Ko 15:55

c Dut 8:18 Dut 28:12 2Ku 1:11, 12 Yob 42:12 Nsu 10:22

9

d Mis 75:7 e Mis 113:5, 7 Luk 1:52

f Mis 102:25 g Mis 91:11 Mis 97:10 Mis 121:3

h Mis 37:28 i Mis 33:16 Zek 4:6

j Eks 15:6 k 1Sm 7:10 2Sm 22:14 Mis 18:13

l Mis 96:13 Bz 17:31

10

Mukaji udi nkumba mmulele bana muanda mutekete, a Kadi mukaji uvua ne bana ba bungi mmushale bianza bitupu.1 Yehowa udi ushipa, ne udi ulama muoyo;1 Udi upuekesha mu Lukita,2 ne udi ubisha. b Yehowa udi uvuija muntu mupele, ne udi uvuija muntu mubanji; c Udi upuekesha, ne udi ubandisha. d Udi ujula muntu mupuekele mu lupuishi; Udi ubandisha mupele umumbusha mu mushiki wa butu,1 e Bua kubasombesha ne bakokeshi, Ubapesha muaba wa kusoˆ mba wa buneme. Bishimikidi bia buloba mbia Yehowa, f Ne yeye udi uteka pa mutu pabi buloba budi bupatula bintu. Udi ulama luendu lua bena lulamatu bende, g Kadi nebapuwishe bantu ˆ babi mu mıdima, h Bualu muntu kena utshimuna bua bukole buende. i Yehowa neasunsulule bantu bonso badi bamuluisha;1 j Neakungule kumbukila mu diulu bua kubaleja tshiji tshiende. k Yehowa nealumbuluishe too ne ku mikalu ya buloba, l

2:5 1 Ku mua.: “mmufubidile.” 2:6 1 Anyi “upingaja ku muoyo.” 2 Anyi “Sheole,” mmumue ne: lukita lua bukua bantu buonso. Tang. Diumv. 2:8 1 Anyi pamuapa: “diyala (diala).” 2:10 1 Anyi pamuapa: “Bantu badi baluisha Yehowa ˆ nebafue ne buowa.”

1 SAMUELE 2:11-25 Neapeshe mukalenge wende bukole a Ne neabandishe lusengu1 lua muela manyi wende.” b 11 Pashishe Elekana wakaya kuende ku Lama, kadi muana wakalua muena mudimu wa Yehowa c kumpala kua muakuidi Eli. 12 Kadi bana ba balume ba Eli bavua bantu babi; d kabavua banemeka Yehowa to. 13 Mona tshivuabu benza ne bintu bivua bakuidi ne bukenji bua ˆ kuangata kudi bantu: e Dıba dionso divua muntu ufila mulambu, muambuluishi wa muakuiˆ di uvua ulua ne nsomo wa menu asatu mu tshianza pavua munyinyi wenda usaba, 14 ne uvua umutua mu dilongo dinene, anyi mu luesu lua mikolo ibidi, anyi mu luesu luenze bu dibungu, anyi mu luesu lua mukolo umue. Tshionso tshivua nsomo ujula, muakuidi uvua utshiangata buende yeye. Ke tshivuabu benzela bena Isalele bonso bavua balua ku Shilo. 15 Kabidi, nansha kumpala kua muntu udi ufila mulambu kufuimishaye mafuta, f muambuluishi wa muakuidi uvua ulua umuambila ne: “Pesha muakuidi munyinyi wa kuosha. Yeye kakuangata munyinyi mulamba kuudi to, anu munyinyi mubishi.” 16 Pavua muntu umuambila ne: “Lekela banji kufuimisha mafuta, g pashishe wangate tshionso tshiudi musue,”1 yeye uvua wamba ne: ` “Too, mpesha anu mpindieu; tshianana ndi nguangata ku bukole!” 17 Nunku mpekatu wa bambuluishi abu wakalua munene menemene kumpala kua Ye2:10 1 Anyi “bukole.” Tang. Diumv. 2:16 1 Anyi “tshidi anyima webe ujinga bikole.”

462 NSHAP. 2 a Mis 2:6 Mis 110:1 Mat 28:18

b Luk 1:69 Bz 4:27

c 1Sm 1:11 1Sm 3:1, 15

d 1Sm 2:22

e Lew 7:34

f Lew 3:3-5

g Lew 3:16 Lew 7:25, 31

 Mulongo 2 a 1Sm 2:29

b 1Sm 2:11 1Sm 3:15

c 2Sm 6:14

d Eks 23:14 1Sm 1:3, 21

e 1Sm 1:27, 28

f Gen 21:1, 2 1Sm 1:19

g 1Sm 2:26 1Sm 3:19

h 1Sm 2:12-17

i Eks 38:8 Lew 21:6

j Nom 15:31 1Sm 2:17 1Sm 3:13, 14

howa, a bualu bantu abu bavua bapetula mulambu wa Yehowa. 18 Nunku Samuele uvua wenza mudimu b kumpala kua Yehowa, muvuale1 efoda wa line, c nansha mutshivuaye anu muana. 19 Mamuende uvua kabidi umuenzela muzabi mukese wa kawuyi maboko, ne uvua umutuadilawu tshidimu tshionso pavuaye ubanda ne bayende bua kufila mulambu wa ku tshidimu. d 20 Nunku Eli wakabenesha Elekana ne mukajende, kuambaye ne: “Yehowa akupeshe muana kudi mukaji eu pa muaba wa muana uvua musombesha Yehowa.” e Pashishe bakapingana kuabu. 21 Yehowa wakavuluka Hana, nunku yeye wakimita; f ne wakalela bana bakuabu ba balume basatu ne ba bakaji babidi. Kadi muana eu Samuele uvua wenda ukola kumpala kua Yehowa. g 22 Mpindieu Eli ukavua mukulakaje bikole, kadi uvua mumvue malu onso avua bana bende benzela h Isalele mujima ne muvuabu balala ne bantu bakaji bavua benza mudimu ku tshibuelelu tshia ntenta wa kusambakena. i 23 Uvua ubambila ne: “Bua tshinyi nudi nutungunuka ne kuenza malu a nunku? Bualu malu andi ngumvua bua bualu buenu kudi bantu bo` nso mmabi. 24 Too, bana banyi, lumu lundi ngumvua luenda munkatshi mua tshisamba tshia Yehowa kaluena luimpe to. 25 Muntu yeye muenzele muntu mukuabu bibi, muntu mukuabu udi mua kumulombela kudi Yehowa;1 kadi muntu yeye muenzele Yehowa mpekatu, j nnganyi 2:18 1 Ku mua.: “mudisuike.” 2:25 1 Anyi pamuapa: “Nzambi neamukosele tshilumbu.”

463 udi mua kumulombela?” Kadi bakabenga kuteleja tatuabu, bualu Yehowa ukavua mupangadije bua kubashipa. a 26 Pine apu muana eu Samuele uvua wenda ukola ku mubidi ne wenda wanyishibua kudi Yehowa ne kudi bantu. b 27 Muntu mukuabu wa Nzambi wakalua kudi Eli, kumuambilaye ne: “Yehowa udi wamba nunku: ‘Tshivuaku mudileje patoke kudi nzubu wa tatuebe pavuabu ˆ bapika mu nzubu wa Palo mu Ejipitu anyi? c 28 Nunku ngakamusungula mu bisa bionso bia Isalele d bua kungenzelaye mudimu wa buakuidi ne bua kufila milambu pa tshioshelu tshianyi, e kulambula musenga wa manananshi,1 ne kuvuala efoda kumpala kuanyi; ne ngakapesha nzubu wa nkambua webe milambu yonso miosha pa kapia ya bena Isalele.2f 29 Bua tshinyi nuenu bantu nudi nupetula1 mulambu wanyi ne dipa dianyi bindi mutuˆ me dıyi bua kufila muaba wanyi wa kusombela? g Bua tshinyi udi utungunuka ne kunemeka bana bebe ba balume kumpita meme, nuasa manyi ne bitupa bitambe buimpe bia milambu yonso ya bantu banyi bena Isalele? h ˆ 30 “‘Ke bualu kayi dıyi dia Yehowa Nzambi wa Isalele didi ne: “Mvua muambe bushuwa ne: nzubu webe ne nzubu wa nkambua webe neyikale anu yenda kumpala kuanyi.” i Kadi Yehowa udi wamba mpindieu ne: “Buanyi meme kabiena mua kuenzeka, bualu nennemeke bantu badi bannemeka, j kadi bantu badi bampetula nebapetudibue.” 2:28 1 Anyi pamuapa: “bua kubandisha muishi wa milambu muulu.” 2 Ku mua.: “bana ba balume ba Isalele.” 2:29 1 Ku mua.: “nukuma miseba ku.”

1 SAMUELE 2:26–3:2 NSHAP. 2 a Nsu 29:1 Nsu 30:17

b 1Sm 2:21 c Eks 4:14, 27 d Eks 28:1 Lew 8:12 Nom 17:5, 8

e Nom 18:7 f Lew 2:3 Lew 6:16 Lew 10:14 Nom 5:9 Nom 18:9

g Eks 25:8 Yos 18:1 1Sm 1:3

h 1Sm 2:14-16 i Eks 28:43 j Mis 18:20 Mis 91:14

 Mulongo 2 a 1Sm 3:14 1Sm 4:11, 18 1Sm 22:18 1Bk 2:27

b Mis 78:60, 61 c 1Sm 22:18, 21 d 1Sm 4:11, 17 e 1Bk 2:27, 35 1Ku 29:22

f Lew 2:3 Nom 5:9

 NSHAP. 3 g 1Sm 2:11, 18 h Nom 12:6 1Ku 17:15

31 Tangila! Matuku adi alua angumbusha bukole1 buebe ne bua nzubu wa tatuebe, bua muntu nansha umue wa mu nzubu muebe kikadi ne muoyo too ne ku bukulakaja. a 32 Pashishe munkatshi mua malu mimpe onso adi menzela Isalele, b wewe neumone muluishi muaba wanyi wa kusombela, ne kakuakuikala kabidi muntu mukulakaje mu nzubu muebe. 33 Muntu wa kuudi undi tshiyi ngumbusha ku mudimu wa ku tshiosheˆ lu tshianyi neenze bua mesu ebe atekete ne neakukebele kanyinganyinga,1 kadi bantu ba bungi ba mu nzubu muebe nebafue ku muele wa bantu. c 34 Pashishe bualu buenzekela bana bebe babidi, Hofeni ne Pinehasa, nebuikale tshimanyinu kuudi: Bonso babidi nebafue dituku dimue. d 35 Pashishe nendijudile muakuidi wa lulamatu. e Neenze malu mu diumvuangana ne tshidi dijinga dia muoyo wanyi;1 nemmuashile nzubu wa kashidi, ne neende kumpala kua muela manyi wanyi misangu yonso. 36 Muntu yonso udi ushala mu nzubu muebe nealue ne neamuinamine bua bamufute makuta ne bua tshipese tshia diampa, ne neambe ne: “Mpesha koku umue wa ku midimu ya buakuidi bua ndie tshipese tshia diampa.”’” f Pine apu, muana eu Samuele uvua wenzela Yehowa muˆ dimu g kumpala kua Eli, kadi dıyi dia kudi Yehowa kadivua ditamba kumvuika matuku au to; bikena kumona h bivua bikese. 2 Dimue dituku Eli uvua mulale muaba wende wa tshibidilu,

3

2:31 1 Ku mua.: “diboko.” 2:33 1 Anyi “neenze bua anyima webe atshioke.” 2:35 1 Anyi “tshidi mu muoyo wanyi ne mu anyima anyi.”

1 SAMUELE 3:3-21

ˆ ne mesu ende akavua bitayitayi; katshivua umona to. a 3 Muendu wa Nzambi b kauvua muanji kujima to, ne Samuele uvua mulale mu ntempelo1 c wa Yehowa, muaba uvua Mushete wa Nzambi. 4 Pashishe Yehowa wakabikila Samuele. Yeye kuitaba ne: “Mmeme eu.” 5 Wakaya kudi Eli lubilu, kuambaye ne: “Mmeme eu, bualu udi mumbikile.” Kadi yeye wakamba ne: “Tshiena mukubikile to. Ndaku ulale kabidi.” Nunku wakaya, yeye kulala. 6 Yehowa wakabikila kabidi ne: “Samuele!” Ke Samuele kujuka, kuyaye kudi Eli, yeye kuamba ne: “Mmeme eu, bualu udi mumbikile.” Kadi yeye wakamba ne: “Muananyi, tshiena mukubikile to. Ndaku ulale kabidi.” 7 (Kadi Samuele kavua muanji kufika ku dimanya Yehowa to, ne ˆ dıyi dia Yehowa kadivua dianji kubuluibua kudiye to.) d 8 Nunku Yehowa wakabikila kabidi musangu muisatu ne: “Samuele!” Ke yeye kujuka, kuyaye kudi Eli, kuambaye ne: “Mmeme eu, bualu udi mumbikile.” ˆ Eli wakajingulula dıba adi ne: Yehowa ke uvua ubikila muana au. 9 Nunku Eli wakambila Samuele ne: “Ndaku ulale, yeye mukubikile, wambe ne: ‘Akula, Yehowa, bualu muena mudimu webe udi uteleja.’” Nunku Samuele wakaya, kulalaye muaba wende. 10 Yehowa wakalua, kuimanaye muaba au, yeye kubikila anu bu misangu mikuabu ne: “Samuele, Samuele!” Ke Samuele kuamba ne: “Akula, bualu muena mudimu webe udi uteleja.” 11 Yehowa wakambila Samuele ne: “Mona! Ndi ngenza bualu kampanda mu Isalele buelesha ma3:3 1 Mmumue ne: “ntenta wa tshitendelelu.”

464 NSHAP. 3 a 1Sm 4:15

b Lew 24:2

c 1Sm 1:9 1Sm 3:15

d Amo 3:7 

Mulongo 2 a 1Sm 4:17

b Nom 23:19 1Sm 2:31-34 Yes 55:10, 11

c 1Sm 2:22, 23 Yne 15:22 Yak 4:17

d Nom 15:30 1Sm 2:12, 17

e Mbi 8:11

f 1Sm 4:11 1Sm 22:21 1Bk 2:27

g 1Sm 2:21

tshi a muntu yonso udi ubumvua ngonga.a 12 Dituku adi nenkumbajile Eli malu onso amvua muambe bua nzubu wende, ku mbangilu too ne ku ndekelu. b 13 Udi ne bua kumuambila ne: ndi ntumina nzubu wende dinyoka dia kashidi bua tshilema tshidiye mumanye, c bualu bana bende ba balume badi bela Nzambi mulawu, d kadi yeye ki mmubakanyine to.e 14 Ke bualu kayi ndi muditshipe bua nzubu wa Eli ne: tshilema tshia nzubu wa Eli katshiakubuikidibua musangu nansha umue ne milambu anyi ne mapa to.” f 15 Samuele wakashala mulale too ne mu dinda; pashishe wakunzulula biibi bia nzubu wa Yehowa. Samuele uvua utshina bua kuambila Eli bua tshikena kumona. 16 Kadi Eli wakabikila Samuele ne: “Muananyi Samuele!” Ke yeye kuamba ne: “Mmeme eu.” 17 Wakamuebeja ne: “Mbualu kayi budiye mukuambile? Kubunsokoki koku to. Nzambi akuenzele nunku ne apitshishe apu wewe munsokoke bualu nansha bumue bua ku malu onso adiye mukuambile.” 18 Nunku Samuele wakamuambila malu onso, ne kakamusokoka bualu nansha bumue to. Eli wakamba ne: “N’Yehowa. Enze ˆ tshidi tshimpe ku mesu kuende.” 19 Samuele uvua anu wenda ukola, ne Yehowa nkayende uvua nendeg ne kakalekela ˆ ˆ dıyi nansha dimue dia ku meyi ende onso dipanga kukumbana.1 20 Bena Isalele bonso, kumbukiˆ la ku Dana too ne ku Be-sheba, bakamanya ne: Samuele ke uvuabu bateke muprofete wa Yehowa. 21 Yehowa wakatungunuka ne kumueneka ku Shilo, bualu Ye3:19 1 Ku mua.: “diya panshi.”

465 howa wakadileja kudi Samuele ku ˆ Shilo ku dıyi dia Yehowa.a ˆ Nunku dıyi dia Samuele diakaya mu Isalele mujima. Pashishe Isalele wakapatuka bua kuluangana ne bena Peleshete; bakasa tshitudilu kumpeˆ nga kua Ebene-eze, ne bena Peleshete bakasa tshitudilu ku Afeke. 2 Bena Peleshete bakela mualu wa mvita bua kuluangana ne Isalele, kadi mvita ivua mibi ne bena Peleshete bakatshimuna Isalele, kushipabu bantu balume batue ku 4000 muaba wa mvita mu mpata. 3 Pakapingana bantu mu tshitudilu, bakulu ba mu Isalele bakamba ne: “Bua tshinyi Yehowa mmuanyishe bua bena Peleshete batutshimune1 lelu? b Tuye tuangate mushete wa tshipungidi tshia Yehowa ku Shilo c bua wikale netu ne utupandishe mu tshianza tshia bena lukuna betu.” 4 Nunku bakatuma bantu ku Shilo, bobu kuangataku mushete wa tshipungidi tshia Yehowa wa biluilu udi musombe mu nkuasa wende wa bukalenge pa mutu1 pa bakeluba.d Bana babidi ba Eli, Hofeni ne Pinehasa, e bavuaku pabu ne mushete wa tshipungidi tshia Nzambi mulelela. 5 Diakamue pavua mushete wa tshipungidi tshia Yehowa mufike mu tshitudilu, bena Isalele bonso bakela mbila ne ˆ dıyi dikole, buloba kunyukukabu. 6 Pakumvua bena Peleshete mutoyi wa mbila ayi, bakebeja ne: “Bua tshinyi kudi mbila mikole nunku mu tshitudilu tshia bena Ebelu?” Ndekelu wa bionso bakumvua ne: Mushete wa Yehowa uvua mufike mu tshitudilu. 7 Bena Peleshete bakumvua ˆ buowa, bualu bakamba ne: “Nza-

4

4:3 1 Ku mua.: “Bua tshinyi Yehowa mmututshimune?” 4:4 1 Anyi pamuapa: “pankatshi.”

1 SAMUELE 4:1-16 NSHAP. 3 a 1Sm 3:1, 4 Mis 99:6

 NSHAP. 4 b Dut 28:15, 25 Dut 32:30 Bal 2:14

c 2Sm 15:25

d Eks 25:18 Nom 7:89 2Bk 19:15 Mis 80:1

e 1Sm 2:12 

Mulongo 2 a Eks 14:25 Eks 15:14

b Eks 7:5 Mis 78:43, 51

c Dut 28:48 Bal 10:7 Bal 13:1

d Lew 26:14, 17 Dut 28:25 1Sm 4:2

e 1Sm 2:31, 34 1Sm 4:3, 17 Mis 78:61, 64

f Yos 7:6

g 1Sm 4:4

h 1Sm 3:2

mbi mmulue mu tshitudilu!” a Nunku bakamba ne: “Diakabi dietu! Bualu katshia bualu bua mushindu eu kabutu buanji kuenzeka to! 8 Diakabi dietu! Nnganyi watupandisha mu tshianza tshia Nzambi munene eu? Nzambi eu ke uvua mukengeshe Ejipitu ne dishipa dia mishindu yonso mu tshipela. b 9 Nuenu bena Peleshete, ikalayi ne dikima ne enzayi malu bu bantu balume, bua kanuenzedi bena Ebelu mudimu anu muvuabu banuenzelawu nuenu. c Enzayi malu bu bantu balume ne luanganayi!” 10 Nunku bena Peleshete bakaluangana, kutshimunabu Isalele, d ne yonso wa kudibu wakanyemena ku ntenta wende. Bakashipa bantu bikole menemene; ku luseke lua Isalele basalayi binunu 30 bavua benda ku makasa bakapona. 11 Bakanyenga kabidi Mushete wa Nzambi, ne bana babidi ba Eli, Hofeni ne Pinehasa, bakafua. e 12 Muntu mukuabu wa mu Benyamina wakumbuka muaba wa mvita lubilu, kufikaye ku Shilo dituku adi mudipande bilamba ne muikale ne buloba mu mutu.f 13 Pakafika muntu au, Eli uvua musombe pa tshisombedi kumpenga kua njila muindile, bualu muoyo wende uvua uzakala bua Mushete wa Nzambi mulelela. g Muntu au wakabuela mu tshimenga bua kufila lumu alu, ne tshimenga tshijima tshiakatuadija kudila. 14 Pakumvua Eli mutoyi wa miadi, wakakonka ne: “Mutoyi wa diyumbakana au ngua tshinyi?” Muntu umue umue au wakalua lukasa, kuambilaye Eli lumu alu. 15 (Tshikondo atshi ˆ Eli uvua ne bidimu 98, ne mesu ende akavua malengame matangile anu kumpala, ne kavua mua kumona to.) h 16 Nunku muntu

1 SAMUELE 4:17–5:8 au wakambila Eli ne: “Meme ke udi mufume muaba udi mvita yenzekela! Ndi munyeme anu lelu eu muaba wa mvita au.” Ke yeye kumuebeja ne: “Muananyi, tshidi tshienzeke ntshinyi?” 17 Nunku muntu uvua mulue ne lumu au wakamba ne: “Isalele mmunyeme bena Peleshete, ne mbashipe bantu bibi menemene; a bana bebe babidi, Hofeni ne Pinehasa, mbafue pabu, b ne mbanyenge Mushete wa Nzambi mulelela.” c 18 Diakamue pavua muntu au muakule bua Mushete wa Nzambi mulelela, Eli wakakuluka tshianyima pa tshisombedi tshiende kumpenga kua tshiibi tshia tshimenga, nshingu wende wakatshibuka, yeye kufua, bualu ukavua mukulakaje ne uvua ne bujitu. Uvua mulumbuluishe Isalele bidimu 40. 19 Mukaji wa muanende, mukaji wa Pinehasa, uvua ne difu ne ukavua pa kulela. Pakumvuaye lumu lua ne: mbanyenge Mushete wa Nzambi mulelela, ne lua ne: tatuende muenu ne bayende mbafue, wakinama, diakamue lulelu kumukuata, yeye kulela. 20 Pavuaye wenda ukuula muoyo, bantu bakaji bavua bimane ku luseke luende bakamuambila ne: “Kutshinyi to, bualu udi mulele muana wa balume.” Kakandamuna ne kakateya ntema ku bualu abu to.1 21 Kadi wakinyika muana au ne: Ikaboda,1d wamba ne: “Butumbi mbumbuke mu Isalele buye mu ditunga dikuabu,” e wakula bua muvuabu banyenge Mushete wa Nzambi mulelela ne tshivua tshienzekele tatuende muenu ne bayende.f 22 Wakamba ne: “Butumbi mbumbuke mu Isalele buye mu ditunga di4:20 1 Anyi “ne kakateka muoyo wende ku bualu abu to.” 4:21 1 Diumvuija: “Butumbi budi penyi?”

466 NSHAP. 4 a 1Sm 3:11

kuabu, bualu mbanyenge Mushete wa Nzambi mulelela.”a Pavua bena Peleshete banyenge Musheteb wa Nzambi mulelela, bakumbuka nawu ku ˆ Ebene-eze kuyabu nawu ku Ashedodo. 2 Bena Peleshete bakangata Mushete wa Nzambi mulelela, kuwubuejabu mu nzubu1 wa Dagona, kuwutekabu kumpenga kua Dagona. c 3 Pavua bena Ashedodo bajuke mu dindadinda dituku diakalonda, bakasangana Dagona mudishinde mutue mpala panshi kumpala kua Mushete wa Yehowa. d Nunku bakangata Dagona, kumupingajabu pa muaba wende. e 4 Pakajukabu mu dinda menemene dituku diakalonda, bakasangana Dagona mudishinde mutue mpala panshi kumpala kua Mushete wa Yehowa. Mutu wa Dagona ne bianza biende bionso bibidi bivua bikosa, bikale panshi mu mushiku wa mbelu. Anu tshitupa tshiende tshivua tshienze bu mushipa1 ke tshivua tshishale tshijima. 5 Ke bualu kayi too ne lelu, bakuidi ba Dagona ne bantu bonso badi babuela mu nzubu wa Dagona kabatu badiata mu mushiku wa mbelu wa Dagona mu Ashedodo. 6 Tshianza tshia Yehowa tshiakanemena bena Ashedodo, yeye kubakengesha, kutua Ashedodo ne bitupa biende bia maloba nsundu.f 7 Pavua bantu ba mu Ashedodo bamone tshivua tshienzeka, bakamba ne: “Mushete wa Nzambi wa Isalele kawushadi munkatshi muetu to, bualu tshianza tshiende ntshitukengeshe tuetu ne nzambi wetu Dagona bikole.” 8 Nunku bakabikidisha bakalenge bonso ba bena Peleshete, kubasangishabu, kubebejabu

5

b 1Sm 2:34

c 1Sm 4:10, 11

d 1Sm 14:3

e Mis 78:61

f 1Sm 2:32, 34 1Sm 4:5, 11

 Mulongo 2 a 1Sm 4:11 Yel 7:12

 NSHAP. 5 b 1Sm 4:11

c Bal 16:23 1Ku 10:8-10

d Eks 12:12 1Ku 16:26 Mis 97:7

e Yes 46:6, 7

f 1Sm 6:5, 6

5:2 1 Anyi “ntempelo.” 5:4 1 Ku mua.: “Anu Dagona.”

467 ne: “Tuenze tshinyi ne Mushete wa Nzambi wa Isalele?” Kuandamunabu ne: “Baye ne Mushete wa Nzambi wa Isalele ku Gata.” a Nunku bakaya ne Mushete wa Nzambi wa Isalele kuntu aku. 9 Bobu bamane kuya nawu kuntu aku, tshianza tshia Yehowa tshiakaluisha tshimenga atshi, ˆ kubatuminatshi buowa bukole menemene. Yeye wakakengesha bantu ba mu tshimenga atshi, kumbukila ku bakese too ne ku banene, ne nsundu yakabapatuka.b 10 Nunku bakatuma Mushete wa Nzambi mulelela ku Ekelona, c kadi diakamue pakafika Mushete wa Nzambi mulelela ku Ekelona, bena Ekelona bakabanga kudila bamba ne: “Mbalue ne Mushete wa Nzambi wa Isalele kutudi bua kutushipa tuetu ne bantu betu!” d 11 Nunku bakabikidisha bakalenge bonso ba bena Peleshete, kubasangishabu, kuambabu ne: “Pingajayi Mushete wa Nzambi wa Isalele; upingane muaba wawu bua tuetu ne bantu betu katufu to.” Buaˆ lu buowa bua kufua buvua butangalake mu tshimenga tshijima; tshianza tshia Nzambi mulelela tshivua tshineme bujitu menemene mu tshimenga atshi, e 12 ne bantu bavua kabayi bafue bakapeta nsundu. Nunku muadi wa tshimenga bua kulomba diambuluisha wakabanda too ne mu diulu. Mushete f wa Yehowa uvua mushale mu buloba bua bena Peleshete ngondo muanda mutekete. 2 Bena Peleshete bakabikila bakuidi ne bena mbuku, g bobu kubebeja ne: “Tuenze tshinyi ne Mushete wa Yehowa eu? Tuambilayi mutudi mua kuwupingaja muaba wawu.” 3 Bakandamuna ne: “Nuenu bapingaje mushete wa tshipungidi tshia

6

1 SAMUELE 5:9–6:9 NSHAP. 5 a 1Sm 17:4

b 1Sm 5:6

c Yos 15:20, 45 2Bk 1:2 Amo 1:8

d 1Sm 5:7

e 1Sm 5:6, 9 

NSHAP. 6 f 1Sm 4:11 1Sm 5:1 Mis 78:61

g Dut 18:9, 10 Yes 2:6

 Mulongo 2 a 1Sm 6:4, 17

b Yos 13:2, 3 1Sm 6:16

c 1Sm 6:18

d 1Sm 5:6, 11

e Eks 7:13 Eks 8:15 Eks 14:17

f Eks 9:14, 16 Lom 9:17, 18

g Eks 6:1 Eks 11:1 Eks 12:33

h 1Sm 6:3, 4

i Yos 15:10, 12 Yos 21:8, 16 2Ku 28:18

Yehowa Nzambi wa Isalele, kanuwupingaji kawuyi ne mulambu to. Mu mishindu yonso nudi ne bua kumutumina mulaˆ mbu wa dipila. a Dıba adi ke nuenu kushisha kuondopibua, ne nebanuambile bua tshinyi tshianza tshiende ki ntshiumbuke kunudi.” 4 Nunku bakebeja ne: “Mmulambu wa dipila kayi utudi ne bua kumutumina?” Kuambabu ne: “Bilondeshile bungi bua bakalenge ba bena Peleshete, b tumayi nsundu itanu ya or ne mpuku itanu ya or, bualu tshipupu tshia muomumue ntshikuate yonso wa kunudi ne bakalenge benu. 5 Nudi ne bua kuenza bimfuanyi bia nsundu yenu ne bia mpuku yenu c idi inyanga buloba, ne nudi ne bua kunemeka Nzambi wa Isalele. Pamuapa neapepeje bujitu bua tshianza tshiende tshidi pa mutu penu, pa nzambi wenu, ne pa buloba buenu. d 6 Bua tshinyi nudi ne bua kupapisha muoˆ yo wenu muvua Ejipitu ne Palo bapapishe mioyo yabu? e Pavuaye mubakengeshe bikole, f bakalekela bena Isalele bua baye, bobu kuya. g 7 Mpindieu enzayi ditempu dipiadipia ne angatayi ngombe ibidi idi ne bana itubu kabayi banji kusuika mutshi wa tshikokedi. Pashishe nusuikile ngombe ayi ku ditempu, kadi nupingaje bana bayi kumbelu, nubumbushe kudiyi. 8 Angatayi Mushete wa Yehowa, nuwuteke mu ditempu adi, nuele bintu bia or binudi numutumina bu mulambu wa dipila mu kashete ku luseke luawu. h Pashishe nuwulekele uye 9 ne nushale batangile: wowu mubande ne njila wa ku Bete-shemeshe, i mutangiˆ le ku buloba buawu, dıba adi netumanye ne: yeye ke udi mutuenzele bualu bubi butambe ebu. Kadi biobi kabiyi bienzeke

1 SAMUELE 6:10–7:3 nanku, netumanye ne: ki ntshianza tshiende tshivua tshitukengeshe to; bivua bituenzekele ku mpukapuka.” 10 Bantu abu bakenza nanku. Bakangata ngombe ibidi ivua ne bana, kuyisuikilabu ku ditempu, bobu kuela bana bayi mu tshikumbi kumbelu. 11 Pashishe bakateka Mushete wa Yehowa mu ditempu, pamue ne kashete kavua ne mpuku ya or ne bimfuanyi bia nsundu yabu. 12 Ngombe yakayila buludiludi mu njila wa ku Bete-shemeshe. a Yakashala anu mu njila munene, yenda iya, yenda idila; kayakaya ni nku dia balume ni nku dia ˆ bakaji. Dıba dionso adi bakalenge ba bena Peleshete bavua benda bayilonda mu nyima too ne ku mukalu wa Bete-shemeshe. 13 Bantu ba mu Bete-shemeshe ´ bavua bapuola ble mu tshibandabanda.1 Pavuabu babandiˆ she mesu ne bamone Mushete, bakasanka bikole bua diwumona. 14 Ditempu diakafika mu budimi bua Yoshua muena Beteshemeshe, kuimanadi muaba au pabuipi ne dibue dinene. Nunku bakapanda mabaya a ditempu, bobu kulambula ngombe ayi b bu mulambu wa kuosha kudi Yehowa. 15 Bena Lewi c bakatulula Mushete wa Yehowa ne kashete kavua nawu kavua ne bintu bia or, bobu kubiteka pa dibue dinene. Bantu ba mu Bete-shemeshe d bakalambula milambu ya kuosha ne kufilabu milambu kudi Yehowa dituku adi. 16 Pakamona bakalenge batanu ba bena Peleshete bualu abu, bakapingana ku Ekelona dituku adi. 17 Mpindieu eyi ke nsundu ya or ivua bena Peleshete batumine Yehowa bu mulambu wa dipila: e nsundu umue 6:13 1 Anyi “tshibatabata.”

468 NSHAP. 6 a 1Sm 6:8, 9

b 1Sm 6:7

c Nom 3:30, 31

d Yos 21:8, 16

e 1Sm 6:4 

Mulongo 2 a 1Sm 5:1

b 1Sm 5:8

c Bal 1:18 1Sm 5:10

d Nom 4:15, 20 1Ku 13:10

e Lew 11:45

f Nom 17:12, 13 2Sm 6:8, 9 Mis 76:7

g Yos 18:14 1Ku 13:5, 6

h 1Ku 16:1 2Ku 1:4

 NSHAP. 7 i 2Sm 6:2, 4 1Ku 13:5, 7

j Neh 9:28

bua Ashedodo, a umue bua Gaza, umue bua Ashekelona, umue bua Gata, b umue bua Ekelona. c 18 Bungi bua mpuku ya or buvua bupetangana ne bungi bua bimenga bionso bia bena Peleshete bivua ku bukokeshi bua bakalenge batanu abu, bimenga bikolesha ne misoko ivua mu mpata. Dibue dinene divuabu batekele Mushete wa Yehowa didi tshijadiki mu budimi bua Yoshua muena Bete-shemeshe too ne lelu. 19 Kadi Nzambi wakashipa bantu ba mu Bete-shemeshe, bualu bavua batangile Mushete wa Yehowa. Wakashipa bantu 500701 munkatshi mua bantu abu, ne bantu kutuadijabu kudila bualu Yehowa uvua mushipe bantu dishipa dia dikema. d 20 Ke bantu ba mu Beteshemeshe kuebeja ne: “Nnganyi wakumbana kuimana kumpala kua Yehowa, Nzambi wa tshijila eu? e Yeye mumbuke kutudi neaye kudi banganyi?” f 21 Nunku ˆ bakatumina bena mu Kıyatayalima g bantu ne mukenji, bamba ne: “Bena Peleshete mbapingaje Mushete wa Yehowa. Puekayi, nuwangate, nubande nawu.” h ˆ Nunku bantu ba mu Kıyatayalima bakalua, kuangatabu Mushete wa Yehowa, kubandabu nawu ku nzubu kua Abinadaba i ku mukuna mukese, ne bakajiˆ dila muanende Eleaza bua ikale ulama Mushete wa Yehowa. 2 Bidimu bia bungi biakapita, bidimu 20 bijima, kumbukila ku dituku divua Mushete mufike ˆ mu Kıyata-yalima; ne nzubu mujima wa Isalele wakatuadija kukeba1 Yehowa. j 3 Nunku Samuele wakambila nzubu mujima

7

6:19 1 Ku mua.: “bantu 70, bantu binunu 50.” 7:2 1 Anyi “kudidila.”

469 wa Isalele ne: “Nuenu basue kupingana kudi Yehowa ne muoyo wenu mujima, a umbushayi nzambi ya ku babende b ne bimfuanyi bia Ashatelota c munkatshi muenu, tuminayimu muoyo wenu kudi Yehowa ne numuenzele anu yeye nkayende mudimu, d ne yeye neanusungile mu tshianza tshia bena Peleshete.” e 4 Nunku bena Isalele bakumbuˆ sha Babala ne bimfuanyi bia Ashatelota ne bakenzela anu Yehowa mudimu. f 5 Ke Samuele kuamba ne: “Sangishayi bena Isalele bonso ku Misepa, g ne nensambile Yehowa bua bualu buenu.” h 6 Nunku bakadisangisha bonso ku ˆ Misepa, ne bakasuna mayi, kuapongololabu kumpala kua Yehowa ne kujilabu biakudia dituku adi. i Bakamba kuntu aku ne: “Tudi benzele Yehowa mpekatu.” j Pashishe Samuele wakatuadija kulumbuluisha k bena Isalele ku Misepa. 7 Pakumvua bena Peleshete ne: bena Isalele bavua badisangishe ku Misepa, bakalenge ba bena Peleshetel bakabanda bua kuluisha Isalele. Pakumvua bena Isalele bualu abu, bakuˆ mvua buowa bua bualu bua bena Peleshete. 8 Nunku bena Isalele bakambila Samuele ne: “Kulekedi kubikila Yehowa Nzambi wetu bua atuambuluishe m ne atupandishe mu tshianza tshia bena Peleshete.” 9 Pashishe Samuele wakangata muana wa mukoko utshivua wamua, kumulambulaye bu mulambu wa kuosha mujima n kudi Yehowa; ne Samuele wakabikila Yehowa bua ambuluishe Isalele, ne Yehowa wakamuandamuna. o 10 Pavua Samuele ulambula mulambu wa kuosha, bena Peleshete bakasemena bua kuluisha Isalele. Ke Ye-

1 SAMUELE 7:4–8:2 NSHAP. 7 a 1Sm 12:24 b Yos 24:14, 23 Bal 3:7

c Bal 2:13 Bal 10:6 1Bk 11:33

d Dut 10:20 Dut 13:4 Luk 4:8

e Dut 28:1 f Bal 10:16 g Bal 20:1 1Sm 10:17 2Bk 25:23 Yel 40:6

h 1Sm 12:23 Yak 5:16

i 2Ku 20:3 Neh 9:1 Yoe 2:12

j Bal 10:10 k Bal 2:18 l Yos 13:2, 3 1Sm 6:4

m 1Sm 12:19 Yes 37:4

n Lew 1:10 o Mis 99:6 

Mulongo 2 a 1Sm 2:10 2Sm 22:14

b Yos 10:10 Bal 4:15

c Dut 20:4 Dut 28:7

d Yos 4:9 Yos 24:26

e Mis 44:3 f 1Sm 9:16 1Sm 13:5

g 1Sm 14:22, 23 1Sm 17:51

h Gen 15:18, 21 i 1Sm 3:20 1Sm 12:11 1Sm 25:1 Bz 13:20

j Yos 16:1 k Yos 15:7, 12 1Sm 11:15

l 1Sm 7:5 m 1Sm 1:1 1Sm 8:4 1Sm 19:18

n Eks 20:25 

NSHAP. 8 o 1Ku 6:28

howa kudidishila bena Peleshete makubakuba makolea dituku adi, Yeye kubabueja mu kayumbayumba, b ne Isalele wakabatshimuna. c 11 Nunku bantu ba mu Isalele bakumbuka ku Misepa, kulondakajabu bena Peleshete, benda babashipa too ne ku ˆ sud kua Bete-ka. 12 Pashishe Samuele wakangata dibue, d kudimanyikaye pankatshi pa Misepa ne Yeshana, kuinyikaye dibue adi ˆ ne: Ebene-eze,1 bualu wakamba ne: “Too ne mpindieu Yehowa mmutuambuluishe.” e 13 Nunku bena Peleshete bakakokeshibua, ne kabakalua kabidi mu buloba bua Isalele to; f ne tshianza tshia Yehowa tshiakatungunuka ne kuluisha bena Peleshete matuku onso a Samuele. g 14 Bimenga bivua bena Peleshete banyenge Isalele biakapingana kabidi kudi Isalele, kumbukila ku Ekelona too ne ku Gata, ne Isalele wakapetulula maloba abi ku tshianza tshia bena Peleshete. Kuvua kabidi ditalala pankatshi pa Isalele ne bena Amole. h 15 Samuele wakatungunuka ne kulumbuluisha Isalele matuku ende onso a muoyo.i 16 Tshidimu tshionso uvua wenza luendu, unyunguluka uya ku Betele, j ku Gilegala, k ne ku Misepa, l ne uvua ulumbuluisha Isalele miaba yonso eyi. 17 Kadi uvua upingana ku Lama, m bualu nzubu wende uvua kuntu aku, ne uvua ulumbuluishilaku kabidi Isalele. Wakashilaku Yehowa tshioshelu. n Pakakulakaja Samuele, wakateka bana bende balumbuluiˆ shi mu Isalele. 2 Dına dia muanende muanabute divua Yoele, ˆ ne dına dia muanende muibidi divua Abiya;o bavua balumbuluisha

8

7:12 1 Diumvuija: “Dibue dia diambuluisha.”

1 SAMUELE 8:3-22

ˆ mu Be-sheba. 3 Kadi bana bende kabavua balonda njila yende to; bavua basue kupeta bintu mu njila mubi, a bavua bitaba nkosa mishiku b ne kabavua balumbuluisha bimpe to. c 4 Pakapita matuku, bakulu bonso ba mu Isalele bakadisangisha pamue, bobu kulua kudi Samuele ku Lama. 5 Bakamuambila ne: “Tangila! Ukadi mukulakaje, kadi bana bebe kabena balonda njila yebe to. Mpindieu tutekela mukalenge bua atulumbuluishe anu bu mudibi bienzeka mu bisamba bikuabu bionso.” d 6 Kadi biakatonda1 Samuele pavuabu bamuambile ne: “Tupesha mukalenge bua atulumbuluishe.” Ke Samuele kusambila Yehowa, 7 ne Yehowa kuambila Samuele ne: “Teleja malu onso adi bantu aba bakuambila; bualu udibu babenge ki nguewe to, kadi meme ke udibu babenge bua tshikadi mukalenge wabu. e 8 Badi benza anu mudibu benza katshia dituku dimvua mubapatule mu Ejipitu too ne lelu; badi bandekela f bua kuenzela nzambi mikuabu mudimu, g ne ke tshidibu bakuenzela pebe. 9 Mpindieu itaba tshidibu bamba. Kadi udi ne bua kubadimuija ne muoyo umue; ubambile tshikala mukalenge udi ubakokesha ne bukenji bua kulomba.” 10 Nunku Samuele wakambila bantu bavua bamulomba mukaˆ lenge meyi onso a Yehowa. 11 Wakamba ne: “Mukalenge wanukokesha neikale ne bukenji bua kulomba malu aa:h Neangate bana benu ba balume, i neabateke mu matempu ende, j neabavuije bendeshi ba tubalu tuende, k ne bakuabu nebikale benda banye-

470 NSHAP. 8 a Eks 18:21 b Eks 23:8 Dut 16:19 Mis 15:5 Nsu 29:4

c Dut 24:17 d Dut 17:14, 15 1Sm 12:13 Bz 13:21

e Bal 8:23 1Sm 10:19 1Sm 12:12 Yes 33:22

f Dut 9:24 g Bal 2:19 h 1Sm 10:25 i 1Sm 14:52 j 1Bk 9:22 1Bk 10:26

k 1Bk 4:26 

Mulongo 2 a 2Sm 18:1 1Ku 27:1

b 2Bk 1:14 c 1Ku 27:26 d 1Bk 4:7 e 1Bk 4:26 f 1Bk 4:22 g 1Ku 27:28, 31 h 1Bk 5:15, 16 i 1Bk 4:22, 23

8:6 1 Ku mua.: “bualu abu buvua bubi ku ˆ mesu kua.”

j 1Bk 12:3, 4

ma kumpala kua matempu ende. 12 Neaditekele kabidi bamfumu ba bantu tshinunu tshinunu a ne bamfumu ba bantu makumi atanu makumi atanu b ne bakuabu nebikale bamudimina, c bamupuolela bia pa madimi, d ne bamuenzela bia mvita ne bintu bia matempu ende.e 13 Neangate bana benu ba bakaji bua bikale benji ba mafuta,1 balambi, ne benji ba mampa. f 14 Neangate madimi enu matambe buimpe, madimi enu a tumuma tua mvinyo, madimi enu a mitshi ya olive, g ne neaapeshe bena mudimu bende. 15 Neangate tshia dikumi tshia madimi enu a ntete ne tshia madimi enu a tumuma tua mvinyo, ne neatshipeshe banene badi benza mudimu mu lubanza luende ne bena mudimu bende. 16 Neangate kabidi bena mudimu benu ba balume ne ba bakaji, bimuna bienu bitambe buimpe, ne mpunda yenu, ne neenze nabi mudimu wende. h 17 Neangate tshia dikumi tshia mikoko yenu, i ne nuenu nenuikale bena mudimu bende. 18 Dituku nedilue dinuadila bua mukalenge unudi badisunguile, j kadi Yehowa kakunumvuila dituku adi to.” 19 Kadi bantu bakabenga kuteleja tshivua Samuele mubambile, bakamba ne: “Mu mishindu yonso, tuetu tudi basue anu kuikala ne mukalenge ku mutu kueˆ tu. 20 Dıba adi netuikale anu bu bisamba bikuabu bionso, ne mukalenge wetu neatulumbuluishe, neatulombole ne neatuluile mvita.” 21 Pakumvua Samueˆ le meyi onso avua bantu bambe, wakaambulula mu matshi a Yehowa. 22 Yehowa wakambila Samuele ne: “Itaba tshidibu bamba, ne ubatekele mukalenge bua aba8:13 1 Anyi “benji ba manananshi.”

471 kokeshe.” a Ke Samuele kuambila bantu ba mu Isalele ne: “Yonso wa kunudi apingane mu tshimenga tshiabu.” Kuvua muntu mukuabu wa ˆ mu Benyamina dına diende Kishi, b muana wa Abiele muana ˆ wa Selo muana wa Bekolata muana wa Afia, muena Benyamina c ne muntu wa bubanji bua bungi. 2 Uvua ne muana wa balume diende Shaula d utshivua nsonga ne uvua muimpe kumona; kakuvua muntu mukuabu munkatshi mua bena Isalele uvua muimpe kumona bu yeye to; uvua mupite bantu bonso ku bule kubangila ku makaya too ne ku mutu. 3 Pavua mpunda1 ya Kishi tatuende wa Shaula mijimine, Kishi wakambila muanende Shaula ne: “Angata koku muambuluishi umue, nuye kukeba mpunda.” 4 Bakapitshila mu buloba bua mikuna bua Efelayima ne mu buloba bua Shalisha, kadi kabakayipeta to. Bakayila mu buloba ˆ bua Shalima, kadi mpunda kayivuamu to. Kupitshilabu mu buloba buonso bua bena Benyamina, kadi kabakayipeta to. 5 Bakafika mu buloba bua Zufa, Shaula kuambilaye muambuluishi uvuaye nende ne: “Luaku tupingane, bua tatu katuadiji kusamisha mutu buetu tuetu pamutu pa kuwusamisha bua mpunda.”e 6 Kadi muambuluishi wakandamuna ne: “Mona, mu tshimenga etshi mudi muntu wa Nzambi, muntu udibu banemeka bikole. Malu onso adiye wamba adi akumbana. f Luaku tuye kuntu aku mpindieu. Pamuapa yeye udi mua kutuleja njila wa kuyila.” 7 Ke Shaula kuambila muambuluishi wende ne: “Tuetu baye, ne-

9

9:3 1 Ku mua.: “mpunda mikaji.”

1 SAMUELE 9:1-14 NSHAP. 8 a 1Sm 8:7 Hos 13:11

 NSHAP. 9 b 1Sm 14:51 1Ku 8:33 Bz 13:21

c Bal 21:17

d 1Sm 11:15 1Sm 13:13 1Sm 15:26 1Sm 28:7 1Sm 31:4 2Sm 1:23

e 1Sm 10:2

f 1Sm 3:19 

Mulongo 2 a 1Sm 9:19 2Sm 15:27 1Ku 9:22 1Ku 29:29

b 1Sm 9:19

c 1Sm 7:9 1Sm 16:5

d 1Bk 3:2 1Ku 16:39 2Ku 1:3

tutuadile muntu au tshinyi? Katuena ne mampa mu bibuta bietu; katuena ne dipa dia kutuadila muntu wa Nzambi mulelela au to. Tudi ne tshinyi?” 8 Nunku muambuluishi wakandamuna kabidi Shaula ne: “Tangila! Ndi ne tshia binayi tshia nshekele1 wa tshiamu tshia arjan mu tshianza tshianyi. Nentshipeshe muntu wa Nzambi mulelela, ne neatuleje njila wa kuyila.” 9 (Kale mu Isalele, pavua muntu uya bua kukeba Nzambi, uvua wamba ne: “Luaku tuye kudi mumonyi wa malu.” a Bualu kale bavua babikila muprofete wa lelu ne: mumonyi wa malu.) 10 Ke Shaula kuambila muambuluishi wende ne: “Tshiudi muambe ntshimpe. Luaku tuye.” Nunku bakaya mu tshimenga muvua muntu wa Nzambi mulelela. 11 Pavuabu babanda kakuna batangile mu tshimenga, bakasambakena ne bansongakaji ˆ bapatuka bua kuya kusuna mayi. Ke bobu kubebeja ne: “Mumonyi wa malub udiku muaba eu anyi?” 12 Bakandamuna ne: “Udiku. Tangilayi, udi kumpala kuenu aku. Mpindieu koleshayi, bualu lelu mmulue mu tshimenga bu mudi bantu bafila mulambu c muaba mutumbuke lelu.d 13 Diakamue panudi nubuela mu tshimenga, nenumupete kumpala kua kubandaye muaba mutumbuke bua kudia. Bantu kabakudia too ne padiye ufika, bualu yeye ke udi ubenesha mulambu. Padiye anu ujikija kuenza nanku, bantu badibu babikile badi mua kudia. Nunku bandayi anu mpindieu, nenumusangane.” 14 Nunku bakabanda mu tshimenga. Pavuabu babuela munda mua tshimenga, 9:8 1 Nshekele uvua ne grame 11,4. Tang. Tshis. B14.

1 SAMUELE 9:15–10:1 bakamona Samuele ulua bua kusambakena nabu bua kuya muaba mutumbuke. 15 Dituku dimue kumpala kua Shaula kulua, Yehowa wakambila1 Samuele ne: 16 “Malaba ku ˆ meba aa, nenkutumine muntu kampanda wa mu buloba bua Benyamina.a Udi ne bua kumuela manyi bua ikale mulombodi wa tshisamba tshianyi tshia Isalele, b ne yeye neapandishe tshisamba tshianyi mu tshianza tshia bena Peleshete. Bualu ndi mumone dikenga dia bena mu tshisamba tshianyi, ne muadi wabu mmufike kundi.” c 17 Pavua Samuele mumone Shaula, Yehowa wakamuambila ne: “Muntu umvua mukuambile ne: ‘Eu ke wakokesha tshisamba tshianyi’1 nyeye eu.” d 18 Pashishe Shaula wakaya kudi Samuele ku tshiibi, kuebejaye ne: “Ngambila koku, nzubu wa mumonyi wa malu udi kuepi?” 19 Samuele wakandamuna Shaula ne: “Meme ke mumonyi wa malu. Pita kumpala kuanyi tubande muaba mutumbuke, ne nenudie pamue nanyi lelu. e Netulayangane mu dinda, ne nenkuambile malu onso audi musue kumanya.1 20 Bua mpunda ivua mijimine kukadi matuku asatu, f kusamishi mutu bua bualu buayi to, bualu bakadi bayipete. Bintu bionso bimpe bia mu Isalele mbia nganyi? Ki mbiebe wewe ne nzubu mujima wa tatuebe anyi?” g 21 Ke Shaula kuandamuna ne: “Meme tshiena muena Benyamina wa mu tshisa tshitambe bukese tshia mu bisa bia mu Isalele anyi? h Pashiˆ she dıku dietu ki nditambe bu-

472

NSHAP. 9 a Yos 18:11

b 1Sm 10:1 1Sm 15:1

c Mis 106:43, 44 Mis 107:19

d 1Sm 10:24 1Sm 15:17 Bz 13:21

e 1Sm 9:13, 24

f 1Sm 9:3

g 1Sm 8:5, 19 1Sm 12:13

h Bal 20:46, 47 

Mulongo 2 a 1Sm 9:13, 19

b 1Sm 9:3, 10

9:15 1 Ku mua.: “wakabulula ditshi dia.”  9:17 1 Anyi “walama tshisamba tshianyi NSHAP. 10 munda mua mikalu.” 9:19 1 Ku mua.: c 1Sm 16:13 “malu onso adi mu muoyo webe.” 2Bk 9:2, 3

ˆ kese ku meku onso a mu tshisa tshia Benyamina anyi? Nunku bua tshinyi udi ungambila nanku?” 22 Pashishe Samuele wakangata Shaula ne muambuluishi wende, kuyaye nabu mu nzubu wa kudiila, yeye kubapesha muaba ku mutu kua bantu bavuabu babikile; kuvua bantu batue ku 30. 23 Samuele wakambila muntu uvua ku tshikuku ne: “Luaku ne munyinyi umvua mukupeshe, mukuambile ne: ‘Uwuteke ku luseke.’” 24 Ke muntu uvua ku tshikuku kuambulaye tshibelu ne bintu bivuapu, yeye kutshiteka kumpala kua Shaula. Nunku Samuele wakamba ne: “Mbateke kumpala kuebe bintu bivuabu balame. Diaku, bualu bavua bakulaminabi bua tshikondo etshi. Bualu mvua mubambile ne: ‘Ndi mubikile benyi.’” Nunku Shaula wakadia ne Samuele dituku adi. 25 Pashishe bakumbuka muaba mutumbuke, a kupuekabu mu tshimenga, yeye kutungunuka ne kuakula ne Shaula pa mutu pa nzubu. 26 Bakaˆ juka kumpala kua dıba, ne patshiatshia Samuele wakabikila Shaula pa mutu pa nzubu, wamba ne: “Dilongolola bua tulayangane nebe.” Nunku Shaula wakadilongolola, ne yeye ne Samuele kupatukabu pambelu. 27 Pavuabu bapueka batangile pambelu pa tshimenga, Samuele wakambila Shaula ne: “Ambila muambuluishi webe b adianjile kumpala kuetu,” nunku wakadianjila. “Kadi wewe, imaˆ na mpindieu bua nkuambile dıyi dia kudi Nzambi.” Pashishe Samuele wakangata kalondo ka manyi, kuapongololaye pa mutu wa Shaula. c Wakamutua mishiku,

10

473 kuambaye ne: “Yehowa ki mmukuele manyi bua wikale mulombodi a pa bumpianyi buende anyi? b 2 Paudi unshiya lelu, neusangane bantu babidi pabuipi ne lukita lua Lakele c mu buloba bua Benyamina ku Selesa, ne nebakuambile ne: ‘Bakadi bapete mpunda iuvua muye kukeba, kadi mpindieu tatuebe mmupue bualu bua mpunda muoyo d ne udi usamisha mutu buebe wewe. Yeye udi wamba ne: “Nengenze tshinyi bua muananyi?”’ 3 Umbuke muaba au, uye too ne paudi ufika ku mutshi munene ˆ wa ku Tabo kuwapetangana ne bantu basatu badi babanda kudi Nzambi mulelela ku Betele, e umue muambule bana ba mbuji basatu, mukuabu muambule mampa asatu, ne munga muambule mulondo munene wa mvinyo. 4 Nebebeje bua kumanya muudi, nebakupeshe mampa abidi, ne udi ne bua kuangata mampa adibu bakupesha au. 5 Pashishe neufike ku mukuna mukese wa Nzambi mulelela, muaba udi tshisumbu tshia basalayi tshia bena Peleshete. Paudi ufika mu tshimenga, neupetangane ne tshisumbu tshia baprofete bapueka bafumina muaba mutumbuke, ne nebikale benda bimba tshiombelu tshia nshinga, ngoma, lushiba ne lunzenze kumpala kuabu ˆ padibu bobu benda bamba meyi a buprofete. 6 Nyuma wa Yehowa neakupeshe bukole, f newaˆ mbe meyi a buprofete pamue nabu ne neuvuijibue muntu mukuabu. g 7 Padi bimanyinu ebi bikumbana, enza tshionso tshidi tshianza tshiebe mua kuenza, bualu Nzambi mulelela udi nebe. 8 Pashishe upueke, undianjidile ku Gilegala, h ne meme nempueke kuudi kuntu aku bua kufila milambu ya kuosha ne milambu ya

1 SAMUELE 10:2-16 NSHAP. 10 a 1Sm 9:16 Bz 13:21

b Eks 19:5 Dut 32:9

c Gen 35:19

d 1Sm 9:3, 5

e Gen 28:19, 22

f Nom 11:25

g 1Sm 10:10

h 1Sm 7:15, 16 1Sm 11:14

 Mulongo 2 a Bal 14:5, 6 1Sm 11:6 1Sm 16:13

b 1Sm 10:6 1Sm 19:23

c 1Sm 19:24

d 1Sm 9:3

diumvuangana. Newindile matuku muanda mutekete too ne pangalua kuudi. Nunku nenkuambile tshiudi ne bua kuenza.” 9 Diakamue pavua Shaula mukudimuke bua kushiyangana ne Samuele, Nzambi wakatuadija kushintulula muoyo wende bua wikale bu wa muntu mukuabu, ne bimanyinu bionso ebi biakakumbana dituku adi. 10 Nunku bakumbuka kuntu aku, kubandabu ku mukuna mukese, yeye kusambakena ne tshisumbu tshia baprofete. Diakamue nyuma wa Nzambi wakamupesha bukole, a yeye kubanga kuaˆ mba meyi a buprofete b munkatshi muabu. 11 Pavua bantu bonso bavua bamumanye kuˆ mpala bamumone wamba meyi a buprofete pamue ne baprofete, bakebejangana ne: “Ntshinyi tshidi tshienzekele muana wa Kishi? Shaula ukadi pende munkatshi mua baprofete anyi?” 12 Ke muntu mukuabu wa kuntu aku kuambaye ne: “Kadi tatuabu nnganyi?” Nunku bakatuadija kuamba1 ne: “Shaula ukadi pende munkatshi mua baprofete anyi?” c ˆ 13 Pakajikijaye kuamba meyi a buprofete, wakalua muaba mutumbuke. 14 Pashishe tatuende mukuabu wa Shaula wakamuebeja yeye ne muambuluishi wende ne: “Nuvua baye kuepi?” Ke yeye kuamba ne: “Tuvua baye kukeba mpunda, d kadi tuetu kumona ne: kayivuaku to, ke tuetu kuya kudi Samuele.” 15 Tatuende mukuabu wa Shaula au wakebeja ne: “Ngambila koku, Samuele mmukuambile tshinyi?” 16 Shaula wakandamuna tatuende mukuabu ne: “Uvua mutuambile ne: bakadi bapete 10:12 1 Anyi “kuela lusumuinu.”

1 SAMUELE 10:17–11:3 mpunda.” Kadi Shaula kakamuambila tshivua Samuele muambe bua bualu bua bukalenge to. 17 Pashishe Samuele wakabikidisha bantu bonso kudi Yehowa ku Misepa, a 18 yeye kuambila bena Isalele ne: “Yehowa Nzambi wa Isalele udi wamba nunku: ‘Meme ke uvua mupatule Isalele mu Ejipitu ne uvua munusungile mu tshianza tshia Ejipitu b ne mu tshianza tshia makalenge onso avua anukengesha. 19 Kadi lelu nuenu nudi babenge Nzambi wenu c uvua Mupandishi wenu mu malu mabi onso avua anukuata ne mu makenga enu onso, ne nuvua bambe ne: “Mu mishindu yonso, wewe udi ne bua kututekela anu mukalenge.” Mpindieu imanayi kumpala kua Yehowa bilondeshile bisa bienu ne bilondeshile binunu1 bienu.’” 20 Nunku Samuele wakamba bua bisa bionso bia Isalele bisemene, d ne bakasungula tshisa tshia Benyamina. e 21 Pashishe wakamba bua tshisa tshia Benyamina tshisemene bilondeˆ shile meku atshi, ne bakasunguˆ ˆ la dıku dia bena Mateli. Ndekelu wa bionso bakasungula Shaula muana wa Kishi. f Kadi pakayabu bua kumukeba, kabakamupeta muaba nansha umue to. 22 Nunku bakebeja Yehowa ne: g “Muntu au ukadi mulue muaba eu anyi?” Yehowa wakandamuna ne: “Nyeye au musokome munkatshi mua mabuki.” 23 Nunku bakaya lubilu, kumuangatabu kuntu aku. Pakimanaye munkatshi mua bantu, uvua mupite bantu bakuabu bonso bule kutuadijila ku makaya too ne ku mutu.h 24 Samuele wakambila bantu bonso ne: 10:19 1 Anyi “biota.”

474 NSHAP. 10 a 1Sm 7:5

b Eks 13:14 Dut 4:34

c 1Sm 8:7 1Sm 12:12

d Yos 7:16-18 Bz 1:24

e 1Sm 9:21

f Bz 13:21

g Bal 1:1 Bal 20:18, 28 1Sm 23:2

“Nudi bamone muntu udi Yehowa musungule anyi? a Kakuena muntu mukuabu bu yeye munkatshi mua bantu bonso to.” Nunku bantu bonso bakatuadija kuela mbila bamba ne: “Mukalenge ikale ne muoyo matuku a bungi!” 25 Samuele wakambila bantu malu avuabu ne bua kuenzela bakalenge, b ne wakaafunda mu mukanda, kuwutekaye kumpala kua Yehowa. Pashishe Samuele wakalayangana ne bantu bonso, muntu yonso kuyaye ku nzubu kuende. 26 Shaula pende wakapingana kuende ku Gibea, ne bena mvita bavua Yehowa mulenge mioyo yabu bakaya nende. 27 Kadi bamue bantu tshianana bakamba ne: “Muntu eu neatupandishe mushindu kayi?” c Nunku bakamupetula, ne kabakamutuadila dipa nansha dimue. d Kadi yeye kakamba tshintu nansha tshimue bua bualu abu.1 Pashishe Nahasha muena Amona e wakabanda, kuasaye tshitudilu bua kuluisha Yabesha f mu Gilada. Bantu bonso ba mu Yabesha bakambila Nahasha ne: “Punga netu tshipungidi,1 ne tuetu netukuenzele mudimu.” 2 Nahasha muena Amona wakabambila ne: “Nentshipunge nenu anu nuenu bitabe buaˆ lu ebu: bua banutonkone mesu a dia balume. Nengenze nunku bua kufuisha Isalele mujima bundu.” 3 Bakulu ba mu Yabesha bakamuandamuna ne: “Tupesha matuku muanda mutekete bua tutume bantu ne mukenji mu buloba buonso bua Isalele. Koku kakuyi muntu wa kutusungila, ˆ dıba adi netudifile mu bianza

11 h 1Sm 9:2 

Mulongo 2 a Dut 17:14, 15 1Sm 9:17

b 1Sm 8:11-18

c 1Sm 11:12

d 1Bk 10:1, 10 2Ku 17:5

 NSHAP. 11 e Dut 2:19

f Bal 21:8 1Sm 31:11, 12

10:27 1 Ku mua.: “Kadi yeye uvua anu bu muntu uvua kayi wakula.” 11:1 1 Anyi ˆ “Tusuike dıyi.”

475 biebe.” 4 Ndekelu wa bionso, bantu bavuabu batume ne mukenji abu bakafika mu Gibea a wa ˆ Shaula, bobu kuamba meyi onso au mu matshi a bantu, ne baˆ ntu bonso bakadila ne dıyi diabu dionso. 5 Kadi Shaula uvua ufumina mu mpata muikale panyima pa tshisumbu tshia ngombe, ne Shaula wakebeja ne: “Ntshilumbu kayi tshidi natshi bantu aba? Bua tshinyi badi badiˆ la?” Nunku bakamuambila meyi a bantu ba ku Yabesha. 6 Paˆ kumvua Shaula meyi aa, nyuma wa Nzambi wakamupesha bukole, b tshiji tshiende kutematshi. 7 Ke yeye kuangata ngombe ibidi, kuyikosololaye bitupa bitupa, kutumaye bantu ne mukenji mu buloba buonso bua Isalele ne bitupa abi, bamba ne: “Muntu yonso wabenga kulonda Shaula ne Samuele atekemene ne: nebenzele ngombe yende mushindu eu!” Nunku ditshina dia Yehowa diakakuata bantu, bobu kupatuka bu muntu umue.1 8 Pashishe wakababala ku Bezeke, ne kuvua bena Isalele binunu 300 ne bantu ba mu Yuda binunu 30. 9 Nunku bakambila bantu bavua balue ne mukenji ne: “Nuambile bantu ba mu Yabesha mu Gilada nunku: ‘Malaba padi munya ukola, nebanupandishe.’” Ke bantu bavua balue ne mukenji abu kupinganabu, kuambilabu bantu ba mu Yabesha bualu ebu, bobu kusanka bikole. 10 Nunku bantu ba mu Yabesha bakambila Nahasha ne: “Malaba netudifile mu bianza biebe, ne udi mua kutuenzela tshionso tshiudi mumone tshimpe.” c 11 Dituku diakalonda, Shaula wakatapulula bantu mu bisuˆ 11:7 1 Anyi “ne dıyi dimue.”

1 SAMUELE 11:4–12:3 NSHAP. 11 a 1Sm 10:26 1Sm 14:2

b Bal 3:9, 10 Bal 6:34 Bal 11:29 Bal 14:5, 6 1Sm 10:10, 11 1Sm 16:13

c 1Sm 11:3 

Mulongo 2 a 1Sm 11:1

b 1Sm 10:26, 27

c 2Sm 19:22

d 1Sm 7:15, 16

e 1Sm 10:17, 24

f Lew 7:11

g 1Bk 1:39, 40 2Bk 11:12, 14 1Ku 12:39, 40

 NSHAP. 12 h 1Sm 8:5 1Sm 10:24 1Sm 11:14, 15

i 1Sm 8:20

j 1Sm 8:1, 3

k 1Sm 3:19

mbu bisatu, bobu kuya, kubuelabu munkatshi mua tshitudilu mu tshilu tshia mu dinda,1 kushipabu bena Amona a too ne pakakola munya. Bantu bavua bashale ne muoyo bakatangalaka, kakuyi kushale nansha bantu babidi kaba kamue to. 12 Pashishe bantu bakambila Samuele ne: “Mbanganyi bavua bamba ne: ‘Shaula udi ne bua kuikala mukalenge wetu anyi?’ b Filayi bantu abu bua tubashipe.” 13 Kadi Shaula wakamba ne: “Kabakushipa muntu nansha umue dituku edi to, c bualu lelu Yehowa mmusungile Isalele.” 14 Pashishe Samuele wakambila bantu ne: “Luayi tuye ku Gilegala d bua kujadikulula bukalenge.” e 15 Nunku bantu bonso bakaya ku Gilegala, ne bakateka Shaula mukalenge kumpala kua Yehowa ku Gilegala aku. Pashishe bakalambula milambu ya diumvuangana kuntu aku kumpala kua Yehowa, f ne Shaula ne bena Isalele bonso bakasanka disanka dia dikema. g Ndekelu wa bionso, Samuele wakambila Isalele mujima ne: “Monayi, ndi muenze1 malu onso anuvua bandombe bua kuenza ne ndi muteke mukalenge bua anukokeshe. h 2 Mpindieu monayi mukalenge udi unulombola!1 i Kadi meme nkadi mukulakaje ne nsuki yanyi mmitoke; bana banyi badi nenu muaba eu, j ne ndi munulombole kumbukila ku buana buanyi too ne lelu. k 3 Mmeme eu. Nuenu bikale ne bualu, buambayi kumpala kua Yehowa ne kumpala kua muela manyi

12

11:11 1 Mmumue ne: kumbukila bu ku ˆ ˆ dıba 2 wa butuku too ne ku dıba 6 wa mu ˆ dinda. 12:1 1 Ku mua.: “muteleje dıyi dienu mu.” 12:2 1 Ku mua.: “wenda kumpala kuenu.”

1 SAMUELE 12:4-18 wende: a Ndi muangate ngombe anyi mpunda wa nganyi? b Anyi nnganyi undi mudie bintu biende anyi mudiatakaje? Ndi muitabe dikosa mishiku1 ku tshianza tshia nganyi bua meme kutangila luseke lukuabu? c Bingikala muenze nanku, nennupingajilabi.” d 4 Bobu kuamba ne: “Kuena mutudie bintu anyi mutudiatakaje anyi muangate tshintu ku tshianza tshia muntu nansha umue to.” 5 Ke yeye kubambila ne: “Yehowa udi ntemu wanyi kumpala kuenu, ne muela manyi wende udi ntemu lelu eu ne: kanuena bapete bualu bua kumfunda nabu1 to.” Bobu kuamba ne: “Yeye udi ntemu.” 6 Nunku Samuele wakambila bantu ne: “Yehowa, uvua mukuate mudimu ne Mose ne Alona ne uvua mupatule bankambua benu mu buloba bua Ejipitu, e udi ntemu. 7 Mpindieu imanayi miaba yenu, ne nennulumbuluishe kumpala kua Yehowa bua bienzedi biakane bionso bidi Yehowa munuenzele nuenu ne bankambua benu. 8 “Diakamue pavua Yakoba mulue mu Ejipituf ne bankambua benu batuadije kubikila Yehowa bua abambuluishe, g Yehowa wakatuma Mose h ne Alona bua kupatula bankambua benu mu Ejipitu ne kuenza bua basombele muaba eu.i 9 Kadi bakapua Yehowa Nzambi wabu muoyo, ke yeye kubapanaj mu tshianza tshia Sisela k mfumu wa tshiluiˆ lu tshia Haso ne mu tshianza tshia bena Peleshete l ne mu tshianza tshia mukalenge wa Moaba, m ne bobu bakabaluisha. 10 Kadi bakabikila Yehowa bua abambuluishe,n bobu kuamba ne: ‘Tudi 12:3 1 Anyi “makuta a kumpuwisha nawu.” 12:5 1 Ku mua.: “kanuena bapete tshintu mu tshianza tshianyi.”

476 NSHAP. 12 a 1Sm 9:16, 17 1Sm 10:1

b Nom 16:15 c Dut 16:19 d Eks 22:4 Lew 6:4

e Eks 6:26 f Gen 46:6 g Eks 2:23 h Eks 3:9, 10 i Yos 11:23 j Dut 32:18, 30 Bal 2:12, 14

k Bal 4:2 l Bal 10:7 Bal 13:1

m Bal 3:12 n Bal 2:18 Bal 3:9

 Mulongo 2 a Bal 10:10, 15 b Bal 3:7 c Bal 2:13 d Bal 6:32 e Bal 11:1 f Eb 11:32 g Lew 26:6 h Bal 8:23 1Sm 8:7 Yes 33:22

i 1Sm 11:1 j 1Sm 8:5, 19 k 1Sm 9:16, 17 1Sm 10:24

l Dut 10:12 Dut 17:19

m Yos 24:14 n Dut 13:4 Dut 28:2

o Lew 26:14, 17 Dut 28:15 Yos 24:20

p 1Sm 8:7 Hos 13:11

benze mpekatu, a bualu tudi baleˆ kele Yehowa bua kuenzela Babala b ne bimfuanyi bia Ashatelota c mudimu; mpindieu tusungilaku mu tshianza tshia bena lukuna betu bua tumone mua kukuenzela wewe mudimu.’ 11 Ke Yehoˆ wa kutuma Yelubalad ne Bedana ne Yefeta e ne Samuele, f Yeye kunusungila mu tshianza tshia bena lukuna bavua banunyunguluke ku nseke yonso, bua nusombe talalaa.g 12 Nansha mudi Yehowa Nzambi wenu muikale Mukalenge wenu,h panuvua bamone ne: Nahasha i mukalenge wa bena Amona uvua mulue kunuluisha, nuvua ` anu nungambila ne: ‘Too, tudi badisuike bua kuikala ne mukalenge ku mutu kuetu!’ j 13 Mpindieu tangilayi mukalenge unudi basungule, mukalenge unuvua balombe. Monayi! Yehowa mmuteke mukalenge ku mutu kuenu.k 14 Nuenu batshine Yehowa,l bamuenzele mudimu, m batumikile ˆ dıyi diende n ne nuenu kanuyi baˆ tombokele dıyi dituma dia Yehowa, ne nuenu ne mukalenge udi unukokesha nuenu balonde Yehowa Nzambi wenu, mbimpe. 15 Kadi nuenu kanuyi batumikiˆ le dıyi dia Yehowa ne nuenu batoˆ mbokele dıyi dituma dia Yehowa, tshianza tshia Yehowa netshikale kunudi bua kununyoka nuenu ne batatuenu.o 16 Mpindieu imanayi miaba yenu ne numone bualu bunene ebu budi Yehowa weˆ nza mu mesu enu. 17 Lelu ki ´ ntshikondo tshia dipuola ble anyi? Nembikile Yehowa bua atutshishe makubakuba ne alokeshe mvuˆ la; dıba adi nenumanye ne nenumvue ne: nudi benze bualu bubi ˆ ku mesu kua Yehowa panudi badilombele mukalenge.”p 18 Nunku Samuele wakabikila Yehowa, ke Yehowa kututshisha makubakuba ne kulokesha

477 mvula dituku adi, kufikishabi bantu bonso ku ditshina Yehowa ne Samuele bikole. 19 Bantu bonso bakambila Samuele ne: “Sambila Yehowa Nzambi webe bua bena mudimu bebe, a bualu katuena basue kufua to, bualu tudi basakidile bubi bukuabu ku mpekatu yetu yonso patudi balombe mukalenge.” 20 Ke Samuele kuambila bantu ne: “Kanutshinyi to. Bushuwa nudi benze bubi buonso ebu. Kadi kanulekedi kulonda Yehowa, b ne nuenzele Yehowa mudimu ne muoyo wenu wonso. c 21 Kanukudimuki bua kulonda bintu bia tshianana1 d bidi kabiyi mua kunuambuluisha e ne bidi kabiyi mua kunusungila, bualu bidi tshianana.2 22 Yehowa kakulekela bantu bende f bua bualu ˆ bua dına diende dinene g to, bualu Yehowa mmupangadije bua kunuvuija tshisamba tshiende. h 23 Buanyi meme, kakuena mushindu wa meme kuenzela Yehowa mpekatu pa kulekela bua kusambila bua bualu buenu, ne nentungunuke ne kunulongesha mu njila muimpe ne mululame. 24 Kadi nuenu tshinayi Yehowa i ne numuenzele mudimu ne lulamatu1 ne muoyo wenu wonso, bualu monayi malu manene adiye munuenzele. j 25 Kadi nuenu benze malu mabi mu dikamakama, nenubutudibue k nuenu ne mukalenge wenu.” l Shaula uvua ne bidimu . . .1 pavuaye mulue mukalenge, m ne wakakokesha mu Isalele bidimu bibidi. 2 Shaula wakasungula bantu balume 3 000 mu Isalele; bantu 2000 ba kudi-

13

12:21 1 Anyi “bidi kabiyi bilelela.” 2 Anyi “ki mbilelela to.” 12:24 1 Anyi “mu bulelela.” 13:1 1 Bungi bua bidimu kabuena mu mifundu ya tshiena Ebelu to.

1 SAMUELE 12:19–13:8 NSHAP. 12 a 1Sm 7:5 1Sm 12:23

b Dut 31:29 Yos 23:6 1Sm 12:15

c Dut 6:5 d Dut 32:21 Yel 2:11

e Mis 115:4, 5 Yel 16:19

f 1Bk 6:13 Mis 94:14 Lom 11:1

g Yos 7:9 Mis 23:3 Mis 106:8 Yel 14:21 Yhz 20:14

h Eks 19:5 Dut 7:7

i 1Sm 12:14 Mis 111:10 Mbi 12:13

j Dut 10:12, 21 k Yos 24:20 l Dut 28:15, 36 

NSHAP. 13 m Bz 13:21 

Mulongo 2 a 1Sm 18:1 2Sm 1:4 2Sm 21:7

b Yos 18:28 1Sm 10:26

c Yos 13:2, 3 1Sm 9:16

d Yos 21:8, 17 e Bal 3:26, 27 Bal 6:34 2Sm 2:28

f Yos 5:9 1Sm 11:14

g Dut 20:1 h Yos 7:2 Yos 18:11, 12 1Sm 14:23

i 1Sm 14:11 j Nom 32:1, 33 Yos 13:24, 25

bu bavua ne Shaula ku Mikemasha ne mu buloba bua mikuna bua ku Betele ne bantu tshinunu bavua ne Yonatana a ku Gibea b wa Benyamina. Wakapingaja bantu bavua bashale, muntu yonso ku ntenta wende. 3 Pashishe Yonatana wakashipa basalayi ba bena Peleshete c bavua mu Geba, d ne bena Peleshete bakumvua bualu abu. Nunku Shaula wakelesha mpungi e mu buloba buonso wamba ne: “Bena Ebelu bumvue!” 4 Isalele mujima wakumvua lumu elu ne: “Shaula mmushipe basalayi ba bena Peleshete, ne mpindieu Isalele mmulue tshintu tshidi tshinunka bibi munkatshi mua bena Peleshete.” Nunku bakabikidisha bantu bua kulonda Shaula ku Gilegala. f 5 Bena Peleshete bakadisangisha pabu pamue bua kuluisha Isalele, bikale ne matempu a mvita binunu 30 ne bendeshi ba tubalu 6000 ne basalayi bungi bu nsenga ya ku muelelu kua mbuu; g ne bakabanda, kutudilabu mu Mikemasha ku est kua Bete-awena. h 6 Nunku bantu ba mu Isalele bakamona ne: bavua mu lutatu, bualu bavua babatshintshimike; nunku bantu bakasokoma mu nyongolo, i mu bina, mu mikuna ya mabue, mu nzubu ya muinshi mua buloba ˆ ne mu bina bia kulamina mayi. 7 Bena Ebelu bakuabu bakasabuka too ne Yadene, kuyabu mu buloba bua Gada ne bua Gilada. j Kadi Shaula uvua yeye anu mu Gilegala, ne bantu bonso bavua bamulonda bavua benda bazakala. 8 Wakatungunuka ne kuindila matuku muanda mutekeˆ te too ne pavua dıba divua Samuele mukose1 dikumbane, kadi Samuele kavua mulue ku 13:8 1 Anyi “mupangadije.”

1 SAMUELE 13:9-23 Gilegala to, ne bantu bavua nende bakatuadija kumuangalaka. 9 Ndekelu wa bionso Shaula wakamba ne: “Ntuadilayi mulambu wa kuosha ne milambu ya diumvuangana.” Ke yeye kulambula mulambu wa kuosha. a 10 Kadi diakamue pakajikijaye kulambula mulambu wa kuosha, Samuele wakafika. Nunku Shaula wakaya bua kusambakena nende ne kumubenesha. 11 Pashishe Samuele wakakonka ne: “Tshiudi muenze ntshinyi?” Shaula wakandamuna ne: “Mvua mumone ne: bantu bakavua bumbuka kundi, b ˆ ne wewe kuvua mulue pa dıba dikosa to, ne bena Peleshete bavua benda badisangisha pamue ku Mikemasha. c 12 Ke meme kudiambila ne: ‘Mpindieu bena Peleshete nebapueke bua kunduisha ku Gilegala, ne tshiena mukebe dianyishibua kudi1 Yehowa to.’ Nunku mvua mudimone muenzejibue bua kufila mulambu wa kuosha.” 13 Nunku Samuele wakambila Shaula ne: “Udi muenze bualu bua bupote. Kuena mutumikile ˆ dıyi divua Yehowa Nzambi webe mukuambile to. d Bu wewe muditumikile, Yehowa uvua mua kuenza bua bukalenge buebe bushindame mu Isalele bua kashidi. 14 Kadi mpindieu bukalenge buebe kabuakunenga to. e Yehowa neakebe muntu udi usankisha muoyo wende, f ne Yehowa neamuteke mulombodi wa tshisamba tshiende, g bualu wewe kuvua mutumikile tshivua Yehoˆ wa mukutumine dıyi bua kuenza to.” h 15 Pashishe Samuele wakajuka ku Gilegala, kubandaye ku Gibea wa mu Benyamina, ne Shaula wakabala bantu; bantu batshi13:12 1 Anyi “mutekeshe mpala wa.”

478 NSHAP. 13 a 1Sm 15:22, 23

b 1Sm 13:6, 8

c 1Sm 13:5

d 1Sm 15:11

e 1Sm 15:28

f 1Sm 16:1 2Sm 7:15 Mis 78:70 Bz 13:22

g Gen 49:10 2Sm 5:2 2Sm 7:8 1Ku 28:4

h Nsu 11:2 

Mulongo 2 a 1Sm 13:7 1Sm 14:2

b 1Sm 13:3

c 1Sm 13:2

d Yos 10:11

vua nende bavua batue ku 600.a 16 Shaula, muanende Yonatana, ne bantu batshivuabu nabu bavua basombela mu Geba b wa mu Benyamina, kadi bena Peleshete bobu bavua base tshitudilu ku Mikemasha. c 17 Bisumbu bia bapawudi bivua bipatuka mu tshitudilu tshia bena Peleshete mu bisumbu bisatu. Tshisumbu tshimue tshivua tshiyila mu njila wa ku Ofela, too ne ku buloba bua Shuala; 18 tshisumbu tshikuabu tshivua tshiyila njila wa ku Bete-holona; d ne tshisumbu tshisatu tshivua tshiyila njila udi uya ku mikalu idi ku mutu kua tshibandabanda tshia Seboima, luseke lua tshipela. 19 Tshikondo atshi kakuvua nsenda wa biamu mu buloba buonso bua Isalele to, bualu bena Peleshete bavua bambe ne: “Bua bena Ebelu kabenji muele wa mvita anyi difuma to.” 20 Nunku bena Isalele bonso bavua bapueka kudi bena Peleshete bua kunonesha bikasu, mpiki, tusuyi, anyi miele yabu. 21 Bavua banonesha bikasu, ˆ mpiki, nkanya ya menu asatu, tusuyi, ne bakoleshisha musongolo wa kusaka nawu ngombe ku mushinga wa pima1 umue. 22 Nunku dituku dionso dia mvita, kakuvua muele wa mvita anyi difuma mu tshianza tshia muntu nansha umue wa ku bantu bavua ne Shaula ne Yonatana to; e anu Shaula ne muanende Yonatana ke bavua ne bia mvita. 23 Mpindieu basalayi1 ba bena Peleshete bavua baye mu kajila ka mu lupongo lua Mikemasha. f

e 1Sm 17:47, 50

f 1Sm 13:2 1Sm 14:4, 5

13:21 1 Tshipimu tshia kale, tshisua kupetangana ne bia bisatu bibidi bia nshekele. 13:23 1 Anyi “basalayi batu balama muaba kampanda.”

479

14

Dituku dikuabu, Yonatana a muana wa Shaula wakambila muambuluishi uvua umuambuila bia mvita ne: “Luaku tusambuke, tuye kudi basalayi ba bena Peleshete badi balama dia muamua.” Kadi kavua muambile tatuende to. 2 Shaula uvua musombele kumpenga kua Gibea b muinshi mua mutshi wa grenade mu Migelona, ne uvua ne bantu batue ku 600. c 3 (Ahiya muana wa Ahituba, d muanabu ne Ikaboda, e muana wa Pinehasa, f muana wa Eli, g muakuidi wa Yehowa mu Shilo, h uvua muvuale efoda.) i Bantu kabavua bamanye ne: Yonatana uvua muye to. 4 Mpindieu pankatshi pa miaba ivua Yonatana ujinga kusambukila bua kuya muaba uvua basalayi ba bena Peleshete pavua mukuna wa dibue musongoloke mueˆ nze bu dınu ku luseke lumue ne mukuna mukuabu wa dibue muˆ songoloke muenze bu dınu luseˆ ke lukuabu; dına dia mukuna ˆ umue divua Bosese ne dına dia mukuabu divua Sene. 5 Mukuna wa dibue umue uvua muenze bu dikunji ku nord mutangilangane ne Mikemasha ne mukuabu uvua ku sud mutangilangane ne Geba. j 6 Nunku Yonatana wakambila muntu uvua umuambuila bia mvita ne: “Luaku tusambuke, tuye muaba udi basalayi badi kabayi batengudibue aba.k Pamuapa Yehowa neatuambuluishe, bualu kakuena tshintu tshidi mua kupangisha Yehowa bua kupandisha bantu nansha ne bantu ba bungi anyi ne bakese.” l 7 Ke muntu uvua umuambuila bia mvita kumuandamuna ne: “Enza tshionso tshidi muoyo webe ukusaka bua kuenza. Ndaku kuonso kuudi musue, ne meme nenkulonde kuonso kudi muoyo webe

1 SAMUELE 14:1-15 NSHAP. 14 a 1Sm 14:49 1Sm 18:1 2Sm 1:4

b 1Sm 10:26

c 1Sm 13:15

d 1Sm 22:9

e 1Sm 4:21

f 1Sm 2:12 1Sm 4:17

g 1Sm 1:9

h Yos 18:1 1Sm 1:3

i Eks 29:5 Nom 27:21

j 1Sm 13:2, 3

k Gen 17:9, 10 Bal 14:3 Bal 15:18 1Sm 17:36 1Ku 10:4

l Bal 7:2 2Bk 6:15, 16 2Ku 14:11

 Mulongo 2 a Gen 24:14 Bal 7:11 1Sm 10:7

b 1Sm 13:6 1Sm 14:22

c 1Sm 14:10

d 1Sm 14:6 2Sm 5:23, 24 2Bk 6:15, 16

e 1Sm 13:17

ukusaka bua kuya.” 8 Ke Yonatana kumuambila ne: “Netusambuke bua kuya muaba udi bantu abu ne netudileje kudibu. 9 Bobu batuambile ne: ‘Imanayi too ne patudi tulua kunudi!’ netuimane muaba utudi, katuakubanda kudibu to. 10 Kadi bobu batuambile ne: ‘Bandayi tuluangane!’ netubande, bualu Yehowa neabafile mu tshianza tshietu. Etshi netshikale tshimanyinu tshietu.” a 11 Nunku bubidi buabu bakadileja muaba uvua basalayi ba bena Peleshete. Bena Peleshete bakamba ne: “Tangilayi! Bena Ebelu badi benda bapatuka mu bina muvuabu basokome.”b 12 Nunku basalayi abu bakambila Yonatana ne muntu uvua umuambuila bia mvita ne: “Bandayi kutudi, netunupeshe kalasa!” c Diakamue Yonatana wakambila muntu uvua umuambuila bia mvita ne: “Ndonda, bualu Yehowa neabafile mu tshianza tshia Isalele.” d 13 Yonatana wakabanda ne bianza ne makasa, muntu uvua umuambuila bia mvita wenda umulonda mu nyima; nunku bena Peleshete bakabanga kukuluka kumpala kua Yonatana, ne muntu uvua umuambuila bia mvita uvua wenda ubashipa panyima pende. 14 Mu mvita ya kumpala ivua Yonatana ne muntu uvua mumuambuile bia mvita bele, bakashipa bantu batue ku 20 muaba uvua bunene bu bua tshia binayi tshia hektare wa budimi.1 ˆ 15 Pashishe buowa buakatangalaka mu tshitudilu tshivua mu mpata ne munkatshi mua basalayi, too ne bisumbu bia bapaˆ wudie bivua biumvue buowa bua 14:14 1 Ku mua.: “tshitupa tshia budimi,” mmumue ne: bunene bua budimi budi ngombe mua kudima mu dituku dimue.

1 SAMUELE 14:16-31 bungi. Buloba buakatuadija kuˆ zakala, ne buowa bua kudi Nzambi buakalonda. 16 Bansentedi ba Shaula bavua mu Gibea a wa Benyamina bakamona ne: kayumbayumba kavua kenda katangalaka nseke yonso. b 17 Shaula wakambila bantu bavua nende ne: “Ndi nnulomba nubale bantu, numone badi bumbuke kutudi.” Pakabalabu bantu, bakamona ne: Yonatana ne muntu uvua umuambuila bia mvita kabavuaku to. 18 Ke Shaula kuambila Ahiya ne:c “Semeja Mushete wa Nzambi mulelela pabuipi!” (Bualu bena Isalele bavua ne Mushete wa Nzambi mulelela tshikondo atshi.1) 19 Pavua Shaula wenda wakula ne muakuidi, kayumbayumba kavua mu tshitudilu tshia bena Peleshete kavua kenda kakola anu kukola. Nunku Shaula wakambila muakuidi ne: “Lekela tshiudi wenza atshi.”1 20 Nunku Shaula ne bantu bonso bavua nende bakadisangisha, kuyabu mu mvita, bobu kusangana bena Peleshete baluishangana nkayabu ne miele ya mvita, ne kayumbayumba kavua kakole katambe. 21 Kabidi, bena Ebelu bavua ku luseke lua bena Peleshete kumpala ne bavua babande nabu mu tshitudilu bavua badisangisha kudi Isalele uvua ku bulombodi bua Shaula ne Yonatana. 22 Bantu bonso ba mu Isalele bavua basokome d mu buloba bua mikuna bua Efelayima bakumvua ne: bena Peleshete mbanyeme, ne bobu pabu bakaditua mu dibalonda mu mvita. 23 Nunku Yehowa wakapandisha Isalele dituku adi, e ne mvita yakaya too ne ku Beteawena. f 14:18 1 Ku mua.: “dituku adi.” 14:19 1 Ku mua.: “Umbusha tshianza tshiebe.”

480 NSHAP. 14 a 1Sm 10:26 1Sm 14:2

b 1Sm 14:20

c 1Sm 14:3

d 1Sm 13:6

e Dut 33:29 Bal 2:18

f 1Sm 13:5 

Mulongo 2 a Lew 5:4 Nom 30:2 Dut 23:21

b 1Sm 14:17

c 1Sm 14:24

d 1Sm 14:26

e Yos 10:12

24 Kadi bantu ba mu Isalele bakatata mu lungenyi bikole dituku adi, bualu Shaula uvua mutshipishe bantu wamba ne: “Mulawu ukuate muntu yonso udi udia tshiakudia1 kayi tshionso kumpala kua dilolo kukumbana ne too ne pangadisombuela kudi bena lukuna banyi!” Nunku muntu nansha umue kakadia tshintu. a 25 Nunku bantu1 bonso bakabuela muitu, ne kuvua buitshi panshi. 26 Pakabuela bantu muitu, bakamona buitshi bumata, kadi kakuvua muntu nansha umue uvua mua kuela tshianza tshiende mukana, bualu bavua batshina mutshipu. 27 Kadi Yonatana kavua mumvue pavua tatuende utshipisha bantu to,b nunku wakolola dikombo divua mu tshianza tshiende, kutuaye lusongo luadi mu dipula dia buitshi. Pakelaye tshianza mukana, ˆ mesu ende akasanguluka. 28 Ke muntu umue kuamba ne: “Tatuebe mmutshipishe bantu mutshipu mukole wamba ne: ‘Mulawu ukuate muntu udi udia tshiakudia lelu!’ c Ke bualu kayi bantu mbatshioke nunku.” 29 Kadi Yonatana wakamba ne: “Tatu mmukebele buloba lutatu lukole.1 Monayi ˆ mudi mesu anyi masanguluke anu bualu ndi mulabule tubuitshi tukese. 30 Bivua mua kuikala bimpe bu bantu badie kakuyi bualu d lelu bintu bia bena lukuna babu bivuabu bapete! Bualu ˆ dıba adi tuvua mua kuikala bashipe kabidi bena Peleshete bikole.” 31 Dituku adi bakatungunuka ne kushipa bena Peleshete kumbukila ku Mikemasha too ne ku Ayalona, e ne bantu baka14:24 1 Ku mua.: “diampa.” 14:25 1 Ku mua.: “buloba.” 14:29 1 Anyi “dibengibua.”

481 pungila bikole. 32 Nunku bantu bakaya lukasa bua kuangata bintu ne lukuka luonso, ne bakangata mikoko ne ngombe ne bana ba ngombe, bobu kuyishipela panshi, bobu kudia munyinyi ne mashi. a 33 Nunku bakambila Shaula ne: “Tangila! Bantu badi benzela Yehowa mpekatu pa kudia munyinyi ne mashi.” b Ke yeye kuamba ne: “Nudi bapange lulamatu. Mbungulujilayi dibue dinene muaba eu mpindieu mpindieu.” 34 Ke Shaula kuamba ne: “Tangalakayi mu bantu, nubambile ne: ‘Muntu yonso wa kunudi udi ne bua kulua ne ngombe wende ne mukoko wende ne kuyishipela muaba eu, pashishe kuyidia. Kanuenzedi Yehowa mpekatu pa kudia munyinyi ne mashi to.’” c Nunku yonso wa kudibu wakalua ne ngombe wende butuku abu, yeye kumushipela muaba au. 35 Nunku Shaula wakashila Yehowa tshioshelu. d Etshi tshivua tshioshelu tshia kumpala tshivuaye muashile Yehowa. 36 Pashishe Shaula wakamba ne: “Tupuekayi tulonde bena Peleshete butuku butuku ne tubapawule too ne padibu butshia. Katuakushiya muntu nansha umuepele ne muoyo.” Ke basalayi kuambabu ne: “Enza tshionso ˆ tshidi tshimpe ku mesu kuebe.” Pashishe muakuidi wakamba ne: “Tusemene kudi Nzambi mulelela muaba eu.” e 37 Nunku Shaula wakebeja Nzambi ne: “Mpueke bua kulonda bena Peleshete anyi? f Wewe neubafile mu tshianza tshia Isalele anyi?” Kadi Nzambi kakamuandamuna dituku adi to. 38 Nunku Shaula wakamba ne: “Nuenu bamfumu bonso ba tshisamba, luayi muaba eu, nukebe mpekatu udibu benze lelu. 39 Bualu bushuwa anu mudi Yehowa ne muoyo,

1 SAMUELE 14:32-46 NSHAP. 14 a Gen 9:4 Lew 3:17 Lew 17:10 Dut 12:16 Bz 15:29

b Dut 12:23

c 1Sm 14:32

d 1Sm 7:15, 17

e Nom 27:21 1Sm 30:7, 8

f Bal 1:1 1Sm 30:8 2Sm 5:19

 Mulongo 2 a Eks 28:30 Dut 33:8 Ezl 2:62, 63

b Nsu 16:33

c 1Sm 14:27

d 1Sm 14:24

e 1Sm 14:14

f 1Sm 14:6

yeye uvua musungile Isalele, nansha biobi bikale ne: mmuananyi Yonatana, udi ne bua kufua.” Kadi muntu nansha umue kakamuandamuna to. 40 Pashishe wakambila Isalele mujima ne: “Nuenu nenuikale luseke lumue, ne meme ne muananyi Yonatana netuikale luseke lukuabu.” Ke bantu kuandamuna Shaula ne: “Enza tshionso tshidi tshimpe ˆ ku mesu kuebe.” 41 Pashishe Shaula wakambila Yehowa ne: “Wewe Nzambi wa Isalele, andamuna ne Tumima!”a Nunku Tumima wakasungula Yonatana ne Shaula, ne bakalekela bantu bakuabu. 42 Ke Shaula kuamba ne: “Tuelelayi nshobob meme ne muananyi Yonatana.” Nshobo yakakuata Yonatana. 43 Nunku Shaula wakakonka Yonatana ne: “Ngambila, tshiudi muenze ntshinyi?” Ke Yonatana kumuandamuna ne: “Mvua mulabule anu tubuitshi tukese tshianana ku lusongo lua dikombo didi mu tshianza tshianyi. c Mmeme eu! Ndi ngitaba bua kufua!” 44 Ke Shaula kuamba ne: “Nzambi enze nunku ne apitshishe apu wewe kuyi mufue, Yonatana.” d 45 Kadi bantu bakambila Shaula ne: “Yonatana udi mupeteshe Isalele ditshimuna dinene1 e nunku udi ne bua kufua anyi? Kabiena mua kuenzeka to! Bushuwa, anu bu mudi Yehowa ne muoyo, lusuki lua ku mutu wende nansha lumue kaluakuya panshi to, bualu uvua muenze malu ne Nzambi lelu.” f Ke bantu kusungilabu2 Yonatana, ne yeye kakafua to. 46 Nunku Shaula wakalekela kulonda bena Peleshete, ne bena Peleshete bakaya mu buloba buabu. 14:45 1 Anyi “lupandu lunene.” 2 Ku mua.: “kupikulabu.”

1 SAMUELE 14:47–15:12 47 Shaula wakajadika bukalenge buende bikole mu Isalele ne wakaluangana ne bena lukuna bende bonso ku nseke yonso, kuluanganaye ne bena Moaba a ne bena Amona b ne bena Edome c ne bakalenge ba Soba d ne bena Peleshete;e muaba wonso uvuaye uya, uvua ubatshimuna. 48 Wakaluangana ne bukitu buonso, yeye kutshimuna bena Amaleka f ne kusungila Isalele mu tshianza tshia bantu bavua babapawula. 49 Bana ba balume ba Shaula bavua: Yonatana, Yishewi ne Maleki-shua. g Uvua ne bana ba ˆ bakaji babidi; dına dia mukulumpe divua Melaba, h ne ˆ dına dia muakunyi divua Mikaˆ la. i 50 D ına dia mukaji wa Shaula divua Ahinoama muana ˆ wa Ahimasa. Dına dia mfumu wa tshiluilu tshiende divua Abiˆ ˆ ne j muana wa Ne, tatuende mukuabu wa Shaula. 51 Kishi k ˆ uvua tatuende wa Shaula, ne Ne l ˆ tatuende wa Abine uvua muana wa Abiele. 52 Kuvua mvita mikole pankatshi pa bena Peleshete ne Shaula matuku ende onso. m Pavua Shaula umona muntu mulume wa bukole anyi wa dikima, uvua umuangata ku busalayi. n Pashishe Samuele wakambila Shaula ne: “Yehowa uvua muntume bua kukuela manyi bu mukalenge wa tshisamba tshiende tshia Isalele; o mpindieu teleja tshidi Yehowa wamba. p 2 Yehowa wa biluilu udi wamba ne: ‘Nendumbuluishe bena Amaleka bua tshivuabu benzele bena Isalele pavuabu baˆ baluishe mu njila dıba divuabu bafumina mu Ejipitu. q 3 Mpindieu ndaku, ushipe bena Amaleka, r ubabutule bobu ne bionso bidibu nabi. s Kuena ne bua kubashiya ne muoyo1 to; udi

15

15:3 1 Anyi “kubumvuila luse.”

482 NSHAP. 14 a 1Sm 12:9 b 1Sm 11:11 c Gen 36:8 d 2Sm 10:6 e 1Sm 9:16, 17 f Eks 17:14 Dut 25:19 1Sm 15:3

g 1Sm 31:2 1Ku 8:33 1Ku 9:39

h 1Sm 18:17 i 1Sm 18:27 1Sm 25:44 2Sm 3:13 2Sm 6:20

j 1Sm 17:55 2Sm 2:8 2Sm 3:27

k 1Sm 9:1 l 1Bk 2:5 m Gen 49:27 1Sm 9:16, 17

n 1Sm 8:11 1Sm 10:26

 NSHAP. 15 o 1Sm 9:16 1Sm 10:1

p 1Sm 12:14 q Eks 17:8 Nom 24:20 Dut 25:17, 18

r Eks 17:14 Dut 25:19 1Ku 4:43

s Lew 27:29 1Sm 15:18

 Mulongo 2 a Dut 9:1, 3 b Dut 13:17 Yos 6:18

c 1Sm 11:8 1Sm 13:15

d Nom 10:29, 32 Nom 24:21 Bal 1:16

e Gen 18:25 Gen 19:12, 13 Yos 6:17

f Eks 18:9, 12 g Dut 25:19 1Sm 14:47, 48

h i j k

Gen 25:17, 18 1Sm 27:8 1Sm 15:33 Lew 27:29 1Sm 15:3

l Yos 7:12 m 1Sm 13:13 1Sm 15:3

n 1Sm 16:1

ne bua kubashipa, a bantu balume ne bantu bakaji, bana too ne bana ba mu maboko, ngombe ne mikoko, tumelu ne mpunda.’” b 4 Shaula wakabikidisha bantu, kubabadilaye mu Telaima: Kuvua basalayi bavua benda ku makasa binunu 200 ne bantu balume ba mu Yuda binunu 10. c 5 Shaula wakasemena too ne ku tshimenga tshia Amaleka, kualaminaye pabuipi ne tshibandabanda.1 6 Ke Shaula kuambila bena Kene ne:d “Ndayi, umbukayi munkatshi mua bena Amaleka bua tshinujimiji pamue nabu. e Bualu nuenu nuvua baleje tshisamba tshijima tshia Isalele dinanga dia lulamatu f pavuabu bapatuke mu Ejipitu.” Nunku bena Kene bakumbuka munkatshi mua Amaleka. 7 Pashishe Shaula wakashipa bena Amaleka g kumbukila ku Hawila h too ne ˆ ku Shu, i udi ku luseke lua Ejipitu. 8 Wakakuata Agaga j mukalenge wa Amaleka ne muoyo, kadi wakashipa bantu bakuabu bonso ne muele wa mvita. k 9 Kadi Shaula ne bantu bende bakashiya Agaga ne muoyo1 pamue ne mikoko, ngombe, nyama ya manyi, bimpanga bia mikoko bia bimpe menemene ne bintu bionso bivua bimpe.l Kabavua basue kubibutula biobi to. Kadi bakabutula bintu bionso bivua kabiyi ne mushinga ne bivuabu kabayi basue. ˆ 10 Pashishe dıyi dia Yehowa diakalua kudi Samuele ne: 11 “Ndi nyingalala1 bua mundi muteke Shaula mukalenge, bualu mmubenge kundonda ne ki mmuˆ kumbaje meyi anyi to.”m Bualu ebu buakatonda Samuele bikole, kudidilaye Yehowa butuku bujima. n 12 Pavua Samuele mujuke mu dinda menemene bua kuya 15:5 1 Anyi “kasulu ka tshilonda nkoka.” 15:9 1 Anyi “bakumvuila Agaga luse.” 15:11 1 Anyi “Ndi mubungame bikole.”

483 kumonangana ne Shaula, bakambila Samuele ne: “Shaula uvua ˆ muye ku Kamele, a ne mmudimanyikile dikunji kuntu aku. b Pashishe wakakudimuka, kupuekaye ku Gilegala.” 13 Ndekelu wa bionso pakafika Samuele kudi Shaula, Shaula wakamuambila ne: “Yehowa akubeneshe. ˆ Ndi mukumbaje dıyi dia Yehowa.” 14 Kadi Samuele wakebeja ne: “Kadi muadi wa mikoko udi mu matshi anyi ne muadi wa ngombe undi ngumvua bidi bishi?” c 15 Ke Shaula kuamba ne: “Mbafume nabi kudi bena Amaleka, bualu bantu bavua bashiye mikoko ne ngombe ya mimpe menemene ne muoyo1 bua kubilambula Yehowa Nzambi webe; kadi tudi babutule bionso bivua bishale.” 16 Nunku Samuele wakambila Shaula ne: “Imana! Lekela nkuambile tshivua Yehowa mungambile butuku bua kutshia lelu.” d Ke yeye kuamba ne: “Akula!” 17 Samuele wakamba kabidi ne: “Kuvua udiangata ne mushinga mukese menemenee pavuabu bakuteke ku mutu kua bisa bia Isalele ne pavua Yehowa mukuele manyi bu mukalenge wa Isalele anyi? f 18 Pashishe Yehowa wakakutuma, yeye kuamba ne: ‘Ndaku, ushipe bena Amaleka benji ba bubi abu. g Ubaluishe too ne paudi ubajikija bonso.’ h 19 Nunku bua tshinyi kuvua muˆ tumikile dıyi dia Yehowa? Kadi uvua muye lukasa ne lukuka luonso bua kuangata bintu binuvua banyenge, i wewe kuenza bualu ˆ bubi ku mesu kua Yehowa!” 20 Kadi Shaula wakambila Sa` muele ne: “Too, meme ndi muˆ tumikile dıyi dia Yehowa! Mvua muye kuvua Yehowa muntume, 15:15 1 Anyi “bavua bumvuile mikoko ne ngombe ya mimpe menemene luse.”

1 SAMUELE 15:13-28 NSHAP. 15 a Yos 15:20, 55 b 2Sm 18:18 c 1Sm 15:3 d 1Sm 15:10, 11 e 1Sm 9:21 1Sm 10:22

f 1Sm 9:16 1Sm 10:1

g 1Sm 15:3 h Dut 25:19 i Dut 13:17 1Sm 15:9

 Mulongo 2 a Lew 27:29 Dut 7:16 1Sm 15:3, 9

b 1Sm 15:15 c Yes 1:11 d Nsu 21:3 Hos 6:6 ˆ Mak 12:33

e Lew 3:16 f 1Sm 12:15 g Lew 20:6 Dut 18:10, 12 1Ku 10:13

h 1Sm 15:3 i 1Sm 13:14 1Sm 16:1 Bz 13:22

j 1Sm 15:30 k 1Sm 13:14 1Sm 16:1

meme kupingana ne Agaga mukalenge wa Amaleka, ne kushipa bena Amaleka.a 21 Kadi bantu bavua bangate mikoko ne ngombe mu bintu bituvua banyenge, bintu bitambe buimpe bivua ne bua kubutudibua, bua kubilambula Yehowa Nzambi webe ku Gilegala.” b 22 Ke Samuele kuamba ne: “Yehowa udi usanka bua milambu ya kuosha ne bua milambu mikuabu c kupita mudiye usanka ˆ bua kutumikila dıyi dia Yehowa anyi? Tangila! Kutumikila nkupite mulambu, d ne kuteya ntema nkupite mafuta e a bimpanga bia mikoko; 23 bualu buntomboji f budi muomumue ne mpekatu wa kubukisha, g ne kuenza malu ne dikamakama kudi muomumue ne kuenza majimbu ne kukukuila mpingu.1 Bu muudi mubenge ˆ dıyi dia Yehowa, h yeye pende mmukubenge bua kuikadi kabidi mukalenge to.” i 24 Ke Shaula kuambila Samuele ne: “Ndi muenze mpekaˆ tu bualu tshiena mutumikile dıyi ˆ dituma dia Yehowa ne meyi ebe, bualu mvua mutshine bantu ne muteleje tshivuabu bambe. 25 Mpindieu, mbuikidila koku mpekatu wanyi, tupingane nebe bua nginamine Yehowa.”j 26 Kadi Samuele wakambila Shaula ne: “Tshiakupingana ˆ nebe to, bualu udi mubenge dıyi dia Yehowa, ne Yehowa mmukubenge bua kutungunuki ne kuikala mukalenge wa Isalele.” k 27 Pakavua Samuele ukudimuka bua kuya, Shaula wakamukuata ku luzembe lua muzabi wa kawuyi maboko, luolu kutuka. 28 Ke Samuele kumuambila ne: “Yehowa mmukutule bukalenge bua 15:23 1 Ku mua.: “mpingu ya telafima,” ˆ mmumue ne: nzambi ya mu dıku; mpingu.

1 SAMUELE 15:29–16:9 Isalele lelu, ne neabupeshe muinebe udi mukupite.a 29 Kabidi, Nzambi Munene wa Isalele b kakushimac anyi kakushintulula lungenyi luende1 to, bualu Yeye kena bu muntu wetu eu bua ashintulule lungenyi luende2 to.” d 30 Ke yeye kuamba ne: “Ndi muenze mpekatu. Kadi ntua koku mushinga kumpala kua bakulu ba tshisamba tshianyi ne kumpala kua Isalele. Tupingane nebe ne nenginamine Yehowa Nzambi webe.” e 31 Nunku Samuele wakapingana ne Shaula, Shaula kuinaminaye Yehowa. 32 Samuele wakamba ne: “Luayi ne Agaga mukalenge wa Amaleka kundi.” Nunku Agaga wakaya kudiye wenda ukoka makasa panshi,1 bualu Agaga uvua udiambila ne: ‘Bushuwa mukanu wa2 lufu mmumane kupita.’ 33 Kadi Samuele wakamba ne: “Anu bu mudi muele webe wa mvita mushiye bamamu kabayi bana, nunku mamuebe neashale kayi muana nansha umue munkatshi mua bakaji nende.” Ke Samuele kukosolola Agaga bitupa bitupa kumpala kua Yehowa ku Gilegala. f 34 Pashishe Samuele wakaya ku Lama, ne Shaula wakaya ku nzubu kuende ku Gibea wa Shaula. 35 Samuele kakamona kabidi Shaula too ne dituku dia lufu luende, bualu Samuele wakabuela mu madilu bua Shaula. g Yehowa wakanyingalala bua muvuaye muteke Shaula mukalenge wa Isalele. h Ndekelu wa bionso Yehowa wakambila Samuele ne: “Neudile Shaula i too ne ˆ dıba kayi mpindieu undi mumu-

16

15:29 1 Anyi “kakunyingalala.” 2 Anyi “anyingalale.” 15:32 1 Anyi pamuapa: “ne dishindika dionso.” 2 Ku mua.: “bululu bua.”

484 NSHAP. 15 a 1Sm 13:14 1Sm 16:12, 13 Bz 13:22

b 1Ku 29:11 c Tit 1:2 Eb 6:18

d Nom 23:19 e 1Sm 15:25 f Eks 17:14 Dut 25:19 1Sm 15:3

g 1Sm 16:1 h 1Sm 15:11 

NSHAP. 16 i 1Sm 15:35 

Mulongo 2 a 1Sm 15:23, 26 b 1Bk 1:39 c Lut 4:17 1Ku 2:12

d Gen 49:10 1Sm 13:14 Mis 78:70 Bz 13:22

e 1Sm 22:17 f Mis 89:20 g Lut 4:11 1Sm 20:6

h 1Sm 17:28 1Ku 2:13

i 1Sm 10:21, 23 j 1Bk 8:39 1Ku 28:9 Mis 7:9 Nsu 24:12 Yel 17:10 Bz 1:24

k 1Sm 17:13 1Ku 2:13

l 2Sm 13:3

benge bua kikadi mukalenge wa Isalele? a Uwuja manyi mu lusengu luebe b ne ndaku. Nenkutume kudi Yishai c muena Beteleheme, bualu ndi mudisunguile mukalenge munkatshi mua bana bende.” d 2 Kadi Samuele wakamba ne: “Nenye mushindu kayi? Shaula yeye mumvue bualu ebu neanshipe.” e Yehowa wakandamuna ne: “Ndaku ne lukungulu lua ngombe, wambe ne: ‘Ndi mulue bua kulambula Yehowa.’ 3 Ubikile Yishai ku mulambu au; pashishe nenkuambile tshiudi ne bua kuenza. Udi ne bua kungelela muntu undi nkuleja manyi.” f 4 Samuele wakenza tshivua Yehowa muambe. Pakafikaye ku Beteleheme, g bakulu ba mu tshimenga bavua bazakala pavuabu bapetangane nende, bobu kuamba ne: “Udi mulue ne ditalala anyi?” 5 Ke yeye kuamba ne: “Ndi mulue ne ditalala. Ndi mulue bua kulambula Yehowa. Dijidilayi, nuye nanyi ku mulambu.” Nunku wakajidila Yishai ne bana bende ba balume, pashishe wakababikidisha ku mulambu. 6 Pakafikabu ne pakamonaye Eliaba, h wakamba ne: “Bushuwa, muela manyi wa Yehowa mmuimane kumpala kuende muaba eu.” 7 Kadi Yehowa wakambila Samuele ne: “Kutangidi tshimuenekelu tshiende ne bule buende to, i bualu ndi mumubenge. Bualu mushindu udi muntu umona ki ngudi Nzambi umona to, bualu muntu wetu eu udi umona tshidi tshimueneˆ ka ku mesu, kadi Yehowa yeye udi umona mu muoyo.” j 8 Ke Yishai kubikila Abinadaba, k kumupitshishaye kumpala kua Samuele, kadi yeye wakamba ne: “Yehowa ki mmusungule nansha eu to.” 9 Pashishe Yishai wakamuleja Shama, l kadi Samuele

485 wakamba ne: “Yehowa ki mmusungule nansha eu to.” 10 Nunku Yishai wakapitshisha bana bende ba balume muanda mutekete kumpala kua Samuele, kadi Samuele wakambila Yishai ne: “Yehowa ki mmusungule nansha umue wa kudibu to.” 11 Ndekelu wa bionso Samuele wakebeja Yishai ne: “Aba ke bana bebe ba balume bonso anyi?” Ke yeye kuandamuna ne: “Muana wa mukala a mmushale too ne mpindieu; udi ulama mikoko.” b Nunku Samuele wakambila Yishai ne: “Mubikidisha, bualu netusombe bua kudia anu padiye ulua.” 12 Nunku wakamubikidisha, kuluaye nende kudi Samuele. Kadi yeye uvua ne mubidi mukunzubile, ne ˆ mesu mimpe, ne uvua muimpe kumona. c Ke Yehowa kuamba ne: “Juka, umuele manyi, bualu ke yeye eu!” d 13 Nunku Samuele wakangata lusengu lua manyi, e kumuelaye manyi kumpala kua bana babu. Kutuadijila anu dituku adi, nyuma wa Yehowa wakatuadija kupesha Davidi bukole. f Pashishe Samuele wakajuka, kuyaye ku Lama. g 14 Mpindieu nyuma wa Yehowa ukavua mumbuke kudi Shaula, h ne nyuma mubi wa kudi Yehowa uvua umutshingisha. i 15 Bena mudimu ba Shaula bakamuambila ne: “Udi mumone ne: nyuma mubi wa kudi Nzambi udi ukutshingisha. 16 Mukalenge wetu atumine koku bena mudimu bebe badi kumpaˆ la kuebe dıyi bua bakebe muntu udi mumanye kuimba lunzenze bimpe menemene. j Nunku ˆ dıba dionso didi nyuma mubi wa kudi Nzambi ukuluila, yeye nealuimbe, ne wewe neudiumvue bimpe.” 17 Nunku Shaula wakambila bena mudimu bende ne:

1 SAMUELE 16:10–17:2 NSHAP. 16 a 1Sm 17:14 b 2Sm 7:8 Mis 78:70

c 1Sm 17:42 d 1Sm 13:14 Mis 89:20 Bz 13:22

e 1Sm 16:1 1Bk 1:39

f Nom 11:17 Bal 3:9, 10 1Sm 10:6 2Sm 23:2

g 1Sm 1:1, 19 h 1Sm 18:12 1Sm 28:15

i 1Sm 18:10 1Sm 19:9

j Nsu 22:29 

Mulongo 2 a 1Sm 17:32, 36 1Sm 17:45, 46

b 1Sm 16:12 c 1Sm 18:12 d 1Sm 17:15 e Nsu 22:29 f 1Sm 16:14 1Sm 18:10 1Sm 19:9

 NSHAP. 17 g Bal 3:1, 3 1Sm 9:16 1Sm 14:52

h 2Ku 28:18 i Yos 15:20, 35 Yel 34:7

j 1Ku 11:12, 13 k 1Sm 21:9

“Nkebelayiku muntu udi wimba lunzenze bimpe, nulue nende kundi.” 18 Umue wa ku bena mudimu wakamba ne: “Tangila! Ndi mumone mudi umue wa ku bana ba Yishai muena Beteleheme wimba lunzenze bimpe menemene; udi ne dikima ne ntshilobo tshia mvita.a Udi wakula bimpe, mmuimpe kumona b ne Yehowa udi nende.” c 19 Pashishe Shaula wakatuma bantu ne mukenji kudi Yishai, wamba ne: “Ntumina muanebe Davidi udi ulama mikoko au.” d 20 Nunku Yishai wakangata mampa ne mulondo wa mvinyo wa tshiseba ne muana wa mbuji, kubitekaye pa mpunda, ne wakabitumina Shaula kudi muanende Davidi. 21 Nunku Davidi wakaya kudi Shaula ne wakatuadija kumuenzela mudimu.e Shaula wakalua kumunanga bikole menemene, ne yeye wakalua muambudi wa bia mvita biende. 22 Shaula wakatumina Yishai mukenji ne: “Davidi ashalaku muena mudimu wanyi, bualu ˆ ndi mumuanyishe.” 23 Dıba dionso divua nyuma mubi wa kudi Nzambi uluila Shaula, Davidi uvua wangata lunzenze, uluimba, nunku Shaula uvua upeta disulakana ne udiumvua bimpe, ne nyuma mubi au uvua umbuka kudiye. f Nunku bena Pelesheteg bakasangisha biluilu1 biabu bua kuluangana. Bakadisangisha ku Soko h wa mu Yuda, bobu kuasa tshitudilu pankatshi pa Soko ne Azeka, i mu Efese-damima. j 2 Shaula ne bantu ba mu Isalele bakadisangisha, kuasabu tshitudilu mu Tshibandabanda1 tshia Elaha, k bobu kuela mualu wa mvita bua kuluangana ne bena

17

17:1 1 Ku mua.: “bitudilu.” 17:2 1 Anyi “Tshibatabata.”

1 SAMUELE 17:3-19 Peleshete. 3 Bena Peleshete bavua pa mukuna luseke lumue, ne bena Isalele bavua pabu pa mukuna luseke lukuabu, tshibandabanda tshikale pankatshi pabu. 4 Pashishe tshilobo kampanda tshiakapatuka mu bitudilu ˆ bia bena Peleshete; dına diatshi a divua Goleyata, uvua wa mu Gata, b ne uvua ne bule bua nkubita isambombo kusangisha ne bule bua ntanta wa tshianza tshibalula.1 5 Uvua ne tshifulu tshia tshiamu tshia mitaku ku mutu, ne uvua muvuale kazaku ka mvita ka tuamu kikale ne tuamu tupayakaja. Bujitu bua kazaku ka mvita ka tshiamu tshia mitaku aku c buvua bua nshekele 5000.1 6 Uvua ne bitata bia tshiamu tshia mitaku bua kulama mikolo ne difuma dikese d dia tshiamu tshia mitaku diasa pankatshi pa makaya. 7 Mutshi wa difuma diende uvua bu mutshi wa ku tshiamu tshia muluki wa bilamba, e ne mutu wa tshiamu wa difuma diende uvua ne bujitu bua nshekele 600;1 muntu uvua umuambuila ngabu uvua wenda kumpala kuende. 8 Nunku wakimana, kuelaye basalayi ˆ bena Isalele dıyi, f kubambilaye ne: “Bua tshinyi nudi bapatuke bua kuela mualu wa mvita? Meme tshiena Muena Peleshete, ne nuenu kanuena bena mudimu ba Shaula anyi? Disunguilayi muntu, apueke kundi. 9 Yeye mukokeshe bua kuluangana naˆ nyi ne munshipe, dıba adi netulue bena mudimu benu. Kadi meme mumutshimune ne mumushipe, nenulue bena mudimu betu ne nenutuenzele mudimu.” 17:4 1 Bule bua tshilobo atshi buvua bua metre matue ku 2,9. Tang. Tshis. B14. 17:5 1 Kilo mitue ku 57. Tang. Tshis. B14. 17:7 1 Kilo mitue ku 6,84. Tang. Tshis. B14.

486 NSHAP. 17 a 1Sm 17:23

b Yos 11:22 2Sm 21:20, 21

c 1Sm 17:38, 39 1Bk 22:34

d 1Sm 17:45

e 1Ku 20:5

f Nom 33:55 

Mulongo 2 a 1Sm 17:26 2Bk 19:22

b Gen 35:16, 19 Lut 1:2

c 1Sm 17:58 Mik 5:2 Mat 2:6

d Lut 4:22

e 1Ku 2:13-15

f Nom 1:3

g 1Sm 16:6

h 1Sm 16:8

i 1Sm 16:9

10 Pashishe muena Peleshete au wakamba ne: “Ndi mbunda1 basalayi bena Isalele a lelu. Mpeshayi muntu, tuluangane nende!” 11 Pakumvua Shaula ne bena ˆ Isalele bonso meyi a muena Peleˆ shete aa, bakumvua buowa bua bungi, kutshinabu bikole. 12 Mpindieu Davidi uvua muana wa muena Efelata b wa mu Beteleheme c wa Yuda diende Yishai. d Yishai eu uvua ne bana ba balume muanda mukulu, e ne ukavua muntu mununu mu matuku a Shaula. 13 Bana ba balume ba Yishai basatu ba bakulumpe bavua balonde Shaula ku ˆ mvita.f Mena a bana bende basatu bavua baye ku mvita abu avua: Eliaba g muanabute, Abinadaba h muanende muibidi, ne Shama i muana muisatu. 14 Davidi uvua muana wa mukala, j ne basatu ba bakulumpe bavua balonde Shaula. 15 Davidi uvua uya kudi Shaula, utua upingana bua kulama mikokok ya tatuende ku Beteleheme. 16 Pine apu, muena Peleshete au uvua ulua wimana dinda dionso ne dilolo dionso, wenza nanku munkatshi mua matuku 40. 17 Pashishe Yishai wakambila muanende Davidi ne: “Angata koku efa1 wa ntete mikanga eu ne mampa dikumi aa, uye nabi lukasa lukasa kudi bana benu mu tshitudilu. 18 Angata kabidi bipese dikumi bia fromaje1 ebi, ubituadile mfumu wa bantu tshinunu; ukebe mua kumanya kabidi mudi bana benu, ne untuadile tshimanyinu tshia ne: badi bimpe.” 19 Bavua ne Shaula ne bantu bakuabu bonso

j 1Ku 2:13, 15

k 1Sm 16:11, 19

17:10 1 Anyi “nyobola.” 17:17 1 Litre mitue ku 22. Tang. Tshis. B14. 17:18 1 Ku mua.: “mabele.”

487 ba mu Isalele mu Tshibandabanda1 tshia Elaha a bua kuluangana ne bena Peleshete. b 20 Nunku Davidi wakajuka mu dinda menemene, kushilaye muntu mukuabu mikoko; pashishe wakasuika bintu biende, kuyaye anu muvua Yishai muˆ mutumine dıyi bua kuenza. Pakafikaye ku tshitudilu, bena mu tshiluilu bavua bapatuka, baya muaba wa mvita, benda bela mbila ya mvita. 21 Bena Isalele ne bena Peleshete bakimana mu mushindu wa ne: basalayi ba luseke lumue bikale batangilangane ne basalayi ba luseke lukuabu. 22 Diakamue Davidi wakashiya mabuki ende kudi mulami wa mabuki, kuyaye lubilu muaba wa mvita. Pakafikaye, wakatuadija kuebeja bua kumanya muvua bana babu. c 23 Pavuaye wakula nabu apu, ˆ tshilobo atshi tshiakalua, dına diatshi Goleyata, d muena Peleshete wa mu Gata. Wakafumina muaba wa mvita wa bena Peleˆ shete, yeye kuakula meyi a muomumue ne a kumpala, e Davidi mumuteleje. 24 Pakamona bantu bonso ba Isalele muntu au, ˆ bakamunyema ne buowa bua bungi. f 25 Bantu ba mu Isalele bavua bamba ne: “Nudi bamone muntu udi wenda ulua au anyi? Udi ulua bua kubunda1 Isalele. g Mukalenge neapeshe muntu wamushipa bubanji bua bungi, neamupeshe muanende wa bakaji, h ne neenze bua nzubu wa tatuende ikale ne budikadidi ku majitu onso adi bena Isalele nawu.” 26 Davidi wakabanga kuambila bantu bavua bimane pabuipi nende ne: “Ntshinyi tshienzelabu muntu udi ushipa muena Peleshete wawa ne udi 17:19 1 Anyi “Tshibatabata.” 17:25 1 Anyi “kuyobola.”

1 SAMUELE 17:20-34 NSHAP. 17 a 1Sm 17:2 1Sm 21:9

b 1Sm 9:16, 17

c 1Sm 17:17, 18

d 1Sm 17:4

e 1Sm 17:10

f 1Sm 17:11

g 1Sm 17:10

h Yos 15:16 1Sm 14:49 1Sm 18:17, 21

 Mulongo 2 a 1Sm 17:10 Yel 10:10

b 1Sm 16:6, 7 1Ku 2:13

c 1Sm 17:20

d 1Sm 17:26

e 1Sm 17:25

f 1Sm 16:18

g 1Sm 17:42

h Yes 31:4

umbushila bena Isalele tshipendu? Bualu muena Peleshete udi kayi mutengula eu nganyi bua kubundaye1 basalayi ba Nzambi wa muoyo?” a 27 Pashiˆ she bantu bakamuambila meyi a muomumue ne a kumpala, bamba ne: “Etshi ke tshienzelabu muntu wamushipa.” 28 Pavua Eliaba b tutuende wa Davidi mumumvue wakula ne bantu, wakamufiikila munda, kuambaye ne: “Bua tshinyi udi mupueke kuneku? Udi mushiye mikoko mikese ayi ne nganyi mu tshipela? c Ndi mumanye bimpe dikamakama diebe ne meji mabi a mu muoyo webe; udi mulue anu bua kumona mvita.” 29 Ke Davidi kuamba ne: “Mpindieu ndi muenze tshinyi? Meme mvua ngela anu lukonko tshianana!” 30 Nunku wakumbuka kudiye, kuyaye kudi muntu mukuabu, yeye kumuebeja bualu bua muomumue anu bu kumpala, d ne bantu kumuandamunabu anu bu kumpala. e 31 Bantu bakuabu bakumvua ˆ meyi avua Davidi muakule, bobu kuambila Shaula. Nunku wakamubikidisha. 32 Davidi wakambila Shaula ne: “Muntu nansha umue kateketshi ku muoyo1 bua bualu buende to. Muena mudimu webe neaye ne nealuangane ne muena Peleshete eu.” f 33 Kadi Shaula wakambila Davidi ne: “Wewe kuena ukumbana bua kuluangana ne muena Peleshete eu to, bualu utshidi anu muana, g ne yeye mmusalayi1 katshia ku bunsonga buende.” 34 Ke Davidi kuambila Shaula ne: “Muena mudimu webe uvua ulama mikoko ya tatuende, ne ntambue h wakalua, kukuataye mukoko kuyaye nawu. 17:26 1 Anyi “kuyobolaye.” 17:32 1 Anyi “kajimiji dikima.” 17:33 1 Anyi “mulume wa mvita.”

1 SAMUELE 17:35-48 Pashishe nyama wa urse kulua pende, kuenzaye bia muomumue. 35 Ngakayilonda, meme kuyikuma ne kusungila mikoko mukana muayi. Pakantukilayi bua kunduisha, ngakayikuata ku buoya buayi,1 meme kuyikuma, kuyishipa. 36 Muena mudimu webe wakashipa nyama wa ntambue ne wa urse, ne muena Peleshete udi kayi mutengula eu nealue anu bu umue wa ku nyama eyi, bualu mmubunde1 basalayi ba Nzambi wa muoyo.” a 37 Pashishe Davidi wakamba kabidi ne: “Yehowa uvua munsungile ku nzadi ya ntambue ne ya urse ke wansungila mu tshianza tshia muena Peleshete eu.” b Ke Shaula kuambila Davidi ne: “Ndaku; Yehowa ikale nebe.” 38 Nunku Shaula wakavuadika Davidi bilamba biende bia mvita. Yeye kumuasa tshifulu tshia tshiamu tshia mitaku ku mutu, pashishe kumuvuadikaye kazaku ka mvita ka tuamu. 39 Pashishe Davidi wakasa muele wende wa mvita ku bilamba biende, yeye kuteta bua kuya, kadi kakakumbana to, bualu kavua mubibidile to. Davidi wakambila Shaula ne: “Tshiena nkumbana bua kuya muvuale bintu ebi to, bualu tshiena mubibidile to.” Nunku Davidi wakabikopola. 40 Pashishe wakangata dikombo mu tshianza tshiende, kusungulaye mabue atanu mafinunuke muaba uvua kasulu,1 kuelaye mu mpaya wa tshibuta tshiende tshia balami ba mikoko, muikale ne ndundu wa kukupa nende mabue c mu tshianza. Pashishe wakabanga kusemena kudi muena Peleshete. 17:35 1 Anyi “ku mbanga.” Ku mua.: “ku miedi yayi.” 17:36 1 Anyi “mmuyobole.” 17:40 1 Anyi “kasulu ka tshilonda nkoka.”

488 NSHAP. 17 a 1Sm 17:10 Yel 10:10

b Dut 7:21 2Bk 6:16 Eb 11:32-34

c Bal 20:15, 16 

Mulongo 2 a 1Sm 16:12 1Sm 17:33

b 1Sm 24:14 2Sm 16:9 2Bk 8:13

c 1Sm 17:4, 6

d 2Sm 5:10 Eb 11:32-34

e 1Sm 17:10 2Bk 19:22

f Dut 9:1-3 Yos 10:8

g Eks 9:16 Dut 28:10 1Bk 8:43 2Bk 19:19 Dan 3:29

h Mis 44:6, 7 Zek 4:6

i 2Ku 20:15 Nsu 21:31

j Dut 20:4

41 Muena Peleshete uvua wenda anu usemena kudi Davidi, ne muntu uvua umuambuila ngabu uvua kumpala kuende. 42 Pavua muena Peleshete au mutangile ne mumone Davidi, wakamubedia ne kapeja bualu yeye uvua anu ne tshimuenekelu tshia buana ne uvua muimpe kumona. a 43 Ke muena Peleshete kuambila Davidi ne: “Meme ndi mbua, b bua wewe kulua kundi ne mitshi anyi?” Nunku muena Peleshete au wakatshipa Daˆ vidi mu dına dia nzambi yende. 44 Muena Peleshete wakambila Davidi ne: “Luaku kundi, ne meme nempeshe nyunyi ya muulu ne nyama ya mu mpata mubidi webe.” 45 Davidi wakandamuna muena Peleshete ne: “Wewe udi ulua kundi ne muele wa mvita ne difuma ne difuma dikese, c kadi meme ˆ ndi ndua kuudi mu dına dia Yehowa wa biluilu, d Nzambi wa basalayi bena Isalele, uudi mubunde.1e 46 Dituku dia lelu edi Yehowa neakufile mu tshianza tshianyi, f nenkushipe ne nenkukose mutu; dituku dia lelu edi nempeshe nyunyi ya muulu ne nyama ya tshisuku ya pa buloba bitalu bia mu tshitudilu tshia bena Peleshete; bantu ba pa buloba bujima nebamanye ne: kudi Nzambi mu Isalele.g 47 Bantu bonso badi badisangishe muaba eu nebamanye1 ne: Yehowa katu upandisha bantu ne muele wa mvita anyi ne difuma to, h bualu mvita nya Yehowa, i ne neanufile nuenu bonso mu tshianza tshietu.” j 48 Nunku muena Peleshete wakajuka, kuyaye wenda usemena ne dishindika bua kusambakena ne Davidi, ne Davidi pende 17:45 1 Anyi “muyobole.” 17:47 1 Ku mua.: “Tshisumbu tshionso etshi netshimanye.”

489 wakaya lubilu muaba wa mvita bua kusambakena ne muena Peleshete. 49 Davidi wakela tshianza mu tshibuta tshiende, kuambulamu dibue, kudikupa. Wakadiasa muena Peleshete mu mpala, dibue kumubueladi mu mpala, yeye kukuluka mutue mpala panshi. a 50 Nunku Davidi wakatshimuna muena Peleshete ne ndundu wa kukupa nende mabue ne dibue; wakakuma muena Peleshete, yeye kumushipa, nansha muvua Davidi kayi ne muele wa mvita mu tshianza tshiende. b 51 Davidi wakatungunuka ne kunyema, kuimanaye ku luseke luende. Pashishe wakakuata muele wa mvita wa muena Peleshete, c yeye kuwupatula mu tshizubu, kumukosaye nawu mutu bua kujadika ne: mmufue. Pavua bena Peleshete bamone ne: tshilobo tshiabu tshivua tshifue, bakanyema. d 52 Ke bantu ba mu Isalele ne ba mu Yuda kujukabu, kuelabu mbila, kulondabu bena Peleshete kumbukila mu tshibandabanda e too ne ku biibi bia Ekelona, f ne bena Peleshete bavuabu bashipa bavua bakuluka mu njila ˆ kumbukila ku Shalayima g too ne ku Gata ne ku Ekelona. 53 Pakafuma bena Isalele ku dipata bena Peleshete ne muoyo mujima, bakapawula bitudilu biabu. 54 Pashishe Davidi wakangata mutu wa muena Peleshete, kuyaye nawu mu Yelushalema, kadi wakateka bia mvita bia muena Peleshete au mu ntenta wende. h ˆ 55 Dıba divua Shaula mumone Davidi uya bua kusambakena ne muena Peleshete, wakebeˆ ja Abine, i mfumu wa tshiluilu ne: ˆ “Abine, nsongalume eu mmuana ˆ wa nganyi?” j Abine kuandamuna ne: “Mukalenge, bulele-

1 SAMUELE 17:49–18:5 NSHAP. 17 a 1Sm 17:37 2Sm 21:22

b Bal 3:31 Bal 15:15, 16 1Sm 17:47

c 1Sm 21:9 d Dut 28:7 Yos 23:10 Eb 11:32-34

e 1Sm 17:2, 19 f Yos 15:20, 45 g Yos 15:20, 36 h 1Sm 21:9 i 1Sm 14:50 j 1Sm 16:19, 21 

Mulongo 2 a 1Sm 17:54 b Lut 4:22 1Sm 16:1 1Ku 2:13, 15 Mat 1:6 Luk 3:23, 32 Bz 13:22

c 1Sm 17:12 

NSHAP. 18 d 1Sm 14:1, 49 e 1Sm 19:2 1Sm 20:17, 41 2Sm 1:26

f 1Sm 8:11 1Sm 16:22 1Sm 17:15

g 1Sm 20:8, 42 1Sm 23:18 2Sm 9:1 2Sm 21:7

h Nsu 17:17 Nsu 18:24

i 1Sm 18:30 j 1Sm 14:52

la, bu muudi wewe ne muoyo,1 tshiena mumanye to!” 56 Mukalenge wakamba ne: “Keba bua kumanya ne: nsongalume eu mmuana wa nganyi.” 57 Nunku diakamue pakafuma Davidi ku ˆ dishipa muena Peleshete, Abine wakamuangata, kuyaye nende kumpala kua Shaula ne mutu wa muena Peleshete a mu tshianza tshiende. 58 Ke Shaula kumuebeja ne: “Nsongalume, wewe udi muana wa nganyi?” Davidi kuandamuna ne: “Ndi muana wa muena mudimu webe Yishai b muena Beteleheme.” c Diakamue pavua Davidi mujikije kuakula ne Shaula, Yonatana d ne Davidi bakalamatangana, bobu kudia bulunda bukole,1 ne Yonatana wakatuadija kumunanga anu bu muvuaye mudinange yeye muine.2 e 2 Kubangila anu ku dituku adi, Shaula wakalama Davidi, kakamuanyishila bua kupingana ku nzubu wa tatuende to. f 3 Yonatana ne Davidi bakadia tshipungidi g bualu uvua mumunange anu bu muvuaye mudinange yeye muine.2 h 4 Yonatana wakavula muzabi wa kawuyi maboko uvuaye muvuale, kuwupeshaye Davidi, pamue ne tshilamba tshiende tshia mvita, muele wende wa mvita, buta buende bua mikete ne mukaba wende. 5 Davidi wakatuadija kupatuka, ne miaba yonso ivua Shaula umutuma, malu ende avua enda bimpe.1 i Nunku Shaula wakamuteka bua kutangila baluanganyi ba mvita, j ne bualu ebu

18

ˆ 17:55 1 Anyi “mu dına dia muoyo wa anyima webe.” 18:1 1 Anyi “anyima wa Yonatana wakalamatangana ne anyima wa Davidi.” 18:1, 3 2 Anyi “anu bu muvuaye munange anyima wende yeye muine.” 18:5 1 Anyi “uvua wenza malu ne meji.”

1 SAMUELE 18:6-22 buakasankisha bantu bonso ne bena mudimu ba Shaula. 6 Pavua Davidi ne bantu bakuabu bapingana bafuma ku dishipa bena Peleshete, bantu bakaji bavua bapatuka mu bimenga bionso bia Isalele ne misambu a ne maja bua kusambakena ne mukalenge Shaula, ne ngoma, b ne bindanda, benda basanka. 7 Bantu bakaji bavua basanka abu bavua bimba bamba ne: “Shaula mmushipe binunu biende, Ne Davidi makumi ende a binunu.” c 8 Shaula wakafiika munda bikole, d ne musambu eu kawakamusankisha to, bualu wakamba ne: “Mbapeshe Davidi makumi a binunu, kadi mbampeshe meme anu binunu tshianana. Tshidi tshishale bua kumupesha tshidi anu bukalenge!” e 9 Kubangila ku dituku adi, Shaula ukavua umona Davidi anu bu ne: uvua ne lungenyi lua kumuenzela bibi. 10 Dituku diakalonda, nyuma mubi wa kudi Nzambi wakakuata Shaula, f ne Shaula wakatuadija kuenza malu mu nzubu mu mushindu uvua kawuyi umvuika1 pavua Davidi wenda wimba lunzenze g anu bu misangu mikuabu. Shaula uvua ne difuma mu tshianza tshiende, h 11 ne wakakupa Davidi difuma i misangu ibidi udiambila ne: ‘Ndi ndamatshisha Davidi ku tshimanu!’ Kadi Davidi wakadiepela. 12 Nunku Shaula ukavua utshina Davidi bualu Yehowa uvua nende, j kadi ukavua mulekele Shaula. k 13 Ke Shaula kumumbusha kumpala kuende, kumutekaye bua ikale mfumu wa bantu tshinunu, ne Davidi uvua ulombola tshiluilu mu mvita.1 l 18:10 1 Anyi “bu muprofete.” 18:13 1 Ku mua.: “ne uvua upatuka ne ubuela kumpala kua bantu.”

490 NSHAP. 18 a Eks 15:20, 21 Bal 5:1

b Bal 11:34 c 1Sm 21:11 1Sm 29:5

d Gen 4:5 Nsu 14:30

e 1Sm 13:14 1Sm 15:27, 28 1Sm 16:13 1Sm 20:31 1Sm 24:17, 20

f 1Sm 16:14 g 1Sm 16:16, 23 h 1Sm 19:9, 10 i 1Sm 20:33 j 1Sm 18:28, 29 k 1Sm 16:14 l 2Sm 5:2 

Mulongo 2 a 1Sm 18:5 b Gen 39:2 Yos 6:27 1Sm 10:7 1Sm 16:18

c 1Sm 14:49 d 1Sm 17:25 e 1Sm 25:28 f 1Sm 18:25 g 2Sm 7:18 h 2Sm 21:8 i 1Sm 14:49 1Sm 19:11 1Sm 25:44 2Sm 3:13 2Sm 6:16

j 1Sm 18:17

14 Malu onso avua Davidi wenza avua anu enda bimpe,1 a ne Yehowa uvua nende. b 15 Pavua Shaula mumone ne: malu ende avua enda bimpe menemene, wakatuadija kumutshina. 16 Kadi Isalele mujima ne Yuda bavua banange Davidi bualu uvua ubalombola pavuabu baya mu mvita. 17 Pashishe Shaula wakambila Davidi ne: “Melaba c muananyi wa bakaji mukulumpe nyeye eu. Nenkupeshaye bua ikale mukajebe. d Kadi udi ne bua kutungunuka ne kundeja dikima diebe ne kuluangana mvita ya Yehowa.” e Bualu Shaula uvua udiambila ne: ‘Tshianza tshianyi katshimulengi to. Tshianza tshia bena Peleshete tshimushipe.’ f 18 Ke Davidi kuambila Shaula ne: “Meme ˆ ne balela banyi, dıku dia tatuanyi mu Isalele, tudi banganyi bua meme kulua muku wa mukalenge?”g 19 Kadi pavua tshikondo tshikumbane tshia kupesha Davidi Melaba muana wa Shaula, bakavua bamuseleshe, mulue mukaji wa Adaliele h muena Mehola. 20 Mpindieu Mikala i muana wa Shaula uvua munange Davidi, ne bakambila Shaula bualu ebu, buobu kumusankisha. 21 Ke Shaula kuamba ne: “Nemmupeshaye bua ikale buteyi kudiye, bua tshianza tshia bena Peleshete tshilue kudiye.” j Nunku Shaula wakambila Davidi musangu muibidi ne: “Neudie nanyi tshipungidi tshia dibaka1 lelu.” 22 Shaula wakatumina ˆ kabidi bena mudimu bende dıyi ne: “Akulayi ne Davidi mu musokoko, nuambe ne: ‘Tangila! Udi usankisha mukalenge, ne bena 18:14 1 Anyi “Davidi uvua wenza malu onso ne meji.” 18:21 1 Anyi “Neulue muku wanyi.”

491 mudimu bende bonso mbakunange bikole. Nunku diaku tshipungidi tshia dibaka ne mukalenge.’” 23 Pavua bena mudimu ba Shaula bambile Davidi malu aa, Davidi wakamba ne: “Buenu nuenu mbualu bukese bua kudia tshipungidi tshia dibaka ne mukalenge pandi meme muikale mupele ne muntu udibu kabayi bangata ne mushinga wa bungi anyi?” a 24 Nunku bena mudimu ba Shaula bakalua kumuaˆ mbila ne: “Ke meyi adi Davidi muambe aa.” 25 Ke Shaula kuamba ne: “Nuambile Davidi nunku: ‘Mukalenge kena dijinga ne biuma to, b anu misoso lukama c ya bena Peleshete, bua kudisombuela kudi bena lukuna ba mukalenge.’” Bualu Shaula uvua uluka mayele bua Davidi apone ku tshianza tshia bena Peleshete. 26 Nunku bena mudimu bende baˆ kalua kuambila Davidi meyi aa, ne biakasankisha Davidi bua kudia tshipungidi tshia dibaka ne mukalenge. d Kumpala kua ˆ dıba divuabu bakose kukumbana, 27 Davidi wakaya ne bantu bende, bobu kushipa bena Peleshete 200, ne Davidi kutuadilaye mukalenge misoso yabu yonso ayi bua kudia tshipungidi tshia dibaka ne mukalenge. Nunku Shaula wakamupesha muanende Mikala bua ikale mukajende. e 28 Shaula wakajingulula ne: Yehowa uvua ne Davidi, f ne muanende Mikala uvua mumunange. g 29 Bualu ebu buakenza bua Shaula ikale utshina kabidi Davidi bikole, ne Shaula wakalua muena lukuna wa Davidi matuku ende onso a muoyo. h 30 Bakokeshi ba bena Peleshete bavua bapatuka bua kuluangana, kadi misangu yonso ivuabu bapatuka, Davidi uvua

1 SAMUELE 18:23–19:7 NSHAP. 18 a 1Sm 18:18

b Gen 29:18

c 1Sm 17:26, 36 2Sm 3:14

d 1Sm 18:21

e 1Sm 17:25

f 1Sm 16:13 1Sm 24:17, 20

g 1Sm 18:20

h 1Sm 18:9, 12 1Sm 20:33

 Mulongo 2 a 1Sm 18:5

b 2Sm 7:9 

NSHAP. 19 c 1Sm 18:9 Nsu 27:4

d 1Sm 18:1 Nsu 18:24

e 1Sm 20:9, 13 Nsu 17:17

f 1Sm 22:14

g 1Sm 17:49

h 1Sm 20:32

ukumbaja malu ende bimpe1 kupita bena mudimu bonso ba Shaula;a ne bantu bakatuadija ˆ kunemeka dına diende bikole. b Pashishe Shaula wakambila muanende Yonatana ne bena mudimu bende bonso bua kushipa Davidi.c 2 Bu muvua Yonatana muana wa Shaula munange Davidi bikole, d Yonatana wakambila Davidi ne: “Tatuanyi Shaula mmusue kukushipesha. Ndi nkulomba bua udimuke mu dinda, uye muaba musokome, ushale musokome. 3 Nempatuke ne nengimane ku luseke lua tatu mu mpata muwikala. Nengambile tatu bualu buebe, ne meme mumvue bualu, tshiakupanga kukuambilabu to.” e 4 Nunku Yonatana wakakuila Davidi f kudi tatuende Shaula. Wakamuambila ne: “Mukalenge kena ne bua kuenzela muena mudimu wende Davidi bualu bubi to, bualu yeye ki mmukuenzele bualu bubi ne malu adiye mukuenzele mmakuambuluishe. 5 Uvua muteke muoyo wende mu njiwu1 bua kushipa muena Peleshete, g nunku Yehowa kupeshaye Isalele mujima ditshimuna dinene.2 Wewe uvua mumone bualu abu ne uvua musanke bikole. Mpindieu bua tshinyi udi ne bua kuenzela mashi adi kaayi ne bualu bibi pa kushipa Davidi kakuyi bualu?” h 6 Shaula wakateleja Yonatana, ne Shaula wakaditshipa ne: “Bushuwa anu bu mudi Yehowa ne muoyo, kakushipibua to.” 7 Pashishe Yonatana wakabikila Davidi ne wakamuambila malu aa onso. Nunku Yonatana wakaya ne Davidi kudi Shaula, yeye

19

18:30 1 Anyi “uvua utamba kuenza malu ne meji.” 19:5 1 Anyi “muteke anyima wende mu tshianza tshiende.” 2 Anyi “lupandu lunene.”

1 SAMUELE 19:8-24 kutungunuka ne kumuenzela mudimu anu bu kumpala. a 8 Pakapita matuku mvita yakakutuka kabidi, ne Davidi wakapatuka, kuluanganaye ne bena Peleshete, kubashipaye dishipa dia dikema, bobu kunyema kumpala kuende. 9 Nyuma mubi wa kudi Yehowa wakakuata Shaula b pavuaye musombe mu nzubu muende ne difuma mu tshianza, pavua eku Davidi wenda wimba lunzenze. c 10 Shaula wakajinga kulamatshisha Davidi ku tshimanu ne difuma, kadi Davidi wakanyema Shaula, Shaula kubueja difuma mu tshimanu. Davidi wakanyema, yeye kudisungila butuku abu. 11 Pashishe Shaula wakatuma bantu ku nzubu kua Davidi bua kumutentekela ne kumushipa mu dinda, d kadi Mikala mukaji wa Davidi wakamuambila ne: “Wewe kuyi munyeme1 butuku ebu, badi bakushipa malaba.” 12 Diakamue Mikala wakapuekeshila Davidi ku dididishi, bua anyeme ne adisungile. 13 Mikala wakangata lupingu lua telafima,1 kulutekaye pa bulalu, ne wakateka bukondo bua miosa ya mbuji muaba uvuaye utekela mutu, yeye kulubuikila tshilamba. 14 Mpindieu Shaula wakatuma bantu bua kukuata Davidi, kadi Mikala wakamba ne: “Udi usama.” 15 Nunku Shaula wakatuma bantu bua kutangila Davidi ne wakabambila ne: “Muntuadilayi pa bulalu bua bamushipe.”e 16 Pakabuela bantu abu, bakamona lupingu lua telafima1 pa bulalu ne bukondo bua miosa ya mbuji muaba uvua mutu wende ne bua kuikala. 19:11 1 Anyi “Wewe kuyi munyemeshe anyima webe.” 19:13, 16 1 Anyi “nzambi ˆ wa dıku; lupingu.”

492 NSHAP. 19 a 1Sm 16:21 1Sm 18:2, 13

b 1Sm 16:14

c 1Sm 18:10, 11

d Mis 59:Mut, 3

e 1Sm 18:9 

Mulongo 2 a 1Sm 18:29

b 1Sm 7:15, 17

c 1Sm 20:1

d 1Sm 19:18

17 Shaula wakambila Mikala ne: “Bua tshinyi udi munshime nunku ne mulekele muena lukuna wanyi a uya bua adisungile?” Mikala wakandamuna Shaula ne: “Uvua mungambile ne: ‘Ndekela nye, tshianana ndi nkushipa!’” 18 Mpindieu Davidi uvua munyeme, yeye kudisungila, kuyaye kudi Samuele ku Lama.b Wakamuambila malu onso avua Shaula mumuenzele. Pashishe yeye ne Samuele bakumbuka, kuyabu kusombela mu Nayota. c 19 Pashishe bakalua kuambila Shaula ne: “Tangila! Davidi udi mu Nayota mu Lama.” 20 Diakamue Shaula wakatuma bantu bua bakuate Davidi. Pakamonabu baprofeˆ te ba bakulumpe bamba meyi a buprofete ne Samuele muimane ubalombola, nyuma wa Nzambi wakatulukila bantu bavua Shaula mutume, ne bakatuadija pabu kuenza malu bu baprofete. 21 Pakambilabu Shaula bualu ebu, wakatuma diakamue bantu bakuabu, ne bobu pabu bakatuadija kuenza malu bu baprofete. Nunku Shaula wakatuma kabidi bantu bakuabu, tshisumbu tshisatu, bobu pabu bakatuadija kuenza malu bu baprofete. 22 Ndekelu wa bionso wakaya pende ku Lama. Pakafikaye ku tshina tshinene tshia ˆ kulamina mayi tshidi mu Seku, wakebeja ne: “Samuele ne Davidi badi penyi?” Bakamuandamuna ne: “Badi mu Nayota d mu Lama.” 23 Pavua Shaula umbuka kuntu aku mutangile ku Nayota mu Lama, nyuma wa Nzambi wakamutulukila pende, ne wakaya wenda wenza malu bu muprofete too ne pakafikaye mu Nayota mu Lama. 24 Yeye pende wakakopola bilamba ne wakatuadija pende kuenza malu bu muprofete kumpala kua Samuele,

493 ne wakalala panshi butaka1 dituku dionso adi ne butuku buonso abu. Ke bualu kayi badi bamba ne: “Shaula ukadi pende munkatshi mua baprofete anyi?” a Pashishe Davidi wakanyema, kumbukaye ku Nayota mu Lama. Kadi wakaya kudi Yonatana, kumuambilaye ne: “Tshindi muenze ntshinyi?b Mbualu bubi kayi bundi muenze, ne ndi muenzele tatuebe bibi mushindu kayi bua yeye kukeba muoyo1 wanyi?” 2 Ke Yonatana kumuambila ne: “Kabiena mua kuenzeka to! c Kuakufua to. Mona! Tatu kena mua kuenza bualu nansha bumue, bunene anyi bukese, kayi muanji kubungambila to. Bua tshinyi tatu udi ne bua kunsokoka bualu ebu? Ebu bualu kabuakuenzeka to.” 3 Kadi Davidi wakaditshipa kabidi, yeye kuamba ne: “Tatuebe mmumanye bimpe ˆ mundi muanyishibue ku mesu kuebe, d ne udi mua kuamba ne: ‘Yonatana kamanyi bualu ebu to, bualu nebimutonde.’ Kadi bushuwa anu bu mudi Yehowa ne muoyo, ne bushuwa anu bu muudi wewe1 ne muoyo, kudi anu tshidia tshimue pankatshi panyi ne lufu!” e 4 Ke Yonatana kuambila Davidi ne: “Nenkuenzele tshionso tshiwamba.”1 5 Davidi wakambila Yonatana ne: “Ngondo udi ubala malaba, f ne bushuwa nebatekemene bua meme kusomba ne mukalenge bua kudia; udi ne bua kundekela nye, ne nensokome mu mpata too ne dilolo dia dituku disatu. 6 Tatuebe yeye ˆ mumone ne: tshienaku, dıba adi wambe ne: ‘Davidi uvua mundo-

20

19:24 1 Anyi “muikale anu ne bilamba bia muinshi.” 20:1 1 Anyi “anyima.” 20:3 1 Anyi “anyima webe.” 20:4 1 Anyi “tshiamba anyima webe.”

1 SAMUELE 20:1-15 NSHAP. 19 a 1Sm 10:11  NSHAP. 20 b 1Sm 24:11 Mis 18:20

c 1Sm 19:6

d 1Sm 18:1 1Sm 19:2

e 1Sm 27:1

f Nom 10:10 2Ku 2:4

 Mulongo 2 a 1Sm 16:4, 18

b 1Sm 20:28, 29

c Nsu 17:17

d 1Sm 18:3 1Sm 23:18

e 1Sm 20:1

f 1Sm 19:2

g 1Sm 16:13 1Sm 17:37

h 1Sm 10:7 1Sm 11:6

i 2Sm 9:1, 3 2Sm 9:6, 7

mbe bua yeye kuya lukasa mu tshimenga tshiabu tshia Beteleheme, a bualu kudi mulambu wa ˆ ku tshidimu kuntu aku bua dıku diabu dijima.’ b 7 Yeye muandamune ne: ‘Mbimpe,’ nebiumvuije ne: muena mudimu webe neikale mu ditalala. Kadi yeye mufiike munda, umanye ne: mmudisuike bua kungenzela bibi. 8 Leja muena mudimu webe dinanga dia lulamatu, c bualu udi mubuele ne muena mudimu webe mu tshipungidi tshia Yehowa. d Kadi meme mupile, e unshipe wewe nkayebe. Bua tshinyi kumfila mu bianza bia tatuebe?” 9 Ke Yonatana kuamba ne: “Kabiena mua kuenzeka bua kuamba bualu bua mushindu eu buebe wewe to! Meme mumvue ne: tatu mmudisuike bua kukuenzela bibi, tshiakukuambila anyi?”f 10 Pashishe Davidi wakebeja Yonatana ne: “Nnganyi wangambila bikala tatuebe mukuandamune bibi?” 11 Yonatana wakambila Davidi ne: “Luaku tuye mu mpata.” Nunku bubidi buabu bakaya mu mpata. 12 Yonatana wakambila Davidi ne: “Yehowa Nzambi wa Isalele ikale ntemu wa ne: nembuelele tatu munda malaba ˆ meba a buena aa anyi malaba mukuabu bua kumanya lungenyi luende. Yeye welela Davidi ˆ meji mimpe, dıba adi tshiakukutumina mukenji bua kukuambila anyi? 13 Kadi Tatu yeye ne lungenyi lua kukuenzela bibi, Yehowa enzele Yonatana bualu ebu ne apitshishe apu meme tshiyi mukuambilabu ne tshiyi mukulekele bua uye mu ditalala. Yehowa ikale nebe g anu bu muvuaye ne tatu. h 14 Wewe kuakundejaku dinanga dia lulamatu dia Yehowa pantshidi ne muoyo nansha pangafua anyi? i 15 Kumbushi dinanga diebe dia lulamatu kudi

1 SAMUELE 20:16-31 ba mu nzubu muanyi nansha kakese, a nansha pikala Yehowa mumbushe bena lukuna bonso ba Davidi pa buloba.” 16 Nunku Yonatana wakadia tshipungidi ne nzubu wa Davidi, wamba ne: “Yehowa neapeshe bena lukuna ba Davidi dinyoka.” 17 Nunku Yonatana wakatshipisha kabidi Davidi bua dinanga divuaye mumunange nadi, bualu uvua mumunange anu muvuaye mudinange yeye muine.1b 18 Pashishe Yonatana wakamuambila ne: “Ngondo udi ubala malaba, c nebamone ne: kuenaku to, bualu muaba webe newikale mutupu. 19 Malaba mukuabu nebitambe kumueneka ne: kuenaku to; udi ne bua kulua muaba eu uuvua musokome dituku adi1 ne ushale pabuipi ne dibue edi. 20 Pashishe nengele mikete isatu ku luseke luadi lumue, bienze bu ne: ndi ngasa tshintu. 21 Pandi ntuma muambuluishi wanyi, nengambe ne: ‘Ndaku, ukebe mikete.’ Meme muambile muambuluishi wanyi ne: ‘Mona! Mikete idi luseke lueˆ be elu, yangata,’ dıba adi udi mua kupingana, bualu bushuwa anu bu mudi Yehowa ne muoyo, bidi biumvuija ne: malu onso adi mu ditalala buebe wewe ne kakuena njiwu to. 22 Kadi meme muambile nsongalume ne: ‘Mona! Mikete idi kumpala kueˆ be,’ dıba adi uye, bualu Yehowa mmukulekele bua uye. 23 Kadi bua bualu butudi balayangane nebe, d meme ne wewe, Yehowa ikale pankatshi petu bua kashidi.” e 24 Nunku Davidi wakasokoma mu mpata. Pakabala ngo20:17 1 Anyi “munange anyima wende yeye muine.” 20:19 1 Ku mua.: “dituku dia mudimu.”

494 NSHAP. 20 a 2Sm 21:7

b 1Sm 18:1, 3 2Sm 1:26 Nsu 18:24

c 1Sm 20:5

d 1Sm 20:13, 14

e 1Sm 20:42 

Mulongo 2 a 1Sm 20:5

b 1Sm 14:50

c Lew 11:23, 24 Lew 15:4, 5 Lew 15:16, 18 Nom 19:16

d 1Sm 17:12

e 1Sm 20:6

f 1Sm 18:8

ndo, mukalenge wakasomba bua kudia biakudia. a 25 Mukalenge uvua musombe muaba wende wa tshibidilu lua ku tshimanu. Yonatana uvua mutangilangane ˆ nende, ne Abine b uvua musombe ku luseke lua Shaula, kadi muaba wa Davidi uvua mutupu. 26 Dituku adi Shaula kakamba bualu nansha bumue to, bualu uvua udiambila ne: ‘Bualu kampanda mbuenzeke budi buenze bua ikale kayi mukezuke. c Bushuwa, udi ne bua kuikala mukoya.’ 27 Dituku diakalonda divua ngondo mubale, dituku dibidi, muaba wa Davidi uvua anu mutupu. Ke Shaula kuebeja muanende Yonatana ne: “Bua tshinyi muana wa Yishai d ki mmulue ku biakudia, ni mmalaba, ni ndelu?” 28 Yonatana wakandamuna Shaula ne: “Davidi uvua mundombe bua aye ku Beteleheme. e 29 Uvua muambe ne: ‘Nganyishilaku nye, bualu ˆ tudi ne mulambu wa dıku mu tshimenga tshietu, ne muanetu mmumbikidishe. Nunku bingikaˆ la muanyishibue ku mesu kuebe, ndekelaku nye bantu kabayi bamanye bua nye kumona bana betu.’ Ke bualu kayi ki mmuˆ lue ku mesa a mukalenge to.” 30 Nunku Shaula wakakuatshila Yonatana tshiji tshikole, yeye kumuambila ne: “Wewe muana wa mukaji ntomboji, udi wela meji ne: tshiena mumanye muudi musungule bua kuikala ku luseke lua muana wa Yishai, bua bundu buebe wewe ne bua bundu bua mamuebe1 anyi? 31 Matuku onso adi muana wa Yishai ne muoyo pa buloba, wewe ne bukalenge buebe kanuakushindama bikole to. f Nu20:30 1 Ku mua.: “bua bundu bua butaka bua mamuebe.”

495 nku mpindieu, tuma muntu amuntuadile, bualu udi ne bua kufua.”1 a 32 Kadi Yonatana wakebeja tatuende Shaula ne: “Udi ne bua kushipibua bua tshinyi? b Mmuenze tshinyi?” 33 Ke Shaula kumukupa difuma bua kumushipa, c nunku Yonatana wakamanya ne: tatuende uvua mudisuike bua kushipa Davidi. d 34 Yonatana waˆ kajuka ku mesa diakamue mu tshiji tshikole, ne kakadia tshintu nansha tshimue dituku diakalonda divua ngondo mubale, bualu tshilumbu tshia Davidi tshivua tshimutonde e ne tatuende uvua mumufuishe bundu. 35 Mu dinda Yonatana wakaya mu mpata anu bu mukavuabu bumvuangane ne Davidi, ne uvua ne nsongalume uvua umuambuluisha.f 36 Wakambila muambuluishi wende ne: “Nyemaku unkebele mikete indi ngela.” Muambuluishi wakaya lubilu, ne Yonatana wakela mukete kumpala kuende. 37 Pavua muambuluishi mufike muaba uvua Yonatana muele mukete, Yonatana ˆ wakela muambuluishi au dıyi ne: “Mukete kawena kumpala kuebe aku anyi?” 38 Yonatana wakela ˆ muambuluishi dıyi ne: “Kolesha! Ndaku lukasa! Kujingakanyi to!” Muambuluishi wa Yonatana wakambula mikete, kupinganaye nayi kudi mfumuende. 39 Muambuluishi kavua mumvue bualu nansha bumue mu tshivua tshipitakana to; anu Yonatana ne Davidi ke bavua bamanye tshivua tshipitakana. 40 Pashishe Yonatana wakapesha muambuluishi wende bintu biende bia mvita, kumuambilaye ne: “Ndaku, uye nabi mu tshimenga.” 20:31 1 Ku mua.: “bualu mmuana wa lufu.”

1 SAMUELE 20:32–21:5

Lew 15:16 2Sm 11:11

41 Pakaya muambuluishi, Davidi wakajukila muaba uvua pabuipi apu, lua ku sud. Pashishe wakatua mpala panshi, kuinamaye misangu isatu, bobu kutuangana mishiku, kudidilanganabu, kadi Davidi wakadila yeye bikole menemene. 42 Yonatana wakambila Davidi ne: “Ndaku mu ditalala, bualu tuetu bonso ˆ babidi tudi baditshipe a mu dına dia Yehowa, bambe ne: ‘Yehowa ikale pankatshi panyi nebe ne pankatshi pa bana1 banyi ne bana1 bebe bua kashidi.’” b Pashishe Davidi wakajuka, kuyaye, Yonatana pende kupinganaye mu tshimenga. Pashishe Davidi wakaya ku Noboc kudi muakuidi Ahimeleke. Ahimeleke wakatuadija kuzakala pavuabu bapetangane ne Davidi, ne wakamuebeja ne: “Bua tshinyi udi nkayebe muntu nansha umue kayi nebe?” d 2 Davidi wakandamuna muakuidi Ahimeleke ne: “Mukalenge mmungambile bua kuenza bualu kampanda, kadi uvua muambe ne: ‘Muntu nansha umue kamanyi mudimu undi nkutuma bua kuenza ne malu andi mukuambile.’ Ndi mumvuangane ne bantu banyi bua kupetangana nabu muaba kampanda. 3 Mpindieu wewe muikale ne mampa atanu, ampeshaku anyi mpesha tshionso tshidiku.” 4 Kadi muakuidi wakandamuna Davidi ne: “Tshiena ne mampa etu a tshianana aa to, ndi anu ne mampa a tshijila, e kadi anu bantu bebe bobu bikale badilame kudi bantu bakaji.”1f 5 Davidi wakandamuna muakuidi ne: “Bushuwa tudi badilame kudi bantu bakaji anu bu misangu mikuabu pamvua nya ku mvita.g Bikala mibidi ya

g Lew 15:18

20:42 1 Ku mua.: “dimiinu.” 21:4 1 Anyi “bobu bikale kabayi basangile ne bakaji.”

NSHAP. 20 a 1Sm 19:6, 10

b 1Sm 19:5 Nsu 17:17 Nsu 18:24

c 1Sm 18:11 1Sm 19:10

d 1Sm 20:6, 7

e 1Sm 18:1

f 1Sm 20:19-22 

Mulongo 2 a 1Sm 20:17, 23

b 1Sm 23:18 2Sm 9:7

 NSHAP. 21 c 1Sm 22:9, 19

d 1Sm 18:13

e Eks 25:30 Lew 24:5, 9 Mat 12:3, 4

f Eks 19:15

21

1 SAMUELE 21:6–22:5 bantu banyi mikale ya tshijila nansha patudi tuya mu mudimu wetu wa tshianana eu, lelu badi mua kuikala ba tshijila mushindu kayi!” 6 Nunku muakuidi wakamupesha mampa a tshijila, a bualu kakuvua mampa makuabu pa kumbusha mampa a dileja avuabu bumbushe kumpala kua Yehowa bua kupingaja mampa mapiamapia dituku divuabu baumbushe. 7 Dituku adi muena mudimu mukuabu wa Shaula uvua muaba au, bamulame kumpala kua ˆ Yehowa. Dına diende divua Doege b muena Edome, c mfumu wa balami ba mikoko ba Shaula. 8 Pashishe Davidi wakambila Ahimeleke ne: “Udiku ne difuma anyi muele wa mvita muaba eu anyi? Tshivua muangate muele wanyi anyi bia mvita bianyi bualu mudimu udi mukalenge muntume bua kuenza uvua wa lukasa lukasa.” 9 Ke muakuidi kuamba ne: “Muele wa mvita wa Goleyata d muena Peleshete uuvua mushipe mu Tshibandabanda1 tshia Elaha e udi muaba eu mujingila mu tshilamba panyima pa efoda. f Wewe musue kuwangata, uwangate, bualu anu wowu ke udi muaba eu.” Davidi wakamba ne: “Kakuena mukuabu bu wowu au to. Umpesha.” 10 Dituku adi Davidi wakajuka, kutungunukaye ne luendu luende g wenda unyema Shaula, ne ndekelu wa bionso wakafika kudi Akisha mukalenge wa Gata. h 11 Bena mudimu ba Akisha bakamuambila ne: “Eu ki n’Davidi mukalenge wa buloba anyi? Yeye ki nguvuabu bimbila pavuabu baja maja bamba ne: ‘Shaula mmushipe binunu biende, Ne Davidi makumi ende a binunu’ anyi?” i 21:9 1 Anyi “Tshibatabata.”

496

NSHAP. 21 a Lew 24:7-9 ˆ Mak 2:25, 26 Luk 6:3, 4

b 1Sm 22:9 Mis 52:Mut

c Gen 36:1

d 1Sm 17:51, 54

e 1Sm 17:2, 50

f Eks 28:6

g 1Sm 27:1

h Yos 11:22 1Sm 5:8 1Sm 17:4 1Sm 27:2 Mis 56:Mut

i 1Sm 18:6-8 1Sm 29:4, 5

 Mulongo 2 a Mis 56:3, 6

b Mis 34:Mut 

NSHAP. 22 c 1Sm 21:10

d Yos 15:20, 35 2Sm 23:13 Mis 34:19 Mis 56:13

e Lut 4:10, 17 1Sm 14:47

f 1Sm 22:1

g 2Sm 24:11, 12 1Ku 21:9, 10 1Ku 29:29 2Ku 29:25

h 1Sm 23:3

ˆ 12 Meyi aa akatonda Davidi biˆ kole, kumvuaye buowa bua bungi a bua Akisha mukalenge wa Gata. 13 Nunku wakadishiya bu muntu mupale b kumpala kuabu ne kuenzaye malu bu mupale pavuaye munkatshi muabu.1 Uvua uzola bintu ku biibi bia ku tshiibi tshia tshimenga ne ulekela lute lupuekela ku muedi. 14 Ndekelu wa bionso, Akisha wakambila bena mudimu bende ne: “Nudi bamone ne: muntu eu mmupale! Bua tshinyi nudi balue nende kundi? 15 Ndi mupangile bantu bapale bua meme kujinga bua muntu eu angenzele malu bu mupale anyi? Muntu eu udi ne bua kubuela mu nzubu muanyi anyi?” Nunku Davidi wakumbuka kuntu aku, c kunyemenaye mu nyongolo wa Adulama. d Pakumvua bana babu ne ba mu nzubu wa tatuende bonso bualu abu, bakapueka kuvuaye aku. 2 Bantu bonso bavua mu lutatu ne bavua ne mabanza ne aba bavua malu kaayi asankisha1 bakadisangisha kudiye, yeye kulua mfumuabu. Bantu bavua nende abu bavua batue ku 400. 3 Pashishe Davidi wakumbuka kuntu aku, kuyaye ku Misepe mu Moaba, kuambilaye mukalenge wa Moaba ne: e “Itabaku bua tatu ne mamu bashale nebe too ne pangamanya tshikala Nzambi mua kungenzela.” 4 Nunku wakabashiya kudi mukalenge wa Moaba, ne bakashala nende tshikondo tshionso tshivua Davidi muaba wa kusokomena. f 5 Pakapita matuku muprofete Gada g wakambila Davidi ne: “Kushadi muaba wa kusokomena au to. Umbuka muntu amu, uye mu buloba bua Yuda.” h Nu-

22

21:13 1 Ku mua.: “mu tshianza tshiabu.” 22:2 1 Anyi “bavua ne anyima bululu.”

497 nku Davidi wakumbuka, kuyaye mu ditu dia Helete. 6 Shaula wakumvua ne: bavua bapete Davidi ne bantu baˆ vuaye nabu. Dıba adi Shaula uvua musombe mu Gibea a muinshi mua mutshi wa tamalise muaba mutumbuke, muikale ne difuma mu tshianza, ne bena mudimu bende bonso bavua bamunyunguluke. 7 Ke Shaula kuambila bena mudimu bende bavua bamunyunguluke ne: “Ntelejayiku nuenu bena Benyamina. Muana wa Yishai b neanupeshe pende buonso buenu madimi ne madimi a tumuma tua mvinyo anyi? Neanuteke buonso buenu bu bamfumu ba bantu tshinunu tshinunu ne bamfumu ba bantu lukama lukama anyi? c 8 Buonso buenu nudi bantungile tshitungu! Muntu nansha umue kavua mungambile pavua muananyi meme mudie tshipungidi ne muana wa Yishai to! d Muntu nansha umue wa kunudi ki mmungumvuile luse ne ki mmungambile ne: muananyi meme mmusake muena mudimu wanyi meme bua kuntombokela ne kungelela tshifufu, anu mudibi lelu.” 9 Ke Doegee muena Edome, uvua muaba au ku mutu kua bena mudimu ba Shaula, kuandamuna ne: f “Mvua mumone muana wa Yishai mulue ku Nobo kudi Ahimeleke muana wa Ahituba. g 10 Uvua mumuebejile malu kudi Yehowa ne mumupeshe biakudia. Uvua mumupeshe too ne muele wa mvita wa Goleyata muena Peleshete.” h 11 Diakamue mukalenge wakabikidisha Ahimeleke muana wa muakuidi Ahituba ne bakuidi bonso ba mu nzubu wa tatuende bavua ku Nobo. Nunku buonso buabu bakalua kudi mukalenge. 12 Ke Shaula kuamba ne: “Ntelejaku wewe muana wa Ahi-

1 SAMUELE 22:6-18

h Mis 52:Mut

tuba!” Yeye kuandamuna ne: “Ndi mukuteleje mukalenge wanyi.” 13 Shaula wakamuambila ne: “Bua tshinyi nudi bantungile tshitungu, wewe ne muana wa Yishai, bualu udi mumupeshe mampa ne muele wa mvita ne mumuebejile malu kudi Nzambi? Mmuntombokele ne mmungelele tshifufu, anu mudibi mpindieu.” 14 Ke Ahimeleke kuandamuna mukalenge ne: “Nnganyi munkatshi mua bena mudimu bebe bonso udi wa kueyemena1 bu Davidi?a Yeye mmuku wa mukalenge b ne udi mfumu ku mutu kua bantu badi bakulama ne udi munemekibue mu nzubu muebe. c 15 Lelu ke musangu wa kumpala undi mumuebejile malu kudi Nzambi anyi? d Meme tshiena mua kuenza bualu buudi wamba abu to! Mukalenge kalaminyi muena mudimu wende ne nzubu wa tatuanyi yonso bualu nansha bumue, bualu muena mudimu webe kavua mumanye bualu nansha bumue mu bionso ebi to.”e 16 Kadi mukalenge wakamba ne: “Ahimeleke, wewe neufue bushuwa f pamue ne nzubu wa tatuebe mujima.” g 17 Ke mukalenge kuambila bantu bavua bamulama1 bavua bamunyunguluke ne: “Kudimukayi, nushipe bakuidi ba Yehowa, bualu mbatue ku tshia Davidi! Bavua bamanye ne: uvua wenda unyema, ne kabavua bangambile to!” Kadi bena mudimu ba mukalenge kabavua basue kujula bianza biabu bua kuluisha bakuidi ba Yehowa to. 18 Nunku mukalenge wakambila Doege ne: h “Wewe kudimuka, uluishe bakuidi!” Diakamue Doege muena Edome i wakaya ne wakaluisha bakuidi yeye nkayende. Dituku adi wakashipa

i Gen 25:30

22:14 1 Anyi “udi ne lulamatu.” 22:17 1 Ku mua.: “banyemi ba lubilu.”

NSHAP. 22 a 1Sm 10:26

b Lut 4:22

c 1Sm 8:11, 12

d 1Sm 18:3 1Sm 20:17

e 1Sm 21:1, 7 Mis 52:Mut

f Mis 52:2, 3

g 1Sm 14:3 1Sm 22:20

h 1Sm 21:6, 9 

Mulongo 2 a 1Sm 19:4 1Sm 20:32 1Sm 24:11 1Sm 26:23

b 1Sm 17:25 1Sm 18:27

c 1Sm 18:5, 13

d 1Sm 22:10

e 1Sm 21:1, 2

f 1Sm 14:44 1Sm 20:31

g 1Sm 2:27, 32

1 SAMUELE 22:19–23:13 bantu 85 bavua bavuale efoda wa line.a 19 Wakabutula kabidi Nobo, b tshimenga tshia bakuidi, ne muele wa mvita; wakashipa bantu balume ne bantu bakaji, bana ne bana ba mu maboko, ngombe, mpunda ne mikoko ku muele wa mvita. 20 Kadi muana umue wa Ahimeleke muana wa Ahituba uvua ˆ ˆ ne dına ne: Ebeyata c wakadisungila, kunyemaye bua kulonda ˆ Davidi. 21 Ebeyata wakambila Davidi ne: “Shaula mmushipe bakuidi ba Yehowa.” 22 Ke Davidi ˆ kuambila Ebeyata ne: “Mvua mumanye dituku adi d pavua Doege muena Edome kuntu aku ne: kavua mua kupanga kuambila Shaula to. Bantu bonso ba1 mu nzubu wa tatuebe mbafue bua bualu buanyi meme. 23 Ushale nanyi. Kutshinyi to, bualu muntu yonso udi ukeba muoyo1 webe udi ukeba muoyo1 wanyi; ndi nkulama bimpe.” e Pakapita matuku bakambila Davidi ne: “Bena Peleshete badi baluisha Keila, f ne badi benda bapawula miaba ya tshishipuidi.” 2 Nunku Davidi wakebeja Yehowa ne: g “Nye bua kushipa bena Peleshete aba anyi?” Yehowa wakambila Davidi ne: “Ndaku, ushipe bena Peleshete ne usungile Keila.” 3 Kadi bantu ba Davidi bakamuambila ˆ ne: “Mona! Tudi ne buowa patudi mu Yuda emu; h nebikale mushindu kayi tuetu baye ku Keila bua kuluangana ne basalayi ba bena Peleshete!” i 4 Nunku Davidi wakebeja kabidi Yehowa.j Ke Yehowa kumuandamuna ne: “Juka; pueka ku Keila bualu nemfile bena Peleshete mu tshianza tshiebe.” k 5 Nunku Davidi wakaya ku Keila ne bantu be-

23

22:22 1 Anyi “anyima yonso ya.” 22:23 1 Anyi “anyima.”

498 NSHAP. 22 a 1Sm 2:27, 31

b 1Sm 21:1 1Sm 22:9

c 1Sm 23:6 1Sm 30:7 2Sm 20:25 1Bk 2:27

d 1Sm 21:1, 7

e 1Bk 2:26 

NSHAP. 23 f Yos 15:20, 44

g 1Sm 30:8 2Sm 5:19 Mis 37:5

h 1Sm 22:5

i 1Sm 13:5 1Sm 14:52

j Bal 6:39

k 1Sm 14:6 2Sm 5:19

 Mulongo 2 a 1Sm 23:1

b 1Sm 22:20

c 1Sm 23:14

d Nom 27:21 1Sm 30:7

e 1Sm 22:19

f 1Sm 22:1, 2 1Sm 25:13 1Sm 30:9

nde, kuluanganaye ne bena Peleshete; wakangata bimuna biabu, yeye kubashipa dishipa dia dikema, ne Davidi wakasungila bantu ba mu Keila. a ˆ 6 Mpindieu pavua Ebeyata b muana wa Ahimeleke munyemene kudi Davidi ku Keila, uvua ne efoda. 7 Bakambila Shaula ne: “Davidi mmulue mu Keila.” Ke Shaula kuamba ne: “Nzambi mmumufile mu bianza bianyi,1 c bualu mmudibueje mu buteyi pa kubuela mu tshimenga tshidi ne biibi bikolesha bikole.” 8 Nunku Shaula wakabikidisha bantu bonso ku mvita bua kupueka ku Keila ne kutshintshimika Davidi ne bantu bende. 9 Pakumvua Davidi ne: Shaula uvua umuelela tshifufu, wakambila ˆ muakuidi Ebeyata ne: “Luaku ne efoda muaba eu.” d 10 Pashishe Davidi wakamba ne: “Yehowa Nzambi wa Isalele, muena mudimu webe mmumvue bulelela ne: Shaula mmusue kulua ku Keila bua kubutula tshimenga bua bualu buanyi. e 11 Balombodi1 ba mu Keila nebamfile mu tshianza tshiende anyi? Shaula neapueke kuneku bu mudi muena mudimu webe mumvue anyi? Yehowa Nzambi wa Isalele, andamuna koku muena mudimu webe.” Ke Yehowa kuamba ne: “Neapueke.” 12 Davidi wakebeja ne: “Balombodi ba mu Keila nebamfile meme ne bantu banyi mu tshianza tshia Shaula anyi?” Yehowa wakandamuna ne: “Nebanufile.” 13 Diakamue Davidi wakajuka ne bantu bende, bantu batue ku 600, f kumbukabu ku Keila benda baya muaba wonso uvuabu mua kuya. Pakambilabu Shaula 23:7 1 Ku mua.: “mmumupane mu tshianza tshianyi.” 23:11 1 Anyi pamuapa: “bena buloba.”

499 ne: Davidi mmunyeme ku Keila, kakamulonda to. 14 Davidi wakashala mu tshipela mu miaba ivua mikole bua kufika, mu buloba bua mikuna bua mu tshipela tshia Zifa. a Shaula wakamukeba kayi wikisha, b kadi Yehowa kavua mumufile mu tshianza tshiende to. 15 Pavua Davidi mu tshipela tshia Zifa ku Holesha,1 Davidi uvua mumanye ne:2 Shaula uvua mulue bua kukeba muoyo3 wende. 16 Mpindieu Yonatana muana wa Shaula uvua muye kudi Davidi ku Holesha, yeye kumuambuluisha bua kupeta bukole1 mu Yehowa. c 17 Wakamuambila ne: “Kutshinyi to, bualu tatuanyi Shaula kakukupeta to; newikale mukalenge wa Isalele, d ne meme nengikale mukulondele; tatuanyi Shaula mmumanye pende bualu ebu.” e 18 Nunku bubidi buabu bakadia tshipungidi f kumpala kua Yehowa; Davidi wakashala ku Holesha, ne Yonatana wakapingana kuende. 19 Pashishe bantu ba mu Zifa bakabanda kudi Shaula ku Gibea, g kuambabu ne: “Davidi ki mmusokome pabuipi netu h ku Holesha i mu miaba idi mikole bua kufika, pa mukuna mukese wa Hakila, j udi ku sud kua1 Yeˆ shimone2 anyi? k 20 Dıba dionso diudi1 umvua bua kupueka kutudi, luaku mukalenge, ne netumufile mu tshianza tshia mukalenge.” l 21 Ke Shaula kuamba ne: “Yehowa anubeneshe, bualu nudi bangumvuile luse. 22 Ndayiku, nutete kumanya

1 SAMUELE 23:14-29 NSHAP. 23 a Yos 15:20, 55 1Sm 23:19 1Sm 26:1

b 1Sm 18:29 1Sm 20:33 1Sm 27:1

c Mis 37:5 Nsu 17:17

d 1Sm 16:13 2Sm 2:4 2Sm 5:3

e 1Sm 20:31 1Sm 24:17, 20

f 1Sm 18:3 1Sm 20:42

g 1Sm 10:26 h 1Sm 26:1 Mis 54:Mut

i 1Sm 23:15 j 1Sm 26:3 k 1Sm 23:24 l Mis 54:3 

Mulongo 2 a 1Sm 23:14 b Yos 15:20, 55 1Sm 25:2, 3

c Dut 1:7 d 1Sm 26:2 Mis 54:3

e 1Sm 23:28 f Mis 31:22

23:15 1 Diumvuija: “Muaba wa mitshi.” 2 Anyi pamuapa: “uvua utshina bualu.” 3 Anyi “anyima.” 23:16 1 Ku mua.: “wakakolesha tshianza tshiende.” 23:19 1 Ku mua.: “luseke lua dia balume dia.” 2 Anyi pamuapa: “muaba mutupu; tshipela.” 23:20 1 Anyi “didi anyima webe.”

g Mis 17:9 h Mis 54:7 i Yos 15:20, 62 Mso 1:14

menemene muaba udiye ne kumanya muntu uvua mumumone kuntu aku, bualu mbangambile ne: yeye udi ne budimu bua bungi be! 23 Nukebe bua kumanya bimpe menemene miaba idiye usokomena ne nupingane ˆ kundi ne bijadiki. Dıba adi nenye nenu, ne yeye muikale mu buloba abu, nemmukebe munkatshi mua binunu1 bionso bia Yuda.” 24 Nunku bakumbuka, kudianjidilabu Shaula ku Zifa, a pavua Davidi ne bantu bende mu tshiˆ pela tshia Maona, b mu Alaba c ku sud kua Yeshimone. 25 Pashishe Shaula wakalua ne bantu bende bua kumukeba. d Pakambilabu Davidi bualu ebu, wakapueka diakamue ku mukuna wa dibue, e yeye kushala mu tshipela tshia Maona. Pakumvua Shaula nanku, wakalonda Davidi mu tshipela tshia Maona. 26 Pavua Shaula mufike ku luseke lumue lua mukuna, Davidi ne bantu bende bavua ku luseke lukuabu lua mukuna. Davidi uvua wenza lukasa lukasa bua kunyema f Shaula, kadi Shaula ne bantu bende bavua benda basemena pabuipi menemene ne Davidi ne bantu bende bua kubakuata. g 27 Kadi muntu mukuabu wakalua kudi Shaula ne mukenji wamba ne: “Luaku lukasa lukasa, bualu bena Peleshete mbalue kuluisha buloba!” 28 Ke Shaula kulekelaye kulonda Davidi, h yeye kuya bua kuluangana ne bena Peleshete. Ke bualu kayi bakinyika muaba au ne: Selahamalekota.1 29 Pashishe Davidi wakumbuka kuntu aku, kubandaye bua kusombela ku Ene-gedi i mu miaba ivua mikole bua kufika. 23:23 1 Anyi “biota.” 23:28 1 Diumvuija: “Mukuna wa dibue wa diabulukangana.”

1 SAMUELE 24:1-14

24

Diakamue pavua Shaula mupingane ufuma ku dilondakaja bena Peleshete, bakamuambila ne: “Tangila! Davidi udi mu tshipela tshia Ene-gedi.” a 2 Ke Shaula kuangata bantu balume 3 000 basungula mu Isalele mujima, kuyaye bua kukeba Davidi ne bantu bende pa mbuebue itu mbuji ya ku mikuna isombela. 3 Shaula wakafika ku bikumbi bia mikoko bia mabue bivua kumpenga kua njila, ne muaba au uvua nyongolo; wakabuelamu bua kusesuka1 pavua eku Davidi ne bantu bende basombe mu nyongolo amu lua mu ndekelu muvua mufiikuluke. b 4 Bantu ba Davidi bakamuambila ne: “Edi ke dituku didi Yehowa ukuambila ne: ‘Mona! Ndi mfila muena lukuna webe mu tshianza tshiebe c ne udi mua kumuenzela tshionso tshidi tshimueneka ˆ tshimpe ku mesu kuebe.’” Nunku Davidi wakajuka, kukosaye luzembe lua muzabi wa kawuyi maboko wa Shaula mu musokoko. 5 Kadi pashishe muoyo wa1 Davidi wakatuadija kumututa d bualu uvua mukose luzembe lua muzabi wa kawuyi maboko wa Shaula. 6 Wakambila bantu ˆ bende ne: “Ku mesu kua Yehowa tshiena mua kuenzela mukalenge wanyi, muela manyi wa Yehowa, bualu bua mushindu eu pa kujula tshianza tshianyi bua kumuenzela bibi to, bualu yeye mmuela manyi wa Yehowa.” e 7 Nunku Davidi wakakanda1 baˆ ntu bende ne meyi aa, ne kakabanyishila bua bobu kubunda Shaula to. Kadi Shaula wakajuka, kupatukaye mu nyongolo ne kutungunukaye ne njila wende. 24:3 1 Ku mua.: “bua kubuikila makasa ende.” 24:5 1 Anyi “kondo ka muoyo ka.” 24:7 1 Anyi pamuapa: “wakatangalaja.”

500 NSHAP. 24 a 1Sm 23:28, 29

b Mis 57:Mut Mis 142:Mut

c 1Sm 26:8, 23

d 2Sm 24:10

e Eks 22:28 1Sm 26:11 2Sm 1:14 1Ku 16:22

 Mulongo 2 a 1Sm 26:17

b 1Sm 26:19

c 1Sm 24:4

d 1Sm 9:16 1Sm 10:1 1Sm 26:9 Mis 105:15

e 1Sm 26:18 Mis 35:7

f 1Sm 23:14

g 1Sm 26:23

h Dut 32:35

i 1Sm 26:11

8 Pashishe Davidi wakajuka, kupatukaye mu nyongolo, kuelaˆ ye Shaula dıyi ne: “Mfumu mukalenge wanyi!” a Pavua Shaula mukudimuke mutangile panyima pende, Davidi wakinama mutangije mpala panshi, pashishe kutuaye mpala panshi. 9 Davidi wakambila Shaula ne: “Bua ˆ tshinyi udi uteleja meyi a bantu badi bamba ne: ‘Mona! Davidi udi ukeba kukuenzela bibi’? b ˆ 10 Dituku dia lelu edi mesu ebe mmadimuene muvua Yehowa mukufile mu tshianza tshianyi mu nyongolo. Kadi pavua muntu mukuabu mungambile bua kukushipa, c mvua mukumvuile luse, meme kuamba ne: ‘Tshiakujula tshianza tshianyi bua kuenzela mukalenge wanyi bibi to, bualu mmuela manyi wa Yehowa.’ d 11 Tangila, tatu wanyi, bushuwa, mona luzembe lua muzabi webe wa kawuyi maboko mu tshianza tshianyi; bualu pamvua mukose luzembe lua muzabi webe wa kawuyi maboko, mvua mua kuikala kabidi mukushipe, kadi tshiena mukushipe to. Mpindieu udi mua kumona ne kumvua ne: tshiena musue kukuenzela bibi anyi kukutombokela to, ne tshiena mukuenzele bibi e nansha muudi wewe wenda undondakaja bua kuangata muoyo1 wanyi. f 12 Yehowa akose tshilumbu tshietu nebe, g ne Yehowa adisombuele kuudi bua bualu buanyi, h kadi tshianza tshianyi tshiotshi katshiakukuenzela bibi to. i 13 Anu bu mudi lusumuinu lua kale luamba ne: ‘Bubi budi bufumina kudi bantu babi,’ nunku tshianza tshianyi katshiakukuenzela bibi to. 14 Mukalenge mmupatuke bua kulonda nganyi? Udi 24:11 1 Anyi “anyima.”

501 wenda wipata nganyi? Mmbua mufue anyi? Mmutole wa tshianana anyi? a 15 Yehowa ikale mulumbuluishi, akose tshilumbu tshietu nebe, neakonkonone tshilumbu etshi ne neangakuile, b neandumbuluishe ne neansungile mu tshianza tshiebe.” ˆ 16 Dıba divua Davidi mujikije ˆ kuambila Shaula meyi aa, Shaula wakebeja ne: “Muananyi Daˆ vidi, adi dıyi ndiebe anyi?” c Ke Shaula kutuadija kudila ne ˆ dıyi dikole. 17 Wakambila Davidi ne: “Udi muakane kumpita meme bualu udi mungenzele malu mimpe, kadi meme ndi mukufute malu mabi. d 18 Bushuwa, lelu udi mungambile bualu buimpe buuvua muenze pa kubenga kunshipa pavua Yehowa mumfile mu tshianza tshiebe. e 19 Bualu mmuntu kayi udi mua kupeta muena lukuna wende ne kumulekela uya kayi umuenzela bibi? Yehowa neakufute malu mimpe f bua bualu buudi mungenzele lelu. 20 Mpindieu tangila! Ndi mumanye ne: bushuwa neukokeshe bu mukalenge, g ne bukalenge bua Isalele nebunenge mu tshianza tshiebe. 21 Mpindieu ditshipa kundi mu ˆ dına dia Yehowa h ne: kuakujimija ndelanganyi1 yanyi yalonda panyima panyi ne kuakujimija ˆ dına dianyi mu nzubu wa tatuanyi to.” i 22 Ke Davidi kuditshipa kudi Shaula, pashishe Shaula kupinganaye kuende. j Kadi Davidi ne bantu bende bakabanda bobu muaba wa kusokomena k. Pakapita matuku, Samuele l wakafua; ne Isalele mujima wakadisangisha bua kumudila ne bua kumujiika ku nzubu kuende ku Lama. m Pashishe Davidi wakajuka, kupuekaye mu tshipela tshia Palana.

25

24:21 1 Ku mua.: “dimiinu.”

1 SAMUELE 24:15–25:9 NSHAP. 24 a 1Sm 26:20 b 1Sm 25:39 Mis 35:1

c 1Sm 26:17 d 1Sm 26:21 e 1Sm 24:4, 10 f 1Sm 26:25 Mis 18:20

g 1Sm 13:14 1Sm 15:28 1Sm 18:8 1Sm 20:31 1Sm 23:17

h Lew 19:12 Dut 6:13

i 2Sm 9:1 2Sm 21:7

j 1Sm 15:34 k 1Sm 23:29 

NSHAP. 25 l 1Sm 1:20 1Sm 2:18 1Sm 3:20 Mis 99:6

m 1Sm 7:15, 17 

Mulongo 2 a 1Sm 23:24 b Yos 15:20, 55 c 1Sm 25:25 d 1Sm 27:3 e Nom 13:6 Nom 32:11, 12

2 Mpindieu kuvua muntu mukuabu mu Maona a uvua wenzela ˆ mudimu ku Kamele.1 b Muntu au uvua ne bubanji bua bungi; uvua ne mikoko 3 000 ne mbuji tshiˆ nunu, ne dıba adi uvua ukosa ˆ miosa ya mikoko yende ku Kaˆ mele. 3 Dına dia muntu au diˆ vua Nabala, c ne dına dia mukajende divua Abigayila. d Mukaji au uvua ne busunguluji bua malu ne muimpe kumona, kadi bayeˆ nde, uvua wa mu dıku dia Kaleba, e uvua muena malu makole ne uvua wenza malu mabi. f 4 Davidi wakumvua lumu pavuaye mu tshipela ne: Nabala uvua ukosa miosa ya mikoko yende. 5 Nunku Davidi wakatuma bantu dikumi kudiye; Davidi wakambila bantu abu ne: “Bandayi ku ˆ Kamele ne panuafika kudi Naˆ bala, numuebeje mu dına dianyi bua kumanya mudiye. 6 Pashishe nuambe ne: ‘Ulale matuku a bungi ne wikale bimpe,1 nzubu webe mujima ikale bimpe ne bintu biebe bionso bikale bimpe. 7 Mpindieu ndi mumvue ne: udi ukosa miosa ya mikoko yebe. Patuvua ne balami ba mikoko yebe, katuvua babenzele bibi to, g ne kabavua basangane tshintu nansha tshimue tshijimine tshikondo tshionso tshiˆ vuabu mu Kamele. 8 Ebeja bantu bebe ne bobu nebakuambile. Bantu banyi banyishibuaku ku ˆ mesu kuebe, bualu tudi balue ˆ dıba dia disanka.1 Itabaku upeshe bena mudimu bebe ne muanebe Davidi tshionso tshiudi mua kuikala natshi.’” h 9 Nunku bantu ba Davidi bakaya ne bakambila Nabala malu ˆ onso aa mu dına dia Davidi.

f 1Sm 25:17, 21 g 1Sm 25:14-16 h Dut 15:7

25:2 1 Tshimenga tshia mu Yuda; ntshiˆ shilangane ne mukuna wa Kamele. 25:6 1 Anyi “wikale ne ditalala.” 25:8 1 Ku mua.: “dituku dimpe.”

1 SAMUELE 25:10-25 Pakajikijabu, 10 Nabala wakandamuna bena mudimu ba Davidi ne: “Davidi nganyi, ne muana wa Yishai nganyi? Matuku aa bena mudimu ba bungi bakadi banyema bamfumu babu. a 11 Ndi ne bua kuangata mampa ˆ anyi, mayi anyi ne munyinyi umvua musayile bakoshi banyi ba miosa ya mikoko kubipesha bantu badi bafumine kundi tshiyi mumanye anyi?” 12 Ke bantu ba Davidi kupiˆ nganabu ne kumuambilabu meyi onso aa. 13 Diakamue Davidi wakambila bantu bende ne: “Muntu yonso asuike muele wende wa mvita!” b Nunku buonso buabu bakasuika miele yabu ya mvita, ne Davidi wakasuika pende muele wende wa mvita, ne bantu batue ku 400 bakabanda ne Davidi pavua eku bantu 200 bashale ne mabuki. ˆ 14 Dıba adi umue wa ku bena mudimu wakambila Abigayila mukaji wa Nabala ne: “Tangila! Davidi uvua mutume bantu ne mukenji bafumina mu tshipela bua kujingila mfumuetu diakalenga, kadi yeye uvua mubandamune bibi. c 15 Bantu abu bavua netu bimpe be! Kabavua batuenzele bibi to, ne katuvua bajimije tshintu nansha tshimue ˆ dıba dionso dituvua nabu pamue mu mpata to. d 16 Bavua anu bu tshimanu tshivua tshitunyunguluke bua kutulama munya ne ˆ butuku dıba dionso dituvua nabu tulama mikoko. 17 Nunku manya tshiwikala mua kuenza, bualu mbamane kusuika bua kuenzela mukalenge wetu ne nzubu wende mujima bibi, e ne yeye udi muntu tshianana f udibu kabayi mua kuambila bualu kudi muntu nansha umue.” 18 Ke Abigayila g kuangata ne lukasa mampa 200, milondo minene ibidi ya mvinyo, mikoko

502 NSHAP. 25 a 1Sm 22:2

b Mis 37:8 Nsu 15:1 Mbi 7:9

c 1Sm 25:10

d 1Sm 25:7

e 1Sm 25:13

f 1Sm 25:3

g 1Sm 25:3 

Mulongo 2 a 2Sm 16:1 2Sm 17:27-29

b 1Sm 25:7

c 1Sm 25:10 Mis 35:12

d 1Sm 25:17

itanu mimana kulongolola, bipiminu bia seha1 bitanu bia ntete mikanga, mabulu lukama a tumuma tua mvinyo tumisha, ne mabulu 200 a mfigi miumisha ne kubitekaye bionso pa mpunda. a 19 Pashishe wakambila bena mudimu bende ne: “Dianjilayi; nennulonde.” Kadi kakambila bayende Nabala bualu to. 20 Pavuaye pa mpunda wenda upueka, mukuna mumujiˆ ke, ke dıba divua Davidi pende ne bantu bende bapueka kudiye, yeye kusambakena nabu. 21 Mpindieu Davidi uvua wenda wamba ne: “Mvua mulamine muntu eu bintu biende bionso mu tshipela anu bua tshianana. Kakuvua tshintu tshia muntu eu nansha tshimue tshivua tshijimine to, b kadi yeye udi umpingajila bubi ku buimpe. c 22 Nzambi enzele bena lukuna ba Davidi1 bia muomumue ne apitshishe apu bingashiya muntu mulume2 wa muende nansha umue ne muoyo too ne mu dinda.” 23 Pavua Abigayila mumone Davidi, wakatuluka pa mpunda ne lukasa, kudielaye kumpala kua Davidi mpala mutangija panshi, kutuaye mutu panshi. 24 Ke kudielaye ku makasa ende, kuambaye ne: “Mukalenge wanyi, tshilema tshikale kundi; itabaku bua muena mudimu webe mukaji akuambile bualu, ne teleja ˆ meyi a muena mudimu webe mukaji. 25 Mukalenge wanyi kalondi koku Nabala muntu tshianana au to, d bualu udi anu bu ˆ mudi dına diende. Nabala1 ke 25:18 1 Seha uvua ubuela litre 7,33. Tang. Tshis. B14. 25:22 1 Anyi pamuapa: “enzele Davidi.” 2 Ku mua.: “muntu yonso udi usukuila ku tshimanu.” Tshiambilu tshia mu tshiena Ebelu tshia kupetula natshi bantu balume. 25:25 1 Diumvuija: “Dipanga lungenyi; Bupote.”

503

ˆ dına diende, ne kena ne lungenyi to. Kadi meme, muena mudimu webe mukaji, tshivua mumone bantu ba mukalenge wanyi bauvua mutume to. 26 Kadi mpindieu mukalenge wanyi, bushuwa anu mudi Yehowa ne muoyo, ne muudi wewe1 ne muoyo, Yehowa ke udi mukukande a bua kupi dibanza dia mashi b ne bua kudisombuedi ne2 tshianza tshiebe. Bena lukuna bebe ne aba badi bakeba kuenzela mukalenge wanyi bibi balue bu Nabala. 27 Mpindieu bapeshaku bantu badi balonda mukalenge wanyi dipa1 edi c didi muena mudimu webe mukaji mutuadile mukalenge wanyi. d 28 Bua luse, buikila koku tshilema tshia muena mudimu webe mukaji, bualu kakuyi mpata Yehowa neenzele mukalenge wanyi nzubu udi ushala matuku a bungi, e bualu mukalenge wanyi udi uluangana mvita ya Yehowa; f ne kakuena bualu bubi nansha bumue budibu bapete kuudi matuku ebe onso. g 29 Padi muntu ujuka bua kukulondakaja ne kukeba muoyo1 webe, muoyo1 wa mukalenge wanyi newikale mujingila bimpe menemene mu tshibuta tshia muoyo tshidi kudi Yehowa Nzambi webe, kadi neakupe mioyo1 ya bena lukuna bebe kule anu bu mudibu bakupa mabue ne ndundu wa ˆ kukupa nende mabue.2 30 Dıba dikala Yehowa muenzele mukalenge wanyi malu mimpe onso adiye mulaye ne mukuteke mulombodi wa Isalele, h 31 wewe kuakudiela meji anyi kunyinga25:26 1 Anyi “mudi anyima webe.” 2 Anyi “kulu ne lupandu ku.” 25:27 1 Ku mua.: “dibenesha.” 25:29 1 Anyi “anyima.” 2 Anyi “anu bu mudibu bakupa mabue adi mu ndundu wa kukupa nende mabue.”

1 SAMUELE 25:26-37 NSHAP. 25 a Gen 20:6

b Gen 9:6

c 1Sm 25:18

d 1Sm 22:2 1Sm 25:13

e 1Sm 15:28 2Sm 7:8, 11 1Bk 9:5

f 1Sm 17:45 1Sm 18:17

g 1Sm 24:11 1Bk 15:5

h 1Sm 13:13, 14 1Sm 23:17 2Sm 6:21 2Sm 7:8 Mis 89:20

 Mulongo 2 a Dut 32:35 1Sm 24:15

b Dut 19:10 1Sm 25:26

c 1Sm 25:24

d 1Sm 25:18

e 1Sm 25:22

lala1 mu muoyo webe bua muuvua muele mashi panshi kakuyi bualu ne mulekele tshianza tshia mukalenge wanyi tshidisombuela.2a Pikala Yehowa ne bua kuenzela mukalenge wanyi malu mimpe, uvuluke muena mudimu webe mukaji.” 32 Ke Davidi kuambila Abigayila ne: “Yehowa Nzambi wa Isalele, yeye udi mukutume lelu bua kusambakena nanyi, atumbishibue! 33 Lungenyi luebe lujalame lubeneshibue! Ubeneshibue pebe bua muudi munkande lelu bua tshipi dibanza dia mashi b ne bua tshidisombuedi ne1 bianza bianyi. 34 Tshianana, bushuwa anu mudi Yehowa Nzambi wa Isalele uvua munkande bua tshikuenzedi bibi c muikale ne muoyo, bu wewe kuyi mulue ne lukasa bua kusambakena nanyi, d mu dinda kakuvua kushala muntu mulume1 wa mua Nabala nansha umue to.” e 35 Ke Davidi kuitaba bintu bivuaye mumutuadile ne kumuambilaye ne: “Banda ku nzubu kuebe mu ditalala. Tangila, ndi mukuteleje, ne nenkumbaje dilomba diebe.” 36 Pashishe Abigayila wakapingana kudi Nabala uvua wenza difesto bu mukalenge mu nzubu muende, ne Nabala1 uvua ne disanka ne uvua mukuatshike kakuyi mushindu to. Abigayila kavua mumuambile bualu nansha bumue too ne pakatshiabu. 37 Mu dinda, pavua maluvu matenduke Nabala, mukajende wakamuambila malu aa. 25:31 1 Ku mua.: “kutetuka anyi kulenduka.” 2 Anyi “tshilua ne lupandu.” 25:33 1 Anyi “tshilu ne lupandu ku.” 25:34 1 Ku mua.: “muntu yonso udi usukuila ku tshimanu.” Tshiambilu tshia mu tshiena Ebelu tshia kupetula natshi bantu balume. 25:36 1 Ku mua.: “muoyo wa Nabala.”

1 SAMUELE 25:38–26:9 Muoyo wende wakalua bu wa muntu mufue, ne wakalala mutekete kayi unyunga anu bu dibue. 38 Matuku matue ku dikumi pashishe, Yehowa wakakuma Nabala, yeye kufua. 39 Pakumvua Davidi ne: Nabala uvua mufue, wakamba ne: “Yehowa atumbishibue, yeye udi mundumbuluile a mu tshilumbu tshia muvua Nabala mumpende b ne udi mukande muena mudimu wende bua kuenza bualu bubi, c ne Yehowa mmupingajile Nabala bubi buende pa mutu pende nkayende!” Pashishe Daviˆ di wakatumina Abigayila dıyi bua kumulomba bua alue mukajende. 40 Nunku bena mudimu ba Davidi bakaya kudi Abigayiˆ la ku Kamele ne bakamuambila ne: “Davidi mmututume kuudi bua tukuangate bua ulue mukajende.” 41 Wakajuka diakamue, kuinamaye mutue mpala panshi, kuambaye ne: “Mupika webe udi witaba bua kuikala muena mudimu bua kuowesha bena mudiˆ mu ba mukalenge wanyi mayi ku makasa.” d 42 Ke Abigayila e kujuka lukasa, kubandaye pa mpunda wende ne bena mudimu bende ba bakaji batanu benda bamulonda mu nyima; wakaya ne bantu ba Davidi bavua balue ne mukenji ne wakashala mukajende. 43 Davidi uvua musele kabidi Ahinoama f wa mu Yizelele g ne bakaji bonso babidi abu bakalua bakaji bende. h 44 Kadi Shaula ukavua mufile muanende wa bakaji Mikala, i mukaji wa Davidi, kudi Palati j muana wa Layishe wa mu Galima. Pakapita matuku bantu ba mu Zifa k bakaya kudi Shaula mu Gibea l bamba ne: “Davidi ki mmusokome pa mukuna mukese wa Hakila udi mutangilangane

26

504 NSHAP. 25 a 1Sm 24:15 Mis 35:1

b 1Sm 25:10, 14 c 1Sm 25:34 d Gen 18:3, 4 Luk 7:44

e 1Sm 25:3 f 1Sm 27:3 2Sm 3:2 1Ku 3:1

g Yos 15:20, 56 h 1Sm 30:5 2Sm 5:13

i 1Sm 18:20 j 2Sm 3:14, 15 

NSHAP. 26 k Yos 15:20, 55 l Bal 19:14 1Sm 10:26

 Mulongo 2 a 1Sm 23:14 1Sm 23:19, 24 Mis 54:Mut

b 1Sm 24:2 c 1Sm 14:50 1Sm 17:55 2Sm 2:8 2Sm 3:27

d Gen 10:15 e 2Sm 16:9 2Sm 18:5 2Sm 23:18

f 2Sm 2:18 1Ku 2:15, 16

g 1Sm 24:4 1Sm 26:23

ne Yeshimone1 anyi?” a 2 Nunku Shaula wakajuka, kupuekaye mu tshipela tshia Zifa ne bantu balume 3000 basungula ba mu Isalele bua kukeba Davidi mu tshipela tshia Zifa. b 3 Shaula uvua muase tshitudilu pa mukuna mukese wa Hakila udi mutangilangane ne Yeshimone, kumpenga kua njiˆ la. Dıba adi Davidi uvua yeye mu tshipela, ne wakumvua ne: Shaula uvua mulue mu tshipela wenda umulonda. 4 Nunku Davidi wakatuma batentekedi bua kutangila bikala Shaula uvua mulue bushuwa. 5 Pashishe Davidi wakaya muaba uvua Shaula muashile tshitudilu, ne Davidi wakamoˆ na muaba uvua Shaula ne Abine c ˆ muana wa Ne, mfumu wa tshiluilu tshiende, balale; Shaula uvua mulale mu tshitudilu, ne basalayi bende bavua bamunyunguluke. 6 Pashishe Davidi wakebeja Ahimeleke muena Hiti d ne Abishaie muana wa Seluya, f muanabu ne Yoaba ne: “Nnganyi wapueka nanyi mu tshitudilu kudi Shaula?” Abishai kuandamuna ne: “Meme nempueke nebe.” 7 Nunku Davidi ne Abishai bakaya kudi basalayi abu butuku butuku, bobu kusangana Shaula mulale mu tshitudilu, difuma diende diasa mu buloba pabuipi ne mutu weˆ nde; Abine ne basalayi bavua balale bamuele munkatshi. 8 Ke Abishai kuambila Davidi ne: “Lelu Nzambi mmufile muena lukuna webe mu tshianza tshiebe.g Mpindieu, itaba koku mmulamatshishe ne difuma mu buloba anu musangu umue tshianana, kabiakundomba bua kuenza nanku misangu ibidi to.” 9 Kadi Davidi wakambila Abishai ne: “Kumuenzedi bibi to, bualu nnganyi udi mua kujula tshianza tshie26:1 1 Anyi pamuapa: “muaba mutupu; tshipela.”

505 nde bua kuluisha muela manyi wa Yehowa a ne kushala kayi ne bualu?” b 10 Davidi wakamba kabidi ne: “Bushuwa anu mudi Yehowa ne muoyo, Yehowa nkayende neamushipe, c anyi diende dituku nedilued yeye kufua, peshi udi mua kupueka ku mvita yeye kufua. e ˆ 11 Ku mesu kua Yehowa kabiena mua kuenzeka bua meme kujula tshianza tshianyi bua kuluisha muela manyi wa Yehowa to! f Nunku mpindieu angataku anu difuma didi pabuipi ne mutu weˆ nde ne dibungu dia mayi, tukebe kua diya tuye.” 12 Ke Davidi kuangata difuma ne dibungu dia ˆ mayi bivua pabuipi ne mutu wa Shaula, bobu kuya. Kakuvua muntu uvua mubamone g anyi mumone tshivuabu benze anyi mupapuke ku tulu to, bualu bavua balale bonso, bualu Yehowa uvua mubaladike tulu tukole. 13 Pashishe Davidi wakasambuluka kuyaye luseke lukuabu, kuimanaye pa mutu pa mukuna, ntanta mule ne muaba uvua Shaula. 14 Davidi wakela basalayi abu ˆ ˆ ˆ ne Abineh muana wa Ne dıyi waˆ mba ne: “Abine, kuena witaˆ ba anyi?” Abine wakandamuna ne: “Wewe udi ubikila mukalenge udi nganyi?” 15 Davidi waˆ kambila Abine ne: “Kuena muntu wa bukitu anyi? Nnganyi udi bu wewe mu Isalele? Nunku, bua tshinyi kuvua mushale mutabale bua kulama mfumu webe ne mukalenge webe? Bualu musalayi kampanda uvua mulue bua kushipa mfumu webe ne mukalenge webe. i 16 Tshiudi muenze ki ntshimpe to. Bushuwa anu mudi Yehowa ne muoyo, udi mukumbanyine lufu, bualu kuena mushale mutabale bua kulama mukalenge webe, muela manyi wa Yehowa j to. Mpindieu tangila ku luseke luebe! Difuma ne dibuˆ ngu dia mayi bia mukalenge bivua

1 SAMUELE 26:10-23 NSHAP. 26 a 1Sm 10:1 b 1Sm 24:6 2Sm 1:14 1Ku 16:22 Mis 20:6

c Dut 32:35 1Sm 24:12 1Sm 25:38 Mis 94:1, 23

d Mis 37:12, 13 e 1Sm 31:3, 6 f Lew 19:18 1Sm 24:6 1Ku 16:22 Mis 105:15

g 1Sm 24:4 h 1Sm 14:50 1Sm 17:55 2Sm 2:8 2Sm 3:8

i 1Sm 26:8 j 1Sm 9:16, 17 1Sm 10:1

 Mulongo 2 a 1Sm 26:11 b 1Sm 24:8, 16 c Mis 35:7 d 1Sm 24:9, 11 e 1Sm 24:9 f Eks 19:5 Dut 26:18

g 1Sm 24:14 h 1Sm 24:17 i 1Sm 24:10 1Sm 26:11

j Mis 7:8 Mis 18:20

pabuipi ne mutu wende bidi penyi?” a 17 Pashishe Shaula wakajiˆ ngulula dıyi dia Davidi, kuebejaˆ ye ne: “Muananyi Davidi, adi dıyi ndiebe anyi?”b Davidi kuandamuna ne: “Mfumu mukalenge wanyi, ˆ dıyi ndianyi.” 18 Yeye kuamba kabidi ne: “Bua tshinyi mukalenge wanyi udi wenda ulondakaja muena mudimu wende? c Mbua bualu kayi bundi muenze? Ndi mupile bua bualu kayi? d 19 Mfumu mukalenge wanyi, telejaku ˆ meyi a muena mudimu webe: Bikala Yehowa ke uvua mukusake bua kunduisha, yeye itabe1 koku mulambu wanyi wa ntete. Kadi bikala bantu ke badi bakusake, e mbedibue mulawu kumpala kua Yehowa bualu mbangipate lelu bua tshidisangishi ne bumpianyi bua Yehowa, f bamba ne: ‘Ndaku, wenzele nzambi mikuabu mudimu!’ 20 Mpindieu kulekedi mashi anyi amate panshi kule ne mpala wa Yehowa to, bualu mukalenge wa Isalele mmupatuke bua kuenda kukeba mutole wetu wa tshianana eu, g bienze bu ne: udi wenda ulondakaja nkuadi mu mikuna.” 21 Shaula wakandamuna ne: “Ndi muenze bibi.h Pingana muananyi Davidi, bualu tshiakukuenzela kabidi bibi to, bualu uvua muangate muoyo1 wanyi ne mushinga i dituku dia lelu. Bushuwa ndi muenze malu ne bupote ne ndi muenze tshilema tshibi tshitambe.” 22 Davidi wakandamuna ne: “Difuma dia mukalenge ndiodi edi. Muntu umue alue kudiangata. 23 Yehowa ke wafuta muntu yonso bua buakane buende j ne bua lulamatu luende, bualu lelu Yehowa uvua mukufile mu tshianza tshianyi, kadi tshivua musue kujula tshianza tshianyi 26:19 1 Ku mua.: “anunkile.” 26:21 1 Anyi “anyima.”

1 SAMUELE 26:24–28:1 bua kuluisha muela manyi wa Yehowa to.a 24 Mona! Anu muvua muoyo1 webe ne mushinga ˆ ku mesu kuanyi lelu, nunku muoyo1 wanyi wikale pawu ne mushiˆ nga ku mesu kua Yehowa, ne yeye ansungile mu makenga onso.” b 25 Shaula wakandamuna Davidi ne: “Ubeneshibue muananyi Davidi. Bushuwa wewe newenze malu manene, ne bushuwa neutute diakalenga.” c Pashishe Davidi wakaya, ne Shaula wakapingana muaba wende. d Kadi Davidi wakadiambila mu muoyo wende ne: “Dituku dikuabu nemfue ku tshianza tshia Shaula. Bualu butambe buimpe bundi mua kuenza nkunyemena e mu buloba bua bena ˆ Peleshete; dıba adi Shaula nealekele kunkeba mu buloba bujima bua Isalele, f ne nensungidibue ku tshianza tshiende.” 2 Nunku Davidi wakajuka, yeye ne bantu balume 600 g bavuaye nabu, kuyaye kudi Akisha h muana wa Maoka, mukalenge wa Gata. 3 Davidi wakasomba ne Akisha mu Gata, yeye ne bantu bende, muntu yonso muikale ne ba mu nzubu muende. Davidi uvua ne bakaji bende babidi, Ahinoama i wa mu Yizelele ne ˆ Abigayila j wa mu Kamele, mukaji mukamba uvua Nabala mushiye. 4 Pakambilabu Shaula ne: Davidi uvua munyemene ku Gata, wakalekela kumukeba. k 5 Pashishe Davidi wakambila Akisha ne: “Meme muanyishiˆ bue ku mesu kuebe, bampeshaku muaba mu tshimue tshia ku bimenga bikese bua nsombelamu. Bua tshinyi muena mudimu webe udi ne bua kusomba nebe mu tshimenga tshia bukalenge?” 6 Nunku dituku adi Akisha wakamupesha Sikelaga. l Ke bualu

27

26:24 1 Anyi “anyima.”

506 NSHAP. 26 a 1Sm 24:6 1Sm 26:9

b Mis 34:19 c 1Sm 24:19 d 1Sm 24:22 1Sm 27:4

 NSHAP. 27 e 1Sm 19:18 1Sm 22:1, 5

f 1Sm 18:29 1Sm 23:23

g 1Sm 25:13 1Sm 30:9

h 1Sm 21:10, 14 1Sm 27:12

i 1Sm 25:43 j 1Sm 25:39, 42 k 1Sm 23:14 1Sm 26:25

l Yos 19:1, 5 1Sm 30:1 2Sm 1:1 1Ku 12:1, 20

 Mulongo 2 a 1Sm 29:3 b Yos 13:1, 2 c Gen 36:12 Eks 17:8, 14 Nom 13:29 1Sm 15:2 2Sm 1:1

d Gen 25:17, 18 Eks 15:22 1Sm 15:7

e Dut 25:19 1Sm 15:3

f Yos 15:1, 2 g 1Ku 2:9 h Nom 24:21 1Sm 15:6

 NSHAP. 28 i 1Sm 14:52

kayi Sikelaga ntshimenga tshia bakalenge ba mu Yuda too ne lelu. 7 Tshikondo tshivua1 Davidi musombele mu buloba bua bena Peleshete tshivua tshia tshidimu tshijima ne ngondo inayi. a 8 Davidi uvua uya ne bantu beˆ nde bua kupawula bena Geshu, b ˆ bena Geze, ne bena Amaleka, c bualu bavua basombele mu buloba buvua bumbukila ku Telaˆ ma too ne ku Shu, d bupueka too ne ku buloba bua Ejipitu. 9 Pavua Davidi uluisha bena buloba abu, kavua ushiya nansha muntu mulume nansha muntu mukaji ne muoyo to, e kadi uvua wangata mikoko, ngombe, mpunda, tumelu, ne bilamba, ne pashishe uvua upingana kudi Akisha. 10 Nunku Akisha uvua webeja ne: “Lelu uvua muye kupawula kuepi?” Davidi uvua wandamuna ne: “Ku sud kua1 Yuda” f anyi “Ku sud kua bena Yelamele” g peshi “Ku sud kua bena Kene.” h 11 Davidi kavua ushiya nansha muntu mulume nansha muntu mukaji ne muoyo bua kulua nabu mu Gata to, bualu uvua wamba ne: “Bua kababambidi bua bualu buetu ne: ‘Davidi uvua muenze nunku.’” (Ke muvuaye wenza tshikondo tshionso tshivuaye musombele mu buloba bua bena Peleshete.) 12 Nunku Akisha wakitaba tshivua Davidi wamba, udiambila ne: ‘Bushuwa mmulue tshintu tshidi tshinunka bibi munkatshi mua tshisamba tshiabu tshia Isalele, nunku yeye neashale anu muena mudimu wanyi.’ Mu matuku au bena Peleshete bakasangisha biluilu biabu bua kuela Isalele mvita. i Nunku Akisha wakambila Davidi ne: “Bushuwa, udi mumanye

28

27:7 1 Ku mua.: “Bungi bua matuku avua.” 27:10 1 Anyi “Negebe wa.”

507 ne: wewe ne bantu bebe nenuye nanyi ku mvita.” a 2 Ke Davidi kuambila Akisha ne: “Kakuyi mpata udi mumanye tshienza muena mudimu webe.” Akisha wakambila Davidi ne: “Ke bualu kayi nenkuteke bua wikale undama misangu yonso.”1 b 3 Mpindieu Samuele ukavua mufue, ne Isalele mujima uvua mumudile ne mumujiike mu tshimenga tshiabu, mu Lama. c Shaula uvua mumbushe bena mbuku mu buloba buende ne bantu batu bamba malu atshilualua. d 4 Bena Peleshete bakadisangisha ne bakaya kuasa tshitudilu mu Shunema. e Nunku Shaula wakasangisha Isalele mujima ne bakasa tshitudilu mu Gileboa. f 5 Pavua Shaula mumone tshitudilu tshia bena Peleshete, wakuˆ mvua buowa, ne muoyo wende wakazakala bikole. g 6 Nansha muvua Shaula webeja Yehowa malu, h Yehowa kavua umuandamuna ni mmu bilota anyi ku diambuluisha dia Ulima i peshi ku butuangaji bua baprofete to. 7 Ndekelu wa bionso Shaula wakambila bena mudimu bende ne: “Nkebelayi muntu mukaji muena mbuku, j nye kumuebeja malu.” Bena mudimu bende bakandamuna ne: “Mona! Kudi muntu mukaji kampanda muena mbuku ˆ ku Ene-do.” k 8 Nunku Shaula wakadivuija bu muntu mukuabu, kuvualaye bilamba bikuabu, kuyaye ne bantu bende babidi kudi muntu mukaji au butuku. Wakamba ne: “Buka koku, ungambile malu atshilualua, l ne umbikidile muntu ungakuambila.” 9 Kadi muntu mukaji au wakamuambila ne: “Udi mumanye bimpe tshi28:2 1 Ku mua.: “wikale mulami wa mutu wanyi matuku onso.”

1 SAMUELE 28:2-16 NSHAP. 28 a 1Sm 27:12 1Sm 29:3

b 1Sm 29:2

c 1Sm 25:1

d Eks 22:18 Lew 19:31 Lew 20:6, 27 Dut 18:10, 11 Bua 21:8

e Yos 19:17, 18 2Bk 4:8

f 1Sm 31:1 2Sm 1:21 2Sm 21:12

g 1Sm 28:20

h 1Sm 14:37

i Eks 28:30 Nom 27:21

j Eks 22:18 Lew 19:31 Lew 20:6 1Sm 15:23 1Sm 28:3

k Yos 17:11

l Dut 18:10, 11 1Ku 10:13

 Mulongo 2 a 1Sm 28:3

b Eks 22:18 Lew 20:27

c 1Sm 28:3

d 1Sm 15:27

e 1Sm 28:6

f Lew 19:31

vua Shaula muenze, muvuaye mumbushe bena mbuku mu buloba buende ne bantu badi bamba malu atshilualua. a Nunku, bua tshinyi udi ujinga kungela1 mu buteyi bua kunshipesha?” b 10 Ke Shaula kuˆ ditshipa kudiye mu dına dia Yehowa wamba ne: “Bushuwa anu bu mudi Yehowa ne muoyo, kuakupila mu bualu ebu to!” 11 Nunku muntu mukaji au wakamba ne: “Nkubikidila nganyi?” Yeye wakandamuna ne: “Mbikidila Samuele.” 12 Pavua muntu mukaji au mumone “Samuele,”1c wakeˆ la lubila ne dıyi diende dionso, kuambilaye Shaula ne: “Bua tshinyi udi munshime? Wewe udi Shaula!” 13 Mukalenge wakamuambila ne: “Kutshinyi to, kadi ngambila, udi mumone tshinyi?” Muntu mukaji au wakandamuna Shaula ne: “Ndi mumone muntu bu nzambi upatukila mu buloba.” 14 Diakamue Shaula kumuebeja ne: “Udi mushindu kayi?” Ke yeye kuamba ne: “Mmuntu mulume mukulakaje udi wenda ubanda, ne mmuvuale muzabi wa kawuyi maboko.”d Ke Shaula kujingululaye ne: uvua “Samuele,” ne wakinama mutangije mpala wende panshi, pashishe kutuaye mpala panshi. 15 Ke “Samuele” kuebeja Shaula ne: “Bua tshinyi udi muntatshishe pa kumbikidisha?” Shaula wakandamuna ne: “Ndi mu lutatu lukole. Bena Peleshete badi banduisha, ne Nzambi mmundekele ne kena kabidi ungandamuna ni nku butuangaji bua baprofete anyi mu bilota;e ke bualu kayi ndi mukubikile bua ungambile tshindi ne bua kuenza.” f 16 “Samuele” wakamba ne: “Bua tshinyi udi ungebeja malu 28:9 1 Anyi “kuela anyima wanyi.” 28:12 1 Anyi “tshivua tshimueneka bu Samuele.”

1 SAMUELE 28:17–29:5 mpindieu udi Yehowa mukulekelea ne mulue muluishi webe? 17 Yehowa neadienzele tshikavuaye muambe ku butuangaji buanyi: Yehowa neakunyenge bukalenge mu bianza ne neabupeshe muinebe Davidi. b 18 Bu ˆ muuvua kuyi mutumikile dıyi dia Yehowa ne kuyi mubutule bena Amaleka bavua bajule tshiji tshiende tshikole, c ke bualu kayi Yehowa udi ukuenzela nunku lelu. 19 Yehowa neakufile kabidi wewe ne Isalele mu tshianza tshia bena Peleshete, d ne malaba wewee ne bana bebe f nenuikale nanyi. Yehowa neafile kabidi tshiluilu tshia bena Isalele mu bianza bia bena Peleshete.” g 20 Diakamue Shaula wakakuluka mudiolole panshi ne wakuˆ mvua buowa bua bungi menemeˆ ne bua meyi a “Samuele.” Kavua mushale ne bukole nansha bukese munda muende to, bualu kavua mudie biakudia dituku dijima ne butuku bujima. 21 Pavua muntu mukaji au mulue kudi Shaula ne mumone ne: uvua upampakana bikole, wakamuambila ne: “Mona, muena mudimu webe mmutumikile tshiuvua muambe, ne mvua muteke muoyo wanyi mu njiwu1h ne muenze tshiuvua mungambile bua kuenza. 22 Mpindieu telejaku tshidi muena mudimu webe musue kuamba. Nteke koku tshipese tshia diampa kumpala kuebe; pashishe udie bua upetaku ndambu wa makanda bua uye kuudi uya.” 23 Kadi yeye wakabenga, kuambaye ne: “Tshiena ndia to.” Kadi bena mudimu bende ne muntu mukaji au bakatungunuka ne kumuela mutoyi bua kudiaye. Ndekelu wa bionso wakabateleja, kujukaye panshi, 28:21 1 Anyi “muangate anyima wanyi mu tshianza tshianyi.”

508 NSHAP. 28 a 1Sm 15:23 1Sm 16:14

b 1Sm 13:14 1Sm 15:28 1Sm 16:13 1Sm 24:20

c 1Sm 15:9 1Ku 10:13

d 1Sm 28:1 1Sm 31:1

e 1Sm 31:5

f 1Sm 31:2 2Sm 2:8

g 1Sm 31:7

h Lew 20:27 

Mulongo 2 a 1Sm 28:8 

NSHAP. 29 b 1Sm 28:1

c Yos 19:17, 18 1Sm 29:11

d 1Sm 28:2

e 1Sm 27:7, 12

f 1Ku 12:19

g 1Sm 14:21

kusombaye pa bulalu. 24 Muntu mukaji au uvua ne kana ka ngombe ka manyi mu nzubu, nunku wakakashipa1 lukasa lukasa, kuangataye bukula, kubusopaye ne kuenzaye diampa kadiyi diela luevene. 25 Wakabipesha Shaula ne bena mudimu bende, bobu kudia. Pashishe bakajuka, kuyabu butuku butuku.a Bena Peleshete b bakasangisha biluilu biabu bionso ku Afeke, pavua eku bena Isalele bobu base tshitudilu paˆ buipi ne mpokolo wa mayi wa mu Yizelele. c 2 Bakalenge ba bena Peleshete bavua benda bapita ne nkama ya basalayi babu ne binunu bia basalayi babu; Davidi ne bantu bende bavua benda balonda panyima ne Akisha. d 3 Kadi bakokeshi ba bena Peleshete bakebeja ne: “Bua tshinyi bena Ebelu aba badi muaba eu?” Akisha wakandamuna bakokeshi ba bena Peleshete ne: “Eu n’Davidi, muena mudimu wa Shaula mukalenge wa Isalele, udi musombe nanyi kukadi mpindieu tshidimu tshimue anyi kupita apu. e Tshiena mumusangane ne bualu nansha bumue katshia dituku divuaye munyeme mulue kundi too ne lelu.” 4 Kadi bakokeshi ba bena Peleshete bakamufiikila munda, kumuambilabu ne: “Aluja muntu eu. f Apingane muaba uudi mumupeshe. Kumulekedi upueka netu ku mvita, bua kalu kutukudimukila patuikala mu mvita. g Bualu mmushindu kayi muimpe udiye mua kuanyishibua kudi mukalenge wende kupita kuanyishibua ne mitu ya bantu betu? 5 Eu ki n’Davidi uvuabu bimbile pavuabu baja maja bamba ne:

29

28:24 1 Anyi “wakakalambula.”

509 ‘Shaula mmushipe binunu biende, Ne Davidi makumi ende a binunu’ anyi?” a 6 Nunku Akisha b wakabikidisha Davidi, kumuambilaye ne: “Bushuwa anu bu mudi Yehowa ne muoyo, wewe udi muntu wa malu malulame, ne ndi nsanka bua kuya nebe ku mvita ne tshiluilu tshianyi, c bualu tshiena mukusangane ne bualu nansha bumue katshia ku dituku diuvua mulue kundi too ne lelu. d Kadi bakalenge kabena bakueyemena to. e 7 Nunku pingana mu ditalala, ne kuenji bualu nansha bumue budi mua kunyingalaja bakalenge ba bena Peleshete to.” 8 Kadi Davidi wakebeja Akisha ne: “Ka! Tshindi muenze ntshinyi? Mbualu kayi buudi musangane kudi muena mudimu webe katshia ku dituku dimvua mulue kuudi too ne lelu? Bua tshinyi tshiena mua kuya nebe ne kuluisha bena lukuna ba mfumu mukalenge wanyi?” 9 Akisha wakambila Davidi ne: “Buanyi meme, wewe udi muntu muimpe anu bu muanjelu wa Nzambi. f Kadi bakokeshi ba bena Peleshete mbambe ne: ‘Kumulekedi ubanda netu ku mvita to.’ 10 Mpindieu ujuke mu dinda menemene ne bena mudimu ba mukalenge webe badi balue nebe; nujuke nuye mu dinda menemene diakamue padi panshi patoka.” 11 Nunku Davidi ne bantu bende bakajuka mu dinda menemene bua kupingana mu buloba bua bena Peleshete, ne bena Peleshete bakabanda ku Yizelele. g Pavua Davidi ne bantu bende bafike ku Sikelaga h dituku disatu, bakasangana bena Amaleka i bapawule ku sud1

30

30:1 1 Anyi “Negebe.”

1 SAMUELE 29:6–30:10 NSHAP. 29 a 1Sm 18:7 1Sm 21:11

b 1Sm 21:10 1Sm 27:2

c 1Sm 28:2

d 1Sm 27:11, 12

e 1Sm 29:3, 9

f 1Sm 27:12

g Yos 19:17, 18 1Sm 29:1

 NSHAP. 30 h Yos 15:21, 31 1Sm 27:5, 6

i Gen 36:12 Eks 17:14 1Sm 15:2 1Sm 27:8

 Mulongo 2 a 1Sm 27:3

b 1Sm 25:42 1Sm 25:43

c Mis 18:6 Mis 31:1, 9 Mis 34:19 Mis 143:5

d 1Sm 22:20 1Bk 2:26

e 1Sm 23:9

f Nom 27:21 Bal 20:28 1Sm 23:2, 11 1Sm 28:6

g 1Sm 30:18 Mis 34:19

h 1Sm 23:13 1Sm 27:2

ne mu Sikelaga, bele Sikelaga mvita ne bamutue kapia. 2 Bavua bakuate bantu bakaji a ne bantu bonso bavuamu, bakulumpe ne bana, baye nabu. Kabavua bashipe muntu nansha umue to, kadi bavua babakuate, baye nabu. 3 Pavua Davidi ne bantu bende bafike mu tshimenga, bakatshisangana tshiosha, bakuate bakaji babu ne bana babu ba balume ne bana babu ba bakaji, baye nabu. 4 Nunku Davidi ne bantu bavuaye nabu baˆ katuadija kudila ne dıyi dikole too ne pavuabu kabatshiyi kabidi ne bukole bua kudila nabu. 5 Bavua kabidi bakuate bakaji babidi ba Davidi, Ahinoama wa mu Yizelele ne Abigayila, mukaji mukamba uvua Nabala wa mu ˆ Kamele mushiye, b baye nabu. 6 Davidi uvua mubungame bikole bua muvua bantu bamba bua kumuasa mabue, bualu bantu bonso bavua1 ne bululu bua bungi bua muvuabu bajimije bana babu ba balume ne bana babu ba bakaji. Kadi Davidi wakadikolesha mu Yehowa Nzambi wende. c 7 Ke Davidi kuambila muaˆ kuidi Ebeyata, d muana wa Ahimeleke ne: “Luaku koku ne efoda muaba eu.” e Nunku Ebeˆ yata wakaya ne efoda kudi Davidi. 8 Davidi wakebeja Yehowa ne: f “Ndonde tshisumbu tshia benzavi etshi anyi? Nembakuate anyi?” Ke Yeye kumuambila ne: “Balonda, bualu neubakuate bushuwa ne neusungile bantu.” g 9 Diakamue Davidi wakasa luendu ne bantu balume 600 h bavuaye nabu, ne bakaya too ne ku Kasulu ka tshilonda nkoka1 ka ˆ Beso, muaba uvua bantu bakuabu bashadile panyima. 10 Davidi wakatungunuka ne kubalondakaja ne bantu 400, kadi 30:6 1 Anyi “bualu anyima ya bantu bonso ivua.” 30:9 1 Tang. Diumv.

1 SAMUELE 30:11-24 bantu 200 bavua batshioke bikole bua kusabuka Kasulu ka tshiˆ londa nkoka ka Beso abu bakashala panyima. a 11 Bakasangana muena Ejipitu kampanda mu mpata, bobu kuya nende kudi Davidi. Baˆ kamupesha biakudia ne mayi a kunua, 12 pamue ne tshipese tshia dibulu dia mfigi miumisha ne mabulu abidi a tumuma tua mvinyo tumisha. Yeye mumane kudia, wakapetulula bukole,1 bualu kavua mudie tshiakudia nansha tshimue peˆ shi munue mayi munkatshi mua matuku asatu, munya ne butuku. 13 Pashishe Davidi wakamuebeja ne: “Wewe udi muena mudimu wa nganyi? Udi wa penyi?” Ke yeye kuandamuna ne: “Ndi muena mudimu muena Ejipitu, mupika wa muena Amaleka kampanda, kadi mfumuanyi mmunshiye bualu mvua mutuadije kusama kukadi matuku asatu. 14 Tuvua bapawule ku sud kua1 bena Kelete b ne mu buloba bua Yuda ne ku sud kua1 Kaleba, c ne tuvua batue Sikelaga kapia.” 15 Ke Davidi kumuambila ne: “Udi mua kuya kundeja muaba udi tshisumbu tshia benzavi atshi anyi?” Wakandamuna ne: “Wewe muditshipe kundi mu ˆ dına dia Nzambi ne: kuakunshipa ne kuakumfila mu tshianza tshia mfumuanyi, nenye kukuleja muaba udi tshisumbu tshia benzavi atshi.” 16 Nunku wakapueka nende muaba uvuabu batangalake mu buloba buonso, badia, banua ne basanka bua bintu bipite bungi bivuabu banyenge mu buloba bua bena Peleshete ne mu buloba bua Yuda. 17 Ke Davidi kubashipa kumbukila ku di30:12 1 Ku mua.: “nyuma wakapingana kudiye.” 30:14 1 Anyi “Negebe wa.”

510 NSHAP. 30 a 1Sm 30:21

b 2Sm 8:18 1Bk 1:38 1Ku 18:17 Yhz 25:16 Sef 2:5

c Yos 14:13 

Mulongo 2 a Eks 17:14

b 1Sm 30:3

c 1Sm 30:8 Mis 34:19

d 1Sm 30:10

e 1Sm 30:8

nda patshivua panshi pafiike too ne dilolo diakalonda; muntu nansha umue kakapanda a pa kumbusha bantu 400 bavua banyeme pa tumelu. 18 Davidi wakapetulula bionso bivua bena Amaleka bangate, b ne Davidi wakasungila bakaji bende babidi. 19 Tshintu tshiabu nansha tshimue katshivua tshijimine to, nansha tshinene menemene nansha tshikese menemene. Bakapetulula bana babu ba balume ne bana babu ba bakaji ne bintu bivuabu banyenge; c Davidi wakapetulula bintu bionso bivuabu bangate. 20 Nunku Davidi wakangata bisumbu bionso bia mikoko ne bia ngombe bivuabu basaka kumpala kua bimuna biabu. Bakamba ne: “Ebi mbintu bidi Davidi munyenge.” 21 Pashishe Davidi wakaya kudi bantu 200 bavua batshioke bikole bua kuya nende, bavua bashale panyima ku Kasulu ka ˆ tshilonda nkoka ka Beso, d ne bakapatuka bua kusambakena ne Davidi ne bantu bavuaye nabu. Pakafika Davidi pabuipi ne bantu abu, wakabebeja muvuabu. 22 Kadi bantu babi ne bantu tshianana bonso ba munkatshi mua bantu bavua baye ne Davidi bakamba ne: “Bu muvuabu kabayi baye netu, katuakubapesha tshintu nansha tshimue tshia mu bintu bivuabu banyenge bitudi bapetulule to, kadi muntu yonso udi mua kuangata mukajende ne bana bende, kuyaye.” 23 Kadi Davidi wakamba ne: “Bana betu kanuena ne bua kuenza nunku ne bintu bidi Yehowa mutupeshe to. Uvua mutulame ne mufile tshisumbu tshia benzavi tshivua tshilue kutuluisha mu tshianza tshietu. e 24 Nnganyi udi mua kutua ku tshienu mu bualu ebu? Muntu uvua muye ku mvita neapete bintu bungi

511 bua muomumue ne muntu uvua mushale ne mabuki. a Bonso nebapete bintu pamue.” b 25 Kutuadijila anu dituku adi, bualu ˆ ebu buakalua mukenji ne dıyi dia kulonda mu Isalele too ne lelu. 26 Pakapingana Davidi ku Sikelaga, wakatumina bakulu ba mu Yuda bavua balunda bende ndambu wa bintu bivuabu banyenge, wamba ne: “Edi ndipa1 dienu dia mu bintu bituvua banyenge bena lukuna ba Yehowa.” 27 Wakabitumina bavua mu Betele, c bavua mu Lamota ˆ wa mu Negebe,1 bavua mu Yatı, d ˆ 28 bavua mu Aloe, bavua mu Sifemota, bavua mu Eshetemoa, e 29 bavua mu Lakala, bavua mu bimenga bia bena Yelamele, f bavua mu bimenga bia bena Kene, g ˆ 30 bavua mu Homa, h bavua mu ˆ Bo-ashana, bavua mu Ataka, 31 bavua mu Hebelone, i ne miaba yonso ivua Davidi ne bantu bende bapitshile. Mpindieu bena Peleshete bavua baluangana ne Isalej le. Bantu ba mu Isalele bakanyema kumpala kua bena Peleshete, ne ba bungi bakakuluka bashipa pa mukuna wa Gileboa. k 2 Bena Peleshete bavua anu benda balondakaja Shaula ne bana bende, kusemenabu pabuipi nabu bikole; bena Peleshete bakashipa Yonatana, l Abinadaba, ne Maleki-shua, bana ba Shaula. m 3 Mvita yakakolela Shaula bikole menemene, ne bedi ba mikete bakamona muaba uvuaye, bobu kumutapa bibi menemene.n 4 Ke Shaula kuambila muntu uvua umuambuila bia mvita ne: “Tula muele webe wa mvita, uwuntue, bua bantu badi kaba-

31

1 SAMUELE 30:25–31:11 NSHAP. 30 a 1Sm 30:10 b Nom 31:27 Yos 22:8 Mis 68:12

c Yos 19:4, 8 d Yos 15:20, 48 Yos 21:8, 14

e Yos 15:20, 50 Yos 21:8, 14

f 1Sm 27:10 1Ku 2:9

g Bal 1:16 1Sm 15:6

h Nom 21:3 Yos 19:1, 4 Bal 1:17

i Yos 14:13 2Sm 2:1

 NSHAP. 31 j 1Sm 14:52 1Sm 29:1

k 1Sm 28:4 2Sm 1:21 1Ku 10:1-5

l 1Sm 13:2 m 1Ku 8:33 n 2Sm 1:4, 6 

Mulongo 2 a 1Sm 17:26 2Sm 1:20

b 1Ku 10:4 c 1Sm 26:10 1Ku 10:13

d 1Sm 28:19 1Ku 10:6, 7

e 1Sm 13:6 f 1Sm 28:4 1Sm 31:1 2Sm 1:6 1Ku 10:8-12

g 2Sm 1:20 h Bal 16:23

yi batengula aba a kabalu kuntua muele ne kungenzela malu kakuyi luse.”1 Kadi muntu uvua umuambuila bia mvita kakitaba to, ˆ bualu uvua ne buowa bua bungi menemene. Nunku Shaula wakangata muele wende wa mvita, yeye kudishindilapu. b 5 Pavua muntu uvua wambuila Shaula bia mvita mumone ne: Shaula uvua mufue, c yeye pende wakadishindila pa muele wende wa mvita, kufuaye pamue nende. 6 Nunku Shaula, bana bende ba balume basatu, muntu uvua umuambuila bia mvita, ne bantu bende bonso bakafua pamue dituku adi.d 7 Pavua bena Isalele bavua mu tshitupa tshia buloba tshia mu tshibandabanda1 ne mu tshitupa tshia buloba tshia Yadene bamone ne: bantu ba mu Isalele bavua banyeme, ne Shaula ne bana bende bavua bafue, bakatuadija kunyema, bumbuka mu bimenga biabu; e nunku bena Peleshete bakalua, kusombabu mu bimenga abi. 8 Dituku diakalonda, pavua bena Peleshete balue bua kuangata bintu bia bantu bavuabu bashipe, bakasangana Shaula ne bana bende ba balume basatu bafuile pa mukuna wa Gileboa. f 9 Nunku bakamukosa mutu, kumukopolabu bia mvita biende, bobu kutuma mukenji mu buloba buonso bua bena Peleshete bua bamuangalaje lumu alu g mu nzubu1 ya mpingu yabu h ne mu bantu. 10 Pashishe bakateka bia mvita biende mu nzubu wa bimfuanyi bia Ashatelota, bobu kulamakaja tshitalu tshiende ku tshimanu tshia Beteshana. i 11 Pavua bantu ba mu Yabesha-gilada j bumvue tshivua bena Peleshete benzele Shaula,

i Yos 17:11

30:26 1 Ku mua.: “dibenesha.” 30:27 1 Anyi “ku sud.”

Bal 1:27

j 1Sm 11:1, 9-11

31:4 1 Anyi “ne tshinyangu.” 31:7 1 Anyi “tshibatabata.” 31:9 1 Anyi “ntempelo.”

1 SAMUELE 31:12 – Malu adi mu 2 SAMUELE 12 bena mvita bonso bakajuka, kuyabu butuku butuku, kutululabu tshitalu tshia Shaula ne bitalu bia bana bende ba balume ku tshimanu tshia Bete-shana. Bakapingana ku Yabesha, bobu

Mulongo 2  NSHAP. 31 a 2Sm 21:12 b 2Sm 2:4, 5

512

kubiosha kuntu aku. 13 Pashishe bakangata mifuba yabu, a kuyijiikabu muinshi mua mutshi wa tamalise mu Yabesha b ne bakajila biakudia matuku muanda mutekete.

MUKANDA MUIBIDI WA

SAM U E LE MALU ADI M U M U K AN DA E U

1

Davidi udi umvua bualu bua lufu lua Shaula (1-16) Kasala ka Davidi bua Shaula ne Yonatana (17-27)

2 Davidi, mukalenge mu Yuda (1-7) Ishi-boshete, mukalenge mu Isalele (8-11) Mvita pankatshi pa nzubu wa Davidi ne wa Shaula (12-32) 3 Nzubu wa Davidi upeta bukole bua bungi (1) Bana ba Davidi (2-5) ˆ Abine uya luseke lua Davidi (6-21) ˆ Yoaba udi ushipa Abine (22-30) Davidi udi ubuela mu madilu bua ˆ Abine (31-39)

4 Badi bashipa Ishi-boshete (1-8) Davidi udi ushipesha bashipianganyi (9-12) 5 Badi bateka Davidi mukalenge wa Isalele mujima (1-5) Badi bakuata Yelushalema (6-16) Siona, Tshimenga tshia Davidi (7) Davidi udi utshimuna bena Peleshete (17-25) 6 Badi balua ne Mushete ku Yelushalema (1-23) Uza udi ukuata Mushete ne ushipibua (6-8) Mikala udi upetula Davidi (16, 20-23) 7 Davidi kakuibaka ntempelo (1-7) Tshipungidi ne Davidi bua bukalenge (8-17)

Disambila dia Davidi dia kuela nadi tuasakidila (18-29) 8 Bisamba bivua Davidi mutshimune (1-14) Bulombodi bua Davidi (15-18) 9 Dinanga dia lulamatu dia Davidi bua Mefibosheta (1-13) 10 Badi batshimuna Amona ne Sulia (1-19) 11

Davidi udi wenda masandi ne Beta-sheba (1-13) Davidi udi ushipesha Uliya (14-25) Davidi udi usela Beta-sheba (26, 27)

12 Natana udi ubela Davidi (1-15a) Muana wa Beta-sheba udi ufua (15b-23) Beta-sheba udi ulela Solomo (24, 25) Dikuata tshimenga tshia bena Amona tshia Laba (26-31) ˆ 13 Amenona udi ulala ne Tama ku bukole (1-22) Abashaloma udi ushipa Amenona (23-33) Abashaloma unyemena ku ˆ Geshu (34-39) 14 Yoaba ne mukaji muena Tekoa (1-17) Davidi ujingulula diyele dia Yoaba (18-20) Badi banyishila Abashaloma bua kupingana (21-33) 15 Tshifufu ne buntomboji bia Abashaloma (1-12) Davidi udi unyema mu Yelushalema (13-30)

513

16

17

18

19

Malu adi mu 2 SAMUELE– 1:7 ˆ Badi batua Bazilai mushinga (31-40) Bisa bidi bikokangana (41-43)

Ahitofele udi udisanga kudi Abashaloma (31) Badi batuma Hushai bua kupangisha Ahitofele (32-37) Siba udi ushiminyina Mefibosheta malu (1-4) Shimei udi wela Davidi milawu (5-14) Abashaloma udi wakidila Abishai (15-19) Mubelu wa Ahitofele (20-23) Hushai udi upangisha mubelu wa Ahitofele (1-14) Badi badimuija Davidi; udi unyema Abashaloma (15-29) ˆ Bazilai ne bakuabu badi bafila bintu (27-29) Badi batshimuna Abashaloma ne udi ufua (1-18) Badi bamanyisha Davidi bua lufu lua Abashaloma (19-33) Davidi udi ubuela mu madilu bua Abashaloma (1-4) Yoaba udi utandisha Davidi (5-8a) Davidi udi upingana ku Yelushalema (8b-15) Shimei udi ulomba luse (16-23) Mefibosheta udi ubinga (24-30)

pa lufu lua Shau1 Panyima la, pavua Davidi mupinga-

ne ufuma ku ditshimuna1 bena Amaleka, Davidi wakashala mu Sikelaga a matuku abidi. 2 Dituku disatu, muntu mukuabu wakalua umbukila mu tshitudilu tshia Shaula mudipande bilamba, muikale ne buloba mu mutu. Pakasemenaye kudi Davidi, wakadiela panshi, kutuaye mpala panshi. 3 Davidi wakamuebeja ne: “Udi ufumina penyi?” Yeye kuandamuna ne: “Ndi munyeme mu tshitudilu tshia Isalele.” 4 Davidi wakamuebeja ne: “Malu 1:1 1 Anyi “dishipa.”

20 Buntomboji bua Sheba; Yoaba udi ushipa Amasa (1-13) Badi balondakaja Sheba ne bamukosa mutu (14-22) Bulombodi bua Davidi (23-26) 21 Badi basombuela bena Gibeona pa nzubu wa Shaula (1-14) Mvita ne bena Peleshete (15-22) 22 Davidi utumbisha Nzambi bua bienzedi bia lupandu (1-51) “Yehowa mmukuna wanyi wa dibue” (2) Yehowa ne lulamatu kudi bena lulamatu (26) ˆ 23 Meyi a ndekelu a Davidi (1-7) Malu a dikema a bena mvita ba bukole ba Davidi (8-39) 24 Mpekatu wa Davidi wa dibala bantu (1-14) Tshipupu tshishipa bantu 70 000 (15-17) Davidi udi wasa tshioshelu (18-25) Dibenga kufila milambu kayiyi mitudila tshintu (24)

NSHAP. 1 a 1Sm 27:5, 6 

Mulongo 2 a 1Sm 31:1, 6 1Ku 10:4, 6

b 1Sm 28:4 1Ku 10:1

c 1Sm 31:3 1Ku 10:3

mmapite mushindu kayi? Ngambila koku.” Yeye kuamba ne: “Bantu mbanyeme ku mvita ne ba bungi mbakuluke bafue. Nansha Shaula ne muanende Yonatana mbafue pabu.” a 5 Ke Davidi kuebeja nsongalume uvua mulue ne lumu au ne: “Mmunyi muudi mumanye ne: Shaula ne muanende Yonatana mbafue?” 6 Nsongalume wakandamuna ne: “Mvua mpitshila pa mukuna wa Gileboa b ku mpukapuka, meme kumona Shaula mudishindamene pa difuma diende, matempu ne bendeshi ba tubalu bikale pabuipi nende. c 7 Pavuaye mukudimuke mummone, wakambikila, meme kuamba ne:

2 SAMUELE 1:8-23 ‘Mmeme eu!’ 8 Yeye kunkonka ne: ‘Wewe udi nganyi?’ Meme kuandamuna ne: ‘Ndi muena Amaleka.’ a 9 Ke yeye kuamba ne: ‘Luaku koku unshipe, bualu ndi nkengakana bikole, kadi ntshidi ne muoyo.’1 10 Nunku meme kuya kudiye, kumushipa, b bualu mvua mumanye ne: kavua mua kushala ne muoyo yeye mumane kukuluka mutapike mushindu au to. Ke meme kuangata tshifulu tshia bukalenge1 tshivua ku mutu kuende ne tshikanu tshivua ku diboko diende; ndi mulue nabi muaba eu kudi mukalenge wanyi.” 11 Pakumvua Davidi nanku wakadikuata mu bilamba, yeye kubipanda, ne bantu bonso bavuaye nabu bakenza bia muomumue. 12 Bakadila bela mbila, bobu kujila biakudia c too ne ku dilolo bua Shaula, bua muanende Yonatana, bua bantu ba Yehowa, ne bua nzubu wa Isalele, d bualu bavua bakuluke ku muele wa mvita. 13 Davidi wakebeja nsongalume uvua mumutuadile lumu au ne: “Udi wa penyi?” Yeye kuamba ne: “Ndi muana wa muntu udi musombe buenyi, muena Amaleka.” 14 Ke Davidi kumuebeja ne: “Bua tshinyi kuvua mutshine bua kujula tshianza tshiebe bua kushipa muela manyi wa Yehowa?” e 15 Nunku Davidi wakabikila umue wa ku bantu bavuaye nabu, kuamba ne: “Semena umushipe.” Nunku wakamukuma, yeye kufua. f 16 Davidi wakamuambila ne: “Mashi ebe adi pa mutu pebe nkayebe, bualu mukana muebe nkayebe muvua mukufunde pauvua muambe ne:

514 NSHAP. 1 a Eks 17:16 Dut 25:19 1Sm 15:20 1Sm 30:1

b 1Sm 31:4

c 1Sm 31:11, 13

d 1Sm 31:1

e Nom 12:8 1Sm 24:6 1Sm 26:9 1Sm 31:4

f 2Sm 4:10 

Mulongo 2 a 2Sm 1:6, 10

b 1Sm 31:6

c Yos 10:13

d 1Sm 31:8

e 1Sm 31:9

f 1Sm 31:1 1Ku 10:1

g Lew 27:16

h 1Sm 18:4 1Sm 20:20

i 1Sm 14:47

1:9 1 Anyi “bualu anyima wanyi yonso utshidi munda muanyi.” 1:10 1 Anyi “tshikata tshia lumu.” j

1Sm 18:1

‘Meme ke uvua mushipe muela manyi wa Yehowa.’” a 17 Pashishe Davidi wakelela Shaula ne muanende Yonatana kasala ka muadi,1 b 18 kuambaye bua balongeshe bantu ba mu Yuda kasala ka muadi ka “Buta” kadi kafunda mu mukanda wa ˆ Yasha aka: c 19 “Wewe Isalele, bantu ba butumbi mbalale bashipa pa miaba yebe mitumbuke. d Mona mudi bantu ba bukole bakuluke! 20 Kanuambi bualu ebu mu Gata to; e Kanubumanyishi mu misesu ya mu Ashekelona, Tshianana bana ba bakaji ba bena Peleshete nebasanke, Tshianana bana ba bakaji ba bantu badi kabayi batengula nebatumpike ne disanka. 21 Nuenu mikuna ya Gileboa, f Lumuma ne mvula kabinumatshidi, Kanuikadi nansha ne madimi adi apatula mapa a tshijila, g Bualu ngabu wa bantu ba bukole uvua munyanguke kuntu aku, Ngabu wa Shaula katshiena kabidi muedibue manyi to. 22 Ku mashi a bantu bashipa, ku mafuta a bantu ba bukole, Buta bua mikete bua Yonatana kabuvua buele nyima, h Ne muele wa mvita wa Shaula kawuvua upingana kawuyi mutshimune. i 23 Shaula ne Yonatana, j bantu banangibue ne banyishibue bikole1 pavuabu ne muoyo, 1:17 1 Anyi “musambu wa madilu.” 1:23 1 Anyi “basankisha.”

515 Nansha mu lufu kabavua babatapulule. a Bavua bapite nyunyi ya mikanku ku lubilu, b Bapite nyama ya ntambue ku bukole. c 24 Nuenu bana ba bakaji ba mu Isalele, dilayi Shaula Uvua munuvuadike bilamba bikunze kunzuu ne bilengeja bimpe, Uvua muase bilengejilu bia or ku bilamba bienu. 25 Mona mudi bantu ba bukole bakuluke mu mvita! Yonatana mmulale mushipa pa miaba yebe mitumbuke! d 26 Ndi ne kanyinganyinga kakole buebe wewe muanetu Yonatana; Uvua ne mushinga wa bungi ˆ ku mesu kuanyi. e Dinanga diuvua munnange nadi divua dimpe ditambe kupita dinanga dia bakaji. f 27 Mona mudi bantu ba bukole bakuluke Ne bia mvita bijimine!” Pakapita matuku, Davidi wakebeja Yehowa g wamba ne: “Ndi mua kubanda mu tshimue tshia ku bimenga bia Yuda anyi?” Yehowa wakamuambila ne: “Banda.” Ke Davidi kuebeja ne: “Nya kuepi?” Yeye kuandamuna ne: “Ku Hebelone.” h 2 Nunku Davidi wakabanda kuntu aku ne bakaji bende babidi, Ahinoama i wa mu Yizelele ne Abigayila j mukaji mukamba uvua Nabala wa mu ˆ Kamele mushiye. 3 Davidi wakaya kabidi ne bantu bavuaye nabu, k muntu yonso ne ba mu nzubu muende, ne bakasombela mu bimenga bivua binyunguluke Hebelone. 4 Pashishe bantu ba mu Yuda bakalua kuntu aku, kuelabu Davidi manyi bu mukalenge wa nzubu wa Yuda. l

2

2 SAMUELE 1:24–2:13 NSHAP. 1 a 1Sm 31:6 1Ku 10:6

b Yob 9:26 c d e f

Nsu 30:30 1Sm 31:8 1Sm 18:1, 3 1Sm 19:2 1Sm 20:17, 41 1Sm 23:16-18 Nsu 17:17 Nsu 18:24

 NSHAP. 2 g Nom 27:21 1Sm 28:6

h Gen 23:2 Nom 13:22 Yos 14:14 Yos 20:7 2Sm 5:1 1Bk 2:11

i 1Sm 25:43 j 1Sm 25:42 1Sm 30:5

k 1Sm 22:1, 2 1Sm 27:2 1Ku 12:1

l Gen 49:10 1Sm 15:24, 28 1Sm 16:13 2Sm 5:4, 5 1Ku 11:3

 Mulongo 2 a 1Sm 31:11-13 b 2Sm 9:7 2Sm 10:2

c 1Sm 14:50 1Sm 17:55 1Sm 26:5 2Sm 4:1 1Bk 2:5

d 2Sm 4:5-8 2Sm 4:12

e Gen 32:1, 2 Yos 13:29, 30

f Yos 13:8, 11 g Yos 19:17, 18 h Yos 16:5-8 i j k l

2Sm 2:4 1Ku 3:4 2Sm 2:8 Yos 10:12 Yos 18:21, 25 Yos 21:8, 17 2Sm 20:8 2Ku 1:3

m 2Sm 8:16 2Sm 20:23 1Bk 1:5, 7

n 1Ku 2:15, 16

Bakambila Davidi ne: “Bantu ba mu Yabesha-gilada ke bavua bajiike Shaula.” 5 Nunku Davidi wakatuma bantu ne mukenji kudi bantu ba mu Yabeshagilada, kubambilaye ne: “Yehowa anubeneshe bualu nuvua baleje mukalenge wenu Shaula dinanga dia lulamatu panuvua bamujiike.a 6 Yehowa anuleje dinanga dia lulamatu ne lulamatu. Meme panyi nennuenzele malu ne bulenga bualu nudi benze bualu ebu. b 7 Mpindieu koleshayi bianza bienu ne nuikale bantu ba dikima, bualu mukalenge wenu Shaula mmufue, ne ba mu nzubu wa Yuda mbangele manyi bua ngikale mukalenge wabu.” ˆ ˆ 8 Kadi Abine c muana wa Ne, mfumu wa tshiluilu tshia Shaula uvua muangate Ishi-boshete d muana wa Shaula musabuke muye nende ku Mahanayima e 9 ne mumuteke mukalenge wa ˆ Gilada, f wa bena Ashehu, wa Yizelele, g wa Efelayima, h wa Benyamina, ne wa Isalele mujima. 10 Ishi-boshete, muana wa Shaula, uvua ne bidimu 40 pavuaye mulue mukalenge wa Isalele, ne wakakokesha bidimu bibidi. Kadi nzubu wa Yuda yeye uvua ku luseke lua Davidi. i 11 Tshikondo tshivua1 Davidi mukalenge mu Hebelone ku mutu kua nzubu wa Yuda tshivua tshia bidimu muanda mutekete ne ngondo isambombo. j ˆ 12 Pakapita matuku, Abine ˆ muana wa Ne ne bena mudimu ba Ishi-boshete, muana wa Shaula, bakumbuka ku Mahanayima k kuyabu ku Gibeona. l 13 Yoaba m muana wa Seluya n ne bena mudimu ba Davidi bakumbuka pabu ne bakapetangana nabu ku dijiˆ ba dia mayi dia mu Gibeona; 2:11 1 Ku mua.: “Bungi bua matuku avua.”

2 SAMUELE 2:14-29 tshisumbu tshimue tshivua tshisombe dia munemu dia dijiba, ne tshisumbu tshikuabu dia muamua dia dijiba. 14 Ndekelu ˆ wa bionso Abine wakambila Yoaba ne: “Lekela bansongalume bajuke ne baluangane1 kumpala kuetu.” Ke Yoaba kuamba ne: “Bajuke.” 15 Nunku bakajuka, kusabukabu bilondeshile bungi bukosa: bantu 12 bua Benyamina ne Ishi-boshete muana wa Shaula, ne bantu 12 mu bena mudimu ba Davidi. 16 Bakakuatangana umue ne mukuabu ku mutu ne yonso wa kudibu wakabueja muele wende wa mvita mu lubese lua muluishi wende, ne bonso bakakuluka pamue. Nunku bakabikila muaba wa mu Gibeona au ne: Helekata-hasulima. 17 Mvita yakalonda pashishe ivua mikole menemene dituku adi, ne ndekelu wa bionso bena mudimu ba Davidi bakatshimuˆ na Abine ne bantu ba mu Isalele. 18 Mpindieu bana ba balume basatu ba Seluya: a Yoaba, b Abishai, c ne Asahele d bavua muaba au; Asahele uvua ne lubilu ku makasa bu lua kabuluku mu mpata. 19 Asahele waˆ kalondakaja Abine, ne kavua uya ni nku dia balume anyi ku dia bakaji pavuaye ulondakaja Abiˆ ˆ ne to. 20 Pavua Abine mukudimuke mutangile panyima, wakebeja ne: “Asahele, nguewe anyi?” Yeye kuandamuna ne: “Eyowa, ˆ mmeme.” 21 Ke Abine kumuambila ne: “Ndaku ku dia balume anyi ku dia bakaji diebe ne kuata nsongalume umue ne wangate tshionso tshiwamukopola bua tshilue tshiebe.” Kadi Asahele kavua musue kulekela dimuloˆ ndakaja to. 22 Nunku Abine wakambila kabidi Asahele ne: “Lekela kundondakaja. Udi mu2:14 1 Anyi “batembangane.”

516 NSHAP. 2 a 1Ku 2:15, 16

b 2Sm 10:7 2Sm 24:2 1Bk 11:15 1Ku 11:6

c 1Sm 26:6 2Sm 20:6 1Ku 11:20

d 2Sm 3:27 2Sm 23:24 1Ku 27:1, 7

 Mulongo 2 a 2Sm 3:27

b Dut 1:7 Yos 12:2, 3

sue nkushipe bua tshinyi? Meme muenze nunku, mmunyi mundi mua kutangila muanenu Yoaba mu mpala?” 23 Kadi yeye wakabenga bua kuimana, nunku ˆ Abine wakamukuma tshitaku tshia difuma mu difu, a difuma kumupatukila pa nyima; wakakuluka, kufuaye musangu umue. Muntu yonso uvua ufika muaba uvua Asahele mukulukile ne mufuile au uvua wanji kuimana. 24 Pashishe Yoaba ne Abishai bakatungunuka ne kulondaˆ ˆ kaja Abine. Pakavua dıba dibuela, bakafika pa mukuna mukese wa Ama udi mutangilangane ne Giya mu njila uvua muye mutangile ku tshipela tshia Gibeona. 25 Bena Benyamina bakadisangisha pamue panyima ˆ pa Abine kuntu aku, ne bakenza tshisumbu tshimue, kuimanabu pa mukuna mukese kampaˆ nda. 26 Pashishe Abine wakeˆ la Yoaba dıyi wamba ne: “Muele wa mvita neutungunuke ne kushipa kakuyi ndekelu anyi? Kuena mumanye ne: ndekelu wa bualu ebu neikale anu mubi menemene anyi? Nunku nkushale mutantshi bule kayi bua wewe kuambila bantu bua balekele kulondakaja bana babu?” 27 Ke Yoaba kuamba ne: “Bushuwa anu bu mudi Nzambi ne muoyo, bu wewe kuyi muakule, apu anu mu dinda ke pavua bantu mua kulekela dilondakaja bana babu.” 28 Ke Yoaba kuela mpungi, ne bantu bende kulekela dilondakaja Isalele, mvita kujikayi. ˆ 29 Pashishe Abine ne bantu bende bakenda butuku bujiˆ ma abu, kupitshilabu mu Alaba, b kusabukabu Yadene, kupitshilabu mu tshibandabanda tshijima1 ne ndekelu wa bionso kufika2:29 1 Anyi pamuapa: “Bitelona mujima.”

517 bu ku Mahanayima. a 30 Pavua Yoaba mupingane ufuma ku diˆ londakaja Abine, wakasangisha bantu bonso pamue. Mu bena mudimu ba Davidi muvua mupangike bantu 19, kusangisha ne Asahele. 31 Kadi bena mudimu ba Davidi bavua batshimune bena Benyamina ne bantu ba ˆ Abine; bantu babu 360 bavua bafue. 32 Bakangata Asahele, b kumujiikabu mu lukita lua tatuende ludi ku Beteleheme. c Pashishe Yoaba ne bantu bende bakenda butuku bujima, kufikabu ku Hebelone d patshiatshia. Mvita ivua pankatshi pa nzubu wa Shaula ne nzubu wa Davidi yakatungunuka; Davidi uvua wenda upeta bukole bua bungi, e kadi nzubu wa Shaula uvua yeye wenda anu uteketa. f 2 Tshikondo tshionso atshi, bakalelela Davidi bana ba balume mu Hebelone.g Muanende muanabute uvua Amenona, h uvuabu bamulelele kudi Ahinoama i wa mu Yizelele. 3 Muanende muibidi uvua Kileaba, uvuabu bamulelele kudi Abigayila, j mukaji mukamba uvua Nabala wa ˆ mu Kamele mushiye; ne muanende muisatu uvua Abashaloma k ˆ muana wa Maka, muana wa bakaji wa Talemai l mukalenge wa Geˆ shu. 4 Muanende muinayi uvua Adoniya m muana wa Hagita, ne muitanu uvua Shefataya muana wa Abitala. 5 Muanende muisambombo uvua Yiteleama, uvuabu balelele Davidi kudi mukajende Egala. Bakalelela Davidi bana aba mu Hebelone. 6 Pavua mvita ivua pankatshi pa nzubu wa Shaula ne nzubu wa ˆ Davidi itungunuka, Abinen uvua anu ushindamija muaba uvuaye nawu mu nzubu wa Shaula. 7 Mpindieu Shaula uvua ne ˆ mukaji uvuaye mubanjije dına

3

2 SAMUELE 2:30–3:14 NSHAP. 2 a Yos 21:8, 38 2Sm 2:8

b 2Sm 2:18 1Ku 2:15, 16

c Gen 35:19 Lut 4:11 1Sm 16:1

d 2Sm 2:1, 3 1Ku 11:1

 NSHAP. 3 e 1Sm 15:27, 28 1Sm 24:17, 20 1Sm 26:25

f 2Sm 2:17 g 1Ku 3:1-4 h 2Sm 13:1 i 1Sm 25:43 j 1Sm 25:42 k 2Sm 15:12 l 2Sm 13:37 m 1Bk 1:5 n 2Sm 2:8 

Mulongo 2 a 2Sm 21:8-11 b 2Sm 2:10 c 2Sm 16:21 1Bk 2:22

d 1Sm 15:27, 28 Mis 78:70 Mis 89:20

e Bal 20:1 2Sm 24:2

f 2Sm 3:39 g 2Sm 5:3 h 1Sm 18:20 1Sm 19:11 1Ku 15:29

i 2Sm 2:10 j 1Sm 18:25, 27

diende Lisepa, a muana wa Aya. Pashishe Ishi-boshete b wakalua ˆ kuebeja Abine ne: “Bua tshinyi uvua mulale ne mukaji uvua tatu ˆ mubanjije?” c 8 Abine wakafiika ˆ munda bikole bua meyi a Ishiboshete aa, yeye kuamba ne: “Ndi mutu wa mbua wa mu Yuda anyi? Too ne lelu eu, ndi muleje nzubu wa tatuebe Shaula, bana babu ne balunda bende dinanga dia lulamatu, ne tshiena munufile mu tshianza tshia Davidi to; kadi lelu ukadi undumbuluisha bua tshilema tshidi tshitangila ˆ mukaji. 9 Nzambi enzele Abine nunku ne apitshishe apu meme tshiyi muenzele Davidi anu muvua Yehowa muditshipe kudiye:d 10 bua kumbusha bukalenge mu nzubu wa Shaula ne kujadika nkuasa wa bukalenge wa Davidi ku mutu kua Isalele ne kua Yuda, ˆ kumbukila ku Dana too ne ku Besheba.” e 11 Kavua mukumbane ˆ bua kuandamuna kabidi Abine to, bualu uvua umutshina. f ˆ 12 Diakamue Abine wakatuma bantu ne mukenji kudi Davidi, wamba ne: “Buloba mbua nganyi?” Yeye kuamba kabidi ne: “Diaku nanyi tshipungidi, ne meme nengenze tshionso tshindi mua kuenza1 bua Isalele ikale ku luseke luebe.” g 13 Yeye kuandamuna ne: “Mbimpe! Nendie nebe tshipungidi. Kadi bualu bumue bundi nkulomba mbua ne: kutetshi bua kumona mpala wanyi wewe kuyi muanji kulua ne Mikala h muana wa Shaula paudi ulua bua kummona.” 14 Pashishe Davidi wakatuma bantu ne mukenji kudi Ishi-boshete i muana wa Shaula, wamba ne: “Mpesha mukajanyi Mikala umvua mubangile ku misoso lukama ya bena Peleshete.” j 3:12 1 Ku mua.: “mona! Tshianza tshianyi tshidi nebe.”

2 SAMUELE 3:15-29 15 Nunku Ishi-boshete wakatuma bantu bua bamuangate kudi bayende Palatiele a muana wa Layishe. 16 Kadi bayende wakaya nende, wenda udila pavuaye wenda umulonda too ne ku Baˆ hulima. b Pashishe Abine wakamuambila ne: “Ndaku, pingana!” Yeye kupingana. ˆ 17 Pine apu, Abine uvua mutumine bakulu ba mu Isalele mukenji wamba ne: “Kukadi matuku nuvua bajinge bua Davidi ikale mukalenge wenu. 18 Mpindieu enzayi tshinudi ne bua kuenza, bualu Yehowa uvua muambile Davidi ne: ‘Ku diambuluisha dia tshianza tshia muena mudimu wanyi Davidi c meme nempandishe tshisamba tshianyi tshia Isalele mu tshianza tshia bena Peleshete ne mu tshianza tshia bena lukuna babu bonso.’” 19 Pashiˆ she Abine wakakula ne bena Beˆ nyamina. d Abine wakaya kabidi kuakula ne Davidi pa nkayabu ku Hebelone bua kumuambila bualu buvua Isalele ne nzubu mujima wa Benyamina bitabe bua kuenza. ˆ 20 Pavua Abine mufike kudi Davidi ku Hebelone ne bantu 20, ˆ Davidi wakalambishila Abine ne bantu bavuaye nabu biakudia bia bungi. 21 Pashishe Abiˆ ne wakambila Davidi ne: “Lekela nye bua nsangishile mfumu mukalenge wanyi bena Isalele bonso bua badie nebe tshipungidi, ne wewe neulue mukalenge ku mutu kua bionso biudi ujinga.”1 ˆ Ke Davidi kulekelaye Abine bua aye, yeye kuya mu ditalala. ˆ 22 Anu dıba adi, Yoaba ne bena mudimu ba Davidi bakalua bafuma ku dipawula bintu, bikale ne bintu bia bungi menemene ˆ bivuabu bapawule. Abine katshivua kabidi ne Davidi mu Hebe3:21 1 Anyi “bidi anyima webe ujinga.”

518 NSHAP. 3 a 1Sm 25:44

b 2Sm 16:5 1Bk 2:8

c 1Sm 13:14 1Sm 15:27, 28 1Sm 16:1, 13 Mis 89:3, 20 Mis 132:17 Bz 13:22

d 1Sm 10:20, 21 1Ku 12:29

 Mulongo 2 a 2Sm 8:16

b 1Sm 14:50 2Sm 2:8, 22

c 1Sm 14:51

d 2Sm 3:20

e 1Bk 2:5

f 2Sm 2:22, 23

g Gen 9:6 Eks 21:12 Nom 35:33 Dut 21:9

h Mis 7:16 Mis 55:23 Nsu 5:22

i Lew 15:2

j Lew 13:44 Nom 5:2

lone to, bualu ukavua mumupingaje mu ditalala. 23 Pakafika Yoaba a ne tshiluilu tshijima tshivuaye natshi, bakambila Yoaba ˆ ˆ ne: “Abine b muana wa Ne c uvua mulue kudi mukalenge, ne mukalenge mmumupingaje muye mu ditalala.” 24 Nunku Yoaba wakabuela kudi mukalenge, kumuambilaye ne: “Tshiudi mueˆ nze ntshinyi? Mona, Abine uvua mulue kuudi. Bua tshinyi udi mumupingaje muye kakuyi bualu? 25 Wewe udi mumanye Abiˆ ˆ ne muana wa Ne bimpe! Uvua mulue muaba eu bua kukudingakaja, bua kumanya kuonso kuudi uya ne kumanya bualu buonso buudi wenza.” 26 Nunku Yoaba wakumbuka kudi Davidi, kutumaye bantu ne ˆ mukenji bua kulonda Abine; baˆ kamupeta ku tshina tshia mayi tshia Silaha, kupinganabu nende; kadi Davidi kavua mumanye bualu nansha bumue mu tshilumbu atshi to. 27 Pavua ˆ Abine mupingane ku Hebelone, d Yoaba wakaya nende ku luseke mu tshiibi tshia tshimenga bua kuakula nende pa nkayabu. Kadi wakamubueja muele wa mvita mu difu kuntu aku, yeye kufua; e wakenza nunku bualu uvua mushipe1 muanabu Asahele. f 28 Pavua Davidi mumvue bualu abu pashishe, wakamba ne: “Bua kashidi ne kashidi meme ne bukalenge buanyi katuakuikala ne bualu kumpala kua Yehowa bua ˆ dibanza dia mashi g a Abine ˆ muana wa Ne. 29 Dipingane pa mutu pa Yoaba h ne pa nzubu mujima wa tatuende. Nzubu wa Yoaba kapangidi muntu mulume udi ne disama dia tufina tupueka, i udi ne nsudi, j anyi udi wenza mudimu ne lusambu lua kulu3:27 1 Ku mua.: “bua mashi a.”

519 ka nalu manda,1 anyi udi ufua ku muele wa mvita, anyi udi upangila biakudia!” a 30 Nunku Yoaba ne muanabu Abishai b baˆ kashipa Abine c bualu uvua mushipe muanabu Asahele mu mvita d ku Gibeona. 31 Pashishe Davidi wakambila Yoaba ne bantu bonso bavuaye nabu ne: “Dipandayi bilamba, nuvuale bilamba bikayabale, nuˆ dile Abine.” Mukalenge Davidi yeye muine uvua wenda ulonda tshintu tshivuabu bambuile tshiˆ talu. 32 Bakajiika Abine mu Hebelone; mukalenge wakadila ne ˆ ˆ dıyi dikole ku lukita lua Abine, ne bantu bonso bakadila pabu. ˆ 33 Mukalenge wakelela Abine kasala, kuambaye ne: ˆ “Abine uvua ne bua kufua lufu lua muntu uvua kayi ne lungenyi anyi? 34 Bianza biebe kabivua bisuika, Ne makasa ebe kaavua mu nkanu1 to. Udi mukuluke anu bu muntu udi ukuluka kumpala kua bashipianganyi.”2 e Pakumvua bantu bonso nanku, bakamudila kabidi. 35 Pashishe bantu bonso bakalua bua kupesha Davidi biakudia bia kumusamba nabi1 patshivua panshi patoke, kadi Davidi wakaditshipa ne: “Nzambi angenzele nunku ne apitshishe apu meme mulabule biakudia anyi tshintu kayi tshionso kumpala ˆ kua dıba kubuela!” f 36 Bantu bonso bavua bamone tshivua tshienzeke, biobi kubasankisha. Anu bu malu onso avua mukale-

2 SAMUELE 3:30–4:5 NSHAP. 3 a Dut 27:24 Mis 109:2, 10

b 2Sm 2:24 c 2Sm 2:8 d 2Sm 2:23 e 1Bk 2:31, 32 f Bal 20:26 

Mulongo 2 a 2Sm 3:28 1Bk 2:5

b 1Sm 14:50 2Sm 2:8 2Sm 3:12

c 2Sm 2:4 d 1Ku 2:15, 16 e 2Sm 19:13 2Sm 20:10

f 2Sm 3:29 1Bk 2:5, 34

 NSHAP. 4 g 2Sm 2:8 h 2Sm 3:27 i Yos 9:17 Yos 18:21, 25

j Neh 11:31, 33 k 1Sm 20:16 l 2Sm 9:3

3:29 1 Pamuapa mbakula bua mulema udi bulema bumulomba bua kuenza midimu ya bantu bakaji. 3:34 1 Ku mua.: m 1Sm 29:1, 11 “tshiamu tshia mitaku.” 2 Ku mua.: “bana ba balume ba dipanga buakane.” n 2Sm 9:13 3:35 1 Anyi “biakudia bia madilu.” 1Ku 8:34

nge wenza, bualu ebu buakasankisha bantu bonso. 37 Nunku bantu bonso ne Isalele mujima bakamanya dituku adi ne: ki mmukalenge uvua mushipeshe ˆ ˆ Abine muana wa Ne to. a 38 Pashishe mukalenge wakambila bena mudimu bende ne: “Kanuena bamanye ne: mukokeshi ne muntu munene mmukuluke lelu mu Isalele anyi? b 39 Lelu tshiena ne bukole bua bungi nansha mundi mukalenge, c ne buanyi meme, bantu aba, bana ba Seluya, d badi ne tshikisu tshia bungi. e Yehowa afute muenji wa bubi bilondeshile bubi buende nkayende.” f Pavua Ishi-bosheteg muana ˆ wa Shaula mumvue ne: Abine uvua mufue mu Hebelone, h wakapanga dikima1 ne bena Isalele bonso bakapampakana. 2 Kuvua bantu balume babidi bavua batangila bisumbu bia bapawudi ˆ bia muana wa Shaula: dına dia ˆ umue divua Banaha ne dia mukuabu Lekaba. Bavua bana ˆ ba Limona muena Belota wa mu tshisa tshia Benyamina. (Bualu ˆ bavua babala Belota i pende mu ˆ Benyamina. 3 Bena Belota bavua banyemene ku Gitayima, j ne mbasombe buenyi kuntu aku too ne lelu.) 4 Yonatana k muana wa Shaula uvua ne muana wa balume uvua utebuka.1 l Uvua ne bidimu bitanu pavua lumu lua lufu lua Shaula ne Yonatana lulue lumbukila ku Yizelele, m ne ndeji wende wakamuambula ne kunyemaye, kadi pavuaye unyema ˆ ne buowa, muana wakakuluka, ˆ kushalaye utebuka. Dına dia muana au divua Mefibosheta. n 5 Bana ba balume ba Liˆ mona muena Belota, Lekaba ne

4

4:1 1 Ku mua.: “bianza biende biakateketa.” 4:4 1 Anyi “mulema.”

2 SAMUELE 4:6–5:8

ˆ Banaha, bakaya ku nzubu kua Ishi-boshete pavuaku luya lukole, pavua Ishi-boshete wikisha munda munya. 6 Bakabuela mu nzubu anu bu bantu ´ bakeba kuangata ntete ya ble, ne bakamukuma mu difu; pashiˆ she Lekaba ne muanabu Banaha a bakanyema. 7 Pavuabu babuele mu nzubu, uvua mulale pa bulalu mu nzubu wende wa bulalu, bobu kumukuma kumushipa, pashishe bobu kumukosa mutu. Ke bobu kuangata mutu wende, kuendabu butuku bujima mu njiˆ la wa ku Alaba. 8 Bakatuadila Davidi mutu wa Ishi-boshete b ku Hebelone, bobu kuambila mukalenge ne: “Mutu wa Ishi-boshete muana wa Shaula muena lukuna webe c uvua ukeba muoyo1 webe d nguowu eu. Yehowa mmusombuele mfumu mukalenge wanyi kudi Shaula ne ndelanganyi yende lelu.” 9 Kadi Davidi wakandamuna ˆ Lekaba ne muanabu Banaha, bana ba balume ba Limona mueˆ na Belota ne: “Bushuwa anu bu mudi Yehowa ne muoyo, yeye uvua munsungile1 ku makenga onso, e 10 pavua muntu mukuabu mulue kungambila ne: ‘Shaula mmufue,’ f wela meji ne: uvua muntuadile lumu luimpe, mvua mumukuate, meme kumushipa g ku Sikelaga. Ke difutu dia mutuadi wa mukenji divuaye mupete kundi! 11 Nebikale mushindu kayi padi bantu babi bashipe muntu muakane mu nzubu muende pa bulalu! Tshiena mua kulomba mashi ende ku bianza bienu h ne kunujimija pa buloba anyi?” 12 Nunku Davidi wakaˆ tumina bansongalume bende dıyi bua kubashipa.i Bakabakosa bianza ne makasa ne kubakudika-

520

NSHAP. 4 a 2Sm 4:2 b 2Sm 2:10 c 1Sm 18:28, 29 d 1Sm 18:10, 11 1Sm 20:1, 33 1Sm 23:15

e 1Sm 24:12 1Sm 26:25 2Sm 12:7 Mis 34:7

f 2Sm 1:2, 4 g 2Sm 1:13-15 h Gen 9:6 Eks 21:12 Nom 35:16, 30

i Mis 55:23 

Mulongo 2 a Dut 21:22 

NSHAP. 5 b 2Sm 2:1, 11 1Ku 12:23

c 1Ku 11:1-3 d 1Sm 18:13 1Sm 25:28

e Gen 49:10 1Sm 16:1 1Sm 25:30 2Sm 6:21 2Sm 7:8 1Ku 28:4 Mis 78:71

f 2Bk 11:17 g 1Sm 16:13 2Sm 2:4 Bz 13:22

h 1Ku 29:26, 27 i Gen 14:18 j Eks 23:23 Yos 15:63 Bal 1:8, 21

k 1Ku 11:4-6

4:8 1 Anyi “anyima.” 4:9 1 Anyi “mupi- l kule anyima wanyi.”

1Bk 2:10 Neh 12:37

ˆ bu a pabuipi ne dijiba dia mayi mu Hebelone. Kadi bakangata mutu wa Ishi-boshete, kuwujiikabu muaba wa kujiikilangana wa ˆ Abine mu Hebelone. Pakapita matuku, bisa bionso bia Isalele biakalua kudi Davidi ku Hebelone, b kuambabi ne: “Mona! Tuetu tudi mufuba webe ne musunyi webe.1 c 2 Bidimu bishale biabia pavua Shaula mukalenge wetu, wewe ke uvua ulombola Isalele mu mvita yende.1 d Pashishe Yehowa uvua mukuambile ne: ‘Neulame tshisamba tshianyi tshia Isalele ne neulue mulombodi wa Isalele.’” e 3 Nunku bakulu ba mu Isalele bonso bakalua kudi mukalenge ku Hebelone, ne mukalenge Davidi wakadia nabu tshipungidi f ku Hebelone kumpala kua Yehowa. Pashishe bakela Davidi manyi bua ikale mukalenge wa Isalele. g 4 Davidi uvua ne bidimu 30 pavuaye mulue mukalenge, ne wakakokesha bidimu 40.h 5 Wakakokesha Yuda mu Hebelone bidimu muanda mutekete ne ngondo isambombo, ne wakakokesha Isalele mujima ne Yuda mu Yelushalema i bidimu 33. 6 Mukalenge ne bantu bende bakasa luendu batangile ku Yelushalema bua kuluisha bena Yebuse j bavua basombele mu buloba abu. Bakaseka Davidi bamba ne: “Kuakubuela munemu to! Bampofu ne balema ke bakuipata.” Bavua bela meji ne: ‘Davidi kakubuela munemu to.’ k 7 Kadi Davidi wakakuata muaba mukolesha wa kusokomena wa Siona, udibu babikila mpindieu ne: Tshimenga tshia Davidi.l 8 Nunku Davidi wakamba dituku adi

5

5:1 1 Anyi “bana benu ba mu mashi.” 5:2 1 Ku mua.: “wewe ke uvua upatula Isalele ne wewe ke uvua umubueja.”

521 ne: “Bantu badi bela bena Yebuse mvita badi ne bua kuyila mu ˆ njila wa mayi muenzela muinshi mua buloba bua kushipa ‘balema ne bampofu’ badi Davidi1 mukine!” Ke bualu kayi badi bamba ne: “Bampofu ne balema kabakubuela mu nzubu to.” 9 Pashishe Davidi wakasombela muaba mukolesha wa kusokomena eu, ne bavua bawubikila1 ne: Tshimenga tshia Davidi; Davidi wakatuadija kuibaka kumpenga kuonso, kumbukila ku Kakunakuna2a wenda ubuela munda. b 10 Nunku Davidi wakatungunuka amu ne kupeta bukole bua bungi, c ne Yehowa Nzambi wa biluilu uvua nende.d 11 Hilama e mukalenge wa Tulo wakatuma bantu ne mukenji kudi Davidi, wakatuma kabidi mitshi ya sedre, f bena mabaya ne bantu bavua bibaka ne mabue bua kuibakabu bimanu, ne bakatuadija kuibakila Davidi nzubu.1 g 12 Davidi wakamanya ne: Yehowa uvua mumujadike bikole bu mukalenge wa Isalele h ne uvua mubandishe bukalenge buende i bua bualu bua tshisamba Tshiende tshia Isalele. j 13 Davidi wakasela bakaji bakuabu mu Yelushalema ne wakabanjija bakuabu k yeye mumane kufuma ku Hebelone, ne bakalelela Davidi bana bakuabu ba balume ne ba bakaji. l ˆ 14 Aa mmena a bana bavuabu bamulelele mu Yelushalema: Shamua, Shobaba, Natana, m Solomo, n 15 Yibeha, Elishua, Nefege, Yafia, 16 Elishama, Eliada, ne Elifelete.

2 SAMUELE 5:9-25 NSHAP. 5 a 1Bk 9:15, 24 1Bk 11:27 2Ku 32:5

b 1Ku 11:7-9 c 1Sm 16:13 2Sm 3:1

d 1Sm 17:45 e 1Bk 5:1, 8 f 2Ku 2:3 g 2Sm 7:2 1Ku 14:1, 2

h 2Sm 7:16 Mis 41:11 Mis 89:21

i Mis 89:27 j 1Bk 10:9 2Ku 2:11

k 2Sm 15:16 l 1Ku 3:5-9 1Ku 14:3-7

m Luk 3:23, 31 n 2Sm 12:24 

Mulongo 2 a 2Sm 5:3 b Mis 2:2 c 1Sm 22:1, 5 1Sm 24:22 2Sm 23:14 1Ku 14:8

d Yos 15:8, 12 1Ku 11:15 1Ku 14:9

e Nom 27:21 f 1Ku 14:10-12 g 2Sm 22:41

5:8 1 Anyi “anyima wa Davidi.” 5:9 1 Anyi pamuapa: “wakawubikila.” h 2 Anyi “Milo.” Muaku wa mu tshiena Ebelu udi umvuija “kuwuja.” 5:11 1 Anyi i “dibalasa.”

17 Pavua bena Peleshete bumvue ne: bavua bele Davidi manyi bua kulua mukalenge wa Isalele, a bena Peleshete bonso bakabanda bua kukeba Davidi. b Pakumvua Davidi bualu abu, wakapueka muaba wa kusokomena. c 18 Pashishe bena Peleshete bakalua, kumuangalakabu mu Tshibandabanda1 tshia bena Lefa. d 19 Davidi wakebeja Yehowa e wamba ne: “Mbande bua kuluangana ne bena Peleshete anyi? Neubafile mu tshianza tshianyi anyi?” Ke Yehowa kuambila Davidi ne: “Banda, bualu bushuwa nemfile bena Peleshete mu tshianza tshiebe.” f 20 Nunku Davidi wakaya ˆ ku Bala-pelasima, ne Davidi wakabashipa kuntu aku. Ke yeye kuamba ne: “Yehowa mmupande njila mu bena lukuna banyi g kumpala kuanyi anu bu njila muˆ panda kudi mayi.” Ke bualu kayi ˆ wakinyika muaba au ne: Balapelasima.1h 21 Bena Peleshete bakalekela mpingu yabu kuntu aku, Davidi ne bantu bende bakayangata kuyabu nayi. 22 Pashishe bena Peleshete bakabanda kabidi ne kumuangalakabu mu Tshibandabanda1 tshia bena Lefa.i 23 Davidi wakebeja Yehowa, kadi Yeye kuamba ne: “Kubandi buludiludi to. Kadi nyunguluka uyile panyima pabu ne ubapatukile kumpala kua mitshi ya baka. 24 Paumvua mikuma ya bantu benda ˆ kuulu kua mitshi ya baka, dıba adi wenze malu ne dikima, bualu Yehowa neikale mupatuke kumpala kuebe bua kushipa tshiluilu tshia bena Peleshete.” 25 Nunku Davidi wakenza anu ˆ muvua Yehowa mumutumine dıyi

Yes 28:21 Yos 15:8, 12 1Ku 11:15 1Ku 14:13-17

5:18, 22 1 Anyi “Tshibatabata.” 5:20 1 Diumvuija: “Mfumu mu dipanda miaba ku bukole.”

2 SAMUELE 6:1-16 bua kuenza, ne wakashipa bena Peleshete a kumbukila ku Geba b ˆ kuya too ne ku Geze. c Davidi wakasangisha kabidi bisumbu bionso bia basalayi bia mu Isalele bivua bimanye mvita bikole, bantu balume binunu 30. 2 Pashishe Davidi ne bantu bonso bavuaye nabu bakamata mu njila batangile ku ˆ Bale-yuda bua kubanda ne Mushete wa Nzambi mulelela. d Kumpala kua Mushete au ke kuvua ˆ bantu babila dına dia Yehowa wa biluilu e udi usomba mu nkuasa wa bukalenge pa mutu1 pa bakeluba. f 3 Kadi bakateka Mushete wa Nzambi mulelela mu ditempu dipiadipia g bua kumbuka nawu ku nzubu kua Abinadaba, h ne nzubu wende uvua pa mukuna mukese; Uza ne Ahio, bana ba balume ba Abinadaba, bavua benda balombola ditempu dipiadipia adi. 4 Nunku bakumbuka ne Mushete wa Nzambi mulelela ku nzubu kua Abinadaba pa mukuna mukese, ne Ahio uvua wenda wenda kumpala kua mushete. 5 Davidi ne nzubu mujima wa Isalele bavua benda basanka kumpala kua Yehowa ne biombelu bia mutshi wa jenevriye bia mishindu yonso, ne nzenze, ne biombelu bikuabu bia nshinga, i ne ngoma, j ne makasa, ne bintu bia kukumakaja. k 6 Kadi pakafikabu muaba wa tshishipuidi wa Nakona, Uza wakolola tshianza, kukuataye Mushete wa Nzambi mulelela, l bualu ngombe ivua yamba kuwukulula. 7 Ke tshiji tshia Yehowa kutemenatshi Uza, ne Nzambi mulelela wakamukumina m muaba au bua tshienzedi tshiende tshia dipanga kanemu, n ne wakafuila muaba au ku luseke lua Mushete wa Nzambi

6

6:2 1 Anyi pamuapa: “pankatshi.”

522 NSHAP. 5 a Lew 26:7 b Yos 18:21, 24 c Yos 16:10 

NSHAP. 6 d 1Sm 7:2 1Bk 8:1 1Ku 13:1-5

e Dut 20:4 1Sm 1:3 1Ku 17:24

f Eks 25:22 1Sm 4:4 1Ku 13:6-11 Mis 80:1

g Eks 25:14 Nom 7:9 Yos 3:14

h 1Sm 7:1 i 1Sm 10:5 j Eks 15:20 k Mis 150:3-5 l Nom 4:15 1Ku 15:2

m Lew 10:1, 2 1Sm 6:19

n Nsu 11:2 

Mulongo 2 a 1Sm 6:20 Mis 119:120

b 1Ku 13:12-14 c 2Sm 5:7 d 1Ku 15:25 e Gen 30:27 Gen 39:5

f 1Ku 15:25, 26 Mis 24:7 Mis 68:24

g Nom 4:15 Nom 7:9 Yos 3:3 1Ku 15:2, 15

h 1Ku 15:27, 28 i Eks 37:1 Mis 132:8

j 1Ku 15:16 k Mis 150:3

mulelela. 8 Kadi Davidi wakafiika munda1 bualu tshiji tshia Yehowa tshivua tshitemene Uza; ne badi babikila muaba au ne: Pelese-Uza2 too ne lelu. 9 Nunku Davidi wakabanga kutshina Yehowa a dituku adi, kuambaye ne: “Mushete wa Yehowa udi mua kufika kundi mushindu kayi?” b 10 Davidi kavua musue kuya ne Mushete wa Yehowa muaba uvuaye mu Tshimenga tshia Davidi to. c Kadi Davidi wakawambuisha bua baye nawu ku nzubu kua Obeda-edome d muena Gata. 11 Mushete wa Yehowa wakashala ku nzubu kua Obedaedome muena Gata ngondo isatu, ne Yehowa uvua ubenesha Obeda-edome ne ba mu nzubu muende bonso. e 12 Bakalua kuambila mukalenge Davidi ne: “Yehowa mmubeneshe nzubu wa Obeda-edome ne bintu biende bionso bua bualu bua Mushete wa Nzambi mulelela.” Nunku Davidi wakaya bua kuangata Mushete wa Nzambi mulelela ku nzubu kua Obeda-edome bua kubanda nawu mu Tshimenga tshia Davidi benda basanka. f 13 Pavua bantu bavua bambule g Mushete wa Yehowa bende bidia bisambombo, wakalambula ngombe mulume ne nyama wa mafuta. 14 Davidi uvua wenda uja maja unyunguluka kumpala kua Yehowa ne bukole buende buonso; pine apu Davidi uvua muvuale1 efoda wa line.h 15 Davidi ne nzubu mujima wa Isalele bavua benda babanda ne Mushete i wa Yehowa ne mbila ya disanka j ne muadi wa lusengu. k 16 Kadi pakafika Mushete wa Yehowa mu 6:8 1 Anyi “wakapampakana.” 2 Diumvuija: “Tshiji tshitemene Uza.” 6:14 1 Ku mua.: “mudisuike.”

523 Tshimenga tshia Davidi, Mikala a muana wa Shaula wakatangila panshi ku dididishi, kumonaye mukalenge Davidi wenda utumpika, uja maja unyunguluka kumpala kua Yehowa; yeye kubanga kumupetula mu muoyo wende. b 17 Nunku bakabueja Mushete wa Yehowa, kuwutekabu muaba wawu mu ntenta uvua Davidi muwashile. c Pashishe Davidi wakalambula milambu ya kuosha d ne milambu ya diumvuangana e kumpala kua Yehowa. f 18 Pavua Davidi mujikije kulambula milambu ya kuosha ne milambu ya diumvuangana, wakabenesha baˆ ntu mu dına dia Yehowa wa biluilu. 19 Pashishe wakabanyina bantu bonso, musumba mujima wa Isalele, mulume yonso ne mukaji yonso, diampa dienze bu tshikata, dibulu dienza ne ngaji ya dibue dia kankinda miumisha, dibulu dia tumuma tua mvinyo tumisha; pashishe bantu bonso bakumbuka, muntu yonso kuyaye ku nzubu kuende. 20 Pavua Davidi mupingane bua kubenesha ba mu nzubu muende yeye, Mikala g muana wa Shaula wakapatuka bua kusambakena nende. Wakamba ne: “Mona mudi Mukalenge wa Isalele muditumbishe lelu padiye muˆ diumbushe bilamba ku mesu kua bapika bakaji ba bena mudimu bende, anu mutu muntu udi kayi ne lungenyi udiumbusha bilamba patoke!” h 21 Ke Davidi kuambila Mikala ne: “Meme mvua nsanka kumpala kua Yehowa uvua munsungule pa muaba wa tatuebe ne ba mu nzubu muende bonso, ne uvua munteke mulombodi wa tshisamba tshia Yehowa tshia Isalele. i Bua bualu ebu, nensanke kumpala kua Yehowa, 22 ne nendipuekeshe kabidi bikole kupita mundi muenze mpindieu ne nempueke too ne ku

2 SAMUELE 6:17–7:8

NSHAP. 6 a 1Sm 14:49 1Sm 18:20, 27 2Sm 3:14

b 1Ku 15:29

c 1Ku 15:1

d Lew 1:3

e Lew 3:1

f 1Ku 16:1-3

g 1Sm 18:27

h Eks 22:28

i 1Sm 13:13, 14 1Sm 15:27, 28 1Sm 16:1, 12

 Mulongo 2 a 1Sm 14:49 2Sm 6:16

 NSHAP. 7 b 1Ku 17:1

c 2Sm 12:1 1Ku 29:29

d 2Sm 5:11

e 2Sm 6:17

f 1Bk 8:17 1Ku 17:2 1Ku 22:7

g 1Bk 5:3 1Bk 8:17-19 1Ku 17:4-6 1Ku 22:7, 8

h Yos 18:1

i Eks 40:18, 34

ˆ mesu kuanyi meme muine. Kadi bua bapika bakaji baudi muambe abu, bobu nebantumbishe.” 23 Nunku Mikala a muana wa Shaula kakalela bana too ne dituku diakafuaye. Pakavua mukalenge musombele mu nzubu1 wendeb ne Yehowa mumupeshe dikisha kudi bena lukuna bende bonso bavua bamunyunguluke, 2 mukalenge wakambila muprofete Natana c ne: “Tangila, meme ndi musombele mu nzubu wa mitshi ya sedre d padi Mushete wa Nzambi mulelela wowu musombe mu bilamba bia ntenta.” e 3 Natana wakandamuna mukalenge ne: “Ndaku, wenze tshionso tshidi mu muoyo webe, bualu Yehowa udi nebe.”f ˆ 4 Anu butuku abu, dıyi dia Yehowa diakalua kudi Natana, diamba ne: 5 “Ndaku, wambile muena mudimu wanyi Davidi ne: ‘Yehowa udi wamba ne: “Wewe neungibakile nzubu wa meme kusombela anyi? g 6 Bualu tshiena musombele mu nzubu katshia ku dituku dimvua mupatule tshisamba tshianyi tshia Isalele mu Ejipitu too ne lelu, h kadi mvua ngenda ntambakana1 mu ntenta ne mu ntenta wa tshitendelelu. i 7 Tshikondo tshionso tshimvua muende ne bena Isalele1 bonso, mvuaku muambile umue wa ku balombodi ba bisa bia Isalele bamvua muteke bua kulama tshiˆ samba tshianyi tshia Isalele dıyi, ngamba ne: ‘Bua tshinyi kuena mungibakile nzubu wa mitshi ya sedre’ anyi?”’ 8 Mpindieu ambila muena mudimu wanyi Davidi ne: ‘Yehowa wa biluilu udi wamba ne: “Mvua mukuangatshile mu mpata ya kudishila nyama,

7

7:1 1 Anyi “dibalasa.” 7:6 1 Ku mua.: “ngenda ngenda.” 7:7 1 Ku mua.: “bana ba balume ba Isalele.”

2 SAMUELE 7:9-23 muaba uuvua usaka mikoko, a bua wewe kulua mulombodi wa tshisamba tshianyi tshia Isalele. b 9 Nengikale nebe kuonso kuudi uya, c ne nenjimije1 bena lukuna bebe bonso kumpala kuebe; d neˆ ngenze bua dına diebe dilue diˆ nenee anu bu dına dia bantu banene ba pa buloba. 10 Nensunguile tshisamba tshianyi tshia Isalele muaba, nembatekamu, nebasombelamu ne kabakubatatshisha kabidi to; bantu babi kabakubakengesha kabidi bu muvuabu benze kale, f 11 katshia dituku dimvua muteke balumbuluishi g ku mutu kua tshisamba tshianyi tshia Isalele. Nenkupeshe dikisha kudi bena lukuna bebe bonso. h “‘“Yehowa mmukuambile kabidi ne: Yehowa neakuenzele nzubu.1 i 12 Padi matuku ebe atua ku ndekelu j ne wewe mulale bua kuikisha ne bankambua ˆ bebe, dıba adi nenjule muanebe1 wa balume walua panyima pebe, lulelu luebe,2 ne nenjadike bukalenge buende bikole. k 13 Yeye ke wibaka nzuˆ bu bua dına dianyi, l ne nenjadike nkuasa wa bukalenge buende bikole bua kashidi. m 14 Nendue tatuende ne yeye nealue muananyi. n Padiye wenza bibi, nemmupeshe dinyoka ne lukodi lua bantu ne mututu wa bana ba bantu.1 o 15 Dinanga dianyi dia lulamatu kadiakumbushibua kudiye mushindu umvua mudiumbushe kudi Shaula p umvua mumbushe kumpala kuebe. 16 Nzubu webe ne bukalenge buebe nebishindame kumpala kuebe bua kashidi; nkuasa

524 NSHAP. 7 a 1Sm 16:11 b 2Sm 5:2 1Ku 17:7-10 1Ku 28:4 Mis 78:70, 71

c 1Sm 18:14 2Sm 5:10

d 2Sm 22:1 Mis 18:37

e 1Ku 14:2, 17 f Bal 2:14 Mis 89:20, 22

g Bal 2:16 h Dut 25:19 i 1Bk 2:24 Mis 89:4

j 1Bk 2:1 k Gen 49:10 1Bk 8:20 1Ku 17:11-14 Mis 132:11 Yes 9:7 Yes 11:1 Mat 21:9 Mat 22:42 Luk 1:32, 33 Yne 7:42 Bz 2:30

l 1Bk 5:5 1Bk 6:12 Zek 6:12, 13

m 1Bk 1:37 1Ku 22:10 1Ku 28:7 Mis 89:4, 36

n 1Ku 28:6 Mat 3:17 Eb 1:5

o Mis 89:30, 32 Yel 52:3

p 1Sm 15:23, 26 

Mulongo 2 a Mis 45:6 Mis 89:36 Dan 2:44 Eb 1:8 Bua 11:15

b 1Ku 17:15 c 1Ku 17:16-22 d 1Sm 16:7 Mis 17:3

e Mis 25:14 f Dut 3:24 1Ku 16:25

g Eks 15:11 Mis 83:18

h Dut 4:35 i Dut 4:7

7:9 1 Ku mua.: “nengumbushe.” 7:11 ˆ 1 Anyi “dıku dia bakalenge.” 7:12 1 Ku j mua.: “dimiinu.” 2 Ku mua.: “muntu wapatuka mu bitupa bia munda mue- k be.” 7:14 1 Anyi pamuapa: “Adama.” l

Mis 147:19, 20 Eks 3:8 Eks 19:5 Yes 63:9 Eks 9:16 Dut 10:21

webe wa bukalenge neajadikibue bikole bua kashidi.”’”a 17 Natana wakambila Daviˆ di meyi onso aa ne wakamulondela tshikena kumona tshionso etshi. b 18 Pakumvua mukalenge Davidi nanku wakalua, kusombaye kumpala kua Yehowa, kuambaye ne: “Wewe Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa, meme ndi nganyi? Nzubu wanyi udi ne mushinga kayi bua muudi muye nanyi kule nunku? c 19 Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa, anu bu ne: ki mbikumbane, udi wakula kabidi bua nzubu wa muena mudimu webe too ne mu matuku atshilualua kule menemene; ne bualu ebu budi dilongesha1 bua bukua bantu buonso, Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa. 20 Muena mudimu webe Davidi neakuambile kabidi tshinyi, Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa, paudi wewe mummanye bimpe nuˆ nku? d 21 Bua bualu bua dıyi diebe ne mu diumvuangana ne muoyo webe1 udi muenze malu manene onso aa ne udi muamanyishe muena mudimu webe. e 22 Ke bualu kayi wewe Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa udi munene bushuwa. f Kakuena mukuabu bu wewe, g ne kakuena Nzambi pa kumbusha wewe; h malu onso atudi bumvue ne matshi etu adi ajadika bualu ebu. 23 Ntshisamba kayi tshikuabu pa buloba tshidi bu tshisamba tshiebe tshia Isalele? i Nzambi uvua muye ne mubapikule bu bantu bende, j yeye kudipetela lumu lua bungi k pa kubenzela malu manene adi akemesha. l Wewe uvua muipate bisamba ne nzambi yabi bua 7:19 1 Anyi “mukenji.” 7:21 1 Anyi “bilondeshile disua diebe.”

525 bualu bua tshisamba tshiebe tshiuvua mudipikuile mu Ejipitu. 24 Uvua mujadike tshisamba tshiebe tshia Isalele bu tshisamba tshiebe wewe bua kashidi; a ne wewe Yehowa, udi mulue Nzambi wabu. b 25 “Mpindieu Yehowa Nzambi wanyi, kumbajaku dilaya diudi muenze bua muena mudimu webe ne nzubu wende bua kashidi, ne enzaku anu bu muudi muˆ laye.c 26 Dına diebe ditumbishibue bua kashidi, d bua bantu bambe ne: ‘Yehowa wa biluilu udi Nzambi wa Isalele,’ ne nzubu wa muena mudimu webe Davidi ajadikibue bikole kumpala kuebe. e 27 Bualu wewe Yehowa wa biluilu, Nzambi wa Isalele, udi mubuluile muena mudimu webe bualu paudi muambe ne: ‘Nenkuenzele nzubu.’1f Ke bualu kayi muena mudimu webe udi ne dikima dia2 kuenza disambila edi kuudi. 28 Mpindieu wewe Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa, ˆ udi Nzambi mulelela, meyi ebe adi bulelela, g ne udi mulaye muena mudimu webe malu mimpe aa. 29 Nunku bikusankishaku bua kubenesha nzubu wa muena mudimu webe, ne atungunuke kumpala kuebe bua kashidi; h bualu wewe Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa udi mulaye, ne nzubu wa muena mudimu webe abeneshibue ne dibenesha diebe bua kashidi.” i Pakapita matuku, Davidi wakatshimuna bena Peleshete, j wakabakokesha, k ne Davidi wakanyenga Metega-hama mu bianza bia bena Peleshete. 2 Wakatshimuna bena Moaba, l kubaladikaye panshi ne kubapimaye ne muonji. Wakapima bantu ba kushipa bule bua mio-

8

2 SAMUELE 7:24–8:10

2Bk 14:28

nji ibidi, ne bantu ba kushiya ne muoyo bule bua muonji umue mujima. a Bena Moaba bakalua bena mudimu ba Davidi, ne bavua balua ne milambu. b 3 Davidi wakatshimuna Haˆ dadeze muana wa Lehoba mukalenge wa Soba c pavuaye uya bua kujadika tshiakabidi bukokeshi buende ku Musulu wa Pelata. d 4 Davidi wakakuata bendeshi bende ba tubalu 1 700 ne basalayi bavua benda ku makasa binunu 20. Pashishe Davidi wakakosa mijilu ya ku bikono bia tubalu tuvua tukoka matempu, kadi wakashiya tubalu lukama. e 5 Pavua bena Sulia ba ku Damasekef balue bua kuambuluisha ˆ Hadadeze mukalenge wa Soba, Davidi wakashipa bena Sulia binunu 22. g 6 Pashishe Davidi wakateka bisumbu bia basalayi mu Sulia wa Damaseke, ne bena Sulia bakalua bena mudimu ba Davidi, ne bavua balua ne milambu. Yehowa uvua wenza bua Davidi atshimune1 miaba yonso ivuaye uya. h 7 Davidi wakangata kabidi ngabu ya or ya bijengu ya bena mudimu ba Hadadeˆ ze, kuyaye nayi ku Yelushalema. i 8 Mukalenge Davidi wakangata biamu bia mitaku bia bungi mu Beta ne mu Belotai, bimenga bia ˆ Hadadeze. 9 Mpindieu Toi mukalenge wa Hamatej wakumvua ne: Davidi uvua mutshimune tshiluilu tshijiˆ ma tshia Hadadeze. k 10 Nunku Toi wakatuma muanende Yolama kudi mukalenge Davidi bua amuebeje muvuaye ne amuele kalumbandi bua muvuaye muluaˆ ngane ne Hadadeze ne mumuˆ tshimune (bualu Hadadeze uvua muluishe Toi misangu ya bungi), ne uvua mumutuadile bintu bia arjan, bia or ne bia tshiamu tshia

1Ku 18:9-11

8:6 1 Anyi “apete lupandu.”

NSHAP. 7 a Dut 26:18 b Eks 15:2 c 1Ku 17:23-27 Mis 89:20, 28

d 1Ku 29:11 Mis 72:19 Mat 6:9 Yne 12:28

e Yes 9:7 Yel 33:22

f 2Sm 7:11 g Nom 23:19 Mis 89:35 Mis 132:11 Yne 17:17

h Mis 89:20, 36 Mis 132:12

i 2Sm 22:51 Mis 72:17

 NSHAP. 8 j Yos 13:2, 3 2Sm 21:15

k 1Ku 18:1 l Nom 24:17 Bal 3:29 1Sm 14:47 Mis 60:8

 Mulongo 2 a Dut 23:3-6 b 2Bk 3:4 1Ku 18:2

c 2Sm 10:6 1Bk 11:23 Mis 60:Mut

d Gen 15:18 Eks 23:31 1Bk 4:21 1Ku 18:3, 4

e Dut 17:16 Mis 20:7 Mis 33:17

f Yes 7:8 g 1Ku 18:5, 6 h Dut 7:24 2Sm 8:14

i 1Ku 18:7, 8

j ˆ 7:27 1 Anyi “dıku dia bakalenge.” 2 Ku mua.: “mmupete muoyo wende bua.” k

2 SAMUELE 8:11–9:10 mitaku. 11 Mukalenge Davidi wakajidila Yehowa bintu ebi pamue ne arjan ne or ivuaye mujidile ya mu bisamba bionso bivuaye mushiye ku bukokeshi buende: a 12 ya mu Sulia ne Moaba, b ya kudi bena Amona, bena Peleshete, c bena Amaleka, d ne ya mu biˆ ntu bivuabu banyenge Hadadeze e muana wa Lehoba mukalenge wa Soba. 13 Davidi wakapeta kabidi lumu lua bungi pavuaye mupingane ufuma ku dishipa bena Edome binunu 18 mu Tshibandabanda tshia Mukele. f 14 Wakateka kabidi bisumbu bia basalayi mu Edome. Wakateka bisumbu bia basalayi mu Edome mujima, ne bena Edome bonso bakalua bena mudimu ba Davidi.g Yehowa uvua wenza bua Davidi atshimune1 miaba yonso ivuaye uya. h 15 Davidi wakatungunuka ne kukokesha Isalele, i ne Davidi uvua ulumbuluisha tshisamba tshiende tshijima j ne buakane ne bululame. k 16 Yoaba l muana wa Seluya uvua ku mutu kua tshiluilu, ne Yehoshafata m muana wa Ahiluda uvua mufundi wa malu a bukalenge. 17 Sadoka n muana wa Ahituba ne Ahimeleke muaˆ na wa Ebeyata bavua bakuidi, ne Selaya uvua mufundi. 18 Benaya o muana wa Yehoyada uvua ku mutu kua bena Kelete ne bena Pelete. p Bana ba balume ba Davidi bakalua bamfumu.1 Pashishe Davidi wakebeja ne: “Kutshidi muntu wa mu nzubu wa Shaula udi mushale undi mua kuleja dinanga dia lulamatu bua bualu bua Yonatana anyi?” q 2 Mpindieu kuvua muena mudimu mukuabu wa mu ˆ nzubu wa Shaula dına diende Siba. r Nunku bakamubikila, kuyaye kudi Davidi, ne mukalenge

9

526 NSHAP. 8 a Yos 6:19 1Bk 7:51 1Ku 22:14 1Ku 26:27

b 2Sm 8:2 c 2Sm 8:1 d 1Sm 30:18 e 2Sm 8:7 f 1Ku 18:12, 13 Mis 60:Mut

g Gen 25:23, 26 Gen 27:29, 37 Nom 24:18

h Mis 60:12 i 2Sm 5:3, 5 j 1Ku 18:14-17 k 1Bk 3:6 l 2Sm 20:23 1Ku 11:6

m 2Sm 20:24 1Bk 4:3

n 2Sm 15:27 1Ku 6:8 1Ku 24:3

o 2Sm 23:20 1Bk 1:44 1Bk 2:35

p 2Sm 15:18 2Sm 20:7

 NSHAP. 9 q 1Sm 18:1, 3 1Sm 20:15, 42

r 2Sm 16:1 2Sm 19:17

 Mulongo 2 a 2Sm 4:4 2Sm 9:13 2Sm 19:26

b 2Sm 17:27-29 c Nsu 11:17 d 2Sm 19:28 Nsu 11:25

e 1Sm 24:14

8:14 1 Anyi “apete lupandu.” 8:18 1 Ku f mua.: “bakalua bakuidi.”

2Sm 9:1 2Sm 16:4 2Sm 19:29

wakamuebeja ne: “Wewe ke Siba anyi?” Kuandamunaye ne: “Ndi muena mudimu webe.” 3 Mukalenge wakebeja kabidi ne: “Kudiku muntu wa mu nzubu wa Shaula udi mushale undi mua kuleja dinanga dia lulamatu dia Nzambi anyi?” Siba wakandamuna mukalenge ne: “Kutshidi muana umue wa Yonatana; udi ne bulema ku makasa onso abidi.” a 4 Mukalenge wakamukonka ne: “Udi penyi?” Siba wakandamuna mukalenge ne: “Udi ˆ mu nzubu wa Makı b muana wa ˆ Amiele ku Lo-deba.” 5 Diakamue mukalenge Davidi wakamubikidisha, kumumbuˆ shaye mu nzubu wa Makı muana ˆ wa Amiele ku Lo-deba. 6 Pavua Mefibosheta muana wa Yonatana muana wa Shaula mufike kudi Davidi, wakadiela panshi diakamue, kutuaye mpala panshi. Pashishe Davidi wakamba ne: “Mefibosheta!” Yeye kuandamuna ne: “Muena mudimu webe nyeye eu.” 7 Davidi wakamuambila ne: “Kutshinyi to, bualu meme nenkuleje bushuwa dinanga dia lulamatu c bua bualu bua tatuebe Yonatana, ne nenkupingajile maloba onso a kakuebe Shaula, ne wewe newikale anu ˆ udia1 ku mesa anyi.” d 8 Ke kutuaye mpala panshi, kuambaye ne: “Muena mudimu webe nnganyi, bua muudi mutume ntema yebe1 kudi mbua mufue e bu meme?” 9 Nunku mukalenge wakabikidisha Siba, muambuluishi wa Shaula, kumuambilaye ne: “Ndi mpesha muikulu wa mfumuebe bintu bionso bivua bia Shaula ne bia nzubu wende mujima. f 10 Neumudimine buloba, wewe ne bana bebe ne bena mudimu bebe, ne 9:7 1 Ku mua.: “udia diampa.” 9:8 1 Ku mua.: “mpala webe.”

527 neupole bia mu buloba abu bua kupesha bantu bonso ba muikulu wa mfumuebe biakudia. Kadi Mefibosheta, muikulu wa mfumuebe, neikale yeye udia anu ku ˆ mesa anyi.” a Mpindieu Siba uvua ne bana ba balume 15 ne bena mudimu 20. b 11 Ke Siba kuambila mukalenge ne: “Muena mudimu webe neenze bionso bidi mfumu mukalenge wanyi mutumiˆ ne muena mudimu wende dıyi bua kuenza.” Nunku Mefibosheˆ ta uvua udia ku mesa a Davidi1 anu bu umue wa ku bana ba mukalenge. 12 Kadi Mefibosheta uvua kabidi ne muana wa balume utshivua mupuekele ˆ dına diende Mika; c ne bantu bonso bavua mu nzubu wa Siba bakalua bena mudimu ba Mefibosheta. 13 Nunku Mefibosheta wakasombela mu Yelushalema, bualu uvua udia anu ku ˆ mesa a mukalenge; d ne uvua ne bulema ku makasa onso abidi. e Pashishe mukalenge wa bena Amona f wakafua, ne muanende Hanuna wakalua mukalenge pa muaba wende. g 2 Ke Davidi kuamba ne: “Nendeje Hanuna muana wa Nahasha dinanga dia lulamatu anu bu muvua tatuende mundeje dinanga dia lulamatu.” Nunku Davidi wakatuma bena mudimu bende bua kumusamba bua muvuaye mujimije tatuende. Kadi pavua bena mudimu ba Davidi bafike mu buloba bua bena Amona, 3 bakokeshi ba bena Amona bakambila Hanuna mukalenge wabu ne: “Udi wela meji ne: Davidi udi unemeka tatuebe padiye mukutumine bantu bua kukusamba anyi? Davidi ki mmutume bena mudimu bende kuudi bua kutangila tshimenga, kutshite-

10

ˆ 9:11 1 Anyi pamuapa: “mesa anyi.”

2 SAMUELE 9:11–10:10 NSHAP. 9 a 2Sm 19:28

b 2Sm 19:17

c 1Ku 8:34 1Ku 9:40

d 2Sm 9:7 2Sm 19:28

e 2Sm 4:4 

NSHAP. 10 f Gen 19:36, 38 Bal 10:7 Bal 11:12, 33 1Sm 11:1

g 1Ku 19:1-5 

Mulongo 2 a Lew 19:27

b Yos 18:21

c Nom 13:21

d 2Sm 8:5

e Yos 13:13

f 1Ku 19:6, 7

g 2Sm 23:8 1Ku 19:8, 9

h 1Ku 19:10-13

ntekela ne kutshikulula anyi?” 4 Nunku Hanuna wakangata bena mudimu ba Davidi, kubakungulaye tshitupa tshia miedi, a kubapandaye bilamba mu bitupa bibidi lua pa mataku ne kubapingajaye. 5 Pavuabu bambile Davidi bualu ebu, wakatuma bantu diakamue bua kusambakena ne bena mudimu bende abu, bualu bavua bafuishibue bundu bikole; mukalenge wakabambila ne: “Shalayi mu Yeliko b too ne padi miedi yenu isasa, pashishe nupingane.” 6 Pakapita matuku bena Amona bakamona ne: bavua balue tshintu tshidi tshinunka bibi kudi Davidi, nunku bena Amona bakatuma bantu bua kufuta bena Sulia ba ku Bete-lehoba c ne bena Sulia ba ku Soba d bua baluangane ku luseke luabu, basalayi bavua benda ku makasa binunu 20; ne mukalenge wa ˆ Maka e muikale ne bantu tshinunu; ne bantu binunu 12 ba ku Ishitobo.1 f 7 Pakumvua Davidi bualu abu, wakatuma Yoaba ne tshiluilu tshijima, kusangisha ne bena mvita bende ba bukole bua bungi. g 8 Bena Amona bakapatuka, bobu kuela mualu wa mvita ku tshibuelelu tshia tshiibi tshia tshimenga pavua eku bena Sulia ba ku Soba ne ba ku Lehoˆ ba pamue ne Ishitobo1 ne Maka bikale mu mpata pa nkayabu. 9 Pavua Yoaba mumone ne: basalayi bavua benda bamuluila kumpala ne panyima, wakasungula bamue ba ku basalayi bavua bamanye mvita bikole mu Isalele, yeye kubelesha mualu wa mvita bua baluangane ne bena Sulia. h 10 Bantu bavua bashale, wakabateka ku bulombodi bua1 muanabu Abishai i

i 1Sm 26:6 2Sm 2:18 2Sm 23:18 1Ku 2:15, 16

10:6, 8 1 Anyi “bantu ba ku Tobo.” 10:10 1 Ku mua.: “mu tshianza tshia.”

2 SAMUELE 10:11–11:7 bua abeleshe mualu wa mvita bua baluangane ne bena Amona. a 11 Ke yeye kuamba ne: “Bena Sulia bobu bampite buˆ kole, dıba adi udi ne bua kulua bua kunsungila; kadi bena Amona bobu bakupite bukole, nendue kukusungila. 12 Tudi ne bua kuikala ne bukole ne dikima b bua tshisamba tshietu ne bua bimenga bia Nzambi wetu; ne Yehowa neenze tshidi tshiˆ mpe ku mesu kuende.” c 13 Pashishe Yoaba ne bantu bende bakaya bua kuluangana ne bena Sulia, bobu kunyema kumpala kuende.d 14 Pavua bena Amona bamone ne: bena Sulia bavua banyeme, bakanyema Abishai, kubuelabu mu tshimenga. Panyima pa bualu ebu Yoaba wakumbuka kudi bena Amona, yeye kulua ku Yelushalema. 15 Pavua bena Sulia bamone ne: Isalele uvua mubatshimune, bakadisangisha kabidi. e 16 Nuˆ nku Hadadeze f wakabikidisha bena Sulia ba mu tshitupa tshia buloba tshia Musulu,1 g ne pashishe bakalua ku Helama, Shobaka mfumu wa tshiluilu tshia Haˆ dadeze muikale ubalombola. 17 Pakambilabu Davidi bualu ebu, wakasangisha diakamue Isalele mujima, kusabukaye Yadene, kufikaye ku Helama. Nunku bena Sulia bakela mualu wa mvita bua kuluangana ne Davidi, bobu kuluangana nende. h 18 Kadi bena Sulia bakanyema Isalele; Davidi wakashipa bena Sulia 700 bavua bendesha matempu ne bakuabu binunu 40 bavua bendesha tubalu, ne wakashipa Shobaka mfumu wa tshiluilu tshiabu, yeye kufuila muaba au. i 19 Pavua bakalenge bonso, bena mudimu ˆ ba Hadadeze, bamone ne: Isa10:16 1 Mmumue ne: musulu wa Pelata.

528 NSHAP. 10 a Nom 21:24 b Dut 31:6 c Mis 37:5 Mis 44:5 Nsu 29:25

d 1Ku 19:14, 15 e 1Ku 19:16 f 2Sm 8:3-5 g Gen 15:18 Eks 23:31

h 1Ku 19:17-19 i Dut 20:1 Mis 18:37, 38

 Mulongo 2 a Gen 15:18 Dut 20:10, 11

 NSHAP. 11 b 2Sm 12:26 c 1Ku 20:1 d 2Sm 12:24 1Bk 1:11

e 1Ku 3:5, 9 f 2Sm 23:8, 39 1Bk 15:5

g Gen 10:15 Dut 20:17

h Eks 20:14, 17 i Lew 18:20 Lew 20:10 Nsu 6:32 Eb 13:4

j Lew 12:2 Lew 15:19 Lew 18:19

lele uvua mubatshimune, diakamue bakalengejangana ne Isalele, bobu kutuadija kubakokela; a bena Sulia bakavua batshina bua kuambuluisha kabidi bena Amona. Ku ntuadijilu kua tshidiˆ mu,1 dıba ditu bakalenge baya ku mvita, Davidi wakatuma Yoaba ne bena mudimu bende ne tshiluilu tshijima tshia Isalele bua kubutula bena Amona, ne bakatshintshimika Laba, b pavua Davidi yeye mushale mu Yelushalema. c 2 Dilolo kampanda1 Davidi wakajuka pa bulalu buende ne uvua wendakana kuulu kua nzubu2 wa mukalenge. Pavuaye kuulu aku wakamona mukaji kaˆ mpanda wowa mayi, ne mukaji au uvua muimpe be! 3 Davidi wakatuma muntu bua kuebeja bua mukaji au, ne muntu au kulua kumuambila ne: “M’Betasheba d muana wa Eliyama e ne mmukaji wa Uliya f muena Hiti.” g 4 Ke Davidi kutuma bantu bua balue nende. h Nunku wakalua kudiye, ne yeye wakalala nende. i (Bualu ebu buakenzeka pavua Beta-sheba udilengeja ku bukoya buende.1) j Pashishe Beta-sheba wakapingana kuende. 5 Mukaji au wakapeta difu, kutuminaye Davidi mukenji ne: “Ndi ne difu.” 6 Ke Davidi kutumina Yoaba mukenji ne: “Ntumina Uliya muena Hiti.” Nunku Yoaba wakatuma Uliya kudi Davidi. 7 Pavua Uliya mufike kudi Davidi, Davidi wakamukonka bua kumanya muvua Yoaba, muvua bisumbu bia basalayi ne

11

11:1 1 Mmumue ne: mu muvu wa luya. Anyi “printemps.” 11:2 1 Anyi “dituku ˆ dikuabu meba a ku ndekelu kua mu mapingaja.” 2 Anyi “dibalasa.” 11:4 1 Pamuapa mbukoya bua ku tshijila tshiende.

529 muvua mvita yenzeka. 8 Pashishe Davidi wakambila Uliya ne: “Pueka ku nzubu kuebe, wikishe.”1 Pavua Uliya mumbuke mu nzubu mua mukalenge, bakamulonda ne dipa dia kumutua nadi mushinga dia kudi mukalenge.2 9 Kadi Uliya wakalala ku tshibuelelu tshia nzubu wa mukalenge pamue ne bena mudimu ba mfumuende bakuabu, ne kakapueka kuende to. 10 Nunku bakambila Davidi ne: “Uliya kavua mupueke kuende to.” Ke Davidi kuebeja Uliya ne: “Wewe kuena ufuma ku luendu anyi? Bua tshinyi kuvua mupueke kuebe?” 11 Uliya wakandamuna Davidi ne: “Mushetea ne Isalele ne Yuda mbisombe mu bisaasa, ne mfumuanyi Yoaba ne bena mudimu ba mfumuanyi mbatudile mu mpata. Nunku meme ndi ne bua kuya kuanyi bua kudia ne kunua ne kulala ne mukajanyi anyi? b Bulelela, bu muudi wewe ne muoyo ne upuyakana,1 tshiakuenza bualu ebu to!” 12 Pashishe Davidi wakambila Uliya ne: “Shala kabidi muaba eu lelu, ne malaba nenkulekele uye.” Nunku Uliya wakashala mu Yelushalema dituku adi ne dituku diakalonda. 13 Pashishe Davidi wakamubikidisha bua alue kudia nende ne kunua nende, yeye kuenza bua akuatshike. Kadi dilolo, wakapatuka bua kulala pa bulalu buende ne bena mudimu ba mfumuende, ne kakapueka kuende to. 14 Mu dinda Davidi wakafundila Yoaba mukanda, kuwutumaye ku tshianza tshia Uliya. 15 Uvua mufu-

2 SAMUELE 11:8-24 NSHAP. 11 a 2Sm 6:17 2Sm 7:2

b Lew 15:16 1Sm 21:5

 Mulongo 2 a Mis 51:14 Nsu 3:29

b 2Sm 12:9

c Bal 9:50-53

ˆ 11:8 1 Ku mua.: “wowe mayi ku makasa.” 2 Anyi “tshintu tshia mukalenge,” mmumue ne: tshintu tshivua muena nzubu utumina muenyi uvuaye wangata ne mushinga. 11:11 1 Anyi “ne bu mudi anyi- d ma webe ne muoyo.”

Bal 6:32 Bal 7:1

nde mu mukanda ne: “Teka Uliya ku milongo ya kumpala muaba udi mvita mikole menemene. Pashishe numulekele nupingane panyima pende bua bamukume afue.” a 16 Yoaba uvua mutangile tshimenga bimpe menemene, kutekaye Uliya muaba uvuaye mumanye ne: uvua bilobo bia mvita. 17 Pavua bantu ba mu tshimenga bapatuke ne baluangane ne Yoaba, bakashipa bamue bena mudimu ba Davidi, ne Uliya muena Hiti uvua munkatshi mua bantu bavua bafue.b 18 Mpindieu Yoaba wakatumina Davidi ngumu yonso ya ku mvita. 19 Wakambila muntu uvua uya ne mukenji ne: “Paudi ujikija kuambila mukalenge ngumu yonso ya ku mvita, 20 mukalenge udi mua kufiika munda ne kukuambila ne: ‘Bua tshinyi nuvua ne bua kusemena pabuipi ne tshimenga nanku bua kuluangana? Kanuvua bamanye ne: bavua mua kunuashila mikete kuulu kua tshimanu anyi? 21 Nnganyi uvua mushipe Abimeleke c muana wa Yelubesheta? d Ki mmuntu mukaji kampanda uvua mumuashile dibue dia mpelu kuulu kua tshimanu, kumushipadi ku Tebese anyi? Bua tshinyi nuvua ne bua kusemena pabuipi ne tshimanu naˆ nku?’ Dıba adi wambe ne: ‘Muena mudimu webe Uliya muena Hiti mmufue pende.’” 22 Nunku muntu au wakaya kudi Davidi, kumuambilaye malu onso avua Yoaba mumutume bua kuamba. 23 Pashishe muntu au wakambila Davidi ne: “Bantu babu bavua batupite bukole, ne bavua bapatuke bua kutuela mvita mu mpata; kadi tuvua babapingaje too ne ku tshibuelelu tshia tshiibi tshia tshimenga. 24 Bedi ba mikete bavua benda bashila bena mudimu

2 SAMUELE 11:25–12:12 bebe mikete kuulu kua tshimanu, ne bamue ba ku bena mudimu ba mukalenge mbafue; muena mudimu webe Uliya muena Hiti mmufue pende.” a 25 Ke Davidi kuambila muntu au ne: “Ambila Yoaba ne: ‘Bualu ebu kabukupampakaji to, bualu muele wa mvita udi udia muntu yonso tshianana tshianana. Luishayi tshimenga atshi bikole, nutshikuate.’ b Pashishe umukankamije.” 26 Pavua mukaji wa Uliya mumvue ne: bayende Uliya uvua mufue, wakatuadija kudila bayende. 27 Diakamue pakajika tshikondo tshia madilu, Davidi wakamubikidisha ne wakamubueja kuende, kuluaye mukajendec ne kumulelelaye muana wa balume. Kadi bualu buvua Davidi muenze buvua bunyingalaje1 Yehowa bikole. d Nunku Yehowa wakatuma Natana e kudi Davidi. Wakaya kudiye, f kumuambilaye ne: “Kuvua bantu babidi mu tshimenga tshikuabu, umue uvua mubanji, mukuabu mupele. 2 Muntu mubanji uvua ne mikoko ne ngombe bia bungi menemene; g 3 kadi muntu mupele kavua ne kantu, uvua anu ne kana ka mukoko kakaji ka kakese kavuaye musumbe. h Uvua ukalama, koku kukola pamue nende ne bana bende ba balume. Kavua kadia biakudia bikese bivuaye nabi, kanua bintu bia mu dikopo diende, ne kalala mu maboko ende. Kakalua kudiye anu bu muanende wa bakaji. 4 Dituku dikuabu muenyi wakakuata muntu mubanji, kadi kavua muangate mukoko wende anyi ngombe wende nansha umue bua kulambila muenyi uvua mulue kudiye to. Pamutu pa nanku, wakangata

12

530 NSHAP. 11 a 2Sm 11:17 b 2Sm 12:26 c 2Sm 5:13 2Sm 12:9

d Gen 39:7-9 1Bk 15:5 Mis 5:6 Mis 11:4 Eb 13:4

 NSHAP. 12 e 1Bk 1:8 1Ku 17:1 1Ku 29:29

f Mis 51:Mut g 2Sm 5:13 2Sm 15:16

h 2Sm 11:3 

Mulongo 2 a 2Sm 11:4 b Dut 6:13 c Eks 22:1 d 1Sm 16:13 2Sm 7:8

e 1Sm 18:10, 11 1Sm 19:10 1Sm 23:14

f 1Sm 13:13, 14 1Sm 15:26, 28

g 2Sm 3:7 1Bk 2:22

h 2Sm 2:4 2Sm 5:5

i 2Sm 7:19 j Eks 20:13 k Eks 20:14, 17 l 2Sm 11:15, 27 m Nom 14:18 2Sm 13:32 2Sm 18:33 Gal 6:7

n 2Sm 12:15, 19 2Sm 13:10-15 2Sm 15:14

o Eks 21:24

ˆ 11:27 1 Ku mua.: “buvua bubi ku mesu kua.” p

Yob 31:9-11 Yob 34:11 2Sm 16:21, 22

kana ka mukoko ka muntu mupele, yeye kukalambila muntu uvua mulue kudiye au.” a 5 Ke Davidi kumvuila muntu au tshiji tshikole, kuambilaye Natana ne: “Bushuwa, anu bu mudi Yehowa ne muoyo, b muntu udi muenze bualu bua nunku mmukumbanyine lufu! 6 Pashishe udi ne bua kufuta kana ka mukoko aku misangu inayi, c bualu mmuenze bualu ebu kayi luse.” 7 Ke Natana kuambila Davidi ne: “Muntu au nguewe! Yehowa Nzambi wa Isalele udi wamba ne: ‘Meme nkayanyi mvua mukuele manyi bua wikale mukalenge mu Isalele, d ne mvua mukusungile mu tshianza tshia Shaula. e 8 Mvua musue kukupesha nzubu wa mfumuebe f ne kuteka bakaji ba mfumuebe g mu maboko ebe, ne mvua mukupeshe nzubu wa Isalele ne wa Yuda. h Bienze anu bu ne: abi kabivua bikumbane, mvua musue kukuenzela malu a bungi kupita apu. i 9 Bua tshinyi uvua muˆ petule dıyi dia Yehowa pa kueˆ nza bualu bubi ku mesu kuende? Uvua mushipe Uliya muena Hiti ne muele wa mvita! j Pashishe wewe kuangata mukajende bua alue mukajebe k wewe mumane kumushipa ku muele wa mvita wa bena Amona. l 10 Mpindieu muele wa mvita kawakumbuka mu nzubu muebe kashidi, m bualu udi mumpetule pa kuangata mukaji wa Uliya muena Hiti bu mukajebe.’ 11 Yehowa udi wamba ne: ‘Mona, ndi nkutumina dikenga diafumina mu nzubu muebe wewe; n ne nengangate bakaji bebe, nembapeshe muntu ˆ mukuabu1 ku mesu kuebe, o ne yeye nealale ne bakaji bebe munda munya.2 p 12 Nansha muu12:11 1 Anyi “muinebe.” 2 Ku mua.: “ku ˆ ˆ mesu kua dıba edi.”

531 vua wewe muenze bualu ebu mu musokoko, a meme nengenze nunku kumpala kua Isalele mujima munda munya.’”1 13 Ke Davidi kuambila Natana ne: “Ndi muenzele Yehowa mpekatu.” b Natana kuandamuna Davidi ne: “Yehowa pende udi ukufuila luse bua mpekatu webe.1 c Kuakufua to. d 14 Tshidibi, bu muudi muenzele Yehowa malu ne dipanga kanemu dikole mu bualu ebu, muana udibu bafuma ku dikulelela neafue bulelela.” 15 Pashishe Natana wakapingana kuende. Nunku Yehowa wakakuma muana uvua mukaji wa Uliya mulelele Davidi, yeye kubanga kusama. 16 Davidi wakasengelela Nzambi mulelela bua bualu bua muana au. Davidi wakajila biakudia ne muoyo umue, ne uvua ubuela mu nzubu, ulala panshi butuku bujima.e 17 Nunku bakulu ba mu nzubu muende bavua bimana ku luseke luende, bateta bua kumujula panshi, kadi uvua ubenga, ne kavua udia nabu to. 18 Dituku dia muanda mutekete muana wakafua, kadi bena mudimu ba Davidi bavua batshina bua kumuambila ne: muana uvua mufue. Bakamba ne: “Patshivua muana ne muoyo tuvua tuyukila nende, kavua ututeleja to. Mpindieu mmunyi mutudi mua kumuambila ne: muana mmufue? Udi mua kuenza bualu bubi menemene.” 19 Pavua Davidi mumone ne: bena mudimu bende bavua banungana munkatshi muabu, wakajingulula ne: muana uvua mufue. Davidi wakebeja bena mudimu bende ne: “Muana mmu-

2 SAMUELE 12:13-27 NSHAP. 12 a 2Sm 11:4, 15 b Gen 39:9 Mis 32:5 Mis 38:3 Mis 51:Mut, 4 Nsu 28:13

c Eks 34:6 Mis 32:1

d Lew 20:10 Mis 103:10

e 2Sm 12:22 Yna 3:8, 9

 Mulongo 2 a Lut 3:3 2Sm 14:2

b 2Sm 6:17 c 2Sm 12:16 Yoe 1:14

d Yes 38:3, 5 Yoe 2:13, 14 Amo 5:15 Yna 3:8, 9

e Mbi 9:6 f Yob 30:23 Mbi 3:20 Bz 2:29, 34 Bz 13:36

g Mbi 9:5, 10 h 2Sm 11:3 i 1Ku 3:5, 9 1Ku 22:9 1Ku 28:5 Mat 1:6

j 2Sm 7:12 1Ku 29:1

k 2Sm 7:4, 5 2Sm 12:1 1Bk 1:8

l Dut 3:11 Yos 13:24, 25

m Dut 23:3, 6 ˆ ˆ 12:12 1 Ku mua.: “ku mesu kua dıba.” 12:13 1 Anyi “udi ukulekeleela mpekatu n 2Sm 11:25 webe.” 1Ku 20:1

fue anyi?” Bobu kuandamuna ne: “Mmufue.” 20 Nunku Davidi wakajuka panshi. Wakuowa ˆ mayi, kudilabaye mafuta, a kushintululaye bilamba, kuyaye ku nzubu b wa Yehowa, ne kutuaye mpala panshi. Pashishe wakabuela mu nzubu1 muende, kulombaye bua bamutuadile biakudia, yeye kudia. 21 Bena mudimu bende bakamuebeja ne: “Bua tshinyi udi muenze malu mushindu eu? Patshivua muana ne muoyo, uvua mujile biakudia, udila anu kudila; kadi diakamue padi muana mufue, udi mujuke panshi ne mudie biakudia.” 22 Wakandamuna ne: “Patshivua muana ne muoyo, mvua mujile biakudia, c ndila anu kudila, bualu mvua ndiambila ne: ‘Nnganyi udi mumanye bikala Yehowa mua kungumvuila ne kulekela muana ne muoyo?’ d 23 Mpindieu udiye mufue, bua tshinyi ndi ne bua kujila biakudia? Ndi mua kumualuja anyi? e Meme nenye kudiye, f kadi yeye kakupingana kundi to.” g 24 Pashishe Davidi wakasamba mukajende Beta-sheba. h Wakabuela kudiye, kulalaye nende. Pakapita matuku, wakamulelela muana wa balume, kumuinyikabu ne: Solomo.1 i Yehowa uvua mumunange, j 25 yeye kuˆ tuma muprofete Natana ne dıyi k bua bamuinyike ne: Yedidiya,1 bua bualu bua Yehowa. 26 Yoaba wakatungunuka ne kuluisha Laba l wa bena Amona, m yeye kukuata tshimenga tshia bakalenge.1n 27 Nunku Yoaba wakatuma bantu ne mukenji kudi ˆ 12:20 1 Anyi “dibalasa.” 12:24 1 Dına didi diumbukila ku muaku wa mu tshiena Ebelu udi umvuija “Ditalala.” 12:25 1 Diumvuija: “Munangibue wa Yah.” 12:26 1 Anyi “tshimenga tshia bukalenge.”

2 SAMUELE 12:28–13:9 Davidi, kuambaye ne: “Ndi muluishe Laba, a ne ndi mukuate ˆ tshimenga tshia mayi.1 28 Mpindieu sangisha bisumbu bia basalayi bidi bishale, wase tshitudilu bua kuluisha tshimenga, utshikuate. Tshianana, meme ke muntu wakuata tshimenga, ne nebambe ne: meme ke udi mutshikuate.”1 29 Nunku Davidi wakasangisha bisumbu bionso bia basalayi, kuyaye ku Laba, kuluishaye tshimenga atshi, yeye kutshikuata. 30 Pashishe wakangata tshifulu tshia bukalenge tshivua ku mutu kua Malakama. Bujitu buatshi buvua bua ntalanta1 mujima wa or, pamue ne mabue a mushinga mukole, ne bakatshiasa Davidi ku mutu. Wakangata kabidi bintu bia bungi bivuabu banyenge b mu tshimenga. c 31 Wakapatula bantu bavuamu, yeye kubateka ku mudimu wa dipanda mabue ne nsele,1 wa dienza mudimu ne biamu bitue ne tusuyi tua biamu, ne ku dienza madioto. Ke tshivuaye wenzela bimenga bionso bia bena Amona. Ndekelu wa bionso, Davidi ne bisumbu bionso bia basalayi bakapingana ku Yelushalema. Mpindieu Abashaloma muana wa Davidi uvua ne muanabu wa bakaji mukuabu ˆ muimpe be! Dına diende divua ˆ Tama, d ne Amenona e muana wa Davidi wakamunanga. 2 Bualu abu buvua butonde Amenona bikole, yeye kufika too ne ku disama bua bualu bua muanabu ˆ Tama, bualu utshivua kamama,

532 NSHAP. 12 a 2Sm 11:1

b 2Sm 8:11, 12

c 1Ku 20:2, 3 

NSHAP. 13 d 1Ku 3:9

e 2Sm 3:2 

Mulongo 2 a 2Sm 13:35

13

b 1Sm 16:9

12:27 1 Pamuapa mbakula bua miaba ˆ ivua tshimenga tshipetela mayi. 12:28 ˆ 1 Ku mua.: “ne dına dianyi nedibikidibue pa mutu patshi.” 12:30 1 Ntalanta uvua ne kilo 34,2. Tang. Tshis. B14. c 12:31 1 Anyi “si.”

1Ku 2:13

Lew 18:9 Lew 20:17

ne bivua bimueneka ne: kakuvua mushindu wa Amenona kumuenzela bualu nansha bumue to. 3 Kadi Amenona uvua ne muluˆ nda wende mukuabu dına diende Yonadaba1a muana wa Shimea b muanabu ne Davidi; Yonadaba uvua muntu wa lungenyi lua bungi be! 4 Nunku wakamuebeja ne: “Bua tshinyi, wewe muana wa mukalenge, udi anu mubungame dinda dionso? Kuena ungambila anyi?” Amenona wakamuandaˆ muna ne: “Ndi munange Tama, muanabuc ne muanetu Abashaloma.” 5 Yonadaba wakamuambila ne: “Lala pa bulalu, wenze bu udi usama. Padi tatuebe ulua bua kukumona, umuambile ne: ‘Anyiˆ shaku bua muanetu Tama alue kumpesha biakudia. Yeye mulambe biakudia bitubu bapesha baˆ ntu badi basama1 mu mesu muanyi, nembidie ku tshianza tshiende.’” 6 Nunku Amenona wakalala, yeye kuenza bu udi usama, ne mukalenge wakalua bua kumumona. Pashishe Amenona wakambila mukalenge ne: “Anyishaku ˆ bua muanetu Tama alue kungenzela mikata ibidi mienze bu ˆ muoyo mu mesu muanyi, bua ndiile biakudia ku tshianza tshiende.” 7 Ke Davidi kutuminaye ˆ Tama mukenji ku nzubu wamba ne: “Ndaku koku ku nzubu kua muanenu Amenona, umulambile ˆ biakudia.”1 8 Nunku Tama wakaya ku nzubu kua muanabu Amenona, kuvuaye mulale. Wakangata bukula bumana kusopa, ˆ kububetakajaye mu mesu muende, kuenzaye mikata. 9 Pashishe wakangata mpanu, yeye kumupesha biakudia. Kadi Ame13:3 1 Mu mifundu ya tshiena Ebelu batu ˆ kabidi bafunda dına diende dijima ne: “Yehonadaba.” 13:5, 7 1 Anyi “diampa didibu basambangana nadi.”

533 nona wakabenga bua kudia, yeye kuamba ne: “Patulayi bantu bonso muaba eu!” Nunku bantu bonso bakamushiya. 10 Mpindieu Amenona wakaˆ mbila Tama ne: “Luaku ne biakudia1 mu nzubu wa bulalu, bua mbidiile ku tshianza tshieˆ be.” Nunku Tama wakangata mikata mienze bu muoyo ivuaye muenze, kuyaye nayi kudi muanabu Amenona mu nzubu wa bulalu. 11 Pakayaye nayi kudiye bua yeye kudia, wakamukuata, kuambaye ne: “Luaku ulale nanyi muanetu wa bakaji.” 12 Kadi yeye wakamuambi` la ne: “Too, muanetu wa balume! Kumfuishi bundu to, bualu, bualu bua mushindu eu kabutu buenzeka mu Isalele to. a Kuenji bualu bubi bua bundu ebu to. b 13 Nengenze tshinyi bua bantu bapue bundu buanyi muoyo? Wewe pebe nebakumone bu muntu mubi menemene mu Isalele. Mpindieu akula koku ne mukalenge, bualu yeye kakubenga bua kumfila kuudi to.” 14 Kadi wakabenga bua kumuteleja, yeye kumupita bukole, kumufuishaye bundu pa kulala nende ku bukole. 15 Pashishe Amenona wakabanga kumukina ne lukinu lukole menemene, kuenzekabi ne: lukinu luvuaye mumukine nalu luakalua lukole kupita dinanga divuaye mumunange nadi. Amenona wakamuambila ne: “Juka, katuka apa!” 16 Ke yeye ku` muambila ne: “Too, muanetu wa balume, bualu kungipata mpindieu nkubi kupite bualu buudi mungenzele!” Kadi wakabenga bua kumuteleja. 17 Ke yeye kubikila nsongalume uvua umuambuluisha, kuambaye ne: “Umbushaku muntu

2 SAMUELE 13:10-24 NSHAP. 13 a Lew 18:9, 29 Lew 20:17 Dut 27:22

b Gen 34:2, 7 Bal 20:5, 6

 Mulongo 2 a Yos 7:6 Est 4:1 Yel 6:26

b 2Sm 3:3 2Sm 13:1

c Lew 18:9 Dut 27:22

d Nsu 19:13

e Nsu 18:19

f Gen 34:7

g Yne 11:54

13:10 1 Anyi “diampa didibu basambangana nadi.” h

1Bk 1:9, 19

eu kumpala kuanyi, ne ukange tshiibi paudi umupatula.” 18 (Mpindieu yeye uvua muvuale nkanzu wa pa buende,1 bualu abi ke bilamba bivua bana ba bakaji ba mukalenge batshivua tumama bavuala.) Nunku muntu uvua umuambuluisha wakapatuˆ la Tama pambelu, yeye kukanga tshiibi pavuaye mumupatuˆ le. 19 Pashishe Tama wakadiela butu mu mutu, a kudipandaye nkanzu muimpe menemene uvuaye muvuale; wakaditeka bianza mu mutu, kuyaye wenda udila ne ˆ dıyi dikole. 20 Ke muanabu Abashaloma b kumuebeja ne: “Unuvua nende mmuanenu Amenona anyi? Mpindieu shala mupuwe muanetu wa bakaji. Yeye mmuanenu wa balume. c Kulami bualu ebu ku ˆ muoyo webe to.” Nunku Tama wakasomba ku nzubu kua muanabu Abashaloma kayi umonangana ne bantu to. 21 Pavua mukalenge Davidi mumvue malu onso aa, wakumvua tshiji tshikole. d Kadi kavua musue kubungamija muanende Amenona to, bualu uvua mumunange bu muvuaye muanende muanabute. 22 Abashaloma pende kakambila Amenona bualu nansha bumue, buimpe anyi bubi to; bualu Abashaloma uvua mukine e Amenona bu muvuaye mufuishe ˆ muanabu Tama bundu f. 23 Panyima pa bidimu bibidi bijima, bakoshi ba miosa ya mikoko ba Abashaloma bavua ku ˆ ˆ Bala-haso, pabuipi ne Efelayima, g ne Abashaloma wakabikidisha bana ba mukalenge bonso. h 24 Nunku Abashaloma wakaya kudi mukalenge, kuambaye ne: “Muena mudimu webe udi ukosesha miosa ya mikoko yende. 13:18 1 Anyi “mulengeja ne bilengejilu.”

2 SAMUELE 13:25–14:2 Tuye koku ne mukalenge ne bena mudimu bende.” 25 Kadi mukalenge wakambila Abashalo` ma ne: “Too, muananyi. Tuetu baye nebe bonso, netuikale bujitu kuudi.” Nansha muvuaye anu umuela mutoyi, wakabenga bua kuya, kadi wakamubenesha. 26 Ke Abashaloma kuamba ne: “Wewe mubenge wewe, anyisha tuye ne muanetu Amenona.” a Mukalenge wakamuandamuna ne: “Aye nebe bua tshinyi?” 27 Kadi Abashaloma wakamuela mutoyi, nunku yeye kumupesha Amenona ne bana ba mukalenge bonso bua kuyabu nende. 28 Pashishe Abashaloma wakatumina bantu bavua bamuaˆ mbuluisha dıyi ne: “Tentekelayi Amenona, ne padi muoyo wende umvua bimpe bua mvinyo, nennuambile ne: ‘Shipayi Amenoˆ na!’ Dıba adi nudi ne bua kumushipa. Kanutshinyi to. Ki mmeme ˆ udi munutumine dıyi anyi? Ikalayi ne bukole ne dikima.” 29 Nunku bantu bavua bambuluisha Abashaloma bakenzela Amenona anu muvua Abashaloma mubatuˆ mine dıyi bua kuenza; ke bana ba mukalenge bonso kujuka, muntu yonso kubandaye pa mpunda wende, kunyemaye. 30 Patshivuabu mu njila, lumu luakafika kudi Davidi ne: “Abashaloma mmushipe bana ba mukalenge bonso, muana nansha umue ki mmupande to.” 31 Ke mukalenge kujuka, kudipandaye bilamba, kulalaye panshi, ne bena mudimu bende bonso bavua bimane pabuipi nende ne bilamba biabu bipanda. 32 Kadi Yonadaba b muana wa Shimea c muanabu ne Davidi wakamba ne: “Mukalenge wanyi kedi meji ne: mbashipe bansongalume bonso ba mukalenge to, bualu anu Amenona ke ˆ udi mufue. d Mmufue ku dıyi dia

534 NSHAP. 13 a Mis 55:21 Nsu 10:18 Nsu 26:24-26

b 2Sm 13:3

c 1Sm 16:9 1Ku 2:13

d 2Sm 12:10 

Mulongo 2 a Gen 27:41 Mis 7:14 Nsu 18:19

b Lew 18:9, 29

c 2Sm 13:12-14

d 2Sm 13:38

e 2Sm 13:3

f 2Sm 3:3

g Dut 3:14 Yos 12:4, 5 2Sm 14:23

 NSHAP. 14 h 2Sm 2:18 1Ku 2:15, 16

i 2Sm 13:39 2Sm 18:33 2Sm 19:2

j 2Ku 11:5, 6 2Ku 20:20 Amo 1:1

Abashaloma ukavua mupangadije bualu ebu a katshia ku dituku divua Amenona mufuishe muaˆ nabu b Tama bundu. c 33 Mpindieu mfumu mukalenge wanyi kateleji1 lumu lua ne: ‘Bana ba mukalenge bonso mbafue’ to; anu Amenona ke udi mufue.” 34 Pine apu, Abashaloma wakanyema.d Pashishe nsentedi waˆ kajula mesu ende, kumonaye ne: kuvua bantu ba bungi bavua benda balua bafumina mu njila uvua panyima pende ku luseke lua mukuna. 35 Ke Yonadaba e kuambila mukalenge ne: “Tangila! Bana ba mukalenge mbalukile. Bidi anu muvua muena mudimu webe mukuambile amu.” 36 Pakajikijaye kuakula, bana ba mukalenge bakabuela benda baˆ dila ne dıyi dikole; mukalenge ne bena mudimu bende bonso bakadila pabu ne kanyinganyinga kakole. 37 Kadi Abashaloma wakanyema, kuyaye kudi Talemai f muana wa Amihuda mukalenge ˆ wa Geshu. Davidi wakadila muanende matuku a bungi. 38 Abashaloma mumane kunyema muye ˆ ku Geshu, g wakashala kuntu aku bidimu bisatu. 39 Ndekelu wa bionso, mukalenge Davidi wakapeta dijinga dikole dia kuya kudi Abashaloma, bualu ukavua mukole ku muoyo bua1 lufu lua Amenona. Mpindieu Yoaba muana wa Seluya h wakumvua ne: muoyo wa mukalenge uvua ujinga Abashaloma bikole. i 2 Nunku Yoaba wakatuma muntu ku Tekoa j bua kubikidisha mukaji kampanda uvua ne lungenyi lua bungi, kumuambilaye ne: “Enzaku malu bu muntu udi mu madi-

14

13:33 1 Ku mua.: “kateki muoyo wende ku.” 13:39 1 Anyi “ukavua musambibue bua.”

535 lu, vuala bilamba bia madilu ne kudilabi mafuta to. a Enza malu bu mukaji udi mu madilu a muntu udi mufue kukadi matuku a bungi. 3 Pashishe uye kudi mukalenge ne umuambile nuˆ nku.” Ke Yoaba kuteka meyi mukana mua mukaji au.1 4 Mukaji muena Tekoa wakaya kudi mukalenge, kudielaye panshi, kutuaye mpala panshi, kuambaye ne: “Mukalenge wanyi, ngambuluishaku!” 5 Mukalenge wakamuebeja ne: “Udi ne bualu kayi?” Ke yeye kuamba ne: “Aka! Ndi mukaji mukamba; bayanyi ukadi mufue. 6 Meme muena mudimu webe mvua ne bana babidi ba balume, ne bana babidi abu bakaluangana mu budimi. Kakuvua muntu wa kubasunga to, ne umue wakatuta mukuabu, ˆ kumushipaye. 7 Mpindieu dıku dijima ndinjukile meme muena mudimu webe kuulu, ne badi bamba ne: ‘Tupesha muana uvua mushipe muanabu bua tumushipe bua muoyo1 wa muanabu uvuaye mushipe, b nansha biobi bilomba kujimija mupianyi!’ Mbasue kujima dikala dia kapia dia ndekelu dimvua mushale nadi2 ˆ ne kushiya bayanyi kayi ne dına anyi muntu udi ne muoyo3 pa buloba.” 8 Ke mukalenge kuambila mukaji au ne: “Ndaku kuebe, ne ˆ meme nentume dıyi bua bualu buebe.” 9 Ke mukaji muena Tekoa kuambila mukalenge ne: “Mfumu mukalenge wanyi, dipila dikale pambidi panyi ne pa mutu pa nzubu wa tatuanyi, padi eku mukalenge ne nkuasa wende wa bukalenge bikale kabiyi ne bua-

2 SAMUELE 14:3-17 NSHAP. 14 a Mbi 9:8 Dan 10:3

b Nom 35:19 Dut 19:11, 12

 Mulongo 2 a Nom 35:19, 27 Dut 19:6

b Dut 6:13 Mbi 8:4

c Eks 19:5 Nom 6:27

d 2Sm 13:38

14:3 1 Anyi “kumuambila tshia kuamba.” 14:7, 14 1 Anyi “anyima.” 14:7 2 Mmumue ne: ditekemena dia ndekelu dia kupeta ndelanganyi. 3 Ku mua.: “muntu udi mushale.” e

2Sm 14:2, 7

lu.” 10 Nunku mukalenge wakamuambila ne: “Muntu yeye mukuambile bualu bukuabu, ulue nende kundi, ne kakukutatshisha kabidi to.” 11 Kadi wakamba ne: “Mukalenge avulukaku Yehowa Nzambi webe, bua musombuedi wa mashi a kanyangakaji malu ne kabutudi muananyi to.” Ke mukalenge kuamba ne: “Bushuwa anu bu mudi Yehowa ne muoyo, b lusuki lua muanebe nansha lumue kaluakumata panshi to.” 12 Nunku mukaji au wakamba ne: “Muena mudimu webe ambilaku mfumu mukalenge waˆ nyi dıyi.” Ke yeye kuamba ne: “Akula!” 13 Mukaji au wakamba ne: “Kadi bua tshinyi udi muele meji bua kuenzela tshisamba tshia Nzambi bualu bua mushindu eu? c Padi mukalenge wakula mushindu eu, udi udipisha nkayende, bualu mukalenge kena upingaja muanende yeye uvuaye muipate. d 14 Bushuwa, netufue ne netuiˆ kale bu mayi adibu bitshikije panshi, adibu kabayi mua kupetulula kabidi. Kadi Nzambi kakujimija muoyo wa muntu,1 ne udi ukonkonona malu adi mua kuenza bua ne: muntu uvua muipatshibue kikadi anu muipatshibue kudiye. 15 Ndi mulue kuambila mfumu mukalenge wanyi bualu ebu, bualu bantu bavua bankuaˆ tshishe buowa. Ke bualu kayi muena mudimu webe uvua muambe ne: ‘Ngakulaku ne mukalenge. Pamuapa mukalenge neenze tshidi mupika wende mulombe. 16 Mukalenge udi mua kunteleja ne kusungila mupika wende mu tshianza tshia muntu udi ukeba kunjimija meme ne muananyi umuepele mu bumpianyi buvua Nzambi mutupeshe.’ e 17 Ke muena mudimu webe kuamba ˆ ne: ‘Dıyi dia mfumu mukalenge wanyi dimpeshaku disulakana,’

2 SAMUELE 14:18-31 bualu mfumu mukalenge wanyi udi anu bu muanjelu wa Nzambi mulelela mu disunguluja tshidi tshimpe ne tshidi tshibi. Yehowa Nzambi webe ikale nebe.” 18 Ke mukalenge kuambila mukaji au ne: “Kunsokoki koku bualu nansha bumue bundi nkuebeja to.” Mukaji au wakandamuna ne: “Mfumu mukalenge wanyi akule koku.” 19 Ke mukalenge kuebeja ne: “Yoaba ke udi mukusake bua kuenza bionso ebi anyi?” a Mukaji au wakandamuna ne: “Bushuwa anu bu muudi wewe1 mfumu mukalenge wanyi ne muoyo, bidi anu bu mudi2 mfumu mukalenge wanyi muambe, bualu muena mudimu webe Yoaba ke uvua mungambiˆ le tshia kuenza ne muteke meyi onso aa mukana mua muena mudimu webe. 20 Muena mudimu webe Yoaba mmuenze nunku bua kushintulula mushindu udi malu amueneka, kadi mukalenge wanyi udi ne meji bu a muanjelu wa Nzambi mulelela ne mmumanye malu onso adi enzeka mu buloba.” 21 Pashishe mukalenge wakambila Yoaba ne: “Mbimpe, nengenze bualu ebu.b Ndaku ulue ne nsongalume Abashaloma au.” c 22 Ke Yoaba kudiela panshi, kutuaye mpala panshi, kutumbishaye mukalenge. Yoaba wakamba ne: “Lelu muena mudimu webe mmumanye ne: ndi mukulengelele, mfumu mukalenge wanyi, bualu mukalenge mmuenze malu bilondeshile dilomba dia muena mudimu wende.” 23 Pashishe Yoaba wakajuka, kuyaye ku ˆ Geshu, d kualukilaye ne Abashaloma ku Yelushalema. 24 Kadi mukalenge wakamba ne: “Api-

536 NSHAP. 14 a 2Sm 14:1-3

b 2Sm 14:13

c 2Sm 13:38

d Dut 3:14 2Sm 3:3 2Sm 13:37

 Mulongo 2 a 2Sm 18:18

14:19 1 Anyi “anyima wa.” 2 Anyi “kakuena muntu udi mua kuya ku dia bakaji anyi ku dia balume dia tshidi.” b

2Sm 14:24

ngane ku nzubu kuende, kadi kena mua kumona mpala wanyi to.” Nunku Abashaloma wakapingana ku nzubu kuende, ne kakamona mpala wa mukalenge to. 25 Mpindieu mu Isalele mujima kakuvua muntu uvuabu batumbisha bua tshimuenekelu tshiende tshimpe bu Abashaloma to. Kumbukila muinshi mua dikasa too ne ku lubombo lua mutu, kavua ne kalema nansha kamue to. 26 Pavuaye ukungula mutu wende (uvua ne bua kuwukungula ku ndekelu kua tshidimu tshionso bualu nsuki ivua imunemena bujitu), nsuki ya ku mutu kuende ivua ne bujitu bua nshekele 2001 bilondeshile dibue dia kupima nadi dia bukalenge.2 27 Bakalelela Abashaloma bana basatu ba balume, a ne umue wa ˆ ˆ bakaji dına diende Tama. Uvua mukaji muimpe be! 28 Abashaloma wakashala mu Yelushalema bidimu bibidi bijima, kadi kakamona mpala wa mukalenge to. b 29 Nunku Abashaloma wakabikidisha Yoaba bua kumutuma kudi mukalenge, kadi Yoaba wakabenga bua kulua kudiye. Pashishe wakamutumina kabidi bantu musangu muibidi, yeye kubenga kabidi bua kulua. 30 Ndekelu wa bionso wakambila bena mudimu bende ne: “Budimi bua Yoaba budi ku luseke lua buanyi, ne udi ne orje mu budimi amu. Ndayi nubutue kapia.” Nunku bena mudimu ba Abashaloma bakatua budimi abu kapia. 31 Ke Yoaba kujuka, kuyaye ku nzubu kua Abashaloma, kumuebejaye ne: 14:26 1 Kilo mitue ku 2,3. Tang. Tshis. B14. 2 Dibue edi divua mua kuikala dibue dia kupima nadi divuabu balama ku dibalasa dia mukalenge anyi nshekele wa “bukalenge” uvua mushilangane ne nshekele wa pa tshibidilu.

537 “Bua tshinyi bena mudimu bebe mbatue budimi buanyi kapia?” 32 Abashaloma wakandamuna Yoaba ne: “Tangila! Mvua mukutumine mukenji eu ne: ‘Luaku nkutume kudi mukalenge bua kumuebeja ne: “Bua tshinyi ndi ˆ mumbuke ku Geshu? a Buanyi meme bivua mua kuikala bimpe bu meme mushale kuntu aku. Mpindieu anyisha mmone mpala wa mukalenge, ne bingikala muˆ pile, dıba adi neanshipe.”’” 33 Nunku Yoaba wakaya kudi mukalenge, yeye kumuambila bualu abu. Pashishe wakabikila Abashaloma, kuluaye kudi mukalenge, kudielaye panshi kumpala kua mukalenge, kutuaye mpala panshi kumpala kuende. Pashishe mukalenge wakatua Abashaloma mishiku. b Panyima pa malu onso aa, Abashaloma wakapeta ditempu ne tubalu ne bantu 50 bua bikale banyema kumpala kuende. c 2 Abashaloma uvua ujuka mu dinda menemene ne wimana kumpenga kua njila uvua muye mutangile ku tshiiˆ bi tshia tshimenga. d Dıba dionso divua muntu ne tshilumbu tshivua ne bua kuya kudi mukalenge bua atshikose, e Abashaloma uvua umubikila, wamba ne: “Wewe udi wa mu tshimenga kayi?” ne muntu uvua wamba ne: “Muena mudimu webe ngua mu tshisa kampanda tshia mu Isalele.” 3 Abashaloma uvua umuambila ne: “Mona, malu audi ulomba mmajalame ne mmakumbane, kadi kakuena muntu wa kua mukalenge udi mua kuteleja tshilumbu tshiebe to.” 4 Abashaloma uvua wamba ne: “Bu bobu nansha mua kunteka meme mulumbuluishi mu buloˆ ba ebu! Dıba adi muntu yonso udi ne tshilumbu anyi udi uji-

2 SAMUELE 14:32–15:12 NSHAP. 14 a 2Sm 14:23

b Gen 45:15 

NSHAP. 15 c 1Sm 8:11 1Bk 1:5 Nsu 11:2

d Dut 25:7 Lut 4:1

e 1Sm 8:20 2Sm 8:15

 Mulongo 2 a Mis 10:9 Mis 55:21 Nsu 26:25

15

b Nsu 11:9

c 2Sm 3:2

d Lew 22:21

e 2Sm 13:38 2Sm 14:23

f 2Sm 2:1 2Sm 5:1, 5 1Ku 3:4

g 2Sm 16:23 2Sm 17:14 2Sm 23:8, 34

h Mis 41:9 Mis 55:12, 13 Yne 13:18

nga bua bakose tshilumbu kampanda uvua mua kulua kundi, ne meme mvua mua kulondesha bua batshilumbuluishe bimpe.” 5 Pavua muntu usemena bua kuinamina Abashaloma, Abashaloma uvua olola tshianza tshiende, umukuata ne umutua mishiku. a 6 Abashaloma uvua wenzela bena Isalele bonso bavua balua kudi mukalenge bua akose bilumbu biabu nanku; nunku Abashaloma uvua anu wiba mioyo ya bantu ba mu Isalele. b 7 Ku ndekelu kua bidimu binayi,1 Abashaloma wakambila mukalenge ne: “Nganyishila koku nye ku Hebelone c bua kukumbaja mutshipu umvua muenze kudi Yehowa. 8 Bualu muena mudimu webe uvua muenze mutshipu eu ne muoyo mujima d pamvua musombele mu Geˆ shu e mu Sulia ne: ‘Yehowa yeye mumpingaje ku Yelushalema, nemfile mulambu kudi1 Yehowa.’” 9 Nunku mukalenge wakamuambila ne: “Ndaku mu ditalala.” Ke yeye kujuka, kuyaye ku Hebelone. 10 Mpindieu Abashaloma wakatuma batentekedi mu bisa bionso bia Isalele, wamba ne: “Diakamue panudi numvua muadi wa mpungi, nuambe ne: ‘Abashaloma mmulue mukalenge mu Hebelone!’” f 11 Mpindieu bantu 200 ba mu Yelushalema bavua baye kuntu aku ne Abashaloma; bavua bababikile ne bakaya kabayi bamanye bualu, kabayi bamanye tshivua tshienzeka. 12 Kabidi pavua Abashaloma mufile milambu, wakabikidisha Ahitofele g muena Gilo, mufidi wa mibelu1 wa Davidi, h mu tshimenga 15:7 1 Anyi pamuapa: “bidimu 40.” 15:8 1 Anyi “nentendelele.” Ku mua.: “nengenze mudimu wa.” 15:12 1 Anyi “mufidi wa ngenyi.”

2 SAMUELE 15:13-26 tshiabu tshia Giloa bua alue kudiye. Tshifufu tshivua anu tshienda tshidiunda ne bantu bavua ku luseke lua Abashaloma bavua benda bavula. b 13 Pakapita matuku muntu wakalua kumanyisha Davidi wamba ne: “Muoyo wa bantu ba mu Isalele mmuye kudi Abashaloma.” 14 Diakamue Davidi wakambila bena mudimu bende bonso bavuaye nabu mu Yelushalema ne: “Jukayi tunyeme, c bualu muntu nansha umue wa kutudi kakupanduka kudi Abashaloma to! Enzayi lukasa bua kalu kutukuata lukasa, kutukebela dikenga ne kubutula tshimenga ne muele wa mvita!” d 15 Bena mudimu ba mukalenge bakandamuna mukalenge ne: “Bualu buonso budi mfumu mukalenge wanyi upangadija, bena mudimu bebe badi pabuipi bua kubuenza.” e 16 Nunku mukalenge wakapatuka ne ba mu nzubu muende bonso benda bamulonda, kadi mukalenge wakashiya bakaji dikumi bavuaye mubanjije f bua kulama nzubu.1 17 Mukalenge wakatungunuka ne kuya pamue ne bantu bavua bamulonda, ne bakimana ku Beteˆ mehaka. 18 Bena mudimu bende bonso bavua baye nende1 ne bena Kelete bonso, bena Pelete bonso, g ne bena Gata bonso, h bantu balume 600 bavua bamulonde kumbukila ku Gata, i bavua benda bapita pavua eku mukalenge wenda ubakonkonona.2 19 Pashishe mukalenge wakambila Itai j muena Gata ne: “Bua tshinyi wewe pebe udi uya netu? Pingana ushale ne mukalenge

538 NSHAP. 15 a Yos 15:20, 51 b Mis 3:1 Nsu 24:21

c 2Sm 19:9 Mis 3:Mut

d 2Sm 12:11 e Nsu 18:24 f 2Sm 12:11 2Sm 16:21 2Sm 20:3

g 2Sm 8:18 2Sm 20:7 1Bk 1:38 1Ku 18:17

h Yos 13:2, 3 i 1Sm 27:4 1Ku 18:1

j 2Sm 18:2 

Mulongo 2 a 2Sm 2:5, 6 Mis 25:10 Mis 57:3 Mis 61:7 Mis 89:14

b Nsu 17:17 Nsu 18:24

c 2Sm 18:2 d 1Bk 2:36, 37 2Ku 30:14 Yne 18:1

e 2Sm 8:17 2Sm 20:25 1Bk 1:8 1Bk 2:35 1Ku 6:8

f Nom 8:19 g Eks 37:1 Lew 16:2

h Nom 4:15 Nom 7:9 1Ku 15:2

i 1Sm 22:20

15:16 1 Anyi “dibalasa.” 15:18 1 Anyi j “bavua basambuluka ku luseke luende.” 2 Anyi “bavua benda basambuluka ku- k mpala kua mukalenge.”

1Sm 30:7 2Sm 6:17 2Sm 7:2 Mis 26:8 Mis 27:4

mupiamupia bualu wewe udi muntu wa ku babende ne udi kabidi munyeme kuenu. 20 Udi mulue anu malaba eu, nunku lelu ndi ne bua kuenza bua utaˆ mbakane netu, bua kuya dıba dindi ne bua kuya ne kuya muaba undi ne bua kuya anyi? Angata bana benu upingane nabu, ne Yehowa akuleje dinanga dia lulamatu ne lulamatu!” a 21 Kadi Itai wakandamuna mukalenge ne: “Bushuwa anu bu mudi Yehowa ne muoyo ne bushuwa anu bu mudi mfumu mukalenge wanyi ne muoyo, muaba wonso wikala mfumu mukalenge wanyi, nansha bua lufu nansha bua muoyo, muaba au ke wikala muena mudimu webe!” b 22 Ke Davidi kuambila Itai ne: c “Ndaku usambuluke.” Nunku Itai muena Gata wakasambuluka pamue ne bantu bende bonso ne bana. 23 Bantu bonso ba mu buloˆ ba bavua badila ne dıyi dikole pavua bantu bonso abu basambuluka, ne mukalenge uvua muimane kumpala kua Tshibandabanda tshia Kidilona; d bantu bonso bavua basambuluka baya mu njila uvua muye mutangile mu tshipela. 24 Sadoka e uvua pende muaba au ne uvua ne bena Lewi bonso f bavua bambule mushete g wa tshipungidi tshia Nzambi mulelela; ne bakateka Mushete wa Nzambi ˆ mulelela panshi; h Ebeyata i wakabanda, pavua eku bantu bonso bajikija kusambuluka bumbukila mu tshimenga. 25 Kadi mukalenge wakambila Sadoka ne: “Pingana ne Mushete wa Nzambi mulelela mu tshimenga. j ˆ Meme muanyishibue ku mesu kua Yehowa, neampingaje panyi ne neenze bua ngumone wowu ne muaba udiwu usombela. k 26 Kadi yeye muambe ne: ˆ ‘Kuena munsankishe,’ dıba adi

539 angenzele tshionso tshidi tshiˆ mueneka tshimpe ku mesu kuende.” 27 Mukalenge wakambila muakuidi Sadoka ne: “Wewe kuena mumonyi wa malu anyi? a Pingana mu tshimenga mu ditalala ne wangate bana benu babidi, Ahimasa muanebe wewe ne ˆ Yonatana b muana wa Ebeyata. 28 Mona, meme nenjingakane ku bisabu bia ku tshipela too ne ˆ pawantumina dıyi bua kummanyisha.” c 29 Nunku Sadoka ne ˆ Ebeyata bakapingana ne Mushete wa Nzambi mulelela ku Yelushalema, bobu kushala kuntu aku. 30 Pavua Davidi wenda ubanda Mukuna wa1 Olive, d uvua wenda udila pavuaye ubanda; uvua mudibuikile ku mutu, ne uvua wenda ku makasa kutupu. Bantu bonso bavuaye nabu bavua pabu badibuikile ku mutu ne bavua badila pavuabu benda babanda. 31 Pashishe bakambila Davidi ne: “Ahitofele udi munkatshi mua bantu badi bela tshifufu e ne Abashaloma.” f Ke Davidi kuamba ne: “Kudimuna koku mubelu wa1 Ahitofele ulue bupote, g Yehowa wanyi.” h 32 Pavua Davidi mufike ku lusongo lua mukuna muaba uvua bantu ne tshibidilu tshia kuinamina Nzambi, Hushai i muena Aka j uvua muaba au bua kupetangana nende, mudipande muzabi ne muikale ne buloba mu mutu. 33 Kadi Davidi wakamuambila ne: “Wewe musambuluke nanyi, newikale bujitu kundi. 34 Kadi wewe mupingane mu tshimenga ne muambile Abashaloma ne: ‘Mukalenge wanyi, ndi muena mudimu webe. Mvua muena mudimu wa tatuebe ku

2 SAMUELE 15:27–16:3 NSHAP. 15 a 1Sm 9:9 b 2Sm 17:17 c 2Sm 15:36 2Sm 17:16, 21

d Mat 21:1 Mat 24:3 Bz 1:12

e Mis 41:9 Mis 55:12, 13 Yne 13:18

f Mis 3:Mut g 2Sm 16:23 2Sm 17:14

h Mis 3:7 i 2Sm 16:16 j Yos 16:1, 2 

Mulongo 2 a 2Sm 16:18, 19 b 2Sm 17:7, 14 c 2Sm 17:15, 16 d 2Sm 18:19 e 2Sm 17:17 1Bk 1:42

f 2Sm 16:16 1Ku 27:33

 NSHAP. 16 g 2Sm 15:30 h 2Sm 9:2, 9 i 2Sm 9:6 j 1Sm 25:18 k 2Sm 17:27-29

15:30 1 Anyi “kakunakuna ka.” 15:31 1 Anyi “lungenyi lua.” l

2Sm 9:3

kale, kadi mpindieu ndi mueˆ na mudimu webe,’ a dıba adi udi mua kunnyangakajila mubelu wa Ahitofele. b 35 Kuena ne muakuidi Sadoka ne muakuidi Ebeˆ yata kuntu aku anyi? Udi ne bua kuambila muakuidi Sadoka ˆ ne muakuidi Ebeyata malu onso audi umvua mu nzubu wa mukalenge.c 36 Mona! Bobu badi ne bana babu babidi kuntu aku, Ahimasa d muana wa Sadoka ne Yoˆ natana e muana wa Ebeyata, ne nubambile bualu buonso bunudi numvua bua balue kungambila.” 37 Nunku Hushai, mulunda wa Davidi,1f wakabuela mu tshimenga pavua Abashaloma wenda ubuela mu Yelushalema. Pavua Davidi mupite lusongo lua mukuna kakeg se, Siba, h muambuluishi wa Mefibosheta, i uvua muaba au bua kusambakena nende muikale ne mpunda ibidi misuikila biseba pa nyima, ne pa mpunda apu pavua mampa 200, mabulu lukama a tumuma tua mvinyo tumisha, mabulu lukama a bimuma bia mu muvu wa luya lukole1 biumisha,2 ne mulondo munene wa mvinyo. j 2 Nunku mukalenge wakebeja Siba ne: “Udi mulue ne bintu ebi bua tshinyi?” Siba wakandamuna ne: “Mpunda nya ba mu nzubu wa mukalenge kuendela, mampa ne bimuma bia mu muvu wa luya lukole mbia bansongalume kudiabu, ne mvinyo mbua bantu badi bapungila mu tshipela kunuabu.” k 3 Pashishe mukalenge wakebeja ne: “Kadi muana1 wa mfumuebe udi kuepi?” l Ke Siba kuambila mukalenge ne:

16

15:37 1 Anyi “muntu uvua Davidi ukua´ ´ tshila malu.” 16:1 1 Anyi “ete.” 2 Nangananga mfigi ne pamuapa kabidi ngaji ya mabue a tunkinda. 16:3 1 Anyi “muikulu.”

2 SAMUELE 16:4-19 “Mmushale mu Yelushalema, bualu uvua muambe ne: ‘Lelu nzubu wa Isalele neampingajile bukalenge bua tatu.’” a 4 Nunku mukalenge wakambila Siba ne: “Tangila! Bintu bionso bia Mefibosheta mbiebe.” b Siba wakandamuna ne: “Ndi nginama kumpala kuebe. Nganyishibuaku ˆ ku mesu kuebe, mfumu mukalenge wanyi.” c 5 Pavua mukalenge Davidi mufike ku Bahulima, muntu muˆ kuabu wa mu dıku dia nzubu ˆ wa Shaula dına diende Shimei, d muana wa Gela, wakapatuˆ ka wenda wela milawu ne dıyi dikole pavuaye wenda usemena. e 6 Uvua wasa Davidi mabue ne bena mudimu bonso ba mukalenge Davidi, pamue ne bantu bonso ne bilobo bivua ku dia balume diende ne ku dia bakaji diende. 7 Shimei wakamba pavuaye wela milawu ne: “Katuka, katuka, wewe muntu udi ne dibanza dia mashi! Wewe muntu tshianana! 8 Yehowa mmukufute bua dibanza dia mashi dionso dia nzubu wa Shaula, muena muaba uudi mukokeshe bu mukalenge, kadi Yehowa udi upesha Abashaloma muanebe bukalenge. Mpindieu dikenga ndikukuate bualu udi ne dibanza dia mashi!” f 9 Pashishe Abishai muana wa Seluya g wakambila mukalenge ne: “Bua tshinyi mbua mufue eu h udi ne bua kuela mfumu mukalenge wanyi milawu? i Lekela koku nye, mmukose mutu.” j 10 Kadi mukalenge wakamba ne: “Ndi nenu tshilumbu kayi nuenu bana ba Seluya? k Mulekelayi angele milawu, l bualu Yehowa mmumuambile ne: m ‘Ela Davidi milawu!’ Nunku nnganyi udi mua kuamba ne: ‘Udi wenza nunku bua tshinyi?’” 11 Pashi-

540 NSHAP. 16 a 2Sm 19:25-27 b 2Sm 9:9, 10 c Nsu 26:22 d 2Sm 19:16 1Bk 2:8, 44

e Eks 22:28 Mbi 10:20

f 1Sm 24:6, 7 1Sm 26:9, 11 Mis 3:1, 2 Mis 7:1 Mis 71:10, 11

g 1Ku 2:15, 16 h 1Sm 24:14 i Eks 22:28 j 1Sm 26:8 k 2Sm 19:22 1Bk 2:5

l Mis 37:8 1Pt 2:23

m 2Sm 12:10 

Mulongo 2 a 2Sm 12:11 2Sm 15:14 2Sm 17:12

b 2Sm 19:16 c Gen 29:32 Eks 3:7 Mis 25:18

d Mis 109:28 e 2Sm 16:5 f 2Sm 15:12, 31 g 2Sm 15:32, 37 1Ku 27:33

h Yos 16:1, 2 i 1Bk 1:25

she Davidi wakambila Abishai ne bena mudimu bende bonso ne: “Tangilayi, muananyi meme muine, udi mupatukile munda muanyi meme, udi ukeba muoyo1 wanyi, a mpindieu netuambe tshinyi bua muena Benyamina! b Mulekelayi angele milawu, bualu Yehowa ke udi mumuambile bua kuenza nunku! 12 Pamuapa Yehowa neamone dikenga dianyi, c ne Yehowa neampingajile malu mimpe pamutu pa milawu idibu bangela lelu eu.” d 13 Nunku Davidi ne bantu bende bakatungunuka ne kupueka ne njila pavua eku Shimei wenda wendela kumpenga kua mukuna buludiludi nende, wenda ˆ wela milawu ne dıyi dikole, e wasa mabue ne ukupa buloba bua bungi. 14 Ndekelu wa bionso, mukalenge ne bantu bonso bavuaye nabu bakafika bapungile muaba uvuabu baya, ne bakikisha. 15 Pine apu Abashaloma ne bantu bonso ba mu Isalele bavua bamulonda bakafika mu Yelushalema, ne Ahitofele f uvua nende. 16 Pavua Hushai g muena Aka, h mulunda wa Davidi,1 muye kudi Abashaloma, Hushai wakambila Abashaloma ne: “Mukalenge ikale ne muoyo matuku a bungi! i Mukalenge ikale ne muoyo matuku a bungi!” 17 Ke Abashaloma kuambila Hushai ne: “Edi ke dinanga dia lulamatu diudi uleja mulunda webe anyi? Bua tshinyi kuvua muye ne mulunda webe?” 18 Nunku Hushai wakambila Abashaloma ne: ` “Too, meme ndi ku luseke lua muntu udibu basungule kudi Yehowa, kudi tshisamba etshi, ne kudi bantu bonso ba mu Isalele. Nenshale nende. 19 Meme kua16:11 1 Anyi “anyima.” 16:16 1 Anyi “muntu uvua Davidi ukuatshila malu.”

541 mba kabidi ne: Nnganyi ungenzela mudimu? Tshiena mua kuwenzela muanende anyi? Anu mumvua muenzele tatuebe mudimu, ke mungakuenzela wewe mudimu.” a 20 Pashishe Abashaloma wakambila Ahitofele ne: “Mpesha mubelu.1 b Tuenze tshinyi?” 21 Ke Ahitofele kuambila Abashaloma ne: “Lala ne bakaji badi tatuebe mubanjije, c badiye mushiye bua kulama nzubu.1 d Nunku Isalele mujima neumvue ne: udi mudivuije tshintu tshidi tshinunka bibi kudi tatuebe, ne bantu badi bakutua mu nyima nebapete bukole.” 22 Nunku bakashila Abashaloma ntenta pa mutu pa nzubu, e ne Abashaloma wakalala ne bakaji bavua tatuende mubanjije f ku ˆ mesu kua Isalele mujima. g 23 Mu matuku au mibelu ivua Ahitofele h ufila ivua yangatshiˆ bua bu1 dıyi dia Nzambi mulelela. Ke muvua Davidi ne Abashaloma bangata bonso babidi mibelu yonso ya Ahitofele. Pashishe Ahitofele wakambila Abashaloma ne: “Anyishaku nsungule bantu binunu 12, njuke, ndondakaje Davidi butuku ebu. 2 Nemmujikile padiye mupungile, kayi bukole,1i ne nemmupampakaje; nunku bantu bonso badiye nabu nebanyeme, ne meme nenshipe anu mukaleˆ nge nkayende. j 3 Dıba adi nempingaje bantu bonso kuudi. Dipingana dia bantu bonso didi dilondeshila tshidi tshifikila muntu uudi ukeba. Nunku bantu bonso nebikale mu ditalala.” 4 Lungenyi alu luvua lukumbane ku

17

2 SAMUELE 16:20–17:12

NSHAP. 16 a 2Sm 15:34 b Mis 37:12 c Lew 18:8 Lew 20:11 1Bk 2:22

d 2Sm 15:16 e 2Sm 11:2 f Dut 22:30 2Sm 20:3

g 2Sm 12:11, 12 h 2Sm 15:12 2Sm 17:14, 23

 NSHAP. 17 i 2Sm 16:14 j Mis 37:12 Mis 41:9 Mis 55:12, 13

 Mulongo 2 a 2Sm 15:32 2Sm 16:16

b 2Sm 15:34 c 1Sm 16:18 2Sm 15:18 2Sm 23:8, 18 1Ku 11:26

d Nsu 17:12 e 1Sm 17:50 1Sm 18:7 1Sm 19:8 2Sm 10:18

f 1Sm 22:1 1Sm 23:19

g Gen 49:9 2Sm 1:23 Yes 31:4

h 1Sm 18:5

16:20 1 Anyi “lungenyi.” 16:21 1 Anyi “dibalasa.” 16:23 1 Anyi “ivua mienze i anu bu muntu webeja.” 17:2 1 Anyi “mutekete mu maboko onso abidi.” j

ˆ mesu kua Abashaloma ne kua bakulu bonso ba mu Isalele. 5 Kadi Abashaloma wakamba ne: “Bikila koku Hushai a muena Aka, tumvue tshidiye wamba pende.” 6 Nunku Hushai wakalua kudi Abashaloma. Ke Abashaloma kumuambila ne: “Ke mubelu udi Ahitofele mufile eu. Tuenze mudiye muambe amu anyi? Wewe mubenge, tuambilaku wewe tshia kuenza.” 7 Ke Hushai kuambila Abashaloma ne: “Bua musangu eu mubelu udi Ahitofele mufile ki mmuimpe to!” b 8 Hushai wakamba kabidi ne: “Wewe udi mumanye bimpe mudi tatuebe ne bantu bende bikale bantu ba bukole, c ne badi benda bakengakana1 bu nyama wa urse udi mujimije bana bende muitu. d Tatuebe udi kabidi muena mvita, e kakulala kaba kamue ne bantu butuku ebu to. 9 Patudi tuakula apa, mmusokome mu nyongolo1 kampanda anyi muaba kampanda mukuabu; f yeye mubange yeye kutuluisha kumpala, bantu badi bumvua bualu ebu nebambe ne: ‘Mbatshimune bantu badi balonda Abashaloma!’ 10 Nansha muntu wa dikima udi ne muoyo bu wa ntaˆ mbueg neenguluke ne buowa, bualu Isalele mujima mmumanye ne: tatuebe ntshilobo h ne bantu badiye nabu mbantu ba dikima. 11 Meme ndi mfila mubelu eu: Isalele mujima adisangishe kuudi, kumbukila ku Dana too ne ku ˆ Be-sheba, i bantu bungi bu nsenga ya ku mbuu, j ne wewe udi ne bua kubalombola mu mvita. 12 Netumupatukile muaba wonso utuamusangana, ne netumujikile anu bu lumuma ludi lumata panshi; ne muntu nansha umue wa kudibu kakupanda, nansha

Bal 20:1

1Bk 4:20

17:8 1 Anyi “badi ne anyima bululu.” 17:9 1 Anyi “tshina; lupongo.”

2 SAMUELE 17:13-25 yeye, nansha bantu badiye nabu. 13 Yeye munyemene mu tshimenga kampanda, Isalele mujima neaye ne mionji ku tshimenga atshi, ne netutshikokele mu tshibandabanda too ne pikalaku kakuyi kushale nansha lusoka lumue.” 14 Nunku Abashaloma ne bantu bonso ba mu Isalele bavuaye nabu bakamba ne: “Mubelu wa Hushai muena Aka mmuimpe a mupite mubelu wa Ahitofele!” Bualu Yehowa ukavua mupangadije1 bua kunyangakaja mubelu muimpe wa Ahitofele, b bua Yehowa atumine Abashaloma dikenga. c 15 Pashishe Hushai wakaya kuambila muakuidi Sadoka ne ˆ muakuidi Ebeyata, d ne: “Eu ke mubelu udi Ahitofele mupeshe Abashaloma ne bakulu ba mu Isalele, ne eu ke wanyi mubelu undi mufile. 16 Mpindieu tuminayi Davidi mukenji lukasa lukasa bua kumudimuija ne: ‘Kushadi ku bisabu1 bia ku tshipela butuku ebu to, kadi mu mishindu yonso sabuka, tshianana badi mua kubutula2 mukalenge ne bantu bonso badiye nabu.” e 17 Yonatana f ne Ahimasa g bavua ku Ene-logela; h nunku nsongakaji kampanda muena mudimu wakaya kubambila, bobu kuya bua kuambila mukalenge Davidi, bualu kabavua basue bua babamone babuela mu tshimenga to. 18 Kadi nsongalume kampanda wakabamona, yeye kuambila Abashaloma. Nunku bubidi buabu bakumbuka lukasa lukasa, kufikabu ku nzubu kua muntu mukuabu mu Bahuliˆ ma i uvua ne tshina tshia mayi mu lupangu luende. Bakabuelamu, 19 ne mukaji wa muntu au wa-

542 NSHAP. 17 a Nsu 21:1 b 2Sm 15:31, 34 2Sm 16:23 Nsu 19:21 Nsu 21:30

c Dut 2:30 2Ku 25:20

d 2Sm 8:17 2Sm 15:35

e Mis 35:24, 25 f 1Bk 1:42 g 2Sm 15:27, 36 2Sm 18:19

h Yos 15:7, 12 Yos 18:16, 20 1Bk 1:9

i 2Sm 16:5 2Sm 19:16

 Mulongo 2 a Eks 1:19 Yos 2:3-5 1Sm 19:12, 14 1Sm 21:2

b 2Sm 17:1, 2 c Yos 15:20, 51 2Sm 15:12

d 2Bk 20:1 e 1Sm 31:4 1Bk 16:18 Mis 5:10 Mis 55:23 Mat 27:3, 5 Bz 1:18

f Gen 32:1, 2 Yos 13:24, 26

g 2Sm 19:13

ˆ 17:14 1 Anyi “mutume d ıyi.” 17:16 h 1 Anyi pamuapa: “mu mpata ya bipela.” i 2 Ku mua.: “kumina.”

2Sm 20:4, 10

2Sm 8:16

1Ku 2:16, 17

kadija tshintu pa mutu pa tshiˆ na tshia mayi atshi, yeye kuelapu ntete mizaza; kakuvua muntu nansha umue uvua mumanye bualu abu to. 20 Bena mudimu ba Abashaloma bakafika kudi mukaji au, ku nzubu kuende, kuebejabu ne: “Ahimasa ne Yonatana badi kuepi?” Mukaji au wakandamuna ne: “Mbapitshile muaba eu ˆ batangile ku mayi.” a Ke bantu abu kubakebabu, kadi kabakabapeta to, nunku bakapingana ku Yelushalema. 21 Bantu abu bamane kuya, bakapatuka mu tshina tshia ˆ mayi, kuyabu kuambila mukalenge Davidi. Bakamuambila ne: ˆ “Jukayi, nusabuke mayi lukasa lukasa, bualu eu ke mubelu udi Ahitofele mufile bua kunuluisha.” b 22 Davidi ne bantu bonso bavuaye nabu bakajuka diakamue, kusabukabu Yadene. Patshiatshia kakuvua muntu nansha umue uvua mushale kayi musabuke Yadene to. 23 Pavua Ahitofele mumone ne: kabavua balonde mubelu wende, wakasuika tshiseba pa mpunda wende, kuyaye ku nzubu kuende, mu tshimenga tshiabu. c Yeye mumane kuambila ba mu nzubu muende tshia kuenza, d wakadiowa.1 e Nunku wakafua, bobu kumujiika muaba wa kujiikilangana wa bankambua bende. 24 Pine apu, Davidi wakaya ku Mahanayima, f ne Abashaloma wakasabuka Yadene ne bantu bonso ba mu Isalele bavuaye nabu. 25 Abashaloma wakateka Amasa g ku mutu kua tshiluilu pa muaba wa Yoaba; h Amasa uvua muana wa muntu mukuabu ˆ dına diende Yitela muena Isalele, uvua mulale ne Abigayila i muana wa Nahasha, muanabu ne 17:23 1 Anyi “wakadifiekela.”

543 Seluya wa bakaji, mamuende wa Yoaba. 26 Isalele ne Abashaloma bakasa tshitudilu mu buloba bua Gilada. a 27 Diakamue pakafika Davidi ku Mahanayima, Shobi muana wa Nahasha wa ku Laba b wa ˆ bena Amona, Makı c muana wa ˆ ˆ Amiele wa ku Lo-deba, ne Bazilai d muena Gilada wa ku Logelima 28 bakalua ne bia kuladila, malongo manene, mabungu, nte´ te ya ble, ntete ya orje, bukula, ntete mikanga, nkunde minene, nkunde mikese, ntete miumisha, 29 buitshi, manteka, mikoko, ne fromaje.1 Bakalua ne bintu bionso ebi bua Davidi ne bantu bavuaye nabu kudiabu, e bualu bakamba ne: “Bantu badi ne nzala, mbatshioke ne badi ne nyota mu tshipela.” f Pashishe Davidi wakabala bantu bavuaye nabu, yeye kubatekela bamfumu ba bantu tshinunu tshinunu ne bamfumu ba bantu lukama lukama.g 2 Davidi wakatuma tshia bisatu ku bulombodi bua1 Yoaba, h tshia bisatu ku bulombodi bua muanabu ne Yoaba diende Abishai i muana wa Seluya, j ne tshia bisatu tshikuabu ku bulombodi bua Itai k muena Gata. Pashishe mukalenge wakambila bantu abu ne: “Meme panyi nenye nenu.” 3 Kadi bakamba ne: “Wewe kuena ne bua kuya netu to, l bualu tuetu banyeme, bobu kabakutangila bualu buetu1 to; ne tshia bibidi tshia kutudi tshiotshi tshifue, kabakutangila bualu buetu to, bualu wewe udi mumue ne bantu binunu 10 ba kutudi. m Nunku nebikale bimpe bu wewe mua kututumina

18

2 SAMUELE 17:26–18:10 NSHAP. 17 a Nom 32:1 Dut 3:15

b Dut 3:11 Yos 13:24, 25 2Sm 12:26, 29

c 2Sm 9:3-5

d 2Sm 19:31, 32 1Bk 2:7

e Nsu 11:25

f 1Sm 25:18 2Sm 16:2

 NSHAP. 18 g Nsu 20:18

h 2Sm 8:16 2Sm 10:7

i 2Sm 23:18, 19

j 1Ku 2:15, 16

k 2Sm 15:19, 21

l 2Sm 21:17

m 2Sm 17:1-3 Mdi 4:20

 Mulongo 2 a 2Sm 18:12

b 2Sm 17:26

c Mis 3:7

17:29 1 Ku mua.: “mabele a ngombe d mazaze makuatakane.” 18:2 1 Ku mua.: “tshianza tshia.” 18:3 1 Ku mua.: “ka- e bakuteka muoyo kutudi.”

Nsu 24:21, 22

2Sm 16:15

2Sm 8:16 2Sm 18:2

diambuluisha diumbukila mu tshimenga.” 4 Mukalenge wakabambila ne: “Nengenze tshionso tshidi tshimueneka tshitambe buimpe kunudi.” Nunku mukalenge wakimana pabuipi ne tshiibi tshia tshimenga, ne bantu bonso bakapatuka ku lukama ku lukama ne ku tshinunu ku tshinunu. 5 Pashishe mukalenge wakatumina Yoaba ne Abishai ne ˆ Itai dıyi ne: “Nuenzele nsongalume Abashaloma au malu bimpe bua bualu buanyi meme.”a Baˆ ntu bonso bavua bumvue dıyi adi pavua mukalenge mutumine baˆ mfumu bonso dıyi bua bualu bua Abashaloma. 6 Bantu bakapatuka kuyabu mu mpata bua kutuilangana ne Isalele, ne mvita yakenzekela mu ditu dia Efelayima. b 7 Muomu amu, bena mudimu ba Davidi c bakatshimuna bantu ba mu Isalele, d ne bakashipa bantu ba bungi dituku adi, mmumue ne: bantu balume binunu 20. 8 Mvita yakamuangalaka mu tshitupa atshi tshijima. Kabidi, ditu diakadia bantu bapite bavua muele mushipe dituku adi. 9 Ndekelu wa bionso Abashaloma wakadimona kumpala kua bena mudimu ba Davidi. Abashaloma uvua mubande pa mpunda, ne mpunda wakabuela muinshi mua matamba mapindakane a mutshi munene menemene, mutu wende kukalamawu mu mutshi munene, ke yeye kushala mulembelele muulu muulu1 pavua eku mpunda uvuaye mubande mutungunuke ne kuya. 10 Nunku muntu kampanda wakamona tshivua tshienzeke atshi, kuambilaye Yoaba ne:e “Tangila! Ndi mumone Abashaloma mulembelele mu mutshi munene.” 18:9 1 Ku mua.: “pankatshi pa diulu ne buloba.”

2 SAMUELE 18:11-23 11 Yoaba wakandamuna muntu uvua mumuambile au ne: “Bu muuvua mumone bualu abu, bua tshinyi kuvua mumushipe mumuˆ kulule musangu umue? Dıba adi mvua mua kuikala mukupeshe bitupa dikumi bia arjan ne mukaba ne disanka dionso.” 12 Kadi muntu au wakambila Yoaba ne: “Nansha bu wewe mumpeshe1 bitupa tshinunu bia arjan, tshivua mua kujudila muana wa mukalenge tshianza tshianyi to, bualu tuvua bumvue mukalenge ukutumina wewe, Abishai ne ˆ Itai dıyi ne: ‘Nansha nuenu bikale banganyi, nulame nsongalume Abashaloma.’a 13 Bu meme mubenge kutumikila ne muangate muoyo wende,1 mukalenge kavua mua kupanga kumanya bualu ebu nansha kakese, ne wewe kuvua mua kunkuba to.” 14 Ke Yoaba kumuambila ne: “Tshiakuˆ jimija kabidi nebe dıba to!” Nunku wakangata misongolo1 isatu mu tshianza tshiende, kuyibuejaye mu muoyo wa Abashaloma patshivuaye ne muoyo munkatshi mua matamba a mutshi munene. 15 Pashishe bambuluishi dikumi bavua bambule bia mvita bia Yoaba bakalua, kukumabu Abashaloma too ne muakafuaye. b 16 Ke Yoaba kuela mpungi, bantu kupinganabu bafuma ku dilondakaja Isalele; Yoaba wakabalomba bua balekele. 17 Bakangata Abashaloma, kumuimanshabu mu tshina tshinene tshia mu ditu amu, bobu kunguija mushiki munene menemene wa mabue pa mutu pende. c Nunku bena Isalele bonso bakanyema batangile ku mabu.

544 NSHAP. 18 a 2Sm 18:5

b 2Sm 12:10 Nsu 2:22 Nsu 20:20 Nsu 30:17

c Yos 7:24, 26 Yos 8:29 Yos 10:23, 27

 Mulongo 2 a Gen 14:17

b 2Sm 14:27

c 2Sm 15:35, 36 2Sm 17:17

d Mis 9:4

e 2Sm 18:5

18:12 1 Ku mua.: “mupime mu bianza bianyi.” 18:13 1 Anyi “bu meme mutungile anyima wende.” 18:14 1 Anyi pamuapa: “mikete; mafuma.” Ku mua.: “makombo.” f

Gen 10:6

18 Mpindieu, patshivua Abashaloma ne muoyo uvua muangate dikunji mudimanyikiladi mu Tshibandabanda1 tshia Mukalenge, a bualu uvua muambe ne: “Tshiena ne muana wa balume bua kulama tshivulukilu ˆ tshia dına dianyi.” b Nunku waˆ kinyika dikunji adi dına diende, ne badi babikila dikunji adi ne: Tshibumba tshia Abashaloma too ne lelu. 19 Ahimasa c muana wa Sadoka wakamba ne: “Ndekela koku nye lubilu, nye kuambila mukalenge lumu elu, bualu Yehowa mmumulumbuluile padiye mumusungile kudi bena lukuna bende.” d 20 Kadi Yoaba wakamuambila ne: “Wewe kuakuya kufila mukenji lelu to. Udi mua kuya kuamba mukenji au dituku dikuabu; kadi lelu wewe kuakuya kufila mukenji au to, bualu muana wa mukalenge mmufue.” e 21 Pashishe Yoaba wakambila muena Kushi ne: f “Ndaku wambile mukalenge bualu buudi mumone.” Ke muena Kushi kuinaminaye Yoaba ne kuyaye lubilu. 22 Ahimasa muana wa Sadoka wakambila kabidi Yoaba ne: “Nansha bualu kayi buenzeke, ndekela koku ndonde panyi muena Kushi lubilu.” Kadi Yoaba wakamba ne: “Muananyi, bua tshinyi udi ne bua kuya lubilu, padiku kakuyi mukenji wa wewe kuya kuamba?” 23 Kuambaye kabidi ne: “Nansha bualu kayi buenzeke, ndekela meme nye lubilu.” Nunku Yoaba wakamuambila ne: “Ndaku lubilu!” Ahimasa wakaya lubilu ulonda njila wa ku tshitupa tshia buloba tshia Yadene,1 ne ndekelu wa bionso wakapita muena Kushi. 18:18 1 Anyi “Tshibatabata.” 18:23 1 Ku mua.: “tshitupa tshia buloba.”

545 24 Mpindieu Davidi uvua musombe pankatshi pa biibi bibidi bia tshimenga, a ne nsentedi b wakabanda kuulu kua tshiibi lua pabuipi ne tshimanu. Wakabanduluka, kumonaye muntu wenda unyema nkayende. 25 Nunku nsentedi wakela mukalenge ˆ dıyi, yeye kumuambila. Mukalenge kuamba ne: “Yeye muikale nkayende, udi ne mukenji wa kuamba.” Pavuaye wenda anu usemena pabuipi menemene, 26 nsentedi wakamona muntu mukuabu mu lubilu. Ke nsentedi kuambila muntu uvua ulama ku tshiibi ne: “Tangila! Muntu mukuabu udi ulua lubilu nkayende!” Mukalenge kuamba ne: “Eu udi ulua pende ne mukenji.” 27 Nsentedi wakamba ne: “Ndi mumone ne: muntu wa kumpala udi unyema anu bu Ahimasa c muana wa Sadoka,” mukalenge wakamba ne: “Yeye mmuntu muimpe ne udi ulua ne mukenji muimpe.” 28 Pashishe Ahiˆ masa wakela mukalenge dıyi ne: “Malu onso adi enda bimpe!” Ke kuinaminaye mukalenge mpala mutue panshi. Pashishe wakamba ne: “Yehowa Nzambi webe atumbishibue, yeye udi mufile bantu bavua batombokele1 mfumu mukalenge wanyi mu tshianza tshiebe!” d 29 Kadi mukalenge wakebeja ne: “Malu onso adi enda bimpe bua nsongalume Abashaloma au anyi? Ke Ahimasa kuamba ne: mvua mumone kayumbayumba kakole pavua Yoaba mutume muena mudimu wa mukalenge ne muena mudimu webe, kadi tshivua mumanye ne: kavua ka tshinyi to.” e 30 Nunku mukalenge wakamuambila ne: “Semena ku luseke, imana muaba eu.” Ke

2 SAMUELE 18:24–19:5 NSHAP. 18 a 2Sm 18:4

b 2Bk 9:17

c 2Sm 18:19

d 2Sm 22:47 Mis 144:1

e 2Sm 18:22 

Mulongo 2 a 2Sm 18:21

b 2Sm 22:49 Mis 55:18 Mis 94:1 Mis 124:2, 3

yeye kusemena ku luseke, kuimanaye muaba au. 31 Pashishe muena Kushi wakafika, a ne muena Kushi au kuambaye ne: “Mfumu mukalenge wanyi itabe mukenji eu: Lelu Yehowa mmukose tshilumbu pa kukusungila mu tshianza tshia bantu bonso badi bakutombokele.” b 32 Kadi mukalenge wakebeja muena Kushi ne: “Malu onso adi enda bimpe bua nsongalume Abashaloma au anyi?” Ke muena Kushi kuamba ne: “Bena lukuna bonso ba mfumu mukalenge wanyi ne bantu bonso badi bakutombokele bua kukuenzela bibi balue bu nsongalume au!” c 33 Bualu ebu buakapampakaja mukalenge bikole, yeye kubanda mu nzubu wa kuulu pa mutu pa tshiibi ne kudilaye, wamba pavuaye wenda uya ne: “Muananyi Abashaloma, muananyi, muananyi Abashaloma! Mvua mua kuikala nansha mufue pa muaba webe, muananyi Abashaloma, muananyi!” d Bakalua kuambila Yoaba ne: “Mukalenge udi udila, ujinga Abashaloma.” e 2 Nunku ditshimuna dia1 dituku adi diakandamuka madilu bua bantu bonso, bualu bavua bumvue ne: mukalenge uvua unyingalala bua muanende. 3 Bantu bakapingana mu tshimenga f dituku adi mu tshimuma anu bu bantu badi bumvue bundu bualu mbanyeme ku mvita. 4 Mukaˆ lenge uvua mudibuikile ku mesu ˆ ne uvua udila ne dıyi dikole wamba ne: “Muananyi Abashaloma! Abashaloma muananyi, muananyi!” g 5 Pashishe Yoaba wakabuela mu nzubu kudi mukalenge, kuambaye ne: “Lelu udi mufuishe

19

c Mis 27:2

d 2Sm 12:10 2Sm 17:14 2Sm 19:1 Nsu 19:13

 NSHAP. 19 e 2Sm 18:5 2Sm 18:14

f 2Sm 17:24

18:28 1 Ku mua.: “bajule tshianza tshiabu kudi.” g

2Sm 18:33

19:2 1 Anyi “lupandu lua.”

2 SAMUELE 19:6-18 bena mudimu bebe bonso bundu, bobu bavua bapandishe muoyo1 webe lelu, mioyo1 ya bana bebe ba balume, a ya bana bebe ba bakaji, b ya bakaji bebe, ne ya bakaji baudi mubanjije. c 6 Udi munange badi bakukine ne udi mukine badi bakunange, bualu udi muleje patoke lelu ne: bamfumu bebe ne bena mudimu bebe kabena ne mushinga kuudi to, bualu ndi mutuishibue ne: bu Abashaloma muikale ne muoyo lelu kadi tuetu bonso aba bafue, bivua mua kuikala bimpe buebe wewe. 7 Mpindieu juka, upatuke ne ukankamije1 bena mudimu bebe, bualu ndi ndiˆ tshipa mu dına dia Yehowa ne: wewe kuyi mupatuke, muntu nansha umue kakushala nebe butuku ebu to. Bualu ebu nebuikale bubi butambe kuudi wewe kupita malu mabi onso akadi makufikile katshia ku buana buebe too ne mpindieu.” 8 Nunku mukalenge wakajuka, kusombaye mu tshiibi tshia tshimenga, ne bakambila bantu bonso ne: “Mukalenge mmusombe mu tshiibi mpindieu.” Nunku bantu bonso bakalua kumpala kua mukalenge. Kadi Isalele uvua munyeme, muntu yonso muye kuende.d 9 Bantu bonso ba mu bisa bionso bia Isalele bavua bakokangana, bamba ne: “Mukalenge uvua mutupandishe kudi bena lukuna betu, e ne mutusungile kudi bena Peleshete; kadi mpindieu mmunyeme buloba bua bualu bua Abashaloma. f 10 Abashaloma muine utuvua bele manyi bua ikale ku mutu kuetu g mmufue mu mvita.h Nunku mpindieu, bua tshinyi kanuena nuenza tshintu nansha tshimue bua kupingaja mukalenge?”

546 NSHAP. 19 a 2Sm 3:2-5 2Sm 5:14-16

b 2Sm 13:1

c 2Sm 5:13 2Sm 15:16

d 2Sm 18:17

e 1Sm 17:50 1Sm 18:7 1Sm 19:5 2Sm 5:25 2Sm 8:5

f 2Sm 15:14

g 2Sm 15:10, 12

h 2Sm 18:14 

Mulongo 2 a 2Sm 8:17 2Sm 15:25 1Bk 1:8

b 1Sm 22:20 1Sm 30:7 2Sm 15:24 1Ku 15:11, 12

c 2Sm 2:4

d 2Sm 17:25 1Ku 2:16, 17

e 2Sm 8:16 2Sm 18:5, 14

f Yos 5:9 1Sm 11:14

g 2Sm 16:5

19:5 1 Anyi “anyima.” 19:7 1 Ku mua.: h “wakule ku muoyo wa.”

1Bk 2:8, 9

2Sm 9:2, 10 2Sm 16:1

11 Mukalenge Davidi wakatumina muakuidi Sadoka a ne muaˆ kuidi Ebeyata b mukenji eu ne: “Akulayi ne bakulu ba mu Yuda, c nuambe ne: ‘Bua tshinyi nuenu nudi ne bua kuikala ba ndekelu bua kupingaja mukalenge ku nzubu kuende, pakaˆ di dıyi dia Isalele mujima difike kudi mukalenge ku nzubu kuende? 12 Nudi bana betu; nudi mufuba wanyi ne musunyi wanyi menemene.1 Bua tshinyi nuenu nudi ne bua kuikala ba ndekelu bua kupingaja mukalenge?’ 13 Nuambile kabidi Amasa ne: d ‘Wewe kuena mufuba wanyi ne musunyi wanyi menemene anyi? Nunku Nzambi angenzele nunku ne apitshishe apu wewe kuyi mulue mfumu wa tshiluilu tshianyi kubangila ku mpindieu pa muaba wa Yoaba.’” e 14 Nunku wakalenga1 mioyo ya bantu bonso ba mu Yuda anu bu muntu umue; bobu kutumina mukalenge mukenji ne: “Pingana, wewe ne bena mudimu bebe bonso.” 15 Mukalenge wakatuadija kupingana, yeye kufika ku Yadene, ne bantu ba mu Yuda bakalua ku Gilegala f bua kusambakena ne mukalenge ne kumusabuisha Yadene. 16 Nunku Shimei g muana wa Gela, muena Benyamina wa ku Bahulima, wakapueka lukasa ne bantu ba mu Yuda bua kusambakena ne mukalenge Davidi, 17 ne uvua ne bantu tshinunu ba mu Benyamina. Siba h muambuluishi wa nzubu wa Shaula wakapueka pende lukasa ku Yadene kumpala kua mukalenge, muikale ne bana bende ba balume 15 ne bena mudimu bende 20. 18 Wakasabukila1 ku 19:12 1 Anyi “bana betu ba mu mashi.” 19:14 1 Ku mua.: “wakinyika.” 19:18 1 Anyi pamuapa: “Bakasabukila.”

547 tshisabu bua kusabuisha ba mu nzubu wa mukalenge ne kuenza tshionso tshivua mukalenge ujinga. Kadi Shimei muana wa Gela wakadiela kumpala kua mukalenge pakavua mukalenge ukeba kusabuka Yadene. 19 Wakambila mukalenge ne: “Mukalenge kambadidi bubi, ne kavuluki bubi buvua muena mudimu webe muenzea dituku divua mfumu mukalenge wanyi mupatuke Yelushalema to. Mukalenge kabulami ku muoyo to, 20 bualu muena mudimu webe mmumanye bimpe ne: ndi muenze mpekatu; nunku lelu ndi wa kumpala ku dipueka bua nzubu mujima wa Jozefe bua kulua kusambakena ne mfumu mukalenge wanyi.” 21 Diakamue Abishai b muana wa Seluya c wakamba ne: “Shimei kena ne bua kushipibua bua bualu ebu, bu muvuaye muele muela manyi wa Yehowa mulawu anyi?” d 22 Kadi Davidi wakamba ne: “Nudi ne tshilumbu kayi mu bualu ebu, nuenu bana ba Seluya, e bua nuenu kunduisha lelu? Badi ne bua kushipa muntu mu Isalele lelu anyi? Meme tshiena mumanye ne: ndi mukalenge ku mutu kua Isalele lelu anyi?” 23 Ke mukalenge kuambila Shimei ne: “Kuakufua to.” Pashishe mukalenge wakaditshipa kudiye. f 24 Mefibosheta, g muikulu wa Shaula, wakapueka pende bua kusambakena ne mukalenge. Kavua mutabalele makasa ende anyi mukose muedi wende wa pa mushiku anyi musukule bilamba biende kumbukila ku dituku divua mukalenge mumbuke too ne ku dituku divuaye mupingane mu ditalala. 25 Pakaluaye1 ku Yelushalema bua kusambakena ne mukalenge, mukalenge wa-

2 SAMUELE 19:19-33 NSHAP. 19 a 2Sm 16:5

b 2Sm 23:18

c 2Sm 2:18

d Eks 22:28 2Sm 16:7 1Bk 21:13

e 2Sm 3:39 2Sm 16:10

f 1Bk 2:8, 9

g 2Sm 9:3, 6 2Sm 16:3, 4

 Mulongo 2 a 2Sm 9:9

b 2Sm 4:4

c Lew 19:16 2Sm 16:3

d 2Sm 9:7-10

e 2Sm 16:4

f 2Sm 17:27-29 1Bk 2:7

g Nsu 3:27

19:25 1 Anyi pamuapa: “Pakumbukaye.” h

Nsu 11:25

kamuebeja ne: “Mefibosheta, kuvua muye nanyi bua tshinyi?” 26 Yeye kuamba ne: “Mfumu mukalenge wanyi, muena mudimu wanyi a uvua mundingakaje. Bualu muena mudimu webe uvua muambe ne: ‘Nsuikishe tshiseba pa mpunda wanyi bua mbandapu, nye ne mukalenge,’ bualu muena mudimu webe mmulema. b 27 Kadi yeye uvua mushiminyine muena mudimu webe malu kudi mfumu mukalenge wanyi. c Kadi mfumu mukalenge wanyi udi anu bu muanjelu wa Nzambi mulelela, nunku enza tshionso tshidi tshimueneka tshimpe ˆ ku mesu kuebe. 28 Mfumu mukalenge wanyi uvua mua kuikala mushipeshe ba mu nzubu wa tatu wanyi bonso, kadi wewe uvua muteke muena mudimu webe munkatshi mua bantu badi badia ˆ ku mesa ebe. d Nunku mbukenji kayi bundi nabu bua kudidila kabidi mukalenge?” 29 Kadi mukalenge wakamuambila ne: “Bua tshinyi udi utungunuka ne kuakula nunku? Ndi muangate dipangadika dia ne: wewe ne Siba nenuabanyangane budimi.” e 30 Ke Mefibosheta kuambila mukalenge ne: “Abuangate buonso mpindieu udi mfumu mukalenge wanyi mupingane ku nzubu kuende mu ditalala.” ˆ 31 Pashishe Bazilai f muena Gilada wakapueka ku Yadene ufuma ku Logelima bua kushindikija mukalenge ku Yadene. ˆ 32 Bazilai ukavua mukulakaje bikole, uvua ne bidimu 80, ne uvua upesha mukalenge biakudia pavua mukalenge musombele mu Mahanayima, g bualu yeye uvua ne bubanji bua bungi menemene. 33 Nunku mukaleˆ nge wakambila Bazilai ne: “Sabuka nanyi, ne nengikale nkupesha biakudia mu Yelushalema.” h

2 SAMUELE 19:34–20:3

ˆ 34 Kadi Bazilai wakambila mukalenge ne: “Ndi mushale ne matuku1 a muoyo bungi kayi bua mbande ne mukalenge ku Yelushalema? 35 Ndi ne bidimu 80 lelu. a Ndi mua kujingulula pankatshi pa tshidi tshimpe ne tshidi tshibi anyi? Meme muena mudimu webe ndi mua kumvua muenya wa bindi ndia ne bindi nnua anyi? Ntshidi mua ˆ kuteleja meyi a bimbi ba misambu ba balume ne ba bakaji anyi? b Nunku bua tshinyi muena mudimu webe udi ne bua kuikala bujitu bukuabu kudi mfumu mukalenge wanyi? 36 Mbikumbane bua mudi muena mudimu webe mulue ne mukalenge ku Yadene. Bua tshinyi mukalenge udi ne bua kumfuta difutu edi? 37 Anyishaku muena mudimu webe apingane, ne mfuile mu tshimenga tshietu pabuipi ne muaba uvuabu bajiikile tatu ne mamu. c Kadi muena mudimu webe Kimehama nyeye eu. d Asabuke ne mfumu mukalenge wanyi ne wewe udi mua kumuenzela tshionso tshidi tshimueneka ˆ tshimpe ku mesu kuebe.” 38 Ke mukalenge kuamba ne: “Kimehama neasabuke nanyi, ne nemmuenzele tshionso tshidi tshimueneka tshimpe ku ˆ mesu kuebe; nenkuenzele tshionso tshiudi undomba.” 39 Mpindieu bantu bonso bakatuadija kusabuka Yadene, ne pavua muˆ kalenge musabuke, wakatua Bazilai mishiku, e kumubeneshaye; ˆ pashishe Bazilai wakapingana kuende. 40 Pavua mukalenge musabuke bua kuya ku Gilegala, f Kimehama wakasabuka nende. Bantu bonso ba mu Yuda ne tshitupa tshia bantu ba mu Isalele bakasabuisha mukalenge. g 19:34 1 Ku mua.: “matuku a bidimu.”

548 NSHAP. 19 a Mis 90:10

b Mbi 2:8

c Gen 50:13

d 1Bk 2:7

e Gen 31:55 1Sm 20:41 Bz 20:37

f 1Sm 11:14

g 2Sm 2:4 

Mulongo 2 a Bal 8:1 Bal 12:1 2Sm 19:15

b Mis 78:68, 70 

NSHAP. 20 c 2Sm 20:21

d Bal 3:26, 27 2Sm 15:10

e 2Sm 19:43

f 1Bk 12:16

g Nsu 24:21

h 2Sm 19:15

41 Pashishe bantu balume bonso ba mu Isalele bakalua kudi mukalenge, kumuambilabu ne: “Bua tshinyi bana betu, bantu ba mu Yuda, bavua bakuibe ne basabuishe mukalenge ne ba mu nzubu muende Yadene, pamue ne bantu bonso ba Davidi?” a 42 Bantu balume bonso ba mu Yuda bakandamuna bantu ba mu Isalele ne: “Bualu mukalenge mmulela wetu. b Bua tshinyi nudi numvua tshiji bua bualu ebu? Tudi badie tshintu tshia kudi mukalenge anyi? Peshi mbatupeshe dipa kampanda anyi?” 43 Kadi bantu balume ba mu Isalele bakandamuna bantu ba mu Yuda ne: “Tudi ne bitupa dikumi mu mukalenge, nunku tudi ne bukenji bunene mu Davidi kunupita nuenu. Nunku bua tshinyi nudi batupepeje? Tuetu katuvua ne bua kuikala ba kumpala bua kupingaja mukalenge ˆ wetu anyi?” Kadi dıyi dia bantu ba mu Yuda diakapita1 dia bantu ba mu Isalele. Mpindieu kuvua mukebeshi wa bimvundu mukuaˆ bu dına diende Sheba c muana wa Bikili, muena Benyamina. Wakela mpungi, d kuambaye ne: “Katuena ne tshitupa mu Davidi, ne katuena ne bumpianyi mu muana wa Yishai to. e Wewe Isalele, muntu yonso aye kudi nzambi1 yende!” f 2 Ke bantu bonso ba mu Isalele kulekelabu kulonda Davidi bua kulondabu Sheba muana wa Bikili;g kadi bantu ba mu Yuda bakashala balamate mukalenge wabu, kumbukila ku Yadene too ne ku Yelushalema. h 3 Pavua Davidi mufike ku nzubu1 kuende mu Yelushalema, i

20

2Sm 19:41, 42

i 2Sm 5:11

19:43 1 Anyi “divua dikole kupita.” 20:1 1 Anyi pamuapa: “ku ntenta.” 20:3 1 Anyi “dibalasa.”

549 mukalenge wakangata bakaji babanjija dikumi bavuaye mushiye bua kulama nzubu, a ne wakabateka mu nzubu mulama. Uvua ubapesha biakudia, kadi kavua usangila nabu to. b Bakashala mu nzubu muvuabu babalamine amu too ne dituku diabu dia lufu, basombe bu bakaji bakamba, nansha muvua bayabu ne muoyo. 4 Pashishe mukalenge wakambila Amasa ne:c “Bikila bantu ba mu Yuda bua badisangishe kundi mu matuku asatu, ne wewe pebe wikalaku.” 5 Nunku Amasa wakaya kubikila bena Yuda bua kudisangishabu, kadi yeye ˆ wakalua panyima pa dıba divuabu bamukosele bua kulua. 6 Pashishe Davidi wakambila Abishai ne: d “Sheba e muana wa Bikili udi mua kutuenzela bibi kupita muvua Abashaloma muenze. f Angata bena mudimu ba mukalenge webe umulondakaje, bua yeye kapetshi bimenga bikolesha ne katunyemi.” 7 Nunku bantu ba Yoaba, g bena Kelete, bena Pelete, h ne bilobo bionso bakapatuka bua kumulonda; bakumbuka mu Yelushalema bua kulondakaja Sheba muana wa Bikili. 8 Pavuabu pabuipi ne dibue dinene mu Gibeona, i Amasa j wakalua bua kusambakena nabu. Mpindieu Yoaba uvua muvuale bilamba biende bia mvita, ne uvua ne muele wa mvita muela mu tshizubu tshiawu muasa mu tshimono tshiende. Pakasemenaye kumpala, muele wa mvita wakamata. 9 Yoaba wakambila Amasa ne: “Muanetu, udi bimpe anyi?” Pashishe Yoaba wakakuata Amasa ku muedi ne tshianza tshiende tshia balume, muenze bu uvua usua kumutua mishiku. 10 Amasa kavua mudimukile muele wa mvita uvua mu tshia-

2 SAMUELE 20:4-16 NSHAP. 20 a 2Sm 15:16

b 2Sm 16:21, 22

c 2Sm 17:25 2Sm 19:13 1Ku 2:17

d 1Sm 26:6 2Sm 10:10 2Sm 23:18 1Ku 18:12

e 2Sm 20:1

f 2Sm 15:12

g 2Sm 8:16

h 2Sm 8:18 2Sm 15:18 1Bk 1:38

i Yos 18:21, 25 Yos 21:8, 17

j 2Sm 17:25 2Sm 19:13

 Mulongo 2 a 2Sm 3:27 1Bk 2:5

b 2Sm 20:1

c 1Bk 15:20 2Bk 15:29

nza tshia Yoaba to, ke Yoaba kumubuejawu mu difu, a mala ende kuyawu panshi. Kavua ne bua kumubuejawu musangu muibidi to; musangu umue uvua mukumbane bua kumushipa. Pashishe Yoaba ne muanabu Abishai bakalondakaja Sheba muana wa Bikili. 11 Umue wa ku bansongalume ba Yoaba wakimana ku luseke luende, ne uvua wamba ne: “Muntu yonso udi ku luseke lua Yoaba ne muntu wa Davidi yoˆ nso alonde Yoaba!” 12 Dıba dionso adi Amasa uvua udivuandakaja mu mashi ende munkatshi mua njila. Pavua nsongalume au mumone ne: bantu bonso bavua bimana, wakumbusha Amasa mu njila, kuyaye nende mu mpata. Pashishe wakakupa tshilamba kumubuikilatshi, bualu uvua mumone ne: muntu yonso uvua wimana pavuaye ufika muaba uvuaye. 13 Panyima pa yeye mumane kumumbusha mu njila, bantu bonso bakalonda Yoaba bua kulondakaja Sheba b muana wa Bikili. 14 Sheba wakapitshila munkatshi mua bisa bionso bia Isalele too ne ku Abele wa ˆ Bete-maka.c Bena Bikili bakadisangisha pamue, kuyabu pabu bua kumulonda. 15 Yoaba ne bantu bende1 bakaya, kumutshintshimikabu ˆ mu Abele wa Bete-maka ne kubandishabu mushiki wa buloba ku tshimenga atshi bua kutshitshintshimika, bualu tshivua munda mua mushiki wa buloba. Bantu bonso bavua Yoaba nabu bavua benda bumbula kuinshi kua tshimanu bua kutshiupula. 16 Mukaji kampaˆ nda wa meji wakela dıyi muikale 20:15 1 Ku mua.: “Bobu.”

2 SAMUELE 20:17–21:6 pa tshimanu tshia tshimenga ne: “Telejayi, nuenu balumiana, telejayi! Ambilayiku Yoaba ne: ‘Luaku muaba eu, nkuambile bualu.’” 17 Nunku wakaya pabuipi nende, ne mukaji au kuebejaye ne: “Wewe ke Yoaba anyi?” Yeye kuandamuna ne: “Mmeme.” Ke mukaji au kumuambila ˆ ne: “Teleja meyi a muena mudimu webe.” Yeye kuamba ne: “Ndi muteleje.” 18 Mukaji au wakamba kabidi ne: “Bavua bamba ku kale ne: ‘Bebeje bualu mu Abele, ne bualu abu buvua bujika.’ 19 Meme ndi ndeja mpala wa bantu ba ditalala ne ba lulamatu ba mu Isalele. Wewe udi ukeba bua kubutula tshimenga tshidi bu mamu mu Isalele. Bua tshinyi udi ne bua kujimija1 bumpianyi bua Yehowa?”a 20 Yoaba wakandamuna ne: “Kabiena mua kuenzeka bua meme kubujimija ne kutshibutula to. 21 Kabiena nanku nansha kakese to. Kadi muˆ ntu kampanda dına diende Sheba b muana wa Bikili wa mu buloba bua mikuna bua Efelayima c mmutombokele1 mukalenge Davidi. Nuenu bafile anu muntu au, nengumbuke ku tshimenga.” Ke mukaji au kuambila Yoaba ne: “Tangila! Nebakukupile mutu wende pa tshimanu!” 22 Diakamue mukaji wa meji au wakaya kudi bantu bonso, bobu kukosa mutu wa Sheba muana wa Bikili ne kuwukupilabu Yoaba. Ke yeye kuela mpungi, ne bobu kumbuka ku tshimenga, muntu yonso kuyaye kuende; d ne Yoaba wakapingana kudi mukalenge ku Yelushalema. 23 Mpindieu Yoaba uvua utangila tshiluilu tshia Isalele;e Benaya f muana wa Yehoyada g uvua ku mutu kua bena Kelete ne bena

550 NSHAP. 20 a Eks 19:5 Dut 32:9

b 2Sm 20:1 c Yos 17:14, 15 Bal 2:8, 9

d Mbi 9:14, 15 Mbi 9:18

e 2Sm 8:16 2Sm 19:13

f 2Sm 23:20 1Ku 27:5

g 1Ku 12:27 

Mulongo 2 a 2Sm 8:18 2Sm 15:18 1Bk 1:38, 44

b 1Bk 4:6 1Bk 12:18

c 1Bk 4:3 d 2Sm 15:27 e 2Sm 17:15 2Sm 19:11 1Bk 4:4

 NSHAP. 21 f Lew 26:18, 20 g Gen 9:6 Eks 20:13 Nom 35:30, 33

h Yos 9:3, 27 i Gen 10:15, 16 j Yos 9:15 k Nom 35:31

20:19 1 Ku mua.: “kumina.” 20:21 1 Ku mua.: “mmujule tshianza tshiende kudi.” l

2Sm 21:1

Pelete. a 24 Adolama b uvua ku mutu kua bonso bavuabu babikile bua kubenzeja midimu mikole ku bukole; Yehoshafata c muana wa Ahiluda uvua mufundi wa malu a bukalenge. 25 Shewa uvua mufundi; Sadoka d ne ˆ Ebeyata e bavua bakuidi. 26 Ila ˆ muena Yaı wakalua pende mfumu1 bua Davidi. Mpindieu kuvua tshiyole tshia nzala f mu matuku a Davidi munkatshi mua bidimu bisatu bilondangane; nunku Davidi wakakonka Yehowa, Yehowa kuamba ne: “Shaula ne ba mu nzubu wende badi ne dibanza dia mashi, bualu yeye uvua mushipe bena Gibeona.” g 2 Nunku mukalenge wakabikila bena Gibeona, h kuakulaye nabu. (Mpindieu bena Gibeona kabavua bena Isalele to, kadi bavua bena Amole i bavua bashale, ne bena Isalele bavua baditshipe bua kubashiya ne muoyo, j kadi Shaula uvua mukebe bua kubashipa mu tshisumi tshiende bua bantu ba mu Isalele ne ba mu Yuda.) 3 Davidi wakebeja bena Gibeona ne: “Nnuenzele tshinyi? Mmushindu kayi undi mua kubuikila mpekatu bua nuenu nubeneshe bumpianyi bua Yehowa?” 4 Bena Gibeona bakamuambila ne: “Tuetu katuena bualu ne arjan anyi or k mu tshilumbu tshidi tshitangila Shaula ne ba mu nzubu wende to; ne tuetu katuena mua kushipa muntu nansha umue mu Isalele to.” Ke yeye kuamba ne: “Nennuenzele tshionso tshinuamba.” 5 Bakambila mukalenge ne: “Muntu au uvua mutushipe, ne muele meji a kutubutula bua katuikadi muaba nansha umue mu buloba bua Isalele, l 6 nunku batupeshe bana bende ba balu-

21

20:26 1 Ku mua.: “wakalua pende muakuidi.”

551 me muanda mutekete. Netukudike bitalu biabu1a kumpala kua Yehowa mu Gibea b wa Shaula, muntu uvua Yehowa musungule.” c Nunku mukalenge wakamba ne: “Nembafile.” 7 Kadi mukalenge wakumvuila Mefibosheta d muana wa Yonatana muana wa Shaula luse, bualu bua mutshipu uvua muenzeke kumpala kua Yehowa pankatshi pa Davidi ne Yonatana, e muana wa Shaula. 8 ˆ Nunku mukalenge wakangata Amoni ne Mefibosheta, bana babidi ba Lisepa f muana wa bakaji wa Aya bavuaye mulelele Shaula, ne bana batanu ba Mikala1 g muana wa bakaji wa Shaula bavuaye ˆ mulelele Adaliele h muana wa Bazilai muena Mehola. 9 Pashishe wakabafila kudi bena Gibeona, bobu kukudika bitalu biabu pa mukuna kumpala kua Yehowa. i Bakafua pamue bobu bonso muanda mutekete; bavua babashipe mu matuku a ntuadijilu a dipuola dia bintu, ku ntuadijilu kua dipuola dia ntete ya orje. 10 Pashishe Lisepa j muana wa bakaji wa Aya wakangata tshilamba tshikayabale, kutshiadijaye pa dibue kutuadijila ku ntuadijilu kua dipuola dia bintu too ne ˆ dıba divua mvula mulokele bitalu abi ufumina mu diulu; kavua mulekele nyunyi ya muulu ikilapu mu munya anyi nyama ya luonji ya mu mpata isemena pabuipi butuku to. 11 Bakambila Davidi tshivua Lisepa, muana wa bakaji wa Aya, mukaji uvua Shaula mubanjije muenze. 12 Nunku Davidi wakaya kuangata mifuba ya Shaula ne mifuba ya muanende

2 SAMUELE 21:7-18 NSHAP. 21 a Nom 25:4 Dut 21:22

b 1Sm 10:26 c 1Sm 9:17 d 2Sm 4:4 2Sm 9:10 2Sm 19:24

e 1Sm 18:3 1Sm 20:42

f 2Sm 3:7 g 1Sm 18:20 1Sm 25:44 2Sm 3:14 2Sm 6:23

h 1Sm 18:19 i Nom 35:31 Dut 19:21

j 2Sm 3:7 

Mulongo 2 a 2Sm 2:5 b 1Sm 28:4 1Sm 31:1 1Sm 31:11, 12 2Sm 1:6 1Ku 10:8

c 2Sm 21:9 d Yos 18:28 e 1Sm 9:1 1Sm 10:11

f Yos 7:24-26 2Sm 24:25

g 2Sm 5:17, 22 h Dut 2:11 i 1Sm 17:4, 7 1Ku 11:23

j 2Sm 23:18, 19 k 2Sm 22:19 l 2Sm 18:3 m 1Bk 11:36

21:6 1 Ku mua.: “Netubateke patoke,” mmumue ne: batshibula maboko ne mikolo. 21:8 1 Anyi pamuapa: “Melaba.” n

1Bk 15:4 2Bk 8:19 1Ku 20:4

Yonatana kudi balombodi1 ba mu Yabesha-gilada, a bavua bayibe muaba wa tshinsangansanga wa mu Bete-shana, muaba uvua bena Peleshete babakudike dituku divua bena Peleshete bashipe Shaula pa mukuna wa Gileboa. b 13 Wakafumaku ne mifuba ya Shaula ne mifuba ya muanende Yonatana, ne bakasangisha kabidi mifuba ya bantu bavuabu bashipe1 abu. c 14 Pashishe bakajiika mifuba ya Shaula ne ya muanende Yonatana mu buloba bua Benyamina mu Sele d mu lukita lua tatuende Kishi. e Panyima pa bobu bamane kuenza malu onso avua mukalenge muˆ batumine dıyi bua kuenza, Nzambi wakateleja misengelelu yabu bua buloba. f 15 Kuakajuka kabidi mvita pankatshi pa bena Peleshete ne Isalele. g Nunku Davidi ne bena mudimu bende bakapueka, kuluanganabu ne bena Peleshete, kadi Davidi wakapungila. 16 Muntu mukuabu wa mu ndelanganyi ya bena Lefa h diende Yishebi-benoba uvua ne difuma dia tshiamu tshia mitaku dia bujitu bua nshekele 3001 i ne uvua ne muele wa mvita mupiamupia, wakajinga bua kushipa Davidi. 17 Diakamue Abishai j muana wa Seluya wakalua kumuambuluisha, k yeye kukuma muena Peˆ leshete au, kumushipaye. Dıba adi bantu ba Davidi bakaditshipa kudiye ne: “Wewe kuena ne bua kupatuka kabidi netu bua kuya ku mvita to! l Kuena ne bua kujima muendu wa Isalele to!” m 18 Panyima pa bualu ebu, mvita yakakutuka kabidi ne ˆ bena Peleshete n ku Gobo. Dıba 21:12 1 Anyi pamuapa: “bena buloba.” 21:13 1 Ku mua.: “bateke patoke.” 21:16 1 Kilo mitue ku 3,42. Tang. Tshis. B14.

2 SAMUELE 21:19–22:10 adi Sibekai a muena Husha wakashipa Safa, uvua wa mu ndelanganyi ya bena Lefa. b 19 Kuakajuka kabidi mvita ne bena Peleshete c ku Gobo, ne ˆ Elehanana muana wa Yaleolezima muena Beteleheme wakashipa Goleyata muena Gata, uvua ne difuma divua ne tshikuatshidi tshienze bu mutshi wa ku tshiamu tshia muluki wa bilamba. d 20 Mvita yakakutuka kabidi ku Gata kuvua muntu mukuabu uvua munene mule wa mfiondo, muikale ne minu isambombo ku tshianza tshionso ne bana ba nkasa basambombo ku dikasa dionso, minu yonso mikale 24; yeye pende uvua wa mu ndelanganyi ya bena Lefa. e 21 Uvua anu ubunda Isalele. f Nunku Yonatana muana wa Shimei g muanabu ne Davidi wakamushipa. 22 Bantu banayi aba bavua ba mu ndelanganyi ya bena Lefa mu Gata, ne bakakuluka ku tshianza tshia Davidi ne ku tshianza tshia bena mudimu bende. h Davidi wakambila Yehowa ˆ meyi a musambu eu i dituku divua Yehowa mumusungile ku tshianza tshia bena lukuna bende bonso j ne ku tshianza tshia Shaula. k 2 Wakamba ne: “Yehowa mmukuna wanyi wa dibue ne muaba wanyi mukolesha wa kusokomena l ne Musungidi wanyi. m 3 Nzambi wanyi ndibue dianyi n kundi nyemena, Ngabu wanyi o ne lusengu1 lua lupandu luanyi,2 tshinyemenu tshianyi tshikole3 p

22

552 NSHAP. 21 a 1Ku 11:26, 29 1Ku 27:1, 11

b Gen 14:5 c 1Ku 20:5

4

d 1Sm 17:4, 7 e 1Ku 20:6-8 f 1Sm 17:10, 45 2Bk 19:22

5

g 1Sm 16:9 1Sm 17:13 1Ku 2:13

h Mis 60:12 

NSHAP. 22 i Eks 15:1 Bal 5:1

j Mis 34:19

6

k 1Sm 23:14 Mis 18:Mut

l Mis 31:3 m Mis 18:2, 3

7

n Dut 32:4 1Sm 2:1, 2

o Gen 15:1 Dut 33:29 Mis 3:3

p Mis 9:9 Nsu 18:10

 Mulongo 2 a Mis 59:16

8

b Yes 12:2 Luk 1:46, 47 Tit 3:4

c Mis 69:14 d Mis 18:4 e Mis 116:3, 4 f Mis 18:5 g Mis 142:1 Yna 2:2

9

h Eks 3:7 Mis 18:6 Mis 34:15

i Bal 5:4 j Yob 26:11 k Mis 18:7-12 Mis 77:18

l Yes 30:27 m Mis 144:5 Yes 64:1

22:3 1 Tang. Diumv. 2 Anyi “musungidi n wanyi wa bukole.” 3 Anyi “muaba wanyi mutumbuke wa bukubi.”

Dut 4:11 1Bk 8:12 Mis 18:9 Mis 97:2

10

Ne muaba wanyi wa kunyemena, a mupandishi wanyi; b wewe udi umpandisha ku tshikisu. Ndi mbila Yehowa udi muakanyine butumbi, Ne nempandishibue kudi bena lukuna banyi. Mavuala a lufu avua matute ku nseke yanyi yonso; c ˆ Disapalala dia mayi a bungi dia mu tshintuluntulu dia bantu tshianana divua diˆ nkuatshishe buowa bukole. d Mionji ya Lukita1 ivua minnyunguluke; e Mateyi a lufu avua mangimanyine kumpala. f Mu dikenga dianyi ngakabila Yehowa, g Kudi Nzambi wanyi ngakatungunuka ne kubikila. ˆ Nunku wakatelejila dıyi dianyi mu ntempelo wende, Muadi wanyi wa kulomba diambuluisha wakafika mu matshi ende. h Buloba buakatuadija kunyukuka ne kukanka kumpala ne panyima; i Bishimikidi bia diulu biakazakala j Ne biakatenkakana kumpala ne panyima bualu bavua bamufiikishe munda. k Muishi wakabanda ufuma mu mimpempe yende, Ne kapia kadi kashidisha kakapatuka mukana muende; l Makala adi akenka ne kapia akatema afumina kudiye Wakinamija diulu pavuaye upueka, m Ne mifitu mikole ivua muinshi mua makasa ende. n

22:6 1 Anyi “Sheole,” mmumue ne: lukita lua bukua bantu buonso. Tang. Diumv.

553 11 Uvua mubande pa mukeluba, a kuluaye wenda ubuuka. Uvua umueneka pa mapuapua a tshifukibua tshia mu nyuma.1 b ˆ 12 Pashishe wakateka mıdima ku nseke yende yonso bu muaba wa kueyema, c ˆ Mu mayi mafiikuluke ne matutu a mifitu. 13 Makala a kapia akakenka afumina mu bukenke bua kumpala kuende. 14 Pashishe Yehowa wakatuadija kukungula mu diulu; d Mutambe Bunene wakenza ˆ bua dıyi diende diumvuike. e 15 Wakela mikete yende, f kubatangalajaye; Mipenyi, kubabuejaye mu kayumbayumba. g 16 Panshi pa mbuu pakamueneka; h Bishimikidi bia buloba biakedibua patoke bua kutanda kua Yehowa, Bua dipatuka dia mupuya mu mimpempe yende. i 17 Yeye muulu wakobokela panshi; Wakankuata, kumpatulaye ˆ mu mayi male. j 18 Wakansungila kudi muena lukuna wanyi wa bukole, k Kudi badi bankine, bavua bampite bukole. 19 Bakanduisha mu dituku dia dikenga dianyi, l Kadi Yehowa uvua mukuatshishi wanyi. 20 Wakampatula kuya nanyi muaba udi kawuyi njiwu;1 m Wakansungila bualu uvua usanka bua bualu buanyi. n

2 SAMUELE 22:11-29 NSHAP. 22 a 1Sm 4:4 Mis 80:1 Mis 99:1

b Eb 1:7 c Yob 36:29 d Eks 19:16 1Sm 2:10

e Mis 18:13-16 Yes 30:30

f Mis 7:13 Mis 77:17

g Mis 144:6 h Eks 14:21 Mis 106:9 Mis 114:3

i Eks 15:8 j Mis 18:16-19 Mis 124:2-4 Mis 144:7

k Mis 3:7 Mis 56:9

l 1Sm 19:11 1Sm 23:26 2Sm 15:10

m Mis 31:8 n Mis 149:4 

Mulongo 2 a 1Sm 26:23 1Bk 8:32

b Mis 18:20-24 Mis 24:3, 4

c Dut 6:1 Mis 19:9

d Dut 8:11 e Mis 84:11 f Mis 18:23 Nsu 14:16

g Yob 34:11 Yes 3:10 Eb 11:6

h Mis 18:24 Nsu 5:21

i Mis 37:28 Mis 97:10

j Mis 18:25-30 k Mat 5:8 1Pt 1:16

l Mis 125:5 m Yob 34:28

21 Yehowa udi umfuta bilondeshile buakane buanyi; a Udi umfuta bilondeshile bianza bianyi bidi kabiyi ne bualu.1 b 22 Bualu ndi mulame njila ya Yehowa, Tshiena mulekele Nzambi wanyi mu bubi to. ˆ 23 Meyi ende onso a dilumbuluisha c adi kumpala kuanyi; ˆ Tshiakusesuka ku meyi ende d mafunda. 24 Nenshale tshiyi ne kalema e kumpala kuende, Nendilame bua tshienji tshilema. f 25 Yehowa amfute bilondeshile buakane buanyi, g Bilondeshile dibenga kuikala dianyi ne bualu kumpala kuende. h 26 Kudi muntu udi ne lulamatu, wewe udi wenza malu ne lulamatu; i Kudi muntu udi kayi ne kalema, tshilobo, wewe udi wenza malu kakuyi kalema; j 27 Kudi muntu udi mukezuke, wewe udi udileja mukezuke, k Kadi kudi muntu udi ne malu makonyangale, wewe udi udileja mudimuke.1 l 28 Bualu wewe udi upandisha badi badipuekesha, m ˆ Kadi mesu ebe kaena atangila badi badibandisha, ne udi ubapuekesha. n 29 Bualu wewe Yehowa wanyi udi muendu wanyi; o ˆ Yehowa ke udi utokesha mıdima yanyi. p

n Dan 4:37 1Pt 5:5

22:11 1 Anyi “a lupepele.” 22:20 1 Anyi o “muaba mualabale.” p

Mis 27:1 Mis 97:11

22:21 1 Ku mua.: “bitoke.” 22:27 1 Anyi pamuapa: “wenza malu bu udi kuyi ne lungenyi.”

2 SAMUELE 22:30-48 30 Ku diambuluisha diebe ndi mua kudiela mudi tshisumbu tshia benzavi; Ku bukole bua Nzambi ndi mua kubanda pa tshimanu. a 31 Njila wa Nzambi mulelela mmupuangane; b ˆ Dıyi dia Yehowa ndilengejibue. c Yeye udi ngabu kudi bonso badi banyemena kudiye. d 32 Bualu nnganyi udi Nzambi pa kumbusha Yehowa? e Ne nnganyi udi dibue pa kumbusha Nzambi wetu? f 33 Nzambi mulelela udi muaba wanyi mukolesha bikole, g Ne yeye neavuije njila wanyi mupuangane. h 34 Yeye udi uvuija makasa anyi bu bikono bia ngulungu; Udi ungimanyika pa miaba mitumbuke. i 35 Yeye udi ulongesha bianza bianyi bua kuluangana mvita; Maboko anyi adi mua kunana buta bua mikete bua tshiamu tshia mitaku. 36 Wewe udi umpesha ngabu webe wa lupandu, Ne didipuekesha diebe didi dimvuija muntu munene. j 37 Wewe udi walabajila bidia bia makasa anyi njila; Makasa anyi1 kaakuselemuka to. k 38 Nendondakaje bena lukuna banyi, nembabutule; Tshiakupingana too ne padibu bajimijibua. 39 Nembajimije ne nembazaze bua kabamonyi mua kujuka; l Nebadishinde muinshi mua makasa anyi. 22:37 1 Anyi “tupombo tuanyi.”

554 NSHAP. 22 a Mis 18:29 Flp 4:13 Eb 11:33, 34

b Dut 32:4 c Mis 12:6 Nsu 30:5

d Mis 35:2 Mis 91:4

e Yes 44:6 f Dut 32:31 Mis 18:31-42

g Mis 27:1 Yes 12:2

h Yes 26:7 i Yes 33:15, 16 Hab 3:19

j Mis 18:35 Mis 113:6-8

k Mis 17:5 l Eks 14:13 

Mulongo 2 a 1Sm 23:5 b 1Sm 17:49 Mis 44:3, 5

c Gen 49:8 d Mis 18:40 e 1Sm 28:6 Nsu 1:28 Yes 1:15 Mik 3:4

f 1Sm 30:6 2Sm 15:12

g 2Sm 8:3 Mis 2:8 Mis 60:8

h Mis 18:43-45 i Dut 33:29 j Dut 32:4 k Mis 18:46 Mis 89:26

l 1Sm 25:29 2Sm 18:19

40 Neumpaye ne bukole bua mvita; a Neukuluishe baluishi banyi muinshi muanyi. b 41 Neupingajije bena lukuna banyi tshianyima bumbuka kundi,1 c Nenshikije2 badi bankine. d 42 Badi badila balomba diambuluisha, kadi kakuena muntu wa kubapandisha; Badi badidila too ne Yehowa, kadi kena ubandamuna. e 43 Nembatue mbabotesha anu bu lupuishi lua pa buloba; Nembazaze ne nembadiatakaje anu bu bitotshi mu misesu. 44 Neunsungile ku ditulangana bilema dia bena mu tshisamba tshietu. f Neundame bua meme kuikala ku mutu kua bisamba. g Tshisamba tshindi tshiyi mumanye netshinkuatshile mudimu. h 45 Bantu ba ku babende nebalue kudibomba bua kunkokela; i Malu umvuabu bua bualu buanyi neabasake bua kuntumikila.1 46 Bantu ba ku babende nebajimije dikima;1 Nebafumine mu miaba yabu mikolesha ya kusokomena benda bazakala. 47 Yehowa udi ne muoyo! Dibue dianyi ditumbishibue! j Nzambi wa dibue dia lupandu luanyi atumbishibue. k 48 Nzambi mulelela udi usombuela bantu bua bualu buanyi; l 22:41 1 Anyi “Neumpeshe nyima wa baluishi banyi.” 2 Ku mua.: “Nempuwishe.” 22:45 1 Ku mua.: “Ku diumvua dia ditshi, nebantumikile.” 22:46 1 Anyi “nebafubidile.”

555 49

50

51

Udi uteka bukua bisamba ku bukokeshi buanyi; a Yeye udi unsungila kudi bena lukuna banyi. Wewe udi umbandisha muulu b pa mutu pa badi bambunda; Udi umpandisha kudi muena tshikisu. c Ke bualu kayi nenkuele tuasakidila munkatshi mua bisamba, Yehowa wanyi, d Ne nengimbe misambu ya ˆ kutumbisha nayi1 dına diebe: e Yeye udi wenzela mukalenge wende bienzedi binene bia lupandu;1 f Udi uleja dinanga dia lulamatu kudi muela manyi wende, Kudi Davidi ne bana2 bende bua kashidi.” g ˆ Aa mmeyi a Davidi a ndekelu: h ˆ “Dıyi dia Davidi muana wa Yishai, i ˆ Ne dıyi dia muntu uvua mubandishibue kuulu, j Muela manyi k wa Nzambi wa Yakoba, Muimbi muimpe1 wa misambu l ya mu Isalele. Nyuma wa Yehowa uvua muakule ku butuangaji buanyi; m ˆ Dıyi diende divua pa ludimi luanyi. n Nzambi wa Isalele uvua muakule; Dibue dia Isalele o divua dingambile meme ne: ‘Padi muntu udi ulombola bukua bantu muikale muakane, p

23

2

3

2 SAMUELE 22:49–23:9 NSHAP. 22 a Mis 18:47 Mis 110:1 Mis 144:1, 2

b 2Sm 5:12 2Sm 7:9

c Mis 18:48 d Dut 32:43 Mis 117:1

e 1Ku 16:9 Mis 145:2 Lom 15:9

f Mis 2:6 Mis 21:1

g Mis 89:20, 29 Luk 1:32, 33

 NSHAP. 23 h Gen 49:1 Dut 33:1

i 1Sm 17:58 Mat 1:6

j 2Sm 7:8 k 1Sm 16:13 l 1Ku 16:9 ˆ m Mak 12:36 2Tm 3:16

n Bz 1:16 2Pt 1:21

o Dut 32:4 Mis 144:1

p Nsu 29:2 Yes 9:7 Yes 32:1

 Mulongo 2 a Eks 18:21 Yes 11:3

b Mal 4:2 Mat 17:2 Bua 1:16

c Mis 72:1, 6 d 2Sm 7:16, 19 1Ku 17:11 Mis 89:3 Mis 89:28, 29 Mis 132:11

e Yes 9:7 Yes 11:1 Amo 9:11

f Mis 37:10 g 2Sm 10:7

22:50 1 Anyi “mijiki bua.” 22:51 1 Anyi “malu manene a ditshimuna.” 2 Ku h mua.: “dimiinu.” 23:1 1 Anyi “Muntu i muimpe.” j

2Sm 20:7 1Ku 11:10 1Ku 11:11 1Ku 11:12-14 1Ku 27:1, 4

Ulombola mu ditshina dia Nzambi, a 4 Bidi anu bu butoke bua mu ˆ dinda padi dıba dikenkesha, b Dinda didi kadiyi ne matutu. Bidi anu bu butoke bua panyima pa mvula, Bienza bua mashinde atoloke mu buloba.’ c 5 Nzubu wanyi kena nanku kumpala kua Nzambi anyi? Bualu yeye mmudie nanyi tshipungidi tshia tshiendelele, d Tshilongolola mu bualu ne bualu buonso ne tshilama bimpe. Bualu tshidi tshiumvuija lupandu luanyi luonso ne disanka dianyi dionso, Ki mbua bualu ebu budiye utantshishisha nzubu wanyi anyi? e 6 Kadi bantu tshianana badi bimanshibua bonso f anu ˆ bu tumitshi tua meba, Bualu kabena mua kutuambula ne tshianza. 7 Padi muntu utulenga, Udi ne bua kuikala mudipaye bimpe ne tshiamu tshifiike ne tshikuatshidi tshia difuma, Ne tudi ne bua kuoshibua butubutu ne kapia muaba uditu.” ˆ 8 Aa mmena a bilobo bia mvita bia Davidi: g Yoshebashebeta muena Takemona, uvua ku mutu kua bena mvita ba bukole basatu. h Musangu mukuabu uvua mushipe bantu 800 ne difuma diende. 9 Bakamulondela ˆ kudi Eleaza i muana wa Dodo j muana wa Ahohi uvua munkatshi mua bilobo bia mvita bisatu bivua ne Davidi pavuabu babunde bena Peleshete. Bavua badisangishe kuntu aku bua mvita,

2 SAMUELE 23:10-22 ne pavua bantu ba mu Isalele banyeme, 10 yeye wakashala muimane, kutungunukaye ne kushipa bena Peleshete too ne pavua diboko diende dishikile ne tshianza tshiende tshikuate tukulakaji bua muvuaye anu mukuate muele wa mvita. a Nunku Yehowa wakafila ditshimuna dinene1 dituku adi; b ne bantu bakapingana panyima pende bua kuangata bintu bia bantu bashipa. 11 Bakamulondela kudi Shama muana wa Age muena Halala. Bena Peleshete bakadisangisha ku Lehi muaba uvua tshitupa tshia buloba tshiuwule tente ne nkunde ya mikese; ne bantu bakanyema bua bena Peleshete. 12 Kadi yeye wakimana munkatshi mua budimi abu, kubuluilaye mvita ne kutungunukaye ne kushipa bena Peleshete, kuenzabi bua Yehowa afile ditshimuna dinene.1 c 13 Bantu basatu ba ku bamfumu 30 bakapueka kudi Davidi ku nyongolo wa Adulama d mu tshikondo tshia dipuola dia bintu, pine apu tshisumbu tshia1 bena Peleshete tshivua tshiase tshitudilu mu Tshibandabanda2 ˆ tshia bena Lefa. e 14 Dıba adi Davidi uvua muaba wa kusokomena, f ne basalayi ba bena Peleshete bavua mu Beteleheme. 15 Pashishe Davidi wakaleja dijinga divuaye nadi wamba ne: “Bu meme nansha mua kupetaˆ ku mayi a kunua a mu tshina ˆ tshia kulamina mayi tshidi pabuipi ne tshiibi tshia Beteleheme!” 16 Ke bilobo bia mvita bisatu abi kubuelabi mu tshitudilu tshia bena Peleshete ku makaˆ nda, kusunabi mayi mu tshina

556

NSHAP. 23 a Bal 8:4

b Bal 15:14, 16 1Sm 14:6 1Sm 19:5

c Mis 3:8 Mis 44:3

d Yos 15:20, 35 1Sm 22:1

e Yos 15:1, 8 2Sm 5:22 1Ku 11:15-19

f 1Sm 22:1, 4 1Ku 12:16

 Mulongo 2 a Lew 9:9 Lew 17:13

b Gen 9:4 Lew 17:10

c 1Sm 26:6 2Sm 21:17

d 2Sm 2:18 1Ku 2:15, 16

e 1Ku 11:20, 21

f 2Sm 8:18 2Sm 20:23 1Bk 1:8 1Bk 2:29 1Ku 27:5, 6

g Yos 15:21

23:10, 12 1 Anyi “lupandu lunene.” 23:13 1 Anyi “musoko muenza ne ntenta h wa.” 2 Anyi “Tshibatabata.”

1Ku 11:22-25 Nsu 30:30

ˆ tshia kulamina mayi tshivua pabuipi ne tshiibi tshia Beteleheme ne kuatuadilabi Davidi; kadi yeye wakabenga bua kuanua, kuapongoluelaye Yehowa panshi. a 17 Yeye kuamba ne: “Yehowa, kabiena mua kuenzeka bua meme kuenza bualu ebu to! Ndi mua kunua mashi b a bantu ˆ bavua baye kusuna mayi, bateke mioyo1 yabu mu njiwu anyi?” Nunku wakabenga bua kuanua. Aa ke malu avua bilobo biende bia mvita bisatu bienze. 18 Abishai c muanabu ne Yoaba muana wa Seluya d uvua ku mutu kua bantu bakuabu basatu; wakashipa bantu 300 ne difuma diende, ne uvua ne lumu anu bu bantu basatu abu. e 19 Nansha muvuabu batamba kumunemeka kupita bakuabu basatu abu ne muvuaye mfumuabu, kavua mufike mu mulongo wa basatu ba kumpala abu to. 20 Benaya f muana wa Yehoyada uvua muntu wa dikima1 uvua muenze malu manene a buˆ ngi mu Kabesele. g Uvua mushipe bana babidi ba Aliele wa mu Moaba, ne dituku kampanda divua neje iloka uvua mupueke mu tshina tshia kulaˆ mina mayi, kushipaye ntambue. h 21 Uvua mushipe kabidi muena Ejipitu kampanda uvua munene mule wa mfiondo. Nansha muvua muena Ejipitu au ne difuma mu tshianza tshiende, yeye wakaya kuluangana nende ne mutshi, kudiapulaye difuma mu tshianza tshia muena Ejipitu ne kumushipaye ne difuma diende yeye adi. 22 Aa ke malu avua Benaya muana wa Yehoyada muenze, ne uvua ne lumu bu lua bilobo bia mvita bisa23:17 1 Anyi “anyima.” 23:20 1 Ku mua.: “muana wa muntu kampanda wa dikima.”

557 tu. 23 Nansha muvuabu bamunemeka bikole kupita too ne bena mvita 30, kavua mufike mu mulongo wa bena mvita basatu abu to. Kadi Davidi wakamuteka ku mutu kua bantu bavua bamulama. 24 Asahele a muanabu ne Yoaba uvua munkatshi mua bantu 30; Elehanana muana wa Dodo wa ku Beteleheme, b 25 Shama muena Haloda, Elika muena Haloda, 26 Helese c muena Palati, Ila d muana wa Ikeˆ she muena Tekoa, 27 Abieze e muena Anatota, f Mebunai muena Husha, 28 Salemona muena Ahoa, Mahalai g muena Netofa, ˆ 29 Helebe muana wa Banaha muena Netofa, Itai muana wa Libai muena Gibea wa mu bena Benyamina, 30 Benaya h muena Pilatona, Hidai wa ku tusulu tua tshilonda nkoka1 tua ˆ Gasha, i 31 Abi-alabona mueˆ na Alaba, Azamaweta muena ˆ Ba-hulima, 32 Eliahaba mueˆ na Shalabima, bana ba Yashena, Yonatana, 33 Shama muena Halala, Ahiyama muana wa Shala muena Halala, 34 Elifelete muana wa Ahasabai muana ˆ wa Makata, Eliyama muana wa Ahitofele j muena Gilo, 35 Heˆ ˆ selo muena Kamele, Palai muena Alaba, 36 Igala muana wa Natana wa ku Soba, Bani muena Gada, 37 Seleke muena Amoˆ na, Nahalai muena Belota muambudi wa bia mvita wa Yoaba muana wa Seluya, 38 Ila muena Yitela, Galeba muena Yitela, k 39 ne Uliya l muena Hiti, bantu bonso 37. Tshiji tshia Yehowa tshiakatemena kabidi bena Isalelem pavua muntu kampanda musake Davidi1 bua kubenze-

24

2 SAMUELE 23:23–24:9 NSHAP. 23 a 2Sm 2:18, 23 1Ku 2:15, 16 1Ku 27:1, 7

b 1Ku 11:26-41 c 1Ku 27:1, 10 d 1Ku 27:1, 9 e 1Ku 27:1, 12 f Yos 21:8, 18 Yel 1:1

g 1Ku 27:1, 13 h 1Ku 27:1, 14 i Bal 2:8, 9 j 2Sm 15:31 2Sm 16:23 2Sm 17:23 1Ku 27:33

k 1Ku 2:53 l 2Sm 11:3 1Bk 15:5

 NSHAP. 24 m 2Sm 21:1  Mulongo 2 a 1Ku 27:23, 24 b 1Ku 21:1-3 c 2Sm 8:16 2Sm 20:23

d Bal 20:1 e Nom 1:2 1Ku 21:4

f Dut 2:36 Yos 13:8, 9

g Nom 32:34, 35 h Nom 32:40 i Gen 10:15 Gen 49:13 Yos 11:8

j Yos 19:24, 29 k Yos 11:19 l Yos 15:1

23:30 1 Tang. Diumv. 24:1 1 Anyi “pa- m Gen 21:31 vuabu basake Davidi.” Yos 15:21, 28

la bibi wamba ne: “Ndaku ubale bungi a bua bena Isalele ne bua bena Yuda.” b 2 Nunku mukalenge wakambila Yoaba c mfumu wa tshiluilu uvuabu nende ne: “Pitshila koku mu bisa bionso bia Isalele, kumbukila ku Dana too ˆ ˆ ne ku Be-sheba, d ne ufunde mena a bantu bua mmanye bungi bua bantu.” 3 Kadi Yoaba wakambila mukalenge ne: “Yehowa Nzambi webe avudije bantu misangu ˆ lukama, ne mesu a mfumu mukalenge wanyi amone bualu ebu, kadi bua tshinyi mfumu mukalenge wanyi mmusue kuenza bualu bua mushindu eu?” ˆ 4 Kadi dıyi dia mukalenge diakapita Yoaba ne bamfumu ba tshiluilu bukole. Nunku Yoaba ne bamfumu ba tshiluilu bakumbuka kumpala kua mukalenge ˆ bua kufunda mena a bantu ba mu Isalele. e 5 Bakasabuka Yaˆ dene, kutudilabu mu Aloe, f ku dia balume dia1 tshimenga munkatshinkatshi mua tshibandabanda,2 batangile ku bena Gada, ˆ kutungunukabu too ne ku Yaze. g 6 Pashishe bakaya ku Gilada h ne ku buloba bua Tatima-hodeshi ne kutungunukabu too ne ku Dana-yana, bobu kunyunguluka kuyabu ku Sidona. i 7 Pashishe bakaya ku muaba mukolesha bikole wa ku Tulo j ne mu bimenga bionso bia bena Hiwi k ˆ ne bia bena Kanana, ne ndekelu wa bionso bakashikidila mu ˆ Negebe l wa Yuda ku Be-sheba. m 8 Nunku bakapitshila mu buloba buonso ne kufikabu ku Yelushalema ku ndekelu kua ngondo tshitema ne matuku 20. 9 Nunku Yoaba wakapesha mukalenge bungi bua bantu baˆ vuabu bafunde mena. Isalele uvua ne bena mvita batue ku 24:5 1 Anyi “ku sud kua.” 2 Anyi “kasulu ka tshilonda nkoka.”

2 SAMUELE 24:10-23 binunu 800 bikale ne miele ya mvita, ne bantu ba mu Yuda bavua binunu 500. a 10 Kadi muoyo wa1 Davidi wakanyingalala b panyima pa yeye mumane kubala bungi bua bantu. Pashishe Davidi wakambila Yehowa ne: “Ndi muenze mpekatu munene c pandi muenze bualu ebu. Mpindieu Yehowa, buikidila koku muena mudimu webe tshilema tshiende, d bualu ndi muenze malu ne bupote bua bungi menemene.” e 11 Pakajuka Davidi mu ˆ dinda, dıyi dia Yehowa diakalua kudi muprofete Gada, f mumonyi wa bikena kumona wa Davidi, diamba ne: 12 “Ndaku wambile Davidi ne: ‘Yehowa udi wamba ne: “Ndi nkutekela malu asatu. Sungula bundi ne bua kukuenzela.”’” g 13 Nunku Gada wakaya kudi Davidi, kumuambilaye ne: “Bidimu muanda mutekete bia tshiyole tshia nzala bilue mu buloba buebe anyi? h Peshi udi ne bua kunyema baluishi bebe mu ngondo isatu padibu benda bakulonda? i Anyi kuikale matuku asatu a tshipupu mu buloba buebe? j Mpindieu ela meji bimpe bua tshindi ne bua kuandamuna Eu uvua muntume.” 14 Ke Davidi kuambila Gada ne: “Mbintonde bikole menemene. Tukuluke koku mu tshianza tshia Yehowa, k bualu luse luende ndunene; l kadi tshikuluki mu tshianza tshia muntu to.” m 15 Nunku Yehowa wakatuma tshipupu n mu Isalele kutuadijiˆ la mu dinda too ne dıba dikosa, kuenzabi bua ne: bantu binunu 70 kumbukila ku Dana too ne ˆ ku Be-sheba o bafue. p 16 Pavua muanjelu muolole tshianza tshiende tshitangija ku Yelushalema bua kumubutula, Yehowa waka24:10 1 Anyi “kondo ka muoyo ka.”

558 NSHAP. 24 a Nom 2:32 Nom 26:51 1Ku 21:5, 6 1Ku 27:23

b 1Sm 24:5 Lom 2:15

c 2Sm 12:13 d Mis 130:3 Hos 14:2 1Yn 1:9

e 1Ku 21:8-13 f 1Sm 22:5 1Ku 29:29

g Nsu 3:12 h Lew 26:18, 20 2Sm 21:1

i Lew 26:14, 17 j Lew 26:16 k Eb 12:6 l Mis 103:8 Mis 119:156

m 2Ku 28:1, 5 n Nom 16:46 1Ku 27:24

o 2Sm 24:2 p 1Ku 21:14, 15 

Mulongo 2 a Mis 78:38 Yel 26:19 Yoe 2:13

b 2Ku 3:1 c Gen 10:15, 16 Yos 15:8

d Mis 95:7 e 1Ku 21:16, 17 f 1Ku 21:18-23

nyingalala1 bua dikenga adi, a ke yeye kuambila muanjelu uvua mulue ne kabutu munkatshi mua bantu ne: “Biakumbanyi! Mpindieu puekesha tshianza tshiebe.” Muanjelu wa Yehowa uvua pabuipi ne muaba wa tshishipuidi wa Alauna b muena Yebuse. c 17 Pavua Davidi mumone muanjelu uvua ushipa bantu, wakambila Yehowa ne: “Meme ke uvua muenze mpekatu, ne meme ke uvua muenze bibi; kadi mikoko eyi, d tshidiye mienze ntshinyi? Tshianza tshiebe tshinduishe meme ne nzubu wa tatuanyi.” e 18 Nunku Gada wakaya kudi Davidi dituku adi kumuambilaye ne: “Banda, washile Yehowa tshioshelu muaba wa tshishipuidi wa Alauna muena Yebuse.” f 19 Ke Davidi kubanda bilondeˆ shile dıyi dia Gada, anu muvua ˆ Yehowa mutume dıyi bua kuenza. 20 Pavua Alauna mutangile muinshi ne mumone mukalenge ne bena mudimu bende balua kudiye, diakamue Alauna wakapatuka, yeye kuinamina mukalenge mpala mutue panshi. 21 Alauna wakebeja ne: “Mfumu mukalenge wanyi mmulue kudi muena mudimu wende bua tshinyi?” Davidi wakandamuna ne: “Mbua kukusumba muaba wa tshishipuidi bua kuashila Yehowa tshioshelu, bua tshipupu tshidi tshikuate tshisamba tshimane.” g 22 Kadi Alauna wakambila Davidi ne: “Mfumu mukalenge wanyi awangate ne alambule tshidi tshimpe kudiye.1 Ngombe bua mulambu wa kuosha ne tshintu tshia kushipula natshi ne bikokedi bia ngombe bua nkunyi mbiobi ebi. 23 Mukalenge wanyi, Alauna udi upesha mukalenge bintu

2Ku 3:1

g Nom 16:46, 47 Nom 25:8 2Sm 24:15

24:16 1 Anyi “wakabungama bikole.” 24:22 1 Ku mua.: “tshidi tshimpe ku ˆ mesu kuende.”

559

2 SAMUELE 24:24 – Malu adi mu 1 BAKALENGE

bionso ebi.” Pashishe Alauna wakambila mukalenge ne: Yehowa Nzambi webe akuanyishe.” 24 Kadi mukalenge wakambi` la Alauna ne: “Too, ndi ne bua kuwusumba kuudi ku mushinga kampanda. Tshiakulambula Yehowa Nzambi wanyi milambu ya kuosha indi tshiyi mutudile tshintu to.” Nunku Davidi wakasumba muaba wa tshishipuidi ne

Mulongo 2  NSHAP. 24 a 1Ku 21:24-28

b Eks 20:25 1Ku 22:1

c 2Sm 21:14 2Ku 33:13

ngombe ku nshekele1 50 ya arjan. a 25 Nunku Davidi wakashila Yehowa tshioshelu b muaba au, yeye kulambula milambu ya kuosha ne milambu ya diumvuangana. Ke Yehowa kuteleja disengelela bua bualu bua buloba, c ne tshipupu tshivua tshikuate Isalele tshiakimana. 24:24 1 Nshekele uvua ne grame 11,4. Tang. Tshis. B14.

MUKANDA WA KUMPALA WA

BAKALE NG E MALU ADI M U M U K AN DA E U

1

Davidi ne Abishaga (1-4) Adoniya udi ukeba bukalenge (5-10) Natana ne Beta-sheba bangata malu mu bianza (11-27) ˆ Davidi utuma dıyi bua bele Solomo manyi (28-40) Adoniya unyemena ku tshioshelu (41-53)

2 Davidi wambila Solomo malu a kuenza (1-9) Davidi udi ufua; Solomo udia bukalenge (10-12) Diyele dia Adoniya difikisha ku lufu luende (13-25) ˆ Badi bipata Ebeyata; bashipa Yoaba (26-35) Badi bashipa Shimei (36-46) ˆ 3 Solomo usela muana wa Palo (1-3) Yehowa udi umuenekela Solomo mu tshilota (4-15) Solomo udi ulomba meji (7-9) Solomo ukosa tshilumbu tshia bamamu 2 (16-28) 4 Bulombodi bua Solomo (1-19) Ditanta mu bukokeshi bua Solomo (20-28) Disomba talalaa muinshi mua muonji wa tumuma tua mvinyo ne mua mutshi wa mfigi (25)

Meji ne nsumuinu bia Solomo (29-34) 5 Mukalenge Hilama ufila bia kuibaka nabi (1-12) Bena mudimu ba Solomo (13-18) 6 Solomo wibaka ntempelo (1-38) Nzubu wa munda menemene (19-22) Bakeluba (23-28) Bimfuanyi biondola, biibi, lubanza lua munda (29-36) Dijikija ntempelo mu bidimu bitue ku 7 (37, 38) 7 Nzubu ya dibalasa dia Solomo (1-12) Hilama muntu mupiluke bua kuambuluisha Solomo (13-47) Makunji 2 a tshiamu tshia mitaku (15-22) Mbuu wa tshiamu tshiengulula (23-26) Matempu 10 ne malongo manene a tshiamu tshia mitaku (27-39) Badi bajikija kuenza bintu bia mu nzubu bia or (48-51) 8 Badi babueja Mushete mu ntempelo (1-13)

Malu adi mu 1 BAKALENGE Solomo udi wakula ne bantu (14-21) Disambila dia Solomo bua kubanjija ntempelo (22-53) Solomo udi ubenesha bantu (54-61) Milambu ne tshibilu tshia dibanjija (62-66) 9 Yehowa udi umuenekela kabidi Solomo (1-9) Dipa dia Solomo kudi mukalenge Hilama (10-14) Midimu mishilashilangane ya Solomo (15-28) 10 Mukalenge mukaji wa ku Sheba kua Solomo (1-13) Bubanji bua bungi bua Solomo (14-29) 11

Bakaji ba Solomo badi basesuisha muoyo wende (1-13) Baluishi ba Solomo (14-25) Badi balaya Yalobama bisa 10 (26-40) Solomo udi ufua; badi bateka Lehabama mukalenge (41-43)

12 Diandamuna dishile dia Lehabama (1-15) Bisa 10 bidi bitomboka (16-19) Badi bateka Yalobama mukalenge wa Isalele (20) Lehabama kena ne bua kuluangana ne Isalele (21-24) Ntendelelu wa kana ka ngombe wa Yalobama (25-33) ˆ 13 Dıyi dia buprofete bua tshioshelu tshia ku Betele (1-10) Tshioshelu tshidi tshipandika (5) Muntu wa Nzambi kena utumikila (11-34) ˆ 14 Dıyi dia buprofete dia Ahiya bua Yalobama (1-20) Lehabama udi ukokesha Yuda (21-31) Shishaka udi wela mvita (25, 26) 15 Abiyama, mukalenge wa Yuda (1-8) Asa, mukalenge wa Yuda (9-24) Nadaba, mukalenge wa Isalele (25-32) ˆ Basha, mukalenge wa Isalele (33, 34) 16 Dilumbuluisha dia Yehowa kudi ˆ Basha (1-7) Elaha, mukalenge wa Isalele (8-14) Zimeli, mukalenge wa Isalele (15-20)

560 Omeli, mukalenge wa Isalele (21-28) Ahaba, mukalenge wa Isalele (29-33) Hiele udi wibakulula Yeliko (34) 17 Muprofete Eliya udi umanyisha bua munanga (1) Bikololo bidi bidisha Eliya (2-7) Eliya kua mukaji mukamba mu Salefata (8-16) Muana wa mukaji mukamba udi ufua ne bamubisha (17-24) 18 Eliya udi utuilangana ne Obadaya ne Ahaba (1-18) ˆ Eliya ne baprofete ba Bala ku ˆ Kamele (19-40)

‘Kuelakana pankatshi pa ngenyi ibidi’ (21) Munanga wa bidimu bisatu ne tshitupa udi ujika (41-46) 19 Eliya udi unyema tshiji tshia Yezabele (1-8) Yehowa udi umuenekela Eliya ku Holeba (9-14) Eliya neele Hazaele ne Yehu ne Elisha manyi (15-18) Badi basungula Elisha bua kupingana Eliya (19-21) 20 Bena Sulia badi bela Ahaba mvita (1-12) Ahaba udi utshimuna bena Sulia (13-34) ˆ Dıyi dia buprofete bua Ahaba (35-43) 21 Ahaba walakana budimi bua Nabota (1-4) Yezabele udi ushipesha Nabota (5-16) Mukenji wa Eliya bua Ahaba (17-26) Ahaba udi udipuekesha (27-29) 22 Tshipungidi tshia Yehoshafata ne Ahaba (1-12) ˆ Dıyi dia buprofete dia Mikaya bua ditshimunyibua (13-28) Nyuma udi udingangana bua kudingakaja Ahaba (21, 22) Badi bashipa Ahaba ku Lamota-gilada (29-40) Bukokeshi bua Yehoshafata mu Yuda (41-50) Ahazaya mukalenge wa Isalele (51-53)

561

1

Mpindieu mukalenge Davidi ukavua mukulakaje, a muikale ne bidimu bia1 bungi, ne nansha muvuabu bamubuikila bilamba, kavua umvua luya to. 2 Nunku bena mudimu bende bakamuambila ne: “Bakebele mfumu mukalenge wanyi nsongakaji utshidi kamama, ne neambuluishe mukalenge bua kuikalaye umulama. Yeye nealale mu maboko ebe bua mfumu mukalenge wanyi apete luya.” 3 Bakakeba nsongakaji muimpe kumona mu buloba buonso bua Isalele, bobu kupeta Abishaga b muena Shunema, c kuluabu nende kudi mukalenge. 4 Nsongakaji eu uvua muimpe wa dikema; wakalua mulami wa mukalenge ne uvua umuambuluisha, kadi mukalenge kavua musangile nende to. 5 Pine apu Adoniya d muana wa Hagita uvua uditumbisha, wamba ne: “Meme ke walua mukalenge!” Uvua mudienzejile ditempu ne uvua ne bendeshi ba tubalu ne bantu 50 bua bikale banyema kumpala kuende. e 6 Kadi tatuende kavua mumukonke bualu1 nansha musangu umue wamba ne: “Uvua muenze nunku bua tshinyi?” to. Uvua pende muimpe kumona wa dikema, ne mamuende uvua mumulele panyima pa Abashaloma. 7 Uvua muyukile ne Yoaba muana wa Seluya ˆ ne muakuidi Ebeyata, f bobu kuambuluisha Adoniya ne kumutuabu mu nyima. g 8 Kadi muakuidi Sadoka, h Benaya i muana wa Yehoyada, j muprofete Natana, Shimei, k Lei, ne bilobo bia mvita l bia Davidi kabavua batue Adoniya mu nyima to. 9 Ndekelu wa bionso Adoniya wakalambula m mikoko, ngombe, ne nyama ya mafuta lua ku di-

1 BAKALENGE 1:1-17 NSHAP. 1 a 2Sm 5:4 1Ku 29:26, 27

b 1Bk 2:17, 22 c Yos 19:17, 18 d 2Sm 3:2, 4 1Ku 3:1, 2

e 2Sm 15:1 f 2Sm 20:25 g 1Bk 2:22 h 2Sm 8:17 i 2Sm 20:23 1Ku 27:5

j 2Sm 7:2 2Sm 12:1

k 1Bk 4:7, 18

l 2Sm 23:8 1Ku 11:10

m 2Sm 15:12 

Mulongo 2 a 2Sm 7:4, 5 b 2Sm 11:3, 27 c 2Sm 12:24

d 2Sm 3:2, 4 e Bal 9:4-6 1Bk 1:21 2Bk 11:1

f 1Ku 22:9

1:1 1 Ku mua.: “matuku a.” 1:6 1 Anyi “mumutape ku muoyo; mumukanyine.” g

1Ku 28:5 1Ku 29:1

1Bk 1:1, 3

bue dia Soheleta, didi pabuipi ne Ene-logela; kubikilaye bana babu bonso, bana ba mukalenge, ne bantu bonso ba mu Yuda, bena mudimu ba mukalenge. 10 Kadi kavua mubikile muprofete Natana, Benaya ne bilobo bia mvita anyi muanabu Solomo to. 11 Ke Natana a kuambila Betasheba, b mamuende wa Solomo c ne: “Kuena mumvue ne: Adoniya d muana wa Hagita mmulue mukalenge, ne mukalenge wetu Davidi ki mmumanye bualu nansha bumue mu tshilumbu etshi anyi? 12 Nunku mpindieu luaku koku nkupeshe lungenyi, bua upandishe muoyo webe wewe ne muoyo wa1 muanebe Solomo. e 13 Ndaku kudi mukalenge Davidi umuambile ne: ‘Mfumu mukalenge wanyi, ki nguewe uvua muditshipe kudi muena mudimu webe muambe ne: “Muanebe Solomo nealue mukalenge panyima panyi, ne yeye ke muntu wasomba mu nkuasa wanyi wa bukalenge anyi”? f Nunku bua tshinyi Adoniya mmulue mukalenge?’ 14 Pawikala utshidi wakula ne mukalenge kuntu aku, meme nembuele ˆ panyima pebe ne nenjadike meyi ebe.” 15 Nunku Beta-sheba wakaya kudi mukalenge mu nzubu wende wa munda. Mukalenge ukavua mukulakaje bikole, ne Abishaga g muena Shunema uvua wambuluisha mukalenge. 16 Ke Beta-sheba kuinamaye, kutuilaye mukalenge mpala panshi, mukalenge kuebeja ne: “Udi ulomba tshinyi?” 17 Yeye kuandamuna ne: “Mfumuanyi, wewe ke ˆ uvua muditshipe mu dına dia Yehowa Nzambi webe kudi muena mudimu webe ne: ‘Muanebe Solomo nealue mukalenge panyima 1:12 1 Anyi ‘anyima webe wewe ne anyima wa.”

1 BAKALENGE 1:18-35 panyi, ne yeye ke muntu wasomba mu nkuasa wanyi wa bukalenge.’ a 18 Kadi tangila! Adoniya mmulue mukalenge, kadi mfumu mukalenge wanyi ki mmumanye bualu nansha bumue mu tshilumbu etshi to. b 19 Yeye uvua mulambule ngombe, nyama ya mafuta, ne mikoko bia bungi ne uvua mubikile bana ba mukalenge bonso ne muakuidi Ebeyaˆ ta ne Yoaba mfumu wa tshiluilu; c kadi kavua mubikile muena mudimu webe Solomo to.d 20 Mpindieu, mfumu mukalenge wanyi, ˆ mesu a bena Isalele bonso adi kuudi bua ubambile muntu wasomba mu nkuasa wa bukalenge wa mfumu mukalenge wanyi panyima pende. 21 Tshianana, diakamue padi mfumu mukalenge wanyi ulala bua kuikisha ne bankambua bende, nebangangate meme ne muananyi Solomo bu batungidianganyi.” 22 Nunku patshivuaye wakula ne mukalenge, muprofete Natana wakabuela. e 23 Diakamue bakambila mukalenge ne: “Muprofete Natana nyeye eu!” Yeye kubuela kumpala kua mukalenge, kuinaminaye mukalenge mutue mpala wende panshi. 24 Ke Natana kuamba ne: “Mfumu mukalenge wanyi, uvua muambe ne: ‘Adoniya nealue mukalenge panyima panyi, ne yeye ke muntu wasomba mu nkuasa wanyi wa bukalenge’ anyi? f 25 Bualu lelu mmupueke bua kulambula ngombe, g nyama ya mafuta ne mikoko bia bungi, ne mmubikile bana ba mukalenge bonso ne bamfumu ba tshiluilu ˆ ne muakuidi Ebeyata. h Badi kuntu aku badia banua nende, ne badi bamba ne: ‘Mukalenge Adoniya ikale ne muoyo matuku a bungi!’ 26 Kadi kavua mumbikile meme muena mudimu webe, nansha muakuidi Sadoka, anyi

562 NSHAP. 1 a 1Bk 1:13 1Ku 22:9, 10

b 1Bk 1:5, 11

c 1Bk 1:7

d 1Bk 1:9, 10

e 1Bk 1:14

f 1Bk 1:5

g 2Sm 15:12

h 1Bk 1:5, 7 

Mulongo 2 a 1Ku 27:5

b Mis 71:23 Mis 103:4

c 2Sm 20:23 2Sm 23:20 1Ku 27:5

d 1Bk 1:8

e 1Bk 1:38 Luk 19:33-35

f 2Ku 32:30

g 1Sm 16:13

h 1Sm 10:1, 24 2Sm 15:10 2Bk 11:12

Benaya a muana wa Yehoyada, peshi muena mudimu webe Solomo to. 27 Mfumu mukalenge wanyi mmuanyishe bualu ebu kayi wambila muena mudimu webe muntu wasomba mu nkuasa wa bukalenge wa mfumu mukalenge wanyi panyima pende anyi?” 28 Mpindieu mukalenge Davidi wakandamuna ne: “Mbikidilayi Beta-sheba.” Ke Beta-sheba kubuela ne kuimanaye kumpala kua mukalenge. 29 Ke mukalenge kuditshipa wamba ne: “Bushuwa, anu bu mudi Yehowa ne muoyo, yeye uvua munsungile1 mu makenga onso, b 30 anu bu mumvua muditshipe kuudi mu ˆ dına dia Yehowa Nzambi wa Isalele, muambe ne: ‘Muanebe Solomo nealue mukalenge panyima panyi, ne yeye ke muntu wasomba mu nkuasa wanyi wa bukalenge!’ ke bualu bungenza lelu.” 31 Nunku Beta-sheba wakinama mutangije mpala wende panshi, pashishe kutuilaye mukalenge mpala panshi, kuambaye ne: “Mfumuanyi mukalenge Davidi ikale ne muoyo bua kashidi!” 32 Diakamue mukalenge Davidi wakamba ne: “Mbikidilayi muakuidi Sadoka, muprofete Natana, ne Benaya c muana wa Yehoyada.” d Nunku bakaya kumpala kua mukalenge. 33 Mukalenge wakabambila ne: “Angatayi bena mudimu ba mfumuenu, nubandishe muananyi Solomo pa mpunda1e wanyi meme ne nupueke nende ku Gihona. f 34 Muakuidi Sadoka ne muprofete Natana nebamuele manyi g kuntu aku bua alue mukalenge wa Isalele; pashishe nuele mpungi, nuambe ne: ‘Mukalenge Solomo ikale ne muoyo matuku a bungi!’ h 35 Pashi1:29 1 Anyi “mupikule anyima wanyi.” 1:33 1 Anyi “mpunda mukaji.”

563 she numulonde, ne yeye nealue ne neasombe mu nkuasa wanyi wa bukalenge; neikale mukalenge pa muaba wanyi, ne nemmuteke mulombodi ku mutu kua Isalele ne Yuda.” 36 Diakamue Benaya muana wa Yehoyada kuambilaye mukalenge ne: “Amen! Yehowa Nzambi wa mfumu mukalenge wanyi ajadike bualu ebu. 37 Anu muvua Yehowa muikale ne mfumu mukalenge wanyi, nunku ikale ne Solomo, a ne Yeye avuije nkuasa wende wa bukalenge munene kupita nkuasa wa bukalenge wa mfumuanyi mukalenge Davidi.” b 38 Ke muakuidi Sadoka, muprofete Natana, Benaya c muana wa Yehoyada, ne bena Kelete ne bena Pelete d kupuekabu ne kubandishabu Solomo pa mpunda wa mukalenge Davidi, e kuyabu nende ku Gihona. f 39 Mpindieu muakuidi Sadoka wakangata lusengu lua manyi g mu ntenta, h kuelaye Solomo manyi, i bobu kutuadija kuela mpungi, ne bantu bonso bakatuadija kuela mbila bamba ne: “Mukalenge Solomo ikale ne muoyo matuku a bungi!” 40 Pashishe bantu bonso bakamulonda ne bakabanda, benda bela nshiba ne basanka bikole, buloba kufikabu too ne ku dipandika bua mitoyi yabu. j 41 Adoniya ne bonso bavuaye mubikile bakumvua bualu abu pakavuabu bajikije kudia. k Diakamue pakumvua Yoaba mutoyi wa mpungi, wakebeja ne: “Bua tshinyi kudi mutoyi wa mbila mikole nunku mu tshimenga?” 42 Patshivuaye wakula, Yonatana l muana wa muakuidi Ebeyaˆ ta wakafika. Ke Adoniya kuamba ne: “Buela, bualu wewe udi muntu muimpe1 ne udi ne bua kuikala mulue ne lumu lui1:42 1 Anyi “mukumbane.”

1 BAKALENGE 1:36-51 NSHAP. 1 a 1Ku 28:20

b 1Bk 3:12 1Bk 10:23 Mis 72:8

c 1Ku 27:5

d 2Sm 15:18 1Ku 18:17

e 1Bk 1:33 Mat 21:7

f 2Ku 32:30

g Eks 30:23-25 1Sm 16:13

h 2Sm 6:17

i 1Ku 29:22

j 1Sm 4:5

k 1Bk 1:9, 25

l 2Sm 15:36 2Sm 17:17

 Mulongo 2 a 1Bk 1:33, 34

b Eks 21:14 Eks 38:1, 2 1Bk 2:28

mpe.” 43 Kadi Yonatana waka` ndamuna Adoniya ne: “Too! Mukalenge wetu Davidi mmuteke Solomo mukalenge. 44 Mukalenge uvua mumutume ne muakuidi Sadoka, muprofete Natana, Benaya muana wa Yehoyada, ne bena Kelete ne bena Pelete, bobu kumubandisha pa mpunda wa mukalenge. a 45 Nunku muakuidi Sadoka ne muprofete Natana mbamuele manyi ku Gihona bua alue mukalenge. Pashishe mbabande nende bafuma kuntu aku benda basanka, ne mu tshimenga mudi kayumbayumba. Ke mitoyi inuvua bumvue ayi. 46 Kabidi, Solomo mmusombe mu nkuasa wa bukalenge. 47 Bualu bukuabu, bena mudimu ba mukalenge mbalue bua kuela mfumuetu mukalenge Davidi kalumbandi, bamba ne: ˆ ‘Nzambi webe avuije dına dia Solomo dia butumbi bua bungi ˆ kupita dına diebe, ne Yeye avuije nkuasa wende wa bukalenge munene kupita nkuasa webe wa bukalenge!’ Ke mukalenge kuinamaye pa bulalu. 48 Mukalenge mmuambe kabidi ne: ‘Yehowa Nzambi wa Isalele atumbishibue, yeye mmufile muntu bua asombe mu nkuasa wanyi wa buˆ kalenge ne mmuenze bua mesu anyi amone bualu ebu!’” 49 Nunku bantu bonso bavua Adoniya mubikidishe bakumvua ˆ buowa bua bungi, yonso wa kudibu kujukaye, kuyilaye diende disangu. 50 Adoniya pende waˆ kumvua buowa bua Solomo, nunku wakajuka, kuyaye ne kukuataye ku nsengu ya ku tshioshelu bikole. b 51 Bakaya kuambila Solomo ne: “Tangila! ˆ Adoniya mmumvue buowa bua mukalenge Solomo; ne mmukuate ku nsengu ya ku tshioshelu bikole, wamba ne: ‘Mukalenge Solomo anji kuditshipa

1 BAKALENGE 1:52–2:11 kundi ne: kakushipa muena mudimu wende ku muele wa mvita to.’” 52 Ke Solomo kuamba ne: “Yeye muenze malu mu mushindu muimpe, lusuki luende nansha lumue kaluakumata panshi to; kadi bobu basangane bualu bubi munda muende, a neafue.” 53 Nunku mukalenge Solomo wakatuma bantu bua bamutulule ku tshioshelu. Pashishe wakabuela ne kuinaminaye mukalenge Solomo, pashishe Solomo wakamuambila ne: “Ndaku kuebe.” Pavua tshikondo tshia Davidi kufua tshisemene pabuipi, wakambila muanende Solomo malu a kuenza aa: 2 “Nkadi pa kufua.1 Nunku, ikala ne bukole, b uleje muudi muana mulume. c 3 Udi ne bua kutungunuka ne kuenza malu audi ne bua kuenzela Yehowa Nzambi webe pa kuendela mu njila yende ne pa kutumikila mikenji yende mifuˆ ˆ nda, meyi ende, meyi ende a dilumbuluisha ne mavuluija ende anu mudibi bifunda mu Mikenji ˆ ya Mose; d dıba adi neutute diakalenga1 mu malu onso audi wenza ne muaba wonso uudi uya. 4 Nunku Yehowa neakumbaje dilaya diende divuaye mulaye buanyi meme ne: ‘Bana bebe bobu badimuke mu njila wabu pa kuenda ne lulamatu kumpala kuanyi ne muoyo wabu wonso ne anyima1 wabu yonso, e kakuakupangika muntu wa mu ndelanganyi yebe2 udi usomba mu nkuasa wa bukalenge wa Isalele.’ f 5 “Udi mumanye kabidi bimpe tshivua Yoaba muana wa Seluya mungenzele, tshivuaye

2

564 NSHAP. 1 a 1Bk 2:23 

NSHAP. 2 b Dut 31:6 Yos 1:6 1Ku 28:20

c 1Bk 3:7 d Dut 17:18-20 Mbi 12:13

e Dut 6:5 2Bk 20:3 2Bk 23:3 2Ku 17:3 Mat 22:37

f 2Sm 7:12, 16 1Bk 8:25 1Ku 17:11 Mis 132:11, 12

 Mulongo 2 a 2Sm 3:27, 30 b 2Sm 17:25 2Sm 20:10 1Ku 2:17

c Nom 35:33 2Sm 3:28

d 2Sm 3:29 1Bk 2:31-34

e 2Sm 19:31 f 2Sm 17:27-29 g 2Sm 15:14 h 2Sm 16:5-7 i 2Sm 17:24 j 2Sm 19:23 k Eks 22:28 l 1Bk 2:44, 46 m 2Sm 5:7

2:2 1 Ku mua.: “Ndi nya mu njila wa buloba bujima.” 2:3 1 Anyi “newenze n malu ne meji.” 2:4 1 Tang. Diumv. 2 Ku mua.: “kabakumbusha muntu kuudi.” o

1Ku 11:7 1Ku 29:26, 27 Bz 2:29 1Ku 12:23 2Sm 5:4, 5

muenzele bamfumu babidi ba biluilu bia Isalele, mmumue ne: ˆ ˆ Abine a muana wa Ne ne Amasa b ˆ muana wa Yete. Uvua mubashipe, kuelaye mashi c a mvita panshi tshikondo tshia ditalala, ne uvua muele mashi a mvita ku mukaba wa mu tshimono tshiende ne ku sandala ya ku makasa ende. 6 Udi ne bua kuenza malu bilondeshile meji ebe ne kubenga kulekela nsuki yende mitoke ipueka mu Lukita1 ne ditalala. d ˆ 7 “Kadi neuleje bana ba Bazilai e muena Gilada dinanga dia lulamatu, ne badi ne bua kuikala munkatshi mua bantu badi baˆ dia ku mesa ebe, bualu ke mushindu uvuabu bangambuluishe f ˆ dıba dimvua munyeme muanenu Abashaloma. g 8 “Udi kabidi ne Shimei muana wa Gela muena Benyamina wa ku Bahulima. Yeye uvua mungele milawu mibi h dituku dimvua nya ku Mahanayima; i kadi pakapuekaye bua kusambakena nanyi ku Yadene, ngakaditshipa ˆ kudiye mu dına dia Yehowa ne: ‘Tshiakukushipa ku muele wa mvita to.’ j 9 Mpindieu kumulekedi kayi mupete dinyoka to, k bualu wewe udi muntu wa meji ne udi mumanye tshiudi ne bua kumuenzela; udi ne bua kupuekesha nsuki yende mitoke mu Lukita1 ne mashi.” l 10 Pashishe Davidi wakalala bua kuikisha ne bankambua bende ne bakamujiika mu Tshimenga tshia Davidi. m 11 Bule bua1 bukokeshi bua Davidi mu Isalele buvua bua bidimu 40. Wakakokesha mu Hebelone n bidimu muanda mutekete, ne wakakokesha mu Yelushalema bidimu 33. o 2:6, 9 1 Anyi “Sheole,” mmumue ne: lukita lua bukua bantu buonso. Tang. Diumv. 2:11 1 Ku mua.: “Matuku a.”

565 12 Nunku Solomo wakasomba mu nkuasa wa bukalenge wa tatuende Davidi, ne bukokeshi buende buakashindama ku kakese ku kakese.a 13 Pakapita matuku Adoniya muana wa Hagita wakaya kudi Beta-sheba, mamuende wa Solomo. Beta-sheba wakebeja ne: “Udi ulua ne ditalala anyi?” Yeye kuandamuna ne: “Eyowa, ndi mulue ne ditalala.” 14 Nunku Adoniya wakamba ne: “Ndi ne bualu kampanda bua kukuambila.” Yeye kuamba ne: “Akula.” 15 Adoniya wakamba kabidi ne: “Udi mumanye bimpe ne: bukalenge buvua ne bua kuikala buanyi meme, ne bena Isalele bonso bavua batekemene1 bua meme kulua mukalenge;b kadi bukalenge buvua bumpambuke meme bulue bua muanetu, bualu Yehowa ke uvua muenze bua bulue buende. c 16 Kadi mpindieu kudi anu bualu bumue bundi nkulomba. Kubumbengedi to.” Nunku wakamuambila ne: “Akula.” 17 Ke yeye kuamba ne: “Lomba koku mukalenge Solomo (bualu kakukubengela wewe to) bua ampeshe Abishaga d muena Shunema bua ikale mukajanyi.” 18 Ke Betasheba kuamba ne: “Bimpe menemene! Nengambile mukalenge bualu buebe.” 19 Nunku Beta-sheba wakaya kudi mukalenge Solomo bua kuyukila nende bualu bua Adoniya. Diakamue mukalenge wakajuka bua kusambakena nende, kumuinaminaye. Pashishe wakasomba mu nkuasa wende wa bukalenge ne kuambaye bua batekele mamuende wa mukalenge nkuasa wa bukalenge, bua mamuende asombe ku dia balume diende. 20 Pashishe Betasheba wakamba ne: “Kudi bualu

1 BAKALENGE 2:12-27 NSHAP. 2 a 2Sm 7:8, 12 1Ku 29:23 2Ku 1:1 Mis 89:36, 37 Mis 132:12

b 1Bk 1:5, 25

c 1Ku 22:9

d 1Bk 1:1, 3 

Mulongo 2 a 2Sm 16:21

b 1Ku 3:1, 2, 5

c 2Sm 8:16

d 1Bk 1:7

e 1Ku 22:9, 10

f 2Sm 7:11 1Ku 17:10

g 1Bk 1:51, 52

h 2Sm 8:18 1Bk 1:8 1Ku 27:5

i 1Sm 22:20 1Bk 1:7

j Yos 21:8, 18 Yel 1:1

k 1Sm 23:6

ˆ 2:15 1 Ku mua.: “bavua batangije mesu abu kundi.” l

2Sm 15:24 1Ku 15:11, 12

1Sm 22:22, 23

bukese bumue bundi nkulomba. Kubumbengedi to.” Nunku mukalenge wakamuambila ne: “Bulombaku mamu; bualu tshiakukubengelabu to.” 21 Wakamba ne: “Bafile Abishaga muena Shunema kudi muanenu Adoniya bua ikale mukajende.” 22 Ke mukalenge Solomo kuandamuna mamuende ne: “Bua tshinyi udi ulomba bua bafile Abishaga muena Shunema kudi Adoniya? Udi anu mua kumulombela kabidi bukalenge, a bualu yeye mmukuluanyi, b ne muakuidi Ebeyaˆ ta ne Yoaba c muana wa Seluya d mbatue ku tshiende.” 23 Ke mukalenge Solomo kuˆ ditshipa mu dına dia Yehowa wamba ne: “Nzambi angenzele nunku ne apitshishe apu bikala Adoniya kayi mujimije muoyo wende1 bua mudiye mulombe bualu ebu. 24 Mpindieu, bushuwa anu bu mudi Yehowa ne muoyo, yeye udi munshindamije bikole e ne munsombeshe mu nkuasa wa bukalenge wa tatuanyi Davidi ne yeye uvua mungenzele nzubu,1f anu bu muvuaye mulaye, Adoniya neashipibue g lelu.” 25 Diakamue mukalenge Solomo wakatuma Benaya h muana wa Yehoyada, yeye kuya, kukumaye Adoniya,1 yeye kufua. ˆ 26 Kudi muakuidi Ebeyata, i mukalenge wakamba ne: “Ndaku ku madimi ebe ku Anatota! j Udi mukumbanyine lufu, kadi lelu tshiakukushipa to, bualu uvua muambule Mushete wa Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa kumpala kua tatuanyi Davidi k ne bualu uvua mukenge ne tatu mu makenga onso avuaye mupete.” l 27 Nunku Solomo 2:23 1 Anyi “muenzele anyima wende ˆ bibi.” 2:24 1 Anyi “dıku dia bakalenge.” 2:25 1 Anyi “kudielaye pambidi pa Adoniya.”

1 BAKALENGE 2:28-42

ˆ wakumbusha Ebeyata bua kikadi kabidi muakuidi wa Yehowa to, ˆ bua kukumbaja dıyi divua Yehowa muambe bua nzubu wa Eli a mu Shilo. b 28 Pavua lumu alu lufike kudi Yoaba (bualu Yoaba uvua mutue ku tshia Adoniya c kadi kavua mutue ku tshia Abashaloma to), d Yoaba wakanyemena ku ntenta wa Yehowa e ne kukuataye ku nsengu ya ku tshioshelu bikole. 29 Pashishe bakambila mukalenge Solomo ne: “Yoaba mmunyemene ku ntenta wa Yehowa, ne udi kuntu aku ku luseke lua tshioshelu.” Nunku Solomo wakatuma Benaya muana wa Yehoyada wamba ne: “Ndaku umushipe!” 30 Nunku Benaya wakaya ku ntenta wa Yehowa, kumuambilaye ne: “Mukalenge udi wamba ne: ‘Patuka!’” Kadi ` yeye wakamba ne: “Too! Nemfuile muaba eu.” Benaya wakaya kuambila mukalenge ne: “Yoaba mmuambe nunku, ne mmungandamune nunku.” 31 Ke mukalenge kumuambilaye ne: “Enza anu mudiye muambe amu; mushipa, umujiike ne umbushe mashi avua Yoaba muele panshi kakuyi bualu bua nsongo kundi ne ku nzubu wa tatu. f 32 Yehowa neapingaje mashi ende pa mutu pende yeye, bualu uvua mukume bantu babidi bakane ne bimpe kumupita yeye, mubashipe ne muele wa mvita, tatuanyi Davidi kayi mumanye: Abiˆ ˆ ne g muana wa Ne, mfumu wa tshiluilu tshia Isalele, h ne Amaˆ sa i muana wa Yete, mfumu wa tshiluilu tshia Yuda. j 33 Mashi abu neapingane pa mutu pa Yoaba ne pa mutu pa bana bende1 bua kashidi; k kadi ditalala dia kudi Yehowa dikale kudi Davidi, bana bende,1 nzubu wende 2:33 1 Anyi “ndelanganyi yende.”

566 NSHAP. 2 a 1Sm 2:31 1Sm 3:12

b Yos 18:1

c 1Bk 1:7

d 2Sm 18:14

e 1Ku 21:29

f Gen 9:6 Eks 21:14 Nom 35:33 Dut 19:13 1Bk 2:5

g 2Sm 3:26, 27

h 2Sm 2:8

i 2Sm 20:10

j 2Sm 17:25

k 2Sm 3:29 

Mulongo 2 a 1Ku 11:24 1Ku 27:5

b 1Sm 2:35 1Ku 6:50, 53 1Ku 12:28 1Ku 16:37, 39 1Ku 24:3

c 1Bk 2:8

d 2Sm 15:23 2Bk 23:6 Yne 18:1

e 1Sm 21:10 1Sm 27:2

ne nkuasa wende wa bukalenge bua kashidi.” 34 Nunku Benaya muana wa Yehoyada wakabanda, kukumaye Yoaba, kumushipaye, bobu kumujiika ku nzubu kuende mu tshipela. 35 Pashishe mukalenge wakateka Benaya a muana wa Yehoyada ku mutu kua tshiluilu pa muaba wende, ne mukalenge wakateka muakuidi Sadoka b pa muaba wa Ebeˆ yata. 36 Pashishe mukalenge wakabikidisha Shimei, c kumuambilaye ne: “Diashila nzubu mu Yelushalema, usombamu; kumbuki muaba au bua kuya muaba mukuabu to. 37 Dituku diwapatuka ne diwasambuka Tshibandabanda tshia Kidilona, d umanye bimpe ne: neufue. Mashi ebe neikale pa mutu pebe wewe.” 38 Shimei wakandamuna mukalenge ne: “Tshiudi muambe ntshimpe. Muena mudimu webe neenze anu mudi mfumu mukalenge wanyi muambe.” Nunku Shimei wakasomba mu Yelushalema matuku a bungi. 39 Kadi ku ndekelu kua bidimu bisatu, bapika ba Shimei babidi bakanyema, kuyaˆ bu kudi Akisha e muana wa Maka mukalenge wa Gata. Pakambilabu Shimei ne: “Tangila! Bapika bebe badi mu Gata,” 40 diakamue Shimei wakasuika tshiseba pa mpunda wende, kuyaye bua kumonangana ne Akisha mu Gata bua kukeba bapika bende. Pakapingana Shimei ne bapika bende ufumina mu Gata, 41 bakambila Solomo ne: “Shimei uvua mupatuke mu Yelushalema muye mu Gata ne ukadi mupingane.” 42 Ke mukalenge kubikidisha Shimei, kumuambilaye ne: “Tshivua mukutshipiˆ she mu dına dia Yehowa ne mukudimuije ne: ‘Dituku diwumbuka muaba eu bua kuya mua-

567 ba mukuabu, umanye bimpe ne: neufue’ anyi? Wewe pebe kuvua mungambile ne: ‘Tshiudi wamba ntshimpe; nentumikile’ anyi? a 43 Mpindieu, bua tshinyi kuvua mulame mutshipu wa Yehowa ne mukenji umvua mukuelele?” 44 Ke mukalenge kuambila Shimei ne: “Udi mumanye mu muoyo webe amu malu mabi onso auvua muenzele tatuanyi Davidi, b ne Yehowa neakupingajile malu mabi au pa mutu pebe. c 45 Kadi mukalenge Solomo neabeneshibue, d ne nkuasa wa bukalenge wa Davidi neajadikibue bikole kumpala kua Yehowa bua kashidi.” 46 Ke mukalenge kutumina Benaya muana wa Yehoˆ yada dıyi, yeye kuya, kumukumaye, yeye kufua. e Nunku bukalenge buakashindama mu tshianza tshia Solomo bikole. f Solomo wakadia tshipungidi ˆ tshia dibaka ne Palo mukalenge wa Ejipitu. Wakasela1 muaˆ g na wa Palo, kuluaye nende mu Tshimenga tshia Davidi h too ne pakajikijaye kuibaka nzubu wende, i ne nzubu wa Yehowa, j ne tshimanu tshivua tshinyunguluke Yelushalema. k 2 Kadi bantu batshivua bafidila milambu pa miaba mitumbuke, l bualu too ne tshikondo atshi kabavua baˆ nji kuibaka nzubu bua dına dia Yehowa to. m 3 Solomo wakatungunuka ne kunanga Yehowa pa kuendela mu mikenji mifunda ya tatuende Davidi, kadi uvua anu ulambula milambu ne uyifuimishila pa miaba mitumbuke. n 4 Mukalenge wakaya ku Gibeona bua kulambuilaku milambu, bualu au ke uvua muaba mutumbuke uvua mutambe kumanyika.1 o Solomo wakafila milambu ya kuosha tshinunu

3

1 BAKALENGE 2:43–3:11 NSHAP. 2 a 1Bk 2:38 b 2Sm 16:5, 13 c Mis 7:16 Nsu 5:22

d Mis 21:6 Mis 72:17

e 1Bk 2:8, 9 f 2Ku 1:1 Nsu 16:12

 NSHAP. 3 g Dut 7:3, 4 1Bk 7:8 1Bk 9:24 1Bk 11:1 Neh 13:25-27

h 2Sm 5:7 1Ku 11:7

i 1Bk 7:1 j 1Bk 8:17-19 k 1Bk 9:15 l 2Ku 33:17 m Dut 12:5, 6 1Bk 5:3 1Ku 28:6

n 1Sm 7:9 1Sm 10:8 1Ku 21:26

o 1Ku 16:39, 40 1Ku 21:29

 Mulongo 2 a 2Ku 1:3-6 b 2Ku 1:7-10 c 1Bk 2:1, 4 d 1Ku 29:1 Yel 1:6

pa tshioshelu atshi. a 5 Yehowa wakamuenekela Solomo ku Gibeona mu tshilota butuku, ne Nzambi wakamba ne: “Lomba tshiudi musue bua nkupeshe.” b 6 Ke Solomo kuamba ne: “Udi muleje muena mudimu webe tatuanyi Davidi dinanga dia lulamatu dia bungi pavuaye wenda kumpala kuebe mu lulamatu, mu buakane ne mu bululame bua muoyo. Udi mutungunuke ne kumuleja dinanga dia lulamatu dia bungi edi too ne lelu paudi mumupeshe muana wa balume bua kusombaye mu nkuasa wende wa bukalenge. c 7 Mpindieu Yehowa Nzambi wanyi, udi muvuije muena mudimu webe mukalenge pa muaba wa tatuanyi Davidi, nansha muntshidi anu muana1 ne tshiyi mumanye malu a bungi.2 d 8 Muena mudimu webe udi munkatshi mua tshisamba tshiebe tshiudi musungule, e tshidibu kabayi mua kubala anyi kumanya bungi bua bantu badimu bua muditshi tshinene bikole. 9 Nunku pesha muena mudimu webe muoyo wa ditumikila bua kulumbuluisha tshisamba tshiebe, f bua kujingulula tshidi tshimpe ne tshidi tshibi, g bualu nnganyi udi mua kukumbana bua kulumbuluisha tshisamba tshiebe tshidi ne bantu ba bungi1 etshi?” 10 Biakasankisha Yehowa bua muvua Solomo mulombe bualu ebu.h 11 Nunku Nzambi wakamuambila ne: “Bu muudi mulombe bualu ebu ne kuyi mudilombele matuku a muoyo a bungi1 anyi bubanji anyi lufu lua2

e Eks 19:5, 6 f Mis 72:1 Mis 119:34

g Eb 5:14

3:1 1 Anyi “wakangata.” 3:4 1 Ku mua.: “mutambe bunene.” h

Nsu 15:8

3:7 1 Anyi “muana mutekete.” 2 Ku mua.: “ne tshiyi mumanye kupatuka ne kubuela.” 3:9 1 Anyi pamuapa: “tshikole.” Ku mua.: “tshidi ne bujitu.” 3:11 1 Ku mua.: “matuku a bungi.” 2 Anyi “anyima ya.”

1 BAKALENGE 3:12-27 bena lukuna bebe, kadi mulombe lungenyi lua kumvua bilumbu bia kulumbuluisha, a 12 nengenze tshiudi mulombe. b Nenkupeshe muoyo wa meji ne lungenyi, c bua anu muvuaku kakuyi kuanji kuikala muntu mukuabu kumpala kuebe bu wewe, nunku kakuakuikala kabidi muntu mukuabu bu wewe to. d 13 Nenkupeshe kabidi bintu biudi kuyi mulombe, e bubanji ne butumbi, f bua kakuikadi mukalenge mukuabu bu wewe mu matuku ebe a muoyo1 to. g 14 Wewe muendele kabidi mu njila yanyi pa kulama miˆ kenji yanyi ne meyi anyi, anu bu muvua tatuebe Davidi muendelamu, h nenkupeshe kabidi matuku a muoyo a bungi.”1i 15 Pavua Solomo mutabuluke, wakajingulula ne: tshivua tshilota. Pashishe wakaya ku Yelushalema, kuimanaye kumpala kua mushete wa tshipungidi tshia Yehowa, kufilaye milambu ya kuosha ne milambu ya diumvuangana j ne kulambishilaye bena mudimu bende bonso biakudia bia bungi. 16 Tshikondo atshi bakaji ba ndumba babidi bakalua kudi mukalenge, kuimanabu kumpala kuende. 17 Mukaji wa kumpala wakamba ne: “Bua luse, mukalenge wanyi, meme ne mukaji eu tudi basombele mu nzubu umue, ne mvua mulele pavuaye mu nzubu amu. 18 Dituku disatu panyima pa meme mumane kulela, mukaji eu wakalela pende. Tuvua pamue, anu tuetu babidi; katuvua ne muntu mukuabu mu nzubu amu to. 19 Butuku muana wa mukaji eu wakafua bualu uvua mumuladile. 20 Nunku wakajuka munkatshi mua butu-

568 NSHAP. 3 a 1Ku 22:12 1Ku 29:19 2Ku 1:11, 12 Nsu 16:16

b Mbi 1:16 1Yn 5:14

c 1Bk 4:29 Nsu 2:3-5 Yak 1:5

d Mat 12:42

e Mis 84:11 Mat 6:33 Ef 3:20

f 1Bk 4:21 Mbi 7:11

g 1Bk 10:23

h 1Bk 15:5

i Mis 21:4

3:13 1 Ku mua.: “matuku ebe onso.” 3:14 1 Ku mua.: “nendepeshe matuku ebe.” j

Mis 91:14, 16 Nsu 3:13, 16

Lew 7:11

ku, kuangataye muananyi uvua ku luseke luanyi pavua mupika webe mukaji mulale, kumuladikaye mu maboko ende,1 ne wakaladika muanende uvua mufue mu maboko anyi. 21 Pamvua mubike mu dinda bua kuamusha muananyi, meme kumona ne: uvua mufue. Ke meme kumukenketa bimpe bimpe mu dinda, meme kumona ne: kavua muananyi umvua mulele to.” 22 Kadi mukaji mukuabu au wakamba ` ne: “Too, muananyi ngudi ne muoyo, ne muanebe ngudi mufue!” Kadi mukaji wa kumpala ` uvua wamba ne: “Too, muanebe ngudi mufue, ne muananyi ngudi ne muoyo.” Ke muvuabu bakokangana kumpala kua mukalenge nanku. 23 Ndekelu wa bionso mukalenge wakamba ne: “Eu udi wamba ne: ‘Muananyi ngeu udi ne muoyo, ne muanebe ngudi mufue!’ ` ne mukuabu udi wamba ne: ‘Too, muanebe ngudi mufue, ne muananyi ngudi ne muoyo!’” 24 Mukalenge wakamba ne: “Ntuadilayi muele wa mvita.” Nunku bakatuadila mukalenge muele wa mvita. 25 Ke mukalenge kuamba ne: “Kosayi muana udi ne muoyo mu bitupa bibidi, nupeshe mukaji umue tshitupa tshimue ne mukuabu tshitupa tshikuabu.” 26 Diakamue mukaji muena muana uvua ne muoyo wakasengelela mukalenge, bualu uvua mumvuile muanende luse. Wakamba ne: “Bua luse, mukalenge wanyi! Mupeshayi muana udi ne muoyo! Mu mishindu yonso kanumushipi to!” Kadi mukaji mukuabu au uvua wamba ne: “Kakuikala ni nguebe ni nguanyi to! Bamukose mu bitupa bibidi!” 27 Ke mukalenge kuandamuna ne: “Peshayi mukaji wa kumpa3:20 1 Ku mua.: “mu tshiadi tshiende.”

569 la eu muana udi ne muoyo! Mu mishindu yonso kanumushipi to, bualu yeye ke mamuende.” 28 Nunku Isalele mujima wakumvua lumu lua muvua mukalenge mukose tshilumbu atshi, ne bavua batshina mukalenge, a bualu bavua bamone ne: uvua ne meji a Nzambi bua kulumbuluisha bilumbu. b Mukalenge Solomo uvua ukokesha Isalele mujima. c 2 Aba ke bavua bamfumu banene ba mu bukalenge buende:1 Azaya muana wa Sadoka d uvua muakuidi; 3 Eloholefe ne Ahiya bana ba Shisha bavua bafundi; e Yehoshafata f muana wa Ahiluda uvua mufundi wa malu a bukalenge; 4 Benaya g muana wa Yehoyada uvua utangila tshiluilu; ˆ Sadoka ne Ebeyata h bavua bakuidi; 5 Azaya muana wa Natana i uvua ku mutu kua baleji mpala ba mukalenge; Zabudaha muana wa Natana uvua muakuidi ne mulunda wa mukalenge; j 6 Ahisha uvua utangila ba mu nzubu; ne Adonilama k muana wa Abeda uvua ku mutu kua bantu bavuabu babikile bua kubenzeja midimu mikole ku bukole. l 7 Solomo uvua ne baleji mpala 12 bavua batangila Isalele mujima bavua bapesha mukalenge ne ba mu nzubu muende biakudia. Yonso wa kudibu uvua ne bujitu bua kufila biakudia ngondo umue ku tshidimu. m ˆ 8 Aa ke mena abu: Muana wa ˆ Hu, mu buloba bua mikuna bua Efelayima; 9 muana wa ˆ ˆ Deke, mu Makasa, Shalabima, n Bete-shemeshe, ne Elonabete-hanana; 10 muana wa Hesede, mu Alubota (uvua ne Soko ne buloba buonso bua ˆ Hefe); 11 muana wa Abinada-

4

1 BAKALENGE 3:28–4:22

NSHAP. 3 a 1Ku 29:23-25 Mis 72:5

b 1Bk 3:9, 10 

NSHAP. 4 c 2Ku 9:30 Mbi 1:12

d 1Ku 6:8 1Ku 27:16, 17

e 2Sm 8:17 1Ku 27:32

f 2Sm 8:16 2Sm 20:24

g 1Bk 1:8 1Bk 2:35 1Ku 27:5

h 1Bk 2:26 i 1Bk 1:9, 10 j 2Sm 15:37 1Ku 27:33

k 2Sm 20:24 1Bk 5:14 1Bk 12:18

l 1Bk 9:15 m 1Ku 27:1 n Yos 19:42, 48 

Mulongo 2 a 2Bk 23:29 b Yos 17:11 1Sm 31:8, 10

c Yos 21:34 d Dut 4:41-43 1Bk 22:3

e Nom 32:41 Dut 3:14

f Nom 32:1 g Dut 3:4 h Yos 13:8, 11 i Gen 32:1, 2 2Sm 2:8, 9

j 1Bk 1:8 k Yos 18:11 l Yos 17:1 m Nom 21:21 n Dut 3:4 o Gen 22:15, 17 p Mbi 2:24 q Gen 15:18

4:2 1 Anyi “bakokeshi ba mu bukalenge buende.” r

Eks 23:31 2Sm 8:3 Mis 72:8-10 Mis 72:10

ˆ ba, mu mpulumuku yonso ya Do (Tafata muana wa Solomo wakaˆ lua mukajende); 12 Bana muana wa Ahiluda, mu Tanaka, Megido, a ne Bete-sheana yonso b udi ku luseke lua Saletana kuinshi kua Yizelele, kumbukila ku Betesheana too ne ku Abele-mehola too ne ku buloba bua Yokemaˆ ma; c 13 muana wa Gebe, mu Lamota-gilada d (uvua ne misoko ˆ ya ntenta ya Yaı e muana wa Manashe idi mu Gilada; f uvua kaˆ bidi ne buloba bua Agoba g h budi mu Bashana: bimenga binene 60 bivua ne bimanu ne milonda ya tshiamu tshia mitaku); 14 Ahinadaba muana wa Ido, mu Mahanayima; i 15 Ahimasa, mu Nafatale (wakangata Basemata muana mukuabu wa Solomo bua ikale mukajende); ˆ 16 Bana muana wa Hushai, mu ˆ Ashe ne Bealota; 17 Yehoshafata muana wa Palua, mu Yisaˆ ka; 18 Shimei j muana wa Ela, ˆ mu Benyamina; k 19 Gebe muana wa Uli, mu buloba bua Gilada, l buloba bua Sihona m mukalenge wa bena Amole ne buloba bua Oga n mukalenge wa Bashana. Kuvua kabidi muleji mpala wa mukalenge umue uvua utangila baleji mpala bakuabu bonso aba mu buloba. 20 Yuda ne Isalele bavua bungi bu nsenga ya kumpenga kua mbuu; o bavua badia, banua ne basanka. p 21 Solomo uvua ukokesha makalenge onso a kumbukila ku Musulu1q too ne ku buloba bua bena Peleshete ne ku mikalu ya Ejipitu. Bavua balua ne milambu ne benzela Solomo mudimu matuku ende onso a muoyo. r 22 Biakudia bia Solomo bia dituku dionso bivua bipiminu 30 4:21 1 Mmumue ne: musulu wa Pelata.

1 BAKALENGE 4:23–5:4 bia kore1 bia bukula bunefuke, bipiminu 60 bia kore bia bukula, 23 ngombe dikumi ya mafuta, ngombe 20 ya mu mpata, ne mikoko lukama, kusangisha ne ndambu wa ngulungu, tubuluku, ntole, ne mikuku ya mafuta. 24 Bualu uvua utangila bintu bionso dia munemu dia Musulu,1 a kumbukila ku Tifesa too ne ku Gaza, b kusangisha ne bakalenge bonso ba dia munemu dia Musulu; uvua ne ditalala mu bitupa bia buloba bionso bivua bimunyunguluke. c 25 Yuda ne Isalele bavua basombe talalaa, muntu yonso muinshi mua muonji wende wa tumuma tua mvinyo ne muinshi mua mutshi wende wa mfigi, kumbukila ku ˆ Dana too ne ku Be-sheba, matuku onso a Solomo. 26 Solomo uvua ne bikumbi 4 0001 bia tubalu bua matempu ende ne tubalu2 binunu 12. d 27 Baleji mpala aba bavua bafila biakudia kudi mukalenge Solomo ne kudi bantu bonso baˆ vua badia ku mesa a mukalenge Solomo. Yonso wa kudibu uvua ufila biakudia mu ngondo wende ne utangila bua tshintu nansha tshimue katshipangiki to. e 28 Bavua balua kabidi ne orje ne tukolakola muaba wonso uvuabu nabi dijinga bua tubalu ne bua bisumbu bia tubalu, muntu yonso bilondeshile bungi buvuabu bamukosele. 29 Nzambi wakapesha Solomo meji ne dijingulula dia malu bia bungi menemene, ne bua4:22 1 Kore uvua ubuela litre 220. Tang. Tshis. B14. 4:24 1 Mmumue ne: ku ouest kua musulu wa Pelata. 4:26 1 Bungi ebu budi busanganyibua mu imue mivungu ne mu mvese mukuabu udi wakula bua bualu bumue bumue ebu. Mivungu mikuabu idi yakula bua binunu 40. 2 Anyi “bendeshi ba tubalu.”

570 NSHAP. 4 a Yos 1:4 b Gen 10:19 c 1Bk 5:4 1Ku 22:9 Mis 72:7

d Dut 17:15, 16 1Bk 10:24-26 2Ku 1:14, 17

e 1Bk 4:7 

Mulongo 2 a 1Bk 10:23 2Ku 1:10 Nsu 2:6

b Bz 7:22 c Mis 89:Mut d Mis 88:Mut e 1Ku 2:4, 6 f 1Bk 10:1, 7 Luk 11:31

g Nsu 1:1 Mbi 12:9

h Mso 1:1 i Eks 12:22 j Nsu 30:30 k Nsu 30:19 l Nsu 6:6 Nsu 30:25

m 2Ku 9:1, 23 

NSHAP. 5 n Yhz 27:3 o 2Sm 5:11 p 2Ku 2:3 q 2Sm 7:5 1Ku 22:7, 8

labale bua muoyo1 anu bu nsenga ya kumpenga kua mbuu. a 30 Meji a Solomo avua mapite meji a bantu bonso ba ku Est ne meji onso a mu Ejipitu. b 31 Uvua ne meji kupita muntu kayi yonso, kupita Etana c muena Ezele ne Hemana, d Kalaˆ kola, e ne Dala, bana ba Mahola; lumu luende luakatangalaka mu bisamba bionso bia kumpenga. f 32 Wakafunda1 nsumuinu 3 000 g ne misambu yende h ivua 1 005. 33 Uvua wakula bua mitshi, kubangila ku mutshi wa sedre wa mu Lebanona too ne ku tshisonsa tshia izope i tshidi tshitoloka ku tshimanu; uvua wakula bua nyama, j bua nyunyi,1 k bua bintu bidi bidikoka panshi,2 l ne bua mishipa. 34 Bantu ba mu bisamba bionso bavua balua kumvua meji a Solomo, kusangisha ne bakalenge ba pa buloba bujima bavua bumvue lumu lua meji ende. m Pavua Hilama mukalenge wa Tulo n mumvue ne: bavua bele Solomo manyi bua kuikalaye mukalenge pa muaba wa tatuende, wakatuma bena mudimu bende kudi Solomo, bualu Hilama uvua mulunda wa Davidi1 kuonso eku. o 2 Solomo pende wakatumina Hilama mukenji ne: p 3 “Udi mumanye bimpe ne: tatuanyi Davidi kavua mukokeshe bua kuibaka nzubu ˆ bua dına dia Yehowa Nzambi wende bua mvita ivuabu bamuluisha ku nseke yonso too ne pavua Yehowa muteke bena lukuna bende muinshi mua makasa ende. q 4 Kadi mpindieu Yeho-

5

4:29 1 Anyi “muoyo udi ne lumvu.” 4:32 1 Anyi “Wakela.” 4:33 1 Anyi “bifukibua bidi bibuuka.” 2 Pamuapa nkusangisha ne nyama idi ilamba ikoka tshiadi panshi ne bishi. 5:1 1 Anyi “uvua munange Davidi.”

571 wa Nzambi wanyi mmumpeshe ditalala nseke yonso. a Kakuena muntu udi unduisha anyi bualu bubi nansha bumue budi buenzeka to. b 5 Nunku ndi musue ˆ kuibaka nzubu bua dına dia Yehowa Nzambi wanyi, anu muvua Yehowa mulaye tatuanyi Davidi, wamba ne: ‘Muanebe ungateka mu nkuasa webe wa bukalenge pa muaba webe, yeye ke muntu ˆ wibaka nzubu bua dına dianyi.’ c 6 Mpindieu tumina bantu bebe ˆ dıyi bua bankosele mitshi ya sedre ya mu Lebanona. d Bena mudimu banyi nebenze mudimu ne bena mudimu bebe, ne nemfute bena mudimu bebe bilondeshile difutu diudi ukosa, bualu udi mumanye bimpe ne: kakuena muntu nansha umue wa kutudi udi mumanye kukosa mitshi bu bena Sidona to.” e ˆ 7 Pakumvua Hilama meyi a Solomo, wakasanka bikole, kuambaye ne: “Yehowa atumbishibue lelu, bualu mmupeshe Davidi muana wa meji bua ikale ku mutu kua tshisamba tshinene1 etshi!” f 8 Nunku Hilama wakatumina Solomo mukenji ne: “Ndi mumvue mukenji uuvua muntumine. Nengenze tshionso tshiudi ujinga bua kukupesha mitshi ya sedre ne mitshi ya jenevriye. g 9 Bena mudimu banyi nebapueke nayi ku mbuu bafumina ku Lebanona, ne nenyisuikishe mu ˆ bisumbu bua ipuekele pa mayi too ne muaba uudi ungambila. Nenyisuluishe muaba au, ne wewe udi mua kuyambula kuya nayi. Bua mudimu eu, neumpeshe biakudia bingalomba bua ba mu nzubu muanyi.” h 10 Nunku Hilama wakafila mitshi yonso ya sedre ne ya jenevriye ivua Solomo ukeba. 11 Pashishe Solomo wakapesha Hilama bipiminu binunu 20 bia 5:7 1 Anyi “tshia bantu ba bungi.”

1 BAKALENGE 5:5–6:1

NSHAP. 5 a 1Bk 4:24, 25 b Nsu 16:7 c 2Sm 7:12, 13 1Ku 22:9, 10 2Ku 2:4

d 1Bk 6:9, 20 e 2Ku 2:8 f 2Ku 2:11, 12 g 2Sm 6:5 1Bk 6:15 2Ku 3:5

h 2Ku 2:15, 16 Ezl 3:7

 Mulongo 2 a 2Ku 2:10 b 1Bk 3:12 1Bk 4:29 Yak 1:5

c 1Bk 9:15 d 2Sm 20:24 1Bk 4:6 1Bk 12:18

e 1Ku 22:15 f Yos 16:10 1Bk 9:20-22 2Ku 2:2 2Ku 2:17, 18 2Ku 8:7-9

g 1Bk 9:23 h 1Bk 7:9 1Ku 22:2

i Bua 21:14 j 1Bk 6:7 k Yos 13:1, 5 

NSHAP. 6 l Eks 12:14, 51

´ kore1 bia ntete ya ble bu biakudia bia ba mu nzubu muende ne bipiminu 20 bia kore bia mafuta mimpe menemene a olive.2 Abi ke bintu bivua Solomo upesha Hilama ku tshidimu ku tshidimu. a 12 Yehowa wakapesha Solomo meji anu muvuaye mumulaye. b Kuvua ditalala pankatshi pa Hilama ne Solomo, ne ˆ bubidi buabu bakapunga dıyi.1 13 Mukalenge Solomo wakabikidisha bantu ba mu Isalele mujima bua kubenzeja midimu mikole ku bukole; bantu bavuabu babikile abu bavua binunu 30. c 14 Uvua ubatuma ku Lebanona mu bisumbu bia bantu binunu 10 bakombolangana ngondo yonso. Bavua benza ngondo umue mu Lebanona ne ngondo ibidi ku mabu; Adonilama d uvua ku mutu kua bantu bavuabu babikile bua kubenzeja midimu mikole ku bukole. 15 Solomo uvua ne bena mudimu betu ba tshianana aba1 binunu 70 ne bantu binunu 80 bavua bapanda mabue e ku mikuna, f 16 kusangisha ne baleji mpala ba Solomo 3300 g bavua bamfumu bua kutangila bena mudimu abu. ˆ 17 Ku dıyi dia mukalenge, bakumbula mabue manene, mabue a mushinga, h bua kuenza tshishimikidi i tshia nzubu ne mabue masonga. j 18 Nunku bibaki ba Solomo ne bibaki ba Hilama ne bena Gebala k bakasonga mabue, ne bakalongolola mitshi ne mabue bua kuibaka nzubu. Mu tshidimu tshia 480 bena Isalele1 bamane kupatuka mu buloba bua Ejipitu, l mu tshidimu tshinayi panyima pa Solomo mumane kulua mukalenge wa Isalele, mu ngondo wa

6

5:11 1 Kore uvua ubuela litre 220. Tang. Tshis. B14. 2 Ku mua.: “mafuta adibu batue.” 5:12 1 Anyi “tshipungidi.” 5:15 1 Anyi “bambudi ba majitu.” 6:1 1 Ku mua.: “bana ba balume ba Isalele.”

1 BAKALENGE 6:2-16 Ziwa1 a (mmumue ne: ngondo muibidi), wakatuadija kuibaka nzubu wa Yehowa.2 b 2 Nzubu uvua mukalenge Solomo muibakile Yehowa uvua ne nkubita1 60 mu bule, nkubita 20 mu butshiama, ne nkubita 30 mu butumbuke. c 3 Lutanda d lua kumpala kua ntempelo1 luvua ne nkubita 20 mu bule,2 bipetangana ne butshiama bua nzubu.3 Lutanda luvua ne butshiama bua nkubita dikumi kumbukila kumpala kua nzubu. 4 Wakenza madidishi a nzubu avua ne nyunguluilu yenda ikepela.1 e 5 Pashishe wakibaka nzubu mukuabu kumpenga kua tshimanu tshia nzubu; uvua munyunguluke bimanu bia nzubu, mmumue ne: bia ntempelo1 ne tshibambalu tshia munda menemene, f ne wakenza bibambalu bia mu nseke kumpenga kuonso aku. g 6 Bibambalu bia mu nseke bia panshi bivua ne bunene bua nkubita itanu, bia tshisasa tshia kumpala bivua ne bunene bua nkubita isambombo, ne bia tshisasa tshia ndekelu bivua ne bunene bua nkubita muanda mutekete, bualu uvua wenda ukepesha mupimbu wa bimanu wenda ubuela1 kumpenga kuonso kua nzubu bua tshintu nansha tshimue katshikadi tshilamakaja ku bimanu bia nzubu. h 7 Bavua bibake nzubu ne mabue avuabu bumbule akavuabu bamane kulongolola, i nunku pavuabu bibaka kakuvua mutoyi

572 NSHAP. 6 a 1Bk 6:37

b 1Ku 28:11, 12 2Ku 3:1, 2

c 2Ku 3:3 Ezl 6:3

d 2Ku 3:4

e Yhz 41:26

f Lew 16:2 2Ku 5:7 Eb 9:3

g 1Bk 6:10 Yhz 41:5, 26

h Yhz 41:6, 7

i 1Bk 5:17 

Mulongo 2 a Yhz 41:11

b 1Bk 6:38

c 1Bk 5:6 1Bk 6:20

d 1Bk 6:5

e Dut 17:18, 19 1Bk 8:25 1Ku 28:9

f 2Sm 7:13

6:1 1 Tang. Tshis. B15. 2 Tang. Tshis. B8. 6:2 1 Nkubita uvua ne santimetre 44,5. Tang. Tshis. B14. 6:3 g 1 Ku mua.: “ntempelo wa nzubu.” 2 Anyi “butshiama.” 3 Anyi “nkubita 20 ilonda butshiama bua nzubu.” 6:4 1 Anyi “madidishi enda adibonda.” 6:5 1 Badi ba- h kula muaba eu bua Muaba wa Tshijila. 6:6 1 Anyi “bimanu bivua bienda bibue- i la.”

1Ku 22:9

Eks 25:8 Lew 26:12 Mis 132:13

1Ku 28:20

1Bk 5:8 2Ku 3:5

wa nyindu, kasuyi anyi tshintu kayi tshionso tshia tshiamu to. 8 Tshibuelelu tshia tshibambalu tshia mu luseke tshia panshi menemene tshivua ku luseke lua sud1 lua nzubu, a ne tubandilu tuvua tubanda tutangile ku tshisasa tshia pankatshi tuenda tuela bibenda, ne tumbuka ku tshisasa tshia pankatshi tubanda ku tshisasa tshia ndekelu. 9 Wakatungunuka ne kuibaka nzubu, kumujikijaye, b ne wakabuikila kuulu kua nzubu ne mikamba ya mutshi wa sedre ne milongo ya mabaya a mutshi wa sedre. c 10 Wakibaka bibambalu bia mu nseke kumpenga kuonso kua nzubu, d tshibambalu tshionso tshikale ne butumbuke bua nkubita itanu, ne bivua bituangaja ku nzubu ne mabaya a mutshi wa sedre. ˆ 11 Tshikondo atshi, dıyi dia Yehowa diakalua kudi Solomo diamba ne: 12 “Bua nzubu uudi wibaka eu, wewe muendele mu mikenji yanyi mifunda, muˆ tumikile meyi anyi a dilumbuluisha ne mutumikile mikenji yanyi yonso pa kuendelamu, e meme panyi nenkukumbajile bualu bumvua mulaye tatuebe Davidi, f 13 nensombe munkatshi mua bena Isalele, g ne tshiakulekela tshisamba tshianyi tshia Isalele to.” h 14 Solomo wakatungunuka ne kuibaka nzubu bua kumujikija. 15 Wakela1 ku bimanu bia munda mua nzubu mabaya a mutshi wa sedre. Wakalamika mabaya ku bimanu bia munda kubangila panshi pa nzubu too ne ku mikamba ya tshisasa, ne panshi pa nzubu wakalamika mabaya a mutshi wa jenevriye. i 16 Wakapima nkubita 20 ku6:8 1 Ku mua.: “dia balume.” 6:15 1 Ku mua.: “Wakibaka.”

573 mbukila ku tshimanu tshia mu ndekelu mua nzubu, kukosololaye nzubu ne mabaya a mutshi wa sedre, kubangila panshi too ne ku mikamba, ne wakenzamu1 nzubu wa munda menemene, a Muaba Mutambe Tshijila. b 17 Ntempelo,1 c mmumue ne: tshitupa tshia nzubu tshivua kumpala kuawu, uvua ne nkubita 40. 18 Bavua buondole benze bimfuanyi bia bibulubulu d ne bia bilongo bikadi bikanguke e ku mabaya a mutshi wa sedre avua munda mua nzubu. Munda muonso muvua anu mabaya a mutshi wa sedre; dibue nansha dimue kadivua dimueneka to. 19 Wakalongolola nzubu wa munda menemene f munda mua nzubu bua kutekamu mushete wa tshipungidi tshia Yehowa. g 20 Nzubu wa munda menemene uvua ne nkubita 20 mu bule, nkubita 20 mu butshiama, ne nkubita 20 mu butumbuke; h wakamulamika or muimpe menemene; ne wakalamika mabaya a mutshi wa sedre ku tshioshelu. i 21 Solomo wakalamika or muimpe menemene munda mua nzubu, j ne wakela shene ya or kumpala kua nzubu wa munda menemene k uvua mulamika or. 22 Wakalamika or mu nzubu mujima too ne pavua nzubu yonso mujike; wakalamika kabidi or ku tshioshelu tshionso l tshivua pabuipi ne nzubu wa munda menemene. 23 Wakenza bakeluba babidi m ne mutshi wa sapen1 mu nzubu wa munda menemene, mukeluba yonso muikale bule bua nkubi-

1 BAKALENGE 6:17-32 NSHAP. 6 a 1Bk 6:5

b 2Ku 3:8, 9 Eb 9:3

c Eb 9:2

d 1Bk 7:24

e Eks 25:33

f Eb 9:3

g Eks 40:21 1Bk 8:6

h 1Bk 6:16

i Eks 30:1 1Bk 7:48

j Eks 26:29 2Ku 3:7

k Eks 26:33

l Eks 30:1, 3 Eks 40:5

m Gen 3:24 2Bk 19:15 Mis 99:1

 Mulongo 2 a 2Ku 3:10-13 2Ku 5:8

b Mis 80:1 Yes 37:16 Eb 9:4, 5

c 2Ku 3:14

6:16 1 Mmumue ne: munda mua nzubu amu. 6:17 1 Mmumue ne: Muaba wa Tshijila uvua kumpala kua Muaba Muta- d mbe Tshijila. 6:23 1 Ku mua.: “mutshi wa mafuta,” pamuapa mutshi wa sapen e wa ku Alep.

Yhz 41:17, 18

Eks 25:33 1Bk 6:18

ta dikumi. a 24 Dipuapua dimue dia mukeluba divua bule bua nkubita itanu, ne dipuapua dikuabu divua bule bua nkubita itanu. Kumbukila ku lusongo lua dipuapua dimue too ne ku lusongo lua dipuapua dikuabu kuvua ntanta wa nkubita dikumi. 25 Mukeluba muibidi uvua pende ne nkubita dikumi. Bakeluba babidi abu bavua bule bumue ne bavua benza mushindu wa muomumue. 26 Bule bua mukeluba umue buvua bua nkubita dikumi, anu muvua bule bua mukeluba mukuabu au. 27 Pashishe wakateka bakeluba abu b mu nzubu wa munda.1 Mapuapua a bakeluba avua molola bienza bua ne: dipuapua dia mukeluba umue divua difika ku tshimanu tshimue, ne dipuapua dia mukeluba mukuabu divua difika ku tshimanu tshikuabu, ne mapuapua abu avua molola matangija munkatshi mua nzubu, bienza bua mapuapua abu alengangane. 28 Pashishe wakalamika bakeluba or. 29 Ku bimanu bionso bia nzubu, kumpenga kuonso kua tshibambalu tshia munda ne tshia pambelu,1 wakondola bimfuanyi bia bakeluba, c bia mabue a ngaji, d ne bia bilongo bikadi bikanguke. e 30 Wakalamika or panshi pa nzubu, mu tshibambalu tshia munda ne tshia pambelu. 31 Bua tshibuelelu tshia mu nzubu wa munda menemene, wakenza biibi bia mutshi wa sapen, makunji a mu nseke, ne mabaya a mu nseke ya mushiku wa mbelu, bu tshitupa tshitanu.1 32 Biibi bibidi abi bivua 6:27 1 Mmumue ne: Muaba Mutambe Tshijila. 6:29 1 Ku mua.: “munda ne pambelu.” 6:31 1 Pamuapa mbakula bua dienza dia nyunguluilu wa tshiibi anyi bua bunene bua biibi.

1 BAKALENGE 6:33–7:8 bia mutshi wa sapen, ne wakondolapu kuenzaye bimfuanyi bia bakeluba, bia mabue a ngaji, ne bia bilongo bikadi bikanguke, ne wakalamikapu or; wakatuta or pa mutu pa bakeluba ne pa mabue a ngaji. 33 Bua tshibuelelu tshia ntempelo,1 ke muvuaye muenze mabaya a mu nseke ya mushiku wa mbelu a mutshi wa sapen, bivua bia tshitupa tshinayi.2 34 Wakenza biibi bibidi ne mabaya a mutshi wa jenevriye. Tshiibi tshimue tshivua ne biibi bibidi bivua binyungulukila ku binyungulukilu bia tshiibi, ne tshiibi tshikuabu tshivua ne biibi bibidi bivua binyungulukila ku binyungulukilu bia tshiibi. a 35 Wakondola kuenzaye bimfuanyi bia bakeluba, bia mabue a ngaji, ne bia bilongo bikadi bikanguke, kulamikaye tshipeyipeyi tshia or pa bimfuanyi abi. 36 Wakibaka lubanza lua munda b ne milongo isatu ya mabue masonga ne mulongo wa mikamba ya mutshi wa sedre. c 37 Mu tshidimu tshinayi, mu ngondo wa Ziwa,1 bakenza tshishimikidi tshia nzubu wa Yehowa;d 38 ne mu tshidimu tshia 11, mu ngondo wa Bula1 (mmumue ne: ngondo wa muanda mukulu), nzubu wakajika ne tuntu tuende tuonso ne bilondeshile mushindu uvuabu bambe bua kumuibaka. e Nunku wakenza bidimu muanda mutekete mu dimuibaka. Biakangata Solomo bidimu 13 bua kuibaka nzubu1 wende yeye, f too ne muvua nzubu wende mujima mujike. g

574 NSHAP. 6 a Yhz 41:24, 25

b Eks 27:9 2Ku 4:9 2Ku 7:7

c 1Bk 7:12

d 1Bk 6:1

e 1Ku 28:11, 12 

NSHAP. 7 f 1Bk 9:10

g Mbi 2:4, 5 

Mulongo 2 a 1Bk 10:16, 17 Yes 22:8

b 1Bk 5:8

c 1Bk 10:18 Mis 122:2, 5

7

d 1Bk 3:9, 28

6:33 1 Badi bakula muaba eu bua Muaba wa Tshijila. 2 Pamuapa mbakula bua dienza dia nyunguluilu wa tshiibi anyi bua bunene bua biibi. 6:37, 38 1 Tang. Tshis. B15. 7:1 1 Anyi “dibalasa.” e

Nsu 20:8

2Bk 20:4

2 Wakibaka Nzubu wa Ditu dia Lebanona a uvua ne nkubita1 lukama mu bule, nkubita 50 mu butshiama, ne nkubita 30 mu butumbuke pa milongo inayi ya makunji a mutshi wa sedre; ne kuvua mikamba ya mutshi wa sedre b pa makunji. 3 Bavua balamike mabaya a mutshi wa sedre pa mutu pende, pa mikamba mitshiamakane ya mutshi wa sedre ivua misombe pa makunji; avua 45, 15 mu mulongo wonso. 4 Kuvua milongo isatu ya madidishi mela mu nyunguluilu, ne dididishi dionso divua ditangilangane ne dikuabu mu milongo isatu. 5 Bibuelelu bionso ne mabaya a mu nseke ya mushiku wa mbelu bivua ne nyunguluilu ya nseke inayi,1 anu muvua kumpala kua madidishi avua matangilangane ne makuabu mu milongo isatu. 6 Wakibaka kabidi Nzubu1 wa makunji uvua ne nkubita 50 mu bule ne nkubita 30 mu butshiama, ne kuvua lutanda kumpala kuende luikale ne makunji ne kamusaka. 7 Wakibaka kabidi Nzubu1 wa Nkuasa wa bukalenge, c muaba uvuaye ne bua kulumbuluishila, mmumue ne: Nzubu wa Dilumbuluisha, d ne bakalamikaku mitshi ya sedre kumbukila panshi too ne ku mikamba ya muulu. 8 Dibalasa divuaye ne bua kusombela, mu lupangu lukuabu, e divua panyima pa Nzubu,1 ne bavua babibake mu mushindu umue. Wakibaka kabidi nzubu mufuanangane ne Nzubu eu ˆ bua muana wa Palo uvua Solo7:2 1 Nkubita uvua ne santimetre 44,5. Tang. Tshis. B14. 7:5 1 Anyi “nseke inaˆ yi, ibidi mile, ibidi mıpi.” 7:6, 7 1 Anyi “Lutanda.” 7:8 1 Ku mua.: “nzubu wa Nzubu.”

575 mo muangate bua ikale mukajende. a 9 Bionso ebi bivua bienza ne mabue a mushinga mukole b masonga bilondeshile bunene buvua bukengela, mapeya ne nsele1 wa mabue munda ne panyima, kumbukila ku tshishimikidi too ne ku mabue a mulongo wa kuulu, ne pambelu too ne ku lubanza lunene. c 10 Tshishimikidi tshivua tshienza ne mabue manene menemene, mabue a mushinga mukole; kuvua mabue avua ne nkubita dikumi, ne makuabu ne nkubita muanda mukulu. 11 Pa mutu pawu pavua mabue a mushinga mukole, masonga bilondeshile bunene buvua bukengela, ne kuvua kabidi mitshi ya sedre. 12 Kumpenga kua lubanza lunene kuvua milongo isatu ya mabue masonga ne mulongo wa mikamba ya mutshi wa sedre, anu bu muvuabi bua lubanza lua munda d lua nzubu wa Yehowa ne lutanda lua nzubu. e 13 Mukalenge Solomo wakabikidisha Hilama, f ne bakalua nende bafumina ku Tulo. 14 Uvua muana wa mukaji mukamba wa mu tshisa tshia Nafatale, ne tatuende uvua nsenda wa tshiamu tshia mitaku muena Tulo; g uvua mupiluke bikole, muikale ne lungenyi lua bungi h ne dimanya dia bungi bua midimu yonso ya kuenza ne tshiamu tshia mitaku.1 Nunku wakalua kudi mukalenge Solomo ne wakenza mudimu wende wonso. 15 Wakenza makunji abidi a tshiamu tshia mitaku; i dikunji dionso divua ne bule bua nkubita 18, ne bivua biangata nshinga wa kupima nende wa bule

1 BAKALENGE 7:9-22 NSHAP. 7 a 1Bk 3:1 1Bk 9:24 2Ku 8:11

b 1Bk 5:17

c 2Ku 4:9

d 1Bk 6:36 2Ku 4:9 2Ku 7:7

e 1Bk 6:3

f 1Bk 7:40 2Ku 2:13, 14

g 2Ku 4:16

h Eks 36:1

i 1Bk 7:21 

Mulongo 2 a 2Bk 25:13, 17 2Ku 3:15 Yel 52:21

b 2Bk 25:17 2Ku 4:12, 13

c 2Bk 25:17 2Ku 3:16 Yel 52:22, 23

d 1Bk 6:3

7:9 1 Anyi “si.” 7:14 1 Anyi “tshiamu tshia bronze,” muaba eu ne miaba mikuabu idi ilonda mu nshapita eu. e

Yhz 40:48

2Ku 3:17

bua nkubita 12 bua kunyungulula dikunji dionso.1 a 16 Wakenza mitu ibidi ya tshiamu tshia mitaku bua kuasa ku mutu kua makunji. Mutu umue uvua ne bule bua nkubita itanu, ne mukuabu uvua ne bule bua nkubita itanu. 17 Bavua balengeje mitu ya makunji ne bukondo bua tukanu buvuabu benze ne tushene tuvua tulukakaja anu bu mionji; b muanda mutekete bua mutu umue, muanda mutekete bua mutu mukuabu. 18 Wakenza kabidi bimuma bia grenade mu milongo ibidi binyunguluke bukondo bua tukanu bua kuela ku mitu ya makunji ivua ku mutu kua makunji; wakenza nanku bua mitu yonso ibidi. 19 Mitu ya makunji ivua ku mutu kua makunji a ku lutanda ivua mienze bu bilongo bia kapapankole bia bule bua nkubita inayi. 20 Mitu ya makunji ivua ku mutu kua makunji abidi, kuulu kua muaba muvungamane uvua mutuangane ne bukondo bua tukanu; ne kuvua bimuma bia grenade 200 mu milongo kumpenga kuonso kua mutu wonso wa dikunji. c 21 Wakimanyika makunji a lutanda lua ntempelo.1 d Wakimanyika dikunji dia ku tshianza tshia dia balume,2 kudinyikaye ne: Yakina,3 pashishe wakimanyika dikunji dia ku tshianza tshia dia bakaji,4 kudinyikaye ne: Boaza.5 e 22 Mitu ya makunji ivua mienze bu bilongo bia kapapankole. Nunku mudimu wa makunji wakajika. 7:15 1 Anyi “dikunji dionso dia ku makunji abidi au divua ne nyunguluilu wa nkubita 12.” 7:21 1 Badi bakula muaba eu bua Muaba wa Tshijila. 2 Anyi “dia ku sud.” 3 Diumvuija: “Yeye [mmumue ne: Yehowa] ashindamije bikole.” 4 Anyi “dia ku nord.” 5 Diumvuija pamuapa: “Ne bukole.”

1 BAKALENGE 7:23-34 23 Pashishe wakenza Mbuu1 wa tshiamu tshiengulula. a Uvua wa tshijengu, muikale ne nkubita dikumi kumbukila ku mubangubangu umue ne ku mubangubangu mukuabu ne uvua ne nkubita itanu mu butumbuke, ne bivua biangata muonji wa kupima nawu wa bule bua nkubita 30 bua kumunyungulula.2 b 24 Kuvua kabidi bilengejilu bia bibulubulu c kuinshi kua mubangubangu wende, bimunyunguluke yonso mujima, bibulubulu dikumi bua nkubita umue, bibulubulu dikumi bua nkubita umue kumpenga kuonso kua Mbuu, ne milongo ibidi ya bibulubulu bienzelaku. 25 Mbuu uvua musombe pa ngombe milume 12, d ngombe isatu mitangile ku nord, isatu mitangile ku ouest, isatu mitangile ku sud, ne isatu mitangile ku est; ne Mbuu uvua musombe pa ngombe ayi, ne bia nyima biayi bivua bitangija munkatshi. 26 Mupimbu wende uvua bunene bua tshianza;1 ne mubangubangu wende uvua muenze bu mubangubangu wa dikopo, muikale bu tshilongo tshia kapapankole tshikanguke. Uvua ubuela bipiminu 2000 bia bata.2 27 Pashishe wakenza matempu1 dikumi e a tshiamu tshia mitaku. Ditempu dionso divua ne nkubita inayi mu bule, nkubita inayi mu butshiama, ne nkubita isatu mu butumbuke. 28 Bavua benze matempu mushindu eu: Avua ne bitata mu nseke, ne bitata bia mu nseke ebi bivua pankatshi pa milonda

576 NSHAP. 7 a Eks 30:18 2Bk 25:13

b 2Ku 4:2-5

c 1Bk 6:18

d Yel 52:20

e 2Bk 25:16 Yel 52:17

 Mulongo 2 a Yhz 41:19

7:23 1 Anyi “tshintu tshia kulamina ˆ mayi.” 2 Anyi “uvua ne nyunguluilu wa nkubita 30.” 7:26 1 Santimetre mitue b ku 7,4. Tang. Tshis. B14. 2 Bata uvua ubuela litre 22. Tang. Tshis. B14. 7:27 ˆ 1 Anyi “matempu a kuambuila mayi.”

Gen 3:24 Eks 25:18 1Bk 6:27 2Ku 3:7 Yhz 41:17, 18

mitshiamakane. 29 Pa bitata bia mu nseke bivua munkatshi mua milonda mitshiamakane pavua ntambue, a ngombe ne bakeluba, b ne bimfuanyi bia muomumue abi bivua pa milonda mitshiamakane. Pa mutu pa ntambue ne ngombe ne muinshi muayi muvua bilengejilu bienze bu bijengu bikosa. 30 Ditempu dionso divua ne nkata inayi ya tshiamu tshia mitaku ne milonda ya tshiamu tshia mitaku ivua ituangaja nkata, ne milonda yadi inayi ya mu matumba ivua ikuata milonda ayi. Muinshi mua dilongo muvua bitekelu bia dilongo, bienza ne bilengejilu bienze bu bijengu bikosa mu luseke lua tshitekelu tshionso. 31 Mushiku wa dilongo dinene uvua munda mua tshikaba, dikale ne nkubita umue kumbukila mu ntaku muadi too ne ku mubangubangu wa kuinshi kua tshikaba; mushiku wa tshikaba uvua tshijengu, ne tshikaba atshi pamue ne bitekelu bia dilongo bivua bule bua nkubita umue ne tshitupa. Pa tshikaba apu pavua bilengejilu; tutata tua kumpenga kuatshi tuvua tua nseke inayi, katuvua tua bijengu to. 32 Nkata inayi ivua kuinshi kua bitata bia mu nseke, ne milonda ivua ikuata nkata ivua milamakaja ku ditempu, ne lukata luonso luvua ne bule bua nkubita umue ne tshitupa. 33 Nkata ayi ivua mienze bu nkata ya ditempu dietu dia tshianana edi. Milonda yayi ivua iyikuata, mibangubangu1 yayi, nsambu yayi, ne binyungulukilu biayi bivua bienza bionso ne tshiamu tshiengulula. 34 Kuvua milonda inayi ku matumba anayi a ditempu dionso ivua idikuata; 7:33 1 Anyi “jante.”

577 milonda yadi ayi ivua mienzela ku1 ditempu adi. 35 Ku mutu kua ditempu kuvua tshikaba tshia tshijengu tshikale bule bua tshitupa tshia nkubita, ne pa mutu pa ditempu apu, tunyunguluilu tuatshi ne tubitata tua mu nseke muatshi tuvua tuenzelapu.1 36 Uvua muondole pa tunyunguluilu tuatshi ne pa tubitata tuatshi tua mu nseke muzole bimfuanyi bia bakeluba, bia ntambue, ne bia mabue a ngaji bilondeshile muaba uvua nawu kanyunguluilu konso ne katata konso, ne bijengu bikosa binyunguluke kumpenga kuonso. a 37 Eu ke mushindu uvuaye muenze matempu dikumi; b avua menza onso mafuanangane, c mikale bunene bumue ne mushindu umue. 38 Wakenza malongo manene dikumi a tshiamu tshia mitaku; d dilongo dionso divua mua kubuela bipiminu 40 bia bata. Dilongo dionso divua ne nkubita inayi.1 Kuvua dilongo dimue bua ditempu dionso dia ku matempu dikumi. 39 Pashishe wakateka matempu atanu ku dia balume dia nzubu ne matempu makuabu atanu ku dia bakaji dia nzubu, ne wakateka Mbuu ku luseke lua dia balume dia nzubu, ku sud lua ku est. e 40 Hilama f wakenza kabidi malongo manene, bikasu, g ne bibakudi. h Nunku Hilama wakajikija mudimu wonso uvuaye muenzele mukalenge Solomo ku nzubu wa Yehowa: i 41 makunji abidi j ne mitu ya makunji ivua mienze bu bibakudi ivua ku mutu kua makunji abidi; tuka-

1 BAKALENGE 7:35-50

1Bk 6:31

nu tubidi a bua kuela ku mitu ya makunji ivua mienze bu bibakudi ivua ku mutu kua makunji; 42 bimuma bia grenade 400 b bua makondo a tukanu abidi, milongo ibidi ya bimuma bia grenade bua bukondo buonso, bua kuela ku mitu ibidi ya makunji ivua mienze bu bibakudi ivua ku mutu kua makunji abidi; 43 matempu dikumi c ne malongo manene dikumi d pa matempu; 44 Mbuu e ne ngombe milume 12 muinshi mua Mbuu; 45 ne bintu bia kuboya nabi butu, bikasu, bibakudi, ne bintu bionso bivua Hilama muenzele mukalenge Solomo ne tshiamu tshia mitaku tshipela, bua nzubu wa Yehowa. 46 Mukalenge wakabifudila mu mishete ya diima mu tshitupa tshia buloba tshia Yadene, pankatshi pa Sukota ne Saletana. 47 Solomo wakalekela bintu bionso kabiyi bipima bualu bivua bia bungi menemene. Bujitu bua tshiamu tshia mitaku kabuvua bumanyike to. f 48 Solomo wakenza bintu bionso bua nzubu wa Yehowa: tshioshelu g tshia ˆ or; mesa a or h bua kutekapu mampa a dileja; 49 bitekelu bia miendu i bia or muimpe menemene, bitanu ku dia balume ne bitanu ku dia bakaji kumpala kua nzubu wa munda menemene; ne bilongo bikadi bikanguke, j miendu, ne tushola tua kukoka natu mikaba ya miendu,1 bionso bia or; k 50 malongo manene, bintu bia kujima nabi kapia, l bibakudi, makopo, m ne bintu bia kuambuila kapia, n bionso bia or muimpe menemene; ne ntaku ya milonda ya biibi bua nzubu wa munda, o mmumue ne: Muaba Mutambe Tshijila, ne bua biibi bia nzubu wa ntempelo, p bionso bia or.

1Bk 6:33

7:49 1 Anyi “tukuatshilu; nkala.”

NSHAP. 7 a 1Bk 6:29 1Bk 6:32

b 1Bk 7:27 c 1Bk 7:15, 46 2Ku 4:3

d Eks 30:18 e 2Ku 4:6, 10 f 1Bk 7:13 2Ku 2:13

g Eks 27:3 2Bk 25:14

h Eks 24:6 i 2Ku 4:11-17 j 1Bk 7:15 

Mulongo 2 a 1Bk 7:17 b 1Bk 7:20 c 1Bk 7:27 d 1Bk 7:38 e 1Bk 7:23 f 1Ku 22:14, 16 2Ku 4:18-22

g Eks 37:25 h Eks 37:10 i Eks 37:17 Bua 1:20

j 1Bk 6:18 k Eks 37:23 l Yel 52:18 m Eks 25:29

7:34 1 Anyi “tshipese tshimue ne.” n 7:35 1 Anyi “tuvua tshipese tshimue natshi.” 7:38 1 Anyi “nkubita inayi ku- o mbukila ku mubangubangu ne ku mubangubangu mukuabu.” p

Lew 16:12

1 BAKALENGE 7:51–8:16 51 Nunku mukalenge Solomo wakajikija mudimu wonso uvuaye ne bua kuenza bua nzubu wa Yehowa. Pashishe Solomo wakalua ne bintu bivua tatuende Davidi muvuije bia tshijila, a ne wakela arjan, or, ne bintu bikuabu mu bibutshilu bia nzubu wa Yehowa. b Tshikondo atshi Solomo wakasangisha c bakulu ba mu Isalele, bantu bonso bavua ku mutu kua bisa, bamfumu ba nzubu ya batatu ba mu Isalele. d Bakalua kudi mukalenge Solomo ku Yelushalema bua kubanda ne mushete wa tshipungidi tshia Yehowa kumbuka nawu mu Tshimenga tshia Davidi, e mmumue ne: Siona. f 2 Bantu bonso ba mu Isalele bakadisangisha kumpala kua mukalenge Solomo mu tshibilu1 mu ngondo wa Etanima,2 mmumue ne: ngondo wa muanda mutekete. g 3 Nunku bakulu bonso ba mu Isalele bakalua, ne bakuidi bakajula Mushete. h 4 Bakambula Mushete wa Yehowa, ntenta wa kusambakena, i ne bintu bia tshijila bionso bivua mu ntenta. Bakuidi ne bena Lewi bakabanda nabi. 5 Mukalenge Solomo ne tshisumbu tshijima tshia Isalele tshivuabu babikile bua kutuilangana nende bavua kumpala kua Mushete. Bavua balambula mikoko ne ngombe bia bungi menemene j bienza bua kakuikadi mushindu wa kuyibala anyi kumanya bungi buayi. 6 Pashishe bakuidi bakabueja mushete wa tshipungidi tshia Yehowa muaba wawu, k mu nzubu wa munda menemene wa mu nzubu, Muaba Mutambe Tshijila, muinshi mua mapuapua a bakeluba. l

8

578 NSHAP. 7 a 2Sm 8:10-12 b 2Ku 5:1 

NSHAP. 8 c Mbi 1:1 d 2Ku 5:2, 3 e 2Sm 6:17 f 2Sm 5:7 1Ku 11:5

g Lew 23:34 Dut 16:13

h 1Ku 15:2, 15 2Ku 5:4-6

i Eks 40:2 2Ku 1:13

j 1Ku 16:1 k Eks 26:33 Eks 40:21 2Sm 6:17 Bua 11:19

l 1Bk 6:27 2Ku 5:7 Mis 80:1 Yhz 10:5

 Mulongo 2 a Eks 25:20 2Ku 5:8-10

b Eks 25:14 Eks 37:4

c Dut 4:13 Eb 9:4

d Eks 40:20 Dut 10:5

e Eks 24:8 f Eks 19:1 Nom 10:11, 12

g Eks 40:34 Lew 16:2

h 2Ku 5:11-14 i Eks 40:35 Yhz 10:4 Yhz 43:4 Yhz 44:4 Bz 7:55 Bua 21:23

j Eks 20:21 Dut 5:22 2Ku 6:1, 2 Mis 18:11 Mis 97:2

k Mis 78:69

8:2 1 Mmumue ne: Tshibilu tshia Bitanda. 2 Tang. Tshis. B15. l

Mis 132:13, 14 2Ku 6:3-11

7 Nunku mapuapua a bakeluba avua mabalula pa mutu pa muaba uvua Mushete, bienza bua bakeluba babuikile Mushete ne mikamba yawu. a 8 Mikamba ayi b ivua mile bienza bua nsongo ya mikamba ayi yikale yimuenekela Muaba wa Tshijila kumpala kua nzubu wa munda menemene, kadi kayivua yimuenekela pambelu to. Idi muaba au too ne lelu. 9 Kakuvua tshintu tshikuabu mu Mushete to, anu mabue abidi c avua Mose mutekamu d ku Holeba pavua Yehowa mudie tshipungidi e ne tshisamba tshia Isalele pavuabu bapatuka mu buloba bua Ejipitu. f 10 Pavua bakuidi bapatuke muaba wa tshijila, ditutu g diakuwula mu nzubu wa Yehowa. h 11 Bakuidi kabakakumbana bua kuimana bua kuenza mudimu to, bua ditutu adi, bualu butumbi bua Yehowa buvua buwuje nzuˆ bu wa Yehowa. i 12 Dıba adi Solomo wakamba ne: “Yehowa uvua muambe ne: uvua ne bua kusombela mu mifitu mikole. j 13 Ndi mukokeshe bua kukuibakila nzubu wa butumbi, muaba mujadika bua wewe kusombela bua kashidi.” k 14 Pashishe mukalenge wakakudimuka, kutuadijaye kubenesha tshisumbu tshijima tshia Isalele pavua tshisumbu tshijima tshia Isalele tshimane. l 15 Wakamba ne: “Yehowa Nzambi wa Isalele atumbishibue, yeye uvua muakule mukana muende mulaye tatuanyi Davidi ne mukumbaje bualu abu ne tshianza tshiende yeye, wamba ne: 16 ‘Katshia ku dituku dimvua mupatule tshisamba tshianyi tshia Isalele mu Ejipitu, tshiena musungule tshimenga kampanda mu bisa bionso bia Isalele tshia meme kuibakila

579

ˆ nzubu bua dına dianyi kushalamu to, a kadi ndi musungule Davidi bua kuikalaye ku mutu kua tshisamba tshianyi tshia Isalele.’ 17 Tatuanyi Davidi uvua ne dijinga mu muoyo wende dia kuiˆ baka nzubu bua dına dia Yehowa Nzambi wa Isalele. b 18 Kadi Yehowa wakambila tatuanyi Davidi ne: ‘Wewe uvua ne dijinga mu muoyo webe dia kuibaˆ ka nzubu bua dına dianyi, ne uvua muenze bimpe bua kujinga bualu ebu mu muoyo webe. 19 Kadi wewe kuakuibaka nzubu eu to, kadi muanebe wewe wikalabu ne bua kukulelela,1 yeye ke wibaka nzubu bua ˆ dına dianyi.’ c 20 Yehowa mmukumbaje dilaya divuaye muenze, bualu ndi mupingane pa muaba wa tatuanyi Davidi ne ndi musombe mu nkuasa wa bukalenge wa Isalele anu muvua Yehowa mulaye. Ndi muibake kabidi nzuˆ bu bua dına dia Yehowa Nzambi wa Isalele d 21 ne ndi muenzamu muaba bua Mushete udi ne tshipungidi e tshivua Yehowa mudie ne bankambua betu pavuaye ubapatula mu buloba bua Ejipitu.” 22 Pashishe Solomo wakimana kumpala kua tshioshelu tshia Yehowa kumpala kua tshisumbu tshijima tshia Isalele, yeye kuela bianza muulu, f 23 kuambaye ne: “Yehowa Nzambi wa Isalele, kakuena Nzambi mukuabu bu wewe g muulu mu diulu anyi panshi pa buloba udi ulama tshipungidi ne uleja dinanga dia lulamatu h kudi bena mudimu bebe badi benda kumpala kuebe ne muoyo wabu mujima. i 24 Udi mukumbaje dilaya diuvua mulaye muena mudimu webe tatuanyi Davidi. Uvua muenze di-

1 BAKALENGE 8:17-30 NSHAP. 8 a Dut 12:11

b 2Sm 7:1-3 1Ku 17:1, 2

c 2Sm 7:12, 13

d 1Ku 28:5, 6

e Eks 34:28 Dut 9:9 Dut 31:26

f 2Ku 6:12

g Eks 15:11 1Sm 2:2 2Sm 7:22

h Dut 7:9

i 2Ku 6:14-17 

Mulongo 2 a 2Sm 7:12, 13

b 1Bk 2:4 Mis 132:12

c Yes 66:1

d Mis 148:13 Yel 23:24

e 2Ku 2:6 2Ku 6:18-21 Neh 9:6 Bz 17:24

f Eks 20:24 2Sm 7:13

g Dan 6:10 1Pt 3:12

h Mis 33:13

8:19 1 Ku mua.: “muanebe, yeye udi upa- i tuka mu tshifuka tshiebe.”

2Ku 7:13, 14 Dan 9:19

laya edi ne mukana muebe wewe, ne lelu udi mudikumbaje ne tshianza tshiebe. a 25 Mpindieu, wewe Yehowa Nzambi wa Isalele, kumbaja dilaya diuvua mulaye muena mudimu webe tatuanyi Davidi pauvua muambe ne: ‘Bana bebe bobu badimuke mu njila wabu pa kuenda kumpala kuanyi, anu bu muudi muende kumpala kuanyi, kakuakupangika muntu wa mu ndelanganyi yebe kumpala kuanyi bua kusomba mu nkuasa wa bukalenge wa Isalele to.’ b 26 Mpindieu wewe Nzambi wa Isalele, ndi nkulomba bua dilaya diuvua mulaye muena mudimu webe tatuanyi Davidi dikale dia kueyemena. 27 “Kadi Nzambi neasombe pa buloba bushuwa anyi? c Tangila! Diulu, bushuwa, diulu dia mu diulu kadiena mua kukukumbana to; d nunku netuambe tshinyi bua nzubu undi muibake eu? e 28 Mpindieu Yehowa Nzambi wanyi, teya ntema ku disambila dia muena mudimu webe ne ku dilomba diende dia kuanyishibua, ne teleja muadi wa dilomba diambuluisha ne disambila didi muena mudimu webe usambila ˆ kumpala kuebe lelu. 29 Mesu ebe ikalaku matabale matangile ku nzubu eu butuku ne munya, matangija ku muaba uuvua muaˆ mbe ne: ‘Dına dianyi nedikalaku,’ f bua kuteleja disambila didi muena mudimu webe usambila mutangile muaba eu. g 30 Teleja kabidi dilomba dia kuanyishibua dia muena mudimu webe ne teleja dilomba dia tshisamba tshiebe tshia Isalele didibu balomba batangile muaba eu, ne umvuaku kumbukila mu diulu, muaba uudi musombele; h bushuwa, telejaku ne ubabuikidile. i

1 BAKALENGE 8:31-43 31 “Padi muntu wenzela mukuende bibi ne badi bamutshipisha1 ne bamuteka ku bukenji bua mutshipu2 au, yeye mulue kumpala kua tshioshelu tshiebe mu nzubu eu patshidiye ˆ ku mutshipu2 au, a 32 dıba adi umvuaku kumbukila mu diulu, wangate malu mu bianza ne ulumbuluishe bena mudimu bebe, wamba mudi muntu mubi mupile1 ne uteka malu avuaye muenze pa mutu pende ne wamba mudi muntu muakane kayi ne bualu2 ne umufuta bilondeshile buakane buende. b 33 “Padibu batshimuna tshisamba tshiebe tshia Isalele kudi bena lukuna bualu bavua batungunuka ne kukuenzela mpekatu, c kadi badi balukila kuudi, baˆ tumbisha dına diebe, d basambila ne bakulomba mu nzubu emu ˆ bua kuanyishibua, e 34 dıba adi umvuaku kumbukila mu diulu, ubuikile mpekatu wa tshisamba tshiebe tshia Isalele ne ubapingaje mu buloba buuvua mupeshe bankambua babu. f 35 “Padi diulu dikangibua ne kakuyi mvula g bualu bavua batungunuka ne kukuenzela mpekatu, h ne badi basambila batangile ˆ muaba eu, batumbisha dına diebe ne balekela mpekatu wabu bualu uvua mubapuekeshe,1 i ˆ 36 dıba adi umvuaku kumbukila mu diulu ne ubuikile mpekatu wa bena mudimu bebe, wa tshisamba tshiebe tshia Isalele, bualu neubalongeshe j bua njila muimpe udibu ne bua kuendela; ne ulokeshe mvula mu buloba buebe k buuvua mupeshe tshisamba tshiebe bu bumpianyi.

580 NSHAP. 8 a 2Ku 6:22, 23 b Yob 34:11 c Lew 26:14, 17 Yos 7:8, 11 2Bk 17:6, 7

d Neh 1:11 e 2Bk 19:19, 20 2Ku 6:24, 25

f Mis 106:47 g Lew 26:19 Dut 28:23

h Yhz 14:13 i 2Ku 6:26, 27 j Yes 30:20 Yes 54:13

k 1Bk 18:1 

Mulongo 2 a Lew 26:16 2Bk 6:25

b Dut 28:21, 22 Amo 4:9

c 2Ku 6:28-31 d 2Ku 33:12, 13 e Nsu 14:10 f Yes 63:15 g Mis 130:4 h Yob 34:11 Mis 18:20

i 1Sm 16:7 1Ku 28:9 Yel 17:10

j Nom 9:14

8:31 1 Anyi “ne mukuende udi umuela mulawu.” Mmumue ne: mutshipu uvua ne mulawu bu tshibawu tshiawu bikala muntu muditshipe mu dishima anyi muwushipe. 2 Ku mua.: “mulawu.” 8:32 k 1 Ku mua.: “mubi.” 2 Ku mua.: “muakane.” 8:35 1 Anyi “mubakengeshe.” l

Lut 1:16 2Bk 5:15 2Ku 6:32, 33 Yes 56:6, 7 Bz 8:27 Neh 9:10 Mis 11:4

37 “Tshiyole tshia nzala tshiotshi tshibudike mu buloba, a anyi tshipupu tshia disama, tshipupu tshidi tshiumisha bintu, disama dia mitshi, b mpasu ya mikumbi, anyi mpasu idi ibutula;1 anyi bikala bena lukuna babu babatshintshimike mu tshimue tshia ku bimenga bia mu buloba2 anyi bikalaku kubudike tshipupu kampanda tshikuabu anyi disama kampanda dikuabu, c 38 disambila kayi dionso, dilomba kayi dionso dia kuanyishibua d didi muntu kayi yonso anyi tshisamba tshiebe tshia Isalele tshijima mua kuenza (bualu muntu yonso mmumanye dikenga dia muoyo wende) e padibu bolola bianza biabu batangile ku nzubu ˆ eu, 39 dıba adi umvuaku kumbukila mu diulu, muaba uudi musombele, f ne ubabuikidile g ne wangate malu mu bianza; ufute muntu yonso bilondeshile njila yende yonso, h bualu wewe udi mumanye muoyo wende (wewe nkayebe udi mumanye muoyo wa muntu yonso bushuwa), i 40 bua bakutshine matuku onso adibu mu buloba buuvua mupeshe bankambua betu. 41 “Kabidi bua muntu wa ku babende udi kayi wa mu tshisamba tshiebe tshia Isalele ne udi ufumina ku buloba bua ˆ kule bua bualu bua dına diebe1 j 42 (bualu nebumvue bualu bua ˆ dına diebe dinene, k bua tshianza tshiebe tshia bukole ne bua diboko diebe diolola), ne yeye udi ulua ne usambila mutangile ku ˆ nzubu eu, 43 dıba adi utelejaku kumbukila mu diulu, muaba uudi musombele, l ne wenze bionso bidi muntu wa ku babe8:37 1 Anyi “mpasu idi idia mashinde.” 2 Ku mua.: “mu buloba bua biibi biende.” 8:41 1 Anyi “lumu luebe.”

581 nde ukulomba, bua bisamba bioˆ nso bia pa buloba bimanye dına diebe ne bikutshine, a anu mudi tshisamba tshiebe tshia Isalele tshienza, ne bimanye ne: badi ˆ babila dına diebe mu nzubu undi muibake eu. 44 “Bikala bantu bebe baye ku mvita bua kuluangana ne bena lukuna babu nansha mu njila uudi mubatume bua kuyila, b ne bobu basambile c Yehowa batangile ku tshimenga tshiudi musungule d ne ku nzubu ˆ undi muibake bua dına diebe, e ˆ 45 dıba adi umvue disambila diabu ne dilomba diabu dia kuanyishibua kumbukila mu diulu ne ubalumbuluile. 46 “Bobu bakuenzele mpekatu (bualu kakuena muntu nansha umue utu kayi wenza mpekatu), f ne udi ubakuatshila tshiji tshikole, ubalekela mu bianza bia bena lukuna, ne babakuatshi babakuate baye nabu mu buloba bua bena lukuna, kule anyi pabuipi; g 47 ne badi bafika ku diumvua mu buloba mudibu babakuate baye nabu, h ne badi bapingana kuudi, i bakulomba bua kuanyishibua mu buloba bua bantu badi babakuate abu j bamba ne: ‘Tudi benze mpekatu ne tudi batupakane; tudi benze malu mabi,’ k 48 ne badi bapingana kuudi ne muoyo wabu wonso l ne anyima1 wabu yonso mu buloba bua bena lukuna babu bavua babakuate baye nabu, ne badi bakusambila batangile ku buloba buabu buuvua mupeshe bankambua babu, ku tshimenga tshiudi musungule ne ˆ ku nzubu undi muibake bua dına ˆ diebe, m 49 dıba adi umvua disambila diabu ne dilomba diabu dia kuanyishibua kumbukila mu diulu, muaba uudi musombele, n 8:48 1 Tang. Diumv.

1 BAKALENGE 8:44-57 NSHAP. 8 a Mis 67:2 Mis 102:15

b Eks 23:31 1Bk 20:13

c 2Ku 14:11 2Ku 20:5, 6

d Mis 78:68 Mis 132:13

e 2Ku 6:34, 35 f Mis 51:5 Mis 130:3 Mbi 7:20 Lom 3:23 1Yn 1:8

g Dut 28:15, 36 2Bk 17:6 2Bk 25:21 2Ku 6:36-39

h Lew 26:40 i Dut 30:1, 2 j Dut 4:27, 29 2Ku 33:12, 13

k Neh 1:6 Mis 106:6 Nsu 28:13 Dan 9:5

l 1Sm 7:3 m Dan 6:10 n Yes 63:15 

Mulongo 2 a 2Ku 30:9 Ezl 7:28 Neh 2:7, 8

b Eks 19:5 Dut 9:26

c Eks 14:30 d Dut 4:20 e 2Ku 6:40 f Mis 86:5 Mis 145:18

g Eks 19:6 Dut 4:34 Dut 32:9

h 2Ku 6:12, 13

ne ubalumbuluile 50 ne ubuikidile tshisamba tshiebe tshidi tshikuenzele mpekatu, ubuikila dishipa diabu dia mikenji yebe. Newenze bua bantu badi babakuate babumvuile luse, ne nebabumvuile luse a 51 (bualu bobu badi tshisamba tshiebe ne bumpianyi buebe b buuvua mupatule mu Ejipitu, c mu tshikutu tshia kuenguluila tshiamu tshifiike). d ˆ 52 Mesu ebe ikalaku matabale bua dilomba dia kuanyishibua dia muena mudimu webe e ne bua dilomba dia kuanyishibua dia tshisamba tshiebe tshia Isaˆ lele pa kuteleja dıba dionso didibu bakubikila.1 f 53 Bualu uvua mubateke ku luseke bu bumpianyi buebe, mubumbushe mu bisamba bionso bia pa buloba, g anu bu muuvua muambe ku butuangaji bua Mose muena mudimu webe pauvua upatula bankambua betu mu Ejipitu, Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa.” 54 Diakamue pavua Solomo mujikije disambila dionso divuaye muenze kudi Yehowa ne mujikije dilomba dia kuanyishibua, wakajuka ku tshioshelu tshia Yehowa, muaba uvuaye mutue binu muele bianza muulu. h 55 Nunku wakimana, kubeneshaye tshisumbu tshijima tshia Isaˆ lele ne dıyi dikole, wamba ne: 56 “Yehowa atumbishibue, yeye udi mupeshe tshisamba tshiende tshia Isalele muaba wa kuikishila, anu muvuaye mulaye. i ˆ Dıyi nansha dimue dia ku milayi mimpe yonso ivuaye mulaye ku butuangaji bua Mose muena mudimu wende ki ndipange kukumbana to. j 57 Yehowa Nzambi wetu ikalaku netu anu muvuaye ne bankambua

i 1Bk 4:24, 25 j Dut 10:11 Yos 21:45

8:52 1 Anyi “kubateleja bua tshintu tshionso tshidibu bakulomba.”

1 BAKALENGE 8:58–9:5 betu. a Katulekedi anyi katushiyi nkayetu to. b 58 Akokaku mioyo yetu kudiye, c bua tuendele mu njila yende yonso ne tuˆ lame meyi ende, mikenji yende, ˆ ne meyi ende a dilumbuluisha bivuaye mutumine bankambua ˆ ˆ betu dıyi bua kuenza. 59 Meyi anyi andi mulombe nawu Yehowa bua kuanyishibua aa ikalaku pabuipi ne Yehowa Nzambi wetu munya ne butuku bua alumbuluile muena mudimu wende ne tshisamba tshiende tshia Isalele bu mudi dituku dionso dilomba, 60 bua bisamba bionso bia pa buloba bimanye ne: Yehowa udi Nzambi mulelela. d Kakuena mukuabu to! e 61 Nunku mioyo yenu yikale mijima f kudi1 Yehowa Nzambi wetu pa kuendela mu mikenji yende ne pa kulaˆ ma meyi ende anu bu lelu.” 62 Nunku mukalenge ne bena Isalele bonso bavuaye nabu bakalambula mulambu munene menemene kumpala kua Yehowa. g 63 Solomo wakalambula milambu ya diumvuangana h kudi Yehowa: Wakalambula ngombe binunu 22 ne mikoko binunu 120. Nunku mukalenge ne bena Isalele bonso bakabanjija nzubu wa Yehowa. i 64 Dituku adi mukalenge uvua ne bua kujidila muaba wa munkatshi mua lubanza ludi kumpala kua nzubu wa Yehowa, bualu muaba au ke uvuaye ne bua kulambuila milambu ya kuosha, milambu ya ntete, ne bitupa bia mafuta a milambu ya diumvuangana, bualu tshioshelu tshia tshiamu tshia mitaku j tshidi kumpala kua Yehowa tshivua tshikese menemene bua kuambula milambu ya kuosha, milambu ya ntete, ne bitupa bia mafuta k a milambu ya

582 NSHAP. 8 a Dut 31:6 Yos 1:5 2Ku 32:7 Mis 46:7

b Yes 41:10 Eb 13:5

c Mis 86:11 Mis 119:36 2Ts 3:5

d Yos 4:24 1Sm 17:46 Yhz 36:23 Yhz 39:7

e Dut 4:35, 39 Yes 44:6

f Dut 18:13 2Bk 20:3 1Ku 28:9 Mat 22:37

g 2Ku 7:4, 5 h Lew 3:1 i Ezl 6:16 Neh 12:27

j 2Ku 4:1 k Lew 3:16 

Mulongo 2 a Lew 23:34 b Gen 15:18 Nom 34:5, 8

c Mis 31:19 Yes 63:7 Yel 31:12

 NSHAP. 9 d 2Ku 8:1 Mbi 2:4

e 2Ku 7:11 f 1Bk 3:5 g Dut 12:5, 6 1Bk 8:28, 29

h 2Ku 6:40 2Ku 16:9 Mis 132:13

i 1Bk 3:6 j Mis 78:70, 72 k 1Ku 29:17 l Mbi 12:13

8:61 1 Anyi “ikale mifidibue mijima kudi.” m 2Ku 7:17, 18

diumvuangana. 65 Tshikondo atshi Solomo wakenza tshibilu a pamue ne Isalele mujima, tshisumbu tshinene tshia bantu bavua bumbukile ku Lebo-hamate1 kupueka too ne ku Kasulu ka tshilonda nkoka2 ka mu Ejipitu, b kumpala kua Yehowa Nzambi wetu bua matuku muanda mutekete ne pashishe matuku makuabu muanda mutekete, matuku onso enza 14. 66 Dituku diakalonda,1 wakatangalaja bantu, ne bakabenesha mukalenge, kuyabu ku mabu benda basanka ne bumvua bimpe mu mioyo yabu bua malu mimpe onso c avua Yehowa muenzele muena mudimu wende Davidi ne tshisamba tshiende tshia Isalele. Diakamue pavua Solomo mujikije kuibaka nzubu wa Yehowa, nzubu1 wa mukalenge, d ne bintu bionso bivua Solomo musue kuenza, e 2 Yehowa wakamuenekela Solomo musangu muibidi, anu muvuaye mumumuenekele ku Gibeona. f 3 Yehowa wakamuambila ne: “Ndi mumvue disambila diebe ne dilomba diebe dia kuanyishibua biuvua muenze kumpala kuanyi. Ndi mujidile nzubu uudi muibaˆ ke eu pa kutekamu dına dianyi ˆ bua kashidi, g ne mesu anyi ne muoyo wanyi nebikalamu misangu yonso. h 4 Kadi wewe, biwenda kumpala kuanyi anu bu muvua tatuebe Davidi muende i ne muoyo mutoke j ne bululame, k pa kuenza malu onso andi mukuˆ tumine dıyi bua kuenza, l ne biˆ watumikila meyi ne mikandu ˆ bianyi ne meyi anyi a diluˆ mbuluisha, m 5 dıba adi nenja-

9

8:65 1 Anyi “tshibuelelu tshia Hamate.” 2 Tang. Diumv. 8:66 1 Ku mua.: “dia 8,” mmumue ne: dituku diakalonda matuku 7 a musangu muibidi. 9:1 1 Anyi “dibalasa.”

583 dike nkuasa webe wa bukalenge ku mutu kua Isalele bua kashidi anu mumvua mulaye tatuebe Davidi, ngamba ne: ‘Kakuakupangika muntu wa mu ndelanganyi yebe udi usomba mu nkuasa wa bukalenge wa Isalele.’ a 6 Kadi biwikala wewe ne bana bebe basesuke babenge kundonda ne biˆ nuikala kanuyi balame meyi anyi ne mikenji yanyi mifunda bindi muteke kumpala kuenu, ne nuenu baye, benzele nzambi mikuabu mudimu ne bayinamine, b 7 nengumbushe bena Isalele mu buloba bundi mubapeshe, c ne ˆ nengumbushe mesu anyi ku nzuˆ bu undi mujidile bua dına dianyi, d ne Isalele nealue tshintu tshia kupetula1 ne tshia kuseka munkatshi mua bisamba bionso. e 8 Nunku nzubu eu nealue mishiki ya bibundu.1f Muntu yonso udi upitshila pabuipi nende neashale mutangile ukema, neele muonzo, ne neambe ne: ‘Bua tshinyi Yehowa uvua muenzele buloba ebu ˆ ne nzubu eu nunku?’ g 9 Dıba adi nebambe ne: ‘Mbienzeke nunku bualu bavua balekele Yehowa Nzambi wabu uvua mupatule bankambua babu mu buloba bua Ejipitu, ne bavua balamate nzambi mikuabu, bayinamine ne bayenzele mudimu. Ke bualu kayi Yehowa uvua mubatumine dikenga dionso edi.’” h 10 Ku ndekelu kua bidimu 20 bivua Solomo muibake nzubu ibidi ayi, mmumue ne: nzubu wa Yehowa ne nzubu1 wa mukalenge, i 11 Hilama j mukalenge wa Tulo wakatumina Solomo mitshi ya sedre ne ya jenevriye ne or bungi buonso buvuaye nabu dijinga, k nunku mukalenge Solomo wakapesha Hilama bimenga 20

1 BAKALENGE 9:6-20 NSHAP. 9 a 2Sm 7:16, 17 1Bk 2:4 Mis 89:20, 29

b 1Bk 11:4 2Ku 7:19-22

c Lew 18:28 Dut 4:26 2Sm 7:14 2Bk 17:22, 23 Mis 89:30-32

d 2Bk 25:9, 10 2Ku 15:2

e Dut 28:37 Mis 44:14

f 2Ku 36:19 Yes 64:11

g Dut 29:24, 25 Yel 22:8, 9

h Dut 28:64 Yel 5:19 Yel 12:7

i 1Bk 6:37–7:1 2Ku 8:1, 2

j 1Bk 5:1, 7 k 1Bk 5:8 

Mulongo 2 a 1Bk 10:21 b 1Bk 4:6 1Bk 5:13

c 1Bk 6:37 d 2Sm 5:9 1Bk 11:27 2Bk 12:20

e Yos 19:32, 36 f Yos 17:11 Bal 5:19 2Bk 9:27

g Bal 1:29 h Yos 16:10 i 1Bk 3:1 j Yos 16:1, 3 2Ku 8:4-6

9:7 1 Ku mua.: “lusumuinu.” 9:8 1 Anyi k “makolo, bibuwa.” 9:10, 15 1 Anyi “dibalasa.” l

Yos 19:44, 48 1Bk 4:26

mu buloba bua Galela. 12 Nunku Hilama wakumbuka ku Tulo bua kuya kumona bimenga bivua Solomo mumupeshe, kadi kabivua bimusankishe to.1 13 Wakamba ne: “Muanetu, ebi mbimenga kayi biudi mumpeshe ebi?” Nunku bakalua kubibikila ne: Buloba bua Kabula1 too ne lelu. 14 Tshikondo atshi, Hilama wakatumina mukalenge ntalanta1 120 ya or. a 15 Aa mmalu a bantu bavua mukalenge Solomo mubikidishe bua kubenzeja midimu mikole ku bukole b bua kuibaka nzubu wa Yehowa, c nzubu1 wende yeye, Kakunakuna,2 d tshiˆ manu tshia Yelushalema, Haso, e ˆ ˆ Megido, f ne Geze. g 16 (Palo mukalenge wa Ejipitu uvua muˆ bande, mukuate Geze ne mumuoshe ne kapia, ne uvua kabiˆ di mushipe bena Kanana bonso h bavua basombela mu tshimenga atshi. Nunku wakatshipesha muanende wa bakaji, i mukaji wa Solomo, bu dipa dia kumulaya nadi.1) 17 Solomo wakibaˆ ka1 Geze, Bete-holona wa kuiˆ ˆ nshi, j 18 Balata, k Tama mu tshipela, mu ditunga, 19 pamue ne bimenga bia Solomo bionso bia kulamina bintu, bimenga bia matempu, l bimenga bua bendeshi ba tubalu, ne bintu bionso bivua Solomo musue kuibaka mu Yelushalema, mu Lebanona, ne mu buloba buonso buvua ku bukokeshi buende. 20 Bua bantu bonso bavua bashale ba mu bena Amole, bena Hiti, bena Pelizi, bena Hiwi, ˆ 9:12 1 Ku mua.: “kabivua bimpe ku mesu kuende to.” 9:13 1 Anyi pamuapa: “Buloba budi kabuyi ne mushinga.” 9:14 1 Ntalanta uvua ne kilo 34,2. Tang. Tshis. B14. 9:15 2 Anyi “Milo.” Muaku wa mu tshiena Ebelu udi umvuija “kuwuja.” 9:16 1 Anyi “dipa dia dibaka; biuma.” 9:17 1 Anyi “wakakolesha.”

1 BAKALENGE 9:21–10:7 bena Yebuse, a bavua kabayi ba mu tshisamba tshia Isalele, b 21 ndelanganyi yabu ivua mishale mu buloba (bantu bavua bena Isalele kabayi bakokeshe bua kubutula), Solomo wakabangata bua kubenzeja midimu mikole ku bukole bu bapika too ne lelu. c 22 Kadi Solomo kavua muvuije muena Isalele nansha umue mupika to, d bualu bavua bena mvita bende, bena mudimu bende, bakokeshi ba mu bukalenge buende, banene ba basalayi bende, bamfumu ba bendeshi bende ba matempu ne bendeshi bende ba tubalu. 23 Kuvua bamfumu 550 ba baleji mpala bavua ku mutu kua mudimu wa Solomo, bamfumu aba bavua ku mutu kua bantu bavua benza mudimu. e 24 Kadi muana wa bakaji wa ˆ Palo f wakumbuka mu Tshimenga tshia Davidi g kubandaye ku nzubu wende yeye uvua Solomo mumuibakile; pashishe Solomo wakibaka Kakunakuna.1 h 25 Misangu isatu ku tshidimu, i Solomo uvua ufila milambu ya kuosha ne milambu ya diumvuangana pa tshioshelu tshivuaye muibakile Yehowa, j uvua kabidi ufuimisha muishi wa milambu pa tshioshelu tshivua kumpala kua Yehowa; nunku wakajikija nzubu. k 26 Mukalenge Solomo wakateka kabidi tshisumbu tshia maˆ zuwa mu Esione-gebe l udi kumpenga kua Elota, ku muelelu kua Mbuu Mukunze mu buloba bua Edome. m 27 Hilama wakatuma bena mudimu bende yeye ne tshisumbu tshia mazuwa atshi, n bantu bavua bamanye ˆ mayi bikole, bua kuenza mudimu pamue ne bena mudimu ba So-

584

NSHAP. 9 a Nom 13:29 Dut 7:1 Bal 1:21

b 2Ku 8:7-10 c Gen 9:25 d Lew 25:39 e 1Bk 5:16 2Ku 2:18

f 1Bk 3:1 1Bk 7:8 2Ku 8:11

g 2Sm 5:9 h 1Bk 9:15 i Eks 23:14 j 2Ku 8:12, 13 k 2Ku 8:16 l Dut 2:8 m 2Ku 8:17, 18 n 1Bk 5:12 

Mulongo 2 a Gen 10:29 1Ku 29:3, 4 Mis 45:9

 NSHAP. 10 b 1Bk 4:29 c 2Ku 9:1, 2 Mat 12:42

d Mis 72:10 e Eks 25:3, 6 2Bk 20:13

f 1Bk 3:28 Mbi 12:9

g 2Ku 9:3-8

9:24 1 Anyi “Milo.” Muaku wa mu tshiena Ebelu udi umvuija “kuwuja.” h

1Bk 4:22

ˆ lomo. 28 Bakaya ku Of ı, a kuangatabu ntalanta 420 ya or kuntu aku, kuyituadilabu mukalenge Solomo. Mpindieu mukalenge mukaji wa ku Sheba wakumvua lumu lua Solomo mu ˆ diumvuangana ne dına dia Yehowa; b nunku wakalua bua kumuteta ne nkonko mikole.1 c 2 Wakafika mu Yelushalema muikale ne tshisumbu tshinene tshia bantu,1 d ne tumelu tuambule mafuta a mutshi wa bome e ne or wa bungi menemene ne mabue a mushinga mukole. Wakabuela kudi Solomo ne kumuambilaye malu onso avuaye nawu ku muoyo. 3 Nunku Solomo wakandamuna nkonko yende yonso. Kakuvua bualu nansha bumue buvua butambe kukolela1 mukalenge bua kumumvuija to. 4 Pavua mukalenge mukaji wa ku Sheba mumone meji onso a Solomo, f nzubu uvuaye muiˆ bake, g 5 biakudia bia ku mesa ende, h mushindu uvua bena mudimu bende basomba, mudimu ˆ wa ku mesa uvua bena mudimu bende benza ne mvuadilu wabu, bafidi bende ba maluvu, ne milambu yende ya kuosha ivuaye ne tshibidilu tshia kufila ku nzubu wa Yehowa, biakamupitshila.1 6 Nunku wakambila mukalenge ne: “Lumu lumvua mumvue mu buloba buanyi bua malu audi muenze1 ne bua meji ebe luvua lulelela. 7 Kadi tshivua muitabe lumu alu too ne pamvua mulue ne mudimuene malu au ˆ ne mesu anyi abidi. Kadi tangila! Kabavua bangambile nansha

10

10:1 1 Anyi “ne tusumuinu.” 10:2 1 Anyi “mulongolongo wa bantu.” 10:3 1 Ku mua.: “tshintu nansha tshimue tshivua tshisokoka.” 10:5 1 Ku mua.: “kakuvua kabidi bukole bua muoyo munda mueˆ nde to.” 10:6 1 Anyi “meyi ebe.”

585 tshitupa tshia malu. Udi ne meji ne bubanji bipite lumu lumvua mumvue kule ne kule. 8 Bantu bebe mba diakalenga, ne bena mudimu bebe badi bimana kumpala kuebe misangu yonso bateleja meji ebe mba diakalenga! a 9 Yehowa Nzambi webe atumbishibue, b yeye udi musanke bua bualu buebe pa kukuteka mu nkuasa wa bukalenge wa Isalele. Bua dinanga dia tshiendelele didi Yehowa munange nadi Isalele, uvua mukuteke bu mukalenge bua kulumbuluisha ne kuteka buakane.” 10 Pashishe wakapesha mukalenge ntalanta1 120 ya or ne mafuta a mutshi wa bome a bungi menemene c ne mabue a mushinga mukole. d Kakutu kuanji kubuela kabidi mafuta a mutshi wa bome bungi bu buvua mukalenge mukaji wa ku Sheba mupeshe mukalenge Solomo to. 11 Tshisumbu tshia mazuwa a Hilama tshivua tshiambula or ˆ ku Of ı e tshivua tshilua kabidi ne mitshi ya algumime f ya bungi menemene, ne mabue a mushinga mukole, g tshiumbukila ku ˆ Of ı. 12 Mukalenge wakangata mitshi ya algumime ayi kuenzaye nayi bipanda bivua bikuata nzubu wa Yehowa ne nzubu1 wa mukalenge, kuenzaye kabidi nzenze ne biombelu bia nshinga bua bimbi ba misambu. h Kakutu kuanji kubuela kabidi mitshi ya algumime ya mushindu eu ne kabatu banji kuyimona kabidi too ne lelu to. 13 Mukalenge Solomo wakapesha kabidi mukalenge mukaji wa ku Sheba bintu bionso bivuaye mujinge ne bivuaye mulombe, kusakidila ku bintu bivua mukalenge Solomo mumupeshe bua

1 BAKALENGE 10:8-20 NSHAP. 10 a Nsu 8:34

b 1Bk 5:7

c Gen 43:11

d Mis 72:10

e 1Bk 9:27, 28 Mis 45:9

f 2Ku 2:8

g 2Ku 9:10, 11

h 2Ku 5:12 Mis 150:3

 Mulongo 2 a 2Ku 9:12

b 2Ku 9:13, 14

c 1Bk 14:25, 26

d 2Ku 9:15, 16

e 1Bk 7:2

muoyo wende wa kupeshangana bintu.1 Pashishe wakumbuka, kupinganaye mu buloba buende pamue ne bena mudimu bende. a 14 Bujitu bua or uvuabu batuadila Solomo mu tshidimu tshimue buvua bua ntalanta 666 ya or, b 15 pa kumbusha wa kudi bangenda mushinga ne makasa a kudi basumbishi ba bintu ne a kudi bakalenge bonso ba bena Arabe ne banguvena ba mu buloba. 16 Mukalenge Solomo wakenza ngabu minene 200 ya or musambakaja ne tshiamu tshikuabu c (ngabu yonso wakangata nshekele1 600 ya or) d 17 ne ngabu mikese1 300 ya or musambakaja ne tshiamu tshikuabu (ngabu mukese yonso wakangata mina2 isatu ya or). Pashishe mukalenge wakayiteka mu Nzubu wa Ditu dia Lebanona. e 18 Mukalenge wakenza kabidi nkuasa wa bukalenge munene wa mibanga f ne wakamulamika or mulengeja. g 19 Kuvua katshibandilu ka bidiatshilu bisambombo ku nkuasa wa bukalenge, ne nkuasa wa bukalenge uvua ne kalutanda ka tshijengu panyima pende, ne kuvua bitekelu bia maboko ku nseke yonso ibidi ya nkuasa, ne bavua benze ntambue ibidi h ivua mimane ku luseke lua bitekelu bia maboko. 20 Bavua benze kabidi ntambue 12 mimane pa bidiatshilu bisambombo, umue ku luseke luonso lua bidiatshilu bionso bisambombo. Kakuvua bukalenge

f Mis 122:2, 5

g 2Ku 9:17-19

10:10 1 Ntalanta uvua ne kilo 34,2. Tang. h Tshis. B14. 10:12 1 Anyi “dibalasa.”

Gen 49:9 Nom 23:24 Nom 24:9

10:13 1 Ku mua.: “bilondeshile tshianza tshia mukalenge Solomo.” 10:16 1 Nshekele uvua ne grame 11,4. Tang. Tshis. B14. 10:17 1 Ngabu mukese uvuabu batamba kuambula kudi bedi ba mikete. 2 Mu Mifundu ya tshiena Ebelu mina uvua ne grame 570. Tang. Tshis. B14.

1 BAKALENGE 10:21–11:4 bukuabu nansha bumue buvua buenze nkuasa wa bukalenge wa nanku to. 21 Makopo a mukalenge Solomo onso avua a or, ne bintu bionso bia mu Nzubu wa Ditu dia Lebanona a bivua bia or muimpe menemene. Kakuvua tshintu nansha tshimue tshienza ne tshiamu tshia arjan to, bualu bavua bangata arjan bu tshintu tshia tshianana mu matuku a Solomo. b 22 Bualu mukalenge uvua ne tshisumbu tshia mazuˆ ˆ wa a ku Tashishi c pa mayi pamue ne tshisumbu tshia mazuwa a Hilama. Musangu umue mu bidimu bisatu bionso, tshisuˆ mbu tshia mazuwa a ku Tashishi tshivua tshilua tshiambule or ne arjan, mibanga, d nsoko,1 ne nyunyi ya tuyiba. 23 Nunku mukalenge Solomo uvua ne bubanji e ne meji f bia bungi kupita bakalenge bakuabu bonso ba pa buloba. 24 Bantu ba pa buloba bujima bavua bakeba bua kumonangana ne1 Solomo bua kumvua meji avua Nzambi muele mu muoyo wende. g 25 Yonso wa kudibu uvua ulua ne dipa (bintu bia arjan, bintu bia or, bilamba, bia mvita, mafuta a mutshi wa bome, tubalu ne mpunda) ne bualu ebu buvua buenzeka ku tshidimu ne ku tshidimu. 26 Solomo wakatungunuka ne kukumbaja matempu ne tubalu;1 uvua ne matempu 1400 ne tubalu1 binunu 12, h ne wakabiteka mu bimenga bia matempu ne pabuipi ne mukalenge mu Yelushalema. i 27 Mukalenge wakenza bua tshiamu tshia arjan tshikale tshia bungi mu Yelushalema anu

586 NSHAP. 10 a 1Bk 7:2 b 2Ku 9:20, 21 c Gen 10:4 Mis 72:10 Yhz 27:12 Yna 1:3

d 1Bk 10:18 e Mbi 5:19 f 1Bk 3:12, 13 1Bk 4:29 2Ku 9:22-24

g Nsu 2:6 h Dut 17:15, 16 1Bk 4:26

i 2Ku 1:14 2Ku 9:25

 Mulongo 2 a 2Ku 1:15 2Ku 9:27

b 2Ku 1:16, 17 2Ku 9:28

c Yos 1:4 

NSHAP. 11 d Dut 17:15, 17 Neh 13:26

e 1Bk 3:1 f Gen 19:36, 37 g 1Bk 14:21 h 1Bk 16:30, 31 i Gen 26:34, 35 j Eks 34:16 Dut 7:3 Yos 23:12, 13 2Ko 6:14

k 1Bk 11:42

10:22 1 Anyi “ntshima.” 10:24 1 Ku mua.: “bakeba mpala wa.” 10:26 1 Anyi l “bendeshi ba tubalu.”

Dut 7:3, 4 Neh 13:26

bu mabue, ne bua mitshi ya sedre yikale ya bungi anu bu mitshi ya tshikuyi mu Shefela. a 28 Bavua basumbila tubalu tua Solomo mu Ejipitu, ne tshisumbu tshia bangenda mushinga ba mukalenge tshivua tshisumba tubalu mu bisumbu1 ku mushinga umue. b 29 Ditempu dionso divuabu basumbile mu Ejipitu divua ne mushinga wa bitupa 600 bia arjan, ne kabalu kavua ne mushinga wa bitupa 150 bia arjan; bobu pabu bavua baya nabi babisumbisha bakalenge bonso ba bena Hiti c ne bakalenge ba mu Sulia. Kadi mukalenge Solomo wakananga bakaji ba bungi ba ku babende d kusakidila ˆ ku muana wa bakaji wa Palo: e bakaji ba bena Moaba, f ba bena Amona, g ba bena Edome, ba bena Sidona h ne ba bena Hiti. i 2 Bavua ba mu bisamba bivua Yehowa muambile bena Isalele ne: “Kanuena ne bua kuya munkatshi muabu,1 ne bobu kabena ne bua kulua munkatshi muenu, bualu nebasesuishe bushuwa mioyo yenu bua kulonda nzambi yabu.” j Kadi Solomo wakabalamata ne wakabananga. 3 Uvua ne bakaji 700 bavua bana ba bakalenge ne uvua mubanjije bakaji bakuabu 300, ne bakaji bende bakasesuisha muoyo wende ku kakese ku kakese.1 4 Ku bukulakaja bua Solomo, k bakaji bende bakasesuisha1 muoyo wende bua kulonda nzambi mikuabu, l ne muoyo wende

11

10:28 1 Anyi pamuapa: “mu Ejipitu ne mu Kue; bangenda mushinga ba mukalenge bavua batusumba ku Kue,” pamuapa bakula bua Kilikia. 11:2 1 Anyi “Kanuena ne bua kuselangana nabu to.” 11:3 1 Anyi “bakaji bende bavua ne bukole bua bungi bua kumunyanga.” 11:4 1 Anyi “bakumbusha.”

587 kawuvua mujima1 kudi Yehowa Nzambi wende bu muvua muoyo wa tatuende Davidi to. 5 Solomo wakalonda Ashatelota, a nzambi mukaji wa bena Sidona, ne Milekoma, b nzambi wa muendi wa bena Amona. 6 Solomo waˆ kenza malu mabi ku mesu kua Yehowa, ne kavua mulonde Yehowa ne muoyo mujima1 bu muvua tatuende Davidi muenze to. c 7 Tshikondo atshi ke tshivua Solomo muibakile Kemoshe, nzambi wa muendi wa bena Moaba muaba mutumbuke d ne muibakile kabidi Moleke, e nzambi wa muendi wa bena Amona muaba mukuabu pa mukuna uvua kumpala kua Yelushalema. f 8 Ke tshivuaye muenzele bakaji bende bonso ba ku babende bavua bafuimisha mishi ya milambu ne balambula nzambi yabu milambu. 9 Yehowa wakakuatshila Solomo tshiji tshikole, bualu muoyo wende uvua musesuke kudi Yehowa Nzambi wa Isalele g uvua mumumuenekele misangu ibidi h 10 ne uvua mumudimuije bua bualu buine ebu ne: kavua ne bua kulonda nzambi mikuabu to. i Kadi kavua mutumikile tshivua Yehowa mumutumine ˆ dıyi bua kuenza to. 11 Mpindieu Yehowa wakambila Solomo ne: “Bu muudi muenze bualu ebu ne kuena mulame tshipungidi tshianyi ne mikenji yanyi mifunda bu mumvua mukuelele mukenji, bushuwa nenkunyenge bukalenge, ne nembupeshe umue wa ku bena mudimu bebe. j 12 Kadi bua bualu bua tatuebe Davidi, tshiakuenza bualu ebu pautshidi ne muoyo to. Nembunyenge mu tshianza tshia muanebe, k 13 kadi tshiakunyenga bukalenge buonso to. l Nempe-

1 BAKALENGE 11:5-21 NSHAP. 11 a Bal 2:11, 13 Bal 10:6 1Sm 7:3

b Sef 1:5

c 1Bk 15:5

d Lew 26:30 Nom 33:52 2Bk 21:1, 3

e Lew 18:21 Bz 7:43

f 2Bk 23:13

g Dut 7:3, 4 Nsu 4:23

h 1Bk 3:5 1Bk 9:2

i 2Ku 7:19, 20

j 2Bk 17:21

k 2Ku 10:18, 19

l 2Sm 7:12, 15 

Mulongo 2 a 1Bk 12:20 2Ku 11:1

b Dut 12:11

c 2Sm 7:12, 14

d Gen 27:40

e 2Sm 8:13

f Nom 10:12

11:4 1 Anyi “mufila wonso.” 11:6 1 Ku mua.: “yeye yonso.” g

1Bk 2:10

she muanebe tshisa tshimue a bua bualu bua muena mudimu wanyi Davidi ne bua bualu bua Yelushalema undi musungule.” b 14 Nunku Yehowa wakajudila Solomo muluishi, c Hadada mueˆ na Edome, wa mu dıku dia bukalenge dia mu Edome. d 15 Pavua Davidi mutshimune Edome, e Yoaba mfumu wa tshiluilu wakabanda bua kujiika bantu bavua bashipa, ne wakakeba bua kubutula bantu balume bonso mu Edome. 16 (Bualu Yoaba ne Isalele mujima bavua bashale kuntu aku ngondo isambombo too ne pakashipabu1 bantu balume bonso mu Edome.) 17 Kadi Hadada uvua munyeme ne ndambu wa bena mudimu ba tatuende bena Edome, bobu kuya mu Ejipitu; tshikondo atshi Hadada utshivua muana. 18 Nunku bakumbuka ku Midiyana, kuyabu ku Palana. Bakangata bantu ku Palana, f kuyabu ˆ mu Ejipitu kudi Palo mukalenge ˆ wa Ejipitu; Palo wakamupesha nzubu, kuambaye bua bikale bamupesha bungi kampanda bua biakudia pa tshibidilu, ne kumupeshaye buloba. 19 Hadada ˆ wakalengelela Palo bikole menemene, yeye kumuselesha too ne muanabu ne mukajende Tapenese mukalenge mukaji.1 20 Pakapita matuku, muanabu ne Tapenese wakamulelela muana wa balume, Genubata, ne Tapenese wakamukoleshila1 mu nzubu ˆ mua Palo; Genubata wakashala ˆ mu nzubu mua Palo munkatshi ˆ mua bana ba Palo. 21 Hadada wakumvua mu Ejipitu ne: Davidi uvua mulale bua kuikisha ne bankambua bende g 11:16 1 Ku mua.: “pakumbushabu.” 11:19 1 Kavua mukalenge mukaji uvua ukokesha to. 11:20 1 Anyi pamuapa: “wakamukosesha dibele.”

1 BAKALENGE 11:22-36 ne Yoaba mfumu wa tshiluilu uvua mufue. a Nunku Hadada waˆ kambila Palo ne: “Ndekela nye bua mpingane mu buloba bueˆ tu.” 22 Kadi Palo wakamuebeja ne: “Ntshinyi tshiudi mupangile kundi bua wewe kukeba bua kupingana mu buloba buenu?” Ke yeye kuamba ne: “Nansha tshimue, kadi ndi nkulomba bua undekele nye.” 23 Nzambi wakajudila kabidi Solomo muluishi mukuabu, b Lesona muana wa Eliada, uvua munyeme mukalenge wende Haˆ dadeze, c mukalenge wa Soba. 24 Wakasangisha bantu kudiye, yeye kulua mfumu wa tshisumbu tshia benzavi pavua Davidi mubatshimune.1 d Nunku bakaya ku Damaseke, e kusombabu kuntu aku ne kubangabu kukokesha mu Damaseke. 25 Wakalua muluishi wa Isalele matuku onso a Solomo, usakidila dikenga ku divua Hadada mukebeshe, ne wakakina Isalele pavuaye ukokesha mu Sulia. 26 Kuvua kabidi Yalobama f muana wa Nebata, muena Efelayima wa ku Zeleda, muena muˆ dimu wa Solomo; g dına dia mamuende divua Seluyaha, mukaji mukamba. Yeye pende wakabanga kutombokela1 mukalenge. h 27 Uvua mutombokele mukalenge bua bualu ebu: Solomo uvua muenze Kakunakuna1 i ne uvua mujike disoso dia Tshimenga tshia Davidi tatuende. j 28 Mpindieu Yalobama eu uvua muntu uvua ne dimanya dikumbane dia kuenza amue malu. Pavua Solomo mumone ne: nsongalume eu uvua muenji wa mudimu mukole, wakamuteka bua ikale uta-

588 NSHAP. 11 a 1Bk 2:34 b 1Bk 11:14 c 2Sm 8:3 d 2Sm 10:18 e 2Sm 8:5 1Bk 19:15 Yes 7:8

f 1Bk 11:31 1Bk 12:32 1Bk 14:10 2Ku 11:14 2Ku 13:3, 20

g 1Bk 9:22 h 2Ku 13:6 i 1Bk 9:15, 24 j 2Sm 5:7 

Mulongo 2 a 1Bk 5:16 b 1Bk 12:15 1Bk 14:2 2Ku 9:29

c 1Bk 12:16 d 1Bk 12:20 2Ku 11:1

e Gen 49:10 f Dut 12:5, 6 1Bk 11:13 Mis 132:13

g Dut 28:15 2Ku 15:2

h 1Bk 9:4, 5

11:24 1 Ku mua.: “mubashipe.” 11:26 1 Ku mua.: “kujula tshianza tshiende kudi.” 11:27 1 Anyi “Milo.” Muaku wa i mu tshiena Ebelu udi umvuija “kuwuja.”

Mis 89:49 Mis 132:17 Yes 9:7

1Bk 12:20 2Ku 10:16

ngila a bantu bonso bavuabu benzeja midimu mikole ku bukole ba mu nzubu wa Jozefe. 29 Mu tshikondo atshi Yalobama wakapatuka mu Yelushalema, ne muprofete Ahiya b muena Shilo wakasambakena nende mu njila. Ahiya uvua muvuale tshilamba tshipiatshipia, ne bavua anu bobu babidi mu mpata. 30 Ahiya wakakuata tshilamba tshipiatshipia tshivuaye muvuale, kutshipandaye mu bipese 12. 31 Pashishe wakambila Yalobama ne: “Angata bipese dikumi, bualu Yehowa Nzambi wa Isalele udi wamba ne: ‘Mona, ndi nyenga bukalenge mu tshianza tshia Solomo, ne nenkupeshe wewe bisa dikumi. c 32 Kadi tshisa tshimue netshishale tshiende d bua bualu bua muena mudimu wanyi Davidi e ne bua bualu bua Yelushalema, tshimenga tshindi musungule mu bisa bionso bia Isalele. f 33 Nengenze bualu ebu bualu mbandekele g ne badi binamina Ashatelota nzambi mukaji wa bena Sidona, Kemoshe nzambi wa Moaba, ne Milekoma nzambi wa bena Amona, ne bobu ki mbendele mu njila yanyi mu dienza tshidi tshimpe ku ˆ mesu kuanyi ne mu dilama mikeˆ nji yanyi mifunda ne meyi anyi a dilumbuluisha bu muvua tatuende Davidi muenze. 34 Kadi tshiakuangata bukalenge buonso mu tshianza tshiende to, ne nemmulame bua ikale mfumu matuku ende onso a muoyo bua bualu bua muena mudimu wanyi Davidi umvua musunguˆ le, h bualu uvua mutumikile meyi anyi ne mikenji yanyi mifunda. 35 Kadi nengangate bukalenge mu tshianza tshia muanende ne nenkupeshabu, mmumue ne: bisa dikumi. i 36 Nempeshe muanende tshisa tshimue, bua

589 muena mudimu wanyi Davidi ikale anu ne muendu kumpala kuanyi mu Yelushalema, a tshimenga tshindi mudisunguile bua ˆ tshikale muaba wa kuteka dına dianyi. 37 Nenkuangate wewe, neukokeshe ku mutu kua bionso biudi ujinga,1 ne neulue mukalenge wa Isalele. 38 Nunku wewe mutumikile malu onso andi nkuˆ tumina dıyi bua kuenza ne wewe muendele mu njila yanyi ne mueˆ nze tshidi tshimpe ku mesu kuanyi pa kutumikila mikenji yanyi ˆ mifunda ne meyi anyi anu bu muvua muena mudimu wanyi Davidi muenze, b nengikale kabidi nebe. Nenkuibakile nzubu wa tshiendelele anu bu mundi muibakile Davidi, c ne nenkupeshe Isalele. 39 Nemfuishe bana ba Davidi bundu bua bualu ebu, d kadi kabiakushala nanku bua kashidi to.’” e 40 Nunku Solomo wakakeba bua kushipa Yalobama, kadi Yalobama wakanyemena mu Ejipitu kudi Shishaka f mukalenge wa Ejipitu, g ne wakashala mu Ejipitu too ne pakafua Solomo. 41 Bua malu adi mashale a ku malu a Solomo, malu onso avuaye muenze ne meji ende, ki mmafunda mu mukanda wa malu a Solomo anyi? h 42 Bule bua1 bukokeshi bua Solomo mu Yelushalema ku mutu kua Isalele mujima buvua bua bidimu 40. 43 Pashishe Solomo wakalala bua kuikisha ne bankambua bende, bobu kumujiika mu Tshimenga tshia Davidi tatuende; ne muanende Lehabama i wakalua mukalenge pa muaba wende. Lehabama wakaya ku Shekeme, bualu Isalele mujima uvua mulue ku Shekeme j bua kumuteka mukalenge. k 2 Diakamue pavua Yalobama muana

12

1 BAKALENGE 11:37–12:10 NSHAP. 11 a 2Sm 7:29 1Bk 15:4 2Bk 8:19

b 1Bk 15:5

c 2Sm 7:11

d 1Bk 12:16

e Gen 49:10 Yes 11:1 Luk 1:32, 33

f 1Bk 14:25

g 2Ku 10:2

h 2Ku 9:29-31

i 1Ku 3:10 2Ku 13:7 Mat 1:7

 NSHAP. 12 j Gen 12:6 Yos 20:7, 9 Bal 9:1, 2 Bz 7:15, 16

k 2Ku 10:1-4 

Mulongo 2 a 1Bk 11:26, 40

b 1Sm 8:11-18 1Bk 4:7

c 2Ku 10:5-7

11:37 1 Anyi “bidi anyima webe ujinga.” 11:42 1 Ku mua.: “Matuku a.” d

2Ku 10:8-11

wa Nebata mumvue bualu abu (utshivua mu Ejipitu bualu uvua munyeme bua bualu bua mukalenge Solomo ne uvua usombela mu Ejipitu), a 3 bakamubikidisha. Panyima pa bualu ebu, Yalobama ne tshisumbu tshijima tshia Isalele bakalua kudi Lehabama, kuambabu ne: 4 “Tatuebe uvua muvuije mutshi wetu wa tshikokedi bujitu. b Kadi wewe mutekeshe mudimu mukole wa tatuebe ne mupepeje mutshi wa tshikokedi wa bujitu1 uvuaye mututenteke, netukuenzele mudimu.” 5 Ke yeye kubambila ne: “Ndayi bua matuku asatu; pashishe nupingane kundi.” Nunku bantu bakaya. c 6 Mukalenge Lehabama wakakeba lungenyi kudi bantu bakulumpe1 bavua benzele tatuende Solomo mudimu patshivuaye ne muoyo wamba ne: “Mmubelu kayi unudi mua kufila bua mushindu wa kuandamuna bantu aba?” 7 Bakamuandamuna ne: “Lelu eu wewe mulue muena mudimu wa bantu aba, wewe muitabe dilomba diabu ne mubandamune bimpe, nebashale anu bena mudimu bebe.” 8 Kadi wakabenga mubelu uvua bantu bakulumpe1 bamupeshe, yeye kuya kulomba lungenyi kudi bansongalume bavuaye mukole nabu ne bakavua mpindieu bambuluishi bende. d 9 Wakabakonka ne: “Mmubelu kayi unudi nufila bua mushindu wa tuetu kuandamuna bantu aba badi bangambile ne: ‘Pepeja mutshi wa tshikokedi uvua tatuebe mututenteke’?” 10 Bansongalume bavuaye mukole nabu bakamuambila ne: “Newambile bantu aba badi bakuambile ne: 12:4 1 Anyi “wa dikengeshangana nawu.” 12:6, 8 1 Anyi “bakulu.”

1 BAKALENGE 12:11-24 ‘Tatuebe uvua muvuije mutshi wetu wa tshikokedi bujitu, kadi wewe udi ne bua kutupepejilawu’; neubambile nunku: ‘Kantengenene kanyi nekikale kanene kupita tshimono tshia tatuanyi. 11 Tatuanyi uvua munutenteke mutshi wa tshikokedi wa bujitu, kadi meme nensakidile ku mutshi wenu wa tshikokedi. Tatuanyi uvua ununyoka ne mfimbu ya tshianana, kadi meme nennunyoke ne mfimbu ya tubulu tubulu.’” 12 Yalobama ne bantu bonso bakalua kudi Lehabama dituku disatu anu muvua mukalenge muambe ne: “Nupingane kundi dituku disatu.” a 13 Kadi mukalenge wakandamuna bantu ne ˆ dıyi dibi, ubenga mubelu uvua bantu bakulumpe1 bamupeshe. 14 Wakakula nabu bilondeshile mubelu wa bansongalume wamba ne: “Tatuanyi uvua muvuije mutshi wenu wa tshikokedi bujitu, kadi meme nensakidile ku mutshi wenu wa tshikokedi. Tatuanyi uvua mununyoke ne mfimbu ya tshianana, kadi meme nennunyoke ne mfimbu ya tubulu tubulu.” 15 Nunku mukalenge wakabenga kuteleja bantu, bualu Yehowa ke uvua muenze bua malu enzeke mushindu eu b ˆ bua kukumbaja dıyi divua Yehowa muambile Yalobama muana wa Nebata ku butuangaji bua Ahiya c muena Shilo. 16 Pavua Isalele mujima mumone ne: mukalenge uvua mubenge kubateleja, bantu bakandamuna mukalenge ne: “Tudi ne tshitupa kayi mu Davidi? Katuena ne bumpianyi mu muana wa Yishai to. Wewe Isalele, ndaku kudi nzambi yebe. Mpindieu wewe Davidi, ditangidila nzubu webe nkayebe!” Bua bualu abu, 12:13 1 Anyi “bakulu.”

590 NSHAP. 12 a 2Ku 10:12-15

b Dut 2:30 2Ku 22:7 Lom 9:18

c 1Bk 11:31 

Mulongo 2 a 2Ku 10:16, 17

b 1Bk 11:12, 13 2Ku 11:13, 16

c 2Sm 20:24 1Bk 4:6 1Bk 5:13, 14

d 2Ku 10:18, 19

e 2Bk 17:21

f 1Bk 11:30, 31

g 1Bk 11:12, 13 Hos 11:12

h 2Ku 11:1-4 2Ku 25:5

i 2Ku 12:5

bena Isalele bakapingana ku nzubu1 yabu. a 17 Kadi Lehabama wakatungunuka ne kukokesha bena Isalele bavua basombela mu bimenga bia Yuda. b 18 Pashishe mukalenge Lehabama wakatuma Adolama c uvua utangila bantu bavuabu babikidishe bua kubenzeja midimu mikole ku bukole, kadi Isalele mujima wakamuasa mabue too ne pakafuaye. Mukalenge Lehabama wakapeta mpunga wa kubanda mu ditempu diende bua kunyema kuya ku Yelushalema. d 19 Nunku bena Isalele mbashale batombokele e nzubu wa Davidi too ne lelu. 20 Diakamue pavua Isalele mujima mumvue ne: Yalobama uvua mupingane, bakamubikidisha muaba uvuabu badisangishe ne kumutekabu mukalenge ku mutu kua Isalele mujima. f Muntu nansha umue kakalonda nzubu wa Davidi pa kumbusha tshisa tshia Yuda. g 21 Pavua Lehabama mufike ku Yelushalema, wakasangisha diakamue nzubu mujima wa Yuda ne tshisa tshia Benyamina, bena mvita balongesha1 binunu 180 bua kuluangana ne nzubu wa Isalele bua kupingajila Lehabama muana wa Solomo bukaˆ ˆ lenge. h 22 Dıba adi dıyi dia Nzambi mulelela diakalua kudi Shemaya i muntu wa Nzambi mulelela diamba ne: 23 “Ambila Lehabama muana wa Solomo mukalenge wa Yuda ne nzubu mujima wa Yuda ne Benyamina ne bantu bakuabu bonso ne: 24 ‘Yehowa udi wamba nunku: “Kanuena ne bua kubanda bua kuluangana ne bana benu bena Isalele to. Yonso wa kunudi udi ne bua kupingana kuende, bualu 12:16 1 Ku mua.: “ntenta.” 12:21 1 Ku mua.: “basungula.”

591 meme ke udi muenze bua bualu ebu buenzeke nanku.”’” a Nuˆ nku bakatumikila dıyi dia Yehowa, bobu kupingana ku mabu anu muvua Yehowa mubambile. 25 Pashishe Yalobama wakibaka1 Shekeme b mu buloba bua mikuna bua Efelayima, yeye kusombelamu. Wakumbuka kuntu aku, kuyaye kuibaka2 Penuele. c 26 Yalobama wakadiambila mu muoyo wende ne: “Mpindieu bukalenge nebupingane mu nzubu wa Davidi. d 27 Bantu aba bobu batungunuke ne kubanda ku nzubu wa Yehowa mu Yelushalema bua kulambula milambu, e muoyo wa bantu aba neupingane kabidi kudi mfumu wabu, Lehabama mukalenge wa Yuda. Bushuwa, nebanshipe ne nebapingane kudi Lehabama mukalenge wa Yuda.” 28 Mukalenge mumane kukeba lungenyi kudi bafidi bende ba mibelu, wakenza tuana tua ngombe tubidi tua or, f yeye kuambila bantu ne: “Nebinulombe malu a bungi bua kubanda ku Yelushalema. Wewe Isalele, Nzambi webe uvua mukupatule mu buloba bua Ejipitu nyeye eu.” g 29 Pashishe wakateka kamue ku Betele, h ne kuteka kakuabu ku Dana. i 30 Bualu ebu buakabafikisha ku dienza mpekatu, j ne bantu bavua baya too ne ku Dana bua kutendelela kana ka ngombe kavua kuntu aku. 31 Wakenza nzubu ya kutendelela pa miaba mitumbuke, kusungulaye bakuidi mu bantu tshianana tshianana, bantu bavua kabayi bena Lewi. k 32 Yalobama wakajadika kabidi tshibilu mu ngondo wa muanda mukulu, mu dituku dia 15 dia ngondo, anu bu tshibilu tshia

1 BAKALENGE 12:25–13:4 NSHAP. 12 a 1Bk 11:30, 31

b 1Bk 12:1

c Gen 32:30 Bal 8:13, 17

d 1Bk 11:38

e Dut 12:5, 6

f Eks 20:4 2Bk 10:29

g Eks 32:4, 8 2Ku 11:15, 16

h Gen 12:8, 9 Gen 28:19

i Gen 14:14 Dut 34:1 Bal 18:29 Bal 20:1

j 2Bk 10:31 2Bk 17:21-23

k Nom 3:10 1Bk 13:33 2Ku 11:14 2Ku 13:9

 Mulongo 2 a Lew 23:34

b Amo 7:13 

NSHAP. 13 c 2Bk 23:16, 17

d 1Bk 12:32 Amo 3:14

e 2Bk 21:24

12:25 1 Anyi “wakakolesha.” 2 Anyi “ku- f kolesha.”

2Bk 22:1

2Bk 23:15, 16 2Ku 34:33

mu Yuda. a Uvua ulambula tuana tua ngombe tuvuaye muenze milambu pa tshioshelu tshivuaye muenze ku Betele, b ne wakateka bakuidi ku Betele bua miaba mitumbuke ivuaye muenze. 33 Wakatuadija kufila milambu pa tshioshelu tshivuaye muenze ku Betele mu dituku dia 15 dia ngondo wa muanda mukulu, ngondo uvuaye mudisunguile nkayende; wakajadika tshibilu bua bantu ba mu Isalele, ne wakabanda ku tshioshelu bua kufila milambu ne kufuimisha muishi wa milambu. ˆ Ku dıyi dia Yehowa, muntu kampanda wa Nzambi c wakalua ku Betele ufumina mu Yuda pavua Yalobama muimane ku tshioshelu d bua kufuimisha muishi wa milambu. 2 Nuˆ nku ku dıyi dia Yehowa, wakela ˆ dıyi ku tshioshelu, kuambaye ne: “Wewe tshioshelu, tshioshelu! Yehowa udi wamba ne: ‘Tangila! Nebalelele nzubu wa Daviˆ di muana wa balume, dına diende Yoshiya! e Nealambule pa mutu pebe bakuidi ba miaba mitumbuke badi bafuimisha muishi wa milambu pa mutu pebe, ne neoshe mifuba ya bantu pa mutu pebe.’” f 3 Wakafila tshimanyinu1 dituku adi wamba ne: “Etshi ntshimanyinu1 tshidi Yehowa mufile: Tangila! Tshioshelu netshipandike, ne butu2 budi pa mutu patshi nebumuangalake.” 4 Diakamue pavua mukaleˆ nge mumvue dıyi divua muntu wa Nzambi mulelela muambe bua tshioshelu ku Betele, Yalobama wakumbusha tshianza ku tshioshelu, kutshiololaye

13

13:3 1 Anyi “tshintu tshidi tshileja bualu buenzeka matuku atshilualua.” 2 Anyi “butu bua manyi,” mmumue ne: butu busambakane ne manyi a milambu.

1 BAKALENGE 13:5-21 tshitangija kudi muntu wa Nzambi mulelela, kuambaye ne: “Mukuatayi!” a Diakamue tshianza tshivuaye muolole tshiakuminyina,1 ne kavua kabidi mua kutshipingaja to. b 5 Nunku tshioshelu tshiakapandika ne butu bua pa tshioshelu buakamuangalaka bilondeshile tshimanyinu1 tshivua muntu wa ˆ Nzambi mulelela mufile ku dıyi dia Yehowa. 6 Mpindieu mukalenge wakambila muntu wa Nzambi mulelela ne: “Lomba koku luse kudi1 Yehowa Nzambi webe ne nsambidila bua tshianza tshianyi tshiumvue bimpe.” c Ke muntu wa Nzambi mulelela kulomba luse kudi Yehowa, ne tshianza tshia mukalenge tshiakapingana muatshi ne kale. 7 Pashishe mukalenge wakambila muntu wa Nzambi mulelela ne: “Lua tuye kuanyi, udie biakudia, ne nkupeshaku dipa kampanda.” 8 Kadi muntu wa Nzambi mulelela wakambila mukalenge ne: “Nansha wewe mumpeshe tshitupa tshia nzubu webe, tshiakuya nebe ne tshiakudia diampa anyi kuˆ nua mayi muaba eu to. 9 Bualu bavua bangelele mukenji ku ˆ dıyi dia Yehowa ne: ‘Kuena ne bua kudia diampa anyi kunua ˆ mayi, ne kuena ne bua kupinganyina mu njila uuvua muluile to.’” 10 Nunku wakayila njila mukuabu, ne kavua mupinganyine mu njila uvuaye muluile ku Betele to. 11 Kuvua muprofete kampanda mukulakaje uvua musombele mu Betele, ne bana bende ba balume bakalua kumbelu, ku-

592 NSHAP. 13 a 2Ku 16:10 Yel 20:2

b 2Bk 6:18

c Eks 10:16, 17 Nom 21:7

13:4 1 Anyi “tshiakashala katshiyi tshiYel 37:3 Bz 8:24 nyunga.” 13:5 1 Anyi “tshintu tshidi tshileja bualu buenzeka matuku atshi-  lualua.” 13:6 1 Anyi “Tekeshaku mpa- Mulongo 2 la wa.” a 1Bk 13:1

muambilabu malu onso avua muntu wa Nzambi mulelela muenze dituku adi mu Betele ne ˆ meyi avuaye muambile mukalenge. Bobu bamane kulondela tatuabu malu aa, 12 tatuabu wakabebeja ne: “Uvua muyile njila kayi?” Nunku bana bende bakamuleja njila uvua muntu wa Nzambi mulelela wa ku Yuda muyile. 13 Ke yeye kuambila bana bende ne: “Nsuikilayi tshiseba pa mpunda.” Bakamusuikila tshiseba pa mpunda, yeye kubandapu. 14 Wakalonda muntu wa Nzambi mulelela, kumusanganaye musombe muinshi mua mutshi munene. Ke yeye kumuebeja ne: “Wewe ke muntu wa Nzambi mulelela uvua mufume ku Yuda anyi?” a Yeye kuandamuna ne: “Mmeme.” 15 Wakamuambila ne: “Luaku tuye kuanyi, udie diampa.” 16 Kadi wakamba ne: “Tshiena mua kupingana nebe anyi kuitaba dilomba diebe, tshiena nansha mua kudia diampa peshi kunua nebe ˆ mayi muaba eu to. 17 Bualu ˆ bavua bangambile ku dıyi dia Yehowa ne: ‘Kuena ne bua kudia ˆ diampa anyi kunua mayi kuntu aku to. Kuena ne bua kupinganyina mu njila uuvua muluile to.’” 18 Ke yeye kumuambila ne: “Meme panyi ndi muprofete anu bu wewe, ne muanjeˆ lu uvua mungambile ku dıyi dia Yehowa ne: ‘Pingana nende, uye nende kuebe bua adie diampa ˆ ne anue mayi.’” (Uvua mumushime.) 19 Nunku wakapingana nende bua kudia diampa ne ˆ kunua mayi kuende. 20 Pavuabu basombe ku ˆ ˆ mesa, dıyi dia Yehowa diakalua kudi muprofete uvua mumupingaje, 21 ne wakabikila muntu wa Nzambi mulelela wa ku Yuda wamba ne: “Yehowa udi wamba

593 ne: ‘Bu muuvua mutombokele ˆ dıyi dia Yehowa ne kuyi mutumikile mukenji uvua Yehowa Nzambi webe mukuelele, 22 kadi mupingane bua kudia diampa ne ˆ kunua mayi muaba uvuabu bakuambile ne: “Kudi diampa ne ˆ kunu mayi,” tshitalu tshiebe katshiakubuela mu lukita lua bankambua bebe to.’” a 23 Panyima pa muntu wa Nzambi mulelela mumane kudia diampa ne munue, muprofete mukulakaje wakasuikila muprofete uvuaye mupingaje tshiseba pa mpunda. 24 Pashishe wakamata mu njila, kadi ntambue wakasambakena nende mu njila ne wakamushipa. b Tshitalu tshiende tshiakakuluka mu njila, ne mpunda wakimana ku luseke luatshi; ntambue uvua pende muimane ku luseke lua tshitalu. 25 Kuvua bantu bavua bapitshila muaba au bavua bamone tshitalu tshikuluke mu njila ne ntambue muimane ku luseke lua tshitalu. Bakalua, kulondabu bualu abu mu tshimenga muvua muprofete mukulakaje musombele. 26 Pavua muprofete uvua mumusangane mu njila mumupingaje mumvue bualu abu, wakamba diakamue ne: “Au mmuntu wa Nzambi mulelela uvua muˆ tombokele dıyi dia Yehowa; c nunku Yehowa mmumufile kudi ntambue, bua kumusunsula ne ˆ kumushipa bilondeshile dıyi dia Yehowa divuaye mumuambile.” d 27 Ke kuambilaye bana bende ba balume ne: “Nsuikilayi tshiseba pa mpunda.” Nunku bakamusuikilatshi. 28 Ke yeye kumata mu njila, kusanganaye tshitalu tshikuluke mu njila, mpunda ne ntambue bimane ku luseke luatshi. Ntambue kavua mudie tshitalu, peshi musunsule mpunda to. 29 Muprofete wakambula

1 BAKALENGE 13:22–14:3 NSHAP. 13 a 1Bk 13:30 2Bk 23:17, 18

b 2Sm 6:7 1Bk 20:35, 36 2Bk 17:25

c 1Bk 13:9

d 1Bk 13:21, 22 

Mulongo 2 a 2Bk 23:17, 18

b Lew 26:30 1Bk 12:29, 31

c 2Bk 23:15, 19

d 1Bk 12:25, 31

e 2Ku 11:14, 15

f 1Bk 16:30, 31 2Bk 3:1, 3 2Bk 10:31 2Bk 13:1, 2

g 1Bk 14:10 1Bk 15:25-29 2Bk 17:22, 23

 NSHAP. 14 h 1Bk 11:30, 31

tshitalu tshia muntu wa Nzambi mulelela, kutshitekaye pa mpunda, ne kupinganaye natshi mu tshimenga tshiabu bua kumudila ne kumujiika. 30 Nunku wakaladika tshitalu atshi mu lukita luende yeye, ne bavua bamudila bamba ne: “Bibi be, muanetu!” 31 Bobu bamane kumujiika, wakambila bana bende ba balume ne: “Pangafua, nudi ne bua kunjiika muaba udibu bajiike muntu wa Nzambi mulelela. Nuteke mifuba yanyi ku luseke ˆ lua mifuba yende. a 32 Dıyi diˆ vuaye muambe ku dıyi dia Yehowa bua tshioshelu mu Betele ne bua nzubu yonso ya ditendelela idi pa miaba mitumbuke b mu bimenga bia Samalea nedikumbane bulelela.” c 33 Nansha panyima pa bualu ebu bumane kuenzeka, Yalobama kavua mulekele njila wende mubi to, kadi uvua anu usungula bakuidi bua miaba mitumbuke mu bantu tshianana tshianana. d Muntu yonso uvua musue buakuidi, uvua umuteka muakuidi1 wamba ne: “Alue umue wa ku bakuidi bua miaba mitumbuke.” e 34 Mpekatu wa ba mu nzubu wa Yalobama eu f wakafikisha ku dibutuka diabu ne ku dijimijibua diabu pa mutu pa buloba. g Tshikondo atshi Abiya muana wa Yalobama wakasama. 2 Nunku Yalobama wakambila mukajende ne: “Bua luse, juka, udishiye bu muntu mukuabu bua kabamanyi ne: udi mukaji wa Yalobama to, ne ndaku ku Shilo. Tangila! Muprofete Ahiya udi kuntu aku. Yeye ke muntu uvua mungambile ne: nendue mukalenge wa tshisamba etshi. h 3 Angata mampa dikumi, mikata, ne mulondo wa

14

13:33 1 Ku mua.: “uvua uwuja tshianza tshiende.”

1 BAKALENGE 14:4-16 buitshi, uye kudiye. Nunku yeye neakuambile tshiafikila muana.” 4 Mukaji wa Yalobama wakenza muvuaye muambe. Wakajuka, kuyaye ku Shilo, a kufikaˆ ye ku nzubu kua Ahiya. Mesu a Ahiya avua malengame matangile anu kumpala, ne kavua mua kumona to, bua bukole bukavuaye. 5 Kadi Yehowa ukavua muambile Ahiya ne: “Mona, mukaji wa Yalobama udi ulua kukuebeja bua muanende, bualu udi usama. Nenkuambile tshia wewe kumuambila.1 Padiye ufika, neasokoke tshidiye.” 6 Diakamue pavua Ahiya mumvue mikuma ya makasa ende pavuaye wenda ubuela mu mushiku wa mbelu, wakamba ne: “Buela, mukaji wa Yalobama. Udi usokoka tshiudi bua tshinyi? Mbampeshe mudimu wa kukuambila mukenji mubi. 7 Ndaku, wambile Yalobama ne: ‘Yehowa Nzambi wa Isalele udi wamba nunku: “Mvua mukujule munkatshi mua tshisamba tshienu bua kukuteka mulombodi wa tshisamba tshianyi tshia Isalele. b 8 Pashishe meme kunyenga nzubu wa Davidi bukalenge, kukupeshabu. c Kadi kuena mulue bu muena mudimu wanyi Daˆ vidi uvua mulame meyi anyi ne mundonde ne muoyo wende mujima, wenza anu tshivua tshiˆ mpe ku mesu kuanyi. d 9 Kadi wewe udi muenze malu mabi matambe kupita bonso bavua kumpala kuebe, ne uvua mudienzele nzambi mukuabu ne muenze mpingu ya tshiamu1 bua kumfiikisha munda, e ne meme ke uudi muele nyima. f 10 Bua bualu ebu, ndi ntumina nzubu

594 NSHAP. 14 a Yos 18:1 1Sm 4:3

b 1Bk 11:30, 31 1Bk 12:20

c 1Bk 12:16

d 1Bk 15:5 Bz 13:22

e Dut 27:15 2Ku 11:15

f Neh 9:26 Mis 50:17

 Mulongo 2 a 1Bk 15:25-29

b 1Bk 15:25-29

c Dut 8:7-9 Dut 29:28 Yos 23:15 2Bk 17:6

d Dut 28:64 2Bk 15:29 2Bk 18:11

e Dut 12:3

14:5 1 Anyi “Udi ne bua kumuambila nunku ne nunku.” 14:9 1 Anyi “mpingu ya f tshiamu tshiengulula.”

1Bk 12:28-30 1Bk 13:33, 34

wa Yalobama dikenga, ne nenjimije1 bantu balume bonso2 ba kua Yalobama, kusangisha ne bantu badi kabayi ne bukole ne bateketangane ba mu Isalele, ne nenkombe nzubu wa Yalobama ushala munda mutupu, a anu bu mutu muntu ukomba tumvi tua nyama too ne paditu tujika tuonso! 11 Muntu yonso wa kua Yalobama udi ufuila mu tshimenga, mbua neyimudie; ne muntu yonso udi ufuila mu mpata, nyunyi ya muulu neyimudie, bualu Yehowa mmuambe bualu ebu.”’ 12 “Mpindieu juka; ndaku kuebe. Padi makasa ebe adiata mu tshimenga, muana neafue. 13 Isalele mujima neamudile ne ˆ neamujiike, bualu mu dıku dia Yalobama yeye nkayende ke watekabu mu lukita, bualu yeye ke muntu umue wa mu nzubu wa Yalobama udi Yehowa Nzambi wa Isalele musangane bualu buimpe munda muende. 14 Yehowa neadijudile mukalenge ku mutu kua Isalele wabutula1 nzubu wa Yalobama b kubangila anu dituku adi, bushuwa, nansha mpindieu. 15 Yehowa neakume Isalele anu bu dilenge didi diˆ nyungakana mu mayi, ne neajomone Isalele mu buloba buimpe ebu buvuaye mupeshe bankambua babu, c ne neabatangalaje dia muamua dia Musulu,1 d bualu bavua benze mitshi yabu ya tshijila,2 e bafiikisha Yehowa munda. 16 Nealekele Isalele bua mpekatu idi Yalobama muenze ne idiye mufikishe Isalele ku dienza.” f 14:10 1 Ku mua.: “nengumbushe.” 2 Ku mua.: “muntu yonso udi usukuila ku tshimanu.” Tshiambilu tshia mu tshiena Ebelu tshia kupetula natshi bantu balume. 14:14 1 Ku mua.: “wumbusha.” 14:15 1 Mmumue ne: musulu wa Pelata. 2 Tang. Diumv.

595 17 Ke mukaji wa Yalobama kujuka, kumataye mu njila ne ˆ kuyaye ku Tısa. Pakafikaye mu mushiku wa mbelu wa nzubu, muana wakafua. 18 Nunku bakamujiika, ne Isalele mujima waˆ kamudila bilondeshile dıyi dia Yehowa divuaye muambe ku butuangaji bua muena mudimu wende muprofete Ahiya. 19 Malu adi mashale a ku malu a Yalobama ne mushindu uvuaye muluangane mvita a ne muvuaye mukokeshe, mmafunda mu mukanda wa malu a bikondo bia bakalenge ba Isalele. 20 Bule bua1 bukokeshi bua Yalobama buvua bua bidimu 22, pashishe wakalala bua kuikisha ne bankambua bende; b ne muanende Nadaba wakalua mukalenge pa muaba wende. c 21 Pine apu, Lehabama muana wa Solomo ukavua mulue mukalenge mu Yuda. Lehabama uvua ne bidimu 41 pavuaye mulue mukalenge, ne wakakokesha bidimu 17 mu Yelushalema, tshimenga tshivua Yehowa musungule d mu bisa bionso bia Isalele bua tshikale muaba wa kuteˆ ˆ ka dına diende. e Dına dia maˆ muende wa Lehabama divua Namaha muena Amona. f 22 Bena Yuda bavua benza malu mabi ku ˆ mesu kua Yehowa, g ne bua mpekatu ivuabu benze bakamufiikisha munda kupita muvua bankambua babu benze. h 23 Bobu pabu bavua batungunuka ne kudibakila miaba mitumbuke, kudienzela makunji a tshijila ne mitshi ya tshijila1 i pa mukuna mukese wonso mule j ne muinshi mua mutshi wonso udi musampile bikole. k 24 Kuvua kabidi balume bavua bandumba ba ku ntempelo mu buloba. l Bavua be-

1 BAKALENGE 14:17–15:2 NSHAP. 14 a 2Ku 12:15 2Ku 13:3

b 2Ku 13:20 c 1Bk 15:25 d Mis 78:68 Mis 132:13

e Eks 20:24 Dut 12:5, 6 1Bk 8:16, 17

f 1Bk 11:1 2Ku 12:13

g 1Bk 11:7 2Ku 12:1

h Yes 65:2 i Lew 26:1 j Yes 65:7 k Dut 12:2, 3 Yes 57:5 Yel 2:20 Hos 4:13

l Dut 23:17, 18 1Bk 15:11, 12 1Bk 22:46 2Bk 23:7 Hos 4:14

 Mulongo 2 a 1Bk 11:40 b 2Ku 12:2-4 c 1Bk 7:51 1Bk 15:18 2Bk 18:14, 15 2Bk 24:12, 13

d 1Bk 10:16, 17 2Ku 12:9-11

e 1Ku 27:24 2Ku 12:15

f 1Bk 15:6 g 1Bk 11:43 h 1Bk 11:1 2Ku 12:13

i 1Ku 3:10 Mat 1:7

 NSHAP. 15 j 1Bk 12:20

14:20 1 Ku mua.: “Matuku a.” 14:23 1 Tang. Diumv. k

2Ku 13:1, 2

nza malu bilondeshile malu mabi onso a bisamba bivua Yehowa muipate kumpala kua bena Isalele. 25 Mu tshidimu tshitanu tshia mukalenge Lehabama, Shishaka a mukalenge wa Ejipitu wakabanda bua kuluisha Yelushalema. b 26 Wakangata bintu bia mushinga bia mu nzubu wa Yehowa ne bintu bia mushinga bia mu nzubu1 wa mukalenge. c Wakangata bintu bionso, kusangisha ne ngabu yonso ya or ivua Solomo muenze. d 27 Nunku mukalenge Lehabama wakenza ngabu ya tshiamu tshia mitaku bua kuyipingaja pa muaba wayi, ne wakayipesha bamfumu ba balami1 bavua balama ku tshibuelelu tshia nzubu wa mukalenge bua bikale bayilaˆ ma. 28 Dıba dionso divua mukalenge ulua ku nzubu wa Yehowa, balami bavua bayambula, ne pashishe bavua bayipingaja mu nzubu wa balami. 29 Malu adi mashale a ku malu a Lehabama, malu onso avuaye muenze, ki mmafunda mu mukanda wa malu a bikondo bia bakalenge ba Yuda anyi? e 30 Kuvua mvita misangu yonso pankatshi pa Lehabama ne Yalobama. f 31 Pashishe Lehabama wakalala bua kuikisha ne bankambua bende, ne bakamujiika ne bankambua bende mu Tshimeˆ nga tshia Davidi. g Dına dia maˆ muende divua Namaha muena Amona. h Nunku muanende Abiyama1 i wakalua mukalenge pa muaba wende. Mu tshidimu tshia 18 tshia mukalenge Yalobaj ma muana wa Nebata, Abiyama wakalua mukalenge wa Yuda. k 2 Wakakokesha mu Yelushalema

15

14:26 1 Anyi “dibalasa.” 14:27 1 Ku mua.: “banyemi ba lubilu.” 14:31 1 Bavua bamubikila kabidi ne: Abiya.

1 BAKALENGE 15:3-18

ˆ bidimu bisatu. Dına dia mamueˆ nde divua Maka a muikulu wa Abishaloma.1 3 Wakatungunuka ne kuendela mu mpekatu yonso ivua tatuende muenze kumpala kuende, ne muoyo wende kawuvua mujima1 kudi Yehowa Nzambi wende bu muvua muoyo wa nkambua wende Davidi to. 4 Kadi bua bualu bua Davidi, b Yehowa Nzambi wende uvua mumupeshe muendu mu Yelushalema c pa kujula muanende panyima pende ne pa kulama Yelushalema bua atungunuke ne kuikalaku. 5 Bualu Davidi uvua ˆ muenze malu mimpe ku mesu kua Yehowa, ne kavua musesuke ku bualu nansha bumue buvuaˆ ye mumutumine dıyi bua kuenza mu matuku ende onso a muoyo, pa kumbusha mu bualu bua Uliya muena Hiti. d 6 Kuvua mvita pankatshi pa Lehabama ne Yalobama matuku ende onso a muoyo. e 7 Bua malu adi mashale a ku malu a Abiyama, malu onso avuaye muenze, ki mmafunda mu mukanda wa malu a bikondo bia bakalenge ba Yuda anyi? f Kuvua kabidi mvita pankatshi pa Abiyama ne Yalobama. g 8 Pashishe Abiyama wakalala bua kuikisha ne bankambua bende, ne bakamujiika mu Tshimenga tshia Davidi; ne muanende Asa h wakalua mukalenge pa muaba wende. i 9 Mu tshidimu tshia 20 tshia Yalobama mukalenge wa Isalele, Asa wakabanga kukokesha mu Yuda. 10 Wakakokesha ˆ mu Yelushalema bidimu 41. Dına dia kakuende muntu mukaji diˆ vua Maka j muikulu wa Abishaloma. 11 Asa wakenza malu ma-

596

NSHAP. 15 a 2Ku 11:20-22 b 2Sm 7:8, 12 Mis 89:33-37 Yes 37:35 Yel 33:20, 21

c 1Bk 11:36 2Ku 21:7 Mis 132:13, 17

d 2Sm 11:4, 15 Mis 51:Mut

e 1Bk 14:30 2Ku 12:15

f 2Ku 13:22 g 2Ku 13:3 h 1Ku 3:10 Mat 1:7

i 2Ku 14:1 j 2Ku 11:21, 22 

Mulongo 2 a 2Ku 14:2-5 2Ku 14:11 2Ku 15:17

b Dut 23:17, 18 1Bk 14:24 1Bk 22:45, 46

c 1Bk 11:7 1Bk 14:22, 23

d 2Ku 11:18, 20 e Dut 7:5 2Bk 18:1, 4 2Ku 34:1, 4

f 2Sm 15:23 2Ku 15:16-18 Yne 18:1

g Nom 33:52 Dut 12:2 1Bk 22:41, 43

h 1Ku 26:26, 27 i 1Bk 16:3, 12

ˆ 15:2 1 Bidi bimueneka ne: ndına dikuabu j dia Abashaloma. 15:3, 14 1 Anyi “mufila wonso mujima.” k

Yos 18:21, 25 2Ku 16:1-6

ˆ kane ku mesu kua Yehowa a anu bu nkambua wende Davidi. 12 Wakipata balume bavua bandumba ba ku ntempelo mu buloba b ne wakumbusha mpingu yonso ya muendi1 ivua bankambua bende benze. c 13 Wakuˆ mbusha too ne kakuende Maka d pa muaba wende wa mamu mukalenge mukaji,1 bualu uvua muenze lupingu lua bundu bua ntendelelu wa mutshi wa tshijila.2 Asa wakakosa lupingu luende lua bundu alu, e kuloshaye mu Tshibandabanda tshia Kidilona. f 14 Kadi miaba mitumbuke kayivua miumbusha to. g Nansha nanku, muoyo wa Asa uvua mujima1 kudi Yehowa matuku ende onso a muoyo.2 15 Wakabueja bintu bivuaye yeye ne tatuende bavuije bia tshijila mu nzubu wa Yehowa, mmumue ne: arjan, or, ne bintu bishilashilangane. h 16 Kuvua mvita misangu yoˆ nso pankatshi pa Asa ne Basha i mukalenge wa Isalele. ˆ 17 Nunku Basha mukalenge wa Isalele wakabanda bua kuluisha Yuda, kutuadijaye kuibaka1 Lama j bua kupangisha muntu yonso mua kupatuka anyi kubuela kudi2 Asa mukalenge wa Yuda. k 18 Ke Asa kuangata arjan yonso ne or bivua bishale mu bibutshilu bia mu nzubu wa Yehowa ne mu bibutshilu bia mu nzubu1 wa mukalenge kubipeshaye bena mudimu bende. Pashishe mukalenge Asa waka15:12 1 Tshiambilu tshia mu tshiena Ebelu etshi tshidi mua kuikala tshipetangana ne muaku “tumvi tua nyama” ne mbenze natshi mudimu bua kuleja kapeja. 15:13 1 Anyi “mukaji wa lumu.” 2 Tang. Diumv. 15:14 2 Ku mua.: “matuku ende onso.” 15:17 1 Anyi “kukolesha; kuibakulula.” 2 Anyi “kumbuka anyi kubuela mu buloba bua.” 15:18 1 Anyi “dibalasa.”

597 batuma kudi Bene-hadada muana wa Tabelimona muana wa Hezeyona, mukalenge wa Sulia a uvua musombele mu Damaseke wamba ne: 19 “Tudi baˆ punge nebe dıyi1 ne tatuanyi ˆ uvua mupunge dıyi ne tatuebe. Ndi nkutumina dipa dia arjan ˆ ne or. Luaku, ushipe dıyi1 diuˆ vua mupunge ne Basha mukalenge wa Isalele bua yeye umbuke kundi.” 20 Bene-hadada wakateleja mukalenge Asa, yeye kutuma bamfumu ba biluilu biende bua kuluisha bimenga bia Isalele, ne bakatshimuna Iyoˆ na, b Dana, c Abele-bete-maka, Kinelete yonso, ne buloba buonso ˆ bua Nafatale. 21 Pavua Basha mumvue bualu abu, wakalekela diakamue kuibaka1 Lama ne wakatungunuka ne kusombeˆ la mu Tısa. d 22 Nunku mukalenge Asa wakabikidisha Yuda mujima (kakuvua muntu nansha umue uvuabu kabayi babikidishe), bobu kuambula mabue ne ˆ mabaya bia mu Lama bivua Basha wibaka nabi, kuyabu nabi, ne mukalenge Asa wakakolesha1 nabi Geba e mu Benyamina, ne Misepa. f 23 Bua malu onso adi mashale a ku malu a Asa, bukole buende buonso ne malu onso avuaye muenze ne bimenga bivuaye muibake,1 ki mbifunda mu mukanda wa malu a bikondo bia bakalenge ba Yuda anyi? Kadi ku bukulakaja buende disama diakamukuata ku makasa. g 24 Pashishe Asa wakalala bua kuikisha ne bankambua bende ne bakamujiika pamue nabu mu Tshimenga tshia Davidi nkambua wende; ne muanende Ye-

1 BAKALENGE 15:19-34 NSHAP. 15 a 2Ku 16:7

b 2Bk 15:29

c Bal 18:29 1Bk 12:28, 29

d 1Bk 14:17 Mso 6:4

e Yos 21:8, 17

f Yos 18:21, 26 Bal 20:1 1Sm 7:5 Yel 40:6

g 2Ku 16:11-14 

Mulongo 2 a 1Bk 22:42 2Ku 17:3, 4 2Ku 18:1 2Ku 19:4 Mat 1:8

b 1Bk 14:20

c 1Bk 14:7, 9

d 1Bk 12:28-30 1Bk 13:33

e Yos 19:44, 48 Yos 21:20, 23 1Bk 16:15

f 1Bk 14:9, 10

15:19 1 Anyi “tshipungidi.” 15:21 1 Anyi g “kukolesha; kuibakulula.” 15:22 1 Anyi “wakibakulula.” 15:23 1 Anyi “mukoleshe; muibakulule.” h

2Ku 12:15

1Bk 16:8

hoshafata a wakalua mukalenge pa muaba wende. 25 Nadaba b muana wa Yalobama wakalua mukalenge wa Isalele mu tshidimu tshibidi tshia Asa mukalenge wa Yuda, ne wakakokesha mu Isalele bidimu bibidi. 26 Wakatungunuka ne kuenza malu mabi ku ˆ mesu kua Yehowa ne wakendela mu njila wa tatuende c ne mu mpekatu wende uvuaye mufikiˆ she Isalele ku dienza. d 27 Basha muana wa Ahiya wa mu ˆ nzubu wa Yisaka wakamuelela ˆ tshifufu, ne Basha wakamushipa ku Gibetona e wa bena Peleshete pavua Nadaba ne Isalele mujima batshintshimika Gibetona. ˆ 28 Nunku Basha wakamushipa mu tshidimu tshisatu tshia Asa mukalenge wa Yuda ne wakalua mukalenge pa muaba wende. 29 Diakamue pakaluaye mukalenge, wakashipa bena mu nzubu wa Yalobama bonso. Kakashiya muntu nansha umue wa kua Yalobama upuyakana to; wakababutuisha bonso bilondeˆ shile dıyi dia Yehowa divuaye muambe ku butuangaji bua muena mudimu wende Ahiya muena Shilo. f 30 Biakenzeka nanku bua mpekatu ivua Yalobama muenze ne mufikishe Isalele ku dienza ne bualu uvua mufiikishe Yehowa Nzambi wa Isalele munda bikole. 31 Bua malu adi mashale a ku malu a Nadaba, malu onso avuaye muenze, ki mmafunda mu mukanda wa malu a bikondo bia bakalenge ba Isalele anyi? 32 Kuvua mvita misangu yonso pankatshi pa ˆ Asa ne Basha mukalenge wa Isalele. g 33 Mu tshidimu tshisatu tshia ˆ Asa mukalenge wa Yuda, Basha muana wa Ahiya wakalua mukaˆ lenge wa Isalele mu Tısa ne wakakokesha bidimu 24. h 34 Kadi

1 BAKALENGE 16:1-15 wakatungunuka ne kuenza malu ˆ mabi ku mesu kua Yehowa, a ne wakendela mu njila wa Yalobama ne mu mpekatu wende uvuaye mufikishe Isalele ku dienza. b ˆ Pashishe dıyi dia Yehowa diakalua kudi Yehu c muana wa Hanani d bua bualu bua ˆ Basha diamba ne: 2 “Mvua mukujule mu lupuishi ne mukuteke mulombodi wa tshisamba tshianyi tshia Isalele, e kadi uvua mutungunuke ne kuendela mu njila wa Yalobama ne mufikishe tshisamba tshianyi tshia Isalele ku dienza mpekatu, bobu kumfiikisha munda bua mpekatu yabu. f ˆ 3 Nunku ndi nkomba Basha ne nzubu wende, ne nemvuije nzubu wende bu nzubu wa Yalobama g muana wa Nebata. 4 Muˆ ntu yonso wa kua Basha udi ufuila mu tshimenga, mbua neyimudie; ne muntu yonso wa kuende udi ufuila mu mpata, nyunyi ya muulu neyimudie.” 5 Bua malu adi mashale a ku ˆ malu a Basha, malu avuaye muenze pamue ne bukole buende, ki mmafunda mu mukanda wa malu a bikondo bia bakalenge ba ˆ Isalele anyi? 6 Pashishe Basha wakalala bua kuikisha ne bankambua bende, ne bakamujiika mu ˆ Tısa; h ne muanende Elaha wakalua mukalenge pa muaba wende. ˆ 7 Dıyi dia Yehowa diakalua kabidi kudi muprofete Yehu muaˆ na wa Hanani bua bualu bua Basha ne nzubu wende, bua malu mabi onso avuaye muenze ku ˆ mesu kua Yehowa pa kumufiikisha munda ne mudimu wa bianza biende, kuluaye bu nzubu wa Yalobama, ne kabidi bua muvuaye mumushipe.1 i 8 Mu tshidimu tshia 26 tshia Asa mukalenge wa Yuda, Elaha

16

598

NSHAP. 15 a 1Bk 16:7

b 1Bk 12:28-30 1Bk 13:33

 NSHAP. 16 c 2Ku 19:2 2Ku 20:34

d 2Ku 16:7

e 1Sm 2:8

f 1Bk 13:33

g 1Bk 14:10, 11 1Bk 15:29

h 1Bk 15:21, 33

i 1Bk 15:25-29 

Mulongo 2 a 2Bk 9:31

b 1Bk 16:1-3

c Dut 32:21

16:7 1 Mmumue ne: Nadaba muana wa Yalobama.

1Sm 12:21 2Bk 17:15 Yes 41:29

ˆ muana wa Basha wakalua muˆ kalenge wa Isalele mu Tısa, ne wakakokesha bidimu bibidi. 9 Muena mudimu wende Zimeli, mfumu wa tshitupa tshia basalayi bende bavua benda ne matempu, wakamuelela tshifufu paˆ vuaye mu Tısa unua maluvu ˆ mukuatshike ku nzubu kua Asa uvua ku mutu kua nzubu wende ˆ mu Tısa. 10 Zimeli wakabuela, kumukumaye a ne kumushipa mu tshidimu tshia 27 tshia Asa mukalenge wa Yuda, ne wakalua mukalenge pa muaba wende. 11 Pakaluaye mukalenge, diakamue pakasombaye mu nkuasa wende wa bukalenge, wakashiˆ pa nzubu wa Basha mujima. Kavua mushiye muntu mulume nansha umue,1 ni ngua ku balela bende2 peshi wa ku balunda bende. 12 Nunku Zimeli wakabuˆ tula nzubu mujima wa Basha biˆ londeshile dıyi divua Yehowa ˆ muambe bua Basha ku butuangaji bua muprofete Yehu. b 13 Bivua bienzeke nunku bua ˆ mpekatu yonso ivua Basha ne muanende Elaha benze ne bua mpekatu ivuabu bafikishe Isalele ku dienza pa kufiikisha Yehowa Nzambi wa Isalele munda ne mpingu yabu ya tshianana. c 14 Bua malu adi mashale a ku malu a Elaha, malu onso avuaye muenze, ki mmafunda mu mukanda wa malu a bikondo bia bakalenge ba Isalele anyi? 15 Mu tshidimu tshia 27 tshia Asa mukalenge wa Yuda, Zimeli wakalua mukalenge bua matuku ˆ muanda mutekete mu Tısa pavua eku bisumbu bia basalayi biase tshitudilu bua kuluisha Gibeto16:11 1 Ku mua.: “muntu yonso udi usukuila ku tshimanu.” Tshiambilu tshia mu tshiena Ebelu tshia kupetula natshi bantu balume. 2 Anyi “basombuedi bende ba mashi.”

599 na a wa bena Peleshete. 16 Pakapita matuku, bisumbu bia basalayi bivua biase tshitudilu biakumvua bamba ne: “Zimeli mmuele tshifufu ne mmushipe kabidi mukalenge.” Nunku Isalele mujima wakateka Omeli, b mfumu wa tshiluilu, mukalenge wa Isalele dituku adi mu tshitudilu. 17 Omeli ne bena Isalele bonso bavuaye nabu bakumbuka ku Gibetona, kubandabu ne kutshiˆ ntshimikabu Tısa. 18 Pavua Zimeli mumone ne: bavua bakuate tshimenga, wakabuela mu tshibumba tshikolesha tshia nzubu1 wa mukalenge, kutuaye nzubu kapia yeye muikalamu, yeye kufua. c 19 Bivua bienzeke nunku bua mpekatu yende nkayende ivuaye muenze mu dienza malu mabi ˆ ku mesu kua Yehowa pa kuendela mu njila wa Yalobama ne bua mpekatu uvuaye mufikishe Isalele ku dienza. d 20 Bua malu adi mashale a ku malu a Zimeli ne bua tshifufu tshiende, ki mbifunda mu mukanda wa malu a bikondo bia bakalenge ba Isalele anyi? ˆ 21 Dıba adi ke divua tshisamba tshia Isalele tshitapuluke mu bisumbu bibidi. Tshisumbu tshimue tshia bantu tshiakalonda Tibeni muana wa Ginata, tshijinga kumuteka mukalenge, ne tshisumbu tshikuabu tshivua tshilonde Omeli. 22 Kadi bantu bavua balonda Omeli bakatshimuna bantu bavua balonda Tibeni muana wa Ginata. Nunku Tibeni wakafua, ne Omeli wakalua mukalenge. 23 Mu tshidimu tshia 31 tshia Asa mukalenge wa Yuda, Omeli wakalua mukalenge wa Isalele, ne wakakokesha bidimu 12. Wakakokesha bidimu bisambombo ˆ mu Tısa. 24 Wakasumba mu16:18 1 Anyi “dibalasa.”

1 BAKALENGE 16:16-31

NSHAP. 16 a Yos 19:44, 48 Yos 21:20, 23 1Bk 15:27

b 2Bk 8:26 Mik 6:16

c Bal 9:53, 54 1Sm 31:4 2Sm 17:23

d 1Bk 12:28-30 1Bk 14:7, 9

 Mulongo 2 a 1Bk 20:1 2Bk 17:24 Amo 6:1 Bz 8:5

b Mik 6:16

c 1Bk 12:28-30 1Bk 13:33

d 1Bk 16:33 1Bk 21:4 1Bk 21:20-22 2Bk 10:1

e 1Bk 16:23, 24 Yes 7:9

f 1Bk 16:25 1Bk 21:25 2Bk 3:1, 2

g 1Bk 12:28-30

h 1Bk 18:4, 19 1Bk 21:7 2Bk 9:30 Bua 2:20

i Gen 10:15

j Bal 2:11 Bal 10:6 2Bk 10:19 2Bk 17:16

ˆ kuna wa Samalea kudi Sheme ku ntalanta1 ibidi ya arjan, ne wakibaka tshimenga pa mukuna au. Wakinyika tshimenga tshivuaye muibake ne: Samalea,2 a ˆ ˆ bilondeshile dına dia Sheme muena3 mukuna au. 25 Omeli wakatungunuka ne kuenza malu ˆ mabi ku mesu kua Yehowa, ne uvua mubi menemene kupita bonso bavua kumpala kuende. b 26 Wakendela mu njila yonso ya Yalobama muana wa Nebata, ne mu mpekatu uvuaye mufikishe Isalele ku dienza pa kufiikisha Yehowa Nzambi wa Isalele munda ne mpingu yabu ya tshianana. c 27 Bua malu adi mashale a ku malu a Omeli, bivuaye muenze ne malu avua aleja bukole buende, ki mmafunda mu mukanda wa malu a bikondo bia bakalenge ba Isalele anyi? 28 Pashishe Omeli wakalala bua kuikisha ne bankambua bende ne bakamujiika mu Samalea; ne muanende Ahaba d wakalua mukalenge pa muaba wende. 29 Ahaba muana wa Omeli wakalua mukalenge wa Isalele mu tshidimu tshia 38 tshia Asa mukalenge wa Yuda, ne Ahaba muana wa Omeli wakakokesha Isalele mu Samalea e bidimu 22. 30 Ahaba muana wa Omeli uvua mubi menemene ku ˆ mesu kua Yehowa kupita bonso bavua kumpala kuende. f 31 Bienze anu bu ne: kuendela mu mpekatu ya Yalobama g muana wa Nebata kakuvua kukumbane, Ahaba wakangata kaˆ bidi Yezabele h muana wa Etebala, mukalenge wa bena Sidona, i bua ikale mukajende, wakaˆ tuadija kuenzela Bala mudimu j 16:24 1 Ntalanta uvua ne kilo 34,2. Tang. Tshis. B14. 2 Diumvuija: “Tshintu tshia ˆ mu tshiota tshia Sheme.” 3 Ku mua.: “mfumu wa.”

1 BAKALENGE 16:32–17:15 ne kumuinamina. 32 Wakashiˆ la kabidi Bala tshioshelu ku nzuˆ bu1 wa Bala a uvuaye muibake mu Samalea. 33 Ahaba wakenza kabidi mutshi wa tshijila.1 b Ahaba wakenza malu mabi a bungi bua kufiikisha Yehowa Nzambi wa Isalele munda kupita bakalenge ba Isalele bonso bavua kumpala kuende. 34 Mu matuku ende, Hiele muena Betele wakibakulula Yeliko. Wakajimija Abilama muanende muanabute bua kuasa tshishimikidi tshiende, ne wakafuisha Seguba muanende wa mukala bua kuela biibi biende ˆ bilondeshile dıyi divua Yehowa muambe ku butuangaji bua Yoshua muana wa Nuna. c Nunku Eliya1 d muena Tishebe wa ku Gilada e wakambila Ahaba ne: “Bushuwa, anu bu mudi Yehowa Nzambi wa Isalele undi ngenzela mudimu2 muikale ne muoyo, kakuakuikala lumuma anyi mvula bidimu bidi panshi ebi to, anu meme muaˆ mbe dıyi!” f ˆ 2 Dıyi dia Yehowa diakalua kudiye diamba ne: 3 “Umbuka muaba eu, uye lua ku est, usokome mu Tshibandabanda tshia Kelite,1 ku est kua Yadene. ˆ 4 Newikale unua mayi a mu kaˆ sulu, ne nentumine bikololo dıyi bua bikale bikutuadila biakudia kuntu aku.” g 5 Wakaya diakaˆ mue, kuenzaye bilondeshile dıyi dia Yehowa; wakaya, kusombelaye mu Tshibandabanda tshia Kelite,1 ku est kua Yadene. 6 Bikololo bivua bimutuadila mampa ne munyinyi mu dinda, bimutuadila mampa ne munyinyi dilolo,

17

600

NSHAP. 16 a 2Bk 10:21, 27

b Eks 34:13 2Bk 10:26, 28 2Bk 13:6

c Yos 6:26 

NSHAP. 17 d 1Bk 17:15, 16 1Bk 17:22, 24 1Bk 18:36, 38 1Bk 18:46 2Bk 2:8, 11 Luk 1:17 Yne 1:19, 21

e Yos 22:9

f Dut 28:15, 23 Yel 14:22 Luk 4:25 Yak 5:17

g Mis 37:25 Mat 6:11

 Mulongo 2 a Nom 11:23 Bal 15:19

b 1Bk 18:5

c Luk 4:25, 26

d Eb 11:32, 37

e 2Bk 4:2

16:32 1 Anyi “ntempelo.” 16:33 1 Tang. Diumv. 17:1 1 Diumvuija: “Nzambi wanyi n’Yehowa.” 2 Ku mua.: “muena kumpala kundi ngimana.” 17:3, 5 1 Anyi f “Kasulu ka tshilonda nkoka ka Kelite.”

Mis 34:10 Mis 37:17, 19 Flp 4:19

ˆ ne uvua unua mayi a mu kasulu. a 7 Kadi panyima pa matuku, kasulu kakuma, b bualu kakuvua mvula mu buloba to. ˆ 8 Pashishe dıyi dia Yehowa diakalua kudiye diamba ne: 9 “Juka, ndaku ku Salefata wa mu Sidona, usombele kuntu aku. Tangila! Nentumine mukaji muˆ kamba kampanda dıyi kuntu aku bua ikale ukupesha biakudia.” c 10 Nunku wakajuka, kuyaye ku Salefata. Pakafikaye ku tshibuelelu tshia tshimenga, wakamona mukaji mukamba kampanda wangula nkunyi. Ke yeye kumueˆ la dıyi, kuambaye ne: “Ntuadiˆ la koku ndambu wa mayi mu dikopo bua nnue.” d 11 Pavuaye ˆ wenda uya bua kuangata mayi, ˆ wakamuela dıyi ne: “Ntuadila koku tshipese tshia diampa mu tshianza tshiebe.” 12 Ke mukaji kuamba ne: “Bushuwa, anu bu mudi Yehowa Nzambi webe ne muoyo, tshiena ne diampa to, ndi anu ne dianza dia bukula mu dibungu dinene ne tundambu tua mafuta mu mulondo mukese. e Mpindieu ndi ngenda ngangula ndambu wa nkunyi, ne nenye bua kulamba kantu buanyi meme ne bua muananyi. Patuikala bamane kudia, netufue.” 13 Ke Eliya kumuambila ne: “Kutshinyi to. Ndaku wenze muudi muambe. Kadi anji ngenzela meme diampa dia tshijengu ne bintu biudi nabi abi, udintuadile. Pashishe udi mua kulua kulamba kantu buebe wewe ne muanebe. 14 Bualu Yehowa Nzambi wa Isalele udi wamba nunku: ‘Dibungu dinene dia bukula kadiakushala munda mutupu to, ne mulondo mukese wa mafuta kawakushala munda mutupu too ne padi Yehowa ulokesha mvula pa mutu pa buloba.’” f 15 Nunku wakaya, kue-

601 nzaye anu muvua Eliya mumuambile, ne yeye ne ba mu nzubu muende pamue ne Eliya bakadia matuku a bungi. a 16 Dibungu dinene dia bukula kadiakashala munda mutupu, ne mulondo mukese wa mafuta kawakashala munda mutupu to, bilondeshiˆ le dıyi divua Yehowa muambe ku butuangaji bua Eliya. 17 Panyima pa malu aa, muana wa mamu muena kumbelu wakasama, ne disama diende diakakola, yeye kukosa mieyelu. b 18 Ke mamu au kuambilaye Eliya ne: “Ndi mukuenze tshinyi,1 wewe muntu wa Nzambi mulelela? Udi mulue bua kumvuluija dipila dianyi ne kushipa muananyi anyi?” c 19 Kadi Eliya wakamuambila ne: “Mpesha muanebe.” Nunku wakamuangata mu maboko a mamu au, kubandaye nende mu nzubu wa kuulu muvuaye musombele, kumuladikaye pa bulalu buende ˆ yeye. d 20 Wakela dıyi kudi Yehowa ne: “Yehowa Nzambi wanyi, e udi ukengesha kabidi mukaji mukamba muena kumbelu kundi musombele pa kushipa muanende anyi?” 21 Pashishe wakadiolola pambidi pa muana ˆ misangu isatu, kuelaye dıyi kudi Yehowa ne: “Yehowa Nzambi wanyi, bua luse, muoyo1 wa muana eu upinganaku munda muende.” 22 Yehowa wakateleja dilomba dia Eliya, f ne muoyo1 wa muana wakapingana munda muende, yeye kupetulula muoyo.2 g 23 Eliya wakangata muana, kutulukaye nende ku nzubu wa kuulu, kubuelaye mu nzubu, kumufilaye kudi mamuende; Eliya wakamba ne: “Tangila, muanebe udi ne muoyo.” h 24 Ke mamu

1 BAKALENGE 17:16–18:9 NSHAP. 17 a Mat 10:41, 42 Luk 4:25, 26

b 2Bk 4:19, 20

c Yob 13:26

d 2Bk 4:21, 32

e Mis 99:6

f Yak 5:16

g Dut 32:39 1Sm 2:6 2Bk 4:32, 34 2Bk 13:21 Luk 7:15 Luk 8:54, 55 Yne 5:28, 29 Yne 11:44 Bz 9:40, 41 Bz 20:9, 10 Lom 14:9 Eb 11:17, 19

h Eb 11:35 

Mulongo 2 a Yne 3:2 

NSHAP. 18 b Luk 4:25 Yak 5:17

c Mis 65:9, 10 Yel 14:22

d Lew 26:26 Dut 28:24

e 1Bk 16:31

17:18 1 Anyi “Ndi nebe bualu kayi, . . .?” 17:21, 22 1 Anyi “anyima.” 17:22 2 Anyi “kubika.” f

2Bk 1:8

au kuambila Eliya ne: “Mpindieu ndi mumanye ne: wewe udi buˆ lelela muntu wa Nzambi, a ne dıyi dia Yehowa didi mukana muebe mbulelela.” Pakapita matuku, mu tshiˆ dimu tshisatu, b dıyi dia Yehowa diakalua kudi Eliya diamba ne: “Ndaku udileje kudi Ahaba, bualu nentume mvula pa buloba.” c 2 Nunku Eliya wakaya bua kudileja kudi Ahaba pavua tshiyole tshia nzala tshikale tshikole menemene d mu Samalea. 3 Pine apu Ahaba wakabikila Obadaya uvua ku mutu kua ba mu nzubu wende. (Pabi Obadaya uvua utshina Yehowa bikole, 4 ne pavua Yezabele e ushipa1 baprofete ba Yehowa, Obadaya uvua muangate baprofete lukama, kubasokokaye 50 mu nyongolo, 50 mu nyongolo, ne ˆ uvua ubapesha mampa ne mayi.) 5 Nunku Ahaba wakambila Obadaya ne: “Nyunguluka mu buloba buonso, uye ku mishimi ˆ yonso ya mayi ne mu bibandabanda bionso.1 Pamuapa udi mua kusangana mashinde makumbane bua kulama tubalu tuetu ne mpunda yetu ne muoyo, ne bua nyama yetu yonso kayifu to.” 6 Nunku bakabanyangana buloba buvuabu ne bua kunyunguluka. Ahaba wakaya wende njila, ne Obadaya pende wakaya wende njila. 7 Pavua Obadaya wenda uya, Eliya wakasambakena nende. Diakamue wakamumanya, yeye kutua mpala wende panshi, kuambaye ne: “Eu nguewe anyi, mukalenge wanyi Eliya?” f 8 Wakamuandamuna ne: “Mmeme. Ndaku wambile mukalenge webe ne: ‘Eliya udi eku.’” 9 Kadi

18

18:4 1 Ku mua.: “umbusha.” 18:5 1 Anyi “ku tusulu tua tshilonda nkoka tuonso.”

1 BAKALENGE 18:10-24 Obadaya wakamba ne: “Mbubi kayi bundi muenze bua wewe kufila muena mudimu webe mu tshianza tshia Ahaba bua kunshipaye? 10 Bushuwa, anu bu mudi Yehowa Nzambi webe ne muoyo, kakuena tshisamba anyi bukalenge bidi mukalenge wanyi kayi mutume bantu bua kukukeba to. Pavuabu bamba ne: ‘Kena muaba eu to,’ uvua utshipisha bukalenge ne tshisamba ne: kabavua bakumone to. a 11 Mpindieu wewe udi wamba ne: ‘Ndaku wambile mukalenge webe ne: “Eliya udi eku.”’ 12 Pandi ngumbuka kuudi, nyuma wa Yehowa neaye nebe b muaba undi tshiyi mumanye ne pandi ngambila Ahaba, ne yeye kena ukupeta, neanshipe kakuyi mpata. Pabi muena mudimu webe mmutshine Yehowa katshia ku buana buende. 13 Kabavua bambile mukalenge wanyi tshimvua muenze pavua Yezabele ushipa baprofete ba Yehowa, mumvua musokoke baprofete ba Yehowa lukama, mu bisumbu bia baprofete 50 mu nyongolo, 50 mu nyongolo, ne mumvua mutungunuke ne kuˆ bapesha mampa ne mayi anyi? c 14 Kadi mpindieu wewe udi wamba ne: ‘Ndaku wambile mukalenge webe ne: “Eliya udi eku.”’ Yeye neanshipe kakuyi mpata.” 15 Kadi Eliya wakamba ne: “Bushuwa, anu bu mudi Yehowa wa biluilu undi ngenzela mudimu1 muikale ne muoyo, lelu nendileje kudiye.” 16 Nunku Obadaya wakaya bua kusambakena ne Ahaba, yeye kumuambila bualu abu, ne Ahaba wakaya bua kusambakena ne Eliya. 17 Diakamue pavua Ahaba mumone Eliya, wakamuambila 18:15 1 Ku mua.: “muena kumpala kundi ngimana.”

602 NSHAP. 18 a 1Bk 17:2, 3

b 2Bk 2:15, 16 Mat 4:1 Bz 8:39

c 1Bk 18:4 

Mulongo 2 a Eks 20:4 1Bk 9:9 1Bk 16:30-33

b Yos 19:26, 31

c 1Bk 16:33

d Yel 2:11 Hos 10:2 Mat 12:30 1Ko 10:21 2Ko 6:14, 15

e Eks 20:5 Yos 24:15 1Sm 7:3 Mis 100:3

f 1Bk 19:9, 10

g Bal 6:31

h Lew 9:23, 24 Dut 4:24 Bal 6:21 1Ku 21:26 2Ku 7:1

ne: “Eu nguewe, muntu udi ukebela Isalele lutatu lukole?”1 18 Kadi yeye wakamba ne: “Tshiena mukebele Isalele lutatu to, kadi wewe ne nzubu wa tatuebe ke badi benze nunku buaˆ lu nudi balekele meyi a Yehowa ˆ ne balonde Babala. a 19 Mpindieu, bikidisha Isalele mujima bua alue kundi ku mukuna wa ˆ Kamele, b pamue ne baprofete ba ˆ Bala 450 ne baprofete ba mutshi wa tshijila1 400, c badi badia ˆ ku mesa a Yezabele.” 20 Nunku Ahaba wakatuma mukenji mu tshisamba tshijima tshia Isalele ne wakasangisha baprofete ku ˆ mukuna wa Kamele. 21 Pashishe Eliya wakasemena kudi bantu bonso, kuambaye ne: “Nenutungunuke ne kuelakana1 pankatshi pa ngenyi ibidi2 ˆ too ne dıba kayi? d Bikala Yehowa ke Nzambi mulelela, mulondayi; e ˆ kadi bikalabi ne: m’Bala, mulondayi!” Kadi bantu kabakamuaˆ ndamuna dıyi to. 22 Ke Eliya kuambila bantu ne: “Ndi mushale nkayanyi muprofete wa Yehoˆ wa f padi eku baprofete ba Bala bikale 450. 23 Batupeshe bana balume ba ngombe babidi, ne bobu basungule muana mulume wa ngombe umue, bamusaye ne bamuteke pa nkunyi, kadi kabena ne bua kutuaku kapia to. Meme panyi nendongolole muana mulume wa ngombe mukuabu au, nemmuteke pa nkunyi, kadi tshiakutuaku kapia to. 24 Paˆ shishe nudi ne bua kubila dına dia nzambi wenu, g ne meme neˆ mbile dına dia Yehowa. Nzambi udi wandamuna ne kapia nealeje ne: yeye ke Nzambi mulelela.” h Ke bantu bonso kuandamunabu ne: “Tshiudi muambe ntshimpe.” 18:17 1 Anyi “dibengibua.” 18:19 1 Tang. Diumv. 18:21 1 Ku mua.: “kutebuka.” 2 Anyi “ku makombo abidi.”

603 25 Nunku Eliya wakambila ˆ baprofete ba Bala ne: “Sungulayi muana mulume wa ngombe umue ne numulongolole kumpala, bualu nuenu nudi ba bungi. ˆ Pashishe nubile dına dia nzambi wenu, kadi kanuena ne bua kutuaku kapia to.” 26 Nunku bakangata muana mulume wa ngombe uvuabu babapeshe, bobu ˆ kumulongolola ne bakabila dına ˆ dia Bala kubangila ku dinda too ne munda munya, bamba ˆ ne: “Bala wetu, tuandamuna!” ˆ Kakuvua dıyi ne muntu nansha umue kavua wandamuna to. a Bakatungunuka ne kutumpika baja maja benda banyunguluka tshioshelu tshivuabu benze. 27 Pabuipi ne munda munya, Eliya wakatuadija kubaseka wamba ˆ ne: “Bikilayi ne dıyi dienu dionso! Yeye si nnzambi! b Pamuapa udi munkatshi mua dielangana meji bikole, anyi mmuye kusesuka.1 Anyi pamuapa mmulale ne bidi bikengela bua muntu aye kumubisha!” 28 Bavua ˆ babikila ne dıyi diabu dionso ne baditapa ne tuele tua nseke ibidi ne mafuma, bilondeshile tshilele tshiabu, too ne pavua mashi mabapueke mubidi mujima. 29 Munda munya muakapita ne bakatungunuka ne kuenza malu bu bajimije lungenyi1 too ne ˆ dıba dia kufila mulambu wa nteˆ te wa dilolo, kadi kakuvua dıyi ne kakuvua muntu wandamuna; kakuvua muntu uvua uteya ntema to. c 30 Ndekelu wa bionso, Eliya wakambila bantu bonso ne: “Semenayi kundi.” Nunku bantu bakasemena kudiye. Pashishe wakalongolola tshioshelu tshia Yehowa tshivuabu bupule.d 31 Pashishe Eliya wakangata

1 BAKALENGE 18:25-39 NSHAP. 18 a Yes 45:20 Yel 10:5 Dan 5:23 Hab 2:18, 19 1Ko 8:4

b Yes 41:23

c Yes 44:19, 20

d 1Bk 19:14 

Mulongo 2 a Gen 32:28, 30 Gen 35:10 Yes 48:1

b Eks 20:25 Dut 27:6

c Gen 22:9 Lew 1:7, 8

d Eks 29:41

e Gen 26:24

f Gen 28:13

g Nom 16:28 Yne 11:42

h Yel 31:18 Yhz 33:11

i Lew 9:23, 24

18:27 1 Anyi pamuapa: “mmuye ku luendu.” 18:29 1 Anyi “kuenza malu bu baprofete.” j

Bal 6:21 2Ku 7:1

1Bk 18:23, 24

mabue 12, bilondeshile bungi bua bisa bia bana ba Yakoba uvua Yeˆ howa muambile ne: “Dına diebe nedikale Isalele.” a 32 Wakasa ˆ tshioshelu mu dına dia Yehowa ne mabue au. b Pashishe wakumbula munkoloji munyunguluke tshioshelu tshionso, muaba bunene bukumbane bu wa kukuna bipiminu bibidi bia seha1 bia ntete. 33 Pashishe wakalonga nkunyi, kusayaye muana mulume wa ngombe, ne kumutekaye pa nkunyi apu. c Ke yeye kuamba ne: “Uwujayi milondo minene inayi ˆ ne mayi, nuapongolole pa mulambu wa kuosha ne pa nkunyi.” 34 Pashishe wakamba ne: “Enzayi nanku kabidi.” Bobu kuenza nanku kabidi. Yeye kuamba kabidi ne: “Enzayi nanku musangu muisatu.” Nunku bakenza nanku ˆ musangu muisatu. 35 Mayi akamuangalaka kumpenga kuonso kua tshioshelu, ne wakuwuja kaˆ bidi mayi mu munkoloji. ˆ 36 Pabuipi ne dıba dia kufila mulambu wa ntete wa dilolo, d muprofete Eliya wakasemena, kuambaye ne: “Yehowa wanyi, Nzambi wa Abalahama, e Izaka f ne Isalele, enzaku lelu bua bamanye ne: wewe udi Nzambi mu Isalele ne kabidi ne: meme ndi muena mudimu webe ne ndi ˆ muenze malu onso aa ku dıyi diebe. g 37 Ngandamuna, Yehowa wanyi! Ngandamuna bua bantu aba bamanye ne: wewe, Yehowa, udi Nzambi mulelela ne udi upingaja mioyo yabu kuudi.” h 38 Nunku kapia ka Yehowa kakumbuka mu diulu, kuoshaku mulambu wa kuosha, i nkunyi, mabue ne buloba, ne kumiˆ shaku mayi avua mu munkoloji. j 39 Pavua bantu bonso bamone bualu ebu, diakamue bakatua 18:32 1 Seha uvua ubuela litre 7,33. Tang. Tshis. B14.

1 BAKALENGE 18:40–19:8 mpala yabu panshi, kuambabu ne: “Yehowa nNzambi mulelela! Yehowa nNzambi mulelela!” 40 Pashishe Eliya wakabambila ˆ ne: “Kuatayi baprofete ba Bala abu! Kanulekedi nansha umue unyema to!” Diakamue bakabakuata, ne Eliya wakapueka nabu ku kasulu1 ka Kishona a ne wakabashipelaku. b 41 Pashishe Eliya wakambila Ahaba ne: “Banda, udie ne unue, bualu kudi tshiona tshia mvula mukole menemene.” c 42 Nunku Ahaba wakabanda bua kudia ne kunua, kadi Eliya wakabaˆ nda yeye ku lusongo lua Kamele, kuzonzomaye panshi, muele mpala wende pankatshi pa binu biende. d 43 Pashishe wakambila muambuluishi wende ne: “Banda koku, utangile luseke lua mbuu.” Nunku wakabanda, kutangilaye, kuambaye ne: “Kakuena tshintu nansha tshimue to.” Eliya wakamba misangu muanda mutekete ne: “Pingana kabidi.” 44 Musangu wa muanda mutekete, muambuluishi wende wakamba ne: “Tangila! Kudi kaditutu kakese kenze bu bunene bua tshianza tshia muntu kapatukila mu mbuu.” Ke yeye kuamba ne: “Ndaku, wambile Ahaba ne: ‘Longolola ditempu diebe! Pueka bua mvula mukole kakupangishi bua kuya!’” 45 Mu mutantshi au, matutu akafiikisha kuulu, lupepele luakatuta, ne mvula mukole menemene wakaloka; e ne Ahaba uvua anu wenda wendesha ditempu mutangile ku Yizelele. f 46 Kadi tshianza tshia Yehowa tshiakalua kudi Eliya, ne yeye wakajingila bilamba biende mu tshimono, kunyemaye kumpala kua Ahaba too ne ku Yizelele.

Eb 1:7, 14

Eks 3:1 Eks 19:18 Mal 4:4

19:2 1 Anyi “muvuije anyima webe bu anyima wa yonso.” 19:3, 4 1 Anyi “anyima.” 19:4 2 Anyi “anyima wende afue.”

Mis 83:9

b Dut 13:1-5 Dut 18:20

c 1Bk 17:1

d Yak 5:17, 18

e 1Sm 12:18 Yob 38:37

f Yos 19:17, 18 1Bk 21:1

 Mulongo 2  NSHAP. 19 a 1Bk 16:29 1Bk 21:25

b 1Bk 16:31

c 1Bk 18:40

d Eks 2:15 1Sm 27:1

e Gen 21:31

f Yos 15:21, 28

g Nom 11:15 Yob 3:21 Yna 4:3

h Dan 10:8-10 Bz 12:7

i Mis 34:7

18:40 1 Anyi “kasulu ka tshilonda nko- j ka.”

19

604

Pashishe Ahaba a wakambila Yezabele b malu onso avua Eliya muenze ne muvuaye mushipe baprofete bonso ne muele wa mvita. c 2 Ke Yezabele kutuminaye Eliya muntu ne mukenji wamba ne: “Nzambi ingenzele nunku ne ipitshishe apu bingikala tshiyi mukuvuije pebe bu yonso1 wa kudibu ˆ malaba dıba edi!” 3 Nunku waˆ kumvua buowa, ke yeye kujuka, kunyemaye bua muoyo1 wende. d ˆ Wakafika ku Be-sheba e wa mu Yuda, f yeye kushiya muena mudimu wende kuntu aku. 4 Wakenza luendu lua dituku dimue mu tshipela, kufikaye muinshi mua mutshi kampanda wa jenete, yeye kusombamu, kulombaye bua afue.2 Wakamba ne: “Mbikumbane! Mpindieu, Yehowa wanyi, angata muoyo1 wanyi, g bualu meme tshiena muimpe kupita bankambua banyi to.” 5 Pashishe wakadiolola panshi, yeye kulala tulu muinshi mua mutshi wa jenete. Kadi muanjelu wakalua mu tshimpitshimpi, kumulengaye, h kumuambilaye ne: “Juka udie.” i 6 Pakatangilaye, wakamona ku mutu kuende diampa dia tshijengu pa mabue avua ne kapia ne muloˆ ndo wa mayi. Wakadia, wakanua, ne wakalala kabidi. 7 Pashishe muanjelu wa Yehowa wakapingana musangu muibidi, kumulengaye, kumuambilaye ne: “Juka udie, bualu luendu neluikale lukupite makanda.” 8 Nunku wakajuka, wakadia ne wakanua, ne bua bukole buvuaye mupete bua biakudia abi, wakenda matuku 40, munya ne butuku, too ne muakafikaye ku Holeba, mukuna wa Nzambi mulelela. j

NSHAP. 18 a Bal 5:20, 21

605 9 Kuntu aku wakabuela mu nyongolo, a kupitshishaye butuˆ ku muntu amu; ne tangila! dıyi dia Yehowa diakalua kudiye dimuambila ne: “Eliya, udi wenza tshinyi muaba eu?” 10 Ke yeye kuamba ne: “Mvua ne tshisumi tshikole bua Yehowa Nzambi wa biluilu; b bualu tshisamba tshia Isalele ntshilekele tshipungidi tshiebe, c ntshiupule bioshelu biebe, ne ntshishipe baprofete bebe ne muele wa mvita, d ne anu meme nkayanyi ke udi mushale. Mpindieu badi bakeba bua kuangata muoyo1 wanyi.” e 11 Kadi Yeye wakamba ne: “Patuka, wimane pa mukuna kumpala kua Yehowa.” Tangila! Yehowa uvua upita, f ne tshipepele tshinene ne tshikole tshivua tshipandulula mikuna ne tshipanda mikuna ya mabue kumpala kua Yehowa, g kadi Yehowa kavua mu tshipepele atshi to. Pakajika tshipepele, dikanka dia buloba diakenzeka, h kadi Yehowa kavua mu dikanka dia buloba adi to. 12 Pakajika dikanka dia buloba, kapia kakatema, i kadi Yehowa kavua mu kapia amu to. ˆ Pakajima kapia, dıyi ditekete dia panshi panshi diakumvuika. j 13 Diakamue pavua Eliya ˆ mumvue dıyi adi, wakadibuikila tshilamba tshiende tshia muˆ dimu ku mesu, k ne wakapatuka, kuimanaye ku tshibuelelu tshia ˆ nyongolo. Pashishe dıyi diakamuebeja ne: “Eliya, udi wenza tshinyi muaba eu?” 14 Ke yeye kuamba ne: “Mvua ne tshisumi tshikole bua Yehowa Nzambi wa biluilu; bualu tshisamba tshia Isalele ntshilekele tshipungidi tshiebe, l ntshiupule bioshelu biebe, ne ntshishipe baprofete bebe ne muele wa mvita, ne anu meme nkayanyi ke udi 19:10, 14 1 Anyi “anyima.”

1 BAKALENGE 19:9-21 NSHAP. 19 a Eb 11:32, 38 b Eks 20:4, 5 Nom 25:11 Mis 69:9

c Dut 29:24, 25 Bal 2:20 1Bk 8:9 2Bk 17:15

d 1Bk 18:4 e 1Bk 19:2 Lom 11:2, 3

f Eks 33:22 g Mis 50:3 Yes 29:6

h 1Sm 14:15 Yob 9:6 Mis 68:8 Nah 1:5

i Dut 4:11 j Eks 34:5, 6 k Eks 3:6 l Dut 31:20 Mis 78:37 Yes 1:4 Yel 22:9

 Mulongo 2 a Lom 11:2, 3 b 2Bk 8:7, 8 Amo 1:4

c 2Bk 9:1-3 2Bk 9:30-33

d 2Bk 2:9, 15 e 2Bk 8:12 2Bk 10:32 2Bk 13:3

f 2Bk 9:14, 24 2Bk 10:6, 7 2Bk 10:23, 25

g 2Bk 2:23, 24 h Lom 11:4 i Eks 20:5 j Hos 13:2 k 2Bk 2:8

mushale. Mpindieu badi bakeba bua kuangata muoyo1 wanyi.” a 15 Yehowa wakamuambila ne: “Pingana, uye mu tshipela tshia Damaseke. Paudi ufika, wele Hazaele b manyi bua ikale mukalenge wa Sulia. 16 Udi kabidi ne bua kuela Yehu muikulu wa Nimishi manyi c bua ikale mukalenge wa Isalele, ne udi ne bua kuela Elisha1 muana wa Shafata wa ku Abele-mehola manyi bua ikale muprofete pa muaba webe. d 17 Muntu yonso udi upanduka ku muele wa mvita wa Hazaele, e Yehu neamushipe; f ne muntu yonso udi upanduka ku muele wa mvita wa Yehu, Elisha neamushipe. g 18 Ntshidi mushiye bantu 7000 mu Isalele, h bonso badi kabayi batuile ˆ Bala binu i ne badi kabayi bamutue mishiku.” j 19 Nunku wakumbuka kuntu aku, kuyaye, kupetaye Elisha muana wa Shafata pavuaye udima ne ngombe 24 misuika ibidi ibidi kumpala kuende, ne yeye uvua ne ibidi ya ndekelu. Nunku Eliya wakaya kudiye ne wakamukupa tshilamba tshiende tshia mudimu k pambidi. 20 Ke yeye kushiya ngombe, kunyemaye, kulondaye Eliya, kumuambilaye ne: “Ndi nkulomba, ndekelaku nye kutua tatuanyi ne mamuanyi mishiku. Pashishe nenkulonde.” Eliya wakamuandamuna ne: “Ndaku, pingana, bualu ntshinyi tshindi muenze bua kukupangisha bua kuenza nanku?” 21 Nunku wakapingana, kuangataye ngombe ibidi misuika pamue, kuyilambulaye, ne wakangata bia kudima nabi bivua bisuikila ku ngombe bua kutumpa munyinyi wa ngombe, ne wakawupesha bantu, bobu kudia. Pashishe 19:16 1 Diumvuija: “Nzambi udi lupandu.”

1 BAKALENGE 20:1-15 wakajuka, kulondaye Eliya, kutuadijaye kumuenzela mudimu. a Mpindieu Bene-hadada b mukalenge wa Sulia c wakasangisha tshiluilu tshiende tshionso, pamue ne bakalenge bakuabu 32 ne tubalu tuabu ne matempu abu; wakabanda, kutshintshimikaye d Samalea e ne kumuluishaye. 2 Pashishe wakatuma bantu kudi Ahaba f mukalenge wa Isalele mu tshimenga ne mukenji bua bamuambile ne: “Bene-hadada udi wamba ne: 3 ‘Arjan yebe ne or yebe mbianyi, kusangisha ne bakaji bebe ba bimpe menemene ne bana bebe ba bimpe menemene.’” 4 Ke mukalenge wa Isalele kuandamuna ne: “Mfumu muˆ kalenge wanyi, bilondeshile dıyi diebe, meme ne bintu bianyi bionso tudi bintu biebe.” g 5 Pashishe bantu bavuabu batume ne mukenji bakapingana, bobu kuamba ne: “Bene-hadada udi wamba ne: ‘Mvua mukutumine mukenji eu ne: “Neumpeshe arjan yebe, or yebe, bakaji bebe ne bana bebe.” 6 Kadi malaba ˆ ku meba aa, nenkutumine bena mudimu banyi, ne nebakalakase mu nzubu muebe ne mu nzubu ya bena mudimu bebe bimpe menemene, ne nebangate bintu biebe bionso bia mushinga, nebalue nabi.’” 7 Pakumvua mukalenge wa Isalele nanku, wakabikila bakulu bonso ba mu buloba, kuambaye ne: “Tangilayi ne numone ne: muntu eu mmudisuike bua kutukebela dikenga, bualu uvua mulombe bakaji banyi, bana banyi, arjan yanyi ne or yanyi, ne tshivua mubenge to.” 8 Nunku bakulu bonso ne bantu bonso bakamuambila ne: “Kutumikidi ne kuitabi to.” 9 Ke kuambilaye bantu bavua balue ne mukenji wa Bene-hadada ne: “Ambila-

20

606 NSHAP. 19 a Eks 24:13 2Bk 2:3 2Bk 3:11

 NSHAP. 20 b 2Bk 8:7

c 2Sm 8:6 2Bk 5:2 Yes 9:12

d Dut 28:52

e 2Bk 6:24 2Bk 17:5

f 1Bk 16:29

g Dut 28:15, 48 

Mulongo 2 a Nsu 16:18 Nsu 27:1 Mbi 7:8

b 1Bk 16:29

c Eks 14:18 Mis 37:20

yi mfumu mukalenge wanyi ne: ‘Bintu bionso biuvua mulombe muena mudimu webe kumpala nembienze, kadi ebu bualu tshiena mua kubuenza to.’” Nunku bantu bavua balue ne mukenji bakaya, bobu kumutuadila diandamuna. 10 Nunku Bene-hadada wakamutumina mukenji eu ne: “Nzambi ingenzele nunku ne ipitshishe apu bikalaku lupuishi lukumbane mu Samalea bua kupesha bantu badi bandonda dianza tente!” 11 Mukalenge wa Isalele wakandamuna ne: “Muambilayi ne: ‘Muntu udi uvuala bia mvita biende kena ne bua kuditumbisha bu muntu udi ubikopola to.’” a 12 Diakamue pavuaye mumvue diandamuna adi, pavuaye yeye ne bakalenge bavuaye nabu benda banua maluvu mu ntenta1 yabu, wakambila bena mudimu bende ne: “Dilongololayi bua kuya kubela mvita!” Nunku bakadilongolola bua kuya kuluisha tshimenga. 13 Kadi muprofete kampanda wakaya kudi Ahaba b mukalenge wa Isalele, kuambaye ne: “Yehowa udi wamba ne: ‘Udi mumone tshisumbu tshinene tshia bantu tshionso etshi anyi? Tangila, ndi ntshifila mu tshianza ˆ tshiebe lelu, ne dıba adi neumanye ne: meme ndi Yehowa.’” c 14 Ahaba wakebeja ne: “Ku tshianza tshia nganyi?” Yeye kuamba ne: “Yehowa udi wamba ne: ‘Ku tshianza tshia bambuluishi ba bakokeshi ba mu maprovense.’”1 Ke Ahaba kuebeja ne: “Nnganyi wabanga mvita?” Yeye kuandamuna ne: “Nguewe!” 15 Nunku Ahaba wakabala bambuluishi ba bakokeshi ba mu maprovense, bavua 232; pa20:12 1 Anyi “bitanda.” 20:14 1 Anyi “madistrike.”

607 shishe wakabala basalayi bena Isalele bonso, bavua 7000. 16 Bakapatuka munda munya pavua Bene-hadada unua mukuatshike mu ntenta1 pamue ne bakalenge 32 bavua bamuambuluisha. 17 Pavua bambuluishi ba bakokeshi ba mu maprovense bapatuke bua musangu wa kumpala, diakamue Bene-hadada wakatuma bantu bua kumona tshivua tshienzeka. Bakalua kumuambila ne: “Bantu mbapatuke mu Samalea.” 18 Ke yeye kuamba ne: “Bobu bapatuke bua ditalala, nubakuate ne muoyo; anyi bobu bapatuke bua mvita, nudi ne bua kubakuata anu ne muoyo.” 19 Kadi pavua bantu abu, mmumue ne: bambuluishi ba bakokeshi ba mu maprovense ne biluilu bivua bibalonda bapatuke mu tshimenga, 20 yonso wa kudibu wakashipa muluishi wende. Pashishe bena Sulia bakanyema, a ne bena Isalele bakabalondakaja, kadi Bene-hadada mukalenge wa Sulia wakabanda pa kabalu, kunyemaye pamue ne bendeshi ba tubalu bakuabu. 21 Kadi mukalenge wa Isalele wakapatuka ne wakatungunuka ne kushipa baluishi bavua pa tubalu ne mu matempu, ne wakatshimuna1 bena Sulia bikole menemene. 22 Pashishe muprofete au b wakasemena kudi mukalenge wa Isalele, kumuambilaye ne: “Ndaku, udikoleshe ne wele meji bua tshiudi ne bua kuenza, c bualu ku ntuadijilu kua tshidimu1 tshidi tshilua mukalenge wa Sulia neabande bua kukuluisha.” d 23 Mpindieu bena mudimu ba mukalenge wa Sulia bakamuambila ne: “Nzambi wabu nNzambi wa ku mikuna. Ke bua-

1 BAKALENGE 20:16-30 NSHAP. 20 a Lew 26:8 Dut 28:7

b 1Bk 20:13

c Nsu 20:18

d 2Sm 11:1 

Mulongo 2 a 1Bk 20:1, 16

b 2Bk 13:17

c Bal 6:5, 6 1Sm 13:5 2Ku 32:7

d Dut 32:26, 27 Yhz 20:9 Yhz 36:22

e Eks 6:7

20:16 1 Anyi “bitanda.” 20:21 1 Anyi “wakashipa.” 20:22, 26 1 Mmumue ne: mu muvu wa luya. Anyi “printemps.” f

Eks 7:5 Mis 83:18 Yhz 6:14 Yhz 39:7

1Bk 20:26

lu kayi bavua batupite bukole. Kadi tuetu baluangene nabu mu buloba bulandakane, netubapite bukole. 24 Enza kabidi nunku: Umbusha bakalenge bonso a pa miaba yabu, upingajapu banguvena. 25 Pashishe usangishe1 tshiluilu tshia muomumue ne tshiuvua mujimije, kabalu ku kabalu kakuabu ne ditempu ku ditempu dikuabu. Mpindieu tuluangane nabu mu buloba bulandakane, ne kakuyi mpata netubapite bukole.” Nunku wakateleja lungenyi luabu, kuenzaye anu muvuabu bamuambile. 26 Ku ntuadijilu kua tshidimu,1 Bene-hadada wakasangisha bena Sulia, kubandaye ku Afeke b bua kuluisha Isalele. 27 Bena Isalele bakadisangisha pabu, bobu kuangata biakudia, kupatukabu bua kusambakena nabu. Pavua bena Isalele base tshitudilu batangilangane nabu, bavua anu bu tusumbu tubidi tukese tua mbuji, pavua eku bena Sulia buwuje buloba buonso. c 28 Pashishe muntu wa Nzambi mulelela wakaya kudi mukalenge wa Isalele, kumuambilaye ne: “Yehowa udi wamba ne: ‘Bu mudi bena Sulia bambe ne: “Yehowa nNzambi wa ku mikuna, kena Nzambi wa mu mpata,” nemfile tshisumbu tshinene tshia bantu etshi mu tshianza tshiebe, d ne neumanye bushuwa ne: meme ndi Yehowa.’” e 29 Bakashala base bitudilu biabu bitangilangane matuku muanda mutekete, ne dituku dia muanda mutekete mvita yakatuadija. Bena Isalele bakashipa basalayi bena Sulia bavua benda ku makasa binunu 100 mu dituku dimue. 30 Bantu bavua bashale bakanyemena ku Afeke, f munda mua tshimenga. Kadi 20:25 1 Ku mua.: “ubadike.”

1 BAKALENGE 20:31-41 tshimanu tshiakakulukila bantu binunu 27 ba ku bantu bavua bashale. Bene-hadada wakanyema pende kubuelaye mu tshimenga, kusokomaye mu nzubu kampanda wa munda. 31 Nunku bena mudimu bende bakamuambila ne: “Tangila, tudi bumvue ne: bakalenge ba nzubu wa Isalele mbakalenge batu ne luse.1 Tudi tukulomba ne: tuvuale bilamba bikayabale mu bimono bietu ne tusuike mionji ku mitu yetu ne tupatuke tuye kudi mukalenge wa Isalele. Pamuapa yeye udi mua kusungila muoyo2 webe.” a 32 Nunku bakavuala bilamba bikayabale mu bimono, kusuikabu mionji ku mitu, kuluabu kudi mukalenge wa Isalele, kumuambilabu ne: “Muena mudimu webe Bene-hadada udi wamba ne: ‘Bua luse, nshiyaku1 ne muoyo.’” Wakandamuna ne: “Utshidi ne muoyo anyi? Yeye mmuanetu.” 33 Bantu aba baˆ kangata dıyi adi bu tshimanyinu tshidi tshileja bualu buimpe buikala ne bua kuenzeka, bobu ˆ kuitaba dıyi diende, ke kuambabu ne: “Bene-hadada mmuanenu.” Ke yeye kuamba ne: “Ndayi nulue nende.” Nunku Bene-hadada wakaya kudiye, yeye kumubandisha mu ditempu. 34 Mpindieu Bene-hadada wakamuambila ne: “Nenkupingajile bimenga bivua tatu munyenge tatuebe, ne udi mua kuditekela bisalu1 mu Damaseke anu muvua tatu muenze mu Samalea.” Ahaba wakandamuna ne: “Bilondeshile diumvuangana edi,2 ndi nkulekela uye.”

608

NSHAP. 20 a Yna 3:8, 9  Mulongo 2 a 2Bk 2:3

20:31 1 Anyi “mbakalenge batu ne dinanga dia lulamatu.” 2 Anyi “anyima.” 20:32 1 Anyi “shiyaku anyima wanyi.” 20:34 1 Anyi “nenkupeshe misesu.” b 2 Anyi “tshipungidi etshi.”

2Bk 10:24 Bz 12:19 Bz 16:27

ˆ Ke bobu kusuika nende dıyi, yeye kumulekela uya. ˆ 35 Ku dıyi dia Yehowa, umue wa ku bana ba baprofete1a wakambila mukuende ne: “Nkuma koku.” Kadi muntu au wakabenga bua kumukuma. 36 Nunku wakamuambila ne: “Bu muudi ˆ mubenge kuteleja dıyi dia Yehowa, diakamue patudi tushiyangana nebe, ntambue neakushipe.” Pakashiyanganabu, ntambue wakalua kudiye, kumushipaye. 37 Wakapeta muntu mukuabu, kumuambilaye ne: “Nkuma koku.” Nunku muntu au wakamukuma, kumutapaye. 38 Pashishe muprofete au wakaya kuindila mukalenge kumpenga kua njila, musuike tshiˆ lamba ku mesu bua kudisokoka. 39 Pavua mukalenge upita, ˆ muprofete wakamuela dıyi ne: “Muena mudimu webe uvua muye muaba uvua mvita mikole yenzekela, ne kuvua muntu kampanda uvua upatuka, kuluaye ne muntu mukuabu kundi, kungambilaye ne: ‘Lama muntu eu. Yeye mujimine, muoyo webe neupingane pa muaba wa muoyo wende,1 b anyi neufute ntalanta2 wa arjan. 40 Pavua muena mudimu webe wenza malu makuabu eku ne eku, diakamue muntu au wakanyema.” Mukalenge wa Isalele wakamuambila ne: “Nunku ke muikala dilumbuluisha diebe; udi mudikoseladi wewe nkayebe.” 41 Ke yeye kumbusha tshilamba tshivuaye naˆ tshi ku mesu lukasa, ne mukalenge wa Isalele wakamona 20:35 1 Tshiambilu “bana ba baprofete” tshidi mua kuikala tshileja tshilongelu kampanda tshia baprofete anyi dingumba kampanda dia baprofete. 20:39 1 Anyi “anyima webe neikale pa muaba wa anyima wende.” 2 Ntalanta uvua ne kilo 34,2. Tang. Tshis. B14

609 ne: uvua umue wa ku baprofete. a 42 Wakamuambila ne: “Yehowa udi wamba ne: ‘Bu muudi mulekele muntu umvua muambe ne: uvua ne bua kubutudibua unyema mu tshianza tshiebe, b muoyo webe udi ne bua kupingana pa muaba wa muoyo wende,1 c ne tshisamba tshiebe pa muaba wa tshisamba tshiende.’” d 43 Nunku mukalenge wa Isalele wakapingana kuende ku Samalea e mubungame ne muteketangane. Panyima pa malu aa, bualu kampanda buakenzeka buvua butangila budimi bua tumuma tua mvinyo bua Nabota muena Yizelele; budimi ebu buvua mu Yizelele f kumpenga kua dibalasa dia Ahaba mukalenge wa Samalea. 2 Ahaba wakambila Nabota ne: “Mpesha budimi buebe bua tumuma tua mvinyo bua buikale budimi buanyi bua bisekiseki, bualu budi pabuipi ne nzubu wanyi. Nunku meme nenkupeshe budimi bua tumuma tua mvinyo bukuabu pa muaba wabu, buimpe bubupite. Peshi wewe musue, nenkupeshe mushinga wabu mu makuta.” 3 Kadi Nabota wakambila Ahaba ne: “Kabiena mua kueˆ nzeka ku mesu kua Yehowa bua meme kukupesha bumpianyi bua bankambua banyi to.” g 4 Nunku Ahaba wakabuela mu nzubu muende mubungame ne muteketangane bua diandamuna divua Nabota muena Yizelele mumupeshe pavuaye muambe ne: “Tshiakukupesha bumpianyi bua bankambua banyi to.” Pashishe wakalala pa bulalu buende mutangile mu tshimanu, ne wakabenga too ne bua kudia. 5 Mukajende Yezabele h wakabuela muaba uvuaye, kumuebe-

21

1 BAKALENGE 20:42–21:13 NSHAP. 20 a 1Bk 20:35

b Lew 27:29 1Sm 15:9 Yel 48:10

c 1Bk 22:31, 35 2Ku 18:33

d 2Bk 6:24 2Bk 8:12 2Ku 18:16

e 1Bk 16:29 

NSHAP. 21 f Yos 19:17, 18

g Lew 25:23 Nom 36:7

h 1Bk 16:31 1Bk 18:4 1Bk 19:2 1Bk 21:25

 Mulongo 2 a Mik 2:1 Mik 7:3

b Neh 9:38 Est 8:8

c Dut 16:18

d Eks 20:16 Dut 17:6

e Eks 22:28

20:42 1 Anyi “anyima webe neikale pa f muaba wa anyima wende.”

Lew 24:16 Yne 10:33

jaye ne: “Bua tshinyi udi mubungame1 nunku ubenga too ne bua kudia?” 6 Yeye wakamuandamuna ne: “Bualu mvua muambile Nabota muena Yizelele ne: ‘Nsumbisha budimi buebe bua tumuma tua mvinyo ku makuta. Peshi wewe musue, nenkupeshe budimi bua tumuma tua mvinyo bukuabu pa muaba wabu.’ Kadi yeye kuamba ne: ‘Tshiakukupesha budimi buanyi bua tumuma tua mvinyo to.’” 7 Mukajende Yezabele wakamuambila ne: “Ki nguewe udi ulombola bu mukalenge ku mutu kua Isalele anyi? Juka, udie kantu, ne muoyo webe usanguluke. Meme nenkupeshe budimi bua tumuma tua mvinyo bua Nabota muena Yizelele.” a 8 Nunku wakafunda miˆ kanda mu dına dia Ahaba, yeye kuyikanga ne tshitampi b tshia Ahaba ne kuyituminaye bakulu c ne bantu banene bavua basombele mu tshimenga tshia ba Nabota. 9 Uvua mufunde mu ˆ mikanda ayi ne: “Elayi dıyi bua bantu bajile biakudia, ne nusombeshe Nabota kumpala kua bantu. 10 Pashishe nusombeshe bantu tshianana babidi batangilangane nende ne bamushiminyine d malu bamba ne: ‘Wewe udi muele Nzambi ne mukalenge mulawu!’ e Pashishe numupatule ne numuase mabue too ne padiye ufua.” f 11 Nunku bantu ba mu tshimenga, bakulu ne bantu banene bavua mu tshimenga tshiabu, bakenza anu muvuabi bifunda mu mikanda ivua Yezabele muˆ batumine. 12 Bakela dıyi bua bantu bajile biakudia, ne bakasombesha Nabota kumpala kua bantu. 13 Bantu tshianana babidi bakabuela ne kusombabu 21:5 1 Ku mua.: “lungenyi luebe ndubungame.”

1 BAKALENGE 21:14-28 batangilangane ne Nabota, kutuadijabu kumushiminyina malu kumpala kua bantu bamba ne: “Nabota mmuele Nzambi ne mukalenge mulawu!” a Pashishe bakaya nende kumpenga kua tshimenga ne bakamuasa mabue too ne pakafuaye. b 14 Pashishe bakatumina Yezabele mukenji bamba ne: “Mbashipe Nabota ne mabue.” c 15 Diakamue pakumvua Yezabele ne: bavua bashipe Nabota ne mabue, wakambila Ahaba ne: “Juka, wangate budimi bua tumuma tua mvinyo bua Nabota muena Yizelele d buvuaye mubenge bua kukusumbisha ku makuta abu, bualu Nabota kena kabidi ne muoyo to. Ukadi mufue.” 16 Diakamue pakumvua Ahaba ne: Nabota uvua mufue, Ahaba wakajuka bua kupueka ku budimi bua tumuma tua mvinyo bua Nabota muena Yizelele bua kubuangata. ˆ 17 Kadi dıyi dia Yehowa diakalua kudi Eliya e muena Tishebe diamba ne: 18 “Juka, upueke bua kumonangana ne Ahaba mukalenge wa Isalele udi mu Samalea. f Yeye udi mu budimi bua tumuma tua mvinyo bua Nabota mudiye muye bua kubuangata. 19 Udi ne bua kumuambila ne: ‘Yehowa udi wamba ne: “Udi mushipe muntu g ne muangate kabidi budimi buende1 anyi?”’ h Pashishe umuambile ne: ‘Yehowa udi wamba ne: “Muaba uvua mbua milakile mashi a Nabota, mbua neyilakilapu mashi ebe wewe.”’” i 20 Ahaba wakambila Eliya ne: “Wewe muena lukuna wanyi, udi mumpete!” j Wakandamuna ne: “Ndi mukupete. Nzambi mmuambe ne: ‘Bu muudi mudi21:19 1 Ku mua.: “muangate.”

610 NSHAP. 21 a Amo 5:12 Hab 1:4

b 2Bk 9:25, 26 Mbi 4:1

c Mbi 5:8 Mbi 8:14 Hab 1:13

d 1Bk 21:7 e 1Bk 17:1 f 1Bk 16:29 g Gen 4:8, 10 h Dut 5:21 Hab 2:9

i 1Bk 22:37, 38 2Bk 9:25, 26

j 1Bk 18:17 Amo 5:10

 Mulongo 2 a 1Bk 16:30 b 2Bk 10:7, 17 c 2Bk 9:7-9 d 1Bk 15:25-29 e 1Bk 16:3, 11 f 2Bk 9:10, 35 g 1Bk 14:11

suike1 bua kuenza malu mabi ku ˆ mesu kua Yehowa, a 21 tangila, ndi nkutumina dikenga, nenkombe panyima pebe ne nembutule muntu mulume yonso1 wa kua Ahaba, b kusangisha ne bantu badi kabayi ne bukole ne badi bateketangane mu Isalele. c 22 Nemvuije nzubu webe bu nzubu wa Yalobama d muana wa Nebata ne bu ˆ nzubu wa Basha e muana wa Ahiya, bualu wewe udi mujule tshiji tshianyi ne mufikishe Isalele ku dienza mpekatu.’ 23 Yehowa mmuambe kabidi bua Yezabele ne: ‘Mbua neyidie Yezabele mu tshitupa tshia buloba tshia Yizelele. f 24 Muntu yonso wa kua Ahaba udi ufuila mu tshimenga mbua neyimudie, ne muntu yonso udi ufuila mu mpata, nyunyi ya muulu neyimudie. g 25 Bushuwa kakutu kuanji kuikala muntu bu Ahaba, h uvua mudisuike1 bikole bua kuenza malu ˆ mabi ku mesu kua Yehowa, musaka kudi mukajende Yezabele. i 26 Uvua muenze malu mu mushindu mubi menemene pa kulonda mpingu ya muendi,1 anu bu muvua bena Amole bonso benze, bavua Yehowa muipate kumpala kua bena Isalele.’” j 27 Diakamue pavua Ahaba ˆ mumvue meyi aa, wakadipanda bilamba, kuvualaye tshilamba tshikayabale; wakajila biakudia ne kutungunukaye ne kulala panshi mu bilamba bikayabale ne uvua wenda mubungaˆ me. 28 Pashishe dıyi dia Ye-

1Bk 16:4

h 1Bk 16:30 i 1Bk 16:31 2Ku 22:2, 3 Bua 2:20

j Eks 23:28 Dut 9:5

21:20, 25 1 Ku mua.: “mudipane.” 21:21 1 Ku mua.: “muntu yonso udi usukuila ku tshimanu.” Tshiambilu tshia mu tshiena Ebelu tshia kupetula natshi bantu balume. 21:26 1 Tshiambilu tshia mu tshiena Ebelu etshi tshidi mua kuikala tshipetangana ne muaku “tumvi tua nyama” ne mbenze natshi mudimu bua kuleja kapeja.

611 howa diakalua kudi Eliya muena Tishebe ne: 29 “Udi mumone mudi Ahaba mudipuekeshe bua bualu buanyi anyi? a Bu mudiye mudipuekeshe kumpala kuanyi, tshiakutuma dikenga patshidiye ne muoyo to. Nentume dikenga mu nzubu muende mu matuku a muanende.” b Kakuvua mvita pankatshi pa Sulia ne Isalele munkatshi mua bidimu bisatu to. 2 Mu tshidimu tshisatu, Yehoshafata c mukalenge wa Yuda wakapueka kudi mukalenge wa Isalele. d 3 Pashishe mukalenge wa Isalele wakambila bena mudimu bende ne: “Nudi bamanye ne: Lamota-gilada e nguetu anyi? Pabi tudi tuelakana bua kumuangata kabidi kudi mukalenge wa Sulia.” 4 Ke kuebejaye Yehoshafata ne: “Neuye nanyi bua kuluangana mvita ku Lamota-gilada anyi?” Yehoshafata wakandamuna mukalenge wa Isalele ne: “Meme ndi bu wewe. Bantu banyi badi bu bantu bebe. Tubalu tuanyi tudi bu tubalu tuebe.” f 5 Kadi Yehoshafata wakambila mukalenge wa Isalele ne: ˆ “Anji ebejaku g dıyi dia Yehowa.” h 6 Nunku mukalenge wa Isalele wakasangisha baprofete pamue, bantu batue ku 400, kubebejaye ne: “Nye ku mvita bua kuluisha Lamota-gilada anyi ndekele?” Bakandamuna ne: “Banda, ne Yehowa neamufile mu tshianza tshia mukalenge.” 7 Pashishe Yehoshafata wakamba ne: “Kakuenaku muprofete wa Yehowa muaba eu anyi? Tuebeje kabidi malu ku butuangaji buende.” i 8 Ke mukalenge wa Isalele kuambila Yehoshafata ne: “Kutshidi muntu mukuabu utudi mua kuebeja Yehowa malu ku butuangaji buende; j kadi meme ndi mumukine, k bualu katu wa-

1 BAKALENGE 21:29–22:15 NSHAP. 21 a Mis 78:34

b 2Bk 9:25, 26 2Bk 10:7, 11

 NSHAP. 22 c 1Bk 15:24

22

d 2Ku 18:2, 3

e Yos 20:8, 9 1Bk 4:7, 13

f 2Bk 3:7 2Ku 19:2

g Nom 27:21

h 2Ku 18:4, 5

i 2Bk 3:11 2Ku 18:6, 7

j 1Bk 18:4

k 1Bk 21:20 2Ku 36:16

 Mulongo 2 a Yes 30:9, 10 Yel 38:4

b 2Ku 18:8-11

c Yhz 13:2, 3

d 2Ku 18:12-16

mba ne: malu mimpe neamfikile, anu malu mabi. a M’Mikaya muana wa Yimela.” Kadi Yehoshafata wakamba ne: “Mukalenge kena ne bua kuamba bualu bua mushindu eu to.” 9 Nunku mukalenge wa Isalele wakabikila muena mudimu kampanda wa mu lubanza lua mukalenge, kuambaye ne: “Luaku ne Mikaya muana wa Yimela lukasa lukasa.” b 10 Mpindieu mukalenge wa Isalele ne Yehoshafata mukalenge wa Yuda bavua basombe muntu yonso mu nkuasa wende wa bukalenge, bavuale bilamba bia bukalenge, muaba wa tshishipuidi ku tshibuelelu tshia tshiibi tshia Samalea, ne baprofete bonso bavua ˆ bamba meyi a buprofete kumpala kuabu. c 11 Pashishe Seˆ dekiya muana wa Kenana wakadienzela nsengu ya tshiamu tshifiike, kuambaye ne: “Yehowa udi wamba nunku: ‘Neutue bena Sulia nsengu eyi1 too ne pawababutula.’” 12 Baprofete baˆ kuabu bonso bavua bamba meyi a buprofete mushindu wa muomumue bamba ne: “Banda ku Lamota-gilada ne malu ebe neende bimpe; Yehowa neamufile mu tshianza tshia mukalenge.” 13 Nunku muntu uvuabu batume ne mukenji bua kubikila Mikaya wakamuambila ne: “Taˆ ngila! Baprofete badi dıyi dimue, bamba malu mimpe bua mukaˆ ˆ lenge. Meyi ebe ikalaku bu meyi abu, ne wakule bimpe bua mukalenge.” d 14 Kadi Mikaya wakamba ne: “Bushuwa, anu bu mudi Yehowa ne muoyo, tshionso tshidi Yehowa ungambila ke tshingamba.” 15 Nunku wakaya kudi mukalenge, mukalenge kumuebeja ne: “Mikaya, tuye ku mvita 22:11 1 Anyi “Neusakile bena Sulia ne nsengu eyi.”

1 BAKALENGE 22:16-32 bua kuluisha Lamota-gilada anyi tulekele?” Diakamue wakamuandamuna ne: “Banda ne malu ebe neende bimpe; Yehowa neamufile mu tshianza tshia mukalenge.” 16 Ke mukalenge kumuambila ne: “Nenkutshipishe misangu bungi kayi bua kubenga kungambila bualu bukuabu ˆ kadi anu bulelela mu dına dia Yehowa?” 17 Nunku wakamba ne: “Ndi mumone bena Isalele bonso batangalake pa mikuna a bu mikoko idi kayiyi ne mulami. Yehowa wakamba ne: ‘Bantu aba kabena ne mfumu to. Muntu yonso apingane kuende mu ditalala.’” 18 Nunku mukalenge wa Isalele wakambila Yehoshafata ne: “Tshivua mukuambile ne: ‘Kakuamba ne: malu mimpe neamfikile, anu malu mabi’ anyi?” b 19 Ke Mikaya kuamba ne: ˆ “Mpindieu teleja dıyi dia Yehowa: Mvua mumone Yehowa musombe mu nkuasa wende wa bukalenge c ne tshiluilu tshionso tshia mu diulu tshimane pabuipi nende, ku dia balume diende ne ku dia bakaji diende. d 20 Pashishe Yehowa wakebeja ne: ‘Nnganyi wadingakaja Ahaba bua abande ne afuile ku Lamota-gilada?’ Umue uvua wamba bualu bumue, pavua eku mukuabu wamba bualu bukuabu. 21 Nunku nyuma1 e kampanda wakasemena kumpala, kuimanaye kumpala kua Yehowa, kuambaye ne: ‘Meme nemmudingakaje.’ Yehowa wakamuebeja ne: ‘Neumudingakaje mushindu kayi?’ 22 Wakandamuna ne: ‘Nenye ne nendue nyuma udi udingangana mukana mua baprofete bende bonso.’ f Nunku wakamba ne: ‘Neumudingakaje, ne bualu bukuabu, neukumbaje tshiudi uyila. Ndaku, wenze nanku.’ 23 Nunku mpi22:21 1 Anyi “muanjelu.”

612 NSHAP. 22 a Dut 28:15, 25

b 2Ku 18:17

c Yes 6:1 Yhz 1:26

d 2Ku 18:18-22 Yob 1:6 Dan 7:9, 10 Mat 18:10 Bua 5:11

e Mis 104:4 Eb 1:7, 14

f 1Bk 22:6 

Mulongo 2 a Yhz 14:9

b 1Bk 20:42

c 2Ku 18:23-27

d Eb 11:32, 36

e Nom 16:28, 29

f 2Ku 18:28-32

g 2Ku 35:22

h 1Bk 20:1

ndieu Yehowa mmuele nyuma wa kudingangana mukana mua baprofete bebe bonso aba, a kadi Yehowa mmuambe ne: dikenga nedikukuate.” b 24 Mpindieu Sedekiya muana ˆ wa Kenana wakasemena, kukumaye Mikaya ku ditama, kuambaye ne: “Nyuma wa Yehowa mmumbuke kundi mupitshile njila kayi bua kuakula nebe?” c 25 Mikaya wakandamuna ne: “Tangila! Neumone njila uvuaye mupitshile dituku diwabuela mu nzubu wa munda menemene bua kusokoma.” 26 Pashishe mukalenge wa Isalele wakamba ne: “Angata Mikaya umufile kudi Amona mfumu wa tshimenga ne kudi Yoasha muana wa mukalenge. 27 Ubambile ne: ‘Mukalenge udi wamba nunku: “Elayi muntu eu mu buloko, d ne nuikaˆ le numupesha mampa ne mayi bungi bushadile too ne pangapingana mu ditalala.”’” 28 Kadi Mikaya wakamba ne: “Wewe anu mupingane mu ditalala, Yehowa ki mmuakule nanyi to.” e Pashishe wakamba kabidi ne: “Nuenu bantu bonso, kuatayi bualu ebu.” 29 Nunku mukalenge wa Isalele ne Yehoshafata mukalenge wa Yuda bakabanda ku Lamotagilada. f 30 Ke mukalenge wa Isalele kuambila Yehoshafata ne: “Nendivuije bu muntu mukuabu ne nenye mu mvita, kadi wewe udi ne bua kuvuala bilamba biebe bia bukalenge.” Nunku mukalenge wa Isalele wakadivuija bu muntu mukuabu, g kubuelaye mu mvita. 31 Mpindieu, mukalenge wa Sulia uvua mutumine balombodi bende ba maˆ tempu 32 h dıyi ne: “Kanuluishi muntu mukuabu, mukese anyi munene to, nuluishe anu mukalenge wa Isalele.” 32 Diakamue pavua balombodi ba matempu

613 bamone Yehoshafata, bakadiambila ne: “Kakuyi mpata eu ke mukalenge wa Isalele.” Nunku bakakudimuka bua kumuluisha; ne Yehoshafata wakatuadija kuela mbila ulomba diambuluisha. 33 Pavua balombodi ba matempu bamone ne: kavua mukalenge wa Isalele, bakapingana diakamue, kulekelabu kumulonda. 34 Kadi muntu kampanda wakela mukete ku mpukapuka,1 kuasaye mukalenge wa Isalele pankatshi pa bilungidi bia kazaku kende ka mvita ka tuamu. Nunku mukalenge wakambila muntu uvua umuendesha mu ditempu ne: “Kudimuka, upatuke nanyi mu mvita,2 bualu mbantape bibi be!” a 35 Mvita yakakunza dituku dijima adi, ne bavua ne bua kuimanyika mukalenge mu ditempu, mutangile bena Sulia. Mashi a mputa avua apuekela mu ditempu dia mvita, ne wakafua ku dilolo. b 36 Paˆ kavua dıba dibuela, bakela lubila mu tshitudilu tshijima bamba ne: “Muntu yonso aye mu tshimenga tshiabu! Muntu yonso aye mu buloba buabu!” c 37 Nunku mukalenge wakafua, ne bakaya nende mu Samalea; bobu kujiika mukalenge mu Samalea. 38 Pavuabu basukula diteˆ mpu dia mvita ku dijiba dia mayi dia mu Samalea, mbua yakalaka mashi ende ne bandumba bavua ˆ buowela mayi kuntu aku,1 mu ˆ diumvuangana ne dıyi divua Yehowa muambe. d 39 Bua malu adi mashale a ku malu a Ahaba, malu onso avuaye muenze ne nzubu1 wa miba-

1 BAKALENGE 22:33-48 NSHAP. 22 a 2Ku 18:33, 34

b 1Bk 20:42

c 1Bk 22:17

d 1Bk 21:18, 19 

Mulongo 2 a 1Bk 10:22 Yhz 27:15

b 1Bk 16:28

c 2Bk 1:2 2Ku 20:35

d 1Ku 3:10 2Ku 17:1 2Ku 20:31 Mat 1:8

e 1Bk 15:11 2Ku 14:11 2Ku 15:8

f 2Ku 17:3

g Dut 12:14 1Bk 14:23 1Bk 15:14

h 2Ku 18:1 2Ku 19:2

i Dut 23:17, 18 1Bk 14:24

j 1Bk 15:11, 12

k Gen 36:1, 9

22:34 1 Anyi “kayi mumanye bualu.” l 2Sm 8:14 2Bk 8:20-22 2 Ku mua.: “tshitudilu.” 22:38 1 Anyi Mis 108:9 pamuapa: “muaba uvua bandumba ˆ buowela mayi, mbua yakalaka mashi ende.” 22:39 1 Anyi “dibalasa.” m 1Bk 10:22

nga a uvuaye muibake ne bimenga bionso bivuaye muibake, ki mmafunda mu mukanda wa malu a bikondo bia bakalenge ba Isalele anyi? 40 Pashishe Ahaba wakalala bua kuikisha ne bankambua bende; b ne muanende Ahazaya c wakalua mukalenge pa muaba wende. 41 Yehoshafata d muana wa Asa uvua mulue mukalenge wa Yuda mu tshidimu tshinayi tshia Ahaba mukalenge wa Isalele. 42 Yehoshafata uvua ne bidimu 35 pavuaye mulue mukalenge, ne wakakokesha mu Yeluˆ shalema bidimu 25. Dına dia mamuende divua Azuba muana wa Shilihi. 43 Wakatungunuka ne kuendela mu njila yonso wa tatuende Asa. e Kavua mumbukamu to, ne wakenza malu mimpe ˆ ku mesu kua Yehowa. f Kadi miaba mitumbuke kayivua miumbusha to, ne bantu batshivua balambula milambu ne bafuimisha muishi wa milambu miaba mitumbuke. g 44 Yehoshafata wakashala mu malanda a ditalala ne mukalenge wa Isalele. h 45 Bua malu adi mashale a ku malu a Yehoshafata, malu avua aleja bukole buende ne mushindu uvuaye muluangane mvita, ki mmafunda mu mukanda wa malu a bikondo bia bakalenge ba Yuda anyi? 46 Wakumbusha kabidi balume bavua bandumba ba ku ntempelo i bavua bashale mu buloba, bavuabu bashiye mu matuku a tatuende Asa. j ˆ 47 Dıba adi kakuvua mukalenge mu Edome to; k muleji mpala kampanda wa mukalenge uvua wenza mudimu bu mukalenge. l 48 Yehoshafata wakenza kaˆ bidi mazuwa a ku Tashishi1 bua ˆ kuya ku Of ı bua kukeba or, m kadi 22:48 1 Tang. Diumv.

1 BAKALENGE 22:49– Malu adi mu 2 BAKALENGE mazuwa au kaavua maye to, buaˆ lu avua matshibukile mu mayi ˆ ˆ ku Esione-gebe. a 49 Dıba adi ke divua Ahazaya muana wa Ahaba muambile Yehoshafata ne: “Lekela bena mudimu banyi baye ne bena mudimu bebe mu mazuwa,” kadi Yehoshafata kavua muitabe to. 50 Pashishe Yehoshafata wakalala bua kuikisha ne bankambua bendeb ne bakamujiika ne bankambua bende mu Tshimenga tshia Davidi nkambua wende; muanende Yeholama c wakalua mukalenge pa muaba wende.

NSHAP. 22 a 1Bk 9:26 2Ku 20:35-37

b 1Bk 2:10 c 2Bk 8:16 2Ku 21:1, 5

 Mulongo 2 a 2Bk 1:2 b 1Bk 16:30 c 1Bk 21:25 d 1Bk 12:28-30 1Bk 13:33

e 1Bk 16:31, 32 2Bk 1:2

f Eks 20:3 Eks 34:14

614

51 Ahazaya a muana wa Ahaba uvua mulue mukalenge wa Isalele mu Samalea mu tshidimu tshia 17 tshia Yehoshafata mukalenge wa Yuda, ne wakakokesha Isalele bidimu bibidi. 52 Uvua ˆ anu wenza malu mabi ku mesu kua Yehowa ne wendela mu njila wa tatuende b ne mamuende c ne mu njila wa Yalobama muana wa Nebata, uvua mufikishe Isalele ku dienza mpekatu. d 53 Wakaˆ tungunuka ne kuenzela Bala mudimu e ne kumuinamina ne uvua anu ufiikisha Yehowa Nzambi wa Isalele munda f anu muvua tatuende muenze.

MUKANDA MUIBIDI WA

BAKALE NG E MALU ADI M U M U K AN DA E U

1 2

3

4

5

Eliya udianjila kumanyisha lufu lua Ahazaya (1-18) Eliya udi wambuibua mu tshipepele tshikole (1-18) Elisha udi wangata tshilamba tshia mudimu tshia Eliya (13, 14) ˆ Elisha udi wondopa mayi a mu Yeliko (19-22) Urse idi ishipa bana ba ku Betele (23-25) Yeholama, mukalenge wa Isalele (1-3) Moaba udi utombokela Isalele (4-25) Badi batshimuna Moaba (26, 27) Elisha udi uvudija mafuta a mukaji mukamba (1-7) Diakidila benyi dia mukaji muena Shunema (8-16) Bafuta mukaji muana; muana udi ufua (17-31) Elisha udi ubisha muana mufue (32-37) Elisha udi uvuija biakudia bimpe bua kudia (38-41) Elisha udi uvudija mampa (42-44) ˆ Elisha udi wondopa Namana nsudi (1-19)

Badi batua Gehazi muena lukuka nsudi (20-27) 6 Elisha udi ulelemija kasuyi (1-7) Elisha ne bena Sulia (8-23) ˆ Mesu a muambuluishi wa Elisha adi abululuka (16, 17) Badi bafofomija lungenyi lua bena Sulia (18, 19) Tshiyole mu Samalea mutshintshimika (24-33) 7 Elisha udi umanyisha dijika dia tshiyole (1, 2) Badi bapeta biakudia mu tshitudilu tshilekela tshia bena Sulia (3-15) ˆ Dıyi dia buprofete dia Elisha didi dikumbana (16-20) 8 Badi bapingajila mukaji muena Shunema buloba (1-6) Elisha, Bene-hadada, ne Hazaele (7-15) Yeholama, mukalenge wa Yuda (16-24) Ahazaya, mukalenge wa Yuda (25-29) 9 Badi bela Yehu manyi bua kulua mukalenge wa Isalele (1-13)

615 Yehu udi ushipa Yeholama ne Ahazaya (14-29) Badi bashipa Yezabele; mbua idia munyinyi wende (30-37) 10 Yehu udi ushipa nzubu wa Ahaba (1-17) Yehonadaba udi udisanga kudi Yehu (15-17) Yehu udi ushipa batendeledi ba ˆ Bala (18-27) Malu a mu bukokeshi bua Yehu (28-36) 11

Atalaya udi unyenga bukalenge (1-3) Badi bateka Yoasha mukalenge mu musokoko (4-12) Badi bashipa Atalaya (13-16) Dishintulula malu dia Yehoyada (17-21)

12 Yoasha, mukalenge wa Yuda (1-3) Yoasha udi ulongolola ntempelo (4-16) Bena Sulia badi bela mvita (17, 18) Badi bashipa Yoasha (19-21) 13 Yehoaza, mukalenge wa Isalele (1-9) Yoasha, mukalenge wa Isalele (10-13) Elisha udi uteta tshisumi tshia Yoasha (14-19) Lufu lua Elisha; mifuba yende idi ibisha muntu (20, 21) ˆ Dıyi dia buprofete dia ndekelu dia Elisha didi dikumbana (22-25) 14 Amasaya, mukalenge wa Yuda (1-6) Mvita ne Edome ne Isalele kabidi (7-14) Lufu lua Yoasha wa mu Isalele (15, 16) Lufu lua Amasaya (17-22) Yalobama muibidi, mukalenge wa Isalele (23-29) 15 Azaya, mukalenge wa Yuda (1-7) Bakalenge ba ndekelu ba Isalele: ˆ Zekaya (8-12), Shaluma (13-16), Menahema (17-22), Pekaya (23-26), Peka (27-31) Yotama, mukalenge wa Yuda (32-38) 16 Ahaza, mukalenge wa Yuda (1-6) ˆ Ahaza udi ukosa bena Ashu mishiku (7-9) Ahaza udi utentula tshioshelu tshia nzambi mukuabu (10-18) Lufu lua Ahaza (19-20) 17 Hoshea, mukalenge wa Isalele (1-4) Dikuluka dia Isalele (5, 6) Badi baya ne Isalele ku babende bua butontolodi (7-23)

Malu adi mu 2 BAKALENGE Badi bateka bantu ba ku babende mu bimenga bia bena Samalea (24-26) Ntendelelu musambakaja wa bena Samalea (27-41) 18 Hezikiya, mukalenge wa Yuda (1-8) Dilondolola dia dikuluka dia Isalele (9-12) Saneheliba udi wela Yuda mvita (13-18) Labashake udi upenda Yehowa (19-37) 19 Hezikiya udi ukeba diambuluisha dia Nzambi ku butuangaji bua Yeshaya (1-7) Saneheliba udi ufunyina Yelushalema (8-13) Disambila dia Hezikiya (14-19) Yeshaya udi ufila diandamuna dia Nzambi (20-34) ˆ Muanjelu udi ushipa bena Ashu binunu 185 (35-37) 20 Disama dia Hezikiya ne diondopibua (1-11) Bantu bafume ku Babilona ne mukenji (12-19) Lufu lua Hezikiya (20, 21) 21 Manashe, mukalenge wa Yuda; diela diende dia mashi panshi (1-18) Yelushalema udi ne bua kubutudibua (12-15) Amona, mukalenge wa Yuda (19-26) 22 Yoshiya, mukalenge wa Yuda (1, 2) Malu a kulonda bua kulongolola ntempelo (3-7) Badi bapeta mukanda wa Mikenji (8-13) ˆ Dıyi dia buprofete dia Huleda bua dikenga (14-20) 23 Dilongolola malu dia Yoshiya (1-20) Badi benza Pasaka (21-23) Dilongolola malu dikuabu dia Yoshiya (24-27) Lufu lua Yoshiya (28-30) Yehoaza, mukalenge wa Yuda (31-33) Yehoyakima, mukalenge wa Yuda (34-37) 24 Buntomboji ne lufu bia Yehoyakima (1-7) Yehoyakina, mukalenge wa Yuda (8, 9) Diya ne bantu ku Babilona dia kumpala (10-17)

Malu adi mu 2 BAKALENGE–1:12

616

Sedekiya mukalenge wa Yuda; buntomboji buende (18-20) ˆ 25 Nebukadenesa udi utshintshimika Yelushalema (1-7) Badi babutula Yelushalema ne ntempelo; diya ne bantu dibidi (8-21)

pa lufu lua Ahaba, 1 Panyima Moaba wakatombokela Isaa

lele. 2 Tshikondo atshi ke tshivua Ahazaya mukulukile pa disoso dia nzubu wende wa kuulu wa mu Samalea divua dijika ne tubaya tutshiamakane ne mujiwuke. Nunku wakatuma bantu ne mukenji, kubambilaye ne: “Ndayi, ˆ nuebeje Bala-zebuba nzambi wa Ekelona b bua kumanya bingikala mua kumvua bimpe.” c 3 Kadi muanjelu wa Yehowa wakambila Eliya1d muena Tishebe ne: “Juka, uye kusambakena ne bantu badi mukalenge wa mu Samalea mutume ne mukenji, ubambile ne: ˆ ‘Nudi nuya bua kuebeja Bala-zebuba nzambi wa Ekelona malu bualu kakuena Nzambi mu Isalele anyi? e 4 Ke bualu kayi Yehowa udi wamba ne: “Kuakujuka mu bulalu buudi mulale to, bualu neufue kakuyi mpata.”’” Nunku Eliya wakaya. 5 Pavua bantu bavuaye mutume ne mukenji balukile kudiye, wakabakonka diakamue ne: “Bua tshinyi nudi balukile?” 6 Bakamuandamuna ne: “Kuvua muntu mukuabu uvua mubande bua kusambakena netu, yeye kutuambila ne: ‘Ndayi, pinganayi kudi mukalenge udi munutume, numuambile ne: “Yehowa udi wamba ne: ‘Udi mutume bantu

Badi bateka Gedaliya nguvena (22-24) Badi bashipa Gedaliya; bantu banyemena mu Ejipitu (25, 26) Badi balekelela Yehoyakina mu Babilona (27-30)

NSHAP. 1 a Gen 19:36, 37 2Sm 8:2 Mis 60:8

b Yos 13:2, 3 1Sm 5:10

c 2Bk 1:16

d 1Bk 17:1 1Bk 18:36

e Yes 8:19 Yel 2:11

 Mulongo 2 a 1Ku 10:13, 14

b 1Bk 19:19 Zek 13:4 Eb 11:32, 37

c Mat 3:4

d Dut 33:1

e Nom 11:1

1:3 1 Diumvuija: “Nzambi wanyi n’Yehowa.”

Nom 16:35 Luk 9:54 Yuda 7

ˆ bua kuebeja Bala-zebuba nzambi wa Ekelona malu bualu kakuena Nzambi mu Isalele anyi? Ke bualu kayi kuakujuka mu bulalu muudi mulale to, bualu neufue kakuyi mpata.’”’”a 7 Ke yeye kubebeja ne: “Muntu uvua mubande bua kulua kusambakena nenu ne munuambile malu aa uvua mushindu kayi?” 8 Nunku bakamuambila ne: “Muntu au uvua ne tshilamba tshia miosa b ne mukaba wa tshiseba mu tshimono tshiende.” c Diakamue wakamba ne: “Au ng’Eliya muena Tishebe.” 9 Nunku mukalenge wakamutumina mfumu wa basalayi 50 ne basalayi bende 50. Pavuaye mubande kudi Eliya, Eliya uvua musombe ku lusongo lua mukuna. Yeye kumuambila ne: “Muntu wa Nzambi mulelela, d mukalenge udi wamba ne: ‘Pueka.’” 10 Kadi Eliya wakandamuna mfumu wa basalayi 50 ne: “Mbimpe, bingikala muntu wa Nzambi, kapia kafume mu diulu e ne kakubutule wewe ne bantu bebe 50.” Nunku kapia kakafuma mu diulu, koku kumubutula yeye ne bantu bende 50. 11 Nunku mukalenge wakamutumina kabidi mfumu mukuabu wa basalayi 50 ne basalayi bende 50. Wakaya, kumuambilaye ne: “Muntu wa Nzambi mulelela, mukalenge udi wamba nunku: ‘Pueka lukasa.’” 12 Kadi Eliya wakabandamuna ne: “Bingikala

617 muntu wa Nzambi mulelela, kapia kafume mu diulu ne kakubutule wewe ne bantu bebe 50.” Nunku kapia ka Nzambi kakafuma mu diulu, koku kumubutula yeye ne bantu bende 50. 13 Pashishe mukalenge wakatuma kabidi mfumu muisatu wa basalayi 50 ne basalayi bende 50. Kadi mfumu muisatu wa basalayi 50 wakabanda, kutuaye binu kumpala kua Eliya, kutuadijaye kumusengelela bua amumvuile luse ne kumuambilaye ne: “Muntu wa Nzambi mulelela, bua luse, muoyo wanyi ne mioyo ya1 bena mudimu bebe 50 aba ˆ yikalaku ne mushinga ku mesu kuebe. 14 Kapia nkamane kufuma mu diulu kabutule bamfumu babidi ba kumpala ba basalayi 50 ne bisumbu biabu bia basalayi 50, kadi mpindieu muoyo1 wanyi wikalaku ne mushinga ˆ ku mesu kuebe.” 15 Ke muanjelu wa Yehowa kuambila Eliya ne: “Pueka nende. Kumutshinyi to.” Nunku wakajuka, kupuekaye nende kudi mukalenge. 16 Ke Eliya kuambila mukalenge ne: “Yehowa udi wamba ne: ‘Uvua mutume bantu ne mukenji bua kueˆ beja Bala-zebuba nzambi wa Ekelona malu.a Uvua muenze nanku bualu kakuena Nzambi mu Isalele anyi? b Bua tshinyi kuvua mueˆ beje bua kumanya dıyi diende? Ke bualu kayi kuakujuka mu bulalu muudi mulale to, bualu neufue kakuyi mpata.’” 17 Nunku ˆ wakafua bilondeshile dıyi dia Yehowa divua Eliya muambe; ne bu muvuaye kayi ne muana, Yeholama1c wakalua mukalenge pa muaba wende mu tshidimu tshibidi 1:13 1 Anyi “anyima wanyi ne anyima ya.” 1:14 1 Anyi “anyima.” 1:17 1 Mmumue ne: muanabu ne Ahazaya.

2 BAKALENGE 1:13–2:5 NSHAP. 1 a Yos 13:2, 3

b 2Bk 1:3

tshia Yeholama a muana wa Yehoshafata mukalenge wa Yuda. 18 Bua malu adi mashale a ku malu a Ahazaya, b malu avuaye muenze, ki mmafunda mu mukanda wa malu a bikondo bia bakalenge ba Isalele anyi? Pakavua Yehowa pa kubandisha Eliya c mu diulu1 mu tshipepele tshikole, d Eliya ne Elisha e bakumbuka ku Gilegala. f 2 Eliya wakambila Elisha ne: “Shala koku muaba eu, bualu Yehowa mmuntume ku Betele.” Kadi Elisha wakamba ne: “Bushuwa, anu bu mudi Yehowa ne muoyo ne bu muudi wewe1 ne muoyo, tshiakukulekela to.” Nunku bakapueka ku Betele. g 3 Pashishe bana ba baprofete1 ba mu Betele bakalua kudi Elisha, kumuambilabu ne: “Udi mumanye ne: lelu Yehowa udi umbusha mfumuebe bua kikadi kabidi ku mutu kuebe anyi?” h Ke yeye kuamba ne: “Nkadi mumanye bualu abu. Puwayi.” 4 Pashishe Eliya wakamuambila ne: “Elisha, shala koku muaba eu, bualu Yehowa mmuntume ku Yeliko.”i Kadi yeye wakamba ne: “Bushuwa, anu bu mudi Yehowa ne muoyo ne bu muudi wewe1 ne muoyo, tshiakukulekela to.” Nunku bakaya ku Yeliko. 5 Pashishe bana ba baprofete bavua mu Yeliko bakasemena kudi Elisha, kumuambilabu ne: “Udi mumanye ne: lelu Yehowa udi umbusha mfumuebe bua kikadi kabidi ku mutu kuebe anyi?” Ke yeye kuamba ne: “Nkadi mumanye bualu abu. Puwayi.”

2

c 2Bk 3:1 2Bk 9:22

 Mulongo 2 a 2Bk 8:16

b 1Bk 22:51 

NSHAP. 2 c 1Bk 17:1

d 2Bk 2:11

e 1Bk 19:16

f 2Bk 4:38

g Gen 28:18, 19 1Bk 12:28, 29 2Bk 2:23

h 1Bk 19:16

i Yos 6:26 1Bk 16:34

2:1 1 Anyi “muulu.” 2:2, 4 1 Anyi “bu mudi anyima webe.” 2:3 1 Tshiambilu “bana ba baprofete” tshidi mua kuikala tshileja tshilongelu kampanda tshia baprofete anyi dingumba kampanda dia baprofete.

2 BAKALENGE 2:6-20 6 Pashishe Eliya wakamuambila ne: “Shala koku muaba eu, bualu Yehowa mmuntume ku Yadene.” Kadi yeye wakamba ne: “Bushuwa, anu bu mudi Yehowa ne muoyo ne bu muudi wewe1 ne muoyo, tshiakukulekela to.” Nunku bakatungunuka ne luendu bubidi buabu. 7 Bana 50 ba baprofete bakaya pabu ne kuimanyinabu pa bule bashale batangile pavuabu bobu babidi bimane ku Yadene. 8 Pashishe Eliya wakangata tshilamba tshiende tshia mudimu, a kutshivungaye, kukuˆ ˆ maye pa mayi, ne mayi akakosoloka, kuyawu ku dia bakaji ne ku dia balume, ne bubidi buabu bakasabukila pa buloba bume. b 9 Diakamue pavuabu basabuke, Eliya wakambila Elisha ne: “Lomba tshiudi musue bua meme kukuenzela kumpala kua kungumbushabu kuudi.” Nunku Elisha wakamba ne: “Ndiku mua kupeta bitupa bibidi c bia nyuma webe anyi?” d 10 Yeye wakandamuna ne: “Bualu buudi mulombe mbukole. Wewe mummone pangumbushabu kuudi, nebikuenzekele nanku; kadi wewe kuyi mummone, kabiakuenzeka to.” 11 Pavuabu benda baya, benda bayukila, diakamue ditempu dia kapia ne tubalu tua kapia e biakabakosolola, ne Eliya wakabanda mu diulu1 mu tshipepele tshikole. f 12 Pavua Elisha muˆ shale mutangile, uvua wela dıyi ne: “Tatu wanyi, tatu wanyi! Ditempu dia Isalele ne bendeshi bende ba tubalu!” g Pavuaye kayi kabidi mua kumumona, wakadikuata mu bilamba, kubipandaye mu bipese bibidi. h 13 Pashishe wakambula tshilamba tshia mudimu i tshia Eliya tshivua tshimumate, ne waka2:6 1 Anyi “bu mudi anyima webe.” 2:11 1 Anyi “muulu.”

618 NSHAP. 2 a 1Bk 19:19

b Eks 14:21, 22 Yos 3:17 2Bk 2:13, 14

c Dut 21:17

d Dut 34:9 1Bk 19:16 Luk 1:17

e 2Bk 6:17 Mis 68:17

f 2Ku 21:5, 12 Yne 3:13

g 2Bk 13:14

h 2Sm 1:11, 12 Yob 1:19, 20

i 1Bk 19:19 2Bk 1:8 Zek 13:4 Mat 3:4

 Mulongo 2 a Yos 3:13 2Bk 2:8

b Nom 11:24, 25 Nom 27:18, 20 2Bk 2:9

c 1Bk 18:11, 12

d Yos 6:26 1Bk 16:34

e Dut 34:1-3

pingana, kuimanaye ku muelelu kua Yadene. 14 Pashishe wakangata tshilamba tshia mudimu tshia Eliya tshivua tshimumate, ˆ kutshikumaye pa mayi, ne kuambaye ne: “Yehowa Nzambi wa Eliya udi penyi?” Pavuaye muˆ ˆ kume pa mayi, mayi akakosoloka, kuyawu ku dia bakaji ne ku dia balume, ne Elisha wakasabuka. a 15 Pavua bana ba baprofete ba mu Yeliko bamumuenene ku bule, bakamba ne: “Nyuma wa Eliya mmutulukile Elisha.” b Nunku bakaya bua kusambakena nende ne bakinama, kutuabu mpala panshi kumpala kuende. 16 Bakamuambila ne: “Mona, bena mudimu bebe badi ne bantu 50 badi bakumbane. Balekelaku baye bua kukeba mfumuebe. Pamuapa nyuma wa1 Yehowa mmumuambule ne pashishe mmumukupe pa mukuna kampanda peshi mu tshibandabanda kansanga.” c Kadi yeye wakamba ne: “Kanubatumi to.” 17 Kadi bakatungunuka ne kumuela mutoyi too ne pakamutondabi, ke kuambaye ne: “Batumayi.” Bakatuma bantu 50 abu, bobu kutungunuka ne kukeba matuku asatu, kadi kabakamupeta to. 18 Pakapinganabu kudiye, yeye uvua mu Yeliko. d Ke yeye kubambila ne: “Tshivua munuambile bua kanuyi anyi?” 19 Pakapita matuku, bantu ba mu tshimenga bakambila Elisha ne: “Mukalenge wanyi udi mua kumona mudi tshimenga tshikale ˆ muaba muimpe;e kadi mayi mmabi, ne buloba kabuena bukuatshika tshintu to.”1 20 Ke yeye kuamba ne: “Ntuadilayi katshibakudi kapiakapia ne elayimu mukele.” Nunku bakamutuadilaku. 2:16 1 Anyi “lupepele lua.” 2:19 1 Anyi pamuapa: “budi butudisha mafu.”

619 21 Pashishe wakaya ku mpokolo ˆ wa mayi, yeye kuelamu mukele, a kuambaye ne: “Yehowa udi waˆ mba ne: ‘Ndi muondope mayi aa. Kaakukebesha kabidi lufu anyi dibenga kukuatshika dia bintu.’”1 ˆ 22 Ke mayi au kuondopibuawu ˆ too ne lelu bilondeshile dıyi divua Elisha muambe. 23 Wakumbuka kuntu aku, kubandaye ku Betele. Pavuaye wenda uya, bana ba balume bakuabu bakapatuka mu tshimenga, kutuadijabu kumuseka, b ne bavua anu benda bamuamba ne: “Banda, wewe muena dibala! Banda, wewe muena dibala!” 24 Ndekelu wa bionso wakakudimuka, kubatangilaye ne kubeˆ laye mulawu mu dına dia Yehowa. Nunku nyama mikaji ya urse ibidi c yakapatuka mu ditu, kupandululayi bana 42 ba ku bana abu mu bipese. d 25 Wakatungunuka ne luendu luende mutaˆ ngile ku mukuna wa Kamele, e ne kumbukila aku wakapingana ku Samalea. Yeholama f muana wa Ahaba uvua mulue mukalenge wa Isalele mu Samalea mu tshidimu tshia 18 tshia Yehoshafata mukalenge wa Yuda, ne wakakokesha bidimu 12. 2 Uvua anu wenza ˆ malu mabi ku mesu kua Yehowa, kadi ki mbu tatuende anyi mamuende to, bualu uvua mumbuˆ she makunji a tshijila a Bala avua tatuende muenze. g 3 Kadi wakalamata ku mpekatu ivua Yalobama muana wa Nebata mufikishe Isalele ku dienza. h Kavua muyilekele to. 4 Mpindieu Mesha mukalenge wa Moaba uvua mumunyi wa mikoko, ne uvua ne tshibidilu tshia kulambula mukalenge wa Isalele bana ba mikoko binunu 100 ne bi-

3

2:21 1 Anyi pamuapa: “ditula dia mafu.”

2 BAKALENGE 2:21–3:12 NSHAP. 2 a Eks 15:23-25 2Bk 4:38-41

b 2Ku 36:15, 16 Luk 10:16

c Nsu 17:12

d 2Bk 1:10

e 2Bk 4:25 

NSHAP. 3 f 2Bk 1:17

g 1Bk 16:30-33

h 1Bk 12:28-30 

Mulongo 2 a 1Bk 22:37

b 2Sm 8:2

c 2Ku 19:2

d 1Bk 22:3, 4

e 2Sm 8:14

f 1Bk 22:7

g 1Bk 19:16 2Bk 2:15

h 1Bk 19:19, 21

mpanga bia mikoko binunu 100 bivuabu kabayi bakose miosa. 5 Diakamue pakafua Ahaba, a mukalenge wa Moaba wakatombokela mukalenge wa Isalele. b 6 Nunku mukalenge Yeholama wakapatuka mu Samalea tshikondo atshi ne wakasangisha Isalele mujima. 7 Wakatumina kabidi Yehoshafata mukalenge wa Yuda mukenji wamba ne: “Mukalenge wa Moaba mmuntombokele. Neuye nanyi ku mvita bua kuluisha Moaba anyi?” Ke yeye kuamba ne: “Nenye. c Meme ndi bu wewe. Bantu banyi badi bu bantu bebe. Tubalu tuanyi tudi bu tubalu tuebe.” d 8 Pashishe wakebeja ne: “Netubandile njila kayi?” Wakandamuna ne: “Njila wa tshipela tshia Edome.” 9 Nunku mukalenge wa Isalele wakasa luendu ne mukalenge wa Yuda ne mukalenge wa Edome.e Bobu bamane kuenza luendu matuku muanda mutekete benda baˆ nyunguluka, kuakapangika mayi bua tshiluilu ne bua bimuna bivua bienda bibalonda. 10 Mukalenge wa Isalele wakamba ne: “Edi ndiakabi kayi edi! Yehowa mmubikile bakalenge basatu aba anu bua kubafila mu tshianza tshia Moaba!” 11 Ke Yehoshafata kuebeja ne: “Kakuenaku muprofete wa Yehowa muaba eu utudi mua kuebeja Yehowa malu ku butuangaji buende anyi?” f Nunku umue wa ku bena mudimu ba mukalenge wa Isalele wakandamuna ne: “Elisha g muana ˆ wa Shafata uvua wela Eliya mayi ku bianza1 udiku.” h 12 Nunku Yehoshafata wakamba ne: “Yeye ˆ udi ne dıyi dia Yehowa.” Ke mukalenge wa Isalele ne Yehoshafata ne mukalenge wa Edome kupuekabu kudiye. 3:11 1 Anyi “uvua muena mudimu wa Eliya.”

2 BAKALENGE 3:13-27 13 Elisha wakambila mukalenge wa Isalele ne: “Ndi nebe tshilumbu kayi?1a Ndaku kudi baprofete ba tatuebe ne kudi baprofete ba mamuebe.” b Kadi mukalenge wa Isalele wakamba ne: ` “Too, bualu Yehowa ke udi mubikile bakalenge basatu aba bua kubafila mu tshianza tshia Moaba.” 14 Ke Elisha kuamba ne: “Bushuwa anu bu mudi Yehowa wa biluilu undi ngenzela mudimu1 muikale ne muoyo, bu meme tshiyi nnemeka Yehoshafata c mukalenge wa Yuda, tshivua mua kukutangila anyi kutangila bualu buebe to. d 15 Mpindieu luayi ne muimbi wa lunzenze.”1e Diakamue pakatuadija muimbi wa lunzenze kuimba, tshianza tshia Yehowa tshiakalua kudiye. f 16 Wakamba ne: “Yehowa udi wamba nunku: ‘Umbulayi minkoloji milondangane mu tshibandabanda1 emu, 17 Bualu Yehowa udi wamba ne: “Kanuakumona lupepele, kanuakumona mvula to; kadi tshibandabanda1 ˆ etshi netshiuwule ne mayi, g ne ˆ nenunue mayi au, nuenu ne bimuna bienu ne nyama yenu mikuabu.”’ 18 Kadi ebu mbuaˆ lu bukese ku mesu kua Yehowa, h bualu neafile kabidi Moaba mu tshianza tshienu. i 19 Nudi ne bua kubutula tshimenga tshionso tshikolesha j ne tshimenga tshionso tshimpe menemene, nudi ne bua kukosa mutshi muimpe wonso, nudi ne bua kuˆ jika mishimi ya mayi yonso, ne nudi ne bua kunyangakaja tshitupa tshionso tshia buloba buimpe ne mabue.” k 3:13 1 Ku mua.: “Ntshinyi kundi ne kuudi?” 3:14 1 Ku mua.: “muena kumpala kundi ngimana.” 3:15 1 Anyi “muimbi wa misambu.” 3:16, 17 1 Anyi “kasulu ka tshilonda nkoka.”

620

f Yes 16:7

ˆ 20 Nunku mu dinda, dıba divuabu bafila mulambu wa ntete ˆ wa mu dinda, a mayi akafumina diakamue luseke lua ku Edome, ˆ ne buloba buakuwula ne mayi. 21 Bena Moaba bonso bakumvua ne: bakalenge bavua babande bua kuluangana nabu, nunku bakabikila bantu balume bonso bavua mua kuambula bia mvita,1 ne bakimana ku mikalu ya buloba buabu. 22 Pakajuˆ kabu mu dinda menemene, dıba ˆ ˆ divua dikenkesha mayi, ne mayi avua amueneka bu mashi kudi bena Moaba bavua dia muamua. 23 Bakamba ne: “Mmashi! Bakalenge mbashipangane ne muele wa mvita bulelela. Nunku mpindieu wewe Moaba, ndaku upawule bintu!” b 24 Pakabuelabu mu tshitudilu tshia Isalele, bena Isalele bakajuka ne bakatuadija kushipa bena Moaba, bena Moaba kutuadijabu kubanyema. c Bakabuela mu Moaba, benda bashipa bena Moaba benda baya. 25 Bakabumbula bimenga, ne muntu yonso wakakupa dibue mu tshitupa tshionso tshia buloba buimpe, batshiuwuja ne mabue; bakajika mushimi wonso ˆ wa mayi, d ne bakupula mutshi muimpe wonso. e Ndekelu wa bionso anu bimanu bia mabue bia Kile-halaseta f ke bivua bishale bimane, ne bantu bavua bakupa mabue ne ndundu ya kukupa nayi mabue bakamujingila ne kumupulabu. 26 Pavua mukalenge wa Moaba mumone ne: uvua mupangile mvita, wakangata bantu 700 bikale ne miele ya mvita bua kupanda njila kuya kudi mukalenge wa Edome; g kadi kabakakumbana to. 27 Nunku wakangata muanende muanabute uvua ne

g 2Bk 3:9

3:21 1 Anyi “bonso bavua basuika mukaba.”

NSHAP. 3 a 1Sm 2:30 Yhz 14:3

b Bal 10:14 1Bk 18:19 1Bk 22:6

c 2Ku 17:3, 4 2Ku 19:3, 4

d Nsu 15:29

e 1Sm 10:5 1Ku 25:1

f 1Bk 18:46 Yhz 1:3 Bz 11:21

g Mis 107:35

h Yel 32:17

ˆ Mak 10:27

i Dut 28:7

j Dut 3:5

k 2Bk 3:25 

Mulongo 2 a Eks 29:39, 40

b Eks 15:9, 10

c Lew 26:7

d Gen 26:15 2Ku 32:4

e 2Bk 3:19

621 bua kukokesha pa muaba wende, kumulambulaye pa tshimanu bu mulambu wa kuosha. a Nunku kuakajuka tshiji tshikole bua Isalele, ke kulekelabu kumuluisha, kupinganabu mu buloba buabu. Mpindieu umue wa ku bakaji ba bana ba baprofete b wakadidila Elisha wamba ne: “Bayanyi muena mudimu webe mmufue, ne wewe udi mumanye bimpe ne: muena mudimu webe uvua anu utshina Yehowa. c Mpindieu muntu undi nende ne dibanza mmulue bua kuangata bana banyi bonso babidi bua kubavuija bapika bende.” 2 Ke Elisha kumuambila ne: “Ndi mua kukuenzela tshinyi? Ngambila, udi ne tshinyi mu nzubu?” Wakandamuna ne: “Muena mudimu webe kena ne tshintu nansha tshimue mu nzubu, anu mulondo1 wa mafuta.” d 3 Nunku Elisha wakamuambila ne: “Patuka, ulombe bena mutumba bebe bonso milondo, milondo ya munda mutupu. Kulombi anu mikese to. 4 Pashishe ubuele mu nzubu, udikangile wewe ne bana bebe. Uwuje milondo yonso ayi ne uteke idi miuwule kumpenga.” 5 Nunku wakamushiya. Pavuaye mudikangile yeye ne bana bende mu nzubu, bana bavua bamupetesha milondo, ne yeye uvua anu upongoluelamu mafuta. e 6 Pavua milondo miuwule, wakambila umue wa ku bana bende ne: “Ntuadila mulondo mukuabu.” f Kadi yeye wakamuambila ne: “Kakutshiena milondo mikuabu to.” Diakamue mafuta akakama. g 7 Nunku wakalua, kuambilaye muntu wa Nzambi mulelela, ne yeye wakamba ne: “Ndaku, upane mafuta au ne ufute mabanza ebe, ne

4

4:2 1 Anyi “mulondo udi ne muinu.”

2 BAKALENGE 4:1-16 NSHAP. 3 a Dut 12:31 2Ku 28:1, 3 Mis 106:37, 38

 NSHAP. 4 b 2Bk 2:3, 5

c 1Bk 19:18

d 1Bk 17:9, 12

ˆ e Mak 6:41

ˆ Mak 8:6-8 Yne 2:7-9

f Mat 14:19

g Yos 5:12 1Bk 17:14

 Mulongo 2 a Yos 19:17, 18

b Gen 19:1-3 Bal 13:15

c Bal 3:20 1Bk 17:19

d Mat 10:41 Lom 12:13 Eb 13:2

e 2Bk 5:25-27 2Bk 8:4

f Yos 19:17, 18

g Lom 16:6

h 2Bk 4:1, 2 Eb 6:10

i 2Bk 8:3

j Gen 15:2 Gen 30:1

wewe ne bana bebe nudi mua kudia adi ashala.” 8 Dituku dikuabu, Elisha wakaya ku Shunema a kuvua mukaji mukuabu muende lumu, ne mukaji au wakamusengelela bua kudia biakudia kuntu aku. b Misangu yonso ivuaye upitshilaku, uvua uyaku bua kudia. 9 Nunku mukaji au wakambila bayende ne: “Ndi mumanye ne: muntu utu upitshila misangu yonso muaba eu au mmuntu wa tshijila wa Nzambi. 10 Tumuenzelaku kazubu pa mutu pa nzubu c ˆ ne tumutekelamu bulalu, mesa, nkuasa, ne tshitekelu tshia miendu. Nunku, misangu yonso idiye ulua kutudi, udi mua kusombelamu.” d 11 Dituku dikuabu wakalua kuntu aku, ne wakaya mu nzubu uvua pa mutu pa nzubu bua kulala. 12 Ke yeye kuambila Gehazi e muambuluishi wende ne: “Bikila mukaji muena Shunema f au.” Nunku wakamubikila, ne mukaji au wakimana kumpala kuende. 13 Pashishe Elisha wakambila Gehazi ne: “Muambila koku ne: ‘Tangila, udi muditatshishe bikole bua bualu buetu. g Ntshinyi tshindi mua kukuenzela? h Nkuakuile kudi mukalengei peshi kudi mfumu wa tshiluilu tshia basalayi anyi?’” Kadi diandamuna dia mukaji au divua ne: “Ndi musombele munkatshi mua tshisamba tshietu.” 14 Nunku Elisha wakamba ne: “Mpindieu ntshinyi tshitudi mua kumuenzela?” Ke Gehazi kuamba ne: “Bushuwa, yeye kena ne muana wa balume to, j ne bayende ukadi mukulakaje.” 15 Diakamue wakamba ne: “Mubikila.” Nunku yeye wakamubikila, ne mukaji au wakimanyina ku mushiku wa mbelu. 16 Pashishe Elisha wakamba ne: ˆ “Tshidimu tshidi tshilua, dıba edi, newikale muambule muana

2 BAKALENGE 4:17-33 wa balume.” a Kadi yeye wakamba ` ne: “Too, mfumuanyi muntu wa Nzambi mulelela! Kuambidi muena mudimu webe malu a dishima to.” 17 Kadi mukaji au wakapeta difu, kulelaye muana wa baluˆ me dıba dia muomumue tshidimu tshiakalonda, anu muvua Elisha mumuambile. 18 Muana wakakola, ne dituku dikuabu wakapatuka, kuyaye kudi tatuende uvua ne bapuodi ba bintu. 19 Uvua anu udidila tatuende ne: “Mutu wanyi, eyi mutu wanyi!” Ke tatuende kuambila muena mudimu ne: “Muambula, uye nende kudi mamuende.” 20 Nunku wakamuambula, kupinganaye nende kudi mamuende, ne muana wakasomba pambidi pa mamuende too ne munda munya, pashishe wakafua. b 21 Nunku mamu wakabanda, kumuladikaye pa bulalu bua muntu wa Nzambi mulelela, c yeye kupatuka, kuinjila tshiibi, kuyaye. 22 Ke yeye kubikila bayende, kuambaye ne: “Ntumina koku umue wa ku bena mudimu, untumine ne mpunda umue, ne anyisha nye lukasa kudi muntu wa Nzambi mulelela, pashishe mpingane.” 23 Kadi bayende wakamba ne: “Udi uya kumumona lelu bua tshinyi? Ngondo ki mmubale lelu to, d peshi katuena dituku dia nsabatu to.” Kadi wakamba ne: “Malu onso adi bimpe.” 24 Nunku mamu wakasuika tshiseba pa mpunda, kuambilaye muambuluishi wende ne: “Ndaku lukasa. Kutekeshi buanyi meme to, anu meme mukuambile.” 25 Nunku wakaya kudi muntu wa Nzambi mulelela ku mukuˆ na wa Kamele. Diakamue pavua muntu wa Nzambi mulelela mumumuenene ku bule, wakambila Gehazi muambuluishi wende ne:

622 NSHAP. 4 a Gen 18:10

b 1Bk 17:17

c 2Bk 4:9, 10

d Nom 10:10 Nom 28:11

 Mulongo 2 a Mat 28:9

b 2Bk 4:16

c 1Bk 18:46

d Mat 15:22, 28

e Mat 17:15, 16 ˆ Mak 9:17, 18

f 2Bk 4:21

“Tangila! Mukaji muena Shunema nyeye wawa. 26 Nyemaku bua kusambakena nende, ne muebeja ne: ‘Wewe udi bimpe anyi? Bayebe udi bimpe anyi? Muanebe udi bimpe anyi?’” Ke mukaji au kuamba ne: “Malu onso adi bimpe.” 27 Pakafikaye kudi muntu wa Nzambi mulelela ku mukuna, wakamukuata diakamue ku makasa.a Ke Gehazi kusemenaye pabuipi bua kumumbusha, kadi muntu wa Nzambi mulelela wakamba ne: “Mulekela, bualu udi ne kanyinganyinga kakole,1 ne Yehowa mmunsokoke bualu ebu, ki mmungambile to.” 28 Ke mukaji au kuamba ne: “Mvua mulombe mfumuanyi muana anyi? Tshivua muambe ne: ‘Kuena ne bua kumpesha ditekemena dia mafi’ anyi?” b 29 Diakamue Elisha wakambila Gehazi ne: “Suika bilamba biebe mu tshimono c ne angata dikombo dianyi, uye. Wewe musambakene ne muntu, kumuedi muoyo to; ne muntu yeye mukuele muoyo, kumuitabi to. Ndaku uteke dikombo dianyi pa mpala pa muana.” 30 Ke mamuende wa muana kuamba ne: “Bushuwa, anu bu mudi Yehowa ne muoyo, ne bu muudi wewe muine1 ne muoyo, tshiakukushiya to.” d Nunku wakajuka, kuyaye nende. 31 Gehazi wakadianjila kumpala kuabu, kutekaye dikoˆ mbo ku mesu kua muana, kadi muana kakakula anyi kakanyunga to. e Wakapingana bua kusambakena ne Elisha, kumuambilaye ne: “Muana ki mmujuke to.” 32 Pavua Elisha mubuele mu nzubu, muana uvua mulale mufue pa bulalu buende. f 33 Wakabuela, kukangaye tshiibi. Ba4:27 1 Anyi “bualu anyima wende udi ne bululu munda muende.” 4:30 1 Anyi “mudi anyima webe.”

623 vua anu bobu babidi mu nzubu amu. Pashishe Elisha wakatuadija kusambila Yehowa. a 34 Nunku wakabanda pa bulalu, kuladilaye muana, kutekaye mishiku yende yeye pa mishiku ya muaˆ ˆ na, mesu ende yeye pa mesu ende, ne bianza biende yeye mu bianza biende, ne wakashala muiname pa mutu pende, ne mubidi wa muana wakatuadija kupeta luya. b 35 Wakatuadija kutua eku ne eku mu nzubu, kubandaye pa bulalu, kuinamaye kabidi pa mutu pende. Muana wakela nyashi misangu muanda mutekete, pashishe wakabuluˆ la mesu. c 36 Ke Elisha kubikila Gehazi, kuambaye ne: “Bikila mukaji muena Shunema.” Nunku wakamubikila, yeye kulua kudiye. Ke Elisha kuamba ne: “Ambula muanebe.” d 37 Nunku mukaji au wakabuela, kudielaye ku makasa ende ne kuinamaye kumpala kuende, pashishe wakambula muanende, kupatukaye. 38 Pavua Elisha mupingane ku Gilegala, kuvua tshiyole tshia nzala mu buloba.e Bana ba baprofete f bavua basombe kumpala kuende, yeye kuambila muambuluishi wende ne: g “Teka luesu lunene pa kapia ne ulambile bana ba baprofete biakudia.” 39 Nunku umue wa kudibu wakaya muitu bua kuaka bisekiseki, yeye kusangana muonji mukuabu wa tshisuku, yeye kutulaku bilowalowa bia tshisuku, uwuja tshilamba tshiende. Pashishe wakapingana, kubikoselaye mu luesu lua biakudia kayi mumanye ne: bivua binganyi to. 40 Bakalua kupesha bantu biakudia abi bua bobu kudia, kadi diakamue pavuabu babidie, bakela mbila ne: “Eyi, muntu wa Nzambi mulelela, lufu ludi mu luesu!” Nunku kabavua mua kubidia to. 41 Ke yeye kuamba

2 BAKALENGE 4:34–5:4 NSHAP. 4 a 1Bk 17:19, 20 Yne 11:41 Bz 9:40

b 1Bk 17:21, 22 Bz 20:9, 10

c 2Bk 8:1, 5

d Eb 11:35

e Dut 28:23, 24 2Bk 8:1 Yhz 14:13

f 2Bk 2:3, 5

g 2Bk 4:12 

Mulongo 2 a Eks 15:23-25 2Bk 2:19-21

b 1Sm 9:3, 4

c Yne 6:9

d 1Sm 9:6, 7

e Mat 14:17 ˆ Mak 8:4

f Mat 14:20 ˆ Mak 8:8

g Luk 9:17 Yne 6:13

 NSHAP. 5 h 1Bk 19:16

i Mat 8:2 Mat 11:5 Luk 4:27

ne: “Luayi ne ndambu wa bukula.” Yeye mumane kubukupa mu luesu, wakamba ne: “Bipesha bantu.” Kakuvua kabidi tshintu tshivua mua kuenzela bantu bibi mu luesu to. a 42 Muntu kampanda wakafuˆ ma ku Bala-shalisha, b ne wakatuadila muntu wa Nzambi mulelela mampa 20 a orje c menza ne bintu bia pa madimi bidi bikola bia kumpala, pamue ne mufuku wa ntete mipiamipia. d Ke Elisha kuamba ne: “Bipesha bantu bua badie.” 43 Kadi muambuluishi wende wakamba ne: “Ndi mua kubiteka kumpala kua bantu lukama mushindu kayi?” e Ke yeye kuamba ne: “Bipesha bantu bua badie, bualu Yehowa udi wamba ne: ‘Nebadie ne nekushale bikuabu.’” f 44 Ke yeye kubiteka kumpala kuabu, bobu kudia, kushalaku bikuabu g bilondeshile ˆ dıyi dia Yehowa. ˆ Mpindieu Namana mfumu wa tshiluilu tshia mukalenge wa Sulia uvua muntu muende lumu uvua mfumuende unemeka bikole, bualu ku diambuluisha diende Yehowa uvua mupeshe Sulia ditshimuna.1 Yeye uvua tshilobo tshia mvita, nansha muvuaye muena nsudi.2 2 Musangu mukuabu uvua bena Sulia babuele kabidi mu buloba bua Isalele bua kupawula bintu, bavua bakuate muana wa bakaji mutekete uvua mulue muena mudimu ˆ wa mukaji wa Namana. 3 Wakambila mukalenge wende mukaji ne: “Bu mfumuanyi mua kuya nansha kumonangana ne muprofete h wa mu Samalea! ˆ Dıba adi udi mua kumuondopa nsudi yende.” i 4 Nunku wakaya,1 kukuatshilaye mfumuende

5

5:1 1 Anyi “lupandu.” 2 Anyi “muvuaye ne disama dia pa dikoba.” 5:4 1 Paˆ muapa mbakula bua Namana.

2 BAKALENGE 5:5-17 bualu ebu, umuambila tshivua muana wa bakaji wa mu Isalele muambe. 5 Pashishe mukalenge wa Sulia wakamba ne: “Ndaku mpindieu! Meme nentumine mukalenge wa Isalele mukanda.” Nunku wakaya muambule ntalanta1 dikumi ya tshiamu tshia arjan, bitupa 6000 bia or, ne bilamba dikumi. 6 Wakatuadila mukalenge wa Isalele mukanda uvua wamba ne: “Ndi mutume mukanda eu kuudi pamue ne muena muˆ dimu wanyi Namana bua umuondope nsudi yende.” 7 Diakamue pavua mukalenge wa Isalele mubale mukanda au, wakadipanda bilamba, kuambaye ne: “Meme ndi Nzambi bua kushipa ne kulama ne muoyo anyi? a Bualu yeye udi untumina muntu eu, ungambila bua kumuondopa nsudi! Nudi mua kudimuena nuenu nkayenu mudiye unkeba bilumbu.” 8 Kadi pavua Elisha muntu wa Nzambi mulelela mumvue ne: mukalenge wa Isalele uvua mudipande bilamba, diakamue wakatumina mukalenge mukenji wamba ne: “Bua tshinyi udi mudipande bilamba? Ndi nkulomba umulekele alue kundi bua amanye ne: kudi muprofete mu ˆ Isalele.” b 9 Nunku Namana wakalua ne tubalu tuende ne matempu ende a mvita, kuimanaye ku tshibuelelu tshia nzubu wa Elisha. 10 Kadi Elisha wakamutumina muntu ne mukenji bua amuambile ne: “Ndaku, ˆ wowe mayi mu Yadene c misangu muanda mutekete, d ne mubidi webe neupingane muvuawu, ˆ neulengejibue.” 11 Ke Namana kufiika munda, kutuadijaye kuya 5:5 1 Ntalanta uvua ne kilo 34,2. Tang. Tshis. B14.

624 NSHAP. 5 a Dut 32:39

b 1Bk 17:24 1Bk 19:16 2Bk 3:11, 12 2Bk 8:4

c Yne 9:6, 7

d Lew 14:7 Nom 19:4

 Mulongo 2 a Yes 7:8

b 2Bk 5:10

c Yob 33:25

d Luk 4:27 Luk 5:13

e Luk 17:15, 16

f Mis 96:4, 5 Yes 43:10

g Mat 10:8

wamba ne: “Mona, mvua mudiambile ne: ‘Neapatuke bua kulua kundi, neimane muaba eu ne ˆ neabile dına dia Yehowa Nzambi wende ulabakaja tshianza pa nsudi bua kuyondopa.’ 12 Abaˆ ˆ na ne Papa, misulu ya mu Damaˆ seke, a ki mmimpe mipite mayi onso a mu Isalele anyi? Tshiena mua kuowamu ne kulengejibua anyi?” Ke yeye kukudimuka, kuyaye mu tshiji tshikole. 13 Nunku bena mudimu bende bakaya kudiye, kuambabu ne: “Tatu wanyi, bu muprofete mukuambile bua kuenza bualu kampanda bua pa buabu, kuvua mua kubuenza anyi? Kadi netuambe tshinyi bua mudiye mukuaˆ mbile anu ne: ‘Owa mayi, ulengejibue’?” 14 Ke yeye kupueka, kudielaye1 mu Yadene misangu muanda mutekete bilondeshile ˆ dıyi dia muntu wa Nzambi mulelela. b Pashishe mubidi wende wakapingana bu wa muana mutekete, c ne wakalengejibua. d 15 Pashishe wakapingana kudi muntu wa Nzambi mulelee la, yeye ne bantu bonso bavuaye nabu,1 kuimanaye kumpala kuende, kuambaye ne: “Mpindieu ndi mumanye ne: kakuena Nzambi muaba mukuabu pa buloba bujima to, anu mu Isalele. f Mpindieu itabaku dipa2 dia kudi muena mudimu webe.” 16 Kadi Elisha wakamba ne: “Bushuwa, anu bu mudi Yehowa undi ngenzela mudimu1 muikale ne muoyo, tshiakuitaba dipa edi to.” g Yeye wakasuminyina bua aditabe, kadi uvua anu ubenga. 17 Ndekelu ˆ wa bionso Namana wakamba ne: “Wewe mubenge, itabaku bua bapeshe muena mudimu webe bulo5:14 1 Anyi “kudinaye.” 5:15 1 Ku mua.: “tshitudilu tshiende tshionso.” 2 Ku mua.: “dibenesha.” 5:16 1 Ku mua.: “muena kumpala kundi ngimana.”

625 ba bua mu ditunga edi bungi budi mpunda ibidi mua kuambula, bualu muena mudimu webe kakufila mulambu wa kuosha peshi mulambu mukuabu kudi nzambi mikuabu yonso to, anu kudi Yehowa. 18 Kadi Yehowa afuilaku muena mudimu webe luse bua bualu ebu: Padi mfumuanyi uya ku nzubu1 wa Limona bua kuinama kuntu aku, utu ushindamena pa diboko dianyi bienza bua nginame ku nzubu wa Limona. Pandi nginama ku nzubu wa Limona, Yehowa afuilaku muena mudimu webe luse bua bualu ebu.” 19 Ke yeye kumuambila ne: “Ndaku mu ditalala.” Yeye mumane kumbuka kudiye ne muende ntanta bule kampanda, 20 Gehazi a muambuluishi wa Elisha muntu wa Nzambi mulelela b wakadiambila ne: ‘Mona, ˆ mfumuanyi mmulekele Namana c muena Sulia eu uya tshianana kayi witaba bintu bivuaye mulue nabi. Bushuwa, anu bu mudi Yehowa ne muoyo, ndi mmulonda lubilu ngangate tshintu kampanda kudiye.’ 21 Nunku Gehazi ˆ ˆ wakalonda Namana. Pavua Namana mumone muntu wenda umulonda lubilu, wakatuluka mu ditempu diende bua kusambakena nende, kuebejaye ne: “Malu onso adi bimpe anyi?” 22 Ke yeye kuamba ne: “Malu onso adi bimpe. Mfumuanyi mmuntume wamba ne: ‘Tangila! Bansongalume babidi ba munkatshi mua bana ba baprofete mbalue kundi anu mpindieu bafumina mu buloba bua mikuna bua Efelayima. Bapeshaku ntalanta wa tshiamu tshia arjan ne bilamba bibidi.’” d ˆ 23 Namana wakamba ne: “Angata ntalanta ibidi.” Wakamusengelela, e ne pashishe wakasuikila ntalanta ibidi ya tshiamu tshia 5:18 1 Anyi “ntempelo.”

2 BAKALENGE 5:18–6:5 NSHAP. 5 a 2Bk 4:12 2Bk 8:4

b 1Bk 17:24

c 2Bk 5:1 Luk 4:27

d 2Bk 5:5

e 2Bk 5:16 

Mulongo 2 a Bz 5:8, 9

b Mat 10:8 Luk 12:15 Bz 20:33 1Tm 6:10

c 2Bk 5:1

d Eks 4:6 Nom 12:10

 NSHAP. 6 e 2Bk 2:3, 5 2Bk 9:1

arjan mu bibombi bibidi pamue ne bilamba bibidi, kubipeshaye bena mudimu bende babidi, bobu kubiambula kumpala kuende. 24 Pavuaye mufike ku Ofele,1 wakabiangata ku tshianza tshiabu, kubitekaye mu nzubu ne kupingajaye bantu abu. Bobu bamane kuya, 25 wakabuela muaba uvua mfumuende, kuimanaye ku luseke luende. Ke Elisha kumuebeja ne: “Gehazi, udi ufumina penyi?” Kadi yeye wakamba ne: “Muena mudimu webe kavua muye muaba nansha umue to.”a 26 Elisha wakamuambila ne: “Muoyo wanyi kawuvua nebe kuntu aku pavua muntu au mutuluke mu ditempu diende bua kuˆ sambakena nebe anyi? Edi ndıba dia kuitaba arjan, peshi kuitaba bilamba, madimi a mitshi ya olive, madimi a tumuma tua mvinyo, mikoko, ngombe, bena mudimu balume peshi bena mudimu bakaji anyi? b 27 Nunku nsudi ˆ ya Namana c neyikulamate wewe ne ndelanganyi yebe bua kashidi.” Diakamue wakumbuka kumpala kuende muikale muena nsudi, mutoke anu bu neje. d Bana ba baprofete e bakambila Elisha ne: “Tangila! Muaba utudi basombele nebe mmufimpakane bikole buetu tuetu. 2 Anyishaku tuye ku Yadene. Muntu yonso wa kutudi angate mutshi kuntu aku ne tuenze muaba kuntu aku wa tuetu kusombela.” Wakamba ne: “Ndayi.” 3 Umue wa kudibu wakamba ne: “Neuluaku ne bena mudimu bebe anyi?” Ke yeye kuamba ne: “Nendue.” 4 Nunku wakaya nabu, bobu kufika ku Yadene ne kubangabu kutapa mitshi. 5 Pavua umue wa kudibu wenda

6

5:24 1 Muaba kampanda wa mu Samalea, pamuapa mukuna mukese anyi muaba mukolesha.

2 BAKALENGE 6:6-20 utapa mutshi, kasuyi kakabafuka ˆ mu mulabi, kumataku mu mayi, ˆ kuelaye dıyi ne: “Eyi, mfumuanyi, kasuyi kavua ka bende kasomba!” 6 Muntu wa Nzambi mulelela wakebeja ne: “Nkamatshile penyi?” Ke yeye kumuleja muaba. Nunku wakakosa tshitupa tshia mutshi, kutshikupaye muaba au ne kulelemijaye kasuyi. 7 Wakamba ne: “Kambula.” Nunku wakolola tshianza, kukangataye. 8 Mpindieu mukalenge wa Sulia wakaya bua kuluangana ne Isalele. a Wakayukila ne bena mudimu bende, kuambaye ne: “Nengase nenu tshitudilu muaba kampanda ne muaba kansanga.” 9 Pashishe muntu wa Nzambi mulelela b wakatumina mukalenge wa Isalele mukenji wamba ne: “Udimuke, kupitshidi muaba kampanda au to, bualu ke muaba wapuekela bena Sulia.” 10 Nunku mukalenge wa Isalele wakatuma mukenji kudi bantu bende bavua muaba uvua muntu wa Nzambi mulelela mumudimuije. Uvua anu umudimuija, ne yeye uvua wepuka miaba ayi; biakenzeka nanku misangu ndambu.1c 11 Bualu ebu buakafiikisha mukalenge1 wa Sulia munda bikole, ke yeye kubikidisha bena mudimu bende, kubebejaye ne: “Ngambilayi! Nnganyi wa munkatshi muetu udi ku luseke lua mukalenge wa Isalele?” 12 Nunku umue wa ku bena mudimu bende wakamba ne: “Mfumu mukalenge wanyi, nansha muntu umue wa kutudi! Muprofete Elisha wa mu Isalele ke udi wambila mukalenge wa Isalele malu audi wamba mu nzubu webe wa bulalu.” d 13 Wakamba ne: “Ndayi, nukebe muaba 6:10 1 Anyi “misangu mipite pa umue anyi pa ibidi.” 6:11 1 Ku mua.: “muoyo wa mukalenge.”

626 NSHAP. 6 a 1Bk 20:1, 34 1Bk 22:31

b 1Bk 17:24

c Mat 2:12

d Dan 2:22, 28 

Mulongo 2 a Gen 37:16, 17

b Eks 14:13 Mis 3:6

c 2Sm 22:31 2Ku 32:7 Mis 18:2 Mis 27:3 Mis 46:7 Mis 55:18 Mis 118:11 Lom 8:31

d Bz 7:56

e 2Bk 2:11 Mis 68:17 Zek 6:1

f Mis 34:7 Mat 26:53

g Gen 19:10, 11

h 1Bk 16:29

udiye bua ntume bantu bamukuate.” Pashishe bakalua kumuambila ne: “Yeye udi mu Dotana.” a 14 Diakamue wakatuma tubalu ne matempu a mvita kuntu aku pamue ne tshiluilu tshinene tshia basalayi; bakalua butuku butuku, kujingilabu tshimenga. 15 Pavua muambuluishi1 wa muntu wa Nzambi mulelela mujuke mu dinda menemene ne mupatuke pambelu, wakamona ne: tshiluilu tshia basalayi tshivua ne tubalu ne matempu a mvita tshivua tshijingile tshimenga. Diakamue muambuluishi au wakamba ne: “Aka, mfumuanyi! Tuenze tshinyi?” 16 Kadi yeye wakamba ne: “Kutshinyi to! b Bualu badi netu mba bungi kupita badi nabu.” c 17 Ke Elisha kutuadija kusambila, kuambaye ˆ ne: “Yehowa, bulula koku mesu ende bua amone.” d Diakamue Yeˆ howa wakabulula mesu a muambuluishi wende, yeye kumona, ne tangila! buloba bua mikuna buvua buwule ntete ne tubalu ne matempu a mvita bia kapia, e binyunguluke Elisha. f 18 Pavua bena Sulia bapueke kudi Elisha, yeye wakasambila Yehowa, kuambaye ne: “Foˆ fomijaku mesu a tshisamba etshi.” g Ke yeye kubafofomiˆ ja mesu anu muvua Elisha mulombe. 19 Mpindieu Elisha wakabambila ne: “Njila ki ngeu to, ne tshimenga ki ngetshi to. Ndondayi, nye nenu kudi muntu unudi nukeba.” Kadi wakaya nabu mu Samalea. h 20 Pakafikabu mu Samalea, Elisha wakamba ne: “Yehowa, buˆ lula koku mesu abu bua bamone.” Nunku Yehowa wakabuˆ lula mesu abu, ne bakamona ne: bavua munkatshi mua Samalea. 6:15 1 Anyi “muena mudimu.”

627 21 Pavua mukalenge wa Isalele mubamone, wakebeja Elisha ne: “Mbashipe anyi, mbashipe anyi tatuanyi?” 22 Kadi wakamba ne: “Kuena ne bua kubashipa to. Bantu bautu ukuata ne muele webe wa mvita ne buta buebe bua mikete, utu ubashipa ˆ anyi? Bapesha mampa ne mayi, bua badie, banuea ne bapingane kudi mfumuabu.” 23 Nunku wakabalambishila biakudia bia bungi, bakadia ne bakanua, pashishe wakabalekela bua bapingane kudi mfumuabu. Nunku bisumbu bia benzavi bia bena Sulia b kabiakalua kabidi mu buloba bua Isalele musangu nansha umue to. 24 Panyima pa bualu ebu, Bene-hadada mukalenge wa Sulia wakasangisha tshiluilu1 tshiende tshionso pamue, kubandaye ne kutshintshimikaye Samalea.c 25 Nunku kuakenzeka tshiyole tshia nzala tshikole d mu Samalea, ne bakamutshintshimika too ne pavua mutu wa mpunda e mulue ne mushinga wa bitupa 80 bia arjan, ne tshia binayi tshia tshipiminu tshia kaba1 tshia bibolela bia nkutshi tshilue ne mushinga wa bitupa bitanu bia arjan. 26 Pavua mukalenge wa Isalele wenda upitshila pa tshimanu, ˆ mamu kampanda wakamuela dıyi ne: “Tuambuluishaku, mfumu mukalenge wanyi!” 27 Ke yeye kuamba ne: “Yehowa yeye kayi mukuambuluishe, ndi mua kupeta tshia kukuambuluisha natshi kuepi? Muaba wa tshishipuidi anyi? Peshi ku tshikaminu tshia mvinyo peshi tshia mafuta?” 28 Mukalenge wakamuebeja ne: “Udi ne tshilumbu kayi?” Yeye wakandamuna ne: “Mamu eu uvua mungambile ne: ‘Fila 6:24 1 Ku mua.: “tshitudilu.” 6:25 1 Kaba uvua ubuela litre 1,22. Tang. Tshis. B14.

2 BAKALENGE 6:21–7:1 NSHAP. 6 a Nsu 25:21 Lom 12:20

b 2Bk 5:2

c Dut 28:52 1Bk 20:1

d Lew 26:26 Dut 28:15, 17

e Dut 14:3 Yhz 4:14

 Mulongo 2 a Lew 26:29 Dut 28:53-57 Yhz 5:10

b Mdi 4:10

c Gen 37:29 1Bk 21:27

muanebe tumudie lelu, netudie wanyi malaba.’a 29 Ke tuetu kulamba muananyi tuetu kumudia. b Meme kumuambila dituku diakalonda ne: ‘Filaku muanebe bua tumudie.’ Kadi yeye uvua musokoke muanende.” 30 Diakamue pavua mukaleˆ nge mumvue meyi a mamu au, wakadipanda bilamba. c Pavuaye upitshila pa tshimanu, bantu bakamona ne: uvua muvuale tshilamba tshikayabale muinshi mua bilamba biende.1 31 Pashishe wakamba ne: “Nzambi angenzele nunku ne apitshishe apu bikala Elisha muana wa Shafata mushale ne mutu wende lelu!” d 32 Elisha uvua musombe mu nzubu muende ne bakulu bavua basombe nende. Mukalenge wakatuma muntu ne mukenji kumpala kuende, kadi kumpala kua muntu au kufikaye, Elisha wakambila bakulu ne: “Nudi bamone mudi muana wa mushipianganyi e eu mutume muntu bua kukosa mutu wanyi anyi? Tangilayi padi muntu udibu batume ne mukenji ufika, nukange tshiibi ne nutshilame tshikanga bua kabuedi to. Mikuma ya makasa a mfumuende kayena yumvuika panyima pende anyi?” 33 Patshivuaye wakula nabu, muntu uvuabu batume ne mukenji wakafika kudiye, ne mukalenge wakamba ne: “Edi dikenga ndifume kudi Yehowa. Ndi mua kushala kabidi muindile Yehowa bua tshinyi?” Nunku Elisha wakamba ne: ˆ “Telejayi dıyi dia Yehowa. Yehowa udi wamba ne: ‘Maˆ laba ku meba aa, tshipiminu tshia seha1 wa bukula bunefuke netshikale ne mushinga

7

d Yel 38:4

e 1Bk 18:13 1Bk 21:9, 10

6:30 1 Anyi “muinshi, pabuipi ne dikoba diende.” 7:1 1 Seha uvua ubuela litre 7,33. Tang. Tshis. B14.

2 BAKALENGE 7:2-13 wa nshekele1 umue, ne bipiminu bibidi bia seha bia orge nebikale ne mushinga wa nshekele umue ku tshiibi tshia2 Samalea.’” a 2 Pakumvua mfumu wa basalayi uvua mukalenge weyemena nanku, wakambila muntu wa Nzambi mulelela ne: “Nansha bu Yehowa mua kukangula biibi bia mu diulu, bualu bua nunku budi1 mua kuenzeka anyi?” b Ke yeye kuamba ne: “Neubumone ˆ ne mesu ebe abidi, c kadi kuakudia bintu abi to.” d 3 Kuvua bena nsudi banayi ku tshibuelelu tshia tshiibi tshia tshimenga, e ne bakambilangana ne: “Bua tshinyi tudi basombe muaba eu too ne patuafua? 4 Tuetu bambe ne: ‘Tuyayi mu tshimenga,’ padi tshiyole tshia nzala tshikale mu tshimenga, f netufuilamu. Tuetu basombe muaba eu, netufue anu kufua. Nunku mpindieu, tuyayi mu tshitudilu tshia bena Sulia. Bobu batushiye ne muoyo, netushale ne muoyo, kadi bobu batushiˆ pe, dıba adi netufue.” 5 Nunku bakajuka pakavua panshi pafiika, bobu kuya muaba uvua tshitudilu tshia bena Sulia. Pavuabu bafike kumpenga kua tshitudilu tshia bena Sulia, kabakasangana muntu nansha umue to. 6 Bualu Yehowa uvua muenze bua bena mu tshitudilu tshia bena Sulia bumvue mikuma ya matempu a mvita ne ya tubalu, mikuma ya tshiluilu tshinene menemene. g Nunku bakambilangana ne: “Tangilayi! Mukalenge wa Isalele mmufute bakalenge ba bena Hiti ne bakalenge ba Ejipitu bua kulua kutuluisha!” 7 Diakamue bakajuka, bobu kunyema pakavua panshi pafiika, 7:1 1 Nshekele uvua ne grame 11,4. Tang. Tshis. B14. 2 Anyi “mu bisalu bia mu.” ˆ 7:2 1 Ku mua.: “dıyi edi didi.”

628 NSHAP. 7 a Dut 32:36 2Bk 7:18

b Nom 14:11

c Nom 11:23

d 2Bk 7:17

e Lew 13:45, 46

f 2Bk 6:25

g Dut 28:7 2Sm 5:24

 Mulongo 2 a 2Bk 6:25 2Bk 6:28, 29

b Yos 8:4, 12 Bal 20:29, 37

bobu kushiya ntenta yabu, tubalu tuabu, mpunda yabu, ne tshitudilu tshijima anu muvuatshi, bobu kunyema bua kusungila mioyo1 yabu. 8 Pavua bena nsudi aba bafike kumpenga kua tshitudilu, bakabuela mu ntenta umue, bobu kubanga kudia ne kunua. Bakambula arjan, or, ne bilamba, bobu kuya nabi ne kubisokokabu. Pashishe bakapingana kabidi, kubuelabu mu ntenta mukuabu, bobu kuangatamu bintu, kuyabu nabi ne kubisokokabu. 9 Ndekelu wa bionso bakambilangana ne: “Tshitudi tuenza etshi ki ntshimpe to. Dituku edi ndituku dia lumu luimpe! Tuetu belakane ne bindile too ne padibu butshia, netukumbanyine dinyoka. Nunku tuyayi, tumanyishe bualu ebu ku nzubu wa mukalenge.” 10 Nunku bakaya, bobu kuela balami ba ku tshiibi ˆ tshia tshimenga dıyi, kubambilabu ne: “Tuvua baye mu tshitudilu tshia bena Sulia, kadi kamuvua muntu nansha umue to, katuvua bumvue muntu nansha umue to. Muvua anu tubalu ne mpunda bisuika, ne ntenta mishiya anu muvuayi amu.” 11 Diakamue balami ba ku tshiiˆ bi bakela dıyi, ne bakamanyisha bualu abu mu nzubu mua mukalenge. 12 Diakamue mukalenge wakajuka butuku, kuambilaye bena mudimu bende ne: “Lekelayi nnuambile tshidi bena Sulia batuenze. Mbamanye ne: tudi ne nzala, a nunku mbumbuke mu tshitudilu bua kusokoma mu tshisuku bamba ne: ‘Nebapatuke mu tshimenga, netubakuate ne muoyo, ne netubuele mu tshimenga.’” b 13 Ke umue wa ku bena mudimu bende kuambaye 7:7 1 Anyi “anyima.”

629 ne: “Anyishaku bua bantu ndambu bangate tubalu tutanu tua ku tubalu tudi tushale mu tshimenga. Tangila! Nebafike ku dikala anu bu musumba mujima wa Isalele udi mushale muaba eu. Tangila! Nebafike ku dikala anu bu musumba mujima wa Isalele ukadi mujimine. Nunku anyisha tubatume baye pambelu bua batangile.” 14 Nunku bakangata matempu abidi ne tubalu, ne mukalenge wakabatuma bua kuya mu tshitudilu tshia bena Sulia wamba ne: “Ndayi, nutangile.” 15 Bakabalonda too ne ku Yadene, ne njila mujima au uvua ne bilamba ne bintu bivua bena Sulia bimanshe pavuabu banyema mu dipampakana. Bantu bavuabu batume ne mukenji bakapingana, bobu kuambila mukalenge bualu abu. 16 Nunku bantu bakapatuka, bobu kupawula tshitudilu tshia bena Sulia, kuenzekabi ne: tshipiminu tshia seha wa bukula bunefuke tshilue ne mushinga wa nshekele umue, ne bipiminu bibidi bia seha bia orje bilue ne mushinga wa nshekele ˆ umue, bilondeshile dıyi dia Yehowa.a 17 Mukalenge uvua muteke mfumu wa basalayi uvuaye weyemena au bua atangile tshiibi tshia tshimenga, kadi bantu bakamudiatakaja, kufuilaye ku tshiibi aku, anu muvua muntu wa Nzambi mulelela muambile mukalenge pavuaye mupueke kudiye. 18 Biakenzeka anu muvua muntu wa Nzambi mulelela muambile mukalenge ne: “Bipiminu bibidi bia seha bia orje nebikale ne mushinga wa nshekele umue, ne tshipiminu tshia seha wa bukula bunefuke netshikale mushinga wa nshekele umue ku tshiibi tshia Samalea malaˆ ba ku meba aa.” b 19 Kadi mfumu wa basalayi au uvua muambile muntu wa Nzambi mulelela

2 BAKALENGE 7:14–8:5 NSHAP. 7 a Nom 23:19 2Bk 7:1 Yes 55:10, 11

b 2Bk 7:1, 2 

Mulongo 2  NSHAP. 8 a 2Bk 4:32-35

b Lew 26:19 Dut 28:15, 23 1Bk 17:1

c Yos 13:2, 3

d 2Bk 2:14 2Bk 2:20, 21 2Bk 3:17 2Bk 4:4, 7 2Bk 6:5-7 2Bk 7:1

e 2Bk 4:32-35

f Nom 36:9

ne: “Nansha bu Yehowa mua kukangula biibi bia mu diulu, bualu bua nunku budi1 mua kuenzeka anyi?” Pakumvua Elisha bualu ebu wakamuambila ne: “Neubuˆ mone ne mesu ebe abidi, kadi kuakudia bintu abi to.” 20 Biakamuenzekela anu nanku, bualu bantu bavua bamudiatakaje, yeye kufuila ku tshiibi tshia tshimenga aku. Elisha wakambila mamu muena muana uvuaye mubishe ku lufu1 a ne: “Juka, ndaku, wewe ne ba mu nzubu muebe, ne usombe bu muntu wa ku babende muaba wonso uudi mua kusombela, bualu Yehowa mmuambe ne: nekuikale tshiyole tshia nzala, b ne netshienze bidimu muanda mutekete mu buloba.” 2 Nunku mamu au wakajuka, ne wakenza tshivua muntu wa Nzambi mulelela muambe. Wakaya ne ba mu nzubu muende, kusombaye mu buloba bua bena Peleshete c bidimu muanda mutekete. 3 Ku ndekelu kua bidimu muanda mutekete, mamu au wakapingana ufumina mu buloba bua bena Peleshete, ne wakaya bua kulomba mukalenge bua nzubu wende ne budimi buende. 4 Mpindieu mukalenge uvua uyukila ne Gehazi muambuluishi wa muntu wa Nzambi mulelela wamba ne: “Ndondelaku malu manene onso adi Elisha muenze.”d 5 Pavuaye ulondela mukalenge muvua Elisha mubishe muana uvua mufue, e mamu muena muana uvuabu bajule ku lufu wakalua kudi mukalenge ulomba bua nzubu wende ne budimi buende. f Diakamue Gehazi wakamba ne: “Mfumu mukalenge wanyi, mamu au nyeye eu, ne muanende uvua Elisha mujule ku lufu

8

ˆ 7:19 1 Ku mua.: “d ıyi dia buena edi didi.” 8:1 1 Anyi “uvuaye mupingaje ku muoyo.”

2 BAKALENGE 8:6-19 nyeye eu.” 6 Ke mukalenge kuambila mamu au bua amulondele bualu buonso, ne mamu au wakalondela mukalenge bualu abu. Pashishe mukalenge wakamupesha muena mudimu wa mu lubanza lua mukalenge umuambila ne: “Mupingajila bintu biende bionso ne bia pa madimi bionso bia kumbukila ku dituku divuaye mumbuke mu buloba too ne mpindieu.” 7 Elisha wakaya ku Damaseke a pavua Bene-hadada b mukalenge wa Sulia usama. Nunku bakambila mukalenge ne: “Muntu wa Nzambi mulelela c mmulue munemu.” 8 Ke mukalenge kuambila Hazaele d ne: “Angata dipa, uye nadi ne umonangane ne muntu wa Nzambi mulelela. e Webeje Yehowa ku butuangaji buende ne: ‘Nengumvue bimpe ku disama edi anyi?’” 9 Hazaele wakaya bua kumonangana nende, kuyaye ne dipa, bintu bimpe bia mishindu yonso bia mu Damaseke, bujitu buvua tumelu 40 mua kuambula. Wakalua, kuimanaye kumpala kuende, kuambaye ne: “Muanebe, Bene-hadada mukalenge wa Sulia, mmuntume kuudi webeja ne: ‘Nengumvue bimpe ku disama edi anyi?’” 10 Elisha wakamuandamuna ne: “Ndaku, umuambile ne: ‘Wewe neumvue bimpe bushuwa,’ kadi Yehowa mmundeje ne: neafue bushuwa.” f 11 Elisha wakashala anu mutangile Hazaele too ne pavuabi bimutonde. Pashishe muntu wa Nzambi mulelela wakatuadija kudila. 12 Hazaele wakebeja ne: “Bua tshinyi mfumuanyi udi udila?” Yeye wakandamuna ne: “Bualu ndi mumanye malu mabi awenzela tshisamba tshia Isalele. g Miaba yabu mikolesha newoshe, bilobo biabu neushipe ne muele wa mvita, bana babu neu-

630 NSHAP. 8 a Yes 7:8 b 1Bk 20:1 2Bk 6:24

c 1Bk 17:24 d 1Bk 19:15 e 1Sm 9:8 1Bk 14:2, 3

f 2Bk 8:15 g 2Bk 10:32 2Bk 12:17 2Bk 13:3 Amo 1:3

 Mulongo 2 a Dut 28:63 Amo 1:13

b 1Bk 19:15 c 2Bk 8:10 d 1Bk 16:8, 10 2Bk 11:1 2Bk 15:8, 10

e 1Bk 19:15 f 2Bk 1:17 g 1Bk 22:50 2Ku 21:3, 5

h 1Bk 12:28-30 i 1Bk 16:32, 33 1Bk 21:25

j 2Bk 8:26, 27 2Ku 18:1

k 2Ku 21:6, 7 l Gen 49:10 2Sm 7:16, 17

m 1Bk 11:36 Mis 132:17

tayishe bipese bipese, ne bakaji babu badi ne mafu neupande.” a 13 Hazaele wakamba ne: “Mmunyi mudi muena mudimu webe udi mbua wetu wa tshianana eu mua kuenza bualu bua mushindu eu?” Kadi Elisha wakamba ne: “Yehowa mmundeje ne: wewe neulue mukalenge wa Sulia.” b 14 Pashishe Hazaele wakashiya Elisha, kupinganaye kudi mfumuende; mfumuende wakamuebeja ne: “Elisha mmukuambile tshinyi?” Wakandamuna ne: “Mmungambile ne: neumvue bimpe bushuwa.” c 15 Kadi dituku diakalonda, Hazaele wakangata tshilamba tshia kubuikila ˆ bulalu, kutshituaye mu mayi, kuˆ tshishindikilaye1 ku mesu kuende too ne muakafuaye. d Nunku Hazaele wakalua mukalenge pa muaba wende. e 16 Mu tshidimu tshitanu tshia Yeholama f muana wa Ahaba mukalenge wa Isalele, pavua Yehoshafata muikale mukalenge wa Yuda, Yeholama g muana wa Yehoshafata mukalenge wa Yuda wakalua mukalenge. 17 Uvua ne bidimu 32 pavuaye mulue mukalenge, ne wakakokesha bidimu muanda mukulu mu Yelushalema. 18 Wakendela mu njila wa bakalenge ba Isalele, h anu muvua ba mu nzubu wa Ahaba benze, i bualu muana wa bakaji wa Ahaba uvua mulue mukajende; j ne wakatungunuka ne ˆ kuenza malu mabi ku mesu kua Yehowa. k 19 Kadi Yehowa kavua musue kubutula Yuda bua bualu bua muena mudimu wende Davidi to, l bualu uvua mumulaye bua kumupesha yeye ne bana bende ba balume muendu m bua kashidi. 8:15 1 Anyi “kutshitekaye.”

631 20 Mu matuku ende Edome wakatombokela Yuda a ne pashishe kuditekelaye wende mukalenge. b 21 Nunku Yeholama waˆ kasabuka, kuyaye ku Saı ne matempu ende onso, ne wakajuka butuku butuku, kutshimunaye bena Edome bavua bamunyunguluke yeye ne balombodi ba matempu; ne bisumbu bia basalayi biakanyemena ku ntenta yabi. 22 Kadi Edome mmushale mutombokele Yuda too ne lelu. Libina c pende uvua mutomboke tshikondo atshi. 23 Malu adi mashale a ku malu a Yeholama, malu onso avuaye muenze, ki mmafunda mu mukanda wa malu a bikondo bia bakalenge ba Yuda anyi? 24 Pashishe Yeholama wakalala bua kuikisha ne bankambua bende ne bakamujiika ne bankambua bende mu Tshimenga tshia Davidi. d Nunku muanende Ahazaya e wakalua mukalenge pa muaba wende. 25 Mu tshidimu tshia 12 tshia Yeholama muana wa Ahaba mukalenge wa Isalele, Ahazaya muana wa Yeholama mukalenge wa Yuda wakalua mukalenge. f 26 Ahazaya uvua ne bidimu 22 pavuaye mulue mukalenge, ne wakakokesha tshidimu tshimue ˆ mu Yelushalema. Dına dia mamuende divua Atalaya g muikulu1 wa Omeli h mukalenge wa Isalele. 27 Wakendela mu njila wa nzubu wa Ahaba i ne wakatungunuka ne kuenza malu mabi ku ˆ mesu kua Yehowa, anu bu nzubu wa Ahaba, bualu tatuende uvua musele mu nzubu wa Ahaba. j 28 Nunku wakaya ne Yeholama muana wa Ahaba bua kuluangana ne Hazaele mukalenge wa Sulia ku Lamota-gilada, k kadi bena Sulia bakatapa Yeholama. l 8:26 1 Ku mua.: “muana wa bakaji.”

2 BAKALENGE 8:20–9:6 NSHAP. 8 a Gen 27:40 2Sm 8:14

b 1Bk 22:47 2Ku 21:8-10

c Yos 21:13 2Bk 19:8

d 1Bk 2:10 2Ku 21:18-20

e 1Ku 3:10, 11 2Ku 21:16, 17 2Ku 22:1, 2

f 2Bk 9:29

g 2Bk 11:1 2Bk 11:13, 16

h 1Bk 16:16, 23

i 1Bk 16:33

j 2Bk 8:16, 18 2Ku 22:3, 4

k Yos 21:38 1Bk 22:2, 3

l 1Bk 19:17 2Ku 22:5

 Mulongo 2 a Yos 19:17, 18 1Bk 21:1 2Ku 22:6

b 2Bk 9:15 

NSHAP. 9 c 2Bk 8:25, 28

d 1Bk 19:16, 17

e 2Ku 22:7

f 1Bk 19:16

29 Nunku mukalenge Yeholama wakapingana ku Yizelele a bua mputa ivua bena Sulia bamutape ku Lama pavuaye muluangane ne Hazaele mukalenge wa Sulia yuume. b Ahazaya muana wa Yeholama mukalenge wa Yuda wakapueka ku Yizelele bua kumona Yeholama muana wa Ahaba, bualu bavua bamutape.1 Pashishe muprofete Elisha wakabikila umue wa ku bana ba baprofete, kumuambilaye ne: “Suika bilamba biebe mu tshimono, ne angata kalondo ka manyi lukasa lukasa, uye naku ku Lamota-gilada. c 2 Paudi ufika kuntu aku, ukebe Yehu d muana wa Yehoshafata muana wa Nimishi; ubuele, umujule munkatshi mua bana babu ne ubuele nende mu nzubu wa munda menemene. 3 Pashishe wangate kalondo ka manyi, ukapongoluele pa mutu pende ne wambe ne: ‘Yehowa udi wamba nunku: “Ndi nkuela manyi bua wikale mukalenge wa Isalele.”’ e Pashishe ukangule tshiibi ne unyeme kuyi ujingakana.” 4 Nunku muambuluishi wa muprofete wakamata mu njila mutangile ku Lamota-gilada. 5 Pakafikaye, bamfumu ba tshiluilu bavua basombe kuntu aku. Wakamba ne: “Mfumu, ndi ne mukenji webe.” Yehu kuebeja ne: “Bua nganyi wa kutudi?” Yeye kuandamuna ne: “Buebe wewe mfumu.” 6 Nunku Yehu wakajuka, kubuelaye mu nzubu; muambuluishi wa muprofete wakapongolola manyi pa mutu pende, kumuambilaye ne: “Yehowa Nzambi wa Isalele udi wamba ne: ‘Ndi nkuela manyi bua wikale mukalenge ku mutu kua tshisamba tshia Yehowa, ku mutu kua Isalele.f

9

8:29 1 Anyi “uvua usama.”

2 BAKALENGE 9:7-19 7 Udi ne bua kushipa nzubu wa mfumuebe Ahaba, ne meme nensombuele mashi a bena mudimu banyi baprofete ne a bena mudimu bonso ba Yehowa bavua bafuile ku bianza bia Yezabele. a 8 Nzubu mujima wa Ahaba neajimine; ne nembutule muntu mulume yonso1 wa kua Ahaba, kusangisha ne bantu badi kabayi ne bukole ne badi bateketangane mu Isalele. b 9 Nemvuije nzubu wa Ahaba bu nzubu wa Yalobama c muana wa Nebata ˆ ne bu nzubu wa Basha d muana wa Ahiya. 10 Kadi bua Yezabele, mbua neyimudie mu tshitupa tshia buloba tshia Yizelele, e ne muntu nansha umue kakumujiika to.’” Pakajikijaye, wakakangula tshiibi, kunyemaye. f 11 Pavua Yehu mupingane kudi bena mudimu ba mfumuende, bakamuebeja ne: “Malu onso adi bimpe anyi? Mupale eu uvua mulue kuudi bua tshinyi?” Wakabandamuna ne: “Nuenu nudi bamanye mushindu utu muntu au ne mushindu wa malu atuye wakula.” 12 Kadi bakamba ne: “Ki mmuomu to! Tuambila koku.” Ke yeye kuamba ne: “Ebu ke bualu buvuaye mungambile, ne pashishe uvua muambe kabidi ne: ‘Yehowa udi wamba nunku: “Ndi nkuela manyi bua wikale mukalenge wa Isalele.”’” g 13 Pakumvuabu nanku, yonso wa kudibu wakangata tshilamba tshiende lukasa lukasa, kutshiadijaye pa tubandilu tuvua katuyi ne tshintu bua yeye kuendelapu, h bobu kuela mpungi, kuambabu ne: “Yehu mmulue mukalenge!” i 14 Nu9:8 1 Ku mua.: “muntu yonso udi usukuila ku tshimanu.” Tshiambilu tshia mu tshiena Ebelu tshia kupetula natshi bantu balume.

632 NSHAP. 9 a 1Bk 18:4 1Bk 19:2 1Bk 21:15, 25 Luk 18:7

b 1Bk 21:20, 21

c 1Bk 15:28, 29

d 1Bk 16:11, 12

e 1Bk 21:23

f 2Bk 9:3

g 2Bk 9:6

h Mat 21:7

i 2Sm 15:10 1Bk 1:34, 39

 Mulongo 2 a 1Bk 19:16

b 2Bk 8:28

c 1Bk 19:15 2Bk 8:15 2Bk 10:32

d Yos 19:17, 18 1Bk 21:1

e 2Ku 22:6

nku Yehu a muana wa Yehoshafata muana wa Nimishi wakelela Yeholama tshifufu. Yeholama uvua ulama Lamotagilada, b yeye ne Isalele mujima, bua Hazaele c mukalenge wa Sulia. 15 Pashishe mukalenge Yeholama uvua mupingane ku Yizelele d bua ne: mputa ivua bena Sulia bamutape pavuaye muluangane ne Hazaele mukalenge wa Sulia yuume. e Nunku Yehu wakamba ne: “Binuikala bitabe,1 kanulekedi muntu nansha umue unyema mu tshimenga bua kuya kuamba bualu ebu mu Yizelele to.” 16 Pashishe Yehu wakabanda mu ditempu diende, kuyaye ku Yizelele, bualu Yeholama uvua mulale kuntu aku mutapike, ne Ahazaya mukalenge wa Yuda uvua mupueke bua kumona Yeholama. 17 Bu muvua nsentedi muimane pa tshibumba mu Yizelele, wakamona musumba wa bantu ba Yehu wenda usemena. Ke kuambaye diakamue ne: “Ndi mmona musumba wa bantu.” Yeholama wakamba ne: “Angata muendeshi wa kabalu, umutume bua asambakene nabu, ebeje ne: ‘Udi ulua mu ditalala anyi?’” 18 Nunku muendeshi wa kabalu wakaya bua kusambakena nende, kuambaye ne: “Mukalenge udi wamba ne: ‘Udi ulua mu ditalala anyi?’” Kadi Yehu wakamba ne: “Udi tshilumbu kayi ne ‘ditalala’? Pita panyima panyi!” Pashishe nsentedi wakamanyisha ne: “Muntu uvua muye ne mukenji mmufike muaba udibu, kadi ki mmupingane to.” 19 Nunku wakatuma muendeshi wa kabalu muibidi; pakafikaye kudibu, wakamba ne: “Mukalenge udi wamba ne: ‘Udi ulua mu ditalala 9:15 1 Anyi “Bikala anyima yenu mitabe.”

633 anyi?’” Kadi Yehu wakamba ne: “Udi tshilumbu kayi ne ‘ditalala’? Pita panyima panyi!” 20 Pashishe nsentedi wakamanyisha ne: “Mmufike muaba udibu, kadi ki mmupingane to, ne ngendeshilu wa ditempu udi anu bu ngendeshilu wa Yehu, muikulu1 wa Nimishi, bualu udi wendesha anu bu muntu mupale.” 21 Yeholama wakamba ne: “Longololayi ditempu!” Nunku bakalongolola ditempu diende dia mvita, ne Yeholama mukalenge wa Isalele ne Ahazaya a mukalenge wa Yuda bakapatuka muntu yonso muikale mu ditempu diende dia mvita bua kusambakena ne Yehu. Bakasambakena nende mu tshitupa tshia buloba tshia Nabota b muena Yizelele. 22 Diakamue pavua Yeholama mumone Yehu, wakebeja ne: “Yehu, udi ulua mu ditalala anyi?” Kadi wakamba ne: “Nekuikale ditalala dia mushindu kayi patshidiku bundumba bua mamuebe Yezabele c ne malu ende a mupongo mapite bungi?” d 23 Ke Yeholama kukudimuna ditempu diende diakamue bua kunyema, ne wakambila Ahazaya ne: “Ahazaya, mbatukuate mu buteyi!” 24 Yehu wakangata buta buende bua mikete mu tshianza, kuasaye Yeholama pankatshi pa makaya, ne mukete wakamupatukila pa muoyo, yeye kukulukila mu ditempu diende dia mvita. 25 Pashishe waˆ kambila Bidika mfumu wa basalayi bende ne: “Muambula, umuimanshe mu budimi bua Nabota muena Yizelele. e Vuluka, meme ne wewe tuvua tuendesha ditempu pamue1 panyima 9:20 1 Ku mua.: “muana.” 9:25 1 Ku mua.: “tuendesha tubalu pamue.”

2 BAKALENGE 9:20-32 NSHAP. 9 a 2Bk 8:25 2Bk 8:29 2Ku 22:7

b 1Bk 21:1, 15

c 1Bk 16:31 1Bk 18:4 1Bk 19:2 1Bk 21:7

d Lew 20:6 Dut 18:10 1Bk 18:19

e 1Bk 21:19 

Mulongo 2 a 1Bk 21:29

b Gen 4:8, 10 Mis 9:12 Mis 72:14

c Gen 9:5 Lew 24:17

d 1Bk 21:24

e 2Bk 8:29 2Ku 22:7

f Yos 17:11

g 2Sm 5:7

h 2Bk 8:24 2Ku 22:2

i 1Bk 21:1

j 1Bk 16:31 1Bk 21:25

k 1Bk 16:15-19

l Eks 32:26 Mis 94:16

pa tatuende Ahaba pavua Yehoˆ wa nkayende muambe dıyi edi bua bualu buende ne: a 26 ‘“Bushuwa, bu mumvua mumone mashi a Nabota b ne mashi a bana bende malaba,” ke mudi Yehowa wamba, “Nenkufute c wewe mu tshitupa tshia buloba etshi menemene,” ke mudi Yehowa wamba.’ Nunku mpindieu muambula, umuimanshe mu tshitupa tshia buloba atshi bilondeshile ˆ dıyi dia Yehowa.” d 27 Pavua Ahazaya e mukalenge wa Yuda mumone tshivua tshienzeka, wakanyemena mu njila wa ku nzubu wa lupangu lua mitshi ne bilongo. (Pashishe Yehu wakamulondakaja, kuambaye ne: “Mushipayi pende!” Nunku bakamuashila mu ditempu pavuaye ubanda mutaˆ ngile ku Gu udi pabuipi ne Yibelama. f Kadi wakatungunuka ne kunyema too ne ku Megido, yeye kufuila kuntu aku. 28 Pashishe bena mudimu bende bakamuambula mu ditempu, kuyabu nende ku Yelushalema, ne bakamujiika mu lukita luende pamue ne bankambua bende mu Tshimenga tshia Davidi. g 29 Mu tshidimu tshia 11 tshia Yeholama muana wa Ahaba h ke muvua Ahazaya mulue mukalenge wa Yuda.) 30 Pavua Yehu mufike mu Yizelele, i Yezabele j wakumvua bualu abu. Nunku wakadipenta pa ˆ mesu ne tshilabu tshifiike, kudilengejaye ku mutu ne kutangilaye panshi ku dididishi. 31 Pavua Yehu ubuela ku tshiibi, Yezabele wakebeja ne: “Malu avua mende bimpe bua Zimeli, mushipi wa mfumuende anyi?” k ˆ 32 Yehu wakabandisha mesu mutangile ku dididishi, kuambaye ne: “Nnganyi udi ku luseke luanyi? Nnganyi?” l Diakamue bena mudimu babidi anyi

2 BAKALENGE 9:33–10:9 basatu ba mu lubanza lua mukalenge bakatangila panshi kudiye. 33 Wakamba ne: “Mukupayi panshi!” Ke bobu kumukupa panshi, ne mashi ende ndambu akasampukila ku tshimanu ne pa tubalu, ne wakamudiatakaja ne tubalu tuende. 34 Panyima pa bualu abu, wakabuela, yeye kudia ne kunua. Pashishe wakamba ne: “Tangilayi koku bualu bua mukaji udi muedibue mulawu eu ne numujiike. Tuamba eku tuela eku, si mmuana wa mukalenge.”a 35 Kadi pakayabu bua kumujiika, kabakasangana tshintu nansha tshimue to, anu kabalubalu ka mutu wende, makasa ne bia munda mua bianza. b 36 Pavuabu bapingane ne bamuambile bualu ebu, wakamba ne: “Buaˆ lu ebu budi bukumbaja dıyi dia Yehowa c divuaye muambe ku butuangaji bua muena mudimu wende Eliya muena Tishebe dia ne: ‘Mbua neyidie mubidi wa Yezabele mu tshitupa tshia buloba tshia Yizelele. d 37 Tshitalu tshia Yezabele netshilue anu bu tumvi mu budimi budi mu tshitupa tshia buloba tshia Yizelele, bua kabambi ne: “Eu n’Yezabele” to.’” Mpindieu Ahaba e uvua ne bana ba balume 70 mu Samalea. Nunku Yehu wakafunda mikanda, kuyitumaye ku Samalea kudi bakokeshi ba mu Yizelele, bakulu, f ne balami ba bana ba Ahaba1 wamba ne: 2 “Mpindieu nudi ne bana ba mfumuenu, pamue ne matempu a mvita, tubalu, tshimenga tshikolesha, ne bia mvita. Padi mukanda eu ufika kunudi, 3 sungulayi umue wa ku bana ba mfumuenu udi mupite bakuabu ne mukumbane1 menemene,

634 NSHAP. 9 a 1Bk 16:31

b 2Bk 9:10

c Yes 55:10, 11

d 1Bk 21:23 

NSHAP. 10 e 1Bk 16:29

10

10:1 1 Ku mua.: “balami ba Ahaba.” 10:3 1 Anyi “muena bululame.”

f 1Bk 21:8 

Mulongo 2 a 2Bk 9:24, 27

b 1Bk 21:21

numuteke mu nkuasa wa bukalenge wa tatuende. Pashishe nuluangane bua nzubu wa mfumuenu.” ˆ 4 Kadi bakumvua buowa bua bungi menemene, kuambabu ne: “Tangila! Bikala bakalenge babidi kabayi bakumbane mua kuimana kumpala kuende, a mmunyi mutudi tuetu mua kuimana?” 5 Nunku mutangidi wa dibalasa1 ne nguvena wa tshimenga ne bakulu ne balami abu bakatumina Yehu mukenji eu ne: “Tuetu tudi bena mudimu bebe, ne netuenze tshionso tshiudi utuambila. Katuakuteka muntu nansha umue mukalenge to. Enza tshionso tshidi tshimueneka tshimpe ˆ ku mesu kuebe.” 6 Nunku wakabafundila mukanda muibidi wamba ne: “Binuikala bantu banyi ne basue bua kuntumikila, ntuadilayi mitu ya bana ba mfumuenu ne nulue kuˆ ndi malaba pa dıba edi ku Yizelele.” Mpindieu, bana ba balume 70 ba mukalenge bavua ne bantu banene ba mu tshimenga bavua babakolesha. 7 Diakamue pavua mukanda mufike kudibu, bakakuata bana ba mukalenge, kubashipabu, bantu 70, b ne bakela mitu yabu mu bisaka, kuyitumabu kudiye ku Yizelele. 8 Muntu uvua mulue ne mukenji wakabuela, kumuambilaye ne: “Mbalue ne mitu ya bana ba mukalenge.” Ke yeye kuamba ne: “Itekayi mu mishiki ibidi ku tshibuelelu tshia tshiibi tshia tshimenga too ne mu dinda.” 9 Pakapatukaye mu dinda, wakimana kumpala kua bantu bonso, kuambaye ne: “Nuenu kanuena ne bualu to.1 Bushuwa, 10:5 1 Ku mua.: “nzubu.” 10:9 1 Anyi “nudi bakane.”

635 meme mvua muelele mfumuanyi tshifufu, ne mvua mumushipe, a kadi nnganyi udi mushipe bonso aba? 10 Nunku numanye ˆ ne: dıyi dia Yehowa nansha dimue didi Yehowa muambe bua nzubu wa Ahaba kadiakupanga kukumbana1 to, b ne Yehowa mmuenze tshivuaye muambe ku butuangaji bua muena mudimu wende Eliya.” c 11 Yehu wakashipa kabidi bantu bonso bavua bashale ba mu nzubu wa Ahaba mu Yizelele, pamue ne bantu bende banene bonso, bantu bavuaye mumanyangane nabu, ne bakuidi bende, d too ne pavuaye kayi mumushile muntu nansha umue ne muoyo. e 12 Pashishe wakajuka, kumataye mu njila mutangile ku Samalea. Nzubu wa tshisuikidi wa balami ba mikoko1 uvua mu njila au. 13 Yehu wakapetangana ne bana babu ne Ahazaya f mukalenge wa Yuda kuntu aku, kubebejaye ne: “Nuenu nudi banganyi?” Bakamba ne: “Tudi bana babu ne Ahazaya, ne tudi tupueka bua kuya kuebeja bikala malu onso enda bimpe bua bana ba mukalenge ne bana ba mamu mukalenge mukaji.”1 14 Wakamba diakamue ne: “Bakuatayi ne muoyo!” Nunku bakabakuata ne muoyo, kubashipabu ku tshiˆ na tshia kulamina mayi tshia ku nzubu wa tshisuikidi wa balami ba mikoko, bantu 42. Kavua mushiye muntu nansha umue wa kudibu ne muoyo to. g 15 Pavuaye umbuka kuntu aku, wakapetangana ne Yehonadaba h muana wa Lekaba i uvua ulua bua kusambakena nende. 10:10 1 Ku mua.: “kadiakuya panshi.” 10:12 1 Bidi bimueneka ne: mmuaba kampanda uvuabu basuikila mikoko bua kuyikosa miosa. 10:13 1 Anyi “mukaji wa lumu.”

2 BAKALENGE 10:10-21 NSHAP. 10 a 2Bk 9:14, 24

b 1Sm 15:29 Yes 14:27

c 1Bk 21:19-24 2Bk 9:7, 36

d 1Bk 18:19 2Bk 23:19, 20

e 1Bk 21:21

f 2Bk 8:29 2Bk 9:21, 27 2Ku 22:1

g 2Ku 22:8

h Yel 35:6, 19

i 1Ku 2:55 

Mulongo 2 a Nom 25:11 1Bk 19:10

b 2Bk 9:8 2Ku 22:7

c 1Bk 21:20, 21 2Bk 9:26

d 1Bk 16:32, 33 1Bk 18:22

e 2Bk 3:13

f 2Bk 10:11

Pavuaye mumuele muoyo,1 yeye wakamuebeja ne: “Muoyo webe wonso udi2 kundi, anu bu mudi muoyo wanyi muikale ne muoyo webe anyi?” Yehonadaba wakandamuna ne: “Eyowa.” “Bikalabi nanku, mpesha tshianza tshiebe.” Nunku wakamupesha tshianza tshiende, ne Yehu wakamukoka, kumubandishaye mu ditempu muvuaye. 16 Pashishe wakamba ne: “Luaku tuye, umone mundi tshiyi ngitaba bua muntu atendelele nzambi mukuabu pa kumbusha1 Yehowa.”a Nunku bakaya nende mu ditempu diende dia mvita. 17 Pashishe wakaya ku Samalea, kushipaye bonso bavua bashale ba mu nzubu wa Ahaba mu Samalea too ne pavuaye mubajikije bonso, b bilondeshiˆ le dıyi dia Yehowa divuaye muambile Eliya. c 18 Yehu wakasangisha kabidi bantu bonso pamue, kubambilaye ne: “Ahaba uvua mutendeleˆ le Bala kakese, d kadi Yehu yeye neamutendelele bikole menemene. 19 Nunku mbikidilayi baˆ profete ba Bala bonso, e batendeledi bende bonso, ne bakuidi bende bonso. f Muntu nansha umue kashadi to, bualu ndi ne mulambu munene bua kulambuˆ la Bala. Muntu yonso udi ushala kakushala ne muoyo to.” Kadi Yehu uvua wenza malu ne mayele bua kubutula batendeledi ba ˆ Bala. 20 Yehu wakamba kabidi ne: “Manyishayi1 disangisha dia pa ˆ buadi bua Bala.” Nunku bakadimanyisha. 21 Pashishe Yehu 10:15 1 Anyi “mumubeneshe.” 2 Ku mua.: “mmululame.” 10:16 1 Anyi “mundi ne tshisumi bua.” 10:20 1 Ku mua.: “Jidilayi.”

2 BAKALENGE 10:22-35 wakatuma mukenji mu Isalele ˆ mujima, ne batendeledi ba Bala bonso bakalua. Kakuvua muntu nansha umue uvua mushale kayi mulue to. Bakabuela mu ˆ nzubu1 wa Bala, a ne nzubu wa ˆ Bala wakuwula tente kumbukila eku ne eku. 22 Wakambila muntu uvua utangila muaba wa kutekela bilamba ne: “Patula bilamba bua batendeledi ˆ ba Bala bonso.” Nunku yeye wakabapatuila bilamba. 23 Pashishe Yehu ne Yehonadaba b muana wa Lekaba bakabuela mu nzubu ˆ wa Bala. Ke yeye kuambila bateˆ ndeledi ba Bala ne: “Kebayi bimpe ne numone ni kakuena batendeledi ba Yehowa muaˆ ba eu, anu batendeledi ba Bala.” 24 Ndekelu wa bionso, bakabuela bua kulambula milambu ne milambu ya kuosha. Yehu uvua muteke bantu bende 80 pambelu, mubambile ne: “Bikala muntu nansha umue wa mu bantu bandi nteka mu bianza bienu munyeme, muoyo wenu newikale pa muaba wa muoyo wende.”1 25 Diakamue pakajikija Yehu kulambula mulambu wa kuosha, wakambila balami1 ne banene ba basalayi ne: “Buelayi, nubashipe! Muntu nansha umue kanyemi to!” c Nunku balami ne banene ba basalayi bakabashipa ne muele wa mvita, kubakupabu pambelu, ne bakaya too ne muaba munsantu wa munda meneˆ mene2 wa mu nzubu wa Bala. 26 Pashishe bakapatula makunji a tshijila d a mu nzubu wa ˆ Bala, kuoshabu dionso dia ku10:21 1 Anyi “ntempelo.” 10:24 1 Anyi “anyima wenu neikale pa muaba wa anyima wende.” 10:25 1 Ku mua.: “banyemi ba lubilu.” 2 Ku mua.: “tshimenga,” pamuapa nzubu muenze bu muaba mukolesha bikole.

636 NSHAP. 10 a 1Bk 16:30, 32

b 2Bk 10:15 Yel 35:6, 19

c Eks 32:26, 27 Dut 13:6-9 Yhz 9:5

d Lew 26:1 

Mulongo 2 a Dut 7:25

b Lew 26:30 Dut 7:5

c 1Bk 16:30, 32

d 1Bk 12:28-30 1Bk 13:33 Hos 8:6

e 1Bk 21:21

f 2Bk 13:1, 10 2Bk 14:23 2Bk 15:8, 12

g Dut 10:12 Hos 1:4

h 1Bk 12:28-30 1Bk 13:34 1Bk 14:16

i 1Bk 19:17 2Bk 8:12 2Bk 13:22

j Nom 32:33 Yos 22:9

k Dut 3:13-16 Dut 28:63 Yos 13:8-12

diwu. a 27 Bakupula dikunji dia ˆ tshijila b dia Bala, ne bakupuˆ la nzubu wa Bala, c kumushiyabu nkumba, bu mudiye mushale too ne lelu. 28 Nunku Yehu wakajimija ˆ Bala mu Isalele. 29 Kadi Yehu kavua mumbuke ku mpekatu ivua Yalobama muana wa Nebata mufikishe Isalele ku dienza bua tshilumbu tshia tuana tua ngombe tua or tuvua mu Betele ne mu Dana to. d 30 Ke bualu kayi Yehowa wakambila Yehu ne: “Bu muudi muenze malu mimpe ne ˆ muenze tshidi tshimpe ku mesu kuanyi pa kukumbaja malu onso avua mu muoyo wanyi bua kuenzela nzubu wa Ahaba, e bana bebe ba mu bipungu binayi nebasombe mu nkuasa wa bukalenge wa Isalele.” f 31 Kadi Yehu kavua mudimuke bua kuendela mu Mikenji ya Yehowa Nzambi wa Isalele ne muoyo wende mujima to. g Kavua mumbuke ku mpekatu ivua Yalobama mufikishe Isalele ku dienza to. h 32 Mu matuku au, Yehowa wakatuadija kukosa1 buloba bua Isalele ku kakese ku kakese. Hazaele uvua ubela mvita mu buloba buonso bua Isalele, i 33 kumbukila ku Yadene lua ku est, buloba buonso bua Gilada, mmumue ne: bua bena Gada, bena Lubena, ne bena Manashe; j kuˆ mbukila ku Aloe, udi pabuipi ne ˆ Tshibandabanda tshia Anona,1 too ne ku Gilada ne Bashana. k 34 Malu adi mashale a ku malu a Yehu, malu onso avuaye muenze pamue ne bukole buende buonso, ki mmafunda mu mukanda wa malu a bikondo bia bakalenge ba Isalele anyi? 35 Pashishe Yehu wakalala bua kuikisha ne bankambua 10:32 1 Anyi “kukepesha.” 10:33 1 Anyi ˆ “Kasulu ka tshilonda nkoka ka Anona.”

637 bende, ne bakamujiika mu Samalea; muanende Yehoaza a wakalua mukalenge pa muaba wende. 36 Bule bua1 bukokeshi bua Yehu mu Isalele buvua bua bidimu 28 mu Samalea. Mpindieu pavua Atalaya, b mamuende wa Ahazaya, mumone ne: muanende uvua mufue, c wakajuka, kushipaye ndelanganyi yonso ya bukalenge.1d 2 Kadi Yehosheba muana wa mukalenge Yeholama, muanabu ne Ahazaya wa bakaji, wakangata Yoasha e muana wa Ahazaya, kumuibaye mu bana ba mukalenge bavuabu ne bua kushipa, kumulamaye yeye ne ndeji wende mu nzubu wa bulalu wa munda. Bakakokesha bua kumusokoka ˆ ku mesu kua Atalaya, ke bualu kayi kabakamushipa to. 3 Yoasha wakashala nende bidimu bisambombo, musokoka mu nzubu wa Yehowa, pavua eku Atalaya ukokesha mu buloba. 4 Mu tshidimu tshia muanda mutekete, Yehoyada wakabikidisha bamfumu ba bantu lukama lukama ba balami ba mukalenge bena Kala ne ba balami ba dibalasa,1 f yeye kubabikidisha kudiye ku nzubu wa Yehowa. Waˆ kasuika nabu dıyi,2 kubatshipiˆ shaye bua dıyi adi ku nzubu wa Yehowa, ne pashishe wakabaleja muana wa mukalenge. g 5 Waˆ kabatumina dıyi ne: “Nudi ne bua kuenza nunku: Tshia bisatu tshia kunudi netshikale ku mudimu dia Nsabatu ne netshilame nzubu1 wa mukalenge ne muoyo mujima, h 6 tshia bisatu tshikuabu netshikale ku Tshiibi

11

10:36 1 Ku mua.: “matuku a.” 11:1 1 Ku mua.: “mamiinu onso a bukalenge.” 11:4 1 Ku mua.: “banyemi ba lubilu.” 2 Anyi “Wakadia nabu tshipungidi.” 11:5 1 Anyi “dibalasa.”

2 BAKALENGE 10:36–11:12 NSHAP. 10 a 2Bk 13:1  NSHAP. 11 b 2Bk 8:26 2Bk 11:20 2Ku 21:5, 6 2Ku 24:7

c 2Bk 9:27

d 2Ku 21:4 2Ku 22:10-12

e 2Bk 12:1

f 1Bk 14:27

g 2Ku 23:1-3

h 1Bk 7:1 2Ku 23:4-7

 Mulongo 2 a 2Bk 11:4

b 2Ku 23:8-11

c 1Bk 14:27

d 1Bk 8:22 2Ku 4:1

e 2Bk 11:2

f Eks 25:21 Eks 31:18

tshia Tshishimikidi, ne tshia bisatu tshikuabu netshikale ku tshiibi panyima pa balami ba dibalasa. Nenulame nzubu nuenda nushintulukangana. 7 Bisumbu bienu bibidi bidi kabiyi ne bua kuikala ku mudimu dia Nsabatu bidi ne bua kulama nzubu wa Yehowa ne muoyo mujima bua kulama mukalenge. 8 Nudi ne bua kunyunguluka mukalenge ku nseke yonso, muntu yonso muikale ne bia mvita biende mu tshianza. Muntu yonso udi ubuela mu milongo yenu neashipibue. Nuikale ne mukalenge muaba wonso udiye uya.”1 9 Bamfumu ba bantu lukama lukama a bakenza anu muvua ˆ muakuidi Yehoyada mutume dıyi bua kuenza. Nunku muntu yonso wakangata bantu bende bavua ku mudimu dia Nsabatu, pamue ne bavua kabayi ku mudimu dia Nsabatu, bobu kubuela kudi muakuidi Yehoyada. b 10 Pashishe muakuidi wakapesha bamfumu ba bantu lukama lukama mafuma ne ngabu ya bijengu bivua bia mukalenge Davidi, bivua mu nzubu wa Yehowa. 11 Nunku balami ba dibalasa c bakimana miaba yabu, yonso muikale ne bia mvita biende mu tshianza, kumbukila ku luseke lua dia balume lua nzubu too ne ku luseke lua dia bakaji lua nzubu, lua ku tshioshelu d ne lua ku nzubu, banyunguluke mukalenge nseke yonso. 12 Pashishe Yehoyada wakapatula muana wa mukalenge, e kumutekaye tshifulu tshia bukalenge1 ne Bujadiki2 pa mutu, f bobu kumuvuija mukalenge ne kumuelabu manyi. Bakabanga kukuma bikashi bamba 11:8 1 Ku mua.: “padiye upatuka ne padiye ubuela.” 11:12 1 Anyi “tshikata tshia lumu.” 2 Pamuapa mmuvungu uvua ne Mikenji ya Nzambi.

2 BAKALENGE 11:13–12:5 ne: “Mukalenge ikale ne muoyo matuku a bungi!” a 13 Pavua Atalaya mumvue mikuma ya bantu benda banyema, diakamue wakalua kudi bantu abu ku nzubu wa Yehowa. b 14 Pashishe wakamona mukalenge muimane kuntu aku lua ku dikunji bilondeshile tshilele tshivuaku. c Bamfumu ne bedi ba mpungi d bavua ne mukalenge, ne bantu bonso ba mu buloba bavua basanka, bela mpungi. Ke Atalaya kudipanda bilamba ne kuelaye lubila ne: “Mbantungile tshitungu! Mbantungile tshitungu!” 15 Kadi muakuidi Yehoyada wakatumina bamfumu ba bantu lukama lukama, e bantu bavuabu bateke ku mutu ˆ kua tshiluilu dıyi, yeye kubambila ne: “Mumbushayi mu milongo yenu, ne bikala muntu mumulonde, numushipe ne muele wa mvita!” Bualu muakuidi uvua muambe ne: “Kanumushipi mu nzubu wa Yehowa to.” 16 Nunku bakamukuata, ne pakafikaye muaba utu tubalu tubuelela mu nzubu1 wa mukalenge, f bakamushipela muaba au. 17 Pashishe Yehoyada wakenza tshipungidi pankatshi pa Yehowa ne mukalenge ne bantu g tshia ne: bavua ne bua kutungunuka ne kuikala tshisamba tshia Yehowa, ne wakenza kabidi tshipungidi pankatshi pa mukalenge ne bantu. h 18 Panyima pa bualu ebu bantu bonso ba mu buˆ loba bakaya ku nzubu1 wa Bala, kupulabu bioshelu biende, i kuzazabu bimfuanyi biende bionso nkong, j ne kushipabu Matane ˆ muakuidi wa Bala k kumpala kua bioshelu. Pashishe muakuidi wakateka batangidi ku nzubu wa Yehowa. l 11:16, 19 1 Anyi “dibalasa.” 11:18 1 Anyi “ntempelo.”

638 NSHAP. 11 a 1Bk 1:39, 40 b 2Ku 23:12-15 c 2Bk 23:3 d 2Ku 5:12 e 2Bk 11:4 2Ku 23:9

f 1Bk 7:1 g 1Sm 10:25 2Sm 5:3

h 2Ku 23:16, 17 i Dut 12:3 j Dut 7:25 k Dut 13:5 l 2Ku 23:18-21 

Mulongo 2 a 2Bk 11:4, 15 b 1Bk 14:27 c 2Sm 7:8, 16 d 2Bk 11:2 e 2Ku 24:1 

NSHAP. 12 f 1Bk 19:16 2Bk 10:30

g 2Bk 11:2 1Ku 3:10, 11

h 2Ku 24:1, 2 i Nom 33:52 j 2Ku 31:12 k Eks 30:13 2Ku 24:9

l Eks 25:2 Eks 35:21

19 Wakangata kabidi bamfumu ba bantu lukama lukama, a balami ba mukalenge bena Kala, balami ba dibalasa, b ne bantu bonso ba mu buloba bua kupueka ne mukalenge bumbukila ku nzubu wa Yehowa, ne bakaluila njila wa tshiibi tshia mulami wa dibalasa, kufikabu ku nzubu1 wa mukalenge. Pashishe wakasomba mu nkuasa wa bukalenge wa bakalenge. c 20 Nunku bantu bonso ba mu buloba bakasanka, ne tshimenga tshivua talalaa, bualu bavua bashipe Atalaya ku muele wa mvita ku nzubu wa mukalenge. 21 Yoasha d uvua ne bidimu muanda mutekete pavuaye mulue mukalenge. e Mu tshidimu tshia muanda mutekete tshia Yehu, f Yoasha g wakalua mukalenge, ne wakakokesha bidimu 40 mu Yeˆ lushalema. Dına dia mamuende ˆ divua Sibeya wa ku Be-sheba. h 2 Yoasha wakatungunuka ˆ ne kuenza malu mimpe ku mesu kua Yehowa matuku onso avua muakuidi Yehoyada umulongesha. 3 Kadi miaba mitumbuke i kayivua miumbusha to, ne bantu batshivua balambula milambu ne bafuimisha muishi wa milambu miaba mitumbuke. 4 Yoasha wakambila bakuidi ne: “Angatayi makuta onso adibu balua nawu ku nzubu wa Yehowa bua mapa a tshijila, j makuta adibu batuile muntu yonso, k makuta adibu bafila bu mushinga udibu bakose bua muntu,1 ne makuta onso adi muoyo wa muntu yonso umusaka bua kulua nawu ku nzubu wa Yehowa. l 5 Bakuidi nebadiangatshilawu nkayabu kudi bantu badi baafila1 ne nebalongolueshe nawu

12

12:4 1 Anyi “anyima.” 12:5 1 Anyi “kudi bamanyangana nabu.”

639 nzubu, muaba wonso udibu basangana munyanguke.”1 a 6 Mu tshidimu tshia 23 tshia mukalenge Yoasha, bakuidi kabavua banji kulongolola miaba ivua minyanguke ku nzubu to. b 7 Ke mukalenge Yoasha kubikila muakuidi Yehoyada c ne bakuidi bakuabu, kubambilaye ne: “Bua tshinyi kanuena nulongolola miaba idi minyanguke ku nzubu? Nanku, kanuangatshi kabidi makuta kudi bantu badi banupeshawu biobi kabiyi bua kulongolola nzubu to.” d 8 Ke bakuidi kuitababu bua kubenga kuangata kabidi makuta kudi bantu ne bua kubenga kuikala ne bujitu bua kulongoluesha nzubu. 9 Nunku muakuidi Yehoyada wakangata mushete, e kutubula disoso pa tshibuikidiji tshiawu ne kuwutekaye kumpenga kua tshioshelu ku dia balume padi muntu ubuela mu nzubu wa Yehowa. Ke muaba uvua bakuidi bavua balama ku tshiibi bela makuta onso avua bantu balua nawu mu nzubu wa Yehowa. f ˆ 10 Dıba dionso divuabu bamona ne: kuvua makuta a bungi mu mushete, mufundi wa mukalenge ne muakuidi munene bavua babanda, bangata1 makuta avua bantu balue nawu ku nzubu wa Yehowa ne baabala. g 11 Bavua bafila makuta akavuabu babale kudi bantu bavuabu bateke bua kutangila mudimu uvua wenzeka ku nzubu wa Yehowa. Bobu pabu bavua baafuta bena mabaya ne bibaki bavua benza mudimu ku nzubu wa Yehowa, h 12 pamue ne bashi ba nzubu ne bapandi ba mabue. Bakalua kabidi ne mabaya ne mabue masonga bua kulongolola miaba ivua 12:5 1 Anyi “muele mitanta.” 12:10 1 Anyi “bela mu bibuta.” Ku mua.: “basuika.”

2 BAKALENGE 12:6-19 NSHAP. 12 a 2Ku 24:7

b 2Ku 24:5

c 2Bk 11:4 2Ku 23:1 2Ku 24:15

d 2Ku 24:6

e 2Ku 24:8

ˆ Mak 12:41 Luk 21:1

f 2Ku 24:10

g 2Ku 24:11

h 2Bk 22:4-6 2Ku 24:12

 Mulongo 2 a Nom 10:2 2Ku 5:12

b 2Ku 24:14

c 2Bk 22:7

d Lew 5:15

e Lew 7:7 Nom 18:8

f 1Bk 19:15 2Bk 8:13 2Bk 10:32

g 1Ku 18:1

h 2Ku 24:23

i 1Bk 15:18 2Bk 16:8 2Bk 18:15

minyanguke ku nzubu wa Yehowa ne kutulabu makuta bua malu makuabu onso avua atangila dilongolola nzubu. 13 Kadi kabavua batula dikuta nansha dimue dia ku makuta avua bantu balua nawu ku nzubu wa Yehowa bua kuenza malongo manene a tshiamu tshia arjan, bintu bia kujima nabi kapia, bibakudi, mpungi, a anyi tshintu kayi tshionso tshia or anyi tshia arjan bua nzubu wa Yehowa to. b 14 Bavua baapesha anu bantu bavua benza mudimu, ne bobu bavua balongoluesha nawu nzubu wa Yehowa. 15 Kabavua balondolola bantu bavuabu bapesha makuta bua kuapesha bena mudimu to, bualu bavua bantu ba kueyemena. c 16 Kadi kabavua balua ne makuta a milambu ya dipila d ne makuta a milambu ya mpekatu ku nzubu wa Yehowa to; avua a bakuidi. e 17 Tshikondo atshi ke tshivua Hazaelef mukalenge wa Sulia mubande bua kuluisha Gata, g ne wakamukuata, pashishe wakangata dipangadika dia kuluisha1 Yelushalema. h 18 Ke Yoasha mukalenge wa Yuda kuangata mapa a tshijila onso avuabu bajidile kudi bankambua bende Yehoshafata, Yeholama, ne Ahazaya, bakalenge ba Yuda, pamue ne mapa ende yeye a tshijila ne or yonso uvuabu mua kusangana mu bibutshilu bia nzubu wa Yehowa ne nzubu1 wa mukalenge, kubituminaye Hazaele mukalenge wa Sulia. i Nunku yeye wakalekela bua kuluisha Yelushalema. 19 Bua malu adi mashale a ku malu a Yoasha, malu onso avuaye muenze, ki mmafunda 12:17 1 Ku mua.: “Hazaele wakateka mpala wende bua kubanda bua kuluisha.” 12:18 1 Anyi “dibalasa.”

2 BAKALENGE 12:20–13:13 mu mukanda wa malu a bikondo bia bakalenge ba Yuda anyi? 20 Kadi bena mudimu bende bakadisangisha bua kumuelela tshifufu a ne bakashipa Yoasha ku nzubu wa Kakunakuna,1 b mu njila udi upueka ku Sila. 21 Bena mudimu beˆ nde Yozaka muana wa Shimeta ne Yehozabada muana ˆ wa Shome ke bavua bamukume ne bamushipe. c Bakamujiika ne bankambua bende mu Tshimenga tshia Davidi, ne muanende Amasaya wakalua mukalenge pa muaba wende. d Mu tshidimu tshia 23 tshia Yoasha e muana wa Ahazaf ya mukalenge wa Yuda, Yehoaza muana wa Yehu g wakalua mukalenge wa Isalele mu Samalea, ne wakakokesha bidimu 17. 2 Wakatungunuka ne kuenza malu ˆ mabi ku mesu kua Yehowa, ne wakashala mu mpekatu uvua Yalobama muana wa Nebata mufikishe Isalele ku dienza. h Kavua mumulekele to. 3 Nunku tshiji tshia Yehowa i tshiakatemena Isalele, j ke yeye kubafila mu tshianza tshia Hazaele k mukalenge wa Sulia ne mu tshianza tshia Benehadada l muana wa Hazaele matuku abu onso. 4 Pakapita matuku, Yehoaza wakalomba luse kudi1 Yehowa, ne Yehowa wakamuteleja, bualu uvua mumone dikenga divua mukalenge wa Sulia mukengeshe nadi Isalele. m 5 Nunku Yehowa wakapesha bena Isalele mupandishi n bua kubumbusha mu tshianza tshia Sulia, ne bena Isalele bakashala mu nzubu yabu anu bu kumpala.1 6 (Kadi kabavua balekele mpekatu wa nzubu wa Yalobama uvuaye mu-

13

12:20 1 Anyi “ku Bete-milo.” 13:4 1 Anyi “wakatekesha mpala wa.” 13:5 1 Mmumue ne: mu ditalala ne mu bukubi.

640 NSHAP. 12 a 2Ku 24:25, 26 2Ku 25:27

b 2Sm 5:9 1Bk 9:15, 24 2Ku 32:5

c 2Bk 14:1, 5 d 2Ku 24:27 

NSHAP. 13 e 2Bk 11:2, 21 f 2Bk 8:26 2Bk 9:27

g 2Bk 10:30, 35 h 1Bk 12:28-30 1Bk 13:33 1Bk 14:16

i Eb 12:29 j Lew 26:14, 17 k 1Bk 19:17 2Bk 8:12

l 2Bk 13:24 m Eks 3:7 Bal 10:16 2Bk 14:26, 27

n Neh 9:27 

Mulongo 2 a 2Bk 10:29 2Bk 17:21

b Dut 7:5 1Bk 14:15 1Bk 16:33

c 2Bk 8:12 2Bk 10:32

d Amo 1:3 e 2Bk 10:35 f 2Bk 14:1 g 2Bk 10:29 h 2Bk 14:8, 13 i 2Bk 14:28

fikishe Isalele ku dienza to. a Bakashala mu mpekatu au,1 ne mutshi wa tshijila2 b uvua anu mushale muimane mu Samalea.) 7 Yehoaza uvua mushale anu ne tshiluilu tshia bendeshi ba tubalu 50, matempu dikumi, ne basalayi bavua benda ku makasa binunu 10, bualu mukalenge wa Sulia uvua mubabutule, c mubadiatakaje anu bu lupuishi lua tshikondo tshia dishipula bintu. d 8 Bua malu adi mashale a ku malu a Yehoaza, malu onso avuaye muenze pamue ne bukole buende, ki mmafunda mu mukanda wa malu a bikondo bia bakalenge ba Isalele anyi? 9 Pashishe Yehoaza wakalala bua kuikisha ne bankambua bende, ne bakamujiika mu Samalea; e muanende Yoasha wakalua mukalenge pa muaba wende. 10 Mu tshidimu tshia 37 tshia Yoasha f mukalenge wa Yuda, Yoasha muana wa Yehoaza wakalua mukalenge wa Isalele mu Samalea, ne wakakokesha bidimu 16. 11 Wakatungunuka ne ˆ kuenza malu mabi ku mesu kua Yehowa kayi ulekela mpekatu yonso ivua Yalobama muana wa Nebata mufikishe Isalele ku dienza. g Wakashala1 mu mpekatu ayi. 12 Bua malu adi mashale a ku malu a Yoasha, malu onso avuaye muenze pamue ne bukole buende ne muvuaye muluangane ne Amasaya mukalenge wa Yuda, h ki mmafunda mu mukanda wa malu a bikondo bia bakalenge ba Isalele anyi? 13 Pashishe Yoasha wakalala bua kuikisha ne bankambua bende, ne Yalobama1 i wakasomba mu 13:6 1 Ku mua.: “Wakendelamu.” 2 Tang. Diumv. 13:11 1 Ku mua.: “Wakendela.” 13:13 1 Mmumue ne: Yalobama muibidi.

641 nkuasa wende wa bukalenge. Nunku bakajiika Yoasha mu Samalea ne bakalenge ba Isalele. a 14 Mpindieu, pavua Elisha b mutuadije kusama disama divua ndekelu wa bionso dimufikishe ku lufu, Yoasha mukalenge wa Isalele wakapueka kudiye ne kumudidilaye pambidi wamba ne: “Tatu wanyi, tatu wanyi! Ditempu dia Isalele ne bendeshi bende ba tubalu!” c 15 Ke Elisha kumuambila ne: “Angata buta ne mikete.” Nunku wakangata buta ne mikete. 16 Pashishe wakambila mukalenge wa Isalele ne: “Teka tshianza tshiebe ku buta bua mikete.” Nunku yeye wakateka tshianza tshiende ku buta, pashishe Elisha wakateka bianza biende pa bianza bia mukalenge. 17 Ke yeye kumuambila ne: “Kangula dididishi dia ku luseke lua ku est.” Nunku yeye wakadikangula. Elisha wakamba ne: “Kupa mukete!” Nunku wakakupa mukete. Mpindieu wakamba ne: “Mukete wa Yehowa wa ditshimuna,1 mukete wa ditshimuna nawu2 Sulia! Neukume3 Sulia ku Afeke d too ne pawamujikija yonso.” 18 Wakamba kabidi ne: “Angata mikete,” ne wakayangata. Pashishe wakambila mukalenge wa Isalele ne: “Kuma panshi.” Nunku wakakuma panshi misangu isatu ne kulekelaye. 19 Ke muntu wa Nzambi mulelela kumufiikilaye munda, kuambaye ne: “Uvua ne bua kuikala mukume panshi misangu itanu ˆ anyi isambombo! Dıba adi uvua mua kukuma Sulia too ne pauvua umujikija yonso, kadi mpindieu neukume Sulia anu misangu isatu tshianana.” e

2 BAKALENGE 13:14–14:3 NSHAP. 13 a 2Bk 10:35 2Bk 13:9

b 1Bk 19:16

c 2Bk 2:11, 12

d 1Sm 29:1 1Bk 20:26

e 2Bk 13:25 

Mulongo 2 a 2Bk 1:1 2Bk 24:2

b Yne 11:44 Eb 11:35

c 1Bk 19:15

d 2Bk 8:12 2Bk 10:32

e 2Bk 14:26, 27

f Gen 13:14-16

g Gen 26:3

h Gen 28:13 Mis 105:8 Mik 7:20

i 2Bk 13:19 

NSHAP. 14 j 2Bk 13:10

13:17 1 Anyi “lupandu.” 2 Anyi “dipandishibua nawu kudi.” 3 Anyi “Neutshimune.”

k 2Ku 25:1-4

20 Panyima pa bualu abu Elisha wakafua ne bakamujiika. Kuvua bisumbu bia benzavi bena Moaba a bivua bilua mu buloba ku ntuadijilu kua tshidimu.1 21 Pavua bantu kampanda bajiika muntu, bakamona tshisumbu tshia benzavi, nunku bakimansha muntu au lukasa muaba uvuabu bajiikile Elisha, kunyemabu. Pavua muntu au mulenge mifuba ya Elisha, wakabika ku lufu b ne kuimanaye. 22 Nunku Hazaele c mukalenge wa Sulia wakakengesha Isalele d matuku onso a Yehoaza. 23 Kadi Yehowa wakabaleja dianyisha ne luse e ne kulejaye muvuaye ubelela meji bua tshipungidi tshivuaye mudie ne Abalahama, f Izaka, g ne Yakoba. h Kavua musue kubabutula to, ne ki mmubipate kumpala kuende too ne lelu. 24 Pavua Hazaele mukalenge wa Sulia mufue, muanende Bene-hadada wakalua mukalenge pa muaba wende. 25 Pashishe Yoasha muana wa Yehoaza wakanyenga Bene-hadada muana wa Hazaele bimenga bivuaye munyenge tatuende Yehoaza mu mvita. Yoasha wakamukuma1 misangu isatu, i yeye kuangatulula bimenga bia Isalele. Mu tshidimu tshibidi tshia Yoasha j muana wa Yehoaza mukalenge wa Isalele, Amasaya muana wa Yoasha mukalenge wa Yuda wakalua mukalenge. 2 Uvua ne bidimu 25 pavuaye mulue mukalenge, ne wakakokesha bidimu 29 mu Yelushaleˆ ma. Dına dia mamuende divua Yehoadina wa mu Yelushalema. k 3 Wakatungunuka ne kuenza

14

13:20 1 Ku mua.: “ku dilua dia tshidimu,” pamuapa mu muvu wa luya. Anyi “printemps.” 13:25 1 Anyi “wakamutshimuna.”

2 BAKALENGE 14:4-16

ˆ malu mimpe ku mesu kua Yehowa, kadi ki mbu nkambua wende Davidi to. a Wakenza malu onso anu muvua tatuende Yoasha muenze. b 4 Kadi miaba mitumbuke kayivua miumbusha to, c ne bantu batshivua balambula milambu ne bafuimisha muishi wa milambu miaba mitumbuke. d 5 Diakamue pavua bukalenge bushindame mu tshianza tshiende, wakashipa bena mudimu bende bavua bashipe tatuende mukalenge. e 6 Kadi kavua mushipe bana ba bashipianganyi abu to, mu diumvuangana ne ˆ dıyi dia Yehowa didi difunda mu mukanda wa Mikenji ya Mose dia ne: “Kabena ne bua kushipa batatu bua bana babu, ne kabena ne bua kushipa bana bua batatuabu to; kadi badi ne bua kushipa muntu yonso bua mpekatu wende nkayende.” f 7 Wakashipa bena Edome g mu Tshibandabanda tshia Mukele, h bantu binunu 10, ne wakakuata tshimenga tshia Sela mu mvita, i ne ˆ ˆ dına diatshi diakalua Yoketele too ne lelu. 8 Pashishe Amasaya wakatuma bantu ne mukenji kudi Yoasha muana wa Yehoaza muana wa Yehu mukalenge wa Isalele wamba ne: “Luaku, tuluangane mvita.”1 j 9 Yoasha mukalenge wa Isalele wakatumina Amasaya mukalenge wa Yuda mukeˆ nji eu ne: “Tshisonsa tshia meba tshia mu Lebanona tshiakatumina mutshi wa sedre wa mu Lebanona mukenji ne: ‘Fila muanebe wa bakaji kudi muananyi wa balume bua ikale mukajende.’ Kadi nyama wa tshisuku wa mu Lebanona wakapitshila muaba au, kudiatakajaye tshisonsa ˆ tshia meba. 10 Bulelela, wewe 14:8 1 Anyi “tutuilangane mpala ne mpala.”

642 NSHAP. 14 a 1Bk 15:5

b 2Ku 24:2

c 1Bk 15:14

d 2Bk 12:1, 3

e 2Bk 12:20 2Ku 24:25

f Dut 24:16

g 2Bk 8:20

h 2Sm 8:13 1Ku 18:12

i 2Ku 25:11, 12

j 2Ku 25:17-19 

Mulongo 2 a 2Bk 14:7

b 2Ku 25:15, 16

c Yos 15:10, 12 Yos 21:8, 16

d 2Ku 25:20-24

e Neh 8:16 Neh 12:38, 39

f Yel 31:38 Zek 14:10

g 2Bk 10:35 2Bk 13:9

udi mutshimune Edome, a ke bualu kayi muoyo webe mmulue ne lutambishi. Sanka ne butumbi buebe, kadi shala mu nzubu1 muebe wewe. Bua tshinyi udi ukeba kujudija dikenga ne kukuluka, uya panshi wewe ne Yuda?” 11 Kadi Amasaya kakateleja to. b Nunku Yoasha mukalenge wa Isalele wakabanda, ne yeye ne Amasaya mukalenge wa Yuda bakaluangana mvita ku Beteshemeshe c wa mu Yuda. d 12 Isalele wakatshimuna Yuda, nunku muntu yonso wakanyemena kuende.1 13 Yoasha mukalenge wa Isalele wakakuata Amasaya mukalenge wa Yuda, muana wa Yoasha muana wa Ahazaya, ku Bete-shemeshe. Pashishe bakalua ku Yelushalema, ne yeye kupula tshimanu tshia Yelushalema kumbukila ku Tshiibi tshia Efelayima e too ne ku Tshiibi tshia ku Ditumba, f nkubita 400.1 14 Wakangata or yonso ne arjan ne bintu bionso bivuaye musangane mu nzubu wa Yehowa ne mu bibutshilu bia nzubu1 wa mukalenge, pamue ne bantu bavuaye mukuate lukole. Pashishe wakapingana ku Samalea. 15 Bua malu adi mashale a ku malu a Yoasha, malu avuaye muenze pamue ne bukole buende ne muvuaye muluangane ne Amasaya mukalenge wa Yuda, ki mmafunda mu mukanda wa malu a bikondo bia bakalenge ba Isalele anyi? 16 Pashishe Yoasha wakalala bua kuikisha ne bankambua bende ne bakamujiika mu Samalea g ne bakalenge ba Isalele; muanende Ya14:10, 14 1 Anyi “dibalasa.” 14:12 1 Ku mua.: “ku ntenta wende.” 14:13 1 Metre matue ku 178. Tang. Tshis. B14.

643 lobama1 a wakalua mukalenge pa muaba wende. 17 Amasaya b muana wa Yoasha mukalenge wa Yuda wakashala ne muoyo bidimu 15 panyima pa lufu lua Yoasha c muana wa Yehoaza mukalenge wa Isalele. d 18 Bua malu adi mashale a ku malu a Amasaya, ki mmafunda mu mukanda wa malu a bikondo bia bakalenge ba Yuda anyi? 19 Pashishe bakamuelela tshifufu e ku Yelushalema, yeye kunyemena ku Lakisha, kadi bakatuma bantu bua kumulonda ku Lakisha ne kumushipelabu kuntu aku. 20 Nunku bakapingana nende muambula pa tubalu, bobu kumujiika mu Yelushalema ne bankambua bende mu Tshimenga tshia Davidi. f 21 Pashishe bantu bonso ba mu Yuda bakangata Azaya2 g uvua ne bidimu 16, h kumutekabu mukalenge pa muaba wa tatuende Amasaya. i 22 Wakibakulula Elata, j kumupingajilaye Yuda panyima pa mukalenge1 mumane kulala bua kuikisha ne bankambua bende. k 23 Mu tshidimu tshia 15 tshia Amasaya muana wa Yoasha mukalenge wa Yuda, Yalobama l muana wa Yoasha mukalenge wa Isalele wakalua mukalenge mu Samalea, ne wakakokesha bidimu 41. 24 Wakatungunuka ne ˆ kuenza malu mabi ku mesu kua Yehowa. Kavua mulekele mpekatu yonso ivua Yalobama muana wa Nebata mufikishe Isalele ku dienza to. m 25 Wakapingaja mikalu ya Isalele kumbukila ku 14:16; 15:1 1 Mmumue ne: Yalobama muibidi. 14:21; 15:1 2 Diumvuija: “Yehowa mmuambuluishe.” Badi bamubikila ne: Uziya mu 2Bk 15:13; 2Ku 26:1-23; Yes 6:1; ne mu Zek 14:5. 14:22 1 Mmumue ne: tatuende Amasaya.

2 BAKALENGE 14:17–15:3 NSHAP. 14 a Hos 1:1 Amo 1:1 Amo 7:10

b 2Bk 14:1 c 2Bk 13:10 d 2Ku 25:25-28 e 2Bk 12:20 f 1Bk 2:10 g Mat 1:8 h 2Bk 15:1, 2 i 2Ku 26:1 j Dut 2:8 1Bk 9:26 2Bk 16:6

k 2Ku 26:2 l Hos 1:1 Amo 1:1

m 1Bk 12:28-30 1Bk 13:34 Mis 106:20

 Mulongo 2 a Nom 13:21 Nom 34:2, 7, 8

b Dut 3:16, 17 c Yna 1:1 Mat 12:39

d Yos 19:10, 13 e Eks 3:7 Bal 10:16 Mis 106:43, 44

f Yel 31:20 g 2Bk 13:4, 5 h 2Sm 8:6 i 2Ku 8:3 j 2Bk 15:8 

NSHAP. 15 k 2Bk 14:21

Lebo-hamate1a too ne ku mbuu ˆ ˆ wa mu Alaba2b bilondeshile dıyi divua Yehowa Nzambi wa Isalele muambe ku butuangaji bua muena mudimu wende Yona c muana wa Amitayi, muprofete wa ˆ ku Gata-hefe. d 26 Bualu Yehowa uvua mumone dikenga dikole menemene dia Isalele.e Kakutshivua kabidi muntu uvua mua kuambuluisha Isalele to, nansha mu bantu bavua kabayi ne bukole anyi mu bantu bavua bateketangane. 27 Kadi Yehowa uvua mulaye bua kubenga kukupula ˆ dına dia Isalele muinshi mua diulu. f Ke bualu kayi wakabapandisha ku tshianza tshia Yalobama muana wa Yoasha. g 28 Bua malu adi mashale a ku malu a Yalobama, malu onso avuaye muenze pamue ne bukole buende, muvuaye muluangane mvita ne muvuaye mupingaje Damaseke h ne Hamate i kudi Yuda mu Isalele, ki mmafunda mu mukanda wa malu a bikondo bia bakalenge ba Isalele anyi? 29 Pashishe Yalobama wakalala bua kuikisha ne bankambua bende, ne bakalenge ba Isalele; ˆ muanende Zekaya j wakalua mukalenge pa muaba wende. Mu tshidimu tshia 27 tshia Yalobama1 mukalenge wa Isalele, Azaya2k muana wa Amasaya l mukalenge wa Yuda wakalua mukalenge. m 2 Uvua ne bidimu 16 pavuaye mulue mukalenge, ne wakakokesha bidiˆ mu 52 mu Yelushalema. Dına dia mamuende divua Yekoliya wa mu Yelushalema. 3 Wakatungunuka ne kuenza malu mimpe ku ˆ mesu kua Yehowa, anu bu muvua tatuende Amasaya muenze. n

15

l 2Bk 14:1 m 2Ku 26:1, 3 n 2Ku 26:4, 5

14:25 1 Anyi “tshibuelelu tshia Hamate.” 2 Mmumue ne: Mbuu wa Mukele, anyi Mbuu Mufue.

2 BAKALENGE 15:4-20 4 Kadi miaba mitumbuke kayivua miumbusha to, a ne bantu batshivua balambula milambu ne bafuimisha muishi wa milambu miaba mitumbuke. b 5 Yehowa wakakengesha mukalenge, ne yeye wakashala muena nsudi c too ne dituku dia lufu luende; wakasombela mu nzubu wa pa nkayende, d pavua eku Yotama e muana wa mukalenge utangila nzubu,1 ulumbuluisha bantu ba mu buloba. f 6 Bua malu adi mashale a ku malu a Azaya, g malu onso avuaye muenze, ki mmafunda mu mukanda wa malu a bikondo bia bakalenge ba Yuda anyi? 7 Pashishe Azaya wakalala bua kuikisha ne bankambua bende, h ne bakamujiika ne bankambua bende mu Tshimenga tshia Davidi; ne muanende Yotama wakalua mukalenge pa muaba wende. 8 Mu tshidimu tshia 38 tshia ˆ Azaya i mukalenge wa Yuda, Zekaya j muana wa Yalobama wakalua mukalenge wa Isalele mu Samalea, ne wakakokesha ngondo isambombo. 9 Wakenza malu ˆ mabi ku mesu kua Yehowa anu bu muvua bankambua bende benze. Kavua mulekele mpekatu ivua Yalobama muana wa Nebata mufikishe Isalele ku dienza to. k 10 Pashishe Shaluma muana wa Yabesha wakamuelela tshifufu ne wakamushipa l ku Yibelama.m Yeye mumane kumushipa, wakalua mukalenge pa muaba wende. 11 Malu adi mashale a ku malu a ˆ Zekaya mmafunda mu mukanda wa malu a bikondo bia bakalenge ba Isalele. 12 Bualu ebu buakaˆ kumbaja dıyi divua Yehowa muambile Yehu ne: “Bana bebe ba mu bipungu binayi n nebasombe mu nkuasa wa bukalenge wa Isalele.” o Ke muvuabi bienzeke nanku. 15:5 1 Anyi “dibalasa.”

644 NSHAP. 15 a Nom 33:52 b Dut 12:13, 14 1Bk 22:41, 43 2Bk 14:1, 4

c Nom 12:10 2Bk 5:27

d Lew 13:45, 46 e 2Bk 15:32 f 2Ku 26:16-21 g 2Ku 26:22, 23 h Yes 6:1 i 2Bk 14:21 j 2Bk 14:29 k 1Bk 12:28-30 1Bk 13:33 1Bk 14:16

l Hos 1:4 Amo 7:9

m Yos 17:11 n 2Bk 13:1, 10 2Bk 14:23, 29

o 2Bk 10:30 

Mulongo 2 a 2Ku 26:1 b 1Bk 14:17 1Bk 15:21 1Bk 16:8, 17

c 2Bk 15:10 d 1Bk 12:28-30 1Bk 13:33 1Bk 14:16

e 1Ku 5:26 f 2Bk 12:18 2Bk 16:8

g 2Bk 23:35

13 Shaluma muana wa Yabesha wakalua mukalenge mu tshidimu tshia 39 tshia Uziya a mukalenge wa Yuda, ne wakakokesha ngondo mujima mu Samalea. 14 Pashishe Menahema muana ˆ wa Gadi wakafuma ku Tısa b kubandaye ku Samalea ne kushipaye Shaluma c muana wa Yabesha mu Samalea. Yeye mumane kumushipa, wakalua mukalenge pa muaba wende. 15 Bua malu adi mashale a ku malu a Shaluma ne tshifufu tshivuaye muele, mmafunda mu mukanda wa malu a bikondo bia bakalenge ba Isalele. 16 Tshikondo atshi ke tshivua Menahema mufume ˆ ku Tısa ne mubutule Tifesa ne bantu bonso bavuamu ne bavua mu maloba ende, bualu benamu bavua babenge kumunzuluila biibi bia tshimenga. Wakatshibutula ne kupandaye bakaji bavua ne mafu bavuamu. 17 Mu tshidimu tshia 39 tshia Azaya mukalenge wa Yuda, Menahema muana wa Gadi wakalua mukalenge wa Isalele, ne wakakokesha bidimu dikumi mu Samalea. 18 Wakatungunuka ne kueˆ nza malu mabi ku mesu kua Yehowa. Kakalekela mpekatu yonso ivua Yalobama muana wa Nebata mufikishe Isalele ku dienza, d matuku ende onso. 19 Pula e ˆ mukalenge wa Ashu wakalua mu buloba, ne Menahema wakapesha Pula ntalanta1 tshinunu ya arjan bua amuambuluishe bua kukolesha bukokeshi buende mu bukalenge. f 20 Nunku Menahema wakabandisha bungi bua arjan pa kuyilomba kudi bantu babanji bavua bende lumu ba mu Isalele. g Wakapesha mukaleˆ nge wa Ashu nshekele1 50 ya 15:19 1 Ntalanta uvua ne kilo 34,2. Tang. Tshis. B14 15:20 1 Nshekele uvua ne grame 11,4. Tang. Tshis. B14.

645 arjan bua muntu yonso. Pashiˆ she mukalenge wa Ashu wakapingana, kakashala mu buloba to. 21 Bua malu adi mashale a ku malu a Menahema, a malu onso avuaye muenze, ki mmafunda mu mukanda wa malu a bikondo bia bakalenge ba Isalele anyi? 22 Pashishe Menahema wakalala bua kuikisha ne bankambua bende; ne muanende Pekaya wakalua mukalenge pa muaba wende. 23 Mu tshidimu tshia 50 tshia Azaya mukalenge wa Yuda, Pekaya muana wa Menahema wakalua mukalenge wa Isalele mu Samalea, ne wakakokesha bidimu bibidi. 24 Wakatungunuka ˆ ne kuenza malu mabi ku mesu kua Yehowa. Kakalekela mpekatu ivua Yalobama muana wa Nebata mufikishe Isalele ku dienza to. b 25 Pashishe mfumu wa basalayi bende Peka c muana wa Lemalaya wakamuelela tshifufu ne wakamushipa mu Samalea mu tshibumba tshikolesha tshia nzubu1 wa mukalenge paˆ mue ne Agoba ne Aliye. Uvua ne bantu 50 ba mu Gilada; ne yeye mumane kumushipa, wakalua mukalenge pa muaba wende. 26 Bua malu adi mashale a ku malu a Pekaya, malu onso avuaye muenze, mmafunda mu mukanda wa malu a bikondo bia bakalenge ba Isalele. 27 Mu tshidimu tshia 52 tshia Azaya mukalenge wa Yuda, Peka d muana wa Lemalaya wakalua mukalenge wa Isalele mu Samalea, ne wakakokesha bidimu 20. 28 Wakatungunuka ne ˆ kuenza malu mabi ku mesu kua Yehowa, ne kakalekela mpekatu ivua Yalobama muana wa Nebata mufikishe Isalele ku dienza to. e 29 Mu matuku a Peka mukale15:25 1 Anyi “dibalasa.”

2 BAKALENGE 15:21-38

NSHAP. 15 a 2Bk 15:14 b 1Bk 12:28-30 1Bk 13:33 1Bk 14:16

c 2Ku 28:6 d 2Ku 28:6 Yes 7:1, 4

e 1Bk 12:28-30 1Bk 13:33 1Bk 14:16

 Mulongo 2 a 2Bk 16:7 1Ku 5:6 1Ku 5:26 2Ku 28:19, 20

b 1Bk 15:20 c Yos 20:7, 9 d Nom 32:40 e Yes 9:1 f Lew 26:38 Dut 28:64 2Bk 17:22, 23 Yes 8:4

g 2Bk 17:1 h 2Ku 27:1 i 2Ku 27:7 Mat 1:9

j 2Bk 14:21 k 2Ku 27:1 l 2Ku 27:2 m Nom 33:52 Dut 12:14

n 2Ku 27:3 o 2Bk 15:27 2Ku 28:6

p 2Bk 16:5 Yes 7:1, 2

ˆ nge wa Isalele, Tigelata-pelese a ˆ mukalenge wa Ashu wakabuela ne kukuata Iyona, Abele-beteˆ ˆ maka, b Yanoa, Kedeshe, c Haso, Gilada, d ne Galela, buloba buonso bua Nafatale, e ne wakakuata ˆ benamu, kuyaye nabu mu Ashu. f 30 Pashishe Hoshea g muana wa Elaha wakelela Peka muana wa Lemalaya tshifufu, kumukumaye, yeye kumushipa; ne wakalua mukalenge pa muaba wende mu tshidimu tshia 20 tshia Yotama h muana wa Uziya. 31 Bua malu adi mashale a ku malu a Peka, malu onso avuaye muenze, mmafunda mu mukanda wa malu a bikondo bia bakalenge ba Isalele. 32 Mu tshidimu tshibidi tshia Peka muana wa Lemalaya mukalenge wa Isalele, Yotama i muana wa Uziya j mukalenge wa Yuda wakalua mukalenge. 33 Uvua ne bidimu 25 pavuaye mulue mukalenge, ne wakakokesha bidiˆ mu 16 mu Yelushalema. Dına dia mamuende divua Yelusha muana wa Sadoka. k 34 Wakatungunuka ne kuenza malu mimpe ku ˆ mesu kua Yehowa anu muvua tatuende Uziya muenze. l 35 Kadi miaba mitumbuke kayivua miumbusha to, ne bantu batshivua balambula milambu ne bafuimisha muishi wa milambu miaba mitumbuke. m Yeye ke uvua muase tshiibi tshia kuulu tshia nzubu wa Yehowa. n 36 Bua malu adi mashale a ku malu a Yotama, malu avuaye muenze, ki mmafunda mu mukanda wa malu a bikondo bia bakalenge ba Yuda anyi? 37 Mu matuku au Yehowa wakabanga kutuma Lesine mukalenge wa Sulia ne Peka o muana wa Lemalaya bua kuluisha Yuda. p 38 Pashishe Yotama wakalala bua kuikisha ne bankambua bende ne bakamujiika ne bankambua bende

2 BAKALENGE 16:1-14 mu Tshimenga tshia Davidi nkambua wende. Muanende Ahaza wakalua mukalenge pa muaba wende. Mu tshidimu tshia 17 tshia Peka muana wa Lemalaya, Ahaza a muana wa Yotama mukalenge wa Yuda wakalua mukalenge. 2 Ahaza uvua ne bidimu 20 pavuaye mulue mukalenge, ne wakakokesha bidimu 16 mu Yelushalema. Kavua muenze malu ˆ mimpe ku mesu kua Yehowa Nzambi wende bu muvua nkambua wende Davidi muenze to. b 3 Kadi yeye wakendela mu njila wa bakalenge ba Isalele, c ne wakapitshisha too ne muanende wa balume mu kapia, d ulonda bilele bibi menemene bia bisamba e bivua Yehowa muipate kumpala kua bena Isalele. 4 Wakatungunuka kabidi ne kulambula milambu ne kufuimisha muishi wa milambu miaba mitumbuke, f pa mikuna mikese, ne muinshi mua mutshi wonso uvua musampile bikole. g 5 Tshikondo atshi ke tshivua Lesine mukalenge wa Sulia ne Peka muana wa Lemalaya, mukalenge wa Isalele, babande bua kuela Yelushalema mvita. h Bakatshintshimika Ahaza kadi kabavua bakumbane bua kukuata tshimenga to. 6 Tshikondo atshi Lesine mukalenge wa Sulia wakapingaja Elota i kudi Edome, pashishe wakipata bena Yuda1 mu Elota. Nunku bena Edome bakabuela mu Elota, ne mbasombamu too ne lelu. 7 Nunku Ahaza wakatuma bantu ˆ ne mukenji kudi Tigelata-pelese j ˆ mukalenge wa Ashu wamba ne: “Ndi muena mudimu webe ne muanebe. Banda umpandishe mu tshianza tshia mukalenge wa Sulia ne mu tshianza tshia mu-

16

16:6 1 Anyi “bantu ba mu Yuda.”

646 NSHAP. 16 a Yes 1:1 Yes 7:1 Hos 1:1 Mik 1:1 Mat 1:9

b 2Ku 28:1-4

c 1Bk 12:28-30 1Bk 16:33

d Lew 20:2, 3 2Ku 33:1, 6 Yel 7:31

e Dut 12:29-31

f Nom 33:52

g Dut 12:2

h 2Bk 15:37 2Ku 28:5, 6

i 2Bk 14:21, 22

j 2Bk 15:29 

Mulongo 2 a 1Bk 15:18, 19

b Amo 1:4, 5

c Yes 9:11

d Dut 12:30

e Yes 8:2

f Yel 23:11 Yhz 22:26

g 2Ku 28:22, 23 2Ku 28:25

h 2Ku 4:1

kalenge wa Isalele badi banduisha.” 8 Pashishe Ahaza wakangata arjan ne or bivua ku nzubu wa Yehowa ne mu bibutshilu bia nzubu1 wa mukalenge, kubituminaye mukalenge ˆ wa Ashu bu nkosa mishiku. a ˆ 9 Mukalenge wa Ashu wakitaba dilomba diende, ne wakabanda ku Damaseke, kumukuataye, kukuataye bantu bavuamu, kuyaye ˆ nabu ku Kı, b ne kushipaye Lesine. c 10 Pashishe mukalenge Ahaza wakaya bua kumonangana ˆ ne Tigelata-pelese mukalenge wa ˆ Ashu ku Damaseke. Pavua mukalenge Ahaza mumone tshioshelu tshivua ku Damaseke, wakatumina muakuidi Uliya tshioshelu tshizola, uleja tshimfuanyi tshiatshi ne muvuabu batshienze.d 11 Muakuidi Uliya e wakasa tshioshelu f bilondeshile bionso bivua mukalenge Ahaza mumuˆ tumine dıyi kumbukila ku Damaseke bua kuenza. Muakuidi Uliya wakajikija kutshiasa kumpala kua mukalenge Ahaza kupingana ufumina ku Damaseke. 12 Pavua mukalenge mupingane ufumina ku Damaseke ne mumone tshioshelu, wakaya ku tshioshelu, yeye kulambulapu milambu. g 13 Wakatungunuka ne kufuimisha milambu yende ya kuosha ne milambu yende ya ntete pa tshioshelu atshi; uvua kabidi mupongololapu milambu yende ya bia kunua ne mumiaminapu mashi a milambu yende ya diumvuangana. 14 Pashishe wakumbusha tshioshelu tshia tshiamu tshia mitakuh tshivua kumpala kua Yehowa muaba uvuatshi kumpala kua nzubu, kutshiumbushaye pankatshi pa tshioshelu tshiende yeye ne nzubu wa Yehowa, ne wakatshiteka ku luseke 16:8 1 Anyi “dibalasa.”

647 lua ku nord kua tshioshelu tshiende yeye. 15 Mukalenge Ahaza wakatumina muakuidi Uliya a ˆ dıyi ne: “Fuimishila mulambu wa kuosha wa mu dinda pa tshioshelu tshinene, b kabidi ne mulambu wa ntete wa dilolo, c mulambu wa kuosha wa mukalenge, ne mulambu wende wa ntete, pamue ne milambu ya kuosha, milambu ya ntete, ne milambu ya bia kunua ya bantu bonso. Udi kabidi ne bua kumiaminapu mashi onso a milambu ya kuosha ne mashi onso a milambu mikuabu. Bua tshioshelu tshia tshiamu tshia mitaku, lekela nkebe tshia kuenza natshi.” 16 Nunku muakuidi Uliya wakenza malu onso avua mukalenge Ahaza mumutuˆ mine dıyi bua kuenza.d 17 Mukalenge Ahaza wakakosa kabidi bitata bia mu nseke bia ku matempu e tutupa tutupa ne wakumbusha malongo manene avuamu, f ne wakatulula Mbuu pa ngombe ya tshiamu tshia mitaku g pavuabu bamuteke, kumutekaye panshi pavua palamika mabue. h 18 Wakumbusha muaba mubuikila kuulu bua Nsabatu uvuabu benze mu nzubu ne tshibuelelu tshia pambelu tshia mukalenge bivua ku nzubu wa Yehowa, kubitekaye muaba mukuabu; uvua muenze nanku bua mukaleˆ nge wa Ashu. 19 Bua malu adi mashale a ku malu a Ahaza, malu avuaye muenze, ki mmafunda mu mukanda wa malu a bikondo bia bakalenge ba Yuda anyi? i 20 Pashishe Ahaza wakalala bua kuikisha ne bankambua bende, bakamujiika ne bankambua bende mu Tshimenga tshia Davidi; muanende Hezikiya1 j wakalua mukalenge pa muaba wende.

NSHAP. 16 a Yes 8:2 b 2Ku 28:23 c Eks 29:39-41 d 2Bk 16:11 e 1Bk 7:27, 28 f 1Bk 7:38 2Ku 4:6

g 1Bk 7:23, 25 h 2Ku 28:24 2Ku 29:19

i 2Ku 28:26, 27 j 2Bk 18:1 2Ku 29:1 Yes 1:1 Hos 1:1 Mat 1:9

 Mulongo 2  NSHAP. 17 a 2Bk 15:30 b 2Bk 18:9 Yes 10:5, 6 Hos 10:14, 15

c 2Bk 18:14 d Yes 31:1 e Hos 13:16 f Lew 26:32, 33 Dut 4:27 Dut 28:64 1Bk 14:15

g 1Ku 5:26 h 2Bk 18:9-11 i Eks 20:2

16:20 1 Diumvuija: “Yehowa udi ukolesha.”

j Eks 20:5

17

2 BAKALENGE 16:15–17:8

Mu tshidimu tshia 12 tshia Ahaza mukalenge wa Yuda, Hoshea a muana wa Elaha wakalua mukalenge wa Isalele mu Samalea; wakakokesha bidimu tshitema. 2 Wakatungunuka ne kuenza malu mabi ˆ ku mesu kua Yehowa, kadi ki mbu bakalenge ba Isalele bavua kumpala kuende to. 3 Shaˆ ˆ lamanese mukalenge wa Ashu wakabanda bua kumuluisha, b ne Hoshea wakalua muena mudimu wende, kubangaye kumulambula milambu. c 4 Kadi mukalenge ˆ wa Ashu wakumvua ne: Hoshea uvua mubuelakane mu tshifufu kampanda, bualu uvua mutume bantu ne mukenji kudi So mukalenge wa Ejipitu d ne kavua ˆ mutumine mukalenge wa Ashu mulambu bu muvuaye wenza bidimu bia kumpala to. Ke buaˆ lu kayi mukalenge wa Ashu wakamukuata, kumulama musuika mu buloko. ˆ 5 Mukalenge wa Ashu wakabuela mu ditunga dijima, ne wakalua ku Samalea, kumutshintshimikaye bidimu bisatu. 6 Mu tshidimu tshia tshitema tshia Hoshea, mukalenge wa ˆ Ashu wakakuata Samalea. e Pashishe wakakuata bena Isalele, ˆ kuyaye nabu f mu Ashu, kubateˆ kaye mu Halaha, mu Habo ku musulu wa Gozana g ne mu bimenga bia bena Madayi. h 7 Bualu ebu buakenzeka bualu bena Isalele bavua benzele Yehowa Nzambi wabu mpekatu, yeye uvua mubapatule mu buloba bua Ejipitu ku bukokeshi bua ˆ Palo mukalenge wa Ejipitu. i Bakatendelela1 nzambi mikuabu, j 8 bakalonda bilele bia bisamba bivua Yehowa muipate kumpala kua bena Isalele, ne bakalonda bilele bivua bakalenge ba Isalele bapatule. 17:7 1 Ku mua.: “Bakatshina.”

2 BAKALENGE 17:9-21 9 Bena Isalele bavua balonda bintu bivua kabiyi biakaˆ ne ku mesu kua Yehowa Nzambi wabu. Bakatungunuka ne kuasa miaba mitumbuke mu bimenga biabu bionso, a kumbukila ku tshibumba tshia nsentedi too ne ku tshimenga tshikolesha.1 10 Bakatungunuka ne kudimanyikijila makunji a tshijila ne mitshi ya tshijila1 b pa mukuna mukese wonso mule ne muinshi mua mutshi wonso uvua musampile bikole; c 11 ne bavua bafuimisha muishi wa milambu pa miaba mitumbuke yonso anu bu muvua bisamba bivua Yehowa muipate kumpala kuabu bienza. d Bakatungunuka ne kuenza malu mabi bua kufiikisha Yehowa munda. 12 Bakatungunuka ne kuenzela mpingu ya muendi1 mudimu, e mpingu ivua Yehowa mubambile bua bualu buayi ne: “Kanuena ne bua kuenza nunku to!” f 13 Yehowa uvua anu udimuija Isalele ne Yuda ku butuangaji bua baprofete bende bonso ne mumonyi yonso wa bikena kumona g wamba ne: “Lekelayi njila yenu ˆ mibi! h Lamayi meyi anyi ne mikenji yanyi mifunda bilondeshile mikenji yonso imvua muelele bankambua benu ne imvua munutumine ku butuangaji bua bena mudimu banyi baprofete.” 14 Kadi kabakateleja to, ne bakashala ne tshitunu1 anu bu bankambua babu bavua kabayi baleje ditabuja kudi Yehowa Nzambi wabu.i 15 Bakatungunuka 17:9 1 Mmumue ne: muaba wonso, nansha wowu muikale ne bantu bakese anyi ba bungi. 17:10, 16 1 Tang. Diumv. 17:12 1 Tshiambilu tshia mu tshiena Ebelu etshi tshidi mua kuikala tshipetangana ne muaku “tumvi tua nyama” ne mbenze natshi mudimu bua kuleja kapeja. 17:14 1 Ku mua.: “bakakolesha nshingu.”

648

NSHAP. 17 a Hos 12:11 b Eks 34:13 Dut 16:21, 22

c Dut 12:2 Yes 57:5

d Lew 20:23 e 1Bk 12:28-30 1Bk 21:25, 26

f Eks 20:3-5 Lew 26:1 Dut 4:23

g 2Ku 24:18, 19 2Ku 36:15, 16 Yel 25:4

h Yes 55:7 i Dut 1:32 Dut 31:27

 Mulongo 2 a Dut 5:2 Dut 29:12

b Hos 4:6 c Dut 32:21 1Sm 12:21

d Mis 115:4-8 Yes 44:9

e Dut 12:30 f 1Bk 12:28-30 g 1Bk 14:15 1Bk 16:33

h Dut 4:19 Yel 8:2

i 1Bk 16:30, 31 1Bk 22:51, 53 2Bk 10:21 2Bk 23:4, 5

j 2Bk 16:1, 3 k Dut 18:10 Mik 5:12

l Yos 23:12, 13 Yes 42:24

m 1Bk 14:22

ˆ ne kubenga meyi ne mikandu biende ne tshipungidi tshiendea tshivuaye mudie ne bankambua babu ne mavuluija ende avuaye mufile bua kubadimuija, b ne bakatungunuka ne kulonda mpingu ya tshianana, c kuluabu pabu bantu tshianana, d bidikija bisamba bivua bibanyunguluke bivua Yehoˆ wa mubatumine dıyi bua kubenga kuidikija.e 16 Bakatungunuka ne kuleˆ kela meyi onso a Yehowa Nzambi wabu, ne bakenza mpingu ya tshiamu2 ya tuana tua ngombe tubidi, f bakenza ne mutshi wa tshijila,1 g bakinamina musumba wonso wa bintu bia mu ˆ diulu h ne bakenzela Bala mudimu. i 17 Bavua kabidi bapitshisha bana babu ba balume ne ba bakaji mu kapia, j bavua babukisha k ne bakeba bimanyinu bia malu atshilualua, ne bavua badifila1 bua kuenza malu mabi ku ˆ mesu kua Yehowa, bua kumufiikisha munda. 18 Nunku Yehowa wakafiikila Isalele munda bikole, ke buaˆ lu kayi wakabumbusha ku mesu kuende. l Kakalekela muntu nansha umue ushala to, anu tshisa tshia Yuda nkayatshi. 19 Nansha bena Yuda kabaˆ vua balame meyi a Yehowa Nzambi wabu to;m bakendela pabu mu bilele bivua Isalele mulonde. n 20 Yehowa wakabenga ndelanganyi yonso ya Isalele, yeye kuyifuisha bundu ne kuyifila mu tshianza tshia bapawudi too ne pakayumbushaye kumpala kuende. 21 Yeye wakatula Isalele ku nzubu wa Davidi, ne bakateka Yalobama muana wa Nebata mukalenge. o Kadi Yalobama wakasesuisha Isalele, kubafiki-

Yel 3:8

n Yhz 23:4, 11 o 1Bk 12:20

17:16 2 Anyi “mpingu ya tshiamu tshiengulula.” 17:17 1 Ku mua.: “badisumbisha.”

649 sha ku dibenga kulonda Yehowa, ne wakabafikisha ku dienza mpekatu munene. 22 Bena Isalele bakatungunuka ne kuendela mu mpekatu yonso ivua Yalobama muenze. a Kabakayilekela 23 too ne pavua Yehowa mumbuˆ she Isalele ku mesu kuende, anu muvuaye muambe ku butuangaji bua bena mudimu bende bonso baprofete.b Nunku bakakuata bena Isalele mu buloba buabu, ˆ kuyabu nabu mu Ashu c mudibu too ne lelu. 24 Pashishe mukalenge wa ˆ Ashu wakalua ne bantu ba mu Babilona, mu Kuta, mu Awa, mu ˆ Hamate, ne mu Sefawayima, d kubatekaye mu bimenga bia Samalea pa muaba wa bena Isalele; bakangata Samalea, kusombelabu mu bimenga biende. 25 Pakabangabu kusombela muaba au kumpalampala, kabavua batshina1 Yehowa to. Nunku Yehowa wakabatumina ntambue, e yoyi kushipa bamue ba kudibu. 26 Bakalua kuambila mukalenge wa ˆ Ashu ne: “Bisamba biudi mukuate muye nabi ne muteke mu bimenga bia Samalea ki mbimanye ntendelelu1 wa Nzambi wa buloba abu to. Ke bualu kayi yeye udi anu utuma ntambue munkatshi muabu idi ibashipa, bualu kakuena muntu nansha umue wa kudibu udi mumanye ntendelelu wa Nzambi wa buloba abu to.” ˆ 27 Ke mukalenge wa Ashu kuˆ tumaye dıyi ne: “Pingajayi muakuidi umue wa ku bakuidi banuvua bakuate kuntu aku baye nabu, bua asombelaku ne abalongeshe ntendelelu wa Nzambi wa buloba abu.” 28 Nunku muakuidi umue wa ku bakuidi bavuabu bakuate ku Samalea baye nabu wakapingana bua kusombela mu 17:25 1 Anyi “batendelela.” 17:26, 33, 34 1 Anyi “bilele bia ntendelelu.”

2 BAKALENGE 17:22-35 NSHAP. 17 a 1Bk 12:28-30

b Dut 28:45, 63 1Bk 14:16 Hos 1:4 Amo 5:27 Mik 1:6

c 2Bk 18:11

d 2Bk 19:11, 13

e Eks 23:29 

Mulongo 2 a Gen 28:18, 19 Yos 16:1 1Bk 12:28, 29

b Yne 4:20-22

c 2Bk 17:24

d 2Bk 18:34

e 1Bk 12:31, 32 1Bk 13:33

f 2Bk 17:24, 41

g Gen 32:28

h Eks 19:5 Eks 24:7 Dut 29:1

Betele, a ne wakabanga kubalongesha mushindu uvuabu ne bua kutshina1 Yehowa. b 29 Kadi tshisamba ne tshisamba tshionso tshiakenza nzambi watshi,1 kuyitekabu mu nzubu ya kutendelela pa miaba mitumbuke ivua bena Samalea benze; tshisamba ne tshisamba tshionso tshiakenza nanku mu bimenga biabu muvuabu basombela. 30 Nunku bantu ba ku Babilona bakenza Sukota-benoˆ ta, ba ku Kuta kuenzabu Negala, ba ku Hamate c kuenzabu Ashima, 31 ne bena Awa kueˆ nzabu Nibehaza ne Tataka. Bena ˆ Sefawayima bavua buosha bana babu mu kapia bua Adelameleke ˆ ne Anameleke, nzambi ya Sefawayima. d 32 Nansha muvuabu batshina Yehowa, bakasungula bakuidi mu bantu tshianana tshianana bua miaba mitumbuke, ne bakuidi aba bavua babenzela mudimu ku nzubu ya kutendelela ivua miaba mitumbuke. e 33 Nunku bavua batshina Yehowa, kadi bavua batendelela nzambi yabu bobu bilondeshile ntendelelu1 wa bisamba bivuabu babangatshile. f 34 Too ne lelu badi balonda ntendelelu1 yabu ya kale. Muntu nansha umue wa kudibu kena utendelela2 Yehowa to, ne muntu nansha umue kena ulonda miˆ kenji yende mifunda, meyi ende a dilumbuluisha, Mikenji, ˆ ne meyi bivua Yehowa mupeshe bana ba Yakoba, muena ˆ dına divuaye mushintulule dilue Isalele. g 35 Pavua Yehowa mudie nabu tshipungidi, h uvua mubelele mukenji ne: “Kanuena ne bua kutshina nzambi mikuabu, ne kanuena ne bua 17:28 1 Anyi “kutendelela.” 17:29 1 Anyi “nzambi yatshi.” 17:34 2 Ku mua.: “utshina.”

2 BAKALENGE 17:36–18:10 kuyinamina, kuyenzela mudimu anyi kuyilambula milambu to. a 36 Kadi Yehowa, uvua munupatule mu buloba bua Ejipitu ne bukole bua bungi ne diboko diolola, b yeye ke unudi ne bua kutshina, c yeye ke unudi ne bua kuinamina, ne yeye ke unudi ne bua kulambula milambu. 37 Nudi ne bua kutungunuka ne kulonda bimpe bimpe ˆ ˆ meyi ne mikandu, meyi a diluˆ mbuluisha, Mikenji ne meyi bivuaye munufundile, d ne kanuena ne bua kutshina nzambi mikuabu to. 38 Kanuena ne bua kupua tshipungidi tshimvua mudie nenu muoyo, e ne kanuena ne bua kutshina nzambi mikuabu to. 39 Kadi Yehowa Nzambi wenu ke unudi ne bua kutshina, bualu yeye ke wanusungila mu tshianza tshia bena lukuna benu bonso.” 40 Kadi kabakatumikila to, ne bakalonda ntendelelu1 wabu wa kale. f 41 Nunku bisamba ebi biakafika ku ditshina Yehowa, g kadi bivua bienzela kabidi mpingu yabi misonga mudimu. Too ne lelu, bana babu ne bikulu babu badi benza bonso anu muvua bankambua babu benze. Mu tshidimu tshisatu tshia Hoshea h muana wa Elaha mukalenge wa Isalele, Hezikiya i muana wa Ahaza j mukalenge wa Yuda wakalua mukalenge. 2 Uvua ne bidimu 25 pakaluaye mukalenge, ne wakakokesha bidimu 29 mu Yelushaˆ lema. Dına dia mamuende diˆ vua Abi1 muana wa Zekaya. k 3 Wakatungunuka ne kuenza ˆ malu mimpe ku mesu kua Yehowa, l anu bu muvua nkambua wende Davidi muenze. m 4 Yeye

18

17:40 1 Anyi “bilele bia ntendeleˆ lu.” 18:2 1 Tshikepeshilu tshia dına dia Abiya.

650 NSHAP. 17 a Eks 20:3-5 Eks 23:24 Eks 34:14 Dut 5:9

b Eks 6:6 c Dut 6:12, 13 d Dut 31:9 e Dut 4:23 f 2Bk 17:34 g Ezl 4:1, 2 

NSHAP. 18 h 2Bk 15:30 2Bk 17:1

i 2Ku 28:27 Mat 1:9

j 2Bk 16:2, 20 k 2Ku 29:1, 2 l 2Bk 20:3 2Ku 31:20, 21 Mis 119:128

m 1Bk 15:5 

Mulongo 2 a Nom 33:52 1Bk 3:2 2Bk 14:1, 4

b Dut 7:5 Dut 12:3 2Ku 31:1

c Nom 21:8, 9 d 2Bk 19:15 2Ku 32:7, 8

e Dut 10:20 Yos 23:8

f 2Bk 16:7 g 2Ku 28:18, 19 Yes 14:28, 29

h 2Bk 17:1 i 2Bk 17:3-6 j Hos 13:16 Amo 3:11 Mik 1:6

ke uvua mumbushe miaba mitumbuke, a muzaze makunji a tshijila, ne mukose mutshi wa tshijila.1 b Wakazaza kabidi nyoka wa tshiamu tshia mitaku uvua Mose muenze; c bualu too ne tshikondo atshi bantu ba mu Isalele bavua bamufuimishila muishi wa milambu ne bavua bamubikila ne: lupingu lua nyoka wa tshiamu tshia mitaku.2 5 Uvua weyemena Yehowa d Nzambi wa Isalele; kakuvua mukalenge mukuabu bu yeye munkatshi mua bakalenge bonso ba Yuda bavua balue panyima pende anyi munkatshi mua aba bavua kumpala kuende to. 6 Wakalamata Yehowa bikole. e Kavua musesuke bua kubenga kumulonda; wakaˆ tungunuka ne kulama meyi avua Yehowa mupeshe Mose. 7 Yehowa uvua nende. Miaba yonso ivuaye uya, uvua wenza malu ne meji. Wakatombokela mukalenge ˆ wa Ashu, ne wakabenga kumuenzela mudimu. f 8 Wakatshimuna kabidi bena Peleshete g too ne ku Gaza ne maloba ende, kumbukila ku tshibumba tshia nsentedi too ne ku tshimenga tshikolesha.1 9 Mu tshidimu tshinayi tshia mukalenge Hezikiya, mbuena kuamba ne: tshidimu tshia muanda mutekete tshia Hoshea h muana wa Elaha mukaˆ lenge wa Isalele, Shalamanese ˆ mukalenge wa Ashu wakabanda bua kuluisha Samalea, ne wakabanga kumutshintshimika. i 10 Bakakuata Samalea j ku ndekelu kua bidimu bisatu; mu tshidimu tshisambombo tshia Hezikiya tshivua tshidimu tshia tshitema tshia Hoshea mukale18:4 1 Tang. Diumv. 2 Anyi “bamubikila ne: Nehushetana.” 18:8 1 Mmumue ne: muaba wonso, nansha wowu muikale ne bantu bakese anyi ba bungi.

651 nge wa Isalele, bakakuata Samalea. 11 Pashishe mukalenge wa ˆ Ashu wakakuata bena Isalele kuˆ yaye nabu a mu Ashu, kubateˆ kaye mu Halaha, mu Habo ku musulu wa Gozana ne mu bimenga bia bena Madayi. b 12 Biakenzeka nunku bualu kabavua ˆ bateleje dıyi dia Yehowa Nzambi wabu, kadi bavua anu banyanga tshipungidi tshiende, mmumue ne: malu onso avua Mose muena mudimu wa Yehowa muˆ batumine dıyi bua kuenza. c Kabavua bateleja ne kabavua batumikila to. 13 Mu tshidimu tshia 14 tshia mukalenge Hezikiya, Saneheliba ˆ mukalenge wa Ashu d wakabanda bua kuluisha bimenga bikolesha bionso bia mu Yuda ne wakabikuata. e 14 Nunku Hezikiya mukalenge wa Yuda wakatumiˆ na mukalenge wa Ashu mukenji ku Lakisha ne: “Ndi mu tshilema. Umbuka kundi, ne nenkupeshe tshionso tshiwangambila bua ˆ kukupesha.” Mukalenge wa Ashu wakakosela Hezikiya mukalenge wa Yuda tshibawu tshia ntalanta1 300 ya arjan ne ntalanta 30 ya or. 15 Nunku Hezikiya wakafila arjan yonso ivuabu basangane ku nzubu wa Yehowa ne mu bibutshilu bia nzubu1 wa mukalenge. f 16 Tshikondo atshi Hezikiya wakumbusha1 biibi bia ku ntempelo g wa Yehowa ne mabaya a mu nseke ya mushiku wa mbelu avua Hezikiya mukalenge wa Yuda mulengeje2 yeye nkayende, h ne wakabipesha mukalenge ˆ wa Ashu. 17 Pashishe mukalenge wa ˆ ˆ Ashu wakatuma Tatana,1 Laba18:14 1 Ntalanta uvua ne kilo 34,2. Tang. Tshis. B14. 18:15, 18 1 Anyi “dibalasa.” 18:16 1 Ku mua.: “wakakosa.” 2 Mmumue ne: mulengeje ne or. 18:17 1 Anyi “mfumu wa tshiluilu.”

2 BAKALENGE 18:11-23 NSHAP. 18 a Yes 8:4 Amo 6:1, 7

b 2Bk 17:6 1Ku 5:26

c Dut 8:20 1Bk 14:15

d Yes 10:5

e 2Ku 32:1 Yes 36:1

f 2Bk 12:18 2Bk 16:8 2Ku 16:2, 3

g 1Bk 6:33-35

h 2Ku 29:1, 3 

Mulongo 2 a Yos 15:20, 39 2Ku 11:5, 9

b 2Ku 32:9

c Yes 36:2, 3

d 2Bk 19:2 Yes 22:20-24

e Yes 22:15-19

f 2Ku 32:10 Yes 36:4-10

g 2Bk 18:7

h Yes 30:1, 2

i 2Ku 32:8

salisa,1 ne Labashake2 ne tshiluilu tshinene tshia basalayi bumbukila ku Lakisha a baya kudi mukalenge Hezikiya mu Yelushalema. b Bakabanda ku Yelushalema, kuimanabu pabuipi ne muˆ nkoloji wa mayi wa dijiba dia ku mutu didi ku tshibeba tshia ku budimi bua musukudi wa bilamba. c 18 Pavuabu babikile mukalenge bua apatuke, Eleyakima d muana wa Hilekiya, uvua utangila ba mu nzubu,1 mufundi Shebena, e ne Yoa muana wa Asafa, mufundi wa malu a bukalenge, bakapatuka kuluabu kudibu. 19 Ke Labashake kubambila ne: “Ambilayiku Hezikiya ne: ‘Mona tshidi mukalenge muneˆ ne, mukalenge wa Ashu, wamba: “Nshindamenu wa tshieyemenu tshiebe udi tshinyi? f 20 Wewe udi wamba ne: ‘Ndi ne mayele ne bukole bua kuluangana mviˆ ta,’ kadi aa mmeyi a tshianana. Uudi mueyemene nnganyi bua wewe kupeta dikima dia kuntombokela? g 21 Tangila! Wewe udi utekemena dikuatshisha dia dilenge ditshibuke edi, Ejipitu mene, h didi mua kutua muntu mu tshianza ne kubuelamu yeye mueyemenaku. Ke ˆ mudi Palo mukalenge wa Ejipitu kudi bonso badi bamueyemena. 22 Wewe mungambile ne: ‘Tudi tueyemena Yehowa Nzambi wetu,’ i ki nyeye muena miaba mitumbuke ne bioshelu bidi Hezikiya mumbushe, j padiye eku wambila Yuda ne Yelushalema ne: ‘Nudi ne bua kuinama kumpala kua tshioshelu etshi mu Yelushalema’ anyi?”’ k 23 Nunku mpindieu, diaku koku lupiku elu ne

j 2Ku 31:1

k Dut 12:11, 13 2Ku 32:12

18:17 1 Anyi “mfumu wa bena mudimu ba mu lubanza lua mukalenge.” 2 Anyi “mfumu wa bafidi ba maluvu.”

2 BAKALENGE 18:24-37

ˆ mfumuanyi mukalenge wa Ashu: nenkupeshe tubalu 2 000 ni udi mua kupeta batuendeshi bungi bukumbane. a 24 Nunku, mmunyi muudi mua kuipata nansha nguvena umue udi mutambe bukese wa ku bena mudimu ba mukalenge wanyi, paudi eku weyemena Ejipitu bua matempu ne bendeshi ba tubalu? 25 Mpindieu ndi mubande bua kuluisha muaba eu bua kuwubutula tshiyi ne dianyisha dia Yehowa anyi? Yehowa nkayende uvua mungambile ne: ‘Banda bua kuluisha buloba ebu ne ububutule.’” 26 Ke Eleyakima muana wa Hilekiya, ne Shebena b ne Yoa kuambilabu Labashake ne: c “Akula koku ne bena mudimu bebe mu muakulu wa tshiena Alama,1d bualu tudi tuwumvua; kuakudi netu mu muakulu wa bena Yuda mu matshi a bantu badi pa tshimanu to.” e 27 Kadi Labashake wakabambila ne: “Mukalenge wanyi mmuntume anu kudi mukalenge wenu ne kunudi bua kuakuˆ la meyi aa anyi? Ki mmuntume kabidi kudi bantu aba badi basombe pa tshimanu, bantu bikala ne bua kudia tumvi tuabu nkayabu ne kunua menyi abu nkayabu pamue nenu anyi?” 28 Pashishe Labashake wakiˆ mana, kuelaye dıyi dikole mu muakulu wa bena Yuda, waˆ mba ne: “Telejayi dıyi dia mukalenge munene, mukalenge wa ˆ Ashu.f 29 Monayi tshidi mukalenge wamba: ‘Hezikiya kanushimi to, bualu kena ukumbana bua kunusungila mu tshianza tshianyi to. g 30 Kanulekedi Hezikiya unufikisha ku dieyemena Yehowa padiye unuambila ne: “Yehowa neatusungile bushuwa, ne tshimenga etshi katshiakufidibua mu tshianza tshia mukalenge wa 18:26 1 Anyi “tshiena Sulia.”

652

2Ku 32:15 Yes 37:23

ˆ Ashu to.” a 31 Kanuteleji Hezikiya to, bualu monayi tshidi mukaˆ lenge wa Ashu wamba: “Lengejanganayi nanyi ne nudifile kundi,1 ne yonso wa kunudi neadie tumuma tua ku muonji wende wa tumuma tua mvinyo ne tumuma tua ku mutshi wende wa mfiˆ gi ne neanue mayi a mu tshiˆ na tshiende tshia kulamina mayi, 32 too ne pandi ndua ne nya nenu mu buloba budi bufuanangane ne buloba buenu, b buloba bua ntete ne mvinyo mupiamupia, buloba bua mampa ne madimi a tumuma tua mvinyo, buloba bua mitshi ya olive ne buitshi. ˆ Dıba adi nenushale ne muoyo ne kanuakufua to. Kanuteleji Hezikiya to, bualu udi unupambuisha padiye unuambila ne: ‘Yehowa neatusungile.’ 33 Nzambi nansha umue wa ku nzambi ya bisamba mmusungilaku buloba buende mu tshianza tshia muˆ kalenge wa Ashu anyi? ˆ 34 Nzambi ya Hamate c ne Apada idi ˆ penyi? Nzambi ya Sefawayima, d Hena ne Iwa idi penyi? Mmisungilaku Samalea mu tshianza tshianyi anyi? e 35 Nnganyi munkatshi mua nzambi yonso ya maloba au udi musungile buloba buende mu tshianza tshianyi, bua Yehowa kusungila Yelushalema mu tshianza tshianyi?”’” f 36 Kadi bantu bakashala bapuwe ne kabakamuandamuna ˆ ˆ dıyi, bualu dıyi divua mukalenge mutume divua ne: “Kanuena ne bua kumuandamuna to.”g 37 Kadi Eleyakima muana wa Hilekiya, uvua ku mutu kua ba mu nzubu,1 mufundi Shebena, ne Yoa muana wa Asafa, mufundi wa malu a bukalenge, bakalua kudi Hezikiya ne bilamba bia-

g Yes 36:21, 22

18:31 1 Ku mua.: “Enzayi nanyi dibenesha ne patukayi nulue kundi.” 18:37 1 Anyi “dibalasa.”

NSHAP. 18 a Yes 10:12, 13

b 2Bk 18:18

c 2Bk 18:17

d Ezl 4:7 Dan 2:4

e Yes 36:11, 12

f Yes 36:13-20

g 2Ku 32:15 

Mulongo 2 a 2Bk 19:32-34

b 2Bk 17:6

c Nom 13:21

d 2Bk 17:24

e 2Bk 17:6

f 2Bk 19:17-19

653

ˆ bu bipanda, kumuambilabu meyi a Labashake. Diakamue pakumvua mukalenge Hezikiya bualu ebu, wakadipanda bilamba, kudijingilaye tshilamba tshikayabale, ne kuyaye mu nzubu wa Yehowa. a 2 Pashishe wakatuma Eleyakima uvua ku mutu kua ba mu nzubu,1 mufundi Shebena, ne bakulu ba bakuidi, badijingile bilamba bikayabale, kudi muprofete Yeshaya b muana wa Amoza. 3 Kumuambilabu ne: “Mona tshidi Hezikiya wamba: ‘Edi ndituku dia dikenga, dia dikanyina1 ne dia bundu; bualu bana bakadi pa kuledibua,2 kadi bukole bua kulela nabu kabuenaku to. c 4 Pamuapa Yehowa Nzambi webe neuˆ mvue meyi onso a Labashake uvua mfumuende mukalenge wa ˆ Ashu mutume bua kupenda Nzambi wa muoyo, d ne neamuluˆ mbuluishe bua meyi adi Yehowa Nzambi webe mumvue. Nunku sambila e bua bashadile badi bashale ne muoyo.’” 5 Nunku bena mudimu ba mukalenge Hezikiya bakaya kudi Yeshaya, f 6 ne Yeshaya wakabambila ne: “Monayi tshinudi ne bua kuambila mukalenge wenu: ‘Mona tshidi Yehowa wamba: ˆ “Kutshinyi g bua meyi audi muˆ mvue, meyi adi bena mudimu ba ˆ mukalenge wa Ashu bampende. h 7 Mona ndi ngela lungenyi kampanda mu mutu muende,1 yeye neumvue lumu kampanda ne neapingane mu buloba buende; ne nengenze bua akuluke ku muele wa mvita mu buloba buende mene.”’” i 8 Panyima pa Labashake mumane kumvua ne: mukalenge

19

19:2 1 Anyi “dibalasa.” 19:3 1 Anyi “tshipendu.” 2 Ku mua.: “mbafike ku mushiku wa difu.” 19:7 1 Ku mua.: “nyuma munda muende.”

2 BAKALENGE 19:1-16

NSHAP. 19 a Yes 37:1-4 b Yes 1:1 c Yes 26:17, 18 d 1Sm 17:45 2Bk 18:35

e 2Sm 22:7 2Ku 20:9 2Ku 32:20 Mis 50:15

f Yes 37:5-7 g Dut 20:3 Yes 41:10 Yes 51:7

h 2Bk 18:17 i 2Ku 32:21 Yes 37:37, 38

 Mulongo 2 a 2Bk 18:14 b Yes 37:8-13 c 2Bk 18:17 d 2Ku 32:15 e 2Bk 17:5 2Ku 32:10, 13 Yes 10:8-11

f Gen 11:31 g 2Bk 17:24 2Bk 18:33, 34

h 1Bk 8:30 Yes 37:14-20

i 2Ku 32:20 j Eks 25:22 k 1Ku 29:10, 11 l 1Bk 8:29 Mis 65:2

ˆ wa Ashu uvua mumbuke ku Lakisha, a wakapingana kudiye ne kumusanganaye uluisha Libina. b 9 Mpindieu mukalenge wakuˆ mvua bakula bua Tıhaka mukalenge wa Etshiopi bamba ne: “Mmulue bua kukuluisha.” Ke yeye kutuma kabidi batuadi ba mukenji c kudi Hezikiya, wamba ne: 10 “Monayi tshinudi ne bua kuambila Hezikiya mukalenge wa Yuda: ‘Nzambi webe uudi mueyemene kakushimi padiye wamba ne: “Yelushalema kakufidibua mu tshianza tshia mukaleˆ nge wa Ashu to.” d 11 Mona! Udi mumvue tshivua bakalenge ˆ ba Ashu benzele matunga onso, muvuabu baabutule. e Anu wewe nkayebe ke wasungilabu anyi? 12 Nzambi ya bisamba bivua bankambua banyi babutule ivuaku mibisungile anyi? Gozana, ne Halana, f ne Lesefe ne bantu ba mu Edene bavua mu Teˆ lasa badi penyi? 13 Mukalenge wa Hamate, ne mukalenge wa ˆ Apada, ne mukalenge wa tshiˆ menga tshia Sefawayima, ne wa tshia Hena, ne wa tshia Iwa badi penyi?’” g 14 Hezikiya wakangata mikanda mu tshianza tshia batuadi ba mukenji abu, kuyibalaye. Pashishe, Hezikiya wakabanda ku nzubu wa Yehowa, kuyadijaye1 kumpala kua Yehowa.h 15 Hezikiya wakatuadija kusambila i kumpala kua Yehowa, wamba ne: “Yehowa Nzambi wa Isalele, udi musombe mu nkuasa wa bukalenge pa mutu pa1 bakeluba, j wewe nkayebe udi Nzambi mulelela wa makalenge onso adi pa buloba. k Wewe uvua muenze diulu ne buloba. 16 Inyika ditshi diebe, Yehowa wetu, umvue!l 19:14 1 Ku mua.: “kuwadijaye.” 19:15 1 Anyi pamuapa: “pankatshi pa.”

2 BAKALENGE 19:17-28

ˆ Kangula mesu ebe, a Yehowa ˆ wetu, umone! Umvue meyi adi Saneheliba mutume bua kupenda Nzambi wa muoyo. 17 Yehowa wetu, mbulelela ne: bakaleˆ nge ba Ashu mbabutule bisamba ne maloba abi. b 18 Bavua bele nzambi yabi mu kapia, bualu kayivua nzambi to, c kadi yivua mudimu wa bianza bia bantu, d mitshi ne mabue. Ke bualu kayi bavua bayibutule. 19 Kadi mpindieu, wewe Yehowa Nzambi wetu, utupandishaku mu tshianza tshiende bua makalenge onso a pa buloba amanye ne: wewe nkayebe udi Nzambi, Yehowa wetu.”e 20 Nunku, Yeshaya muana wa Amoza wakatumina Hezikiya mukenji eu: “Mona tshidi Yehowa Nzambi wa Isalele wamba: ‘Ndi mumvue muudi mundombe f bua bualu bua Saneheliba mukaˆ ˆ lenge wa Ashu. g 21 Mona dıyi didi Yehowa muambe bua bualu buende: “Muana wa bakaji wa Siona utshidi kamama udi ukupetula, udi ukuseka. Muana wa bakaji wa Yelushalema udi ukupa mutu bua bualu buebe. 22 Nnganyi uudi muyobole ne mupende? h ˆ Uudi mubandishile dıyi diebe i ˆ Ne mubandishile mesu ebe a diambu nnganyi? Ngua tshijila wa Isalele! j 23 Udi muyobole Yehowa k ku butuangaji bua bantu bebe baudi mutume ne mukenji, l muambe ne: ‘Ne matempu anyi a mvita bungi tshianana Nembande miaba mitumbuke ya ku mikuna, Bitupa bia kule menemene bia Lebanona.

654 NSHAP. 19 a 2Ku 16:9 Dan 9:18

b 2Bk 16:8, 9 2Bk 17:6, 24

c Yes 41:29 d Yel 10:3

24

e Mis 83:17, 18 Yes 45:5, 6

f 2Bk 19:15

25

g Yes 37:21, 22 h 2Bk 19:10 i 2Bk 18:30 Yes 10:12, 13

j Yes 37:23-25

26

k 2Ku 32:17 Yes 10:10, 11

l 2Bk 18:17 

Mulongo 2 a Yes 14:24 b Mis 33:11 c Yes 46:10

27

d Yes 10:5 Yes 37:26, 27

e Yes 40:7 f Nsu 5:21 Eb 4:13

g Yes 37:28, 29 h Mis 46:6 Yes 10:5, 15

i 2Bk 18:35 Yes 10:12, 13

28

Nenkose mitshi yende mile ya sedre, mitshi yende ya jenevriye mitambe buimpe. Nembuele miaba yende ya kusokomena ya kule menemene, metu ende adi mashitakane bikole. Nengumbule bina ne nennue ˆ mayi a ku babende; Nengumishe tusulu tuonso tua1 Ejipitu ne bidiatshidi bia makasa anyi.’ Kuena mumvue anyi? Bualu bukavua bumana kupangadija1 katshia ku kale. a Katshia ku matuku akadi mapite nkavua mulongolole2 bualu ebu. b Mpindieu nembukumbaje. c Neuvuije bimenga bikolesha mishiki ya bikulu.3 d Bantu badi basombelamu kabakuikala ne wa kubasungila; ˆ Nebikale ne buowa bukole ne nebafuishibue bundu. Nebalue bu bikunyibua bia mu budimi ne bu bisonsa bibishi, e Bu bisonsa bia pa misaka ya nzubu bidibu bumishe kudi lupepele lua ku est. Kadi ndi mumanye bimpe paudi usomba, paudi upatuka, paudi ubuela, f Ne paudi unkuatshila tshiji tshikole, g Bualu tshiji tshiebe tshikole tshiudi munkuatshile h ne dikungula diebe mbifike ku matshi anyi. i Nunku nengele ndobo wanyi mu diulu diebe ne mionji

19:24 1 Anyi “minkoloji ya musulu wa Nile ya.” 19:25 1 Ku mua.: “kuenza.” 2 Anyi “muenze.” 3 Anyi “makolo, bibuwa.”

655 yanyi a pankatshi pa mishiku yebe, Ne nenkupingaje mu njila uuvua muluile.” b 29 “‘Etshi netshikale tshimanyinu buebe wewe:1 Tshidimu etshi nenudie bintu bidi biditolokele;2 ne mu tshidimu tshibidi nenudie ntete ya ku bintu abi idi mitoloke; c kadi mu tshidimu tshisatu nenukune mamiinu ne nenupuole bintu, nenudime madimi a tumuma tua mvinyo ne nenudie mamuma awu. d 30 Ba mu nzubu wa Yuda badi bapanda, aba badi bashale, e nebele miji muinshi ne nebakuame mamuma kuulu. 31 Bualu bashadile nebapatuke mu Yelushalema ne bantu badi bashale ne muoyo nebapatuke ku mukuna wa Siona. Tshisumi tshia Yehowa wa biluilu netshienze bualu ebu. f 32 “‘Nunku, mona tshidi Yehowa wamba bua mukalenge wa ˆ Ashu: g “Yeye kakubuela mu tshimenga etshi h Anyi kuasamu mukete Anyi kuluangana natshi ne ngabu Anyi kutshielela tshibumba tshikole tshia kutshitshintshimika natshi nansha. i 33 Neapinganyine mu njila uvuaye muluile; Kakubuela mu tshimenga etshi to,” ke mudi Yehowa wamba. 34 “Nenduile tshimenga etshi mvita j ne nentshipandishe bua bualu buanyi meme k Ne bua bualu bua muena mudimu wanyi Davidi.”’” l 35 Butuku buine abu muanjelu wa Yehowa wakapatuka, ku19:29 1 Mmumue ne: “Hezikiya.” 2 Anyi “bintu bidi bikola bia ku ntete ivua mimate.”

2 BAKALENGE 19:29–20:5 NSHAP. 19 a Mis 32:9 b 2Bk 19:33 c Lew 25:4-6 d Yes 37:30-32 e 2Ku 32:22 Yes 10:20

f Yes 59:17 Zek 1:14, 15

g Yes 10:24 h 2Ku 32:22 i Yes 37:33-35 j Yes 31:5 k 1Sm 12:22 Yes 43:25 Yhz 36:22

l 2Bk 20:6 Yel 23:5

 Mulongo 2 a 2Ku 32:21 Yes 31:8

b Eks 12:30 Yes 37:36-38

c Yna 1:2 d 2Bk 19:7, 28 e 2Ku 32:21 f Gen 8:4 g Ezl 4:2 

NSHAP. 20 h 2Ku 32:24 i Yes 38:1-3 j 2Ku 31:20, 21 Mis 25:7 Mis 119:49

k Yes 38:4-6 l Mis 39:12 m Dut 32:39 Mis 41:3 Mis 103:3 Mis 147:3

n Mis 66:13 Mis 116:12-14

shipaye bantu binunu 185 mu ˆ tshitudilu tshia bena Ashu. a Pakajuka bantu mu dinda menemene, bakamona bitalu bionso abi. b 36 Nunku Saneheliba muˆ kalenge wa Ashu wakumbuka, kupinganaye ku Niniwe, c ne kushalaye kuntu aku. d 37 Pashishe pavuaye muiname mu nzubu1 wa nzambi wende Niseloka, bana bende Adelameleke ne Shaˆ lese bakamushipa ne muele wa mvita, e pashishe bobu kunyemena mu buloba bua Alalata. f ˆ Nunku muanende Esa-hadona g wakalua mukalenge pa muaba wende. Mu matuku au, Hezikiya wakasama ne ukavua ukeba kufua. h Muprofete Yeshaya muana wa Amoza wakalua kudiye, kumuambilaye ne: “Mona tshidi Yehowa wamba: ‘Ambila ba mu nzubu muebe malu adibu ne bua kuenza, bualu neufue; kuakumvua bimpe to.’” i 2 Ke yeye kutangija mpala wende mu tshimanu, kutuadijaye kulomba Yehowa wamba ne: 3 “Ndi nkusengelela, Yehowa wanyi, uvulukaku mundi muende kumpala kuebe ne lulamatu luonso ne muoyo mujima, ne ndi muenze ˆ malu avua mimpe ku mesu kuebe.” j Pashishe Hezikiya wakatuadija kudila bikole. 4 Yeshaya kavua muanji kufika mu lubanza lua pankatshi ˆ pavua dıyi dia Yehowa dilue kudiye diamba ne: k 5 “Pingana wambile Hezikiya mulombodi wa tshisamba tshianyi ne: ‘Mona tshidi Yehowa Nzambi wa nkambua webe Davidi wamba: “Ndi mumvue disambila diebe. Ndi mumone binsonji biebe. l Mona, ndi nkuondopa. m Dituku disatu neubande ku nzubu wa Yehowa. n

20

19:37 1 Anyi “ntempelo.”

2 BAKALENGE 20:6-19 6 Nensakidile bidimu 15 ku matuku a muoyo webe1 ne nenkusungile wewe ne tshimenga etshi mu tshianza tshia mukaleˆ nge wa Ashu, a ne nenkube tshimenga etshi bua bualu buanyi meme ne bua bualu bua muena mudimu wanyi Davidi.”’” b 7 Pashishe Yeshaya wakamba ne: “Luayi ne dibulu dia mfigi miumisha mibondakaja pamue.” Nunku bakalua nadi, bobu kuditeka pa tshiwuja, pashishe wakabanga kumvua bimpe ku kakese ku kakese. c 8 Hezikiya uvua muebeje Yeshaya ne: “Ntshimanyinu d kayi tshidi tshileja ne: Yehowa neangondope, ne kabidi ne: nembande ku nzubu wa Yehowa dituku disatu?” 9 Yeshaya wakandamuna ne: “Mona tshimanyinu tshia kudi Yehowa bua kukuleˆ ja ne: Yehowa neakumbaje dıyi didiye muambe: Udi musue mundidimbi udi pa tshibandilu1 uye kumpala bidiatshilu dikumi anyi upingane panyima bidiatshilu dikumi?” e 10 Hezikiya wakamba ne: “Mbualu bupepele bua mundidimbi kuyawu kumpala bidiatshilu dikumi kadi ki mbualu bupepele bua wowu kupingana panyima bidiatshilu dikumi to.” 11 Ke muprofete Yeshaya kubikila Yehowa, Yeye kupingajija mundidimbi uvua pa tshibandilu tshia Ahaza panyima bidiatshilu dikumi, pawu ukavua mumane kupueka pa bidiatshilu. f 12 Tshikondo atshi Melodakabaladana mukalenge wa Babilona, muana wa Baladana, wakatumina Hezikiya mikanda ne dipa, 20:6 1 Ku mua.: “ku matuku ebe.” 20:9 1 Pamuapa bavua benza mudimu ne biˆ bandilu ebi bua kubala dıba, bu mutubu benza ne tshiamu tshia kubala natshi ˆ dıba bilondeshile mudi mundidimbi wenda uya.

656 NSHAP. 20 a 2Ku 32:22 Yes 10:24

b 2Bk 19:34 Yes 37:35

c Yes 38:21, 22

d Bal 6:17 Yes 7:11

e Yes 38:7, 8

f Yos 10:12 2Ku 32:31

 Mulongo 2 a Yes 39:1, 2

b 2Ku 32:27

c Yes 39:3, 4

d Yes 39:5-7

e 2Bk 24:12, 13 2Bk 25:13 2Ku 36:7, 18 Yel 27:21, 22 Dan 1:2

f 2Bk 24:12

g Dan 1:19 Dan 2:49

h Mis 141:5

bualu uvua mumvue ne: Hezikiya uvua musame. a 13 Hezikiya wakabakidila,1 kubalejaye nzubu wende mujima wa tshibutshilu tshia bintu biende bia mushinga: b arjan, or, mafuta a mutshi wa bome ne mafuta makuabu a mushinga, bia mvita biende, ne bintu bionso bivua mu bibutshilu biende. Kakuvua tshintu tshivua Hezikiya kayi mubaleje mu nzubu2 muende ne mu bukalenge buende buonso to. 14 Pashishe muprofete Yeshaya wakabuela kudi mukalenge Hezikiya, kumuebejaye ne: “Bantu aba bavua bamba tshinyi? Mbafumine penyi?” Ke Hezikiya kuamba ne: “Mbafumine ku buloba bua kule, ku Babilona.” c 15 Pashishe wakebeja ne: “Mbamone tshinyi mu nzubu2 muebe?” Hezikiya kuandamuna ne: “Mbamone bintu bionso bia mu nzubu2 muanyi. Kakuvua tshintu nansha tshimue tshimvua tshiyi mubaleje mu bibutshilu bianyi to.” 16 Ke Yeshaya kuambila Heˆ zikiya ne: “Umvua dıyi dia Yehowa, d 17 ‘Mona! Matuku adi alua, ne bionso bidi mu nzubu2 muebe ne bionso bidi bankambua bebe badibutshile too ne dituku edi nebaye nabi mu Babilona. e Kabakushiya tshintu nansha tshimue,’ ke mudi Yehowa wamba. 18 ‘Nebangate bamue ba ku bana bebe bawalela f ne nebalue bena mudimu ba mu lubanza lua mukalenge mu dibalasa dia mukalenge wa Babilona.’” g 19 Ke Hezikiya kuambila Yeˆ shaya ne: “Dıyi dia Yehowa diudi muambe ndimpe.” h Pashishe yeye kuamba kabidi ne: “Ndimpe bikalaku ditalala ne dishi20:13 1 Anyi “wakabateleja.” 20:13, 15, 17 2 Anyi “dibalasa.”

657 ndama1 tshikondo tshintshidi ne muoyo.”2 a 20 Bua malu adi mashale a ku malu a Hezikiya, bukole buende buonso ne muvuaye mueˆ nze dijiba dia mayi b ne munkoloˆ ˆ ji wa mayi ne mubueje mayi mu tshimenga, c ki mmafunda mu mukanda wa malu a bikondo bia bakalenge ba Yuda anyi? 21 Pashishe Hezikiya wakalala bua kuikisha ne bankambua bende; d muanende Manashe e wakalua mukalenge pa muaba wende. f Manashe g uvua ne bidimu 12 pavuaye mulue mukalenge, ne wakakokesha bidiˆ mu 55 mu Yelushalema. h Dına dia mamuende divua Hefesiba. ˆ 2 Wakenza malu mabi ku mesu kua Yehowa, ulonda bilele bibi menemene bia bisamba i bivua Yehowa muipate kumpala kua tshisamba tshia Isalele. j 3 Wakibakulula miaba mitumbuke ivua tatuende Hezikiya mubuˆ mbule, k wakashila Bala bioshelu ne wakenza mutshi wa tshijila1 l anu bu muvua Ahaba mukalenge wa Isalele muenze. m Wakinamina musumba wonso wa bintu bia mu diulu, kuwenzelaye mudimu. n 4 Wakasa kabidi bioshelu mu nzubu wa Yehowa, o nzubu uvua Yehowa muambe ne: “Neˆ nteke dına dianyi mu Yelushalema.” p 5 Wakashila kabidi musumba wonso wa bintu bia mu diulu q bioshelu mu mbanza ibidi ya ku nzubu wa Yehowa. r 6 Wakapitshisha kabidi muanende yeye wa balume mu kapia; wakenza majimbu, kukeba bimanyinu bua kumanya malu atshilualua, s kutekaye bena mbuku ne bantu badi bamba malu atshilualua. t Wakenza malu mabi ku

21

20:19 1 Anyi “bulelela.” 2 Ku mua.: “matuku anyi.” 21:3, 7 1 Tang. Diumv.

2 BAKALENGE 20:20–21:13

NSHAP. 20 a Yes 39:8 b Yne 9:11 c 2Ku 32:30 d 1Bk 2:10 e 2Bk 21:16 2Bk 23:26 2Ku 33:11-13

f 2Ku 32:33 

NSHAP. 21 g 1Ku 3:13 Mat 1:10

h 2Ku 33:1 i Dut 12:30, 31 2Ku 36:14 Yhz 16:51

j 2Ku 33:2-6 k 2Bk 18:1, 4 l 2Bk 23:4 m 1Bk 16:30, 32 n Dut 4:19 o Yel 32:34 p Dut 12:5 2Sm 7:12, 13 1Bk 8:29 1Bk 9:3

q Yhz 8:16 r 1Bk 6:36 1Bk 7:12

s Lew 19:26 t Lew 20:27 Dut 18:10, 11

 Mulongo 2 a 2Bk 23:6 b 2Ku 33:7-9 c 1Ku 17:9 d Dut 28:1 e Dut 7:1 f 2Ku 33:10 2Ku 36:15, 16 Yel 7:25 Mat 23:37

g Gen 15:16 h Lew 18:24, 25 2Bk 23:26 2Bk 24:3 Yel 15:4

i 2Bk 22:16, 17 Mik 3:12

j Yel 19:3 k Yes 28:17 Mdi 2:8

l 2Bk 17:6 Yhz 23:33

ˆ mesu kua Yehowa mu mushindu wa dikema, bua kumufiikisha munda. 7 Wakateka lupingu lusonga lua mutshi wa tshijila1 a luvuaye muenze mu nzubu uvua Yehowa muambile Davidi ne muaˆ nende Solomo ne: “Nenteke dına dianyi kashidi mu nzubu eu ne mu Yelushalema undi musungule mu bisa bionso bia Isalele. b 8 Tshiakuenza kabidi bua makasa a Isalele umbuke mu buloba bumvua mupeshe bankambua babu atambakane nansha kakese, c kadi anu bobu balame ne muoyo mujima malu onso amvua ˆ mubatumine dıyi bua kuenza, d Mikenji yonso ivua muena mudimu wanyi Mose mubatumine ˆ dıyi bua bobu kulonda.” 9 Kadi kabakatumikila to, ne Manashe wakatungunuka ne kubapambuisha, ubafikisha ku dienza malu mabi manene kupita bisamba bivua Yehowa mubutule kumpala kua bena Isalele. e 10 Yehowa uvua anu wakula ku butuangaji bua bena mudimu bende baprofete f wamba ne: 11 “Manashe mukalenge wa Yuda mmuenze malu mabi matambe aa; mmuenze malu mabi kupita bena Amole bonso g bavua kumpala kuende, h ne mmufikishe Yuda ku dienza mpekatu ne mpingu yende ya muendi.1 12 Ke bualu kayi Yehowa Nzambi wa Isalele udi wamba ne: ‘Mona, ndi ntumina Yelushalema i ne Yuda dikenga dikuabu dia muntu yeye mudiumvue matshi ende onso abidi amuela ngonga. j 13 Nengolole nshinga wa kupima nende k uvuabu bapime nende Samalea l pa mutu pa 21:11 1 Tshiambilu tshia mu tshiena Ebelu etshi tshidi mua kuikala tshipetangana ne muaku “tumvi tua nyama” ne mbenze natshi mudimu bua kuleja kapeja.

2 BAKALENGE 21:14–22:4 Yelushalema, ne nengenze mudimu ne tshiamu tshia kululamija natshi1 tshivuabu benze natshi mudimu bua nzubu wa Ahaba, a ne nensukule Yelushalema ushala mutoke anu bu mudi muntu usukula tshibakudi tshishala tshitoke, utshisukula ne utshikudimuna ntaku uya muulu. b 14 Nendekele bashadile ba mu bumpianyi buanyi, c nembafile mu tshianza tshia bena lukuna babu, ne nebalue bintu bia kupawula ne bia kunyenga kudi bena lukuna babu bonso, d 15 bualu bavua benze malu avua mabi ku ˆ mesu kuanyi ne bavua bamfiikisha munda misangu yonso kumbukila ku dituku divua bankambua babu bapatuke mu Ejipitu too ne lelu.’” e 16 Manashe wakela kabidi mashi avua kaayi ne bualu a bungi menemene panshi too ne pavuaye muwuje Yelushalema ku ditengu dimue too ne ku dikuabu, f pa kumbusha mpekatu wende wa kufikisha Yuda ku dienza mpekatu pa kuenza malu mabi ˆ ku mesu kua Yehowa. 17 Bua malu adi mashale a ku malu a Manashe ne malu onso avuaye muenze ne mpekatu ivuaye muenze, ki mbifunda mu mukanda wa malu a bikondo bia bakalenge ba Yuda anyi? 18 Pashishe Manashe wakalala bua kuikisha ne bankambua bende, ne bakamujiika mu mpata wa ku nzubu kuende, mu mpata wa Uza; g ne muanende Amona wakalua mukalenge pa muaba wende. 19 Amona h uvua ne bidimu 22 pavuaye mulue mukalenge, ne wakakokesha bidimu biˆ bidi mu Yelushalema. i Dına dia mamuende divua Meshulemete muana wa Halusa wa ku Yoteba. 20 Wakatungunuka ne kuenza 21:13 1 Anyi “nshinga wa plomb.”

658

NSHAP. 21 a 1Bk 21:21 2Bk 10:11

b Yel 25:9 c Dut 32:9 2Bk 17:18

d Lew 26:25 Dut 28:63

e Dut 9:21 Dut 31:29 Bal 2:11, 13

f 2Bk 24:3, 4 Yel 2:34 Mat 23:30 Eb 11:37

g 2Bk 21:23, 26 h Mat 1:10 i 2Ku 33:21 

Mulongo 2 a 2Ku 33:22, 23 b 2Bk 21:1, 3 c 2Bk 22:16, 17 Yel 2:13

d 2Ku 33:25 e 2Bk 21:18 f Mat 1:10 

NSHAP. 22 g 1Bk 13:2 Yel 1:2 Sef 1:1

h 2Ku 34:1, 2 i Yos 15:20, 39 j 1Bk 15:5 k 2Ku 34:8 l 1Ku 6:13

ˆ malu mabi ku mesu kua Yehowa anu muvua tatuende Manashe muenze. a 21 Wakatungunuka ne kuendela mu njila yonso ivua tatuende muendele, ne mpingu ya muendi ivua tatuende muenzele mudimu, yeye pende wakatungunuka ne kuyenzela mudimu ne kuyinamina. b 22 Nunku wakalekela Yehowa Nzambi wa bankambua bende, ne kakendela mu njila wa Yehowa to. c 23 Ndekelu wa bionso, bena mudimu ba Amona bakamuelela tshifufu, kushipelabu mukalenge mu nzubu muende. 24 Kadi bantu ba mu buloba bakashipa bantu bonso bavua belele mukalenge Amona tshifufu, ne bakateka muanende Yoshiya mukalenge pa muaba wende. d 25 Bua malu adi mashale a ku malu a Amona, malu avuaye muenze, ki mmafunda mu mukanda wa malu a bikondo bia bakalenge ba Yuda anyi? 26 Nunku bakamujiika mu lukita luende mu mpata wa Uza, e ne muanende Yoshiya f wakalua mukalenge pa muaba wende. Yoshiya g uvua ne bidimu muanda mukulu pakaluaye mukalenge, ne wakakokesha bidimu 31 mu Yelushalema. h ˆ Dına dia mamuende divua Yedida muana wa Adaya wa ku Bosakata. i 2 Wakenza malu mimpe ˆ ku mesu kua Yehowa ne wakendela mu njila yonso ya nkambua wende Davidi, j kavua musesuke muye ku dia balume anyi ku dia bakaji to. 3 Mu tshidimu tshia 18 tshia mukalenge Yoshiya, mukalenge wakatuma mufundi Shafana, muana wa Asalaya muana wa Meshulama, ku nzubu wa Yehowa k wamba ne: 4 “Banda kudi muakuidi munene Hilekiya, l ne yeye asangishe makuta onso adibu balue nawu ku nzubu wa

22

659 Yehowa, a adi balami ba ku biibi basangishe kudi bantu. b 5 Baapeshe bantu badibu bateke bua kutangila mudimu udi wenzeka mu nzubu wa Yehowa, bobu pabu nebaapeshe bantu badi benza mudimu mu nzubu wa Yehowa badi ne bua kulongolola miaba idi minyanguke1 ku nzubu, c 6 mmumue ne: kudi bansenda, bibaki, ne bashi ba nzubu; ne bobu badi ne bua kusumba nawu mabaya ne mabue masonga bua kulongolola nzubu. d 7 Kadi kabena ne bua kubalondolola bua makuta adibu babapesha to, bualu mbantu ba kueyemena.” e 8 Pashishe muakuidi munene Hilekiya wakambila mufundi Shafana ne: f “Ndi mupete mukanda wa Mikenji g mu nzubu wa Yehowa.” Nunku Hilekiya wakapesha Shafana mukanda, yeye kutuadija kuwubala. h 9 Pashishe mufundi Shafana wakaya kudi mukalenge, kumuambilaye ne: “Bena mudimu bebe mbapongolole makuta avuabu basangane mu nzubu, ne mbaapeshe bantu badibu bateke bua kutangila mudimu mu nzubu wa Yehowa.” i 10 Mufundi Shafana wakambila kabidi mukalenge ne: “Kudi mukanda j udi muakuidi Hilekiya mumpeshe.” Pashishe Shafana wakatuadija kuwubala kumpala kua mukalenge. 11 Diakamue pakumvua muˆ kalenge meyi a mu mukanda wa Mikenji, wakadipanda bilamba. k 12 Pashishe mukalenge wakatuˆ ma dıyi kudi muakuidi Hilekiya, Ahikama l muana wa Shafana, ˆ Akabo muana wa Mikaya, mufundi Shafana, ne Asaya muena mudimu wa mukalenge wamba ne: 13 “Ndayi, nuebeje Yehowa malu buanyi meme, bua tshisa22:5 1 Anyi “ne mitanta.”

2 BAKALENGE 22:5-19 NSHAP. 22 a 2Bk 12:4, 5 2Ku 24:8

b 2Bk 12:9 2Ku 34:9

c 2Bk 12:11, 12 2Ku 34:10

d 2Ku 34:11 e 2Bk 12:15 2Ku 34:12

f 2Bk 22:3 g Dut 31:24-26 h 2Ku 34:14, 15 i 2Ku 34:16-18 j Dut 31:9 k 2Ku 34:19-21 Yoe 2:13

l 2Bk 25:22 Yel 26:24

 Mulongo 2 a Dut 4:24 Dut 29:27 Dut 31:17

b Eks 15:20 Bal 4:4 Neh 6:14 Luk 2:36 Bz 21:8, 9

c 2Ku 34:22-28 d 2Bk 22:8 e Eks 20:3 Dut 32:17 Bal 2:12 Yel 2:11

f Yes 2:8 g Dut 32:22 Yes 33:14 Yel 7:20 Yhz 20:48

h 1Bk 21:29 Yak 4:6

mba, ne bua Yuda mujima bua ˆ meyi a mu mukanda udibu bapete eu; bualu tshiji tshia Yehowa tshidi tshitutemene ntshikole, a bualu bankambua betu kabavua ˆ batumikile meyi a mu mukanda eu bua kuenza malu onso adibu bafunde bua bualu buetu.” 14 Nunku muakuidi Hilekiya, ˆ Ahikama, Akabo, Shafana, ne Asaya bakaya kudi muprofete mukaji Huleda. b Yeye uvua mukaji wa Shaluma muana wa Tiˆ kewa muana wa Hahasa, mulami wa muaba uvuabu batekela bilamba, ne uvua musombele mu Tshitupa tshibidi tshia Yelushalema; nunku bakayukila nende kuntu aku. c 15 Wakabambila ne: “Yehowa Nzambi wa Isalele udi wamba ne: ‘Ambilayi muntu udi munutume kundi ne: 16 “Yehowa udi wamba ne: ‘Nentume dikenga muaba eu ne kudi bantu badi basombelamu, malu onso a mu mukanda adi mukalenge wa Yuda mubale. d 17 Bu mudibu bandekele ne bikale bafuimishila nzambi mikuabu milambu e bua kumfiikisha munda ne mudimu wonso wa bianza biabu, f tshiji tshianyi tshikole netshiteme bua muaba eu ne katshiakujima to.’” g 18 Kadi bua mukalenge wa Yuda uvua munutume bua kuebeja Yehowa malu, nudi ne bua kumuambila nunku: “Yehowa Nzambi wa Isaleˆ le udi wamba ne: ‘Bua meyi audi mumvue, 19 bu muvua muoyo webe munyingalale1 ne bu muuvua mudipuekeshe h kumpala kua Yehowa pauvua mumvue tshimvua muambe bua muaba eu ne bua bantu badimu, ne: nebalue tshintu tshidi tshieˆ nza buowa bua bungi ne nebalue mulawu, ne bu muuvua 22:19 1 Ku mua.: “mutekete.”

2 BAKALENGE 22:20–23:9 mudipande bilamba, a mudile kumpala kuanyi, meme panyi ndi mukumvue, ke mudi Yehowa wamba. 20 Ke bualu kayi nenkusangishe kudi bankambua bebe,1 neulale mu lukita luebe ˆ mu ditalala, ne mesu ebe kaakumona dikenga dionso dingatuma muaba eu to.’”’” Pashishe bakatuadila mukalenge diandamuna. Nunku mukalenge wakaˆ tuma dıyi, bobu kubikidisha bakulu bonso ba mu Yuda ne ba mu Yelushalema. b 2 Pashishe mukalenge wakabanda ku nzubu wa Yehowa ne bantu balume bonso ba mu Yuda, bantu bonso ba mu Yelushalema, bakuidi ne baprofete, mmumue ne: tshisamba tshijima, kumbukila ku muntu mukese too ne ku muneˆ ne. Wakabala meyi onso a mu mukanda c wa tshipungidi d uvuabu bapete mu nzubu wa Yehowa mu matshi abu. e 3 Mukalenge wakimana pabuipi ne dikunji ne wakenza tshipungidi1 kumpala kua Yehowa f tshia ne: nealonde ˆ Yehowa ne nealame meyi ende, mavuluija ende ne mikenji yende mifunda ne muoyo wende wonso ne anyima2 wende yonso ˆ pa kukumbaja meyi a tshipungidi etshi avua mafunda mu mukanda eu. Pashishe bantu bonso bakitaba tshipungidi atshi. g 4 Pashishe mukalenge wakatumina muakuidi munene Hileˆ kiya h dıyi, pamue ne bakuidi bindondi ne balami ba ku biibi bua kupatula bintu bioˆ nso bivuabu benzele Bala, benzele mutshi wa tshijila,2 i ne benzele musumba wonso wa bintu bia mu diulu bivua mu

23

22:20 1 Eu mmushindu wa kuakula bua lufu mu ngakuilu wa kasala. 23:3 1 Anyi “wakenzulula tshipungidi.” 23:3, 4, 6, 7 2 Tang. Diumv.

660 NSHAP. 22 a 2Bk 22:11  NSHAP. 23 b 2Ku 34:29, 30

c Dut 31:26

d Eks 24:8

e 2Bk 22:8

f 2Bk 11:17 2Ku 15:10, 12

g Yos 24:24, 25 2Ku 34:31, 32

h 2Bk 22:4

i 2Bk 21:1, 7 2Ku 34:4

 Mulongo 2 a 1Bk 12:28, 29

b 2Bk 21:1, 3 Yel 8:1, 2

c 2Bk 21:1, 7

d Dut 7:25

e 2Ku 34:4

f Lew 18:22 Dut 23:17, 18 1Bk 15:11, 12 1Bk 22:46

g Yos 21:17, 19 1Bk 15:22

h Gen 21:31

i Yhz 44:10 Mal 2:7, 8

ntempelo wa Yehowa. Pashishe wakabioshela pambelu pa Yelushalema mu madimi a mabula a ku Kidilona, ne wakangata butu buabi kuyaye nabu ku Betele. a 5 Nunku wakumbusha bakuidi ba nzambi ya ku babende ku mudimu bavua bakalenge ba Yuda bateke bua kufuimisha muishi wa milambu pa miaba mitumbuke mu bimenga bia Yuda ne kumpenga kua Yelushalema, pamue ne bakuidi bavua bafuimisha muishi wa milaˆ ˆ mbu kudi Bala, kudi dıba, kudi ngondo, kudi bisumbu bia mitoto bia zodiaka, ne kudi musumba wonso wa bintu bia mu diulu. b 6 Wakapatula mutshi wa tshijila2 c mu nzubu wa Yehowa, kuyaye nawu kumpenga kua Yelushalema, mu Tshibandabanda tshia Kidilona, kuwoshaye d mu Tshibandabanda tshia Kidilona, kuwuzazaye kushalawu lupuishi ne kumuangalajaye lupuishi luawu pa nkita ya bantu ba tshianana. e 7 Wakupula kabidi nzubu ya balume bavua bandumba ba ku ntempelo f ivua mu nzubu wa Yehowa, muvua bantu bakaji baluka tuntempelo tua ntenta bua mutshi wa tshijila.2 8 Pashishe wakapatula bakuidi bonso mu bimenga bia Yuda, kunyangaye miaba mitumbuke ivua bakuidi bafuimishila muishi wa milambu, kuyishiyaye kayitshiyi mikumbane bua kutendelelapu, kumbukila ku Geba g too ˆ ne ku Be-sheba. h Wakupula kabidi miaba mitumbuke ya ku biibi ivua ku tshibuelelu tshia tshiibi tshia Yoshua mfumu wa tshimenga, ivua ku dia bakaji pavua muntu ubuelela ku tshiibi tshia tshimenga. 9 Bakuidi ba miaba mitumbuke kabavua benza mudimu ku tshioshelu tshia Yehowa mu Yelushalema to, i kadi bavua badia mampa kaayi mela lueve-

661 ne pamue ne bana babu. 10 Wakanyanga kabidi Tofete a uvua mu Tshibandabanda tshia Bana ba Hinoma,1b kumushiyaye katshiyi mukumbane bua kutendelelamu, bua muntu nansha umue kapitshishi muanende wa balume anyi muanende wa bakaji mu kapia bua Moleke. c 11 Wakakandika kabidi bua tubalu tuvua bakalenge ba Yuda bajidile1 ˆ dıba katubuedi mu nzubu wa Yehowa tupitshila mu tshibambalu tshia2 Natana-meleke muena mudimu wa mu lubanza lua mukalenge tshivua mu lutanda; ne waˆ kuosha matempu a dıba d mu kapia. 12 Mukalenge wakupula kabidi bioshelu bivua bakalenge ba Yuda base pa mutu pa nzubu e wa munda wa kuulu wa Ahaza, pamue ne bioshelu bivua Manashe muase mu mbanza ibidi ya nzubu wa Yehowa.f Wakabizaza, kumuangalajaye lupuishi luabi mu Tshibandabanda tshia Kidilona. 13 Mukalenge wakanyanga kabidi miaba mitumbuke ivua kumpala kua Yelushalema ku sud1 kua Mukuna wa Dibutuka,2 kuyishiyaye kayitshiyi mikumbane bua kutendelelapu, ivua Solomo mukalenge wa Isalele muase bua Ashatelota nzambi mukaji wa muendi wa bena Sidona; ne bua Kemoshe nzambi wa muendi wa Moaba; ne bua Milekoma g nzambi mubi wa bena Amona.h 14 Wakatayisha makunji a tshijila bipese bipese, kukosaye mitshi ya tshijila1i ne kuwujaye muaba uvuabi ne mi23:10 1 Tang. Diumv.: “Ngena.” 23:11 1 Ku mua.: “bapeshe.” 2 Anyi “nzubu wa kudiila wa.” 23:13 1 Ku mua.: “dia balume.” Mmumue ne: ku sud, padi muntu mutangile ku est. 2 Mmumue ne: Mukuna wa Olive, nangananga ku ndekelu kua luseke lua ku sud luvuabu babikila kabidi ne: Mukuna wa Dishipa Mikenji. 23:14, 15 1 Tang. Diumv.

2 BAKALENGE 23:10-20 NSHAP. 23 a Yel 7:31

b Yos 15:8

c 2Bk 16:2, 3 Yel 32:35

d Dut 4:19 Yhz 8:16

e Yel 19:13 Sef 1:4, 5

f 2Bk 21:1, 5

g Sef 1:4, 5

h 1Bk 11:5, 7

i Eks 23:24 Dut 7:5 2Ku 34:1, 3

 Mulongo 2 a 1Bk 12:28, 33

b 2Ku 34:6, 7

c 1Bk 13:2

d 1Bk 13:1

e 1Bk 13:30, 31

f 1Bk 12:25, 31 1Bk 13:32 2Bk 17:9

g 2Ku 34:6, 7

fuba ya bantu. 15 Wakupula kabidi tshioshelu tshia ku Betele, muaba mutumbuke uvua Yalobama muana wa Nebata muenze uvua mufikishe Isalele ku dienza mpekatu.a Yeye mumane kupula tshioshelu ne muaba mutumbuke au, wakuosha muaba mutumbuke au, kuwuzazaye kuwushiya lupuishi, ne wakuosha mutshi wa tshijila.1b 16 Pavua Yoshiya mukudimuke ne mumone nkita pa mukuna, wakangatshisha mifuba ivua mu nkita ayi, kuyoshilaye pa tshioshelu, utshivuija katshiyi tshikumbane bua kutendelelapu, ˆ bilondeshile dıyi dia Yehowa divuaye mumanyishe ku butuangaji bua muntu wa Nzambi mulelela uvua mudianjile kumanyisha ne: malu aa avua ne bua kuenzeka. c 17 Pashishe wakebeja ne: “Dibue dia pa lukita dindi mmona diadia ndia nganyi?” Ke bantu ba mu tshimenga kumuambila ne: “Ndukita lua muntu wa Nzambi mulelela wa ku Yuda d uvua mudianjile kumanyisha malu audi muenzele tshioshelu tshia ku Betele.” 18 Ke yeye kuamba ne: “Mulekelayi ikishe. Muntu nansha umue kanyungishi mifuba yende to.” Nunku kabakanyungisha mifuba yende, pamue ne mifuba ya muprofete uvua mufumine ku Samalea to. e 19 Yoshiya wakumbusha kabidi nzubu yonso ya kutendelela ivua pa miaba mitumbuke ivua mu bimenga bia Samalea, f ivua bakalenge ba Isalele base bua kufiikisha Nzambi munda, ne wakayenzela bualu bua muomumue ne buvuaye muenze ku Betele. g 20 Nunku wakalambula bakuidi bonso ba miaba mitumbuke bavua muaba au pa bioshelu abi, ne wakuosha mifuba ya bantu pa

2 BAKALENGE 23:21-34 mutu pabi. a Pashishe wakapingana ku Yelushalema. 21 Pashishe mukalenge waˆ katumina bantu bonso dıyi ne: “Enzelayi Yehowa Nzambi wenu Pasaka b anu mudibi bifunda mu mukanda wa tshipungidi eu.” c 22 Kabavua benze Pasaka wa mushindu eu katshia ku matuku avua balumbuluishi balumbuluisha Isalele anyi mu matuku onso a bakalenge ba Isalele ne bakalenge ba Yuda to. d 23 Kadi mu tshidimu tshia 18 tshia mukalenge Yoshiya, bakenzela Yehowa Pasaka eu mu Yelushalema. 24 Yoshiya wakumbusha kabidi bena mbuku, bantu badi bamanyisha malu atshilualua, e mpingu ya telafima,1f mpingu ya muendi,2 ne bintu bionso bia muendi bivua bibuele mu buloba bua Yuda ne mu Yelushalema, bua kuˆ kumbaja meyi a mu Mikenji g avua mafunda mu mukanda uvua muakuidi Hilekiya mupete mu nzubu wa Yehowa. h 25 Kakuvua mukalenge bu yeye kumpala kuende uvua mupingane kudi Yehowa ne muoyo wende wonso ne anyima1 wende yonsoi ne bukole buende buonso, bilondeshile Mikenji yonso ya Mose to; kakuvua nansha muntu mukuabu bu yeye uvua mujuke panyima pende to. 26 Nansha nanku, Yehowa kavua mulekele tshiji tshiende tshikole tshivua tshitemene Yuda bua malu mabi onso avua Manashe muenze bua kumufiikisha munda to.j 27 Yehowa wakamba ne: “Nengumbushe kabidi ˆ Yuda ku mesu kuanyi k anu muˆ 23:24 1 Anyi “nzambi ya mu dıku; mpingu.” 2 Tshiambilu tshia mu tshiena Ebelu etshi tshidi mua kuikala tshipetangana ne muaku “tumvi tua nyama” ne mbenze natshi mudimu bua kuleja kapeja. 23:25 1 Tang. Diumv.

662 NSHAP. 23 a 1Bk 13:2 b 2Ku 35:1 c Eks 12:3-14 d 2Ku 35:18, 19 e Lew 19:31 Dut 18:10, 11 2Bk 21:1, 6 Yes 8:19

f Gen 31:19 g Nom 33:52 Dut 12:2

h 2Bk 22:8 i Dut 4:29 j 2Bk 21:11, 12 2Bk 24:3, 4 Yel 15:4

k Dut 29:28 2Bk 25:11 Yhz 23:33

 Mulongo 2 a 2Bk 18:11 2Bk 21:13

b Dut 12:5 1Bk 8:29 1Bk 9:3

c 1Bk 9:15 2Ku 35:20-25 Zek 12:11

d 2Ku 36:1, 2 e Yel 22:11 f 2Bk 24:18 g 2Bk 21:1, 2 2Bk 21:19-21

h 2Bk 23:29 i Yel 39:5 Yel 52:10

j 2Ku 36:3

mvua mumbushe Isalele; a ne nendekele Yelushalema, tshimenga tshimvua musungule etshi, ne nzubu umvua muambe bua buaˆ lu buende ne: ‘Dına dianyi neditungunuke ne kuikalamu.’” b 28 Bua malu adi mashale a ku malu a Yoshiya, malu onso avuaye muenze, ki mmafunda mu mukanda wa malu a bikondo bia bakalenge ba Yuda anyi? ˆ 29 Mu matuku ende Palo Neko mukalenge wa Ejipitu wakalua bua kusambakena ne mukalenge ˆ wa Ashu ku musulu wa Pelata, ne mukalenge Yoshiya wakapatuka bua kumuluisha; kadi pavua Neko mumumone, wakamushipa ku Megido. c 30 Nunku bena mudimu bende bakambula tshitalu tshiende mu ditempu ku Megido, kuluabu natshi ku Yelushalema, ne bakamujiika mu lukita luende. Pashishe bantu ba mu buloba bakangata Yehoaza muana wa Yoshiya, kumuelabu manyi ne kumutekabu mukalenge pa muaba wa tatuende. d 31 Yehoaza e uvua ne bidimu 23 pavuaye mulue mukalenge, ne wakakokesha ngoˆ ndo isatu mu Yelushalema. Dına dia mamuende divua Hamutala f muana wa Yelemiya wa ku Libina. 32 Wakatuadija kuenza malu ˆ mabi ku mesu kua Yehowa bilondeshile malu onso avua bankaˆ mbua bende benze. g 33 Palo Neko h wakamuela mu buloko ku Libela i mu buloba bua Hamate, bua kumupangisha bua kukokesha mu Yelushalema, ne pashishe wakakosela buloba tshibawu tshia ntalanta1 lukama ya arjan ne ntalanta umue wa or. j 34 Paˆ shishe Palo Neko wakateka Eleyakima muana wa Yoshiya mukalenge pa muaba wa tatuende 23:33 1 Ntalanta uvua ne kilo 34,2. Tang. Tshis. B14.

663

ˆ Yoshiya, ne wakashintulula dına diende kuluadi Yehoyakima; kadi wakangata Yehoaza kuyaye nende mu Ejipitu, a muakafuilaye ndekelu wa bionso. b 35 Yehoyaˆ kima wakapesha Palo arjan ne or, kadi uvua ne bua kutuila buloba tshitadi bua kufila arjan ivua ˆ Palo mulombe. Wakalomba bungi bukosa bua arjan ne or kudi muntu yonso wa mu buloba bua kuˆ pesha Palo Neko. 36 Yehoyakima c uvua ne bidimu 25 pavuaye mulue mukalenge, ne wakakokesha bidimu 11 ˆ mu Yelushalema. d Dına dia mamuende divua Zebida muana wa Pedaya wa ku Luma. 37 Wakatungunuka ne kuenza malu mabi ˆ ku mesu kua Yehowa e bilondeshile malu onso avua bankambua bende benze. f Mu matuku a Yehoyakiˆ ma, Nebukadenesa g mukalenge wa Babilona wakalua bua kumuluisha, ne Yehoyakima wakalua muena mudimu wende bidimu bisatu. Kadi wakamukudimukila, kumutombokelaye. 2 Pashishe Yehowa wakabanga kumutumina bisumbu bia benzavi bia bena Kasada, h bena Sulia, bena Moaba, ne bena Amona. Uvua anu ubatuma kudi Yuda bua kumubutula, biloˆ ndeshile dıyi dia Yehowa i divuaye muakule ku butuangaji bua bena mudimu bende baprofete. 3 Bualu ebu buvua bushuwa buˆ fikile bena Yuda ku dıyi dia Yeˆ howa, bua kubumbusha ku mesu kuende j bua mpekatu yonso ivua Manashe muenze, k 4 ne kabidi bua mashi a bantu bavua kabayi ne bualu avuaye muele panshi, l bualu uvua muwuje Yelushalema ne mashi a bantu bavua kabayi ne bualu ne Yehowa kavua musue kufua luse to. m

24

2 BAKALENGE 23:35–24:12

j Yel 29:1, 2

5 Bua malu adi mashale a ku malu a Yehoyakima, malu onso avuaye muenze, ki mmafunda mu mukanda wa malu a bikondo bia bakalenge ba Yuda anyi? a 6 Pashishe Yehoyakima wakalala bua kuikisha ne bankambua bende; b ne muanende Yehoyakina wakalua mukalenge pa muaba wende. 7 Mukalenge wa Ejipitu kakateta kabidi musangu nansha umue bua kupatuka mu buloba buende to, bualu mukalenge wa Babilona uvua muangate bintu bionso bia mukalenge wa Ejipitu, c kumbukila ku Kasulu ka tshilonda nkoka1 ka mu Ejipitu d too ne ku Musulu wa Pelata. e 8 Yehoyakina f uvua ne bidimu 18 pavuaye mulue mukalenge, ne wakakokesha ngondo isatu ˆ mu Yelushalema. g Dına dia mamuende divua Nehusheta muana wa Elenatana wa mu Yelushalema. 9 Wakatungunuka ne kueˆ nza malu mabi ku mesu kua Yehowa, bilondeshile bionso bivua tatuende muenze. 10 Tshikondo atshi bena mudimu ba ˆ Nebukadenesa mukalenge wa Babilona bakabanda bua kuluisha tshimenga tshia Yelushalema, ne bakatshijingila. h 11 Nebukadeˆ nesa mukalenge wa Babilona wakalua ku tshimenga pavua bena mudimu bende batshitshintshimike. 12 Yehoyakina mukalenge wa Yuda wakapatuka kuyaye kudifila kudi mukalenge wa Babilona, i pamue ne mamuende, bena mudimu bende, bakokeshi ba mu bukalenge buende, ne bena mudimu ba mu lubanza luende; j ne mukalenge wa Babilona wakamukuata mu tshidimu tshia muanda mukulu tshia bukokeshi buende. k

k Yel 52:28

24:7 1 Tang. Diumv.

NSHAP. 23 a 2Ku 36:4, 5 b Yel 22:11, 12 c Yel 1:3 Yel 22:18, 19

d 2Ku 36:5 e Yel 26:21 Yel 36:22-24

f 2Ku 28:24, 25 2Ku 33:1, 4

 NSHAP. 24 g Yel 25:1 Yel 46:2 Dan 1:1 Dan 3:1 Dan 4:33

h Hab 1:6 i Lew 26:27, 28 Dut 28:15 2Bk 23:27

j Lew 26:33 Dut 4:26

k 2Bk 21:11 2Bk 23:26

l 2Bk 21:16 Yel 2:34 Yel 19:4

m Yel 15:1 Mdi 3:42

 Mulongo 2 a 2Ku 36:8 b Yel 22:18, 19 Yel 36:30

c Yel 46:2 d Nom 34:2, 5 e Gen 15:18 1Bk 4:21

f Yel 24:1 Yel 37:1

g 2Ku 36:8 h Dan 1:1 i 2Ku 36:9, 10 Yel 24:1 Yhz 17:12

2 BAKALENGE 24:13–25:7 13 Pashishe wakangata bintu bionso bia mushinga bia mu nzubu wa Yehowa ne bintu bia mushinga bia mu nzubu1 wa mukalenge kuntu aku. a Wakakosolola bintu bionso bia or bivua Solomo mukalenge wa Isalele muenze mu ntempelo wa Yehowa tutupa tutupa. b Biakenzeka anu mukavua Yehowa muambe. 14 Wakakuata Yelushalema mujima, bakokeshi bonso, c bilobo bia mvita bionso, nsenda yonso ne nsenda wa biamu1 yonso kuyaye nabu, d mmumue ne: wakakuata bantu binunu 10 kuyaye nabu. Kakuvua muntu uvua mushale pa kumbusha bapele menemene ba mu buloba. e 15 Nunku wakakuata Yehoyakina f kuyaye nende mu Babilona; g wakaya kabidi ne mamuende wa mukalenge, bakaji ba mukalenge, bena mudimu ba mu lubanza luende, ne bantu banene ba mu buloba, wakabakuata mu Yelushalema kuyaye nabu ku Babilona. 16 Mukalenge wa Babilona wakakuata kabidi bena mvita bonso, bantu 7000, pamue ne bansenda tshinunu ne bansenda ba biamu,1 buonso buabu bikale bilobo ne balongesha mvita, kuyaye nabu ku Babilona. 17 Mukalenge wa Babilona wakateka Matanaya, tatuende mukuabu wa Yehoyakina h mukalenge pa muaba wende, kushiˆ ntululaye dına diende kuluadi Sedekiya. i 18 Sedekiya uvua ne bidimu 21 pavuaye mulue mukalenge, ne wakakokesha bidiˆ mu 11 mu Yelushalema. Dına dia mamuende divua Hamutala j muana wa Yelemiya wa ku Libi-

664 NSHAP. 24 a 2Bk 20:13, 17 b 1Bk 7:48-50 Ezl 1:7 Dan 5:2

c Dan 1:3, 6 d Yel 24:1 e 2Bk 25:12 f 2Bk 25:27 1Ku 3:17

g Yel 22:24, 25 h 1Ku 3:15 i 2Ku 36:10-12 Yel 37:1 Yel 52:1

j 2Bk 23:31 

Mulongo 2 a 2Bk 23:36, 37 Yel 24:8 Yel 37:1, 2 Yel 38:5, 6 Yhz 21:25

b 2Bk 23:27 c 2Ku 36:11, 13 Yel 27:12 Yel 38:17 Yhz 17:12-15

 NSHAP. 25 d Yel 27:8 Yel 43:10 Dan 4:1

e 2Ku 36:17 Yel 34:2 Yhz 24:1, 2

f Yes 29:3 Yel 32:2, 28 Yel 39:1 Yel 52:4, 5 Yhz 4:1, 2 Yhz 21:21, 22

g Lew 26:26 Dut 28:53 Yel 37:21 Yel 38:2 Mdi 4:4 Yhz 4:16 Yhz 5:10, 12

h Yel 52:6-11 i Yel 21:4

24:13 1 Anyi “dibalasa.” 24:14 1 Anyi pamuapa: “muibaki wa ngumbu ya kudikuba nayi.” 24:16 1 Anyi pamuapa: “bibaki ba ngumbu ya kudikuba nayi.”

Yel 39:2, 4-7 Yhz 33:21

j Yhz 12:12 k Yel 21:7

na. 19 Wakatungunuka ne kueˆ nza malu mabi ku mesu kua Yehowa, bilondeshile bionso bivua Yehoyakima muenze. a 20 Bivua bua tshiji tshia Yehowa ke pavua malu onso aa menzeke mu Yelushalema ne mu Yuda, too ne ˆ pavuaye mubumbushe ku mesu kuende. b Pashishe Sedekiya wakatombokela mukalenge wa Babilona. c Mu tshidimu tshia tshitema tshia bukokeshi bua Sedekiya, mu ngondo wa dikumi, mu dituku dia dikumi dia ˆ ngondo au, Nebukadenesa d mukalenge wa Babilona wakalua ne tshiluilu tshiende tshionso bua kuluisha Yelushalema. e Wakasa tshitudilu bua kumuluisha ne wakibaka tshimanu tshimunyunguluke bua kumutshintshimika, f 2 ne bakatshintshimika tshimenga too ne mu tshidimu tshia 11 tshia mukalenge Sedekiya. 3 Mu dituku dia tshitema dia ngondo muinayi tshiyole tshia nzala tshivua tshikole menemene g mu tshimenga, ne kakuvua tshiakudia bua bantu ba mu buloba to. h 4 Bakapanda tshimanu tshia tshimenga, i ne basalayi bonso bakanyema butuku butuku kupatukilabu ku tshiibi tshidi pankatshi pa bimanu bibidi pabuipi ne lupangu lua mukalenge, pavua eku bena Kasada bajingile tshimenga; ne mukalenge wakayila mu ˆ njila wa ku Alaba. j 5 Kadi tshiluilu tshia bena Kasada tshiakalonda mukalenge, kumupetelabu mu mpata ya bipela ya Yeliko, ne basalayi bende bonso bakamuangalaka, kumushiyabu. 6 Nunku bakakuata mukalenge, k kubandabu nende kudi mukalenge wa Babilona ku Libela, kumukoselabu tshibawu. 7 Bakashiˆ pa bana ba Sedekiya mu mesu

25

665 muende; pashishe Nebukadeneˆ ˆ sa wakashipa Sedekiya mesu, kumusuikaye ne nkanu ya tshiamu tshia mitaku, kuyaye nende ku Babilona. a 8 Mu ngondo muitanu, dituku dia muanda mutekete dia ngondo au, mmumue ne: mu tshidimu tshia 19 tshia mukalenge Neˆ bukadenes a mukalenge wa Babilona, Nebuzaladana b mfumu wa balami, muena mudimu wa mukalenge wa Babilona, wakalua ku Yelushalema. c 9 Wakuosha nzubu wa Yehowa, d nzubu1 wa mukalenge, e ne nzubu yonso ya mu Yelushalema; f wakuosha kabidi nzubu wa muntu yonso uvua muende lumu. g 10 Tshiluilu tshijima tshia bena Kasada tshivua ne mfumu wa balami tshiakupula bimanu bivua binyunguluke Yelushalema. h 11 Nebuzaladana mfumu wa balami wakakuata bantu bavua bashale bavuabu bashiye mu tshimenga kuyaye nabu, pamue ne bantu bavua banyeme baye kudi mukalenge wa Babilona, ne bantu bakuabu bonso bavua bashale. i 12 Kadi mfumu wa balami wakashiya bamue bantu ba mu buloba bavua bapele menemene bua kuikalabu badimi ba madimi a tumuma tua mvinyo ne bantu ba kuenzeja midimu mikole ku bukole. j 13 Bena Kasada bakakosolola makunji a tshiamu tshia mitaku k a ku nzubu wa Yehowa ne matempu l ne Mbuu wa tshiamu tshia mitaku m bivua mu nzubu wa Yehowa bitupa bitupa, ne bakaya ne biamu bia mitaku abi ku Babilona. n 14 Bakangata kabidi bintu bia kuboya nabi butu, bikasu, bintu bia kujima nabi kapia, makopo, ne bintu bionso bia tshiamu tshia mitaku bivuabu benza nabi mudimu mu 25:9 1 Anyi “dibalasa.”

2 BAKALENGE 25:8-21 NSHAP. 25 a Yel 32:4, 5 Yhz 12:12, 13 Yhz 17:16

b Yel 40:1 c Yel 52:12-14 Mdi 4:12

d 1Bk 9:8 Mis 74:3 Mis 79:1 Yes 64:11 Yel 7:14 Mdi 1:10 Mdi 2:7 Mik 3:12

e 1Bk 7:1 f Yel 34:22 g 2Ku 36:19 h Neh 1:3 Yel 39:8

i Yel 15:2 Yel 39:9 Yel 52:15, 30 Yhz 5:2

j Yel 39:10 Yel 52:16

k 1Bk 7:15 l 1Bk 7:27 m 1Bk 7:23 n 2Bk 20:17 Yel 52:17-20

 Mulongo 2 a 1Bk 7:48, 50 b 2Ku 24:14 2Ku 36:18 Ezl 1:7, 10, 11 Dan 5:2

c 1Bk 7:47 d 1Bk 7:15 e 1Bk 7:16, 20 Yel 52:21-23

f Ezl 7:1 g Yel 21:1, 2 Yel 29:25, 29

h Yel 52:24-27 i 2Bk 25:8 Yel 39:9 Yel 40:1

j Yel 39:5 k Nom 34:2, 8 1Bk 8:65

l Dut 28:36, 64 2Bk 23:27 Yel 25:11

ntempelo. 15 Mfumu wa balami wakangata bintu bia kuambuila kapia ne bibakudi bivua bienza ne or muimpe a ne arjan muimpe. b 16 Bua makunji abidi, Mbuu, ne matempu bivua Solomo muenze bua nzubu wa Yehowa, bujitu bua tshiamu tshia mitaku tshia bintu bionso ebi kabuvua kupima. c 17 Dikunji dionso divua ne bule bua nkubita1 18, d ne mutu wa dikunji uvua ku mutu kuadi uvua wa tshiamu tshia mitaku; bule bua mutu wa dikunji buvua bua nkubita isatu, ne bukondo bua tukanu ne bimuma bia grenade bivua binyunguluke mutu wa dikunji bivua bienza bionso ne tshiamu tshia mitaku. e Dikunji dibidi ne bukondo buadi bua tukanu divua anu bu diodi adi. 18 Mfumu wa balami wakakuata kabidi Selaya f mfumu wa bakuidi, Sefanya g muakuidi tshindondi, ne balami ba ku biibi basatu. h 19 Wakakuata mu tshimenga muena mudimu umue wa mu lubanza lua mukalenge uvua mutekibue ku mutu kua basalayi, bantu batanu bena dia mukalenge ba menemene bavuabu bapete mu tshimenga, kabidi ne mufundi wa mfumu wa tshiluilu uvua usangisha bantu ba mu buloba, ne bantu 60 ba mu bantu ba tshianana ba mu buloba bavuabu bapete kabidi mu tshimenga. 20 Nebuzaladana i mfumu wa balami wakabakuata, kuyaye nabu kudi mukalenge wa Babilona ku Libela. j 21 Mukalenge wa Babilona wakabakuma, kubashipaye ku Libela mu buloba bua Hamate. k Nunku bakumbusha Yuda mu buloba buende kuyabu nende ku babende. l 25:17 1 Nkubita uvua ne santimetre 44,5. Tang. Tshis. B14.

2 BAKALENGE 25:22 – Malu adi mu 1 KULONDOLOLA

ˆ 22 Nebukadenesa mukalenge wa Babilona wakateka Gedaliya a muana wa Ahikama b muana wa Shafana c ku mutu kua bantu bavuaye mushiye mu buloba bua Yuda. d 23 Pavua bamfumu bonso ba tshiluilu ne bantu babu bumvue ne: mukalenge wa Babilona uvua musungule Gedaliya, diakamue bakalua kudi Gedaliya ku Misepa. Mu bantu abu muvua: Yishemaele muana wa Netanya, Yohanana muana wa Kalea, Selaya muana wa Tanehumeta ˆ muena Netofa, ne Yazanya muaˆ na wa muena Makata, pamue ne bantu babu. e 24 Gedaliya wakaditshipa kudibu ne kudi bantu babu, kubambilaye ne: “Kanutshinyi bua kuikala bena mudimu ba bena Kasada to. Sombayi mu buloba ebu, ne enzelayi mukalenge wa Babilona mudimu, ne malu neende bimpe buenu nuenu.” f 25 Kadi mu ngondo wa muanda mutekete, Yishemaele g muana wa Netanya muana wa Elishama, uvua wa mu ndelanganyi ya bukalenge,1 wakalua ne bantu bakuabu dikumi, bobu kukuma Gedaliya, yeye kufua, pamue ne 25:25 1 Ku mua.: “dimiinu dia bukalenge.”

Yel 24:1 Mat 1:11

e Yel 52:31-34

25:27 1 Ku mua.: “wakabandisha mutu wa.”

b Yel 26:24

c 2Bk 22:8

d Yel 40:5, 6

e Yel 40:7-9

f Yel 27:12

g Yel 40:15 

Mulongo 2 a Yel 41:1, 2

b Yel 42:14 Yel 43:4, 7

c Yel 41:17, 18

d 2Bk 24:8, 12

MUKANDA WA KUMPALA WA

K U LO N D O LO L A MALU ADI M U M U K AN DA E U

1

Kumbukila ku Adama too ne ku Abalahama (1-27) Ndelanganyi ya Abalahama (28-37) Bena Edome ne bakalenge ne bamfumu babu (38-54)

666

bena Yuda ne bena Kasada bavuaye nabu ku Misepa. a 26 Pashishe bantu bonso, kumbukila ku bakese too ne ku banene, kusangisha ne bamfumu ba tshiluilu, bakajuka, kuyabu ku Ejipitu, b bualu bavua batshina bena Kasada. c 27 Mu tshidimu tshia 37 tshia dikuatshibua dia Yehoyakina d mukalenge wa Yuda, mu ngondo wa 12, mu dituku dia 27 dia ngondo au, tshidimu tshivua Ewile-melodaka mukalenge wa Babilona mulue mukalenge, wakapatula1 Yehoyakina mukalenge wa Yuda mu buloko. e 28 Wakakula nende bimpe, kubandishaye nkuasa wende wa bukalenge ku mutu kua nkuasa ya bukalenge ya bakalenge bakuabu bavua nende mu Babilona. 29 Nunku Yehoyakina wakumbusha bilamba biende bia buloko, ne uvua udia misangu yonso kumpala kuende matuku ende onso a muoyo. 30 Bavua bamupesha biakudia bungi bukosa misangu yonso bia kudi mukalenge, ku dituku ku dituku, matuku ende onso a muoyo.

NSHAP. 25 a Yel 39:13, 14

2 Bana ba balume 12 ba Isalele (1, 2) Ndelanganyi ya Yuda (3-55) 3 Ndelanganyi ya Davidi (1-9) Bakalenge ba mu ndelanganyi ya Davidi (10-24)

667 4 Ndelanganyi mikuabu ya Yuda (1-23) Yabesa ne disambila diende (9, 10) Ndelanganyi ya Simeona (24-43) 5 Ndelanganyi ya Lubena (1-10) Ndelanganyi ya Gada (11-17) ˆ Badi batshimuna bena Haga (18-22) Tshitupa tshia tshisa tshia Manashe (23-26)

Malu adi mu 1 KULONDOLOLA 17 Davidi kakuibaka ntempelo (1-6) Tshipungidi ne Davidi bua bukalenge (7-15) Disambila dia Davidi dia kuela nadi tuasakidila (16-27) 18 Bisamba bivua Davidi mutshimune (1-13) Bulombodi bua Davidi (14-17)

6 Ndelanganyi ya Lewi (1-30) Bimbi ba misambu ba ku ntempelo (31-47) Ndelanganyi ya Alona (48-53) Miaba ya kusombela ya bena Lewi (54-81) ˆ 7 Ndelanganyi ya Yisaka (1-5), ya Benyamina (6-12), ya Nafatale (13), ya Manashe (14-19), ya Efelayima (20-29), ˆ ne ya Ashe (30-40)

19 Bena Amona badi bapenda batumibue ba Davidi (1-5) Ditshimuna Amona ne Sulia (6-19)

8 Ndelanganyi ya Benyamina (1-40) ˆ Mulongo wa dıku dia Shaula (33-40) ˆ 9 Dilondangana dia meku panyima pa difuma ku babende (1-34) ˆ Badi bambulula mulongo wa dıku dia Shaula (35-44)

22 Davidi udi ulongolola bintu bua ntempelo (1-5) Davidi udi wambila Solomo malu a kuenza (6-16) Bakokeshi badi ne bua kuambuluisha Solomo (17-19)

10 Lufu lua Shaula ne bana bende ba balume (1-14) 11

Isalele mujima udi wela Davidi manyi bua alue mukalenge (1-3) Davidi udi ukuata Siona (4-9) Bilobo bia mvita bia Davidi (10-47)

20 Badi bakuata Laba (1-3) Badi bashipa bantu ba mpolondo bena Peleshete (4-8) 21 Dibala bantu dibi dia Davidi (1-6) Dinyoka dia kudi Yehowa (7-17) Davidi udi wasa tshioshelu (18-30)

23 Davidi udi ulongolola bena Lewi (1-32) Badi bateka Alona ne bana bende ku luseke (13) 24 Davidi udi ulongolola bakuidi mu bisumbu 24 (1-19) Midimu mikuabu ya bena Lewi (20-31)

12 Bakuatshishi ba bukalenge bua Davidi (1-40)

25 Bimbi ba mijiki ne ba misambu bua nzubu wa Nzambi (1-31)

13 Mushete mufuma nawu ku ˆ Kıyata-yalima (1-14) Badi bakuma Uza, ufua (9, 10)

26 Bisumbu bia balami ba ku biibi (1-19) Batangidi ba bibutshilu ne bamfumu bakuabu (20-32)

14 Badi bateka Davidi mukalenge (1, 2) ˆ Dıku dia Davidi (3-7) Badi batshimuna bena Peleshete (8-17)

27 Bamfumu ku mudimu wa mukalenge (1-34)

15 Bena Lewi badi baya ne Mushete ku Yelushalema (1-29) Mikala udi upetula Davidi (29)

28 Muyuki wa Davidi bua dibaka dia ntempelo (1-8) Malu a Solomo kuenza; bamupesha tshimfuanyi tshizola (9-21)

16 Badi bateka Mushete mu ntenta (1-6) Musambu wa Davidi wa kuela nawu tuasakidila (7-36) “Yehowa mmulue Mukalenge!” (31) Mudimu kumpala kua Mushete (37-43)

29 Disangisha bintu bua ntempelo (1-9) Disambila dia Davidi (10-19) Bantu basanka; bukalenge bua Solomo (20-25) Lufu lua Davidi (26-30)

1 KULONDOLOLA 1:1-32

1

Adama, Shete, a Enosha, 2 Kenana, Mahalalela, b Yalede, c 3 Henoka, d Metushela, Lemeke, e 4 Noa, f Shema, g Hama, ne Yafete. h 5 Bana ba balume ba Yafeˆ te bavua: Gome, Magoga, Madai, Yawana, Tubala, i Mesheka j ne Tilasa. k ˆ 6 Bana ba balume ba Gome bavua: Ashakenaza, Lifata ne ˆ Togama. l 7 Bana ba balume ba Yawaˆ na bavua: Elishaha, Tashishi, Kitima ne Lodanima. 8 Bana ba balume ba Hama bavua: Kushi, m Miselayima, ˆ Puta, ne Kanana. n 9 Bana ba balume ba Kushi bavua: Seba, o Hawila, Sabeta, ˆ Lama, p ne Sabeteka. ˆ Bana ba balume ba Lama bavua: Sheba ne Dedana. q 10 Kushi wakalela Nimeloda. r Yeye eu ke muntu wa kumpala wakalua tshilobo pa buloba. 11 Miselayima wakalela Ludima, s Anamima, Lehabima, Nafetuhima, t 12 Patalusima, u Kasaluhima (kuvua bena Peleshete v bafumine), ne Kafetolima. w ˆ 13 Kanana wakalela Sidona, x muanende muanabute, ne Hete, y 14 kabidi ne bena Yeˆ buse, z bena Amole, a bena Gıb 15 bena Hiwi, c bena gashi, ˆ Aka, bena Sina, 16 bena ˆ ˆ Awada, d bena Sema, ne bena Hamate. 17 Bana ba balume ba ˆ Shema ˆ bavua: Elama, e Ashu, f Apakashada, Luda, ne Alama,

668

NSHAP. 1 a b c d e f g h i j k l

Gen 4:25

m n o p q r s t u v w

Yes 11:11

x y z a

Yes 23:2

Gen 5:12, 15 Gen 5:18 Eb 11:5 Gen 5:25, 28 Gen 5:29 Gen 11:10 Gen 6:10 Yes 66:19 Yhz 27:13 Gen 10:2 Gen 10:3 Yhz 27:14 Gen 10:6 Mis 72:10 Yhz 27:22 Gen 10:7 Gen 10:8, 9 Yel 46:9 Gen 10:13, 14 Yhz 29:14 Yos 13:2, 3 Dut 2:23 Amo 9:7 Gen 10:15-18 Bal 1:21 Gen 15:16 Nom 13:29 Dut 3:8

b Dut 7:1 c Yos 9:3, 7 d Yhz 27:11 e Ezl 4:9 f Yhz 27:23 

Mulongo 2 a b c d e f

Gen 10:22, 23

g h i j k l m n o p q r s t

Gen 11:19

Gen 11:14 Gen 11:19 Gen 10:26-29 1Bk 9:28 Gen 2:11 Gen 25:18 Gen 11:21 Gen 11:23 Gen 11:25 Gen 11:26 Gen 17:5 Gen 21:3 Gen 16:11, 12 Gen 28:9 Yhz 27:21 Gen 25:13-15 Gen 25:1-4 Gen 37:28 Yob 2:11

ˆ ne1 Usa, Hula, Gete, ne Masha. a ˆ 18 Apakashada wakalela ˆ Shela, b ne Shela wakalela Ebe. ˆ 19 Bakalelela Ebe bana ba ˆ balume babidi. Dına dia umue divua Pelege,1 c bualu mu tshikondo tshiende buloba2 buvua ˆ bupanduluke. Dına dia muanabu divua Yoketana. 20 Yoketana wakalela Alaˆ modada, Shelefe, Has amaweta, Yela, d 21 Hadolama, Uzala, Dikela, 22 Obala, Abiˆ maele, Sheba, 23 Ofı, e Hawila, f ne Yobaba; bonso aba bavua bana ba balume ba Yoketana. 24 Shema, ˆ Apakashada, Shela, ˆ 25 Ebe, Pelege, g Leu, h 26 Seluga, i ˆ Naho, j Tela, k 27 Abalama, mmumue ne: Abalahama. l 28 Bana ba balume ba Abalahama bavua: Izaka m ne Yishemaele. n 29 Edi ndilondangana dia ˆ meku avuabu bafumine: Nebayota muanabute wa Yishemaele, o ˆ pashishe Keda, p Adebele, MibeDuma, sama, q 30 Mishema, ˆ Masa, Hadada, Tema, 31 Yetu, Nafisha ne Kedema. Aba bavua bana ba balume ba Yishemaele. 32 Bana ba balume bavuabu balele kudi Ketula, r mukaji uvua Abalahama mubanjije, bavua: Zimelana, Yokeshana, Medana, Midiyana, s Yishebaka ne Shuwa. t 1:17 1 Badi balonda aba mbana ba balume ba Alama. Tang. Gen 10:23. 1:19 1 Diumvuija: “Dipanduluka.” 2 Anyi “bantu ba pa buloba.”

669 Bana ba balume ba Yokeshana bavua: Sheba ne Dedana. a 33 Bana ba balume ba Midiˆ yana bavua: Efa, b Efe, Hanoka, Abida, ne Eleda. Bonso aba bavua bana ba balume ba Ketula. 34 Abalahama wakalela Izaka. c Bana ba balume ba Izaka bavua: Esau d ne Isalele. e 35 Bana ba balume ba Esau bavua: Elifaza, Luele, Yeusha, Yalama, ne Kola. f 36 Bana ba balume ba Eliˆ faza bavua: Temana, g Oma, Sefo, Gatama, Kenaza, Timena, ne Amaleka. h 37 Bana ba balume ba Luele bavua: Nahata, Zela, Shama, ne Miza. i ˆ 38 Bana ba balume ba Seı j bavua: Lotana, Shobala, Sibioˆ na, Ana, Dishona, Eze, ne Dishana. k 39 Bana ba balume ba Lotana bavua: Holi ne Homama. Muanabu ne Lotana wa bakaji uvua Timena. l 40 Bana ba balume ba Shobala bavua: Aluwana, Manahata, Ebala, Shefo, ne Onama. Bana ba balume ba Sibiona bavua: Aya ne Ana. m 41 Muana wa balume1 wa Ana uvua Dishona. Bana ba balume ba Dishona bavua: Hemedana, Eshebana, Yitelana, ne Kelana. n ˆ 42 Bana ba balume ba Eze o ˆ bavua: Bilehana, Zawana, ne Akana. Bana ba balume ba Dishana bavua: Usa ne Alana. p 43 Aba mbakalenge bavua bakokeshe mu buloba bua Edomeq kumpala kua mukalenge nansha umue kayi muanji kukokesha bena Isalele:1r Bela muana wa 1:41 1 Ku mua.: “Bana ba balume.” 1:43 1 Ku mua.: “bana ba balume ba Isalele.”

1 KULONDOLOLA 1:33–2:2

NSHAP. 1 a Yes 21:13 b Yes 60:6 c Bz 7:8 d Gen 25:25 e Gen 32:28 f Gen 36:4, 5 g Ob 9 h Gen 36:11, 12 i Gen 36:13 j Gen 36:8 k Gen 36:20, 21 l Gen 36:22 m Gen 36:23, 24 n Gen 36:25, 26 o 1Ku 1:38 p Gen 36:27, 28 q Gen 32:3 r Gen 36:31-39 

Mulongo 2 a Yel 49:13 b Gen 36:40-43 

NSHAP. 2 c Gen 32:28 d Gen 29:32 Gen 49:3, 4

e Gen 29:33 f Gen 29:34 Gen 49:5-7

g Gen 29:35 Gen 49:8-12 Eb 7:14

h Gen 30:18 Gen 49:14, 15

i Gen 30:20 Gen 49:13

j Gen 30:4-6 Gen 49:16-18

k Gen 30:22, 24 Gen 49:22-26

l Gen 35:16, 18 Gen 49:27

m Gen 30:7, 8 Gen 49:21

n Gen 30:9-11 Gen 49:19

o Gen 30:12, 13 Gen 49:20

ˆ ˆ Beo; dına dia tshimenga tshiende divua Dinehaba. 44 Pakafua Bela, Yobaba muana wa Zela wa ku Bosela a wakabanga kukokesha pa muaba wende. 45 Pakafua Yobaba, Hushama wa mu buloba bua bena Temana wakatuadija kukokesha pa muaba wende. 46 Pakafua Hushama, Hadada muana wa Bedada, uvua mutshimune Midiyana mu buloba bua1 Moaba, wakatuadija kuˆ kokesha pa muaba wende. Dına dia tshimenga tshiende divua Awita. 47 Pakafua Hadada, Samala wa ku Maseleka wakabanga kukokesha pa muaba wende. 48 Pakafua Samala, Shawula wa ku Lehobota pabuipi ne Musulu wakatuadija kukokesha pa muaba wende. 49 Pakafua Shawuˆ ˆ la, Bala-hanana muana wa Akabo wakabanga kukokesha pa muaˆ ba wende. 50 Pakafua Balahanana, Hadada wakabanga kuˆ kokesha pa muaba wende. Dına dia tshimenga tshiende divua ˆ Pau, ne dına dia mukajende divua Mahetabela muana wa Mateledi muana wa bakaji wa Mezehaba. 51 Pashishe Hadada wakafua. Bamfumu1 ba mu Edome bavua: Mfumu Timena, mfumu Alawa, mfumu Yatete, b 52 mfumu Oholibama, mfumu Elaha, mfumu Pinona, 53 mfumu Kenaza, ˆ mfumu Temana, mfumu Mibesa, 54 mfumu Magadiele ne mfumu Ilama. Aba bavua bamfumu ba mu Edome. Aba bavua bana ba balume ba Isalele: c Lubena, d Simeona, e Lewi, f Yuda, g Yisaˆ ka, h Zebulona, i 2 Dana, j Jozefe, k Benyamina, l Nafatale, m ˆ Gada, n ne Ashe. o

2

1:46 1 Ku mua.: “mpata wa.” 1:51 1 Ku mua.: “Basheike.” Sheike uvua mfumu wa tshisa.

1 KULONDOLOLA 2:3-28 3 Bana ba balume ba Yuda bavua: Ele, Onana, ne Shela. Bavua bamulelele basatu aba kudi muana wa bakaji wa Shua, mueˆ na Kanana. a Kadi Ele, muanabute wa Yuda, kavua usankisha Yehowa to, ke bualu kayi waˆ kamushipa. b 4 Tama, c mukaji wa muana wa Yuda, wakamulelela Pelese d ne Zela. Bana ba balume ba Yuda bonso bavua batanu. 5 Bana ba balume ba Pelese bavua: Heselona ne Hamula. e 6 Bana ba balume ba Zela bavua: Zimeli, Etana, Hemana, Kalakola, ne Dala. Buonso buabu bavua batanu. ˆ 7 Muana wa balume1 wa Kaˆ mi uvua Aka2 uvua mukebele Isalele f dikenga3 ne uvua mupange lulamatu mu bualu bua bintu bivuabu ne bua kubutula. g 8 Muana wa balume1 wa Etana uvua Azaya. 9 Bana ba balume ba Heselona bavuabu bamulelele bavua: Yelamele, h Lama, i ne Kelubai.1 10 Lama wakalela Aminadaba.j Aminadaba wakalela Nashona k mfumu wa ndelanganyi ya Yuda. 11 Nashona wakalela Salama. l Salama wakalela Boaza. m 12 Boaza wakalela Obeda. Obeda wakalela Yishai.n 13 Yishai wakalela Eliaba muanende muanabute, muibidi Abinadaba, o muisatu Shimeya, p 14 muinayi Netanele, muitanu Ladai, 15 muisambombo Osema, ne wa muanda mutekete Davidi. q 16 Bana babu ba bakaji ba2:7, 8 1 Ku mua.: “Bana ba balume.” 2:7 2 Diumvuija: “Mukebeshi wa dikenga; Mukebeshi wa dibengibua.” Badi bamubikila kabidi mu Yos 7:1 ne: Akana. 3 Anyi “lutatu; dibengibua.” 2:9 1 Badi bamubikila kabidi ne: Kaleba mu mvese wa 18, 19, 42.

670 NSHAP. 2 a Gen 38:2-5 b Gen 38:7 c Gen 38:11 d Luk 3:23, 33 e Nom 26:21 f Yos 7:15, 18 g Dut 7:26 Yos 6:18 Yos 22:20

h 1Sm 27:10 i Lut 4:19-21 Mat 1:3

j Mat 1:4, 5 k Nom 2:3 l Luk 3:23, 32 m Lut 2:1 n Lut 4:17, 22 1Sm 16:1

o 1Sm 17:13 p 1Sm 16:6-10 q 1Sm 16:13 1Sm 17:12 Mat 1:6

 Mulongo 2 a 2Sm 17:25 b 2Sm 21:17 2Sm 23:18, 19

c 2Sm 8:16 1Ku 11:6

d 2Sm 2:18 2Sm 3:30 2Sm 23:24

e 2Sm 19:13 1Bk 2:5

f 1Ku 4:4 g Eks 17:12 Eks 24:14

h Eks 31:2-5 Eks 36:1 Eks 37:1

i Gen 50:23 1Ku 7:14

j Nom 26:29 Yos 17:1

k Dut 3:14 Yos 13:29, 30

l Nom 32:40, 41 m 2Sm 3:3 2Sm 13:38

n 2Sm 8:6 o 1Bk 4:13 p Nom 32:42 q Gen 46:12 r 1Ku 4:5 s Neh 3:5

vua: Seluya ne Abigayila.a Bana ba balume ba Seluya bavua: Abishai, b Yoaba, c ne Asahele, d basatu. 17 Abigayila wakalela Amasa, e ne tatuende wa Amasa ˆ uvua Yete muena Yishemaele. 18 Kaleba1 muana wa balume wa Heselona wakalela bana ba balume ne bakaji bende Azuba ne Yeliota; bana beˆ nde ba balume ˆ bavua: Yeshe, Shobaba, ne Adona. 19 Pavua Azuba mufue, Kaleba wakasela Efelata, f yeye kumuleˆ ˆ lela Hu. g 20 Hu wakalela Uli. Uli wakalela Besalele. h 21 Pakapita matuku Heselona wakasangila ne muana wa baˆ kaji wa Makı i tatuende wa Gilada. j Uvua mumusele pavuaye ne bidimu 60, ke yeye kumulelela Seguba. 22 Seguba wakaleˆ la Yaı k uvua ne bimenga 23 mu buloba bua Gilada. l 23 Pakapiˆ ta matuku Geshu m ne Sulia n baˆ kabanyenga Hawota-yaı, o pamue ne Kenata p ne misoko ya kumpenga kuende,1 bimenga 60. Bonso ˆ aba bavua ndelanganyi ya Makı tatuende wa Gilada. 24 Panyima pa lufu lua Heselona q mu Kaleba-efalata, Abiya mukaji wa Heselona wakamuleˆ lela Ashehu r tatuende wa Tekoa. s 25 Bana ba balume ba Yelamele muanabute wa Heselona bavua: Lama muanende muanabute, Buna, Olena, Osema, ne Ahiya. 26 Yelamele uvua ˆ ne mukaji mukuabu, dına diende divua Atala. Uvua mamuende wa Onama. 27 Bana ba balume ba Lama muanabuˆ te wa Yelamele bavua: Masa, Yaˆ mina, ne Eke. 28 Bana ba balume ba Onama bavua: Shamai ne Yada. Bana ba balume ba 2:18 1 Badi bamubikila kabidi ne: Kelubai mu mvese wa 9. 2:23 1 Anyi “idi mimunyunguluke.”

671 Shamai bavua: Nadaba ne Abiˆ ˆ shu. 29 Dına dia mukaji wa ˆ Abishu divua Abihayila uvua mumulelele Ahabana ne Molida. 30 Bana ba balume ba Nadaba bavua: Selede ne Apaima. Kadi Selede wakafua kayi bana. 31 Muana wa balume1 wa Apaima uvua Yishi. Muana wa balume1 wa Yishi uvua Sheshana, ne muana wa balume1 wa Sheshana uvua Ahalai. 32 Bana ba balume ba Yada muanabu ne Shamai bavua: ˆ ˆ Yete ne Yonatana. Kadi Yete wakafua kayi bana. 33 Bana ba balume ba Yonatana bavua Peletehe ne Zaza. Eyi ivua ndelanganyi ya Yelamele. 34 Sheshana kavua ne bana ba balume to, anu bana ba bakaji. Kadi Sheshana uvua ne muena mudimu muena Ejipiˆ tu dına diende Yaha. 35 Sheshana wakafila muanende wa bakaji bua ikale mukaji wa muena mudimu wende Yaha, ne wakamulelela Atai. 36 Atai wakalela Natana. Natana wakalela Zabada. 37 Zabada wakalela Efelala. Efelala wakalela Obeda. 38 Obeda wakalela Yehu. Yehu wakalela Azaya. 39 Azaya wakalela Helese. Helese wakalela Eleasa. 40 Eleasa wakalela Sisemai. Sisemai wakalela Shaluma. 41 Shaluma wakalela Yakameya. Yakameya wakalela Elishama. 42 Bana ba balume ba Kaleba1 a muanabu ne Yelamele bavua: Mesha muanende muanabute uvua tatuende wa Zifa, ne bana ba balume ba Malesha tatuende wa Hebelone. 43 Bana ba balume ba Hebelone bavua: Kola, Tapua, Lekeme, ne Shema. 44 Shema wakale2:31 1 Ku mua.: “Bana ba balume.” 2:42 1 Badi bamubikila kabidi ne: Kelubai mu mvese wa 9.

1 KULONDOLOLA 2:29–3:1

NSHAP. 2 a 1Ku 2:9 

Mulongo 2 a Yos 15:20, 58 Neh 3:16

b Yos 15:21, 31

c Yos 15:20, 57

d 1Ku 2:18

e Yos 15:16, 17

f Eks 17:12 Eks 24:14

g 1Ku 2:19

h Yos 15:9, 12 1Ku 13:5

i Gen 35:19 Yne 7:42

j 1Ku 11:10, 40

k 1Ku 4:2

l Yos 15:20, 33

m Gen 35:19 Mat 2:1

n Bal 1:16 Bal 4:11 1Sm 15:6

o 2Bk 10:15 Yel 35:6, 19

 NSHAP. 3 p 2Sm 3:2-5

q 2Sm 13:32

r 1Sm 25:43

ˆ la Lahama tatuende wa Yokeama. Lekeme wakalela Shamai. 45 Muana wa balume wa Shamai uvua Maona. Maona uvua ˆ tatuende wa Bete-su. a 46 Efa mukaji uvua Kaleba mubanjije wakalela Halana, Moza, ne Gazeza. Halana wakalela Gazeza. 47 Bana ba balume ba Yodai bavua: Legeme, Yotama, ˆ Geshana, Pelete, Efa, ne Shaˆ fa. 48 Maka mukaji uvua Kaˆ leba mubanjije wakalela Shebe ˆ ne Tıhana. 49 Pakapita maˆ tuku wakalela Shafa tatuende wa Mademana b ne Shewa tatuende wa Makebena ne Gibeya. c Muana wa bakaji wa Kaleba d uvua Akasa. e 50 Eyi ivua ndelanganyi ya Kaleba. ˆ Bana ba balume ba Hu f muanabute wa Efelata g bavua: ˆ Shobala tatuende wa Kıyatayalima, h 51 Salama tatuende wa Beteleheme, i ne Halefe taˆ tuende wa Bete-gade. 52 Shoˆ bala tatuende wa Kıyata-yalima uvua ne bana ba balume: Haloe ne tshitupa tshia bena ˆ Menuhota. 53 Meku a mu ˆ Kıyata-yalima avua: bena Yitela, j bena Puta, bena Shumati, ne bena Mishele. Bena Solea k ne bena Eshetaola l bavua bafumine kudibu. 54 Bana ba balume ba Salama bavua: Beteleheme, m bena Netofa, Atalotabete-yoaba, tshitupa tshia bena Manahata, ne bena Sole. ˆ 55 Meku a bafundi bavua basombela ku Yabesa avua: bena Tilata, bena Shemeata, ne bena Sukata. Aba bavua bena Kenen bavua bafumine kudi Hamata tatu wa nzubu wa Lekaba. o Aba bavua bana ba balume ba Davidi bavuabu bamulelele mu Hebelone: p Amenona muanabute, q mamuende uvua Ahinoama r wa mu Yizelele; muibidi Danyele, mamuende uvua

3

1 KULONDOLOLA 3:2–4:4

ˆ Abigayila a muena Kamele; 2 muisatu Abashaloma b muana ˆ wa Maka muana wa bakaji wa ˆ Talemai mukalenge wa Geshu; muinayi Adoniya c muana wa Hagita; 3 muitanu Shefataya, mamuende uvua Abitala; ne muisambombo Yitelama, mamuende uvua Egala mukaji wa Davidi. 4 Bavua bamulelele bana basambombo aba mu Hebelone; wakakokeshamu bidimu muanda mutekete ne ngondo isambombo, ne wakakokesha bidimu 33 mu Yelushalema. d 5 Bavua bamulelele bana aba mu Yelushalema:e Shimeya, Shobaba, Natana, f ne Solomo; g mamuende wa bana banayi aba uvua Beta-sheba h muana wa bakaji wa Amiele. 6 Bana bakuabu tshitema bavua: Yibeha, Elishama, Elifelete, 7 Noga, Nefege, Yafia, 8 Elishama, Eliada, ne Elifelete. 9 Bonso aba bavua bana ba balume ba Davidi, pa kumbusha bana ba balume ba bakaji bende bavuaye mubanjije, ne ˆ Tama i uvua muanabu wa bakaji. 10 Muana wa balume wa Solomo uvua Lehabama;j muanende uvua Abiya, k muanende uvua Asa, l muanende uvua Yehoshafata, m 11 muanende uvua Yeholama, n muanende uvua Ahazaya, o muanende uvua Yoasha, p 12 muanende uvua Amasaya, q muanende uvua Azaya, r muanende uvua Yotama, s 13 muanende uvua Ahaza, t muanende uvua Hezikiya, u muanende uvua Manashe, v 14 muanende uvua Amona, w muanende uvua Yoshiya. x 15 Bana ba balume ba Yoshiya bavua: Yohanana muanabute, muibidi Yehoyakima, y muisatu Sedekiya, z muinayi Shaluma. 16 Bana ba balume ba Yehoyakima bavua Yekonia ya muanende ne Sedekiya mua-

672 NSHAP. 3 a 1Sm 25:2, 39 b 2Sm 13:28, 37 2Sm 15:10 2Sm 18:14

c 1Bk 1:5, 11 1Bk 2:24

d 2Sm 5:5 e 2Sm 5:13-16 1Ku 14:3-7

f Luk 3:23, 31 g Mat 1:7 h 2Sm 11:3, 27 i 2Sm 13:1 j 1Bk 11:43 k 2Ku 13:1 l 2Ku 14:1 m 2Ku 20:31 n 2Ku 21:5 o 2Ku 22:2 p 2Ku 24:1 q 2Ku 25:1 r 2Bk 14:21 s 2Ku 27:1 t 2Ku 28:1 u 2Ku 29:1 v 2Bk 21:1 w 2Bk 21:19 x 2Bk 22:1 y 2Bk 23:34 2Ku 36:5

z 2Bk 24:17 2Ku 36:11

a 2Bk 24:6, 8 2Bk 25:27 Est 2:6

 Mulongo 2 a Ezl 5:2 Mat 1:12 Luk 3:23, 27

 NSHAP. 4 b Gen 38:29 Nom 26:20 Lut 4:18 Mat 1:3

c Gen 46:12 1Ku 2:5

d Eks 17:12 Eks 24:14 1Ku 2:19

e 1Ku 2:50 f 1Ku 2:53

nende. 17 Bana ba balume ba Yekoniya muena buloko bavua: Shalatiele, 18 Malekilama, Peˆ daya, Shenasa, Yakameya, Hoshama, ne Nedabiya. 19 Bana ba balume ba Pedaya bavua Zelubabela a ne Shimei; ne bana ba balume ba Zelubabela bavua Meshulama ne Hananya (Shelomita uvua muanabu wa bakaji); 20 ne bana ba balume bakuabu batanu bavua: Hashubaha, Ohela, Belekiya, Hasadeya, ne Yushaba-heseda. 21 Bana ba balume ba Hananya bavua Pelatiya ne Yeshayi; muana wa balume1 wa Yeshayi uvua Lefaya; muana wa balume1 wa Lefaya uvua Alenana; muana wa balume1 wa Alenana uvua Obadaya; muana wa balume1 wa Obadaya uvua Shekaniya; 22 ne bana ba balume ba Shekaniya bavua Shemaya ne bana ba balume ba Shemaya: Hatusha, Igala, Baliya, Nealiya, ne Shafata, bonso bavua basambombo. 23 Bana ba balume ba Nealiya bavua: Eleyehoenai, Hizikiya, ne Azelikama, basatu. 24 Bana ba balume ba Eleyehoenai bavua: Hodawiya, Eleyashiba, Pelaya, Akuba, Yohanana, Delaya, ne Anani, bana muanda mutekete. Bana ba balume ba Yuda bavua: Pelese, b Heselona, c ˆ ˆ Kami, Hu, d ne Shobala. e 2 Leaya muana wa balume wa Shobala wakalela Yahata; Yahata wakalela Ahumayi ne Lahada. ˆ Aa avua meku a bena Solea. f 3 Aba bavua bana ba balume ba tatuende wa Etama: g Yizelele, Yiˆ shema, ne Yidebasha (dına dia muanabu wa bakaji divua Haseleleponi), 4 ne Penuele uvua ˆ ˆ tatuende wa Gedo, ne Eze uvua tatuende wa Husha. Aba ˆ bavua bana ba balume ba Hu, h

4

g 2Ku 11:5, 6 h 1Ku 2:19

3:21 1 Ku mua.: “bana ba balume.”

673 muanabute wa Efelata ne tatuende wa Beteleheme. a 5 Asheˆ hu b tatuende wa Tekoa c uvua ˆ ne bakaji babidi, Hela ne Nala. ˆ 6 Nala wakamulelela Ahuzama, ˆ ˆ Hefe, Temeni, ne Hahashatali. Aba bavua bana ba balume ˆ ba Nala. 7 Bana ba balume ba ˆ Hela bavua: Selete, Yiseha, ne Etenana. 8 Koza wakalela Anuˆ ba, Sobeba, ne meku a Ahahele muana wa balume wa Haluma. 9 Bavua banemeka Yabesa bikole kupita bana babu; ne mamuende wakamuinyika ne: Yabesa1 wamba ne: “Mvua mumulele mu dikenga.” 10 Yabesa wakabila Nzambi wa Isalele wamba ne: “Mbeneshaku ne udiundishe buloba buanyi ne tshianza tshiebe tshikale nanyi ne undame ku dikenga, bua bualu bubi nansha bumue kabumfikidi to!” Nunku Nzambi wakenza tshivuaye mulombe. 11 Keluba muanabu ne Shuˆ ha wakalela Mehı uvua tatuende wa Eshetona. 12 Eshetona wakalela Bete-lafa, Pasea, ne Tehina tatuende wa Ile-nahasha. Aba bavua bantu ba ku Lekaha. 13 Bana ba balume ba Kenaza bavua Oteniele d ne Selaya, ne muana wa balume1 wa Oteniele uvua Hatata. 14 Meonotai wakalela Ofela. Selaya wakalela Yoaba tatuende wa bantu ba mu Ge-halashima;1 bavua bababikila nunku bualu bavua bansenda. 15 Bana ba balume ba Kaleba e muana wa balume wa Yeˆ fune bavua: Ilu, Elaha, ne Nama; ne muana wa balume1 wa Elaha uvua Kenaza. 16 Bana ba ˆ 4:9 1 Dına Yabesa didi mua kuikala dipetangana ne muaku wa mu tshiena Ebelu udi umvuija “dikenga.” 4:13, 15 1 Ku mua.: “bana ba balume.” 4:14 1 Diumvuija: “Tshibandabanda tshia bantu badi benza midimu ya bianza.”

1 KULONDOLOLA 4:5-26 NSHAP. 4 a Mik 5:2

b 1Ku 2:24

c 2Ku 11:5, 6

d Yos 15:16, 17 Bal 3:9, 11

e Nom 32:11, 12 Yos 15:13

 Mulongo 2 a Gen 38:2, 5 Nom 26:20

b Gen 46:10

c Nom 26:12, 13

balume ba Yehalelele bavua: Zifa, Zifaha, Tileya, ne Asalele. 17 Bana ba balume ba Ezelaha ˆ ˆ bavua: Yete, Melede, Efe, ne Yalona; wakimita,1 yeye kulela ˆ Mıyama, Shamai, ne Yisheba tatuende wa Eshetemoa. 18 (Mukajende muena Yuda wakalela ˆ ˆ Yelede tatuende wa Gedo, Hebe tatuende wa Soko, ne Yekutiyele tatuende wa Zanoa.) Aba bavua bana ba balume ba Bitiya muaˆ na wa bakaji wa Palo uvua Melede musele. 19 Bana ba balume ba mukaji wa Hodiya, muanabu ne Nahama wa bakaji, bavua batatuende ˆ ba Keila muena Gama ne Esheˆ temoa muena Makata. 20 Bana ba balume ba Shimona bavua: Amenona, Lina, Bene-hanana, ne Tilona. Bana ba balume ba Ishi bavua Zoheta ne Benezoheta. 21 Bana ba balume ba Shela a muana wa Yuda bavua: Ele tatueˆ nde wa Leka, Lada tatuende wa ˆ Malesha, ne meku a benji ba bilamba bimpe menemene ba nzubu wa Ashabea, 22 ne Yokima, bantu ba ku Kozeba, Yoasha, ne Salafa bavua basele bakaji ba bena Moaba, ne Yashubilehema. Malu adibu bafunde aa nga kale.1 23 Bavua bafumbi bavua basombele mu Netayima ne mu Gedela. Bavua basombele muntu amu, benzela mukalenge mudimu. 24 Bana ba balume ba Simeona b bavua: Nemuele, Yamina, Yaliba, Zela, ne Shawula. c 25 Shaluma uvua muanende wa balume, muanende uvua Mibesama, ne muanende uvua Mishema. 26 Bana ba balume ba Mishema 4:17 1 Pamuapa badi bakula bua Bitiya udi mu mvese wa 18. 4:22 1 Anyi “Malu adibu bambe aa mmiyuki ya malu a kale.”

1 KULONDOLOLA 4:27–5:6 bavua Hamuele muanende wa ˆ balume, Zaku muanende, Shimei muanende. 27 Shimei uvua ne bana ba balume 16 ne bana ba bakaji basambombo; kadi bana babu ba balume kabavua ne ˆ bana ba bungi to, ne dıku naˆ nsha dimue dia ku meku abu kadivua ne bantu ba bungi bu muvua bantu ba mu Yuda nabu to. a 28 Bavua basombele mu ˆ ˆ Be-sheba, b Molada, c Hasa-shuala, d 29 Bileha, Eseme, e Tolada, ˆ 30 Betuele, f Homa, g Sikelaga, h ˆ ˆ 31 Bete-makabota, Has a-susiˆ ma, i Bete-bili, ne Shalayima. Ebi bivua bimenga biabu too ne pakabanga Davidi kukokesha. 32 Miaba ivuabu basombele ivua: Etama, Ayina, Limona, Tokene, ne Ashana, j bimenga bitanu, 33 kusangisha ne miaba yabu ya kusombela ivua minyunguluke bimenga ebi too ne ku ˆ ˆ Bala. Aa mmena avuabu bafunde bilondeshile milongo ya bankambua babu ne miaba ivuabu basombele. 34 Meshobaba, Yameleke, Yosha muana wa balume wa Amasaya, 35 Yoele, Yehu muana wa balume wa Yoshibeya muana wa balume wa Selaya muana wa balume wa Asiele, ˆ 36 ne Eleyehoenai, Yakoba, Yeshohaya, Asaya, Adiele, Yesimiyele, Benaya, 37 ne Ziza muana wa balume wa Shifi muana wa balume wa Alono muana wa balume wa Yedaya muana wa balume wa Shimeli muana wa balume wa Shemaya; 38 bantu baˆ dibu batele mena aba bavua ˆ bamfumu mu meku abu, ne ba mu nzubu ya bankambua babu bavua bavulangane bikole. 39 Bakaya ku tshibuelelu tshia ˆ Gedo, ku luseke lua est lua tshibandabanda, bua kukeba mpata ya kudishila bisumbu biabu bia mikoko. 40 Ndekelu wa bionso bakapeta mpata mimpe ya bufu-

674 NSHAP. 4 a Nom 26:22 b Yos 19:1, 2 c Yos 15:21, 26 d Yos 15:21, 28 Yos 19:1, 3 Neh 11:25-27

e Yos 15:21, 29 f Yos 19:1, 4 g Bal 1:17 h Yos 15:20, 31 Yos 19:1, 5 1Sm 27:5, 6

i Yos 19:1, 5 j Yos 19:1, 7 

Mulongo 2 a Gen 10:6, 20 b 2Ku 29:1 c Gen 36:8 d Eks 17:14, 16 1Sm 15:7

 NSHAP. 5 e Gen 29:32 Gen 49:3, 4

f Gen 35:22 g Gen 49:22, 26 Yos 14:4

h Gen 49:8, 10 Nom 2:3 Nom 10:14 Bal 1:1, 2 Mis 60:7

i Mat 2:6 Eb 7:14

j Gen 46:9 Eks 6:14

k 2Bk 16:7

ke ya kudishila nyama, ne buloba abu buvua bualabale, buikale mu ditalala ne kakuyi bantu babutatshisha. Bantu bavua basombelamu kumpala bavua bena ˆ Hama. a 41 Bantu bena mena adibu bafunde aba bakalua mu matuku a Hezikiya b mukalenge wa Yuda, kubutulabu ntenta ya bena Hama ne bena Meunima bavuamu. Bakababutula too ne lelu; ne bakasomba muaba wabu bualu kuntu aku kuvua mpata ya kudishila bisumbu biabu bia mikoko. 42 Bamue bena Simeona, bantu 500, bakaya ku mukuna wa ˆ Seı c ne bana ba balume ba Ishi aba: Pelatiya, Nealiya, Lefaya, ne Uziele, bavua babalombole. 43 Bakashipa bantu bavua bashale ba mu bena Amaleka d bavua bapande, ne bobu mbasombele kuntu aku too ne lelu. Aba mbana ba balume ba Lubena, e muanabute wa Isalele. Yeye uvua muanabute, kadi bu muvuaye munyange bulalu bua tatuende, f bakafila bukenji buende bua buanabute kudi bana ba balume ba Jozefe g muana wa Isalele, ke bualu kayi kabavua bamufunde mu dilondangaˆ na dia dıku diabu bua bukenji bua buanabute to. 2 Nansha muvua Yuda h mupite bana babu ne nansha muvua muntu uvua ne bua kuikala mulombodi mufumine kudiye, i bukenji bua buanabute buvua bua Jozefe. 3 Bana ba balume ba Lubena muanabute wa Isalele bavua: Haˆ noka, Palu, Heselona, ne Kami. j 4 Bana ba balume ba Yoele bavua: Shemaya, muanende uvua Goga, muanende uvua Shimei, 5 muanende uvua Mika, muanende uvua Leaya, muanende uvua ˆ ˆ Bala, 6 ne muanende uvua Beˆ laha uvua Tigelata-pilenese k mu-

5

675

ˆ kalenge wa Ashu mukuate muye nende mu buloba bukuabu; uvua umue wa ku bamfumu ba bena Lubena. 7 Bana babu ba baluˆ me bilondeshile meku abu muvuabu babafunde mu dilondaˆ ngana dia meku abu bilondeshile ndelanganyi yabu bavua: Yiele ˆ uvua ku mutu, Zekaya, 8 ne Bela muana wa balume wa Azaza muana wa balume wa Shema muana wa balume wa Yoele, ˆ uvua musombele mu Aloe a too ˆ ne ku Nebo ne ku Bala-meona. b 9 Lua ku est wakasombela too ne ku ntuadijilu kua tshipela tshidi tshiye too ne ku musulu wa Pelata, c bualu bimuna biabu bivua bilue bia bungi mu buloba bua Gilada. d 10 Mu matuku ˆ a Shaula, bakela bena Haga mvita, kubatshimunabu, ke bobu kusombela mu ntenta yabu mu buloba buonso buvua ku est kua Gilada. 11 Mpindieu ndelanganyi ya Gada ivua misombele ku luseke luabu mu buloba bua Bashana too ne ku Saleka. e 12 Mu Bashana Yoele uvua ku mutu, Shafama umulondela, ne Yanai ne Shafata. 13 Bana babu ba balume ba mu nzubu ya batatuabu bavua: Mikaele, Meshulama, Sheba, Yolai, Yakana, Zia, ˆ ne Ebe, bonso muanda mutekete. 14 Bobu aba bavua bana ba balume ba Abihayila muana wa balume wa Huli muana wa balume wa Yaloa muana wa balume wa Gilada muana wa balume wa Mikaele muana wa balume wa Yeshishai muana wa balume wa Yado muana wa balume wa Buza. 15 Ahi muana wa balume wa Abediele muana wa balume wa Guni uvua ku mutu kua nzubu wa batatuabu. 16 Bavua basombele mu Gilada, f mu Bashana g ne misoko ivua kumpe-

1 KULONDOLOLA 5:7-24 NSHAP. 5 a Dut 2:36

b Nom 32:34, 38 Yos 13:15, 17 Yhz 25:9, 10

c Gen 15:18 Dut 1:7 Yos 1:4 2Sm 8:3

d Yos 22:9

e Dut 3:8, 10 Yos 12:4, 5

f Nom 32:1

g Dut 3:3, 13 Dut 32:14

 Mulongo 2 a 2Bk 15:32 2Ku 27:1 Yes 1:1 Hos 1:1 Mik 1:1

b 2Bk 14:16, 28

c 1Ku 5:10

d Gen 25:13, 15 1Ku 1:31

e Mis 20:7 Mis 22:4

f Yos 10:42 1Sm 17:45, 47 2Ku 20:15

g 2Bk 15:29 2Bk 17:6

h Yos 13:29, 30

i Dut 4:47, 48

nga kuende,1 ne mu mpata yonso ya kudishila nyama ya Shalona too ne ku ndekelu kuayi. ˆ 17 Bavua bafunde mena abu bonso bilondeshile dilondangaˆ na dia meku abu mu matuku a Yotama a mukalenge wa Yuda ne mu matuku a Yalobama1 b mukalenge wa Isalele. 18 Bena Lubena, bena Gada, ne tshitupa tshia tshisa tshia Manashe bavua ne bilobo bia mvita 44 760 mu tshiluilu tshiabu bivua biambula ngabu ne miele ya mvita, bikale ne mata a mikete,1 ne bivua bilongesha mvita. ˆ 19 Bakela bena Haga, c bena ˆ Yetu, bena Nafisha, d ne bena Nodaba mvita. 20 Bakapeta diambuluisha pavuabu baluangana ˆ nabu, ke bualu kayi bena Haga ne bantu bonso bavuabu nabu bakafidibua mu tshianza tshiabu, bualu bavua balombe Nzambi diambuluisha bua mvita, ne wakandamuna dilomba diabu bualu bavua bamueyemene. e 21 Bakakuata bimuna biabu: tumelu binunu 50, mikoko binunu 250, ne mpunda 2 000, pamue ne bantu1 binunu 100. 22 Bantu ba bungi bakakuluka bashipa, bualu mvita ivua ya kudi Nzambi mulelela. f Nunku bakasomba muaba wabu au too ne tshikondo tshivuabu balue kubakuata kuyabu nabu mu buloba bukuabu. g 23 Ndelanganyi ya tshitupa tshia tshisa tshia Manashe h ivua misombele mu buloba buvua bumbukila ku Bashana too ne ku ˆ ˆ ˆ Bala-hemona ne Senı ne muˆ kuna wa Hemona. i Ndelanganyi ayi ivua ya bungi. 24 Aba bavua bamfumu ba nzubu ya bataˆ tuabu: Efe, Ishi, Eliele, Azeliele, 5:16 1 Anyi “mimunyunguluke.” 5:17 1 Mmumue ne: Yalobama muibidi. 5:18 1 Ku mua.: “ne bivua bidiata buta.” 5:21 1 Anyi “anyima ya bantu.”

1 KULONDOLOLA 5:25–6:28 Yelemiya, Hodawiya, ne Yadiele; bavua bilobo bia mvita, bantu bende lumu, ne bamfumu ba nzubu ya batatuabu. 25 Kadi bakapanga lulamatu kudi Nzambi wa bankambua babu, bobu kuenda masandi ne nzambi1 ya bisamba bia mu buloba abu a bivua Nzambi mubutule kumpala kuabu. 26 Nunku Nzambi wa Isalele wakasonsola lungenyi lua Pula mukalenge wa ˆ Ashu b (mmumue ne: Tigelataˆ ˆ pilenese c wa mu Ashu) ke yeye kukuata bena Lubena, bena Gada, ne tshitupa tshia tshisa tshia Manashe, kuyaye nabu ku ˆ Halaha, ku Habo, ku Hala, ne ku musulu wa Gozana, d miaba idibu too ne lelu. Bana ba balume ba Lewi e ˆ bavua: Geshona, Kohata, f ne Melali. g 2 Bana ba balume ba Kohata bavua: Amalama, Yiseˆ ha, h Hebelone, ne Uziele.i 3 Bana1 ba Amalama j bavua: ˆ Alona, k Mose, l kabidi ne Mıyama.m Bana ba balume ba Alona ˆ bavua: Nadaba, Abihu, n Eleaza, o ˆ ˆ ne Itama. p 4 Eleaza wakalela Pinehasa;q Pinehasa wakalela Abishua. 5 Abishua wakalela Buki; Buki wakalela Uzi. 6 Uzi wakalela Zelaya; Zelaya wakalela Melayota. 7 Melayota wakalela Amalia; Amalia wakalela Ahituba. r 8 Ahituba wakalela Sadoka; s Sadoka wakalela Ahimasa. t 9 Ahimasa wakalela Azaya; Azaya wakalela Yohanana. 10 Yohanana wakalela Azaya. Yeye wakenza mudimu wa buakuidi mu nzubu uvua Solomo muibake mu Yelushalema. 11 Azaya wakalela Amalia; Amalia wakalela Ahituba. 12 Ahituba wakalela Sadoka; u Sadoka wakalela Shaluma.

6

5:25 1 Mmumue ne: “kutendelela nzambi.” 6:3 1 Ku mua.: “Bana ba balume.”

676 NSHAP. 5 a Dut 5:7-9 Bal 2:17 Bal 8:33 2Bk 17:10, 11

b Ezl 1:1 Nsu 21:1

c 2Bk 15:19, 29 d 2Bk 17:6 2Bk 18:11

 NSHAP. 6 e Gen 29:34 Eks 6:16

f Eks 6:18 Nom 3:27

g Nom 3:17 Nom 26:57

h Eks 6:21 i Eks 6:22 Lew 10:4

j Eks 6:20 k 1Ku 23:13 l Eks 6:26 Bz 7:37, 38

m Eks 15:20 n Eks 24:1 Lew 10:1

o Nom 3:32 Dut 10:6

p Eks 6:23 Eks 28:1 Nom 4:28 1Ku 24:2, 4

q Eks 6:25 Nom 25:11

r 2Sm 8:17 s 1Bk 1:8 1Bk 2:35

t 2Sm 15:27, 36 u Neh 11:11 

Mulongo 2 a 2Ku 34:14 b 2Bk 25:18 c Hag 1:1 d Nom 3:18 e Nom 3:19, 20 f Nom 26:57 g Nom 3:18 h Nom 16:1, 32 Nom 26:10, 11 Yuda 11

i Eks 6:24 j 1Sm 1:1

13 Shaluma wakalela Hilekiya; a Hilekiya wakalela Azaya. 14 Azaya wakalela Selaya; b Selaya wakalela Yehosadaka. c 15 Bakakuata Yehosadaka kuyabu nende mu buloba bukuabu pavua Yehowa muangate bantu ba mu Yuda ne ba mu Yelushalema muye nabu mu buloba bukuabu ku tshianza tshia Nebukaˆ denesa. 16 Bana ba balume ba Lewi ˆ bavua: Geshoma,1 Kohata, ne ˆ Melali. 17 Aa mmena a bana ˆ ba balume ba Geshoma: Libini ne Shimei. d 18 Bana ba balume ba Kohata bavua: Amalama, ˆ Yiseha, Hebelone, ne Uziele. e 19 Bana ba balume ba Melali bavua Mali ne Mushi. ˆ Aa avua meku a bena Lewi bilondeshile bankambua babu: f ˆ 20 Bana ba balume ba1 Geshoma, g Libini muanende, muanende uvua Yahata, muanende uvua Zima, 21 muanende uvua Yoa, muanende uvua Ido, muanende uvua Zela, muanende uvua Yatelai. 22 Bana ba balume ba1 Kohata bavua: Aminadaba muanende, muanende uvua Kola, h muanende uvua ˆ Ası, 23 muanende uvua Elekana, muanende uvua Ebiyasafa, i ˆ muanende uvua Ası, 24 muanende uvua Tahata, muanende uvua Uliele, muanende uvua Uziya, ne muanende uvua Shawula. 25 Bana ba balume ba Elekana bavua Amasai ne Ahimota. 26 Bua Elekana, bana ba balume ba Elekana bavua Sofai muanende, muanende uvua Nahata, 27 muanende uvua Eliaba, muanende uvua Yelohama, muanende uvua Elekana. j 28 Bana ba balume ˆ 6:16 1 Mbamubikile kabidi ne: Geshona mu mvese wa 1. 6:20, 22 1 Anyi “Ndelanganyi ya.”

677 ba Samuele a bavua Yoele muanende muanabute ne muibidi Abiya. b 29 Bana ba balume ba1 Melali bavua: Mali, c Libini muanende, muanende uvua Shimei, muanende uvua Uza, 30 muanende uvua Shimeya, muanende uvua Hagiya, ne muanende uvua Asaya. 31 Aba mbantu bavua Davidi muteke bua kulombola dimba dia misambu ku nzubu wa Yehowa panyima pa bobu bamane kuteka mushete kuntu aku.d 32 Bavua batangila mudimu wa dimba dia misambu ku ntenta wa tshitendelelu, mmumue ne: ntenta wa kusambakena too ne pavua Solomo muibake nzubu wa Yehowa mu Yelushalema, e ne bavua bakumbaja mudimu wabu anu muvuabu babalombe bua kuwenza. f 33 Aba mbantu bavua benze mudimu ne bana babu balela: Bua bena Kohata, Hemana g muimbi wa misambu, muana wa balume wa Yoeleh muana wa Samuele 34 muana wa Elekana i muana wa Yelohama muana wa Eliele muana wa Toha 35 muana wa Zufa muana wa Elekana muana wa Mahata muana wa Amasai 36 muana wa Elekana muana wa Yoele muana wa Azaya muana wa Sefanya 37 muana wa Tahaˆ ta muana wa Ası muana wa Ebiyasafa muana wa Kola 38 muaˆ na wa Yiseha muana wa Kohata muana wa Lewi muana wa Isalele. 39 Muanabu Asafa j uvua wimana ku dia balume diende; Asafa uvua muana wa balume wa Belekiya muana wa Shimeya 40 muana wa Mikaele ˆ muana wa Baseya muana wa Malakiya 41 muana wa Eteni muana wa Zela muana wa Adaya 6:29 1 Anyi “Ndelanganyi ya.”

1 KULONDOLOLA 6:29-54 NSHAP. 6 a 1Sm 1:20 b 1Sm 8:1, 2 c Eks 6:19 1Ku 23:21

d 2Sm 6:17 1Ku 15:16

e 1Bk 6:14 f 2Ku 35:15 g 1Ku 15:16, 17 h 1Sm 8:1, 2 i 1Sm 1:1 j 1Ku 25:1 2Ku 5:12 Mis 50:Mut

 Mulongo 2 a 1Ku 23:6 b 1Ku 15:16, 17 c Nom 3:5-7 d Eks 28:1 Nom 3:10

e Eks 29:38 f Eks 30:7 g Eks 30:10 Lew 4:20 Lew 17:11 2Ku 29:24

h Eks 6:23 i Eks 28:1 Nom 3:32

j 2Sm 8:17 k 1Bk 2:35

42 muana wa Etana muana wa Zima muana wa Shimei 43 muana wa Yahata muana wa ˆ Geshoma muana wa Lewi. 44 Bana babu, ndelanganyi ya Melali, a bavua ku dia bakaji; kuvua Etana b muana wa balume wa Kishi muana wa Abedi muana wa Maluke 45 muana wa Hashabeya muana wa Amasaya muana wa Hilekiya 46 muana wa Amasi muana wa Bani ˆ muana wa Sheme 47 muana wa Mali muana wa Mushi muana wa Melali muana wa Lewi. 48 Bavua bateke1 bana babu bena Lewi bua midimu yonso ya ntenta wa tshitendelelu, nzubu wa Nzambi mulelela. c 49 Alona ne bana bende ba balume d bavua bafuimisha milambu pa tshioshelu tshia mulambu wa kuosha e ne pa tshioshelu tshia musenga wa manananshi, f benza midimu ivua mu diumvuangana ne bintu bitambe tshijila, bua kubuikidila Isalele mpekatu, g bilondeshile malu onso avua Mose muena mudimu wa Nzambi ˆ mulelela mutume dıyi bua kuenza. 50 Eyi ivua ndelanganyi ˆ ya Alona: h Eleaza i muanende wa balume, muanende uvua Pinehasa, muanende uvua Abishua, 51 muanende uvua Buki, muanende uvua Uzi, muanende uvua Zelaya, 52 muanende uvua Melayota, muanende uvua Amalia, muanende uvua Ahituba, j 53 muanende uvua Sadoka, k ne muanende uvua Ahimasa. 54 Eyi ivua miaba yabu ya kusombela bilondeshile bitudilu biabu1 mu buloba buabu: bua ndelanganyi ya Alona ya mu ˆ dıku dia bena Kohata, bu muvua nshobo ya kumpala mibakuate, 6:48 1 Ku mua.: “Bavua bapeshe.” 6:54 1 Anyi “bitudilu biabu binyunguluka kudi bimanu.”

1 KULONDOLOLA 6:55-76 55 bakayipesha Hebelone a mu buloba bua Yuda, pamue ne mpata ya kudishila nyama ivua mimunyunguluke. 56 Kadi bakapesha Kaleba muana wa Yefune maloba a tshimenga atshi ne miaba yatshi mikuabu ya kusombela. b 57 Bakapesha kabidi ndelanganyi ya Alona bimenga bia1 kunyemena: c Hebelone, d kabidi ne Libina e ne mpata yeˆ nde ya kudishila nyama, Yatı, f Eshetemoa ne mpata yende ya kudishila nyama, g 58 Hilene ne mpata yende ya kudishila nyaˆ ma, Debı h ne mpata yende ya kudishila nyama, 59 Ashana i ne mpata yende ya kudishila nyama, ne Bete-shemeshe j ne mpata yende ya kudishila nyama; 60 ne mu tshisa tshia Benyamina: Geba k ne mpata yende ya kudishila nyama, Alemeta ne mpata yende ya kudishila nyama, ne Anatota l ne mpata yende ya kudishila nyama. Bimenga biabu ˆ bionso bua meku abu bivua bimenga 13. m 61 Bakapesha1 bena Kohata bavua bashale bimenga dikumi ˆ bia mu dıku dia tshisa, bia mu tshitupa tshia tshisa, tshitupa tshia Manashe. n ˆ 62 Bakapesha bena Geshoˆ ma bilondeshile meku abu bimenga 13 bia mu tshisa tshia Yiˆ ˆ saka, tshisa tshia Ashe, tshisa tshia Nafatale, ne tshisa tshia Manashe mu Bashana. o 63 Bakapesha bena Melali biˆ londeshile meku abu bimenga 12 ku nshobo bia mu tshisa tshia Lubena, tshisa tshia Gada, ne tshisa tshia Zebulona. p 64 Nunku bena Isalele bakapesha bena Lewi bimenga ebi ne mpata yabi ya kudishila nyama. q 6:57 1 Anyi pamuapa: “tshimenga tshia,” mu diumvuangana ne Yos 21:13. 6:61 1 Anyi “Bakapesha ku nshobo.”

678 NSHAP. 6 a Nom 13:22 Yos 21:8, 11

b Yos 14:13 Bal 1:20

c Nom 35:12, 13 d Yos 20:7, 9 e Yos 15:20, 42 f Yos 15:20, 48 g Yos 21:13-16 h Bal 1:11 i 1Ku 4:24, 32 j Yos 15:10, 12 k Yos 18:21, 24 l Yos 21:8, 18 Yel 1:1

m Yos 21:4 n Yos 21:5 o Yos 21:27-33 p Yos 21:34-40 q Nom 35:2-4 

Mulongo 2 a Yos 21:20-26 b Yos 20:7, 9 c Yos 16:10 d Yos 10:11 e Yos 10:12 Bal 1:35

f Yos 19:45, 48 g Dut 4:41-43 h Yos 21:27 i Yos 19:12, 16 j Yos 21:8, 28 k Yos 21:8, 30 l Yos 19:28, 31 Bal 1:31

65 Bakafila kabidi ku nshobo bimenga ebi bia mu tshisa tshia Yuda, tshisa tshia Simeona, ne tshisa tshia Benyamina, bimeˆ nga bidibu batele mu mena abi. ˆ 66 Amue meku a bena Kohata avua ne bimenga bia mu tshisa tshia Efelayima bu buloba buabu. a 67 Bavua babapeshe bimenga bia1 kunyemena: Shekeme b ne mpata yende ya kudishila nyama mu buloba bua ˆ mikuna bua Efelayima, Geze c ne mpata yende ya kudishila nyama, 68 Yokemama ne mpata yende ya kudishila nyama, Beteholona d ne mpata yende ya kudishila nyama, 69 Ayalona e ne mpata yende ya kudishila nyama, ne Gata-limona f ne mpata yende ya kudishila nyama; 70 ne mu tshitupa tshia tshisa tshia Manashe bakafila Anele ne mpata yende ya kudishila nyama ne Bilama ne mpata yende ya kuˆ dishila nyama kudi meku a bena Kohata avua mashale. ˆ 71 Mu dıku dia tshitupa tshia tshisa tshia Manashe, bakapeˆ sha bena Geshoma Golana g mu Bashana ne mpata yende ya kudishila nyama ne Ashetalota ne mpata yende ya kudishila nyama; h 72 ne mu tshisa tshia Yiˆ saka: Kedeshe ne mpata yende ya kudishila nyama, Dabelata i ne mpata yende ya kudishila nyama, j 73 Lamota ne mpata yende ya kudishila nyama, ne Anema ne mpata yende ya kudishila nyama; 74 ne mu tshiˆ sa tshia Ashe: Mashala ne mpata yende ya kudishila nyama, Abidona ne mpata yende ya kudishila nyama, k 75 Hukoko ne mpata yende ya kudishila nyama, ne Lehoba l ne mpata yende ya kudishila nyama; 76 ne mu tshi6:67 1 Anyi pamuapa: “tshimenga tshia,” mu diumvuangana ne Yos 21:21.

679 sa tshia Nafatale: Kedeshe a mu Galela b ne mpata yende ya kudishila nyama, Hamone ne mpata yende ya kudishila nyama, ne Kiyatayima ne mpata yende ya kudishila nyama. 77 Mu tshisa tshia Zebulona c bakapesha bena Melali bavua bashale Limono ne mpata yeˆ nde ya kudishila nyama, Tabo ne mpata yende ya kudishila nyama; 78 ne mu tshitupa tshia buloba tshia Yadene ku Yeliko, ku est kua Yadene, mu tshisa tshia Lubena, bakabapeˆ sha Bese mu tshipela ne mpata yende ya kudishila nyama, Yahasa d ne mpata yende ya kudishila nyama, 79 Kedemota e ne mpata yende ya kudishila nyaˆ ma, ne Mefata ne mpata yende ya kudishila nyama; 80 ne mu tshisa tshia Gada: Lamota mu Gilada ne mpata yende ya kudishila nyama, Mahanayima f ne mpata yende ya kudishila nyama, 81 Heshebona g ne mpata yende ya kudishila nyama, ne ˆ Yaze h ne mpata yende ya kudishila nyama. Mpindieu bana ba balume ˆ ba Yisaka bavua: Tola, Pua, Yashuba, ne Shimelona, i bana banayi. 2 Bana ba balume ba Tola bavua: Uzi, Lefaya, Yeliele, Yamayi, Ibisama, ne Shemuele, bamfumu ba nzubu ya batatuabu. Bantu bavua bafume kudi Tola bavua bilobo bia mvita, bavua bantu 22600 mu matuku a Davidi. 3 Ndelanganyi1 ya Uzi ivua Yizelaya ne bana ba balume ba Yizelaya: Mikaele, Obadaya, Yoele, ne Yishaya, bonso batanu bavua bamfumu.2 4 Kuvua basalayi binunu 36 bavuabu nabu mu tshiluilu tshiabu badilongolole bua mvita, bilondeshile ndelanganyi yabu,

7

7:3, 13 1 Ku mua.: “bana ba balume.” 7:3 2 Ku mua.: “mitu.”

1 KULONDOLOLA 6:77–7:13 NSHAP. 6 a Yos 20:7, 9 Yos 21:32, 33

b Mat 3:13

c Yos 21:34-39

d Nom 21:23

e Dut 2:26

f Gen 32:1, 2 2Sm 2:8

g Nom 21:26

h Nom 32:1 

NSHAP. 7 i Gen 46:13 Nom 26:23, 24

 Mulongo 2 a Nom 26:25

b Gen 35:16, 18 Nom 26:38, 39

c 1Ku 8:1

d Gen 46:21

e 1Ku 7:10

f Nom 26:41

g 1Ku 7:6

h 1Ku 7:7

i Nom 26:48, 49

j Gen 30:3, 8 Gen 46:24, 25

bilondeshile nzubu ya batatuabu, bualu bavua ne bakaji ba bungi ne bana ba bungi. 5 Bana ˆ babu ba balume ba mu meku ˆ onso a Yisaka bavua bilobo bia mvita, bantu binunu 87 bilondeˆ shile muvuabu bafunde mena ˆ abu mu difunda mena a dilondaˆ ngana dia meku abu. a 6 Bana ba balume ba Benyaˆ mina b bavua: Bela, c Beke, d ne Yediele, e bana basatu. 7 Bana ba balume ba Bela bavua: Esebone, Uzi, Uziele, Yelimota, ne Ili, bana batanu, bamfumu ba nzubu ya batatuabu, bilobo bia mvita, ne ˆ bantu 22034 bavua mu mena avuabu bafunde mu dilondangaˆ na dia meku abu. f 8 Bana ba ˆ balume ba Beke bavua: Zemiˆ la, Yoasha, Elieze, Eleyehoenai, Omeli, Yelemota, Abiya, Anatota, ne Alemeta, bonso aba ˆ bavua bana ba balume ba Beke. ˆ 9 Mena avuabu bafunde mu diˆ londangana dia meku abu bilondeshile ndelanganyi yabu bua bamfumu ba nzubu ya batatuabu avua bungi bua bilobo bia mvita 20200. 10 Bana ba balume ba Yediele g bavua Bilehana ne bana ba balume ba Bilehana: Yeusha, Benyamina, Ehuˆ ˆ da, Kenana, Zetana, Tashishi, ˆ ne Ahishaha. 11 Bonso aba bavua bana ba balume ba Yediele, bilondeshile bamfumu ba bankambua babu, bilobo bia mvita 17200 bidiakaje bua kubuela mu tshiluilu bua kuluangana mvita. 12 Bena Shupima ne bena Hupima1 bavua bana ba Ile; h bena Hushima bavua bana ba Ahe. 13 Bana ba balume ba Nafaˆ tale i bavua: Yasiele, Guni, Yese, ne Shaluma, ndelanganyi1 ya Bileha. j 7:12 1 Anyi “Shupima ne Hupima.”

1 KULONDOLOLA 7:14-35 14 Bana ba balume ba Manashe: a Aseliele muana uvuabu balele kudi mukaji muena Sulia uvuaye mubanjije. (Mukaji eu ˆ wakalela Makı b tatuende wa Giˆ lada. 15 Makı wakaselela Hupiˆ ma ne Shupima bakaji, ne dına dia muanabu wa bakaji divua ˆ ˆ Maka.) Dına dia muanende muibidi divua Selofehada, c kadi Selofehada uvua ne bana ba baˆ ˆ kaji. d 16 Maka mukaji wa Makı wakalela muana wa balume kuˆ muinyikaye dına ne: Peleshe; ˆ dına dia muanabu wa balume divua Shelesha; ne bana bende ba balume bavua Ulama ne Lekeme. 17 Muana wa balume1 wa Ulama uvua Bedana. Aba bavua bana ba balume ba ˆ Gilada muana wa Makı muana wa Manashe. 18 Muanabu wa bakaji uvua Hamolekete. Wakaˆ lela Ishehodo, Abieze, ne Mahala. 19 Bana ba balume ba Shemida bavua: Ahiana, Shekeme, Likihi, ne Aniama. 20 Bana ba balume ba Efelayima e bavua: Shutela, f muanende uvua Belede, muanende uvua Tahata, muanende uvua Eleadaha, muanende uvua Tahata, 21 muanende uvua Zabada, ˆ muanende uvua Shutela. Eze ne Eleada bavua bana ba Efelayima. Bantu ba mu Gata g bavuabu balelele mu buloba abu bakabashipa bualu bavua bapueke bua kuangata bimuna biabu. 22 Tatuabu Efelayima wakabadila matuku a bungi, ne bana babu bavua balua bua kumusamba. 23 Pashishe wakasangila ne mukajende, yeye kuimita, kulelaye muana wa balume. Kadi wakamuinyika ne: Belia1 bualu mukaji au uvua mu nzubu muende mu dikenga. 24 Muanende wa 7:17 1 Ku mua.: “Bana ba balume.” 7:23 1 Diumvuija: “Muikale ne dikenga.”

680 NSHAP. 7 a Gen 41:50, 51

b Gen 50:23 Nom 26:29 Dut 3:15

c Nom 26:33

d Nom 27:1, 7

e Nom 1:33

f Nom 26:35

g 1Sm 7:14 1Sm 17:4

 Mulongo 2 a Yos 16:1, 3

b Yos 16:5 Yos 21:20, 22 2Ku 8:3, 5

c Eks 33:11 Nom 11:28 Nom 32:11, 12 Dut 34:9 Yos 1:1

d Gen 28:16, 19 Yos 16:1, 2

e Yos 17:11 1Sm 31:8, 10

f Bal 5:1, 19

g Bal 1:27 1Bk 9:15

h 1Bk 4:7, 11

i Nom 26:44, 45

j Gen 46:17

bakaji uvua Shelaha uvua muibake Bete-holona wa kuinshi a ne wa ku mutu b ne Uzene-shelaha. 25 Kuvua kabidi Lefa muanende, Leshefe, muanende uvua Telaha, muanende uvua Tahana, 26 muanende uvua Ladana, muanende uvua Amihuda, muanende uvua Elishama, 27 muanende uvua Nuna, ne muanende uvua Yoshua.1 c 28 Buloba buabu ne miaba yabu ya kusombela bivua Beted le ne misoko ya kumpenga kueˆ nde,1 ne ku est Nalana, ku ouest ˆ Geze ne misoko ya kumpenga kuende, ne Shekeme ne misoko ya kumpenga kuende, kuya too ne ku Aya2 ne misoko ya kumpenga kuende; 29 ne ku luseke lua ndelanganyi ya Manashe, Bete-sheana e ne misoko ya kumpenga kuende, Tanaka f ne misoko ya kumpenga kuende, Megido g ne misoko ya kumpenga ˆ kuende, ne Do h ne misoko ya kumpenga kuende. Ndelanganyi ya Jozefe muana wa Isalele ivua misombele miaba eyi. ˆ 30 Bana ba balume ba Ashe bavua: Yimenaha, Yishewa, Yishewi, ne Belia; i muanabu wa bakaji uvua Sela. j 31 Bana ba baˆ lume ba Belia bavua Heb e ne Malekiele uvua tatuende ˆ ˆ wa Bızawita. 32 Hebe wakaleˆ la Yafeleta, Shome, ne Hotama, ne Shua muanabu wa bakaji. 33 Bana ba balume ba Yafeleta bavua: Pasakaha, Bimehala, ne Ashawata. Aba bavua bana ba Yafeleta. 34 Bana ba baluˆ me ba Sheme1 bavua: Ahi, Loga, Yehuba, ne Alama. 35 Bana ba 7:27 1 Anyi “Yehoshua,” diumvuija: “Yehowa udi lupandu.” 7:28 1 Anyi “idi mimunyunguluke.” 2 Anyi pamuapa: “Gaza,” kadi ki n’Gaza wa mu Peleshete to.” 7:34 1 Mbamubikile kabidi ne: Shoˆ me mu mvese wa 32.

681 balume ba muanabu Heleme1 bavua: Sofa, Yimena, Sheleshe, ne Amala. 36 Bana ba balume ba ˆ ˆ Sofa bavua: Sua, Hanefe, Shuaˆ la, Beli, Yimelaha, 37 Bes e, Hodo, Shama, Shilesha, Yitelaˆ na, ne Bela. 38 Bana ba baluˆ me ba Yete bavua: Yefune, Pisepa, ne Ala. 39 Bana ba balume ba Ula bavua: Alaha, Haniele, ne Lisia. 40 Bonso aba baˆ vua bana ba balume ba Ashe, bamfumu ba nzubu ya batatuabu, basungula, bilobo bia mvita, bikale ku mutu kua bamfumu; ne bungi buabu buvuabu bafunde mu difunda dia dilondangana ˆ dia meku abu a buvua bua bantu binunu 26 b mu tshiluilu, badiakaje bua mvita. Benyamina c wakalela Bela d muanende muanabute, muibidi Ashabele, e muisatu Ahala, 2 muinayi Noha, ne muitanu Lafa. 3 Bana ba balume ba ˆ Bela bavua: Ada, Gela, f Abihuˆ da, 4 Abishua, Namana, Ahowa, 5 Gela, Shefufama, ne Hulama. 6 Aba bavua bana ba balume ba Ehuda, bamfumu ba nzubu ya batatu ba bantu ba mu Geba, g bavuabu bakuate baye ˆ nabu ku Manahata: 7 Namana, Ahiya, ne Gela; yeye ke uvua mubangate muye nabu mu buloba bukuabu ne wakalela Uza ne Ahihuda. 8 Shahalayima wakalela bana mu buloba bua1 Moaba yeye mumane kubipata. Hushima ne Baala bavua bakaji bende.2 9 Mukajende Hodesha wakamulelela Yobaba, Zibia, Mesha, Malakama, 10 Yeuse, Shaˆ kaya, ne Mıma. Aba bavua bana bende ba balume, bamfumu ba nzubu ya batatuabu.

8

7:35 1 Pamuapa ng’Hotama udi mu mvese wa 32. 8:8 1 Ku mua.: “mpata wa.” 2 Anyi pamuapa: “yeye mumane kuipata bakaji bende Hushima ne Baala.”

1 KULONDOLOLA 7:36–8:33 NSHAP. 7 a Eks 30:14

b Nom 1:41 Nom 26:47

 NSHAP. 8 c Gen 35:16, 18

d 1Ku 7:6

e Gen 46:21

f Gen 46:21

g Yos 21:8, 17 1Sm 13:16

 Mulongo 2 a Neh 6:2

b Ezl 2:1, 33

c Yos 19:42, 48 Yos 21:8, 24

d Yos 9:15, 17 Yos 21:8, 17 1Ku 21:29

e 1Ku 9:35-38

f 1Sm 14:50

g 1Sm 9:1, 2 1Sm 11:15

h 1Sm 14:45

i 1Sm 14:49

11 Hushima wakamulelela ˆ Abituba ne Elepala. 12 Bana ˆ ba balume ba Elepala bavua: ˆ Ebe, Mishama, Shemede (uvua muibake Onohoa ne Lodo b ne misoko ya kumpenga kuende),1 13 Belia, ne Shema. Aba bavua bamfumu ba nzubu ya batatu ba bantu ba mu Ayalona. c Bobu aba bakipata bantu ba mu Gata. 14 Kuvua kabidi Ahio, Shashaka, Yelemota, 15 Zebaˆ daya, Alada, Ede, 16 Mikaele, Yisepa, Yoha, bana ba balume ba Belia; 17 ne Zebadaya, Meˆ shulama, Hiziki, Hebe, 18 Yishemelai, Yizela, Yobaba, bana ba ˆ balume ba Elepala; 19 ne Yakima, Zikeli, Zabedi, 20 Eliyenai, Ziletai, Eliele, 21 Adaya, Belaya, Shimelata, bana ba balume ba Shimei; 22 ne Yishepana, ˆ Ebe, Eliele, 23 Abidona, Zikeli, Hanana, 24 Hananya, Elama, Anetotiya, 25 Yifedeya, Penuele, bana ba balume ba Shashaka; 26 ne Shameshalai, Shehaya, Atalaya, 27 Yalesheya, Eliya, Zikeli, bana ba balume ba Yelohama. 28 Bantu aba bavua bamfumu ba nzubu ya batatu bilondeshile ndelanganyi yabu. Bamfumu aba bavua basombele mu Yelushalema. 29 Yiele tatuende wa Gibeona uvua musombele mu buloba ˆ bua Gibeona. d Dına dia mukajeˆ nde divua Maka. e 30 Muanende muanabute uvua Abidoˆ na, bamulondela kudi Su, Kishi, ˆ ˆ Bala, Nadaba, 31 Gedo, Ahio, ˆ ne Zeke. 32 Mikelota wakalela Shimea. Buonso buabu bavua basombele pabuipi ne bana babu ba balume mu Yelushalema, pamue ne bana babu bakuabu ba balume. ˆ 33 Ne f wakalela Kishi; Kishi wakalela Shaula; g Shaula wakalela Yonatana, h Maleki-shua, i 8:12 1 Anyi “idi mimunyunguluke.”

1 KULONDOLOLA 8:34–9:14

ˆ Abinadaba, a ne Eshebala.1 b 34 Muana wa balume wa ˆ Yonatana uvua Meliba-bala.1 c ˆ Meliba-bala wakalela Mika. d 35 Bana ba balume ba Mika bavua: Pitona, Meleke, Talea, ne Ahaza. 36 Ahaza wakalela Yehoada; Yehoada wakalela Alemeta, Azamaweta, ne Zimeli. Zimeli wakalela Moza. 37 Moza wakalela Binea, muanende uvua Lafaha, muanende uvua Eleasa, muanende uvua Asela. 38 Asela uvua ne bana ba balume baˆ sambombo, ne mena abu avua: Azelikama, Bokelu, Yishemaele, Shealeya, Obadaya, ne Hanana. Bonso aba bavua bana ba balume ba Asela. 39 Bana ba balume ba Esheke muanabu wa balume bavua: Ulama muanende muanabute, muibidi Yeusha, ne muisatu Elifelete. 40 Bana ba balume ba Ulama bavua bilobo bia mvita bivua mua kuluangana ne1 buta bua mikete ne bavua ne bana ba balume ba bungi ne bikulu ba bungi, bantu 150. Bonso aba bavua ndelanganyi ya Benyamina. ˆ Bavua bafunde mena a bena Isalele bonso bilondeshile diˆ londangana dia meku abu, ne mbabafunde mu Mukanda wa Bakalenge ba Isalele. Bavua bakuate Yuda baye nende mu Babilona bua muvuaye bapange lulamatu. e 2 Bantu ba kumpala bavua bapingane mu buloba buabu mu bimenga biabu bavua bamue bena Isalele, bakuidi, bena Lewi, ne bena mudimu ba ku ntempelo.1 f 3 Imue ndelanganyi ya Yuda, g ya Benyamina, h ya Efelayima, ne ya Manashe yakasombela mu Yelusha-

9

8:33 1 Badi bamubikila kabidi ne: Ishiboshete. 8:34 1 Badi bamubikila kabidi ne: Mefibosheta. 8:40 1 Ku mua.: “bivua bidiata.” 9:2 1 Anyi “Banetinima.” Ku mua.: “bantu bafila.”

682 NSHAP. 8 a 1Sm 31:2

b 2Sm 2:8 1Ku 9:39-44

c 2Sm 4:4

d 2Sm 9:12 

NSHAP. 9 e Yel 39:9

f Yos 9:3, 27 Ezl 2:43-54 Ezl 2:70 Ezl 8:20 Neh 7:73 Neh 11:3

g Neh 11:4, 5

h Neh 11:7-9 

Mulongo 2 a Gen 46:12 1Ku 2:4

b 1Ku 2:4, 6

c Neh 11:10-14

d Neh 11:15

lema: 4 Utai muana wa balume wa Amihuda muana wa Omeli muana wa Imeli muana wa Bani, ba mu ndelanganyi ya Pelese a muana wa balume wa Yuda. 5 Mu bena Shilo, Asaya muanabute ne bana bende ba balume. 6 Mu bana ba balume ba Zela, b Yeule ne bana babu ba balume 690. 7 Mu ndelanganyi ya Benyamina: Salu muana wa balume wa Meshulama muana wa Hodaweya muana wa Hasenua, 8 Yibeneya muana wa balume wa Yelohama, Elaha muana wa balume wa Uzi muana wa Mikeli, ne Meshulama muana wa balume wa Shefataya muana wa Luele muana wa Yibeniya. 9 Bana babu ba balume bilondeshile dilondaˆ ngana dia meku abu bavua 956. Bantu bonso aba bavua bamfumu ba nzubu ya batatuabu.1 10 Mu bakuidi muvua: Yedaya, Yehoyaliba, Yakina, c 11 Azaya muana wa Hilekiya muana wa Meshulama muana wa Sadoka muana wa Melayota muana wa Ahituba, umue wa ku balombodi ba nzubu1 wa Nzambi mulelela, 12 Adaya muana wa balume wa Yelohama muaˆ na wa Pashu muana wa Malakiˆ ya, Masai muana wa balume wa Adiele muana wa Yazela muana wa Meshulama muana wa Meˆ shilemita muana wa Ime, 13 ne bana babu ba balume, bamfumu ba nzubu ya batatu, bantu ba bukole 1760, bakumbane ne badiakaje bua mudimu wa nzubu wa Nzambi mulelela. 14 Mu bena Lewi muvua: Shemaya d muana wa Hashuba muana wa Azelikama muana wa Hashabeya wa mu ndelanga9:9 1 Ku mua.: “bamfumu ba batatu bua nzubu wa batatuabu.” 9:11 1 Anyi “ntempelo.”

683

ˆ nyi ya Melali; 15 ne Bakabaka, Heleshi, Galala, Matanaya muana wa balume wa Mika muana wa Zikeli muana wa Asafa, 16 Obadaya muana wa balume wa Shemaya muana wa Galala muana wa Yedutuna, ne Belekiya muana wa balume wa Asa muana wa Elekana, uvua usombela miaba ivua bena Netofa basombele. a 17 Balami ba ku biibi b bavua: Shaluma, Akuba, Talemona, Ahimana, ne Shaluma muanabu wa balume uvua ku mutu ˆ kuabu, 18 too ne dıba adi uvua ku tshiibi tshia mukalenge ku est. c Aba bavua balami ba ku biibi ba ku bitudilu bia bena Lewi. 19 Shaluma muana wa balume wa Kole muana wa Ebiyasafa muana wa Kola, ne bana babu ba balume ba mu nzubu wa batatuende, bena Kola, bavua batangila midimu ivuabu ne bua kuenza, balami ba biibi bia ntenta, ne ku kale batatuabu bavua ku mutu kua tshitudilu tshia Yehowa bu balami ba ku tshibuelelu. 20 Pinehasa d muana wa balume ˆ wa Eleaza e ke uvua mulombodi wabu ku kale; Yehowa uvua ˆ nende. 21 Zekaya f muana wa balume wa Meshelemiya uvua mulami wa ku tshiibi tshia tshibuelelu tshia ntenta wa kusambakena. 22 Bantu bonso bavuabu basungule bua kuikala balami ba ku biibi ku bibuelelu bavua 212. Bavua basombe miaba yabu ya kusombela bilondeshile muvuabu badifundishe bilondeshile diˆ londangana dia meku abu. g Davidi ne Samuele mumonyi wa malu h bavua bateke bantu aba mu mudimu wabu wa kueyemenyibua. 23 Bobu ne bana babu ba balume bavua batangila mudimu wa bulami bua biibi bia nzubu wa Yehowa, i nzubu wa ntenta. 24 Balami ba ku

1 KULONDOLOLA 9:15-33 NSHAP. 9 a 1Ku 2:54 Neh 12:28

b Ezl 2:1, 42 Neh 11:19

c Neh 3:29 d Nom 25:11, 13 Yos 22:30 Bal 20:28

e Eks 6:25 Nom 3:32

f 1Ku 26:14, 19 g 1Ku 9:1 h 1Sm 9:9 i 2Ku 23:16, 19 Neh 12:45

 Mulongo 2 a 1Ku 26:14-16 b 1Ku 26:20 1Ku 28:11, 12 2Ku 31:12

c Nom 1:50 d 1Bk 8:4 e Lew 2:1 1Ku 23:29

f Lew 23:12, 13 g Eks 27:20 h Lew 2:1, 2 i Eks 25:3, 6 j Lew 2:5, 7 k 2Ku 2:4 2Ku 13:11

l Lew 24:6, 8

biibi bavua ku nseke inayi: ku est, ku ouest, ku nord, ne ku sud. a 25 Ku musangu ne ku musangu, bana babu ba balume bavua balua bua matuku muanda mutekete bafumina miaba yabu ya kusombela bua kuenza nabu mudimu. 26 Kuvua bamfumu1 banayi ba balami ba ku biibi mu mudimu wa kueyemenyibua. Bavua bena Lewi, ne bavua batangila bibambalu2 ne bibutshilu bia nzubu wa Nzambi mulelela. b 27 Bavua bapitshisha butuku miaba yabu ya midimu banyunguluke nzubu wa Nzambi mulelela, bualu bavua batangila mudimu wa bulami ne bavua balama nsapi ne bakangula nzubu dinda dionso. 28 Bamue ba kudibu bavua batangila bintu c bia mudimu; bavua babibala pavuabu babibueja ne bavua babibala pavuabu babipatula. 29 Bakuabu bavua batangila bintu bikuabu, batangila bintu bionso bia tshijila, d ne batangila bukula bunefuke, e mvinyo, f mafuta, g budimbu bua mupuya muimpe, h ne mafuta a mutshi wa bome. i 30 Bamue bana ba balume ba bakuidi bavua basambakaja mafuta a mutshi wa bome ne bintu bikuabu bua kuenza mafuta a kulaba. 31 Matitiya, umue wa ku bena Lewi, uvua muanabute wa Shaluma muena Kola, uvua wenza mudimu wa kueyemenyibua wa ditangila bintu bivuabu boshela mu malata a kuoshela mampa. j 32 Bamue bana babu ba balume bena Kohata bavua batangila milongo ya mampa,1 k bua kualongolola dituku dionso dia nsabatu. l 33 Aba bavua bimbi ba misambu, bamfumu ba nzubu ya 9:26 1 Ku mua.: “bilobo.” 2 Anyi “nzubu ya kudiila.” 9:32 1 Mmumue ne: mampa a dileja.

1 KULONDOLOLA 9:34–10:9 batatu ya bena Lewi mu bibambalu,1 bantu bavuabu bumbushile midimu mikuabu; bualu bavua ne bua kuikala ku mudimu munya ne butuku. 34 Bantu aba bavua bamfumu ba nzubu ya batatu ya bena Lewi bilondeshiˆ le dilondangana dia meku abu, bantu bavua ku mutu. Bantu aba bavua basombele mu Yelushalema. 35 Yiele tatuende wa Gibeona uvua musombele mu buloba ˆ bua Gibeona. a Dına dia mukajeˆ nde divua Maka. 36 Muanende muanabute uvua Abidona, baˆ ˆ mulondela kudi Su, Kishi, Bala, ˆ ˆ Ne, Nadaba, 37 Gedo, Ahio, ˆ Zekaya, ne Mikelota. 38 Mikelota wakalela Shimeama. Buonso buabu bavua basombele pabuipi ne bana babu ba balume mu Yelushalema, pamue ne bana babu bakuabu ba baluˆ me. 39 Ne b wakalela Kishi; Kishi wakalela Shaula; c Shaula wakalela Yonatana, d Malekiˆ shua, e Abinadaba, f ne Eshebala. 40 Muana wa balume wa Yonaˆ tana uvua Meliba-bala. g Melibaˆ bala wakalela Mika. h 41 Bana ba balume ba Mika bavua: Pitona, Meleke, Tahaleya, ne Ahaza. 42 Ahaza wakalela Yala; Yala wakalela Alemeta, Azamaweta, ne Zimeli. Zimeli wakalela Moza. 43 Moza wakalela Binea ne Lefaya muanende wa balume, muanende uvua Eleasa, muanende uvua Asela. 44 Asela uvua ne bana ba balume basamboˆ mbo, ne mena abu avua: Azelikama, Bokelu, Yishemaele, Shealeya, Obadaya, ne Hanana. Aba bavua bana ba balume ba Asela. Mpindieu bena Peleshete bavua baluangana ne Isalele. Bantu ba mu Isalele bakanyema kumpala kua bena Pele-

10

9:33 1 Anyi “nzubu ya kudiila.”

684 NSHAP. 9 a Yos 21:8, 17

b 1Sm 14:50

c 1Sm 9:1, 2 1Sm 11:15

d 1Sm 14:45 1Sm 18:1 2Sm 1:23

e 1Sm 14:49

f 1Sm 31:2

g 2Sm 4:4

h 2Sm 9:12 

Mulongo 2  NSHAP. 10 a 1Sm 31:1-5 2Sm 1:21, 25

b 1Ku 8:33

c 1Sm 26:9, 10

d Bal 16:21, 23

e 1Ku 10:13

f 1Sm 31:6, 7

g 1Sm 28:4 1Sm 31:8-10

shete, ne ba bungi bakakuluka bashipa pa mukuna wa Gileboa. a 2 Bena Peleshete bavua anu benda balondakaja Shaula ne bana bende, kusemenabu pabuipi nabu bikole; bena Peleshete bakashipa Yonatana, Abinadaba, ne Maleki-shua, b bana ba Shaula. 3 Mvita yakakolela Shaula bikole menemene, ne bedi ba mikete bakamona muaba uvuaye, bobu kumutapa. c 4 Ke Shaula kuambila muntu uvua umuambuila bia mvita ne: “Tula muele webe wa mvita, uwuntue, bua bantu badi kabayi batengula aba kabalu kungenzela malu kakuyi luse.”1 d Kadi muntu uvua umuambuila bia mvita ˆ kakitaba to, bualu uvua ne buowa bua bungi menemene. Nunku Shaula wakangata muele wende wa mvita, yeye kudishindilapu. e 5 Pavua muntu uvua wambuila Shaula bia mvita mumone ne: Shaula uvua mufue, yeye pende wakadishindila pa muele wende wa mvita, kufuaye. 6 Nunku Shaula ne bana bende ba balume basatu bakafua, ne ba mu nzubu muende bonso bakafua pamue. f 7 Pavua bena Isalele bonso bavua mu tshibandabanda1 bamone ne: bantu bonso bavua banyeme, ne bamone kabidi ne: Shaula ne bana bende bavua bafue, bakatuadija kunyema bumbuka mu bimenga biabu; nunku bena Peleshete bakalua, kusombabu mu bimenga abi. 8 Dituku diakalonda, pavua bena Peleshete balue bua kuangata bintu bia bantu bavuabu bashipe, bakasangana Shaula ne bana bende ba balume bafuile pa mukuna wa Gileboa. g 9 Nunku bakangata bintu biende, kumukosabu mutu, ne ku10:4 1 Anyi “ne tshinyangu.” 10:7 1 Anyi “tshibatabata.”

685 mukopolabu bia mvita biende, bobu kutuma mukenji mu buloba buonso bua bena Peleshete bua bamuangalaje lumu alu kudi mpingu yabu a ne kudi bantu. 10 Pashishe bakateka bia mvita biende mu nzubu1 wa nzambi wabu, bobu kusuikila mutu wende ku nzubu wa Dagona. b 11 Pavua bantu bonso ba mu Yabesha c mu Gilada bumvue malu onso avua bena Peleshete benzele Shaula, d 12 bena mvita bonso bakajuka, kuangatabu tshitalu tshia Shaula ne bitalu bia bana bende ba balume. Bakaya nabi ku Yabesha, kujiikabu mifuba yabu muinshi mua mutshi munene wa mu Yabesha e ne bakajila biakudia matuku muanda mutekete. 13 Nunku Shaula wakafua bua muvuaye mupange lulamatu kudi Yehowa bualu kavua ˆ mutumikile dıyi dia Yehowa, f ne bualu uvua kabidi muye kuebeja malu kudi muena mbuku g 14 pamutu pa kuebeja malu kudi Yehowa. Nunku Yeye wakamushipa ne kupeshaye Davidi muana wa Yishai bukalenge. h Pakapita matuku, bena Isalele bonso bakadisangisha kudi Davidi ku Hebeloi ne, kuambabu ne: “Mona! Tuetu tudi mufuba webe ne musunyi webe.1 j 2 Bidimu bishale biabia pavua Shaula mukalenge, wewe ke uvua ulombola Isalele mu mvita yende.1 k Pashishe Yehowa Nzambi webe wakakuambila ne: ‘Neulame tshisamba tshianyi tshia Isalele, ne neulue mulombodi wa tshisamba tshianyi tshia Isalele.’” l 3 Nunku bakulu ba mu Isalele bonso

11

10:10 1 Anyi “mu ntempelo.” 11:1 1 Anyi “bana benu ba mu mashi.” 11:2 1 Ku mua.: “wewe ke uvua upatula Isalele ne wewe ke uvua umubueja.”

1 KULONDOLOLA 10:10–11:11 NSHAP. 10 a Bal 16:23, 24 b 1Sm 5:2 c 1Sm 11:1 d 1Sm 31:11-13 e 2Sm 2:5 2Sm 21:12

f 1Sm 13:13 1Sm 15:22, 23

g Lew 20:6 1Sm 28:7

h Lut 4:17 1Sm 13:14 1Sm 15:27, 28 2Sm 5:3

 NSHAP. 11 i Nom 13:22 2Sm 2:1 2Sm 5:5 1Ku 12:23

j 2Sm 5:1, 2 k 1Sm 18:6, 13 l 2Sm 6:21 2Sm 7:8, 9 Mis 78:70, 71

 Mulongo 2 a 1Sm 16:13 2Sm 2:4 2Sm 5:3

b 1Sm 15:27, 28 c Yos 15:63 Bal 1:21 Bal 19:10

d Gen 10:15, 16 Gen 15:18, 21 Eks 3:17

e 2Sm 5:6-10 f 1Bk 8:1 Mis 2:6 Mis 48:2

g 1Bk 2:10 h 2Sm 2:18 i 2Sm 3:1 j 1Sm 16:12, 13

bakalua kudi mukalenge ku Hebelone, ne Davidi wakadia nabu tshipungidi ku Hebelone kumpala kua Yehowa. Pashishe bakela Davidi manyi bua ikale mukaleˆ nge wa Isalele a bilondeshile dıyi divua Yehowa muambe ku butuangaji bua Samuele. b 4 Pakapita matuku, Davidi ne Isalele mujima bakasa luendu batangile ku Yelushalema, mmumue ne: ku Yebuse, c buloba buvua bena Yebuse d basombele. 5 Bantu ba mu Yebuse bakaseka Davidi bamba ne: “Kuakubuela munemu nansha dituku dimue to!” e Kadi Davidi wakakuata muaba mukolesha wa kusokomena wa Siona, f udibu babikila mpindieu ne: Tshimenga tshia Davidi. g 6 Ke Davidi kuamba ne: “Muntu washipa bena Yebuse wa kumpala nealue mfumu1 ne mukokeshi.” Nunku Yoaba h muana wa Seluya wakabanda wa kumpala, yeye kulua mfumu. 7 Pashishe Davidi wakasombela muaba mukolesha wa kusokomena au. Ke bualu kayi bavua bawubikila ne: Tshimenga tshia Davidi. 8 Wakatuadija kuibaka tshimenga kumpenga kuonso, kumbukila ku Kakunakuna1 too ne miaba mikuabu ivua mitshinyunguluke, ne Yoaba wakalongolola miaba mikuabu ya tshimenga ivua mishale. 9 Nunku Davidi wakatungunuka amu ne kupeta bukole bua bungi, i ne Yehowa wa biluilu uvua nende. 10 Mpindieu aba mbamfumu ba bilobo bia mvita bia Davidi, bavua bamukuatshishe bikole mu bukalenge buende pamue ne Isalele mujima, bua kumuvuija ˆ mukalenge bilondeshile dıyi dia Yehowa divua ditangila Isalele.j ˆ 11 Aa mmena a bilobo bia mvita 11:6 1 Ku mua.: “mutu.” 11:8 1 Anyi “Milo.” Muaku wa mu tshiena Ebelu udi umvuija “kuwuja.”

1 KULONDOLOLA 11:12-24 bia Davidi: Yashobeama a muana wa balume wa muena Hakemoni, uvua ku mutu kua bilobo bia mvita bisatu. b Musangu mukuabu uvua mushipe bantu 300 ne difuma diende. c 12 Bakamuˆ londela kudi Eleaza d muana wa Dodo muena Ahoa. e Uvua munkatshi mua bilobo bia mvita bisatu. 13 Uvua ne Davidi ku Pasa-damima, f muaba uvua bena Peleshete badisangishe bua mvita. Mpindieu kuvua tshitupa tshia buloba tshivua tshiuwule tente ne orje, ne bantu bavua banyeme bua bena Peleshete. 14 Kadi yeye wakimana munkatshi mua budimi abu, kubuluilaye mvita ne kutungunukaye ne kushipa bena Peleshete, kuenzabi bua Yehowa afile ditshimuna dinene.1 g 15 Bantu basatu ba ku bamfumu 30 bakapueka ku dibue kuvua Davidi mu nyongolo wa Adulama h pavua eku tshiluilu tshia bena Peleshete tshiase tshitudilu mu Tshibandabaˆ nda1 tshia bena Lefa. i 16 Dıba adi Davidi uvua muaba wa kusokomena, ne tshisumbu tshia basalayi ba bena Peleshete tshivua mu Beteleheme. 17 Pashishe Davidi wakaleja dijinga divuaye nadi wamba ne: “Bu meˆ me nansha mua kupetaku mayi a kunua a mu tshina tshia ˆ kulamina mayi tshidi pabuipi ne tshiibi tshia Beteleheme!” j 18 Ke bantu basatu abu kubuelabu mu tshitudilu tshia bena Peleshete ku makanda, kusunaˆ bu mayi mu tshina tshia kuˆ lamina mayi tshivua pabuipi ne tshiibi tshia Beteleheme ne kuatuadilabu Davidi; kadi Davidi wakabenga bua kuanua, kuapongoluelaye Yehowa panshi. 11:14 1 Anyi “lupandu lunene.” 11:15 1 Anyi “Tshibatabata.”

686

NSHAP. 11 a 1Ku 27:1, 2 b 2Sm 23:8

c Yos 23:10

d 2Sm 23:9, 10 2Sm 23:15-17

e 1Ku 8:1, 4

f 1Sm 17:1

g Mis 18:50

h 1Sm 22:1

i Yos 15:8, 12 2Sm 23:13-17

j 1Sm 20:6 

Mulongo 2 a Gen 9:4 Lew 17:10

b 1Sm 26:6 2Sm 2:18 2Sm 18:2

c 2Sm 3:30

d 2Sm 23:18, 19

e 1Bk 4:4 1Ku 27:1, 5

f Yos 15:21

g Bal 14:5, 6 1Sm 17:36, 37 2Sm 23:20-23

h 1Sm 17:4

i 1Sm 17:7

j 1Sm 17:51

ˆ 19 Yeye kuamba ne: “Ku mesu kua Nzambi wanyi kabiena mua kuenzeka bua meme kuenza bualu ebu to! Ndi mua kunua mashi a bantu aba bavua bateke mioyo1 yabu mu njiwu anyi? a Bualu bavua bateke mioyo1 yabu mu njiwu bua kulua nawu.” Nunku wakabenga bua kuanua. Aa ke malu avua bilobo biende bia mvita bisatu bienze. 20 Abishai b muanabu ne Yoaba c wakalua mfumu wa bena mvita bakuabu basatu; wakashipa bantu 300 ne difuma diende, ne uvua ne lumu anu bu bantu basatu abu. d 21 Mu basatu bakuabu abu, yeye ke uvuabu batamba kunemeka kupita babidi bakuabu abu, ne uvua mfumuabu; kadi kavua mufike mu mulongo wa basatu ba kumpala abu to. 22 Benaya e muana wa Yehoyada uvua muntu wa dikima1 uvua muenze malu manene a buˆ ngi mu Kabesele. f Uvua mushipe bana babidi ba Aliele wa mu Moaba, ne dituku kampanda divua neje iloka uvua mupueke mu tshina tshia kulaˆ mina mayi, kushipaye ntambue. g 23 Uvua mushipe kabidi muena Ejipitu kampanda uvua munene mule wa mfiondo, muikale ne bule bua nkubita itanu.1 h Nansha muvua muena Ejipitu au ne difuma mu tshianza tshiende dienze bu mutshi wa ku tshiamu tshia muluki wa bilamba, i yeye wakaya kuluangana nende ne mutshi, kudiapulaye difuma mu tshianza tshia muena Ejipitu ne kumushipaye ne difuma diende yeye adi. j 24 Aa ke malu avua Benaya muana wa Yehoyada muenze, ne uvua ne 11:19 1 Anyi “anyima.” 11:22 1 Ku mua.: “muana wa muntu kampanda wa dikima.” 11:23 1 Uvua ne bule butue ku metre 2,23. Tang. Tshis. B14.

687 lumu bu lua bilobo bia mvita bisatu. 25 Nansha muvuabu bamunemeka bikole kupita too ne bena mvita 30, kavua mufike mu mulongo wa bena mvita basatu abu to. a Kadi Davidi wakamuteka ku mutu kua bantu bavua bamulama. 26 Bilobo bia mvita bia biluilu bia basalayi bivua: Asahele b muanabu ne Yoaba, Elehanana muana wa Dodo wa ku Beteleheme, c 27 Shamota muena Halola, Helese muena Pelona, 28 Ila d muana wa Ikeˆ she muena Tekoa, Abieze e muena Anatota, 29 Sibekai f muena Husha, Ilai muena Ahoa, 30 Mahalai g muena Netofa, Heˆ lede h muana wa Banaha muena Netofa, 31 Itayi muana wa Libai wa ku Gibea wa mu bena Benyamina, i Benaya muena Pilatona, 32 Hulai wa ku tusulu tua tshilonda nkoka1 tua ˆ ˆ Gasha, j Abiele muena Alaba, 33 Azamaweta muena Bahuliˆ ma, Eliahaba muena Shalabima, 34 bana ba Hashema muena Gizona, Yonatana muana wa Shage muena Halala, 35 Ahiˆ yama muana wa Saka muena Halala, Elifala muana wa ˆ Ula, 36 Hefe muena Mekelata, Ahiya muena Pelona, 37 Heseˆ ˆ lo muena Kamele, Nalai muana wa Ezebai, 38 Yoele muanabu ne Natana, Mibehale muana wa Hageli, 39 Seleke muena Amoˆ na, Nahalai muena Belota, muambudi wa bia mvita wa Yoaba muana wa Seluya; 40 Ila muena Yitela, Galeba muena Yitela, 41 Uliya k muena Hiti, Zabada muana wa Ahalai, 42 Adina muana wa Shiza muena Lubena, umue wa ku bamfumu ba bena Lubena, ne bantu 30 bavua nende; 43 Hanana muana 11:32 1 Tang. Diumv.

1 KULONDOLOLA 11:25–12:8

NSHAP. 11 a 1Ku 11:19 b 2Sm 2:18, 23 1Ku 27:1, 7

c 2Sm 23:24-39 d 1Ku 27:1, 9 e 1Ku 27:1, 12 f 2Sm 21:18 1Ku 27:1, 11

g 1Ku 27:1, 13 h 1Ku 27:1, 15 i Bal 20:15 1Ku 12:1, 2

j Yos 24:30 k 2Sm 11:3, 17 2Sm 12:9 1Bk 15:5

 Mulongo 2  NSHAP. 12 a 1Sm 27:5, 6 2Sm 1:1

b 1Sm 27:1 c 1Ku 11:10 d 1Sm 17:49 e Bal 3:15 Bal 20:15, 16

f Gen 49:27 g 1Sm 11:4 h 1Ku 11:26, 33 i Yos 9:3 j 1Ku 11:15 k Nom 26:10, 11 l 1Sm 23:14, 29 1Sm 24:22 1Ku 11:16

ˆ wa Maka, Yoshafata muena Mitena, 44 Uzia muena Ashetelata, Shama ne Yiele bana ba balume ˆ ba Hotama muena Aloe; 45 Yediele muana wa Shimeli, ne Yoha muanabu wa balume muena Tisi; 46 Eliele muena Mahawa, Yelibai ne Yoshawia bana ba balume ˆ ba Elenama, ne Yitema muena Moaba; 47 Eliele, Obeda, ne ˆ Yasiele muena Mesobaya. Aba mbantu bavua balue kudi Davidi ku Sikelaa ga pavuaye kayi mua kuya kuvuaye musue kuya mudilekelele bua Shaula b muana wa Kishi, ne bavua munkatshi mua bilobo bia mvita bivua bimuambuluishe mu mvita. c 2 Bavua ne buta bua mikete ne bavua mua kukupa mabue d anyi kukupa mikete ne buta ne tshianza tshia bulume anyi ne tshianza tshia bakaji. e Bavua ba mu bana babu ne Shaula, ba mu Benyamina. f 3 Mfumu uvua Ahieˆ ze, pamue ne Yoasha, bonso baˆ bidi bana ba Shema muena Gibea; g Yiziele ne Pelete bana ba Azamaweta, h Belaka, Yehu muena Anatota, 4 Yishemaya muena Gibeona, i tshilobo tshia mvita tshia mu bena mvita 30 j ne uvua ku mutu kua bena mvita 30; kabidi ne Yelemiya, Yahaziele, Yohanana, Yozabada muena Gedela, 5 Eluzai, Yelimota, Bealeya, Shemaliya, Shefataya muena Halifa, 6 Elekana, Yiˆ shaya, Azalele, Yoeze, ne Yashobeama, bena Kola; k 7 ne Yoela ne Zebadaya bana ba Yelohama ˆ wa mu Gedo. 8 Bena Gada bakuabu bakaya luseke lua Davidi mu tshipela muaba wa kusokomena; l bavua bilobo bia mvita, basalayi balongesha mvita, bimane badilongolole ne ngabu minene ne maˆ fuma, bavua ku mesu bu kua

12

1 KULONDOLOLA 12:9-28 ntambue ne bavua ne lubilu bu ˆ lua tubuluku pa mikuna. 9 Eze uvua mfumu, muibidi Obadaya, muisatu Eliaba, 10 muinayi Mishemana, muitanu Yelemiya, 11 muisambombo Atai, wa muanda mutekete Eliele, 12 wa muanda mukulu Yohanana, wa tshitema Elezabada, 13 wa dikumi Yelemiya, wa 11 Makebanai. 14 Bantu aba bavua ba mu bena Gada, a bamfumu ba tshiluilu. Mutambe bukese uvua mumue ne bantu lukama, ne mutambe bunene uvua mumue ne bantu tshinunu. b 15 Aba mbantu bavua basabuke Yadene mu ngondo wa kumpala pavuaye muwule musambuke mikalu yende, ne bakipata bantu bonso bavua basombele mu tshibatabata, ku est ne ku ouest. 16 Bantu bakuabu ba mu Benyamina ne mu Yuda bakalua pabu kudi Davidi muaba wende wa kusokomena. c 17 Pashishe Davidi wakapatuka, kuimanaye kumpala kuabu, kubambilaye ne: “Binuikala balue kundi mu ditalala bua kungambuluisha, muoyo wanyi newikale mu buobumue nenu. Kadi binuikala balue bua kumfila kudi baluishi banyi padi bianza bianyi kabiyi bienze bualu bubi, Nzambi wa bankambua betu amone bualu ebu ne abukose.” d 18 Pashishe nyuma wakatulukila1 Amasai, e mfumu wa bena mvita 30, kuambaye ne: “Tudi bantu bebe, wewe Davidi, ne tudi nebe, wewe muana wa Yishai. f Ditalala, ditalala dikale nebe, ne ditalala dikale kudi muntu udi ukuambuluisha, Bualu Nzambi webe udi ukuambuluisha.” g 12:18 1 Ku mua.: “wakajingila.”

688 NSHAP. 12 a Gen 49:19 Dut 33:20

b Lew 26:8

c 1Sm 22:1 1Sm 23:14 1Sm 24:22

d 1Sm 24:12, 15 1Sm 26:23 Mis 7:6

e Bal 6:34 Bal 13:24, 25

f 2Sm 15:21

g Mis 54:4 

Mulongo 2 a Bal 3:1, 3

b 1Sm 29:2-4

c 1Sm 30:1

d Dut 33:17

e 1Ku 5:23, 24 1Ku 11:10

f 2Sm 2:3

g 2Sm 3:1

h 2Sm 2:1 2Sm 5:1

i 1Sm 16:1, 13 1Ku 11:10

j 1Ku 27:1, 5

k 1Ku 6:49

l 2Sm 8:17 1Bk 1:8 1Bk 2:35 1Ku 6:1, 8 1Ku 27:16, 17

Nunku Davidi wakabakidila ne kubatekaye munkatshi mua bamfumu ba bisumbu bia basalayi. 19 Bantu bakuabu ba mu Manashe bakumbuka pabu kuyabu kudi Davidi pavuaye mulue ne bena Peleshete bua kuluangana ne Shaula; kadi kavua muambuluishe bena Peleshete to, bualu panyima pa bakalenge ba bena Peleshete a bamane kuyukila, bakamupingaja bamba ne: “Yeye neatushiye bua kuya kudi mukalenge wende Shaula, nunku netujimije mioyo yetu.” b 20 Pavuaye muye ku Sikelaga, c bantu ba mu Manashe aba bakanyema kuyabu kudiye: Adenaha, Yozabada, Yediele, Mikaele, Yozabada, Elihu, ne Ziletai, bamfumu ba bantu tshinunu tshinunu ba mu Manashe. d 21 Bakambuluisha Davidi bua kuluisha tshisumbu tshia benzavi, bualu buonso buabu bavua bantu ba bukole, ba dikima, e ne bakalua bamfumu mu tshiluilu tshia basalayi. 22 Bantu bavua anu balua kudi Davidi f ku dituku ku dituku bua kumuambuluisha too ne pavua tshitudilu tshilue tshinene anu bu tshitudilu tshia Nzambi. g 23 Ebu mbungi bua bamfumu ba bantu bavua ne bia mvita bua kuluangana bavua balue kudi Davidi ku Hebelone h bua kumupesha bukalenge bua Shauˆ la bilondeshile dıyi divua Yehowa mutume. i 24 Bantu ba mu Yuda bavua bambula ngabu minene ne mafuma bavua 6 800, bikale ne bia mvita bua kuluangana. 25 Mu bena Simeona, bantu ba bukole, ba dikima ba mu tshiluilu bavua 7100. 26 Mu bena Lewi, bantu 4 600. 27 Yehoyada j uvua mulombodi wa bana ba Alona, k ne uvua ne bantu 3700, 28 kusangisha ne Sadoka, l nsongalume wa bukole ne wa dikima,

689 pamue ne bamfumu 22 ba mu nzubu wa batatuende. 29 Mu bena Benyamina, bana babu ne Shaula, a kuvua bantu 3 000, ne ba bungi ba munkatshi muabu bavua balama bintu bia mushinga bia nzubu wa Shaula kumpala. 30 Mu bena Efelayima, kuvua bantu 20800 ba bukole ne ba dikima bavua bende lumu mu nzubu ya batatuabu. 31 Mu tshitupa tshia tshisa tshia Manashe, kuvua bantu biˆ nunu 18 bavuabu batele mena abu bua kulua kuteka Davidi mukalenge. 32 Mu tshisa tshia Yiˆ saka, kuvua bantu 200 ba mu bamfumu babu bavua bajingulula bikondo ne bamanye tshivua Isalele ne bua kuenza, ne bana babu bonso bavua ku bukokeshi buabu. 33 Mu Zebulona, kuvua bantu binunu 50 bavua mua kubuela mu tshiluilu, badilongolole bua mvita bikale ne bia mvita bionso bua kuluangana, bonso badisangishe kudi Davidi ne lulamatu luonso.1 34 Mu Nafatale, kuvua bamfumu tshinunu, ne bavua ne bantu binunu 37 bikale ne ngabu minene ne mafuma. 35 Mu bena Dana, bantu bavua badilongolole bua mvita ˆ bavua 28600. 36 Mu Ashe, bantu bavua mua kubuela mu tshiluilu bua kuela mualu wa mvita bavua binunu 40. 37 Dia muamua dia Yadene, b mu bena Lubena, ne bena Gada ne tshitupa tshia tshisa tshia Manashe, kuvua basalayi binunu 120 bikale ne bia mvita bia mishindu yonso. 38 Bonso aba bavua bena mvita, bavua badisangisha pamue muaba wa mvita; bavua balue ku Hebelone ne muoyo mujima bua kuteka Davi12:33 1 Anyi “bonso bavua badisangishe kudi Davidi kabavua ne mioyo ibidi to.”

1 KULONDOLOLA 12:29–13:5 NSHAP. 12 a 1Ku 8:1, 33 1Ku 12:1, 2

b Nom 32:33 Yos 13:8

 Mulongo 2 a Gen 49:8, 10 1Ku 11:10

 NSHAP. 13 b 1Ku 15:25

di mukalenge ku mutu kua Isalele mujima, ne kabidi bena Isalele bakuabu bonso bavua mu buobumue mu dijinga dia1 kuteka Davidi mukalenge. a 39 Bakashala kuntu aku ne Davidi matuku asatu, badia, banua, bualu bana babu bavua babalongoluele bintu. 40 Kabidi ne bantu bavua pabuipi nabu, too ne baˆ vua ku Yisaka, Zebulona, ne Nafatale, bavua balua ne biakudia pa mpunda, pa tumelu, pa mpunda ya mushindu mukuabu ne pa ngombe, mmumue ne: biakudia bienza ne bukula, mabulu a mfigi miumisha ne a tumuma tua mvinyo tumisha, mvinyo, mafuta, ne ngombe ne mikoko bia bungi menemene, bualu kuvua disanka mu Isalele. Davidi wakayukila ne bamfumu ba bantu tshinunu tshinunu ne ba bantu lukama lukama ne balombodi bonso. b 2 Pashishe Davidi wakambila tshisumbu tshijima tshia Isalele ne: “Nuenu bamone ne: mbimpe, ne Yehowa Nzambi wetu yeye muitabe, tutume mukenji mu bitupa bionso bia buloba bua Isalele kudi bana betu badi bashale ne kabidi kudi bakuidi ne bena Lewi mu bimenga biabu c bidi ne mpata ya kudishila nyama bua balue kudisangisha kutudi. 3 Nunku tupingaje Mushete d wa Nzambi wetu.” Bualu kabavua bawutabalele mu matuku a Shaula to. e 4 Tshisumbu tshijima tshiakitaba bua kuenza nanku, bualu bivua bimueneke biˆ mpe ku mesu kua bantu bonso. 5 Nunku Davidi wakasangisha Isalele mujima, kumbukila ku musulu1 wa Ejipitu too ne ku Lebo-hamate,2 f bua kumbusha

13 c Nom 35:2

d 1Sm 7:2

e 1Sm 14:18

f Nom 34:2, 8

12:38 1 Ku mua.: “bavua ne muoyo umue ˆ bua.” 13:5 1 Anyi “ku Shiho.” 2 Anyi “tshibuelelu tshia Hamate.”

1 KULONDOLOLA 13:6–14:10 Mushete wa Nzambi mulelela ku ˆ Kıyata-yalima. a 6 Davidi ne Isalele mujima ˆ bakabanda ku Balaha, b ku ˆ Kıyata-yalima wa Yuda, bua kubanda ne Mushete wa Yehowa Nzambi mulelela udi usomba mu nkuasa wa bukalenge pa mutu1 pa bakeluba, c muaba udibu babiˆ la dına diende. 7 Kadi bakateka Mushete wa Nzambi mulelela mu ditempu dipiadipia, d kumbukabu nawu ku nzubu kua Abinadaba; ne Uza ne Ahio bavua benda balombola ditempu adi. e 8 Davidi ne Isalele mujima bavua benda basanka kumpala kua Nzambi mulelela ne bukole buabu buonso, benda bimba misambu, ne nzenze, ne biombelu bikuabu bia nshinga, ne ngoma, f ne bintu bia kukumakaja, g ne mpungi. h 9 Kadi pakafikabu muaba wa tshishipuidi wa Kidona, Uza wakolola tshianza, kukuataye Mushete, bualu ngombe ivua yamba kuwukulula. 10 Ke tshiji tshia Yehowa kutemenatshi Uza, ne Yeye wakamukuma bualu uvua muolole tshianza ku Mushete, i ne wakafuila muaba au kumpala kua Nzambi. j 11 Kadi Davidi wakafiika munda1 bualu tshiji tshia Yehowa tshivua tshitemene Uza; ne badi babikila muaba au ne: PeleseUza2 too ne lelu. 12 Nunku Davidi wakabanga kutshina Nzambi mulelela dituku adi, kuambaye ne: “Ndi mua kuya ne Mushete wa Nzambi mulelela muaba undi mushindu kayi?” k 13 Davidi kavua muye ne Mushete muaba uvuaye mu Tshimenga tshia Davidi to, kadi wakawambuisha bua baye nawu ku nzubu kua Obeda-edome

690 NSHAP. 13 a 1Sm 6:21–7:1 2Sm 6:1, 2 1Ku 15:3

b Yos 15:9, 12 c Eks 25:22 Nom 7:89 1Sm 4:4 2Sm 6:2

d Eks 37:5 e 2Sm 6:3-8 f Eks 15:20 g 1Ku 25:1 h 2Ku 5:13 i Nom 4:15 j Lew 10:1, 2 k 2Sm 6:9-11 

Mulongo 2 a Gen 30:27 Gen 39:5

 NSHAP. 14 b 1Bk 5:6, 8 c 2Sm 5:11, 12 d Mis 89:20, 21 e 2Sm 7:8 f Dut 17:17 g 2Sm 5:13-16 h 1Ku 3:5-9 i Luk 3:23, 31 j 1Bk 1:47 Mat 1:6

k 1Ku 11:3 l 2Sm 5:17

13:6 1 Anyi pamuapa: “pankatshi.” 13:11 1 Anyi “wakapampakana.” 2 Diumvuija: “Tshiji tshitemene Uza.”

Mis 2:2

m 2Sm 5:18, 22 2Sm 23:13

muena Gata. 14 Mushete wa Nzambi mulelela uvua kudi ba mu nzubu mua Obeda-edome ne wakashala kuende ngondo isatu; ne Yehowa uvua ubenesha ba mu nzubu mua Obeda-edome ne bionso bivuaye nabi. a Hilama b mukalenge wa Tulo wakatuma bantu ne mukenji kudi Davidi, bikale ne mitshi ya sedre, ne bantu bavua bibaka ne mabue,1 ne bena mabaya bua kumuibakila nzubu.2 c 2 Nunku Davidi wakamanya ne: Yehowa uvua mumujadike bikole bu mukalenge wa Isalele, d bualu uvua mubandishe bukalenge buende bikole bua bualu bua tshisamba Tshiende tshia Isalele. e 3 Davidi wakasela bakaji bakuabuf mu Yelushalema, ne Davidi wakalela bana bakuabu ba balume ne ba bakaji. g 4 Aa ˆ mmena a bana bende bavuabu bamulelele mu Yelushalema: h Shamua, Shobaba, Natana, i Solomo, j 5 Yibeha, Elishua, Elepeleta, 6 Noga, Nefege, Yafia, ˆ 7 Elishama, Beleyada, ne Elifelete. 8 Pavua bena Peleshete bumvue ne: bavua bele Davidi manyi bua kulua mukalenge wa Isalele mujima, k bena Peleshete bonso bakabanda bua kukeba Davidi. l Pavua Davidi mumvue bualu ebu, wakapatuka bua kubaluisha. 9 Pashishe bena Peleshete bakalua, ne bavua baluisha bantu ba mu Tshibandabanda1 tshia bena Lefa. m 10 Davidi wakebeja Nzambi wamba ne: “Mbande bua kuluangana ne bena Peleshete anyi? Neubafile mu tshianza tshianyi anyi?” Ke Yehowa kumuambila ne: “Banda, ne bushuwa nembafile mu tshianza

14

14:1 1 Anyi “bibaki ba bimanu.” 2 Anyi “dibalasa.” 14:9 1 Anyi “Tshibatabata.”

691 tshiebe.” a 11 Nunku Davidi waˆ kabanda ku Bala-pelasima, b ne wakabashipa kuntu aku. Ke Davidi kuamba ne: “Nzambi mulelela mmupande njila mu bena lukuna banyi ku tshianza tshianyi anu bu njila mupanda kudi ˆ mayi.” Ke bualu kayi bakinyika ˆ muaba au ne: Bala-pelasima.1 12 Bena Peleshete bakalekela nzambi yabu muaba au, ne paˆ vua Davidi mutume dıyi, bakayosha mu kapia. c 13 Pakapita matuku bena Peleshete bakalua kabidi kuluisha bantu ba mu tshibandabanda.1 d 14 Davidi wakebeja kabidi Nzambi, kadi Nzambi mulelela wakamuambila ne: “Kubandi bua kubalonda buludiludi to. Kadi nyunguluka uyile panyima pabu, ne ubapatukile kumpala kua mitshi ya baka. e 15 Paudi umvua mikuma mienze bu ya bantu benda kuulu kua mitshi ya baka, ubaluishe diakamue, bualu Nzambi mulelela neikale mumane kupatuka kumpala kuebe bua kushipa tshiluilu tshia bena Peleshete.” f 16 Nunku Davidi wakenza anu muvua Nzambi muˆ lelela mumutumine dıyi bua kuenza, g ne bakashipa tshiluilu tshia bena Peleshete kumbukiˆ la ku Gibeona too ne ku Geze. h 17 Nunku lumu lua Davidi luakatangalaka mu maloba onso, ne Yehowa wakenza bua bisaˆ mba bionso bikale nende ne buowa bukole. i Wakatungunuka kabidi ne kudibakila nzubu mu Tshimenga tshia Davidi, ne wakalongolola muaba bua Mushete wa Nzambi mulelela, yeye kuˆ washila ntenta. j 2 Dıba adi ke divua Davidi muambe ne: “Muntu nansha umue kena ne bua

15

1 KULONDOLOLA 14:11–15:15 NSHAP. 14 a 2Sm 5:19-21 b Yes 28:21 c Dut 7:25 d 2Sm 5:22-25 e Yos 8:2 Mis 18:34

f Dut 23:14 Bal 4:14

g Gen 6:22 Eks 39:32

h Yos 16:10 i Dut 2:25 Dut 11:25 Yos 2:9

 NSHAP. 15 j 2Sm 7:1, 2 1Ku 16:1 Mis 132:1-5

 Mulongo 2 a Nom 4:15 Dut 10:8

b 2Sm 6:12 1Ku 13:5

c Nom 3:2, 3 d 1Ku 6:1 e 1Ku 6:29, 30 f 1Ku 23:6-8 g Eks 6:18, 22 h Eks 6:16, 18 i 2Sm 8:17 j 1Sm 22:20 1Bk 2:27, 35

k 2Sm 6:3 l 2Sm 6:8 m Nom 4:15 Dut 31:9

14:11 1 Diumvuija: “Mfumu mu dipanda miaba ku bukole.” 14:13 1 Anyi “tshibatabata.”

n Eks 25:14 Nom 4:6 2Ku 5:9

kuambula Mushete wa Nzambi mulelela, anu bena Lewi, bualu Yehowa mmubasungule bua kuambula Mushete wa Yehowa ne bua kumuenzela mudimu misangu yonso.” a 3 Nunku Davidi wakasangisha Isalele mujima ku Yelushalema bua kubandisha Mushete wa Yehowa kuya nawu muaba uvuaye muwulongoluele. b 4 Davidi wakasangisha ndelanganyi ya Alona c ne ya bena Lewi: d 5 mu bena Kohata, Uliele mfumu ne bana babu 120; 6 mu bena Melali, Asaya e mfumu ne bana babu 220; 7 mu bena ˆ Geshoma, Yoele f mfumu ne bana babu 130; 8 mu ndelanganyi ya Elisafana, g Shemaya mfumu ne bana babu 200; 9 mu ndelanganyi ya Hebelone, Eliele mfumu ne bana babu 80; 10 mu ndelanganyi ya Uziele, h Aminadaba mfumu ne bana babu 112. 11 Davidi wakabikila kabidi muakuidi ˆ Sadoka i ne muakuidi Ebeyata j ne bena Lewi aba: Uliele, Asaya, Yoele, Shemaya, Eliele, ne Aminadaba, 12 ne wakabambila ne: “Nudi bamfumu ba nzubu ya batatu ya bena Lewi. Dijidilayi, nuenu ne bana benu, ne bandayi ne Mushete wa Yehowa Nzambi wa Isalele muaba undi muwulongoluele. 13 Bu munuvua kanuyi bawambule musangu wa kumpala, k tshiji tshia Yehowa Nzambi wetu tshivua tshitutemene, l bualu katuvua bakebe mushindu muimpe wa kuwambula to.” m 14 Nunku bakuidi ne bena Lewi bakadijidila bua kubanda ne Mushete wa Yehowa Nzambi wa Isalele. 15 Pashishe bena Lewi bakambula Mushete wa Nzambi mulelela pa makaya abu, bawambuile ku mikamba yawu, n anu ˆ muvua Mose mutume dıyi bua ˆ kuenza ku dıyi dia Yehowa.

1 KULONDOLOLA 15:16–16:3 16 Nunku Davidi wakambila bamfumu ba bena Lewi bua kuteka bana babu bimbi ba misambu bua bimbe misambu ne disaˆ nka dionso ne dıyi dikole, bayimba tshiapamue ne bintu bia kuimba nabi misambu: biombelu bia nshinga, nzenze, a ne bintu bia kukumakaja. b 17 Nunku bena Lewi bakateka Hemana c muana wa Yoele, ne Asafa d muana wa Belekiya wa mu bana babu, ne Etana e muana wa Kushaya wa mu bana babu bena Melali. 18 Bavua ne bana babu ba mu tshituˆ pa tshibidi: f Zekaya, Bena, Yaziele, Shemilamota, Yehiele, Uni, Eliaba, Benaya, Maaseya, Matitiya, Elifelehu, ne Mikeneya, ne Obeda-edome ne Yiele balami ba ku biibi. 19 Hemana, g Asafa, h ne Etana bimbi ba misambu bavua ne bua kuimba ne bintu bia kukumakaja bia tshiamu tshia ˆ mitaku; i 20 ne Zekaya, Aziele, Shemilamota, Yehiele, Uni, Eliaba, Maaseya, ne Benaya bavua bimba ne biombelu bia nshinga biakaja mu tshiona tshia Alamota;1 j 21 ne Matitiya, k Elifelehu, Mikeneya, Obeda-edome, Yiele, ne Azazaya bavua bimba nzenze miakaja mu tshiona tshia Sheminita,1 l bua bikale balombodi. 22 Kenaniya m mfumu wa bena Lewi uvua utangila mudimu wa diambula Mushete, bualu uvua mupiluke mu mudimu au, 23 ne Belekiya ne Elekana bavua balami ba Mushete. 24 Shebanya, Yoshafata, Netaˆ nele, Amasai, Zekaya, Benaya, ˆ ne Elieze, bakuidi, bavua bela mpungi bikole kumpala kua Mushete wa Nzambi mulelela, n ne Obeda-edome ne Yehiya bavua pabu balami ba Mushete. 25 Pashishe Davidi ne bakulu ba mu Isalele ne bamfumu ba 15:20, 21 1 Tang. Diumv.

692 NSHAP. 15 a Mis 33:2 b 1Ku 16:5 2Ku 5:12, 13

c 1Ku 6:31, 33 1Ku 25:5

d 1Ku 6:31, 39 1Ku 25:1, 2 Mis 83:Mut

e 1Ku 6:31, 44 f 1Ku 25:9 g 1Ku 6:31-33 h 1Ku 25:1 i 1Ku 13:8 j Mis 46:Mut k 1Ku 16:4, 5 l Mis 6:Mut m 1Ku 15:27 n 1Ku 16:4, 6 

Mulongo 2 a 1Ku 13:14 b 2Sm 6:4, 5 2Sm 6:12

c 2Sm 6:13 d 2Sm 6:14, 15 e 1Ku 13:8 f 1Ku 16:4, 6 g 2Sm 6:5 h 1Ku 17:1 i 1Sm 18:27 2Sm 3:13, 14

j 2Sm 6:16 

NSHAP. 16 k 1Bk 8:1 1Ku 15:1

l 2Sm 6:17-19 1Bk 8:5

m Lew 1:3 n Lew 3:1

bantu tshinunu tshinunu bavua benda baya bua kubanda ne mushete wa tshipungidi tshia Yehowa bumbukila nawu ku nzubu kua Obeda-edome a benda basanka. b 26 Pavua Nzambi mulelela muambuluishe bena Lewi bavua bambule mushete wa tshipungidi tshia Yehowa, bakalambula bana balume ba ngombe muanda mutekete ne bimpanga bia mikoko muanda mutekete. c 27 Davidi uvua muvuale muzabi wa kawuyi maboko muenza ne tshilamba tshimpe menemene, anu bu muvua bena Lewi bonso bavua bambule Mushete, bimbi ba misambu, ne Kenaniya mfumu wa bambudi ba Mushete ne bimbi ba misambu bavuale; Davidi uvua kabidi muvuale efoda wa line. d 28 Bena Isalele bonso bavua babanda ne mushete wa tshipungidi tshia Yehowa ne mbila ya disanka, e ne muadi wa lusengu, ne mpungi, f ne bintu bia kukumakaja, benda bimba biombelu bia nshinga ne nzenze g bikole. 29 Kadi pavua mushete wa tshipungidi tshia Yehowa mufike mu Tshimenga tshia Davidi, h Mikala i muana wa bakaji wa Shaula wakatangila panshi ku dididishi, kumonaye mukalenge Davidi wenda utumpika usanka; yeye kutuadija kumupetula mu muoyo wende. j Nunku bakabueja Mushete wa Nzambi mulelela, kuwutekabu mu ntenta uvua Davidi muwashile; k ne bakafila milambu ya kuosha ne milambu ya diumvuangana kumpala kua Nzambi mulelela. l 2 Pavua Davidi mujikije kulambula milambu ya kuosha m ne milambu ya diumvuangana, n wakabeneˆ sha bantu mu dına dia Yehowa. 3 Pashishe wakabanyina bena

16

693 Isalele bonso, mulume yonso ne mukaji yonso, diampa dia tshijengu, dibulu dienza ne ngaji ya dibue dia kankinda miumisha, ne dibulu dia tumuma tua mvinyo tumisha. 4 Pashishe wakateka bakuidi bakuabu bua kuenza mudimu kumpala kua Mushete wa Yehowa a bua kunemeka1 Yehowa Nzambi wa Isalele, kumuela tuasakidila, ne kumutumbisha. 5 Asafa b uvua ku mutu, bamulondela kudi Zeˆ kaya; Yiele, Shemilamota, Yehiele, Matitiya, Eliaba, Benaya, Obeda-edome, ne Yiele c bavua bimba biombelu bia nshinga ne nzenze; d Asafa uvua wimba ne bintu bia kukumakaja, e 6 Muakuidi Benaya ne muakuidi Yahaziele bavua benda bela mpungi ˆ dıba dionso kumpala kua Mushete wa tshipungidi tshia Nzambi mulelela. 7 Dituku adi ke divua musangu wa kumpala uvua Davidi muenze musambu bua kuela Yehowa tuasakidila ne muambile Asafa f ne bana babu bua kuwimba: 8 “Elayi Yehowa tuasakidila, g ˆ bilayi dına diende, Manyishayi bienzedi biende munkatshi mua bukua bantu! h 9 Muimbilayi, muimbilayi misambu ya kumutumbisha nayi,1 i Elanganayi meji a2 midimu yende yonso ya kukema. j ˆ 10 Ditumbishayi bua dına diende dia tshijila. k Mioyo ya badi bakeba Yehowa isanke. l 11 Kebayi Yehowa m ne bukole buende. 16:4 1 Ku mua.: “bua kuvuluka.” 16:9 1 Anyi “mijiki.” 2 Anyi pamuapa: “Akulayi bua.”

1 KULONDOLOLA 16:4-21 NSHAP. 16 a Nom 18:2 b 1Ku 6:31, 39

12

c 1Ku 15:18 d 1Ku 15:21 e 1Ku 15:17, 19

13

f 1Ku 6:31, 39 g Mis 106:1 h Mis 67:2 Mis 105:1-6 Yes 12:4

14

i 2Sm 23:1 Ef 5:19

j Mis 107:43

15

k Lew 22:32 Yes 45:25 Yel 9:24

l 1Ku 28:9 Flp 4:4

16

m Amo 5:4 Sef 2:3

 Mulongo 2

17

a Mis 24:5, 6 b Mis 111:2-4 c Yes 41:8

18

d Mis 135:4 e Mis 95:7 f Mis 105:7-11

19

g Dut 7:9 h Gen 15:18 Gen 17:1, 2

i Gen 26:3-5

20

j Gen 28:14 k Gen 12:7 Gen 17:8 Gen 35:12

l Dut 32:8 m Gen 34:30 Dut 26:5 Mis 105:12-15

n Gen 20:1 Gen 46:6

o Gen 31:7, 42

21

Kebayi mpala wende1 misangu yonso. a Vulukayi malu a kukema adiye muenze, b ˆ Bishima biende ne meyi a dilumbuluisha adiye muambe, Nuenu bana1 ba Isalele muena mudimu wende, c Nuenu bana ba Yakoba, bantu badiye musungule. d Yeye udi Yehowa Nzambi wetu. e ˆ Meyi ende a dilumbuluisha adi pa buloba bujima. f Vulukayi tshipungidi tshiende bua kashidi, Dilaya divuaye mulaye,1 kudi bipungu tshinunu bia bantu, g Tshipungidi tshivuaye mudie ne Abalahama, h Ne mutshipu uvuaye muditshipe kudi Izaka, i ˆ Uvuaye mujadike bu dıyi dielela Yakoba j Ne bu tshipungidi tshia kashidi kudi Isalele Wamba ne: ‘Nenkupeshe buˆ loba bua Kanana k Bu tshienu tshitupa tshia bumpianyi.’ l Bualu ebu buakenzeka panuvua bungi bukese, Eyowa, bakese menemene, ne nuvua bantu ba ku babende mu buloba abu. m Bakatambakana bumbuka ku tshisamba baya ku tshisamba tshikuabu, Bumbuka ku bukalenge bumue baya kudi bantu ba tshisamba tshikuabu. n Kakanyisha bua muntu nansha umue abakengeshe to, o

16:11 1 Anyi “bua kuikala pabuipi nende.” 16:13 1 Anyi “ndelanganyi.” Ku ˆ mua.: “dimiinu.” 16:15 1 Ku mua.: “Dıyi divuaye mutume.”

1 KULONDOLOLA 16:22-37 22

23

24

25

26

27

28

29

30

Kadi wakatandisha bakalenge bua bualu buabu a Wamba ne: ‘Kanulengi bela manyi banyi, b Ne kanuenzedi baprofete banyi bualu bubi nansha.’ Imbilayi Yehowa, buloba bujima! Manyishayi lupandu luende ku dituku ne ku dituku! c Ambayi butumbi buende munkatshi mua bisamba, Malu ende a kukema munkatshi mua bukua bisamba bionso. Bualu Yehowa mmunene ne mmukumbane bua kumutumbisha bikole. Yeye mmukumbane kumutshina kupita nzambi mikuabu yonso. d Nzambi yonso ya bukua bisamba nnzambi ya patupu, e Kadi Yehowa yeye ke wakenza diulu. f Bunene1 ne butumbi bidi kumpala kuende; g Bukole ne disanka bidi mu muaba wende wa kusombela. h Peshayi Yehowa tshidi bu ˆ tshiende, nuenu meku a bukua bisamba, Peshayi Yehowa tshidi bu tshiende bua butumbi buende ne bukole buende. i Peshayi Yehowa butumbi ˆ budi buakanyine dına diende; j Luayi ne dipa ne nubuele kumpala kuende. k Inaminayi1 Yehowa bavuale bintu bilengele bia tshijila.2 l Zakalayi kumpala kuende, buloba bujima!

ˆ 16:27 1 Anyi “Buneme.” 16:29 1 Anyi “Tendelelayi.” 2 Anyi pamuapa: “bua bulengele bua bunsantu buende.”

694 NSHAP. 16 a Gen 12:17 Gen 20:3

b Gen 20:7 c Mis 40:10 Mis 96:1-6

d Eks 15:11 e Yes 45:20 1Ko 8:4

f Yes 44:24 g Dut 33:26 Mis 8:1

h 1Tm 1:11 i Mis 68:34 Mis 96:7-13

j Dut 28:58 Neh 9:5 Mis 148:13

k 1Ku 29:3-5 Mat 5:23

l Dut 26:10 

Mulongo 2 a Mis 104:5 Mbi 1:4

b Mis 97:1 c Bua 19:6 d 2Ku 5:13 Luk 18:19

e Mis 103:17 Yel 31:3 Mdi 3:22

f Mis 68:20 g Mis 122:4 h Yes 43:21 i 1Ku 15:16, 17

Buloba1 mbujadikibue bikole; kabuena mua kunyungishibua2 to. a 31 Diulu disanke, ne buloba buikale ne disanka; b Manyishayi munkatshi mua bisamba ne: ‘Yehowa mmulue Mukalenge!’ c 32 Mbuu akungule ne bionso bidi biuwulamu; Mpata ne bionso bidimu bisanke. 33 Mitshi ya muitu yele payi mbila ya disanka kumpala ˆ kua Yehowa dıba dimue dimue adi, Bualu yeye udi ulua1 bua kulumbuluisha buloba. 34 Elayi Yehowa tuasakidila, bualu yeye udi muimpe; d Dinanga diende dia lulamatu didi dishalaku kashidi. e 35 Nuambe ne: ‘Utupandishe, wewe Nzambi wa lupandu luetu, f Utusangishe ne utusungile kudi bisamba, ˆ Bua tuetu tusakidile dına diebe dia tshijila g Ne tusanke bua dikutumbisha.1 h 36 Yehowa, Nzambi wa Isalele, atumbishibue Kashidi ne tshiendelele.’”1 Nunku bantu bonso bakamba ne: “Amen!”2 ne bakatumbisha Yehowa. 37 Pashishe Davidi wakashiya Asafa i ne bana babu muaba au kumpala kua mushete wa tshipungidi tshia Yehowa 16:30 1 Anyi “Buloba budi bupatula bintu.” 2 Anyi “kabena mua kubunyukula; kabuena mua kutenkakana.” 16:33 1 Anyi “mmulue.” 16:35 1 Anyi “tusanke mu dikutumbisha.” 16:36 1 Anyi “Katshia ku bikondo bia tshiendelele too ne ku bikondo bia tshiendelele.” 2 Anyi “Bikale nanku!”

695 bua batungunuke ne kuenza mudimu kumpala kua Mushete, a bilondeshile muvuabu benza dituku dionso. b 38 Obeda-edome ne bana babu, bantu 68, ne Obeda-edome, muana wa Yedutuna, ne Hosa bavua balami ba ku biibi; 39 muakuidi Sadoka c ne bakuidi nende bavua kumpala kua ntenta wa tshitendelelu wa Yehowa muaba mutumbuke ku Gibeona d 40 bua kulambula Yehowa milambu ya kuosha pa tshioshelu tshia mulambu wa kuosha misangu yonso, dinda ne dilolo, ne bua kuenza malu onso adi mafunda mu Mikenji ya Yehowa ivuaye mutumine Isalele ˆ dıyi bua kutumikila. e 41 Bavua ne Hemana ne Yedutuna f ne bantu bavua bashale ba ku bantu bavuabu basungule bavuabu ˆ batele mena abu bua kusakidila Yehowa, g bualu “dinanga diende dia lulamatu didi dishalaku kashidi”; h 42 bavua ne Hemana i ne Yedutuna bua kuela mpungi, kuimba ne bintu bia kukumakaja ne bintu bia kutumbisha nabi1 Nzambi mulelela; ne bana ba Yedutuna j bavua ku tshiibi. 43 Pashishe bantu bonso bakaya ku mabu, ne Davidi wakaya bua kubenesha ba mu nzubu muende. Diakamue pavua Davidi musombe mu nzubu1 wende yeye, wakambila muprofete Natana k ne: “Tangila, meme ndi musombele mu nzubu wa mitshi ya sedre l padi mushete wa tshipungidi tshia Yehowa wowu musombe mu bilamba bia ntenta.” m 2 Natana wakandamuna Davidi ne: “Enza tshionso tshidi mu muoyo webe, bualu Nzambi mulelela udi nebe.” ˆ 3 Anu butuku abu, dıyi dia Nzambi diakalua kudi Natana

17

16:42 1 Anyi “bintu bia musambu wa.” 17:1 1 Anyi “dibalasa.”

1 KULONDOLOLA 16:38–17:10 NSHAP. 16 a 1Ku 16:4-6 b Eks 29:38 2Ku 13:11 Ezl 3:4

c 1Ku 12:28 d 1Bk 3:4 e Eks 29:39 2Ku 2:4

f 1Ku 25:1 g 1Ku 16:4 h 2Ku 5:13 Ezl 3:11

i 1Ku 6:31, 33 1Ku 15:16, 17

j 1Ku 25:1, 3 

NSHAP. 17 k 1Bk 1:8 1Ku 29:29

l 1Ku 14:1 m 2Sm 7:1-3 1Ku 15:1 2Ku 1:4

 Mulongo 2 a 2Sm 7:4-7 1Bk 8:17-19 1Ku 22:7, 8

b Eks 40:2 Nom 4:24, 25 2Sm 6:17 Mis 78:60

c 1Sm 16:11, 12 1Sm 17:15 1Sm 25:30 2Sm 7:8-11 Mis 78:70, 71

d 1Sm 18:14 2Sm 8:6

e 1Sm 25:29 1Sm 26:10 Mis 89:20, 22

f 1Sm 18:30 g Eks 2:23 h Bal 2:16 i Mis 18:40

diamba ne: 4 “Ndaku, wambile muena mudimu wanyi Davidi ne: ‘Yehowa udi wamba ne: “Ki nguewe wangibakila nzubu wa meme kusombela to.a 5 Bualu tshiena musombele mu nzubu katshia ku dituku dimvua mupatule Isalele mu Ejipitu too ne lelu, kadi mvua ngenda ngumbuka mu ntenta nya mu mukuabu, ngumbuka mu ntenta wa tshitendelelu nya mu mukuabu.1b 6 Tshikondo tshionso tshimvua muende ne Isalele mujima, mvuaku muambile umue wa ku balumbuluishi ba Isalele bamvua muteke bua kulama tshiˆ samba tshianyi dıyi ngamba ne: ‘Bua tshinyi kuena mungibakile nzubu wa mitshi ya sedre’ anyi?”’ 7 “Mpindieu ambila muena mudimu wanyi Davidi ne: ‘Yehowa wa biluilu udi wamba ne: “Mvua mukuangatshile mu mpata ya kudishila nyama, muaba uuvua usaka mikoko, bua wewe kulua mulombodi wa tshisamba tshianyi tshia Isalele. c 8 Nengikale nebe kuonso kuudi uya, d ne nenjimije1 bena lukuna bebe bonso kumpala kuebe; e nengenze ˆ ˆ bua dına diebe dilue bu dına dia bantu banene ba pa buloba. f 9 Nensunguile tshisamba tshianyi tshia Isalele muaba, nembatekamu, nebasombelamu ne kabakubatatshisha kabidi to; ne bantu babi kabakubakengesha1 kabidi bu muvuabu benze kale, g 10 katshia dituku dimvua muteke balumbuluishi ku mutu kua tshisamba tshianyi tshia Isalele. h Nentshimune bena lukuna bebe bonso. i Ndi nkuambila 17:5 1 Biumvuija pamuapa: “ngumbuka muaba kampanda uvuabu bashila ntenta nya ku mukuabu ne ngumbuka muaba wa kusombela kampanda nya ku mukuabu.” 17:8 1 Ku mua.: “nengumbushe.” 17:9 1 Ku mua.: “kabakubatshiokesha.”

1 KULONDOLOLA 17:11-26 kabidi ne: ‘Yehowa neakuenzele nzubu.’1 11 “‘“Padi matuku ebe atua ku ndekelu ne wewe muye bua kuikala ne bankambua bebe, nenjule muanebe1 wa balume walua panyima pebe, umue wa ku ndelu yebe, a ne nenjadike bukalenge buende bikole. b 12 Yeye ke wangibakila nzubu, c ne nenjadike nkuasa wende wa bukalenge bikole bua kashidi. d 13 Nendue tatuende ne yeye nealue muananyi. e Tshiakumbusha dinanga dianyi dia lulamatu kudiye f mushindu umvua mudiumbushe kudi muntu uvua kumpala kuebe to. g 14 Nengenze bua imane mu nzubu muanyi ne mu bukalenge buanyi bua kashidi, h ne nkuasa wende wa bukalenge neashalaku kashidi.”’” i 15 Natana wakambila Davidi ˆ meyi onso aa ne wakamulondela tshikena kumona tshionso etshi. 16 Pakumvua mukalenge Davidi nanku wakalua, kusombaye kumpala kua Yehowa, kuambaye ne: “Yehowa Nzambi wanyi, meme ndi nganyi? Nzubu wanyi udi ne mushinga kayi bua muudi muye nanyi kule nunku? j 17 Nzambi wanyi, anu bu ne: ki mbikumbane, udi wakula kabidi bua nzubu wa muena mudimu webe too ne mu matuku atshilualua kule menemene; k Yehowa Nzambi wanyi, udi muntangile kabidi anu bu ne: ndi muntu udibu ne bua kubandisha1 kabidi. 18 Muena mudimu webe Davidi neakuambile kabidi tshinyi bua muudi muntue mushinga paudi wewe mumanye bimpe muena mudimu webe nunku? l 19 Yehowa wanyi, bua ˆ 17:10, 25 1 Anyi “dıku dia bakalenge.” 17:11 1 Ku mua.: “dimiinu.” 17:17 1 Anyi “muntu wa mulongo mubandile.”

696 NSHAP. 17 a 1Bk 8:20 Mis 132:11

b 2Sm 7:12-17 1Bk 9:5 1Ku 28:5 Yel 23:5

c 1Bk 5:5 1Ku 22:10

d Mis 89:3, 4 Yes 9:7 Dan 2:44

e 2Sm 7:14 Luk 9:35 Eb 1:5

f Yes 55:3 g 1Sm 15:24, 28 1Ku 10:13, 14

h Dan 2:44 Yne 1:49 2Pt 1:11

i Mis 89:36 Yel 33:20, 21 Luk 1:32, 33 Eb 1:8 Bua 3:21

j 2Sm 7:8 2Sm 7:18-20

k Mat 22:42 Bz 13:34 Bua 22:16

l Mis 139:1 

Mulongo 2 a 2Sm 7:21-24 b Eks 15:11 c Yes 43:10 d Dut 4:7 Mis 147:20

e Eks 19:5 Mis 77:15

f Dut 4:34 Neh 9:10 Yes 63:12 Yhz 20:9

g Dut 7:1 Yos 10:42 Yos 21:44

h 1Sm 12:22 i Gen 17:7 Dut 7:6, 9

j 2Sm 7:25-29 k 2Ku 6:33 Mis 72:19 Mat 6:9 Yne 12:28

l Mis 89:35, 36

bualu bua muena mudimu webe ne mu diumvuangana ne muoyo webe1 udi muenze malu manene onso aa pa kuleja bunene buebe. a 20 Yehowa wanyi, kakuena mukuabu bu wewe, b ne kakuena Nzambi pa kumbusha wewe; c malu onso atudi bumvue ne matshi etu adi ajadika bualu ebu. 21 Ntshisamba kayi tshikuabu pa buloba tshidi bu tshisamba tshiebe tshia Isalele? d Nzambi mulelela uvua muye ne mubapikule bu bantu bende. e Wewe uvua mudipetele lumu ku malu manene adi akemesha auvua muenze, f wipata bisamba kumpala kua tshisamba tshiebe g tshiuvua mupikule mu Ejipitu. 22 Uvua muvuije tshisamba tshiebe tshia Isalele tshisamba tshiebe bua kashidi; h ne wewe Yehowa, uvua mulue Nzambi wabu. i 23 Mpindieu Yehowa wanyi, dilaya diudi muenze bua muena mudimu webe ne nzubu wende dikale dia kueyemenyibua bua kashidi, ne enzaku anu bu muudi muˆ laye. j 24 Dına diebe dishalaku1 bua kashidi ne ditumbishibue k bua kashidi, bua bantu bambe ne: ‘Yehowa wa biluilu, Nzambi wa Isalele, udi Nzambi kudi Isalele,’ ne nzubu wa muena mudimu webe Davidi ajadikibue bikole kumpala kuebe. l 25 Bualu wewe Nzambi wanyi, udi mubuluile muena mudimu webe dijinga diebe dia kumuenzela nzubu.1 Ke bualu kayi muena mudimu webe udi ne dishindika dia kuenza disambila edi kuudi. 26 Mpindieu, Yehowa wanyi, wewe udi Nzambi mulelela, ne udi mulaye malu mimpe aa bua 17:19 1 Anyi “mu diumvuangana ne disua diebe.” 17:24 1 Anyi “dikala dia kueyemenyibua.”

697 muena mudimu webe. 27 Nunku bikusankishaku bua kubenesha nzubu wa muena mudimu webe, ne atungunuke kumpala kuebe bua kashidi, bualu wewe Yehowa udi mubeneshe, ne nzubu eu mmubeneshibue bua kashidi.” Pakapita matuku, Davidi wakatshimuna bena Peleshete, wakabakokesha, ne wakanyenga Gata a ne misoko ya kumpenga kuende1 mu bianza bia bena Peleshete. b 2 Pashishe wakatshimuna Moaba, c ne bena Moaba bakalua bena mudimu ba Davidi, ne bavua balua ne milambu. d 3 Davidi wakatshimuna Haˆ dadeze e mukalenge wa Soba f pabuipi ne Hamate g pavuaye uya bua kujadika bukokeshi buende ku Musulu wa Pelata. h 4 Davidi wakakuata matempu a Hadaˆ deze tshinunu, bendeshi bende ba tubalu 7000 ne basalayi bende bavua benda ku makasa binunu 20. i Pashishe Davidi wakakosa mijilu ya ku bikono bia tubalu tuvua tukoka matempu, kadi wakashiya tubalu lukama. j 5 Pavua bena Sulia ba ku Damaseke balue bua kuambuˆ luisha Hadadeze mukalenge wa Soba, Davidi wakashipa bena Sulia binunu 22. k 6 Pashishe Davidi wakateka bisumbu bia basalayi mu Sulia wa Damaseke, ne bena Sulia bakalua bena mudimu ba Davidi, ne bavua balua ne milambu. Yehowa uvua wenza bua Davidi atshimune1 miaba yonso ivuaye uya. l 7 Davidi wakangata kabidi ngabu ya or ya bijengu ya bena mudimu ba Haˆ dadeze, kuyaye nayi ku Yelushalema. 8 Davidi wakangata biamu bia mitaku bia bungi mu

18

18:1 1 Anyi “ivua mimunyunguluke.” 18:6, 13 1 Anyi “apete lupandu.”

1 KULONDOLOLA 17:27–18:17 NSHAP. 18 a 1Sm 5:8 2Sm 1:20

b 2Sm 8:1 c Nom 24:17 Mis 60:8

d 2Sm 8:2 2Bk 3:4

e 1Bk 11:23 f 1Sm 14:47 2Sm 10:6 Mis 60:Mut

g 2Ku 8:3 h Gen 15:18 Eks 23:31 2Sm 8:3, 4

i Mis 20:7 j Dut 17:16 Mis 33:17

k 2Sm 8:5-8 l 1Ku 17:8 

Mulongo 2 a 1Bk 7:23 b 1Bk 7:15, 45 c 2Sm 8:3 d 2Sm 8:9-11 e Yos 6:19 2Ku 5:1

f 1Ku 20:1 g 2Sm 5:25 h 1Sm 27:8, 9 1Sm 30:18, 20

i 1Sm 26:6 2Sm 3:30 2Sm 10:10 2Sm 20:6 2Sm 21:17

j 1Ku 2:15, 16 k 2Sm 8:13, 14 l Gen 25:23 Gen 27:40

m Mis 18:48 Mis 144:10

n 1Bk 2:11 o 2Sm 8:15-18 2Sm 23:3, 4 Mis 78:70-72

p 1Ku 11:6 q 1Bk 4:3 r 1Sm 30:14 Sef 2:5

Tibehata ne mu Kuna, bimenga ˆ bia Hadadeze. Solomo wakenza nabi Mbuu wa tshiamu tshia mitaku, a makunji, ne bintu bia tshiamu tshia mitaku. b 9 Pavua Tou mukalenge wa Hamate mumvue ne: Davidi uvua mutshimune tshiluilu tshiˆ jima tshia Hadadeze c mukalenge wa Soba, d 10 diakamue wakatuma muanende Hadolama kudi mukalenge Davidi bua amuebeje muvuaye ne amuele kalumbandi bua muvuaye muluangane ˆ ne Hadadeze ne mumutshimune ˆ (bualu Hadadeze uvua muluishe Tou misangu ya bungi), ne uvua mumutuadile bintu bia mishindu yonso bia or, bia arjan, ne bia tshiamu tshia mitaku. 11 Mukalenge Davidi wakajidila Yehowa bintu ebi, e pamue ne arjan ne or ivuaye muangate mu bisamba bionso: mu Edome ne mu Moaba, kudi bena Amona, f kudi bena Peleshete, g ne kudi bena Amaleka. h 12 Abishai i muana wa Seluya j wakashipa bena Edome binunu 18 mu Tshibandabanda tshia Mukele. k 13 Wakateka bisumbu bia basalayi mu Edome, ne bena Edome bonso bakalua bena mudimu ba Davidi. l Yehowa uvua wenza bua Davidi atshimune1 miaba yonso ivuaye uya. m 14 Davidi wakatungunuka ne kukokesha Isalele mujima, n ne uvua ulumbuluisha tshisamba tshiende tshijima ne buakane ne bululame. o 15 Yoaba muana wa Seluya uvua ku mutu kua tshiluilu, p Yehoshafata q muana wa Ahiluda uvua mufundi wa malu a bukalenge, 16 Sadoka muana wa Ahituba ne Ahimeleke muana wa Ebeˆ yata bavua bakuidi, ne Shawesha uvua mufundi. 17 Benaya muana wa Yehoyada uvua ku mutu kua bena Kelete r ne bena

1 KULONDOLOLA 19:1-15 Pelete. a Bana ba balume ba Davidi bavua muaba wa kumpala balondela mukalenge. Pashishe Nahasha mukalenge wa bena Amona wakafua, ne muanende wakalua mukalenge pa muaba wende. b 2 Ke Davidi kuamba ne: “Nendeje Hanuna muana wa Nahasha dinanga dia lulamatu, c bualu tatuende uvua mundeje dinanga dia lulamatu.” Nunku Davidi wakatuma bantu ne mukenji bua kumusamba bua muvuaye mujimije tatuende. Kadi pavua bena mudimu ba Davidi bafike mu buloba bua bena Amona d bua kusamba Hanuna, 3 bakokeshi ba bena Amona bakambila Hanuna ne: “Udi wela meji ne: Davidi udi unemeka tatuebe padiye mukutumine bantu bua kukusamba anyi? Bena mudimu bende ki mbalue kuudi bua kukebakeba mu buloba, kukukulula, ne kutentekela buloba anyi?” 4 Nunku Hanuna wakangata bena mudimu ba Davidi, kubakungulaye, e kupandaye bilamba biabu mu bitupa bibidi lua pa mataku ne kubapingajaye. 5 Pavuabu bambile Davidi bualu bua bantu abu, wakatuma bantu bakuabu diakamue bua kusambakena nabu, bualu bantu abu bavua bafuishibue bundu bikole; ne mukalenge wakabambila ne: “Shalayi mu Yeliko f too ne padi miedi yenu isasa, pashishe nupingane.” 6 Pakapita matuku bena Amona bakamona ne: bavua balue tshintu tshidi tshinunka bibi kudi Davidi, nunku Hanuna ne bena Amona bakatuma ntalanta1 tshinunu ya arjan bua kufuta bua matempu ne bua bendeshi ba tubalu ba ku

19

19:6 1 Ntalanta uvua ne kilo 34,2. Tang. Tshis. B14.

698

NSHAP. 18 a 1Bk 1:38  NSHAP. 19 b 2Sm 10:1-5

c 2Sm 9:7

d Gen 19:36, 38

e Lew 19:27

f 1Bk 16:34 

Mulongo 2 a 1Sm 14:47 2Sm 8:3 2Sm 10:6

b Yos 13:8, 9

c 2Sm 8:16

d 2Sm 10:7, 8 2Sm 23:8

e 2Sm 10:9-12

f 1Ku 11:20, 21

g 2Sm 8:5

h Dut 31:6 Yos 1:9

i Lew 26:7, 8 Dut 28:7 2Sm 10:13, 14

ˆ Mezopotamia,1 ku Alama-maka, ne ku Soba. a 7 Nunku bakafuta bua matempu binunu 32, kabiˆ di ne bua mukalenge wa Maka ne bantu bende. Pashishe bakalua, kuasabu tshitudilu kumpala kua Medeba. b Bena Amona bakumbuka mu bimenga biabu, kudisangishabu ne kupatukabu bua kuya ku mvita. 8 Pakumvua Davidi bualu abu, wakatuma Yoaba c ne tshiluilu tshijima, kusangisha ne bena mvita bende ba bukole bua bungi. d 9 Bena Amona bakapatuka, bobu kuela mualu wa mvita ku tshibuelelu tshia tshimenga pavua eku bakalenge bavua balue bikale mu mpata pa nkayabu. 10 Pavua Yoaba mumone ne: basalayi bavua benda bamuluila kumpala ne panyima, wakasungula bamue ba ku basalayi bavua bamanye mvita bikole mu Isalele, yeye kubelesha mualu wa mvita bua baluangane ne bena Sulia. e 11 Bantu bavua bashale, wakabateka ku bulombodi bua1 muanabu Abishai f bua abeleshe mualu wa mvita bua baluangane ne bena Amona. 12 Ke yeye kuamba ne: “Bena Sulia g bobu bampite buˆ kole, dıba adi udi ne bua kulua bua kunsungila; kadi bena Amona bobu bakupite bukole, nendue kukusungila. 13 Tudi ne bua kuikala ne bukole ne dikima h bua tshisamba tshietu ne bua bimenga bia Nzambi wetu, ne Yehowa neenze tshidi tshiˆ mpe ku mesu kuende.” 14 Pashishe Yoaba ne bantu bende bakaya bua kuluangana ne bena Sulia, bobu kunyema kumpala kuende.i 15 Pavua bena Amona bamone ne: bena Sulia 19:6 1 Ku mua.: “Alama-nahalayima.” 19:11 1 Ku mua.: “mu tshianza tshia.”

699 bavua banyeme, bobu pabu bakanyema Abishai, muanabu ne Yoaba, kubuelabu mu tshimenga. Panyima pa bualu ebu Yoaba wakalua ku Yelushalema. 16 Pavua bena Sulia bamone ne: Isalele uvua mubatshimune, bakatuma bantu ne mukenji bua kubikidisha bena Sulia ba mu tshitupa tshia buloba tshia Musulu,1 a Shofaka mfumu wa tshiˆ luilu tshia Hadadeze muikale ubalombola. b 17 Pakambilabu Davidi bualu ebu, wakasangisha diakamue Isalele mujima, kusabukaye Yadene, kufikaye kudibu ne kuelaye mualu wa mvita bua kuluangana nabu. Davidi wakela mualu wa mvita bua kuluangana ne bena Sulia, bobu kuluangana nende. c 18 Kadi bena Sulia bakanyema Isalele; Davidi wakashipa bena Sulia 7000 bavua bendesha matempu ne basalayi babu bavua benda ku makasa binunu 40, ne wakashipa Shofaka mfumu wa tshiluilu. 19 Pavua bena mudimu ba Haˆ dadeze bamone ne: Isalele uvua mubatshimune, d diakamue bakalengejangana ne Davidi, bobu kutuadija kumukokela; e nunku Sulia kakajinga bua kuambuluisha bena Amona kabidi to. Ku ntuadijilu kua tshidiˆ mu,1 dıba divua bakalenge baya ku mvita, Yoaba f wakalombola bantu ku mvita, kubutulaye buloba bua bena Amona; wakalua, kutshintshimikaye Laba g pavua Davidi yeye mushale mu Yelushalema. h Yoaba wakaluisha Laba, kumubumbulaye. i 2 Pashishe Davidi wakangata tshifulu tshia bukalenge tshivua ku mutu kua Malakama, kusanga-

20

19:16 1 Mmumue ne: musulu wa Pelata. 20:1 1 Mmumue ne: mu muvu wa luya. Anyi “printemps.”

1 KULONDOLOLA 19:16–20:8 NSHAP. 19 a 2Sm 8:3 b 2Sm 10:15, 16 c 2Sm 10:17-19 d Mis 18:39 e 1Ku 14:17 Mis 18:44

 NSHAP. 20 f 1Ku 11:6 g Dut 3:11 h 2Sm 11:1 i 2Sm 12:26 

Mulongo 2 a 2Sm 8:11, 12 2Sm 12:30, 31

b 1Bk 9:20, 21 c 2Sm 21:18 1Ku 11:26, 29

d Dut 3:13 e 1Sm 17:4, 7 1Sm 21:9

f 2Sm 21:19 1Ku 11:23, 24

g Yos 11:22 1Sm 7:14

h Nom 13:33 Dut 2:10 Dut 3:11

i 2Sm 21:16 2Sm 21:20-22

j 1Sm 17:10 2Bk 19:22

k 1Ku 2:13

naye ne: tshivua ne bujitu bua ntalanta1 mujima wa or, ne tshivua ne mabue a mushinga mukole; bakatshiasa Davidi ku mutu. Wakangata kabidi bintu bia bungi bivuabu banyenge mu tshimenga. a 3 Wakapatula bantu bavuamu, yeye kubateka ku mudimu b wa dipanda mabue ne nsele1 ne wa dienza mudimu ne biamu bitue ne tusuyi. Ke tshivua Davidi wenzela bimenga bionso bia bena Amona. Ndekelu wa bionso, Davidi ne bisumbu bionso bia basalayi bakapingana ku Yelushalema. 4 Panyima pa bualu ebu, mviˆ ta yakakutuka ku Geze ne ˆ bena Peleshete. Dıba adi Sibekai c muena Husha wakashipa Sipai uvua wa mu ndelanganyi ya bena Lefa, d ne bakabakokesha. 5 Kuakenzeka kabidi mvita ne bena Peleshete, ne Eleˆ hanana muana wa Yaı wakashipa Lami muanabu ne Goleyata e muena Gata uvua ne difuma divua ne tshikuatshidi tshienze bu mutshi wa ku tshiamu tshia muluki wa bilamba. f 6 Mvita yakakutuka kabidi ku Gata g kuvua muntu mukuabu munene mule wa mfiondo, h muikale ne minu isambombo ku tshianza tshionso ne bana ba nkasa basambombo ku dikasa dionso, minu yonso mikale 24; yeye pende uvua wa mu ndelanganyi ya bena Lefa. i 7 Uvua anu ubunda Isalele. j Nunku Yonatana muana wa Shimeya, k muanabu ne Davidi, wakamushipa. 8 Eyi ivua ndelanganyi ya bena Lefa l mu Gata, m ne yakakuluka ku tshianza tshia Davidi ne ku tshianza tshia bena mudimu bende.

l Dut 2:11 m 1Sm 17:4

20:2 1 Kilo mitue ku 34,2. Tang. Tshis. B14. 20:3 1 Anyi “si.”

1 KULONDOLOLA 21:1-16

21

Pashishe Satana1 wakajuka bua kuluisha Isalele, kusakaye Davidi bua kubala bungi bua bena Isalele. a 2 Nunku Davidi wakambila Yoaba b ne bamfumu ba tshisamba ne: “Ndayi nubale bungi bua bena Isaleˆ le, kumbukila ku Be-sheba too ne ku Dana; c pashishe nulue kungambila bua mmanye bungi buabu.” 3 Kadi Yoaba wakamba ne: “Yehowa avudije tshisamba tshiende misangu lukama! Mfumu mukalenge wanyi, bobu bonso ki mbamane kuikala bena mudimu ba mukalenge wanyi anyi? Bua tshinyi mukalenge wanyi mmusue kuenza bualu ebu? Bua tshinyi mmusue kukebela Isalele dipila?” ˆ 4 Kadi dıyi dia mukalenge diakapita Yoaba bukole. Nunku Yoaba wakumbuka, kunyungulukaye Isalele mujima, pashishe kualukilaye ku Yelushalema. d 5 Nunku Yoaba wakapesha Davidi bungi bua bantu bavuabu ˆ bafunde mena. Isalele mujima uvua ne bantu muliyo umue ne binunu lukama, bikale ne miele ya mvita, ne Yuda uvua ne bantu binunu 470, bikale ne miele ya mvita. e 6 Kadi kabavua bafuˆ nde mena a bena Lewi ne a bena Benyamina munkatshi muabu ˆ to, f bualu dıyi dia mukalenge divua dibi menemene kudi Yoaba. g 7 Kadi bualu ebu kabuvua busankishe Nzambi mulelela nansha kakese to, ke yeye kupesha Isalele dinyoka. 8 Pashishe Davidi wakambila Nzambi mulelela ne: “Ndi muenze mpekatu h munene pandi muenze bualu ebu. Mpindieu, buikidila koku muena mudimu webe tshilema tshiende, i bualu ndi muenze malu ne bupote bua bungi menemene.” j 9 Pashishe Yeho21:1 1 Anyi pamuapa: “muluishi.”

700

l 2Ku 3:1

wa wakakula ne Gada, a mumonyi wa bikena kumona wa Davidi wamba ne: 10 “Ndaku wambile Davidi ne: ‘Yehowa udi wamba ne: “Ndi nkutekela malu asatu. Sungula bundi ne bua kukuenzela.”’” 11 Nunku Gada wakaya kudi Davidi, kumuambilaye ne: Yehowa udi wamba nunku: ‘Sungula 12 biwikala musue bua kuikale bidimu bisatu bia tshiyole tshia nzala, b anyi ngondo isatu ya baluishi bebe bakutshimuna padi eku muele wa mvita wa bena lukuna bebe ukupeta, c anyi matuku asatu a muele wa mvita wa Yehowa, mmumue ne: tshipupu mu buloba, d ne muanjelu wa Yehowa ulua ne kabutu e mu buloba bujima bua Isalele.’ Mpindieu ela meji bua tshindi ne bua kuandamuna Eu uvua muntume.” 13 Ke Davidi kuambila Gada ne: “Mbintonde bikole menemene. Nkuluke koku mu tshianza tshia Yehowa, bualu luse luende ndunene menemene; f kadi tshikuluki mu tshianza tshia muntu to.” g 14 Nunku Yehowa wakatuma tshipupu h mu Isalele, kuenzabi bua ne: bantu binunu 70 ba mu Isalele bafue. i 15 Kabidi, Nzambi mulelela uvua mutume muanjelu ku Yelushalema bua kumubutula; kadi pakavuaye pa kuenza nanku, Yehowa wakamona bualu ebu ne wakanyingalala1 bua dikenga adi, j ke yeye kuambila muanjelu uvua mulue ne kabutu ne: “Biakumbanyi! k Mpindieu puekesha tshianza tshiebe.” Muanjelu wa Yehowa uvua muimane pabuipiˆ ne muaba wa tshishipuidi wa Onana l muena Yebuse. m 16 Pavua Davidi mubandishe ˆ mesu, wakamona muanjelu wa Yehowa muimane pankatshi pa

m 2Sm 5:6

21:15 1 Anyi “wakabungama bikole.”

NSHAP. 21 a 2Sm 24:1-3 b 2Sm 8:16 c Bal 18:29 2Sm 17:11

d 2Sm 24:4, 8 e 2Sm 24:9 f Nom 1:47 g 1Ku 27:23, 24 h 2Sm 12:13 i Mis 25:11 Mis 51:1

j 2Sm 24:10-14 

Mulongo 2 a 1Ku 29:29 b Lew 26:26 c Lew 26:14, 17 d Lew 26:25 e 2Bk 19:35 f Eks 34:6 Mis 51:1 Yes 55:7 Mdi 3:22

g 2Ku 28:9 h Nom 16:46 i 2Sm 24:15, 16 j Eks 32:14 Dut 32:36

k Mis 90:13

701 buloba ne diulu muikale ne muele wa mvita a mu tshianza mutangija ku Yelushalema. Davidi ne bakulu bakadiela panshi diakamue, kutuabu mpala panshi, b bavuale bilamba bikayabale. c 17 Davidi wakambila Nzambi mulelela ne: “Ki mmeme uvua muambe bua babale bungi bua bantu anyi? Meme ke uvua muenze mpekatu, ne meme ke uvua muenze bibi; d kadi mikoko eyi, tshidiyi mienze ntshinyi? Yehowa Nzambi wanyi, tshianza tshiebe tshinduishe meme ne nzubu wa tatuanyi; kadi kutuminyi tshisamba tshiebe tshipupu etshi to.” e 18 Nunku muanjelu wa Yehowa wakambila Gada f bua kuambila Davidi bua abande ne ashile Yehowa tshioshelu muaba ˆ wa tshishipuidi wa Onana muena Yebuse. g 19 Ke Davidi kubaˆ nda bilondeshile dıyi dia Gada ˆ divuaye muakule mu dına dia Yeˆ howa. 20 Pine apu, Onana wakakudimuka, kumonaye muanjelu; bana bende banayi bavuaye ˆ nabu bakasokoma. Dıba adi ˆ Onana uvua ushipula ntete ya ´ ble. 21 ˆ Pavuaˆ Davidi mubande kudi Onana, Onana wakatangila, kumonaye Davidi, yeye kupatuka diakamue muaba wende wa tshishipuidi, kuinaminaye Davidi mpala mutueˆ panshi. 22 Davidi wakambila Onana ne: “Nsumbisha1 muaba webe wa tshishipuidi bua ngashilapu Yehowa tshioshelu. Uwunsumbishe ku mushinga wawu wonso, bua tshipupu tshidi tshikuate tshisamba tshimane.” h 23 Kadi ˆ Onana wakambila Davidi ne: “Uwangate bua wikale webe, ne mfumu mukalenge wanyi enze tshidi tshimpe kudiye. Mona, ndi mfila ngombe bua milambu 21:22 1 Ku mua.: “Mpesha.”

1 KULONDOLOLA 21:17–22:1 NSHAP. 21 a Nom 22:31 Yos 5:13

b 2Sm 24:17

c 2Bk 19:1

d Mis 51:4

e Eks 32:12 Nom 16:22

f 2Sm 24:11

g 2Sm 24:18-23 2Ku 3:1

h Nom 25:8 

Mulongo 2 a Yes 28:27

b 2Sm 24:24, 25

c Eks 20:25

d Lew 9:23, 24 1Bk 18:38 2Ku 7:1

e 2Sm 24:16 Mis 103:20

f 1Bk 3:4 1Ku 16:39 2Ku 1:3

 NSHAP. 22 g Dut 12:5, 6 2Sm 24:18 2Ku 3:1

ya kuosha ne tshintu tshia kushipula natshi a bua nkunyi ne ´ ntete ya ble bu mulambu wa ntete. Ndi mbifila bionso.” 24 Kadi ˆ mukalenge Davidi ` wakambila Onana ne: “Too, ndi ne bua kuwusumba ku mushinga wawu wonso, bualu tshiakuangata tshintu tshiebe kutshilambula Yehowa anyi kulambula milambu ya kuosha indi tshiyi mutudile tshintu to.” b 25 ˆ Nunku Davidi wakapesha Onana nshekele1 600 ya or bua muaba wa tshishipuidi bilondeshile bujitu buayi. 26 Nunku Davidi wakashila Yehowa tshioshelu c muaba au, yeye kulambula milambu ya kuosha ne milambu ya diumvuangana, ne wakabila Yehowa, yeye kumuandamuna ne kapia d kavua kafumina mu diulu pa tshioshelu tshia mulambu wa kuosha. 27 Ke Yehowa kuˆ tumina muanjelu dıyi e bua apingaje muele wende wa mvita mu tshizubu tshiawu. 28 Tshikondo atshi, pavua Davidi mumone ne: Yehowa uvua mumuandamune muaba wa tshishipuidi wa ˆ Onana muena Yebuse, wakatungunuka ne kulambula milambu muaba au. 29 Kadi tshikondo atshi ntenta wa tshitendelelu wa Yehowa uvua Mose muenze mu tshipela ne tshioshelu tshia mulambu wa kuosha bivua muaba mutumbuke ku Gibeona. f 30 Kadi Davidi kavua mukumbane bua kuyaku bua kuyukila ne Nzambi to, bualu uvua ne ˆ buowa bua bungi bua muele wa mvita wa muanjelu wa Yehowa. Ke Davidi kuamba ne: “Eu nnzubu wa Yehowa Nzambi mulelela, ne etshi ntshioshelu bua mulambu wa kuosha bua Isalele.” g

22

21:25 1 Nshekele uvua ne grame 11,4. Tang. Tshis. B14.

1 KULONDOLOLA 22:2-16 2 Pashishe Davidi wakatuma ˆ dıyi bua basangishe bantu bavua basombe buenyi a mu buloba bua Isalele, ne wakabateka bua bikale bapandi ba mabue bua kupanda mabue ne kuasonga bua dibaka dia nzubu wa Nzambi mulelela. b 3 Davidi wakalongolola kabidi biamu bifiike bia bungi menemene bua kuenza nabi misonso ya biibi bia ku biibi binene ne bua kuenza nabi kabidi biamu bia kukuata nabi bintu, ne biamu bia mitaku bia bungi menemene, kakuyi mushindu wa kupima bujitu buabi, c 4 kabidi ne mitshi ya sedre d bungi kabuyi kubala, bualu bena Sidona e ne bena Tulo f bavua batuadile Davidi mitshi ya sedre ya bungi menemene. 5 Davidi wakamba ne: “Muananyi Solomo utshidi muana ne kena ne dimanya dia bungi to,1 g ne nzubu wibakilabu Yehowa neikale muimpe mutambe, h bienza bua ne: lumu luende ne bulengele buende i bimanyike mu maloba onso. j Ke bualu kayi nemmulongoluele bintu.” Ke Davidi kulongolola bintu bia kuibaka nabi nzubu bia bungi menemene kumpala kua kufuaye. 6 Pashishe wakabikidisha muanende Solomo, kumuambilaye bua kuibakila Yehowa Nzambi wa Isalele nzubu. 7 Davidi wakambila muanende Solomo ne: “Meme mvua ne dijinga mu muoyo wanyi dia kuibaka nzuˆ bu bua dına dia Yehowa Nzaˆ mbi wanyi. k 8 Kadi dıyi dia Yehowa diakalua kundi diamba ne: ‘Wewe udi muele mashi a bungi panshi, ne udi muluangane mvita minene. Kuakuibaka nzuˆ bu bua dına dianyi to, l bualu udi muele mashi a bungi panshi kumpala kuanyi. 9 Tangila! Neupete muana m wikala muntu wa 22:5 1 Anyi “ki muanji kukumbana to.”

702 NSHAP. 22 a 1Bk 9:20, 21 2Ku 2:17, 18

b 1Bk 5:15, 17 1Bk 6:7 1Bk 7:9

c 1Bk 7:47 d 2Sm 5:11 e 1Bk 5:6, 8 f 2Ku 2:3 g 1Bk 3:7 h 2Ku 2:5 i Hag 2:3 j Mis 68:29 k Dut 12:5, 6 2Sm 7:2 Mis 132:3-5

l 1Ku 17:4 m 1Ku 28:5 

Mulongo 2 a 2Sm 7:12, 13 1Bk 4:25 1Bk 5:4

b 2Sm 12:24 c Mis 72:7 d 1Bk 5:5 e 2Sm 7:14 Eb 1:5

f 1Ku 17:12-14 Mis 89:35, 36

g 1Ku 28:20 h 2Ku 1:10 Mis 72:1

i Dut 4:6 j Lew 19:37 1Ku 28:7

k Dut 12:1 Dut 17:18, 19 Yos 1:8 1Bk 2:3 1Ku 28:7 Mis 19:8, 11

l Yos 1:6, 9 1Ku 28:20

m 1Ku 29:6, 7 n 1Ku 29:2-4 o 1Bk 5:17 1Bk 6:7 1Bk 7:9

p 1Bk 7:13, 14

ditalala,1 ne nemmupeshe dikisha kudi bena lukuna bende bonso badi bamunyunguluke, a ˆ bualu dına diende nedikale Solomo2 b ne nempeshe Isalele ditalala ne dikisha mu matuku ende. c 10 Yeye ke muntu wibaka nzubu ˆ bua dına dianyi. d Nealue muananyi ne meme nengikale tatuende. e Nenjadike nkuasa wa bukalenge buende ku mutu kua Isalele bikole, bua kashidi.’ f 11 “Mpindieu muananyi, Yehowa ikale nebe, ne malu ebe ende bimpe ne wibake nzubu wa Yehowa Nzambi webe anu bu muvuaye muambe bua bualu buebe. g 12 Yehowa akupeshaku anu budimu ne lungenyi h padiye ukupesha bukokeshi ku mutu kua Isalele bua ulame mukenji wa Yehowa Nzambi webe. i ˆ 13 Dıba adi malu ebe neende bimpe wewe mutumikile bimpe ˆ ˆ meyi ne mikandu j ne meyi a dilumbuluisha bivua Yehowa muˆ tumine Mose dıyi bua kupesha Isalele. k Ikala ne dikima ne bukole. Kutshinyi anyi kuikaˆ di ne buowa to. l 14 Mona, ndi muditatshishe bikole bua kulongoluela nzubu wa Yehowa ntalanta1 binunu 100 ya or ne ntalanta muliyo umue ya arjan ne biamu bia mitaku ne biamu bifiike bia bungi menemene m bidibu kabayi mua kupima, ne ndi mulongolole mitshi ne mabue, n kadi wewe neukumbajaku bikuabu. 15 Udi ne bena mudimu ba bungi menemene: bapandi ba mabue, bantu badi bibaka ne mabue, o bena mabaya, ne bena mudimu bapiluke ba mishindu yonso. p 16 Or, arjan, biamu bia mitaku, ne biamu bi22:9 1 Ku mua.: “wa dikisha.” didi diumbukila ku muaku wa na Ebelu udi umvuija “Ditalala.” 1 Ntalanta uvua ne kilo 34,2. Tshis. B14.

ˆ 2 Dına tshie22:14 Tang.

703 fiike bidi bungi kabuyi kupima. a Juka, utuadije mudimu, ne Yehowa ikale nebe.” b 17 Pashishe Davidi wakatumina bakokeshi bonso ba mu ˆ Isalele dıyi bua bambuluishe muanende Solomo wamba ne: 18 “Yehowa Nzambi wenu kena nenu anyi? Ki mmunupeshe dikisha ku nseke yonso anyi? Bualu yeye uvua mufile bantu ba mu buloba mu bianza bianyi, ne buloba mbukokeshibue kumpala kua Yehowa ne kumpala kua tshisamba tshiende. 19 Nunku disuikayi ne muoyo wenu wonso ne anyima1 wenu yonso bua kukeba Yehowa Nzambi wenu, c ne tuadijayi kuibaka muaba munsantu wa Yehowa Nzambi mulelela, d bua kulua ne mushete wa tshipungidi tshia Yehowa ne bintu bia tshijila bia Nzambi muleˆ lela e ku nzubu muibaka bua dına dia Yehowa.” f Pakavua Davidi mukulakaje ne muikale ku ndekelu kua muoyo wende,1 wakateka muanende Solomo mukalenge wa Isalele. g 2 Pashishe wakasangisha bakokeshi bonso ba mu Isalele, ne bakuidi, h ne bena Lewi. i 3 Bakabala bena Lewi bavua ne bidimu 30 kubanda; j bungi buabu, mitu yabu mibala muntu ku muntu, buvua binunu 38. 4 Mu bobu aba kuvua bantu binunu 24 bavua balombola mudimu wa nzubu wa Yehowa, ne kuvua batangidi 6000 ne balumbuluishi, k 5 ne kuvua balami ba ku biibi 4 000, l ne bantu 4 000 bavua batumbisha m Yehowa ne biombelu bivua Davidi muambe bua bualu buabi ne: “Mvua mubienze bua kutumbisha nabi Nzambi.”

23

22:19 1 Tang. Diumv. 23:1 1 Ku mua.: “mukulakaje ne muwule tente ne matuku.”

1 KULONDOLOLA 22:17–23:17 NSHAP. 22 a 1Ku 22:3 b 2Ku 1:1 c Dut 4:29 2Ku 20:3 Dan 9:3

d 1Bk 6:1 e 1Bk 8:6, 21 f Dut 12:21 1Bk 8:29 1Bk 9:3

 NSHAP. 23 g 1Bk 1:33, 39 1Ku 28:5

h Eks 29:8, 9 i Nom 3:6 j Nom 4:2, 3 k Dut 16:18 1Ku 26:29 2Ku 19:8

l 1Ku 26:12 m 1Ku 6:31, 32 

Mulongo 2 a 2Ku 8:14 2Ku 31:2

b Eks 6:16 c 1Ku 26:21, 22 d Eks 6:21 e Eks 6:18 f Eks 4:14 g Eks 6:20, 26 h Eks 28:1 i Lew 9:22 Nom 6:23-27 Dut 21:5

j Eks 2:21, 22 k Eks 18:3, 4 l 1Ku 26:24 m 1Ku 26:25

6 Pashishe Davidi wakabalongolola1 mu bisumbu mu bisumbu a bilondeshile bana ba Lewi: ˆ Geshona, Kohata, ne Melali. b ˆ 7 Mu bena Geshona kuvua Ladana ne Shimei. 8 Bana ba balume ba Ladana bavua: Yehiele mfumu, Zetama, ne Yoele, c basatu. 9 Bana ba balume ba Shimei bavua: Shelomota, Haziele, ne Halana, basatu. Aba bavua bamfumu ba nzubu ya batatu bua Ladana. 10 Bana ba balume ba Shimei bavua: Yahata, Zina, Yeusha, ne Belia. Banayi aba bavua bana ba Shimei. 11 Yahata uvua ku mutu ne Zizaha uvua umulondela. Kadi bu muvua Yeusha ne Belia kabayi ne bana ba balume ba bungi, bakababala bu nzubu umue wa batatu bikale ne bujitu bua kuenza mudimu muaba umue. 12 Bana ba balume ba Kohaˆ ta bavua: Amalama, Yiseha, d Hebelone, ne Uziele, e banayi. 13 Bana ba balume ba Amalama bavua Alona f ne Mose. g Kadi bavua bateke Alona ku luseke bua kashidi, h yeye ne bana bende ba balume, bua kujidila Muaba Mutambe Tshijila, bua kufila milambu kumpala kua Yehowa, bua kumuenzela mudimu, ne bua kubenesha bantu ˆ mu dına diende misangu yonso. i 14 Kadi bua bana ba Mose muntu wa Nzambi mulelela, bavua bababale bobu mu tshisa tshia bena Lewi. 15 Bana ba baluˆ me ba Mose bavua Geshoma j ne ˆ Elieze. k 16 Mu bana ba baluˆ me ba Geshoma, Shebuele l uvua mfumu. 17 Mu ndelanganyi ya1 ˆ Elieze, Lehabeya m uvua mfumu; ˆ Elieze kavua ne bana ba balume bakuabu to, kadi bana ba balume ba Lehabeya bavua ba 23:6 1 Anyi “wakabatapulula.” 23:17 1 Ku mua.: “bana ba balume ba.”

1 KULONDOLOLA 23:18–24:4 bungi menemene. 18 Mu bana ˆ ba balume ba Yiseha, a Shelomita b uvua mfumu. 19 Bana ba balume ba Hebelone bavua: Yeliya mfumu, muibidi Amalia, muisatu Yahaziele, ne muinayi Yekamama. c 20 Bana ba balume ba Uziele d bavua Mika mfumu, bamulondela kudi Yishaya. 21 Bana ba balume ba Melali bavua Mali ne Mushi. e Bana ba ˆ balume ba Mali bavua Eleaza ne ˆ Kishi. 22 Eleaza wakafua, kadi kavua ne bana ba balume to, anu ba bakaji. Nunku balela babu,1 bana ba balume ba Kishi, bakabasela. 23 Bana ba balume ba ˆ Mushi bavua: Mali, Ede, ne Yelemota, basatu. 24 Aba bavua bana ba balume ba Lewi bilondeshile nzubu ya batatuabu, bilondeshile bamfumu ba nzubu ya bataˆ tu. Bakabafunda mena, kubabala ne kubafunda bilondeshile ˆ mena abu, ne bavua benza mudimu wa nzubu wa Yehowa, kubangila ku bantu ba bidimu 20 kubanda. 25 Bualu Davidi uvua muambe ne: “Yehowa Nzambi wa Isalele mmupeshe tshisamba tshiende dikisha, f ne yeye neasombe mu Yelushalema bua kashidi. g 26 Bena Lewi kabakuambula kabidi ntenta wa tshitendelelu anyi bintu biende bua mudimu wa ntenta to.” h 27 Bualu bilondeshile malu a ndekelu avua Davidi muleje, bakabala bena Lewi bavua ne bidimu 20 kubanda. 28 Mudimu wabu uvua wa kuambuluisha bana ba balume ba Alona i bua mudimu wa nzubu wa Yehowa, bua kutangila mbanza, j nzubu ya kudiila, dikezula dia tshintu tshionso tshia tshijila, ne mudimu wonso uvua ukengela bua 23:22 1 Ku mua.: “bana babu ba balume.”

704

l Nom 16:39, 40

mudimu wa nzubu wa Nzambi mulelela. 29 Bavua bambuluisha bua milongo ya mampa,1 a bukula bunefuke bua mulambu wa ntete, mikata ya bibetubetu kayiyi miela luevene, b mikata mioshela mu malata, bukula busopa busambakaja, c ne bipiminu bionso bia kupima nabi bungi ne bunene. 30 Bavua ne bua kuimana dinda dionso d bua kuela Yehowa tuasakidila ne kumutumbisha, ne bavua ne bua kuenza kabidi nanku dilolo. e 31 Bavua ˆ bambuluisha dıba dionso divuabu balambula Yehowa milambu ya kuosha dia Nsabatu, f pavua ngondo ubala, g ne mu bibilu bia ku tshidimu, h bilondeshile bungi bulomba bilondeshile mikenji ivuaku, benza nunku kumpala kua Yehowa pa tshibidilu. 32 Bavua bakumbaja kabidi midimu yabu ivua itangila ntenta wa kusambakena, itangila muaba wa tshijila, ne itangila bana babu, bana ba balume ba Alona, bua mudimu wa nzubu wa Yehowa. Mpindieu ebi ke bivua bisumbu bia ndelanganyi ya Alona: Bana ba Alona bavua: Naˆ ˆ daba, Abihu, i Eleaza, ne Itama. j 2 Kadi Nadaba ne Abihu bakafua kumpala kua tatuabu, k ne kabavua ne bana to; kadi Eleaˆ ˆ za l ne Itama bakatungunuka ne kuenza mudimu wa buakuidi. 3 Davidi, pamue ne Sadoka m wa ˆ mu bana ba balume ba Eleaza ne Ahimeleke wa mu bana ba baluˆ me ba Itama, bakabatapulula mu bisumbu bua muaba wa mudimu wabu. 4 Bu muvua bana ˆ ba Eleaza bikale ne bamfumu ba bungi kupita bavua nabu bana ˆ ba Itama, bakabatapulula bilondeshile bungi buabu: Bana ba ˆ Eleaza bavua ne bantu 16 bu ba-

m 2Sm 8:17

23:29 1 Mmumue ne: mampa a dileja.

NSHAP. 23 a Nom 3:27 b 1Ku 24:20, 22 c 1Ku 24:20, 23 d Eks 6:22 e Eks 6:19 f 2Sm 7:1 g 1Bk 8:12, 13 Mis 135:21

h Nom 4:15 i Nom 3:9 j 1Bk 6:36 

Mulongo 2 a Lew 24:5, 6 1Ku 9:32

b Eks 29:1, 2 Lew 2:4

c Lew 7:12 d Eks 29:39 e 1Ku 16:4, 37 f Eks 20:10 g Nom 10:10 Mis 81:3

h Dut 16:16 

NSHAP. 24 i Lew 10:1 j Eks 6:23 Eks 28:1

k Nom 26:61

24

705 mfumu ba nzubu ya batatuabu, ˆ ne bana ba Itama bavua ne bantu muanda mukulu bu bamfumu ba nzubu ya batatuabu. 5 Pashishe bakabatapulula ku nshobo, a tshisumbu tshimue tshilonda tshikuabu, bualu bavua bamfumu ba muaba wa tshijila ne bamfumu bavua benzela Nzambi mulelela mudimu ba ˆ mu bana ba Eleaza ne mu bana ˆ ba Itama. 6 Pashishe Shemaya muana wa Netanele mufundi ˆ wa bena Lewi wakafunda mena abu kumpala kua mukalenge, kua bakokeshi, kua muakuidi Sadoka, b kua Ahimeleke c muaˆ na wa Ebeyata, d ne kua bamfumu ba nzubu ya batatu ya bakuidi ne ya bena Lewi, basungula nzubu wa batatu umue bua Eleaˆ za ne basungula mukuabu bua ˆ Itama. 7 Nshobo ya kumpala yakakuata Yehoyaliba; mibidi yakakuata Yedaya, 8 misatu yakakuata Halima, minayi yakakuata Seolima, 9 mitanu yakakuata Malakiya, misambombo yakakuata Miyamina, 10 ya muanda mutekete yakakuata Hakosa, ya muanda mukulu yakakuata Abiya, e 11 ya tshitema yakakuata Yeshua, ya dikumi yakakuata Shekaniya, 12 ya 11 yakakuata Eleyashiba, ya 12 yakakuata Yakima, 13 ya 13 yakakuata Hupa, ya 14 yakakuata Yeshebaba, 14 ya 15 yakakuata Bilega, ya 16 yakakuaˆ ta Ime, 15 ya 17 yakakuata Heˆ zı, ya 18 yakakuata Hapisese, 16 ya 19 yakakuata Petahiya, ya 20 yakakuata Yehekezele, 17 ya 21 yakakuata Yakina, ya 22 yakakuata Gamula, 18 ya 23 yakakuata Delaya, ya 24 yakakuata ˆ Mazaya. 19 Eyi ke ivua miaba yabu bua mudimu wabu f pavuabu balua mu nzubu wa Yehowa bi-

1 KULONDOLOLA 24:5–25:1 NSHAP. 24 a Nsu 16:33

b 1Bk 2:35

c 2Sm 8:17

d 2Sm 19:11 1Bk 1:5, 7

e Luk 1:5

f 2Bk 11:9 Luk 1:8, 23

 Mulongo 2 a Eks 6:18

b 1Ku 23:16 1Ku 26:24

c 1Ku 23:17

d 1Ku 23:18

e 1Ku 26:31

f Gen 46:11

g 1Ku 23:22

h Nsu 16:33 

NSHAP. 25 i 1Ku 16:41, 42 2Ku 5:11, 12 2Ku 35:15

j 1Sm 10:5

k 1Ku 15:16

londeshile mushindu uvua nkambua wabu Alona mushiye bua kuenza, anu muvua Yehowa Nzambi wa Isalele mumutumine ˆ dıyi. 20 Mu bena Lewi bavua bashale: mu bana ba Amalama, a kuvua Shubaele; b mu bana ba Shubaele, Yedeya; 21 mua Lehabeya: c mu bana ba Lehabeya, Yishaya mfumu; 22 mu bena ˆ Yiseha, Shelomota; mu bana ba Shelomota, d Yahata; 23 ne mu bana ba Hebelone: Yeliya e mfumu, muibidi Amalia, muisatu Yahaziele, muinayi Yekamama; 24 mu bana ba Uziele, Mika; mu ˆ bana ba Mika, Shamı. 25 Muanabu ne Mika uvua Yishaya; mu ˆ bana ba Yishaya, Zekaya. 26 Bana ba balume ba Melali f bavua Mali ne Mushi; mu bana ˆ ba Yaziya, Beno. 27 Bana ba ˆ balume ba Melali: mua Yaziya: ˆ Beno, Shohama, Zaku, ne Ibeli; ˆ 28 mua Mali, Eleaza uvua kayi mulele muana nansha umue; g 29 mua Kishi: bana ba Kishi, Yelamele; 30 ne bana ba balume ˆ ba Mushi bavua: Mali, Ede, ne Yelimota. Aba bavua bana ba Lewi bilondeshile nzubu ya batatuabu. 31 Bobu pabu bakela nshobo h anu bu muvua bana babu, bana ba Alona, benze kumpala kua mukalenge Davidi, kua Sadoka, kua Ahimeleke, ne kua bamfumu ba nzubu ya batatu ya bakuidi ne ya bena Lewi. Bua nzubu ya batatu, mfumu uvua mumue ne muakunyende. Pashishe Davidi ne bamfumu ba bisumbu bia mudimu bakangata bana bakuabu ba Asafa, ba Hemana ne ba Yedutuna i bua kuenza mudiˆ mu wa kuamba meyi a buprofete ne nzenze ne biombelu bia nshinga j ne bintu bia kukumakaja. k

25

1 KULONDOLOLA 25:2-30

ˆ Mena a bantu bavuabu bapeshe bujitu bua mudimu eu avua: 2 mu bana ba balume ba Asaˆ fa: Zaku, Jozefe, Netanya, ne Ashalela, bana ba Asafa ku bulombodi bua Asafa uvua wamba ˆ meyi a buprofete ku bulombodi bua mukalenge. 3 Mua Yedutuna, a bana ba balume ba Yedutuna: Gedaliya, Seli, Yeshayi, Shimei, Hashabeya, ne Matitiya, b basambombo, ku bulombodi bua tatuabu Yedutuna uvua ˆ wamba meyi a buprofete ne lunzenze, wela Yehowa tuasakidila ne umutumbisha. c 4 Mua Hemana, d bana ba Hemana: Bukia, Matanaya, Uziele, Shebuele, Yelimota, Hananya, Hanani, Eliata, ˆ Gidaleti, Lomameti-eze, Yosheˆ bekasha, Maloti, Hotı, ne Mahaziota. 5 Bonso aba bavua bana ba Hemana, mumonyi wa bikena kumona wa mukalenge mu malu avua atangila Nzambi mulelela bua butumbi buende;1 ke bualu kayi Nzambi mulelela wakapesha Hemana bana ba balume 14 ne ba bakaji basatu. 6 Bonso aba bavua ku bulombodi bua tatuabu bua kuimba misambu ku nzubu wa Yehowa ne bintu bia kukumakaja ne biombelu bia nshinga ne nzenze e bua mudimu wa nzubu wa Nzambi mulelela. Asafa, Yedutuna, ne Hemana bavua ku bulombodi bua mukalenge. 7 Bungi buabu ne bua bana babu bavuabu balongeshe misambu ya kuimbila Yehowa, bonso bapiluke, buvua bua bantu 288. 8 Nunku bakela nshobo f bua midimu ivuabu ne bua kuenza, bakese ne banene muomumue, bapiluke pamue ne bavua balonga. 25:5 1 Ku mua.: “bua kujula lusengu luende.”

706 NSHAP. 25 a 1Ku 16:41, 42

b 1Ku 15:16, 18

c Ef 5:19

d 1Ku 15:16, 19

e 1Ku 13:8 1Ku 15:16 1Ku 16:5

f Nsu 16:33 

Mulongo 2 a 1Ku 25:1, 2

b 1Ku 25:1, 3

c 1Ku 25:1, 2

d 1Ku 25:1, 2

e 1Ku 25:1, 4

f 1Ku 25:1, 4

g 1Ku 25:1, 4

9 Nshobo ya kumpala ivua ya Asafa bua Jozefe, a mibidi bua Gedaliya b (yeye ne bana babu ne bana bende ba balume baˆ vua 12); 10 misatu bua Zaku, c bana bende ba balume ne bana babu, 12; 11 minayi bua Yiseli, bana bende ba balume ne bana babu, 12; 12 mitanu bua Netanya, d bana bende ba balume ne bana babu, 12; 13 misambombo bua Bukia, bana bende ba balume ne bana babu, 12; 14 ya muanda mutekete bua Yeshalela, bana bende ba balume ne bana babu, 12; 15 ya muanda mukulu bua Yeshayi, bana bende ba balume ne bana babu, 12; 16 ya tshitema bua Matanaya, bana bende ba balume ne bana babu, 12; 17 ya dikumi bua Shimei, bana bende ba balume ne bana babu, 12; 18 ya 11 bua Azalele, bana bende ba balume ne bana babu, 12; 19 ya 12 bua Hashabeya, bana bende ba balume ne bana babu, 12; 20 bua ya 13, Shubaele, e bana bende ba balume ne bana babu, 12; 21 bua ya 14, Matitiya, bana bende ba balume ne bana babu, 12; 22 bua ya 15, bua Yelemota, bana bende ba balume ne bana babu, 12; 23 bua ya 16, bua Hananya, bana bende ba balume ne bana babu, 12; 24 bua ya 17, bua Yoshebekasha, bana bende ba balume ne bana babu, 12; 25 bua ya 18, bua Hanani, bana bende ba balume ne bana babu, 12; 26 bua ya 19, bua Maloti, bana bende ba balume ne bana babu, 12; 27 bua ya 20, bua Eliata, bana bende ba balume ne bana babu, 12; 28 bua ˆ ya 21, bua Hotı, bana bende ba balume ne bana babu, 12; 29 bua ya 22, bua Gidaleti, f bana bende ba balume ne bana babu, 12; 30 bua ya 23, bua Mahaziota, g bana bende ba balume

707 ne bana babu, 12; 31 bua ya 24, ˆ bua Lomameti-eze, a bana bende ba balume ne bana babu, 12. Bisumbu bia balami ba ku biibi b bivua mushindu eu: mu bena Kola, Meshelemiya c muana wa Kole wa mu bana ba Asafa. 2 Meshelemiya ˆ uvua ne bana ba balume: Zekaya muanabute, muibidi Yediele, muisatu Zebadaya, muinayi Yataniele, 3 muitanu Elama, muisambombo Yehohanana, wa muanda mutekete Eleyeho-enai. 4 Obeda-edome uvua ne bana ba balume: Shemaya muanabute, muibidi Yehozabada, muisatu ˆ Yoa, muinayi Saka, muitanu Netanele, 5 muisambombo Amieˆ le, wa muanda mutekete Yisaka, ne wa muanda mukulu Peuletai; bualu Nzambi uvua mumubeneshe. 6 Bakalelela muanende Shemaya bana ba balume bavua bakokeshi ba nzubu ya batatuabu, bualu bavua bantu ba bukole, bakumbane. 7 Bana ba balume ba Shemaya: Oteni, Lefaele, Obeda, ne Elezabada; ne bana babu ba balume Elihu ne Semakaya bavua pabu bantu bakumbane. 8 Bonso aba bavua mu bana ba Obeda-edome; bobu ne bana babu balela ne bana babu ba balume bavua bantu bakumbane ne bavua bakumbaje malu malomba bua mudimu, bantu 62 ba Obeda-edome. 9 Meshelemiya d uvua ne bana ba balume ne bana babu, bantu 18 bakumbane. 10 Hosa wa mu bana ba Melali uvua ne bana ba balume. Shimeli uvua mfumu, bualu nansha muvuaye kayi muanabute, tatuende uvua mumuteke mfumu, 11 muibidi Hilekiya, muisatu Tebalaya, muiˆ nayi Zekaya. Bana ba balume ba Hosa bonso ne bana babu ne Hosa bonso bavua 13.

26

1 KULONDOLOLA 25:31–26:22 NSHAP. 25 a 1Ku 25:1, 4  NSHAP. 26 b 1Ku 9:2, 22 2Ku 23:16, 19

c 1Ku 26:14, 19

d 1Ku 26:14, 19 

Mulongo 2 a Nsu 16:33

b 1Ku 26:4, 5

c 1Ku 26:10, 11

d 1Ku 26:15

e 1Ku 26:16

f 1Bk 7:51 1Bk 14:25, 26 1Ku 9:26 1Ku 18:10, 11

g 1Ku 29:8

h 1Bk 15:18

12 Mu bisumbu ebi bia balami ba ku biibi, bamfumu bavua ne midimu ya kuenza anu bu muvua bana babu nayi, bua kuenza mudimu ku nzubu wa Yehowa. 13 Nunku bakela nshobo, a bakese ne banene muomumue bilondeshile nzubu ya batatuabu, bua biibi bishilashilangane. 14 Pashishe nshobo ya ku est yakakuata Shelemeya. Bakela ˆ nshobo bua muanende Zekaya, mufidi wa mibelu uvua ne budimu, ne nshobo yende yakapatuka bua ku nord. 15 Ya Obedaedome yakapatuka bua ku sud, ne bakapesha bana bende ba balume b mudimu wa kutangila nzubu ya kulamina bintu. 16 Ya Shupima ne Hosa c yakapatuka bua ku ouest, pabuipi ne Tshiibi tshia Shalekete ku njila munene udi ubanda, tshisumbu tshia balami ku luseke lua tshisumbu tshikuabu tshia balami; 17 kuvua bena Lewi basambombo ku est; ku nord, banayi dituku dionso ne ku sud, banayi dituku dionso; ne bua nzubu ya kulamina bintu, d babidi babidi; 18 bua lutanda lua ku ouest, kuvua banayi ku njila munene e ne babidi ku lutanda. 19 Ebi bivua bisumbu bia balami ba ku biibi ba mu bana ba bena Kola ne mu bana ba bena Melali. 20 Bua bena Lewi, Ahiya uvua utangila bibutshilu bia nzubu wa Nzambi mulelela ne bibutshilu bia bintu bivuabu bavuije bia tshijila.1f 21 Bana ba balume ba Ladana: bana ba balume ˆ ba muena Geshona ba kudi Ladana, bamfumu ba nzubu ya baˆ tatu ya Ladana muena Geshona: Yehieli g 22 ne bana ba balume ba Yehieli, Zetama ne muanabu Yoele. Bavua batangila bibutshilu bia nzubu wa Yehowa. h 26:20 1 Anyi “bintu bifila bua mudimu wa Nzambi.”

1 KULONDOLOLA 26:23–27:6 23 Mu bena Amalama, bena Yiˆ seha, bena Hebelone, ne bena Uziele, a 24 Shebuele muana wa ˆ balume wa Geshoma muana wa Mose uvua mulombodi bua kutangila nzubu ya kulamina bintu. 25 Bua bana babu, mua ˆ Elieze, b kuvua Lehabeya c muanende wa balume, muanende uvua Yeshayi, muanende uvua Yolama, muanende uvua Zikeli, ne muanende uvua Shelomota. 26 Shelomota eu ne bana babu bavua batangila bibutshilu bionso bia bintu bivuabu bavuije bia tshijila, d bivua mukalenge Davidi, e bamfumu ba nzubu ya batatu, f bamfumu ba bantu tshinunu tshinunu ne ba bantu lukama lukama, ne bamfumu ba tshiluilu bavuije bia tshijila. 27 Bavua bangate bintu bia mu mvita g ne bivuabu banyenge h babivuije bia tshijila bua kulongolola nzubu wa Yehowa; 28 ne kabidi bionso bivuabu bavuije bia tshijila kudi Samuele mumonyi wa malu, i Shaula muana wa Kishi, ˆ ˆ Abine j muana wa Ne, ne Yoaba k muana wa Seluya.l Bavua bapesha Shelomita ne bana babu tshintu tshionso tshivua muntu uvuija tshia tshijila bua batshilame. ˆ 29 Mu bena Yiseha, m bavua bapeshe Kenaniya ne bana bende midimu ya kuludika malu ivua yenzeka pambelu bua bikale batangidi ne balumbuluishi n mu Isalele. 30 Mu bena Hebelone, o Hashabeya ne bana babu, bantu 1 700 bakumbane, bavua baludika malu a mu Isalele mu tshitupa tshia buloba tshia ku ouest kua Yadene bua mudimu wonso wa Yehowa ne bua mudimu wa mukalenge. 31 Mu bena Hebelone, Yeliya p uvua mfumu wa bena Hebelone bilondeshile ˆ dilondangana dia meku a nzubu wa batatuabu. Mu tshidimu

708 NSHAP. 26 a Nom 3:27 b Eks 18:3, 4 c 1Ku 23:17 d Nom 31:50 1Ku 18:10, 11

e 1Ku 29:3, 4 f 1Ku 29:6, 7 g Yos 6:19 h Nom 31:28 i 1Sm 9:9 j 1Sm 14:50 k 2Sm 20:23 l 2Sm 2:18 m 1Ku 23:12 n Dut 17:9 2Ku 19:8

o 1Ku 23:12 p 1Ku 23:19 

Mulongo 2 a 1Ku 29:26, 27 b Yos 13:24, 25 Yos 21:8, 39

 NSHAP. 27 c Eks 18:25 Dut 1:15 1Sm 8:11, 12

d 1Ku 28:1 e 1Ku 11:11 f Nom 26:20, 21 g 2Sm 23:9 h 1Ku 8:1, 4 i 2Sm 23:20-23 1Bk 4:4

j 1Ku 12:27

tshia 40 tshia bukalenge bua Davidi, a bakakeba bantu ba bukole, bakumbane, munkatshi muabu, ˆ kubapetabu mu Yaze b mu Gilada. 32 Bana babu bavua bantu 2 700, bantu balume bakumbane, bamfumu ba nzubu ya batatu. Nunku mukalenge Davidi wakabateka ku mutu kua bena Lubena, kua bena Gada, ne kua tshitupa tshia tshisa tshia bena Manashe, bua bualu buonso bua Nzambi mulelela ne bualu buonso bua mukalenge. Ebu mbungi bua bena Isalele, bamfumu ba nzubu ya batatu, bamfumu ba bantu tshinunu tshinunu ne ba bantu lukama lukama, c ne batangidi babu bavua benzela mukalenge mudimu d mu malu onso a bisumbu bivua bibuela ne bipatuka ku ngondo ku ngondo mu ngondo yonso ya mu tshidimu; kuvua bantu binunu 24 mu tshisumbu tshionso. 2 Ku mutu kua tshisumbu tshia kumpala tshia ngondo wa kumpala kuvua Yashobeama e muana wa Zabediele, ne bantu binunu 24 bavua mu tshisumbu tshiende. 3 Mu bana ba balume ba Pelese, f yeye uvua ku mutu kua bamfumu bonso ba tusumbu tuvuabu bateke bua kuenza mudimu ngondo wa kumpala. 4 Ku mutu kua tshisumbu tshibidi tshia ngondo muibidi kuvua Dodai g muena Ahoa h ne tshisumbu tshiende, ne Mikelota ke uvua mulombodi, ne bantu binunu 24 bavua mu tshisumbu tshiende. 5 Mfumu wa tshisumbu tshisatu tshivuabu bateke bua kuenza mudimu ngondo muisatu uvua Benaya i muana wa Yehoyada j mfumu wa bakuidi, ne bantu binunu 24 bavua mu tshisumbu tshiende. 6 Benaya eu uvua tshilobo tshia mvi-

27

709 ta tshia mu bena mvita 30 ne uvua ku mutu kua bena mvita 30 abu, ne muanende Amizabada uvua ku mutu kua tshisumbu tshiende. 7 Muinayi bua ngondo muinayi uvua Asahele, a muanabu ne Yoaba, b ne panyima pende muanende Zebadaya, ne bantu binunu 24 bavua mu tshisumbu tshiende. 8 Muitanu bua ngondo muitanu uvua Shamehuta muena Yizelaya, ne bantu binunu 24 bavua mu tshisumbu tshiende. 9 Muisambombo bua ngondo muisambombo uvua Ila c muana wa Ikeshe muena Tekoa, d ne bantu binunu 24 bavua mu tshisumbu tshiende. 10 Wa muanda mutekete bua ngondo wa muanda mutekete uvua Helese e muena Pelona wa mu bena Efelayima, ne bantu binunu 24 bavua mu tshisumbu tshiende. 11 Wa muanda mukulu bua ngondo wa muanda mukulu uvua Sibekai f muena Husha wa mu bena Zela, g ne bantu binunu 24 bavua mu tshisumbu tshiende. 12 Wa tshitema bua ngondo wa tshiteˆ ma uvua Abieze h muena Anatota i wa mu bena Benyamina, ne bantu binunu 24 bavua mu tshisumbu tshiende. 13 Wa dikumi bua ngondo wa dikumi uvua Mahalai j muena Netofa wa mu bena Zela, k ne bantu binunu 24 bavua mu tshisumbu tshiende. 14 Wa 11 bua ngondo wa 11 uvua Benaya l muena Pilatona wa mu bana ba Efelayima, ne bantu binunu 24 bavua mu tshisumbu tshiende. 15 Wa 12 bua ngondo wa 12 uvua Heledai muena Netofa, wa mua Oteniele, ne bantu binunu 24 bavua mu tshisumbu tshiende. 16 Aba bavua balombodi ba bisa bia Isalele: Mu bena Lubeˆ na, Elieze muana wa Zikeli uvua mulombodi; mu bena Simeo-

1 KULONDOLOLA 27:7-27

NSHAP. 27 a 2Sm 2:18 2Sm 23:8, 24

b 1Ku 2:15, 16

c 2Sm 23:8, 26

d 2Ku 11:5, 6 Amo 1:1

e 1Ku 11:10, 27

f 2Sm 21:18

g Nom 26:20

h 2Sm 23:8, 27

i 1Ku 6:60, 64

j 2Sm 23:8, 28

k Nom 26:20

l 2Sm 23:8, 30 

Mulongo 2 a 1Sm 16:1, 6 1Sm 17:28

b 1Sm 14:50 2Sm 3:27

c Gen 15:5

d 2Sm 24:2, 15 1Ku 21:6, 7

e 2Bk 18:15

ˆ na, Shefataya muana wa Maka; 17 mu tshisa tshia Lewi, Hashabeya muana wa Kemuele; mu ndelanganyi ya Alona, Sadoka; 18 mu tshisa tshia Yuda, Elihu, a umue wa ku bana babu ne Daviˆ di; mu tshisa tshia Yisaka, Omeli muana wa Mikaele; 19 mu tshisa tshia Zebulona, Yishemaya muana wa Obadaya; mu tshisa tshia Nafatale, Yelimota muana wa Azeliele; 20 mu bena Efelayima, Hoshea muana wa Azazaya; mu tshitupa tshia tshisa tshia Manashe, Yoele muana wa Pedaya; 21 mu tshitupa tshia tshisa tshia Manashe mu ˆ Gilada, Ido muana wa Zekaya; ˆ mu tshisa tshia Benyamina, Yaˆ siele muana wa Abine; b 22 mu tshisa tshia Dana, Azalele muana wa Yelohama. Aba bavua bakokeshi ba bisa bia Isalele. 23 Davidi kavua mubale bantu bavua ne bidimu 20 kupueka to, bualu Yehowa uvua mulaye bua kuvuija Isalele bungi bu mitoto ya mu diulu. c 24 Yoaba muana wa Seluya ukavua mutuadije dibala, kadi kavua mujikije to; ne tshiji tshia Nzambi tshiakalua kudi Isalele1 bua bualu ebu, d ne kabavua babueje bungi ebu mu malu avuabu bafunde a malu a bikondo bia mukalenge Davidi to. 25 Ku mutu kua bibutshilu bia mukalenge e kuvua Azamaweta muana wa Adiele. Yonatana muana wa Uziya uvua utangila nzubu ya dilamina bintu1 ivua mu mpata, mu bimenga, mu misoko, ne mu bibumba. 26 Ku mutu kua bantu bavua benza mudimu wa kudima mu madimi kuvua Ezeli muana wa Keluba. 27 Shimei muena Lama uvua utangila madimi 27:24 1 Ku mua.: “ne tshiji tshivua kudi Isalele.” 27:25 1 Anyi “bibutshilu.”

1 KULONDOLOLA 27:28–28:7 a tumuma tua mvinyo; Zabedi muena Sifemota uvua utangila miaba ya dilamina bintu ivuabu batekela mvinyo uvuabu benza ne bintu bia mu madimi a ˆ tumuma tua mvinyo. 28 Balaˆ hanana muena Gede uvua utangila madimi a mitshi ya olive ne a mitshi ya tshikuyi a mu Shefela; b Yoasha uvua utangila miaba ivuabu balamina mafuta. 29 Shitelai muena Shalona c uvua utangila bisumbu bia nyama bivua bidiila mu Shalona, ne Shafata muana wa Adelai uvua utangila bisumbu bia nyama bivua mu bibandabanda.1 30 Obila muena Yishemaele uvua utangila tumelu; Yedeya muena Melonita uvua utangila mpunda.1 31 Yaziza ˆ muena Haga uvua utangila bisumbu bia mikoko. Bantu bonso aba bavua bamfumu ba bintu bia mukalenge Davidi. 32 Yonatana, d muana wa muanabu ne Davidi, uvua mufidi wa mibelu, muntu wa lungenyi ne mufundi, ne Yehiele muana wa Hakemoni uvua ulama bana ba mukalenge. e 33 Ahitofele f uvua mufidi wa mibelu wa mukalenge, ne Hushai g muena Aka uvua mulunda wa mukalenge.1 34 Panyima pa Ahitofele kuakalonda Yehoyada muana wa ˆ Benaya h ne Ebeyata; i ne Yoaba j uvua mfumu wa tshiluilu tshia mukalenge. Pashishe Davidi wakasangisha bakokeshi bonso ba mu Isalele ku Yelushalema: bakokeshi ba bisa, bamfumu ba bisumbu k bivua bienzela mukalenge mudimu, bamfumu ba bantu tshinunu tshinunu ne

28

27:29 1 Anyi “bibatabata.” 27:30 1 Ku mua.: “mpunda mikaji.” 27:33 1 Anyi “muntu uvua mukalenge ukuatshila malu.”

710 NSHAP. 27 a 2Ku 9:27 b 2Ku 26:9, 10 c Yes 35:2 d 2Sm 13:3 2Sm 21:21

e 1Ku 3:1-9 f 2Sm 15:12 2Sm 16:23 2Sm 17:23

g 2Sm 15:37 2Sm 16:16, 17

h 2Sm 23:20-23 1Bk 2:35

i 1Bk 1:7 j 1Ku 11:6 

NSHAP. 28 k 1Ku 27:1 

Mulongo 2 a Eks 18:25 b 1Ku 27:25, 29 c 1Ku 3:1-9 d 1Ku 11:10 e Mis 132:3-5 f 1Ku 22:2-4 g 1Ku 17:4 h 1Ku 22:7, 8 i 1Sm 16:1, 13 2Sm 7:8 Mis 89:20

j Gen 49:10 1Ku 5:2 Mis 60:7

k Lut 4:22 l 1Sm 13:14 1Sm 16:11, 12

m 1Ku 3:1-9 n 1Ku 22:9 o 1Ku 17:14 2Ku 1:8

p 2Sm 7:13, 14 q 1Ku 17:13, 14 Mis 72:8

ba bantu lukama lukama, a bamfumu ba bintu bionso ne bimuna bionso bia mukalenge b ne bia bana bende, c pamue ne banene bavua benza mudimu mu lubanza lua mukalenge ne muntu yonso wa bukole ne mukumbane. d 2 Pashishe mukalenge Davidi wakimana, kuambaye ne: “Bana betu ne bena mu tshisamba tshietu, ntelejayi. Meme mvua ne dijinga mu muoyo wanyi dia kuibaka nzubu bua ikale muaba wa kuikishila bua mushete wa tshipungidi tshia Yehowa ne ikale tshitekelu tshia makasa a Nzambi wetu, e ne mvua mulongolole bintu bua kuibaka. f 3 Kadi Nzambi mulelela uvua mungambile ne: ‘Wewe kuakuiˆ baka nzubu bua dına dianyi to, g bualu udi muntu udi muluangane mvita, ne udi muele mashi a bantu panshi.’ h 4 Kadi Yehowa Nzambi wa Isalele uvua munsungule mu nzubu wa tatuanyi mujima bua meme kulua mukalenge wa Isalele bua kashidi, i bualu yeye uvua musungule Yuda bua ikale mulombodi, j ne mu nzubu wa Yuda musungule nzubu wa tatuanyi, k ne mu bana ba tatuanyi, meme ke muntu uvuaye muanyishe bua kuteka mukalenge wa Isalele mujima. l 5 Pashishe mu bana banyi bonso (bualu Yehowa mmumpeshe bana ba bungi) m yeye uvua musungule muananyi Solomo n bua asombe mu nkuasa wa bukalenge wa bukokeshi bua Yehowa ku mutu kua Isalele. o 6 “Yeye uvua mungambile ne: ‘Muanebe Solomo ke wibaka nzubu wanyi ne mbanza yanyi, bualu ndi mumusungule bua ikale muananyi ne meme nengikale tatuende. p 7 Nenjadike bukalenge buende bikole bua kashiˆ di q yeye mutumikile meyi anyi ne mapangadika anyi ne muo-

711 yo mujima, a anu bu mudiye wenza mpindieu.’ 8 Ke bualu kayi ˆ ndi ngamba ku mesu kua Isalele mujima, tshisumbu tshia Yehowa, ne mu matshi a Nzambi wetu ˆ ne: Tumikilayi meyi onso a Yehowa Nzambi wetu ne nuakebe ne muoyo mujima bua nuangate buloba buimpe ebu b ne nubushile bana benu balua panyima penu bu bumpianyi bua kashidi. 9 “Nunku wewe, muananyi Solomo, manya Nzambi wa tatuebe ne umuenzele mudimu ne muoyo mujima1 c ne anyima2 wa disanka,3 bualu Yehowa udi ukonkonona mioyo yonso, d ne udi ujingulula meji onso ne dijinga dionso. e Wewe mumukebe, neenze bua umupete, f kadi wewe mumulekele, neakubenge kashidi. g 10 Mpindieu, ela meji bimpe, bualu Yehowa mmukusungule wewe bua kuibaka nzubu bua ikale muaba munsantu. Ikala ne dikima ne ndaku wenze mudimu.” 11 Pashishe Davidi wakapesha muanende Solomo tshimfuanyi tshizola tshia mushindu wikala h lutanda i ne nzubu yalu, nzubu yalu ya dilamina bintu, bibambalu bialu bia kuulu, bibambalu bialu bia munda, ne nzubu wa tshibuikidiji tshia dilengejangana.1 j 12 Wakamupesha tshimfuanyi tshizola tshia tshintu tshionso tshivuabu bamuleje ku bukole bua nyuma1 bua mbanza k ya nzubu wa Yehowa, bua nzubu ya didiila yonso ivua mimunyunguluke, bua bibutshilu bia nzubu wa Nzambi mulelela, ne bua bibutshi28:9 1 Anyi “muoyo mufila wonso.” 2 Tang. Diumv. 3 Anyi “anyima mudiakaje.” 28:11 1 Anyi “nzubu wa dibuikila dia mpekatu.” 28:12 1 Ku mua.: “kudi nyuma.”

1 KULONDOLOLA 28:8-20 NSHAP. 28 a Dut 12:1 1Bk 6:12

b Dut 6:3 c Dut 10:12 d 1Sm 16:7 1Ku 29:17 Nsu 17:3 Bua 2:23

e Dut 31:21 Mis 139:2

f Mat 7:7 Eb 11:6 Yak 4:8

g Dut 31:17 2Ku 15:2 Eb 10:38

h Eb 8:5 i 2Ku 3:4 j Lew 16:2 1Bk 6:19

k 1Bk 6:36 1Bk 7:12

 Mulongo 2 a 1Ku 9:26 1Ku 26:20

b 1Ku 24:1 c 2Ku 4:7 d 2Ku 4:8, 19 e 1Bk 7:48, 50 f 1Bk 7:48 g Mis 18:10 h Eks 25:20 1Sm 4:4 1Bk 6:23

i 1Ku 28:11 j Eks 25:9, 40

lu bia bintu bivuabu bavuije bia tshijila;1 a 13 kabidi ne bua bisumbu bia bakuidi b ne bia bena Lewi, bua midimu yonso ivua itangila mudimu wa nzubu wa Yehowa, ne bua bintu bionso bia mudimu wa nzubu wa Yehowa; 14 kabidi ne bua bujitu bua or, or bua bintu bionso bia midimu mishilashilangane, bujitu bua bintu bionso bia arjan, ne bua bintu bionso bia midimu mishilashilangane; 15 kabidi ne bujitu bua bitekelu bia miendu bia or c ne miendu yabi ya or, bujitu bua bitekelu bia miendu bishilashilangane ne miendu yabi, ne bujitu bua bitekelu bia miendu bia arjan, bua tshitekelu tshia muendu tshionso ne miendu yatshi bilondeshile mudimu watshi; 16 kabiˆ di ne bujitu bua or bua mesa a ˆ milongo ya mampa,1 d bua mesa ˆ onso, pamue ne arjan bua mesa a arjan, 17 bua nsomo, bibakudi, mbidika ya or muimpe menemene, ne bujitu bua tubakudi tua or, e bua kabakudi konso, ne bujitu bua tubakudi tua arjan, bua kabakudi konso. 18 Uvua mufile kabidi bujitu bua or mulengeja bua tshioshelu tshia musenga wa manananshi f ne bua tshimfuanyi tshia ditempu, g mmumue ne: bakeluba h ba or bavua babalule mapuapua abu ne babuikile mushete wa tshipungidi tshia Yehowa. 19 Davidi wakamba ne: “Tshianza tshia Yehowa tshivua nanyi, ne yeye uvua mumpeshe lungenyi lutue bua kuzola malu onso a tshimfuanyi tshizola i tshia bintu bia kuibaka.” j 20 Pashishe Davidi wakambila muanende Solomo ne: “Ikala ne dikima ne bukole ne 28:12 1 Anyi “bintu bivuabu bafile bua mudimu wa Nzambi.” 28:16 1 Mmumue ne: mampa a dileja.

1 KULONDOLOLA 28:21–29:10 ndaku wenze mudimu. Kutshiˆ nyi anyi kuikadi ne buowa, bualu Yehowa Nzambi, Nzambi wanyi meme, udi nebe. a Kakukushiya anyi kakukulekela to, b kadi neikale nebe too ne pajika mudimu wonso udi utangila mudimu wa nzubu wa Yehowa. 21 Mona, ebi mbisumbu bia bakuidi c ne bia bena Lewi d bua mudimu wonso wa nzubu wa Nzambi mulelela. Wewe udi ne bena mudimu badi badiakaje ne bapiluke bua kuenza midimu ya mishindu yonso, e pamue ne bakokeshi f ne tshisamba tshijima bikala ne bua kutumikila malu onso awamba.” Mpindieu, mukalenge Davidi wakambila tshisumbu tshijima ne: “Muananyi Solomo, muntu udi Nzambi musungule, g utshidi muana ne kena ne dimanya dia bungi to,1 h ne mudimu ngua bungi, bualu ntempelo2 ki ngua muntu to, kadi ngua Yehowa Nzambi. i 2 Tshiena mulaminyine bukole nansha bukese bua kulongolola bintu bua nzubu wa Nzambi wanyi to; ndi mufile or bua bintu bia kuenza ne or, arjan bua bintu bia kuenza ne arjan, biamu bia mitaku bua bintu bia kuenza ne biamu bia mitaku, biamu bifiike bua bintu bia kuenza ne biamu bifiike, j mabaya k bua bintu bia kuenza ne mabaya, mabue a onikse, ne mabue a kulamika ne potopoto, nsoka ya mekala mekala ya kulengeja nayi, mabue a mushinga mukole a mishindu yonso, ne mabue a alabasta a bungi menemene. 3 Pashishe, bu mundi nsanka bua nzubu wa Nzambi wanyi, l kudi kabidi tshibutshilu tshianyi meme nkayanyi m tshia or ne arjan tshindi mfila ku nzu-

29

29:1 1 Anyi “ki muanji kukumbana to.” 2 Anyi “muaba mukolesha; dibalasa.”

712 NSHAP. 28 a Dut 31:6 Yos 1:6, 9 Lom 8:31

b Yos 1:5

c 1Ku 24:1

d 1Ku 24:20

e Eks 36:1, 2

f 1Ku 22:17 1Ku 28:1

 NSHAP. 29 g 1Ku 28:5

h 1Bk 3:7

i 2Ku 2:4

j 1Ku 22:3, 16

k 1Ku 22:4, 14

l Mis 26:8 Mis 27:4 Mis 122:1

m 1Ku 21:24 

Mulongo 2 a Yob 28:16

b Eks 35:5

c Eks 18:25

d 1Ku 27:25, 29 1Ku 27:31

e 1Ku 26:22

f 1Ku 6:1

g 2Ko 9:7

bu wa Nzambi wanyi, pa kumbusha bionso binkadi mulongolole bua nzubu wa tshijila, 4 kusangisha ne ntalanta1 3 000 ya or ˆ ya ku Ofı a ne ntalanta 7000 ya arjan mulengeja, bua kulamika ku bimanu bia nzubu, 5 or bua bintu bia kuenza ne or ne arjan bua bintu bia kuenza ne arjan, ne bua mudimu wonso wenzabu kudi bansenda. Mpindieu, mbanganyi badi badifila lelu bua kulua ne dipa mu tshianza bua kupesha Yehowa?” b 6 Nunku bakokeshi ba nzubu ya batatu, bakokeshi ba bisa bia Isalele, bamfumu ba bantu tshinunu tshinunu ne ba bantu lukama lukama, c ne bamfumu ba midimu ya mukalenge d bakadifila ku budisuile. 7 Bua mudimu wa nzubu wa Nzambi mulelela, bakafila ntalanta 5 000 ya or, darike1 binunu 10, ntalanta binunu 10 ya arjan, ntalanta binunu 18 ya biamu bia mitaku, ne ntalanta binunu 100 ya biamu bifiike. 8 Muntu yonso uvua ne mabue a mushinga mukole wakaafila mu tshibutshilu tshia nzubu wa Yehowa, tshilama ˆ kudi Yehiele e muena Geshona. f 9 Bantu bakasanka bua kufila milambu ya budisuile eyi, bualu bavua bapesha Yehowa milambu ya budisuile ne muoyo mujima, g ne mukalenge Davidi wakasanka pende bikole. 10 Pashishe Davidi wakatuˆ mbisha Yehowa ku mesu kua tshisumbu tshijima. Davidi wakamba ne: “Wewe Yehowa Nzambi wa tatuetu Isalele, utumbishibue kashidi ne tshiendelele.1 29:4 1 Ntalanta uvua ne kilo 34,2. Tang. Tshis. B14. 29:7 1 Darike uvua tshinjanja tshia or tshia bena Pelasa. Tang. Tshis. B14. 29:10 1 Anyi “katshia ku bikondo bia tshiendelele too ne ku bikondo bia tshiendelele.”

713 11 Wewe Yehowa, bunene a ne bukole b ne bulengele ne butumbi ne bukokeshi1 c mbiebe, bualu bintu bionso bidi mu diulu ne pa buloba mbiebe. d Bukalenge mbuebe, wewe Yehowa. e Wewe ke udi udibandisha bua wikale ku mutu kua bionso. 12 Biuma ne butumbi bidi bifumina kuudi, f udi ukokesha bintu bionso, g mu tshianza tshiebe mudi bukokeshi h ne bukole, i ne tshianza tshiebe tshidi mua kuvuija muntu yonso munene j ne kupesha bantu bonso bukole. k 13 Mpindieu, wewe Nzambi wetu, tudi tukuela tuasakidila ˆ ne tutumbisha dına diebe dilengele. 14 “Kadi meme ne tshisamba tshianyi tudi banganyi bua tuetu kufila milambu ya budisuile mushindu eu? Bualu bintu bionso bidi bifumina kuudi, ne tuetu tudi bakupeshe anu tshidi tshifumine ku tshianza tshiebe wewe. 15 Bualu tudi bantu badi basombe buenyi kumpala kuebe ne bena tshimuangi anu bu bankambua betu. l Bualu matuku etu pa buloba adi anu bu mundidimbi, m kaayi ne ditekemena. 16 Wewe Yehowa Nzambi wetu, bubanji buonso ebu butudi balongolole bua kukuibaˆ kila nzubu bua dına diebe dia tshijila budi bufumina mu tshianza tshiebe, ne buonso mbuebe wewe. 17 Nzambi wanyi, ndi mumanye bimpe ne: udi ukonkonona muoyo n ne udi usanka bua muoyo mutoke.1 o Mu bululame2 bua muoyo wanyi, ndi mufile bintu bionso ebi ku budisuile, ne ndi ne disanka dia bungi bua kumona bantu bebe badi muaba eu bafila milambu ya budisuile kuudi. 18 Wewe Yehowa, Nzambi wa Abalahama, wa Izaka, ne wa ˆ 29:11 1 Anyi “buneme.” 29:17 1 Anyi “bujalame; bululame.” 2 Anyi “butoke.”

1 KULONDOLOLA 29:11-24 NSHAP. 29 a Mis 145:3 1Tm 1:17

b Bua 5:13 c 1Ku 16:27 Mis 8:1

d Mis 24:1 Yes 42:5

e Mis 103:19 Mat 6:10

f Dut 8:18 Nsu 10:22 Flp 4:19

g 2Ku 20:6 h Yes 40:26 i Dut 3:24 Ef 1:19 Bua 15:3

j 2Ku 1:11, 12 k 2Ku 16:9 Mis 18:32 Yes 40:29

l Lew 25:23 Eb 11:13

m Yob 14:1, 2 Yak 4:13, 14

n 1Ku 28:9 o Nsu 11:20 Nsu 15:8 Eb 1:9

 Mulongo 2 a Mis 10:17 Mis 86:11 ˆ b Mak 12:30

c 1Bk 6:12 d 1Ku 22:14 e Lew 1:3 f Lew 23:12, 13 Nom 15:5

g 1Bk 8:63, 64 h Dut 12:7 2Ku 7:10 Neh 8:12

i 1Bk 1:38-40 1Ku 23:1

j 1Bk 2:35 k 1Ku 28:5 l 1Ku 22:17 m 1Ku 28:1 n 1Ku 3:1-9

Isalele, bankambua betu, lama dijinga edi ne meji aa mu mioyo ya bantu bebe bua kashidi, ne uludike mioyo yabu kuudi. a 19 Upeshe kabidi muananyi Solomo muoyo mujima,1 b bua atuˆ mikile meyi ebe, c mavuluija ebe, ˆ ne meyi ne mikandu biebe ne bua enze malu onso aa ne ibake ntempelo2 undi mulongoluele bintu.” d 20 Pashishe Davidi wakambila tshisumbu tshijima ne: “Mpindieu tumbishayi Yehowa Nzambi wenu.” Nunku tshisumbu tshionso tshiakatumbisha Yehowa Nzambi wa bankambua babu ne tshiakinama, kutua mpala panshi kumpala kua Yehowa ne kua mukalenge. 21 Bakatungunuka ne kufila milambu kudi Yehowa ne kufila milambu ya kuosha e kudi Yehowa dituku diakalonda: bana balume ba ngombe tshinunu, bimpanga bia mikoko tshinunu, ne bana ba mikoko ba mpanga tshinunu, ne milambu yabi ya bia kunua; f bakafila milambu ya bungi menemene bua Isalele mujima. g 22 Bakatungunuka ne kudia ne kunua kumpala kua Yehowa dituku adi ne masanka a bungi, h ne bua musangu muibidi bakateka Solomo muana wa Davidi mukalenge ne kumuelabu manyi kumpala kua Yehowa bua ikale mulombodi, i kabidi ne Sadoka bua ikale muakuidi. j 23 Solomo wakasomba mu nkuasa wa bukalenge wa Yehowa k bu mukalenge pa muaba wa tatuende Davidi, ne malu ende onso avua enda bimpe, ne bena Isalele bonso bavua bamutumikila. 24 Bakokeshi bonso, l bilobo bia mvita, m ne kabidi bana ba mukalenge Davidi bonso n bakakokela mukalenge 29:19 1 Anyi “muoyo mufila wonso.” 2 Anyi “muaba mukolesha; dibalasa.”

1 KULONDOLOLA 29:25 – Malu adi mu 2 KULONDOLOLA Solomo. 25 Yehowa wakavuija kabidi Solomo munene menemeˆ ne ku mesu kua Isalele mujima ne wakamupesha bukokeshi bunene buvua mukalenge nansha umue wa Isalele kumpala kuende kayi mupete. a 26 Nunku Davidi muana wa Yishai wakakokesha Isalele mujima, 27 ne bule bua1 bukokeshi buende mu Isalele buvua bua bidimu 40. Wakakokesha bidimu muanda mutekete mu Hebelone, b ne wakakokesha bidimu 33 mu Yelushalema. c 28 Wakafua mukulakaje bikole, d muikale ne 29:27 1 Ku mua.: “matuku a.”

NSHAP. 29 a 1Bk 3:12 2Ku 1:1, 12 Mbi 2:9

b 2Sm 2:11

c 2Sm 5:4, 5

d 1Bk 1:1 

Mulongo 2 a 1Bk 2:10-12

b 2Sm 7:2 2Sm 12:1

c 1Ku 21:9, 10

714

matuku a muoyo a bungi,1 ne bubanji, ne butumbi; muanende Solomo wakalua mukalenge pa muaba wende. a 29 Bua malu a mukalenge Davidi, kutuadijila ku mbangilu kuawu too ne ku ndekelu, mmafunda ˆ mu meyi a Samuele mumonyi wa malu, muprofete Natana, b ne Gada c mumonyi wa bikena kumona, 30 pamue ne malu adi atangila bukokeshi buende buonso, bukole buende ne malu avua mamuenzekele, menzekele Isalele ne makalenge onso avua mamunyunguluke. 29:28 1 Ku mua.: “muwule tente ne matuku.”

MUKANDA MUIBIDI WA

K U LO N D O LO L A MALU ADI M U M U K AN DA E U

1

Solomo udi ulomba meji (1-12) Bubanji bua Solomo (13-17)

2 Dilongolola malu bua kuibaka ntempelo (1-18) 3 Solomo udi ubanga kuibaka ntempelo (1-7) Muaba Mutambe Tshijila (8-14) Makunji 2 a tshiamu tshia mitaku (15-17) 4 Tshioshelu, Mbuu, ne malongo manene (1-6) ˆ Bitekelu bia miendu, mesa, ne mbanza (7-11a) Dijikija dienza bintu bia ku ntempelo (11b-22)

7 Butumbi bua Yehowa buwule mu ntempelo (1-3) Malu avua menzeke mu dibanjija (4-10) Yehowa udi umuenekela Solomo (11-22) 8 Midimu mikuabu ya dibaka ya Solomo (1-11) Badi balongolola mua kutendelela ku ntempelo (12-16) Bisumbu bia mazuwa bia Solomo (17, 18) 9 Mukalenge mukaji wa ku Sheba kua Solomo (1-12) Bubanji bua Solomo (13-28) Lufu lua Solomo (29-31) 10 Isalele udi utombokela Lehabama (1-19)

5 Dilongolola malu bua dibanjija ntempelo (1-14) Badi balua ne Mushete ku ntempelo (2-10)

11

Bukokeshi bua Lehabama (1-12) Bena Lewi ba lulamatu bamuangala balua mu Yuda (13-17) ˆ Dıku dia Lehabama (18-23)

6 Solomo udi wakula ne bantu (1-11) Disambila dia Solomo bua dibanjija (12-42)

12 Shishaka udi uluisha Yelushalema (1-12) Ndekelu wa bukokeshi bua Lehabama (13-16)

715 13 Abiya, mukalenge wa Yuda (1-22) Abiya udi utshimuna Yalobama (3-20) 14 Lufu lua Abiya (1) Asa, mukalenge wa Yuda (2-8) Asa udi utshimuna bena Etshiopi muliyo umue (9-15) 15 Dilongolola malu dia Asa (1-19) 16 Tshipungidi tshia Asa ne Sulia (1-6) Hanani udi utandisha Asa (7-10) Lufu lua Asa (11-14) 17 Yehoshafata, mukalenge wa Yuda (1-6) Kampanye ka dilongesha bantu (7-9) Tshiluilu tshia basalayi tshia Yehoshafata (10-19) 18 Tshipungidi tshia Yehoshafata ne Ahaba (1-11) ˆ Dıyi dia buprofete dia Mikaya bua ditshimunyibua (12-27) Badi bashipa Ahaba ku Lamota-gilada (28-34) 19 Yehu udi utandisha Yehoshafata (1-3) Dilongolola malu dia Yehoshafata (4-11) 20 Bisamba bia ku mutumba bidi bifunyina Yuda (1-4) Yehoshafata udi usambila ulomba diambuluisha (5-13) Diandamuna dia kudi Yehowa (14-19) Badi bapandisha Yuda mu tshishima (20-30) Ndekelu wa bukokeshi bua Yehoshafata (31-37) 21 Yeholama, mukalenge wa Yuda (1-11) Mukanda wa kudi Eliya (12-15) Ndekelu mubi wa Yeholama (16-20) 22 Ahazaya, mukalenge wa Yuda (1-9) Atalaya udi unyenga bukalenge (10-12) 23 Yehoyada udi wangata malu mu bianza; bateka Yoasha mukalenge (1-11) Badi bashipa Atalaya (12-15) Dilongolola malu dia Yehoyada (16-21) 24 Bukokeshi bua Yoasha (1-3) Yoasha udi wakajilula ntempelo (4-14) Butontolodi bua Yoasha (15-22) Badi bashipa Yoasha (23-27) 25 Amasaya, mukalenge wa Yuda (1-4) Mvita ne Edome (5-13)

Malu adi mu 2 KULONDOLOLA Ditendelela mpingu dia Amasaya (14-16) Mvita ne Yoasha mukalenge wa Isalele (17-24) Lufu lua Amasaya (25-28) 26 Uziya, mukalenge wa Yuda (1-5) Malu a mvita a Uziya (6-15) Uziya muena lutambishi ulua muena nsudi (16-21) Lufu lua Uziya (22, 23) 27 Yotama, mukalenge wa Yuda (1-9) 28 Ahaza, mukalenge wa Yuda (1-4) Mutshimuna kudi Sulia ne Isalele (5-8) Odede udi udimuija Isalele (9-15) Yuda mupuekesha milongo (16-19) Ditendelela mpingu dia Ahaza; lufu luende (20-27) 29 Hezikiya, mukalenge wa Yuda (1, 2) Dilongolola malu dia Hezikiya (3-11) Dikezula ntempelo (12-19) Midimu ya ku ntempelo idi ituadijilula (20-36) 30 Hezikiya udi wenza Pasaka (1-27) 31 Hezikiya udi umbusha butontolodi (1) Badi bakuatshisha bakuidi ne bena Lewi bimpe (2-21) 32 Saneheliba udi ufunyina Yelushalema (1-8) Saneheliba udi ubunda Yehowa (9-19) Muanjelu udi ukuma tshiluilu tshia ˆ Ashu (20-23) Disama ne lutambishi bia Hezikiya (24-26) Malu avua Hezikiya muenze ne lufu luende (27-33) 33 Manashe, mukalenge wa Yuda (1-9) Manashe udi unyingalala bua bubi buende (10-17) Lufu lua Manashe (18-20) Amona, mukalenge wa Yuda (21-25) 34 Yoshiya, mukalenge wa Yuda (1, 2) Dilongolola malu dia Yoshiya (3-13) Badi bapeta mukanda wa Mikenji (14-21)

Malu adi mu 2 KULONDOLOLA– 1:12 ˆ Dıyi dia buprofete dia Huleda bua dikenga (22-28) Yoshiya udi ubadila bantu mukanda (29-33)

36 Yehoaza, mukalenge wa Yuda (1-3) Yehoyakima, mukalenge wa Yuda (4-8) Yehoyakina, mukalenge wa Yuda (9, 10) Sedekiya, mukalenge wa Yuda (11-14) Dibutula dia Yelushalema (15-21) ˆ Dıyi dia Kolesha bua kuibakulula ntempelo (22, 23)

35 Yoshiya udi ulongolola Pasaka munene (1-19) ˆ Palo Neko udi ushipa Yoshiya (20-27)

muana wa Davidi 1 Solomo uvua anu wenda upeta buko-

le bua bungi mu bukalenge buende, ne Yehowa Nzambi wende uvua nende ne wakamuvuija munene bikole menemene. a 2 Solomo wakabikidisha Isalele mujima, bamfumu ba bantu tshinunu tshinunu ne ba bantu lukama lukama, balumbuluishi, ne bamfumu bonso ba Isalele mujima, bamfumu ba nzubu ya batatu. 3 Pashishe Solomo ne tshisumbu tshionso atshi bakaya muaba mutumbuke ku Gibeona, b bualu ke kuvua ntenta wa kusambakena wa Nzambi mulelela, ntenta uvua Mose muena mudimu wa Yehowa muenze mu tshipela. 4 Kadi Davidi uvua mumbushe Mushete wa Nzaˆ mbi mulelela ku Kıyata-yalima, c mubande nawu muaba uvua Davidi mulongolole bua kuwuteka; yeye uvua muwashile ntenta ku Yelushalema. d 5 Kadi tshioshelu tshia tshiamu tshia mitaku e tshivua Besalele f muaˆ na wa Uli muana wa Hu muenze, bavua batshiteke kumpala kua ntenta wa tshitendelelu wa Yehowa; Solomo ne tshisumbu tshijima bavua basambila kumpala kuatshi.1 6 Nunku Solomo wakalambula milambu kumpala kua Yehowa kuntu aku, ne wakalambula milambu ya kuo1:5 1 Anyi “bavua bamuebejilaku malu.”

716

NSHAP. 1 a 1Ku 29:25 Mbi 2:9 Mat 6:28, 29 Mat 12:42

b 1Bk 3:4 1Ku 21:29

c 1Ku 13:5 d 1Ku 16:1 e Eks 38:1, 2 f Eks 31:2-5 

Mulongo 2 a 1Bk 3:4 b 1Bk 3:5-9 c 2Sm 7:8 d 1Ku 28:5 Mis 89:28, 29

e 2Sm 7:12 1Ku 28:6 Mis 132:11

f Gen 13:14, 16 g Nsu 2:6 Yak 1:5

h Mis 72:1, 2 i 1Bk 3:10-13 1Bk 3:28

sha tshinunu pa tshioshelu tshia tshiamu tshia mitaku a tshia ku ntenta wa kusambakena. 7 Nzambi wakamuenekela Solomo butuku abu, kumuambilaye ne: “Lomba tshiudi musue bua nkupeshe.” b 8 Ke Solomo kuambila Nzambi ne: “Udi muleje tatuanyi Davidi c dinanga dia lulamatu dia bungi, ne udi munteke meme mukalenge pa muaba wende. d 9 Mpindieu, Yehowa Nzambi wanyi, bualu buuvua mulaye tatuanyi Davidi bukumbanaku, e bualu udi mumvuije mukalenge ku mutu kua tshisamba tshidi ne bantu bungi bu nsenga ya pa buloba.f 10 Nunku, mpesha meji ne dimanya g bua kulombola tshisamba etshi,1 bualu nnganyi udi mua kukumbana bua kulumbuluisha tshisamba tshiebe tshinene etshi?” h 11 Nunku Nzambi wakambila Solomo ne: “Bu mudi bualu ebu buikale dijinga dia mu muoyo webe ne kuyi mulombe bubanji, biuma, ne lumu anyi mulombe lufu lua1 bantu badi bakukine, peshi mulombe matuku a muoyo a bungi,2 kadi mulombe meji ne dimanya bua kulumbuluisha tshisamba tshianyi tshindi mukuteke mukalenge ku mutu kuatshi, i 12 nenkupeshe meji ne dimanya; kadi nenkupe1:10 1 Ku mua.: “bua kupatuka kumpala kua tshisamba etshi ne bua kubuela.” 1:11 1 Anyi “anyima wa.” 2 Ku mua.: “matuku a bungi.”

717 she kabidi bubanji ne biuma ne lumu bivua mukalenge nansha umue kayi mupete kumpala kuebe ne bikala mukalenge nansha umue kayi mua kupeta panyima pebe.” a 13 Nunku Solomo wakumbuka muaba mutumbuke ku Gibeona, b kumpala kua ntenta wa kusambakena, kuyaye ku Yelushalema; ne wakakokesha ku mutu kua Isalele. 14 Solomo wakatungunuka ne kukumbaja matempu ne tubalu;1 uvua ne matempu 1400 ne tubalu1 c binunu 12, ne wakabiteka mu bimenga bia matempu d ne pabuipi ne mukalenge mu Yelushalema. e 15 Mukalenge wakenza bua tshiamu tshia arjan ne or bikale bia bungi mu Yelushalema anu bu mabue, f ne bua mitshi ya sedre yikale ya bungi anu bu mitshi ya tshikuyi mu Shefela. g 16 Bavua basumbila tubalu tua Solomo mu Ejipitu, h ne tshisumbu tshia bangenda mushinga ba mukalenge tshivua tshisumba tubalu mu bisumbu1 ku mushinga umue. i 17 Ditempu dionso divuabu basumbile mu Ejipitu divua ne mushinga wa bitupa 600 bia arjan, ne kabalu kavua ne mushinga wa bitupa 150 bia arjan; bobu pabu bavua baya nabi babisumbisha bakalenge bonso ba bena Hiti ne bakalenge ba mu Sulia. Nunku Solomo wakatuma ˆ dıyi bua kuibaka nzubu bua ˆ dına dia Yehowa j ne nzubu1 bua bukalenge buende yeye. k 2 Solomo wakangata bantu binunu 70 bua bikale bena mudimu betu ba tshianana aba,1

2

1:14 1 Anyi “bendeshi ba tubalu.” 1:16 1 Anyi pamuapa: “mu Ejipitu ne mu Kue; bangenda mushinga ba mukalenge bavua batusumba ku Kue,” pamuapa bakula bua Kilikia. 2:1, 3 1 Anyi “dibalasa.” 2:2 1 Anyi “bambudi ba majitu.”

2 KULONDOLOLA 1:13–2:8 NSHAP. 1 a 1Ku 29:25 2Ku 9:22 Mbi 2:9

b 1Bk 3:4 c Dut 17:16 1Bk 4:26

d 2Ku 8:5, 6 e 2Ku 9:25 f 1Bk 10:21 g 1Bk 10:27 2Ku 9:27

h 2Ku 9:28 i 1Bk 10:28, 29 

NSHAP. 2 j Dut 12:11 1Ku 22:10

k 1Bk 7:1 

Mulongo 2 a 1Bk 5:15 b 1Bk 5:16 1Bk 9:22 2Ku 2:17, 18

c 1Bk 5:1 d 2Sm 5:11 e Eks 30:7 f Eks 25:30 g Nom 28:4 h Nom 28:9 i Nom 28:11 j Dut 16:16 k 1Bk 8:27 Yes 66:1 Bz 17:24

l 1Bk 7:13, 14 m 1Ku 22:15 n 1Bk 5:6, 8 2Ku 3:5

bantu binunu 80 bua bikale bapanda mabue ku mikuna, a ne bantu 3 600 bua bikale batangidi ku mutu kuabu. b 3 Pashishe Solomo wakatumina Hilama c mukalenge wa Tulo mukenji ne: “Ngenzela bualu buuvua muenzele tatuanyi Davidi pauvua mumutumine mitshi ya sedre bua kuibaka nzubu1 wa kusombela. d 4 Mpindieu ndi ngibaka nzubu ˆ bua dına dia Yehowa Nzambi wanyi, bua kumujidilaye, bua kuosha musenga wa manananshi e kumpala kuende ne kabidi bua milongo ya mampa1 a pa tshibidilu f ne milambu ya kuosha dinda ne dilolo, g matuku a Nsabatu, h matuku adi ngondo ubala i ne mu bibilu bia ku tshidimu j bia Yehowa Nzambi wetu. Ebu mbualu budibu bafundile Isalele bua kuenza bua kashidi. 5 Nzubu undi ngibaka neikale munene, bualu Nzambi wetu mmunene kupita nzambi mikuabu yonso. 6 Nnganyi udi mukumbane bua kumuibakila nzubu? Bualu diulu ne diulu dia mu diulu kabiena mua kumukumbana to, k nunku meme ndi nganyi bua kumuibakila nzubu? Tshionso tshindi mua kuenza tshidi anu kuibaka nzubu bua kufuimisha muishi wa milambu kumpala kuende. 7 Mpindieu, ntumina nsenda udi mupiluke mu dienza mudimu ne or, arjan, tshiamu tshia mitaku, l tshiamu tshifiike, miosa mikunzubile ya mikoko, buanda bukunze, ne buanda bua dikala dia ble udi mumanye mua kuondola bimfuanyi pa bintu. Neenze mudimu mu Yuda ne mu Yelushalema ne bansenda bapiluke bavua tatuanyi Davidi musungule. m 8 Untumine kabidi mitshi ya sedre, ya jenevriye, n 2:4 1 Mmumue ne: mampa a dileja.

2 KULONDOLOLA 2:9–3:3 ne ya algumime a ya ku Lebanona, bualu ndi mumanye bimpe ne: bena mudimu bebe mbapiluke mu dikosa mitshi ya mu Lebanona. b Bena mudimu banyi nebenze mudimu pamue ne bena mudimu bebe c 9 bua kundongoluela mabaya a bungi menemene, bualu nzubu undi ne bua kuibaka neikale munene wa dikema. 10 Mpindieu mona! Meme nemfile biakudia bua bena mudimu bebe, d bakoshi ba mitshi badi bakosa mitshi: bipiminu binunu 20 bia kore1 bia ´ ntete ya ble, bipiminu binunu 20 bia kore bia orge, bipiminu binunu 20 bia bata2 bia mvinyo, ne bipiminu binunu 20 bia bata bia mafuta.” 11 Ke Hilama mukalenge wa Tulo kutuminaye Solomo mukanda wamba ne: “Bu mudi Yehowa munange bantu bende, mmukuteke wewe mukalenge wabu.” 12 Pashishe Hilama wakamba ne: “Yehowa Nzambi wa Isalele atumbishibue, yeye uvua muenze diulu ne buloba, bualu mmupeshe mukalenge Davidi muana wa meji e udi ne budimu ne lungenyi, f wikala ne bua kuibaka nzubu bua Yehowa ne nzubu bua bukalenge buende yeye. 13 Nunku ndi nkutumina nsenda mupiluke udi ne lungenyi, Hilama-abi, g 14 muana wa mamu kampanda muena Dana, kadi tatuende uvua muntu wa ku Tulo; yeye udi ne dimanya mu dienza mudimu ne or, arjan, tshiamu tshia mitaku, tshiamu tshifiike, mabue, mitshi, miosa mikunzubile ya mikoko, buanda bua dikala dia ble, bilamba bimpe menemene, ne buanda bukunze. h Udi mua kuondola bi2:10 1 Kore uvua ubuela litre 220. Tang. Tshis. B14. 2 Bata uvua ubuela litre 22. Tang. Tshis. B14.

718 NSHAP. 2 a 1Bk 10:11 b 1Bk 5:9 c 1Bk 5:14 d 1Bk 5:11 e 1Bk 5:7 f 2Ku 1:11, 12 g 1Bk 7:13, 14 2Ku 4:11-16

h 2Ku 3:14 

Mulongo 2 a Eks 31:2-5 b 2Ku 2:10 c 1Bk 5:6, 8 d Yos 19:46, 48 Ezl 3:7

e 1Bk 5:9 f 2Ku 8:7, 8 g 1Ku 22:2 h 1Bk 5:17, 18 1Ku 22:15

i 1Bk 5:15, 16 

NSHAP. 3 j 1Bk 6:1 1Bk 6:37

k Gen 22:2, 14 l 2Sm 24:25 1Ku 21:18

m 2Sm 24:18 1Ku 21:22

n 1Bk 6:2

mfuanyi bia mishindu yonso ne kuenza tshintu tshionso tshidibu bamupesha bua kuenza. a Neenze mudimu ne bansenda bebe bapiluke ne bansenda bapiluke ba mukalenge wanyi Davidi tatuebe. 15 Mpindieu mukalenge wanyi atumaku ntete ya ´ ble, ya orje, mafuta, ne mvinyo bivuaye mulaye bena mudimu bende. b 16 Tuetu petu netukose mitshi ya ku Lebanona, c bungi buonso buudi nabu dijinga, ne netuyisuike mu bisumbu, kuˆ kutuminayi ku Yopa pa mayi; d wewe neuyangate bua kubanda nayi ku Yelushalema.” e 17 Pashishe Solomo wakabala bantu balume bonso bavua basombe buenyi mu buloba bua Isalele, f panyima pa dibala divua tatuende Davidi muenze, g ne bakapeta bantu 153 600. 18 Nunku wakateka bantu binunu 70 bua bikale bena mudimu betu ba tshianana aba,1 bantu binunu 80 bua bikale bapanda mabue h ku mikuna, ne bantu 3 600 bua bikale batangidi badi bapesha bantu mudimu wa kuenza. i Pashishe Solomo wakabanga kuibaka nzubu wa Yehowa j mu Yelushalema pa mukuna wa Moliya, k muaba uvua Yehowa mumuenekele tatuende Davidi, l mu muaba uvua Davidi mulongolole muaba wa tshishiˆ puidi wa Onana m muena Yebuse. 2 Wakatuadija kuibaka mu dituku dibidi dia ngondo muibidi, mu tshidimu tshinayi tshia bukokeshi buende. 3 Tshishimikidi tshivua Solomo muenze bua kuibaka nzubu wa Nzambi mulelela tshivua ne nkubita 60 mu bule ne nkubita 20 mu butshiama, n bilondeshile tshipimi-

3

2:18 1 Anyi “bambudi ba majitu.”

719 nu tshia kale.1 4 Lutanda lua kumpala luvua ne nkubita 20 mu bule, bipetangana ne butshiama bua nzubu,1 ne luvua ne butumbuke bua 120;2 wakalamika or muimpe menemene munda mualu. a 5 Wakalamika mabaya a mutshi wa jenevriye ku nzubu munene, kuluaye kumulamika or muimpe menemene, b ne pashishe kumulengejaye ne bimfuanyi bia mabue a ngaji c ne shene. d 6 Pashishe wakalamika mabue mimpe a mushinga mukole ku nzubu; e ne or f uvuaye mulaˆ mike uvua or wa ku Pawayima. 7 Wakalamika or ku nzubu, ku mikamba ya muulu, ku mishiku ya mbelu, ku bimanu bia nzubu ne ku biibi biende; g pashishe wakondola bimfuanyi bia bakeluba ku bimanu. h 8 Wakenza kabidi tshibambalu1 tshia Muaba Mutambe Tshijila;i bule buatshi buvua bupetangana ne butshiama bua nzubu, nkubita 20, ne uvua ne nkubita 20 mu butshiama. Wakalamikamu or muimpe menemene uvua ne bujitu bua ntalanta2 600. j 9 Bujitu bua or wa misonso buvua bua nshekele1 50; ne wakalamika or ku bibambalu bia kuulu. 10 Pashishe wakasonga bimfuanyi bibidi bia bakeluba mu tshibambalu1 tshia Muaba Mutambe Tshijila, kubilamikaye or. k 11 Bule buonso bua mapuapua a bakeluba l buvua bua nkubita 20; dipuapua dia mukelu-

2 KULONDOLOLA 3:4–4:1 NSHAP. 3 a 1Bk 6:3

b 1Bk 6:15, 22

c 1Bk 6:29

d 1Bk 6:21

e 1Ku 29:2, 8

f 1Ku 29:3, 4

g Eks 26:29

h Eks 26:1 1Bk 6:29

i Eks 26:33 1Bk 8:6 Eb 9:24

j 1Bk 6:20

k 1Bk 6:23-28

l 1Bk 8:6 1Ku 28:18

 Mulongo 2 a Mat 27:51 Eb 10:19, 20

b Eks 26:31, 33

ba wa kumpala divua bule bua nkubita itanu ne divua dilenga ku tshimanu tshia nzubu; dipuapua diende dikuabu divua bule bua nkubita itanu ne divua dilenga dipuapua dia mukeluba mukuabu au. 12 Dipuapua dia mukeluba mukuabu divua bule bua nkubita itanu ne divua dilenga ku tshimanu tshikuabu tshia nzubu; dipuapua diende dikuabu divua bule bua nkubita itanu ne divua dilenga dipuapua dia mukeluba wa kumpala. 13 Mapuapua a bakeluba aba avua mabalula bule bua nkubita 20; bavua bimane kuulu, batangile munda.1 14 Wakenza kabidi tshilamba tshia kukosolola natshi a tshienza ne tshilamba tshimpe menemene ne buanda bua dikala dia ble ne miosa mikunzubile ya mikoko ne buanda bukunze, yeye kuzolapu bakeluba. b 15 Pashishe wakenza makunji abidi c kumpala kua nzubu, mikale bule bua nkubita 35, ne mutu wa dikunji uvua ku mutu kua dikunji dionso uvua ne nkubita itanu. d 16 Wakenza kabidi shene, mienze bu shene ya kuela mu nshingu, yeye kuyela ku mitu ya makunji, kuenzaye kabidi bimuma bia grenade lukama, yeye kubiela ku shene ayi. 17 Wakimanyika makunji au kumpala kua ntempelo, dimue ku dia balume1 ne dikuabu ku dia bakaji;2 wakinyika dikunji dia ku dia balume ne: Yakina,3 dia ku dia bakaji ne: Boaza.4 Pashishe wakenza tshioshelu tshia tshiamu tshia mitaku, e nkubita 20 mu bule, nkubita 20 mu butshiama, ne nkubita dikumi mu butumbuke.

3:3 1 Pa tshibidilu nkubita uvua ne santimetre 44,5, kadi bamue bantu badi bela meji ne: padibu bakula bua “tshi- c 2Bk 25:13 piminu tshia kale,” badi bakula bua nkubita mule uvua ne santimetre 51,8. Tang. Tshis. B14. 3:4 1 Anyi “nkubi- d 1Bk 7:15-22 2Bk 25:17 ta 20 ilonda butshiama bua nzubu.” 2Ku 4:11-13 3:13 1 Mmumue ne: batangile Muaba wa 2 Bule budi kabuyi bumanyike. 3:8, Yel 52:22, 23 10 1 Ku mua.: “nzubu.” 3:8 2 Ntalanta  Tshijila. 3:17 1 Anyi “ku sud.” 2 Anyi uvua ne kilo 34,2. Tang. Tshis. B14. 3:9 NSHAP. 4 “ku nord.” 3 Diumvuija: “Yeye [mmumue ne: Yehowa] ashindamije bikole.” 1 Nshekele uvua ne grame 11,4. Tang. e Eks 38:1, 2 Tshis. B14. 4 Diumvuija pamuapa: “Ne bukole.” 1Bk 8:22

4

2 KULONDOLOLA 4:2-17 2 Wakenza Mbuu1 a wa tshiamu tshiengulula. Uvua wa tshijengu, muikale ne nkubita dikumi kumbukila ku mubangubangu umue ne ku mubangubangu mukuabu ne uvua ne nkubita itanu mu butumbuke; bivua biangata muonji wa kupima nawu wa bule bua nkubita 30 bua kumunyungulula. b 3 Kuvua kabidi bilengejilu bia bibulubulu c kuinshi kuawu, bimunyunguluke yonso mujima, bibulubulu dikumi bua nkubita umue, bibulubulu dikumi bua nkubita umue kumpenga kuonso kua Mbuu. Bibulubulu bivua mu milongo ibidi ne bivua bienzelaku. 4 Mbuu uvua musombe pa ngombe milume 12, d ngombe isatu mitangile ku nord, isatu mitangile ku ouest, isatu mitangile ku sud, ne isatu mitangile ku est; ne Mbuu uvua musombe pa ngombe ayi, ne bia nyima biayi bivua bitangija munkatshi. 5 Mupimbu wende uvua bunene bua tshianza;1 ne mubangubangu wende uvua muenza bu mubangubangu wa dikopo, muikale bu tshilongo tshia kapapankole tshikanguke. Tshintu tshia kulamina ˆ mayi atshi tshivua mua kubuela2 bipiminu 3 000 bia bata.3 6 Wakenza kabidi malongo ˆ manene dikumi a kuowela mayi, kutekaye atanu ku dia balume ne atanu ku dia bakaji. e Bavua basukuilamu bintu bivuabu benza nabi mudimu bua mulambu wa kuosha. f Kadi Mbuu yeye ˆ uvua bua bakuidi kuowa mayi. g 7 Pashishe wakenza bitekelu bia miendu dikumi bia or, h anu ˆ 4:2 1 Anyi “tshintu tshia kulamina mayi.” 4:5 1 Santimetre mitue ku 7,4. Tang. Tshis. B14. 2 Anyi “tshiotshi tshiwuja too ne pa mishiku, tshivua mua kubuela.” 3 Bata uvua ubuela litre 22. Tang. Tshis. B14.

720 NSHAP. 4 a Eks 30:20 Eks 38:8

b 1Bk 7:23-26 c 1Bk 6:18 d Yel 52:20 e 1Bk 7:38, 39 f Lew 1:9 Lew 9:14

g Eks 29:4 h Eks 37:17 

Mulongo 2 a 1Ku 28:12, 15 b Eks 40:24 c 2Ku 4:19 d Eks 27:9 Lew 6:16

e 1Bk 6:36 f 1Bk 7:12 g 1Bk 7:39 h Eks 27:3 i 1Bk 7:40-46 j 2Ku 3:17 k 1Bk 7:17 l 1Bk 7:20 m Yel 52:22 n 1Bk 7:27, 38 o 1Bk 7:23, 25 p Eks 38:3 q 2Ku 2:13, 14 r Yos 13:27, 28

muvuabu baleje, a kubitekaye mu ntempelo, bitanu ku dia balume, bitanu ku dia bakaji. b ˆ 8 Wakenza kabidi mesa dikumi, kuatekaye mu ntempelo, atanu ku dia balume ne atanu ku dia bakaji; c ne wakenza bibakudi lukama bia or. 9 Pashishe wakenza lubanza d lua bakuidi e ne lubanza1 lunene f ne biibi bia lubanza, ne wakalamika tshiamu tshia mitaku ku biibi biayi. 10 Wakateka Mbuu ku luseke lua dia balume, ku sud lua ku est. g 11 Hilama wakenza kabidi bintu bia kuboya nabi butu, bikasu, ne bibakudi. h Nunku Hilama wakajikija mudimu uvuaye muenzele mukalenge Solomo ku nzubu wa Nzambi mulelela: i 12 makunji abidi j ne mitu ya makunji ivua mienze bu bibakudi ivua ku mutu kua makunji abidi; tukanu tubidi k bua kuela ku mitu ibidi ya makunji ivua mienze bu bibakudi ivua ku mutu kua makunji; 13 bimuma bia grenade 400 l bua makondo a tukanu abidi, milongo ibidi ya bimuma bia grenade bua bukondo buonso, bua kuela ku mitu ibidi ya makunji ivua mienze bu bibakudi ivua ku mutu kua makunji;m 14 matempu1 dikumi ne malongo manene dikumi pa matempu; n 15 Mbuu ne ngombe milume 12 muinshi muende; o 16 ne bintu bia kuboya nabi butu, bikasu, nsomo, p ne bintu biabi bionso bivua Hilama-abiwa q muenzele mukalenge Solomo ne tshiamu tshia mitaku tshipela, bua nzubu wa Yehowa. 17 Mukalenge wakabifudila mu tshitupa tshia buloba tshia Yadene mu diima dia tshikanana pankatshi pa Sukota r ne 4:9 1 Anyi “lupangu.” 4:14 1 Anyi “maˆ tempu a kuambuila mayi.”

721 Zeleda. 18 Solomo wakenza bintu bionso ebi bia bungi menemene; bujitu bua tshiamu tshia mitaku kabuvua bumanyike to.a 19 Solomo wakenza bintu bionso b bua nzubu wa Nzambi mulelela: tshioshelu tshia or; c ˆ mesa d mikale ne mampa a dileja pa mutu pawu; e 20 bitekelu bia miendu ne miendu yabi bia or muimpe menemene, f bua kuikalayi yitema kumpala kua nzubu wa munda menemene bilondeshile malu malomba; 21 ne bilongo bikadi bikanguke, miendu, ne tushola tua kukoka natu mikaba ya miendu,1 bionso bia or, or mutambe buimpe; 22 bintu bia kujima nabi kapia, bibakudi, makopo, ne bintu bia kuambuila kapia, bionso bia or muimpe menemene; ne tshibuelelu tshia nzubu, biibi biende bia munda bua Muaba Mutambe Tshijila, g ne biibi bia nzubu wa ntempelo, bionso bia or. h Nunku Solomo wakajikija mudimu wonso uvuaye ne bua kuenza bua nzubu wa Yehoi wa. Pashishe Solomo wakalua ne bintu bivua tatuende Davidi muvuije bia tshijila, j ne wakela arjan, or, ne bintu bionso mu bibutshilu bia nzubu wa Nzambi mulelela. k 2 Tshikondo atshi Solomo wakasangisha bakulu ba mu Isalele, bantu bonso bavua ku mutu kua bisa, bamfumu ba nzubu ya batatu ba mu Isalele. Bakalua ku Yelushalema bua kubanda ne mushete wa tshipungidi tshia Yehowa kumbuka nawu mu Tshimenga tshia Davidi, l mmumue ne: Siona. m 3 Bantu bonso ba mu Isalele bakadisangisha kumpala kua mukalenge mu tshibilu1 tshidibu benza mu ngondo wa muanda mutekete. n

5

4:21 1 Anyi “tukuatshilu; nkala.” 5:3 1 Mmumue ne: Tshibilu tshia Bitanda.

2 KULONDOLOLA 4:18–5:12 NSHAP. 4 a 1Bk 7:47 1Ku 22:3, 14 Yel 52:20

b 2Bk 24:13 c Eks 37:25, 26 Bua 8:3

d Eks 25:23, 24 2Ku 4:8

e 1Bk 7:48-50 f Eks 25:31, 37 g 1Bk 6:31, 32 h 1Bk 6:33-35 

NSHAP. 5 i 1Bk 6:38 j 1Ku 22:14 k 1Bk 7:51 1Ku 26:26

l 2Sm 6:12 2Ku 1:4

m 1Bk 8:1, 2 Mis 2:6

n Lew 23:34 2Ku 7:8

 Mulongo 2 a Eks 25:14 Nom 4:15 1Bk 8:3-5 1Ku 15:2, 15

b Eks 40:35 Nom 4:29, 31

c 2Sm 6:13 d 1Bk 6:20, 23 1Bk 8:6-9

e Eks 25:14 f Eks 34:1 Eks 40:20

g Eks 19:5 Eks 24:7

h Eks 19:1 i Eks 19:10 Nom 8:21

j 1Ku 24:1 k 1Ku 15:16 l 1Ku 6:31, 39 m 1Ku 6:31, 33 n 1Ku 16:41 1Ku 25:1, 6 1Ku 25:3

4 Nunku bakulu bonso ba mu Isalele bakalua, ne bena Lewi bakajula Mushete. a 5 Bakambula Mushete, ntenta wa kusambakena, b ne bintu bia tshijila bionso bivua mu ntenta. Bakuidi ne bena Lewi1 bakabanda nabi. 6 Mukalenge Solomo ne tshisumbu tshijima tshia Isalele tshivuabu babikile bua kutuilangana nende bavua kumpala kua Mushete. Bavua balambula mikoko ne ngombe bia bungi menemene c bienza bua kakuikadi mushindu wa kuyibala anyi kumanya bungi buayi. 7 Pashishe bakuidi bakabueja mushete wa tshipungidi tshia Yehowa muaba wawu, mu nzubu wa munda menemene wa mu nzubu, Muaba Mutambe Tshijila, muinshi mua mapuapua a bakeluba. d 8 Nunku mapuapua a bakeluba avua mabalula pa mutu pa muaba uvua Mushete, bienza bua bakeluba babuikile Mushete ne mikamba yawu e lua muulu. 9 Mikamba ayi ivua mile bienza bua nsongo ya mikamba ayi yikale yimuenekela Muaba wa Tshijila kumpala kua nzubu wa munda menemene, kadi kayivua yimuenekela pambelu to. Idi muaba au too ne lelu. 10 Kakuvua tshintu tshikuabu mu Mushete to, anu mabue abidi avua Mose mutekamu ku Holeba f pavua Yehowa mudie tshipungidi g ne tshisamba tshia Isalele pavuabu bapatuka mu Ejipitu. h 11 Pavua bakuidi bapatuke muaba wa tshijila (bualu bakuidi bonso bavua muaba au bavua badijidile, i nansha bobu bikale ba mu tshisumbu kayi), j 12 bimbi ba misambu bena Lewi bonso k bavua ba Asafa, l ba Hemana, m ba Yedutuna, n ne ba bana babu balela ne bana babu bavua bavuale bilamba bimpe 5:5 1 Anyi “bakuidi bena Lewi.”

2 KULONDOLOLA 5:13–6:14 menemene, bambule bintu bia kukumakaja, biombelu bia nshinga, ne nzenze; bavua bimane ku est kua tshioshelu, ne bavua pamue ne bakuidi 120 bavua bela ˆ mpungi. a 13 Dıba divua bedi ba mpungi ne bimbi ba misambu batumbisha Yehowa ne bamuela tuasakidila bu muntu umue, ne pavua muadi wa mpungi, wa bintu bia kukumakaja, wa bintu bikuabu bia kuimba nabi misambu wenda ubanda pavuabu benda batumbisha Yehowa, “bualu yeye udi muimpe; dinanga diende dia lulamatu didi dishalaku kashiˆ di,” b dıba adi nzubu, nzubu wa Yehowa, wakuwula ne ditutu. c 14 Bakuidi kabakakumbana bua kuimana bua kuenza mudimu to, bua ditutu adi, bualu butumbi bua Yehowa buvua buwuje nzubu wa Nzambi mulelela. d ˆ Dıba adi Solomo wakamba ne: “Yehowa uvua muambe ne: uvua ne bua kusombela mu mifitu mikole. e 2 Mpindieu ndi mukuibakile nzubu wa butumbi, muaba mujadika wa wewe kusombela kashidi.” f 3 Pashishe mukalenge wakakudimuka, kutuadijaye kubenesha tshisumbu tshijima tshia Isalele pavua tshisumbu tshijima tshia Isalele tshimane.g 4 Wakamba ne: “Yehowa Nzambi wa Isalele atumbishibue, yeye uvua muakule mukana muende nkayende mulaye tatuanyi Davidi ne mukumbaje bualu abu ne bianza biende yeye wamba ne: 5 ‘Katshia ku dituku dimvua mupatule tshisamba tshianyi mu buloba bua Ejipitu, tshiena musungule tshimenga kampanda mu bisa bionso bia Isalele tshia ˆ meme kuibakila nzubu bua dına dianyi kushalamu to, h ne tshiena musungule muntu bua kulua mulombodi ku mutu kua tshisamba tshianyi tshia Isalele to.

6

722 NSHAP. 5 a 1Ku 15:24

b 1Ku 16:34

c Eks 40:34, 35 1Bk 8:10, 11

d 2Ku 7:1, 2 Yhz 10:4 Bua 21:23

 NSHAP. 6 e Eks 20:21 1Bk 8:12, 13 Mis 97:2

f Mis 132:13, 14

g 1Bk 8:14-21

h Dut 12:5, 6 

Mulongo 2 a Mis 48:1

b 2Sm 7:8 1Ku 28:4

c 2Sm 7:2 1Bk 5:3

d 1Ku 17:4

e 1Ku 28:5 1Ku 29:23

f 1Ku 17:11

g Eks 40:20 1Bk 8:9

h 1Bk 8:22

i 1Bk 6:36

j 1Bk 8:54

6 Kadi ndi musungule Yelushaleˆ ma a bua dına dianyi dikalamu, ne ndi musungule Davidi bua ikale ku mutu kua tshisamba tshianyi tshia Isalele.’ b 7 Tatuanyi Davidi uvua ne dijinga mu muoyo weˆ nde dia kuibaka nzubu bua dına dia Yehowa Nzambi wa Isalele.c 8 Kadi Yehowa wakambila tatuanyi Davidi ne: ‘Wewe uvua ne dijinga mu muoyo webe dia kuiˆ baka nzubu bua dına dianyi, ne uvua muenze bimpe bua kujinga bualu ebu mu muoyo webe. 9 Kadi wewe kuakuibaka nzubu eu to, kadi muanebe wewe wikalabu ne bua kukulelela1 yeye ke ˆ wibaka nzubu bua dına dianyi.’ d 10 Yehowa mmukumbaje bualu buvuaye mulaye, bualu ndi mupingane pa muaba wa tatuanyi Davidi ne ndi musombe mu nkuasa wa bukalenge wa Isalele e anu muvua Yehowa mulaye. f Ndi muibaˆ ke kabidi nzubu bua dına dia Yehowa Nzambi wa Isalele, 11 ne ndi mutekamu Mushete udi ne tshipungidi g tshivua Yehowa mudie ne tshisamba tshia Isalele.” 12 Pashishe wakimana kumpala kua tshioshelu tshia Yehowa kumpala kua tshisumbu tshijima tshia Isalele, yeye kuolola bianza. h 13 (Bualu Solomo uvua muenze tshintu tshia kuimanyina tshia tshiamu tshia mitaku, mutshiteke munkatshi mua lubanza.1 i Tshivua ne nkubita2 itanu mu bule, nkubita itanu mu butshiama, ne nkubita isatu mu butumbuke; yeye kuimanyinapu.) Pashishe wakatua binu kumpala kua tshisumbu tshijima tshia Isalele, yeye kuela bianza muulu, j 14 kuambaye ne: “Yehowa Nzambi wa 6:9 1 Ku mua.: “muanebe, yeye udi upatuka mu tshifuka tshiebe.” 6:13 1 Anyi “lupangu.” 2 Nkubita uvua ne santimetre 44,5. Tang. Tshis. B14.

723 Isalele, kakuena Nzambi mukuabu bu wewe mu diulu anyi pa buloba udi ulama tshipungidi ne uleja dinanga dia lulamatu kudi bena mudimu bebe badi benda kumpala kuebe ne muoyo wabu mujima. a 15 Udi mukumbaje dilaya diuvua mulaye muena mudimu webe tatuanyi Davidi. b Uvua muenze dilaya edi ne mukana muebe wewe, ne lelu udi mudikumbaje ne tshianza tshiebe. c 16 Mpindieu, wewe Yehowa Nzambi wa Isalele, kumbaja dilaya diuvua mulaye muena mudimu webe tatuanyi Davidi pauvua muambe ne: ‘Bana bebe bobu badimuke mu njila wabu pa kuenda mu mikenji yanyi, d anu bu muudi muende kumpala kuanyi, kakuakupangika muntu wa mu ndelanganyi yebe kumpala kuanyi bua kusomba mu nkuasa wa bukalenge wa Isalele.’ e 17 Mpindieu wewe Yehowa Nzambi wa Isalele, dilaya diuvua mulaye muena mudimu webe Davidi dikale dia kueyemena. 18 “Kadi Nzambi neasombe bushuwa ne bantu pa buloba anyi? f Tangila! Diulu, bushuwa, diulu dia mu diulu kadiena mua kukukumbana to; g nunku netuambe tshinyi bua nzubu undi muibake eu? h 19 Mpindieu Yehowa Nzambi wanyi, teya ntema ku disambila dia muena mudimu webe ne ku dilomba diende dia kuanyishibua, ne teleja muadi wa dilomba diambuluisha ne disambila didi muena mudimu webe usambila kumpaˆ la kuebe. 20 Mesu ebe ikalaku matabale matangile ku nzubu eu munya ne butuku, matangile ku muaba uuvua muambe ne: ˆ uvua ne bua kuteka dına diebe, i bua kuteleja disambila didi muena mudimu webe usambila mutangile muaba eu. 21 Tele-

2 KULONDOLOLA 6:15-26 NSHAP. 6 a Dut 7:9 1Bk 8:23-26

b 1Bk 3:6 c 2Sm 7:12, 13 1Ku 22:10

d Mis 132:12 e 1Bk 2:4 f Bz 7:48 g 2Ku 2:6 Yes 40:12 Bz 17:24

h 1Bk 8:27-30 Yes 66:1

i Dut 26:2 

Mulongo 2 a Dan 6:10 b 2Bk 19:20 2Ku 30:27

c 2Ku 7:12-14 Mik 7:18

d 1Bk 8:31, 32 e Yob 34:11 f Yes 3:10, 11 Yhz 18:20

g Lew 26:14, 17 Yos 7:8, 11 Bal 2:14

h Dan 9:3, 19 i Ezl 9:5 j 1Bk 8:33, 34 k Yes 57:15 l Mis 106:47 m Lew 26:19 Dut 28:23

n Yhz 14:13

ja kabidi misengelelu ya dilomba nayi diambuluisha ya kudi muena mudimu webe ne misengelelu ya kudi tshisamba tshiebe tshia Isalele padibu basambila batangile muaba eu, a ne umvuaku kumbukila muaba uudi musombele, kumbukila mu diulu; b bushuwa, telejaku ne ubabuikidile. c 22 “Muntu yeye muenzele mukuende bibi ne bobu bamutshipishe1 ne bamuteke ku bukenji bua mutshipu2 au, yeye mulue kumpala kua tshioshelu tshiebe mu nzubu eu patshidiye ˆ ku mutshipu2 au, d 23 dıba adi umvuaku kumbukila mu diulu, wangate malu mu bianza ne ulumbuluishe bena mudimu bebe pa kufuta muntu mubi, uteka malu avuaye muenze pa mutu pende yeye, e ne pa kuamba mudi muntu muakane kayi ne bualu,1 umufuta bilondeshile buakane buende. f 24 “Bobu batshimune tshisamba tshiebe tshia Isalele kudi bena lukuna bualu bavua batungunuke ne kukuenzela mpekatu, g ne badi balukila, batumbiˆ sha dına diebe, h basambila i ne balomba bua kuanyishibua kumpala kuebe mu nzubu emu, j ˆ 25 dıba adi umvuaku kumbukila mu diulu, k ubuikile mpekatu wa tshisamba tshiebe tshia Isalele ne ubapingaje mu buloba buuvua mubapeshe bobu ne bankambua babu. l 26 “Padi diulu dikangibua ne kakuyi mvula m bualu bavua batungunuke ne kukuenzela mpekatu, n ne badi basambila bataˆ ngile muaba eu, batumbisha dına 6:22 1 Anyi “ne mukuende yeye mumuele mulawu.” Mmumue ne: mutshipu uvua ne mulawu bu tshibawu tshiawu bikala muntu muditshipe mu dishima anyi muwushipe. 2 Ku mua.: “mulawu.” 6:23 1 Ku mua.: “muakane.”

2 KULONDOLOLA 6:27-38 diebe ne balekela mpekatu wabu bualu wewe uvua mubapuekeˆ she,1a 27 dıba adi umvuaku kumbukila mu diulu ne ubuikile mpekatu wa bena mudimu bebe, wa tshisamba tshiebe tshia Isalele, bualu neubalongeshe bua njila muimpe udibu ne bua kuendela; b ne ulokeshe mvula c mu buloba buebe buuvua mupeshe tshisamba tshiebe bu bumpianyi. 28 “Tshiyole tshia nzala tshiotshi tshibudike mu buloba, d anyi tshipupu tshia disama, e tshipupu tshidi tshiumisha bintu, disama dia mitshi, f mpasu ya mikumbi, anyi mpasu idi ibutula;1 g anyi bikala bena lukuna babu babatshintshimike mu tshimue tshia ku bimenga bia mu buloba2 h anyi bikalaku kubudike tshipupu kampanda tshikuabu anyi disama kampanda dikuabu, i 29 disambila kayi dionso, j dilomba kayi dionso dia kuanyishibua k didi muntu kayi yonso anyi tshisamba tshiebe tshia Isalele tshijima mua kuenza (bualu muntu yonso mmumanye dikenga diende ne lutatu luende) l padibu bolola bianza batangile ku ˆ nzubu eu, m 30 dıba adi umvuaku kumbukila mu diulu, muaba uudi musombele, n ne ubabuikidile; o ne ufute muntu yonso bilondeshile njila yende yonso, bualu wewe udi mumanye muoyo wende (wewe nkayebe udi mumanye muoyo wa muntu bushuwa), p 31 bua bakutshine pa kuendela mu njila yebe matuku onso adibu mu buloba buuvua mupeshe bankambua betu. 32 “Kabidi bua muntu wa ku babende udi kayi wa mu tshisa6:26 1 Anyi “mubakengeshe.” 6:28 1 Anyi “mpasu idi idia mashinde.” 2 Ku mua.: “mu buloba bua biibi biende.”

724 NSHAP. 6 a 1Bk 8:35, 36 b Yes 30:20, 21 Yes 54:13

c 1Bk 18:1 d Lut 1:1 2Bk 6:25

e Lew 26:14, 16 Dut 28:21, 22

f Amo 4:9 Hag 2:17

g Dut 28:38 Yoe 1:4

h 2Ku 12:2 2Ku 32:1

i 1Bk 8:37-40 j 2Ku 20:5, 6 k 2Ku 33:13 l Nsu 14:10 m Dan 6:10 n Yes 63:15 o Mis 130:4 p 1Sm 16:7 1Ku 28:9 Yel 11:20 Yel 17:10

 Mulongo 2 a Eks 12:48 Lut 1:16 2Bk 5:15 Yes 56:6, 7 Bz 8:27

b 1Bk 8:41-43 c Mis 22:27 Mis 46:10

d Nom 31:2 Yos 8:1 Bal 1:1, 2 1Sm 15:3

e 2Ku 14:11 2Ku 20:5, 6

f 1Bk 8:44, 45 g Yes 37:36 h Mis 130:3 Mbi 7:20 Lom 3:23

i Lew 26:34 1Bk 8:46-50 Dan 9:7

j Lew 26:40 Ezl 9:6 Neh 1:6 Mis 106:6 Dan 9:5

k 1Sm 7:3

mba tshiebe tshia Isalele ne udi ufumina ku buloba bua kule ˆ bua bualu bua dına diebe dinene1 a ne bua tshianza tshiebe tshia bukole ne bua diboko diebe diolola, ne yeye udi ulua ne usambila mutangile ku nzubu ˆ eu, b 33 dıba adi utelejaku kumbukila mu diulu, muaba uudi musombele, ne wenze bionso bidi muntu wa ku babende ukulomba, bua bisamba bionso bia ˆ pa buloba bimanye dına diebe c ne bikutshine, anu mudi tshisamba tshiebe tshia Isalele tshienza, ne bimanye ne: badi babila ˆ dına diebe mu nzubu undi muibake eu. 34 “Bikala bantu bebe baye ku mvita bua kuluangana ne bena lukuna babu mu njila uudi mubatume bua kuyila, d ne bobu bakusambile e batangile ku tshimenga etshi tshiudi musungule ne ku nzubu undi muibake bua ˆ ˆ dına diebe, f 35 dıba adi umvue disambila diabu ne dilomba diabu dia kuanyishibua kumbukila mu diulu ne ubalumbuluile. g 36 “Bobu bakuenzele mpekatu (bualu kakuena muntu nansha umue utu kayi wenza mpekatu), h ne udi ubakuatshila tshiji tshikole, ubalekela mu bianza bia bena lukuna, ne babakuatshi babakuate baye nabu mu buloba bukuabu, kule anyi pabuipi, i 37 ne badi bafika ku diumvua mu buloba mudibu babakuate baye nabu, ne badi bapingana kuudi, bakulomba bua kuanyishibua mu buloba mudibu babakuate amu bamba ne: ‘Tudi benze mpekatu ne tudi batupakane; tudi benze malu mabi,’ j 38 ne badi bapingana kuudi ne muoyo wabu wonso k ne anyima1 wabu yonso mu buloba mu6:32 1 Anyi “lumu luebe lunene.” 6:38 1 Tang. Diumv.

725 dibu babakuate, a muaba uvuabu baye nabu pavuabu babakuate, ne badi basambila batangile ku buloba buabu buuvua mupeshe bankambua babu, ku tshimenga tshiudi musungule b ne ku nzuˆ bu undi muibake bua dına diebe, ˆ 39 dıba adi umvua disambila diabu ne dilomba diabu dia kuanyishibua kumbukila mu diulu, muaba uudi musombele, ne ubalumbuluile c ne ubuikidile tshisamba tshiebe tshidi tshikuenzele mpekatu. 40 “Mpindieu, wewe Nzambi ˆ wanyi, mesu ebe ikalaku matabale ne matshi ebe atelejaku disambila didi dienzeka1 muaba eu. d 41 Mpindieu Yehowa Nzambi wanyi, banda muaba webe wa kuikishila, e wewe ne Mushete wa bukole buebe. Yehowa Nzambi wanyi, bakuidi bebe bavuale lupandu, ne bena lulamatu bebe basanke mu buimpe buebe. f 42 Yehowa Nzambi wanyi, kubengi1 muela manyi webe to. g Uvulukaku dinanga diebe dia lulamatu kudi muena mudimu webe Davidi.” h Mpindieu, diakamue pavua Solomo mujikije kusambila, i kapia kakapueka kafuma mu diulu, j kuoshaku mulambu wa kuosha ne milambu mikuabu, ne butumbi bua Yehowa buakuwula mu nzubu. k 2 Bakuidi bakapangila bua kubuela mu nzubu wa Yehowa, bualu butumbi bua Yehowa buvua buwule mu nzubu wa Yehowa. l 3 Tshisamba tshijima tshia Isalele tshivua tshitangila pavua kapia kapueka ne pavua butumbi bua Yehowa pa nzubu, ne bakinama batangije mpala panshi pavua palamika mabue, kutuabu mpala panshi ne kuelabu Yehowa tuasakidila,

7

2 KULONDOLOLA 6:39–7:9 NSHAP. 6 a Dut 30:1-3 Dan 9:2, 3

b Dan 6:10 c Yel 51:36, 37 d 2Ku 7:15 2Ku 16:9 Mis 65:2 Yes 37:17

e 1Ku 28:2 f Mis 65:4 Mis 132:8-10

g 1Bk 1:34 Mis 18:50

h Bz 13:34 

NSHAP. 7 i 1Bk 8:54 j Lew 9:24 1Ku 21:26

k Eks 40:34, 35 l 1Bk 8:11 

Mulongo 2 a 1Bk 8:62, 63 b Ezl 6:16 c 1Ku 25:7 2Ku 5:11, 12

d 2Ku 5:13 e Lew 1:3 f 2Ku 4:1 g Lew 2:1 h Lew 4:8-10 1Bk 8:64-66

i Lew 23:34 Dut 16:13

6:40 1 Anyi “didi ditangila.” 6:42 1 Ku mua.: “kumbushi mpala wa.”

j Nom 34:2, 5, 8

“bualu yeye udi muimpe; dinanga diende dia lulamatu didi dishalaku kashidi.” 4 Nunku mukalenge ne tshisamba tshijima bakalambula milambu kumpala kua Yehowa. a 5 Mukalenge Solomo wakalambula mulambu wa ngombe binunu 22 ne mikoko binunu 120. Nunku mukalenge ne tshisamba tshijima bakabanjija nzubu wa Nzambi mulelela. b 6 Bakuidi bavua bimane miaba yabu ya mudimu, anu bu bena Lewi bavua ne biombelu bia kuimbila nabi Yehowa misambu. c (Mukalenge Davidi uvua muenze biombelu ebi bua kuela nabi Yehowa tuasakidila, “bualu dinanga diende dia lulamatu didi dishalaku kashidi,” pavua Davidi utumbisha nabu1 Nzambi.) Bakuidi bavua bela mpungi bikole d kumpala kuabu, pavua eku bena Isalele bonso bimane. 7 Pashishe Solomo wakajidila muaba wa munkatshi mua lubanza luvua kumpala kua nzubu wa Yehowa, bualu muaba au ke uvuaye ne bua kulambuila milambu ya kuosha e ne bitupa bia mafuta a milambu ya diumvuangana, bualu tshioshelu tshia tshiamu tshia mitaku f tshivua Solomo muenze katshivua mua kuambula milambu ya kuosha, milambu ya ntete, g ne bitupa bia mafuta h to. 8 Tshikondo atshi Solomo wakenza tshibilu matuku muanda mutekete i pamue ne Isalele mujima, tshisumbu tshinene menemene tshia bantu bavua bumbukile ku Lebohamate1 kupueka too ne ku Kasulu ka tshilonda nkoka2 ka mu Ejipitu. j 9 Kadi dituku dia 7:6 1 Pamuapa badi bakula bua bena Lewi. 7:8 1 Anyi “tshibuelelu tshia Hamate.” 2 Tang. Diumv.

2 KULONDOLOLA 7:10–8:4 muanda mukulu1 bakenza masangisha a pa buawu, a bualu bavua babanjije tshioshelu matuku muanda mutekete ne benze tshibilu matuku muanda mutekete. 10 Pashishe dituku dia 23 dia ngondo wa muanda mutekete, wakapingaja bantu ku mabu benda basanka b ne bumvua bimpe mu mioyo yabu bua malu mimpe avua Yehowa muenzele Davidi ne Solomo ne tshisamba tshiende tshia Isalele. c 11 Nunku Solomo wakajikija nzubu wa Yehowa ne nzubu1 wa mukalenge; d ne bintu bionso bivua Solomo nabi ku muoyo bua kuenza bua nzubu wa Yehowa ne bua nzubu wende yeye muine, wakabienza bimpe menemene. e 12 Pashishe Yehowa wakamuenekela Solomo f butuku ne wakamuambila ne: “Ndi mumvue disambila diebe, ne ndi mudisunguile muaba eu bua wikale nzubu wa milambu. g 13 Pandi nkanga diulu mvula kayi uloka, ne pandi ntumina mpaˆ su dıyi bua kubutula buloba, ne meme mutume tshipupu munkatshi mua tshisamba tshianyi, 14 bena mu tshisamba tshianyi ˆ tshidibu babikila ku dına dianyi h bobu badipuekeshe, i basambile, bakebe mpala wanyi, ne baleˆ kele njila yabu mibi, j dıba adi nenteleje kumbukila mu diulu, nembabuikidile mpekatu wabu ne nengondope buloba buabu. k ˆ 15 Mpindieu mesu anyi neikale matabale ne matshi anyi neikale ateleja disambila dienzela muaba eu. l 16 Nunku ndi musungule nzubu eu ne mumujidile bua ˆ dına dianyi dikalamu bua kashiˆ di, m ne mesu anyi ne muoyo wanyi nebikalamu misangu yonso. n 17 “Kadi wewe, biwenda kumpala kuanyi anu bu muvua ta7:9 1 Dituku diakalonda tshibilu, anyi dituku dia 15. 7:11; 8:1 1 Anyi “dibalasa.”

726 NSHAP. 7 a Lew 23:36 b Dut 16:15 c 2Ku 6:41 d Mbi 2:4 e 1Bk 9:1-3 f 2Ku 1:7 g Dut 12:5, 6 Mis 78:68

h Yes 43:10 i Lew 26:41 2Ku 33:12, 13

j Yes 55:7 k 2Ku 6:39 l 2Ku 6:40 m Dut 12:21 n 2Ku 6:20 

Mulongo 2 a 1Bk 9:4, 5 b 2Sm 7:12, 13 c Mis 89:28, 29 d 1Bk 2:4 e Eks 20:5 1Bk 9:6-9

f Dut 4:25, 26 2Bk 17:20

g Dut 28:37 Yel 24:9

h 2Ku 29:8 Dan 9:12

i Dut 29:24, 25 2Bk 25:8, 9 Yel 22:8, 9

j 2Ku 15:2 k Eks 12:51 l Yes 2:8 Yel 2:11

m 2Ku 36:17 

NSHAP. 8 n 1Bk 6:37, 38 1Bk 7:1 1Bk 9:10

o 1Bk 5:1

tuebe Davidi muende pa kuenza malu onso andi mukutumine ˆ dıyi bua kuenza, ne biwatumiˆ kila meyi ne mikandu bianyi ˆ ne meyi anyi a dilumbuluisha, a ˆ 18 dıba adi nenjadike nkuasa wa bukalenge wa bukokeshi buebe, b anu mumvua mudie tshipungidi ne tatuebe Davidi, c ngamba ne: ‘Kakuakupangika muntu wa mu ndelanganyi yebe udi ukokesha Isalele to.’ d 19 Kadi wewe musesuke, mubenge mikeˆ nji yanyi mifunda ne meyi anyi bindi muteke kumpala kuebe, ne wewe muye muenzele nzambi mikuabu mudimu ne muyinamine, e 20 nenjomone Isalele mu buloba buanyi bundi mubapeshe, f ne neˆ ngumbushe mesu anyi ku nzubu ˆ undi mujidile bua dına dianyi eu, nemmuvuije tshintu tshia kupetula1 ne tshia kuseka munkatshi mua bisamba bionso. g 21 Nunku nzubu eu nealue mishiki ya bibundu. Muntu yonso udi upitshila pabuipi nende neashale mutangile ukema h ne neambe ne: ‘Bua tshinyi Yehowa uvua muenzele buloba ebu ne nzubu eu ˆ nunku?’i 22 Dıba adi nebambe ne: ‘Mbienzeke nunku bualu bavua balekele Yehowa j Nzambi wa bankambua babu uvua mubapatule mu buloba bua Ejipitu, k ne bavua balamate nzambi mikuabu, bayinamine ne bayenzele mudimu. l Ke bualu kayi uvua mubatumine dikenga dionso edi.’” m Ku ndekelu kua bidimu 20 bivua Solomo muibake nzubu wa Yehowa ne nzubu1 wende yeye, n 2 Solomo wakibakulula bimenga bivua Hilama o mumupeshe, ne Solomo wakatekamu bena Isalele.1 3 Solomo wakaya kabidi ku Hamate-soba, kumukuataye. 4 Pashishe wa-

8

7:20 1 Ku mua.: “lusumuinu.” 8:2 1 Ku mua.: “bana ba balume ba Isalele.”

727

ˆ kakolesha1 Tademo mu tshipela ne bimenga bionso bia kulamina bintu a bivuaye muibake mu Hamate. b 5 Wakakolesha kabidi Bete-holona wa ku mutu c ne Bete-holona wa kuinshi, d bimenga bikolesha bivua ne bimanu, ˆ biibi, ne milonda, 6 ne Balata e pamue ne bimenga bia Solomo bionso bia kulamina bintu, bimenga bionso bia matempu, f bimenga bua bendeshi ba tubalu, ne bintu bionso bivua Solomo musue kuibaka mu Yelushalema, mu Lebanona, ne mu buloba buonso buvua ku bukokeshi buende. 7 Kadi bua bantu bonso bavua bashale ba mu bena Hiti, bena Amole, bena Pelizi, bena Hiwi, ne bena Yebuse, g bavua kabayi ba mu Isalele, h 8 ndelanganyi yabu ivua mishale mu buloba (bantu bavua bena Isalele kabayi babutule), i Solomo wakabangata bua kubenzeja midimu mikole ku bukole too ne lelu. j 9 Kadi Solomo kavua muvuije muena Isalele nansha umue mupika bua mudimu wende to, k bualu bavua bena mvita bende, bamfumu ba banene ba basalayi bende, ne bamfumu ba bendeshi bende ba matempu ne bendeshi bende ba tubalu. l 10 Kuvua bamfumu 250 ba baleji mpala ba mukalenge Solomo, bamfumu bavua ku mutu kua bantu. m 11 Solomo wakumbusha kaˆ bidi muana wa bakaji wa Palo n mu Tshimenga tshia Davidi, kumubandishaye mu nzubu uvuaye mumuibakile, o bualu uvua muambe ne: “Nansha mudiye mukajanyi, kena ne bua kusomba mu nzubu wa Davidi mukalenge wa Isalele to, bualu miaba idi Mushete wa Yehowa mupitshile nya tshijila.” p 8:4 1 Anyi “wakibakulula.”

2 KULONDOLOLA 8:5-18 NSHAP. 8 a 1Bk 9:17-19 b 2Bk 14:28 c Yos 16:5 d Yos 16:1, 3 1Ku 7:24

e Yos 19:44, 48 f 1Bk 4:26 g Gen 15:18-21 Nom 13:29

h 1Bk 9:20-23 i Yos 15:63 Yos 17:12

j Yos 16:10 2Ku 2:17, 18

k Lew 25:39 l 1Sm 8:11, 12 m 1Bk 5:16 1Bk 9:23 2Ku 2:18

n 1Bk 3:1 o 1Bk 7:8 1Bk 9:24

p Eks 29:43 

Mulongo 2 a Lew 1:3 b 2Ku 4:1 c 1Bk 6:3 d Nom 28:9 e Nom 28:11-15 f Dut 16:16 g Lew 23:6 h Lew 23:15, 16 i Lew 23:34 j 1Ku 24:1 k 1Ku 6:31, 32 1Ku 15:16 1Ku 16:37, 42 1Ku 25:1

l 1Ku 26:1 m 1Bk 6:1 n 1Bk 7:51 o Nom 33:1, 35 1Bk 22:48

p Dut 2:8 2Bk 14:21, 22 2Bk 16:6

12 Pashishe Solomo wakafila milambu ya kuosha a kudi Yehowa pa tshioshelu b tshia Yehowa tshivuaye muase kumpala kua lutanda. c 13 Uvua ulonda tshilele tshia dituku dionso ne ufiˆ la milambu bilondeshile dıyi dia Mose bua Nsabatu, d bua matuku adi ngondo ubala, e ne bua bibilu bilongolola misangu isatu ku tshidimu: f Tshibilu tshia Mampa kaayi mela Luevene, g Tshibilu tshia Mbingu, h ne Tshibilu tshia Bitanda.1 i 14 Pashishe wakateka bisumbu bia bakuidi j bua midimu yabu bilondeshile mukenji wa tatuende Davidi, ne bena Lewi bua miaba yabu ya midimu, bua kutumbisha Nzambi k ne ˆ kuenza mudimu mu mesu a bakuidi bilondeshile tshilele tshia dituku dionso, ne balami ba ku biibi mu bisumbu biabu bua biibi bishilashilangane, l bualu edi ˆ ke divua dıyi dia Davidi muntu wa Nzambi mulelela. 15 Kabaˆ vua basesuke ku dıyi divua mukalenge muambile bakuidi ne bena Lewi bua bualu kayi buonso anyi bua nzubu ya dilamina bintu to. 16 Nunku mudimu wonso wa Solomo uvua mulongolola bimpe,1 katshia ku dituku divuabu benze tshishimikidi tshia nzubu wa Yehowa m too ne pavuabu bamujikije. Nunku nzubu wa Yehowa wakajika. n 17 Tshikondo atshi ke tshivua Solomo muye ku Esioneˆ gebe o ne ku Elota p ku muelelu kua mbuu mu buloba bua Edome. q 18 Hilama r wakamutumina mazuwa ne bantu bavua ˆ bamanye mayi bikole ku butuangaji bua bena mudimu bende yeye. Bakaya ne bena mudimu ˆ ba Solomo ku Of ı, s kuangatabu

q 1Bk 9:26-28 r 2Sm 5:11 s 1Bk 22:48 Mis 45:9

8:13 1 Anyi “Bisaasa bia kusombela bua matuku makese.” 8:16 1 Anyi “muakaja bimpe; mujikija.”

2 KULONDOLOLA 9:1-12 ntalanta1 450 ya or kuntu aku, a kuyituadilabu mukalenge Solomo. b Mpindieu mukalenge mukaji wa ku Sheba c wakumvua lumu lua Solomo, nunku wakalua ku Yelushalema bua kuteta Solomo ne nkonko mikole.1 Uvua mushindikija kudi tshisumbu tshinene tshia bantu,2 ne tumelu tuambule mafuta a mutshi wa bome ne or wa bungi menemene d ne mabue a mushinga mukole. Wakabuela kudi Solomo, kumuambilaye malu onso avuaye nawu ku muoyo. e 2 Nunku Solomo wakandamuna nkonko yende yonso. Kakuvua bualu nansha bumue buvua butambe kukolela1 Solomo bua kumumvuija to. 3 Pavua mukalenge mukaji wa ku Sheba mumone meji a Solomo, f nzubu uvuaye muiˆ bake, g 4 biakudia bia ku mesa ende, h mushindu uvua bena mudimu bende basomba, mudimu ˆ wa ku mesa uvua bena mudimu bende benza ne mvuadilu wabu, bafidi bende ba maluvu ne mvuadilu wabu, ne milambu yende ya kuosha ivuaye ne tshibidilu tshia kufila ku nzubu wa Yehowa, i biakamupitshila.1 5 Nunku wakambila mukalenge ne: “Lumu lumvua mumvue mu buloba buanyi bua malu audi muenze1 ne bua meji ebe luvua lulelela. 6 Kadi tshivua muitabe lumu alu too ne pamvua mulue ne mudimuene malu au ne ˆ mesu anyi abidi. j Kadi tangila! Kabavua bangambile nansha tshitupa tshia meji ebe a bu-

9

8:18; 9:9 1 Ntalanta uvua ne kilo 34,2. Tang. Tshis. B14. 9:1 1 Anyi “ne tusumuinu.” 2 Anyi “mulongolongo wa bantu.” 9:2 1 Ku mua.: “tshintu nansha tshimue tshivua tshisokoka.” 9:4 1 Ku mua.: “kakuvua kabidi bukole bua muoˆ yo munda muende.” 9:5 1 Anyi “meyi ebe.”

728 NSHAP. 8 a 1Bk 10:22

b Mbi 2:8 

NSHAP. 9 c Mat 12:42 Luk 11:31

d Mis 72:15

e 1Bk 10:1-3

f 1Bk 3:28 Mbi 12:9

g 1Bk 10:4-9

h 1Bk 4:22, 23

i 2Ku 8:12, 13

j Luk 11:31 

Mulongo 2 a Mbi 1:16

b 1Bk 4:31, 34 2Ku 1:11, 12

c 2Ku 2:11

d Mis 72:10

e 1Bk 10:10

f 1Bk 9:27, 28 1Bk 10:22 2Ku 8:18

g 1Bk 10:11, 12

h 1Bk 6:8

ngi to. a Udi mupite lumu lumvua mumvue kule ne kule. b 7 Bantu bebe mba diakalenga, ne bena mudimu bebe badi bimana kumpala kuebe misangu yonso bateleja meji ebe mba diakalenga! 8 Yehowa Nzambi webe atumbishibue, yeye udi musanke bua bualu buebe pa kukuteka mu nkuasa wende wa bukalenge bu mukalenge bua Yehowa Nzambi webe. Bu mudi Nzambi webe munange Isalele, c bua kuenza bua atungunuke ne kuikalaku bua kashidi, uvua mukuteke mukalenge wende bua kulumbuluisha ne kuteka buakane.” 9 Pashishe wakapesha mukalenge ntalanta1 120 ya or d ne mafuta a mutshi wa bome a bungi menemene ne mabue a mushinga mukole. Kakutu kuanji kubuela kabidi mafuta a mutshi wa bome a buena avua mukalenge mukaji wa ku Sheba mupeshe mukalenge Solomo to. e 10 Bualu bukuabu, bena mudimu ba Hilama ne bena mudimu ba Solomo bavua balua ˆ ne or bumbuka nende ku Of ı f bavua balua kabidi ne mitshi ya algumime ne mabue a mushinga mukole. g 11 Mukalenge wakangata mitshi ya algumime ayi kuenzaye nayi bibandilu bua nzubu wa Yehowa h ne nzubu1 wa mukalenge, i kuenzaye kabidi nzenze ne biombelu bia nshinga bua bimbi ba misambu. j Katshia kabatu banji kumona bintu bia buena abi mu buloba bua Yuda to. 12 Mukalenge Solomo wakapesha kabidi mukalenge mukaji wa ku Sheba bintu bionso bivuaye mujinge ne bivuaye mulombe, kupita1 bivuaye yeye mutuadile

i 1Bk 7:1

j 1Ku 25:1 Mis 92:3

9:11 1 Anyi “dibalasa.” 9:12 1 Anyi pamuapa: “kusakidila ku bintu bivua bipetangana ne mushinga wa.”

729 mukalenge. Pashishe wakumbuka, kupinganaye mu buloba buende pamue ne bena mudimu bende. a 13 Bujitu bua or uvuabu batuadila Solomo mu tshidimu tshimue buvua bua ntalanta 666 ya or, b 14 pa kumbusha uvuabu balua nende kudi bangenda mushinga ne basumbishi ba bintu ne bakalenge bonso ba bena Arabe ne banguvena ba mu buloba bavua batuadila Solomo or ne arjan. c 15 Mukalenge Solomo wakenza ngabu minene 200 ya or musambakaja ne tshiamu tshikuabu d (ngabu yonso wakangata nshekele1 600 ya or musambakaja ne tshiamu tshikuabu) e 16 ne ngabu mikese1 300 ya or musambakaja ne tshiamu tshikuabu (ngabu mukese yonso wakangata mina2 isatu ya or). Pashishe mukalenge wakayiteka mu Nzubu wa Ditu dia Lebanona. f 17 Mukalenge wakenza kabidi nkuasa wa bukalenge munene wa mibanga ne wakamulamika or muimpe menemene. g 18 Kuvua katshibandilu ka bidiatshilu bisambombo ku nkuasa wa bukalenge, ne kuvua tshitekelu tshia makasa tshia or tshilamakaja ku nkuasa wa bukalenge, ne kuvua bitekelu bia maboko ku nseke yonso ibidi ya nkuasa, ne bavua benze ntambue ibidi h ivua mimane ku luseke lua bitekelu bia maboko. 19 Bavua benze kabidi ntambue 12 i mimane pa bidiatshilu bisambombo, umue ku luseke 9:15 1 Nshekele uvua ne grame 11,4. Tang. Tshis. B14. 9:16 1 Ngabu mukese uvuabu batamba kuambula kudi bedi ba mikete. 2 Mu Mifundu ya tshiena Ebelu mina uvua ne grame 570. Tang. Tshis. B14.

2 KULONDOLOLA 9:13-26 NSHAP. 9 a 1Bk 10:13

b 1Bk 10:14, 15 2Ku 1:15 Mis 68:29 Mis 72:15

c Mis 72:10

d 2Ku 12:9

e 1Bk 10:16, 17

f 1Bk 7:2

g 1Bk 10:18-20

h Gen 49:9

i Nom 23:24 

Mulongo 2 a 1Bk 10:21, 22 1Bk 10:27

b Mis 72:10 Yna 1:3

c 1Bk 9:27

d 1Bk 10:18

e 1Bk 3:12, 13 1Bk 4:29 1Bk 10:23-25

f 1Bk 3:28 1Bk 4:34 2Ku 1:12 Nsu 2:6

g Mat 6:29

h Dut 17:16 1Bk 4:26

i 1Bk 10:26

luonso lua bidiatshilu bionso bisambombo. Kakuvua bukalenge bukuabu nansha bumue buvua buenze nkuasa wa bukalenge wa nanku to. 20 Makopo a mukalenge Solomo onso avua a or, ne bintu bionso bia mu Nzubu wa Ditu dia Lebanona bivua bia or muimpe menemene. Kakuvua tshintu nansha tshimue tshienza ne tshiamu tshia arjan to, bualu bavua bangata arjan bu tshintu tshia tshianana mu matuku a Solomo. a 21 Bualu tshisumbu tshia mazuwa a mukaleˆ nge tshivua tshiya ku Tashishi b ne bena mudimu ba Hilama. c Musangu umue mu bidimu bisaˆ tu bionso, mazuwa a ku Tashishi avua alua mambule or ne arjan, mibanga, d nsoko,1 ne nyunyi ya tuyiba. 22 Nunku mukalenge Solomo uvua ne bubanji ne meji bia bungi kupita bakalenge bakuabu bonso ba pa buloba.e 23 Bakalenge ba pa buloba bujima bavua bakeba bua kumonangana ne1 Solomo bua kumvua meji avua Nzambi mulelela muele mu muoyo wende. f 24 Yonso wa kudibu uvua ulua ne dipa (bintu bia arjan, bintu bia or, bilamba, g bia mvita, mafuta a mutshi wa bome, tubalu, ne mpunda) ne bualu ebu buvua buenzeka ku tshidimu ne ku tshidimu. 25 Solomo uvua ne bikumbi 4000 bua tubalu tuende ne matempu ne tubalu1 binunu 12, h ne wakabiteka mu bimenga bia matempu ne pabuipi ne mukalenge mu Yelushalema. i 26 Uvua ukokesha bakalenge bonso ba kumbukila ku Musulu1 too ne ku buloba bua bena Peleshete ne 9:21 1 Anyi “ntshima.” 9:23 1 Ku mua.: “bakeba mpala wa.” 9:25 1 Anyi “bendeshi ba tubalu.” 9:26 1 Mmumue ne: musulu wa Pelata.

2 KULONDOLOLA 9:27–10:13 ku mikalu ya Ejipitu.a 27 Mukalenge wakenza bua tshiamu tshia arjan tshikale tshia bungi mu Yelushalema anu bu mabue, ne bua mitshi ya sedre yikale ya bungi anu bu mitshi ya tshikuyi mu Shefela. b 28 Bavua batuadila Solomo tubalu tua mu Ejipitu c ne tua mu maloba makuabu onso. 29 Bua malu adi mashale a ku malu a Solomo, d kutuadijila ku mbangilu kuawu too ne ku ndeˆ kelu, ki mmafunda mu meyi a ˆ muprofete Natana, e mu meyi a buprofete a Ahiya f muena Shilo, ne mu bikena kumona bivua Ido g mumonyi wa bikena kumona mufunde bua Yalobama h muana wa Nebata anyi? 30 Solomo wakakokesha mu Yelushalema ku mutu kua Isalele mujima bua bidimu 40. 31 Pashishe Solomo wakalala bua kuikisha ne bankambua bende. Nunku bakamujiika mu Tshimenga tshia Davidi tatuende; i ne muanende Lehabama wakalua mukalenge pa muaba wende. j Lehabama wakaya ku Shekeme, k bualu Isalele mujima uvua mulue ku Shekeme bua kumuteka mukalenge. l 2 Diakamue pavua Yalobama m muana wa Nebata mumvue bualu abu (utshivua mu Ejipitu bualu uvua munyeme bua bualu bua mukalenge Solomo), n Yalobama wakapingana ufumina mu Ejipitu. 3 Pashishe bakamubikidisha, ne Yalobama ne Isalele mujima bakalua kudi Lehabama, kuambabu ne: 4 “Tatuebe uvua muvuije mutshi wetu wa tshikokedi bujitu. o Kadi wewe mutekeshe mudimu mukole wa tatuebe ne mupepeje mutshi wa tshikokedi wa bujitu1 uvuaye mututenteke, netukuenzele mudimu.”

10

10:4 1 Anyi “wa dikengeshangana nawu.”

730 NSHAP. 9 a 1Bk 4:21

b 1Bk 10:27 1Ku 27:28

c 1Bk 10:28 2Ku 1:16

d 1Bk 11:41-43

e 2Sm 7:2 2Sm 12:1 1Bk 1:8 1Ku 29:29

f 1Bk 11:30, 31 1Bk 14:2 1Bk 14:6, 10

g 2Ku 12:15 2Ku 13:22

h 1Bk 11:26

i 2Sm 5:9 1Bk 2:10

j 1Bk 14:21 

NSHAP. 10 k Yos 20:7 Yos 24:1 Bal 9:1

l 1Bk 12:1-4

m 1Bk 11:28

n 1Bk 11:40

o 1Sm 8:11-18 1Bk 4:7

 Mulongo 2 a 1Bk 12:5-7

b 1Bk 12:8-11

c 1Bk 12:12-15

5 Ke yeye kubambila ne: “Nupingane kundi panyima pa matuku asatu.” Nunku bantu bakaya. a 6 Mukalenge Lehabama wakakeba lungenyi kudi bantu bakulumpe1 bavua benzele tatuende Solomo mudimu patshivuaye ne muoyo wamba ne: “Mmubelu kayi unudi mua kufila bua mushindu wa kuandamuna bantu aba?” 7 Bakamuandamuna ne: “Wewe muikale muntu muimpe kudi bantu aba, wewe mubasankishe, ne mubandamune bimpe, nebashale anu bena mudimu bebe.” 8 Kadi wakabenga mubelu uvua bantu bakulumpe1 bamupeshe, yeye kuya kulomba lungenyi kudi bansongalume bavuaye mukole nabu ne bakavua mpindieu bambuluishi bende. b 9 Wakabakonka ne: “Mmubelu kayi unudi nufila bua mushindu wa tuetu kuandamuna bantu aba badi bangambile ne: ‘Pepeja mutshi wa tshikokedi uvua tatuebe mututenteke’?” 10 Bansongalume bavuaye mukole nabu bakamuambila ne: “Newambile bantu badi bakuambile ne: ‘Tatuebe uvua muvuije mutshi wetu wa tshikokedi bujitu, kadi wewe udi ne bua kutupepejilawu’; neubambile nunku: ‘Kantengenene kanyi nekikale kanene kupita tshimono tshia tatuanyi. 11 Tatuanyi uvua munutenteke mutshi wa tshikokedi wa bujitu, kadi meme nensakidile bujitu ku mutshi wenu wa tshikokedi. Tatuanyi uvua mununyoke ne mfimbu ya tshianana, kadi meme nennunyoke ne mfimbu ya tubulu tubulu.’” 12 Yalobama ne bantu bonso bakalua kudi Lehabama dituku disatu anu muvua mukalenge muambe ne: “Nupingane kundi dituku disatu.” c 13 Kadi muka10:6, 8 1 Anyi “bakulu.”

731

ˆ lenge wakabandamuna ne dıyi dibi. Nunku mukalenge Lehabama wakabenga mubelu wa kudi bantu bakulumpe.1 14 Wakakula nabu bilondeshile mubelu wa bansongalume wamba ne: “Nemvuije mutshi wenu wa tshikokedi bujitu, ne nensakidilaku bujitu bukuabu. Tatuanyi uvua mununyoke ne mfimbu ya tshianana, kadi meme nennunyoke ne mfimbu ya tubulu tubulu.” 15 Nunku mukalenge wakabenga kuteleja bantu, bualu Nzambi mulelela ke uvua muenze bua malu enzeke mushiˆ ndu eu, a bua kukumbaja dıyi divua Yehowa muambile Yalobama muana wa Nebata ku butuangaji bua Ahiya b muena Shilo. 16 Kadi bua Isalele mujima, bu muvua mukalenge mubenge kubateleja, bantu bakandamuna mukalenge ne: “Tudi ne tshitupa kayi mu Davidi? Katuena ne bumpianyi mu muana wa Yishai to. Wewe Isalele, muntu yonso aye kudi nzambi yende. Mpindieu wewe Davidi, ditangidila nzubu webe nkayebe.” c Bua bualu abu, bena Isalele bonso bakapingana ku nzubu1 yabu. d 17 Kadi Lehabama wakatungunuka ne kukokesha bena Isalele bavua basombela mu bimenga bia Yuda. e 18 Pashishe mukalenge Lehabama wakatuma Hadolama f uvua utangila bantu bavuabu babikidishe bua kubenzeja midimu mikole ku bukole, kadi bena Isalele bakamuasa mabue too ne pakafuaye. Mukalenge Lehabama wakapeta mpunga wa kubanda mu ditempu diende bua kunyema kuya ku Yelushalema. g 19 Nunku bena Isalele mbashale batombokele nzubu wa Davidi too ne lelu. 10:13 1 Anyi “bakulu.” 10:16 1 Ku mua.: “ntenta.”

2 KULONDOLOLA 10:14–11:14

NSHAP. 10 a Dut 2:30 2Sm 17:14

b 1Bk 11:29-31 c 1Bk 11:32 d 1Bk 12:16, 17 e 1Bk 11:35, 36 f 2Sm 20:24 1Bk 4:6

g 1Bk 12:18, 19 

Mulongo 2  NSHAP. 11 a Gen 49:27 2Ku 14:8

b 1Bk 12:21-24 c 2Ku 12:15 d 1Bk 11:31 2Ku 10:15

e Gen 35:19 Mat 2:1

f Amo 1:1 g 2Ku 28:18 h 1Sm 22:1 i 1Ku 18:1 j 1Sm 23:14 k 2Ku 32:9 l Yos 10:10 Yel 34:7

m Yos 19:42, 48 n Yos 14:14, 15 2Sm 2:1

Lehabama mufike 11 Pavua ku Yelushalema, wakasa-

ngisha diakamue nzubu wa Yuda ne Benyamina, a bena mvita balongesha1 binunu 180 bua kuluangana ne Isalele bua kupingajila Lehabama bukalenge. b ˆ ˆ 2 Dıba adi dıyi dia Yehowa diakalua kudi Shemaya c muntu wa Nzambi mulelela diamba ne: 3 “Ambila Lehabama muana wa Solomo mukalenge wa Yuda ne bena Isalele bonso badi mu Yuda ne mu Benyamina ne: 4 ‘Yehowa udi wamba nunku: “Kanuena ne bua kubanda bua kuluangana ne bana benu to. Yonso wa kunudi apingane kuende, bualu meme ke udi muenze bua bualu ebu buenzeke nanku.”’” d Nunku baˆ katumikila dıyi dia Yehowa, bobu kupingana ne kabakaya bua kuluangana ne Yalobama to. 5 Lehabama wakasombela mu Yelushalema ne wakakolesha bimenga mu Yuda. 6 Nunku wakakolesha Beteleheme, e Etaˆ ma, Tekoa, f 7 Bete-su, Soko, g Adulama, h 8 Gata, i Malesha, Zifa, j 9 Adolayima, Lakisha, k Azeka, l 10 Solea, Ayalona, m ne Hebelone. n Ebi ke bimenga bivuabu bakoleshe mu Yuda ne mu Benyamina. 11 Wakakolesha kabidi miaba mikolesha ayi bikole, yeye kutekamu balombodi ne biakudia ne mafuta ne mvinyo, 12 ne wakafila ngabu minene ne mafuma mu bimenga bishilashilangane bionso; wakabikolesha bikole menemene. Nunku Yuda ne Benyamina biakashala biende. 13 Bakuidi ne bena Lewi bavua mu Isalele mujima bakamulamata yeye, bobu kumbuka mu bitupa bionso bia maloba abu. 14 Bena Lewi bakashiya mpata yabu ya kudishila nyama ne 11:1 1 Ku mua.: “basungula.”

2 KULONDOLOLA 11:15–12:7 maloba abu, a bobu kulua mu Yuda ne mu Yelushalema, bualu Yalobama ne bana bende ba balume bavua babumbushe bua kabenji mudimu bu bakuidi ba Yehowa to. b 15 Pashishe Yalobama wakateka bakuidi bende yeye bua miaba mitumbuke, c bua bademon bavua benze bu mbuji1 d ne bua tuana tua ngombe tuvuaye muenze. e 16 Nunku bantu ba mu bisa bionso bia Isalele bavua badisuike mu muoyo wabu bua kukeba Yehowa Nzambi wa Isalele bakabalonda ku Yelushalema bua kufila milambu kudi Yehowa Nzambi wa bankambua babu. f 17 Bua bidimu bisatu bakakolesha bukalenge bua Yuda, bobu kutua Lehabama muana wa Solomo nyama ku mikolo, bualu bakendela mu njila wa Davidi ne wa Solomo bidimu bisatu. 18 Pashishe Lehabama wakasela Mahalata uvua muana wa Yelimota muana wa Davidi ne wa Abihayila muana wa bakaji wa Eliaba muana wa Yishai. g 19 Pakapita matuku wakamulelela bana ba balume: Yeusha, Shemaliya, ne Zahama. 20 Panyima pa yeye mumane kuˆ musela, wakasela Maka muikulu wa Abashaloma. h Pakapita matuku wakamulelela Abiya, i Atai, Ziza, ne Shelomita. 21 Lehaˆ bama wakananga Maka muikulu wa Abashaloma kupita bakaji bende bakuabu bonso ne bakaji bavuaye mubanjije, j bualu uvua musele bakaji 18 ne mubanjije bakaji 60, ne wakalela bana ba balume 28 ne ba bakaji 60. 22 Nunku Lehabama waˆ kateka Abiya muana wa Maka bu mfumu ne mulombodi munkatshi mua bana babu, bualu uvua ujinga kumuteka mukalenge. 11:15 1 Ku mua.: “bua mbuji.”

732 NSHAP. 11 a Nom 35:2, 3 b 1Bk 12:31, 32

c 1Bk 13:33

d Lew 17:7

e 1Bk 12:26, 28

f Dut 12:11 1Ku 22:1 2Ku 15:8, 9 2Ku 30:10, 11

g 1Sm 16:6 1Sm 17:13

h 2Sm 13:1 2Sm 18:33

i 1Bk 15:1 2Ku 12:16 Mat 1:7

j Dut 17:17 

Mulongo 2 a 2Ku 11:5, 11 

NSHAP. 12 b 2Ku 11:17

c Dut 32:15 2Ku 26:11, 16

d 1Bk 11:40 1Bk 14:25

e Nah 3:9

f 1Bk 12:22-24

g Dut 28:15 2Ku 15:2

h 2Ku 33:10, 12

i 1Bk 21:29 2Ku 34:26, 27

23 Kadi wakenza malu ne lungenyi, kutumaye1 bamue ba ku bana bende ba balume mu bitupa bionso bia maloba a mu Yuda ne mu Benyamina, mu bimenga bikolesha bionso, a kubapeshaye biakudia bia bungi ne kubaselelaye bakaji ba bungi. Diakamue bobu bamane kujadika bukalenge bua Lehabama bikole b ne yeye mumane kupeta bukole, wakalekela mikenji ya Yehowa, c yeye pamue ne Isalele mujima. 2 Mu tshidimu tshitanu tshia mukalenge Lehabama, Shishaka d mukalenge wa Ejipitu wakabanda bua kuluisha Yelushalema, bualu bavua bapange lulamatu kudi Yehowa. 3 Uvua ne matempu 1 200, bendeshi ba tubalu binunu 60, ne bisumbu bia basalayi bungi kabuyi kubala bivuaye mulue nabi kumbukila ku Ejipitu: bena Libi, bena Sukiya, ne bena Etshiopi. e 4 Wakakuata bimenga bikolesha bia mu Yuda ne ndekelu wa bionso kufikaye ku Yelushalema. 5 Muprofete Shemaya f wakaya kudi Lehabama ne kudi bakokeshi ba mu Yuda bavua badisangishe ku Yelushalema bua bualu bua Shishaka, kubambilaye ne: “Yehowa udi wamba ne: ‘Nudi bandekele, ke bualu kayi meme panyi ndi munulekele g mu tshianza tshia Shishaka.’” 6 Ke bakokeshi ba mu Isalele ne bakalenge kudipuekeshabu, h kuambabu ne: “Yehowa mmuakane.” 7 Pavua Yehowa mumone ˆ ne: bavua badipuekeshe, dıyi dia Yehowa diakalua kudi Shemaya diamba ne: “Mbadipuekeshe. Tshiakubabutula to, i ne nembasungile mu katupa kakese emu. Tshiakuitshikijila Yelushalema tshiji tshianyi ku diambu-

12

11:23 1 Anyi “kutangalajaye.”

733 luisha dia Shishaka to. 8 Kadi bobu nebalue bena mudimu bende, bua bamanye dishilangana didi pankatshi pa kungenzela mudimu ne kuenzela bakalenge ba1 maloba makuabu mudimu.” 9 Nunku Shishaka mukalenge wa Ejipitu wakabanda bua kuluisha Yelushalema. Wakangata bintu bia mushinga bia mu nzubu wa Yehowa a ne bintu bia mushinga bia mu nzubu1 wa mukalenge. Wakangata bintu bionso, kusangisha ne ngabu ya or ivua Solomo muenze. b 10 Nunku mukalenge Lehabama wakenza ngabu ya tshiamu tshia mitaku bua kuyipingaja pa muaba wayi, ne wakayipesha bamfumu ba balami1 bavua balama ku tshibuelelu tshia nzubu wa mukalenge bua bikale bayilama. ˆ 11 Dıba dionso divua mukalenge ulua ku nzubu wa Yehowa, balami bavua babuela bayambula, ne pashishe bavua bayipingaja mu nzubu wa balami. 12 Bu muvua mukalenge mudipuekeshe, tshiji tshia Yehowa tshiakumbuka kudiye, c ne kakababutula bonso to. d Kuvua kabidi malu mimpe makuabu avuabu basangane mu Yuda. e 13 Mukalenge Lehabama wakakolesha bukokeshi buende mu Yelushalema ne wakatungunuka ne kukokesha; Lehabama uvua ne bidimu 41 pavuaye mulue mukalenge, ne wakakokesha bidimu 17 mu Yelushalema, tshimenga tshivua Yehowa musungule mu bisa bionso bia Isalele bua ˆ tshikale muaba wa kuteka dına ˆ diende. Dına dia mamuende wa ˆ mukalenge divua Namaha muena Amona.f 14 Kadi yeye wakenza malu mabi, bualu kavua mu12:8 1 Ku mua.: “makalenge a.” 12:9 1 Anyi “dibalasa.” 12:10 1 Ku mua.: “banyemi ba lubilu.”

2 KULONDOLOLA 12:8–13:6 NSHAP. 12 a 1Bk 7:51 b 1Bk 10:16, 17 1Bk 14:25-28

c 2Ku 33:10, 12 d Mdi 3:22 e Gen 18:23-25 1Bk 14:1, 13 2Ku 19:2, 3

f Dut 23:3 1Bk 11:1 1Bk 14:21

 Mulongo 2 a 1Sm 7:3 1Bk 18:21 ˆ Mak 12:30

b 1Bk 12:22-24 c 2Ku 9:29 2Ku 13:22

d 1Bk 14:30, 31 e 2Sm 5:9 f Mat 1:7 

NSHAP. 13 g 1Bk 15:1, 2 h 2Ku 11:20, 21 i Yos 18:28 1Sm 10:26

j 1Bk 15:6 k 2Ku 11:1 l 2Sm 7:12, 13 1Ku 17:11, 14 Luk 1:32

m Gen 49:10 2Sm 7:8 Mis 78:70, 71

n Mis 89:28, 29 o 2Ku 10:2

disuike mu muoyo wende bua kukeba Yehowa to. a 15 Bua malu a Lehabama, kutuadijila ku mbangilu kuawu too ne ku ndekelu kuawu, ki mmafuˆ nda mu meyi a muprofete Shemaya b ne a Ido c mumonyi wa bikena kumona mu difunda dia ˆ dilondangana dia meku anyi? Kuvua mvita misangu yonso pankatshi pa Lehabama ne Yalobama. d 16 Pashishe Lehabama wakalala bua kuikisha ne bankambua bende ne bakamujiika mu Tshimenga tshia Davidi; e muanende Abiya f wakalua mukalenge pa muaba wende. Mu tshidimu tshia 18 tshia mukalenge Yalobama, Abiya wakalua mukalenge wa Yuda. g 2 Wakakokesha mu Yelushaleˆ ma bidimu bisatu. Dına dia mamuende divua Mikaya h muana wa Uliele muena Gibea. i Kuvua mvita pankatshi pa Abiya ne Yalobama. j 3 Nunku Abiya wakaya ku mvita ne tshiluilu tshia bilobo binunu 400 bilongesha mvita.1k Kadi Yalobama wakela mualu wa mvita bua kuluangana nende muikale ne bantu balongesha mvita1 binunu 800, bikale bilobo bia mvita. 4 Mpindieu Abiya wakimana pa mukuna wa Semalayima udi mu buloba bua mikuna bua Efelayima, kuambaye ne: “Wewe Yalobama ne Isalele mujima, ntelejayi. 5 Kanuena bamanye ne: Yehowa Nzambi wa Isalele uvua mupeshe Davidi, yeye ne bana bende ba balume, l bukalenge ku mutu kua Isalele bua kashidi m ku diambuluisha dia tshipungidi tshia mukele1 anyi? n 6 Kadi Yalobama o muana wa Nebata, muena mudimu

13

13:3 1 Ku mua.: “basungula.” 13:5 1 Mmumue ne: tshipungidi tshia kashidi tshidi katshiyi tshishintuluka.

2 KULONDOLOLA 13:7-19 wa Solomo muana wa Davidi, wakajuka, kutombokelaye mfumuende.a 7 Bantu tshianana bavua kabayi ne tshia kuenza bavua anu badisangisha kudiye. Nunku bakatamba Lehabama muana wa Solomo patshivua Lehabama muana, kayi ne muoyo mukole, ne yeye kavua mua kubatua tshiadi to. 8 “Mpindieu nudi nuela meji ne: nuenu nudi mua kutua bukalenge bua Yehowa budi mu tshianza tshia bana ba Davidi tshiadi bualu nudi musumba munene ne nudi ne tuana tua ngombe tua or tuvua Yalobama muenze bua tuikale nzambi yenu. b 9 Kanuena bipate bakuidi ba Yehowa, c ndelanganyi ya Alona, ne bena Lewi, ne kanuena bateke bakuidi benu nuenu anu bu mudi bisamba bia mu maloba makuabu bienze anyi? d Muntu yonso uvua ulua ne1 muana mulume wa ngombe ne bimpanga bia mikoko muanda mutekete uvua ulua muakuidi wa bintu bidi kabiyi nzambi. 10 Kadi buetu tuetu, Yehowa n’Nzambi wetu, e ne katuena bamulekele to; bakuidi betu, ndelanganyi ya Alona, badi benzela Yehowa mudimu, ne bena Lewi badi bambuluisha mu mudimu au. 11 Badi bafuimishila Yehowa milambu ya kuosha dinda dionso ne dilolo dionso f pamue ne musenga wa manananshi wa mupuya muimpe, g ne milongo ya ˆ mampa1h idi pa mesa a or muimpe menemene, ne badi batemesha tshitekelu tshia miendu tshia ori ne miendu yatshi dilolo dionso, j bualu tudi tukumbaja mudimu utudi ne bua kuenzela Yehowa Nzambi wetu; kadi nuenu nudi bamulekele. 12 Mpindieu 13:9 1 Ku mua.: “uvua ulua bua kuwuja tshianza tshiende ne.” 13:11 1 Mmumue ne: mampa a dileja.

734 NSHAP. 13 a 1Bk 11:26, 27 1Bk 12:20

b 1Bk 12:26, 28 2Ku 11:15

c 2Ku 11:14

d 1Bk 12:31, 33 1Bk 13:33

e 2Ku 11:16

f Eks 29:39

g Eks 30:1

h Eks 25:30

i Eks 25:31

j Eks 27:20 

Mulongo 2 a Nom 10:9

b 2Ku 14:11 2Ku 18:31

c 2Bk 18:1, 5 1Ku 5:20 2Ku 16:8 Mis 22:5 Mis 37:5 Nah 1:7

d 1Bk 12:28, 29

e Yne 11:54

tangilayi, Nzambi mulelela udi netu, wenda utulombola, ne bakuidi bende ne mpungi ya mvita bua kunuelela mpungi wa mvita. Nuenu bantu ba mu Isalele, kanuluanganyi ne Yehowa Nzambi wa bankambua benu to, bualu kanuakukumbana to.” a 13 Kadi Yalobama wakatuma bantu bua baye kubalamina bua babapatukile panyima, bienza bua bikale batangilangane ne Yuda ne bantu bavua baye kualamina bikale panyima pabu. 14 Pavua bantu ba mu Yuda bakudimuke, bakamona ne: bavua ne bua kuluangana mvita kumpala ne panyima. Ke bobu kutuadija kudidila Yehowa, b pavua eku bakuidi bela mpungi bikole. 15 Bantu ba mu Yuda bakela lubila lua mvita, ne pavua bantu ba mu Yuda bele lubila lua mvita, Nzambi mulelela wakatshimuna Yalobama ne Isalele mujima kumpala kua Abiya ne Yuda. 16 Bena Isalele bakanyema kumpala kua Yuda, ne Nzambi wakabafila mu tshianza tshiabu. 17 Abiya ne bantu bende bakabashipa dishipa dia dikema, ne bena Isalele bavuabu bashipe bavua benda bakuluka, bantu binunu 500 balongesha mvita.1 18 Nunku bantu ba mu Isalele bakapueˆ keshibua milongo dıba adi, kadi bantu ba mu Yuda bakabatamba bukole bualu bavua beyemene1 Yehowa Nzambi wa bankambua babu. c 19 Abiya wakatungunuka ne kulondakaja Yalobama ne kumunyengaye bimenga ebi: Betele d ne misoko ya kumpenga kuende,1 Yeshana ne misoko ya kumpenga kuende, Efelayina e ne misoko ya kumpenga kuende. 13:17 1 Ku mua.: “basungula.” 13:18 1 Ku mua.: “bashindamene.” 13:19 1 Anyi “ivua mimunyunguluke.”

735 20 Yalobama kakapetulula kabidi bukole buende mu matuku a Abiya to; pashishe Yehowa wakamukuma, yeye kufua. a 21 Kadi Abiya wakapeta bukole bua bungi. Pakapita matuku wakasela bakaji 14, b yeye kulela bana ba balume 22 ne ba bakaji 16. 22 Malu adi mashale a ku malu a Abiya, bienzedi ˆ biende ne meyi ende, mmafunda mu mifundu1 ya muprofete Ido. c Pashishe Abiya wakalala bua kuikisha ne bankambua bende, ne bakamujiika mu Tshimenga tshia Davidi; d ne muanende Asa wakalua mukalenge pa muaba wende. Mu matuku ende buloba buakashala mu dikisha bidimu dikumi. 2 Asa wakenza malu mimpe ˆ ne makane ku mesu kua Yehowa Nzambi wende. 3 Wakumbusha bioshelu bia nzambi ya ku babende e ne miaba mitumbuke, kuzazaye makunji a tshijila, f ne kukosaye mitshi ya tshijila.1 g 4 Wakambila kabidi bena Yuda bua kukeba Yehowa Nzambi wa bankambua babu ne bua kutumiˆ kila mikenji yende ne meyi ende. 5 Nunku wakumbusha miaba mitumbuke ne bioshelu bia musenga wa manananshi h mu bimenga bionso bia mu Yuda, ne mu bukokeshi buende, bukalenge buakatungunuka kabayi babutatshisha. 6 Wakibaka bimenga bikolesha mu Yuda, i bualu kabavua batatshisha buloba ne kabavua bamuela mvita mu bidimu abi to, bualu Yehowa uvua mumupeshe dikisha. j 7 Wakambila Yuda ne: “Tuibakayi bimenga ebi ne tubinyungulule ne bimanu ne bibumba, k biibi1 ne milonda. Bualu buloba butshidi

14

13:22 1 Anyi “malu maleja; malu mumvuija.” 14:3 1 Tang. Diumv. 14:7 1 Ku mua.: “biibi bia biibi bibidi bibidi.”

2 KULONDOLOLA 13:20–14:13 NSHAP. 13 a 1Sm 25:38 1Bk 14:20 Bz 12:21-23

b Dut 17:17 c 2Ku 9:29 2Ku 12:15

 NSHAP. 14 d 2Sm 5:9 e Dut 7:5 f Eks 23:24 g 1Bk 14:22, 23 2Bk 18:1, 4

h 2Ku 34:1, 4 i 2Ku 11:5 j 2Ku 15:15 Nsu 16:7

k 2Ku 32:2, 5 

Mulongo 2 a Mis 127:1 b 2Ku 11:1, 12 2Ku 13:3

c 2Ku 16:8 d Yos 15:20, 44 2Ku 11:5, 8

e Eks 14:10 1Ku 5:20 2Ku 32:20

f Bal 7:7 1Sm 14:6

g 2Ku 13:12 2Ku 32:7, 8

h 1Sm 17:45 Mis 20:5 Nsu 18:10

i Yos 7:9 Mis 9:19

j Dut 28:7 k Gen 20:1

mu bianza bietu bu mutudi bakebe Yehowa Nzambi wetu. Tudi bamukebe, ne yeye mmutupeshe dikisha ku nseke yonso.” Nunku midimu yabu ya luibaku yakaya kumpala bimpe. a 8 Asa uvua ne tshiluilu tshia bantu ba mu Yuda binunu 300, bikale ne ngabu minene ne mafuma. Mu Benyamina uvua kabidi ne bilobo bia mvita binunu 280 bivua biambula ngabu mikese,1 bikale kabidi ne mata a mikete.2 b 9 Pakapita matuku Zela muena Etshiopi wakalua bua kubaluisha ne tshiluilu tshia bantu muliyo umue ne matempu 300. c Pakafikaye ku Malesha, d 10 Asa wakapatuka bua kumuluisha ne bakela mualu wa mvita mu Tshibandabanda tshia Zefata ku Malesha. 11 Ke Asa kubikila Yehowa Nzambi wende, e kuambaye ne: “Yehowa wanyi, buebe wewe kabiena ne bualu nansha baudi wambuluisha bikale ba bungi anyi kabayi ne bukole. f Tuambuluisha koku, Yehowa Nzambi wetu, bualu tudi tukueyemena,1 g ne tudi balue bua kuluisha musumba wa baˆ ntu eu mu dına diebe. h Wewe Yehowa udi Nzambi wetu. Kuitabi bua muntu wetu ufuafua eu akupite bukole to.” i 12 Nunku Yehowa wakatshimuna bena Etshiopi kumpala kua Asa ne kumpala kua Yuda, ne bena Etshiopi bakanyema. j 13 Asa ne bantu bavuaye nabu bakabalondakaja too ne ku ˆ Gela, k ne bena Etshiopi bakatungunuka ne kukuluka too ne pavuaku kakuyi kushale muntu nansha umue ne muoyo, bualu 14:8 1 Ngabu mukese uvuabu batamba kuambula kudi bedi ba mikete. 2 Ku mua.: “ne bivua bidiata buta.” 14:11 1 Ku mua.: “tudi tukushindamena.”

2 KULONDOLOLA 14:14–15:15 Yehowa ne tshiluilu tshiende bavua babazaze. Pashishe bakaya ne bintu bia bungi menemene bivuabu banyenge. 14 Bakaluisha kabidi bimenga bionso biˆ vua binyunguluke Gela, bualu ˆ buowa bukole bua kudi Yehowa buvua bubakuate; bakapawula bimenga bionso, bualu kuvua bintu bia bungi bia kupawulamu. 15 Bakaluisha kabidi ntenta ya bantu bavua ne bimuna, bobu kukuata bisumbu bia mikoko bia bungi ne tumelu, pashishe kupinganabu ku Yelushalema. Mpindieu nyuma wa Nzambi wakatulukila Azaya muana wa Odede. 2 Nunku wakapatuka bua kutuilangana ne Asa, kumuambilaye ne: “Wewe Asa ne Yuda mujima ne Benyamina, ntelejayi! Yehowa udi nenu misangu yonso inudi nushala nende; a nuenu bamukebe, neenze bua numupete, b kadi nuenu bamulekele, neanulekele. c 3 Isalele uvua mushale musangu mule1 kayi ne Nzambi mulelela, kayi ne muakuidi ulongesha ne kayi ne mikenji. d 4 Kadi pavuabu bapingane kudi Yehowa Nzambi wa Isalele ne bamukebe mu dikenga diabu, wakenza bua bamupete. e 5 Mu bikondo abi muntu nansha umue kavua mua kuenza luendu kakuyi njiwu1 to, bualu kakuvua ditalala nansha dikese munkatshi mua bantu bonso ba mu maloba au to. 6 Tshisamba tshimue tshivua tshizaza tshisamba tshikuabu ne tshimenga tshimue tshizaza tshimenga tshikuabu, bualu Nzambi uvua mubalekele mu kayumbayumba ne makenga a mishindu yonso. f 7 Kadi nuenu, ikalayi ne bukole ne kanuteke-

15

15:3 1 Ku mua.: “matuku a bungi.” 15:5 1 Ku mua.: “kakuvua ditalala bua muntu uvua upatuka anyi bua muntu uvua ubuela.”

736 NSHAP. 15 a Yak 4:8

b Yes 55:6

c 1Ku 28:9 Eb 10:38

d Dut 33:8, 10 2Ku 17:8, 9 Mal 2:7

e Mis 106:43, 44 Yes 55:7

f Dut 28:15, 48 

Mulongo 2 a Yos 1:9 1Ku 28:20

b 2Bk 23:24

c 2Ku 8:12

d 2Ku 11:16 2Ku 30:25

e Dut 4:29 2Bk 23:3 Neh 10:28, 29

f Eks 22:20

g 2Ku 15:2

h Nsu 16:7

tshi mu mikolo1 to, a bualu nebafute mudimu wenu.” 8 Diakamue pakumvua Asa ˆ ˆ meyi aa ne dıyi dia buprofete dia muprofete Odede, wakapeta dikima, kumbushaye mpingu ya muendi mu buloba buonso bua Yuda b ne bua Benyamina ne mu bimenga bivuaye mukuate mu buloba bua mikuna bua Efelayima, ne wakalongolola tshioshelu tshia Yehowa tshivua kumpala kua lutanda lua Yehowa. c 9 Wakasangisha kabidi Yuda mujima ne Benyamina ne bantu bavua basombe buenyi bavuabu nabu ba ku Efelayima ne Manashe ne Simeona, d bualu bavua banyeme Isalele ba bungi menemene baye kudiye pavuabu bamone ne: Yehowa Nzambi wende uvua nende. 10 Nunku bakasangishibua ku Yelushalema mu ngondo muisatu wa tshidimu tshia 15 tshia bukokeshi bua Asa. 11 Dituku adi bakalambula Yehowa bintu bia mu bintu bivuabu banyenge mu mvita balue nabi, ngombe 700 ne mikoko 7000. 12 Bakabuela kabidi mu tshipungidi bua kukeba Yehowa Nzambi wa bankambua babu ne muoyo wabu wonso ne anyima1 wabu yonso. e 13 Bavua ne bua kushipa muntu yonso uvua kayi ukeba Yehowa Nzambi wa Isalele, nansha yeye mukese anyi munene, mulume anyi mukaji. f 14 Nunku bakaˆ ditshipa kudi Yehowa ne dıyi dikole ne mbila ya disanka, bikale ne mpungi ne nsengu. 15 Bena Yuda bonso bavua basanke bua mutshipu au, bualu bavua baditshipe ne muoyo wabu wonso ne bavua bamukebe ne muoyo mujima, ke yeye kuenza bua bamupete, g ne Yehowa wakatungunuka ne kubapesha dikisha ku nseke yonso. h 15:7 1 Ku mua.: “kulekedi bianza biebe bipueka.” 15:12 1 Tang. Diumv.

737 16 Mukalenge Asa wakumbuˆ sha too ne kakuende Maka a pa muaba wende wa mamu mukalenge mukaji,1 bualu uvua muenze lupingu lua bundu bua ntendelelu wa mutshi wa tshijila.2 b Asa wakakosa lupingu luende lua bundu alu, kuluzazaye ne kuluoshaye mu Tshibandabanda tshia Kidilona. c 17 Kadi miaba mitumbuke kayivua miumbusha d mu Isalele to. e Nansha nanku, muoyo wa Asa uvua mujima1 matuku ende onso a muoyo.2 f 18 Wakabueja bintu bivuaye yeye ne tatuende bavuije bia tshijila mu nzubu wa Nzambi mulelela, mmumue ne: arjan, or, ne bintu bishilashilangane. g 19 Kakuakenzeka mvita too ne mu tshidimu tshia 35 tshia bukokeshi bua Asa to. h Mu tshidimu tshia 36 tshia ˆ bukokeshi bua Asa, Bai sha mukalenge wa Isalele wakabanda bua kuluisha Yuda, kubangaye kukolesha1 Lama j bua kupangisha muntu yonso mua kupatuka anyi kubuela kudi2 Asa mukalenge wa Yuda. k 2 Ke Asa kupatulaye arjan ne or bivua mu bibutshilu bia nzubu wa Yehowa l ne nzubu1 wa mukalenge, wakabituma kudi Benehadada mukalenge wa Sulia m uvua musombele mu Damaseke wamba ne: 3 “Tudi bapunge ˆ nebe dıyi1 ne tatuanyi uvua muˆ punge dıyi ne tatuebe. Ndi nkutumina arjan ne or. Luaku, ushiˆ pe dıyi1 diuvua mupunge ne ˆ Basha mukalenge wa Isalele bua yeye umbuke kundi.”

16

15:16 1 Anyi “mukaji wa lumu.” 2 Tang. Diumv. 15:17; 16:9 1 Anyi “mufila wonso mujima.” 15:17 2 Ku mua.: “matuku ende onso.” 16:1 1 Anyi “kuibakulula.” 2 Anyi “kumbuka anyi kubuela mu buloba bua.” 16:2 1 Anyi “dibalasa.” 16:3 1 Anyi “tshipungidi.”

2 KULONDOLOLA 15:16–16:10 NSHAP. 15 a 1Bk 15:9, 10 b Dut 13:6-9 c 1Bk 15:13, 14 d 1Bk 22:43 e 1Bk 14:22, 23 2Bk 14:3, 4 2Bk 23:19, 20

f 1Bk 8:61 g 1Bk 7:51 1Bk 15:15 1Ku 26:26

h 2Ku 14:1 

NSHAP. 16 i 1Bk 15:25, 27 j Yos 18:21, 25 k 1Bk 15:17-19 l 1Bk 7:51 m 1Bk 20:1 2Bk 12:18 2Bk 16:8

 Mulongo 2 a 2Bk 15:29 b Bal 18:29 c 1Bk 15:20-22 d Yos 18:21, 25 e 1Bk 15:17 f Yos 18:21, 24 1Ku 6:60, 64

g Yos 18:21, 26 Bal 20:1

h 1Bk 16:1 2Ku 19:2 2Ku 20:34

i Yel 17:5 j 2Ku 14:9, 11 Mis 37:39, 40

k Zek 4:10 l 1Pt 3:12 m 1Bk 15:32

4 Bene-hadada wakateleja mukalenge Asa, yeye kutuma bamfumu ba biluilu biende bua kuluisha bimenga bia Isalele, ne bakatshimuna Iyona, a Dana, b Abele-maima, ne miaba yonso ya kulamina bintu ya bimenga bia ˆ Nafatale. c 5 Pavua Basha mumvue bualu abu, wakalekela diakamue kuibaka1 Lama ne kulekelaye mudimu uvuaye wenza muaba au. 6 Nunku mukalenge Asa wakangata Yuda mujima, bobu kuambula mabue ne maˆ baya bia mu Lama d bivua Basha wibaka nabi, e kuyabu nabi, ne wakakolesha1 nabi Geba f ne Misepa. g 7 Tshikondo atshi mumonyi wa malu Hanani h wakaya kudi Asa mukalenge wa Yuda, kumuambilaye ne: “Bu muuvua mueyemene1 mukalenge wa Sulia kuyi mueyemene1 Yehowa Nzambi webe, tshiluilu tshia mukalenge wa Sulia ntshipanduke mu tshianza tshiebe. i 8 Bena Etshiopi ne bena Libi kabavua tshiluilu tshinene menemene bikale ne matempu a bungi ne bendeshi ba tubalu anyi? Kadi bu muuvua mueyemene Yehowa, yeye uvua mubafile mu tshianza tshiebe. j ˆ 9 Bualu mesu a Yehowa adi akenzakana pa buloba bujima k bua kuleja bukole buende2 kudi bantu badi ne muoyo mujima1 kudiye.l Wewe udi muenze malu ne bupote bua bungi mu tshilumbu etshi; kutuadijila ku lelu nebikale anu bakuela mvita.” m 10 Kadi Asa wakafiikila mumonyi wa malu munda, kumuelaye mu buloko1 bualu uvua mumukuatshile tshiji tshikole bua 16:5 1 Anyi “kukolesha; kuibakulula.” 16:6 1 Anyi “wakibakulula.” 16:7 1 Ku mua.: “mushindamene.” 16:9 2 Anyi “dikuatshisha diende.” 16:10 1 Ku mua.: “mu nzubu wa bikunyi.”

2 KULONDOLOLA 16:11–17:13 bualu ebu. Asa wakatuadija kukengesha bantu bakuabu ba mu tshisamba tshikondo tshimue tshimue atshi. 11 Nunku malu a Asa, kutuadijila ku mbangilu kuawu too ne ku ndekelu kuawu, mmafunda mu Mukanda wa Bakalenge ba Yuda ne ba Isalele. a 12 Mu tshidimu tshia 39 tshia bukokeshi bua Asa, disama diakamukuata ku makasa too ne pakabangaye kusama bikole; nansha mu disama diende, kakaya kudi Yehowa to, kadi wakaya kudi buondopianganyi. 13 Pashishe Asa wakalala bua kuikisha ne bankambua bende; b wakafua mu tshidimu tshia 41 tshia bukokeshi buende. 14 Nunku bakamujiika muaba munene wa kujiikilangana uvuaye mudiumbuile mu Tshimenga tshia Davidi, c ne bakamuladika pa kalalu kuwuja ne mafuta a mutshi wa bome ne bintu bishilashilangane bia mishindu yonso bia mupuya muimpe bisambakaja bilue mafuta a pa buawu. d Bakamutemeshila kabidi kapia kanene ka dikema bua kumujiika.1 Muanende Yehoshafata e wakalua mukalenge pa muaba wende, ne wakakolesha bukokeshi buende ku mutu kua Isalele. 2 Wakateka biluilu bia basalayi mu bimenga bikolesha bionso bia mu Yuda, kutekaye bisumbu bia basalayi mu buloba bua Yuda ne mu bimenga bia mu Efelayima bivua tatuende Asa mukuate. f 3 Yehowa wakatungunuka ne kuikala ne Yehoshafata bualu uvua muendele mu njila ivua nkambua wende Davidi muendele kale g ne kavua muˆ kebe Babala to. 4 Bualu uvua mukebe Nzambi wa tatuende h

17

16:14 1 Bidi bimueneka patoke ne: kabavua buoshe mukalenge Asa to, kadi bavua buoshe bintu bia mupuya muimpe.

738

NSHAP. 16 a 1Bk 15:23

b 1Bk 15:24

c 2Sm 5:7

ˆ d Mak 16:1 Luk 23:55, 56 Yne 19:40

 NSHAP. 17 e 1Bk 15:24 1Bk 22:41

f 2Ku 15:8

g 2Sm 8:15

h Dut 4:29 2Ku 26:1, 5

 Mulongo 2 a 1Bk 12:28-30 1Bk 13:33

b 1Bk 9:4, 5 Mis 132:12

c 2Ku 18:1

d 1Bk 22:42, 43

e Dut 7:5

f Dut 33:8, 10 Mal 2:7

g Dut 31:11 Yos 1:7, 8 Neh 8:7

h 2Ku 18:1

i 2Ku 14:2, 6

j 1Bk 9:19 2Ku 8:3, 4

ˆ ne uvua mulonde1 meyi ende, kayi mulonde bilele bia Isalele to. a 5 Yehowa wakashindamija bukalenge mu tshianza tshiende bikole; b Yuda mujima wakatungunuka ne kupesha Yehoshafata mapa, ne yeye uvua ne bubanji ne butumbi bia bungi. c 6 Muoyo wende wakapeta dikima mu njila ya Yehowa, kumbushaye too ne miaba mitumbuke d ne mitshi ya tshijila1 e mu Yuda. 7 Mu tshidimu tshisatu tshia bukokeshi buende, wakabikidisha bakokeshi ba mu bukalenge buende: Bene-hayila, Obadaˆ ya, Zekaya, Netanele, ne Mikaya bua kulongesha mu bimenga bia mu Yuda. 8 Bavua ne bena Lewi: Shemaya, Netanya, Zebadaya, Asahele, Shemilamota, Yehonatana, Adoniya, Tobiyahu, ne Toba-adoniya, pamue ne muakuidi Elishama ne muakuidi Yeholama. f 9 Bakatuadija kulongesha mu Yuda, bikale ne mukanda wa Mikenji ya Yehowa, g bobu kunyunguluka mu bimenga bionso bia mu Yuda benda balongesha bantu. ˆ 10 Buowa bukole bua kudi Yehowa buakakuata makalenge onso a maloba avua manyunguluke Yuda, ne kabakaluisha Yehoshafata to. 11 Bena Peleshete bavua batuadila Yehoshafata mulambu wa mapa ne makuta. Bena Arabe bavua bamutuadila bimpanga bia mikoko 7700 ne mbuji ya mpumbu 7 700 bia mu bisumbu biabu bia nyama. 12 Yehoshafata wakatungunuka anu ne kupeta bukole bua bungi, h ne wakatungunuka ne kuibaka miaba mikolesha i ne bimenga bia kulamina bintu j mu Yuda. 13 Wakenza malu manene mu bimenga bia mu Yuda, ne uvua ne basalayi, bilobo bia 17:4 1 Ku mua.: “muendele mu.” 17:6 1 Tang. Diumv.

739 mvita, mu Yelushalema. 14 Bavua batapulule bantu aba mu bisumbu mu bisumbu bilondeshile nzubu ya batatuabu: mu Yuda bamfumu ba bantu tshinunu tshinunu, Adenaha mfumu, ne yeye uvua ne bilobo bia mvita binunu 300. a 15 Ku bukokeshi buende kuvua Yehohanana mfumu, ne yeye uvua ne bantu binunu 280. 16 Ku bukokeshi buende kuvua kabidi Amasiya muana wa Zikeli uvua mudifile ku budisuile bua mudimu wa Yehowa, ne uvua ne bilobo bia mvita binunu 200. 17 Mu Benyamina b muvua Eliada, tshilobo tshia mvita, ne uvua ne bantu binunu 200 bikale ne mata a mikete ne ngabu. c 18 Ku bukokeshi buende kuvua Yehozabada, ne uvua ne bantu binunu 180 bikale ne bia mvita bua kuikala mu tshiluilu. 19 Bantu aba bavua benzela mukalenge mudimu kusakidila ku bavua mukalenge muteke mu bimenga bikolesha mu Yuda mujima. d Yehoshafata uvua ne bubanji ne butumbi bia bungi, e kadi wakadia tshipungidi tshia dibaka ne Ahaba. f 2 Nunku pakapita bidimu wakapueka kudi Ahaba ku Samalea, g ne Ahaba wakalambula mikoko ne ngombe bia bungi buende yeye ne bua bantu bavuaye nabu. Wakamusengelela1 bua babande nende bua kuluisha Lamota-gilada. h 3 Ke Ahaba mukalenge wa Isalele kuambilaye Yehoshafata mukalenge wa Yuda ne: “Neuye nanyi ku Lamota-gilada anyi?” Wakamuandamuna ne: “Meme ndi bu wewe, bantu banyi badi bu bantu bebe ne netukuambuluishe mu mvita.” 4 Kadi Yehoshafata wakambila mukalenge wa Isalele ne:

18

18:2 1 Anyi “wakamuitabijija.”

2 KULONDOLOLA 17:14–18:10

NSHAP. 17 a 2Ku 13:3 2Ku 26:11-13

b Gen 49:27

c 2Ku 14:8

d 2Ku 11:5, 23 

NSHAP. 18 e 2Ku 17:5

f 1Bk 16:28, 33 1Bk 21:25

g 1Bk 22:2-4 2Ku 19:2

h Dut 4:41-43 1Ku 6:77, 80

 Mulongo 2 a 2Sm 2:1 1Bk 22:5, 6

b 2Bk 3:11

c 1Bk 22:7, 8

d 1Bk 18:4 1Bk 19:9, 10

e Yel 38:4

f 1Bk 22:9-12

ˆ “Anji ebejaku dıyi dia Yehowa.” a 5 Nunku mukalenge wa Isalele wakasangisha baprofete pamue, bantu 400, kubebejaye ne: “Tuye ku mvita bua kuluisha Lamotagilada anyi ndekele?” Bakandamuna ne: “Banda, ne Nzambi mulelela neamufile mu tshianza tshia mukalenge.” 6 Pashishe Yehoshafata wakamba ne: “Kakuenaku muprofete wa Yehowa muaba eu anyi? b Tuebeje kabidi malu ku butuangaji buende.” c 7 Ke mukalenge wa Isalele kuambila Yehoshafata ne: “Kutshidi muntu mukuabu d utudi mua kuebeja Yehowa malu ku butuangaji buende; kadi meme ndi mumukine, bualu katu wamba ne: malu mimpe neamfikile to, kadi anu malu mabi. e M’Mikaya muana wa Yimela.” Kadi Yehoshafata wakamba ne: “Mukalenge kena ne bua kuamba bualu bua mushindu eu to.” 8 Nunku mukalenge wa Isalele wakabikila muena mudimu kampanda wa mu lubanza lua mukalenge, kuambaye ne: “Luaku ne Mikaya muana wa Yimela lukasa lukasa.” f 9 Mpindieu mukalenge wa Isalele ne Yehoshafata mukalenge wa Yuda bavua basombe muntu yonso mu nkuasa wende wa bukalenge, bavuale bilamba bia bukalenge; bavua basombe muaba wa tshishipuidi ku tshibuelelu tshia tshiibi tshia Samalea, ne baprofete boˆ nso bavua bamba meyi a buprofete kumpala kuabu. 10 Pashishe Sedekiya muana wa ˆ Kenana wakadienzela nsengu ya tshiamu tshifiike, kuambaye ne: “Yehowa udi wamba nunku: ‘Neutue bena Sulia nsengu eyi1 too ne pawababutula.’” 18:10 1 Anyi “Neusakile bena Sulia ne nsengu eyi.”

2 KULONDOLOLA 18:11-27 11 Baprofete bakuabu bonso ˆ bavua bamba meyi a buprofete mushindu wa muomumue bamba ne: “Banda ku Lamota-gilada ne malu ebe neende bimpe; a Yehowa neamufile mu tshianza tshia mukalenge.” 12 Nunku muntu uvuabu batume ne mukenji bua kubikila Mikaya wakamuambila ne: “Taˆ ngila! Baprofete badi dıyi dimue, bamba malu mimpe bua mukaˆ ˆ lenge. Meyi ebe ikalaku bu meyi abu, b ne wakule bimpe bua mukalenge.” c 13 Kadi Mikaya wakamba ne: “Bushuwa, anu bu mudi Yehowa ne muoyo, tshionso tshidi Nzambi wanyi wamba ke tshingamba.” d 14 Nunku wakaya kudi mukalenge, mukalenge kumuebeja ne: “Mikaya, tuye ku mvita bua kuluisha Lamotagilada, anyi ndekele?” Diakamue wakamuandamuna ne: “Banda ne malu ebe neende bimpe; nebafidibue mu tshianza tshienu.” 15 Ke mukalenge kumuambila ne: “Nenkutshipishe misangu bungi kayi bua kubenga kungambila bualu bukuabu kadi anu buˆ lelela mu dına dia Yehowa?” 16 Nunku wakamba ne: “Ndi mumone bena Isalele bonso batangalake pa mikuna bu mikoko idi kayiyi ne mulami. e Yehowa wakamba ne: ‘Bantu aba kabena ne mfumu to. Muntu yonso apingane kuende mu ditalala.’” 17 Nunku mukalenge wa Isalele wakambila Yehoshafata ne: “Tshivua mukuambile ne: ‘Kakuamba ne: malu mimpe neamfikile, anu malu mabi’ anyi?” f 18 Ke Mikaya kuamba ne: ˆ “Mpindieu teleja dıyi dia Yehowa: Mvua mumone Yehowa musombe mu nkuasa wende wa bukalengeg ne tshiluilu tshionso tshia mu diulu h tshimane ku dia balume diende ne ku dia baka-

740 NSHAP. 18 a Mik 3:5

b Yes 30:9, 10

c 1Bk 22:13-17

d Yel 23:28 Bz 20:27

e Lew 26:14, 17 Nom 27:16, 17

f 1Bk 22:18

g Yes 6:1 Yhz 1:26 Bua 20:11

h Yob 1:6 Dan 7:9, 10

 Mulongo 2 a 1Bk 22:19-23

b Mis 104:4

c Yes 19:14 Yhz 14:9

d 2Ku 18:10

e 2Ku 18:7

f Yel 20:2

ˆ Mak 14:65

g 1Bk 22:24-28

h 2Ku 16:10 Bz 5:18

i Nom 16:29

ji diende. a 19 Pashishe Yehowa wakebeja ne: ‘Nnganyi wadingakaja Ahaba mukalenge wa Isalele bua abande ne afuile ku Lamotagilada?’ Umue uvua wamba bualu bumue, ne mukuabu wamba bualu bukuabu. 20 Nunku nyuma1 kampanda b wakasemena kumpala, kuimanaye kumpala kua Yehowa, kuambaye ne: ‘Meme nemmudingakaje.’ Yehowa wakamuebeja ne: ‘Neumudingakaje mushindu kayi?’ 21 Wakandamuna ne: ‘Nenye ne nendue nyuma udi udingangana mukana mua baprofete bende bonso.’ Nunku wakamba ne: ‘Neumudingakaje, ne bualu bukuabu, neukumbaje tshiudi uyila. Ndaku, wenze nanku.’ 22 Nunku mpindieu Yehowa mmuele nyuma wa kudingangana mukana mua baprofete bebe aba, c kadi Yehowa mmuambe ne: dikenga nedikukuate.” 23 Mpindieu Sedekiya d muaˆ na wa Kenana wakasemena, kukumaye Mikaya e ku ditama, f kuambaye ne: “Nyuma wa Yehowa mmumbuke kundi mupitshile njila kayi bua kuakula nebe?” g 24 Mikaya wakandamuna ne: “Tangila! Neumone njila uvuaye mupitshile dituku diwabuela mu nzubu wa munda menemene bua kusokoma.” 25 Pashishe mukalenge wa Isalele wakamba ne: “Angata Mikaya umufile kudi Amona mfumu wa tshimenga ne kudi Yoasha muana wa mukalenge. 26 Ubambile ne: ‘Mukalenge udi wamba nunku: “Elayi muntu eu mu buloko, h ne nuikaˆ le numupesha mampa ne mayi bungi bushadile too ne pangapingana mu ditalala.”’” 27 Kadi Mikaya wakamba ne: “Wewe anu mupingane mu ditalala, Yehowa ki mmuakule nanyi to.” i Pashi18:20 1 Anyi “muanjelu.”

741 she wakamba kabidi ne: “Nuenu bantu bonso, kuatayi bualu ebu.” 28 Nunku mukalenge wa Isalele ne Yehoshafata mukalenge wa Yuda bakabanda ku Lamotagilada. a 29 Ke mukalenge wa Isalele kuambila Yehoshafata ne: “Nendivuije bu muntu mukuabu ne nenye mu mvita, kadi wewe udi ne bua kuvuala bilamba biebe bia bukalenge.” Nunku mukalenge wa Isalele wakadivuija bu muntu mukuabu, kubuelabu mu mvita. 30 Mpindieu, mukalenge wa Sulia uvua mutumine balombodi bende ba matempu ˆ dıyi ne: “Kanuluishi muntu mukuabu, mukese anyi munene to, nuluishe anu mukalenge wa Isalele.” 31 Diakamue pavua balombodi ba matempu bamone Yehoshafata, bakadiambila ne: “Eu ke mukalenge wa Isalele.” Nunku bakakudimuka bua kumuluisha; ne Yehoshafata wakatuadija kuela mbila ulomba diambuluisha, b ne Yehowa wakamuambuluisha; Nzambi wakabayishila kua tshianana, kumbukabu kudiye diakamue. 32 Pavua balombodi ba matempu bamone ne: kavua mukalenge wa Isalele, bakapingana diakamue, kulekelabu kumulonda. 33 Kadi muntu kampanda wakela mukete ku mpukapuka,1 kuasaye mukalenge wa Isalele pankatshi pa bilungidi bia kazaku kende ka mvita ka tuamu. Nunku mukalenge wakambila muntu uvua umuendesha mu ditempu ne: “Kudimuka, upatuke nanyi mu mvita,2 bualu mbantape bibi be!” c 34 Mvita yakakunza dituku dijima adi, ne bavua ne bua kuimanyika mukalenge wa Isalele mu ditempu, 18:33 1 Anyi “kayi mumanye bualu.” 2 Ku mua.: “mu tshitudilu.”

2 KULONDOLOLA 18:28–19:8 NSHAP. 18 a Yos 20:8 1Bk 22:29-33 2Ku 18:2

b Eks 14:10 2Ku 13:14

c 1Bk 22:34, 35 

Mulongo 2 a 2Ku 18:22 

NSHAP. 19 b 2Ku 18:31, 32

c 1Bk 16:1

d 2Ku 16:7

e 1Bk 21:25

f Mis 139:21

g 1Bk 14:1, 13

h 2Ku 17:3-6

i Yos 17:14, 15

j 2Ku 15:8

k Dut 16:18

l Dut 1:16, 17 Mis 82:1

m Eks 18:21

n Gen 18:25 Dut 32:4

o Bz 10:34 Lom 2:11 1Pt 1:17

p Dut 10:17 Dut 16:19

mutangile bena Sulia too ne ku ˆ dilolo; wakafua pakabuela dıba. a Pashishe Yehoshafata mukalenge wa Yuda wakapingana ku nzubu1 kuende mu Yelushalema kayi mupete njiwu.2 b 2 Yehu c muana wa Hanani d mumonyi wa bikena kumona wakapatuka bua kutuilangana ne mukalenge Yehoshafata, kumuambilaye ne: “Muntu mubi ke uudi ne bua kuambuluisha e ne bantu badi bakine Yehowa ke baudi ne bua kunanga anyi? f Bua bualu ebu tshiji tshia Yehowa tshidi nebe. 3 Nansha nanku, kudi malu mimpe adibu basangane kuudi, g bualu uvua mumbushe mitshi ya tshijila1 mu buloba ne udi mulongolole muoyo webe2 bua kukeba Nzambi mulelela.” h 4 Yehoshafata wakatungunuka ne kusombela mu Yelushalema, ne wakaya kabidi kudi bantu ˆ kumbukila ku Be-sheba too ne mu buloba bua mikuna bua Efelayima, i bua kubapingaja kudi Yehowa Nzambi wa bankambua babu. j 5 Wakateka kabidi balumbuluishi mu buloba buonso mu bimenga bikolesha bionso bia Yuda, mu tshimenga ne mu tshimenga. k 6 Wakambila balumbuluishi ne: “Nudimuke bua tshinudi nuenza, bualu kanuena nulumbuluisha bua muntu kadi nudi nulumbuluisha bua Yehowa, ne yeye udi nenu panudi nulumbuluisha. l 7 Mpindieu ditshina dia Yehowa dikale kunudi. m Nudimuke bua tshinudi nuenza, bualu kudi Yehowa Nzambi wetu kakuena disungulujangana, n anyi kansungansunga, o anyi diangata nkosa mishiku.” p 8 Mu Yelushalema kabidi, Yehoshafata wakateka bamue bena

19

19:1 1 Anyi “dibalasa.” 2 Anyi “mu ditalala.” 19:3 1 Tang. Diumv. 2 Anyi “muoyo webe mmudisuike.”

2 KULONDOLOLA 19:9–20:10 Lewi ne bakuidi ne bamue bamfumu ba nzubu ya batatu ya Isalele bua kuikala balumbuluishi bua Yehowa ne bua kukosa bilumbu bua bantu ba mu Yelushalema. a 9 Wakabambila ne: “Monayi tshinudi ne bua kuenza mu ditshina dia Yehowa, ne lulamatu ne muoyo mujiˆ ma:1 10 Dıba dionso didi bana benu badi basombela mu bimenga biabu balua ne tshilumbu tshidi tshitangila diela dia mashi panshi b anyi tshilumbu tshidi tshitangila mukenji kampaˆ ˆ nda, dıyi, meyi ne mikandu, ˆ anyi meyi a dilumbuluisha, nudi ne bua kubadimuija bua kabapidi kumpala kua Yehowa to; tshianana tshiji tshiende netshilue kunudi ne kudi bana benu. Ebu ke bualu bunudi ne bua kuenza, bua kanupetshi dipila. 11 Amalia mfumu wa bakuidi udi ku mutu kuenu bua tshilumbu tshionso tshia Yehowa nyeye eu. c Zebadaya muana wa Yishemaele mmulombodi wa nzubu wa Yuda bua tshilumbu tshionso tshidi tshitangila mukalenge. Bena Lewi nebikale batangidi benu. Ikalayi ne bukole, enzayi mudimu, ne Yehowa ikale ne bantu badi benza tshidi tshimpe.1 d Pakapita matuku, bena Moaba e ne bena Amona f pamue ne bamue bena Amonima1 bakalua bua kuela Yehoshafata mvita. 2 Nunku bakambila Yehoshafata ne: “Musumba munene wa bantu mmulue bua kukuluisha umbukila mu tshitupa tshia buloba tshia ku mbuu,1 ku Edome, g ne mbobu abu mu ˆ Hasasona-tama, mmumue ne:

20

19:9 1 Anyi “muoyo mufila wonso.” 19:11 1 Anyi “ne tshidi tshimpe.” 20:1 1 Anyi pamuapa: “bena Meunima.” 20:2 1 Bimueneka patoke ne: Mbuu Mufue.

742 NSHAP. 19 a Dut 17:9 Dut 21:5 Dut 25:1

b Dut 17:8

c Mal 2:7

d 2Ku 15:2 

NSHAP. 20 e Bal 3:14 2Sm 8:2 Mis 83:2, 6

f Gen 19:36-38

g Yos 15:1 

Mulongo 2 a Yos 15:20, 62

b 2Ku 19:1, 3

c Dut 4:29-31

d 1Bk 8:23 Mat 6:9

e 1Ku 29:11 Dan 4:17

f 1Ku 29:12 Yes 40:15, 17 Dan 4:35

g Gen 12:7 Neh 9:7, 8 Yes 41:8 Yak 2:23

h 2Ku 2:4

i 2Ku 6:20

j 1Bk 8:33, 34 2Ku 6:28-30

k Gen 36:8

Ene-gedi.” a 3 Ke Yehoshafata ˆ kupeta buowa, ne kudisuikaye1 bua kukeba Yehowa. b Nunku wakamba bua bajile biakudia mu Yuda mujima. 4 Pashishe bantu ba mu Yuda bakadisangisha pamue bua kuebeja Yehowa malu; c bavua bafumina mu bimenga bionso bia mu Yuda bua kuebeja Yehowa malu. 5 Pashishe Yehoshafata wakimana kuulu mu tshisumbu tshia Yuda ne Yelushalema mu nzubu wa Yehowa kumpala kua lubanza lupialupia, 6 kuambaye ne: “Wewe Yehowa Nzambi wa bankambua betu, wewe kuena Nzambi mu diulu anyi? d Kuena ne bukokeshi ku mutu kua makalenge onso a bisamba anyi? e Mu tshianza tshiebe mudi bukokeshi ne bukole, ne muntu nansha umue kena mua kuimana kumpala kuebe to. f 7 Wewe Nzambi wetu, kuvuaku muipate bena mu buloba ebu kumpala kua tshisamba tshiebe tshia Isalele ne pashishe mubupeshe bana1 ba mulunda webe Abalahama bua buikale buloba buabu bua kashidi anyi? g 8 Bakasombelamu, bobu kukuibakilamu ˆ muaba munsantu bua dına diebe h bamba ne: 9 ‘Dikenga diodi ditukuate, nansha ku muele wa mvita, ku dilumbuluisha didi dikebesha dikenga, ku tshipupu, anyi ku tshiyole tshia nzala, tuimanaku kumpala kua nzubu eu ne kumpala kuebe (bualu ˆ dına diebe didi mu nzubu eu), i tukulombe diambuluisha mu dikenga dietu, ne ututelejaku, utupandishe.’ j 10 Mpindieu mona bantu ba mu Amona, mu Moaba ne mu buloba bua mikuna ˆ bua Se ı, k bena maloba auvua kuyi muitabile bena Isalele 20:3 1 Ku mua.: “kutangijaye mpala wende.” 20:7 1 Ku mua.: “dimiinu.”

743 bua kukuata pavuabu bapatuke mu buloba bua Ejipitu. Bakayila kule nabu ne kabakababutula to. a 11 Mpindieu bakadi batufuta pa kubuela bua kutuipata mu buloba buebe buudi mutupeshe bu bumpianyi. b 12 Wewe Nzambi wetu, kuakubalumbuluisha anyi? c Bualu tuetu katuena ne bukole kumpala kua musumba munene wa bantu udi ulua bua kutuluisha eu to; ne katuena bamanye tshitudi ne bua kuenza ˆ to, d kadi mesu etu adi kuudi.” e 13 Pine apu, bena Yuda bonso bavua bimane kumpala kua Yehowa, bikale ne bana babu ba batekete, bakaji babu, ne bana babu balela.1 14 Pashishe nyuma wa Yehowa wakatulukila Yahaziele muaˆ na wa Zekaya muana wa Benaya muana wa Yiele muana wa Matanaya muena Lewi wa mu bana ba Asafa munkatshi mua tshisumbu. 15 Wakamba ne: “Yuda mujima ne nuenu badi basombele mu Yelushalema ne mukalenge Yehoshafata, telejayi! Yehowa udi unuambila nunku: ‘Kanutshinyi anyi kanuikaˆ di ne buowa bua musumba munene wa bantu eu, bualu mvita ki nyenu to, kadi nya Nzambi. f 16 Malaba nubapuekele. Nebikale benda babanda ne njila wa ku Sisi, ne nenubapete ku ndekelu kua tshibandabanda1 kumpala kua tshipela tshia Yeluele. 17 Kanuena ne bualu bua kuluangana mvita eyi to. Dilongololayi, nushale bimane, g ne numone lupandu lua Yehowa bua bualu buenu.1 h Wewe Yuda ne Yelushalema, kanutshinyi anyi kanuikaˆ di ne buowa to. i Malaba nuba20:13 1 Ku mua.: “bana babu ba balume.” 20:16 1 Anyi “kasulu ka tshilonda nkoka.” 20:17 1 Anyi “numone mudi Yehowa unusungila.”

2 KULONDOLOLA 20:11-23 NSHAP. 20 a Nom 20:17, 18 Dut 2:5, 9, 19

b Bal 11:23, 24 Mis 83:2, 4

c Bal 11:27, 28 Mis 7:6

d 2Bk 6:15, 16 e 2Ku 14:11 Mis 25:15 Mis 62:1

f Dut 1:29, 30 Yos 11:4, 6 2Ku 32:7, 8

g Yes 30:15 h Eks 14:13, 14 Eks 15:2 1Sm 2:1 1Ku 16:23 Mdi 3:26

i Dut 31:8 Yos 10:25

 Mulongo 2 a Nom 14:9 2Ku 15:2

b 1Ku 23:12 c 1Ku 15:16 d 2Ku 11:5, 6 e Eks 14:31 Eks 19:9

f 1Ku 15:16 g Eks 34:6 h Bal 7:22 1Sm 14:20

i Dut 2:5 j Eks 14:25 Yhz 38:21

patukile, ne Yehowa neikale nenu.’” a 18 Diakamue Yehoshafata wakinama, kutuaye mpala panshi, ne Yuda mujima ne bantu ba mu Yelushalema bakadiela panshi kumpala kua Yehowa bua kutendelela Yehowa. 19 Pashishe bena Lewi bavua ndelanganyi ya bena Kohata b ne bena Kola bakajuka bua kutumbisha Yehoˆ wa Nzambi wa Isalele ne dıyi dikole menemene. c 20 Pakatshiabu, bakajuka mu dinda menemene, kuyabu mu tshipela tshia Tekoa. d Pavuabu benda baya, Yehoshafata wakimana kuulu, kuambaye ne: “Nuenu bena Yuda ne nuenu bena mu Yelushalema, ntelejayi! Ikalayi ne ditabuja kudi Yehowa Nzambi wenu bua numone mua kuimana bashindame.1 Ikalayi ne ditabuja kudi baprofete bende, e nunku malu enu neende bimpe.” 21 Yeye mumane kuyukila ne bantu, wakateka bamue bua kuimbila Yehowa misambu f ne bua kumutumbisha bavuale bintu bilengele bia tshijila pavuabu benda baya bikale kumpala kua bantu bavua ne bia mvita, bamba ne: “Elayi Yehowa tuasakidila, bualu dinanga diende dia lulamatu didi dishalaku kashidi.” g 22 Pakatuadijabu kuimba misambu ya kutumbisha nayi Nzambi ne disanka, Yehowa wakatekela bantu ba mu Amona, ba mu Moaba, ne ba mu buloba bua miˆ kuna bua Seı bavua babuele mu Yuda buteyi, bobu kushipangana nkayabu. h 23 Bena Amona ne bena Moaba bakakudimukila bantu ba mu buloba bua mikuˆ na bua Seı i bua kubashipa ne kubabutula; pakajikijanganabu ne ˆ bantu ba mu Seı, bakambuluisha bua kushipangana nkayabu. j 20:20 1 Anyi “mua kunanukila.”

2 KULONDOLOLA 20:24–21:3 24 Kadi pavua bena Yuda bafike ku tshibumba tshia nsentedi tshia ku tshipela a ne batangile kuvua musumba wa bantu, tangilayi, bakamona bitalu biabu bikuluke panshi; b kakuvua muntu uvua mushale ne muoyo to. 25 Nunku Yehoshafata ne bantu bende bakalua bua kuambula bintu biabu, bobu kusangana bintu bia bungi munkatshi muabu, bilamba, ne bintu bimpe bivuabu bangate kudibu too ne muvuabu kabayi mua kuambula kabidi tshintu. c Bakenza matuku asatu bua kuambula bintu abi, bualu bivua bia bungi. 26 Dituku dinayi bakadisangisha pamue mu Tshibandabanda1 tshia Belaka, bualu bakatumbisha2 Yehowa kuntu aku. Ke bualu kayi bakinyika muaba au ne: Tshibandabanda tshia Belaka,3 d too ne lelu. 27 Pashishe bantu bonso ba mu Yuda ne mu Yelushalema, bikale ne Yehoshafata ku mutu kuabu, bakapingana ku Yelushalema benda basanka, bualu Yehowa uvua mubasankishe bua bualu bua bena lukuna babu. e 28 Nunku bakabuela mu Yelushalema bikale ne biombelu bia nshinga, ne nzenze, f ne mpungi, g kuyabu ku nzubu wa Yehoˆ wa. h 29 Buowa bukole bua kudi Nzambi buakakuata makalenge onso a mu maloba pavuabu bumvue ne: Yehowa uvua muluangane ne bena lukuna ba Isalele. i 30 Nunku kabavua batatshisha kabidi bukalenge bua Yehoshafata to, ne Nzambi wende wakatungunuka ne kumupesha dikisha ku nseke yonso. j 31 Yehoshafata wakatungunuka ne kukokesha mu Yuda. 20:26 1 Anyi “Tshibatabata.” 2 Ku mua.: “bakabenesha.” 3 Diumvuija: “Dibenesha.”

744 NSHAP. 20 a 2Ku 20:16 b Eks 14:30 Mis 110:5, 6 Yes 37:36

c Eks 12:35 2Bk 7:15, 16

d Eks 17:14, 15 1Sm 7:12

e 1Sm 2:1 Mis 20:5 Mis 30:1

f 2Sm 6:5 1Ku 16:5

g Nom 10:8 1Ku 13:8 2Ku 29:26

h Mis 116:19 i Eks 15:13, 14 Yos 9:3, 9 2Ku 17:10

j Yos 23:1 2Sm 7:1 2Ku 15:15

 Mulongo 2 a 1Bk 22:41, 42 b 1Bk 15:11 c 2Ku 17:3, 4 2Ku 19:2, 3

d 1Bk 15:14 1Bk 22:43 2Ku 17:1, 6

e 1Bk 18:21 f 1Bk 16:1 2Ku 19:2

g 2Ku 16:7 h 2Bk 1:2, 16 i 1Bk 10:22, 23 j Nom 33:1, 35 Dut 2:8 1Bk 9:26

k 2Ku 19:2 Mis 127:1

l 1Bk 22:48 

NSHAP. 21 m 1Bk 22:50

Uvua ne bidimu 35 pavuaye mulue mukalenge, ne wakakokesha ˆ mu Yelushalema bidimu 25. Dına dia mamuende divua Azuba muana wa Shilihi. a 32 Wakatungunuka ne kuendela mu njila wa tatuende Asa. b Kavua mumbukamu to, ne wakenza malu ˆ mimpe ku mesu kua Yehowa. c 33 Kadi miaba mitumbuke kayivua miumbusha to, d ne bantu kabavua banji kulongolola mioyo yabu bua Nzambi wa bankambua babu to. e 34 Bua malu adi mashale a ku malu a Yehoshafata, kutuadijila ku mbangilu kuawu too ne ku ndekelu, monayi, mmafunda mu ˆ meyi a Yehu f muana wa Hanani g avuabu balue kuela mu Mukanda wa bakalenge ba Isalele. 35 Panyima pa malu aa, Yehoshafata mukalenge wa Yuda wakadia tshipungidi ne Ahazaya mukalenge wa Isalele uvua muenze malu mabi. h 36 Nunku wakadisangisha nende bua kuenza mazuwa bua kuyawu ku ˆ Tashishi, i bobu kuenza mazuwa ˆ mu Esione-gebe. j 37 Kadi Elieˆ ze muana wa Dodawahu wa ku Malesha wakambila Yehoshafaˆ ta meyi a buprofete wamba ne: “Bu muudi mudie tshipungidi ne Ahazaya, Yehowa neanyangakaje midimu yebe.” k Nunku mazuˆ wa akatshibukila mu mayi, l ne ˆ kaavua mua kuya ku Tashishi to. Pashishe Yehoshafata wakalala bua kuikisha ne bankambua bende ne bakamujiika ne bankambua bende mu Tshimenga tshia Davidi; muanende Yeholama wakalua mukalenge pa muaba wende. m 2 Bana babu, bana ba balume ba Yehoshafata bavua: Azaya, Yehiele, ˆ Zekaya, Azaya, Mikaele, ne Shefataya; bonso aba bavua bana ba Yehoshafata mukalenge wa Isalele. 3 Tatuabu uvua mubape-

21

745 she mapa a bungi a arjan ne or, ne bintu bia mushinga, pamue ne bimenga bikolesha mu Yuda; a kadi wakapesha Yeholama bukalenge, b bualu uvua muanabute. 4 Pavua Yeholama muangate bukalenge bua tatuende, wakakolesha bukokeshi buende pa kushipa bana babu bonso c ku muele wa mvita, kusangisha ne bamue ba ku bakokeshi ba mu Isalele. 5 Yeholama uvua ne bidimu 32 pavuaye mulue mukalenge, ne wakakokesha bidimu muanda mukulu mu Yelushalema. d 6 Wakendela mu njila wa bakalenge ba Isalele, e anu muvua ba mu nzubu wa Ahaba benze, bualu muana wa bakaji wa Ahaba uvua mulue mukajende; f ne wakatungunuka ne kuenza ˆ malu mabi ku mesu kua Yehowa. 7 Kadi Yehowa kavua musue kubutula nzubu wa Davidi bua bualu bua tshipungidi tshivuaye mudie ne Davidi to, g bualu uvua mulaye bua kumupesha yeye ne bana bende ba balume muendu bua kashidi. h 8 Mu matuku ende Edome wakatombokela Yuda i ne pashishe kuditekelaye wende mukalenge. j 9 Nunku Yeholama ne balombodi ba basalayi bende bakasabuka ne matempu ende onso, ne wakajuka butuku butuku, kutshimunaye bena Edome bavua bamunyunguluke yeye ne balombodi ba matempu. 10 Kadi Edome mmushale mutombokele Yuda too ne lelu. Libina k pende uvua mutomboke tshikondo atshi, bualu uvua mulekele Yehowa Nzambi wa bankambua bende. l 11 Uvua muenze kabidi miaba mitumbukem pa mikuna ya mu Yuda bua kusaka bantu ba mu Yelushalema bua kuenda bundumba bua mu nyuma, ne wakasesuisha Yuda. 12 Ndekelu wa bionso wakapeta mukanda wa kudi mupro-

2 KULONDOLOLA 21:4-19 NSHAP. 21 a 2Ku 11:5, 23 b 2Bk 8:16 c Bal 9:5, 6 d 2Bk 8:17-19 e 1Bk 14:7, 9 Hos 4:1

f 2Ku 22:2 Neh 13:26

g 2Sm 23:5 Mis 89:20, 28 Yel 33:20, 21

h 2Sm 7:12, 16 1Bk 11:36 Mis 132:11

i Gen 27:40 j 1Bk 22:47 2Bk 8:20-22

k Yos 21:13 2Bk 19:8

l 2Ku 15:2 Yel 2:13

m Dut 12:2 

Mulongo 2 a 2Bk 2:1, 11 b 2Ku 17:3 c 1Bk 15:11 2Ku 14:2, 5

d 1Bk 16:25, 33 e Eks 34:15 Yel 3:8

f 2Bk 9:22 g 2Ku 21:4 h 1Bk 11:14 2Ku 33:11 Yes 10:5

i Yos 13:1, 2 2Sm 8:1

j 2Ku 17:11 k 1Bk 14:25, 26 l 2Ku 22:1 m Bz 12:21-23

fete Eliya a uvua wamba ne: “Yehowa Nzambi wa nkambua webe Davidi udi wamba nunku: ‘Kuena muendele mu njila ya tatuebe Yehoshafata b anyi mu njila ya Asa c mukalenge wa Yuda to. 13 Kadi udi wendela mu njila wa bakalenge ba Isalele d ne usaka Yuda ne bantu ba mu Yelushalema bua kuenda bundumba bua mu nyuma e anu bu bundumba bua nzubu wa Ahaba, f ne udi mushipe too ne bana benu nuenu, g ba mu nzubu wa tatuebe, bavua bakupite wewe. 14 Nunku Yehowa udi ukuma bantu bebe, bana bebe, bakaji bebe, ne bintu biebe bionso mukumu mukole. 15 Neusame masama a bungi, neusame kabidi ne disama dia mala, too ne padi mala ebe akupatuka bua disama adi, ku dituku ku dituku.’” 16 Pashishe Yehowa wakajudila h Yeholama bena Peleshete1 i ne bena Arabe j bavua pabuipi ne bena Etshiopi. 17 Nunku bakabuela mu Yuda, kumubuelabu ku bukole, kuangatabu bintu bionso bivuabu basangane mu nzubu1 wa mukalenge, k pamue ne bana bende ne bakaji bende; wakashala anu ne muana umuepele, muanende wa balume wa mukala, Yehoaza.2 l 18 Panyima pa malu onso aa, Yehowa wakamutua disama dia mu mala divuabu kabayi mua kuondopa. m 19 Pakapita matuku, pakavua bidimu bibidi bulubulu bipite, mala akamupatuka bua disama diende adi, ne wakafua muikale ukenga bikole bua disama diende adi; bantu bende kabavua bamutemeshile kapia bu kapia kavuabu 21:16 1 Ku mua.: “nyuma wa bena Peleshete.” 21:17 1 Anyi “dibalasa.” 2 Bavua bamubikila kabidi ne: Ahazaya.

2 KULONDOLOLA 21:20–22:11 batemeshila bankambua bende to. a 20 Uvua ne bidimu 32 pavuaye mulue mukalenge, ne wakakokesha bidimu muanda mukulu mu Yelushalema. Muntu nansha umue kakanyingalala pakafuaye to. Nunku bakamujiika mu Tshimenga tshia Davidi, b kadi ki mmu miaba ya kujiikilangana ya bakalenge to. c Pashishe bantu ba mu Yelushalema bakateka Ahazaya muanende wa balume wa mukala mukalenge pa muaba wende, bualu tshisumbu tshia benzavi tshivua tshilue ne bena Arabe mu tshitudilu tshivua tshishipe bana bende ba bakulumpe bonso. d Nunku Ahazaya muana wa Yeholama wakabanga kukokesha bu mukalenge wa Yuda. e 2 Ahazaya uvua ne bidimu 22 pavuaye mulue mukalenge, ne wakakokesha tshidimu tshimue mu Yelushalema. ˆ Dına dia mamuende divua Atalaya f muikulu1 wa Omeli. g 3 Yeye pende wakendela mu njila ya nzubu wa Ahaba, h bualu mamuende wakalua mumupeshi wa mibelu mu dienza malu mabi. 4 Wakatungunuka ne kuenza ˆ malu mabi ku mesu kua Yehowa anu bu nzubu wa Ahaba, bualu bavua balue bamupeshi ba mibelu panyima pa lufu lua tatuende, bua dibutuka diende. 5 Wakalonda mibelu yabu, ne wakaya ne Yeholama muana wa Ahaba mukalenge wa Isalele bua kuluangana ne Hazaele i mukalenge wa Sulia ku Lamota-gilada, j kuvua bedi ba mikete batapile Yeholama. 6 Wakapingana ku Yizelele k bua mputa ivuabu bamutape ku Lama pavuaye muluangane ne Hazaele mukalenge wa Sulia yuume. l

22

22:2 1 Ku mua.: “muana wa bakaji.”

746 NSHAP. 21 a 2Ku 16:13, 14 Yel 34:4, 5

b 1Bk 2:10 c 2Ku 24:24, 25 2Ku 28:27

 NSHAP. 22 d 2Ku 21:16, 17 e 2Bk 8:24-26 f 2Bk 11:1 2Bk 11:13, 16 2Ku 24:7

g 1Bk 16:28 h 1Bk 16:33 2Bk 8:27, 28 Mik 6:16

i 2Bk 8:15 2Bk 10:32

j 1Bk 22:3 2Ku 18:14

k Yos 19:18, 23 l 2Bk 9:15 

Mulongo 2 a 2Bk 8:16 b 2Bk 3:1 c 2Bk 9:16 d 1Bk 19:16 2Bk 9:20, 21

e 2Bk 9:6, 7 f 2Bk 10:10-14 g 2Bk 9:27, 28 h 2Ku 17:3, 4 i 2Ku 22:2 j 2Bk 11:1-3 k 2Bk 11:21 l 2Bk 8:16

Ahazaya1 muana wa Yeholama a mukalenge wa Yuda wakapueka ku Yizelele bua kumona Yeholama b muana wa Ahaba, bualu bavua bamutape.2 c 7 Kadi Nzambi wakenza bua dikuluka dia Ahazaya dienzeke pavuaye mulue kudi Yeholama; pakaluaye, wakapatuka ne Yeholama bua kusambakena ne Yehu d muikulu1 wa Nimishi uvua Yehowa muele manyi bua kubutula2 nzubu wa Ahaba. e 8 Pavua Yehu mubange kulumbuluisha nzubu wa Ahaba, wakapeta bakokeshi ba mu Yuda ne bana ba bana babu ne Ahazaya, bena mudimu ba Ahazaya, kubashipaye. f 9 Pashishe wakakeba Ahazaya; bakamukuatshila muaba uvuaye musokome mu Samalea, kuluabu nende kudi Yehu. Pashishe bakamushipa, bobu kumujiika g bualu bakamba ne: “Yeye mmuikulu wa Yehoshafata uvua mukebe Yehowa ne muoyo wende wonso.” h Kakuvua muntu nansha umue wa mu nzubu wa Ahazaya uvua ne bukole bua kukokesha mu bukalenge to. 10 Pavua Atalaya, i mamuende wa Ahazaya, mumone ne: muanende uvua mufue, wakajuka, kushipaye ndelanganyi yonso ya bukalenge ya1 nzubu wa Yuda. j 11 Kadi Yehoshabata muana wa mukalenge wakangata Yoasha k muana wa Ahazaya, kumuibaye mu bana ba mukalenge bavuabu ne bua kushipa, kumutekaye yeye ne ndeji wende mu nzubu wa bulalu wa munda. Yehoshabata muana wa mukalenge Yeholama l (yeye uvua mukaji wa mua22:6 1 Badi bamubikila mu imue mikanda ya mu tshiena Ebelu ne: “Azaya.” 2 Anyi “uvua usama.” 22:7 1 Ku mua.: “muana wa balume.” 2 Ku mua.: “kumbusha.” 22:10 1 Ku mua.: “mamiinu onso a bukalenge a.”

747 kuidi Yehoyada a ne muanabu ne Ahazaya) wakakokesha bua kuˆ musokoka ku mesu kua Atalaya, nunku Atalaya kakamushipa to. b 12 Wakashala nabu bidimu bisambombo, musokoka mu nzubu wa Nzambi mulelela, pavua eku Atalaya ukokesha mu buloba. Mu tshidimu tshia muanda mutekete, Yehoyada wakenza malu ne dikima, kusuiˆ kaye dıyi1 ne bamfumu ba bantu lukama lukama, c mbuena kuamba ne: Azaya muana wa Yelohama, Yishemaele muana wa Yehohanana, Azaya muana wa Obeda, Maaseya muana wa Adaya, ne Elishafata muana wa Zikeli. 2 Pashishe bakaya mu Yuda mujima, bobu kusangisha bena Lewi d ba mu bimenga bionso bia Yuda ne bamfumu ba nzubu ya batatu ya mu Isalele. Pakafikabu ku Yelushalema, 3 tshisumbu tshijima tshiakadia tshipungidi e ne mukalenge mu nzubu wa Nzambi mulelela, pashishe Yehoyada kubambilaye ne: “Tangilayi! Muana wa mukalenge neakokeshe anu muvua Yehowa mulaye bua bana ba Davidi. f 4 Nudi ne bua kuenza nunku: Tshia bisatu tshia bakuidi ne tshia bena Lewi tshikala ku mudimu g dia Nsabatu netshikale tshilama ku biibi; h 5 tshia bisatu tshikuabu netshikale ku nzubu1 wa mukalenge, i ne tshia bisatu tshikuabu atshi netshikale ku Tshiibi tshia Tshishimikidi, ne bantu bonso nebikale mu mbanza ya nzubu wa Yehowa. j 6 Kanulekedi muntu nansha umue ubuela mu nzubu wa Yehowa to, anu bakuidi ne bena Lewi badi benza mudimu. k Bobu aba badi mua kubuela bualu badi tshisumbu tshia tshijila,

23

23:1 1 Anyi “kudiaye tshipungidi.” 23:5 1 Anyi “dibalasa.”

2 KULONDOLOLA 22:12–23:11 NSHAP. 22 a 2Ku 23:1

b 2Sm 7:12, 13 1Bk 15:4 2Ku 21:7

 NSHAP. 23 c 2Bk 11:4

d 2Ku 8:14

e 2Sm 5:3

f 2Sm 7:8, 12 1Bk 2:4 1Bk 9:5 Mis 89:20, 29

g 1Ku 24:3

h 2Bk 11:5-8 1Ku 9:22-25 1Ku 26:1

i 1Bk 7:1

j 1Bk 7:12

k 1Ku 23:28, 32 

Mulongo 2 a 2Bk 11:9-12

b 1Ku 24:1 1Ku 26:1

c 2Bk 11:4

d 2Sm 8:7

e 1Ku 26:26, 27 2Ku 5:1

f 2Bk 11:2

g Dut 17:18

h 1Sm 10:1, 24

ne bantu bonso nebatungunuke ne kuenza malu adibu ne bua kuenzela Yehowa. 7 Bena Lewi badi ne bua kunyunguluka mukalenge ku nseke yonso, muntu yonso muikale ne bia mvita biende mu tshianza. Muntu yonso udi ubuela mu nzubu neashipibue. Nuikale ne mukalenge muaba wonso udiye uya.”1 8 Bena Lewi ne bena Yuda bonso bakenza anu muvua muaˆ kuidi Yehoyada mutume dıyi bua kuenza. Nunku muntu yonso wakangata bantu bende bavua ku mudimu dia Nsabatu, a pamue ne bavua kabayi ku mudimu dia Nsabatu, bualu muakuidi Yehoyada kavua mumbushe bisumbu b ku midimu yabi to. 9 Pashishe muakuidi Yehoyada wakapesha bamfumu ba bantu lukama lukama c mafuma ne ngabu mikese1 ne ngabu ya bijengu bivua bia mukalenge Davidi, d bivua mu nzubu wa Nzambi mulelela. e 10 Pashishe wakimanyika bantu bonso, yonso muikale ne tshia mvita tshiende1 mu tshianza, kumbukila ku luseke lua dia balume lua nzubu too ne ku luseke lua dia bakaji lua nzubu, lua ku tshioshelu ne lua ku nzubu, banyunguluke mukalenge nseke yonso. 11 Pashishe bakapatula muana wa mukalenge, f kumutekabu tshifulu tshia bukalenge1 ne Bujadiki2 g pa mutu, bobu kumuvuija mukalenge; Yehoyada ne bana bende ba balume kumuelabu manyi. Pashishe bakamba ne: “Mukalenge ikale ne muoyo matuku a bungi!” h 23:7 1 Ku mua.: “padiye upatuka ne padiye ubuela.” 23:9 1 Ngabu mukese uvuabu batamba kuambula kudi bedi ba mikete. 23:10 1 Anyi “tshia mvita tshiende tshia kukupa.” 23:11 1 Anyi “tshikata tshia lumu.” 2 Pamuapa mmuvungu uvua ne Mikenji ya Nzambi.

2 KULONDOLOLA 23:12–24:5 12 Pavua Atalaya mumvue mikuma ya bantu benda banyema ne batumbisha mukalenge, diakamue wakalua kudi bantu abu ku nzubu wa Yehowa. a 13 Pashishe wakamona mukalenge muimane kuntu aku lua ku dikunji diende ku tshibuelelu. Bakokeshi b ne bedi ba mpungi bavua ne mukalenge, ne bantu bonso ba mu buloba bavua basanka, c bela mpungi, ne bimbi ba misambu bikale ne bintu biabu bia kuimba nabi misambu bavua balombola1 misambu ya kutumbisha nayi Nzambi. Ke Atalaya kudipanda bilamba ne kuelaye lubila ne: “Mbantungile tshitungu! Mbantungile tshitungu!” 14 Kadi muakuidi Yehoyada wakapatula bamfumu ba bantu lukama lukama, bantu bavuabu bateke ku mutu kua tshiluilu, yeye kubambila ne: “Mumbushayi mu milongo, ne bikala muntu mumulonde, numushipe ne muele wa mvita!” Bualu muakuidi uvua muambe ne: “Kanumushipi mu nzubu wa Yehowa to.” 15 Nunku bakamukuata, ne pakafikaye ku tshibuelelu tshia Tshiibi tshia Tubalu tshia nzubu1 wa mukalenge, bakamushipela muaba au diakamue. 16 Pashishe Yehoyada wakenza tshipungidi pankatshi pende yeye ne tshisamba tshijima ne mukalenge tshia ne: bavua ne bua kutungunuka ne kuikala tshisamba tshia Yehowa. d 17 Panyima pa bualu ebu bantu bonso bakaya ku nzubu1 wa ˆ Bala, bobu kumupula, e kuzazabu bioshelu biende ne bimfuanyi biende, f ne kushipabu Matane ˆ muakuidi wa Bala g kumpala kua bioshelu. 18 Pashishe Yehoyada wakateka ditangila dia nzubu wa Yehowa mu bianza bia bakuidi ne bena Lewi bavua Davidi 23:13 1 Anyi “batuma.” 23:15, 20 1 Anyi “dibalasa.” 23:17 1 Anyi “ntempelo.”

748 NSHAP. 23 a 2Bk 11:13-16

b 2Ku 23:1

c 1Bk 1:39, 40

d 2Bk 11:17, 18 2Ku 34:1, 31

e 2Bk 10:27, 28

f Dut 12:3 2Ku 34:1, 4

g Dut 13:5 1Bk 18:40

 Mulongo 2 a 1Ku 23:6 1Ku 23:30, 31

b Eks 29:38 Nom 28:2

c 1Ku 9:26 1Ku 26:1, 13

d 2Bk 11:9

e 1Bk 7:7

f 2Bk 11:19, 20 

NSHAP. 24 g 2Bk 11:21

h Gen 21:14 2Sm 3:10 2Bk 12:1

i 2Bk 12:2

j 2Bk 22:3-5

k 2Bk 12:4, 5 2Ku 29:1, 3 2Ku 34:9, 10

muteke mu bisumbu ku mutu kua nzubu wa Yehowa bua kufila milambu ya kuosha ya Yehowa a bilondeshile malu adi mafunda mu Mikenji ya Mose, b benda basanka, bimba misambu, anu muvuabu bambe kudi1 Davidi. 19 Wakateka kabidi balami ba biibi c ku biibi bia nzubu wa Yehowa, bua muntu mukoya wa mushindu kayi yonso kabuedi to. 20 Nunku wakangata bamfumu ba bantu lukama lukama, d bantu banene, ne bakokeshi ba bantu, ne bantu bonso ba mu buloba, bobu kupueka ne mukalenge bumbukila ku nzubu wa Yehowa. Pashishe bakabuelela ku tshiibi tshia kuulu tshia nzubu1 wa mukalenge, bobu kusombesha mukalenge mu nkuasa wa bukalenge e wa bumfumu. f 21 Nunku bantu bonso ba mu buloba bakasanka, ne tshimenga tshivua talalaa, bualu bavua bashipe Atalaya ku muele wa mvita. Yoasha uvua ne bidimu muanda mutekete pavuaye mulue mukalenge, g ne wakakokesha bidimu 40 mu Yeˆ lushalema. Dına dia mamuende ˆ divua Sibeya wa ku Be-sheba. h 2 Yoasha wakatungunuka ne ˆ kuenza malu mimpe ku mesu kua Yehowa matuku onso a muakuidi Yehoyada. i 3 Yehoyada wakamusunguila bakaji babidi, ne yeye wakalela bana ba balume ne ba bakaji. 4 Pakapita matuku, Yoasha wakapeta dijinga mu muoyo wende dia kuakajilula nzubu wa Yehowa. j 5 Nunku wakasangisha bakuidi ne bena Lewi, kubambilaye ne: “Ndayi mu bimenga bia Yuda, nusangishe makuta kudi bena Isalele bonso bua kulongolola nzubu wa Nzambi wenu k ku tshidimu ne ku tshidimu; ne

24

23:18 1 Ku mua.: “ku bianza bia.”

749 nudi ne bua kuenza bualu ebu ne lukasa.” Kadi bena Lewi kabakenza malu ne lukasa to. a 6 Nunku mukalenge wakabikila Yehoyada mfumu wa bakuidi, kumuambilaye ne: b “Bua tshinyi kuena mulombe bena Lewi bua kuluabu ne bitadi bia tshijila bia mu Yuda ne mu Yelushalema bivua Mose muena mudimu wa Yeˆ howa mutume dıyi bua kufila, c bitadi bia tshijila bia tshisumbu tshia Isalele, bua ntenta wa Bujadiki? d 7 Bualu bana ba Atalaya, e mukaji mubi au, bavua babuele mu nzubu wa Nzambi mulelela ku bukole f ne bangate bintu bia tshijila bionso bia nzubu wa Yehowa, benze nabi mudiˆ mu bua Babala.” 8 Nunku muˆ kalenge wakatuma dıyi, bobu kuenza mushete, g kuwutekabu pambelu ku tshiibi tshia nzubu wa Yehowa. h 9 Pashishe baˆ kela dıyi mu Yuda ne mu Yelushalema mujima bua batuadile Yehowa bitadi bia tshijila i bivua Mose muena mudimu wa Nzambi mulelela muelele bena Isalele mukenji mu tshipela bua kufila. 10 Bakokeshi bonso ne bantu bonso bakasanka, j ne bavua anu balua ne mapa ne baela mu mushete too ne pavuawu uwula.1 ˆ 11 Dıba dionso divua bena Lewi balua ne mushete bua kuwupesha mukalenge ne bamona ne: muvua makuta a bungi, mufundi wa mukalenge ne muleji mpala wa mfumu wa bakuidi bavua balua, bapatula makuta avuamu, k ne pashishe bavua bawupingaja muaba wawu. Bavua benza nanku ku dituku ne ku dituku, ne bavua basangisha makuta a bungi. 12 Nunku mukalenge ne Yehoyada bavua baapesha bantu bavua balombola mudimu wa nzubu wa Yehowa, ne bobu bavua bafuta bako24:10 1 Anyi pamuapa: “too ne pakafilabu bonso.”

2 KULONDOLOLA 24:6-19 NSHAP. 24 a 2Bk 12:6

b 2Bk 12:7

c Eks 30:12-16

d Nom 1:50

e 2Ku 22:2, 3

f 2Ku 28:24

ˆ g Mak 12:41

h 2Bk 12:9

i Eks 30:12-16 Neh 10:32 Mat 17:24

j 1Ku 29:9

k 2Bk 12:10 

Mulongo 2 a 2Bk 12:11, 12 2Ku 34:10, 11

b Eks 37:16 Nom 7:84

c Nom 28:3

d 1Bk 2:10

e 2Ku 23:1

shi ba mabue ne bansenda bua kuakaja nzubu wa Yehowa, a bafuta kabidi bantu bavua benza midimu ne tshiamu tshifiike ne tshiamu tshia mitaku bua kulongolola nzubu wa Yehowa. 13 Bantu bavua balombola mudimu bakawutuadija, ne mudimu wa dilongolola wakaya kumpala ku bulombodi buabu, bobu kuakajilula nzubu wa Nzambi mulelela kumupingajabu anu muvuaye kumpala ne kumukoleshabu. 14 Diakamue pavuabu bajikije, bakaya ne makuta avua mashale kudi mukalenge ne kudi Yehoyada, ne bobu bakenzeja nawu bintu bua nzubu wa Yehowa, bintu bia kuenza nabi mudimu ne bia kufila nabi milambu ne makopo ne bintu bia or ne bia arjan. b Nunku bavua bafila milambu ya kuosha c ku nzubu wa Yehowa pa tshibidilu matuku onso a Yehoyada. 15 Pakavua Yehoyada mununu ne mulale bidimu bia bungi muboboke, wakafua; uvua ne bidimu 130 pakafuaye. 16 Nunku bakamujiika mu Tshimenga tshia Davidi pamue ne bakalenge, d bualu uvua muenze malu mimpe mu Isalele e pa bidi bitangila Nzambi mulelela ne nzubu Wende. 17 Panyima pa lufu lua Yehoyada, bakokeshi ba mu Yuda bakalua, kuinaminabu mukalenge ne mukalenge wakabateleja. 18 Bakalekela nzubu wa Yehowa Nzambi wa bankambua babu, kutuadijabu kuenzela mitshi ya tshijila1 ne mpingu mudimu; nunku tshiji tshia Nzambi tshiakatemena2 Yuda ne Yelushalema bua dipila diabu. 19 Yehowa uvua anu utuma baprofete munkatshi muabu bua kubapingaja kudiye, ne bavua anu 24:18 1 Tang. Diumv. 2 Ku mua.: “kuvua tshiji bua.”

2 KULONDOLOLA 24:20–25:4 babadimuija,1 kadi bakabenga kuteleja. a 20 Nyuma wa Nzambi wakaˆ tulukila1 Zekaya muana wa muakuidi Yehoyada, b yeye kuimana kuulu ku mutu kua bantu, kubambilaye ne: “Nzambi mulelela udi wamba nunku: ‘Bua ˆ tshinyi nudi nushipa meyi a Yehowa? Malu enu kaakuenda bimpe to! Bu munudi balekele Yehowa, yeye pende neanulekele.’” c 21 Kadi bakamuelela tshifufu, d pashishe kumuasabu maˆ bue ku dıyi dia mukalenge mu lubanza lua nzubu wa Yehowa. e 22 Nunku mukalenge Yoasha kakavuluka dinanga dia lulamatu divua tatuende1 Yehoyada mumuleje to, ne wakashipa muanende uvua muambe pavuaye wenda ukula muoyo ne: “Yehowa atangile bualu ebu ne akulumbuluishe.” f 23 Ku ntuadijilu kua tshidimu,1 tshiluilu tshia bena Sulia tshiakabanda bua kuluisha Yoasha, bobu kubuela mu Yuda ne mu Yelushalema.g Pashishe bakashipa bakokeshi bonso h ba bantu, kutumabu bintu bionso bivuabu banyenge mu mvita kudi mukalenge wa Damaseke. 24 Bualu nansha muvua tshiluilu tshia bena Sulia tshivua tshibabuelele tshikale ne bantu bakese, Yehowa wakafila tshiluilu tshinene menemene mu bianza biabu, i bualu bavua balekele Yehowa Nzambi wa bankambua babu; nunku bobu1 bakalumbuluisha Yoasha. 25 Pavuabu bamushiye (bualu bavua bamushiye mutapike bibi menemene1), bena mudimu bende yeye ba-

750 NSHAP. 24 a 2Bk 17:13, 14 2Ku 36:15, 16 Yel 7:25, 26

b 2Ku 23:11

c Dut 29:24, 25 1Ku 28:9 2Ku 15:2

d Yel 11:19

e Mat 23:35 Luk 11:51

f Gen 9:5 Mis 94:1 Yel 11:20 Eb 10:30

g 2Bk 12:17

h 2Ku 24:17, 18

i Lew 26:17, 37 Dut 32:30

 Mulongo 2 a 2Ku 24:20, 21

b 2Bk 12:20

c 2Sm 5:9 1Bk 2:10

d 2Ku 21:16, 20 2Ku 28:27

e 2Bk 12:21

f 2Ku 24:20

g 2Ku 24:13

kamuelela tshifufu bualu uvua muele mashi a bana ba balume ba1 muakuidi Yehoyada panshi. a Bakamushipela pa bulalu buende yeye. b Nunku wakafua ne bakamujiika mu Tshimenga tshia Davidi, c kadi kabakamujiika mu miaba ya kujiikilangana ya bakalenge to. d 26 Aba mbantu bavua bamuelele tshifufu: e Zabada muana wa Shimeta mukaji muena Amona ne Yehozabada muana wa Shimelite mukaji muena Moaba. 27 Bua bana bende ba balume ne bua malu mabi a bungi avuabu bamanyishe avua ne bua kumufikila f ne bua diakajilula1 dia nzubu wa Nzambi mulelela, g malu onso aa mmafunda mu mifundu2 ya mu Mukanda wa Bakalenge. Muanende Amasaya wakalua mukalenge pa muaba wende. Amasaya uvua ne bidimu 25 pavuaye mulue mukalenge, ne wakakokesha bidiˆ mu 29 mu Yelushalema. Dına dia mamuende divua Yehoadana wa mu Yelushalema. h 2 Wakatungunuka ne kuenza malu miˆ mpe ku mesu kua Yehowa, kadi ki nne muoyo mujima to. 3 Diakamue pavua bukalenge bushindame mu tshianza tshiende, wakashipa bena mudimu bende bavua bashipe tatuende mukalenge. i 4 Kadi kavua mushipe bana ba bena mudimu abu to, bualu uvua muenze malu mu diumvuangana ne tshidibu bafunde mu Mikenji, mu mukanda wa Mose, muvua Yehowa mutuˆ me dıyi ne: “Batatu kabena mua kufua bua bana babu, ne bana kabena mua kufua bua batatua-

25

24:19 1 Anyi “babamanyisha.” 24:20  1 Ku mua.: “wakajiingila.” 24:22 1 Mmu- NSHAP. 25 24:25 1 Anyi “muana wa balume wa.” Paˆ mue ne: tatuende wa Zekaya. 24:23 h 2Bk 14:1-6 muapa badi bakula ku bungi bua kuleja 1 Ku mua.: “Ku dikudimuka dia tshidikanemu. 24:27 1 Ku mua.: “kuasa tshishimikidi.” 2 Anyi “malu maleja; malu mu.” 24:24 1 Mmumue ne: bena Sulia. mumvuija.” 24:25 1 Anyi “ne masama a bungi.” i 2Ku 24:26

751 bu to; muntu yonso neafue bua mpekatu wende nkayende.” a 5 Nunku Amasaya wakasangisha bena Yuda, kubimanyikaye bilondeshile nzubu ya batatuabu, bilondeshile bamfumu ba bantu tshinunu tshinunu ne bilondeshile bamfumu ba bantu lukama lukama bua Yuda mujima ne Benyamina. b Wakafunda ˆ mena abu kutuadijila ku bidimu 20 kubanda, c kusanganaye ne: bavua bantu binunu 300 balongesha mvita1 bavua mua kubuela mu tshiluilu, bakumbane bua kuluangana ne mafuma ne ngabu minene. 6 Wakafuta kabidi bilobo bia mvita bia mu Isalele binunu 100 ntalanta1 lukama ya arjan. 7 Kadi muntu kampanda wa Nzambi mulelela wakalua kudiye wamba ne: “Mukalenge wanyi, kulekedi tshiluilu tshia Isalele tshiya nebe to, bualu Yehowa kena ne Isalele to, d kena ne muena Efelayima nansha umue to. 8 Kadi diyila nkayebe, angata malu mu bianza, ne ikala ne dikima mu mvita. Tshianana Nzambi mulelela udi mua kukukuluisha kumpala kua bena lukuna, bualu Nzambi udi ne bukole bua kuambuluisha muntu e anyi kumukuluisha.” 9 Ke Amasaya kuambila muntu wa Nzambi mulelela ne: “Kadi ngenze tshinyi bua ntalanta lukama indi mupeshe bisumbu bia basalayi ba Isalele?” Muntu wa Nzambi mulelela wakandamuna ne: “Yehowa udi ne mushindu wa kukupesha bia bungi kupita apu.” f 10 Nunku Amasaya wakumbusha bisumbu bia basalayi bia mu Efelayima bivua bilue kudiye, kubapingajaye kuabu. Kadi bakakuatshila Yuda tshiji tshikole, bobu kupingana kuabu ne tshiji tshikole. 25:5 1 Ku mua.: “basungula.” 25:6 1 Ntalanta uvua ne kilo 34,2. Tang. Tshis. B14.

2 KULONDOLOLA 25:5-17 NSHAP. 25 a Dut 24:16

b 1Sm 8:11, 12

c Nom 1:2, 3

d 2Ku 19:2

e 2Ku 14:11 2Ku 20:6

f 1Sm 2:7 Nsu 10:22 Hag 2:8

 Mulongo 2 a 2Sm 8:13 Mis 60:Mut

b 2Bk 14:7 2Ku 20:10, 11

c 2Ku 25:9

d 1Bk 16:29

e 2Ku 8:3, 5

f Eks 20:3, 5 Dut 7:25 2Ku 28:22, 23

g 2Ku 24:20 Mis 115:8 Yel 2:5 Yel 10:5

h 2Ku 16:10 2Ku 18:25, 26

i Yes 30:10

j 1Sm 2:25 Nsu 29:1

11 Pashishe Amasaya wakapeta dikima, kulombolaye bisumbu biende bia basalayi mu Tshibandabanda tshia Mukele, a yeye kushipa bantu binunu 10 ba ˆ ku Seı. b 12 Bantu ba mu Yuda bakakuata bantu binunu 10 ne muoyo. Ke bobu kubanda nabu ku lusongo lua mukuna wa dibue, kubakupabu panshi kumbukila ku lusongo lua mukuna wa dibue au, bobu kutayika bonso bipese bipese. 13 Kadi basalayi ba mu tshisumbu tshia basalayi bavua Amasaya mupingaje bua kabayi nende ku mvita c bavua babuela mu bimenga bia Yuda bua kupawula, kumbukila ku Samalea d too ne ku Beteholona; e bakashipa bantu 3 000 ba kudibu, kunyengabu bintu bia bungi. 14 Kadi pavua Amasaya mupingane ufuma ku dishipa bena Edome, wakalua ne nzambi ya ˆ bantu ba ku Seı, kuditekelaye nayi bu nzambi, f ne wakabanga kuinama kumpala kuayi ne kuyifuimishila muishi wa milambu. 15 Nunku Yehowa wakakuatshila Amasaya tshiji tshikole, kutumaye muprofete, yeye kumuambila ne: “Bua tshinyi udi ulonda nzambi ya bantu aba ivua kayiyi misungile bantu bayi ku tshianza tshiebe?” g 16 Patshivuaye wambila mukalenge bualu ebu, mukalenge wakamba ne: “Tuvua bakuteke bua wikale mufidi wa mibelu wa mukalenge anyi? h Puwa! i Bua tshinyi udi ukeba kudishipesha?” Nunku muprofete wakalekela, kadi wakamba kabidi ne: “Ndi mumanye ne: Nzambi ukadi mupangadije bua kukubutula, bualu udi muenze bualu ebu ne kuena muteleje mibelu yanyi to.” j 17 Panyima pa Amasaya mukalenge wa Yuda mumane kuyukila ne bamupeshi ba mibelu, wakatuma mukenji kudi Yoasha

2 KULONDOLOLA 25:18–26:4 muana wa Yehoaza muana wa Yehu mukalenge wa Isalele wamba ne: “Luaku tuluangane mvita.”1 a 18 Yoasha mukalenge wa Isalele wakatumina Amasaya mukalenge wa Yuda mukenji ˆ eu ne: “Tshisonsa tshia meba tshia mu Lebanona tshiakatumina mutshi wa sedre wa mu Lebanona mukenji ne: ‘Fila muanebe wa bakaji kudi muananyi wa balume bua ikale mukajende.’ Kadi nyama wa tshisuku wa mu Lebanona wakapitshila muaba au, kudiatakajaye tshisonsa tshia ˆ meba. 19 Wewe udi muambe ne: ‘Tangila! Ndi1 mutshimune Edome.’ b Ke bualu kayi muoyo webe mmulue ne lutambishi, ujinga bua bawutumbishe. Kadi mpindieu, shala mu nzubu2 muebe wewe. Bua tshinyi udi ukeba kujudija dikenga ne kukuluka, uya panshi wewe ne Yuda?” 20 Kadi Amasaya kakateleja to, c bualu, bualu ebu buvua bufumina kudi Nzambi mulelela bua kubafila mu tshianza tshia bena lukuna, d bualu bavua balonde nzambi ya Edome. e 21 Nunku Yoasha mukalenge wa Isalele wakabanda, ne yeye ne Amasaya mukalenge wa Yuda bakaluangana mvita ku Beteshemeshe f wa mu Yuda. 22 Isalele wakatshimuna Yuda, nunku muntu yonso wakanyemena kuende.1 23 Yoasha mukalenge wa Isalele wakakuata Amasaya mukalenge wa Yuda, muana wa Yoasha muana wa Yehoaza,1 ku Bete-shemeshe. Pashishe wakalua nende ku Yelushalema, ne yeye kupula tshimanu tshia Yelushalema kumbukila ku Tshiibi tshia Efelayima g too ne ku Tshii25:17 1 Anyi “Tutuilangane mpala ne mpala.” 25:19 1 Ku mua.: “Udi.” 25:19, 24 2 Anyi “dibalasa.” 25:22 1 Ku mua.: “ku ntenta yende.” 25:23 1 Badi bamubikila kabidi ne: Ahazaya.

752 NSHAP. 25 a 2Bk 14:8-10 b 2Ku 25:11

c 2Bk 14:11-14 d 2Ku 22:7

e 2Ku 25:14

f Yos 21:8, 16 1Sm 6:19

g Neh 8:16 Neh 12:38, 39

 Mulongo 2 a 2Ku 26:9 Yel 31:38 Zek 14:10

b 1Bk 7:51 1Bk 15:18 2Bk 24:12, 13 2Bk 25:13-15 2Ku 12:9

c 2Bk 14:1 d 2Bk 13:10

e 2Bk 14:17-20 f 2Bk 12:20 2Bk 15:8, 10 2Bk 21:23

 NSHAP. 26 g Mat 1:8

h 2Bk 14:21 i 1Bk 9:26 2Bk 16:6

j 2Bk 14:22

k Yes 1:1 Yes 6:1

l 2Bk 15:2

bi tshia ku Ditumba, a nkubita 400.1 24 Wakangata or yonso ne arjan ne bintu bionso bivuaye musangane mu nzubu wa Nzambi mulelela ne1 Obedaedome ne mu bibutshilu bia nzubu2 wa mukalenge, b pamue ne bantu bavuaye mukuate lukole. Pashishe wakapingana ku Samalea. 25 Amasaya c muana wa Yoasha mukalenge wa Yuda wakashala ne muoyo bidimu 15 panyima pa lufu lua Yoasha d muana wa Yehoaza mukalenge wa Isalele. e 26 Bua malu adi mashale a ku malu a Amasaya, kubangila ku ntuadijilu kuawu too ne ku ndekelu kuawu, monayi, ki mmafunda mu Mukanda wa Bakalenge ba Yuda ne ba Isalele anyi? 27 Katshia ku tshikondo tshivua Amasaya mulekele kulonda Yehowa, bakamuelela tshifufu f mu Yelushalema, yeye kunyemena ku Lakisha, kadi bakatuma bantu bua kumulonda ku Lakisha ne kumushipelabu kuntu aku. 28 Nunku bakapingana nende muambula pa tubalu, kumujiikabu ne bankambua bende mu tshimenga tshia Yuda. Pashishe bantu bonso ba mu Yuda bakangata Uziya g uvua ne bidimu 16, kumutekabu mukalenge pa muaba wa tatuende Amasaya. h 2 Wakibakulula Elota, i kumupingajilaye Yuda panyima pa mukalenge1 mumane kulala bua kuikisha ne bankambua bende. j 3 Uziya k uvua ne bidimu 16 pavuaye mulue mukalenge, ne wakakokesha ˆ bidimu 52 mu Yelushalema. Dına dia mamuende divua Yekoliya wa mu Yelushalema. l 4 Wakatungunuka ne kuenza malu mi-

26

25:23 1 Metre matue ku 178. Tang. Tshis. B14. 25:24 1 Anyi “bivuabu balama kudi.” 26:2 1 Mmumue ne: tatuende Amasaya.

753

ˆ mpe ku mesu kua Yehowa, anu muvua tatuende Amasaya muenze. a 5 Wakatungunuka ne kukeba Nzambi mu matuku ˆ a Zekaya uvua mumulongeshe bua kutshina Nzambi mulelela. Tshikondo tshivuaye ukeba Yehowa atshi, Nzambi mulelela wakamutantshisha. b 6 Wakapatuka, kuluanganaye ne bena Peleshete c ne kupandaye tshimanu tshia Gata, d tshimanu tshia Yabene, e ne tshimanu tshia Ashedodo. f Pashishe wakibaka bimenga bikuabu pabuipi ne Ashedodo ne mu buloba bua bena Peleshete. 7 Nzambi mulelela wakatungunuka ne kumuambuluisha mu mvita yende ne bena Peleshete, ne bena Arabe g bavua basombela mu ˆ Gule-bala, ne bena Meunima. 8 Bena Amona h bakatuadija kulambula Uziya milambu. Ndekelu wa bionso lumu luende luakatangalaka, kufikalu too ne ku Ejipitu, bualu wakalua ne bukole bua bungi menemene. 9 Uziya wakibaka kabidi bibumba i mu Yelushalema ku Tshiibi tshia ku Ditumba, j ku Tshiibi tshia mu Tshibandabanda, k ne ku Dikunji divua dikuata tshimanu, yeye kubikolesha. 10 Pashishe wakibaka bibumba l mu tshipela, kumbulaye1 bina bia kulamiˆ na mayi bia bungi (bualu uvua ne bimuna bia bungi); wakenza kabidi nanku mu Shefela ne mu mpata.2 Uvua ne bidime ne badimi ba mionji ya tumuma tua mviˆ nyo mu mikuna ne mu Kamele, bualu uvua munange malu a madimi. 11 Bualu bukuabu, Uziya wakalua kupeta tshiluilu tshikale ne bia mvita. Bavua baya ku mvita, balongolola mu bisumbu. Bavua bababale ne babafu26:10 1 Anyi “kuondolaye,” pamuapa mu dibue. 2 Anyi “mpata wa pa mukuna.”

2 KULONDOLOLA 26:5-18

NSHAP. 26 a 2Bk 14:1, 3 b 2Ku 14:7 Mis 1:2, 3

c 2Sm 8:1 2Ku 21:16 Yes 14:29

d 1Ku 18:1 e Yos 15:11, 12 f Yos 15:20, 46 1Sm 5:1

g 2Ku 17:11 h Gen 19:36, 38 Bal 11:15

i 2Ku 14:2, 7 j 2Bk 14:13 Yel 31:38 Zek 14:10

k Neh 3:13 l 2Bk 9:17 

Mulongo 2 a Nom 1:2, 3 2Sm 24:9

b 2Ku 24:11 c 2Ku 11:1 2Ku 13:3 2Ku 14:8 2Ku 17:14 2Ku 25:5

d 2Ku 11:5, 12 e 1Sm 17:4, 5 f Bal 20:16 1Sm 17:49 1Ku 12:1, 2

g 2Ku 14:2, 7 h Nom 1:51 i Nom 16:39, 40 Nom 18:7

j Eks 30:7 1Ku 23:13

ˆ nde mena a kudi mufundi Yiele b ne kapita Maaseya, ku bulombodi bua Hananiya umue wa ku bakokeshi ba mua mukalenge. 12 Bungi busanga bua bamfumu ba nzubu ya batatu bavua ku mutu kua bilobo bia mvita ebi buvua bua bantu 2600. 13 Tshiluilu tshivua ku bulombodi buabu tshivua tshia bantu 307500 badiakaje bua mvita, tshiluilu tshia basalayi tshia bukole bua kukuatshisha mukalenge bua kuluanganaye ne bena lukuna bende. c 14 Uziya wakapesha tshiluilu tshijima ngabu, mafuma, d bifulu, tuzaku tua mvita tua tuamu, e mata a mikete, ne mabue a kuashila mu ndundu. f 15 Pashishe wakenza biamu bia mvita bienza kudi bamanyi bapiluke mu Yelushalema; bavua babiteke pa bibumba g ne pa matumba a bimanu ne bivua mua kukupa mikete ne mabue manene. Nunku lumu luende luakatangalaka bikole menemene, bualu wakapeta diambuluisha dia dikema ne wakalua ne bukole. 16 Kadi diakamue pakaluaye ne bukole, muoyo wende wakadibandisha kumufikishabi ku dibutuka, ne wakapanga lulamatu kudi Yehowa Nzambi wende pa kubuela mu ntempelo wa Yehowa bua kuosha musenga wa manananshi pa tshioshelu tshia musenga wa manananshi. h 17 Diakamue muakuidi Azaya ne bakuidi bakuabu ba Yehowa 80 bavua ne dikima bakamulondakaja. 18 Bakimanyina mukalenge Uziya, kumuambilabu ne: “Uziya, ki mbianyishibue bua wewe kuoshela Yehowa musenga wa manananshi to! i Anu bakuidi ke badi ne bua kuosha musenga wa manananshi, bualu badi ndelanganyi ya Alona, j bantu badibu bajidile. Patuka muaba munsantu eu, bualu

2 KULONDOLOLA 26:19–27:9 udi mupange lulamatu ne kuakupeta butumbi kudi Yehowa bua bualu ebu nansha kakese.” 19 Kadi Uziya uvua ne tshintu tshia kuoshela musenga wa manananshi mu tshianza wakafiika munda bikole; a ne mu tshiji tshivuaye mukuatshile bakuidi atshi, nsudi b yakamupatuka ˆ mu mpala mu mesu a bakuidi mu nzubu wa Yehowa ku luseke lua tshioshelu tshia musenga wa manananshi. 20 Pavua Azaya mfumu wa bakuidi ne bakuidi bonso bamutangile, bakamona ne: nsudi ivua mimukuate mu mpala! Nunku bakamupatula muntu amu lukasa lukasa, ne yeye muine wakapatuka lukasa lukasa, bualu Yehowa uvua mumukume. 21 Mukalenge Uziya wakashala muena nsudi too ne dituku dia lufu luende, ne uvua usombela mu nzubu wa pa nkayende bu muvuaye muena nsudi, c bualu bavua bamukandike bua kuya ku nzubu wa Yehowa. Muanende Yotama uvua utangila nzubu1 wa mukalenge, ulumbuluisha bantu ba mu buloba. d 22 Malu adi mashale a ku malu a Uziya, kubangila ku ntuadijilu kuawu too ne ku ndekelu kuawu, avua mafunda kudi muprofete Yeshaya e muana wa Amoza. 23 Pashishe Uziya wakalala bua kuikisha ne bankambua bende, ne bakamujiika ne bankambua bende, kadi bakamujiika mu tshitupa tshia buloba tshivuabu bajiikila bakalenge, bualu bavua bambe ne: “Mmuena nsudi.” Muanende Yotama f wakalua mukalenge pa muaba wende. Yotama g uvua ne bidimu 25 pavuaye mulue mukalenge, ne wakakokesha bidiˆ mu 16 mu Yelushalema. Dına dia

27

26:21 1 Anyi “dibalasa.”

754 NSHAP. 26 a 2Ku 16:10 2Ku 25:15, 16

b Nom 12:10 2Bk 5:27

c Lew 13:45, 46 Nom 5:2 Nom 12:14, 15

d 2Bk 15:5-7 e Yes 1:1 Yes 6:1

f 2Bk 15:32 

NSHAP. 27 g Yes 1:1 Hos 1:1 Mik 1:1 Mat 1:9

 Mulongo 2 a 2Bk 15:33 b 2Bk 15:34, 35 2Ku 26:3, 4

c 2Ku 26:16-18 d Yel 26:10 e 2Ku 33:1, 14 Neh 3:26

f 2Ku 11:5 2Ku 14:2, 7

g Yos 14:12, 13 h 2Ku 17:12 i 2Bk 9:17 2Ku 26:9, 10

j Bal 11:4 2Sm 10:6 2Ku 20:1 Yel 49:1

k 2Ku 26:8 l 2Bk 15:36 m 2Bk 15:33 n 2Sm 5:9 o 2Bk 15:38

mamuende divua Yelusha muana wa Sadoka. a 2 Wakatungunuka ne kuenza malu mimpe ku ˆ mesu kua Yehowa anu muvua tatuende Uziya muenze, b kadi yeye kavua mubuele mu ntempelo wa Yehowa to. c Tshidibi bantu batshivua anu benza malu mabi. 3 Wakasa tshiibi tshia kuulu tshia nzubu wa Yehowa, d ne wakenza midimu ya bungi ya luibaku ku tshimanu tshia Ofele. e 4 Wakibaka kabidi bimenga f mu buloba bua mikuna bua Yuda, g ne wakibaka miaba mikolesha h ne bibumba i mu metu. 5 Wakela mukalenge wa bena Amona mvita, j ne ndekelu wa bionso wakabapita bukole, kuenzabi ne: tshidimu atshi bena Amona bamupeshe ntalanta1 lukama ya arjan, bipiminu binunu 10 bia ´ kore2 bia ntete ya ble, ne bipiminu binunu 10 bia kore bia orje. Bena Amona bakamufuta kabidi bintu ebi mu tshidimu tshibidi ne mu tshisatu. k 6 Nunku Yotama wakatungunuka ne kupeta bukole, bualu uvua mushindamije1 njila yende kumpala kua Yehowa Nzambi wende. 7 Bua malu adi mashale a ku malu a Yotama, mvita yonso ivuaye muluangane, kabidi ne njila yende, mmafunda mu Mukanda wa Bakalenge ba Isalele ne ba Yuda. l 8 Uvua ne bidimu 25 pavuaye mulue mukalenge, ne wakakokesha bidimu 16 mu Yelushalema. m 9 Pashishe Yotama wakalala bua kuikisha ne bankambua bende ne bakamujiika mu Tshimenga tshia Davidi. n Muanende Ahaza wakalua mukalenge pa muaba wende. o 27:5 1 Ntalanta uvua ne kilo 34,2. Tang. Tshis. B14. 2 Kore uvua ubuela litre 220. Tang. Tshis. B14. 27:6 1 Anyi “mulongolole.”

755

28

Ahaza a uvua ne bidimu 20 pavuaye mulue mukalenge, ne wakakokesha bidimu 16 mu Yelushalema. Kavua muenze ˆ malu mimpe ku mesu kua Yehowa bu muvua nkambua wende Davidi muenze to. b 2 Kadi yeye wakendela mu njila ya bakalenge ba Isalele, c ne wakenza too ne mpingu ya tshiamu1 d ya ˆ Babala. 3 Wakafuimisha kabidi muishi wa milambu mu Tshibandabanda tshia Muana wa Hinoma1 ne wakuosha bana bende mu kapia, e ulonda bilele bibi menemene bia bisamba f bivua Yehowa muipate kumpala kua bena Isalele. 4 Wakatungunuka kabidi ne kulambula milambu ne kufuimisha muishi wa milambu miaba mitumbuke, g pa mikuna mikese, ne muinshi mua mutshi wonso uvua musampile bikole. h 5 Nunku Yehowa Nzambi wende wakamufila mu tshianza tshia mukalenge wa Sulia, i bobu kumutshimuna, kuangatabu bantu ba bungi bavuabu bakuate, kuyabu nabu ku Damaseke. j Wakamufila kabidi mu tshianza tshia mukalenge wa Isalele uvua mumubutule dibutula dia dikema. 6 Bualu Peka k muana wa Lemalaya uvua mushipe mu dituku dimue bantu binunu 120 mu Yuda, bonso bikale balume ba bukitu, bualu bavua balekele Yehowa Nzambi wa bankambua babu. l 7 Zikeli, muena mvita kampanda muena Efelayima, uvua mushipe pende Maaseya muana wa mukalenge ne Azelikama uvua utangila dibalasa,1 ne Elekana uvua tshindondi tshia mukalenge. 8 Bualu bukuabu, bena Isalele bakakuata bana babu binunu 200, kuyabu 28:2 1 Anyi “mpingu ya tshiamu tshiengulula.” 28:3 1 Tang. Diumv.: “Ngena.” 28:7 1 Ku mua.: “nzubu.”

2 KULONDOLOLA 28:1-15 NSHAP. 28 a Hos 1:1 Mik 1:1 Mat 1:9

b 2Bk 16:2

c 1Bk 12:26, 28 1Bk 16:33

d Eks 34:17

e 2Ku 33:1, 6 Yel 7:31

f Dut 12:31

g Lew 26:30

h Yes 57:4, 5

i 2Bk 16:5, 6 2Ku 24:24

j 2Sm 8:6 1Ku 18:5

k 2Bk 15:37 Yes 7:1

l 2Ku 15:2 Mis 73:27

 Mulongo 2 a 1Bk 16:23, 24 1Bk 22:51

b Bal 2:14 Bal 3:8

c Lew 25:39, 46 2Ku 8:9

d 2Ku 28:8

nabu: bakaji, bana ba balume, ne bana ba bakaji; bakanyenga kabidi bintu bia bungi, bobu kuya ne bintu abi ku Samalea. a 9 Kadi muprofete kampanda ˆ wa Yehowa, dına diende Odede, uvua kuntu aku. Wakapatuka kumpala kua tshiluilu tshivua tshilua ku Samalea, kubambilaye ne: “Tangilayi! Yehowa Nzambi wa bankambua benu uvua mukuatshile Yuda tshiji tshikole ke bualu kayi uvua mubafile mu tshianza tshienu, b ne nuenu nudi babashipe ne luonji ludi lufike too ne mu diulu. 10 Mpindieu nudi nujinga kuvuija bantu ba mu Yuda ne ba mu Yelushalema bena mudimu benu balume ne bena mudimu benu bakaji. c Pabi, nuenu penu kanuena bapile kumpala kua Yehowa Nzambi wenu anyi? 11 Mpindieu ntelejayi ne nupingaje bantu banudi bakuate ba munkatshi mua bana benu, bualu Yehowa udi nenu tshiji tshikole.” 12 Ke bamfumu ba bena Efelayima aba: Azaya muana wa Yehohanana, Belekiya muana wa Meshilemota, Yehizikiya muana wa Shaluma, ne Amasa muana wa Hadelai, kuimanyinabu bantu bavua balua bafumina ku mvita, 13 kubambilabu ne: “Kanubuedi munemu ne bantu banudi bakuate abu to, bualu nebitukeˆ bele dipila ku mesu kua Yehowa. Tshinudi nujinga kuenza atshi netshisakidile ku mpekatu yetu ne ku dipila dietu, bualu dipila dietu dikadi dinene, ne mbakuatshile Isalele tshiji tshikole.” 14 Nunku basalayi bavua ne bia mvita bakapesha bakokeshi ne tshisumbu tshijima bantu bavuabu bakuate ne bintu bivuabu banyenge.d 15 Pashishe bantu bavuabu basungule bakajuka, kuangatabu bantu bavuabu bakuate, kupeshabu bantu bonso

2 KULONDOLOLA 28:16–29:3 ba munkatshi muabu bavua butaka bilamba biangata mu bintu bivuabu banyenge. Nunku bakabavuadika ne kubapeshabu sandala, biakudia ne bia kunua, ne mafuta a kudilaba pambidi. Bakambula kabidi bantu bavua bateketangane pa mpunda, ne bakaya nabu kudi bana babu mu Yeliko, tshimenga tshia mabue a ngaji. Pashishe bakapingana ku Samalea. 16 Tshikondo atshi mukalenge Ahaza wakalomba bakaleˆ nge ba Ashu diambuluisha. a 17 Bena Edome bakabuela kabidi, kuluishabu Yuda, ne kukuatabu bantu kuyabu nabu. 18 Bena Peleshete b pabu bakaluisha bimenga bia mu Shefela c ne mu Negebe mu Yuda, kukuatabu Bete-shemeshe, d Ayalona, e Gedelote, Soko ne misoko ya kumpenga kuende,1 Timena f ne misoko ya kumpenga kuende, ne Gimezo ne misoko ya kumpenga kuende; bobu kusombelamu. 19 Yehowa wakapuekesha Yuda milongo bua Ahaza mukalenge wa Isalele, bualu uvua mulekele bena Yuda benza malu kayi ubakanda, kubafikishabi ku dipanga lulamatu bikole menemene kudi Yehowa. 20 Ndekelu wa bionso ˆ Tigelata-pilenese g mukalenge wa ˆ Ashu wakamuluila, kumukebelaye dikenga h pamutu pa kumuambuluisha. 21 Bualu Ahaza uvua mupawule bintu bia mu nzubu wa Yehowa ne bia mu nzubu1 wa mukalenge i ne bia mu nzubu ya bakokeshi, mubipeshe ˆ mukalenge wa Ashu bu dipa; kadi bualu ebu kabuvua bumuambuluishe nansha kakese to. 22 Mu tshikondo tshia dikenga diende adi, mukalenge Ahaza wakapanga kabidi lulamatu kudi 28:18 1 Anyi “ivua mimunyunguluke.” 28:21 1 Anyi “dibalasa.”

756 NSHAP. 28 a 2Bk 16:7, 8 Yes 7:10-12

b 2Ku 26:1, 6 c 2Ku 26:10 d Yos 15:10, 12 e 2Ku 11:10 f Bal 14:1 g 2Bk 15:29 2Bk 16:7, 8 1Ku 5:26

h 2Bk 17:5 Yes 7:20

i 2Bk 18:15, 16 2Ku 12:9

 Mulongo 2 a 2Ku 25:14 b 2Bk 16:10-13 c Yel 44:18 d 2Bk 16:17 e 1Bk 6:33, 34 2Ku 29:7

f 1Bk 14:22, 23 2Bk 15:32, 35 2Ku 21:5, 11 2Ku 33:1, 3

g 2Bk 16:19 h 2Ku 21:16, 20 2Ku 33:20

 NSHAP. 29 i Yes 1:1 Hos 1:1 Mat 1:10

j 2Bk 18:1, 2 k 2Ku 31:20 l 1Bk 15:5 2Bk 18:3

Yehowa bikole kupita kumpala. 23 Wakatuadija kufila milambu kudi nzambi ya ku Damaseke a ivua mimutshimune, b ne wakamba ne: “Bu mudi nzambi ya bakalenge ba Sulia ibambuluisha, nenyilambule milambu bua ingambuluishe.” c Kadi yakamufikisha yeye ne Isalele mujima ku dikuluka. 24 Ahaza wakasangisha kabidi bintu bia mu nzubu wa Nzambi mulelela; pashishe wakakosa bintu bia mu nzubu wa Nzambi mulelela abi bitupa bitupa, d kukangaye biibi bia nzubu wa Yehowa, e ne kudienzelaye bioshelu mu masangu onso a mu Yelushalema. 25 Wakenza miaba mitumbuke mu bimenga bionso bia mu Yuda bua kufuimishila nzambi mikuabu muishi wa milambu, f ne wakafiikisha Yehowa Nzambi wa bankambua bende munda. 26 Bua malu adi mashale a ku malu ende, malu onso avuaye muenze kubangila ku ntuadijilu kuawu too ne ku ndekelu kuawu, tangila, mmafunda mu Mukanda wa Bakalenge ba Yuda ne ba Isalele. g 27 Pashishe Ahaza wakalala bua kuikisha ne bankambua bende, bobu kumujiika mu tshimenga, mu Yelushalema, bualu kabavua baye nende miaba ya kujiikilangana ya bakalenge ba Isalele to. h Muanende Hezikiya wakalua mukalenge pa muaba wende. Hezikiya i wakalua mukalenge ne bidimu 25, ne wakakokesha bidimu 29 mu Yeˆ lushalema. Dına dia mamuende ˆ divua Abiya muana wa Zekaya. j 2 Wakatungunuka ne kuenza ˆ malu mimpe ku mesu kua Yehowa, k anu muvua nkambua wende Davidi muenze. l 3 Mu tshidimu tshia kumpala tshia bukokeshi buende, mu ngondo wa kumpa-

29

757 la, wakakangula biibi bia nzubu wa Yehowa ne wakabilongolola. a 4 Pashishe wakabikidisha bakuidi ne bena Lewi, kubasangishaye muaba wa tshinsangansanga ku est. 5 Wakabambila ne: “Nuenu bena Lewi, ntelejayi. Mpindieu dijidilayi nuenu bine b ne nujidile nzubu wa Yehowa Nzambi wa bankambua benu, ne umbushayi tshintu tshia bukoya muaba wa tshijila. c 6 Bualu batatuetu bavua bapange lulamatu ne benze malu mabi ˆ ku mesu kua Yehowa Nzambi wetu. d Bavua bamulekele, bobu kumbusha mpala yabu ku ntenta wa tshitendelelu wa Yehowa, kuelabu Nzambi nyima. e 7 Bavua kabidi bakange biibi bia ku lutanda f ne bajime miendu. g Bavua balekele kuoshela Nzambi wa Isalele musenga wa manananshi h ne kumupesha milambu ya kuosha i muaba wa tshijila. 8 Nunku tshiji tshia Yehowa tshiakatemena Yuda ne Yelushalema, j yeye kubavuija tshintu ˆ tshidi tshienza buowa ne tshidi tshikemesha ne tshidi tshisaka bantu ku diela muonzo,1 anu munudi mua kudimuenena ˆ ne mesu enu. k 9 Monayi, bankambua betu bavua bakuluke ku muele wa mvita, l ne bavua bakuate bana betu ba balume, bana betu ba bakaji, ne bakaji betu baye nabu bua bualu ebu. m 10 Mpindieu muoyo wanyi udi ujinga kudia tshipungidi ne Yehowa Nzambi wa Isalele n bua tshiji tshiende tshikole tshiumbuke kutudi. 11 Bana banyi, ˆ edi ki ndıba dia kulengulula malu1 to, bualu Yehowa mmunusungule nuenu bua kuimana kumpala kuende, bua kuikala bena mudimu bende, o ne bua kufuimisha milambu yende.” p

2 KULONDOLOLA 29:4-19 NSHAP. 29 a 1Bk 6:33, 34 2Ku 28:24

b 1Ku 15:11, 12 c 2Bk 18:4 d 2Ku 28:22, 23 Yel 44:21

e Yel 2:27 Yhz 8:16

f 1Bk 6:33, 34 g Lew 24:2 h Eks 30:8 i Eks 29:38 j 2Ku 24:18 k Lew 26:32 Dut 28:15, 25

l Lew 26:14, 17 m 2Ku 28:5-8 n 2Ku 15:10-13 o Nom 3:6 Dut 10:8

p 1Ku 23:13 

Mulongo 2 a Nom 4:2, 3 1Ku 23:12

b 1Ku 23:21 c 1Ku 23:7 d 1Ku 15:16, 17 1Ku 25:1, 2

e 1Ku 25:5 f 1Ku 25:1 g 2Ku 29:5 h 1Bk 6:36 i 2Bk 23:4, 6 2Ku 15:16 Yne 18:1

j 1Bk 6:3 1Ku 28:11

k 2Ku 4:1 l 1Bk 7:40 m 1Bk 7:48

29:8 1 Anyi “ku diseka.” 29:11 1 Anyi “kuikisha.”

n 2Ku 28:1, 2 2Ku 28:24

12 Pakumvua bena Lewi nanku, bakajuka: Mahata muana wa Amasai ne Yoele muana wa Azaya ba mu bena Kohata; a mu bena Melali: b Kishi muana wa Abedi ne Azaya muana wa Yeˆ halelele; mu bena Geshona: c Yoa muana wa Zima ne Edene muana wa Yoa; 13 mu bana ba Elisafana: Shimeli ne Yeule; mu ˆ bana ba Asafa: d Zekaya ne Matanaya; 14 mu bana ba Hemana: e Yehiele ne Shimei; mu bana ba Yedutuna: f Shemaya ne Uziele. 15 Pashishe bakasangisha bana babu, bobu kudijidila ne kuluabu anu muvua mukaˆ lenge mutume dıyi bilondeshile ˆ meyi a Yehowa, bua kukezula nzubu wa Yehowa. g 16 Nunku bakuidi bakabuela munda mua nzubu wa Yehowa bua kumukezula, bobu kupatula bintu bia bukoya bionso bivuabu bapete mu ntempelo wa Yehowa, kuyabu nabi mu lubanza h lua nzubu wa Yehowa. Bena Lewi pabu bakabiangata, kuyabu nabi pambelu mu Tshibandabanda tshia Kidilona. i 17 Nunku bakatuadija dijidila edi dituku dia kumpala dia ngondo, ne mu dituku dia muanda mukulu dia ngondo bakafika mu lutanda lua Yehowa. j Bakajidila nzubu wa Yehowa matuku muanda mukulu, ne bakajikija mu dituku dia 16 dia ngondo wa kumpala. 18 Pashishe bakabuela kudi mukalenge Hezikiya, bobu kuamba ne: “Tudi bakezule nzubu wa Yehowa mujima, tshioshelu tshia mulambu wa kuosha k ne ˆ bintu biatshi bionso, l ne mesa a milongo ya mampa1 m ne bintu biawu bionso. 19 Tudi kabidi balongolole bintu bionso bivua mukalenge Ahaza muteke ku luseke mu bukokeshi buende pavuaye mupange lulamatu, n tudi 29:18 1 Mmumue ne: mampa a dileja.

2 KULONDOLOLA 29:20-33 babijidile, a ne bidi kumpala kua tshioshelu tshia Yehowa.” 20 Nunku mukalenge Hezikiya wakajuka mu dinda menemene, kusangishaye bakokeshi ba mu tshimenga, bobu kubanda ku nzubu wa Yehowa. 21 Bakalua ne ngombe milume muanda mutekete, bimpanga bia mikoko muanda mutekete, bana ba mikoko muanda mutekete ba mpanga, ne mbuji ya mpumbu muanda mutekete bu mulambu wa mpekatu bua bukalenge, bua muaba munsantu, ne bua Yuda.b Nunku wakambila bakuidi, ndelanganyi ya Alona, bua kubilambula pa tshioshelu tshia Yehowa. 22 Pashishe bakashipa ngombe ayi, c ne bakuidi bakangata mashi ayi, bobu kuamiamina pa tshioshelu; d bakashipa kabidi bimpanga bia mikoko, kumiaminabu mashi abi pa tshioshelu, ne bakashipa bana ba mikoko ba mpanga, bobu kumiamina mashi abu pa tshioshelu. 23 Pashishe bakalua ne mbuji ya mpumbu ya mulambu wa mpekatu kumpala kua mukalenge ne kua tshisumbu, bobu kuteka bianza biabu pa mutu payi. 24 Bakuidi bakayishipa, bobu kufila mulambu wa mpekatu pa tshioshelu ne mashi ayi bua kubuikidila Isalele mujima mpekatu, bualu mukalenge uvua muambe ne: mulambu wa kuosha ne mulambu wa mpekatu ivua ne bua kuikala bua Isalele mujima. 25 Pine apu, uvua muimanyike bena Lewi ku nzubu wa Yehowa bikale ne bintu bia kukumakaja, biombelu bia nshinga, ne ˆ nzenze, e bilondeshile dıyi dia Davidi f ne dia Gada g mumonyi wa bikena kumona wa mukalenge ne dia muprofete Natana, h buaˆ lu dıyi edi divua difume kudi Yehowa ku butuangaji bua baprofete bende. 26 Nunku bena Lewi

758 NSHAP. 29 a 2Ku 29:5

b Lew 4:3 Lew 4:13, 14 Nom 15:22-24

c Lew 4:4

d Lew 4:7, 18

e 1Ku 25:1, 6 2Ku 9:11

f 1Ku 28:12, 13 2Ku 8:12, 14

g 2Sm 24:11, 12 1Ku 29:29

h 2Sm 7:2 2Sm 12:1

 Mulongo 2 a Nom 10:8 1Ku 15:24

b Lew 1:3, 4

c 2Sm 23:1

d 1Ku 16:7

e Lew 1:3

f 1Bk 3:4 1Bk 8:63 1Ku 29:21, 22

bavua bimane bikale ne biombelu bia Davidi, ne bakuidi bikale ne mpungi.a 27 Pashishe Hezikiya wakaˆ tuma dıyi bua bafile mulambu wa kuosha pa tshioshelu. b Pakatuadijabu kufila mulambu wa kuosha, musambu wa Yehowa wakatuadija ne mpungi kabidi, bilonda muvua biombelu bia Davidi mukalenge wa Isalele bienda biya. 28 Tshisumbu tshijima tshiakinama pavuabu benda bimba musambu ne mpungi yenda idila, ne bionso ebi biakatungunuka too ne pavuabu bajikije kufila mulambu wa kuosha. 29 Diakamue pavuabu bajikije kufila mulambu au, mukalenge ne bantu bonso bavuaye nabu bakinama, kutuabu mpala panshi. 30 Ke mukalenge Hezikiya ne bakokeshi kuambilabu bena Lewi bua kutumbisha Yeˆ howa ne meyi a Davidi c ne a Asafa d mumonyi wa bikena kumona. Nunku bakatumbisha Nzambi ne disanka dia bungi, bobu kuinama ne kutuabu mpala panshi. 31 Pashishe Hezikiya wakamba ne: “Mpindieu unudi batekibue ku luseke1 bua Yehowa, luayi ne nutuale milambu ne milambu ya kuela nayi tuasakidila ku nzubu wa Yehowa.” Nunku tshisumbu tshiakatuadija kulua ne milambu ne milambu ya kuela nayi tuasakidila, ne muntu yonso uvua muoyo umusaka bua kulua ne milambu ya kuosha, uvua ulua nayi.e 32 Bungi bua milambu ya kuosha buvua tshisumbu tshilue nabu buvua bua ngombe milume 70, bimpanga bia mikoko lukama, bana ba mikoko 200 ba mpanga, bionso ebi bu mulambu wa kuoshela Yehowa, f 33 ne milambu ya tshijila ivua 29:31 1 Ku mua.: “Mpindieu nudi buwuje tshianza tshienu.”

759 ya ngombe 600 ne mikoko 3000. 34 Kadi kakuvua bakuidi bungi bukumbane bua kulamuna biseba ku milambu ya kuosha yonso to, nunku bana babu bena Lewi bakabambuluisha a too ne pavua mudimu mujike, ne too ne pavua bakuidi mua kudijidila, b bualu bena Lewi bavua badifile ne muoyo mujima1 bua kudijidila kupita bakuidi. 35 Kuvua kabidi milambu ya kuosha ya bungi, c pamue ne bitupa bia mafuta bia milambu ya diumvuangana d ne milambu ya bia kunua bua milambu ya kuosha. e Nunku mudimu wa ku nzubu wa Yehowa wakatuadijilula.1 36 Ke Hezikiya ne tshisamba tshionso kusanka bua tshivua Nzambi mulelela muenzele tshisamba tshiende, f bualu, bualu ebu buvua buenzeke lukasa lukasa. ˆ Hezikiya wakatuma dıyi mu Isalele mujima g ne mu Yuda, kufundilaye too ne bena Efelayima ne bena Manashe mikanda, h bua bantu balue ku nzubu wa Yehowa mu Yelushalema bua kuenzela Yehowa Nzambi wa Isalele Pasaka. i 2 Kadi mukalenge, bakokeshi ba mu bukalenge buende, ne tshisumbu tshijima tshivua mu Yelushalema bakangata dipangadika dia kuenza Pasaka mu ngondo muibidi, j 3 bualu kabavua bakumbaˆ ne bua kumuenza dıba dia pa tshibidilu k bu muvua bungi bua bakuidi bavua badijidile kabuyi bukumbane, l ne bantu kabayi badisangishe mu Yelushalema to. 4 Bualu ebu buvua bumueˆ neke buimpe ku mesu kua mukalenge ne kua tshisumbu tshijima. 5 Nunku bakangata dipangadika dia kumanyisha mu

30

2 KULONDOLOLA 29:34–30:10 NSHAP. 29 a Nom 8:19 2Ku 30:17 2Ku 35:10, 11

b 2Ku 30:2, 3 c 2Ku 29:32 d Lew 3:1 Lew 3:14-16

e Nom 15:5 f 2Ku 30:12 

NSHAP. 30 g 2Ku 11:14, 16 h 2Ku 34:1, 6, 7 i Eks 12:43 Lew 23:5 Dut 16:2 2Ku 35:1

j Nom 9:10, 11 k Eks 12:18 l 2Ku 29:34 

Mulongo 2 a Bal 18:29 b 2Ku 35:18 c 2Bk 15:29 1Ku 5:26 2Ku 28:20, 21

d 2Ku 29:8, 9 e Eks 32:9 f Dut 12:5, 6 Mis 132:13

g 2Ku 29:10 h 1Bk 8:49, 50 i Dut 30:1-3 j Eks 34:6 Mis 86:5 Mik 7:18

k 2Ku 15:2

29:34 1 Ku mua.: “bavua ne muoyo mululame.” 29:35 1 Anyi “wakalongolodibua.”

Yes 55:7 Yak 4:8

l 2Ku 30:1

Isalele mujima, kumbukila ku ˆ Be-sheba too ne ku Dana, a bua ne: bantu bavua ne bua kulua ne kuenzela Yehowa Nzambi wa Isalele Pasaka ku Yelushalema, bualu kabavua bamuenze badisangishe bu tshisumbu bilondeshile tshivuabu bafunde to. b 6 Nunku bafidi ba mikanda1 bakaya ne mikanda ya kudi mukalenge ne bakokeshi ba mu bukalenge buende mu Isalele mujima ne mu Yuda, anu muvua ˆ mukalenge mutume dıyi, bamba ne: “Nuenu bantu ba mu Isalele, pinganayi kudi Yehowa Nzambi wa Abalahama, wa Izaka, ne wa Isalele, bua yeye apingane kudi bashadile bavua bapanduke mu tshianza tshia baˆ kalenge ba Ashu.c 7 Kanuikadi bu bankambua benu ne bu bana benu bavua bapange lulamatu kudi Yehowa Nzambi wa bankambua babu, kuenzabi bua abaˆ vuije tshintu tshidi tshienza buowa anu bu munudi numona. d 8 Mpindieu kanuikadi ne mutu mukole bu bankambua benu to. e Kokelayi Yehowa ne luayi muaba wende munsantu f udiye mujidile bua kashidi, nuenzele Yehowa Nzambi wenu mudimu bua tshiji tshiende tshikole tshiumbuke kunudi.g 9 Bualu panudi nupingana kudi Yehowa, nebaleje bana benu ne bana benu balela luse kudi bantu badi babakuate baye nabu h ne nebabanyishile bua kupingana mu buloba ebu, i bualu Yehowa udi Nzambi udi uditeka pa muaba wa bakuabu1 ne udi ne luse, j ne nuenu bapingane kudiye kakumbusha mpala wende kunudi to.” k 10 Nunku bafidi ba mikanda1 bakaya mu tshimenga ne mu tshimenga mu buloba buonso bua Efelayima ne bua Manashe, l 30:6, 10 1 Ku mua.: “banyemi ba lubilu.” 30:9 1 Anyi “udi ne muoyo muimpe.”

2 KULONDOLOLA 30:11-25 kuyabu too ne ku Zebulona, kadi bantu bavua babaneka ne babaseka. a 11 Tshidibi bamue baˆ ntu ba mu Ashe, mu Manashe, ne mu Zebulona bakadipuekesha, kuluabu ku Yelushalema. b 12 Tshianza tshia Nzambi mulelela tshivua kabidi mu Yuda bua kuenza bua bikale mu buobumue1 bua kuenza tshivua mukaˆ lenge ne bakokeshi batume dıyi ˆ bua kuenza bilondeshile dıyi dia Yehowa. 13 Musumba wa bantu wakadisangisha ku Yelushalema bua kuenza Tshibilu tshia Mampa kaayi mela Luevene c mu ngondo muibidi; d tshivua tshisumbu tshinene be! 14 Bakajuka, kumbushabu bioshelu bivua mu Yelushalema, e kumbushabu kabidi bioshelu bionso bia musenga wa manananshi, f kubimanshabu mu Tshibandabanda tshia Kidilona. 15 Pashishe bakashipa mulambu wa Pasaka mu dituku dia 14 dia ngondo muibidi. Bakuidi ne bena Lewi bakumvua bundu, ke bobu kudijidila ne kuluabu ne milambu ya kuosha ku nzubu wa Yehowa. 16 Bakangata miaba yabu ya pa tshibidilu bilondeshile Mikenji ya Mose muntu wa Nzambi mulelela; pashishe bakuidi bakamiamina mashi g avua bena Lewi babapeshe. 17 Kuvua bantu ba bungi mu tshisumbu bavua kabayi badijidile, nunku bena Lewi bavua ne mudimu wa kushipa milambu ya Pasaka bua bantu bonso bavua bakoya, h bua kubajidila kudi Yehowa. 18 Bualu bantu ba bungi, nangananga bavua bafumine mu Efelayima, mu Manashe, i ˆ mu Yisaka, ne mu Zebulona, kabavua badikezule to, tshidibi bavua anu badia Pasaka, kabiyi 30:12 1 Ku mua.: “bua kubapesha muoyo umue.”

760 NSHAP. 30 a 2Ku 36:15, 16

b 2Ku 11:14, 16

c Lew 23:6

d Nom 9:10, 11

e 2Bk 18:22

f 2Ku 28:24

g Lew 1:5

h 2Ku 29:34

i 2Ku 30:1 

Mulongo 2 a Mis 86:5

b 2Ku 19:2, 3 Ezl 7:10

c Nom 9:6, 10

d Lew 23:6

e Dut 12:5, 7 Neh 8:10

f 2Ku 29:25

g Lew 23:6

h Lew 3:1

i 1Bk 8:65

j 2Ku 35:7, 8

k 2Ku 29:34

l 2Ku 30:11, 18

bipetangana ne tshivuabu bafunde to. Kadi Hezikiya wakasambila bua bualu buabu wamba ne: “Yehowa udi muimpe a itabaku 19 muntu yonso udi mulongolole muoyo wende bua kukeba Nzambi mulelela, b Yehowa, Nzambi wa bankambua bende, nansha yeye kayi mukezudibue bilondeshile mukenji wa bunsantu.” c 20 Nunku Yehowa wakateleja Hezikiya, yeye kubuikidila1 bantu. 21 Nunku bena Isalele bavua mu Yelushalema bakenza Tshibilu tshia Mampa kaayi mela Luevene d matuku muanda mutekete ne disanka dia bungi, e ne bena Lewi ne bakuidi bavua batumbisha Yehowa ku dituku ku dituku, bimbila Yehowa biombeˆ lu biabu ne dıyi dikole. f 22 Hezikiya wakakula kabidi ne bena Lewi bonso bavua benzele Yehowa mudimu ne meji ne wakabakankamija.1 Bakadia mu tshibilu tshijima atshi matuku muanda mutekete, g balambula milambu ya diumvuangana h ne bela Yehowa Nzambi wa bankambua babu tuasakidila. 23 Pashishe tshisumbu tshijima tshiakangata dipangadika dia kutshienza matuku makuabu muanda mutekete, ke bobu kutshienza matuku makuabu muanda mutekete ne disanka.i 24 Nunku Hezikiya mukalenge wa Yuda wakafila ngombe tshinunu ne mikoko 7000 bua tshisumbu, ne bakokeshi bakafila ngombe tshinunu ne mikoko binunu 10 bua tshisumbu; j ne bakuidi ba bungi bavua badijidila.k 25 Tshisumbu tshijima tshia Yuda, bakuidi, bena Lewi, tshisumbu tshijima tshivua tshifumine mu Isalele, l ne bantu bavua baso30:20 1 Ku mua.: “kuondopa.” 30:22 1 Ku mua.: “wakakula ku muoyo wabu.”

761 mbe buenyi a bavua bafumine mu buloba bua Isalele ne aba bavua basombela mu Yuda bakatungunuka ne kusanka. 26 Kuvua disanka dia bungi mu Yelushalema, bualu katshia ku matuku a Solomo muana wa Davidi mukalenge wa Isalele, bualu bua buena ebu kabuvua buanji kuenzeka mu Yelushalema to. b 27 Ndekelu wa bionso, bakuidi bena Lewi bakajuka, kubeneshabu bantu;c ne ˆ Nzambi wakumvua meyi abu, ne disambila diabu diakafika muaba wa tshijila udiye musombele, mu diulu. Diakamue pakajikijabu malu onso aa, bena Isalele bonso bavuapu bakaya mu bimenga bia mu Yuda, bobu kuzaza makunji a tshijila, d kukosa mitshi ya tshijila,1 e ne kupula miaba mitumbuke f ne bioshelu g mu Yuda mujima ne mu Benyamina, kabidi ne mu Efelayima ne mu Manashe, h too ne pakabibutulabu bionso butubutu; pashishe bena Isalele bonso bakapingana mu bimenga biabu, muntu yonso mu buloba buende. 2 Pashishe Hezikiya wakateka bakuidi mu bisumbu biabu i ne bena Lewi mu bisumbu biabu, j tshisumbu tshionso tshia bakuidi ne tshia bena Lewi bua mudimu wabu, k bua milambu ya kuosha ne milambu ya diumvuangana, bua kuenza mudimu ne kuela Nzambi tuasakidila ne kumutumbisha mu biibi bia mbanza ya1 Yehowa. l 3 Bakafila tshitupa tshia bintu bia mukalenge bua milambu ya kuosha, m kusangisha ne milambu ya mu dinda ne ya dilolo, n pamue ne milambu ya kuosha bua Nsabatu, o padi ngondo ubala, p ne bua bibilu, q bilondeshile tshidibu bafunde mu Mikenji ya Yehowa.

31

31:1 1 Tang. Diumv. 31:2 1 Ku mua.: “bitudilu bia.”

2 KULONDOLOLA 30:26–31:11 NSHAP. 30 a Eks 12:49 b 1Bk 8:65, 66 c Nom 6:23-26 Dut 10:8

 NSHAP. 31 d Eks 23:24 e Dut 7:5 2Bk 18:1, 4 2Ku 14:2, 3 2Ku 34:1, 3

f Dut 12:2 g 2Ku 23:16, 17 h 2Ku 30:1, 18 i 1Ku 24:1 j 1Ku 23:6 k 2Ku 8:14 l 1Ku 23:13 1Ku 23:27-30

m 2Ku 30:24 n Eks 29:39 o Nom 28:9 p Nom 10:10 q Dut 16:16 

Mulongo 2 a Nom 18:21 Neh 10:38, 39

b Nom 18:12 c Eks 22:29 Eks 23:19 Neh 10:37

d Nsu 3:9 e Lew 27:30 Dut 14:28

f Lew 23:16 g Lew 23:24 h Nom 18:8 i Mal 3:10 j Neh 10:38, 39 Neh 12:44

4 Wakatumina kabidi bantu bavua basombela mu Yelushaleˆ ma dıyi bua kulua ne bintu bivuabu ne bua kupesha bakuidi ne bena Lewi, a bua bobu aba balamate mikenji ya Yehowa ne muoyo mujima.1 5 Diaˆ kamue pakatumabu dıyi adi, bena Isalele bakafila bintu bia kumpala bia ntete bia bungi, bia mvinyo mupiamupia, bia mafuta, b ne bia buitshi, ne bia bintu bionso bia mu madimi; c bakalua ne bia dikumi bia bintu bionso bia bungi menemene. d 6 Bantu ba mu Isalele ne ba mu Yuda bavua basombela mu bimenga bia Yuda bakalua pabu ne tshia dikumi tshia ngombe ne tshia mikoko ne tshia dikumi tshia bintu bia tshijila e bivuabu bajidile Yehowa Nzambi wabu. Bakalua nabi, kubitekabu mishiki mishiki. 7 Mu ngondo muisatu, f bakatuadija kuteka mapa abu mu mishiki; ne mu ngondo wa muanda mutekete, g bakajikija. 8 Pavua Hezikiya ne bakokeshi balue ne bamone mishiki ayi, bakatumbisha Yehowa ne kubeneshabu tshisamba tshiende tshia Isalele. 9 Hezikiya wakebeja bakuidi ne bena Lewi bua mishiki ayi, 10 ne Azaya mfumu wa bakuidi wa mu nzubu wa Sadoka wakamuambila ne: “Katshia ku tshikondo tshivuabu batuadije kulua ne mapa mu nzubu wa Yehowa, h bantu badi badia bukuta ne kutshidi kushale bintu bikuabu bia pa mutu bia bungi, bualu Yehowa mmubeneshe tshisamba tshiende, ne bintu bia bungi ebi mbishale.” i 11 Ke Hezikiya kubambilaye bua kulongolola nzubu ya kulamina bintu1 j mu nzubu wa 31:4 1 Anyi “badifile menemene ku mikenji yende.” 31:11 1 Anyi “nzubu ya kudiila.”

2 KULONDOLOLA 31:12–32:3 Yehowa, bobu kuyilongolola. 12 Bakatungunuka ne kulua ne mapa, bia dikumi, a ne bintu bia tshijila ne lulamatu luonso; bavua bateke Konaniya muena Lewi bua ikale mulombodi bua kutangila bintu bionso ebi, ne muanabu Shimei uvua tshindondi tshiende. 13 Yehiele, Azazaya, Nahata, Asahele, Yelimota, Yozabada, Eliele, Yisemakaya, Mahata, ne Benaya bavua bantu bavuabu bapeshe mudimu wa kuambuluisha Konaniya ne muanabu Shimei, bilondeshile ˆ dıyi divua mukalenge Hezikiya mutume, ne Azaya uvua mulombodi wa nzubu wa Nzambi mulelela. 14 Kole muana wa Yimenaha, muena Lewi mulami wa ku tshiibi luseke lua est, b uvua utangila milambu ya budisuile c ya Nzambi mulelela, ne uvua wabanya mapa avuabu bapeshe Yehowa d ne bintu bitambe tshijila. e 15 Ku bulombodi buende kuvua Edene, Minyamina, Yeshua, Shemaya, Amalia, ne Shekaniya, mu bimenga bia bakuidi, f mu mudimu wabu wa kueyemenyibua, bua kuabanyina bana babu bavua mu bisumbu biabu g bintu bungi bua muomumue, kudi munene ne kudi mukese mushindu wa muomumue. 16 Diabanya dia bintu edi divua dienzeka pa kumbusha bintu bivuabu babanyina bantu balume ba bidimu bisatu kubanda bavuabu baˆ funde mena mu avuabu bafunde ˆ mu dilondangana dia meku abu, bantu bavua balua dituku dionso bua kuenza mudimu mu nzubu wa Yehowa ne bua kukumbaja midimu ivuabu ne bua kuenza mu bisumbu biabu. 17 Difunda dia dilondangana ˆ dia meku a bakuidi divua dilondesha nzubu ya batatuabu, h anu bu muvua dia bena Lewi bavua ne bidimu 20 kubanda, i bilondeshile midimu ivuabu ne bua

762 NSHAP. 31 a Lew 27:30 Dut 14:28

b 1Ku 26:17, 19

c Dut 12:5, 6 Dut 16:10

d Nom 18:8

e Lew 2:10 Lew 7:1

f Yos 21:19

g 1Ku 24:1

h 1Ku 24:4

i Nom 4:2, 3 Nom 8:24 1Ku 23:24

 Mulongo 2 a 1Ku 23:6

b Lew 25:33, 34 Nom 35:2 Yos 21:13

c 2Ku 29:35 

NSHAP. 32 d 2Ku 31:20

e 2Bk 18:7, 13 Yes 36:1

f 2Bk 20:20

kuenza mu bisumbu biabu. a 18 Difunda dia dilondangana ˆ dia meku edi divua dikongoloja bakaji babu, bana babu ba balume ne ba bakaji, too ne bana babu ba batekete, tshisumbu tshiabu tshijima (bualu bavua badilama ba tshijila bua tshintu tshivua tshia tshijila bua bualu bua mudimu wabu wa kueyemenyibua) 19 kabidi ne ndelanganyi ya Alona, bakuidi bavua basombela mu maloba a mpata ya kudishila nyama ivua minyunguluke bimenga biabu. b Mu bimenga bionso, bavua basungule bantu bua kufila bintu kudi bantu balume bonso ba munkatshi mua bakuidi ne kudi bantu bonso bavuabu bafunde ˆ mena abu mu dilondangana dia ˆ meku a bena Lewi. 20 Hezikiya wakenza bualu ebu mu Yuda mujima, ne wakatungunuka ne kuenza malu avua mimpe, makane, ne a lulamatu kumpala kua Yehowa Nzambi wende. 21 Mudimu wonso uvuaye ujinga kuenza bua kukeba Nzambi wende, nansha muikale utangila mudimu wa nzubu wa Nzambi c mulelela anyi utaˆ ngila Mikenji ne meyi, uvua uwenza ne muoyo mujima, ne malu ende avua enda bimpe. Panyima pa malu aa ne bienzedi bia lulamatu d ebi, Saneheliba mukalenge wa ˆ Ashu wakalua, kubuelaye mu Yuda. Wakatshintshimika bimenga bikolesha, ujinga kubuelamu ku bukole ne kubikuata. e 2 Pavua Hezikiya mumone ne: Saneheliba uvua mulue ne uvua ujinga kuela Yelushalema mvita, 3 yeye mumane kuyukila ne bakokeshi ba mu bukalenge buende ne bena mvita bende, wakangata dipangadika dia ˆ kujibikila mayi a mishimi pambelu pa tshimenga, f ne bobu

32

763 bakatua ku tshiende. 4 Bantu ba bungi bakadisangisha, bobu kujibikila mishimi yonso ne kasulu kavua kapitshila mu buloba buabu bamba ne: “Bua tshinyi ˆ bakalenge ba Ashu badi ne bua ˆ kulua kusangana mayi a bungi?” 5 Wakibakulula kabidi ne disuminyina dionso tshimanu tshionso tshivua tshiupuke, yeye kuibakapu bibumba, ne yeye kuenza tshimanu tshikuabu pambelu. Wakalongolola kabidi Kakunakuna1 a ka mu Tshimenga tshia Davidi, ne wakenza bia mvita2 bia bungi ne ngabu. 6 Pashishe wakateka bamfumu ba basalayi ku mutu kua bantu, yeye kubasangisha muaba wa tshinsangansanga wa ku tshiibi tshia tshimenga ne kubakankamijaye1 wamba ne: 7 “Ikalayi ne dikima ne bukole. Kanutshiˆ nyi anyi kanuikadi ne buowa ˆ bua mukalenge wa Ashu b ne musumba wonso udiye nawu, bualu badi netu badi ba bungi kupita badi nende. c 8 Yeye udi ne diboko dia musunyi,1 kadi tuetu tudi ne Yehowa Nzambi wetu bua kutuambuluisha ne kutuluila mvita.” d Nunku bantu bakakoˆ leshibua ne meyi a kudi Hezikiya mukalenge wa Yuda. e 9 Panyima pa bualu ebu, pavua Saneheliba mukalenge wa ˆ Ashu f muikale ku Lakisha ne biluilu biende bionso,1 wakatuma bena mudimu bende ku Yelushalema, kudi Hezikiya mukalenge wa Yuda ne kudi bena Yudaya bonso mu Yelushalema g wamba ne: 32:5 1 Anyi “Milo.” Muaku wa mu tshiena Ebelu udi umvuija “kuwuja.” 2 Anyi “bia mvita bia kukupa.” 32:6 1 Ku mua.: “kuakulaye ku muoyo wabu.” 32:8 1 Anyi “weyemena bukole bua bantu.” 32:9 1 Anyi “biluilu biende bionso bia basalayi ne butumbi buende.”

2 KULONDOLOLA 32:4-16 NSHAP. 32 a 2Sm 5:9 1Bk 9:24 1Bk 11:27 2Bk 12:20

b 2Bk 19:6

c Dut 31:6, 8 Yos 1:6, 9 2Bk 6:16, 17 2Ku 20:15

d Nom 14:9 Dut 20:1, 4 Yos 10:42 Yel 17:5

e 2Ku 20:20

f Yes 37:8

g 2Bk 18:17 Yes 36:2

 Mulongo 2 a 2Bk 18:19 Yes 36:4

b 2Bk 18:29, 30 2Bk 19:10

c 2Bk 18:1, 4

d 2Ku 31:1

e 2Bk 18:22 Yes 36:7

f 2Bk 15:29 2Bk 17:5 Yes 37:12

g 2Bk 18:33, 34 2Bk 19:17, 18

h Eks 14:3 Eks 15:9

i 2Bk 18:29

j Eks 5:2 Dut 32:27 Dan 3:14, 15

10 “Saneheliba mukalenge ˆ wa Ashu udi wamba ne: ‘Nudi nueyemena tshinyi bua kushala mu Yelushalema padibu eku bamutshintshimike? a 11 Hezikiya kena unupambuisha ne unufila bua kufua ne nzala ne nyota, padiye wamba ne: “Yehowa Nzambi wetu neatusungile mu tshiaˆ nza tshia mukalenge wa Ashu” anyi? b 12 Ki ng’Hezikiya umue umue eu uvua mumbushe miaba mitumbuke c ne bioshelu bia Nzambi wenu,1 d pashishe muambile Yuda ne Yelushalema ne: “Nudi ne bua kuinama anu kumpala kua tshioshelu tshimue ne popu apu ke panudi ne bua kufuimishila milambu yenu” anyi? e 13 Kanuena bamanye tshimvua meme ne bankambua banyi benzele bisamba bionso bia mu maloba makuabu anyi? f Nzambi ya bisamba bia maloba au ivuaku mikokeshe bua kusungila buloba buayi mu tshianza tshianyi anyi? g 14 Nnganyi munkatshi mua nzambi yonso ya bisamba ebi bivua bankambua banyi babutule uvua mukokeshe bua kusungila bantu bende mu tshianza tshianyi, bua Nzambi wenu akokeshe bua kunusungila mu tshianza tshianyi? h 15 Kanulekedi Hezikiya unushima anyi unupambuisha mushindu eu to! i Kanumuitabuji to, bualu nzambi nansha umue wa mu tshisamba anyi bukalenge kayi buonso kavua mukokeshe bua kusungila bantu bende mu tshianza tshianyi ne mu tshianza tshia bankambua banyi to. Nunku netuambe tshinyi bua Nzambi wenu? Kena mua kunusungila mu tshianza tshianyi to!’” j 16 Bena mudimu bende bakamba kabidi Yehowa Nzambi 32:12 1 Ku mua.: “miaba yende mitumbuke ne bioshelu biende.”

2 KULONDOLOLA 32:17-31 mulelela ne muena mudimu wende Hezikiya malu a bungi. 17 Wakafunda kabidi mikanda a bua kupenda Yehowa Nzambi wa Isalele b ne kumuamba, wamba ne: “Anu bu nzambi ya bisamba bia maloba makuabu ivua kayiyi mikokeshe bua kusungila bantu bayi mu tshianza tshianyi, c nunku Nzambi wa Hezikiya kakusungila pende bantu bende mu tshianza tshianyi to.” 18 Bakatungunuka ne kuela bantu ba mu Yelushalema bavua ˆ pa tshimanu mbila ne dıyi dikole mu muakulu wa bena Yuda, bua kubatshinyisha ne kubakuatshiˆ sha buowa, bua bobu kukuata tshimenga. d 19 Bakamba Nzambi wa Yelushalema anu muvuabu bambe nzambi ya bukua bisamba bia pa buloba idi mudimu wa bianza bia bantu. 20 Kadi mukalenge Hezikiya ne muprofete Yeshaya e muana wa Amoza bavua anu basambila bua bualu ebu ne balomba diambuluisha mu diulu. f 21 Nunku Yehowa wakatuma muanjelu, yeye kubutula bilobo bia mvita g bionso, balombodi bonso, ne bamfumu bonso mu tshitudilu tshia mukalenge wa ˆ Ashu, kuenzabi bua ne: apingane mu buloba buende ne bundu. Pashishe wakabuela mu nzubu1 wa nzambi wende, ne bamue ba ku bana bende yeye bakamushipamu ne muele wa mvita. h 22 Nunku Yehowa wakapandisha Hezikiya ne bantu ba mu Yelushalema mu tshianza tshia Saˆ neheliba mukalenge wa Ashu ne mu tshianza tshia bantu bakuabu bonso, yeye kubapesha dikisha ku nseke yonso. 23 Bantu ba bungi bakatuadila Yehowa mapa ku Yelushalema, bobu kutuadila Hezikiya mukalenge wa 32:21 1 Anyi “ntempelo.”

764

i 1Bk 1:33, 45

Yuda a bintu bimpe menemene, ne panyima pa bualu abu bisamba bionso biakanemeka Hezikiya bikole. 24 Mu matuku au, Hezikiya wakasama ne ukavua ukeba kufua, kadi yeye kusambila Yehowa, b yeye kumuandamuna ne kumupesha tshimanyinu.1 c 25 Kadi Hezikiya kakaleja dianyisha bua malu mimpe avuabu bamuenzele, bualu muoyo wende wakadibandisha, kudikebelaye yeye muine ne Yuda ne Yelushalema tshiji tshia Nzambi. 26 Kadi Hezikiya wakadipuekesha ku didibandisha dia muoyo wende, d yeye ne bantu ba mu Yelushalema; nunku tshiji tshia Yehowa katshiakabakuata mu matuku a Hezikiya to. e 27 Hezikiya wakalua kupeta bubanji bua bungi ne butumbi bua bungi; f wakadienzela nzubu ya kulamina bintu g bua arjan, or, mabue a mushinga mukole, mafuta a mutshi wa bome, ngabu, ne bua bintu bimpe bionso. 28 Wakenza kabidi miaba ya kulamina bintu bua ntete, bua mvinyo mupiamupia, ne bua mafuta, kuenzaye kabidi ne bikumbi bua bimuna bionso bia mishindu mishilashilangane ne bikumbi bua bisumbu bia mikoko. 29 Wakadipetela kabidi bimenga, ne bimuna bia bungi, bisumbu bia mikoko, ne bisumbu bia ngombe, bualu Nzambi uvua mumupeshe bintu bia bungi menemene. 30 Hezikiya ke uvua muˆ kange njila wa ku mutu wa mayi h a Gihona, i yeye kuapuekesha buludiludi ku ouest mu Tshimenga tshia Davidi, j ne midimu yonso ivua Hezikiya wenza ivua yenda bimpe. 31 Kadi pavuabu batume baleji mpala ba bakokeshi ba mu Babilona bua kumuebeja bua

j 2Sm 5:9

32:24 1 Anyi “tshintu tshidi tshileja bualu buenzeka matuku atshilualua.”

NSHAP. 32 a 2Bk 19:14

b Yes 37:29

c 2Bk 17:6 2Bk 19:12

d 2Bk 18:26, 28 Yes 36:11, 13

e 2Bk 19:2, 20 Yes 37:2

f 2Bk 19:14, 15 2Ku 14:11

g Mis 76:5

h 2Bk 19:35-37 Yes 37:37, 38

 Mulongo 2 a 1Bk 4:21 2Ku 17:1, 5

b 2Bk 20:1, 2 Yes 38:1, 2

c 2Bk 20:5, 9 2Ku 32:31 Yes 38:8

d Yel 26:18, 19

e 2Bk 20:19

f 2Ku 1:11, 12 2Ku 17:1, 5

g 1Bk 9:17-19

h 2Ku 32:4

765 tshimanyinu1 a tshivua tshienzeke mu buloba, b Nzambi mulelela wakamulekela nkayende bua kumuteta, c bua afike ku dimanya malu onso avua mu muoyo wende. d 32 Bua malu adi mashale a ku malu a Hezikiya ne malu avuaye muenze avua maleje muvuaye ne dinanga dia lulamatu, e mmafunda mu tshikena kumona tshia muprofete Yeshaya, f muana wa Amoza, mu Mukanda wa Bakalenge ba Yuda ne ba Isalele. g 33 Pashishe Hezikiya wakalala bua kuikisha ne bankambua bende, ne bakamujiika mu njila udi mubande ku miaba ya kujiikilangana ya bana ba Davidi; h Yuda mujima ne bantu ba mu Yeluˆ shalema bakamupesha buneme ku lufu luende. Muanende Manashe wakalua mukalenge pa muaba wende. Manashe i uvua ne bidimu 12 pavuaye mulue mukalenge, ne wakakokesha bidimu 55 mu Yelushalema. j 2 Wakenza malu mabi ku ˆ mesu kua Yehowa, ulonda bilele bibi menemene bia bisamba bivua Yehowa muipate kumpala kua tshisamba tshia Isalele. k 3 Wakibakulula miaba mitumbuke ivua tatuende Hezikiya ˆ mubumbule, l wakashila Babala bioshelu ne wakenza mitshi ya tshijila,1 ne wakinamina musumba wonso wa bintu bia mu diulu, kuwenzelaye mudimu. m 4 Wakasa kabidi bioshelu mu nzubu wa Yehowa, n nzubu ˆ uvua Yehowa muambe ne: “Dına dianyi nedikale mu Yelushalema bua kashidi.” o 5 Wakashila kabidi musumba wonso wa bintu bia mu diulu bioshelu mu mba-

33

2 KULONDOLOLA 32:32–33:12 NSHAP. 32 a 2Bk 20:8-11 Yes 38:8

b 2Bk 20:12 Yes 39:1

c Gen 22:1 d Dut 8:2 Mis 7:9 Mis 139:23

e 2Ku 31:20, 21 f Yes 1:1 g 2Bk 20:20 h 1Bk 11:43 

NSHAP. 33 i Mat 1:10 j 2Bk 21:1 k 2Bk 21:2-6 l 2Bk 18:1, 4 m Dut 4:19 2Bk 23:5

n 2Bk 16:10, 11 o Dut 12:11 2Ku 6:6

 Mulongo 2 a 1Bk 6:36 1Bk 7:12

b 2Bk 16:1, 3 c Yos 15:8, 12 2Bk 23:10

d Lew 19:26 e Lew 20:6 Dut 18:10, 11

f 2Bk 23:6 g 2Bk 21:7-9 2Bk 23:27 2Ku 7:16

nza ibidi ya ku nzubu wa Yehowa. a 6 Wakapitshisha kabidi bana bende yeye ba balume mu kapia b mu Tshibandabanda tshia Muana wa Hinoma; c wakenza majimbu, d kubukishaye, kuenzaye malu a mupongo, kutekaye bena mbuku ne bantu badi bamba malu atshilualua. e Wakenza ˆ malu mabi ku mesu kua Yehowa mu mushindu wa dikema, bua kumufiikisha munda. 7 Wakateka lupingu lusonga luvuaye muenze mu nzubu wa Nzambi mulelela, f nzubu uvua Nzambi muambile Davidi ne muanende Solomo ne: “Nenteke ˆ dına dianyi kashidi mu nzubu eu ne mu Yelushalema undi musungule mu bisa bionso bia Isalele. g 8 Tshiakumbusha kabidi makasa a Isalele mu buloba bumvua mupeshe bankambua babu, kadi anu bobu balame ne muoyo mujima malu onso amvua mubatuˆ mine dıyi bua kuenza, Mikenji ˆ yonso, meyi ne mikandu ne mapangadika bimvua mubapeshe ku butuangaji bua Mose.” 9 Manashe wakatungunuka ne kupambuisha Yuda ne bena mu Yelushalema, ubafikisha ku dienza malu mabi matambe kupita bisamba bivua Yehowa mubutule kumpala kua bena Isalele. h 10 Yehowa uvua anu wakula ne Manashe ne bantu bende, kadi bobu kabavua bateleja to. i 11 Nunku Yehowa wakabatumina bamfumu ba tshiluilu tshia ˆ mukalenge wa Ashu, bobu kukuata Manashe ne ndobo,1 kumusuikabu ne nkanu ibidi ya tshiamu tshia mitaku ne kuyabu nende ku Babilona. 12 Mu dikenga diende, wakalomba Yehowa Nzambi wende luse1 ne

h Lew 18:24

32:31 1 Anyi “tshintu tshidi tshileja bualu buenzeka matuku atshilualua.” 33:3 1 Tang. Diumv.

Yos 24:8 2Bk 21:11, 16

i 2Ku 36:15, 16

33:11 1 Anyi pamuapa: “mu bina.” 33:12 1 Anyi “wakatekesha mpala wa Yehowa Nzambi wende.”

2 KULONDOLOLA 33:13–34:2 wakatungunuka ne kudipuekesha bikole kumpala kua Nzambi wa bankambua bende. 13 Wakatungunuka ne kumusambila, ne disengelela diende adi diakamulenga ku muoyo, Yeye kuteleja dilomba diende dia luse, ne kumupingajaye mu Yelushalema mu bukalenge buende. a Nunku Manashe wakafika ku dimanya ne: Yehowa udi Nzambi mulelela. b 14 Panyima pa bualu ebu, wakibaka tshimanu pambelu pa Tshimenga tshia Davidi c ku ouest kua Gihona d mu tshibandabanda1 tshiye too ne ku Tshiibi tshia Mishipa, e ne wakatungunuka natshi kunyunguluka too ne ku Ofele, f kutshilepeshaye muulu bikole menemene. Wakateka kabidi bamfumu ba tshiluilu mu bimenga bikolesha bionso bia mu Yuda. 15 Pashishe wakumbusha nzambi ya ku babende ne lupingu mu nzubu wa Yehowa g ne bioshelu bionso bivuaye muase mu mukuna wa nzubu wa Yehowa h ne mu Yelushalema, wakabimanshisha pambelu pa tshimenga. 16 Wakalongolola kabidi tshioshelu tshia Yehowa, i kutuadijaye kufilapu milambu ya diumvuangana j ne milambu ya kuela nayi tuasakidila, k ne wakambila Yuda bua kuenzela Yehowa Nzambi wa Isalele mudimu. 17 Nansha nanku, bantu batshivua anu balambula milambu pa miaba mitumbuke, kadi bavua bayilambula anu Yehowa Nzambi wabu. 18 Bua malu adi mashale a ku malu a Manashe, disambila divuaye muenze kudi Nzambi weˆ nde, ne meyi a bamonyi ba bikena kumona bavua bakule nende ˆ mu dına dia Yehowa Nzambi wa Isalele, mmafunda mu malu a 33:14 1 Anyi “kasulu ka tshilonda nkoka.”

766 NSHAP. 33 a Yes 1:18 b Dan 4:25 c 2Sm 5:9 2Ku 32:2, 5

d 2Ku 32:30 e Neh 3:3 f 2Ku 27:1, 3 g 2Bk 21:1, 7 h 2Bk 21:1, 4, 5 i 2Ku 29:18 j Lew 3:1 k Lew 7:12 

Mulongo 2 a 2Ku 33:12, 13 b 2Bk 21:2, 9 c 2Bk 21:3, 7 d 2Bk 21:18, 19 e Mat 1:10 f 2Bk 21:19-24 g 2Ku 33:1, 2 h 2Bk 21:1, 7 i Yel 8:12 j 2Ku 33:12, 13 k 2Bk 12:20 2Ku 25:27

l 2Ku 25:1, 3 m 2Bk 21:25, 26 

NSHAP. 34 n 1Bk 13:2 Sef 1:1 Mat 1:10

o 2Bk 22:1, 2

bakalenge ba Isalele. 19 Disambila diende a ne muvuabu bandamune disengelela diende, mpekatu yende yonso ne dipanga diende dia lulamatu, b miaba ivuaye muibakile miaba mitumbuke ne muimanyikile mitshi ya tshijila1 c ne mpingu misonga kumpala kua kudipuekeshaye, ˆ mbifunda kabidi mu meyi a bamonyi bende ba bikena kumona. 20 Pashishe Manashe wakalala bua kuikisha ne bankambua bende, ne bakamujiika ku nzubu kuende; ne muanende Amona wakalua mukalenge pa muaba wende. d 21 Amona e uvua ne bidimu 22 pavuaye mulue mukalenge, ne wakakokesha bidimu bibidi mu Yelushalema. f 22 Wakatungunuka ne kuenza malu mabi ˆ ku mesu kua Yehowa anu muvua tatuende Manashe muenze; g Amona wakafila milambu kudi mpingu misonga yonso ivua tatuende Manashe muenze, h ne wakatungunuka ne kuyenzela mudimu. 23 Kadi kavua mudipuekeshe kumpala kua Yehowa i bu muvua tatuende Manashe mudipuekeshe to; j pamutu pa kuenza nanku, Amona wakavudija dipila diende bikole. 24 Ndekelu wa bionso, bena mudimu bende bakamuelela tshifufu, k kumushipelabu mu nzubu muende yeye. 25 Kadi bantu ba mu buloba bakashipa bantu bonso bavua belele mukalenge Amona l tshifufu, ne bakateka muanende Yoshiya m mukalenge pa muaba wende. Yoshiya n uvua ne bidimu muanda mukulu pakaluaye mukalenge, ne wakakokesha bidimu 31 mu Yelushalema. o 2 Wakenza malu mimpe ku ˆ mesu kua Yehowa ne wakendela

34

33:19 1 Tang. Diumv.

767 mu njila ya nkambua wende Davidi, kavua musesuke muye ku dia balume anyi ku dia bakaji to. 3 Mu tshidimu tshia muanda mukulu tshia bukokeshi buende, patshivuaye muana, wakatuadija kukeba Nzambi wa nkambua wende Davidi; a ne mu tshidimu tshia 12, wakatuadija kukezula Yuda ne Yelushalema, b umbusha miaba mitumbuke c ne mitshi ya tshijila,1 mpingu misonga, d ne mpingu ya tshiamu.2 4 Bakupula kabidi bioshelu bia ˆ ˆ Babala mu mesu muende, ne wakakosa bioshelu bia musenga wa manananshi bivua pa mutu pabi. Wakakosolola kabidi mitshi ya tshijila,1 mpingu misonga, ne mpingu ya tshiamu2 bitupa bitupa, kubizazaye kubishiya musenga, kuwumiaminaye pa mutu pa nkita ya bantu bavua babilambula milambu. e 5 Pashishe wakuosha mifuba ya bakuidi pa bioshelu biabu. f Nunku wakakezula Yuda ne Yelushalema. 6 Pashishe mu bimenga bia Manashe, bia Efelayima, g bia Simeona, too ne ku Nafatale, miaba ivua mibanyunguluke ivuabu babutule, 7 wakupula bioshelu, kuzazaye mitshi ya tshijila1 ne mpingu misonga, h kubishiyaye musenga; ne wakakosa bioshelu bionso bia musenga wa manananshi mu buloba buonso bua Isalele, i pashishe wakapingana ku Yelushalema. 8 Mu tshidimu tshia 18 tshia bukokeshi buende, pakavuaye mukezule buloba ne ntempelo,1 wakatuma Shafana j muana wa Asalaya, Maaseya mfumu wa tshimenga, ne Yoa muana wa Yoahaza mufundi bua kulongo34:3, 4, 7 1 Tang. Diumv. 34:3, 4 2 Anyi “mpingu ya tshiamu tshiengulula.” 34:8 1 Ku mua.: “nzubu.”

2 KULONDOLOLA 34:3-14 NSHAP. 34 a 2Ku 15:2 b 2Bk 23:4, 14

c 2Ku 33:17

d 2Ku 33:21, 22

e 2Bk 23:6

f 1Bk 13:2 2Bk 23:16

g 2Bk 23:19 2Ku 30:1

h 2Bk 17:41

i 2Ku 31:1

j 2Bk 22:12 

Mulongo 2 a 2Bk 22:3-6

b 2Ku 30:11, 18

c 2Bk 12:11, 12

d 2Bk 12:15

e 1Ku 23:6

f 2Ku 20:19

g 1Ku 25:1

h 2Ku 8:14

i 2Bk 22:4

j Dut 17:18 Dut 31:24-26 Yos 1:8 2Bk 22:8

k Lew 26:46

lola nzubu wa Yehowa Nzambi wende. a 9 Bakalua kudi muakuidi munene Hilekiya, kumupeshabu makuta avuabu balue nawu ku nzubu wa Nzambi, avua bena Lewi bavua benza mudimu bu balami ba ku biibi basangishe kudi bantu ba mu Manashe, mu Efelayima, mu tshitupa tshia Isalele tshionso tshivua tshishale, b kabidi ne a kudi bantu ba mu Yuda, mu Benyamina, ne bantu ba mu Yelushalema. 10 Pashishe bakaapesha bantu bavuabu bateke bua kutangila mudimu uvua wenzeka mu nzubu wa Yehowa. Bantu bavua benza mudimu mu nzubu wa Yehowa bakaatula pabu bua kuakaja nzubu ne kumulongolola. 11 Bakaapesha bansenda ne bibaki bua kusumba mabue masonga ne mabaya bua bipanda ne bua kuibaka nzubu ivua bakalenge ba Yuda balekele inyanguka, kuyibaka ne mikamba. c 12 Bantu abu bakenza mudimu ne lulamatu luonso. d Ku mutu kuabu bavua bateke Yahata ne Obadaya, bena Lewi ba mu ˆ bena Melali, e ne Zekaya ne Meshulama, ba mu bena Kohata, f bua bikale batangidi. Bena Lewi, bonso bavua bimbi ba misambu bapiluke, g 13 bavua ku mutu kua bena mudimu betu ba tshianana aba1 ne bavua batangidi ba bantu bonso bavua benza mudimu mu midimu ya mishindu yonso; ne bena Lewi bakuabu bavua bafundi, batangidi, ne balami ba ku biibi. h 14 Pavuabu benda bangata makuta avua bantu balue nawu ku nzubu wa Yehowa, i muakuidi Hilekiya wakapeta mukanda wa Mikenji ya Yehowa j ivuabu bafile ku butuangaji bua1 Mose. k 34:13 1 Anyi “bambudi ba majitu.” 34:14 1 Ku mua.: “ku tshianza tshia.”

2 KULONDOLOLA 34:15-30 15 Nunku Hilekiya wakambila mufundi Shafana ne: “Ndi mupete mukanda wa Mikenji mu nzubu wa Yehowa.” Ke Hilekiya kupesha Shafana mukanda au. 16 Pashishe Shafana wakaya ne mukanda kudi mukalenge, kumuambilaye ne: “Bena mudimu bebe badi benza malu onso avuabu babalombe bua kuenza. 17 Mbapongolole makuta avuabu basangane mu nzubu wa Yehowa, ne mbaapeshe bantu badibu bateke bua kutangila mudimu ne badi benza mudimu.” 18 Mufundi Shafana wakambila kabidi mukalenge ne: “Kudi mukanda udi muakuidi Hilekiya mumpeshe.” a Pashishe Shafana wakatuadija kuwubala kumpala kua mukalenge. b 19 Diakamue pakumvua muˆ kalenge meyi a mu Mikenji, wakadipanda bilamba. c 20 Pashiˆ she mukalenge wakatuma dıyi kudi Hilekiya, Ahikama d muana wa Shafana, Abidona muana wa Mika, mufundi Shafana, ne Asaya muena mudimu wa mukalenge wamba ne: 21 “Ndayi, nuebeje Yehowa malu buanyi meme ne bua bantu badi bashale mu ˆ Isalele ne mu Yuda bua meyi a mu mukanda udibu bapete eu; bualu tshiji tshia Yehowa tshiatutemena ntshikole, bualu bankambua betu kabavua batumiˆ kile dıyi dia Yehowa bua kuenza malu onso adibu bafunde mu mukanda eu to.” e 22 Nunku Hilekiya pamue ne bantu bonso bavua mukalenge mutume bakaya kudi muprofete mukaji Huleda. f Yeye uvua mukaji wa Shaluma muana wa Tiˆ kewa muana wa Hahasa, mulami wa muaba uvuabu batekela bilamba, ne uvua musombele mu Tshitupa tshibidi tshia Yelushalema; nunku bakayukila nende kuntu aku. g 23 Wakaba-

768 NSHAP. 34 a 2Bk 22:8

b Dut 17:18, 19

c 2Bk 22:11-13

d 2Bk 25:22 Yel 40:14

e Dut 30:17, 18 Dut 31:16 Dut 31:24-26 Yos 1:8

f Eks 15:20 Bal 4:4 Luk 2:36 Bz 21:8, 9

g 2Bk 22:14-20 

Mulongo 2 a Yel 35:17

b Lew 26:16 Dut 28:15 Dut 30:17, 18 Dan 9:11

c Dut 28:20

d 2Bk 21:1, 3, 6 2Ku 28:1, 3

e Dut 29:22, 23 Yel 7:20

f 2Ku 34:19

g 2Ku 32:26 2Ku 33:11, 13

h 1Bk 21:29 Yes 39:8

i 2Bk 23:1

mbila ne: “Yehowa Nzambi wa Isalele udi wamba ne: ‘Ambilayi muntu udi munutume kundi ne: 24 “Yehowa udi wamba ne: ‘Nentume dikenga muaba eu ne kudi bantu badi basombelamu, a milawu yonso idi mifunda mu mukanda b uvuabu babale kumpala kua mukalenge wa Yuda. 25 Bu mudibu bandekele c ne bikale bafuimishila nzambi mikuabu milambu bua kumfiikisha munda d ne midimu yonso ya bianza biabu, tshiji tshianyi tshikole netshitshikile muaba eu ne katshiakujima to.’” e 26 Kadi bua mukalenge wa Yuda uvua munutume bua kuebeja Yehowa malu, nudi ne bua kumuambila nunku: “Yehowa Nzambi wa Isalele udi wamba ˆ ne: ‘Bua meyi audi mumvue, f 27 bu muvua muoyo webe munyingalale1 ne bu muuvua mudipuekeshe kumpala kua Nzambi ˆ pauvua mumvue meyi ende adi atangila muaba eu ne bantu badimu, ne bu muuvua mudipuekeshe kumpala kuanyi, mudipande bilamba, ne mudile kumpala kuanyi, meme panyi ndi mukumvue, g ke mudi Yehowa wamba. 28 Ke bualu kayi nenkusangishe kudi bankambua bebe,1 neulale mu lukita luebe mu ditalala, ne ˆ mesu ebe kaakumona dikenga dionso dingatuma muaba eu ne kudi bantu badimu to.’”’” h Pashishe bakatuadila mukalenge diandamuna. 29 Nunku ˆ mukalenge wakatuma dıyi, yeye kubikidisha bakulu bonso ba mu Yuda ne ba mu Yelushalema. i 30 Pashishe mukalenge wakabanda ku nzubu wa Yehowa ne bantu balume bonso ba mu Yuda, bantu ba mu Yelusha34:27 1 Ku mua.: “mutekete.” 34:28 1 Eu mmushindu wa kuakula bua lufu mu ngakuilu wa kasala.

769 lema, bakuidi, bena Lewi, mmumue ne: tshisamba tshijima, muntu munene ne muntu mukese. ˆ Wakabala meyi onso a mu mukanda wa tshipungidi uvuabu bapete mu nzubu wa Yehowa mu matshi abu. a 31 Mukalenge wakimana muaba wende ne wakenza tshipungidi1 b kumpala kua Yehowa tshia ne: nealonde Yeˆ howa ne nealame meyi ende, ˆ mavuluija ende ne meyi ne mikandu biende ne muoyo wende wonso ne anyima2 wende yoˆ nso c pa kukumbaja meyi a tshipungidi avua mafunda mu mukanda eu. d 32 Bualu bukuabu, wakenza bua bantu bonso bavua mu Yelushalema ne mu Benyamina batshitabe. Nunku bantu ba mu Yelushalema bakenza malu bilondeshile tshipungidi tshia Nzambi, Nzambi wa bankambua babu. e 33 Pashishe Yoshiya wakumbusha bintu bibi menemene bionso1 mu maloba onso avua a bena Isalele, f ne wakenza bua bantu bonso ba mu Isalele benzele Yehowa Nzambi wabu mudimu. Tshikondo tshionso tshivuaye ne muoyo,2 kabakasesuka, balekela kulonda Yehowa Nzambi wa bankambua babu to. Yoshiya wakenzela Yehowa Pasaka g mu Yelushalema, ne bakashipa mulambu bua Pasaka h dituku dia 14 dia ngondo wa kumpala. i 2 Wakapesha bakuidi midimu yabu, yeye kubakankamija bua kukumbaja mudimu wabu wa nzubu wa Yehowa. j 3 Pashishe wakambila bena Lewi, balongeshi ba Isalele mujima, k aba bavua ba tshiˆ jila ku mesu kua Yehowa ne:

35

34:31 1 Anyi “wakenzulula tshipungidi.” 2 Tang. Diumv. 34:33 1 Anyi “mpingu yonso.” 2 Ku mua.: “Matuku ende onso.”

2 KULONDOLOLA 34:31–35:9 NSHAP. 34 a 2Bk 23:2 2Ku 17:3, 9 Neh 8:3

b Ezl 10:3

c Dut 6:5

d Dut 31:24-26 2Bk 22:8

e 2Ku 30:1, 12 2Ku 33:1, 16

f 2Bk 23:5 

NSHAP. 35 g Eks 12:3-11 2Bk 23:21

h Eks 12:21

i Lew 23:5 Dut 16:1

j 2Ku 23:18 2Ku 31:2

k Dut 33:10 2Ku 17:8, 9 Neh 8:7, 8

 Mulongo 2 a 1Bk 6:38 2Ku 5:7

b Nom 4:15 1Ku 23:25, 26

c 1Ku 23:6

d 2Ku 8:14

e Eks 12:21 2Ku 30:1, 15

f 2Ku 30:24

g 2Bk 23:4 2Ku 34:14

“Tekayi Mushete wa tshijila mu nzubu uvua Solomo muana wa Davidi mukalenge wa Isalele muibake; a kanuena ne bua kuwambula kabidi pa makaya enu to. b Mpindieu enzelayi Yehowa Nzambi wenu ne tshisamba tshiende tshia Isalele mudimu. 4 Dilongololayi bilondeshile nzubu ya batatuenu ne bilondeshile bisumbu bienu, nulonda tshivua Davidi c mukalenge wa Isalele ne muanende Solomo bafunde. d 5 Imanayi muaba wa tshijila mu bisumbu mu bisumbu bilondeshile nzubu ya batatu ya bana benu, bantu ba mu tshisamba,1 mu diumvuangana ne tshisumbu tshia nzubu wa batatu wa bena Lewi. 6 Shipayi mulambu wa Pasaka, e nudijidile, ne nulongoluele bana benu bintu bua kuˆ kumbaja dıyi divua Yehowa muambe ku butuangaji bua Mose.” 7 Yoshiya wakapesha bantu bisumbu bia nyama, bana ba mikoko ba mpanga ne mbuji ya mpumbu ya miana, bua milambu ya Pasaka bua bantu bonso bavua muaba au; bungi busanga bua mikoko yonso buvua binunu 30, pamue ne ngombe 3 000. Nyama eyi ivua ya mu bintu bia mukalenge yeye nkayende. f 8 Bakokeshi ba mu bukalenge buende bakafila pabu dipa bu mulambu wa budisuile bua bantu, bua bakuidi, ne bua ˆ bena Lewi. Hilekiya, g Zekaya, ne Yehiele, balombodi ba nzubu wa Nzambi mulelela, bakapesha bakuidi milambu ya Pasaka 2600 ne ngombe 300. 9 Konaniya ne bana babu Shemaya ne Netanele, pamue ne Hashabeya, Yiele, ne Yozabada, bamfumu ba bena Lewi, bakapesha bena Lewi milambu ya Pasaka 5 000 ne ngombe 500. 35:5 1 Ku mua.: “bana ba balume ba tshisamba.”

2 KULONDOLOLA 35:10-22 10 Bakalongolola mudimu, bakuidi kuimanabu miaba yabu, ne bena Lewi kuimanabu bilondeshile bisumbu biabu a anu ˆ muvua mukalenge mutume dıyi. 11 Bakashipa milambu ya Pasaka, b ne bakuidi bakamiamina mashi avuabu babapesha kudi bena Lewi, c pavua eku bena Lewi balamuna biseba ku nyama. d 12 Pashishe bakalongolola milambu ya kuosha bua kuyabanyina bantu bavua bimane mu bisumbu mu bisumbu bilondeshile nzubu ya batatuabu, bua bayifile kudi Yehowa anu mudibi bifunda mu mukanda wa Mose; ne bakenza bia muomumue ne ngombe. 13 Bakalamba1 mulambu wa Pasaka pa kapia bu muvuabu benza pa tshibidilu; e ne bakalamba milambu ya tshijila mu ngesu, mu biesu bivua bienze bu mabungu, ne mu mpanu, pashishe bobu kuya nayi kudi bantu lukasa lukasa. 14 Panyima pa bualu ebu, bakalongolola bintu buabu bobu ne bua bakuidi, bualu bakuidi, ndelanganyi ya Alona, bavua benda balambula milambu ya kuosha ne bitupa bivua ne mafuta too ne pavua butuku buile, kuenzabi bua ne: bena Lewi balongolole bintu buabu bobu ne bua bakuidi, ndelanganyi ya Alona. 15 Bimbi ba misambu, bana ba Asafa, f bavua miaba yabu biˆ londeshile dıyi dia Davidi, g dia Asafa, h dia Hemana, ne dia Yedutuna i mumonyi wa bikena kumona wa mukalenge; ne balami ba ku biibi bavua ku biibi bishilashilangane. j Kabivua bibalomba bua kumbuka ku midimu yabu to, bualu bana babu bena Lewi bavua babalongoluele bintu. 16 Nunku bakalongolola mudimu wa Yehowa wonso 35:13 1 Anyi pamuapa: “Bakuosha.”

770 NSHAP. 35 a 1Ku 23:6

b Eks 12:3, 6

c 2Ku 30:16

d 2Ku 29:34

e Eks 12:8 Dut 16:6, 7

f 1Ku 16:37

g 1Ku 23:5

h 1Ku 25:1, 2

i 1Ku 16:41, 42 1Ku 25:3

j 1Ku 26:12, 13 

Mulongo 2 a Lew 23:5

b 2Bk 23:21

c Eks 12:15 Lew 23:6 Dut 16:3 2Ku 30:1, 21

d 2Bk 23:22, 23 2Ku 30:5, 26

e Yel 46:2

f 2Bk 23:29

g 1Bk 22:30

h Bal 1:27 Bal 5:19 Zek 12:11 Bua 16:16

dituku adi bua kuenza Pasaka a ne kulambula milambu pa tshioshelu tshia Yehowa, bilondeshiˆ le dıyi divua mukalenge Yoshiya mutume. b 17 Bena Isalele bavua muaˆ ba au bakenza Pasaka dıba adi ne Tshibilu tshia Mampa kaayi mela Luevene munkatshi mua matuku muanda mutekete. c 18 Kabavua benze Pasaka wa buena au mu Isalele katshia ku matuku a muprofete Samuele; anyi kakuvua mukalenge mukuabu wa Isalele uvua muenze Pasaka wa buena uvuabu benze kudi Yoshiya, d bakuidi, bena Lewi, bena Yuda bonso ne bena Isalele bavua muaba au, ne bena mu Yelushalema to. 19 Pasaka eu wakenzeka mu tshidimu tshia 18 tshia bukokeshi bua Yoshiya. 20 Panyima pa malu onso aa, pakavua Yoshiya mulongolole ntempelo,1 Neko e mukalenge wa Ejipitu wakabanda bua kuˆ luangana mvita ku Kakemisha pabuipi ne musulu wa Pelata. Nunku Yoshiya wakapatuka bua kumuluisha. f 21 Ke yeye kumutumina bantu ne mukenji wamba ne: “Bualu ebu mbukutangile ku tshinyi, wewe mukalenge wa Yuda? Tshiena ndua kukuluisha wewe lelu to, kadi ndi nya kuluisha nzubu mukuabu, ne Nzambi mmuambe ne: ndi ne bua kuenza lukasa lukasa. Bua diakalenga diebe, lekela kukandamena Nzambi udi nanyi, tshianana neakubutule.” 22 Kadi Yoshiya wakabenga bua kumbuka kudiye, pamutu pa nanku wakadivuija bu muntu mukuabu g bua kuluangana nende, ne wakabenga ˆ kuteleja meyi a Neko avua afumina mukana mua Nzambi. Nunku wakalua bua kuluangana mu Mpata wa Megido. h 35:20 1 Ku mua.: “nzubu.”

771 23 Bedi ba mikete bakasa mukalenge Yoshiya, ke mukalenge kuambila bena mudimu bende ne: “Ngumbushayi muaba eu, bualu ndi mutapike bibi be!” 24 Ke bena mudimu bende kumumbushabu mu ditempu diende, kumubuejabu mu ditempu diende dia mvita dibidi, kuyabu nende ku Yelushalema. Nunku wakafua ne bakamujiika mu lukita lua bankambua bende, a ne Yuda mujima ne Yelushalema bakadila Yoshiya. 25 Yelemiya b wakelela Yoshiya kasala, ne bimbi ba misambu bonso, balume ne bakaji, c badi batungunuka ne kuimba bua Yoshiya mu tusala tuabu tua miadi1 too ne lelu; ne bakangata dipangadika dia ne: bavua ne bua kutuimba mu Isalele, ne mbatufunde mu tusala tukuabu. 26 Bua malu adi mashale a ku malu a Yoshiya ne bienzedi biende bivua bileja dinanga dia lulamatu mu dilonda malu adibu bafunde mu mikenji ya Yehowa, 27 ne malu avuaye muenze, kutuadija ku mbangilu kuawu too ne ku ndekelu, mbifunda mu Mukanda wa Bakalenge ba Isalele ne ba Yuda. d Pashishe bantu ba mu buloba bakangata Yehoaza muana wa Yoshiya, e kumutekabu mukalenge mu Yelushalema pa muaba wa tatuende. f 2 Yehoaza uvua ne bidimu 23 pavuaye mulue mukalenge, ne wakakokesha ngondo isatu mu Yelushalema. 3 Kadi mukalenge wa Ejipitu wakamumbusha mu bukalenge mu Yelushalema ne kukoselaye buloba tshibawu tshia ntalanta1 lukama ya arjan ne ntalanta umue wa or. g 4 Pashishe mukalenge wa Ejipitu waka-

36

35:25 1 Anyi “misambu yabu ya madilu.” 36:3 1 Ntalanta uvua ne kilo 34,2. Tang. Tshis. B14.

2 KULONDOLOLA 35:23–36:11 NSHAP. 35 a 2Bk 23:30 2Ku 34:28

b Yel 1:1 c Yel 9:17, 20 d 2Bk 23:28 

NSHAP. 36 e 1Ku 3:15 Yel 22:11

f 2Bk 23:30, 31 g 2Bk 18:14 2Bk 23:33

 Mulongo 2 a 2Bk 23:29 Yel 46:2

b 2Bk 23:34 Yel 22:11, 12

c Yel 26:20, 21 Yel 36:32

d 2Bk 23:36, 37 e 2Bk 24:1 2Bk 25:1 Yel 25:1

f 2Bk 24:16 Dan 1:1

g Ezl 1:7 Yel 27:16 Dan 1:2 Dan 5:2

h 2Bk 24:5, 6 i Yel 22:24 Mat 1:12

j 2Bk 24:8, 9 k 2Bk 24:10 Yel 29:1, 2 Yhz 1:2

l 2Bk 24:13 Yel 27:17, 18

m 2Bk 24:17 n Yel 37:1

teka Eleyakima muanabu ne Yehoaza mukalenge wa Yuda ne Yelushalema ne wakashintulula ˆ dına diende kuluadi Yehoyakima; kadi Neko a wakangata muanabu Yehoaza, kuyaye nende mu Ejipitu. b 5 Yehoyakima c uvua ne bidimu 25 pavuaye mulue mukalenge, ne wakakokesha bidimu 11 mu Yelushalema. Wakatungunuˆ ka ne kuenza malu mabi ku mesu kua Yehowa Nzambi wende. d ˆ 6 Nebukadenesa mukalenge e wa Babilona wakabanda bua kumusuika ne nkanu ibidi ya tshiamu tshia mitaku bua kuya nende ku Babilona. f 7 Pashishe Nebuˆ kadenesa wakangata bimue bintu bia mu nzubu wa Yehowa, kuyaye nabi ku Babilona, kubitekaye mu dibalasa diende mu Babilona.g 8 Bua malu adi mashale a ku malu a Yehoyakima, malu mabi menemene avuaye muenze ne malu avuabu bamupete nawu, mmafunda mu Mukanda wa Bakalenge ba Isalele ne ba Yuda; ne muanende Yehoyakina wakalua mukalenge pa muaba wende. h 9 Yehoyakina i uvua ne bidimu 18 pavuaye mulue mukalenge, ne wakakokesha ngondo isatu ne matuku dikumi mu Yelushalema; wakatungunuka ne ˆ kuenza malu mabi ku mesu kua Yehowa. j 10 Ku ntuadijilu kua tshidimu,1 mukalenge Nebukaˆ denesa wakatuma bantu bua balue nende ku Babilona, k pamue ne bintu bia mushinga bia mu nzubu wa Yehowa. l Pashishe wakateka Sedekiya tatuende muakunyi mukalenge wa Yuda ne Yelushalema. m 11 Sedekiya n uvua ne bidimu 21 pavuaye mulue mukalenge, ne wakakokesha bidimu 11 36:10 1 Pamuapa mmu muvu wa luya. Anyi “printemps.”

2 KULONDOLOLA 36:12-23 mu Yelushalema. a 12 Wakatungunuka ne kuenza malu mabi ˆ ku mesu kua Yehowa Nzambi wende. Kavua mudipuekeshe kumpala kua muprofete Yelemiya b ˆ uvua muakule bilondeshile dıyi dituma kudi Yehowa to. 13 Wakatombokela kabidi mukalenge ˆ Nebukadenesa c uvua mumutshiˆ pishe mu dına dia Nzambi, ne wakashala ne tshitunu,1 kukoleshaye muoyo, ne kubengaye bua kupingana kudi Yehowa Nzambi wa Isalele. 14 Bamfumu bonso ba bakuidi pamue ne tshisamba tshionso bavua bapange lulamatu bibi menemene, benza malu mabi onso a bisamba bikuabu, ne bakanyanga nzubu wa Yehowa d uvuaye mujidile mu Yelushalema. 15 Yehowa Nzambi wa bankambua babu uvua anu ubadimuija ku diambuluisha dia bantu bavuaye utuma ne mikenji, ubadimuija misangu ne misangu, bualu uvua mumvuile tshisamba tshiende ne muaba wende wa kusombela luse. 16 Kadi bakatungunuka ne kupepeja bantu bavua Nzambi mulelela e utuˆ ma ne mikenji, bakapetula meyi ende f ne kusekabu baprofete bende, g too ne pavua tshiji tshikole tshia Yehowa tshitemene bantu bende, h too ne pavuaku kakuyi mushindu wa kubondopa. 17 Nunku wakabajudila mukalenge wa bena Kasada, i yeye kushipa bansongalume babu ne muele wa mvita j muaba wabu munsantu; k kavua mumvuile nsongalume anyi nsongakaji, mukulakaje anyi muntu mukoke luse to. l Nzambi wakafila bintu bionso mu tshianza tshiende. m 18 Bintu bionso bia 36:13 1 Ku mua.: “wakakolesha nshingu.”

772 NSHAP. 36 a 2Bk 24:18-20 Yel 52:1-3

b Yel 21:1, 2 Yel 34:2 Yel 38:14, 24

c 2Bk 24:20 Yhz 17:12-15

d 2Bk 16:11 Yhz 8:10, 11

e 2Ku 30:1, 10 f Yel 5:12 g Yel 20:7 h Mis 74:1 i 2Bk 24:2 j Lew 26:31 Dut 28:25 Mis 79:2

k Yhz 9:7 l Mdi 2:21 m Dut 28:49-51 

Mulongo 2 a 2Bk 20:16, 17 Yes 39:6 Yel 27:19-22 Yel 52:17

b Mis 74:4-7 c Yel 52:14 d 1Bk 9:7 2Bk 25:9, 10 Mis 79:1

e 2Bk 25:21 Mis 137:1

f Yel 27:6, 7 g Ezl 1:1-3 h Yel 25:9 i Lew 26:34 j Yel 25:12 Zek 1:12

k Yes 44:28 Yes 45:1

l Yel 29:14 Yel 32:42 Yel 33:10, 11

m Ezl 1:1-4 n Dan 5:18 o Yes 44:28 p Ezl 7:12, 13

mu nzubu wa Nzambi mulelela, binene ne bikese, pamue ne bintu bia mushinga bia mu nzubu wa Yehowa ne bintu bia mushinga bia mukalenge ne bia bakokeshi ba mu bukalenge buende, wakaya nabi bionso ku Babilona. a 19 Wakuosha nzubu wa Nzambi mulelela, b kupulaye tshimanu tshia Yelushalema, c kuoshaye bibumba biende bikolesha ne kapia, ne kunyangakajaye bintu bionso bia mushinga. d 20 Wakakuata bantu bavua bapanduke ku muele wa mvita, e kuyaye nabu ku Babilona, ne bakalua bena mudimu bende yeye f ne ba bana bende too ne pavua bukalenge1 bua Pelasa butuadije kukokesha, g 21 bua kuˆ kumbaja dıyi dia Yehowa diamba kudi Yelemiya, h too ne pavua buloba bufute dibanza dia nsabatu yabu. i Matuku onso avuabu bushale munda mutupu buvua bulame nsabatu, bua kukumbaja bidimu 70. j 22 Mu tshidimu tshia kumpala tshia Kolesha k mukalenge wa ˆ Pelasa, bua dıyi divua Yehowa muambe ku butuangaji bua Yelemiya l kukumbanadi, Yehowa wakasonsola lungenyi lua Kolesha mukalenge wa Pelasa bua kufila dimanyisha mu bukalenge buende buonso, dimanyisha divuaye kabidi mufunde, m wamba ne: 23 “Kolesha mukalenge wa Pelasa udi wamba ne: ‘Yehowa Nzambi wa mu diulu mmumpeshe makalenge onso a pa buloba, n ne mmumpeshe kabidi mudimu wa kumuibakila nzubu mu Yelushalema udi mu Yuda. o Muntu yonso udi munkatshi muenu wa mu tshisamba tshiende tshijima, Yehowa Nzambi wende ikale nende, ne yeye abande.’” p 36:20 1 Anyi “bukokeshi bua bukalenge.”

E ZELA MALU ADI M U M U K AN DA E U

ˆ 1 Dıyi dia Kolesha bua kuibakulula ntempelo (1-4) Dilongolola malu bua dipingana dia bakuatshibue bafumina mu Babilona (5-11) ˆ 2 Mena a bakuatshibue bavua bapingane (1-67) Bena mudimu ba ku ntempelo (43-54) Bana ba bena mudimu ba Solomo (55-57) Mapa a budisuile bua ntempelo (68-70)

5 Bena Yuda batuadijilula kuibaka ntempelo (1-5) Mukanda wa Tatenai kudi mukalenge Dayawesha (6-17) ˆ 6 Dikebulula malu ne dıyi diela bia Dayawesha (1-12) Ntempelo ujika ne bamubanjija (13-18) Badi benza Pasaka (19-22) 7 Ezela udi ulua ku Yelushalema (1-10) Mukanda wa Atashasete kudi Ezela (11-26) Ezela udi utumbisha Yehowa (27, 28) ˆ 8 Mena a badi bapingana ne Ezela (1-14) Didilongolola bua luendu (15-30) Diumbuka ku Babilona ne difika ku Yelushalema (31-36) 9 Bena Isalele baselangane ne ba mu bisamba bikuabu (1-4) Disambila dia Ezela dia kutonda mpekatu (5-15) 10 Tshipungidi bua kuipata bakaji ba ku babende (1-14) Badi bipata bakaji ba ku babende (15-44)

3 Dibakulula tshioshelu ne difila milambu (1-7) Dibakulula ntempelo didi dituadija (8, 9) Dienza tshishimikidi tshia ntempelo (10-13) 4 Buluishi bua kuibakulula ntempelo (1-6) Bena lukuna badi bafunda tshilumbu kudi mukalenge Atashasete (7-16) Diandamuna dia Atashasete (17-22) Badi bimanyika dibaka dia ntempelo (23, 24)

tshidimu tshia kumpa1 Mu la tshia Kolesha mukaleˆ a

nge wa Pelasa, bua dıyi divua Yehowa muambe ku butuangaji bua Yelemiya b kukumbanadi, Yehowa wakasonsola lungenyi lua Kolesha mukalenge wa Pelasa bua kufila dimanyisha mu bukalenge buende buonso, dimanyisha divuaye kabidi mufunde, c wamba ne: 2 “Kolesha mukalenge wa Pelasa udi wamba ne: ‘Yehowa Nzambi wa mu diulu mmumpeshe makalenge onso a pa buloba, d ne mmumpeshe kabidi mudimu wa kumuibakila nzubu

NSHAP. 1 a Yes 45:1 Dan 10:1

b Yel 25:12 Yel 29:14 Yel 33:10, 11

c 2Ku 36:22, 23

d Dan 4:34, 35 

Mulongo 2 a Yes 44:28

b 2Bk 17:6 Yel 9:16

773

mu Yelushalema a udi mu Yuda. 3 Muntu yonso udi munkatshi muenu wa mu tshisamba tshiende tshijima, Nzambi wende ikale nende, ne yeye abande ku Yelushalema udi mu Yuda, ne ibakulule nzubu wa Yehowa Nzambi wa Isalele (yeye udi Nzambi mulelela), muena nzubu uvua mu Yelushalema.1 4 Muntu yonso udi musombe bu muntu wa ku babende, b nansha yeye muikale muaba kayi, bena mutumba bende1 bamuambuluishe 1:3 1 Anyi pamuapa: “udi mu Yelushalema.” 1:4 1 Ku mua.: “bantu ba muaba udiye.”

EZELA 1:5–2:41 pa kumupesha arjan ne or, bintu bikuabu ne bimuna, pamue ne dipa dia budisuile bua nzubu wa Nzambi mulelela a uvua mu Yelushalema.’” 5 Nunku bamfumu ba nzubu ya batatu ya bena Yuda ne ya bena Benyamina ne bakuidi ne bena Lewi (mmumue ne: muntu yonso uvua Nzambi mulelela musonsole lungenyi luende) bakadilongolola bua kubanda ne kuibakulula nzubu wa Yehowa uvua mu Yelushalema. 6 Bena mutumba babu bonso bakabambuluisha pa kubapesha1 bintu bia arjan ne bia or, bintu bikuabu, bimuna, ne bintu bia mushinga, kusangisha ku mapa onso a budisuile. 7 Mukalenge Kolesha wakapatula kabidi bintu bia mu nzubu wa Yehowa bivua Nebukadeˆ nesa muangate ku Yelushalema ne muteke mu nzubu wa nzambi wende. b 8 Kolesha mukalenge wa Pelasa wakabipatula ku bulombodi bua Miteledata mulami wa tshibutshilu, yeye kubibadila ˆ Sheshebasa1 c mfumu wa Yuda. 9 Mpindieu ebi mbintu bivuabu babale: bintu 30 bia or bienze bu bibondo, bintu tshinunu bia arjan bienze bu bibondo, malongo makuabu 29, 10 tubakudi 30 tua or, tubakudi 410 tua arjan, ne bintu bikuabu tshinunu. 11 Bintu bia or bionso ne bia arjan bivua 5 400. Sheshebaˆ sa wakabanda ne bintu bionso ebi pavuabu bapingaje bena Yuda bavuabu bakuate d mu Babilona ku Yelushalema. Aba mbantu ba mu provense1 bavua babande ba ku bantu bavuabu bakuate baye nabu, e aba bavua Nebukadene-

2

774

NSHAP. 1 a Eks 35:21 1Ku 29:9 Ezl 7:14-16

b 2Bk 24:11, 13 2Ku 36:7, 18 Ezl 6:5 Dan 1:1, 2 Dan 5:2

c Ezl 5:14, 16 Hag 1:1, 14 Hag 2:23

d 2Bk 24:14, 15 2Ku 36:20

 NSHAP. 2 e Ezl 8:1 

Mulongo 2 a 2Bk 24:15, 16 2Bk 25:11 2Ku 36:20

b Neh 7:6, 7 c Ezl 1:8, 11 Hag 1:14 Mat 1:12

d Ezl 3:8 Ezl 5:2 Zek 3:1

e Neh 7:8-38 f Neh 6:17, 18 g Ezl 10:30, 44 Neh 3:11

h Ezl 10:26, 44 i Ezl 10:27, 44 j Ezl 10:33, 44 k Yos 21:8, 18 Yel 1:1

l Yos 18:21, 25 m Yos 18:21, 24 n Yos 7:2 o Ezl 10:43, 44 p Neh 7:39-42 q 1Ku 9:2, 10 Neh 11:3, 10

r 1Ku 24:3, 11 s 1Ku 24:3, 14 Ezl 10:20, 44

t Ezl 10:22, 44 u 1Ku 24:3, 8 Ezl 10:21, 44

1:6 1 Ku mua.: “bakakolesha bianza biabu ne.” 1:8 1 Pamuapa n’Zelubabela mu Ezl 2:2; 3:8. 2:1 1 Anyi “distrike.”

v Neh 7:43 w Ezl 3:9 Neh 12:8, 24

ˆ sa mukalenge wa Babilona muye nabu ku Babilona a ne bakalua kupingana pashishe mu Yelushalema ne mu Yuda, muntu yonso mu tshimenga tshiabu, b 2 bantu bavua balue ne Zelubabela, c Yeshua, d Nehemiya, Selaya, ˆ ˆ Lelaya, Modekai, Bileshana, Miˆ ˆ sepa, Bigewai, Lehuma, ne Banaha. Mu bungi bua bantu balume bena Isalele muvua:e 3 bana ba Palosha, 2172; 4 bana ba Shefataya, 372; 5 bana ba Alaha, f 775; 6 bana ba Pahata-moaba, g ba mu bana ba Yeshua ne Yoaba, 2812; 7 bana ba Elama, h 1254; 8 bana ba Zatu, i 945; 9 bana ba Zakai, 760; 10 bana ba Bani, 642; 11 bana ba Bebai, 623; 12 bana ba Azagada, 1222; 13 bana ba Adonikama, 666; 14 bana ba Bigewai, 2056; 15 bana ba Adiˆ ne, 454; 16 bana ba Ate, ba Hezikiya, 98; 17 bana ba Bezai, 323; 18 bana ba Yola, 112; 19 bana ba Hashuma, j 223; ˆ 20 bana ba Giba, 95; 21 bana ba Beteleheme, 123; 22 bantu ba ku Netofa, 56; 23 bantu ba 128; 24 bana ku Anatota, k ba Azamaweta, 42; 25 bana ba ˆ ˆ Kıyata-yalima, Kefila, ne Belota, 743; 26 bana ba Lama l ne Geba, m 621; 27 bantu ba ku Mikemasa, 122; 28 bantu ba ku Betele ne ku Ai, n 223; 29 bana ba Nebo, o 52; 30 bana ba Magebisha, 156; 31 bana ba Elama mukuabu, 1 254; 32 bana ba Halima, 320; 33 bana ba Lodo, Hadidi, ne Onoho, 725; 34 bana ba Yeliko, 345; 35 bana ba Sena, 3630. 36 Bakuidi:p bana ba Yedaya q ba mu nzubu wa Yeshua, r 973; ˆ 37 bana ba Ime, s 1052; 38 bana ˆ ba Pashu, t 1247; 39 bana ba Halima, u 1017. 40 Bena Lewi: v bana ba Yeshua ne Kadamiele, w ba mu bana ba Hodaweya, 74. 41 Bimbi ba

775 misambu: a bana ba Asafa, b 128. 42 Bana ba balami ba ku biibi: c bana ba Shaluma, bana ba ˆ Ate, bana ba Talemona, d bana ba Akuba, e bana ba Hatita, bana ba Shobai, bonso 139. 43 Bena mudimu ba ku ntempelo:1f bana ba Ziha, bana ba Hasufa, bana ba Tabaota, 44 bana ba Kelosa, bana ba Siyaha, bana ba Padona, 45 bana ba Lebana, bana ba Hagabaha, bana ba Akuba, 46 bana ba Hagaba, bana ba Shamelai, bana ba Hanana, 47 bana ba ˆ Gidela, bana ba Gaha, bana ba Leaya, 48 bana ba Lesine, bana ba Nekoda, bana ba Gasama, 49 bana ba Uza, bana ba Pasea, bana ba Besai, 50 bana ba Asena, bana ba Meunima, bana ba Nefisima, 51 bana ba Bakabuka, bana ba Hakufa, bana ˆ ba Hahu, 52 bana ba Baseluta, ˆ bana ba Mehida, bana ba Haˆ sha, 53 bana ba Bakosa, bana ba Sisela, bana ba Temaha, 54 bana ba Nesiya, bana ba Hatifa. 55 Bana ba bena mudimu ba Solomo: bana ba Sotai, bana ba Sofeleta, bana ba Peluda, g ˆ ˆ 56 bana ba Yala, bana ba Dakona, bana ba Gidela, 57 bana ba Shefataya, bana ba Hatila, bana ba Pokeleta-hasebayima, bana ba Ami. 58 Bena mudimu ba ku ntempelo1 ne bana ba bena mudimu ba Solomo bonso bavua 392. 59 Bantu aba bakabanda bafumina ku Tele-mela, ku Telehalesha, ku Kelube, ku Adoˆ na, ne ku Ime, kadi kabavua mua kujadika nzubu wa batatuabu anyi kuvuabu bafumine, bua kumanya ni bavua bena Isalele: h 60 bana ba Delaya, bana 2:43, 58 1 Anyi “Banetinima.” Ku mua.: “Bantu bafila.”

EZELA 2:42-69 NSHAP. 2 a Neh 7:44

b 1Ku 15:16, 17 Neh 11:3, 17

c Neh 7:45

d 1Ku 9:2, 17 Neh 11:3, 19

e Neh 12:25, 26

f Yos 9:3, 27 1Ku 9:2 Neh 3:26 Neh 7:46-56

g Neh 7:57-60

h Neh 7:61-65 

Mulongo 2 a 1Ku 24:3, 10 Neh 3:21

b 2Sm 17:27-29 1Bk 2:7

c Nom 3:10

d Lew 2:3 Lew 6:26 Nom 18:11

e Eks 28:30 Nom 27:21 1Sm 28:6

f Neh 7:66-69 Yes 10:21 Yel 23:3

g Eks 35:5 1Ku 29:5 Neh 7:70-72

h 2Ku 3:1

ba Tobiya, bana ba Nekoda, 652. 61 Mu bana ba bakuidi: bana ba Habaya, bana ba Hakosa, a bana ˆ ba Bazilai uvua musele mukaji ˆ mu bana ba bakaji ba Bazilai b muena Gilada ne uvuabu babikiˆ la ku dına diabu. 62 Bantu aba bakakeba mikanda ivuabu bafuˆ nde mena abu bua kumanya mulongo wa bankambua babu, kadi kabakayipeta to, kuenzabi bua ne: kabikadi bakumbane bua mudimu wa buakuidi.1 c 63 Nguvena1 wakabambila ne: kabavua mua kudia bintu bitambe tshijila d too ne pavuaku mua kumueneka muakuidi uvua mua kuebeja malu ku diambuluisha dia Ulima ne Tumima. e 64 Bungi busanga bua tshisumbu tshijima buvua bua bantu 42360, f 65 pa kumbusha bapika babu ba balume ne ba bakaji bavua 7337; bavua kabidi ne bimbi ba misambu ba balume ne ba bakaji 200. 66 Tubalu tuabu tuvua 736, mpunda yabu ya mushindu mukuabu ivua 245, 67 tumelu tuabu tuvua 435, ne mpunda yabu ivua 6 720. 68 Pakafikabu ku nzubu wa Yehowa mu Yelushalema, bamfumu bakuabu ba nzubu ya batatu bakafila mapa a budisuile g bua nzubu wa Nzambi mulelela, bua kumuibakulula1 muaba uvuaye kumpala. h 69 Bilondeshile bungi bua bintu bivuabu nabi, bakafila mu tshibutshilu tshia mudimu wa luibaku drakma1 binunu 61 ya or, mina2 5 000 ya 2:62 1 Anyi “babumbushe mu mudimu wa buakuidi bu bikale bakoya.” 2:63 1 Anyi “Tishata,” muanzu uvuabu bapesha nguvena wa provense mu Pelasa. 2:68 1 Anyi “kumuimanyika.” 2:69 1 Uvua misangu ya bungi upetangana ne darike wa or wa bena Pelasa uvua ne grame 8,4. Ki ndrakma wa mu Mifundu ya tshiena Greke to. Tang. Tshis. B14. 2 Mu Mifundu ya tshiena Ebelu mina uvua ne grame 570. Tang. Tshis. B14.

EZELA 2:70–3:11 arjan, a ne mizabi lukama bua bakuidi. 70 Bakuidi, bena Lewi, bantu bakuabu, bimbi ba misambu, balami ba ku biibi, ne bena mudimu ba ku ntempelo1 bakasombela mu bimenga biabu, ne bena Isalele bakuabu bonso2 bakasomba mu bimenga biabu. b Pakakumbana ngondo wa muanda mutekete c ne bena Isalele1 bikale mu bimenga biabu, bakadisangisha ku Yelushaˆ lema bikale dıyi dimue. 2 Yeshua d muana wa Yehosadaka ne bakuidi nende ne Zelubabela e muana wa Shalatiele f ne bana babu bakajuka, kuibakabu tshioshelu tshia Nzambi wa Isalele bua bikale balambuilapu milambu ya kuosha, anu mudibi bifunda mu Mikenji ya Mose g muntu wa Nzambi mulelela. 3 Nunku bakimanyika tshioshelu muaba uvuatshi kumpala, nansha muvuabu batshina bisamba bia mu maloba avua mabanyunguluke, h ne bakatuadija kulambuilapu Yehowa milambu ya kuosha, milambu ya kuosha ya mu dinda ne ya dilolo. i 4 Pashishe bakenza Tshibilu tshia Bitanda1 bilondeshile tshidibu bafunde, j ne ku dituku ku dituku bavua balambula milambu ya kuosha bungi bulomba buvuabu bakose bua dituku dionso. k 5 Pashishe bakalambula mulambu wa kuosha wa pa tshibidilu l ne milambu ya padi ngondo ibala m ne ya bibilu bionso bijidila bia ku tshidimu n bia Yehowa, pamue ne ya muntu yonso uvua ufila dipa dia budisuile o ne muoyo mujima kudi Yehowa. 6 Kumbukila ku dituku dia kumpala dia ngondo wa muanda muteke-

3

2:70 1 Anyi “Banetinima.” Ku mua.: “Bantu bafila.” 2 Ku mua.: “Isalele mujima.” 3:1 1 Ku mua.: “bana ba balume ba Isalele.” 3:4 1 Anyi “Bisaasa bia kusombela bua matuku makese.”

776 NSHAP. 2 a Ezl 8:25 b Neh 7:73 

NSHAP. 3 c 1Bk 8:2 d Hag 1:1 e Ezl 1:7, 8 Luk 3:23, 27

f 1Ku 3:17 Mat 1:12

g Eks 20:24 Eks 40:29

h Ezl 4:4 i Nom 28:3, 4 j Eks 23:16 Lew 23:34

k Eks 29:38 Nom 29:12, 13

l Eks 29:39, 42 m Nom 10:10 Mis 81:3

n Dut 16:16 o Dut 12:5, 6 

Mulongo 2 a Nom 29:1 b 1Bk 5:17 c Ezl 5:8 d Yos 19:46, 48 1Ku 22:3, 4 2Ku 2:10, 16

e Ezl 1:2, 3 Ezl 6:3, 4

f Neh 7:6, 7 g Neh 3:18 h Zek 4:9 i Nom 10:8 j 1Ku 6:31, 32 1Ku 23:5 1Ku 25:1

k Eks 15:21 Neh 12:24

te a bakatuadija kulambula Yehowa milambu ya kuosha nansha muvuabu kabayi banji kuenza tshishimikidi tshia ntempelo wa Yehowa. 7 Bakafila makuta kudi bapandi ba mabue b ne kudi bansenda, c ne bakapesha bena Sidona ne bena Tulo biakudia ne bia kunua ne mafuta bua balue ne mitshi ya sedre ku Yopa, d baluila nayi pa mbuu bumbukila ku Lebanona, bilondeshile dianyisha divuabu babapeshe kudi Kolesha mukalenge wa Pelasa. e 8 Mu tshidimu tshibidi panyima pa bobu bamane kulua ku nzubu wa Nzambi mulelela ku Yelushalema, mu ngondo muibidi, Zelubabela muana wa Shalatiele, Yeshua muana wa Yehosadaka ne bana babu bakuabu, bakuidi ne bena Lewi, ne bantu bonso bavua balue ku Yelushalema bavua bafume kuvuabu babakuate baye nabuf bakatuadija mudimu; bakasungula bena Lewi ba kutuadijila ku bidimu 20 kubanda bua bikale batangidi ba mudimu wa nzubu wa Yehowa. 9 Nunku Yeshua ne bana bende ba balume ne bana babu, ne Kadamiele ne bana bende ba balume, bana ba Yuda, bakadisangisha bua kutangila bantu bavua benza mudimu mu nzubu wa Nzambi mulelela, pamue ne bana ba balume ba Henedada, g bana babu balela ne bana babu, bavua pabu bena Lewi. 10 Pavua bibaki benze tshishimikidi tshia ntempelo wa Yehowa, h nunku bakuidi mu bilamba biabu bia mudimu bikale ne mpungi, i ne bena Lewi, bana ba Asafa, bikale ne bintu bia kukumakaja kuimanabu kuulu bua kutumbisha Yehowa bilondeshile bulombodi bua Davidi mukalenge wa Isalele. j 11 Nunku bakatuadija kupunguluja k batumbisha Yehowa ne bamuela tuasakidila, “bualu yeye udi mui-

777 mpe; dinanga diende dia lulamatu kudi Isalele didi dishalaku kashidi.” a Pashishe bantu bonso bakela lubila lukole lua kutumbisha nalu Yehowa bualu bavua benze tshishimikidi tshia nzubu wa Yehowa. 12 Bakuidi ba bungi ne bena Lewi ne bamfumu ba nzubu ya batatu (bantu bakulakaje bavua bamone nzubu wa ˆ kumpala) b bakadila ne dıyi dikole pavuabu bamone benze tshishimikidi tshia nzubu eu, pavua eku bantu bakuabu ba bungi ˆ bela mbila ya disanka ne dıyi diabu dionso. c 13 Nunku bantu kabavua mua kutapulula mbila ya disanka ne mbila ya miadi to, bualu bantu bavua bela mbila mikole bienza bua mbila ayi yumvuike kule menemene. Pavua bena lukuna ba Yuda ne Benyamina d bumvue ne: bantu bavuabu bakuate baye nabu kadi bapingane e bavua benda bibaka ntempelo wa Yehowa Nzambi wa Isalele, 2 bakalua diakamue kudi Zelubabela ne bamfumu ba nzubu ya batatu, kubambilabu ne: “Anyishayi tuibake nenu; bualu tuetu petu tudi tutendelela1 Nzambi wenu anu bu nuenu f ne tudi tumulambula milambu katshia ku matuˆ ku a Esa-hadona g mukalenge wa ˆ Ashu uvua mulue netu muaba eu.” h 3 Kadi Zelubabela ne Yeshua ne bamfumu bakuabu ba nzubu ya batatu ya Isalele bakabambila ne: “Kanuena ne bua kuibaka netu nzubu wa Nzambi wetu to, i bualu tuetu nkayetu netuibakile Yehowa Nzambi wa Isalele nzubu anu bu mudi Kolesha mukalenge wa Pelasa mututumiˆ ne dıyi.” j 4 Nunku bantu ba mu buloba abu bavua anu batekesha bantu ba mu Yuda mu maboko1 ne

4

4:2 1 Ku mua.: “tukeba.” 4:4 1 Ku mua.: “bianza.”

EZELA 3:12–4:11 NSHAP. 3 a 1Ku 16:34 2Ku 7:3

b 1Bk 6:22 Hag 2:3

c Mis 126:1, 6 Yes 35:10 Zek 4:9

 NSHAP. 4 d Ezl 4:6-8 Neh 4:7, 8

e Ezl 2:1, 64

f 2Bk 17:33, 34

g 2Bk 19:36, 37

h 2Bk 17:24

i Neh 2:19, 20 Yne 4:9, 22

j 2Ku 36:23 Ezl 1:1-3 Ezl 6:3, 4

 Mulongo 2 a Neh 6:9

b Neh 6:10-12

c Ezl 4:24 Ezl 5:5 Ezl 6:1

d 2Bk 18:26

e Gen 10:9, 10

f Neh 1:1 Est 1:2 Dan 8:2

g Gen 10:22 Yes 11:11 Yel 49:35, 36

h 2Bk 17:24

babatekesha ku muoyo bua balekele kuibaka. a 5 Bakafuta bafidi ba ngenyi bua kupangisha midimu yabu bua kayiyi kumpala b matuku onso a Kolesha mukalenge wa Pelasa too ne ku bukokeshi bua Dayawesha c mukalenge wa Pelasa. 6 Ku ntuadijilu kua bukokeshi bua Ahashawelosha, bakafunda mukanda bua kubanda bantu ba mu Yuda ne mu Yelushalema. 7 Mu matuku a Atashasete mukalenge wa Pelaˆ sa, Bishilama, Miteledata, Tabela, ne bena diende bakuabu bakafundila mukalenge Atashasete mukanda; bakakudimuna mukanda au mu tshiena Alama, d bawufunde mu mfundilu wa bena Alama.1 8 1 Lehuma mfumu wa bena mudimu ba mbulamatadi ne mufundi Shimeshai bakafundila mukalenge Atashasete mukanda bua kubanda Yelushalema, bamba ne: 9 (Mukanda au uvua wa kudi Lehuma mfumu wa bena mudimu ba mbulamatadi ne mufundi Shimeshai ne bena diabu bakuabu, balumbuluishi, ne banguvena bapuekele, bafundi, bantu ba ku Eleke, e bena Babilona, bantu ba ku Susa, f mmumue ne: bena Elama, g 10 ne kudi bisamba bikuabu bivua wa kunemeka Aseˆ napa munene mukuate mulue nabi, mubiteke mu bimenga bia mu Samalea, h ne kudi bantu bakuabu ba mu buloba bua Dia muamua dia Musulu,1 ne mpindieu 11 aa mmalu avua mu mukanda uvuabu bamutumine.) “Mukanda mufundila mukalenge Atashasete wa kudi bena 4:7 1 Anyi pamuapa: “bavua bawufunde mu tshiena Alama, ne pashishe bawukudimune mu muakulu mukuabu.” 4:8 1 Kumpala bavua bafunde Ezl 4:8 too ne ku 6:18 mu tshiena Alama. 4:10 1 Anyi “Dishiya dia Pelata.”

EZELA 4:12–5:2 mudimu bebe, bantu ba mu buloba bua Dia muamua dia Musulu: Mpindieu 12 mukalenge amanye ne: bena Yuda bavua bumbuke kuudi babande kutudi mbafike ku Yelushalema. Badi bibakulula tshimenga tshibi tshia buntomboji, ne badi benda bajikija bimanu a ne balongolola bishimikidi. 13 Mpindieu, mukalenge amanye ne: bobu bibakulule tshimenga etshi ne bajikije bimanu biatshi, kabakufuta kabidi bitadi, milambu, b anyi bitadi bia njila to, ne bualu ebu nebuenze bua bintu kabikadi bibuela mu bibutshilu bia bakalenge. 14 Bu mutudi tudia mukele wa ku dibalasa1 ne kabiyi bimpe kutudi bua kumona malu a mukalenge anyanguka, ke bualu kayi tudi batume mukanda eu bua kumanyisha mukalenge bualu ebu, 15 bua bakebulule malu adi mu mukanda wa malu a bankambua bebe. c Neusangane mu malu adi mu mukanda au ne neumanye ne: tshimenga etshi ntshimenga tshia buntomboji, tshidi tshienzela bakalenge ne maprovense1 bibi, ne munda muatshi mudi bantu badi basaka bakuabu bua kutombokela bakokeshi katshia ku bikondo bia kale. Ke bualu kayi bavua babutule tshimenga etshi. d 16 Tudi tumanyisha mukalenge ne: bobu bibakulule tshimenga etshi ne bajikije bimanu biatshi, kuakuikala ne bukokeshi pa1 buloba bua Dia muamua dia Musulu to.” e 17 Mukalenge wakatuma mukenji kudi Lehuma mfumu wa bena mudimu ba mbulamatadi ne mufundi Shimeshai ne kudi bena diabu bakuabu bavua basombela mu Samalea ne kudi ba4:14 1 Anyi “tupetela difutu dietu ku dibalasa.” 4:15 1 Anyi “madistrike.” 4:16 1 Ku mua.: “tshintu mu.”

778 NSHAP. 4 a Neh 1:3

b 2Bk 23:35 Neh 5:4

c Est 2:23 Est 6:1

d Yel 52:3

e Dut 11:24 

Mulongo 2 a 2Bk 18:1, 7 2Bk 24:20 Ezl 4:15

b Ezl 4:13

c Ezl 5:5 Ezl 6:1 Hag 1:14, 15

 NSHAP. 5 d Hag 1:1

e Zek 1:1

f Neh 12:1, 4

g Mat 1:12

ntu bakuabu ba mu buloba bua Dia muamua dia Musulu, wamba ne: “Muoyo wenu au! Mpindieu 18 mbabale1 bimpe menemene kumpala kuanyi mukanda wa mukalenge unuvua batutumine. 19 Mbakebulule malu ku ˆ dıyi dianyi, ne mbasangane ne: katshia ku kale mu tshimenga etshi bantu badi batombokela bakalenge, ne buluishi ne buntomboji bitu bienzekamu. a 20 Kuvua bakalenge ba bukole ku mutu kua Yelushalema bavua bakokesha buloba buonso bua Dia muamua dia Musulu, ne bavua babafuta bitadi, milambu ne bitadi bia njila. 21 Mpindieu elayi mukenji bua bantu aba bimanyike mudimu, bua kabibaki kabidi tshimenga ˆ too ne pangamba dıyi. 22 Nudimuke bua kanulenguludi bualu ebu to, bua kabanyangi kabidi malu a mukalenge.” b 23 Nunku panyima pa bobu bamane kubala malu a mu mukanda wa kudi mukalenge Atashasete kumpala kua Lehuma ne mufundi Shimeshai ne bena diabu, bobu aba bakaya lubilu ku Yelushalema kudi bena Yuda, kubenzejabu ku bukole bua kuiˆ manyika mudimu. 24 Dıba adi ke divua mudimu wa nzubu wa Nzambi uvua mu Yelushalema muimane; ne wakashala muimane too ne mu tshidimu tshibidi tshia bukokeshi bua Dayawesha mukalenge wa Pelasa. c Pashishe muprofete Hagai d ˆ ne muprofete Zekaya e muikulu wa Ido f bakambila bena Yuda bavua mu Yuda ne bavua ˆ mu Yelushalema meyi a buprofeˆ te mu dına dia Nzambi wa Isalele uvua ku mutu kuabu. 2 Tshikondo atshi ke tshivua Zelubabela g

5

4:18 1 Anyi pamuapa: “mbakudimune ne mbabale.”

779 muana wa Shalatiele ne Yeshua a muana wa Yehosadaka batuadije kuibakulula nzubu wa Nzambi b uvua mu Yelushalema; baprofete ba Nzambi bavua nabu ne bavua babambuluisha. c 3 Tshikondo atshi Tatenai nguvena wa buloba bua Dia muamua dia Musulu1 ˆ ne Sheta-bozenai ne bena diabu bakalua kudibu, bobu kubebeja ne: “Nnganyi udi munutumiˆ ne dıyi bua kuibaka nzubu eu ne kujikija diela dia mikamba eyi?” 4 Pashishe bakabebeja ne: “Bantu badi benza mudimu ku nzuˆ bu eu mena abu mbanganyi?” 5 Kadi Nzambi uvua utangila1 bakulu ba bena Yuda, d ne kabakabimanyika too ne pavuabu mua kutuma mukenji kudi Dayawesha ne pavuabu pabu mua kupeta mukanda wa kudi mukalenge bua bualu ebu. 6 Aa mmalu avua mu mukanda uvua Tatenai nguvena wa buloba bua Dia muamua dia Muˆ sulu ne Sheta-bozenai ne bena diende, banguvena bapuekele ba buloba bua Dia muamua dia Musulu, batumine mukalenge Dayawesha; 7 bakamufundila malu avua enzeka, ne bakafunda nunku: “Mukanda mufundila mukalenge Dayawesha: “Ditalala dionso dikale nebe! 8 Mukalenge amanye ne: tuvua baye mu provense wa1 Yuda ku nzubu wa Nzambi munene, ne badi bamuibaka ne mabue manene adibu babunguluje too ne muaba au, ne badi bela mikamba mu bimanu. Bantu badi benza mudimu ne tshisumi tshionso ne mudimu udi uya kumpala bua mushindu udibu badienzeja. 9 Ke tuetu kuebeja bakulu babu, kubebeja ne: ‘Nnganyi ˆ udi munutumine dıyi bua kui5:3 1 Anyi “Dishiya dia Pelata.” 5:5 1 Ku ˆ mua.: “dısu dia Nzambi wabu divua pa.” 5:8 1 Anyi “distrike dia.”

EZELA 5:3-16

Hag 2:18 Zek 4:9

baka nzubu eu ne kujikija diela dia mikamba eyi?’ a 10 Tuetu ˆ kubebeja kabidi mena abu bua kukumanyisha, bua tumone mua ˆ kufunda mena a bantu badi balombola mudimu au. 11 “Edi ndiandamuna divuabu batupeshe: ‘Tudi bena mudimu ba Nzambi wa diulu ne buloba, ne tudi tuibakulula nzubu uvuabu bibake kukadi bidimu bia bungi, uvua mukalenge munene kampanda wa Isalele muibake ne mujikije. b 12 Kadi bu muvua batatuetu bafiikishe Nzambi wa mu diulu munda, c wakabafila mu tshianza ˆ tshia Nebukadenesa d mukalenge wa Babilona, muena Kasada, yeye kupula nzubu eu, e kukuataye bantu, kuyaye nabu ku Babilona. f 13 Tshidibi, mu tshidimu tshia kumpala tshia Kolesha mukalenge wa Babilona, mukaˆ lenge Kolesha wakatuma dıyi bua kuibakulula nzubu wa Nzambi eu. g 14 Bualu bukuabu, mukalenge Kolesha wakapatula malongo a or ne a arjan a mu nzubu wa Nzambi avua mu ntempelo wa ku Babilona avua ˆ Nebukadenes a muangate mu ntempelo ku Yelushalema mulue nawu mu ntempelo wa mu Babilona. h Bakaapesha muntu muˆ ˆ kuabu dına diende Sheshebasa1 i uvua Kolesha muteke nguvena. j 15 Kolesha wakamuambila ne: “Angata malongo aa. Ndaku, uateke mu ntempelo udi ku Yelushalema, ne bibake nzubu wa Nzambi muaba uvuaye kumpaˆ la.” k 16 Pashishe Sheshebas a eu wakalua, kuenzaye bishimikidi bia nzubu wa Nzambi l udi mu Yelushalema; ne badi bamuibaka katshia ku tshikondo atshi too ne mpindieu, kadi ki mbanji kumujikija to.’ m

m Ezl 4:23, 24

5:14 1 Pamuapa n’Zelubabela mu Ezl 2:2; 3:8.

NSHAP. 5 a Zek 6:11

b Ezl 3:2, 8

c Ezl 6:14 Hag 2:4, 21 Zek 4:7

d Ezl 7:6, 28 Ezl 8:22

 Mulongo 2 a Ezl 5:3, 4

b 1Bk 7:51

c Dut 31:17 2Ku 34:24, 25

d 2Bk 24:1 2Bk 25:1

e 2Bk 25:8, 9

f 2Bk 25:11

g Ezl 1:1-3

h 2Bk 25:14, 15 2Ku 36:7, 18

i Ezl 1:8, 11

j Hag 1:1, 14

k Ezl 1:2, 7

l Ezl 3:10

EZELA 5:17–6:12 17 “Mpindieu mukalenge yeye mumone ne: mbimpe, bakebulule mu tshibutshilu tshia mukalenge ku Babilona aku, bua kumanya bikala mukalenge Koˆ lesha uvua mutume dıyi bua kuibakulula nzubu wa Nzambi au mu Yelushalema; a pashishe batutumine dipangadika dia mukalenge bua bualu ebu.” ˆ Dıba adi ke divua mukaleˆ nge Dayawesha mutume dıyi, bobu kukebulula mu bibutshilu1 muvuabu balamina bintu bia mushinga mu Babilona. 2 Nunku bakapeta muvungu mu nzubu mukolesha wa ku Ekebatane, mu provense1 wa Madayi, ne mu malu avuabu bafundamu muvua bualu ebu: 3 “Mu tshidimu tshia kumpala tshia mukalenge Kolesha, muˆ kalenge Kolesha wakatuma dıyi bua nzubu wa Nzambi mu Yelushalema b wamba ne: ‘Bibakulule nzubu bua ikale muaba udibu ne bua kufidila milambu, ne badi ne bua kuenza bishimikidi biende; butumbuke buende budi ne bua kuikala bua nkubita1 60, ne butshiama buende bua nkubita 60, c 4 muikale ne milongo isatu ya mabue manene mabunguluja too ne muaba au ne mulongo umue wa mabaya; d ne batule makuta a mu nzubu wa mukalenge bua kuenzeja midimu eyi. e 5 Bapingaje kabidi malongo a or ne a arjan a mu nzubu wa Nzambi ˆ avua Nebukadenesa mumbushe mu ntempelo uvua mu Yelushalema, mulue nawu mu Babilona, f bua baateke muaba wawu mu ntempelo ku Yelushalema ne baalamine mu nzubu wa Nzambi.’ g 6 “Nunku mpindieu Tatenai nguvena wa buloba bua Dia

6

780

NSHAP. 5 a 2Ku 36:22, 23 Ezl 6:3, 4

 NSHAP. 6 b 2Ku 36:22, 23 Ezl 1:1-3

c 1Bk 6:2

d Ezl 3:7 Ezl 5:8

e Ezl 7:20 Yes 49:23

f 2Bk 25:13-15 2Ku 36:7, 18 Dan 1:1, 2 Dan 5:2

g Ezl 1:8, 11 

Mulongo 2 a Ezl 5:3, 6

b Ezl 7:20 Hag 2:7, 8

c Ezl 5:5

d Lew 1:3, 5

e Lew 1:10

f Nom 28:3

g Lew 2:1

h Lew 2:13

i Nom 15:5

j Eks 27:20 Lew 2:4

k Ezl 7:23

6:1 1 Ku mua.: “nzubu wa dilamina mikanda.” 6:2 1 Anyi “distrike.” 6:3 1 Metre matue ku 26,7. Tang. Tshis. B14.

l Dut 12:5, 6 2Ku 7:16

ˆ muamua dia Musulu,1 Shetabozenai, ne bena dienu, banguvena bapuekele ba buloba bua Dia muamua dia Musulu, a kanusemenyi kuntu aku to. 7 Kaˆ nuedi dıyi mu mudimu wa nzubu wa Nzambi au to. Nguvena wa bena Yuda ne bakulu ba bena Yuda nebibakulule nzubu wa Nzambi au muaba uvuaye kumpala. 8 Bualu bukuabu, ˆ ndi ntuma dıyi bua tshinudi ne bua kuenzela bakulu ba bena Yuda aba bua kuibakulula nzubu wa Nzambi au: Bangate makuta a mu tshibutshilu tshia mukalenge, b mu bitadi bidibu basangishe mu buloba bua Dia muamua dia Musulu, bua kuapesha bantu aba ne lukasa bua batungunuke ne mudimu wabu kabayi bawimanyika. c 9 Nunku tshintu tshionso tshidibu natshi dijinga (bu mudi bana balume ba ngombe d pamue ne bimpanga bia mikoko e ne bana ba mikoko f bua milambu ya kuoshela Nzambi wa mu diulu, ntete ya ´ ble, g mukele, h mvinyo, i ne mafuta, j anu bu mudi bakuidi badi mu Yelushalema bamba) badi ne bua kubapeshatshi misangu yonso ku dituku ku dituku kakuyi mpata, 10 bua bikale bafila misangu yonso milambu idi isankisha Nzambi wa mu diulu ne basambila bua muoyo wa mukalenge ne wa bana bende. k 11 Ndi mutuˆ me kabidi dıyi ne: muntu yonso udi ushipa mukenji eu, nebatule mukamba ku nzubu wende, nebamuambule ne nebamusuikilaku1, ne nzubu wende neashale nkumba wa bantu bonso2 bua tshilema etshi. 12 Nzambi udi ˆ muenze bua dına diende dikale kuntu aku l umbushe mukalenge 6:6 1 Anyi “Dishiya dia Pelata.” 6:11 1 Anyi “ne nebamupopelaku.” 2 Anyi pamuapa: “diyala (diala); mushiki wa tumvi tua nyama.”

781 yonso ne bantu bonso badi bajuˆ la tshianza bua kushipa dıyi edi ne kubutula nzubu wa Nzambi udi mu Yelushalema au. Meme, ˆ Dayawesha, ke udi mutume dıyi edi. Badikumbaje ne lukasa.” 13 Nunku Tatenai nguvena wa buloba bua Dia muamua dia ˆ Musulu, ne Sheta-bozenai, a ne bena diabu bakenza diakamue malu onso avua mukalenge Daˆ yawesha mutume dıyi bua kuenza. 14 Nunku bakulu ba bena Yuda bakatungunuka ne kuibaka ne kuya kumpala, b basaka ˆ kudi meyi a buprofete a muproˆ fete Hagai c ne a Zekaya d muikulu wa Ido; bakajikija kumuibaˆ ka bilondeshile dıyi dia Nzambi wa Isalele e ne dia Kolesha, f dia Dayawesha g ne dia Atashasete h mukalenge wa Pelasa. 15 Bakajikija nzubu mu dituku disatu ˆ dia ngondo wa Ada,1 mu tshidimu tshisambombo tshia bukokeshi bua mukalenge Dayawesha. 16 Pashishe bena Isalele, bakuidi, bena Lewi, i ne bantu bakuabu bonso bavuabu bakuate baye nabu kadi bapingane bakabanjija1 nzubu wa Nzambi eu ne disanka. 17 Nunku bua kubanjija nzubu eu, bakafila ngombe milume lukama, bimpanga bia mikoko 200, bana ba mikoko 400, ne mbuji ya mpumbu 12 bu mulambu wa mpekatu bua Isalele mujima, bilondeshile bungi bua bisa bia Isalele. j 18 Bakateka bakuidi mu bisumbu biabu ne bena Lewi mu bisumbu biabu bua mudimu wa Nzambi mu Yelushalema, k bilondeshile tshidibu bafunde mu mukanda wa Mose. l 19 Bantu bavuabu bakuate kadi bapingane bakenza Pasaka mu dituku dia 14 dia ngo-

EZELA 6:13–7:6 NSHAP. 6 a Ezl 5:6 b Ezl 3:8 Ezl 4:3

c Hag 1:12 d Ezl 5:1, 2 Zek 1:1, 7 Zek 6:15

e Hag 1:8 f 2Ku 36:23 Ezl 1:2, 3 Yes 44:28

g Ezl 6:12 h Ezl 7:12, 13 i 1Ku 9:2 Neh 7:73

j 2Ku 7:5 k 1Ku 23:6 l Nom 3:6 

Mulongo 2 a Eks 12:2, 14 Lew 23:5 Dut 16:1 Est 3:7

b Eks 30:19, 20 Lew 21:8 Lew 22:2, 3

c Eks 12:48 Nom 9:14

d Eks 12:17 Lew 23:6

e Ezl 7:27 Nsu 21:1

 NSHAP. 7 f Neh 2:1 g Neh 8:2 Neh 12:26

h 1Ku 6:14 i 2Bk 22:8 j 2Ku 31:10 k Nom 25:11 Bal 20:28

l Eks 6:23, 25 Nom 3:32 Dut 10:6

m Eks 7:1

6:15 1 Tang. Tshis. B15. 6:16 1 Anyi “bakajidila.”

Eks 28:1

n Neh 8:1, 4

ndo wa kumpala. a 20 Bakuidi bonso ne bena Lewi bonso bavua badikezule, b nunku buonso buabu bavua bakezuke; bakashipa mulambu wa Pasaka bua bantu bonso bavuabu bakuate baye nabu kadi bapingane, bua bakuidi nabu, ne buabu bobu nkayabu. 21 Nunku bena Isalele bavuabu bakuate baye nabu kadi bapingane bakawudia, pamue ne muntu yonso uvua mudisange kudibu ne mudiumbushe ku bukoya bua bisamba bia mu buloba bua kutendelela1 Yehowa Nzambi wa Isalele. c 22 Bakenza kabidi Tshibilu tshia Mampa kaayi mela Luevene d matuku muanda mutekete ne disanka dionso, bualu Yehowa uvua muenze bua basanke ne uvua muenze bua muoyo wa ˆ mukalenge wa Ashu wikale nabu bimpe, e ke yeye kubambuluisha1 mu mudimu wa nzubu wa Nzambi mulelela, Nzambi wa Isalele. Panyima pa malu aa, mu bukokeshi bua Atashasef te mukalenge wa Pelasa, Ezeg la1 wakapingana. Uvua muana wa Selaya, h muana wa Azaya, muana wa Hilekiya, i 2 muana wa Shaluma, muana wa Sadoka, muana wa Ahituba, 3 muana wa Amalia, muana wa Azaya, j muana wa Melayota, 4 muana wa Zelaya, muana wa Uzi, muana wa Buki, 5 muana wa Abishua, muana wa Pinehasa, k muana ˆ wa Eleaza, l muana wa Alona m mfumu wa bakuidi. 6 Ezela eu wakabanda ufumina ku Babilona. Uvua mutentudi wa mikanda1 uvua mumanye bimpe menemene2 Mikenji ya Mosen ivua Yehowa Nzambi wa Isalele

7

6:21 1 Ku mua.: “kukeba.” 6:22 1 Ku mua.: “kukolesha bianza biabu.” 7:1 1 Diumvuija: “Diambuluisha.” 7:6 1 Anyi “mufundi.” 2 Anyi “Uvua mutentudi mupiluke wa.”

EZELA 7:7-21 mufile. Mukalenge wakamupesha tshintu tshionso tshivuaye mulombe, bualu tshianza tshia Yehowa Nzambi wende tshivua nende. 7 Bena Isalele bakuabu, bakuidi, bena Lewi, a bimbi ba misambu, b balami ba ku biibi, c ne bena mudimu ba ku ntempelo1 d bakabanda ku Yelushalema mu tshidimu tshia muanda mutekete tshia mukalenge Atashasete. 8 Nunku Ezela wakafika ku Yelushalema mu ngondo muitanu, mu tshidimu tshia muanda mutekete tshia mukalenge. 9 Mu dituku dia kumpala dia ngondo wa kumpala, wakabanga luendu ufumina ku Babilona, ne wakafika ku Yelushalema mu dituku dia kumpala dia ngondo muitanu, bualu tshianza tshimpe tshia Nzambi wende tshivua nende. e 10 Ezela uvua mulongolole muoyo wende1 bua kukonkonona Mikenji ya Yehowa ne bua kuyituˆ mikila, f ne bua kulongesha meyi ˆ ne mikandu biayi ne meyi ayi a dilumbuluisha mu Isalele. g 11 Aa mmalu avua mu mukanda uvua mukalenge Atashasete mupeshe Ezela muakuidi ne mutentudi wa mikanda,1 mumanyi ˆ mupiluke mu dilonga dia2 meyi a ˆ Yehowa ne meyi ne mikandu biende bivuaye mupeshe Isalele: 12 2 “Atashasete, h mukalenge wa bakalenge, kudi muakuidi Ezela, mutentudi1 wa Mikenji ya Nzambi wa mu diulu: Ditalala dipuangane dikale nebe. Nunku mpindieu 13 ndi mutume ˆ dıyi ne: muntu yonso udi muaba undi nkokesha wa mu tshisamba tshia Isalele ne bakuidi babu ne 7:7 1 Anyi “Banetinima.” Ku mua.: “bantu bafila.” 7:10 1 Anyi “uvua mudisuike mu muoyo wende.” 7:11, 12 1 Anyi “mufundi.” 7:11 2 Anyi “mutentudi wa ˆ meyi a mu.” 7:12 2 Kumpala bavua bafunde Ezl 7:12 too ne ku Ezl 7:26 mu tshiena Alama.

782 NSHAP. 7 a Ezl 8:18, 19

b 1Ku 6:31, 32

c 1Ku 9:22-27

d 1Ku 9:2 Ezl 8:20

e Ezl 8:22

f Dut 5:1 Dut 17:10

g Dut 33:8, 10 Mal 2:7

h Ezl 6:14 Neh 2:1

 Mulongo 2 a Ezl 1:2, 3

b Ezl 1:5, 6 Ezl 8:25

c Lew 1:3

d Lew 1:10

e Nom 28:3

f Nom 15:4

g Nom 15:5

h Ezl 8:30

i Ezl 6:3, 4 Ezl 6:8

bena Lewi udi musue kuya nebe ku Yelushalema, aye. a 14 Bualu mukalenge ne bafidi bende ba mibelu muanda mutekete mbakutume bua kukonkonona bikalabu batumikila mu Yuda ne mu Yelushalema Mikenji ya Nzambi iudi nayi,1 15 ne bua kuangata arjan ne or idi mukalenge ne bafidi bende ba mibelu bafile ku budisuile kudi Nzambi wa Isalele udi muaba wende wa kusombela muikale mu Yelushalema, 16 ne arjan yonso ne or iudi mupete1 mu provense2 mujima wa Babilona, pamue ne dipa didi bantu ne bakuidi bafile ku budisuile bua nzubu wa Nzambi wabu udi ku Yelushalema. b 17 Udi ne bua kusumba diakamue ngombe milume, c bimpanga bia mikoko, d bana ba mikoko, e pamue ne milambu yabi ya ntete f ne milambu yabi ya bia kunua g ne makuta aa, ne udi ne bua kubilambula pa tshioshelu tshia nzubu wa Nzambi webe mu Yelushalema. 18 “Nunku tshintu tshionso tshidi tshimueneka tshimpe ku ˆ mesu kuebe wewe ne kua bana benu bua kuenza, nudi mua kutshienza ne arjan ne or idi ishala, bilondeshile disua dia Nzambi wenu. 19 Malongo onso adibu bakupeshe bua mudimu wa nzubu wa Nzambi webe, udi ne bua kuafila kumpala kua Nzambi ku Yelushalema. h 20 Bintu bikuabu bidi bikengedibua bua nzubu wa Nzambi webe bidibu bakulomba bua kufila, newangate makuta mu tshibutshilu tshia mukalenge bua kubifila. i 21 “Meme, mukalenge Ataˆ shasete, ndi mutume dıyi kudi balami ba bibutshilu bonso badi mu buloba bua Dia muamua 7:14 1 Ku mua.: “idi mu tshianza tshiebe.” 7:16 1 Ku mua.: “musangane.” 2 Anyi “distrike.”

783 dia Musulu1 ne: tshintu tshionso tshidi muakuidi Ezela, a mutentudi2 wa Mikenji ya Nzambi wa mu diulu, unulomba nudi ne bua kutshifila diakamue, 22 too ne ku ntalanta1 lukama ya arjan, bipiminu lukama bia ´ kore2 wa ntete ya ble, bipiminu lukama bia bata3 wa mvinyo, b bipiminu lukama bia bata wa mafuta, c ne mukele d bungi tshianana. 23 Tshintu tshionso tshidi ˆ Nzambi wa mu diulu utuma dıyi bua kuenza batshienze ne tshisumi bua nzubu wa Nzambi wa mu diulu, e bua Nzambi kakuatshidi bana ba mukalenge ne bantu badi muaba udi mukalenge ukokesha tshiji. f 24 Badi banudimuija kabidi ne: ki mbianyishibue bua kulomba tshitadi, mulambu, g anyi tshitadi tshia njila kudi bakuidi, bena Lewi, bimbi ba misambu, h balami ba ku biibi, bena mudimu ba ku ntempelo,1 i ne kudi bantu badi benza mudimu ku nzubu wa Nzambi eu to. 25 “Nunku wewe, Ezela, bilondeshile meji adi Nzambi webe mukupeshe,1 teka bamanyi ba mikenji ne balumbuluishi bua kulumbuluisha bantu bonso badi mu buloba bua Dia muamua dia Musulu, bonso badi bamanye mikenji ya Nzambi webe; ne nudi ne bua kulongesha muntu yonso udi kayi muyimanye. j 26 Muntu yonso udi kayi utumikila Mikenji ya Nzambi webe ne mikenji ya mukalenge, badi ne bua kumulumbuluisha diakamue: badi nansha mua kumu7:21 1 Anyi “Dishiya dia Pelata.” 2 Anyi “mufundi.” 7:22 1 Ntalanta uvua ne kilo 34,2. Tang. Tshis. B14. 2 Kore uvua ubuela litre 220. Tang. Tshis. B14. 3 Bata uvua ubuela litre 22. Tang. Tshis. B14. 7:24 1 Anyi “Banetinima.” Ku mua.: “bantu bafila.” 7:25 1 Ku mua.: “bilondeshile meji a Nzambi webe adi mu tshianza tshiebe.”

EZELA 7:22–8:8 NSHAP. 7 a Ezl 7:6 Neh 8:2

b Nom 15:5 c Eks 27:20 Lew 2:1

d Lew 2:13 e Ezl 1:2 f Ezl 6:9, 10 g Neh 5:4 h 1Ku 15:16 i 1Ku 9:2 j Neh 8:2, 3 

Mulongo 2 a Ezl 6:22 Nsu 21:1 Yes 60:13

b Ezl 9:9 Neh 1:11

c Ezl 7:14 

NSHAP. 8 d Ezl 7:7 e 1Ku 6:3, 4 f Eks 6:23 g Ezl 2:1, 6 h Ezl 2:1, 8 Ezl 10:27, 44

i Ezl 2:1, 15 j Ezl 2:1, 7 k Ezl 2:1, 4

shipa, anyi kumuipata mu buloba, anyi kumukosela tshibawu kampanda anyi kumuela mu buloko.” 27 Yehowa Nzambi wa bankambua betu atumbishibue, yeye uvua muele bualu ebu mu muoyo wa mukalenge bua kulengeja nzubu wa Yehowa mu Yelushalema! a 28 Yeye mmundeje dinanga dia lulamatu kumpala kua mukalenge b ne bafidi bende ba mibelu c ne kua bakokeshi bonso ba bukole ba mua mukalenge. Ke meme kupeta muoyo mukole1 bualu tshianza tshia Yehowa Nzambi wanyi tshivua nanyi, meme kusangisha bantu balume bavua balombola ba2 mu Isalele bua kubandabu nanyi. Mpindieu aba mbamfumu ba ˆ nzubu ya batatuabu ne mena a bantu bavuabu bafunde biloˆ ndeshile dilondangana dia meku abu bavua babande nanyi bumbukile mu Babilona, mu bukokeshi bua mukalenge Atashasete: d 2 mu bana ba Pinehasa, e ˆ ˆ Geshoma; mu bana ba Itama, f Danyele; mu bana ba Davidi, Hatusha; 3 mu bana ba Shekaniya, ba mu bana ba Paloˆ sha, Zekaya, ne yeye uvua ne bantu balume 150 bavuabu baˆ funde mena abu; 4 mu bana ba Pahata-moaba, g Eleyeho-enai muana wa Zelaya, ne yeye uvua ne bantu balume 200; 5 mu bana ba Zatu, h Shekaniya muana wa Yahaziele, ne yeye uvua ne bantu balume 300; 6 mu bana ba Adine, i Ebede muana wa Yonatana, ne yeye uvua ne bantu balume 50; 7 mu bana ba Elama, j Yeshayi muana wa Atalaya, ne yeye uvua ne bantu balume 70; 8 mu bana ba Shefataya, k Zebadaya muana wa

8

7:28 1 Anyi “kudikolesha.” 2 Ku mua.: “mitu ya.”

EZELA 8:9-26 Mikaele, ne yeye uvua ne bantu balume 80; 9 mu bana ba Yoaba, Obadaya muana wa Yehiele, ne yeye uvua ne bantu balume 218; 10 mu bana ba Bani, Shelomita muana wa Yosifiya, ne yeye uvua ne bantu balume 160; 11 mu bana ba Beˆ bai, a Zekaya muana wa Bebai, ne yeye uvua ne bantu balume 28; 12 mu bana ba Azagada, b Yohanana muana wa Hakatana, ne yeye uvua ne bantu balume 110; 13 mu bana ba Adonikama, c bantu bavua ba ndekelu, ne aa ˆ avua mena abu: Elifelete, Yiele, ne Shemaya, ne bobu bavua ne bantu balume 60; 14 ne mu bana ba Bigewai, d Utai ne Zabuda, ne bobu bavua ne bantu balume 70. 15 Ngakabasangisha ku musulu udi uya ku Ahawa, e tuetu kuasa tshitudilu muaba au bua matuku asatu. Kadi pamvua mukonkonone bantu ne bakuidi, tshivua musanganamu muena Lewi nansha umue to. 16 Ke meme kubikidisha bantu baˆ vua balombola aba: Elieze, Aliele, Shemaya, Elenatana, Yaliˆ ba, Elenatana, Natana, Zekaya, ne Meshulama, meme kubikidisha kabidi Yoyaliba ne Elenatana bavua balongeshi. 17 Pashiˆ she meme kubatumina dıyi bua Ido mulombodi wa muaba uvuabu babikila ne: Kasifaya. Meme kubambila bua kuambila Ido ne bana babu, bena mudimu ba ku ntempelo1 bavua mu Kasifaya, bua batutuadile bena mudimu bua nzubu wa Nzambi wetu. 18 Bu muvua tshianza tshimpe tshia Nzambi wetu tshikale netu, bakalua ne muntu uvua ne budimu wa mu bana ba Mali f muikulu wa Lewi muana wa Isalele, mmumue ne: Shelebaya, g ne bana bende ne bana babu, ba8:17, 20 1 Anyi “Banetinima.” Ku mua.: “bantu bafila.”

784 NSHAP. 8 a Ezl 2:1, 11 Ezl 10:28, 44

b Ezl 2:1, 12

c Neh 7:6, 18

d Ezl 2:1, 14

e Ezl 8:31

f Nom 3:20

g Ezl 8:24, 25 

Mulongo 2 a 1Ku 6:16

b 2Ku 16:9 Ezl 7:6 Ezl 7:28 Zek 4:6

c 2Ku 15:2

d 2Ku 7:14 Yel 29:10, 12 Yel 50:4, 5

e Ezl 8:18, 19

f Ezl 7:14-16 Ezl 7:19

ntu balume 18; 19 ne Hashabeya, ne yeye uvua ne Yeshayi wa mu bena Melali, a bana babu ne bana babu balela, bantu balume 20. 20 Kuvua kabidi bena mudimu ba ku ntempelo1 220 bavua Davidi ne bakokeshi bapeshe bena Lewi bua kubambuluisha, buonso buabu batela mu ˆ mena abu. 21 Pashishe meme kuambila bantu bua kujila biakudia ku musulu wa Ahawa, bua tuetu kudipuekesha kumpala kua Nzambi wetu, bua atulombole mu luendu luetu, tuetu ne bana betu balela ne bintu bietu bionso. 22 Mvua mumvue bundu bua kulomba mukalenge basalayi ne bendeshi ba tubalu bua kutulamabu mu njila bua bena lukuna, bualu tuvua bambile mukalenge ne: “Tshianza tshimpe tshia Nzambi wetu tshidi kudi bantu bonso badi bamukeba, b kadi udi uleja bukole buende ne tshiji tshiende kudi bantu bonso badi bamulekela.” c 23 Ke tuetu kujila biakudia, kulomba Nzambi wetu bua bualu ebu, ne yeye wakateleja disengelela dietu. d 24 Nunku ngakateka bamfumu ba bakuidi 12 ku luseke, mmumue ne: Shelebaya ne Hashabeya, e pamue ne bana babu ba balume dikumi. 25 Pashishe meme kubapimina arjan ne or ne bintu bia kuenza nabi mudimu, dipa divua mukalenge ne bafidi bende ba mibelu ne bakokeshi ba mu bukalenge buende ne bena Isalele bonso bavua muaba au bafile bua nzubu wa Nzambi wetu. f 26 Nunku mvua mupime mu bianza biabu ntalanta1 650 ya arjan, bintu lukama bia kuenza nabi mudimu bia tshiamu tshia arjan, bikale ne mushinga wa ntalanta ibidi, 8:26 1 Ntalanta uvua ne kilo 34,2. Tang. Tshis. B14.

785 ntalanta lukama ya or, 27 tubakudi 20 tua or tuikale ne mushinga wa darike1 tshinunu, ne bintu bibidi bia kuenza nabi mudimu bia tshiamu tshia mitaku tshimpe menemene, tshikunze tshibalakana, bionso bimpe anu bu or. 28 Pashishe meme kubambiˆ la ne: “Nudi ba tshijila ku mesu kua Yehowa, a ne bintu bia kuenza nabi mudimu ebi mbia tshijila, ne arjan ne or mmulambu wa budisuile udibu bapeshe Yehowa Nzambi wa bankambua benu. 29 Nubilame bimpe menemene too ne panudi nubipima kumpala kua bamfumu ba bakuidi ne bena Lewi ne bakokeshi ba nzubu ya batatu ya Isalele mu Yelushalema, b mu bibambalu bia1 nzubu wa Yehowa.” 30 Nunku bakuidi ne bena Lewi bakangata arjan ne or ne bintu bia kuenza nabi mudimu bivuabu babapimine bua kuyabu nabi ku Yelushalema ku nzubu wa Nzambi wetu. 31 Ndekelu wa bionso tuakumbuka ku musulu wa Ahawa c mu dituku dia 12 dia ngondo wa kumpala d bua kuya ku Yelushalema, ne tshianza tshia Nzambi wetu tshivua netu, yeye kutusungila ku tshianza tshia bena lukuna mu njila ne kudi bantu batu baalaminangana. 32 Nunku tuakafika ku Yelushalema, e tuetu kuenzaku matuku asatu. 33 Mu dituku dinayi, tuetu kupima arjan ne or ne bintu bia kuenza nabi mudimu mu nzubu wa Nzambi wetu, f tuetu kubipesha Melemota g muana wa muakuidi ˆ Uliya, ne yeye uvua ne Eleaza muana wa Pinehasa, ne bobu bavua ne Yozabada h muana wa Yeshua ne Noadaya muana wa Binui, i bena Lewi. 34 Bakabala bintu bionso, ne bakabipima, 8:27 1 Darike uvua tshinjanja tshia or tshia bena Pelasa. Tang. Tshis. B14. 8:29 1 Anyi “nzubu ya kudiila ya.”

EZELA 8:27–9:4 NSHAP. 8 a Lew 21:6-8 Yes 52:11

b Ezl 7:19 Ezl 8:33

c Ezl 8:15, 21 d Est 3:7 e Ezl 7:8 f Ezl 7:19 Ezl 8:29

g Neh 3:4, 21 h Neh 8:7 i Neh 12:1, 8 

Mulongo 2 a Lew 1:3 b Lew 1:10 c Lew 22:18, 19 d Ezl 7:17 e Ezl 7:21 f Gen 15:18 g Ezl 6:13 

NSHAP. 9 h Lew 20:23 Dut 12:29, 30

i Lew 18:3 j Gen 15:16 k Eks 34:15, 16 Ezl 10:44

l Eks 19:5, 6 m Neh 13:1, 3

bobu kufunda bujitu buabi buonso. 35 Bantu bavuabu bakuate baye nabu kadi bapingane bakafila milambu ya kuosha kudi Nzambi wa Isalele: ngombe milume 12 a bua Isalele mujima, bimpanga bia mikoko 96, b bana ba mikoko 77 ba mpanga, ne mbuji ya mpumbu 12 c bu mulambu wa mpekatu; bionso ebi bivua mulambu wa kuosha bua Yehowa. d ˆ 36 Pashishe tuakafila meyi a kudi mukalenge e kudi baleji mpala1 ba mukalenge ne banguvena ba buloba bua Dia muamua dia Musulu,2 f ne bobu bakambuluisha tshisamba ne nzubu wa Nzambi mulelela. g Diakamue pavuabu bajikije kuenza malu aa, bakokeshi bakalua kundi, kungambilabu ne: “Bantu ba mu Isalele ne bakuidi ne bena Lewi ki mbaditapulule kudi bisamba bia mu maloba adi mabanyunguluke ne ku bilele biabu bibi menemene, h biˆ lele bia bena Kanana, bena Hiti, bena Pelizi, bena Yebuse, bena Amona, bena Moaba, bena Ejipitu, i ne bena Amole. j 2 Mbangate bana ba bakaji ba mu bisamba ebi bua bikale bakaji babu bobu ne ba bana babu. k Mpindieu bobu, bana1 ba tshijila, l mbabuelakane ne bisamba bia maloba aa. m Bakokeshi ne balombodi bindondi ke ba kumpala badi benze bibi mu dipanga lulamatu edi.” 3 Mpindieu diakamue pamvua mumvue bualu ebu, ngakadipanda bilamba ne muzabi wanyi wa kawuyi maboko, meme kuditula nsuki ne muedi, ne meme kusomba panshi bimpitshile. 4 Nunku bantu bonso

9

8:36 1 Muanzu udi umvuija “balami ba muaba udi mukalenge ukokesha.” Muaba eu mbapeshe banguvena ba provense ya mu bukalenge bua Pelasa muanzu eu. 2 Anyi “Dishiya dia Pelata.” 9:2 1 Ku mua.: “dimiinu.”

EZELA 9:5-15

ˆ bavua banemeka1 meyi a Nzambi wa Isalele bakadisangisha bannyunguluke bua dipanga lulamatu dia bantu bavuabu bakuate baye nabu kadi bapingane, pamvua meme eku musombe ˆ bimpitshile too ne dıba dia mulambu wa ntete wa dilolo. a ˆ 5 Nunku pakakumbana dıba dia mulambu wa ntete wa dilolo, b ngakajuka ku dipuekeshibua dianyi dia milongo ne bilamba bianyi ne muzabi wanyi wa kawuyi maboko bipanda, meme kutua binu ne kuela bianza bianyi muulu kudi Yehowa Nzambi wanyi. 6 Ke meme kuamba ne: “Wewe Nzambi wanyi, ndi ngumvua bundu ne bidi bintonda bua kubandisha mpala wanyi kuudi, wewe Nzambi wanyi, bualu bilema bietu mbivulangane pa mitu yetu ne dipila dietu ndibande too ne mu diulu. c 7 Katshia ku matuku a bankambua betu too ne lelu dipila dietu didi anu dinene; d ne bua bilema bietu, tuetu, bakalenge betu, ne bakuidi betu tudi bafidibue mu tshianza tshia bakalenge ba maloba makuabu, ku muele wa mvita, e ku ditukuata, f ku ditupawula, g ne ku bundu, anu bu mudibi lelu. h 8 Kadi mpindieu bua ˆ tshitupa tshıpi, Yehowa Nzambi wetu mmuleje luse padiye mulekele ndambu wa bantu bapanduka ne padiye mutupeshe muaba mushindame1 mu muaba wende wa tshijila, i bua kuˆ kenkesha mesu etu, wewe Nzambi wetu, ne bua kutupeshilula ndambu wa makanda mu bupika buetu. 9 Bualu nansha mutudi bapika, j Nzambi wetu ki mmutulekele mu bupika buetu to; kadi mmutuleje dinanga diende dia lulamatu kumpala kua bakalenge ba Pelasa, k bua tupe9:4 1 Ku mua.: “bazakala bua.” 9:8 1 Ku mua.: “mpopo.”

786 NSHAP. 9 a Eks 29:41

b Nom 28:4, 5

c Dan 9:7

d Nom 32:14 2Ku 29:6

e 2Bk 10:32 2Ku 36:17

f 2Bk 17:22, 23 2Bk 25:6, 7

g 2Bk 17:20

h Neh 9:32

i Neh 9:31 Mis 138:7

j Neh 9:36, 37

k Ezl 1:1-3 

Mulongo 2 a Ezl 6:14 Zek 4:9

b Lew 18:24 Dut 12:30, 31 Dut 18:9-11

c Eks 23:32 Eks 34:15, 16 Dut 7:3, 4 Yos 23:12, 13

d Dut 23:3, 6

e Mis 103:8, 10 Mdi 3:22

f Mis 106:46

g Ezl 9:1 Neh 13:23

tulule bukole bua kujula nzubu wa Nzambi wetu, a bua kuakajilula miaba yende ivua minyanguke, ne bua kutupesha tshimanu tshia mabue1 mu Yuda ne mu Yelushalema. 10 “Kadi mpindieu Nzambi wetu, ntshinyi tshitudi mua kuamba panyima pa bualu ebu bumane kuenzeka? Bualu tudi ˆ balekele meyi ebe 11 auvua mutupeshe ku diambuluisha dia bena mudimu bebe baprofete, wamba ne: ‘Buloba bunudi nuya bua kuangata mbuloba budi bunyanguke ne bukoya bua bisamba bia mu maloba au, bua bilele biabu bibi menemene bidibu buwuje nabi buloba ku ditengu dimue too ne ku dikuabu bua bukoya buabu. b 12 Nunku, kanufidi bana benu ba bakaji kudi bana babu ba balume, ne kanuangatshi bana babu ba bakaji bua bana benu ba balume; c ne kanuena ne bua kuenza bua bikale mu ditalala anyi batante, d bua nuenu numone mua kupeta bukole, kudia bintu bimpe bia mu buloba abu, ne kubuangata bua bana benu bua kashidi.’ 13 Panyima pa malu onso adi matufikile bua bienzedi bietu bibi ne dipila dietu dinene (bualu wewe Nzambi wetu kuena mutuenzele malu bilondeshile tshilema tshietu, e ne udi muitabe bua tuetu badi muaba eu tupanduke) f 14 tudi kabidi ne ˆ bua kushipa meyi ebe ne kudia bipungidi bia diselangana1 ne bisamba bidi bienza malu mabi menemene aa anyi? g Wewe kuakutukuatshila tshiji tshikole bienza bua ne: utubutule bonso butubutu, kuyi ushiya bashadile anyi muntu nansha umue ne muoyo anyi? 15 Wewe Yehowa Nzambi wa Isalele, wewe 9:9 1 Anyi “tshimanu tshia bukubi.” 9:14 1 Anyi “ne kuselangana.”

787 udi muakane, a bualu tudi bapanduke bu bashadile too ne lelu. Ntuetu aba kumpala kuebe mu dipila dietu, bualu kakuena mushindu wa tuetu kuimana kumpala kuebe bua bualu ebu to.” b Pavua Ezela usambila c ne utonda mpekatu ya bena mu tshisamba tshiabu, udila mudiolole mutue mpala panshi kumpala kua nzubu wa Nzambi mulelela, tshisumbu tshinene tshia bena Isalele tshienza ne bantu balume, bantu bakaji ne bana tshiakadisangisha tshimunyunguluke, bualu bantu bavua badila bikole menemene. 2 Nunku Shekaniya muana wa Yehiele d wa mu bana ba Elama e wakambila Ezela ne: “Tudi bapange lulamatu kudi Nzambi wetu pa kusela1 bakaji ba ku babende ba mu bisamba bia maloba adi matunyunguluke. f Nansha nanku, kutshidi anu ditekemena bua Isalele. 3 Mpindieu tudiayi tshipungidi ne Nzambi wetu g bua kuipata bakaji bonso aba ne bana badibu balele, mu diumvuangana ne bulombodi bua Yehowa ne bua bantu badi baˆ nemeka1 dıyi dia Nzambi wetu. h Tuenzayi malu bilondeshile Mikenji. 4 Juka, bualu, bualu ebu mbujitu buebe, ne tuetu tudi nebe. Ikala ne bukole ne angata malu mu bianza.” 5 Nunku Ezela wakajuka ne wakatshipishisha bamfumu ba bakuidi ne bena Lewi ne Isalele mujima bua kuenzabu tshivuabu bambe. i Ke bobu kuditshipa. 6 Nunku Ezela wakajuka kumpala kua nzubu wa Nzambi mulelela, yeye kuya mu tshibambalu tshia1 Yehohanana muana wa Eleyashiba. Nansha muvuaye muye kuntu aku, kakadia

10

10:2 1 Anyi “pa kubueja mu nzubu yetu.” 10:3 1 Ku mua.: “badi bazakala bua.” 10:6 1 Anyi “nzubu wa kudiila wa.”

EZELA 10:1-13

NSHAP. 9 a Neh 9:33 Dan 9:7

b Mis 130:3 Mis 143:2

 NSHAP. 10 c Ezl 9:5, 6

d Ezl 10:26, 44

e Ezl 2:1, 7

f Ezl 9:2

g 2Bk 11:17 2Ku 29:10 2Ku 34:31

h Ezl 9:4

i Neh 10:28-30 

Mulongo 2 a Ezl 9:3, 4 Dan 9:3-5

b Ezl 7:26

c Neh 13:23

d Dut 7:3, 4 Neh 13:3 2Ko 6:17

ˆ tshintu ne kakanua mayi, bualu uvua mu madilu bua dipanga lulamatu dia bantu bavuabu bakuate baye nabu kadi bapingane. a 7 Pashishe bakamanyisha mu Yuda mujima ne mu Yelushalema bua bantu bonso bavuabu bakuate baye nabu kadi bapingane balue kudisangisha ku Yelushalema; 8 ne bilondeshile dipangadika dia bakokeshi ne bakulu, bavua ne bua kunyenga1 bintu bionso bia muntu uvua kayi ulua mu matuku asatu, ne bavua ne bua kumuipata mu tshisumbu tshia bantu bavuabu bakuate baye nabu kadi bapingane. b 9 Nunku bantu balume bonso ba mu Yuda ne mu Benyamina bakadisangisha mu Yelushalema mu matuku asatu, mmumue ne: mu ngondo wa tshitema, dituku dia 20 dia ngondo. Bantu bonso bavua basombe mu lubanza lua nzubu wa Nzambi mulelela, bazakala bua bualu buvua mu tshialu ne bua mvula mukole. 10 Nunku muakuidi Ezela wakajuka, kubambilaye ne: “Nudi bapange lulamatu panudi basele bakaji ba ku babende, c ne nunku nudi bavudije dipila dia Isalele. 11 Mpindieu tondelayi Yehowa Nzambi wa bankambua benu mpekatu wenu ne enzayi disua diende. Ditapululayi kudi bisamba bia mu buloba ne kudi bakaji ba ku babende aba.” d 12 Ke tshisumbu tshijiˆ ma kuandamuna ne dıyi dikole ne: “Tudi ne dibanza dia kuenza anu muudi wamba amu. 13 Kadi kudi bantu ba bungi, ne tudi mu muvu wa mvula. Kakuena mushindu wa kuimana pambelu to, ne bualu ebu kabuakuangata dituku dimue anyi 10:8 1 Anyi “kukuata.”

EZELA 10:14-44 abidi, bualu tudi batomboke bikole menemene mu bualu ebu. 14 Nunku, bakokeshi betu bimanyine koku tshisumbu tshijima; a ne bantu bonso ba mu bimenga bietu badi basele baˆ kaji ba ku babende balue dıba diambabu, pamue ne bakulu ne balumbuluishi ba tshimenga ne tshimenga, too ne patumbusha tshiji tshikole tshia Nzambi wetu kutudi mu bualu ebu.” 15 Kadi Yonatana muana wa Asahele ne Yahezeya muana wa Tikewa bakabenga bualu ebu, ne Meshulama ne Shabetai, b bena Lewi, bakatua ku tshiabu. 16 Kadi bantu bavuabu bakuate baye nabu kadi bapingane bakenza muvuabu bumvuangane; ne muakuidi Ezela ˆ ne bamfumu ba meku ba nzubu ya batatuabu, bonso bateˆ la mu mena abu, bakadisangisha nkayabu dituku dia kumpala dia ngondo wa dikumi bua kutangila tshilumbu atshi; 17 ne mu dituku dia kumpala dia ngondo wa kumpala bakajikijangana ne bantu balume bonso bavua basele bakaji ba ku babende. 18 Nunku bakasangana ne: bana bakuabu ba bakuidi bavua basele bakaji ba ku babende: c mu bana ba Yeshua d muana wa Yehosadaka ne bana babu, kuvua ˆ Maaseya, Elieze, Yaliba, ne Gedaliya. 19 Kadi bakalaya1 bua kuipata bakaji babu, ne bu muvuabu bapile, bavua ne bua kulambula tshimpanga tshia mukoko tshia mu tshisumbu tshia mikoko bua dipila diabu. e ˆ 20 Mu bana ba Ime, f kuvua Hanani ne Zebadaya; 21 mu bana ba Halima, g kuvua Maaseya, Eliya, Shemaya, Yehiele, ne ˆ Uziya; 22 mu bana ba Pashu, h kuvua Eleyehoenai, Maaseya, Yi10:19 1 Ku mua.: “bakafila bianza biabu.”

788 NSHAP. 10 a Ezl 9:1 b Neh 8:7 Neh 11:16

c Ezl 9:1, 2 Neh 13:28 Yhz 44:22 Mal 2:7, 8

d Ezl 2:1, 2 Ezl 3:2 Zek 6:11

e Lew 5:17, 18

f 1Ku 24:3, 14 Ezl 2:1, 37

g 1Ku 24:3, 8 Ezl 2:1, 39

h Ezl 2:1, 38 

Mulongo 2 a Ezl 2:1, 3 Neh 3:25

b Ezl 2:1, 7 Ezl 8:1, 7

c Ezl 10:2

d Ezl 2:1, 8

e Ezl 2:1, 11 Ezl 8:1, 11

f Ezl 2:1, 6

g Ezl 2:1, 32

h Neh 3:11

i Ezl 2:1, 19 Neh 8:4

j Dut 7:3, 4

k Ezl 10:16, 17

shemaele, Netanele, Yozabada, ne Eleasa. 23 Mu bena Lewi, kuvua Yozabada, Shimei, Kelaya (mmumue ne: Kelita), Petahiya, ˆ Yuda, ne Elieze; 24 mu bimbi ba misambu, kuvua Eleyashiba; ne mu balami ba ku biibi, kuvua Shaluma, Teleme, ne Uli. 25 Mu bena Isalele, mu bana ba Palosha, a kuvua Lamaya, Yiziya, Malakiya, Miyamina, Eleaˆ za, Malakiya, ne Benaya; 26 mu bana ba Elama, b kuvua Matanaˆ ya, Zekaya, Yehiele, c Abedi, Yelemota, ne Eliya; 27 mu bana ba Zatu, d kuvua Eleyehoenai, Eleyashiba, Matanaya, Yelemota, Zabada, ne Aziza; 28 mu bana ba Bebai, e kuvua Yehohanana, Hananiya, Zabai, ne Atalai; 29 mu bana ba Bani, kuvua Meshulama, Maluke, Adaya, Yashuba, Sheala, ne Yelemota; 30 mu bana ba Pahata-moaba, f kuvua Adena, Kelala, Benaya, Maaseya, Matanaya, Besalele, Binui, ne Manashe; 31 mu bana ba Haˆ lima, g kuvua Elieze, Yishiya, Malakiya, h Shemaya, Shimeona, 32 Benyamina, Maluke, ne Shemaliya; 33 mu bana ba Hashuma, i kuvua Matenai, Matataha, Zabada, Elifelete, Yelemai, Manashe, ne Shimei; 34 mu bana ˆ ba Bani, kuvua Madai, Amalama, Wele, 35 Benaya, Bediya, Keluhu, 36 Wanya, Melemota, Eleyashiba, 37 Matanaya, Mateˆ nai, ne Yasu; 38 mu bana ba Binui, kuvua Shimei, 39 Shelemeya, Natana, Adaya, 40 Makenadebai, Shashai, Shalai, 41 Azalele, Shelemeya, Shemaliya, 42 Shaluma, Amalia, ne Jozefe; 43 ne mu bana ba Nebo, kuvua Yiele, Matitiya, Zabada, Zebina, Yadai, Yoele, ne Benaya. 44 Bantu bonso aba bavua basele bakaji ba ku babende, j ne bakipata bakaji babu abu pamue ne bana babu balela. k

N E H E M I YA MALU ADI M U M U K AN DA E U

1

Ngumu ya ku Yelushalema (1-3) Disambila dia Nehemiya (4-11)

8 Badi babadila bantu Mikenji ne bayumvuija (1-12) Badi benza Tshibilu tshia Bitanda (13-18)

2 Badi batuma Nehemiya ku Yelushalema (1-10) Nehemiya udi ukenketa bimanu bia tshimenga (11-20)

9 Bantu badi batonda mpekatu yabu (1-38) Yehowa, Nzambi udi ubuikidilangana (17)

3 Dibakulula bimanu (1-32) 4 Mudimu udi uya kumpala nansha mudiku buluishi (1-14) Dibaka didi ditungunuka bena mudimu bambule bia mvita (15-23)

10 Bantu badi bitaba bua kulonda Mikenji (1-39) “Katuakulengulula nzubu wa Nzambi wetu to” (39)

5 Nehemiya udi ukandika diendelangana mishinga pambidi (1-13) Nehemiya kena ne budinangi (14-19)

11

Bantu badi basombela kabidi mu Yelushalema (1-36)

6 Buluishi bua dibakulula budi butungunuka (1-14) Bimanu bijike mu matuku 52 (15-19)

12 Bakuidi ne bena Lewi (1-26) Dibanjija dia bimanu (27-43) Dikuatshisha bua mudimu wa ku ntempelo (44-47)

7 Biibi bia tshimenga ne balami ba ku biibi (1-4) ˆ Mena a bakuatshibue bavua bapingane (5-69) Bena mudimu ba ku ntempelo (46-56) Bana ba bena mudimu ba Solomo (57-60) Mapa bua mudimu (70-73)

13 Nehemiya udi ushintulula malu makuabu kabidi (1-31) Badi ne bua kufila bia dikumi (10-13) Kabena ne bua kunyanga Nsabatu (15-22) Dikandika diselangana ne bisamba bikuabu (23-28)

ˆ

mmeyi a Nehemiya1 1 Aa muana wa Hakaleya: Mpia

ndieu mu ngondo wa Kiseleu,2 mu tshidimu tshia 20, mvua mu Shushana3b nzubu mukolesha.4 ˆ 2 Dıba adi Hanani, c umue wa ku bana betu, wakafika ne bantu bakuabu bumbukila ku Yuda, ke meme kubebeja bua bashadile ba ku bena Yuda bavuabu bakuate baye nabu kadi bapingane, d meme kubebeja kabidi

1:1 1 Diumvuija: “Yah udi usamba.” 2 Tang. Tshis. B15. 3 Anyi “Susa.” 4 Anyi “dibalasa; muaba mukolesha.”

NSHAP. 1 a Neh 1:11 Neh 5:14 Neh 10:1

b Est 1:2 Est 3:15 Dan 8:2

c Neh 7:2 d Yel 52:30 

Mulongo 2 a 1Bk 9:7 Neh 9:36, 37 Mis 79:4

b 2Bk 25:10 c Neh 2:17 Mdi 1:4

d 2Ku 20:3 Ezl 8:21

789

bua Yelushalema. 3 Bakandamuna ne: “Bantu badi bashale kuntu aku mu provense1 bavuabu bakuate baye nabu kadi bapingane badi mu nsombelu mubi mutambe ne mu bundu. a Bimanu bia Yelushalema mbiupuke, b ne biibi biende mbiosha ne kapia.” c 4 Diakamue pangakumvua ˆ meyi au, ngakasomba panshi, meme kutuadija kudila, kubuela mu madilu matuku a bungi, ne meme kutungunuka ne kujila biakudia d ne kusambila 1:3 1 Anyi “distrike.”

NEHEMIYA 1:5–2:7 kumpala kua Nzambi wa mu diulu. 5 Meme kuamba ne: “Wewe Yehowa Nzambi wa mu diulu, Nzambi munene udi ukemesha, udi ulama tshipungidi tshiende ne uleja dinanga diende dia lulamatu kudi badi bamunange ˆ ne balama meyi ende, a 6 diˆ tshi diebe ditelejaku ne mesu ebe ikalaku matabale bua kuteleja disambila dia muena mudimu webe dindi nkusambila lelu, munya ne butuku, b bua bena mudimu bebe bena Isalele, pandi eku ngenda ntonda mpekatu idi tshisamba tshia Isalele tshikuenzele. Tudi benze mpekatu, meme ne nzubu wa tatuanyi. c 7 Bushuwa tudi bakuenzele malu mabi d patudi katuyi ˆ balame meyi, mikenji, ne mapangadika biuvua mupeshe Mose muena mudimu webe. e ˆ 8 “Vuluka koku dıyi diuvua muambile1 muena mudimu webe Mose dia ne: ‘Nuenu bapange lulamatu, nennutangalaje munkatshi mua bukua bisamba. f 9 Kadi nuenu bapingane kundi, ˆ balame meyi anyi ne baatumikile, nansha bantu ba mu tshisamba tshienu badi batangalaja bikale ku ditengu dia diulu, nembasangishe g kuntu aku ne nendue nabu muaba undi musuˆ ngule bua dına dianyi disombele.’ h 10 Bobu mbena mudimu bebe ne ntshisamba tshiebe tshiuvua mupikule ku bukole buebe bua bungi ne ku tshianza tshiebe tshia bukole. i 11 Yehowa wanyi, ditshi diebe ditelejaku disambila dia muena mudimu webe ne disambila dia bena mudimu bebe badi basanka mu diˆ tshina dia dına diebe, ne enzaku bua malu a muena mudimu webe ende bimpe lelu, ne muntu eu angumvuilaku luse.” j 1:8 1 Anyi “didimuija diuvua mupeshe.”

790

NSHAP. 1 a Dut 7:9 Dan 9:4

b Mis 88:1 Luk 18:7

c 2Ku 29:6 Ezl 9:6

d Mis 106:6 e Lew 27:34 Nom 36:13 Dut 12:1 Neh 9:34

f Lew 26:33 Dut 4:27 Dut 28:64

g Dut 30:1-4 h Dut 12:5 Mis 132:13

i Lew 25:42 Dut 5:15 Dut 9:26, 29

j 1Bk 8:49, 50 Ezl 7:6 Mis 106:46 Nsu 21:1

 Mulongo 2 a Neh 2:1 

NSHAP. 2 b Neh 1:1 c Ezl 7:1 Neh 13:6

d Neh 1:11 e Neh 1:2, 3 f 1Sm 1:13 g Dan 9:25 h Neh 1:11 i Neh 5:14 Neh 13:6

ˆ Dıba adi meme mvua mufidi wa maluvu wa mukalenge. a Mu ngondo wa Nisana,1 mu tshidimu tshia 20 b tshia mukalenge Atashasete, c bakateka mvinyo kumpala kuende, ne anu bu pa tshibidilu meme kuangata mvinyo kumupesha mukalenge. d Kadi tshivua muanji kumueneˆ ka mubungame ku mesu kuende musangu nansha umue to. 2 Ke mukalenge kungambila ne: “Bua tshinyi udi umueneka mubungame nunku, pebe kuyi usama? Etshi katshiena mua kuikala dibungama dikuabu to, anu dia mu muoyo.” Pangakumvua naˆ nku ngakumvua buowa bua bungi. 3 Ke meme kuambila mukalenge ne: “Mukalenge ikale ne muoyo matuku a bungi! Mmunyi mundi tshiyi mua kubungama padi tshimenga, muaba udibu bajiike bankambua banyi, mushale munyanguke ne biibi biatshi bibutuke ne kapia?” e 4 Nunku mukalenge wakangebeja ne: “Udi ukeba tshinyi?” Diakamue meme kusambila Nzambi wa mu diulu. f 5 Pashishe meme kuambila mukalenge ne: “Biobi bisankishe mukalenge ne muena mudimu webe yeye mukulengelele, ntuma ku Yuda, mu tshimenga mudibu bajiikile bankambua banyi, bua mmone mua kutshibakulula.” g 6 Nunku mukalenge, muikale ne mukajende1 musombe ku luseke luende, wakangebeja ne: “Luendu luebe neluikale lua matuku bungi kayi? Neuˆ pingane dıba kayi?” Nunku biakasankisha mukalenge bua kuˆ ntuma, h ne ngakamuambila dıba dimvua ne bua kupingana. i 7 Pashishe ngakambila mukalenge ne: “Biobi bisankishe mu-

2

2:1 1 Tang. Tshis. B15. 2:6 1 Anyi “mukajende mukalenge mukaji.”

791 kalenge, bampeshe mikanda bua banguvena ba buloba bua Dia muamua dia Musulu1a idi impesha mushindu wa meme kupita kakuyi bualu too ne pandi mfika mu Yuda, 8 kabidi ne mukanda wa kupesha Asafa mulami wa Lupangu lua mitshi lua Mukalenge,1 bua ampeshe mabaya bua mikamba ya biibi bia Muaba mukolesha b wa Nzubu2 ne bua bimanu bia tshimenga c ne bua nzubu ungikala.” Nunku mukalenge wakayimpesha, d bualu tshianza tshimpe tshia Nzambi wanyi tshivua nanyi.e 9 Ndekelu wa bionso ngakafika kudi banguvena ba buloba bua Dia muamua dia Musulu, meme kubapesha mikanda ya mukalenge. Mukalenge uvua muntume kabidi ne bamfumu ba tshiluilu ne bendeshi ba tubalu. 10 Pavua Sanebalata f muena Holona ne Tobiya g muena mudimu muena Amona h bumvue bualu abu, biakabatonda bikole bua muvua muntu mulue bua kuenzela tshisamba tshia Isalele bualu buimpe. 11 Ndekelu wa bionso ngakafika ku Yelushalema, meme kushalaku matuku asatu. 12 Ngakajuka butuku butuku, meme ne ndambu wa bantu bamvua nabu, ne tshivua muambile muntu nansha umue tshivua Nzambi wanyi muele mu muoyo wanyi bua kuenzela Yelushalema, ne tshivua ne nyama mukuabu pa kumbusha umvua mubande. 13 Ngakapatukila ku Tshiibi tshia mu Tshibandabanda i butuku, meme kupitshila kumpala kua Mushimi wa ˆ mayi wa Nyoka Munene, j kuya ku Tshiibi tshia Mishiki ya 2:7 1 Anyi “Dishiya dia Pelata.” 2:8 1 Anyi “ditu dia mukalenge.” 2 Anyi “Ntempelo.”

NEHEMIYA 2:8-19 NSHAP. 2 a Yos 1:4 Ezl 5:3

b Neh 7:2 c Neh 1:3 d Ezl 7:21 e Ezl 7:6 f Neh 4:1 Neh 6:2

g Neh 2:19 Neh 4:3 Neh 6:14 Neh 13:7

h Neh 13:1 i 2Ku 26:9 j Neh 3:13 

Mulongo 2 a Neh 1:3 Mdi 1:4 Mdi 2:9

b Neh 3:15 Neh 12:37

c 2Sm 15:23 Yne 18:1

d Neh 4:14 e Ezl 7:6, 28 Neh 2:7, 8

f Dan 9:25 g Hag 1:14 h Neh 6:14 i Neh 13:1, 2 j Neh 4:7 Neh 6:1, 2

k Mis 79:4

Butu,1 meme kukenketa bimanu bia Yelushalema bivua biupuke ne biibi biende bivua bibutuke ne kapia.a 14 Ngakapita meme kuya ku Tshiibi tshia Muˆ shimi wa mayi b ne ku Dijiba dia ˆ mayi dia Mukalenge, ne kakuvua muaba mukumbane bua nyama umvua mubande kupitshila to. 15 Kadi ngakatungunuka too ne ku tshibandabanda1c butuku abu, ne mvua anu ngenda nkenketa tshimanu, pashishe ngakalukila, meme kubuelela ku Tshiibi tshia mu Tshibandabanda, nunku meme kupingana. 16 Balombodi bindondi d kabavua bamanye kumvua muye ne tshimvua ngenza to, bualu tshivua muanji kuambila bena Yuda, bakuidi, bantu banene, bakokeshi bindondi, ne bantu bakuabu bavua benza mudimu bualu nansha bumue. 17 Ndekelu wa bionso ngakabambila ne: “Nudi bamone nsombelu mubi menemene utudi nende, mudi Yelushalema munyanguke ne mudi biibi biende bioshike ne kapia. Luayi, tuibakulule bimanu bia Yelushalema, bua bundu ebu kabutungunuki to.” 18 Pashishe ngakabaleja muvua tshianza tshimpe tshia Nzambi wanyi tshikale nanyi, e meme kubambiˆ la kabidi meyi avua mukalenge mungambile. f Ke bobu kuamba ne: “Tujukayi ne tuibake.” Nunku bakadikolesha1 bua mudimu muimpe. g 19 Mpindieu pavua Sanebalata muena Holona, Tobiya h muena mudimu muena Amona, i ne Gesheme muena Arabe j bumvue bualu abu, bakabanga kutuseka, k batupetula bamba 2:13 1 Anyi “Tshiibi tshia ku diyala (diala).” 2:15 1 Anyi “kasulu ka tshilonda nkoka.” 2:18 1 Ku mua.: “bakakolesha bianza biabu.”

NEHEMIYA 2:20–3:13 ne: “Tshinudi nuenza ntshinyi? Nudi nutombokela mukalenge anyi?” a 20 Kadi ngakandamuna ne: “Nzambi wa mu diulu ke wenza bua malu etu ende bimpe, b ne tuetu bena mudimu bende netujuke ne netuibake; kadi nuenu kanuena ne tshitupa anyi bukenji anyi tshivulukilu1 mu Yelushalema to.” c Muakuidi munene Eleyashiba d ne bana babu bakuidi bakajuka bua kuibaka Tshiibi tshia Mikoko. e Bakatshijidila1f ne kuelabu biibi biatshi; bakatshijidila too ne ku Tshibumba tshia Mea, g kuya too ne ku Tshibumba tshia Hananele. h 2 Bantu ba mu Yeliko i bavua bibaka ku luseke luaˆ bu; ne Zaku muana wa Imeli uvua wibaka pende ku luseke luabu. 3 Bana ba Hasena bakibaka Tshiibi tshia Mishipa; j bakatshiela mikamba, k pashishe bobu kuela biibi biatshi, bintu bia kutshikanga nabi, ne milonda yatshi. 4 Ku luseke luabu Melemota l muana wa Uliya muana wa Hakosa wakenza mudimu wa kulongolola tshimanu, ne ku luseke luabu Meshulama m muana wa Belekiya muana wa Meshezabela wakenza mudimu wa kulongolola tshimanu, ne ku luseke luabu ˆ Sadoka muana wa Bana wakenza mudimu wa kulongolola tshimanu. 5 Ku luseke luabu bena Tekoa n bakenza mudimu wa dilongolola tshimanu, kadi bantu babu bende lumu bakabenga bua kudipuekesha bua kuenza1 mudimu wa bamfumu babu. 6 Yoyada muana wa Pasea ne Meshulama muana wa Besodaya bakalongolola Tshiibi tshia Tshimenga tshia Kale; o bakatshiela mikamba, pashishe kuelabu bii-

3

2:20 1 Anyi “bukokeshi.” 3:1 1 Anyi “Bakatshibanjija.” 3:5 1 Ku mua.: “bakabenga bua kubueja nshingu yabu mu.”

792 NSHAP. 2 a Neh 6:6 b Mis 127:1 c Ezl 4:1-3 

NSHAP. 3 d Neh 12:10 Neh 13:4, 28

e Yne 5:2 f Neh 12:30 g Neh 12:38, 39 h Yel 31:38 Zek 14:10

i Ezl 2:1, 34 j 2Ku 33:1, 14 Sef 1:10

k Neh 2:7, 8 l Ezl 8:33 Neh 3:21

m Neh 3:30 Neh 6:17, 18

n Neh 3:27 Amo 1:1

o Neh 12:38, 39 

Mulongo 2 a 2Sm 21:2 b Yos 18:21, 26 2Ku 16:6 Yel 40:6

c Gen 15:18 d Neh 12:38 e Ezl 2:1, 32 f Ezl 2:1, 6 g Neh 12:38 h Yos 15:20, 34 Neh 11:25, 30

i 2Ku 26:9

bi biatshi, bintu bia kutshikanga nabi, ne milonda yatshi. 7 Ku luseke luabu Melataya muena Gibeona a ne Yadona muena Melonita bakenza mudimu wa kulongolola tshimanu, bantu ba ku Gibeona ne ku Misepa b bavua ku bukokeshi bua1 nguvena wa buloba bua Dia muamua dia Musulu.2c 8 Ku luseke luabu Uzieˆ le muana wa Hahaya, umue wa ku bansenda ba tshiamu tshia or, wakenza mudimu wa kulongolola tshimanu, ne ku luseke luende Hananiya, umue wa ku benji ba mafuta,1 wakenza mudimu wa kulongolola tshimanu; ne bakalamika mabue manene panshi mu Yelushalema too ne ku Tshimanu Tshinene. d 9 Ku luseke luabu Lefaya muana ˆ wa Hu, mukokeshi wa tshitupa tshia distrike dia Yelushalema, wakenza mudimu wa kulongolola tshimanu. 10 Ku luseke luabu Yedaya muana wa Halumafa wakenza mudimu wa kulongolola tshimanu kumpala kua nzubu wende, ne ku luseke luende Hatusha muana wa Hashabaneya wakenza mudimu wa kulongolola tshimanu. 11 Malakiya muana wa Halima e ne Hashuba muana wa Pahata-moaba f bakalongolola tshitupa tshikuabu,1 kabidi ne Tshibumba tshia Mfulu. g 12 Ku luseke luabu Shaluma muana wa Halohesha, mukokeshi wa tshitupa tshia distrike dia Yelushalema, wakenza mudimu wa kulongolola tshimanu pamue ne bana bende ba bakaji. 13 Hanuna ne bantu ba ku Zanoa h bakalongolola Tshiibi tshia mu Tshibandabanda; i bakatshibaka, pashishe kuelabu 3:7 1 Ku mua.: “bantu ba nkuasa wa bukalenge wa.” 2 Anyi “Dishiya dia Pelata.” 3:8 1 Anyi “benji ba manananshi.” 3:11 1 Anyi “tshitupa tshipima.”

793 biibi biatshi, bintu bia kutshikanga nabi, ne milonda, ne bakalongolola tshimanu bule bua nkubita tshinunu1 kuyabu too ne ku Tshiibi tshia Mishiki ya Butu.2a 14 Malakiya muana wa Lekaba, mukokeshi wa distrike dia Betehakeleme, b wakalongolola Tshiibi tshia Mishiki ya Butu; wakatshibaka, kuelaye biibi biatshi, bintu bia kutshikanga nabi, ne milonda yatshi. 15 Shaluna muana wa Kolehose, mukokeshi wa distrike dia Misepa, c wakalongolola Tshiiˆ bi tshia Mushimi wa mayi; d wakatshibaka, kuibaka ne musaka watshi, kuelaye biibi biatshi, bintu bia kutshikanga nabi, ne milonda, ne wakalongolola kabidi tshimanu tshia ku Dijiba dia ˆ mayi e dia Munkoloji1 didi pabuipi ne Lupangu lua mitshi ne bilongo lua Mukalenge, f kuya too ne ku Tshibandilu g tshidi tshipueka tshifumina ku Tshimenga tshia Davidi. h 16 Bavua bamulondela kudi Nehemiya muana wa Azabuka, mukokeshi wa tshitupa tshia disˆ trike dia Bete-su; i yeye wakenza mudimu wa kulongolola tshimanu kumbukila kumpala kua Miaba ya Kujiikilangana ya Davidi j ˆ too ne ku dijiba dia mayi k divuabu benze, kuya too ne ku Nzubu wa Bilobo. 17 Bavua bamulondela kudi bena Lewi bavua benze mudimu wa kulongolola tshimanu: Lehuma muana wa Bani; ku luseke luende Hashabeya, mukokeshi wa tshitupa tshia distrike dia Keila, l wakenza mudimu wa kulongolola tshimanu bua distrike diende. 18 Bavua bamulondela kudi bana babu, ne bobu bake3:13 1 Metre matue ku 445. Tang. Tshis. B14. 2 Anyi “Tshiibi tshia ku diyala (diala).” 3:15 1 Anyi “Dijiba dia ˆ mayi dia Shela.”

NEHEMIYA 3:14-24

f Gen 13:10

nza mudimu wa kulongolola tshimanu: Bawai muana wa Henedada, mukokeshi wa tshitupa tshia distrike dia Keila. 19 Bavua bamulondela kudi ˆ Eze muana wa Yeshua, a mukokeshi wa Misepa; yeye uvua ulongolola tshitupa tshikuabu kumpala kua njila udi mubande Muaba wa kulamina bia mvita ku Dikunji divua dikuata tshimanu. b 20 Bavua bamulondela kudi Baluka muana wa Zabai; c yeye wakenza mudimu ne disuminyina ne wakalongolola tshitupa tshikuabu, kumbukila ku Dikunji divua dikuata tshimanu kuya too ne ku tshibuelelu tshia nzubu wa muakuidi munene Eleyashiba. d 21 Bavua bamulondela kudi Melemota e muana wa Uliya muana wa Hakosa; yeye wakalongolola tshitupa tshikuabu, kumbukila ku tshibuelelu tshia nzubu wa Eleyashiba kuya too ne ku ndekelu kua nzubu wa Eleyashiba. 22 Bavua bamulondela kudi bakuidi, bantu ba mu tshitupa tshia buloba tshia Yadene,1f ne bobu bakenza mudimu wa kulongolola tshimanu. 23 Bavua babalondela kudi Benyamina ne Hashuba; bobu bakenza mudimu wa kulongolola tshimanu kumpala kua nzubu wabu. Bavua babalondela kudi Azaya muana wa Maaseya muana wa Ananiya, ne yeye wakenza mudimu wa kulongolola tshimanu pabuipi ne nzubu wende. 24 Bavua bamulondela kudi Binui muana wa Henedada, ne yeye wakalongolola tshitupa tshikuabu, kumbukila ku nzubu wa Azaya too ne ku Dikunji divua dikuata tshimanu, g kuya too ne mu ditumba.

g Neh 3:19

3:22 1 Anyi pamuapa: “tshitupa tshia buloba tshivua pabuipi.”

NSHAP. 3 a Neh 2:13

b Yel 6:1

c Yos 18:21, 26

d Neh 2:14 Neh 12:37

e Yes 22:9

f Yel 39:4

g Neh 12:37

h 2Sm 5:7

i Yos 15:20, 58 2Ku 11:5-7

j 1Bk 2:10 2Ku 16:13, 14

k Neh 2:14

l Yos 15:20, 44 

Mulongo 2 a Ezl 2:1, 40

b 2Ku 26:9 Neh 3:24

c Ezl 10:28, 44

d Neh 3:1 Neh 13:4

e Ezl 8:33

NEHEMIYA 3:25–4:6 25 Bavua bamulondela kudi Palala muana wa Uzai; yeye wakenza mudimu wa kulongolola tshimanu kumpala kua Dikunji divua dikuata tshimanu ne tshibumba tshidi tshipatukila ku Nzubu1 wa Mukalenge, a tshibumba tshia kuulu tshia ku Lubanza lua Balami. b Bakamulondela kudi Pedaya muana wa Palosha. c 26 Bena mudimu ba ku ntempelo1d bavua basombele mu Ofele e bakalongolola tshimanu too ne kumpala kua Tshiibi tshia ˆ Mayi f ku est ne tshibumba tshivua tshipatukilaku. 27 Bavua babalondela kudi bena Tekoa, g ne bobu bakalongolola tshitupa tshikuabu, kumbukila ku tshibumba tshinene tshivua tshipatuke too ne ku tshimanu tshia Ofele. 28 Bakuidi bakalongolola tshimanu kuulu kua Tshiibi tshia Tubalu, h muakuidi yonso kumpala kua nzubu wende. 29 Bavua babalondela kudi ˆ Sadoka i muana wa Ime; yeye wakalongolola tshimanu kumpala kua nzubu wende. Bavua bamulondela kudi Shemaya muana wa Shekaniya, mulami wa ku Tshiibi tshia ku Est; j yeye wakalongolola tshimanu. 30 Bavua bamulondela kudi Hananiya muana wa Shelemeya ne Hanuna muana muisambombo wa Salafa; bobu bakalongolola tshitupa tshikuabu. Bavua bamulondela kudi Meshulama k muana wa Belekiya; yeye wakalongolola tshimanu kumpala kua nzubu wende. 31 Bavua bamulondela kudi Malakiya, umue wa ku bantu ba mu kasumbu ka bansenda ba tshiamu tshia or; yeye wakalongolola tshimanu too ne ku nzu3:25 1 Anyi “Dibalasa.” 3:26, 31 1 Anyi “Banetinima.” Ku mua.: “bantu bafila.”

794 NSHAP. 3 a 2Sm 5:11 Neh 12:37

b Yel 37:21 c Ezl 2:1, 3 d Yos 9:3, 27 1Ku 9:2 Ezl 2:43-54 Ezl 8:17, 20

e 2Ku 27:1, 3 2Ku 33:1, 14 Neh 11:21

f Neh 8:1 Neh 12:37

g Neh 3:5 h Yel 31:40 i Neh 13:13 j 1Ku 9:17, 18 k Neh 6:17, 18 

Mulongo 2 a Neh 3:26 b Neh 3:1 Yne 5:2

 NSHAP. 4 c Neh 2:10 Neh 6:1, 2 Neh 13:28

d Neh 4:10 e Neh 2:19 f Neh 13:1, 2 g Mis 123:3 h Mis 79:12 i Yel 18:23

bu wa bena mudimu ba ku ntempelo1a ne bangenda mushinga, kumpala kua Tshiibi tshia Dikonkonona,2 kuya too ne ku nzubu wa kuulu wa mu ditumba. 32 Bansenda ba tshiamu tshia or ne bangenda mushinga bakalongolola tshimanu tshia pankatshi pa nzubu wa kuulu wa mu ditumba ne Tshiibi tshia Mikoko.b Mpindieu diakamue pakumvua Sanebalata c ne: tuvua tuibakulula tshimanu, wakafiika munda ne biakamutonda bikole,1 ne wakatungunuka ne kuseka bena Yuda. 2 Wakamba mu ˆ mesu a bana babu ne a tshiluilu tshia Samalea ne: “Ntshinyi tshidi bena Yuda badi kabayi ne bukole aba benza? Nebadienzele bualu ebu bobu nkayabu anyi? Nebafile milambu anyi? Nebajikije mu dituku dimue anyi? Nebajululule mabue adi muoshike mu mishiki ya mabuwa a lupuishi eyi anyi?” d 3 Mpindieu Tobiya e muena Amona f uvua muimane ku luseke luende wakamba ne: “Nansha mukenge wowu mubande pa bidibu bibaka ebi, newupule tshimanu tshiabu tshia mabue etshi.” 4 Wewe Nzambi wetu, telejaku, bualu badi batupetula, g ne enzaku bua bipendu biabu bibapinganyine pa mitu yabu, h ne ubafile bu tshintu tshia kupawula mu buloba budibu babakuata baya nabu. 5 Kubuikidi dipila diabu anyi kulekedi mpekatu wabu ukupudibua kumpala kuebe, i bualu mbapende bibaki. 6 Nunku tuakatungunuka ne kuibaka tshimanu, ne tuakatuangaja tshimanu tshionso, tuetu kutshibakulula nkatshinkatshi wa bule buatshi, ne bantu baka-

4

3:31 2 Anyi “Tshiibi tshia Hamifekada.” 4:1 1 Anyi “wakakuata tshiji.”

795 tungunuka ne kudifila ku mudimu ne muoyo wabu mujima. 7 Mpindieu diakamue pavua Sanebalata, Tobiya, a bena Arabe, b bena Amona, ne bena Ashedodo c bumvue ne: mudimu wa diakajilula bimanu bia Yelushalema uvua uya kumpala ne kabidi ne: bavua benda bakanga ntanta ivua pankatshi pa bimanu, bakafiika munda bikole. 8 Bakela tshifufu pamue bua kulua kuluisha Yelushalema ne bua kukebeshamu tshimvundu. 9 Kadi tuakasambila Nzambi, tuetu kuteka balami munya ne butuku bua kudikuba kudibu. 10 Kadi bantu ba mu Yuda bavua bamba ne: “Bukole bua bantu badi benza mudimu1 mbukepele, ne kudi mabuwa mapite bungi; katuakukumbana bua kuibaka tshimanu to.” 11 Bena lukuna bavua anu bamba ne: “Kumpala kua bobu kumanya bualu anyi kutumona, netubapatukile munkatshi muabu, netubashipe ne netuimanyike mudimu wabu.” ˆ 12 Dıba dionso divua bena Yuda bavua basombela pabuipi nabu balua, bavua batuambila ku musangu ne ku musangu1 ne: “Nebatupatukile nseke yonso.” 13 Nunku ngakateka bantu bitupa bia kuinshi bia muaba uvua panyima pa tshimanu, miaba ivuabu mua kubuelela bipepele, ˆ ˆ ne ngakabateka ku dıku ku dıku bikale ne miele yabu ya mvita, mafuma abu, ne mata abu a miˆ kete. 14 Pamvua mumone buowa buvuabu nabu, ngakajuka diakamue, meme kuambila bantu banene, d bakokeshi bindondi ne bantu bakuabu bonso ne: “Kanubatshinyi to. e Vulukayi Yehowa udi Nzambi munene udi ukemesha; f ne luanganayi bua bana 4:10 1 Anyi “bambudi ba majitu.” 4:12 1 Ku mua.: “misangu 10.”

NEHEMIYA 4:7-22 NSHAP. 4 a Neh 4:3

b Neh 2:19

c Yos 13:2, 3 Neh 13:23

d Neh 13:17

e Nom 14:9 Dut 20:3 Yos 1:9

f Dut 7:21 Dut 10:17

 Mulongo 2 a Neh 5:16

b Neh 11:1

c Nom 10:9 2Ku 13:12

d Dut 1:30 Yos 23:10

benu, bua bana benu balela ba balume ne ba bakaji, bua bakaji benu ne bua nzubu yenu.” 15 Mpindieu pakumvua bena lukuna betu ne: tuvua bamanye tshivuabu benza ne kabidi ne: Nzambi mulelela uvua munyangakaje malu avuabu balongolole, tuetu bonso tuakapingana bua kuibaka tshimanu. 16 Kumbukila anu ku dituku adi, tshitupa tshia bantu banyi tshivua tshienza mudimu, a ne tshitupa tshiabu tshikuabu tshivua tshikuata mafuma, ngabu, mata a mikete, ne tuzaku tua mvita tua tuamu. Bakokeshi b bavua bimane panyima pa nzubu mujima wa Yuda 17 uvua wibaka tshimanu. Bantu bavua bambula majitu bavua benza mudimu ne tshianza tshimue eku bakuate tshia mvita1 mu tshianza tshikuabu. 18 Muibaki yonso uvua ne muele wa mvita musuikila mu tshimono pavuaye wenda wibaka, ne muntu uvua ne bua kuela mpungi c uvua muimane ku luseke luanyi. 19 Pashishe ngakambila bantu banene, bakokeshi bindondi ne bantu bakuabu bonso ne: “Mudimu mmunene ne ngua bungi be, ne tudi batangalake pa tshimanu bikale muntu kule ne mukuabu. 20 Nuenu bumvue muadi wa mpungi, nudisangishe muaba utudi. Nzambi wetu neatuluile mvita.” d 21 Nunku tuakatungunuka ne kuenza mudimu pavua eku tshitupa tshikuabu tshikuata mafuma, kumbukila patshiatshia too ne pavua mitoto ipatuka. 22 Tshikondo atshi ngakambila bantu ne: “Bantu balume bonso, yonso muikale ne muambuluishi wende, balale munda mua Yelushalema, ne nebatulame butuku ne nebenze mudimu mu munya.” 4:17 1 Anyi “tshia mvita tshia kukupa.”

NEHEMIYA 4:23–5:13 23 Nunku ni mmeme, ni mbana betu ba balume, ni mbambuluishi banyi, a ni mbalami bavua bandonde, katuvua bakopole bilamba bietu musangu nansha umue to, ne yonso wa kutudi uvua anu ne tshia mvita tshiende mu tshianza tshia balume. Kadi kuvua didilakana dikole dia bantu ne bakaji babu bua bana babu bena Yuda. b 2 Bamue bavua bamba ne: “Tudi ba bungi tuetu ne bana betu ba balume ne bana betu ba bakaji. Tudi ne bua kupeta ntete bua tuetu kudia ne kushala ne muoyo.” 3 Bakuabu bavua bamba ne: “Tudi tueyeka madimi etu ne madimi etu a tumuma tua mvinyo ne nzubu yetu bua kupeta ntete tshikondo tshia nzala.” 4 Banga pabu bavua bamba ne: “Tudi basombe makuta beyeke madimi etu ne madimi etu a tumuma tua mvinyo bua kufila mulambu wa mukalenge. c 5 Mpindieu tudi mubidi umue ne mashi amue ne bana betu,1 ne bana betu balela badi anu bu bana babu balela; tshidibi tuetu tudi ne bua kufila betu bana ba balume ne ba bakaji ku bupika, ne bana betu ba bakaji bakuabu bakadi mu bupika. d Kadi katuena ne mushindu wa kuimanyika bualu ebu to, bualu madimi etu ne madimi etu a tumuma tua mvinyo mbia bantu bakuabu.” 6 Ngakafiika munda bikole pamvua mumvue didilakana diaˆ bu ne meyi aa. 7 Nunku ngakelangana meji mu muoyo wanyi bua malu aa, ne ngakabenga tshivua bantu banene ne bakokeshi bindondi benze, meme kubambila ne: “Yonso wa kunudi udi ulomba muanabu tshia kasombela.”1e Pashishe, ngakalongolola bua kuikale disangisha dinene bua

796

c Yhz 18:5, 8

bualu buabu. 8 Ngakabambila ne: “Tudi benze tshionso tshituvua mua kuenza bua kupikula bana betu bena Yuda bavuabu bapanyishe mu bisamba bikuabu; kadi mpindieu nenusumbishe bana benu, a ne badi ne bua kutupanyishabu kabidi anyi?” Pakumvuabu nanku bakashala bapuwe, kabayi bapeta tshia kuamba. 9 Pashishe ngakamba ne: “Tshinudi nuenza ki ntshimpe to. Kanuena ne bua kuenda mu ditshina dia Nzambi wetu b bua bisamba bikuabu, bena lukuna betu, kabitupendi anyi? 10 Bualu bukuabu, meme, bana betu, ne bambuluishi banyi tudi tubasombesha makuta ne ntete. Tulekelayi koku disombeshangana ne tshia kasombela edi. c 11 Bapingajilayiku anu lelu eu madimi abu, d madimi abu a tumuma tua mvinyo, madimi abu a mitshi ya olive, ne nzubu yabu, pamue ne tshia pa lukama1 tshia makuta, tshia ntete, tshia mvinyo mupiamupia, ne tshia mafuta binudi nuenzeja bua banupeshe bu tshia kasombela.” 12 Ke bobu kuamba ne: “Netubapingajile bintu ebi ne katuakubalomba tshintu to. Netuenze anu muudi muambe amu.” Nunku ngakabikila bakuidi, meme kutshipishisha bantu abu bua bakumbaje tshivuabu balaye. 13 Ngakatutula kabidi tshilamba tshianyi,1 meme kuamba ne: “Nzambi mulelela atutulaku muntu yonso udi kayi ukumbaja dilaya edi, amututule mu nzubu wende ne mu maloba ende mushindu eu, atutudibue ne ashale munda mutupu mushindu eu.” Ke tshisu-

d Neh 5:3

5:11 1 Anyi “tshia pa lukama,” mmumue ne: ku ngondo. 5:13 1 Ku mua.: “Ngakatutula tshiadi tshianyi,” mmumue ne: tshitupa tshia tshilamba tshia pa tshiadi tshivua tshiambuluisha bu mpaya mu bikondo bia kale.

NSHAP. 4 a Neh 13:19 

NSHAP. 5 b Dut 15:9

5

5:5 1 Ku mua.: “mubidi wa bana betu udi bu mubidi wetu.” 5:7 1 Anyi “makasa.”

c Dut 28:15, 33 Neh 9:36, 37

d Eks 21:7 Dut 15:12

e Eks 22:25 Dut 23:19 Mis 15:5 Yhz 22:12

 Mulongo 2 a Lew 25:35 Dut 15:7, 8 Yel 34:8, 9

b Lew 25:36 Neh 5:15

797 mbu tshijima kuambatshi ne: “Amen!”1 Pashishe bakatumbisha Yehowa, ne bantu bakenza anu muvuabu balaye. 14 Bualu bukuabu, katshia ku dituku divuaye munteke bua kuikala nguvena wabu a mu buloba bua Yuda, katshia ku tshidimu tshia 20 b tshia mukalenge Atashasete c too ne ku tshidimu tshiende tshia 32, d mmumue ne: bidimu 12, ni mmeme ni mbana betu katuvua badie biakudia bitubu bapesha banguvena to. e 15 Kadi banguvena ba kale bavua kumpala kuanyi bavua batekele bantu bujitu ne bavua bangata nshekele1 40 ya arjan bua biakudia ne mvinyo kudibu dituku dionso. Bambuluishi babu bavua pabu bakengeshe bantu. Kadi meme tshivua muenze nanku f bua ditshina dia Nzambi. g 16 Bualu bukuabu kabidi, mvua muele tshianza mu mudimu wa tshimanu etshi, ne katuvua bapete budimi nansha bumue to; h bambuluishi banyi bonso bavua badisangishe muaba au bua kuenza mudimu. 17 Kuvua bena Yuda ne bakokeshi bindondi, bantu 150, bavua ˆ badia ku mesa anyi, kusangisha ne bantu bonso bavua balua kutudi bafumina mu bisamba bikuabu. 18 Dituku dionso bavua bandambila1 ngombe umue, mikoko isambombo mimpe menemene, ne nyunyi, ne musangu umue mu matuku dikumi tuvua ne mvinyo ya mishindu yonso ya bungi menemene. Nansha nanku tshivua mulombe biakudia bitubu bapesha banguvena, bualu bantu bakavua bambule bujitu bua mudimu uvuabu bakuata. 19 Nzambi wanyi, umvuluke koku mu mushindu

NEHEMIYA 5:14–6:7 NSHAP. 5 a Neh 10:1

b Neh 2:1

c Ezl 8:1

d Neh 13:6

e 1Ko 9:14, 15 2Ts 3:8

f 2Ko 11:9 2Ko 12:14

g Neh 5:9

h Bz 20:33 2Ko 12:17

 Mulongo 2 a Neh 13:14 Mis 18:24 Yes 38:3 Mal 3:16

 NSHAP. 6 b Neh 2:10 Neh 4:3

c Neh 2:19 Neh 4:7

d Dan 9:25

e Neh 3:1, 3

f 1Ku 8:12 Neh 11:31, 35

g Neh 2:19

5:13 1 Anyi “Bikale nanku!” 5:15 1 Nshekele uvua ne grame 11,4. Tang. Tshis. B14. 5:18 1 Anyi “mvua mfila.”

h Ezl 4:14, 15

muimpe1 bua malu onso andi muenzele tshisamba etshi. a Mpindieu diakamue pavuabu bambile Sanebalata, Tobib ya, Gesheme muena Arabe, c ne bena lukuna betu bakuabu bonso ne: mvua muibakulule tshimanu d ne kabidi ne: kakutshivua ntanta mishale mu tshimanu (nansha mumvua tshiyi muanji ˆ kuela biibi mu biibi binene dıba adi), e 2 Sanebalata ne Gesheme bakantumina diakamue muˆ kenji eu ne: “Luaku, tukose dıba dia tuetu kutuilangana mu misoko ya mu Tshibandabanda tshia Onoho.” f Pabi bavua balukakaja mayele bua kungenzela bibi. 3 Nunku ngakabatumina bantu ne mukenji ngamba ne: “Ndi munkatshi mua dienza mudimu munene, ne tshiena ne mushindu wa kupueka to. Ndekele mudimu wimane bua kulua kunudi anyi?” 4 Bakantumina mukenji wa muomumue au misangu inayi, ne ngakabapesha diandamuna dia muomumue misangu yonso ayi. 5 Pashishe Sanebalata wakantumina muambuluishi wende ne mukenji wa muomumue musangu muitanu, muikale ne mukanda mubulula mu tshianza tshiende. 6 Bavua bafundamu ne: “Badi bamba munkatshi mua bisamba, ne Gesheme g pende udi wamba bualu bua muomumue abu, ne: wewe ne bena Yuda nudi nuela meji a kutomboka. h Ke bualu kayi nudi nuibaka tshimanu; ne bilondeshile ngumu eyi wewe ke walua mukalenge wabu. 7 Udi muteke kabidi baprofete bua kumanyisha bualu buebe mu Yelushalema mujima ne: ‘Kudi mukalenge mu Yuda!’ Mpindieu nebambile mukalenge malu aa. Nanku luaku, tuyukile bualu ebu pamue.”

6

5:19 1 Anyi “mu buimpe.”

NEHEMIYA 6:8–7:3 8 Kadi ngakamutumina diandamuna edi: “Bualu nansha bumue bua ku malu audi wamba au ki mbuenzeke to; udi udifuanyikijilawu mu lungenyi luebe wewe.”1 9 Bualu bobu bonso bavua bakeba kutukuatshisha ˆ buowa bamba ne: “Maboko abu neatekete mu mudimu, ne mudimu kawakuenzeka to.” a Meme kusambila ne: mpindieu nkolesha mu maboko. b 10 Pashishe meme kuya ku nzubu kua Shemaya muana wa Delaya muana wa Mahetabela pavuaye mudikangilamu. Wakangambila ne: “Tumvuangaˆ ne dıba dia tuetu kupetangana ku nzubu wa Nzambi mulelela, munda mua ntempelo, ne tukange biibi bia ntempelo, bualu badi balua bua kukushipa. Badi balua bua kukushipa butuku.” 11 Kadi ngakamba ne: “Muntu bu meme udi mua kunyema anyi? Muntu bu meme udi mua kubuela mu ntempelo ne kushala ne muoyo anyi? c Tshiakubuelamu to!” 12 Pashishe ngakajingulula ne: Nzambi kavua mumutume to, kadi ne: Tobiya ne Sanebalata d ke bavua bafute muprofete eu bua kungambila bualu ebu. 13 Bavua bamufute bua kuntshinyisha ne bua kunsaka bua kuenza mpekatu, bua bamone mua kunyanga lumu luanyi bua bobu kuakula bibi bua bualu buanyi. 14 Wewe Nzambi wanyi vuluka koku Tobiya e ne Sanebalata ne bienzedi ebi, kabidi ne muprofete mukaji Noadaya ne baprofete bakuabu bonso bavua bateta bua kuntshinyisha misangu yonso. 15 Nunku tshimanu tshiakajika mu dituku dia 25 dia ngondo wa Elula,1 mu matuku 52. 6:8 1 Ku mua.: “mu muoyo webe.” 6:15 1 Tang. Tshis. B15.

798

l Neh 2:8

16 Diakamue pavua bena lukuna betu bumvue bualu abu ne bisamba bionso bivua bitunyunguluke bibumone, bakumvua bundu bua bungi,1a ne bakajingulula ne: mudimu eu uvua muenzeke ku diambuluisha dia Nzambi wetu. 17 Mu matuku au bantu banene b ba mu Yuda bavua batumina Tobiya mikanda ya bungi, ne Tobiya pende uvua ubandamuna. 18 Bantu ba bungi mu Yuda bavua baditshipe kudiye bua kumulamata bualu uvua muku wa Shekaniya muana wa Alaha, c ne muanende Yehohanana uvua musele muana wa Meshulama d muana wa Belekiya. 19 Bavua kabidi bangambila malu mimpe buende yeye misangu yonso ne pashishe baya bamuambila bimvua ngamba. Pashishe Tobiya uvua untumina mikanda bua kunkuatshisha ˆ buowa. e Diakamue pakajika dibakulula dia tshimanu, f ngakela biig bi; pashishe ngakateka balami ba ku biibi, h bimbi ba misambu i ne bena Lewi. j 2 Pashishe ngakateka muanetu Hanani k bua kutangila Yelushalema, pamue ne Hananiya mfumu wa Muaba mukolesha, l bualu uvua muntu wa kueyemena bikole menemene ne uvua utshina Nzambi mulelela m kupita bantu bakuabu ba bungi. 3 Nunku ngakabambila ne: “Kabena ne bua kukangula biibi bia Yelushalema too ne padi munya ukola, ne patshidi balami ba ku biibi bimane balama, badi ne bua kuinjila biibi ne kubikanga. Sungulayi kabidi bantu ba mu Yelushalema bua bikale balami, muntu yonso muaba wende wa bulami udibu bamupeshe ne muntu yonso kumpala

m Neh 5:15

6:16 1 Ku mua.: “bakapuekeshibua bikoˆ le ku mesu abu bobu nkayabu.”

NSHAP. 6 a Ezl 4:4

b Mis 68:35 Mis 138:3 Yes 41:10

c Nom 1:51 Nom 18:7 2Ku 26:18, 19

d Neh 2:10

e Neh 4:3, 4 

Mulongo 2 a Neh 4:7 Mis 129:5

b Neh 5:7

c Ezl 2:1, 5

d Neh 3:4

e Neh 6:9 Neh 6:10, 13

 NSHAP. 7 f Neh 2:17 Neh 6:15 Dan 9:25

g Neh 3:1, 6, 13

h 1Ku 26:1 Ezl 2:1, 42

i 1Ku 9:33 Ezl 2:1, 41

j Ezl 3:8

k Neh 1:2

7

799 kua nzubu wende.” 4 Mpindieu tshimenga tshivua tshialabale ne tshinene; kuvua bantu bakese munda muatshi, a ne kabavua banji kuibakululamu nzubu to. 5 Kadi Nzambi wanyi wakela bualu mu muoyo wanyi bua kusangisha bantu banene, bakokeshi bindondi ne bantu bonso ˆ bua kufunda mena abu biloˆ ndeshile dilondangana dia meku abu. b Pashishe ngakapeta mukaˆ nda uvuabu bafunde mena a diˆ londangana dia meku a bantu bavua babande ba kumpala, ne ngakasangana bafundamu ne: 6 Aba mbantu ba mu provense1 bavua babande ba ku bantu bavuabu bakuate baye nabu, ˆ aba bavua Nebukadenesa c mukalenge wa Babilona mukuate muye nabu d ne bakalua kupingana pashishe mu Yelushalema ne mu Yuda, muntu yonso mu tshimenga tshiabu, e 7 bantu bavua balue ne Zelubabela, f Yeshua, g ˆ Nehemiya, Azaya, Lameya, Naˆ hamani, Modekai, Bileshana, Misepelete, Bigewai, Nehuma, ne ˆ Banaha. Mu bungi bua bantu balume bena Isalele muvua:h 8 bana ba Palosha, 2 172; 9 bana ba Shefataya, 372; 10 bana ba Alaha, i 652; 11 bana ba Pahatamoaba, j ba mu bana ba Yeshua ne Yoaba, k 2 818; 12 bana ba Elama, l 1 254; 13 bana ba Zatu, 845; 14 bana ba Zakai, 760; 15 bana ba Binui, 648; 16 bana ba Bebai, 628; 17 bana ba Azagada, 2322; 18 bana ba Adonikama, 667; 19 bana ba Bigewai, 2067; 20 bana ba Adiˆ ne, 655; 21 bana ba Ate, ba Hezikiya, 98; 22 bana ba Hashuma, 328; 23 bana ba Bezai, 324; 24 bana ba Halifa, 112; 25 bana ba Gibeona, m 95; 7:6 1 Anyi “distrike.”

NEHEMIYA 7:4-55 NSHAP. 7 a Neh 11:1 b 1Ku 9:1 Ezl 2:59, 62

c 2Bk 25:1 Dan 3:1

d 2Bk 24:12, 14 2Ku 36:17, 20 Yel 39:9 Yel 52:15, 28

e Ezl 2:1 f Ezl 1:8, 11 Zek 4:9 Mat 1:12

g Ezl 3:8 Ezl 5:2 Hag 1:14 Zek 3:1

h Ezl 2:2-35 i Neh 6:17, 18 j Ezl 10:30, 44 k Ezl 8:1, 9 l Ezl 10:26, 44 m Yos 11:19 2Sm 21:2 Neh 3:7

 Mulongo 2 a Yos 21:8, 18 Yel 1:1

b 1Sm 7:2 c Yos 18:25, 28 d Yos 18:21, 24 e 1Sm 13:5 f 1Bk 12:32 g Yos 7:2 h Neh 6:2 Neh 11:31, 35

i Ezl 2:36-39 j Ezl 10:22, 44 k 1Ku 24:3, 8 l Ezl 2:40 m Ezl 3:9 n 1Ku 25:7 Ezl 2:41

o 1Ku 6:31, 39 p Ezl 2:42 Neh 7:1

q 1Ku 9:2, 17 Neh 11:19 Neh 12:25

26 bantu ba ku Beteleheme ne ku Netofa, 188; 27 bantu ba ku Anatota, a 128; 28 bantu ba ku Bete-azamaweta, 42; 29 bantu ˆ ba ku Kıyata-yalima, b ku Kefiˆ la, ne ku Belota, c 743; 30 bantu ba ku Lama ne ku Geba, d 621; 31 bantu ba ku Mikemasa, e 122; 32 bantu ba ku Betele f ne ku Ai, g 123; 33 bantu ba ku Nebo mukuabu, 52; 34 bana ba Elama mukuabu, 1 254; 35 bana ba Halima, 320; 36 bana ba Yeliko, 345; 37 bana ba Lodo, Hadidi, ne Onoho, h 721; 38 bana ba Sena, 3930. 39 Bakuidi: i bana ba Yedaya ba mu nzubu wa Yeshua, 973; ˆ 40 bana ba Ime, 1 052; 41 bana ˆ ba Pashu, j 1 247; 42 bana ba Halima, k 1017. 43 Bena Lewi:l bana ba Yeshua, ba Kadamiele, m ba mu bana ba Hodewa, 74. 44 Bimbi ba misambu: n bana ba Asafa, o 148. 45 Balami ba ku biibi:p bana ba ˆ Shaluma, bana ba Ate, bana ba Talemona, bana ba Akuba, q bana ba Hatita, bana ba Shobai, 138. 46 Bena mudimu ba ku ntempelo:1r bana ba Ziha, bana ba Hasufa, bana ba Tabaota, 47 bana ba Kelosa, bana ba Sia, bana ba Padona, 48 bana ba Lebana, bana ba Hagabaha, bana ba Shamelai, 49 bana ba Hanana, bana ba Gidela, bana ˆ ba Gaha, 50 bana ba Leaya, bana ba Lesine, bana ba Nekoda, 51 bana ba Gasama, bana ba Uza, bana ba Pasea, 52 bana ba Besai, bana ba Meunima, bana ba Nefushesima, 53 bana ba Bakabuka, bana ba Hakuˆ fa, bana ba Hahu, 54 bana ba Baselita, bana ba Mehida, bana ˆ ˆ ba Hasha, 55 bana ba Bakosa, bana ba Sisela, bana ba Temaha,

r Yos 9:3, 27 1Ku 9:2 Ezl 2:43-54 Ezl 2:58

7:46 1 Anyi “Banetinima.” Ku mua.: “Bantu bafila.”

NEHEMIYA 7:56–8:2 56 bana ba Nesiya, bana ba Hatifa. 57 Bana ba bena mudimu ba Solomo: a bana ba Sotai, bana ba Sofeleta, bana ba Pelida, ˆ ˆ 58 bana ba Yala, bana ba Dakona, bana ba Gidela, 59 bana ba Shefataya, bana ba Hatila, bana ba Pokeleta-hasebayima, bana ba Amona. 60 Bena mudimu ba ku ntempelo1b ne bana ba bena mudimu ba Solomo bavua bonso 392. 61 Bantu aba bakabanda bumbukila ku Tele-mela, ku Telehalesha, ku Kelube, ku Adoˆ na, ne ku Ime, kadi kabavua mua kujadika nzubu wa batatuabu anyi kuvuabu bafumine, bua kumanya ni bavua bena Isalele: c 62 bana ba Delaya, bana ba Tobiya, bana ba Nekoda, 642. 63 Mu bakuidi: bana ba Habaya, bana ba Hakosa, d bana ba ˆ Bazilai uvua musele mukaji mu ˆ bana ba bakaji ba Bazilai e muena Gilada ne uvuabu babikiˆ la ku dına diabu. 64 Bantu aba bakakeba mikanda ivuabu bafuˆ nde mena abu bua kumanya mulongo wa bankambua babu, kadi kabakayipeta to, kuenzabi bua ne: kabikadi bakumbane bua mudimu wa buakuidi.1f 65 Nguvena1g wakabambila ne: kabavua mua kudia bintu bitambe tshijila h too ne pavuaku mua kumueneka muakuidi uvua mua kuebeja malu ku diambuluisha dia Ulima ne Tumima. i 66 Bungi busanga bua tshisumbu tshijima buvua bua bantu 42360, j 67 pa kumbusha bapika babu ba balume ne ba bakaji k bavua 7337; bavua kabi7:60 1 Anyi “Banetinima.” Ku mua.: “Bantu bafila.” 7:64 1 Anyi “babumbushe mu mudimu wa buakuidi bu bikale bakoya.” 7:65, 70 1 Anyi “Tishata,” muanzu uvuabu bapesha nguvena wa provense mu Pelasa.

800 NSHAP. 7 a Ezl 2:55-58 Neh 11:3

b Yos 9:3, 27 Neh 3:26

c Ezl 2:59-63 d 1Ku 24:3, 10 Neh 3:21

e 2Sm 17:27-29 2Sm 19:31 1Bk 2:7

f Nom 18:7 g Neh 8:9 Neh 10:1

h Lew 2:3 Nom 18:8, 9

i Eks 28:30 1Sm 28:6

j Ezl 2:64-67 k Lew 25:44 

Mulongo 2 a Eks 15:21 1Sm 18:6

b Ezl 2:68, 69 c Lew 6:10 d Neh 7:1 e Neh 11:20 f Lew 23:24, 27 1Bk 8:2 Ezl 3:1

g Ezl 2:70 

NSHAP. 8 h Neh 3:26 Neh 12:37

i Ezl 7:6 j Dut 31:9 Yos 1:8

k Lew 27:34 l Dut 31:12 2Ku 17:8, 9 Mal 2:7

di ne bimbi ba misambu ba balume ne ba bakaji 245. a 68 Tubalu tuabu tuvua 736, mpunda yabu ya mushindu mukuabu ivua 245, 69 tumelu tuabu tuvua 435, mpunda yabu ivua 6720. 70 Bamfumu bakuabu ba nzubu ya batatu bakambuluisha bua mudimu. b Bua tshibutshilu, nguvena1 wakafila drakma2 tshinunu ya or, bibakudi 50, ne mizabi 530 ya bakuidi. c 71 Bamfumu bakuabu ba nzubu ya batatu bakafila drakma binunu 20 ya or ne mina1 2 200 ya arjan mu tshibutshilu tshia mudimu. 72 Bantu bakuabu bonso bakafila drakma binunu 20 ya or, mina 2000 ya arjan, ne mizabi 67 ya bakuidi. 73 Bakuidi, bena Lewi, balami ba ku biibi, bimbi ba misambu, d bantu bakuabu, bena mudimu ba ku ntempelo,1 ne bena Isalele bakuabu bonso2 bakasomba mu bimenga biabu. e Pakakumbana ngondo wa muanda mutekete, f bena Isalele bakavua basombe mu bimenga biabu. g Pashishe bantu bonso baˆ kadisangisha ne dıyi dimue muaba wa tshinsangansanga kuˆ mpala kua Tshiibi tshia Mayi, h bobu kuambila Ezela i mutentudi wa mikanda1 bua kulua ne mukanda wa Mikenji ya Mose j ivua Yehowa mutumine bena Isalele ˆ dıyi bua kulonda. k 2 Nunku dituku dia kumpala dia ngondo wa muanda mutekete, muakuidi Ezela wakalua ne Mikenji ayi kumpala kua tshisumbul tshia bantu balume, bantu bakaji, ne

8

7:70 2 Uvua misangu ya bungi upetangana ne darike wa or wa bena Pelasa uvua ne grame 8,4. Ki ndrakma wa mu Mifundu ya tshiena Greke to. Tang. Tshis. B14. 7:71 1 Mu Mifundu ya tshiena Ebelu mina uvua ne grame 570. Tang. Tshis. B14. 7:73 1 Anyi “Banetinima.” Ku mua.: “bantu bafila.” 2 Ku mua.: “Isalele mujima.” 8:1 1 Anyi “mufundi.”

801 bonso bavua mua kuteleja ne kumvua. a 3 Pashishe wakawubala ˆ ne dıyi dikole b kumpala kua muaba wa tshinsangansanga kumpaˆ la kua Tshiibi tshia Mayi, kumbukila patshiatshia too ne munda munya, uwubadila bantu balume, bantu bakaji, ne bonso bavua mua kumvua; ne bantu bakateleja dibala dia mukanda wa Mikenji ne ntema yonso. c 4 Ezela mutentudi wa mikanda1 uvua muimanyine pa tshintu tshia kuimanyina tshia mabaya tshivuabu benze bua bualu abu; ne ku luseke luende ku dia balume bavua bimane kudi Matitiya, Shema, Anaya, Uliya, Hilekiya, ne Maaseya; ne ku dia bakaji diende kuvua Pedaya, Mishaele, Malakiya, d Haˆ shuma, Hashebadana, Zekaya, ne Meshulama. 5 Ezela wakabulula mukanda ˆ ku mesu kua bantu bonso, bualu uvua kuulu kua bantu bonso. Pavuaye muwubulule, bantu bonso bakimana kuulu. 6 Pashishe Ezela wakatumbisha Yehowa Nzambi mulelela, Nzambi munene, ke bantu bonso kuandamuna ne: “Amen!1 Amen!” e ne kuelabu bianza muulu. Pashishe bakatua binu, kutuilabu Yehowa mpala panshi. 7 Yeshua, Bani, Shelebaya, f Yamina, Akuba, Shabetai, Hodiya, Maaseya, Kelita, Azaya, Yozabada, g Hanana, ne Pelaya, bavua bena Lewi, bavua bumvuija bantu Mikenji, h pavua eku bantu bashale anu bimane. 8 Bakatungunuka ne kubaˆ la mukanda ne dıyi dikole, babala Mikenji ya Nzambi mulelela, bayumvuija bimpe menemene ne bayijinguluila bantu; nunku bakambuluisha bantu bua kumvua malu avuabu babala.1i 8:4, 9, 13 1 Anyi “mufundi.” 8:6 1 Anyi “Bikale nanku!” 8:8 1 Anyi “bavua bumvuija dibala.”

NEHEMIYA 8:3-15 NSHAP. 8 a Lew 23:24 1Bk 8:2

b Bz 13:15 Bz 15:21

c Bz 16:14 Bz 17:11

d Neh 12:40, 42

e Dut 27:26

f Neh 9:4

g Ezl 8:33 Neh 11:16

h Dut 33:8, 10

i Luk 24:27 Bz 8:30, 31

 Mulongo 2 a Ezl 7:11

b Lew 23:24

c Est 9:19

d Mis 126:1-3

e Neh 8:8

f Lew 23:34, 42 Dut 16:13, 16 Yne 7:2

g Lew 23:4

9 Nunku Nehemiya, uvua ˆ nguvena2 dıba adi, ne Ezela a muakuidi ne mutentudi wa mikanda,1 ne bena Lewi bavua balongesha bantu bakambila bantu bonso ne: “Dituku edi ndia tshijila kudi Yehowa Nzambi wenu. b Kanubuedi mu madilu anyi kanudidi to.” Bualu bantu bonso bavua badila pavuabu bumvue ˆ meyi a mu Mikenji. 10 Wakabambila ne: “Ndayi, nudie bintu bimpe bitambe,1 nunue bintu biˆ sheme, ne nutumine bantu badi kabayi ne tshintu biakudia; c bualu dituku edi ndia tshijila kudi Mukalenge wetu, ne kanubungami to, bualu disanka dia Yehowa mmuaba wenu mukolesha wa kusokomena.”2 11 Bena Lewi bavua bapuwisha bantu bonso bamba ne: “Puwayi, bualu dituku edi ndia tshijila, ne kanubungami to!” 12 Nunku bantu bonso bakaya bua kudia, kunua, kutuminangana biakudia ne bua kusanka bikole, d bualu baˆ vua bumvue meyi avuabu babambile. e 13 Pashishe dituku dibidi, bamfumu ba nzubu ya batatu ya tshisamba tshijima, bakuidi ne bena Lewi bakakunguila Ezela mutentudi wa mikanda1 bua kupeta bujinguludi bukuabu mu ˆ meyi a mu Mikenji. 14 Nunku bakasangana bafunde mu Mikenji ivua Yehowa muele ku butuangaji bua Mose ne: bena Isalele bavua ne bua kusombela mu bitanda1 mu tshibilu mu ngondo wa muanda mutekete, f 15 ne kabidi ne: bavua ne bua kuela lubila g ne kumanyisha 8:9 2 Anyi “Tishata,” muanzu uvuabu bapesha nguvena wa provense mu Pelasa. 8:10 1 Ku mua.: “bintu bia dianyi.” 2 Anyi “mbukole buenu.” 8:14 1 Anyi “bisaasa bia kusombela bua matuku makese.”

NEHEMIYA 8:16–9:9 mu bimenga biabu bionso ne mu Yelushalema mujima bamba ne: “Ndayi mu buloba bua mikuna, nulue ne bisalasala bia mitshi ya olive, bia mitshi ya sapen, bia mitshi ya mirte ne malala a mabue ne bisalasala bia mitshi mikuabu bua kuenza bitanda bilondeshile tshidibu bafunde.” 16 Nunku bantu bakaya, kuluabu nabi bua kudienzela bitanda, muntu yonso pa mutu pa nzubu wende, too ne mu mbanza yabu, mu mbanza ya ku nzubu wa Nzambi mulelela, a muaba wa tshinsangansanga wa ku ˆ Tshiibi tshia Mayi, b ne muaba wa tshinsangansanga wa ku Tshiibi tshia Efelayima. c 17 Nunku bantu bonso ba mu tshisumbu bavua bapingane bafume kuvuabu babakuate baye nabu bakenza bitanda ne bakasombela mu bitanda abi, bualu bena Isalele kabavua benze bualu ebu mushindu eu katshia ku matuku a Yoshua d muana wa Nuna too ne dituku adi, kuenzabi bua kuikale disanka dinene menemene. e 18 Bavua babala mukanda wa Mikenji ya Nzambi mulelela ku dituku ku dituku, f kutuadijila ku dituku dia kumpala too ne ku dituku dia ndekelu. Bakenza tshibilu matuku muanda mutekete, ne dituku dia muanda mukulu bakenza disangisha dia pa buadi, anu muvuabi bilombibue. g Mu dituku dia 24 dia ngondo eu bena Isalele bakadisangisha; bavua bajila biakudia bavuale bilamba bikayabale ne badiele buloba. h 2 Nunku bantu bavua ne mashi a bena Isalele bakaditapulula kudi bantu bonso ba ku babende, i ne bakimana kuulu, bobu kutonda mpekatu yabu ne bilema bia batatuabu. j 3 Pashishe bakimana pa miaba yabu, bobu kubala mukanda wa Mikenji k ya Ye-

9

802

NSHAP. 8 a 1Bk 6:36 1Bk 7:12 2Ku 4:9 2Ku 20:5

b Neh 3:26 Neh 8:1, 3

c 2Bk 14:13 Neh 12:38, 39

d Yos 1:1 e Dut 16:14, 15 f Dut 31:10-12 g Lew 23:34, 36 

NSHAP. 9 h Yos 7:6 Yna 3:5, 6

i Ezl 9:1, 2 Neh 13:3

j Lew 26:40 Ezl 9:6 Mis 106:6 Dan 9:8

k Neh 8:3, 8 

Mulongo 2 a Neh 8:7 b Neh 8:4 c Yel 33:10, 11 d Dut 6:4 e Gen 12:1, 2 f Gen 11:31 g Gen 17:5 h Gen 22:10-12 i Gen 15:18

ˆ howa Nzambi wabu ne dıyi dikole munkatshi mua tshia binayi tshia dituku;1 ne munkatshi mua tshia binayi tshikuabu bavua batonda mpekatu ne binamina Yehowa Nzambi wabu. 4 Yeshua, Bani, Kadamiele, Shebanya, Buni, Shelebaya, a Bani, ne Kenani bakimana pa tshintu tshia kuimanyina b tshia bena Lewi, bobu kudila kudi Yeˆ howa Nzambi wabu ne dıyi dikole. 5 Yeshua, Kadamiele, Bani, Hashabaneya, Shelebaya, Hodiya, Shebanya, ne Petahiya bena Lewi bakamba ne: “Imanayi kuulu ne nutumbishe Yehowa Nzambi wenu bua kashidi ne ˆ tshiendelele.1c Batumbishe dına diebe dia butumbi didi dibandishibue ku mutu kua dibenesha dionso ne butumbi buonso. 6 “Wewe nkayebe udi Yehowa; d uvua muenze diulu, eyowa, diulu dia mu diulu ne musumba wa bintu bia muomu bionso, buloba ne bionso bidipu, mbuu ne bionso bidimu. Udi kabidi mubilame bionso ne muoyo, ne musumba wa bintu bia mu diulu udi winama kumpala kuebe. 7 Udi Yehowa Nzambi mulelela uvua musungule Abalama, e mumumbushe mu Ula f wa bena Kasada ˆ ne mumupeshe dına dia Abalahama. g 8 Uvua mumone muoyo wende muikale ne lulamatu kumpala kuebe, h ke wewe kudia nende tshipungidi bua kumupesha ˆ buloba bua bena Kanana, bena Hiti, bena Amole, bena Pelizi, ˆ bena Yebuse, ne bena Gıgashi, bua kubupesha bana1 bende; i ne uvua mukumbaje malu auvua mulaye, bualu udi muakane. 9 “Nunku uvua mumone dikenga dia bankambua betu mu ˆ 9:3 1 Anyi “mu meba asatu.” 9:5 1 Anyi “Katshia ku bikondo bia tshiendelele too ne ku bikondo bia tshiendelele.” 9:8 1 Ku mua.: “dimiinu.”

803 Ejipitu, a ne uvua mumvue muadi wabu ku Mbuu Mukuˆ nze. 10 Ke wewe kuenzela Palo ne bena mudimu bende bonso ne bantu bonso ba mu buloba buende bimanyinu ne bishima, b bualu uvua mumanye ne: bavua benzele bantu bebe malu ne dikamakama. c Wewe kudienzela ˆ dına didi dishalaku too ne lelu. d 11 Uvua mupandulule mbuu kumpala kuabu bua bapitshile mu mbuu pa buloba bume, e ne uvua muele bantu bavua babalonda mu ndondo anu bu diˆ bue didibu bakupe mu mayi adi ne mavuala makole. f 12 Uvua ubalombola mu munya ne dikunji dia ditutu, butuku ne dikunji dia kapia bua kubatokeshela njila uvuabu ne bua kuyila. g 13 Uvua mupueke pa mukuna wa Sinai, h wewe kuakula nabu kumbukila mu diulu i ne kubapeˆ sha meyi a dilumbuluisha maˆ kane, mikenji ya bulelela,1 meyi ˆ ne mikandu bimpe ne meyi matuma. j 14 Uvua mubamanyishe Nsabatu webe wa tshijila, k wewe ˆ ˆ kubapesha meyi matuma, meyi ne mikandu ne mukenji ku butuangaji bua Mose muena mudimu webe. 15 Uvua mubapeshe biakudia bia mu diulu pavuabu ˆ ne nzala, l wewe kupatula mayi mu mukuna wa dibue pavuabu ne nyota, m ne wewe kubambila bua kubuela ne kuangata buloba buuvua muditshipe1 bua kubapesha. 16 “Kadi bankambua betu bobu bakenza malu ne dikamakama, n kuluabu bena tshitunu,1o ˆ ne bakabenga kuteleja meyi ebe. 17 Bakabenga kuteleja, p ne kabakavuluka bienzedi biebe bia 9:13 1 Anyi “mikenji ya kueyemena.” 9:15 1 Ku mua.: “mujudile tshianza tshiebe.” 9:16, 17 1 Ku mua.: “bakakolesha nshingu.”

NEHEMIYA 9:10-22 NSHAP. 9 a Eks 2:23-25 Eks 3:7

b Eks 7:3 Dut 6:22

c Eks 5:2 d Eks 9:16 e Eks 14:21, 22 f Eks 15:1, 5, 10 g Eks 13:21 Eks 14:19, 20

h Eks 19:11 i Dut 4:10, 36 j Dut 4:8 k Eks 16:29 Eks 20:8-11 Dut 5:12-14

l Eks 16:4 m Eks 17:6 n Nom 14:44 o Dut 9:6 p Nom 14:11, 41 

Mulongo 2 a Nom 14:1, 4 b Eks 34:6 Nom 14:18

c Dut 4:31 d Eks 32:1, 4 e Nom 14:19, 20 f Eks 40:38 Nom 9:15

g Nom 11:17, 25 h Eks 16:14, 15 i Nom 20:8 j Eks 16:35 Nom 14:33 Dut 2:7

dikema biuvua muenze munkatshi muabu, kadi bakalua bena tshitunu,1 bobu kuteka mfumu bua kupingana ku bupika buabu mu Ejipitu. a Kadi wewe udi Nzambi udi mudiakaje bua kubuikidilangana,2 udi uditeka pa muaba wa bakuabu3 ne muikale ne luse, udi kayi ukuata tshiji lubilu ne muwule tente ne dinanga dia lulamatu,4b ne kuvua mubalekele to. c 18 Nansha pavuabu badienzele lupingu lua tshiamu1 lua kana ka ngombe ne benda bamba ne: ‘Eu ke Nzambi webe uvua mukupatule mu Ejipitu,’ d ne benze malu manene a dipanga kanemu, 19 naˆ nsha dıba adi wewe, mu luse luebe lunene, kuvua mubalekele mu tshipela to. e Dikunji dia ditutu kadivua diumbuke pa mutu pabu mu munya bua kubalombola mu njila, anyi dikunji dia kapia kadivua diumbuke butuku bua kubatokeshela njila uvuabu ne bua kuyila. f 20 Uvua mubapeshe nyuma webe muimpe bua bapete busunguluji, g ne kuvua mubenge kupesha mukana muabu mana to, h ne uvua mubaˆ peshe mayi pavuabu ne nyota. i 21 Mu bidimu 40 uvua mubapeshe biakudia mu tshipela. j Kabavua bapangile tshintu nansha tshimue to. Bilamba biabu kabivua bisunsuke, k ne makasa abu kaavua muwule to. 22 “Uvua mubapeshe makalenge ne bukua bisamba, ubikosolola bitupa bitupa, l kuenzabi bua bangate buloba bua Sihona, m mmumue ne: buloba bua mukalenge wa Heshebona, n too ne buloba bua

k Dut 29:5 l Yos 11:23 m Nom 21:23, 24 Dut 2:31

n Nom 21:26

9:17 2 Anyi “Nzambi wa bienzedi bia dibuikidilangana.” 3 Anyi “udi ne muoyo muimpe.” 4 Anyi “luse lujalame.” 9:18 1 Anyi “lupingu lua tshiamu tshiengulula.”

NEHEMIYA 9:23-34 Oga a mukalenge wa Bashana. 23 Wakavuija bana babu bungi bu mitoto ya mu diulu. b Pashishe wewe kubabueja mu buloba buuvua mulaye bankambua babu ne: bavua ne bua kubuelamu ne kubuangata. c 24 Nunku bana babu bakabuela mu buloba, bobu kubuangata, d ne uvua mutshimune kumpala kuaˆ bu bena Kanana e bavua bena mu buloba abu, ne wakafila bakalenge babu ne bisamba bia mu maloba au mu tshianza tshiabu bua benze nabu tshivuabu basue. 25 Bakakuata bimenga bikolesha f ne maloba a bufuke,1g bobu kuangata nzubu miuwule tente ne bintu bimpe bia mishindu yonso, bina bia kulamina ˆ mayi bimana kumbula, madimi a tumuma tua mvinyo, madimi a mitshi ya olive, h ne mitshi ya bimuma bungi tshianana. Nunku bakadia, bobu kukuta ne kudiunda, ne bakatshionkomoka mu buimpe buebe bunene. 26 “Kadi bakatuadija kubenga kutumikila, bobu kukutombokela i ne kuelabu Mikenji yebe nyima.1 Bakashipa baprofete bebe bavua babadimuija bua kubapingaja kuudi, ne bakenza malu a dipanga kanemu dikole. j 27 Bua bualu ebu, uvua mubafile mu tshianza tshia baluishi babu bavua anu babakengesha. k Kadi bavua badila kuudi mu dikenga diabu, l ne wewe uvua umvua kumbukila mu diulu; ne bua luse luebe lunene, uvua ubapesha basungidi bua kubasungila mu tshianza tshia baluishi babu. m 28 “Kadi diakamue pavuabu bapeta disulakana, bavua kabidi ˆ benza malu mabi ku mesu kuebe, n ne uvua ubalekela mu tshia9:25 1 Anyi “mimpe.” 9:26 1 Ku mua.: “ne bakimansha Mikenji yebe panyima pabu.”

804 NSHAP. 9 a Nom 21:33, 35 b Gen 15:1, 5 c Gen 12:7 Gen 26:3

d Nom 14:29-31 Yos 21:43

e Yos 18:1 f Dut 3:4, 5 g Dut 8:7-9 h Yos 24:13 i Dut 31:20 Dut 32:15 Bal 2:12

j 2Bk 21:11 Mis 106:38

k Bal 2:14 l Dut 31:17 m Bal 2:18 Bal 3:9, 15 1Sm 12:11 2Bk 13:4, 5

n Bal 2:19 

Mulongo 2 a Bal 4:1, 2 Bal 6:1

b Bal 6:6 c Mis 106:43-45 d 2Bk 17:13, 14 2Ku 24:19

e Lew 18:5 f Lom 10:21 g 2Ku 36:15, 16 Yes 42:24 Yel 40:2, 3

h Yhz 14:22 i Eks 34:6 Dut 4:31

j Dut 7:9 Dan 9:4

k 2Bk 24:12, 14 l Yel 34:18-20 m Mdi 4:13, 14 n 2Bk 17:6 o Dan 9:5

nza tshia bena lukuna babu bavua babakokesha.1 a Pashishe bavua bapingana, bakubikila bua kubambuluisha, b ne uvua umvua kumbukila mu diulu ne ubasungila misangu ne misangu bua luse luebe lunene. c 29 Nansha muuvua ubadimuija bua kubapingaja ku Mikenji yebe, bavua benza malu ne dikamakaˆ ma, babenga kuteleja meyi ebe; d ˆ bavua benzela meyi ne mikandu yebe mpekatu, idi muntu yeye muyilonde ushala ne muoyo. e Kadi bakela nyima ne mutu mukole, bobu kumisha nshingu yabu ne kubengabu kuteleja. 30 Wakabaleja lutulu f bidimu bia bungi ne uvua anu ubadimuija ne nyuma webe ku butuangaji bua baprofete bebe, kadi bakabenga kuteleja. Ndekelu wa bionso wakabafila mu tshianza tshia bisamba bia mu maloba avua mabanyunguluke. g 31 Mu luse luebe lunene, kuvua mubajimije h anyi mubalekele, bualu udi Nzambi udi uditeka pa muaba wa bakuabu1 ne udi ne luse. i 32 “Mpindieu, wewe Nzambi wetu, Nzambi munene, wa bukole, udi ukemesha, Nzambi udi mulame tshipungidi tshiende ne muleje dinanga dia lulamatu, j kupepeji makenga onso adi matukuate tuetu, bakalenge betu, bakokeshi betu, k bakuidi betu, l baprofete betu, m bankambua betu, ne tshisamba tshiebe tshijima kumbukila ku ˆ matuku a bakalenge ba Ashu n too ne lelu. 33 Wewe udi muleje muudi muakane mu malu onso adi matufikile, bualu udi muenze malu ne lulamatu; kadi tuetu ke badi benze bibi. o 34 Kadi bua bakalenge betu, bakokeshi betu, bakuidi betu, ne bankambua betu, bobu ki mbatumikile 9:28 1 Anyi “babazaza.” 9:31 1 Anyi “udi ne muoyo muimpe.”

805 Mikenji yebe anyi bateye ntema ˆ ku meyi ebe ne mavuluija1 ebe biuvua ubadimuija nabi. 35 Nansha pavuabu mu bukalenge buabu, bikale bamona buimpe buebe bua bungi buuvua mubapeshe ne bikale mu buloba bualabale ne bua bufuke1 buuvua mubapeshe, kabavua bakuenzele mudimu a ne kabavua balekele bilele biabu bibi. 36 Nunku ntuetu aba lelu, bapika, b eyowa, bapika mu buloba buuvua mupeshe bankambua betu bua badie bintu bidi bipatukamu ne bintu bilenga bidimu. 37 Bua mpekatu yetu, bintu bidi bipatukamu bia bungi mbia bakalenge baudi muteke ku mutu kuetu. c Badi bakokesha mibidi yetu ne bimuna bietu mudibu bamone, ne tuetu tudi mu lutatu lukole. 38 “Bua malu onso aa, tudi ˆ tusuika dıyi d ditudi tufunda didi dienza bua tuenze tshitudi badisuike, ne ndijadika ne tshitampi tshia bakokeshi betu ne bena Lewi betu ne bakuidi betu.” e ˆ Bantu bavua bajadike dıyi adi, batuapu tshitampi tshiabu f bavua: Nehemiya nguvena1 muana wa Hakaleya, Ne Sedekiya, 2 Selaya, Azaˆ ya, Yelemiya, 3 Pashu, Amalia, Malakiya, 4 Hatusha, Shebanya, Maluke, 5 Halima, g Melemota, Obadaya, 6 Danyele, h Ginetona, Baluka, 7 Meshulama, ˆ Abiya, Miyamina, 8 Mazaya, Bilegai, ne Shemaya; aba mbakuidi. 9 Kabidi ne bena Lewi: Yeshua muana wa Azanaya, Binui wa mu bana ba Henedada, Kadamiele, i 10 ne bana babu Shebanya, Hodiya, Kelita, Pelaya, Hanana,

10

9:34 1 Anyi “madimuija.” 9:35 1 Anyi “buimpe.” 10:1 1 Anyi “Tishata,” muanzu uvuabu bapesha nguvena wa provense mu Pelasa.

NEHEMIYA 9:35–10:30 NSHAP. 9 a Dut 28:47 Dut 32:15

b Dut 28:48 Ezl 9:9

c Dut 28:15, 33 Neh 5:4

d 2Bk 23:3 2Ku 15:12 Ezl 10:3

e Neh 10:28, 29 

NSHAP. 10 f Neh 9:38

g Ezl 2:1, 39

h Ezl 8:1, 2

i Ezl 3:9 Neh 12:8

 Mulongo 2 a Neh 12:24

b Neh 7:6, 11

c Neh 8:1 Neh 9:2

d Eks 34:15, 16 Dut 7:3, 4

11 Mika, Lehoba, Hashabeya, ˆ 12 Zaku, Shelebaya, a Shebanya, 13 Hodiya, Bani, ne Beninu. 14 Bamfumu ba bantu: PaElalosha, Pahata-moaba, b ma, Zatu, Bani, 15 Buni, Azagada, Bebai, 16 Adoniya, ˆ Bigewai, Adine, 17 Ate, Hezikiˆ ya, Azu, 18 Hodiya, Hashuma, Bezai, 19 Halifa, Anatota, Nobai, 20 Magapiasha, Meshulaˆ ma, Hez ı, 21 Meshezabela, Sadoka, Yadua, 22 Pelatiya, Hanana, Anaya, 23 Hoshea, Hananiya, Hashuba, 24 Halohesha, Pileha, Shobeka, 25 Lehuma, Hashabena, Maaseya, 26 Ahiya, Hanana, Anana, 27 Maluke, ˆ Halima, ne Banaha. 28 Bantu bakuabu bonso (bakuidi, bena Lewi, balami ba ku biibi, bimbi ba misambu, bena mudimu ba ku ntempelo,1 ne bantu bonso bavua baditapulule ku bisamba bia mu maloba avua mabanyunguluke bua kulonda Mikenji ya Nzambi mulelela, c pamue ne bakaji babu, bana babu ba balume ne ba bakaji, bonso bavua ne dimanya ne dijingulula dia malu2) 29 bakadisanga kudi bana babu, bantu babu bende lumu, kudisuikabu ne mulawu ne mutshipu, bua kuendela mu Mikenji ya Nzambi mulelela ivuabu bafile ku butuangaji bua Mose muena mudimu wa Nzambi mulelela, ne bua ˆ kutumikila meyi onso a Yehowa ˆ Mukalenge wetu, meyi ende a diˆ lumbuluisha, ne meyi ne mikandu biende ne muoyo umue. 30 Katuakufila bana betu ba bakaji kudi bisamba bia mu buloba, ne katuakuangatshila bana betu ba balume bana babu ba bakaji to. d 10:28 1 Anyi “Banetinima.” Ku mua.: “bantu bafila.” 2 Anyi pamuapa: “bonso bavua babandile ndambu bua kumvua.”

NEHEMIYA 10:31–11:2 31 Bena mu bisamba bia mu maloba adi matunyunguluke bobu balue ne bintu biabu bia kupana ne mishindu yonso ya ntete bua kupana dituku dia Nsabatu, katuakubasumba tshintu nansha tshimue dia Nsabatua anyi dituku dinsantu to. b Netulekele kabidi bintu bia pa madimi bia mu tshidimu tshia muanda mutekete c ne dibanza dionso didibu kabayi bafute. d 32 Tudi kabidi badielele mukenji bua yonso wa kutudi afile tshia bisatu tshia nshekele1 ku tshidimu bua mudimu wa nzubu2 wa Nzambi wetu, e 33 bua milongo ya mampa,1f mulambu wa ntete wa pa tshibidilu, g mulambu wa kuosha wa pa tshibidilu bua matuku a Nsabatu h ne padi ngondo ubala, i ne bua bibilu bidibu basungule, j bua bintu bia tshijila, bua milambu ya mpekatu k bua kubuikidila Isalele mpekatu, ne bua mudimu wonso wa nzubu wa Nzambi wetu. 34 Tudi bele kabidi nshobo bua nkunyi idi bakuidi, bena Lewi, ne bena mu tshisamba ne bua kulua nayi ku nzubu wa Nzambi wetu bilondeshile nzubu ya batatuetu, mu bikondo bisungula, ku tshidimu ku tshidimu, bua kutemesha nayi kapia pa tshioshelu tshia Yehowa Nzambi wetu bilondeshile tshidibu bafunde mu Mikenji. l 35 Netulue kabidi ne bintu bidi bikola bia kumpala bia mu buloba buetu ne bimuma bidi bikola bia kumpala bia ku mitshi ya bimuma ya mishindu yonso ku nzubu wa Yehowa, ku tshidimu ku tshidimu, m 36 kabidi ne banabute ba bana betu ba balume ne ba bimuna bietu, n bilondeshile tshidibu bafunde mu Mikenji, ne banabu10:32 1 Nshekele uvua ne grame 11,4. Tang. Tshis. B14. 2 Anyi “ntempelo.” 10:33 1 Mmumue ne: mampa a dileja.

806 NSHAP. 10 a Eks 20:10 b Eks 12:16 Nom 29:1, 12

c Eks 23:10, 11 Lew 25:4, 5

d Dut 15:1-3 e Eks 30:13 f Lew 24:5-7 g Eks 29:40, 41 h Nom 28:9 i Nom 28:11-13 1Ku 23:31

j Dut 16:16 k Lew 16:15 l Lew 1:7 Lew 6:12, 13

m Eks 23:19 Nom 18:8, 13 Dut 26:2

n Eks 13:2 Nom 18:15

 Mulongo 2 a Nom 18:8, 11 1Ko 9:13

b Nom 15:20 c Lew 27:30 d Nom 18:8, 12 Dut 18:1, 4

e 2Ku 31:11 f Nom 18:21 g Nom 18:26 h Dut 12:5, 6 i Dut 14:23 j Neh 13:10, 11 

NSHAP. 11 k Neh 7:4 l Nsu 16:33

te ba ngombe yetu ne ba mikoko yetu. Netulue nabu ku nzubu wa Nzambi wetu, kudi bakuidi badi benza mudimu ku nzubu wa Nzambi wetu. a 37 Netulue kabidi ne bukula bua nsekenseke bua kumpala bua ku bintu bietu bia kumpala bia pa madimi, b mapa etu, bimuma bia mitshi ya mishindu yonso, c mvinyo mupiamupia, ne mafuta d bua kupesha bakuidi ku nzubu ya dilamina bintu1 ya ku nzubu wa Nzambi wetu, e pamue ne tshia dikumi2 tshia bintu bia mu buloba buetu bua kupesha bena Lewi, f bualu bena Lewi ke badi basangisha bia dikumi mu bimenga bietu bionso bia madimi. 38 Muakuidi, muana wa Alona, udi pende ne bua kuikala ne bena Lewi padi bena Lewi basangisha tshia dikumi; ne bena Lewi badi ne bua kufila tshia dikumi tshia tshia dikumi ku nzubu wa Nzambi wetu, g ku bibambalu1 bia nzubu wa dilamina bintu. 39 Bualu bena Isalele ne bana ba bena Lewi badi ne bua kulua ne mulambu h wa ntete, mvinyo mupiamupia, ne mafuta i ku nzubu ya dilamina bintu,1 ne kuoku aku ke kudi bintu bia kuenza nabi mudimu bia muaba munsantu, pamue ne bakuidi badi benza mudimu, balami ba ku biibi, ne bimbi ba misambu. Katuakulengulula nzubu wa Nzambi wetu to. j Mpindieu bakokeshi ba bantu bavua basombela mu Yelushalema; k kadi bantu bakuabu bonso bakela nshobo l bua kuangata muntu umue mu bantu dikumi bua kusombelaye mu Yelushalema, tshimenga tshia tshijila, pavua eku bantu bakuabu tshitema bashala mu bimenga bikuabu. 2 Bualu bu-

11

10:37-39 1 Anyi “nzubu ya kudiila.” 10:37 2 Anyi “bia dikumi.”

807 kuabu, bena mu tshisamba bakabenesha bantu bonso bavua baditabile nkayabu bua kusombela mu Yelushalema. 3 Aba mbamfumu ba provense1 bavua basombele mu Yelushalema. (Bena Isalele bakuabu bonso, bakuidi, bena Lewi, bena mudimu ba ku ntempelo,2a ne bana ba bena mudimu ba Solomo, b bavua bobu basombele mu bimenga bikuabu bia mu Yuda, muntu yonso mu tshitupa tshiende tshia buloba mu tshimenga tshiabu. c 4 Kuvua kabidi bantu bakuabu ba mu Yuda ne mu Benyamina bavua basombele mu Yelushalema.) Mu bantu ba mu Yuda kuvua Ataya muana wa ˆ Uziya muana wa Zekaya muana wa Amalia muana wa Shefataya muana wa Mahalalela wa mu bana ba Pelese, d 5 ne Maaseya muana wa Baluka muana wa Kolehose muana wa Hazaya muana wa Adaya muana wa Yoyaliˆ ba muana wa Zekaya muana wa muena Shela. 6 Bana bonso ba Pelese bavua basombele mu Yelushalema bavua 468, bantu balume bakumbane. 7 Aba mbantu ba mu Benyamina: Salu e muana wa Meshulama muana wa Yoede muana wa Pedaya muana wa Kolaya muana wa Maaseya muana wa Itiele muana wa Yeshayi, 8 ne bakamulondela kudi Gabai ne Salai, bantu 928; 9 ne Yoele muana wa Zikeli uvua mutangidi wabu, ne Yuda muana wa Hasenua uvua tshindondi mu ditangila tshimenga. 10 Mu bakuidi: Yedaya muana wa Yoyaliba, Yakina, f 11 Selaya muana wa Hilekiya muana wa Meshulama muana wa Sadoka muana wa Melayota muana 11:3 1 Anyi “distrike.” 2 Anyi “Banetinima.” Ku mua.: “bantu bafila.”

NEHEMIYA 11:3-21 NSHAP. 11 a Yos 9:3, 27 Ezl 8:17

b Ezl 2:58

c Ezl 2:70

d Nom 26:20

e 1Ku 9:3, 7

f 1Ku 9:10-13 

Mulongo 2 a 1Ku 6:12

b Yel 21:1, 2 Yel 38:1

c 1Ku 9:2, 14

d Ezl 10:14, 15

e Ezl 8:33 Neh 8:7

f Neh 11:22 Neh 12:25

g Neh 7:6, 44

h 1Ku 16:4 2Ku 5:13

i 1Ku 16:41, 42 2Ku 35:15

j 1Ku 9:2, 17 Ezl 2:1, 42 Neh 12:25

wa Ahituba, a umue wa ku balombodi ba nzubu1 wa Nzambi mulelela, 12 ne bana babu bavua benze mudimu wa nzubu, bantu 822; ne Adaya muana wa Yelohama muana wa Pelalaya muaˆ na wa Amasi muana wa Zekaya ˆ muana wa Pashu b muana wa Malakiya, 13 ne bana babu, bamfumu ba nzubu ya batatu, bantu 242; ne Amashai muana wa Azalele muana wa Azai muana wa Meshilemota muana ˆ wa Ime, 14 ne bana babu bavua bantu ba bukole, ba dikima, bantu 128; ne mutangidi wabu ˆ uvua Zabediele wa mu dıku dia bantu banene. 15 Mu bena Lewi: Shemaya c muana wa Hashuba muana wa Azelikama muana wa Hashabeya muana wa Buni, 16 ne Shabetai d ne Yozabada, e ba mu bamfumu ba bena Lewi, bavua batangila midimu ivua yenzeka pambelu pa nzubu wa Nzambi mulelela; 17 ne Matanaya, f muana wa Mika muana wa Zabedi muana wa Asafa, g mulombodi wa dimba dia misambu, uvua utuma misambu ya kutumbisha nayi Nzambi pavuabu basambila, h ne Bakabukiya, tshindondi mu bana babu, ne Abeda muana wa Shamua muana wa Galala muana wa Yedutuna. i 18 Bena Lewi bonso bavua mu tshimenga tshia tshijila bavua 284. 19 Balami ba ku biibi bavua: Akuba, Talemona, j ne bana babu bavua balama mu biibi, bantu 172. 20 Bena Isalele bakuabu bonso, bakuidi, ne bena Lewi bavua mu bimenga bikuabu bionso bia mu Yuda, muntu yonso mu buloba buende buvuaye mupiane.1 21 Bena mudimu ba ku 11:11 1 Anyi “ntempelo.” 11:20 1 Anyi “mu bumpianyi buende.”

NEHEMIYA 11:22–12:14 ntempelo1a bavua basombele mu Ofele, b ne Ziha ne Gishepa bavua batangila bena mudimu ba ku ntempelo.1 22 Mutangidi wa bena Lewi mu Yelushalema uvua Uzi muana wa Bani muana wa Hashabeya muana wa Matanaya c muana wa Mika, wa mu bana ba Asafa, bimbi ba misambu; yeye uvua utangila mudimu wa nzubu wa Nzambi mulelela. 23 Bualu kuvua mukenji wa kudi mukalenge bua bualu buabu, d ne kuvua bungi kampanda bua bintu buvuabu bakose bivuabu ne bua kupesha bimbi ba misambu bilondeshile majinga a dituku ne dituku. 24 Petahiya muana wa Meshezabela wa mu bana ba Zela muana wa Yuda uvua mufidi wa mibelu wa mukalenge1 bua bualu buonso buvua butangila tshisamba. 25 Bua miaba ya kusombela ne mpata yayi, bantu bakuabu ba mu Yuda bavua basoˆ ˆ mbele mu Kıyata-aba e ne misoko ya kumpenga kuende,1 mu Dibona ne misoko ya kumpenga kuende, mu Yekabesele f ne miaba yende mikuabu ya kusombela, 26 mu Yeshua, mu Molada, g ˆ mu Bete-pelete, h 27 mu Hasaˆ shuala, i mu Be-sheba ne misoko ya kumpenga kuende,1 28 mu Sikelaga, j mu Mekona ne misoko ya kumpenga kuende,1 29 mu Ene-limona, k mu Solea, l ne mu ˆ Yamuta, 30 mu Zanoa, m mu Adulama ne miaba yabi mikuabu ya kusombela, mu Lakisha n ne mpata yende, ne mu Azeka o ne misoko ya kumpenga kuende.1 Bavua basombele2 ku11:21 1 Anyi “Banetinima.” Ku mua.: “bantu bafila.” 11:24 1 Ku mua.: “uvua ku tshianza tshia mukalenge.” 11:25, 27, 28, 30, 31 1 Anyi “ivua mimunyunguluke.” 11:30 2 Anyi “base bitudilu.”

808

NSHAP. 11 a Ezl 2:1, 58 b 2Ku 27:1, 3 Neh 3:26

c 1Ku 9:2, 15 d Ezl 6:3, 9 Ezl 7:21-24

e Gen 23:2 Yos 14:15

f Yos 15:21 2Sm 23:20

g Yos 15:21, 26 Yos 19:1, 2

h Yos 15:21, 27 i Yos 19:1, 3 j Yos 15:21, 31 Yos 19:1, 5 1Sm 27:5, 6

k Yos 15:21, 32 l Yos 15:20, 33 Yos 19:40, 41

m Yos 15:20, 34 Neh 3:13

n Yos 15:20, 39 Yes 37:8

o Yos 15:20, 35 

Mulongo 2 a Yos 15:8, 12 2Bk 23:10

b Yos 18:21, 24 c Gen 28:19 Yos 18:11, 13

d Yos 21:8, 18 e 1Sm 21:1 f Yos 18:21, 25 g 1Ku 8:12 Ezl 2:1, 33

 NSHAP. 12 h Ezl 1:8, 11 i Mat 1:12 j Zek 3:1 k Ezl 2:1, 40 Ezl 3:9

l 1Ku 9:2, 15 Neh 11:17 Neh 12:25

m Neh 3:1 n Neh 13:28 o Neh 11:3, 11 p Neh 12:1

ˆ mbukila ku Be-sheba too ne ku Tshibandabanda tshia Hinoma. a 31 Bantu ba mu Benyamina bavua mu Geba, b mu Mikemasha, mu Aya, mu Betele c ne misoko ya kumpenga kuende,1 32 mu Anatota, d mu Nobo, e ˆ mu Ananiya, 33 mu Haso, mu Lama, f mu Gitayima, 34 mu Hadidi, mu Seboima, mu Nebalata, 35 mu Lodo, ne mu Onoho, g tshibandabanda tshia bansenda. 36 Bakapesha bimue bisumbu bia bena Lewi bia mu Yuda miaba mu Benyamina. Aba mbakuidi ne bena Lewi bavua babande ne Zelubabela h muana wa Shalatiele, i ne Yeshua: j Selaya, Yelemiya, Ezela, 2 Amalia, Maluke, Hatusha, 3 Shekaniya, Lehuma, Melemota, 4 Ido, Ginetoi, Abiya, 5 Miˆ yamina, Madaya, Bilega, 6 Shemaya, Yoyaliba, Yedaya, 7 Salu, Amoka, Hilekiya, ne Yedaya. Aba bavua bamfumu ba bakuidi ne bana babu mu matuku a Yeshua. 8 Bena Lewi bavua Yeshua, Binui, Kadamiele, k Shelebaya, Yuda, ne Matanaya l uvua ulombola misambu ya diela nayi Nzambi tuasakidila pamue ne bana babu. 9 Bana babu Bakabukiya ne Uni bavua bimana batangilangane nabu bua midimu ya bulami.1 10 Yeshua wakalela Yoyakima, ne Yoyakima wakalela Eleyashiba, m ne Eleyashiba wakalela Yoyada. n 11 Yoyada wakalela Yonatana, ne Yonatana wakalela Yadua. 12 Mu matuku a Yoyakima, aba ke bavua bakuidi, bamfumu ba nzubu ya batatu: bua Selaya, o Melaya; bua Yelemiya, Hananiya; 13 bua Ezela, p Meshulama; bua Amalia, Yehohanana; 14 bua Maluki, Yonatana; bua Sheba-

12

12:9 1 Anyi pamuapa: “pavuabu benza mudimu.”

809 nya, Jozefe; 15 bua Halima, a Adena; bua Melayota, Helekai; ˆ 16 bua Ido, Zekaya; bua Ginetona, Meshulama; 17 bua Abiya, b Zikeli; bua Minyamina, . . .;1 bua Moadiya, Piletai; 18 bua Bilega, c Shamua; bua Shemaya, Yehonatana; 19 bua Yoyaliba, Matenai; bua Yedaya, d Uzi; 20 bua Salai, Kalai; bua Amoka, ˆ Ebe; 21 bua Hilekiya, Hashabeya; bua Yedaya, Netanele. ˆ 22 Bavua bafunde mena a bamfumu ba nzubu ya batatu ya bena Lewi mu matuku a Eleyashiba, Yoyada, Yohanana, ne Yadua e anu muvuabu bafunde a bakuidi, too ne ku bukalenge bua Dayawesha muena Pelasa. ˆ 23 Bavua bafunde mena a bena Lewi bavua bamfumu ba nzubu ya batatu mu mukanda wa malu a bikondo abi, too ne ku matuku a Yohanana muana wa Eleyashiba. 24 Bamfumu ba bena Lewi bavua Hashabeya, Shelebaya, ne Yeshua f muana wa Kadamiele, g ne bana babu bavua bimana batangilangane nabu bua kutumbisha Nzambi ne kumuela tuasakidila ˆ bilondeshile meyi a Davidi h muntu wa Nzambi mulelela, tshisumbu tshia balami tshipetangana ne tshisumbu tshia balami. 25 Matanaya, i Bakabukiya, Obadaya, Meshulama, Talemona, ne Akuba j bavua balami ba ku biibi, k balama nzubu ya dilamina bintu ivua ku biibi. 26 Bantu aba bavua benze mudimu mu matuku a Yoyakima muana wa Yeshua l muana wa Yozadaka ne mu matuku a Nehemiya nguvena ne Ezela m muakuidi ne mutentudi wa mikanda.1 12:17 1 Bidi bimueneka patoke ne: mu mifundu ya mu tshiena Ebelu kamuena ˆ dına muaba eu to. 12:26 1 Anyi “mufundi.”

NEHEMIYA 12:15-36 NSHAP. 12 a Ezl 2:1, 39 b Neh 12:1, 4 c Neh 12:1, 5 d Neh 12:1, 6 e Neh 12:10, 11 f Neh 8:7 g Ezl 2:1, 40 h 1Ku 16:4 1Ku 23:28, 30

i 1Ku 9:2, 15 j 1Ku 9:17 Ezl 2:1, 42 Neh 11:1, 19

k 1Ku 9:22-27 l Ezl 3:2, 8 m Ezl 7:1, 6 

Mulongo 2 a 2Ku 5:13 2Ku 7:6

b 1Ku 2:54 1Ku 9:2, 16 Neh 7:6, 26

c Yos 15:7, 12 d Yos 21:8, 17 Neh 11:31

e Ezl 2:1, 24 f Eks 19:10 g Neh 7:1 h Neh 6:15 i Neh 2:13 Neh 3:13

j Nom 10:2 2Ku 5:12

k 1Ku 25:1, 2

27 Pavuabu bakeba kubanjija bimanu bia Yelushalema, bakakeba bena Lewi miaba yonso ivuabu basombele, kuluabu nabu ku Yelushalema bua kuenza dibanjija ne disanka, ne misambu ya kuela nayi Nzambi tuasakidila, a ne bintu bia kukumakaja, biombelu bia nshinga, ne nzenze. 28 Bana ba bimbi ba misambu1 bakadisangisha bumbukila mu distrike,2 ku nseke yonso ya Yelushalema, mu miaba ya kusombela ya bena Netofa, b 29 ku bete-gilegala, c ne mu mpata ya Geba d ne Azamaweta, e bualu bimbi ba misambu bavua badienzele miaba ya kusombela kumpenga kuonso kua Yelushalema. 30 Bakuidi ne bena Lewi bakadikezula, ne bakakezula bantu, f biibi g ne tshimanu. h 31 Pashishe ngakabandisha bakokeshi ba mu Yuda pa mutu pa tshimanu. Meme kusungula kabidi bisumbu bibidi binene bia bantu bavua bimba misambu ya kuela nayi Nzambi tuasakidila ne bantu bavua benda babalonda mu milongo, ne tshisumbu tshimue tshivua tshienda ku dia balume pa tshimanu tshitangile ku Tshiibi tshia Mishiki ya Butu. i 32 Hoshaya ne tshia bibidi tshia bakokeshi ba mu Yuda bavua benda babalonda mu nyima, 33 pamue ne Azaya, Ezela, Meshulama, 34 Yuda, Benyamina, Shemaya, ne Yelemiya. 35 Bavua ne ndambu wa bana ba bakuidi bikale ne mpungi: j Zeˆ kaya muana wa Yonatana muana wa Shemaya muana wa Matanaya muana wa Mikaya muana ˆ wa Zaku muana wa Asafa, k 36 ne bana babu Shemaya, Azaˆ lele, Milalai, Gilalai, Mai, Netanele, Yuda, ne Hanani, bikale ne 12:28 1 Anyi “Bimbi ba misambu bapiluke.” 2 Mmumue ne: distrike divua dinyunguluke Yadene.

NEHEMIYA 12:37–13:2 biombelu bia misambu bia Davidi a muntu wa Nzambi mulelela; ne Ezela b mutentudi wa mikanda1 uvua wenda kumpala kuabu. 37 Pakafikabu ku Tshiiˆ bi tshia ku Mpokolo wa mayi c bakaya buludiludi ku tshibandilu d tshia Tshimenga tshia Davidi, e kupitshilabu mu kajila kadi kabande ku tshimanu tshia pa mutu pa Nzubu wa Davidi, kuyaˆ bu too ne ku Tshiibi tshia Mayi f ku est. 38 Tshisumbu tshikuabu tshia bimbi ba misambu ya diela nayi Nzambi tuasakidila tshiakayila luseke lukuabu,1 ne mvua ntshilonda ne tshia bibidi tshia bantu; bakayila pa mutu pa tshimanu, kupitshilabu pa Tshibumba tshia Mfulu, g kuya too ne ku Tshimanu Tshinene h 39 ne pa mutu pa Tshiibi tshia Efelayima i kuya too ne ku Tshiibi tshia Tshimenga tshia Kale j too ne ku Tshiibi tshia Mishipa, k Tshibumba tshia Hananele, l Tshibumba tshia Mea, too ne ku Tshiibi tshia Mikoko; m ne bakimana ku Tshiibi tshia Balami. 40 Ndekelu wa bionso, bisumbu bibidi bia bimbi ba misambu ya kuela nayi Nzambi tuasakidila biakimana kumpala kua nzubu wa Nzambi mulelela; meme panyi ne tshia bibidi tshia balombodi bindondi bamvua nabu tuakimana, 41 ne bakuidi Eleyakima, Maaseya, Minyamina, ˆ Mikaya, Eleyehoenai, Zekaya, ne Hananiya, bikale ne mpungi, 42 ne Maaseya, Shemaya, Eleaˆ za, Uzi, Yehohanana, Malakiya, ˆ Elama, ne Eze. Bimbi ba misaˆ mbu bakimba ne dıyi dikole ku bulombodi bua Yizelaya. 43 Dituku adi bakafila milambu ya bungi ne bakasanka, n 12:36 1 Anyi “mufundi.” 12:38 1 Anyi “kumpala.”

810

o Gen 19:36-38

bualu Nzambi mulelela uvua mubasankishe ne disanka dia bungi. Bantu bakaji ne bana bakasanka pabu, a kuenzabi ne: disanka dia mu Yelushalema diumvuike too ne kule menemene. b 44 Dituku adi bakateka bantu balume bua kutangila nzubu ya dilamina bintu c bua mapa, d bua bintu bia kumpala bia pa madimi, e ne bua bia dikumi. f Bavua ne bua kusangishilamu bintu bia mu madimi a mu bimenga bivua Mikenji yilomba g bua bakuidi ne bena Lewi, h bualu kuvua disanka mu Yuda bua bakuidi ne bena Lewi bavua benza mudimu. 45 Bakatuadija kukumbaja malu avuabu ne bua kuenza bua Nzambi wabu ne malu avuabu ne bua kukumbaja bua dilengejibua, anu muvua bimbi ba misambu ne balami ba ku biibi benze, ˆ bilondeshile meyi a Davidi ne a muanende Solomo. 46 Bualu ku kale mu matuku a Davidi ne Asafa, kuvua balombodi1 bua bimbi ba misambu ne bua misambu ya kutumbisha nayi Nzambi ne ya kumuela nayi tuasakidila. i 47 Kabidi mu matuku a Zelubabela j ne mu matuku a Nehemiya, Isalele mujima uvua upesha bimbi ba misambu k ne balami ba ku biibi l bintu bilondeshile majinga a ku dituku ne ku dituku. Bavua kabidi bateka bintu ku luseke bua bena Lewi, m ne bena Lewi bavua bateka bintu ku luseke bua ndelanganyi ya Alona. Dituku adi bakabala mukanda wa Mose mu matshi a bantu, n ne bakasangana bafundamu ne: muena Amona nansha umue anyi muena Moaba o kavua ne bua kubuela mu tshisumbu tshia Nzambi mulelela musangu nansha umue to, p 2 bualu kabavua balue ne ma-

p Dut 23:3, 6

12:46 1 Ku mua.: “mitu.”

NSHAP. 12 a 1Ku 23:5 b Neh 8:4 c Neh 2:14 d Neh 3:15 e 2Sm 5:7, 9 f Neh 3:26 Neh 8:1

g Neh 3:11 h Neh 3:8 i 2Bk 14:13 Neh 8:16

j Neh 3:6 k 2Ku 33:14 Neh 3:3

l Yel 31:38 Zek 14:10

m Neh 3:1 Yne 5:2

n Ezl 6:16, 17 

Mulongo 2 a Yel 31:13 b Ezl 3:10, 13 c 2Ku 31:11 d Neh 10:39 e Neh 10:35-37 f Neh 10:38 Neh 13:12, 13

g Eks 34:26 Nom 15:18, 19 Dut 26:2

h Nom 18:21 i 1Ku 25:1, 6 j Ezl 3:2 Hag 1:12 Luk 3:23, 27

k Neh 11:23 l Neh 10:39 m Nom 18:21 

NSHAP. 13 n Dut 31:11 Neh 8:2, 3 Bz 15:21

13

811

ˆ mpa ne mayi bua kusambakena ne bena Isalele, kadi pamuˆ tu pa nanku bakafuta Balama bua kubela mulawu. a Kadi Nzambi wetu uvua mukudimune mulawu mulue dibenesha. b 3 Diakamue pavuabu bumvue Mikenji, bakatuadija kumbusha bantu bonso bavua ne mashi a bantu ba ku babende1 mu Isalele. c 4 Mpindieu kumpala kua bualu ebu, muakuidi uvua utangila nzubu ya kulamina bintu1 ya ku nzubu2 wa Nzambi wetu d uvua Eleyashiba e uvua ne malanda ne Tobiya. f 5 Uvua mumushile nzubu wa kulamina bintu1 munene uvuabu batekela mulambu wa ntete kumpala, budimbu bua mupuya muimpe, ne bintu bia kuenza nabi mudimu ne tshia dikumi tshia ntete, mvinyo mupiamupia, ne mafuta, g bivuabu ne bua kupesha bena Lewi, h bimbi ba misambu, ne balami ba ku biibi, pamue ne mapa a kupesha bakuidi. i 6 Tshikondo tshionso atshi meme tshivua mu Yelushalema to, bualu mvua muye kudi mukalenge mu tshidimu tshia 32 j tshia Atashasete k mukalenge wa Babilona; ne pashishe ngakalua kulomba mukalenge bua kuanji kumbuka. 7 Nunku ngakafika ku Yelushalema ne meme kumona bualu bubi menemene buvua Eleyashiba l muenze bua Tobiya, m mumushile nzubu wa kulamina bintu mu lubanza lua nzubu wa Nzambi mulelela. 8 Bualu ebu kabuvua bunsankishe nansha kakese to, ke meme kuimansha bintu bionso bia Tobiya bia mu nzubu pambelu pa nzubu wa kulamina bintu1 au. 9 Panyima pa bualu ebu, ngakatuma 13:3 1 Anyi “mashi masanga.” 13:4, 9 1 Anyi “nzubu ya kudiila.” 13:4 2 Anyi “ntempelo.” 13:5, 8 1 Anyi “nzubu wa kudiila.”

NEHEMIYA 13:3-15

NSHAP. 13 a Nom 22:4-6 b Nom 23:8 Nom 24:10

c Ezl 10:10, 11 Neh 9:1, 2

d Neh 10:37, 38 e Neh 3:1 f Neh 2:10 g Dut 18:3, 4 h Nom 18:24 i Neh 12:44 j Neh 5:14 k Ezl 7:1 Neh 2:1

l Neh 12:10 m Neh 4:7 

Mulongo 2 a Neh 10:39 b Lew 2:14, 15 c Neh 10:37 Neh 12:47 Mal 3:8

d Nom 35:2 e Ezl 9:2 f Neh 10:39 g Lew 27:30 Nom 18:21

h Neh 10:38, 39 Mal 3:10

i Neh 5:19 j Eb 6:10 k Eks 20:10 Eks 34:21 Eks 35:2

ˆ dıyi, bobu kulengeja nzubu ya kulamina bintu;1 ne meme kupingajamu bintu bia kuenza nabi mudimu bia nzubu wa Nzambi mulelela, a pamue ne mulambu wa ntete ne budimbu bua mupuya muimpe. b 10 Ngakasangana kabidi ne: kabavua bapeshe bena Lewi bintu bivuabu ne bua kubapesha to; c ke bualu kayi bena Lewi ne bimbi ba misambu bavua benza mudimu bakavua baye, muntu yonso ku budimi buende. d 11 Ke meme kutandisha balombodi bindondi, e meme kubambila ne: “Bua tshinyi nzubu wa Nzambi mulelela mmulengulula nunku?” f Pashishe meme kubasangisha bonso ne kubapingaja miaba yabu ya mudimu. 12 Yuda mujima wakalua ne tshia dikumi g tshia ntete, mvinyo mupiamupia ne mafuta ku nzubu ya kulamina bintu. h 13 Pashishe ngakateka muakuidi Shelemeya, Sadoka mutentudi wa mikanda,1 ne Pedaya wa mu bena Lewi bua kutangila nzubu ya kulamina bintu, ne Hanana ˆ muana wa Zaku muana wa Matanaya uvua ubambuluisha, bualu bavua bangata bantu aba bu bantu ba kueyemena. Bobu ke bavua ne mudimu wa kuabanyina bana babu bintu. 14 Umvuluke koku, i wewe Nzambi wanyi, bua bualu ebu, ne kukupudi bienzedi bianyi bia dinanga dia lulamatu bindi muenze bua nzubu wa Nzambi wanyi ne midimu ya nzubu eu.1j 15 Mu matuku au ngakamona bantu mu Yuda badiatakaja tumuma tua mvinyo mu bikaminu bia mvinyo dituku dia Nsabatu, k balua ne mishiki ya ntete, bayiteka pa mpunda, ne balua ne mvinyo, tumuma tua mvinyo, mfigi, ne majitu a mishindu yonso mu 13:13 1 Anyi “mufundi.” 13:14 1 Anyi “bulami bua nzubu eu.”

NEHEMIYA 13:16-28 Yelushalema dituku dia Nsabatu. a Nunku ngakabadimuija bua kabikadi bapanyisha bintu dituku adi to.1 16 Bena Tulo bavua basombele mu tshimenga bavua balua ne mishipa ne bintu bia kupanyisha bia mishindu yonso, babipanyisha bantu ba mu Yuda ne mu Yelushalema dituku dia Nsabatu. b 17 Ke meme kutandisha bantu banene ba mu Yuda, meme kubambila ne: “Mbualu bubi kayi ebu bunudi nuenza, nunyanga too ne dituku dia Nsabatu? 18 Ebu ki mbualu buvua bankambua benu benze, kuenzabi ne: Nzambi wetu atume dikenga dionso edi kutudi ne kudi tshimenga etshi anyi? Mpindieu nudi nukumbajija tshiji ku tshiji tshikole tshikuatshila Isalele pa kunyanga Nsabatu.” c 19 Nunku diakamue pavua ku ˆ mesu kubangishe difiika ku biibi bia Yelushalema kumpala kua ˆ Nsabatu, ngakatuma dıyi bua bakange biibi. Ngakamba kabidi bua ne: kabavua ne bua kubikangula too ne pavua Nsabatu ujika, ne ngakimanyika bamue ba ku bambuluishi banyi meme muine ku biibi bua muntu kabuedi ne bujitu nansha bumue dituku dia Nsabatu to. 20 Nunku bangenda mushinga ne bapanyi ba bintu bia mishindu yonso bakatshishila pambelu pa Yelushalema musangu umue anyi ibidi. 21 Pashishe ngakabadimuija, meme kubambila ne: “Bua tshinyi nudi nutshishila kumpala kua tshimanu? Nuenu benze kabidi nunku, nennuipate ku buˆ kole.” Kubangishila anu ku dıba adi kabakalua kabidi dituku dia Nsabatu to. 22 Meme kuambila kabidi bena Lewi ne: bavua ne bua kui13:15 1 Anyi pamuapa: “meme kubadimuija dituku adi bua kabikadi bapanyisha bintu to.”

812 NSHAP. 13 a Yel 17:21, 27

b Neh 10:31

c Eks 20:8-10 

Mulongo 2 a Dut 5:12

b Neh 5:19 Neh 13:14 Neh 13:30, 31

c Ezl 9:1, 2 Ezl 10:10 2Ko 6:14

d Yos 13:2, 3

e Dut 23:3, 4

f Dut 25:2 Ezl 7:26

g Dut 7:3, 4 Neh 10:30

h 1Bk 3:12, 13 2Ku 9:22

i 2Sm 12:24

j 1Bk 11:1-5

k Ezl 10:2

l Neh 12:10

m Neh 3:1 Neh 13:4

n Neh 2:10 Neh 6:14

kala ne tshibidilu tshia kudikezula, kulua ne kulama ku biibi bua kulama dituku dia Nsabatu dinsantu. a Wewe Nzambi wanyi, umvuluke koku kabidi bua bualu ebu, ne undejaku luse bilondeshile dinanga diebe dia lulamatu dia bungi. b 23 Mu matuku au ngakamona kabidi bena Yuda bavua basele1 bakaji c bena Ashedodo, d bena Amona, ne bena Moaba. e 24 Tshia bibidi tshia bana babu tshivua tshiakula tshiena Ashedodo ne muakulu wa bisamba bishilashilangane, kadi nansha umue wa kudibu kavua mumanye mua kuakula muakulu wa bena Yuda to. 25 Nunku ngakabatandisha, meme kubela mulawu, kututa bamue ba ku bantu balume abu, f kubatula nsuki ˆ ne meme kubatshipisha mu dına dia Nzambi ne: “Kanuena ne bua kufila bana benu ba bakaji kudi bana babu ba balume, ne kanuena ne bua kuitaba muana wa bakaji nansha umue wa kudibu bua bana benu ba balume anyi buenu nuenu to. g 26 Solomo mukalenge wa Isalele kavua muenze mpekatu bua bualu bua bakaji aba anyi? Munkatshi mua bisamba bia bungi kamuvua mukalenge bu yeye to; h ne Nzambi uvua mumunange, i ke Nzambi kumuteka mukalenge wa Isalele mujima. Kadi bakaji ba ku babende bakamufikisha too ne yeye ku dienza mpekatu. j 27 Ki mbualu bubi menemene bua nuenu kuenza bubi bunene ebu pa kupanga lulamatu kudi Nzambi wetu ne kusela bakaji ba ku babende anyi?” k 28 Umue wa ku bana ba Yoyada l muana wa muakuidi munene Eleyashiba m uvua mulue muku wa Sanebalata n muena Holona. 13:23 1 Anyi “bavua babueje mu nzubu yabu.”

ˆ NEHEMIYA 13:29–ESETE 1:3

813 Nunku ngakamuipata kumpala kuanyi. 29 Wewe Nzambi wanyi, ubavuluke koku, bualu mbanyange buakuidi ne tshipungidi tshia buakuidi a ne bena Lewi. b 30 Pashishe ngakabakezula ku bukoya buonso bua kudi benyi, meme kuteka bakuidi ne be-

NSHAP. 13 a Eks 40:15 Nom 25:11-13

b Mal 2:4 

Mulongo 2 a 1Ku 23:6 1Ku 25:1

na Lewi mu midimu yabu, muntu yonso mu mudimu wende, a 31 ne ngakalongolola bua bikale bafila nkunyi b mu bikondo bisungula ne bua bintu bidi bikola bia kumpala. Umvuluke koku mu mushindu muimpe1 wewe Nzambi wanyi. c

b Neh 10:34

13:31 1 Anyi “mu buimpe.”

c Neh 5:19

ˆ ESETE MALU ADI M U M U K AN DA E U

1

Didia dinene dia mukalenge Ahashawelosha ku Shushana (1-9) Mukalenge mukaji Washeti udi ubenga kutumikila (10-12) Mukalenge udi ulomba lungenyi kudi bena meji bende (13-20) ˆ Badi batumina bantu dıyi dia mukalenge (21, 22)

2 Dikeba mukalenge mukaji mupiamupia (1-14) ˆ Esete udi ulua mukalenge mukaji (15-20) ˆ Modekai udi wela tshifufu patoke (21-23) 3 Mukalenge udi ubandisha Hamana (1-4) Hamana udi wela tshifufu bua kubutula bena Yuda (5-15) ˆ 4 Modekai udi ubuela mu madilu (1-5) ˆ ˆ Modekai udi ulomba Esete bua kubakuila (6-17)

mu matuku a Aha1 Mpindieu shawelosha,1 mmumue ne: Ahashawelosha uvua mukokeshe maprovense2 127 a kumbukila ku Inde too ne ku Etshio-

1:1 1 Udibu bela meji ne: Shasete wa kumpala, muana wa Dayawesha munene (Dayawesha Histaspe). 2 Anyi “madistrike.”

ˆ 5 Esete udi uya kumpala kua mukalenge (1-8) Tshiji ne lutambishi bia Hamana (9-14) ˆ 6 Mukalenge udi upesha Modekai butumbi (1-14) ˆ 7 Esete udi wela Hamana patoke (1-6a) Badi bowela Hamana ku mutshi uvuaye muenze (6b-10) ˆ 8 Badi babandisha Modekai (1, 2) ˆ Esete udi usengelela mukalenge (3-6) Mukenji udi utshiamakana mukenji wa mukalenge (7-14) Disulakana ne disanka bua bena Yuda (15-17) 9 Ditshimuna dia bena Yuda (1-19) Dijadika tshibilu tshia Pulima (20-32) ˆ 10 Bunene bua Modekai (1-3)

NSHAP. 1 a Est 8:9 Dan 6:1

 Mulongo 2 a Ezl 4:9 Neh 1:1 Dan 8:2

pi,1 2 mu matuku au pavua mukalenge Ahashawelosha musombe mu nkuasa wende wa bukalenge mu Shushana1a nzubu mukolesha,2 3 mu tshidimu tshisatu tshia bukokeshi buende, wakenzejila bakokeshi ba mu 1:1 1 Anyi “Kusha.” 1:2 1 Anyi “Susa.” 2 Anyi “dibalasa; muaba mukolesha.”

ˆ ESETE 1:4-15 bukalenge buende ne bena mudimu bende bonso didia dinene. Tshiluilu tshia bena Pelasa a ne bena Madayi, b bantu banene, ne bakokeshi ba mu maprovense1 bavua kumpala kuende, 4 ne wakabaleja bubanji bua bukalenge buende bua butumbi ne bunene ne butumbi bua bukole buende matuku a bungi, matuku 180. 5 Pakajika matuku au, mukalenge wakenzeja didia dinene matuku muanda mutekete bua bantu bonso bavua mu Shushana1 nzubu mukolesha,2 mu lubanza lua lupangu lua mitshi ne bilongo lua dibalasa dia mukalenge, kumbukila ku muntu mutambe bunene too ne ku mutambe bukese. 6 Kuvua bilamba bia line, bia ndanda muimpe, ne bia dikala dia ble bisuikila ku mionji ya tshilamba tshimpe, bilamba bia miose mikunzubile ya mikoko ku bikanu bia tshiamu tshia arjan, makunji a mabue a marbre, ne tulalu tua or ne tua arjan tuteka panshi palamika mabue a marbre makunze, mabue a marbre matoke, masanga, ne mabue a marbre mafiike. 7 Bavua belela mvinyo mu makopo a or;1 dikopo dionso divua dishilangane ne dikuabu, ne mvinyo wa mukalenge uvua wa bungi menemene bilondeshile bubanji bua mukalenge. 8 Dinua divua bilondeshile mukenji wa ne: kabavua ne bua kuenzeja1 muntu nansha umue to, bualu mukalenge uvua mumvuangane ne bena mudimu ba mu dibalasa diende ne: muntu yonso uvua ne bua kuenza muvuaye musue. 9 Mukalenge mukaji Washeti c wakenzejila pende bantu bakaji 1:3 1 Anyi “madistrike.” 1:5 1 Anyi “Susa.” 2 Anyi “dibalasa; muaba mukolesha.” 1:7 1 Anyi “mpanza; bintu bia kunuina.” 1:8 1 Anyi “kukanda.”

814 NSHAP. 1 a Ezl 1:2

b Yes 21:2 Yel 51:11 Dan 5:28

c Est 1:12 Est 2:1, 17

 Mulongo 2 a Est 7:9

b Ezl 7:14

didia dinene ku nzubu wa bukalenge1 wa mukalenge Ahashawelosha. 10 Mu dituku dia muanda mutekete, pavua muoyo wa mukalenge muikale ne disanka bua mvinyo, wakambila Meˆ humana, Bezeta, Habona, a Biˆ ˆ gata, Abagata, Zeta, ne Kakasa, bena mudimu muanda mutekete ba mu lubanza lua mukalenge bavua bambuluishi ba mukalenge Ahashawelosha nkayende, 11 bua kulua ne mukalenge mukaji Washeti kumpala kua mukalenge, muvuale tshia ku mutu1 tshia bukalenge, bua kuleja bantu ne bakokeshi muvuaye muimpe, bualu uvua muimpe be! 12 Kadi mukalenge mukaji Washeti uvua anu ubenga bua kuˆ lua bilondeshile dıyi divua mukalenge mutume ku butuangaji bua bena mudimu ba mu lubanza lua mukalenge. Nunku mukalenge wakafiika munda bikole, ne tshiji tshikole tshiakatema munda muende. 13 Pashishe mukalenge wakakula ne bantu ba meji bavua ne lungenyi lutue mu malu akavua menzeke1 (bualu mu mushindu eu ke muvua bualu bua mukalenge bufika kudi bonso bavua bamanye mikenji ne dikosa bilumbu, 14 ne bavua pabuipi neˆ nde menemene bavua Kashena, ˆ ˆ Sheta, Ademata, Tashishi, Meleˆ se, Masena, ne Memukana, bakokeshi muanda mutekete b ba mu Pelasa ne mu Madayi bavua bafika kudi mukalenge ne bavua ne miaba mibandile menemene mu bukalenge). 15 Mukalenge wakebeja ne: “Bilondeshile mikenji, ntshinyi tshidibu ne bua kuenzela mukalenge mukaji Wa1:9 1 Anyi “dibalasa.” 1:11 1 Anyi “tshilamba tshia kujingila ku mutu.” 1:13 1 Anyi “mishindu ya kuenza malu.” Ku mua.: “bikondo.”

ˆ ESETE 1:16–2:5

815 sheti bua mudiye kayi mutumikiˆ le dıyi divua mukalenge Ahashawelosha mutume ku butuangaji bua bena mudimu ba mu lubanza lua mukalenge?” 16 Ke Memukana kuamba mu ˆ mesu mua mukalenge ne bakokeshi ne: “Mukalenge mukaji Washeti ki mmuenzele anu mukalenge nkayende bibi to, a kadi mmuenzele bakokeshi bonso ne bantu bonso ba mu maprovense1 onso a mukalenge Ahashawelosha bibi. 17 Bualu bakaji bonso nebamanye tshidi mukalenge mukaji muenze ne nebapetule babayabu bamba ne: ‘Mukalenge Ahashawelosha uvua muambe bua balue ne mukalenge mukaji Washeti kumpala kuende, kadi yeye wakabenga bua kulua.’ 18 Lelu eu bakaji ba bakokeshi ba mu Pelasa ne mu Madayi badi bamanye tshivua mukalenge mukaji muenze nebakule ne bakokeshi bonso ba mukalenge, bienza bua ne: kuikale dipetu dia bungi ne tshiji tshikole. 19 Bioˆ bi bikale bimpe ku mesu kua mukalenge, mukalenge ele mukenji wa bukalenge, ne bawufunde mu mikenji ya mu Pelasa ne mu Madayi idibu kabayi mua kushipa, b wa ne: Washeti kena mua kulua kabidi kumpala kua mukalenge Ahashawelosha musangu nansha umue to; ne mukalenge afile muanzu wende wa mukalenge kudi mukaji mukuabu udi mumupite yeye. 20 Pumvuabu mukenji wa mukalenge mu bukalenge buende buonso bunene, bakaji bonso nebanemeke babayabu, kumbukila ku mutambe bunene too ne ku mutambe bukese.” 21 Lungenyi elu luakasankisha mukalenge ne bakokeshi, ne mukalenge wakenza tshivua Memukana muambe. 22 Nunku 1:16; 2:3 1 Anyi “madistrike.”

NSHAP. 1 a Est 1:12

b Est 8:8 Dan 6:8

 Mulongo 2 a Est 3:12, 14  NSHAP. 2 b Est 1:1

c Est 1:12

d Est 1:19

e Est 8:9

f Est 2:15

g Est 1:19

h Ezl 4:9 Neh 1:1 Est 1:2 Dan 8:2

i Est 3:2 Est 10:3

wakatuma mikanda mu maprovense onso a bukalenge,1a provense yonso2 mu mfundilu wende3 ne bantu bonso mu muakulu wabu, bua mulume yonso ikale mfumu4 mu nzubu muende ne bua akule mu muakulu wa tshisamba tshiabu. Panyima pa malu aa, pavua tshiji tshikole tshia mukalenge Ahashawelosha b tshipueke, wakavuluka bualu buvua Washeti muenze c ne dipangadika divuabu bamuangatshile. d 2 Nunku bambuluishi ba mukalenge nkayende bakamba ne: “Bakebele mukalenge bansongakaji bimpe kumona batshidi tumama. 3 Mukalenge atume bantu mu maprovense1 onso a mu bukalenge buende e bua basangishe bansongakaji bonso bimpe kumona batshidi tumama ku Shushana2 nzubu mukolesha,3 ku nzubu wa bantu bakaji.4 Hegai f muntu mutungu wa mukalenge ne mulami wa bantu bakaji ikale ubatangila, ne bikale babapesha bintu bia kudilengeja nabi.5 4 Nunku nsongakaji udi usankisha mukalenge kupita bakuabu neikale mukalenge mukaji pa muaba wa Washeti.” g Lungenyi elu luakasankisha mukalenge, ne ke tshiakenzaye. 5 Kuvua muena Yuda mukuabu mu Shushana2h nzubu muˆ ˆ kolesha,3 dına diende Modeˆ kai i muana wa Yaı muana wa Shimei muana wa Kishi, muena

2

1:22 1 Ku mua.: “madistrike onso a mukalenge.” 2 Anyi “distrike dionso.” 3 Anyi “mushindu wende wa difunda.” 4 Anyi “mukokeshi.” 2:3, 5 2 Anyi “Susa.” 2:3, 5 3 Anyi “dibalasa; muaba mukolesha.” 2:3 4 Anyi “muaba mulongolola uvua bantu bakaji bu mudi bakaji ba mukalenge anyi bakaji bende babanjija basombela.” 5 Anyi “babapeshe mafuta mashilashilangane a kudilaba.”

ˆ ESETE 2:6-15 Benyamina, a 6 uvuabu bakuate mu Yelushalema baye nende pamue ne bantu bavuabu baye nabu pamue ne Yekoniya1b mukalenge wa Yuda uvua Nebukaˆ denesa mukalenge wa Babilona mukuate muye nende. 7 Uvua mukoleshe1 Hadasa,2 mmumue ˆ ne: Esete, muana wa tatuende mukuabu, c bualu kavua ne tatu anyi mamu. Nsongakaji eu uvua ne mubidi muimpe ne tshimuenekelu tshimpe, ne pakafua taˆ tuende ne mamuende, Modekai uvua mumuangate bu muanende wa bakaji. 8 Pavuabu baˆ manyishe dıyi dia mukalenge ne mukenji wende, ne pavuabu basangishe bansongakaji ba bungi ku Shushana1 nzubu mukolesha2 babateke mu bianza bia Hegai, d ˆ bakalua kabidi ne Esete ku nzubu3 wa mukalenge kumutekabu mu bianza bia Hegai mulami wa bantu bakaji. 9 Nunku nsongakaji eu wakamusankisha, yeye kumuanyisha,1 ke yeye kumulongoluela diakamue bintu bia kudilengeja nabi2e ne biakudia biende, ne yeye kumupesha bansongakaji muanda mutekete basungula ba ku nzubu wa mukalenge. Wakamumbusha kabidi muaba uvuaye, kumutekaye yeye ne bansongakaji bavua bamuambuluisha muaba mutambe buimpe mu nzubu ˆ wa bantu bakaji.3 10 Esete kavua muambe bualu nansha bumue bua tshisamba tshiabu f anyi 2:6 1 Badi bamubikila ne: Yehoyakina mu 2Bk 24:8. 2:7 1 Anyi “Uvua mulami wa; ndeji wa.” 2 Diumvuija: “Mutshi wa Mirte.” 2:8 1 Anyi “Susa.” 2 Anyi “dibalasa; muaba mukolesha.” 3 Anyi “dibalasa.” 2:9 1 Anyi “kumuleja dinanga dia lulamatu.” 2 Anyi “mafuta mashilashilangane a kudilaba.” 2:9, 11, 13 3 Anyi “muaba mulongolola uvua bantu bakaji bu mudi bakaji ba mukalenge anyi bakaji bende babanjija basombela.”

816

NSHAP. 2 a Gen 49:27 1Sm 9:21

b 2Bk 24:14, 15 1Ku 3:16 2Ku 36:9, 10 Yel 22:28 Yel 24:1 Yel 37:1 Yel 52:31 Mat 1:11

c Est 2:15

d Est 2:3

e Est 2:12

f Est 3:8 

Mulongo 2 a Est 2:7

b Est 4:12-14

c Nsu 7:17 Mso 3:6

d Gen 43:11 1Bk 10:2 2Bk 20:13

e Est 2:3

f Est 4:11

g Est 2:7

ˆ bua balela bende to, bualu Modekai a uvua mumuambile bua kambidi muntu nansha umue to. b ˆ 11 Ku dituku ku dituku Modekai uvua upitshila kumpala kua lubanza lua nzubu wa bantu baˆ kaji3 bua kumanya muvua Esete ne bua kumanya tshivua tshimufikila. 12 Nsongakaji yonso uvua ne ˆ diende dıba dia kubuela kudi mukalenge Ahashawelosha pavuaye ujikija ngondo 12 ya didilengeja ivuabu bakosele bantu bakaji, bualu mushindu eu ke uvuabu bakumbaja didilengeja diabu: ngondo isambombo ne mafuta a mirec ne ngondo isambombo ne mafuta a bome d ne mafuta mashilashilangane a didilengeˆ ja nawu. 13 Dıba adi nsongakaji uvua ukumbana bua kubuela kudi mukalenge, ne tshionso tshivuaye ulomba bavua bamupeshatshi pavuaye umbuka mu nzubu wa bantu bakaji3 bua kuya ku nzubu kua mukalenge. 14 Ku dilolo uvua ubuela, ne mu dinda uvua upingana ku nzubu muibidi wa bantu bakaji,1 mu bianza ˆ bia Shashagaza muntu mutungu wa mukalenge, e mulami wa bakaji babanjija. Kavua upingana kabidi kudi mukalenge to, anu yeye musankishe mukalenge mu mushindu wa pa buawu ne bamubiˆ kile mu dına diende. f ˆ ˆ 15 Pavua dıba dia Esete muana wa Abihayila tatuende muˆ kuabu wa Modekai uvua mumuangate bu muanende wa bakaji g dikumbane dia kubuela kudi mukalenge, kakalomba tshintu nansha tshimue pa kumbusha bintu bivua Hegai muntu mutungu wa mukalenge, mulami wa bantu ba2:14 1 Anyi “muaba muibidi mulongolola uvua bantu bakaji bu mudi bakaji ba mukalenge anyi bakaji bende babanjija basombela.”

ˆ ESETE 2:16–3:5

817

ˆ kaji, muambe. (Dıba dionso adi ˆ Esete uvua wenda wanyishibua kudi muntu yonso uvua umumoˆ na.) 16 Bakaya ne Esete kudi mukalenge Ahashawelosha ku nzubu wende wa bukalenge mu ngondo wa dikumi, mmumue ne: ngondo wa Tebeta,1 mu tshidimu tshia muanda mutekete a tshia bukokeshi buende. 17 Mukaleˆ nge wakalua kunanga Esete bikole kupita bakaji bakuabu bonso, ne wakamusankisha, yeye kumuanyisha1 bikole kupita bansongakaji bonso batshivua tumama. Nunku wakateka tshia ku mutu2 tshia bukalenge pa mutu pende, yeye kumuteka mukalenge mukaji b pa muaba wa Washeti. c 18 Nunku mukalenge wakenzejila bakokeshi bonso ba mu bukalenge buende ne bena mudimu bende didia dinene, didia ˆ dia Esete. Pashishe wakamanyisha dilekela bua maprovense,1 ne uvua anu upesha bantu mapa bilondeshile bubanji bua mukalenge. 19 Mpindieu pakasangishabu bansongakaji batshivua tumaˆ ma1d musangu muibidi, Modekai uvua musombe mu tshiiˆ bi tshia mukalenge. 20 Esete kavua muambe bualu nansha bumue bua balela bende ne tshiˆ samba tshiabu, e anu muvua Moˆ dekai mumuambile; Esete wakatungunuka ne kuenza malu avua ˆ Modekai wamba, anu bu pavuaye ku bukokeshi buende. f ˆ 21 Mu matuku au pavua Modekai musombe mu tshiibi tshia mukalenge, Bigatana ne Teleshe, bena mudimu babidi ba mu lubanza lua mukalenge, balami ba ku biibi, bakakuata tshiji, bobu kue2:16 1 Tang. Tshis. B15. 2:17 1 Anyi “kumuleja dinanga dia lulamatu.” 2 Anyi “tshintu tshia kujingila ku mutu.” 2:18 1 Anyi “madistrike.” 2:19 1 Anyi “bansongakaji.”

NSHAP. 2 a Est 1:3

b Est 4:14

c Est 1:19

d Est 2:3, 4

la tshifufu bua kushipa1 mukalenge Ahashawelosha. 22 Kadi ˆ Modekai wakumvua bualu abu, diakamue yeye kubuambila Eseˆ ˆ te mukalenge mukaji. Esete pende wakakula ne mukalenge mu ˆ ˆ dına dia Modekai.1 23 Nunku bakalondolola bualu abu, ndekelu wa bionso bobu kusangana ne: buvua bulelela, ne bakuowa bantu babidi abu ku mutshi; bakafunda bualu buonso ebu mu mukanda wa malu a bikondo abi mu ˆ mesu mua mukalenge. a Panyima pa malu aa mukalenge Ahashawelosha wakabandisha Hamana b muana wa Hamedata muena Agaga c muanzu ne wakamubandisha pa kuteka nkuasa wende wa bukalenge ku mutu kua bakokeshi bakuabu bonso bavuaye nabu. d 2 Bena mudimu bonso ba mukalenge bavua mu tshiibi tshia mukalenge bavua binamina Hamana, bamutuila mpala panshi, bualu ke ˆ tshivua mukalenge mutume dıyi ˆ bua bamuenzele. Kadi Modekai

3

e Est 2:5, 6 Est 3:8

f Est 2:7, 10 

Mulongo 2 a Est 6:1, 2  NSHAP. 3 b Est 3:10 Est 8:7 Est 9:24

c Eks 17:16 Nom 24:7 Dut 25:19 1Sm 15:8, 32

d Est 1:14

e Dan 6:13

f Est 2:5

g Est 5:9

yeye uvua ubenga bua kuinama anyi kutua mpala panshi. 3 Nunku bena mudimu ba mukalenge bavua mu tshiibi tshia muˆ kalenge bakakonka Modekai ne: “Bua tshinyi udi ubenga kutumiˆ kila dıyi didi mukalenge mutume?” 4 Bavua bamukonka bualu ebu ku dituku ku dituku, kadi kavua ubateleja to. Nunku bakambila Hamana bua kumona ni ˆ uvua mua kulekela bua Modekai atungunuke ne kuenza tshivuaye wenza atshi; e bualu uvua mubambile ne: uvua muena Yuda. f 5 Mpindieu pavua Hamana ˆ mumone ne: Modekai uvua ubenga bua kumuinamina ne kumutuila mpala panshi, Hamana wakuwula ne tshiji tshikole. g 2:21 1 Ku mua.: “kulenga.” 2:22 1 Anyi ˆ “bua Modekai.”

ˆ ESETE 3:6–4:1 6 Kadi wakabenga lungenyi lua ˆ kushipa1 Modekai nkayende, bualu bavua bamuambile bua ˆ tshisamba tshia ba Modekai. Nunku Hamana wakatuadija kukeba bua kubutula bena Yuda bonso bavua muaba wonso uvua Ahashawelosha ukokesha, tshiˆ samba tshionso tshia ba Modekai. 7 Mu ngondo wa kumpala, mmumue ne: mu ngondo wa Nisana,1 mu tshidimu tshia 12a tshia mukalenge Ahashawelosha, ˆ bakela Pu b (mmumue ne: nshobo) kumpala kua Hamana bua kumanya dituku ne ngondo, ne ˆ Pu wakakuata ngondo wa 12, ˆ mmumue ne: ngondo wa Ada.1c 8 Pashishe Hamana wakambila mukalenge Ahashawelosha ne: “Kudi tshisamba kampanda tshidi tshitangalake ne tshimuangalake munkatshi mua bisamba d mu maprovense1 onso a mu bukalenge buebe;e mikenji yatshi mmishilangane ne ya bisamba bikuabu bionso; bena mu tshisamba atshi kabena batumikila mikenji ya mukalenge to, ne bobu babalekele kabiakuikala bimpe bua mukalenge to. 9 Biobi bisankisha mukalenge, bele mukenji ne bawufunde bua bababutule. Nemfute bena mudimu ntalanta1 binunu 10 ya arjan ya kuela mu tshibutshilu tshia bukalenge.”2 10 Ke mukalenge kumbushaye mpeta wa kutua nende tshitampi f uvua ku munu kuende, kumupeshaye Hamana g muana wa Hamedata muena Agaga h uvua muena lukuna wa bena Yuda.

818 NSHAP. 3 a Est 1:3 Est 2:16

b Est 9:24

c Est 9:1

d Dut 4:27 Neh 1:8 Yel 50:17

e Est 1:1

f Gen 41:42

g Est 3:1 Est 8:2

h Nom 24:7 1Sm 15:8, 32

 Mulongo 2 a Est 8:9

b Dan 6:8

c Est 8:8 Dan 6:17

d Est 9:1

e Est 8:11, 12

f Est 8:14

g Ezl 4:9 Neh 1:1

11 Mukalenge wakambila Hamana ne: “Arjan ne tshisamba atshi bidi mu bianza biebe, bua wewe kuenza nabi muudi umona bikumbana.” 12 Pashishe bakabikila bafundi ba mukalenge a dituku dia 13 dia ngondo wa kumpaˆ la. Bakafunda b meyi onso avua Hamana mutumine baleji mpala ba mukalenge, banguvena bavua ku mutu kua maprovense,1 ne bakokeshi ba bisamba bishilashilangane, provense2 yonso mu mfundilu wende3 ne tshisamba tshionso mu muakulu watshi. ˆ Bavua bafunde mu dına dia mukalenge Ahashawelosha ne batue tshitampi ne mpeta wa mukalenge wa kutua nende tshitampi. c 13 Bavua batume mikanda mu maprovense1 onso a mukalenge ku diambuluisha dia bafidi ˆ ba mikanda, mikale ne dıyi dituma dia kujikija bena Yuda bonso, kubashipa ne kubabutula, nsonga ne muntu mukole muomumue, bana ne bakaji, mu dituku dimue, dituku dia 13 dia ngondo wa 12, mmumue ne: ngondo wa ˆ Ada, d ne bua kunyenga bintu biabu. e 14 Bavua ne bua kuangata malu a mu mukanda au kuavuija mukenji mu provense2 yonso ne kuamanyisha bisamba bionso, bua bidilongolole bua dituku adi. 15 Bafidi ba mikanda bakaya luˆ kasa lukasa f ku dıyi dia mukalenge; bavua bamanyishe mukenji au mu Shushana1g nzubu mukolesha.2 Pashishe mukalenge ne Hamana bakasomba bua kunua, kadi tshimenga tshia Shushana1 tshivua mu kayumbayumba. ˆ Pavua Modekai h mumvue bionso bivua bienzeke, i wakadipanda bilamba, kuelaye bilamba bikayabale ne kudielaye

4

3:6 1 Ku mua.: “kulenga.” 3:7 1 Tang. Dan 8:2 Tshis. B15. 3:8, 12, 13 1 Anyi “madis-  trike.” 3:9 1 Ntalanta uvua ne kilo 34,2. NSHAP. 4 Tang. Tshis. B14. 2 Anyi pamuapa: “ne- h Est 2:5 3:12, 14 2 Anyi “distrike.” 3:12 3 Anyi ngele ntalanta 10 000 mu tshibutshilu “mushindu wende wa difunda.” 3:15 tshia bukalenge bua bantu badi benza 1 Anyi “Susa.” 2 Anyi “dibalasa; muaba mudimu eu.” mukolesha.” i Est 3:8-11

ˆ ESETE 4:2-16

819 butu. Pashishe wakapatuka, kuyaye munkatshi mua tshimenga wenda udila bikole ne kanyinganyinga. 2 Wakaya, kuimanyinaye anu ku tshiibi tshia mukalenge, bualu muntu nansha umue kavua ne bua kubuela mu tshiibi tshia mukalenge muvuale bilamba bikayabale to. 3 Mu proveˆ nse1a yonso muvua dıyi dia mukalenge ne mukenji uvuaye muele bifike, kuvua madilu manene mu bena Yuda, pamue ne dijila dia biakudia b ne miadi ne mbila. Bantu ba bungi bavua balala panshi mu butu bavuale bilamba bikayabale. c 4 Pavua baˆ mbuluishi ba Esete ba bakaji ne bantu batungu bende babuele ne bamuambile bualu ebu, biakatonda mukalenge mukaji bikole. ˆ Nunku wakatumina Modekai bilamba bia kuvuala pa muaba wa bilamba biende bikayabale, kadi ˆ yeye wakabibenga. 5 Ke Esete kubikidisha Hataka, umue wa ku bantu batungu ba mukalenge uvua mukalenge muteke bua ˆ kuenzela Esete mudimu, ne waˆ kamutumina dıyi bua kuya kudi ˆ Modekai bua kumanya tshivua bualu ebu bumvuija ne tshivua tshipitakana. 6 Nunku Hataka wakapatuˆ ka, kuyaye kudi Modekai muaba wa tshinsangansanga wa mu tshimenga kumpala kua tshiiˆ bi tshia mukalenge. 7 Modekai wakamuambila malu onso avua mamuenzekele ne bungi bujalame bua makuta d avua Hamana mulaye bua kufila mu tshibutshilu tshia mukalenge bua babutule bena Yuda. e 8 Wakamupesha kabidi mukanda uvuabu bafunde mukenji uvuabu bamanyishe mu Shushana1f bua kubabutuˆ la. Uvua ne bua kuwuleja Esete, kumumvuijawu, ne kumuambila g bua aye kudi mukalenge bua ku4:3 1 Anyi “distrike.” 4:8, 16 1 Anyi “Susa.”

NSHAP. 4 a Est 1:1

b 2Ku 20:3 Ezl 8:21

c Dan 9:3

d Est 3:9

e Est 3:8, 13

f Est 3:14, 15

g Est 2:20 

Mulongo 2 a Est 2:5, 7

b Est 5:1

c Est 5:2 Est 8:4

d 1Sm 12:22 Yes 54:17

e Est 2:17

f 2Ku 20:3 Ezl 8:21

g Est 5:1

lomba luse lua mukalenge ne kumusengelela yeye nkayende bua bena mu tshisamba tshiabu. 9 Hataka wakapingana, kuaˆ ˆ mbilaye Esete tshivua Modeˆ kai muambe. 10 Esete wakandamuna Hataka umuambila ˆ malu a kuambila Modekai a ne: 11 “Bena mudimu bonso ba mukalenge ne bantu ba mu maprovense1 a mukalenge mbamanye ne: mulume anyi mukaji kayi yonso udi ubuela mu lubanza lua munda lua mukalenge b bobu kabayi bamubikidishe, kudi anu mukenji umue udi umukumbanyina: badi ne bua kumushipa; yeye udi mua kushala ne muoyo anu mukalenge yeye mumuoluele dikombo dia or. c Kadi mukalenge ki mmumbikidishe kukadi mpindieu matuku 30.” ˆ 12 Pavuabu bambile Modekai ˆ tshivua Esete muambe, 13 waˆ kandamuna Esete ne: “Kuedi meji ne: bu muudi mu nzubu mua mukalenge wewe udi mua kupanduka kupita bena Yuda bakuabu bonso to. 14 Bualu wewe mushale mupuwe tshikondo etshi, disulakana ne lupandu nebilue kudi bena Yuda bifumina muaba mukuabu, d kadi wewe ne nzubu wa tatuebe nenujimine. Kabidi nnganyi udi mumanye biwikala mufike ku muanzu wa bukalenge bua kuambuluisha tshikondo tshia buena etshi?” e ˆ 15 Nunku Esete wakandaˆ muna Modekai ne: 16 “Ndaku, usangishe bena Yuda bonso badi mu Shushana1 ne nujile biakudia f bua bualu buanyi. Kanudi tshintu anyi kanunu tshintu munkatshi mua matuku asatu, g butuku ne munya. Meme pamue ne bambuluishi banyi ba bakaji netujile petu biakudia. Nembuele kudi mukalenge, nansha mudi 4:11 1 Anyi “madistrike.”

ˆ ESETE 4:17–5:14 bualu ebu bushipa mukenji, ne bikalabi bua meme kufua, neˆ mfue.” 17 Nunku Modekai wakaya ne wakenza bionso bivua ˆ Esete mumuambile bua kuenza. ˆ Mu dituku disatu a Esete wakavuala mizabi yende ya bukalenge, kuimanaye mu lubanza lua munda lua nzubu1 wa mukalenge, mutangile ku nzubu wa mukalenge, pavua eku mukalenge musombe mu nkuasa wende wa bukalenge mu nzubu wende wa bukalenge mutangile ku tshibuelelu. 2 Diakamue pavua mukalenge mumone mukalenge ˆ mukaji Esete muimane mu lubaˆ nza, Esete wakamulengelela, ne mukalenge wakamuoluela dikombo dia or b divuaye nadi mu ˆ tshianza. Nunku Esete wakaya, kulengaye lusongo lua dikombo adi. 3 Mukalenge wakamuebeja ne: “Ntshilumbu kayi, mukalenge ˆ mukaji Esete? Udi ukeba tshinyi? Nansha too ne ku1 tshia bibidi tshia bukalenge buanyi, nebakuˆ peshatshi!” 4 Esete wakandamuna ne: “Biobi bisankisha mukalenge, mukalenge alue ne Hamana c lelu mu didia dinene dindi mumulongoluele.” 5 Ke mukalenge kuambila bantu bende ne: “Ambilayi Hamana alue lukaˆ sa anu bu mudi Esete mulombe.” Nunku mukalenge ne Hamana bakaya mu didia dinene divua ˆ Esete mulongolole. 6 Pavuabu benda banua mviˆ nyo, mukalenge wakebeja Esete ne: “Dilomba diebe didi tshinyi? Nebakukumbajiladi! Udi ukeba tshinyi? Nansha too ne ku1 tshia bibidi tshia bukalenge buanyi, nebakuenzelatshi!” d 7 Eseˆ te wakandamuna ne: “Dilomba dianyi ne bualu bundi nkeba budi nunku: 8 Meme mulenge-

5

5:1 1 Anyi “dibalasa.” 5:3, 6 1 Anyi “Nansha bua.”

820 NSHAP. 5 a Est 4:16

b Est 4:11 Est 8:4

c Est 3:1, 10

d Est 7:2 

Mulongo 2 a Est 3:2-5

b Est 5:14 Est 6:13

c Est 9:7-10

d Est 3:1

e Est 5:5

f Est 5:8

g Est 6:4 Est 7:9

lele mukalenge ne biobi bisankisha mukalenge bua kukumbaja dilomba dianyi ne kuenza tshindi nkeba, mukalenge ne Hamana balue mu didia dinene dingabenzela malaba; ne malaba nengenze mudi mukalenge wamba.” 9 Dituku adi Hamana wakapatuka ne disanka ne muoyo wende uvua muwule ne disanka. Kadi pavua Hamana mumone ˆ Modekai mu tshiibi tshia mukalenge ne mumone ne: kavua mujuke ne muzakale kumpala kuende, Hamana wakuwula ne tshiji ˆ tshikole bua bualu bua Modekai. a 10 Kadi Hamana wakadikanda, kuyaye kuende. Pashishe wakabikidisha balunda bende ne mukajende Zeleshe. b 11 Hamana wakaditumbisha bua bubanji buende bunene, bua bana ba bungi bavuaye nabu, c ne bua muvua mukalenge mumubandishe muanzu ne mumubandishe ku mutu kua bakokeshi ne bena mudimu ba mukalenge. d 12 Hamana wakamba kabidi ne: “Bualu bukuabu, mukaleˆ nge mukaji Esete kavua mubikile muntu mukuabu anu meme bua kuya ne mukalenge mu didia dinene divuaye mulongolole. e Mmumbikile kabidi malaba bua tuikale nende ne mukalenge. f 13 Kadi malu onso aa kaena ansankisha pantshidi mmona ˆ Modekai muena Yuda musombe mu tshiibi tshia mukalenge.” 14 Nunku mukajende Zeleshe ne balunda bende bakamuambila ne: “Imanyikijija mutshi wa bule bua nkubita 50.1 Nunku wambile mukalenge mu dinda ne: badi ˆ ne bua kuowelaku Modekai. g Pashishe uye ne mukalenge bua kusanka mu didia dinene adi.” Lungenyi alu luakamueneka luimpe 5:14 1 Metre matue ku 22,3. Tang. Tshis. B14.

ˆ ESETE 6:1-13

821 kudi Hamana, ke yeye kuimanyikijija mutshi. Butuku abu mukalenge wakapangila tulu.1 Ke yeye kuamba bua balue ne mukanda uvuabu bafunda malu a bikondo abi, a ne bakawubadila mukalenge. 2 Bakasangana bafundaˆ mu ne: Modekai uvua muambe malu a Bigetana ne Teleshe, bena mudimu babidi ba mu lubanza lua mukalenge, balami ba ku biibi, bavua bele tshifufu bua kushipa1 mukalenge Ahashawelosha. b 3 Mukalenge wakebeja ne: “Mbutumbi kayi ne ˆ ndifutu kayi bidibu bapeshe Modekai bua bualu ebu?” Ke bambuluishi ba mukalenge nkayende kuambabu ne: “Ki mbamuenzele tshintu nansha tshimue to.” 4 Panyima pa mutantshi, mukalenge wakebeja ne: “Nnganyi ˆ udi mu lubanza?” Dıba adi Hamana uvua mulue mu lubanza lua pambelu c lua nzubu1 wa mukalenge bua kuambila mukalenge bua ˆ kuowa Modekai ku mutshi uvuaye mumulongoluele. d 5 Bambuluishi ba mukalenge bakamuambila ne: “Hamana e ke udi muimane mu lubanza.” Ke mukalenge kuamba ne: “Mubuejayi.” 6 Pavua Hamana mubuele, mukalenge wakamuebeja ne: “Ntshinyi tshidibu ne bua kuenzela muntu udi mukalenge ujinga kutumbisha?” Hamana wakadiambila mu muoyo wende ne: “Nnganyi udi mukalenge mua kujinga kutumbisha pa kungumbusha meme?” f 7 Nunku Hamana wakambila mukalenge ne: “Bua muntu udi mukalenge ujinga kutumbisha, 8 balue ne bilamba bia bukalenge g bitu mukalenge uvuala ne kabalu katu mukale-

6

6:1 1 Ku mua.: “tulu tua mukalenge tuakanyema.” 6:2 1 Ku mua.: “bua kulenga.” 6:4 1 Anyi “dibalasa.”

NSHAP. 6 a Est 10:2

b Est 2:21, 23

c Est 4:11

d Est 5:14

e Est 3:1

f Est 3:2 Est 5:11

g Est 8:15 

Mulongo 2 a Gen 41:42, 43

b Est 2:5, 6

c Est 5:10, 14

nge wendesha kikale ne tshia ku mutu tshia bukalenge ku mutu kuaku. 9 Pashishe bangate bilamba abi ne kabalu, babipeshe umue wa ku bakokeshi banene ba mukalenge, ne badi ne bua kubivuadika muntu udi mukalenge ujinga kutumbisha ne bamuendeshe pa kabalu muaba wa tshinsangansanga wa mu tshimenga. Badi ne bua kuikala bela mbila kumpala kuende bamba ne: ‘Etshi ke tshidibu benzela muntu udi mukalenge ujinga kutumbisha!’” a 10 Diakamue mukalenge wakambila Hamana ne: “Enza lukasa! Angata bilamba ˆ ne kabalu, ne wenzele Modekai muena Yuda udi musombe mu tshiibi tshia mukalenge tshiudi ufuma ku diamba etshi. Kushiyi bualu nansha bumue buudi muambe to.” 11 Nunku Hamana wakangata bilamba ne kabalu, kubiˆ vuadika Modekai, b kumuendeshaye pa kabalu muaba wa tshinsangansanga wa mu tshimenga ne uvua wenda wela mbila kumpala kuende wamba ne: “Etshi ke tshidibu benzela muntu udi mukalenge ujinga kutumbisha!” 12 Panyima pa bualu ebu ˆ Modekai wakapingana ku tshiibi tshia mukalenge, kadi Hamana wakaya kuende lubilu ne kanyinganyinga kakole, mudibuikile tshilamba ku mutu. 13 Pavua Hamana mulondele mukajende Zeleshe c ne balunda bende bonso malu onso avua mamufikile, bena meji bende ne mukajende Zeleshe bakamuambila ne: ˆ “Bikala Modekai uudi mutuadije kukuluka kumpala kuende muikale wa mu ndelanganyi ya bena Yuda,1 kuakumutshimuna to; kakuyi mpata neukuluke kumpala kuende.” 6:13 1 Ku mua.: “wa mu dimiinu dia bena Yuda.”

ˆ ESETE 6:14–8:3 14 Patshivuabu benda bayukila nende, bena mudimu ba mu lubanza lua mukalenge bakafika ne bakaya ne Hamana lubilu lubilu mu didia dinene divua Eseˆ te muenzeje. a Nunku mukalenge ne Hamana b bakalua mu didia dineˆ ne dia mukalenge mukaji Esete. 2 Mukalenge wakebeja kabidi ˆ Esete dituku dibidi pavuabu banua mvinyo ne: “Mukalenge muˆ kaji Esete, dilomba diebe didi tshinyi? Nebakukumbajiladi. Udi ukeba tshinyi? Nansha too ne ku1 tshia bibidi tshia bukalenge buanyi, nebakuenzelatshi!” c ˆ 3 Mukalenge mukaji Esete wakandamuna ne: “Meme mukulengelele, mukalenge wanyi, ne biobi bisankisha mukalenge, ndi ndomba bua usungile muoyo1 wanyi, ne ndi nkeba bua ulame bena mu tshisamba tshietu d ne muoyo. 4 Bualu mbatupane, e meme ne bena mu tshisamba tshietu, bua kutujimija, kutushipa, ne kutubutula. f Bu bobu batupane tshianana bu bapika balume ne bapika bakaji, mvua mua kushala mupuwe. Kadi dikenga kadiena dikumbana to, bualu nedienzele mukalenge bibi.” 5 Ke mukalenge Ahashawelosha kuebeja mukalenge mukaˆ ji Esete ne: “Nnganyi au? Muntu udi mupete dikamakama dia kuenza bualu bua nunku ˆ udi kuepi?” 6 Esete wakamba ne: “Muluishi ne muena lukuna ng’Hamana muntu mubi eu.” ˆ Hamana wakumvua buowa bua bungi bua bualu bua mukalenge ne mukalenge mukaji. 7 Mukalenge wakajuka ku dinua dia mvinyo ne tshiji tshikole, kuyaye mu lupangu lua dibalasa, kadi Hamana wakimana bua kusengelela mukalenge mu-

7

7:2 1 Anyi “Nansha bua.” 7:3, 7 1 Anyi “anyima.”

822

NSHAP. 6 a Est 5:8 

NSHAP. 7 b Est 3:1

c Est 5:3, 6

d Est 2:5, 7

e Est 3:8, 9

f Est 3:13 Est 4:7, 8

 Mulongo 2 a Est 1:10

b Est 5:14

c Est 6:2 

NSHAP. 8 d Est 5:11

e Est 3:8 Est 9:24

f Est 2:5, 7

g Gen 41:41, 42 Est 3:10 Dan 6:17

h Dan 2:48

ˆ kaji Esete bua muoyo1 wende, bualu uvua mumone ne: mukalenge uvua mudisuike bua kumupesha dinyoka. 8 Mukalenge wakumbuka mu lupangu lua dibalasa, kupinganaye mu nzubu muvuabu banuina mvinyo, kumonaye Hamana mudiele pa kaˆ lalu kavua Esete. Mukalenge wakakema webeja ne: “Yeye udi kabidi ukeba kuangata mukalenge mukaji ku bukole mu nzubu muanyi anyi?” Diakamue paˆ vua meyi aa mapatuke mukana mua mukalenge, bakajika Hamaˆ ˆ na ku mesu. 9 Mpindieu Habona, a umue wa ku bena mudimu ba mu lubanza lua mukalenge, wakamba ne: “Hamana uvua kaˆ bidi mulongolole mutshi bua Modekai b uvua muambe malu avua mapandishe mukalenge. c Mutshi au mmuimanyika ku nzubu kua Hamana, ne udi bule bua nkubita 50.”1 Ke mukalenge kuamba ne: “Muowelayi ku mutshi au.” 10 Nunku bakuowela Hamana ku mutshi uvuaye mulongoluele ˆ Modekai, ne tshiji tshikole tshia mukalenge tshiakapueka. Dituku adi mukalenge Ahashawelosha wakapesha muˆ kalenge mukaji Esete nzubu wa Hamana, d muena lukuna wa ˆ bena Yuda; e ne Modekai wakalua kumpala kua mukalenge, bualu ˆ Esete uvua mumuambile muvua ˆ Modekai mulela wende. f 2 Pashishe mukalenge wakumbusha mpeta wende wa kutua nende tshitampi g uvuaye munyenge Haˆ mana, kumupeshaye Modekai. ˆ ˆ Nunku Esete wakateka Modekai bua ikale utangila nzubu wa Hamana. h ˆ 3 Bualu bukuabu, Esete wakakula kabidi ne mukalenge. Wakadiela ku makasa ende udila ne umusengelela bua akudimune

8

7:9 1 Metre matue ku 22,3. Tang. Tshis. B14.

ˆ ESETE 8:4-14

823 bualu bubi buvua Hamana muena Agaga muenze ne tshifufu tshiende tshivuaye muelele bena Yuda. a 4 Mukalenge wakoluela ˆ Esete b dikombo dia or, ke Eseˆ te kujuka ne kuimanaye kumpala kua mukalenge. 5 Wakamba ne: “Biobi bisankisha mukalenge ne meme mumulengelele, ne mukalenge yeye mumone ne: mbimpe ne meme mumusankiˆ she, batume dıyi difunda bua kushipa malu adi mu mikanda ya Hamana c muana wa Hamedata muena Agaga, d mueledianganyi wa tshifufu au, ivuaye mufunde bua kubutula bena Yuda mu maprovense1 onso a mukalenge. 6 Bualu mmunyi mundi mua kukokesha bua kumona dikenga diakuata bena mu tshisamba tshietu, ne mmunyi mundi mua kukokesha bua kumona kabutu ka balela banyi?” 7 Nunku mukalenge Ahashawelosha wakambila mukalenge ˆ ˆ mukaji Esete ne Modekai muena Yuda ne: “Tangilayi! Ndi mufile nzubu wa Hamana kudi Eseˆ te e ne ndi muoweshishe Hamana ku mutshi f bua tshifufu tshivuaye muele bua kuluisha1 bena Yuda. 8 Mpindieu nudi mua kuˆ funda mu dına dia mukalenge bualu buonso bunudi numona bukumbana bua bena Yuda ne kubutua tshitampi ne mpeta wa mukalenge wa kutua nende tshitampi, bualu kabena mua kushintulula mukenji udi mufunda mu ˆ dına dia mukalenge ne udi mutua tshitampi ne mpeta wa mukalenge wa kutua nende tshitampi.” g 9 Nunku bakabikila bafundi ˆ ba mukalenge d ıba adi mu ngondo muisatu, mmumue ne: ngondo wa Siwana,2 dituku 8:5, 9, 12, 13 1 Anyi “madistrike.” 8:7 1 Ku mua.: “bualu uvua muolole tshianza bua kuluisha.” 8:9, 12 2 Tang. Tshis. B15.

NSHAP. 8 a Est 3:9 Est 7:4 Est 9:24, 25

b Est 4:11

c Est 3:12, 14

d Eks 17:16 Nom 24:7 Dut 25:19 1Sm 15:8, 33

e Est 8:1

f Est 7:10

g Dan 6:8, 15 

Mulongo 2 a Dan 6:1

b Est 9:3

c Est 8:2

d Est 9:5-10

e Est 3:13 Est 9:1, 2 Est 9:16, 17

f Mis 149:6, 7

ˆ dia 23, ne bakafunda meyi onso ˆ avua Modekai mutumine bena Yuda, pamue ne baleji mpala ba mukalenge, a banguvena, ne bakokeshi ba maprovense1b kumbukila ku Inde too ne ku Etshiopi, maprovense1 127, provense2 yonso mu mfundilu wende3 ne tshisamba tshionso mu muakulu watshi ne bena Yuda mu mfundilu wabu4 ne mu muakulu wabu. ˆ 10 Wakaafunda mu dına dia mukalenge Ahashawelosha, kuatuaye tshitampi ne mpeta wa mukalenge wa kutua nende tshitampi, c ne kutumaye mikanda ayi ku tshianza tshia bafidi ba mikanda bavua bendela pa tubalu; bakendela pa tubalu tua kufila natu mikanda tua lubilu lukole, tukolesha bua mudimu wa mukalenge. 11 Mu mikanda eyi, mukalenge uvua mupeshe bena Yuda bavua mu bimenga bishilashilangane bionso dianyisha bua kudisangisha ne kuluila mioyo1 yabu ne bua kujimija, kushipa, ne kubutula tshiluilu kayi tshionso tshia tshisamba kayi tshionso anyi provense2 kayi yonso bivua mua kubaluisha, too ne bantu bakaji ne bana, ne bua kubanyenga bintu biabu. d 12 Bualu ebu buvua ne bua kuenzeka mu dituku dimue mu maprovense1 onso a mukalenge Ahashawelosha, mu dituku dia 13 dia ngondo wa 12, mmumue ne: ˆ ngondo wa Ada.2e 13 Malu avua mu mukanda au avua ne bua kulua bu mukenji mu maprovense1 onso. Bavua ne bua kuwumanyisha bisamba bionso, bua bena Yuda bikale badilongolole dituku adi bua kudisombuela kudi bena lukuna babu.f 14 Bafidi 8:9, 11 2 Anyi “distrike.” 8:9 3 Anyi “mushindu wende wa kufunda.” 4 Anyi “mushindu wabu wa kufunda.” 8:11 1 Anyi “anyima.”

ˆ ESETE 8:15–9:12 ba mikanda bavua bendela pa tubalu tua kufila natu mikanda tuvuabu bendesha bua mudimu wa mukalenge bakapatuka lukasa luˆ kasa mu lubilu lukole ku dıyi dia mukalenge. Bavua bamanyishe kabidi mukenji au mu Shushana1a nzubu mukolesha.2 ˆ 15 Nunku Modekai wakumbuka kumpala kua mukalenge muvuale bilamba bia bukalenge bia dikala dia ble ne ditoke, muase tshifulu tshia bukalenge tshinene tshia or ne mudiele tshilamba tshimpe menemene tshia miosa mikunzubile ya mikoko. b Tshimenga tshia Shushana1 tshiakela mbila ya disanka. 16 Kuvua disulakana,1 disanka, ditua ntunku ne lumu bua bena Yuda. 17 Mu maprovense3 onso ne mu bimenga bionso, muaba wonso ˆ uvua dıyi dia mukalenge ne mukenji wende bifike, bena Yuda bavua basanka, batua ntunku, balambisha biakudia bia bungi, ne benza bibilu bia disanka. Bantu ba mu bisamba bia bungi bia mu buloba bavua badiamba muˆ vuabu bena Yuda, c bualu buowa bukole bua bena Yuda buvua bubakuate. Mu dituku dia 13 dia ngondo wa 12, mmumue ne: ngoˆ ˆ ndo wa Ada,1d dıba divuabu ne ˆ bua kukumbaja dıyi dia mukalenge ne mukenji wende, e dituku divua bena lukuna ba bena Yuda batekemene bua kubapita bukole, malu akenzeka mushindu mukuabu, ne bena Yuda bakatshimuna bantu bavua babakine. f 2 Bena Yuda bakadisangisha mu bimenga biabu mu maprovense3 onso a mukalenge Ahashawelosha g bua kuela bantu bavua bakeba kubenzela bibi tshianza, ne

9

8:14, 15; 9:6, 11, 12 1 Anyi “Susa.” 8:14; 9:6, 11, 12 2 Anyi “dibalasa; muaba mukolesha.” 8:16 1 Ku mua.: “butoke.” 8:17; 9:2-4, 12 3 Anyi “madistrike.” 9:1 1 Tang. Tshis. B15.

824 NSHAP. 8 a Ezl 4:9 Neh 1:1 Est 1:2 Dan 8:2

b Est 6:7, 8

c Zek 8:23 

NSHAP. 9 d Est 3:7 Est 8:11, 12

e Est 3:13

f Dut 32:36 2Sm 22:41

g Est 1:1 

Mulongo 2 a Est 8:17

b Dan 6:1

c Est 8:15

d Est 8:11

e Ezl 4:9 Neh 1:1 Est 1:2 Dan 8:2

f Est 3:8, 10 Est 7:4-6

g Est 8:11 Est 9:16

h Est 9:16

muntu nansha umue kavua mua kuimana kumpala kuabu to, buaˆ lu buowa bukole buvua bukuate bisamba bionso bua bualu buabu. a 3 Bakokeshi bonso ba maprovense,3 baleji mpala ba mukalenge, b banguvena, ne bantu bonso bavua batangila bintu bia mukalenge bavua ku luseke lua bena Yuda, bualu bavua batshiˆ ˆ na Modekai. 4 Modekai ukavua mulue ne bukole c mu nzubu2 wa mukalenge, ne lumu luende luvua luenda lutangalaka mu maˆ provense3 onso, bualu Modekai uvua wenda anu upeta bukole bua bungi. 5 Bena Yuda bakatapa bena lukuna babu bonso ne muele wa mvita, babashipa ne bababutula; bakenzela bantu bavua babakine tshionso tshivuabu basue.d 6 Bena Yuda bakashipa ne bakabutula bantu 500 mu Shushana1e nzubu mukolesha.2 ˆ 7 Bakashipa kabidi Pashanedata, Dalafona, Asepata, 8 Polaˆ ta, Adalia, Alidata, 9 Pamashata, Alisai, Alidai, ne Wayezata, 10 bana ba balume dikumi ba Hamana muana wa Hamedata, muena lukuna wa bena Yuda. f Kadi panyima pa bamane kubashipa, kabakangata tshintu nansha tshimue to. g 11 Dituku adi bakambila mukalenge bungi bua bantu bavuabu bashipe mu Shushana1 nzubu mukolesha.2 12 Mukalenge wakambila muˆ kalenge mukaji Esete ne: “Bena Yuda mbashipe ne mbabutule bantu 500 ne bana ba balume dikumi ba Hamana mu Shushana1 nzubu mukolesha.2 Mpindieu, mbenze tshinyi mu maprovense3h makuabu onso a mukalenge? Dilomba diebe didi tshinyi mpindieu? Nebakukumbajiladi. Udi ukeba tshinyi tshikuabu? Ne9:4 2 Anyi “dibalasa.”

ˆ ESETE 9:13-27

825

ˆ bakuenzelatshi.” 13 Esete wakandamuna ne: “Biobi bisankisha mukalenge, a banyishile bena Yuda badi mu Shushana1 bua kuenza kabidi malaba bilondeshile mukenji wa lelu; b ne bakudike bana ba balume dikumi ba Hamana ku mutshi.” c 14 Nunku muˆ kalenge wakatuma dıyi bua benze bualu abu. Bakela mukenji mu Shushana,1 ne bakakudika bana ba balume dikumi ba Hamana ku mutshi. 15 Bena Yuda ba mu Shushana1 bakadisangisha kabidi mu diˆ tuku dia 14 dia ngondo wa Ada d ne bakashipa bantu 300 mu Shushana,1 kadi kabakangata tshintu nansha tshimue to. 16 Bena Yuda bakuabu bonso ba mu maprovense1 a mukalenge bakadisangisha pabu ne bakaluila mioyo yabu.2e Bakumbusha bena lukuna babu, f kushipabu bantu binunu 75 ba ku bantu bavua babakine; kadi kabakangata tshintu nansha tshimue to. 17 Bualu ebu buakenzeka mu dituku dia 13 dia ˆ ngondo wa Ada, ne bakikisha mu dituku dia 14, bobu kudivuija dituku dia kuenza mafesto ne dia kusanka. 18 Bena Yuda ba mu Shushana1 bobu bakadisangisha mu dituku dia 13 g ne dia 14, h ne bakikisha mu dituku dia 15, bobu kudivuija dituku dia kuenza mafesto ne dia kusanka. 19 Ke bualu kayi bena Yuda ba pa mpenga bavua basombela mu bimenga bia madistrike avua kule bavua bavuije dituku dia 14 dia ˆ ngondo wa Ada dituku dia kusanka ne kuenza mafesto, dituku dia kusekelela, i ne tshikondo tshia kutuminangana biakudia. j ˆ 20 Modekai k wakafunda malu aa ne wakatuma mikanda kudi 9:13-15, 18 1 Anyi “Susa.” 9:16, 20 1 Anyi “madistrike.” 9:16 2 Anyi “bakimanyina anyima yabu.”

NSHAP. 9 a Est 5:8 Est 7:3 Est 8:5

b Est 8:11

c Est 7:10

d Est 9:21, 22

e Est 7:3

f Est 8:13 Mis 149:6, 7

g Est 9:1, 2

h Est 9:13, 15

i Mis 124:2, 6

j Neh 8:10

k Est 2:5, 6 

Mulongo 2 a Est 4:1-3

b Est 3:1

c Eks 17:16 Nom 24:7 Dut 25:19 1Sm 15:8, 33

d Est 3:8, 9

e Est 3:7

f Est 8:10

g Est 8:3

h Est 5:14 Est 7:10 Est 9:14

i Est 3:7

bena Yuda bonso mu maprovense1 onso a mukalenge Ahashawelosha, ba pabuipi ne ba kule. 21 Wakabambila bua kusekelela ˆ dituku dia 14 dia ngondo wa Ada, pamue ne dituku dia 15, tshidimu tshionso, 22 bualu matuku au bena Yuda bavua bikishe bua bena lukuna babu ne ngondo au madilu abu avua mashintuluke malue disanka ne miadi yabu a milue dituku dia kuenza bibilu bia disanka. Bavua ne bua kuasekelela bu matuku a kuenza mafesto ne kusanka, ne bu tshikondo tshia kutuminangana biakudia ne kupesha bapele bintu. 23 Nunku bena Yuda bakitaba bua kutungunuka ne tshibilu tshia disanka tshivuabu batuadije ne bua kuenza tshivua ˆ Modekai mubafundile. 24 Bualu Hamana b muana wa Hamedata muena Agaga, c muena lukuna wa bena Yuda bonso, uvua muelele bena Yuda tshifufu bua ˆ kubabutula, d ne uvua muele Pu, e mmumue ne: nshobo, bua kubaˆ kuatshisha buowa ne kubabutuˆ la. 25 Kadi pavua Esete mulue kumpala kua mukalenge, mukaˆ lenge wakatuma meyi, kuafundabu f ne: “Tshifufu tshiende tshibi tshidiye muelele bena Yuda g tshipingane pa mutu pende”; ne bakamuowa yeye ne bana bende ba balume ku mutshi. h 26 Ke bualu kayi bakabikila matuku aa ne: Pulima bilondeshile ˆ ˆ dına dia Pu.1i Nunku, bua malu onso avuabu bafunde mu mukanda eu ne avuabu bamone bua bualu ebu ne avua mabafikile, 27 bena Yuda bakadielela bobu nkayabu mukenji ne ndelanganyi yabu ne bantu bonso bavua ˆ 9:26 1 “Pu” udi umvuija “Nshobo.” Bakalua kubikila tshibilu tshia bena Yuda tshia mu ngondo wa 12 wa mu kalandriˆ ˆ ye ka tshijila ne: “Pulima,” dına dia “Pu” ku bungi. Tang. Tshis. B15.

ˆ ESETE 9:28 – Malu adi mu YOBO badisanga kudibu a bua kusekelela matuku abidi aa kakuyi mpata ne bua kuenza malu avuabu bafunde avua atangila matuku au mu tshikondo tshisunguluke tshidimu tshionso. 28 Bavua ne bua kuvuluka matuku aa ne kuasekelela mu bipungu bioˆ nso, kudi dıku dionso, provense1 yonso, ne tshimenga tshionso; ne matuku a Pulima aa kaavua ne bua kuimana munkatshi mua bena Yuda, ne tshivulukilu tshiawu katshivua ne bua kuimana munkatshi mua ndelanganyi yabu to. 29 Pashishe mukalenge muˆ kaji Esete, muana wa Abihayiˆ la, ne Modekai muena Yuda bakafunda ne bukokeshi buonso bua kujadika malu avua mu mukanda muibidi bua Pulima. 30 Wakatuma mikanda kudi bena Yuda bonso mu maprovense1 127, b muaba uvua Ahashaˆ welosha c ukokesha, mu meyi a ditalala ne bulelela 31 bua kujadika disekelela dia matuku a ˆ Pulima dıba diawu disunguluke, ˆ anu muvua Modekai muena Yuda ˆ ne mukalenge mukaji Esete babambile bua kuenza d ne anu mu9:28 1 Anyi “distrike.” 9:30 1 Anyi “madistrike.”

826 NSHAP. 9 a Lew 24:22 Est 8:17

b Est 8:9

10

c Est 1:1

d Est 9:20, 21 

Mulongo 2 a Est 9:27

b 2Ku 20:3

c Est 4:1

d Est 9:26 

NSHAP. 10 e Est 2:5, 6

f Est 8:15 Dan 2:48

g Ezl 4:15 Est 6:1

h Est 1:3 Dan 6:15

vuabu badielele bobu nkayabu mukenji1 ne ndelanganyi yabu bua kuenza, a kusangisha ne dijila biakudia b ne disengelela. c ˆ ˆ 32 Dıyi dia Esete diakajadika malu avua atangila Pulima d aa, ne bakadifunda mu mukanda. Mukalenge Ahashawelosha wakenzeja bantu ba mu buloba ne mu bidiila1 bia mu mbuu midimu mikole ku bukole. 2 Malu ende onso avuaye muenze ne bukokeshi ne bukole buende, pamue ne malu onso ˆ avua aleja bunene bua Modekai e buvua mukalenge mumubandishe nabu, f ki mmafunda mu mukanda wa malu a bikondo g bia bakalenge ba Madayi ne Pelasa h ˆ anyi? 3 Bualu Modekai muena Yuda ke muntu muibidi uvua ulondela mukalenge Ahashawelosha. Uvua muntu munene1 munkatshi mua bena Yuda ne bavua bamunemeka kudi musumba wa bana babu, wenza bua bena mu tshisamba tshiabu bikale bimpe ne wakuila diakalenga dia2 ndelanganyi yabu yonso. 9:31 1 Anyi “benzeje anyima yabu.” 10:1 1 Anyi “bisanga.” 10:3 1 Anyi “uvua wangatshibua ne mushinga wa ˆ bungi.” 2 Ku mua.: “wakula meyi a ditalala bua.”

YO B O MALU ADI M U M U K AN DA E U

1

Muoyo mutoke wa Yobo ne bubanji buende (1-5) Satana udi welesha tshidi tshisaka Yobo bua kuikala ne lulamatu mpata (6-12) Yobo udi ujimija bintu biende ne bana bende (13-19)

Yobo kena wela Nzambi tshilumbu pambidi (20-22) 2 Satana udi kabidi welesha tshidi tshisaka Yobo bua kuikala ne lulamatu mpata (1-5) Badi banyishila Satana bua kukuma mubidi wa Yobo (6-8)

827

Malu adi mu YOBO

Mukaji wa Yobo udi wamba ne: “Diula Nzambi, ufue!” (9, 10) Balunda basatu ba Yobo badi bafika (11-13) 3 Yobo udi unyingalala bua diledibua diende (1-26) Udi webeja bua tshinyi udi ukenga (20, 21) 4 Muyuki wa kumpala wa Elifaza (1-21) Udi upepeja muoyo mutoke wa Yobo (7, 8) Udi ulonda bualu bua kudi nyuma kampanda (12-17) ‘Nzambi kena weyemena bena mudimu bende’ (18) 5 Muyuki wa kumpala wa Elifaza udi utungunuka (1-27) ‘Nzambi udi ukuata bena meji mu budimu buabu’ (13) ‘Yobo kena ne bua kubenga dinyoka dia Nzambi’ (17) 6 Diandamuna dia Yobo (1-30) Udi wamba mudiye mubinge padiye udila bua kanyinganyinga (2-6) Bamusambi bende mbena tshitungu (15-18) ˆ “Meyi malelela kaatu asama to!” (25) 7 Diandamuna dia Yobo didi ditungunuka (1-21) Muoyo udi bu mudimu mukole udibu benzejangana ku bukole (1, 2) “Bua tshinyi udi mumvuije tshintu tshiebe tshia kuasa bintu?” (20) 8 Muyuki wa kumpala wa Biledada (1-22) Udi wamba mudi bana ba Yobo benze mpekatu (4) ‘Wewe muikale mukezuke, Nzambi uvua mua kukukuba’ (6) Udi wamba mudi Yobo mubenge Nzambi (13) 9 Diandamuna dia Yobo (1-35) Muntu ufuafua kena mua kuelangana ne Nzambi (2-4) ‘Nzambi udi wenza malu adi kaayi kulondolola’ (10) Muntu kena mua kukokangana ne Nzambi (32) 10 Diandamuna dia Yobo didi ditungunuka (1-22)

11

‘Bua tshinyi Nzambi udi ukokangana nanyi?’ (2) Dishilangana didi pankatshi pa Nzambi ne Yobo (4-12) “Mpetaku ndambu wa disulakana” (20) ˆ Muyuki wa kumpala wa Sofa (1-20) Udi ubanda Yobo bua biakulakula (2, 3) Udi wambila Yobo bua kumbusha malu mabi (14)

12 Diandamuna dia Yobo (1-25) “Tshiena mushadile kunudi to” (3) “Ndi mulue tshintu tshia kuseka” (4) ‘Meji adi kudi Nzambi’ (13) Nzambi udi ku mutu kua balumbuluishi ne bakalenge (17, 18) 13 Diandamuna dia Yobo didi ditungunuka (1-28) ‘Ndi musue kuakula ne Nzambi’ (3) “Nudi baminganga badi kabayi ne dikuatshisha” (4) “Ndi mumanye ne: ndi mubinge” (18) Udi webeja bua tshinyi Nzambi udi umumona bu muena lukuna (24) 14 Diandamuna dia Yobo didi ditungunuka (1-22) Muntu udi ne matuku a muoyo makese ne ntatu (1) “Ditekemena didiku nansha bua mutshi” (7) “Kaah! Bu wewe nansha munsokoke mu Lukita” (13) “Muntu yeye mufue, udi mua kupetulula kabidi muoyo anyi?” (14) Nzambi neajinge bikole mudimu wa bianza biende (15) 15 Muyuki muibidi wa Elifaza (1-35) Udi wamba mudi Yobo kayi ne ditshina dia Nzambi (4) Udi wamba mudi Yobo muena lutambishi (7-9) ‘Nzambi kena weyemena bansantu bende’ (15) ‘Muntu udi ukenga mmuntu mubi’ (20-24) 16 Diandamuna dia Yobo (1-22) “Nudi basambi badi batatshishangana!” (2)

Malu adi mu YOBO Udi wamba mudi Nzambi umuteka bu tshintu tshiende tshia kuasa bintu (12) 17 Diandamuna dia Yobo didi ditungunuka (1-16) “Basekianganyi mbannyunguluke” (2) ‘Yeye mmumvuije tshintu tshia kusekabu’ (6) “Lukita nelulue nzubu wanyi” (13) 18 Muyuki muibidi wa Biledada (1-21) Udi umvuija difutu dia benji ba mpekatu (5-20) Udi wamba mudi Yobo kayi mumanye Nzambi (21) 19 Diandamuna dia Yobo (1-29) Udi ubenga malu adi balunda bende bamutandisha nawu (1-6) Udi wamba ne: mbamulekele (13-19) “Mukuudi wanyi udi ne muoyo” (25) ˆ 20 Muyuki muibidi wa Sofa (1-29) Udi udiumvua mupendibue kudi Yobo (2, 3) Udi wamba mudi Yobo muntu mubi (5) Udi wamba mudi Yobo usanka bua mpekatu (12, 13) 21 Diandamuna dia Yobo (1-34) ‘Bua tshinyi bantu babi badi batanta?’ (7-13) Udi wela bamusambi bende patoke (27-34) 22 Muyuki muisatu wa Elifaza (1-30) ‘Muntu udi ne diambuluisha kudi Nzambi anyi?’ (2, 3) Udi ubanda Yobo ne: udi ne lukuka ne kansungansunga (6-9) ‘Pingana kudi Nzambi, bakupingaje muuvua kale’ (23) 23 Diandamuna dia Yobo (1-17) Udi ukeba kuya ne tshilumbu tshiende kudi Nzambi (1-7) Udi wamba ne: kena mua kupeta Nzambi (8, 9) ‘Mvua mulamate njila wende tshiyi nsesuka’ (11) 24 Diandamuna dia Yobo didi ditungunuka (1-25)

828 ‘Bua tshinyi Nzambi kena ukosa tshikondo?’ (1) Udi wamba ne: Nzambi udi witaba malu mabi enzeka (12) Benji ba mpekatu mbanange ˆ mıdima (13-17) 25 Muyuki muisatu wa Biledada (1-6) ‘Mmunyi mudi muntu mua kuikala kayi ne bualu kumpala kua Nzambi?’ (4) Udi wamba mudi muoyo mutoke wa muntu muikale wa tshianana (5, 6) 26 Diandamuna dia Yobo (1-14) “Ke muudi muambuluishe muntu udi kayi ne bukole nunku!” (1-4) ‘Nzambi udi ulembeleja buloba kabuyi bukudika ku tshintu’ (7) ‘Anu mielelu ya njila ya Nzambi patupu’ (14) 27 Yobo mmudisuike bua kulama muoyo wende mutoke (1-23) “Tshiakulekela muoyo wanyi mutoke” (5) Muntu udi ubenga Nzambi kayi ne ditekemena (8) “Bua tshinyi malu anudi nuakula adi anu patupu menemene?” (12) Bantu babi badi batua ku ndekelu kabayi ne tshintu (13-23) 28 Yobo udi uleja dishilangana didi pankatshi pa biuma ne meji (1-28) Diditatshisha dia muntu bua kumbula bia mu buloba (1-11) Meji adi ne mushinga kupita mabue a busanga (18) Ditshina dia Yehowa mmeji malelela (28) 29 Yobo udi uvuluka matuku a disanka a kumpala kua ntatu yende (1-25) Munemeka ku tshiibi tshia tshimenga (7-10) Muvuaye ulonda kulumbuluisha kuakane kale (11-17) Muntu yonso uvua uteleja mubelu wende (21-23) 30 Yobo udi umvuija nsombelu wende udi mushintuluke (1-31) Badi bamuseka kudi bantu tshianana (1-15)

829

Malu adi mu YOBO Bimueneka bu ne: diambuluisha dia Nzambi kadienaku (20, 21) “Dikoba dianyi ndilue difiike” (30)

31 Yobo udi wakuila muoyo wende mutoke (1-40) ˆ “Tshipungidi ne mesu anyi” (1) Udi ulomba bua Nzambi amupime (6) Ki mmuena masandi (9-12) Ki mmunangi wa makuta (24, 25) Ki mmutendeledi wa mpingu (26-28) 32 Nsonga Elihu udi ubuela mu muyuki (1-22) Udi ufiikila Yobo ne balunda bende munda (2, 3) Wakindila ne kanemu konso kumpala kua kuakula (6, 7) Bidimu nkayabi kabiena bivuija muntu muena meji (9) Elihu udi uzuka bua kuakula (18-20) 33 Elihu udi ubela Yobo bua didiangata muntu muakane (1-33) Mbapete tshintu tshia kupikula natshi (24) Dipingana ku makanda a ku bunsonga (25) 34 Elihu udi ubingisha kulumbuluisha kuakane kua Nzambi ne njila yende (1-37) Yobo wakamba ne: Nzambi uvua mumupale kulumbuluisha kuakane (5) Nzambi mulelela katu wenza malu mabi nansha (10) Yobo mmupangile dimanya (35) 35 Elihu udi wela ngelelu wa meji mubi wa Yobo patoke (1-16) Yobo wakamba ne: mmuakane kupita Nzambi (2) Nzambi udi kuulu menemene, kayi munyanga kudi mpekatu (5, 6) Yobo udi ne bua kuindila Nzambi (14) 36 Elihu udi utumbisha bunene bua Nzambi budi kabuyi kulondolola (1-33) Bena butumike badi batanta; badi babenge Nzambi mbabengibue (11-13) ‘Mmulongeshi kayi udi bu Nzambi?’ (22)

Yobo udi ne bua kutumbisha Nzambi (24) “Nzambi mmunene kupita mutudi mua kumanya” (26) Nzambi udi ne bukokeshi pa mvula ne mipenyi (27-33) 37 Makole a bufuki adi asokolola bunene bua Nzambi (1-24) Nzambi udi mua kuimanyika midimu ya muntu (7) “Elangana meji a midimu ya kukema ya Nzambi” (14) Bantu kabena mua kufika ku dijingulula Nzambi (23) Muntu nansha umue kedi meji ne: mmuena meji (24) 38 Yehowa udi ufila dilongesha dia mudi muntu mushadile bikole (1-41) ‘Uvua penyi pavua buloba bufukibua?’ (4-6) Bana ba balume ba Nzambi bakela mbila ya disanka (7) Nkonko idi itangila malu atu enzeka mu bufuki (8-32) “Mikenji idi ilombola diulu” (33) 39 Nyama idi ileja dipanga dia muntu (1-30) Mbuji ya ku mikuna ne ngulungu (1-4) Mpunda wa tshisuku (5-8) Ngombe wa tshisuku (9-12) Nyunyi wa mfiondo (13-18) Kabalu (19-25) Nyunyi wa mvulu ne mukanku (26-30) 40 Nkonko mikuabu ya kudi Yehowa (1-24) Yobo udi witaba ne: kena ne tshia kuamba (3-5) ‘Newele kulumbuluisha kuanyi kuakane mpata anyi?’ (8) Nzambi udi umvuija bukole bua Behemote (15-24) 41 Nzambi udi umvuija Leviyatana udi ukemesha (1-34) 42 Diandamuna didi Yobo upesha Yehowa (1-6) Badi bapisha balunda bende basatu (7-9) Yehowa udi upingaja Yobo muvuaye kale (10-17) Bana ba Yobo balume ne bakaji (13-15)

YOBO 1:1-16

1

Kuvua muntu mukuabu mu ˆ buloba bua Usa, dına diende uvua Yobo.1 a Uvua muntu mululame wa muoyo mutoke;2 b uvua utshina Nzambi ne wepuka malu mabi. c 2 Bavua bamulelele bana ba balume muanda mutekete ne bana ba bakaji basatu. 3 Bungi bua bimuna biende buvua bua mikoko 7000, tumelu 3 000, ngombe 1000,1 mpunda 500,2 uvua kabidi ne bena mudimu ba bungi menemene; wakalua muntu munene ku bantu bonso bavua ku Est. 4 Muanende wa balume yonso uvua ulongolola didia dia disanka ku nzubu kuende dituku diende dilongolola.1 Bavua babikila bana babu ba bakaji basatu bua kudia ne kunua nabu. 5 Pavua matuku abu onso a didia dia disanka atuangana, Yobo uvua ubabikidisha bua kubajidila. Pashishe, uvua ujuka pa dinda menemene, ulambula milambu ya kuosha d bua yonso wa kudibu. Bualu Yobo uvua wamba ne: “Pamuapa bana banyi ba balume mbenze mpekatu ne badiule Nzambi mu mioyo yabu.” Ke tshivua Yobo wenza misangu yonso. e 6 Kadi dituku diakalua divua bana ba balume ba Nzambi mulelela1 f babuele bua kuimana kumpala kua Yehowa, g Satana h pende wakabuela munkatshi muabu. i 7 Nunku, Yehowa wakakonka Satana ne: “Udi ufumina penyi?” Satana wakandamuna Ye-

830 NSHAP. 1 a Yhz 14:14 Yak 5:10, 11

b Gen 6:9

c Yob 2:3

d Gen 8:20 Gen 12:7, 8

e Gen 18:17, 19

f Gen 6:2 Dut 33:2 Yob 38:7

g 1Bk 22:19 Mis 103:20 Dan 7:13

h Zek 3:1 Mat 4:1, 3 Luk 22:31 Yne 13:2 Bua 12:9

i Yob 2:1-3 

Mulongo 2 a 1Pt 5:8

b Gen 6:9

c Bua 12:10

d Gen 15:1 Gen 31:7

1:1 1 Diumvuija pamuapa: “Tshidibu baluisha.” 1:1, 8 2 Anyi “muntu udi kayi mua kubandibua ne mululame.” 1:3 1 Ku mua.: “bisumbu 500 bia ngombe ibidi ibidi.” 2 Ku mua.: “mpunda mikaji.” 1:4 1 Anyi “ku nzubu kua yonso wa ˆ kudibu pa diende dıba.” 1:6 1 Ngakuilu wa mu tshiena Ebelu udi uleja banjelu badi bana ba Nzambi.

e Gen 26:12

f Yob 2:7

g Yob 1:4

howa ne: “Ndi mfumina ku ditambakana eku ne eku pa buloba, ku diendakanapu eku ne eku.” a 8 Yehowa kuambila Satana ne: “Udi mutangile1 muena mudimu wanyi Yobo anyi? Kakuena muntu mukuabu udi bu yeye pa buloba. Mmuntu mululame wa muoyo mutoke,2 b udi utshina Nzambi ne wepuka malu mabi.” 9 Ke Satana kuandamuna Yehowa ne: “Yobo udi utshina Nzambi bua tshianana anyi? c 10 Wewe kuena muele lupangu lua bukubi lumunyunguluke yeye d ne nzubu wende ne bionso bidiye nabi anyi? Udi mubeneshe mudimu wa bianza biende, e ne bimuna biende mbitangalake mu buloba. 11 Kadi, bua kushintulula malu, olola tshianza tshiebe ne kuma bionso bidiye nabi, yeye neakudiule bushuwa ˆ ku mesu kuebe.” 12 Pashishe Yehowa wakambila Satana ne: “Tangila! Bintu bionso bidiye nabi bidi mu tshianza tshiebe.1 Kadi anu yeye, kumulengi tshianza tshiebe to!” Nunku, Satana wakumbuka kumpala2 kua Yehowa. f 13 Nunku, dituku divua bana bende ba balume ne bana bende ba bakaji badia ne banua mvinyo mu nzubu mua tutuabu, g 14 mutuadi wa mukenji wakalua kudi Yobo, wamba ne: “Ngombe ivua idima ne mpunda idia bisonsa ku luseke luayi 15 pavua bena Seba bele mvita ne bayikuate; bakashipa bena mudimu ne muele wa mvita. Anu meme nkayanyi ke uvua mupanduke bua kukumanyisha.” 16 Patshivuaye wakula, mukuabu wakalua, kuambaye ne: “Kapia ka kudi Nzambi1 kaka1:8 1 Ku mua.: “mutume muoyo webe kudi.” 1:12 1 Anyi “ku bukokeshi bueˆ be.” 2 Ku mua.: “ku mesu.” 1:16 1 Anyi pamuapa: “Mupenyi.”

831 kuluka kafuma mu diulu, kutemaku munkatshi mua mikoko ne bena mudimu, ne kakababutula! Anu meme nkayanyi ke uvua mupanduke bua kukumanyisha.” 17 Patshivuaye wakula, mukuabu wakalua, kuambaye ne: “Bena Kasada a bavua baditapulule mu bisumbu bisatu, kudielabu diakamue mu tumelu, bobu kutukuata; bakashipa bena mudimu ne muele wa mvita. Anu meme nkayanyi ke uvua mupanduke bua kukumanyisha.” 18 Patshivuaye wakula, mukuabu kabidi wakalua, kuambaye ne: “Bana bebe ba balume ne bana bebe ba bakaji bavua badia ne banua mvinyo mu nzubu mua tutuabu. 19 Diakamue tshipepele tshikole tshiakafuma mu tshipela, tshiakatuta ku matumba anayi a nzubu, ke kupukilaye bansonga aba, kubashipaye. Anu meme nkayanyi ke uvua mupanduke bua kukumanyisha.” 20 Ke Yobo kujuka, kupanda bilamba biende, kukosaye nsuki ya ku mutu wende; pashishe kudielaye panshi, yeye kuinama, 21 kuamba ne: “Ngakapatuka munda mua mamuanyi butaka, Nempingane butaka. b Yehowa mmufile, c Yehowa mmunyenge. ˆ Dına dia Yehowa ditungunuke ne kutumbishibua.” 22 Mu malu onso aa, Yobo kakenza mpekatu anyi kubanda Nzambi ne: udi wenza bualu bubi to.1 Pashishe, dituku diakalua divua bana ba balume ba Nzambi mulelela1d babuele bua kuimana kumpala kua Yehowa, e

2

YOBO 1:17–2:9 NSHAP. 1 a Gen 11:28

b Gen 3:19 Mis 49:17 Mbi 5:15 Mbi 12:7 1Tm 6:7

c Mbi 5:19 Yak 1:17

 NSHAP. 2 d Gen 6:2 Dut 33:2 Yob 38:7

e Mis 103:20 Dan 7:13

 Mulongo 2 a Yob 1:6-8

b 1Pt 5:8

c Gen 6:9

d Yob 27:5

e Yob 1:11

f Lew 24:15, 16 Yob 1:11, 12 Bua 12:10

g Yob 30:30

1:22 1 Anyi “kuela Nzambi bualu bubi nansha bumue pambidi.” 2:1 1 Ngakuilu wa mu tshiena Ebelu udi uleja banjelu badi bana ba Nzambi.

h Yel 6:26

Satana pende wakabuela munkatshi muabu bua kuimana kumpala kua Yehowa.a 2 Nunku, Yehowa wakakonka Satana ne: “Udi ufumina penyi?” Satana wakandamuna Yehowa ne: “Ndi mfumina ku ditambakana eku ne eku pa buloba, ku diendakanapu eku ne eku.” b 3 Yehowa kuambila Satana ne: “Udi mutangile1 muena mudimu wanyi Yobo anyi? Kakuena muntu mukuabu udi bu yeye pa buloba. Mmuntu mululame wa muoyo mutoke,2 c udi utshina Nzambi ne wepuka malu mabi. Utshidi anu mulamate bikole ku muoyo wende mutoke, d nansha muudi unsonsola bua bualu buende e bua kumubutula3 kakuyi bualu.” 4 Kadi Satana wakandamuna Yehowa ne: “Dikoba ku dikoba. Muntu neafile bionso bidiye nabi bua muoyo1 wende. 5 Kadi, bua kushintulula malu, olola tshianza tshiebe ne kuma mufuba wende ne musunyi wende, yeye neakudiule bushuwa ˆ ku mesu kuebe.” f 6 Pashishe, Yehowa wakambila Satana ne: “Tangila! Yeye udi mu tshianza tshiebe!2 Kadi anu muoyo1 wende kuwangatshi to.” 7 Nunku, Satana wakumbuka kumpala1 kua Yehowa, kutuaye Yobo biuwuja2 bivua bisama bikole g kutuadijila muinshi mua makasa ende too ne mu lubombo lua mutu wende. 8 Ke Yobo kuangata tshiyoyi bua kudikuanya natshi; ne uvua musombe mu butu. h 9 Ndekelu wa bionso, mukajende kumuambila ne: “Utshidi 2:3 1 Ku mua.: “mutume muoyo webe kudi.” 2 Anyi “muntu udi kayi mua kubandibua ne mululame.” 3 Ku mua.: “kumumina.” 2:4, 6 1 Anyi “anyima.” 2:6 2 Anyi “ku bukokeshi buebe.” 2:7 ˆ 1 Ku mua.: “ku mesu.” 2 Anyi “mputa mibuwe bibi menemene.”

YOBO 2:10–3:14 anu mulamate bikole ku muoyo webe mutoke anyi? Diula Nzambi, ufue!” 10 Kadi yeye wakamuambila ne: “Udi wakula anu bu umue wa ku bakaji badi kabayi ne lungenyi. Tuitabe anu disanka didi difumina kudi Nzambi mulelela katuyi tuitaba kabidi dikenga anyi?” a Mu malu onso aa, Yobo kakenza mpekatu ne mishiku yende to. b 11 Balunda1 basatu ba Yobo bakumvua lumu lua malu makole avua mamukuate, ne yonso wa kudibu wakafumina kuende: Elifaza c muena Temana, Biledaˆ da d muena Shuhi, e ne Sofa f mueˆ na Namata. Nunku, bakumvuangana bua kutuilangana bua kuya kukenga ne Yobo ne kumusamba. 12 Pakamumonabu ku bule, kabakamumanya to. ˆ Bakatuadija kudila ne dıyi dikole ne kupanda bilamba biabu, bakela lupuishi muulu ne mu mitu yabu. g 13 Pashishe, bakasomba nende panshi matuku muanda mutekete, munya ne buˆ tuku. Muntu kakamuambila dıyi, bualu bavua bamone ne: dikenga diende divua dinene bikole. h Pakapita malu aa ke pakatuadija Yobo kuakula ne kutshipa dituku divuabu bamulei le.1 2 Yobo wakamba ne: 3 “Dituku divuabu bandele dijimine, j Kabidi ne butuku buvua muntu kampanda muambe ne: ‘Mbimite muana mulume!’ ˆ 4 Dituku adi dikale mıdima. Nzambi wa mu diulu kadieledi meji nansha; Munya kawuditemenyi to. ˆ 5 Mıdima mipite bukole1 idiangatulule. Ditutu dia mvula didibuikile.

3

2:11 1 Anyi “Bamanyangana nabu.” 3:1 1 Ku mua.: “kutshipa dituku diende.” ˆ 3:5 1 Anyi “mıdima ne mundidimbi wa lufu.”

832 NSHAP. 2 a Yob 1:21

6 b Yak 5:10, 11

c Yob 4:1 Yob 15:1 Yob 22:1 Yob 42:7, 9

7 d Yob 8:1 Yob 18:1 Yob 25:1

8

e Gen 25:1, 2

9 f Yob 11:1 Yob 20:1

g Yhz 27:30, 31

10 h Yob 16:6 

NSHAP. 3 i Yel 20:14, 15

11

j Yob 10:18, 19 Yel 15:10



12

Mulongo 2 a Yob 10:18, 19

13 b Yob 41:1, 10 Mis 104:25, 26

c Yob 10:18

d Yel 20:17, 18

e Mbi 9:5, 10

f Yne 11:11

14

Tshionso tshitu tshifiikisha dituku tshidikuatshishe ˆ buowa bukole. Butuku abu, mifitu mikole ibukuate; a Kabuikadi ne disanka munkatshi mua matuku a tshidimu, Ne kabubuedi mu bungi bua ngondo to. Eyowa! Butuku abu kabupatudi tshintu; Lubila lua disanka kalumvuikimu. Bantu batu batshipa dituku babutshipe, Bobu badi ne bukole bua kujula Leviyatane.1 b Mitoto ya padi panshi pabu pafiike ilue mifiike; Buindile butoke bua mu dinda mu tshianana, Kabumonyi nsese ya patshiatshia. Bualu kabuvua bukange biibi bia difu dia mamuanyi; c Kabuvua nansha busokoke ˆ mesu anyi dikenga to. Bua tshinyi tshivua mufue ku diledibua? Bua tshinyi tshivua mujimine pamvua mupatuke mu difu? d Bua tshinyi binu bivuaku bua kungakidila, Ne mabele bua kungamusha? ˆ Nunku dıba edi mvua mua kuikala mulale ku matshi talalaa; e Mvua mua kuikala mulale, muikishe f Pamue ne bakalenge ba pa buloba ne babapeshi ba ngenyi Bavua badibakile miaba idi mishale mpindieu bikulu,1

3:8 1 Batu bela meji ne: udi mua kuikala ngandu anyi nyama kampanda munene ˆ wa mu mayi udi ne bukole bua bungi. 3:14 1 Anyi pamuapa: “bavua badibakile miaba ya munda mutupu.”

833 15 Anyi pamue ne bakokeshi bavua ne or, Bena nzubu ivua miuwule ne arjan. 16 Bua tshinyi tshivua mua kuikala bu mukuji udi mutuke mu musokoko, Bu bana batu kabayi banji kumona butoke? 17 Muomu amu, nansha bantu babi mbalekele tshimvundu; Muomu amu, badi bazengele mbikishe. a 18 Muomu amu, bena buloko mbasombe pamue kakuyi bualu; ˆ Kabena bumvua dıyi dia muntu udi ubenzeja mudimu ku bukole. 19 Muomu amu, bakese ne banene badi diatshimue, b Ne mupika mmupikudibue ku bukokeshi bua mfumuende. 20 Bua tshinyi yeye udi upesha muntu udi ukenga butoke Ne ufila muoyo kudi badi ne kanyinganyinga katambe bukole?1 c 21 Bua tshinyi badi bajinga lufu kadi kaluyi lulua? d Badi bumbula bua kulukeba kupita mudibu bakeba biuma bisokoka, 22 Bobu badi basanka bikole, Badi ne diakalengele padibu bapeta lukita. 23 Bua tshinyi yeye udi ufila butoke kudi muntu udi mujimije njila wende, Muntu udi Nzambi muelele lupangu? e 24 Bualu, kupumuna kuanyi kua muoyo nkulue pa muaba wa biakudia bianyi f Ne mikemu yanyi g idi ipatuˆ ka anu bu mayi. 3:20 1 Anyi “badi ne anyima udi unyingalala bikole.”

YOBO 3:15–4:9

NSHAP. 3 a Mis 146:4 Mbi 9:10 Yes 57:1, 2

b Yob 30:23 Mis 49:10, 12 Mbi 8:8 Mbi 9:2

c 1Sm 1:10 2Bk 4:27

d Nom 11:11, 15 1Bk 19:3, 4 Yob 7:15, 16 Yna 4:2, 3

e Yob 12:14 Yob 19:8

f Mis 102:9, 10

g Mis 22:1 Mis 38:8

 Mulongo 2  NSHAP. 4 a Yob 2:11 Yob 15:1 Yob 22:1 Yob 42:7, 9

b Yob 1:1

ˆ 25 Bualu tshidi tshingenza buowa bukole ntshimfikile, Ne tshindi ntshina ntshintulukile. 26 Tshiena ne ditalala nansha dikese, anyi bupole, anyi dikisha, Kadi dikenga didi ditungunuka ne kulua.” Pashishe, Elifaza a muena Temana wakandamuna ne: 2 “Muntu yeye ukeba kukuambila bualu, neupangile lutulu anyi? Bualu, nnganyi udi mua kudikanda bua kuakula? 3 Bushuwa, wewe udi mubele bantu ba bungi, Ne uvua ukolesha bianza bivua bitekete. ˆ 4 Meyi ebe avua ajula yonso uvua utetuka, Ne uvua ukolesha bavua ne binu bikobame. 5 Kadi mpindieu malu au mmakufikile ne akupitshi bukole;1 Adi akulenga ne ukadi upampakana. 6 Ditshina diebe dia Nzambi kadiena dikupetesha muoyo mukole anyi? Njila webe wa muoyo mutoke b kena ukupesha ditekemena anyi? 7 Vuluka koku: Mmuntu kayi udi kayi ne bualu ukadiku mufue? ˆ Ndıba kayi dikadibu babutule bantu bakane? 8 Tshindi mumone tshidi ne: bantu badi badima1 malu mabi Ne badi bakuna tshimvundu nebapuole malu a muomumue. 9 Badi bajimina ku mupuya wa Nzambi,

4

4:5 1 Ku mua.: “udi muzengele.” 4:8 1 Anyi “balukakaja meji a.”

YOBO 4:10–5:7

10

11

12

13

14 15

16

17

18

Ne ku ditayika dia tshiji tshiende badi batua ku tshibungubungu. Ntambue udi ukungula, ne muana wa ntambue udi wela mikunda, ˆ Kadi nansha menu a ntambue ya makanda1 mmatshibuke. Ntambue udi ufua bua dipangila tshia kukuata, Ne bana ba ntambue badi batangalaka. ˆ Mpindieu dıyi diakafikishibua kundi mu musokoko, Ne kunungana kuadi kuakafika ku ditshi dianyi. Mu dilubakana dia meji mu bikena kumona bia butuku, Padi tulu tukole tukuata bantu, Lukanku lukole luakankuata, Kuwujalu mifuba yanyi yoˆ nso ne buowa bukole. Nyuma kampanda wakapita pa mpala panyi; Miosa ya pambidi panyi yakavuayila. Pashishe wakashala muimane tendee, Kadi tshiakajingulula mpala wende to. Tshimfuanyi kampanda tshiˆ vua kumpala kua mesu anyi; Kuvua ditalala, pashishe ˆ meme kumvua dıyi diamba ne: ‘Muntu ufuafua eu udi mua kuikala muakane kupita Nzambi anyi? Muntu udi mua kuikala mukezuke kupita Mufuki wende anyi?’ Mona! Yeye kena weyemena bena mudimu bende to, Udi utula banjelu1 bende bilema.

4:10 1 Anyi “bana ba ntambue ba misalala.” 4:18 1 Anyi “batuadi ba mukenji.”

834 Mulongo 2  NSHAP. 4 a Gen 3:19 

NSHAP. 5 b Nsu 22:22 Amo 5:12

19 Kadi anu badi basombele mu nzubu ya diima, Badi ne bishimikidi biabu biashila mu lupuishi, a Badibu bazaza bipepele bu tshishi tshia mbumbu! 20 Badi bazajibua menemene kubangila ku dinda too ne ku dilolo; Badi bajimina kashidi, ne muntu nansha umue kena umanya to. 21 Kabena anu bu ntenta udi mutuke nshinga wende anyi? Badi bafua kabayi ne meji. “Bikila koku! Kudiku muntu udi ukuitaba anyi? Neuye kudi nganyi wa munkatshi mua bansantu? 2 Bualu dilaminangana malu munda nedishipe muntu mutshimbakane, Ne dialakana nedishipe muntu udi ne lungenyi lukese. 3 Ndi mumone mutshimbakane wela miji, Kadi diakamue muaba wende wa kusombela udi wedibua mulawu. 4 Bana bende badi kule ne bukubi, Ne badi babazajila ku tshiibi tshia tshimenga, b kakuyi wa kubapandisha. 5 Muntu udi ne nzala udi udia tshidiye upuola, Utshipatuila nansha munkaˆ tshi mua meba, Ne bintu biabu mbikuatshibue mu buteyi. 6 Bualu bintu bitu bienzelangana bibi kabitu bitoloka mu lupuishi to, Ne lutatu kalutu lupatuka mu buloba nansha. 7 Bualu muntu mmuledibue anu bua lutatu, Bushuwa anu bu mudi tupia tutudika tubanda muulu.

5

835 8 Kadi meme nendombe kudi Nzambi, Ne kudi Nzambi nkungafunda tshilumbu tshianyi, 9 Kudi Eu udi wenza malu manene adibu kabayi mua kulondolola, Malu a dikema bungi kabuyi kubala. 10 Yeye udi upesha buloba mvula ˆ Ne udi utuma mayi mu mpata. 11 Udi ubandisha bapuekele kuulu, Ne udi ubandisha udi mubungame bikole too ne ku lupandu. 12 Udi utatakaja mayele a bena budimu, Nunku mudimu wa bianza biabu kawena ulubuluka. 13 Yeye udi ukuata bena meji mu budimu buabu nkayabu, a Nunku malu adi bantu badi badimuke bapangadija adi apangila. ˆ 14 Badi batuilangana ne mıdima mu munya, Badi babubuta munda munya bienze anu bu butuku. 15 Udi upandisha ku muele wa mvita wa mukana muabu, Upandisha bapele ku tshianza tshia bantu badi ne bukole, 16 Ufikisha bapuekele ku dikala ne ditekemena, Kadi mukana mua malu adi kaayi makane mmukangibue. 17 Mona! Wa diakalenga mmuntu udi Nzambi ubela; Nunku kubengi dinyoka dia Wa Bukole Buonso to! 18 Bualu udi ukebesha kusama, kadi udi ujingila tshilamba pa mputa; Udi utshibula bitupa bitupa, kadi udi wondopa ne bianza biende.

YOBO 5:8–6:3 NSHAP. 5 a 1Ko 3:19 

Mulongo 2 a Nsu 12:18 

NSHAP. 6 b Mis 31:9

19 Neakupandishe ku makenga asambombo, Nansha dia muanda mutekete kadiakukuenzela bibi to. 20 Mu tshiyole tshia nzala yeye neakukuule ku lufu, Ne ku bukokeshi bua muele wa mvita mu mvita. 21 Neukubibue ku mututu wa ludimi, a Kuakutshina kabutu padiku kalua to. 22 Neuseke kabutu ne nzala, Kuakutshina nyama ya tshisuku ya pa buloba nansha. 23 Bualu mabue a mu mpata kaakukuenzela bibi to,1 Ne nyama ya tshisuku ya mu mpata neyikale nebe mu ditalala. 24 Neumanye ne: ntenta webe udi mu bukubi,1 Tshintu katshiakupangika paudi ukonkonona muaba webe wa kudishila nyama. 25 Neupete bana ba bungi, Ne ndelanganyi yebe neyikale bungi tshianana bu bisonsa bia pa buloba. 26 Newikale anu ne bukole paudi uya mu lukita, Bu bisumbu bia ntete bisangisha mu tshikondo tshiabi. 27 Mona! Tudi bakonkonone bualu ebu, ne bidi nanku. Teleja, ubuitabuje.” Pashishe, Yobo wakandamuna ne: 2 “Bu bobu nansha mua kupima bujitu bua lutatu luanyi b bimpe menemene, Kuluteka pa tshipiminu pamue ne dikenga dianyi! 3 Bualu didi mpindieu ne bujitu kupita nsenga ya ku mbuu.

6

5:23 1 Anyi “neapunge nebe tshipungidi ˆ (dıyi).” 5:24 1 Ku mua.: “ditalala.”

YOBO 6:4-22 4

5

6

7

8

9

10

11

12

ˆ Ke bualu kayi meyi anyi ˆ mmeyi a tshiakulakula.1 a Mikete ya Wa Bukole Buonso mmintubule, Lungenyi luanyi ludi lunua lulengu luayi; b ˆ Malu adi enza buowa bukole a kudi Nzambi mmele mulongo bua kunduisha. Mpunda wa tshisuku c neadile padiye ne bisonsa anyi? Anyi ngombe mulume neadile padiye ne biakudia anyi? Badi mua kudia biakudia bitalalangane kakuyi mukele anyi? ˆ Anyi mayi a milembulembu atu ne muenya anyi? Ndi mubenge1 bua kulenga bintu bia nanku. Bidi anu bu disama mu biakudia bianyi. Kaah! Bu dilomba dianyi dikumbajibue Ne bu Nzambi mungenzele tshindi njinga! Bu Nzambi muanyishe bua kunzaza, Ne bu yeye muolole tshianza tshiende munshipe! d Bualu, nansha bualu abu buvua mua kuntuadila busambi; Mvua mua kutumpika ne disanka nansha mudi bidi binsama kabiyi bikepela, Bualu meme tshiena mubeˆ nge meyi a Wa Tshijila e to. Ndi ne bukole bua kushala anu muindile anyi? f Nshikidilu wanyi neikale tshinyi bua meme kutungunuka ne kuikala ne muoyo?1 Bukole buanyi budi bu bua dibue anyi?

ˆ 6:3 1 Anyi “meyi adi kaayi a meji, a tshiambamba.” 6:7 1 Anyi “Anyima wanyi mmubenge.” 6:11 1 Anyi “bua meme kulepesha matuku a muoyo (anyima) wanyi.”

836 NSHAP. 6 a Mbi 7:7 Yak 3:2

13 b Nsu 18:14

c Yob 24:5

d Nom 11:11, 15 1Bk 19:3, 4 Yna 4:3

14

15

e Lew 19:2 Hos 11:9

16 f Yob 7:6, 7 Mis 103:15, 16

 Mulongo 2

17

a Nsu 3:3 Nsu 19:22 Hos 6:6 Zek 7:9

18 b 1Yn 3:17

19 c Yob 19:19 Mis 38:11

20 d Yes 21:13, 14

21 e Yob 1:14, 15

Peshi mubidi wanyi mmuenza ne tshiamu tshia mitaku anyi? Kudiku mushindu undi mua kudiambuluisha Padibu bangumbushe mushindu wanyi wonso wa kudikuatshisha nawu anyi? Muntu yonso udi upala muinende dinanga dia lulamatu a Nealekele ditshina dia Wa Bukole Buonso. b Bana betu mene mbalue bantu badi kabayi kueyemena c anu bu musulu wa mu muvu wa mashika makole,1 ˆ Bu mayi a misulu ya mu muvu wa mashika makole1 idi ikama. Mmifiikisha kudi dibue dia mashika, Ne neje udi wenguluka mmusokoka munda muayi. Kadi mu tshikondo tshikuˆ mbane idi ipangila mayi ne ishikila; Padi munya ukola, idi ikama. Badi batshingulula njila wayi; Idi ipueka mu tshipela, ijimina. Bisumbu bia bena ngendu bia ku Tema d bidi biyikeba; Bena ngendu ba ku Sheba1 e badi bayindila. Bundu mbubakuate bua ditekemena diabu dia patupu; Badi bafikaku anu bua kueˆ dibua mayi ku makasa. ˆ Bualu ke munudi ku mesu kuanyi; f ˆ Nudi bamone buowa bukole ˆ bua dikenga dianyi, buowa buanukuatshi. g Ndiku muambe ne: ‘Mpeshayi tshintu,’

f Yob 13:4

22

g Mis 38:11

6:15 1 Anyi “hiver.” 6:19 1 Anyi “Tshisumbu tshia bena ngendu ba bena Seba.”

837

23

24

25

26

27

28

29

30

7

Peshi munulombe bua nuenu kumfidila dipa ku bubanji buenu anyi? Ndiku mulombe bua kunsungila ku tshianza tshia muena lukuna, Peshi bua kumpandisha1 kudi bakengeshanganyi anyi? Ndongeshayi, nenshale mupuwe; a Ngambuluishayi bua ngumvue tshilema tshianyi. ˆ Meyi malelela kaatu asama to! b Kadi ndikuatshisha kayi didi mubelu wenu mua kuikala nadi? c Nudi nulukakaja lungenyi ˆ bua kudiula meyi anyi, ˆ Meyi a muntu mushikile, d adi lupepele lupepula anyi? Nudi kabidi nuelela muana wa nshiya nshobo e Ne nupanyisha mulunda wenu muine!1 f Nanku mpindieu kudimukayi ne nuntangile, ˆ Bualu tshiakudinga ku mesu kuenu mene to. Anji elululayiku meji, kanungangatshi bibi to, Ee, elululayi meji, bualu buakane buanyi butshidi katakata. Ludimi luanyi ludi luakula malu adi kaayi makane anyi? Mukana muanyi kamuena mujingulula ne: tshintu kampanda ntshibi anyi? “Muoyo wa muntu ufuafua eu pa buloba kawena bu mudimu mukole udibu benzejangana ku bukole anyi?

6:23 1 Ku mua.: “kunkuula.” 6:27 1 Anyi “nushintakaja mulunda wenu muine ku bintu!”

YOBO 6:23–7:10 NSHAP. 6 a Yob 32:11, 12

b Nsu 12:18

2

Nsu 25:11

c Yob 16:2, 3 Yob 21:34

3 d Yob 10:1

e Yob 31:21, 22 Mal 3:5

4

f Gen 37:28 

Mulongo 2  NSHAP. 7 a Yob 14:5, 6

5

Mis 39:4

b Lew 19:13 Dut 24:15

c Mis 6:6

6

d Yob 2:8 Yob 30:17

e Yob 30:19

7

f Yob 30:30

8 g Mis 102:11 Mis 103:15 Mis 144:4

h Yob 17:15

9

i Mis 89:47 Mbi 2:11

j Yob 7:21 Yak 4:14

k Yob 10:21 Yob 14:12 Mis 78:39 Mbi 9:10

10

Ne matuku ende kaena bu a muntu udibu bangate ku mudimu anyi? a Bu mupika, yeye udi ujinga dileji ne muoyo mujima; Bu muntu udibu bangate ku mudimu, yeye udi windila difutu diende. b Nunku, mbankosele ngondo ya malu a patupu, Mbambadile matuku a butuku a dikenga. c Pandi ndala panshi ndi ndiˆ konka ne: ‘Nenjuke dıba kayi?’ d Kadi padi butuku bunengakana, ndi ndiela eku ne eku tshiyi dikisha too ne padi dituku dituadija.1 Mubidi wanyi mmubuikila kudi bikusu1 ne dikatshi dia manyanu; e Dikoba dianyi ndiuwule teˆ nte ne disama dia mbamba ne tufina. f Matuku anyi adi apita lubilu lupite lua mundongo wa muluki wa bilamba, g Ne adi atua ku ndekelu kakuyi ditekemena. h Vuluka ne: muoyo wanyi udi lupepele, i ˆ Ne dısu dianyi kadiakumona diakalenga1 kabidi nansha. ˆ Dısu didi dimmona mpindieu kadiakummona kabidi to; ˆ Mesu ebe neankebe, kadi tshiakuikalaku to. j Bu divuba didi dienguluka ne dijimina, Muntu udi upueka mu Lukita1 kena upatukamu to. k Kakupingana kabidi ku nzubu kuende,

7:4 1 Anyi “too ne mu dinda patshidi panshi pafiike.” 7:5 1 Anyi “binya.” 7:7 1 Ku mua.: “kadiakumona malu mimpe.” 7:9 1 Anyi “Sheole,” mmumue ne: lukita lua bukua bantu buonso. Tang. Diumv.

YOBO 7:11–8:7 11

12

13

14

15

16

17

18 19

Ne muaba wende kawakumumanya kabidi to. a Nunku, tshiakukanda mukana muanyi to. Nengakule mu kanyinganyinga kakole ka lungenyi luanyi; Nendilakane mu dikenga dianyi dikole!1 b Ndi mbuu peshi nyama munene wa mu mbuu Bua wewe kuntekela nsentedi anyi? Pandi ngamba ne: ‘Kalalu kanyi nekansambe; Bulalu buanyi nebungambuluishe bua kukepesha dikenga dianyi,’ ˆ Ke wewe kunkuatshisha buowa bukole ne bilota Ne kuntshinyisha ne bikena kumona, Nunku ndi1 nsungula difua tshipuidiji, Eyowa, lufu pamutu pa mubidi wanyi eu.2 c Ndi nkina muoyo wanyi; d tshiena musue kushala ne muoyo to. Undekele, bualu matuku anyi adi anu bu lupepele lua mueyelu. e Muntu ufuafua eu nnganyi bua wewe kumuelela meji, Ne bua wewe kutuma meji ebe1 kudiye? f Bua tshinyi udi umukonkonona dinda dionso ˆ Ne umuteta dıba dionso? g ˆ Kuakumbushaku mesu kundi Ne kundekela mutantshi bule bukumbane bua meme kuminaku mate anyi? h

7:11 1 Anyi “ne kanyinganyinga kakole ka anyima wanyi!” 7:15 1 Anyi “anyima wanyi.” 2 Ku mua.: “pamutu pa mifuba yanyi.” 7:17 1 Ku mua.: “kutuma muoyo webe.”

838 NSHAP. 7 a Mis 103:15, 16 Mis 146:4 Mbi 9:5

b 1Sm 1:10 Yob 10:1 Nsu 14:10

c Yob 3:20, 21

d Gen 27:46 1Bk 19:4 Yob 10:1 Yna 4:3

e Mis 62:9 Mis 144:4 Mbi 6:12

f Mis 8:4 Mis 103:15 Mis 144:3

g Yob 23:10

h Yob 14:6 

Mulongo 2 a Yob 34:21 Nsu 5:21 Yel 16:17 Eb 4:13 1Pt 3:12

b Gen 3:19 Mis 104:29 Mbi 12:7

 NSHAP. 8 c Yob 18:1 Yob 25:1

d Gen 25:1, 2 Yob 42:9

e Yob 11:3

f Yob 5:8, 9 Yob 11:13 Yob 22:23

g Yob 1:8

20 Bingikala muenze mpekatu, mmunyi mundi mua kukuenzela bibi, wewe Mutangidi wa bantu? a Bua tshinyi udi mumvuije tshintu tshiebe tshia kuasa bintu? Ndi mulue bujitu kuudi anyi? 21 Bua tshinyi kuena umbuikidilaku dishipa dianyi dia mikenji Ne umfuila luse bua tshilema tshianyi? ˆ Bualu, mu katupa kıpi emu nendale mu lupuishi, b Ne neunkebe, kadi tshiakuikalaku to.” Pashishe, Biledada c muena Shuhi d wakandamuna ne: 2 “Neutungunuke ne kuakula mushindu eu mutantshi bule kayi? e ˆ Meyi a mukana muebe adi anu tshipepele tshikole! 3 Nzambi neakonyangaje kulumbuluisha kuakane anyi? Peshi Wa Bukole Buonso neakonyangaje buakane anyi? 4 Bikala bana bebe bamuenzele mpekatu, Wakabalekela bapeshibua dinyoka bua ditomboka diabu;1 5 Kadi wewe mutekemene anu kudi Nzambi f Ne mulombe dianyishibua kudi Wa Bukole Buonso, 6 Ne wewe muikale bushuwa mukezuke ne muena bululame, g Yeye uvua mua kutuma ntema kuudi1 Ne kukupingaja muaba webe udi mukuakanyine. 7 Nansha muvua tshibangidilu tshiebe tshikese,

8

8:4 1 Ku mua.: “Wakabatuma mu tshianza tshia ditomboka diabu.” 8:6 1 Anyi “kujuka bua bualu buebe.”

839 8

9

10 11

12

13

14

15

16

Nshikidilu webe uvua mua kuikala munene. a Ebeja koku bantu ba tshipungu tshia kale Ne tuma ntema ku malu avua batatuabu bajingulule. b Bualu tuvua baledibue anu makelela eu, ne katuena bamanye tshintu nansha tshimue, Bualu matuku etu pa buloba adi anu mundidimbi. Bobu kabakukulongesha Ne kukuambilaku malu adibu bamanye anyi?1 Tshisonsa tshia nyandu1 tshidiku mua kulepa muaba udi kawuyi tshisense anyi? Dilenge didiku mua kulepa ˆ kakuyi mayi anyi? Patshididi dipatula mutu, kabayi banji kudiaka, Didi diuma kumpala kua tshikunyibua tshikuabu tshionso. Etshi ke tshiafikila1 bonso badi bapua Nzambi muoyo, Bualu ditekemena dia badi babenga Nzambi2 nedijimine, Bobu badi ditekemena diabu dikale patupu, Badi tshieyemenu tshiabu tshikale tshitekete anu bu buntatande1 bua ntande. Neeyemene ku nzubu wende, kadi nzubu kakushala muimane to; Neatete bua kushala mumukuate, kadi nzubu au kakunenga mutantshi to. Yeye udi tshisonsa tshibishi munkatshi mua munya, Ne ntonga yende idi itangalaka mu budimi. c

ˆ 8:10 1 Ku mua.: “Ne kupatula meyi mu mioyo yabu anyi?” 8:11 1 Anyi “papirise.” 8:13 1 Ku mua.: “Ke mudi njila ya.” 2 Anyi: “mutontolodi.” 8:14 1 Ku mua.: “nzubu.”

YOBO 8:8–9:4 NSHAP. 8 a Yob 11:14, 17

b Yob 15:17, 18

c Yob 5:3 

Mulongo 2 a Yob 20:9

b Yob 20:5 

NSHAP. 9 c Dut 32:4 Mis 143:1, 2 Lom 3:23

d Yob 40:2 Lom 9:20

e Yob 36:5 Mis 104:24 Yes 40:26 Dan 2:20

17 Mu mushiki wa mabue ke mudi miji yende mijingakene; Udi ukeba nzubu munkatshi mua mabue.1 18 Kadi padibu bamujula1 muaba wende, Muaba au newumuvile, wamba ne: ‘Tshitu muanji kukumona to.’ a 19 Eyowa, ke muajiminaye1 nanku; b Pashishe bakuabu nebapatuke mu lupuishi. 20 Bulelela, Nzambi kakubenga bantu badi balama muoyo mutoke;1 Anyi kukuatshisha2 benji ba malu mabi to, 21 Bualu, yeye neikale anu mua kuwuja mukana muebe ne tuseku Ne mishiku yebe ne mbila ya disanka. 22 Badi bakukine nebuwujibue tente ne bundu, Ne ntenta wa bantu babi kakuikalaku kabidi to.” Yobo wakandamuna ne: 2 “Mu bulelela, ndi mumanye ne: bidi nanku. Kadi mmunyi mudi muntu ufuafua eu mua kubinga yeye tshilumbu ne Nzambi? c 3 Muntu yeye musue kuelangana Nende,1 d Yeye au kena mua kuandamuna lukonko nansha lumue lua mu nkonko Yende tshinunu to. 4 Yeye udi ne meji mu muoyo ne bukole bua bungi. e

9

8:17 1 Anyi “Udi utangila ku nzubu wa mabue.” 8:18 1 Anyi “bamumina.” 8:19 1 Anyi “ke mudi njila wende uvingutuka.” 8:20 1 Anyi “badi kabayi mua kubandibua.” 2 Ku mua.: “Kukuata ku tshianza tshia.” 9:3 1 Anyi “kuya Nende ku tshilumbu.”

YOBO 9:5-22

5

6

7 8

9

10

11

12

13

Nnganyi udi mua kumukandamena kayi upeta njiwu? a Udi usemeja1 mikuna kakuyi muntu udi umanya bualu ebu; Udi uyitonkola mu tshiji tshiende. Udi unyukula buloba, ubumbusha muaba wabu, Bifikisha makunji abu ku dizakala. b ˆ ˆ Udi utumina dıba dıyi bua kadikenki Ne ujika butoke bua mitoto; c Yeye nkayende udi ubalula diulu, d Ne udi wendela pa mutu pa mavuala male a mbuu. e Wakenza bisumbu bia mitoto bia Asha,1 Kezila,2 ne Kima,3 f Ne bisumbu bia mitoto bidi muulu ku sud;4 Udi wenza malu manene adi kaayi kulondolola, g Malu a dikema adi bungi kabuyi kubala. h Udi upitshila pabuipi nanyi, tshiena mua kumumona; Udi umpita, kadi tshiena mmujingulula. Padiye udiapula tshintu, nnganyi udi mua kumukandamena? Nnganyi udi mua kumuambila ne: ‘Tshiudi wenza ntshinyi?’ i Nzambi kakukanda tshiji tshiende to; j Nansha bambuluishi ba Lahaba1 k nebamuinamine.

840 NSHAP. 9 a Nsu 14:16 Nsu 28:14 Yes 30:1 Dan 5:18, 20 Zek 7:12 Lom 2:5

b Mis 75:3

c Gen 1:16

d Gen 1:1 Mis 33:6 Yes 44:24

e Yob 38:8-11

f Yob 38:31 Amo 5:8

g Yes 40:28 Lom 11:33

h Mis 40:5

i Dan 4:35 Lom 9:20

j Dut 32:22

k Yob 26:12 

Mulongo 2

9:5 1 Anyi “umbusha.” 9:9 1 Pamuapa ntshisumbu tshia mitoto tshia Urse Munene. 2 Pamuapa ntshisumbu tshia mitoto tshia Orion. 3 Pamuapa mmitoto ya Tshidimina nzaji idi mu tshisumbu tshia mitoto tshia Taureau (Ngombe). 4 Ku mua.: “nzubu ya munda ya ku sud.” 9:13 1 Pamuapa nnyama munene wa mu mbuu.

a Yob 10:15

b Yob 2:3 Yob 34:5, 6

c Yes 40:28

14 Kadi anu meme? Pandi mmuandamuna, ˆ Ndi ne bua kusungula meyi anyi bimpe bua kuelangana nende! 15 Nansha bu meme mubinge, tshivua mua kumuandamuna to. a Mvua anu mua kulomba mulumbuluishi wanyi1 luse. 16 Meme mumubikile, neangandamune anyi? Tshiena ngitabuja ne: neateˆ leje dıyi dianyi to, 17 Bualu yeye udi unzaza ne tshipepele tshikole, Uvudija mputa yanyi kakuyi bualu. b 18 Kena undekela bua meme kueyela to; Yeye udi utungunuka ne kunguwuja ne bintu bia bululu. 19 Bikalabi bua bukole, yeye ke muena makanda. c Bikalabi bua kulumbuluisha kuakane, udi wamba ne: ‘Nnganyi udi mua kundumbuluisha?’1 20 Bu meme mubinge, mukana muanyi muine muvua mua kumpisha; Nansha meme mulame muoyo wanyi mutoke,1 yeye neangambe ne: ndi mupile.2 21 Nansha meme mulame muoyo wanyi mutoke,1 tshiena ne dishindika bua bualu buanyi to;2 Tshiena musue3 muoyo undi nawu. 22 Bionso bidi muomumue. Ke bualu kayi ndi ngamba ne: 9:15 1 Anyi pamuapa: “muluishi wanyi udi nanyi ku tshilumbuluidi.” 9:19 1 Ku mua.: “kumbikidisha?” 9:20, 21 1 Anyi “Nansha meme tshiyi ne bualu.” 9:20 2 Ku mua.: “mukonyangale.” 9:21 2 Anyi “tshiena mumanye anyima wanyi to.” 3 Anyi “Ndi mpepeja; Ndi mbenga.”

841

23

24

25

26

27

28

29

30

31

‘Yeye udi ubutula badi kabayi ne bualu1 ne babi muomumue.’ ˆ Bikala dipasalala dia mayi dia tshintuluntulu dikebesha lufu lua tshimpitshimpi, Yeye udi useka dishikila dia badi kabayi ne bualu. Buloba mbufidibue kudi muntu mubi; a ˆ Yeye udi ubuikila mesu1 a balumbuluishi babu. Bikalaye kayi yeye, kadi nnganyi? Nunku, matuku anyi adi ne lubilu kupita munyemi wa lubilu; b Adi anyema lubilu kaayi amona bualu buimpe. Adi afinunuka bu matu a malenge, Bu mikanku idi ipueka lubilu bua kubakula tshiakudia tshiayi. Meme muambe ne: ‘Nempue didilakana dianyi muoyo, Nenkudimune tshilunji tshianyi ne nensangale,’ ˆ Nengikale anu ne buowa bua bionso bidi binsama, c Ne ndi mumanye ne: kuakumbala bu udi kayi ne bualu to. Ndi mua kubadibua bu mupile.1 Nunku, bua tshinyi ndi mua kuluangana bua patupu? d ˆ Meme muowe mayi a neje idi yenguluka, Ne mutokeshe bianza bianyi mu buanga bua nsabanga,1 e ˆ Dıba adi neungele mu tshina, Bifikisha too ne bilamba bianyi meme muine ku dinkina.

9:22 1 Anyi “badi balama muoyo mutoˆ ke.” 9:24 1 Ku mua.: “ku mesu.” 9:29 1 Ku mua.: “muntu mubi.” 9:30 1 Anyi “binshidimba.”

YOBO 9:23–10:6 NSHAP. 9 a 1Yn 5:19

b Yob 7:6 Mis 90:10 Yak 4:14

c Yob 21:6

d Mis 73:13

e Yel 2:22 Mal 3:2

 Mulongo 2 a Yes 45:9 Lom 9:20

b Yob 13:21 

NSHAP. 10 c Nom 11:11, 15 1Bk 19:3, 4 Yob 7:16 Yna 4:3

d Yob 14:15 Mis 138:8 Yes 64:8

e Mis 90:2

f Yob 10:14

32 Bualu yeye kena muntu bu mundi bua meme kumuandamuna, Bua tuetu kuya nende bonso ku tshilumbuluidi to. a 33 Kakuena muntu wa kukosa nsambu1 pankatshi petu, Udi mua kuikala mulumbuluishi wetu2 to. 34 Yeye mulekele kuntuta,1 ˆ Ne kayi ulekela buowa bukole bua bualu buende buntshinyisha, b ˆ 35 Dıba adi nengakule nende ˆ tshiyi ne buowa, ˆ Bualu ki mbuowa butu bunsaka bua kuakula to. “Ndi nkina1 muoyo wanyi. c Nempatule malu onso adi mantonde. Nengakule patoke mu dikenga dianyi dikole!2 2 Nengambile Nzambi ne: ‘Kungambi ne: ndi mupile to. Ngambila bua tshinyi udi ukokangana nanyi. 3 Bidi bikuenza disanka bua kukengeshangana, Bua kupetula mudimu wa bianza biebe, d Eku wanyisha lungenyi ludi bantu babi bafila anyi? ˆ 4 Udi ne mesu a mubidi anyi, Peshi udi umona mudi muntu ufuafua eu umona? 5 Matuku ebe adi bu matuku a bantu bafuafua, Peshi bidimu biebe bidi bu bidimu bia muntu, e 6 Bua wewe kukebulula tshilema tshianyi Ne kutungunuka ne kukeba mpekatu wanyi anyi? f

10

9:33 1 Anyi “Kakuena mutuangaji.” 2 Ku mua.: “kuteka tshianza tshiende pa mutu petu babidi.” 9:34 1 Ku mua.: “mumbushe mutshi wende pambidi panyi.” 10:1 1 Anyi “Anyima wanyi mmukine.” 2 Anyi “ne kanyinganyinga kakole ka anyima wanyi!”

YOBO 10:7–11:2 7 Wewe udi mumanye ne: tshiena mupile to; a Ne kakuena udi mua kumpandisha mu tshianza tshiebe to. b 8 Bianza biebe wewe mbimfumbe ne mbingenze, c Kadi mpindieu ukadi usua kumbutula butubutu. 9 Wavuluka koku ne: uvua mungenze ne diima, d Kadi mpindieu ukadi umpingaja ku lupuishi. e 10 Kuvua mumpongolole bu mabele Ne munkuatakaje bu fromaje1 anyi? 11 Dikoba ne misunyi mbiuvua mumvuadike, Uvua mundamakaje ne mifuba ne bijilujilu. f 12 Udi mumpeshe muoyo ne dinanga dia lulamatu kabidi; Udi mukube nyuma1 wanyi ne bulami buebe. g 13 Kadi wewe uvua muele meji mu musokoko bua kuenza malu aa.1 Ndi mumanye ne: malu aa adi afumina kuudi. 14 Bu meme muenze mpekatu, uvua mua kummona, h Ne kuvua mua kumbingisha ku tshilema tshianyi to. 15 Meme mupile, diakabi dianyi! Nansha meme tshiyi ne bualu, tshiena mua kubandulula mutu wanyi to, i Bualu ndi muwujibue ne difuishibua dia bundu ne dikengeshibua. j 16 Meme mubandulule mutu wanyi, udi ukeba kunkuata bu ntambue, k

842 NSHAP. 10 a Yob 1:8 Mis 139:1

17

b Dut 32:39

c Mis 119:73 Mis 139:13-16

18 d Gen 2:7 Yes 45:9 Yes 64:8 Lom 9:21

e Gen 3:19 Mis 104:29 Mbi 12:7

19

f Mis 139:15

g Mis 8:4

h Mis 139:1

20

i Yob 9:15

j Mis 119:153

k Yes 38:13 

21

Mulongo 2 a Yob 3:11 Yel 20:18

22

b Yob 7:6 Yob 14:1, 2 Mis 39:5, 6 Mis 103:15, 16

c Yob 9:27

d Yob 7:9 Mis 115:17 Yes 38:11

e Yob 38:17 Mis 88:12 Mbi 9:10

Kabidi ulejila bukole buebe kundi. Udi ulua ne bantemu bapiabapia bua bampishe Ne uvudija tshiji tshiebe kundi, Padi ntatu inkuata ilondangana. Nunku, bua tshinyi uvua mumpatule mu difu dia mamuanyi? a Mvua mua kuikala nansha ˆ mufue kumpala kua dısu nansha dimue kummonadi. Bivua mua kuikala anu bu ne: tshitu muanji kuikalaku to; Bavua mua kuikala bampatule mu difu dia mamuanyi diakamue too ne mu lukita.’ Matuku anyi kaena makese anyi? b Yeye anji andekelaku; ˆ Umbushaku mesu ende kundi, bua mpetaku ndambu wa disulakana1 c Kumpala kua meme kuya, ne tshiakupingana to, d ˆ Mu ditunga dia mıdima mipite bukole,1 e Mu ditunga dia mifitu mikole, Ditunga dia mundidimbi mukole ne tshimvundu, Mudi too ne butoke buikale bu mifitu.” ˆ ˆ Sofa f muena Namata wakandamuna ne: ˆ “Meyi onso aa neashale kaayi ne diandamuna anyi? Peshi diakula dia bungi didi mua kubingisha muntu anyi?1

11 2

10:10 1 Anyi “mabele makuatakaja me-  10:20 1 Anyi “nsangulukaku kakese.” ˆ nze dibulu.” 10:12 1 Anyi “mueyelu; NSHAP. 11 10:21 1 Anyi “dia mıdima ne mundidimbi muoyo.” 10:13 1 Ku mua.: “Ne malu aa f Yob 20:1 wa lufu.” 11:2 1 Anyi “muena lutambishi udi mua kubinga anyi?” wewe udi muasokoke mu muoyo webe.” Yob 42:9

843 3 Biakulakula biebe nebipuwishe bantu anyi? Muntu kakukutandisha bua ˆ meyi ebe a tuseku anyi? a 4 Bualu wewe udi wamba ne: ‘Dilongesha dianyi ndikezuke, b ˆ Ne ndi mukezuke ku mesu kuebe.’ c 5 Kadi bu Nzambi yeye nansha muakule, Mukukanguile mukana muende! d 6 Nunku, yeye uvua mua kukuleja malu masokoka a meji, Bualu meji adi ambuluisha adi ne bibadi bia bungi. Nunku, wewe uvua mua kujingulula ne: Nzambi mmuanyishe bua ndambu wa tshilema tshiebe apuibue muoyo. 7 Udi mua kusokolola malu male a Nzambi Peshi kusokolola malu onso adi atangila1 Wa Bukole Buonso anyi? 8 Mmatumbuke kupita diulu. Ntshinyi tshiudi wewe mua kuenza? Mmuondoke kupita Lukita.1 Ntshinyi tshiudi wewe mua kumanya? 9 Mmale kupita buloba, Ne mmalabale kupita mbuu. 10 Yeye mupite, mukuate muntu, ne mubueje tshilumbuluidi, Nnganyi udi mua kumukandamena? 11 Bualu mmumanye padi bantu bikale bena dishima. Padiye umona bualu bubi, kakubutangila anyi? 12 Kadi muntu udi mu mutu mutupu neapete lungenyi 11:7 1 Anyi “kujingulula nshikidilu wa.” 11:8 1 Anyi “Sheole,” mmumue ne: lukita lua bukua bantu buonso. Tang. Diumv.

YOBO 11:3–12:3 NSHAP. 11 a Yob 12:4

13 14

15

b Yob 6:10

16

17

18

19

c Yob 6:29 Yob 10:7

20

Anu pikala mpunda wa tshisuku mua kulela muntu.1 Bu wewe nansha mulongolole muoyo webe Ne mumuoluele bianza biebe. Bikala tshianza tshiebe tshienza bualu bubi, utshitume kule, Kulekedi bualu bubi busomba mu ntenta yebe to. ˆ Dıba adi, uvua mua kubandisha mpala webe kuyi ne kalema; Uvua mua kuimana mushiˆ ndame, kuyi ne buowa. ˆ Dıba adi, neupue lutatu luebe muoyo; ˆ Neuluvuluke anu bu mayi akadi makupite mapueke. Muoyo webe newulue mutoke kupita munda munya; ˆ Nansha mıdima yawu neyikale bu mu dinda. Newikale ne muoyo mukole bualu kudi ditekemena; Neukenzakane eku ne eku ne neulale mu bukubi. Neulale kakuyi muntu wa kukutshinyisha, Ne bantu ba bungi nebakebe bua kukulengelela. ˆ Kadi mesu a bantu babi neatekete; Kabakupeta muaba nansha umue wa kunyemena, Ne ditekemena diabu dionso nedikale lufu.”1 a Ke Yobo kuandamuna ne: 2 “Bushuwa, nuenu nudi bantu badi bamanye,1 Ne meji neafue pamue nenu! Kadi meme panyi ndi ne lungenyi.1 Tshiena mushadile kunudi to.

12 3

d Yob 38:1 

Mulongo 2 a Yob 8:13, 14 Yob 18:5, 14

11:12 1 Anyi “padi mpunda wa tshisuku uledibua muntu.” 11:20 1 Anyi “difua dia anyima.” 12:2 1 Ku mua.: “nuenu nudi bantu.” 12:3 1 Ku mua.: “muoyo.”

YOBO 12:4-22 4

5

6

7

8

9

10

11 12

Nnganyi udi kayi mumanye malu aa? Ndi mulue tshintu tshia kuseka kudi balunda banyi, a Muntu udi ubikila Nzambi bua kupeta diandamuna. b Muntu muakane udibu kabayi mua kubanda udi tshintu tshia kuseka. Muntu udi kayi ne lutatu udi upepeja dikenga, Wela meji ne: didi anu bua bantu badi makasa abu kaayi mashindame panshi.1 Ntenta ya bivi idi mu ditalala, c Ne bantu badi bafiikisha Nzambi munda badi talalaa, d Bantu badi ne nzambi wabu mu bianza biabu. Kadi ebejaku nyama, neyikulongeshe; Ebeja kabidi nyunyi ya muulu, neyikuambile. Anyi konkonona1 buloba, nebukulongeshe; Ne mishipa ya mu mbuu neyikumanyishe bualu ebu. Nnganyi munkatshi mua bintu bionso ebi udi kayi mumanye Ne: tshianza tshia Yehowa ke tshidi tshienze bualu ebu? Mu tshianza tshiende mmudi muoyo wa tshintu tshionso tshidi ne muoyo1 Ne nyuma2 wa muntu yonso.3 e ˆ Ditshi kadiena diteta meyi Bu mudi ludimi1 lulabula biakudia f anyi? Meji kaatu munkatshi mua banunu g anyi?

12:5 1 Anyi “aselemuka.” 12:8 1 Anyi pamuapa: “akula ne.” 12:10 1 Anyi “anyima wa muntu yonso udi ne muoyo.” 2 Anyi “mueyelu.” 3 Ku mua.: “wa musunyi wonso wa muntu.” 12:11 1 Ku mua.: “tshilakalaka.”

844 NSHAP. 12 a Yob 16:10 Yob 17:2 Yob 30:1 Mis 22:7 Eb 11:36

13

b Mis 91:15 Mik 7:7

14

c Mis 37:35 Mis 73:12 Yel 12:1

d Yob 21:7, 9

15

e Nom 16:22 Mis 104:30 Mbi 12:7 Yhz 18:4

16

f Yob 34:3 g Yob 32:6, 7 

Mulongo 2 a Yob 9:4

17

Dan 2:20

b Yob 36:5

18

Mis 147:5 Yes 40:14 Yel 10:12 Lom 11:34

19 c Yuda 7 d Gen 8:1 Eks 14:21 Nah 1:4

20

e Gen 6:17 f Lom 1:20

21

g Yes 29:14 Yes 44:25

h Dan 2:21 i Yel 14:18 j Luk 1:52 k Mis 107:40 l Dan 2:22

22

Ne lungenyi kalutu lulua mu bungi bua matuku a muoyo anyi? Kudiye nkudi meji ne bukole; a Udi ne dilongolola ne lungenyi. b Padiye upula tshintu, kabena mua kutshibakulula; c Tshidiye mukange, muntu kena mua kutshikangula. ˆ Padiye ukuata mayi, bintu bionso bidi biuma; d Padiye uatuma, adi apita buloba bukole. e Kudiye kudi bukole ne meji adi ambuluisha; f Muntu udi upambuka ne udi upambuishangana mbende yeye; Yeye udi wenza bua bafidi ba ngenyi baye ku makasa kutupu,1 Ne utatakaja balumbuluishi. g Udi usulula mionji idi bakalenge basuike bantu, h Ne ubasuika mukaba mu tshimono tshiabu. Udi wenza bua bakuidi bende ku makasa kutupu, i Ne utonkola badi bashindame bikole mu bukokeshi; j Udi upala bafidi ba mibelu badibu beyemene muakulu, Ne unyenga lungenyi luimpe lua banunu;1 Udi witshikijila bantu banene dipetu, k Uvuija badi ne bukole batekete;1 Udi usokolola malu male adi ˆ mu mıdima, l ˆ Upatula mıdima mikole ku butoke;

12:17 1 Anyi “baye banyengibue bintu bionso.” 12:20 1 Anyi “bakulu.” 12:21 1 Ku mua.: “Utekesha mukaba wa badi ne bukole.”

845 23 Udi uvuija bisamba binene bua kulua kubibutula; Udi udiundisha bisamba bua kubikuata kuya nabi ku babende. 24 Udi unyenga lungenyi1 lua balombodi ba bisamba, Ne ubatambakaja mu maloba matuke adi kaayi ne tujila. a ˆ 25 Badi babubuta mu mıdima b mudi kamuyi butoke; Udi ubatambakaja eku ne eku bu bantu bakuatshike maluvu. c ˆ “Bushuwa, dısu dianyi ndimone bualu ebu buonso, Ditshi dianyi ndibuteleje ne dibujingulule. 2 Malu anudi bamanye, meme panyi ndi muamanye; Tshiena mushadile kunudi to. 3 Buanyi meme, ndi musue kuakula ne Wa Bukole Buonso nkayende; Ndi njinga kulumbulula tshilumbu tshianyi ne Nzambi. d 4 Kadi nudi nunnyangila lumu ne malu a dishima; Buonso buenu nudi baminganga badi kabayi ne dikuatshisha. e 5 Bu nuenu nansha bashale bapuwe talalaa, Bivua mua kuleja munudi ne meji. f ˆ 6 Telejayi koku meyi anyi a didibingisha nawu, ˆ Ne teyayi ntema ku meyi a kulumbulula kua mishiku yanyi. ˆ 7 Nenuakule meyi adi kaayi ˆ makane mu dına dia Nzambi anyi? Nenuakule bua bualu buende ˆ ne meyi a dishima anyi?

13

12:24 1 Ku mua.: “muoyo.”

YOBO 12:23–13:16 NSHAP. 12 a Mis 107:40

b Dut 28:29

c Mis 107:27 

NSHAP. 13 d Yob 23:3, 4 Yob 31:35

e Yob 16:2

f Nsu 17:28 Yak 1:19

 Mulongo 2 a Mis 139:23 Yel 17:10

b Mis 50:20, 21 Yak 2:9

c Yob 19:25

8 Nenutue ku tshiende1 anyi? Nenukebe bua kulumbuluila Nzambi mulelela tshilumbu tshiende anyi? 9 Yeye munukonkonone, a malu neapite bimpe anyi? Nudi mua kumushimakaja munudi mua kushimakaja muntu ufuafua anyi? 10 Bushuwa, yeye neanutandishe Binuikala nukeba bua kuleja kansungansunga mu musokoko. b ˆ 11 Buneme buende buine kabuakunuzakeja bikole anyi? ˆ Buowa bukole bua bualu buende kabuakunukuata anyi? ˆ 12 Meyi enu a meji1 adi nsumuinu ya butu; Bintu bienu bia kudikuba nabi2 mbitekete anu bu bia kudikuba nabi bienza ne diima. 13 Shalayi bapuwe kumpala kuanyi bua mmone mua kuakula. Nulekele tshionso tshidi mua kumfikila tshimfikile! 14 Bua tshinyi ndi nditeka mu njiwu1 Ne ngambula muoyo2 wanyi mu bianza bianyi? 15 Nansha mudiye mua kunshipa, nenshale anu muindile; c Nendumbulule tshilumbu ˆ tshianyi1 ku mesu kuende. ˆ 16 Dıba adi yeye nealue lupandu luanyi, d

Mis 23:4

d Eks 15:2 Mis 27:1 Yes 12:2

13:8 1 Anyi “Nenuleje kansungansunga mu bualu buende.” 13:12 1 Anyi “atubu anu bavuluka.” 2 Ku mua.: “Mapondo a ku ngabu yenu.” 13:14 1 Ku mua.: “Bua tshinyi ndi muambule musunyi wanyi ku ˆ menu anyi?” 2 Anyi “anyima.” 13:15 1 Anyi “Nembingishe njila yanyi.”

YOBO 13:17–14:7

17 18

19 20

21

22

23

24

25

26

Bualu muntu nansha umue udi mubenge Nzambi1 kena mua kubuela kumpala kuende to. a ˆ Telejayi dıyi dianyi bimpe; Teyayi ntema ku bualu bundi ngamba. Mpindieu monayi, ndi mulongolole tshilumbu tshianyi bua kuya natshi ku kabadi; Ndi mumanye ne: ndi mubinge. Nnganyi welangana nanyi? Nemfue meme mushale mupuwe!1 Wewe Nzambi, ngenzelaku anu malu abidi patupu,1 Bua tshilu kusokoma ku ˆ mesu kuebe: Umbusha tshianza tshiebe tshia bujitu utshitume kule nanyi, ˆ Kulekedi buowa bua bualu buebe bunzakeja to. b Anyi ubikile ne meme nengandamune, Peshi undekele ngakule, wewe ungandamune. Mbilema ne mpekatu kayi bindi muenze? Nsokoluela dishipa dianyi dia mikenji ne mpekatu wanyi. Bua tshinyi udi usokoka mpala webe, c Ungangata bu muena lukuna webe? d Neukebe bua kutshinyisha dibeji didi dipepuka Peshi kulondakaja nkolakola miume anyi? Bualu udi utungunuka ne kufunda malu makole a kumbanda nawu,

13:16 1 Anyi “mutontolodi nansha umue.” 13:19 1 Anyi pamuapa: “Bikalaku muntu, nenshale mupuwe meme kufua.” 13:20 1 Ku mua.: “Malu abidi patupu, kuangenzedi to.”

846 NSHAP. 13 a Yob 27:8 Yob 36:13 Yes 33:14

27

b Yob 9:34, 35 Yob 33:6, 7

c Mis 10:1 Mis 13:1 Mis 44:24

d Yob 16:9 Yob 19:11 Yob 33:8-11



28

14

Mulongo 2  NSHAP. 14 a Mis 39:5, 6

2

Yak 4:14

b Gen 3:19

3

Gen 47:9 Mis 90:10 Mbi 2:23

c Mis 103:15, 16

4

Yes 40:6 Yak 1:10, 11 1Pt 1:24

5 d 1Ku 29:15 Mis 102:11 Mis 144:4

e Mis 143:2

6

f Gen 5:3 Mis 51:5 Lom 5:12

g Mis 39:4

h Mis 39:13

Ne udi umfutshisha bua mpekatu ya ku buana buanyi. Udi muele makasa anyi mu bikunyi, Udi ukonkonona njila yanyi yonso, Ne ulondolola tshifundu ne tshifundu tshia dikasa dianyi. Nunku, muntu1 udi unyanguka mubidi anu bu tshintu tshibole, Bu tshilamba tshidia kudi bishi bia mbumbu. “Muntu mulela kudi mukaji Udi ne matuku a muoyo makese a ne muwule tente ne ntatu.1 b Udi upatuka bu tshilongo, pashishe uma;1 c Udi upita lubilu bu mundidimbi ne ujimina. d Bushuwa, wewe udi mumuˆ tuishile dısu diebe, Ne udi uya nende1 ku tshilumbuluidi bua kulumbulula nebe. e Nnganyi udi mua kupatula muntu mukezuke ku muntu udi kayi mukezuke? f Kenaku to! Biamukoselabu matuku, Bungi bua ngondo yende budi kuudi; Udi mumuelele mukalu bua kamanyi mua kuya dia muamua. g ˆ Umbusha mesu ebe kudiye bua amone mua kuikisha, Too ne pajikijaye dituku diende bu muntu udibu bangate ku mudimu. h Bualu ditekemena didiku nansha bua mutshi.

7

13:28 1 Ku mua.: “yeye,” pamuapa bakula bua Yobo. 14:1 1 Anyi “muwule tente ne dikengakana.” 14:2 1 Anyi pamuapa: “ne ukoshibua.” 14:3 1 Ku mua.: “nanyi.”

847

8

9

10

11 12

13

14

15

16

Biawukosabu, neusampile kabidi, Ntonga yawu neyitungunuke ne kusasa. Muji wawu wowu mukulakajile mu buloba Ne tshikuku tshiawu tshifuile mu buloba, Padiwu umvua mupuya wa ˆ mayi newusampile; Newupatule matamba bu mutshi mupiamupia. Kadi muntu udi ufua ne ulala kayi ne bukole; Padi muntu ukuula muoyo, udi penyi? a ˆ Mayi adi ajimina mu mbuu, Ne musulu udi ukama ne uma. Muntu udi ulala kabidi panshi ne kena ujuka to. b Kabakubika too ne pikala diulu kaditshiyiku, Kabakubajula nansha ku tulu tuabu to. c Kaah! Bu wewe nansha munsokoke mu Lukita,1 d Bu wewe nansha munsokoke too ne padi tshiji tshiebe tshipita, Bu wewe nansha munkosele tshikondo, mulue kumvuluka! e Muntu yeye mufue, udi mua kupetulula kabidi muoyo anyi? f Nengindile matuku onso a mudimu udibu bangenzeja ku bukole Too ne padi disulakana dianyi dilua. g Wewe neubikile, ne meme nenkuitabe. h Neujinge1 bikole mudimu wa bianza biebe. Kadi bua mpindieu, udi utungunuka ne kubala tshiendedi tshianyi tshionso;

14:13 1 Anyi “Sheole,” mmumue ne: lukita lua bukua bantu buonso. Tang. Diumv. 14:15 1 Anyi “neuzukile.”

YOBO 14:8–15:4 NSHAP. 14 a Mbi 3:19, 20 Mbi 9:10

17

Mbi 12:5

18

c Mis 13:3

19

b Mbi 9:5

Yne 11:11 Bz 7:59, 60

d 1Sm 2:6

20

Yes 57:1, 2

e Luk 23:42

21

Yne 5:28, 29 Eb 11:35

f Yne 11:25 Bz 26:8 1Ko 15:12 Bua 20:13

g Yob 19:25

22

15 2

h Dan 12:13 Yne 5:28, 29 Yne 11:43, 44



3

Mulongo 2 a Mbi 8:8 Yes 57:16

4 b Mbi 9:5, 6 

NSHAP. 15 c Yob 2:11 Yob 4:1

Udi utangila anu bua kumona mpekatu wanyi. Dishipa dianyi dia mikenji ndikangila mu tshibuta, Ne wewe udi ukanga tshilema tshianyi ne budimbu. Bu mudi mukuna ukuluka ne uvingutuka Ne dibue dinene diumbushibua pa muaba wadi, ˆ Bu mudi mayi apelula mabue Ne nkuaka yawu ikoka lusenga lua pa buloba, Ke muudi mubutule ditekemena dia muntu ufuafua. Udi utungunuka ne kumupita bukole too ne padiye ujimina; a Udi ushintulula tshimuenekelu tshiende, umuipata. Badi bapesha bana bende ˆ buneme, kadi yeye kena umanya bualu ebu to; Badi balua bantu tshianana, kadi yeye kena ujingulula bualu ebu to. b Yeye udi umvua bimusama anu patshidiye ne misunyi pambidi pende; Yeye1 udi udila anu patshidiye ne muoyo.” Elifaza c muena Temana wakandamuna ne: “Muena meji neandamune ne ngenyi ya patupu1 anyi? Peshi neuwuje difu diende ne lupepele lua ku est anyi? ˆ Kubela anu ne meyi tshianana kakuena ne diambuluisha to, Ne kuakula nkayaku kakuena ne dikuatshisha to. Bualu wewe udi utekesha ditshina dia Nzambi, Ne udi ukepesha diditatshisha dionso bua Nzambi.

14:22 1 Anyi “Anyima wende.” 15:2 1 Anyi “ne dimanya dia mutoyi.”

YOBO 15:5-24 5 Bualu tshilema tshiebe tshidi tshikuambila biudi wamba,1 Ne udi usungula ngakuilu wa budimu. 6 Mukana muebe muine mudi mukupisha, ki mmeme to; Mishiku yebe mine idi ikutuisha. a 7 Wewe ke muntu wa kumpala wakaledibua anyi? Peshi diledibua diebe diakadianjidila dia mikuna anyi? 8 Utu uteleja muyuki wa mu musokoko wa Nzambi anyi? Peshi anu wewe nkayebe ke udi ne meji anyi? 9 Ntshinyi tshiudi mumanye tshitudi tuetu katuyi bamanye? b Ntshinyi tshiudi mujingulule tshitudi tuetu katuyi bajingulule? 10 Bena nsuki mitoke ne banunu badi bonso munkatshi muetu, c Bantu bakulumpe bikole kupita ne tatuebe. 11 Busambi bua kudi Nzambi ki mbukukumbane anyi? ˆ Peshi meyi adibu bakuambile ne bulenga ki mmakukumbane anyi? 12 Bua tshinyi muoyo webe udi uya nebe kule? ˆ Bua tshinyi mesu ebe adi atema ne tshiji? 13 Bualu udi ufiikila Nzambi munda,1 ˆ Ulekela meyi a mushindu au apatuka mukana muebe. 14 Muntu ufuafua eu nnganyi bua yeye kuikala mukezuke, 15:5 1 Anyi “tshilema tshiebe tshidi tshilongesha mukana muebe.” 15:13 1 Ku mua.: “udi ukudimuina Nzambi nyuma webe bua kumuluisha.”

848 NSHAP. 15 a Yob 42:8

15

b Yob 13:2 Yob 16:2

c Yob 32:6 

Mulongo 2 a Yob 25:4

16

17 18 19

b Yob 25:5, 6 Yob 42:7

20

21 c Yob 4:18, 19

22

d Yob 8:8

23

e Yob 18:11 Yob 20:25

f Yob 18:12

24

Peshi yonso udibu balele kudi mukaji bua kuikalaye muakane? a Tangila! Yeye kena weyemena bansantu bende, Nansha diulu dine kadiena ˆ dikezuke ku mesu kuende to. b Nebikale mushindu kayi padi muntu muikale mubipe ne munyanguke, c Muntu udi unua malu mabi ˆ anu bu mayi! Nenkumanyishe; nteleja! Nenkulondele tshindi mumone, Tshidi bena meji balonde tshia kudi batatuabu, d Malu adibu kabayi basokoke. Bobu nkayabu mbavuabu bapeshe buloba, Ne muenyi kakapita munkatshi muabu. Muntu mubi udi utata ne dikenga matuku ende onso, Mu bidimu bionso bidibu bakosele mfumu wa tshikisu. ˆ ˆ Meyi adi enza buowa bukole adi umvuika mu matshi ende; e Mu tshikondo tshia ditalala, benzavi badi bamubunda. Kena witaba ne: neapanduke ˆ ku mıdima to; f Yeye mmulama bua muele wa mvita. Yeye udi utambakana eku ne eku ukeba tshiakudia,1 tshidi penyi? Mmumanye bimpe ne: dituku ˆ dia mıdima dikadi pabuipi. Dikenga ne kanyinganyinga bidi bitungunuka ne kumuˆ kuatshisha buowa bukole; Bidi bimupita bukole bu mukalenge mudilongolole bua kuelangana mvita.

15:23 1 Ku mua.: “diampa.”

849 25 Bualu yeye udi ujudila Nzambi tshianza tshiende Ne ukeba bua kueleshangana mpata ne1 Wa Bukole Buonso; 26 Udi uya lubilu kudiye ne mutu mukole bua kumuluisha, Muikale ne ngabu wende mukole wa mupimbu;1 27 Mpala wende mmubuikila kudi mafuta, Ne tshifuka tshiende tshidi tshinyenya mafuta; 28 Mmusombele mu bimenga bialuabu kubutula, Mu nzubu yikala muntu kayi mua kusombela, Yikala mua kulua mishiki ya mabue. 29 Kakulua mubanji to, ne biuma biende kabiakuvulangana to, Nansha bintu biende kabiakutangalaka mu buloba. ˆ 30 Kakupanduka ku mıdima to; Ludimi lua kapia nelumishe lutonga1 luende, Ne yeye neafue ku mupuya wa mukana mua Nzambi.2 a 31 Kapambuki bua kueyemena tshintu tshidi katshiyi ne mushinga to, Bualu tshidiye upetaku katshiakuikala ne mushinga; 32 Nebienzeke kumpala kua dituku diende, Ne matamba ende kaakutumpuka nansha. b 33 Neikale bu muonji wa tumuma tua mvinyo udi umatshisha tumuma tuawu tutshidi tubishi, Ne bu mutshi wa olive udi ukulula bilongo biawu. 15:25 1 Anyi “uteta bua kutshimuna.” 15:26 1 Ku mua.: “mapondo ende a mupimbu a ku ngabu.” 15:30 1 Mmumue ne: ditekemena dionso dia kujukuluka. 2 Ku mua.: “muende.”

YOBO 15:25–16:8 NSHAP. 15 a Yob 4:9

b Yob 22:15, 16 

Mulongo 2 a Yob 8:11-13 

NSHAP. 16 b Yob 13:4, 5 Yob 19:2, 3

c Mis 109:25 Mat 27:39

d Nsu 27:9 Mat 7:12 Lom 12:15 1Pt 3:8

e Yob 2:13

f Yob 7:3

34 Bualu tshisumbu tshia badi babenga Nzambi1 ntshiatuke a Ne kapia nekoshe ntenta ya mbuejilu. 35 Badi bimita tshimvundu, balela malu adi mabi, Ne mafu abu adi alela dishima.” Yobo wakandamuna ne: 2 “Nkadi mumvue malu a bungi a buena aa. Buonso buenu nudi basambi badi batatshishangana! b ˆ 3 Kudiku ndekelu wa meyi a patupu1 anyi? Ntshinyi tshidi tshikufiikisha munda bua wewe kuandamuna mushindu eu? 4 Mvua panyi mua kuakula bu munudi nuakula amu. Bu nuenu bikale pa muaba wanyi,1 Mvua mua kunuamba malu a bungi Ne kunukupila mutu wanyi. c 5 Kadi, mvua mua kunukoleˆ sha ne meyi a mukana muanyi, Ne busambi bua ku mishiku yanyi buvua mua kufila disulakana. d 6 Meme muakule, bidi binsama kabiena bisulakana to, e Ne meme mulekele kuakula, mbidi binsama bungi kayi biakepela? 7 Kadi mpindieu yeye mmunzengeje; f Yeye mmubutule ba mu nzubu muanyi bonso.1 8 Wewe kabidi udi unkuata, ne bualu ebu mbulue ntemu,

16

15:34 1 Anyi “dia batontolodi.” 16:3 1 Anyi “makole a luonji.” 16:4 1 Anyi “Bu anyima wenu muikale pa muaba wa anyima wanyi.” 16:7 1 Anyi “badi badisanga nanyi.”

YOBO 16:9–17:5

9

10

11

12

13

14

15

16

17

Nunku tshinyanu tshianyi tshidi tshijuka ne tshifila bujadiki kumpala kuanyi. Tshiji tshiende ntshinsunsule tupese tupese, ne mmundamine munda. a ˆ Udi undiila menu. Muena lukuna wanyi mmuˆ ntubule ne mesu ende. b Mbankanguile mukana muabu bikole bua kunduisha, c Ne mbantape mapi ku matama ne dipetu dionso; Mbadisange tshisumbu tshinene bua kunduisha. d Nzambi udi umfila kudi bana ba balume, Ne udi ungela mu bianza bia bantu babi. e Mvua mu ditalala, kadi yeye wakantayisha; f Wakankuatshila mu dikoshi, kunzazaye; Pashishe wakanteka bu tshintu tshiende tshia kuasa bintu. Bedi ba mikete bende mbannyunguluke; g Udi utubula tuonyi tuanyi h kayi umvua luse; Udi upongolola kanyonga kanyi panshi. Udi untubulula masoso masoso; Udi ulua lubilu kundi bu muena mvita. Ndi mutelakaje tshilamba tshikayabale bua kubuikila dikoba dianyi, i ˆ Ne ndi mujiike buneme1 buanyi mu lupuishi. j Mpala wanyi mmukunze ne didila dia muadi, k Ne pa bilafinyi bianyi padi mundidimbi mukole,1 Nansha mudi bianza bianyi kabiyi bienze bualu bua tshikisu

16:15 1 Anyi “bukole.” Ku mua.: “lusengu.” 16:16 1 Anyi “mundidimbi wa lufu.”

850 NSHAP. 16 a Yob 10:16

18 b Yob 33:8-10 c Mis 22:13

19 d Mis 35:15 e Mis 27:12

20 f Yob 1:12, 17 g Yob 7:20

21

h Mis 73:21 i 1Bk 21:27 2Bk 6:30

j Yob 30:19

22

Mis 7:5

k Mis 6:6 Mis 31:9 Mdi 1:16

 Mulongo 2 a Gen 4:8, 10 Mis 72:14

17 2

b Yob 12:4 c Mis 40:1 Mis 142:2

3

d Yob 31:35 e Yob 7:9 Yob 14:10 Mbi 12:5

 NSHAP. 17

4

f Mis 88:3, 4 Yes 38:10

g Mis 35:16 Eb 11:36

h Nsu 17:18 i 2Sm 17:14 Yes 6:10 Mat 11:25

Ne disambila dianyi dikale dikezuke. Wewe buloba, kubuikidi mashi anyi! a Kakuikadi muaba wa kuikishila bua muadi wanyi to! Nansha mpindieu, wanyi ntemu udi mu diulu; Yeye udi mua kujadika bualu buanyi udi muulu. Balunda banyi badi banseka b ˆ Padi mesu anyi apuekeshila Nzambi binsonji.1 c Muntu mukuabu akose tshilumbu pankatshi pa muntu ne Nzambi, Bu mudi muntu mua kutshikosa pankatshi pa muntu ne muinende. d Bualu bidimu bitshidi bilua mbikese, Ne nenye mu njila utubu kabayi batua bapingana. e “Nyuma wanyi mmutshibuke, mbajime matuku anyi; Mu nkita mmungindile. f Basekianganyi mbannyunguluke, g ˆ Dısu dianyi didi ne bua kushala ditangile1 tshikadilu tshiabu tshia buntomboji. Itaba koku tshieya tshianyi, ne utshilame. Nnganyi mukuabu wanyukulangana nanyi bianza ne ˆ kupunga dıyi bua bualu buanyi? h Bualu udi musokoke muoyo wabu dijingulula dia malu; i Ke bualu kayi kuena ubatumbisha to. Yeye udi mua kuitaba bua kuabanyangana bintu ne balunda bende,

5

16:20 1 Anyi pamuapa: “atangila kudi Nzambi kaayi alala tulu.” 17:2 1 Anyi “kushala dituishile pa.”

851 6

7

8

9

10

11

12

13

14

ˆ Padi eku mesu a bana bende apangila bukole. Mmumvuije tshintu tshia kusekabu1 munkatshi mua bukua bantu, a Meme kulua muntu udibu baˆ tuila mate ku mesu. b Bua kanyinganyinga kakole, ˆ mesu anyi adi abuitshidila, c Ne bidimba bianyi bionso bidi anu mundidimbi. Bena bululame badi batangila bualu ebu bakatshila, Ne muntu udi kayi ne bualu udi umvua bibi bua muntu udi ubenga Nzambi.1 Muntu muakane udi ushala mulamate mu njila wende bikole, d Ne muntu udi ne bianza bikezuke udi wenda upeta bukole. e Kadi nudi mua kulua buonso buenu, nubangulule diakula dienu, Bualu tshiena mupete muena meji nansha umue munkatshi muenu to. f Matuku anyi mmajike; g Malu andi mpangadija, majinga a mu muoyo wanyi, mmatayisha. h Badi batungunuka ne kuvuija butuku bulua munda munya, Bamba ne: ‘Butoke budi ne bua kuikala pabuipi, bualu ˆ mıdima idiku.’ Meme muindile, Lukita1 nelulue nzubu wanyi; i Nengadije bulalu buanyi mu ˆ mıdima. j ˆ Nengele dijimba1 k dıyi ne: ‘Wewe ke tatuanyi!’

17:6 1 Ku mua.: “lusumuinu; kasumu.” 17:8 1 Anyi “mutontolodi.” 17:13, 16 1 Anyi “Sheole,” mmumue ne: lukita lua bukua bantu buonso. Tang. Diumv. 17:14 1 Anyi “lukita.”

YOBO 17:6–18:8 NSHAP. 17 a Mis 69:11, 12

15

b Yob 30:9, 10

c Yob 16:16

16

Mis 6:7 Mis 31:9

d Mis 119:165

e Mis 24:3, 4 Mis 84:5, 7

18 2

f Yob 6:29

g Yob 7:6

3

Yob 9:25 Yes 38:10

h Yak 4:13, 14

4

i Mbi 12:5, 7

j Yob 10:21, 22

k Mis 49:7, 9

5

Mis 143:7

 Mulongo 2 a Yob 7:6 Yob 14:19 Yob 19:10

6

b Gen 3:19 Yob 3:19



7

NSHAP. 18 c Yob 2:11 Yob 8:1

8 d Mis 73:22

e Yob 8:13, 14 Yob 11:20

f Yob 5:13

Ne tshikusu ne: ‘Mamuanyi ne muanetu wa bakaji!’ Nunku, ditekemena dianyi didi penyi? a Nnganyi udi mua kummuenena ditekemena? Diodi2 nedipueke too ne ku biibi bia Lukita1 bidi bikangakaja, Patudi tupueka tuetu bonso pamue mu lupuishi.” b Biledada c muena Shuhi wakandamuna ne: “Nebikengele mutantshi bule kayi bua nuenu kulekela ˆ kuakula meyi a nunku? Lejayi lungenyi bua tushishe kuakula. Bua tshinyi tudi mua kumueneka bu nyama d Ne kuangatshibua bu batataˆ kane1 ku mesu kuenu? Nansha wewe mudipandulule1 tupese tupese bua tshiji tshiebe, Nebalekele buloba bua bualu buebe anyi? Peshi dibue dinene nediumbuke pa muaba wadi anyi? Eyowa, butoke bua bantu babi nebujime, Ne ludimi lua kapia kende kaluakukenka to. e Bulelela, butoke budi mu ˆ ntenta wende nebulue mıdima, Ne muendu udi pa mutu pende newujime. Tshidia tshiende tshia bukole ntshipidike, Ne lungenyi luende luine nelumukulule. f Bualu makasa ende neamufikishe mu bukondo, Ne yeye neatue eku ne eku pa nshinga yabu.

17:16 2 Mmumue ne: ditekemena dianyi. 18:3 1 Anyi pamuapa: “badi ne bukoya.” 18:4 1 Anyi “mupandulule anyima webe.”

YOBO 18:9–19:8 9 Buteyi nebumukuate ku tshikankanyi; Disoka nedimukuate. a 10 Mbamuelele muonji musokoka mu buloba, Ne buteyi budi mu njila wende. 11 Malu adi azakeja adi amutshinyisha nseke yonso b Ne amulondakaja mu makasa ende. 12 Bukole buende budi bumujika, Ne tshipupu c netshimufikishe ku ditetuka.1 13 Dikoba diende ndidiike; Disama dipite bukole dia lufu1 didi didia bidimba biende. 14 Badi bamumbusha mu bukubi bua ntenta wende, d Baya nende too ne kudi mukalenge wa malu adi akuaˆ tshisha buowa bukole.1 15 Benyi1 nebasombe mu ntenta wende; Sufre neatangalajibue muaba wende wa kusombela. e 16 Miji yende neyume muinshi muende, Ne matamba ende neafubidile pa mutu pende. 17 Tshivulukilu tshia bualu buende netshijimine pa buloba, ˆ Ne dına diende kadiakumanyika1 mu musesu nansha. 18 Nebamuipate ku butoke bua ˆ kuyaye mu mıdima Ne nebamuipate pa buloba budi bumenesha bintu. 19 Kakuikala ne bana anyi tunkanunuina munkatshi mua tshisamba tshiende to, 18:12 1 Anyi “ditebuka.” 18:13 1 Ku mua.: “Muanabute wa lufu.” 18:14 1 Anyi “ku lufu lubi lutambe.” 18:15 1 Ku mua.: “Tshintu tshidi katshiyi tshiende.” 18:17 1 Ku mua.: “kakuikala ne ˆ dına.”

852 NSHAP. 18 a Yob 5:5 Yob 22:5, 10

20

b Yob 15:21 Yob 20:25

c Yob 15:23

21

19

d Yob 11:20

3

e Dut 29:22, 23 

4

Mulongo 2  NSHAP. 19 a Mis 42:10

5

6 b Mis 55:21 Nsu 12:18

7 c Nsu 18:24

d Mis 22:2 Hab 1:2

e Luk 18:7

Ne kakuikala ne muntu mushale ne muoyo muaba udiye musombele nansha.1 Padi dituku diende dilua, bantu ba miaba ya ku Ouest nebumvue bibi be! ˆ Ne buowa bukole nebukuate bantu ba miaba ya ku Est. Etshi ke tshidi tshifikila ntenta ya muenji wa malu mabi Ne muaba wa muntu udi kayi mumanye Nzambi.” Yobo wakandamuna ne: ˆ 2 “Too ne dıba kayi dinuatungunuka ne kufiikisha anyima wanyi munda,1 a ˆ Nunzaza ne meyi? b Misangu dikumi eyi nudi bantandishe;1 Kanuena ne bundu bua kungenzela malu makole to. c Nansha meme muine mutupakane, Tshilema tshianyi tshidi anu kundi meme. Nuenu basuminyine ne kudibandisha ku mutu kuanyi, Nuamba mudi bualu budibu bambanda nabu buikale bulelela, Nunku, numanye ne: Nzambi ke udi mumpambule, Ne mmunkuate mu bukondo buende bua kulemba nabu. Tangilayi! Ndi ntungunuka ne kuela lubila ne: ‘Tshikisu!’ kadi tshiena mpeta diandamuna to; d Ndi ntungunuka ne kuela lubila ndomba diambuluisha, kadi kulumbuluisha kuakane kakuenaku. e Yeye mmukange njila wanyi ne tshimanu tshia mabue,

8

18:19 1 Anyi “muaba udiye usombela ˆ bua tshitupa tshıpi.” 19:2 1 Anyi “kumfiikisha munda.” Tang. Diumv. 19:3 1 Anyi “bampende.”

853

9

10

11

12

13

14

15

16

17

nunku tshiena mua kupita to; Mmubuikile njila yanyi ne ˆ mıdima. a Mmumvule butumbi buanyi Ne mmumbushe tshifulu tshia butumbi ku mutu kuanyi. Udi untshibulula nseke yonso too ne pandi njimina; Udi ujomona ditekemena dianyi bu mutshi. Tshiji tshiende tshidi tshintemena, Ne udi ummona bu muena lukuna wende. b Bisumbu biende bia basalayi bidi bidisangisha, bintshintshimika, Ne bidi bijingila ntenta wanyi. Bana betu menemene mmubipate kule nanyi, Ne bantu badi bammanye mbangele nyima. c Balunda banyi ba pa muoyo1 mbandekele, Ne bantu bamvua mumanye bimpe mbampue muoyo. d Benyi badi mu nzubu muanyi e ne bapika banyi bakaji badi bangangata bu muenyi; Ndi muntu wa ku babende ku ˆ mesu kuabu. Ndi mbikila muena mudimu wanyi, kadi kena ungitaba; Ndi mmusengelela ne mukana muanyi bua kungumvuila luse. Mupuya wa mu diulu dianyi muine mmulue tshintu tshia muengu kudi mukajanyi, f Ndi mupuya mubi kudi bana betu menemene.1

19:14 1 Anyi “balela banyi.” 19:17 1 Ku mua.: “bana ba mu lukutu luanyi,” mmumue ne: difu divua dingimite (difu dia mamuanyi).

YOBO 19:9-27 NSHAP. 19 a Yob 3:23 Mis 88:8

b Yob 13:24

c Mis 31:11 Mis 69:8

d Mis 38:11

e Yob 31:32

f Yob 2:9 

Mulongo 2 a Yob 17:6 Mis 88:8

b Mis 109:5

c Yob 30:30 Mis 102:5

d Yob 1:10-12 Mis 38:2

e Yob 2:9, 10

f Mis 69:26

g Yob 14:14 Mis 19:14 Mis 69:18 Mis 103:2, 4 Mat 20:28 ˆ Mak 10:45

h Mis 17:15

18 Too ne bana batekete bakadi bampepeja; Pandi njuka, badi batuadija kumpenda. 19 Balunda banyi bonso ba pa muoyo mbankine, a Ne bantu bamvua munange mbankudimukile. b 20 Mifuba yanyi mmilamate ku dikoba dianyi ne ku misunyi yanyi, c Ndi mpanduka ne dikoba dia ˆ ku menu anyi. 21 Ngumvuilayiku luse, balunda banyi, ngumvuilayiku luse, Bualu tshianza tshia Nzambi ntshindenge. d 22 Bua tshinyi nudi nutungunuka ne kunkengesha mudi Nzambi unkengesha, e Nunduisha kanuyi nulekela?1 f 23 Bu bobu nansha bafunde ˆ meyi anyi, Bu bobu nansha mua kuikala baafunde mu mukanda! 24 Kaah! Bu bobu nansha baatape pa dibue bua kashidi Ne ntapu wa tshiamu tshifiike ne tshiamu tshia plomb! 25 Bualu ndi mumanye bimpe ne: mukuudi1 wanyi g udi ne muoyo; Yeye nealue pashishe ne neimane pamutu pa buloba.2 26 Panyima pa dikoba dianyi dimana kunyanga mushindu eu, Nansha muntshidi mu mubidi wanyi, nemmone Nzambi 27 Ungadimuena meme muine, ˆ Wikala mesu anyi meme mua kumona, ki nga muntu mukuabu to. h 19:22 1 Ku mua.: “Ne kanuyi nuukuta munyinyi wanyi?” 19:25 1 Anyi “mupikudi.” 2 Ku mua.: “pa mutu pa lupuishi.”

YOBO 19:28–20:18 28

29

Kadi ndi ndiumvua mushikile munda muanyi bikole!1 Bualu nudi nuamba ne: ‘Mmushindu kayi utudi tumukengesha?’ a Bualu muji wa bualu ebu udi kundi meme. ˆ Ikalayi ne buowa bua muele wa mvita, b Bualu muele wa mvita udi utuadila bilema dinyoka; Numanye ne: mulumbuluishi udiku.” c ˆ ˆ Sofa d muena Namata wakandamuna ne: “Ke bualu kayi meji anyi adi alubakana adi ansaka bua kuandamuna Bua dipampakana dindi ngumvua. Ndi mumvue mubelu mukole udi umpenda; Ne lungenyi luanyi1 ludi lunsaka bua kuandamuna. Bulelela, wewe udi ne bua kuikala ukadi mumanye bualu ebu, Bualu bidi nanku katshia muntu1 watekibua pa buloba, e Ne: lubila lua disanka lua bantu babi ndua tshitupa ˆ tshıpi Ne kusanka kua muntu udi mubenge Nzambi1 nkua mutantshi mukese. f Nansha lumu luende lubande too ne mu diulu Ne mutu wende mufike too ne mu matutu, Neajimine kashidi anu bu tumvi tuende; Bantu bavua ne tshibidilu tshia kumumona nebambe ne: ‘Udi penyi?’

854 NSHAP. 19 a Mis 69:26

b Dut 32:41

20 2

3

4

5

6

7

19:27 1 Anyi “Tuonyi tuanyi ntutshioke munda muanyi.” 20:3 1 Ku mua.: “nyuma wa lungenyi luanyi.” 20:4 1 Anyi “bukua bantu; Adama.” 20:5 1 Anyi “mutontolodi.”

c Mis 58:11 Mat 7:1 Lom 14:4 Yak 4:12

 NSHAP. 20 d Yob 2:11 Yob 11:1

e Yob 8:8

f Yob 8:13, 19 Yob 21:28

 Mulongo 2 a Yob 8:13, 18

b Yob 20:18

8 Neapite lubilu bu tshilota, ne kabakumupeta to; Nebamuipate bu tshikena kumona tshia butuku. ˆ 9 Dısu divua dimumone kumpala kadiakumumona kabidi to, Ne muaba wende kawakumumona kabidi nansha. a 10 Bana bende mene nebakebe mua kulengelela bapele, Ne bianza biende yeye nebialuje bubanji buende. b 11 Mifuba yende ivua miuwule tente ne dikanda dia bunsonga, Kadi diodi1 nedilale nende mu lupuishi luetu elu. 12 Bikala tshintu tshibi tshiuˆ mvuika tshisheme mukana muende, Bikalaye mutshisokoke muinshi mua ludimi luende, 13 Biatshilabulaye, kayi utshilekela, Kadi ushala anu mutshilame mukana muende, 14 Tshiakudia tshiende netshikudimuke buanji munda muende; Netshilue bu lulengu1 lua nyoka ya kobra munda muende. 15 Yeye mmumine bubanji, kadi neabuluke; Nzambi neabupatule buonso mu difu diende. 16 Lulengu lua nyoka ya kobra yeye nealufube; ˆ Menu1 a nyoka wa lulengu neamushipe. 17 Yeye kakumona misulu ya ˆ mayi, Tusulu tua buitshi ne manteka nansha. 18 Neapingaje bintu biende kayi mubidie;1 20:11 1 Mmumue ne: dikanda diende. 20:14 1 Anyi “kanyonga.” 20:16 1 Ku mua.: “ludimi.” 20:18 1 Ku mua.: “ne kakumina.”

855 19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

Kakusanka ne bubanji bua ku mushinga wende to. a Bualu mmuzaze bapele ne mubalekele; Mmunyenge nzubu uvuaye kayi muibake. Kadi kakumvua ditalala munda muende to; Bubanji buende kabuakumuambuluisha bua kupanduka to. Kakuena tshintu tshidi tshishale bua yeye kudia; Ke bualu kayi dilubuluka diende kadiakunenga to. Padi bubanji buende buvulangana bikole, kanyinganyinga nekamukuate; Bukole buonso bua diakabi nebulue kumuluisha. Padiye uwuja difu diende, Nzambi1 neamutumine tshiji tshiende tshikole, Umulokeshilatshi pambidi, mu mala ende. Padiye unyema bia mvita bia tshiamu tshifiike, Mikete ya mu buta bua tshiamu tshia mitaku neyimutubule. Udi udipatula mukete pa nyima wende, Upatula mukete udi wengelela mu kanyonga kende, ˆ Ne buowa bukole budi bumukuata. b ˆ Mıdima mikole mmindile biuma biende; Kapia kadi muntu kayi mupudile nekamubutule; Dikenga ndindile bonso badi bapanduka mu ntenta wende. Diulu neditandule tshilema tshiende; Buloba nebumujukile bua kumuluisha. Mvula mukole neapuekeshe nzubu wende;

20:23 1 Ku mua.: “Yeye.”

YOBO 20:19–21:11

NSHAP. 20 a Yob 20:10

29

ˆ Netshikale mayi a bungi a nkuaka mukole mu dituku dia tshiji tshia Nzambi.1 Etshi ke tshidi muntu mubi upeta kudi Nzambi, Bumpianyi budi Nzambi mumufundile.” Yobo wakandamuna ne: 2 “Telejayi bimpe tshindi ngamba; Bualu ebu buikale busambi bunudi nunsamba nabu. Ikalayi nanyi lutulu pandi ngakula; Pangajikija kuakula, nunku nudi mua kunseka. a Kudilakana kuanyi nkua ndilakena muntu anyi? Bu biobi nanku, meme1 tshivuaku mua kujimija lutulu anyi? Ntangilayi, nushale balengame nukatshila; Tekayi tshianza tshienu ku mishiku yenu. Pandi mbielela meji, ndi ndubakana, Ne mubidi wanyi wonso udi ukanka. Bua tshinyi bantu babi badi bashala ne muoyo, b Bakulakaja, ne balua babanji?1 c Bana babu badi misangu yonso kumpala kuabu, Ne badi bafika too ne ku dimona tunkanunuina tuabu. Nzubu yabu mmikubibue biˆ mpe, kayiyi ne buowa, d Ne Nzambi kena ubanyoka ne mulangala wende to. Ngombe yabu milume idi imitshisha kayiyi ipangila; Ngombe yabu mikaji idi ilela, kayena itula mafu. Bana babu ba balume badi banyema lubilu pambelu

21 b Yob 15:21 Yob 18:5, 11



3

Mulongo 2  NSHAP. 21 a Yob 16:10, 20

4

Yob 17:2 Eb 11:36

5

6 b Hab 1:3, 13

7

8

c Yob 12:6

9

Mis 37:7 Mis 73:3 Mis 73:12 Yel 12:1

10

11

d Mis 73:3, 5

20:28 1 Ku mua.: “tshiende.” 21:4 1 Ku mua.: “nyuma wanyi.” 21:7 1 Anyi “bantu badi ne bukole.”

YOBO 21:12-28

12

13

14

15

16

17

18

19

anu bu tshisumbu tshia mikoko, Ne bana babu balela badi batumpika. Badi bimba misambu ne ngoma wa ku bianza ne lunzenze, Ne basanka ku muadi wa lushiba. a Badi bapitshisha matuku abu ne disanka munda Ne badi bapueka mu Lukita1 ne ditalala.2 Kadi badi bambila Nzambi mulelela ne: ‘Tulekela! Katuena dijinga ne kumanya njila yebe to. b Wa Bukole Buonso nnganyi bua tuetu kumuenzela mudimu? c Tshituapeta ntshinyi tuetu mua kumanyangana nende?’ d Kadi ndi mumanye ne: dilubuluka diabu kadiena ku bukokeshi buabu to. e Meji1 a bantu babi adi kule nanyi. f Mmisangu bungi kayi idibu bajime muendu wa bantu babi? g Mmisangu bungi kayi idi tshipupu tshibakuata? Mmisangu bungi kayi idi Nzambi ubatumina kabutu mu tshiji tshiende? Badiku balua bu tshisonsa kumpala kua lupepele Ne bu tshisote tshidi tshipepele tshikole tshipepula anyi? Nzambi nealame dinyoka dia muntu bua bana ba muntu au.

21:13 1 Anyi “Sheole,” mmumue ne: lukita lua bukua bantu buonso. Tang. ˆ Diumv. 2 Anyi “mu katupa kıpi,” mmumue ne: lufu lua tshikoso ludi kaluyi lua dikenga. 21:16 1 Anyi “Mayele; Dilukakaja ngenyi.”

856 NSHAP. 21 a Yes 5:12 Yes 22:13 Amo 6:4, 5

20

b Mis 10:4, 11 Mis 73:3, 11

c Eks 5:2

21

Mis 10:4 Hos 13:6

d Mal 3:14

22 e Luk 12:19, 20

f Mis 1:1

g Nsu 13:9

23

Nsu 20:20 Nsu 24:20

 Mulongo 2 a Mis 11:6 Yes 26:11

24

b Mis 75:8 Yes 51:17 Yel 25:15 Bua 14:10

25

c Mis 55:23

d Yes 40:13, 14 Lom 11:34 1Ko 2:16

e Yes 40:23

26 27

f Mis 49:17 Luk 12:19, 20

g Mis 73:12, 19 Mat 24:38, 39

h Yob 3:19 Mbi 9:2

i Yob 24:20

j Mis 59:3

28

Kadi Nzambi amufute bua alue kumanya bualu ebu. a ˆ Mesu ende yeye amone dibutuka diende, Ne yeye ikale muntu udi unua tshiji tshikole tshia Wa Bukole Buonso. b Nunku, ntshinyi tshidiye uditatshishila bua tshidi tshifikila nzubu wende panyima pende Bikalabu bipidije1 bungi bua ngondo yende? c Muntu udi mua kulongesha Nzambi dimanya,1 d Padiye Yeye muikale eu udi ulumbuluisha too ne badi batambe kubandila anyi? e Muntu kampanda udi ufua ne makanda ende onso f Padiye kayi ne bualu nansha bumue budi bumutonde, musombe talalaa, g Padi bibelu biende biuwule ne mafuta Ne mifuba yende mikale mikole.1 Kadi muntu mukuabu udi ufua ne kanyinganyinga kakole,1 Kayi mulabulaku bintu bimpe musangu nansha umue. Bonso nebalale mu lupuishi, h Ne bikusu1 nebibamete buonso buabu. i Monayi! Ndi mumanye bimpe meji anudi nuela, Ne ngenyi inudi nulukakaja bua kungenzela bibi.1 j Bualu nudi nuamba ne: ‘Nzubu wa muntu munene udi penyi?

21:21 1 Anyi “bakose mu bitupa bibidi.” 21:22 1 Anyi “kulongesha Nzambi tshintu.” 21:24 1 Ku mua.: “buongo bua mifuba yende butshidi butalale.” 21:25 1 Anyi “ne anyima udi unyingalala bikole.” 21:26 1 Anyi “binya.” 21:27 1 Anyi pamuapa: “kungenzela malu ne tshikisu.”

857 29

30

31

32 33

34

Ne ntenta uvua muntu mubi musombele udi penyi?’ a Kanuena bakonke bena ngendu anyi? Kanuena nulonga bimpe bimpe malu akadibu bamone,1 Ne: batu bepula muntu mubi mu dituku dia tshipupu, Ne bamusungila mu dituku dia tshiji tshikole anyi? Nnganyi wambangana nende bua njila wende? Ne nnganyi wamufuta bua malu adiye muenze? Padibu baya nende ku nkita, Nebatshishile pa lukita luende balamapu. Mabuwa a buloba a mu tshibandabanda1 neikale maˆ sheme kudiye, b Ne bukua bantu buonso budi bumulonda,2 c Bu bakamudianjidila bungi kabuyi kubala. Nunku, bua tshinyi nudi nunsamba ne busambi bua patupu? d Mu mandamuna enu kamuena tshintu tshikuabu to, anu mashimi!” Elifaza e muena Temana wakandamuna ne: “Muntu udi mua kuikala ne dikuatshisha kudi Nzambi anyi? Muntu udi ne busunguluji udi mua kuikala ne diambuluisha kudiye anyi? f Wa Bukole Buonso udiku uditatshisha1 ne: wewe udi muntu muakane anyi? Peshi yeye udi ne tshidiye upeta bualu wewe udi ulonda njila wa muoyo mutoke g anyi?

22 2

3

21:29 1 Ku mua.: “bimanyinu.” 21:33 1 Anyi “kasulu ka tshilonda nkoka.” 2 Ku mua.: “Ne neakoke bukua bantu buonso panyima pende.” 22:3 1 Anyi “Bidiku bisankisha Wa Bukole Buonso.”

YOBO 21:29–22:13

d Yob 31:25, 28

4 Yeye neakupeshe dinyoka Ne neapite nebe ku tshilumbuluidi bua kutshina kuebe kua Nzambi anyi? 5 Ki mbualu malu mabi ebe mmapite bungi Ne bilema biebe kabiena ne ndekelu anyi? a 6 Bualu wewe udi ukuata bintu bia bana benu bu tshieya kakuyi bualu, Ne udi uvula bantu bilamba biabu, ubashiya butaka.1 b 7 Kuena upesha muntu udi ˆ mutshioke mayi a kunua, Ne udi upala badi ne nzala biakudia. c 8 Buloba mbua muntu udi ne bukole, d Ne muntu udibu banyishe udi usombapu. 9 Kadi wewe wakapingaja bakaji bakamba bianza bitupu, Ne wakazaza maboko a bana badi bafuishe batatuabu.1 10 Ke bualu kayi mateyi1 mmakunyunguluke, e Ne malu a tshimpitshimpi ˆ adi enzangana buowa bukole adi akutshinyisha; ˆ 11 Ke bualu kayi kudi mıdima mikole ne kuena mua kumona, ˆ Mayi a bungi adi akubuikila. 12 Nzambi kena mu miaba mitumbuke ya mu diulu anyi? Tangila mudi mitoto yonso mikale muulu mule. 13 Kadi wewe wakamba ne: ‘Ntshinyi tshidi Nzambi mumanye menemene? Udi mua kulumbuluishilangana mu mifitu mikole anyi?

e Yob 18:5, 9

22:6 1 Ku mua.: “uvula bilamba bia badi butaka.” 22:9 1 Anyi “a bana ba nshiya.” 22:10 1 Ku mua.: “mateyi a nyunyi.”

NSHAP. 21 a Yob 20:5, 7

b Yob 3:17

c Lom 5:12

d Yob 16:2, 3 

NSHAP. 22 e Yob 2:11 Yob 4:1

f Yob 15:14, 15

g Yob 2:3 Yob 32:3

 Mulongo 2 a Yob 1:8 Yob 4:7

b Yob 31:19, 22

c Yob 31:17, 22

YOBO 22:14–23:5 14 Matutu mmamujike, nunku kena umona Padiye wendakana pa mutu pa diulu padi pavungamane.’1 15 Neulonde njila wa kale kale Wakendela bantu babi, 16 Bantu badibu babakule1 kuˆ mpala kua dıba diabu, Bena tshishimikidi tshivuaˆ bu bapuekeshe kudi mayi a bungi mapasalale2 anyi? a 17 Bavua bambila Nzambi mulelela ne: ‘Tulekela!’ Kabidi ne: ‘Ntshinyi tshidi Wa Bukole Buonso mua kutuenzela?’ 18 Pende yeye ke Eu uvua muwuje nzubu yabu ne bintu bilenga. (Lungenyi lubi lua mushindu eu ludi kule ne luanyi.) 19 Bantu bakane nebamone bualu ebu, nebasanke, Ne badi kabayi ne bualu nebabaseke, bamba ne: 20 ‘Baluishi betu mbabutudibue, Ne kapia nekashidishe bishadile biabu.’ 21 Longa bua kumumanya Yeye, ne newikale mu ditalala; Nunku bintu bilenga nebilue kuudi. 22 Itaba mukenji wa mukana muende, ˆ Ne lama meyi ende mu muoyo webe. b 23 Wewe mupingane kudi Wa Bukole Buonso, nebakupingaje muuvua kale; c Wewe mumbushe malu mabi mu ntenta webe, 24 Wewe muele or1 webe mu lupuishi ˆ Ne or wa ku Of ı d mu bipongopongo2 bia mabue, 22:14 1 Anyi “penze tshijengu.” 22:16 1 Anyi “bavuabu bipidije mioyo yabu.” 2 Ku mua.: “musulu.” 22:24, 25 1 Anyi “tubulu tua or.” 22:24 2 Anyi “tusulu tua tshilonda nkoka.”

858 NSHAP. 22 a Yob 4:18, 19

b Yob 11:13

c Yob 8:5, 6

d 1Bk 9:28 Yob 28:16 Mis 45:9 Yes 13:12

 Mulongo 2  NSHAP. 23 a Yob 10:1

b Yob 13:3 Yob 16:21

c Yob 31:37

25 Nunku Wa Bukole Buonso nealue or1 webe, Ne neikale arjan webe wa mushinga mukole. ˆ 26 Bualu dıba adi disanka diebe nedikale mu Wa Bukole Buonso, Ne neubandishe mpala webe kudi Nzambi. 27 Neumutendekene, ne yeye neakuteleje; Mitshipu yebe wewe neuyikumbaje. 28 Bualu buonso buwapangadija bua kuenza nebukumbane, Ne bukenke nebutokeshe mu njila webe. 29 Bualu neupuekeshibue milongo paudi wakula ne diambu, Kadi yeye neapandishe bena budipuekeshi.1 30 Neasungile badi kabayi ne bualu; Nunku bikala bianza biebe bikezuke, neusungidibue bushuwa.” Yobo wakandamuna ne: 2 “Nansha lelu nendiabakene ne tshitunu tshionso;1 a Bukole buanyi mbujike bua ditua dianyi dia mikemu. 3 Bu meme nansha mumanye kua kupetela Nzambi! b Mvua mua kuya muaba udiye musombele. c 4 Mvua mua kuya ne tshilumbu tshianyi kumpala kuende Ne kuwuja mukana muanyi ˆ ne meyi a kudibingisha nawu; 5 Mvua mua kumanya muvuaye mua kungandamuna

23

ˆ 22:29 1 Anyi “muntu udi ne mesu minyika panshi.” 23:2 1 Anyi “kudiabakena kuanyi nkua buntomboji.”

859 6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

Ne kuteya ntema ku malu adiye ungambila. Yeye uvua mua kuelangana nanyi ne bukole buende bunene anyi? ` Too, bushuwa, yeye uvua anu mua kunteleja. a Kuoku aku muena bululame uvua mua kululamija nende malu, Mvua mua kubingishibua kudi Mulumbuluishi wanyi musangu umue bua kashidi. Kadi meme muye ku est, kenaku to; Ne ndi mpingana, tshiena mua kumupeta to. Padiye wenza mudimu ku dia bakaji, tshiena mua kumumona to; Pashishe udi ukudimuka ku dia balume, kadi tshiena anu mmumona to. Kadi yeye mmumanye njila undi mulonde. b Padiye ujikija kunteta, nempatuke bu or mukezuke. c Makasa anyi mmalonde mu makasa ende bimpe bimpe; Ndi mulamate njila wende tshiyi nsesuka. d Tshiena mumbuke ku mukenji wa ku mishiku yende. ˆ Ndi mulame meyi ende e bimpe kupita too ne bivuabu bandombe bua kuenza.1 Padiye mudisuike bua kuenza bualu, nnganyi udi mua kumukandamena? f Padiye1 usua kuenza bualu, yeye udi ubuenza. g Bualu neakumbaje malu onso akadibu bampangadijile,1 Udi ne malu a bungi a mushindu eu atshidiye mulame. Ke bualu kayi ndi mpampakana bua bualu buende;

23:12, 14 1 Anyi “bamfundile.” 23:13 1 Anyi “Padi anyima wende.”

YOBO 23:6–24:6 NSHAP. 23 a Mis 22:24 Yes 57:16

16 b Yob 1:8 Mis 1:6 Mis 139:1

17

c Yob 31:6 Mis 17:3

24

d Mis 18:21 Mis 44:18

e Mis 119:11, 127

2

Yel 15:16

f Lom 9:19

3 g Nom 23:19 Mis 135:6 Yes 14:24 Yes 46:10

 Mulongo 2 

4

NSHAP. 24 a Hab 1:2

5 b Dut 19:14 Dut 27:17 Nsu 23:10 Hos 5:10

c Dut 24:17

d Mis 109:16 Nsu 22:16 Yes 10:1, 2 Yak 5:4

e Yes 32:14 Yel 14:6

Pandi ngela meji a bualu bueˆ nde, buowa buanyi budi bukola. Nzambi mmumvuije muena ˆ buowa, Ne Wa Bukole Buonso mmuˆ nkuatshishe buowa. Kadi ki mbanji kumpuwisha ˆ kudi mıdima Anyi kudi mifitu idi mibuikile mpala wanyi to. “Bua tshinyi Wa Bukole Buonso kena ukosa tshikondo? a Bua tshinyi badi bamumanye kabena bamona dituku diende?1 Bantu badi batentemuna bimanyinu bia mikalu; b Badi bakuata bisumbu bia mikoko baya nabi mu mpata yabu bobu ya kudishila nyama. Badi baya ne mpunda wa bana badi bafuishe batatuabu Ne bakuata ngombe wa mukaji mukamba bu tshieya tshia tshintu tshisomba.1 c Badi bumbusha bapele mu njila ku bukole; Ba pa buloba badi kabayi mua kudisungila badi ne bua kubasokoma. d Bapele badi bakeba tshiakudia ne muoyo mujima bu mpunda ya tshisuku e mu tshipela; Badi bakeba biakudia mu tshipela bua bana babu balela. Badi ne bua kupuola bintu mu budimi bua bende,1 Ne kupumbulula mu madimi a tumuma tua mvinyo a bantu babi.

6

24:1 1 Mmumue ne: dituku diende dia dilumbuluisha. 24:3 1 Anyi “bu tshintu tshikuata lukole.” 24:6 1 Anyi pamuapa: “bapuola biakudia bia nyama mu budimi.”

YOBO 24:7-22 7 Badi balala butaka butuku bujima, kabayi ne bilamba; a Kabena ne tshia kudibuikila bua mashika. 8 Mbabolesha bikole kudi mvula ya ku mikuna; Badi balamata ku mabue bua dipangila dia muaba wa kueyema. 9 Muana udi mufuishe tatuende mmutula ku dibele; b Ne bilamba bia bapele mbiangata bu tshieya tshia tshintu tshisomba, c 10 Babenzeja bua kutambakana butaka, kabayi ne bilamba, Bikale ne nzala, padibu bambula bisumbu bia ntete. 11 Badi benza mudimu mukole munkatshi mua bibumba bia mabula pa munya mukole;1 Badi badiata tumuma tua mvinyo mu bikaminu, kadi bafua ne nyota. d 12 Bantu badi bapunga ne lufu badi batungunuka ne kutua mikemu mu tshimenga; Badi ne mputa ya lufu1 badi badila bakeba diambuluisha, e Kadi Nzambi kena umona bualu ebu bu bubi to.2 13 Kudi badi batombokela butoke; f Kabena bajingulula njila ya butoke, Ne kabena balonda tujila tuabu. 14 Mushipianganyi udi ujuka pa dindadinda; Udi ushipa badi kabayi mua kudisungila ne bapele, g 24:11 1 Anyi pamuapa: “Badi bakamina mafuta munkatshi mua bibumba bia mabula.” 24:12 1 Anyi “Anyima ya badi ne mputa.” 2 Anyi pamuapa: “Nzambi kena ubipisha muntu nansha umue to.”

860 NSHAP. 24 a Eks 22:26, 27 Dut 24:13

15

b 2Bk 4:1

c Eks 22:26, 27

16

Dut 24:13

d Yel 22:13 Yak 5:4

17

e Mbi 4:1

18 f Yne 3:19

g Mis 10:4, 8 

19

Mulongo 2 a Nsu 7:8-10

b 2Sm 12:9, 12

20

Mis 94:3, 7 Nsu 30:20

c Yne 3:20

21 d Dut 28:15, 16 Nsu 3:33

22 e Mis 49:13, 14 Mis 55:15 Luk 12:20

f Nsu 10:7 Mbi 8:10 Mbi 9:5

Padiye eku butuku uditua mu diiba. ˆ Dısu dia muendi wa masandi didi dindila pakadi panshi pafiika, a Diamba ne: ‘Kakuena muntu wammona to!’ b Udi ujika mpala wende. ˆ Mu mıdima, badi batubula1 nzubu babuelamu; Mu munya, badi badikangila mu nzubu. Bobu mbenyi kudi butoke. c Bualu dinda didi muomumue ˆ ne mıdima mikole kudibu; Mbibidilangane ne malu adi ˆ enza buowa bukole a mu ˆ mıdima mikole. ˆ Kadi mayi adi abapuekesha lubilu.1 Tshitupa tshiabu tshia buloba netshiedibue mulawu. d Kabakupingana mu madimi abu a tumuma tua mvinyo nansha. Anu mudi munanga ne luya lukole bijimija neje idi mienguluke, Ke mudi Lukita1 lujimija bantu badi benze mpekatu! e Mamuende1 neamupue muoyo; tshikusu netshimudie ne disanka. Kabakumuvuluka kabidi nansha. f Nebatshibule dipanga buakane anu bu mutshi. Yeye udi udia mukaji udi nkumba bintu, Ukengesha mukaji mukamba. Nzambi1 neenze mudimu ne bukole buende bua kubutula bantu badi ne bukole;

24:16 1 Ku mua.: “bapanda.” 24:18 1 Ku mua.: “Yeye udi ne lubilu lukole pa mutu ˆ pa mayi.” 24:19 1 Anyi “Sheole,” mmumue ne: lukita lua bukua bantu buonso. Tang. Diumv. 24:20 1 Ku mua.: “Lukutu.” 24:22 1 Ku mua.: “Yeye.”

861

23

24

25

Nansha bobu mua kujuka, kabena ne dishindika dia kuikala ne muoyo to. Nzambi1 udi ubalekela bakolesha ku muoyo ne badiumvua mu ditalala, a ˆ Kadi mesu ende adi pa malu onso adibu benza.2 b Mbabandishibue bua tshituˆ pa tshıpi, pashishe kabenaku kabidi. c Mbapuekeshibue d ne mbasangishibue pamue bu bantu bakuabu bonso; Mbabakose bu miepu ya ntete. Mpindieu, nnganyi udi mua kujadika mundi muena dishima ˆ Anyi kuela meyi anyi mpata?” Biledada e muena Shuhi wakandamuna ne: “Bukokeshi ne bukole budi butshinyisha mbiende yeye; Yeye udi ujadika ditalala mu diulu.1 Badi mua kubala bisumbu bia basalayi bende anyi? Nnganyi udi munya wende kawuyi utemena? Nunku, mmunyi mudi muntu ufuafua mua kuikala muakane kumpala kua Nzambi? f Peshi mmunyi mudi muntu udi muledibue kudi mukaji mua kuikala kayi ne bualu?1 g Nansha ngondo muine kena ne bukenke Ne mitoto ˆ kayena mikezuke ku mesu kuende to; Netuambe tshinyi bua muntu ufuafua udi bu tshikusu, Ne muana wa muntu udi bu tshishi?”

25 2

3

4

5

6

24:23 1 Ku mua.: “Yeye.” 2 Ku mua.: “pa njila yabu.” 25:2 1 Ku mua.: “mu miaba yende mitumbuke.” 25:4 1 Anyi “mukezuke.”

NSHAP. 24 a Mbi 8:11 Yes 56:12 Luk 12:19

26

b Mis 11:4 Nsu 5:21 Nsu 15:3

3

c Mis 37:10 Mis 92:7 Yak 1:11

4 d Mbi 8:12, 13 

NSHAP. 25 e Yob 2:11 Yob 8:1

5

f Yob 4:17, 18 Yob 22:3

6 g Yob 15:14, 15 

Mulongo 2 

7

NSHAP. 26 a Yob 16:2, 3

b Yob 12:2

8

Yob 17:10

c Mis 139:8 Eb 4:13

9

YOBO 24:23–26:9

Yobo wakandamuna ne: 2 “Ke muudi muambuluishe muntu udi kayi ne bukole nunku! Ke muudi mupandishe diboko didi kadiyi ne bukole nunku! a Udi mupeshe muntu udi mupangile meji b mubelu wa dikema! Ke muudi musokolole meji ebe adi ambuluisha1 tshianana2 nunku! Uudi ujinga kuakula nende nnganyi? Uvua mukupeshe lungenyi lua kuamba malu a nanku nnganyi?1 Badi kabayi ne bukole mu lufu badi bazakala; Badi muinshi kupita too ne ˆ mayi ne bintu bidi bisombamu. Lukita1 ludi butaka kumpala kua Nzambi,2 c Ne muaba wa kabutu3 udi buashi. Udi ubalula luseke lua diulu lua ku nord1 mu tshibuashibuashi,2 d Ulembeleja buloba kabuyi bukudika ku tshintu; ˆ Udi uvungila mayi mu matutu ende, e Nunku matutu kaena atayika bua bujitu buawu to; Udi ujika kumpala kua nkuasa wende wa bukalenge, Ubalula ditutu diende pa mutu pende. f

d Yob 9:8 Mis 104:2 Yes 42:5

e Nsu 30:4 Mbi 11:3

f Mis 97:2

26:3 1 Anyi “lungenyi lujima.” 2 Anyi “bungi tshianana.” 26:4 1 Ku mua.: “Mmupuya (Nnyuma) wa nganyi udi mupatukile munda muebe.” 26:6 1 Anyi “Sheole,” mmumue ne: lukita lua bukua bantu buonso. Tang. Diumv. 2 Ku mua.: “kuende.” 3 Anyi “Ne Abadona.” 26:7 1 Ku mua.: “ku nord.” 2 Ku mua.: “muaba mutupu.”

YOBO 26:10–27:13 10 Udi wela mushonyi udi bu mukalu wa diulu ne buloˆ ba1 pa mutu pa mayi, a Udi uteka mukalu pankatshi ˆ pa butoke ne mıdima. 11 Makunji mine a diulu adi anyukuka; Adi apampakana padiye utanda. 12 Udi uvuandulula mbuu ne bukole buende, b Ku lungenyi luende udi utshibula nyama munene1 wa mu mbuu bitupa bitupa. c 13 Udi utokesha muulu ne mupuya1 wende; Tshianza tshiende tshidi tshitubula nyoka udi wongoloka.2 14 Mona! Eyi idi anu mielelu ya njila yende d patupu; Anu dinunganyi dikese tshianana ndikadi diumvuike bua bualu buende! Nunku, nnganyi udi mua kujingulula dikubakuba diende dikole?” e Yobo wakatungunuka ne kuakula,1 wamba ne: 2 “Bushuwa bu mudi Nzambi wakabenga kundeja kulumbuluisha kuakane f muikale ne muoyo, Bu mudi Wa Bukole Buonso wakamvuija meme1 muena kanyinganyinga kakole g muikale ne muoyo, 3 Bu mutshidi mueyelu wanyi munda muanyi Ne nyuma wa kudi Nzambi mu mimpempe yanyi, h 4 Mishiku yanyi kayakuamba malu adi kaayi makane; Nansha ludimi luanyi kaluakunungana malu a dishima to!

27

26:10 1 Ku mua.: “tshijengu.” 26:12 1 Ku mua.: “Lahaba.” 26:13 1 Anyi “lupepele.” 2 Anyi “ufinunuka.” 27:1 1 Ku mua.: “lusumuinu.” 27:2 1 Anyi “anyima wanyi.”

862 NSHAP. 26 a Nsu 8:27 Yel 5:22

b Mis 74:13 Yes 51:15

c Yob 9:13

d Mis 92:5 Mbi 3:11 Yes 55:9

e Yob 37:5 

NSHAP. 27 f Yob 34:5

g Lut 1:20 2Bk 4:27

h Gen 2:7 Yes 42:5 Bz 17:25

 Mulongo 2 a Yob 22:1, 5 Nsu 27:11

b Yob 2:3

c Yob 13:15, 16 Yob 36:13

d Yob 35:12 Mis 18:37, 41 Nsu 28:9 Yel 11:11 Yak 4:3

e Mis 11:6 Mbi 8:13 Mal 3:5

5 Kabiena mua kumfikila bua meme kunuamba nuenu ne: nudi bakane to! Too ne pangafua, tshiakulekela1 muoyo wanyi mutoke! a 6 Nendame buakane buanyi ne tshiakubulekela nansha kakese; b Muoyo wanyi kawakumpisha1 matuku onso antshidi ne muoyo2 to. 7 Muena lukuna wanyi alue bu bantu babi, Badi banduisha balue bu bantu badi kabayi bakane. 8 Bualu, nditekemena kayi didi nadi muntu udi ubenga Nzambi1 padibu bamubutula, c Padi Nzambi umbusha muoyo2 wende? 9 Nzambi neateleje muadi wende Padi dikenga dimukuata anyi? d 10 Peshi yeye neasankile mu Wa Bukole Buonso anyi? Neabile Nzambi misangu yonso anyi? 11 Nennulongeshe bualu bua bukole bua1 Nzambi; Tshiakunusokoka bualu nansha bumue bua Wa Bukole Buonso. 12 Monayi! Binuikala bonso bamone bikena kumona, Bua tshinyi malu anudi nuakula adi anu patupu menemene? 13 Etshi ke tshitupa tshidi muntu mubi upeta kudi Nzambi, e 27:5 1 Anyi “tshiakumbusha kundi; nendame.” 27:6 1 Anyi “kawakunyobola; kawakunkeba bilumbu.” 2 Anyi “dituku nansha dimue dia mu matuku anyi.” 27:8 1 Anyi “mutontolodi.” 2 Anyi “anyima.” 27:11 1 Anyi pamuapa: “Nennulongeshile ku tshianza tshia.”

863

14

15

16

17

18

19

20

21

22

Bumpianyi budi bamfumu ba tshikisu bangata kudi Wa Bukole Buonso. Bana bende bobu bavulangane, nebafue ku muele wa mvita, a Ne ndelanganyi yende kayakuikala ne biakudia bikumbane to. Badi bashala ne muoyo padiye ufua, tshipupu netshibajiike, Ne bakaji bakamba babu kabakubadila to. Nansha yeye mukunguije arjan bu lusenga Ne mudibutshile bilamba bilengele bu diima, Nansha yeye mua kubikunguija, Muntu muakane neabivuale, b Ne bantu badi kabayi ne bualu nebabanyangane arjan yende. Nzubu udiye wibaka mmuteketangane bu lukutu lua tshishi tshia mbumbu, Bu muaba wa kueyema c muenza kudi nsentedi. Neaye kulala muikale mubanji, kadi kakukunguija tshintu nansha tshimue; ˆ Padiye ubulula mesu ende, tshintu nansha tshimue katshiakuikalaku. ˆ Buowa bukole budi bumuˆ kuata bu mayi a bungi mapasalale; Tshipepele tshikole tshidi tshimubakula butuku. d Lupepele lua ku est nelumuambule, ne yeye kakuikalaku; Ludi lumukomba lumumbusha muaba wende. e Neluditute kudiye kakuyi luse f Padiye upatata bua kunyema bukole bualu kakuyi mushindu. g

YOBO 27:14–28:8 NSHAP. 27 a Est 9:7-10 Hos 9:13

23 Ludi lumukumina bikashi Ne lumuelela muonzo a muaba udilu.1 “Kudi muaba wa kumbula arjan Ne muaba bua or udibu balengeja; b 2 Batu bapatuila tshiamu tshifiike ku buloba, Ne batu bengulula1 tshiamu tshia mitaku ku mabue. c ˆ 3 Muntu udi utshimuna mıdima; Udi ukeba mu mifitu ne mu ˆ mıdima too ne ku ndekelu, Wenda ukeba kabanda.1 4 Udi umbula dijimba kule ne muaba udi bantu basombele, Mu miaba idibu bapue muoyo, kule ne muaba udi bantu bendela; Bamue bantu badi bapueka balembeleja, banyukuka batua eku ne eku. 5 Biakudia bidi bimena pa mutu pa buloba; Kadi muinshi mudi muvuanduluka bu muvuandulula kudi kapia.1 6 Mu mabue adimu mudi safire, Ne lusenga ludi ne or. 7 Nyunyi utu udia minyinyi ki mmumanye njila wa kuyaku to; ˆ Dısu dia nkumbikumbi kaditu dianji kukumona to. 8 Nyama minene kayitu mianji kudiatapu; Muana wa ntambue katu muanji kubembelaku tshintu.

28 b Nsu 13:22 Nsu 28:8 Mbi 2:26

c Yes 1:8 Mdi 2:6

d Mis 73:3, 19

e Mat 7:26, 27

f Mis 83:15

g Yes 10:3 Amo 2:14

 Mulongo 2 a Mdi 2:15  NSHAP. 28 b Nsu 17:3 Mal 3:3

c Dut 8:7, 9

27:23 1 Anyi pamuapa: “Badi bamututshila bikashi ne bamuelela muonzo muaba udibu.” 28:2 1 Ku mua.: “bapongolola.” 28:3 1 Ku mua.: “dibue.” 28:5 1 Bimueneka ne: badi bakula bua diumbula bintu bia muinshi mua buloba.

YOBO 28:9–29:2 9 Muntu udi ututa dibue dikole ne tshianza tshiende; Udi ushimbula mikuna ku bitaku biayi. ˆ 10 Udi upanda mikidi ya mayi a mu dibue; ˆ Mesu ende adi amona bimpe tshintu tshionso tshia mushinga. 11 Udi welela mpokolo ya misulu nkila Ne upatula tshivua tshisokoka patoke. 12 Kadi meji, badi mua kuapeta penyi? b Ne nkuepi kudi lungenyi lufumina? c 13 Kakuena muntu udi umanya mushinga wawu to, d Ne kabena mua kuapeta mu buloba bua badi ne muoyo. ˆ 14 Mayi male adi amba ne: ‘Kaena munda muanyi to!’ Ne mbuu udi wamba ne: ‘Kaena nanyi to!’ e 15 Kabena mua kuasumba ne or mukezuke; Nansha arjan, kabena mua kupima bujitu buende bua kumushintakaja nawu to. f 16 Kabena mua kuasumba ne or ˆ wa ku Of ı g Anyi ne dibue dia onikse ditu kadiyi ditamba kumueneka anyi dibue dia safire to. 17 Kabena mua kuafuanyikija ne or anyi ne lumuenu to; Nansha dilongo dia or mutambe buimpe,1 kabena mua kudishintakaja nawu to. h 18 Ki mbikumbane nansha bua kutela dibue dia koraye ne dibue dia kristale to, i Bualu tshibombi tshia meji tshidi ne mushinga kupita tshibombi tshiuwule tente ne mabue a busanga. 28:17 1 Ku mua.: “mulengeja.”

864 NSHAP. 28 a 2Bk 20:20 2Ku 32:30

b Nsu 2:6 Yak 1:5

c Yob 28:28 d Nsu 3:15 e Lom 11:34 f Nsu 3:13, 14 g Yes 13:12 h Nsu 16:16 i Nsu 8:11 Nsu 20:15

 Mulongo 2 a Eks 28:15, 17 b Yob 28:12 c Mbi 8:17 1Ko 2:8, 11

d Yak 1:5 e Nsu 15:3 Zek 4:10 1Pt 3:12

f Mis 148:8 Mbi 1:6

g Yob 5:10 Yob 26:8 Yob 37:10 Mis 135:7 Nsu 30:4 Yes 40:12

h Zek 10:1 i Yob 38:25 j Dut 4:6 Mis 111:10 Nsu 9:10 Mbi 12:13 Lom 1:20

k Nsu 3:7

19 Kabena mua kuafuanyikija ne dibue dia topaze a dia ku Kushi1 to; Kabena nansha mua kuasumba ne or mukezuke to. 20 Kadi meji adi afumina penyi? Ne nkuepi kudi lungenyi lufumina? b ˆ 21 Mmasokoka mesu a tshintu tshionso tshidi ne muoyo, c Ne mmasokoka nyunyi ya muulu. 22 Kabutu ne lufu bidi biamba ne: ‘Matshi etu mmumvue anu lumu luawu patupu.’ 23 Nzambi mmujingulule njila wa kuapetela; Yeye nkayende mmumanye muaba udiwu masombele, d 24 Bualu yeye udi utangila ku ntengu ya buloba, Ne udi umona bintu bionso bidi muinshi mua diulu. e 25 Pavuaye mujadike bukole1 bua lupepele f ˆ Ne mupime bule bua mayi, g 26 Pavuaye muelele mvula mukenji h Ne muenzele ditutu dia mvula wa tshipupu wa makubakuba njila, i ˆ 27 Dıba adi wakamona meji, kuumvuijaye; Wakaajadika, kuatetaye. 28 Pashishe, wakambila muntu ne: ‘Mona! Ditshina dia Yehowa, diodi ke meji, j Ne kumbuka ku malu mabi ke lungenyi.’” k Yobo wakatungunuka ne kuakula,1 wamba ne: 2 “Meme muikale nansha bu mu ngondo ikadi mipite, Mu matuku avua Nzambi undama,

29

28:19 1 Anyi “Etshiopi.” 28:25 1 Ku mua.: “bujitu.” 29:1 1 Ku mua.: “lusumuinu.”

865 3 Pavuaye muenze bua muendu wende ukenkeshe pa mutu wanyi, ˆ Pangakapitshila mu mıdima ku butoke buende, a 4 Pantshivua ne1 bukole buanyi, Patshivua bulunda bua Nzambi bumvuika mu ntenta wanyi, b 5 Patshivua Wa Bukole Buonso muikale nanyi, Pavua bana1 banyi bannyunguluke, 6 Pavua makasa anyi mazabika mu manteka, Ne mabue mampongoluele tusulu tua mafuta. c 7 Pamvua ne tshibidilu tshia kupatuka ku tshiibi tshia tshimenga d Ne kusomba muaba wa tshinsangansanga, e 8 Bansongalume bavua bammona, baya ku luseke,1 Nansha bantu bakulumpe bavua bajuka, bashala bimane. f 9 Bakokeshi bavua badikanda bua kuakula; Bavua bateka tshianza tshiabu ku mishiku yabu. ˆ 10 Meyi a bantu bende lumu avua apuwa; Ludimi luabu luvua lulamata mu tshilakalaka tshia mukana muabu. 11 Muntu yonso uvua unteleja uvua wakula bimpe bua bualu buanyi, Ne bavua bammona bavua bajadika bualu buanyi. 12 Bualu mvua nsungila mupele uvua udila ukeba diambuluisha, g Pamue ne muana udi mufuishe tatuende ne muntu yonso uvua kayi ne muambuluishi. h 29:4 1 Ku mua.: “mu matuku a.” 29:5 1 Anyi “bambuluishi.” 29:8 1 Ku mua.: “basokoma.”

YOBO 29:3-23 NSHAP. 29 a Mis 18:28 Mis 119:105

b Mis 25:14 Nsu 3:32

c Dut 32:13 Dut 33:24

d Lut 4:1 Nsu 31:23

e Neh 8:1

f Lew 19:32

g Nsu 21:13 Nsu 24:11

h Yak 1:27 

Mulongo 2 a Dut 24:12, 13

b Dut 10:17, 18

c Luk 14:13 Yak 1:27

d Nsu 29:7

e Mis 58:6 Nsu 30:14

f Gen 25:8 2Bk 22:20

g Yob 29:9

13 Muntu uvua wamba kufua uvua unjingila diakalengele, a Ne mvua musankishe muoyo wa mukaji mukamba. b 14 Mvua muvuale buakane bu tshilamba tshianyi; Kulumbuluisha kuanyi kuakane kuvua bu muzabi1 ne bu tshilamba tshia kudijingila ku mutu. ˆ 15 Ngakalua mesu kudi mpofu Ne makasa kudi mulema. 16 Mvua tatu kudi bapele; c Mvua ndondolola tshilumbu tshia bantu bamvua tshiyi mumanye. d 17 Mvua ntshibula mbanga ya muenji wa malu mabi e Ne ntulaˆ tshivuaye mukuate ku menu. 18 Mvua ne tshibidilu tshia kuamba ne: ‘Nemfuile mu nzubu muanyi meme,1 f Ne matuku anyi neikale mapite bungi bu tutete tua lusenga. 19 Miji yanyi ˆ neyilambe too ne mu mayi, Ne lumuma nelushale butuku bujima ku matamba anyi. 20 Butumbi buanyi budi buvuijibua bupiabupia misangu yonso, Ne buta bua mikete budi mu tshianza tshianyi nebutungunuke anu ne kuasa.’ 21 Bantu bavua bateleja ne muoyo kuulu kuulu, Bindila mubelu wanyi talalaa. g 22 Pamvua njikija kuakula, kabavua ne tshikuabu tshia kuamba to; ˆ Meyi anyi avua amata bimpe bimpe1 mu matshi abu. 23 Bavua bangindila bu mudibu bindila mvula; 29:14 1 Anyi “muzabi wa kawuyi maboko.” 29:18 1 Ku mua.: “mu disua dianyi.” 29:22 1 Ku mua.: “amata bu mamata.”

YOBO 29:24–30:16

24

25

Bavua bakangula mukana bikole bu badi bakangula bua mvula ya ndekelu. a Pamvua mbatuila mimuemue, bivua bibakemesha; Bukenke bua mpala wanyi buvua bubakolesha ku muoyo.1 Mvua mbaludika bu mfumuabu, Ne mvua bu mukalenge munkatshi mua bisumbu biende bia basalayi, b Bu muntu uvua usamba badi badila. c “Mpindieu badi banseka, d Bantu badi bana kundi, Bena batatuabu bamvua mua kubengela Bua kubateka pamue ne mbua ivua ilama bimuna bianyi. Bukole bua bianza biabu buvua ne dikuatshisha kayi kundi? Makanda abu mmabutuke. Bobu mbazengeja kudi dikenguluka ne kudi nzala; Badi bakunya buloba bume Bukavua bunyanguke ne bubutuke. Badi baaka bisonsa bia mukele mu bisuku; Biakudia biabu bidi muji wa mitshi ya jenete. Badi babipata munkatshi mua bantu; e Bantu badi babela mbila bu mudibu bela muivi. Mbasombele pa mpulumuku ya bipongopongo,1 Mu masoso a mu buloba ne mu mabue manene. Badi belela mbila mu bisuku Badikunguija munkatshi mua mpesa.

30 2

3

4

5

6

7

29:24 1 Anyi pamuapa: “Kabakabuitshidija butoke bua mpala wanyi to.” 30:6 1 Anyi “tusulu tua tshilonda nkoka.”

866 NSHAP. 29 a Mis 72:6 Nsu 16:15

b Yob 1:3

c Mbi 7:2 

NSHAP. 30 d Yob 12:4

e Gen 4:12 Mis 109:10 Dan 4:25

 Mulongo 2 a Mis 69:12 Mdi 3:14

b Yob 17:6

c Yob 19:13

d Nom 12:14 Dut 25:9 Yes 50:6 Mat 27:30

e Yob 16:2 Mis 69:26

f Mis 22:14

g Yob 10:15

8 Bu bana ba bantu batatakane ne bantu badi kabayi ne ˆ mena, Bakabipata1 mu ditunga. 9 Kadi mpindieu badi banseka too ne mu misambu yabu; a Ndi mulue kudibu tshintu tshia kupepejabu.1 b 10 Mbankine ne badi bangepukila ku bule; c Kabena belakana bua kuntuila mata mu mpala. d 11 Bualu Nzambi mmunnyenge bia mvita1 ne mmumpuekeshe milongo, Badi bumbusha kudikanda kuonso2 kumpala kuanyi. 12 Ku dia balume dianyi badi bajuka bu tshisumbu tshia bantu babi; Badi bangela lubilu Ne badi bateka bintu bia kabutu mu njila wanyi. 13 Badi bashipa njila yanyi Ne bavuija dikenga dianyi dibi menemene, e Kakuyi muntu udi mua kubakanda.1 14 Badi balua bu badi bapatukila mu disoso dinene mu tshimanu; Badi baya kumpala mu muaba mubutula. ˆ 15 Buowa bukole budi bunkuata; ˆ Buneme buanyi mbuipata bu lupepele, Ne lupandu luanyi ludi lujimina bu ditutu. 16 Mpindieu muoyo1 wanyi udi wenda uteketa munda muanyi; f Matuku a dikenga g mmankuate. 30:8 1 Ku mua.: “Bakabakengesha bikole.” 30:9 1 Ku mua.: “lusumuinu; kasumu.” 30:11 1 Ku mua.: “mmutekeshe mulemu wa buta buanyi.” 2 Anyi “Badi basulula muonji wa kukanda nawu.” 30:13 1 Anyi pamuapa: “Kakuyi udi ubambuluisha.” 30:16 1 Anyi “anyima.”

867 17 Kusama kudi kutubula mifuba yanyi1 butuku; a Bidi bisama binkunya kabiena bilekela. b 18 Bua bukole bua bungi, tshilamba tshianyi ntshishintuluke;1 Budi bumfiekela anu bu nshingu wa tshilamba tshianyi. 19 Nzambi mmungele mu bitotshi; Mbanshiye anu lupuishi ne butu. 20 Ndi nkudidila ndomba diambuluisha, kadi kuena ungandamuna; c Ndi ngimana kuulu, kadi udi anu muntangile tshianana. 21 Udi munkudimukile ne tshikisu tshionso; d Udi unduisha ne dikanda dionso dia tshianza tshiebe. 22 Udi ungambula, uya nanyi mu lupepele; Pashishe udi unkupakaja mu mvula mukole wa tshipupu.1 23 Bualu ndi mumanye ne: neumpuekeshe mu lufu, Ku nzubu waya kutuilangana bonso badi ne muoyo. 24 Kadi muntu nansha umue kena mua kututa muntu mutshibuke1 e Padiye udila ulomba diambuluisha mu tshikondo tshiende tshia dikenga nansha. 25 Tshivuaku mudile bua bantu badi bikondo bikole bitulukile anyi?1 30:17 1 Ku mua.: “Mifuba yanyi mmitubulula.” 30:18 1 Anyi pamuapa: “Bukole bua dikenga dianyi budi bunshintulula tshimuenekelu.” 30:22 1 Anyi pamuapa: “umvingutula ne mukumu.” 30:24 1 Ku mua.: “mushiki wa bintu bibumbula.” 30:25 1 Anyi “badi batuilangane ne dituku dibi anyi?”

YOBO 30:17–31:4

h Gen 16:13

Tshivuaku1 munyingalale bua mupele anyi? a Nansha mumvua mutekemene malu mimpe, malu mabi akalua; Mvua muindile butoke, kadi ˆ mıdima yakalua. Munda muvua mumvuanduluka kamuvua mulekele to; Matuku a dikenga avua mantue mutu. Ndi ngendakana mubungame; b kakuena munya to. Mu disangisha dia bantu, ndi njuka ne ndila ndomba diambuluisha. Ndi mulue muanabu ne mibuabua Ne mulunda wa bana ba bakaji ba nyunyi ya mfiondo. c Dikoba dianyi ndilue difiike ne ndipuluke; d Mifuba yanyi idi yoshika ne luya lukole.1 Lunzenze luanyi lukadi lua kuimba anu bua madilu, Ne lushiba luanyi anu bua lubila lua muadi. “Ndi mudie tshipungidi ne ˆ mesu anyi. e Nunku, mmunyi mudibi mua kuenzeka bua meme kutuma ntema kudi nsongakaji utshidi kamama mu mushindu mubi? f Kabidi nempete tshinyi kudi Nzambi muulu? Mbumpianyi kayi bungangata kudi Wa Bukole Buonso muulu? Dikenga kadienaku dindile muenji wa malu mabi Ne tshipupu tshindile badi benza malu adi mabi anyi? g Kenaku umona njila yanyi h Ne ubala bungi bua bidia bianyi bionso bia makasa anyi?

2Ku 16:9 Mis 139:3 Nsu 5:21 Yel 32:19

30:25 1 Anyi “Anyima wanyi kavuaku.” 30:30 1 Anyi pamuapa: “mubidi kapia.”

NSHAP. 30 a Mis 6:2

26 b Yob 2:8, 13 Yob 7:4

27 c Yob 19:7 Mis 22:2

28 d Yob 7:20 Yob 19:6

e Yob 13:25 

29

Mulongo 2 a Nsu 14:21 Nsu 14:31 Nsu 19:17

b Mis 38:6 Mis 42:9 Mis 43:2

c Mik 1:8

30

31

31

d Yob 7:5 Mdi 4:8

 NSHAP. 31 e Nsu 6:25, 26

2

Mat 5:28

f Yob 31:9, 10

3 g Yob 20:26-29 Mis 73:3, 18 Nsu 10:29

4

YOBO 31:5-22 5 Nkadiku muendele mu malu adi kaayi malelela anyi?1 Dikasa dianyi ndiye lubilu bua kushima anyi? a 6 Nzambi ampime ne tshipimu tshijalame; b Nunku neajingulule muoyo wanyi mutoke. c 7 Bikala makasa anyi masesuke mu njila, d Anyi muoyo wanyi mulonde ˆ mesu anyi, e Peshi bianza bianyi binyanguke, 8 Nunku, meme nkune mamiinu bua muntu mukuabu aadie, f Ne bajule bintu bindi nkuna.1 9 Bikala muoyo wanyi mukokibue kudi mukaji g Ne meme mualamine h ku tshiibi tshia mukuanyi, 10 Nunku, mukajanyi apelele mulume mukuabu ntete, Ne balume bakuabu balale nende.1 i 11 Bualu atshi tshivua mua kuikala tshikadilu tshia bundu, Tshilema tshidi tshikumbanyine dinyoka kudi balumbuluishi. j 12 Tshivua mua kuikala kapia kadi kadia ne kabutula,1 k Kashidisha too ne miji ya2 bionso bindi mupete. 13 Bingikala mubengele bapika banyi balume anyi bakaji kulumbuluisha kuakane Pavuabu nanyi tshilumbu,1 14 Ndi mua kuenza tshinyi padi Nzambi undumbuluisha?1 31:5 1 Anyi pamuapa: “muende ne bantu badi kabayi bamba bulelela anyi?” 31:8 1 Anyi “bajomone tunkanunuina tuanyi.” 31:10 1 Ku mua.: “balume bakuabu batue binu pa mutu pende.” 31:12 1 Ku mua.: “kadia (kamina) too ne ku kabutu.” 2 Anyi “Kajomona.” 31:13 1 Anyi “bamfunde ku tshilumbu.” 31:14 1 Ku mua.: “ujuka?”

868 NSHAP. 31 a Mis 26:5 Nsu 6:16, 18

b 1Sm 2:3

15

c Yob 2:3 Yob 27:5 Mis 7:8

d Dut 11:16 Yel 10:23

16

e Nom 15:39 Mbi 11:9 Yhz 6:9 Mat 5:29 1Yn 2:16

17

f Lew 26:16 g Yob 31:1 Mat 5:28

h Yob 24:15

18

i 2Sm 12:9, 11 Yel 8:10

j Gen 38:24 Lew 20:10 Dut 22:22

k Nsu 6:25-27

19

Nsu 7:27

 Mulongo 2 a Nsu 22:22, 23 Yes 10:1-3

20

b Yob 34:19 Nsu 14:31 Nsu 22:2 Mal 2:10

c Mis 139:16

21

d Dut 15:7, 8 e Dut 10:18 Nsu 28:27

f Yhz 18:5, 7 Yak 1:27 1Yn 3:17

g Yes 58:7 Luk 3:11 Yak 2:15, 16

h Dut 24:13 i Nsu 14:21 j Nsu 31:23

22

Ndi mua kumuandamuna tshinyi padiye undomba bua kumubadila malu? a Yeye uvua mumfuke munda mua mamuanyi kavua mubafuke pabu anyi? b Ki Nyeye umue au uvua mutuenze kumpala kua tuetu kuledibua1 anyi? c Bingikala mubenge kupesha bapele tshivuabu natshi dijinga d ˆ Anyi mubungamije mesu a mukaji mukamba;1 e Bingikala mudie tshianyi tshitupa tshia biakudia nkayanyi Tshiyi mutshiabanyangane ne bana ba nshiya; f (Bualu katshia ku bunsonga buanyi, muana wa nshiya1 mmukolele kundi bienze bu ne: mvua tatuende, Ne mvua mulombodi wa mukaji mukamba2 katshia ku buana.3) Bingikala mumone muntu ufua bua dipangila dia bilamba Anyi mupele kayi ne tshia kudibuikila; g Bikalaye1 kavua mumbeneshe h Pavuaye upetela luya ku tshilamba tshia miosa ya mikoko yanyi; Bingikala munyukuile muana wa nshiya mbata i Pavuaye dijinga ne diambuluisha dianyi ku tshiibi tshia tshimenga;1 j Nunku, diboko1 dianyi dituke ku dikaya dianyi,

31:15 1 Ku mua.: “mu lukutu.” 31:16 ˆ 1 Ku mua.: “mupangishe mesu a mukaji mukamba bua kumona.” 31:18 1 Ku mua.: “yeye.” 2 Ku mua.: “wende.” 3 Ku mua.: “katshia mu lukutu lua mamuanyi.” 31:20 1 Ku mua.: “Bikala tshimono tshiende.” 31:21 1 Anyi pamuapa: “Pamvua mumone ne: mvua ne dikuatshisha ku tshiibi tshia tshimenga.” 31:22 1 Anyi “tshikayakaya.”

869 23

24

25

26

27

28

29

30

31

Ne diboko dianyi ditshibukile mu lukengibue.1 Bualu mvua ntshina dikenga dia kudi Nzambi, Ne tshivua mua kuimana ˆ kumpala kua buneme buende to. Bingikala mueyemene or, Peshi muambile or mutambe buimpe ne: ‘Udi bukubi buanyi!’ a Bingikala mupetele dianyi disanka mu bubanji buanyi buvule b Bua bintu bia bungi bindi mupete; c ˆ Bingikala mumone dıba1 dikenka, Peshi ngondo wenda mu butumbi buende; d Ne muoyo wanyi mukokibue mu musokoko, Ne mukana muanyi mutue tshianza tshianyi mishiku bua kubitendelela; e Nunku, bualu abu buvua mua kuikala tshilema tshikumbanyine dinyoka kudi balumbuluishi, Bualu mvua mua kuikala muvile Nzambi mulelela wa mu diulu. Nkadiku musanke bua dibutuka dia muena lukuna wanyi, f Peshi musanke bualu malu mabi avua mamukuate anyi? Tshitu muanji kuanyisha bua mukana muanyi muenze mpekatu, Ndomba muoyo1 wende mu mutshipu to. g Bantu ba mu ntenta wanyi ki mbambaku ne:

31:22 1 Anyi “mu tshipokopoko tshia dinungu diadi; ku mufuba wadi wa kuulu.” 31:26 1 Ku mua.: “butoke.” 31:30 1 Anyi “anyima.”

YOBO 31:23-38 NSHAP. 31 a Mis 49:6, 7 1Tm 6:17

32 b Est 5:11 Mis 62:10 Nsu 11:28

33

c Dut 8:17, 18

34 d Dut 4:19

e Dut 11:16

35 f Nsu 17:5 Nsu 24:17, 18

g Mat 5:44 Lom 12:14

 Mulongo 2 a Gen 18:5 Lom 12:13

36

b Gen 19:1, 3 Eb 13:2 1Pt 4:9

37

c Gen 3:8 Nsu 28:13 Bz 5:8

d Yob 19:7

e Yob 13:22

38

‘Nnganyi udi mua kupeta muntu udi kayi muukute ne biakudia1 biende?’ a Muenyi1 nansha umue kavua mua kulala pambelu to; b Mvua munzuluile muena ngendu biibi bianyi. Nkadiku mutete bua kusokoka matomboka anyi bu bantu bakuabu, c Nsokoka tshilema tshianyi mu mpaya wa tshilamba tshianyi anyi? ˆ Nkadiku mumvue buowa bua tshidi tshisumbu tshinene tshia bantu mua kuenza Peshi muzakale bua dipetu ˆ dia bena mu meku makuabu, Binshiya mupuwe ne bintshinyisha bua kupatuka pambelu anyi? Bu muntu nansha mua kuntelejaku! d Mvua mua kutua tshiala ne ˆ dına dianyi pa malu andi muambe.1 Wa Bukole Buonso angandamune! e Bu mumbandi mufundaku nansha malu adiye umbanda nawu mu mukanda! Mvua mua kuambula pa dikaya dianyi, Ne mvua mua kuasuika ku mutu wanyi bu tshifulu tshia butumbi. Mvua mua kumubadila bualu bua tshidia ne tshidia tshimvua muele; Mvua mua kusemena pabuipi nende ne muoyo mukole bu mukokeshi. Bikala buloba buanyi mua kungelela mbila Ne mabula abu mua kudila tshiapamue;

31:31 1 Ku mua.: “munyinyi.” 31:32 1 Anyi “Muntu udi musombe buenyi.” 31:35 1 Anyi “Etshi ke tshiala tshindi ntua.”

YOBO 31:39–32:16 39 Bingikala mudie mamuma abu tshiyi mufute, a Peshi bingikala mutekeshe benabu1 mu maboko; b ˆ 40 Nunku, meba antolokele pa´ mutu pa ble Ne bisonsa bia mupuya mubi pamutu pa orje.” ˆ Meyi a Yobo adi ajikila apa. Nunku, bantu basatu aba bakalekela kuteta bua kuandamuna Yobo, bualu uvua mutuishibue muvuaye yeye ne buakane.1 c 2 Kadi Elihu muana wa Balakela muena Buza d wa mu ˆ dıku dia Lama wakumvua tshiji tshikole. Tshiji tshiende tshiakatemena Yobo bua muvuaye uteta kuleja muvuaye yeye1 muakane pamutu pa Nzambi. e 3 Uvua kabidi mukuatshile balunda basatu ba Yobo tshiji tshikole bualu kabavua bapete tshia kuandamuna, kadi bakamba muvua Nzambi muntu mubi. f 4 Elihu utshivua muindile bua kuandamuna Yobo, bualu bobu bavua bakulumpe kudiye. g 5 Pakamona Elihu ne: bantu basatu abu kabavua ne tshia kuandamuna, tshiji tshiende tshiakalunduka bikole. 6 Ke Elihu muana wa Balakela muena Buza kutuadijaye kuakula, wamba ne: “Ndi nsongalume,1 Nuenu nudi bantu bakole. h Nunku mvua mudikande ne kanemu konso, i Ne tshivua mupete dikima dia kunuambila malu andi mumanye to. 7 Mvua muele meji ne: ‘Bidimu1 biakule, Ne bungi bua bidimu bumanyishe meji.’

32

31:39 1 Anyi “anyima wa benabu.” 32:1 1 Anyi “bualu uvua muntu muakane ku ˆ mesu kuende yeye.” 32:2 1 Anyi “anyima wende.” 32:6 1 Ku mua.: “mukese mu matuku.” 32:7 1 Ku mua.: “matuku.”

870 NSHAP. 31 a Yak 5:4

b 1Bk 21:15 

NSHAP. 32 c Yob 6:29 Yob 27:6

d Gen 22:20, 21

e Yob 10:2, 3

f Eks 20:7 Yob 4:18-20 Yob 22:2, 3 Yob 25:5, 6 Yob 42:8

g Lew 19:32

h Yob 15:10

i 1Tm 5:1 1Pt 5:5

 Mulongo 2 a 1Bk 3:12 1Bk 4:29 Yob 35:11 Nsu 2:6 Mbi 2:26 Dan 1:17 Mat 11:25 Yak 1:5

b Mis 119:100 Mbi 4:13

c Yak 1:19

d Nsu 15:28

8 Kadi nyuma udi munda mua bantu, Mueyelu wa Wa Bukole Buonso, ke udi ubapesha lungenyi. a 9 Ki mbidimu nkayabi1 bidi bivuija muntu muena meji, Anyi bantu bakulumpe nkayabu badi bajingulula tshidi tshiakane to. b 10 Nunku ndi ngamba ne: ‘Ntelejayi, Nennuambile panyi tshindi mumanye.’ ˆ 11 Monayi! Ndi muindile meyi enu; Mvua anu nteleja ngelelu wenu wa meji c Panuvua nukeba malu a kuamba. d 12 Mvua munuteleje bimpe menemene, Kadi muntu nansha umue wa kunudi ki mmuleje ne: Yobo udi mu tshilema1 Anyi mumuandamune bua malu avuaye udibingisha nawu. 13 Nunku, kanuambi ne: ‘Tudi bapete meji; Nzambi ke udi umubenga, ki mmuntu to.’ ˆ 14 Uvuaye wamba meyi ende ki mmeme to, Nunku tshiakumuandamuna ne malu anudi nuenu bambe to. ˆ 15 Mbapete buowa, kabena kabidi ne bia kuandamuna to; Kabena ne tshikuabu tshidi tshishale tshia kuambabu to. 16 Ndi muindile, kadi kabena batungunuka ne kuakula to; Mbimane anu muaba au, kabayi ne tshikuabu tshia kuandamuna. 32:9 1 Anyi “Ki mmatuku a bungi nkayawu.” 32:12 1 Anyi “mutandishe Yobo.”

871 17 Nunku, meme panyi nengandamune; Meme panyi nengambe tshindi mumanye, 18 Bualu ndi muwule tente ne ˆ meyi; Nyuma udi munda muanyi udi unsaka. 19 Bia munda muanyi bidi bu mvinyo udi kayi ne muaba wa kupatukila, Bu milondo ya mvinyo ya biseba mipiamipia idi yamba kutayika. a 20 Ngakule bua mpetaku disulakana! Nenkangule mishiku yanyi ne nengandamune. 21 Tshiakuleja muntu nansha umue kansungansunga to; b Anyi tshiakulabidila1 muntu nansha umue to, 22 Bualu tshitu mumanye mua kulabidilangana to; Bu meme muenze nanku, Mufuki wanyi uvua mua kunjimija lukasa. “Kadi mpindieu, Yobo, ˆ umvua koku meyi anyi; Teleja malu onso andi ngamba. 2 Tangila koku! Ndi ne bua kukangula mukana muanyi; Ludimi luanyi1 ludi ne bua kuakula. ˆ 3 Meyi anyi adi amanyisha bululame bua muoyo wanyi, c Ne mishiku yanyi idi yamba mu bulelela malu andi mumanye. 4 Nyuma wa Nzambi wakamfuka, d Ne mupuya wa Wa Bukole Buonso wakamvuija ne muoyo. e 5 Ngandamuna ni udi mua kukokesha;

33

32:21 1 Anyi “tshiakufila muanzu wa buˆ neme kudi.” 33:2 1 Ku mua.: “Ludimi luanyi pamue ne tshilakalaka tshianyi.”

YOBO 32:17–33:16

NSHAP. 32 a Mat 9:17

6 b Lew 19:15 Nsu 24:23 Yak 3:17

 NSHAP. 33

7

c Mat 12:34 Luk 6:45

d Mis 119:73

8

e Gen 2:7 Mbi 12:7 Bz 17:25



9

Mulongo 2 a Gen 2:7

10 b Yob 10:7 Yob 16:16, 17 Yob 23:11

11

c Yob 29:14

12 d Yob 13:24 Yob 16:9 Yob 19:11

e Yob 13:27 Yob 14:16 Yob 31:4

f Yob 12:13

13

14

Mis 8:4 Yes 40:25 Yes 55:9

g Yes 45:9

15

Lom 9:20

h Yob 13:24

16 i Nom 12:6 Dan 4:5

j Yob 36:10

ˆ Akula meyi a kudibingisha nawu kumpala kuanyi; dilongolola. Mona! Kumpala kua Nzambi mulelela ndi anu bu wewe; Bavua bamfumbe panyi ne diima. a ˆ Nunku, buowa bua bualu buanyi kabukuzakeji to, Ne difinakaja didi difumina kundi kadikupitshi bukole to. Kadi wewe wakakula mu matshi anyi, Eyowa, mvuaˆ ntungunuka ne kuteleja meyi aa: ‘Ndi mukezuke, tshiyi nshipa mikenji; b Ndi mukezuke, tshiyi ne kalema. c Kadi Nzambi udi ukeba malu a kunduishila; Udi ungangata meme bu muena lukuna wende. d Udi wela makasa anyi mu bikunyi; Udi ukonkonona njila yanyi yonso.’ e Kadi kuena mubinge paudi wamba nanku to, nunku nenkuandamune ne: Nzambi mmunene bikole kupita muntu ufuafua. f Bua tshinyi udi umubanda Yeye? g Mbua muvuaye kayi muandaˆ mune meyi ebe onso anyi? h Bualu Nzambi udi wakula musangu wa kumpala ne musangu muibidi, Kadi muntu nansha umue kena uteya ntema, Mu tshilota, mu tshikena kumona tshia butuku, i Padi tulu tukole tukuata bantu, Padibu balale pa malalu abu. ˆ Dıba adi yeye udi ukangula matshi abu j ˆ Ne ufunda1 meyi ende pambidi pabu,

33:16 1 Ku mua.: “utua tshitampi pa.”

YOBO 33:17–34:2 17 Bua kumbusha muntu ku dienza dia malu mabi a Ne bua kukuba muntu ku lutambishi. b 18 Nzambi udi wepula anyima1 wende ku dijimba,2 c Muoyo wende ku dibutuka ku muele wa mvita.3 19 Muntu udi kabidi ubedibua pa bulalu buende kudi bidi bimusama Ne kudi dikenga dia mifuba yende didi kadiyi dijika, 20 Bimufikisha yeye muine1 ku dikina mampa, Ne ku dibenga too ne biakudia bimpe. d 21 Misunyi yende idi umueneka ˆ ku mesu minyane bikole, Ne mifuba yende ivua misokome idi mpindieu midisunge.1 22 Anyima1 wende udi usemena pabuipi ne dijimba,2 Muoyo wende udi usemena pabuipi ne badi balua ne lufu. 23 Bikalaku mutuadi wa mukenji1 buende yeye, Muakuidi umue munkatshi mua tshinunu, Bua kuambila muntu tshidi tshilulame, ˆ 24 Dıba adi Nzambi udi umuleja luse, wamba ne: ‘Muepula, kapueki mu dijimba2 to! e Ndi mupete tshintu tshia kumupikula natshi! f 25 Musunyi wa pambidi pende ulue mupiamupia kupita1 wa ku buana; g 33:18, 22, 28 1 Anyi “muoyo.” 33:18, 22, 24, 28, 30 2 Anyi “lukita.” 33:18 3 Anyi “ku tshia mvita (tshitubu basa).” 33:20 1 Ku mua.: “Bifikisha anyima wende.” 33:21 1 Anyi “mishale patoke.” 33:23 1 Anyi “muanjelu.” 33:25 1 Anyi “ne makanda a mubidi kupita.”

872 NSHAP. 33 a Gen 20:6, 7 Mat 27:19

26 b Dan 4:24, 25

c Gen 31:24

27

d Mis 107:17, 18

e Yob 14:13

f Yob 19:25 Mat 20:28

g 2Bk 5:14 

28

29

30

Mulongo 2 a Dut 34:7 Yob 42:16 Mis 103:3-5

31 32

b Mis 30:8

33 c 2Sm 12:13 Mis 32:5 Nsu 28:13 Luk 15:21 1Yn 1:9

34 2

d Mis 19:14

Apingane ku matuku a makanda a ku bunsonga buende.’ a Neatendekene Nzambi b wamuitaba, Neamone mpala Wende ne mbila ya disanka, Ne Yeye neapingajilule buakane Buende kudi muntu ufuafua. Muntu au neamanyishe1 bantu ne: ‘Ndi muenze mpekatu c ne mukonyangaje malu makane, Kadi tshivua mupete tshivua tshinkumbanyine2 to. Yeye mmukuule anyima1 wanyi bua kapueki mu dijimba,2 d Ne muoyo wanyi newumone butoke.’ Bushuwa, Nzambi udi wenza malu onso aa Misangu ibidi, misangu isatu, bua muntu, Bua kumupatula1 mu dijimba,2 Bua atokeshibue ne butoke bua muoyo. e Teya ntema, Yobo! Nteleja! Shala mupuwe, nentungunuke ne kuakula. Wewe ne bualu bua kuamba, ungandamune. Wakule, bualu ndi musue kuleja muudi mubinge. Biwikala kuyi ne tshia kuamba, unteleje; Shala mupuwe, meme nenkulongeshe meji.” Ke Elihu kutungunuka ne kuandamuna, wamba ne: ˆ “Umvuayi meyi anyi, nuenu badi ne meji;

Yes 38:17

e Mis 56:13

33:27 1 Ku mua.: “neimbile.” 2 Anyi pamuapa: “Ne kabivua bingambuluishe to.” 33:30 1 Anyi “kupatula anyima wende.”

873 3 4

5

6

7 8

9

10

11

12

Ntelejayi, nuenu badi bamanye malu a bungi. ˆ Bualu ditshi didi diteta meyi Anu mudi ludimi1 lulabula biakudia. Tutshinkayi tshidi tshiakane buetu tuetu; Tuangatayi dipangadika munkatshi muetu dia tshidi tshimpe. Bualu Yobo mmuambe ne: ‘Ndi mubinge, a Kadi Nzambi mmumpale kulumbuluisha kuakane. b Nenshime bua tshidi dilumbuluishibua dianyi ne bua kuikala anyi? Mputa wanyi kena mua kuma nansha mudiku kakuyi mukenji mushipa.’ c Mmuntu kayi mukuabu udi bu Yobo, ˆ Udi unua dipetu bu mayi? Udi mu dingumba dia benji ba malu mabi Ne mu tshisumbu tshia bantu babi. d Bualu mmuambe ne: ‘Muntu kena ne tshidiye upeta Padiye udienzeja bua kusankisha Nzambi to.’ e Nunku ntelejayi, nuenu bantu badi ne dijingulula dia malu:1 Kabiena mua kuenzeka bua Nzambi mulelela kuenza malu mabi to, f Bua Wa Bukole Buonso kuenza bibi nansha! g Bualu neafute muntu bilondeshile malu adiye wenza h Ne neamutumine bipeta bia njila yende. Mu bulelela, Nzambi katu wenza bualu bubi to; i Wa Bukole Buonso katu ukonyangaja kulumbuluisha kuakane nansha. j

34:3 1 Ku mua.: “tshilakalaka.” 34:10 1 Ku mua.: “muoyo.”

YOBO 34:3-21 NSHAP. 34 a Yob 29:14 Yob 33:9

b Yob 27:2 c Yob 9:17, 18 d Nsu 1:10, 15 Nsu 4:14

e Yob 9:22-24 Yob 35:3

f Gen 18:25 2Ku 19:7 Mis 92:15

g Dut 32:4 Lom 9:14 Eb 6:10

h 1Ku 28:9 Mis 62:12 Nsu 24:12 Yel 32:19 Yhz 33:20 Lom 2:6 2Ko 5:10 Gal 6:7 1Pt 1:17 Bua 22:12

i Yak 1:13 j Mis 89:14 Mis 97:2 Mis 99:4 Lom 2:11

 Mulongo 2 a Mis 104:29 Mbi 12:7 Yes 42:5 Bz 17:25

b Gen 3:19 Mis 146:4 Mbi 3:20

c Eks 22:28 Mbi 8:2-4 Mbi 10:20

d Dut 10:17 2Ku 19:7 Bz 10:34 Lom 2:11 Ef 6:9

e Yob 31:13-15 Nsu 22:2

f Mis 73:3, 19 Bz 12:21-23

g Eks 12:29 Dan 5:30

h 1Sm 25:38

13 Nnganyi wakamuteka mutangidi wa buloba? Ne nnganyi wakamuteka ku mutu kua buloba bujima?1 14 Yeye mutuma ntema yende1 kudibu, Yeye musangishe nyuma wabu ne mupuya wabu kudiye, a 15 Bantu bonso1 nebajimine tshiapamue, Ne bukua bantu nebupingane ku lupuishi. b 16 Nunku biwikala ne dijingulula dia malu, teya ntema ku bualu ebu; Umvua bimpe tshindi ngamba. 17 Muntu udi mukine kulumbuluisha kuakane udi mua kukokesha anyi? Peshi wewe udi mua kupisha mukokeshi udi muakane anyi? 18 Udi mua kuambila mukalenge ne: ‘Udi muntu tshianana,’ Peshi kuambila bantu banene ne: ‘Nudi bantu babi’ anyi? c 19 Kudi Eu udi kayi uleja bakokeshi kansungansunga Udi kayi wanyisha babanji kupita bapele,1 d Bualu buonso buabu badi mudimu wa bianza biende. e 20 Badi mua kufua diakamue, f munkatshi mua butuku; g Badi banyukuka bikole menemene ne bajimina; Nansha bena bukole badi bumbushibua, kadi ki nku bianza bia muntu to. h ˆ 21 Bualu mesu a Nzambi adi pa njila ya muntu, i

i Gen 6:5 2Ku 16:9 Yob 31:4 Nsu 5:21 Nsu 15:3 Yel 16:17 Yel 32:19 1Pt 3:12

34:13 1 Anyi “buloba budi bantu basombele.” 34:14 1 Ku mua.: “muteke muoyo wende.” 34:15 1 Ku mua.: “Musunyi wonso.” 34:19 1 Anyi “bantu banene kupita bapuekele.”

YOBO 34:22–35:3

22

23

24

25

26

27 28

29

30 31

Ne Yeye udi umona bidia bia makasa bionso bidiye wela. ˆ Kakuena mıdima anyi mifitu mikole, Mudi benji ba malu mabi mua kusokomena. a Bualu Nzambi ki mmutekele muntu nansha umue tshikondo tshisungula Bua kumuenekaye kumpala kuende bua kulumbuluishibua to. Yeye udi utshibula bantu badi ne bukole kayi dijinga ne kukonkonona bualu Ne ujadika bakuabu pa muaba wabu. b Bualu mmumanye malu adibu benza; c Yeye udi ubatonkola butuku ne badi bazajibua. d Udi ubakuma bua bubi buabu Muaba udi bantu bonso mua kumona, e Bualu mbalekele kumulonda f Ne kabena ne kanemu bua njila wende nansha umue; g Badi bafikisha bapele ku dimudidila, Yeye ufika ku diumvua muadi wa badi kabayi mua kudisungila. h Padi Nzambi ushala mupuwe, udi mua kumupisha nnganyi? Padiye usokoka mpala wende, udi mua kumumona nnganyi? Nansha kudi tshisamba anyi kudi muntu, bipeta bidi bia muomumue, Bua muntu udi ubenga Nzambi1 kakokeshi i Anyi keledi bantu mateyi. Bualu, muntu neambilaku Nzambi ne:

34:30 1 Anyi “mutontolodi.”

874 NSHAP. 34 a Mis 139:11, 12 Yes 29:15 Yel 23:24 Amo 9:3 Eb 4:13

32

b Yhz 21:26, 27 Dan 2:21 Dan 4:25

33

c Hos 7:2

d 1Sm 4:17 Dan 5:30

e Nom 12:10

f 1Sm 15:11

34

35

g Mis 28:5

36 h Eks 22:22, 23 Yak 5:4

i Yob 13:16

37

Yob 27:8

 Mulongo 2 a Dan 9:7 Lom 3:23

b Yob 35:16 Yob 38:2 Yob 42:3

35 2

c Yob 10:1 Yob 19:6

3 d Yob 35:2 

NSHAP. 35 e Yob 10:7 Yob 16:16, 17 Yob 34:5

f Yob 9:22-24 Yob 34:9 Mis 73:13

‘Mbampeshe dinyoka nansha mundi tshiyi muenze bualu bubi; a Ndongesha bindi mupangile mua kumona; Bingikala muenze bualu bubi, tshiakubuenza kabidi’ anyi? Yeye udi ne bua kukufuta bilondeshile muudi wewe musue paudi ubenga dilumbuluisha diende anyi? Wewe ngudi ne bua kusungula, ki mmeme to. Nunku, ngambila malu audi mumanye bimpe. Bantu badi ne dijingulula dia malu1 nebangambile, Muntu yonso wa meji udi unteleja, ‘Yobo udi wakula kayi ne tshidiye mumanye, b ˆ Ne meyi ende mmapangile busunguluji.’ Yobo atetshibue1 too ne ku ndekelu, Bualu malu adiye wandamuna adi anu bu a bantu babi! Yeye udi usakidila buntomboji ku mpekatu wende; c Udi ututa bikashi ne dipetu dionso kumpala kuetu ˆ Ne uvudija meyi ende ubanda Nzambi mulelela!” d Elihu wakatungunuka ne kuandamuna ne: “Udi mutuishibue bulelela ne: udi mubinge bua wewe kuamba ne: ‘Ndi muakane kupita Nzambi’ anyi? e Bualu wewe udi wamba ne: ‘Bidi bikuenzela wewe1 tshinyi? Ndiku bimpe kupita pamvua mua kuikala muenze mpekatu anyi?’ f

34:34 1 Ku mua.: “muoyo.” 34:36 1 Anyi pamuapa: “Tatu wanyi, Yobo atetshibue.” 35:3 1 Wakula pamuapa bua Nzambi.

875 4 Meme nenkuandamune wewe Ne balunda bebe a badi nebe. 5 Tangila mu diulu, umone, Tangila bimpe matutu b adi muulu pa mutu pebe. 6 Wewe muenze mpekatu, nku tshinyi kuudi umuenzela bibi? c Biavulangana dishipa diebe dia mikenji, tshiudi umuenzela ntshinyi? d 7 Biwikala muntu muakane, ntshinyi tshiudi umupesha? Ntshinyi tshidiye upetela kuudi? e 8 Bubi buebe budi butatshisha anu muntu bu wewe, Ne buakane buebe budi buambuluisha anu muana wa muntu. 9 Bantu badi badila padibu mu dikengeshibua dikole; Badi badila bakeba disulakana ku bukokeshi bua1 badi ne bukole. f 10 Kadi kakuena muntu udi wamba ne: ‘Nzambi, Mufuki wanyi Munene g udi penyi, Yeye udi wenza bua bimbe misambu butuku?’ h 11 Udi utulongesha i kupita nyama ya pa buloba, j Ne utuvuija bena meji kupita nyunyi ya muulu. 12 Bantu badi badila, kadi yeye kena wandamuna, k Bua lutambishi lua bantu babi. l 13 Bushuwa, Nzambi kena uteleja muadi wa patupu;1 m Wa Bukole Buonso kena uteyaku ntema yende. 14 Nunku, anu pawadilakana wewe ne: kuena mumumone! n 35:9 1 Ku mua.: “diboko dia.” 35:13 1 Anyi “dishima.”

YOBO 35:4–36:8 NSHAP. 35 a Yob 2:11 b Mis 68:34 c Nsu 8:36 Nsu 9:12

15

d Nsu 19:3 e Lom 11:35 f Nsu 29:2

16

g Yes 51:12, 13 1Pt 4:19

h Mis 42:8 Mis 149:5 Bz 16:25

i Mis 94:12 Yes 48:17

36 2

j Gen 1:26 k Mis 18:41 l Nsu 1:28, 29 1Pt 5:5

3

m Nsu 15:29 Yes 1:15 Yel 11:11

n Yob 9:11 

4

Mulongo 2 a Mis 37:5 b Mis 103:10-12 c Yob 34:35

5

Yob 38:2

 NSHAP. 36 d Dut 32:4 Mis 11:7 Mis 139:14 Dan 9:14 Bua 15:3

e 1Sm 2:3 Yob 37:16

6

7

f Mis 24:8 Mis 99:4 Yel 32:18

g Mis 9:17 Mis 68:2 2Pt 2:9

h Mis 10:14 Mis 140:12 Nsu 22:22, 23

i Mis 33:18 Mis 34:15

j Mis 78:70, 71 Mis 113:7, 8 Yes 9:7

Tshilumbu tshiebe tshidi kumpala kuende, nanku udi ne bua kumuindila ne muoyo kuulu kuulu. a Bualu ki mmulombe ne tshiji bua kumubadila malu; Anyi mutume ntema ku malu audi wenza ne dilubakana dipite bukole to. b Yobo udi ukangula mukana muende bikole tshianana; ˆ Udi uvudija meyi kayi ne dimanya.” c Elihu wakatungunuka, wamba ne: “Ikala nanyi lutulu ndambu pantshidi ngakula, ˆ Bualu ntshidi ne meyi a kuakula bua bualu bua Nzambi. Nengakule malu onso a bualu bundi mumanye, Nengambe mudi Mufuki wanyi d ne buakane. ˆ Bulelela, meyi anyi ki nga dishima to; Yeye udi ne dimanya dipuangane e udi muaba eu kumpala kuenu. Bushuwa, Nzambi udi ne bukole, f ne katu ubenga muntu nansha umue; Mmunene mu bukole buende bua dijingulula dia malu.1 Kakulama mioyo ya bantu babi to, g Kadi udi upesha bakengi kulumbuluisha kuakane. h ˆ Kena umbusha mesu ende kudi bantu bakane; i Udi ubateka mu nkuasa ya bukalenge j ne bakalenge,1 ne badi batumbishibua bua kashidi. Kadi bikalabu basuikibue nkanu Ne bakuatshibue mu mionji ya dikenga,

8

36:5 1 Ku mua.: “muoyo.” 36:7 1 Anyi pamuapa: “Udi uteka bakalenge mu nkuasa.”

YOBO 36:9-27 9 Udi ubasokoluela malu adibu benze, Dishipa diabu dia mikenji dikebesha kudi lutambishi luabu. 10 Udi ujikula matshi abu bua bumvue mubelu, Ne ubambila bua kumbuka ku dienza dia malu mabi. a 11 Bobu bamutumikile ne bamuenzele mudimu, Nebalale matuku abu onso a muoyo bikale ne diakalengele, Ne bidimu biabu nebikale bia disanka. b 12 Kadi bobu kabayi batumikile, nebajimine ku muele wa mvita,1 c Ne nebafue kabayi ne dimanya. 13 Badi babenge Nzambi1 mu muoyo wabu nebalame tshiji. Kabena badila bakeba diambuluisha nansha padiye ubasuika. 14 Badi bafua1 patshidibu bansonga, d Bapitshishila2 matuku abu a muoyo munkatshi mua bandumba balume ba ku ntempelo. e 15 Kadi Nzambi1 udi usungila bakengi padibu mu dikenga diabu; Udi ujikula ditshi diabu padibu bakengeshibua. 16 Udi ukumbusha ku dikenga didi diamba kudituta, f Uya nebe muaba mualabale udi kawuyi mufimpakane, g Ne biakudia bia manyi biteka ˆ pa mesa ebe bu busambi. h

876 NSHAP. 36 a Yhz 18:30 b Yel 26:13 c Yob 33:16-18 Yes 1:19, 20 Lom 2:8

d Mis 55:23 e 1Bk 14:24 f Yes 30:21 g Mis 18:19 h Yes 55:2 

Mulongo 2 a Nsu 2:22 Yel 25:31

b Nsu 19:19 Nsu 29:22

c Yob 34:20 Mis 33:16 Nsu 11:4

d Eb 11:24, 25 e Yes 40:14 f Yob 34:10 Lom 9:14

g Mis 92:5 Mis 104:24

h Eks 15:1 i Mis 145:3 Mis 148:13 Bua 15:3

j Mis 90:2

36:12 1 Anyi “ku tshia mvita (tshitubu basa).” 36:13 1 Anyi “batontolodi.” 36:14 1 Anyi “Anyima wabu udi ufua.” 2 Anyi pamuapa: “Bajikijila.” 36:15 1 Ku mua.: “Yeye.”

Mis 102:25-27 1Tm 1:17 Eb 1:10-12

k Gen 2:6 Amo 5:8

17 Nunku neusanke bua dilumbuluisha dia bantu babi, a Pikalabu bakose tshilumbu ne balonde kulumbuluisha kuakane. 18 Kadi udimuke bua luonji kalukufikishi ku muoyo mubi,1 b Ne kuitabi bua mbuejilu munene akupambuishe to. 19 Muadi webe bua kulomba diambuluisha Anyi diditatshisha diebe dikole nebikuepule ku dikenga anyi? c 20 Kujingi bua butuku buile, Padi bantu bajimina pa miaba yabu nansha. 21 Udimuke bua kunyemenyi ku dienza dia malu mabi, Usungula bualu ebu pamutu pa dikenga. d 22 Mona! Nzambi mmutumbishibue mu bukole buende; Mmulongeshi kayi udi bu yeye? 23 Nnganyi udi muludike1 njila wende, e Peshi mumuambile ne: ‘Tshiudi muenze ntshibi’? f 24 Uvuluke bua kutumbisha mudimu wende g Udi bantu bimbile misambu. h 25 Bantu bonso mbawumone, Muntu ufuafua udi utangidila ku bule. 26 Eyowa, Nzambi mmunene kupita mutudi mua kumanya; i Bungi bua bidimu biende mbukole mua kubujingulula.1 j ˆ 27 Udi ukoka mamata a mayi muulu; k Adi afumina ku dibungi akuatakana alua mvula; 36:18 1 Anyi “dituta bikashi dia muoyo mubi.” 36:23 1 Anyi pamuapa: “mubipishe; mumulumbuluishe.” 36:26 1 Anyi “kabuena kubala.”

877 28 Pashishe matutu adi amuitshikija; a Adi alokela bantu. 29 Muntu udiku mua kujingulula bitatutatu bia matutu, Mukungulu udi ufumina mu ntenta wende1 anyi? b 30 Tangila mudiye utangalaja mupenyi wende1 c pa mutu pende Ne ubuikila ndondo wa2 mbuu. 31 Udi ukuatshisha1 bukua bantu ne bintu ebi; Udi ubapesha biakudia bipite bungi. d 32 Udi ubuikila mupenyi ne bianza biende, Ne udi uwuludika bua ukume kudiwu ne bua kukuma. e 33 Dikubakuba diende didi diakula bua bualu buende, Nansha bimuna bidi bimanyisha udi ulua.1 “Bua bualu ebu, muoyo wanyi udi ututa lubilu, Usopoka umbuka muaba wawu. ˆ 2 Teleja mukungulu wa dıyi diende bimpe Ne dikubakuba didi difumina mukana muende. 3 Yeye udi uwulekelela muinshi mua diulu dijima, Ne utuma mupenyi wende f too ne ku ntengu ya buloba. 4 Panyima pawu, kudi tshiona tshia mukungulu; ˆ Yeye udi ukungula ne dıyi dia butumbi, g ˆ Ne kena uwukanda padi dıyi diende diumvuika. ˆ 5 Nzambi udi ukungula ne dıyi diende h mu mushindu wa dikema;

37

36:29 1 Ku mua.: “katanda kende.” 36:30 1 Ku mua.: “butoke buende.” 2 Ku mua.: “miji ya.” 36:31 1 Anyi pamuapa: “ulumbuluila.” 36:33 1 Anyi pamuapa: “tshidi tshilua.”

YOBO 36:28–37:13 NSHAP. 36 a Nsu 3:20 Yes 55:10 Yel 14:22

6

b 2Sm 22:12 c Yob 37:3

d Bz 14:17

7

e 2Sm 22:15 Mis 18:14 Mis 144:6



8

NSHAP. 37 f Yob 37:11 Mis 97:4

g Yob 40:9

9

Mis 29:3 Mis 68:33

h 2Sm 22:14 

Mulongo 2

10

a Mbi 3:11 Bua 15:3

b Mis 147:16

11

c Amo 9:6 d Mis 104:3

12 e Nsu 25:23

f Mis 147:16 g Yob 38:29, 30

h Yob 37:3 i Mis 148:8

13

Udi wenza malu manene atudi katuyi mua kujingulula. a Bualu yeye udi wambila neje ne: ‘Mata pa buloba,’ b Ne wambila mvula mukole ne: ‘Itshikila bikole menemene.’ c Nzambi udi wimanyika mudimu wonso wa bantu,1 Bua muntu yonso ufuafua alue kumanya mudimu Wende. Nyama ya tshisuku idi ibuela mu mena ayi, Ishala mu miaba yayi ya kusokomena. Tshipepele tshikole tshidi tshituta tshifumina mu nzubu watshi wa munda d Ne mashika adi afumina kudi mpepele ya ku nord. e Dibue dia mashika didi dienzeka ku mupuya wa Nzambi, f ˆ Ne mayi malabale adi akuatakana alua dibue. g Eyowa, yeye udi unemesha matutu bujitu ne tshitalele; Udi utangalaja mupenyi wende h mu matutu; Adi anyungulukangana aya kudiye ualudika; Adi akumbaja tshionso tshiˆ diye uatumina dıyi bua kuenza i pa mutu pa buloba budi bantu basombele.1 Nansha bikalabi bua dinyoka,1 j anyi bua bualu bua buloba, Peshi bua dinanga dia lulamatu, yeye udi wenza bua bualu ebu buenzeke. k

j Eks 9:23 1Sm 12:17, 18

k 1Bk 18:45 Yob 36:29, 31 Yob 38:25-27 Yak 5:17, 18

37:7 1 Ku mua.: “utua tshimanyinu pa tshianza tshia muntu yonso.” 37:12 1 Anyi “tshitupa tshia buloba tshidi tshimenesha bintu.” 37:13 1 Ku mua.: “lukodi.”

YOBO 37:14–38:10 14 Yobo, teleja bualu ebu; Imana ne elangana meji a midimu ya kukema ya Nzambi bimpe. a 15 Udi mumanye mudi Nzambi ulombola matutu1 Ne mutuye wenza bua mupenyi wele upatuka mu ditutu diende anyi? 16 Udi mumanye mutu matutu alembelela muulu anyi? b Eyi mmidimu ya kukema ya Yeye udi mupuangane mu dimanya. c 17 Bua tshinyi bilamba biebe mbikuate luya Padi buloba kabuyi bunyunga bua lupepele lua ku sud? d 18 Wewe udi mua kubalula1 nende diulu e Didi dikole bu lumuenu lua tshiamu anyi? 19 Utuambile tshitudi ne bua kumuambila; Katuena mua kuandamuna ˆ to, bualu tudi mu mıdima. 20 Badi ne bua kumuambila ne: ndi musue kuakula anyi? Peshi muntu mmuambe bualu budibu ne bua kumumanyisha anyi? f 21 Kabena mene mua kumona butoke,1 Nansha mudi muulu mutoke, Too ne padi lupepele lupita ne lupepula matutu. 22 Bukenke bu bua or budi bupatukila ku nord; g Butumbi bua Nzambi ˆ budi bukuatshisha buowa. 23 Katuena mua kufika ku dijingulula Wa Bukole Buonso to; h Udi ne bukole bua bungi, i Ne katu unyanga kulumbuluisha kuende kuakane j ne buakane buende bupite bungi nansha. k ˆ 37:15 1 Anyi “utumina matutu d ıyi.” 37:18 1 Anyi “kufula.” 37:21 1 Mmumue ne: munya.

878 NSHAP. 37 a Mis 111:2 Mis 145:5

b Yob 36:29 c Yob 36:4 Mis 18:30 Mis 104:24

d Luk 12:55 e Yes 44:24 f Lom 11:34 g 1Ku 16:27 Mis 8:1

h Mis 145:3 Mbi 3:11 Lom 11:33

i 1Ku 29:11 Yob 36:22 Yes 40:26

j Dut 32:4 Mis 33:5 Mis 37:28

k Mis 11:7 Mis 71:19

 Mulongo 2 a Mis 33:8 Nsu 1:7 Mat 10:28

b Nsu 3:7 Mat 11:25 Lom 11:20 Lom 12:16 1Ko 1:26

 NSHAP. 38 c Eks 19:16, 19 1Bk 19:11

d Yob 42:3 e Gen 1:1 Neh 9:6 Mis 136:6 Nsu 8:29 Eb 1:10

f Mis 104:5 g Bua 22:16 h Gen 6:2 1Bk 22:19 Yob 1:6 Yob 2:1 Mis 89:6

i Mis 33:7 Nsu 8:29

24 Nunku, bantu badi ne bua kumutshina. a Bualu yeye kena wanyisha bonso badi bela meji ne: mbena meji.”1 b Pashishe Yehowa wakandamuina Yobo mu tshipepele tshikole c ne: 2 “Nnganyi au udi ubuitshidija lungenyi luanyi Ne wakula kayi ne dimanya? d 3 Suika koku mukaba bu muana mulume; Nenkuele nkonko, ne wewe ummanyishe. 4 Wewe uvua penyi pamvua mujadike bishimikidi bia buloba? e Ngambila, biwikala wela meji ne: udi mujingulule. 5 Biwikala mumanye, nnganyi uvua mukose bunene buabu? Peshi nnganyi uvua muolole nshinga wa kupima nende bule pa mutu pabu? 6 Bitekelu bia makunji abu bivua bibueja mu tshinyi, Anyi nnganyi uvua mulonge dibue diabu dia mu ditumba f 7 Pavua mitoto ya mu dinda g miele mbila ne disanka tshiapamue, Ne bana ba balume bonso ba Nzambi1 h batuadije kuela mbila ya disanka? 8 Nnganyi uvua mukangile mbuu biibi i Pavuaye mupatuke mu difu, 9 Pamvua mumuvuadike matutu Ne mumuvungile1 mu mufitu mukole, 10 Pamvua mumujadikile mukalu wanyi

38

37:24 1 Ku mua.: “badi bena meji mu muoyo.” 38:7 1 Ngakuilu wa mu tshiena Ebelu udi uleja banjelu badi bana ba Nzambi. 38:9 1 Anyi “mumujingile.”

879 11

12

13

14

15

16

17

18

19 20

21

Ne muteke milonda yende ne biibi biende, a Pangakamba ne: ‘Udi mua kufika too ne apa, kulunguluki to; Apa mpimanyina mavuala ebe adi adisua’? b Ukadiku1 mutumine dinda ˆ dıyi Peshi mumanyishe kabundubundu muaba waku, c Bua kukuata ntengu ya buloba Ne bua kunyukula bantu babi bua bumbukapu anyi? d Buobu budi buandamuka bu diima didibu batua tshitampi Ne bimanyinu biabu bidi bimueneka bimpe bu bia tshilamba. Kadi butoke bua bantu babi mbabapalabu, Ne diboko diabu didi diela muulu nditshibuke. Udi mupueke too ne ku mishimi ya mbuu ˆ Peshi muendakane mu mayi male e anyi? Mbakusokoluele biibi bia lufu f anyi? Peshi ˆ udi mumone biibi bia mıdima mikole1 g anyi? Udi mujingulule bualabale buonso bua buloba anyi? h Ngambila, ni udi mumanye malu onso aa. Butoke mbusombele luseke kayi? i ˆ Muaba wa mıdima udi penyi, Bua wewe kuya nabi too ne muaba wabi Ne kujingulula tujila tua kumbelu kuabi? Udi mumanye bualu ebu bualu ukavua muledibue Ne bungi bua bidimu1 biebe mbubandile anyi?

38:12 1 Ku mua.: “Ukadiku mu matuku ebe.” 38:17 1 Anyi “mundidimbi wa lufu.” 38:21 1 Ku mua.: “matuku.”

YOBO 38:11-31 NSHAP. 38 a Gen 1:9 Yel 5:22

b Nsu 8:29 c Gen 1:5 Mis 74:16

d Yob 24:15 1Ts 5:7

e Gen 1:2 Mis 77:19

f Mis 9:13 Mat 16:18

g Yob 10:21, 22 h Mis 74:17 Mis 89:11

i Yes 45:7 

Mulongo 2 a Yob 37:6 b Yos 10:11 Yes 30:30

c Eks 9:24 Yhz 13:13

d Mis 135:7 e Yob 28:26 f Mis 104:13 Mis 107:35

g Mis 147:7, 8 h 1Sm 12:18 Yes 30:23 Yel 5:24

i Gen 27:28 j Mis 147:16 k Yob 37:10 l Amo 5:8

22 Udi mubuele mu nzubu idibu balamine neje, a Anyi udi mumone nzubu idibu balamine mvula wa mabue, b 23 Bindi mulame bua tshikondo tshia dikenga, Bua dituku dia kuluangana ne dia mvita anyi? c 24 Nduseke kayi lutubu batangalajila butoke?1 Mmuaba kayi utu lupepele lua ku est lututshila pa buloba? d ˆ 25 Nnganyi udi mupandile mayi a bungi adi mapasalale mukidi Ne muenzele ditutu dia mvula mukole wa makubakuba njila e 26 Bua kulokesha mvula muaba udi muntu nansha umue kayi musombele, Mu tshipela mudi kamuyi bantu, f 27 Bua kukutshisha maloba matuke adi manyanguke Ne kutoluesha bisonsa? g 28 Mvula utu ne tatuende anyi? h Peshi nnganyi wakalela mamata a lumuma? i 29 Mmu difu dia nganyi muvua mabue a mashika mapatukile, Ne nnganyi wakalela mabungi a mu diulu j ˆ 30 Padi mayi mabuikila bu mabuikila dibue ˆ Ne pa mutu pa mayi male pakuatakana dibue? k 31 Udi mua kusuikakaja mionji ya tshisumbu tshia mitoto tshia Kima1 Peshi kusulula nshinga ya tshisumbu tshia mitoto tshia Kezila2 l anyi? 38:24 1 Anyi pamuapa: “mupenyi.” 38:31 1 Pamuapa mmitoto ya Tshidimina nzaji idi mu tshisumbu tshia mitoto tshia Taureau (Ngombe). 2 Pamuapa ntshisumbu tshia mitoto tshia Orion.

YOBO 38:32–39:9 32 Udi mua kupatula tshisumbu tshia mitoto1 mu tshikondo tshiatshi Peshi kulombola tshisumbu tshia mitoto tshia Asha2 pamue ne bana batshi anyi? 33 Udi mumanye mikenji idi ilombola diulu anyi? a Peshi udi mua kuenzeja buloba bua kuikalabu ku bukokeshi buayi1 anyi? ˆ 34 Udi mua kubandisha dıyi diebe too ne mu matutu ˆ Bua kufikisha mayi a bungi ku dikubuikila anyi? b 35 Udi mua kutuma mipenyi bua ipatuke anyi? Neyilue kukuambila ne: ‘Ntuetu aba!’ anyi? 36 Nnganyi uvua muteke meji munda mua matutu,1 c Peshi mupeshe bintu bidi bienzeka mu diulu2 dijingulula dia malu? d 37 Nnganyi udi ne meji makumbane a kubala matutu? Peshi nnganyi udi mua kutoˆ nkola milondo ya mayi ya mu diulu e 38 Padi lupuishi lupongoloka lulua tshimotu Ne mabuwa a buloba alamakanangana? 39 Udi mua kukuatshila ntambue tshiakudia Anyi kujikija nzala ya bana ba ntambue f 40 Padibu babutama muaba wabu wa kusokomena Peshi baalamina mu mena abu anyi? 38:32 1 Ku mua.: “Mazalota.” Mu 2Bk 23:5, muaku udi upetangana ne ˆ dına edi udi ku bungi, uleja bisumbu bia mitoto bia zodiake. 2 Pamuapa ntshisumbu tshia mitoto tshia Urse Munene. 38:33 1 Anyi pamuapa: “Buende.” 38:36 1 Anyi pamuapa: “munda mua muntu.” 2 Anyi pamuapa: “mu mutu.”

880 NSHAP. 38 a Nsu 3:19 Yel 31:35 Yel 33:25

b Zek 10:1

41 Nnganyi udi ulongoluela nyunyi wa tshikololo biakudia a Padi bana bende badidila Nzambi balomba diambuluisha Ne benda batambakana bualu kakuena tshintu tshia kudia? “Udi mumanye tshikondo tshitu mbuji ya ku mikuna ilela b anyi? Ukadi mutangile bimpe ngulungu padiyi ilela bana bayi anyi? c 2 Utu ubala ngondo idiyi ne bua kukumbaja anyi? Utu mumanye tshikondo tshituyi ilela anyi? 3 Idi ipuekelela panshi padiyi ilela bana bayi, Kudinyenga kuayi kua pa kulela kudi kujika. 4 Bana bayi badi bapeta bukole, bakolela mu mpata mualabale; Badi bapatuka ne kabena bapingana kudiyi. 5 Nnganyi uvua mulekelele mpunda wa tshisuku?1 d Nnganyi uvua musulule mionji ya mpunda wa tshisuku? 6 Ndi muvuije mpata wa tshipela nzubu wende Ne buloba bua mukele muaba wende wa kusombela. 7 Udi useka mitoyi mikole ya mu tshimenga; Kena umvua mbila ya musaki wa nyama. 8 Udi utambakana pa mikuna, ukeba muaba wa kudiila, Wenda ukeba tshisonsa tshionso tshibishi. 9 Ngombe wa tshisuku udi mua kuitaba bua kukuenzela mudimu anyi? e

39 c Yel 10:12

d Mis 136:5 Nsu 3:20

e Yel 10:13

f Mis 104:21 Mis 145:15, 16 Nah 2:12

 Mulongo 2 a Mis 147:9 Mat 6:26 Luk 12:24

 NSHAP. 39 b Mis 104:18

c Mis 29:9

d Yob 24:5 Mis 104:10, 11

e Dut 33:17

39:5 1 Anyi “Onagre.”

881 10

11

12

13

14

15

16

17

18

Nealale butuku mu tshikumbi1 tshiebe anyi? Neusuike ngombe wa tshisuku ne muonji bua ele mabula anyi? Peshi neakulonde bua kubundulula1 mu tshibandabanda anyi? Neweyemene bukole buende bua bungi Ne umulekela wenza mudimu webe mukole anyi? Neumutekemene bua kuluaye ne bia pa madimi1 biebe anyi? Neabisangishe muaba webe wa kubishipuila anyi? Mapuapua a nyunyi wa mfiondo adi apapala ne disanka, Kadi nsongo ya mapuapua ende ne masala ende bidi mua kutembangana ne bia kasonga nyunyi anyi? a Bualu udi ushiya mayi ende mu buloba, Ne ualama ne luya mu lupuishi. Yeye udi upua muoyo ne: dikasa didi mua kuazaza, Peshi ne: nyama wa tshisuku udi mua kuadiata. Udi wenzela bana bende malu ne tshikisu, anu bu badi kabayi bende; b Kena utshina ne: mudimu wende mukole udi mua kulua tshianana to. Bualu Nzambi mmumupale1 meji Ne ki mmumupeshe tshitupa tshia lungenyi to. Kadi padiye ujuka ne ututa mapuapua ende, Udi useka kabalu ne mukendeshi.

39:9 1 Anyi “tshidiilu.” 39:10 1 Anyi “kusekununa ne bikasu.” 39:12 1 Ku mua.: “mamiinu.” 39:17 1 Ku mua.: “mumufikishe ku dipua muoyo.”

YOBO 39:10-27 NSHAP. 39 a Mis 104:17 Zek 5:9

b Mdi 4:3 

Mulongo 2 a Mis 147:10 Yes 31:1

b Yel 8:16

c Bal 5:22 Mis 32:9

d Nsu 21:31 Yel 46:9 Yel 47:3 Hab 1:8

e Yes 5:28 Yel 8:6

f Yel 46:4

g Nsu 23:5 Yes 40:31

h Yel 49:16 Ob 4

19 Wewe ke udi mupeshe kabalu bukole buaku anyi? a Utu uvuadika nshingu waku musalala udi upepa anyi? 20 Udi mua kukenzeja bua kutumpika bu mpasu anyi? Kupemba kuaku kua dikema ˆ kudi kuenza buowa. b 21 Kadi katua bikono biaku panshi mu tshibandabanda, katunka ne bukole buonso; c Kadi kaditua mu mvita lubilu.1 d ˆ 22 Kadi kaseka buowa ne kakena katshina tshintu nansha tshimue. e Kakena kapingana tshianyima bua muele wa mvita. 23 Nsapu wa mikete udi udila padiye udikuma pambidi paku, Difuma dinene ne dikese adi apita lubilu. 24 Kadi kazakala kazuka, kadiela kumpala lubilu,1 Kakena mua kushala kimane padiku2 kumvua muadi wa mpungi. 25 Padi mpungi udila, kadi kamba ne: ‘Ale!’ Kadi kumvuila mupuya wa mvita ku bule Ne kumvua mbila ya tumanda ne tshikemu tshia mvita. f 26 Nku lungenyi luebe kudi nyunyi wa mvulu ubuuka muulu, Mubalule mapuapua ende mutangile ku sud anyi? ˆ 27 Peshi nku dıyi diebe kudi nyunyi wa mukanku ubanda muulu g Ne wenzela disua diende muulu mule, h 39:21 1 Ku mua.: “Kadi kapatuka bua kusambakena ne bia mvita.” 39:24 1 Ku mua.: “kamina buloba.” 2 Anyi pamuapa: “Kakena kitabuja bua.”

YOBO 39:28–40:19 28 Ulala butuku pa lubuebue, Musombele muaba wende wa kusokomena pa mukuna wa dibue1 anyi? 29 Udi ukeba tshiakudia muikale kuoku aku; a ˆ Mesu ende adi amona kule menemene. 30 Bana bende badi banua mashi; Muaba wonso udi bitalu, kuoku aku nkudiye.” b Yehowa wakatungunuka ne kuandamuna Yobo ne: 2 “Mutudianganyi wa bilema udi mua kuelangana ne Wa Bukole Buonso anyi? c Muntu udi musue kutandisha Nzambi andamune.” d 3 Yobo wakandamuna Yehowa ne: 4 “Mona! Tshiena mukumbane to. e Ntshinyi tshindi mua kukuandamuna? Ndi nteka tshianza tshianyi ku mishiku. f 5 Mvua muakule musangu umue, kadi tshiakuandamuna kabidi to; Meme kuakula misangu ibidi, kadi tshiakuamba kabidi bualu to.” 6 Pashishe Yehowa wakandamuina Yobo mu tshipepele tshikole g ne: 7 “Suika koku mukaba bu muana mulume; Nenkuele nkonko, ne wewe ummanyishe. h 8 Kulumbuluisha kuanyi kuakane, neukuele mpata1 anyi? Neumpishe meme bua wewe ubinge anyi? i 9 Wewe udi ne diboko didi ne bukole bu dia Nzambi mulelela anyi? j

882

NSHAP. 39 a Yob 9:26 Yel 49:22

10 11

b Mat 24:28 

NSHAP. 40 c Yob 33:12, 13 Yes 45:9

12

40

ˆ 39:28 1 Ku mua.: “pa dınu dia dibue dinene.” 40:8 1 Anyi “neukupishe.”

d Yob 13:3 Yob 23:3-5 Yob 31:35

13

14 e Yob 42:5, 6

15 f Mis 39:9 Nsu 30:32

16 g Yob 38:1

17

h Yob 38:3 Yob 42:4

i Mis 51:4 Lom 3:4

j Eks 15:6 Mis 89:13 Yes 40:26 1Ko 10:22

 Mulongo 2 a Yob 37:4 Mis 29:3

18

19

ˆ Peshi dıyi diebe didi mua kukungula bu diende anyi? a Dilengeja koku ne butumbi ne bunene; ˆ Vuala buneme ne bulengele. Patula luonji lua tshiji tshiebe; Tangila muntu yonso udi udibandisha, umupuekeshe. Tangila muntu yonso udi udibandisha, umupuekeshe milongo; Diatakaja bantu babi muaba udibu bimane. Ubasokoke bonso mu lupuishi; Ubasuike1 muaba musokome, ˆ Dıba adi, nansha meme nenkujadikile1 Ne: tshianza tshiebe tshia balume tshidi mua kukupandisha. Mpindieu, tangila Behemote1 umvua mufuke bu mumvua mukufuke. Udi udia bisonsa bu ngombe. Tangila dikanda didi mu bikundukundu biende Ne bukole budi mu mifungu ya difu diende! Udi utandabaja mukila wende bu mutshi wa sedre; Bijilujilu bia mu bibelu biende mbishitakaja. Mifuba yende idi milonda ya tshiamu tshia mitaku; Bidimba biende bidi bu milonda ya tshiamu tshifiike tshidibu bafule. Udi mu mulongo wa kumpala1 munkatshi mua midimu ya Nzambi; Anu Mufuki wende ke udi mua kusemena kudiye ne muele wende wa mvita.

40:13 1 Ku mua.: “Usuike mpala yabu.” 40:14 1 Anyi “nenkuele kalumbandi.” 40:15 1 Pamuapa nnguvu anyi tshiboko. 40:19 1 Ku mua.: “Udi tshibangidilu.”

883 20 Mikuna idi imupatuila biakudia, Muaba udi nyama ya tshisuku yonso inayila. 21 Yeye udi ulala panshi muiˆ nshi mua mitshi ya meba, Mu tshisokomenu tshia malenge a mu tshisense. ˆ 22 Mitshi ya meba idi ituma dileji diayi pambidi pende, Ne mitshi ya pepiliye ya mu tshibandabanda1 idi imunyunguluka. 23 Musulu wowu muvuanduluke, kena upampakana to. Udi ne muoyo mukole, nansha padi musulu wa Yadene a udituta mukana muende. 24 Muntu udi mua kumukuata yeye mutangile, Peshi kutubula diulu diende ne ndobo1 anyi? “Udi mua kukuata Leviyatane1 b ne ndobo Peshi kukuata ludimi luende ne muonji anyi? 2 Udi mua kubueja muonji1 mu mimpempe yende Peshi kutubula mbanga yende ne ndobo2 anyi? 3 Neakusengelele ne misengelelu ya bungi anyi? ˆ Peshi neakule nebe ne dıyi dimpe anyi? 4 Neadie nebe tshipungidi Bua wewe kumuvuija mupika webe bua kashidi anyi? 5 Neunaye nende bu udi unaya ne nyunyi Peshi kumusuikila bana bebe batekete ba bakaji ku nshinga anyi? 6 Bangenda mushinga nebenduluke nende mushinga anyi?

41

40:22 1 Anyi “kasulu ka tshilonda nkoka.” 40:24 1 Ku mua.: “buteyi.” 41:1 1 Pamuapa nngandu. 41:2 1 Ku mua.: “tshisonsa tshia kashiba.” 2 Ku mua.: “dieba.”

YOBO 40:20–41:16 NSHAP. 40 a Yos 3:15  NSHAP. 41

7

b Mis 104:25, 26 

Mulongo 2 a Yob 41:26

8

9

10 b 2Ku 20:6 Dan 4:35 Bz 11:17 Lom 9:19

11

12

13

c Lom 11:35

14

15 16

d Dut 10:14 Mis 24:1 Mis 50:12 1Ko 10:26

Nebamuabanye munkatshi mua benduluki ba mushinga anyi? Neuwuje tshiseba tshiende ˆ ne misongolo idi ne menu a Peshi mutu wende ne mafuma a kukuata nawu mishipa anyi? Teka tshianza tshiebe pambidi pende, Neuvuluke mvita eyi ne kuakuenza nanku kabidi nansha! Ditekemena dionso dia kumukokesha didi patupu. Dimutangila tshianana didi mua kukutshimuna.1 Kakuena muntu udi ne dikima dia kumubundula to. Nunku, nnganyi udi mua kuimana kumpala kuanyi? b Nnganyi uvua mudianjile kumpesha tshintu bua meme mmupingajile? c Tshionso tshidi muinshi mua diulu ntshianyi meme. d Tshiakushala mupuwe bua bidimba biende, Bua bukole buende ne bua mubidi wende udi muenza bimpe to. Nnganyi udi mumbushe tshilamba tshiende tshia pa mutu? Nnganyi wabuela mu mbanga yende mikangula? Nnganyi udi mua kukangula biibi bia mukana1 muende ku bukole? ˆ Menu ende adi manyunguluˆ ke adi enza buowa. Pa nyima wende padi milongo ya mabamba1 Makuatakanangane bikole. Dibamba dionso ndibuelakane bimpe ne dikuabu

41:9 1 Anyi “kukuzaka panshi.” 41:14 1 Ku mua.: “mpala.” 41:15 1 Anyi pamuapa: “Kudisua kuende mmilongo yende ya mabamba.”

YOBO 41:17–42:2

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

Bipangisha kapepele mua kubuelaku pankatshi pawu. Mmalamakanangane ne makuabu; Mmakuatakane bikole ne kabena mua kuatulakaja nansha. Kupemba kuende kudi kupatula bukenke, ˆ Mesu ende adi bu nsese ya pa kabundubundu. Mipenyi idi ipatuka mukana muende, Tupia tudi tutudika tudi tutangalaka. Muishi udi ufukuka mu mimpempe yende Bu tshikutu tshia kapia tshitemesha ne bisonsa bia ndawu. Mupuya wa mu diulu diende udi ukuatshisha makala kapia, Ne ludimi lua kapia ludi lupatukila mukana muende. Bukole bua bungi budi mu nshingu muende, ˆ Buowa bukole budi bunyema kumpala kuende. Minyengu ya mubidi wende mmilamakane bikole pamue; Mmikole anu bu biamu biasa pambidi pende, kayena mua kunyunga. Muoyo wende mmukole bu dibue, Eyowa, mukole bu dibue dia mpelu dia muinshi. Padiye ujuka, nansha bantu ba bukole badi bapeta ˆ buowa; Kudikupa kuende kudi kuenza tshinyungunyungu. Kakuena muele wa mvita udi umulenga wamutshimuna, Nansha difuma, anyi musongolo, anyi lusongo lua mukete. a

884 NSHAP. 41 a Yob 41:7  Mulongo 2 a Yes 41:15 

NSHAP. 42 b Gen 18:14 Mis 135:6 Yes 43:13 Yes 55:10, 11 Yel 32:17 ˆ Mak 10:27 Luk 18:27

27 Udi umona tshiamu tshifiike bu kasonsa, Tshiamu tshia mitaku bu mutshi mubole. 28 Mukete kawena umunyemesha to; Mabue a kukupa ne ndundu adi alua bu lusona lumuasa. 29 Udi umona tshibonge bu lusona, Ne udi useka muadi wa difuma dikese. 30 Muinshi muende, udi bu biyoyi bitue; Udi udiadija mu bitotshi bu tshintu tshia kushipula natshi. a 31 Udi usabisha muinshi mua ˆ mayi anu bu luesu; Udi uvuandulula mbuu bu luesu lua mafuta a luondapu. 32 Udi ushiya mulanjilanji wa ˆ mayi ubalakana mu njila wende. Muntu udi mua kuela meji ˆ ne: muinshi mua mayi mudi nsuki mitoke. 33 Kakuena tshintu tshidi tshifuanangane nende pa buloba to; Ntshifukibua tshienza bua ˆ katshikadi ne buowa. 34 Tshintu tshionso tshidi tshidibandisha, udi utshitangila ne luonji. Yeye udi mukalenge ku mutu kua nyama yonso minene ya tshisuku.” Pashishe Yobo wakandamuna Yehowa ne: 2 “Mpindieu ndi mumanye ne: udi mukumbane bua kuenza malu onso, Kabidi ne: kakuena bualu buudi wela meji bua kuenza budi mua kukukolela nansha. b

42

885 3 Wewe wakamba ne: ‘Nnganyi au udi ubuitshidija lungenyi luanyi kayi ne dimanya?’ a Nunku, mvua muakule, kadi tshiyi mujingulule Malu adi atamba kunkemesha bikole andi tshiyi mumanye. b 4 Wewe wakamba ne: ‘Teleja koku, meme nengakule. Nenkuele nkonko, ne wewe ummanyishe.’ c 5 Matshi anyi mmumvue lumu luebe, Kadi mpindieu ndi nkumona ˆ ne mesu anyi. 6 Ke bualu kayi ndi mpingaja ˆ meyi amvua mupatule,1 d Ne ndi nnyingalala bua mpekatu yanyi mu lupuishi ne mu butu.” e 7 Yehowa mumane kuambila ˆ Yobo meyi aa, Yehowa wakambila Elifaza muena Temana ne: “Tshiji tshianyi tshidi tshikutemena wewe ne balunda bebe babidi, f bualu kanuena bambe bulelela pa bidi bintangila g bu mudi muena mudimu wanyi Yobo muambe to. 8 Mpindieu, angatayi bimpanga bia ngombe muanda mutekete ne bimpanga bia mikoko muanda mutekete, nuye nabi kudi muena mudimu wanyi Yobo, nulambule mulambu wa kuosha bua bualu buenu. Muena mudimu wanyi Yobo neasambile bua bualu buenu. h Bushuwa nengitabe dilomba diende1 dia kubenga kunuenzela malu bilondeshile butshimbakane buenu, bualu kanuena bambe bulelela pa bidi bintangila bu mudi muena mudimu wanyi Yobo muambe.” 9 Ke Elifaza muena Temana, ne Biledada muena Shuhi,

YOBO 42:3-17

NSHAP. 42 a Yob 38:2

b Mis 40:5 Mis 139:6

c Yob 38:3 Yob 40:7

d Yob 40:4

e Ezl 9:6 Mis 51:17

f Yob 2:11

g Yob 11:6 Yob 15:14, 15 Yob 22:2, 3

h Gen 20:17 Yak 5:15

 Mulongo 2 a Mat 6:14

b Yob 2:6, 7 Yak 5:11

c Gen 32:10 1Sm 2:7 2Ku 25:9 Nsu 22:4 Yes 61:7

d Yob 19:13

e Nsu 3:33 Nsu 10:22 Eb 11:6 Yak 5:11

ˆ ˆ ne Sofa muena Namata kuyabu, kuenzabu tshivua Yehowa mubambile bua kuenza. Nunku Yehowa wakitaba disambila dia Yobo. 10 Yobo mumane kusambila bua balunda bende, a Yehowa wakumbusha dikenga dia Yobo, b wakamupingajila bubanji buende.1 Yehowa wakamupesha bintu misangu ibidi bipite bivuaye nabi kumpala. c 11 Bana babu bonso ba balume ne ba bakaji ne balunda bende bonso ba kale d bakalua kudiye, kudiabu nende biakudia mu nzubu muende. Bakaditeka pa muaba wende, bobu kumusamba bua dikenga dionso divua Yehowa mulekele dimukuata. Yonso wa kudibu wakamupesha dikuta ne kakanu ka or. 12 Nunku Yehowa wakabenesha matuku a ndekelu a muoyo wa Yobo kupita ku ntuadijilu, e Yobo wakalua kupeta mikoko binunu 14, tumelu 6 000, tusumbu tshinunu tua ngombe ibidi ibidi, ne mpunda mikaji tshinunu. f 13 Wakalua kupeta kabidi bana bakuabu ba balume muanda mutekete ne bana bakuabu ba bakaji basatu. g 14 Wakinyika muana wa bakaji wa kumpala ne: Yemima, muibidi ne: Kesia, ne muisatu ne: Kelene-hapuka. 15 Mu ditunga adi dijima kamuvua bakaji balengele bu muvua bana ba bakaji ba Yobo to, ne tatuabu wakabapesha bumpianyi pamue ne bana babu ba balume. 16 Panyima pa malu aa, Yobo wakashala ne muoyo bidimu 140, kumonaye bana bende ne bikulu bende, bipungu binayi. 17 Ndekelu wa bionso Yobo wakafua, yeye mumane kulala matuku a bungi ne musankishibue.1

f Yob 1:3

42:6 1 Anyi “mpingana tshianyima.” 42:8 1 Ku mua.: “Kakuyi mpata, nembanduluje mpala wende.”

g Yob 1:1, 2

42:10 1 Ku mua.: “Yehowa wakakudimuna bupika bua Yobo.” 42:17 1 Ku mua.: “mununu ne muwujibue ne matuku.”

M ISAM BU MALU ADI M U M U K AN DA E U

1

Dishilangana dia njila ibidi Diakalenga mu dibala dia mikenji ya Nzambi (2) Bantu bakane badi bu mutshi udi ukuama bikole (3) Bantu babi badi bu bisota bipepula (4)

10 Yehowa, muambuluishi wa badi kabayi mua kudisungila Bantu babi badi baditumbisha ne: “Nzambi kenaku to” (4) Badi kabayi mua kudisungila badi baya kudi Yehowa (14) “Yehowa udi Mukalenge bua kashidi” (16)

2 Yehowa ne muele manyi wende Yehowa udi useka bisamba (4) Yehowa udi uteka mukalenge wende (6) Nemekayi muana (12)

11

3 Kueyemena Nzambi nansha mudi njiwu koku ‘Bua tshinyi baluishi bungi nunku?’ (1) “Lupandu ndua Yehowa” (8)

Kunyemena kudi Yehowa “Yehowa udi mu ntempelo wende wa tshijila” (4) Nzambi udi ukina muntu yonso udi munange tshikisu (5)

12 Yehowa udi ujuka bua kuenza bualu ˆ Meyi a Nzambi mmakezuke (6) 13 Kujinga bikole lupandu lua Yehowa ˆ ‘Yehowa wanyi, too ne dıba kayi?’ (1, 2) Yehowa udi ufuta malu mimpe menemene (6)

4 Disambila dia dieyemena Nzambi “Nufiike munda, kadi kanuenji mpekatu to” (4) ‘Nendale tulu mu ditalala’ (8)

14 Diumvuija tshidi muntu mutshimbakane “Yehowa kenaku to” (1) “Kakuena udi wenza malu mimpe” (3)

5 Yehowa, tshinyemenu tshia bantu bakane Nzambi udi ukina malu mabi (4, 5) ‘Undombole mu buakane buebe’ (8)

15 Nnganyi udi mua kutudila mu ntenta wa Yehowa? Udi wamba bulelela mu muoyo wende (2) Kena ushiminyinangana malu (3) Udi ukumbaja malu adiye ulaya nansha padibi bitatshisha (4)

6 Dilomba dia dianyishibua Bafue kabena batumbisha Nzambi (5) Nzambi udi uteleja milombu ya kuanyishibua (9) 7 Yehowa udi Mulumbuluishi muakane “Undumbuluishe, Yehowa wanyi” (8) ˆ 8 Butumbi bua Nzambi ne buneme bua muntu ˆ “Ke mudi dına diebe dinene nunku” (1, 9) ‘Muntu ufuafua udi ne mushinga kayi?’ (4) Muntu mmuasa tshifulu tshia ˆ buneme (5)

16 Yehowa udi mpokolo wa buimpe “Yehowa ke tshianyi tshitupa” (5) ‘Meji anyi adi ambela butuku’ (7) ‘Yehowa udi ku tshianza tshianyi tshia balume’ (8) “Wewe kuakundekela mu Lukita to” (10) 17 Disambila bua bukubi “Udi mukonkonone muoyo wanyi” (3) “Mu mundidimbi wa mapuapua ebe” (8)

9 Kumanyisha midimu ya kukema ya Nzambi Yehowa udi tshinyemenu tshikole (9) ˆ Kumanya dına dia Nzambi nkumueyemena (10)

18 Ditumbisha Nzambi bua lupandu “Yehowa mmukuna wanyi wa dibue” (2) 886

887

Malu adi mu MISAMBU Yehowa udi ne lulamatu kudi badi ne lulamatu (25) Njila wa Nzambi mmupuangane (30) “Didipuekesha diebe didi dimvuija muntu munene” (35)

19 Bufuki bua Nzambi ne mikenji yende bidi bifila bumanyishi “Diulu didi diamba butumbi bua Nzambi” (1) Mukenji mupuangane wa Nzambi udi ufilulula bukole (7) “Mpekatu indi tshiyi mujingulule” (12) 20 Lupandu bua mukalenge muela manyi wa Nzambi Bamue badi beyemena matempu ne ˆ tubalu, “kadi tuetu tudi tubila dına dia Yehowa” (7) 21 Masanka kudi mukalenge udi mueyemene Yehowa Muoyo wa matuku a bungi mupesha mukalenge (4) Baluishi ba Nzambi nebatshimunyibue (8-12) 22 Kumbuka ku dishikila kuya ku butumbi “Nzambi wanyi, udi mundekele bua tshinyi?” (1) “Badi belela bilamba bianyi nshobo” (18) Kutumbisha Nzambi mu tshisumbu (22, 25) Buloba bujima butendelele Nzambi (27) 23 “Yehowa udi Mulami wanyi” “Tshiakupangila tshintu nansha” (1) “Udi umpeshilula makanda” (3) “Dikopo dianyi ndiuwuja bimpe” (5) 24 Mukalenge wa butumbi udi ubuela mu biibi ‘Buloba mbua Yehowa’ (1) 25 Disambila bua buludiki ne dilomba luse “Ndongesha tujila tuebe” (4) “Bulunda bukole ne Yehowa” (14) “Umfuile luse bua mpekatu yanyi yonso” (18) 26 Kuenda ne muoyo mutoke “Nkonkonona, Yehowa wanyi” (2) Kuepuka malunda mabi (4, 5) ‘Nennyunguluke ku tshioshelu tshia Nzambi’ (6)

27 Yehowa ntshisokomenu tshia muoyo wanyi Kuanyisha ntempelo wa Nzambi (4) Yehowa udi utabalelangana nansha baledi bobu kabayi benza nanku (10) “Tekemena kudi Yehowa” (14) 28 Mbateleje disambila dia muimbi wa misambu “Yehowa udi bukole buanyi ne ngabu wanyi” (7) ˆ 29 Dıyi dia Yehowa dia bukole Kutendelela bavuale bintu bilengele bia tshijila (2) “Nzambi wa butumbi udi ukungula” (3) Yehowa udi ukolesha bantu bende (11) 30 Muadi wakakudimuka kulua disanka Kuanyishibua kudi Nzambi mbua matuku onso a muoyo (5) 31 Kunyemena kudi Yehowa “Ndi mfila nyuma wanyi mu tshianza tshiebe” (5) ‘Yehowa, Nzambi wa bulelela’ (5) Buimpe buvule bua Nzambi (19) 32 Badibu bafuile luse mba diakalenga “Ngakatonda mpekatu wanyi kuudi” (5) Nzambi udi ukupesha busunguluji (8) 33 Butumbi kudi Mufuki “Muimbilayi musambu mupiamupia” (3) ˆ Difukibua ku dıyi dia Yehowa ne nyuma wende (6) Tshisamba tshia Yehowa ntshia diakalenga (12) ˆ Dısu dia Yehowa didi ditangila (18) 34 Yehowa udi usungila bena mudimu bende ˆ “Tutumbishayi dına diende tshiapamue” (3) Muanjelu wa Yehowa udi ukuba (7) “Labulayi, numone ne: Yehowa mmuimpe” (8) ‘Kakuena umue wa ku mifuba yende udibu batshibule’ (20) 35 Disambila bua kusungidibua kudi bena lukuna Bena lukuna ba kuipata (5)

Malu adi mu MISAMBU

36

37

38

39

40

41

42

Kutumbisha Nzambi munkatshi mua misumba ya bantu (18) Mukinyibue kakuyi bualu (19) Dinanga dia lulamatu dia Nzambi dia mushinga mukole Muntu mubi kena utshina Nzambi (1) Nzambi udi mpokolo wa muoyo (9) “Ku butoke buebe, tudi tumona butoke” (9) Badi beyemena Yehowa nebatante Kufiikishibu munda bua bantu babi (1) “Ikala ne disanka dipite bungi mu Yehowa” (4) “Teka njila webe kudi Yehowa” (5) “Bena bupuekele nebapiane buloba” (11) Bantu bakane kabakupangila tshiakudia (25) Bantu bakane nebasombe pa buloba tshiendelele (29) Disambila dia muntu udi ukenga udi munyingalale bua bubi buende “Mu dikenga ne mu dibungama dipite bukole” (6) Yehowa udi uteleja badi bamuindila (15) “Mpekatu wanyi uvua untatshisha” (18) ˆ Buıpi bua muoyo Muntu udi anu mupuya wa patupu (5, 11) “Kulenguludi binsonji bianyi” (12) Kusakidila Nzambi udi kayi kufuanyikija Midimu ya Nzambi bungi tshianana kayiyi kulondelangana (5) Milambu ki ngidi Nzambi ukeba kumpala kua bionso (6) ‘Kuenza disua diebe ke disanka dianyi’ (8) Disambila dienzela mu bulalu bua disama Nzambi udi ukuatshisha mubedi (3) Mutungila kudi mulunda wa pa muoyo (9) Kutumbisha Nzambi bu Mupandishi Munene Kumvua nyota ya Nzambi bu mudi ˆ ngulungu umvua nyota ya mayi (1, 2) “Bua tshinyi ndi mushikile?” (5, 11) “Indila Nzambi” (5, 11)

888 43 Nzambi bu Mulumbuluishi udi usungila “Tuma butoke buebe ne bulelela” (3) “Bua tshinyi ndi mushikile?” (5) “Indila Nzambi” (5) 44 Disambila bua kulomba diambuluisha “Wewe ke uvua mutupandishe” (7) Bu “mikoko ya kushipabu” (22) “Juka bu muambuluishi wetu!” (26) 45 Dibaka dia mukalenge muela manyi Kuakula ne bulenga (2) “Nzambi ke nkuasa webe wa bukalenge kashidi” (6) Mukalenge udi ujinga bulengele bua mukaji udiye usela ne muoyo mujima (11) Bana bu bakokeshi pa buloba bujima (16) 46 “Nzambi udi tshinyemenu tshietu” Midimu ya Nzambi idi ikemesha (8) Nzambi udi ujikija mvita pa buloba buonso (9) 47 Nzambi udi Mukalenge pa buloba bujima ˆ ‘Yehowa udi ukuatshisha buowa’ (2) Imbilayi Nzambi misambu ya kumutumbisha nayi (6, 7) 48 Siona, tshimenga tshia Mukalenge Munene Disanka dia buloba bujima (2) Kenketayi tshimenga ne bibumba biatshi (11-13) 49 Butshimbakane bua kueyemena biuma Muntu nansha umue kena mua kukuula mukuabu (7, 8) Nzambi udi ukuula mu Lukita (15) Biuma kabiena mua kupandishangana ku lufu (16, 17) 50 Nzambi udi ukosa tshilumbu pankatshi pa bena lulamatu ne bantu babi Tshipungidi tshia Nzambi bua mulambu (5) “Nzambi muine udi Mulumbuluishi” (6) Nyama yonso nya Nzambi (10, 11) Nzambi udi wela bantu babi patoke (16-21) 51 Disambila dia muntu udi munyingalale bua bubi Muena mpekatu katshia ku dimitshibua (5)

889 “Fuka muoyo mukezuke munda muanyi” (10) Muoyo musunsuke udi usankisha Nzambi (17) 52 Kueyemena dinanga dia lulamatu dia Nzambi Baditambishi bua bienzedi bibi mbadimuijibue (1-5) Badi kabayi batumikila Nzambi badi beyemena biuma (7) 53 Badi bumvuija tshidi bantu batshimbakane “Yehowa kenaku to” (1) “Kakuena udi wenza malu mimpe” (3) 54 Disambila bua kulomba diambuluisha munkatshi mua baluishi “Nzambi udi muambuluishi wanyi” (4) 55 Disambila pavua mulunda mumutungile Mubunda kudi mulunda wa pa muoyo (12-14) “Upuila Yehowa bujitu buebe” (22) 56 Disambila pavuabu bamukengeshe “Ndi ngeyemena Nzambi” (4) “Binsonji bianyi mu kalondo kebe ka tshiseba” (8) “Ntshinyi tshidi muntu wetu eu mua kungenzela?” (4, 11) 57 Dilomba dia dianyishibua Kunyemena muinshi mua mapuapua a Nzambi (1) Bena lukuna badi bakuluka mu mateyi abu nkayabu (6) 58 Kudi Nzambi udi ulumbuluisha buloba Disambila bua kunyoka bantu babi (6-8) 59 Nzambi udi ngabu ne tshinyemenu ‘Kuleji batungidianganyi luse to’ (5) “Nengimbe bua bukole buebe” (16) 60 Nzambi udi ukokesha bena lukuna Lupandu lua kudi bantu ludi patupu (11) “Netupetele bukole kudi Nzambi” (12) 61 Nzambi udi tshibumba tshikole bua bena lukuna “Nentudile mu ntenta webe” (4) 62 Lupandu lulelela ludi lufumina kudi Nzambi

Malu adi mu MISAMBU “Ndi muindile Nzambi mupuwe talalaa” (1, 5) ‘Pumunayi mioyo yenu kumpala kua Nzambi’ (8) Bantu badi anu mupuya wa patupu (9) Kanueyemenyi bubanji (10) 63 Kujinga Nzambi ne muoyo mujima ‘Dinanga diebe dia lulamatu ndimpe kupita muoyo’ (3) ‘Mukute tshidi tshitambe buimpe’ (5) Kuelangana meji a Nzambi butuku (6) ‘Ndi mulamate Nzambi bikole’ (8) 64 Dikubibua ku buluishi busokome “Nzambi neabase” (7) 65 Nzambi udi utabalela buloba “Muteleji wa disambila” (2) “Wa diakalenga mmuntu uudi usungula” (4) Buimpe buvule bua Nzambi (11) 66 Midimu ya Nzambi idi ikemesha “Luayi, numone midimu ya Nzambi” (5) “Nenkumbaje mitshipu yanyi kuudi” (13) Nzambi udi uteleja disambila (18-20) 67 Ntengu ya buloba neyitshine Nzambi Njila wa Nzambi wa kumanya (2) ‘Bukua bantu buonso butumbishe Nzambi’ (3, 5) “Nzambi neatubeneshe” (6, 7) 68 ‘Bena lukuna ba Nzambi batangalajibue’ “Tatu wa bana badi bafuishe batatuabu” (5) Nzambi udi upesha badi nkayabu nzubu (6) Bakaji badi bamanyisha lumu luimpe (11) Mapa mikale bantu (18) “Yehowa udi wambula bujitu buetu dituku dionso” (19) 69 Disambila bua disungidibua “Tshisumi bua nzubu webe ntshindie” (9) “Ungadamune ne lukasa” (17) “Bakampesha mvinyo wa buanji bua meme kunua” (21)

Malu adi mu MISAMBU 70 Dilomba diambuluisha dia lukasa “Enzaku malu lukasa bua bualu buanyi” (5) 71 Ditekemena dia bakulakaje Dieyemena Nzambi katshia ku buana (5) “Padi bukole buanyi bushikila” (9) ‘Nzambi mmundongeshe katshia ku buana’ (17) 72 Bukokeshi bua ditalala bua mukalenge wa Nzambi “Muntu muakane neatante” (7) Badi bakokela kumbukila ku mbuu too ne ku mbuu (8) Disungidibua ku tshikisu (14) Divulangana dia ntete pa buloba (16) ˆ Dına dia Nzambi didi ditumbishibua kashidi (19) 73 Muntu wa Nzambi udi upetulula lungenyi luimpe lua malu a mu nyuma “Makasa anyi akavua mambe kupambuka” (2) “Mvua nkenga dituku dijima” (14) ‘Too ne pangakabuela mu muaba munsantu wa Nzambi’ (17) Bantu babi badi pa muaba wa busenu (18) Kusemena pabuipi ne Nzambi nkuimpe (28) 74 Disambila bua Nzambi avuluke bantu bende Badi bavuluka bienzedi bia lupandu bia Nzambi (12-17) “Vuluka bipendu bia muena lukuna” (18) 75 Nzambi udi ulumbuluisha biakane Bantu babi badi ne bua kunua dikopo dia Yehowa (8) 76 Ditshimuna dia Nzambi pa bena lukuna ba Siona Nzambi udi upandisha bena bupuekele (9) Bena lukuna badi baditambisha badi ne bua kupuekeshibua (12) 77 Disambila mu tshikondo tshia dikenga Kuelangana meji a midimu ya Nzambi (11, 12) ‘Nnganyi udi munene bu muudi wewe, Nzambi?’ (13)

890 78 Ditabalela dia Nzambi ne dipanga ditabuja dia Isalele Ambila bantu ba tshipungu tshilualua (2-8) “Kabakaleja ditabuja kudi Nzambi to” (22) “Ntete ya mu diulu” (24) “Bakanyingalaja Wa Tshijila wa Isalele” (41) Kumbuka mu Ejipitu too ne mu Buloba Bulaya (43-55) ‘Bakatungunuka ne kuela Nzambi mpata’ (56) 79 Disambila pavua bisamba biele bantu ba Nzambi mvita ‘Tudi tshintu tshia kupendabu’ (4) ˆ ‘Utuambuluishe bua bualu bua dına diebe’ (9) “Upingajile bena mutumba betu misangu muanda mutekete” (12) 80 Balami ba mikoko ba Isalele badi bakeba bua kupingajibua muvuabu “Nzambi wetu, utupingaje kabidi mutuvua” (3) Isalele bu muonji wa mvinyo wa Nzambi (8-15) 81 Dikankamijibua bua kutumikila Kutendeledi nzambi ya ku babende nansha (9) ‘Bu nuenu nansha bateleje’ (13) 82 Dilomba dilumbuluisha diakane Nzambi udi ulumbuluisha munkatshi mua “banzambi” (1) “Lumbuluilayi bapuekele” (3) “Nuenu nudi banzambi” (6) 83 Disambila pavuaye kumpala kua bena lukuna “Nzambi wetu, kushadi mupuwe to” (1) Bena lukuna bu tshisonsa tshia ˆ meba tshidi tshinyunguluka (13) ˆ Dına dia Nzambi n’Yehowa (18) 84 Dijinga ntenta munene wa tshitendelelu wa Nzambi bikole Muena Lewi udi ujinga ne muoyo mujima bua kuikala bu nyunyi (3) “Dituku dimue mu mbanza yebe” (10) ˆ “Nzambi udi dıba ne ngabu” (11) 85 Disambila bua kupingajibua kabidi mutuvua

891

Malu adi mu MISAMBU Nzambi neambile bena lulamatu malu a ditalala (8) Dinanga dia lulamatu ne lulamatu bidi ne bua kutuilangana (10)

86 Kakuena nzambi bu Yehowa Yehowa mmudiakaje bua kubuikidilangana (5) Bisamba bionso bitendelele Yehowa (9) “Ndongesha malu a njila webe” (11) “Vuija muoyo wanyi muoyo umue” (11) 87 Siona, tshimenga tshia Nzambi mulelela Badi baledibue mu Siona (4-6) 88 Disambila dia kulamibua ku lufu “Muoyo wanyi udi pabuipi ne kubuela mu Lukita” (3) ‘Ndi nsambila kuudi mu dinda dionso’ (13) 89 Kuimba bua dinanga dia lulamatu dia Yehowa Tshipungidi ne Davidi (3) Muana wa Davidi udi ushala kashidi (4) Muela manyi wa Nzambi udi umubikila ne: “Tatu” (26) Tshipungidi tshienza ne Davidi ntshishindame (34-37) Muntu kena mua kupanduka Lukita (48) 90 Nzambi wa tshiendelele ne muntu wa matuku a muoyo makese Bidimu tshinunu bu dituku dishale (4) Muntu udi ushala ne muoyo bidimu 70 anyi 80 (10) “Tulongesha mutudi mua kubala matuku etu” (12) 91 Bukubi mu muaba musokome wa Nzambi Musungila ku tshilembi tshia nyunyi (3) Kunyemena muinshi mua mapuapua a Nzambi (4) Mukubibue nansha mudi binunu bikuluka (7) ˆ Banjelu batumina dıyi bua kulama (11)

92 Yehowa mmubandishibue bua kashidi Midimu yende minene ne meji ende male (5) ‘Bantu bakane nebatumpuke bu mutshi’ (12) Bakulakaje nebatungunuke ne kusampila (14) 93 Bukokeshi bunene bua Yehowa “Yehowa mmulue Mukalenge!” (1) “Mavuluija ebe nga kueyemena” (5) 94 Disambila bua disombuela dia Nzambi “Mmutantshi bule kayi wikala bantu babi batungunuka?” (3) Dipingajibua mu njila kudi Yah didi difila diakalengele (12) Nzambi kakulekela bantu bende to (14) ˆ “Ulongolola dikenga mu dına dia mikenji” (20) 95 Ntendelelu mulelela mmusuikakaja ne ditumikila ˆ “Lelu eu nuenu bumvue dıyi diende” (7) “Kanupapishi muoyo wenu” (8) “Kabakubuela mu dikisha dianyi to” (11) 96 “Imbilayi Yehowa musambu mupiamupia” Yehowa mmukumbane kumutumbisha bikole (4) Nzambi ya bukua bantu nya patupu (5) Tendelelayi bavuale bintu bilengele bia tshijila (9) 97 Yehowa mmutumbishibue ku mutu kua nzambi mikuabu “Yehowa mmulue Mukalenge!” (1) Nangayi Yehowa, kinayi malu mabi (10) Butoke bua bantu bakane (11) 98 Yehowa, Mupandishi ne Mulumbuluishi muakane Lupandu lua Yehowa ndumanyishibue (2, 3) 99 Yehowa udi Mukalenge wa tshijila Mmusombe mu nkuasa wa bukalenge pa mutu pa bakeluba (1) Nzambi udi ufuilangana luse ne unyoka (8)

Malu adi mu MISAMBU 100 Kusakidila Mufuki “Enzelayi Yehowa mudimu ne disanka” (2) ‘Nzambi ke uvua mutuenze’ (3) 101 Mfumu udi wenza malu ne muoyo mutoke ‘Tshiakuitaba didibandisha nansha’ (5) “Nentangile kudi bena lulamatu” (6) 102 Disambila dia mukengeshibue udi mushikile “Ndi anu bu nyunyi wa tshienda nkaya” (7) ‘Matuku anyi adi mundidimbi udi ujimina’ (11) “Yehowa neibakulule Siona” (16) Yehowa udi ushalaku tshiendelele (26, 27) 103 “Meme ntumbishe Yehowa” Nzambi udi usemeja mpekatu yetu kule (12) Luse lua Nzambi ludi bu lua tatu (13) Nzambi udi uvuluka ne: tudi lupuishi (14) Nkuasa wa bukalenge wa Yehowa ne bukokeshi buende (19) ˆ Banjelu badi bakumbaja dıyi dia Nzambi (20) 104 Ditumbisha Nzambi bua bintu bia dikema bia mu bufuki Buloba budi bushalaku kashidi (5) Mvinyo ne diampa bua muntu ufuafua eu (15) “Ke mudi midimu yebe ya bungi nunku!” (24) ‘Padi nyuma wangatshibua, bidi bifua’ (29) 105 Bienzedi bia Yehowa bia lulamatu kudi bantu bende Nzambi udi uvuluka tshipungidi tshiende (8-10) “Kanulengi bela manyi banyi” (15) Jozefe mupika muenza nende mudimu kudi Nzambi (17-22) Bishima bia Nzambi mu Ejipitu (23-36) Dimuangala dia Isalele mu Ejipitu (37-39) Nzambi udi uvuluka mulayi mulaya Abalahama (42)

892 106 Dipanga dianyisha dia Isalele Bakapua bienzedi bia Nzambi muoyo ne lukasa (13) Butumbi bua Nzambi bushintakaja ne tshimfuanyi tshia ngombe (19, 20) Kabavua ne ditabuja mu mulayi wa Nzambi (24) Bakadisanga mu ntendelelu wa ˆ Bala (28) Bana balambula bademon (37) 107 Sakidilayi Nzambi bua midimu yende ya kukema Wakabalombola mu njila muakane (7) Wakukutshisha bavua ne nyota ne bavua ne nzala (9) ˆ Wakabapatula mu mıdima (14) ˆ Wakatuma dıyi diende bua kubondopa (20) Udi ukuba bapele ku dikengeshibua (41) 108 Disambila bua kutshimuna bena lukuna Lupandu lua kudi bantu ludi patupu (12) “Netupetele bukole kudi Nzambi” (13) 109 Disambila dia muntu udi mu dikenga ‘Muntu mukuabu angate muaba wende’ (8) Nzambi udi wimana ku luseke kua mupele (31) 110 Mukalenge ne muakuidi bu Melekisedeke “Ukokeshe munkatshi mua bena lukuna bebe” (2) Bansonga bena budisuile badi bu mamata a lumuma (3) 111 Tumbishayi Yehowa bua midimu yende minene ˆ Dına dia Nzambi ndia tshijila ne ˆ dikuatshisha buowa (9) Ditshina dia Yehowa didi meji (10) 112 Muntu muakane udi utshina Yehowa Musombeshanganyi wa bintu ne muoyo wa tshipapayi neatante (5) “Nebavuluke muntu muakane bua kashidi” (6) Muena muoyo wa tshipapayi udi upesha bapele (9) 113 Nzambi muulu udi ubandisha muntu mupuekele

893

Malu adi mu MISAMBU ˆ Dına dia Yehowa nditumbishibue kashidi (2) Nzambi udi winama panshi (6)

114 Dipikudibua dia Isalele mu Ejipitu Mbuu wakanyema (5) Mikuna yakatumpika bu bimpanga bia mikoko (6) Dibue dikole dikudimuna mushimi ˆ wa mayi (8) 115 Butumbi bua kupesha Nzambi nkayende Mpingu idi kayiyi ne muoyo (4-8) Buloba bupesha bantu (16) “Bafue kabena batumbisha Yah” (17) 116 Musambu wa dianyisha “Nempingajile Yehowa tshinyi?” (12) “Nengambule dikopo dia lupandu” (13) “Nenkumbaje mitshipu yanyi kudi Yehowa” (14, 18) Lufu lua bena lulamatu ludi ne mushinga wa bungi (15) 117 Dibikila bisamba bionso bua kutumbisha Yehowa Dinanga dia lulamatu dia Nzambi ndinene (2) 118 Kusakidila bua ditshimuna dia Yehowa ‘Ngakabila Yah, ne yeye wakandamuna’ (5) “Yehowa udi ku luseke luanyi” (6, 7) Dibue divuabu babenge didi dilua dibue dinene dia mu ditumba (22) ˆ “Eu udi ulua mu dına dia Yehowa” (26) ˆ 119 Dianyisha bua dıyi dia Nzambi dia mushinga mukole ‘Mmunyi mudi bansongalume mua kulama njila mukezuke?’ (9) “Ndi munange mavuluija ebe bikole” (24) ˆ “Dıyi diebe nditekemena dianyi” (74, 81, 114) “Ndi munange mikenji yebe be!” (97) “Busunguluji bua bungi kupita balongeshi banyi bonso” (99) ˆ “Dıyi diebe didi muendu bua dikasa dianyi” (105) ˆ ‘Nshindamenu wa dıyi diebe mbulelela’ (160) Ditalala bua badi banange mikenji ya Nzambi (165)

120 Muntu wa ku babende udi ujinga ditalala bikole ‘Nsungila ku ludimi ludi lushima’ (2) “Ndi musue ditalala” (7) 121 Yehowa udi ulama bantu bende “Dikuatshisha dianyi didi difumina kudi Yehowa” (2) Yehowa katu ulala nansha (3, 4) 122 Disambila bua ditalala dia Yelushalema Disanka dia kuya ku nzubu wa Yehowa (1) Tshimenga tshilamakaja bu tshintu tshimue (3) 123 Kutangila kudi Yehowa bua atuanyishe ‘Bu bena mudimu, tudi tutangila kudi Yehowa’ (2) ‘Tudi bapetudibue bikole’ (3) 124 “Bu Yehowa kayi netu” Dipanduka ku buteyi butshibuke (7) ˆ ‘Dına dia Yehowa didi diambuluisha dietu’ (8) 125 Yehowa udi ukuba bantu bende “Mudi mikuna minyunguluke Yelushalema” (2) “Ditalala dikale kudi Isalele” (5) 126 Dipingajilula dia Siona dia disanka ‘Yehowa mmuenze malu manene’ (3) Kumbuka ku muadi kubuela mu disanka dikole (5, 6) 127 Kakuyi Nzambi, malu onso adi tshianana “Yehowa yeye kayi wibaka nzubu” (1) Bana ndifutu dia kudi Nzambi (3) 128 Diakalenga mu ditshina dia Yehowa Mukaji bu muonji wa mvinyo udi ukuama bikole (3) “Umonaku Yelushalema utanta” (5) 129 Muluisha kadi kayi mutshimuna Badi bakine Siona mbafuishibue bundu (5) 130 “Ndi nkubikidila mu ndondo” “Bu wewe muikale utangila anu bilema” (3) Difuilangana luse dilelela didi kudi Yehowa (4) “Ndi ngindila Yehowa ne muoyo mujima” (6)

Malu adi mu MISAMBU

894

131 Disanka bu muana ukadi mulekele dibele Kubenga kuipatshila malu mapite bunene (1)

140 Yehowa udi Mupandishi wa bukole Bantu babi badi bu nyoka (3) Bena tshikisu badi ne bua kukuluka (11)

132 Mbasungule Davidi ne Siona “Kubengi muela manyi webe” (10) Bakuidi ba Siona bavuadika lupandu (16)

141 Disambila bua bukubi “Disambila dianyi dikale bu musenga wa manananshi” (2) Mubelu wa muntu muakane udi bu manyi (5) Bantu babi badi bakuluka mu makondo abu nkayabu (10)

133 Kusomba pamue mu buobumue Bu manyi pa mutu wa Alona (2) ˆ Bu lumuma lua ku Hemona (3) 134 Kutumbisha Nzambi butuku “Bandishayi bianza bienu mu bunsantu” (2) 135 Tumbishayi Yah bua bunene buende Bimanyinu ne bishima bua Ejipitu (8, 9) ˆ “Dına diebe didi dishalaku kashidi” (13) Mpingu idi kayiyi ne muoyo (15-18) 136 Dinanga dia lulamatu dia Yehowa didi dishalaku kashidi Diulu ne buloba mbienza ne meji onso (5, 6) ˆ Palo wakafua mu Mbuu Mukunze (15) Nzambi udi uvuluka badi babungame (23) Biakudia bua tshintu tshionso tshidi ne muoyo (25) 137 Ku misulu ya Babilona Kabavua bimbe misambu ya Siona (3, 4) Babilona udi ne bua kubutudibua (8) 138 Nansha mudiye mutumbishibue, Nzambi udi utabalelangana ‘Wakandamuna disambila dianyi’ (3) ‘Nansha munkatshi mua njiwu, udi unsungila’ (7) 139 Nzambi mmumanye bena mudimu bende bimpe Kakuena mushindu wa kunyema nyuma wa Nzambi (7) “Ndi muenjibue mu mushindu wa dikema” (14) ‘Wakammona pantshivua mukuji’ (16) “Ndombola mu njila wa tshiendelele” (24)

142 Disambila bua kusungidibua kudi bakengeshanganyi “Kakuena muaba undi mua kunyemena” (4) ‘Udi tshionso tshindi natshi’ (5) 143 Kumvua nyota ya Nzambi bu buloba bume ‘Ndi ngelangana meji a midimu yebe’ (5) “Ndongesha mua kuenza disua diebe” (10) ‘Nyuma webe muimpe andombole’ (10) 144 Disambila bua kutshimuna “Muntu ufuafua nnganyi?” (3) ‘Bena lukuna batangalajibue’ (6) Bantu ba Yehowa mba diakalenga (15) 145 Kutumbisha Nzambi, Mukalenge munene ‘Nemmanyishe bunene bua Nzambi’ (6) “Yehowa udi muimpe kudi bantu bonso” (9) “Bena lulamatu bebe nebakutumbishe” (10) Bumfumu bua Nzambi bua tshiendelele (13) Tshianza tshia Nzambi tshidi tshiukutshisha bonso (16) 146 Eyemena Nzambi, kueyemenyi bantu to Meji a muntu adi ajimina padiye ufua (4) Nzambi udi ujalamija bavua biname (8) 147 Kutumbisha dinanga dia Nzambi ne midimu yende ya bukole

895

Malu adi mu MISAMBU –2:6 Udi wondopa badi ne mioyo misunsuke (3) Udi ubikila mitoto yonso mu ˆ mena ayi (4) Udi utuma neje bu miosa ya mikoko (16)

Bana ne bakulumpe batumbishe Nzambi (12, 13) 149 Musambu wa kutumbisha nawu ditshimuna dia Nzambi Nzambi udi usanka bua bantu bende (4) Diakalenga ndia bena lulamatu ba Nzambi (9)

148 Bifukibua bionso bitumbishe Yehowa “Nuenu banjelu bende bonso, mutumbishayi” (2) ˆ ‘Dıba, ngondo ne mitoto, mutumbishayi’ (3)

1

150 Tshintu tshionso tshidi tshieyela tshitumbishe Yah Aleluya! (1, 6)

MUKANDA WA KUMPALA (Misambu 1-41) Wa diakalenga mmuntu udi 6 Bualu Yehowa mmumanye NSHAP. 1 njila wa bantu bakane, a kayi wenda bilondeshile lu- a Nsu 4:14 ngenyi lua bantu babi Kadi njila wa bantu babi neab Nsu 22:10 jimine. b Ne kayi wimana mu njila wa c Mis 19:7 benji ba mpekatu a Bua tshinyi bisamba bidi biMis 40:8 Ne kayi usomba mu tshiMis 112:1 sumpakana Mat 5:3 sombedi tshia basekiaNe bukua bantu bunungana1 Lom 7:22 nganyi. b bualu bua patupu? c Yak 1:25 Kadi disanka diende didi mu d Yos 1:8 2 Bakalenge ba pa buloba badi c mikenji ya Yehowa, bimanyina kuulu Mis 119:97 1Tm 4:15 Ne udi ubala mikenji Yende Ne bakokeshi banene badi ˆ ne dıyi dia panshi panshi1 e 1Ku 22:13 badisanga pamue1 bu muYel 17:7, 8 munya ne butuku. d ntu umue d Neikale bu mutshi mukuna f Mat 25:41 Bua kuluisha Yehowa ne ku muelelu kua misulu ya kuluisha muela manyi ˆ g Mal 3:18 mayi, wende.2 e Mat 13:49, 50 Mutshi udi ukuama bimuma  3 Badi bamba ne: “Tutulayi mu tshikondo tshiawu, Mulongo 2 nkanu yabu Udi mabeji awu kaayi afubi- a Mis 37:18 Ne tumbushayi mionji yabu!” Yel 12:3 dila. 4 Yeye udi mu nkuasa wa bu1Pt 3:12 Ne malu onso adiye wenza kalenge mu diulu neaseke; b Nsu 14:12 neende bimpe. e Yehowa neabaseke.  ˆ Bantu babi kabena nanku to; 5 Dıba adi neakule nabu mu NSHAP. 2 Badi bu bisote bidi lupepele tshiji tshiende, c Bz 4:25-28 lupepula. Neabazakeje mu tshiji tshieKe bualu kayi bantu babi ka- d Mat 27:1, 2 nde tshikole, Luk 23:10, 11 bakushala bimane kumpa6 Wamba ne: “Meme nkayanyi Bua 19:19 f la kua dilumbuluisha to; ke udi muteke mukalenge e Mis 89:20 Nansha benji ba mpekatu wanyi f Yes 61:1 kabakushala bimane mu diPa Siona, g mukuna wanyi wa f Mis 45:6 sangisha dia bantu bakatshijila.” Yhz 21:27 ne g to. Dan 7:13, 14

2

2

3

4 5

Bua 19:16

1:2 1 Anyi “welangana meji mu mikenji Yende.”

g 2Sm 5:7 Bua 14:1

2:1 1 Anyi “buelangana meji a.” 2:2 1 Anyi “bela tshifufu.” 2 Anyi “Kristo wende.”

MISAMBU 2:7–4:3

ˆ 7 Mmanyishe dıyi dituma dia kudi Yehowa; Yeye wakangambila ne: “Wewe udi muananyi; a Lelu eu ndi mulue tatuebe. b 8 Undombe, meme nemfile bisamba bu bumpianyi buebe Ne ntengu ya buloba bu tshintu tshiebe. c 9 Neubatshibule ne dikombo dia tshiamu tshifiike, d Neubatayishe bu tshintu tshia diima.” e 10 Nanku mpindieu, nuenu bakalenge, lejayi busunguluji; Itabayi mubelu,1 nuenu balumbuluishi ba pa buloba. 11 Enzelayi Yehowa mudimu ne ditshina, Ne sankayi nuenda nuzakala. 12 Nemekayi muana,1 f tshianana Nzambi2 neafiike munda, Ne nenujimine mu njila, g Bualu tshiji Tshiende tshidi tshibanda lukasa. Bonso badi banyemena kudiye mba diakalenga.

896 NSHAP. 2 a Mat 3:16, 17 ˆ Mak 1:9-11 Lom 1:4

b Bz 13:33 Eb 1:5 Eb 5:5

c Mis 72:8

wanyi, bua tshinyi 3 Yehowa baluishi banyi mbavula-

ngane nunku? i Bua tshinyi bantu bungi nunku badi bajuka bua kunduisha? j 2 Ba bungi badi bamba bua bualu buanyi1 ne: “Nzambi kakumupandisha to.” k (Sela)2 3 Kadi wewe, Yehowa wanyi, udi ngabu udi munnyunguluke, l

5

Eb 1:2 Bua 11:15

d Bua 12:5 Bua 19:15

e Dan 2:44

6

Bua 2:26, 27

f Flp 2:9-11

7

g Yne 3:36 

NSHAP. 3 h 2Sm 15:14 i 2Sm 15:12 2Sm 16:15

j 2Sm 12:11 k 2Sm 16:7, 8 l Gen 15:1 

Mulongo 2 a Yes 45:25

Mujiki wa Davidi pavuaye unyema muanende Abashaloma. h

4

b Mis 27:6 c 2Sm 15:25 Mis 2:6

d Mis 4:8 Nsu 3:24

e 2Bk 6:15, 16 Mis 27:3 Lom 8:31

f 1Tm 4:10 g 2Ts 1:6 h Mis 37:39 Yes 43:11

8

Butumbi buanyi a ne Yeye udi ujula mutu wanyi. b Nengele lubila lukole kudi Yehowa, Ne yeye neangandamune kumbukila ku mukuna wende wa tshijila. c (Sela) Nendiolole panshi ne nendale tulu; Nembike mu bukubi, Bualu Yehowa udi utungunuka ne kunkuatshisha. d Tshiena ntshina bantu makumi a binunu Badi bele mulongo bua kunduisha ku nseke yonso. e Juka, Yehowa wanyi! Umpandishe, f wewe Nzambi wanyi! Bualu neukume bena lukuna banyi bonso ku mbanga; ˆ Neutshibule menu a bantu babi. g Lupandu ndua Yehowa. h Dibenesha diebe didi pa bantu bebe. (Sela)

Kudi muludiki; wa kuimba tshiapamue ne biombelu bia nshinga. Mujiki wa Davidi.

mbikila, ungitabe, 4 Pandi wewe Nzambi wanyi mua-

kane. i Ngenzela njila wa kunyemena1 mu dikenga dianyi. Ndeja luse ne teleja disambila dianyi. 2 Nuenu bana ba bantu, nenuvuije butumbi buanyi dipuekeshibua dia milongo ˆ too ne dıba kayi? Nenunange malu a tshianana ne nenukebe malu a dishiˆ ma too ne dıba kayi? (Sela) 3 Numanye ne: Yehowa neenzele muena lulamatu wende malu mu mushindu wa pa buawu;1

Bua 19:1 2:10 1 Anyi “Dimukayi.” 2:12 1 Ku mua.: 4:1 1 Ku mua.: “Ngenzela muaba mune“Tuayi muana mishiku.” 2 Ku mua.:  ne.” 4:3 1 Anyi “neasunguluje muena “yeye.” 3:2 1 Anyi “anyima wanyi.” NSHAP. 4 lulamatu wende; neaditekele muena lu2 Tang. Diumv. lamatu wende ku luseke.” i Mis 11:7

897 4

5 6

7

8

5 2

3

4

5

MISAMBU 4:4–5:12

Yehowa neateleje pandi mmubikila. Nufiike munda, kadi kanuenji mpekatu to. a Nuakule mu muoyo wenu, pa malalu enu, ne nushale bapuwe. (Sela) Filayi milambu ya buakane, Ne eyemenayi Yehowa. b Kudi ba bungi badi bamba ne: “Nnganyi watuleja tshintu tshimpe?” Yehowa wetu, butoke bua mpala webe butukenkeshe. c Udi muwuje muoyo wanyi ne disanka dia bungi Kupita bantu badi ne ntete mipuola ne mvinyo mupiamupia bipite bungi. Nendiolole panshi ne nendale tulu mu ditalala, d Bualu wewe nkayebe, Yehowa wanyi, udi unsombesha mu bukubi. e Kudi muludiki, bua Nehilota.1 Mujiki wa Davidi.

ˆ Yehowa wanyi, teleja meyi anyi; f Ikala ne ntema ku mikemu yanyi. Teya ntema ku muadi wanyi wa dilomba diambuluisha, Wewe Mukalenge wanyi ne Nzambi wanyi, bualu wewe ke undi ndomba. ˆ Yehowa wanyi, neumvue dıyi dianyi mu dinda; g Mu dinda, nenkuambile malu adi mantonde h ne nengindile ne muoyo kuulu kuulu. Bualu udi Nzambi udi kayi usanka bua malu mabi; i Muntu mubi kena mua kushala pamue nebe to. j Muena diambu kena mua kuimana kumpala kuebe. Wewe udi ukina bonso badi benza malu mabi; k

5:Mut 1 Tang. Diumv.

NSHAP. 4 a Ef 4:26 b Mis 37:3 Mis 62:8 Nsu 3:5 1Pt 4:19

c Nom 6:26 Mis 80:7 Nsu 16:15 1Pt 3:12

d Mis 3:5 Nsu 3:24, 26

e Lew 25:18 

NSHAP. 5 f Mis 65:2 1Pt 3:12

g Mis 55:16, 17 ˆ h Mak 1:35

i Mis 89:14 Nsu 6:16-19 Hab 1:13

j Mis 15:1-5 Nsu 12:19

k Lom 12:9 Eb 1:9

 Mulongo 2 a Nsu 20:19 Yne 8:44 Kls 3:9 Bua 21:8

b Gen 9:6 Mis 55:23 Nsu 6:16, 17 1Pt 3:10

c 1Sm 3:3 1Ku 16:1

d Mis 69:13 e Mis 28:2 Mis 138:2

f Mis 25:4, 5 Mis 27:11

g Nsu 29:5 Lom 3:13

h 2Sm 15:31 2Sm 17:23 Mis 7:14, 15

i Mis 40:16 j Gen 15:1 Mis 3:3

6 Wewe neubutule badi bamba malu a dishima. a Yehowa udi ukina bantu badi ne tshikisu ne dishima.1 b 7 Kadi nendue mu nzubu muebe c bua dinanga diebe dinene dia lulamatu; d Nenginame panshi mutangile ku ntempelo webe wa tshijila1 ne dikutshina dia kanemu. e 8 Yehowa wanyi, undombole mu buakane buebe bua bualu bua baluishi banyi; Untokeshile njila webe. f 9 Bualu kakuena bualu nansha bumue budibu bamba budi mua kueyemenyibua; Munda muabu mudi anu meji mabi; Muminu wabu ndukita ludi buashi; Badi babombangana ne ludimi luabu.1 g 10 Kadi Nzambi neabapishe; Malu adibu bobu bine bapangadija neabakulule. h Bipatshibue bua dishipa diabu dia mikenji dia bungi, Bualu mbakutombokele. 11 Kadi bantu bonso badi banyemena kuudi nebasanke; i Nebikale bela mbila ne disanka misangu yonso. Wewe neukange mushindu wa kufika kudibu, ˆ Ne bantu badi banange dına diebe nebasankile mu wewe. 12 Yehowa wanyi, neubeneshe muntu yonso udi muakane; Neumunyungulule ne dianyisha diebe anu bu ngabu munene. j 5:6 1 Anyi “muntu udi wela mashi panshi ne ushima.” 5:7 1 Anyi “muaba wa tshijila.” 5:9 1 Anyi “Badi ne ngakuilu wa lubombo.”

MISAMBU 6:1–7:7 Kudi muludiki; wa kuimba tshiapamue ne biombelu bia nshinga biakaja mu tshiona tshia Sheminita.1 Mujiki wa Davidi.

6 2

3

4

5

6

7

8

9

Yehowa wanyi, kuntandishi mu tshiji tshiebe to, Ne kumbedi mu tshiji tshiebe tshikole to. a Undeje luse, Yehowa wanyi, bualu ndi ngenda nteketa. Yehowa wanyi, ungondope, b bualu mifuba yanyi idi ikanka. Bushuwa, ndi1 ne dipampakana dikole, c Ndi nkuebeja, Yehowa wanyi, nebitungunuke mutantshi bule kayi? d Yehowa wanyi, pingana ne unsungile;1 e Mpandisha bua bualu bua dinanga diebe dia lulamatu. f Bualu mu lufu kakuena dikutela;1 Nnganyi wakutumbisha mu Lukita?2 g Ndi mupungile ne kutua kuanyi kua mikemu; h Butuku bujima, ndi mbolesha bulalu buanyi bolabola ne binsonji;1 Ndi nguwuja kalalu kanyi ne muadi. i ˆ Dısu dianyi nditekete bua kanyinganyinga kanyi; j Ndilue bitayitayi1 bua bualu bua bonso badi bankengesha. Umbukayi kundi, nuenu bonso badi benza malu mabi, ˆ Bualu Yehowa neateleje dıyi dia muadi wanyi. k Yehowa neateleje dilomba dianyi dia kuanyishibua; l

6:Mut 1 Tang. Diumv. 6:3 1 Anyi “anyima wanyi udi.” 6:4 1 Anyi “usungile anyima wanyi.” 6:5 1 Anyi “dikuvuluka.” 2 Anyi “Sheole,” mmumue ne: lukita lua bukua bantu buonso. Tang. Diumv. 6:6 1 Ku mua.: “mfikisha bulalu buanyi ku diowela.” 6:7 1 Anyi “Ndikulakaje.”

898 NSHAP. 6 a Mis 38:1 Yel 10:24

b Mis 41:4 Mis 103:2, 3

c Mat 26:38, 39 d Mis 13:1, 2 e Mis 50:15

Yehowa neitabe disambila dianyi. 10 Bena lukuna banyi bonso nebafuishibue bundu ne ˆ nebikale ne buowa; Nebapingane tshianyima mu bundu diakamue. a Kasala ka muadi1 ka Davidi kavuaye ˆ muelele Yehowa bua meyi a Kushi muena Benyamina.

Yehowa Nzambi wanyi, 7 Wewe ndi munyemene kuudi. b

f Mis 119:88 Mdi 3:22

2

g Mis 30:9 Mis 115:17 Mbi 9:5, 10

h Mis 69:3

3

i Mis 39:12 j Mis 31:9

4

k Mis 3:4 Mis 145:18, 19 Eb 5:7

l Mis 31:22 Mis 40:1 Yna 2:2

5

 Mulongo 2 a Mis 40:14 Yel 20:11

 NSHAP. 7

6

b Mis 18:2 Nsu 18:10

c Yel 15:15 2Ko 4:9 2Pt 2:9

d Mis 10:9 e Nsu 17:13 f Mis 3:7 Mis 35:1

g Mis 103:6

7

Mpandisha kudi bonso badi bankengesha ne unsungile. c Tshianana, nebansunsule1 tupese tupese anu bu mutu ntambue wenza, d Baya nanyi kakuyi wa kunsungila. Yehowa Nzambi wanyi, bingikala ne tshilema mu bualu ebu, Bingikala muenze bibi, Bingikala muenzele muntu udi ungenzela bimpe bualu bubi, e Anyi bingikala mupawule muena lukuna wanyi kakuyi bualu,1 Nunku, muena lukuna andondakaje, ankuate;1 Adiatakaje muoyo wanyi panshi mu buloba Ne enze bua butumbi buanyi bujimine mu lupuishi. (Sela) Juka mu tshiji tshiebe, Yehowa wanyi; Imana bua kupangisha luonji lua bena lukuna banyi; f Tabala bua bualu buanyi, ˆ tuma dıyi bua balumbuluishe biakane. g Bisamba bikunyunguluke; Ne wewe neubakudimukile kumbukila muulu.

7:Mut 1 Anyi “Musambu wa madilu.” 7:2 1 Anyi “nebasunsule anyima wanyi.” 7:4 1 Anyi pamuapa: “Eku mupandishe muntu uvua unduisha kakuyi bualu.” 7:5 1 Anyi “akuate anyima wanyi.”

899 8 Yehowa neakosele bukua bantu tshibawu. a Undumbuluishe, Yehowa wanyi, bilondeshile buakane buanyi Ne bilondeshile muoyo wanyi mutoke. b 9 Tuisha koku bienzedi bibi bia bantu babi ku ndekelu. Kadi jadika bantu bakane, c Bualu wewe udi Nzambi muakane d udi ukonkonona mioyo e ne mutu bantu bumvua munda menemene.1 f 10 Nzambi nngabu wanyi, g Mupandishi wa badi balulame mu muoyo wabu. h 11 Nzambi m’Mulumbuluishi muakane, i ˆ Nzambi udi umanyisha meyi ende a dilumbuluisha1 dituku dionso. 12 Bikala muntu kayi munyingalale bua mpekatu yende, j Yeye udi usakisha muele wende wa mvita; k Udi unana buta buende bua mikete, ubusoma. l 13 Udi ulongolola bia mvita biende bia lufu; Udi usoma mikete yende idi ne ndimi ya kapia. m 14 Tangila muntu udi muimite malu mabi; Udi wimita tshimvundu, ulela mashimi. n 15 Udi wimba dijimba ne udiondola, Kadi udi ukuluka mu tshina mene tshivuaye mumbule. o 16 Tshimvundu tshidiye ujula netshimupinganyine yeye muine pa mutu wende; p Tshikisu tshiende netshimukulukile pa lubombo lua mutu wende. 17 Nentumbishe Yehowa bua kulumbuluisha kuende kuakane; q 7:9 1 Anyi “uteta mioyo ne tuonyi.” 7:11 ˆ 1 Anyi “upatula meyi a mikanu.”

MISAMBU 7:8–8:8 Nengimbe misambu ya kutuˆ mbisha nayi1 dına dia Yehowa a Mutambe Bunene. b

NSHAP. 7 a Gen 18:25 Mis 9:7, 8

b Mis 18:20 Mis 26:11 Mis 41:12

c Mis 37:25 d Dut 32:4

8

Bua 15:3

e 1Sm 16:7 f 1Ku 28:9 Yel 17:10 Bua 2:23

g Gen 15:1 Nsu 30:5

2

h Nsu 2:21 i Gen 18:25 Mis 9:4 Mis 98:9

j Yes 55:7 k Dut 32:41 l Dut 32:21, 23

3

m Dut 32:42 n Yak 1:15 o Est 7:10 Mis 10:2 Mis 35:7, 8 Mis 57:6 Nsu 26:27

4

p Est 9:24, 25 q Mis 35:28 

5

Mulongo 2 a Yes 25:1 Eb 13:15 Bua 15:4

b Dan 4:17 

6

NSHAP. 8 c 1Bk 8:27 Mis 104:1 Mis 148:13

d Mat 21:16

7

Luk 10:21 1Ko 1:27

e Mis 19:1 Mis 104:19 Yes 40:26 Lom 1:20

f Gen 1:29 Gen 9:3 Mis 144:3 Mat 6:25, 30 Yne 3:16 Bz 14:17 Eb 2:6-8

g Gen 1:26 Gen 9:1, 2

h Gen 1:28 Gen 9:3

8

Kudi muludiki; wa Gitita.1 Mujiki wa Davidi.

Wewe Yehowa Mukalenge ˆ wetu, ke mudi dına diebe dinene pa buloba bujima nunku! Udi muteke butumbi buebe muulu kupita too ne diulu!1 c Wewe udi muteke bukole mukana mua bana ne mua bana batshidi bamua mabele d Bua bualu bua baluishi bebe, Bua kupuwisha muena lukuna ne musombuedi. Pandi mmona diulu diebe, midimu ya bianza biebe,1 Ngondo ne mitoto biudi mulongolole, e Muntu ufuafua nnganyi bua wewe kuikala nende mu meji? Muana wa muntu nnganyi bua wewe kumutabalela? f Wewe uvua mumupuekeshe kakese kuinshi kua badi bu Nzambi,1 Ne uvua mumuase tshifulu ˆ tshia butumbi ne buneme. Uvua mumupeshe bukokeshi pa midimu ya bianza biebe; g Udi muteke bintu bionso muinshi mua makasa ende: Nyama yonso mikese ne ngombe yonso, Kabidi ne nyama ya tshisuku,1 h Nyunyi ya muulu ne mishipa ya mu mbuu, Ne tshionso tshidi tshipitshila mu tujila tua mbuu.

7:17 1 Anyi “mijiki bua.” 8:Mut 1 Tang. Diumv. 8:1 1 Anyi pamuapa: “Wewe muena butumbi budibu bamba pa mutu pa diulu!” 8:3 1 Anyi “minu yebe.” 8:5 1 Anyi “kudi banjelu.” 8:7 1 Ku mua.: “nyama ya mu mpata.”

MISAMBU 8:9–9:16 9 Wewe Yehowa Mukalenge ˆ wetu, ke mudi dına diebe dinene pa buloba bujima nunku! Kudi muludiki; wa Muta-labene.1 Mujiki wa Davidi. 1 [Alefe]

Yehowa 9 Nenkutumbishe, wanyi, ne muoyo wanyi

mujima; Nengambilangane midimu yebe yonso ya kukema. a 2 Nensanke ne nentunke bua bualu buebe; Wewe Mutambe Bunene, nengimbe misambu ya kutuˆ mbisha nayi1 dına diebe. b

2 [Bete]

3 Padi bena lukuna banyi balukila tshianyima, c Nebatetuke ne nebajimine kumpala kuebe. 4 Bualu udi ulumbulula tshilumbu tshianyi tshiakane; Udi usomba mu nkuasa webe wa bukalenge ulumbuluisha ne buakane. d

3 [Gimele]

5 Udi mutandishe bisamba e ne mubutule bantu babi, ˆ Ujimija dına diabu kashidi ne tshiendelele. 6 Muena lukuna mmubutudibue bua kashidi; Wewe wakashimbula bimenga biabu, Ne tshivulukilu tshiabu tshionso netshijimine. f

5 [He]

7 Kadi Yehowa mmusombe mu nkuasa wa bukalenge kashidi, g Mmujadike nkuasa wende wa bukalenge bikole bua kulumbuluisha kuakane. h 8 Nealumbuluishe buloba budi bantu basombele1 mu buakane; i 9:Mut; 9:16 1 Tang. Diumv. 9:2 1 Anyi “mijiki bua.” 9:8 1 Anyi “buloba budi bumenesha bintu.”

900 NSHAP. 9 a 1Ku 16:12 1Ku 29:11 Bua 4:11

b Mis 28:7 c Mis 56:9 d Mis 89:14 1Pt 2:23

e Dut 9:4 f Dut 25:19 g Mis 90:2 1Tm 1:17

h Lom 14:10 Bua 20:11

i Gen 18:25 Mis 85:11 Yes 26:9

 Mulongo 2 a Mis 96:13 Mis 98:9 Bz 17:31

b Mis 91:2 c Mis 46:1 Mis 54:7

d Mis 91:14 Nsu 18:10 Yel 16:21

e 2Ku 20:12 Mis 25:15 2Ko 1:10

f Mis 96:10 Mis 107:19, 22 Yes 12:3, 4

g Gen 4:9, 10 Gen 9:5 Dut 32:43 2Bk 9:24, 26 2Bk 24:3, 4 Luk 11:49-51

h Eks 3:7 Mis 72:13, 14 Luk 18:7

i Mis 30:3 Yes 38:9, 10 Bua 1:17, 18

j Yel 17:19, 20 k Mis 13:5 Mis 20:5

l Dut 32:35 Nsu 5:22

m Eks 14:4 Yos 2:10 2Bk 19:19

n Nsu 26:27 Yes 3:11

Neakosele bisamba bilumbu ne buakane. a

6 [Waw]

9 Yehowa nealue tshinyemenu tshikole1 kudi badibu bakengesha, b Tshinyemenu tshikole mu bikondo bia dikenga. c ˆ 10 Badi bamanye dına diebe nebakueyemene; d Wewe Yehowa, kuakulekela badi bakukeba nansha. e

7 [Zayine]

11 Imbayi misambu ya kutumbisha nayi Yehowa udi musombele mu Siona; Manyishayi bienzedi biende munkatshi mua bukua bantu. f 12 Bualu Yeye udi usombuela mashi abu udi ubavuluka; g Kakupua muadi wa bakengi muoyo to. h

8 [Hete]

13 Undeje luse, Yehowa wanyi; mona dikenga dianyi dia kudi badi bankine, Wewe udi unjula ku biibi bia lufu, i 14 Bua mmone mua kumanyisha bienzedi biebe bidi biakanyine butumbi mu biibi bia muana wa bakaji wa Siona j Ne kusankila mu bienzedi biebe bia lupandu. k

9 [Tete]

15 Bisamba mbidine mu dijimba divuabi biumbule; Dikasa diabu bobu bine ndikuatshibue mu bukondo buvuabu basokoke. l 16 Yehowa mbamumanyine ku dilumbuluisha didiye ukumbaja. m Muntu mubi mmukuatshibue mu buteyi bua mudimu wa bianza biende. n Higayone.1 (Sela) 9:9 1 Anyi “muaba mutumbuke wa bukubi.”

901

[Yode]

17 Bantu babi nebalukile tshianyima too ne ku Lukita,1 Bisamba bionso bidi bipua Nzambi muoyo. 18 Kadi kabakupua bapele muoyo misangu yonso to; a Anyi ditekemena dia bena bupuekele kadiakujimina nansha. b

[Kafe]

19 Juka, Yehowa wanyi! Kulekedi muntu ufuafua utshimuna to. Bisamba bilumbuluishibue kumpala kuebe. c 20 Yehowa wanyi, ubakuatshiˆ she buowa; d Bisamba bimanye ne: badi anu bantu bafuafua. (Sela)

[Lamede]

wanyi, bua tshi10 Yehowa nyi udi wimanyina kule?

Bua tshinyi udi usokoma mu bikondo bia dikenga? e 2 Ne diambu dionso, muntu mubi udi wipatangana ne muntu udi kayi mua kudisungila, f Kadi yeye neakuatshibue mu ngenyi idiye uluka. g 3 Bualu muntu mubi udi uditambisha bua majinga ende a budisunkaya1 h Ne udi ubenesha muena lukuka;2

 [Nune]

Yeye udi upotela Yehowa. 4 Mu didibandisha diende, muntu mubi kena ukonkonona malu to; Meji ende onso adi anu ne: “Nzambi kenaku to.” i 5 Njila yende idi yenda anu ilubuluka, j 9:17 1 Anyi “Sheole,” mmumue ne: lukita lua bukua bantu buonso. Tang. Diumv. 10:3 1 Anyi “dijinga dia anyima wende.” 2 Anyi pamuapa: “Muena lukuka udi udibenesha.”

MISAMBU 9:17–10:11

NSHAP. 9 a Mis 12:5 Mis 72:4

b Mis 10:17 Mat 5:5

c Gen 18:25 Mis 82:8

d Eks 15:16 Eks 23:27

 NSHAP. 10 e Mis 13:1 Mis 22:1 Yel 14:8

f Eks 14:17 g Mis 7:14, 16 Mis 37:7 Nsu 5:22 Nsu 26:27

h Eks 15:9 Hos 12:8

i Mis 14:1, 2 Mis 53:1 Sef 1:12

j Mis 37:35 

Mulongo 2 a Yes 26:11 Hos 14:9

b Nsu 14:16 Mbi 8:11

c Lom 3:14 d Mis 7:14 Mis 12:2 Mis 55:21

e Nsu 1:10, 11 f Mis 17:9, 11 g Yob 38:39, 40 Mis 17:12 Mis 59:3

h Mis 140:5 Yel 5:26

i Mbi 8:11

ˆ Kadi meyi ebe a dilumbuluisha mmapite dijingulula diende dia malu; a Udi useka1 baluishi bende bonso. 6 Udi udiambila mu muoyo wende ne: “Kabakunnyukula nansha;1 Bualu mu bipungu ne bipungu bia bantu, Tshiakumona dikenga nansha.” b

 [Pe]

7 Mukana muende mmuwule tente ne milawu, ne mashimi, ne difunyinangana; c Muinshi mua ludimi luende mudi tshimvundu ne malu mabi. d 8 Udi walaminangana pabuipi ne misoko; Udi ushipela muntu udi kayi ne bualu muaba udiye musokomene. e

 [Ayine]

ˆ Mesu ende adi atangila bua kumona muena diakabi wa kuenzela bibi. f 9 Udi walaminangana mu muaba udiye musokome anu bu ntambue mu buina buende.1 g Udi walamina bua kukuata muntu udi kayi mua kudisungila. Udi ukuata muntu udi kayi mua kudisungila padiye ukoka bukondo buende ukanga. h 10 Udi mukuatshibue au badi bamuzaza, bamuela panshi; Bena diakabi badi bapona mu nzadi yende.1 11 Udi udiambila mu muoyo wende ne: “Nzambi mmupue muoyo. i 10:5 1 Anyi “uditumbisha kumpala kua.” 10:6 1 Anyi “tshiakutetuka (tshiakulenduka) nansha.” 10:9 1 Anyi “tshipuka.” 10:10 1 Anyi “nzadi yende mikole.”

MISAMBU 10:12–11:7 Mmutangije mpala wende kua tshianana. Kena umona nansha kakese.” a

 [Kofe]

12 Juka, Yehowa wanyi. b Nzambi wanyi, ela tshianza tshiebe muulu. c Kupu bantu badi kabayi mua kudisungila muoyo. d 13 Bua tshinyi muntu mubi udi upotela Nzambi? Udi wamba mu muoyo wende ne: “Kuakundumbuluisha to.”

 [Leshe]

14 Kadi wewe udi mumone ntatu ne dikenga. Udi utangila ne wangata malu mu bianza. e Kuudi wewe nkudi muena diakabi udibu benzele bibi unyemena; f Udi muambuluishi wa muana udi mufuishe tatuende.1 g

 [Shine]

15 Tshibula diboko dia muntu mubi ne muenji wa malu mabi, h Bua pawakeba bubi buende, Kuakubupeta kabidi nansha. 16 Yehowa udi Mukalenge bua kashidi ne tshiendelele. i Bisamba mbijimine pa buloba. j

 [Taw]

17 Kadi, Yehowa wanyi, wewe neuteleje kulomba kua bena bupuekele. k Neukoleshe mioyo yabu l ne neuteye ntema yonso kudibu. m 18 Neukose biakane tshilumbu tshia bana badi bafuishe batatuabu ne bantu badibu bazaze, n Bua muntu ufuafua wa pa buloba kamonyi mua kubatshinyisha kabidi nansha. o 10:14 1 Anyi “muana wa nshiya.”

902 NSHAP. 10 a Mis 73:3, 11 Mis 94:3, 7 Yhz 8:12 Yhz 9:9

Kudi muludiki. Wa Davidi.

Yehowa nkundi mu11 Kudi nyemene. a

b Mis 3:7 c Mik 5:9 d Mis 9:12 Mis 35:10

2

e 2Bk 9:26 2Ku 6:23

f 1Pt 4:19 g Dut 10:17, 18 Mis 146:9 Eb 13:6

h Yob 38:15 i Eks 15:18 Mis 145:13 Yel 10:10 Dan 4:34 1Tm 1:17

j Mis 9:5 Mis 44:2

3

4

k Mis 9:18 l 1Ku 29:18, 19 m Nsu 15:8 1Pt 3:12

n Mis 72:4 o Yes 51:12 

Mulongo 2

5

 NSHAP. 11 a 2Ku 14:11 Mis 7:1 Mis 56:11

6

b Mik 1:2 Hab 2:20

c 2Ku 20:6 Mis 103:19 Bua 4:2, 3

d 2Ku 16:9 Nsu 15:3 Zek 4:10 Eb 4:13

e Gen 6:5 Gen 7:1

f Nsu 3:31

7

Nunku mmunyi munudi nungambila1 ne: “Nyemena ku mukuna wenu bu nyunyi? Mona mudi bantu babi banana buta buabu bua mikete; Badi bapayika mukete wabu mu mulemu, Bua kuashila bantu badi balulame mu muoyo wabu mu ˆ mıdima. Padibu bashimbula bishimikidi,1 Ntshinyi tshidi bantu bakane mua kuenza?” Yehowa udi mu ntempelo wende wa tshijila. b Nkuasa wa bukalenge wa Yehowa udi mu diulu. c ˆ ˆ Mesu ende adi amona, mesu ende matabale1 adi akonkonona bana ba bantu. d Yehowa udi ukonkonona muntu muakane kabidi ne muntu mubi; e Yeye1 udi ukina muntu yonso udi munange tshikisu. f Nealokeshile bantu babi mateyi;1 Kapia ne sufre g ne lupepele lua kapia kakole nebikale tshitupa tshia diabu dikopo. Bualu Yehowa mmuakane; h mmunange bienzedi biakane. i Bena bululame nebamone mpala wende.1 j

Nsu 6:16, 17

g Gen 19:24 Yhz 38:22

h Dut 32:4 i Mis 146:8 j Yob 36:7 Mis 34:15 1Pt 3:12

11:1 1 Anyi “nuambila anyima wanyi.” 11:3 1 Anyi “bishimikidi bia kulumbuluisha kuakane.” 11:4 1 Anyi “adi atua nsese.” 11:5 1 Anyi “Anyima wende; Bumuntu buende buine.” 11:6 1 Anyi pamuapa: “makala adi atema kapia.” 11:7 1 Anyi “nebamone kalolo kende.”

903 Kudi muludiki; muakaja mu tshiona tshia Sheminita.1 Mujiki wa Davidi.

wanyi, umpandi12 Yehowa she, bualu muena lula-

2

3

4

5

6

7

8

matu kenaku kabidi to; Bena lulamatu mbajimine munkatshi mua bantu. Badi bambilangana malu a dishima; Badi babombangana ne mishiku1 yabu ne bakula ne mioyo ya dishima.2 a Yehowa neumbushe mishiku yonso idi ibombangana Ne ludimi ludi luamba malu manene a diditumbisha, b Bobu badi bamba ne: “Netutshimune ne ndimi yetu. Tudi tuakula ne mishiku yetu bu mutudi basue; Nnganyi wikala mfumu wetu?” c “Bu mudibu bakengesha bakengi Ne bua mikemu ya bapele, d Nenjuke bua kuenza bualu,” ke mudi Yehowa wamba. “Nembapandishe kudi badi babenzela malu ne kapeja.”1 ˆ Meyi a Yehowa mmakezuke; e Adi bu tshiamu tshia arjan tshilengejila mu mfulu wa buloba,1 tshikezula misangu muanda mutekete. Yehowa, wewe neubalame; f Neukube yonso wa kudibu kudi bantu ba tshipungu etshi bua kashidi. Bantu babi badi bendakana badilekelele, Bualu bana ba bantu badi batumbisha bikadilu binyanguke. g

12:Mut 1 Tang. Diumv. 12:2 1 Ku mua.: “bakula ne mushiku wa lubombo.” 2 Ku mua.: “ne muoyo ne muoyo.” 12:5 1 Anyi “babapudila mupuya.” 12:6 1 Anyi pamuapa: “mfulu wa kuenguluila biamu muteke panshi.”

MISAMBU 12:1–14:2 NSHAP. 12 a Mis 28:3

Kudi muludiki. Mujiki wa Davidi.

wanyi, neumpue ˆ 13 Yehowa muoyo too ne dıba kayi?

b Eks 15:9, 10 1Sm 2:3 Yhz 28:2

2

c Mis 10:5

d Eks 3:7

3 e 2Sm 22:31 Mis 19:8

f 1Sm 2:9

4

g Mbi 8:11 

Mulongo 2  NSHAP. 13 a Yob 13:24

5

Mis 6:3 Mis 22:2

b Mis 22:7, 8

c Mis 25:2 Mis 35:19

d Mis 52:8 Mis 147:11 1Pt 5:6, 7

e 1Sm 2:1

f Mis 116:7 Mis 119:17

 NSHAP. 14 g Mis 10:4 Yes 29:16

h Mis 53 Lom 3:10-12

6

Mbua kashidi anyi? Neunsokoke mpala webe too ˆ ne dıba kayi? a Nentate1 ne lungenyi too ne ˆ dıba kayi, Ne kanyinganyinga mu muoyo wanyi dituku dionso? Muena lukuna wanyi neatungunuke ne kuntshimuna ˆ too ne dıba kayi? b Ntangila, ungandamune, wewe Yehowa Nzambi wanyi. ˆ Upeshe mesu anyi butoke, bua tshiladi tulu mu lufu, Bua muena lukuna wanyi kalu kuamba ne: “Ngamutshimunyi!” Kulekedi baluishi banyi basanka bua kudishinda kuanyi. c Kadi meme, ndi mueyemene dinanga diebe dia lulamatu; d Muoyo wanyi newusanke bua bienzedi biebe bia lupandu. e Nengimbile Yehowa, bualu mmumfute malu mimpe menemene.1 f Kudi muludiki. Wa Davidi.

mutshimbakane1 14 Muntu udi wamba mu muoyo

wende ne: “Yehowa kenaku to.” g Bienzedi biabu mbinyanguke, ne ngenzelu yabu ya malu mmibipe; Kakuena muntu udi wenza malu mimpe. h 2 Kadi Yehowa mu diulu udi utangila bana ba bantu panshi Bua kumona ni kudi muntu udi ne lungenyi lutue, ni

13:2 1 Anyi “Anyima wanyi neatate.” 13:6 1 Anyi “mmungenzele malu bua kumfuta.” 14:1 1 Anyi “Muntu udi kayi ne meji.”

MISAMBU 14:3–16:7 3

4

5

6

7

kudi muntu udi ukeba Yehowa. a Buonso buabu mbapambuke; b Buonso buabu mbanyanguke muomumue. Kakuena udi wenza malu mimpe, Nansha umue. Kakuenaku muntu wa mu benji ba malu mabi udi ujingulula bualu anyi? Badi badia bantu banyi bu badi badia mampa. Kabena babila Yehowa to. ˆ Kadi nebuwujibue ne buowa bukole menemene, c Bualu Yehowa udi ne tshipungu tshia bantu bakane. Nuenu benji ba malu mabi nudi nukeba kupangisha malu adi muntu mupuekele mulongolole, Kadi Yehowa udi tshinyemenu tshiende. d Kaah! Lupandu lua Isalele lufuminaku mu Siona! e Padi Yehowa upingaja bantu bende badi bakuatshibue, Yakoba ikale ne disanka, Isalele asanke.

15

Mujiki wa Davidi.

Yehowa, nnganyi udi mua kutudila mu ntenta webe? Nnganyi udi mua kusombela mu mukuna webe wa tshijila? f 2 Mmuntu udi wenda kayi kalema,1 g Wenza malu adi makane, h Ne wamba bulelela mu muoyo wende. i 3 Yeye kena ushiminyinangana malu ne ludimi luende, j Kena wenzela mukuende bualu bubi, k Ne kena unyangila balunda bende lumu.1 l

904 NSHAP. 14 a 2Ku 16:9 Mis 33:13-15 Eb 11:6

b Mbi 7:29 c Eks 15:16 d Mis 9:9 Mis 142:5

e Lom 11:26, 27 

NSHAP. 15 f Mis 2:6 Mis 24:3, 4

g Mis 1:1 h Yes 33:15, 16 Bz 10:34, 35

i Nsu 3:32 Ef 4:25

j Lew 19:16 Mis 101:5 Nsu 20:19

16 2

k Nsu 14:21 Lom 12:17

l Eks 23:1 

Mulongo 2 a Est 3:2

3 4

b Yos 9:18-20 Bal 11:34, 35 Mis 50:14 Mat 5:33

c Eks 22:25 d Eks 23:8 e Mis 16:7, 8

5

Nsu 12:3 2Pt 1:10

 NSHAP. 16 f Mis 25:20

6

g Mis 119:63 h Dut 8:19 Mis 97:7 Yna 2:8

i Eks 23:13 Yos 23:6, 7

j Mis 73:26 k Mis 23:5 l Mis 78:55 m Yes 48:17

15:2 1 Anyi “ne muoyo mutoke.” 15:3 1 Anyi “ufuisha balunda bende bundu.”

4 Udi ubenga muntu yonso udi muakanyine kupetudibua, a Kadi udi unemeka badi batshina Yehowa. Kena upingana tshianyima bua malu adiye mulaye,1 nansha padiwu amubipila. b 5 Kena usombeshangana makuta ende bua kupeta tshia kasombela, c Ne kena witaba mbuejilu bua kupisha muntu udi kayi ne bualu. d Muntu yonso udi wenza malu aa kabakumunyukula1 nansha kakese. e

n Mis 17:3 Mis 26:2

7

Miketame1 wa Davidi.

Nzambi wanyi, undame, bualu ndi munyemene kuudi. f Ndi muambile Yehowa ne: “Wewe udi Yehowa, Mpokolo wanyi wa buimpe. Ne bansantu badi pa buloba, Bantu banene, badi bangenza disanka dia bungi.” g Bantu badi balonda nzambi mikuabu badi bavudija tunyinganyinga tuabu. h Tshiakupongolola milambu yayi ya bia kunua ya mashi nansha, Anyi mishiku yanyi kayakuˆ tela mena ayi nansha. i Yehowa ke tshianyi tshitupa, tshianyi tshidibu bampeshe, j ne dikopo dianyi. k Wewe udi ulama bumpianyi buanyi. Mbampimine meme miaba milengele. Bushuwa, ndi nsanka ne bumpianyi buanyi. l Nentumbishe Yehowa udi mumpeshe mibelu. m ˆ Nansha meba a butuku, meji a munda muanyi menemene1 adi ambela. n

15:4 1 Ku mua.: “mutshipu.” 15:5 1 Anyi “kakutetuka (kakulenduka).” 16:Mut 1 Tang. Diumv. 16:7 1 Anyi “bindi ngumvua munda muanyi menemene.” Ku mua.: “tuonyi tuanyi.”

905

MISAMBU 16:8–17:13

8 Ndi muteke Yehowa kumpala kuanyi misangu yonso. a Bu mudiye ku tshianza tshianyi tshia balume, tshiakunyungishibua1 nansha kakese. b 9 Nunku, muoyo wanyi udi usanka, meme mujima ndi1 ne disanka. Ndi musombe2 talalaa. 10 Bualu wewe kuakundekela1 mu Lukita2 to. c Wewe kuakuitaba bua muena lulamatu webe amone dijimba3 to. d 11 Wewe udi ummanyisha njila wa muoyo. e Kumpala kuebe1 kudi disanka dipite bungi; f Ku tshianza tshiebe tshia balume kudi diakalenga2 bua kashidi. Disambila dia Davidi.

wanyi, teleja di17 Yehowa lomba dianyi dia kulu-

mbuluisha kuakane; Teya ntema ku muadi wanyi wa dilomba diambuluisha; Teleja disambila dianyi dienza kakuyi dishima. g 2 Ukose tshilumbu tshianyi biakane; h ˆ Mesu ebe amone tshidi tshiakane. 3 Udi mukonkonone muoyo wanyi, udi munkenkete butuku; i Udi mundengeje; j Neusangane ne: tshiena mupangadije bualu bubi nansha,

16:8 1Anyi “tshiakutetuka (tshiakulenduka).” 16:9 1Ku mua.: “butumbi buanyi budi.” 2Anyi “musunyi wanyi mmusombe.” 16:10 1 Anyi “kuakulekela anyima wanyi.” 2Anyi “Sheole,” mmumue ne: lukita lua bukua bantu buonso. Tang. Diumv. 3Anyi pamuapa: “amone dibola.” 16:11 1Ku mua.: “Ku mpala webe.” 2 Anyi “bulengele.”

NSHAP. 16 a Mis 139:17, 18

4 b Mis 73:23 Bz 2:25-28

c Mis 49:15 Bz 2:31 Bz 3:15 Bua 1:17, 18

d Yob 14:13, 14 Bz 13:34-37

5

6

e Nsu 12:28 f Mis 21:6 Mat 5:8



7

NSHAP. 17 g Mis 145:18 h Mis 37:5, 6 i Mis 11:5 Mis 16:7 1Ko 4:4

j Mis 26:2

8

Mal 3:3 1Pt 1:6, 7

 Mulongo 2 a Mis 119:9

9

b Mis 18:36 Mis 94:18 Mis 119:133 Mis 121:3

10

c Mis 55:16 d Yes 37:17

11

e Mis 31:21 Mdi 3:22

12

f Dut 32:9, 10 Zek 2:8

g Lut 2:12 Mis 36:7 Mis 57:1

h 1Sm 24:11

13

Mukana muanyi ki mmushipe mikenji to. Kadi bua bienzedi bia bantu, ˆ Bilondeshile dıyi dia ku mishiku yebe, ndi ngepuka njila ya muivi. a Bidia bia makasa anyi bishale anu mu njila yebe, Bua makasa anyi kaalu kutetuka. b Nzambi wanyi, ndi nkubila, bualu wewe neungandamune. c Inyika ditshi diebe1 kundi. ˆ Umvua meyi anyi. d Leja dinanga diebe dia lulamatu mu mushindu wa dikema, e Wewe Mupandishi wa badi bakebela tshinyemenu ku tshianza tshiebe tshia balume Kudi bantu badi bakutombokela. ˆ Undame bu kamonyi ka dısu diebe; f Unsokoke mu mundidimbi wa mapuapua ebe. g Undame kudi bantu babi badi bambunda, Kudi bena lukuna banyi bafuafua1 badi banjingile. h Mbalue bena muoyo mupape;1 Ne mukana muabu, badi bakula ne diambu; Mpindieu badi batujingila; i Badi batangila bakeba mpunga wa kutushindisha.1 Yeye udi bu ntambue udi uzuka bua kusunsulula tshidiye ukuata, Bu muana wa ntambue udi mubutame mualamine. Yehowa wanyi, juka bua kuluishangana nende j ne kumuela panshi;

Mis 35:4

i 1Sm 23:26 j Mis 7:6

17:6 1 Anyi “Inama, uteleje.” 17:9 1 Anyi “baluishi banyi badi baluisha anyima.” 17:10 1 Anyi “Mbabavungile mu difuta diabu.” 17:11 1 Anyi “kutututa panshi.”

MISAMBU 17:14–18:12 Unsungile1 kudi bantu babi ne muele webe wa mvita; 14 Unsungile ne tshianza tshiebe, Yehowa wanyi, Kudi bantu ba mu buloba ebu1 badi tshiabu tshitupa tshikale mu muoyo eu, a Bobu baudi ukutshisha ne bintu bimpe biudi ufila, b Badi bashila bana babu ba bungi bumpianyi. 15 Kadi meme, nemmone mpala webe mu buakane; Ndi ne disanka dia kutabala kumpala kuebe.1 c Kudi muludiki. Musambu wa Davidi muena mudimu wa Yehowa wakambila ˆ Yehowa meyi a musambu eu dituku divua Yehowa mumusungile ku tshianza tshia bena lukuna bende bonso ne ku tshianza tshia Shaula. Wakamba ne: d

18

Ndi mukunange, wewe Yehowa, bukole buanyi. e 2 Yehowa mmukuna wanyi wa dibue ne muaba wanyi mukolesha wa kusokomena ne Musungidi wanyi. f Nzambi wanyi ndibue dianyi g kundi nyemena, Ngabu wanyi ne lusengu1 lua lupandu luanyi,2 tshinyemenu tshianyi tshikole.3 h 3 Ndi mbila Yehowa udi muakanyine butumbi, Ne nempandishibue kudi bena lukuna banyi. i 4 Mionji ya lufu ivua minjingile; j ˆ Dipasalala dia mayi a bungi dia mu tshintuluntulu dia bantu tshianana diˆ vua dinkuatshishe buowa bukole. k

906 NSHAP. 17 a Mis 73:12 b Mat 5:45 c Mis 65:4 

NSHAP. 18 d 2Sm 22:1 e Mis 18:32 Yes 12:2

f Mis 3:3 Mis 37:39, 40 Mis 40:17

g Dut 32:4 h Gen 15:1 2Sm 22:2-4

i Mis 50:15 j 1Sm 20:3 Mis 116:3

k 2Sm 20:1 2Sm 22:5, 6 Mis 22:16

 Mulongo 2 a Mbi 9:12 b Mis 11:4 c 2Sm 22:7 Mis 10:17 Mis 34:15 1Pt 3:12

d Bal 5:4 e 2Sm 22:8-16 Mis 77:18

f Yes 30:27 g Mis 144:5 Yes 64:1

h 2Sm 22:10 i Mis 99:1

17:13 1 Anyi “Usungile anyima wanyi.” 17:14 1 Anyi “ndongoluelu wa malu eu.” 17:15 1 Anyi “dia kumona tshimuenekelu tshiebe.” 18:2 1 Tang. Diumv. 2 Anyi “mupandishi wanyi wa bukole.” 3 Anyi “muaba mutumbuke wa bukubi.”

j Mis 104:3 Eb 1:7

k Mis 97:2 l Yob 36:29

5 Mionji ya Lukita1 ivua minyunguluke; Mateyi a lufu avua mangimanyine kumpala. a 6 Mu dikenga dianyi ngakabila Yehowa, Kudi Nzambi wanyi ngakatungunuka ne kudila ndomba diambuluisha. ˆ Wakatelejila dıyi dianyi mu ntempelo wende, b Muadi wanyi wa kumulomba diambuluisha wakafika mu matshi ende. c 7 Ke buloba kutuadija kunyukuka ne kukanka; d Bishimikidi bia mikuna biakazakala Ne biakatenkakana, bualu bavua bamufiikishe munda. e 8 Muishi wakabanda ufuma mu mimpempe yende, Kapia kadi kashidisha kakapatuka mukana muende; f Makala adi akenka ne kapia akatema afumina kudiye. 9 Wakinamija diulu pavuaye upueka, g Ne mifitu mikole ivua muinshi mua makasa ende. h 10 Uvua mubande pa mukeluba, kuluaye wenda ubuuka. i Wakapueka panshi lubilu mubande pa mapuapua a tshifukibua tshia mu nyuma.1 j ˆ 11 Pashishe wakadibuikila mıdima, k Nseke yende yonso bu muaba wa kueyema, ˆ Mayi mafiikuluke ne matutu a mifitu. l 12 Mu bukenke bua kumpala kuende Muakapatuka mvula wa mabue ne makala a kapia bivua bipande matutu. 18:5 1 Anyi “Sheole,” mmumue ne: lukita lua bukua bantu buonso. Tang. Diumv. 18:10 1 Anyi “lupepele.”

907 13 Pashishe Yehowa wakatuadija kukungula mu diulu; a Mutambe ˆ Bunene wakenza bua dıyi diende diumvuike b Ne mabue a mvula ne makala a kapia. 14 Wakela mikete yende, kubatangalajaye; c Wakakupa mipenyi yende, kubabuejaye mu kayumbayumba. d 15 Panshi pa misulu1 pakamueneka; e Bishimikidi bia buloba biakedibua patoke bua kutanda kuebe, wewe Yehowa, Bua dipatuka dia mupuya mu mimpempe yebe. f 16 Yeye muulu wakobokela panshi; Wakankuata, kumpatulaye ˆ mu mayi male. g 17 Wakansungila kudi muena lukuna wanyi wa bukole, h Kudi badi bankine, bavua bampite bukole. i 18 Bakanduisha mu dituku dia dikenga dianyi, j Kadi Yehowa uvua mukuatshishi wanyi. 19 Wakampatula kuya nanyi muaba udi kawuyi njiwu;1 Wakansungila bualu uvua usanka bua bualu buanyi. k 20 Yehowa udi umfuta bilondeshile buakane buanyi; l Udi umfuta bilondeshile bianza bianyi bidi kabiyi ne bualu.1 m 21 Bualu ndi mulame njila ya Yehowa, Tshiena mulekele Nzambi wanyi mu bubi to. ˆ 22 Meyi ende onso a dilumbuluisha adi kumpala kuanyi; ˆ Tshiakulengulula meyi ende mafunda. 23 Nenshale tshiyi ne kalema kumpala kuende, n ˆ 18:15 1 Anyi “Mikidi ya mayi.” 18:19 1 Anyi “muaba mualabale.” 18:20 1 Ku mua.: “bitoke.”

MUSAMBU 18:13-32 NSHAP. 18 a 1Sm 2:10 1Sm 7:10

b 2Sm 22:14

24

Mis 29:3

c Yes 30:30 d Yob 36:32 Mis 144:6

e Mis 74:15 Mis 106:9 Mis 114:1, 3

25

f Eks 15:8 2Sm 22:16

g 2Sm 22:17-20 Mis 124:2-4

h Mis 3:7 i Mis 35:10 j 1Sm 19:11

26

1Sm 23:26

k Mis 149:4 l 1Sm 26:23 1Bk 8:32

m 1Sm 24:11 2Sm 22:21-25 Mis 24:3, 4

n Mis 84:11 

27

Mulongo 2 a 2Sm 22:24 Nsu 14:16

28

b Yes 3:10 Eb 11:6

c 2Sm 22:25 Nsu 5:21

d Mis 97:10 e 2Sm 22:26-31

29

Yob 34:11 Yel 32:19

f g h i

Mat 5:8 Mis 125:5 Yob 34:28 Nsu 6:16, 17 Yes 2:11 Luk 18:14

30

j Mis 97:11 Yes 42:16

k 2Sm 5:19 Eb 11:32-34

l 2Sm 22:30 Flp 4:13

m Dut 32:4 Dan 4:37 Bua 15:3

31

n Mis 12:6 Mis 19:8

o Mis 18:2 Mis 84:11

p Mis 86:8 Yes 45:5

q Dut 32:31 1Sm 2:2 2Sm 22:32-43

r Mis 84:5, 7 s Yes 26:7

32

Nendilame bua tshienji tshilema. a Yehowa amfute bilondeshile buakane buanyi, b Bilondeshile bianza bianyi bidi kabiyi ne bualu kumpala kuende. c Kudi muntu udi ne lulamatu, wewe udi wenza malu ne lulamatu; d Kudi muntu udi kayi ne kalema, wewe udi wenza malu kakuyi kalema; e Kudi muntu udi mukezuke, wewe udi udileja mukezuke, f Kadi kudi muntu udi ne malu makonyangale, wewe udi udileja mudimuke. g Bualu wewe udi upandisha badi bapuekele,1 h Kadi udi upuekesha badi badibandisha.2 i Bualu wewe ke udi utemesha muendu wanyi, Yehowa wanyi; Nzambi wanyi udi utokesha ˆ mıdima yanyi. j Ku diambuluisha diebe ndi mua kudiela mudi tshisumbu tshia benzavi; k Ku bukole bua Nzambi ndi mua kubanda pa tshimanu. l Njila wa Nzambi mulelela mmupuangane; m ˆ Dıyi dia Yehowa ndilengejibue. n Yeye udi ngabu kudi bonso badi banyemena kudiye. o Bualu nnganyi udi Nzambi pa kumbusha Yehowa? p Nnganyi udi dibue pa kumbusha Nzambi wetu? q Nzambi mulelela ke eu udi umvuadika bukole, r Ne yeye neavuije njila wanyi mupuangane. s

18:27 1 Anyi “bakengi.” 2 Ku mua.: “ne ˆ mesu a didibandisha.”

MUSAMBU 18:33-50 33 Yeye udi uvuija makasa anyi bu bikono bia ngulungu; Udi ungimanyika pa miaba mitumbuke. a 34 Yeye udi ulongesha bianza bianyi bua kuluangana mvita; Maboko anyi adi mua kunana buta bua mikete bua tshiamu tshia mitaku. 35 Wewe udi umpesha ngabu webe wa lupandu, b Tshianza tshiebe tshia balume tshidi tshinkuatshisha,1 Ne didipuekesha diebe didi dimvuija muntu munene. c 36 Wewe udi walabajila bidia bia makasa anyi njila; Makasa1 anyi kaakuselemuka to. d 37 Nendondakaje bena lukuna banyi ne nembakuate; Tshiakupingana too ne padibu bajimijibua. 38 Nembazaze bua kabamonyi mua kujuka; e Nebadishinde muinshi mua makasa anyi. 39 Neumpaye ne bukole bua mvita; Neukuluishe baluishi banyi muinshi muanyi. f 40 Neupingajije bena lukuna banyi tshianyima bumbuka kundi,1 Nenshikije2 badi bankine. g 41 Badi badila balomba diambuluisha, kadi kakuena muntu wa kubapandisha; Badi badidila too ne Yehowa, kadi kena ubandamuna. 42 Nembatue mbabotesha anu bu lupuishi mu lupepele; Nembimanshe anu bu bitotshi mu misesu.

908 NSHAP. 18 a Hab 3:19 b Gen 15:1 Dut 33:29 Mis 28:7

c 2Sm 22:36 Mis 113:6-8

d Mis 17:5 e Mis 2:8, 9 f Mis 44:5 g 2Sm 22:41 Mis 34:21

 Mulongo 2 a 1Sm 30:6 b 2Sm 8:3 Mis 2:8

c 2Sm 22:4446

d Dut 33:29 e Dut 32:4 f Eks 15:2 2Sm 22:47-49

g Dut 32:35 Nah 1:2 Lom 12:19

h 2Sm 7:9 Mis 59:1

i Dut 32:43 Mis 117:1 Yes 11:10

j 2Sm 22:50, 51 1Ku 16:9 Lom 15:9

k Mis 2:6 Mis 144:10

l 2Sm 7:15-17

43 Neunsungile ku ditulangana bilema dia bantu. a Neunteke ku mutu kua bisamba. b Tshisamba tshindi tshiyi mumanye netshinkuatshile mudimu. c 44 Pumvuabu anu lumu tshianana nebantumikile; Bantu ba ku babende nebalue kudibomba bua kunkokela. d 45 Bantu ba ku babende nebajimije dikima;1 Nebafumine mu miaba yabu mikolesha ya kusokomena benda bazakala. 46 Yehowa udi ne muoyo! Dibue dianyi ditumbishibue! e Nzambi wa lupandu luanyi atumbishibue. f 47 Nzambi mulelela udi usombuela bantu bua bualu buanyi; g Udi uteka bukua bisamba ku bukokeshi buanyi. 48 Yeye udi unsungila kudi bena lukuna banyi badi ne tshiji; Wewe udi umbandisha muulu pa mutu pa badi bambunda; h Udi umpandisha kudi muena tshikisu. 49 Ke bualu kayi nenkutumbishe munkatshi mua bisamba, Yehowa wanyi, i Nengimbe misambu ya kutuˆ mbisha nayi1 dına diebe. j 50 Yeye udi wenzela mukalenge wende bienzedi binene bia lupandu;1 k Udi uleja dinanga dia lulamatu kudi muela manyi wende, l Kudi Davidi ne bana bende2 bua kashidi. m

1Bk 3:6

18:35 1 Anyi “tshintua mpanda.” 18:36 1 Anyi “Tupombo.” 18:40 1 Anyi “Neumpeshe nyima wa baluishi banyi.” 2 Ku mua.: “Nempuwishe.”

m Mis 89:20, 36 Yes 9:7 Luk 1:32, 33 Bua 5:5

18:45 1 Anyi “nebajimine.” 18:49 1 Anyi “mijiki bua.” 18:50 1 Anyi “malu manene a ditshimuna.” 2 Ku mua.: “dimiinu diende.”

909

MISAMBU 19:1–20:2

Kudi muludiki. Mujiki wa Davidi.

didi diamba butu19 Diulu mbi bua Nzambi; a

2

3

4

5

6

7

8

Bia mu diulu1 bidi bimanyisha mudimu wa bianza biende. b Ku dituku ne ku dituku, muakulu wabi udi upongoloka, Ne butuku buonso, bidi bisokolola dimanya. Kakuena muakulu, kakuena ˆ meyi; ˆ Dıyi diabi kadiena diumvuika. Kadi tshiona1 tshiabi ntshipatuke tshiye pa buloba bujima, Ne mukenji wabi mmuye too ne ku ntengu ya buloba budi bantu basombele.2 c ˆ Yeye mmuashile dıba ntenta mu diulu; Didi bu musedianganyi udi upatuka mu nzubu wende wa munda; Didi disanka bu tshilobo tshidi tshinyemena mu njila watshi. Didi dipatukila ku ditengu dimue dia diulu, Ne didi dinyunguluka too ne ku ditengu diadi dikuabu; d Ne kakuena tshintu nansha tshimue tshidi tshisokome ku munya wadi. Mukenji wa Yehowa mmupuangane, e udi ufilulula bukole.1 f Divuluija dia Yehowa ndia kueyemena, g didi divuija muntu udi kayi ne dimanya muena meji. h ˆ Meyi matuma a kudi Yehowa mmakane, adi asankisha muoyo; i

19:1 1 Anyi “Tshibuashibuashi.” 19:4 1 Anyi pamuapa: “nshinga wa kupima nende bule.” 2 Anyi “buloba budi bumenesha bintu.” 19:7 1 Anyi “udi ufululula (upingaja) anyima.”

NSHAP. 19 a Mis 8:3, 4 Yes 40:22 Lom 1:20

b Mis 150:1

9

Bua 4:11

c Lom 10:18 d Mis 104:19 e Mis 119:72 f Mis 23:3

10

g Mis 119:111, 129

h Nsu 1:5 2Tm 3:15

i 2Ku 24:9, 10 

Mulongo 2

11

a Nsu 4:4 Nsu 6:23 Mat 6:22

b Dut 10:12

12

Nsu 1:7 Mal 3:16

c Mis 119:137, 160 Bua 16:7

13

d Mis 119:127 Nsu 8:10

e Mis 119:103 Nsu 16:24

f Mis 119:11 g Mis 119:165 h 1Ko 4:4 i Gen 20:6 Dut 17:12 1Sm 15:23 2Sm 6:7 2Ku 26:16-18

j Mis 119:133 k Yes 38:3 l Mis 49:3 Mis 51:15 Mis 143:5 Flp 4:8

m Mis 18:2 n Yob 19:25 Yes 43:14

 NSHAP. 20 o Mis 9:10 Nsu 18:10

p 2Ku 20:8, 9 q 2Sm 5:7 Mis 50:2 Mis 134:3

14

Mukenji wa Yehowa mmukezuke, udi ukenkesha ˆ mesu. a Ditshina dia Yehowa b ndikezuke, didi dishalaku kashidi. ˆ Meyi a dilumbuluisha a Yehowa mmalelela, buonso buawu mmakane. c Mbia kunanga kupita or, Kupita or wa bungi mutambe buimpe,1 d ˆ Ne mbisheme bikole kupita buitshi, e buitshi budi bumata ku dipula.2 Muena mudimu webe mmudimujibue kudibi; f Kubilama kudi ne difutu dinene. g Nnganyi udi mua kujingulula mapanga ende? h Umbingishe ku mpekatu indi tshiyi mujingulule. Kanda muena mudimu webe ku bienzedi bia dikamakama; i Kubilekedi bimpita bukole. j Nunku nengikale mukumbanangane, k Tshiyi ne bualu mu mpekatu mienza ne tshikama.1 ˆ Meyi a mukana muanyi ne meji andi ngelangana mu muoyo wanyi Akusankishe, l Yehowa wanyi, Dibue dianyi m ne Mupikudi wanyi. n Kudi muludiki. Mujiki wa Davidi.

akuandamune 20 Yehowa mu dituku dia dikenga

diebe. ˆ Dına dia Nzambi wa Yakoba dikukube. o 2 Akutumine diambuluisha difumina muaba wa tshijila p Ne akukuatshishe ne dikuatshisha difumina ku Siona. q

19:10 1 Anyi “mukezula.” 2 Anyi “dikatshi.” 19:13 1 Anyi “dishipa dia mikenji dia bungi.”

MISAMBU 20:3–21:11 3 Avuluke milambu yebe yonso ya kupa; Yeye itabe mulambu webe wa kuosha ne disanka.1 (Sela) 4 Yeye akukumbajile majinga a muoyo webe, a Alubuluje malu ebe onso audi mulongolole.1 5 Netuele mbila ne disanka bua bienzedi biebe bia lupandu; b Netubandishe mabendele etu ˆ mu dına dia Nzambi wetu. c Yehowa akukumbajile milombu yebe yonso. 6 Mpindieu ndi mumanye bimpe ne: Yehowa udi upandisha muela manyi wende. d Udi umuandamuina mu diulu diende dia tshijila Ne lupandu lunene1 ku tshianza tshiende tshia balume. e 7 Bamue badi beyemena matempu ne bakuabu beyemena tubalu, f ˆ Kadi tuetu tudi tubila dına dia Yehowa Nzambi wetu. g 8 Mbapueke ne badishinde, Kadi tuetu tudi bajuke kuulu ne bajalamijibue kabidi. h 9 Yehowa wanyi, pandisha mukalenge! i Yeye neatuandamune dituku ditudi tulomba diambuluisha. j

910 NSHAP. 20 a Mis 21:1, 2 b Mis 59:16 c 1Sm 17:45 d Mis 2:2, 4 e Mis 17:7

21

20:3 1 Ku mua.: “angate mulambu webe wa kuosha bu wa manyi.” 20:4 1 Anyi “ngenyi yebe yonso.” 20:6 1 Anyi “ditshimuna dinene.”

4

f Mis 33:17 Yes 31:1

g 2Ku 14:11

5

2Ku 20:12 2Ku 32:8

h Bal 5:31 Mis 125:1

6

i Mis 18:50 j Mis 44:4 

NSHAP. 21 k Mis 63:11

7

l Mis 28:7 m Mis 2:8

8

Mis 20:4

 Mulongo 2 a 2Sm 12:30

9

b Mis 13:3 Mis 61:6

c 2Sm 7:8, 9 d Mis 72:17

Kudi muludiki. Mujiki wa Davidi.

Yehowa, mukalenge udi usankila mu bukole buebe; k Ke mudiye usankila bikole mu bienzedi biebe bia lupandu nunku! l 2 Wewe udi mumukumbajile dijinga dia muoyo wende, m

3

e Mis 16:11

10

Mis 45:7

f 1Sm 30:6 g Mis 16:8 h Dut 32:22 Mis 110:5 Mal 4:1

i Mis 34:16 j Mis 2:1

11

Kuena mumupale dilomba dia ku mishiku yende to. (Sela) Bualu udi umuakidila ne mabenesha manene; Udi wasa tshifulu tshia butumbi tshia or mutambe buimpe1 ku mutu wende. a Yeye uvua mukulombe muoyo, wewe wakamupeshawu, b Muoyo wa matuku a bungi,1 kashidi ne tshiendelele. Bienzedi biebe bia lupandu bidi bimupetesha butumbi bunene. c ˆ Udi umuambika buneme ne bulengele. Wewe udi umuvuija mubeneshibue bua kashidi; d Udi umusankisha ne disanka dia dikalaku diebe.1 e Bualu mukalenge udi weyemena Yehowa; f Bua dinanga dia lulamatu dia Mutambe Bunene, kakunyukudibua nansha.1 g Tshianza tshiebe netshipete bena lukuna bebe bonso; Tshianza tshiebe tshia balume netshipete badi bakukina. Wewe neubavuije bu tshikutu tshia kapia mu tshikondo tshisungula tshiudi utuma ntema yebe kudibu. Yehowa neabamine mu tshiji tshiende, ne kapia nekabashidishe. h Neubutule tunkanunuina tuabu1 pa buloba, Ne bana babu mu bana ba bantu. Bualu bobu bavua bele meji a kukuenzela bibi; i Mbaluke mayele ikala kaayi mua kukumbana. j

21:3 1 Anyi “mukezula.” 21:4 1 Ku mua.: “Bule bua matuku.” 21:6 1 Ku mua.: “mpala webe.” 21:7 1 Anyi “kakutetuka (kakulenduka) nansha.” 21:10 1 Ku mua.: “dimuma diabu.”

911

MISAMBU 21:12–22:16

12 Bualu wewe neubapingajije tshianyima a Paudi uludika buta1 buebe bua mikete kudibu.2 13 Yehowa wanyi, juka mu makanda ebe. Netuimbe misambu ya kutumbisha nayi bukole buebe.1 Kudi muludiki; bilondeshile “Dishina dia ngulungu dia patshiatshia.”1 Mujiki wa Davidi.

22 2

3 4

5

6

7

Nzambi wanyi, Nzambi wanyi, udi mundekele bua tshinyi? b Bua tshinyi udi kule ne kumpandisha, Kule ne miadi yanyi ya kanyinganyinga? c Nzambi wanyi, ndi ntungunuka ne kubikila mu munya, wewe kuena wandamuna; d Ne butuku tshiena nshala mupuwe to. Kadi wewe udi wa tshijila, e ˆ Munyunguluka kudi1 meyi a butumbi a Isalele. Wewe ke uvua batatuetu beyemene; f Bavua bakueyemene, wewe wakatungunuka ne kubasungila. g Bakadila kuudi, bakapandishibua; Bakakueyemena, ne kabakeˆ dibua mayi ku makasa.1 h Kadi meme ndi tshishi, tshiena muntu, Ndi mupepejibue kudi1 bantu ne mupetudibue kudi bantu. i Bonso badi bammona badi banseka; j

21:12 1 Ku mua.: “milemu ya buta.” 2 Ku mua.: “mu mpala yabu.” 21:13 1 Ku mua.: “Netuimbile bukole buebe misambu ne mijiki.” 22:Mut 1 Pamuapa ntshiona anyi ngimbilu kampanda wa mijiki. 22:3 1 Anyi “Musombe mu nkuasa wa butumbi munkatshi mua (pa).” 22:5 1 Anyi “kabakafuishibua bundu.” 22:6 1 Anyi “tshipendu kudi.”

NSHAP. 21 a Mis 9:3 Mis 56:9

 NSHAP. 22 b Mis 22:16 Mat 27:46 ˆ Mak 15:34

c Eb 5:7

8

9

d Mis 42:3 e Yes 6:3 1Pt 1:15

f Gen 15:1, 6

10

g Eks 14:13 Eb 11:32-34

h Mis 25:2 Mis 99:6 Lom 10:11

i Mis 31:11

11

Yes 53:3

j Mis 35:16 

Mulongo 2

12

a Mis 109:25 b Mat 27:41-43 Luk 23:35, 36

13

c Mis 71:6 Mis 139:16

d Mis 10:1 e Luk 23:46

14

Eb 5:7

f Mis 68:30 g Yhz 39:18 h Mat 26:4 i Mis 57:4 1Pt 5:8

15

j Luk 22:44 Yne 12:27

k Mat 26:38

ˆ Mak 14:33

l Nsu 17:22 m Yne 19:28 n Yes 53:12 1Ko 15:3, 4

o Mis 59:5, 6 Luk 22:63

p Mis 86:14

16

Badi bambuidia, bakupa mitu yabu ne kapeja bamba ne: a “Wakadifila kudi Yehowa. Yeye amusungile! Amupandishe, bualu mmunangibue kudiye bikole!” b Wewe ke Yeye uvua mumpatule mu difu dia mamuanyi, c Yeye uvua muenze bua meme kudiumvua mu bukubi ku mabele a mamuanyi. Ndi mufidibue ku bulami buebe1 katshia anu ku diledibua; Wewe udi Nzambi wanyi katshia anu mu difu dia mamuanyi. Kuikadi kule nanyi, bualu lutatu ludi pabuipi d Ne tshiena ne muambuluishi mukuabu. e Bana balume ba ngombe ba bungi mbannyunguluke; f Ngombe milume ya bukole ya mu Bashana mminjingile. g Badi bambuluila mukana muabu bikole, h Bu ntambue udi ukungula udi usunsulula tshidiye mukuate. i Ndi mupongolodibue bu ˆ mayi; Mifuba yanyi yonso mmipawuke mu manungu. Muoyo wanyi mmulue bu dipula1 dia buitshi; j Udi wenguluka munda muanyi menemene. k Bukole buanyi mbume bu tshiyoyi; l Ludimi luanyi ndulamate ku binyanganyanga bianyi; m Wewe udi umpuekesha too ne mu lupuishi lua lufu. n Bualu mbua mminnyunguluke; o Idi intshintshimika bu tshisumbu tshia benji ba malu mabi, p

22:10 1 Ku mua.: “muela pambidi pebe.” 22:14 1 Anyi “dikatshi.”

MISAMBU 22:17–23:2 17

18

19

20

21

22

23

24

25

Idi ku bianza bianyi ne ku makasa anyi bu ntambue. a Ndi mua kubala mifuba yanyi yonso. b Badi bantangila, bashala bandengamene. Badi babanyangana bilamba bianyi, Ne badi belela bilamba bianyi nshobo. c Kadi wewe, Yehowa wanyi, kushadi kule nansha. d Wewe udi bukole buanyi; luaku lukasa bua ungambuluishe. e Umpandishe1 ku muele wa mvita, Upandishe muoyo wanyi wa mushinga2 ku makama a3 mbua; f Umpandishe mukana mua ntambue g ne ku nsengu ya ngombe ya tshisuku; Ungandamune, umpandishe. Nemmanyishe bana betu ˆ dına diebe; h Munkatshi mua tshisumbu tshia bantu, nenkutumbishe. i Nuenu badi batshina Yehowa, mutumbishayi! Nuenu bana bonso ba1 Yakoba, mutumbishayi! j Mutshinayi, nuenu bana bonso ba1 Isalele. Bualu yeye ki mmupetule anyi mukine makenga a muntu udi mukengeshibue; k Yeye ki mmumusokoke mpala wende to. l Pavuaye mumudidile ulomba diambuluisha, yeye wakateleja. m Nenkutumbishe mu tshisumbu tshinene tshia bantu; n

22:20 1 Anyi “Upandishe anyima wanyi.” 2 Ku mua.: “Wanyi umuepele,” wakula bua anyima wende, anyi muoyo. 3 Ku mua.: “tshianza tshia.” 22:23, 30 1 Ku mua.: “dimiinu.”

912 NSHAP. 22 a Mat 27:35 Yne 20:25

b Mis 34:20

26

Yne 19:36 ˆ c Mak 15:24 Luk 23:34 Yne 19:23, 24

d Mis 10:1

27

e Mis 40:13 f Mis 22:16 g Mis 35:17

28

h Yne 17:6 i Mis 40:9

29

Eb 2:11, 12

j Mis 50:23 k Mis 34:6 Mis 69:33

l Nom 6:25

30

m Eb 5:7 n Mis 35:18 Mis 40:10 Mis 111:1

 Mulongo 2 a Mis 37:11 Yes 65:13

b Sef 2:3 c Gen 22:18 Bua 7:9 Bua 15:4

d 1Ku 29:11 Bua 11:17

 NSHAP. 23 e Mis 80:1 Yel 23:3 Yhz 34:12 1Pt 2:25

f Mis 34:9 Mis 84:11 Mat 6:33 Flp 4:19 Eb 13:5

g Yhz 34:13, 14

31

Nenkumbaje mitshipu yanyi kumpala kua badi bamutshina. Bena bupuekele nebadie, nebukute; a Badi bakeba Yehowa nebamutumbishe. b Nuikale ne muoyo1 bua kashidi. Ntengu yonso ya buloba neyivuluke ne neyitangile kudi Yehowa. ˆ Meku onso a bisamba neiname kumpala kuebe. c Bualu bumfumu mbua Yehowa; d Udi ukokesha pa bisamba. Babanji1 bonso ba pa buloba nebadie, nebiname panshi; Bonso badi bapueka mu lupuishi nebamutuile binu; Muntu nansha umue wa kudibu kena mua kulama mioyo2 yabu to. Tunkanunuina1 tuabu netumuenzele mudimu; Nebambile bantu ba tshipungu tshitshidi tshilua bualu bua Yehowa. Nebalue ne nebakule bua buakane buende. Nebambile bantu badi kabayi banji kuledibua malu adiye muenze.

23

Mujiki wa Davidi.

Yehowa udi Mulami wanyi. e Tshiakupangila tshintu nansha. f 2 Udi undadika mu miaba ya kudishila nyama idi ne bisonsa bia bungi; Udi undombola mu miaba ˆ ya kuikishila idi ne mayi a bungi.1 g

22:26 1 Ku mua.: “Dimuma dienu dia muoyo dikale ne muoyo.” 22:29 1 Ku mua.: “Badi ne mubidi wa manyi.” 2 Anyi “anyima.” 23:2 1 Anyi pamuapa: ˆ “ku mayi adi talalaa.”

913

MISAMBU 23:3–25:3

3 Udi umpeshilula1 makanda. a Udi undombola mu njila ya2 buakane bua bualu bua ˆ dına diende. b 4 Nansha mundi ngendela mu ˆ tshibandabanda tshia mıdima mikole, c Tshiena ntshina bualu bubi, d Bualu wewe udi nanyi; e Tshibonge tshiebe ne mulangala webe bidi binkolesha ku muoyo.1 ˆ 5 Udi undongoluela mesa kumpala kua bena lukuna banyi. f Udi utalaja1 mutu wanyi ne manyi; g Dikopo dianyi ndiuwuja bimpe. h 6 Kakuyi mpata, buimpe ne dinanga dia lulamatu nebindonde matuku onso a muoyo wanyi, i Ne nensombele mu nzubu wa Yehowa matuku anyi onso. j Wa Davidi. Mujiki.

ne bintu bionso bi24 Buloba dipu mbia Yehowa, k

Buloba budi bumenesha bintu ne badi basombelapu. 2 Bualu mmubujalamije bikole pa mbuu l Ne mubujadike bikole pa misulu. 3 Nnganyi udi mua kubanda ku mukuna wa Yehowa? m Nnganyi udi mua kuimana muaba wende wa tshijila? 4 Mmuntu yonso udi ne bianza bidi kabiyi ne bualu ne muoyo mukezuke, n Udi kayi muditshipe kudi muoyo Wanyi1 ne mutshipu wa dishima, Anyi kayi muditshipe ne mashimi. o

23:3 1 Anyi “upeshilula anyima wanyi.” 2 Ku mua.: “bifundu bia makasa bia.” 23:4 1 Anyi “binsamba.” 23:5 1 Anyi “ulaba.” 24:4 1 Anyi “anyima Wanyi,” uleja muoyo wa Yehowa udi muntu udiˆ tshipa mu dına diawu.

NSHAP. 23 a Mis 19:7 Mis 51:12

b Mis 31:3 c Yob 38:17 d Mis 3:6 Mis 27:1 Yes 41:10

e Yes 43:2 Lom 8:31

f Mis 22:26 Mis 31:19

g Luk 7:46 Yak 5:14

h Mis 16:5 i Mis 103:17 j Mis 15:1-5 Mis 27:4 Mis 65:4 Mis 122:1

 NSHAP. 24 k 1Ku 29:11 Yob 41:11 1Ko 10:26

l Gen 1:9 Yob 38:11 Mis 136:6 Yel 5:22

m Mis 15:1-5 n 2Sm 22:21 Yes 33:15, 16 Mat 5:8

o Mis 34:12, 13 Mal 3:5

 Mulongo 2 a Mis 128:1-5 b Yes 12:2 c Mis 118:19 Mis 122:2

d 2Sm 6:15 Mis 48:1-3

e Mis 93:1 f Eks 15:3 1Sm 17:47 2Ku 20:15 Yes 42:13

g Mis 118:19 h 1Ku 29:11 

NSHAP. 25 i Yes 26:3 j Lom 10:11 k Mis 41:11 l Mis 69:6

5 Neapete mabenesha kudi Yehowa a Ne buakane1 kudi Nzambi wende wa lupandu. b 6 Etshi ntshipungu tshia bantu badi bamukeba, Tshia badi bakeba mpala webe, wewe Nzambi wa Yakoba. (Sela) 7 Bandululayi mitu yenu, nuenu biibi; c Kangukayi,1 nuenu bibuelelu bia kale, Bua Mukalenge wa butumbi abuele! d 8 Mukalenge wa butumbi eu nnganyi? N’Yehowa, udi ne bukole ne makanda, e N’Yehowa, udi ne bukole mu mvita. f 9 Bandululayi mitu yenu, nuenu biibi, g Kangukayi, nuenu bibuelelu bia kale, Bua Mukalenge wa butumbi abuele! 10 Mukalenge wa butumbi eu nnganyi? N’Yehowa wa biluilu, yeye ke Mukalenge wa butumbi. h (Sela) Wa Davidi. 1 [Alefe]

wanyi, kuudi 25 Yehowa wewe nkundi ntangila.1

2 [Bete]

2 Nzambi wanyi, ndi mukueyemene wewe; i Kundekedi mfuishibua bundu. j Kulekedi bena lukuna banyi basanka bua dikenga dianyi. k

3 [Gimele]

3 Bushuwa, kakuena muntu udi utekemena kuudi wafuishibua bundu, l 24:5 1 Anyi “kulumbuluisha kuakane.” 24:7 1 Anyi “Jukayi.” 25:1 1 Anyi “mbandisha anyima wanyi.”

MUSAMBU 25:4-20 Kadi bundu mbuindile bantu badi batungilangana kakuyi bualu. a

914 NSHAP. 25 a Mis 31:17

4 [Dalete]

b Eks 33:13

5 [He]

d Mis 43:3

4 Mmanyisha njila yebe, Yehowa wanyi; b Ndongesha tujila tuebe. c 5 Ngendesha mu bulelela buebe ne ndongesha, d Bualu wewe udi Nzambi wanyi wa lupandu.

6 [Waw]

Kuudi wewe nkundi ntekemena dituku dijima.

7 [Zayine]

6 Yehowa wanyi, vuluka luse luebe ne dinanga diebe dia lulamatu e Biutu ulejangana misangu yonso.1 f

8 [Hete]

7 Kuvuluki mpekatu ya ku buana buanyi ne matomboka anyi. Umvuluke bilondeshile dinanga diebe dia lulamatu, g Bua bualu bua buimpe buebe, Yehowa wanyi. h

9 [Tete]

8 Yehowa udi muimpe ne mululame. i Ke bualu kayi yeye udi ulongesha benji ba mpekatu njila wa kulonda. j

[Yode]

9 Nealombole bena bupuekele mu malu adi makane,1 k Nealongeshe bena bupuekele njila wende. l

[Kafe]

10 Njila yonso ya Yehowa idi dinanga dia lulamatu pamue ne lulamatu Bua bantu badi batumikila tshipungidi tshiende m ne mavuluija ende. n

[Lamede]ˆ

11 Bua bualu bua dına diebe, Yehowa wanyi, o

Mis 86:11 Mis 143:8

c Mis 27:11

e Eks 34:6 Yes 55:3

f Mis 103:17 Mis 136:1

g Mis 6:4 Mis 51:1

h Eks 33:19 Mis 27:13

i Mis 92:15 Mis 119:68 Mis 145:9 Bz 14:17

j Mis 119:33 Yes 30:20 Mik 4:2

k Sef 2:3 l Mis 32:8 m Dut 29:1 n Mis 19:7 o Mis 31:3 Mis 79:9 Mis 109:21 Mis 143:11 Yhz 36:22 Dan 9:19 Mat 6:9

 Mulongo 2 a Mis 111:10 b Mis 37:23 c Mis 31:19 d Mis 37:11 e Nsu 3:32 Yne 15:15

f Gen 18:17 Gen 22:17 Amo 3:7

g Mis 141:8 h Mis 91:3 Mis 124:6-8

i Mis 73:21 j 2Sm 16:12 k Mis 32:5 Mis 51:9

25:6 1 Anyi “Bia katshia ku kale.” 25:9 1 Ku mua.: “mu dilumbuluisha.”

l Mis 17:8 Mis 121:7

Umbuikidile tshilema tshianyi, nansha muditshi tshinene.

 [Meme]

12 Muntu udi utshina Yehowa nnganyi? a Yeye neamulongeshe njila udiye ne bua kusungula. b

 [Nune]

13 Yeye1 neapete malu adi mimpe, c Ne tunkanunuina2 tuende netupiane buloba. d

 [Sameke]

14 Bulunda bukole ne Yehowa mbua badi bamutshina, e Udi ubamanyisha tshipungidi tshiende. f

 [Ayine]

ˆ 15 Mesu anyi mmatangija kudi Yehowa misangu yonso, g Bualu neasulule makasa anyi mu bukondo. h

 [Pe]

16 Tangija mpala webe kundi, undeje luse, Bualu ndi nkayanyi ne tshiena mua kudisungila.

 [Tesade]

17 Makenga a muoyo wanyi mmavulangane; i Ngumbusha mu kanyinganyinga kanyi.

 [Leshe]

18 Tangila dikenga dianyi ne lutatu luanyi, j Umfuile luse bua mpekatu yanyi yonso. k 19 Tangila mudi bena lukuna banyi bungi tshianana Ne mudi lukinu luabu kundi luikale lua tshikisu tshikole.

 [Shine]

20 Lama muoyo wanyi1 ne umpandishe. l Kundekedi mfuishibua bundu, bualu ndi munyemene kuudi. 25:13 1 Anyi “Anyima wende.” 2 Ku mua.: “dimiinu.” 25:20 1 Anyi “anyima wanyi.”

915

 [Taw]

21 Muoyo mutoke ne bululame binkube, a Bualu ditekemena dianyi didi kuudi wewe. b 22 Nzambi wanyi, sungila1 Isalele ku makenga ende onso.

26 2

3

4

5

6

7

8

Wa Davidi.

Ndumbuluisha, Yehowa wanyi, bualu ndi muende mu muoyo wanyi mutoke; c Ndi mueyemene Yehowa tshiyi ntenkakana. d Nkonkonona, Yehowa wanyi, untete; Lengeja meji a munda muanyi menemene1 ne muoyo wanyi. e Bualu dinanga diebe dia lulamatu didi kumpala kuanyi misangu yonso, Ndi ngendela mu bulelela buebe. f Tshiena ndamatangana1 ne bena mashimi, g Ndi ngepuka badi basokoka tshidibu.2 Ndi nkina dingumba dia benji ba malu mabi, h Ne ndi mbenga kulamatangana1 ne bantu babi. i Nengowe bianza bianyi tshiyi ne bualu, Nennyunguluke ku tshioshelu tshiebe, Yehowa wanyi, ˆ Bua kuenza bua dıyi dia disakidila diumvuike j Ne bua kumanyisha midimu yebe yonso ya dikema. Yehowa, ndi munange nzubu uudi musombele, k Muaba udi butumbi buebe busombele. l

25:22 1 Ku mua.: “kuula.” 26:2 1 Anyi “bindi ngumvua munda muanyi menemene.” Ku mua.: “tuonyi tuanyi.” 26:4 1 Ku mua.: “nsomba.” 2 Anyi “Tshiena mbuelakana ne bena mpala ibidi.” 26:5 1 Ku mua.: “kusomba.”

MISAMBU 25:21–27:4 NSHAP. 25 a Mis 41:12 b Mis 37:34 

NSHAP. 26 c 2Bk 20:3 d Mis 21:7 e Mis 17:3 Mis 66:10

f Mis 43:3 Mis 86:11

g Yel 15:17 h Mis 139:21 i Mis 1:1 j Mis 50:23 Mis 95:2

k 1Sm 3:3 1Ku 16:1 Mis 27:4

l Mis 63:2 

Mulongo 2 a 1Sm 25:29 b 1Sm 2:9 Nsu 10:9

c Mis 111:1 

NSHAP. 27 d Mis 36:9 Mis 43:3 Mis 119:105

e Mis 23:4 Lom 8:31 Eb 13:6

f Mis 62:6 Yes 12:2

g Mis 22:16 h 2Ku 20:15 2Ku 32:7 Mis 3:6

i Mis 23:6 Mis 65:4

9 Kunkombi1 pamue ne benji ba mpekatu a Ne kumbushi muoyo wanyi pamue ne bena tshikisu,2 10 Badi bianza biabu biditua mu tshikadilu tshia bundu, Badi tshianza tshiabu tshia balume tshiuwule tente ne mbuejilu. 11 Kadi meme, nengende mu muoyo wanyi mutoke. Unsungile,1 undeje luse. 12 Dikasa dianyi ndimane pa muaba mulandakane; b Mu tshisumbu tshinene tshia bantu,1 meme nentumbishe Yehowa. c

27

Wa Davidi.

Yehowa udi butoke buanyi d ne lupandu luanyi. Ungatshina nnganyi? e Yehowa ntshisokomenu tshia muoyo wanyi. f ˆ Ungumvua buowa nnganyi? 2 Pavua benji ba malu mabi bambunde bua kudia mubidi wanyi, g Baluishi banyi ne bena lukuna banyi ke bavua batetuke ne badishinde. 3 Nansha tshiluilu mua kuasa tshitudilu bua kunduisha, Muoyo wanyi kawakutshina to. h Nansha mvita mua kunjukila, ˆ Nansha dıba adi, nenshale anu ne muoyo mukole. 4 Bualu bumuepele mbundi mulombe Yehowa, Buobu ke bungakeba, Mbua mmone mua kusomba mu nzubu wa Yehowa matuku onso a muoyo wanyi, i Bua kubandila bulengele bua Yehowa

26:9 1 Anyi “Kukombi anyima wanyi.” 2 Anyi “pamue ne bedi ba mashi panshi.” 26:11 1 Ku mua.: “Unkuule.” 26:12 1 Ku mua.: “Mu masangisha manene.”

MISAMBU 27:5–28:5 5

6

7 8

9

10

11

12

Ne bua kutangila ne kuanyisha1 ntempelo2 wende. a Bualu neansokoke mu muaba wende wa kupengama mu dituku dia dikenga; b Neansokoke mu muaba musokome wa mu ntenta wende; c Neanteke kuulu pa mutu pa dibue dinene. d Mpindieu mutu wanyi udi kuulu pa mutu pa bena lukuna banyi badi bannyunguluke; Nemfile milambu ku ntenta wende ne mbila ya disanka; Nengimbe misambu ya kutumbisha nayi1 Yehowa. Yehowa wanyi, ˆ unteleje pandi ngela dıyi; e Undeje luse, ungandamune. f Pavua muoyo wanyi muakule bua bualu buebe, wakamba ne: “Keba mpala wanyi.” Yehowa wanyi, nenkebe mpala webe. g Kunsokoki mpala webe. h Kualuji muena mudimu webe mu tshiji tshiebe. Wewe udi muambuluishi wanyi; i Kundekeledi anyi kundekedi, Nzambi wanyi wa lupandu. Nansha biandekelabu kudi tatuanyi ne mamuanyi, j Yehowa yeye neangakidile kuende. k Yehowa wanyi, ndongesha njila webe; l Ndombola mu njila wa bululame bua bualu bua baluishi banyi. Kumfidi mu bianza bia baluishi banyi,1 m Bualu bantemu ba dishima mbanjukile, n

27:4 1 Anyi “kutangila ne kuelangana meji a.” 2 Anyi “muaba wa tshijila.” 27:6 1 Anyi “mijiki bua.” 27:12 1 Anyi “bia anyima wa bena lukuna banyi.”

916 NSHAP. 27 a 1Sm 3:3 1Ku 16:1 Mis 26:8

b Mis 32:7 Mis 57:1 Sef 2:3

c Mis 61:4 d Mis 40:2 e Mis 130:2 f Mis 4:1 Mis 5:2

Badi bamfunyina ne tshikisu. 13 Nkuepi kumvua mua kuikala bu meme tshiyi ne ditabuja Dia ne: mvua mua kumona buimpe bua Yehowa mu buloba bua badi ne muoyo?1 a 14 Tekemena kudi Yehowa; b Ikala ne dikima ne muoyo mukole. c Eyowa, tekemena kudi Yehowa.

g Mis 63:1 Mis 105:4 Sef 2:3

h Mis 69:17 Mis 143:7

28

i Mis 46:1 j Mis 69:8 k Yes 49:15 l Mis 25:4 Mis 86:11 Yes 30:20 Yes 54:13

2

m Mis 31:8 Mis 41:2 Mis 41:11

n Mat 26:59-61 

Mulongo 2

3

a Yob 33:28-30 b Mis 25:3 Mis 62:5

c Yes 40:31 

NSHAP. 28 d Dut 32:4

4

Yes 26:4

e Yob 33:28 f Mis 5:7 g Nom 16:25, 26 Mis 26:9

h Mis 62:4 i Mis 59:12 Yel 18:22

j Mis 62:12 2Ts 1:6

k Yob 34:26, 27 l Yes 5:12

5

Wa Davidi.

Kuudi wewe nkundi ntungunuka ne kuela lubila, Yehowa Dibue dianyi; d Kunkangidi matshi ebe. Wewe mushale mumpuwe, Nendue bu bantu badi bapueka mu dijimba.1 e Teleja mitendekenu yanyi pandi nkudidila ndomba diambuluisha, Pandi mbandisha bianza bianyi bitangija ku nzubu wa munda menemene mua muaba webe munsantu. f Kungumbushi pamue ne bantu babi, pamue ne batu benza malu mabi, g ˆ Badi bambila muinabu meyi a ditalala eku malu mabi mikale mu mioyo yabu. h Ubafute bua malu adibu benza, i Bilondeshile bienzedi biabu bibi. Ubafute bua mudimu wa bianza biabu, Bilondeshile malu adibu benze. j Bualu kabena bateya ntema ku bienzedi bia Yehowa k Anyi ku mudimu wa bianza biende to. l

27:13 1 Anyi pamuapa: “Meme ndi ne ditabuja ne: nemmone buimpe bua Yehowa mu ditunga dia badi ne muoyo.” 28:1 1 Anyi “lukita.”

917 6

7

8

9

MISAMBU 28:6–30:2

Neababumbule ne kakubibaka nansha. Yehowa atumbishibue, Bualu mmuteleje mitendekenu yanyi ya dilomba diambuluisha. Yehowa udi bukole buanyi a ne ngabu wanyi; b Muoyo wanyi udi umueyemena. c Ndi mupete diambuluisha diende, ne muoyo wanyi udi usanka, Nunku, nemmutumbishe ne musambu wanyi. Yehowa udi bukole bua bantu bende; Udi tshisokomenu, upetesha muela manyi wende lupandu lunene. d Pandisha bantu bebe, ne benesha bumpianyi buebe. e Ubalame ne ubambule mu maboko ebe bua kashidi. f Mujiki wa Davidi.

Yehowa tshidi bu 29 Peshayi tshiende, nuenu bana

2

3

4 5

ba bantu ba bukole, Peshayi Yehowa tshidi bu tshiende bua butumbi buende ne bukole buende. g Peshayi Yehowa butumbi ˆ budi buakanyine dına diende. Inaminayi1 Yehowa bavuale bintu bilengele bia tshijila.2 ˆ Dıyi dia Yehowa didi diuˆ mvuika pa mutu pa mayi; Nzambi wa butumbi udi ukungula. h ˆ Yehowa udi pa mutu pa mayi a bungi. i ˆ Dıyi dia Yehowa ndia bukole; j ˆ Dıyi dia Yehowa ndia butumbi. ˆ Dıyi dia Yehowa didi ditshibula mitshi ya sedre;

29:2 1 Anyi “Tendelelayi.” 2 Anyi pamuapa: “bua butumbi bua bunsantu buende.”

NSHAP. 28 a Yes 12:2 b Gen 15:1 2Sm 22:3 Mis 3:3

6

c Mis 56:4 d 1Sm 16:13 2Sm 22:3 Mis 20:6

e Dut 9:29

7 8

f Yes 40:11 

NSHAP. 29 g 1Ku 16:28, 29

9

h 1Sm 7:10 Mis 18:13

i Mis 104:3 j Yob 26:11 Yob 40:9



10

Mulongo 2 a Yes 2:12, 13 b Dut 3:8, 9 c Eks 19:18 Mis 77:18

d Yes 13:13 Eb 12:26

11

Ee, Yehowa udi utayisha mitshi ya sedre ya mu Lebanona. a Udi wenzeja Lebanona1 bua kuenda kutumpika bu kana ka ngombe Ne Sileona b bua kuenda kutumpika bu muana wa ngombe wa tshisuku. ˆ Dıyi dia Yehowa didi dituta ne ndimi ya kapia; c ˆ Dıyi dia Yehowa didi dizakeja tshipela; d Yehowa udi uzakeja tshipela tshia Kadeshe. e ˆ Dıyi dia Yehowa didi dizakeja ngulungu ne udi ulela, Ne dishiya metu munda mutupu. f Bonso badi mu ntempelo wende badi bamba ne: “Butumbi!” Yehowa mmusombe mu nkuasa wa bukalenge pa ˆ mutu pa mayi a bungi adi apasalala;1 g Yehowa mmusombe mu nkuasa wa bukalenge bu Mukalenge bua kashidi. h Yehowa neapeshe bantu bende bukole. i Yehowa neabeneshe bantu bende ne ditalala. j

e Nom 13:26 f Yes 10:17, 18 Yhz 20:47

g Yob 38:25 h 1Tm 1:17 i Yes 40:29 j Mis 72:7 

NSHAP. 30 k Mis 25:2 Mis 41:11

l 2Bk 20:5 Mis 6:2 Mis 103:3

Mujiki. Musambu wa dibanjija nawu nzubu. Wa Davidi.

Yehowa 30 Nenkutumbishe, wanyi, bualu udi mu-

mbandishe;1 Kuvua mulekele bena lukuna banyi basanka bua dikuluka dianyi to. k 2 Yehowa Nzambi wanyi, ngakakudidila ndomba diambuluisha, wewe wakangondopa. l

29:6 1 Bidi bimueneka ne: mmulongolongo wa mikuna ya mu Lebanona. 29:10 1 Anyi “mbuu wa mu diulu.” 30:1 1 Anyi “munkoke muulu.”

MISAMBU 30:3–31:6 3 Yehowa, wewe udi mumbandishe, mumpatule1 mu Lukita.2 a Uvua mundame ne muoyo; uvua mungepule ku dipueka mu dijimba.3 b 4 Imbayi misambu ya kutumbisha nayi1 Yehowa, nuenu bena lulamatu bende, c ˆ Elayi dına2 diende dia tshijila tuasakidila; d 5 Bualu kuikala mu tshiji tshiende kudi anu bua ˆ tshitupa tshıpi, e Kadi kuikala muanyishibue kudiye1 kudi bua matuku onso a muoyo. f Kudila kudi mua kulua dilolo, kadi mu dinda, kudi lubila lua disanka. g 6 Pamvua tshiyi ne lutatu, ngakamba ne: “Kabakunnyukula nansha.”1 7 Yehowa wanyi, pamvua muanyishibue kuudi,1 uvua mumvuije mukole bu mukuna. h Kadi pauvua munsokoke mpala webe, ngakumvua ˆ buowa bukole. i 8 Yehowa wanyi, ngakatunguˆ nuka ne kuela dıyi kuudi; j Ngakatungunuka ne kutendekena Yehowa bua anganyishe. 9 Kufua kuanyi,1 kupueka kuanyi mu dijimba,3 kudi ne dikuatshisha kayi? k Lupuishi nelukutumbishe anyi? l Neluambile bantu bualu bua lulamatu luebe anyi? m 30:3 1 Anyi “mupatule anyima wanyi.” 2 Anyi “Sheole,” mmumue ne: lukita lua bukua bantu buonso. Tang. Diumv. 30:3, 9 3 Anyi “lukita.” 30:4 1 Anyi “mijiki bua.” 2 Ku mua.: “tshivulukilu.” 30:5 1 Anyi “mu muoyo wende mulenga.” 30:6 1 Anyi “Tshiakutetuka (Tshiakulenduka) nansha.” 30:7 1 Anyi “pavua muoyo webe mulenga kundi.” 30:9 1 Ku mua.: “Mashi anyi.”

918 NSHAP. 30 a Mis 86:13 b Mis 16:10 Mis 28:1 Yes 38:17 Yna 2:6

c Mis 32:11 d Eks 3:15 e Yes 12:1 f Yes 54:8 g Mis 126:5 h 2Sm 5:12 Mis 89:17

10 Yehowa wanyi, unteleje, undeje luse luebe. a Yehowa wanyi, ulue muambuluishi wanyi. b 11 Udi mukudimune muadi wanyi mulue kuja kua maja; Udi munkopole tshilamba tshianyi tshikayabale, ne udi umvuadika disanka, 12 Bua meme1 mmone mua kuimba misambu ya kukutumbisha nayi tshiyi nshala mupuwe. Yehowa Nzambi wanyi, nenkutumbishe bua kashidi.

i Mis 10:1 Mis 143:7

j Mis 34:6 Mis 77:1

Kudi muludiki. Mujiki wa Davidi.

wanyi, kuudi 31 Yehowa wewe nkundi munye-

k Mis 28:1 l Mis 6:5 Mis 115:17 Mbi 9:10

m Mis 88:11 Yes 38:18

2

 Mulongo 2 a Mis 143:1 b Mis 28:7 

NSHAP. 31 c Mis 18:2

3

d Mis 22:4, 5 Lom 10:11

e Mis 143:1 f Mis 40:17 Mis 70:1 Mis 71:2

4

g 2Sm 22:3 Mis 18:2

h 2Sm 22:2 i Mis 23:3

5

j Mis 25:11 Yel 14:7

k Mis 91:3 Mat 6:13

l Nsu 18:10 m Luk 23:46 Bz 7:59

n Dut 32:4

6

mene. c Tshifuishibu koku bundu nansha. d Unsungile bua buakane buebe. e Inyika ditshi diebe1 kundi. Luaku lukasa bua kunsungila. f Ulue kundi mukuna wa kusokomena, Muaba mukolesha bua kumpandisha. g Bualu wewe udi mukuna wanyi wa dibue ne muaba wanyi wa kusokomena; h Neundombole i ne neundudiˆ ke bua bualu bua dına diebe. j Neunsulule mu bukondo budibu bangelele mu musokoko, k Bualu wewe ke muaba wanyi mukolesha. l Ndi nshiya nyuma wanyi mu tshianza tshiebe. m Udi mumpikule, Yehowa wanyi, Nzambi wa bulelela.1 n Ndi nkina badi badifila ku mpingu ya patupu idi kayiyi ne mushinga,

30:12 1 Anyi “butumbi buanyi.” 31:2 1 Anyi “Inama, uteleje.” 31:5 1 Anyi “Nzambi wa lulamatu.”

919 7

8

9

10

11

12

13

Kadi meme, ndi mueyemene Yehowa. Nensankile mu dinanga diebe dia lulamatu bikole, Bualu wewe udi mumone lutatu luanyi; a Udi mumanye dikenga dianyi dikole.1 Kuena mumfile mu bianza bia muena lukuna to, Kadi udi ungimanyika muaba udi kawuyi njiwu.1 Yehowa wanyi, undeje luse luebe, bualu ndi mu dikenga. Kanyinganyinga nkatekeshe ˆ mesu anyi, b ne mubidi wanyi wonso1 kabidi. c Muoyo wanyi mmubutuke ne kanyinganyinga d Ne bidimu bianyi ne ditua dia mikemu. e Bukole buanyi budi bukepela bua tshilema tshianyi; Mifuba yanyi idi iteketa. f Ndi mupetudibue kudi baluishi banyi bonso, g Nangananga bena mutumba banyi. Bandi mumanyangane nabu ˆ bakadi bangumvua buowa bukole; Padibu bammona pa bantu, badi bannyema. h Mbangumbushe mu muoyo wabu1 ne bampue muoyo, bienze bu ne: nkavua mufue; Ndi bu mulondo mutayike. Ndi mumvue manunganyi mabi a bungi; ˆ Buowa bukole mbunjingile. i Padibu badisanga pamue bu muntu umue bua kunduisha, Badi baluka meji a kujimija muoyo1 wanyi. j

31:7 1 Anyi “makenga a anyima wanyi.” 31:8 1 Anyi “muaba mualabale.” 31:9 1 Anyi “anyima wanyi ne difu dianyi.” 31:12 1 Anyi “meji abu.” 31:13 1Anyi “anyima.”

MUSAMBU 31:7-22 NSHAP. 31 a Mis 9:13 b Mis 6:7 c Mis 22:14 d Nsu 15:13 e Mis 71:9 f Mis 32:3 Mis 102:3, 5

g Mis 22:6 Mis 42:10 Mis 102:8

h Mis 38:11 i Yel 20:10 j Mis 57:4 

Mulongo 2 a Mis 56:4 b Mis 43:5 c Mis 142:6 d Nom 6:25 e Mis 25:2 Yes 50:7

f Neh 6:16 Yes 41:11 Yel 20:11

g 1Sm 2:9 h Mis 12:3 Mis 63:11

i Mis 73:1 Yes 63:7

j Yes 64:4 1Ko 2:9

k Mis 126:2 Yes 26:12

l Mis 27:5 Mis 32:7

m Mis 64:2, 3 n Mis 17:7 o 1Sm 23:7 p Yna 2:4

14 Kadi ndi nkueyemena, Yehowa wanyi. a Ndi ngamba ne: “Wewe udi Nzambi wanyi.” b 15 Matuku1 anyi adi mu tshianza tshiebe. Unsungile ku tshianza tshia bena lukuna banyi ne kudi badi bankengesha. c 16 Ukenkeshile muena mudimu webe mpala webe. d Umpandishe ne dinanga diebe dia lulamatu. 17 Yehowa wanyi, tshifuishibu koku bundu pandi nkubila. e Bantu babi bafuishibue bundu; f Bapuwishibue mu Lukita.1 g 18 Mishiku idi ishima ipangile muakulu, h Mishiku idi yakula bua bantu bakane ne diambu, ne didibandisha ne dipetu. 19 Ke mudi buimpe buebe buvulangane nunku! i Udi mubulamine badi bakutshina, j Udi mubuleje kumpala kua bantu bonso, bua badi banyemena kuudi. k 20 Neubasokoke muaba musokome udi kumpala kuebe l Ku mayele adi bantu baluka; Neubasokoke muaba webe wa kupengama Ku dibundangana dibi.1 m 21 Yehowa atumbishibue, Bualu mmundeje dinanga diende dia lulamatu mu mushindu wa dikema n mu tshimenga tshidibu batshintshimike. o 22 Kadi meme, ngakapampakana, meme kuamba ne: “Nenjimine kumpala kuebe.” p 31:15 1 Ku mua.: “Bikondo.” 31:17 1 Anyi “Sheole,” mmumue ne: lukita lua bukua bantu buonso. Tang. Diumv. 31:20 1 Ku mua.: “Ku matandu a ndimi.”

MISAMBU 31:23–33:2 Kadi wewe wakumvua mitendekenu yanyi ya dilomba diambuluisha pamvua mukuele lubila. a 23 Nangayi Yehowa, nuenu bonso badi bamulamate! b Yehowa udi ukuba bena lulamatu, c Kadi muntu yonso udi uleja didibandisha, udi umufuta bibi bitambe. d 24 Ikalayi ne dikima, ne muoyo wenu wikale mukole, e Nuenu bonso badi bindila Yehowa. f Wa Davidi. Masikile.1

diakalenga ngudibu 32 Wabafuile luse bua dishipa

2

3

4

5

diende dia mikenji, udibu babuikidile1 mpekatu wende. g Wa diakalenga mmuntu udi Yehowa kayi ubanda ne tshilema, h Udi kayi ne dishima mu lungenyi luende. Pamvua mushale mupuwe, mifuba yanyi ivua ipeluka bua kutua kuanyi kua mikemu dituku dijima. i Bualu tshianza1 tshiebe tshivua tshinnemene bujitu munya ne butuku. j Bukole buanyi buvua bubuuˆ ke2 bu mayi mu munya mukole wa mu muvu wa luya lukole.3 (Sela) Ndekelu wa bionso ngakatonda mpekatu wanyi kuudi; Tshivua musokoke tshilema tshianyi to. k Ngakamba ne: “Nentondele Yehowa dishipa dianyi dia mikenji.” l Wewe wakamfuila luse bua tshilema tshia mpekatu yanyi. m (Sela)

920 NSHAP. 31 a 2Ku 33:13 Mis 6:9 Nsu 15:29 Eb 5:7

b Dut 10:12 c 1Sm 2:9 Mis 145:20

d 2Sm 22:28 Yes 2:11 Yak 4:6

e Yes 35:4 f Mis 62:1 Mdi 3:20, 21 Mik 7:7

 NSHAP. 32 g Yes 1:18 Bz 3:19

h Lom 4:7, 8 i Nsu 28:13 j Mis 38:2 k Mis 38:18 Mis 51:4 1Yn 1:9

l Lew 5:5 Mis 41:4

m 2Sm 12:13 Mis 86:5 Mis 103:3 Yes 44:22

 Mulongo 2 a Mis 65:2, 3 b Mis 69:13 Yes 55:6

c Mis 9:9 d Eks 15:1 2Sm 22:1

e Mis 86:11 f Nsu 3:6 g Nsu 26:3 Yel 8:6

h Mis 34:8

6 Ke bualu kayi muena lulamatu yonso neakulombe mu disambila a Patshidiku mushindu wa kukupeta. b ˆ ˆ Dıba adi, nansha mayi a bungi mapasalale, kaakufika kudiye to. 7 Wewe udi muaba wa tshisokomenu kundi; Neunkube ku dikenga. c Neunnyunguluke ne mbila ya disanka ya disungila. d (Sela) 8 “Nenkupeshe busunguluji ne nenkulongeshe njila uudi ne bua kuendela. e ˆ Nenkupeshe mibelu ne dısu dianyi kuudi. f 9 Kulu bu kabalu anyi mpunda udi kayi ne lungenyi to, g Udibu ne bua kukanda divumakana diende ne lukanu lua mu mbanga anyi ne mionji ya ku mbanga Kumpala kua yeye kusemena pabuipi nebe.” 10 Tunyinganyinga tua bantu babi ntua bungi; Kadi muntu udi weyemena Yehowa mmunyunguluka kudi dinanga Diende dia lulamatu. h 11 Sankilayi mu Yehowa ne nuikale ne disanka, nuenu bantu bakane; Elayi mbila ne disanka, nuenu bonso badi balulame mu muoyo wenu. Nuenu bantu bakane, elayi mbila ne disanka bua bualu bua Yehowa. i Mbikumbane bua bena bululame kumutumbishabu. 2 Elayi Yehowa tuasakidila ne lunzenze; Muimbilayi misambu ya kumutumbisha nayi1 ne tshiombelu tshia nshinga dikumi.

33

Nsu 13:21 32:Mut 1 Tang. Diumv. 32:1 1 Anyi “baNsu 16:20 lekeleele.” 32:4 1 Anyi “dibenga kunganyisha.” 2 Anyi “Tshitalele tshia muo-  yo wanyi tshivua tshikudimuke.” 3 Anyi NSHAP. 33 ´ ´ “ete.” 33:2 1 Anyi “mijiki.” i Flp 4:4

921 3 Muimbilayi musambu mupiamupia; a Imbayi nshinga ne dimanya dionso, pamue ne mbila ya disanka. ˆ 4 Bualu dıyi dia Yehowa ndilulame, b Ne tshionso tshidiye wenza ntshikumbane kutshieyemena. 5 Mmunange buakane ne kulumbuluisha kuakane. c Buloba mbuwule tente ne dinanga dia lulamatu dia Yehowa. d ˆ 6 Ku dıyi dia Yehowa diulu diakafukibua, e Ne ku nyuma1 wa mukana muende bionso bidimu2 biakafukibua. ˆ 7 Udi ukunguija mayi a mu mbuu bu nkila; f ˆ Udi wela mayi a mavuala makole mu mayeba. 8 Buloba bujima butshine Yehowa. g Badi basombele pa buloba budi bumenesha bintu bikale ne ditshina bua bualu buende. 9 Bualu wakakula, biobi kufika ku dikalaku; h ˆ Wakatuma dıyi, biobi kuimana tendee. i 10 Yehowa mmutatakaje ngenyi idibu baluka kudi1 bisamba; j Mmupangishe malu adibu balongolole2 kudi bukua bantu. k 11 Kadi mapangadika a1 Yehowa neashalaku kashidi; l Meji a mu muoyo wende adiku bua bipungu ne bipungu bia bantu. 33:6 1 Anyi “mupuya.” 2 Ku mua.: “musumba wadi wonso.” 33:10 1 Anyi “mapangadika a.” 2 Anyi “meji.” 33:11 1 Anyi “ngenyi ya.”

MUSAMBU 33:3-22 NSHAP. 33 a Mis 40:3 Mis 98:1 Mis 149:1 Yes 42:10 Bua 5:9

b Mis 12:6 c Yob 37:23 Mis 11:7 Mis 45:7

d Mis 145:16 Bz 14:17

e Eb 11:3 f Gen 1:9 Yob 38:8-11 Nsu 8:29 Yel 5:22

g Bua 14:7 h Mis 148:4, 5 i Mis 119:90 j Yes 8:10 Yes 19:3

k Mis 21:8, 11 l Nsu 19:21 Yes 46:10

 Mulongo 2 a Dut 33:29 b Mis 65:4 Mis 135:4 1Pt 2:9

c Mis 11:4 Mis 14:2 Nsu 15:3 Eb 4:13

d 1Ku 28:9 Yob 34:21 Nsu 24:12

e Yos 11:6 f 2Ku 32:21 Mis 44:4, 5

g 2Bk 7:6, 7 Mis 20:7 Nsu 21:31 Yes 31:1

h Yob 36:7 Mis 34:15

i Yes 33:15, 16 j Dut 33:29 k Mis 28:7 Nsu 18:10

l Mis 32:10 m Mik 7:7

12 Tshisamba tshia diakalenga ntshidi Nzambi watshi muikale Yehowa, a Bantu badiye musungule bu tshintu tshiende yeye. b 13 Yehowa mu diulu udi utangila panshi; Udi umona bana ba bantu bonso. c 14 Mu muaba wende udiye musombele Mmudiye ujojela bantu badi basombe pa buloba. 15 Yeye ke udi ufumba mioyo ya bonso; Udi ukonkonona malu onso adibu benza. d 16 Kakuena mukalenge udi upandishibua kudi tshiluilu tshinene tshia basalayi; e Tshilobo katshiena tshipandishibua ku bukole buatshi bua bungi nansha. f 17 Kabalu nditekemena dia lupandu1 dia dishima; g Bukole buaku kabuena bujadika dipanduka to. ˆ 18 Mona! Dısu dia Yehowa didi ditangila badi bamutshina, h Badi bindila dinanga diende dia lulamatu, 19 Bua kubasungila1 ku lufu Ne kubalama ne muoyo tshikondo tshia tshiyole tshia nzala. i 20 Tudi bindile1 Yehowa. Yeye ke muambuluishi wetu ne ngabu wetu. j 21 Mioyo yetu idi isankila mu yeye, ˆ Bualu tudi beyemene dına diende dia tshijila. k 22 Yehowa wetu, dinanga diebe dia lulamatu dikale pambidi petu l Patudi tushala bakuindile wewe. m 33:17 1 Anyi “dia ditshimuna.” 33:19 1 Anyi “kusungila anyima wabu.” 33:20 1 Anyi “Anyima wetu mmuindile.”

MUSAMBU 34:1-18 Wa Davidi, pavuaye mudivuije bu mupale a kumpala kua Abimeleke uvua mumuipate, yeye kumbuka. 1 [Alefe]

ˆ

Yehowa dıba 34 Nentumbishe dionso; Butumbi buende nebuikale ku mishiku yanyi misangu yonso.

2 [Bete]

2 Meme1 nenditumbishile mu Yehowa; b Bena bupuekele nebumvue, nebasanke.

3 [Gimele]

NSHAP. 34 a 1Sm 21:12, 13 b Yel 9:24 1Ko 1:31

c Mis 35:27 d Eb 5:7 e Mis 18:48 f 2Sm 22:1 g 2Bk 6:17 Mis 91:11 Mat 18:10 Eb 1:7, 14

3 Samunayi Yehowa pamue nanyi; c ˆ Tutumbishayi dına diende tshiapamue.

h 2Bk 19:35

4 Ngakebeja Yehowa, yeye wakangandamuna. d Wakansungila ku malu onso ˆ avua angenza buowa. e

j Mis 23:1

4 [Dalete]

5 [He]

5 Bavua batangile kudiye bakabalakana ne disanka; Mpala yabu kayivua mua kufuishibua bundu to.

7 [Zayine]

6 Mupuekele eu wakabikila, Yehowa wakamuteleja. Yeye wakamupandisha ku makenga ende onso. f

8 [Hete]

7 Muanjelu wa Yehowa udi wasa tshitudilu tshinyunguluke bantu badi bamutshina, g Ne udi ubasungila. h

9 [Tete]

8 Labulayi, numone ne: Yehowa mmuimpe; i Wa diakalenga mmuntu udi unyemena kudiye.

[Yode]

9 Tshinayi Yehowa, nuenu bansantu bende bonso, Bualu badi bamutshina kabena bapangila tshintu nansha tshimue. j 34:2 1 Anyi “Anyima wanyi.”

Dan 6:22 Bz 5:18, 19 Bz 12:11

i 1Pt 2:3 Flp 4:19

 Mulongo 2 a Mis 23:6 Mis 84:11

b Yob 28:28 Nsu 1:7 Nsu 8:13

c Dut 6:1, 2 Dut 30:19, 20 1Pt 3:10-12

d Yak 1:26 Yak 3:8

e Nsu 12:19 Nsu 15:4 1Pt 2:1

f Mis 37:27 Mis 97:10 Amo 5:15 Lom 12:9

g Mat 5:9 Eb 12:14

h Yob 36:7 Mis 33:18

i Mis 18:6 Yes 59:1

j Mis 37:10 Nsu 10:7

k Mis 145:18, 19 l 2Ku 32:22

[Kafe]

922

10 Nansha bana ba ntambue badi ne makanda1 mbafike ku disomba ne nzala, Kadi bantu badi bakeba Yehowa kabakupangila tshintu tshimpe nansha tshimue. a

[Lamede]

11 Luayi, bana banyi, ntelejayi; Nennulongeshe ditshina dia Yehowa. b

 [Meme]

12 Nnganyi wa munkatshi muenu udi usanka bua muoyo Ne udi munange kumona matuku a bungi mimpe? c

 [Nune]

13 Nunku, lama ludimi luebe ku malu adi mabi, d Mishiku yebe ku diakula malu a dishima. e

 [Sameke]

14 Umbuka ku malu mabi, enza malu mimpe; f Keba ditalala ne udilonde. g

 [Ayine]

ˆ 15 Mesu a Yehowa adi kudi bantu bakane, h Ne matshi ende adi ateleja muadi wabu wa dilomba diambuluisha. i

 [Pe]

16 Kadi mpala wa Yehowa mmutangija kudi badi benza malu mabi Bua kukupula tshivulukilu tshiabu tshionso pa buloba. j

 [Tesade]

17 Bakela lubila, Yehowa wakabateleja; k Wakabasungila ku makenga abu onso. l

 [Kofe]

18 Yehowa udi pabuipi ne badi ne muoyo musunsuke; m

Bz 12:11

m Mis 147:3 Yes 61:1

34:10 1 Anyi “bana ba ntambue ba misalala.”

923

MISAMBU 34:19–35:13

Udi upandisha badi bazajibue mu lungenyi luabu.1 a

 [Leshe]

19 Ntatu ya1 muntu muakane nya bungi, b Kadi Yehowa udi umusungila kudiyi yonso. c

 [Shine]

20 Udi ulama mifuba yende yonso; Kakuena umue wa kudiyi udibu batshibule. d

NSHAP. 34 a Mis 51:17 Yes 57:15 Yes 66:2

b Nsu 24:16 2Tm 3:12

c Dan 6:21, 22 1Ko 10:13

d Yne 19:36

 [Taw]

21 Tshipupu netshishipe bantu babi; Badi bakina bantu bakane nebapishibue. 22 Yehowa udi upikula muoyo1 wa bena mudimu bende; Kakuena umue wa ku badi banyemena kudiye wapishibua to. e

e Mis 84:11 

NSHAP. 35 f 1Sm 24:15

g Mis 3:7

h Eks 15:3

Wa Davidi.

wanyi, ngakuila 35 Yehowa mu tshilumbu tshianyi

ne baluishi banyi; f Uluishe badi banduisha. g 2 Ambula ngabu webe mukese1 ne ngabu webe munene, h Ne juka bua kunduila mvita. i 3 Ujudile badi bandondakaja difuma ne kasuyi ka mvita.1 j Ungambile2 ne: “Meme ndi lupandu luebe.” k 4 Badi benda bipata muoyo wanyi1 bafuishibue bundu ne bapuekeshibue milongo. l Badi bela tshifufu bua kumbutula balukile tshianyima ne bundu.

34:18 1 Anyi “badi batekeshibue mu maboko.” 34:19 1 Anyi “Makenga a.” 34:22 1 Anyi “anyima.” 35:2 1 Ngabu mukese uvuabu batamba kuambula kudi bedi ba mikete. 35:3 1 Anyi “kasuyi ka mitu ibidi.” 2 Anyi “Wambile anyima wanyi.” 35:4, 9 1 Anyi “anyima wanyi.”

i Yes 42:13

j 1Sm 23:26

k Yes 12:2

l Yel 17:18 

Mulongo 2 a Eks 14:19, 20 Yes 37:36

b Mis 57:6 Mis 141:10

c Mis 18:17

d Mis 40:17 Nsu 22:22, 23

e Mis 27:12

5 Balue bu bisote mu lupepele; Muanjelu wa Yehowa abipate. a ˆ 6 Njila wabu ikale ne mıdima ne busenu Padi muanjelu wa Yehowa wenda ubalondakaja. 7 Bualu mbasokoke bukondo bua kunkuata kakuyi bualu; Mbangumbuile1 dijimba kakuyi bualu. 8 Tshipupu tshimukuate mu tshimpitshimpi; Bukondo budiye musokoke bumukuate; Akulukamu, abutudibue. b 9 Kadi meme1 nensankile mu Yehowa; Nengikale ne disanka bua bienzedi biende bia lupandu. 10 Mifuba yanyi yonso neyambe ne: “Yehowa wanyi, nnganyi udi bu wewe? Wewe udi usungila badi kabayi mua kudisungila kudi badi babatambe bukole, c Udi usungila badi kabayi mua kudisungila ne bapele kudi badi babapawula.” d 11 Bantemu ba muoyo mubi badi balua, e Bangebeja malu andi tshiyi mumanye bualu buawu nansha bumue. 12 Badi bampingajila bubi ku buimpe, f Banshiya1 mu tshinyongopelu. 13 Kadi pavuabu basama, ngakavuala bilamba bikayabale; Ngakadikengesha1 ne kujila kua biakudia,

Mat 26:59

f 1Sm 19:4, 5 1Sm 20:33 Yel 18:20

35:7 1 Anyi “Mbumbuile anyima wanyi.” 35:12 1 Anyi “Bashiya anyima wanyi.” 35:13 1 Anyi “Ngakakengesha anyima wanyi.”

MUSAMBU 35:14-28

14

15

16

17

18

19

20

Ne pavua masambila anyi apingana kaayi mandamuna,1 Mvua mutue eku ne eku ndila bu udi udila mulunda anyi umue wa ku bana betu; Ngakinama ne kanyinganyinga bu muntu udi udila mamuende. Kadi pangakatetuka, bakasanka ne kudisangabu pamue; Bakadisanga pamue bangalamine bua kungenzela bibi; Bakansunsula tupese tupese, ne kabakashala bapuwe to. Bantu badi kabayi batumikila Nzambi badi banseka ne dipetu,1 ˆ Badi bandiila menu. a Yehowa wanyi, neushale anu ˆ mutangile too ne dıba kayi? b Unsungile1 ku mvita idibu bangela, c Usungile muoyo wanyi wa mushinga mukole2 kudi bana ba ntambue.3 d Nunku, nenkuele tuasakidila mu tshisumbu tshinene tshia bantu; e Nenkutumbishe munkatshi mua misumba ya bantu. Kulekedi badi bena lukuna banyi kakuyi bualu basanka bua dikenga dianyi; Kulekedi badi bankine kakuˆ yi bualu f bavinya mesu abu ne muoyo mubi. g ˆ Bualu kabena bamba meyi a ditalala to,

35:13 1 Anyi “apingana mu tshiadi tshianyi.” 35:16 1 Anyi pamuapa: “badi kabayi batumikila Nzambi badi baseka bua kupeta mukata.” 35:17 1 Anyi “Usungile anyima wanyi.” 2 Ku mua.: “Wanyi umuepele,” wakula bua anyima wende anyi muoyo wende. 3 Anyi “bana ba ntambue ba misalala.”

924 NSHAP. 35 a Mis 37:12

21 b Hab 1:13

c Mis 142:6

22

d Mis 22:20 Mis 57:4

23 e Mis 22:22

f Mis 69:4

24

Yne 15:24, 25

g Nsu 6:12, 13 

25

Mulongo 2 a Mis 31:13 Yel 11:19 Mat 26:4

26 b Mis 28:1

c Mis 10:1 Mis 71:12

d Mis 26:1 Mis 96:13

27

e Mis 41:1, 2

f Mis 84:11 Mis 149:4

g Mis 51:14

h Mis 71:24

28

Kadi badi belela bena ditalala ba mu buloba meji mabi ne dishima dionso. a Badi babalula mukana muabu bikole bua kumbanda, Bamba ne: “Woloo! Woloo! ˆ Mesu etu mmamone bualu ebu.” Yehowa wanyi, wewe udi mumone bualu ebu. Kushadi mupuwe to. b Yehowa wanyi, kushadi kule nanyi to. c Tabala, juka bua kungakuila, Nzambi wanyi, Yehowa, ngakuila mu tshilumbu tshianyi. Undumbuluishe bilondeshile buakane buebe, d Yehowa Nzambi wanyi; Kubalekedi basanka bua dikenga dianyi to. Kabadiambidi ne: “Woloo! Tuvua bapete tshituvua tukeba”1 nansha. Kabadiambidi ne: “Tudi bamumine” nansha. e Buonso buabu bafuishibue bundu, bapuekeshibue milongo Bobu badi basanka bua dikenga dianyi. Badi baditumbisha kumpala kuanyi baluatshishibue bundu ne bapuekeshibue milongo. Kadi badi basanka bua buakane buanyi bele mbila ne disanka; Bambe misangu yonso ne: “Yehowa atumbishibue, yeye udi usanka bua ditalala dia muena mudimu wende.” f Nunku, ludimi luanyi nelulondele bantu1 buakane buebe g Ne nelukutumbishe dituku dijima. h

35:25 1 Anyi “Woloo! Anyima wetu.” 35:28 1 Anyi “luelangane meji a.”

925

MISAMBU 36:1–37:6 Kudi muludiki. Wa Davidi, muena mudimu wa Yehowa.

dia mikenji didi 36 Dishipa diambila muntu mubi

2

3

4

5

6

7

8

9

malu munda menemene mua muoyo wende; Kakuena ditshina dia Nzaˆ mbi ku mesu kuende to. a Bualu yeye udi udibomba ˆ ku mesu kuende nkayende upitshisha, Kayi mua kujingulula tshilema tshiende ne kutshikina to. b ˆ Meyi a mukana muende mmabi ne nga dishima; Kena uleja busunguluji bua kuenza malu adi mimpe to. Udi uluka meji mabi nansha pa bulalu buende. Mmushindame mu njila udi kayi muimpe; Kena ulekela malu adi mabi to. Yehowa, dinanga diebe dia lulamatu ndifike too ne mu diulu, c Lulamatu luebe ndufike too ne mu matutu. Buakane buebe budi bu mikuna minene;1 d ˆ Meyi ebe a dilumbuluisha adi ˆ bu mayi manene male. e Yehowa wanyi, udi ulama2 muntu ne nyama. f Nzambi wanyi, ke mudi dinanga diebe dia lulamatu ne mushinga nunku! g Mu mundidimbi wa mapuapua ebe Mmudi bana ba bantu banyemena. h Badi banua bintu bilenga bia bungi1 bia mu nzubu muebe bukuta, i Ne udi ubanuisha musulu wa masanka ebe. j Kuudi wewe nkudi mpokolo wa muoyo; k

36:6 1 Ku mua.: “bu mikuna ya Nzambi.” 2 Anyi “upandisha.” 36:8 1 Ku mua.: “bifutafuta.”

NSHAP. 36 a Lom 3:18 b Dut 29:19, 20 c Mis 103:11 d Mis 71:19 e Lom 11:33 f Mis 145:9 1Tm 4:10

g Mik 7:18 h Lut 2:12 Mis 17:8 Mis 91:4

i Mis 65:4 j Mis 16:11 k Yob 33:4 Yel 2:13 Bz 17:28 Bua 4:11

 Mulongo 2 a Mis 27:1 Mis 43:3 Yak 1:17 1Pt 2:9

b Mis 103:17 c Mis 7:10 Mis 97:11

d Mis 1:5 

NSHAP. 37 e Mis 73:3 Nsu 23:17

f Mis 73:12, 19 g Yes 1:17 Eb 13:16

h Nsu 28:20 i Mis 55:22 Nsu 16:3

j Mat 6:33 Flp 4:6 1Pt 5:6, 7

Ku butoke buebe, tudi tumona butoke. a 10 Tungunuka ne kuleja badi bakumanye dinanga diebe dia lulamatu, b Ne buakane buebe, kudi badi balulame mu muoyo wabu. c 11 Kulekedi dikasa dia badibandishi dindiatakaja, Anyi tshianza tshia bantu babi tshingipata. 12 Kuoku aku benji ba malu mabi mbakuluke; Mbabakulule panshi, kabena mua kujuka to. d Wa Davidi. 1 [Alefe]

munda1 bua bantu 37 Kufiiki babi Anyi kualakanyi benji ba malu mabi to. e 2 Nebafubidile ne lukasa bu tshisonsa, f Nebuminyine bu tshisonsa tshibishi tshitshidi tshitolokelaku.

2 [Bete]

3 Eyemena Yehowa ne enza malu adi mimpe; g Somba mu buloba1 ne enza malu ne lulamatu. h 4 Ikala ne disanka dipite bungi1 mu Yehowa, Yeye neakukumbajile majinga a muoyo webe.

3 [Gimele]

5 Teka njila webe kudi1 Yehowa; i Mueyemena, ne yeye neenze tshienzedi bua bualu buebe. j 6 Neenze bua buakane buebe bukenke bu pa kabundubundu, 37:1 1 Anyi “Kuangatshi luya.” 37:3 1 Anyi “mu ditunga.” 37:4 1 Anyi “Ikala usanka bikole menemene.” 37:5 1 Ku mua.: “Vunguluila njila webe pambidi pa.”

MUSAMBU 37:7-23 Neavuije kulumbuluisha kueˆ be kuakane bu dıba dia munda munya.

4 [Dalete]

926 NSHAP. 37 a Mis 62:1 Mdi 3:26

7 Shala mupuwe kumpala kua Yehowa, a Umuindile ne muoyo kuulu kuulu.1 Kufiiki munda bua muntu Udi ufika ku dikumbaja ngenyi idiye uluka. b

b Yob 21:7

8 Umbusha tshiji ne lekela luonji; c Kufiiki munda ne kulu kuenza malu mabi.1 9 Bualu bantu babi nebabutudibue, d Kadi badi batekemena kudi Yehowa nebapiane buloba. e

e Mis 25:12, 13

5 [He]

6 [Waw] ˆ

10 Mu katupa kıpi patupu, bantu babi kabakuikalaku kabidi to; f Neutangile muaba uvuabu, Kabakuikalaku to. g 11 Kadi bena bupuekele nebapiane buloba, h Nebikale ne disanka dipite bungi mu ditalala divule. i

7 [Zayine]

12 Muntu mubi udi welela muntu muakane tshifufu; j ˆ Udi umudiila menu. 13 Kadi Yehowa neamuseke, Bualu Yeye mmumanye ne: dituku diende nedilue. k

8 [Hete]

14 Bantu babi badi bapatula miele yabu ya mvita ne banana1 mata abu a mikete Bua kukulula bakengi ne bapele, Bua kushipa badi njila wabu mululame. 37:7 1 Anyi “ne lutulu luonso.” 37:8 1 Anyi pamuapa: “Kufiiki munda, bualu bidi mua kukufikisha anu ku bubi.” 37:14 1 Anyi “banana nshinga wa.”

Mis 73:3 Yel 12:1

c Nsu 14:29 Ef 4:26

d Mis 55:23

Mis 37:29 Mat 5:5 2Pt 2:9

f Yob 24:24 g 1Sm 25:39 Mis 52:4, 5

h Yes 45:18 Mat 5:5 Bua 21:3

i Mis 72:7 Mis 119:165 Yes 48:18

j 1Sm 18:21, 25 k 1Sm 26:9, 10 

Mulongo 2 a 2Sm 17:23 Est 7:10 Mis 7:15

b Nsu 16:8 Nsu 30:8, 9 1Tm 6:6

c Mis 16:11 d Nsu 10:7 e Dut 15:11 Yob 31:16, 22 Mis 112:9 Nsu 19:17

f Mis 37:9 g Nsu 16:9 h Nsu 11:20

15 Kadi muele wabu wa mvita newutubule muoyo wabu bobu bine; a Mata abu a mikete neatshibuke.

9 [Tete]

16 Kakese ka muntu muakane nkimpe Kapite divulangana dia bintu bia bantu babi ba bungi. b 17 Bualu nebatshibule maboko a bantu babi, Kadi Yehowa neakuatshishe bantu bakane.

[Yode]

18 Yehowa mmumanye malu adi bantu badi kabayi mua kubandibua bapetangana nawu,1 Ne bumpianyi buabu nebushalaku kashidi. c 19 Kabakufuishibua bundu mu tshikondo tshia tshipupu to; Mu tshikondo tshia tshiyole tshia nzala, nebikale ne bintu bia bungi.

[Kafe]

20 Kadi bantu babi nebajimine; d Bena lukuna ba Yehowa nebajimine bu mpata milengele ya bisonsa; Nebajimine anu bu muishi.

[Lamede]

21 Muntu mubi udi usomba bintu ne kena ufuta, Kadi muntu muakane mmuena tshipapayi1 ne udi upeshangana bintu. e 22 Badiye mubeneshe nebapiane buloba, Kadi badiye muele mulawu nebabutudibue. f

 [Meme]

23 Yehowa udi uludika1 bidia bia makasa a muntu g Padi njila wa muntu au umusankisha. h 37:18 1 Ku mua.: “matuku a badi kabayi mua kubandibua.” 37:21 1 Anyi “udi ulejangana luse.” 37:23 1 Anyi “ujalamija.”

927

MUSAMBU 37:24-40

24 Nansha yeye mua kudishinda, kabakumukuma panshi nansha, a Bualu Yehowa udi umukuata ku tshianza.1 b

 [Nune]

25 Mvua nsonga, mpindieu nkadi mukulakaje, Kadi tshiena muanji kumona muntu muakane mulekelela, c Peshi bana bende benda bakeba tshiakudia1 to. d 26 Yeye udi usombeshangana bintu tshianana misangu yonso, e Bana bende mbafuane kupeta dibenesha.

 [Sameke]

27 Umbuka ku malu mabi, enza malu adi mimpe, f Neushalaku kashidi. 28 Bualu Yehowa mmunange kulumbuluisha kuakane, Yeye kakulekela bena lulamatu bende nansha. g

 [Ayine]

Nebikale bakubibue misangu yonso; h Kadi tunkanunuina tua bantu babi netubutudibue. i 29 Bantu bakane nebapiane buloba, j Nebasombapu bua kashidi. k

 [Pe]

NSHAP. 37 a Mis 34:19 Nsu 24:16

b Mis 91:11, 12 c Mis 94:14 Mat 6:33 Eb 13:5

d Dut 24:19 Mis 145:15 Nsu 10:3

e Dut 15:7, 8 Mis 112:5

f Mis 34:14 Yes 1:17

g 2Sm 22:26 h Mis 97:10 Nsu 2:7, 8

i Nsu 2:22 j Dut 30:20 Mis 37:9 Nsu 2:21 Mat 5:5

k Mat 25:46 Bua 21:3, 4

l Mat 12:35 Ef 4:29 Kls 4:6

m Dut 6:6 Mis 40:8

n Mis 121:3 

Mulongo 2 a 2Pt 2:9 b Mis 109:31 c Mis 37:22

30 Mukana mua muntu muakane mudi mupeteshangana meji,1 Ludimi luende ludi luakula bua kulumbuluisha kuakane. l 31 Mukenji wa Nzambi wende udi mu muoyo wende; m Makasa ende kaakutetuka to. n

d Mis 52:5, 6

32 Muntu mubi udi utentekela muntu muakane, Ukeba bua kumushipa.

k Yes 12:2

 [Tesade]

37:24 1 Anyi “ne tshianza Tshiende.” 37:25 1 Anyi “diampa.” 37:30 1 Anyi ˆ “mupatula meji ne dıyi dia panshi panshi.”

e Est 5:11 Yob 21:7

f Eks 15:9, 10 g Mis 37:10 h Yob 1:1 i Yob 42:12, 16 j Mis 1:4 Nsu 10:7 2Pt 2:9

l Mis 9:9 Yes 33:2

m Yes 46:4 1Ko 10:13

n Mis 22:4 Dan 3:17 Dan 6:23

33 Kadi Yehowa kakumulekela mu tshianza tshia muntu au a Anyi kumupisha padibu bamulumbuluisha to. b

 [Kofe]

34 Tekemena kudi Yehowa, londa njila wende, Ne yeye neakubandishe bua wewe kupiana buloba. Pabutudibua bantu babi, c wewe neumone bualu ebu. d

 [Leshe]

35 Ndi mumone muntu mubi udi kayi ne luse Udiunda bu mutshi udi musampile bikole mu buloba budiwu mutolokele. e 36 Kadi wakajimina diakamue ne kavuaku to; f Ngakatungunuka ne kumukeba, kadi kavua mua kumueneka to. g

 [Shine]

37 Tangila bimpe muntu udi kayi mua kubandibua,1 Shala mutangile muena bululame, h Bualu matuku atshilualua a muntu au neikale a ditalala. i 38 Kadi bashipi ba mikenji bonso nebabutudibue; Matuku atshilualua a bantu babi neakoshibue. j

 [Taw]

39 Lupandu lua bantu bakane ludi lufumina kudi Yehowa; k Yeye ke muaba wabu mukolesha mu tshikondo tshia dikenga. l 40 Yehowa neabambuluishe, neabasungile. m Yeye neabasungile kudi bantu babi ne neabapandishe, Bualu badi banyemena kudiye. n 37:37 1 Anyi “muntu udi ulama muoyo mutoke.”

MUSAMBU 38:1-20 Mujiki wa Davidi, bu divuluija.1

wanyi, kuntandi38 Yehowa shi paudi mufiike mu-

2

3

4

5 6

7

8

9

10

nda, Anyi kumbedi paudi mu tshiji tshikole. a Bualu mikete yebe mmimbuele munda menemene, Ne tshianza tshiebe tshidi tshinshindamena. b Mubidi wanyi mujima udi usama1 bua tshiji tshiebe. Bua mpekatu wanyi, ditalala kadiena mu mifuba yanyi. c Bualu bilema bianyi mbindiundile pa mutu wanyi; d Bu bujitu bunene, bidi bipite bungi bundi mua kuambula. Mputa yanyi idi inunka ne mmibole Bua butshimbakane buanyi. Ndi mu dikenga ne mu dibungama dipite bukole; Ndi ngenda nnyunguluka mubungame dituku dijima. Munda muanyi mudi muosha;1 Mubidi wanyi mujima udi usama. e Ndi mukuatshike tukulakaja1 ne mulue muzajike yonso; Muoyo wanyi udi ukengakana udi untuishisha mikemu ˆ ne dıyi dikole.2 Yehowa wanyi, majinga anyi onso adi kumpala kuebe, Ne ditua dianyi dia mikemu ki ndikusokoka to. Muoyo wanyi udi ututa lubilu, bukole buanyi mbupatuke, ˆ Ne butoke bua mesu anyi mbumbuke kundi. f

38:Mut 1 Anyi “bua kufikisha ku tshivulukilu.” 38:3 1 Ku mua.: “Kakuena ditoba dimpe mu musunyi wanyi.” 38:7 1 Ku mua.: “Tuonyi tuanyi ntuwule tente ne kapia.” 38:8 1 Anyi “tukaji tukulu.” 2 Anyi “umfikisha ku dikungula.”

928 NSHAP. 38 a Yel 10:24

b Mis 32:4

c Mis 6:2 Mis 41:4 Mis 51:8

d Ezl 9:6 Mis 40:12

e Mis 38:3

f Mis 6:7 

Mulongo 2 a 2Sm 16:7 Mis 62:4

b 2Sm 16:11

c Mis 39:2, 9

d 2Sm 16:12 Mis 123:2

e Mis 138:3

f Mis 77:2

11 Balunda banyi ne bena dianyi badi bangepuka bua disama dianyi dikole, Bantu bandi mumanyangane nabu bikole badi bimanyina pa bule. 12 Bakebi ba muoyo wanyi1 badi bangela mateyi; Badi bakeba bua kungenzela bibi badi bakula bua kabutu; a Badi banungana malu a dishima dituku dijima. 13 Kadi bu mpudi matshi, tshivua ngumvua to; b Bu kamama, tshivua nkangula mukana muanyi to. c 14 Ndi mulue bu muntu udi kayi mua kumvua, Udi mukana muende kamuyi ne tshia kuamba bua kudilumbuluila. 15 Bualu wewe ke umvua muindile, Yehowa wanyi, d Ne wewe wakangandamuna, Yehowa Nzambi wanyi. e 16 Bualu ngakamba ne: “Kabasanki bua dikenga dianyi Anyi kabaditumbishi bua bualu buanyi biaselemuka dikasa dianyi.” 17 Bualu nkavua ngamba kukuluka, Ne bivua binsama bivua nanyi misangu yonso. f 18 Ngakatonda tshilema tshianyi; g Mpekatu wanyi uvua untatshisha. h 19 Kadi bena lukuna banyi badi ne makanda1 ne bukole,2 Badi bankina kakuyi bualu mbalue kupita bungi. 20 Bakampingajila bubi ku buimpe; Bavua banduisha bua dilonda malu mimpe.

g Mis 32:5

h Mis 51:3

38:12 1 Anyi “anyima wanyi.” 38:19 1 Ku mua.: “ne muoyo.” 2 Anyi pamuapa: “Kadi badi banduisha kakuyi bualu badi ba bungi.”

929

MISAMBU 38:21–39:12

21 Yehowa wanyi, kundekedi to. Nzambi wanyi, kushadi kule nanyi to. a 22 Luaku lukasa bua kungambuluisha, Yehowa wanyi, lupandu luanyi. b Kudi muludiki; wa Yedutuna.1 c Mujiki wa Davidi.

ne: “Nendame 39 Ngakamba dikasa dianyi

2

3

4

5

Bua kuepuka dienza mpekatu ne ludimi luanyi. d Nendame mukana muanyi ne tshintu tshia kumujika natshi e Padi muntu mubi muikale kumpala kuanyi.” Mvua mushale kamama, mupuwe; f Ngakashala talalaa nansha bua bualu budi buimpe, Kadi kanyinganyinga kanyi kavua kakole.1 Muoyo wanyi wakafuima1 munda muanyi. Pamvua muelangane meji,2 kapia kakatungunuka ne kutema. Ke ludimi luanyi kuakula luamba ne: “Yehowa wanyi, ngambuluishaku bua mmanye tshikala nshikidilu wanyi, Ne tshipiminu tshia matuku anyi, g ˆ Bua mmanye buıpi bua muoyo wanyi.1 Bushuwa, udi muvuije matuku anyi anu makese patupu;1 h Ne bule bua muoyo wanyi kabuena bu tshintu kumpala kuebe. i Bulelela, muntu yonso, nansha umueneka bu udi mu

39:Mut 1 Tang. Diumv. 39:2 1 Anyi “kakajuka.” 39:3 1 Ku mua.: “wakakuata kapia.” 2 Anyi “Pangakatua mikemu.” ˆ 39:4 1 Anyi “mundi wa tshitupa tshıpi.” 39:5 1 Ku mua.: “ntanta wa butshiama bua bianza.”

NSHAP. 38 a Mis 22:11 Mis 35:22

6

b Mis 27:1 Mis 62:2 Yes 12:2

 NSHAP. 39 c 1Ku 16:41 1Ku 25:1

7 d Nsu 18:21 e Mis 141:3 f Mis 38:13

8

Mat 27:12 1Pt 2:23

g Mis 90:12

9 h Mis 90:9 Yak 4:14

i Mis 90:4 

Mulongo 2

10

a Mis 62:9 Mis 144:4

b Mis 49:10 Mbi 2:18, 19 Mbi 4:8 Luk 12:19, 20

11

c Mis 25:11 Mik 7:19

d Yob 40:4 Mis 38:13

e 2Sm 16:10 f Mis 90:8 g Mis 39:5 Mis 102:11

h Mis 28:1 i Lew 25:23 1Ku 29:15

j Eb 11:13

12

bukubi, udi anu mupuya wa patupu. a (Sela) Bushuwa, muntu yonso udi wendakana bu mundidimbi. Udi unyemakana1 bua tshianana. Udi unguija bubanji kayi mumanye walua kusanka nabu. b Yehowa wanyi, ntshinyi tshindi mua kutekemena mpindieu? Wewe ke ditekemena dianyi dimuepele. Umpandishe ku dishipa dia mikenji dianyi dionso. c Kulekedi muntu mutshimbakane umvuija tshintu tshia kupetula nansha. Ngakashala kamama; Tshivua mua kukangula mukana muanyi, d Bualu etshi tshivua tshienzedi tshiebe. e Umbusha tshipupu tshiebe kundi. Ndi muzengele bualu tshianza tshiebe tshidi tshinkuma. Wewe udi ubela muntu ne dinyoka bua tshilema tshiende; f Udi udia bintu bidiye wangata ne mushinga anu bu mutu tshishi tshia mbumbu tshidia. Bulelela, muntu yonso udi anu mupuya wa patupu. g (Sela) Yehowa wanyi, umvua disambila dianyi, Teleja muadi wanyi wa dilomba diambuluisha. h Kulenguludi binsonji bianyi. Bualu ndi anu muntu musombe buenyi kuudi, i Muena luendu udi upita,1 anu bu bankambua banyi bonso. j

39:6 1 Ku mua.: “wenza mutoyi.” 39:12 1 Anyi “udi mutudile ku babende.”

MISAMBU 39:13–40:14

ˆ 13 Umbusha mesu ebe makole kundi bua mmone mua kusangala Kumpala kua meme kujimina ne kuya.”

930 NSHAP. 40 a Mis 34:15

b Mis 33:3 Mis 98:1

Kudi muludiki. Wa Davidi. Mujiki.

40 2

3

4

5

6

Mvua mutekemene Yehowa ne muoyo mujima,1 Ne yeye wakinyika ditshi diende kundi,2 wakateleja muadi wanyi wa dilomba diambuluisha. a Wakampatula mu dijimba dia mukungulu, Mu bitotshi bia lunteke. Wakajadika makasa anyi pa mukuna wa dibue; Wakajalamija makasa anyi bimpe. Pashishe wakateka musambu mupiamupia mukana muanyi, b Butumbi kudi Nzambi wetu. Bantu ba bungi nebatangile ne ditshina, Ne nebeyemene Yehowa. Wa diakalenga mmuntu udi weyemena Yehowa, Udi kayi utekemena kudi bena mutu mukole anyi kudi bena mafi.1 Bintu bungibi nunku biudi muenze, Yehowa Nzambi wanyi, Midimu yebe ya kukema ne meji audi utuelela! c Kakuena udi mua kufuanyikijibua nebe; d Bu meme mua kuteta bua kubiamba ne kuakula bualu buabi, Nebikale bungi tshianana bundi tshiyi mua kulondelangana! e Kuvua mujinge1 mulambu ne dipa, f

40:1 1 Anyi “muindile Yehowa ne lutulu luonso.” 2 Anyi “wakinama bua kunteleja.” 40:4 1 Anyi “bena dishima.” 40:6 1 Anyi “musanke bua.”

7

c Bua 15:3

d Eks 15:11

e Mis 139:17, 18

8

9

f 1Sm 15:22 Mis 51:16, 17 Hos 6:6

 Mulongo 2 a Yes 50:5

10 b Eb 10:5-9

c Luk 24:44

d Yne 4:34

11 e Mis 37:31 Lom 7:22

f Mis 22:22

12

g Eb 13:15

h Eb 2:12

i Mis 61:6, 7

j Mis 71:20

13

k Mis 38:4

14 l Mis 25:17

m Mis 38:22 Mis 70:1-5

Kadi wakakangula matshi anyi bua kutelejawu. a Kuakalomba milambu ya kuosha ne milambu ya mpekatu to. b Ke meme kuamba ne: “Mona, ndi mulue. Mbafunde bualu buanyi mu muvungu.1 c Kuenza disua diebe, Nzambi wanyi, ke disanka1 dianyi, d Mukenji webe udi munda muanyi menemene. e Ndi mmanyisha lumu luimpe lua buakane mu tshisumbu tshinene tshia bantu. f Mona! Tshiena nkanda mishiku yanyi, g Anu muudi wewe mumanye bimpe, Yehowa wanyi. Tshiena mbuta buakane buebe mu muoyo wanyi. Ndi mmanyisha lulamatu luebe ne lupandu luebe. Tshiena nsokoka dinanga diebe dia lulamatu ne bulelela buebe mu tshisumbu tshinene tshia bantu.” h Yehowa wanyi, kubengi kundeja luse luebe. Dinanga diebe dia lulamatu ne bulelela buebe binkube misangu yonso. i Makenga adi mannyunguluke adi bungi kabuyi kubala. j Bilema bianyi bungi tshianana mbimpite tshiyi mua kumona njila wanyi; k Bidi bungi tshianana kupita nsuki ya ku mutu wanyi, Ne ndi mutekeshibue ku muoyo. Yehowa wanyi, ikala ne disanka bua kumpandisha. l Yehowa wanyi, luaku lukasa bua kungambuluisha. m Bonso badi bakeba kuangata muoyo1 wanyi

40:7 1 Ku mua.: “muvungu wa mukanda.” 40:8 1 Anyi “dijinga.” 40:14 1 Anyi “anyima.”

931

MISAMBU 40:15–41:13

Bafuishibue bundu ne bapuekeshibue milongo. Badi basanka bua dikenga dianyi Bapingane tshianyima bapuekeshibue milongo. 15 Badi bangamba ne: “Woloo! Woloo!” Ku muoyo kubende bua bundu buabu. 16 Kadi badi bakukeba a Basanke bikole ne bikale ne disanka bua bualu buebe. b Badi banange bienzedi biebe bia lupandu bambe misangu yonso ne: “Yehowa atumbishibue.” c 17 Kadi tshiena mua kudisungila, ndi mupele; Yehowa atumaku ntema yende kundi. Wewe udi muambuluishi wanyi ne musungidi wanyi; d Nzambi wanyi, kujingakanyi to. e

NSHAP. 40 a Dut 4:29 b Mis 13:5 c Mis 35:27 d Mis 54:4 Yes 50:7 Eb 13:6

e Mis 143:7 

NSHAP. 41 f Dut 15:7, 8 Mis 112:9 Nsu 14:21 Nsu 22:9

g Mat 5:7 h 2Pt 2:9 i 2Bk 20:5 Mis 103:3

j Mis 51:1

Kudi muludiki. Mujiki wa Davidi.

diakalenga mmuntu 41 Wayonso udi utabalela mu-

k Mis 6:2 Mis 147:3

f

ntu mupuekele; Yehowa neamusungile mu dituku dia dikenga. 2 Yehowa neamukube ne neamulame ne muoyo. Neabikidibue ne: mmuena diakalenga pa buloba; g Kuakumufila ku disua1 dia bena lukuna bende nansha. h 3 Yehowa neamukuatshishe pa bulalu buende bua disama; i Mu disama diende, wewe neushintulule bulalu buende buonso. 4 Bualu ngakamba ne: “Yehowa wanyi, undeje luse luebe. j Ungondope,1 k bualu ndi mukuenzele mpekatu.” l

l Mis 32:5 Mis 38:3 Nsu 28:13

 Mulongo 2 a Mis 3:2 Mis 71:10, 11

b 2Sm 15:12 Yob 19:19 Mis 55:12, 13 ˆ c Mak 14:18 Yne 13:18 Yne 13:26

d Mis 31:8 Yel 20:13

e Mis 25:21 Nsu 2:7

f Mis 34:15

41:2 1 Anyi “dijinga; anyima.” Tang. Diumv. 41:4 1 Anyi “Wondope anyima wanyi.”

g 1Ku 16:36 1Ku 29:10

5 Kadi bena lukuna banyi badi bakula bibi bua bualu buanyi bamba ne: ˆ ˆ “Ndıba kayi diafuaye ne ndıˆ ba kayi diajimina dına diende?” 6 Umue wabu yeye mulue kummona, muoyo wende udi wakula malu a dishima. Udi ukeba bua kupeta bualu bubi bua kuambaye; Pashishe udi upatuka, ubutangalaja miaba yonso. 7 Bonso badi bankine badi banungenangana; Badi balukakaja ngenyi ya bualu bubi bua kungenzela, bamba ne: 8 “Bualu butambe bubi mbumukuate; Mpindieu udiye panshi, kakujuka kabidi to.” a 9 Nansha muntu uvua nanyi mu ditalala, muntu umvua ngeyemena, b Uvua udia diampa dianyi, mmunjudile tshikankanyi tshiende.1 c 10 Kadi wewe, Yehowa wanyi, undeje luse luebe ne unjule, Bua mmone mua kubapingajila difutu. 11 Ku bualu ebu, nemmanye ne: udi usanka bua bualu buanyi: Padi muena lukuna wanyi kayi mua kuela mbila ya dintshimuna. d 12 Kadi meme, udi untua mpanda bua muoyo wanyi mutoke; e Neundame kumpala kuebe kashidi. f 13 Yehowa, Nzambi wa Isalele, atumbishibue Kashidi ne tshiendelele.1 g Amen, Amen. 41:9 1 Anyi “mmunkudimukile.” 41:13 1 Anyi “Katshia ku bikondo bia tshiendelele too ne ku bikondo bia tshiendelele.”

MISAMBU 42:1–43:1

932

MUKANDA MUIBIDI (Misambu 42-72) Kudi muludiki. Kumbukila ku buloba bua YaNSHAP. 42 Masikile1 a bana ba Kola. a dene ne ku nsongo ya mua 2Ku 20:19 ˆ Anu bu ngulungu udi ujikuna wa Hemona, ˆ nga tusulu tua mayi ne Kumbukila ku mukuna wa b Mis 63:1 ˆ muoyo mujima, Misa.1 ˆ ˆ Ke mundi panyi nkujinga ne c Mis 27:4 7 Mayi male adi ela mayi male Mis 84:2 muoyo mujima,1 Nzambi lubila wanyi. Ku tshiona tshia bibila biebe ˆ 2 Ndi ne nyota1 ya Nzambi, ya d Mis 3:2 bia mayi. Mis 42:10 Nzambi udi ne muoyo. b Mavuala ebe makole onso Mis 79:10 ˆ mmampite bukole. a Ndıba kayi dindi mua kulua 8 Mu munya, Yehowa neandekumueneka kumpala kua e Dut 16:14, 16 2Ku 30:23, 24 je dinanga diende dia lulaNzambi? c matu, 3 Binsonji bianyi ke tshianyi f Mis 55:4 Ne butuku, musambu wende tshiakudia munya ne buˆ Mak 14:34 newikale nanyi, disambila tuku; kudi Nzambi wa muoyo waBantu badi banyobola dituku g Mis 37:7 nyi. b Mdi 3:24 dijima bamba ne: “Nzambi Mik 7:7 9 Nengambile Nzambi, mukuwebe udi penyi?” d na wanyi wa dibue, ne: 4 Ndi mvuluka malu aa, ne ndi h Mis 43:5 “Udi mumpue muoyo bua mpumuna anyima1 wanyi, tshinyi? c Bualu ngakenda kale pamue i Mis 22:1 Bua tshinyi ndi mua kune musumba wa bantu; Yne 12:27 tambakana ne dibungama Mvua ne tshibidilu tshia bua dikengeshibua kudi kuenda mazengu2 kumpala j Yna 2:7 muena lukuna wanyi?” d kuabu mutangile ku nzubu  10 Bena lukuna banyi badi baMulongo 2 wa Nzambi, nyobola1 ne lukuna lua diˆ Ne meyi a disanka ne a diela a Mis 88:7 shipangana nalu;2 nawu tuasakidila, Badi banyobola dituku dijib Mis 27:1 A musumba wa bantu bikale ma bamba ne: “Nzambi basekelela tshibilu. e webe udi penyi?” e f c Mis 13:1 5 Bua tshinyi ndi1 mushikile? 11 Bua tshinyi ndi1 mushikile? Bua tshinyi dilubakana dia Bua tshinyi dilubakana dia nunku didi munda muanyi? d Mis 38:6 nunku didi munda muanyi? Mis 43:2 g Indila Nzambi, Indila Nzambi, f Bualu nengikale anu mua ku- e Mis 3:2 Bualu nengikale anu mua kumutumbisha kabidi bu MuMis 42:3 mutumbisha kabidi bu MuMis 79:10 h pandishi wanyi Munene. pandishi wanyi Munene ne Nzambi wanyi. g 6 Nzambi wanyi, ndi1 mushif Mis 37:7 kile. i Nzambi wanyi, ndumbuluisha, h Ke bualu kayi ndi g Mis 42:5 Ungakuile mu tshilumbu nkuvuluka, j Mis 43:5 tshindi natshi i ne tshisa 42:Mut; 42:4 1 Tang. Diumv. 42:1 NSHAP. 43 mba tshidi katshiyi ne lula1 Anyi “mudi anyima wanyi ukujinga ne matu. h Mis 26:1

42

43

muoyo mujima.” 42:2 1 Anyi “Anyima wanyi udi ne nyota.” 42:4 2 Anyi “bitulu bitulu.” 42:5, 6, 11 1 Anyi “anyima wanyi udi.”

Mis 35:24

i Mis 35:1 Nsu 22:22, 23

42:6 1 Anyi “mukuna mukese.” 42:10 1 Anyi “bankeba bilumbu.” 2 Anyi pamuapa: “bu badi bazaza mifuba yanyi.”

933

2

3

4

5

MISAMBU 43:2–44:12

Unsungile kudi muntu muena dishima udi ne malu adi kaayi makane. Bualu wewe udi Nzambi wanyi, muaba wanyi mukolesha. a Bua tshinyi udi mundekelele? Bua tshinyi ndi ne bua kutambakana ne dibungama bua dikengeshibua kudi muluishi wanyi? b Tuma butoke buebe ne bulelela buebe. c Biobi ebi bindombole; d Biye nanyi too ne ku mukuna webe wa tshijila ne ku ntenta webe munene wa tshitendelelu. e Nunku nendue ku tshioshelu tshia Nzambi, f Kudi Nzambi, disanka dianyi dipite bungi. Nenkutumbishe ne lunzenze, g wewe Nzambi, Nzambi wanyi. Bua tshinyi ndi1 mushikile? Bua tshinyi dilubakana dia nunku didi munda muanyi? Indila Nzambi, h Bualu nengikale anu mua kumutumbisha kabidi bu Mupandishi wanyi Munene ne Nzambi wanyi. i Kudi muludiki. Wa bana ba Kola. j Masikile.1

44

Nzambi wanyi, tudi badiumvuile ne matshi etu, Bankambua betu mbatulondele, k Malu awakenza mu matuku abu, Matuku a kale kale. 2 Wewe wakipata bisamba ne tshianza tshiebe l Ne wakateka bankambua betu muaba au. m Wakazaza bisamba ne wakabipata. n

43:5 1 Anyi “anyima wanyi udi.” 44:Mut 1 Tang. Diumv.

NSHAP. 43 a Mis 28:7 Mis 140:7

b Mis 42:9 c Mis 40:11 Nsu 6:23

d Mis 5:8 Mis 27:11 Mis 143:10

e 1Ku 16:1 Mis 78:68, 69

f Mis 84:3 g 2Sm 6:5 h Mis 37:7 i Mis 42:5, 11 

NSHAP. 44 j 2Ku 20:19 k Eks 13:14 Nom 21:14 Bal 6:13

l Dut 7:1 m Eks 15:17 Mis 78:55 Mis 80:8, 9

n Yos 10:5, 11 Mis 135:10, 11

 Mulongo 2 a Dut 4:38 Yos 24:12

b 1Sm 12:22 c Yes 63:11-13 d Dut 7:7, 8 e Mis 74:12 Yes 33:22

f Mis 18:39 Flp 4:13

g Mis 60:12 h 1Sm 17:45 Mis 20:7 Mis 33:16

i Yos 24:8 j Dut 28:15, 25 k Dut 28:64 l Dut 32:30

3 Ki nku muele wabu wa mvita kuvuabu bangate buloba abu to, a Ne diboko diabu kadivua dibafikishe ku ditshimuna to. b Kadi nku tshianza tshiebe tshia balume, ne ku diboko diebe, c ne ku butoke bua mpala webe, Bualu uvua mubanyishe. d 4 Nzambi wanyi, wewe ke Mukalenge wanyi; e ˆ Tuma dıyi bua1 Yakoba ikale ne ditshimuna dionso dijima.2 5 Ku bukole buebe netualuje baluishi betu tshianyima; f ˆ Mu dına diebe netudiatakaje badi bajuka bua kutuluisha. g 6 Bualu tshiena ngeyemena buta buanyi bua mikete, Ne muele wanyi wa mvita kawena mua kumpandisha. h 7 Wewe ke uvua mutupandishe kudi baluishi betu, i Wewe uvua mupuekeshe badi batukine milongo. 8 Nzambi ngutuapesha butumbi dituku dijima, ˆ Ne netuele dına diebe tuasakidila bua kashidi. (Sela) 9 Kadi mpindieu udi mutulekele ne mutupuekeshe milongo, Kuena upatuka ne biluilu bietu. 10 Udi utungunuka ne kutupingajija tshianyima kumpala kua muluishi wetu; j Badi batukine badi bangata tshionso tshidibu basue. 11 Udi utufila bua kutudiabu bu mikoko; Udi mututangalaje munkatshi mua bisamba. k 12 Udi upana bantu bebe bu bafila patupu; l 44:4 1 Anyi “Petesha.” 2 Anyi “lupandu lunene.”

MISAMBU 44:13–45:4 13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

Kuyi upeta makasa ku dibapana.1 Udi utuvuija bu tshipendu kudi bena mutumba netu, Bu tshintu tshia kuseka ne kupepeja kudi bonso badi batunyunguluke. Udi utuvuija tshintu tshia kupetula1 munkatshi mua bisamba, a Tshintu tshia bukua bantu kukupilabu mitu yabu. Ndi ndiumvua mupuekeshibue milongo dituku dijima, Ne bundu buanyi mbumpite bukole, Bua mutoyi wa mayobo abu ne bipendu biabu, Bua bualu bua muena lukuna wetu udi wenda udisombuela. Bionso ebi mbitufikile, kadi katuena bakupue muoyo to, Katuena bashipe tshipungidi tshiebe to. b Muoyo wetu ki mmusesuke to; Makasa etu kaena apambuka mu njila webe nansha. Kadi wewe udi mutuzajile muaba utu mibuabua isombela; Udi mutubuikidije ne mundidimbi mukole. ˆ Bituikala bapue dına dia Nzambi wetu muoyo, Anyi bituoluela nzambi wa ku babende bianza mu disambila, Nzambi kakusokolola bualu ebu anyi? Yeye mmumanye malu masokome a mu muoyo. c Bua bualu buebe, tudi tushipibua dituku dijima; Tudi bangatshibue bu mikoko ya kushipabu. d

44:12 1 Anyi “ku mushinga uudi ubatuila.” 44:14 1 Ku mua.: “lusumuinu.”

934 NSHAP. 44 a Dut 28:37 2Ku 7:20

b Eks 34:10

c Mis 139:1 Mbi 12:14 Yel 17:10

d Lom 8:36 

Mulongo 2 a Mis 7:6 Mis 78:65, 66

b Yob 13:24 Mis 13:1 Mis 88:14

c Mis 119:25

d Mis 33:20

e Mis 130:7 

NSHAP. 45 f 2Ku 20:19

g Mis 2:6

h Yes 8:1

i 2Sm 23:2 Ezl 7:6

j Yne 7:46

k Mis 72:17

l Bua 1:16 Bua 19:15

m Yes 9:6

23 Juka. Yehowa wanyi, bua tshinyi utshidi anu mulale? a Tabala! Kutungunuki ne kutulekela kashidi to. b 24 Bua tshinyi udi usokoka mpala webe? Bua tshinyi udi upua dikenga dietu ne dikengeshibua dietu muoyo? 25 Bualu tudi1 bapuekeshibue too ne mu lupuishi; Mibidi yetu mmishindikila mu buloba. c 26 Juka bu muambuluishi wetu! d Tusungila1 bua dinanga diebe dia lulamatu. e Kudi muludiki; bilondeshile “Bilongo bia kapapankole.” Wa bana ba Kola. f Masikile.1 Musambu wa dinanga.

wanyi mmusonsola 45 Muoyo kudi tshintu tshimpe. Ndi ngamba ne: “Musambu wanyi ngua1 bualu bua mukalenge.” g Ludimi luanyi luikale mutshi wa mukanda h wa2 mutentudi wa mikanda3 mupiluke. i 2 Wewe udi mutambe bulengele wa mu bana ba bantu. ˆ Meyi malengele adi apatuka ku mishiku yebe. j Ke bualu kayi Nzambi mmukubeneshe bua kashidi. k 3 Suika muele webe wa mvita l ku lubese luebe, wewe muntu wa bukole, m ˆ Mu buneme buebe ne butumbi buebe. n 4 Mu butumbi buebe ndaku mutangile ku ditshimuna;1 o Banda pa kabalu kebe bua bualu bua bulelela ne budipuekeshi ne buakane, p

n Eb 1:3

o Bua 6:2

p Bua 19:11

44:25 1 Anyi “anyima yetu.” 44:26 1 Ku mua.: “Tukuula.” 45:Mut 1 Tang. Diumv. 45:1 1 Ku mua.: “Midimu yanyi nya.” 2 Anyi “kasala ka.” 3 Anyi “mufundi.” 45:4 1 Anyi “dilubuluka.”

935

5

6

7

8

9

10

11

12

Tshianza tshiebe tshia balume netshienze1 malu a kukema. Mikete yebe mmitue, ikulula bukua bantu kumpala kuebe; a Idi itubula mioyo ya bena lukuna ba mukalenge. b Nzambi ke nkuasa webe wa bukalenge kashidi ne tshiendelele; c Dikombo dia bukalenge buebe ndikombo dia bululame.1 d Wewe uvua munange buakane e ne uvua mukine bubi. f Ke bualu kayi Nzambi, Nzambi webe, mmukuele manyi g ne manyi a disanka dikole h kupita bena diebe. Bilamba biebe bionso bidi ne dipembu dia mire, dia mutshi wa alowe, ne dia wa kasia; Muadi wa biombelu bia nshinga udi ufumina mu dibalasa dinene dia mibanga udi ukusankisha. Bana ba bakaji ba bakalenge badi munkatshi mua bainabanza bebe ba lumu. Mukaji wa mukalenge1 mmuimane ku tshianza tshiebe tshia balume mudiˆ lengeje ne or wa ku Of ı. i Teleja, wewe muananyi wa bakaji, teya ntema ne inyika ditshi diebe; Puaku bantu ba kuenu ne nzubu wa tatuebe muoyo. Mukalenge neajinge bulengele buebe ne muoyo mujima, Bualu yeye udi mukalenge webe, Nunku umuinamine. Muana wa bakaji wa Tulo nealue ne dipa; Balume badi ne bubanji bupite bua bakuabu bonso

45:4 1 Ku mua.: “netshikulongeshe.” 45:6 1 Anyi “kulumbuluisha kuakane.” 45:9 1 Anyi “Mukalenge mukaji.”

MISAMBU 45:5–46:3 NSHAP. 45 a Mis 2:9 2Ts 1:7, 8

13

b Bua 17:14 Bua 19:19

c Mis 89:29, 36

14

d Yes 11:4 Yel 33:15 Eb 1:8, 9

e Eb 7:26

15

f Mat 7:23

16 g Yes 61:1 Bz 10:38

h Mis 21:6

i Yes 13:12 

Mulongo 2 a Yes 32:1

b Mis 72:17 

NSHAP. 46 c 2Ku 20:19

d Nsu 14:26 Yes 25:4

e Dut 4:7 Mis 145:18, 19 Nah 1:7

f Yes 54:10

g Mis 93:4 Yel 5:22

17

nebakebe bua kukulengelela.1 Munda mua dibalasa,1 muana wa bakaji wa mukalenge udi ne bulengele buonso bukumbane; Bilamba biende mbilengeja ne2 or. Nebalue nende kudi mukalenge, muvuale bilamba bitela ne bilengejilu bimpe bitambe.1 Bena diende batshidi tumama badi benda bamulonda badi babuela nabu kumpala kuebe. Nebalue nabu ne kusangala ne disanka; Nebabuele mu dibalasa dia mukalenge. Bana bebe ba balume nebangate muaba wa bankambua bebe. Neubateke bu bakokeshi pa buloba bujima. a ˆ Nemmanyishe dına diebe mu bipungu bionso bia bantu bitshilualua. b Ke bualu kayi bukua bantu nebukutumbishe kashidi ne tshiendelele. Kudi muludiki. Wa bana ba Kola. c Bilondeshile ngimbilu wa Alamota.1 Musambu.

udi tshinyemenu 46 Nzambi tshietu ne bukole

buetu, d Diambuluisha didi dipeteka lukasa bikondo bia dikenga. e 2 Ke bualu kayi katuakutshina to, nansha mudi buloba bushintuluka, Nansha mudi mikuna itenkakana, ikuluka mu ndondo wa mbuu, f ˆ 3 Nansha mudi mayi awu akungula ne enza ntutu, g

45:12 1 Anyi “kutekesha mpala webe.” 45:13 1 Ku mua.: “Munda.” 2 Ku mua.: “mbioya ne.” 45:14 1 Anyi pamuapa: “nkanzu milengeja ne malenda.” 46:Mut 1 Tang. Diumv.

MISAMBU 46:4–48:1

4

5

6

7

8

9

10

11

Nansha mudi mikuna ikanka bua dituta diawu dikole dia mavuala. (Sela) Kudi musulu udi tusulu tuawu tusankisha tshimenga tshia Nzambi, a Ntenta munene wa tshijila wa tshitendelelu wa Mutambe Bunene. Nzambi udi mu tshimenga; b kabena mua kutshitonkola nansha. Nzambi nealue kutshiambuluisha patshiatshia. c Bisamba bivua mu diyoyo, makalenge akatonkodibua; ˆ Yeye wakabandisha dıyi diende, buloba buakenguluka. d Yehowa wa biluilu udi netu; e Nzambi wa Yakoba udi tshinyemenu tshietu tshikole.1 (Sela) Luayi, numone midimu ya Yehowa, Mushindu udiye muenze malu a kukema pa buloba. Udi ujikija mvita pa buloba buonso bujima. f Udi utshibula buta bua mikete ne usunsula difuma; Udi wosha matempu a basalayi1 ne kapia. “Lekelayi ne manyayi ne: meme ndi Nzambi. Nentumbishibue munkatshi mua bisamba; g Nentumbishibue pa buloba.” h Yehowa wa biluilu udi netu; i Nzambi wa Yakoba udi tshinyemenu tshikole kutudi. j (Sela)

47

Kudi muludiki. Wa bana ba Kola. k Mujiki.

Nuenu bukua bantu buonso, tutayi bikashi. Elelayi Nzambi mbila ya ditshimuna ne disanka.

936 NSHAP. 46 a 2Ku 6:6 b Dut 23:14 Mis 132:13 Yes 12:6

c Eks 14:24 d Yos 2:24 e Yos 1:9 Yel 1:19 Lom 8:31

f Yes 11:9 Mik 4:3

g Yes 2:11 h 1Ku 29:11 i 2Ku 20:17 j Mis 48:3 Mis 125:2

 NSHAP. 47 k 2Ku 20:19 

Mulongo 2 a Mis 76:12 b Mis 22:28 c Dut 33:29 d Dut 9:5 e Dut 7:6 Mal 1:2

f Yel 10:7 Zek 14:9

2 Bualu Yehowa Mutambe Bunene ˆ udi ukuatshisha buowa; a Yeye udi Mukalenge munene pa mutu pa buloba bujima. b 3 Yeye udi uteka bukua bantu ku bukokeshi buetu; Udi uteka bisamba muinshi mua makasa etu. c 4 Yeye udi utusunguila buetu bumpianyi, d Kudisua kua Yakoba udiye munange. e (Sela) 5 Nzambi mmubande munkatshi mua mbila ya disanka; Yehowa mmubande munkatshi mua muadi wa mpungi.1 6 Imbayi misambu ya kutumbisha nayi1 Nzambi, imbayi misambu ya kumutumbisha nayi. Imbayi misambu ya kutumbisha nayi Mukalenge wetu, imbayi misambu ya kumutumbisha nayi. 7 Bualu Nzambi udi Mukalenge wa buloba bujima; f Imbayi misambu ya kumutumbisha nayi, ne lejayi busunguluji. 8 Nzambi mmulue Mukalenge ku mutu kua bisamba. g Nzambi udi usomba mu nkuasa wende wa bukalenge wa tshijila. 9 Balombodi ba bukua bantu mbadisangishe pamue Ne bantu ba Nzambi wa Abalahama. Bualu bakokeshi1 ba pa buloba mba Nzambi. Yeye udi mutumbishibue bikole menemene. h

g 1Ku 16:31 Mis 96:10 Mis 97:1 Bua 19:6

h Mis 97:9 

46:7 1 Anyi “muaba mutumbuke wa bu- NSHAP. 48 kubi.” 46:9 1 Anyi pamuapa: “ngabu.” i 2Ku 20:19

48

Musambu. Mujiki wa bana ba Kola. i

Yehowa udi munene ne udi mutambe kuakanyina butumbi

47:5 1 Anyi “lusengu lua tshimpanga; mpandalala.” 47:6 1 Anyi “mijiki bua.” 47:9 1 Ku mua.: “ngabu.”

937

2

3

4 5 6

7 8

9

10

Mu tshimenga tshia Nzambi wetu, mu mukuna wende wa tshijila. Mulengele mu butumbuke buawu, disanka dia buloba bujima, a Mmukuna wa Siona udi kule ku nord, Tshimenga tshia Mukalenge Munene. b Mu bibumba biatshi bikolesha, Nzambi mmumanyishe ne: yeye udi tshinyemenu tshikole.1 c Bualu, tangilayi! Bakalenge mbadisangishe;1 Mbaye kumpala tshiapamue. Pakatshimonabu, bakakema. Bakapampakana ne bakaˆ nyema ne buowa bukole. Luzakalu luakabakuatshilaku, Didinyenga bu dia mukaji pa lulelu. Wewe udi utshibula mazuwa ˆ a ku Tashishi ne lupepele lua ku est. Bituvua bumvue, mpindieu tudi badimuenenabi nkayetu Mu tshimenga tshia Yehowa wa biluilu, mu tshimenga tshia Nzambi wetu. Nzambi neatshijadike bikole bua kashidi. d (Sela) Nzambi wetu, tudi tuelangana meji a dinanga diebe dia lulamatu e Munda mua ntempelo webe. ˆ Anu bu dına diebe, Nzambi wetu, butumbi buebe Budi bufika too ne ku ntengu ya buloba. f Tshianza tshiebe tshia balume ntshiuwule ne buakane. g

MISAMBU 48:2–49:5 NSHAP. 48 a Mdi 2:15

b Mis 47:8 Mis 135:21 Mat 5:34, 35

c Mis 125:1

d Mis 87:5 Yes 2:2 Mik 4:1

e Mis 26:3 Mis 40:10 Mis 63:3

f Mis 113:3

Kudi muludiki. Wa bana ba Kola. g Mujiki.

g Mis 17:7 Mis 60:5 Mis 98:2

bualu ebu, nuenu 49 Telejayi bukua bantu buonso.

 Mulongo 2 a Mis 78:68

b Mis 97:8

2 3

c Neh 12:38, 39

d Yes 26:1

e Mis 31:14

f Yes 58:11 

NSHAP. 49 g 2Ku 20:19

h Mis 143:5

48:3 1 Anyi “muaba mutumbuke wa bukubi.” 48:4 1 Anyi “mbatuilangane muvuabu bumvuangane.”

11 Mukuna wa Siona a usanke, Bimenga bia1 Yuda bikale ne ˆ disanka, bua meyi ebe a dilumbuluisha. b 12 Endayi nunyunguluka Siona; munyungulukayi yonso; Balayi bungi bua bibumba biende. c 13 Tumayi mioyo yenu ku bimanu bikolesha1 biende. d Kenketayi bibumba biende bikolesha, Bua numone mua kulondela bena mu bipungu bia bantu bialua bualu buende. 14 Bualu Nzambi eu udi Nzambi wetu e kashidi ne tshiendelele. Yeye neatulombole bua kashidi.1 f

i Mis 27:1

4

5

Teyayi ntema, nuenu bonso badi basombele pa buloba,1 Bakese ne banene,1 Babanji ne bapele muomumue. Mukana muanyi nemuakule malu a meji, Ne meji andi ngelangana mu muoyo wanyi h nealeje dijingulula dia malu. Nenteye ntema ku lusumuinu; Nengumvuije kasumuinu kanyi ne lunzenze. Bua tshinyi ndi mua kutshina mu bikondo bia ntatu i Pandi munyunguluka kudi malu mabi a1 badi bakeba kuntonkola?

48:11 1 Ku mua.: “Bana ba bakaji ba.” 48:13 1 Anyi “bibumba bikole.” 48:14 1 Anyi pamuapa: “too ne patuafua.” 49:1 1 Anyi “ndongoluelu wa malu.” 49:2 1 Ku mua.: “bana ba bukua bantu pamue ne bana ba muntu.” 49:5 1 Ku mua.: “tshilema tshia.”

MISAMBU 49:6–50:3 6 Bantu badi beyemena bubanji buabu a Ne badi baditumbisha bua biuma biabu bivule, b 7 Kakuena nansha umue wabu udi mua kukuula muanabu, Anyi kupesha Nzambi tshia kumupikula natshi, c 8 (Mushinga wa kupikula1 nawu muoyo2 wabu mmukole menemene Kabayi mua kuwukumbaja musangu nansha umue); 9 Bua yeye ikale ne muoyo bua kashidi, bua kamonyi dijimba.1 d 10 Yeye udi umona ne: nansha bena meji badi bafua; Batatakane ne badi kabayi ne meji badi bajimina pamue, e Ne badi ne bua kushila bantu bakuabu bubanji buabu. f 11 Dijinga dia munda muabu ndia ne: nzubu yabu neyishalaku kashidi, Ntenta yabu neyishalaku ku tshipungu ne ku tshipungu tshia bantu. ˆ Mbinyike mpangu yabu mena abu. 12 Kadi muntu, nansha yeye munemekibue, kakushalaku to; g Yeye ki mmupite nyama idi ijimina to. h 13 Eu ke njila wa bantu batatakane i Ne wa badi babalonda badi ˆ basue kuteleja meyi abu a patupu. (Sela) 14 Mbabasungule bu mikoko bua kuya mu Lukita.1 Lufu neluikale mulami wabu; Bena bululame nebabakokeshe j mu dinda. Tshimanyinu tshiabu tshionso netshijimine; k 49:8 1 Anyi “kukuula.” 2 Anyi “anyima.” 49:9 1 Anyi “lukita.” 49:14, 15 1 Anyi “Sheole,” mmumue ne: lukita lua bukua bantu buonso. Tang. Diumv.

938 NSHAP. 49 a Dut 8:17, 18 Nsu 18:11

b Yel 9:23

15

1Tm 6:17

c Nsu 11:4 Mat 16:26

16

d Mis 89:48 e Mbi 2:16 Lom 5:12

17

f Mis 39:6 Nsu 11:4 Nsu 23:4 Mbi 2:18 Luk 12:19, 20

g Mis 39:5

18

Yak 1:11

h Mis 49:20 i Luk 12:19, 20

19

j Mal 4:3 k Mis 39:11 

Mulongo 2 a Yob 24:19 b 1Sm 2:6 Yob 7:9

c Yob 33:28 Mis 16:10 Mis 30:3 Mis 86:13

d Yob 1:21 Mbi 5:15 1Tm 6:17

e Yes 10:3 f Luk 12:19 g Nsu 14:20 h Mis 49:12 

NSHAP. 50 i 1Ku 25:1 j Mis 95:3 k Mis 48:2 Mdi 2:15

l Yes 65:6 m Eks 19:18 Dan 7:9, 10 Eb 12:29

20

Pamutu pa dibalasa, Lukita1 a ke luikala nzubu wabu. b Kadi Nzambi neankuule2 ku bukole bua3 Lukita,1 c Bualu yeye neankuate. (Sela) Kutshinyi bualu muntu udi ulua mubanji, Bualu butumbi bua nzubu wende budi buvula to, Bualu padiye ufua kena mua kuya ne tshintu nansha tshimue to; d Butumbi buende kabuakupueka nende nansha. e Bualu tshikondo tshidiye ne muoyo udi udianyisha.1 f (Bantu badi bakutumbisha paudi utanta.) g Kadi ndekelu wa bionso, yeye udi uya kudi bantu ba tshipungu tshia bankambua bende. Kabakumona kabidi butoke nansha. Muntu udi kayi ujingulula bualu ebu, nansha yeye munemekibue, h Ki mmupite nyama idi ijimina to.

50

Mujiki wa Asafa. i

Yehowa, Nzambi wa banzambi,1 j mmuakule; Udi ubikila buloba Kumbukila ku dipatuka dia ˆ dıba too ne ku dibuela diadi.2 2 Nzambi udi ukenka kumbukila mu Siona, bupuangane bua bulengele. k 3 Nzambi wetu nealue, kena mua kushala mupuwe nansha. l Kumpala kuende kudi kapia kadi kosha, m

49:15 2 Anyi “neakuule anyima wanyi.” 3 Ku mua.: “tshianza tshia.” 49:18 1 Anyi “wanyisha anyima wende.” 50:1 1 Anyi “Udi ne Bunzambi, Nzambi, Yehowa.” 2 Anyi “Kumbukila ku est too ne ku ouest.”

939

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13 14

Ne tshipepele tshikole tshidi tshituta tshimunyunguluke. a Yeye udi ubikila diulu didi muulu ne buloba kabidi, b Bua kulumbuluisha bantu bende ne: c “Sangishayi bena lulamatu banyi kundi, Bobu badi badia nanyi tshipungidi ku diambuluisha dia mulambu.” d Diulu didi dimanyisha buakane buende, Bualu Nzambi muine udi Mulumbuluishi. e (Sela) “Telejayi, nuenu bantu banyi, meme nengakule; Isalele, nenkutuishe. f Meme ndi Nzambi, Nzambi webe. g Tshiena nkubela bua milambu yebe, Peshi bua milambu yebe ya kuosha mijima idi misangu yonso kumpala kuanyi to. h Tshiena dijinga ne kuangata ngombe mulume mu nzubu muebe, Anyi mbuji1 mu bikumbi biebe to. i Bualu nyama yonso ya tshisuku idi muitu nyanyi, j Nansha nyama idi pa mikuna tshinunu. Ndi mumanye nyunyi yonso ya ku mikuna; k Nyama ya mu mpata idi bungi kabuyi kubala nyanyi. Bu meme ne nzala, tshivua mua kukuambila to, Bualu buloba budi bumenesha bintu mbuanyi ne bionso bidipu. l Nendie munyinyi wa ngombe Ne nennue mashi a mbuji anyi? m Fila kusakidila bu mulambu webe kudi Nzambi, n Ne kumbaja mitshipu yebe kudi Mutambe Bunene; o

MUSAMBU 50:4-23 NSHAP. 50 a Mis 97:3, 4 b Dut 30:19 Dut 32:1 Yes 1:2

c Mik 6:2 d Eks 24:8 e Mis 75:7 f Neh 9:30 Mis 81:8

g Eks 20:2 h 1Sm 15:22 Yes 1:11 Yel 7:22, 23 Hos 6:6

i Mik 6:7 j 1Ku 29:14 Bz 17:24

k Yob 38:41 l Dut 10:14 Yob 41:11 1Ko 10:26

m Mik 6:6-8 n Mis 69:30, 31 Nsu 21:3 Hos 6:6 Eb 13:15

o Dut 23:21 Mis 76:11 Mbi 5:4

 Mulongo 2 a 2Ku 33:12, 13 Mis 91:15

b Mis 22:21-23 Mis 50:23

c Yel 7:4 Mat 7:22, 23 Lom 2:21

d Dut 31:20 Eb 8:9

e Neh 9:26 Yes 5:24

f Yes 5:22, 23 g Yel 9:5 h Lew 19:16 i Mis 50:4 Mbi 12:14

j Mis 9:17 Yel 2:32 Hos 4:6

k 1Ts 5:18 Eb 13:15

50:9 1 Ku mua.: “mbuji ya mpumbu.”

l Mik 6:8

15 Umbile mu tshikondo tshia dikenga. a Nenkusungile, ne wewe neuntumbishe.” b 16 Kadi Nzambi neambile muntu mubi ne: “Mbukenji kayi buudi nabu ˆ bua kulondelangana meyi ne mikandu yanyi c Anyi bua kuakula bua tshipungidi tshianyi? d 17 Bualu wewe udi mukine dinyoka,1 Ne udi ˆ utungunuka ne kuela meyi anyi nyima.2 e 18 Paudi umona muivi, udi umuanyisha,1 f Ne udi usomba ne bena masandi. 19 Udi wakula ne mukana muebe bua kutangalaja malu adi mabi, Ne dishima ndisuikila ku ludimi luebe. g 20 Udi usomba ne wakula bibi bua muanenu; h Udi usokolola bilema bia1 muana wa mamuebe. 21 Pauvua muenze malu aa, mvua mushale mupuwe, Ke wewe kuela meji ne: mvua mua kuikala anu bu wewe. Kadi mpindieu nenkubele, Ne nengele tshilumbu tshindi nebe patoke. i 22 Elayi koku meji a bualu ebu, nuenu badi bapua Nzambi muoyo, j Bua meme tshinusunsudi, kakuyi muntu wa kunusungila. 23 Muntu udi ufila kusakidila bu mulambu wende udi untumbisha, k Kadi bua muntu udi ulonda njila mumana kuteka, Nengenze bua yeye amone lupandu lua kudi Nzambi.” l 50:17 1 Anyi “dilongesha.” 2 Ku mua.: ˆ “kuimansha meyi anyi panyima pebe.” 50:18 1 Anyi pamuapa: “udi uya kudiye.” 50:20 1 Anyi “unyanga lumu lua.”

MUSAMBU 51:1-17 Kudi muludiki. Mujiki wa Davidi, pavua muprofete Natana mulue kudi Davidi panyima pa dilala diende ne Beta-sheba. a

luse, Nzambi wanyi, 51 Ndeja bilondeshile dinanga

2 3

4

5

6

7

8

diebe dia lulamatu. b Jimija matomboka anyi bilondeshile luse luebe lunene. c Nsukula ku tshilema tshianyi tshionso, d Nkezula ku mpekatu wanyi. e Bualu ndi mumanye bimpe matomboka anyi, Ne mpekatu wanyi udi misangu yonso kumpala kuanyi.1 f Undi muenzele mpekatu nguewe, nguewe nkayebe;1 g ˆ Tshidi tshibi ku mesu kuebe ke tshindi muenze. h Nunku, wewe udi muakane paudi wakula, Udi muakane mu dilumbuluisha diebe. i Mona! Mvua muledibue ne tshibawu tshia tshilema, Ne mamu wanyi uvua mungimite mu mpekatu.1 j Mona! Wewe udi wanyisha bulelela budi nabu muntu munda; k Longesha tshindi munda menemene1 meji malelela. Unkezule ku mpekatu wanyi ne tshisonsa tshia izope, nunku nengikale mukezuke; l Unsukule, nunku nengikale mutoke kupita neje. m Ndekela ngumvue mbila ya disanka ne musangelu, Bua mifuba iuvua muzaze ilue kusanka. n

940 NSHAP. 51 a 2Sm 11:3 b Nom 14:18 Mis 25:7 Mis 41:4

c Mis 103:13 Nsu 28:13 Yes 43:25 Yes 44:22

d Yes 1:18 1Ko 6:11

e Eb 9:13, 14 1Yn 1:7

f Mis 32:5 Mis 40:12

g Gen 39:9 2Sm 12:13

h 2Sm 12:9 Mis 38:18

i Lom 3:4 j Yob 14:4 Lom 3:23 Lom 5:12

k 1Sm 16:7 2Bk 20:3 1Ku 29:17

l Lew 14:3, 4 Eb 9:13, 14

m Yes 1:18 n Mis 6:2 Mis 38:3 Yes 57:15

 Mulongo 2 a Mis 103:12 Yes 38:17

b Mik 7:19 c Yel 32:39 d Yhz 11:19 Ef 4:23

e f g h

Mis 21:1 Bz 2:38 Gen 9:6 Mis 38:22 Yes 12:2 Bua 7:10

i Neh 9:33 Mis 35:28 Mis 59:16 Dan 9:7

j Mis 34:1 Mis 109:30 Eb 13:15

k Nsu 21:3 l 1Sm 15:22 Mis 40:6 Hos 6:6

m 2Bk 22:18, 19

51:3 1 Anyi “mu lungenyi luanyi.” 51:4 1 Anyi “ku mutu kua bionso.” 51:5 1 Anyi “muena mpekatu katshia ku tshikondo tshivua mamu wanyi mungimite.” 51:6 1 Anyi “tshindi mu musokoko.”

2Ku 33:13 Mis 22:24 Mis 34:18 Nsu 28:13 Yes 57:15 Luk 15:22-24 Luk 18:13, 14

9 Umbusha mpala webe1 ku mpekatu yanyi, a Ne kupula2 bilema bianyi bionso. b 10 Fuka muoyo mukezuke munda muanyi, Nzambi wanyi, c Teka nyuma mupiamupia munda muanyi, d eu udi mushindame. 11 Kungipatshi kumpala kuebe; Kumbushi nyuma muimpe1 webe kundi to. 12 Mpingajila disanka dia lupandu luebe; e Jula munda muanyi dijinga dia kukutumikila.1 13 Nendongeshe bashipi ba mikenji njila yebe, f Nunku benji ba mpekatu nebapingane kuudi. 14 Umpandishe ku dibanza dia mashi, g Nzambi wanyi, Nzambi wa lupandu luanyi, h Bua ludimi luanyi lumone mua kumanyisha buakane buebe ne disanka. i 15 Yehowa, kangula mishiku yanyi, Bua mukana muanyi mumone mua kumanyisha butumbi buebe. j 16 Bualu wewe kuena ukeba mulambu, tshianana mvua mua kuwufila; k Kuena usanka bua mulambu wa kuosha mujima. l 17 Milambu idi isankisha Nzambi idi lungenyi ludi luzengele; Muoyo udi musunsuke ne muzajike, Nzambi wanyi, kuakuwubenga1 to. m 51:9 1 Anyi “Sokoka mpala webe.” 2 Anyi “jimija.” 51:11 1 Anyi “spiritu munsantu; nyuma wa tshijila.” Tang Diumv. 51:12 1 Ku mua.: “Ngambuluishaku ne nyuma wa budisuile.” 51:17 1 Anyi “kuakuwupepeja.”

941 18 Mu muoyo webe muimpe, enzela Siona malu mimpe; Ibaka bimanu bia Yelushalema. 19 Pashishe neusanke bua milambu ya buakane, Milambu ya kuosha ne milambu ya kufila mijima; Pashishe nebafile bimpanga bia ngombe pa tshioshelu tshiebe. a Kudi muludiki. Masikile.1 Wa Davidi, pavua Doege muena Edome mulue ne muambile Shaula ne: Davidi uvua mulue ku nzubu kua Ahimeleke. b

muntu wa bukole, 52 Wewe bua tshinyi udi uditu-

2

3

4 5

6

7

mbisha bua bienzedi biebe bibi? c Dinanga dia lulamatu dia Nzambi didi dinenga dituku dijima. d Ludimi luebe, lutue bu kapaya, e Ludi lulukakaja bua kuenzelangana bibi ne luenza malu ne dishima. f Udi munange malu mabi bikole kupita malu mimpe, Munange kushima kupita kuamba malu adi makane. (Sela) ˆ Udi munange dıyi dionso didi ditapa, Wewe ludimi ludi ludinga! Ke bualu kayi Nzambi neakuupule musangu umue bua kashidi; g Neakukuate ne neakupatule mu ntenta webe; h Neakujomone mu buloba bua badi ne muoyo. i (Sela) Bantu bakane nebamone bualu ebu, nebuwujibue ne ditshina, j Ne nebamuseke. k “Monayi muntu uvua kayi muvuije Nzambi tshinyemenu tshiende,1 l

52:Mut; 53:Mut 1 Tang. Diumv. 52:7 1 Anyi “muaba wende mukolesha.”

MISAMBU 51:18–53:4 NSHAP. 51 a Hos 14:2  NSHAP. 52 b 1Sm 22:9 c 1Sm 21:7 Mis 94:3, 4

d Mis 103:17 e Mis 57:4 Mis 59:7

f 1Sm 22:9, 18 Mis 109:2

g Nsu 12:19 Nsu 19:9

h Mis 37:9 i Nsu 2:22 j Mis 37:34 k Mis 58:10 l Yel 17:5 

Mulongo 2 a Mis 49:6, 7 Nsu 11:28

b Mis 13:5 Mis 147:11

c Mis 50:15 d Mis 27:14 Mis 123:2 Nsu 18:10

 NSHAP. 53 e Mis 10:4 Lom 1:21

f Mis 14:1-7 Lom 3:10

g Mis 11:4 Mis 33:13-15 Yel 16:17 Yel 23:24

h 1Ku 28:9 2Ku 15:2 2Ku 19:1, 3 Yes 55:6 1Pt 3:12

i Mbi 7:20 Lom 3:12

j Yob 21:7, 14

Kadi uvua mueyemene bubanji buende bua bungi a Ne mueyemene1 ngenyi yende mibi ivuaye upangadija.”2 8 Kadi meme nengikale bu mutshi wa olive udi musampile bikole mu nzubu wa Nzambi; Ndi mueyemene dinanga dia lulamatu dia Nzambi, b kashidi ne tshiendelele. 9 Nenkutumbishe kashidi bua muudi muenze bualu; c Kumpala kua bena lulamatu bebe, ˆ Nentekemene dına diebe, d bualu mbimpe. Kudi muludiki; bilondeshile ngimbilu wa Mahalata.1 Masikile.1 Wa Davidi.

mutshimbakane1 53 Muntu udi wamba mu muoyo

wende ne: “Yehowa kenaku to.” e Bienzedi biabu bidi kabiyi biakane mbinyanguke ne mbibipe; Kakuena muntu udi wenza malu mimpe. f 2 Kadi Nzambi mu diulu udi utangila bana ba bantu panshi g Bua kumona ni kudi muntu udi ne lungenyi lutue, ni kudi muntu udi ukeba Yehowa. h 3 Buonso buabu mbasesuke; Buonso buabu mbanyanguke muomumue. Kakuena udi wenza malu mimpe, Nansha umue. i 4 Kakuenaku muntu wa mu benji ba malu mabi udi ujingulula bualu anyi? Badi badia bantu banyi bu badi badia mampa. Kabena babila Yehowa to. j

52:7 1 Anyi “musokomene mu.” 2 Ku mua.: “malu mabi a kudiye.” 53:1 1 Anyi “Muntu udi kayi ne meji.”

MISAMBU 53:5–55:8

ˆ 5 Kadi nebuwujibue ne buowa bukole menemene, ˆ Buowa bukole butubu katshia kabayi banji kumvua,1 Bualu Nzambi neatangalaje mifuba ya badi bakubunda.2 Wewe neubafuishe bundu, bualu Yehowa mmubabenge. 6 Kaah! Lupandu lua Isalele lufuminaku mu Siona! a Padi Yehowa upingaja bantu bende badi bakuatshibue, Yakoba ikale ne disanka, Isalele asanke.

Kudi muludiki; wa kuimba tshiapamue ne biombelu bia nshinga. Masikile.1 Wa Davidi, pavua bena Zifa balue ne bambile Shaula ne: “Davidi mmusokome munkatshi muetu.” b

54 2

3

4

5

Nzambi wanyi, mpandisha ˆ mu dına diebe, c Ne mbingisha1 d ne bukole buebe. Nzambi wanyi, teleja koku disambila dianyi; e ˆ Teya ntema ku meyi a mukana muanyi. Bualu benyi badi banjukila, Ne bantu badi kabayi ne luse badi bakeba muoyo1 wanyi. f Kabena ne kanemu bua Nzambi nansha.2 g(Sela) Monayi! Nzambi udi muambuluishi wanyi; h Yehowa udi ne badi bankuatshisha.1 Yeye neapingajile baluishi banyi i bubi buabu; Mu lulamatu luebe, ubatuishe ku ndekelu.1 j

ˆ 53:5 1 Anyi pamuapa: “Buowa muaba uvua kawuyi tshintu tshia kumvuila ˆ buowa.” 2 Ku mua.: “badi basa tshitudilu bua kukuluisha.” 54:Mut; 55:Mut 1 Tang. Diumv. 54:1 1 Anyi “ndumbuluila.” 54:3 1 Anyi “anyima.” 2 Anyi “Kabena balama Nzambi kumpala kuabu.” 54:4 1 Anyi “bakuatshisha anyima wanyi.” 54:5 1 Ku mua.: “ubapuwishe.”

942 NSHAP. 53 a Yes 12:6  NSHAP. 54 b 1Sm 23:19 1Sm 26:1

c Mis 20:1 Mis 79:9 Nsu 18:10

d Mis 43:1 e Mis 13:3 Mis 65:2

f Mis 22:16 Mis 59:3

6 Nenkulambule milambu a ne budisuile buonso. ˆ Nentumbishe dına diebe, Yehowa wanyi, bualu mbimpe. b 7 Bualu yeye udi umpandisha ku dikenga dionso, c Ne meme nentangile bena luˆ kuna banyi ne mesu a ditshimuna. d Kudi muludiki; wa kuimba tshiapamue ne biombelu bia nshinga. Masikile.1 Wa Davidi.

wanyi, teleja koku 55 Nzambi disambila dianyi, e

g Mis 36:1 h 1Ku 12:18

2

Eb 13:6

i Lom 12:19 j Mis 143:12 

3

Mulongo 2 a Mis 50:14 Eb 13:15

b Mis 7:17 Mis 52:9

c 2Sm 4:9 Mis 34:19 Mis 37:39

4

d Mis 37:34 Mis 59:10



5

NSHAP. 55 e 1Pt 3:12 f Mis 28:2 Mis 143:7

6

g Mis 17:1 h Yes 38:14 i 2Sm 16:5-7

7

j Mis 69:29 k Mis 18:4 Mis 116:3 Yes 38:10

l 2Sm 15:14 m 1Sm 23:14

8

Ne kubengi kuteleja dilomba dianyi dia luse.1 f Tumaku ntema yebe kundi ne ngandamuna. g Bualu budi buntonde kabuena bungikishisha, h Ne ndi ndubakana mu meji Bua malu adi muena lukuna wamba Ne dintshintshimika dia muntu mubi. Bualu badi bangunguijila lutatu, Ne padibu ne tshiji, badi bandamina lukuna munda. i Muoyo wanyi udi ukengakana munda muanyi, j ˆ Ne buowa bukole bua lufu mbumpite bukole. k ˆ Buowa ne luzakalu mbilue kundi, Ne lukanku lukole ndunkuate. Ndi anu ngamba ne: “Bu meme nansha ne mapuapua bu nkutshi! Mvua mua kubuuka, kuya kusombela muaba udi kawuyi njiwu. Mona! Mvua mua kunyemena kule. l Mvua mua kusombela mu tshipela. m (Sela) Mvua mua kuya lubilu muaba wa kupengama

55:1 1 Anyi “Ne kusokomi pandi nkulomba diambuluisha.”

943 9

10

11

12

13

14

15

16

Kule ne mvunde, kule ne tshipepele tshikole.” Yehowa wetu, bakondakaja ne tatakaja malu adibu balongolola bua kuenza,1 a Bualu ndi mumone tshikisu ne dikokangana mu tshimenga. Munya ne butuku, badi benda banyunguluka pa bimanu biatshi; Munda muatshi mudi muoyo mubi ne tshimvundu. b Kabutu kadi munkatshi muatshi; Dikengeshangana ne dishima kabiena biumbuka muaba watshi wa tshinsangansanga nansha. c Bualu udi umbunda1 ki mmuena lukuna to; d Tshianana mvua mua kulengulula bualu abu. Udi munjukile ki mmuluishi to; Tshianana mvua mua kumusokoma. Kadi nguewe, muntu bu meme,1 e Muena dianyi undi mumanye bimpe. f Tuvua mu bulunda buimpe; Tuvua tuenda pamue ne tshisumbu tshia bantu bua kuya kubuela mu nzubu wa Nzambi. Kabutu kabakuate! g Bapueke mu Lukita1 ne muoyo; Bualu malu mabi mmasombe munkatshi muabu ne munda muabu. Kadi meme nembikile Nzambi, Ne Yehowa neampandishe. h

55:9 1 Ku mua.: “upandulule ludimi luabu.” 55:12 1 Anyi “unkeba bilumbu.” 55:13 1 Anyi “muntu, udi muomumue nanyi.” 55:15 1 Anyi “Sheole,” mmumue ne: lukita lua bukua bantu buonso. Tang. Diumv.

MUSAMBU 55:9-23 NSHAP. 55 a 2Sm 15:31 2Sm 17:7

b 2Sm 17:1 c Mis 109:2 d Mis 41:9 Mat 26:21 Yne 13:18

e 2Sm 15:12 2Sm 16:23

f Luk 22:21 Luk 22:48

g 2Sm 17:23 2Sm 18:14 Mis 109:15 Mat 27:3, 5 Bz 1:16, 18

h Mis 91:15 

Mulongo 2 a Mis 119:147 Dan 6:10

b Mis 5:3 c 2Ku 32:7 Mis 3:6

d Mis 143:12 e Dut 33:27 Mis 90:2

f Mis 36:1 g 2Sm 15:12 h 2Sm 5:3 Mbi 8:2

i 2Sm 16:23 j Mis 28:3 Mis 62:4

k Mis 43:5 1Pt 5:6, 7

l Mis 37:5 Mis 68:19 Flp 4:6, 7

m Mis 37:23, 24 Mis 62:2 Mis 121:3

n Mis 55:15 o Mis 5:6 Nsu 10:27

17 Dilolo ne dinda ne munda munya, ndi ndubakana ne ndi ntua mikemu,1 a ˆ Ne yeye udi umvua dıyi dianyi. b 18 Yeye neansungile1 kudi badi banduisha ne neampeteshe2 ditalala, Bualu misumba ya bantu idi induila ne mvita. c 19 Nzambi neumvue ne neabandamune, d Yeye udi musombe mu nkuasa wa bukalenge katshia ku kale. e (Sela) Nebabenge bua kushintuluka, Bobu badi kabayi batshine Nzambi. f 20 Yeye1 wakabunda bavua nende mu ditalala; g Wakashipa tshipungidi tshiende. h ˆ 21 Meyi ende mmabotakane kupita manteka, i Kadi dikokangana didi mu muoyo wende. ˆ Meyi ende adi ne bufinu kupita mafuta, Kadi adi bu miele ya mvita mipatula mu bizubu. j 22 Upuila Yehowa bujitu buebe, k Ne yeye neakuambuluishe. l Yeye kakuitaba bua muntu muakane adishinde1 nansha kakese. m 23 Kadi wewe, Nzambi, neubapuekeshe mu tshina tshidi tshipite bule. n Badi ne dibanza dia mashi ne bena mashimi kabakufika ku tshia bibidi tshia matuku abu a muoyo nansha. o Kadi meme, nenkueyemene wewe. 55:17 1 Anyi “ndi ne lutoyitoyi.” 55:18 1 Ku mua.: “neankuule.” 2 Anyi “neapeteshe anyima wanyi.” 55:20 1 Mmumue ne: mulunda wa kale udibu batele mu mvese wa 13 ne wa 14. 55:22 1 Anyi “alenduke; atetuke.”

MISAMBU 56:1–57:3 Kudi muludiki; bilondeshile “Nkutshi mupuwe udi kule.” Wa Davidi. Miketame.1 Pavua bena Peleshete bamukuate mu Gata. a

56 2

3 4

5

6

7

8

9

Nzambi wanyi, ngambuluisha, bualu muntu ufuafua udi umbunda.1 Dituku dijima badi batungunuka ne kunduisha ne kunkengesha. Baluishi banyi badi batunguˆ nuka ne kungamba meyi a luonji dituku dijima; Bantu ba bungi badi banduisha ne diambu dionso. ˆ Pandi ne buowa, b ndi nkueyemena wewe. c Ndi ngeyemena Nzambi, ˆ muena dıyi dindi ntumbisha; Ndi ngeyemena Nzambi; tshiena ntshina to. Ntshinyi tshidi muntu1 wetu eu mua kungenzela? d Dituku dijima badi banyanga malu anyi; Meji abu adi anu a kungenzela bibi. e Badi basokoma bua kumbunda, Badi batentekela tshidia tshianyi tshionso, f Batekemene bua kuangata muoyo wanyi.1 g Balekela bua malu mabi abu. Puekesha bisamba panshi mu tshiji tshiebe, wewe Nzambi. h Wewe udi wenda ulondesha kutambakana1 kuanyi. i Kelekeja binsonji bianyi mu kalondo kebe ka tshiseba. j Ki mbifunda mu mukanda webe anyi? k Bena lukuna banyi nebapingane tshianyima dituku dindi ndomba diambuluisha. l

944 NSHAP. 56 a 1Sm 21:10 b 1Sm 21:12 c Mis 18:2 d Mis 27:1 Mis 56:10, 11 Lom 8:31 Eb 13:6

11

e Yel 18:18 f Luk 20:20 g Mis 59:3

12

Mis 71:10

h Yel 18:23 i 1Sm 27:1 j Mis 39:12 k Mal 3:16 l Mis 18:40 

Mulongo 2 a Lom 8:31 b Mis 27:1 c Mis 56:4 Yes 51:7, 12

d Nom 30:2 Mbi 5:4

e Mis 50:23 f 2Ko 1:10 g Mis 94:18 Mis 116:8

h Yob 33:29, 30 

NSHAP. 57 i 1Sm 22:1 1Sm 24:3 Mis 142:Mut

j Mis 18:2 k Lut 2:12 Mis 17:8

56:Mut; 57:Mut 1 Tang. Diumv. 56:1 ˆ 1 Anyi “ungamba meyi a luonji.” 56:4 1 Ku mua.: “musunyi.” 56:6 1 Anyi “anyima wanyi.” 56:8 1 Anyi “kulalakana.”

10

13

Ndi mujadike ne: Nzambi mmutue ku tshianyi. a Ndi ngeyemena Nzambi, ˆ muena dıyi dindi ntumbisha; Ndi ngeyemena Yehowa, ˆ muena dıyi dindi ntumbisha; Ndi ngeyemena Nzambi; tshiena ntshina to. b Ntshinyi tshidi muntu wetu eu mua kungenzela? c Ndi musuikibue kuudi ku mitshipu yanyi, wewe Nzambi; d Nenkupeshe milambu ya kukuela nayi tuasakidila. e Bualu wewe udi munsungile1 ku lufu f Ne mukande makasa anyi bua kaatetuki, g Bua mmone mua kuenda kumpala kua Nzambi mu butoke bua badi ne muoyo. h

Kudi muludiki; bilondeshile “Kufikishi ku kabutu.” Wa Davidi. Miketame.1 Pavuaye munyeme Shaula muye mu nyongolo. i

Nzambi 57 Ngambuluisha, wanyi, ngambuluisha,

Bualu ndi nyemena1 kuudi, j Ne ndi nyemena mu mundidimbi wa mapuapua ebe too ne papita ntatu. k 2 Ndi mbikila Nzambi Mutambe Bunene, Nzambi mulelela udi uyimfikishila ku ndekelu. 3 Yeye neatume diambuluisha difumina mu diulu, neampandishe. l Neakondakaje muntu udi ˆ ungamba meyi a luonji. (Sela) Nzambi neatume dinanga diende dia lulamatu pamue ne lulamatu luende. m

l Mis 144:7 Bz 12:11

m Mis 40:11 Mis 61:7

56:13 1 Anyi “musungile anyima wanyi.” 57:1 1 Anyi “anyima wanyi udi unyemena.”

945 4 Ndi1 munyunguluka kudi ntambue; a Ndi ne bua kulala munkatshi mua bantu badi bakeba kundia, ˆ Badi ne menu mikale mafuma ne mikete Ne badi ne ludimi luikale muele wa mvita mutue. b 5 Nzambi wanyi, tumbishibua pa mutu pa diulu; Butumbi buebe buikale pa mutu pa buloba bujima. c 6 Mbalongolole bukondo bua kuteya makasa anyi; d Ndi1 mukobame ne dikenga. e Mbumbule dijimba kumpala kuanyi, Kadi mbakulukamu bobu nkayabu. f (Sela) 7 Muoyo wanyi mmushindame, Nzambi wanyi, g Muoyo wanyi mmushindame. Nenkuimbile misambu ne nenkuimbile mijiki. 8 Tabala, wewe butumbi buanyi. Tabala, wewe tshiombelu tshia nshinga; ne wewe lunzenze kabidi. Nembishe kabundubundu. h 9 Yehowa wanyi, nenkutumbishe munkatshi mua bukua bantu; i Nenkuimbile misambu ya kukutumbisha nayi1 munkatshi mua bisamba. j 10 Bualu dinanga diebe dia lulamatu ndinene, ditumbuke anu bu diulu, k Ne lulamatu luebe ndufike too ne mu biululu. 11 Nzambi wanyi, tumbishibua pa mutu pa diulu; Butumbi buebe buikale pa mutu pa buloba bujima. l 57:4, 6 1 Anyi “Anyima wanyi udi.” 57:9 1 Anyi “mijiki.”

MISAMBU 57:4–58:9 NSHAP. 57 a Mis 22:13 Mis 35:17

Kudi muludiki; bilondeshile “Kufikishi ku kabutu.” Wa Davidi. Miketame.1

mua kuakula bua 58 Nudi buakane panudi bapuwe

b Mis 52:2 Mis 64:3 Nsu 25:18

c Mis 57:11

2

Mis 108:5

d Mis 35:7

e Mis 42:6

3

f 1Sm 24:4 Nsu 26:27

g Mis 112:7

4

h Mis 108:2-5

i Mis 9:11 Mis 145:11, 12

5

j Lom 15:9

k Mis 36:5

6

Mis 103:11

l Mis 8:1 Mis 57:5 Mis 108:5

7

 Mulongo 2  NSHAP. 58

8

a 2Ku 19:6

b Mis 82:2

c Mbi 3:16 Mik 3:9

9

anyi? a Nuenu bana ba bantu, nudi mua kulumbuluisha ne bululame anyi? b Pamutu pa kuenza nanku, nudi nulukakaja malu adi kaayi makane mu mioyo yenu, c Ne bianza bienu bidi bibueja tshikisu mu ditunga. d Bantu babi mbapambuke1 katshia anu ku diledibua diabu;2 Mbantomboji, bena mashimi katshia anu ku tshikondo tshidibu baledibua. Lulengu luabu ludi anu bu lulengu lua nyoka; e Mbampudi matshi anu bu nyoka wa kobra udi ujika ditshi diende. ˆ Kakumvua dıyi dia bena mupongo wa ntekesha, Nansha malu abu a mipongo owu makole mushindu kayi. Nzambi wanyi, bapuola ˆ menu mukana muabu! Yehowa wanyi, tshibula mbanga ya ntambue1 eyi! ˆ Bajimine anu bu mudi mayi adibu bapuekesha ajika. Yeye anane buta buende ne abakulule ne mikete yende. Bobu bikale bu nyonga udi wenguluka padiye wenda udikoka; Bu muana udibu balele mufue kudi mamu, udi kayi ˆ umona dıba nansha kakese. Kumpala kua ngesu yenu kayiyi mianji kukuata kapia ˆ ka tumitshi tua meba,

d Mbi 5:8 Yes 10:1, 2

e Mis 140:3 Yak 3:8

58:Mut 1Tang. Diumv. 58:3 1Anyi “mbanyanguke.” 2Ku mua.: “katshia mu difu.” 58:6 1 Anyi “bana ba ntambue ba misalala.”

MISAMBU 58:10–59:13 Yeye neumbushe tumatamba tubishi ne tudi ne kapia, anu bu mu tshipepele tshikole. a 10 Muntu muakane neasanke bualu mmumone disombuela; b Makasa ende neikale matote ne mashi a bantu babi. c ˆ 11 Dıba adi bantu nebambe ne: “Bushuwa, difutu didiku bua bantu bakane. d Bulelela, kudi Nzambi udi ulumbuluisha pa buloba.” e Kudi muludiki; bilondeshile “Kufikishi ku kabutu.” Wa Davidi. Miketame.1 Pavua Shaula mutume bantu bua kutentekela nzubu wa Davidi2 bua kumushipa. f

59 2

3

4

5

Nzambi wanyi, nsungila kudi bena lukuna banyi; g Nkuba kudi bantu badi bajuka bua kunduisha. h Nsungila kudi badi benza malu mabi, Ne mpandisha kudi bena tshikisu.1 Mona! Mbangalamine;1 i Bantu ba bukole badi bangela mvita, Yehowa wanyi, ki mbualu ndi mutomboke anyi muenze mpekatu to. j Nansha mumvua tshiyi muenze bibi, badi balua lubilu ne badilongolola bua kunduisha. Juka pandi nkubikila bua umone. Bualu wewe, Yehowa Nzambi wa biluilu, udi Nzambi wa Isalele. k Bika bua utume ntema yebe kudi bisamba bionso. Kuleji nansha umue wa batungidianganyi ba muoyo mubi luse to. l (Sela)

59:Mut 1 Tang. Diumv. 2 Ku mua.: “nzubu.” 59:2 1 Anyi “badi bazuka bua kuela mashi panshi.” 59:3 1 Anyi “mbalamine anyima wanyi.”

946 NSHAP. 58 a Nsu 10:25 Yel 23:19

b Mis 52:5, 6 Mis 64:10 Yhz 25:17 Bua 18:20

c Nsu 21:18 d Yes 3:10 e Mis 9:16 Mis 98:9

 NSHAP. 59 f 1Sm 19:11 g 1Sm 19:12 Mis 18:48 Mis 71:4

h Mis 12:5 Mis 91:14

i 1Sm 19:1 Mis 10:9 Mis 71:10

j 1Sm 24:11 1Sm 26:18 Mis 69:4

k Dut 33:29 l Nsu 2:22 

Mulongo 2 a 1Sm 19:11 b Mis 22:16 c Mis 59:14 d Mis 57:4 Mis 64:3

e Mis 10:4, 11 Mis 73:3, 11

f Mis 37:12, 13 g Mis 33:10 h Mis 27:1 Mis 46:1

i Mis 9:9 Mis 62:2

j Mis 6:4 k Mis 54:7 l Gen 15:1 Dut 33:29 Mis 3:3

m Mis 64:8 Nsu 12:13 Nsu 16:18

n Mis 7:9 o 1Sm 17:46 Mis 9:16 Mis 83:17, 18

6 Badi bapingana dilolo dionso; a Badi bakungula1 bu mbua b ne babembela benda banyunguluka tshimenga. c 7 Tangila bidi bipongoloka1 mukana muabu; Mishiku yabu idi anu bu miele ya mvita, d Bualu badi bamba ne: “Nnganyi udi uteleja?” e 8 Kadi wewe, Yehowa, neubaseke; f Neupetule bisamba bionso. g 9 Wewe Bukole buanyi, nenshale mutabale bua kukuindila; h Bualu Nzambi ntshinyemenu tshianyi tshikole.1 i 10 Nzambi udi undeja dinanga dia lulamatu nealue kungambuluisha; j Nzambi neenze bua ntangile ˆ baluishi banyi ne mesu a butshimunyi. k 11 Kubashipi, bua bena mu tshisamba tshietu kabalu kupua muoyo. Ubatambakaje ku bukole buebe; Yehowa wanyi, wenze bua batonkoke, wewe ngabu wetu. l 12 Bua mpekatu wa mukana ˆ muabu, dıyi dia ku mishiku yabu, Bakuatshibue mu buteyi bua lutambishi luabu, m Bua milawu ne mashimi bidibu bamba. 13 Bajikija mu tshiji tshiebe; n Bajikija bua kabikadiku kabidi to; Wenze bua bamanye ne: Nzambi udi ukokesha mu Yakoba too ne ku ntengu ya buloba. o (Sela) 59:6 1 Anyi “babuluka.” 59:7 1 Anyi “bifuilakana.” 59:9 1 Anyi “muaba mutumbuke wa bukubi.”

947 14 Bapingane dilolo; Bakungule1 bu mbua ne babembele benda banyunguluka tshimenga. a 15 Batambakane bua kupeta tshiakudia; b Kubalekedi bukuta anyi bapeta muaba wa kutudila. 16 Kadi meme nengimbe bua bukole buebe; c Mu dinda, nengambe bualu bua dinanga diebe dia lulamatu ne disanka. Bualu wewe udi tshinyemenu tshianyi tshikole d Ne muaba wanyi wa kunyemena mu tshikondo tshia dikenga. e 17 Wewe Bukole buanyi, nenkuimbile misambu ya kukutumbisha nayi,1 f Bualu Nzambi ntshinyemenu tshianyi tshikole, Nzambi mundeji wa dinanga dia lulamatu. g

MISAMBU 59:14–61:1 NSHAP. 59 a Mis 59:6 b Mis 109:2, 10 c Yob 37:23 Mis 21:13 Mis 145:10-12

d 1Sm 17:37 Mis 61:3

e Nsu 18:10 f Yes 12:2 g Mis 59:10 

NSHAP. 60 h 2Sm 8:13 1Ku 18:3

i Mis 60:10 j Yes 51:17 

Mulongo 2 a Mis 18:35 Mis 21:8 Mis 108:6 Mis 118:15 Yes 41:10

Kudi muludiki; bilondeshile “Tshilongo tshia kapapankole tshia divuluija.” Miketame.1 Wa Davidi. Bua kulongesha. Pakaluanganaye ne Alama-nahalayima ne Alama-Soba, ne Yoaba wakapingana, kushipaye bena Edome binunu 12 mu Tshibandabanda tshia Mukele. h

b Gen 12:6, 7

Wewe Nzambi, wakatubenga; wakatangalaja basalayi betu. i Uvua mutufiikile munda; kadi mpindieu tuitaba kabidi! 2 Wewe wakakankisha buloba; wakabupanda. Jika mitanta yabu, bualu budi buenda bupuka. 3 Uvua mukebele bantu bebe ntatu. Uvua mutunuishe mvinyo udi ututetuisha. j 4 Fila1 tshimanyinu kudi badi bakutshina Bua banyeme ne bepele buta bua mikete. (Sela)

f Nom 24:17

60

59:14 1 Anyi “Babuluke.” 59:17 1 Anyi “mijiki.” 60:Mut 1 Tang. Diumv. 60:4 1 Anyi pamuapa: “Udi mufile.”

c Yos 13:27, 28 Mis 108:7-9

d Yos 13:29-31 e Gen 49:10 2Sm 8:2

g Nom 24:18 2Sm 8:14

h 2Sm 8:1 i 2Sm 8:14 Mis 108:10-13

j Dut 1:42 Dut 20:4 Yos 7:12

k Mis 62:9 Mis 118:8 Mis 146:3

l Mis 18:32 m 2Sm 10:12 Mis 44:5

 NSHAP. 61 n Mis 5:2 Mis 17:1 Mis 28:2 Mis 55:1

5 Bua bantu bebe baudi munange basungidibue, Tupandisha ne tshianza tshiebe tshia balume ne tuandamuna. a 6 Nzambi mmuakule mu bunsantu buende1 wamba ne: “Nensanke bikole, nemfile Shekeme bu bumpianyi, b Nempime Tshibandabanda2 tshia Sukota. c 7 Gilada nguanyi anu bu mudi Manashe wanyi, d Efelayima ntshifulu1 bua mutu wanyi; Yuda ndikombo dianyi dia bumfumu. e 8 Moaba ndilongo dianyi dia ˆ kuowela mayi. f Nengase Edome sandala wanyi. g Nengelele Peleshete lubila lua ditshimuna.” h 9 Nnganyi wamfikisha mu tshimenga tshidibu batshintshimike?1 Nnganyi wandombola too ne ku Edome? i 10 Ki nguewe, Nzambi wanyi, udi mutulekele, Nzambi wetu, udi katshiyi upatuka ne biluilu bietu anyi? j 11 Tuambuluisha mu dikenga dietu, Bualu lupandu lua kudi bantu ludi patupu. k 12 Netupetele bukole kudi Nzambi, l Ne yeye neadiatakaje baluishi betu. m Kudi muludiki; wa kuimba tshiapamue ne biombelu bia nshinga. Wa Davidi.

wanyi, umvua 61 Nzambi muadi wanyi wa dilomba diambuluisha. Teya ntema ku disambila dianyi. n

60:6 1 Anyi pamuapa: “mu muaba wende wa tshijila.” 2 Anyi “Tshibatabata.” 60:7 1 Ku mua.: “mmuaba mukolesha wa kusokomena.” 60:9 1 Anyi pamuapa: “tshimenga tshikolesha.”

MISAMBU 61:2–62:9 2 Kumbukila ku ntengu ya buloba, nengele lubila kuudi Padi muoyo wanyi mushikile.1 a Ndombola too ne pa dibue didi dile dimpite. b 3 Bualu wewe udi tshinyemenu tshianyi, Tshibumba tshikole tshidi tshinkuba kudi muena lukuna. c 4 Nentudile mu ntenta webe kashidi; d Nenyemene muaba wa kupengama1 wa mu mapuapua ebe. e (Sela) 5 Bualu wewe, Nzambi wanyi, udi mumvue mitshipu yanyi. Udi mumpeshe bumpianyi ˆ bua badi batshina dına diebe. f 6 Neusakidile matuku ku muoyo wa1 mukalenge, g Ne bidimu biende nebikalaku mu bantu ba tshipungu ne tshipungu tshionso. 7 Yeye neasombe mu nkuasa wa bukalenge1 kashidi kumpala kua Nzambi; h Mupesha2 dinanga dia lulamatu pamue ne lulamatu, bua biobi ebi bimukube. i 8 Nunku nengimbe misambu ˆ ya kutumbisha nayi1 dına diebe kashidi j Pandi nkumbaja mitshipu yanyi ku dituku ne ku dituku. k Kudi muludiki; wa Yedutuna.1 Mujiki wa Davidi.

62

Bushuwa, ndi1 muindile Nzambi mupuwe talalaa. Lupandu luanyi ludi lufumina kudiye. l

948 NSHAP. 61 a Yna 2:2 b Mis 27:5 Mis 40:2

c 1Sm 17:45 Mis 18:2 Nsu 18:10

d Mis 23:6 Mis 27:4

e Mis 63:7 f Mis 115:13 g Mis 18:50 Mis 21:1, 4

h 2Sm 7:16, 17 Mis 41:12

i Mis 40:11 Mis 143:12 Nsu 20:28

j Mis 146:2 k Mis 65:1 Mis 66:13 Mbi 5:4

 NSHAP. 62 l Mis 37:39 Mis 68:19 Yes 12:2

 Mulongo 2 a Mis 18:2 b Mis 37:23, 24 2Ko 4:8, 9

c Mis 38:12 d Mis 5:9 Mis 28:3 Mis 55:21

e Mis 43:5 Mik 7:7

f Mis 62:1, 2 Mis 71:5

g Mis 16:8 Nsu 10:30

h Mis 95:1

61:2 1 Anyi “wenda uteketa.” 61:4 1 Anyi “kupengama.” 61:6 1 Ku mua.: “matuku a.” 61:7 1 Anyi “neasombele.” 2 Anyi “Mutumina.” 61:8 1 Anyi “mijiki.” 62:Mut 1 Tang. Diumv. 62:1 1 Anyi “anyima wanyi udi.”

Yes 26:4

i 1Sm 1:15 j Nsu 14:26 k Mis 60:11

2 Bushuwa, yeye udi dibue dianyi ne lupandu luanyi, tshinyemenu tshianyi tshikole;1 a Kabakunnyukula bikole musangu nansha umue to. b 3 Nenubunde muntu too ne ˆ dıba kayi bua kumushipa? c Nuenu bonso nudi njiwu anu bu tshimanu tshidi tshisendame, tshimanu tshia mabue tshidi tshikeba kupuka.1 4 Bualu badi bumvuangana bua kumukulula ku muaba wende mubandile;1 Mbasue kushima. Badi babenesha ne mukana muabu, kadi munda muabu bela mulawu. d (Sela) 5 Bushuwa, ndi muindile Nzambi mupuwe talalaa,1 e Bualu ditekemena dianyi didi difumina kudiye. f 6 Bushuwa, yeye udi dibue dianyi ne lupandu luanyi, tshinyemenu tshianyi tshikole; Kabakunnyukula musangu nansha umue to. g 7 Lupandu luanyi ne butumbi buanyi bidi anu kudi Nzambi. Dibue dianyi dikole, tshinyemenu tshianyi, n’Nzambi. h 8 Mueyemenayi bikondo bionso, nuenu bantu. Pumunayi mioyo yenu kumpala kuende. i Nzambi ke tshietu tshinyemenu. j (Sela) 9 Bana ba bantu badi anu mupuya wa patupu, Bana ba bantu badi anu tshidingishilu. k 62:2 1 Anyi “muaba wanyi mutumbuke wa bukubi.” 62:3 1 Anyi pamuapa: “Nuenu bonso, anu bu ne: yeye ntshimanu tshisendame, tshimanu tshia mabue tshidi tshikeba kupuka.” 62:4 1 Anyi ˆ “mu bun eme buende.” 62:5 1 Anyi “wewe anyima wanyi, indila Nzambi mupuwe talalaa.”

949

MISAMBU 62:10–64:3

Padibu babateka bonso pamue pa tshipimu, mbapepele kupita ne mupuya wa patupu. a 10 Kanueyemenyi dinyengangana bintu, Kanuikadi nansha ne ditekemena dia dishima mu buivi. Biavula bubanji buenu, kanutekiku muoyo wenu to. b 11 Nzambi mmuakule musangu umue, meme kumvua bualu ebu misangu ibidi, Ne: bukole mbua Nzambi. c 12 Kabidi, dinanga dia lulamatu ndiebe, wewe Yehowa, d Bualu udi ufuta muntu yonso bilondeshile bienzedi biende. e Mujiki wa Davidi, pavuaye mu tshipela tshia Yuda. f

63

2

3

4

5

Wewe Nzambi, udi Nzambi wanyi, ndi ntungunuka ne kukukeba. g Ndi nebe nyota1 be! h Ndi2 mufue ne dikujinga ne muoyo mujima, Mu buloba bume ne bukamaˆ kane mudi kamuyi mayi. i Nunku ndi mukutangile mu muaba wa tshijila; Meme kumona bukole buebe ne butumbi buebe. j Bu mudi dinanga diebe dia lulamatu dimpe kupita muoyo, k Mishiku yanyi meme neyikutumbishe. l Ke bualu kayi nenkutumbishe matuku anyi onso a muoyo; Nengele bianza muulu mu ˆ dına diebe. Ndi1 mukute ne tshitupa tshitambe buimpe ne tshitambe bulengele,2

NSHAP. 62 a Yes 40:15 b Dut 6:10-12 Yob 31:24, 28 Nsu 11:4, 28 Nsu 23:4, 5 Mat 6:19, 24 ˆ Mak 8:36 Luk 12:15 1Tm 6:17 1Yn 2:16

6

7

c Yob 9:4 Nah 1:3 Bua 19:1

d Mis 36:7 Mis 86:15 Mik 7:18

e Yob 34:11 Nsu 24:12 Lom 2:6 2Ko 5:10 Gal 6:7 2Tm 4:14 Bua 20:12, 13 Bua 22:12



8 9

10

NSHAP. 63 f 1Sm 23:14 g Yes 26:9 h Mis 42:2 i Mis 63:Sup Mis 143:6

j 1Ku 16:28 Mis 96:6

k Mis 30:5 Mis 100:5

l Mis 66:16, 17 

Mulongo 2 a Mis 71:23 Mis 135:3

b Mis 119:55, 148

c 1Sm 17:37 d Mis 5:11 Mis 57:1 Mis 61:4

e Yes 41:10 

63:1 1 Anyi “Anyima wanyi udi nebe nyo- NSHAP. 64 ta.” 2 Ku mua.: “Musunyi wanyi udi.” f Mis 55:1 63:5 1 Anyi “Anyima wanyi udi.” 2 Ku mua.: “bienze anu bu ne bifutafuta ne g Mis 56:6 manyi.” Mis 109:2

11

Nunku mukana muanyi nemukutumbishe ne disanka ku mishiku yanyi. a Ndi nkuvuluka pandi pa bulalu buanyi; Ndi ngelangana meji a bualu buebe mu bikondo bia bilu bia butuku. b Bualu wewe udi muambuluishi wanyi, c Ne ndi ngela mbila mu mundidimbi wa mapuapua ebe ne disanka. d Ndi mukulamate1 bikole; Tshianza tshiebe tshia balume ntshinkuate bikole. e Kadi badi bakeba kubutula muoyo wanyi1 Nebapueke mu ndondo ya buloba. Nebafidibue ku bukokeshi bua muele wa mvita; Nebalue biakudia bia mibuabua.1 Kadi mukalenge neasankile mu Nzambi. Muntu yonso udi uditshipa ˆ mu dına Diende neasanke bikole,1 Bualu mukana mua badi bashima nemupuwishibue. Kudi muludiki. Mujiki wa Davidi.

ˆ

wanyi, teleja dıyi 64 Nzambi dianyi pandi nkulomba.

f

Kuba muoyo wanyi bua kaˆ wikadi ne buowa bua muena lukuna. 2 Nsokoka ku bifufu bidi bantu babi bela mu musokoko, g Kudi musumba wa benji ba malu mabi. 3 Badi basakisha ludimi luabu anu bu muele wa mvita; ˆ Badi baludika meyi abu a tshikisu anu bu mikete,

63:8 1 Anyi “Anyima wanyi mmukulamate.” 63:9 1 Anyi “kubutula anyima wanyi; kunshipa.” 63:10 1 Anyi “mikenge, tubundi.” 63:11 1 Anyi “neaditumbishe.”

MISAMBU 64:4–65:9 4 Bua kuasabu muntu udi kayi ne bualu kumbukila miaba idibu basokome; Badi bamuasa diakamue kayiˆ mutekemene, kakuyi buowa. 5 Badi balamata bikole ku ngenyi yabu mibi;1 Badi bayukidilangana bua mushindu wa kusokoka mateyi abu. Badi bamba ne: “Nnganyi waamona?” a 6 Badi bakebakeba mishindu mipiamipia ya dienza malu mabi; Badi balukakaja mayele abu a budimu mu musokoko; b Meji adi mu muoyo wa muntu yonso kaena mua kujinguludibua. 7 Kadi Nzambi neabase; c Nebatapike mputa ku mukete diakamue kabayi batekemene. 8 Ludimi luabu nkayabu nelubakuluishe; d Bonso badi babandila nebakupe mutu. 9 Pashishe bantu bonso nebaˆ pete buowa, Ne nebamanyishe malu adi Nzambi muenze, Nebapete busunguluji mu malu adiye wenza. e 10 Muntu muakane neasankile mu Yehowa ne neanyemene kudiye; f Bonso badi ne bululame mu muoyo nebasanke bikole.1

950 NSHAP. 64 a Mis 10:4, 11 Mis 59:7

b Mis 140:5 c Mis 7:11, 12 d Nsu 12:13 Nsu 18:7

e Mis 107:40, 43

f Mis 58:10 Mis 68:2, 3

 NSHAP. 65 g Mis 76:2 h Mis 116:18 Mbi 5:4

i Mis 145:18 Bz 10:31 1Yn 5:14

 Mulongo 2 a Mis 40:12 Lom 7:23, 24 Gal 5:17

b Mis 51:2 Yes 1:18 1Yn 1:7

c Mis 15:1-5 Mis 27:4 Mis 84:1-4 Mis 84:10

d Mis 36:7, 8 e 1Sm 3:3 1Ku 16:1

f Dut 10:21 Bua 15:3

Kudi muludiki. Mujiki wa Davidi. Musambu.

g Mis 22:27

Nzambi wetu, butumbi mbukuindile mu Siona; g Netukumbaje mitshipu yetu kuudi. h 2 Wewe Muteleji wa disambila, bantu ba mishindu yonso1 nebalue kuudi. i

h Mis 93:1

65

64:5 1 Anyi “Badi bakankamijangana bua kuenza malu mabi.” 64:10 1 Anyi “nebaditumbishe.” 65:2 1 Ku mua.: “misunyi yonso.”

i Mis 89:9 Mis 107:29

j Yes 17:12, 13 Yes 57:20

3 Bilema bianyi mbimpite bukole, a Kadi wewe udi utubuikidila dishipa dietu dia mikenji. b 4 Wa diakalenga mmuntu uudi usungula ne usemeja pabuipi Bua kusombaye mu mbanza yebe. c Netukute buimpe bua mu nzubu webe, d Ntempelo webe wa tshijila.1 e 5 Neutuandamune ne bienzedi bia buakane bidi bikemesha, f Wewe Nzambi wa lupandu luetu; Udi Tshieyemenu tshia ntengu yonso ya buloba g Ne tshia badi kule dia muamua dia mbuu. 6 Wewe1 wakajadika mikuna bikole ku bukole buebe; Wewe1 udi mudivuadike ne makanda. h 7 Wewe1 udi ubatamija mbuu ya mavuala makole, i Mutoyi wa mavuala ayi kabidi ne diyumbakana dia bisamba. j 8 Bantu badi basombele miaba ya kule nebakeme bua bimanyinu biebe; k ˆ Neweleshishe ba kudi dıba dipatukila too ne ba kudi ˆ dıba dibuelela mbila ne disanka. 9 Udi utabalela buloba, Ubumeneshisha bintu bipite bungi1 ne ubuvuija bubanji bikole. l Kasulu ka kudi Nzambi nkuˆ wule tente ne mayi; Wewe udi ubapesha ntete, m Bualu mushindu au ke uwakalongolola buloba.

k Mis 66:3 l Dut 11:11, 12 Bz 14:17

m Mis 104:14, 15

65:4 1 Anyi “muaba webe munsantu.” 65:6, 7 1 Ku mua.: “Yeye.” 65:9 1 Ku mua.: “ubuwuja tente ne bintu biyila ne panshi.”

951 10 Udi ubolesha minkoloji yabu ne ulandakaja maloba abu adibu babundulule;1 Udi ubutekesha ne minsensa ya mvula; udi ubenesha bintu bidi bitolokapu. a 11 Udi ulengeja tshidimu ne buimpe buebe; Tujila tuebe ntuwule tente ne bintu bivule biyila ne panshi.1 b 12 Mpata ya mu tshipela ya ˆ didishila nyama idi ne mayi a bungi apueka anu kupueka,1 c Ne mikuna mikese mmivuadika disanka. d 13 Mpata ya didishila nyama mmiuwule ne bisumbu bia nyama, Ne bibandabanda1 mbibuikila kudi ntete. e Bidi biela mbila ya ditshimuna, eyowa, bidi bimba misambu. f Kudi muludiki. Musambu. Mujiki.

66

Buloba bujima, elelayi Nzambi mbila ya butshimunyi. g 2 Imbayi misambu ya kutumbiˆ sha nayi1 dına diende dia butumbi. Tumbishayi butumbi buende. h 3 Ambilayi Nzambi ne: “Ke mudi midimu yebe ikemesha nunku! i Bua bukole buebe bunene, Bena lukuna bebe nebadibombe kumpala kuebe bua kukukokela. j 4 Buloba bujima nebukuinamine; k Nebimbe misambu ya kukutumbisha nayi;

65:10 1 Anyi “mabula abu.” 65:11 1 Ku mua.: “tudi tumata manyi.” 65:12 1 Ku ˆ mua.: “imatshisha mamata a mayi.” 65:13 1 Anyi “bibatabata.” 66:2 1 Anyi “mijiki bua.”

MISAMBU 65:10–66:12 NSHAP. 65 a Mis 147:7, 8 b Gen 27:28 Dut 33:16 Mal 3:10

5

c Yes 35:1 d Yes 55:12

6

e Yes 30:23 f Bz 14:17 

NSHAP. 66 g Mis 98:4

7

h Mis 72:19 Bua 4:11

i Eks 15:16 Mis 76:12 Yes 2:19 Yel 10:10

8

j Mis 81:15 k Mis 22:27 Mal 1:11

 Mulongo 2 a Yes 42:10

9

Bua 15:4

b Mis 46:8

10

Sef 2:11

c Eks 14:21, 22 d Yos 3:15, 16 e Eks 15:1

11

f Dan 4:34 1Tm 1:17

g Mis 11:4 Nsu 15:3 Eb 4:13

h Yes 37:29 i Dut 32:43 Lom 15:10

j 1Sm 25:29 k 1Sm 2:9 Mis 121:3

l Dut 8:2

12

Nebimbe misambu ya kuˆ tumbisha nayi dına diebe.” a (Sela) Luayi, numone midimu ya Nzambi. Bienzedi bidiye wenzela bana ba bantu mbia dikema. b Wakakudimuna mbuu kuluayi buloba bume; c Bakasabuka musulu ku makasa. d Kuoku aku tuakasankila mu yeye. e Yeye udi ukokesha kashidi f ku bukole buende. ˆ Mesu ende adi atangila bisamba. g Badi ne mutu mukole kabadibandishi nansha. h (Sela) Tumbishayi Nzambi wetu, nuenu bukua bantu, i Nuenze bua tshiona tshia dimutumbisha tshiumvuike. Yeye udi utulama ne muoyo,1 j Kena ulekela makasa etu atondoka2 nansha. k Bualu, wewe Nzambi, udi mutukonkonone; l Anu bu mudibu bakezula tshiamu tshia arjan, ke muudi mutukezule petu. Uvua mutuele mu bukondo bua kulemba nabu; Uvua mutuambike1 bujitu budi buzengeja. Wakanyishila muntu ufuafua bua kuenda mubande pambidi petu;1 Tuakapitshila mu kapia ne ˆ mu mayi; Pashishe wewe kutufikisha muaba wa dikisha.

66:9 1 Anyi “uteka anyima wetu mu muoyo.” 2 Anyi “alenduka; atetuka.” 66:11 1 Ku mua.: “muambike bimonu bietu.” 66:12 1 Ku mua.: “pa mitu yetu.”

MISAMBU 66:13–68:4 13 Nendue mu nzubu muebe ne milambu ya kuosha mijima; a Nenkumbaje mitshipu yanyi kuudi b 14 Ivua mishiku yanyi milaye c Ne mukana muanyi muakule pamvua mu dikenga. 15 Nenkulambule milambu ya kuosha ya nyama ya manyi Ne muishi wa milambu ya bimpanga. Nendambule ngombe pamue ne mbuji ya mpumbu. (Sela) 16 Luayi nuteleje, nuenu bonso badi batshina Nzambi, Nennuambile malu adiye mungenzele.1 d 17 Ngakamubikila ne mukana muanyi, Meme kumutumbisha ne ludimi luanyi. 18 Bu meme mupangadije bualu kampanda bubi mu muoyo wanyi, Yehowa kavua mua kuikala munteleje nansha. e 19 Kadi Nzambi wakateleja bushuwa; f Wakateya ntema ku disambila dianyi. g 20 Nzambi atumbishibue, yeye uvua kayi mubenge disambila dianyi, Anyi mumpale1 dinanga diende dia lulamatu. Kudi muludiki; wa kuimba tshiapamue ne biombelu bia nshinga. Mujiki. Musambu.

67

Nzambi neatuleje luse ne neatubeneshe; Yeye neatukenkeshile mpala wende h (Sela) 2 Bua njila webe amanyike pa buloba bujima, i Ne bienzedi biebe bia lupandu munkatshi mua bisamba bionso. j

66:16 1 Anyi “muenzele anyima wanyi.” 66:20 1 Anyi “mungimine.”

952 NSHAP. 66 a Nom 15:3 b Mis 56:12 Mis 116:14 Mbi 5:4, 5

c Nom 30:2 Bal 11:35

d Mis 22:24 e Yob 27:8, 9 Nsu 15:29 Nsu 28:9 Yes 1:15 Yne 9:31

f Mis 34:6 Mis 65:2 Mis 116:1 1Yn 3:22

g Eb 5:7 

NSHAP. 67 h Nom 6:25 Nsu 16:15

i Lom 10:18 Kls 1:23

j Mis 98:2 Yes 49:6 Luk 2:30, 31 Bz 28:28 Tit 2:11

 Mulongo 2 a Yes 42:10 b Mis 9:8 Mis 96:10 Mis 98:9 Lom 2:5

c Lew 26:4 Mis 85:12 Yes 30:23 Yhz 34:27

d Gen 17:7 e Mis 22:27 Bua 15:4

 NSHAP. 68 f Nom 10:35 Mis 21:8

g Nah 1:6 h Mis 32:11 i Yes 12:4 j Eks 6:3

3 Bukua bantu bukutumbishe, Nzambi wetu; Bukua bantu buonso bukutumbishe. 4 Bisamba bisanke ne biele mbila ne disanka, a Bualu neulumbuluishe bukua bantu biakane. b Neulombole bisamba bia pa buloba. (Sela) 5 Bukua bantu bukutumbishe, Nzambi wetu; Bukua bantu buonso bukutumbishe. 6 Buloba nebupatule bintu biabu; c Nzambi, Nzambi wetu, neatubeneshe. d 7 Nzambi neatubeneshe, Ne ntengu yonso ya buloba neyimutshine.1 e Kudi muludiki. Wa Davidi. Mujiki. Musambu.

ajuke, bena lu68 Nzambi kuna bende batangalaji-

bue; Badi bamukine banyeme kumpala kuende. f 2 Anu mudibu batangalaja muishi, wewe ubatangalaje; Anu mudi dipula1 dia buitshi dienguluka ku kapia, Nunku bantu babi bajimine kumpala kua Nzambi. g 3 Kadi bantu bakane basanke; h Basanke bikole kumpala kua Nzambi; Batunke ne disanka. 4 Imbilayi Nzambi misambu; imbayi misambu ya kutuˆ mbisha nayi1 dına diende. i Imbilayi Yeye udi wendela mu mpata ya bipela.2 ˆ Yah3 ndına diende! j Sankayi kumpala kuende!

ˆ 67:7 1 Anyi “neyimupe buneme.” 68:2 1 Anyi “dikatshi.” 68:4 1 Anyi “mijiki bua.” 2 Anyi pamuapa: “pa matutu.” ˆ 3 “Yah” ntshikepeshilu tshia dına dia Yehowa.

953 5 Tatu wa bana badi bafuishe batatuabu ne mukubi1 wa bakaji bakamba a Ke Nzambi udi musombele mu muaba wende wa tshijila. b 6 Nzambi udi upesha badi nkayabu nzubu wa kusombelamu; c Udi upatula bena buloko ubatantshisha. d Kadi bena mutu mukole1 badi ne bua kusombela mu buloba bume. e 7 Nzambi wetu, pawakalombola1 bantu bebe, f Pawakendela mu tshipela, (Sela) 8 Buloba buakakanka; g Diulu diakitshikija mvula1 bua bualu bua Nzambi; Sinai eu wakakanka bua bualu bua Nzambi, Nzambi wa Isalele. h 9 Nzambi wetu, wewe wakalokesha mvula mupite bungi; Wakakolesha tshiakabidi bantu1 bebe bakavua bazengele. 10 Bakasombela mu bantu bebe bavua basombele mu ntenta; i Mu buimpe buebe, Nzambi wetu, wakapesha bapele bivuabu bakengela. ˆ 11 Yehowa udi utuma dıyi; Bakaji badi bamanyisha lumu luimpe badi musumba munene. j 12 Bakalenge ba biluilu badi banyema, k badi banyema! Mukaji udi mushale ku nzubu udi upeta pende bintu binyenga mu mvita. l 68:5 1 Ku mua: “mulumbuluishi.” 68:6 1 Anyi “bantomboji.” 68:7 1 Ku mua.: “pawakapatuka kumpala kua.” 68:8 1 Ku mua.: “diakamatshisha mamata a ˆ mayi.” 68:9 1 Ku mua.: “bumpianyi.”

MUSAMBU 68:5-19 NSHAP. 68 a Eks 22:22-24 Dut 10:17, 18 Mis 10:14 Mis 146:9

b Yes 57:15 c Mis 113:9 d Yes 61:1 e Dut 28:15, 23 Mis 107:33, 34

f Eks 13:21 g Mis 114:1, 4 Eb 12:26

h Eks 19:18 Bal 5:4, 5

i Nom 10:34 j Eks 15:20 Bal 5:1 Bal 11:34 1Sm 18:6

k Nom 31:25-27 Yos 10:12, 16 Yos 12:7 Bal 5:19

l Nom 31:27 1Sm 30:23-25

 Mulongo 2 a Nom 21:3 Yos 10:5, 10

b Nom 21:33 Dut 3:8, 10

c 1Ku 11:5 Mis 48:2, 3 Mis 132:13

d Dut 12:5, 6 1Bk 9:3 Eb 12:22

e 2Bk 6:16, 17 Mat 26:53

f Eks 19:23 Dut 33:2

g 2Sm 5:7 h Ef 4:8, 11 i Dut 2:36 Dut 7:22

j Mis 55:22 1Pt 5:6, 7

13 Nansha munuvua nuenu bantu nulala munkatshi mua tupia tua mu tshitudilu,1 Nekuikale mapuapua a nkutshi malamika tshiamu tshia arjan, Mikale ne nsongo ya or mutambe buimpe.2 14 Pavua Wa Bukole Buonso mutangalaje bakalenge ba mu buloba, a Neje yakaloka mu Salemona.1 15 Mukuna wa Bashana b udi mukuna wa Nzambi;1 Mukuna wa Bashana udi mukuna wa nsongo mile. 16 Nuenu mikuna ya nsongo mile, bua tshinyi nudi nutangila ne dialakana Ku mukuna udi Nzambi musungule1 bu muaba wende wa kusombela? c Bushuwa, Yehowa neasombelaku kashidi. d 17 Matempu a mvita a Nzambi adi makumi a binunu, adi binunu ne binunu. e Yehowa mmubuele mu muaba wende wa tshijila ufumina ku Sinai. f 18 Wewe wakabanda muulu; g Wewe wakaya ne bakuatshibue; Wewe wakangata mapa mikale bantu, h Eyowa, nansha bena mutu mukole, i bua kusomba munkatshi muabu, wewe Yah Nzambi. 19 Yehowa udi wambula bujitu buetu dituku dionso atumbishibue, j Nzambi mulelela wa lupandu luetu. (Sela) 68:13 1 Anyi pamuapa: “bikumbi bia miˆ koko.” 2 Anyi “wa mubidi wa mayi a maˆ tambe pamue ne mayi a kalabi.” 68:14 1 Anyi “Bivua anu bu ne: neje ivua miloke mu Salemona.” 68:15 1 Anyi “udi mukuna mutumbuke bikole.” 68:16 1 Anyi “ujinga.”

MUSAMBU 68:20-35 20 Nzambi mulelela udi kutudi tuetu Nzambi udi upandisha; a Yehowa Mukalenge Mutambe Bunene udi ufila mushindu wa kupanduka ku lufu. b 21 Eyowa, Nzambi neatayishe mitu ya bena lukuna bende, Lubombo lua mutu ludi ne nsuki lua yonso udi utungunuka1 mu bubi buende. c 22 Yehowa mmuambe ne: “Nembapingaje, mbumbusha ku Bashana; d Nembapingaje, mbumbusha mu ndondo wa mbuu, 23 Bua makasa ebe ikale matua mu mashi e Ne bua ndimi ya mbua yebe ipete tshiayi tshitupa kudi bena lukuna.” 24 Nzambi wanyi, badi bamona bantu bebe milongo batua ngendu ya mazengu, Bantu milongo ba Nzambi wanyi, ba Mukalenge wanyi, batua ngendu ya mazengu babuela mu muaba wa tshijila. f 25 Bimbi ba misambu badi kumpala benda baya, babalonda kudi bimbi ba biombelu bia nshinga; g Pankatshi pabu padi bansongakaji badi bimba ngoma ya ku bianza. h 26 Tumbishayi Nzambi mu bisumbu bia bantu bidi bidisangishe;1 Tumbishayi Yehowa, nuenu badi bumbukile ku Mpokolo wa Isalele. i 27 Kuoku aku Benyamina j muana wa mukala udi ubakokesha, Kabidi ne bakokeshi ba Yuda pamue ne tshisumbu tshiabu tshia mutoyi, 68:21 1 Anyi “utambakana.” 68:26 1 Ku mua.: “mu masangisha manene.”

954 NSHAP. 68 a Yes 12:2 Yes 45:17

28

b Dut 32:39 c Mis 55:23 Yhz 18:26

29

d Nom 21:33 e Mis 58:10

30

f 1Ku 15:25, 28 Mis 24:7

g 1Ku 15:16 Mis 87:7 Mis 150:3

h Bal 11:34 1Sm 18:6

31

i Mis 95:6 Yes 44:2

j Gen 49:27 1Sm 9:21



32

Mulongo 2 a Mis 138:8 b 1Bk 6:1

33

1Ku 16:1 Ezl 5:14

c 1Bk 10:10 2Ku 32:23 Mis 72:10

34 d Yhz 39:18 e Yes 45:14 Yes 60:5

35 f Dut 32:43 g Mis 104:3 h Mis 96:7 i Mis 47:2 Mis 66:5

Bakokeshi ba Zebulona, bakokeshi ba Nafatale. ˆ Nzambi webe mmutume dıyi ne: newikale ne bukole. Leja bukole buebe, Nzambi wetu, wewe udi muenze bualu bua bualu buetu. a Bua ntempelo webe udi ku Yelushalema, b Bakalenge nebakutuadile mapa. c Tandisha nyama ya tshisuku ya mu malenge, Disangisha dia ngombe d ne bana bayi, Too ne padi bukua bantu buinama bulua ne1 bitupa bia tshiamu tshia arjan. Kadi yeye udi utangalaja bukua bantu budi busanka bua mvita. Nebafume ne bintu bienza ne tshiamu tshikunze1 mu Ejipitu; e Kushi neambuluje bua kufila mapa kudi Nzambi. Nuenu makalenge a pa buloba, imbilayi Nzambi misambu, f Imbayi misambu ya kutumbisha nayi1 Yehowa, (Sela) Eu udi wenda mubande pa mutu pa diulu dia katshia ku kale. g Mona! Yeye udi ukungula ne ˆ ˆ dıyi diende, dıyi diende dia bukole. Itabayi bukole bua Nzambi. h Butumbi buende budi pa mutu pa Isalele, Ne bukole buende budi mu diulu.1 Nzambi udi ukuatshisha ˆ buowa kumbukila mu muaba wende1 munene munsantu. i

68:30 1 Anyi pamuapa: “budiatakaja.” 68:31 1 Anyi pamuapa: “Baleji mpala nebafumine.” 68:32 1 Anyi “mijiki bua.” 68:34 1 Ku mua.: “mu matutu.” 68:35 1 Ku mua.: “webe.”

955 Yeye udi Nzambi wa Isalele Udi upesha bantu makanda ne bukole. a Nzambi atumbishibue. Kudi muludiki; bilondeshile “Bilongo bia kapapankole.” Wa Davidi.

wanyi, mpandiˆ 69 Nzambi sha, bualu mayi adi alui-

sha muoyo wanyi.1 b 2 Ndi mudine mu lunteke lule mudi kamuyi buloba bukole. c ˆ Ndi mubuele mu mayi male, Ne musulu wa muenji mukole mmumpuekeshe. d 3 Ndi mupungile ne diela mbila; e Muminu wanyi mmuume. ˆ Mesu anyi mmatshioke pandi muindile Nzambi wanyi. f 4 Badi bankine kakuyi bualu g Badi bungi tshianana kupita nsuki ya ku mutu kuanyi. Bavua mua kunshipa, Bena lukuna banyi bena tshitungu,1 mbalue ba bungi. Mvua muenzejibue bua kufila bintu bimvua tshiyi muibe. 5 Nzambi wanyi, wewe udi mumanye butshimbakane buanyi bimpe, Ne dipila dianyi ki ndisokoka kumpala kuebe. 6 Badi bakutekemena kabafuishibu bundu bua bualu buanyi, Wewe Mukalenge Mutambe Bunene, Yehowa wa biluilu. Badi bakukeba kabapuekeshibu milongo bua bualu buanyi, Wewe Nzambi wa Isalele. 7 Ndi ntata ne bipendu bua bualu buebe; h Dipuekeshibua milongo ndibuikile mpala wanyi. i

69:1 1 Anyi “mmafike too ne ku anyima wanyi.” 69:4 1 Anyi “Badi banduisha kakuyi bualu.”

MUSAMBU 69:1-16 NSHAP. 68 a Mis 29:11 Yes 40:29-31

 NSHAP. 69 b Mis 144:7 Mdi 3:54 Yna 2:5

c Mis 40:2 d Mis 32:6 Yna 2:3

e Mis 22:2 f Mis 119:82 Mis 119:123 Yes 38:14

g Luk 23:22 Yne 15:24, 25

h Mis 22:6 Yel 15:15

i Yes 50:6 Mat 26:67 Mat 27:29

 Mulongo 2 a Yob 19:13 Mis 31:11 Yne 1:11 Yne 7:5

b 1Bk 19:10 Mis 119:139 Mat 21:12, 13 ˆ Mak 11:15-17 Yne 2:13-17

c Lom 15:3 d Yes 49:8 Eb 5:7

e Mis 68:20 f Mis 144:7 g Mis 69:2 h Mis 16:10 i Mis 63:3 Mis 109:21

8 Ndi mulue muenyi kudi bana betu, Muntu wa ku babende kudi bana ba mamuanyi. a 9 Tshisumi bua nzubu webe ntshindie, b Ne bipendu bia badi bakupenda mbimmatshile pambidi. c 10 Pamvua1 mudipuekeshe ne dijila dia biakudia,2 Bakampenda bua bualu abu. 11 Pamvua muvuije bilamba bikayabale bilamba bianyi, Ngakalua tshintu tshia kupetula1 kudibu. 12 Ndi mulue muyuki wa badi basombe ku tshiibi tshia musoko, Ne bakuatshiki ba maluvu mbamvuije wa kuimba mu misambu yabu. 13 Kadi disambila dianyi difike kuudi, Yehowa wanyi, mu tshikondo tshiakane. d Mu dinanga diebe dia lulamatu divule, Nzambi wanyi, Ungandamune ne bienzedi biebe bia lupandu bia bushuwa. e 14 Unsungile ku lunteke; Kundekedi ndina muinshi. Unsungile kudi badi bankine ˆ Ne ku mayi male. f ˆ 15 Kulekedi mayi a bungi adi mapasalale a muenji mukole ampuekesha, g Anyi kandondo kammina, Anyi tshina1 tshikanga mukana muatshi pa mutu panyi to. h 16 Ngandamuna, Yehowa wanyi, bualu dinanga diebe dia lulamatu ndimpe. i 69:10 1 Anyi “Pavua anyima wanyi.” 2 Anyi pamuapa: “Pangakadila ne kujila biakudia.” 69:11 1 Ku mua.: “lusumuinu.” 69:15 1 Anyi “dijimba.”

MUSAMBU 69:17-35 17

18

19

20

21

22

23

24

25

Bilondeshile luse luebe lua bungi, kudimukaku kundi, a Ne kusokoki muena mudimu webe mpala webe. b Ungadamune ne lukasa, bualu ndi mu dikenga. c Luaku pabuipi nanyi, unsungile;1 Umpikule bua bualu bua bena lukuna banyi. Wewe udi mumanye kupendibua kuanyi ne kufuishibua kuanyi kua bundu ne kupuekeshibua kuanyi kua milongo. d Wewe udi mumone baluishi banyi bonso. Bipendu mbisunsule muoyo wanyi, ne mputa kena mua kuma.1 Mvua mutekemene luse, kadi kaluvuaku nansha; e Mvua mutekemene bansambi, kadi tshiakapeta nansha umue. f Kadi pamutu pa biakudia, bakampesha mulungu;1 g Bua nyota yanyi, bakampesha mvinyo wa buanji bua meme kunua. h ˆ Mesa abu alue bukondo bubelela, Ne bubanji buabu bulue buteyi. i ˆ ˆ Mesu abu alue mıdima bua kabamonyi, Ne uzakeje bimono biabu misangu yonso. Ubupumuine difiika diebe dia munda,1 Ne tshiji tshiebe tshikole tshibakuate. j Tshitudilu1 tshiabu tshishale munda mutupu;

69:18 1 Anyi “Luaku pabuipi ne anyima wanyi, umunane.” 69:20 1 Anyi “ne ndi mufike too ne ku dishikila.” 69:21 1 Anyi “tshisonsa tshidi tshilewulangana.” 69:24 1 Anyi “tshiji tshikole.” 69:25 1 Anyi “tshitudilu tshinyunguluka kudi bimanu.”

956 NSHAP. 69 a Mis 25:16

26 b Mis 27:9 Mis 102:2

c Mis 31:9 Mis 40:13

27

d Mis 22:6 e Mis 142:4

28

f Yob 19:14 g Mat 27:34

ˆ Mak 15:23

29

h Mat 27:48

ˆ Mak 15:36 Luk 23:36 Yne 19:29

30

i Lom 11:9, 10 j Mis 21:9 

31

Mulongo 2 a Bz 1:20 b Eks 32:33

32

c Flp 4:3 Bua 3:5 Bua 13:8

33 d Mis 109:22 e Mis 50:13-15 Hos 14:2

34

f Mis 10:17 Mis 102:17 Yes 66:2

g Mis 146:7 Yes 61:1 Luk 4:18

h Mis 96:11

35

Muntu nansha umue kasombedi mu ntenta yabu. a Bualu badi balondakaja muntu uuvua mutute, Ne badi batungunuka ne kulondelangana makenga a bauvua mutape mputa. Ukumbajije dipila dikuabu ku dipila diabu, Ne kabikadi ne muaba mu buakane buebe. Babakupule mu mukanda wa badi ne muoyo,1 b Ne kabafundibu munkatshi mua bantu bakane to. c Kadi ndi mu dikenga ne mu kusama. d Nzambi wanyi, bukole buebe budi bupandisha bunkube. Nengimbe misambu ya kutuˆ mbisha nayi dına dia Nzambi, Ne nemmutumbishe ne kusakidila. Bualu ebu nebusankishe Yehowa kupita ngombe mulume, Kupita muana mulume wa ngombe udi ne nsengu ne bikono. e Bena bupuekele nebamone bualu ebu ne nebasanke. Nuenu badi bakeba Nzambi, mioyo yenu ifululuke. Bualu Yehowa udi uteleja bapele, f Ne kakupetula bantu bende badi bakuatshibue to. g Diulu ne buloba bimutumbishe, h Mbuu ne tshintu tshionso tshidi tshiendamu. Bualu Nzambi neapandishe Siona i Ne neibakulule bimenga bia Yuda, Nebasombamu ne neikale wabu.1

Yes 49:13

i Mis 51:18

69:28 1 Anyi “mukanda wa muoyo.” 69:35 1 Mmumue ne: buloba buabu.

957 36 Ndelanganyi ya bena mudimu bende neyimupiane, a ˆ Ne badi banange dına diende b nebasombelamu. Kudi muludiki. Wa Davidi, bua kuikalawu divuluija.1

wanyi, umpandi70 Nzambi she; 2

3

4

5

Yehowa wanyi, luaku lukasa bua kungambuluisha. c Badi bakeba kuangata muoyo1 wanyi Bafuishibue bundu ne bapuekeshibue milongo. Badi basanka bua dikenga dianyi Bapingane tshianyima bapuekeshibue milongo. Badi bamba ne: “Woloo! Woloo!” Bapingajibue tshianyima ne bundu. Kadi badi bakukeba Basanke bikole ne bikale ne disanka bua bualu buebe. d Badi banange bienzedi biebe bia lupandu bambe misangu yonso ne: “Nzambi atumbishibue!” Kadi tshiena mua kudisungila, ndi mupele; e Nzambi wanyi, enzaku malu lukasa bua bualu buanyi. f Wewe udi muambuluishi wanyi ne musungidi wanyi; g Yehowa wanyi, kujingakanyi to. h Kuudi wewe, Yehowa wanyi, nkundi munyemene. Tshifuishibu koku bundu nansha kakese. i Mu buakane buebe, umpandishe ne unsungile. Inyika ditshi diebe1 kundi, umpandishe. j

71 2

70:Mut 1 Anyi “bua kuvuluija.” 70:2 1 Anyi “anyima.” 71:2 1 Anyi “Inama, uteleje.”

MISAMBU 69:36–71:11 NSHAP. 69 a Yes 61:9 Yes 66:22

b Mis 91:14 Yak 1:12

 NSHAP. 70 c Mis 40:13-17 d Mis 5:11 Mdi 3:25

e Mis 109:22 f Mis 141:1 g Mis 18:2 h Mis 13:3 

NSHAP. 71 i Mis 25:2 Mis 31:1-3 Yes 45:17 Yel 17:18

j Mis 34:15 

Mulongo 2 a 2Sm 22:2, 3 Mis 18:2 Mis 144:2

b Mis 17:8, 9 Mis 59:1 Mis 140:4 Mat 6:13

c 1Sm 17:45 Yel 17:7

d Mis 22:9, 10 Mis 139:16 Yes 46:3

e Mis 51:15 Eb 13:15

f Mis 92:14 g Mis 73:26 Mbi 12:3

h 2Sm 17:1, 2 i Mis 3:2 Mis 42:10 Mat 27:42, 43

3 Wikale kundi bu muaba mukolesha wa dibue Undi mua kubuela misangu yonso. ˆ Utume dıyi bua kumpandisha, Bualu wewe udi mukuna wanyi wa dibue ne muaba wanyi wa kusokomena. a 4 Nzambi wanyi, unsungile mu tshianza tshia muntu mubi, b Ku dikuatshibua dia mukengeshanganyi udi kayi muakane. 5 Bualu wewe udi ditekemena dianyi, Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa; Ndi mukueyemene1 katshia ku buana buanyi. c 6 Wewe ke undi mutekemene katshia ku diledibua dianyi; Wewe ke uvua mumpatule munda mua mamuanyi. d Ndi nkutumbisha misangu yonso. 7 Ndi mulue bu tshishima kudi ba bungi, Kadi wewe udi tshinyemenu tshianyi tshikole. 8 Mukana muanyi mmuwule tente ne butumbi buebe; e ˆ Ndi mmanyisha buneme buebe dituku dijima. 9 Kumbengi ku bukulakaja buanyi; f Kundekedi padi bukole buanyi bushikila. g 10 Bena lukuna banyi badi bangamba, Ne badi bakeba kuangata muoyo wanyi1 badi bela tshifufu tshiapamue, h 11 Bamba ne: “Nzambi mmumulekele. Muipatayi, numukuate, bualu kakuena wa kumupandisha to.” i 71:5 1 Anyi “Udi tshieyemenu tshianyi.” 71:10 1 Anyi “bakeba anyima wanyi.”

MISAMBU 71:12–72:4 12 Nzambi wanyi, kushadi kule nanyi to. Nzambi wanyi, luaku lukasa bua kungambuluisha. a 13 Badi bankandamena1 Bafuishibue bundu ne bajimine. b Badi bankebela dikenga Buwule tente ne bundu ne bapuekeshibue milongo. c 14 Kadi meme, nentungunuke ne kuindila; Nemvudije butumbi buebe. 15 Mukana muanyi nemulondele bantu buakane buebe, d Bienzedi biebe bia lupandu dituku dijima, Nansha mudibi bungi bundi tshiyi mua kukuata.1 e 16 Nendue ne nemmanyishe bienzedi biebe bia bukole, Wewe Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa; Nengakule bua buakane buebe, buebe nkayebe. 17 Nzambi wanyi, udi mundongeshe katshia ku buana buanyi; f Too ne mpindieu ndi ntungunuka ne kumanyisha midimu yebe ya dikema. g 18 Nzambi wanyi, nansha pandi nkulakaja, ndua ne nsuki mitoke, kundekedi to. h Ngambile ba mu tshipungu tshia bantu tshidi tshilua bualu bua bukole buebe1 Ne bonso batshilualua bualu bua makanda ebe. i 19 Buakane buebe, Nzambi wanyi, budi bufika too ne muulu; j Udi muenze malu manene; Nzambi wanyi, nnganyi udi bu wewe? k 20 Nansha muudi muitabe bua mpete ntatu ya bungi ne makenga, l 71:13 1 Anyi “bakandamena anyima wanyi.” 71:15 1 Anyi “kubala.” 71:18 1 Ku mua.: “diboko diebe.”

958 NSHAP. 71 a Mis 22:11 Mis 35:22 Mis 38:21, 22

21

b 2Sm 17:23 c Mis 109:29

22

d Mis 35:28 Mis 40:9

e Mis 40:5 f Mis 71:5 g 2Sm 22:1 1Ku 16:4 Mis 9:1

23

h Mis 37:25 Mis 71:9

i Eks 13:8 1Ku 29:10, 11 Mis 78:2-4

j Mis 36:6 k Eks 15:11 Mis 86:8 Mis 89:6 Yel 10:7

l 2Sm 12:10, 11 

Mulongo 2 a Mis 40:2 Mis 86:13

b Mis 25:10 Mis 108:4 Mis 146:6

c Mis 63:5 Mis 104:33

d 2Sm 4:9 Mis 103:4

e Mis 71:8 f Mis 71:13 

NSHAP. 72 g 1Ku 22:11, 12 1Ku 29:19 Yel 23:5

h 1Bk 3:9, 28

24

Umfululule koku kabidi; Umpatule mu ndondo1 wa mu buloba. a Vudijaku bunene buanyi Ne unnyunguluke, unsambaku. Pashishe, nenkutumbishe ne tshiombelu tshia nshinga Bua lulamatu luebe, Nzambi wanyi. b Nengimbe misambu ya kukutumbisha nayi1 ne lunzenze, Wewe Wa Tshijila wa Isalele. Mishiku yanyi neyele mbila ne disanka pandi nkuimbila misambu ya butumbi, c Bualu wewe udi mupandishe muoyo wanyi.1 d Ludimi luanyi neluakule bua1 buakane buebe dituku dijima, e Bualu bantu badi bakeba dibutuka dianyi nebafuishibue bundu ne nebapuekeshibue milongo. f

72

Bua Solomo.

Nzambi wanyi, pesha muˆ kalenge meyi ebe a dilumbuluisha, Ne pesha muana wa mukalenge buakane buebe. g 2 Yeye alumbuluile bantu bebe ne buakane, Alumbuluile bantu bebe bapuekele ne kulumbuluisha kuakane. h 3 Mikuna minene ituadile bantu ditalala, Ne mikuna mikese ilue ne buakane. 4 Yeye akuile1 bapuekele munkatshi mua bantu, Apandishe bana ba bapele,

ˆ 71:20 1 Anyi “ndondo wa mayi.” 71:22 1 Anyi “Nenkuimbile mijiki.” 71:23 1 Anyi “mukuule anyima wanyi.” 71:24 1 Anyi “neluelangane meji a.” 72:4 1Ku mua.: “alumbuluishe.”

959 5

6

7

8

9

10

11

12

Ne azaze muntu udi udiangana bintu ku mashimi. a Bobu nebakutshine patshidi ˆ dıba ditema, Patshidi ngondo muikale muulu, Ku tshipungu ne tshipungu tshia bantu. b Yeye neikale bu mvula udi ulokela pa bisonsa bidibu bakose, Bu mamata a mvula adi ˆ amiamina mayi pa buloba. c Mu matuku ende muntu muakane neatante,1 d Ne ditalala nedivulangane e too ne pikala ngondo katshiyiku kabidi. Yeye neikale ne badi bamukokela1 kumbukila ku mbuu too ne ku mbuu mukuabu Ne kumbukila ku Musulu2 too ne ku ntengu ya buloba. f Bantu badi basombele mu tshipela nebamuinamine, Ne bena lukuna bende nebalake lupuishi. g ˆ Bakalenge ba ku Tashishi ne ba mu bidiila1 nebafile milambu. h Bakalenge ba ku Sheba ne ba ku Seba nebafile mapa. i Bakalenge bonso nebamuinamine, Ne bisamba bionso nebimuenzele mudimu. Bualu yeye neasungile bapele badi badila balomba diambuluisha, Kabidi ne mupuekele ne muntu yonso udi kayi ne mumuambuluishi.

72:7 1 Ku mua.: “neasampile.” 72:8 1 Anyi “neakokeshe.” 2 Mmumue ne: musulu wa Pelata. 72:10 1 Anyi “bisanga.”

MUSAMBU 72:5-20 NSHAP. 72 a Yes 11:4 b Mis 89:36, 37 Luk 1:32, 33 Bua 11:15

c 2Sm 23:3, 4 Nsu 16:15 Nsu 19:12

d Yes 61:11 e 1Bk 4:25 1Ku 22:9 Yes 2:4 Yes 9:6

f Eks 23:31 1Bk 4:21 Mis 2:8 Mis 22:27, 28 Dan 2:35 Zek 9:10

g Mis 2:9 Mis 110:1

h 1Bk 4:21 i 1Bk 10:1, 2 

Mulongo 2 a 1Bk 10:10 b Yes 30:23 c Yes 35:1, 2 d 1Bk 4:20 e Mis 45:17 Mis 89:35, 36

f Gen 22:18 Gal 3:14

g 1Ku 29:10 h Eks 15:11 i Bua 5:13 j Nom 14:21

13 Yeye neumvuile bapuekele ne bapele luse, Ne yeye neapandishe mioyo1 ya bapele. 14 Neabasungile1 ku dikengeshibua ne ku tshikisu, Ne mashi abu neikale ne ˆ mushinga mukole ku mesu kuende. 15 Yeye ikale ne muoyo ne bamupeshe or wa ku Sheba. a Batungunuke ne kusambila bua bualu buende, Ne yeye abeneshibue dituku dijima. 16 Nekuikale ntete ya bungi pa buloba; b Neyivulangane bikole pa nsongo ya mikuna. Mamuma ende neatante bu mu Lebanona, c Ne bantu nebasampile mu bimenga bu bisonsa bia pa buloba. d ˆ 17 Dına diende dishalaku kashidi, e Ditungunuke ne kutanta bu ˆ dıba. Bantu badipetele dibenesha ku butuangaji buende; f Bisamba bionso bimuambe mudiye wa diakalenga. 18 Yehowa Nzambi atumbishibue, Nzambi wa Isalele, g Udi wenza malu a kukema yeye nkayende. h ˆ 19 Dına diende dia butumbi ditumbishibue kashidi, i Butumbi buende buwuje buloba bujima. j Amen, Amen. ˆ 20 Meyi aa ke adi ajikija masambila a Davidi, muana wa Yishai. k

Hab 2:14

k 1Sm 17:58

72:13 1 Anyi “anyima.” 72:14 1 Anyi “neakuule anyima yabu.”

MUSAMBU 73:1-21

960

MUKANDA MUISATU (Musambu 73-89) Mujiki wa Asafa. a Mutambe Bunene udiku buNSHAP. 73 Nzambi udi bushuwa mui- a 2Ku 35:15 shuwa ne dimanya anyi?” mpe kudi Isalele, kudi 12 Bushuwa, aba mbantu babi badi bakezuke mu muo- b Mis 84:11 badi nsombelu muteketele Mat 5:8 yo wabu. b misangu yonso. a Kadi meme, makasa anyi Badi batungunuka ne kuvuc Mis 94:18 akavua mambe kupadija bubanji buabu. b mbuka, 13 Bushuwa, ndi mulame Bidia bia makasa anyi bikad Yob 21:7 muoyo wanyi mukezuke Yel 12:1 vua bisue kuselemuka. c patupu Bualu ngakatuadija kualakaNe musukule bianza bianyi e Mbi 7:15 na bena diambu1 patupu bua kuleja mundi Pamvua mmona ditalala dia tshiyi ne bualu. c f Yob 12:6 bantu babi. d 14 Mvua nkenga dituku dijima; d Yob 21:7, 9 Bualu kabena bakengakana Dinda dionso mvua mpeta bua kufua; dinyoka. e g Yel 12:1 Mibidi yabu idi ne maka15 Kadi bu meme muambe nda.1 e malu aa, h Yob 21:14, 15 Kabena batatshishibua bu Mvua mua kuikala mutungile f bantu bakuabu, bantu bebe1 tshitungu. i Mis 53:1 Anyi bakenga bu bantu ba16 Pangakateta bua kumvua g kuabu. bualu ebu, j 1Bk 21:7 Nanku, didibandisha ke Bivua bintatshisha wabu shene wa mu nshi17 Too ne pangakabuela mu k Mis 10:4, 11 ngu; h muaba munene munsantu Mis 94:3, 7 Mbavuale tshikisu bu tshilawa Nzambi, Yhz 8:12 mba. Sef 1:12 Ke meme kujingulula tshika Bubanji1 buabu budi buvuija la matuku abu atshilualua. ˆ Mulongo 2 18 Bushuwa, wewe udi ubateka mesu abu malonzomoke; Mbapitshishe pa bivuabu be- a Mis 37:35 pa muaba wa busenu. f langana meji mu muoyo Udi ubakulula mu kabutu wabu. b Mis 17:14 kabu. g Badi baseka, bamba malu 19 Mona mudibu babutuke diai mabi. kamue! h c Yob 34:7, 9 Yob 35:3 Badi bafuna ne diambu bua Mona mudi nshikidilu wabu j kukengeshangana. ulua diakamue padibu bad Mis 34:19 Badi bakula benze anu bu shikila bibi bitambe! badi muulu mu diulu, 20 Yehowa wanyi, anu mutu e Yob 7:17, 18 Ne ndimi yabu idi yenda idiutshilota padi muntu ubika wuja pa buloba. ku tulu, Nunku bantu bende badi ba- f Mis 35:6, 7 Pawajuka, neumbushe1 tshiYel 23:11, 12 sesuka baya kudibu, mfuanyi tshiabu. ˆ ˆ Badi banua mayi a mu mayi 21 Kadi muoyo wanyi wakanyig Mis 37:10, 20 ngalala, i abu a bungi. Mis 55:23 Badi bamba ne: “Nzambi Ne ngakumvua binsama biNsu 3:33 yeye mmumanye mushindu kole munda muanyi menekayi? k mene.1 h Yob 21:23

73 2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

73:3 1 anyi “bena lutambishi.” 73:4 1 Anyi “Mafu abu mmuwule ne mafuta.” 73:7 1 Ku mua.: “Mafuta.”

Mis 37:1, 2 Yes 30:13

i Mis 73:3

73:15 1 Ku mua.: “tshipungu tshia bana bebe.” 73:20 1 Ku mua.: “neupetule.” 73:21 1 Ku mua.: “mu tuonyi tuanyi.”

961

MISAMBU 73:22–74:11

22 Mvua mupangile meji, tshiyi ne dijingulula dia malu; Mvua bu nyama udi kayi ne lungenyi kumpala kuebe. 23 Kadi mpindieu, ndi nebe ˆ dıba dionso; Udi munkuate ku tshianza tshianyi tshia balume. a 24 Wewe udi undombola ne mibelu yebe, b Ne pashishe neumfikishe ku butumbi. c 25 Nnganyi mukuabu undi nende mu diulu? Tshiena dijinga ne tshintu tshikuabu pa buloba to, anu wewe. d 26 Mubidi wanyi ne muoyo wanyi bidi mua kushikila, Kadi Nzambi udi dibue dia muoyo wanyi ne tshitupa tshianyi tshindi mupete bua kashidi. e 27 Bushuwa, bantu badi bashala kule nebe nebajimine. Neushikije1 muntu yonso udi ukulekela bua tshiendenda.2 f 28 Kadi buanyi meme, kusemena pabuipi ne Nzambi nkuimpe buanyi meme. g Ndi muvuije Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa tshinyemenu tshianyi, Bua kumanyisha midimu yebe yonso. h

NSHAP. 73 a Mis 16:8 Mis 63:8 Yes 41:10

3

b Mis 25:9 Mis 32:8 Mis 37:23 Mis 143:10 Nsu 3:6

4

c Mis 37:34 d Mis 42:2 Mis 84:2 Yes 26:9

e Mis 16:5

5

Mdi 3:24

f Nom 15:39 Yak 4:4

6

g Mis 65:4 Yak 4:8

h Mis 118:17 

7

NSHAP. 74 i 1Ku 25:1 2Ku 35:15

j Mdi 5:20

8

k Dut 29:19, 20 Mis 100:3

l Dut 9:29 m Dut 4:20 Dut 32:9

9

 Mulongo 2 a Mis 48:2 Mis 132:13

74

Masikile.1 Wa Asafa. i

Nzambi wanyi, bua tshinyi udi mutubenge kashidi? j Bua tshinyi tshiji tshiebe tshidi tshitemena1 mikoko ya mu mpata muebe? k 2 Vuluka bantu1 bauvua mupete kale, l Tshisa tshiuvua mukuule bua tshikale bumpianyi buebe. m

b Dan 9:17 c Mis 79:1

e 1Bk 6:18, 35 f 2Bk 25:9 Yes 64:11

g Mis 13:2 Mis 79:4

73:27 1 Ku mua.: “Neupuwishe.” 2 Anyi “bua dipangila lulamatu.” 74:Mut 1 Tang. Diumv. 74:1 1 Ku mua.: “tshifuimina.” 74:2 1 Ku mua.: “tshisumbu tshiebe.”

10

d Mdi 2:7

11

Vuluka mukuna wa Siona uuvua musombele. a Ludika makasa ebe too ne ku bikulu bia kashidi. b Muena lukuna mmunyangakaje bintu bionso mu muaba wa tshijila. c Baluishi bebe mbele mbila mikole mu muaba webe wa kudisangishila.1 d Mbasamu mabendele abu bobu bu bimanyinu. Bavua anu bu bantu badi bajudila ditu dishitakane tusuyi. Mbanyangakaje bimfuanyi bionso e bivua biondola mu tshimanu tshiawu ne tusuyi ne milonda. Mbatue muaba webe munsantu kapia. f Mbanyange ntenta wa tshiteˆ ndelelu udi ne dına diebe, ne mbamuele panshi. Bobu ne bana babu mbadiambile mu mioyo yabu ne: “Miaba yonso ya kudisangishila ya Nzambi1 idi mu ditunga idi ne bua kuoshibua.” Kakuena bimanyinu bietu bitudi mua kumona; Kakuena kabidi muprofete nansha umue to, Ne muntu nansha umue wa munkatshi muetu ki mmumanye mutantshi wanenga bualu ebu to. Nzambi wanyi, muluishi neatungunuke ne bipendu too ˆ ne dıba kayi? g Muena lukuna neapepeje ˆ dına diebe bua kashidi anyi? h Bua tshinyi udi ukanda tshianza tshiebe, tshianza tshiebe tshia balume? i

h Yhz 36:23 i Mis 44:23 Yes 64:12 Mdi 2:3

74:4 1 Anyi “muaba webe wa masangisha.” 74:8 1 Anyi “Miaba yonso idibu batendelela Nzambi.”

MISAMBU 74:12–75:7 12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

Tshipatula mu tshiadi tshiebe,1 ubatuishe ku ndekelu. Kadi Nzambi udi Mukalenge wanyi katshia ku kale, Yeye udi wenza bienzedi bia lupandu pa buloba. a Wewe udi muvuandulule mbuu ne bukole buebe; b Udi mutayishe mitu ya nyama minene ya mu mbuu ˆ mu mayi. Wewe udi muzaze mitu ya Leviyatane;1 Udi muyifile bu tshiakudia kudi bantu, kudi badi basombele mu bipela. Udi mukanguile mishimi ne ˆ tusulu tua mayi njila; c Udi mumishe misulu ivua ipueka anu kupueka. d Munya nguebe, ne butuku kabidi. Wewe udi muenze butoke1 ˆ ne dıba. e Udi mujadike mikalu yonso ya buloba; f Udi muenze muvu wa luya lukole ne muvu wa mashika makole.1 g Yehowa wanyi, vuluka bipendu bia muena lukuna, Mudi bantu batshimbakane ˆ bapetula dına diebe. h Kufidi muoyo1 wa kamanda nkutshi2 kebe kudi nyama ya tshisuku to. Muoyo wa bantu bebe badi mu dikenga, kuwupu muoyo bua kashidi nansha. Vuluka tshipungidi, ˆ Bualu miaba ya mıdima ya pa buloba mmiuwule ne bisombelu bia tshikisu. Muntu udi muzajibue kapiˆ nganyi muedibue mayi ku makasa to; i

74:11 1 Anyi “mu mibunyi ya tshilamba tshiebe.” 74:14 1 Tang. Diumv. 74:16 1 Anyi “tshintu tshidi tshitokesha.” ´ ´ 74:17 1 Anyi “ete ne hiver.” 74:19 1 Anyi “anyima.” 2 Anyi “kakutshikutshi.”

962 NSHAP. 74 a Eks 15:2 Yes 33:22

b Eks 14:21 Neh 9:10, 11

c Yes 48:21

d Yos 3:13

e Gen 1:3, 5 Mis 136:7, 8

Bapuekele ne bapele batuˆ mbishe dına diebe. a 22 Jukaku, wewe Nzambi, udilumbuluile tshilumbu tshiebe. Vuluka mudi batshimbakane bakupenda dituku dijima. b 23 Kupu malu adi baluishi bebe bamba muoyo. Diyoyo dia badi bakuela ˆ mpata didi dibanda dıba dionso. Kudi muludiki. Muimba bilondeshile mujiki wa “Kufikishi ku kabutu.” Wa Asafa. c Musambu.

tukusakidila, wewe 75 Tudi Nzambi, tudi tukusaki-

f Bz 17:26

2 g Gen 8:22

h Yes 52:5

3

i Mis 12:5 

Mulongo 2 a Ezl 3:11

4

b Mis 89:50, 51 Yes 52:5

 NSHAP. 75 c 2Ku 35:15

5

6 d Yes 30:27

e Mis 50:6 Mis 58:11

f 1Sm 2:7 Dan 2:21 Dan 4:17 Luk 1:52

7

dila; ˆ Dına diebe didi pabuipi, d Ne bantu badi bamanyisha midimu yebe ya kukema. Wewe udi wamba ne: “Pandi nkosa tshikondo, Ndi ndumbuluisha ne buakane. Pavua buloba ne bonso bavua basombelapu bivingutuke, Meme ke uvua mulame makunji abu mashindame.” (Sela) Ndi ngambila bantu badi baditambisha ne: “Kanuditambishi to,” Ne bantu babi ne: “Kanutumbishi bukole buenu1 to. Kanutumbishi bukole buenu1 bikole menemene Anyi kanuakudi ne diambu to. Bualu dibandishibua kadiena difumina Ku est anyi ku ouest anyi ku sud to. Bualu Nzambi m’Mulumbuluishi. e Yeye udi upuekesha muntu umue, ubandisha mukuabu. f

75:4, 5 1 Ku mua.: “lusengu luenu.”

963

MISAMBU 75:8–77:3

8 Bualu dikopo didi mu tshianza tshia Yehowa; a Mvinyo udi upatula ntutu ne mmusambakaja bimpe. Bushuwa, yeye neamupongolole, Ne bantu babi bonso ba pa buloba nebamunue, too ne bishikishiki.” b 9 Kadi meme, nemmanyishe bualu ebu kashidi; Nengimbe misambu ya kutumbisha nayi1 Nzambi wa Yakoba. 10 Bualu yeye udi wamba ne: “Nengumbushe bukole1 buonso bua bantu babi, Kadi bukole1 bua muntu muakane nebutumbishibue.” Kudi muludiki; wa kuimba tshiapamue ne biombelu bia nshinga. Mujiki wa Asafa. c Musambu.

mmumanyike mu 76ˆ Nzambi Yuda; d

2

3

4

5

6

Dına diende ndinene mu Isalele. e Muaba wende wa kueyema udi mu Salema, f Ne tshisombelu tshiende tshidi mu Siona. g Kuoku aku ke kuvuaye mutshibule mikete ya buta ivua itema kapia, Ne ngabu ne muele wa mvita ne bia mvita. h (Sela) Wewe udi ukenka bikole;1 Udi ne butumbi bupite bua mikuna idi ne nyama ya kukuata. Mbanyenge bena muoyo mukole bintu. i Mbalale tulu; Bena mvita bonso kabavua ne bukole bua kudisungila. j Bua kutanda kuebe, wewe Nzambi wa Yakoba,

NSHAP. 75 a Mis 11:5, 6 b Yob 21:19, 20 Yel 25:15, 28 Yel 49:12 Bua 14:9, 10 Bua 16:19 Bua 18:6

 NSHAP. 76

8

c 2Ku 35:15 d Mis 48:1, 3 e 2Ku 2:5

9

f Gen 14:18 g Mis 74:2 Mis 132:13 Mis 135:21

10

h 2Ku 32:21 Mis 46:9

i Luk 1:51 j Yes 31:8

11

Yes 37:36

 Mulongo 2 a Nah 2:13 b Mis 89:7 c Yel 10:10 Nah 1:6

d 1Bk 8:49 e 2Ku 20:29 Mis 2:4, 5

f Mis 147:6 Nsu 3:34 Sef 2:3

g Nsu 16:4 Dan 3:19, 28

h Nom 30:2 i 2Ku 32:23 Mis 89:7

 NSHAP. 77 j 2Ku 35:15 k Mis 34:6 Nsu 15:29

l Mis 18:6 Mis 50:15

75:9 1 Anyi “mijiki bua.” 75:10 1 Ku mua.: “nsengu.” 76:4 1 Anyi “Wewe udi mujingila kudi butoke.”

7

m Mis 42:5 n Mis 143:4

12

Muendeshi wa ditempu dia mvita ne kabalu mbilale tulu tukole. a Wewe nkayebe udi ukuatshiˆ sha buowa. b Nnganyi udi mua kukandamena tshiji tshiebe tshikole? c Wewe wakakosela tshilumbu mu diulu; d Buloba buakatshina ne buakapuwa e Pavua Nzambi mujuke bua kukumbaja dilumbuluisha, Bua kupandisha bena bupuekele bonso ba pa buloba. f (Sela) Bualu luonji lua muntu nelukutumbishishe; g Neudilengeje ne bishadile bia ku luonji luabu. Enzelayi Yehowa Nzambi wenu mitshipu ne ikumbajayi, h Bantu bonso badi bamunyunguluke balue ne dipa diabu benda batshina. i Yeye neapuekeshe kudisua kua1 balombodi; Udi ukuatshisha bakalenge ˆ ba pa buloba buowa. Kudi muludiki; bilondeshile Yedutuna.1 Wa Asafa. j Mujiki.

ˆ

Nzambi ne dıyi 77 Nendidile dikole; ˆ

Nendidile Nzambi ne dıyi dikole, ne yeye neanteleje. k 2 Dituku dia dikenga dianyi, ndi nkeba Yehowa. l Butuku bianza bianyi mbimuoluela kabiyi bitshioka.1 Tshiena2 mua kusambibua. 3 Pandi mvuluka Nzambi, ndi ntua mikemu; m Ndi mpampakana, ne bukole buanyi budi bujika.1 n (Sela)

76:12 1 Ku mua.: “nyuma wa.” 77:Mut 1 Tang. Diumv. 77:2 1 Ku mua.: “kabiyi bikuata tukulakaja.” 2 Anyi “Anyima wanyi kena.” 77:3 1 Ku mua.: “nyuma wanyi udi utshioka.”

MISAMBU 77:4–78:3 4 Wewe udi ulama bilafinyi bianyi bikangula; Ndi mu dilubakana ne tshiena mua kuakula to. 5 Meji anyi mmapingane ku matuku a kale, a Bidimu bia kale menemene. 6 Butuku, ndi mvuluka musambu wanyi;1 b Ndi ngelangana meji mu muoyo wanyi; c Ndi nkebulula2 ne muoyo mujima. 7 Yehowa neatubenge kashidi anyi? d Kakutulejaku kabidi luse luende anyi? e 8 Dinanga diende dia lulamatu ndimane bua kashidi anyi? Mulayi wende newulue tshianana bua bipungu bionso bia bantu anyi? 9 Nzambi mmupue muoyo bua kuleja luse luende anyi? f Peshi tshiji tshiende ntshifikishe luse luende ku dimana anyi? (Sela) 10 Ngikale anu ngamba ne: “Mona tshidi tshintatshisha:1 g Mutambe Bunene mmutukudimukile”2 anyi? 11 Nemvuluke midimu ya Yah; Nemvuluke bienzedi biebe bia kukema bia kale. 12 Nengelangane meji a mudimu webe wonso Ne nengelangane meji a ngenzelu yebe ya malu. h 13 Nzambi wanyi, njila yebe nya tshijila. Nnzambi kayi udi munene bu muudi wewe, Nzambi? i 14 Wewe udi Nzambi mulelela udi wenza malu a kukema. j

964 NSHAP. 77 a Mis 143:5 Yes 51:9

15

b Mis 42:8 c Mis 77:12

16

d Mis 74:1 e Mis 79:5 f Yes 49:14 Yes 63:15

17

g Mis 31:22 h 1Ku 16:9 Mis 143:5

i Eks 15:11 Mis 89:8

18

j Mis 72:18 Bua 15:3

 Mulongo 2 a Eks 9:16 Yes 52:10 Dan 3:29 Dan 6:26, 27

19

b Eks 6:6 Dut 9:29

c Eks 14:21 Yos 3:16 Mis 114:1-3

d 2Sm 22:15 Mis 144:6

e Mis 29:3 f Mis 97:4 g Eks 19:18 2Sm 22:8

h Neh 9:10, 11 Hab 3:15

i Eks 13:21 Mis 78:52

j Yes 63:11 Bz 7:35, 36



77:6 1 Anyi “mujiki wanyi wa tshiombelu NSHAP. 78 tshia nshinga.” 2 Ku mua.: “Nyuma wak 1Ku 25:1 nyi udi ukebulula.” 77:10 1 Anyi “tshintubula.” 2 Ku mua.: “mmukudimune l Nsu 1:5, 6 tshianza tshiende tshia balume.” Mat 13:34, 35

20

Udi muleje bukua bantu bukole buebe patoke. a Ku bukole buebe1 udi musungile2 bantu bebe, b Bana ba Yakoba ne ba Jozefe. (Sela) ˆ Nzambi wanyi, mayi akakumona; ˆ Mayi akakumona wewe, kuvuandulukawu. c ˆ Mayi male akavunduluka. ˆ Matutu akitshikija mayi panshi. Diulu divua ne matutu diakadidisha makubakuba, Ne mikete yebe yakaya eku ne eku. d Muadi wa dikubakuba diebe e uvua bu wa nkata ya ditempu; Mipenyi yakatokesha buloba budi bantu basombele;1 f Buloba buakazakala ne buakakanka. g Njila webe uvua mupitshile mu mbuu, h Musesu webe uvua mupitshiˆ le mu mayi a bungi; Kadi kabavua mua kumona makasa ebe panshi to. Wewe wakalombola bantu bebe anu bu tshisumbu tshia mikoko, i Ku tshianza tshia1 Mose ne Alona. j

78

Masikile.1 Wa Asafa. k

Nuenu bantu banyi, telejayi mukenji wanyi;1 ˆ Inyikayi ditshi dienu ku meyi a mukana muanyi. 2 Nenkangule mukana muanyi ne lusumuinu. Nengelele bantu tusumu tua kale kale. l 3 Malu atudi bumvue ne bamanye,

77:15 1 Ku mua.: “diboko diebe.” 2 Ku mua.: “mukuule.” 77:18 1 Anyi “buloba budi bupatula bintu.” 77:20 1 Anyi “Ku bulami bua.” 78:Mut 1 Tang. Diumv. 78:1 1 Anyi “dilongesha dianyi.”

965 4

5

6

7

8

9

10

Malu adi batatu betu batulondele, a Katuakuasokoka bana babu to; Netulondele bantu ba tshipungu tshilualua b Bienzedi bia Yehowa bia kutumbisha, ne bukole buende kabidi, c Malu a kukema adiye muenze. d Yeye wakajadika divuluija mu Yakoba, Kutekaye mukenji mu Isalele; Wakatumina bankambua ˆ betu dıyi Bua kumanyisha bana babu malu aa, e Bua bantu ba tshipungu tshilualua, Bana badi ne bua kuledibua, baamanye pabu. f Bobu pabu baalondele babu bana. g Nunku bana aba nebeyemene Nzambi. Kabakupua midimu ya Nzambi muoyo, h ˆ Kadi nebatumikile meyi ende. i Nunku kabakuikala bu bankambua babu, Bantu ba tshipungu tshia bena tshitunu ne bantomboji, j Bena tshipungu tshia bantu bavua ne muoyo kawuyi kaba kamue1 k Ne bavua ne lungenyi kaluyi lulamate Nzambi. Bena Efelayima bavua badipaye ne mata a mikete, Kadi bakapingana tshianyima dituku dia mvita. Kabavua balame tshipungidi tshia Nzambi, l Ne bakabenga kuendela mu mikenji yende. m

78:8 1 Ku mua.: “kawuyi mulongolola.”

MUSAMBU 78:4-20 NSHAP. 78 a Eks 13:8 Mis 44:1

b Dut 4:9 Dut 6:6, 7 Dut 6:21 Dut 11:18, 19 Yos 4:6, 7

c Yes 63:7 d Mis 98:1 e Gen 18:19 Dut 6:6, 7

f Mis 71:17, 18 Mis 102:18

g Dut 4:10 h Dut 4:9 Mis 103:2

i Dut 5:29 j Eks 32:9 Dut 1:43 Dut 31:27 2Bk 17:13, 14 Yhz 20:18 Bz 7:51

k Mis 81:11, 12 Yel 7:24-26

l Dut 31:16 m 2Ku 13:8, 9 Neh 9:26

 Mulongo 2 a Dut 32:18 2Ku 13:12 Yel 2:32

b Mis 106:21, 22 c Dut 4:34 Neh 9:10

d Nom 13:22 e Eks 14:21, 22 Eks 15:8

f Eks 13:21 Eks 14:20, 24

g Eks 17:6 Nom 20:11 Mis 105:41 Yes 48:21 1Ko 10:4

h Dut 8:14, 15 i Dut 9:21, 22 Mis 95:8 Eb 3:16

j Mis 106:14 k Eks 16:8 l Eks 17:6

11 Bakapua kabidi malu avuaye muenze muoyo, a Malu ende a kukema avuaye mubaleje. b 12 Yeye wakenza malu a kukeˆ ma ku mesu kua bankambua babu, c Mu buloba bua Ejipitu, mu tshitupa tshia buloba tshia Soana. d 13 Yeye wakapandulula mbuu bua kubapitshishilamu; ˆ Wakimanyika mayi bu nkila.1 e 14 Wakabalombola mu munya ne ditutu, Ne butuku bujima ne butoke bua kapia. f 15 Wakapanda mabue mu tshipela, ˆ Ne wakabanuisha mayi nyota yabu kujika bienze bu ne: ˆ bavua banuina mu mayi male. g 16 Wakapatula tusulu mu mukuna wa dibue ˆ Ne wakapuekesha mayi bu misulu. h 17 Kadi bakatungunuka ne kumuenzela mpekatu Mu ditombokela Mutambe Bunene mu tshipela; i 18 Bakela Nzambi mpata1 mu muoyo wabu j Pakalombabu biakudia bivuabu bajinga ne muoyo mujima.2 19 Nunku bakamba Nzambi ˆ meyi mabi, Bamba ne: “Nzambi udiku ˆ mua kuteka mesa a biakudia mu tshipela anyi?” k 20 Monayi! Yeye wakakuma dibue dinene ˆ Kuenzabi bua mayi apueke ne tusulu tupasalale. l “Yeye udi mua kutupesha kabidi diampa, 78:13 1 Anyi “tshimanu.” 78:18 1 Ku mua.: “bakateta Nzambi.” 2 Anyi “biakudia bua anyima wabu.”

MUSAMBU 78:21-40 21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

Peshi kupesha bantu bende munyinyi anyi?” a Pakabumvua Yehowa, wakafiika munda bikole; b Kapia c kakatemena Yakoba, Ne tshiji tshiende tshiakalundukila Isalele d Bualu kabakaleja ditabuja kudi Nzambi to; e Kabakeyemena bukole buende bua kubapandisha to. Ke yeye kutumina diulu didi ˆ ne matutu muulu dıyi, Ne kukangulaye biibi bia mu diulu. Uvua anu ubalokeshila mana bua bobu kudia; Wakabapesha ntete ya mu diulu. f Bantu bakadia biakudia bia bilobo;1 g Wakabifila bungi bukumbane bua kukutabu. h Wakajula lupepele lua ku est mu diulu, Kututshishaye lupepele lua ku sud ku bukole buende. i Wakabalokeshila munyinyi bu lupuishi, Nyunyi bu nsenga ya kumpenga kua mbuu. Wakayimatshisha munkatshi mua tshitudilu tshiende, Ku nseke yonso ya ntenta yende. Bakadia, kudiabu ne lumpukusu kubatondabi; Yeye wakabapesha bivuabu bajinga. j Kadi kumpala kua kujikijabu lukuka luabu luonso, Patshivua biakudia biabu mukana muabu, Tshiji tshia Nzambi tshiakabalundukila. k Yeye wakashipa bantu babu batambe bukole; l Wakakulula nsongalume ya Isalele.

78:25 1 Anyi “banjelu.”

966 NSHAP. 78 a Eks 16:3 b Nom 11:10 c Eb 12:29 d Nom 11:1 e Mis 106:24 Eb 3:10 Yuda 5

f Eks 16:14, 35 Eks 16:31, 32 Nom 11:7 Dut 8:3 Yne 6:31 1Ko 10:2, 3

g Mis 103:20 h Eks 16:12 i Nom 11:31-34 j Nom 11:19, 20 k Nom 11:10 l Nom 11:34 

Mulongo 2 a Nom 14:2-4 Nom 25:3 1Ko 10:8-10

b Eks 16:15 Dut 8:14, 15

c Nom 14:29, 35 Dut 2:14

d Nom 21:7 Bal 4:3

e Dut 32:4 f Eks 6:6 g Mis 95:10 Eb 3:10

h Dut 31:20 Yel 31:32

i Eks 34:6 Nom 14:18 Neh 9:31

j Nom 14:19, 20 Yel 30:11 Mdi 3:22

k Neh 9:27 Yes 48:9 Yhz 20:9

l Mis 103:14 m Nom 14:11 n Yes 63:10 Ef 4:30 Eb 3:16

32 Nansha nanku, bakenza kabidi mpekatu kupitshisha, a Ne kabavua ne ditabuja mu midimu yende ya kukema. b 33 Nunku wakashikija matuku abu bu mupuya wa patupu, c Ne kushikijaye bidimu biabu ne malu a tshimpitshimpi ˆ adi akuatshisha buowa. 34 Kadi misangu yonso ivuaye ubashipa, bavua bamukeba; d Bavua bapingana, bakeba Nzambi, 35 Bavuluka ne: Nzambi uvua Dibue diabu, e Kabidi ne: Nzambi Mutambe Bunene uvua Mukuudi1 wabu. f 36 Kadi bakakeba bua kumushima ne mukana muabu Ne kumudinga ne ludimi luabu. 37 Muoyo wabu kawuvua mushindame kudiye; g Kabavua balamate tshipungidi tshiende. h 38 Kadi uvua ne luse; i Uvua ubabuikidila1 tshilema tshiabu, kayi ubabutula to. j Uvua misangu ya bungi ukanda tshiji tshiende k Pamutu pa kujula tshiji tshiende tshikole tshionso. 39 Bualu yeye wakavuluka ne: bavua anu bantu betu ba tshianana aba,1 l Lupepele ludi lututa lupita, kaluyi lupingana.2 40 Bungi buine bua misangu yakamutombokelabu mu tshipela m Ne yakamufikishabu ku dinyingalala mu muaba uvua ˆ kawuyi mayi! n 78:35 1 Anyi “Musombuedi.” 78:38 1 Ku mua.: “ubuikila.” 78:39 1 Ku mua.: “Musunyi.” 2 Anyi pamuapa: “Ne: nyuma udi uya, kayi upingana.”

967 41 Bakela Nzambi mu diteta misangu ne misangu, a Bakanyingalaja1 Wa Tshijila wa Isalele. 42 Kabakavuluka bukole buende,1 Dituku divuaye mubasungile2 kudi muluishi, b 43 Muvuaye muleje bimanyinu biende mu Ejipitu c Ne bishima biende mu tshitupa tshia buloba tshia Soana, 44 Ne muvuaye mukudimune minkoloji ya musulu wa Nile milue mashi, d ˆ Kabayi mua kunua mayi a tusulu tuayi. 45 Yeye wakatuma bisumbu bia mabubu bua kubadia, e Ne ndimba bua kubabutula. f 46 Wakafila bia pa madimi biabu kudi mpasu ya mikumbi idi ibutula, Bivuabu bapete ku mudimu wabu mukole kudi mpasu ya mikumbi idi yenda mu bisumbu. g 47 Wakanyanga mionji yabu ya tumuma tua mvinyo ne mvula wa mabue h Ne mitshi yabu ya tshikuyi ne mabue a mvula. 48 Wakafila nyama yabu ya diambula nayi majitu ku mvula wa mabue i Ne bimuna biabu ku mipenyi ya mvula.1 49 Wakabajinguluila tshiji tshiende tshidi tshitema, Tshiji tshikole ne difiika munda ne dikenga, Bisumbu bia banjelu bidi bikebesha tshipupu. 50 Wakasoluela tshiji tshiende njila.

MUSAMBU 78:41-58 NSHAP. 78 a Nom 14:22 Dut 6:16 Mis 95:8, 9

c Dut 4:34 Neh 9:10 Mis 105:27-36

d Eks 7:19

52

e Eks 8:24 f Eks 8:6 g Eks 10:14, 15 h Eks 9:23

53

i Eks 9:25 

Mulongo 2 a Eks 12:29 Mis 105:36

54

b Mis 77:20 Mis 105:37

c Eks 14:20 Eb 11:29

55

d Eks 14:27 Eks 15:10

e Eks 15:17 f Mis 44:3 g Yos 24:12

56

Mis 44:2

h Yos 13:7 i Neh 9:24, 25 j Dut 31:16

57

Dut 32:15 Bal 2:11 2Sm 20:1 Neh 9:26

k 2Bk 17:15 Yel 44:23

l Dut 9:7 Bal 3:6

78:41 1 Anyi “Bakabungamija.” 78:42 1 Ku mua.: “tshianza tshiende.” 2 Ku mua.: “mubakuule.” 78:48 1 Anyi pamuapa: “disama dia mubidi kapia dikole.”

51

b Eks 14:30

m Hos 7:16 n Dut 12:2 Bal 2:2 Yhz 20:28

58

Kakabepula1 ku lufu to; Ne wakabafila2 ku tshipupu tshia disama. Ndekelu wa bionso, wakashipa banabute bonso ba mu Ejipitu, a Ntuadijilu wa bukole buabu bua lulelu mu ntenta ya Hama. Pashishe wakapatula bantu bende bu tshisumbu tshia mikoko, b Ne wakabalombola mu tshipela bu tshisumbu tshia nyama. Wakabalombola bikale mu bukubi, ˆ Ne kabakumvua buowa nansha; c Mbuu wakabuikila bena lukuna babu. d Wakabafikisha mu buloba buende bua tshijila, e Buloba bua mikuna ebu buvua tshianza tshiende tshia balume tshipete. f Wakipata bisamba kumpala kuabu; g Wakababanyina bumpianyi bupima ne nshinga wa kupima nende bule; h Wakateka bisa bia Isalele mu nzubu yabu. i Kadi bobu bakatungunuka ne kuela Nzambi Mutambe Bunene mpata,1 ne kumutombokela; j Kabakateya ntema ku mavuluija ende. k Bakamuela kabidi nyima ne bavua bena tshitungu anu bu bankambua babu. l Kabavua bantu ba kueyemena anu bu buta bua mikete budi kabuyi busuika bikole. m Bakatungunuka ne kumufiikisha munda ne miaba yabu mitumbuke, n

78:50 1 Anyi “kakepula anyima yabu.” 2 Ku mua.: “wakafila mioyo yabu.” 78:56 1 Ku mua: “mu diteta.”

MISAMBU 78:59–79:5

59

60

61

62

63

64

65

66

67

68

Ne bakamusonsola tshiji tshikole1 ne mpingu yabu misonga. a Nzambi wakumvua, kupetaye tshiji tshikole, b Ke yeye kubenga Isalele ne muoyo mujima. Ndekelu wa bionso, wakalekela ntenta wa tshitendelelu wa ku Shilo, c Ntenta uvuaye musombele munkatshi mua bantu. d Wakalekela bakuata tshimanyinu tshia bukole buende baya natshi, Kulekelaye butumbi buende mu tshianza tshia muluishi. e Wakafila bantu bende ku muele wa mvita f Ne wakakuatshila bumpianyi buende tshiji tshikole. Kapia kakashidisha nsongalume yende, Ne kabakimbila nsongakaji yende itshivua tumama misambu ya dibaka to.1 Bakuidi bende bakakuluka ku muele wa mvita, g Ne bakaji babu bakamba kabakadila to. h Pashishe Yehowa wakabika bu udi ubika ku tulu, i Bu tshilobo j tshidi tshibika padi mvinyo utshitenduka. Wakapingaja baluishi bende tshianyima; k Wakabafuisha bundu tshiendelele. Wakabenga ntenta wa Jozefe; Kakasungula tshisa tshia Efelayima to. Kadi wakasungula tshisa tshia Yuda, l Mukuna wa Siona, udiye munange. m

78:58 1 Anyi “mukawu.” 78:63 1 Ku mua.: “Ne kabakatumbisha nsongakaji yende itshivua tumama to.”

968 NSHAP. 78 a Bal 2:12 1Sm 7:3

b Bal 2:20 c Yos 18:1 1Sm 4:11

d Yel 7:12 e 1Sm 4:21 1Sm 5:1

f 1Sm 4:2, 10 g 1Sm 2:33, 34 1Sm 4:11

h 1Sm 4:19 i Mis 44:23 j Yes 42:13 k 1Sm 5:6 l Gen 49:10 m Mis 87:2 Mis 132:13 Mis 135:21



69 Wakenza bua muaba wende munsantu ushalaku kashidi anu bu diulu,1 a Bu buloba budiye mujadike bua kashidi. b 70 Wakasungula Davidi c muena mudimu wende, Yeye kumumbusha mu bipangu bia mikoko, d 71 Ku dilama mikoko ivua yamusha; Kumuvuijaye mulami ku mutu kua Yakoba, tshisamba tshiende, e Ne ku mutu kua Isalele, bumpianyi buende. f 72 Yeye wakabalama ne muoyo mutoke, g Ne wakabalombola ne bianza bipiluke. h

Mulongo 2 a Mis 76:2 b Mis 104:5 Mis 119:90 Mbi 1:4

79

c 1Sm 16:12, 13 d 1Sm 17:15 e 2Sm 7:8 f 2Sm 6:21 g 2Sm 8:15

2

1Bk 3:6 1Bk 9:4 1Bk 15:5

h 1Sm 18:14 

NSHAP. 79 i 1Ku 25:1

3

j Eks 15:17 k 2Bk 24:12, 13 Mis 74:3, 7 Mdi 1:10

l 2Bk 25:9, 10

4

2Ku 36:17-19 Yel 52:13

m Yel 7:33 Yel 15:3 Yel 34:20

n Yel 14:16 Yel 16:4

o Dut 28:37 Yhz 36:4

p Mis 74:1 Mis 85:5 Yes 64:9

5

Mujiki wa Asafa. i

Nzambi wetu, bisamba mbibuele mu bumpianyi buebe; j Mbinyange ntempelo webe wa tshijila; k Mbishiye Yelushalema mushiki wa mabuwa. l Mbifile bitalu bia bena mudimu bebe bu biakudia kudi nyunyi ya muulu Ne mibidi ya bena lulamatu bebe kudi nyama ya tshisuku ya pa buloba. m Mbipumune mashi abu paˆ nshi bu mayi kumpenga kuonso kua Yelushalema, Ne kakuena muntu udi mushale bua kubajiika. n Tudi balue tshintu tshia kupendabu kudi bena mutumba betu; o Badi batunyunguluke badi batuseka ne batupetula. Yehowa wanyi, newikale ne ˆ tshiji tshikole too ne dıba kayi? Nkashidi anyi? p

78:69 1 Ku mua.: “Wakibaka muaba wende munsantu bu miaba mitumbuke.”

969 6

7 8

9

10

11

12

13

Tshiji tshiebe netshiteme bu ˆ kapia too ne dıba kayi? a Pongolola tshiji tshiebe tshikole pa bisamba bidi kabiyi bikumanye Ne pa makalenge adi kaayi ˆ abila dına diebe. b Bualu mbadie Yakoba Ne mbashiye buloba buende munda mutupu. c Kutubadidi bilema bia bankambua betu. d Tulejaku luse luebe lukasa, e Bualu mbatupuekeshe panshi bikole. Utuambuluishe, wewe Nzambi wa lupandu luetu, f ˆ Bua bualu bua dına diebe dia butumbi; Utusungile ne utubuikidile1 mpekatu yetu bua bualu ˆ bua dına diebe. g Bua tshinyi bisamba bidi ne bua kuamba ne: “Nzambi wabu udi penyi?” h ˆ Bamanye ku mesu kuetu munkatshi mua bisamba Ne: mashi a bena mudimu bebe avuabu bele panshi mmasombuela. i Umvuaku mikemu ya muena buloko. j Lama1 badibu bakosele tshibawu tshia lufu2 ne bukole buebe bunene.3 k Upingajile bena mutumba betu misangu muanda mutekete l Bua bipendu bidibu bakupende nabi, Yehowa wetu. m Nunku, tuetu bantu bebe, mikoko ya mu mpata webe wa kudishila nyama, n Netukusakidile kashidi; Netumanyishe butumbi buebe mu bipungu ne bipungu bia bantu. o

79:9 1 Ku mua.: “ubuikile.” 79:11 1 Anyi pamuapa: “Lekesha.” 2 Ku mua.: “bana ba lufu.” 3 Ku mua.: “diboko diebe.”

MISAMBU 79:6–80:10 NSHAP. 79 a Sef 1:18 b Yel 10:25 c 2Ku 36:20, 21 d Neh 9:34

Kudi muludiki; bilondeshile “Bilongo bia kapapankole.” Divuluija. Wa Asafa. a Mujiki.

Mulami wa Isalele, 80 Wewe teleja,

e Mis 69:17 Mdi 3:22

f 1Ku 16:35 g Yos 7:9 1Sm 12:22 2Ku 14:11 Mis 115:1, 2 Yes 48:9 Yel 14:7

2

h Yoe 2:17 i Yel 51:35 Yhz 36:23

j Eks 2:23 Yes 42:6, 7

3

k Mis 102:19, 20

l Yel 12:14 m Mis 74:18

4

n Mis 74:1 Mis 95:7 Mis 100:3

o Mis 145:4 Yes 43:21

5

 Mulongo 2  NSHAP. 80

6

a 1Ku 25:1 b Mis 77:20 Yes 40:11 Yel 31:10 Yhz 34:12 1Pt 2:25

c Eks 25:20, 22

7

1Sm 4:4

d Yes 42:13 e Yes 25:9 f Mis 85:4 Mdi 5:21

8

g Nom 6:25 Mis 67:1, 2

h Mis 74:1 Mis 85:5 Mdi 3:44

i Mis 44:13 Mis 79:4

9

j Mis 80:3, 19 k Yes 5:7 l Mis 44:2 Mis 78:55 Yel 2:21

m Eks 23:28, 30 Yos 24:12, 13 1Bk 4:25

10

Wewe udi ulombola Jozefe anu bu tshisumbu tshia mikoko. b Wewe udi musombe mu nkuasa wa bukalenge pa mutu pa1 bakeluba, c Kenka.2 Kumpala kua Efelayima ne Benyamina ne Manashe, Ujule bukole buebe; d Luaku utupandishe. e Nzambi wetu, utupingaje kabidi mutuvua; f Mpala webe atukenkele bua tupandishibue. g Yehowa Nzambi wa biluilu, neubenge kumvua1 disambila dia bantu bebe too ˆ ne dıba kayi? h Wewe udi ubadiisha binsonji bu diabu diampa, Ne udi ubanuisha binsonji bungi bupitshidile. Wewe udi mulekele bena mutumba betu batandangana bua bualu buetu; Bena lukuna betu badi batungunuka ne kutuseka mudibu basue. i Wewe Nzambi wa biluilu, utupingaje kabidi mutuvua; Mpala webe atukenkele bua tupandishibue. j Uvua mumbushe muonji wa tumuma tua mvinyo k mu Ejipitu. Wewe kuipata bisamba, wewe kuwukuna. l Uvua muwusoluele muaba, Wowu kuela miji, kuwujawu ditunga. m Mikuna ivua mibuikila kudi dileji diawu,

80:1 1 Anyi pamuapa: “munkatshi mua.” 2 Anyi “Leja dibalakana diebe patoke.” 80:4 1 Ku mua.: “neukuatshile tshiji.”

MISAMBU 80:11–81:9 11

12

13

14

15

16

17

18

19

Ne mitshi ya sedre ya Nzambi kudi matamba awu. Matamba awu akafika too ne ku mbuu, Ne ntonga yawu too ne ku Musulu.1 a Bua tshinyi udi mubumbule bimanu bia mabue bia budimi bua tumuma tua mvinyo, b Bienza bua ne: bonso badi bapitshilaku bapuole tumuma tuawu? c Ngulube ya tshisuku idi iwunyanga, Ne nyama ya tshisuku ya mu mpata idi iwudia. d Wewe Nzambi wa biluilu, pingana koku. Mu diulu amu utangile panshi, umone! Tabalela koku muonji wa tumuma tua mvinyo eu, e Tshitaku tshia muonji1 tshidi tshianza tshiebe tshia balume tshikune, f Ne tangila muana uuvua2 muvuije mukole bua bualu buebe. g Mbawoshe ne kapia, h bawukose. Badi bafua bua kutanda kuebe.1 Tshianza tshiebe tshikuatshishe muntu udi ku dia balume diebe, Muana wa muntu uudi muvuije mukole bua bualu buebe. i Nunku katuakukuela nyima to. Utulame ne muoyo, bua ˆ tumone mua kubila dına diebe. Wewe Yehowa Nzambi wa biluilu, utupingaje kabidi mutuvua;

80:11 1 Mmumue ne: musulu wa Pelata. 80:15 1 Anyi “Mulamba wa muonji wa tumuma tua mvinyo.” 2 Anyi “ditamba diuvua.” 80:16 1 Ku mua.: “kutanda kua mpala webe.”

970 Mpala webe atukenkele bua tupandishibue. a

NSHAP. 80 a Gen 15:18 Eks 23:31 1Bk 4:21 Mis 72:8

b Yes 5:5

Kudi muludiki; wa Gitita.1 Wa Asafa. b

Nzambi udi bu81 Elelayi kole buetu mbila ne di-

c Nah 2:2 d 2Bk 18:9

2

2Bk 24:1 2Bk 25:1 2Ku 32:1 Yel 39:1

e Yes 63:15 f Yes 5:7

3

Yel 2:21

g Eks 4:22 Yes 49:5

h Mis 79:5

4

Yel 52:12, 13

i Mis 89:20, 21 

5

Mulongo 2 a Mis 80:7  NSHAP. 81 b 1Ku 25:1

6

c Mis 28:8 d Nom 29:1 e Eks 23:16 Nom 10:10

7

f Lew 23:23, 24 g Eks 12:14 h Eks 12:12

8

i Eks 1:13, 14 Eks 6:6

j Eks 14:10, 13 Mis 91:15

9

sanka. c Elelayi Nzambi wa Yakoba mbila ya ditshimuna. Tuadijayi kuimba mijiki ne ambulayi ngoma wa ku bianza, Ne lunzenze lua mijiki mimpe pamue ne tshiombelu tshia nshinga. Nuele mpungi padi ngondo ubala, d Padi ngondo tshitonga, bua dituku dia tshibilu tshietu. e ˆ Bualu edi ndıyi dielela Isalele, Mmukenji wa Nzambi wa Yakoba. f Wakawujadika bu divuluija kudi Jozefe g Pavuaye muye bua kuluisha buloba bua Ejipitu. h ˆ Ngakumvua dıyi1 dimvua tshiyi mujingulule ne: “Mvua mumbushe bujitu pa dikaya diende; i Bianza biende biakumbushibua ku tshibondo, kushalabi bidilekelele. Pauvua mu dikenga wakabikila, meme kukusungila; j Ngakakuandamuina mu ditutu dia makubakuba.1 k ˆ Ngakakuteta ku mayi a Meliba.2 l (Sela) Telejayi, nuenu bantu banyi, nengambe malu a kunutuisha nawu. Wewe Isalele, bu wewe nansha unteleja. m Munkatshi muebe kamuakuikala nzambi muenyi to,

k Eks 19:16, 19 l Eks 17:6, 7 m Eks 15:26

81:Mut 1 Tang. Diumv. 81:5 1 Anyi “muakulu.” 81:7 1 Ku mua.: “mu muaba musokome wa dikubakuba.” 2 Diumvuija: “Ditandangana.”

971 10

11 12

13

14

15

16

MISAMBU 81:10–83:4 Ne kuakuinamina nzambi wa ku babende nansha. a Meme Yehowa ndi Nzambi webe, Yeye uvua mukupatule mu buloba bua Ejipitu. b Bulula mukana muebe, meme nemmuwuje. c Kadi bantu banyi kabakateˆ leja dıyi dianyi; Isalele kakankokela. d Nunku ngakabalekela balonda mioyo yabu ya tshitshiu; Bakenza tshivuabu bamone ne: ntshiakane.1 e Bu bantu banyi nansha banteleja, f Bu Isalele nansha wendela mu njila yanyi! g Mvua mua kukokesha bena lukuna babu ne lukasa; Mvua mua kukudimuna tshianza tshianyi bua kuluisha baluishi babu. h Badi bakine Yehowa nebadibombe kumpala kuende, Ne tshiabafikila1 netshikalaku kashidi. Kadi yeye neakudiishe ´ wewe1 ne ble mutambe buimpe,2 i Neakukutshishe ne buitshi bua mu dibue.” j

82

Mujiki wa Asafa. k

Nzambi udi wimana mu disangisha dia Nzambi;1 l Udi ulumbuluisha munkatshi mua banzambi2 ne: m 2 “Nenutungunuke ne kulumbuluisha ne kansungansunga n Ne kutua ku tshia bantu babi ˆ too ne dıba kayi? o (Sela)

81:12 1 Ku mua.: “Bakenda mu ngenyi yabu.” 81:15 1 Ku mua.: “tshikondo tshiabu.” 81:16 1 Ku mua.: “yeye,” mmumue ne: bantu ba Nzambi. ´ 2 Ku mua.: “mafuta a ble.” 82:1 1 Anyi “mu disangisha dia Udi ne Bunzambi.” 82:1, 6 2 Anyi “bantu badi bu nzambi.”

NSHAP. 81 a Eks 20:2-5 Dut 6:13, 14

b Dut 5:6 c Dut 32:13, 14 d Eks 32:1 Dut 32:15

e Yel 7:23, 24 Yel 11:7, 8 Mik 6:16

f Dut 32:29 g Dut 5:29 Yes 48:17, 18

h Nom 14:9 i Mis 147:14 j Dut 32:13, 14 

NSHAP. 82 k 1Ku 25:1 l 2Ku 19:6 m Eks 18:21, 22 Mis 82:6 Yne 10:34, 35

n Lew 19:15 Mbi 5:8

o Dut 1:16, 17 2Ku 19:7 Nsu 18:5

 Mulongo 2 a Dut 24:17 b Yel 22:3 c Mik 3:1 d Mis 11:3 Nsu 29:4

e Yne 10:34, 35 1Ko 8:5

f Mis 49:12 g Mis 146:3, 4 h Mis 96:13 

NSHAP. 83 i 2Ku 20:14 j Mis 28:1 k Mis 2:1, 2 l Eks 1:8-10 2Ku 20:1 Est 3:6

3 Lumbuluilayi1 bapuekele ne badi bafuishe batatuabu. a Kosayi bilumbu bia badi kabayi ne dikuatshisha ne bakengi mu mushindu muimpe. b 4 Sungilayi bapuekele ne bapele; Nubapandishe mu tshianza tshia bantu babi.” 5 Ki mbamanye ne ki mbajingulule nansha; c Badi benda batambakana mu ˆ mıdima; Bishimikidi bionso bia buloba bidi bienda binyukudibua. d 6 “Ndi muambe ne: ‘Nuenu nudi banzambi,2 e Buonso buenu nudi bana ba Mutambe Bunene. 7 Kadi nenufue anu mutu bantu bafua; f Nenukuluke anu bu mukokeshi mukuabu yonso eu!’” g 8 Jukaku, wewe Nzambi, ulumbuluishe buloba, h Bualu bisamba bionso mbiebe. Musambu. Mujiki wa Asafa. i

wetu, kushadi mu83 Nzambi puwe to; j

Kushadi mupudikile1 anyi kuyi unyunga, wewe Nzambi. 2 Bualu tangila! bena lukuna bebe badi mu kayumbayumba; k Badi bakukine badi benza malu ne diambu.1 3 Badi belela bantu bebe tshifufu mu musokoko ne budimu; Badi batungila banangibue bebe.1 4 Badi bamba ne: “Luayi, tubabutule bua kabikadi kabidi tshisamba, l

82:3 1 Anyi “Lumbuluishayi.” 83:1 1 Anyi “Kushadi kamama.” 83:2 1 Anyi “badi bajula mitu yabu.” 83:3 1 Ku mua.: “baudi musokoke.”

MISAMBU 83:5–84:4 5

6 7

8

9

10 11

12 13

14

15

Bua bantu kabavuluki kabidi ˆ dına dia Isalele nansha.” Badi balukakaja lungenyi tshiapamue;1 Mbadie tshipungidi2 bua kukuenzela bibi, a Ntenta ya Edome ne ya bena Yishimaele, ya Moaba b ne ˆ ya bena Haga, c Ya Gebala ne ya Amona d ne ya Amaleka, Ya Peleshete e pamue ne bena mu Tulo. f ˆ Ashu g pende mmudisange nabu; Badi bambuluisha1 bana ba Lota. h (Sela) Ubenzele muuvua muenzele Midiyana, i Muuvua muenzele Sisela ne Yabina ku kasulu1 ka Kishona. j ˆ Bakababutula ku Ene-do; k Bakalua bu tumvi tua nyama bua buloba. Vuija banene babu bu Oleba ˆ ne Zebe, l Ne bakokeshi1 babu bu Zeba ne Salemuna, m Bualu bakamba ne: “Tuangatayi buloba budi Nzambi musombele.” Nzambi wanyi, ubavuije bu ˆ tshisonsa tshia meba tshidi tshinyunguluka, n Bu tukolakola tudibu bapepula kudi lupepele. Bu kapia kadi kosha ditu dionso, Bu ludimi lua kapia ludi luosha mikuna, o Nunku, ubalondakaje ne mvula mukole wa tshipepele tshikole p

83:5 1 Ku mua.: “Badi bebejangana ngenyi ne muoyo popamue.” 2 Anyi “tshiovo.” 83:8 1 Ku mua.: “Mbalue diboko kudi.” 83:9 1 Anyi “kasulu ka tshilonda nkoka.” 83:11 1 Anyi “balombodi.”

972

NSHAP. 83 a 2Sm 10:6 Yes 7:2, 5

b 2Ku 20:1, 10 c 1Ku 5:10 d Yel 49:2 e Eks 15:14 Mis 60:8

f Amo 1:9 g 2Bk 17:5 h Gen 19:36-38 Dut 2:9

i Bal 8:10, 12 j Bal 4:2, 7, 15 k Yos 17:11 l Bal 7:25 m Bal 8:21 n Yes 17:13 o Mis 144:5 Nah 1:6

p Yes 30:30 

Mulongo 2 a Mis 11:6 b Eks 6:3 Mis 68:4 Yes 42:8 Yes 54:5

c Mis 59:13 Mis 92:8 Dan 4:17

 NSHAP. 84 d 2Ku 20:19 e Mis 27:4 Mis 43:3 Mis 46:4

f Mis 42:1, 2 Mis 63:1, 2

ˆ Ne ubakuatshishe buowa bukole ne tshipepele tshiebe tshikole tshia mvula. a 16 Uwuja1 mpala yabu ne bundu, ˆ Bua bakebe dına diebe, wewe Yehowa. 17 Bafuishibue bundu ne buˆ mvue buowa bukole bua kashidi; Bapuekeshibue milongo ne bajimijibue; 18 Bamanye ne: wewe, udi ne ˆ dına dia Yehowa, b Wewe nkayebe ke Mutambe Bunene pa mutu pa buloba bujima. c Bua muludiki; wa Gitita.1 Wa bana ba Kola. d Mujiki.

mudi ntenta webe mu84 Kenene wa tshitendelelu

mulengele1 nunku, e Yehowa wa biluilu! 2 Meme yonso mujima1 ndi nzuka, Eyowa, ndi ngamba kufua ne dijinga dikole, Bua mbanza ya Yehowa. f Muoyo wanyi ne mubidi wanyi bidi biela mbila ne disanka kudi Nzambi wa muoyo. 3 Nansha nyunyi udi upetaku muaba wa kusombela Ne kandindi disua diaku, Muaba udiku kalamina tuana tuaku Pabuipi ne tshioshelu tshiebe tshinene, wewe Yehowa wa biluilu, Mukalenge wanyi ne Nzambi wanyi! 4 Ba diakalenga mbadi basombele mu nzubu webe! g Badi batungunuka ne kukutumbisha. h (Sela)

g Mis 23:6 Mis 65:4

h 1Ku 25:7 Mis 150:1

83:16 1 Anyi “Buikila.” 84:Mut 1 Tang. Diumv. 84:1 1 Anyi “munangibue bikole.” 84:2 1 Anyi “Anyima wanyi.”

973 5 Ba diakalenga mbantu badi bapetela bukole kuudi, a Badi mioyo miteka ku bibeba. 6 Padibu bapitshila mu Tshibandabanda tshia Baka,1 Badi batshivuija muaba wa ˆ mishimi ya mayi; Ne mvula ya mbedi idi itshivuadika2 mabenesha. 7 Nebaye benda, bukole buabu buenda anu buvula; b Yonso wa kudibu udi umueneka kumpala kua Nzambi mu Siona. 8 Wewe Yehowa Nzambi wa biluilu, umvua disambila dianyi; Teleja, wewe Nzambi wa Yakoba. (Sela) 9 Tangila, wewe ngabu wetu c ne Nzambi wetu,1 Tangila mpala wa muela manyi webe. d 10 Bualu dituku dimue mu mbanza yebe ndimpe kupita matuku tshinunu muaba mukuabu! e Ndi musungule bua kuimana ku tshibuelelu tshia nzubu wa Nzambi wanyi Pamutu pa kusombela mu ntenta ya malu mabi. 11 Bualu Yehowa Nzambi udi ˆ dıba f ne ngabu; g Yeye udi upeshangana luse ne butumbi. Kakuena tshintu tshimpe nansha tshimue tshikala Yehowa mua kupala Badi benda ne muoyo mutoke. h 12 Yehowa wa biluilu, Wa diakalenga mmuntu udi ukueyemena. i 84:6 1 Anyi “tshibandabanda tshia mitshi ya baka.” 2 Anyi pamuapa: “Ne mulongeshi udi udijingila.” 84:9 1 Anyi pamuapa: “Tangila kudi ngabu wetu, wewe Nzambi.”

MISAMBU 84:5–85:11 NSHAP. 84 a Mis 28:7 b Mis 18:32 Yes 40:29-31 Hab 3:19

c Gen 15:1

Bua muludiki. Wa bana ba Kola. a Mujiki.

wanyi, udi muleje 85 Yehowa ditunga diebe luse; b

2

d 1Sm 2:10 e Mis 26:8 Mis 27:4 Mis 43:3, 4

3

f Mis 27:1 Yes 60:19, 20

g Dut 33:29

4

2Sm 22:3 Mis 144:2

h Mis 34:9 Mis 37:18

i Mis 146:5

5

Yel 17:7

 Mulongo 2  NSHAP. 85

6

a 2Ku 20:19 b Lew 26:42 Yoe 2:18

c Ezl 2:1 Yel 30:18 Yhz 39:25

7 8

d Yel 50:20 Mik 7:18

e Mis 103:9 Yes 12:1

f Mis 80:3, 4

9

g Mis 74:1 Mis 79:5

h Ezl 3:11 Yel 33:10, 11

10

i Mdi 3:22 j Yes 57:19 k Dut 8:17, 18 Mis 78:7

l Yes 46:13 m Mis 72:3 Yes 32:17

11

Wakapingaja bana ba Yakoba bavuabu bakuate. c Udi mufuile bantu bebe luse bua tshilema tshiabu; Wakababuikidila1 mpekatu wabu yonso. d (Sela) Wakakanda tshiji tshiebe tshionso; Wakalekela tshiji tshiebe tshikole. e Tupingajaku kabidi mutuvua,1 wewe Nzambi wa lupandu luetu, Ne tekaku dibenga kukusankisha dietu ku luseke. f Neutukuatshile tshiji tshikole bua kashidi anyi? g Neulunguluje tshiji tshiebe mu tshipungu ne tshipungu tshia bantu anyi? Kuakutufulululaku kabidi Bua bantu bebe basankile mu wewe anyi? h Yehowa wetu, utuleje dinanga diebe dia lulamatu, i Ne utupeshe lupandu luebe. Nenteleje tshidi Nzambi mulelela Yehowa wamba, Bualu neambile bantu bende, bena lulamatu bende, malu a ditalala, j Kadi bobu kabapinganyi ku ditamba kudieyemena to. k Bushuwa, lupandu luende ludi pabuipi ne badi bamutshina, l Bua butumbi buende buikale mu buloba buetu. Dinanga dia lulamatu ne lulamatu nebituilangane pamue; Buakane ne ditalala nebituangane mishiku. m Lulamatu nelutoloke mu buloba,

85:2 1 Ku mua.: “Wakabuikila.” 85:4 1 Anyi “Tupingaja kabidi pamue.”

MISAMBU 85:12–86:15 Ne buakane nebutangile panshi kumbukila mu diulu. a 12 Bushuwa, Yehowa neafile tshidi tshimpe,1 b Ne buloba buetu nebupatule bintu biabu bia kunowa. c 13 Buakane nebuende kumpala kuende d Ne nebuenzele makasa ende njila. Disambila dia Davidi.

ditshi diebe,1 wewe 86 Inyika Yehowa, ungandamune, 2

3 4

5

6

7

8

Bualu ndi nkenga ne ndi mupele. e Lama muoyo1 wanyi, bualu ndi muena lulamatu. f Pandisha muena mudimu webe udi ukueyemena, Bualu wewe udi Nzambi wanyi. g Ndeja luse, Yehowa wanyi, h Bualu ndi nkubila dituku dijima. i Sankisha muena mudimu webe,1 Bualu kuudi wewe, Yehowa, nkundi ntangila.2 Bualu wewe, Yehowa, udi muimpe j ne udi mudiakaje bua kubuikidilangana; k Udi muwule tente ne dinanga dia lulamatu kudi bonso badi bakubila. l Yehowa wanyi, teleja disambila dianyi; Ne teya ntema ku milombu yanyi ya dilomba diambuluisha. m Ndi nkubila mu dituku dia dikenga dianyi, n Bualu wewe neungandamune. o Yehowa wanyi, kakuena udi bu wewe munkatshi mua nzambi mikuabu, p

85:12 1 Anyi “bubanji.” 86:1 1 Anyi “Inama, uteleje.” 86:2, 13 1 Anyi “anyima.” 86:4 1 Anyi “anyima wa muena mudimu webe.” 2 Anyi “nkundi mbandisha anyima wanyi.”

974 NSHAP. 85 a Yes 26:9 Yes 45:8

b Mis 84:11

9

Yak 1:17

c Lew 26:4 Mis 67:6 Yes 25:6 Yes 30:23

d Mis 89:14 

NSHAP. 86

10

e Mis 34:6 Yes 66:2

f Mis 37:28

11

g 2Ku 16:9 h Mis 57:1 i Mis 25:5 j Mis 25:8 Mis 145:9 Luk 18:19

k Yes 55:7 Mik 7:18

12

l Mis 130:7 m Mis 17:1 n Mis 18:6 o Mis 116:1 p Eks 15:11 Mis 96:5 1Ko 8:5, 6

13

 Mulongo 2 a Dut 3:24 Mis 104:24

b Yes 2:2, 3

14

Zek 14:9 Bua 7:9, 10

c Bua 15:4 d Mis 72:18 Dan 6:27

e Dut 6:4 Mis 83:18 Yes 44:6 1Ko 8:4

f Mis 27:11 Mis 119:33 Mis 143:8 Yes 54:13

g Mis 43:3 h Mbi 12:13 Yel 32:39

i Mat 22:37 j Yob 33:28 Mis 56:13 Mis 116:8

k 2Sm 15:12 l Mis 10:4 Mis 54:3

m Eks 34:6 Neh 9:17 Yna 4:2

15

Kakuena midimu mikuabu idi bu yebe to. a Bisamba bionso biuvua mufuke Nebilue kuinama kumpala kuebe wewe, Yehowa, b ˆ Nebipeshe dına diebe butumbi. c Bualu wewe udi munene ne udi wenza malu a kukema; d Udi Nzambi, wewe nkayebe. e Yehowa wanyi, ndongesha malu a njila webe. f Nengendele mu bulelela buebe. g Vuija muoyo wanyi muoyo ˆ umue1 bua ntshine dına diebe. h Ndi nkutumbisha ne muoyo wanyi mujima, wewe Yehowa Nzambi wanyi, i ˆ Ne nentumbishe dına diebe kashidi, Bualu dinanga diebe dia lulamatu kundi ndinene, Ne wewe udi mupandishe muoyo1 wanyi mu ndondo ya Lukita.2 j Nzambi wanyi, bena dikamakama badi bajuka bua kunduisha; k Dingumba dia bena tshikisu didi dikeba bua kuangata muoyo wanyi,1 Ne kabena bakunemeka2 to. l Kadi wewe, Yehowa, udi Nzambi wa luse udi uditeka pa muaba wa bakuabu,1 Udi kayi ukuata tshiji lukasa, muwule tente ne dinanga dia lulamatu pamue ne lulamatu.2 m

86:11 1 Anyi “Mpesha muoyo udi kawuyi mupanduluke.” 86:13 2 Anyi “Sheole,” mmumue ne: lukita lua bukua bantu buonso. Tang. Diumv. 86:14 1 Anyi “dikeba anyima wanyi.” 2 Anyi “ki mbakuteke wewe kumpala kuabu.” 86:15 1 Anyi “muena muoyo muimpe.” 2 Anyi “ne bulelela.”

975 16 Tangila kundi, undeje luse. a Pesha muena mudimu webe bukole buebe, b Ne pandisha muana wa balume wa mupika webe mukaji. 17 Ndeja tshimanyinu1 tshia buimpe buebe, Bua badi bankine batshimone, bafuishibue bundu. Bualu wewe, Yehowa, udi muambuluishi wanyi ne munsambi. Wa bana ba Kola. c Mujiki. Musambu.

tshia tshi87 Tshishimikidi menga tshiende tshidi 2

3

4

5

6

7

mu mikuna ya tshijila. d Yehowa mmunange biibi bia Siona e Bikole kupita ntenta yonso ya Yakoba. Badi bakula malu a butumbi bua bualu buebe, wewe tshimenga tshia Nzambi mulelela. f (Sela) Nembale Lahaba g ne Babilona munkatshi mua badi bammanye;1 Monayi Peleshete ne Tulo pamue ne Kushi. Nebambe ne: “Uvua muledibuamu nyeye eu.” Nebambe kabidi bua Siona ne: “Bavua balelelamu muntu ne muntu yonso.” Ne Mutambe Bunene neamujadike bikole. ˆ Padibu bafunda mena a bukua bisamba, Yehowa neamanyishe ne: “Eu ke uvua muledibuamu.” (Sela) Bimbi ba misambu h ne badi baja maja a banyunguluka bele tshijengu i nebambe ne:

86:17 1 Anyi “tshijadiki.” 87:4 1 Anyi “banjingulule.”

MISAMBU 86:16–88:7 “Mishimi yanyi yonso idi munda muebe.”1 a

NSHAP. 86 a Mis 25:16 b Mis 28:7 

NSHAP. 87 c 2Ku 20:19

Musambu. Mujiki wa bana ba Kola. b Kudi muludiki; bilondeshile ngimbilu wa Mahalata,1 wa kuimba benda bashilangana. Masikile1 a Hemana c muena Ezele.

Yehowa, Nzambi wa 88 Wewe lupandu luanyi, d

d Mis 48:1 e Mis 78:68 Mis 132:13

2

f Mis 48:2 Yes 60:14

g Mis 89:10 Yes 30:7

3

h 1Ku 15:16 i Mis 150:4 

Mulongo 2 a Mis 46:4  NSHAP. 88

4

5

b 2Ku 20:19 c 1Bk 4:30, 31 1Ku 2:6

d Mis 27:9 Yes 12:2

6 e Mis 22:2 f 1Bk 8:30 g Mis 141:1 h Mis 71:20

7

Ndi ndila mu munya, Ne butuku ndi ndua kumpala kuebe. e Itaba disambila dianyi difike kuudi, f Inyika ditshi diebe1 ku muadi wanyi wa dilomba diambuluisha. g Bualu anyima1 wanyi mmuwule ne dikenga, h Ne muoyo wanyi udi pabuipi ne kubuela mu Lukita.2 i Nkadi mubadibue munkatshi mua badi bapueka mu tshina;1 j Ndi mulue muntu udi kayi mua kudisungila,2 k Udibu bashiye munkatshi mua bafue Bu bantu bashipa balale mu lukita, Baudi kutshiyi uvuluka nansha, Bavuabu bumbushe ku bulami buebe.1 Wewe udi munteke mu tshina tshile menemene, ˆ Mu miaba ya mıdima, mu dijimba dile menemene dialabale. Tshiji tshiebe tshikole tshidi tshinnemena bujitu bua bungi, l Ne udi umpita bukole ne mavuala ebe adi atuta. (Sela)

i Yes 38:10 j Mis 143:7 k Mis 31:12 l Mis 90:7 Mis 102:10

87:7 1 Anyi “Kundi meme, wewe udi mushimi wa bintu bionso.” 88:Mut; 88:3 1 Tang. Diumv. 88:2 1 Anyi “Inama, uteleje.” 88:3 2 Anyi “Sheole,” mmumue ne: lukita lua bukua bantu buonso. Tang. Diumv. 88:4 1 Anyi “lukita.” 2 Anyi “bu muntu udi kayi ne bukole.” 88:5 1 Ku mua.: “tshianza tshiebe.”

MISAMBU 88:8–89:7 8 Wewe udi muipate bandi mumanyangane nabu bonso baye kule nanyi; a Udi mumvuije tshintu tshibipe kudibu. Ndi mukuatshike mu buteyi, tshiyi mua kunyema. ˆ 9 Dısu dianyi nditshioke bua dikenga dianyi. b Ndi nkubila dituku dijima, wewe Yehowa; c Wewe ngundi ngoluela bianza bianyi. 10 Newenzele bafue malu a kukema anyi? Badi kabayi ne bukole mu lufu badi mua kujuka bua kukutumbisha anyi? d (Sela) 11 Badi mua kumanyisha dinanga diebe dia lulamatu mu lukita, Lulamatu luebe mu muaba wa kabutu1 anyi? 12 Malu ebe a kukema neamaˆ nyike mu mıdima Peshi buakane buebe mu buloba bua tshipua muoyo anyi? e 13 Kadi ntshidi anu nkudidila ndomba diambuluisha, wewe Yehowa, f Disambila dianyi didi difika kumpala kuebe mu dinda dionso. g 14 Yehowa wanyi, bua tshinyi udi umbenga?1 h Bua tshinyi udi unsokoka mpala webe? i 15 Katshia ku buana buanyi, Ndi mukengeshibue ngamba kufua; j Ndi mutekesha kudi malu makole audi mulekele ankuata. 16 Tshiji tshiebe tshidi tshitema ntshimpite bukole; k ˆ Malu ebe adi enza buowa bukole adi ambutula. ˆ 17 Adi anjingila bu mayi dituku dijima; 88:11 1 Anyi “mu Abadona.” 88:14 1 Anyi “ubenga anyima wanyi.”

976 NSHAP. 88 a Yob 19:13, 19 Mis 31:11 Mis 142:4

b Yob 17:7 Mis 42:3 Mdi 3:49

c Mis 55:17 d Yob 14:14 Mis 115:17 Yes 38:18

Mmannyunguluke nseke yonso.1 18 Wewe udi muipate balunda banyi ne bena dianyi baye kule nanyi; a ˆ Mıdima mmilue wanyi mulunda. Masikile.1 Wa Etana b muena Ezele.

misambu ya 89 Nengimbe mudi Yehowa muleje di-

e Mbi 2:16 Mbi 8:10 Mbi 9:5

f Mis 46:1 g Mis 55:17 Mis 119:147

2

h Mis 43:2 i Yob 13:24 Mis 13:1

j Yob 17:1 k Mis 102:10 

3

Mulongo 2 a Yob 19:13 Mis 31:11 Mis 38:11 Mis 142:4

4

 NSHAP. 89 b 1Bk 4:30, 31 1Ku 2:6

5

c 1Ku 16:41 Yes 54:10

d 2Sm 7:8 1Bk 8:16 Luk 1:32, 33

6

e Mis 132:11 Yhz 34:23 Hos 3:5 Yne 7:42

f 1Ku 17:11 Bua 22:16

g 2Sm 7:12, 13 Eb 1:8

h Mis 40:5 Mis 71:19

i Yob 38:7 j Yes 6:2, 3 k Dan 7:9, 10

7

nanga dia lulamatu bua kashidi. Nemmanyishe lulamatu luebe kudi ba mu bipungu bionso bia bantu ne mukana muanyi. Bualu ndi muambe ne: “Dinanga dia lulamatu nedikoleshibue1 bua kashidi, c Ne wewe udi mujadike lulamatu luebe mu diulu bikole.” “Ndi mudie tshipungidi ne musungula wanyi; d Ndi muditshipe kudi Davidi muena mudimu wanyi ne: e ‘Nenjadike bana1 f bebe bikole bua kashidi, Nenkoleshe nkuasa webe wa bukalenge mu bipungu bionso bia bantu.’” g (Sela) Diulu didi ditumbisha malu ebe a kukema, wewe Yehowa, Eyowa, lulamatu luebe mu tshisumbu tshia bansantu. Nnganyi muulu udi mua kudifuanyikija ne Yehowa? h Nnganyi munkatshi mua bana ba Nzambi i udi bu Yehowa? Badi banemeka Nzambi bikole mu tshipangu tshia1 bansantu; j Yeye mmunene ne udi ukuatshisha bonso badi bamuˆ nyunguluke buowa. k

88:17 1 Anyi pamuapa: “onso musangu umue.” 89:Mut 1 Tang. Diumv. 89:2 1 Anyi “nedishalaku.” 89:4 1 Ku mua.: “dimiinu.” 89:7 1 Anyi “masangisha a.”

977 8 Wewe Yehowa Nzambi wa biluilu, Nnganyi udi ne bukole bu wewe Yah? a Lulamatu luebe ndukunyunguluke. b 9 Wewe udi ukokesha dituta dikole dia mavuala a mbuu; c Padi mavuala ende atuta bikole, wewe udi uabatamija. d 10 Wewe udi muzaze Lahaba e bu muntu udibu bashipe. f Udi mutangalaje bena lukuna bebe ne diboko diebe dia bukole. g 11 Diulu ndiebe, ne buloba mbuebe; h Buloba budi bumenesha bintu ne bintu bidi bibuwuje, i wewe ngudi mubienze. 12 Nord ne sud, wewe nguakabifuka; ˆ Mukuna wa Tabo j ne mukuna ˆ wa Hemona k idi itumbisha ˆ dına diebe ne disanka. 13 Diboko diebe didi ne bukole; l Tshianza tshiebe tshidi ne makanda; m Tshianza tshiebe tshia balume ntshibandishibue. n 14 Buakane ne kulumbuluisha kuakane bidi tshishimikidi tshia nkuasa webe wa bukalenge; o Dinanga dia lulamatu pamue ne lulamatu mbimane kumpala kuebe. p 15 Ba diakalenga mbantu badi bamanye lubila lua disanka. q Yehowa wetu, badi bendela mu butoke bua mpala webe. ˆ 16 Badi basankila mu dına diebe dituku dijima, Ne badi batumbila mu buakane buebe. 17 Bualu wewe udi butumbi bua bukole buabu, r

MUSAMBU 89:8-27 NSHAP. 89 a 1Sm 2:2 Mis 84:12

b Dut 32:4

18

c Yel 31:35 d Mis 65:7 Mis 107:29

e Yes 30:7 f Eks 14:26

19

Eks 15:4

g Eks 3:20 Dut 4:34 Luk 1:51

h 1Ko 10:26 i 1Ku 29:11 Mis 50:12

j Yos 19:22, 23 k Dut 3:8 Yos 12:1

20

l Eks 6:6 m Eks 13:3 n Mis 44:3

21

o Dut 32:4 Mis 71:19 Bua 15:3

p Eks 34:6 Yel 9:24

22

q Nom 10:10 Mis 98:6

r Mis 28:7 

Mulongo 2

23

a 1Sm 2:10 b Mis 2:6 c 1Sm 18:14

24

d 2Sm 7:8 e Bz 13:22 f 1Sm 16:12, 13 Bz 10:38

g Mis 80:17 Yes 42:1

25

h 1Ku 17:9 i 2Sm 3:1 2Sm 7:9

j Mis 110:1 k 2Sm 7:15

26

1Ku 17:13 Bz 13:34

l 1Bk 4:21 Mis 72:8

m 2Sm 22:47 Mis 18:2

n Mis 2:7 Eb 1:5

o 1Tm 6:15 Bua 1:5 Bua 19:16

27

Ne bukole1 buetu budi butumbishibua ku dianyisha diebe. a Bualu ngabu wetu ngua Yehowa, Mukalenge wetu ngua Wa Tshijila wa Isalele. b Tshikondo atshi wewe wakakula mu tshikena kumona ne bena lulamatu bebe wamba ne: “Ndi mupeshe tshilobo bukole; c Ndi mubandishe muntu musungula munkatshi mua bantu. d Ndi mupete Davidi muena mudimu wanyi; e Ndi mumuele manyi ne manyi anyi a tshijila. f Tshianza tshianyi netshimukuatshishe, g Ne diboko dianyi nedimukoleshe. Kakuena muena lukuna wamuambila bua kulambula mulambu, Ne kakuena muntu udi kayi muakane wamukengesha. h Nensunsule baluishi bende kumpala kuende i Ne nenkume badi bamukine. j Lulamatu luanyi ne dinanga dianyi dia lulamatu bidi nende, k Ne bukole1 buendeˆ nebutumbishibue mu dına dianyi. Nenteke tshianza tshiende1 pa mutu pa mbuu Ne tshianza tshiende tshia balume pa mutu pa misulu. l ˆ Yeye neangele dıyi ne: ‘Wewe udi Tatu wanyi, Nzambi wanyi ne Dibue dia lupandu luanyi.’ m Nemmuteke bu muanabute, n Mutambe kutumbuka wa bakalenge bonso ba pa buloba. o

89:17, 24 1 Ku mua.: “lusengu.” 89:25 1 Anyi “bukokeshi buende.”

MUSAMBU 89:28-46 28 Nendame dinanga dianyi dia lulamatu kudiye bua kashidi, a Ne tshipungidi tshindi mudie nende katshiakupangila nansha. b 29 Nenjadike bana1 bende bua kashidi, Ne nengenze bua nkuasa wende wa bukalenge ashale kashidi anu bu mudi diulu. c 30 Bana bende bobu balekele mikenji yanyi Ne kabayi bende bilondeshiˆ le meyi anyi,1 ˆ 31 Bobu bashipe meyi anyi mafunda ˆ Ne kabayi batumikile meyi anyi matuma, 32 Nunku nembanyoke ne mulangala bua dibenga kutumikila diabu1 d Ne mfimbu bua tshilema tshiabu. 33 Kadi tshiakulekela dinanga dianyi dia lulamatu kudiye e Anyi kubenga kukumbaja dilaya dianyi nansha.1 34 Tshiakushipa tshipungidi tshianyi, f Anyi kushintulula tshivua mishiku yanyi miambe nansha. g 35 Ndi muditshipe mu bunsantu buanyi, musangu umue bua kashidi; Tshiakuambila Davidi malu a dishima to. h 36 Bana1 bende nebashalaku kashidi; i Nkuasa wende wa bukalenge neashalaku kashidi anu bu ˆ dıba kumpala kuanyi. j 37 Anu bu ngondo, yeye neajadikibue bikole bua kashidi 89:29 1 Ku mua.: “dimiinu.” 89:30 ˆ 1 Anyi “meyi anyi a dilumbuluisha.” 89:32 1 Anyi “buntomboji buabu.” 89:33 1 Ku mua.: “Anyi kudinga bua lulamatu luanyi nansha.” 89:36 1 Ku mua.: “Dimiinu.”

978 NSHAP. 89 a Bz 13:34

38 b 2Sm 23:5 Mis 89:34

39 c Yes 9:7 Yel 33:17 Eb 1:8

d 2Sm 7:14 1Bk 11:14, 31

40

e 2Sm 7:15 1Bk 11:32, 36

41 f Yel 33:20, 21

42 g Yak 1:17

h Nom 23:19

43

Mis 132:11

i 2Sm 7:16, 17 Mis 72:17 Yes 11:1 Yel 23:5 Yne 12:34 Bua 22:16

44

45 j Dan 7:14 Luk 1:32, 33

 Mulongo 2 a 1Ku 28:9

b Dut 28:37

c Dut 28:25

d Mis 13:1

46

Bu ntemu wa lulamatu muulu.” (Sela) Kadi wewe muine udi mumulekele, mumubenge; a Udi mukuatshile muela manyi webe tshiji tshikole. Wewe udi mulekele tshipungidi tshiuvua mudie ne muena mudimu webe ne kapeja; Udi munyange tshifulu tshiende tshia butumbi1 paudi mutshimanshe panshi. Wewe udi mubumbule bimanu biende bia mabue bionso;1 Udi mubutule miaba yende mikolesha. Bonso badi bapitshilapu mbamupawule; Yeye udi tshipendu kudi bena mutumba bende. b Wewe udi mufikishe baluishi bende ku ditshimuna;1 c Udi musankishishe bena lukuna bende bonso. Udi kabidi mupingaje muele wende wa mvita tshianyima, Ne udi mumupangishe bua kutshimuna mu mvita. Wewe udi mutuishe butumbi buende ku ndekelu Ne mukume nkuasa wende wa bukalenge panshi. Udi mukosoloje matuku a bunsonga buende; Udi mumuvuadike bundu. (Sela) Yehowa, neusokome too ne ˆ dıba kayi? Mbua kashidi anyi? d Tshiji tshiebe tshikole netshitungunuke ne kutema bu kapia anyi?

89:39 1 Anyi “tshikata tshia lumu.” 89:40 1 Anyi “miaba yende ya kueyema ya mabue yonso.” 89:42 1 Ku mua.: “muele diboko dia balume dia bena lukuna bende muulu.”

979 47 Vuluka mudi matuku a muoˆ yo wanyi mıpi! a Wakafuka bantu bonso bua tshianana anyi? 48 Mmuntu kayi udi mua kuikala ne muoyo, kayi mua kumona lufu? b Yeye udi mua kudipandisha1 ku bukole bua Lukita2 anyi? (Sela) 49 Yehowa, bienzedi biebe bia dinanga dia lulamatu bia kale 89:48 1 Anyi “kupandisha anyima wende.” 2 Ku mua.: “tshianza tshia Sheole,” mmumue ne: lukita lua bukua bantu buonso. Tang. Diumv.

MISAMBU 89:47–90:9 NSHAP. 89 a Yob 7:7 Mis 39:5

b Yob 30:23 Mis 49:7, 9

 Mulongo 2 a 2Sm 7:12-15 Mis 132:11 Yes 55:3

b Mis 41:13 Mis 72:18

Biuvua muditshipile kudi Davidi mu lulamatu luebe bidi penyi? a 50 Yehowa, vuluka bipendu bidibu bapenda bena mudimu bebe; Mundi ne bua kuitaba1 bipendu bia bukua bantu buonso; 51 Mudi bena lukuna bebe bele bipendu, Yehowa; Mudibu bapende tshidia tshionso tshidi muela manyi webe wela. 52 Yehowa atumbishibue kashidi. Amen, Amen. b 89:50 1 Ku mua.: “kuambula mu tshiadi tshianyi.”

MUKANDA MUINAYI (Misambu 90-106) Disambila dia Mose, Anu bu tshilu tshimue tshia NSHAP. 90 a muntu wa Nzambi mulelela. butuku. a Dut 33:1 Yehowa, wewe utu anu 5 Wewe udi ubakomba; a badi b Dut 33:27 muaba wetu wa kusobalua anu bu tulu tua patuMis 91:1 mbela1 b mu bipungu pu etu; c Yel 10:12 bionso bia bantu. Mu dinda badi anu bu tshiso2 Kumpala kua mikuna kulensa tshidi tshitoloka. b d Mis 93:2 dibua 6 Mu dinda tshidi tshiela biloYes 40:28 Hab 1:12 Anyi kua wewe kupatula1 ngo, tshisampila, 1Tm 1:17 buloba pamue ne maloba Kadi dilolo tshidi tshifubidiBua 1:8 c Bua 15:3 la, tshiuma. c adi amenesha bintu, 7 Bualu tudi bashidisha kudi Katshia ku bikondo bia e Gen 3:19 tshiji tshiebe d Mis 104:29 tshiendelele too ne ku biˆ Mis 146:3, 4 Ne bakuatshisha buowa bukondo bia tshiendelele,2 Mbi 3:20 kole kudi tshiji tshiebe Mbi 12:7 wewe udi Nzambi. d tshikole. 3 Udi upingaja muntu ufuafua f 2Pt 3:8 8 Wewe udi uteka bilema bietu ku lupuishi;  kumpala kuebe,1 e Udi wamba ne: “Pinganayi, Mulongo 2 Malu etu masokoka mmela nuenu bana ba bantu.” e a Yob 9:25 patoke kudi butoke bua 4 Bualu bidimu tshinunu bidi mpala webe. f ˆ b Mis 103:15 ku mesu kuebe anu bu di1Pt 1:24 9 Matuku etu adi enda ajika1 tuku dishale pakadidi dibua tshiji tshiebe; c Yob 14:2 pite, f Ne bidimu bietu mbitue ku ndekelu anu bu dinungad Nom 17:12, 13 90:1 1 Anyi pamuapa: “tshinyemenu Dut 32:22 nyi.2

90

tshietu.” 90:2 1 Anyi “kupatula bu udi udinyenga bua kulela.” 2 Anyi “Katshia ku bikondo bia kashidi too ne ku bikondo bia kashidi.”

e Yel 16:17 f Nsu 24:12 Eb 4:13

90:8 1 Anyi “Udi mumanye bilema bietu.” 90:9 1 Anyi “Muoyo wetu udi wenda ujimina.” 2 Anyi “tshikuwa.”

MISAMBU 90:10–91:10 10 Bule bua muoyo wetu mbua bidimu 70, Anyi 80 a pikala muntu ne bukole bua bungi.1 Kadi mbiuwule tente ne ntatu ne tunyinganyinga; Bidi bipita lubilu, ne tudi tubuuka tuya. b 11 Nnganyi udi mua kujingulula bukole bua tshiji tshiebe? Bunene bua tshiji tshiebe tshikole budi anu bu bua ditshina didi dikukumbanyine. c 12 Tulongesha mutudi mua kubala matuku etu d Bua tupete muoyo udi ne meji. 13 Yehowa wetu, pingana! e Bualuˆ ebu nebunenge too ne dıba kayi? f Umvuila bena mudimu bebe luse. g 14 Tukutshisha ne dinanga diebe dia lulamatu h mu dinda, Bua tuele mbila ya disanka ne tusanke i matuku etu onso. 15 Tusankisha bilondeshile bungi bua matuku audi mutukengeshe, j Bua bidimu bungi bua muomumue ne bitudi bakenge. k 16 Bena mudimu bebe bamone mudimu webe, Ne bana babu bamone butumbi buebe. l 17 Dianyishibua dia kudi Yehowa Nzambi wetu dikale netu; Utantshishe1 mudimu wa bianza bietu. Eyowa, utantshishe2 mudimu wa bianza bietu. m Muntu yonso udi usombela mu muaba musokome wa Mutambe Bunene n Neasombele mu mundidimbi wa Wa Bukole Buonso. o

91

90:10 1 Anyi “bua makanda a pa buawu.” 90:17 1 Anyi “Ujadike bikole.” 2 Anyi “ujadike bikole.”

980 NSHAP. 90 a 2Sm 19:34, 35 b Yob 14:10 Mis 78:39 Luk 12:20 Yak 4:13, 14

c Yes 33:14 Luk 12:5

d Mis 39:4 e Mis 6:4 f Mis 89:46 g Dut 32:36 Mis 135:14

h Mis 36:7 Mis 51:1 Mis 63:3 Mis 85:7

i Mis 149:2 j Mis 30:5 k Dut 2:14 l Nom 14:31 Yos 23:14

m Mis 127:1 Nsu 16:3 Yes 26:12 1Ko 3:7

 NSHAP. 91 n Mis 27:5 Mis 31:20 Mis 32:7

o Mis 57:1 

Mulongo 2 a Mis 18:2 Nsu 18:10

b Nsu 3:5 c Eks 19:4 Dut 32:11 Lut 2:12

d Mis 57:3 Mis 86:15

e Gen 15:1 Mis 84:11

f Mis 121:4, 6 Yes 60:2

g Mis 64:2, 3 Yes 54:17

h Eks 12:13 i Mis 71:3 Mis 90:1

j Nsu 12:21

2 Nengambile Yehowa ne: “Wewe udi tshinyemenu tshianyi ne muaba wanyi mukolesha wa kusokomena, a Nzambi wanyi undi mueyemene.” b 3 Bualu yeye neakusungile ku buteyi bua tshilembi tshia nyunyi, Ku tshipupu tshia disama tshidi tshibutula. 4 Yeye neakubuikile1 ne masala a mapuapua ende, Ne muinshi mua mapuapua ende, wewe neunyemenamu. c Lulamatu luende d neluikale ngabu munene e ne tshimanu tshia bukubi.2 5 Wewe kuakutshina bintu bia butuku bidi bikuatshisha ˆ buowa, f Nansha mukete udi upita muulu munda munya, g 6 Anyi tshipupu tshidi tshibembela mu mifitu Peshi kabutu kadi kabutula munda munya. 7 Bantu tshinunu nebakuluke ku luseke luebe Ne bantu binunu 10 ku tshianza tshiebe tshia bakaji, Kadi bualu nansha bumue bua buena ebu kabuakusemena pabuipi nebe. h 8 Neubumone anu ne ˆ mesu ebe Pawamona dinyoka1 dia bantu babi. 9 Bu muuvua muambe ne: “Yehowa udi tshinyemenu tshianyi,” Udi muvuije Mutambe Bunene muaba webe wa kusombela;1 i 10 Dikenga nansha dimue kadiakukukuata, j 91:4 1 Anyi “neajike njila wa kufika kuudi.” 2 Anyi “lumbu lukole.” 91:8 1 Ku mua.: “difutu.” 91:9 1 Anyi pamuapa: “muaba mukolesha; tshinyemenu.”

981

11

12

13

14

15

16

MISAMBU 91:11–92:12

Ne tshipupu nansha tshimue katshiakusemena pabuipi ne ntenta webe to. Bualu yeye neatumine banjeˆ lu bende a dıyi bua bualu buebe, Bua kukulama mu njila yebe yonso. b Nebakuambule mu bianza biabu c Bua wewe kututshi dikasa diebe ku dibue. d Neudiate muana wa ntambue ne nyoka wa kobra; Neudiatakaje ntambue udi ne musalala ne nyoka munene muinshi mua makasa ebe. e Nzambi wakamba ne: “Bu mudiye munnange,1 meme nemmusungile. f Nemmulame bualu mmumaˆ nye2 dına dianyi. g Yeye neambile meme, ne nemmuitabe. h Nengikale nende mu dikenga. i Nemmusungile ne nemmutumbishe. Nemmukutshishe ne muoyo wa matuku a bungi, j Nemmufikishe ku dimona bienzedi bianyi bia lupandu.”1 k Mujiki. Musambu wa dituku dia Nsabatu.

bua kusakidila 92 Mbimpe Yehowa l

Ne bua kuimba misambu ˆ ya kutumbisha nayi1 dına diebe, wewe Mutambe Bunene, 2 Bua kumanyisha dinanga diebe dia lulamatu m mu dinda Ne lulamatu luebe mu bikondo bia butuku,

91:14 1 Ku mua.: “mudisange kundi.” 2 Anyi “mmuitabe.” 91:16 1 Anyi “ku dimona lupandu lua kundi.” 92:1 1 Anyi “mijiki bua.”

NSHAP. 91 a 2Bk 6:17 Mis 34:7 Mat 18:10

b Eks 23:20 Eb 1:7, 14

c Yes 63:9 d Mis 37:24 Mat 4:6 Luk 4:10, 11

e Luk 10:19 f Mis 18:2 g Mis 9:10 Nsu 18:10

h Lom 10:13 Eb 5:7

i Mis 138:7 Yes 43:2

j Mis 21:1, 4 Nsu 3:1, 2

k Yes 45:17 

NSHAP. 92 l Mis 50:23 m Yes 63:7 

Mulongo 2 a 1Ku 15:16 1Ku 25:6 2Ku 29:25

b Mis 40:5 Mis 145:4 Mbi 3:11 Bua 15:3

c Yob 26:14 Lom 11:33

d Mis 14:1 1Ko 2:14

e Mis 37:35, 38 Yel 12:1-3

f Dut 28:7 Mis 68:1

g Mis 23:5 h Mis 37:34

3 Tuimba tshiapamue ne tshiombelu tshia nshinga dikumi ne tshindanda, Ne tshiona tshia mijiki milenga ya lunzenze. a 4 Bualu wewe, Yehowa, udi munsankishe bua bienzedi biebe; Bua midimu ya bianza biebe, ndi ngela mbila ne disanka. 5 Yehowa, ke mudi midimu yebe minene nunku! b Ke mudi meji ebe male menemene nunku! c 6 Kakuena muntu udi kayi ne meji udi mua kuamanya; Ne kakuena muntu mutshimbakane udi mua kujingulula bualu ebu: d 7 Padi bantu babi batumpuka bu bisonsa1 Ne benji ba malu mabi bonso batanta, Mbua bobu kubutudibua bua kashidi. e 8 Kadi wewe, Yehowa, udi mubandishibue bua kashidi. 9 Bushuwa, tangila bena lukuˆ na bebe ne mesu a butshimunyi, Yehowa wetu, Tangila muabutuka bena lukuna bebe; Benji ba malu mabi bonso nebatangalajibue. f 10 Kadi wewe neubandishe bukole1 buanyi anu bu bua ngombe wa tshisuku; Nentalaje dikoba dianyi ne mafuta mimpe a tshitalele. g ˆ 11 Mesu anyi neatangile baluishi banyi ne tshilunji tshia butshimunyi; h Matshi anyi neumvue bua dikuluka dia bantu babi badi bambunda. 12 Kadi bantu bakane nebatumpuke bu dibue dia ngaji 92:7 1 Anyi “mashinde.” 92:10 1 Ku mua.: “lusengu.”

MISAMBU 92:13–94:11 13

14

15

Ne nebadiunde bu mutshi wa sedre mu Lebanona. a Mbakunyibue mu nzubu wa Yehowa; Badi batumpuka mu mbanza ya Nzambi wetu. b Nansha ku bukulakaja1 nebikale anu benda basampila, c Nebikale anu ne makanda2 ne mubidi mufumfule, d Bamanyisha ne: Yehowa mmuena bululame. Yeye udi Dibue dianyi, e ne munda muende kamuena bualu bubi nansha. Yehowa mmulue Mukalenge! f Yeye mmuvuale bunene; Yehowa mmuvuale bukole; Mmubuvuale bu mukaba. Buloba1 mbujadikibue bikole menemene; Kabuena mua kunyungishibua2 to. Nkuasa webe wa bukalenge mmujadika bikole menemene katshia ku kale; g Katshia ku bikondo bia tshiendelele wewe utu anuku. h Wewe Yehowa, misulu mmibande, Misulu mmibande ne mmienze mitoyi; Misulu idi itungunuka ne kubanda ne kukungula. Ku mutu kua tshiona tshia ˆ mayi a bungi, Muikale ne bukole bupite bua mavuala makole a ˆ mayi a mbuu, i Yehowa mmunene muulu mutumbuke. j Mavuluija ebe nga kueyemena menemene. k

93

2

3

4

5

92:14 1 Anyi “mu tshikondo tshia nsuki mitoke.” 2 Ku mua.: “mafuta.” 93:1 1 Anyi “buloba budi bupatula bintu.” 2 Anyi “kabuena mua kutenkakana.”

982 NSHAP. 92 a Mis 52:8 Yes 61:3 Yes 65:22

b Mis 100:4

94

c Mis 71:18 Nsu 16:31 Yes 40:31 Yes 46:4

2

d Yel 17:7, 8 e Dut 32:4 

NSHAP. 93

3

f Mis 96:10 Mis 97:1 Yes 52:7 Bua 11:17 Bua 19:6

g Mis 145:13

4

h Mis 90:2 i Mis 65:7

5

j Mis 8:1 Mis 76:4

k Mis 19:7 Mis 119:111



6

Mulongo 2 a Yhz 43:12 1Pt 1:16

 NSHAP. 94

7

b Dut 32:35 Nah 1:2 Lom 12:19

c Gen 18:25 Bz 17:31

8

d Mis 31:23 e Mis 73:3 Mis 74:10

f Mis 14:4

9

g Mis 59:2, 7 Yhz 8:12

h Mis 10:4, 11 Mis 73:3, 11 Yes 29:15

10

i Nsu 1:22 j Mis 34:15 k Mis 9:5 Yes 10:12

l Mis 25:8 Yes 28:26 Yne 6:45

Bunsantu budi bulengeja1 nzubu webe, a Yehowa, mu bikondo bionso. Wewe Nzambi wa disombuela, Yehowa, b Wewe Nzambi wa disombuela, kenka! Juka, wewe Mulumbuluishi wa buloba. c Upingajile badibandishi tshidi tshibakumbanyine. d Mmutantshi bule kayi wikala bantu babi, Yehowa, Mmutantshi bule kayi wikala bantu babi batungunuka ne kusanka? e Badi balabakana ne bakula ne diambu; Benji ba malu mabi bonso badi baditambisha. Badi bazaza bantu bebe, wewe Yehowa, f Ne badi bakengesha bumpianyi buebe. Badi bashipa mukaji mukamba ne muntu udi musombe buenyi, Ne badi bashipa bana badi bafuishe batatuabu. Badi bamba ne: “Yah kena umona to; g Nzambi wa Yakoba kena utangila bualu ebu to.” h Umvuayi bualu ebu, nuenu badi kabayi ne meji; ˆ Nuenu batshimbakane, ndıba kayi dinualeja ne: nudi ne busunguluji? i Yeye wakenza1 ditshi kena mua kumvua anyi? ˆ Yeye wakafuka dısu kena mua kumona anyi? j Yeye udi upingaja bisamba mu njila kena mua kubela anyi? k Yeye ke Udi upesha bantu dimanya! l Yehowa mmumanye meji a bantu,

11

93:5 1 Anyi “mbukumbanyine.” 94:9 1 Ku mua.: “wakakuna.”

983 12

13

14

15

16

17

18

19

20

Mudiwu anu mupuya wa patupu. a Yah, wa diakalenga mmuntu uudi upingaja mu njila, b Uudi ulongesha mikenji yebe, c Bua kumupesha ditalala mu matuku a dikenga, Too ne padibu bumbuila bantu babi tshina. d Bualu Yehowa kakubenga bantu bende, e Kakulekela bumpianyi buende to. f Bualu dilumbuluisha nedikale tshiakabidi diakane, Ne bantu bonso badi ne bululame mu muoyo nebadilonde. Nnganyi wanjukila bua kuluisha bantu babi? Nnganyi wangimanyina bua kuluisha benji ba malu mabi? Bu Yehowa kayi muikale muambuluishi wanyi, Mvua1 mua kuikala mufue2 lukasa. g Pamvua muambe ne: “Dikasa dianyi didi diselemuka,” Yehowa wanyi, dinanga diebe dia lulamatu diakatungunuka ne kunkuatshisha. h Pavua tunyinganyinga1 tumpite bukole,2 Wewe wakansamba, wewe kumpesha ditalala.3 i Nkuasa wa bukalenge1 wa bubi udi mua kudia nebe tshipungidi Padiye ulongolola dikenga ˆ mu dına dia mikenji2 anyi? j

94:17 1 Anyi “Anyima wanyi uvua.” 2 Ku mua.: “musombele muaba wa badi bapuwe talalaa.” 94:19 1 Anyi “meji adi alubakaja.” 2 Anyi “tuvulangane munda muanyi.” 3 Anyi “Busambi buebe buakatalaja anyima wanyi.” 94:20 1 Anyi “Bakokeshi; balumbuluiˆ shi.” 2 Anyi “ku dıyi diela.”

MISAMBU 94:12–95:6 NSHAP. 94 a 1Ko 3:20 b Mis 119:71 Nsu 3:11 1Ko 11:32 Eb 12:5, 6

c Mis 19:8 d Mis 55:23 2Pt 2:9

e 1Sm 12:22 Mis 37:28 Eb 13:5

f Dut 32:9 g Mis 124:2, 3 2Ko 1:10

h 1Sm 2:9 Mis 37:24 Mis 121:3 Mdi 3:22

i Mis 86:17 Flp 4:6, 7

j Yes 10:1 Dan 6:7 Bz 5:27, 28

 Mulongo 2 a Mis 59:3 b 1Bk 21:13 c Mis 18:2 d Nsu 5:22 2Ts 1:6

e 1Sm 26:9, 10 

NSHAP. 95 f 2Sm 22:47 g Mis 50:23 Mis 100:4

h Eks 18:11 Yel 10:10 1Ko 8:5, 6

i Amo 4:13 Amo 9:3

j Yel 5:22 k Gen 1:9, 10 l Mis 100:3 Mat 4:10 Bua 14:7

21 Badi bela muntu muakane1 mvita ya tshikisu a Ne bakosela muntu udi kayi ne bualu tshibawu tshia lufu.2 b 22 Kadi Yehowa nealue tshinyemenu tshianyi tshikole,1 Nzambi wanyi udi dibue dianyi dia kunyemena. c 23 Yeye neabapingajile bienzedi biabu bibi. d Neabajimije1 ku diambuluisha dia malu mabi abu bobu bine. Yehowa Nzambi wetu neabajimije.1 e Luayi, tuelele Yehowa mbila ya disanka! Tuelelayi Dibue dietu dia lupandu mbila ya ditshimuna. f 2 Tuyayi kumpala kuende1 ne diela tuasakidila; g Tumuimbilayi misambu ne tumuelelayi mbila ya ditshimuna. 3 Bualu Yehowa udi Nzambi munene, Mukalenge munene ku mutu kua nzambi mikuabu yonso. h 4 Mu tshianza tshiende mudi ndondo ya buloba; Nsongo ya mikuna nyende yeye. i 5 Mbuu uvuaye mufuke nguende, j Ne bianza biende biakenza buloba bume. k 6 Luayi, tutendelele, tuiname panshi; Tutuayi binu kumpala kua Yehowa Mutuenji. l

95

94:21 1 Anyi “anyima wa muntu muakane.” 2 Ku mua.: “badi bapisha (babipisha) mashi a bantu badi kabayi ne bualu.” 94:22 1 Anyi “muaba wanyi mutumbuke wa bukubi.” 94:23 1 Ku mua.: “Neabapuwishe.” 95:2 1 Ku mua.: “kumpala kua mpala wende.”

MISAMBU 95:7–96:12 7 Bualu yeye udi Nzambi wetu, Ne tuetu tudi bantu ba mu mpata wende, Mikoko idi ku bulami buende.1 a ˆ Lelu eu nuenu bumvue dıyi diende, b 8 Kanupapishi muoyo wenu bu munuvua benze ku Meliba,1 c Bu mu dituku dia Masa2 mu tshipela, d 9 Pavua bankambua benu bantete; e Bakangelesha mpata nansha muvuabu bamone malu amvua muenze. f 10 Munkatshi mua bidimu 40, ngakumvua muengu bua bantu ba tshipungu atshi, meme kuamba ne: “Mbantu badi bapambuka misangu yonso mu mioyo yabu; Ki mbafike ku dimanya njila yanyi to.” 11 Ke meme kuditshipa mu tshiji tshianyi ne: “Kabakubuela mu dikisha dianyi to.” g Imbilayi Yehowa musambu mupiamupia. h Imbilayi Yehowa, buloba bujima! i 2 Imbilayi Yehowa; tumbishayi ˆ dına diende. Manyishayi lumu luimpe lua lupandu luende ku dituku ne ku dituku. j 3 Ambayi butumbi buende munkatshi mua bisamba, Malu ende a kukema munkatshi mua bukua bisamba bionso. k 4 Yehowa mmunene ne mmukumbane bua kumutumbisha bikole.

96

984 NSHAP. 95 a Mis 23:1 Yes 40:11

b Eb 3:7-11 Eb 4:7

c Eb 3:15 d Eks 17:7 e Mis 78:18

6

1Ko 10:9

f Nom 14:22, 23 g Gen 2:3 Nom 14:22, 23 Eb 4:3

7

 NSHAP. 96 h Mis 33:3 Mis 40:3 Mis 98:1 Mis 149:1 Yes 42:10

8

i 1Ku 16:23-25 Mis 66:4

j Mis 40:10 Mis 71:15 Yes 52:7

9

k Mat 28:19 1Pt 2:9 Bua 14:6

 Mulongo 2

10

a Mis 97:7 Yes 44:10

b 1Ku 16:26 1Ko 8:4

c Eks 24:9, 10 Yes 6:1-3 Yhz 1:27, 28 Bua 4:2, 3

d 1Ku 16:27

11

1Ku 29:11

e 1Ku 16:28-33 Mis 29:1

f Mis 29:2 Mis 72:19

g Mis 93:1 Mis 97:1 Bua 11:15 Bua 19:6

h Mis 67:4 Mis 98:9

i Mis 98:7

95:7 1 Ku mua.: “idi mu tshianza tshiende.” 95:8 1 Diumvuija: “Ditandangana.” 2 Diumvuija: “Diteta; Dipima.”

5

j Mis 65:13 k 1Ku 16:33

12

Yeye mmukumbane kumutshina kupita nzambi mikuabu yonso. Nzambi yonso ya bukua bisamba nnzambi ya patupu, a Kadi Yehowa yeye ke wakenza diulu. b Bunene1 ne butumbi bidi kumpala kuende; c Bukole ne bulengele bidi mu muaba wende munsantu. d Peshayi Yehowa tshidi bu ˆ tshiende, nuenu meku a bukua bisamba, Peshayi Yehowa tshidi bu tshiende bua butumbi buende ne bukole buende. e Peshayi Yehowa butumbi ˆ budi buakanyine dına diende; f Luayi ne dipa ne nubuele mu mbanza yende. Inaminayi1 Yehowa bavuale bintu bilengele bia tshijila;2 Zakalayi kumpala kuende, buloba bujima! Manyishayi munkatshi mua bisamba ne: “Yehowa mmulue Mukalenge! g Buloba1 mbujadikibue bikole, kabuena mua kunyungishibua2 to. Yeye nealumbuluishe3 bukua bantu ne buakane.” h Diulu disanke, ne buloba buikale ne disanka; Mbuu akungule ne bionso bidi biuwulamu; i Mpata ne bionso bidimu bisanke. j Mitshi yonso ya muitu yele ˆ payi mbila ya disanka dıba dimue dimue adi k

ˆ 96:6 1 Anyi “Buneme.” 96:9 1 Anyi “Tendelelayi.” 2 Anyi pamuapa: “bua bulengele bua bunsantu buende.” 96:10 1 Anyi “Buloba budi bupatula bintu.” 2 Anyi “kabuena mua kutenkakana.” 3 Anyi “nealumbuluile.”

985 13 Kumpala kua Yehowa, bualu yeye udi ulua,1 Udi ulua bua kulumbuluisha buloba. Buloba budi bantu basombele,2 yeye neabulumbuluishe ne buakane, a Nealumbuluishe bukua bantu ne lulamatu luende. b Yehowa mmulue Mukalenge! c Buloba busanke. d Bidiila1 bia bungi bisanke. e 2 Matutu ne mifitu mikole mbimunyunguluke; f Buakane ne kulumbuluisha kuakane bidi tshishimikidi tshia nkuasa wende wa bukalenge. g 3 Kapia kadi kaya kumpala kuende h Ne kadi kosha baluishi bende nseke yonso. i 4 Mipenyi yende idi itokesha buloba; Buloba budi bumona bualu ebu ne budi buzakala. j 5 Mikuna idi yenguluka bu dipula dia buitshi kumpala kua Yehowa, k Kumpala kua Mukalenge wa buloba bujima. 6 Diulu didi dimanyisha buakane buende, Ne bukua bantu buonso budi bumona butumbi buende. l 7 Bonso badi benzela lupingu lusonga mudimu bafuishibue bundu, m Badi baditumbisha bua nzambi yabu ya patupu. n Muinaminayi,1 nuenu nzambi yonso. o 8 Siona udi uteleja, udi usanka; p Bimenga1 bia mu Yuda bidi ne disanka

97

96:13 1 Anyi “mmulue.” 2 Anyi “buloba budi bupatula bintu.” 97:1 1 Anyi “Bisanga.” 97:7 1 Anyi “Mutendelelayi.” 97:8 1 Ku mua.: “Bana ba bakaji.”

MISAMBU 96:13–98:4

NSHAP. 96 a Gen 18:25 Mis 9:8 Mis 98:9 Bz 17:31 2Pt 3:7 Dut 32:4

9

b 

NSHAP. 97 c Mis 96:10 d e f g h i j k

Bua 11:16, 17 Bua 19:6 Yes 49:13 Yes 60:9 Eks 20:21 Mis 99:4 Mis 50:3 Dan 7:9, 10 Nah 1:2, 6 Mal 4:1 Eks 19:16, 18 Mis 77:18 Mis 104:32 Bal 5:5 Nah 1:5 Hab 3:6 Hab 2:14

l m Yel 10:14 n Yes 37:19 o Eks 12:12 Eks 18:11

p Yes 51:3 

Mulongo 2 a Mis 48:11 b Eks 18:11 Yes 44:8

c Mis 34:14

d e f

Mis 101:3 Mis 119:104 Lom 12:9 Eb 1:9 Mis 37:28 Mis 145:20 Dan 3:28 Mat 6:13 Mis 112:4 Nsu 4:18 Yes 30:26 Mik 7:9

 NSHAP. 98 g Mis 33:3

h i

Mis 96:1 Mis 149:1 Yes 42:10 Eks 15:11 Mis 111:2 Eks 15:6 Yes 52:10 Yes 59:16 Yes 63:5 Luk 2:30, 31 Yes 5:16

j k l Lew 26:42 m

Luk 1:54, 55 Yes 49:6 Bz 28:28 Lom 10:18

10

11

12

ˆ Bua meyi ebe a dilumbuluisha, wewe Yehowa. a Bualu wewe, Yehowa, udi Mutambe Bunene pa mutu pa buloba buonso; Udi mubandishibue bikole ku mutu kua nzambi mikuabu yonso. b Nuenu badi banange Yehowa, kinayi malu mabi. c Yeye udi ulama mioyo1 ya badi bamulamate; d Udi ubasungila ku tshianza tshia2 bantu babi. e Butoke mbupatuke bua bantu bakane, f Ne disanka bua badi balulame mu mioyo yabu. Sankilayi mu Yehowa, nuenu bantu bakane, ˆ Elayi dına1 diende dia tshijila tuasakidila.

98

Mujiki.

Imbilayi Yehowa musambu mupiamupia, g Bualu mmuenze malu a kukema. h Tshianza tshiende tshia balume, diboko diende dia tshijila, ntshifile lupandu.1 i 2 Yehowa mmumanyishe lupandu luende; j Mmusokolole buakane buende kumpala kua bisamba. k 3 Mmuvuluke dinanga diende dia lulamatu pamue ne lulamatu luende kudi nzubu wa Isalele. l Ntengu yonso ya buloba mmimone lupandu lua kudi Nzambi wetu.1 m 4 Elelayi Yehowa mbila ya ditshimuna, buloba bujima.

97:10 1 Anyi “anyima.” 2 Anyi “bukokeshi bua.” 97:12 1 Ku mua.: “tshivulukilu.” 98:1 1 Anyi “ntshimutshimuine.” 98:3 1 Anyi “ditshimuna dia Nzambi wetu.”

MISAMBU 98:5–100:3

5

6

7

8 9

Ikalayi ne disanka ne elayi mbila ya disanka, nuimbe misambu ya kumutumbisha nayi.1 a Imbayi misambu ya kutumbisha nayi1 Yehowa ne lunzenze, Ne lunzenze ne musambu wa mijiki mimpe. Ne mpungi ne muadi wa lusengu, b Nuele mbila ya ditshimuna kumpala kua Mukalenge, Yehowa. Mbuu akungule ne bionso bidi biuwulamu, Ne buloba1 ne badi basombapu. Misulu itute bikashi; Mikuna yele mbila ya disanka tshiapamue c Kumpala kua Yehowa, bualu udi ulua2 bua kulumbuluisha buloba. Nealumbuluishe buloba budi bantu basombele1 mu buakane, d Ne bukua bantu mu mushindu muimpe. e Yehowa mmulue Mukalenge. f Bukua bantu buzakale. Yeye mmusombe mu nkuasa wa bukalenge pa mutu pa1 bakeluba. g Buloba bukanke. Yehowa mmunene mu Siona, Ne yeye mmutumbuke pa mutu pa bukua bantu buonso. h ˆ Batumbishe dına diebe dinene, i ˆ Bualu didi dikuatshisha buowa ne ndia tshijila. Yeye mmukalenge wa bukole udi munange kulumbuluisha kuakane. j

99 2

3

4

986 NSHAP. 98 a Mis 47:1 Mis 67:4

b Nom 10:10 1Ku 15:28 2Ku 29:27

c Yes 44:23 Bz 17:31

e Mis 67:4 Mis 96:10 Lom 2:6



6

NSHAP. 99 f Mis 93:1 Bua 11:17

g Eks 25:22 h Mis 83:18 i Mis 8:1 Mis 148:13 Bua 15:4

7

j Yob 36:6 

Mulongo 2 a Dut 10:17, 18 Yel 9:24

8

b Eks 15:2 c 1Ku 28:2 Mis 132:7

d Lew 19:2 e Eks 24:6 Nom 14:19, 20

f 1Sm 7:9 g Eks 15:24, 25 1Sm 15:10

h Eks 19:9 i Eks 40:16 1Sm 12:3

j Dut 9:19 k Mik 7:18 l Eks 34:6, 7 m Eks 15:2 n Mis 2:6 o 1Sm 2:2 Yes 6:3

 NSHAP. 100 p Mis 95:1, 2

98:4, 5 1 Anyi “mijiki bua.” 98:7, 9 1 Anyi “buloba budi bupatula bintu.” 98:9 2 Anyi “mmulue.” 99:1 1 Anyi pamuapa: “pankatshi pa.”

5

d Mis 9:8

9

Wewe udi mujadike bikole tshidi tshilulame. Udi mubueje kulumbuluisha kuakane ne buakane a mu Yakoba. Tumbishayi Yehowa Nzambi wetu, b nuiname1 ku tshitekelu tshiende tshia makasa; c Yeye ngua tshijila. d Mose ne Alona bavua munkatshi mua bakuidi bende, e Ne Samuele uvua munkatshi ˆ mua badi babila dına diende. f Bavua babikila Yehowa, Ne yeye uvua ubitaba. g Yeye uvua ubambidila malu mu dikunji dia ditutu. h Bakalama mavuluija ende ne ˆ dıyi diende bivuaye mubapeshe. i Yehowa Nzambi wetu, wewe wakabandamuna. j Wewe uvua Nzambi wakabafuila luse, k Kadi wakabapesha dinyoka1 bua bienzedi biabu bia mpekatu. l Tumbishayi Yehowa Nzambi wetu m Ne nuiname1 kumpala kua mukuna wende wa tshijila, n Bualu Yehowa Nzambi wetu ngua tshijila. o Mujiki wa kuela nawu tuasakidila.

bujima, elelayi 100 Buloba Yehowa mbila ya di-

tshimuna. p 2 Enzelayi Yehowa mudimu ne disanka. q Buelayi kumpala kuende ne mbila ya disanka. 3 Numanye1 ne: Yehowa udi Nzambi. r

Mis 98:4

q Dut 12:12 Neh 8:10

r Dut 6:4

99:5, 9 1 Anyi “nutendelele.” 99:8 1 Ku mua.: “wakadisombuela kudibu.” 100:3 1 Anyi “Nuitabe.”

987

MISAMBU 100:4–102:5

Yeye ke uvua mutuenze, ne tuetu tudi bantu bende.1 a Tudi bantu bende ne mikoko ya mu mpata wende. b 4 Buelayi ku biibi biende ne diela tuasakidila, c Mu mbanza yende ne misambu ya butumbi. d Muelayi tuasakidila; tumbiˆ shayi dına diende. e 5 Bualu Yehowa udi muimpe; f Dinanga diende dia lulamatu didi dishalaku kashidi, Ne lulamatu luende mu bipungu bionso bia bantu. g

101 2

3

4 5

Wa Davidi. Mujiki.

Nengimbe bua dinanga dia lulamatu ne bua kulumbuluisha kuakane. Wewe Yehowa, nenkuimbile misambu ya kukutumbisha nayi.1 Nengenze malu ne budimu, tshiyi mua kubandibua.1 ˆ Ndıba kayi diwalua kundi? Nengende mu bululame bua muoyo wanyi h munda mua nzubu wanyi. Tshiakuteka tshintu tshidi katshiyi ne mushinga1 ku ˆ mesu kuanyi. Ndi mukine bienzedi bia badi basesuka kule ne tshidi tshiakane; i Tshiakubuelakanamu nansha.2 Muoyo udi ne malu makonyangale udi kule nanyi; Tshiakuitaba1 bualu bubi to. Muntu udi ushiminyina mukuende bualu mu musokoko, j Nemmupuwishe.1

NSHAP. 100 a Mis 149:2 b Mis 95:6, 7 Yhz 34:31 1Pt 2:25

c Mis 50:23 Mis 66:13 Mis 122:1, 2

d Mis 65:4 e Mis 96:2 Eb 13:15

f Mis 86:5 Luk 18:19

g Eks 34:6, 7 Dut 7:9 Mis 98:3

 NSHAP. 101 h 1Bk 9:4 Mis 78:70, 72

i Mis 97:10 j Nsu 20:19 

Disambila dia mukengi padiye mushikile1 ne upumuna malu adi mamutonde kumpala kua Yehowa. b

telejaku disa102 Yehowa, mbila dianyi; c

Mulongo 2 a Nsu 20:8 

2

NSHAP. 102 b Mis 61:2 Mis 142:2

c Mis 55:1

3

Dan 9:17

d Eks 2:23 e Mis 27:9 Mdi 1:20

4

f Mis 143:7 Yes 65:24

g Mdi 1:13

100:3 1 Anyi pamuapa: “kadi katuvua badienze nkayetu to.” 101:1 1 Anyi “nenkuimbile mijiki.” 101:2, 6 1 Anyi “ne muoyo mutoke.” 101:3 1 Anyi “tshia patupu.” 2 Anyi “Bienzedi biabu kabiena bindamata.” 101:4 1 Ku mua.: “Tshiakumanya.” 101:5 1 Anyi “Nemmushipe.”

ˆ Muntu udi ne mesu a didibandisha ne muoyo wa diambu, Tshiakumuitaba nansha. 6 Nentangile kudi bena lulamatu ba pa buloba, Bua bobu basombe nanyi. Muntu udi wenda kayi mua kubandibua1 neangenzele mudimu. 7 Kakuena muena dishima wasomba mu nzubu muanyi nansha, Kakuena muena mafi wimana kumpala kuanyi.1 8 Mu dinda dionso nempuwishe1 bantu babi bonso ba pa buloba, Bua kubutula benji ba malu mabi bonso mu tshimenga tshia Yehowa. a

h Mis 143:4 i Mis 6:6 Mis 38:8

j Yob 19:20 Nsu 17:22

5

Muadi wanyi wa dilomba diambuluisha ufike kuudi. d Kunsokoki mpala webe pandi mu dikenga. e Inyika ditshi diebe1 kundi; Ngandamunaku ne lukasa pandi mbikila. f Bualu matuku anyi adi apepuka bu muishi, Ne mifuba yanyi mmilungule bu muaba utubu batemeshila kapia. g Muoyo wanyi mmutshibuila panshi bu tshisonsa, ne mmufubidile, h Bualu ndi mpua muoyo bua kudia biakudia bianyi. Bua ditua dianyi dia mikemu dikole, i Ndi mushale anu mifuba. j

101:7 1 Ku mua.: “kumpala kua ˆ mesu anyi.” 101:8 1 Anyi “nenshipe.” 102:Mut 1 Anyi “uteketa.” 102:2 1 Anyi “Inama, uteleje.”

MUSAMBU 102:6-25 6 Ndi mufuanangane ne nyunyi wa mukuekue wa mu tshipela; Ndi anu bu kana ka tshipungulu mu bikulu. 7 Ndi ndala tshitabela;1 Ndi anu bu nyunyi wa tshienda nkaya pa musaka wa nzubu. a 8 Dituku dijima bena lukuna banyi badi bampenda. b Bantu badi banseka1 badi ˆ bangata dına dianyi bu mulawu. 9 Bualu ndi ndia butu bu dianyi diampa, c Ne bia kunua bianyi mbisambakaja ne binsonji, d 10 Bua bualu bua tshiji tshiebe ne bua difiika diebe dia munda, Bualu uvua mumbandishe anu bua kungimansha. 11 Matuku anyi adi anu bu mundidimbi udi wenda ujimina,1 e Ne ndi mfubidila anu bu bisonsa. f 12 Kadi wewe, Yehowa, udi ushalaku kashidi, g Ne lumu1 luebe nelushalaku mu bipungu bionso bia bantu. h 13 Bushuwa wewe neujuke bua kuleja Siona luse, i Bualu ntshikondo tshia wewe kuleja muudi mumuanyishe; j Tshikondo tshisungula tshiakumbanyi. k 14 Bualu bena mudimu bebe badi banyisha mabue ende l Ne mbanange too ne lupuishi luende. m ˆ 15 Bisamba nebitshine dına dia Yehowa, 102:7 1 Anyi pamuapa: “Ndi munyane.” 102:8 1 Anyi “bampotela.” 102:11 1 Anyi “mundidimbi udi wenda ulepaˆ kana.” 102:12 1 Anyi “dına.” Ku mua.: “tshivulukilu.”

988 NSHAP. 102 a Mis 38:11 b Mis 31:11

16

Mis 74:10 Mis 79:4

c Mdi 3:15 d Mis 80:5

17

e Mis 39:5 f Yob 14:1, 2 Mis 102:4

18

g Mis 90:2 h Eks 3:15 i Yes 49:15 j Yes 60:10

19

k Ezl 1:1, 2 Yes 40:2 Dan 9:2

l Neh 2:3 Mis 137:5

20

m Mis 79:1 

Mulongo 2 a Yes 60:3

21

Zek 8:22

b Mis 147:2 Yel 33:7

c Yes 60:1

22

d Dan 9:20, 21 e Mis 22:24 f Mis 78:4

23

Lom 15:4

g 2Ku 16:9 h Eks 3:7 Yes 61:1

24

i 2Ku 33:12, 13 Mis 79:11

j Mis 9:13, 14 Mis 22:22 Yes 51:11

k Yes 11:10 Yes 49:22 Yes 60:3

l Mis 90:2 Hab 1:12 Bua 1:8

m Mis 8:3 Yes 48:13 Eb 1:10-12

25

Ne bakalenge bonso ba pa buloba butumbi buebe. a Bualu Yehowa neibakulule Siona; b Neamueneke mu butumbi buende. c Neateleje disambila dia bakengi; d Kakulengulula disambila diabu. e Bualu ebu mbufundila tshipungu tshia bantu tshilualua, f Bua tshisamba tshidi ne bua kuledibua1 tshilue kutumbisha Yah. Bualu udi utangila panshi kumbukila muaba wende mutumbuke wa tshijila, g Yehowa udi utangila buloba kumbukila mu diulu, Bua kumvua bikuwa bia muena buloko, h Bua kulekela badibu bakosele tshibawu tshia lufu, i ˆ Bua bamanyishe dına dia Yehowa mu Siona j Ne butumbi buende mu Yelushalema, Padi bukua bantu ne makalenge Bidisangisha pamue bua kuenzela Yehowa mudimu. k Yeye wakannyenga bukole ˆ buanyi dıba kadiyi dianji kukumbana; Wakakosoloja matuku anyi. Ngakamba ne: “Nzambi wanyi, Kunshipi munkatshinkatshi mua matuku a muoyo wanyi, Wewe muena bidimu bidi bikongoloja bipungu bionso bia bantu. l Wewe wakateka bishimikidi bia buloba ku kale menemene, Ne diulu mmudimu wa bianza biebe. m

102:18 1 Ku mua.: “kufukibua.”

989

MISAMBU 102:26–103:17

26 Biobi nebijimine, kadi wewe neushalaku; Nebisunsuke bionso anu bu tshilamba. Wewe neubishintulule anu bu bivualu, ne nebijimine. 27 Kadi wewe udi anu muomumue, ne bidimu biebe kabiakushikila nansha. a 28 Bana ba bena mudimu bebe nebasombe talalaa, Ne ndelanganyi yabu neyijadikibue bikole kumpala kuebe.” b Wa Davidi.

ntumbishe Ye103 Meme1 howa;

2

3

4

5

6

7

Bintu bionso bidi munda ˆ muanyi bitumbishe dına diende dia tshijila. Meme1 ntumbishe Yehowa; Tshipu bionso bidiye muenze muoyo musangu nansha umue. c Yeye udi ukubuikidila bilema biebe bionso d Ne wondopa masama ebe onso; e Udi ulomba tshina1 muoyo webe f Ne ukuvuadika dinanga diende dia lulamatu ne luse luende bu tshifulu tshia bukalenge. g Udi ukukutshisha ne bintu bimpe h matuku ebe onso a muoyo, Bua upetulule bunsonga anu bu bua mukanku. i Yehowa udi wenza malu ne buakane j ne kulumbuluisha kuakane Bua bonso badibu bakengesha. k Wakamanyisha Mose njila yende, l Ne bana ba Isalele bienzedi biende. m

103:1, 2 1 Anyi “Anyima wanyi.” 103:4 1 Anyi, “lukita.”

NSHAP. 102 a Yob 36:26 Mal 3:6 Yak 1:17

b Yes 66:22 

NSHAP. 103 c Dut 8:2 Mis 105:5

d 2Sm 12:13 Yes 43:25

e Eks 15:26 Mis 41:3 Mis 147:3 Yes 33:24 Yak 5:15 Bua 21:4

f Mis 56:13 g Mik 7:18 h Mis 23:5 Mis 65:4

i Mis 51:12 Yes 40:31

j Mis 9:8 k Mis 12:5 Nsu 22:22, 23 Yak 5:4

l Eks 24:4 Nom 12:8

m Mis 147:19 

Mulongo 2 a Yes 55:7 Yak 5:11

b Eks 34:6 Yoe 2:13 Yna 4:2

c Mis 30:5 d Yes 57:16 e Neh 9:31 f Ezl 9:13 Mis 130:3 Yes 55:7

g Mis 103:17 Yes 55:9

h Lew 16:21, 22 Yes 43:25 Yel 31:34

i Mis 78:38 Yes 49:15 Mal 3:17 Yak 5:15

j Mis 78:39 k Gen 2:7 l Mis 90:5, 6 1Pt 1:24

m Yob 14:1, 2 n Luk 1:50

8 Yehowa udi ne luse ne udi uditeka pa muaba wa bakuabu,1 a Kena ukuata tshiji lukasa ne mmuwule tente ne dinanga dia lulamatu.2 b 9 Kakuikala anu utulangana bilema, c Peshi ushala mulaminangane munda bua kashidi to. d 10 Ki mmutuenzele malu bilondeshile mpekatu yetu, e Peshi mutupingajile tshivua tshikumbanyine bilema bietu to. f 11 Bualu anu bu mudi diulu ditumbuke kupita buloba Ke mudi dinanga diende dia lulamatu dinene kudi badi bamutshina. g ˆ 12 Anu bu mudi kudi dıba dipatukila kuikale kule meˆ nemene ne kudi dıba dibuelela Ke mudiye musemeje dishipa dietu dia mikenji kule menemene netu. h 13 Anu bu mudi tatu ufuila bana bende luse, Yehowa mmufuile badi bamutshina luse. i 14 Bualu mmumanye bimpe mutudi benjibue, j Uvuluka ne: tudi lupuishi. k 15 Bua muntu ufuafua, matuku ende adi bu a bisonsa; l Udi utumpuka bu tshilongo tshia mu mpata. m 16 Kadi padi lupepele lututa, katshienaku kabidi, Bienze anu bu ne: katshivuaku to.1 17 Kadi dinanga dia lulamatu dia Yehowa ndia kashidi ne tshiendelele1 Kudi badi bamutshina, n 103:8 1 Anyi “udi ne muoyo muimpe.” 2 Anyi “luse lujalame.” 103:16 1 Ku mua.: “Ne muaba watshi kawena utshimanya kabidi.” 103:17 1 Anyi “katshia ku bikondo bia tshiendelele too ne ku bikondo bia tshiendelele.”

MISAMBU 103:18–104:14 18

19

20

21

22

Ne buakane buende kudi bana ba bana babu, a Kudi badi balama tshipungidi tshiende b Ne badi badimuke bua kutuˆ mikila meyi ende matuma. Yehowa mmujadike bikole nkuasa wende wa bukalenge mu diulu; c Ne bukalenge buende budi bukokesha bintu bionso. d Tumbishayi Yehowa, nuenu banjelu bende bonso e badi bilobo bia bukole, ˆ Badi bakumbaja dıyi diende, f batumikila tshidiye wamba.1 Tumbishayi Yehowa, nuenu biluilu biende bionso, g Bena mudimu bende badi benza disua diende. h Tumbishayi Yehowa, nuenu midimu yende yonso Mu miaba yonso idiye ukokesha.1 Meme yonso mujima2 ntumbishe Yehowa. Meme2 ntumbishe Yehowa. i Yehowa Nzambi wanyi, wewe udi munene bikole. j Udi muvuale bunene1 ne butumbi. k Butoke mbukujingile l anu bu tshilamba; Udi wolola diulu bu tshilamba tshia ntenta. m Yeye udi uteka mikamba ya nzubu yende ya muulu mu ˆ mayi a muulu,1 n Uvuija matutu ditempu diende, o Wendela pa mapuapua a lupepele. p Yeye udi uvuija banjelu bende nyuma,

104 2

3

4

103:20 1 Ku mua.: “bumvua tshiona ˆ tshia (mukungulu wa) d ıyi diende.” 103:22 1 Anyi “miaba ya bumfumu buende butambe bunene.” 103:22; 104:1 2 Anyi “Anyima wanyi.” 104:1 1 Anyi ˆ ˆ “buneme.” 104:3 1 Ku mua.: “mu mayi.”

990 NSHAP. 103 a Eks 20:6 b Eks 19:5

5

Dut 7:9 Mis 25:10

c 2Ku 20:6 Yes 66:1

d Mis 47:2 Mis 145:13 Dan 4:25

6

e Dan 7:10 f 2Bk 19:35 Luk 1:19

g 1Bk 22:19 Mis 148:2 Luk 2:13, 14

7

h Mat 13:41 Eb 1:7

 NSHAP. 104 i Mis 103:1

8

j Mis 86:10 k 1Ku 16:27 Yhz 1:27, 28 Dan 7:9

9

l Yak 1:17 1Yn 1:5

m Yes 40:22 n Mis 18:11

10

Amo 9:6

o Dut 33:26 Yes 19:1

p 2Sm 22:11

11

Yob 38:1

 Mulongo 2 a Yhz 1:13 Eb 1:7, 14

b Yob 38:4, 6

12

Mis 24:1, 2

c Mbi 1:4 d Gen 1:2 e Gen 1:9

13

f Nsu 8:25 g Yob 38:8-10 Mis 33:7 Nsu 8:29 Yel 5:22

h Yob 38:37 Mis 147:8 Yel 10:13 Amo 9:6 Mat 5:45

i Mis 65:9 Bz 14:17

j Gen 1:29, 30 Gen 9:3

14

Ne bena mudimu bende kapia kadi kashidisha. a Mmujadike buloba pa bishimikidi biabu; b Kabuakumbushibua pa muaba wabu1 kashidi ne tshiendelele. c Wewe uvua mububuikile ne ˆ mayi male anu bu tshilamba. d ˆ Mayi akimana pa mutu pa mikuna. Paudi utanda adi anyema; e Adi anyema bipapu bua mukungulu wa dikubakuba diebe (Mikuna yakabanda muulu f ne bibandabanda biakapueka panshi) Too ne muaba uuvua mualongoluele. Wakateka mukalu udiwu kaayi mua kusambuka g Bua kaalu kabidi kubuikila buloba nansha. Yeye udi utuma mishimi ya ˆ mayi mu bibandabanda;1 Idi ipuekela pankatshi pa mikuna. Idi ipesha nyama yonso ya tshisuku ya mu mpata ˆ mayi; Mpunda ya tshisuku idi ijikija nyota yayi. Nyunyi ya muulu yidi yikishila pa mutu payi; Yidi yimba misambu munkatshi mua mabeji a mitshi mashitakane. ˆ Yeye udi wela mikuna mayi kumbukila mu nzubu yende ya muulu. h Buloba budi bukuta ne bintu bia ku midimu yebe. i Yeye udi umeneshila nyama bisonsa Ne bikunyibua bua kuambuluisha bantu, j

104:5 1 Anyi “kabuakunyungana.” 104:10 1 Anyi “tusulu tua tshilonda nkoka.”

991 15

16 17 18

19

20

21

22 23

24

25

Bua kumenesha biakudia pa buloba Ne mvinyo udi usankisha muoyo wa muntu, a Ne mafuta adi akenkesha mpala, Ne diampa didi dikuatshisha muoyo wa muntu ufuafua. b Mitshi ya Yehowa mmiukute, Sedre ya mu Lebanona ivuaye mukune, Mudi nyunyi yenzela masua. Nzubu wa kasonga nyunyi c udi mu mitshi ya jenevriye. Mikuna mile nya mbuji ya ku mikuna; d Mikuna ya mabue idi tshisokomenu tshia nsenji. e Mmuenze ngondo bua kuleja bikondo bikosa; ˆ Dıba ndimanye bimpe tshikondo tshia kubuela. f ˆ Wewe udi ufila mıdima, ne butuku budi buila, g Padi nyama ya tshisuku ya muitu itambakana. Bana ba ntambue1 badi bakungula bua nyama ya kukuatabu h Ne badi bakeba tshiakudia tshiabu kudi Nzambi. i ˆ Padi dıba dipatuka, Badi bapingana miaba itubu basombela ne balala. Muntu udi uya ku mudimu wende, Ne udi wenza mudimu mukole too ne dilolo. Yehowa, ke mudi midimu yebe ya bungi nunku! j Udi muyenze buonso buayi ne meji. k Buloba mbuwule tente ne biudi muenze. Kudi mbuu, munene mualabale, Muwule ne bintu bidi ne muoyo bungi kabuyi kubala, bikese ne binene. l

104:21 1 Anyi “bana ba ntambue ba misalala.”

MUSAMBU 104:15-35

NSHAP. 104 a Mbi 9:7 b Mbi 10:19 c Yel 8:7 d Yob 39:1 e Nsu 30:26 f Gen 1:16 Mis 19:6 Yel 31:35

g Gen 1:5 Mis 74:16 Yes 45:7

h Amo 3:4 i Mis 147:9 j Neh 9:6 k Nsu 3:19 Yel 10:12

l Gen 1:21 

Mulongo 2 a Yob 41:1 b Mis 136:25 Mis 145:15 Mis 147:9 Mat 6:26

c Luk 12:24 d Mis 107:9 Mis 145:16

e Gen 3:19 Yob 34:14, 15 Mis 146:3, 4 Mbi 3:19, 20 Mbi 12:7

f Yob 33:4 Bz 17:28

g Gen 1:31 h Eks 19:18 i Mis 13:6 j Mis 146:2 k Mis 37:10, 38 Nsu 2:22

ˆ 26 Mazuwa a pa mayi adi endelapu, Ne Leviyatane1 a uuvua mufuke bua kunayilamu. 27 Buonso buabi mbikuindile wewe Bua kubipesha biakudia biabi mu tshikondo tshiabi. b 28 Bidi bisangisha bintu biudi ubipesha. c Paudi ubulula tshianza tshiebe, bidi biukuta ne bintu bimpe. d 29 Paudi usokoka mpala webe, bidi bipampakana. Wewe muangate nyuma wabi, bidi bifua, bipingana ku lupuishi. e 30 Wewe mutume nyuma webe, bidi bifukibua, f Ne udi uvuija buloba bupiabupia tshiakabidi. 31 Butumbi bua Yehowa nebushalaku kashidi. Yehowa neasanke bua midimu yende. g 32 Yeye udi utangila buloba, budi bukanka; Udi ulenga mikuna, idi ifuima muishi. h 33 Nengimbile Yehowa i matuku anyi onso a muoyo; Nengimbe misambu ya kutumbisha nayi1 Nzambi wanyi matuku onso andi ne muoyo. j 34 Meji anyi amusankishe.1 Nensankile mu Yehowa. 35 Benji ba mpekatu nebajimine pa buloba, Ne bantu babi kabakuikalaku kabidi nansha. k Meme1 ntumbishe Yehowa. Tumbishayi Yah!2 104:26 1 Tang. Diumv. 104:33 1 Anyi “mijiki bua.” 104:34 1 Anyi pamuapa: “Meji andi ngelangana bua bualu buende ikale malengele.” 104:35 1 Anyi “Anyima wanyi.” 2 Anyi “Aleluya!” “Yah” ˆ ntshikepeshilu tshia dına dia Yehowa.

MUSAMBU 105:1-20

105 2

3

4

5

6

7

8

9

10

Elayi Yehowa tuasakidiˆ la, a bilayi dına diende, Manyishayi bienzedi biende munkatshi mua bukua bantu! b Muimbilayi, muimbilayi misambu ya kumutumbisha nayi,1 Elanganayi meji a2 midimu yende yonso ya kukema. c ˆ Ditumbishayi bua dına diende dia tshijila. d Mioyo ya badi bakeba Yehowa isanke. e Kebayi Yehowa f ne bukole buende. Kebayi mpala wende1 misangu yonso. Vulukayi malu a kukema adiye muenze, ˆ Bishima biende ne meyi a dilumbuluisha adiye muambe, g Nuenu bana1 ba Abalahama muena mudimu wende, h Nuenu bana ba Yakoba, bantu badiye musungule. i Yeye udi Yehowa Nzambi wetu. j ˆ Meyi ende a dilumbuluisha adi pa buloba bujima. k Udi uvuluka tshipungidi tshiende bua kashidi, l Dilaya divuaye mulaye,1 kudi bipungu tshinunu bia bantu, m Tshipungidi tshivuaye mudie ne Abalahama, n Ne mutshipu uvuaye muditshipe kudi Izaka, o ˆ Uvuaye mujadike bu dıyi dielela Yakoba Ne bu tshipungidi tshia kashidi kudi Isalele,

105:2 1 Anyi “mijiki.” 2 Anyi pamuapa: “Akulayi bua.” 105:4 1 Anyi “dikalapu diende.” 105:6 1 Anyi “ndelanganyi.” Ku mua.: “dimiinu.” 105:8 1 Ku mua.: ˆ “Dıyi divuaye mutume.”

992 NSHAP. 105 a Mis 136:1 b 1Ku 16:8-13 Mis 96:3 Mis 145:11, 12 Yes 12:4

c Mis 77:12 Mis 119:27

d Yel 9:24 e Mis 119:2 f Amo 5:4 Sef 2:3

g Dut 7:18, 19 h Eks 3:6 i Eks 19:5, 6 Yes 41:8

j Eks 20:2 Mis 100:3

k 1Ku 16:14-18 Yes 26:9 Bua 15:4

l Neh 1:5 m Dut 7:9 Luk 1:72, 73

n Gen 17:1, 2 Gen 22:15-18

o Gen 26:3 

Mulongo 2 a Gen 12:7 Gen 13:14, 15 Gen 15:18 Gen 26:3 Gen 28:13

b Mis 78:55 c Gen 34:30 d Gen 17:8 Gen 23:4 1Ku 16:19-22 Bz 7:4, 5

e Gen 20:1 Gen 46:6

f Gen 31:7, 42 g Gen 12:17 Gen 20:2, 3

h Gen 26:9, 11 i Gen 41:30, 54 Gen 42:5 Bz 7:11

j Gen 37:28, 36 Gen 45:4, 5 Gen 50:20

k Gen 39:20 l Bz 7:10 m Gen 41:14

11 Wamba ne: “Nenkupeshe buˆ loba bua Kanana a Bu tshienu tshitupa tshia bumpianyi.” b 12 Bualu ebu buakenzeka pavuabu bungi bukese, c Eyowa, bakese menemene, ne bavua bantu ba ku babende mu buloba abu. d 13 Bakatambakana bumbuka ku tshisamba baya ku tshisamba tshikuabu, Bumbuka ku bukalenge bumue baya kudi bantu ba tshisamba tshikuabu. e 14 Kakanyisha bua muntu nansha umue abakengeshe to, f Kadi wakatandisha bakalenge bua bualu buabu, g 15 Wamba ne: “Kanulengi bela manyi banyi, Ne kanuenzedi baprofete banyi bualu bubi nansha.” h 16 Wakabikila tshiyole tshia nzala mu buloba; i Wakakosa bilaminu biabu bia mampa.1 17 Yeye wakatuma muntu kumpala kuabu Uvuabu bapane bua kuikalaye mupika: Jozefe. j 18 Bakasuika1 makasa ende ne nkanu, k Bakela nshingu wende mu milonda;2 19 Too ne tshikondo tshiakakuˆ mbana dıyi diende, l ˆ Dıyi dia Yehowa ke diakamukezula. ˆ 20 Mukalenge wakatuma dıyi bua bamusulule, m Mukokeshi wa bukua bantu wakamulekela. 105:16 1 Ku mua.: “Wakatshibula mulangala wonso wa mampa.” Pamuapa bakula bua milangala ivuabu bakudikila mampa bua kualama. 105:18 1 Ku mua.: “Bakakengesha.” 2 Anyi “Anyima wende wakabuela mu milonda.”

993 21 Wakamuvuija mfumu wa nzubu wende, Mukokeshi ku mutu kua bintu biende bionso, a 22 Bua kuikala ne bukokeshi ku mutu kua1 bakokeshi ba mu bukalenge buende bu muvuaye musue2 Ne bua kulongesha bakulu bende meji. b 23 Pashishe Isalele wakalua mu Ejipitu, c Ne Yakoba wakasomba bu muntu wa ku babende mu buloba bua Hama. 24 Nzambi wakenza bua bantu bende balelangane bikole; d Wakenza bua balue ne bukole kupita baluishi babu e 25 Bena mioyo ivuaye mulekele ikudimuka bua kukina bantu bende, Bua kuelela bena mudimu bende tshifufu. f 26 Wakatuma muena mudimu wende Mose, g Ne Alona h uvuaye musungule. 27 Bakenza bimanyinu biende munkatshi muabu, Bishima biende mu buloba bua Hama. i ˆ 28 Yeye wakatuma mıdima ne ˆ buloba buakalua mıdima; j ˆ Bobu kabakatombokela meyi ende. ˆ 29 Yeye wakakudimuna mayi abu kuluawu mashi Ne wakashipa mishipa yabu. k 30 Buloba buabu buakuwula tente ne ndimba, l Too ne mu nzubu ya munda ya bakalenge. 31 Wakatumina bishi bia mabuˆ bu dıyi bua kubuela mu ditunga Ne tumue mu bitupa biabu bionso bia maloba. m

MUSAMBU 105:21-42 NSHAP. 105 a Gen 41:39-41 Gen 41:48 Gen 45:8

b Gen 41:33, 38 c Gen 46:4, 6 d Eks 1:7 Bz 7:17

e Eks 1:8, 9 f Eks 1:10 Bz 7:18, 19

g Eks 3:10 Eks 4:12 Eks 6:11

h Eks 4:14 Eks 7:1

i Neh 9:10 Mis 78:43-51

j Eks 10:22, 23 k Eks 7:20, 21 l Eks 8:6 m Eks 8:17, 24 

Mulongo 2 a Eks 9:23-26 b Eks 10:13-15 c Eks 12:29 d Gen 15:13, 14 Eks 3:22 Eks 12:35, 36

e Eks 12:33 f Eks 14:19, 20 g Eks 13:21 h Mis 78:27 i Eks 16:12-15 Mis 78:24

j Eks 17:6 1Ko 10:1, 4

k Mis 78:15, 16 l Gen 12:7

105:22 1 Ku mua.: “Bua kusuika.” 2 Anyi “muvuabi bisankisha anyima wende.”

Gen 15:13, 14 Eks 2:24 Dut 9:5

32 Wakakudimuna mvula wabu kuluaye wa mabue, Wakatuma mipenyi1 mu buloba buabu. a 33 Wakanyangakaja mionji yabu ya tumuma tua mvinyo ne mitshi yabu ya mfigi, Kusunsululaye mitshi ya mu tshitupa tshiabu tshia buloba. 34 Wakamba ne: mpasu ya mikumbi ibuele, Bana ba mpasu ya mikumbi bungi kabuyi kubala. b 35 Yakadia bikunyibua bionso bia mu buloba buabu, Ne yakadia bintu bivua buloba bupatule. 36 Pashishe yeye kushipa banabute babu bonso mu buloba buabu, c Ntuadijilu wa bukole buabu bua lulelu. 37 Kupatulaye bantu bende bikale ne arjan ne or; d Ne muntu nansha umue wa mu bisa biende kakalenduka. 38 Ejipitu wakasanka pavuabu bumbuke, ˆ Bualu buowa bukole bua bualu bua Isalele1 buvua bubakuate. e 39 Wakabalula ditutu bua kubajika f Ne kapia bua kufila butoke butuku. g 40 Bakalomba, yeye kubapesha nyunyi ya tulumbu; h Wakatungunuka ne kubukutshisha ne mampa a mu diulu. i ˆ 41 Wakakangula dibue, mayi akapatuka; j ˆ Mayi au akapuekela mu tshipela anu bu musulu. k 42 Bualu wakavuluka mulayi wa tshijila uvuaye mulaye muena mudimu wende Abalahama. l 105:32 1 Anyi “ndimi ya kapia.” 105:38 1 Ku mua.: “buabu.”

MISAMBU 105:43–106:15 43 Nunku wakapatula bantu bende ne disanka dikole, a Basungula bende ne mbila ya disanka. 44 Wakabapesha maloba a bisamba; b Bakapiana bintu bivua bisamba bikuabu bikuatshile mudimu mukole bua kubipeta, c ˆ 45 Bua bobu balame meyi ende d Ne batumikile mikenji yende. Tumbishayi Yah!1 Tumbishayi Yah!1 Elayi Yehowa tuasakidila, bualu yeye udi muimpe; e Dinanga diende dia lulamatu didi dishalaku kashidi. f 2 Nnganyi udi mua kuamba bienzedi bionso bia bukole bia Yehowa Anyi kumanyisha bienzedi biende bionso bidi biakanyine butumbi? g 3 Ba diakalenga mbadi benza malu ne buakane, Batu benza anu tshidi tshiakane. h 4 Yehowa, umvuluke paudi wanyisha1 bantu bebe. i Undame ne bienzedi biebe bia lupandu, 5 Bua mmone mua kupeta buimpe buudi uleja basungula bebe, j Bua mmone mua kusanka pamue ne tshisamba tshiebe, Bua mmone mua kukutumbisha ne kudisua kuonso1 pamue ne bumpianyi buebe. 6 Tudi benze mpekatu anu bu muvua bankambua betu benze; k

106

105:45; 106:1 1 Anyi “Aleluya!” “Yah” ˆ ntshikepeshilu tshia d ına dia Yehowa. 106:4 1 Anyi “uleja muoyo muimpe kudi.” 106:5 1 Anyi “kuditumbisha bua bualu buebe.”

994 NSHAP. 105 a Nom 33:3 b Yos 11:23

7

Yos 21:43 Neh 9:22 Mis 78:55 Bz 13:19

c Dut 6:10, 11 Yos 5:11, 12

d Dut 4:40 

NSHAP. 106

8

e Luk 18:19 f 1Ku 16:34 Ezl 3:11 Mis 103:17 Mis 107:1

g Mis 40:5

9

h Mis 15:1, 2 Yes 64:5

i Neh 5:19 Mis 51:18 Mis 119:132

10

j Eks 19:5 k Neh 9:16 Mis 78:8

 Mulongo 2

11

a Ezl 9:6 Dan 9:5

b Eks 14:11, 12 c Mis 143:11

12

Yhz 20:14

d Eks 9:16 Lom 9:17

e Eks 14:21, 22

13

f Eks 14:30 g Yes 49:26 h Eks 14:13, 28

14

i Eks 14:31 j Eks 15:1 k Eks 15:24 Eks 16:2, 3 Eks 17:7

l Nom 11:4 Dut 9:22 1Ko 10:6

m Eks 17:2 Mis 78:18 1Ko 10:9 Eb 3:8, 9

n Nom 11:31, 33 Mis 78:29-31

15

Tudi benze bibi; tudi benze bualu bubi menemene. a Bankambua betu mu Ejipitu kabavua bajingulule1 malu ebe a kukema to. Kabavua bavuluke dinanga diebe dia lulamatu divule to, Kadi bakatomboka ku mbuu, ku Mbuu Mukunze. b Kadi yeye wakabapandisha ˆ bua bualu bua dına diende, c Bua kumanyisha bukole buende. d Wakatandisha Mbuu Mukunze, yeye kuma; Wakabalombola mu ndondo ya mbuu bienze bu mu tshipela;1 e Wakabapandisha mu tshianza tshia muluishi wabu f Ne wakabangatulula mu tshianza tshia muena lukuna. g ˆ Mayi akabuikila baluishi babu; Kakuvua nansha umue wabu wakapanda.1 h Pashishe bakaleja ditabuja mu mulayi wende; i Bakabanga kuimba butumbi buende. j Kadi bakapua malu avuaye muenze muoyo ne lukasa; k Kabakindila bua abapeshe lungenyi to. Bakadilekelela ku nkuka yabu mu tshipela; l Bakateta Nzambi mu buloba bua munda mutupu. m Yeye wakabapesha bivuabu balomba, Kadi kuluaye kubatua disama divua dibatekeshe ne dibanyanyishe1 bikole. n

106:7 1 Anyi “bumvue diumvuija dia.” 106:9 1 Anyi “buloba bua munda mutupu.” 106:11 1 Anyi “wakashala.” 106:15 1 Anyi “ditekeshe ne dinyanyishe anyima wabu.”

995 16 Bakumvuila Mose mukawu mu tshitudilu Ne Alona, a wa tshijila wa Yehowa. b 17 Nunku buloba buakabululuka, kuminabu Datana, Kubuikilabu bavua badisangishe ne Abilama. c 18 Kapia kakole kakatema munkatshi mua tshisumbu tshiabu; Ludimi lua kapia luakabutula bantu babi. d 19 Bakenza kana ka ngombe ku Holeba Ne bakinamina lupingu lua tshiamu;1 e 20 Bakashintakaja butumbi buanyi Ne tshimfuanyi tshia ngombe utu udia bisonsa. f 21 Bakapua Nzambi Mupandishi wabu muoyo, g Uvua muenze malu manene mu Ejipitu, h 22 Malu a kukema mu buloba bua Hama, i Bienzedi bidi bikuatshisha ˆ buowa ku Mbuu Mukunze. j ˆ 23 Uvua muambe kutuma dıyi bua kubabutula, Kadi Mose musungula wende wakabakuila kudiye1 Bua kutshingulula tshiji tshiende tshidi tshibutula. k 24 Pashishe bakapetula buloba bulenga; l Kabavua ne ditabuja mu mulayi wende. m 25 Bakatungunuka ne kudiabakena mu ntenta yabu; n ˆ Kabakateleja dıyi dia Yehowa. o 26 Ke yeye kujula tshianza tshiende uditshipa bua bualu buabu

MUSAMBU 106:16-37 NSHAP. 106 a Nom 16:3 b Lew 21:8 c Nom 16:27, 32 d Nom 16:35 e Eks 32:4 Dut 9:12

28

f Eks 20:4 g Dut 32:18 h Dut 4:34 i Mis 78:51 j Eks 14:25

29

k Eks 32:10, 11 Dut 9:14, 19

l Nom 13:32 Dut 8:7-9

30

m Nom 14:11 n Nom 14:2 Dut 1:27

31

o Nom 14:22, 23

 Mulongo 2 a Nom 14:28,

32

29 Eb 3:11

b Lew 26:33 Dut 4:27

c Nom 25:3

33

Hos 9:10

d Nom 25:6 Dut 32:16

e Nom 25:9 1Ko 10:8

34

f Nom 25:7, 8 g Nom 25:11-13 h Nom 20:2, 12 Nom 27:13, 14

35

i Nom 20:10 j Yos 16:10 Yos 17:12 Bal 1:21

36

k Nom 33:52 Dut 7:1, 2

l Yos 15:63 Bal 1:33

m Yes 2:6 n Bal 2:11, 12 2Bk 17:12

o Eks 23:32, 33

106:19 1 Anyi “lupingu lua tshiamu tshiengulula.” 106:23 1 Ku mua.: “wakimana mu mpelepele kumpala kuende.”

27

Nom 16:5-7

p Dut 12:31 2Bk 16:1, 3 2Bk 17:17, 18 Yel 7:30, 31 1Ko 10:20

37

Ne: uvua ne bua kubakulula mu tshipela; a Uvua ne bua kukulula ndelanganyi yabu munkatshi mua bisamba, Ne kuyitangalaja mu maloba mashilashilangane. b Pashishe bakadisanga mu ˆ ntendelelu wa1 Bala ˆ wa Peo, c Ne bakadia milambu milambula bafue.2 Bakamufiikisha munda ne bienzedi biabu, d Ne tshipupu tshiakadituta munkatshi muabu. e Kadi pakajuka Pinehasa ne kuimanyinaye bualu abu, Tshipupu tshiakimana. f Bakamubadila bualu ebu bu buakane Mu bipungu bionso bia bantu bua kashidi. g Bakamufiikisha munda ku ˆ mayi a Meliba,1 Ne Mose wakapeta lutatu bua bualu buabu. h Bakasamisha lungenyi luende, Yeye kuakula tshiakulakula ne mishiku yende. i Kabakabutula bisamba bia bantu j Bu muvua Yehowa mubatuˆ mine dıyi to. k Kadi bakabuelakana ne bisamba abi, l Kulondabu1 njila yabi. m Bakatungunuka ne kuenzela mpingu yabu mudimu, n Ne yoyi yakalua buteyi kudibu. o Bavua balambula bana babu ba balume Ne bana babu ba bakaji kudi bademon. p

106:28 1 Anyi “bakalamata.” 2 Mmumue ne: mmilambu milambula bantu bafue anyi nzambi idi kayiyi ne muoyo. 106:32 1 Diumvuija: “Ditandangana.” 106:35 1 Anyi “Kulongabu.”

MISAMBU 106:38–107:4 38 Bakatungunuka ne kumatshisha mashi avua kaayi ne bualu panshi, a Mashi a bana babu bobu ba balume ne ba bakaji Bavuabu balambule kudi ˆ mpingu ya mu Kanana; b Buloba buakanyanguka ne diela dia mashi panshi. 39 Bakalua bakoya mu malu akenzabu; Bakenda bundumba bua mu nyuma mu bienzedi biabu. c 40 Nunku tshiji tshia Yehowa tshiakatemena bantu bende, Ne wakafika ku dikina bumpianyi buende. 41 Wakabafila kudi bisamba bikuabu misangu ne misangu d Bua bavua babakine babakokeshe. e 42 Bena lukuna babu bakabakengesha, Ne bobu bakakokela ku bukokeshi buabu.1 43 Wakabasungila misangu ya bungi, f Kadi bavua batomboka ne babenga kutumikila, g Ne bavua bapuekeshibua bua tshilema tshiabu. h 106:42 1 Ku mua.: “tshianza tshiabu.”

996 NSHAP. 106 a 2Bk 21:16 b Yhz 16:20 c Yel 3:9 d Dut 32:30 Bal 3:8

e Bal 10:6-8 f Bal 10:11, 12 1Sm 12:11

g Bal 4:1 h Bal 6:1-5 

Mulongo 2 a Bal 2:18 b Bal 3:9 c Eks 34:6 Dut 32:36 Yes 63:7 Mdi 3:32 Yoe 2:13

d Ezl 9:9 e Mis 79:9 f Yel 32:37 g 1Ku 16:35 h 1Ku 29:10 Mis 41:13 Luk 1:68

44 Kadi yeye uvua umona dikenga diabu a Ne umvua muadi wabu wa dilomba diambuluisha. b 45 Bua bualu buabu, yeye uvua uvuluka tshipungidi tshiende, Ne umvua luse,1 musakibue kudi dinanga diende dinene2 dia lulamatu. c 46 Uvua wenza bua babumvuile luse Kudi bonso bavua babakuate. d 47 Utupandishe, Yehowa Nzambi wetu, e Ne utumbushe mu bisamba bua utusangishe f ˆ Bua tuetu tusakidile dına diebe dia tshijila Ne tusanke bua dikutumbisha.1 g 48 Yehowa, Nzambi wa Isalele, atumbishibue Kashidi ne tshiendelele.1 h Ne bantu bonso bambe ne: “Amen!”2 Tumbishayi Yah!3 106:45 1 Anyi “umvua kanyinganyinga.” 2 Anyi “divule.” 106:47 1 Anyi “tusanke mu butumbi buebe.” 106:48 1 Anyi “Katshia ku bikondo bia tshiendelele too ne ku bikondo bia tshiendelele.” 2 Anyi “Bikale nanku!” 3 Anyi “Aleluya!” “Yah” ˆ ntshikepeshilu tshia dına dia Yehowa.

MUKANDA MUITANU (Misambu 107-150) Elayi Yehowa tuasakidi- NSHAP. 107 3 Ba mu maloba makuabu bavuaye musangishe pamue, a la, bualu yeye udi a Luk 18:19 muimpe; a Ba ku est ne ba ku ouest,1 b 1Ku 16:34 Dinanga diende dia lulamatu Ba ku nord ne ba ku sud. b Mis 103:17 didi dishalaku kashidi. b 4 Bakatambakana mu tshipe35:10 2 Bantu badi Yehowa muanga- c Yes la, mu buloba bua munda Yel 15:21 tulule1 bambe bualu ebu, Mik 4:10 mutupu;  Bavuaye muangatulule ku Kabakamona njila wa ku Mulongo 2 tshianza tshia2 mutshimenga nansha tshimue a Mis 106:47 luishi, c tshivuabu mua kusombela.

107

Yel 29:14

107:2 1 Anyi “mupikule.” 2 Anyi “bukokeshi bua.”

b Yes 43:5, 6 Yel 31:8

ˆ 107:3 1 Anyi “Ba kudi dıba dipatukila ne ˆ ba kudi dıba dibuelela.”

997 5 Bavua ne nzala ne nyota; Bavua1 bazengele ne dipungi. 6 Bakatungunuka ne kudidila Yehowa mu dikenga diabu; a Yeye wakabasungila ku lutatu luabu lukole. b 7 Wakabendesha mu njila muakane c Bua kufika mu tshimenga tshivuabu mua kusombela. d 8 Bantu basakidile Yehowa e bua dinanga diende dia lulamatu Ne bua malu ende a kukema adiye wenzela bana ba bantu. f 9 Bualu yeye mmujikije nyota ya bavua ne nyota1 Ne mmukutshishe bavua ne nzala2 ne bintu bimpe. g 10 Bamue bavua basombele mu ˆ mıdima mikole, Bena buloko mu dikenga ne mu milonda. 11 Bualu bavua batombokele ˆ dıyi dia Nzambi; Bakapetula mubelu wa Mutambe Bunene. h 12 Nunku wakapuekesha mioyo yabu milongo ne ntatu; i Bakalenduka, ne kakuvua muntu uvua mua kubambuluisha. 13 Bakabikila Yehowa bua abambuluishe mu dikenga diabu; Yeye wakabapandisha ku lutatu luabu lukole. ˆ 14 Wakabapatula mu mıdima mikole, Ne wakakosa nkanu yabu. j 15 Bantu basakidile Yehowa bua dinanga diende dia lulamatu k 107:5 1 Anyi “Anyima wabu uvua.” 107:9 1 Anyi “anyima udi muume.” 2 Anyi “anyima udi ne nzala.”

MUSAMBU 107:5-26 NSHAP. 107 a Hos 5:14, 15

b Yes 41:17

16

c Yes 30:21

17 d Neh 11:3

e 1Ku 16:8

18

f Mis 40:5

g Mis 34:10

19

Yes 55:2 Luk 1:53

h Mis 106:43 Mdi 3:42

20

i Lew 26:21

j Mis 68:6

21

Mis 146:7 Yes 49:8, 9 Yes 61:1

k Mdi 3:22 

Mulongo 2 a Yes 45:1, 2

b Yel 2:19

22

23

c Mdi 3:39

24 d Mis 147:3

e Lew 7:12

25

Mis 50:14

f 2Ku 9:21 Yhz 27:9

g Gen 1:21 Mis 104:25

h Mis 135:7 Yel 10:13 Yna 1:4

26

Ne bua malu ende a kukema adiye wenzela bana ba bantu. Bualu yeye mmupule biibi bia tshiamu tshia mitaku Ne mmukose milonda ya tshiamu tshifiike. a Bavua batshimbakane ne bakakenga b Bua dishipa diabu dia mikenji ne bua bilema biabu. c Biakudia bionso biakabafiikila ku muoyo;1 Bakasemena pabuipi ne biibi bia lufu. Bavua babikila Yehowa bua abambuluishe mu dikenga diabu; Yeye uvua ubapandisha ku lutatu luabu lukole. ˆ Uvua utuma dıyi diende, ubondopa d Ne ubasungila ku majimba avuabu bakuatshikamu. Bantu basakidile Yehowa bua dinanga diende dia lulamatu Ne bua malu ende a kukema adiye wenzela bana ba bantu. Bafile milambu ya kuela nayi tuasakidila e Ne bambe malu adiye muenze ne lubila lua disanka. Bantu badi benzela ngendu mu mazuwa pa mbuu, Badi benduluka mishinga ˆ yabu pa mayi manene, f Mbamone midimu ya Yehowa Ne malu ende a kukema mu ndondo; g Mudi tshipepele tshikole ˆ tshijuka ku dıyi diende, h Tshijudija mavuala a mbuu. Badi babanda muulu; Badi badina mu ndondo. Dikima1 diabu didi dienguluka bua dikenga didi dikeba kubakuata.

107:18 1 Anyi “Anyima wabu wakakina biakudia bionso.” 107:26 1 Anyi “Anyima.”

MISAMBU 107:27–108:4 27 Badi batenkakana ne batetuka bu muntu mukuatshike maluvu, Ne dimanya diabu dionso didi dilua tshianana. a ˆ 28 Dıba adi badi badidila Yehowa mu dikenga diabu, b Ne yeye udi ubasungila ku lutatu luabu lukole. 29 Udi utuyisha tshipepele; Mavuala a mbuu adi abatama. c 30 Badi basanka padiwu ashala mabatame, Ne yeye udi ubalombola too ne ku dilobo didibu basue. 31 Bantu basakidile Yehowa bua dinanga diende dia lulamatu Ne bua malu ende a kukema adiye wenzela bana ba bantu. d 32 Bamusamune mu tshisumbu tshia bantu, e Ne bamutumbishe mu tshipangu1 tshia bakulu. 33 Udi ukudimuna misulu ilua tshipela ˆ Ne mishimi ya mayi ilua buloba bume bikole, f 34 Buloba bua bufuke bulua buloba buatuke bua mukele, g Bua malu mabi a badi basombelamu. 35 Udi ukudimuna tshipela tshiˆ lua majiba a mayi adi ne malenge, Ne buloba bume bulua mishiˆ mi ya mayi. h 36 Udi usombeshamu badi ne nzala, i Bua base tshimenga tshidibu mua kusombela. j 37 Badi badima madimi ne badima madimi a tumuma tua mvinyo k Adi akuama bintu bia bungi. l 38 Yeye udi ubabenesha ne badi bavulangana bikole; 107:32 1 Ku mua.: “tshisombelu.”

998 NSHAP. 107 a Yna 1:4, 13

39 b Yna 1:14 c Mis 65:7 Mis 89:9 Yna 1:15

d Mis 105:5

40

e Mis 111:1 f 1Bk 17:1, 7 Yes 42:15 Amo 4:7

41

g Gen 13:10 Dut 29:22, 23

h 2Bk 3:17 Yes 35:7 Yes 41:18

42

i Mis 146:7 Luk 1:53

j Mis 107:7 k Yes 65:21 l Bz 14:17 

Mulongo 2 a Dut 7:13, 14 b Yob 12:21, 24 c 1Sm 2:8 d Mis 58:10 e Eks 11:7 Mis 63:11

f Mis 64:9 Hos 14:9

g Mis 77:12 Mis 143:5 Yel 9:24

 NSHAP. 108 h Mis 57:7-11 Mis 104:33

i Mis 81:2 j Mis 36:5 Mis 103:11

43

Kena ulekela bisumbu biabu bia nyama bikepela. a Kadi badi bakepela kabidi ne bapuekeshibua milongo Bua dikengeshibua, bua dikenga, ne bua kanyinganyinga. Udi witshikijila bantu banene dipetu, Ne ubatambakaja mu maloba matuke adi kaayi ne tujila. b Kadi yeye udi ulama1 bapele ku dikenga c ˆ Ne wenza bua meku abu avule anu bu bisumbu bia nyama. Bantu bakane badi bamona bualu ebu ne basanka; d Kadi bantu babi bonso badi bakanga mukana muabu. e Muntu udi ne meji neatumikile malu aa f Ne neakonkonone bienzedi bia Yehowa bia dinanga dia lulamatu ne meji onso. g Musambu. Mujiki wa Davidi.

wanyi mmushi108 Muoyo ndame, Nzambi wa-

nyi. Nenkuimbile misambu ne nenkuimbile mijiki ne tshiuwidi tshianyi tshijima.1 h 2 Tabala, wewe tshiombelu tshia nshinga, ne wewe lunzenze kabidi. i Nembishe kabundubundu. 3 Yehowa wanyi, nenkutumbishe munkatshi mua bukua bantu, Nenkuimbile misambu ya kukutumbisha nayi1 munkatshi mua bisamba. 4 Bualu dinanga diebe dia lulamatu ndinene, ditumbuke bu diulu, j

107:41 1 Anyi “uteka kuulu,” mmumue ne: kudi bantu kabayi mua kufika. 108:1 1 Ku mua.: “nansha butumbi buanyi.” 108:3 1 Anyi “mijiki.”

999 5

6

7

8

9

10

11

12

13

Ne lulamatu luebe ndufike too ne mu biululu. Nzambi wanyi, tumbishibua pa mutu pa diulu; Butumbi buebe buikale pa mutu pa buloba bujima. a Bua bantu bebe baudi munange basungidibue, Tupandisha ne tshianza tshiebe tshia balume ne ungandamune. b Nzambi mmuakule mu bunsantu buende1 wamba ne: “Nensanke bikole, nemfile Shekeme c bu bumpianyi, Ne nempime Tshibandabanda2 tshia Sukota. d Gilada e nguanyi anu bu mudi Manashe wanyi, Efelayima ntshifulu1 bua mutu wanyi; f Yuda ndikombo dianyi dia bumfumu. g Moaba ndilongo dianyi dia ˆ kuowela mayi. h Nengase Edome sandala wanyi. i Nengelele Peleshete lubila lua ditshimuna.” j Nnganyi wamfikisha mu tshimenga tshikolesha? Nnganyi wandombola too ne ku Edome? k Ki nguewe, Nzambi wanyi, udi mutulekele, Nzambi wetu, udi katshiyi upatuka ne biluilu bietu anyi? l Tuambuluisha mu dikenga dietu, m Bualu lupandu lua kudi bantu ludi patupu. n Netupetele bukole kudi Nzambi, o Ne yeye neadiatakaje baluishi betu. p

MISAMBU 108:5–109:11 NSHAP. 108 a Mis 8:1 Mis 57:5, 11

b Mis 20:6 Mis 60:5

Nzambi undi ntu109 Wewe mbisha, kushadi mua

2

c Yos 17:7 d Gen 33:17 Mis 60:6-8

e Yos 13:8, 11

3

f Dut 33:17 g Gen 49:10 h 2Sm 8:2

4

i Nom 24:18 2Sm 8:14

j 2Sm 8:1

5

k Mis 60:9-12 l Dut 23:14

6

m Mis 18:6 n Mis 118:8 Mis 146:3, 4

o 1Sm 2:4 2Sm 22:40 Yes 40:29-31

p Mis 44:5 

Mulongo 2

7

8

 NSHAP. 109 a Mis 33:1

9

b 2Sm 15:2, 3 Mis 31:18

c 2Sm 15:12

10

2Sm 16:5-7 Mis 69:4

d 2Sm 13:39 e Mis 35:11, 12 Mis 38:19, 20

f Mis 55:12-14 g Yes 1:15 Mik 3:4

108:7 1 Anyi pamuapa: “mu muaba wende wa tshijila.” 2 Anyi “Tshibatabata.” 108:8 1 Ku mua.: “mmuaba mukolesha wa kusokomena.”

Kudi muludiki. Wa Davidi. Mujiki.

h Mis 55:23 Mat 27:5

i Bz 1:16-20

11

puwe to. Bualu bantu babi ne bena dishima badi bankanguila mukana muabu. Badi bakula bua bualu buanyi ne ndimi ya dishima; b ˆ Badi bannyunguluka ne meyi a lukinu, Ne badi bambunda kakuyi bualu. c Meme ndi mubanange, kadi bobu badi bankandamena; d Kadi meme ndi ntungunuka ne kusambila. Badi bampingajila malu mabi ku malu mimpe e Ne lukinu ku dinanga dianyi. f Teka muntu mubi ku mutu kuende; Mukandamanyi1 imane ku tshianza tshiende tshia balume. Padibu bamulumbuluisha, bamusangane mupile;1 Nansha masambila ende abadibue bu mpekatu. g Matuku ende akepele; h Muntu mukuabu angate mudimu wende wa butangidi. i Bana1 bende balue bana badi bafuishe tatuabu, Ne mukajende, mukaji mukamba. Bana1 bende balue balombi ba ka pa luse balalakanyi, Bakebela biakudia mu nzubu yabu idi mishale bibuwa. Udiye nende dibanza anyenge1 bionso bidiye nabi, Ne benyi bapawule bintu biende.

109:6 1 Anyi “Mubandianganyi.” 109:7 1 Anyi “muntu mubi.” 109:9, 10 1 Ku mua.: “Bana ba balume.” 109:11 1 Anyi “Basombeshanganyi ba makuta bamuele mateyi bua.”

MUSAMBU 109:12-30 12 Muntu nansha umue kamuleji bulenga,1 Ne bana bende badi bafuishe tatuabu, muntu kabaleji luse nansha. 13 Ndelanganyi1 yende ibutudibue; a ˆ Bakupule mena ayi mu tshipungu tshiabu. 14 Yehowa avuluke tshilema tshia bankambua bende, b Ne kabakupudi mpekatu wa mamuende. 15 Yehowa ikale anu muvuluke malu adibu benze; Yeye ajimije tshivulukilu tshiabu pa buloba. c 16 Bualu muntu au kavua muvuluke bua kulejangana bulenga,1 d Kadi wakatungunuka ne kulondakaja muntu mupele udi ukenga, e udi ne muoyo musunsuke, Bua kumushipa. f 17 Yeye uvua munange kuelangana mulawu, nunku mulawu ke wakamupinganyina; Kavua musue kubeneshangana to, nunku kakapeta dibenesha. 18 Yeye uvua muvuale milawu bu biende bilamba. Ivua mitshikija mu mubidi ˆ wende anu bu mayi, Mu mifuba yende anu bu mafuta. 19 Milawu yende yikale bu tshilamba tshidiye udijingila g Ne bu mukaba udiye uvuala misangu yonso. 20 Edi ndifutu didi Yehowa ufuta muntu udi unkandamena h Ne bantu badi bangamba1 malu mabi. 109:12, 16 1 Anyi “dinanga dia lulamatu.” 109:13 1 Anyi “tunkanunuina.” 109:20 1 Anyi “bamba anyima wanyi.”

1000 NSHAP. 109 a Mis 37:28

b 2Sm 3:28, 29 2Sm 21:1

c Mis 34:16

d Yak 2:13

e Mis 10:2

f 2Sm 16:11 2Sm 17:1, 2 Mis 37:32

g Mis 109:29

h 2Sm 17:23 

Mulongo 2 a Mis 25:11 Mis 31:3

b Mis 36:7 Mis 69:16 Mis 86:5

c Mis 40:17

d Mis 102:4

e Mis 31:11

f Mis 22:7 Mat 27:39

g Mis 35:26

h Mis 22:22

21 Kadi wewe, Yehowa Mukalenge Mutambe Bunene, Ngambuluisha bua bualu bua ˆ dına diebe. a Nsungila, bualu dinanga diebe dia lulamatu ndimpe. b 22 Bualu tshiena ne dikuatshisha ne ndi mupele, c Ne muoyo wanyi mmutubula munda muanyi. d 23 Ndi ngenda njimina anu bu mundidimbi udi wenda ukepela; Mbantutule anu bu mpasu wa mukumbi. 24 Binu bianyi mbitekete bua dijila dia biakudia; Mubidi wanyi mmunyane, ne ndi ngenda nteketa.1 25 Ndi mulue tshintu tshia bobu kupenda. e Padibu bammona, badi bakupa mitu yabu. f 26 Ngambuluisha, wewe Yehowa Nzambi wanyi; Mpandisha ne dinanga diebe dia lulamatu. 27 Bamanye ne: mbienzeke nunku ku tshianza tshiebe; Kabidi ne: wewe, Yehowa, ke udi muenze bualu ebu. 28 Bobu bele mulawu, kadi wewe ufile dibenesha. Padibu banjukila, bafuishibue bundu, Kadi muena mudimu webe asanke. 29 Badi bankandamena baluatshishibue dipuekeshibua dia milongo; Bakutshibue mu bundu buabu bu mu muzabi.1 g 30 Mukana muanyi nemutumbishe Yehowa ne muoyo mujima; Nemmutumbishe kumpala kua bantu ba bungi. h 109:24 1 Ku mua.: “Musunyi wanyi mmukepele, kawuyi ne manyi (mafuta).” 109:29 1 Anyi “muzabi wa kawuyi maboko.”

1001

MISAMBU 109:31–111:6

31 Bualu yeye neimane ku tshianza tshia balume tshia mupele Bua kumupandisha kudi bantu badi bamupisha.1

110 2

3

4

5

6

Wa Davidi. Mujiki.

Yehowa wakambila Mukalenge wanyi ne: “Somba ku tshianza tshianyi tshia balume a Too ne pangateka bena lukuna bebe bu kabasa ka kutekela makasa ebe.” b Yehowa neolole dikombo dia bukokeshi buebe too ne pambelu pa Siona, wamba ne: “Ndaku ukokeshe munkatshi mua bena lukuna bebe.” c Bantu bebe nebadifile ku budisuile mu dituku dia tshiluilu tshia basalayi bebe.1 Wewe udi ne tshisumbu tshiebe tshia bansongalume anu bu mamata a lumuma, Tshipatuka munda mua lunkelu, mu tshijila tshia dikema. Yehowa mmuditshipe mutshipu, ne kakushintulula lungenyi luende,1 wamba ne: “Wewe udi muakuidi bua kashidi d Mu mushindu uvua Melekisedeke!” e Yehowa neikale ku tshianza tshiebe tshia balume; f Neazaze bakalenge dituku dia tshiji tshiende. g Yeye neakumbaje dilumbuluisha kudi1 bisamba; h Neuwuje buloba ne bitalu. i Neazaze mulombodi2 wa mu buloba bualabale.3

109:31 1 Anyi “bapisha anyima wende.” 110:3 1 Anyi “mu dituku didi tshiluilu tshiebe tshidilongolole.” 110:4 1 Anyi “kakunyingalala.” 110:6 1 Anyi “munkatshi mua.” 2 Ku mua.: “mutu.” 3 Anyi “wa buloba bujima.”

NSHAP. 110 a Lom 8:34 Ef 1:20 Eb 8:1 Eb 12:2

b Mat 22:43, 44 ˆ Mak 12:36 Luk 20:42, 43 Bz 2:34, 35 1Ko 15:25 Eb 1:3, 13 Eb 10:12, 13

c Mis 2:8, 9 Mis 45:4, 5 Mat 28:18 Bua 6:2 Bua 12:5 Bua 19:11, 15

d Eb 7:21, 28 e Gen 14:18 Eb 5:5, 6 Eb 6:19, 20 Eb 7:3, 11

f Mis 16:8 g Mis 2:2 Lom 2:5 Bua 11:18 Bua 19:19

h Mis 79:6 i Yel 25:31-33 

Mulongo 2  NSHAP. 111 a Mis 68:4 Mis 113:1 Bua 19:1

b Mis 9:1 c Mis 98:1 Mis 139:14 Bua 15:3

d Mis 77:12 Mis 143:5

e Mis 103:17 f Dut 31:19 Yos 4:5-7

g Eks 34:6 Yak 5:11

ˆ 7 Yeye1 neanue mayi a mu kasulu kadi kumpenga kua njila. Ke bualu kayi yeye neashale mujule mutu wende muulu. Tumbishayi Yah!1 a

111

1 [Alefe]

Nentumbishe Yehowa ne muoyo wanyi mujima b

2 [Bete]

Mu tshisangilu tshia bantu bakane ne mu tshisumbu.

3 [Gimele]

2 Midimu ya Yehowa mminene; c

4 [Dalete]

Badi bayilonga kudi bonso badi basanka bua bualu buayi. d

5 [He]

3 Mudimu wende ngua butumbi ne ngua dikema,

6 [Waw]

Ne buakane buende budi bushalaku kashidi. e

7 [Zayine]

4 Udi wenza bua bavuluke midimu yende ya kukema. f

8 [Hete]

Yehowa udi uditeka pa muaba wa bakuabu1 ne mmuena luse. g

9 [Tete]

5 Udi upesha badi bamutshina biakudia. h

[Yode]

Udi uvuluka tshipungidi tshiende bua kashidi. i

[Kafe]

6 Mmusokoluele bantu bende midimu yende ya bukole

[Lamede]

Padiye mubapeshe bumpianyi bua bisamba. j

h Mis 37:25 Mat 6:33

i Mis 89:34 Mis 105:8

j Mis 44:2 Mis 105:44

110:7 1 Bakula bua “Mukalenge wanyi” udi mu mvese wa 1. 111:1 1 Anyi “Aleˆ luya!” “Yah” ntshikepeshilu tshia dına dia Yehowa. 111:4 1 Anyi “udi ne muoyo muimpe.”

MISAMBU 111:7–112:9

 [Meme]

7 Midimu ya bianza biende idi bulelela ne buakane; a

 [Nune]

ˆ Meyi ende matuma onso nga kueyemena. b

 [Sameke]

8 Adi misangu yonso majalame,1 mpindieu ne bua kashidi;

 [Ayine]

Mmenza mu bulelela ne mu buakane. c

 [Pe]

9 Yeye mmupeshe bantu bende dipikudibua. d

 [Tesade]

ˆ Wakatuma dıyi bua tshipungidi tshiende tshishalaku kashidi.

 [Kofe]

ˆ Dına diende ndia tshijila ne ˆ didi dikuatshisha buowa. e

 [Leshe]

10 Ditshina dia Yehowa didi tshibangidilu tshia meji. f

 [Sine]

ˆ Bonso badi batumikila meyi ende matuma1 badi baleja busunguluji. g

 [Taw]

Butumbi buende budi bushalaku kashidi. Tumbishayi Yah!1 h

112

1 [Alefe]

Wa diakalenga mmuntu udi utshina Yehowa, i

2 [Bete]

ˆ Udi usanka bikole bua meyi ende. j

3 [Gimele]

2 Ndelanganyi yende neyilue bilobo pa buloba,

4 [Dalete]

Ne tshipungu tshia bena bululame netshibeneshibue. k 111:8 1 Anyi “majadika bimpe.” 111:10 1 Ku mua.: “baatumikila.” 112:1 1 Anyi “Aleluya!” “Yah” ntshikepeshilu tshia ˆ dına dia Yehowa.

NSHAP. 111 a Dut 32:4 b Mis 19:8 Yes 55:10, 11

c Mis 19:9 d Eks 15:13 Luk 1:68 Bua 7:10

e Mis 89:7 Yes 6:2, 3 Luk 1:49 Bua 4:8

f Yob 28:28 Nsu 1:7 Mbi 12:13

g Dut 4:6 Yos 1:7, 8 1Bk 2:3 Mis 119:100 2Tm 3:14, 15

 NSHAP. 112 h Eks 15:2 Bua 19:1

i Mis 111:10 j Mis 1:1, 2 Mis 40:8

k Mis 25:12, 13 Mis 37:25, 26

 Mulongo 2 a Mis 97:11 1Pt 2:9

b Luk 6:36 Ef 4:32

c Dut 15:7, 8 Mis 41:1 Nsu 19:17 Luk 6:34, 35 Bz 20:35 Eb 13:16

d Mis 15:5 Mis 125:1

e Neh 5:19 Nsu 10:7

f Mis 27:1 Nsu 3:25

g Mis 62:8 Yes 26:3

h Nsu 28:1 i Mis 59:10 j Dut 15:11 Nsu 11:24 Nsu 19:17

5 [He]

1002

3 Biuma ne bubanji bidi mu nzubu muende,

6 [Waw]

Ne buakane buende budi butungunuka bua kashidi.

7 [Zayine]

4 Kudi bantu bakane yeye udi ukenka anu bu butoke mu ˆ mıdima. a

8 [Hete]

Yeye udi uditeka pa muaba wa bakuabu,1 mmuena luse b ne mmuakane.

9 [Tete]

5 Malu adi enda bimpe bua muntu udi usombeshangana bintu ne muoyo wa tshipapayi.1 c

[Yode]

Yeye udi ulombola malu ende ne buakane.

[Kafe]

6 Kakunyungishibua nansha kakese. d

[Lamede]

Nebavuluke muntu muakane bua kashidi. e

 [Meme]

7 Kakutshina ngumu mibi. f

 [Nune]

Muoyo wende mmushindame, weyemena Yehowa. g

 [Sameke]

8 Muoyo wende kawena mua kunyungishibua;1 yeye kena utshina; h

 [Ayine]

Ndekelu wa bionso, neatangile baluishi bende ne ˆ mesu a butshimunyi. i

 [Pe]

9 Mmuabanyinangane bintu ne tshianza tshilekelela;1 mmupeshe bapele bintu. j 112:4 1 Anyi “udi ne muoyo muimpe.” 112:5 1 Anyi “ne muoyo muimpe.” 112:8 1 Anyi “mmudisuike; mmuimane kamungulu.” 112:9 1 Anyi “ne muoyo wa tshipapayi.”

1003

 [Tesade]

Buakane buende budi butungunuka bua kashidi. a

 [Kofe]

Bukole buende1 yeye muine nebubandishibue ne butumbi.

3

4

5 6 7

8

NSHAP. 113

 [Shine]

d Mis 72:19

 [Taw]

Majinga a bantu babi neajimine. b Tumbishayi Yah!1 Mutumbishayi, nuenu bena mudimu ba Yehowa, ˆ Tumbishayi dına dia Yehowa. ˆ Dına dia Yehowa ditumbishibue Kutuadijila ku mpindieu too ne kashidi. c Kumbukila ku dipatuka ˆ dia dıba too ne ku dibuela diadi, ˆ Dına dia Yehowa ditumbishibue. d Yehowa udi kuulu ku mutu kua bisamba bionso; e Butumbi buende budi pa mutu pa diulu. f Nnganyi udi bu Yehowa Nzambi wetu, g Yeye udi musombele1 muulu? Udi winama panshi bua kutangila diulu ne buloba, h Ujula muntu mupuekele mu lupuishi. Udi ujula mupele mu mushiki wa butu1 i Bua kumusombesha pamue ne bantu banene,

9

b Nsu 11:7  c 1Ku 16:36

ˆ Neadie dınu, ne neenguluke.

2

2Ko 9:9 Eb 6:10

 [Leshe]

10 Muntu mubi neamone, neapampakane.

113

MISAMBU 112:10–115:1 NSHAP. 112 a Dut 24:12, 13

1Ku 29:10 Mis 106:48

Mis 86:9 Yes 59:19 Mal 1:11

114 2

e Mis 97:9 Mis 99:2

f 1Bk 8:27

3

g Eks 15:11 h Mis 18:35 Mis 138:6 Yes 57:15 Yes 66:2

i 1Sm 2:7 

4

5

Mulongo 2 a 1Sm 2:5 Yes 54:1

 NSHAP. 114 b Eks 12:41

6

c Eks 6:7 Eks 19:6 Dut 32:9

d Eks 14:21 e Yos 3:16 f Eks 19:18 Bal 5:4

g Eks 15:8 h Yos 4:23 i 1Ku 16:29, 30 j Eks 17:6 Nom 20:11

Pamue ne banene ba bantu bende. Yeye udi upesha mukaji udi nkumba nzubu Ulua mamu wa disanka udi ne bana.2 a Tumbishayi Yah!1 Pavua Isalele mupatuke mu Ejipitu, b Nzubu wa Yakoba mupatuke mu bantu bavua bakula muakulu muenyi, Yuda wakalua muaba wende munsantu,1 Isalele muaba wende wa bukokeshi. c Mbuu wakamona bualu ebu, wakanyema; d Yadene wakapingana tshianyima. e Mikuna minene yakatumpika bu bimpanga bia mikoko, f Mikuna mikese, bu bana ba mikoko. Ntshinyi tshivua tshikunyemeshe, wewe mbuu? g Wewe Yadene, bua tshinyi uvua mupingane tshianyima? h Nuenu mikuna minene, bua tshinyi nuvua batumpike bu bimpanga bia mikoko, Nuenu mikuna mikese, bu bana ba mikoko? Wewe buloba, zakala bua Mukalenge, Bua Nzambi wa Yakoba i Udi ukudimuna ˆ dibue dilua dijiba dia mayi didi ne malenge, Dibue dikole dilua mishimi ˆ ya mayi. j Kutupeshi tuetu to, Yehowa, kutupeshi tuetu to,1 ˆ Kadi pesha dına diebe butumbi k

7 8

115

112:9 1 Ku mua.: “lusengu luende.” Dut 8:14, 15 113:1, 9 1 Anyi “Aleluya!” “Yah” ntshikeMis 107:35 113:9 2 Ku mua.: “bana ba balume.” ˆ peshilu tshia dına dia Yehowa. 113:5  114:2 1 Anyi “muaba wende wa tshiji1 Anyi “musombe mu nkuasa wa buka- NSHAP. 115 la.” 115:1 1 Anyi “Tshintu nansha tshilenge.” 113:7 1 Anyi pamuapa: “diyala k Yes 48:11 mue ki ntshietu to, Yehowa, tshintu na(diala).” nsha tshimue ki ntshietu to.” Yne 12:28

MISAMBU 115:2–116:5

2 3 4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

Bua dinanga diebe dia lulamatu ne bua lulamatu luebe. a Bua tshinyi bisamba bidi ne bua kuamba ne: “Nzambi wabu udi penyi?” b Nzambi wetu udi mu diulu; Yeye udi wenza tshionso tshidiye musue. Mpingu yabu nya tshiamu tshia arjan ne tshia or, Mudimu wa bianza bia bantu. c Idi ne mukana, kadi kayena mua kuakula; d ˆ Idi ne mesu, kadi kayena mua kumona; Idi ne matshi, kadi kayena mua kumvua; Idi ne diulu, kadi kayena mua kununkila; Idi ne bianza, kadi kayena mua kulenga; Idi ne makasa, kadi kayena mua kuenda; e ˆ Kayena ipatula dıyi mu diminu diayi to. f Bantu badi bayenza nebalue anu bu yoyi, g Ke muikala kabidi bonso badi bayeyemena. h Wewe Isalele, eyemena Yehowa, i Yeye udi muambuluishi wabu ne ngabu wabu. j Wewe nzubu wa Alona, k eyemena Yehowa, Yeye udi muambuluishi wabu ne ngabu wabu. Nuenu badi batshina Yehowa, eyemenayi Yehowa, l Yeye udi muambuluishi wabu ne ngabu wabu. m Yehowa udi utuvuluka ne neatubeneshe; Neabeneshe nzubu wa Isalele; n Neabeneshe nzubu wa Alona. Yeye neabeneshe badi batshina Yehowa, Bakese ne banene.

1004 NSHAP. 115 a Mis 138:2 b Eks 32:12 Nom 14:15, 16 Dut 32:26, 27 Mis 79:10

c Mis 135:15-18 Yes 40:19 Yes 46:6 Yel 10:3, 4 Yel 10:8, 9 Bz 19:26 1Ko 10:19

d Hab 2:19 e 1Sm 5:3 Yes 46:7

f Hab 2:18 g Yes 44:9 h Mis 97:7 i Nsu 3:5 j Dut 33:29 Mis 33:20

k Eks 28:1 l Nsu 16:20 m Mis 84:11 n Gen 12:2 

Mulongo 2 a Gen 13:16 b Mis 3:8 c Mis 96:5 d Yes 66:1 e Gen 1:28 Mis 37:29 Yes 45:18 Bz 17:26

f Mis 6:5 Mbi 9:5

g Mis 31:17 

NSHAP. 116 h Mis 18:6 i Mis 34:15 j Yes 38:10 k Mis 18:4 Mis 38:6

l Mis 34:6 Lom 10:13

m Dut 32:4 n Eks 34:6 Neh 9:17 Dan 9:9

14 Yehowa neenze bua nuvulangane, Nuenu ne bana benu.1 a 15 Nubeneshibue kudi Yehowa, b Muenji wa diulu ne buloba. c 16 Diulu diodi ndia Yehowa, d Kadi buloba mmubupeshe bana ba bantu. e 17 Bafue kabena batumbisha Yah; f Nansha muntu udi upueka mu dipuwa talalaa dia lufu.1 g 18 Kadi tuetu netutumbishe Yah Kutuadijila ku mpindieu too ne kashidi. Tumbishayi Yah!1 Ndi munange Yehowa ˆ Bualu udi uteleja1 dıyi dianyi, milombu yanyi ya dilomba diambuluisha. h 2 Bualu yeye udi winyika ditshi diende kundi,1 i Ne nemmubile matuku onso antshidi ne muoyo.2 3 Mionji ya lufu ivua minjingile; Lukita luvua lunkuate.1 j Dikenga ne kanyinganyinga bivua bimpite. k ˆ 4 Kadi ngakabila dına dia Yehowa ne: l “Yehowa wanyi, nsungilaku!”1 5 Yehowa udi uditeka pa muaba wa bakuabu1 ne mmuakane; m Nzambi wetu mmuena luse. n

116

115:14 1 Ku mua.: “bana benu ba balume.” 115:17 1 Ku mua.: “mu dipuwa talalaa.” 115:18 1 Anyi “Aleluya!” “Yah” ˆ ntshikepeshilu tshia dına dia Yehowa. 116:1 1 Anyi pamuapa: “Ndi munange bualu Yehowa udi uteleja.” 116:2 1 Anyi “udi winama bua kunteleja.” 2 Ku mua.: “mu matuku anyi.” 116:3 1 Ku mua.: “Tunyinganyinga tua Sheole tuvua tumpete.” 116:4 1 Anyi “sungilaku anyima wanyi.” 116:5 1 Anyi “udi ne muoyo muimpe.”

1005 6 Yehowa udi ulama muntu udi kayi ne dimanya. a Ngakapuekeshibua, kadi yeye wakampandisha. 7 Anyima1 wanyi ikishe kabidi, Bualu Yehowa mmungenzele malu ne bulenga. 8 Wewe udi munsungile1 ku lufu, ˆ Mesu anyi ku binsonji, ne makasa anyi ku ditetuka. b 9 Nengende kumpala kua Yehowa mu buloba bua badi ne muoyo. 10 Mvua ne ditabuja, bualu ngakakula; c Mvua mukengeshibue bikole. 11 Kadi meme, ngakapampakana, kuamba ne: “Muntu yonso mmuena dishima.” d 12 Nempingajile Yehowa tshinyi Bua malu mimpe onso adiye mungenzele? 13 Nengambule dikopo dia lupandu,1 ˆ Ne nembile dına dia Yehowa. 14 Nenkumbaje mitshipu yanyi kudi Yehowa ˆ Mu mesu mua bantu bende bonso. e 15 Lufu lua bena lulamatu ba Yehowa Ludi ne mushinga wa bungi ˆ ku mesu kuende. f 16 Ndi nkulomba, Yehowa, Bualu ndi muena mudimu webe. Ndi muena mudimu webe, muana wa mupika webe mukaji. Wewe udi munsulule ku mionji. g 17 Nenkulambule mulambu wa kukuela nawu tuasakidila; h ˆ Nembile dına dia Yehowa. 18 Nenkumbaje mitshipu yanyi kudi Yehowa i 116:7 1 Tang. Diumv. 116:8 1 Anyi “musungile anyima wanyi.” 116:13 1 Anyi “lupandu lunene.”

MISAMBU 116:6–118:7

NSHAP. 116 a Mis 19:7 b Mis 56:13

19

Mis 94:18

c 2Ko 4:13 d Lom 3:4 e Mis 22:25

117

Yna 2:9

f 1Sm 25:29 Yob 1:12 Mis 91:14 Zek 2:8 2Pt 2:9

2

g Mis 107:14 h Lew 7:12 Mis 50:23

118

i Mis 22:25 Mis 76:11

 Mulongo 2

2

a Mis 116:14 b Mis 96:8

3

c Bua 19:1 

NSHAP. 117 d Bua 7:9, 10

4

e Lom 15:11 f Mdi 3:22

5

g Mis 25:10 Mis 91:4

h Mis 100:5

6

i Mis 111:1 

NSHAP. 118 j Mat 19:17 k Mis 18:19 l Mis 27:1 m Yes 51:12 Lom 8:31 Eb 13:6

n Mat 26:52, 53

ˆ Mu mesu mua bantu bende bonso, a Mu mbanza ya nzubu wa Yehowa, b Munkatshi muebe, wewe Yelushalema. Tumbishayi Yah!1 c Tumbishayi Yehowa, nuenu bisamba bionso; d Mutumbishayi, nuenu bukua bantu bonso.1 e Bualu dinanga diende dia lulamatu kutudi ndinene; f Lulamatu g lua Yehowa ludi lushalaku kashidi. h Tumbishayi Yah!1 i Elayi Yehowa tuasakidila, bualu yeye udi muimpe; j Dinanga diende dia lulamatu didi dishalaku kashidi. Isalele ambe mpindieu ne: “Dinanga diende dia lulamatu didi dishalaku kashidi.” Ba mu nzubu wa Alona bambe mpindieu ne: “Dinanga diende dia lulamatu didi dishalaku kashidi.” Badi batshina Yehowa bambe mpindieu ne: “Dinanga diende dia lulamatu didi dishalaku kashidi.” Ngakabila Yah1 mu dikenga dianyi; Yah wakandamuna, kuyaye nanyi mu muaba wa bukubi.2 k Yehowa udi ku luseke luanyi; tshiakutshina to. l Ntshinyi tshidi muntu mua kungenzela? m Yehowa udi ku luseke luanyi bu muambuluishi wanyi;1 n

7

116:19; 117:2 1 Anyi “Aleluya!” “Yah” ˆ ntshikepeshilu tshia d ına dia Yehowa. 117:1 1 Anyi “biota bionso.” 118:5 ˆ 1 “Yah” ntshikepeshilu tshia dına dia Yehowa. 2 Anyi “muaba munene.” 118:7 1 Anyi pamuapa: “pamue ne badi bangambuluisha.”

MUSAMBU 118:8-28 8 9

10

11

12

13

14

15

16

Nentangile badi bankine ne ˆ mesu a butshimunyi. a Kunyemena kudi Yehowa nkuimpe Kupita kueyemena bantu. b Kunyemena kudi Yehowa nkuimpe Kupita kueyemena bakokeshi. c Bisamba bionso bivua binnyunguluke, ˆ Kadi mu dına dia Yehowa, Ngakabipingaja tshianyima. d Bivua binnyunguluke, eyowa, bivua binnyunguluke nseke yonso, ˆ Kadi mu dına dia Yehowa, Ngakabipingaja tshianyima. Bivua binnyunguluke anu bu mbulubulu, Kadi biakajima ne lukasa luonso anu bu kapia mu ˆ meba. ˆ Mu dına dia Yehowa, Ngakabipingaja tshianyima. e Bakansakila bikole1 bua kunshindisha, Kadi Yehowa wakangambuluisha. Yah udi muaba wanyi wa kupengama ne bukole buanyi, Ne yeye mmulue lupandu luanyi. f Mutoyi wa disanka ne lupandu1 Udi mu ntenta ya bantu bakane. Tshianza tshia balume tshia Yehowa tshidi tshileja bukole buatshi. g Tshianza tshia balume tshia Yehowa tshidi tshidibandisha;

118:13 1 Anyi pamuapa: “Wewe wakansakila bikole.” 118:15 1 Anyi “ditshimuna.”

1006 NSHAP. 118 a Mis 54:7 b Mis 40:4 Mis 146:3, 4 Yel 17:5

17

c Yhz 29:6, 7 d 2Ku 20:15, 17

18

e 2Ku 14:11 f Eks 15:2

19

Mis 18:2 Yes 12:2

g Mis 89:13 Yes 63:12

 Mulongo 2 a Eks 15:6

20 21

Yes 40:26

b Mis 6:5 Mis 71:17

22

c Mis 66:10 Mis 94:12

d Mis 16:10

23

e Yes 26:2 Bua 22:14

f Mis 24:3, 4

24

g Mis 116:1 h Yes 28:16 Luk 20:17 Bz 4:11 1Ko 3:11 Ef 2:19, 20 1Pt 2:4-7

25

26

i Bz 5:31 ˆ j Mak 12:10, 11

27

k Mat 21:7-9 Mat 23:39 ˆ Mak 11:7-10 Luk 19:37, 38

l Mis 18:28 1Pt 2:9

m Lew 23:34 Mis 42:4

n Eks 27:2

28

Tshianza tshia balume tshia Yehowa tshidi tshileja bukole buatshi. a ` Tshiakufua nansha, too, nengikale ne muoyo, Bua kumanyisha midimu ya Yah. b Yah wakampesha dinyoka dikole menemene, c Kadi kakamfila mu bianza bia lufu to. d Ngunzuluile biibi bia buakane; e Nembuelamu ne nentumbishe Yah. Etshi ntshiibi tshia Yehowa. Bantu bakane nebabuelelaku. f Nenkutumbishe, bualu wewe uvua mungandamune g Ne wewe wakalua lupandu luanyi. Dibue diakabenga bibaki Ndilue dibue dinene dia mu ditumba.1 h Bualu ebu mbufumine kudi Yehowa; i ˆ Mbualu bua dikema ku mesu kuetu. j Edi ndituku didi Yehowa muenze; Netuikale ne disanka ne netusanke mu dituku edi. Tudi tukulomba, Yehowa, tupandisha koku! Yehowa, enza koku bua tutshimune! ˆ Eu udi ulua mu dına dia Yehowa mmubeneshibue; k Tudi tukubenesha kumbukila ku nzubu wa Yehowa. Yehowa udi Nzambi; Yeye udi utupesha butoke. l Buelayi penu mu ngendu ya mindololotshi ne matamba a mitshi mu bianza, m Too ne ku nsengu ya tshioshelu. n Wewe udi Nzambi wanyi, nenkutumbishe;

118:22 1 Ku mua.: “mutu wa ditumba.”

1007

MISAMBU 118:29–119:21

Nzambi wanyi, nenkusamune. a 29 Elayi Yehowa tuasakidila, b bualu yeye udi muimpe; Dinanga diende dia lulamatu didi dishalaku kashidi. c

119 2

3

4 5

6

7

8

1 [Alefe]

Ba diakalenga mbadi kabayi mua kubandibua1 mu njila wabu, Badi bendela mu mikenji ya Yehowa. d Ba diakalenga mbadi batumikila mavuluija ende, e Badi bamukeba ne muoyo wabu mujima. f Kabena benza bualu budi kabuyi buakane nansha bumue; Badi bendela mu njila yende. g ˆ Wewe udi mutume dıyi ˆ Bua meyi ebe matuma alamibue bimpe. h Bu meme nansha mushale mushindame1i ˆ Bua kutumikila meyi ne mikandu biebe! Nunku tshivua mua kufuishibua bundu j ˆ Pandi nkonkonona meyi ebe onso. Nenkutumbishe ne muoyo mululame ˆ Pandi mmanya meyi ebe a dilumbuluisha makane. ˆ Nentumikile meyi ne mikandu biebe. Kundekedi menemene nansha.

2 [Bete]

9 Mmunyi mudi nsongalume mua kulama njila wende mukezuke? Mpadiye mudimuke ne wenza malu bilondeshile ˆ dıyi diebe. k 119:1 1 Anyi “badi balama muoyo wabu mutoke.” 119:5 1 Ku mua.: “Bu njila yanyi mijadika bikole.”

NSHAP. 118 a Eks 15:2 Yes 25:1

b Mis 50:23 c Ezl 3:11 Mis 118:1

 NSHAP. 119 d 2Bk 20:3 Yak 1:25

e Mis 19:7 f 2Ku 31:20, 21 g Yes 38:3 h Dut 5:33 Yel 7:23 Yak 2:10

i Mis 51:10 j Mis 119:80 k Nsu 6:20, 22 

Mulongo 2 a Mis 25:5 b Mis 112:1 c Mis 19:13 Mis 37:31

d Yel 15:16 e Mis 19:8, 10 Mis 119:72

f Mis 119:93 Mis 119:100

g Mis 25:10 h Yak 1:23-25 i Yes 38:20

10 Ndi nkukeba ne muoyo wanyi mujima. ˆ Kundekedi nsesuka ku meyi ebe. a ˆ 11 Ndi mulame meyi ebe mu muoyo wanyi bimpe b Bua tshikuenzedi mpekatu. c 12 Wewe Yehowa, utumbishibue; ˆ Ndongesha meyi ne mikandu biebe. 13 Ndi mmanyisha ne mishiku yanyi ˆ Meyi onso a dilumbuluisha auvua muambe. 14 Ndi nsanka bua mavuluija ebe d Kupita bua bintu bikuabu bionso bia mushinga. e ˆ 15 Nengelangane meji a1 meyi ebe matuma, f ˆ Ne nentuishile mesu anyi mu njila yebe. g ˆ 16 Ndi munange meyi ebe mafunda bikole. ˆ Tshiakupua dıyi diebe muoyo to. h

3 [Gimele]

17 Enzela muena mudimu webe malu bimpe, Bua ngikale ne muoyo ne ˆ ntumikile dıyi diebe. i ˆ 18 Kangula mesu anyi bua mmone bimpe Malu a kukema a mu mikenji yebe. 19 Meme ndi anu muntu wa ku babende mu buloba ebu, j ˆ Kunsokoki meyi ebe. 20 Ndi mfua1 ne dijinga dikole ˆ Dia meyi ebe a dilumbuluisha misangu yonso. 21 Wewe udi utandisha bena dikamakama, Bantu bedibue mulawu ˆ badi bapambuka ku meyi ebe. k

j 1Ku 29:15 k Dut 28:15

119:15 1 Anyi “Nendonge.” 119:20 1 Anyi “Anyima wanyi udi ufua.”

MUSAMBU 119:22-41 22 Ngumbusha1 dipetu ne kapeja, Bualu ndi mutumikile mavuluija ebe. 23 Nansha padi bakokeshi basomba kaba kamue ne bangamba, Muena mudimu webe udi ˆ welangana meji a1 meyi ne mikandu biebe. 24 Ndi munange mavuluija ebe bikole; a Owu adi bu bampeshi ba mibelu. b

4 [Dalete]

25 Ndi ndala1 mutue tshiadi panshi mu lupuishi. c Ndama ne muoyo bilondeˆ shile dıyi diebe. d 26 Ngakakulondela njila yanyi, wewe wakangandamuna; ˆ Ndongesha meyi ne mikandu biebe. e 27 Enza bua njingulule diuˆ mvuija dia1 meyi ebe matuma, Bua ngelangane meji a2 bienzedi biebe bia dikema. f 28 Ndi mupangile1 tulu bua kanyinganyinga. ˆ Nkolesha bilondeshile dıyi diebe. 29 Umbusha njila wa dishima kundi, g Ne nganyisha ne mikenji yebe. 30 Ndi musungule njila wa lulamatu. h ˆ Ndi muitabe ne: meyi ebe a dilumbuluisha mmakane. 31 Ndi mulamate ku mavuluija ebe. i Yehowa wanyi, kundekedi ˆ ngedibua mayi ku makasa to.1 j 119:22 1 Ku mua.: “Bunguluja kule nanyi.” 119:23 1 Anyi “ulonga.” 119:25 1 Anyi “Anyima wanyi udi ulala.” 119:27 1 Anyi “njila wa.” 2 Anyi “ndonge.” 119:28 1 Anyi “Anyima wanyi mmupangile.” 119:31 1 Anyi “mfuishibua bundu.”

1008

NSHAP. 119 a Mis 119:14 Mis 119:168

b Dut 17:18-20 Mis 119:105 2Tm 3:16, 17

c Mis 22:15

d Mis 119:154 Mis 143:11

e Mis 86:11

f Mis 145:5

g Mis 141:4 Nsu 30:8

h Yos 24:15

i Mis 19:7

j Mis 25:20 Mis 119:80

 Mulongo 2 a Yes 48:17 Yne 6:45 Yak 1:5

b Mis 119:112

c Mis 23:3

d Luk 12:15 1Tm 6:10 Eb 13:5

e Nom 15:39 Nsu 4:25 Nsu 23:4, 5

f Mis 19:9 Mis 119:75

g Mis 51:1 Mis 90:14

ˆ 32 Nendonde1 njila wa meyi ebe ne muoyo mujima Bualu udi umulongoluela muaba mu muoyo wanyi.2

5 [He]

33 Yehowa wanyi, ndongesha a ˆ njila wa meyi ne mikandu biebe, Ne meme nemmulonde too ne ku ndekelu. b 34 Mpesha dijingulula dia malu, Bua mmone mua kutumikila mikenji yebe Ne kuyilama ne muoyo wanyi mujima. 35 Ndombola1 mu njila wa ˆ meyi ebe, c Bualu ndi nsankilamu. 36 Inyika muoyo wanyi ku mavuluija ebe, Kuwinyiki ku bintu bia budinangi.1 d ˆ 37 Umbusha mesu anyi bua kaatangidi bintu bia patupu; e Ndama ne muoyo mu njila webe. 38 Kumbajila muena mudimu webe dilaya1 diebe, Bua bakutshine.2 39 Umbusha difuishibua bundu dimvua ntshina, ˆ Bualu meyi ebe a dilumbuluisha mmimpe. f ˆ 40 Tangila mundi njinga meyi ebe matuma ne muoyo mujima. Ndama ne muoyo mu buakane buebe.

6 [Waw]

41 Yehowa wanyi, ndimuenene koku dinanga diebe dia lulamatu, g 119:32 1 Ku mua.: “nenyemene mu.” 2 Anyi pamuapa: “udi wenza bua muoyo wanyi wikale ne dishindika.” 119:35 1 Anyi “Ngendesha.” 119:36 1 Anyi “ku ˆ dipeta makasa.” 119:38 1 Anyi “dıyi.” 2 Anyi pamuapa: “didibu benzele badi bakutshina.”

1009 42

43

44 45

46

47 48

MUSAMBU 119:42-64

Lupandu luebe bilondeshile dilaya1 diebe; a ˆ Dıba adi nengandamune muntu udi umpenda, ˆ Bualu ndi mueyemene dıyi diebe. ˆ Kumbushi dıyi dia bulelela mukana muanyi kashidi, Bualu ndi mutekemene1 dilumbuluisha diebe. Nendame mikenji yebe misangu yonso, Kashidi ne tshiendelele. b Nennyungulukile muaba wa bukubi,1c ˆ Bualu ndi nkeba meyi ebe matuma. Nengakule bua mavuluija ebe kumpala kua bakalenge, Ne tshiakumvua bundu nansha. d ˆ Ndi musue meyi ebe bikole, Eyowa, ndi muanange. e ˆ Nengoluele meyi ebe andi munange bianza, f Ne nengelangane meji a1 ˆ meyi ne mikandu biebe. g

7 [Zayine]

ˆ 49 Vuluka dıyi1 diebe diuvua muambile muena mudimu webe, Diudi umpesha nadi ditekemena.2 50 Bualu ebu mbusambi mu dikenga dianyi, h ˆ Bualu dıyi diebe ndindame ne muoyo. 51 Bena dikamakama badi bampetula bikole, Kadi meme tshiena nsesuka ku mikenji yebe. i 52 Yehowa wanyi, ndi mvuluka ˆ meyi ebe a dilumbuluisha a katshia ku kale, j Ne ndi mpetela busambi mu owu. k ˆ 119:41, 58 1 Anyi “dıyi.” 119:43 1 Anyi “muindile.” 119:45 1 Anyi “muaba munene.” 119:48 1 Anyi “nendonge.” 119:49 1 Anyi “dilaya.” 2 Anyi “Diudi mungindije nadi.”

NSHAP. 119 a Mis 119:76 b Mis 119:33 c Mis 118:5 d Lom 1:16 e Yob 23:12 Mis 119:174 Lom 7:22

f Mis 119:127 g Mis 119:23 Mis 119:71

h Mis 94:19 Lom 15:4

i Mis 119:157 j Nom 16:5 Dut 1:35, 36 Dut 4:3

k Lom 15:4 

Mulongo 2 a Mis 119:158 Mis 139:21 Nsu 28:4

b Mis 63:6 Yes 26:9

c Mis 16:5 d Eks 19:8 e Mis 51:17 f Mis 57:1 g Mis 119:101 Ef 5:15

h 2Ku 29:1, 3 i 1Sm 26:8, 9 2Ku 29:1, 2

j Mis 42:8 k Nsu 13:20 l Mis 33:5 Mis 104:13

53 Tshiji tshikole ntshinkuate bua bantu babi Badi balekela mikenji yebe. a ˆ 54 Meyi ne mikandu biebe bidi misambu kundi Muaba wonso undi nsombela.1 ˆ 55 Butuku ndi mvuluka dına diebe, wewe Yehowa, b Bua mmone mua kulama mikenji yebe. 56 Bualu ebu bukadi tshilele tshianyi ˆ Bualu ndi mutumikile meyi ebe matuma.

8 [Hete]

57 Yehowa ntshianyi tshitupa; c Ndi mulaye bua kulama ˆ meyi ebe. d 58 Ndi nkusengelela2 ne muoyo wanyi mujima; e Nganyisha f bilondeshile dilaya1 diebe. 59 Ndi mukonkonone njila yanyi, Bua mpingaje makasa anyi ku mavuluija ebe. g 60 Ndi ngenza lukasa, tshiyi njingakana ˆ Bua kulama meyi ebe. h 61 Mionji ya bantu babi mminjingile, Kadi tshiena mpua mikenji yebe muoyo. i 62 Ndi mbika mundankulu bua kukuela tuasakidila j ˆ Bua meyi ebe makane a dilumbuluisha. 63 Ndi mulunda wa bonso badi bakutshina ˆ Ne wa badi balama meyi ebe matuma. k 64 Yehowa wanyi, dinanga diebe dia lulamatu ndiuwuje buloba; l ˆ Ndongesha meyi ne mikandu biebe. 119:54 1 Anyi “mu nzubu mundi musombele bu muntu wa ku babende.” 119:58 2 Anyi “Ndi ntekesha (nkeba mimuemue ya) mpala webe.”

MUSAMBU 119:65-85

9 [Tete]

65 Udi muenzele muena mudimu webe malu bimpe, Yehowa wanyi, bilondeshile ˆ dıyi diebe. 66 Ndongesha lungenyi lujalame ne dimanya, a ˆ Bualu ndi mueyemene meyi ebe. 67 Kumpala kua meme kukenga, mvua ne tshibidilu tshia kupambuka,1 Kadiˆ mpindieu ndi mulame meyi ebe. b 68 Wewe udi muimpe c ne midimu yebe mmimpe. ˆ Ndongesha meyi ne mikandu biebe. d 69 Bena dikamakama badi bantangalajila malu a dishima, ˆ Kadi ndi ntumikila meyi ebe matuma ne muoyo wanyi mujima. 70 Muoyo wabu mmupape,1e Kadi meme ndi munange mikenji yebe bikole. f 71 Mbimpe mundi mukengeshibue, g Bua ˆmmone mua kulonga meyi ne mikandu biebe. 72 Mikenji iudi mumanyishe mmimpe buanyi meme, h Kupita binunu bia bitupa bia or ne bia arjan. i

[Yode]

73 Bianza biebe biakangenza ne biakamfumba. Mpesha dijingulula dia malu, Bua ˆmmone mua kulonga meyi ebe. j 74 Badi bakutshina badi bammona, badi basanka, ˆ Bualu dıyi diebe nditekemena dianyi.1 k 75 Yehowa wanyi, ndi mumaˆ nye ne: meyi ebe a dilumbuluisha mmakane l

1010 NSHAP. 119 a 1Bk 3:9 Mis 94:10 Dan 2:21 Flp 1:9

b Mis 119:11 c Mis 86:5

ˆ Mak 10:18

77

d Yes 48:17 e Yes 6:10 f Mis 40:8

78

Lom 7:22

g 1Ko 11:32 Eb 12:9-11

h Dut 17:18, 19 i Mis 19:7, 10

79

Nsu 3:13-15

j 1Ku 22:12 Yob 32:8

k Mis 119:147 l Mis 119:160 

Mulongo 2 a Dut 32:4 Eb 12:11

b Eks 34:6 Mis 86:5

c Mis 51:1 Mis 103:13 Mis 119:116 Dan 9:18 Luk 1:50

d Lom 7:22 e Mis 119:45 f 1Bk 8:58 g Mis 119:5, 6 1Yn 2:28

h Mik 7:7 i Mis 69:3 j Mis 86:17 Mis 102:2

119:67 1 Anyi “mvua ngenza malu mabi tshiyi mumanye.” 119:70 1 Ku mua.: “kawena umvua, udi anu bu difuta.” ˆ 119:74, 81 1 Anyi “Ndi muindile d ıyi diebe.”

76

k Mis 119:61 Mis 119:176

l Mis 7:6 Bua 6:9, 10

80

Ne udi munkengeshe mu lulamatu luebe. a Dinanga diebe dia lulamatu b dinsambe koku, Bilondeshile dilaya1 diuvua mulaye muena mudimu webe. Ndeja luse, bua nshale ne muoyo, c Bualu ndi munange mikenji yebe bikole. d Bena dikamakama bafuishibue bundu, Bualu badi bangenzela bibi kakuyi bualu.1 Kadi nengelangane meji a2 ˆ meyi ebe matuma. e Badi bakutshina bapingane kundi, Aba badi bamanye mavuluija ebe. Muoyo wanyi wikale kawuyi mua kubandibua mu diloˆ nda meyi ne mikandu biebe, f Bua tshilu kufuishibua bundu. g

[Kafe]

81 Ndi njinga2 lupandu luebe bikole, h ˆ Bualu dıyi diebe nditekemena dianyi.1 ˆ ˆ 82 Mesu anyi adi ajinga dıyi diebe bikole i Pandi ngamba ne: “Neunsaˆ mbe dıba kayi?” j 83 Bualu ndi anu bu mulondo wa tshiseba mumishila mu muishi, ˆ Kadi tshiena mpua meyi ne mikandu biebe muoyo. k 84 Mmatuku bungi kayi adi muena mudimu webe ne bua kuindila? ˆ Ndıba kayi diwalumbuluisha badi bankengesha? l 85 Bena dikamakama badi bangumbuila majimba, ˆ 119:76 1 Anyi “dıyi.” 119:78 1 Anyi pamuapa: “ne mafi.” 2 Anyi “nendonge.” 119:81 2 Anyi “Anyima wanyi udi ujinga.”

1011

MUSAMBU 119:86-106

Bantu badi bapetula mikenji yebe. ˆ 86 Meyi ebe onso nga kueyemena. Bantu badi bankengesha kakuyi bualu; ngambuluisha! a 87 Bakamba kunjimija pa buloba, ˆ Kadi tshivua mulekele meyi ebe matuma to. 88 Ndama ne muoyo bua dinanga diebe dia lulamatu, Bua mmone mua kulama mavuluija audi muambe.

[Lamede]

89 Yehowa wanyi, bua kashidi ˆ Dıyi diebe nedishale mu diulu. b 90 Lulamatu luebe ludiku mu bipungu bionso bia bantu. c Wewe udi mujadike buloba bikole, bua bushale anu bushindame. d ˆ 91 Bua meyi ebe a dilumbuluisha bidi1 bishalaku too ne lelu, Bualu buonso buabi bidi bikuenzela mudimu. 92 Bu meme tshiyi munange mikenji yebe bikole, Mvua mua kuikala mujimine mu dikenga dianyi. e ˆ 93 Tshiakupua meyi ebe matuma muoyo nansha, Bualu udi mundame ne muoyo ku diambuluisha diawu. f 94 Meme ndi muntu webe; mpandisha, g ˆ Bualu ndi mukebe meyi ebe matuma. h 95 Bantu babi mbindile bua kumbutula, Kadi ndi ntuma ntema yanyi ku mavuluija ebe bikole. 119:91 1 Mmumue ne: midimu yende yonso ya bufuki.

NSHAP. 119 a Mis 142:6 b Mis 89:2 Mis 119:152

c Dut 7:9 d Mis 104:5 Mbi 1:4

e Nsu 6:23 Mat 4:4

f Lew 18:5 Dut 30:16 Yne 6:63 Lom 10:5

g Mis 86:2 Yes 41:10

h Mis 119:15 

Mulongo 2 a Mis 40:8 b Mis 1:2 c Mis 19:7 Nsu 2:6 Nsu 10:8

d Mat 11:25 Luk 2:46, 47

e Mis 18:23 Mis 119:59

f Mis 19:7, 10 Nsu 24:13, 14

g Mis 119:100 h Mis 97:10 Mis 101:3 Nsu 8:13 Nsu 13:5 Lom 12:9

i Mis 43:3 Nsu 6:23 Yes 51:4 Lom 15:4 2Tm 3:16, 17 2Pt 1:19

96 Ndi mumone mikalu ku bupuangane buonso, ˆ Kadi dıyi diebe kadiena ne mikalu1 to.

 [Meme]

97 Ndi munange mikenji yebe be! a Ndi ngelangana meji ayi1 dituku dijima. b ˆ 98 Dıyi diebe didi dimvuija muena meji kupita bena lukuna banyi, c Bualu diodi didi nanyi kashidi. 99 Ndi ne busunguluji bua bungi kupita balongeshi banyi bonso, d Bualu ndi ngelangana meji a1 mavuluija ebe. 100 Ndi ngenza malu ne dijingulula dia malu dia bungi kupita bantu bakulumpe, Bualu meme ndi ntumikila ˆ meyi ebe matuma. 101 Ndi mbenga bua kuendela mu njila yonso mubi, e ˆ Bua ndame dıyi diebe. ˆ 102 Tshiena ngumbuka ku meyi ebe a dilumbuluisha, Bualu wewe udi mundongeshe. ˆ ˆ 103 Ke mudi meyi ebe masheme mu tshilakalaka tshianyi Kupita ne buitshi mukana muanyi nunku! f ˆ 104 Ku diambuluisha dia meyi ebe matuma ndi ngenza malu ne dijingulula dia malu. g Ke bualu kayi ndi mukine njila yonso wa dishima. h

 [Nune]

ˆ 105 Dıyi diebe didi muendu bua dikasa dianyi, Ne didi butoke mu njila wanyi. i 106 Ndi muditshipe mutshipu, ne nengukumbaje, 119:96 1 Ku mua.: “ndialabale bikole.” 119:97 1 Anyi “Ndi nyilonga.” 119:99 1 Anyi “ndonga.”

MUSAMBU 119:107-125 107

108

109

110

111

112

ˆ Bua kutumikila meyi ebe makane a dilumbuluisha. Mvua mukengeshibue bikole menemene. a Yehowa wanyi, ndama ne ˆ muoyo bilondeshile dıyi diebe. b Yehowa, anyisha koku milambu yanyi ya budisuile ya kukutumbisha nayi,1c ˆ Ne undongeshe meyi ebe a dilumbuluisha. d Muoyo wanyi udi mu njiwu1 ˆ dıba dionso, Kadi tshiena mupue mikenji yebe muoyo to. e Bantu babi mbantekele buteyi, Kadi tshiena mupambuke ˆ ku meyi ebe matuma. f Ndi ngangata mavuluija ebe bu bianyi bintu bia kashidi,1 Bualu owu adi disanka dia muoyo wanyi. g Ndi mudisuike1 bua kutuˆ mikila meyi ne mikandu biebe Bikondo bionso, too ne ku ndekelu.

 [Sameke]

113 Ndi mukine badi ne muoyo mukuatshidile,1h Kadi ndi munange mikenji yebe. i 114 Wewe udi tshisokomenu tshianyi ne ngabu wanyi, j ˆ Bualu dıyi diebe nditekemena dianyi.1 k 115 Ikalayi kule nanyi, nuenu bantu babi, l Bua mmone mua kutumikiˆ la meyi a Nzambi wanyi.

1012 NSHAP. 119 a Mis 34:19 b Mis 119:88 Mis 143:11

c Mis 50:23 Hos 14:2 Eb 13:15

d Dut 33:10 Yes 48:17

e Mis 119:61 f Mis 119:87 g Mis 19:8 Mis 119:129 Yel 15:16

h 1Bk 18:21 Bua 3:16

i Mis 40:8 Mis 119:97

j Mis 32:7 Mis 91:2

k Mis 130:5 l Mis 26:5 

Mulongo 2 a Yes 41:10 b Mis 25:2 Lom 10:11

c Yes 41:13 d Yos 1:8 Mis 119:48

e 1Ku 28:9 Mis 95:10

f Nsu 2:22 Nsu 25:4, 5 Yhz 22:18

g Mis 69:3 Mis 143:7

119:108 1 Ku mua.: “milambu ya budisuile ya mukana muanyi.” 119:109 1 Anyi “Anyima wanyi udi mu tshianza tshianyi.” 119:111 1 Anyi “bumpianyi buanyi bua tshiendelele.” 119:112 1 Ku mua.: “muinyike muoyo wanyi.” 119:113 1 Anyi “bantu badi ne muoyo mupanduluke.” 119:114 1 Anyi “Ndi ˆ muindile dıyi diebe.”

h Mis 119:81 i Mis 69:16 j Mis 143:10 k Mis 119:34 2Tm 2:7 Yak 1:5

116 Nkuatshisha muuvua mulaye,1a Bua ngikale ne muoyo; Kulekedi ditekemena dianyi ˆ dilua diedibua mayi ku makasa.2 b 117 Nkuatshisha bua mpandishibue; c ˆ Dıba adi nentume lungenyi luanyi misangu yonso ku ˆ meyi ne mikandu yebe. d 118 Wewe udi ubenga bonso ˆ badi basesuka ku meyi ne mikandu biebe, e Bualu mbena mafi ne bena dishima. 119 Udi mulekele bantu babi bonso ba pa buloba bienze anu bu ne: badi manyanu a tshiamu a patupu. f Ke bualu kayi ndi munange mavuluija ebe. 120 Dikutshina didi dizakeja mubidi1 wanyi; ˆ ˆ Ndi ne buowa bua meyi ebe a dilumbuluisha.

 [Ayine]

121 Ndi muenze tshidi tshiakane ne tshijalame. Kundekedi mu bianza bia badi bankengesha! 122 Jadikila muena mudimu webe muikalaye bimpe; Bena dikamakama kabankengeshi to. ˆ 123 Mesu anyi mmatshioke bua dindila lupandu luebe g Ne dilaya1 diebe diakane. h 124 Leja muena mudimu webe dinanga diebe dia lulamatu, i ˆ Ne ndongesha meyi ne mikandu biebe. j 125 Meme ndi muena mudimu webe; mpesha dijingulula dia malu, k Bua mmanye mavuluija ebe. ˆ 119:116 1 Anyi “bilondeshile dıyi diebe.” 2 Anyi “difuishibua bundu.” 119:120 1 Ku mua.: “musunyi.” 119:123 1 Anyi ˆ “dıyi.”

1013

MUSAMBU 119:126-147

126 Tshikondo ntshikumbane tshia Yehowa kuenza bualu, a Bualu mbashipe mikenji yebe. 127 Ke bualu kayi ndi munange ˆ meyi ebe Bikole kupita or, kupita nansha or mulengele.1 b 128 Nunku, ndi ngangata bualu buonso buudi wamba bua kuenza1 ne: mbuakane; c Ndi nkina njila yonso wa dishima. d

 [Pe]

129 Mavuluija ebe nga kukema. Ke bualu kayi ndi ngatumikila.1 ˆ 130 Diela dia meyi ebe patoke didi difila butoke, e Dipesha muntu udi kayi ne dimanya dijingulula dia malu. f 131 Ndi mbulula mukana muanyi bikole ne ngela tshikuwa,1 ˆ Bualu ndi njinga meyi ebe bikole. g 132 Kudimuka kundi ne unganyishe, h ˆ Mu diumvuangana ne meyi ebe a dilumbuluisha kudi ˆ badi banange dına diebe. i 133 Lombola bidia bianyi biˆ mpe1 ku dıyi diebe; Bualu bubi nansha bumue kabunkokeshi. j 134 Nsungila1 kudi bantu badi bakengeshangana, ˆ Ne meme nendame meyi ebe matuma. 135 Kenkeshila muena mudimu webe mpala webe,1k 119:127 1 Anyi “mulengeja.” 119:128 ˆ 1 Anyi “dıyi dituma dionso dia kuudi.” 119:129 1 Anyi “anyima wanyi udi uatumikila.” 119:131 1 Ku mua.: “mieyelu idi ikoseka.” 119:133 1 Anyi “Jalamija bidia bianyi.” 119:134 1 Ku mua.: “Nkuuˆ la.” 119:135 1 Anyi “Ku mesu kuebe kufukishilaku muena mudimu webe mimuemue.”

NSHAP. 119 a Mis 9:19 Yel 18:23

b Mis 19:9, 10 Mis 119:72 Nsu 3:13, 14

c Mis 19:8 d Mis 119:104 e Mis 119:105 Nsu 6:23 2Ko 4:6 2Pt 1:19

f Mis 19:7 Nsu 1:1, 4 2Tm 3:15

g Mis 42:1 1Pt 2:2

h 1Sm 1:10, 11 2Sm 16:11, 12 Yes 38:9, 20

i Eb 6:10 j Mis 19:13 Lom 6:12

k Nom 6:25 Mis 4:6

 Mulongo 2 a Yhz 9:4 2Pt 2:7, 8

b Dut 32:4 c Bua 16:5, 7 d 2Bk 10:16 Mis 69:9 Yne 2:17

e Mis 12:6 Mis 119:160

f Mis 119:97 g Mis 22:6, 7 h Mis 36:6 i Eks 34:6 Mis 119:160 Yne 17:17

j Mis 119:34 k Mis 5:3 Mis 88:13 ˆ Mak 1:35

ˆ Ne ndongesha meyi ne mikandu biebe. 136 Binsonji bidi bipueka mu ˆ ˆ mesu anyi bu mayi Bualu bantu kabena balama mikenji yebe to. a

 [Tesade]

137 Yehowa wanyi, wewe udi muakane, b ˆ Ne meyi ebe a dilumbuluisha mmakane. c 138 Mavuluija audi ufila mmakane Ne nga kueyemena bikole. 139 Tshisumi tshianyi tshidi tshindia, d Bualu baluishi banyi mbaˆ pue meyi ebe muoyo. ˆ 140 Dıyi diebe ndilengeja dionso, e Ne muena mudimu webe mmudinange. f 141 Ndi muntu wa patupu ne mupetudibue; g Nansha nanku, tshiena muˆ pue meyi ebe matuma muoyo to. 142 Buakane buebe mbuakane bua tshiendelele, h Ne mikenji yebe mbulelela. i 143 Nansha kanyinganyinga ne lutatu binkuate, Ndi nshala anu munange ˆ meyi ebe bikole. 144 Buakane bua mavuluija ebe mbua tshiendelele. Mpesha dijingulula dia malu, j bua ngikale ne muoyo.

 [Kofe]

145 Ndi mbikila ne muoyo wanyi mujima. Ngandamuna, Yehowa wanyi. ˆ Nentumikile meyi ne mikandu biebe. 146 Ndi nkubila; mpandisha! Nendame mavuluija ebe. 147 Ndi mubike kumpala kua lunkelu1 bua kulomba diambuluisha, k 119:147 1 Anyi “pa bitala.”

MUSAMBU 119:148-168 148

149

150

151

152

ˆ Bualu meyi ebe nditekemena dianyi.1 ˆ Mesu anyi adi atabala kumpala kua bikondo bia bilu bia butuku, ˆ Bua ngelangane meji a1 dıyi diebe. a ˆ Teleja dıyi dianyi bua dinanga diebe dia lulamatu. b Yehowa wanyi, ndama ne muoyo bilondeshile kulumbuluisha kuebe kuakane. Bantu badi baditua mu tshikadilu tshia bundu1 badi balua pabuipi; Badi kule menemene ne mikenji yebe. Yehowa wanyi, wewe udi pabuipi, c ˆ Ne meyi ebe onso adi bulelela. d Mvua mumvue bualu bua mavuluija ebe katshia ku kale Ne: uvua muajadike bua kushalawu kashidi. e

 [Leshe]

153 Tangila dikenga dianyi ne unsungile, f Bualu tshiena mupue mikenji yebe muoyo nansha. 154 Ngakuila1 ne unsungile; g Ndama ne muoyo mu diumvuangana ne dilaya2 diebe. 155 Lupandu ludi kule menemene ne bantu babi, ˆ Bualu ki mbakebe meyi ne mikandu biebe to. h 156 Luse luebe ndunene, Yehowa wanyi. i Ndama ne muoyo mu diumvuangana ne kulumbuluisha kuebe kuakane. 157 Bankengeshi ne baluishi banyi mba bungi; j ˆ 119:147 1 Anyi “ndi muindile meyi ebe.” 119:148 1 Anyi “ndonge.” 119:150 1 Anyi “tshikadilu tshia busenji.” 119:154 1 Anyi “Angata tshilumbu tshiaˆ nyi mu bianza.” 2 Anyi “dıyi.”

1014 NSHAP. 119 a Mis 63:6 Luk 6:12

b Mis 51:1 Yes 63:7

c Dut 4:7 Mis 46:1 Mis 145:18

d Mis 19:9 Yne 17:17

e Mis 119:144 Mbi 3:14

f Mis 9:13 g 1Sm 24:15 Mis 43:1

h 2Bk 17:15, 18 Mis 73:27 Nsu 15:29

i 1Ku 21:13 Mis 86:15 Yes 55:7 2Ko 1:3 Yak 5:11

j Mis 25:19 

Mulongo 2 a Mis 139:21 b Mis 119:40, 88 Mdi 3:22

c 2Sm 7:28 Mis 12:6 Yne 17:17

d Mis 119:23 e 2Bk 22:19 f Yel 15:16 g Mis 101:7 Mis 119:29, 104

h Mis 1:2 i Mis 1:2, 3 Nsu 3:1, 2 Yes 32:17 Yes 48:18

j Mis 1:2 Mis 40:8 Lom 7:22

k Mis 139:3 Nsu 5:21 Nsu 15:11 Eb 4:13

Kadi tshiena musesuke ku mavuluija ebe to. 158 Ndi ntangila batungidianganyi ngumvua muengu, ˆ Bualu kabena balama dıyi diebe. a ˆ 159 Mona mundi munange meyi ebe matuma! Yehowa wanyi, ndama ne muoyo bua dinanga diebe dia lulamatu. b ˆ 160 Nshindamenu muine wa dıyi diebe mbulelela, c ˆ Ne meyi ebe makane a dilumbuluisha onso adi ashalaku kashidi.

 [Sine] anyi [Shine]

161 Bakokeshi badi bankengesha d kakuyi bualu, Kadi muoyo wanyi udi ne ˆ ditshina dia meyi ebe. e ˆ 162 Ndi nsanka bua dıyi diebe f Anu bu muntu udi upeta bintu bipawula bia bungi. 163 Ndi mukine dishima, ndi mudipidie, g Ndi munange mikenji yebe. h 164 Ndi nkutumbisha misangu muanda mutekete ku dituku ˆ Bua meyi ebe makane a dilumbuluisha. 165 Ditalala divule didi kudi bantu badi banange mikenji yebe; i Kakuena tshintu nansha tshimue tshidi mua kubalenduisha.1 166 Yehowa wanyi, ndi ntekemena bienzedi biebe bia lupandu, ˆ Ne ndi ntumikila meyi ebe. 167 Ndi ndama1 mavuluija ebe, Ne ndi muanange bikole. j ˆ 168 Ndi ntumikila meyi ebe matuma ne mavuluija ebe, Bualu wewe udi mumanye bionso bindi ngenza. k 119:165 1 Anyi “Buabu bobu kakuena tshilenduishi.” 119:167 1 Anyi “Anyima wanyi udi ulama.”

1015

 [Taw]

169 Muadi wanyi wa dilomba diambuluisha ufike kuudi, Yehowa wanyi. a ˆ Bilondeshile dıyi diebe, ngambuluisha bua ngumvue. b 170 Dilomba dianyi dia dianyishibua difike kumpala kuebe. Mpandisha, bu muudi mulaye.1 171 Mishiku yanyi ipatule butumbi bua bungi, c Bualu wewe udi undoˆ ngesha meyi ne mikandu biebe. 172 Ludimi luanyiˆ luimbe misambu bua dıyi diebe, d ˆ Bualu meyi ebe onso mmakane. 173 Tshianza tshiebe tshikale pabuipi bua kungambuluisha, e Bualu ndi musungule bua ˆ kutumikila meyi ebe matuma. f 174 Yehowa wanyi, ndi njinga lupandu luebe bikole, Ne ndi munange mikenji yebe bikole. g 175 Meme1 ngikale ne muoyo bua nkutumbishe; h ˆ Meyi ebe a dilumbuluisha ikale diambuluisha dianyi. 176 Ndi mupambuke bu mukoko mujimine. i Keba muena mudimu webe, ˆ Bualu tshiena mupue meyi ebe muoyo to. j Musambu wa mu dibanda.1

120

Ngakabikila Yehowa mu dikenga dianyi, k Ne yeye wakangandamuna.l 2 Yehowa wanyi, nsungila1 ku mishiku idi idinga Ne ku ludimi ludi lushima.

ˆ 119:170 1 Anyi “bilondeshile dıyi diebe.” 119:175 1 Anyi “Anyima wanyi.” 120:Mut 1 Tang. Diumv. 120:2 1 Anyi “sungila anyima wanyi.”

MISAMBU 119:169–121:7 NSHAP. 119 a Mis 18:6 b 1Ku 22:12 Nsu 2:3, 5

c Mis 63:5 Mis 71:17 Mis 145:7

d Mis 40:9 e Mis 60:5 f Dut 30:19 Yos 24:15, 22

g Mis 1:2 h Mis 9:13, 14 Yes 38:19

i Mis 95:7 Luk 15:4 1Pt 2:25

j Mbi 12:13 

NSHAP. 120 k Mis 18:6 l Mis 50:15 Yna 2:1, 2

 Mulongo 2 a Nsu 12:22 b Mis 7:13

3 Yeye neakuenzele tshinyi, ne mmunyi muakupeshaye dinyoka,1 Wewe ludimi ludi lushima? a 4 Ne mikete mitue b ya muena mvita Ne makala a kapia c a mutshi wa jenete. 5 Diakabi dianyi, bualu ndi musombe bu muntu wa ku babende mu Mesheka! d Ndi musombele mu ntenta ˆ ya Keda. e 6 Ndi1 musombe tshikondo tshile bikole Pamue ne badi bakine ditalala. f 7 Ndi musue ditalala, kadi pandi ngakula, Bobu mbasue mvita. Musambu wa mu dibanda.

ˆ

mesu 121 Ndianyimbandisha ku mikuna. g

2

c Mis 140:10 d Gen 10:2 e Yel 49:28

3

f Mis 57:4 

NSHAP. 121 g Mis 125:2 h Mis 46:1 Yes 41:13 Yel 20:11 Eb 13:6

4 5

i Mis 91:11, 12 Nsu 3:26

j Yes 27:3 Yes 40:28

6

k Mis 91:1 Yes 25:4

l Mis 16:8 Mis 109:31

m Yes 49:10 Bua 7:16

7

Dikuatshisha dianyi nedifumine penyi? Dikuatshisha dianyi didi difumina kudi Yehowa, h Muenji wa diulu ne buloba. Kakuitaba nansha kakese bua dikasa diebe diselemuke.1 i Yeye udi ukulama kakubungila nansha kakese. Tangila! Yeye kakubungila anyi kulala nansha kakese, Yeye udi ulama Isalele. j Yehowa udi ukulama. Yehowa udi dileji k ku tshianza tshiebe tshia balume. l ˆ Mu munya dıba kadiakukukuma, m Nansha ngondo butuku. n Yehowa neakulame ku bintu bionso bidi mua kukuenzela bibi. o Yeye nealame muoyo1 webe. p

n Mis 91:5, 6 o Mis 91:10 Nsu 12:21

p Mis 97:10 Mis 145:20

120:3 1 Ku mua.: “ne Yeye neakutentekele tshinyi?” 120:6 1 Anyi “Anyima wanyi udi.” 121:3 1 Anyi “ditetuke.” 121:7 1 Anyi “anyima.”

MISAMBU 121:8–124:6 8 Yehowa neakulame mu malu onso audi wenza1 Kutuadijila ku mpindieu too ne kashidi.

1016 NSHAP. 122 a 2Sm 6:15 Mis 27:4 Mis 42:4 Mis 84:10

Musambu wa mu dibanda. Wa Davidi.

musanke pavua122 Mvua bu bangambile ne: 2

3

4

5

6

7

8

9

“Tuye ku nzubu wa Yehowa.” a Mpindieu makasa etu mmimane Mu biibi biebe, wewe Yelushalema. b Yelushalema mmuibaka bu tshimenga Tshidi tshilamakaja bu tshintu tshimue. c Bisa mbibandaku, Bisa bia Yah,1 Bilondeshile divuluija kudi Isalele, ˆ Bua kusakidila dına dia Yehowa. d Bualu bavua bajadikaku nkuasa ya bukalenge bua dilumbuluisha, e Nkuasa ya bukalenge ya nzubu wa Davidi. f Lombelayi Yelushalema ditalala. g Badi bakunange, wewe tshimenga, nebasombe mu bukubi. Ditalala ditungunuke ne kuikala munda mua bibumba biebe bikole,1 Bukubi munda mua bibumba biebe bikolesha. Bua bualu bua bana betu ne bua bena dianyi, nengambe ne: “Ditalala dikale munda muebe.” Bua bualu bua nzubu wa Yehowa Nzambi wetu, h Nenkukebele diakalenga.

121:8 1 Ku mua.: “dipatuka diebe ne dipingana diebe.” 122:4 1 “Yah” ntshikeˆ peshilu tshia dına dia Yehowa. 122:7 1 Anyi “bimanu biebe bikolesha.”

b 2Ku 6:6 Mis 84:7 Mis 100:4

c 2Sm 5:9 d Eks 23:17 Dut 12:5, 6

e Dut 17:8, 9 2Ku 19:8

f 2Sm 7:16 1Bk 10:18 1Ku 29:23

g Mis 51:18 h 1Ku 29:3 Mis 26:8 Mis 69:9

 Mulongo 2  NSHAP. 123 a Mis 25:15 Mis 121:1

b Mis 119:82 Mis 130:6

c Mdi 3:25 Mik 7:7

d Neh 4:4 Mis 44:13

 NSHAP. 124 e Mis 46:7 Lom 8:31 Eb 13:6

f Mis 54:4 Mis 118:6

g Mis 3:1 Mis 22:16

h Mis 27:2 i Mis 56:1 j Mis 18:4

Musambu wa mu dibanda.

ˆ Ndi mbandisha mesu anyi kuudi, a Wewe udi musombe mu nkuasa wa bukalenge mu diulu. ˆ 2 Anu mudi mesu a bena mudimu atangila ku tshianza tshia mfumuabu mulume, ˆ Ne mesu a muena mudimu mukaji ku tshianza tshia mfumuende mukaji, ˆ Ke mudi mesu etu atangila kudi Yehowa Nzambi wetu, b Too ne padiye utuanyisha. c 3 Tuanyisha, Yehowa wetu, tuanyisha, Bualu tukadi bapetudibue bikole. d 4 Tukadi batate bikole1 ne tuseku tua kudi bantu badi badieyemene Ne dipetu dia kudi bena diambu.

123

Musambu wa mu dibanda. Wa Davidi.

Yehowa kayi netu” 124 “Bu (Isalele ambe mpi-

e

ndieu ne:) 2 “Bu Yehowa kayi netu f Pavua bantu bajuke bua kutuluisha, g ˆ 3 Dıba adi bavua mua kuikala batumine ne muoyo h Pavua tshiji tshiabu tshitutemena. i ˆ ˆ 4 Dıba adi mayi avua mua kuikala matupuekeshe, Kasulu ka nkuaka mukole kavua mua kuikala katukombe.1 j ˆ 5 Mayi a mavuala makole avua mua kuikala matubuikile.1 6 Yehowa atumbishibue, Bualu ki mmutufile bu tshiaˆ kudia ku menu abu to.

123:4 1 Anyi “Anyima wetu ukadi mutate kupita ne pa mukenji.” 124:4 1 Anyi “kakombe anyima wetu.” 124:5 1 Anyi “mabuikile anyima wetu.”

1017

MISAMBU 124:7–127:3

7 Tudi1 anu bu nyunyi udi mupanduke Ku buteyi bua tshilembi; a Buteyi buakatshibuka, Tuetu kupanduka. b 8 Diambuluisha dietu didi mu ˆ dına dia Yehowa, c Muenji wa diulu ne buloba.” Musambu wa mu dibanda.

beyemena 125 Badi Yehowa d

2

3

4

5

Badi anu bu mukuna wa Siona udibu kabayi mua kunyukula Kadi ushalaku kashidi. e Anu bu mudi mikuna minyunguluke Yelushalema, f Ke mudi Yehowa munyunguluke bantu bende g Kutuadijila ku mpindieu too ne kashidi. Dikombo dia malu mabi kadiakushala mu buloba budibu bakosele bantu bakane, h Bua bantu bakane kabakudimuki, kubangabu kuenza1 malu mabi nansha. i Yehowa wetu, enzela bantu bimpe malu mimpe, j Badi balulame mu muoyo wabu. k Kadi bua badi basesuka bua kuya mu njila yabu mikonyangale, Yehowa neabumbushe pamue ne benji ba malu mabi. l Ditalala dikale kudi Isalele. Musambu wa mu dibanda.

126

Pavua Yehowa mupingaje bantu ba Siona bavuabu bakuate, m Tuvua tuela meji ne: tuvua tulotakana. ˆ 2 Dıba adi mukana muetu muakuwula ne tuseku

124:7 1 Anyi “Anyima wetu udi.” 125:3 1 Anyi “kabakudimunyi bianza biabu ku.”

NSHAP. 124 a 1Sm 23:26-28 2Sm 17:21, 22

b Mis 25:15 Mis 91:3

c Nsu 18:10 

NSHAP. 125

3

d Yel 17:7 e 1Bk 8:12, 13 Mis 48:2 Mis 132:13, 14

4

f 1Bk 11:7 Bz 1:12

g Mis 34:7

5

Yes 31:5 Zek 2:4, 5

h Yes 14:5 i Mbi 7:7 j Mis 51:18 k Mis 36:10 Mis 73:1

l 1Ku 10:13 Mis 53:5 Yes 59:8

 NSHAP. 126 m Ezl 1:2, 3 Mis 85:1

 Mulongo 2 a Ezl 3:11 Mis 106:47 Yes 49:13 Yel 31:12

b Yos 2:9, 10 Neh 6:15, 16

c Ezl 7:27, 28 Yes 11:11

d Mis 30:5 Yes 61:1-3

e Yes 9:3 

NSHAP. 127 f Nsu 3:6 Nsu 10:22 Nsu 16:3

g Yes 27:3 h Mis 3:5 Mbi 5:12

i Gen 33:4, 5 Gen 48:3, 4 1Sm 2:21

j Gen 41:51, 52 Lew 26:9 Yob 42:12, 13 Mis 128:3

6

Ne ludimi luetu ne mbila ya disanka. a ˆ Dıba adi bakamba munkatshi mua bisamba ne: “Yehowa mmubenzele malu manene.” b Yehowa mmutuenzele malu manene, c Ne tudi ne disanka dipite bungi. Yehowa wetu, pingaja1 bantu betu badibu bakuate, Bu tusulu tua mu Negebe.2 Bantu badi bakuna mamiinu ne binsonji Nebanowe ne lubila lua disanka. Muntu udi upatuka uya, nansha wenda udila, Muambule kafuku kende ka mamiinu, Neapingane bushuwa ne lubila lua disanka, d Muambule bisumbu bia bintu biende bia pa madimi. e

Musambu wa mu dibanda. Wa Solomo.

yeye kayi wiba127 Yehowa ka nzubu, Bamuibaki badi bakuata mudimu mukole tshianana. f Yehowa yeye kayi ulama tshimenga, g Balami badi bashala batabale tshianana. 2 Mmu tshianana panudi nubika patshiatshia, Panudi nushala batabale too ˆ ne meba makole, Panudi nuenza mudimu mukole bua kupeta tshiakudia, Bualu yeye udi upesha badiye munange bidibu nabi dijinga eku ubapesha ne tulu. h 3 Tangila! Bana1 badi bumpianyi bua kudi Yehowa; i Mamuma a difu ndifutu. j

126:4 1 Anyi “pingajilula.” 2 Anyi “tusulu tua tshilonda nkoka tua ku sud.” 127:3 1 Ku mua.: “Bana ba balume.”

MISAMBU 127:4–130:5 4 Anu bu mikete mu tshianza tshia tshilobo, Ke mudi bana ba ku bunsonga bua muntu. a 5 Wa diakalenga mmuntu udi muyuwuje mu nsapu wende. b Kabakufuishibua bundu, Bualu nebakule ne bena lukuna ku tshiibi tshia tshimenga. Musambu wa mu dibanda.

128 2

3

4

5

6

Wa diakalenga mmuntu yonso udi utshina Yehowa, c Udi wendela mu njila Yende. d Neudie tshintu tshivua tshianza tshiebe tshienzele mudimu mukole bua kupeta. Newikale ne disanka ne malu ebe neatante. e Mukajebe neikale bu muonji wa tumuma tua mvinyo udi ukuama bikole mu nzubu muebe; f Bana bebe nebikale bu ntonga ya mutshi wa olive baˆ nyunguluke mesa ebe. Tangila! Mushindu eu ke wikala muntu udi utshina Yehowa Mua kubeneshibua. g Yehowa neakubeneshe kumbukila ku Siona. Umonaku Yelushalema utanta mu matuku ebe onso a muoyo h Ne umone bana ba bana bebe. Ditalala dikala mu Isalele. Musambu wa mu dibanda.

ku buana bua129 “Katshia nyi badi banduisha misangu yonso” i (Isalele ambe mpindieu ne:) 2 “Katshia ku buana buanyi badi banduisha misangu yonso; j Kadi ki mbantshimune. k

1018 NSHAP. 127 a Nsu 17:6 b Gen 50:23 

NSHAP. 128 c Mis 112:1 Eb 5:7

d Mis 119:1 Mik 6:8

e Mbi 5:18 Yes 65:22

f Eks 23:26 Mis 127:3

g Mis 127:4, 5 h Mis 122:6 Yes 33:20

 NSHAP. 129 i Eks 5:6, 9 j Mdi 1:3 k Mis 118:13 Mis 125:3

 Mulongo 2 a Mis 66:12 Yes 51:23

b Ezl 9:15 Neh 9:33

c Mis 124:7 d Neh 4:4 Neh 6:15, 16 Est 6:13 Est 9:5 Mis 137:7 Zek 12:3

 NSHAP. 130 e Mdi 3:55 Yna 2:1, 2

f Mis 38:4 Mis 103:14 Mis 143:1, 2 Yes 55:7 Dan 9:18 Lom 3:20 Tit 3:5

g Eks 34:6, 7 Mis 25:11

h Yel 33:8, 9

3 Babidime mbadimine pa nyima wanyi; a Mbenze minkoloji yabu mile.” 4 Kadi Yehowa mmuakane; b Mmukose mionji ya bantu babi. c 5 Nebafuishibue bundu ne nebapingane tshianyima bapuekeshibue milongo, Aba bonso badi bakine Siona. d 6 Nebalue anu bu bisonsa bidi bitoloke pa misonga ya nzubu Bidi bifubidila kumpala kua kubijulabu, 7 Bidi kabiyi mua kuwula mu tshianza tshia munowi Anyi mu maboko a muntu udi usangisha bisumbu bia bintu bia pa madimi. 8 Bapitshi ba njila kabakuamba ne: “Dibenesha dia Yehowa dikale kunudi; ˆ Tudi tunubenesha mu dına dia Yehowa.” Musambu wa mu dibanda.

wanyi, ndi nku130 Yehowa bikidila mu ndondo. ˆ e

2 Yehowa wanyi, umvua dıyi dianyi. Matshi ebe ateye ntema ku disengelela dianyi dia dilomba diambuluisha. 3 Yah,1 bu wewe muikale utangila2 anu bilema, Nunku, Yehowa wanyi, nnganyi uvua mua kuimana? f 4 Bualu kuudi wewe kudi difuilangana dia luse dilelela, g Bua bikale bakunemeka.1 h 5 Ndi mutekemene Yehowa, meme yonso mujima1 ndi mumutekemene; ˆ Ndi muindile dıyi diende.

ˆ 130:3 1 “Yah” ntshikepeshilu tshia dına dia Yehowa. 2 Anyi “ulondolola.” 130:4 1 Ku mua.: “bakutshina.” 130:5 1 Anyi “anyima wanyi.”

1019

MISAMBU 130:6–132:13

6 Ndi ngindila1 Yehowa ne muoyo mujima, a Kupita mudi nsentedi yindila dinda, b Eyowa, kupita mudi nsentedi yindila dinda. 7 Isalele atungunuke ne kuindila Yehowa, Bualu Yehowa udi ne lulamatu mu dinanga diende, c Ne udi ne bukole bua bungi bua kupikulangana nabu. 8 Yeye neapikule Isalele ku bilema biende bionso.

NSHAP. 130 a Mik 7:7 b Mis 119:147 c Mis 86:5 

NSHAP. 131 d Mis 78:70 Mis 138:6

e 1Sm 18:23 f 1Sm 30:6 Mis 62:1 Yes 30:15 Mdi 3:26

Musambu wa mu dibanda. Wa Davidi.

g Mis 130:7

Yehowa wanyi, muoyo wanyi kawena ne didibandisha, ˆ Nansha mesu anyi kaena ne diambu; d Nansha meme muine tshiena ngipatshila malu mapite bunene, e Peshi bintu bindi tshiyi mua kukokesha. ` 2 Too, kadi ndi mutukije anyima wanyi1 ne mumupuwishe f Anu bu muana ukadi mulekele dibele udi kudi mamuende; Ndi2 ne disanka bu dia muana ukadi mulekele dibele. 3 Isalele indile Yehowa g Kutuadijila ku mpindieu too ne kashidi.



131

NSHAP. 132 h 1Sm 20:1 i 2Sm 7:2, 3 j 2Sm 5:11 

Mulongo 2 a 2Sm 7:2 1Bk 8:17 1Ku 15:3, 12 Bz 7:45, 46

b 1Sm 17:12 c 1Sm 7:1 1Ku 13:6

d Mis 43:3 e 1Ku 28:2 Mis 5:7

f Nom 10:35 2Sm 6:17

g 2Ku 6:41, 42

Musambu wa mu dibanda.

wetu, vuluka 132 Yehowa Davidi

Mik 7:7

h 1Bk 15:4 2Bk 19:34 h

Ne dikenga diende dionso; 2 Muvuaye muditshipe kudi Yehowa, Muvuaye muenze mutshipu kudi Wa Bukole wa Yakoba ne: i 3 “Tshiakubuela mu ntenta wanyi, mu nzubu wanyi to. j Tshiakulala pa kalalu kanyi, pa bulalu buanyi to;

130:6 1 Anyi “anyima wanyi udi windila.” 131:2 1 Anyi “meme muine.” Tang. Diumv. 2 Anyi “Anyima wanyi udi.”

i 1Bk 8:25 Mis 89:3, 4 Mis 89:20, 36 Yes 9:7 Yel 33:20, 21 Mat 9:27 Luk 1:69 Bz 2:30, 31 Bz 13:22, 23

j 1Ku 29:19 k 2Sm 7:12, 16 1Ku 17:11, 12 Mis 89:20, 29

l Mis 48:2, 3 Mis 78:68 Eb 12:22

ˆ 4 Tshiakuitaba bua mesu anyi alale, Anyi bua bilafinyi bianyi bibungile 5 Too ne pandi mpetela Yehowa muaba, Nzubu1 muimpe bua Wa Bukole wa Yakoba.” a 6 Mona! Tuvua bumvue bualu ebu mu Efelata; b Tuvua babusangane mu mpata ya muitu. c 7 Tubuelayi mu nzubu wende;1 d Tuinamayi ku tshitekelu tshiende tshia makasa. e 8 Yehowa wetu, juka bua kulua muaba webe wa kuikishila, f Wewe ne Mushete wa bukole buebe. g 9 Bakuidi bebe bavuale buakane, Ne bena lulamatu bebe bele mbila ne disanka. 10 Bua bualu bua Davidi muena mudimu webe, Kubengi1 muela manyi webe. h 11 Yehowa mmuditshipe kudi Davidi; Bushuwa, yeye kakupingaˆ nyina dıyi diende dia ne: “Umue wa ku bana bebe,1 Nemmuteke mu nkuasa webe wa bukalenge. i 12 Bana bebe bobu balame tshipungidi tshianyi Ne mavuluija anyi andi mbalongesha, j Bana babu pabu Nebasombe mu nkuasa webe wa bukalenge kashidi.” k 13 Bualu Yehowa mmusungule Siona; l

132:5 1 Anyi “ntenta munene wa tshitendelelu.” 132:7 1 Anyi “ntenta wende munene wa tshitendelelu.” 132:10 1 Ku mua.: “Kukudimunyi mpala wa.” 132:11 1 Ku mua.: “wa ku mamuma a munda muebe.”

MISAMBU 132:14–135:8

14

15

16

17

18

Yeye mmumujinge bua ikale muaba wende wa kusombela wamba ne: a “Eu mmuaba wanyi wa kuikishila kashidi; Nensombele muaba eu, b bualu ke dijinga dianyi. Nemmubeneshe bikole ne bintu bia kudia; Nengukutshishe bapele bende ne diampa. c Nemvuadike bakuidi bende lupandu, d Ne bena lulamatu bende nebele mbila ne disanka. e Nemvudijile bukole bua1 Davidi kuoku aku. Ndi mulongoluele muela manyi wanyi muendu. f Nemvuadike bena lukuna bende bundu, Kadi tshifulu tshia butumbi1 tshidi ku mutu kuende netshitante.” g

Musambu wa mu dibanda. Wa Davidi.

mudibi bimpe ne 133 Mona bienza disanka

Bua bana ba muntu kusomba pamue mu buobumue! h 2 Bidi anu bu mafuta mimpe mapongolola pa mutu i Adi apuekela ku muedi, Muedi wa Alona, j Ne apueka too ne ku nshingu wa bilamba biende. ˆ 3 Bidi bu lumuma lua ku Hemona k Ludi lupueka pa mikuna ya Siona. l Kuoku aku ke kuvua Yehowa ˆ mutumine dıyi bua dibenesha diende dikalaku: Muoyo wa tshiendelele. Musambu wa mu dibanda.

Yehowa, 134 Tumbishayi Nuenu bena mudimu

bonso ba Yehowa, m Nuenu badi bimana mu nzubu wa Yehowa butuku. n

132:17 1 Ku mua.: “lusengu lua.” 132:18 1 Anyi “tshikata tshia lumu.”

1020 NSHAP. 132 a Mis 87:2 b Mis 46:5 Yes 24:23

c Mis 22:26 Mis 147:12, 14

d Mis 149:4 e Mis 132:8, 9 f 1Bk 11:36 1Bk 15:4 2Ku 21:7

g Mis 2:6 Mis 72:8 Yes 9:6 Bua 11:15

 NSHAP. 133 h Gen 13:8 Yne 13:35 Kls 3:14 Eb 13:1

i Nsu 27:9 j Eks 29:4, 7 k Dut 3:8, 9 1Ku 5:23

l Mis 125:2 

NSHAP. 134 m Bua 19:5 n 1Ku 9:33 1Ku 23:27, 30 Luk 2:37 Bua 7:15

 Mulongo 2 a Mis 28:2 Mis 141:2

 NSHAP. 135 b Mis 113:1 Bua 19:5

c Mis 96:8 Mis 116:19

d Mis 119:68 Mat 19:17

e Eks 19:5 Dut 7:6

f Dut 10:17 Mis 97:9

g Mis 115:3 Yes 46:10

h Eks 14:21 Nom 11:31 Yel 10:13 Yel 51:16 Yna 1:4

i Eks 12:12, 29

2 Bandishayi bianza bienu a mu bunsantu1 Ne tumbishayi Yehowa. 3 Yehowa, Muenji wa diulu ne buloba, Akubeneshile ku Siona. Tumbishayi Yah!1 ˆ Tumbishayi dına dia Yehowa; Mutumbishayi, nuenu bena mudimu ba Yehowa, b 2 Nuenu badi bimane mu nzubu wa Yehowa, Mu mbanza ya nzubu wa Nzambi wetu. c 3 Tumbishayi Yah, bualu Yehowa udi muimpe. d Imbayi misambu ya kutumbiˆ sha nayi1 dına diende, bualu bidi bisankisha. 4 Bualu Yah mmudisunguile Yakoba, Isalele bua ikale tshisamba tshiende tshia pa buatshi.1 e 5 Bualu ndi mumanye bimpe ne: Yehowa mmunene; Mukalenge wetu mmunene kupita nzambi mikuabu yonso. f 6 Yehowa udi wenza tshintu tshionso tshidiye musue kuenza g Mu diulu ne pa buloba, mu mbuu ne mu ndondo yonso. 7 Udi ubandisha matutu1 afumina ku ntengu ya buloba; Udi wenzela mvula mipenyi;2 Udi upatula lupepele mu miaba yende ya dilamina bintu. h 8 Wakashipa banabute ba Ejipitu, Ba bantu ne ba nyama. i

135

134:2 1 Anyi pamuapa: “muaba wa tshijila.” 135:1 1 Anyi “Aleluya!” “Yah” ˆ ntshikepeshilu tshia d ına dia Yehowa. 135:3 1 Anyi “mijiki bua.” 135:4 1 Anyi “tshintu tshiende tshia mushinga mukole.” 135:7 1 Anyi “tshibungibungi.” 2 Anyi pamuapa: “Udi wenzela mvula njila.”

1021 9 Yeye wakatuma bimanyinu ne bishima munkatshi muebe wewe, Ejipitu, a ˆ Kudi Palo ne bena mudimu bende bonso. b 10 Wakabutula bisamba bia bungi c Ne kushipaye bakalenge ba bukole: d 11 Sihona mukalenge wa bena Amole, e Oga mukalenge wa Bashana, f Ne makalenge onso a mu Kaˆ nana. 12 Wakafila buloba buabu bu bumpianyi, Bumpianyi kudi Isalele tshisamba tshiende. g ˆ 13 Yehowa wanyi, dına diebe didi dishalaku kashidi. Yehowa, lumu1 luebe ludi lushalaku bua bipungu bionso bia bantu. h 14 Bualu Yehowa neakuile1 bantu bende, i Ne neumvue muoyo wa luse2 bua bena mudimu bende. j 15 Mpingu ya bisamba nya tshiamu tshia arjan ne tshia or, Mudimu wa bianza bia bantu. k 16 Idi ne mukana, kadi kayena mua kuakula; l ˆ Idi ne mesu, kadi kayena mua kumona; 17 Idi ne matshi, kadi kayena mua kumvua. Mupuya kawena mukana muayi. m 18 Bantu badi bayenza nebalue anu bu yoyi, n Ke muikala kabidi bonso badi bayeyemena. o 19 Wewe nzubu wa Isalele, tumbisha Yehowa. ˆ 135:13 1 Anyi “dına.” Ku mua.: “tshivulukilu.” 135:14 1 Anyi “nealumbuluile.” 2 Anyi “neanyingalale.”

MISAMBU 135:9–136:8 NSHAP. 135 a Eks 7:20 Eks 8:6, 17 Eks 9:6, 10 Eks 9:23 Eks 10:12, 21

b Mis 136:15 c Mis 44:2

20

21

d Yos 12:7, 8 e Nom 21:23, 24

f Nom 21:33-35 g Yos 11:23

136

h Eks 3:15 Mis 102:12

i Eks 14:31 j Dut 32:36

2

k Mis 115:4-8 Yes 46:6 Bz 17:29 1Ko 10:19

l Hab 2:19

3

m Yel 10:14 n Yes 44:9 o Mis 97:7 

4

Mulongo 2 a Dut 10:8 b Mis 48:1 Mis 132:13

c Yel 3:17

5

d Bua 19:6 

NSHAP. 136 e Luk 18:19

6

f 2Ku 7:3 2Ku 20:21 Mis 106:1 Mis 107:1

g Mis 97:9 Dan 2:47

7

h Eks 15:11 Bua 15:3

i Mis 103:17 j Yob 38:36 Nsu 3:19, 20

k Gen 1:9 Mis 24:1, 2

l Gen 1:14 m Gen 1:16 Yel 31:35

Wewe nzubu wa Alona, tumbisha Yehowa. Wewe nzubu wa Lewi, tumbisha Yehowa. a Nuenu badi batshina Yehowa, tumbishayi Yehowa. Yehowa atumbishibue kumbukila mu Siona, b Yeye udi musombele mu Yelushalema. c Tumbishayi Yah! d Elayi Yehowa tuasakidila, bualu yeye udi muimpe; e Dinanga diende dia lulamatu didi dishalaku kashidi. f Elayi Nzambi wa banzambi tuasakidila, g Bualu dinanga diende dia lulamatu didi dishalaku kashidi. Elayi Mukalenge wa bakalenge tuasakidila, Bualu dinanga diende dia lulamatu didi dishalaku kashidi. Yeye nkayende ke udi wenza malu manene a kukema, h Bualu dinanga diende dia lulamatu didi dishalaku kashidi. i Wakenza diulu ne meji onso,1 j Bualu dinanga diende dia lulamatu didi dishalaku kashidi. Wakabalula buloba pa mutu ˆ pa mayi, k Bualu dinanga diende dia lulamatu didi dishalaku kashidi. Wakenza bintu binene bidi bifila butoke, l Bualu dinanga diende dia lulamatu didi dishalaku kashidi, ˆ Dıba bua kukokeshadi mu munya, m Bualu dinanga diende dia lulamatu didi dishalaku kashidi,

8

136:5 1 Anyi “ne dijingulula dia malu.”

MISAMBU 136:9–137:2 9 Ngondo ne mitoto bua kukokeshabi butuku, a Bualu dinanga diende dia lulamatu didi dishalaku kashidi. 10 Wakashipa banabute ba mu Ejipitu, b Bualu dinanga diende dia lulamatu didi dishalaku kashidi. 11 Wakapatula Isalele munkatshi muabu, c Bualu dinanga diende dia lulamatu didi dishalaku kashidi, 12 Ne tshianza tshia bukole d ne diboko diolola, Bualu dinanga diende dia lulamatu didi dishalaku kashidi. 13 Wakapandulula Mbuu Mukunze mu bitupa bibidi,1 e Bualu dinanga diende dia lulamatu didi dishalaku kashidi. 14 Wakenza bua Isalele apitshile munkatshi muende, f Bualu dinanga diende dia lulamatu didi dishalaku kashidi. ˆ 15 Wakimansha Palo ne tshiluilu tshiende mu Mbuu Mukunze, g Bualu dinanga diende dia lulamatu didi dishalaku kashidi. 16 Wakalombola bantu bende kubapitshishila mu tshipela, h Bualu dinanga diende dia lulamatu didi dishalaku kashidi. 17 Wakashipa bakalenge banene, i Bualu dinanga diende dia lulamatu didi dishalaku kashidi. 18 Wakashipa bakalenge ba bukole, Bualu dinanga diende dia lulamatu didi dishalaku kashidi, 136:13 1 Ku mua.: “mu bipese.”

1022

Yhz 3:15 Dan 10:4

19 Sihona a mukalenge wa bena Amole, Bualu dinanga diende dia lulamatu didi dishalaku kashidi, 20 Ne Oga b mukalenge wa Bashana, Bualu dinanga diende dia lulamatu didi dishalaku kashidi. 21 Wakafila buloba buabu bu bumpianyi, c Bualu dinanga diende dia lulamatu didi dishalaku kashidi, 22 Bumpianyi kudi Isalele muena mudimu wende, Bualu dinanga diende dia lulamatu didi dishalaku kashidi. 23 Wakatuvuluka patuvua bapuekeshibue, d Bualu dinanga diende dia lulamatu didi dishalaku kashidi. e 24 Wakatungunuka ne kutusungila kudi baluishi betu, f Bualu dinanga diende dia lulamatu didi dishalaku kashidi. 25 Udi upesha tshintu tshionso tshidi ne muoyo1 biakudia, g Bualu dinanga diende dia lulamatu didi dishalaku kashidi. 26 Elayi Nzambi wa mu diulu tuasakidila, Bualu dinanga diende dia lulamatu didi dishalaku kashidi. Pabuipi ne misulu ya mu Babilona, h muaba au ngutuvua basombe. Tuakadila patuakavuluka Siona. i 2 Ku mitshi ya pepiliye idi munkatshi muende,1

i Dan 9:2, 3

136:25 1 Ku mua.: “musunyi wonso.” 137:2 1 Bakula bua Babilona.

NSHAP. 136 a Mis 8:3

b Eks 12:29

c Eks 12:51

d Eks 13:14

e Eks 14:21

f Eks 14:29

g Eks 14:27, 28

h Eks 13:18 Eks 15:22

i Yos 12:7, 8 

Mulongo 2 a Nom 21:21-24

b Nom 21:33-35

c Nom 32:33

d Dut 32:36

e Neh 9:32

f Bal 3:9 Bal 6:9

g Mis 145:15 Mis 147:9

 NSHAP. 137 h Yel 51:13

137

1023 3

4 5

6

7

8

9

MISAMBU 137:3–138:8

Tuakakudikaku nzenze yetu. a Bualu kuoku aku bantu bavua batukuate bakatulomba bua kuimba musambu, b Bavua batuseka bavua basue bua tubasanguluje, bamba ne: “Tuimbilayi musambu umue wa ku misambu ya mu Siona.” Mmunyi mutudi mua kuimba musambu wa Yehowa Mu buloba bua bende? Meme mukupue muoyo, wewe Yelushalema, Tshianza tshianyi tshia balume tshishale tshia bipua muoyo.1 c Ludimi luanyi lulamate mu tshilakalaka tshianyi Meme tshiyi mukuvuluke, Meme tshiyi muteke Yelushalema ku mutu kua Malu matambe bunene adi enza bua nsanke. d Yehowa wanyi, vuluka Tshivua bena Edome bambe dituku divua Yelushalema mukuluke ne: “Mupulayi! Mupulayi too ne ku bishimikidi biende!” e Wewe muana wa bakaji wa Babilona ukadibu pa kubutula, f Muntu wa diakalenga nguakupingajila Malu mabi auvua mutuenzele. g Muntu wa diakalenga nguakuata bana bebe Ne kubazaka ku mabue. h

138

Wa Davidi.

Nenkutumbishe ne muoyo wanyi mujima. i Kumpala kua nzambi mikuabu,

137:5 1 Anyi pamuapa: “tshiuminyine.”

NSHAP. 137 a Yes 24:8

2

b Mis 123:4 c Neh 2:3 Mis 84:2 Mis 102:13, 14 Yes 62:1 Yel 51:50

d Mis 122:1 e Yel 49:7 Mdi 4:22 Yhz 25:12 Ob 10-13

3

f Yes 47:1 Yel 25:12 Yel 50:2

4

g Yel 50:29 Bua 18:6

h Yes 13:1, 16 

NSHAP. 138 i Mis 9:1  Mulongo 2

5

6

a 1Sm 3:3 1Ku 16:1 Mis 28:2

b Yne 17:6

7

c Mis 18:6 d Mis 29:11 Yes 12:2 Yes 41:10

e Mis 102:15 Yes 60:3

f 1Bk 8:10, 11 g 1Sm 2:8 Mis 113:6-8 Yes 57:15

h Yak 4:6

8

Nenkuimbile misambu ya butumbi.1 Nenginame mutangile ku ntempelo webe wa tshijila,1 a ˆ Ne nentumbishe dına diebe b Bua bualu bua dinanga diebe dia lulamatu ne bua lulamatu luebe. ˆ Bualu udi mutumbishe dıyi ˆ diebe ne dına diebe ku mutu kua bintu bikuabu bionso.2 Dituku dimvua mukubikile, wakangandamuna; c Wakampesha dikima1 ne bukole. d Bakalenge bonso ba pa buloba nebakutumbishe, wewe Yehowa, e Bualu nebikale bamane kumvua milayi iuvua mulaye. Nebimbe bua njila ya Yehowa, Bualu butumbi bua Yehowa mbunene. f Nansha mudi Yehowa kuulu, udi umona bena budipuekeshi, g Kadi badibandishi udi ubamanyina anu ku bule. h Nansha pandi ngendela munkatshi mua njiwu, wewe neundame ne muoyo. i Udi wolola tshianza tshiebe bua kupangisha tshiji tshia bena lukuna banyi; Tshianza tshiebe tshia balume netshimpandishe. Yehowa neankumbajile malu onso. Yehowa wanyi, dinanga diebe dia lulamatu didi dishalaku kashidi; j Kulekedi midimu ya bianza biebe. k

1Pt 5:5

i Mis 71:20 j Mis 103:17 k Yob 14:15 Mis 71:18

138:1 1 Anyi pamuapa: “Nenkuimbile mijiki bua kuelesha nzambi mikuabu mpata.” 138:2 1 Anyi “muaba webe munsantu.” 2 Anyi pamuapa: “udi muˆ ˆ tumbishe dıyi diebe ku mutu kua dına diebe dionso.” 138:3 1 Anyi “dikima mu anyima wanyi.”

MUSAMBU 139:1-18 Bua muludiki. Wa Davidi. Mujiki.

wanyi, wewe 139 Yehowa udi mukonkonone 2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

munda muanyi, ne udi mummanye. a Wewe udi mumanye pandi nsomba ne pandi njuka. b Udi ujingulula meji andi nawu anu ku bule. c Wewe udi untangila1 pandi ngenza luendu ne pandi ndala panshi; Udi mumanye njila yanyi yonso bimpe. d ˆ Dıyi kadiyi dianji kuikala pa ludimi luanyi, Kadi tangila! Wewe Yehowa ukadi mudimanye bimpe. e Wewe udi unnyunguluka panyima ne kumpala; Ne udi untenteka tshianza tshiebe. Dimanya dia nunku didi dimpitshila bua kudiumvua.1 Nditambe kutumbuka, tshiena mua kudipeta.2 f Nkuepi kundi mua kunyema nyuma webe, Ne nkuepi kundi mua kunyema mpala webe? g Bu meme mua kubanda mu diulu, wewe newikalamu, Ne bu meme mua kuenza bulalu buanyi mu Lukita,1 tangila, wewe newikalamu. h Bu meme mua kubuuka ne masala a lunkelu kuya Bua kusombela ku muelelu kua mbuu wa kule menemene, Nansha kuoku aku tshianza tshiebe netshindombole Ne tshianza tshiebe tshia balume netshinkuate. i Meme muambe ne: “Bushuˆ wa mıdima neyinsokoke!”

139:3 1 Ku mua.: “umpima.” 139:6 1 Anyi “didi dinkemesha bikole.” 2 Anyi “Ndipite bungi bua meme kumvua.” 139:8 1 Anyi “Sheole,” mmumue ne: lukita lua bukua bantu buonso. Tang. Diumv.

1024

NSHAP. 139 a 1Sm 16:6, 7 1Ku 28:9 Mis 17:3 Mis 139:23 Yel 20:12

12

b Gen 16:13 c Mis 94:11 d Gen 28:15 2Sm 8:14 Yob 31:4 Mis 121:8 Nsu 5:21

13

14

e Eb 4:12 f Yob 26:14 Yob 42:3 Mis 40:5 Lom 11:33

g Yna 1:3

15

h Yob 26:6 Nsu 15:11

i Mis 63:8 Mis 73:23 Yes 41:13



16

Mulongo 2 a Dan 2:22 b Eb 4:13 c Mis 22:9 Mis 71:6 Yel 1:5

d Gen 1:26

17

e Mis 19:1 Mis 104:24 Mis 111:2 Bua 15:3

f Yob 10:10, 11 g Yes 55:9 h Lom 11:33 i Mis 40:5 j Mis 63:6

18

ˆ Dıba adi butuku budi bunnyunguluke nebulue butoke. ˆ Nansha mıdima kayakuikala mifiike bikole kuudi wewe, Kadi butuku nebuikale butoke anu bu munda munya; a ˆ Kuudi wewe mıdima idi muomumue ne butoke. b Bualu wewe wakenza tuonyi tuanyi; Wakansokoka1 mu difu dia mamuanyi. c Ndi nkutumbisha bualu mu mushindu udi ukemesha ndi muenjibue mu mushindu wa dikema. d Midimu yebe nya kukema, e Ndi mumanye1 bualu ebu bimpe menemene. Mifuba yanyi kayivua mikusokoka Pamvua ngenjibua mu musokoko, Pamvua ndukakajibua mu ndondo ya buloba. f ˆ Mesu ebe mine akammona pantshivua mukuji; Bitupa biawu bionso bivua bifunda mu mukanda webe Bua matuku avuabi bienjibue, Kumpala kua tshimue tshia kudibi katshiyi tshianji kuikalaku. Nanku kundi meme, meji ebe adi ne mushinga wa bungi be! g Nzambi wanyi, mona mudi bungi buawu bupite bunene! h Meme mutete bua kuabala, mmapite lusenga ku bungi. i Pandi mbika, ntshidi anu nebe.1 j

139:13 1 Anyi pamuapa: “Wakandukakaja pamue.” 139:14 1 Anyi “Anyima wanyi mmumanye.” 139:18 1 Anyi pamuapa: “Nengikale amu ntshidi ngabala.”

1025 19 Nzambi wanyi, bu wewe nansha mua kushipa bantu babi! a ˆ Dıba adi bena tshikisu1 bavua mua kumbuka kundi, 20 Bantu badi bakuamba malu ne lungenyi lubi;1 Mbaluishi bebe badi bangata ˆ dına diebe mu mushindu mubi. b 21 Yehowa wanyi, tshienaku mukine badi bakukine, c Ne ngumvua muengu bua badi bakutombokela anyi? d 22 Ndi mubakine ne muoyo mujima; e Bobu mbalue bushuwa bena lukuna banyi. 23 Nzambi wanyi, konkonona munda muanyi, ne umanye muoyo wanyi. f Nkenketa, ne umanye meji adi antatshisha.1 g 24 Tangila bikala munda muanyi njila mubi, h Ne ndombola i mu njila wa tshiendelele. Bua muludiki. Mujiki wa Davidi.

wanyi, nsungi140 Yehowa la kudi bantu babi; 2

3

4

5

Nkuba kudi bena tshikisu, j Badi balukakaja malu mabi mu mioyo yabu k Ne bajudija ndululu dituku dijima. Badi basakisha ludimi luabu anu bu lua nyoka; l Lulengu lua nyoka ya lulengu ludi munda mua mishiku yabu. m (Sela) Yehowa wanyi, nkuba ku bianza bia bantu babi; Ndama kudi bena tshikisu, n Badi balukakaja meji bua kunteya bua nkuluke. Badibandishi badi basokoka buteyi bua bunkuate;

139:19 1 Anyi “badi ne dibanza dia mashi.” 139:20 1 Anyi “bilondeshile lungenyi luabu.” 139:23 1 Anyi “andubakaja.”

MISAMBU 139:19–141:1 NSHAP. 139 a Mis 5:6 b Eks 20:7 c 2Ku 19:2 2Ko 6:14

6

d Mis 119:158 e Mis 101:3 f Yel 20:12

7

g Mis 94:19 h Mis 17:3 i Mis 5:8 Mis 143:8 Mis 143:10



8

NSHAP. 140 j Mis 18:48 Mis 59:1

k Mis 64:2, 6 l Mis 52:1, 2

9

Mis 58:3, 4

m Lom 3:13 Yak 3:8

n Mis 17:8 Mis 36:11 Mis 71:4

10

 Mulongo 2 a Mis 10:9 b Yel 18:22

11

c Mis 28:2 Mis 55:1

d 1Sm 17:37 e 2Sm 15:31

12

Mis 27:12

f Mis 7:16 Nsu 12:13

g Mis 11:5, 6 h Mis 55:23 i Mis 12:3 j Mis 10:17, 18 Mis 22:24

k Mis 23:6 

NSHAP. 141 l Mis 31:17 m Mis 40:13 Mis 70:5

n Mis 39:12

13

Badi bela bukondo ne mionji kumpenga kua njila. a Badi bantekela mateyi. b (Sela) Ndi ngambila Yehowa ne: “Wewe udi Nzambi wanyi. Yehowa wanyi, teleja disengelela dianyi dia dilomba diambuluisha.” c Yehowa Mukalenge Mutambe Bunene, Mupandishi wanyi wa bukole, Wewe udi ukuba mutu wanyi mu dituku dia mvita. d Yehowa wanyi, kuitabi bua majinga a bantu babi akumbane. Kulekedi bifufu bidibu bela bikumbana, bua kabatumbishibu. e (Sela) Mitu ya bantu badi bannyunguluke ˆ Yibuikidibue ne meyi mabi adi mishiku yabu mipatule. f Makala a kapia abalokele bu mvula. g Bedibue mu kapia, Mu majimba male,1 h kabayi mua kujuka kabidi nansha. Mushiminyinyanganyi wa malu kapetshi muaba pa buloba.1 i Malu mabi alondakaje bena tshikisu ne ababutule. Ndi mumanye ne: Yehowa neakuile mupuekele Ne nealumbuluile bapele. j Bushuwa, bantu bakane ˆ nebele dına diebe tuasakidila; Bena bululame nebasombe kumpala kuebe.1 k

141

Mujiki wa Davidi.

Yehowa wanyi, ndi nkubila. l Luaku lukasa bua kungambuluisha. m Teleja pandi nkubikila. n

ˆ 140:10 1 Anyi “majimba a m ayi.” 140:11 1 Anyi “mu ditunga.” 140:13 ˆ 1 Anyi “ku mesu kuebe.”

MISAMBU 141:2–142:6 2 Disambila dianyi dikale bu musenga wa manananshi a mulongolola kumpala kuebe, b Bianza bianyi bindi muele muulu bikale bu mulambu wa ntete wa dilolo. c 3 Yehowa wanyi, tekela mukana muanyi mulami, Teka nsentedi ku tshiibi tshia mishiku yanyi. d 4 Kulekedi muoyo wanyi ukokibua ku tshintu tshibi, e Bua kuenza bienzedi bibi pamue ne bantu babi; Meme tshidi biakudia biabu ˆ bisheme nansha. 5 Muntu muakane yeye munkume, bualu ebu nebuikale tshienzedi tshia dinanga dia lulamatu; f Yeye muntandishe, bualu ebu nebuikale pa mutu wanyi bu manyi g Adi mutu wanyi kawuyi mua kubenga. h Disambila dianyi neditungunuke too ne mu tshikondo tshidibu mu makenga. 6 Nansha mudibu bakupe balumbuluishi babu panshi kumbukila kuulu kua lubuebue, Bantu nebateye ntema ku ˆ meyi anyi, bualu adi asankisha. 7 Anu bu padi muntu udima buloba ne ububundulula, Ke mudi mifuba yetu mitangalaja ku mushiku wa Lukita.1 ˆ 8 Kadi mesu anyi mmatangile kuudi, wewe Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa. i Ndi munyemene kuudi. Kumbushi muoyo wanyi.1 141:7 1 Anyi “Sheole,” mmumue ne: lukita lua bukua bantu buonso. Tang. Diumv. 141:8 1 Anyi “Kupongolodi anyima wanyi.”

1026 NSHAP. 141 a Eks 30:34-36 b Luk 1:9, 10 Bua 5:8 Bua 8:3, 4

c Eks 29:41 d Nsu 13:3

9 Nkuba ku mbanga ya buteyi budibu bantekele, Ku mateyi a benji ba malu mabi. 10 Bantu babi nebakuluke bonso pamue mu makondo abu bobu bine. a Pandi meme mpitapu kakuyi bualu.

Nsu 21:23 Yak 1:26

e 1Bk 8:58 Mis 119:36

Masikile.1 Wa Davidi pavuaye mu nyongolo. b Disambila.

Yehowa ne 142 Ndidıyiˆ mbikila dianyi bua anga-

f 2Sm 12:7, 9 Nsu 17:10 Gal 6:1

2

g Nsu 6:23 Yak 5:14

h Nsu 9:8 Nsu 19:25 Nsu 25:12

3

i 2Ku 20:12 Mis 25:15

 Mulongo 2 a Est 7:10

4

Mis 7:14, 15 Mis 9:15 Mis 57:6

 NSHAP. 142 b 1Sm 22:1 1Sm 24:3 Eb 11:32, 38

c Mis 28:2

5

Mis 141:1

d Mis 18:6 Yna 2:7 Mat 26:38, 39 ˆ Mak 15:34 Eb 5:7

6 e Mis 139:3 f Mis 31:11 Mis 69:20

g 1Sm 23:11 h Nsu 18:10

mbuluishe; c Ndi nsengelela Yehowa ne ˆ dıyi dianyi bua anganyishe. Ndi mpumuna malu adi mantonde kumpala kuende; Ndi ngakula bua dikenga dianyi kumpala kuende d Padi nyuma1 udi munda muanyi upangila. Nunku wewe udi utangila njila wanyi. e Mu njila undi ngendela, Badi bansokokelamu mateyi. Tangila ku tshianza tshianyi tshia balume, umone Ne: kakuena muntu udi untabalela.1 f Kakuena muaba undi mua kunyemena; g Kakuena muntu udi uditatshisha bua bualu buanyi.2 Ndi nkubikila, wewe Yehowa, bua ungambuluishe. Ndi ngamba ne: “Wewe udi tshinyemenu tshianyi, h Tshionso tshindi natshi1 mu buloba bua badi ne muoyo.” Teya ntema ku muadi wanyi wa dilomba diambuluisha, Bualu ndi mupuekeshibue bikole menemene.

142:Mut 1 Tang. Diumv. 142:3 1 Anyi, “bukole.” 142:4 1 Ku mua.: “mummanye.” 2 Anyi “anyima wanyi.” 142:5 1 Anyi, “Tshianyi tshitupa.”

1027

MISAMBU 142:7–144:1

Nsungila kudi badi bankengesha, a Bualu badi ne bukole bumpite. 7 Mpatula1 mu buloko bua muinshi mua buloba ˆ Bua ntumbishe dına diebe. Bantu bakane bannyunguluke Bualu wewe udi ungenzela malu ne bulenga.

143 2

3

4

5

6

NSHAP. 142 a 1Sm 20:33 1Sm 23:26 1Sm 25:29

 NSHAP. 143 b Mis 65:2 c Yob 9:2 Mis 130:3 Mbi 7:20 Lom 3:20 Gal 2:16 1Yn 1:10

Mujiki wa Davidi.

Yehowa wanyi, teleja disambila dianyi; b Umvua disengelela dianyi dia dilomba diambuluisha. Ngandamuna mu lulamatu luebe ne mu buakane buebe. Kupitshi ku tshilumbuluidi ne muena mudimu webe, Bualu kakuena muntu wa muoyo udi mua kuikala muakane kumpala kuebe. c Bualu muena lukuna udi undondakaja;1 Mmuzaze muoyo wanyi pa buloba. ˆ Mmunsombeshishe mu mıdima bu bantu bakafua kale. Nyuma1 wanyi udi wenda uteketa; d Muoyo wanyi mmukuate kakulakaja munda muanyi. e Ndi mvuluka matuku a kale; Ndi ngelangana meji a mudimu webe wonso; f Ndi ngelangana meji1 ne disanka dionso bua mudimu wa bianza biebe. Ndi ngolola bianza bianyi kuudi; Ndi1 anu bu buloba buminyine budi nebe nyota. g (Sela)

d Mis 142:3 e Mis 102:4 f Mis 77:5, 6 Mis 77:11, 12 Mis 111:2, 3

g Mis 63:1 

Mulongo 2 a Mis 40:13 Mis 70:5

b Mis 142:3 c Mis 27:9 d Mis 28:1 e Mis 5:8 Nsu 3:6

f Mis 59:1 Mis 61:3, 4 Mis 91:1

g Mis 25:4 h Mis 31:1 i 1Sm 25:29 1Sm 26:9, 10

j 1Sm 24:12 k Mis 89:20 

142:7 1 Anyi “Patula anyima wanyi.” NSHAP. 144 143:3 1 Anyi “ulondakaja anyima wanyi.” l Dut 32:4 143:4 1 Anyi “Bukole.” 143:5 1 Anyi, “ndonga.” 143:6 1 Anyi “Anyima wanyi m 2Sm 22:35 udi.” Mis 18:2, 34

7 Yehowa wanyi, ngandamuna lukasa; a Bukole1 buanyi buafiki ku ndekelu. b Kunsokoki mpala webe, c Tshianana nengikale anu bu bantu badi bapueka mu dijimba.2 d 8 Ngumvue dinanga diebe dia lulamatu mu dinda, Bualu ndi nkueyemena. Mmanyisha njila undi ne bua kuendela, e Bualu ndi ntangila1 kuudi wewe. 9 Yehowa wanyi, nsungila kudi bena lukuna banyi. Ndi nkeba bukubi buebe. f 10 Ndongesha mua kuenza disua diebe, g Bualu wewe udi Nzambi wanyi. Nyuma webe udi muimpe; Yeye andombole pa buloba bulandakane.1 ˆ 11 Bua bualu bua dına diebe, wewe Yehowa, ndama ne muoyo. Mu buakane buebe, nsungila1 ku dikenga. h 12 Mu dinanga diebe dia lulamatu, tuisha bena lukuna banyi ku ndekelu;1 i Butula bonso badi banduisha,2 j Bualu ndi muena mudimu webe. k

144

Wa Davidi.

Yehowa, Dibue dianyi, l atumbishibue, Yeye udi ulongesha bianza bianyi bua kuluangana, Ulongesha minu yanyi mvita. m

143:7 1 Ku mua.: “Nyuma.” 2 Anyi “lukita.” 143:8 1 Anyi “Bualu ndi mbandisha anyima wanyi.” 143:10 1 Anyi “mu buloba budi ne bululame.” 143:11 1 Anyi “sungila anyima wanyi.” 143:12 1 Ku mua.: “puwisha bena lukuna banyi.” 2 Anyi “baluisha anyima wanyi.”

MISAMBU 144:2–145:1 2 Yeye udi dinanga dianyi dia lulamatu ne muaba wanyi wa kusokomena, Tshinyemenu tshianyi tshia bukubi1 ne musungidi wanyi, Ngabu wanyi, ne Yeye mmuaba undi nsokomena, a Yeye udi uteka bukua bantu ku bukokeshi buanyi. b 3 Yehowa wanyi, muntu nnganyi bua wewe kumutangila, Muana wa muntu ufuafua nnganyi bua wewe kutuma ntema yebe kudiye? c 4 Muntu udi anu bu mupuya wa patupu; d Matuku ende adi anu bu mundidimbi udi upita. e 5 Yehowa wanyi, puekesha1 diulu diebe, utuluke; f Lenga mikuna, uyifuimishe muishi. g 6 Elesha mipenyi ne tangalaja bena lukuna; h Ela mikete yebe, ubabueje mu kayumbayumba. i 7 Olola bianza biebe muulu muudi; Nsungila ne mpandisha ku ˆ mayi a mavuala makole, Ku tshianza tshia1 bantu ba ku babende, j 8 Badi mukana muabu muakula malu a dishima Ne badi bajula tshianza tshiabu tshia balume bua kuditshipa ku bualu bua dishima.1 9 Nzambi wanyi, nenkuimbile musambu mupiamupia. k Nenkuimbile misambu ya butumbi,1 tshiapamue ne

1028 NSHAP. 144 a 2Sm 22:2, 3

10 b Mis 18:47

c Mis 8:4 Eb 2:6

11

d Mis 39:5

e 1Ku 29:15 Yob 14:1, 2

f Mis 18:9

12 g Eks 19:18

h Yob 36:32

i 2Sm 22:15

13

j 2Sm 22:17, 18 Mis 18:16, 17 Mis 54:3

k Mis 33:3 Mis 40:3 Mis 96:1 Yes 42:10 Bua 5:9 Bua 14:3

14

 Mulongo 2 a 2Sm 5:19 Mis 18:50

b 1Sm 17:45, 46 2Sm 21:15, 17

15

tshiombelu tshia nshinga dikumi, Kudi yeye udi upesha bakalenge ditshimuna,1 a Udi usungila muena mudimu wende Davidi ku muele wa mvita udi ushipa. b Nsungila ne mpandisha ku tshianza tshia bantu ba ku babende, Badi mukana muabu muakula malu a dishima Ne badi bajula tshianza tshiabu tshia balume bua kuditshipa ku bualu bua dishima. Nunku bana betu ba balume nebikale anu bu bikunyibua bitshidi bitekete bidi bikola lukasa, Bana betu ba bakaji anu bu makunji a mu ditumba masonga bua dibalasa. Mayeba etu neuwule tente ne bintu bia mishindu yonso; Bisumbu bia nyama yetu bidi mu mpata yetu nebivulangane misangu binunu, misangu makumi a binunu. Ngombe yetu, idi ne mafu, kayakupeta njiwu1 anyi kutula mafu to; Kakuakuikala lubila lua dikenga miaba yetu ya tshinsangasanga. Ba diakalenga mbantu badibi bienzekela nunku! Ba diakalenga mbantu badi Yehowa muikale Nzambi wabu! c Kutumbisha kua Davidi.

c Mis 33:12 Mis 37:9 Mis 37:37 Mis 146:5

145

1 [Alefe]

Nenkutumbishe, wewe Nzambi Mukalenge wanyi, d ˆ Nentumbishe dına diebe kashidi ne tshiendelele. e

144:2 1 Anyi “Muaba wanyi mutumbu-  ke wa bukubi.” 144:5 1 Anyi “inami- NSHAP. 145 ja.” 144:7 1 Anyi “dikuatshibua kudi.” d Yes 33:22 144:8 1 Ku mua.: “Ne tshianza tshiaBua 11:17 bu tshia balume ntshianza tshia balume 144:10 1 Anyi “lupandu.” 144:14 1 Anyi tshidi ne dishima.” 144:9 1 Anyi “mijiki.” “kayakupandika.” e 1Ku 29:10

1029

2 [Bete]

2 Nenkutumbishe dituku dijima; a ˆ Nentumbishe dına diebe kashidi ne tshiendelele. b

3 [Gimele]

3 Yehowa mmunene ne mutambe kuakanyina butumbi; c Bunene buende kabuena kujingulula.1 d

4 [Dalete]

MUSAMBU 145:2-18 NSHAP. 145 a Mis 119:164 b Mis 146:2 c Mis 150:2 Lom 1:20 Bua 15:3

d Yob 26:14 Mis 139:6 Lom 11:33

e Eks 12:26, 27 f Mis 8:1

4 Bantu ba mu tshipungu ne mu tshipungu nebatumbishe midimu yebe; Nebamanyishe bienzedi biebe bia bukole. e

g 1Bk 8:66

5 Nebakule bua butumbi ˆ bua bulengele bua buneme buebe f Ne meme nengelangane meji bua midimu yebe ya dikema.

i 2Ku 30:9

5 [He]

6 [Waw]

6 Nebakule bua bienzedi1 biebe bidi bikuatshisha ˆ buowa, Ne meme nemmanyishe bunene buebe.

7 [Zayine]

7 Miaku neyifuilakane mukana muabu padibu bavuluka buimpe buebe buvule, g Ne nebele mbila ne disanka bua buakane buebe. h

8 [Hete]

8 Yehowa udi uditeka pa muaba wa bakuabu1 ne udi ne luse, i Kena ukuata tshiji lukasa ne mmunene mu dinanga dia lulamatu. j

9 [Tete]

9 Yehowa udi muimpe kudi bantu bonso, k Ne luse luende ludi lumuenekela mu midimu yende yonso. 145:3 1 Anyi “mbupite lumvu luetu.” 145:6 1 Anyi “bukole.” 145:8 1 Anyi “udi ne muoyo muimpe.”

Mis 13:6 Mis 31:19 Yes 63:7 Yel 31:12

h Mis 51:14 Bua 15:3 Ef 2:4

j Eks 34:6 Neh 9:17

k Mis 25:8 Nah 1:7 Mat 5:44, 45 Bz 14:17 Yak 1:17

 Mulongo 2 a Mis 19:1 b Mis 30:4 Eb 13:15

c Luk 10:8, 9 d Dut 3:24 1Ku 29:11 Bua 15:3

e Mis 98:1 f Mis 103:19 g Mis 146:10 1Tm 1:17

h Mis 37:23, 24 Mis 94:18

i Mis 146:8 j Gen 1:30 Mis 136:25

k Mis 104:27, 28 Mis 107:9 Mis 132:14, 15

l Gen 18:25 Dut 32:4

m Mis 18:25 Bua 15:3, 4

n Mis 34:18

[Yode]

10 Midimu yebe yonso neyikutumbishe, wewe Yehowa, a Ne bena lulamatu bebe nebakutumbishe. b

[Kafe]

11 Nebamanyishe butumbi bua bumfumu buebe c Ne nebakule bua bukole buebe, d

[Lamede]

12 Bua kumanyisha bantu bienzedi biebe bia bukole e Ne butumbi bua bulengele bua bumfumu buebe. f

 [Meme]

13 Bumfumu buebe mbumfumu bua tshiendelele, Ne bukokeshi buebe budi bushalaku mu bipungu bionso bia bantu. g

 [Sameke]

14 Yehowa udi ukuatshisha bonso badi badishinda h Ne udi ujalamija bonso badi biname. i

 [Ayine]

ˆ 15 Mesu onso adi atangila kuudi ne ditekemena; Wewe udi ubapesha biakudia biabu mu tshikondo tshiabi. j

 [Pe]

16 Wewe udi ubulula tshianza tshiebe Ne udi ukumbaja dijinga dia tshintu tshionso tshidi ne muoyo. k

 [Tesade]

17 Yehowa mmuakane mu njila yende yonso l Ne udi ne lulamatu mu bionso bidiye wenza. m

 [Kofe]

18 Yehowa udi pabuipi ne bonso badi bamubila, n Ne bonso badi bamubila mu bulelela.1 o

Yak 4:8

o Mis 17:1

145:18 1 Anyi “ne muoyo mujima.”

MISAMBU 145:19–147:5

 [Leshe]

19 Udi ukumbaja dijinga dia bonso badi bamutshina; a Udi umvua muadi wabu wa dilomba diambuluisha, ne udi ubasungila. b

 [Shine]

20 Yehowa udi ulama bonso badi bamunange, c Kadi bantu babi bonso neababutule. d

 [Taw]

21 Mukana muanyi nemumanyishe butumbi bua Yehowa; e Tshintu tshionso tshidi ne ˆ muoyo1 tshitumbishe dına diende dia tshijila kashidi ne tshiendelele. f Tumbishayi Yah!1 g Meme yonso mujima2 ntumbishe Yehowa. h 2 Nentumbishe Yehowa matuku anyi onso a muoyo. Nengimbe misambu ya kutumbisha nayi2 Nzambi wanyi pantshidi ne muoyo. 3 Kueyemenyi bakokeshi1 Anyi muana wa muntu udi kayi mua kufila lupandu. i 4 Mupuya1 wende udi upatuka, yeye udi upingana ku buloba; j Mu dituku dine adi, meji adiye wela adi ajimina. k 5 Wa diakalenga mmuntu udi Nzambi wa Yakoba muikale muambuluishi wende, l Udi ne ditekemena diende mu Yehowa Nzambi wende, m 6 Muenji wa diulu ne buloba, Wa mbuu, ne wa bintu bionso bidimu, n Yeye utu ushala anu ne lulamatu, o

146

145:21 1 Ku mua.: “musunyi wonso.” 146:1, 10; 147:1 1 Anyi “Aleluya!” “Yah” ˆ ntshikepeshilu tshia dına dia Yehowa. 146:1 2 Anyi “Anyima wanyi.” 146:2; 147:1 2 Anyi “mijiki bua.” 146:3 1 Anyi “banene.” 146:4 1 Ku mua.: “Nyuma.”

1030 NSHAP. 145 a Mis 34:9 b Mis 37:39, 40 Mis 50:15

c Mis 31:23 Mis 97:10

d Nsu 2:22 e Mis 34:1 Mis 51:15

f Mis 117:1 Mis 150:6

 NSHAP. 146 g Bua 19:6 h Mis 103:1 i Mis 62:9 Mis 118:8, 9 Yes 2:22 Yel 17:5

j Gen 3:19 Mis 104:29 Mbi 3:20 Mbi 12:7

k Mbi 9:5, 10 Yes 38:18

l Mis 46:7 m Mis 71:5 Yel 17:7

n Bz 4:24 Bua 14:7

o Dut 7:9 

Mulongo 2 a Mis 107:9 Mis 145:16

b Mis 107:14 Mis 142:7

c Yes 29:18 Yes 35:5

d Mis 145:14 2Ko 7:6

e Dut 10:18 Mis 68:5

f Mis 145:20 g Eks 15:18 Dan 6:26 Bua 11:15

 NSHAP. 147 h Mis 135:3 i Mis 102:16 j Dut 30:1-3 Yhz 36:24

k Yes 40:26 l Nah 1:3

7 Yeye udi wenza bua benzele bantu badibu badie bintu malu ne buakane, Yeye udi upesha badi ne nzala diampa. a Yehowa udi ulekesha badi mu buloko.1 b ˆ 8 Yehowa udi utabeja mesu a bampofu; c Yehowa udi ujalamija badi biname; d Yehowa mmunange bantu bakane. 9 Yehowa udi ukuba bantu badi basombe buenyi; Yeye udi ukuatshisha muana udi mufuishe tatuende ne mukaji mukamba, e Kadi udi utatakaja malu adi bantu babi balongolole bua kuenza.1 f 10 Yehowa neikale Mukalenge kashidi, g Neikale Nzambi webe, wewe Siona, ku tshipungu ne tshipungu tshia bantu. Tumbishayi Yah!1 Tumbishayi Yah!1 Mbimpe kuimba misambu ya kutumbisha nayi2 Nzambi wetu; Mona mudibi bienza disanka ne bikumbane bua kumutumbisha! h 2 Yehowa udi wibaka Yelushalema; i Udi usangisha pamue ba mu Isalele bavuabu batangalaje. j 3 Yeye udi wondopa badi ne mioyo misunsuke; Udi usuika mputa yabu. 4 Udi ubala bungi bua mitoto; Udi uyibikila buonso buayi ˆ mu mena ayi. k 5 Mukalenge wetu mmunene ne udi ne bukole bupite bungi; l

147

146:7 1 Ku mua.: “badibu basuike.” 146:9 1 Anyi “ukonyangaja njila ya bantu babi.”

1031 6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

Dijingulula diende dia malu ndipite tshipidi. a Yehowa udi ujula bena bupuekele, b Kadi udi ukupa bantu babi panshi. Imbilayi Yehowa misambu ne diela tuasakidila; Imbayi misambu ya kutumbisha nayi Nzambi wetu tshiapamue ne lunzenze, Yeye udi ubuikila diulu ne matutu, Yeye udi upesha buloba mvula, c Yeye udi umenesha bisonsa d pa mikuna. Yeye udi upesha nyama biakudia, e Ubipesha bana ba bikololo badi babilomba. f Kena usanka bua bukole bua kabalu; g Nansha mikolo ya muntu idi ne bukole kayena imukemesha. h Yehowa udi usanka bua bantu badi bamutshina, i Bua bantu badi bindile dinanga diende dia lulamatu. j Wewe Yelushalema, tumbisha Yehowa. Wewe Siona, tumbisha Nzambi webe. Yeye udi ukolesha milonda ya ku biibi bia tshimenga tshiebe; Udi ubenesha bana bebe badi munda muebe. Yeye udi ubueja ditalala mu buloba buebe; k Udi ukukutshisha ne ntete ´ ya ble mutambe buimpe.1 l ˆ Yeye udi utuma dıyi diende pa buloba; ˆ Dıyi diende didi diya lubilu lukole.

147:14 1 Ku mua.: “bifutafuta bia ntete ´ ya ble.”

MISAMBU 147:6–148:4 NSHAP. 147 a Yes 40:28 Lom 11:33

b Mis 37:11 c 1Bk 18:45 Yel 14:22 Mat 5:45

d Yob 38:25-27 Yes 30:23

e Mis 136:25 f Yob 38:41 Luk 12:24

g Yes 31:1 Hos 1:7

h 1Sm 16:7 i Mal 3:16 j Mis 33:18 k Lew 26:6 Yes 60:17

l Dut 8:7, 8 Mis 132:14, 15

 Mulongo 2 a Yob 37:6 b Yob 38:29 c Yos 10:11 d Yob 37:10 e Mis 148:8 f Dut 4:5 g Eks 19:5 Eks 31:16, 17 Dut 4:8 1Ku 17:21 Lom 3:1, 2

h Bua 19:6 

NSHAP. 148 i Mis 89:5 j Mis 103:20

16 Yeye udi utuma neje bu miosa ya mikoko; a Udi utangalaja bisunsukile bia mabue a mashika anu bu butu. b 17 Udi ukupa mabue ende a mvula1 panshi bu bisunsukile bia diampa. c Nnganyi udi mua kutua mashika ende tshiadi? d ˆ 18 Yeye udi utuma dıyi diende, adi enguluka. Udi ututshisha tshipepele ˆ tshiende, e mayi adi apueka. 19 Yeye udi umanyisha Yakoba ˆ dıyi diende, ˆ Umanyisha Isalele meyi ne ˆ mikandu biende ne meyi ende a dilumbuluisha. f 20 Ki mmuenzele ba mu tshisamba tshikuabu nunku to; g Ki mbamanye bualu nansha ˆ bumue bua meyi ende a dilumbuluisha. Tumbishayi Yah!1 h Tumbishayi Yah!1 Tumbishilayi Yehowa kumbukila mu diulu; i Mutumbishayi mu miaba mitumbuke ya muulu. 2 Nuenu banjelu bende bonso, mutumbishayi. j Wewe tshiluilu tshiende tshionso, mutumbisha. k ˆ 3 Wewe dıba ne ngondo, mutumbishayi. Nuenu mitoto yonso idi ikenka, mutumbishayi. l 4 Mutumbishayi, wewe diulu didi ditumbuke muulu menemene1 ˆ Ne mayi adi pa mutu pa diulu.

148

Luk 2:13

k Yel 32:18 Yuda 14

l Mis 19:1

147:17 1 Anyi, “mabue a mashika.” 147:20; 148:1 1 Anyi “Aleluya!” “Yah” ˆ ntshikepeshilu tshia dına dia Yehowa. 148:4 1 Ku mua.: “diulu dia mu diulu.”

MISAMBU 148:5–149:8

ˆ 5 Biobi bitumbishe dına dia Yehowa, ˆ Bualu yeye wakatuma dıyi, biobi biakafukibua. a 6 Udi ubilama bijadika kashidi ne tshiendelele; b Mmuele mukenji udi kawuyi mua kufua. c 7 Tumbishilayi Yehowa pa buloba, Nuenu bifukibua binene bidi ˆ mu mbuu ne nuenu mayi male onso, 8 Nuenu mipenyi ne mvula wa mabue, neje ne matutu mafikuluke, Wewe tshipepele tshikole ˆ tshidi tshikumbaja dıyi diende, d 9 Nuenu mikuna minene ne mikuna mikese yonso, e Nuenu mitshi ya bimuma ne nuenu mitshi ya sedre yonso, f 10 Nuenu nyama ya tshisuku g ne nuenu bimuna bionso, Nuenu bintu bidi bidikoka panshi ne nyunyi idi ne mapuapua, 11 Nuenu bakalenge ba pa buloba ne nuenu bisamba bionso, Nuenu bakokeshi ne nuenu balumbuluishi bonso ba pa buloba, h 12 Nuenu bansongalume ne nuenu bansongakaji,1 Bantu bakulumpe pamue ne bana.2 ˆ 13 Batumbishe dına dia Yehowa, ˆ Bualu dına diende nkayadi didi kuulu kule kudibu kabayi mua kufika. i Bunene buende budi pa mutu pa buloba ne diulu. j

1032 NSHAP. 148 a Mis 33:6 b Mis 89:37

c Mis 119:91 Yel 31:35, 36 Yel 33:25

d Eks 9:23 Mis 107:25 Yes 30:30

e Mis 98:8

f 1Ku 16:33 Yes 44:23

g Yes 43:20

h Mis 2:10, 11

i Mis 8:1 Yes 12:4

j 1Bk 8:27 1Ku 29:11

 Mulongo 2  NSHAP. 149 a Mis 33:3 Mis 96:1 Yes 42:10 Bua 5:9

b Mis 22:22

c Mis 100:3 Yes 54:5

d Bal 11:34

e Eks 15:20 Mis 150:4

f Mis 84:11

g Mis 132:16

148:12 1 Ku mua.: “bansongakaji batshidi tumama.” 2 Anyi “Bakulakaje pamue ne bansonga.”

Yes 61:10

h Mis 63:6

14 Neabandishe bukole1 bua bantu bende, Bua bualu bua butumbi bua bena lulamatu bende bonso, Bua bana ba Isalele, bantu badi pabuipi nende. Tumbishayi Yah!2 Tumbishayi Yah!2 Imbilayi Yehowa musambu mupiamupia; a Mutumbishayi mu tshisumbu tshia bena lulamatu bende. b 2 Isalele asankile mu Mufuki wende Munene; c Bana ba Siona basankile mu Mukalenge wabu. ˆ 3 Batumbishe dına diende ne maja d Ne bamuimbile misambu ya butumbi1 tshiapamue ne ngoma wa ku bianza ne lunzenze. e 4 Bualu Yehowa udi usanka bua bantu bende. f Udi ulengeja bena bupuekele ne lupandu. g 5 Bena lulamatu basankile mu butumbi bikole; Bele mbila ya disanka pa malalu abu. h 6 Misambu idi itumbisha Nzambi yikale pa muminu wabu, Ne muele wa mvita wa ntapa kubidi mu tshianza tshiabu, 7 Bua kusombuela bisamba Ne bua kupesha bukua bantu dinyoka, 8 Bua kusuika bakalenge babu ne shene Ne banene babu ne nkanu ya tshiamu tshifiike,

149

148:14 1 Ku mua.: “lusengu.” 148:14; 149:1 2 Anyi “Aleluya!” “Yah” ntshikeˆ peshilu tshia dına dia Yehowa. 149:3 1 Anyi “mijiki.”

1033

MUSAMBU 149:9– Malu adi mu NSUMUINU

9 Bua kufila dinyoka dia dilumbuluisha didibu babafundile. a Diakalenga edi ndia bena lulamatu bende bonso. Tumbishayi Yah!1 Tumbishayi Yah!1 b Tumbishayi Nzambi mu muaba wende wa tshijila. c Mutumbishayi mu bualabale2 bua bukole buende. d 2 Mutumbishayi bua midimu yende ya bukole. e Mutumbishayi bua bunene buende budi bupite bunene. f

150

149:9; 150:1, 6 1 Anyi “Aleluya!” “Yah” ˆ ntshikepeshilu tshia dına dia Yehowa. 150:1 2 Anyi “diulu didi difila bumanyishi.”

NSHAP. 149 a Dut 7:1 

NSHAP. 150 b Bua 19:6 c Mis 116:19 d Mis 19:1 e Mis 107:15 Bua 15:3

f Dut 3:24 Mis 145:3

 Mulongo 2 a Mis 81:3 b 1Ku 15:28 c Eks 15:20 d Mis 92:1, 3 Mis 144:9

e 1Sm 10:5 f 2Sm 6:5 1Ku 15:19 1Ku 16:5

g Bua 5:13

3 Mutumbishayi ne muadi wa mpungi. a Mutumbishayi ne tshiombelu tshia nshinga ne lunzenze. b 4 Mutumbishayi ne ngoma wa ku bianza, c nuenda nuja maja bele tshijengu. Mutumbishayi ne nshinga d ne lushiba. e 5 Mutumbishayi ne bintu bia kukumakaja bidi bidila. Mutumbishayi ne bintu bia kukumakaja bidi bienza mutoyi mukole. f 6 Tshintu tshionso tshidi tshieyela, tshitumbishe Yah. Tumbishayi Yah!1 g

NSUMUINU MALU ADI M U M U K AN DA E U

1

Tshipatshila tshia nsumuinu (1-7) Njiwu ya balunda babi (8-19) Meji malelela adi ela lubila patoke (20-33)

2 Mushinga wa meji (1-22) Keba meji bu biuma bisokoka (4) Bukokeshi bua kunana lungenyi mbukubi (11) Tshiendenda tshia masandi tshidi tshikebesha kabutu (16-19) 3 Ikala ne meji ne eyemena Yehowa (1-12) Tumbisha Yehowa ne bintu bia mushinga (9) Meji adi apetesha diakalenga (13-18) Meji adi apetesha bukubi (19-26) Kuenzela bakuabu malu mimpe (27-35) Enzela bakuabu bimpe padiku mushindu (27) 4 Diyisha dia meji dia tatu (1-27) Ku mutu kua bionso, peta meji (7)

Epuka njila mibi (14, 15) Njila wa bantu bakane udi utoka anu kutoka (18) “Ulame muoyo webe” (23) 5 Didimuija bua bakaji bena masandi (1-14) Usanke ne mukajebe (15-23) 6 Dimukila difidilangana tshieya bua tshintu tshisomba (1-5) “Ndaku kudi kankenene, wewe muena lulengu” (6-11) Muntu mubi wa tshianana (12-15) Malu muanda mutekete adi Yehowa ukina (16-19) Dilama kudi mukaji mubi (20-35) 7 Itaba mikenji ya Nzambi ne wikale ne muoyo (1-5) Badi basesuisha nsongalume mutshimbakane (6-27) “Bu ngombe uya ku tshishipelu” (22)

Malu adi mu NSUMUINU

1034

8 Meji mangata bu muntu adi akula (1-36) ‘Ndi wa kumpala menemene wa ku midimu ya Nzambi’ (22) ‘Ku luseke lua Nzambi bu muena mudimu mupiluke’ (30) ‘Mvua mutambe kunanga bana ba bantu’ (31) 9 Meji malelela adi abikila bantu (1-12) “Ku diambuluisha dianyi matuku ebe neikale a bungi” (11) Mukaji mutshimbakane udi ubikila bantu (13-18) ˆ ˆ “Mayi miba mmasheme” (17)

10 NSUMUINU YA SOLOMO (10:1–24:34) Muana wa meji udi usankisha tatuende (1) Bianza bidi bienza mudimu bidi bipetesha bubanji (4) ˆ Diakula meyi a bungi didi difikisha ku dishipa dia mikenji (19) Dibenesha dia Yehowa didi divuija muntu mubanji (22) Ditshina dia Yehowa didi dilepesha matuku a muoyo (27) 11

Meji adi kudi bapuekele (2) Mutontolodi udi ufikisha bakuabu ku kabutu (9) “Malu adi enda bimpe mu bungi bua bafidi ba ngenyi” (14) Muena tshipapayi neatante (25) Udi weyemena bubanji buende neakuluke (28)

12 Udi ukina mubelu kena ne meji (1) ˆ “Meyi mamba kaayi melela meji adi bu kutapa kua muele wa mvita” (18) Kukebesha ditalala kudi kupetesha disanka (20) Mishiku idi ishima idi mibi kudi Yehowa (22) Kanyinganyinga kadi kanemesha muoyo bujitu (25) 13 Badi bakeba mibelu badi ne meji (10) Bualu butekemena budibu baladikije budi busamisha muoyo (12) Mutumibue wa lulamatu udi ulua ne luondapu (17) Kuenda ne bena meji kudi kuvuija muntu muena meji (20) Dinyoka didi dileja dinanga (24)

14 Muoyo mmumanye kanyinganyinga kawu (10) Njila udi umueneka muakane udi mua kufikisha ku lufu (12) ˆ Tshitaba mvinyingu udi witaba dıyi dionso (15) Balunda ba mubanji mba bungi (20) Muoyo mupole udi upesha mubidi muoyo (30) 15 Diandamuna dia bupole didi dituyisha luonji (1) ˆ Mesu a Yehowa adi miaba yonso (3) Disambila dia muena bululame didi disankisha Nzambi (8) Malu malongolola adi apangila padiku kakuyi dishintakaja dia ngenyi (22) Welangane meji kumpala kua kuandamuna (28) 16 Yehowa udi ukonkonona malu adi mu meji (2) Teka midimu yebe kudi Yehowa (3) Bipiminu bia bujitu bimpe bidi bifumina kudi Yehowa (11) Lutambishi ludi lulua kumpala kua dibutuka (18) Nsuki mitoke idi tshifulu tshia butumbi (31) 17 Kupingaji malu mabi ku malu mimpe (13) Umbuka kumpala kua matandu kutuadija (14) Mulunda mulelela udi unanga mu bikondo bionso (17) “Muoyo wa disanka udi buanga buimpe” (22) Muntu udi ne dijingulula dia malu udi ˆ ukanda meyi ende (27) 18 Kuditola pa nkaya mbudisunkaya ne nkupangila meji (1) ˆ Dına dia Yehowa didi tshibumba tshikole (10) Biuma bidi anu bukubi bufuikakaja mu meji (11) Meji nkuteleja nseke yonso ibidi (17) Mulunda udi ulamata bikole kupita muanabu ne muntu (24) 19 Busunguluji budi butuyisha tshiji tshia muntu (11)

1035

Malu adi mu NSUMUINU ˆ Meyi masungula bimpe (11) Kunemeka nsombelu wa bakuabu (17) Kukungija makala pa mutu wa muluishi (21, 22) ˆ Lumu luimpe ludi bu mayi matalale (25)

Mukaji muena matandu udi bu musaka ˆ wa nzubu udi umatshisha mayi (13) Mukaji wa meji udi ufuma kudi Yehowa (14) Nyoka muana patshidiku ditekemena (18) Meji nkuteleja mubelu (20) 20 Mvinyo udi musekianganyi (1) Muena lulengu kena udima mu muvu wa mashika makole (4) ˆ Meji a muntu adi bu mayi male (5) Didimuija dia kubenga kuditshipa ne lukasa (25) Butumbi bua bansonga mbukole buabu (29) 21 Yehowa udi ulombola muoyo wa mukalenge (1) Buakane mbuimpe kupita mulambu (3) Tshisumi tshidi tshifikisha ku dilubuluka (5) Muntu udi kayi uteleja mupuekele kabakumuteleja (13) Kakuena meji padiku dibenga kumvuangana ne Yehowa (30) ˆ 22 Dına dimpe ndimpe kupita bubanji bua bungi (1) Dilongesha dia ku buana didi dishala matuku onso a muoyo (6) Muena lulengu udi utshina ntambue pambelu (13) Dinyoka didi diumbusha butshimbakane (15) Muenji wa mudimu mupiluke udi ukuatshila bakalenge mudimu (29) 23 Ikala ne budimu paudi witaba dibikila (2) Kulondakaji bubanji (4) Biuma bidi mua kukubuuka (5) Kuikadi munkatshi mua bakanuayi (20) Maluvu makole neasume bu nyoka (32)

26

Diumvuija dia tshidi muena lulengu (13-16) Kubuelankanyi mu matandu a bende (17) Epuka bilele bidi bipuekeshangana milongo (18, 19) Kakuyi nkunyi, kakuena kapia (20, 21) ˆ Meyi a mushiminyinyanganyi wa malu adi bu tupese tua biakudi ˆ tusheme (22)

27

Mubelu wa kudi mulunda udi wambuluisha (5, 6) Muananyi, usankishe muoyo wanyi (11) Tshiamu tshidi tshisakisha tshiamu tshikuabu (17) Umanye tshisumbu tshiebe tshia mikoko (23) Bubanji kabuena bushalaku kashidi (24)

28

Disambila dia muntu udi ubenga kuteleja didi tshintu tshibi (9) Luse luleja muntu udi utonda mpekatu (13) Kakuena bubanji bua lukasa budi kabuyi ne tshilumbu (20) Mubelu mmuimpe kupita kulabidilangana (23) Muena tshipapayi kena upangila tshintu (27)

29

Muana udibu kabayi bakanda udi ufuishishangana bundu (15) Kuoku kakuyi tshikena kumona, bantu kabena badikanda (18) Muena tshiji udi usonsola dikokangana (22) Muena budipuekeshi udi upeta butumbi (23) Ditshina dia bantu didi buteyi (25)

24 Kualakanyi bantu babi (1) Nzubu udi wibakibua ku meji (3) Muntu muakane udi mua kudishinda kadi neajuke (16) Kupingaji bubi ku bubi (29) Dibungila didi difikisha ku bupele (33, 34) 25 NSUMUINU YA SOLOMO MIFUNDA KUDI BANTU BA MUKALENGE HEZIKIYA (25:1–29:27) Dilama malu masokoka (9)

ˆ

ˆ

30 MEYI A AGU (1-33) Kumpeshi bupele anyi bubanji (8) Bintu bidi kabiyi mua kukuta (15, 16)

Malu adi mu NSUMUINU –1:16

1036

Bintu bitu kabiyi bishiya tshifundu (18, 19) Mukaji wa masandi (20) Nyama idi ne meji a ku tshifukilu (24)

Udi ne tshisumi ne wenza mudimu mukole (17) Buimpe budi pa ludimi luende (26) Bana ne bayende badi bamutumbisha (28) Bulengele ne buimpe bua mpala ˆ mbia tshitupa tshıpi (30)

ˆ

31 MEYI A MUKALENGE LEMUELE (1-31) Nnganyi udi mua kupeta mukaji wa tshitembu? (10)

ya Solomo, mua1 Nsumuinu na wa Davidi, mukalenge wa a

b

Isalele: c 2 Bua kulonga1 meji d ne kuitaba dinyoka; ˆ Bua kujingulula meyi a meji; 3 Bua kupeta mubelu e udi ufila busunguluji, Buakane, f dimanya kutapulula malu,1 g ne bululame;2 4 Bua kupesha bantu badi kabayi ne dimanya budimu; h Bua kupesha nsongalume dimanya ne bukokeshi bua kunana lungenyi. i 5 Muena meji udi uteleja ne udi upeta malongesha a bungi; j Muntu udi ne dijingulula dia malu udi upeta meji a kulombola nawu1 k 6 Bua kujingulula lusumuinu ne ngakuilu musokome,1 ˆ Meyi a bena meji ne nshinga yabu. l 7 Ditshina1 dia Yehowa didi ntuadijilu wa dimanya. m Anu bantu batshimbakane ke badi bapetula meji ne mubelu. n 8 Muananyi, teleja mubelu wa tatuebe, o Ne kulekedi dilongesha1 dia mamuebe. p

1:2 1 Ku mua.: “kumanya.” 1:3 1 Anyi “tshidi tshiakane.” 2 Anyi “buakane.” 1:5 1 Anyi “buludiki bua meji.” 1:6 1 Anyi “lusumuinu.” 1:7 1 Anyi “Dinemeka.” 1:8 1 Anyi “mukenji.”

NSHAP. 1 a 1Bk 4:29, 32 Mbi 12:9

b 2Sm 12:24 c 1Bk 2:12 d Nsu 8:11 e Nsu 3:11, 12 f Eb 12:11 g 1Bk 3:28 h Nsu 15:5 i Nsu 2:11 Nsu 3:21 Nsu 8:12

j Nsu 9:9 k 1Sm 25:32, 33 Nsu 24:6

l Mbi 12:11 m Yob 28:28 Nsu 9:10

n Nsu 5:12, 13 Nsu 18:2

o Dut 6:6, 7 Ef 6:4 Eb 12:9

p Lew 19:3 Nsu 31:26 2Tm 1:5

 Mulongo 2 a Nsu 4:7, 9 b Nsu 3:21, 22 c Gen 39:7, 8 Dut 13:6-8

d Nsu 4:14 Nsu 13:20 1Ko 15:33

9 Biobi bidi tshikata tshimpe tshia lumu bua mutu webe a Ne tshilengejilu tshimpe bua nshingu webe. b 10 Muananyi, benji ba mpekatu bobu bakeba kukulobesha, kuitabi to. c 11 Bobu bambe ne: “Luaku tuye. Tualamine bua kuela mashi panshi. Netubutame, bindile bantu badi kabayi ne bualu bua kubenzela bibi kakuyi bualu. 12 Netubamine ne muoyo bu mudi Lukita1 luenza, Bajima, bu mudi bantu badi baya muinshi mu dijimba. 13 Tunyenge biuma biabu bionso bia mushinga mukole; Netuwuje nzubu yetu ne bintu binyenga. 14 Udi ne bua kudisanga netu,1 Ne netuabanyangane bitudi tuiba bungi bua muomumue.”2 15 Muananyi, kubalondi to. Kudiatshi makasa ebe mu njila wabu, d 16 Bualu makasa abu adi aya lubilu bua kuenza malu mabi; 1:12 1 Anyi “Sheole,” mmumue ne: lukita lua bukua bantu buonso. Tang. Diumv. 1:14 1 Anyi “Ela netu nshobo yebe.” 2 Anyi “netusangile tshibombi (tshibuta) tshimue.”

1037 17 18

19

20

21

22

23

24

25

Badi baya lukasa bua kuela mashi panshi. a Kuela bukondo nyunyi mutangile kudi bushuwa tshianana. Ke bualu kayi bantu aba badi baalamina bua kuela mashi panshi; Badi babutama bua kuangata mioyo1 ya bakuabu. Eyi ke njila ya bantu badi bakeba bua kupetela bintu mu njila mubi, Bikala mua kushipesha muoyo1 wa badi babipeta. b Meji malelela c adi ela mbila mu musesu. d Adi atungunuka ne kubandiˆ sha dıyi diawu miaba ya tshinsangansanga. e Adi ela mbila mu masangu a1 misesu idi ne bantu ba bungi. Ku bibuelelu bia biibi bia musoko adi amba ne: f “Nuenu badi kabayi ne dimanya, nenunange dipanga ˆ too ne dıba kayi? Nuenu basekianganyi, nenunange disekangana too ne ˆ dıba kayi? Ne nuenu batshimbakane, nenukine dimanya too ne ˆ dıba kayi? g Itabayi mubelu wanyi.1 h Nunku nennupumuine nyuma wanyi; ˆ Nennumanyishe meyi anyi. i Bualu mvua mubikile, kadi nuvua anu nubenga, Mvua muolole tshianza tshianyi, kadi kakuvua muntu uvua uteya ntema, j Nuakatungunuka ne kulengulula ngenyi yanyi yonso Ne kubenga mubelu wanyi,

1:18, 19 1 Anyi “anyima.” 1:21 1 Ku mua.: “ku mutu kua.” 1:23 1 Anyi “Kudimukayi pandi nnubela.”

NSUMUINU 1:17–2:3 NSHAP. 1 a Nsu 6:16-18 Lom 3:15

b Nsu 15:27 c Lom 16:27 1Ko 1:20 Yak 3:17

d Mat 10:27 e Nsu 8:1-3 Nsu 9:1, 3

f Yne 18:20 Bz 20:20

g Nsu 5:12, 13 Yne 3:20

h Mis 141:5 Bua 3:19

i Yes 54:13 j Yes 65:12 

Mulongo 2 a Bal 10:13, 14 b Mdi 3:44 c Hos 4:6 d Bal 5:8 e Yel 6:19 Gal 6:7

f Yes 48:18 g 2Bk 6:15, 16 Yes 26:3 2Pt 2:9

 NSHAP. 2 h Dut 6:6, 8 i Nsu 1:5 j Eb 5:14 k 1Bk 3:11, 12 Nsu 9:10 2Tm 2:7

26 Meme panyi nenseke padi tshipupu tshinukuata; Nenseke padi tshinudi nutshina tshilua, a 27 Padi tshinudi nutshina tshilua bu mvula wa tshipepele tshikole, Ne tshipupu tshienu tshilua bu tshipepele tshikole, Padi dikenga ne lutatu binukuata. ˆ 28 Dıba adi nebatungunuke ne kumbikila, kadi meme tshiakubandamuna; Nebankebe ne muoyo mujima, kadi kabakumpeta to, b 29 Bualu bavua bakine dimanya, c Ne kabakasungula bua kutshina Yehowa to. d 30 Bakabenga ngenyi yanyi; Kabakanemeka mubelu wanyi wonso to. 31 Nunku nebambule bipeta bibi bia1 njila wabu, e Ne nebukute mubelu wabu2 bobu bine. 32 Bualu dibenga kutumikila dia bantu badi kabayi ne dimanya nedibashipe, Dibenga kutshiuka malu dia batshimbakane nedibabutule. 33 Kadi muntu udi unteleja neasombe mu bukubi f Ne kakutatshishibua kudi ˆ buowa bua tshipupu.” g Muananyi, wewe muitabe ˆ meyi anyi Ne mulame mikenji yanyi bimpe, h 2 Uteya ditshi diebe ku meji i Ne ufila muoyo webe ku dijingulula dia malu; j 3 Kabidi, wewe mubikile lungenyi k

2

1:31 1 Ku mua.: “nebadie mamuma a.” 2 Anyi “meji adibu baluka; malu adibu bapangadija.”

NSUMUINU 2:4-22 4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

Ne mubandishile dijingulula ˆ dia malu dıyi diebe; a Wewe mutungunuke ne kubikeba bu udi ukeba tshiamu tshia arjan, b Ne wewe mutungunuke ne kubikeba bikole bu udi ukeba biuma bisokoka; c Nunku, neujingulule ditshina dia Yehowa, d Ne neupete dimanya dia Nzambi. e Bualu Yehowa muine udi ufila meji; f Mukana muende mudi mupatuka dimanya ne dijingulula dia malu. Yeye udi ulamina bena bululame meji adi ambuluisha; Udi ngabu kudi badi benda ne muoyo mutoke. g Udi utangila njila ya kulumbuluisha kuakane, Ne yeye nealame njila wa bena lulamatu bende. h Nunku, neujingulule tshidi tshiakane, tshimpe ne tshikumbane, Njila mujima wa tshidi tshimpe. i Padi meji abuela mu muoyo webe j Ne dimanya dilengelela anyima1 webe, k Bukokeshi bua kunana lungenyi nebukulame, l Ne dijingulula dia malu nedikukube, Bua kukupandisha ku njila mubi, Kudi muntu udi wakula malu makonyangale, m Kudi bantu badi balekela njila milulame ˆ Bua kuendela mu njila ya mıdima, n

2:10 1 Tang. Diumv.

1038 NSHAP. 2 a Flp 1:9 b Mis 19:9, 10 c Yob 28:15-18 d Yob 28:28 Nsu 8:13 Yel 32:40

e Yel 9:24 1Yn 5:20

f Eks 31:2, 3 1Bk 4:29 2Tm 3:16, 17 Yak 3:17

g Mis 41:12 Nsu 28:18

h Mis 97:10 i Mbi 12:13 Mik 6:8 Mat 22:37-40

j Mis 119:111 k Bz 17:11 l Mbi 7:12 m Nsu 8:13 n Yne 3:19 

Mulongo 2 a Gen 39:10-12 Nsu 6:23, 24 Nsu 7:4, 5

b Gen 2:24 Nsu 5:18

c Nsu 5:3, 5 Nsu 5:20, 23 Nsu 9:16-18 Ef 5:5

d Mbi 7:26 Bua 22:15

e Nsu 13:20 f Mis 37:11, 29 g Mis 104:35 Nsu 10:7 Mat 25:46

h Dut 28:45, 63

14 Kudi badi basanka bua dienza dia malu mabi, Badi basanka bua dibipa dia malu mabi, 15 Badi njila yabu mikonyangale Ne badi njila wabu mujima muikale wa bibenda. 16 Nebikupandishe kudi mukaji muenzavi,1 ˆ Ku meyi a ntekesha2 a mukaji wa masandi,3 a 17 Udi ulekela muena diende wa pa muoyo1 wa ku bunsonga buende b Ne udi upua tshipungidi tshia Nzambi wende muoyo; 18 Bualu nzubu wende udi udina too ne mu lufu, Ne njila1 yende idi ifikisha kudi badi kabayi ne bukole mu lufu. c 19 Muntu nansha umue wa ku badi balala nende1 kakupingana Ne kabakupetulula nansha njila ya muoyo to. d 20 Nunku londa njila wa bantu bimpe Ne shala mu njila ya bantu bakane, e 21 Bualu, anu bena bululame ke basomba pa buloba, Ne badi kabayi mua kubandibua1 nebashalapu. f 22 Kadi bantu babi, nebumbushibue pa buloba, g Ne nebumbushapu batungidianganyi. h 2:16 1 Ku mua.: “muenyi.” Bidi bimueneka ne: mmuntu udi bikadilu biende bimuvuije mubengangane ne Nzambi. 2 Anyi “adi asesuisha.” 3 Ku mua.: “wa ku babende.” Bidi bimueneka ne: mmuntu udi bikadilu biende bimushiye kule ne Nzambi. 2:17 1 Anyi “bayende.” 2:18 1 Ku mua.: “tujila.” 2:19 1 Ku mua.: “badi babuela kudiye.” 2:21 1 Anyi “muntu udi ulama muoyo mutoke.”

1039

3 2

3

4

5

6

7

8

9

10

Muananyi, kupu dilongesha dianyi1 muoyo, Ne muoyo webe utumikile ˆ meyi anyi, Bualu biobi nebikukumbajile matuku a bungi Ne bidimu bia muoyo ne ditalala. a Kulekedi dinanga dia lulamatu ne lulamatu1 biumbuka kuudi. b Ubisuike mu nshingu muebe; Ubifunde pa kabaya ka muoyo webe; c Nunku newanyishibue ne neupete busunguluji buimpe ˆ Ku mesu kua Nzambi ne kua muntu. d Eyemena Yehowa e ne muoyo webe wonso, Kueyemenyi1 dijingulula diebe dia malu. f Umumanye mu njila yebe yonso, g Ne yeye nealulamije njila yebe. h ˆ Kulu muena meji ku mesu kuebe nkayebe. i Tshina Yehowa ne umbuka ku malu mabi. Bualu ebu nebuikale luondapu bua mubidi1 webe Ne dikoleshibua bua mifuba yebe. Tumbisha Yehowa ne bintu biebe bia mushinga, j Ne mamuma a kumpala1 a bintu biebe bionso bia pa madimi;2 k Nunku mayeba ebe neuwule tente, l Ne bilaminu1 biebe nebiuwule tente ne mvinyo mupiamupia uyila ne panshi.

3:1 1 Anyi “mukenji wanyi.” 3:3 1 Anyi “bulelela.” 3:5 1 Ku mua.: “kushindaˆ menyi.” 3:8 1 Ku mua.: “mufu.” 3:9 1 Anyi “bintu bitambe buimpe.” 2 Anyi “lupetu luebe luonso.” 3:10 1 Anyi “bikaminu bia mvinyo.”

NSUMUINU 3:1-21 NSHAP. 3 a Dut 5:16 b Hos 12:6 c Dut 6:6, 8 d 2Ko 8:21 e Yes 26:4 Yel 17:7

f Nsu 28:26 Yel 10:23 1Ko 3:18

g 1Sm 23:2, 4 Neh 1:11 Flp 4:6

h Yos 1:7 Mis 25:9 Yak 1:5

i Nsu 26:12 Lom 12:16

j Nom 31:50 Dut 16:16 Luk 16:9 1Tm 6:18

k Eks 23:19 l 2Ku 31:10 Mal 3:10

 Mulongo 2 a Nsu 15:32 Eb 12:5, 6

b Mis 94:12 c Bua 3:19 d Dut 8:5 Eb 12:7, 9

e Mbi 7:12 f Yob 28:15, 18 g Flp 4:9 h Mis 1:1, 2 i Mis 104:24

11 Muananyi, kubengi dinyoka dia Yehowa, a Ne kukinyi mubelu wende, b 12 Bualu Yehowa udi ubela bantu badiye munange, c Anu mutu tatu ubela muanende udi umusankisha. d 13 Wa diakalenga mmuntu udi upeta meji e Ne muntu udi upeta dijingulula dia malu; 14 Kuapeta nkupite kupeta tshiamu tshia arjan, Ne kuikala nawu bu lupetu nkupite kuikala ne or. f 15 Adi ne mushinga wa bungi kupita mabue a koraye;1 Kakuena tshintu tshiudi ujinga tshidi mua kufuanyikijibua nawu. 16 Muoyo wa matuku a bungi udi mu tshianza tshiawu tshia balume; Biuma ne butumbi bidi mu tshianza tshiawu tshia bakaji. 17 Njila yawu idi isankisha, Ne tujila tuawu tuonso ntua ditalala. g 18 Adi mutshi wa muoyo kudi badi baakuata, Ne nebabikile badi batungunuka ne kuakuata bikole ne: mba diakalenga. h 19 Yehowa wakashimika buloba ne meji. i Wakajadika diulu bikole ne dijingulula dia malu. j ˆ 20 Bua dimanya diende, mayi male akapanduluka Ne muulu mua matutu muakamatshisha lumuma. k ˆ 21 Muananyi, kumbushi mesu ebe ku bintu ebi.1 Ulame meji adi ambuluisha ne bukokeshi bua kunana lungenyi;

j Nsu 8:27 Yel 10:12

k Yob 36:27 Yob 38:37 Yel 10:13

3:15 1 Tang. Diumv. 3:21 1 Bidi bimueneka ne: badi bakula bua ngikadilu ya Nzambi idibu baleje mu mvese idi midianjidile.

NSUMUINU 3:22–4:7 22 Biobi nebikupeshe1 muoyo Ne nebikale tshilengejilu bua nshingu webe; 23 Pashishe newendele mu njila webe mu bukubi, Ne dikasa diebe kadiakutondoka1 nansha. a 24 Paudi ulala, kuakuikala ne ˆ buowa; b Neulale, ne tulu tuebe netuikale tuimpe. c 25 Kuakutshina bualu nansha bumue bua tshimpitshimpi budi butshinyisha d Anyi tshipepele tshikole tshidi tshiluila bantu babi. e 26 Bualu Yehowa neikale tshieyemenu tshiebe; f Nealame dikasa diebe bua kadikuatshibu. g 27 Kubengi bua kufila tshintu tshimpe kudi bantu baudi ne bua kutshipesha1 h Biwikala ne bukokeshi2 bua kuambuluisha. i 28 Kuambidi muinebe ne: “Ndaku; upingane pashishe! Nenkupeshatshi malaba,” Biwikala udi mua kutshifila mpindieu. 29 Kueledi muinebe meji a kumuenzela bibi j Padiye musombe udiumvua mu bukubi ku luseke kuebe. 30 Kutandianganyi ne muntu kakuyi bualu k Bikalaye kayi mukuenzele bualu bubi. l 31 Kualakanyi muena tshikisu m Anyi kusungudi njila wende nansha umue to, 32 Bualu Yehowa udi ukina muntu muena malu a bibenda, n 3:22 1 Anyi “nebipeshe anyima webe.” 3:23 1 Anyi “kadiakukuma ku tshintu nansha tshimue.” 3:27 1 Anyi “kudi benatshi.” 2 Anyi “Bikala tshianza tshiebe ne bukokeshi.”

1040

NSHAP. 3 a Yes 26:7 b Mis 3:5 Nsu 6:22

33

c Mbi 5:12 d Mis 27:1 e Mis 73:12, 19 f Nsu 10:29

34

Nsu 28:1

g Mis 91:14 h Yak 2:15, 16 i Dut 15:7, 8

35

Nsu 28:27

j Nsu 6:16, 18 k Nsu 18:6 Nsu 20:3

l Lom 12:18 m Mis 37:1

4

Nsu 23:17

n Nsu 6:16, 17 

2

Mulongo 2 a Mis 15:1, 2 Mis 24:3, 4 Mis 25:14

b Dut 28:15

3

Yos 7:24, 25 Est 9:24, 25

c Yob 42:12, 13 Mis 37:25

4

d Nsu 19:29 e Mis 37:11 Mis 138:6 Yes 57:15 Yak 4:6

f Est 6:11, 12

5

Nsu 12:8

 NSHAP. 4 g Dut 6:6, 7 Nsu 19:20 Ef 6:1

6

h 1Ku 28:9 i 1Bk 2:12 j 1Bk 1:16-21 k Dut 4:9 l Lew 18:5 m Neh 8:3, 8 Nsu 9:10

n Mbi 7:12 o Nsu 15:14 Mat 13:23 Eb 5:14

7

ˆ Kadi bulunda buende busheme budi kudi bena bululame. a Mulawu wa Yehowa udi pa nzubu wa muntu mubi, b Kadi yeye udi ubenesha nzubu wa bantu bakane. c Bualu yeye udi useka badi basekangana, d Kadi udi uleja bena bupuekele luse. e Bena meji nebapiane lumu, Kadi batatakane badi batumbisha dipuekeshibua milongo. f Bana banyi, telejayi mubelu wa tatu; g Teyayi ntema bua nupete dijingulula dia malu, Bualu nennupeshe diyisha dimpe; Kanulekedi dilongesha1 dianyi. h Mvua muana wa bushuwa kudi tatuanyi i Ne eu uvua mamuanyi mutambe kunanga. j Yeye wakandongesha, kuambaye ne: “Muoyo webe ˆ ukuate meyi anyi bikole. k Lama mikenji yanyi ne ushale ne muoyo. l Peta meji, peta dijingulula dia malu. m Kupu muoyo, ne kusesuki ku malu andi ngamba. Kualekedi to, ne wowu neakukube. Uanange, ne wowu neakulame. Meji ntshintu tshia mushinga mukole,1 n nunku peta meji, Ne mu bintu bionso biudi upeta, upete kabidi dijingulula dia malu. o

4:2 1 Anyi “mukenji.” 4:7 1 Anyi “tshia kumpala.”

1041 8 Uangate ne mushinga wa bungi menemene, ne owu neakubandishe. a Owu neakupeshe lumu, bualu udi muwupukile. b 9 Owu nease tshikata tshimpe tshia lumu ku mutu kuebe; Neakulengeje ne tshifulu tshia butumbi tshia bulengele.” 10 Teleja, muananyi, ne itaba ˆ meyi anyi, Bidimu bia muoyo webe nebikale bia bungi. c 11 Nenkulongeshe mu njila wa meji; d Nenkulombole mu tujila tua bululame. e 12 Paudi wenda, makasa ebe kaakupeta tshipumbishi; Ne wewe munyeme, kuakutondoka to. 13 Ukuate mubelu bikole; kuwulekedi uya to. f Uwulame, bualu wowu udi muoyo webe. g 14 Kubuedi mu njila wa bantu babi, Ne kuendedi mu njila wa bena malu mabi. h 15 Umuepuke, kumulondi to; i Umbukaku, ne pita ne njila webe. j 16 Bualu bobu kabena mua kulala padibu kabayi banji kuenza bualu bubi. Kabena bapeta tulu padibu kabayi banji kushindisha muntu. 17 Badi badia diampa dia malu mabi, Ne badi banua mvinyo wa tshikisu. 18 Kadi njila wa bantu bakane udi bu butoke bua bukenke bua mu dinda dinda Budi buenda butoka anu kutoka too ne padi munda munya mukumbana. k

NSUMUINU 4:8–5:2 NSHAP. 4 a Dan 1:17, 20 b 1Bk 4:29 c Dut 5:16 d 1Bk 4:29 e Yes 26:7 f Nsu 8:10 Eb 2:1 Eb 12:5, 6

g Dut 32:45-47 Eb 12:11

h Mis 1:1 1Ko 15:33

i Amo 5:15 Ef 5:11

j Nsu 5:3, 8 1Ts 5:22

k 2Sm 23:3, 4 Mis 119:105 1Ko 13:12 2Ko 4:6 2Pt 1:19

 Mulongo 2 a Mis 40:8 Nsu 2:1

b 1Tm 4:8 c Yel 17:9

ˆ 7:21-23 Mak Ef 6:14

d 1Pt 2:1 e Mat 6:22 f Ef 5:15 g Dut 12:32 Yos 1:7

 NSHAP. 5 h 1Bk 4:29 Yak 1:19

19 Njila wa bantu babi udi bu ˆ mıdima; Bobu ki mbamanye tshidi tshibalenduisha. 20 Muananyi, teya ntema ku ˆ meyi anyi; Teleja bimpe1 malu andi ngamba. ˆ 21 Kumbushi mesu ebe kudiwu; Ualame munda menemene mua muoyo webe, a 22 Bualu owu adi muoyo kudi badi baapeta b Ne adi makanda a mubidi bua mubidi wabu mujima.1 23 Kumpala kua bintu bionso biudi ulama, ulame muoyo webe, c Bualu munda muawu mudi mupatuka mishimi ya muoyo. 24 Umbusha ngakuilu mukonyangale kuudi, d Ne miyuki ya bibenda yikale kule nebe. ˆ 25 Mesu ebe adi ne bua kutangila anu kumpala, ˆ Eyowa, tangija mesu ebe1 anu kumpala kuebe. e 26 Ulandakaje1 njila wa makasa ebe, f Ne njila yebe yonso neyikale mijalame. 27 Kuinami ku dia balume anyi ku dia bakaji. g Umbusha makasa ebe ku malu mabi. Muananyi, teya ntema ku meji anyi. Teleja bimpe1 dijingulula dianyi dia malu, h 2 Bua ulame bukokeshi buebe bua kunana lungenyi

5

4:20; 5:1 1 Ku mua.: “Inyika ditshi diebe ku.” 4:22 1 Ku mua.: “bua musunyi ˆ wabu wonso.” 4:25 1 Anyi “mesu ebe adi abalakana.” 4:26 1 Anyi pamuapa: “Ukonkonone bimpe.”

NSUMUINU 5:3-21 3

4

5

6

7

8

9

10

11

Ne mishiku yebe ilame dimanya. a Bualu mishiku ya mukaji muenzavi1 idi imatshisha mamata bu dipula2 dia buitshi, b Ne mukana muende mmufinunuke kupita mafuta. c Kadi ku ndekelu udi bululu bu mutshi wa bululu d Ne mmutue bu muele wa mvita wa ntapa kubidi. e Makasa ende adi apueka mu lufu. Ne makasa ende adi afikisha buludiludi ku Lukita.1 Kena utuma lungenyi ku njila wa muoyo. Njila wende udi utankakana, kadi ki mmumanye kudiye uya. Mpindieu, bana banyi, ntelejayi Ne kanumbuki ku malu andi ngamba. Ikala kule nende; Kusemenyi pabuipi ne tshibuelelu tshia nzubu wende, f ˆ Bua kufidi buneme buebe kudi bantu bakuabu g Anyi bua kupuodi bidimu bia malu a tshikisu; h Bua benyi kabapuitshi bubanji1 buebe i Ne biuvua mukuatshile mudimu mukole kabibuedi mu nzubu wa muntu wa ku babende. Tshianana, neutue mikemu ku ndekelu kua muoyo webe Padi misunyi yebe ne mubidi webe binyana j

5:3, 20 1 Ku mua.: “muenyi.” Tang. Nsu 2:16. 5:3 2 Anyi “dikatshi.” 5:5 1 Anyi “Sheole,” mmumue ne: lukita lua bukua bantu buonso. Tang. Diumv. 5:10 1 Anyi “bukole.”

1042 NSHAP. 5 a Nsu 15:7

b Nsu 7:14-21

c Nsu 9:16, 17

d Mbi 7:26

e Nsu 6:32, 33

f Nsu 9:14, 15

g Nsu 29:3

h Nsu 6:33-35 Nsu 7:23

i Nsu 31:3 Luk 15:30

j Nsu 7:22, 23 

Mulongo 2 a Nsu 6:27-29

b 1Ko 7:3 Eb 13:4

c Nsu 5:20

d Gen 2:24

e Dut 24:5 Mbi 9:9

12 Ne udi wamba ne: “Ke mumvua mukine dinyoka nunku! Ke muvua muoyo wanyi mupetule mubelu nunku! ˆ 13 Tshivua muteleje dıyi dia bayishi banyi Anyi muteye ntema kudi balongeshi banyi to. 14 Mvua muambe kubutuka butubutu Munkatshi mua tshisumbu tshijima.”1 a ˆ 15 Nuaku mayi a mu tshina ˆ tshiebe wewe tshia mayi ˆ Ne mayi adi apatuka1 mu tshina tshiebe wewe. b ˆ 16 Mishimi yebe ya mayi idi ne bua kutangalaka pambelu, ˆ Ne tusulu tuebe tua mayi tudi ne bua kutangalaka mu miaba ya tshinsangansanga anyi? c 17 Tuikale tuebe nkayebe, Katuikadi tuebe ne benyi. d ˆ 18 Mushimi webe wa mayi ubeneshibue,1 Ne sanka ne mukaji wa ku bunsongalume buebe, e 19 Dishina dia ngulungu dinangibue, mbuji mulengele wa ku mikuna.1 f Mabele ende akusankishe2 bikondo bionso. Ukokibue ku dinanga diende misangu yonso. g 20 Nunku muananyi, bua tshinyi udi ne bua kukokibua kudi mukaji muenzavi1 Peshi kupukila tshiadi tshia mukaji wa masandi?2 h 21 Bualu njila ya muntu idi kuˆ mpala kua mesu a Yehowa;

f Mso 2:9

g Gen 26:8 Gen 29:20 Mso 8:6

h Nsu 22:14

5:14 1 Ku mua.: “munkatshi mua musumba wa bantu ne mua tshisumbu.” 5:15 1 Anyi “mimpe a.” 5:18 1 Anyi ˆ “Mpokolo webe wa mayi abeneshibue.” 5:19 1 Anyi “mbuji wa tshisuku.” 2 Anyi “akulewule.” 5:20 2 Ku mua.: “wa ku babende.” Tang. Nsu 2:16.

1043 22

23

6 2

3

4 5

6

7 8

Yeye udi ukonkonona njila yende yonso. a Muntu mubi udi ukuatshibua mu buteyi bua bilema biende nkayende, Ne neakuatshibue mu mionji ya mpekatu wende nkayende. b Neafue bua dipangila dia mubelu Ne neapambuke bua butshimbakane buende bupite bungi. Muananyi, wewe mueyeke tshieya1 bua muinebe, c Wewe muoluele muenyi tshianza bua kupunga neˆ nde dıyi,2 d Wewe mukuatshike mu buteyi bua dilaya diebe, ˆ Mukuatshibue ku meyi a mukana muebe, e Muananyi, enza nunku, udisungile, Bualu udi mukuluke mu tshianza tshia muinebe: Ndaku, udipuekeshe ne usengelele muinebe ne disuminyina. f ˆ Kuitabi bua mesu ebe alale, Anyi bua bilafinyi biebe bibungile to. Disungila bu kabuluku mu tshianza tshia tshilembi, Bu nyunyi mu tshianza tshia tshilembi tshia nyunyi. Ndaku kudi kankenene, wewe muena lulengu; g Utangile njila yaku ne ulue muena meji. Nansha mudiku kakayi ne mulombodi, mutangidi, anyi mfumu, Kadi kalongolola biakudia biaku mu muvu wa luya lukole,1 h Ne kasangisha biakudia biaku mu tshikondo tshia dinowa.

6:1 1 Ku mua.: “mudieyeke.” 2 Mmumue ´ ´ ne: “dilaya.” 6:8 1 Anyi “ete.”

NSUMUINU 5:22–6:20 NSHAP. 5 a 2Ku 16:9 Mis 11:4 Mis 17:3 Yel 17:10 Eb 4:13

b Mis 7:14-16 Gal 6:7

 NSHAP. 6 c Nsu 17:18 d Nsu 11:15 Nsu 20:16

e Nsu 18:7 f Mat 5:25 g Nsu 10:26 Nsu 26:13-15

h Nsu 30:24, 25 

Mulongo 2 a Nsu 20:13 Nsu 24:33, 34 Mbi 4:5

b Nsu 13:4 Nsu 20:4 Nsu 24:30-34

c Nsu 16:27 Yak 3:6

d Nsu 10:10 Nsu 16:30

e Mis 36:1, 4 Yes 32:7 Mik 2:1

f Nsu 16:28 Lom 16:17

g Mis 73:12, 18 h Mis 101:5 Nsu 8:13 Nsu 16:5

i Nsu 12:22 Bua 21:8

j Gen 4:8, 10 Nom 35:31 Dut 27:25

k Nsu 11:20 Zek 8:17 Mal 2:16

l Eks 23:1 m Lew 19:16 Gal 5:20, 21 Yak 3:14, 15

9 Wewe muena lulengu, neulaˆ le muaba au too ne dıba kayi? ˆ Ndıba kayi diwajuka ku tulu tuebe? 10 Kulala ndambu, kubungila ndambu, Kuvunga bianza ndambu bua kuikisha, a 11 Nunku, bupele buebe nebulue anu bu munyengianganyi wa bintu, Ne dikenguluka diebe dia bintu nedilue bu muntu muambule bia mvita. b 12 Muntu mubi wa tshianana udi utambakana ne ngakuilu mukonyangale; c ˆ 13 Yeye udi uvinya dısu diende, d ulejangana malu ne dikasa diende, ne ulejangana malu ne minu yende. 14 Muikale ne muoyo munyanguke, Yeye udi misangu yonso ulukakaja meji mabi e ne uvudija matandu. f 15 Nunku, dikenga diende nedilue mu tshimpitshimpi; Mu mutantshi mukese nebamutshibule kakuyi mushindu wa kuondopibuaye. g 16 Kudi malu asambombo adi Yehowa mukine; Eyowa, malu muanda mutekete adiye1 kayi wanyisha: ˆ 17 Mesu a didibandisha, h ludimi ludi ludinga, i ne bianza bidi biela mashi adi kaayi ne bualu panshi, j 18 Muoyo udi upangadija malu mabi, k ne makasa adi aya lubilu ku malu mabi, 19 Ntemu wa dishima udi ushima anu kushima, l Ne muntu yonso udi ujudija matandu munkatshi mua bana ba muntu. m ˆ 20 Muananyi, tumikila dıyi dia tatuebe, 6:16 1 Anyi “bidi anyima wende.”

NSUMUINU 6:21–7:5 21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

Ne kulekedi dilongesha1 dia mamuebe. a Ubisuike ku muoyo webe misangu yonso; Ubijingile mu nshingu muebe. Paudi wendakana, nedikulombole; Paudi ulala, nedishale dikulame; Ne paudi ubika, nediakule nebe.1 ˆ Bualu dıyi didi muendu, b Ne mukenji udi butoke, c Ne mibelu ya dinyoka idi njila wa ku muoyo. d Biobi nebikuepule kudi mukaji mubi, e Ku ludimi lua mukaji wa masandi1 ludi lusesuisha. f Kujingi bulengele buende mu muoyo webe g Anyi kumulekedi ukukoka ˆ ne mesu ende a ntekesha, Bualu, bua mukaji wa ndumba, muntu udi uvuijibua tshipese tshia diampa, h Kadi mukaji wa muntu mukuabu udi ulemba muoyo1 wa mushinga mukole. Muntu udiku mua kukunguija kapia mu tshiadi tshiende, kayi wosha bilamba biende anyi? i Peshi muntu udiku mua kuendela pa makala a kapia kayi woshika makasa ende anyi? Bidi muomumue ne muntu udi ulala ne mukaji wa muinende; Muntu yonso udi umulenga kakupanga kupeta dinyoka. j Bantu kabena bapetula muivi

6:20; 7:2 1 Anyi “mukenji.” 6:22 1 Anyi “nedikulongeshe.” 6:24; 7:5 1 Ku mua.: “wa ku babende.” Tang. Nsu 2:16. 6:26 1 Anyi “anyima.”

1044 NSHAP. 6 a Dut 21:18, 21 Ef 6:1

31

b Mis 119:105 c Yes 51:4 d Nsu 4:13 Eb 12:11

32

e Mbi 7:26 f Nsu 5:3 Nsu 7:4, 5

g Mat 5:28

33

Yak 1:14, 15

h Nsu 29:3 Luk 15:16, 30

34

i Gal 6:7 j 2Sm 11:4 2Sm 12:10, 11 Nsu 6:32-35 Eb 13:4

35

 Mulongo 2 a Eks 22:1, 4 b Nsu 2:18, 19 Nsu 5:20, 23 Mal 3:5 1Ko 6:9, 10 Eb 13:4

7 2

c Nsu 5:8, 9 d 1Bk 15:5 1Ku 5:1 Mat 1:6

e Gen 39:19, 20 

3 4

NSHAP. 7 f Nsu 10:14 g Lew 18:5 Dut 5:16 Yes 55:3 Yne 12:50

h Nsu 2:10, 11 i Nsu 23:27, 28 j Nsu 2:11, 16 Nsu 5:3 Nsu 6:23, 24

5

Yeye muibe bua kukuta1 padiye ne nzala. Kadi, padibu bamukuata, yeye neafute misangu muanda mutekete; Yeye neafile bintu bionso bia mushinga bia mu nzubu muende. a Muntu udi wenda masandi ne mukaji mmupangile lungenyi lujalame;1 Muntu udi wenza nunku udi udikebela2 kabutu. b Neapete anu mputa ne dipuekeshibua dia milongo, c Ne bundu buende kabuakujimijibua to. d Bualu mukawu udi ujula mulume luonji; Kakuleja luse padiye udisombuela. e Kakuitaba bua bamufute tshintu1 nansha; Kakutukija nansha wewe mumupeshe dipa bunene kayi. ˆ Muananyi, lama meyi anyi, Ne ulame mikenji yanyi bimpe. f ˆ Lama meyi anyi bua wikale ne muoyo; g Ulame dilongesha1 dianyi bu ˆ kamonyi ka dısu diebe. Bisuika ku minu yebe; Bifunda pa kabaya ka muoyo webe. h Ambila meji ne: “Udi muanetu wa bakaji,” Ne bikila dijingulula dia malu ne: “mulela wanyi,” Bua bikuepule kudi mukaji muenzavi,2 i Kudi mukaji wa masandi1 ne ˆ meyi ende a ntekesha.3 j

6:30 1 Anyi “kukutshisha anyima wende.” 6:32 1 Ku mua.: “kena ne muoyo wa munda.” 2 Anyi “ukebela anyima wende.” 6:35 1 Anyi “tshia kupikula natshi.” 7:5 2 Ku mua.: “muenyi.” Tang. Nsu 2:16. 3 Anyi “adi asesuisha.”

1045 6 Pa dididishi dia ku nzubu wanyi, Pa masoso a ku dididishi dianyi, ngakatangila panshi, 7 Pamvua ntangila bantu bitaba mvinyingu,1 Ngakamona munkatshi mua bansonga, nsongalume mukuabu uvua kayi ne lungenyi lujalame.2 a 8 Yeye wakapitshila mu njila pabuipi ne disangu diende,1 Ne wakaya mutangile ku nzubu kuende 9 Pakavua panshi pafiika, ku dilolo, b Pakavua butuku bukeba kuiˆ la ne mıdima ikeba kulua. 10 Pashishe ngakamona mukaji kampanda usambakena nende, Muvuale bu1 mukaji wa ndumba, c muikale ne muoyo wa budimu. 11 Udi ne mutoyi ne mutu mukole. d Katu usomba1 kumbelu nansha. 12 Udi katantshi pambelu, katantshi miaba ya tshinsangansanga, Udi ubutama pabuipi ne disangu dionso. e 13 Udi umukuata, umutua mishiku; Ne mpala wa dikamakama, udi umuambila ne: 14 “Mvua ne bua kufila milambu ya diumvuangana. f Ndi mukumbaje mitshipu yanyi lelu. 15 Ke bualu kayi mvua mupatuke bua kutuilangana nebe, Bua kukukeba, ne ngakakupeta! 7:7 1 Anyi “bavua kabayi ne dimanya.” 2 Ku mua.: “kayi ne muoyo wa munda.” 7:8 1 Anyi “dia mukaji.” 7:10 1 Anyi “bilamba bia.” 7:11 1 Anyi “Makasa ende kaatu asomba.”

NSUMUINU 7:6-26 NSHAP. 7 a Nsu 6:32 Nsu 9:16, 17

b Yob 24:15

c Yel 4:30

d Nsu 9:13-18

e Nsu 23:27, 28

f Lew 19:5 

Mulongo 2 a Yhz 27:7

b Mso 3:6 Mso 4:14

c Nsu 5:3

d 1Ko 6:18

e Nsu 5:8-11

f Nsu 5:8

g Mbi 7:26

16 Ndi muadije pa bulalu buanyi bilamba bimpe bia kubuikilapu, Bilamba bia line bia mekala bia mu Ejipitu. a 17 Ndi mumiamine mire, alowe ne kinamona pa bulalu buanyi. b 18 Luaku, tunue dinanga dietu tutondeshe too ne mu dinda; Tudisankishe ne mananga makole, 19 Bualu bayanyi kena kumbelu to; Mmuye ku luendu lule. 20 Uvua muye ne tshibombi tshia makuta, Yeye neapingane anu dituku didi ngondo ulua tshitongatonga.” 21 Yeye udi umupambuisha ne ˆ meyi a bujitu a kumuitabijija nawu. c ˆ Udi umusesuisha ne meyi a ntekesha. 22 Diakamue yeye udi umulonda bu ngombe uya ku tshishipelu, Bu mutshimbakane wa kupeshila dinyoka mu bikunyi,1 d 23 Too ne padi mukete utubula mutshima wende; Bu nyunyi udi uya lubilu mu buteyi, yeye ki mmumanye ne: neajimije muoyo1 wende to. e 24 Mpindieu, bana banyi, ntelejayi; ˆ Teyayi ntema ku meyi andi ngamba. 25 Kulekedi muoyo webe usesuka bua kuyila mu njila yende. Kupambuki bua kulonda njila yende to, f 26 Bualu mmufikishe ba bungi ku dikuluka bafue, g 7:22 1 Anyi “nkanu.” 7:23 1 Anyi “anyima.”

NSUMUINU 7:27–8:19 27

8 2

3

4

5

6

7

8

9

Ne badiye mushipe mbapite bungi. a Nzubu wende udi ufikisha ku Lukita;1 Udi upueka too ne mu nzubu ya munda ya lufu. Meji kaena ela lubila anyi? Dijingulula dia malu kadiena ˆ dibandisha dıyi diadi anyi? b Pa miaba mitumbuke c ya kumpenga kua njila, Adi imana mu masangu a njila. Pabuipi ne biibi bia kubuelela mu tshimenga, Ku bibuelelu bia ku mishiku ya mbelu, Owu adi atungunuka ne kueˆ la dıyi dikole ne: d “Nuenu bantu, ndi nnuela ˆ dıyi; Ndi mbandishila muntu yoˆ nso1 dıyi dianyi. Nuenu badi kabayi ne dimanya, longayi budimu; e Nuenu batatakane, petayi muoyo wa dijingulula dia malu.1 Telejayi, bualu tshindi ngamba tshidi ne mushinga, Mishiku yanyi idi yakula malu majalame; Bualu mukana muanyi mudi muamba bulelela bitekete bitekete, Ne mishiku yanyi idi ikina malu mabi. ˆ Meyi onso a mukana muanyi mmakane. Nansha dimue dia kudiwu ki ndibi peshi dikonyangale to. Buonso buawu mmalulame kudi muntu udi ne dijingulula dia malu

7:27 1 Anyi “Sheole,” mmumue ne: lukita lua bukua bantu buonso. Tang. Diumv. 8:4 1 Ku mua.: “bana ba bantu.” 8:5 1 Ku mua.: “jingululayi tshidi muoyo.”

1046 NSHAP. 7 a 1Ko 10:8 

NSHAP. 8

10

b Nsu 1:20, 21

11 c Mat 10:27

d Bz 20:20

12 e Mis 19:7 

Mulongo 2 a Mis 19:9, 10 Mis 119:72, 127 Nsu 3:13-15

13

b Nsu 2:11 Nsu 5:1, 2

14

c Mis 97:10 Mis 101:3 Nsu 16:6 Lom 12:9

15

d Mis 101:5 1Pt 5:5

16

e Nsu 4:24

f Nsu 2:7

17

g Nsu 4:7

18

h Nsu 24:5

19 i Mis 72:1

j Nsu 2:4, 5

k Nsu 3:13, 14

Ne mmakane kudi bantu badi bapete dimanya. Angatayi mubelu wanyi pamutu pa arjan, Ne dimanya pamutu pa or mutambe buimpe, a Bualu meji mmimpe kupita mabue a koraye;1 Bintu bikuabu bionso bia mushinga kabiena mua kufuanyikijibua nawu to. Meme meji, ndi nsomba pamue ne budimu; Ndi mupete dimanya ne bukokeshi bua kunana lungenyi. b Ditshina dia Yehowa didi diumvuija kukina malu mabi. c Ndi nkina didibandisha ne lutambishi, d njila mubi ne ngakuilu mubi. e Ndi ne mubelu muimpe ne meji adi ambuluisha; f Dijingulula dia malu g ne bukole h mbianyi. Ku diambuluisha dianyi bakalenge badi batungunuka ne kukokesha, Ne bakokeshi banene badi bela mikenji ya buakane. i Ku diambuluisha dianyi bakokeshi badi batungunuka ne kukokesha, Ne bantu banene badi balumbuluisha mu buakane. Ndi munange badi bannange, Ne badi bankeba nebampete. j Bubanji ne butumbi bidi kundi, Biuma bia kashidi1 ne buakane. Mamuma anyi mmimpe kupita or, kupita too ne or mulengeja, Ne bintu bindi mpatula mbimpe kupita arjan mutambe buimpe. k

8:11 1 Tang. Diumv. 8:18 1 Anyi “Bintu bia mushinga bipiana.”

1047 20 Ndi ngendela mu njila wa buakane, Munkatshi mua njila ya kulumbuluisha kuakane; 21 Ndi mpesha badi bannange bumpianyi bua mushinga, Ne ndi nguwuja mayeba abu tente. 22 Yehowa wakamfuka bu tshibangidilu tshia njila wende, a Wa kumpala menemene wa ku midimu yende ya kale kale. b 23 Katshia ku bikondo bia kale,1 ngakajadikibua, c Katshia ku tshibangidilu, katshia ku bikondo bia kumpala kua buloba. d ˆ 24 Pavua mayi male kaayi manji kuikalaku, e meme ngakaledibua,1 Pavua mishimi idi ipueka ˆ mayi kayiyi mianji kuikalaku. 25 Kumpala kua mikuna minene kujadikibuayi, Kumpala kua mikuna mikese, meme ngakaledibua, 26 Pavuaye kayi muanji kufuka buloba ne mpata yabu Peshi mabulu a kumpala a buloba. 27 Pavuaye mulongolole diulu, f meme mvuaku; Pavuaye muele mushonyi udi bu mukalu wa diulu ne buˆ loba1 pa mutu pa mayi, g 28 Pavuaye mujadike1 matutu muulu, Pavuaye mujadike mishimi ya mu ndondo, 29 Pavuaye muelele mbuu mukenji ˆ Bua mayi ende kaasambuki ˆ dıyi dituma diende, h 8:23 1 Anyi “Katshia ku tshikondo tshia kale ne kale.” 8:24 1 Anyi “ngakaledibua bu mu bisama bikole.” 8:27 1 Ku mua.: “tshijengu.” 8:28 1 Ku mua.: “mukoleshe.”

NSUMUINU 8:20–9:2 NSHAP. 8 a Yne 1:1-3, 14

30

b Kls 1:15-17

c Mik 5:2

31 d Yne 8:58 Yne 17:5

e Gen 1:2

32 f Mis 33:6 Yel 10:12

33 g Gen 1:6, 7 Yob 26:10

34

h Yob 38:8-11 Mis 33:7 Mis 104:6-9 Yel 5:22

 Mulongo 2

35

a Gen 1:26 Yne 1:1, 3 Yne 17:5 Kls 1:15, 16

36

b Yes 42:1 Mat 3:17

9

c Yob 38:7

2 d Nsu 3:11 Nsu 4:13 Eb 12:7, 9

e Nsu 13:14

f Nsu 5:23

Pavuaye mujadike1 bishimikidi bia buloba, Nunku mvua ku luseke luende bu muena mudimu mupiluke. a Mvua muntu uvuaye nangananga mutambe kunanga b ku dituku ku dituku; Mvua nsanka kumpala kueˆ nde dıba dionso; c Mvua ne disanka bua buloba buende bua bantu kusombela, Ne mvua nangananga mutambe kunanga bana ba bantu.1 Mpindieu, bana banyi, ntelejayi; Eyowa, ba diakalenga mbadi balama njila yanyi. Telejayi mubelu, d nulue bena meji, Kanuwulenguludi nansha. Wa diakalenga mmuntu udi unteleja, Ulua ne dinda1 ku biibi bianyi ku dituku ku dituku, Windila pabuipi ne mabaya anyi a mu nseke a ku mushiku wa mbelu; Bualu muntu udi umpeta neapete muoyo, e Ne yeye udi upeta dianyishibua dia Yehowa. Kadi muntu udi umbenga udi udienzela1 bibi, Ne badi bankine mbanange lufu.” f Meji malelela mmibake nzubu wawu; Mmasonge1 makunji awu muanda mutekete. Mmalambe munyinyi wawu1 bimpe; Mmasambakaje mvinyo wawu;

8:29 1 Anyi “muele mukenji bua.” 8:31 1 Anyi “bukua bantu.” 8:34 1 Anyi “Padiye ushala tshitabela.” 8:36 1 Anyi “wenzela anyima wende.” 9:1 1 Anyi “Mmapempe.” 9:2 1 Ku mua: “Yeye mmushipe nyama wende.”

NSUMUINU 9:3–10:3 3

4

5 6

7

8

9

10

11

12

ˆ Mmalongolole kabidi mesa awu. Mmatume bena mudimu bawu bakaji Bua kuelela lubila pa miaba mitumbuke ya tshimenga ne: a “Muntu udi kayi ne dimanya, abuele munemu.” Yeye udi wambila muntu udi kayi ne lungenyi lujalame1 ne: “Luayi, nudie diampa dianyi Ne nunue penu mvinyo undi musambakaje. Lekela dipanga diebe,1 wikale ne muoyo; b Ndaku mutangile kumpala mu njila wa dijingulula dia malu.” c Muntu udi ubela musekianganyi udi udibikidila dipuekeshibua milongo, d Ne muntu udi ubela muntu mubi neadienzele bibi. Kubedi musekianganyi, tshianana neakukine. e Bela muena meji, yeye neakunange. f Pesha muena meji, yeye nealue ne meji a bungi. g Longesha muntu muakane, yeye neavudije dimanya diende. Ditshina dia Yehowa didi tshibangidilu tshia meji, h Ne kumanya Mutambe Tshijila i kudi dijingulula dia malu. Bualu ku diambuluisha dianyi matuku ebe neikale a bungi, j Ne nebasakidile bidimu ku muoyo webe. Wewe mulue muena meji, udi muena meji bua diakalenga diebe wewe,

9:4, 16 1 Ku mua.: “ne muoyo wa munda.” 9:6 1 Anyi “bantu badi kabayi ne dimanya.”

1048 NSHAP. 9 a Nsu 1:20-22 b Mis 119:130

13 c Nsu 4:5 Nsu 13:20

d Nsu 15:12 e 1Bk 21:20, 21

14

1Bk 22:8 2Ku 25:15, 16 Mat 7:6

f Mis 141:5 Nsu 27:6 Nsu 28:23

15

g Nsu 1:5 Nsu 15:31 Nsu 17:10 Nsu 25:12

16

h Mis 111:10 i 1Ku 28:9 Mat 11:27 Yne 17:3

j Dut 6:1, 2 Nsu 8:35 Nsu 10:27

17 18

 Mulongo 2 a Nsu 7:10, 11 b Nsu 23:27, 28

10

c Nsu 6:32 d Nsu 7:18, 19 e Nsu 2:18, 19

2

Nsu 7:23, 26 Nsu 23:27, 28

 NSHAP. 10 f Nsu 1:1 g Nsu 13:1 Nsu 27:11

h Nsu 11:4 i Mis 33:18, 19 Mis 37:25 Mat 6:33

Kadi wewe muikale musekianganyi, wewe nkayebe neudiambuile bipeta bia tuseku. Mukaji mutshimbakane udi ne mutoyi. a Yeye udi tshinyonga ne ki mmumanye tshintu nansha tshimue. Yeye udi usomba ku tshibuelelu tshia nzubu wende Pa tshisombelu tshidi pa miaba mitumbuke ya mu tshimenga, b Wela badi bapita ne njila mbila, Badi baya batangile kumpala mu njila wabu wamba ne: “Muntu udi kayi ne dimanya, abuele munemu.” Yeye udi wambila badi kabayi ne lungenyi lujalame1 ne: c ˆ ˆ “Mayi miba mmasheme, Ne biakudia bidia mu musokoko mbimpe.” d Kadi yeye ki mmumanye ne: badi kabayi ne bukole mu lufu badimu, Kabidi ne: benyi bende badi mu ndondo ya Lukita.1 e Nsumuinu ya Solomo. f Muana wa meji udi usankisha tatuende, g Kadi muana mutshimbakane udi kanyinganyinga ka mamuende. Biuma bipetela ku bubi kabiakuikala ne dikuatshisha to, Kadi buakane ke budi busungilangana ku lufu. h Yehowa kakufuisha muntu muakane1 ne nzala to, i Kadi neapale bantu babi tshidibu bajinga bikole.

3

9:18 1 Anyi “Sheole,” mmumue ne: lukita lua bukua bantu buonso. Tang. Diumv. 10:3 1 Anyi “anyima wa muntu muakane.”

1049 4 Bianza bia bufuba nebikebeshe bupele, a Kadi bianza bidi bienza mudimu ne muoyo mujima bidi bipetesha bubanji. b 5 Muana udi wenza malu ne busunguluji udi usangisha bia pa madimi mu muvu wa luya lukole,1 Kadi muana udi wenza malu adi afuisha bundu udi ulala bikole tshikondo tshia dinowa. c 6 Mabenesha adi pa mutu wa muntu muakane, d Kadi mukana mua bantu babi mudi musokoka tshikisu. 7 Tshivulukilu tshia1 muntu muakane tshidiku bua dibenesha, e ˆ Kadi dına dia bantu babi nedibole. f 8 Muntu udi ne muoyo wa meji neitabe mayisha,1 g Kadi muntu udi wakula kayi wela meji nebamudiatakaje. h 9 Muntu udi wenda ne muoyo mutoke neende mu bukubi, i Kadi muntu udi ukonyangaja njila yende nebamutandule. j ˆ 10 Muntu udi uvinya dısu diende muinshi muinshi udi ukebesha kanyinganyinga, k Ne muntu udi wakula kayi wela meji nebamudiatakaje. l 11 Mukana mua muntu muakane mmpokolo wa muoyo, m Kadi mukana mua bantu babi mudi musokoka tshikisu. n 12 Lukinu ke lutu lusonsola matandu, ´ ´ 10:5 1 Anyi “ete.” 10:7 1 Anyi “Lumu lua.” 10:8 1 Ku mua.: “mikenji.”

NSUMUINU 10:4-20 NSHAP. 10 a Nsu 20:4 Mbi 10:18

b Nsu 12:24

13

Nsu 13:4 Nsu 21:5

c Nsu 6:6, 9 d Eks 23:25 Nsu 28:20

e Mis 112:6

14

Mbi 7:1

f Mis 9:5 g Dut 4:6 Mis 19:7 Mis 119:34 Mis 119:100

15

h Nsu 18:6 i Mis 25:21

16

j 1Tm 5:24 k Nsu 6:12, 13 l Nsu 18:21 m Nsu 11:30

17

n Mat 12:35 Yak 3:5

 Mulongo 2 a Nsu 17:9

18

1Ko 13:4, 7 1Pt 4:8

b Yes 50:4 c Nsu 26:3 d Nsu 9:9

19

e Nsu 13:3 Nsu 18:7

f Nsu 19:7 Nsu 30:8, 9 Mbi 7:12

g Mat 7:17 h 1Sm 18:17, 21 i Mbi 5:2 j Mis 39:1 Nsu 17:27 Nsu 21:23 Yak 1:19

k Nsu 12:18 Nsu 16:13

20

Kadi dinanga didi dibuikila dishipa dia mikenji dionso. a Meji adi asanganyibua ku mishiku ya muntu udi ne dijingulula dia malu, b Kadi lukodi ludiku bua nyima wa muntu udi kayi ne lungenyi lujalame.1 c Bantu badi ne meji badi balama dimanya bimpe, d Kadi mukana mua muntu mutshimbakane mudi mubikila kabutu. e Biuma bia1 muntu mubanji bidi tshimenga tshiende tshikolesha. Kabutu ka bapele mbulanda buabu. f Mudimu wa muntu muakane udi ufikisha ku muoyo; Kadi tshintu tshidi muntu mubi upatula tshidi tshifikisha ku mpekatu. g Muntu udi uteleja mubelu udi njila wa ku muoyo,1 Kadi muntu udi ubenga mubelu udi upambuisha bakuabu. Muntu udi usokoka lukinu luende udi wakula malu a dishima, h Ne muntu udi wendeshilangana ngumu mibi1 mmutatakane. ˆ Padiku meyi a bungi, dishipa dia mikenji kadiena mua kupangika, i Kadi muntu yonso udi ukanda mishiku yende udi wenza malu ne budimu. j Ludimi lua muntu muakane ludi bu tshiamu tshia arjan tshitambe buimpe, k Kadi muoyo wa muntu mubi udi ne mushinga mukese.

10:13 1 Ku mua.: “udi kayi ne muoyo wa munda.” 10:15 1 Anyi “Tshintu tshia mushinga mukole tshia.” 10:17 1 Anyi pamuapa: “udi mu njila wa ku muoyo.” 10:18 1 Anyi “biambamba.”

NSUMUINU 10:21–11:8 21 Mishiku ya muntu muakane idi idiisha1 bantu ba bungi, a Kadi bantu batshimbakane badi bafua bua dipangila dia lungenyi. b 22 Dibenesha dia Yehowa ke didi divuija muntu mubanji, c Ne Yeye kena utentekapu dikenga.2 23 Kuditua mu tshikadilu tshia bundu kudi anu bu dinaya kudi muntu mutatakane, Kadi meji adiku bua muntu udi ne dijingulula dia malu. d 24 Tshidi muntu mubi utshina netshimufikile; Kadi dijinga dia bantu bakane nebabakumbajiladi. e 25 Padi tshipepele tshikole tshipita, muntu mubi kakuikalaku kabidi, f Kadi muntu muakane udi tshishimikidi bua kashidi. g 26 Bu mvinyo wa buanji ku ˆ ˆ menu ne muishi mu mesu, Ke mudi muena lulengu kudi muntu udi umutuma.1 27 Ditshina dia Yehowa didi dilepesha matuku a muoyo, h Kadi nebakosoloje bidimu bia bantu babi. i 28 Ditekemena1 dia bantu bakane didi difila disanka, j Kadi ditekemena dia bantu babi nedijimine. k 29 Njila wa Yehowa mmuaba wa kusokomena kudi muntu udi kayi kalema, l Kadi udi umvuija kabutu bua benji ba malu mabi. m 30 Muntu muakane kakuedibua panshi nansha, n Kadi bantu babi kabakusomba kabidi pa buloba nansha. o 10:21 1 Anyi “ilombola.” 10:22 2 Anyi “kanyinganyinga; lutatu.” 10:26 1 Anyi “mfumuende wa mudimu.” 10:28 1 Ku mua.: “Dindila.”

1050 NSHAP. 10 a Yel 3:15 b Hos 4:6 c Dut 8:17, 18 Mis 37:22 1Tm 6:6

d Nsu 2:10, 11 Nsu 14:9 Nsu 15:21

e Mis 37:4 1Yn 5:14

f Mis 37:10 g Mat 7:24, 25 h Mis 91:15, 16 i Mis 55:23 j Mis 16:9 Lom 12:12

k Nsu 11:7 l Nsu 18:10 Yes 40:31

m Lom 2:6-8 n Mis 16:8 o Mis 37:9 

Mulongo 2  NSHAP. 11 a Lew 19:36 b Nsu 16:18 Luk 14:8, 9

c Mik 6:8 1Pt 5:5

d Mis 26:1 Nsu 13:6

e Nsu 28:18 f Yhz 7:19 Mat 16:26

g Gen 7:1 h 2Sm 17:23 Est 7:10 Nsu 5:22

i Yel 39:18 j Nsu 1:32 k Eks 15:9, 10 Luk 12:18-20

31 Mukana mua muntu muakane mudi mupatula1 meji, Kadi ludimi lubi nebalukose. 32 Mishiku ya muntu muakane mmimanye tshidi tshisankisha, Kadi mukana mua bantu babi mmubi. Bipiminu bia dishima1 mbintu bibi kumpala kua Yehowa, Kadi bujitu2 bujalame budi bumusankisha. a 2 Padi kudibandisha kulua, kufuishibua bundu nekulonde, b Kadi meji adi kudi bapuekele. c 3 Muoyo mutoke wa bena bululame ke udi ubalombola, d Kadi dishima dia bena tshitungu nedibabutule. e 4 Biuma1 kabiakuikala ne dikuatshisha mu dituku dia tshiji tshikole, f Kadi buakane ke buasungilangana ku lufu. g 5 Buakane bua muntu udi kayi mua kubandibua budi bululamija njila wende, Kadi muntu mubi neakuluke bua bubi buende nkayende. h 6 Buakane bua bena bululame nebubasungile, i Kadi bena tshitungu nebakuatshibue kudi majinga abu nkayabu. j 7 Padi muntu mubi ufua, ditekemena diende didi dijimina; Ne malu avuaye mutekemene bua bukole buende adi ajimina pawu. k 8 Muntu muakane udi usungidibua ku dikenga,

11

10:31 1 Anyi “mukuama dimuma dia.” 11:1 1 Anyi “bia kuiba nabi.” 2 Anyi, “bujitu bujima bua dibue dia tshipimu.” 11:4 1 Anyi “Bintu bia mushinga.”

1051 9

10

11

12

13

14

15

Ne muntu mubi udi upingana pa muaba wende. a Mutontolodi1 udi ufikisha muinende ku kabutu ne mukana muende, Kadi bantu bakane badi basungidibua ku dimanya. b Buimpe bua bantu bakane budi busankisha tshimenga, Ne padi bantu babi bajimina, kudi lubila lua disanka. c Bua dibenesha dia bena bululame, tshimenga tshidi tshibandishibua, d Kadi mukana mua bantu babi mudi mutshiupula. e Muntu udi kayi ne lungenyi lujalame1 udi upetula2 muinende, Kadi muntu udi ne dijingulula dia malu dilelela udi ushala mupuwe. f Mushiminyinyanganyi wa malu udi wenda upatula malu masokoka, g Kadi muntu wa kueyemena1 udi ulama bualu busokoka.2 Padiku kakuyi buludiki bua meji,1 bantu badi bakuluka, Kadi malu adi enda bimpe2 mu bungi bua bafidi ba ngenyi.3 h Muntu yonso udi udieyeka bua tshintu tshidi muenyi usomba1 neakenge bushuwa, i Kadi muntu yonso udi ubenga2 kunyukulangana bia-

NSUMUINU 11:9-24 NSHAP. 11 a Est 7:9 Nsu 21:18 Dan 6:23, 24

b Nsu 2:10-12 c Eks 15:20, 21 Est 9:19, 22

17

d Nsu 14:34 e Yak 3:6

18

f Nsu 17:27 1Pt 2:23

g Lew 19:16

19

Nsu 20:19 Nsu 26:22

h Nsu 15:22 Nsu 20:18 Nsu 24:6

20

i Nsu 6:1, 5 Nsu 20:16

 Mulongo 2 a 1Sm 25:39 1Pt 3:3, 4

21

b Luk 6:38 c Yak 5:3, 4

22

d Yob 27:13, 14 e Gal 6:7, 8 f Bz 10:34, 35 Bua 2:10

23

g Mis 18:26 Nsu 3:32

h Mis 51:6 Nsu 15:8

11:9 1 Anyi “Muntu udi ubenga Nzambi.” 11:12 1 Ku mua.: “udi kayi ne muoyo munda.” 2 Anyi “upepeja.” 11:13 1 Ku mua.: “udi ne lulamatu mu lungenyi.” 2 Ku mua.: “udi ubuikila bualu.” 11:14 1 Anyi “bulombodi bua meji.” 2 Anyi “kudi lupandu.” 3 Anyi “bafidi ba mibelu.” 11:15 1 Anyi, “ufidila muenyi tshieya.” 2 Ku mua.: “ukina.”

16

i Mbi 8:13 Yhz 18:4

j Yes 26:9 Mat 5:6

k Dut 15:10 Nsu 19:17 Mbi 11:1, 2

24

nza bua kudia lupiku neikale talalaa. Mukaji wa malu mimpe1 udi upeta butumbi, a Kadi bantu badi kabayi ne luse badi banyenga bubanji. Muntu muimpe1 udi udienzela bimpe,2 b Kadi muena tshikisu udi udikebela lutatu3 nkayende. c Muntu mubi udi upeta mafutu a dishima, d Kadi udi ukuna buakane udi upeta difutu dilelela. e Muntu udi wimanyina buakane ne muoyo mujima udi mu njila wa muoyo, f Kadi udi wipatshila bualu bubi udi mu njila wa lufu. Bantu badi bakonyangale mu muoyo wabu mbabi kumpala kua Yehowa, g Kadi bantu badi njila wabu kayi mua kubandibua badi bamusankisha. h Ikala mushindike bualu ebu ne:1 Muntu mubi kakupanga kupeta dinyoka to, i Kadi bana ba bantu bakane nebapanduke. Anu bu kakanu ka or ku diulu dia ngulube Ke mudi mukaji mulengele udi ubenga lungenyi lujalame. Dijinga dia bantu bakane didi difikisha ku malu mimpe, j Kadi malu adi bantu babi batekemene adi afikisha ku tshiji tshikole. Munga muntu udi ufila ne tshianza tshilekelela,1 ulua kupeta bintu bia bungi; k

11:16 1 Anyi “mulengele.” 11:17 1 Anyi “Muena dinanga dia lulamatu.” 2 Anyi “udi wenzela anyima wende bimpe.” 3 Anyi “bundu.” 11:21 1 Ku mua.: “Tshianza ku tshianza.” 11:24 1 Ku mua.: “utangalaja.”

NSUMUINU 11:25–12:11

25

26

27

28

29

30

31

Mukuabu yeye udi upalangana tshivuaye ne bua kufila, kadi ulua kushala mupele. a Muntu1 muena tshipapayi neatante,2 b Ne yonso udi ukolesha bakuabu3 neakoleshibue yeye muine. c Bantu nebele muntu udi upalangana ntete mulawu, Kadi nebabeneshe muntu udi uyipanyisha. Muntu udi ukeba bua kuenza bualu buimpe ne muoyo mujima udi ukeba dianyishibua, d Kadi muntu udi ukeba bualu bubi, buobu abu ke buamufikila bushuwa. e Muntu udi weyemena bubanji buende neakuluke, f Kadi bantu bakane nebasampile bu mabeji a mutshi. g Muntu yonso udi ukebela ba mu nzubu wende lutatu1 neapiane lupepele, h Ne muntu mutshimbakane neikale muena mudimu wa muntu udi ne muoyo wa meji. Dimuma dia muntu muakane didi mutshi wa muoyo, i Ne muntu udi upeta anyima1 udi ne meji. j Bulelela, bikala muntu muakane upeta difutu pa buloba, Nunku difutu dia muntu mubi ne dia muenji wa mpekatu nedikale dinene be! k Muntu udi munange dilongesha mmunange dimanya, l Kadi muntu udi ukina mubelu kena ne meji to.1 m

12

11:25 1 Anyi “Anyima.” 2 Ku mua.: “neadiundishibue.” 3 Ku mua.: “umiamina ˆ bakuabu mayi tshianana.” 11:29 1 Anyi “bundu.” 11:30 1 Tang. Diumv. 12:1 1 Anyi “kena ne lungenyi.”

1052 NSHAP. 11 a Hag 1:6 b Bz 20:35 2Ko 9:6

c Luk 6:38 d Nsu 12:2 e Est 7:10 Mis 10:2

f Yob 31:24, 28 Mis 52:5, 7

g Mis 1:2, 3 Mis 52:8

h Yos 7:15 i Nsu 15:4 j 1Ko 9:20-22 Yak 5:19, 20

k Yhz 18:24 2Ts 1:6 1Pt 4:18

 NSHAP. 12 l Nsu 4:13 m Mis 32:9 

Mulongo 2 a Dut 25:1 1Bk 8:31, 32

b Mis 37:10, 38 c Nsu 18:22 Nsu 19:14

d 1Bk 21:25 e 2Sm 17:1, 2 f Est 7:3, 4 Nsu 14:3

g Nsu 24:3 Mat 7:24, 25

h Gen 41:39 1Sm 16:18

i 1Sm 25:14, 17 Mat 27:3, 4

j Nsu 13:7 k Gen 33:12-14 Eks 23:12 Dut 22:4, 10 Dut 25:4 Yna 4:11

l Nsu 28:19 Ef 4:28

2 Muntu muimpe udi upeta dianyishibua dia Yehowa, Kadi Yeye udi upisha muntu udi upangadija malu mabi. a 3 Kakuena muntu udi ukubibua ku malu mabi, b Kadi kabakujomona bantu bakane nansha. 4 Mukaji wa tshitembu udi tshifulu tshia butumbi kudi bayende, c Kadi mukaji udi wenza malu a bundu udi bu dibola mu mifuba yende. d 5 Ngenyi ya bantu bakane idi miakane, Kadi buludiki bua bantu babi budi dishima. ˆ 6 Meyi a bantu babi adi bu kualaminangana kudi kukebesha lufu,1 e Kadi mukana mua bena bululame mudi mubapandisha. f 7 Padibu batonkola bantu babi, kabenaku kabidi nansha, Kadi nzubu wa bantu bakane neashale muimane. g 8 Badi batumbisha muntu bua meji a mukana muende, h Kadi muntu udi ne muoyo mukonyangale nebamupetule. i 9 Mbimpe kuangatshibua ne mushinga mukese kadi muikale ne muena mudimu Pamutu pa kuditumbisha kadi kuyi ne tshiakudia.1 j 10 Muntu muakane udi utabalela bimuna biende,1 k Kadi nansha luse lua muntu mubi ludi tshikisu. 11 Muntu udi udima buloba buende neukute ne biakudia, l Kadi muntu udi wipatshila malu a patupu mmupangile lungenyi lujalame.1 12:6 1 Ku mua.: “kualamina mashi.” 12:9 1 Ku mua.: “diampa.” 12:10 1 Anyi “anyima wa tshimuna tshiende.” 12:11 1 Ku mua.: “kena ne muoyo wa munda.”

1053 12 Muntu mubi udi walakana bidi bantu babi bakuabu bakuate, Kadi muji wa bantu bakane udi ukuama mamuma. 13 Muntu mubi udi uteyibua ˆ kudi meyi ende a mpekatu, a Kadi muntu muakane udi upanduka ku dikenga. 14 Muntu udi ukuta tshintu tshimpe ku mamuma a ˆ meyi ende,1 b Ne mudimu wa bianza biende newumufute. 15 Njila wa muntu mutshimbaˆ kane mmuakane ku mesu kuende nkayende, c Kadi muena meji udi witaba lungenyi ludibu bamuleja.1 d 16 Muntu mutshimbakane udi uleja diakamue1 mudiye mufiike munda, e Kadi muntu mudimuke udi ulengulula2 tshipendu. 17 Muntu udi ujadika malu ne lulamatu neambe bulelela,1 Kadi ntemu wa dishima udi wamba malu a dishima. ˆ 18 Meyi mamba kaayi melela meji adi bu kutapa kua muele wa mvita, Kadi ludimi lua bena meji ludi luondapu. f 19 Mishiku idi yamba bulelela neyishalaku kashidi, g Kadi ludimi ludi lushima neluikalaku anu bua tshitupa ˆ tshıpi. h 20 Dishima didi mu muoyo wa bantu badi bela tshifufu bua kuenzelangana bibi, 12:14; 13:2 1 Ku mua.: “mukana muende.” 12:15; 13:1 1 Anyi “mubelu.” 12:16 1 Anyi “dituku dimue dimue.” 2 Ku mua.: “ubuikila.” 12:17 1 Ku mua.: “tshidi tshiakane.”

NSUMUINU 12:12–13:2 NSHAP. 12 a 1Bk 2:23, 24 Mis 5:6 Mbi 5:6

21

b Nsu 13:2 Nsu 18:20

c Nsu 3:7 Nsu 26:12

22

d Nsu 1:5 e Nsu 29:11 f Nsu 16:24

23

g 1Pt 3:10 h Nsu 19:9 Bz 5:3, 5



24

Mulongo 2 a Mat 5:9 b Mis 91:9, 10 c Nsu 1:30, 31

25

Yes 48:22

d Mis 5:6 Nsu 6:16, 17 Bua 21:8

26

e Nsu 10:19 f Gen 39:4 1Bk 11:28

g Nsu 19:15

27

h Mis 38:6 Nsu 13:12 Nsu 15:13

i Nsu 16:24

28

Yes 50:4

j Nsu 26:13-15 k Mis 37:27 Nsu 10:7 Hab 2:4

13

 NSHAP. 13 l Eb 12:7, 9 m 1Sm 2:22-25 Nsu 9:7

n Nsu 12:14 Nsu 18:20

Kadi bantu badi bakebesha1 ditalala badi bapeta disanka. a Bualu bubi kabuakufikila muntu muakane, b Kadi bantu babi nebapete dikenga diabu dionso. c Mishiku idi ishima idi mibi kumpala kua Yehowa, d Kadi bantu badi benza malu ne lulamatu badi bamusankisha. Muntu mudimuke udi usokoka malu adiye mumanye, Kadi muoyo wa muntu mutshimbakane udi ubafula butshimbakane buende. e Tshianza tshia bantu badi benza mudimu ne muoyo mujima netshikokeshe, f Kadi bianza bidi bifube nebabienzeje mudimu mukole ku bukole. g Kanyinganyinga mu muoyo wa muntu kadi kawunemesha bujitu,1 h ˆ Kadi dıyi dimpe didi diwusanguluja. i Muntu muakane udi ukonkonona bimpe mpata yende ya kudishila nyama, Kadi njila wa bantu babi udi ubapambuisha. Muena lulengu kena ulondakaja nyama wa kukuata, j Kadi tshisumi ke tshiuma tshia mushinga mukole tshidi natshi muntu. Njila wa buakane udi ufikisha ku muoyo; k Mu njila wabu kamuena lufu to. Muana wa meji udi witaba mubelu wa tatuende, l Kadi musekianganyi kena uteleja dikanyina.1 m Muntu neadie tshintu tshiˆ mpe ku mamuma a meyi ende,1 n

2

12:20 1 Ku mua.: “badi babelangana bua.” 12:25 1 Anyi “kadi kamubungamija bikole.”

NSUMUINU 13:3-20 3

4

5

6

7

8

9

10

Kadi dijinga1 mene dia batungidianganyi ndia tshikisu. Muntu udi ulama mukana muende2 udi ukuba muoyo1 wende, a Kadi muntu udi ubulula mishiku yende bikole neafike ku kabutu. b Muena lulengu udi ne bidiye usamishila muoyo, kadi yeye1 kena ne tshintu, c Kadi muntu udi wenza mudimu ne muoyo mujima1 neukute bikole.2 d Muntu muakane udi ukina mashimi, e Kadi bienzedi bia bantu babi bidi bifuishangana bundu ne bipuekeshangana milongo. Buakane budi bukuba muntu udi njila wende kayi ne bualu bubi, f Kadi malu mabi adi apuekesha muenji wa mpekatu. Kudi muntu udi udileja bu udi mubanji, kadi kayi ne tshintu; g Kudi mukuabu udi udileja bu udi mupele, kadi muikale ne biuma bia bungi. Bubanji ntshintu tshia kupikula natshi muoyo1 wa muntu, h Kadi bapele, kabatu nansha babafunyina2 to. i Butoke bua bantu bakane budi butokesha bikole,1 j Kadi nebajime muendu wa bantu babi. k Kudibandisha kudi kufikisha anu ku dikokangana, l Kadi meji nga badi bakeba mibelu.1 m

13:2-4, 8, 19 1 Anyi “anyima.” 13:3 2 Anyi “bidiye wamba.” 13:4 2 Ku mua.: “neadiundishibue.” 13:8 2 Ku mua.: “bumvua dikanyina.” 13:9 1 Ku mua.: “busankisha.” 13:10 1 Anyi “badi bapeshangana ngenyi.”

1054 NSHAP. 13 a Mis 39:1 Mis 141:3 Nsu 21:23

b Nsu 10:19 Mat 12:36

c Nsu 26:13-15 d Nsu 10:4 Nsu 12:24

e Mis 119:163 Nsu 8:13 Ef 4:25

f Mis 25:21 g Nsu 12:9 h Yel 41:8 i Yel 39:10 j Mis 97:11 k Nsu 24:20 l Bal 8:1 m Nsu 11:2 Nsu 24:6 Bz 15:5, 6

 Mulongo 2 a Nsu 28:8 Yel 17:11

b Mis 143:7 c Gen 21:5-7 Luk 2:29, 30

d 2Ku 36:15, 16 e Mis 19:8, 11 Nsu 13:18

f Nsu 24:14 g Nsu 14:15 h 1Sm 25:25 i 2Sm 4:9, 10 j Nsu 25:25 k Mis 141:5 Nsu 15:32 Eb 12:11

l 1Bk 1:47, 48 m Amo 5:10 n Bz 4:13

11 Biuma bipeta lukasa1 nebikepele, a Kadi biuma bia muntu udi ubisangisha ku kakese ku kakese2 nebivule. 12 Bualu butekemena1 budibu baladikije budi busamisha muoyo, b Kadi dijinga didibu bakumbaje didi mutshi wa muoyo. c 13 Muntu yonso udi upetula dilongesha1 neapete dinyoka, d Kadi muntu udi unemeka mukenji neapete difutu. e 14 Dilongesha1 dia muena meji didi mpokolo wa muoyo f Bua kuepula muntu ku mateyi a lufu. 15 Lungenyi lutue bikole ludi lupetesha dianyishibua, Kadi njila wa batungidianganyi ngua lutatu. 16 Muntu mudimuke udi wenza malu ne dimanya, g Kadi mutshimbakane yeye udi uleja butshimbakane buende patoke. h 17 Mutuadi mubi wa mukenji udi ukuluka mu lutatu, i Kadi mutumibue wa lulamatu udi ulua ne luondapu. j 18 Muntu yonso udi ulengulula dinyoka neafike ku bupele ne bundu, Kadi muntu udi witaba mubelu1 neatumbishibue. k 19 Dijinga padibu badikumbaja didi disankisha muntu,1 l Kadi bantu batatakane badi bakina bua kumbuka ku malu mabi. m 20 Muntu udi wenda ne bena meji nealue muena meji, n 13:11 1 Anyi “Biuma bipetela ku malu a patupu.” 2 Ku mua.: “ubisangisha ku tshianza.” 13:12 1 Anyi “buindila.” ˆ 13:13 1 Anyi “dıyi.” 13:14 1 Anyi “Mukenji.” 13:18 1 Anyi “dikanyina.”

1055

21

22

23

24

25

Kadi muntu udi ubuelakana ne bantu batatakane neakenge. a Dikenga didi dilondakaja benji ba mpekatu, b Kadi lupetu ludi lufuta bantu bakane. c Muntu muimpe udi ushila bikulu bende bumpianyi, Kadi biuma bia muenji wa mpekatu nebabilamine muntu muakane. d Budimi bua bapele budibu badime budi bupatula biakudia bia bungi, Kadi badi mua kubukomba1 kudi dikosa dibi dia bilumbu. Muntu yonso udi ukanda lukodi1 luende mmukine muanende, e Kadi muntu udi mumunange udi umunyoka ne muoyo mujima.2 f Muntu muakane udi udia umana nzala1 yende, g Kadi tshifu tshia bantu babi tshidi munda mutupu. h Mukaji udi bushuwa ne meji udi wibaka nzubu wende, i Kadi udi mutshimbakane udi umupula ne bianza biende yeye muine. Muntu udi wenda mu bululame buende udi utshina Yehowa, Kadi muntu udi njila yende mikale ya bibenda1 udi umupetula. Mulangala wa didibandisha udi mukana mua mutshimbakane, Kadi mishiku ya bena meji neyibalame.

14 2

3

13:23 1 Anyi “kumukomba.” 13:24 1 Anyi “mubelu; dinyoka.” 2 Anyi pamuapa: “ne lukasa luonso.” 13:25 1 Anyi “anyima.” 14:2 1 Anyi “mikonyangale.”

NSUMUINU 13:21–14:12 NSHAP. 13 a Gen 34:1, 2

b Dut 28:20

c Lom 2:9, 10

d Dut 6:10, 11

e 1Sm 3:12, 13 1Bk 1:5, 6 Nsu 29:15

f Dut 6:6, 7 Nsu 19:18 Nsu 22:15 Ef 6:4 Eb 12:6

g Mis 34:10 Mis 37:25

h Yes 65:13 

NSHAP. 14 i Nsu 24:3 Nsu 31:26

 Mulongo 2 a Nsu 6:16, 19 Nsu 19:5

b Nsu 18:15

c Nsu 13:20

d Nsu 14:12

e Nsu 10:23 Nsu 30:20

f Nsu 21:12

g Nsu 30:12

h Nsu 16:25

4 Muaba udi kawuyi ngombe, mu tshidilu mmutoke, Kadi bukole bua ngombe budi bupatula bia kunowa bia bungi. 5 Ntemu wa lulamatu kakushima to, Kadi ntemu wa dishima udi ushima bu mudiye weyela. a 6 Musekianganyi udi ukeba meji, kadi kena uapeta, Kadi dimanya didi dilua bipepele kudi muntu udi ne lungenyi. b 7 Ikala kule ne muntu mutshimbakane, Bualu kuakupeta dimanya ku mishiku yende to. c 8 Muntu mudimuke udi ujingulula njila udiye uyila ku meji ende, Kadi batatakane badi badingibua kudi1 butshimbakane buabu. d 9 Batshimbakane badi baseka dipila,1 e Kadi munkatshi mua bena bululame mudi dijinga dia kulengejangana.2 10 Muoyo mmumanye kanyinganyinga kawu,1 Ne kakuena udi pambelu pawu udi mua kusanka nawu pamue. 11 Nzubu wa bantu babi neabutudibue, f Kadi ntenta wa bena bululame neatante. 12 Kudi njila udi umueneka ˆ muakane ku mesu kua muntu, g Kadi ku ndekelu udi ufikisha ku lufu. h 14:8 1 Anyi pamuapa: “batatakane badi badinga bantu bakuabu ku.” 14:9 1 Anyi “dilongolola tshilema.” 2 Anyi “mudi muoyo wa bunnyana.” 14:10 1 Anyi, “kanyinganyinga kakole ka anyima wawu.”

NSUMUINU 14:13-31 13 Nansha mu tuseku muoyo udi mua kumvua kanyinganyinga, Ne ndekelu wa disanka udi mua kulua dibungama dikole. 14 Muntu udi ne muoyo wa buenzavi neapuole bipeta bia njila yende, a Kadi muntu muimpe udi upuola difutu dia bienzedi biende. b 15 Tshitaba mvinyingu1 udi ˆ witaba dıyi dionso, Kadi muntu mudimuke udi welangana meji a tshidia tshionso tshidiye wela. c 16 Muena meji mmudimuke ne udi umbuka ku malu mabi, Kadi mutatakane katu utshiuka bualu1 ne udi udieyemena. 17 Muntu udi ukuata tshiji lukasa udi wenza malu ne butshimbakane, d Kadi muntu udi ukonkonona malu bimpe1 badi bamukina. 18 Bitaba mvinyingu1 nebipiane butshimbakane, Kadi badi badimuke mbabase tshifulu tshia butumbi tshia dimanya. e 19 Bantu babi nebinamine bantu bimpe, Ne benji ba malu mabi nebiname ku biibi bia bantu bakane. 20 Mupele mbamukine too ne kudi bena mutumba nende, f Kadi balunda ba mubanji mba bungi. g 21 Muntu udi upetula muinende udi wenza mpekatu, 14:15 1 Anyi “Muntu udi kayi ne dimanya.” 14:16 1 Anyi “mmuena tshiji tshikole.” 14:17 1 Anyi “muntu udi ukokesha mua kuela meji.” 14:18 1 Anyi “Badi kabayi ne dimanya.”

1056 NSHAP. 14 a Nsu 1:32

b Gal 6:7, 8

22

c Neh 6:2, 3 Nsu 27:12

d Nsu 12:16 Nsu 16:32

23

e Nsu 4:7-9

f Nsu 19:7

24

g Nsu 19:4 

Mulongo 2 a Mis 41:1

25

Nsu 19:17 Yes 58:7, 8

b Yob 42:10

26

Mis 25:10

c Nsu 28:19

27

d Nsu 27:22

e Mis 34:9

28

Lom 8:31

f Nsu 18:10 Yel 15:11

29 g 1Bk 4:21

h Nsu 17:27 Yak 1:19

30 i Nsu 25:28 Nsu 29:11 Mbi 7:9

31 j Gen 37:3, 4 1Sm 18:8, 9

k Dut 24:14, 15 Mis 12:5

Kadi muntu yonso udi uleja bapuekele luse ngua diakalenga. a Badi bela tshifufu tshia kuenzelangana bibi kabakupambuka anyi? Kadi badi ne dijinga dia kuenza malu mimpe nebapete dinanga dia lulamatu pamue ne lulamatu. b Mudimu mukole wonso udi ne difutu, Kadi biyukiyuki bidi bifikisha ku dikengela dia bintu. c Tshifulu tshia butumbi tshia bena meji mbiuma biabu; Kadi ditshimbakana dia mutatakane didi anu ditshimbakana. d Ntemu mulelela udi upandisha mioyo,1 Kadi wa dishima yeye udi ushima bu mudiye weyela. Kudi muoyo mukole mu ditshina dia Yehowa, e Ne wowu newikale tshinyemenu tshia bana bende. f Ditshina dia Yehowa didi mpokolo wa muoyo, Bua kuepula muntu ku mateyi a lufu. Musumba wa bantu udi butumbi bua mukalenge, g Kadi mfumu udi kayi ne badiye ukokesha mmubutuke. Muntu udi kayi ukuata tshiji lukasa udi ne dijingulula dia malu divule, h Kadi muntu udi kayi ne lutulu udi uleja butshimbakane buende patoke. i Muoyo mupole udi upesha mubidi muoyo,1 Kadi mukawu udi dibola bua mifuba. j Muntu udi ushimakaja mupuekele bua kumudia bintu udi upenda Mufuki wende, k

14:25 1 Anyi “anyima.” 14:30 1 Anyi “ufila bukole bua mubidi.”

1057

32

33

34

35

Kadi muntu yonso udi uleja bapele luse udi umutumbisha. a Muntu mubi neapuekeshibue kudi bubi buende, Kadi muntu muakane neapetele tshinyemenu mu muoyo wende mutoke. b Meji adi asomba talalaa mu muoyo wa muntu udi ne lungenyi, c Kadi adi ne bua kudimanyisha owu nkayawu munkatshi mua batatakane. Buakane budi bubandisha ditunga, d Kadi mpekatu udi ufuishisha tshisamba bundu. Mukalenge udi usanka bua muena mudimu udi wenza malu ne busunguluji, e Kadi tshiji tshiende tshikole tshidi kudi muntu udi wenza malu a bundu. f Diandamuna dia bupole1 didi dituyisha luonji, g ˆ Kadi dıyi dishile2 didi dilundula tshiji. h Ludimi lua bena meji ludi luenza mudimu bimpe ne dimanya, i Kadi mukana mua batatakane mudi mubafula butshimbakane. ˆ Mesu a Yehowa adi miaba yonso, Atangila babi ne bimpe. j Ludimi lua bupole1 ludi mutshi wa muoyo, k Kadi ngakuilu mubi udi utekesha mu mikolo.2 Mutshimbakane udi upetula dinyoka dia tatuende, l Kadi muntu mudimuke udi witaba mubelu.1 m

15 2

3 4

5

NSUMUINU 14:32–15:15 NSHAP. 14 a Mat 19:21 b Nsu 2:7 Nsu 10:9

c Nsu 15:28 d Dut 4:6 e 2Sm 15:32-34 Nsu 22:29

f 1Bk 2:44, 46 

NSHAP. 15 g Bal 8:2, 3 1Sm 25:32, 33 Nsu 25:15

h 1Bk 12:14, 16 i Nsu 16:23 Yes 50:4

j 2Ku 16:9 Mis 11:4 Eb 4:13

k Nsu 12:18 Nsu 16:24 Nsu 17:27

l 1Sm 2:22-25 m Mis 141:5 Nsu 13:1 Eb 12:11

 Mulongo 2 a Yak 5:3, 4 b Mis 37:30 Mat 10:27

c Mat 12:34, 35 d Yes 1:11 e Yak 5:16 1Pt 3:12 1Yn 3:21, 22

f Mis 146:9 g Yes 26:7 h 1Bk 18:17, 18 i Lew 26:21 Nsu 1:32

j Mis 139:8 k Yel 17:10 Eb 4:13

l Nsu 9:7 Yne 3:20 Yne 7:7

m 2Ku 18:6, 7 n Nsu 12:25 Nsu 17:22

15:1 1 Anyi “dimpe.” 2 Anyi “didi disama.” 15:4 1 Anyi “Ludimi ludi luondopa.” 2 Ku mua.: “udi uzaza lungenyi.” 15:5 1 Anyi “dikanyina.”

o Mis 119:97 Bz 17:11

p Yes 30:9, 10 q Yob 3:11

6 Mu nzubu mua muntu muakane mudi biuma bivule, Kadi bintu bidi mudimu wa muntu mubi upatula1 bidi bimukebela lutatu. a 7 Mishiku ya bena meji idi itangalaja dimanya, b Kadi muoyo wa muntu mutatakane kawena wenza nanku to. c 8 Mulambu wa bantu babi mmubi kumpala kua Yehowa, d Kadi disambila dia bena bululame didi dimusankisha. e 9 Yehowa udi ukina njila wa muntu mubi, f Kadi yeye udi unanga muntu udi ulonda buakane. g 10 Dinyoka didi dimueneka dibi1 kudi muntu udi umbuka mu njila, h Kadi muntu yonso udi ukina mubelu neafue. i 11 Lukita1 ne muaba wa kabuˆ tu2 bidi buashi ku mesu kua Yehowa. j Kadi netuambe tshinyi bua mioyo ya bantu! k 12 Musekianganyi kena unanga udi umubela1 to. l Kakulomba lungenyi kudi bena meji nansha. m 13 Muoyo wa disanka udi usanguluja mpala, Kadi kusama kua muoyo kudi kuzengeja lungenyi. n 14 Muoyo udi ne lungenyi udi ukeba dimanya, o Kadi mukana mua batatakane mudi mudia1 butshimbakane. p 15 Matuku onso a muena dikenga mmabi, q 15:6 1 Anyi “lupetu lua muntu mubi.” 15:10 1 Anyi “dipite bukole.” 15:11 1 Anyi “Sheole,” mmumue ne: lukita lua bukua bantu buonso. Tang. Diumv. 2 Anyi “ne Abadone.” 15:12 1 Anyi “umukanyina.” 15:14 1 Anyi “mudi mulondakaja.”

NSUMUINU 15:16-32

16

17

18

19

20

21

22

23

Kadi muntu udi ne muoyo musangale1 udi anu utshionkomoka. a Kuikala ne bintu bikese mu ditshina dia Yehowa nkuimpe b Kupita kuikala ne biuma bia bungi kadi muikale ne kanyinganyinga.1 c Kudia bisekiseki muaba udi dinanga nkuimpe d Kupita kudia ngombe wa manyi1 muaba udi lukinu. e Muntu muena tshiji tshia lukasa udi usonsola dikokangana, f Kadi muntu udi kayi ukuata tshiji lukasa udi utuyisha matandu. g Njila wa muena lulengu udi ˆ bu lupangu lua meba, h Kadi njila wa bantu bakane udi bu tshibeba tshilandakane. i Muana wa meji udi usankisha tatuende, j Kadi muntu mutatakane udi upetula mamuende. k Butshimbakane budi disanka kudi muntu udi kayi ne lungenyi lujalame,1 l Kadi muntu udi ne dijingulula dia malu udi uya buludiludi mutangile kumpala. m Malu malongolola adi apangila padiku kakuyi dishintakaja dia ngenyi,1 Kadi malu adi enda bimpe mu bungi bua bafidi ba ngenyi.2 n Muntu udi usanka padiye ufila diandamuna diakane,1 o ˆ Ne dıyi diamba mu tshikondo tshiakane ndimpe be! p

15:15 1 Anyi “muimpe.” 15:16 1 Anyi “dipampakana.” 15:17 1 Ku mua.: “mudishila mu tshidilu.” 15:21 1 Ku mua.: “kayi ne muoyo munda.” 15:22 1 Anyi “muyuki wa ku ditshi.” 2 Anyi “bafidi ba mibelu.” 15:23 1 Ku mua.: “diandamuna dia mukana muende.”

1058 NSHAP. 15 a Bz 16:23-25 b Mis 37:16 c Nsu 15:17 d Mis 133:1 e Nsu 17:1 f Nsu 10:12 g Gen 13:8, 9 1Sm 25:23, 24 Nsu 25:15 Yak 1:19

h Nsu 26:13-15 i Yes 30:21 j Nsu 27:11 k Nsu 23:22 Nsu 30:17

l Nsu 26:18, 19 Mbi 7:4

m Nsu 10:23 Ef 5:15, 16 Yak 3:13

n Nsu 20:18 o Ef 4:29 p 1Sm 25:32, 33 Nsu 25:11

 Mulongo 2 a Mat 7:13, 14 b Nsu 8:35, 36 c Luk 18:14 d Mis 146:9 e Nsu 6:16, 18 f Mis 19:14 g Dut 16:19 1Sm 8:1, 3 Nsu 1:19

h Yes 33:15, 16 i Nsu 16:23 j Mis 34:15, 16 Mis 138:6 Mis 145:19 Yne 9:31

k Nsu 16:24 Nsu 25:25

l Nsu 9:8 Nsu 19:20

m Nsu 5:12, 14 Eb 12:25

24 Njila wa muoyo udi ufikisha kuulu bua muntu udi ne busunguluji, a Bua kumuepula ku Lukita1 ludi muinshi. b 25 Yehowa neupule nzubu wa badibandishi, c Kadi nealame mukalu wa mukaji mukamba. d 26 Yehowa udi ukina malu adi muntu mubi upangadija, e ˆ Kadi meyi adi asankisha mmakezuke kudiye. f 27 Muntu udi upetela bintu mu njila mubi udi ukebela ba mu nzubu muende lutatu,1 g Kadi muntu udi ukina mbuejilu neashale ne muoyo. h 28 Muoyo wa muntu muakane udi welangana meji kumpala kua kuandamuna,1 i Kadi mukana mua bantu babi mudi mubafula malu mabi. 29 Yehowa udi kule ne bantu babi, Kadi udi uteleja disambila dia bantu bakane. j ˆ 30 Mesu adi abalakana adi asankisha1 muoyo; Lumu luimpe ludi lukolesha mifuba.2 k 31 Muntu udi uteleja mibelu idi ifila muoyo Udi ne muaba munkatshi mua bena meji. l 32 Muntu udi ubenga dinyoka udi upetula muoyo1 wende, m 15:24 1 Anyi “Sheole,” mmumue ne: lukita lua bukua bantu buonso. Tang. Diumv. 15:27 1 Anyi “bundu.” 15:28 1 Anyi “wela meji bimpe a mushindu wa kuandamuna; wela meji kumpala kua kuakula.” 15:30 1 Anyi “Kutapa ˆ dısu ne musangelu kudi kusankisha.” 2 Ku mua.: “ludiundisha mifuba.” 15:32 1 Anyi “anyima.”

1059

33

Kadi muntu udi uteleja mibelu udi upeta dijingulula dia malu.1 a Ditshina dia Yehowa ndilongesha bua kupeta meji, b Ne kumpala kua butumbi kudi didipuekesha. c Muntu udi ulongolola ngenyi ya mu muoyo1 wende, Kadi diandamuna didiye ufila2 didi difumina kudi Yehowa. d Njila yonso ya muntu idi imueneka miakane1 kudiye, e Kadi Yehowa udi ukonkonona malu adi mu meji.2 f Teka tshionso tshiudi wenza1 kudi Yehowa, g Ne malu audi mulongolole neakumbane. Yehowa mmuenze tshintu tshionso bua kukumbaja disua diende, Too ne bantu babi bua dituku dia dikenga. h Muntu yonso udi ne lutambishi mu muoyo udi tshintu tshibi kumpala kua Yehowa. i Ikala mushindike1 ne: yeye kakupanga kupeta dinyoka to. Ku dinanga dia lulamatu ne lulamatu, tshilema tshidi tshibuikidibua, j Ne bua ditshina dia Yehowa muntu udi umbuka ku malu mabi. k Padi Yehowa usanka bua njila ya muntu,

16 2

3

4

5

6

7

15:32 1 Ku mua.: “dimuma dia muoyo.” 16:1 1 Ku mua.: “Malu adi malongolola mu muoyo nga muntu.” 2 Anyi “diandamuna diakane.” Ku mua.: “diandamuna dia ludimi.” 16:2 1 Ku mua.: “mikezuke.” 2 Ku mua.: “nyuma.” 16:3 1 Ku mua.: “Bungulujila Yehowa midimu yebe.” 16:5 1 Ku mua.: “Tshianza ku tshianza.”

NSUMUINU 15:33–16:15 NSHAP. 15 a Nsu 13:18 Mat 7:24, 25

b Mis 111:10

8

c Nsu 18:12 Yak 4:10

 NSHAP. 16 d Yel 1:9

9

Luk 12:11, 12

e 1Sm 15:13, 14 Mis 36:1, 2 Nsu 21:2 Yel 17:9

f 1Sm 16:6, 7

10

Nsu 24:12

g Mis 37:5 Flp 4:6, 7

h Eks 14:4 Lom 9:21

11

i Nsu 6:16, 17 Nsu 8:13 Nsu 21:4

j Bz 3:19 k Neh 5:8, 9 2Ko 7:1

 Mulongo 2

12

a Gen 31:24 Eks 34:24

b 1Tm 6:6 c Mis 37:16 Yel 17:11

13

d Nsu 16:1 Yel 10:23

e Dut 17:18, 19 1Bk 3:28

f Mis 72:1, 14

14

g Lew 19:36 Nsu 11:1

h Nsu 20:26 i Nsu 29:14 Bua 19:11

j Mis 101:6 k 1Sm 22:17, 18

15

Udi ufikisha too ne bena lukuna bende ku dikala nende mu ditalala. a Mbimpe kuikala ne bintu bikese mu buakane b Pamutu pa kuikala ne lupetu lua bungi kakuyi kulumbuluisha kuakane. c Muntu udi mua kupangadija njila wende mu muoyo wende, Kadi Yehowa ke udi ulombola biendedi biende. d Dipangadika diangata ku nyuma1 didi ne bua kuikala pa mishiku ya mukalenge; e Kena ne bua kunyanga kulumbuluisha kuakane nansha. f Bipiminu ne bidikijilu bia bujitu bimpe bidi bifumina kudi Yehowa; Bintu bionso bia bujitu bia kupima nabi bujitu bidi mu tshibombi mbintu bidiye muenze. g Bienzedi bibi bidi tshintu ˆ tshibi ku mesu kua bakalenge, h Bualu nkuasa wa bukalenge mmujadika bikole kudi buakane. i Ngakuilu muakane mbualu budi busankisha bakalenge, Mbanange muntu udi wamba bulelela. j Tshiji tshia mukalenge tshidi bu mutuadi wa mukenji wa lufu, k Kadi muena meji udi utshituyisha.1 l Mu bukenka bua mpala wa mukalenge mudi muoyo; Luse luende ludi bu ditutu dia mvula mu muvu wa luya.1 m

1Bk 2:29

l Mbi 10:4 m Mis 72:1, 6

16:10 1 Anyi “dia kua Nzambi.” 16:14 1 Anyi “utshiepuka.” 16:15 1 Anyi “printemps.”

NSUMUINU 16:16-32 16 Kupeta meji nkutambe buimpe kupita kupeta or. a Mbimpe kusungula bua kupeta dijingulula dia malu pamutu pa arjan. b 17 Tshibeba tshia bantu bakane tshidi tshiepuka malu adi mabi. Muntu udi ulama njila wende udi ulama muoyo1 wende. c 18 Lutambishi ludi lulua kumpala kua dibutuka, Ne lungenyi lua didibandisha ludi lulua kumpala kua dikuluka. d 19 Mbimpe kuikala muena budipuekeshi1 munkatshi mua bena bupuekele e Pamutu pa kuabanyangana bintu binyenga bia bena didibandisha. 20 Muntu udi uleja busunguluji mu tshilumbu neapete diakalenga,1 Ne muntu wa diakalenga ngudi weyemena Yehowa. 21 Muntu udi ne meji mu muoyo nebamubikile ne: mujinguludi wa malu, f Ne muntu udi ne ngakuilu muimpe1 udi usakidila bukole bua kuitabijijangana nabu malu. g 22 Busunguluji budi mpokolo wa muoyo kudi badi nabu, Kadi batshimbakane badi banyokibua kudi butshimbakane buabu. 23 Muoyo wa muena meji udi upesha mukana muende busunguluji h Ne usakidila bukole bua kuitabijijangana nabu malu ku ˆ meyi ende. 16:17 1 Anyi “anyima.” 16:19 1 Ku mua.: “meji mapuekele.” 16:20 1 Ku mua.: “malu mimpe.” 16:21 1 Anyi “Ne ngakuilu udi usankisha.” Ku mua.: “Ne buˆ sheme bua mishiku.”

1060

NSHAP. 16 a Mbi 7:12

b Nsu 4:7

c Nsu 10:9

d Nsu 11:2 Dan 4:30-32

e Yes 57:15

f Nsu 4:7

g Luk 4:22 Kls 4:6

h Nsu 22:17, 18 Mat 12:35

 Mulongo 2 a Nsu 4:20-22 Nsu 12:18

b Nsu 14:12 Mat 7:22, 23

c Mbi 6:7

d Nsu 6:12, 14

e Yak 3:6

f Yak 3:16

g Gen 3:1 1Sm 24:9 Lom 16:17

h Lew 19:32 Yob 32:7 Nsu 20:29

i Mis 92:12-14

j Nsu 14:29 Yak 1:19

k Nsu 25:28

ˆ 24 Meyi mimpe adi bu dipula1 dia buitshi, ˆ Masheme bua anyima2 ne luondapu bua mifuba. a 25 Kudi njila udi umueneka ˆ muakane ku mesu kua muntu, Kadi ku ndekelu udi ufikisha ku lufu. b 26 Dijinga dia kudia1 dia muenji wa mudimu didi dimuenzeja mudimu mukole Bualu nzala2 yende idi imusonsola. c 27 Muntu tshianana udi umbula malu mabi; d ˆ Meyi ende adi bu kapia kadi kosha. e 28 Muena tshimvundu1 udi ujudija matandu, f Ne mushiminyinyanganyi wa malu udi utapulula balunda ba pa muoyo. g 29 Muena tshikisu udi ulobesha muinende Ne udi umufikisha mu njila mubi. ˆ 30 Udi uvinya dısu diende padiye uluka meji a kuenzelangana bibi. Udi usumakaja mishiku yende padiye ukumbaja bualu bubi. 31 Nsuki mitoke idi tshifulu tshia butumbi tshia bulengele1 h Padiyi mipeta mu njila wa buakane. i 32 Muntu udi kayi ukuata tshiji lubilu j mmupite tshilobo, Ne muntu udi ukanda tshilunji tshiende1 mmupite muntu udi utshimuna tshimenga. k

16:24 1 Anyi “dikatshi.” 2 Anyi “tshilabuilu.” Tang. Diumv. 16:26 1 Anyi “Anyima.” 2 Ku mua.: “mukana.” 16:28 1 Anyi “Udi uluka meji mabi.” 16:31 1 Anyi “butumbi.” 16:32 1 Ku mua.: “ukokesha lungenyi luende.”

1061 33 Badi belela nshobo pa bibelu, a Kadi dipangadika dionso dia kudiyi didi difumina kudi Yehowa. b Diampa diume ndimpe muaba udi ditalala1 c Kupita nzubu muwule tente ne biakudia bia disanka2 pamue ne matandu. d 2 Muena mudimu udi ne busunguluji neakokeshe muana udi wenza malu a bundu; Neabanyangane bumpianyi bu umue wa ku bana ba muntu. 3 Luesu lua kulengejila biamu ludiku bua arjan, ne tshikutu tshia kapia bua or, e Kadi Yehowa udi mukonkononyi wa mioyo. f 4 Muntu mubi udi uteya ntema ˆ ku meyi adi atapa, Ne muena dishima udi uteleˆ ja ludimi ludi luamba meyi mabi. g 5 Muntu udi useka mupele udi upenda Mufuki wende, h Ne muntu udi usanka bua dikenga dia mukuabu kakupanga kupeta dinyoka. i 6 Bikulu1 badi tshifulu tshia butumbi kudi bantu banunu, Ne batatu2 badi butumbi bua bana babu ba balume.3 ˆ 7 Meyi makane1 kaena akumbanyina muntu mutshimbakane. j ˆ Meyi a dishima kaena mua kukumbanyina mfumu2 nansha kakese! k 8 Dipa didi bu dibue dia mushinga mukole1 kudi muenadi; l

17

NSUMUINU 16:33–17:17 NSHAP. 16 a Nom 26:55 Nsu 18:18

Bz 1:24, 26

 NSHAP. 17 c Mis 37:16

10

d Nsu 15:16, 17 Nsu 21:9, 19

e Nsu 27:21 f Mis 26:2 Nsu 21:2 Nsu 24:12

11

g Yel 5:31 h Nsu 14:31 i Nsu 24:17 Ob 12

12

j Nsu 26:7 k Nsu 16:10 l Gen 32:20 2Sm 16:1

 Mulongo 2 a 1Sm 25:18, 35 Nsu 18:16 Nsu 19:6

b Nsu 10:12

13

14

1Pt 4:8

c Nsu 16:28 d Mis 141:5 Nsu 9:8

15

e Nsu 27:22 f 2Sm 18:15 2Sm 20:1, 22 1Bk 2:22, 24

g Nsu 27:3

16

h 2Sm 12:8-10 i Gen 13:8, 9 Nsu 25:8 Mat 5:39 Lom 12:18

j Eks 23:7

17:1 1 Anyi “talalaa.” 2 Ku mua.: “milambu.” 17:6 1 Anyi “Bankana.” 2 Anyi “baledi.” 3 Anyi “bana.” 17:7 1 Anyi “mimpe.” 2 Anyi “muntu munene.” 17:8 1 Anyi “dibue didi dipetesha diakalenga.”

9

b 1Sm 14:41, 42

1Bk 21:13 Yes 5:22, 23

k Nsu 1:22 Lom 1:20, 21

l Nsu 18:24 Yne 15:13

17

Muaba wonso udiye uya, didi dimutantshisha. a Muntu udi ubuikila1 tshilema udi ukeba dinanga, b Kadi muntu udi ushala ubalulula bualu udi utapulula balunda ba pa muoyo. c Kutandisha muntu udi ne lungenyi kudi kumulenga bikole d Kupita kututa muntu mutatakane misangu lukama. e Muntu mubi udi ukeba anu buntomboji, Kadi nebatume mutuadi wa mukenji muena tshikisu bua kumupesha dinyoka. f Kusambakena ne nyama wa urse udi mufuishe bana nkuimpe Kupita kutuilangana ne muntu mutatakane mu butshimbakane buende. g Muntu yeye mupingaje malu mabi ku malu mimpe, Malu mabi kaakumbuka mu nzubu muende to. h Ntuadijilu wa dikokangana udi anu bu kukangula ˆ tshiibi tshia mayi a bungi;1 Kumpala kua matandu kujuka, umbuka. i Muntu udi ubingisha muntu mubi ne muntu udi upisha muntu muakane, j Bubidi buabu mbantu babi kumpala kua Yehowa. Mbimpe ku tshinyi bikala muntu mutatakane ne mushindu wa kupeta meji Padiye kayi ne muoyo wa kuapeta?1 k Mulunda mulelela udi uleja dinanga mu bikondo bionso l

17:9 1 Anyi “ulekeleelangana.” 17:14 1 Anyi “bu kukangula nkila.” Ku mua.: ˆ “kulekelela mayi.” 17:16 1 Anyi “Padiye mupangile lungenyi lujalame.”

NSUMUINU 17:18–18:6

18

19

20

21

22

23

24

25

Ne yeye mmuanetu udi muledibue bua bikondo bia dikenga. a Muntu udi kayi ne lungenyi lujalame1 udi unyukulangana bianza ne upunga ˆ dıyi Bua kufila tshieya2 kumpala kua muinende. b Muntu udi munange bilumbu mmunange dishipa dia mikenji. c Muntu udi ubandisha tshibuelelu tshiende udi ubikila kabutu. d Muntu udi ne muoyo mukonyangale kakupeta diakalenga,1 e Ne muntu udi wamba malu a dishima neakuluke mu kabutu. Muntu udi ulela muana mutatakane neapete kanyinganyinga; Ne tatuende wa muana udi kayi ne meji kena ne disanka to. f Muoyo wa disanka udi buanga buimpe,1 g Kadi lungenyi ludi lushikile ludi lumana bukole2 bua muntu. h Muntu mubi neangate mbuejilu mu musokoko1 Bua kunyanga kulumbuluisha kuakane. i Meji adi buludiludi kumpala kua muntu udi ne dijingulula dia malu, ˆ Kadi mesu a mutatakane adi akenzakana too ne ku ntengu ya buloba. j Muana mutatakane udi ukebela tatuende kanyinganyinga

17:18 1 Ku mua.: “kayi ne muoyo munda.” 2 Anyi “kudieyeka.” 17:20 1 Ku mua.: “malu mimpe.” 17:22 1 Anyi “mmuimpe bua kuondopa.” 2 Anyi “lumisha mifuba.” 17:23 1 Ku mua.: “mbuejilu mufidila mu tshiadi.”

1062 NSHAP. 17 a Lut 1:16, 17 1Sm 19:2

26

b Nsu 11:15 Nsu 22:26, 27

c Yak 3:16

27

d 2Sm 15:2-4

e Mis 18:26 Nsu 6:14, 15

28

f 1Sm 2:22-25 1Sm 8:1-3 2Sm 15:14

g Nsu 12:25 Nsu 15:13

h Nsu 18:14

18

i Eks 23:8

j Mbi 2:14 

2

Mulongo 2 a Nsu 15:20

b Nsu 10:19 Yak 1:19

3

c Nsu 15:4 Mbi 9:17 Yak 3:13



4

NSHAP. 18 d Nsu 10:19

e Nsu 11:2

5

f Nsu 10:11

g Dut 1:16, 17 Nsu 28:21

h 1Bk 21:9, 10

i Nsu 13:10

Ne yeye uvua mumulele kusama kua muoyo.1 a Kupesha muntu muakane dinyoka1 ki nkuimpe to, ˆ Ne kuela bantu ba buneme mfimbu kudi kubengangana ne tshidi tshiakane. Muntu udi ne dimanya udi ˆ ukanda meyi ende, b Ne muntu udi ne dijingulula dia malu neashale mupuwe.1 c Nansha muntu mutshimbakane udi ushala mupuwe nebamuangate bu muena meji, Ne muntu udi utela mishiku yende nebamuangate bu muntu udi ne dijingulula dia malu. Muntu udi uditola pa nkayende udi wipatshila majinga ende a budisunkaya; Udi ubenga1 meji onso adi ambuluisha. Dijingulula dia malu kadiena disankisha muntu mutatakane; Kadi yeye neasokolole bidi mu muoyo wende. d Padi muntu mubi ulua, dipetu didi dilua padi, Dipepejibua didi dienda pamue ne difuishibua dia bundu. e ˆ Meyi a mukana mua muntu ˆ adi mayi male. f Mpokolo wa meji udi kasulu kadi kapueka. Ki mbimpe kuleja muntu mubi kansungansunga g Anyi kubengela muntu muakane kulumbuluisha kuakane. h ˆ Meyi a mutatakane adi afikisha ku matandu, i

6

17:25 1 Ku mua.: “bululu.” 17:26 1 Anyi “Kufutshisha muntu muakane tshibawu.” 17:27 1 Ku mua.: “ne nyuma mutukije.” 18:1 1 Anyi “upetula.”

1063 7

8

9

10

11

12

13

14

15

Ne mukana muende mudi mubikila mututu. a Mukana mua mutatakane nkabutu kende, b Ne mishiku yende idi buteyi bua muoyo1 wende. ˆ Meyi a mushiminyinyanganyi wa malu adi bu tupese tua ˆ biakudia tusheme;1 c Badi batusukumina tupueka diakamue too ne mu tshifu. d Muntu udi ne lulengu mu mudimu wende Mmuanabu ne muntu udi ukebesha kabutu. e ˆ Dına dia Yehowa didi tshibumba tshikole. f Muntu muakane udi unyemenamu ne udi upeta bukubi.1 g Biuma bia muntu mubanji bidi tshimenga tshiende tshikolesha; Bidi bu tshimanu tshia bukubi mu meji ende. h Kumpala kua dibutuka, muoyo wa muntu udi udibandisha, i Ne kumpala kua butumbi kudi didipuekesha. j Padi muntu wandamuna bualu kumpala kua kumvua mudi malu, Nditshimbakana ne dipuekeshibua dia milongo. k Lungenyi lua muntu ludi mua kumukuatshisha mu disama, l Kadi nnganyi udi mua kukokesha mua kusomba ne lungenyi lushikile?1 m Muoyo wa muntu udi ne dijingulula dia malu udi upeta dimanya, n

18:7 1 Anyi “anyima.” 18:8 1 Anyi “bu bintu bia kumina ne lumpukusu.” 18:10 1 Ku mua.: “udi utekibua kuulu,” mmumue ne: kabayi mua kumupeta, muikale mu bukubi. 18:14 1 Anyi “kakuyi tshia kuenza.”

NSUMUINU 18:7-24 NSHAP. 18 a Nsu 19:19 b Nsu 13:3 c Lew 19:16

16

d Nsu 26:22 e Nsu 10:4 f 1Sm 17:45, 46

17

Mis 20:1

g Mis 18:2 Mis 91:14

h Mis 49:6, 7 Nsu 11:4 Yel 9:23 Luk 12:19-21

18

i Nsu 11:2 Dan 5:23, 30 Bz 12:21-23

j Nsu 22:4 1Pt 5:5

19

k Nsu 25:8 l Yob 1:21 2Ko 4:16 2Ko 12:10

m Nsu 17:22 n 1Bk 3:7-9 Nsu 9:9

20

 Mulongo 2 a Gen 43:11 Nsu 17:8

b 2Sm 16:3, 4

21

c 2Sm 19:25-27 Nsu 25:8

d Yos 14:1, 2 Neh 11:1 Nsu 16:33

22

e Gen 27:41 2Sm 13:22

f 2Sm 14:28 Bz 15:37-39

g Nsu 12:14 Nsu 13:2

23

h Mat 15:18 Ef 4:29 Yak 3:6, 9

i Mbi 10:12

24

Ne ditshi dia muena meji didi dikeba bua kupeta dimanya. Dipa dia muntu didi dimunzuluila njila; a Didi dimufikisha kudi bantu banene. Muntu udi ulumbulula wa kumpala udi umueneka bu mubinge, b Too ne padi udiye nende tshilumbu ulua, ne umulondolola.1 c Kuela nshobo kudi kukosesha matandu d Ne kudi kukosesha tshilumbu pankatshi pa1 baluishi ba bukole. Mbikole bua kutekesha muanetu muenzela bibi kupita tshimenga tshikolesha, e Ne kudi matandu adi bu milonda ya muaba mukolesha. f Tshifu tshia muntu netshiuˆ kute ne mamuma a meyi ende;1 g Neukute bintu bidi mishiku yende ipatula. Lufu ne muoyo bidi ku bukokeshi bua ludimi; h Badi banange kuenza nalu mudimu nebadie mamuma alu. i Muntu udi upeta mukaji muimpe mmupete tshintu tshimpe, j Ne udi upeta dianyishibua dia1 Yehowa. k Muntu mupele udi usengelela padiye wakula, Kadi muntu mubanji udi waˆ ndamuna ne meyi mashile. Kudi balunda badi pabuipi bua kuzazangana, l

j Nsu 31:10 k Nsu 19:14 Mbi 9:9

l 2Sm 15:31 Mat 26:49

18:17 1 Anyi “umukonkonona.” 18:18 1 Ku mua.: “kudi kupandulula.” 18:20 1 Ku mua.: “mukana muende.” 18:22 1 Anyi “muoyo muimpe wa.”

NSUMUINU 19:1-17 Kadi kudi mulunda udi ulamata bikole kupita muanabu ne muntu. a Mbimpe kuikala mupele ne kuenda ne muoyo mutoke b Pamutu pa kuikala mutatakane ne kuakula malu a dishima. c Muntu1 udi kayi ne dimanya ki mmuntu muimpe to, d Ne muntu udi ulubakana ne malu2 udi wenza mpekatu. Butshimbakane bua muntu ke budi bunyanga njila wende, Ne muoyo wende udi ukuatshila Yehowa tshiji. Biuma bidi bikoka balunda ba bungi, Kadi muntu mupele nebamulekele too ne kudi mulunda wende. e Ntemu wa dishima kakupanga kupeta dinyoka, f Ne muntu udi ushima bu mudiye weyela kakupanduka to. g Bantu ba bungi badi bakeba kuanyishibua kudi muntu munene,1 Ne muntu yonso mmulunda wa muntu udi upeshangana bintu. Bana babu ne mupele bonso badi bamukina; h Mona mudi balunda bende bamunyema anu kumunyema! i Udi ubalonda ne malomba, kadi muntu nansha umue kena wandamuna. Muntu udi upeta lungenyi lujalame1 mmudinange.2 j

19 2

3

4

5

6

7

8

19:2 1 Anyi “Anyima.” 2 Ku mua.: “udi wambuluja ne makasa ende.” 19:6 1 Anyi “muntu tshipapayi.” 19:8 1 Ku mua.: “udi upeta muoyo.” 2 Anyi “mmunange anyima wende.”

1064 NSHAP. 18 a 1Sm 19:2, 4 Nsu 17:17

 NSHAP. 19

9

b Nsu 15:16 Yak 2:5

c Nsu 28:6

10

d Lom 10:2 e Nsu 14:20 f Dut 19:18, 19 g Nsu 19:9

11

h Nsu 14:20 i Mbi 9:14, 15 Yak 2:2, 3

j Nsu 15:32 

12

Mulongo 2 a Nsu 2:2, 5 b Nsu 19:5 Bua 21:8

c 2Sm 3:24

13

2Sm 3:38, 39 Nsu 30:21, 22 Mbi 10:7

d Nsu 14:29 Nsu 16:32 Yak 1:19

14

e Gen 50:19-21 Mat 18:21, 22 Ef 4:32

f Nsu 16:14 Nsu 20:2 Dan 2:12

15

g 2Sm 16:21, 22 h Nsu 21:9, 19 Nsu 27:15

16

i Gen 24:14 Nsu 18:22 Nsu 31:10

j Nsu 23:21 Nsu 24:33, 34 2Ts 3:10

k Nsu 16:17 l Nsu 15:32 m Dut 15:7, 8 Mis 37:25, 26 Eb 13:16

17

Muntu udi wangata dijingulula dia malu ne mushinga neapete diakalengele.1 a Ntemu wa dishima kakupanga kupeta dinyoka, Ne muntu udi ushima bu mudiye weyela neajimine. b Ki mbikumbane bua muntu mutshimbakane ikale mu nsombelu wa bubanji; Kabiena bikumbana nansha kakese bua muena mudimu akokeshe bakokeshi! c Bushuwa, busunguluji bua muntu budi butuyisha tshiji tshiende, d Ne mbulengele kudiye bua kulengulula1 tshilema.2 e Tshiji tshia mukalenge tshidi bu mukungulu wa ntambue,1 f Kadi dianyishibua kudiye didi bu lumuma pa bisonsa. Muana mutatakane udi ukebela tatuende diakabi, g Ne mukaji muena matandu1 udi bu musaka wa nzubu udi kawuyi ulekela kumaˆ tshisha mayi. h Nzubu ne bubanji mbumpianyi budi bufuma kudi batatu, Kadi mukaji wa meji udi ufuma kudi Yehowa. i Lulengu ludi lukebesha tulu tukole, Ne muntu1 mufuba nealale ne nzala. j Muntu udi utumikila mukenji udi ulama muoyo1 wende; k Muntu udi kayi utshiuka bualu bua njila yende neafue. l Muntu udi uleja mupuekele luse udi usombesha Yehowa bintu, m

19:8 1 Ku mua.: “malu mimpe.” 19:11 1 Ku mua.: “kulekela.” 2 Anyi “dishipa dia mukenji.” 19:12 1 Anyi “muana wa ntambue wa musalala.” 19:13 1 Anyi “lunsuya.” 19:15, 16 1 Anyi “anyima.”

1065 18

19

20

21

22

23

24

25

Ne Yeye neamufute bua malu adiye wenza. a Nyoka muanebe patshidiku ditekemena, b Ne kuambudi bujitu bua1 lufu luende. c Muntu muena tshiji tshia lukasa neafute tshibawu; Wewe mutete kumuepula, newikale ne bua kuenza nanku misangu ne misangu. d Teleja mubelu ne itaba dinyoka, e Bua ulue muena meji mu matuku ebe atshilualua. f Malu adi muntu upangadija mu muoyo wende nga bungi, Kadi lungenyi lua1 Yehowa ke luatshimuna. g Tshintu tshilengele tshidi munda mua muntu ndinanga diende dia lulamatu; h Ne mbimpe kuikala mupele pamutu pa kuikala muena dishima. Ditshina dia Yehowa didi difikisha ku muoyo; i Muntu udi nadi neapete dikisha dilenga, kakuyi tshidi mua kumuenzela bibi. j Muena lulengu udi ujiika tshianza tshiende mu tshibakudi tshia didia dia disanka, Kadi kena nansha uditatshisha bua kutshipingaja mukana muende. k Kuma musekianganyi, l nunku muntu udi kayi ne dimanya udi mua kulua mudimuke, m Ne tandisha muntu udi ne lungenyi, nunku yeye neavudije dimanya. n

19:18 1 Anyi “kujingi.” Ku mua.: “kubandishi anyima webe ku.” 19:21 1 Anyi “disua dia.”

NSUMUINU 19:18–20:5 NSHAP. 19 a Nsu 11:24 Mat 5:7 Eb 6:10

b Nsu 13:24 Nsu 22:6, 15

c 1Sm 3:12, 13 d 1Sm 24:16-18 1Sm 26:21

e Nsu 4:13 f Dut 8:14, 16 Eb 12:7, 11

g Gen 11:6, 7 Gen 50:19, 20 Nsu 21:30 Dan 4:35 Bz 5:38, 39

h Mik 6:8 i Nsu 14:27 Mal 3:16

j Nsu 12:21 k Nsu 6:9-11 Nsu 15:19 Nsu 24:30, 31 Nsu 26:14, 15

l Dut 25:2 m Nsu 15:5 n Nsu 9:9 Nsu 21:11

 Mulongo 2 a Eks 20:12 Lew 20:9 Nsu 20:20 Nsu 30:17

b 1Bk 21:9, 10 c Nsu 4:16, 17 d Nsu 9:12 e Nsu 10:13 Nsu 26:3

 NSHAP. 20 f Gen 9:20, 21 Nsu 23:29-35

g Yes 28:7 h 1Ko 6:10 Gal 5:21 Ef 5:18

i Nsu 19:12 Mbi 10:4

j 1Bk 2:22-24 k Nsu 14:29 2Tm 2:23

l Nsu 18:6 Mbi 7:9

m Nsu 6:10, 11 2Ts 3:10

26 Muntu udi ukengesha tatuende ne wipata mamuende Mmuana udi ufuishangana bundu ne upuekeshangana milongo. a 27 Muananyi, wewe mulekele kuteleja mubelu, ˆ Neusesuke ku meyi a dimanya. 28 Ntemu wa patupu udi useka kulumbuluisha kuakane, b Ne mukana mua muntu mubi mudi musukumina malu mabi. c 29 Dilumbuluisha ndilamina basekianganyi, d Ne mitutu mmilamina nyima wa batatakane. e Mvinyo udi musekianganyi, f maluvu makole adi ntomboji; g Muntu udibi bipambuisha kena ne meji to. h 2 Kutshinyishangana1 kua mukalenge kudi bu mukungulu wa ntambue;2 i Muntu udi ujudija tshiji tshiende udi uteka muoyo wende mu njiwu. j 3 Mbualu bua lumu kudi muntu padiye udikanda ku matandu, k Kadi muntu yonso mutshimbakane neadibuejamu. l 4 Muena lulengu kena udima mu muvu wa mashika makole,1 Nunku neikale ulombangana mu tshikondo tshia dinowa pikalaye kayi ne tshintu.2 m 5 Meji1 a mu muoyo wa muntu ˆ adi bu mayi male, Kadi muntu udi ne dijingulula dia malu udi uasuna.

20

ˆ 20:2 1 Anyi “Kukuatshishangana buowa.” 2 Anyi “muana wa ntambue wa musalala.” 20:4 1 Anyi “hiver.” 2 Anyi pamuapa: “Neakebe mu tshikondo tshia dinowa kadi kakupeta tshintu.” 20:5 1 Anyi “Mapangadika.” Ku mua.: “Mubelu.”

NSUMUINU 20:6-23 6 Bantu ba bungi badi bamba mudibu ne dinanga dia lulamatu, Kadi nnganyi udi mua kupeta muntu wa lulamatu? 7 Muntu muakane udi wendela mu muoyo wende mutoke. a Bana bende1 badi balua panyima pende mba diakalenga. b 8 Padi mukalenge usomba mu nkuasa wende wa bukalenge bua kulumbuluisha c Udi utata malu mabi onso ne ˆ mesu ende. d 9 Nnganyi udi mua kuamba ne: “Ndi mutokeshe muoyo wanyi; e Ndi mukezuke, tshiyi ne mpekatu”? f 10 Bintu bia bujitu bia kupima nabi bujitu bidi kabiyi bijalame ne bipiminu bia dishima,1 Bubidi buabi mbintu bibi kumpala kua Yehowa. g 11 Nansha muana1 badi bamumanyina ku malu adiye wenza, Bikala bienzedi biende bikezuke ne biakane. h ˆ 12 Ditshi didi diumvua ne dısu didi dimona, Yehowa mmubienze bubidi buabi. i 13 Kunangi tulu, tshianana neubuele mu bupele. j ˆ Kangula mesu ebe, nunku neukute biakudia. k 14 Musumbi wa tshintu udi wamba ne: “Ki ntshimpe to, ki ntshimpe to!” Pashishe udi uya, udi uditumbisha. l 15 Or udiku, kudi kabidi mabue a koraye1 a bungi, 20:7 1 Ku mua.: “Bana bende ba balume.” 20:10 1 Anyi “Mabue abidi mashilangane a kupima nawu bujitu ne bipiminu bibidi bishilangane.” 20:11 1 Anyi “muana wa balume.” 20:15 1 Tang. Diumv.

1066 NSHAP. 20 a Yob 1:1 Luk 1:5, 6

b Mis 37:25, 26

16

c 1Bk 7:7 d 1Bk 3:28 Mis 72:1, 4 Nsu 16:12

e Yob 14:4 f Mis 51:5

17

Mbi 7:20 Yak 3:2

g Nsu 11:1 Amo 8:5 Mik 6:11

h Nsu 22:15

18

i Eks 4:11 j Nsu 10:4 k Nsu 12:11

19

l Lew 19:13 Nsu 21:6

 Mulongo 2 a Nsu 3:13-15

20

b Nsu 11:15 c Nsu 27:13 d Nsu 6:30, 31

21

e Nsu 15:22 f Nsu 11:14 Nsu 24:6 Luk 14:31, 32

22

g Lew 19:16 Nsu 11:13 Nsu 25:9, 23

h Eks 20:12 Lew 20:9 Nsu 19:26

i Nsu 28:8, 20 1Tm 6:9, 10

j Dut 32:35 Nsu 24:29 Mat 5:38, 39 Lom 12:17, 19 1Ts 5:15

k Mis 37:34 l Mis 34:7 1Pt 4:19

23

Kadi mishiku ya dimanya idi tshintu tshia mushinga mukole. a Angata tshilamba tshia muntu bikalaye mufile tshieya bua muenyi; b Kuata tshintu tshiende lukole bikalaye muenze nanku bua mukaji wa ku babende.1 c Diampa dipetela ku dishima ˆ ndisheme kudi muntu, Kadi pashishe mukana muende nemuwule tente ne nsoka. d Ku dishintakaja dia ngenyi,1 malu malongolola neende bimpe,2 e Ne ku buludiki bua meji,3 luangana mvita yebe. f Mushiminyinyanganyi wa malu udi wenda upatula malu masokoka; g Kudisangishi ne muntu udi munange kujanangana.1 Muntu udi wela tatuende ne mamuende mulawu, Nebajime muendu wende ˆ padi mıdima ilua. h Bumpianyi bupetela bangabanga ku lukuka Kabuakuikala dibenesha ku ndekelu to. i Kuambi ne: “Nempingaje bubi ku bubi!” j Tekemena Yehowa, k ne yeye neakupandishe. l Bintu bia bujitu bia kupima nabi bujitu bidi kabiyi bijalame1 mbintu bibi kumpala kua Yehowa, Ne bipiminu bia dishima ki mbimpe to.

20:16 1 Anyi “muntu wa ku babende.” 20:18 1 Anyi “mubelu.” 2 Anyi “neajadikibue.” 3 Anyi “bulombodi bua meji.” 20:19 1 Anyi “udi ulobeshangana ne mishiku yende.” 20:23 1 Anyi “Mabue abidi mashilangane a kupima nawu bujitu.”

1067 24 Yehowa ke udi uludika makasa a muntu; a Mmunyi mudi muntu mua kujingulula njila wende?1 25 Mbuteyi kudi muntu bua ˆ kuela dıyi lukasa lukasa ne: “Tshia tshijila!” b Kadi anu pashishe welangana meji a tshivuaye muditshipe. c 26 Mukalenge wa meji udi umbusha bantu babi d Ne wendeshila lukata lua kushipula nalu pambidi pabu. e 27 Mueyelu wa muntu mmuendu wa Yehowa, Ne udi ukonkonona tshidiye munda muende menemene. 28 Dinanga dia lulamatu ne lulamatu bidi bikuba mukalenge; f Udi ushindamija nkuasa wende wa bukalenge ku dinanga dia lulamatu. g 29 Butumbi bua bansongalume mbukole buabu, h Ne bulengele bua bantu bakulumpe nnsuki yabu mitoke. i 30 Mibundabunda ne mputa bidi biumbusha1 malu mabi, j Ne mitutu idi itokesha tshidi muntu munda menemene. Muoyo wa mukalenge udi ˆ bu tusulu tua mayi mu tshianza tshia Yehowa. k Yeye udi uwutuma kuonso kudiye musue. l 2 Njila yonso ya muntu idi imueneka miakane kudiye, m Kadi Yehowa udi ukonkonona mioyo.1 n 3 Kuenza malu adi mimpe ne makane

21

20:24 1 Anyi “njila wa kuyila?” 20:30 1 Anyi “bisukula.” 21:2 1 Anyi “malu adi mu meji.”

NSUMUINU 20:24–21:12 NSHAP. 20 a Mis 37:23 Yel 10:23

4

b Lew 27:9 c Nom 30:2 Mbi 5:4, 6 Mat 5:33

d Mis 101:8

5

e Yes 28:27 f Mis 61:6, 7 g Mis 21:7 h Mbi 11:9 i Lew 19:32 Nsu 16:31

6

j Mis 119:71 

NSHAP. 21 k Eks 14:4 Ezl 7:27

7

l Neh 2:7, 8 Yes 44:28 Bua 17:17

m Mis 36:1, 2

8

Nsu 16:2

n 1Sm 16:6, 7 Nsu 24:12 Yel 17:10



9

Mulongo 2 a 1Sm 15:22, 23 Hos 6:6 Mik 6:7, 8 Mat 12:7

b Mis 10:4

10

c Nsu 13:4 d Nsu 14:29 e Nsu 1:19 Nsu 20:21

11

f Mis 7:14-16 g Mis 37:37 Nsu 16:17 1Pt 1:22

h Nsu 17:1 Nsu 21:19 Nsu 25:24 Nsu 27:15

i Gen 6:5 Mis 36:1, 4

j 1Sm 25:10, 11 k Nsu 9:9 Nsu 19:25

l Gen 19:29 Mis 37:10, 20 2Pt 2:4 2Pt 3:5, 6

12

Kudi kutamba kusankisha Yehowa kupita mulambu. a ˆ Mesu a didibandisha ne muoyo wa diambu, Muendu udi ulombola bantu babi mmpekatu. b Malu adi bantu badi benza mudimu ne muoyo mujima balongolola adi bushuwa afika ku dikumbana,1 c Kadi bantu bonso badi balubakana mbatangile bushuwa ku bupele. d Kupetela bubanji ku ludimi lua dishima Kudi bu dibungi didi dijimina, buteyi bua lufu.1 e Tshikisu tshia bantu babi netshibabutule, f Bualu badi babenga kuenza malu ne buakane. Njila wa muntu muena tshibawu mmukonyangale, Kadi mudimu wa muntu mukezuke mmululame. g Mbimpe kusombela pa ditumba dia musaka wa nzubu Pamutu pa kusombela mu nzubu umue ne mukaji muena matandu.1 h Muntu mubi1 udi ujinga malu mabi ne muoyo mujima; i Kena uleja muinende luse nansha lukese. j Padibu bapesha musekianganyi dinyoka, bantu badi kabayi ne dimanya badi balua bena meji, Ne padi muntu udi ne meji upeta busunguluji, udi upeta dimanya.1 k Muakane udi utangila nzubu wa muntu mubi; Udi utonkola bantu babi bua kabutu kabu. l

21:5 1 Anyi “diakalenga.” 21:6 1 Anyi pamuapa: “bua badi bakeba lufu.” 21:9 1 Anyi “lunsuya.” 21:10 1 Anyi “Anyima wa muntu mubi.” 21:11 1 Anyi “udi umanya tshia kuenza.”

NSUMUINU 21:13-30 13 Muntu udi ujika ditshi diende ku muadi wa muntu mupuekele Yeye muine neabikile ne kabakumuandamuna to. a 14 Dipa difila mu musokoko didi dituyisha tshiji, b Ne mbuejilu mufila mu musokoko1 udi utuyisha luonji lukole. 15 Ndisanka kudi muntu muakane bua kuenza malu ne buakane, c Kadi mbualu budi buenza ˆ buowa kudi badi benza malu mabi. 16 Muntu udi upambuka mu njila wa busunguluji Neikishe mu dingumba dia bantu badi kabayi ne bukole mu lufu. d 17 Muntu udi munange kupitshisha bikondo bimpe1 neabuele mu bupele; e Muntu udi munange mvinyo ne mafuta kakulua mubanji to. 18 Muntu mubi udi tshia kupikula natshi muntu muakane, Ne mutungidianganyi nebamuangate pa muaba wa bena bululame. f 19 Mbimpe kusombela mu tshipela Pamutu pa kusomba ne mukaji muena matandu,1 muena bumfiika munda. g 20 Biuma bia mushinga mukole ne mafuta bidi mu nzubu mua muena meji, h Kadi muntu mutatakane neatulakaje1 bidiye nabi. i 21 Muntu udi wipatshila buakane ne dinanga dia lulamatu Neapete muoyo, ne buakane, ne butumbi. j 21:14 1 Ku mua.: “mbuejelu wa mu tshiadi.” 21:17 1 Anyi “udi munange masanka.” 21:19 1 Anyi “lunsuya.” 21:20 1 Ku mua.: “neamine.”

1068 NSHAP. 21 a Dut 15:9 Nsu 28:27 Yak 5:4

b Nsu 18:16 c Mis 106:3 d Yak 1:15 2Pt 2:21

e Mbi 7:4 Luk 15:13, 14

f Est 7:10 g Nsu 17:1 Nsu 21:9 Nsu 25:24 Nsu 27:15

h Nsu 15:6 Mbi 5:19

i Luk 15:13, 14 j Nsu 15:9 Nsu 22:4 Mat 5:6 Lom 2:6, 7

 Mulongo 2 a Mbi 7:19 2Ko 10:4

b Mis 141:3 Nsu 10:19 Mbi 10:20

c Nom 14:44 Est 6:4

d Nsu 6:6-11 Nsu 13:4 Nsu 19:24

e Mis 37:25, 26 Mis 112:9 Luk 6:30

f 1Sm 15:22, 23 Nsu 15:8 Yes 1:11

g Dut 19:18, 19 Nsu 19:5

h Nsu 28:14 Nsu 29:1

i Nsu 11:5 j Nom 23:7, 8 Nsu 19:21 Bz 5:38, 39

22 Muena meji udi mua kubanda pa1 tshimenga tshia bantu ba bukole Ne kutekesha bukole budibu beyemene. a 23 Muntu udi ulama mukana muende ne ludimi luende Udi udiepula1 ku ntatu. b 24 Muena dikamakama udi udisua ne diambu, ke muudi ubikila Muntu udi wenza malu ne dikamakama kayi ne tshidiye utshiuka. c 25 Tshintu tshidi muena lulengu ujinga ne muoyo mujima netshimushipe, Bualu bianza biende bidi bibenga bua kuenza mudimu. d 26 Dituku dijima yeye udi ujinga bintu ne lukuka luonso, Kadi muntu muakane udi upeshangana, kayi upalangana tshintu nansha tshimue. e 27 Mulambu wa bantu babi udi tshintu tshibi. f Udi utamba kubipa padi muntu uwufila ne meji mabi!1 28 Ntemu wa dishima neajimine, g Kadi muntu udi uteleja neafile bujadiki budi bukumbane.1 29 Muntu mubi udi wangata mpala wa dikamakama, h Kadi muntu muena bululame ke udi ne njila wende mushindame.1 i 30 Kakuena meji, anyi dijingulula dia malu, peshi lungenyi padiku dibenga kumvuangana ne Yehowa. j 21:22 1 Anyi “kutshimuna.” 21:23 1 Anyi “wepula anyima wende.” 21:27 1 Anyi “ne tshikadilu tshia bundu.” 21:28 1 Ku mua.: “neakule tshiendelele.” 21:29 1 Anyi “ke udi ushindamija njila wende.”

1069 31 Kabalu nkalongolola bua dituku dia mvita, a Kadi lupandu ndua Yehowa. b ˆ Mbimpe kusungula dına dimpe1 pamutu pa bubanji bua bungi; c Kuikala munemekibue2 nkuimpe kupita tshiamu tshia arjan ne tshia or. 2 Mubanji ne mupele badi ne bualu bua muomumue ebu:1 Yehowa ke udi mubafuke bubidi buabu. d 3 Muntu mudimuke udi umona njiwu, udi usokoma, Kadi badi kabayi ne dimanya badi batungunuka ne kuyaku ne badi bakenga bua malu adi abakuata.1 4 Tshipeta tshia didipuekesha ne ditshina dia Yehowa Mbiuma ne butumbi ne muoyo. e ˆ 5 Meba ne mateyi bidi mu njila wa muntu wa malu mabuelakane, Kadi muntu udi wangata muoyo1 wende ne mushinga udi ubiepukila ku bule. f 6 Longesha muana wa balume1 njila udiye ne bua kulonda; g Nansha padiye ukola kakumbukamu to. h 7 Muntu mubanji udi ukokesha bapele, Ne musombi wa bintu mmupika wa musombeshanganyi. i 8 Muntu udi ukuna malu adi kaayi makane neapuole dikenga, j

22

22:1 1 Anyi “lumu luimpe.” Ku mua.: ˆ “d ına.” 2 Ku mua.: “kuanyishibua.” 22:2 1 Ku mua.: “batutakene.” 22:3 1 Anyi “tshibawu.” 22:5 1 Anyi “anyima.” 22:6, 15 1 Anyi “muana; nsonga.”

NSUMUINU 21:31–22:17 NSHAP. 21 a Mis 20:7 Mis 33:17 Yes 31:1

9

b 2Ku 20:15, 17 Mis 68:20 Bua 7:10

 NSHAP. 22 c Mbi 7:1

10

d Bz 17:26 e Mis 34:9

11

Nsu 18:12

f Nsu 4:14, 15 g Gen 18:19 Dut 6:6, 7 Ef 6:4

12

h 2Tm 3:14, 15 i 2Bk 4:1

13

Mat 18:25

j Gal 6:7, 8 

Mulongo 2 a Mis 125:3

14

b Dut 15:7, 8 Nsu 11:25 Eb 6:10

15

c Mis 45:2 Nsu 16:13 Mat 5:8

d Bz 13:8-10 e Nsu 26:13-15

16

f Nsu 5:3 Mbi 7:26

g Gen 8:21 h Nsu 13:24 Nsu 19:18

i Mis 12:5 Nsu 14:31

j Nsu 13:20 k Nsu 15:14

17

Ne mulangala wa tshiji tshiende newutue ku ndekelu kuawu. a Muena tshipapayi1 neabeneshibue, Bualu yeye udi wabanyangana biakudia biende ne mupele. b Ipata muntu udi usekangana, Ne dikokangana nedijike; Matandu1 ne bipendu nebikoseke. Muntu udi munange muoyo ˆ mukezuke, udi ne meyi malenga, Mukalenge neikale mulunda wende. c ˆ Mesu a Yehowa adi alama dimanya, ˆ Kadi Yeye udi utonkola meyi a batungidianganyi. d Muena lulengu udi wamba ne: “Ntambue udi pambelu! Nebanshipe munkatshinkatshi mua muaba wa tshinsangansanga!” e Mukana mua bakaji benzavi1 ndijimba dile. f Muntu udi Yehowa mupishe neakulukamu. Butshimbakane mbusuikibue mu muoyo wa muana wa balume,1 g Kadi lukodi lua dinyoka nelubumbushe lubutuma kule nende. h Muntu udi ushimakaja mupele, umudia bintu bua kuvudija bubanji buende i Ne muntu udi upesha mubanji mapa, Ndekelu wende neikale bupele. Inyika ditshi diebe, teleja ˆ meyi a bena meji, j Bua uteke muoyo webe ku dimanya dianyi, k

ˆ 22:9 1 Ku mua.: “Eu udi ne dısu dimpe.” 22:10 1 Anyi “Difuilakana.” 22:14 1 Ku mua.: “benyi.” Tang. Nsu 2:16.

NSUMUINU 22:18–23:9 18 Bualu ndisanka bua kualama munda muebe menemene, a Bua buonso buawu ikala pa mishiku yebe misangu yonso. b 19 Bua wewe kueyemena Yehowa, Ndi nkupesha dimanya lelu. 20 Tshivuaku mumane kukufundila, Nkupesha lungenyi ne dimanya, ˆ 21 Bua kukulongesha meyi malelela ne a kueyemena, Bua umone mua kupingana ne mulubu mujalame kudi muntu uvua mukutume anyi? 22 Kunyengi mupele bintu anu bualu mmupele, c Ne kuzaji muntu mupuekele mu tshiibi tshia tshimenga to, d 23 Bualu Yehowa nkayende neabalumbuluile tshilumbu tshiabu e Ne yeye neangate muoyo1 wa bantu badi babashimakaja bua kubadia bintu. 24 Kulamakanyanganyi ne muena tshiji tshia lukasa, Anyi kubuelakanyi ne muntu muena luonji, 25 Bua wewe kulongi njila yende nansha kakese Ne bua kudibueji1 mu buteyi. f 26 Kuikadi munkatshi mua bantu badi banyukulangana ˆ bianza bua kupunga dıyi, Badi badieyeka bua bintu bisomba. g 27 Wewe kuyi ne tshintu tshia kufuta, Nebangate bulalu buebe muinshi muebe mene! 28 Kutentemunyi tshimanyinu tshia mukalu tshia kale 22:23 1 Anyi “neapawule anyima.” 22:25 1 Anyi “kubueji anyima webe.”

1070 NSHAP. 22 a Nsu 2:10 Nsu 24:14

29

b Nsu 15:7

c Nsu 23:10

d Eks 23:6 Amo 5:12

23 2 3

e 1Sm 24:12 Mis 12:5

4 f Nsu 13:20

5 g Nsu 6:1-3 

Mulongo 2 a Dut 19:14

6

Nsu 23:10 Hos 5:10

7 b 1Sm 16:18, 19 1Bk 7:13, 14

 NSHAP. 23 c Nsu 28:20 Yne 6:27 1Tm 6:9, 10

8

d 1Yn 2:16, 17

9

e Nsu 27:24

f Nsu 9:7 Nsu 26:4

Tshivua bankambua bebe bateke. a Udiku mumone muntu udi mupiluke mu mudimu wende anyi? Yeye neimane kumpala kua bakalenge; b Kakuimana kumpala kua bantu tshianana to. Paudi usomba bua kudia ne mukalenge, Welangana meji bimpe a tshidi kumpala kuebe; Teka kele mu diminu diebe1 Biwikale udi ne mudi.2 Kujingi biakudia biende biˆ sheme ne muoyo mujima, Bualu mbiakudia bidi bidinga. Kudisunsudi bua kupeta bubanji. c Lekela ne leja muudi ne lungenyi.3 ˆ Paudi welaku mesu ebe, kabuenaku, d Bualu mu bulelela, nebuase masala bu nyunyi wa mukanku, nebubuke muulu. e Kudi biakudia bia muena bukonkoto to;1 Kujingi biakudia biende biˆ sheme ne muoyo mujima, Bualu yeye udi anu bu muntu udi wenda wenza makumi.1 Udi ukuambila ne: “Diaku, nuaku,” kadi ki ntshidiye musue kuamba2 to. Neuluke tupese tua biakudia tuuvua mudie ˆ Ne meyi a disakidila neaye mu tshianana. Kuakuidi mu matshi a muntu mutatakane, f

23:2 1 Anyi “Udikande.” 2 Anyi “anyima muwule tente ne dijinga.” 23:4 1 Anyi pamuapa: “Lekela lungenyi luebe.” ˆ 23:6 1 Anyi “muntu udi ne dısu dibi.” 23:7 1 Anyi “udi wenda ubadika mu anyima wende.” 2 Ku mua.: “muoyo wende kawena nebe.”

1071 10

11

12 13

14

15

16

17

18

19

Bualu yeye neapetule meji a ˆ meyi ebe. a Kutentemunyi tshimanyinu tshia mukalu tshia kale b Peshi kukepeshi budimi bua bana badi bafuishe batatuabu. Bualu Mubakuidi1 udi ne bukole; Yeye neatue ku tshiabu bua kukupisha wewe. c Teka muoyo webe ku mubelu ˆ Ne ditshi diebe ku meyi a dimanya. Kubengi bua kunyoka muana wa balume.1 d Wewe mumutute ne lukodi, kakufua to. Udi ne bua kumututa ne lukodi, Bua kumupandisha1 ku Lukita.2 Muananyi, muoyo webe wowu mupete meji, Nunku muoyo wanyi meme neusanke. e Munda muanyi1 nemuikale ne disanka Padi mishiku yebe yakula malu makane. Muoyo webe kawalakanyi benji ba mpekatu, f Kadi ikala ne ditshina dia Yehowa dituku dijima, g ˆ Nunku dıba adi newikale ne matuku atshilualua mimpe h Ne ditekemena diebe kadiakumbushibua to. Teleja, muananyi, ulue muena meji, Ne lombola muoyo webe mu njila mululame.

23:11 1 Ku mua.: “Mubapikudi.” 23:13 1 Anyi “muana; nsonga.” 23:14 1 Anyi “kupandisha anyima wende.” 2 Anyi “Sheole,” mmumue ne: lukita lua bukua bantu buonso. Tang. Diumv. 23:16 1 Ku mua.: “Mu tuonyi tuanyi.”

NSUMUINU 23:10-29 NSHAP. 23 a Mat 7:6

b Dut 19:14 Nsu 22:28

c Eks 22:22, 23 Mis 10:14

d Nsu 13:24 Nsu 19:18 Ef 6:4

e Nsu 27:11 3Yn 4

f Mis 37:1

g Mis 111:10 2Ko 7:1

h Mis 37:37 Nsu 24:14

 Mulongo 2 a Nsu 20:1 Yes 5:11 Lom 13:13 1Pt 4:3

b Nsu 28:7 1Ko 10:31

c Dut 21:20, 21 Nsu 21:17

d Eks 20:12 Eks 21:17 Mat 15:5, 6 Ef 6:1

e Flp 3:7, 8

f Nsu 4:5 Nsu 16:16

g Mis 107:43

h Nsu 22:14

i Nsu 7:10, 12 Mbi 7:26

20 Kuikadi munkatshi mua bantu badi banua mvinyo wa bungi, a Munkatshi mua bantu badi basukumina munyinyi, b 21 Bualu mukuatshiki wa maluvu ne mudiavi nebabuele mu bupele, c Ne dibungila nedivuadike muntu mikusu. 22 Teleja tatuebe wakakulela, Ne kupetudi mamuebe anu bualu wakulakaji to. d 23 Sumba1 bulelela, kubupanyi nansha, e Sumba kabidi meji, ne mubelu ne dijingulula dia malu. f 24 Tatuende wa muntu muakane neikale ne disanka bushuwa; Muntu udi ulela muana wa meji neasanke bua bualu buende. 25 Tatuebe ne mamuebe nebasanke, Ne mamu wakakulela neikale ne disanka. 26 Muananyi, mpesha muoyo webe, ˆ Ne mesu ebe asanke bua njila yanyi. g 27 Bualu mukaji wa ndumba udi dijimba dile, Ne mukaji wa masandi1 udi tshina tshibumbakane. h 28 Yeye udi walamina anu bu munyengianganyi wa bintu; i Udi uvudija bungi bua bantu balume badi kabayi ne lulamatu. 29 Nnganyi udi ne diakabi? Nnganyi udi ne kanyinganyinga? Nnganyi udi ne matandu? Nnganyi udi udilakana? 23:23 1 Anyi “Peta.” 23:27 1 Ku mua.: “wa ku babende.” Tang. Nsu 2:16.

NSUMUINU 23:30–24:12

30

31

32

33

34

35

Nnganyi udi ne mputa kakuyi bualu? Nnganyi udi ne ˆ mesu matekete?1 Mbantu badi basomba mutantshi mule ku mvinyo; a Mbantu badi bakeba1 mvinyo musambakaja. Kutangidi bukunze bua mvinyo Padiye wengelela mu dikopo ne upueka bimpe bimpe, Bualu ku ndekelu udi usuma bu nyoka, Ne udi upatula mulungu bu wa nyoka wa lulengu. ˆ Mesu ebe neamone bintu bia dikema, Ne muoyo webe newakule bintu bibi. b Nunku newikale bu muntu udi mulale munkatshi mua mbuu, Bu muntu udi mulale pa lusongo lua mutshi wa tshilamba tshitubu baludika natshi mazuwa. Wewe newambe ne: “Mbankume, kadi tshivua mumvue.1 Mbantute, kadi tshivua mumanye. ˆ Nembike dıba kayi? c Ndi dijinga ne kunua kabidi.”2 Kualakanyi bantu babi, Ne kujingi bua kulamakanangana nabu, d Bualu muoyo wabu udi welangana meji a tshikisu, Ne mishiku yabu idi yakula bua ntatu. Ku meji nzubu1 udi wibakibua, e Ne ku dijingulula dia malu udi ujadikibua.

24 2

3

23:29 1 Anyi “makunze.” 23:30 1 Anyi “badi badisangisha bua kulabula.” 23:35 1 Anyi “kabivua binsame.” 2 Anyi “nemmukebe kabidi.” 24:3 1 Anyi “ba mu nzubu.”

1072 NSHAP. 23 a Nsu 20:1 Ef 5:18

b Hos 4:11

c Gen 19:33 

NSHAP. 24 d Mis 26:5 Nsu 1:10

e Nsu 9:1 Nsu 14:1

 Mulongo 2 a 1Bk 10:23 Nsu 15:6

b Nsu 8:14 Nsu 21:22

c Nsu 20:18 Luk 14:31, 32

d Nsu 11:14 Nsu 13:10 Nsu 15:22 Bz 15:5, 6

e Nsu 14:6 1Ko 2:14

f Nsu 6:12-14

g Nsu 22:10

h Mis 82:4

i Nsu 5:21 Nsu 17:3 Nsu 21:2

j Mis 62:12 Mat 16:27 Lom 2:5, 6

4 Ku dimanya bibambalu biende mbiuwujibue Ne biuma bia mushinga mukole bidi bisankisha bia mishindu yonso. a 5 Muena meji udi ne bukole, b Ne muntu udi uvudija bukole buende padiye ne dimanya. 6 Ku buludiki bua meji1 neuluangane mvita yebe, c Ne mu bungi bua bafidi ba ngenyi2 mudi ditshimuna.3 d 7 Bua mutshimbakane mbikole bua kufikaye ku meji malelela; e Kena ne tshia kuamba ku tshiibi tshia tshimenga. 8 Muntu udi upangadija malu mabi Nebamubikile ne: mulukakaji wa meji mabi munene. f 9 Kulukakaja meji a butshimbakane1 kudi mpekatu, Ne bantu badi bapetula musekianganyi. g 10 Wewe mutekete mu maboko mu dituku dia dikenga,1 Bukole buebe nebukepe. 11 Sungila bantu badibu baya nabu ku lufu, Ne kanda bantu badi batetuka batangile ku dishipibua. h 12 Wewe muambe ne: “Kadi katuvua bamanye bualu ebu,” Yeye udi ukonkonona mioyo1 kena ujingulula bualu ebu anyi? i Eyowa, Yeye udi ukutangila2 neamanye Ne neafute muntu ne muntu bilondeshile mudimu wende. j 24:6 1 Anyi “bulombodi bua meji.” 2 Anyi “bafidi ba mibelu.” 3 Anyi “diakalengele; lupandu.” 24:9 1 Anyi “Kulukakaja meji kua mutshimbakane.” 24:10 1 Anyi “mu bikondo bia ntatu.” 24:12 1 Anyi “malu adi mu meji.” 2 Anyi “utangila anyima webe.”

1073 13 Muananyi, diaku buitshi, bualu mbuimpe; Buitshi bua mu dipula1 mbuˆ sheme mukana. 14 Bia muomumue, umanye ne: meji mmimpe buebe wewe.1 a Wewe muapete, newikale ne matuku atshilualua mimpe Ne ditekemena diebe kadiakumbushibua to. b 15 Kualaminyi pabuipi ne nzubu wa muntu muakane bu muenji wa malu mabi; Kubutudi muaba wende wa kuikishila to. 16 Bualu muntu muakane udi mua kukuluka misangu muanda mutekete, ne yeye neajuke kabidi, c Kadi bantu babi nebalenduke bua dikenga. d 17 Padi muena lukuna webe udishinda, kusanki to, Ne padiye ulenduka, muoyo webe kawusanki to; e 18 Tshianana, Yehowa neamone bualu ebu, neanyingalale, Ne Yeye neumbushe tshiji tshiende kudiye.1 f 19 Kufiiki munda1 bua bualu bua bantu babi; Kualakanyi bantu babi to, 20 Bualu kakuena matuku mimpe atshilualua bua muntu mubi; g Nebajime muendu wa bantu babi. h 21 Muananyi, tshina Yehowa ne mukalenge. i Kubuelakanyi ne batontolodi ba malu,1 j 22 Bualu dikenga diabu nedilue diakamue. k 24:13 1 Anyi “dikatshi.” 24:14 1 Anyi ˆ “mmasheme bua anyima webe.” 24:18 1 Mmumue ne: muluishi au. 24:19 1 Anyi “Kulunduki ne tshiji.” 24:21 1 Anyi “badi bakeba bua kushintulula malu.”

NSUMUINU 24:13-31 NSHAP. 24 a Mis 19:9, 10 Mis 119:103

b Nsu 23:18

23

c Mis 34:19 2Ko 1:10

24 d 1Sm 26:9, 10 Est 7:10

e Yob 31:29 Nsu 17:5 Nsu 25:21, 22

f Yhz 26:2, 3

25

Zek 1:15

g Mis 73:18, 27 Nsu 10:7

26

h Nsu 13:9 i 1Sm 24:6, 7

27

1Pt 2:17

j 2Sm 15:12 k Nom 16:2, 31 

28

Mulongo 2 a Nsu 20:2 b Lew 19:15 Dut 1:16, 17 Dut 16:19 2Ku 19:7 1Tm 5:21

29

c Nsu 17:15

30 d Lew 19:17 1Tm 5:20

e Nsu 28:23 f Nsu 27:5 g Eks 20:16 h Ef 4:25 i Nsu 20:22 Lom 12:17, 19 1Ts 5:15

j Nsu 6:10, 11

31

Nnganyi udi mumanye kabutu kabatuadilabu kudi bobu bonso babidi?1 a ˆ Meyi aa kabidi nga bena meji: Kulumbuluisha ne kansungansunga ki nkuimpe to. b Muntu udi wambila muntu mubi ne: “Wewe udi muntu muakane,” c Nebamuele mulawu kudi bukua bantu, ne bisamba nebimuele patoke. Kadi malu neende bimpe bua bantu badi bamubela; d Mabenesha a bintu bimpe nealue kudibu. e Bantu nebatue muntu udi wandamuna malu anu mudiwu mishiku.1 f Longolola mudimu webe wa pambelu, ne wakaje bintu bionso mu budimi; Pashishe wibake nzubu1 webe. Kufidi bujadiki bua kupisha muinebe kakuyi bualu. g Kukuatshi mudimu ne mishiku yebe bua kudinga bantu bakuabu. h Kuambi ne: “Nemmuenzele anu bu mudiye mungenzele; Meme nemmufute bua tshivuaye muenze.”1 i Ngakapitshila pabuipi ne budimi bua muena lulengu, j Pabuipi ne budimi bua tumuma tua mvinyo bua muntu udi kayi ne lungenyi lujalame.1 Ngakamona ne: bisonsa bibi bivua bitumpukamu;

24:22 1 Mmumue ne: Yehowa ne mukalenge. 24:26 1 Anyi pamuapa: “Kuandamuna buludiludi kudi bu kutuangana mishiku.” 24:27 1 Anyi “ba mu nzubu.” 24:29 1 Anyi “Meme nemmupingajile tshivuaye muenze.” 24:30 1 Ku mua.: “udi kayi ne muoyo wa munda.”

NSUMUINU 24:32–25:16 Buloba buvua bubuikila kudi mpesa, Ne tshimanu tshiabu tshia dibue tshivua tshiupuke. a 32 Ngakatangila bualu ebu ne kubuteka ku muoyo; Ngakabumona, meme kupeta kalasa ne:1 33 Kulala ndambu, kubungila ndambu, Kuvunga bianza ndambu bua kuikisha, 34 Nunku, bupele buebe nebulue anu bu munyengianganyi wa bintu, Ne dikenguluka diebe dia bintu nedilue bu muntu muambule bia mvita. b Eyi kabidi nnsumuinu ya Solomo, c ivua bantu ba Hezikiya d mukalenge wa Yuda bafundulule:1 2 Butumbi bua Nzambi nkulama bualu busokoka, e Ne butumbi bua bakalenge nkukonkonona bualu bimpe bimpe. 3 Anu mudi diulu ditumbuke ne buloba buye ndondo, Ke mudi muoyo wa bakalenge kawuyi kukonkonona. 4 Umbusha manyanu ku tshiamu tshia arjan, Ne tshiotshi netshipatuke tshilengeja bimpe. f 5 Umbusha muntu mubi kumpala kua mukalenge, Ne nkuasa wende wa bumfumu neajadikibue bikole mu buakane. g 6 Kuditumbishi nkayebe kumpala kua mukalenge, h Ne kusombi munkatshi mua bantu banene, i 7 Bualu mbimpe yeye akuambile ne: “Banda kuneku,”

25

1074 NSHAP. 24 a Nsu 20:4 Nsu 22:13 Mbi 10:18

b Nsu 10:4 Nsu 23:21

 NSHAP. 25

9

c 1Bk 4:29, 32 Mbi 12:9

d 2Ku 29:1

10

e Dut 29:29 Lom 11:33

f Nsu 17:3

11

g 1Bk 2:44, 46 Nsu 20:28 Nsu 29:14

12 h Nsu 27:2

i Mis 131:1 

Mulongo 2 a Luk 14:8-10

13

1Pt 5:5

b Nsu 18:17 Mat 5:25

c Mat 18:15

14 d Nsu 11:13

e Nsu 15:23 Yes 50:4

15

f Mis 141:5 Nsu 1:8, 9 Nsu 9:8

16 g Nsu 13:17

h Mat 5:37

24:32 1 Ku mua.: “Ngakapeta dilongesha ne:” 25:1 1 Anyi “batentule ne basangishe.”

8

i Gen 32:4, 5 Nsu 15:1

Pamutu pa yeye kukupuekesha milongo kumpala kua muntu munene. a Kuyi ne lukasa ku tshilumbu, Bualu, ntshinyi tshiwenza palua muinebe kukupuekesha milongo? b Lumbulula tshilumbu tshiebe ne muinebe, c Kadi kusokolodi malu avuabu bakuambile mu musokoko to,1 d Bua muntu udi uteleja kalu kukufuisha bundu; Ne wewe uvua mutangalaje lumu lubi1 ludi kaluyi mua kualukila. Bu bimuma bia pome bia or mu bitekelu bia arjan ˆ Ke mudi dıyi diamba mu tshikondo tshiakane. e Bu kakanu ka or ka ku ditshi ne tshilengejilu tshia or muimpe Ke mudi mufidi wa mibelu wa meji kudi ditshi didi diteleja. f Anu bu mashika a neje mu dituku dia dinowa Ke mudi mutuadi wa mukenji wa lulamatu kudi muntu udi mumutume, Bualu yeye udi ukolesha mfumuende.1 g Bu matutu ne lupepele bidi kabiyi bikebesha mvula Ke mudi muntu udi uditumbisha bua dipa didiye katshia kayi muanji kufila.1 h Ku lutulu badi batekesha muoyo wa mfumu, Ne ludimi lua bupole1 ludi mua kutshibula mufuba. i Wewe mupete buitshi, diaku anu buudi nabu dijinga,

25:9 1 Anyi “malu masokoka a bakuabu.” 25:10 1 Anyi “biambamba bia muoyo mubi.” 25:13 1 Anyi “anyima wa mfumuende.” 25:14 1 Ku mua.: “dipa dia dishima.” 25:15 1 Anyi “lutekete.”

1075 17

18

19

20

21

22

23

24

25

Bualu wewe mudie bupite bungi, udi mua kubuluka. a Diata dikasa diebe mu nzubu mua muinebe anu ku misangu, Bua yeye kakutshioki ne kakukinyi. Bu tshibonge tshia mvita ne muele wa mvita ne mukete musakisha Ke mudi muntu udi ufidila muinende bumanyishi bua dishima. b ˆ Mudi dınu didi dikoseke anyi dikasa didi ditebuka Ke mudi kueyemena muntu udi kayi wa kueyemena1 mu bikondo bia ntatu. Bu muntu udi uvula tshilamba dituku dia mashika Ne bu mvinyo wa buanji mupongoluela pa shota1 Ke mudi muntu udi wimbila muoyo wa kanyinganyinga misambu. c Muena lukuna webe1 yeye ne nzala, mupesha biakudia; Yeye ne nyota, mupesha ˆ mayi a kunua, d Bualu wewe newikale umunguijila makala a kapia pa mutu wende,1 e Ne Yehowa neakufute. Lupepele lua ku nord ludi lukebesha mvula, Ne ludimi lua bijanu ludi lukebesha mpala wa luonji. f Mbimpe kusombela pa ditumba dia musaka wa nzubu Pamutu pa kusombela mu nzubu umue ne mukaji muena matandu.1 g ˆ Bu mayi matalale pa anyima1 mutshioke

NSUMUINU 25:17–26:5 NSHAP. 25 a Nsu 25:27

26 b Eks 20:16

c Mis 137:3, 4

27 d Eks 23:5 2Bk 6:21, 22 Nsu 24:17 Mat 5:44

e Lom 12:20

f Mis 101:5

26

g Nsu 21:9, 19 Nsu 27:15



2

Mulongo 2 a Nsu 15:30 Yes 52:7

b Nsu 25:16

3

c Nsu 27:2 Yne 5:44 Flp 2:3

4

d 1Sm 20:33 Nsu 16:32 Nsu 22:24, 25 Nsu 29:11

 NSHAP. 26 e Nsu 30:21, 22 Mbi 10:7

25:19 1 Anyi pamuapa: “muena tshitungu.” 25:20 1 Anyi “buanga bua nsabanga.” 25:21 1 Ku mua.: “Muntu udi mukukine.” 25:22 1 Mmumue ne: kutekesha muntu ne kuengulula malu makole ende. 25:24 1 Anyi “lunsuya.” 25:25 1 Tang. Diumv.

28

f Mis 32:9

g Nsu 27:22

Ke mudi lumu luimpe ludi lufumina ku buloba bua kule. a Bu mushimi wa bitotshi ne ˆ tshina tshia mayi tshinyanguke Ke mudi muntu muakane udi uteketa kumpala kua1 muntu mubi. Ki mbimpe kudia buitshi bupite bungi to, b Nansha kudikebela butumbi kakuena ne butumbi to. c Bu tshimenga tshidibu bupule, katshiyi ne tshimanu, Ke mudi muntu udi kayi mua kukanda tshilunji tshiende.1 d Bu neje mu muvu wa luya lukole1 ne mvula mu tshikondo tshia dinowa, Butumbi ki mbukumbanyine muntu mutatakane to. e Anu bu mudi nyunyi ubuuka ne kandindi kabuuka bua tshipatshila kampanda, Nunku mulawu kawena ulua padiku kakuyi bualu bujalame.1 Mfimbu udiku bua kabalu, lukanu lua mu mbanga ludiku bua mpunda, f Ne lukodi ludiku bua nyima wa bantu batatakane. g Kuandamunyi mutatakane bilondeshile butshimbakane buende, Bua wewe kuditeki mu mulongo umue nende.1 Andamuna mutatakane bilondeshile butshimbakane buende,

5

ˆ 25:26 1 Anyi “upunga dıyi ne.” Ku mua.: “utetuka kumpala kua.” 25:28 1 Anyi “udi kayi mua kukanda lungenyi lue´ ´ nde.” 26:1 1 Anyi “ete.” 26:2 1 Anyi pamuapa: “Nunku mulawu udi kawuyi mukumbanyine kawena wenza bualu.” 26:4 1 Anyi “Bua kudivuiji muomumue nende.”

NSUMUINU 26:6-23 6

7

8

9

10

11

12

13

14

Bua yeye kedi meji ne: mmuena meji. a Bu muntu udi udikosa makasa ende ne udienzela yeye nkayende bibi1 Ke mudi muntu udi ukuatshila muntu mutatakane malu. Bu mikolo mitekete1 ya mulema, Ke mudi lusumuinu mukana mua bantu batatakane. b Bu kusuikila dibue ku ndundu wa kuasa nende mabue, Ke mudi kupesha muntu mutatakane butumbi. c ˆ Bu tshisonsa tshia meba tshidi tshibuele mu tshianza tshia mukuatshiki wa maluvu, Ke mudi lusumuinu mukana mua bantu batatakane. Bu muedi wa mikete udi utapa tshianana tshianana,1 Ke mudi muntu udi wangata muntu mutatakane anyi bapitshi ba njila ku mudimu. Bu mbua udi upingana ku bilushi biende, Muntu mutatakane udi wenzulula kabidi malu ende a butshimbakane. d Udi mumone muntu udi wela meji ne: mmuena meji anyi? e Kudi ditekemena dia bungi bua muntu mutatakane kupita buende yeye. Muena lulengu udi wamba ne: “Muana wa ntambue udi mu njila, Ntambue udi mu muaba wa tshinsangansanga!” f Tshiibi tshidi anu tshikudimukila ku tuamu tuatshi,

26:6 1 Ku mua.: “unua tshikisu.” 26:7 1 Anyi “idi ileba.” 26:10 1 Anyi “udi utapa bantu bonso.”

1076 NSHAP. 26 a Mat 21:23-25

15 b Nsu 17:7

c Nsu 19:10 Nsu 26:1

16

d 2Pt 2:22

17 e Nsu 12:15 1Ko 3:18 1Ko 8:2

f Nsu 22:13 

Mulongo 2 a Nsu 6:9

18 19

Nsu 19:15 Nsu 24:33, 34

20 b Nsu 19:24

c 1Ts 4:11 1Pt 4:15

21

d Nsu 15:21

22 e Nsu 22:10 Yak 3:6

f Nsu 3:30 Nsu 16:28 Nsu 17:14

g Nsu 18:8

23

Ne muena lulengu udi ukudimuka pa bulalu buende. a Muena lulengu udi ujiika tshianza tshiende mu tshibakudi tshia didia dia disanka, Kadi upungila bikole upangila ne mua kutshipingaja mukana muende. b Muena lulengu udi wela meji ne: udi ne meji Kupita bantu muanda mutekete badi bafila diandamuna dia meji. Bu muntu udi mukuate ku matshi a mbua Ke mudi mupitshi wa njila udi ufiika munda bua1 matandu adi kaayi mamutangile. c Bu mubuluke udi ukupa bia mvita bidi ne kapia, mikete, ne lufu1 Ke mudi muntu udi ushimakaja muinende, wamba ne: “Mvua ngela bilele patupu!” d Muaba udi kawuyi nkunyi, kapia kadi kajima, Ne muaba udi kawuyi mushiminyinyanganyi wa malu, matandu adi akoseka. e Bu mudi makala bua makala a kapia, ne nkunyi bua kapia, Ke mudi muena bilumbu ulundula matandu. f ˆ Meyi a mushiminyinyanganyi wa malu adi bu tupese tua ˆ biakudia tusheme;1 Badi batusukumina tupueka diakamue too ne mu tshifu. g Bu tshitata tshia arjan tshidi tshibalakana pa tshiyoyi

26:17 1 Anyi pamuapa: “udi ubuelakana mu.” 26:18 1 Anyi “mikete ya lufu.” 26:22 1 Anyi “bu bintu bia kumina ne lumpukusu.”

1077

24

25

26

27

28

ˆ Ke mudi meyi a dinanga adi afumina mu1 muoyo udi mubi. a Muntu udi ukina bakuabu udi usokoka bualu ebu ne mishiku yende, Kadi munda muende udi ulama dishima. Nansha mudiye wakula ne ˆ meyi mimpe, kumueyemenyi to, Bualu kudi bintu bibi muanda mutekete mu muoyo wende.1 Nansha mudi lukinu luende lusokoka kudi dishima, Bubi buende nebuedibue patoke mu tshisumbu tshia bantu. Muntu udi umbula dijimba neakulukamu, Ne muntu udi ubunguluja dibue, nedimupinganyine. b Ludimi ludi ne mashimi ludi lukina bantu badilu luzaze, Ne mukana mudi mulabidilangana mudi mukebesha kabutu. c Kuditambishi bua makelela, Bualu kuena mumanye tshikala dituku mua kulua natshi.1 d Muntu mukuabu1 akutumbishe, mukana muebe wewe kamukutumbishi to; Bantu bakuabu2 bakutumbishe, mishiku yebe wewe kayikutumbishi to. e Dibue didi ne bujitu, ne luseˆ nga nduneme bujitu, Kadi tshiji tshikebesha kudi mutshimbakane tshidi ne bujitu kupita bionso bibidi. f

27 2

3

26:23 1 Ku mua.: “mishiku ya disanka ne.” 26:25 1 Anyi “Bualu muoyo wende mmunyanguke wonso.” 27:1 1 Ku mua.: “tshialela dituku.” 27:2 1 Ku mua.: “Muenyi.” 2 Ku mua.: “Muntu wa ku babende.”

NSUMUINU 26:24–27:11 NSHAP. 26 a 2Sm 20:9, 10

b Est 7:10 Mis 9:15 Nsu 28:10 Mbi 10:8

c Nsu 29:5 

NSHAP. 27 d Luk 12:19, 20 Yak 4:13, 14

e Nsu 25:27 Yel 9:23 2Ko 10:18

f 1Sm 25:25 

Mulongo 2 a Gen 37:9-11 Nsu 14:30 Bz 17:5

b Lew 19:17 Mat 18:15

c 2Sm 12:7, 9 Mis 141:5 Bua 3:19

d 1Sm 23:16 Nsu 15:23 Nsu 16:24

e Nsu 17:17 Nsu 18:24

f Nsu 10:1 Nsu 23:15 2Yn 4

g Yob 1:8, 9

4 Kudi luonji ludi ne tshikisu ˆ ne tshiji tshidi bu mayi mapasalale, Kadi nnganyi udi mua kutua mukawu tshiadi? a 5 Mubelu mufila patoke mmuimpe kupita dinanga disokoka. b 6 Mputa mitapa kudi mulunda nya lulamatu, c Kadi mishiku mitua kudi muena lukuna mmipite bungi.1 7 Muntu udi1 mukute udi ubenga2 buitshi bua mu dipula,3 Kadi kudi udi ne nzala,4 nansha tshintu tshia bululu ˆ ntshisheme mukana. 8 Bu nyunyi udi upambuka ku1 disua diende Ke mudi muntu udi upambuka ku nzubu wende. 9 Mafuta ne musenga wa manananshi bidi bisankisha muoyo; ˆ Nunku bulunda busheme budi bufumina ku lungenyi lufila ne muoyo mujima.1 d 10 Kulekedi mulunda webe anyi mulunda wa tatuebe, Ne kubuedi mu nzubu wa muanenu dituku dia dikenga diebe; Kuikala ne muena mutumba wa pabuipi nkuimpe kupita muanetu udi kule. e 11 Muananyi, ikala ne meji, usankishe muoyo wanyi, f Bua mmone mua kuandamuna kudi yeye udi unnyobola.1 g 27:6 1 Anyi pamuapa: “nya lubombo; nya ku bukole.” 27:7 1 Anyi “Anyima udi.” 2 Ku mua.: “udiatakaja.” 3 Anyi “dikatshi.” 4 Anyi “anyima udi ne nzala.” 27:8 1 Anyi “unyema.” 27:9 1 Anyi “ku lungenyi lua anyima.” 27:11 1 Anyi “umpenda.”

NSUMUINU 27:12–28:1 12 Muntu mudimuke udi umona njiwu, udi usokoma, a Kadi badi kabayi ne dimanya badi batungunuka ne kuyaku ne badi bakenga bua malu abakuata.1 13 Angata tshilamba tshia muntu bikalaye mufile tshieya bua muenyi; Kuata tshintu tshiende lukole bikalaye muenze nanku bua mukaji wa ku babende.1 b 14 Padi muntu ubenesha muineˆ nde ne dıyi dikole mu dinda menemene, Nebabale bualu ebu bu mulawu kudiye. 15 Mukaji muena matandu1 udi bu musaka wa nzubu udi utungunuka ne kumatshiˆ sha mayi dituku dia mvula. c 16 Muntu udi mua kumukanda udi mua kukanda lupepele Ne udi mua kukuata mafuta ne tshianza tshiende tshia balume. 17 Bu mudi tshiamu tshisakisha tshiamu tshikuabu, Ke mudi muntu usakisha mulunda wende.1 d 18 Muntu udi utabalela mutshi wa mfigi neadie tumuma tuawu, e Ne muntu udi utabalela mfumuende neatumbishibue. f ˆ 19 Mudi mayi aleja mpala wa muntu, Ke mudi muoyo wa muntu uleja wa muntu mukuabu. 20 Lukita ne muaba wa kabutu1 kabitu bianji kukuta nansha, g ˆ Nansha mesu a muntu kaatu manji kukuta to.

1078 NSHAP. 27 a Nsu 18:10 Yes 26:20 Eb 11:7

b Nsu 20:16

c Nsu 21:9, 19

d 1Sm 23:16 Eb 10:24, 25

e Nsu 13:4

f Gen 39:2 Nsu 17:2

g Nsu 30:15, 16 

Mulongo 2 a Nsu 17:3

b Kls 3:23

21 Bu mudi luesu lua kulengejila biamu luikalaku bua arjan, ne tshikutu tshia kapia bua or, a Ke mudi muntu utetshibua kudi butumbi budiye upeta.1 22 Nansha wewe mutue muntu mutshimbakane ne muinshi Bu ntete mizaza mu tshinu, Butshimbakane buende kabuakumbuka kudiye to. 23 Udi ne bua kumanya tshimuenekelu tshia tshisumbu tshia mikoko yebe bimpe. Ulame mikoko yebe bimpe,1 b 24 Bualu bubanji kabuena bushalaku kashidi, c Nansha tshifulu tshia butumbi1 katshiena tshishalaku bua bipungu bionso bia bantu to. 25 Bisonsa bibishi bidi bijimina, bisonsa bipiabipia bidi bitoloka, Ne tshisuku tshia ku mikuna tshidi tshisangishibua. 26 Bimpanga bia mikoko bitshidi biana bidi bikupetesha bivualu, Ne mbuji ya mpumbu idi ipetesha mushinga wa budimi. 27 Nekuikale mabele a mbuji bungi bukumbane bua wewe kudia, Bua kudiisha ba mu nzubu muebe, ne bua kuambuluisha bena mudimu bebe bakaji. Bantu babi badi banyema kakuyi muntu udi ubipata, Kadi bantu bakane badi ne muoyo mukole bu ntambue.1 d

28

c Nsu 23:4, 5 27:21 1 Anyi “Ke mudi muntu bilonde27:12 1 Anyi “tshibawu.” 27:13 1 Anyi 1Tm 6:17 shile butumbi buende.” 27:23 1 Anyi  “muntu wa ku babende.” 27:15 1 Anyi “Tuma muoyo webe ku mikoko yebe; “lunsuya.” 27:17 1 Ku mua.: “mpala wa NSHAP. 28 Teya ntema ku mikoko yebe.” 27:24 mulunda wende.” 27:20 1 Anyi “Sheole d Dan 3:16, 17 1 Anyi “tshikata tshia lumu.” 28:1 ne Abadona.” 1 Anyi “muana wa ntambue.” Bz 4:13

1079 2 Padiku dishipa dia mikenji1 mu ditunga, nedikale ne mukokeshi upingana pa muaba wa mukuabu, a Kadi ku diambuluisha dia muntu udi ne dijingulula dia malu ne dimanya, mukokeshi2 neanenge bikole. b 3 Muntu mupele udi ushimakaja muntu mupuekele bua kumudia bintu c Udi bu mvula udi ukomba biakudia bionso. 4 Bantu badi balekela mukenji badi batumbisha muntu mubi, Kadi bantu badi batumikila mukenji badi babafiikila munda. d 5 Bantu babi kabena bajingulula kulumbuluisha kuakane to, Kadi bantu badi bakeba Yehowa badi bajingulula malu onso. e 6 Mupele udi wenda mu muoyo wende mutoke mmuimpe Mupite muntu mubanji udi njila yende minyanguke. f 7 Muana wa lungenyi udi utumikila mukenji, Kadi mulunda wa badiavi udi ufuisha tatuende bundu. g 8 Muntu udi uvudija bubanji buende ku tshia kasombela h ne ku dilomba makasa mapite bungi Udi ubunguijila muntu udi uleja bapele luse. i 9 Muntu udi ubenga kuteleja mukenji, Nansha disambila diende didi tshintu tshibi. j 10 Muntu udi upambuisha bantu bakane bua balonde njila mubi neakuluke mu dijimba diende, k 28:2 1 Anyi “ditomboka.” 2 Ku mua.: “yeye.”

NSUMUINU 28:2-17 NSHAP. 28 a 1Bk 16:8, 15 1Bk 16:22

b Dan 4:27

11

c Nsu 14:31 d Nom 25:6-8 1Sm 15:22, 23 Ef 5:11

e Mis 25:14

ˆ Mak 4:11, 12 Yak 1:5

12

f Nsu 16:8 Nsu 19:1

g Nsu 23:20 1Ko 15:33

13

h Dut 23:19 i Nsu 13:22 Nsu 19:17

j Mis 66:18 Nsu 15:29 Yes 1:15

14

k Mis 7:14-16 

Mulongo 2 a Dut 7:12 Mis 37:11, 18 Mis 84:11

15

b Nsu 18:11 ˆ 10:21 c Mak

d 1Bk 17:1-3 Nsu 29:2

16

e 1Sm 15:13-15 f 2Sm 12:13 2Ku 33:12, 13 Mis 32:3, 5 Mis 51:1

g Eks 7:22 Neh 9:29 Nsu 29:1 Yel 16:12, 13

h Sef 3:3 Mat 2:16

i Neh 5:15 Amo 4:1

j Yes 33:15, 16 k Gen 9:6 1Bk 21:19 Mat 27:3-5

17

Kadi badi kabayi mua kubandibua nebapiane tshintu tshimpe. a Muntu mubanji mmuena ˆ meji ku mesu kuende yeye, b Kadi muntu mupele udi ne dijingulula dia malu udi mua kumumanya tshidiye. c Padi bantu bakane batshimuna, kudi butumbi bunene, Kadi padi bantu babi bapeta bukokeshi, bantu badi basokoma. d Muntu udi usokoka matomboka ende kakupeta diakalenga to, e Kadi muntu udi uatonda ne ualekela nebamufuile luse. f Muntu udi mudimuke misangu yonso1 ngua diakalenga, Kadi muntu udi upapisha muoyo wende neakuluke mu dikenga. g Bu ntambue udi ukungula ne nyama wa urse udi udiela bua kukuata tshintu Ke mudi mfumu mubi ku mutu kua bantu badi kabayi ne wa kubasungila. h Mulombodi udi kayi ne dijingulula dia malu udi unyanga malu ne bukokeshi buende, i Kadi muntu udi ukina bintu bipetela mu njila mubi nealepeshe matuku a muoyo wende. j Muntu udi ne bujitu bua dibanza dia mashi bua mudiye muangate muoyo wa muntu1 neatungunuke ne kunyema too ne mu lukita.2 k Muntu kamuambuluishi to.

28:14 1 Anyi “udi ne ditshina misangu yonso.” 28:17 1 Anyi “ne mashi a anyima.” 2 Anyi “dijimba.”

NSUMUINU 28:18–29:8 18 Muntu udi wenda kayi kalema neapandishibue, a Kadi muntu udi njila yende mikonyangale neakuluke diakamue. b 19 Muntu udi udima buloba buende neikale ne biakudia bia bungi, Kadi muntu udi wipatshila malu a patupu neikale ne bupele bua bungi. c 20 Muena lulamatu neapete mabenesha a bungi, d Kadi muntu udi ufuila bua kupeta bubanji kakupanga kupeta tshilumbu to. e 21 Ki mbimpe kuleja kansungansunga to; f Kadi muntu udi mua kuenza bualu bubi bua tshipese tshia diampa. 22 Muntu udi walakana1 udi ne muoyo kuulu kuulu bua kupeta bubanji, Kayi mumanye ne: bupele nebumukuate. 23 Muntu udi ubela mukuabu g nealue kuanyishibua bikole pashishe h Kupita muntu udi ulabidilangana ne ludimi luende. 24 Muntu udi wiba tatuende ne mamuende bintu, ne wamba ne: “Ki mbibi to,” i Mmuena dia muntu udi ukebesha kabutu. j 25 Muntu muena lukuka1 udi ujudija matandu, Kadi muntu udi weyemena Yehowa neatante.2 k 26 Muntu udi weyemena muoyo wende mmutatakane, l Kadi muntu udi wenda ne meji neasungidibue. m 27 Muntu udi upesha bapele bintu kakupangila tshintu, n 28:22 1 Anyi “Muena lukuka.” 28:25 1 Anyi pamuapa: “Anyima wa diambu.” 2 Ku mua.: “neadiundishibue.”

1080 NSHAP. 28 a Mis 25:21 b Mis 73:12, 18 1Ts 5:3 Bua 3:3

28

c Nsu 23:21 Luk 15:13, 14

d 1Sm 18:5 Neh 7:2 Mis 101:6

e 2Bk 5:20-22 Yel 17:11 1Tm 6:9

29

f Lew 19:15 Nsu 18:5 Yak 2:1

g 2Sm 12:7, 9 Gal 2:11

h Mis 141:5

2

Nsu 27:6 ˆ i Mak 7:10, 11

j Nsu 19:26 k 1Bk 3:11-13

3

l Nsu 3:5 Yel 17:9

m Yob 28:28 n Dut 15:7, 10 Mis 41:1 Nsu 19:17 Eb 13:16

4

 Mulongo 2 a Est 8:17 

NSHAP. 29 b Eks 11:10

5

2Ku 36:11-13

c 1Sm 2:22-25 2Ku 36:15, 16

d Est 3:13, 15

6

e Nsu 27:11 f Nsu 5:8-10 Nsu 6:26 Luk 15:13, 14

g 2Sm 8:15 Mis 89:14 Yes 9:7

7

h Nsu 26:28 Lom 16:18

i Nsu 5:22 j Mis 97:11 k Mis 41:1 l Yel 5:28 m Yak 3:6

Kadi muntu udi ubuikila ˆ mesu ende kudibu neapete milawu ya bungi. Padi bantu babi bapeta bukokeshi, muntu udi usokoma, Kadi padibu bajimina, bantu bakane badi bavula. a Muntu udi ukolesha nshingu wende1 panyima pa mumane kubedibua misangu ya bungi b Nebamutshibule diakamue kakuyi mushindu wa kuondopibuaye. c Padiku bantu bakane ba bungi, bantu badi basanka, Kadi padi muntu mubi ukokesha, bantu badi batua mikemu. d Muntu udi munange meji udi usankisha tatuende, e Kadi muntu udi ulamakanangana ne bandumba udi utulakaja biuma biende. f Mukalenge udi ushindamija ditunga ku kulumbuluisha kuakane, g Kadi muntu udi ukeba mbuejilu udi ukebela ditunga kabutu. Muntu udi ulabidila muinende Udi welela makasa ende bukondo. h Dishipa dia mikenji dia muntu mubi didi dimuteya, i Kadi muntu muakane udi wela mbila ne disanka ne udi usanka. j Muntu muakane udi udiˆ tatshisha bua maneme a bapele, k Kadi muntu mubi kena uditatshisha bua bualu bua nunku to. l Baditambishi badi batemesha kapia mu tshimenga, m

8

29:1 1 Anyi “udi anu ne mutu mukole.”

1081 9

10

11

12

13

14

15

16

Kadi bantu badi ne meji badi bepula tshiji. a Padi muena meji ukokangana ne mutshimbakane, Nekuikale dielelangana mbila ne tuseku, kadi kakuyi tshipeta tshia nsongo. b Bantu badi ne nyota ya mashi mbakine muntu yonso udi kayi ne bualu,1 c Ne bobu badi bakeba bua kuangata muoyo2 wa bena bululame.3 Muntu mutatakane udi upatula bionso bidiye nabi munda,1 d Kadi muena meji udi ubikanda ne lutulu luonso. e Padi mfumu uteya ntema ku malu a dishima, Bena mudimu bende bonso nebalue bantu babi. f Muntu mupele ne mukengeshanganyi badi ne bualu bua muomumue ebu:1 ˆ Yehowa udi upesha mesu abu bonso babidi butoke.2 Padi mukalenge ulumbuluisha bapele biakane, g Nkuasa wende wa bukalenge neikale anu mushindame. h Lukodi1 ne mubelu bidi bifila meji, i Kadi muana udibu kabayi bakanda udi ufuishisha mamuende bundu. Padi bantu babi bavulangana, dishipa dia mikenji didi divula, Kadi bantu bakane nebamone dikuluka diabu. j

NSUMUINU 29:9-25 NSHAP. 29 a Bz 19:29, 35 b Nsu 26:4 c Gen 27:41 1Sm 20:31 1Yn 3:11, 12

d Nsu 12:16 Nsu 25:28

e Nsu 14:29 f 1Bk 21:8-11 Yel 38:4, 5

g Mis 72:1, 2 h Nsu 20:28 Nsu 25:5 Yes 9:7

i Nsu 22:6 Nsu 22:15 Nsu 23:13 Ef 6:4

j Mis 37:34 Bua 18:20

 Mulongo 2 a Eb 12:11 b Hos 4:6 c Nsu 19:16 Yne 13:17 Yak 1:25

d Nsu 26:3 e Mbi 5:2 Yak 1:19

f Nsu 14:29 Nsu 21:5

g Nsu 15:18 h 1Sm 18:8, 9 Yak 3:16

i Est 6:6, 10 Yak 4:6

j Nsu 18:12

29:10 1 Anyi “udibu kabayi babanda ne bualu.” 2 Anyi “anyima.” 3 Anyi pamuapa: “Kadi muena bululame udi ukeba bua kukuba muoyo wende.” 29:11 1 Ku mua.: “nyuma wende yonso.” 29:13 1 Ku mua.: “batutakena.” 2 Mmumue ne: Udi ubapesha muoyo. 29:15 1 Anyi “dilongesha; dinyoka.”

Mat 18:4 Flp 2:8, 9

k Lew 5:1 l Mat 10:28 Mat 26:75

m 2Ku 14:11 Nsu 18:10

17 Nyoka muanebe, yeye neakupeshe dikisha; Ne neakupeteshe1 disanka dinene. a 18 Muaba udi kawuyi tshikena kumona,1 bantu kabena badikanda, b Kadi bantu badi batumikila mukenji mba diakalenga. c ˆ 19 Meyi nkayawu kaakubela muena mudimu to, Bualu nansha mudiye ujingulula, kena utumikila to. d 20 Udi mumone muntu udi ne lukasa ku dipatula dia ˆ meyi ende anyi? e Kudi ditekemena dia bungi bua muntu mutshimbakane kupita buende yeye. f 21 Bobu bengeleke muena mudimu katshia ku buana buende, Nealue muntu udi kayi ne dianyisha pashishe. 22 Muena tshiji tshia lukasa udi usonsola dikokangana; g Muena luonji lua lukasa udi ushipa mikenji bikole. h 23 Didibandisha dia muntu nedimupuekeshe, i Kadi muntu udi ne lungenyi lua didipuekesha neapete butumbi. j 24 Muena dia muivi mmudikine yeye muine.1 Udi mua kumvua lubila lua kuya kufila bujadiki,2 kadi yeye kena uya kuamba bualu. k 25 Kuzakala kumpala kua1 bantu mbuteyi,2 l Kadi muntu udi weyemena Yehowa neakubibue. m 29:17 1 Anyi “neapeteshe anyima webe.” 29:18 1 Anyi “tshikena kumona tshia buprofete; dibuluibua.” 29:24 1 Anyi “mmukine anyima wende.” 2 Anyi “mutshipu udi ne mulawu.” 29:25 1 Anyi “Kutshina.” 2 Anyi “kudi kuela buteyi.”

NSUMUINU 29:26–30:15 26 Bantu ba bungi badi bakeba bua kuyukila ne1 mfumu, Kadi kudi Yehowa ke kudi muntu upetela dilumbuluisha diakane. a 27 Muntu udi kayi muakane udi tshintu tshibi kudi bantu bakane, b Kadi muntu udi njila wende mululame udi tshintu tshibi kudi muntu mubi. c Mukenji wa bujitu udi mu ˆ ˆ meyi a Agu muana wa Yake uvuaye muambile Itiele, muambile Itiele ne Ukala. 2 Ndi ne dipanga dia bungi kupita muntu kayi yonso, d Ne ndi mupangile dijingulula dia malu didi muntu ne bua kuikala nadi. 3 Tshiena mulonge meji, Ne tshiena ne dimanya dia Mutambe Tshijila to. 4 Nnganyi udi mubande mu diulu ne pashishe kupuekaye? e Nnganyi udi musangishe lupepele munda mua bianza biende bibidi? ˆ Nnganyi udi muvungile mayi mu tshilamba tshiende? f Nnganyi udi mujadike1 ntengu yonso ya buloba? g ˆ Dına diende nnganyi? Ne dia muanende nnganyi? Biwikala mumanye. ˆ 5 Dıyi dionso dia Nzambi ndilengeja. h Yeye udi ngabu kudi badi banyemena kudiye. i 6 Kusakididi tshintu nansha ˆ tshimue ku meyi ende, j Tshianana neakutandishe, Ne neulue kumueneka muena dishima. 7 Ndi nkulomba malu abidi.

30

29:26 1 Anyi pamuapa: “bakeba kuanyishibua kudi.” Ku mua.: “badi bakeba mpala wa.” 30:4 1 Ku mua.: “mujule.”

1082 NSHAP. 29 a Mis 62:12 Luk 18:6, 7

8

b Mis 119:115 Mis 139:21

c Yne 7:7 1Yn 3:13



9

NSHAP. 30 d Yob 42:3 e Yne 3:13

f Yes 40:12

10

g Yob 38:4

h Mis 12:6

11

i Gen 15:1 2Sm 22:31 Mis 84:11

j Dut 4:2

12

Bua 22:18

 Mulongo 2 a Nsu 12:22

13 b Mat 6:11 1Tm 6:8

c Dut 6:10-12

14 d Dan 6:24

e Lew 20:9 Nsu 19:26 ˆ 7:10, 11 Mak

f Mis 36:1, 2 Yes 65:5 1Yn 1:8

g Mis 101:5 Nsu 6:16, 17

h Mis 14:4 Nsu 22:16 Yes 32:7

15

Kuampadi kumpala kua meme kufua. Umbusha malu adi kaayi malelela ne mashimi kundi. a Kumpeshi bupele anyi bubanji nansha. Ndie anu tshianyi tshitupa tshia biakudia. b Bua tshilu kukuta ne ndue kukuvila ngamba ne: “Yehowa nnganyi?” c Anyi tshilu mupele, ngalua ˆ kuiba meme kufuisha dına dia Nzambi wanyi bundu.1 Kushiminyinyi muena mudimu bualu kudi mfumuende, Tshianana udi mua kukuela mulawu ne wewe neupie tshibawu. d Kudi tshipungu tshia bantu tshidi tshiela batatuatshi mulawu Ne katshiyi tshibenesha bamamuatshi. e Kudi tshipungu tshia bantu ˆ tshidi tshikezuke ku mesu kuatshi f Kadi katshiyi tshikezula ku manyanu atshi.1 Kudi tshipungu tshia bantu ˆ tshidi ne mesu a didibandisha dia bungi ˆ Ne tshidi mesu atshi atangila ne diambu dia bungi! g Kudi tshipungu tshia bantu ˆ tshidi ne menu mikale miele ya mvita Ne tshidi mbanga yatshi mikale tuele tua kusaya natu; Tshidi tshidia bantu bapuekele ba pa buloba Ne bapele ba munkatshi mua bukua bantu. h Misundu idi ne bana ba bakaji babidi badi badila bamba ne: “Fila! Fila!”

ˆ 30:9 1 Anyi “kuluisha dına dia Nzambi wanyi.” 30:12 1 Ku mua.: “tumvi tuatshi.”

1083

16

17

18

19

20

21

22

23

Kudi bintu bisatu bitu kabiyi biukuta, Bintu binayi bitu kabiyi biamba ne: “Biakumbanyi!” Lukita1 a ne difu didi kadiyi dimita, ˆ Buloba budi kabuyi ne mayi, Ne kapia katu kakayi kamba ne: “Biakumbanyi!” ˆ Dısu didi diseka tatu ne dipetula ditumikila mamu, b Nyunyi ya bikololo ya mu tshibandabanda1 neyidizokole, Ne bana ba nyunyi ya mikanku nebadidie. c Kudi bintu bisatu bidi bipite lumvu luanyi,1 Ne bintu binayi bindi tshiyi njingulula: Njila wa nyunyi wa mukanku muulu, Njila wa nyoka pa dibue, Njila wa mazuwa pa mbuu mualabale, Ne njila wa muntu mulume ne nsongakaji. Njila wa mukaji wa masandi udi nunku: Udi udia, ukupula ku mishiku yende; Pashishe udi wamba ne: “Tshiena muenze bualu bubi nansha bumue.” d Kudi bintu bisatu bidi bizakeja buloba Ne bintu binayi bidibu kabuyi mua kutua tshiadi: Padi mupika ukokesha bu mukalenge, e Padibu bapesha mutshimbakane biakudia bipite bungi, Padibu basela mukaji udibu bakine,1

30:16 1 Anyi “Sheole,” mmumue ne: lukita lua bukua bantu buonso. Tang. Diumv. 30:17 1 Anyi “kasulu ka tshilonda nkoka.” 30:18 1 Anyi “bidi binkemesha bikole.” 30:23 1 Anyi “udibu kabayi banange.”

NSUMUINU 30:16-32 NSHAP. 30 a Nsu 27:20

24 b Nsu 23:22

c Lew 20:9 Dut 21:18, 21 Nsu 20:20

25

d Nsu 7:10, 11

26 e Nsu 19:10 Mbi 10:7 Yes 3:4

 Mulongo 2

27

a Gen 16:5

b Yob 35:11

28

c Nsu 6:6-8

29 d Lew 11:5

e Mis 104:18

30

f Eks 10:14 Yoe 1:4

31 g Yoe 2:7

h Lew 11:29, 30

i Nom 23:24 Yes 31:4

j Nsu 26:12

32

Ne padi mupika mukaji wangata1 muaba wa mukalenge wende mukaji. a Kudi bintu binayi pa buloba bidi munkatshi mua bintu bitambe bukese, Kadi bidi ne meji a ku tshifukilu:1 b Tunkenene ki mbifukibua bia bukole1 to, Kadi tudi tulongolola biakudia biatu mu muvu wa luya lukole.2 c Nsenji ya mu mabue d ki mbifukibua bia bukole1 to, Kadi idi yenzela nzubu yayi ku mikuna ya mabue. e Mpasu f kayena ne mukalenge, Kadi buonso buayi idi iya kumpala mu milongo.2 g Kampulunsamba1 h kadi kalamata ku bintu ne makasa aku, Ne kadi kabuela mu dibalasa dia mukalenge. Kudi bintu bisatu bidi luendu luabi lukemesha, Bintu binayi bidi bikemesha padibi bienda: Ntambue, nyama wa bukole bua bungi munkatshi mua nyama mikuabu, Utu kayi walukila tshianyima kumpala kua muntu nansha umue; i Mbua wa lubilu; mbuji wa mpumbu; Ne mukalenge udi ne tshiluilu ku luseke luende. Biwikala mudibandishe mu butshimbakane j

30:23 1 Anyi “unyenga.” 30:24 1 Anyi “meji mapite bungi.” 30:25, 26 1 Ku mua.: “ntshisamba tshidi katshiyi ne bu´ ´ kole.” 30:25 2 Anyi “ete.” 30:27 1 Anyi “midiabanye mu bisumbu.” 30:28 1 Anyi “Jeko.”

NSUMUINU 30:33–31:16 Peshi biwikala muluke meji bua kuenza nanku, Teka tshianza tshiebe ku mishiku yebe. a 33 Bu mudi dikuma mabele dipatula manteka Ne dibonda diulu dipatula mashi, Ke mudi disonsola tshiji dikebesha matandu. b ˆ Meyi a mukalenge Lemuele, mukenji wa bujitu uvua mamuende mufile bua kumulongesha: c 2 Nkuambile tshinyi, wewe muananyi wa balume, Nkuambile tshinyi, wewe muana wa munda muanyi, Nkuambile tshinyi, wewe muana wa mitshipu yanyi? d 3 Kufidi bukole buebe kudi bakaji, e Anyi kulondi njila idi ibutula bakalenge. f 4 Lemuele wanyi, ki mbikumbane bua bakalenge, Ki mbikumbane bua bakalenge kunuabu mvinyo Anyi bua bamfumu kuamba ne: “Maluvu anyi adi penyi?” g 5 Bua bobu kabanu ne balua kupua mikenji muoyo ˆ Ne kunyanga maneme a bapuekele. 6 Pesha bantu badi bakeba kufua maluvu makole h Ne pesha badi ne kanyinganyinga kakole1 mvinyo. i 7 Banue ne bapue bupele buabu muoyo; Kabavuluki kabidi ntatu yabu nansha. 8 Akuila bantu badi kabayi mua kuakula; ˆ Akula bua maneme a bonso badi bajimina. j

31

31:6 1 Anyi “badi ne anyima udi unyingalala bikole.”

1084 NSHAP. 30 a Nsu 27:2

b Nsu 26:21 

NSHAP. 31 c Nsu 1:8 2Tm 1:5

d 1Sm 1:11, 28

e Hos 4:11

f Dut 17:15, 17 1Bk 11:1-3 Neh 13:26

g Mbi 10:17 Yes 28:7

h Mis 104:15 Mat 27:34

i Yel 16:7

j Mis 82:4 

Mulongo 2 a Dut 1:16, 17 2Sm 8:15 Mis 72:1, 2 Yes 11:4

b Lut 3:10, 11 Nsu 12:4 Nsu 19:14

c 1Sm 2:18, 19 Tit 2:3-5

d 2Ku 9:21

e 1Tm 5:9, 10

9 Akuila bantu ne lumbuluisha ne buakane; ˆ Akula bua maneme1 a bapuekele ne bapele. a

1 [Alefe]

10 Udi mua kupeta mukaji wa tshitembu1 nnganyi? b Mushinga wende ngua bungi kupita wa mabue a koraye.2

2 [Bete]

11 Bayende udi umueyemena ne muoyo mujima, Ne yeye kena upangila tshintu nansha tshimue tshia mushinga.

3 [Gimele]

12 Yeye udi ufuta bayende malu mimpe, kena umufuta malu mabi, Matuku onso a muoyo wende.

4 [Dalete]

13 Udi upeta miosa ya mikoko ne line; Udi usanka bua kuenza mudimu ne bianza biende. c

5 [He]

14 Yeye udi bu mazuwa a ngenda mushinga, d Ulua ne biakudia biende ufuma nabi kule.

6 [Waw]

15 Yeye udi ujuka patshidi panshi pafiike, Upesha ba mu nzubu muende biakudia Ne upesha bena mudimu bende bakaji biabu bitupa. e

7 [Zayine]

16 Udi utuma meji ende ku budimi ne udi ubusumba; Udi udima budimi bua tumuma tua mvinyo ku midimu yende mikole.1 31:9 1 Anyi “Lumbuluila.” 31:10 1 Anyi “udi mukumbane.” 2 Tang. Diumv. 31:16 1 Anyi “ne bintu bivuaye mupete.” Ku mua.: “ku tshipeta tshia mudimu wa bianza biende.”

1085

8 [Hete]

17 Udi udilongolola bua kuenza mudimu mukole,1 a Ne udi ukolesha maboko ende.

9 [Tete]

18 Udi umona ne: mushinga wende udi ne makasa; Muendu wende kawena ujima butuku.

[Yode]

19 Bianza biende bidi bikuata tshinu tshia buanda, Bianza biende bidi bikuata lusambu.1 b

NSUMUINU 31:17-31 NSHAP. 31 a Gen 24:15, 20

 [Ayine]

b Eks 35:25

[Lamede] ˆ

21 Kena ne buowa bua neje bua ba mu nzubu muende, Bualu ba mu nzubu muende bonso mbavuale bilamba bidi bifila luya.1

 [Meme]

22 Udi udienzela bilamba biende bia pa bulalu. Bilamba biende mbia line ne miosa mikunzubile ya mikoko.

 [Nune]

23 Bayende mmumanyike bimpe ku biibi bia tshimenga, d Muaba udiye usomba munkatshi mua bakulu ba mu ditunga.

 [Sameke]

24 Udi wenza bilamba bia line,1 ubipana 31:17 1 Ku mua.: “udi usuika bukole mu tshimono tshiende.” 31:19 1 Tshinu tshia buanda ne lusambu mbintu bivuabu benza nabi mudimu bua kutela anyi kuluka manda ne nshinga. 31:21 1 Ku mua.: “bibidi bibidi,” 31:24 1 Anyi “bilamba bia muinshi.”

25 Mmuvuale bukole ne butumbi, Ne udi wela meji bua matuku atshilualua muikale ne muoyo mukole.1

 [Pe]

c 1Sm 25:18 Nsu 19:17 1Tm 2:10 Eb 13:16

26 Udi ubulula mukana muende ne meji; a Mukenji wa buimpe1 udi pa ludimi luende.

 [Tesade]

[Kafe]

20 Yeye udi woluela mupuekele tshianza tshiende, Ne udi ubuluila bapele bianza biende. c

Ne udi usumbisha bangenda mushinga mikaba.

d Lut 4:1 Yob 29:7, 8

 Mulongo 2 a Bal 13:22, 23 1Sm 25:30, 31 Est 5:8 Tit 2:3

27 Udi utangila mudimu wa ba mu nzubu muende, Ne kena udia biakudia bia bufuba. b

 [Kofe]

28 Bana bende badi bajuka ne bamujingila diakalenga; Bayende udi ujuka, udi umutumbisha.

 [Leshe]

b Nsu 14:1 1Tm 5:9, 10 Tit 2:3-5

c 2Bk 9:30 Est 1:10-12 Nsu 6:25, 26

29 Kudi bakaji ba tshitembu1 ba bungi, Kadi wewe, wewe udi mubapite buonso buabu.

 [Shine]

30 Bulengele budi mua kudinga, ne buimpe bua mpala budi mua kuikala bua tshitupa ˆ tshıpi,1 c Kadi mukaji udi utshina Yehowa neatumbishibue. d

 [Taw]

d Gen 24:60 Bal 5:7 1Pt 3:3, 4

e Lut 3:10, 11

f Lom 16:1, 2

31 Umupeshe difutu dia bidiye wenza,1 e Ne midimu yende imutumbishe ku biibi bia tshimenga. f 31:25 1 Anyi “udi useka dituku dilualua.” 31:26 1 Anyi “Dilongesha dia dinanga; Mukenji wa dinanga dia lulamatu.” 31:29 1 Anyi “badi bakumbane.” 31:30 1 Anyi “tshianana.” 31:31 1 Ku mua.: “Umupeshe tshia ku mamuma a bianza biende.”

M UA M B I MALU ADI M U M U K AN DA E U

1

Malu onso adi tshianana (1-11) Buloba budi bushalaku kashidi (4) Dinyunguluka dia bintu bia mu bufuki didi ditungunuka (5-7) Kakuena bualu bupiabupia muinshi ˆ mua dıba (9) Meji a bantu adi ne mikalu (12-18) Kuipata kua lupepele (14)

6 Kuikala ne bintu kakuyi disanka nabi (1-6) Sanka ne biudi nabi mpindieu (7-12) ˆ 7 Dına dimpe ne dituku dia lufu (1-4) Mubelu wa muena meji (5-7) Ndekelu wa bualu mmuimpe kupita ntuadijilu wabu (8-10) Mushinga wa meji (11, 12) Matuku mimpe ne matuku mabi (13-15) Epuka kupitshisha mikalu (16-22) Malu mamona kudi musangishi (23-29)

2 Dikonkonona dia malu avua Solomo wipatshila (1-11) Mushinga mukumbane wa meji a bantu (12-16) Dikala tshianana dia mudimu mukole (17-23) Diaku, nuaku, ne sanka bua mudimu webe (24-26)

8 Kuikala muinshi mua bukokeshi bua bantu bapange bupuangane (1-17) ˆ Tumikila meyi matuma a mukalenge (2-4) Bukokeshi bua muntu budi bukebelangana ntatu (9) Padibu kabayi bafile dinyoka ne lukasa (11) Diaku, nuaku, ne sanka (15)

3 Tshikondo tshidiku bua tshintu tshionso (1-8) Kusanka bua muoyo udi dipa dia kudi Nzambi (9-15) Tshiendelele mu muoyo wa muntu (11) Nzambi udi ulumbuluisha bantu bonso ne kulumbuluisha kuakane (16, 17) Bantu ne nyama bionso nebifike anu ku difua (18-22) Bionso bidi bipingana ku lupuishi (20) 4 Dikengeshibua ndibi bikole kupita ne lufu (1-3) Mmuenenu muimpe wa mudimu (4-6) Mushinga wa mulunda (7-12) Bantu babidi mbapite muntu umue (9) Matuku a muoyo a mfumu adi mua kuikala tshianana (13-16) 5 Semena pabuipi ne Nzambi ne ditshina dilelela (1-7) Bantu bashadile badi babatangila kudi bantu banene (8, 9) Dikala tshianana dia biuma (10-20) Banangi ba makuta kabatu bukuta nansha (10) Tulu tua muena mudimu ˆ ntusheme (12)

9 Bonso badi ne bualu bua muomumue budi bubafikila (1-3) Sanka bua muoyo nansha mudiku lufu (4-12) Bafue ki mbamanye bualu nansha bumue (5) Kakuena dienza dia bualu nansha bumue mu Lukita (10) Tshikondo ne malu adi kaayi matekemena (11) Kabatu banyisha meji misangu yonso (13-18) 10 Butshimbakane bukese budi bubuikidija meji (1) Njiwu ya dibenga kuikala mukumbane (2-11) Nsombelu wa lutatu wa mutshimbakane (12-15) Butshimbakane munkatshi mua bamfumu (16-20) ˆ Nyunyi udi mua kuambulula meyi ebe (20)

1086

1087 11

Malu adi mu MUAMBI–1:13

Babidila mpunga udi umueneka (1-8) ˆ Kupa diampa diebe pa mayi (1) Kuna mamiinu ebe ku dinda too ne dilolo (6) Enza malu ne meji mu bunsonga (9, 10)

ˆ

a musangishi,1 muana 1 MwaeyiDavidi, mukalenge wa mu a

Yelushalema. b 2 Musangishi udi wamba ne: “Tshianana tshia1 menemene! Tshianana tshia menemene! Malu onso adi tshianana!” c 3 Ntshinyi tshidi muntu upeta ku mudimu wende wonso mukole Udiye utatshila muinshi mua ˆ dıba? d 4 Tshipungu tshia bantu tshidi tshipita, tshipungu tshia bantu tshidi tshilua, Kadi buloba budi bushalaku1 kashidi. e ˆ ˆ 5 Dıba didi dipatuka,1 ne dıba didi dibuela; Pashishe didi dipingana lubilu2 muaba udidi dipatukila kabidi. f 6 Lupepele ludi luya ku sud ne ludi lunyungulukila ku nord; Ludi lunyunguluka, lunyunguluka anu kunyunguluka; lupepele ludi lutungunuka ne kunyunguluka kualu. 7 Tusulu1 tuonso tudi tudiela mu mbuu, kadi mbuu kena uwula. g

1:1 1 Anyi “mukunguiji; mubueji wa tshisangilu.” 1:2 1 Anyi “Malu a patupu.” 1:4 1 Ku mua.: “mbuimane.” 1:5 1 Anyi “dikenka.” 2 Anyi “dialukila dienda dipuyakana.” 1:7 1 Anyi “Tusulu tua mu tshikondo tshia mashika; tusulu tutuku bua tshikondo kampanda.”

12 Vuluka Mufuki kumpala kua bukulakaja kuluabu (1-8) Nkomenu wa musangishi (9-14) ˆ Meyi a meji bu misongolo ya kusaka nayi ngombe (11) Tshina Nzambi mulelela (13)

NSHAP. 1 a 1Bk 8:1, 22

b 1Bk 2:12 2Ku 9:30

c Mis 39:5 Lom 8:20

d Mbi 2:11 Mat 16:26 Yne 6:27

e Mis 78:69 Mis 104:5 Mis 119:90

f Gen 8:22 Mis 19:6

g Yob 38:8, 10 

Mulongo 2 a Yob 36:27, 28 Yes 55:10 Amo 5:8

b Gen 8:22 Mbi 1:4

c Mbi 2:16 Mbi 9:5 Yes 40:6

d 1Bk 11:42 Mbi 1:1

e 1Bk 4:29, 30

f Mbi 8:16

Muaba udi tusulu tupueka, muaba au ke uditu tupingana bua kupueka kabidi. a 8 Malu onso adi atshiokesha; Kakuena muntu udi nansha mua kuakula bualu buawu. ˆ Dısu kadiena ditshioka ne kumona; Nansha ditshi kadiena dipata ne kumvua. 9 Malu adiku ke ikalaku, Ne malu adibu benze ke enzabu kabidi; Kakuena bualu bupiabupia ˆ muinshi mua dıba. b 10 Kudiku tshintu tshidi muntu mua kuamba ne: “Tangila etshi, ntshipiatshipia” anyi? Tshikavuaku katshia ku kale; Tshikavuaku kumpala kua tshikondo tshietu etshi. 11 Kakuena muntu udi uvuluka bantu ba bikondo bia kale; Anyi muntu wavuluka bantu balua pashishe; Anyi kabakubavuluka kudi bantu balua kulonda kabidi pashishe. c 12 Meme, musangishi, mvua mukalenge wa Isalele mu Yelushalema. d 13 Ngakatuma muoyo wanyi ku dilonga ne ku dikonkonona ne meji e bualu buonso budi buenzeke muinshi mua diulu, f mudimu wa lutatu udi Nzambi mupeshe bana ba bantu udibu batungunuka ne kuenza.

MUAMBI 1:14–2:12 14 Ngakamona midimu yonso ivuabu benze muinshi mua ˆ dıba, Ne mona, bintu bionso bivua tshianana, kuipata kua lupepele. a 15 Tshintu tshidi tshikonyangale, kabena mua kutshilulamija, Ne tshintu tshidi katshiyiku, kabena mua kutshibala to. 16 Pashishe ngakamba mu muoyo wanyi ne: “Mona! Ndi mupete meji a bungi kupita muntu kayi yonso uvuaku kumpala kuanyi mu Yelushalema, b ne muoyo wanyi uvua mupete meji ne dimanya bipite bungi.” c 17 Mvua mufile muoyo wanyi bua kumanya meji, bua kumanya bupale1 ne bua kumanya butshimbakane, d ne bualu ebu kabidi budi kuipata kua lupepele. 18 Bualu divulangana dia meji didi dikebesha tunyinganyinga tua bungi, Ke bualu kayi muntu udi uvudija dimanya udi uvudija kanyinganyinga. e Pashishe, ngakamba mu muoyo wanyi ne: “Luaku nganji ntete masanka1 ne mmone bualu buimpe budi bulua.” Kadi mona, bualu abu kabidi buvua tshianana. 2 Meme kuamba bua tuseku ne: “Mbupale!” Ne bua masanka1 ne: “Adi ne dikuatshisha kayi?” 3 Ngakadifila mu mvinyo bua kukonkonona ne muoyo wanyi, f eku mulame meji anyi; meme kuditua mene mu butshimbakane bua kumanya tshidi tshimpe menemene bua bantu kuenza mu matuku abu makese a muoyo muinshi mua diulu. 4 Ngakenza midimu minene. g Ngakadibakila nzubu; h ngakadidimina madimi a tumuma tua mvinyo. i

2

1:17 1 Anyi “butshimbakane bua menemene.” 2:1, 2, 10 1 Anyi “kusanka.”

1088 NSHAP. 1 a Mis 39:5, 6 Mbi 2:11, 18 Mbi 2:26 Luk 12:15

b Mbi 2:9 c 1Bk 3:28 1Bk 4:29-31 2Ku 1:10-12

d Mbi 2:2, 3 Mbi 2:12 Mbi 7:25

e Mbi 2:15 Mbi 12:12

 NSHAP. 2 f Mis 104:15 Mbi 10:19

g 1Bk 9:17-19 2Ku 9:15, 16

h 1Bk 7:1, 8 i 1Bk 4:25 Mso 8:11

 Mulongo 2 a 1Sm 8:10, 13 1Bk 9:22

b 1Bk 4:22, 23 c 1Bk 9:14, 28 1Bk 10:10 2Ku 1:15

d 1Bk 10:14, 15 2Ku 9:13, 14

e 1Bk 3:13 1Bk 10:23

f Mbi 11:9 g Mbi 3:22 Mbi 5:18 Mbi 9:9

5 Ngakadienzela madimi ne mpangu ya bikunyibua, ne ngakakunamu mitshi ya bimuma ya mishindu yonso. 6 Ngakaˆ dienzela majiba a mayi, bua kuˆ puekesha mayi mu ditu dia mitshi itshivua ikola. 7 Ngakapeta bena mudimu balume ne bakaji, a ne mvua ne bena mudimu bavuabu balelele mu nzubu muanyi.1 Mvua mupete kabidi bimuna bia bungi, b ngombe ne mikoko, bipite bia bonso bavua bandianjidile mu Yelushalema. 8 Ngakapeta arjan ne or, c mabanji a1 bakalenge ne a mu provense. d Ngakadisangishila bimbi ba misambu balume ne bakaji, kabidi ne bualu butu bupetesha bana ba bantu disanka dia bungi: mukaji, eyowa, bakaji ba bungi.2 9 Nunku ngakalua muntu munene ne meme kupita bonso bavua kumpala kuanyi mu Yelushalema. e Kadi ntshivua anu ne meji anyi. 10 Tshivua mudipangishe tshintu nansha tshimue tshimvua natshi dijinga.2 f Tshivua mupangishe muoyo wanyi disanka1 nansha dimue, bualu muoyo wanyi uvua usanka bua mudimu wanyi wonso mukole, ne edi divua difutu dianyi dia3 mudimu wanyi wonso mukole. g 11 Kadi pangakelangana meji a midimu yonso ivua bianza bianyi bienze ne a mudimu wonso mukole umvua mutatshile bua kukumbaja, h ngakamona ne: malu onso avua tshianana, kuipata kua lupepele; i kakuvua bualu nansha bumue bua mushinga muˆ lelela1 muinshi mua dıba to. j 12 Pashishe ngakatuma ntema yanyi ku meji, ku bupale

h 1Bk 7:1 i Mis 49:10 Mbi 1:14 Mbi 2:16 1Tm 6:7

j Mbi 1:3 Mbi 2:17

2:7 1 Ku mua.: “bana ba mu nzubu.” 2:8 1 Anyi “bintu bivua anu bua.” 2 Anyi “inabanza, eyowa, bainabanza.” 2:10 ˆ 2 Ku mua.: “tshivua mesu anyi akeba.” 3 Anyi “etshi tshivua tshianyi tshitupa tshia.” 2:11 1 Anyi “buvua ne dikuatshisha.”

1089 ne ku butshimbakane. a (Bualu, ntshinyi tshidi muntu udi ulua panyima pa mukalenge mua kuenza? Anu tshikadibu bamane kuenza.) 13 Ke meme kumona ne: meji adi ne dikuatshisha kupita butshimbakane, b anu bu mudi butoke ne dikuatshisha kuˆ pita mıdima. ˆ 14 Muena meji udi ne mesu ende matabale;1c kadi mutshiˆ mbakane udi wenda mu mıdima. d Ngakalua kujingulula kabidi ne: kudi bualu bumue budi bubafikila2 buonso buabu. e 15 Pashishe ngakadiambila mu muoyo wanyi ne: “Tshidi tshifikila muntu mutatakane netshimfikile meme kabidi.” f Nunku, kuikala ne meji mapite bungi kuakampetesha tshinyi? Ke meme kudiambila mu muoyo wanyi ne: “Bualu ebu kabidi budi tshianana.” 16 Bualu kakuena tshivulukilu tshia kashidi bua muena meji nansha bua mutatakane to.g Mu matuku adi alua, nebapue muntu yonso muoyo. Nunku, muena meji neafue mushindu kayi? Mushindu umue ne mutatakane. h 17 Nunku ngakalua kukina muoyo, i bualu malu onso avuabu ˆ benza muinshi mua dıba avua bu avua antonda, bualu malu onso avua tshianana, j kuipata kua lupepele. k 18 Ngakalua kukina bionso bimvua muenzele mudiˆ mu mukole muinshi mua dıba, l bualu mvua ne bua kubishiya bua muntu udi ulua panyima panyi. m 19 Kadi nnganyi udi mumanye bikalaye muena meji anyi mutshimbakane? n Kadi yeye neikale ne bukokeshi ku mutu kua bintu bionso bimvua mukuatshile mudimu mukole ne musamishile meji bua kubipeˆ ta muinshi mua dıba. Bualu ebu kabidi budi tshianana. 20 Nuˆ 2:14 1 Ku mua.: “udi ne mesu ende mu mutu wende.” 2 Anyi “nshikidilu umue udi ubafikila.”

MUAMBI 2:13–3:1 NSHAP. 2 a Mbi 1:17 Mbi 7:25

b Nsu 4:7 Mbi 7:11, 12

c Nsu 4:25 d Nsu 14:8 Nsu 17:24 Yne 3:19 1Yn 2:11

e Mbi 3:19, 20 Mbi 9:2, 3 Mbi 9:11

f Mis 49:10 g Eks 1:8 Mbi 1:11

h Mbi 6:8 Lom 5:12

i 1Bk 19:2, 4 Yel 20:17, 18

j Yob 7:6 Mbi 2:21 Lom 8:20

k Mbi 1:14 Mbi 5:16

l Mbi 2:4-8 m Mis 39:6 Luk 12:20

n 1Bk 12:6, 8 2Ku 12:1, 9

 Mulongo 2 a Mbi 2:18 Mbi 5:15, 16

b Mbi 1:3 Mbi 3:9

c Yob 14:1, 2 Luk 12:29

d Gen 31:40, 41 e Dut 12:18 Mbi 3:22 Mbi 8:15 Bz 14:17

f Mbi 3:12, 13 Mbi 5:18, 19

g 1Bk 4:7 1Bk 4:22, 23 1Bk 10:4, 5 1Bk 10:21

h 1Sm 18:14 Nsu 3:32, 33 Yes 3:10

i Dut 6:10, 11 Nsu 13:22 Nsu 28:8

nku ngakatuadija kuteketa ku muoyo bua mudimu wonso mukole umvua mutatshile muinshi ˆ mua dıba. 21 Bualu muntu udi mua kuenza mudimu mukole, mulombola kudi meji, kudi dimanya ne kudi dipiluka, kadi tshiende tshitupa udi ne bua kutshipesha1 muntu uvua kayi mutshienzele mudimu. a Bualu ebu kabidi budi tshianana ne mbualu bubi menemene.2 22 Ntshinyi menemene tshidi muntu upetela ku mudimu wende wonso mukole ne ku tshidi tshimusaka1 bua kuenza mudiˆ mu mukole muinshi mua dıba? b 23 Bualu, mu matuku ende onso, mudimu wende udi umutuadila anu ntatu ne tunyinganyinga, c ne nansha butuku muoyo wende kawena wikisha. d Bualu ebu kabidi budi tshianana. 24 Kakuena bualu budi buimpe kudi muntu budi bupite kudia, kunua ne kupetela disanka1 mu mudimu wende mukole. e Bualu ebu kabidi, ndi mujingulule ne: budi bufuma ku tshianza tshia Nzambi mulelela, f 25 bualu nnganyi udi udia ne unua bimpe kumpita meme? g 26 Yeye udi upesha muntu udi umusankisha meji ne dimanya ne disanka, h kadi udi upesha muenji wa mpekatu mudimu wa kusangisha ne kukunguija anu bua kupesha muntu udi usankisha Nzambi mulelela. i Bualu ebu kabidi budi tshianana, kuipata kua lupepele. Kudi tshikondo tshisungula bua tshintu tshionso, Tshikondo tshia bualu buonso muinshi mua diulu:

3

2:21 1 Anyi “tshintu tshionso udi ne bua kutshipesha.” 2 Anyi “ndikenga dinene.” 2:22 1 Ku mua.: “ne diditatshisha dia muoyo wende.” 2:24 1 Anyi “kuenza bua anyima wende amone malu mimpe.”

MUAMBI 3:2-20 2 Tshikondo tshia kuledibua ne tshikondo tshia kufua; Tshikondo tshia kukuna ne tshikondo tshia kujula bivuabu bakune; 3 Tshikondo tshia kushipa ne tshikondo tshia kuondopa; Tshikondo tshia kupula ne tshikondo tshia kuibaka; 4 Tshikondo tshia kudila ne tshikondo tshia kuseka; Tshikondo tshia kuela kabobo ka muadi ne tshikondo tshia kuja maja;1 5 Tshikondo tshia kuimansha mabue ne tshikondo tshia kukunguija mabue kaba kamue; Tshikondo tshia kupukilangana ne tshikondo tshia kubenga kupukilangana; 6 Tshikondo tshia kukeba ne tshikondo tshia kulekela tshintu bu tshikadi tshijimine; Tshikondo tshia kulama ne tshikondo tshia kuimansha; 7 Tshikondo tshia kupanda a ne tshikondo tshia kutela; Tshikondo tshia kupuwa b ne tshikondo tshia kuakula; c 8 Tshikondo tshia kunanga ne tshikondo tshia kukina; d Tshikondo tshia kuluangana mvita ne tshikondo tshia ditalala. 9 Ntshinyi tshidi muenji wa mudimu upetela ku makanda ende onso adiye ufila? e 10 Ndi mumone mudimu udi Nzambi mupeshe bana ba bantu bua bikale anu ne tshiakuenza. 11 Yeye mmuenze tshintu tshionso tshilengele1 mu tshikondo tshiatshi. f Uvua mene muteke lungenyi lua dikalaku tshiendelele mu muoyo wabu; nansha nanku 3:4 1 Ku mua.: “kutumpika; kubosoka.” 3:11 1 Anyi “tshilongolola bimpe; tshiakane; tshikumbane.”

1090 NSHAP. 3 a 2Sm 3:31

b Mis 39:1

c 1Sm 19:4 1Sm 25:23, 24 Est 4:13, 14 Mis 145:11 Nsu 9:8

d Mis 139:21 Lom 12:9

e Mbi 1:3 Mbi 5:15, 16

f Gen 1:31 Lom 1:20

 Mulongo 2 a Mis 37:3 1Ts 5:15

b Mbi 5:18, 19 Yes 65:21, 22

c Yel 10:7 Bua 15:4

d Mbi 1:9

e Mis 82:2 Mis 94:16, 21

f Mbi 12:14 Bz 17:31 Lom 2:5, 6

g Yob 14:10 Mis 39:5 Mis 89:48

h Gen 7:22 Mis 104:29 Mbi 12:7

bantu kabakujingulula mudimu udi Nzambi mulelela muenze ku ntuadijilu too ne ku ndekelu to. 12 Ndi mufike ku dimona ne: kakuena tshintu tshimpe kudibu tshidi tshipite kusanka ne kuenza malu mimpe matuku abu a muoyo, a 13 kabidi ne: muntu yonso adie, anue ne apetele disanka mu mudimu wende wonso mukole. Ndipa dia kudi Nzambi. b 14 Ndi mufike ku dimanya ne: bualu buonso budi Nzambi mulelela wenza nebushalaku kashidi. Kakuena tshia kusakidilaku ne kakuena tshia kumbushilaku to. Nzambi mulelela mmuenze nanku bua bantu bamutshine.c 15 Tshionso tshidi tshienzeka tshikavua tshimane kuenzeka, ne etshi tshidi ne bua kulua tshikavua tshimane kuikalaku; d kadi Nzambi mulelela udi ukeba tshidibu bipatshila.1 16 Ndi mumone kabidi bualu ˆ ebu muinshi mua dıba ne: Malu mabi avua pa muaba wa kulumbuluisha kuakane, ne malu mabi avua pa muaba wa buakane. e 17 Ke meme kuamba mu muoyo wanyi ne: “Nzambi mulelela neabalumbuluishe buonso buabu, muntu muakane ne muntu mubi, f bualu tshikondo tshidiku bua bualu buonso budi buenzeka ne bua tshienzedi tshionso.” 18 Ngakamba kabidi mu muoyo wanyi bua bana ba bantu ne: Nzambi mulelela neabatete ne neabaleje ne: badi bu nyama, 19 bualu kudi bualu budi bufikila1 bantu ne bualu budi bufikila nyama; bionso bidi ne bualu bua muomumue budi bubifikila.g Mudi umue ufua, ke mudi mukuabu ufua; buonso buabi bidi ne nyuma2 umue. h Nunku muntu ki mmupite nyama to, bualu malu onso adi tshianana. 20 Bionso 3:15 1 Anyi pamuapa: “tshikadi tshipite.” 3:19 1 Anyi “nshikidilu bua.” 2 Anyi “mupuya wa muoyo.”

1091 bidi biya muaba wa muomumue. a Bionso mbifumine ku lupuishi, b ne bionso bidi bipingana ku lupuishi.c 21 Nnganyi udi mumanye bushuwa bikala nyuma1 wa bantu ubanda muulu, anyi bikala nyuma1 wa nyama upueka muinshi mua buloba? d 22 Nunku, ngakamona ne: kakuena tshintu tshimpe bua muntu tshidi tshipite kupetela disanka mu mudimu wende, e bualu edi ndifutu diende;1 bualu nnganyi udi mua kumupesha bukole bua kumona malu alua kuenzeka panyima yeye katshiyiku? f Ngakatuma kabidi ntema yanyi ku bienzedi bionso bia dikengeshangana bidi bienzeka ˆ muinshi mua dıba. Ngakamona binsonji bia bantu bavuabu bakengesha, ne kakuvua muntu wa kubasamba. g Bavua babakengesha bavua ne bukole, ne kakuvua muntu wa kubasamba. 2 Nunku ngakamba ne: bafue bakavua bamane kufua mba diakalenga kupita bantu ba muoyo batshivua ne muoyo. h 3 Kadi muntu udi mubapite bonso babidi ngudi kayi muanji kuledibua, i kayi muanji kumona bienzedi bidi binyingalajangana bidi bieˆ nzeka muinshi mua dıba. j 4 Ndi mumone mudi didifila bikole,1 ne mudimu muenza ne dimanya bifumina ku ditembangana pankatshi pa bantu; k bualu ebu kabidi budi tshianana, nkuipata kua lupepele. 5 Muntu mutatakane udi uvunga bianza biende eku mubidi wende wenda unyana.1 l 6 Dianza dijima dia dikisha ndimpe kupita manza abidi majima a mudimu mukole ne dipata dia lupepele. m

4

3:21 1 Anyi “mupuya wa muoyo.” 3:22 1 Anyi “etshi ntshiende tshitupa.” 4:4 1 Anyi “mudimu mukole.” 4:5 1 Ku mua.: “ne udi udia musunyi wende nkayende.”

MUAMBI 3:21–4:15 NSHAP. 3 a Mbi 9:10 b Gen 2:7, 19 c Gen 3:19 Yob 10:9

d Mis 146:3, 4 Mbi 3:19 Mbi 9:10

e Dut 12:7 Mbi 5:18

f Yob 14:21 Mbi 6:12

 NSHAP. 4 g Mis 69:20 Mis 142:4

h Yob 3:17 Mbi 2:17

i Yel 20:18 j Mbi 1:14 k Gal 5:26 l Nsu 6:10, 11 Nsu 20:4

m Mis 37:16 Nsu 15:16 Nsu 16:8 Nsu 17:1

 Mulongo 2 a Nsu 27:20 Mbi 5:10

b Mis 39:6 Luk 12:18-20

c Mbi 2:22, 23 d Gen 2:18 Nsu 27:17

e Nsu 19:1 Nsu 28:6, 16

f 1Bk 22:8 2Ku 25:15, 16

g Gen 41:14, 40 h 2Sm 7:8 Yob 5:11

7 Ngakatuma ntema yanyi ku tshilejilu tshia bualu bukuabu budi tshianana muinshi mua ˆ dıba: 8 Kudi muntu kampanda udi anu nkayende, kayi ne mulunda nansha umue; kena ne muana wa balume anyi ne muanabu wa balume, kadi mudimu wende wonso mukole kawena ne ndekeˆ lu to. Mesu ende ki mmanji kukuta bubanji to. a Kadi yeye udiku udiebeja ne: ‘Undi nkuatshila mudimu mukole ne ndipangishila1 malu mimpe nunku nnganyi’ anyi? b Bualu ebu kabidi budi tshianana ne mmudimu wa lutatu. c 9 Bantu babidi mbapite muntu umue, d bualu badi ne difutu dimpe1 bua mudimu wabu mukole. 10 Bualu biadishinda umue wa kudibu, mukuabu neambuluishe muena diende bua kujuka. Kadi ntshinyi tshiafikila muntu udi udishinda kayi ne muntu udi mua kumuambuluisha bua kujuka? 11 Kabidi, bantu babidi bobu balale pamue, badi bashala ne luya, kadi mmunyi mudi muntu udi anu nkayende mua kulama luya? 12 Kabidi, muntu udi mua kutshimuna muntu udi nkayende, kadi bantu babidi pamue badi mua kumukandamena. Ne kabena mua kukosa lukasa1 muonji muluka ne nshinga isatu to. 13 Muana wa meji udi mupele mmupite mukalenge udi muntu mukulumpe kadi mutatakane, e udi kayi ne lungenyi lukumbane bua kuteleja didimuija. f 14 Bualu yeye1 wakapatuka mu buloko bua kulua mukalenge, g nansha muvuaye muledibue mupele mu bukalenge buende. h 15 Ngakakonkonona bonso badi 4:8 1 Anyi “mpangisha anyima wanyi.” 4:9 1 Anyi “diakalenga dinene.” 4:12 1 Anyi “bipepele.” 4:14 1 Pamuapa mbakula bua muana wa meji.

MUAMBI 4:16–5:15 ne muoyo badi bendakana muiˆ nshi mua dıba, ne kabidi mudi malu enzeka bua nsongalume mupinganyi udi wimana pa muaba wa muntu mukuabu. 16 Nansha mudi bonso badi bamutua mpanda kabayi ne ndekelu, bonso badi balua pashishe kabakuikala ne disanka bua bualu buende to. a Bualu ebu kabidi budi tshianana, nkuipata kua lupepele. ˆ Ulame makasa ebe dıba dionso diudi uya ku nzubu wa Nzambi mulelela; b kusemena pabuipi bua kuteleja nkuimpe c kupita kufila mulambu bu mudi bantu batatakane benza, d bualu bobu ki mbamanye ne: tshidibu benza ntshibi to. 2 Kuikadi lukasa ne mukana muebe, anyi kulekedi muoyo webe upatula malu lukasa lukasa kumpala kua Nzambi, e bualu Nzambi mulelela udi mu diulu, kadi wewe udi pa buloba. Ke ˆ bualu kayi meyi ebe adi ne bua kuikala makese. f 3 Bualu tshilota tshidi tshilua bua bungi bua malu adi mu mutu,1 g ne dilabakana dia muntu mutatakane didi ˆ difumina ku meyi mapite bungi. h ˆ 4 Dıba dionso diudi wenza mutshipu kudi Nzambi, kujanguluki bua kuwukumbaja to, i bualu yeye kena usanka bua bantu batatakane. j Mutshipu uudi muditshipe, uwukumbaje. k 5 Mbimpe wewe kubenga kuditshipa pamutu pa kuditshipa kadi kubenga kukumbaja. l 6 Kulekedi mukana muebe mukufikisha1 ku dienza mpekatu, m ne kuambi kumpala kua muanjelu2 ne: mvua mutupakane. n Bua tshinyi kufiikisha Nzambi mulelela munda bua malu audi wamba, bua yeye abutule mudimu wa bianza bie-

5

5:3 1 Anyi “bua malu a bungi adi muntu welela meji.” 5:6 1 Ku mua.: “mufikisha musunyi webe.” 2 Anyi “mutuadi wa mukenji.”

1092 NSHAP. 4 a 2Sm 20:1 

NSHAP. 5 b Mis 15:1, 2 c Dut 31:12 Bz 17:11

d 1Sm 13:12, 13 1Sm 15:22 Nsu 21:27 Yes 1:13 Hos 6:6

e Nom 30:2 1Sm 14:24

f Nsu 10:19 g Mat 6:25, 34 Luk 12:18-20

h Nsu 10:19 Nsu 15:2

i Dut 23:21 Mis 76:11 Mat 5:33

j Mbi 10:12 k Nom 30:2 Mis 66:13

l Dut 23:22 Nsu 20:25

m Bal 11:35 n Lew 5:4 

Mulongo 2 a Mis 127:1 Hag 1:11

b Mbi 5:3 c Mbi 12:13 d Mbi 3:16 e 1Sm 8:11, 12 1Bk 4:7 2Ku 26:9, 10 Mso 8:11

f Mbi 4:8 g Mat 6:24 Luk 12:15 1Tm 6:10

h 1Bk 4:22, 23 i Nsu 23:4, 5 1Yn 2:16

j Nsu 23:4, 5 Mat 6:19

k Yob 1:21

be? a 7 Bualu anu bu mudi bungi bua malu adi mu mutu bufikisha ku bilota, b ke mudi kabiˆ di meyi a bungi afikisha ku malu a tshianana. Kadi wewe tshina Nzambi mulelela. c 8 Wewe mumone bakengesha mupele ne banyanga kulumbuluisha kuakane ne buakane mu tshitupa tshienu tshia buloba, kukemi bua bualu ebu to. d Bualu mukokeshi munene au badi bamutangila kudi muntu udi munene kumupita yeye, ne kudi bakuabu badi pabu banene kubapita bobu. 9 Kabidi, badi babanyangana bobu bonso bintu bidi buloba bupatula; nansha mukalenge muine udi udiila ku budimi. e 10 Muntu udi munange arjan kakukuta arjan nansha, anyi muntu udi munange biuma kakukuta tshidiye upeta to. f Bualu ebu kabidi budi tshianana. g 11 Padi bintu bimpe bivulangana, badi babidia badi bavula. h Nunku tshidi muenabi upeta ntshinyi, pa kumbusha anu kuˆ bitangila ne mesu ende? i 12 Tulu tua muena mudimu ˆ ntusheme, nansha yeye udia bikese anyi bia bungi, kadi bintu bia bungi bia mubanji kabiena bimuladika tulu. 13 Kudi bualu bubi menemene1 bundi mumone muinshi ˆ mua dıba: bubanji buvua muenabu mukunguije bua dikenga diende yeye muine. 14 Bubanji abu buakajimina bua mudimu uvua kawuyi muende bimpe, ne padiye ulela muana wa balume, kena kabidi ne tshintu nansha tshimue. j 15 Anu muvua muntu mupatuke mu difu dia mamuende, yeye neaye butaka, anu muvuaye mulue. k Kena mua kuya ne tshintu nansha tshimue tshia 5:13 1 Anyi “dikenga dinene.”

1093 ku mudimu wende wonso mukole to. a 16 Bualu ebu budi kabidi bualu budi bunyingalaja bikole:1 Anu muvuaye mulue amu, ke muayaye; ne ntshinyi tshidi muntu udi utungunuka ne kuenzela lupepele mudimu mukole upeta? b 17 Kabidi, dituku dionso ˆ udi udiila mu mıdima, muikale ne kanyinganyinga kakole ne masama ne tshiji. c 18 Bualu ebu ke bundi mumone buimpe ne bukumbane: muntu udi ne bua kudia ne kunua ne kusanka bua mudimu wende wonso mukoled udiye utatshila muiˆ nshi mua dıba mu matuku makese a muoyo adi Nzambi mulelela mumupeshe, bualu adi ndifutu diende.1e 19 Kabidi, padi Nzambi mulelela upesha muntu bubanji ne bintu, f pamue ne bukole bua kubidia, yeye udi ne bua kuangata difutu diende1 ne kusankila mu mudimu wende mukole. Edi ndipa dia kudi Nzambi. g 20 Bualu kakutamba kumona1 mudi matuku a muoyo wende apita, bualu Nzambi mulelela udi utuma lungenyi luende ku disanka dia mu muoyo wende.h Kudi bukuabu bualu budi bunyingalaja1 bundi mumone ˆ muinshi mua dıba, ne budi buenzeka bikole mu bantu: 2 Nzambi mulelela udi upesha muntu bubanji, bintu ne butumbi, bua muntu kapangidi tshintu nansha tshimue tshidiye ujinga;1 kadi Nzambi mulelela kena umupesha bukole bua kubidia, nansha mudi muenyi mua kubidia. Bualu ebu budi tshianana ne budi lutatu lukole. 3 Bikala

6

5:16; 6:1 1 Anyi “dikenga dinene.” 5:18, 19 1 Anyi “tshiende tshitupa.” 5:20 1 Anyi “kuvuluka.” 6:2 1 Anyi “kapangidi tshintu nansha tshimue bua anyima wende.”

MUAMBI 5:16–6:11 NSHAP. 5 a Mis 49:17 Luk 12:20 1Tm 6:7

b Mat 16:26 Yne 6:27

c 1Tm 6:10

d 1Bk 4:20

e Mbi 2:24 Mbi 3:22 Yes 65:21, 22

f 1Bk 3:12, 13 Yob 42:12

g Dut 8:10 Mbi 3:12, 13 1Tm 6:17 Yak 1:17

h Dut 28:8 Mis 4:7

 Mulongo 2  NSHAP. 6 a Mbi 4:2, 3

b Yob 3:11, 13 Yob 14:1

c Yob 30:23 Mbi 3:20 Lom 5:12

d Gen 3:19 Nsu 16:26

e Mis 49:10 Mbi 2:15, 16

muntu mua kulela bana misangu lukama, kushala ne muoyo bidimu bia bungi ne kufika ku bununu, kadi kayi udia1 bintu biende bimpe kumpala kua kubuelaye mu lukita,2 ndi ne bua kuamba ne: muana mulela mufue udi bimpe kumupita. a 4 Bualu yeye eu uvua mulue mu tshianaˆ ˆ na ne muye mu mıdima, ne dına ˆ diende ndibuikila kudi mıdima. 5 Nansha muvuaye kayi muanji ˆ kumona dıba anyi kumanya bualu nansha bumue, yeye udi anu mupite1 wa kumpala au. b 6 Kushala ne muoyo bidimu tshinunu misangu ibidi kadi kakuyi disanka kudi ne mushinga kayi? Bonso kabena baya muaba umue anyi? c 7 Mudimu wonso mukole udi muntu wenza mbua kuwuja mukana muende;d kadi nzala1 yende kayena ijika nansha. 8 Bualu muena meji mmupite mutatakane ku tshinyi? e Anyi kumanya tshia kuenza bua kushala ne muoyo1 kudi naku mupele kudi ne mushinga kayi? 9 Mbiˆ mpe kuanyisha bidi mesu amona pamutu pa kuipatshila majinga ebe.1 Bualu ebu kabidi budi tshianana, kuipata kua lupepele. 10 Tshintu tshionso tshidiku bakadi bamane kutshinyiˆ ka dına, ne muntu mmumanyike tshidiye; yeye kena ne bukole bua kukokangana1 ne muntu udi ne bukole kumupita. 11 Padiˆ ku meyi a bungi,1 malu a tshianana adi avula; bidi bipetesha 6:3 1 Anyi “anyima wende kayi udia.” 2 Anyi “nansha lukita ki nduanji kulua tshintu tshiende.” 6:5 1 Ku mua.: “udi ne dikisha dia bungi kupita.” 6:7 1 Anyi “anyima.” 6:8 1 Ku mua: “bua kuenda kumpala kua badi ne muoyo.” 6:9 1 Anyi “pamutu pa ditambakana dia anyima.” 6:10 1 Anyi “kulumbulula tshilumbu tshiende.” 6:11 1 Anyi pamuapa: “bintu bia bungi.”

MUAMBI 6:12–7:19 muntu tshinyi? 12 Nnganyi udi mumanye tshidi tshitambe buimpe tshia muntu kuenza mu matuku ende makese a muoyo udi tshianana, adiye upitshisha anu bu mundidimbi? a Bualu, nnganyi udi mua kuambila muntu tshikala mua kuenzeka muinshi mua ˆ dıba yeye mumane kuya? ˆ Dına dimpe1 ndipite mafuta mimpe, b ne dituku dia lufu ndipite dituku dia kuledibua. 2 Mbimpe kuya mu nzubu wa madilu pamutu pa kuya mu nzubu mudi tshibilu tshia disanka, c bualu eu ke nshikidilu wa muntu yonso, ne badi ne muoyo badi ne bua kulama bualu ebu mu muoyo wabu. 3 Kanyinganyinga nkimpe kupita tuseku, d bualu dibungama dia mpala didi dilengeja muoyo. e 4 Muoyo wa muena meji udi mu nzubu wa madilu, kadi muoyo wa mutatakane udi mu nzubu wa masanka.1 f 5 Mbimpe kuteleja mubelu wa muena meji g pamutu pa kuteleja musambu wa batshimbakane. 6 Bualu bu mudi ditudiˆ ka dia meba adi atema muinshi mua luesu, ke mudi tuseku tua mutshimbakane; h ne bualu ebu kabidi budi tshianana. 7 Kadi dikengeshibua didi mua kufikisha muena meji ku dienza malu bu mupale, ne mbuejilu idi inyanga muoyo. i 8 Ndekelu wa bualu mmuimpe kupita ntuadijilu wabu. Mbimpe kuikala ne lutulu pamutu pa kuikala ne lungenyi lua didibandisha. j 9 Kuikadi ufiika munda lukasa,1 k bualu difiika dia munda ndisombe mu tshiadi tshia batshimbakane.2 l

7

7:1 1 Anyi “Lumu luimpe.” Ku mua.: ˆ “Dına.” 7:4 1 Anyi “wa manaya.” 7:9 1 Ku mua.: “lukasa mu lungenyi luebe.” 2 Anyi pamuapa: “ntshimanyinu tshia mutshimbakane.”

1094 NSHAP. 6 a 1Ku 29:15 Yob 8:9 Yob 14:1, 2 Mis 102:11

 NSHAP. 7 b Nsu 10:7

c d e f g h i

j k l

Nsu 22:1 Yes 56:5 Luk 10:20 Yes 5:11, 12 Mis 119:71 Luk 6:21 2Ko 7:10 Eb 12:11 1Sm 25:36 Nsu 21:17 Mis 141:5 Nsu 15:31 Mbi 2:2 Eks 23:8 Dut 16:19 1Sm 8:1-3 Nsu 17:23 Nsu 13:10 Yak 5:10 1Pt 5:5 Nsu 16:32 Yak 1:19 Gen 4:5 Est 5:9 Nsu 14:17, 29 Nsu 29:11

 Mulongo 2 a b c d e f g h i j k l

m n o p q r

Luk 9:62 Nsu 4:5, 6 Nsu 10:15 Nsu 3:13, 18 Nsu 8:35 Nsu 9:11 Yob 9:12 Yes 14:27 Yak 5:13 Yob 2:10 Yes 45:7 Nsu 27:1 Mbi 9:11 Yak 4:13, 14 Mis 39:5 Gen 4:8 1Sm 22:18 Yob 21:7 Mis 73:12 Yes 65:5 Mat 6:1 Lom 10:3 Lom 14:10 Nsu 3:7 Lom 12:3 Nsu 16:18 Mis 14:1 Nsu 14:9 Mis 55:23 Nsu 10:27 Flp 4:5 Nsu 21:22 Nsu 24:5

10 Kuebeji ne: “Bua tshinyi matuku a kale avua mimpe kupita a lelu?” Bualu ki mmeji adi akusaka bua kukonka bualu ebu to. a 11 Meji pamue ne bumpianyi ntshintu tshimpe ne ndikuatshisha kudi badi bamona butoke bua dituku.1 12 Bualu meji adi bukubi b anu bu mudi makuta mikale bukubi, c kadi buimpe bua dimanya budi nunku: Meji adi alama muoyo wa muenawu. d 13 Elangana meji a mudimu wa Nzambi mulelela, bualu nnganyi udi mua kuolola tshidiye mukonyangaje? e 14 Mu dituku dimpe, uleje buimpe ebu, f kadi mu dituku dia dikenga,1 welangane meji ne: Nzambi wakenza dimue anu muvuaye muenze dikuabu, g bua bantu kabamanyi2 tshiabafikila mu matuku atshilualua. h 15 Mu matuku anyi a muoyo wa tshianana eu, i ndi mumone malu onso, kubangila ku muntu muakane udi ujimina mu buakane buende j too ne ku muntu mubi udi ushala ne muoyo matuku a bungi nansha mudiye ne malu mabi. k 16 Kuikadi muakane kupitshisha ne pa mikalu, l peshi kudileji muena meji mapitepite bungi. m Bua tshinyi udi ne bua kudikebela kabutu? n 17 Kuikadi muntu mupitepite bubi, peshi kuikadi mutshimbakane to. o Bua tshinyi udi ne bua kufua kumpala kua tshikondo tshiebe? p 18 Mbitambe buimpe kulama didimuija edi, kuyi ulekela dikuabu adi; q bualu muntu udi utshina Nzambi neateleje madimuija onso abidi. 19 Meji adi avuija muena meji ne bukole kupita bantu dikumi ba makanda mu tshimenga. r 7:11 1 Mmumue ne: badi ne muoyo. 7:14 1 Anyi “tshipupu.” 2 Anyi “kabasokolodi.”

1095 20 Bualu kakuena muntu muakane pa buloba utu wenza anu malu mimpe, kayi wenza mpekatu to. a ˆ 21 Kabidi, dıyi dionso didi bantu bamba, kudilami ku muoyo to;b tshianana udi mua kumvua muena mudimu webe ukujingila malu mabi;1 22 bualu udi mumanye bimpe mu muoyo webe ne: misangu ya bungi wewe muine ukadi mujingile bakuabu malu mabi. c 23 Ngakakonkonona malu onso aa ne meji, meme kuamba ne: “Nendue muena meji.” Kadi bualu ebu buakampitshila. 24 Malu adi menzeke adi kuulu kule ne mmuondoke bikole menemene. Nnganyi udi mua kuajingulula? d 25 Ngakatuma muoyo wanyi bua kumanya, bua kukonkonona ne bua kukebulula meji ne tshidi tshifikisha malu ku dienzeka, ne bua kujingulula bubi bua butatakane ne butshimbakane bua bupale. e 26 Pashishe ngakajandula bualu ebu ne: Tshidi tshinyingalaja bikole kupita lufu mmukaji udi bu bukondo bua tshilembi, udi ne muoyo wende muenze bu tupamba, ne udi bianza biende bienze bu nkanu ya buloko. Muntu udi usankisha Nzambi mulelela neapanduke mu bianza biende, f kadi muenji wa mpekatu neakuatshibue kudiye. g 27 “Mona, etshi ke tshimvua mupete,” ke mudi musangishi wamba. h “Mvua mukonkonone bualu ku bumue ku bumue bua kufika ku nkomenu wanyi, 28 kadi tshimvua ntungunuka1 ne kukeba, tshiena mutshipete to. Mu bantu tshinunu, ndi mupete muntu mulume2 umue, kadi tshiena mupete muntu mukaji nansha umue mu7:21 1 Ku mua.: “ukuela mulawu.” 7:28 1 Anyi “tshivua anyima wanyi utungunuka.” 2 Anyi “muntu muena bululame.”

MUAMBI 7:20–8:8 NSHAP. 7 a 2Ku 6:36 Mis 51:5 Lom 3:23 1Yn 1:8

b 1Sm 24:9 c Yak 3:2, 8, 9 d Mis 36:6 Mis 139:6 Yes 55:9 Lom 11:33

e Mbi 1:17 Mbi 2:12

f Gen 39:7-9 g Nsu 5:3, 14 Nsu 7:22, 23 Nsu 22:14

h Mbi 1:1 

Mulongo 2 a Gen 1:26, 31 b Gen 3:6 Gen 6:12 Dut 32:5

 NSHAP. 8 c Nsu 24:21, 22 Lom 13:1 Tit 3:1 1Pt 2:13

d 2Sm 5:3 e Mbi 10:4 f 1Bk 1:5, 7 Nsu 20:2

g 1Bk 2:24, 25 h Lom 13:5 1Pt 3:13

i 1Sm 24:12, 13 1Sm 26:8-10 Mis 37:7

j Mbi 3:17 k Mis 89:48

nkatshi muabu. 29 Ndi mupete bualu bumue ebu ne: Nzambi mulelela wakafuka bantu balulame, a kadi bobu mbakebe ngenyi ya bungi.” b Nnganyi udi bu muena meji? Nnganyi udi mumanye tshia kuenza bua kujikija bualu?1 Meji a muntu adi akenkesha mpala wende ne atekesha tshilunji tshia mpala wende. 2 Ndi ngamba ne: “Tumikila ˆ meyi matuma a mukalengec bua mutshipu uuvua muditshipe kudi Nzambi. d 3 Kumbuki kumpala kuende lukasa lukasa. e Kulamatshi ku bualu bubi nansha bumue; f bualu yeye udi mua kuenza tshionso tshidi tshimusankisha, ˆ 4 bualu dıyi dia mukalenge mbukokeshi bua ndekelu;g nnganyi udi mua kumuambila ne: ‘Tshiudi wenza ntshinyi?’” 5 Muntu udi utumikila mikenji kakupeta lutatu to, h ne muoyo wa meji newumanye tshikondo tshikumbane ne mushindu muimpe wa kuya ne malu.1 i 6 Bualu, bualu buonso budi ne tshikondo ne mushindu muimpe wa kuya nabu,1 j bualu ntatu ya bukua bantu mmipite bungi. 7 Bu mudi muntu nansha umue kayi mumanye tshienzeka, nnganyi udi mua kumuambila muenzekatshi? 8 Anu mudi muntu nansha umue kayi ne bukokeshi pa nyuma1 anyi kayi mua kukanda nyuma, ke mudi muntu nansha umue kayi ne bukokeshi pa dituku dia lufu. k Anu mudibu kabayi mua kumbusha muntu nansha umue ku mvita, ke muikala bubi kabuyi mua kulekela badi babuenza bua kupanduka.2

8

8:1 1 Anyi “diumvuija dia tshilumbu?” 8:5, 6 1 Anyi “ditshinka dia malu.” 8:8 1 Anyi “mueyelu; lupepele.” 2 Anyi pamuapa: “malu mabi abu kaayi mua kusungila bantu babi.”

MUAMBI 8:9–9:4 9 Ndi mumone malu onso aa, meme kutuma muoyo wanyi ku mudimu wonso udi muenjibue ˆ muinshi mua dıba, tshikondo tshidi muntu mukokeshe muntu mukuabu bua kumukengesha.1 a 10 Ne ngakamona bajiika bantu babi, bobu bavua babuela bapatuka muaba wa tshijila, kadi bakabapua muoyo diakamue mu tshimenga muvuabu benzela malu au. b Bualu ebu kabidi budi tshianana. 11 Bu mudibu kabayi bafile dinyoka ne lukasa bua tshienzedi tshibi, c muoyo wa bana ba bantu udi upeta dikamakama dia kuenza malu mabi. d 12 Nansha muenji wa mpekatu mua kuenza malu mabi misangu lukama ne kushala ne muoyo tshikondo tshile, kadi ndi mumanye ne: malu neende bimpe bua badi batshina Nzambi mulelela, bualu bobu badi bamutshina. e 13 Kadi malu kaakuenda bimpe bua muntu mubi, f kakulepesha nansha matuku ende a muoyo adi bu mundidimbi to, g bualu yeye kena utshina Nzambi to. 14 Kudi bualu bua tshianana1 budi buenzeka pa buloba: Kudi bantu bakane badibu benzela malu anu bu bavua benze malu mabi, h ne kudi bantu babi badibu benzela malu anu bu bavua benze malu ne buakane. i Ndi ngamba ne: bualu ebu kabidi budi tshianana. 15 Nunku ngakatumbisha disanka, j bualu kakuena tshintu ˆ muinshi mua dıba bua muntu tshidi tshimpe kupita kudia, kunua ne kusanka; bualu ebu budi ne bua kuikala nende padiye wenza mudimu mukole mu matuku a muoyo wende k adi Nzambi mulelela umupesha muinshi mua ˆ dıba.

1096 NSHAP. 8 a Eks 1:13, 14 Mik 7:3

b Nsu 10:7 c Mis 10:4, 6

d 1Sm 2:22, 23 e Mis 34:9 Mis 103:13 Mis 112:1 Yes 3:10 2Pt 2:9

f Mis 37:10 Yes 57:21

g Yob 24:24

h Mbi 7:15 i Mis 37:7 Mis 73:12

j Mis 100:2

k Mbi 2:24 Mbi 3:12, 13

 Mulongo 2 a Mbi 1:13 Mbi 7:25

b Mbi 3:11 Lom 11:33

c Yob 28:12 Mbi 7:24 Mbi 11:5

 NSHAP. 9 d Dut 33:3 1Sm 2:9 Mis 37:5

e Mbi 5:15

f Mbi 8:10

8:9 1 Anyi “kumuenzela bibi; kumutatshisha.” 8:14 1 Anyi “budi bubungamija.”

g Yob 3:17-19 Mbi 2:15

16 Ngakafila muoyo wanyi bua kupeta meji ne bua kumona mudimu wonso udi wenzeka pa buloba, a tshiyi nansha ndala tulu munya ne butuku.1 17 Pashishe, ngakelangana meji a mudimu wonso wa Nzambi mulelela, meme kujingulula ne: bantu kabena mua kumvua tshidi ˆ tshienzeka muinshi mua dıba. b Nansha bantu badienzeja mushindu kayi, kabena mua kutshiumvua to. Nansha bobu bamba mudibu ne meji makumbane a kumanya, bobu kabena mua kutshiumvua menemene to. c Nunku ngakalama malu onso aa ku muoyo ne kujingulula ne: bantu bakane ne bena meji, pamue ne midimu yabu, bidi mu bianza bia Nzambi mulelela. d Bantu ki mbamanye dinanga ne lukinu bivuaku kumpala kuabu. 2 Bonso badi ne bualu bua muomumue menemene budi bubafikila,1 e bantu bakane ne bantu babi, f bantu bimpe ne bantu bakezuke ne bantu badi kabayi bakezuke, badi bafila milambu ne badi kabayi bayifila. Muntu muakane udi muomumue ne muenji wa mpekatu; muntu udi uditshipa mutshipu udi muomumue ne muntu udi mudimuke bua dienza dia mutshipu. 3 Ebu mbualu budi bunyingalaja budi buenzeka muinshi mua ˆ dıba: Bu mudi bonso bikale ne bualu bua muomumue budi bubafikila,1 g muoyo wa bantu udi kabidi muwule ne malu mabi; ne bupale budi mu muoyo wabu mu matuku abu a muoyo, ne pashishe badi bafua!2 4 Kudi ditekemena bua muntu yonso udi munkatshi mua badi ne muoyo, bualu, mbua wa

9

8:16 1 Anyi pamuapa: “ne bantu kabena bamona tulu mu munya nansha butuku.” 9:2, 3 1 Anyi “nshikidilu wa muomumue.” 9:3 2 Ku mua.: “ne panyima pa bualu ebu, badi bafua!”

1097 muoyo mmupite ntambue mufue. a 5 Bualu, badi ne muoyo mbamanye1 ne: nebafue, b kadi bafue ki mbamanye bualu nansha bumue, c kabena kabidi ne difutu nansha, bualu tshivulukilu tshionso tshia bualu buabu mbatshipue muoyo. d 6 Kabidi, dinanga diabu ne lukinu luabu ne mukawu wabu bikadi bimane kujimina, ne kabena kabidi ne tshia kuenza mu bualu nansha bumue bua ku malu adi enzeka ˆ muinshi mua dıba. e 7 Ndaku, udie biakudia biebe ne disanka, ne unue mvinyo webe ne muoyo wa disanka, f bualu Nzambi mulelela ukadi mumane kuanyisha midimu yebe. g 8 Bilamba biebe bikale bitoke1 misangu yonso, ne kupangidi bua kuela manyi pa mutu pebe. h 9 Usanke ne mukaji uudi munange i matuku onso a muoyo webe wa tshianana adi Nzambi mukupeshe muiˆ nshi mua dıba, matuku onso ebe a malu a tshianana, bualu etshi ke diebe difutu1 mu nsombelu ne mu mudimu webe mukole uudi utatshila muinshi mua ˆ dıba. j 10 Tshionso tshidi tshianza tshiebe tshipeta bua kuenza, utshienze ne bukole buebe buonso, bualu kakuena mudimu anyi kulongolola kua malu anyi dimanya peshi meji mu Lukita1 k muudi uya. 11 Ndi mumone kabidi bualu ˆ bukuabu muinshi mua dıba ne: bena lubilu lukole kabatu misangu yonso bapatuka ba kumpala, anyi bena bukole batshimuna mvita to, l anyi bena meji kabatu ne biakudia misangu yonso to, anyi bena lungenyi kabatu ne biuma misangu yonso to, m pe-

MUAMBI 9:5–10:2 NSHAP. 9 a Yes 38:19 b Gen 3:19 Lom 5:12

c Mis 88:10 Mis 115:17 Mis 146:4 Yes 38:18 Yne 11:11

d Yob 7:9, 10 Mbi 2:16

e Mbi 9:10 f Dut 12:7 Mis 104:15 Mbi 2:24

g Dut 16:15 Bz 14:17

h Dan 10:2, 3 i Nsu 5:18 j Mbi 5:18 k Mis 115:17 Mis 146:3, 4 Yes 38:18

l 1Sm 17:50 Mis 33:16

m Mbi 2:15 

Mulongo 2 a 2Sm 17:23 b Mbi 8:8 Yak 4:13, 14

c Mbi 9:11 d Nsu 21:22 Nsu 24:5 Mbi 7:12, 19 Mbi 9:18 ˆ 6:3 e Mak 1Ko 2:8

f Yos 22:20

shi badi ne dimanya kabatu misangu yonso bapeta diakalenga to, a bualu tshikondo ne malu adi kaayi matekemena1 bidi bibafikila buonso buabu. 12 Bualu muntu ki mmumanye tshikondo tshiende to. b Anu mudibu bakuata mushipa mu bukondo bubi ne bakuata nyunyi mu buteyi, ke mudi bana ba bantu bakuatshibua mu buteyi mu dituku dia dikenga,1 padidi dibakuata diakamue. 13 Ngakamona kabidi bualu ebu budi butangila meji muiˆ nshi mua dıba, ne buakankemesha: 14 Kuvua tshimenga tshikese tshivua ne bantu bakese munda muatshi; ne mukalenge kampanda wa bukole wakalua bua kutshiluisha, yeye kutshinyunguluka ne kuasaye bintu binene bua kutshitshintshimika. 15 Bakasanganamu mupele kampanda kadi muikale muena meji, ne wakapandisha tshimenga ku meji ende. Kadi muntu nansha umue kakavuluka mupele au to. c 16 Nunku ngakadiambila ne: ‘Meji mmimpe kupita bukole; d kadi badi bapetula meji ˆ a mupele, ne meyi ende kabena baateleja to.’ e ˆ 17 Mbimpe kuteleja meyi a lutulu a muena meji pamutu pa kuteleja mbila ya muntu udi ukokesha batshimbakane. 18 Meji mmimpe kupita bia mvita, kadi muenji wa mpekatu umue tshianana udi mua kunyanga malu mimpe a bungi. f Anu mudi njiji mifue yinunkisha mafuta a muenji wa manananshi bibi ne yiatuntumuja, ke mudi butshimbakane bukese bubuikidija meji ne butumbi. g 2 Muoyo wa muena meji udi umulombola mu njila muimpe,1

10

9:5 1 Anyi “mbadimanye.” 9:8 1 Mmu1Ko 5:6 Eb 12:15 mue ne: bilamba bidi bikenka bileja di sanka, ki mbilamba bia madilu to. 9:9 1 Anyi “ tshiebe tshitupa.” 9:10 1 Anyi NSHAP. 10 9:11 1 Anyi “malu adi kaayi melela meji.” “Sheole,” mmumue ne: lukita lua bukua g Nom 20:10, 12 9:12 1 Anyi “tshipupu.” 10:2 1 Ku mua.: bantu buonso. Tang. Diumv. “udi ku tshianza tshiende tshia balume.” 2Sm 12:9-11

MUAMBI 10:3-20 kadi muoyo wa mutatakane udi umulombola mu njila mubi.1 a 3 Mu njila yonso udi mutshimbakane wendela, yeye mmupangile lungenyi lujalame,1 b ne udi umanyisha bantu bonso ne: yeye mmutshimbakane. c 4 Tshiji tshia1 mfumu tshiotshi ne bua kukutemena, kumbuki muaba uudi, d bualu lutulu ludi lutuyisha mpekatu minene. e 5 Kudi bualu budi bunyingalaja bundi mumone muinshi ˆ mua dıba, tshilema kampanda tshienza kudi badi bakokesha: f 6 Butshimbakane mbuteka pa miaba minene ya bungi, kadi babanji1 mbashale pa miaba mishadile. 7 Ndi mumone bena mudimu babande pa tubalu kadi bakokeshi benda ku makasa anu bu bena mudimu. g 8 Muntu udi umbula dijimba udi mua kukulukamu; h ne muntu udi utubula disoso mu tshimanu tshia mabue badi mua kumusuma kudi nyoka. 9 Muntu udi upanda mabue, adi mua kumuenzela bibi, ne muntu udi upanda mitshi, idi mua kumukebela njiwu.1 10 Tshiamu tshiotshi tshitshipale ne muntu kayi mutshinone, nebimulombe bua kufila makanda a bungi. Kadi meji adi ambuluisha bua kufika ku tshipeta tshimpe. 11 Nyoka yeye musumangane kumpala kua kumutekeshabu, muena mupongo wa ntekesha mupiluke1 kena kabidi ne mushinga to. ˆ 12 Meyi adi apatuka mukana mua muena meji adi apete10:2 1 Ku mua.: “udi ku tshianza tshiende tshia bakaji.” 10:3 1 Ku mua.: “kena ne muoyo wa munda.” 10:4 1 Ku mua.: “nyuma wa; mueyelu wa.” 10:6 1 Anyi “badi bakumbane.” 10:9 1 Anyi pamuapa: “udi ne bua kuyidimukila.” 10:11 1 Ku mua.: “mfumu wa ludimi.”

1098 NSHAP. 10 a Nsu 14:8 Nsu 17:16

b Nsu 10:23 c Nsu 13:16 Nsu 18:7

d Mbi 8:2, 3 e 1Sm 25:23, 24 Nsu 25:15

f 1Sm 26:21 1Bk 12:13, 14

g Nsu 30:21-23 h Nsu 26:27 

Mulongo 2 a 1Bk 10:6, 8 Mis 37:30 Luk 4:22 Ef 4:29

b Mis 64:2, 8 Nsu 10:14, 21 Nsu 14:3

c 1Sm 25:10, 11 d Nsu 10:19 Nsu 15:2

e Nsu 27:1 Mbi 6:12 Yak 4:13, 14

f 2Ku 13:7 2Ku 36:9

g Nsu 31:4, 5 h Nsu 21:25 Nsu 24:33, 34

i Mis 104:15 Mbi 9:7

j Mbi 7:12 k Eks 22:28

sha dianyishibua, a kadi mishiku ya muntu mutatakane idi kabutu ˆ kende. b 13 Meyi a kumpala adi apatuka mukana muende nga ˆ butshimbakane, c ne meyi ende a ndekelu nga bupale bubi menemene. 14 Kadi mutshimbakane udi utungunuka anu ne kuakula. d Muntu ki mmumanye tshienzeka to; nnganyi udi mua kumuambila tshialua kuenzeka panyima pende? e 15 Mudimu mukole wa muntu mutatakane udi umuzengeja, bualu yeye kena nansha mumanye mua kupeta njila wa kuyilaye mu tshimenga. 16 Ndiakabi kayipu bua ditunga padi mukalenge wadi muikale muana wa balume, f ne bakokeshi batuadija bibilu biabu bia masanka mu dinda! 17 Ndiakalenga kayipu bua ditunga padi mukalenge wadi muikale muana wa bantu banene, ne bakokeshi ˆ badia pa dıba dikumbane bua kupeta bukole, kabiyi bua kukuatshika! g 18 Bua lulengu lupite bungi musaka wa nzubu udi upuka, ne bua bianza bidi kabiyi bienza mudimu nzubu udi umatshisha ˆ mayi. h 19 Diampa ndienza1 bua tuseku, ne mvinyo udi wenza bua muoyo wikale usankisha; i kadi makuta adi akumbaja majinga onso. j 20 Kuedi mukalenge mulawu1 nansha mu lungenyi luebe,2 k ne kuedi bantu babanji mulawu mu nzubu webe wa bulalu; bualu nyunyi3 udi mua kufikisha ˆ dıyi,4 anyi bifukibua bidi ne ma10:19 1 Anyi “Biakudia mbienza.” 10:20 1 Anyi “kujingidi mukalenge malu mabi.” 2 Anyi pamuapa: “pa bulalu buebe.” 3 Ku mua.: “tshifukibua tshidi tshibuuka tshia mu diulu.” 4 Anyi “mukenji.”

1099 puapua bidi mua kuambulula bivua biakudibue. Kupa1 diampa diebe pa ˆ mayi, a bualu neudipete kabidi panyima pa matuku a bungi. b 2 Pesha bantu muanda mutekete anyi bantu muanda mukulu tshitupa tshia bintu, c bualu kuena mumanye dikenga1 dialua pa buloba. 3 Bikala matutu muwule teˆ nte ne mayi, nealoke mvula pa buloba; ne mutshi wowu ukulukila ku sud anyi ku nord, muaba udi mutshi ukulukila ke muaba walalawu. 4 Muntu udi utangila lupepele kakukuna mamiinu to, ne muntu udi utangila matutu kakupuola to. d 5 Anu muudi kuyi mumanye mudi nyuma1 wenza mudimu mu mifuba ya muana munda mua2 mamu udi ne difu, e ke muudi kuyi mumanye kabidi mudimu wa Nzambi mulelela udi wenza bintu bionso. f 6 Kuna mamiinu ebe mu dinda ne kulekedi tshianza tshiebe tshikisha too ne dilolo; g bualu kuena mumanye bikala mua kukola, ni ngebi ni mbiabia, peshi ni biakola bionso bibidi bimpe. 7 Butoke mbuimpe, ne mbiˆ ˆ mpe bua mesu kumona dıba. 8 Bualu, biashala muntu ne muoyo bidimu bia bungi, asankile mu buonso buabi. h Kadi yeye udi ne bua kuvuluka ne: matuˆ ku a mıdima adi mua kuikala a bungi; bionso bidi ne bua kulua bidi tshianana. i 9 Wewe nsongalume, usanke pautshidi nsonga, ne muoyo webe usanke mu matuku a bunsonga buebe. Ulonde njila ya

11

11:1 1 Anyi “Tuma.” 11:2 1 Anyi “tshipupu.” 11:5 1 Anyi “mupuya wa muoyo.” 2 Ku mua.: “mifuba mu lukutu lua.”

MUAMBI 11:1–12:6

NSHAP. 11 a Nsu 22:9 b Dut 15:10, 11 Nsu 19:17 Luk 14:13, 14 Eb 6:10

c Mis 37:21 Luk 6:38 2Ko 9:7 1Tm 6:18

d Nsu 20:4 e Mis 139:15 f Yob 26:14 Mis 40:5 Mbi 8:17 Lom 11:33

g Mbi 9:10 2Ko 9:6 Kls 3:23

h Mbi 5:18 Mbi 8:15

i Mbi 12:1 

Mulongo 2 a Mbi 3:17 Mbi 12:14 Lom 2:6

b Mis 25:7 2Tm 2:22

 NSHAP. 12 c Mis 71:17 Mis 148:7, 12 Luk 2:48, 49 2Tm 3:15

d Mis 90:10 e 1Sm 4:15 f Gen 48:10 g 2Sm 19:34, 35 h Nsu 16:31 i Yob 30:23 Mbi 9:10

j Gen 50:7, 10

ˆ muoyo webe ne uye kudi mesu ebe akulombola; kadi umanye ne: Nzambi mulelela neakulumbuluishe1 bua malu aa onso.a 10 Nunku, umbusha malu adi akebesha tunyinganyinga mu muoyo webe, ne epula mubidi1 webe ku bintu bibi, bualu bunsonga ne tshikondo tshia buana bidi tshianana. b Nunku, vuluka Mufuki webe Munene mu matuku a bunsonga buebe, c kumpala kua matuku a dikenga1 kulua d ne kua bidimu kufika biwamba ne: “Tshiena kabidi nabi diˆ sanka to”; 2 kumpala kua dıba ne butoke ne ngondo ne mitoˆ to kuluabi mıdima, e ne kumpala kua matutu kupingana panyima pa1 mvula mukole; 3 mu dituku didi balami ba nzubu babanga kuzakala,1 ne balume ba bukole babanga kukobama, ne bakaji balekela kupela bua mudibu balue bakese, ne bainabanza badi batangidila pambelu ku madidishi bamona bibuitshibuitshi; f 4 didi biibi bidi bitangile ku njila bikangibue, didi mutoyi wa dibue dia mpelu ukepela, didi muntu ujuka bua muadi wa nyunyi, ne didi bana ba bakaji bonso bena misambu bapungila bikole. g 5 Kabidi, muntu udi utshina miaba mitumbuˆ ke, ne bintu bidi bienza buowa bidi mu njila. Mutshi wa amande udi wela bilongo, h ne mpasu udi udikoka, ne kamuma katu kajula nzala kadi katayika, bualu muntu udi wenda uya mutangile ku nzubu wende wa kashidi, i ne badidi ba muadi badi batambakana mu njila; j 6 kumpala kua nshinga wa arjan kumbuka, ne tshibakudi tshia or kuzajikatshi,

12

11:9 1 Anyi “neakunyoke.” 11:10 1 Ku mua.: “musunyi.” 12:1 1 Anyi “matuku mabi.” 12:2 1 Anyi pamuapa: “ne.” 12:3 1 Anyi “kukanka.”

MUAMBI 12:7– Malu adi mu MUSAMBU WA SOLOMO ne mulondo udi ku mushimi wa ˆ mayi kutayikawu, ne lukata lua ˆ ku tshina tshia mayi kuzajikaˆ lu. 7 Dıba adi lupuishi ludi lupingana ku buloba, a anu muvualu, ne nyuma1 udi upingana kudi Nzambi mulelela uvua mumufile. b 8 Musangishi udi wamba ne: “Tshianana tshia1 menemene! c Malu onso adi tshianana.” d 9 Musangishi kavua anu mulue muena meji patupu to, kadi wakatungunuka ne kulongesha bantu malu avuaye mumanye, e ne wakelangana meji ne kukebululaye bikole bua kusangisha nsumuinu ya bungi pamue.1 f 10 Musangishi wakakeba bua ˆ kupeta meyi adi asankisha g ne

NSHAP. 12 a Gen 3:19 Mis 146:4

b Gen 2:7

c d e f g

Yob 27:3 Yob 34:14, 15 Mis 104:29 Yes 42:5 1Bk 8:1 Mbi 1:2, 14 1Bk 10:1, 3 1Bk 10:6, 8 1Bk 4:29, 32 Nsu 1:1 Nsu 16:24 Nsu 25:11

 Mulongo 2 a Bz 2:37 Eb 4:12

b Mbi 1:18 c Yob 28:28 Mis 111:10 Nsu 1:7

d 1Yn 5:3 e Dut 6:1, 2 Dut 10:12

12:7 1 Anyi “bukole bua muoyo.” 12:8 1 Anyi “Malu a patupu a.” 12:9 1 Anyi “kuteka nsumuinu ya bungi milondangane.”

f Mis 62:12 Mbi 11:9 Mat 12:36, 37 Bz 17:31 2Ko 5:10 1Tm 5:24

1100

ˆ bua kufunda meyi majalame a bulelela. ˆ 11 Meyi a bena meji adi anu bu misongolo ya kusaka nayi ˆ ngombe, a ne meyi abu adibu basangishe adi bu misonso mibueja bikole; mmafidibue afumina kudi mulami umuepele. 12 Muananyi, bua bualu bukuabu pa kumbusha aa, wadimuka: Dienza dia mikanda ya bungi kadiena ne ndekelu, ne kutamba kudifila kudiyi kudi kutshiokesha mubidi. b 13 Eu ke nkomenu wa bualu, malu onso mamane kumvuika: Tshina Nzambi mulelela c ne tumikila mikenji yende, d bualu, ebu ke bualu buonso budi muntu ne bua kuenza. e 14 Bualu Nzambi mulelela nealumbuluishe tshienzedi tshionso, kusakidila ne bualu buonso busokoka, bua kumanya ni mbuimpe ni mbubi. f

M U S A M B U WA S O LO M O MALU ADI M U M U K AN DA E U

MUANA WA BAKAJI MUENA SHULAMA MU TSHITUDILU TSHIA MUKALENGE SOLOMO (1:1–3:5) 1

Musambu wa ku misambu (1) Nsongakaji (2-7) Bana ba bakaji ba Yelushalema (8) Mukalenge (9-11) “Netukuenzele bilengejilu bia or” (11) Nsongakaji (12-14) ‘Munanga wanyi udi bu kabombi ka mire wa dipembu dimpe’ (13) Mulami wa mikoko (15) “Udi muimpe kumona, munanga wanyi” Nsongakaji (16, 17) “Udi muimpe kumona, munanga wanyi” (16)

2 Nsongakaji (1) “Ndi anu tshilongo tshia safran”

Mulami wa mikoko (2) ‘Munanga wanyi udi bu tshilongo tshia kapapankole’ Nsongakaji (3-14) ‘Kanujudi dinanga too ne padidi didijukila’ (7) ˆ Badi batela meyi a mulami wa mikoko (10b-14) “Muimpe kumona wanyi, luaku tuye” (10b, 13) Bana babu ne nsongakaji ba balume (15) “Tukuatshilayi mikenge” Nsongakaji (16, 17) “Munanga wanyi nguanyi meme, ne meme ndi wende yeye” (16) 3 Nsongakaji (1-5) ‘Butuku, ngakakeba undi munange’ (1)

1101

Malu adi mu MUSAMBU WA SOLOMO –1:4

MUENA SHULAMA MU YELUSHALEMA (3:6–8:4)

Nsongakaji (11, 12) Mukalenge (ne bantu bakuabu) (13a) Nsongakaji (13b) Mukalenge (ne bantu bakuabu) (13c) 7 Mukalenge (1-9a) “Ke muudi usankisha nunku, wewe nsongakaji munangibue” (6) Nsongakaji (9b-13) “Meme ndi wa munanga wanyi, ne dijinga diende didi bua bualu buanyi” (10) 8 Nsongakaji (1-4) “Bu wewe muikale nansha bu muanetu wa balume” (1) MUENA SHULAMA UDI UPINGANA, LULAMATU LUENDE

3 Bana ba bakaji ba Siona (6-11) Badi bumvuija ngendu ya mindololotshi ya Solomo 4 Mulami wa mikoko (1-5) “Udi muimpe kumona, munanga wanyi” (1) Nsongakaji (6) Mulami wa mikoko (7-16a) ‘Wewe udi mukuate muoyo wanyi, mubangila wanyi’ (9) Nsongakaji (16b) 5 Mulami wa mikoko (1a) Bakaji ba mu Yelushalema (1b) ‘Kuatshikayi ne dinanga!’ Nsongakaji (2-8) Udi ulonda tshilota tshiende Bana ba bakaji ba Yelushalema (9) “Nku tshinyi kudi munanga webe muimpe kupita munanga kayi mukuabu yonso?” Nsongakaji (10-16) “Kena tshipangidi munkatshi mua bantu binunu 10” (10)

NDUMUENEKE (8:5-14)

8 Bana babu ne nsongakaji ba balume (5a) ‘Eu nnganyi udi mueyemene munanga wende?’ Nsongakaji (5b-7) “Dinanga didi ne bukole bu mudi lufu” (6) Bana babu ne nsongakaji ba balume (8, 9) “Yeye muikale tshimanu, . . . kadi yeye muikale tshiibi, . . .” (9) Nsongakaji (10-12) “Meme ndi tshimanu” (10) Mulami wa mikoko (13) ˆ ‘Lekela nteleja dıyi diebe’ Nsongakaji (14) “Ikala ne lubilu bu kabuluku”

6 Bana ba bakaji ba Yelushalema (1) Nsongakaji (2, 3) “Meme ndi wa munanga wanyi, ne munanga wanyi nguanyi” (3) Mukalenge (4-10) “Wewe udi muimpe kumona anu bu Tisa” (4) ˆ Badi batela meyi a bakaji (10)

wa ku misambu,1 1 Musambu udi musambu wa Solomo: a

2 “Yeye antue mishiku ne dituangana dia mishiku dia mukana muende, Bualu mishindu yebe ya kuleja dinanga mmimpe kupita mvinyo. b 3 Dipembu dia mafuta ebe didi disankisha. c ˆ Dına diebe didi bu mafuta a dipembu dimpe mapongolola. d

1:1 1 Anyi “Musambu mutambe buimpe.”

NSHAP. 1 a 1Bk 4:29, 32

b Mso 4:10

c Nsu 27:9 Mbi 9:8 Mso 5:5

d Mbi 7:1

Ke bualu kayi bansongakaji mbakunange. 4 Uye nanyi;1 tunyeme lubilu. Mukalenge mmumbueje mu nzubu yende ya munda! Tuikale ne disanka ne tusankile mu wewe. Tutumbishe2 mishindu yebe ya kuleja dinanga kupita mvinyo. Bobu3 mbakunangilamu. 1:4 1 Ku mua.: “Unkoke.” 2 Anyi “Tuakule bua.” 3 Mmumue ne: bansongakaji.

MUSAMBU WA SOLOMO 1:5–2:3 5 Nuenu bana ba bakaji ba mu Yelushalema, ndi mufiike, kadi mulengele ˆ Bu ntenta ya mu Keda, a bu bilamba bia ntenta b wa Solomo. 6 Kanushadi bantangile bua mundi mufiikuluke, Bualu munya mmungoshe. Bana ba balume ba mamuanyi bavua bamfiikile munda; Bakanteka mulami wa madimi a tumuma tua mvinyo, Kadi buanyi budimi bua tumuma tua mvinyo tshivua mubulame. 7 Ngambila, wewe undi munange1 bikole, Muaba uudi udishila tshisumbu tshia mikoko yebe, c Muaba uudi uyiladika munda munya. Bua tshinyi ndi mua kulua bu mukaji udi mudijingile tshilamba2 Munkatshi mua bisumbu bia mikoko ya balunda bebe?” 8 “Biwikala kuyi mumanye, wewe mukaji mutambe bakuabu bulengele, Ndaku ulonda bikono bia tshisumbu tshia mikoko Ne udishile bana bebe ba mbuji pabuipi ne ntenta ya balami.” 9 “Munanga wanyi, ndi nkufuanyikija ne dishina dia1 kabalu munkatshi mua maˆ tempu a Palo. d 10 Matama ebe mmalengele ne bilengejilu,1 Nshingu webe mmulengele ne nshinga ya masanga. 11 Netukuenzele bilengejilu1 bia or Bilamika tutata tua arjan.”

1102 NSHAP. 1 a Mis 120:5 Yhz 27:21

b Eks 36:14

c Mso 6:3

d 1Bk 10:28 2Ku 1:16, 17 Mso 6:4

 Mulongo 2 a Mso 4:13, 14

b Eks 30:23, 25 Est 2:12 Mis 45:8 Mso 4:6 Mso 5:13

12 “Padi mukalenge musombe ˆ ku mesa ende a tshijengu, Manananshi1 anyi a adi atuma dipembu diawu. 13 Munanga wanyi udi kundi bu kabombi ka mire wa dipembu dimpe b Kalale pankatshi pa mabele anyi butuku bujima. 14 Munanga wanyi udi kundi bu tshisumbu tshia bilongo bia yina c Munkatshi mua madimi a tumuma tua mvinyo a mu Ene-gedi.” d 15 “Mona! Udi muimpe kumona, munanga wanyi. Mona! Udi muimpe kumona. ˆ Mesu ebe nga nyunyi ya nkutshi.” e 16 “Mona! Udi muimpe kumona,1 munanga wanyi, ne udi ufila disanka! f Bulalu buetu budi munkatshi mua mabeji a mitshi. 17 Maleka a nzubu wetu1 mmitshi ya sedre, Mikamba yetu mmitshi ya jenevriye. “Ndi anu tshilongo tshia safran1 tshia mu mpata wa ku muelelu kua mbuu, Tshilongo tshia kapapankole tshia mu bibandabanda.” g 2 “Bu mudi tshilongo tshia kapapankole munkatshi mua ˆ meba, Ke mudi munanga wanyi munkatshi mua bana ba bakaji.” 3 “Anu mudi mutshi wa pome munkatshi mua mitshi ya mu ditu, Ke mudi munanga wanyi munkatshi mua bana ba balume.

2 c Mso 4:13

d Yos 15:20, 62 1Sm 23:29 2Ku 20:2

e Mso 4:1 Mso 5:2

1:12 1 Ku mua.: “Tshisonsa tshianyi 1:7 1 Anyi “udi anyima wanyi munatshia nare.” 1:16 1 Anyi “mulengele.” nge.” 2 Anyi “tshilamba tshia madilu.” f Mso 5:10 1:9 1 Anyi “dianyi dia.” 1:10 1 Anyi pa-  1:17 1 Anyi “nzubu wetu muimpe.” 2:1 muapa: “munkatshi mua bipia bia nsu- NSHAP. 2 1 Anyi “katungulu ka tshisuku; kasona ka ki.” 1:11 1 Anyi “bikanu.” mpata.” g Mso 2:16

1103

4

5

6

7

8

9

10

Ndi njinga ne muoyo mujima bua kusomba mu mundidimbi wende, Ne tshimuma tshiende ntshiˆ sheme mukana muanyi. Wakambueja mu nzubu wa didia dia disanka,1 Ne dibendele diende divua pa mutu panyi divua dinanga. Unkoleshe ne mikata ya tumuma tua mvinyo; a Unkuatshishe ne bimuma bia pome, Bualu dinanga didi dinsamisha. Tshianza tshiende tshia bakaji tshidi muinshi mua mutu wanyi, Ne tshianza tshiende tshia balume ntshingele mu tshitupa. b Ndi nnutshipisha, nuenu bana ba bakaji ba mu Yelushalema, ˆ Mu dına dia tubuluku c ne ngulungu ya mu mpata, ne: Kanutetshi kubisha anyi kujula dinanga munda muanyi too ne padidi didijukila. d ˆ Dıyi dia munanga wanyi! Tangilayi, nyeye au ulua, Wenda ubanda mikuna minene, wenda utumpika mikuna mikese! Munanga wanyi udi anu bu kabuluku, anu bu muana mulume wa ntole. e Nyeye au, muimane panyima pa tshimanu tshietu, Utangidila pa madidishi, Uponguela pa masoso a ku madidishi. Munanga wanyi udi wakula, udi ungambila ne: ‘Juka, munanga wanyi, Muimpe kumona wanyi, luaku tuye.

2:4 1 Ku mua.: “nzubu wa mvinyo.”

MUSAMBU WA SOLOMO 2:4-17 NSHAP. 2 a 1Sm 30:11, 12

b Mso 8:3

c 2Sm 2:18

d Mso 3:5 Mso 8:4

e Mso 2:17 Mso 8:14

 Mulongo 2 a Mso 6:11

b Yes 18:5 Yne 15:2

c Yel 8:7

d Yes 28:4 Nah 3:12

e Mso 5:2 Yel 48:28

f Mso 8:13

g Mso 1:5 Mso 6:10

h Mso 7:10

i Mso 1:7

j Mso 2:1 Mso 6:3

11 Mona, muvu wa mashika makole1 wapitshi! Mvula ikadi mijike, mipite ne kupita. 12 Bilongo mbiele mu ditunga, a Tshikondo tshia kusonzela mitshi tshiafiki, b Ne muadi wa kamanda nkutshi1 udi umvuika mu ditunga dietu. c 13 Mutshi wa mfigi mmubobeshe tumuma tuawu tua mfigi tua diambedi; d Mionji ya tumuma tua mvinyo mmiele bilongo ne idi ituma dipembu diayi. Juka, munanga wanyi, luaku. Muimpe kumona wanyi, luaku tuye. 14 Wewe nkutshi wanyi, mu miaba ya kupengama ya ku mukuna wa dibue, e Mu miaba ya kusokomena ya mu lubuebue, Nkumonaku ne ngumvuaku ˆ dıyi diebe, f ˆ Bualu dıyi diebe didi disankisha ne tshimuenekelu tshiebe ntshimpe.’” g 15 “Tukuatshilayi mikenge, Bana ba mikenge badi banyanga madimi a tumuma tua mvinyo, Bualu madimi etu a tumuma tua mvinyo mmele bilongo.” 16 “Munanga wanyi nguanyi meme, ne meme ndi wende yeye. h Udi udishila mikoko i munkatshi mua bilongo bia kapapankole. j 17 Too ne padi kapepe katekete ka dituku edi katuta1 ne mindidimbi ijimina, 2:11 1 Anyi “muvu wa mvula.” 2:12 1 Anyi “kakutshikutshi.” 2:17 1 Ku mua.: “dituku dipepa.”

MUSAMBU WA SOLOMO 3:1–4:1

3 2

3

4

5

6

Pingana lukasa, wewe munanga wanyi, Bu kabuluku a anyi muana mulume wa ntole b pa mikuna idi itapulula.1 “Butuku buonso pa bulalu buanyi, Ngakakeba undi munange.1 c Ngakamukeba, kadi tshiakamupeta to. d Nenjuke ne nentambakane mu tshimenga; Mu misesu ne mu miaba ya tshinsangansanga, Ndekelayi nkebe undi munange.1 Ngakamukeba, kadi tshiakamupeta to. Bansentedi bavua benda banyunguluka mu tshimenga bakampeta. e Ngakabebeja ne: ‘Nudiku bamone undi munange1 anyi?’ Anu mpitangana nabu, Meme kupeta undi munange.1 Meme kumukuata, tshiyi mua kumulekela Too ne pangakamubueja mu nzubu wa mamuanyi, f Mu nzubu wa munda wa yeye uvua mungimite. Ndi nnutshipisha, nuenu bana ba bakaji ba mu Yelushalema, ˆ Mu dına dia tubuluku ne ngulungu ya mu mpata, ne: Kanutetshi kubisha anyi kujula dinanga munda muanyi too ne padidi didijukila.” g “Etshi ntshinyi tshidi tshilua tshifumina mu tshipela bu makunji a muishi, Tshidi ne dipembu dia mire ne dia budimbu bua mupuya muimpe,

2:17 1 Anyi pamuapa: “mikuna ya miˆ tanta.” Anyi “mikuna ya Bete.” 3:1-4 1 Anyi “udi anyima wanyi munange.”

1104 NSHAP. 2 a 2Sm 2:18

7 b Mso 2:9 Mso 8:14

 NSHAP. 3 c Mso 1:7

8

d Mso 5:6

9 e Mso 5:7

10

f Mso 8:2

g Mso 2:7 Mso 8:4

 Mulongo 2

11

a Eks 30:23, 24 Eks 30:34

b 1Bk 9:22

c 1Bk 5:8, 9

d 2Sm 12:24 Nsu 4:3

 NSHAP. 4 e Nom 32:1 Dut 3:12 Mso 6:5-7

4

Ne misenga yonso ya mapembu ya ngenda mushinga?” a “Mona! Ntshipoyi tshia Solomo. Mbatshinyunguluke kudi bilobo 60 Bia mu bilobo bia mu Isalele, b Buonso buabi mbiambule miele ya mvita, Bionso mbilongesha mvita, Tshionso ne watshi muele ku luseke luatshi Bua kudimukila bintu bia buˆ tuku bidi bienza buowa.” “Ntshipoyi1 tshia bukalenge tshia mukalenge Solomo Tshivuaye mudienzele ne mitshi ya ku Lebanona. c Mikolo yatshi wakayenza ne arjan, Bieyemenu biatshi ne or. Tshisombedi tshiatshi ntshia miosa mikunzubile ya mikoko; Munda muatshi muvua mulengeja bimpe Kudi bana ba bakaji ba mu Yelushalema.” “Patukayi, nuenu bana ba bakaji ba Siona, Tangilayi mukalenge Solomo Muvuale tshifulu tshia butumbi1 tshia dibaka tshivua mamuende d mumuenzele Dituku dia dibaka diende, Dituku dia disanka dia muoyo wende.” “Mona! Udi muimpe kumona, munanga wanyi! Mona! Udi muimpe kumona! ˆ Mesu ebe nga nyunyi ya nkutshi mu tshilamba tshiudi mudibuikile ku mutu. Nsuki yebe idi bu tshisumbu tshia mbuji Ipueka pa mikuna ya Gilada. e

3:9 1 Nkuasa mubuikila uvuabu bambuila bantu bende lumu. 3:11 1 Anyi “tshifulu tshia bilongo bilukakaja.”

1105

ˆ 2 Menu ebe adi bu tshisumbu tshia mikoko idibu bafume ku dikosa miosa Idibu bafume ku diowesha ˆ mayi, Buonso buayi idi ilela bana ba mapasa, Ne kakuena nansha umue udi mujimije muana. 3 Mishiku yebe idi bu buanda bukunze kunzuu, ˆ Ne meyi ebe adi asankisha. Bu mudi tshipese tshia tshimuma tshia grenade1 Ke mudi matama ebe2 mu tshilamba tshiudi mudibuikile ku mutu. 4 Nshingu webe a udi bu tshibumba tshia Davidi, b Tshibaka ne milongo ya mabue Tshidibu bakudikaku ngabu tshinunu, Ngabu ya bijengu yonso ya bilobo. c 5 Mabele ebe abidi adi bu bana babidi ba ngulungu, Bana ba mapasa ba kabuluku d Badi badia munkatshi mua bilongo bia kapapankole.” 6 “Too ne padi kapepe katekete ka dituku edi katuta1 ne mindidimbi ijimina, Nenye ku mukuna munene wa mire Ne ku mukuna mukese wa budimbu bua mupuya muimpe.” e 7 “Munanga wanyi, udi muimpe kumona wewe yonso mujima, f Kuena ne kalema nansha kamue. 8 Luaku tumbuke mu Lebanona, mubangila wanyi,

4:3 1 Anyi “mutshi wa kamvinyo; mutshi wa matala a batoke.” 2 Anyi “mpuipu yebe.” 4:6 1 Ku mua.: “dituku dipepa.”

MUSAMBU WA SOLOMO 4:2-13 NSHAP. 4 a Mso 1:10

b Neh 3:25 Mso 7:4

c 2Sm 8:7 2Bk 11:10

9

d Mso 7:3

e Mbi 2:5

10

f Mso 4:1 

Mulongo 2 a Dut 3:25

b Dut 3:8, 9 Mis 133:3

11

c Nsu 5:18, 19

d Mso 7:12

12 e Mso 1:2, 4

f Est 2:12 Mso 1:12

g Nsu 16:24

h Mso 5:1

13

Luaku tumbuke mu Lebanona. a Tuluka ku lusongo lua mukuna wa Amana,1 Ku lusongo lua mukuna wa ˆ Senı, lusongo lua mukuna ˆ wa Hemona, b Ku miaba ya kusombela ya ntambue, ku mikuna ya nkashama. Wewe udi mukuate muoyo wanyi, c muanetu wa bakaji, mubangila wanyi, Udi mukuate muoyo wanyi ˆ ne mesu audi muntangile, Ne katupa kamue ka shene wa mu nshingu muebe. Ke mudi mishindu yebe ya dileja dinanga milenga nunku, d muanetu wa bakaji, mubangila wanyi! e Mishindu yebe ya kuleja dinanga mmimpe kupita mvinyo, Ne dipembu dia manananshi ebe ndipite bilengejilu bionso bia mupuya muimpe! f Mubangila wanyi, mishiku yebe idi imatshisha buitshi bua mu dipula.1 g Buitshi ne mabele bidi muinshi mua ludimi luebe, h Ne dipembu dia bilamba biebe didi bu dipembu dia Lebanona. Muanetu wa bakaji, mubangila wanyi, udi bu budimi budibu bakange, Budimi budibu bakange, muˆ shimi wa mayi udibu bakange bikole. Ntonga yebe idi1 mparadizu wa2 mitshi ya grenade Idi ne bimuma bitambe buimpe, ne mitshi ya yina pamue ne bisonsa bia nare,

4:8 1 Anyi “Anti-Lebanona.” 4:11 1 Anyi “dikatshi.” 4:13 1 Anyi pamuapa: “Dikoba diebe didi.” 2 Anyi “budimi bua.”

MUSAMBU WA SOLOMO 4:14–5:7 14 Tshisonsa tshia nare a ne tshilongo tshia safran, disele dia mupuya muimpe1 b ne kinamona, c Ne mitshi ya mishindu yonso ya budimbu bua mupuya muimpe, mire, ne alowe, d Pamue ne manananshi onso matambe buimpe. e ˆ 15 Wewe udi mushimi wa mayi wa mu budimi, tshina tshia ˆ mayi mimpe, Ne tusulu tudi tupueka tufumina ku Lebanona. f 16 Juka, wewe lupepele lua ku nord; Buela, wewe lupepele lua ku sud. Pepa1 pa budimi buanyi. Dipembu diabu dimpe ditangalake.” “Munanga wanyi alue mu budimi buende, Adie bimuma bitambe buimpe bia mu budimi.” “Ndi mubuele mu budimi buanyi, g Wewe muanetu wa bakaji, mubangila wanyi. Ndi musangishe mire wanyi ne bilengejilu bianyi bia mupuya muimpe. h Ndi mudie dipula1 dianyi dia buitshi ne buitshi buanyi; Ndi munue mvinyo wanyi ne mabele anyi.” i “Diayi, balunda banyi bananga! Nuayi, nukuatshike mishindu ya kuleja dinanga!” j 2 “Ndi mulale, kadi muoyo wanyi mmutabale. k ˆ Adi ndıyi dia munanga wanyi ukokola!” “Ngunzuluila, wewe muanetu wa bakaji, munanga wanyi,

5

4:14 1 Dilenge dia mupuya muimpe. 4:16 1 Anyi “Tuta bimpe bimpe.” 5:1 1 Anyi “dikatshi.”

1106 NSHAP. 4

a Yne 12:3

b Yes 43:24

3 c Nsu 7:17

d Mis 45:8

4

e Eks 30:23, 24 Eks 30:34 Yhz 27:2, 22

5

f Yel 18:14 

NSHAP. 5 g Mso 4:16

6 h Mso 4:13, 14

i Mso 4:11

7 j Mso 1:2

k Mso 3:1 

Mulongo 2 a Luk 2:8

b Mso 3:1, 3

Nkutshi wanyi, wanyi udi kayi ne kalema! Bualu mutu wanyi mmutalale ne lumuma, Bipia bia nsuki yanyi mbitalale ne mutalela wa butuku.” a “‘Ndi muvule nkanzu wanyi. Ndi ne bua kumuvuala kabidi anyi? ˆ Ndi muowe mayi ku makasa anyi. Ndi ne bua kuafiikisha kabidi anyi?’ Munanga wanyi wakumbusha tshianza tshiende mu disoso dia tshiibi, Ne majinga anyi bua bualu buende akajuka. Ngakajuka bua kunzuluila munanga wanyi; Bianza bianyi biakamatshisha mire, Ne minu yanyi yakamatshiˆ ˆ sha mire wa mayi mayi, Pa bikuatshidi bia tshikangilu tshia tshiibi. Ngakunzuluila munanga wanyi, Kadi munanga wanyi ukavua mumbuke, ukavua muye. Ngakadiumvua mushikile1 pavuaye muye.2 Ngakamukeba, kadi tshiakamupeta to. b Ngakamubikila, kadi kakangandamuna to. Bansentedi bavua banyunguluka mu tshimenga bakampeta. Bakantuta, bakantapa mputa. Bansentedi ba pa bimanu bakannyenga tshitambala tshianyi.1

5:6 1 Anyi “Anyima wanyi wakapatuka.” 2 Anyi pamuapa: “Anyima wanyi wakanshiya pavuaye muakule.” 5:7 1 Anyi “tshilamba tshianyi tshia kubuikila ku mutu.”

1107 8 Ndi nnutshipisha, nuenu bana ba bakaji ba mu Yelushalema ne: Nuenu bapete munanga wanyi, Numuambile ne: dinanga didi dinsamisha.” 9 “Nku tshinyi kudi munanga webe muimpe kupita munanga kayi mukuabu yonso, Wewe mukaji mutambe bakuabu bulengele? Nku tshinyi kudi munanga webe muimpe kupita munanga kayi mukuabu yonso Bua wewe kututshipisha mutshipu wa nunku?” 10 “Munanga wanyi mmuimpe bikole ne mmukunzubile; Kena tshipangidi munkatshi mua bantu binunu 10. 11 Mutu wende ngua or, or mutambe buimpe. Bipia bia nsuki yende bidi bu malala a dibue adi apepa,1 Mifiike anu bu nyunyi wa tshikololo. ˆ 12 Mesu ende adi bu nyunyi ya nkutshi ku tusulu tua ˆ mayi, Yowa mu mabele, Misombe ku dijiba diuwule tente.1 13 Matama ende adi bu bulalu bua bilengejilu bia mupuya muimpe, a Mabula a bisonsa bia dipembu dimpe. Mishiku yende mbilongo bia kapapankole, imatshisha ˆ ˆ mire wa mayi mayi. b 14 Bianza biende bidi mbungulu ya or, milengeja ne mabue a krizolite. Difu diende didi mubanga munona mulamika mabue a safire. 5:11 1 Anyi pamuapa: “bu tushishi tua ngaji ya kankinda.” 5:12 1 Anyi pamuaˆ pa: “ku mielelu ya tshina tshia mayi.”

MUSAMBU WA SOLOMO 5:8–6:5 NSHAP. 5 a Mso 6:2

b Mso 1:13 

Mulongo 2 a Mis 92:12

b Mso 2:3 

NSHAP. 6 c Mso 1:7 Mso 2:16

d Mso 7:10

e Mso 2:16

f Mso 1:9

g 1Bk 14:17 1Bk 15:33

h Mis 48:2

i Mso 6:10

j Mso 1:15 Mso 4:9 Mso 7:4

15 Mikolo yende idi makunji a mabue a marbre mateka pa bitaku bia or mutambe buimpe. Tshimuenekelu tshiende tshidi bu Lebanona, katshiyi ne tshidi natshi mumue bu mitshi ya sedre. a 16 Mukana1 muende muine ˆ mmusheme, Ne biende bionso mbilengele. b Ke dinanga dianyi au, ke munanga wanyi au, nuenu bana ba bakaji ba mu Yelushalema.” “Munanga webe mmuye penyi, Wewe mukaji udi mutambe bakuabu bulengele? Nnjila kayi uvua munanga webe muyile? Tumukebe nebe.” 2 “Munanga wanyi mmupueke ku budimi buende, Ku bibundu bia bikunyibua bia mupuya muimpe, Bua kulama mikoko munkatshi mua madimi Ne bua kutula bilongo bia kapapankole. c 3 Meme ndi wa munanga wanyi, Ne munanga wanyi nguanyi meme. d Udi udishila mikoko munkatshi mua bilongo bia kapapankole.” e 4 “Munanga wanyi, f wewe udi muimpe kumona anu bu ˆ Tısa,1 g Mulengele anu bu Yelushalema, h Ukemesha anu bu biluilu bidi binyunguluke mabendele abi. i ˆ 5 Umbusha mesu ebe j kundi, Bualu adi amfuisha.

6

5:16 1 Ku mua.: “Tshilakalaka.” 6:4 1 Anyi “Tshimenga tshidi tshisankisha.”

MUSAMBU WA SOLOMO 6:6–7:3

6

7

8

9

10

Nsuki yebe idi bu tshisumbu tshia mbuji Idi ipueka pa mpulumuku ya Gilada. a ˆ Menu ebe adi bu tshisumbu tshia mikoko Idibu bafume ku diowesha ˆ mayi, Buonso buayi idi ilela bana ba mapasa, Ne kakuena nansha umue udi mujimije muana. Bu mudi tshipese tshia tshimuma tshia grenade1 Ke mudi matama ebe2 mu tshilamba tshiudi mudibuikile ku mutu. Kudi mua kuikala bakalenge bakaji 60 Ne bakaji babanjija 80 Ne bansongakaji bungi kabuyi kubala. b Kadi anu umuepele ke nkutshi wanyi, c wanyi udi kayi kalema. Muana umuepele wa mamuende. Yeye mmunangibue bikole1 kudi wakamulela. Bana ba bakaji badi bamumona, badi bamujingila diakalenga; Bakalenge bakaji ne bakaji babanjija badi bamumona, badi bamutumbisha. ‘Nnganyi au udi utua nsese1 bu lunkelu, Mulenga kumona anu bu ngondo wa tshitongatonga, Mukezuke anu bu butoke ˆ bua dıba, Ukemesha anu bu biluilu bidi binyunguluke mabendele abi?’” d

1108 NSHAP. 6 a Mso 4:1-3

b 1Bk 11:1

c Mso 2:14

d Mso 6:4 

Mulongo 2 a Mbi 2:5

11 “Ngakapueka ku budimi bua mitshi ya nuaye a Bua kumona idi mitoloke mu tshibandabanda,1 Bua kumona bikala muonji wa tumuma tua mvinyo musampile,2 Bikala mitshi ya bimuma bia grenade3 miele bilongo. 12 Kumpala kua meme kumanya bualu ebu, Dijinga1 dianyi diakanteka Ku matempu a bantu banyi ba kunemekibua.”2 13 “Pingana, pingana, wewe muena Shulama! Pingana, pingana, Bua tukutangilaku!” “Bua tshinyi nudi nulengamena muena Shulama?” b “Yeye udi bu maja a bisumbu bibidi!”1 “Ke mudi makasa ebe malengele mu sandala yebe nunku, Wewe muana wa bakaji wa kunemekibua! Bibenda bia bibelu biebe bidi bu bilengejilu, Mudimu wa bianza bia mufumbi wa bintu. ˆ 2 Mufu webe udi dilongo dia tshijengu. Kadipangidi mvinyo musambakaja nansha. Difu diebe didi mushiki wa ´ ble, Munyunguluka kudi bilongo bia kapapankole. 3 Mabele ebe abidi adi bu bana babidi ba ngulungu, Bana ba mapasa ba kabuluku. c

7

6:11 1 Anyi “kasulu ka tshilonda nkoka.” 2 Anyi “mupatule ntonga.” 3 Anyi 6:7 1 Anyi “mutshi wa kamvinyo; mu- b Mso 1:6 “mitshi ya tumvinyo; mitshi ya matala a tshi wa matala a batoke.” 2 Anyi “mpui-  batoke.” 6:12 1 Anyi “Anyima.” 2 Anyi pu yebe.” 6:9 1 Ku mua.: “mmukezuke.” NSHAP. 7 “bena budisuile.” 6:13 1 Anyi “maja a Mahanaima.” 6:10 1 Ku mua.: “utangila panshi.” c Mso 4:5

1109 4 Nshingu webe a udi bu tshibumba tshia mibanga. b ˆ Mesu ebe c adi bu majiba a ˆ mayi a mu Heshebona, d Pabuipi ne tshiibi tshia Batalabima. Diulu diebe didi bu tshibumba tshia Lebanona Tshidi tshitangile ku Damaseke. 5 Mutu webe udi ukupesha buˆ tumbi bu mukuna wa Kamele, e Ne bipia bia nsuki yebe1 f bidi bu miosa mikunzubile ya mikoko. g Mukalenge mmukokibue2 kudi nsuki mile idi milembelele. 6 Ke muudi muimpe kumona nunku! Ke muudi usankisha nunku, Wewe nsongakaji munangibue, kupita bionso bidi bisankisha! 7 Bule buebe budi bu dibue dia ngaji, Ne mabele ebe adi bu tushishi tua ngaji ya kankinda. h 8 Ngakamba ne: ‘Nembande ku dibue dia ngaji Bua kukuata ku tutshi tudi ne tumuma.’ Mabele ebe ikale bu bisumbu bia tumuma tua mvinyo, Mupuya wa mukana muebe wikale ne dipembu dimpe bu bimuma bia pome, 9 Ne mukana muebe1 bu mvinyo mutambe buimpe.” “Apueke bimpe bimpe bua munanga wanyi Upueka bitulu bitulu pa mishiku ya badi balale. 10 Meme ndi wa munanga wanyi, i

MUSAMBU WA SOLOMO 7:4–8:2 NSHAP. 7 a Mso 1:10

11 b Mso 4:4

c Mso 4:1

12

d Nom 21:25 Yos 21:8, 39

e Yes 35:2

f Mso 6:5

g Est 8:15

13

h Mso 7:3 Mso 8:10

i Mso 2:16 Mso 6:3

 Mulongo 2 a Mso 1:14

8

b Mso 2:13

c Mso 6:11

d Mso 1:2 Mso 4:10

e Gen 30:14

f Mso 4:16 

NSHAP. 8

2

Ne dijinga diende didi bua bualu buanyi. Luaku, munanga wanyi, Tupatuke tuye mu mpata; Tusombele munkatshi mua mitshi ya yina. a Tujuke pa dinda dinda tuye ku madimi a tumuma tua mvinyo Bua kumona bikala muonji wa tumuma tua mvinyo musampile,1 Bikala bilongo bikanguke, b Bikala mitshi ya grenade miele bilongo. c Kuoku aku nendejilaku dinanga dindi nadi buebe wewe. d Bimuma bia mandragore e bidi bituma mupuya wabi; Ku biibi bietu kudi bimuma bimpe bia mishindu yonso. f Bimuma bipiabipia ne bia kale, Munanga wanyi, ndi mukulaminabi. “Bu wewe muikale nansha bu muanetu wa balume Uvua muamue mabele a mamuanyi! Nunku bu meme mukusangane pambelu, mvua mua kukutua mishiku, g Ne muntu nansha umue kavua mua kumpetula to. Mvua mua kukulombola; Mvua mua kukubueja mu nzubu wa mamuanyi, h Yeye uvua mundongeshe. Mvua mua kukupesha mvinyo muela bintu bia mupuya muimpe bua wewe kunua, ˆ Mayi mimpe a bimuma bia grenade.1

g Mso 1:2

7:5 1 Ku mua.: “ku mutu webe.” 2 Anyi “mmusuikibue.” 7:9 1 Ku mua.: “tshilakalaka tshiebe.”

h Mso 3:4

7:12 1 Anyi “mupatule ntonga.” 8:2 1 Anyi “mutshi wa kamvinyo; mutshi wa matala a batoke.”

MUSAMBU WA SOLOMO 8:3-14 3 Tshianza tshiende tshia bakaji tshivua mua kuikala muinshi mua mutu wanyi, Ne tshianza tshiende tshia balume tshivua mua kungela mu tshitupa. a 4 Ndi nnutshipisha, nuenu bana ba bakaji ba mu Yelushalema, ne: Kanutetshi kubisha anyi kujula dinanga munda muanyi too ne padidi didijukila.” b 5 “Eu nnganyi udi ubanda ufumina mu tshipela Mueyemene munanga wende?” “Ngakakubisha muinshi mua mutshi wa pome. Muomu amu mamuebe uvua udinyenga bua kukulela. Muomu amu yeye wakakulela uvua udinyenga bua kulela. 6 Unteke bu tshitampi pa muoyo webe, Bu tshitampi pa diboko diebe, Bualu dinanga didi ne bukole bu mudi lufu, c Ne kulamata anu muntu umue kudi ne tshitunu bu Lukita.1 Ndimi yadi idi kapia kadi kalakuka, ludimi lua kapia ka Yah.2 d ˆ 7 Mayi a mavuala makole kaena mua kujima dinanga, e Nansha misulu kayena mua kudipuekesha to. f Muntu yeye mua kufila bubanji buonso bua mu nzubu muende bua dinanga, Budi1 mua kupetudibua bikole menemene.” 8:6 1 Anyi “Sheole,” mmumue ne: lukita lua bukua bantu buonso. Tang. Diumv. ˆ 2 “Yah” ntshikepeshilu tshia dına dia Yehowa. 8:7 1 Anyi pamuapa: “Udi.”

1110 NSHAP. 8 a Mso 2:6

b Mso 2:7 Mso 3:5

c Yne 15:13 Ef 5:25 Bua 12:11

d Dut 4:24 1Yn 4:8

e 1Ko 13:8, 13

f Lom 8:38, 39 

Mulongo 2 a Mso 1:6

b Mbi 2:4

c Mso 1:6 Mso 6:11

d Mso 2:14

e Mso 2:9, 17

8 “Tudi ne muakunyetu wa bakaji, a Yeye ki muanji kuasa mabele. Ntshinyi tshituenza bua muanetu wa bakaji ˆ Dituku didibu bamuela dıyi bua kumusela?” 9 “Yeye muikale tshimanu, Netuibakile tshibumba tshia arjan pa mutu pende, Kadi yeye muikale tshiibi, Netumukange ne dibaya dia mutshi wa sedre.” 10 “Meme ndi tshimanu, Ne mabele anyi adi bu bibumba. ˆ Nunku ku mesu kuende ndi mulue Bu muntu udi mupete ditalala. 11 Solomo uvua ne budimi bua tumuma tua mvinyo b mu ˆ Bala-hamona. Wakafila budimi bua tumuma tua mvinyo abu mu bianza bia balami. Mulami yonso uvua ulua ne arjan tshinunu ya ku mamuma abu. 12 Ndi ne buanyi budimi bua tumuma tua mvinyo budi ku bukokeshi buanyi. Arjan tshinunu nyebe1 wewe Solomo, Ne 200 nya badi balama mamuma a budimi abu.” 13 “Wewe udi musombele mu madimi, c ˆ Balunda badi bateleja dıyi diebe. Lekela nditeleje.” d 14 “Kolesha, munanga wanyi, Ne ikala ne lubilu bu kabuluku e Anyi bu muana wa ntole Pa mikuna ya bintu bia mupuya muimpe.” 8:12 1 Ku mua.: “Tshinunu ntshiebe.”

Y E S H AYA MALU ADI M U M U K AN DA E U

1

Tatu ne bana bende bantomboji (1-9) Yehowa udi ukina ditendelela dia ku ˆ dına (10-17) “Tululamijayi malu” (18-20) Badi ne bua kupingajilula kabidi Siona bu tshimenga tshia lulamatu (21-31)

2 Mukuna wa Yehowa mmubandishibue (1-5) Miele ya mvita ilua nkasu ya kudima nayi (4) Dituku dia Yehowa didi dipuekesha bena diambu (6-22) 3 Balombodi ba Yuda badi bapambuisha bantu (1-15) Bana ba bakaji ba Siona bambishanganyi badi balumbuluishibua (16-26) 4 Bakaji muanda mutekete kudi mulume umue (1) Tshidi Yehowa utoluesha netshikale tshia butumbi (2-6) 5 Musambu bua budimi bua tumuma tua mvinyo bua Yehowa (1-7) Diakabi bua budimi bua tumuma tua mvinyo bua Yehowa (8-24) Tshiji tshia Nzambi kudi bantu bende (25-30) 6 Tshikena kumona tshia Yehowa mu ntempelo wende (1-4) “Wa tshijila, wa tshijila, wa tshijila udi Yehowa” (3) Badi bakezula mishiku ya Yeshaya (5-7) Yeshayi udi utumibua (8-10) “Mmeme eu! Untume!” (8) ˆ “Too ne dıba kayi, Yehowa?” (11-13) 7 Mukenji kudi mukalenge Ahaza (1-9) ˆ Shea-yashuba (3) Tshimanyinu tshia Emanuele (10-17) Bipeta bibi bia dipanga lulamatu (18-25) ˆ 8 Mvita ilualua ya bena Ashu (1-8) ˆ Mahe-shalala-hasha-baza (1-4) Kanutshinyi, “Nzambi udi netu!” (9-17) Yeshaya ne bana bende bu bimanyinu (18) Ndayi kudi mikenji, kanuyi kudi bademon (19-22)

9 Butoke bunene bua buloba bua Galela (1-7) Diledibua dia “Mukalenge wa Ditalala” (6, 7) Tshianza tshia Nzambi bua kuluisha Isalele (8-21) 10 Tshianza tshia Nzambi bua kuluisha Isalele (1-4) ˆ Ashu: Mutshi wa Nzambi wa tshiji (5-11) ˆ Dinyokibua dia Ashu (12-19) Bashadile ba Yakoba badi ne bua kupingana (20-27) ˆ Nzambi nealumbuluishe Ashu (28-34) 11

Bukokeshi buakane bua lutonga lua Yishayi (1-10) Mbua wa ditu ne muana wa mukoko bidi bisomba pamue (6) Dimanya dia Yehowa didi ne bua kuwuja buloba (9) Bashadile badi bapingajibua (11-16)

12 Musambu wa disakidila nawu (1-6) “Yah Yehowa udi bukole buanyi” (2) ˆ 13 Dıyi diamba bua bualu bua Babilona (1-22) Dituku dia Yehowa didi pabuipi! (6) Bena Madayi badi ne bua kukulula Babilona (17) Bantu kabakusombela kabidi mu Babilona nansha (20) 14 Isalele udi ne bua kusombela mu buloba buende (1, 2) Diyobola mukalenge wa Babilona (3-23) Yeye udi ukenka udi ne bua kukuluka mu diulu (12) Tshianza tshia Yehowa tshidi ne bua ˆ kuzaza muena Ashu (24-27) ˆ Dıyi diamba bua bualu bua Peleshete (28-32) ˆ 15 Dıyi diamba bua bualu bua Moaba (1-9) 16 Mukenji wa bualu bua Moaba udi utungunuka (1-14) ˆ 17 Dıyi diamba bua bualu bua Damaseke (1-11) Bisamba bidi Yehowa ne bua kutandisha (12-14) 1111

Malu adi mu YESHAYA 18 Mukenji wa bualu bua Etshiopi (1-7) ˆ 19 Dıyi diamba bua bualu bua Ejipitu (1-15) Ejipitu neafike ku dimanya Yehowa (16-25) Tshioshelu tshienzela Yehowa mu Ejipitu (19) 20 Tshimanyinu bua bualu bua Ejipitu ne Etshiopi (1-6) ˆ 21 Dıyi diamba bua bualu bua tshipela tshia mbuu (1-10) Kushala mutangile kumbukila ku tshibumba tshia nsentedi (8) “Babilona wakuluki!” (9) ˆ Dıyi diamba bua bualu bua Duma ne mpata wa tshipela (11-17) “Nsentedi, wambi tshinyi bua butuku?” (11) ˆ 22 Dıyi diamba bua bualu bua Tshibandabanda tshia Tshikena kumona (1-14) Eleyakima udi upingana pa muaba wa mulami Shebena (15-25) Mpopo wa mu tshimfuanyi (23-25) ˆ 23 Dıyi diamba bua bualu bua Tulo (1-18) 24 Yehowa udi ne bua kushiya ditunga munda mutupu (1-23) Yehowa udi Mukalenge mu Siona (23) 25 Mabenesha matambe buimpe bua bantu ba Nzambi (1-12) Didia dia disanka dia Yehowa dia mvinyo muimpe menemene (6) Lufu kaluakuikalaku kabidi (8) 26 Musambu bua dieyemena ne lupandu (1-21) Yah Yehowa, Dibue dia tshiendelele (4) Bantu ba pa buloba badi ne bua kulonga buakane (9) “Bafue bebe nebikale ne muoyo” (19) Buelayi mu nzubu ya munda ne nusokome (20) 27 Leviyatane mushipa kudi Yehowa (1) Musambu bua Isalele bu budimi bua tumuma tua mvinyo (2-13) 28 Diakabi kudi bakuatshiki ba maluvu ba Efelayima! (1-6) Bakuidi ne baprofete ba Yuda badi batetuka (7-13) “Tshipungidi ne Lufu” (14-22)

1112 Dibue dia mu ditumba dia mushinga mukole mu Siona (16) Mudimu wa Yehowa utu kawuyi muanji kuenzeka (21) Tshilejilu tshia dinyoka dia meji dia Yehowa (23-29) 29 Diakabi dia Aliele! (1-16) Mudimu udi mishiku yikuata mmupishibue (13) Bampudi matshi nebumvue; ne bampofu nebamone (17-24) 30 Diambuluisha dia Ejipitu kadiena ne dikuatshisha nansha dikese (1-7) Bantu badi babenga mukenji wa buprofete (8-14) Bukole budi bufumina ku dikala ne dieyemena (15-17) Yehowa udi uleja bantu bende luse (18-26) Yehowa, Mulongeshi Munene (20) “Njila nyeye eu” (21) Yehowa udi ne bua kukumbaja ˆ dilumbuluisha diende pa Ashu

(27-33)

31 Dikuatshisha dilelela didi difumina kudi Nzambi, ki nkudi bantu to (1-9) Tubalu tua Ejipitu mmusunyi (3) 32 Mukalenge ne bakokeshi nebakokeshe bua kulumbuluisha kuakane kulelela (1-8) Didimuija kudi bakaji badi kabayi batshiuka bualu (9-14) Mabenesha padibu bitshikija nyuma (15-20) 33 Dilumbuluisha ne ditekemena bua bantu bakane (1-24) Yehowa udi Mulumbuluishi, Muedi wa mikenji ne Mukalenge (22) Muntu kakuamba ne: “Ndi nsama” (24) 34 Disombuela dia Yehowa pa bisamba (1-8) Edome udi ne bua kubutudibua (9-17) 35 Mparadizu mupingajilula (1-7) Bampofu nebamone; bampudi matshi nebumvue (5) Njila wa Bunsantu bua badi bapikudibue (8-10) 36 Senaheliba udi wela Yuda mvita (1-3) Labashake udi uyobola Yehowa (4-22)

1113

Malu adi mu YESHAYA

37 Hezikiya udi ukeba diambuluisha dia Nzambi ku butuangaji bua Yeshaya (1-7) Senaheliba udi ufunyina Yelushalema (8-13) Disambila dia Hezikiya (14-20) Yeshaya udi ufikisha diandamuna dia kudi Nzambi (21-35) ˆ Muanjelu udi ushipa bena Ashu binunu 185 (36-38) 38 Disama dia Hezikiya ne diumvua bimpe (1-22) Musambu wa dianyisha (10-20) 39 Batuadi ba mukenji bafumina ku Babilona (1-8) 40 Busambi bua bantu ba Nzambi (1-11) ˆ Dıyi mu tshipela (3-5) Bunene bua Nzambi (12-31) ˆ Bisamba bu dimata dia mayi difuma mu mbeketshi (15) Nzambi mmusombele pa mutu pa “tshijengu tshia buloba” (22) Mitoto yonso idi ibikidibua ku ˆ dına (26)

Nzambi katu utshioka nansha (28) Ditekemena kudi Yehowa didi difilulula bukole (29-31) ˆ 41 Mutshimunyi udi ufumina kudi dıba dipatukila (1-7) Badi basungula Isalele bu muena mudimu wa Nzambi (8-20) “Abalahama mulunda wanyi” (8) Nzambi mikuabu mmitetshibue (21-29) 42 Muena mudimu wa Nzambi ne mudimu wende (1-9) ˆ ‘Yehowa ndına dianyi’ (8) Musambu mupiamupia wa butumbi muimbila Yehowa (10-17) Isalele udi mpofu ne mpudi matshi (18-25) 43 Yehowa udi usangisha kabidi bantu bende (1-7) Ditetshibua dia nzambi mikuabu (8-13) “Nudi bantemu banyi” (10, 12) Dilekedibua mu Babilona (14-21) “Tulumbulule nebe tshilumbu tshidi pankatshi petu” (22-28) 44 Mabenesha pa bantu basungula ba Nzambi (1-5)

Kakuena Nzambi mukuabu anu Yehowa (6-8) Butshimbakane bua mpingu mienza kudi muntu (9-20) Yehowa, Mupikudi wa Isalele (21-23) Dipingajibua ku butuangaji bua Kolesha (24-28) 45 Badi bela Kolesha manyi bua kukuata Babilona (1-8) Diima kadiena ne bua kukokangana ne Mufumbi (9-13) Bisamba bikuabu bidi bitaba Isalele (14-17) Nzambi ngua kueyemena mu bufuki ne mu disokolola malu (18-25) Buloba mbufukibue bua bantu kusombelapu (18) 46 Mpingu ya bena Babilona ne Nzambi wa Isalele (1-13) Yehowa udi umanyisha malu atshilualua (10) Nyunyi utu udia munyinyi ufumina ˆ kudi dıba dipatukila (11) 47 Dikuluka dia Babilona (1-15) Bena lubuku lua mitoto badi bedibua patoke (13-15) 48 Badi batandisha Isalele ne bamukezula (1-11) Yehowa udi ne bua kuenzela Babilona bualu (12-16a) Dilongesha dia Nzambi didi diambuluisha (16b-19) “Patukayi mu Babilona!” (20-22) 49 Mudimu mupesha muena mudimu wa Yehowa (1-12) Butoke bua bisamba (6) Busambi bua Isalele (13-26) 50 Mpekatu ya bena Isalele idi ikebesha ntatu (1-3) Muena mudimu wa Yehowa wa butumike (4-11) Ludimi ne ditshi bia bantu balongesha (4) 51 Siona mmupingajilula kabidi bu budimi bua Edene (1-8) Busambi bua kudi Muenji wa Siona wa bukole (9-16) Dikopo dia tshiji tshikole tshia Yehowa (17-23)

Malu adi mu YESHAYA 52 Tabala, wewe Siona! (1-12) Makasa malengele a badi balua ne lumu luimpe (7) Bansentedi ba Siona badi bela mbila tshiapamue (8) Badi bambula bintu bia mudimu bia Yehowa badi ne bua kuikala bakezuke (11) Muena mudimu wa Yehowa neatumbishibue (13-15) Mpala munyanguke (14) 53 Dikenga, lufu ne dijikibua dia muena mudimu wa Yehowa (1-12) Mupetula ne muepuka (3) Udi wambula mabedi ne makenga (4) “Bu mukoko ku tshishipelu” (7) Mpekatu wa bantu ba bungi muambula kudiye (12) 54 Siona nkumba udi ne bua kupeta bana ba bungi (1-17) Yehowa, bayende wa Siona (5) Bana ba Siona badi ne bua kulongeshibua kudi Yehowa (13) Bia mvita biambula bua kuluisha nabi Siona bidi ne bua kupangila (17) 55 Dibikila bua kudia ne kunua tshianana (1-5) ˆ Kebayi Yehowa ne Dıyi diende dia kueyemena (6-13) Njila ya Nzambi mmitumbuke kupita ya muntu (8, 9) ˆ Dıyi dia Nzambi didi ne bua kukumbaja malu onso (10, 11) 56 Mabenesha pa bantu ba ku babende ne pa batungu (1-8) Nzubu wa disambila bua bantu bonso (7) Bansentedi bampofu, mbua idi mipuwe (9-12) 57 Muntu muakane ne bena lulamatu badi bajimina (1, 2) Bundumba bua mu nyuma bua Isalele mbuedibue patoke (3-13) Busambi bua bapuekele (14-21) Bantu babi badi bu mbuu udi kayi ubatama (20) Kakuena ditalala bua bantu babi (21) 58 Tshijila tshia biakudia tshilelela ne tshia dishima (1-12)

1114 Disanka mu dinemekela dia Nsabatu (13, 14) 59 Mpekatu ya bena Isalele idi ibapandulula ne Nzambi (1-8) Ditonda dia mpekatu (9-15a) Yehowa udi ubuela mu tshilumbu tshia muntu udi unyingalala bua mpekatu wende (15b-21) 60 Butumbi bua Yehowa budi bukenka pa Siona (1-22) Bu nyunyi ya nkutshi ku tuzubu tuayi (8) or pa muaba wa tshiamu tshia mitaku (17) Udi mukese nealue tshinunu (22) 61 Muela manyi bua kumanyisha lumu luimpe (1-11) “Tshidimu tshia muoyo mulenga wa Yehowa” (2) “Mitshi minene ya buakane” (3) Bantu ba ku babende bua kuambuluisha (5) “Bakuidi ba Yehowa” (6) ˆ 62 Dına dipiadipia dia Siona (1-12) 63 Disombuela dia Yehowa pa bisamba (1-6) Dinanga dia lulamatu dia Yehowa mu bikondo bia kale (7-14) Disambila dia dinyingalala bua mpekatu (15-19) 64 Disambila dia dinyingalala bua mpekatu didi ditungunuka (1-12) Yehowa udi “Mufumbi wetu” (8) 65 Dilumbuluisha dia Yehowa bua batendeledi ba mpingu (1-16) Nzambi ya Dikasa dimpe ne ya Tshidi tshimana kufunda (11) “Bena mudimu banyi nebadie” (13) Diulu dipiadipia ne buloba bupiabupia (17-25) Dibaka nzubu; didima madimi a tumuma tua mvinyo (21) Muntu kakutata ne mudimu mukole bua tshianana (23) 66 Ntendelelu mulelela ne wa dishima (1-6) Mamu Siona ne bana bende ba balume (7-17) Bantu badisangishe pamue bua kutendelela mu Yelushalema (18-24)

1115

1

Tshikena kumona tshivua Yeshaya1 a muana wa Amoza mumone tshivua tshitangila Yuda ne Yelushalema mu matuku a Uziya, b a Yotama, c a Ahaza, d ne a Hezikiya, e bakalenge ba Yuda: f 2 Teleja, wewe diulu, ne teya ntema wewe buloba, g Bualu Yehowa mmuakule ne: “Bana bandi mudiishe ne mukoleshe, h Kadi bobu mbantombokele. i 3 Ngombe mmumanye bimpe udi mumusumbe, Mpunda mmumanye bimpe tshidilu tshia mfumuende; Kadi Isalele ki mmummanye meme1 to, j Bantu banyi kabena benza malu ne dijingulula dia malu nansha.” 4 Diakabi dikale kudi tshisamba tshia mpekatu, k Bantu badi banemeshibue bujitu kudi tshilema, Ndelanganyi ya bantu babi, bana banyanguke! Mbalekele Yehowa; l Mbenzele Wa Tshijila wa Isalele malu kakuyi kanemu; Mbamuele nyima. 5 Mmuaba kayi wanukumabu kabidi panudi nuenda nusakidila buntomboji ku bukuabu? m Mutu mujima udi usama, Ne muoyo mujima udi ne bubedi. n 6 Kumbukila muinshi mua dikasa too ne ku mutu, kakuena muaba udi kawuyi usama. Kudi mputa ne mibundabunda ne mputa ya milengu, Ki mbayondope1 anyi bayijingile tshilamba anyi bayitekeshe ne mafuta to. o

YESHAYA 1:1-12 NSHAP. 1 a 2Ku 32:32 b 2Ku 26:22 Yes 6:1

c 2Ku 27:1, 2 d 2Ku 28:1 e 2Ku 29:1, 2 2Ku 32:20

f Mat 1:9 g Mis 50:4 h Dut 1:31 i Dut 4:25, 26 Yhz 20:8

j Hos 4:6 k Dan 9:11 l Dut 31:16 Yel 2:5

m Yel 5:3 n Neh 9:34, 35 Dan 9:8

o Luk 10:34 

Mulongo 2 a Dut 28:33, 63 b 2Bk 18:11 c 2Bk 18:13, 14 Yes 8:7, 8

d Gen 19:24, 25 Dut 29:22, 23 Lom 9:29

e Gen 13:13 Yes 3:8, 9

f Dut 32:32 Yuda 7

g 1Sm 15:22 Nsu 15:8 Hos 6:6 Mik 6:7

h Eks 29:38 i Lew 3:14-16 j Lew 17:11 k Lew 4:18, 21 l Lew 16:5

1:1 1 Diumvuija: “Lupandu lua Yehowa.” m Dut 16:16 1:3 1 Anyi “mmumanye mfumuende.” n Mbi 5:1 1:6 1 Ku mua.: “mbayikame.” Mal 1:8

7 Ditunga dienu ndishale munda mutupu. Bimenga bienu mbiosha ne kapia. Bantu ba ku babende mbabutule ditunga dienu ku ˆ mesu kuenu. a Didi bu buloba buatuke bupawula kudi bantu ba ku babende. b 8 Mbashiye muana wa bakaji wa Siona bu muaba wa kueyema1 mu budimi bua tumuma tua mvinyo, Bu mutanda mu budimi bua konkombre, Bu tshimenga tshidibu batshintshimike. c 9 Bu Yehowa wa biluilu kayi mutushile ndambu wa bantu badi bapanduke, Tuvua mua kuikala balue anu bu Sodoma, Ne tuvua mua kuikala bafuanangane ne Amola. d ˆ 10 Telejayi dıyi dia Yehowa, nuenu bakokeshi ba tshikisu1 ba mu Sodoma. e Tumayi ntema ku mukenji wa2 Nzambi wetu, nuenu bantu ba mu Amola. f 11 Yehowa udi wamba ne: “Milambu yenu ya bungi idi ne dikuatshisha kayi kundi? g Nkadi mutshioke milambu yenu ya kuosha ya bimpanga bia mikoko h ne mafuta a nyama midisha bimpe, i Ne tshiena nsanka bua mashi j a bana ba ngombe k ne a bana ba mikoko ne a mbuji to. l 12 Panudi nulua bua kumueneka kumpala kuanyi, m Nnganyi udi munulombe bua kuenza bualu ebu: Bua kudiatakaja mbanza yanyi nunku? n 1:8 1 Anyi “katanda.” 1:10 1 Anyi “bamfumu.” 2 Anyi “dilongesha dia.”

YESHAYA 1:13-25 13 Lekelayi kulua kabidi ne milambu ya ntete ya patupu. Musenga wenu wa manananshi udi tshintu tshibi kundi. a Kusekelela kua dibala dia ngondo, b nsabatu, c ne kubueja kua masangisha manene, d Tshiena mua kuanyisha dienza dia malu a mupongo e pamue ne disangisha dienu dinene nansha. 14 Ndi1 mukine bibilu bienu bia dibala dia ngondo ne bibilu bienu bia masanka. Mbilue bujitu kundi; Ndi mutshioke ne dibitangila ˆ ne mesu. 15 Panudi nuolola bianza bienu, ˆ Ndi nnusokoka mesu anyi. f Nansha munudi nuenza masambila a bungi, g Tshiena nteleja to; h Bianza bienu mbiuwule tente ne mashi. i ˆ 16 Owayi mayi, dikezulayi; j Umbushayi bienzedi bienu ˆ bibi ku mesu kuanyi; Lekelayi kuenza malu mabi. k 17 Longayi mua kuenza malu mimpe, kebayi kulumbuluisha kuakane, l Pingajayi mukengeshanganyi mu njila, ˆ Akuilayi maneme a muana udi mufuishe tatuende,1 Ne lumbuluilayi mukaji mukamba.” m 18 Yehowa udi wamba ne: “Mpindieu, luayi tululamijayi malu pankatshi petu, n Nansha mudi mpekatu yenu mikunze kunzuu, Neyivuijibue mitoke anu bu neje; o Nansha mudiyi mikunze tshididii bu tshilamba tshikunze,

1116 NSHAP. 1 a Nsu 21:27 Yhz 8:11, 12

19

b Nom 28:11 c Eks 31:13

20

d Lew 23:2 e Lew 19:26 f Nsu 15:29 g Mat 6:7

21

h Nsu 28:9 Yes 59:2 Mdi 3:44

i Mik 3:2-4 j Yel 4:14 k Yes 55:7 l Mik 6:8

22

m Dut 10:18 Yel 22:3

n Mik 6:2 Yak 4:8

23

o Mis 51:7 Yes 44:22 Mik 7:19

 Mulongo 2 a Dut 28:1, 2 Yoe 2:19

b Lew 26:33 Nsu 29:1

c Mis 48:2

24

d Yel 2:20 e 2Sm 8:15 1Bk 3:28

f 2Ku 19:9, 10 g Mik 3:1-3 Luk 13:34

h Yhz 22:18 i Yes 3:14 Mik 3:9-11

j Eks 23:8 k Eks 22:22

1:14 1 Anyi “Anyima wanyi.” 1:17 1 Anyi “muana wa nshiya.” l

Yel 5:28 Yhz 5:13

25

Neyilue mitoke bu miosa ya mikoko. Nuenu bitabe ne bateleje, Nenudie bintu bimpe bia mu ditunga. a Kadi nuenu babenge ne batomboke, Nebanubutule ku muele wa mvita, b Bualu mukana mua Yehowa mmuambe bualu ebu.” Ke mudi tshimenga tshia lulamatu c tshilue ndumba nunku! d Uvua muwule tente ne kulumbuluisha kuakane; e Buakane buvua busombele munda muende, f Kadi mpindieu mudi bashipianganyi. g Biamu biebe bia arjan mbikuate manyanu, h Ne maluvu ebe1 mmatekesha ˆ ne mayi. Bakokeshi bebe badi ne mutu mukole ne mbadie bulunda ne bivi. i Yonso wa kudibu mmunange mbuejilu ne udi wipatshila mapa. j Kabena babingisha bana badi bafuishe batatuabu,1 Ne tshilumbu tshia mukaji mukamba katshiena tshifika kudibu nansha. k Ke bualu kayi Mukalenge mulelela, Yehowa wa biluilu, Wa Bukole wa Isalele, udi wamba ne: “Tangilayi! Nendiumbushile baluishi banyi, Ne nendisombuele kudi bena lukuna banyi. l Nenkudimune tshianza tshianyi bua kukuluisha, Nengengulule manyanu ebe bu mengulula ne buanga bua nsabanga,

´ 1:22 1 Anyi “maluvu ebe a ntete ya ble.” 1:23 1 Anyi “bana ba nshiya.”

1117 Ne nengumbushe bukoya buebe buonso. a 26 Nempingaje balumbuluishi bebe bu ku ntuadijilu Ne bafidi bebe ba ngenyi bu ku mbangilu. b Panyima pa bualu ebu nebakubikile ne: Tshimenga tshia buakane, Tshimenga tshia lulamatu. c 27 Nebapikule Siona ne kulumbuluisha kuakane, d Ne bantu bende badi bapingana, nebabapikule ne buakane. 28 Bantomboji ne benji ba mpekatu nebabatshibule tshiapamue, e Ne bantu badi balekela Yehowa nebafike ku ndekelu wabu. f 29 Bualu nebumvue bundu bua mitshi idi ne bukole inudi nujinga, g Ne nenufuishibue bundu bua madimi1 anudi nusungula. h 30 Bualu wewe neulue bu mutshi munene udi ne mabeji adi afubidila, i Bu budimi budi kabuyi ne ˆ mayi. 31 Muntu wa bukole nealue tshikamfu,1 Ne mudimu wende newulue ditudika dia kapia; Buonso buabi nebilakuke kapia pamue Kakuyi udi mua kubijima.” Ebu mbualu buvua Yeshaya muana wa Amoza mumone budi butangila Yuda ne Yelushalema: j 2 Ku ndekelu kua matuku,1 Mukuna wa nzubu wa Yehowa

2

YESHAYA 1:26–2:6 NSHAP. 1 a Yel 6:29, 30 Yel 9:7 Mal 3:3

b Nom 12:3 1Sm 12:1, 3 Yes 32:1 Yhz 34:23

3

c Yes 62:1 d Yel 31:11 e Yhz 20:38 f 1Bk 9:6, 7 g Yhz 6:13 h Yes 65:3 Yes 66:17

i Yel 17:5, 6 

4

NSHAP. 2 j Yes 1:1 

Mulongo 2 a Zek 8:3 b Mis 72:1, 8 Mis 86:9 Mik 4:1-3 Hag 2:7 Bz 10:34, 35

c Zek 8:23 d Yes 54:13

5 e Yes 51:4 f Mis 46:9

6 g Mis 72:7

1:29 1 Bimueneka ne: mmitshi ne madimi bivua mu diumvuangana ne ntendelelu wa mpingu. 1:31 1 Mionjonji idi ite- h ma kapia. 2:2 1 Anyi “Mu matuku a ku nshikidilu.” i

Yes 60:18 Mat 26:52

Yes 60:19, 20

Dut 31:16, 17

Newujadikibue bikole ku mutu kua nsongo ya mikuna minene, a Ne newubandishibue ku mutu kua mikuna mikese, Ne bisamba bionso nebipuilaku. b Nanku bisamba bia bungi bia bantu nebiye, nebiambe ne: “Luayi, tubande ku mukuna wa Yehowa, Ku nzubu wa Nzambi wa Yakoba. c Yeye neatulongeshe njila yende, Ne tuetu netuendele mu njila yende.” d Bualu mukenji1 newupatuke mu Siona, ˆ Ne dıyi dia Yehowa nedipatuke mu Yelushalema. e Yeye neakose bilumbu munkatshi mua bisamba Ne nealulamije malu1 adi atangila bukua bantu buvule. Nebafule miele yabu ya mvita kuyivuija nkasu ya kudima nayi Ne mafuma abu kuavuija miele ya kusonza nayi mitshi. f Tshisamba katshiakujudila tshisamba tshikuabu muele wa mvita, Kabakulonga kabidi mvita nansha. g Wewe nzubu wa Yakoba, luaku, Tuendele mu butoke bua Yehowa. h Bualu wewe udi mulekele bantu bebe, nzubu wa Yakoba, i Bualu bobu mbuwule tente ne bintu bia ku Est;

2:3 1 Anyi “dilongesha.” 2:4 1 Anyi “neakaje malu.”

YESHAYA 2:7-22

7

8

9

10

11

12

13

14

Badi benza malu a majimbu a bu bena Peleshete, Ne badi ne bana ba bantu ba ku babende bungi tshianana. Buloba buabu mbuwule tente ne arjan ne or, Ne biuma biabu kabiena ne ndekelu. Buloba buabu mbuwule tente ne tubalu, Ne matempu abu kaena ne ndekelu. b Buloba buabu mbuwule tente ne nzambi ya patupu. c Badi binamina mudimu wa bianza biabu, Binamina bintu bidi minu yabu mienze. Nunku muntu udi winama panshi, udi upueka panshi, Ne wewe kuena mua kubafuila luse. Buela mu dibue, sokoma mu lupuishi Bua dikalaku dia Yehowa ˆ didi dienza buowa Ne butumbi buende bunene. d ˆ Mesu a didibandisha a muntu neapuekeshibue, Ne diambu dia bantu nediname.1 Yehowa nkayende neabandishibue mu dituku adi. Bualu ndituku dia Yehowa wa biluilu. e Didi dilua kudi muntu yonso udi ne didibandisha ne didisua, Kudi muntu yonso, mubandishibue anyi mupuekeshibue. f Didi dilua pa mitshi yonso ya sedre ya ku Lebanona idi mile ne mitumbuke Ne pa mitshi ya nsanga yonso ya ku Bashana, Pa mikuna minene mile yonso

2:11, 17 1 Anyi “nedipuekeshibue.”

1118 NSHAP. 2 a Dut 18:10

15

b Dut 17:15, 16

16

17 c 2Ku 28:1, 2 2Ku 33:1, 7

d Eks 20:18

18 19

e Sef 1:4, 7

f Yes 66:16 

20

Mulongo 2 a 1Bk 10:22 Yhz 27:25

21 b Yes 27:9

c Bua 6:15

22 d Yes 2:10 2Ts 1:9

e Yes 30:22 Yes 31:7

Ne pa mikuna mikese yonso idi mitumbuke, Pa tshibumba tshionso tshile ne tshimanu tshionso tshikolesha, Pa mazuwa onso a ku ˆ Tashishi a Ne pa matu onso adi malengele. Didibandisha dia muntu nedipuekeshibue panshi, Ne diambu dia bantu nediname.1 Yehowa nkayende neabandishibue mu dituku adi. Nzambi ya patupu neyijimine kashidi. b Nunku bantu nebabuele mu nyongolo ya mu mabue Ne mu mena a mu buloba, c Bua dikalaku dia Yehowa ˆ didi dienza buowa Ne butumbi buende bunene, d Padiye ujuka bua kukankiˆ sha buloba ne buowa. Dituku adi bantu nebangate nzambi yabu ya patupu ya arjan ne ya or Ivuabu badienzele bua kuyinamina, Nebayikupile tupelekese1 ne midima, e Bua kubuela mu mena a mu mabue Ne mu mitanta ya mikuna ya mabue, Bua dikalaku dia Yehowa ˆ didi dienza buowa Ne butumbi buende bunene, Padiye ujuka bua kukankiˆ sha buloba ne buowa. Bua diakalenga dienu, lekelayi kueyemena muntu wa patupu, Udi anu mupuya mu mimpempe yende patupu.1 Nebamubale bua tshinyi?

2:20 1 Tupuku. 2:22 1 Anyi “Udi ne mueyelu wende mu mimpempe yende.”

1119

3

2

3

4

5

6

7

Bualu tangila! Mukalenge mulelela, Yehowa wa biluilu, Udi umbusha mishindu yonso ya diambuluisha ne ya bintu bidibu bakengela mu Yelushalema ne mu Yuda, Diambuluisha dionso dia biaˆ kudia ne mayi, a Tshilobo ne muena mvita, Mulumbuluishi ne muprofete, b muena lubuku ne mukulu, Mfumu wa bantu 50, c muntu ˆ wa buneme, ne mufidi wa ngenyi, Muena majimbu wa dilambu ne muena mupongo wa ntekesha mupiluke. d Nemvuije bana ba balume batekete bakalenge babu, Ne bantu badi kabayi bashindame1 nebabakokeshe. Bantu nebakengeshangane, Muntu yonso ne muinende. e Muana wa balume neabunde muntu mukole, Ne muntu udibu balengulule neafunyine udibu banemeka. f Muntu yonso neakuate muanabu wa balume mu nzubu wa tatuende wamba ne: “Wewe udi ne tshizaku, ikala ˆ mututuminyi wa dıyi. Ikala mutangidi wa mushiki wa bintu bidibu babumbule eu.” Kadi dituku adi yeye neabenge wamba ne: “Tshiakuikala munondopi wa mputa1 to; Tshiena ne biakudia anyi bilamba mu nzubu muanyi nansha. Kanunteki mutuminyi wa baˆ ntu dıyi to.”

YESHAYA 3:1-14 NSHAP. 3 a Lew 26:26 Dut 28:49, 51 Yel 37:21 Yhz 4:16

b Yhz 13:9

c Eks 18:21

d Dut 18:10, 12 Yes 8:19

e Yel 9:4, 5 Mik 3:2, 3

f Lew 19:32 

Mulongo 2 a 2Ku 33:1, 6 Yhz 9:9

b Gen 18:20 Yes 1:10 Yuda 7

c Mbi 8:12

ˆ 3:4 1 Anyi “badi bakudimuka dıba dio- d nso.” 3:7 1 Anyi “munondopi.”

Sef 2:3

Yel 5:31 Hab 1:4

8 Bualu Yelushalema mmulenduke, Ne Yuda mmukuluke, Bualu badi baluisha Yehowa ˆ ku meyi ne bienzedi; Badi benza malu ne buntoˆ mboji mu mesu a butumbi buende.1 a 9 Tshilunji tshia mpala yabu tshidi tshibatuisha, Ne bobu badi bakula bua mpekatu wabu anu bu Sodoma; b Kabena bakeba bua kumusokoka to. Diakabi diabu,1 bualu badi badikebela dikenga! 10 Ambilayi bantu bakane ne: malu abu neende bimpe; Nebapete difutu bua bidibu benza.1 c 11 Diakabi dikale kudi muntu mubi! Dikenga nedimukuate, Bualu malu adi bianza biende bienze nebamuenzelawu! 12 Kadi bua bantu banyi, bafidi babu ba midimu mikole badi ne tshikisu, Ne bakaji badi babakokesha. Bantu banyi, balombodi benu badi banulalula, Ne badi batatakaja njila yenu inudi nuyila. d 13 Yehowa udi wangata muaba wende bua kuasa tshilumbu; Udi wimana bua kukosela bukua bantu tshibawu. 14 Yehowa neapite ku tshilumbuluidi ne bakulu ne bakalenge ba bantu bende. “Nuenu nudi boshe budimi buonso bua tumuma tua mvinyo, 3:8 1 Anyi “mu dikalaku diende dia butumbi.” 3:9 1 Anyi “dia anyima yabu.” 3:10 1 Ku mua.: “Nebadie mamuma a bienzedi biabu.”

YESHAYA 3:15–4:3 15

16

17

18

19

20

21 22

Ne bintu binudi bibe bapele bidi mu nzubu yenu. a Mmunyi munudi nupeta dikamakama dia kuzaza bantu banyi Ne dia kuvingila mpala ya bapele mu lupuishi?” b ke mudi Mukalenge Mutambe Bunene, Yehowa wa biluilu ukonka. Yehowa udi wamba ne: “Bu mudi bana ba bakaji ba Siona badibandisha, Benda bele mitu yabu muulu,1 ˆ Bambishangana ne mesu abu, batua ngendu bazunzuka, Badidisha bikanu bia mu tupombo tuabu, Yehowa neatue kabidi mutu wa bana ba bakaji ba Siona ˆ disama dia mbamba, Ne Yehowa neashiye mpala yabu tshianana. c Dituku adi Yehowa neumbushe bulengele bua bikanu biabu, Mikaba ya bilamba ya ku mutu ne bilengejilu bidi bibendame, d Tukanu tua ku matshi,1 bikanu bia ku maboko, ne bilamba bia kubuikila ku mutu, Bitambala, shene ya mu tupombo, ne bikaba bia pa tshiadi,1 Tulondo tua manananshi2 ne bijimba,3 Tukanu tua ku minu ne tukanu tua ku diulu, Nkanzu ya bibilu, mizabi ya pa mutu, bizaku, ne tubuta,

1120 NSHAP. 3 a Yes 1:23 Yel 5:26-28 Mik 2:1, 2 Mik 6:10

b Mik 3:2, 3

c Yes 3:24

d Bal 8:26 

Mulongo 2 a Eks 38:8

b Est 2:12

c Mik 1:16

d Mdi 2:10

23 Mmuenu ya ku bianza a ne bilamba bia line,1 Bilamba bia kujingila ku mutu ne bilamba bia kubuikila ku mutu. 24 Pamutu pa mafuta a bome, b nekuikale mupuya mubole; Pamutu pa mukaba, nekuikale muonji; Pamutu pa nsuki milongolola bimpe, nekuikale dibala; c Pamutu pa tshilamba tshia mushinga mukole, nekuikale tshilamba tshikayabale; d Ne nekuikale nsalu mitapa pamutu pa bulengele bua mpala. 25 Bantu bebe nebakuluke ku muele wa mvita, Ne bilobo biebe nebikuluke mu mvita. e 26 Bibuelelu biende nebidile ne nebikale ne kanyinganyinga, f Ne yeye neasombe panshi kayi tshintu.” g Bakaji muanda mutekete nebakuate mulume umue dituku adi, h bamba ne: “Netudie biakudia bietu tuetu Ne netuvuale bilamba bietu tuetu; Kadi lekela tubikidibue anu ˆ ku dına diebe Bua kutumbusha bundu.”1 i 2 Mu dituku adi, tshidi Yehowa utoluesha netshikale tshitambe bulengele ne tshia butumbi, ne mamuma a buloba neikale kudisua ne bulengele bua badi bapanduka mu Isalele. j 3 Yonso udi ushala mu Siona ne udibu bashiye mu Yelushalema neabi-

4

e Mdi 2:21

f Mdi 1:4

g Mdi 2:10 

NSHAP. 4 h Yes 3:25

i Gen 30:22, 23 Luk 1:24, 25

3:16 1 Ku mua.: “bolole nshingu (mabodi) yabu.” 3:19 1 Anyi “Tudibu.” 3:20 1 Anyi “mikaba ya bilamba.” 2 Ku mua.: j “Nzubu ya anyima.” 3 Anyi “bizubuzubu bia bilengejilu bidi bidila.”

Yes 30:23 Yoe 3:18 Zek 9:17

3:23 1 Anyi “bilamba bia muinshi.” 4:1 1 Mmumue ne: dipuekeshibua milongo dia kupanga kusedibua ne kulela bana.

1121 kidibue ne: wa tshijila, bonso ba ku badi mu Yelushalema badi bafundibue mu mukanda bua muoyo. a 4 Padi Yehowa usukula manyanu1 a bana ba bakaji ba Siona b ne umbusha diela dia mashi panshi dia Yelushalema munkatshi muende ku nyuma wa dilumbuluisha ne ku nyuma wa dioshangana,2c 5 Yehowa neafuke kabidi ditutu ne muishi pa mutu pa tshitupa tshionso tshijima tshidi mukuna wa Siona ne pa mutu pa muaba wende wa masangisha mu munya, ne kapia kadi kalakuka kakenka butuku; d bualu ku mutu kua butumbi abu buonso nekuikale tshibuikilu. 6 Nekuikale tshitanda bua dileji munda munya bua munya, e ne bua tshinyemenu ne bukubi ku bipepele bikole ne mvula.f Ngimbile koku munanga wanyi Musambu bua munanga wanyi ne budimi buende bua tumuma tua mvinyo. g Munanga wanyi uvua ne budimi bua tumuma tua mvinyo pa luseke lua mukuna lua bufuke. 2 Yeye wakabubundulula, kumbushamu mabue. Wakakunamu muonji muimpe mukunze wa tumuma tua mvinyo, Kuibakaye tshibumba munkatshi muabu, Ne wakumbulamu tshikaminu tshia mvinyo. h Nunku, uvua mutekemene bua bumupatuile tumuma tua mvinyo, Kadi buakapatula anu tumuma tua mvinyo tua tshisuku. i

5

YESHAYA 4:4–5:7 NSHAP. 4 a Eks 32:32, 33

b Yhz 36:25

c Yhz 22:20-22

d Eks 13:21 Nom 9:15 Zek 2:4, 5

e Mis 121:5

f Yes 25:4 

NSHAP. 5 g Mis 80:8 Yes 5:7 Yel 2:21 Luk 20:9

h Mat 21:33 ˆ 12:1 Mak

i Hos 10:1 

Mulongo 2 a Mik 6:2

b 2Ku 36:15 Yhz 24:13

c Lew 26:31, 33 Neh 2:3 Mis 79:1

d Dut 29:22, 23 Yel 25:11 Yel 45:4

e Yes 32:13

f Dut 11:16, 17

g Mis 80:8

4:4 1 Ku mua.: “bunyawu.” 2 Anyi “disukula munda.” h

Yel 12:10

Mik 6:8

3 “Mpindieu, nuenu badi basombele mu Yelushalema ne bantu ba mu Yuda, Kosayiku tshilumbu tshidi pankatshi panyi ne budimi buanyi bua tumuma tua mvinyo. a 4 Ntshinyi tshikuabu tshimvua mua kuenzela budimi buanyi bua tumuma tua mvinyo Tshindi tshiyi muanji kuenza? b Bua tshinyi pamvua mutekemene tumuma tua mvinyo, Buobu buvua bupatule anu tumuma tua mvinyo tua tshisuku? 5 Mpindieu, ndekelayi nnuambile Tshingenzela budimi buanyi bua tumuma tua mvinyo: Nengumbushe lupangu luabu, Ne nebabuoshe. c Nengupule tshimanu tshiabu tshia mabue, Ne nebabudiatakaje. 6 Nembuvuije budimi buatuke; d Kabakubusonza anyi kubuipila. Nebabubuidikije kudi tumiˆ tshi tua meba ne bisuku, e ˆ Nentumine matutu dıyi bua kaatumimu mvula nansha mukese. f 7 Bualu budimi bua tumuma tua mvinyo bua Yehowa wa biluilu nnzubu wa Isalele; g Bantu ba mu Yuda badi budimi buvuaye1 munange bikole. Uvua mutekemene kulumbuluisha kuakane, h Kadi monayi! Kuvua anu dikosa dibi dia bilumbu; Uvua mutekemene buakane, 5:7 1 Anyi “bikunyibua bivuaye.”

YESHAYA 5:8-20 8

9

10

11

12

13

Kadi monayi! Kuvua anu muadi wa dikenga.” a Diakabi dikale kudi bantu badi basakidila nzubu umue ku mukuabu b Ne badi bakumbajija budimi bumue ku bukuabu c Too ne padiku kakuyi kushala kaba, Ne nudi nudisombela nkayenu mu buloba! Yehowa wa biluilu mmuditshipe mu matshi anyi Ne: nzubu ya bungi, nansha mudiyi minene ne milenga, Neyilue tshintu tshidi tshiˆ kuatshisha buowa, Kayiyi ne muntu musombamu. d Bualu hektare inayi ya1 budimi bua tumuma tua mvinyo neyipatule anu tshipiminu tshimue tshia bata,2 Ne tshipiminu tshimue tshia homer 2 netshipatule anu efa2 umue. e Diakabi dikale kudi bantu badi babika mu dinda menemene bua kunua maluvu makole, f ˆ Badi banenga too ne mu mıdima ya dilolo too ne padi mvinyo ubalundula! Badi ne lunzenze ne tshiombelu tshia nshinga, Ne ngoma wa ku bianza, ne lushiba ne mvinyo mu bibilu biabu bia masanka; Kadi kabena belangana meji a mudimu wa Yehowa, Ne kabena bamona mudimu wa bianza biende to. Nunku nebakuate bantu banyi nebaye nabu ku babende Bua dipangila dia dimanya; g Bantu babu ba butumbi nebafue nzala, h Ne bantu babu bonso nebakenge ne nyota.

1122 NSHAP. 5 a Dut 15:9

b Mik 2:1, 2

c 1Bk 21:15, 16

d 2Ku 36:20, 21 Yes 27:10

e Dut 28:15, 17 Yoe 1:17

f Luk 21:34 Lom 13:13

g Yes 27:11 Yel 8:7 Hos 4:6

h Mdi 4:9 

Mulongo 2 a Dut 28:63

b Yes 6:3 Bua 4:8

c Dut 32:4

d Yel 5:12

5:10 1 Ku mua.: “bikongonyi 10 bia ngo- e mbe bia.” 2 Tang. Tshis. B14.

Yel 17:15 Yhz 12:22

Nsu 17:15 Mal 2:17

14 Nunku Lukita1 ndudiunde2 Ne ndubulule mukana mualu bikole kamuyi ndekelu; a Ne bulengele buende,3 misumba yende ya bena mutoyi, ne banangi ba masanka bende Nebapuekamu bushuwa. 15 Nunku, muntu neiname, Muntu neapuekeshibue, ˆ Ne mesu a bena didibandisha neapuekeshibue. 16 Yehowa wa biluilu neatumbishibue ku dilumbuluisha diende;1 Nzambi mulelela, Wa Tshijila, b neadileje mudiye wa tshijila ku buakane buende. c 17 Nunku, bana ba mikoko nebadie bu badi badiila mu mpata wabu wa didiila bisonsa; Bantu badi basombe buenyi nebadiile mu miaba idi mishale tshianana ya nyama midisha bimpe. 18 Diakabi dikale kudi bantu badi bakoka dipila diabu ne mionji ya didinga Ne mpekatu wabu ne nshinga ya ditempu; 19 Aba badi bamba ne: “Yeye endeshe mudimu wende lukasa; Wowu ulue lukasa bua tuwumone. Disua dia1 Wa Tshijila wa Isalele dienzeke Bua tudimanye!” d 20 Diakabi dikale kudi badi bamba bualu buimpe ne: mbubi, bualu bubi ne: mbuimpe, e 5:14 1 Anyi “Sheole,” mmumue ne: lukita lua bukua bantu buonso. Tang. Diumv. 2 Anyi “ndudiundishe anyima walu.” 3 Anyi “bantu bende banene.” 5:16 1 Anyi “kulumbuluisha kuende kuakane.” 5:19 1 Anyi “Dipangadika dia; Mubelu wa.”

1123

21

22

23

24

25

ˆ Badi bapingaja mıdima pa muaba wa butoke ne butoˆ ke pa muaba wa mıdima, Badi bangata bintu bia buluˆ ˆ lu ne: mbisheme ne bisheme ne: mbia bululu! Diakabi dikale kudi badi baˆ dimona bena meji ku mesu kuabu Ne badimona badimuke ku ˆ mesu kuabu! a Diakabi dikale kudi badi ne bukole mu dinua dia mvinyo Ne bantu badi bapiluke mu disambakaja dia maluvu makole, b Badi babingisha bantu babi bua mbuejilu c Ne badi bapala bantu bakane kulumbuluisha kuakane! d Nunku, anu mudi ludimi lua kapia lubutula bisonsa Ne bisonsa biume bioshika mu ndimi ya kapia, Miji yabu mene neyibole, Ne bilongo biabu nebitangalake bu kapuishipuishi, Bualu bavua babenge mukenji wa1 Yehowa wa biluilu ˆ Ne babenge kunemeka dıyi dia Wa Tshijila wa Isalele. e Ke bualu kayi tshiji tshia Yehowa tshidi tshitemena bantu bende, Ne yeye neolole tshianza tshiende bua kubaluisha ne neabakume. f Mikuna neyikanke, Ne bitalu biabu nebikale bu bintu bia bukoya mu misesu. g Bua malu onso aa, tshiji tshiende ki ntshipingane to, Kadi tshianza tshiende tshidi anu tshiolola bua kukuma.

5:24 1 Anyi “dilongesha dia.”

YESHAYA 5:21–6:2 NSHAP. 5 a Nsu 3:7 Lom 12:16

b Nsu 23:20 Nsu 31:4, 5

c Dut 16:19 Yes 1:23 Mik 3:11

d 1Bk 21:13 Nsu 17:15

e Dut 31:20 2Bk 17:13, 14 Neh 9:26 Yes 1:4

f Dut 31:16, 17 2Ku 36:15, 16 Mdi 2:2

g Yel 16:4 

Mulongo 2 a Yel 52:4

b Dut 28:49, 50 Yel 5:15

c Yel 4:13

d Hab 1:8

e Yel 50:17

f Yel 6:23

g Yel 4:23 

NSHAP. 6 h 2Ku 26:23

i 1Bk 22:19 Dan 7:9

26 Mmuimanyike tshimanyinu1 bua tshisamba tshia kule; a Mmubeele kashiba bua bafumine ku ntengu ya buloba; b Ne monayi! Badi balua lubilu lukole menemene. c 27 Muntu nansha umue wa munkatshi muabu ki mmutshioke anyi mutondoke. Muntu nansha umue kena ubungila anyi ulala. Mukaba wa mu tshimono tshiabu ki mmusuluke, Nansha mikaba ya ku sandala yabu ki mmikoseke. 28 Mikete yabu yonso mmitue, Ne mata abu a mikete mmanana.1 Bikono bia tubalu tuabu bidi bu dibue dikole, Ne nkata yabu idi bu tshipepele tshikole. d 29 Mukungulu wabu udi bu wa nyama wa ntambue; Badi bakungula bu bana ba ntambue.1 e Nebashiye tshiona ne nebakuate tshia kudia Ne nebaye natshi kakuyi muntu wa kutshisungila. 30 Mu dituku adi nebatshielele tshiona Bu tshiona tshia mbuu. f Muntu yonso udi utangila ˆ buloba abu neamone mıdima idi inyingalaja; ˆ Nansha butoke mbulue mıdima bua bualu bua matutu. g Mu tshidimu tshiakafua mukalenge Uziya, h ngakamona Yehowa musombe mu nkuasa wa bukalenge mutumbuke ne mubandishibue muulu, i ne tshitupa tshia kuinshi tshia muzabi wende tshivua tshiuwuje ntempelo. 2 Baselafima bavua

6

5:26 1 Anyi “mutshi wa tshimanyinu.” 5:28 1 Anyi “adi pabuipi bua kuasa.” 5:29 1 Anyi “bana ba ntambue ba misalala.”

YESHAYA 6:3–7:1 bimane pa mutu pende; yonso wa kudibu uvua ne mapuapua asambombo. Yonso1 uvua muˆ buikile ku mesu kuende ne mapuapua abidi ne mubuikile makasa ende ne makuabu abidi, ne yonso wa kudibu uvua upapala ne mapuapua makuabu abidi. 3 Ne eu uvua wela mukuabu ˆ dıyi ne: “Wa tshijila, wa tshijila, wa tshijila udi Yehowa wa biluilu. a Buloba bujima mbuwule tente ne butumbi buende.” 4 Binyungulukilu bia tshiibi bia ku mushiku wa mbelu biakakanka bua tshiona tshia lubila,1 ne nzubu wakuwula tente ne muishi. b 5 Ke meme kuamba ne: “Diakabi dianyi! Nkadi anu mumane kufua,1 Bualu ndi muntu udi ne mishiku kayiyi mikezuke, Ne ndi musombele munkatshi mua bantu badi ne mishiku kayiyi mikezuke; c ˆ Bualu mesu anyi mmamone Mukalenge, Yehowa wa biluilu muine!” 6 Nunku umue wa ku baselafima wakabuuka kuluaye kundi, ne mu tshianza tshiende muvua dikala ditema d divuaye muangate ne tshikuatshilu ku tshioshelu. e 7 Yeye kulenga mukana muanyi, kuambaye ne: “Mona! Tshintu etshi ntshilenge mishiku yebe. Tshibawu tshiebe ntshiumbushibue, Ne mpekatu webe mmubuikidibue.” ˆ 8 Pashishe ngakumvua dıyi dia Yehowa diamba ne: “Nentume nganyi, ne nnganyi watuyila?”f Ke

1124 NSHAP. 6 a Eks 15:11 Bua 4:8

b Bua 15:8

c Yes 29:13

d Yhz 10:2

e Bua 8:5

f Gen 1:26 Yne 1:1, 2 Yne 12:41

 Mulongo 2 a Mis 110:3 Mat 4:19, 20

b Yel 5:21 Mat 13:14, 15 Luk 8:9, 10 Bz 28:25-27

c Yhz 3:7

d Yel 6:10 Yne 3:20

e 2Ku 36:20, 21 Yes 3:26 Yes 24:1

f 2Bk 25:11 

NSHAP. 7 g 2Bk 16:1, 2

6:2 1 Ku mua.: “Yeye.” 6:4 1 Ku mua.: ˆ “dıyi dia uvua ubikila.” 6:5 1 Ku mua.: h “Mbampuwishe.”

2Bk 15:37 2Ku 28:6

meme kuamba ne: “Mmeme eu! Untume!” a 9 Yeye kuandamuna ne: “Ndaku, wambile bantu aba ne: ‘Nenuteleje misangu ne misangu, Kadi kanuakujingulula bualu to; Nenumone misangu ne misangu, Kadi kanuakupeta dimanya nansha.’ b 10 Vuija muoyo wa bantu aba mupape, c Vuija matshi abu mapape, d ˆ Ne kanga ne mesu abu, ˆ Bua kabamonyi ne mesu abu Ne kabumvu ne matshi abu, Bua muoyo wabu kawujinguludi bualu Ne kabalu kupingana ne kuondopibua.” 11 Ke meme kuamba ne: “Too ˆ ne dıba kayi, Yehowa?” Ke yeye kuamba ne: “Too ne padi bimenga bibutuka kamutshiyi muntu musombelamu Ne nzubu kayitshiyi ne bantu Ne padi buloba bubutuka, bulua tshipela; e 12 Too ne padi Yehowa umbusha bantu ubatuma kule f Ne dishala dia buloba munda mutupu dialabala bikole menemene. 13 “Kadi tshia dikumi netshishale anu muomu, ne nebatshioshe kabidi, bu mutshi munene ne bu mutshi wa lusanga idi ishiya tshikuku pakadibu bayikose; dimiinu dia1 tshijila nedikale tshikuku tshiabu.” Mpindieu, mu matuku a Ahaza g muana wa Yotama muana wa Uziya, mukalenge wa Yuda, Lesine mukalenge wa Sulia ne Peka h muana wa Lema-

7

6:13 1 Anyi “ndelanganyi ya.”

1125 laya, mukalenge wa Isalele, bakabanda bua kuela Yelushalema mvita, kadi kavua1 mua kumukuata to. a 2 Bakambila ba mu nzubu wa Davidi ne: “Sulia mmudisangishe ne Efelayima.” Muoyo wa Ahaza ne mioyo ya bantu bende yakabanga kuzakala, bu mitshi ya muitu inyunga ne lupepele. 3 Ke Yehowa kuambila Yeshaya ne: “Ndaku koku bua kutuilangana ne Ahaza, wewe ne muaˆ nebe Shea-yashuba,1b ku ndekelu ˆ kua munkoloji2 wa mayi wa dijiba dia ku mutu c didi mu tshibeba tshia ku budimi bua musukudi wa bilamba. 4 Udi ne bua kumuambila ne: ‘Utabalele bua kushala talalaa. Kutshinyi, ne kuteketshi ku muoyo bua bitaku bibidi bia mitshi bidi bifuima ebi to, bua tshiji tshikole tshia Lesine ne Sulia ne muana wa Lemalaya. d 5 Bualu Sulia ne Efelayima ne muana wa Lemalaya mbele tshifufu bua kukuenzela bibi, bamba ne: 6 “Tubandayi bua kuluisha Yuda ne tumupandulule bipese1 ne tumutshimune2 buetu tuetu, ne tumutekele muana wa ˆ Tabela mukalenge.” e 7 “‘Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa udi wamba nunku: “Bualu ebu kabuakukumbana to, Ne kabuakuenzeka to. 8 Bualu Damaseke ke mutu wa Sulia, Ne Lesine ke mutu wa Damaseke. Mu bidimu 65 tshianana Efelayima neasunsudibue yonso ne kakuikala kabidi tshisamba to. f

YESHAYA 7:2-17 NSHAP. 7 a 2Bk 16:5

b Yes 8:18

c 2Bk 18:17

d 2Bk 15:30 Yes 8:6, 7

e 2Bk 16:5

f 2Bk 17:6 Hos 1:6

 Mulongo 2 a 1Bk 16:23, 24

b 2Bk 15:27

c Bal 6:36, 37 Yes 37:30 Yes 38:7, 8

d 2Ku 36:15, 16

e Yes 9:6 Yne 1:14 1Tm 3:16

f Mat 1:23 Luk 1:30-35

g 2Bk 15:29

7:1 1 Anyi pamuapa: “kabavua.” 7:3 h 1 Mmumue ne: “Anu bashadile ke bapingana.” 2 Anyi “mukidi.” 7:6 1 Anyi pamuapa: “tumutshingishayi.” 2 Anyi i “tutubulayi bimanu biende.” Ku mua.: “tumupandayi.”

2Bk 16:8, 9 Yes 8:3, 4 Yes 17:1

1Bk 12:20

2Bk 18:13, 14 2Ku 28:19, 20 Yes 36:1

9 Samalea ke mutu wa Efelayima, a Ne muana wa Lemalaya ke mutu wa Samalea. b Anu wewe muikale ne ditabuja dikole, Tshianana kuakujadikibua bikole to.”’” 10 Yehowa wakatungunuka ne kuakula ne Ahaza, wamba ne: 11 “Lomba Yehowa Nzambi webe tshimanyinu;c nansha tshiotshi tshikale tshiondoke bu Lukita1 anyi tshitumbuke bu diulu.” 12 Kadi Ahaza wakamba ne: “Tshiakulomba tshimanyinu anyi kuteka Yehowa mu diteta to.” 13 Ke Yeshaya kuamba ne: “Telejayi koku, nuenu ba mu nzubu wa Davidi. Ki mbikumbane bua munudi nuteka lutulu lua bantu mu diteta anyi? Nudi kabidi ne bua kuteta lutulu lua Nzambi anyi? d 14 Nunku Yehowa muine neanupeshe tshimanyinu: Tangilayi! Nsongakaji1 neimite difu, nealele muana wa balume, e neamuinyike ne: Emanuele.2f 15 Yeye neadie manteˆ ka ne buitshi dıba diamanyaye mua kubenga malu mabi ne kusungula malu mimpe. 16 Bualu, kumpala kua muana eu kumanya mua kubenga malu mabi ne kusungula malu mimpe, buloba bua bakalenge babidi baudi utshina bikole aba nebuikale bulekelela buonso. g 17 Yehowa neakutumine wewe ne bantu bebe ne ba mu nzubu wa tatuebe tshikondo tshitu katshiyi tshianji kulua katshia ku dituku divua Efelayima mutapulukangane ne Yuda, h bualu Yeye nealue ne mukalenge ˆ wa Ashu. i 7:11 1 Anyi “Sheole,” mmumue ne: lukita lua bukua bantu buonso. Tang. Diumv. 7:14 1 Anyi “Nsongakaji utshidi kamama.” 2 Mmumue ne: “Nzambi udi netu.”

YESHAYA 7:18–8:9 18 “Dituku adi Yehowa neele njiji ya ku tusulu tua kule tua musulu wa Nile wa mu Ejipitu ne mbulubulu ya mu buloba bua ˆ Ashu kashiba, 19 neyilue yonso ne neyikile pa mpulumuku ya bibandabanda,1 mu mitanta ya mabue, pa tumitshi tuonso ˆ tua meba, ne pa miaba yonso idi ˆ mayi. 20 “Mu dituku adi, Yehowa neakungule mutu ne miosa ya ku mikolo ne kapaya kangata ku mudimu ka mu buloba bua ku ˆ Musulu,1 mukalenge wa Ashu, a ne nekakone kabidi ne muedi. 21 “Mu dituku adi, muntu nealame ne muoyo muana wa ngombe umue wa mu ngombe yende ne mikoko ibidi. 22 Bua bungi bua mabele, yeye neadie manteka, bualu muntu yonso udi ushala mu buloba neadie manteka ne buitshi. 23 “Mu dituku adi, muaba uvua mionji ya tumuma tua mvinyo tshinunu ya mushinga wa bitupa bia arjan tshinunu, newiˆ kale anu tumitshi tua meba ne bisuku. 24 Bantu nebayaku ne buta ne mukete, bualu buloba buonso nebuikale ne tumitshi ˆ tua meba ne bisuku. 25 Nunku, mikuna yonso ivuabu badima ne lukasu, kuakusemena pabuipi ˆ nayi bua buowa bua tumitshi tua ˆ meba ne bisuku; neyilue muaba wa kudiila wa ngombe ne buloba bua mikoko kudiatakaja.” Yehowa wakangambila ne: “Angata dibaya dinene, b ufundapu ne mutshi wa mukanda wa ˆ bantu bonso1 ne: ‘Mahe-shalalahasha-baza.’2 2 Banjadikile bua-

1126 NSHAP. 7 a 2Bk 16:7 

NSHAP. 8 b Yes 30:8 

Mulongo 2 a 2Bk 16:10

b Yes 8:18

c 2Bk 15:29 2Bk 16:8, 9 2Bk 17:6 Yes 7:16 Yes 17:1

d 2Bk 17:16 Yel 17:13

e Yes 7:1

f 2Bk 17:5 2Bk 18:9

8

g 2Ku 28:19, 20

7:19 1 Anyi “tusulu tua tshilonda nkoka.” 7:20; 8:7 1 Mmumue ne: musulu wa Pelata. 8:1 1 Ku mua.: “ne mutshi wa mukanda wa muntu ufuafua.” 2 Umvuija pamuapa “Diya lukasa ku bintu binyenga, h Dilua lukasa ku bintu bipawula.”

Yes 7:17, 20 Yes 10:28-32

Yes 7:14 Mat 1:23

lu ebu bufunda1 kudi bantemu ba lulamatu, muakuidi Uliya a ne Zeˆ kaya muana wa Yebelekaya.” 3 Pashishe ngakasangila ne1 muprofete mukaji,2 yeye kuimita difu, pashishe kulelaye muana wa balume.b Ke Yehowa kungaˆ mbila ne: “Muinyika ne: Maheshalala-hasha-baza, 4 bualu kumpala kua muana eu kumanyaye mua kubikila ne: ‘Tatuanyi!’ ne ‘Mamuanyi!’ nebikale baye ne biuma bia Damaseke ne bintu binyenga bia Samalea kumpala kua ˆ mukalenge wa Ashu.” c 5 Yehowa wakangambila kabidi ne: 6 “Bu mudi bantu aba babenge ˆ mayi a mu Shiloa1 adi apueka bitekete bitekete d Ne basanka bua Lesine ne muana wa Lemalaya, e 7 Nunku mona! Yehowa neabatumine ˆ Mayi adi ne bukole ne a bungi a Musulu,1 ˆ Mukalenge wa Ashu f ne butumbi buende buonso. Neabande pa njila yende ya ˆ mayi Ne neasapalale pa mielelu yende yonso 8 Ne neakombe mu Yuda. Neuwuje ne neapite, ufika too ne mu nshingu; g Mapuapua ende adi mabalula neuwuje buloba buebe mu butshiama, Wewe Emanuele!”1 h 9 Benzelayi bibi, nuenu bukua bantu, kadi nebanutayishe tupese tupese. Telejayi, nuenu bonso ba ku bitupa bia buloba bia kule! 8:2 1 Anyi “bujadika, bushindika.” 1 Ku mua.: “ngakasemena pabuipi 2 Mmumue ne: mukaji wa Yeshaya. ˆ 1 Shiloa uvua munkoloji wa mayi. 1 Tang. Yesh 7:14.

8:3 ne.” 8:6 8:8

1127 Dilongololayi bua mvita,1 kadi nebanutayishe tupese tupese! a Dilongololayi bua mvita, kadi nebanutayishe tupese tupese! 10 Longololayi tshia kuenza, kadi nebatshipangishe bua kuenzekatshi! Ambayi tshinudi basue, kadi katshiakukumbana to, Bualu Nzambi udi netu!1 b 11 Mona tshivua Yehowa mungambile, tshianza tshiende tshia bukole tshikale pambidi panyi, bua kundimuija bua kubenga kulonda njila wa bantu aba: 12 “Bualu budi bantu aba babikila ne: tshitungu, kanububikidi ne: tshitungu to! Kanutshinyi tshidibu batshina to; Kanuzakadi bua bualu buatshi to. 13 Yehowa wa biluilu, yeye ke unudi ne bua kuangata bu wa tshijila, c Yeye ke unudi ne bua kutshina, Ne yeye ke udi ne bua kunuzakeja.” d 14 Nealue bu muaba munsantu, Kadi bu dibue dia kudikumaku Ne bu dibue dinene dia kutondokaku e Kudi nzubu yonso ibidi ya Isalele, Bu buteyi ne bukondo Kudi badi basombele mu Yelushalema. 15 Ba bungi ba kudibu nebalenduke, nebakuluke ne nebatshibuke; Nebapiike mu buteyi ne nebakuatshibue.

YESHAYA 8:10–9:1 NSHAP. 8 a 2Ku 32:21

b Dut 20:1 Mis 44:3

c Lew 10:3 Lew 22:32

d Mbi 12:13 Mat 10:28

e Mat 21:42, 44 Luk 20:17, 18 Lom 9:31-33 1Ko 1:23 1Pt 2:7, 8

 Mulongo 2 a Mis 33:20

b Dut 31:16, 17 Mik 3:4

c Eb 2:13

d Yes 7:14, 16 Yes 8:3, 4

e Lew 20:6 Dut 18:10, 11 Mis 146:4 Mbi 9:5, 10

f Nsu 4:19

8:9 1 Anyi “Disuikayi mikaba.” 8:10 g Dut 28:15, 48 1 Muaku wa mu tshiena Ebelu udibu ba-  kudimune ne: “Nzambi udi netu” udi NSHAP. 9 Emanuele. Tang. Yesh 7:14; 8:8. h 2Bk 15:29

16 Vunga tshijadiki tshifunda;1 Tuaku mukenji2 tshitampi munkatshi mua bayidi banyi! 17 Nenshale muindile1 Yehowa a udi musokoke nzubu wa Yakoba mpala wende, b ne nentekemene kudiye. 18 Tangilayi! Meme ne bana badi Yehowa mumpeshe c tudi bu bimanyinu d ne bishima mu Isalele bia kudi Yehowa wa biluilu udi musombele pa mukuna wa Siona. 19 Bobu banuambile ne: “Nukonke malu kudi bena mbuku anyi kudi bantu batu bambilangana malu atshidi alua batu bakula bu tunyunyi ne banungana,” ki n’Nzambi wabu udi bantu ne bua kukonka malu anyi? Badi ne bua kukonkela badi ne muoyo malu kudi bafue anyi? e 20 Kadi badi ne bua kukonka mukenji ne tshijadiki tshifunda!1 Padibu kabayi bakula bilondeˆ shile dıyi edi, kabena ne butoke2 to. f 21 Muntu yonso neapitshile mu buloba mubungame ne muikale ne nzala; g ne bu mudiye ne nzala ne tshiji, neele mukalenge wende ne Nzambi wende mulawu padiye utangila muulu. 22 Pashishe neatangile pa buloba, neamone anu dikenga ne buˆ fiike, mıdima ne bikondo bikole, mifitu ne kakumona bukenke to. Kadi, mifitu kayakuikala bu ya pavua buloba buikale ne kanyinganyinga, bu mu bikondo bia kale pavuabu benzele buloba bua Zebulona ne buloba bua Nafatale malu ne dipetu to. h Kadi mu tshikondo tshialua, Yeye neenze bua butumbishibue; njila wa kumpenga kua mbuu, mu

9

8:16, 20 1 Anyi “tshijadikilu.” 8:16 2 Anyi “mubelu.” 8:17 1 Anyi “Nengindile ne muoyo kuulu kuulu.” 8:20 2 Ku mua.: “lunkelu.”

YESHAYA 9:2-13 tshitupa tshia buloba tshia Yadene, Galela wa bisamba. ˆ 2 Bantu bavua bendela mu mıdima Mbamone butoke bunene. Bua badi basombele mu buˆ loba bua mıdima mikole, Butoke mbubatokeshe. a 3 Udi muvuije tshisamba etshi tshinene; Udi muvuije disanka diatshi dinene. Bobu badi basanka kumpala kuebe Bu mutu bantu basanka tshikondo tshia dinowa, Bu aba badi babanyangana bintu binyenga ne disanka. 4 Bualu udi musunsule tshikokedi tshia bujitu buabu tupese tupese, Mutshi udi pa makaya abu, dikombo dia mufidi wa midimu mikole, Bu mu dituku dia Midiyana. b 5 Tshisabata1 tshionso tshidi tshinyukula buloba paditshi tshienda Ne tshilamba tshionso tshitua mu mashi Nebikale bintu bia kutemesha nabi kapia. 6 Bualu mbatulelele muana, c Mbatupeshe muana wa balume; Ne bukokeshi nebuikale1 pa dikaya diende. d Nebamubikile ne: Mufidi wa Mibelu wa Dikema, e Nzambi wa Bukole, f Tatu wa Tshiendelele, Mukalenge wa Ditalala. 7 Bua kuvula kua bukokeshi buende1

1128 NSHAP. 9 a Mat 4:13-16 Luk 1:78, 79 Luk 2:30-32 Yne 1:9 Yne 8:12

b Bal 8:12, 28 Yes 10:26, 27

c Luk 1:35 Luk 2:11

d Gen 49:10 Mis 2:6 Zek 6:13 Luk 22:29 Bua 19:16

8

e Yes 11:2 Mat 7:28, 29 Mat 12:42

9

f Mis 45:3 Yne 1:18

 Mulongo 2 a Mis 72:1, 7 Dan 2:44

10

b Luk 1:32, 33

c 2Sm 7:16, 17 Bua 11:15

11 d Yes 42:1 Mat 12:18

e Mis 45:6 Yes 32:1 Yel 23:5 Eb 1:8

12

f 2Bk 17:6

g Amo 5:11

h 2Ku 28:18

9:5 1 Anyi “Tshikumba.” 9:6 1 Anyi “mbulamatadi neikale; bumfumu bua i bukokeshi nebuikale.” 9:7 1 Anyi “mbulamatadi wende; bumfumu buende bua j bukokeshi.”

Ne bua ditalala, kakuakuikala ndekelu a Pa nkuasa wa bukalenge wa Davidi b ne pa bukalenge buende Bua kubujadika bikole c ne kubushindika Ku diambuluisha dia kulumbuluisha kuakane d ne buakane, e Kutuadijila ku mpindieu too ne kashidi. Tshisumi tshia Yehowa wa biluilu netshienze bualu ebu. ˆ Yehowa wakatuma dıyi bua bualu buafikila Yakoba, Ne ndikuate Isalele. f Ne bantu bonso nebadimanye, Efelayima ne bantu badi basombele mu Samalea, Badi bamba mu didibandisha ne mu dipanga malu dia muoyo wabu ne: “Madioto mmupuke, Kadi netuibake ne mabue masonga. g Mbakose mitshi ya tshikuyi, Kadi netupingaje mitshi ya sedre pa muaba wayi.” Yehowa neajule baluishi ba Lesine bua kumuluisha Ne neasonsole bena lukuna bende bua kuenza bualu, Sulia luseke lua ku est ne bena Peleshete luseke lua ku ouest,1 h Nebadie Isalele ne mukana mubulula. i Bua malu onso aa, tshiji tshiende ki ntshipingane to, Kadi tshianza tshiende tshidi anu tshiolola bua kukuma. j Bualu bantu ki mbapingane kudi Yeye udi ubakuma to;

Dut 31:17

13

Yes 5:25 Yes 10:4

9:12 1 Ku mua.: “lua panyima.”

1129 14

15

16

17

18

19

Ki mbakebe Yehowa wa biluilu to. a Yehowa neakose ku Isalele Mutu ne mukila, lutonga ne tshisonsa tshia ndawu,1 mu dituku dimue. b Mukulu ne muntu udibu banemeka bikole ke mutu, Ne muprofete udi ufila dilongesha dia dishima ke mukila. c Bantu badi balombola bena mu tshisamba etshi badi babapambuisha, Ne bantu badibu balombola badi batatakanangana. Ke bualu kayi Yehowa kakusanka bua bansongalume babu, Ne kakumvuila bana babu badi bafuishe batatuabu,1 ne bakaji babu bakamba luse to, Bualu, buonso buabu mbatontolodi ne benji ba malu mabi d Ne mukana muonso mudi muakula biakulakula. Bua malu onso aa, tshiji tshiende ki ntshipingane to, Kadi tshianza tshiende tshidi anu tshiolola bua kukuma. e Bualu malu mabi adi osha bu kapia, ˆ Abutula tumitshi tua meba ne bisuku. Neatue bipuka bia mu ditu kapia, Ne nebibande mu matutu a muishi. Mu tshiji tshia Yehowa wa biluilu, Buloba mbutua kapia, Ne bantu nebalue bintu bia kutemesha nabi kapia.

YESHAYA 9:14–10:3 NSHAP. 9 a 2Bk 17:13, 14 Hos 7:10 Amo 4:6 Amo 5:6

20

b 2Bk 17:6 Hos 10:15

c Dut 13:1-3

21

d Dut 4:25, 26

e Yes 5:25 

Mulongo 2 a 2Ku 28:6

10

b Yes 5:25 

NSHAP. 10 c Lew 19:15

2

Dut 1:16, 17

d Amo 2:7, 8

e Dut 27:19 Yak 1:27

3 f Hos 9:7

g Dut 28:49, 50

9:14 1 Anyi pamuapa: “dilala dia dibue ne dilenge.” 9:17 1 Anyi “bana babu ba nshiya.” h

Hos 5:13

Muntu nansha umue kakusungila nansha muanabu. Muntu neakose ku dia balume Kadi neikale anu ne nzala; Ne muntu neadie ku dia bakaji Kadi kakukuta to. Muntu yonso neadie munyinyi wa ku diboko diende yeye, Manashe neadie Efelayima, Ne Efelayima neadie Manashe. Bonso pamue nebaluishe Yuda. a Bua malu onso aa, tshiji tshiende ki ntshipingane to, Kadi tshianza tshiende tshidi anu tshiolola bua kukuma. b Diakabi dikale kudi bantu ˆ badi bela meyi ne mikandu bibi, c Badi misangu yonso bafunda mikenji idi ikengeshishangana, Bua kubenga kuteleja tshilumbu tshia bapele, Bua kupala bantu bapuekele badi munkatshi mua bantu banyi kulumbuluisha kuakane, d Bavuija bakaji bakamba bintu biabu bia kunyenga Ne bana badi bafuishe batatuabu1 tshintu tshiabu tshia kupawula! e Nenuenze tshinyi dituku dia dilumbuluisha,1 f Palua kabutu kafumina kule? g Nenunyemene kudi nganyi bua anuambuluishe, h Ne nkuepi kunuashiya bubanji2 buenu?

10:2 1 Anyi “Ne bana ba nshiya.” 10:3 1 Anyi “dinyoka.” 2 Anyi “butumbi.”

YESHAYA 10:4-16 4 Kakuena tshidi tshishale anu kuzonzama munkatshi mua bena buloko Anyi kukuluka munkatshi mua badi bashipibue. Bua malu onso aa, tshiji tshiende ki ntshipingane to, Kadi tshianza tshiende tshidi anu tshiolola bua kukuma. a ˆ 5 “Tangila, muena Ashu! b Mutshi wa kuleja nawu tshiji tshianyi c Ne dikombo didi mu tshianza tshiabu bua meme kupishangana nadi! 6 Nemmutume bua kuluisha tshisamba tshia batontolodi, d Bua kuluisha bantu badi bamfiikisha munda bikole; ˆ Nemmutumine dıyi bua kunyenga bintu bia bungi ne kupawula bintu bia bungi Ne bua kubadiatakaja bu bitotshi mu misesu. e 7 Kadi yeye kakuikala ne lungenyi lua nunku to, Ne muoyo wende kawakulukakaja meji a nunku to; Bualu mu muoyo wende mudi anu kubutula, Kushipa bisamba bia bungi, ki mbikese to. 8 Bualu udi wamba ne: ‘Bakokeshi banyi bonso ki mbakalenge anyi? f ˆ 9 Kaleno g kena anu bu Kakemisha h anyi? ˆ Hamate i kena bu Apada j anyi? Samalea k kena bu Damaseke l anyi? 10 Tshianza tshianyi ntshikuate makalenge a nzambi ya patupu, Ivua ne mpingu misonga mipite ya Yelushalema ne ya Samalea ku bungi! m

1130 NSHAP. 10 a Yes 5:25 Yes 9:12

b Gen 10:9, 11

c 2Bk 17:3 Yes 8:3, 4 Yes 10:24

d 2Bk 17:6

e Dut 28:45, 63 2Bk 17:22, 23

f 2Bk 18:19, 24

g Amo 6:2

h 2Ku 35:20

i 2Bk 17:24

j 2Bk 19:11, 13

k 2Bk 17:5 2Bk 18:9, 10

l 2Bk 16:8, 9

m 2Bk 19:17, 18 

Mulongo 2 a 2Bk 18:33, 34 2Ku 32:16, 19

b 2Bk 18:19 2Bk 18:28, 35

c 2Bk 15:29 2Bk 17:6 2Bk 18:11 1Ku 5:26

d 2Bk 16:8 2Bk 18:16

e 2Bk 18:19, 25

f Yes 10:5

11 Tshiakuenzela kabidi Yelushalema ne mpingu yende malu Anu bu mundi muenzele Samalea ne nzambi yende ya patupu anyi?’ a 12 “Padi Yehowa ujikija mudimu wende wonso pa mukuna wa Siona ne mu Yelushalema, ˆ neapeshe mukalenge wa Ashu dinyoka1 bua dipanga malu dia muoyo wende ne ditangilangana diende dia lutambishi ne dia diambu. b 13 Bualu udi wamba ne: ‘Nengenze bualu ebu ku bukole bua tshianza tshianyi Ne meji anyi, bualu ndi muena meji. Nengumbushe mikalu ya bukua bantu c Nempawule mabanji abu, d Ne nenkokeshe bantu bu muntu wa bukole. e 14 Anu bu muntu udi wobokela mu disua, Tshianza tshianyi netshikuate mabanji a bukua bantu; Ne bu muntu udi usangisha mayi malekelela, Nensangishe buloba bujima! Muntu nansha umue kakututa mapuapua ende anyi kukangula mukana muende anyi kudila to.’” 15 Kasuyi kadiku mua kudibandisha ku mutu kua muntu udi utapa naku anyi? Nsele1 udiku mua kudibandisha ku mutu kua muntu udi ukosa nende anyi? Dikombo f didiku mua kukupakaja muntu udi udiela muulu anyi? Anyi mutshi udiku mua kuela muntu udi kayi muenza ne mutshi muulu anyi? 16 Nunku Mukalenge mulelela, Yehowa wa biluilu, 10:12 1 Ku mua.: “nennyoke mukalenge ˆ wa Ashu.” 10:15 1 Anyi “Si.”

1131

17

18

19

20

21

22

Neanyanyishe bantu bende1 ba manyi, a Ne muinshi mua butumbi buende neatemeshamu kapia kadi kalakuka. b Butoke bua Isalele c nebulue kapia, d Ne Wa Tshijila wende ludimi lua kapia; Nekalakuke ne nekoshe bisuku biende1 ne tumitshi tueˆ nde tua meba mu dituku dimue. Neumbushe kashidi1 butumbi bua ditu diende ne bua budimi buende bua mitshi ya bimuma; Nebikale anu bu padi muntu udi usama wenda unyana. e Mitshi ya mu ditu diende yashala Neyikale mikese menemene, too ne muana udi mua kufunda bungi buayi. Mu dituku adi bashadile ba mu Isalele Ne badi bapanduke ba mu nzubu wa Yakoba Kabakueyemena kabidi muntu uvua mubakume to; f Kadi nebeyemene Yehowa, Wa Tshijila wa Isalele, ne lulamatu. Anu ndambu wa bashadile ke wapingana, Bashadile ba Yakoba, kudi Nzambi wa Bukole. g Bualu nansha bantu bebe, wewe Isalele, Bikale bu nsenga ya ku mbuu, Anu ndambu wa bashadile ba kudibu ke wapingana. h Dishipibua dikadi dimana kufunda, i

YESHAYA 10:17-30

Bal 20:13

Ne kulumbuluisha kuakane nekubamine.1 a 23 Eyowa, dishipibua dikadi dimana kufunda kudi Mukalenge Mutambe Bunene, Yehowa wa biluilu, Nedienjibue mu buloba bujima. b 24 Nunku Mukalenge Mutambe Bunene, Yehowa wa biluilu, udi wamba ne: “Kanutshinyi, nuenu bantu banyi badi basombele mu Siona, bua buaˆ lu bua muena Ashu uvua unukuma ne mutshi c ne unuelela dikombo diende muulu bu muvua bena Ejipitu benze. d 25 Bualu ˆ mu katupa kıpi menemene emu, dinupisha neditue ku ndekelu; tshiji tshianyi netshikale tshituma ku dibutuka diabu. e 26 Yehowa wa biluilu neamujudile mfimbu wende muulu, f bu pavuaye mutshimune Midiyana ku dibue dia Oleba. g Dikombo diende nedikale pa mutu pa mbuu, ne yeye neadijule bu muakenzelaye Ejipitu. h 27 Mu dituku adi bujitu buende nebumbuke pa dikaya diebe, i Ne tshikokedi tshiende netshiumbuke pa nshingu pebe, j Ne nebatshibule tshikokedi k bua bualu bua mafuta.” 28 Yeye mmulue ku Ayata; l Mmupitshile mu Migelona; Ku Mikemasha m udi utula mabuki ende. 29 Bakapitshila pa tshisabu; Bakapitshishila butuku ku Geba; n Lama udi uzakala, Gibea o wa Shaula mmuye lubilu. p ˆ 30 Ela dıyi ne ela lubila lukole, wewe muana wa bakaji wa Galima!

Hos 5:8

10:22 1 Anyi “dinyoka nedibamine.”

NSHAP. 10 a 2Ku 32:21 b Yes 30:30, 31 c Mis 84:11 d Yes 9:5 Yes 30:27 Yes 31:8, 9 Nah 1:6

e Yes 37:36 f 2Ku 28:20, 21 Hos 5:13 Hos 14:3

g Yes 65:9 Hos 1:10, 11

h Yes 1:9 i Yes 28:22 

Mulongo 2 a Lom 9:27, 28 b Dut 28:45, 63 c 2Bk 18:13 Yes 10:5

d Eks 14:3, 9 e 2Bk 19:35 f 2Ku 32:21 Yes 30:32 Nah 3:7

g Bal 7:25 Bal 8:21 Mis 83:11

h Eks 14:21, 27 i Yes 9:4 Nah 1:13

j Yes 14:25 k 2Bk 19:35 Yes 37:35, 36

l Yos 7:2 m 1Sm 13:2

ˆ 10:16 1 Mmumue ne: ba “muena Ashu,” n udibu batele mu mvese 5 ne 24. 10:17 1 Tang. dim. mu mvese wa 16. 10:18 o 1 Anyi “kumbukila ku anyima too ne ku musunyi.” p

1Sm 14:31 Yos 21:8, 17 2Ku 16:6

YESHAYA 10:31–11:9 31 32

33

34

Teya ntema, wewe Layisha! Wewe mukengi Anatota! a Mademena mmunyeme. Bena mu Gebima mbakebe muaba wa kusokomenabu. Diodi dituku edi neimane mu Nobo. b Udi unyungisha mbata wende bua mukuna munene wa muana wa bakaji wa Siona, Mukuna mukese wa Yelushalema. Tangila! Mukalenge mulelela, Yehowa wa biluilu, Udi ukosa matamba a mitshi ne mukuma wa dikema; c Mitshi mile menemene idi ikoshibua, Ne idi mitumbuke idi ipuekeshibua panshi. Yeye udi ukosa bipuka bia mu ditu ne tshiamu,1 Nebakulule Lebanona kudi muntu wa bukole. Lutonga d nelupatuke ku tshikuku tshia Yishai, e Ne mutoloku f wa1 ku miji yende newukuame mamuma. Nyuma wa Yehowa neashale pambidi pende, g Nyuma wa meji h ne wa dijingulula dia malu, Nyuma wa mubelu ne wa bukole, i Nyuma wa dimanya ne wa ditshina dia Yehowa. Yeye neapetele disanka dia bungi mu ditshina dia Yehowa. j Kakulumbuluisha anu bua malu adi amueneka ku ˆ mesu kuende, Anyi kubela anu bilondeshile malu adi matshi ende umvua to. k

11 2

3

1132 NSHAP. 10 a Yos 21:8, 18 Yel 1:1

b 1Sm 22:18, 19 c 2Ku 32:21 Yes 37:36

 NSHAP. 11 d Mis 132:11 Yes 53:2 Bua 5:5 Bua 22:16

e Lut 4:17 1Sm 17:58 Mat 1:1, 6 Luk 3:23, 32 Bz 13:22, 23 Lom 15:12

f Yel 23:5 Yel 33:15 Zek 3:8 Zek 6:12

g Yes 42:1 Yne 1:32 Bz 10:38

h Luk 2:52 i Yes 9:6 j Eb 5:7 k Yne 7:24 Yne 8:16

 Mulongo 2 a Mis 2:9 Mis 110:2 Bua 19:11, 15

b 2Ts 2:8 c Bua 3:14 d Yes 65:25 e Yhz 34:25 f Hos 2:18 g Yes 2:4

10:34 1 Anyi “kasuyi.” 11:1 1 Anyi “luto- h nga lua.”

Yes 35:9 Yes 60:18 Mik 4:4 Yes 51:3 Yes 56:7 Yes 65:25

4 Nealumbuluishe bapuekele biakane,1 Ne neafile mubelu bua bualu bua bena bupuekele ba pa buloba ne bululame. Neakume buloba ne mutshi wa mukana muende a Ne neashipe benji ba malu mabi ne mupuya2 wa ku mishiku yende. b 5 Buakane nebuikale mukaba mu tshimono tshiende, Ne lulamatu mukaba wa mu tshifuka tshiende. c 6 Mbua wa ditu neasombe bua tshikondo kampanda ne muana wa mukoko, d Ne nkashama nealale pamue ne muana wa mbuji, Ne muana wa ngombe ne ntambue1 ne nyama wa manyi nebikale bionso kaba kamue;2 e Ne muana mutekete neabilombole. 7 Ngombe mukaji ne nyama wa urse nebidie kaba kamue, Ne bana babi nebalale kaba kamue. Ntambue neadie bisonsa bu ngombe. f 8 Muana utshidi wamua dibele neanayile pa buina bua nyoka wa kobra, Ne muana ukadi mulekele dibele neateke tshianza tshiende pa buina bua nyoka wa lulengu. 9 Kabiakuenzelangana bibi g Anyi kukebesha tshinyangu mu mukuna wanyi wonso wa tshijila to, h Bualu buloba nebuwule tente bushuwa ne dimanya dia Yehowa 11:4 1 Anyi “ne buakane.” 2 Anyi “nyuma.” 11:6 1 Anyi “muana wa ntambue wa musalala.” 2 Anyi pamuapa: “Ne muana wa ngombe ne ntambue nebidie pamue.”

1133

ˆ Bu mudi mayi abuikila mbuu. a 10 Mu dituku adi muji wa Yishai b newimane bu tshimanyinu1 bua bukua bantu. c Bisamba nebiye kudiye bua kupeta bulombodi,2 d Ne muaba wende wa kuikishila neulue wa butumbi. 11 Mu dituku adi Yehowa neolole kabidi tshianza tshiende, musangu muibidi, bua kuangatulula bashadile ba bantu bende ˆ badi bashale mu Ashu, e mu Ejipitu, f mu Patelosa, g mu Kuˆ shi, h mu Elama, i mu Shina,1 mu Hamate, ne mu bidiila2 bia mu mbuu. j 12 Neimanyike tshimanyinu1 bua bisamba ne neasangishe ba mu Isalele badi batangalake, k ne neasangishe pamue ba mu Yuda badi batangalake bumbukila ku ntengu inayi ya buloba. l 13 Mukawu wa Efelayima newikale mujike, m Ne badi baluisha Yuda nebikale bashipibue. Efelayima kakumvuila Yuda mukawu to, Ne Yuda kakuluisha Efelayima to. n 14 Nebapueke pa mpulumuku ya1 bena Peleshete ku ouest; Bonso pamue nebapawule bantu ba ku Est. Nebolole tshianza tshiabu bua kuluisha2 Edome o ne Moaba, p Ne bena Amona nebalue bantu babu. q 11:10, 12 1 Anyi “mutshi wa tshimanyinu.” 11:10 2 Anyi “Bisamba nebimukebe.” 11:11 1 Mmumue ne: Babilona. 2 Anyi “bisanga.” 11:14 1 Ku mua.: “dikaya dia.” 2 Anyi “Nebalabaje bukole buabu pa.”

YESHAYA 11:10–12:4 NSHAP. 11 a Mis 22:27 Hab 2:14

b Lom 15:12 Bua 22:16

c Gen 49:10 Yes 49:22 Yes 62:10

d Bz 11:18 Bz 28:28

e Yes 11:16 f Yes 27:13 Yel 44:28 Mik 7:12

g Yel 44:15 h Sef 3:10 i Dan 8:2 j Yes 66:19 k Ezl 1:2, 3 Yes 49:22 Yes 62:10

l Mis 147:2 Yes 66:20

m 2Ku 30:1, 10 Yel 31:6

n Yel 3:18 Yhz 37:16, 19 Hos 1:11

o Amo 9:11, 12 Ob 18

p Yes 25:10 q Yel 49:2 

Mulongo 2 a Eks 14:22 b Gen 15:18 c Yes 19:23 Yes 27:13 Yes 35:8 Yes 40:3 Yes 57:14 Yel 31:21

d Ezl 1:2, 3 

NSHAP. 12 e Dut 30:3 Mis 30:5 Mis 85:1 Mis 126:1 Yes 40:2 Yes 66:13

f Yes 45:17 g Yes 26:4 h Mis 118:14 Hos 1:7

i Yes 49:10 j 1Ku 16:8 Mis 105:1, 2

k Eks 15:2

15 Yehowa neapandulule1 tshinkonya tshia2 mbuu wa bena Ejipitu, a Neakupakaje tshianza tshiende pa mutu pa Musulu.3 b Neawukume mu tusulu tuawu4 muanda mutekete ne mupuya5 wende udi wosha, Ne neenze bua basabuke ne sandala yabu ku makasa. 16 Nekuikale tshibeba c tshifuˆ mina mu Ashu bua bashadile ba bantu bende badi bashale, d Bu muvuabi bua Isalele mu dituku divuaye mupatuke mu buloba bua Ejipitu. Mu dituku adi, newambe bushuwa ne: “Ndi nkusakidila, Yehowa wanyi, Bualu nansha muuvua munkuatshile tshiji, Tshiji tshiebe tshiakapueka ku kakese ku kakese, ne wakansamba. e 2 Tangilayi! Nzambi udi lupandu luanyi. f Nemmueyemene ne tshiakuˆ mvua buowa to; g Bualu Yah1 Yehowa udi bukole buanyi ne makanda anyi, Ne yeye mmulue lupandu luanyi.” h ˆ 3 Nenusune mayi ne disanka Mu mpokolo ya lupandu. i 4 Mu dituku adi nenuambe ne: “Elayi Yehowa tuasakidila, ˆ bilayi dına diende, Manyishayi bienzedi biende munkatshi mua bukua bantu! j ˆ Manyishayi ne: dına diende nditumbishibue. k

12

11:15 1 Anyi pamuapa: “neumishe.” 2 Ku mua.: “ludimi lua.” 3 Mmumue ne: musulu wa Pelata. 4 Anyi pamuapa: “Neawabulule mu tusulu.” 5 Anyi “nyuma.” 12:2 1 “Yah” ntshikepeshilu tshia ˆ dına dia Yehowa.

YESHAYA 12:5–13:11 5 Imbayi misambu ya kutumbisha nayi1 Yehowa a bualu mmuenze malu a dikema. b Bualu ebu bumanyishibue mu buloba buonso. ˆ 6 Ela dıyi ne ela lubila lua disanka, wewe udi musombele1 mu Siona, Bualu munene udi munkatshi muebe udi Wa Tshijila wa Isalele.” ˆ Dıyi diamba bua bualu bua Babilona c divua Yeshaya d muana wa Amoza mumone mu tshikena kumona: 2 “Imanyikayi tshimanyinu1 e pa mukuna wa mabue udi kawuyi ne tshintu. ˆ Belayi dıyi, kupakajayi tshianza, Bua balue kubuela mu bibuelelu bia bantu banene. 3 Ndi mutumine bantu bandi ˆ muteke1 dıyi. f Ndi mubikidishe bena mvita banyi bua kuleja tshiji tshianyi, Bantu banyi badi basanka bikole ne kudisua. 4 Umvuayi! Musumba wa bantu ku mikuna; Bidi biumvuika bu bantu bapite bungi! Umvuayi! Diyoyo dia makalenge, Dia bisamba bisangisha pamue! g Yehowa wa biluilu udi usangisha tshiluilu bua mvita. h 5 Badi bafumina mu ditunga dia kule, i Ku ditengu dia diulu, Yehowa ne bia mvita bia tshiji tshiende tshikole,

13

1134 NSHAP. 12 a Mis 149:3

6

b Mis 98:1 

NSHAP. 13 c Yel 25:12 Yel 50:1-3 Bua 18:2

d Yes 1:1

7

8

e Yel 51:12 Yel 51:27, 28

f Yes 45:1

g Dan 5:28

h Yel 50:15

9

i Yel 50:9 Yel 51:28

 Mulongo 2 a Yel 51:11

b Yes 13:18

10

Yel 50:13

c Yel 50:43

d Dan 5:6

e Yel 50:23, 29

f Yob 9:9 Yob 38:31 Amo 5:8

g Mis 137:8

12:5 1 Anyi “mijiki bua.” 12:6 1 Ku mua.: “mukaji udi musombele,” bakula bua bantu bonso pamue bu mukaji. 13:2 1 Anyi “mutshi wa tshimanyinu.” 13:3 h 1 Ku mua.: “bantu banyi bajidila.”

Yel 51:37 Bua 18:2

Yel 50:29 Dan 5:22, 23

11

Bua kubutula buloba buonso. a Elayi kabobo ka muadi, bualu dituku dia Yehowa didi pabuipi! Nedilue bu kabutu kafumina kudi Wa Bukole Buonso. b Ke bualu kayi bianza bionso nebitekete, Ne muoyo wa muntu yonso ˆ newenguluke ne buowa. c ˆ Bantu mbakuatshike buowa bukole. d Disubakana ne kusama mbibakuate, Bu mukaji udi udinyenga bua kulela. ˆ Badi batangilangana ne buowa bukole, Ne mpala mitemesha kapia kudi kanyinganyinga. Tangilayi! Dituku dia Yehowa didi dienda dilua, Dibi menemene dikale ne luonji ne tshiji tshikole, Bua kuvuija buloba tshintu tshidi tshikuatshisha ˆ buowa, e Ne bua kubutula mu buloba benji ba mpekatu badimu. Bualu mitoto ya mu diulu ne bisumbu biayi1 f Kabiakufila butoke buabi to; ˆ Dıba nedikale difiike padidi dipatuka, Ne ngondo kakufila butoke buende to. Nendumbuluishe buloba budi bantu basombele bua malu mabi abu, g Ne bantu babi bua tshilema tshiabu. Nentuishe lutambishi lua bena dikamakama ku ndekelu, Ne nempuekeshe kudibandisha kua bakengeshanganyi. h

13:10 1 Ku mua.: “ne Kezila yabi,” bakula pamuapa bua Orion ne bisumbu bia mitoto bidi bimunyunguluke.

1135 12 Nemvuije muntu ufuafua kayi utamba kumueneka kupita ne or mulengeja, a Ne bantu kabayi batamba kumueneka kupita ne or ˆ wa ku Of ı. b 13 Ke bualu kayi nenkankishe diulu, Ne buloba nebunyukuke bumbuka pa muaba wabu c Ku tshiji tshikole tshia Yehowa wa biluilu mu dituku dia tshiji tshiende tshikole. 14 Bu kabuluku kadibu balembe ne bu tshisumbu tshia nyama idi kayiyi ne muntu wa kuyisangisha, Muntu yonso neapingane mu tshisamba tshiabu; Muntu yonso neanyemene mu buloba buabu. d 15 Muntu yonso wasanganabu nebamutubule, Ne muntu yonso wakuatabu neakuluke ku muele wa mvita. e 16 Nebasunsule bana babu tuˆ pese tupese mu mesu abu, f Nebapawule nzubu yabu, Ne nebalale ne bakaji babu ku bukole. 17 Monayi, ndi mbajudila bena Madayi, g Badi bamona arjan bu tshintu tshianana Ne badi or kayi usankisha. 18 Mata abu a mikete neasunsule bansongalume; h Kabakumvuila mamuma a mu difu dia mamu luse Anyi kumvuila bana luse to. 19 Ne Babilona, bukalenge butambe kutumba mu1 makalenge onso, i Bulengele ne lutambishi lua bena Kasada, j Neikale bu Sodoma ne Amola pavua Nzambi mubibutule. k 13:19 1 Anyi “tshilenge tshia.”

YESHAYA 13:12–14:3 NSHAP. 13 a Yel 50:30 Yel 51:3, 4

b 1Bk 10:11 c Yel 51:29 d Yel 50:16 e Yel 51:3, 4 f Mis 137:8, 9 g Yes 21:2 Yel 50:9 Yel 51:11 Dan 5:30, 31

h Yel 50:14 i Yes 47:5 Dan 4:30

j Yes 47:1 k Gen 19:24, 25 Yel 50:40

 Mulongo 2 a Yel 50:3, 13 Yel 51:29, 37 Bua 18:21

b Bua 18:2 c Yel 51:33 

NSHAP. 14 d Lew 26:42 e Zek 1:17 f Dut 30:1-3 Yes 66:20 Yel 24:6 Yhz 36:24

g Yes 56:6, 7 Yes 60:3 Zek 8:22, 23

h Yes 61:5 Zek 2:8, 9

i Ezl 3:1 Ezl 9:8 Yel 30:10

20 Bantu kabakusombelamu nansha kakese, Ne kakuikala muaba wa kusombela mu bipungu bionso bia bantu. a Muena Arabe kakuasamu ntenta wende, Ne balami ba mikoko kabakuikishishamu mikoko yabu to. 21 Bifukibua bia mu tshipela nebilalamu; Nzubu yabu neyuwule ne nyunyi ya bipungulu. Nyunyi ya mfiondo neyisombelamu, b Ne mbuji ya tshisuku1 neyitumpikamu. 22 Bifukibua bidi biela mikunda nebididile mu bibumba biende, Ne mibuabua mu mabalasa ende a mushinga mukole. Tshikondo tshiende tshidi pabuipi, ne kabakulepesha matuku ende to.” c Bualu Yehowa nealeje Yakoba luse, d ne neasungule Isalele tshiakabidi. e Neabasombeshe1 mu buloba buabu, f ne bantu badi basombe buenyi nebadisangishe kudibu, nebalamate nzubu wa Yakoba. g 2 Bukua bantu nebubangate, nebuye nabu ku muaba wabu, ne nzubu wa Isalele neabangate bu bena mudimu balume ne bakaji h mu buloba bua Yehowa; ne nebikale bakuatshi ba bantu bavua babakuate, ne nebakokeshe bantu bavua babenzeja mudimu ku bukole.1 3 Mu dituku didi Yehowa ukupesha dikisha ku ntatu yebe ne ku diyumbakana diebe ne ku bupika bukole kuvuabu bakubueje, i

14

13:21 1 Anyi pamuapa: “Ne bademon badi bu mbuji.” 14:1 1 Anyi “Neabapeshe dikisha.” 14:2 1 Anyi “bafidi babu ba midimu mikole.”

YESHAYA 14:4-17 4 newambuluile mukalenge wa Babilona lusumuinu elu:1 “Ke mudi muntu uvua wenzeja bakuabu mudimu ku bukole2 mufike ku nshikidilu wende nunku! Ke mudi dikengeshangana dijike nunku! a 5 Yehowa mmutshibule mutshi wa bantu babi, Dikombo dia bamfumu, b 6 Yeye udi ukuma bukua bantu ne tshiji tshikole ne bisusu bidi kabiyi bijika, c Yeye udi ukokesha bisamba ne tshiji ne dikengeshangana didi kadiyi ne ndekelu. d 7 Buloba bujima budi mpindieu mu dikisha, kabuyi ne ndululu. Bantu badi bela mbila bua disanka. e 8 Nansha mitshi ya jenevriye idi isanka bua bualu buebe, Pamue ne mitshi ya sedre ya mu Lebanona. Idi yamba ne: ‘Katshia wakuluka, Kakuena mukoshi wa mitshi udi ubanda bua kutukosa.’ 9 Nansha Lukita1 ludi muinshi ndujukile kuulu Bua kukuakidila paudi ulua. Bua bualu buebe, ludi lujula badi kabayi ne bukole mu lufu, Balombodi bonso badi bakengeshangana ba2 pa buloba. Ludi lujula bakalenge bonso ba bisamba mu nkuasa yabu ya bukalenge. 10 Buonso buabu badi bakula, bakuambila ne:

1136 NSHAP. 14 a Yel 50:23

11 b Mis 125:3

c 2Ku 36:17 Yel 50:17

12 d Hab 1:6 Zek 1:15

e Mis 126:2 Yes 49:13 Yel 51:48 Bua 18:20

 Mulongo 2 a Bua 18:22

13

b 2Ku 36:17 Yel 51:7 Yhz 29:19 Dan 5:18, 19

14 c Yes 47:7 Dan 4:30

15 d Dan 5:22, 23

16 e Mis 48:1, 2

f Yel 51:25

17 g 2Bk 25:21

14:4 1 Anyi “mayobo aa.” 2 Anyi “mufidi wa midimu mikole.” 14:9, 11, 15 1 Anyi “Sheole,” mmumue ne: lukita lua bukua bantu buonso. Tang. Diumv. 14:9 2 Ku h mua.: “Mbuji ya mpumbu yonso ya.”

Yes 64:10

2Bk 24:12, 14 2Bk 25:11

‘Udi pebe mulue mutekete bu tuetu anyi? Udi mulue bu tuetu anyi? Lutambishi luebe ndupuekeshibue too ne mu Lukita,1 Muadi wa biombelu biebe bia nshinga. a Bikusu mbidiadije muinshi muebe bu bulalu, Ne binya ke tshia kudibuikila tshiebe.’ Ke muudi mukuluke mu diulu nunku, Wewe udi ukenka, muana wa lunkelu! Ke mudibu bakukose, mukuluke pa buloba nunku, Wewe uvua mutshimune bisamba! b Wakamba mu muoyo webe ne: ‘Nembande mu diulu. c Nembandishe nkuasa wanyi wa bukalenge pa mutu pa mitoto ya Nzambi, d Ne nensombe pa mukuna wa masangisha, Miaba ya kule menemene ya ku nord. e Nembande muulu pa mutu pa matutu; Nendivuije mufuanangane ne Mutambe bunene.’ Kadi neupuekeshibue too ne mu Lukita,1 Mu miaba ya kule menemene ya mu tshina. Bantu badi bakumona nebaˆ kutuishile mesu; Nebakukenkete bimpe bimpe, bamba ne: ‘Eu ke muntu uvua unyukula buloba, Uvua muzakeje makalenge, f Uvua muvuije buloba budi bantu basombele bu tshipela Ne mukulule bimenga biabu, g Uvua ubenga kulekela bena buloko bende bua kupinganabu ku mabu anyi?’ h

1137 18 Bakalenge bakuabu bonso ba bisamba, Eyowa, buonso buabu, badi balala mu butumbi, Muntu ne muntu mu lukita luende.1 19 Kadi wewe mbakuimanshe kuyi ne lukita, Bu lutonga lupetula,1 Muvuadika bitalu bia bantu bavuabu batape ne muele wa mvita, Badi bapueka too ne mu mabue a mu tshina, Anu bu tshitalu tshidiatakaja muinshi mua makasa. 20 Kuakudisanga kudibu mu lukita to, Bualu uvua mubutule buloba buebe, Uvua mushipe bantu bebe. ˆ Kabakutela kabidi mena a bana ba benji ba malu mabi to. 21 Longoluelayi bana bende tshishipelu Bua bualu bua bubi bua bankambua babu, Nunku kabakujuka ne kukuata buloba Ne kuwuja bimenga biabu mu ditunga.” 22 “Nembajukile,” a ke mudi Yehowa wa biluilu wamba. ˆ “Nunku nenkupule dına ne bashadile ne tunkanunuina ne ndelanganyi mu Babilona,”b ke mudi Yehowa wamba. 23 “Nemmuvuije muaba wa nyama ya nkese ne buloba bua bisense, ne nemmukombe ne lukombo lua kabutu,” c ke mudi Yehowa wa biluilu wamba. 24 Yehowa wa biluilu mmuditshipe wamba ne: “Anu mundi ngela meji bua kuenza, ke muenzekabi, 14:18 1 Ku mua.: “mu nzubu muende.” 14:19 1 Anyi “ditamba dipetula.”

YESHAYA 14:18-30 NSHAP. 14 a Yes 43:14 Yel 50:25 Yel 51:56

25

b Yel 51:62

c Yes 13:1, 21 Yel 50:35, 39 Bua 18:2

26

 Mulongo 2 a 2Ku 32:21, 22 Yes 30:31 Yes 31:8 Yes 37:36, 37

27

b Yes 10:24

c Mis 33:11 Nsu 19:21 Nsu 21:30 Yes 46:11

28 29

d 2Ku 20:5, 6 Yes 43:13

e 2Bk 16:20 2Ku 28:27

f 2Ku 26:3, 6

g 2Bk 18:1, 8

h Yel 47:1 Yhz 25:16 Yoe 3:4 Amo 1:6-8 Sef 2:4 Zek 9:5

30

Ne anu mundi mupangadije malu, ke muikalawu mua kukumbana. ˆ Nenzaze muena Ashu mu buloba buanyi, Ne nemmudiatakaje pa mikuna yanyi. a Tshikokedi tshiende netshiumbushibue kudibu, Ne bujitu buende nebumbushibue pa dikaya diabu.” b Ebu ke bualu budibu bapangadije1 bua kuenzela buloba buonso, Ne etshi ke tshianza tshidi tshiolola2 bua kukuma bisamba bionso. Bualu Yehowa wa biluilu mmupangadije bualu, Nnganyi udi mua kubupangisha? c Tshianza tshiende ntshiolola, Nnganyi udi mua kutshipingaja? d Mu tshidimu tshiakafua mukalenge Ahaza, e bakamba ˆ dıyi edi ne: “Kusanki, wewe Peleshete, muntu nansha umue wa kuudi, Anu bualu dikombo dia muntu udi ukukuma nditshibuke. Bualu ku muji wa nyoka f nekufume nyoka wa lulengu, g Ne muanende neikale nyoka udi ubuuka ne wosha bu kapia.1 Padi banabute ba bantu bapuekele badia Ne bapele balala talalaa, Nenshipe muji webe ne nzala, Ne tshidi tshishala tshia kuudi netshishipibue. h

14:26 1 Ku mua.: “Elu ke lungenyi lukadi lufidibue bua.” 2 Anyi “tshikadi pa kukuma.” 14:29 1 Anyi “nyoka wa lulengu ˆ udi usuma mu mupodi wa dısu.”

YESHAYA 14:31–16:1 31 Ela kabobo ka muadi, wewe tshiibi! Ela lubila, wewe tshimenga! Wewe mujima neutekete mu maboko, wewe Peleshete! Bualu muishi udi ufumina ku nord, Ne kakuena bantu badi bajanguluka mu milongo yende.” 32 Mmunyi muandamunabu batuadi ba mukenji ba tshisamba etshi? Nebabandamune ne: Yehowa mmuase tshishimikidi tshia Siona, a Kabidi ne: bapuekele ba bantu bende nebanyemene munda muende. ˆ Dıyi diakambabu bua bualu bua Moaba didi ne: b Bualu mbamubutule mu butuku bumue, Ale c wa mu Moaba mmupuwisha. Bualu mbamubutule mu butuku bumue, ˆ Kı d wa mu Moaba mmupuwisha. 2 Yeye mmubande ku Nzubu1 ne ku Dibona, e Ku miaba mitumbuke bua kudila. Moaba udi wela kabobo ka muadi bua Nebo f ne bua Medeba. g Mutu wonso mmukungula, h ne muedi wonso mmukosa. i 3 Mu misesu yende mbavuale bilamba bikayabale. Pa mitu ya nzubu yabu ne mu miaba yabu ya tshinsangansanga, bonso badi bela kabobo ka muadi; Badi bapueka benda badila. j 4 Heshebona ne Eleale k badi bela mbila; ˆ Dıyi diabu didi diumvuika too ne ku Yahasa. l

15

15:2 1 Anyi “Ntempelo.”

1138 NSHAP. 14 a Mis 48:1-3 Mis 87:1, 2 Mis 132:13, 14

 NSHAP. 15

5

b Yel 9:25, 26 Yhz 25:11

c Nom 21:28 Dut 2:9

d 2Bk 3:24, 25 Yel 48:31

6

e Yel 48:18

f Yel 48:1

7 g Nom 21:30 Yos 13:15-17

h Dut 14:1

i Yel 48:36, 37

8

j Yel 48:38

k Nom 32:37 Yes 16:9

l Bal 11:20 

Mulongo 2 a Gen 13:10

b Yel 48:34

c Yel 48:3, 5

d Yel 48:20

e 2Bk 17:25, 26

9

Ke bualu kayi basalayi ba Moaba badi batungunuka ˆ ne kuela meyi. Yeye1 udi uzakala. Muoyo wanyi udi wela lubila bua Moaba. Bantu bende badi banyeme, ˆ mbanyeme too ne ku Soa a ne ku Egelata-shelishiya. b Pa kakuna ka Luhita badi babanda benda badila; Mu njila wa ku Holonayima badi bela mbila bua dikenga. c ˆ Bualu mayi a Nimelima mmakame; Bisonsa bibishi mbiume, Bisonsa mbijimine ne kakuena tshintu tshibishi tshidi tshishale. Ke bualu kayi badi bangata bintu bidi bishale mu bilaminu biabu bia bintu ne mabanji abu baya nabi; Badi basabuka tshibandabanda tshia1 mitshi ya pepiliye. Bualu lubila ludi lumvuika mu buloba buonso bua Moaba. d Kabobo ka muadi kadi kafika too ne ku Egelayima; Kabobo ka muadi kadi kafika ˆ too ne ku Be-elima. ˆ Bualu mayi a Dimone mmuwule tente ne mashi, Ne ndi mulamine Dimone malu a bungi: Nyama wa ntambue bua bena Moaba badi bapanduke Ne bua aba badi bashale mu ditunga. e Tuminayi mfumu wa buloba tshimpanga tshia mukoko, Kumbukila ku Sela kupitshila mu tshipela Too ne ku mukuna wa muana wa bakaji wa Siona.

16

15:4 1 Anyi “Anyima wende.” 15:7 1 Anyi “kasulu ka tshilonda nkoka ka.”

1139 2 Bu nyunyi udibu bipate mu disua diende, a Ke muikala bana ba bakaji ba ˆ Moaba ku bisabu bia Anona. b 3 “Filayi lungenyi, kumbajayi dipangadika. Uvuije mundidimbi webe munda munya bu butuku. Usokoke badi batangalake ne kuedi badi banyema patoke. 4 Bantu banyi badi batangalake basombele munda muebe, wewe Moaba. Ulue muaba wa kusokomena kudibu bua bualu bua mubutudianganyi. c Mukengeshanganyi neafike ku ndekelu wende, Kabutu nekatue ku ndekelu, Ne badi badiatakaja bakuabu nebajimine pa buloba. 5 Pashishe nkuasa wa bukalenge neajadikibue bikole mu dinanga dia lulamatu. Eu udi usombamu, mu ntenta wa Davidi neikale muena lulamatu; d Nealumbuluishe biakane ne neakumbaje buakane ne lukasa.” e 6 Tudi bumvue bualu bua lutambishi lua Moaba, mmuena lutambishi wa dikema, f Didibandisha diende ne lutambishi luende ne luonji luende; g Kadi biakulakula biende kabiakuenza bualu to. 7 Nunku Moaba neele kabobo ka muadi bua Moaba; Bonso nebele kabobo ka muadi. h Badi batutshibue nebadile bua mikata ya tumuma tua ˆ mvinyo ya Kı-halaseta. i 8 Bualu mabula a Heshebona j mmafubidile, Muonji wa tumuma tua mvinyo wa Sibema, k

YESHAYA 16:2-14 NSHAP. 16 a Yel 48:19

b Nom 21:13

c Yel 48:8, 42

d 2Sm 7:16, 17

e Mis 45:6 Mis 72:1, 2 Yes 9:6, 7 Yes 32:1 Yel 23:5

f Yel 48:26, 29 Sef 2:9, 10

g Amo 2:1

h Yes 15:2 Yel 48:20

i 2Bk 3:24, 25

j Yos 13:15, 17

k Nom 32:37, 38 Yos 13:15, 19

 Mulongo 2 a Yos 13:24, 25 Yel 48:32

b Yes 15:4 Yel 48:34

c Yel 48:33

d Sef 2:9

e Yes 15:5 Yel 48:36

f Yes 15:1

g Yel 48:7, 35

Bakokeshi ba bisamba mbadiatakaje matamba ende makunzubile;1 ˆ Mmafike too ne ku Yaze; a Mmaye too ne mu tshipela. Ntonga yende mmitangalake, miye too ne ku mbuu. 9 Ke bualu kayi nendile bua muonji wa tumuma tua mvinyo wa Sibema bu muˆ ndi ndila bua Yaze. Nenkuboleshe ne binsonji bianyi, wewe Heshebona ne Eleale, b Bualu diela mbila bua mamuma ebe a mu muvu wa luya lukole1 ne bua dinowa diebe nditue ku ndekelu.2 10 Disanka ne musangelu mbiumbushibue mu budimi bua mitshi ya bimuma, Ne kakuena misambu ya disanka anyi mbila mu madimi a tumuma tua mvinyo. c Mudiatshi kena udiata kabidi bua kukama mvinyo mu bikaminu, Bualu ndi mukoseshe mbila. d 11 Ke bualu kayi munda muanyi muine mudi musaba bua Moaba, e Bu dizakala dia nshinga ya lunzenze, Ne munda muanyi menemeˆ ne mudi musaba bua Kı-halaseta. f 12 Nansha padi Moaba uditshiokesha pa muaba wende mutumbuke ne uya kusambila mu muaba wende munsantu, kakukumbaja bualu nansha bumue to.g ˆ 13 Edi ke dıyi divua Yehowa muambe kumpala bua Moaba. 14 Mpindieu Yehowa udi wamba 16:8 1 Anyi “matamba ende adi manyekame ne tumuma tukunze.” 16:9 1 Anyi ´ ´ “ete.” 2 Anyi pamuapa: “Bualu lubila lua mvita ndupuekele pa mamuma ebe a mu muvu wa luya lukole ne pa dinowa diebe.”

YESHAYA 17:1-12 ne: “Mu bidimu bisatu, bu bidimu bia muntu udibu bangate ku mudimu,1 butumbi bua Moaba nebupuekeshibue mu diyoyo dikole dia mishindu yonso, ne badi bashala nebikale bakese menemene, bashadile bikole.” a ˆ Dıyi diamba bua bualu bua Damaseke didi ne: b “Mona! Damaseke kakuikala kabidi tshimenga to, Nealue mushiki wa bintu bibumbula. c ˆ 2 Bimenga bia Aloe d nebabilekelele; Nebilue miaba ya kuladila ya bisumbu bia nyama Kakuyi muntu wa kubitshinyisha. 3 Bimenga bikolesha nebijimine mu Efelayima, e Ne bukalenge mu Damaseke; f Ne bantu badi bashala ba mu Sulia Nebikale bu butumbi bua bena Isalele,”1 ke mudi Yehowa wa biluilu wamba. 4 “Mu dituku adi butumbi bua Yakoba nebukepele, Ne mubidi wende wa bukole newunyane.1 5 Nebikale anu bu padi munowi usangisha ntete idi mimane Ne diboko diende dinowa miepu ya ntete, Bu padi muntu upumbulula ntete mu Tshibandabanda1 tshia bena Lefa. g 6 Anu bintu bia kupumbulula ke biashiyabu, Bu padibu banyukula mutshi wa olive:

17

1140

Dut 32:4 2Sm 22:32

Anu tumuma tua olive tubobe tubidi anyi tusatu ke tudi tushala ku ditamba didi muulu mule, Anu tunayi anyi tutanu ku matamba adi akuama tumuma,” a ke mudi Yehowa Nzambi wa Isalele wamba. 7 Mu dituku adi muntu neatangile kudi Mufuki wende, ne ˆ mesu ende neatangile kudi Wa Tshijila wa Isalele. 8 Yeye kakutangila ku bioshelu, b mudimu wa bianza biende to; c ne kakutangila ku bintu bivua minu yende mienze: nansha makunji a tshijila1 anyi bioshelu bia musenga wa manananshi to. 9 Mu dituku adi bimenga biende bikolesha nebilue bu muaba mulekelela muitu, d Bu ditamba dia mutshi divua dilekelela kumpala kua bena Isalele; Newulue buloba buatuke. 10 Bualu udi mupue Nzambi wa lupandu luebe muoyo; e Udi mupangile bua kuvuluka Dibue f dia muaba webe mukolesha. Ke bualu kayi udi ukuna mitshi mimpe1 Ne udi utekamu lutonga lua muenyi.2 11 Mu munya udi wenzela budimi buebe lupangu bimpe, Mu dinda udi utoluesha mamiinu ebe, Kadi bintu binowa nebijimine mu dituku dia disama ne dia bintu bidi bisama bidi kabiyi bijika. g 12 Telejayi! Kudi tshimvundu tshia bantu ba bungi, Badi basaba bu mbuu! Kudi diyoyo dia bisamba,

Dut 28:30 Hos 8:7

17:8 1 Tang. Diumv. 17:10 1 Anyi “milengele.” 2 Anyi “nzambi wa ku babende.”

NSHAP. 16 a Yes 25:10 Yel 48:46, 47 Sef 2:9

 NSHAP. 17 b Yel 49:23 Zek 9:1

c 2Bk 16:8, 9 Yes 8:4 Amo 1:5

d Nom 32:34 Yos 13:15, 16 2Bk 10:32, 33

e 2Bk 17:6 Yes 7:8 Yes 28:1, 2 Hos 5:14

f 2Bk 16:8, 9

g Yos 15:8, 12 Yos 18:11, 16

 Mulongo 2 a Dut 4:27 Dut 24:20

b 2Ku 31:1

c Hos 8:6, 11

d Hos 10:14 Amo 3:11

e Mis 50:22

16:14 1 Anyi “tshibala bimpe bu mutu muntu udibu bangate ku mudimu uba- f la”; mmumue ne: mu bidimu bisatu bijima. 17:3 1 Ku mua.: “bana ba balume ba Isalele.” 17:4 1 Ku mua.: “dianyi dia musunyi wende nedinyane.” g 17:5 1 Anyi “Tshibatabata.”

Hos 8:14

1141

13

14

Bidi mutoyi wabi muikale bu ˆ mukungulu wa mayi a bukole! Bisamba nebienze mutoyi bu ˆ wa mukungulu wa mayi a bungi. Neabikanyine, ne nebinyeme kule, Bipatshibue bu bisote bia ku mikuna kumpala kua lupepele, ˆ Bu tshisonsa tshia meba tshinyunguluka kumpala kua tshipepele tshikole. ˆ Dilolo kudi buowa bukole. Kumpala kua kutshiabu mu dinda kabienaku kabidi to. Etshi ke tshiapeta badi batupawula Ne ke difutu dia badi batunyenga bintu. Diakabi dikale kudi buloba bua masala a bishi adi adila Mu tshitupa tshia buloba tshia misulu ya Etshiopi! a Budi butuma batumibue dia mbuu, ˆ Pa mayi mu matu a papirise, buamba ne: “Ndayi, nuenu batuadi ba mukenji badi baya lubilu lukole, Kudi tshisamba tshia bantu bale badi ne dikoba disenene,1 Kudi bantu badibu batshina miaba yonso, b Kudi tshisamba tshia bukole tshidi tshitshimunangana,2 Bena buloba budibu bapuekeshe kudi misulu.” Nuenu bonso badi basombele mu ditunga ne nuenu badi basombele pa buloba,

YESHAYA 17:13–18:7 NSHAP. 18 a Yes 20:3, 4 Yhz 30:4

4

5

18 2

3

18:2, 7 1 Ku mua.: “tshisamba tshidibu banane ne banone.” 18:2, 7 2 Anyi “tshisamba tshia bukole bua bungi tshidi tshidiatakajangana.”

6

b 2Ku 12:2, 3 2Ku 14:9 2Ku 16:8

7

Tshinudi numona netshikale bu tshimanyinu1 tshimanyika pa mikuna, Ne nenumvue muadi bu wa diela dia mpungi. Bualu mona tshivua Yehowa mungambile: “Nenshale talalaa ne nentangile1 muaba wanyi mujadika, Bu luya ludi lufukuka pamue ˆ ne bukenke bua dıba, Bu ditutu dia lumuma mu luya lua tshikondo tshia dinowa. Bualu kumpala kua dinowa, Padi bilongo bitutuka ne tshilongo tshilua kamuma ka mvinyo kadi kaboba, Nebakose ntonga ne muele wa kusonza nawu Ne nebakose mionji itu idijingila ne nebayumbushe. Buonso buabi nebabishile nyunyi ya ku mikuna itu idia minyinyi Ne nyama ya pa buloba. Nyunyi itu idia minyinyi neyipitshishile muvu wa luya lukole1 pambidi pabi, Ne nyama yonso ya pa buloba neyipitshishile tshikondo tshia dinowa pambidi pabi. Tshikondo atshi nebatuadile Yehowa wa biluilu dipa, Difumina kudi tshisamba tshia bantu bale badi ne dikoba disenene,1 Kudi bantu badibu batshina miaba yonso, Kudi tshisamba tshia bukole tshidi tshitshimunangana,2 Bena buloba budibu bapuekeshe kudi misulu,

18:3 1 Anyi “mutshi wa tshimanyinu.” 18:4 1 Anyi pamuapa: “nentangile ku´ ´ mbukila.” 18:6 1 Anyi “ete.”

YESHAYA 19:1-13

ˆ Diya muaba udi ne dına dia Yehowa wa biluilu, mukuna wa Siona.” a ˆ Dıyi diamba bua bualu bua Ejipitu didi ne: b Monayi! Yehowa mmubande pa ditutu didi diya lubilu lukole, udi ulua mu Ejipitu. Nzambi ya tshianana ya mu Ejipitu neizakale kumpala kuende, c Ne muoyo wa Ejipitu newenguluke munda muende. “Nensake bena Ejipitu bua kuluishangana ne bena Ejipitu, Ne nebaluangane umue ne mukuabu, Muntu yonso uluisha muanabu, uluisha ne muinende, Tshimenga tshiluisha tshimenga tshikuabu, bukalenge buluisha bukalenge bukuabu. Ne nyuma wa Ejipitu neatatakane munda muende, Ne nentatakaje malu adiye mulongolole bua kuenza. d Nebanyemene kudi nzambi ya tshianana, Kudi bena mupongo wa ntekesha ne kudi bena mbuku ne kudi bambidianganyi ba malu atshilualua. e Nemfile Ejipitu mu tshianza tshia mfumu wa malu makole, Ne mukalenge wa tshikisu neabakokeshe,” f ke mudi Mukalenge mulelela, Yehowa wa biluilu wamba. ˆ Mayi a mbuu neume, Ne musulu newuminyine ne newukame. g Misulu neyinunke mupuya mubi; Minkoloji ya musulu wa Nile wa mu Ejipitu neyipueke ne neyuminyine. Malenge ne ndawu nebibole. h

19

2

3

4

5 6

1142 NSHAP. 18 a Yes 8:18 Yes 24:23

 NSHAP. 19 b Yel 25:17, 19 Yhz 29:2 Yoe 3:19

c Eks 12:12 Yel 43:12 Yel 46:25 Yhz 30:13

d Yes 19:11, 13

e Yes 8:19 Bz 16:16 Bua 18:23

f Yes 20:3, 4 Yel 46:25, 26 Yhz 29:19

g Yhz 30:12 Zek 10:11

h Eks 2:3 

Mulongo 2 a Dut 11:10

b Yhz 29:10

c Eks 9:25, 31 Nsu 7:16

d Mis 78:12 Yhz 30:14

e Yes 44:25

f Gen 41:8 1Bk 4:30 Bz 7:22

g Yel 46:14 Yhz 30:13

7 Bikunyibua bidi kumpenga kua musulu wa Nile, ku mushiku wa musulu wa Nile, Ne buloba buonso budibu bakune ntete kumpenga kua musulu wa Nile a nebiume. b Nebabipepule, ne kabiakuikalaku kabidi to. 8 Ne balobi nebadile, Bantu badi bela ndobo mu musulu wa Nile nebadilakane, Ne badi bela makondo abu ˆ pa mayi nebakepele. 9 Bantu badi benza mudimu ne buanda bua line bupunga c Ne badi benza bilamba bitoke ne tshiamu tshia kuluka natshi bilamba nebafuishibue bundu. 10 Baluki bende ba manda nebazajibue; Bantu bonso badibu bangate ku mudimu nebanyingalale bikole.1 11 Bakokeshi ba Soana d mbatatakane. Bafidi ba ngenyi ba meji a ˆ bungi ba Palo badi bafila ngenyi idi kayiyi ne mutu. e Mmunyi munudi mua kuaˆ mbila Palo ne: “Ndi muana wa bena meji, Muana wa bakalenge ba kale”? 12 Nunku, bena meji bebe badi penyi? f Bobu bakuambile bikalabu bamanye tshidi Yehowa wa biluilu mupangadije bua bualu bua Ejipitu. 13 Bakokeshi ba Soana mbenze malu kabayi meji; Bakokeshi ba Nofa1 g mbadingibue; Bamfumu ba bisa biende mbapambuishe Ejipitu. 19:10 1 Anyi “nebanyingalale bikole mu anyima.” 19:13 1 Anyi “Mempi.”

1143 14 Yehowa mmumuitshikijile nyuma wa tshibuejakaji; a Mbapambuishe Ejipitu mu tshionso tshidiye wenza, Bu muntu mukuatshike udi utetuka mu bilushi biende. 15 Ejipitu kakuikala ne mudimu nansha umue wa kuenza, Nansha bua mutu anyi bua mukila, bua lutonga anyi bua ndawu.1 16 Mu dituku adi Ejipitu nealue anu bu bantu bakaji, uzakala ne utshina bua tshianza tshidi tshikeba kumuenzela bibi tshidi Yehowa wa biluilu mumujudile. b 17 Nunku, buloba bua Yuda nebulue tshintu tshidi tshikuatshiˆ sha Ejipitu buowa. Bobu nebuˆ mvue buowa bukole padibu babutela bua dipangadika didi Yehowa wa biluilu mubangatshile. c 18 Mu dituku adi nekuikale bimenga bitanu mu buloba bua Ejipitu bidi biakula muakulu wa ˆ mu Kanana d ne biditshipa bua kulamata Yehowa wa biluilu. Nebabikile tshimenga tshimue ne: Tshimenga tshia Diupula. 19 Mu dituku adi nekuikale tshioshelu bua Yehowa munkatshinkatshi mua buloba bua Ejipitu ne dikunji bua Yehowa ku mukalu wabu. 20 Nebikale tshimanyinu ne bujadiki bua Yehowa wa biluilu mu buloba bua Ejipitu; bualu nebadidile Yehowa bua badi babakengesha, ne yeye neabatumine mupandishi, mupandishi munene, wabapandisha. 21 Yehowa neamanyike kudi bena Ejipitu, ne bena Ejipitu nebamanye Yehowa mu dituku adi, nebafile milambu ne mapa, ne nebaditshipe mutshipu kudi Yehowa ne nebawukumbaje. 22 Yehowa neakume

YESHAYA 19:14–20:5 NSHAP. 19 a Yob 12:20, 24 Yes 19:3

b Yes 11:15

c Yes 20:3, 4 Yel 25:17, 19 Yel 43:10, 11 Yhz 29:6

d Yel 43:4, 7 Yel 44:1

 Mulongo 2 a Yes 19:1 Yel 46:13

b Yes 11:16 Yes 35:8 Yes 40:3

c Zek 2:11

d Dut 32:9 Mis 115:12 Yes 61:9

 NSHAP. 20 e Yos 13:2, 3

f Amo 1:8

g Yes 1:1

h Yes 8:18

i Yes 19:1

j Yes 18:1

19:15 1 Anyi pamuapa: “dilala dia dibue anyi dilenge.” k

Yes 19:4

Ejipitu, a umukuma ne umuondopa; ne nebapingane kudi Yehowa, ne yeye neandamune milombu yabu ne neabondope. 23 Mu dituku adi nekuikale tshibeba b tshifuma mu Ejipitu ˆ ˆ tshitangile ku Ashu. Nunku Ashu nealue mu Ejipitu, ne Ejipitu neaˆ ye mu Ashu, ne Ejipitu neenzele ˆ Nzambi mudimu pamue ne Ashu. 24 Mu dituku adi Isalele neikale muisatu pamue ne Ejipitu ne ˆ Ashu, c dibenesha munkatshi mua buloba, 25 bualu Yehowa wa biluilu neikale mubabeneshe, wamba ne: “Ejipitu, tshisamba tshianyi, abeneshibue kabidi ne ˆ Ashu, mudimu wa bianza bianyi, ne Isalele, bumpianyi buanyi.” d ˆ Mu tshidimu tshivua Saˆ gona mukalenge wa Ashu ˆ mutume Tatana1 ku Ashedodo, e wakaluangana ne Ashedodo, kumukuataye. f 2 Tshikondo atshi Yehowa wakakula ku butuangaji bua Yeshaya g muana wa Amoza, wamba ne: “Ndaku, umbushe tshilamba tshikayabale mu tshimono tshiebe, ne ukopole sandala ku makasa ebe.” Yeye kuenza nanku, wenda wendakana butaka,1 ku makasa kutupu. 3 Pashishe Yehowa kuamba ne: “Anu mudi Yeshaya muena mudimu wanyi muendakane butaka, ku makasa kutupu bidimu bisatu bu tshimanyinu h ne didimuija dia bualu buenzekela Ejipitu i ne Etshiopi, j 4 nuˆ nku mukalenge wa Ashu neaye ne bakuatshibue ba mu Ejipitu k ne bantu badibu bumbusha ba mu Etshiopi, bansongalume ne bakulumpe butaka, ku makasa kutupu, ku mataku kutupu, butaka1 bua Ejipiˆ tu. 5 Nebakuatshike buowa ne nebumvue bundu bua bualu bua

20

20:1 1 Anyi “kamanda ka basalayi.” 20:2 1 Anyi “kayi muvuale bimpe.” 20:4 1 Anyi “bua bundu.”

YESHAYA 20:6–21:11 Etshiopi ditekemena diabu ne bua Ejipitu lutambishi luabu.1 6 Bantu badi basombele ku muelelu kua mbuu eku nebambe mu dituku adi ne: ‘Monayi tshidi tshifikile ditekemena dietu, kutuvua tunyemena bua kupeta diambuluisha ne bua kupanduˆ ka mukalenge wa Ashu! Mmunyi mutuapanduka mpindieu?’” ˆ Dıyi diamba bua bualu bua tshipela tshia mbuu1 didi ne: a Tshintu tshidi tshilua bu tshipepele tshikole tshidi tshikomba ku sud, Tshifumina mu tshipela, mu buloba budi buenza ˆ buowa. b 2 Mbangambile tshikena kumona tshikole: Mutungidianganyi udi wenza malu a tshitungu, Ne mubutudi udi ubutula. Banda, wewe Elama! Tshintshimika, wewe Madayi! c Nentuishe mikemu yonso idiye ukebesha ku ndekelu. d 3 Ke bualu kayi ndi ne kanyinganyinga kakole.1 e Disubakana ndinkuate, Bu dia mukaji pa lulelu. Ndi ne dibungama dikole, tshiyi mua kumvua; Ndi mu dilubakana dikole, tshiyi mua kumona to. 4 Muoyo wanyi udi ulubakana; ˆ ndi nkanka bua buowa bukole. Dilolo dimvua njinga bikole didi dinzakeja. ˆ 5 Tekayi mesa ne longololayi miaba ya kusomba! Diayi, nuayi! f

1144 NSHAP. 21 a Yes 13:1, 20

b Yes 13:4, 18

c Yel 51:11, 28 Dan 5:28, 30

21

d Mis 137:1 Yes 14:4, 7 Yes 35:10

e Hab 3:16

f Dan 5:1 

Mulongo 2 a Yhz 3:17 Hab 2:1

b Yel 50:3, 9 Yel 51:27, 28

c Yes 13:19 Yes 14:4 Yes 45:1 Yel 51:8 Dan 5:28, 30 Bua 14:8 Bua 18:2

d Yel 50:2 Yel 51:44, 52

e 1Bk 8:46

20:5 1 Anyi “muena bulengele buvuabu banyisha.” 21:1 1 Pamuapa mbakula bua tshitupa tshia buloba tshia Babilof na wa kale. 21:3 1 Ku mua.: “tshimono tshianyi tshidi tshisama bikole.”

Gen 32:3 Dut 2:8 Mis 137:7

Jukayi, nuenu bakokeshi, elayi ngabu manyi!1 6 Bualu mona tshivua Yehowa mungambile: “Ndaku, uteke nsentedi, umuambile bua ambe tshidiye umona.” 7 Nunku yeye wakamona ditempu dia mvita dikale ne tshisumbu tshia tubalu, Ditempu dia mvita dikale ne mpunda, Ditempu dia mvita dikale ne tumelu. Wakatangila bimpe bimpe, ne lubatshi luonso. ˆ 8 Pashishe wakela dıyi bu nyama wa ntambue ne: “Yehowa, ndi ngimana pa tshibumba tshia nsentedi misangu yonso mu munya, Ne badi bangimanyika muaba wanyi wa butentekedi butuku buonso. a 9 Tangila tshidi tshilua: Bantu mu ditempu dia mvita ne tshisumbu tshia tubalu!” b Pashishe wakakula, kuambaye ne: “Wakuluki! Babilona wakuluki! c Bimfuanyi bionso bisonga bia nzambi yende, yeye mmubitayishe panshi!” d 10 Wewe tshisamba tshianyi tshidibu bashipule, Bintu bia1 muaba wanyi wa kushipuila, e Ndi munuambile tshindi mumvue kudi Yehowa wa biluilu, Nzambi wa Isalele. ˆ 11 Dıyi diamba bua bualu bua Duma1 didi ne: Muntu kampanda udi ungela ˆ ˆ dıyi ku Seı ne: f “Nsentedi, wambi tshinyi bua butuku? 21:5 1 Anyi “labayi ngabu mafuta.” 21:10 1 Ku mua.: “Muana wa.” 21:11 1 Diumvuija: “Dipuwa.”

1145 Nsentedi, wambi tshinyi bua butuku?” 12 Nsentedi kuambaye ne: “Dinda didi dienda dilua, ne butuku kabidi. Nuenu basue kuebeja, nuebeje. Luayi kabidi!” ˆ 13 Dıyi diamba bua bualu bua mpata wa tshipela didi ne: Nenupitshishile butuku mu ditu, mu mpata wa tshipela, Nuenu bisumbu bia bena ngendu bia ku Dedana. a ˆ 14 Luayi ne mayi bua kutuilangana ne muntu udi ne nyota, Nuenu badi basombele mu buloba bua Tema, b Ne luayi ne biakudia bua muntu udi unyema. 15 Bualu mbanyeme miele ya mvita, mbanyeme muele mutula, Mbanyeme buta bua mikete bunana, ne mbanyeme tshikisu tshia mvita. 16 Bualu mona tshivua Yehowa mungambile: “Mu tshidimu tshimue, bu bidimu bia muntu udibu bangate ku mudimu,1 buˆ tumbi buonso bua Keda c nebutue ku ndekelu. 17 Bedi ba mikete ba mu bena mvita ba ku ˆ Keda badi bashala nebikale bakese, bualu Yehowa Nzambi wa Isalele mmuakule.” ˆ Dıyi diamba bua Tshibandabanda tshia Tshikena kumona didi ne:1 d Mbua bualu kayi bunudi nuenu bonso babandile pa misaka ya nzubu?

22

YESHAYA 21:12–22:6 NSHAP. 21 a Yel 25:17, 23

b Yob 6:19 Yel 25:17, 23

c Gen 25:13 Mis 120:5 Mso 1:5 Yes 42:11 Yel 49:28 Yhz 27:21

 NSHAP. 22 d Yel 6:6 

Mulongo 2 a Yes 3:1 Yel 38:2 Mdi 4:9

b 2Bk 25:4, 5

c 2Bk 25:11

d Yel 4:19 Yel 8:18, 19 Yel 9:1

e Mik 1:8, 9

f Mik 7:4

g 2Bk 25:10

21:16 1 Anyi “tshibala bimpe bu mutu h muntu udibu bangate ku mudimu ubala”; mmumue ne: mu tshidimu tshijima. 22:1 1 Bimueneka ne: badi bakula bua Yelushalema. i

Neh 1:3

Gen 10:22

2Bk 16:9

2 Wewe uvua muwule tente ne kayumbayumba, Tshimenga tshia mutoyi wa bungi, tshimenga tshia masanka a bungi. Bantu bebe bavuabu bashipe kabavua babashipe ku muele wa mvita, Anyi bafue mu mvita to. a 3 Bakokeshi bebe bonso ba tshikisu mbanyeme pamue. b Bakabakuata mu buloko kabiyi bilomba buta bua mikete, Bonso bakasanganabu bakabakuata mu buloko, c Nansha muvuabu banyeme baye kule. 4 Ke bualu kayi ngakamba ne: ˆ “Umbushayi mesu enu kundi, Ne nendile bikole menemene. d Kanusuminyinyi ne kunsamba Bua dibutuka dia muana wa bakaji wa1 tshisamba tshianyi. e 5 Bualu ndituku dia tshimvundu, dia ditshimunyibua ne dia dipampakana, f Dia kudi Mukalenge Mutambe Bunene, Yehowa wa biluilu, Mu Tshibandabanda tshia Tshikena kumona. Kudi diupula dia tshimanu g Ne muadi ku mukuna. 6 Elama h udi wangata nsapu wende wa mikete Ne matempu a bantu ne tubalu,1 ˆ Ne Kı i udi ubulula2 ngabu. 22:4 1 Diakula dia mu kasala bu badi bakula bua muntu, pamuapa bua kuleja luse anyi kuditeka pa muaba wa bakuabu. 22:6 1 Anyi “bendeshi ba tubalu.” 2 Anyi “ulongolola.”

YESHAYA 22:7-24 7 Bibandabanda1 biebe bitambe buimpe Nebiuwule tente ne matempu a mvita, Ne tubalu netuele2 mualu wa mvita ku tshiibi, 8 Ne nebumbushe tshibuikilu tshia1 Yuda. “Mu dituku adi neutangile ku tshilaminu tshia bia mvita tshia Nzubu wa Ditu, a 9 nenumone matubu a bungi mu tshimanu tshia Tshimenga tshia Davidi. b ˆ Nenusangishe mayi a mu dijiba dia kuinshi. c 10 Nenubale nzubu ya mu Yelushalema, ne nenupule nzubu bua kukolesha lumbu. 11 Kadi nuenu nenuenze ˆ tshina tshia mayi pankatshi pa ˆ bimanu bibidi bua mayi a mu dijiba dia kale, kadi kanuakutangila kudi Mufuki wadi Munene, ne kanuakumona Yeye uvua muenze bualu ebu kale to. 12 Mu dituku adi, Mukalenge Mutambe Bunene, Yehowa wa biluilu, Neabikile muadi ne madilu, d Mitu mikungula ne divuala dia tshilamba tshikayabale. 13 Kadi, kudi ditshionkomoka ne masanka, Dishipa dia ngombe ne dishipa dia mikoko, Didia dia munyinyi ne dinua dia mvinyo. e ‘Tudiayi, tunuayi bualu malaba netufue.’” f 14 Pashishe Yehowa wa biluilu wakadisokolola ku matshi anyi ne: “‘Tshilema etshi katshiakubuikidibua bua bualu buenu too ne panudi nuenu nufua,’ g ke mudi Mukalenge Mutambe Bunene, Yehowa wa biluilu wamba.”

1146 NSHAP. 22 a 1Bk 7:1, 2

b 2Bk 25:9, 10 Yel 52:7

c Neh 3:15

d Yoe 2:17

e Yes 5:12 Yes 56:12 Amo 6:1, 4 Luk 17:27 Yak 5:5

f 1Ko 15:32

g Lew 26:31 Yes 1:11 Yel 15:1 Yhz 24:13

 Mulongo 2 a 2Bk 18:37 2Bk 19:2

b 2Bk 18:26, 37

c Gen 41:41, 42

22:7 1 Anyi “Bibatabata.” 2 Anyi “bendeshi ba tubalu nebele.” 22:8 1 Anyi “bukubi bua.” d

Est 8:15

Bua 3:7

15 Mona tshidi Mukalenge Mutambe Bunene, Yehowa wa biluilu, wamba: “Ndaku kudi mulami wa bintu eu, kudi Shebena, a udi utangila nzubu,1 umuambile ne: 16 ‘Ntshinyi tshiebe tshidi muaba eu? Nnganyi webe udi muaba eu, bua wewe kudiumbuila muaba wa kukujiikabu muaba eu?’ Yeye udi umbula muaba wende wa kumujiikabu muaba mutumbuke; udi udionduela muaba wa kuikishila1 mu mukuna wa dibue. 17 ‘Tangila! Yehowa neakukume panshi bibi menemene, wewe muntu, ne neakukuate bikole. 18 Bushuwa yeye neakuvunge bikole menemene ne neakuimanshe mu buloba bualabale bu ndundu wa kunaya. Muomu amu ke muwafuila, ne muomu amu ke muikala matempu ebe a butumbi, bundu kudi nzubu wa mfumuebe. 19 Nenkutule muanzu uudi nawu ne nenkuipate ku mudimu webe. 20 “‘Mu dituku adi, nembikile muena mudimu wanyi Eleyakima b muana wa Hilekiya, 21 nemmuvuadike muzabi webe, nemmusuike mukaba webe wa tshilamba bikole, c ne nemfile bukokeshi buebe mu tshianza tshiende. Yeye neikale tatu kudi badi basombele mu Yelushalema ne kudi nzubu wa Yuda. 22 Nenteke nsapi wa nzubu wa Davidi d pa dikaya diende. Yeye neakangule, kadi muntu nansha umue kakukanga; ne yeye neakange, kadi muntu nansha umue kakukangula to. 23 Nemmubueje bu mpopo mu muaba mushindame, ne nealue bu nkuasa wa bukalenge wa butumbi kudi nzubu wa tatuende. 24 Nebamukudike butu22:15 1 Anyi “dibalasa.” 22:16 1 Ku mua.: “muaba wa kusombela.”

1147 mbi1 buonso bua nzubu wa tatuende, ndelanganyi ne bana,2 malongo makese onso, malongo adi bu bibakudi, kabidi ne milondo minene yonso. 25 “‘Mu dituku adi,’ ke mudi Yehowa wa biluilu wamba, ‘nebumbushe mpopo udibu babueje mu muaba mushindame, a nebamukose ne neakuluke, ne bujitu buvuaye muambule nebubutuke, bualu Yehowa muine mmuakule.’” ˆ Dıyi diamba bua Tulo didi ne:b Elayi kabobo ka muadi, nueˆ nu mazuwa a Tashishi! c Bualu mbabutule dilobo; kakuena mushindu wa kubuelamu to. Mbabasokoluele bualu ebu ku buloba bua Kitima. d 2 Puwayi, nuenu badi basombele mu buloba bua ku muelelu kua mbuu. Mbakuwuje kudi bangenda mushinga ba ku Sidona e badi basabuka mbuu. ˆ 3 Ntete ya1 ku Shiho2 f yakayila ˆ pa mayi a bungi, Bintu binowa bia ku musulu wa Nile, lupetu luende, Yipetesha bisamba makasa. g 4 Umvue bundu, wewe Sidona, wewe muaba wa kusokomena wa mbuu, Bualu mbuu mmuambe ne: “Tshitu muanji kumvua mutubi bisama pa kulela, ne tshiena mulele, Anyi mukoleshe bansongalume anyi bansongakaji1 to.” h 5 Anu bu pavuabu bumvue lumu lua bualu bua Ejipitu, i

23

YESHAYA 22:25–23:12 NSHAP. 22 a Yes 22:15, 17  NSHAP. 23

6

b Yel 25:17, 22 Yel 47:4 Yhz 26:3 Yhz 27:2 Yoe 3:4 Amo 1:9, 10 Zek 9:3, 4

7

c 2Ku 9:21 Yhz 27:25

d Gen 10:2, 4 Yel 2:10 Yhz 27:6

8

e Gen 10:15 Yhz 27:8

f Yel 2:18

g Yhz 27:32, 33 Yhz 28:4

9

h Yel 47:4

i Yes 19:1, 16 

Mulongo 2 a Yhz 27:35

10

Yhz 28:19

b Yhz 28:2

11 c Dan 4:37 Yak 4:6

d Yes 23:1

22:24 1 Ku mua.: “bujitu.” 2 Anyi “ntonga.” 23:3 1 Ku mua.: “mamiinu a.” e 2 Mmumue ne: diboko dia musulu wa Nile. 23:4 1 Ku mua.: “bansongakaji batshidi tumama.” f

Yhz 26:14, 17

12

Bantu nebikale ne kanyinganyinga bua lumu lua bualu bua Tulo. a ˆ Sabukayi nuye ku Tashishi! Elayi kabobo ka muadi, nuenu badi basombele mu buloba bua ku muelelu kua mbuu! Etshi ke tshimenga tshivua ne disanka dia bungi katshia ku kale, katshia ku bikondo biatshi bia ku ntuadijilu anyi? Makasa ende avua amufikisha ku matunga a kule bua kusombelaku. Nnganyi udi mupangadije bualu ebu bua Tulo, Mupeshanganyi wa bifulu bia butumbi, Muena bangenda mushinga bavua bakokeshi, Muena bapanyishanganyi ba bintu bavuabu banemeka mu buloba bujima? b Yehowa wa biluilu muine mmupangadije bualu ebu, Bua kunyanga lutambishi luende bua bulengele buende buonso, Bua kupuekesha bonso bavuabu banemeka pa buloba bujima milongo. c Pitshila mu buloba buebe bu musulu wa Nile, wewe ˆ muana wa bakaji wa Tashishi. Kakuena kabidi dilobo1 nansha dimue. d Mmuolole tshianza tshiende pa mbuu; Mmunyukule makalenge. ˆ Yehowa mmutume dıyi bua kubutulabu miaba ya kusokomena ya Foinike. e Yeye udi wamba ne: “Kuakusanka kabidi to, f

Yhz 26:5, 15

Yhz 26:13

23:10 1 Anyi “dilobo didibu benzela anyi balongoluela mazuwa”; anyi pamuapa: “dibungu.”

YESHAYA 23:13–24:6 Wewe udibu bakengeshe, muana wa bakaji wa Sidona utshidi kamama. Juka, sabuka uye ku Kitima. a Nansha kuoku aku kuakupeta dikisha to.” 13 Tangilayi! Buloba bua bena Kasada. b ˆ Etshi ke tshisamba, Ashu c kavua tshisamba to, Bavua bamuvuije muaba wa nyama itu iya mu tshipela. Mbimanyike bibumba biabu bia kutshintshimikangana nabi; Mbashimbule bibumba biende bikolesha, d Bamuvuija muaba wa bikulu. 14 Elayi kabobo ka muadi, nueˆ nu mazuwa a Tashishi, Bualu mbabutule muaba wenu wa kusokomena. e 15 Mu dituku adi nebapue Tulo muoyo bua bidimu 70, f bu bule bua matuku a muoyo1 a mukalenge umue. Ku ndekelu kua bidimu 70, nebienzekele Tulo bu mu musambu wa ndumba wa ne: 16 “Angata lunzenze, nyunguluka tshimenga, wewe ndumba udibu bapue muoyo. Imba lunzenze luebe bimpe menemene; Imba misambu ya bungi, Bua bakuvuluke.” 17 Ku ndekelu kua bidimu 70, Yehowa neatume ntema yende kudi Tulo, ne yeye neapingane ku difutu diende ne neende bundumba ne makalenge onso a pa buloba adi pa mutu pa buloba. 18 Kadi makasa adiye upeta ne difutu diende nebilue tshintu tshia tshijila kudi Yehowa. Kabakubilama anyi kubiteka muaba kampanda to, bualu difutu diende nedikale dia badi basombele kumpala kua Yehowa, bua badie 23:15 1 Ku mua.: “matuku.”

1148 NSHAP. 23 a Yhz 27:6 b Yes 13:19 Hab 1:6

c Yes 10:12 Nah 3:18 Sef 2:13

d Yhz 26:8, 9 e Yes 23:1 f Yel 25:8, 11 Yel 27:3, 6

 Mulongo 2 a Yes 60:5 

NSHAP. 24 b Yes 5:5 Yel 4:6 Yhz 6:6

c 2Bk 21:13 d Dut 28:63, 64 Neh 1:8 Yel 9:16

e Yhz 7:12, 13 f Lew 26:31 Dut 29:28

g Yel 4:28 Mdi 1:4

h Lew 18:24 Nom 35:33, 34 2Ku 33:9 Yel 3:1 Yel 23:10, 11 Mdi 4:13

i 2Bk 22:13 Dan 9:5

j Mik 3:11 k Eks 19:3, 5 Eks 24:7 Yel 31:32 Yel 34:18-20

l Lew 26:15, 16

bukute ne bavuale bilamba bilenga. a Monayi! Yehowa udi ushiya ditunga1 munda mutupu ne udivuija buloba bua munda mutupu. b Udi udikudimuna2 c ne utangalaja badi basombelamu. d 2 Nebikale muomumue bua bantu bonso: Bua bantu ne bua muakuidi kabidi, Bua muena mudimu ne bua mfumuende, Bua muena mudimu mukaji ne bua mukalenge wende mukaji, Bua musumbi ne bua musumbishi, Bua musombeshi ne bua musombi, Bua mufidi wa dibanza ne bua muangatshi wa dibanza. e 3 Nebashiye buloba munda mutupu menemene; Nebabupawule buonso bujima, f Bualu Yehowa mmuambe ˆ dıyi edi. 4 Buloba budi budila;1 g budi buenda bunyana. Buloba budi bumenesha bintu budi bufubidila; budi buenda bujimina. Bantu banene ba mu buloba badi bafubidila. 5 Mbanyange buloba kudi badi basombelamu, h Bualu mbasambuke mikenji, i ˆ Bashintulule meyi ne mikandu, j Ne bashipe tshipungidi tshia kashidi.1 k 6 Ke bualu kayi mulawu udi ubutula buloba, l

24

24:1 1 Anyi “buloba.” 2 Anyi “Udi wandamuna mpala wadi.” 24:4 1 Anyi pamuapa: “budi buma.” 24:5 1 Anyi “kale.”

1149

7

8

9

10

11

12

13

14

Ne badi basombelamu badi ne dipila. Ke bualu kayi badi basombele mu buloba mbakepele, Ne bantu bakese menemene ke badi bashale. a Mvinyo mupiamupia udi udila,1 muonji wa tumuma tua mvinyo udi ufubidila, b Ne bena muoyo wa disanka bonso badi batua mikemu. c Disanka dia ngoma ya ku bianza ndijike; Mutoyi wa banangi ba masanka mmutue ku ndekelu; Tshiona tshia disanka tshia lunzenze ntshijike. d Badi banua mvinyo kakuyi musambu, Ne maluvu makole adi alua bululu kudi badi baanua. Tshimenga tshidi tshishale munda mutupu ntshiupuke; e Nzubu yonso mmukange bua muntu nansha umue kabuedimu. Badi bela lubila bua mvinyo mu misesu. Masanka onso mmajimine; Disanka dia buloba ndijike. f Tshimenga ntshishale anu bibundu; Mbazaze tshiibi tshilue mushiki wa bisunsukile. g Bualu nebikale nunku mu buloba, munkatshi mua bukua bantu: Bu padibu banyukula mutshi wa olive, h Bu dipumbulula padi dipuola dia tumuma tua mvinyo ditua ku ndekelu. i ˆ Nebabandishe dıyi diabu, Nebele mbila ne disanka. Nebamanyishe bunene bua Yehowa kumbukila ku mbuu.1 j

24:7 1 Anyi pamuapa: “udi uma.” 24:14 1 Anyi “ouest.”

YESHAYA 24:7-20 NSHAP. 24 a Dut 4:27 Dut 28:15, 62

b Yel 8:13 Yoe 1:10

c Yes 32:12 d Yel 7:34

e 2Bk 25:8-10

f Mdi 5:15 g Yes 32:14 Yel 9:11 Mdi 1:4 Mdi 2:8, 9

h Dut 24:20 i Yel 6:9 Yhz 6:8

j Yes 40:9 Yel 31:12 Yel 33:10, 11

 Mulongo 2 a Yes 43:5 b Yes 11:11 Yes 60:9

c Eks 15:11 Ezl 9:15 Mis 145:7 Bua 15:3

d Yel 9:2, 3 e Yel 8:3 Yhz 14:21

f Yel 48:44 g Yel 4:24 h 2Bk 21:16 2Ku 36:15, 16 Yel 14:20

15 Ke bualu kayi nebatumbishe Yehowa mu tshitupa tshia buloba tshia butoke;1 a Mu bidiila2 bia mu mbuu neˆ batumbishe dına dia Yehowa Nzambi wa Isalele. b 16 Kumbukila ku ntengu ya buloba tudi tumvua bimba ne: “Butumbi1 buikale kudi Muakane!” c Kadi ndi ngamba ne: “Ndi ngenda nnyana, ndi ngenda nnyana! Diakabi dianyi! Batungidianganyi mbenze malu a tshitungu; Ne tshitungu, batungidianganyi mbenze malu a tshitungu.” d ˆ 17 Buowa bukole ne majimba ne mateyi mbikuindile, wewe udi musombele mu buloba ebu. e 18 Muntu udi unyema tshiona ˆ tshia buowa bukole neakuluke mu dijimba, Ne muntu udi upatuka mu dijimba neakuatshibue mu buteyi. f Bualu nebakangule biibi bia ˆ mayi a bungi bia muulu, Ne bishimikidi bia buloba nebikanke. 19 Buloba mbupandike bipese; Buloba mbunyukudibue; Buloba budi busuba bikole menemene. g 20 Buloba budi butetuka bu muntu mukuatshike maluvu, Ne budi butua panyima butua kumpala bu kamutanda mu lupepele. Dishipa diabu dia mikenji ndibunemene bujitu bikole, h Ne nebukuluke, bua kabujuki kabidi nansha. 24:15 1 Anyi “ku est.” 2 Anyi “bisanga.” 24:16 1 Anyi “Bulengele.”

YESHAYA 24:21–25:8 21 Mu dituku adi Yehowa neatume ntema yende kudi tshiluilu tshia muulu mutumbuke Ne kudi bakalenge ba buloba pa buloba. 22 Nebabasangishe kaba kamue Bu bena buloko basangisha mu tshina, Ne nebabakangile mu buloko bua muinshi mua buloba; Panyima pa matuku a bungi nebatume ntema kudibu. 23 Ngondo udi tshitongatonga neumvue bundu, ˆ Ne dıba didi dikenka nediumvue bundu, a Bualu Yehowa wa biluilu mmulue Mukalenge b mu mukuna wa Siona c ne mu Yelushalema, Muikale ne butumbi kumpala kua bakulu ba tshisamba tshiende.1 d Wewe Yehowa, udi Nzambi wanyi. Ndi nkusamuna, ndi ntumbiˆ sha dına diebe, Bualu udi muenze malu a kukema, e Malu malongolola1 katshia ku bikondo bia kale, f Mu lulamatu, g mu kueyemenyibua. 2 Bualu udi muvuije tshimenga mushiki wa mabue, Muvuije tshimenga tshikolesha bikulu bidi bienda bivingutuka. Tshibumba tshia muntu wa ku babende katshiena kabidi tshimenga to; Kabakutshibakulula kabidi nansha. 3 Ke bualu kayi tshisamba tshia bukole netshikutumbishe; Tshimenga tshia bisamba bia tshikisu netshikutshine. h

25

24:23 1 Ku mua.: “kumpala kua bakulu bende.” 25:1 1 Anyi “Mapangadija.”

1150 NSHAP. 24 a Bua 21:23

b Mis 97:1 Bua 11:17

c Mis 132:13 Yes 12:6 Yoe 3:17 Mik 4:7 Zek 2:10

d 1Bk 8:11 

NSHAP. 25 e Mis 40:5 Mis 98:1 Mis 107:8 Mis 145:1, 4

f Mis 33:11

g Dut 32:4 Neh 9:33

h Mis 46:10 Mis 66:3 Yhz 38:23

 Mulongo 2 a Mis 46:1 Nah 1:7 Sef 3:12

b Mis 91:1 Mis 121:5-7 Yes 49:10

c Yes 11:9 Yes 65:25

d Mis 72:16 Mis 85:11, 12 Yel 31:12

e Hos 13:14 1Ko 15:54 2Tm 1:10 Bua 20:14

f Yes 35:10 Bua 7:17 Bua 21:4

4 Bualu udi mulue muaba mukolesha wa kusokomena kudi mupuekele, Muaba mukolesha wa kusokomena kudi mupele mu dikenga diende, a Muaba wa kunyemena mvula wa tshipupu, Ne dileji ku munya mukole. b Padi ditayika dia bena tshikisu dikale bu mvula wa tshipupu ututa ku tshimanu, 5 Bu luya mu buloba bume, Wewe udi utalaja diyoyo dia benyi. Anu mudi dileji dia ditutu ditalaja luya, Ke mudibu bakoseshe musambu wa bena tshikisu. 6 Mu mukuna eu c Yehowa wa biluilu nealongoluele bukua bantu buonso Didia dia disanka dia biakudia bimpe menemene, d Didia dia disanka dia mvinyo muimpe menemene,1 Dia biakudia bimpe menemene biuwule ne buongo bua mu mifuba, Dia mvinyo muimpe menemene mutaata. 7 Mu mukuna eu yeye neumbushe1 tshilamba tshidi tshibuikila bukua bantu buonso Ne tshibuikilu2 tshidi tshilukila pa bisamba bionso. 8 Neamine1 lufu kashidi, e Ne Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa neakupule biˆ nsonji ku mesu kua bantu bonso. f Neumbushe bundu bua bantu bende pa buloba bujima, 25:6 1 Anyi “dia mvinyo muladika ndala.” 25:7 1 Ku mua. “neamine.” 2 Anyi “tshilamba tshikudika.” 25:8 1 Anyi “Neajimije.”

1151 Bualu Yehowa muine mmuambe bualu ebu. 9 Mu dituku adi nebambe ne: “Tangilayi! Eu udi Nzambi wetu! a Tudi bamutekemene, b Ne yeye neatupandishe. c Eu udi Yehowa! Tudi bamutekemene. Tuikalayi ne disanka ne tusankayi bua lupandu lua kudiye.” d 10 Bualu tshianza tshia Yehowa netshikale pa mukuna eu, e Ne Moaba neadiatakajibue mu muaba wende f Bu tshisonsa tshidiatakaja mu mushiki wa tumvi. 11 Neatutamu bianza biende Bu mudi muowedi ututa bianza biende bua kuowela, Ne yeye neapuekeshe didibandisha diende g Ne dinyungisha dipiluke dia bianza biende. 12 Tshimenga tshikolesha, pamue ne bimanu biebe bile bia bukubi, Neatshiele panshi; Neatshikulule mu buloba, mu lupuishi mene. Mu dituku adi nebimbe musambu eu h mu buloba bua Yuda ne: i “Tudi ne tshimenga tshikole. j Bimanu biatshi ne bibumba biatshi bikole yeye udi ubivuija lupandu. k 2 Kangula biibi l bua tshisamba tshia buakane tshimone mua kubuela, Tshisamba tshidi tshilame bienzedi bia lulamatu. 3 Neukube badi bakueyemena ne muoyo mujima;1 Neubapeshe ditalala didi kadiyi dijika, m

26

YESHAYA 25:9–26:10 NSHAP. 25 a Yes 25:1

4 b Mis 37:34 Mis 146:5

c Mik 7:7

5

d Mis 20:5 Sef 3:14, 15

e Mis 132:13, 14 Yes 12:6

f Yes 15:1 Sef 2:9

g Yel 48:29 Yak 4:6



6

NSHAP. 26 h Eks 15:1 2Sm 22:1 Yes 12:5

7

i Yel 33:10, 11 j Mis 48:2, 12 k Yes 60:18

8

Zek 2:4, 5

l Yes 60:11 m Mis 119:165 Yes 54:13 Flp 4:6, 7



9

Mulongo 2 a Mis 9:10 Yel 17:7

b 2Ku 20:20 Mis 62:8 Nsu 3:5

c Dut 32:4, 31 d Mis 63:6 Mis 119:62 Luk 6:12

e Mis 9:8

26:3 1 Anyi pamuapa: “badi ne meji adi kaayi mua kunyungishibua.” f

Mis 58:10, 11 Mis 85:11, 13 Mis 96:13 Mis 97:2 Yes 61:11 Mis 106:43

10

Bualu badi bakueyemena wewe. a Eyemenayi Yehowa bua kashidi, b Bualu Yah1 Yehowa udi Dibue dia tshiendelele. c Bualu mmupuekeshe bantu badi basombele muaba mutumbuke, tshimenga tshidi kuulu. Udi utshipuekesha panshi, Udi utshipuekesha panshi pa buloba; Udi utshiela panshi mu lupuishi. Dikasa neditshidiate, Makasa a bakengi, bidia bia makasa a bapuekele.” Njila wa muntu muakane mmululame.1 Bualu wewe udi muena bululame, Neulandakaje njila wa bantu bakane. Yehowa wetu, patudi tulonda ˆ njila wa meyi ebe a dilumbuluisha, Ditekemena dietu didi kuudi. ˆ Tudi1 tujinga dına diebe ne tshivulukilu2 tshiebe bikole. Butuku, meme yonso mujima1 ndi nkujinga bikole, Eyowa, muoyo2 wanyi udi utungunuka ne kukukeba; d ˆ Bualu padiku meyi a dilumbuluisha adi afuma kuudi bua buloba, Badi basombele mu buloba badi balonga buakane. e Nansha bobu baleje muntu mubi bulenga, Kakulonga buakane nansha. f

ˆ 26:4 1 “Yah” ntshikepeshilu tshia dına dia Yehowa. 26:7 1 Anyi “mmulandakane.” 26:8 1 Anyi “Ne anyima wetu tudi.” 2 Mmumue ne: bua bavuluke, bamaˆ nyishe Nzambi ne dına diende. 26:9 1 Anyi “ne anyima wanyi.” 2 Anyi “nyuma.”

YESHAYA 26:11-21

11

12

13

14

15

16

17

Nansha mu buloba bua bululame, yeye neenze malu mabi, a Ne kakumona butumbi bua Yehowa to. b Yehowa wetu, tshianza tshiebe ntshiela muulu, kadi bobu kabena batshimona to. c Nebamone tshisumi tshiudi natshi bua bantu bebe ne nebafuishibue bundu. Eyowa, kapia kadi kalongoluela baluishi bebe nekaboshe. Yehowa wetu, neutupeshe ditalala, d Bualu malu onso atudi benze Wewe udi mutukumbajilawu. Yehowa Nzambi wetu, bamfumu bakuabu mbatukokeshe, e ˆ Kadi tudi tutela anu dına diebe. f Mbafue; kabakuikala ne muoyo to. Kabena ne bukole mu lufu, kabakubika to. g Bualu wewe udi mutume ntema yebe kudibu Bua kubabutula ne kujimija tshivulukilu tshiabu tshionso. Yehowa wetu, udi mudiundishe tshisamba, Udi mudiundishe tshisamba; Udi muditumbishe. h Udi mualabaje mikalu yonso ya buloba bikole menemene. i Yehowa wetu, bakalua kuudi pavuabu mu dikenga; Bavua bupumune masambila abu banungana pauvua mubanyoke. j Anu bu mukaji udi ne difu udi ukeba kulela Muikale ne didinyenga dia pa kulela ne wela mbila mu didinyenga,

1152 NSHAP. 26 a Yel 2:7 Hos 11:7

18

b Mis 28:5 Yes 5:12

c Yes 6:9

d Yes 57:19 Yel 33:6, 7

19

e 2Ku 12:7, 8

f 2Tm 2:19

g Yel 51:39

h Yes 60:21

20 i 1Bk 4:21

j Mis 78:34, 35 Hos 5:15

 Mulongo 2 a Yes 25:8 Hos 13:14 ˆ 12:26 Mak Yne 5:28, 29 Yne 11:24, 25 Bz 24:15 1Ko 15:21 1Ts 4:14 Bua 20:12, 13

b Gen 3:19

c Gen 7:15, 16 Eks 12:22, 23 Nsu 18:10

d Mis 27:5 Mis 91:4

21

Ke mutudi bua bualu buebe, Yehowa wetu. Tuvua bimite mafu, tuetu kumvua bitusama bua kulela, Kadi tudi anu bu badi balele lupepele. Katuena bapeteshe buloba lupandu, Ne muntu nansha umue ki mmuledibue bua kusombela mu buloba to. “Bafue bebe nebikale ne muoyo. Bitalu bianyi nebijuke.1 a Tabalayi ne elayi mbila ne disanka, Nuenu badi basombele mu lupuishi! b Bualu lumuma luebe ludi bu lumuma lua mu dinda,2 Ne buloba nebulekele badi kabayi ne bukole mu lufu bapingana ku muoyo.3 Ndayi, nuenu bantu banyi, buelayi mu nzubu yenu ya munda, Ne kangayi biibi panyima penu. c Sokomayi bua mutantshi mukese Too ne padi tshiji tshikole tshipita.1 d Bualu monayi! Yehowa udi ufumina muaba wende Bua kulumbuluisha badi basombele mu buloba bua tshilema tshiabu, Ne buloba nebuele diela diabu dia mashi panshi patoke Ne kabuakubuikila kabidi bashipibue babu nansha.”

26:19 1 Ku mua.: “Tshitalu tshianyi netshijuke.” 2 Anyi pamuapa: “lumuma lua bisonsa (tshisonsa tshia move).” 3 Anyi “nebulele badi kabayi ne bukole mu lufu.” 26:20 1 Anyi “diedibua patoke dipita.”

1153

27

2

3

4

5

6

7

Mu dituku adi Yehowa, muikale ne muele wende wa mvita mukole, munene ne wa bukole, a Neatume ntema yende kudi Leviyatane,1 nyoka udi ufinunuka, Kudi Leviatane, nyoka udi wenda uditonya, Ne neashipe nyama munene wa mu mbuu. Mu dituku adi numuimbile ne:1 “Budimi bua tumuma tua mvinyo bua mvinyo udi usaba ntutu! b Meme, Yehowa, ndi mmukuba. c ˆ Dıba dionso ndi mmumiamiˆ na mayi. d Ndi mmukuba butuku ne munya, Bua muntu nansha umue kamuenzedi bibi to. e Tshiji tshikole katshiena munda muanyi to. f Nnganyi wansongakaja ne ˆ tumitshi tua meba ne bisuku bua kuluangana nabi? Nembidiatakaje ne nembitue kapia bionso pamue. Biobi kabiyi nanku, akuate bikole ku muaba wanyi wa kusokomena. Akebe nanyi ditalala; Akebe nanyi ditalala.” Mu matuku atshilualua Yakoba neele miji, Isalele neele bilongo ne neasampile, g Ne nebuwuje buloba ne bia pa madimi. h Badi ne bua kumukuma ne mukumu wa muntu udi umukuma anyi? Peshi badi ne bua kumushipa bu ne dishipa dia bashipibue bende anyi?

YESHAYA 27:1-12 NSHAP. 27 a Dut 32:41 Yel 47:6

b Mis 80:8 Yes 5:1 Yel 2:21

c Dut 33:29 d Yes 35:6 Yes 41:18 Yes 58:11

e Mis 121:4 Yes 46:3, 4

f Mis 85:2, 3 Yes 12:1

g Yhz 39:25 Hos 14:5

h Yes 60:21, 22 Yel 30:18, 19

 Mulongo 2 a Yel 4:11 Yhz 13:13

b Yes 4:4 Yes 48:10

c Mik 5:13, 14 d Yes 6:11, 12 Yel 26:18 Mdi 2:5 Yhz 36:4

e Yes 32:14 f Dut 32:28 Yes 1:3 Yel 4:22 Hos 4:6

g 2Ku 36:15, 16 Yhz 9:9, 10

h Nom 34:2, 5

27:1, 9, 12 1 Tang. Diumv. 27:2 1 Badi pamuapa bakula bua Isalele, mutela i apa bu muntu mukaji ne mufuanyikija ne budimi bua tumuma tua mvinyo.

Dut 30:3 Neh 1:9 Yes 11:11, 12 Amo 9:14

8 Wewe neuluangane nende ne muadi udi ubazula pawamuipata. Yeye neamuipate ne tshipepele tshiende tshikole dituku dia lupepele lua ku est. a 9 Nunku, mu mushindu eu nebabuikile tshilema tshia Yakoba, b Ne etshi ke tshikala tshipeta tshionso padi mpekatu wende umbushibua: Neavuije mabue onso a tshioshelu Bu mabue a lupemba adibu bavingutule, Ne kabakushiya makunji a tshijila1 anyi bioshelu bia musenga wa manananshi to. c 10 Bualu tshimenga tshikolesha netshishale munda mutupu; Nebalekele mpata ya kudishila nyama ne nebayishiye bu tshipela. d Muomu amu muana wa ngombe neadie mashinde ne nealalamu Ne neadie matamba a mitshi yende. e 11 Padi tumatamba tuende tuma, Bakaji nebalue ne nebatukose, Batemesha natu kapia. Bualu bantu aba kabena ne dijingulula dia malu to. f Ke bualu kayi Mufuki wabu kakubafuila luse to, Ne Yeye uvua mubenze kakubaleja bulenga to. g 12 Mu dituku adi Yehowa neakume bimuma kumbukila ku ˆ mayi a Musulu2 adi apueka too ne ku Kasulu ka tshilonda nkoka1 ka mu Ejipitu, h ne nenusangishibue muntu ku muntu, nuenu bantu ba Isalele. i 27:12 2 Mmumue ne: musulu wa Pelata.

YESHAYA 27:13–28:11 13 Mu dituku adi nebele mpungi munene, a ne bantu badi bajimiˆ na mu buloba bua Ashu b ne badi bamuangalake mu buloba bua Ejipitu c nebalue ne nebinamine Yehowa ku mukuna wa tshijila mu Yelushalema. d Diakabi dikale kudi tshifulu tshia butumbi1 tshia didileja2 tshia bakuatshiki ba maluvu ba Efelayima e Ne kudi tshilongo tshidi tshifubidila tshia bulengele bua butumbi buatshi, Tshidi pa mutu wa tshibandabanda tshia bufuke tshia bantu badi mvinyo mupite bukole! 2 Monayi! Yehowa udi ne muntu wa bukole ne makanda. Bu mvula mukole wa mabue ne makubakuba, tshipepele tshikole tshidi tshibutula, ˆ Bu mvula mukole wa mayi a bungi wa mipenyi ne makubakuba, Yeye neatshizake panshi pa buloba ne bukole bua bungi. 3 Bifulu bia bukalenge bia didileja2 bia bakuatshiki ba maluvu ba Efelayima Nebabidiatakaje muinshi mua makasa. f 4 Ne tshilongo tshidi tshifubidila tshia bulengele bua butumbi buatshi, Tshidi pa mutu wa tshibandabanda tshia bufuke, Netshilue bu kamuma ka mfigi ka ntuadijilu kumpala kua muvu wa luya lukole.1 Padi muntu ukamona, udi ukamina diakamue padiku mu tshianza tshiende.

28

1154 NSHAP. 27 a Yes 49:22 Yes 62:10

b 2Bk 17:6 Yes 11:16 Hos 9:3

c Yel 43:4, 7 Zek 10:10

d Yes 2:3 Yes 25:6 Yes 52:1 Yel 3:17

 NSHAP. 28 e Yes 7:2

f 2Bk 17:6 Yes 17:3

 Mulongo 2 a Yes 11:16

b Mis 18:34 Mis 68:35

c 2Bk 16:10, 11

28:1 1 Pamuapa badi bakula bua tshimamuende wa bukalenge, Samalea. d 28:1, 3 2 Anyi “lutambishi; diambu.” ´ ´ 28:4 1 Anyi “ete.”

Yel 5:31

2Bk 21:13 Yes 28:17 Mdi 2:8

5 Dituku adi Yehowa wa biluilu nealue tshifulu tshia butumbi tshia lumu ne tshikata tshia bilongo tshilengele kudi bashadile ba bantu bende. a 6 Nealue nyuma wa kulumbuluisha kuakane kudi udi usomba bua kulumbuluisha ne mpokolo wa makanda kudi badi bakandamena mvita idibu babela ku tshiibi. b 7 Nansha bantu aba kabidi badi bapambuka bua mvinyo; Maluvu abu makole adi abatetuisha. Muakuidi ne muprofete badi bapambuka bua maluvu makole; Mvinyo udi ubatatakaja, Ne badi batetuka bua maluvu abu makole; Tshikena kumona tshiabu tshidi tshibapambuisha, Ne badi balenduka mu dilumbuluisha. c ˆ 8 Bualu mesa abu mmuwule tente ne bilushi bia bukoya, Kakuena muaba udibi kabiyipu. 9 Muntu neapeshe nganyi dimanya, Ne muntu neumvuije nganyi mukenji eu? Mbadibu bafuma ku dilekesha dibele, Badibu bafuma ku diumbusha ku mabele anyi? 10 Bualu eu udi “mukenji pa mukenji, mukenji pa mukenji, Nshinga pa nshinga, nshinga pa nshinga,1 d Ndambu apa, ndambu papa.” 11 Nunku ku diambuluisha dia badi bakula bakukumina1 ne 28:10 1 Anyi “Nshinga wa kupima nende bule pa nshinga wa kupima nende bule, nshinga wa kupima nende bule pa nshinga wa kupima nende bule.” 28:11 1 Ku mua.: “ne mushiku udi ukukumina.”

1155 dia muakulu muenyi, yeye neakule ne bantu aba. a 12 Wakabambila musangu kampanda ne: “Eu ke muaba wa kuikishila. Udi mupungile ikishe; eu ke muaba wa kupetuluila bukole,” kadi bobu bakabenga bua kuteleja. b ˆ 13 Nunku, dıyi dia Yehowa kudibu nedikale nunku: “Mukenji pa mukenji, mukenji pa mukenji, Nshinga pa nshinga, nshinga pa nshinga,1 c Ndambu apa, ndambu papa,” Bua padibu benda, Nebatetuke, nebadishinde tshianyima, Nebatshibuke, nebakuluke mu buteyi ne nebakuatshibue. d ˆ 14 Nunku telejayi dıyi dia Yehowa, nuenu baditumbishi, Nuenu bamfumu ba bantu aba ba mu Yelushalema, 15 Bualu nuenu balumiana nudi nuamba ne: “Tudi badie tshipungidi ne Lufu, e ˆ Ne tudi bapunge dıyi1 ne Lukita.2 ˆ Padi mayi a nkuaka mukole adi apasalala apita, Kaakufika kutudi, Bualu tudi bavuije dishima tshinyemenu tshietu Ne tudi basokome mu mafi.” f 16 Nunku Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa udi wamba ne: “Tangilayi ndi nteka dibue diteta bu tshishimikidi mu Siona, g

YESHAYA 28:12-21 NSHAP. 28 a Dut 28:49, 50 Yel 5:15 1Ko 14:21

b Mis 81:10, 11

17

c Yes 28:17

d 2Ku 36:15, 16 Yes 8:14, 15

e Yes 28:18

18

f Yes 30:9, 10

g Mis 118:22 

Mulongo 2

19

a Mat 21:42

ˆ 12:10 Mak Luk 20:17 Bz 4:11

b Ef 2:19, 20

20 c Lom 9:33 Lom 10:11 1Pt 2:4, 6

21 d 2Bk 21:13

e Yel 11:20

f Yes 28:15

28:13 1 Anyi “Nshinga wa kupima nende bule pa nshinga wa kupima nende bule, nshinga wa kupima nende bule pa g nshinga wa kupima nende bule.” 28:15 1 Anyi pamuapa: “bakumbaje tshikena kumona.” 28:15, 18 2 Anyi “Sheoh le,” mmumue ne: lukita lua bukua bantu buonso. Tang. Diumv.

Yes 24:1

Yos 10:8-14 2Sm 5:20 1Ku 14:10-16

Dibue dia mu ditumba a dia mushinga mukole dia tshishimikidi tshikole. b Muntu udi uleja ditabuja kakupampakana nansha. c Nemvuije kulumbuluisha kuakane nshinga wa kupima nende bule d Ne buakane tshiamu tshia kuludika natshi.1 e Mvula wa mabue neakombe tshinyemenu tshia mashimi, ˆ Ne mayi neuwule muaba wa kusokomena. Nebashipe tshipungidi tshinudi badie ne Lufu, ˆ Ne dıyi dinudi bapunge ne Lukita2 kadiakuimana. f ˆ Padi mayi a nkuaka mukole adi apasalala apita, Neanuboze. Misangu yonso idiwu apita, Neanukombe; g Bualu neapite ku dinda ne ku dinda, Mu munya ne butuku. ˆ Anu buowa bukole ke buabafikisha ku dijingulula tshivuabu bumvue.”1 ˆ Bualu bulalu mbuıpi bikole bua kudiololapu, Ne tshilamba tshiluka tshia kudibuikila ntshikese bikole bua kudivungilamu. Bualu Yehowa neajuke bu muakajukaye ku mukuna wa Pelasima; Neajukile kuulu bu muakenzaye mu tshibandabanda1 tshidi pabuipi ne Gibeona, h Bua amone mua kuenza tshienzedi tshiende, tshienzedi tshiende tshia dikema,

28:17 1 Anyi “nshinga wa tshiamu tshia plomb.” 28:19 1 Anyi pamuapa: “Padiˆ bu bajingulula, nebumvue buowa bua dikema.” 28:21 1 Anyi “tshibatabata.”

YESHAYA 28:22–29:4

22

23

24

25

26

27

Ne bua amone mua kukumbaja mudimu wende, mudimu wende utu kawuyi muanji kuenzeka. a Nunku kanuseki to, b Bua kabalu kukolesha kabidi nkanu idibu banusuike, Bualu ndi mumvue bualu ebu kudi Mukalenge Mutambe Bunene, Yehowa wa biluilu, Ne: mbapangadijile ditunga dijima1 kabutu. c ˆ Filayi matshi, telejayi dıyi dianyi; Teyayi ntema, umvuayi tshindi ngamba. Muntu udi usekuna udi utungunuka ne kusekuna dituku dijima kumpala kua yeye kukuna mamiinu anyi? Udi utungunuka ne kubundulula ne kulandakaja buloba buende anyi? d Padiye mumane kulandakaja pa mutu pabu, Kena umiamina ntete ya kimen mufiike ne ukuna tshisonsa tshia kimen anyi? Ne yeye kena ukuna ntete ya ´ ble, ya mponda, ne ya orje mu miaba yayi Ne umiamina ntete ya epotre1 e ku mielelu anyi? Bualu Yeye udi umulongesha1 mu mushindu muimpe; Nzambi wende udi umuyisha. f Bualu kabatu bazaaza kimen mufiike ne tshintu tshia kushipula natshi to, g Ne kabatu bapitshishila lukata lua ditempu pa kimen to. Kadi, batu batuta kimen mufiike ne mutshi,

1156 NSHAP. 28 a Mdi 2:15 Hab 1:5-7

28

b 2Ku 36:15, 16 Yel 20:7

c Yes 10:23 Yes 24:1

d Mis 30:5

29

Mis 103:9 Mik 7:18

e Eks 9:31, 32 Yhz 4:9

f Mis 119:71

29

g Yes 41:15 Amo 1:3

 Mulongo 2 a Mis 103:9 Yes 21:10 Mik 7:18

2

b Lew 26:44 Yel 10:24

c Mis 40:5 Yel 32:19 Lom 11:33



3

NSHAP. 29 d 2Sm 5:7, 9

e Dut 16:16

4 f Dut 28:53-55

g Yes 51:19 Mdi 1:4

h Yel 15:14

28:22 1 Anyi “buloba bujima.” 28:25 ´ 1 Ntete ya ble ya mushindu mukuabu. i 28:26 1 Anyi “umubela; umunyoka.”

Sef 1:7

2Bk 24:11 2Bk 25:1

Ne batuta kimen ne mulangala. Muntu utu uzaza ntete bua diampa anyi? ` Too, kena uyishipula anu kuyishipula to; a Padiye ubungulujilapu lukata lua ditempu diende ne tubalu tuende, Kena uyizaza to. b Bualu ebu kabidi budi bufumina kudi Yehowa wa biluilu, Muena lungenyi ludi lukemesha,1 Udi muenze malu adi manene.2 c “Diakabi dikale kudi Aliele,1 Aliele, tshimenga tshivua Davidi mutudile! d Tungunukayi ku tshidimu ne ku tshidimu; Dilondangana dia bibilu bia masanka e ditungunuke. Kadi nentumine Aliele dikenga, f Ne nekuikale madilu ne muadi, g ˆ Ne yeye nealue kundi bu dıku dia tshioshelu tshia Nzambi. h Nengase tshitudilu tshinyunguluke ku nseke yonso bua kukuluisha, Ne nenkutshintshimike ne lupangu lua mitshi Nenkuimanyikile bintu bia kukutshintshimika nabi. i Neupuekeshibue; Newakuile panshi pa buloba, Ne malu awamba lupuishi neluapangishe bua kumvuikawu.

28:29 1 Anyi “dilongolola didi dikemesha.” 2 Anyi “Ne muena meji adi ambuluisha a dikema.” 29:1 1 Diumvuiˆ ja pamuapa: “Dıku dia tshioshelu tshia Nzambi,” bakula pamuapa bua Yelushalema.

1157

5

6

7

8

ˆ Dıyi diebe nedifumine panshi pa buloba a ˆ Bu dıyi dia muena lubuku, ˆ Ne meyi ebe neafumine mu lupuishi bu miadi ya tunyunyi. Musumba wa bena lukuna1 bebe newikale bu kapuishipuishi kafinunuke, b Musumba wa bakokeshi ba tshikisu anu bu bisote bidi bipepuka. c Ne bualu ebu nebuenzeke musangu umue, mu mupoˆ di wa dısu. d Yehowa wa biluilu neatume ntema yende kuudi Ne makubakuba ne dikanka dia buloba ne mutoyi mukole, Ne mvula wa tshipupu ne tshipepele tshikole ne ndimi ya kapia kadi kabutula.” e Pashishe musumba wa bisamba bionso bidi biela Aliele mvita, f Bonso badi bamuela mvita, Bibumba bia kumutshintshimika nabi, Ne badi bamukebela dikenga, Neulue bu tshilota, tshikena kumona tshia butuku. Eyowa, nebikale anu bu padi muntu udi ne nzala ulota ne: udi wenda udia, Kadi udi utabala muikale ne nzala,1 Ne bu padi muntu muikale ne nyota ulota ne: udi weˆ nda unua mayi, Kadi udi utabala mutshioke ne muikale ne nyota.2 Ke muenzekelabi musumba wa bisamba bionso

YESHAYA 29:5-14 NSHAP. 29 a Yes 51:23

b Yes 13:19 Yes 14:22 Yes 21:9

c Yes 13:11 Yes 17:13

d Yes 47:9 Yes 48:3

e 1Sm 2:10 Yel 50:25 Nah 1:3

f Yel 25:12, 14 

Mulongo 2 a Yes 10:12 Yel 51:24

b Hab 1:5

c Yes 6:9

d Yes 6:10 Lom 11:8

e Yel 14:14 Yel 27:15

f Mik 3:7

g Yes 8:16

h Yes 48:1 Yel 5:2

i Mat 15:7-9 ˆ 7:6-8 Mak

j Yes 28:21

29:5 1 Ku mua.: “benyi.” 29:8 1 Anyi “ne anyima wende muikale munda mutupu.” 2 Anyi “ne anyima wende muikale mumi- k nyine.”

Hab 1:5

Yel 8:9 1Ko 1:19

Bidi biela mukuna wa Siona mvita. a 9 Katshilayi ne kemayi; b Difofomijayi ne ikalayi bampofu. c Mbakuatshike, kadi ki mbakuatshike mvinyo to; Badi benda batetuka, kadi ki mbua maluvu makole to. 10 Bualu Yehowa mmunuitshikijile nyuma wa tulu tukole; d ˆ Mmukange mesu enu, baprofete, e Ne mmubuikile mitu yenu, bamonyi ba bikena kumona. f 11 Tshikena kumona tshionso tshidi tshilua kunudi bu ˆ meyi a mukanda mukanga. g Padibu bawupesha muntu udi mua kuwubala, bamba ne: “Bala koku ˆ mukanda eu ne dıyi dikole,” neambe ne: “Tshiena mua kuwubala to, bualu mbawukange.” 12 Padibu bapesha muntu udi kayi mumanye kubala mukanda eu, bamba ne: “Bala koku mukanda eu,” neambe ne: “Tshiena mumanye kubala to.” 13 Yehowa udi wamba ne: “Bantu aba badi basemena kundi ne mukana muabu Ne badi bannemeka ne mishiku yabu, h Kadi muoyo wabu udi kule menemene nanyi; Ne kuntshina kuabu nkuimanyine pa mikenji ya bantu idibu babalongeshe. i 14 Nunku, meme ke Yeye wenza kabidi malu a kukema ne bantu aba, j Bualu bua kukema pa bualu bua kukema; Ne meji a bena meji babu neajimine, Ne dijingulula dia malu dia bantu babu badi badimuke nedisokokibue.” k

YESHAYA 29:15–30:1 15 Diakabi dikale kudi bantu badi baya kule menemene bua kusokoka Yehowa malu adibu balongolola.1 a Bienzedi biabu badi babieˆ nzela muaba wa mıdima, Padibu bamba ne: “Nnganyi udi utumona? Udi mumanye malu etu nnganyi?” b 16 Ke munudi bakonyangaje malu nunku!1 Badi ne bua kuangata mufumbi mushindu umue ne diima anyi? c Tshintu tshidibu benze tshidiku mua kuamba bua mutshienji ne: “Yeye kavua mungenze” anyi? d Tshintu tshifumba tshidiku mua kuamba bua mutshifumbi ne: “Yeye kena ne lungenyi” anyi? e ˆ 17 Mu katupa kıpi patupu, nebavuije Lebanona budimi bua mitshi ya bimuma, f Ne nebangate budimi bua mitshi ya bimuma abu bu ditu. g 18 Dituku adi bampudi matshi ˆ nebumvue meyi a mu mukanda au, ˆ Ne mesu a bampofu neamoˆ ne mu mifitu ne mu mıdima. h 19 Bena bupuekele nebasankile bikole mu Yehowa, Ne bapele badi munkatshi mua bantu nebikale ne disanka mu Wa Tshijila wa Isalele. i 20 Bualu mukokeshi wa tshikisu kakuikalaku kabidi to, Muntu udi utumbisha neatue ku ndekelu wende,

1158 NSHAP. 29 a Yes 30:1

b Yhz 8:12

c Yes 64:8

d Yel 18:6

e Lom 9:20, 21

f Yes 35:1 Yes 41:19

g Yes 32:14, 15

h Yes 35:5 Yes 42:16

i Yes 41:16 

Mulongo 2 a Mik 2:1

b Amo 5:10

c Yhz 13:19

d Neh 9:7 Mik 7:20

e Yoe 2:27

f Yes 45:11

g Yes 8:13 Hos 3:5

 NSHAP. 30 h Yes 1:2

29:15 1 Anyi “ngenyi yabu.” 29:16 1 Anyi “Ke munudi banyanguke nunku!” i

Yes 63:10 Yes 65:2

Yes 29:15

Ne bonso badi bashale batabale bua kuenzelangana bibi nebabutudibue, a 21 Aba badi bapisha bakuabu ˆ ne dıyi dia dishima, Badi belela muntu udi wakuila bakuabu1 mateyi mu tshiibi tshia tshimenga, b Ne badi bakula malu a tshianana bua kupala muntu muakane kulumbuluisha kuakane. c 22 Nunku, mona tshidi Yehowa wakapikula Abalahama d wambila nzubu wa Yakoba: “Yakoba kakufuishibua kabidi bundu to, Ne mpala wende kakutokoloka kabidi nansha.1 e 23 Bualu padiye umona bana bende, Badi mudimu wa bianza bianyi, munkatshi muende, f ˆ Nebajidile dına dianyi; Eyowa, nebajidile Wa Tshijila wa Yakoba, Ne bobu nebatshine Nzambi wa Isalele. g 24 Badi ne lungenyi lua buenzavi nebapete dijingulula dia malu, Ne badi badilakana nebitabe dilongesha.” “Diakabi dikale kudi bana badi ne mutu mukole” h ke mudi Yehowa wamba, “Badi benza malu adibu balongolole adi kaayi anyi, i Badi bapunga bipungidi,1 kadi kabiyi ku nyuma wanyi,

30

29:21 1 Ku mua.: “muntu udi ubelangana.” 29:22 1 Mmumue ne: bua bundu ˆ ne diedibua mayi ku makasa. 30:1 1 Ku mua.: “bapongolola mulambu wa bia kunua,” bakula pamuapa bua kupunga ˆ dıyi.

1159 Bua kusakidila mpekatu ku mpekatu mukuabu. 2 Badi bapueka mu Ejipitu a kabayi bangebeja bualu,1 b Bua kuya kusokomena mu ˆ bukubi bua Palo2 Ne kunyemena mu mundidimbi wa Ejipitu! ˆ 3 Kadi bukubi bua Palo nebulue kunudi bualu bua bundu, Ne dinyemena mu mundidimbi wa Ejipitu nedilue bualu budi bunupuekeshisha milongo. c 4 Bualu bakokeshi bende badi mu Soana, d Ne batumibue bende mbafike ku Hanesa. 5 Bonso nebabafuishe bundu Kudi tshisamba tshidi katshiyi mua kubapetesha diakalengele, Tshidi katshiyi tshifila dikuatshisha anyi diakalengele, Kadi anu bundu ne dipuekeshibua milongo.” e ˆ 6 Dıyi diamba bua bualu bua nyama ya ku sud didi ne: Kupitshila mu buloba bua ntatu ne makenga, Bua ntambue, ntambue udi ukungula, Bua nyoka wa lulengu ne nyoka udi ubuuka ne wosha bu kapia,1 Badi bambuila bubanji buabu pa nyima ya mpunda Ne bintu biabu pa tutonta tua nyama ya tumelu. Kadi bintu ebi kabiakuambuluisha bantu to. 7 Bualu diambuluisha dia Ejipitu kadiena ne dikuatshisha nansha dikese to. f

YESHAYA 30:2-14 NSHAP. 30 a Yes 31:1 Yhz 29:6

8 b Nom 27:21 1Bk 22:7

c Yel 17:5 d Yes 19:11 Yhz 30:14

9 e Yes 31:3 Yel 2:36

f Yes 31:1 Yel 37:7, 8

 Mulongo 2

10

a Mis 87:4 Mis 89:10

b Yes 8:1 Yel 36:2

c Lom 15:4

11

d Dut 31:27 Yes 1:4 Yel 44:3

e Yes 59:3

12

Yel 9:3

f 2Ku 33:10 2Ku 36:15, 16 Neh 9:29 Yel 7:13

g 2Ku 16:10

13

2Ku 18:7 Yel 11:21 Yel 26:11

h Yel 23:16, 17 Yhz 13:7 Mik 2:11

i Amo 7:13, 16

30:2 1 Anyi “kabayi bakonka mukana muanyi.” 2 Ku mua.: “muaba wa kuso- j ˆ komena wa Palo.” 30:6 1 Anyi “nyoka wa lulengu udi usuma mu mupodi wa k ˆ dısu.”

Amo 2:4, 5

Yel 13:25 Mik 3:11

14

Nunku ndi mumubikile yeye eu ne: “Lahaba, a udi musombe talalaa.” “Mpindieu ndaku, ufunde bualu ebu pa dibaya mu ˆ mesu muabu, Ne ubufunde mu mukanda, b Bua bumone mua kuambuluisha dituku ditshidi dilua Bu bujadiki bua tshiendelele. c Bualu bobu badi tshisamba tshia bantomboji, d bana ba mashimi, e Bana badi kabayi basue kuteleja mukenji wa1 Yehowa. f Badi bambila bamonyi ba malu ne: ‘Kanumonyi,’ Ne bamonyi ba bikena kumona ne: ‘Kanutuambidi bikena kumona bilelela to. g Tuambilayi malu adi afunya;1 monayi bikena kumona bia dishima. h Umbukayi mu njila; sesukayi mu njila. Lekelayi kuteka Wa Tshijila wa Isalele kumpala kuetu.’” i Nunku Wa Tshijila wa Isalele udi wamba ne: ˆ “Bu munudi nubenga dıyi edi, j Nueyemena dibila ne dishima Ne nutekemena malu aa, k Nunku tshilema etshi netshikale bu tshimanu tshikoseke, Bu tshimanu tshile tshituntamane tshikeba kupuka. Netshiupuke diakamue, mu ˆ mupodi wa dısu. Netshisunsuke bu mulondo munene wa mufumbi, Musunsuke wonso kakuyi kushala kapese nansha kamue mu bisunsukile biawu

30:9 1 Anyi “dilongesha dia.” 30:10 1 Ku mua.: “manefuke.”

YESHAYA 30:15-26

15

16

17

18

Bua kuokola naku kapia muiku ˆ Anyi kutunta naku mayi mu tshijibajiba.”1 Bualu monayi tshidi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa, Wa Tshijila wa Isalele, wamba: “Panudi nualukila kundi ne nuikisha, nenupandishibue; Bukole buenu nebuikale mu dishala talalaa ne dikala ne dieyemena.” a Kadi nuenu kanuvua basue to. b Kadi nuenu nuakamba ne: ` “Too, netunyemene pa tubalu!” Nunku bua kunyema nenunyeme. “Ne netubande pa tubalu tua lubilu lukole!” c Nunku badi banuipata nebikale ne lubilu lukole. d Bantu tshinunu nebazakale bua difuna dia muntu umue; e Bua difuna dia bantu batanu nenunyeme Too ne padi badi bashala ba kunudi balua bu mutshi wa tshilamba tshitubu baludika natshi mazuwa pa lusongo lua mukuna munene, Bu mutshi wa tshimanyinu pa mukuna mukese. f Kadi Yehowa mmuindile ne lutulu luonso1 bua kunuleja bulenga, g Ne yeye neajuke bua kunuleja luse. h Bualu Yehowa udi Nzambi wa kulumbuluisha kuakane. i Ba diakalenga mbonso badi batungunuka ne kumutekemena.2 j

1160 NSHAP. 30 a 1Ku 5:20 2Ku 16:8 Yes 26:3

b Mat 23:37 Bz 7:51

c Yes 31:1, 3 d Dut 28:49, 50 Yel 4:13 Mdi 4:19 Hab 1:6, 8

e Lew 26:36 Dut 32:30

f Yhz 12:16 g Eks 34:6 Yhz 36:9, 10

h Mis 102:13 Lom 9:15

i Mis 99:4 Yel 10:24

j Yel 17:7 

Mulongo 2 a Neh 11:1 Yes 44:28 Yes 62:1 Yel 31:6 Zek 1:17

b Neh 12:27 Yes 61:3

c Yel 29:11, 12 d Lew 26:26 Mis 80:5

e Yob 36:22 Mis 32:8 Mis 71:17 Mis 119:102

f Mis 25:8, 9 g Dut 5:32 Yos 1:7, 8 Nsu 4:27

h Eks 32:4 Dut 7:5, 25 Bal 17:3, 4

i Hos 14:8 Zek 13:2

j Mis 65:9 Zek 10:1

k Hos 2:21, 22 l Yes 65:10 m Yes 41:18

30:14 1 Anyi pamuapa: “tshina tshia kuˆ lamina mayi.” 30:18 1 Anyi “udi utun ngunuka ne kutekemena.” 2 Anyi “kumuindila ne muoyo mujima.”

Yes 44:3 Yes 60:20 Bua 21:23 Bua 22:5

19 Padi bantu basombela mu Siona, mu Yelushalema, a kuakudila nansha kakese. b Bushuwa yeye neakuleje bulenga ku lubila lua muadi webe wa kulomba diambuluisha; neakuandamune diakamue padiye ulumvua. c 20 Nansha muikala Yehowa mua kunupesha dikenga bu biakudia ne dikengeshibua ˆ bu mayi, d Mulongeshi webe Munene kakusokoma nansha, neumone Mulongeshi webe Munene e ˆ ne mesu ebe. 21 Matshi ebe ˆ neumvue dıyi panyima pebe diamba ne: “Njila nyeye eu. f Endelayimu,” binuikala ne bua kuya ku dia balume anyi binuikala ne bua kuya ku dia bakaji. g 22 Nenunyange tshiamu tshia arjan tshidi tshilamika ku mpingu yebe misonga ne bitata bia or bia mpingu yebe ya tshiamu.1 h Neubimanshe bu tshilamba tshia mukaji udi ku tshijila tshia mashi ne neubiambile ne: “Umbukayi!”2 i 23 Neafile mvula bua mamiinu audi ukuna mu buloba, j ne biakudia bidi buloba bupatula nebikale bipite bungi ne bia manyi.1 k Dituku adi nyama yebe neyidiile mu mpata mialabale. l 24 Ngombe ne mpunda idi idima neidie biakudia bia nyama bisambakaja ne bisonsa bia buanji bivuabu bapepule ne tshikasu ne ngalafu. 25 Pa mukuna munene mule wonso ne pa mukuna mukese mutumbuke wonso nepikale tuˆ sulu ne mayi adi apueka, m mu dituku dia dishipangana dinene padi bibumba biupuka. 26 Butoke bua ngondo udi tshitongaˆ tonga nebulue bu bua dıba; ne ˆ butoke bua dıba nebulue bukole misangu muanda mutekete, n bu 30:22 1 Anyi “mpingu yebe ya tshiamu tshiengulula.” 2 Anyi pamuapa: “ne neuyibikile ne: manyanu.” 30:23 1 Ku mua.: “binene ne bia manyi.”

1161 butoke bua matuku muanda mutekete, dituku didi Yehowa usuika ditshibuka dia bantu bende a ne wondopa mputa munene wa ku mututu uvuaye mubatute. b ˆ 27 Tangilayi! Dına dia Yehowa didi difuma kule, Ditema ne tshiji tshiende ne matutu a bujitu. Mishiku yende mmiuwule tente ne tshiji, Ne ludimi luende ludi bu kapia kadi kabutula. c 28 Nyuma1 wende neikale bu ˆ mayi a nkuaka mukole adi apasalala adi afika too ne mu nshingu, Bua kunyukulula bisamba mu munyingu wa kabutu;2 Ne bukua bantu nebuikale ne lukanu ludi lubapambuisha mu mbanga yabu. d 29 Kadi musambu wenu newikale bu musambu muimba butuku Paudi udilongolola1 bua tshibilu tshia disanka, e Ne muoyo webe newusanke bu muntu Udi wenda ne2 lushiba Uya mutangile ku mukuna wa Yehowa, ku Dibue dia Isalele. f ˆ 30 Yehowa neenze bua dıyi ˆ diende dia buneme g diumvuike Ne neasokolole diboko diende h padidi dipueka mu kapia ka tshiji, i Ne ludimi lua kapia kadi kabutula, j Ne mvula udi witshikila k ne mvula wa makubakuba ne mabue a mvula. l ˆ ˆ 31 Bua dıyi dia Yehowa, Ashu ˆ neakuatshike buowa bukole; m Neamukume ne mulangala. n

YESHAYA 30:27–31:3 NSHAP. 30 a Mdi 2:13 b Yel 33:6 Amo 9:11

c Yes 10:17 Nah 1:6 Sef 3:8

d 2Bk 19:28 Mis 32:9

e Dut 16:14 Mis 42:4 Yel 33:10, 11

f Dut 32:4 Yes 26:4

g Mis 29:3, 4 h Eks 15:16 Mis 98:1

i Nah 1:2 j Mis 18:13 k Bal 5:4 l Yos 10:11 m Yes 37:36 n Yes 10:12 

Mulongo 2 a Eks 15:20 Bal 11:34

b Yes 10:24, 26 c 2Bk 23:10 Yel 7:32

d Yes 37:37, 38 Yhz 32:22

 NSHAP. 31 e Yes 30:2 f Dut 17:15, 16 g Yhz 29:6, 7

30:28 1 Anyi “mupuya.” 2 Ku mua.: “munyingu wa malu a patupu.” 30:29 h 1 Anyi “udijidila.” 2 Anyi “ku muadi wa.”

Mis 33:17 Nsu 21:31

32 Nanku, diela dionso dia mulangala wende wa dinyoka ˆ Dialua Yehowa kuela Ashu Nedikale dishindikija kudi ngoma ya ku bianza ne nzenze a Padiye ubajudila diboko diende bua kuluangana nabu mvita. b 33 Bualu Tofete1 wende c ukadi mumana kulongolola; Ukadi kabidi mulongoluela mukalenge. d Yeye mmuele mushiki wa nkunyi muye muinshi ne munene, Ne kapia kapite bungi ne nkunyi. Mupuya wa Yehowa, udi bu musulu wa sufre wa nkuaka mukole, Newumutue kapia. Diakabi dikale kudi badi bapueka mu Ejipitu bua kukeba diambuluisha, e Badi betekemena tubalu, f Badi beyemena matempu a mvita bualu adi a bungi, Ne beyemena tubalu tua mvita1 bualu tudi ne bukole. Kadi kabena batangila kudi Wa Tshijila wa Isalele, Ne kabena bakeba Yehowa to. 2 Kadi yeye udi kabidi ne meji ne neatume dikenga, ˆ Ne yeye kakupingaja meyi ende to. Neajuke bua kuluisha nzubu wa benji ba malu mabi Ne badi bambuluisha benji ba malu mabi. g 3 Kadi bena Ejipitu mbantu betu ba tshianana aba, kabena Nzambi to; Tubalu tuabu mmusunyi, ki nnyuma to. h

31

30:33 1 Mbenze mudimu ne “Tofete” muaba eu bu muaba wa mu tshimfuanyi udi utema kapia udi uleja kabutu. 31:1 1 Anyi “bendeshi ba tubalu.”

YESHAYA 31:4–32:5 Padi Yehowa wolola tshianza tshiende, Muntu yonso udi ufila diambuluisha nealenduke Ne muntu yonso udibu bambuluisha neakuluke; Bonso nebajimine tshikondo tshimue. 4 Bualu mona tshidi Yehowa mungambile: “Anu mudi ntambue, muana wa ntambue wa bukole,1 ukungula bua tshiakudia tshiende, Padibu basangisha tshisumbu tshijima tshia balami ba mikoko bua kumuluisha, ˆ Ne meyi abu kaayi amutshinyisha Anyi disumpakana diabu dimutekesha, Ke muapueka Yehowa wa biluilu bua kuluangana mvita Bua mukuna wa Siona ne bua mukuna wende mukese. 5 Bu nyunyi idi ipueka lubilu, ke muikala Yehowa wa biluilu mua kulama Yelushalema. a Neamulame ne neamupandishe. Neamuepule ne neamusungile.” 6 “Alukilayi kudi Yeye unudi batombokele bikole, nuenu bantu ba Isalele. b 7 Bualu, mu dituku adi muntu yonso neabenge nzambi yende ya tshianana ya arjan ne nzambi yende ya patupu ya or, ivua bianza bienu nuenu bienze ne mpekatu. ˆ 8 Ne muena Ashu neakuluke ku muele wa mvita, ki nku wa muntu to; Ne muele wa mvita newumubutule, ki ngua bantu to. c

1162 NSHAP. 31 a Dut 32:11, 12 Mis 91:4

9

b Yes 55:7 Yoe 2:12

c 2Bk 19:35 2Ku 32:21 Yes 37:36



32

Mulongo 2  NSHAP. 32

2

a Gen 49:10 Mis 2:6 Luk 1:32, 33 Yne 1:49

3 b Mis 45:6 Mis 72:1 Yes 9:7 Yes 11:4, 5 Yel 23:5 Zek 9:9 Eb 1:9 Bua 19:11

4

5 c Yes 35:6

31:4 1 Anyi “muana wa ntambue wa musalala.” d

Yes 35:6

Neanyeme bua muele wa mvita, Ne bansongalume bende nebababueje ku bukole ku mudimu mukole. Mukuna wende wa dibue neˆ wupite bua buowa bua tshianana, Ne bakokeshi bende nebatshine bua mutshi wa tshimanyinu,” ke mudi Yehowa wamba, Muena butoke budi1 mu Siona ne muena tshikutu tshia kapia tshidi mu Yelushalema. Monayi! Mukalenge a neakokeshe bua buakane, b Ne bakokeshi nebakokeshe bua kulumbuluisha kuakane. Nunku, muntu yonso neikale bu muaba wa kusokomena1 tshipepele, Muaba wa kupengama2 mvula wa tshipepele, ˆ Bu tusulu tua mayi mu buloˆ ba budi kabuyi ne mayi, c Bu dileji dia mukuna munene wa dibue mu buloba bume. ˆ Nunku mesu a badi bamona kabakualamika kabidi bua kuakanga nansha, Ne matshi a badi bumvua neateye ntema. Muoyo wa badi balubakana newelangane meji bikole bua dimanya, Ne ludimi ludi lukukumina neluakule bipepele ne mu mushindu mutoke. d Kabakubikila kabidi muntu mutshimbakane ne: mupeshanganyi wa bintu, Ne kabakubikila muntu musenji ne: muntu munene to;

31:9 1 Anyi “kapia kadi.” 32:2 1 Anyi “muaba wa kueyema.” 2 Anyi “Tshinyemenu ku.”

1163 6 Bualu muntu mutshimbakane neakule malu matshimbakane, Ne muoyo wende newulukakaje malu mabi, a Bua kumuangalaja butontolodi1 ne bua kuamba Yehoˆ wa meyi mabi, Bua kulekela muntu udi ne nzala2 ufua ne nzala, Ne kupala muntu udi ne nyota tshia kunua. 7 Bintu bidi muntu musenji wenza nabi mudimu mbibi; b Udi utungunuja tshikadilu tshia bundu Bua kuenzela mukengi bibi ne mashimi, c Nansha padi mupele wamba malu makane. 8 Kadi mupeshanganyi wa bintu udi ne lungenyi lua dipeshangana bintu, Ne udi unanukila mu didienzeja bua kupeshangana bintu.1 9 “Nuenu bakaji badi basombe ˆ talalaa, jukayi nuteleje dıyi dianyi! Nuenu bana ba bakaji badi kabayi batshiuka bualu, d teyayi ntema ku bindi ngamba! 10 Mu tshidimu tshijima ne ndambu, nuenu badi kabayi batshiuka bualu nenukanke, Bualu kamuma nansha kamue kakakuikala kasangisha padi tshikondo tshia dipuola dia tumuma tua mvinyo tshijika. e 11 Zakalayi, nuenu bakaji badi basombe talalaa! Kankayi, nuenu badi kabayi batshiuka bualu!

YESHAYA 32:6-18 NSHAP. 32 a Mik 2:1

b Yel 5:26 Mik 7:3

12

c 1Bk 21:9, 10

13 d Yes 3:16

e Mdi 2:12 Sef 1:13

 Mulongo 2 a Yes 3:24

14

b Yes 22:2 Mdi 2:15

c 2Bk 25:9, 10

d 2Ku 27:1, 3 Neh 3:26

e Yes 27:10

15

f Yes 44:3

g Yes 29:17 Yes 35:1, 2

16

h Yes 42:1, 4 Yes 60:21

i Mis 119:165

17

Yes 55:12

j Yhz 37:26

32:6 1 Anyi “dienza malu adi kaayi a di- k tshina dia Nzambi.” 2 Anyi “anyima wa muntu udi ne nzala.” 32:8 1 Anyi “kuenzelangana malu mimpe.”

Mik 4:3, 4

Yes 60:18 Yes 65:22 Yel 23:6 Yhz 34:25 Hos 2:18

18

Vulayi bilamba, nushale butaka, Ne dijingilayi tshilamba tshikayabale mu bimono bienu. a Dilayi nudikuma mu tshiadi Bua madimi malenga ne muonji wa tumuma tua mvinyo udi ukuama bikole. Bualu nebabuikile buloba ˆ bua bantu banyi kudi meba ˆ ne tumitshi tua meba; Nebibuikile nzubu yonso ya masanka, Eyowa, tshimenga tshia disanka dikole. b Bualu tshibumba tshikolesha ntshilekela; Tshimenga tshia mutoyi ntshilekelela. c Ofele d ne tshibumba tshia nsentedi mbilue buloba bua munda mutupu bua kashidi, Disanka dia mpunda ya tshisuku, Mpata wa kudiila wa bimuna, e Too ne padibu batuitshikijila nyuma ufuma muulu, f Ne tshipela tshilua budimi bua mitshi ya bimuma, Ne bamona budimi bua mitshi ya bimuma bu ditu. g Nunku kulumbuluisha kuakane nekusombe mu tshipela, Ne buakane nebusombele mu budimi bua mitshi ya bimuma. h Tshipeta tshia buakane bulelela netshikale ditalala, i Ne mamuma a buakane bulelela neikale bupole ne bukubi bia tshiendelele. j Bantu banyi nebasombele muaba udi ditalala dia kashidi, Mu miaba ya kusombela ya bukubi ne mu miaba ya kuikishila ya bupole. k

YESHAYA 32:19–33:14 19 Kadi mvula wa mabue neupule ditu, Ne tshimenga tshionso tshijima netshilandakajibue. 20 Nudi ba diakalenga nuenu badi bakuna mamiinu ku ˆ mielelu ya mayi onso, Badi basulula1 ngombe ne mpunda.” a Diakabi diebe, wewe mubutudianganyi udi kayi mubutudibue; b Wewe mutungidianganyi udibu kabayi batungile! Paudi ujikija kubutulangana, nebakubutule pebe. c Paudi ujikija kutungilangana, nebakutungile pebe. 2 Yehowa wetu, tulejaku bulenga buebe. d Ditekemena dietu didi kuudi. Ulue bukole buetu1 e mu dinda dionso, Eyowa, lupandu luetu mu tshikondo tshia dikenga. f 3 Ku mutoyi wa kayumbayumba, bukua bantu budi bunyema. Paudi ujuka, bisamba bidi bimuangalaka. g 4 Bu mutu mpasu ya mikumbi idi ibutula idisangisha, ke muasangishabu bintu bienu bidibu banunyenga; Bantu nebadielapu bu bisumbu bia mpasu ya mikumbi. 5 Yehowa neatumbishibue, Bualu yeye mmusombele mu miaba mitumbuke ya muulu. Neuwuje Siona ne kulumbuluisha kuakane ne buakane. 6 Yeye udi dishindama dia bikondo biebe;

33

1164 NSHAP. 32 a Yes 30:23, 24  NSHAP. 33 b 2Bk 18:13 Yes 10:5

7

c Yes 10:12 Nah 3:7

8

d Mis 123:2

e Mis 44:3 Yes 52:10

f Mis 46:1 Nah 1:7

9

g Mis 46:6 Mis 68:1 Yes 17:13

 Mulongo 2 a Mis 27:1

10

b Nsu 19:23

c 2Bk 18:19, 20

d Yes 37:24

11

12

e Nah 1:4

f Mis 46:10

g Yes 5:24

h Yes 9:18

32:20 1 Anyi “balekelela.” 33:2 1 Anyi “diboko dietu.” i

Dut 28:66, 67

13

14

Divulangana dia lupandu, a meji, dimanya, ne ditshina dia Yehowa, b Etshi ke tshiuma tshiende. Monayi! Bilobo biabu bidi bidila mu musesu; Batuadi ba mukenji wa ditalala badi badila bikole menemene. Bibeba mbishale munda mutupu; Kakuena muntu udi wendela mu tujila. Yeye1 mmushipe tshipungidi; Mmubenge bimenga; Kena utua muntu ufuafua mushinga to. c Buloba budi budila1 ne bufubidila. Lebanona mmumvue bundu; d mmunyanguke. Shalona mmulue bu tshipela, ˆ Bashana ne Kamele badi batutula mabeji abu. e Yehowa udi wamba ne: “Mpindieu nenjuke, Mpindieu nenditumbishe; f Mpindieu nendipeshe ˆ buneme. Nudi nuimita bisonsa biume, nulela nsona. Nyuma wenu muine neanubutule bu kapia. g Ne bukua bantu nebulue bu bishadile bia lupemba luosha. ˆ Bu meba makosa, nebabatue kapia. h Nuenu badi kule, umvuayi tshingenza! Ne nuenu badi pabuipi, itabayi bukole buanyi! Benji ba mpekatu badi mu ˆ Siona badi ne buowa; i Lukanku ndukuate batontolodi:

33:8 1 Bakula bua muluishi. 33:9 1 Anyi pamuapa: “buma.”

1165

15

16

17 18

19

‘Nnganyi wa kutudi udi mua kusombela muaba udi kapia kadi kabutula? a Nnganyi wa kutudi udi mua kusomba ne ndimi ya kapia idi kayiyi mua kujima?’ Mmuntu udi wenda mu buakane budi kabuyi bujika, b Udi wakula malu malulame, c Udi ubenga dishima, ne bintu bipeta mu mafi, Udi ne bianza bidi bibenga mbuejilu pamutu pa kumubakula, d Udi ujika ditshi diende ku muyuki wa diela dia mashi panshi, ˆ Ne udi ukanga mesu ende bua kubenga kumona malu mabi, Yeye neasombele mu miaba mitumbuke; Tshinyemenu tshiende tshikole1 netshikale mu miaba ya kusokomena ya mabue, Nebamupeshe biakudia biende, ˆ Ne mayi ende kaakujika nansha kakese.” e ˆ Mesu ebe neatangile mukalenge mu bulengele buende; Neamone buloba budi kule. Mu muoyo webe neuvuluke1 ˆ buowa bukole ne: “Mufundi udi penyi? Muntu uvua upima bujitu bua mulambu udi penyi? f Muntu uvua ubala bungi bua bibumba udi penyi?” Kuakumona kabidi bantu bapange malu to, Tshisamba tshidi ne muakulu mukodiakane1 bua kuwumvua, Tshidi ne ngakuilu wa tshikukumina uudi kuyi mua kumvua. g

YESHAYA 33:15-24 NSHAP. 33 a Dut 32:22 Nah 1:6 Eb 12:29

b Yhz 18:17

c 1Ku 29:17

d Eks 23:8 Dut 16:19

e 1Bk 19:5, 6 Mis 34:9, 10 Yes 65:13

f 2Bk 15:19

g Dut 28:49, 50 Yes 28:11 Yel 5:15

 Mulongo 2 a Dut 12:5, 6

b Mis 125:1

c Gen 18:25 Mis 50:6 Mis 98:9

d Lew 26:3 Yak 4:12

e Mis 44:4 Mis 97:1 Bua 11:15, 17

f Yes 12:2 Sef 3:17

g Yes 33:4

h Dut 7:15

33:16 1 Anyi “Muaba wende mutumbuke mukole.” 33:18 1 Anyi “newelangane i meji a.” 33:19 1 Ku mua.: “muondoke.”

Bua 21:4 Bua 22:1, 2

Yel 50:20 Mik 7:18, 19

20 Tangila Siona, tshimenga tshia bibilu bietu! a ˆ Mesu ebe neamone Yelushalema bu muaba wa kusombela wa bupole, Ntenta udibu kabayi mua kumbusha, b Kabakutula mpopo ya ntenta wende nansha, Ne kabakukosa muonji nansha umue wa ku mionji yende. 21 Kadi muomu amu Mutambe Bunene, Yehowa, Neikale kutudi buloba bua misulu, bua minkoloji miˆ nene ya mayi, Muikala matu adibu bita ne nkaya1 kaayi mua kuyila Ne mazuwa manene kaayi mua kupitshila. 22 Bualu Yehowa udi Mulumbuluishi wetu, c Yehowa udi Mutueledi wa mikenji, d Yehowa udi Mukalenge wetu; e Yeye ke watupandisha. f 23 Mionji yebe neyisuluke; Kayakukuata mutshi wa kusuikila tshilamba tshitubu baludika natshi mazuwa peshi kubalula tshilamba tshia kuludika natshi mazuwa to. Tshikondo atshi nebabanyangane bintu bia bungi binyenga; Too ne balema nebangate bintu bia bungi bipawula. g 24 Nunku, muntu nansha umue udi musombele mu ditunga kakuamba ne: “Ndi nsama.” h Nebafuile bantu badi basombele mu ditunga luse bua tshilema tshiabu. i 33:21 1 Anyi “musangu, tshipu, nkapa.”

YESHAYA 34:1-12

34

2

3

4

5

6

Semenayi pabuipi bua kumvua, nuenu bisamba, Ne teyayi ntema, nuenu bukua bantu. Buloba ne bionso bidipu biteleje, Buloba ne bionso bidibu bupatula. Bualu Yehowa mmufiikile bisamba bionso munda, a Ne mmukuatshile tshiluilu tshiabu tshionso tshiji tshikole. b Neabibutule; Neabifile bua babishipe. c Nebimanshe bantu babu badi bashipibue, Ne mupuya mubi wa bitalu biabu newubande muulu; d Mikuna neyenguluke bua bualu bua mashi abu.1 e Musumba wonso wa bia mu diulu newubole, Ne nebavunge diulu bu muvungu. Musumba wabu wonso newufubidile, Bu mudi dibeji difubidile dikuluka ku muonji wa tumuma tua mvinyo Ne mfigi mufubidile ukuluka ku mutshi wa mfigi. “Bualu muele wanyi wa mvita newuboleshibue mu diulu. f Newupueke pa Edome bua kulumbuluisha, g Pa bantu bamvua mufundile kabutu. Yehowa udi ne muele wa mvita; newikale mutote ne mashi. Newikale mutote ne mafuta, h Ne mashi a bimpanga bia mikoko bitshidi biana ne mbuji, Ne mafuta a tuonyi tua bimpanga bia mikoko.

1166 NSHAP. 34 a Yel 25:15 Yoe 3:12 Sef 3:8 Zek 14:3

7

b Yes 30:27 Nah 1:2

c Bua 19:11, 15

8

d Yel 25:33

9

e Yhz 39:4

f Dut 32:41

10

g Mis 137:7 Yel 49:7, 22

h Lew 3:16 

11

Mulongo 2 a Yes 63:1-3 Ob 8, 9

b Dut 32:41 Mis 94:1

12 c Yes 35:4

34:3 1 Anyi “Mashi abu neapueke pa mikuna.” d

Mal 1:4

Bualu Yehowa udi ne mulambu mu Bosela, Dishipa dinene mu buloba bua Edome. a Ngombe ya tshisuku neyipueke nayi, Bana balume ba ngombe pamue ne ngombe ya bukole. Buloba buabu nebuboleshibue ne mashi, Ne lupuishi luabu neluwule ne mafuta.” Bualu Yehowa udi ne dituku dia disombuela, b Tshidimu tshia kufuta bua tshilumbu tshia bualu bua Siona. c Tusulu tuende1 netukudimuke kabudimbu, Ne lupuishi luende nelukudimuke sufre, Ne buloba buende nebulue bu kabudimbu kadi katema kapia. Butuku anyi mu munya kabuakujima to; Muishi wabu newutungunuke ne kubanda kashidi. Neashale mubutula ku tshipungu ne ku tshipungu tshia bantu; Muntu kakupitshila munda muende kashidi ne tshiendelele. d Nyunyi wa mukuekue ne nkese nebimupiane, Ne bipungulu bia matshi male ne bikololo nebisombele munda muende. Yeye neolole nshinga wa kupima nende bule wa muaba mutupu pa mutu pende Ne nshinga wa tshiamu tshia plomb wa1 kabutu. Kabakubikila muntu wende munene nansha umue mu bukalenge,

34:9 1 Bakula pamuapa bua Bosela, tshimenga tshikulu tshia Edome. 34:11 1 Ku mua.: “mabue a.”

1167 13

14

15

16

17

Ne bakokeshi bende bonso nebalue tshianana. ˆ Meba neatoloke mu bibumba biende bikolesha, ˆ Mpesa ne bisonsa bia meba nebitoloke mu miaba yende mikolesha. Nealue tshisombedi tshia mibuabua, a Tshipangu tshia nyunyi ya mfiondo. Bifukibua bia mu tshipela nebituilangane ne nyama idi yela mikunda, Ne mbuji wa tshisuku1 neele ˆ muena diende dıyi. Eyowa, muomu amu nyunyi wa lubuta neasombelamu ne neapete muaba wa kuikishila. Muomu amu nyoka wa mbuka neenzelamu disua diende ne neelelamu mayi, Ne neaatoye ne neaasangishe mu mundidimbi wende. Eyowa, muomu amu nyunyi ya tubemba neyidisangishamu, yonso wa kudiyi ne muena diende. Kebulula mu mukanda wa Yehowa ne bala bualu ebu ne ˆ dıyi dikole ne: Nansha umue wa kudiyi kakupangika; Nansha umue wa kudiyi kakupangila muena diende, Bualu mukana mua Yehowa ˆ ke mudi mutume dıyi edi, Ne nyuma wende ke udi muyisangishe pamue. Yeye ke udi muyelele nshobo, Ne bianza biende mbipime muaba udibu bayipeshe.1

YESHAYA 34:13–35:7 NSHAP. 34 a Mal 1:3  Mulongo 2  NSHAP. 35 a Yes 29:17

35

Yes 32:14, 15

2 b Yes 4:2 Yes 27:6 Yes 35:6 Yes 51:3 Yhz 36:35

c Hos 14:5, 6

d Yes 60:13

3 e Yel 50:19

f Yes 65:10

4

g Eb 12:12

h Yel 51:56

i Yes 25:9 Sef 3:16, 17

5

j Mis 146:8 Yes 42:16 Mat 9:28-30

6

k Yes 29:18 Yel 6:10 ˆ 7:32-35 Mak Luk 7:22

l Mat 11:5 Bz 8:7 Bz 14:8-10

34:14 1 Anyi pamuapa: “demon udi bu m Mat 15:30 mbuji.” 34:17 1 Ku mua.: “mbayabanyinawu ne nshinga wa kupima nende bule.” n Yes 44:3

Neyiwupiane bua kashidi; Neyisombelamu mu bipungu bionso bia bantu. Tshipela ne buloba bume nebisanke bikole, a Ne mpata wa tshipela neikale ne disanka ne neele bilongo bu bilongo bia safran. b Kakuyi mpata netshiele bilongo; c Netshisanke, netshiele mbila ya disanka. Nebatshipeshe butumbi bua Lebanona, d ˆ Bulengele bua Kamele e ne bua Shalona. f Nebamone butumbi bua Yehowa, bulengele bua Nzambi wetu. Koleshayi bianza bidi bitekete, Ne koleshayi binu bidi bikanka. g Ambilayi badi ne kanyinganyinga ku muoyo ne: “Ikalayi ne bukole. Kanutshinyi to. Monayi! Nzambi wenu nealue ne disombuela, Nzambi nealue ne difutu. h Yeye nealue ne neanupandishe.” i ˆ Mu tshikondo atshi mesu a bampofu neatabale, j Ne matshi a bampudi matshi neajikuke. k Mu tshikondo atshi mulema neatumpike bu ngulungu, l Ne ludimi lua kamama neluele mbila ya disanka. m ˆ Bualu mayi neapatuke mu tshipela, ˆ Ne tusulu tua mayi mu mpata wa tshipela. Buloba budi buosha kudi munya nebulue dijiba didi ne malenge, Ne buloba budi kabuyi ne ˆ mayi nebulue mishimi ya ˆ mayi. n

7

YESHAYA 35:8–36:10 Miaba ivua mibuabua yikishila, a Neyikale mashinde mabishi, ne malenge ne nyandu.1 8 Nekuikale tshibeba, b Eyowa, njila udibu babikila ne: Njila wa Bunsantu. Muntu udi kayi mukezuke kakuendelamu to. c Mmulamina muntu udi wendela mu njila; Muntu mutshimbakane nansha umue kakupambuka, kuyilamu to. 9 Ntambue nansha umue kakuikalamu to, Ne nyama ya tshisuku ya luonji kayakuluamu to. Kabakuyisanganamu nansha; d Anu bantu badibu bapikule ke bendelamu. e 10 Bantu badi Yehowa mukuule nebapingane, f nebalue mu Siona ne lubila lua disanka. g Disanka didi kadiyi dijika nedikale bu tshifulu tshia butumbi ku mitu yabu. h Disanka dikole ne masanka nebikale biabu, Kanyinganyinga ne kutua kua mikemu nebinyeme. i Mu tshidimu tshia 14 tshia mukalenge Hezikiya, Saneˆ heliba mukalenge wa Ashuj wakabanda bua kuluisha bimenga bikolesha bionso bia mu Yuda ne wakabikuata. k 2 Pashishe muˆ kalenge wa Ashu wakatuma Labashake1l ne tshiluilu tshinene tshia basalayi bumbukila ku Lakisha m baya kudi mukalenge Hezikiya mu Yelushalema. Bakimanyina pabuipi ne munkoloji wa ˆ mayi wa dijiba dia ku mutun didi mu tshibeba tshia ku budimi bua musukudi wa bilamba. o 3 Pa-

36

1168

2Ku 7:12 2Ku 32:12

shishe Eleyakima a muana wa Hilekiya, uvua utangila ba mu nzubu,1 mufundi Shebena, b ne Yoa muana wa Asafa, mufundi wa malu a bukalenge, bakapatuka kuluabu kudiye. 4 Ke Labashake kubambila ne: “Ambilayiku Hezikiya ne: ‘Mona tshidi mukalenge muneˆ ne, mukalenge wa Ashu, wamba: “Nshindamenu wa tshieyemenu tshiebe udi tshinyi? c 5 Wewe udi wamba ne: ‘Ndi ne mayele ne bukole bua kuluangana nabu ˆ ˆ mvita,’ kadi meyi aa mmeyi a patupu. Nnganyi uudi mueyemene bua wewe kupeta dikamakama dia kuntombokela? d 6 Tangila! Wewe udi utekemena dikuatshisha dia dilenge ditshibuke edi, Ejipitu mene, didi mua kutua muntu mu tshianza ne kubuelamu yeye mueyemeˆ naku. Ke mudi Palo mukalenge wa Ejipitu kudi bonso badi bamueyemena. e 7 Wewe mungambile ne: ‘Tudi tueyemena Yehowa Nzambi wetu,’ ki nyeye muena miaba mitumbuke ne bioshelu bidi Hezikiya mumbushe, f padiye eku wambila Yuda ne Yelushalema ne: ‘Nudi ne bua kuinama kumpala kua tshioshelu etshi’ anyi?”’ g 8 Nunku mpindieu, diaku koku lupiku elu ne mfumuanyi muˆ kalenge wa Ashu: h nenkupeshe tubalu 2 000 ni udi mua kupeta batuendeshi bungi bukumbane. 9 Nunku, mmunyi muudi mua kuipata nansha nguvena umue udi mutambe bukese wa ku bena mudimu ba mukalenge wanyi, paudi eku weyemena Ejipitu bua matempu ne bendeshi ba tubalu? 10 Mpindieu ndi mubande bua kuluisha buloba ebu bua kububutula tshiyi ne dianyisha dia Yehowa anyi? Yehowa nkayende

2Bk 18:13

36:3 1 Anyi “dibalasa.”

NSHAP. 35 a Yel 9:11 b Ezl 1:3 Yes 11:16 Yes 49:11 Yes 62:10 Yel 31:21

c Yes 52:1 d Yes 11:6, 7 Yes 65:25 Yhz 34:25 Hos 2:18

e Mis 107:2, 3 Yes 62:12

f Dut 30:4 g Yes 51:11 Yel 31:11, 12

h Yel 33:10, 11 i Yes 30:19 Yes 65:19

 NSHAP. 36 j Yes 10:5 k 2Bk 18:13 2Ku 32:1 Yes 8:7, 8 Yes 10:28-32 Yes 33:8

l 2Ku 32:9 m 2Bk 19:8 n Yes 7:3 o 2Bk 18:17, 18 

Mulongo 2 a Yes 22:20, 21 b 2Bk 19:2 c 2Bk 18:19-25 2Bk 19:10

d 2Bk 18:1, 7 e 2Bk 17:4 Yes 30:2, 7 Yel 37:7

f 2Bk 18:1, 4 2Ku 31:1

g Dut 12:11

35:7 1 Anyi “’papirise.” 36:2 1 Anyi “mfumu wa bafidi ba maluvu.” h

1169 uvua mungambile ne: ‘Banda bua kuluisha buloba ebu ne ububutule.’” 11 Ke Eleyakima ne Shebena a ne Yoa kuambilabu Labashake b ne: “Akula koku ne bena mudimu bebe mu muakulu wa tshiena Alama,1 c bualu tudi tuwumvua; kuakudi netu mu muakulu wa bena Yuda mu matshi a bantu badi pa tshimanu to.” d 12 Kadi Labashake wakamba ne: “Mukalenge wanyi mmuntume anu kudi mukalenge wenu ˆ ne kunudi bua kuakula meyi aa anyi? Ki mmuntume kabidi kudi bantu aba badi basombe pa tshimanu, bantu bikala ne bua kudia tumvi tuabu nkayabu ne kunua menyi abu nkayabu pamue nenu anyi?” 13 Pashishe Labashake wakiˆ mana, kuelaye dıyi dikole mu muakulu wa bena Yuda, e wamba ˆ ne: “Telejayi dıyi dia mukalenge ˆ munene, mukalenge wa Ashu. f 14 Monayi tshidi mukalenge wamba: ‘Hezikiya kanushimi to, bualu kena ukumbana bua kunusungila to. g 15 Kanulekedi Hezikiya unufikisha ku dieyemena Yehowa h padiye wamba ne: “Yehowa neatusungile bushuwa, ne tshimenga etshi katshiakufidibua mu tshianza tshia mukaleˆ nge wa Ashu to.” 16 Kanuteleji Hezikiya to, bualu monayi tshiˆ di mukalenge wa Ashu wamba: “Lengejanganayi nanyi ne difilayi kundi,1 yonso wa kunudi neadie tumuma tua ku muonji wende wa tumuma tua mvinyo ne tua ku mutshi wende wa mfigi ˆ ne neanue mayi a mu tshina ˆ tshiende tshia mayi, 17 too ne pandi ndua ne nya nenu mu buloba budi bufuanangane ne buloba buenu, i buloba bua ntete

YESHAYA 36:11–37:3 NSHAP. 36 a Yes 22:15

b 2Bk 18:17

c Ezl 4:7 Dan 2:4

d 2Bk 18:26, 27

e 2Ku 32:18

f 2Bk 18:28-35

g 2Ku 32:11, 15 Dan 3:15

h 2Bk 19:22

i 2Bk 17:6 2Bk 17:22, 23

 Mulongo 2 a 2Bk 19:11, 12 2Ku 32:14 Yes 37:11, 12

b Yel 49:23

c 2Bk 17:24

d 2Bk 17:6 2Bk 17:22, 23 Yes 10:11

e 2Bk 19:17, 18 2Ku 32:15 Yes 37:23

f 2Bk 18:36, 37 Nsu 9:7

g Yes 22:15 

NSHAP. 37 h 2Bk 19:1-4

36:11 1 Anyi “Sulia.” 36:16 1 Ku mua.: “Enzayi nanyi dibenesha ne patukayi i nulue kundi.”

2Ku 26:22 Yes 1:1

ne mvinyo mupiamupia, buloba bua mampa ne madimi a tumuma tua mvinyo. 18 Kanuitabi Hezikiya unupambuisha padiye wamba ne: ‘Yehowa neatusungile.’ Nzambi nansha umue wa ku nzambi ya bisamba mmusungilaku buloba buende mu tshianza ˆ a tshia mukalenge wa Ashu anyi? ˆ 19 Nzambi ya Hamate ne Apada ˆ idi penyi? b Nzambi ya Sefawayima idi penyi? c Mmisungilaku Samalea mu tshianza tshianyi anyi? d 20 Nnganyi munkatshi mua nzambi yonso ya maloba aa udi musungile buloba buende mu tshianza tshianyi, bua Yehowa kusungila Yelushalema mu tshianza tshianyi?”’” e 21 Kadi bakashala bapuwe, ˆ kabakamuandamuna dıyi, bualu ˆ dıyi divua mukalenge mutume divua ne: “Kanuena ne bua kumuandamuna to.” f 22 Kadi Eleyakima muana wa Hilekiya, uvua ku mutu kua ba mu nzubu,1 mufundi Shebena, g ne Yoa muana wa Asafa, mufundi wa malu a bukalenge, bakalua kudi Hezikiya ne bilamba biabu bipaˆ nda, kumuambilabu meyi a Labashake. Diakamue pakumvua mukalenge Hezikiya bualu ebu, wakadipanda bilamba, kudijingilaye tshilamba tshikayabale, ne kuyaye mu nzubu wa Yehowa.h 2 Pashishe wakatuma Eleyakima uvua ku mutu kua ba mu nzubu,1 ne mufundi Shebena, ne bakulu ba bakuidi, badijingile bilamba bikayabale, kudi muprofete Yeshaya i muana wa Amoza. 3 Kumuambilabu ne: “Mona tshidi Hezikiya wamba: ‘Edi ndituku dia dikenga, dia dikanyina1 ne dia bundu;

37

36:22; 37:2 1 Anyi “dibalasa.” 37:3 1 Anyi “tshipendu.”

YESHAYA 37:4-20 bualu bana bakadi pa kuledibua,1 kadi bukole bua kulela nabu kabuenaku to.a 4 Pamuapa Yehoˆ wa Nzambi webe neumvue meyi a Labashake, uvua mfumuende muˆ kalenge wa Ashu mutume bua kupenda Nzambi wa muoyo, b ne ˆ neamulumbuluishe bua meyi adi Yehowa Nzambi webe mumvue. Nunku sambila c bua bashadile badi bashale ne muoyo.’” d 5 Nunku bena mudimu ba mukalenge Hezikiya bakaya kudi Yeshaya, e 6 ne Yeshaya wakabambila ne: “Monayi tshinudi ne bua kuambila mukalenge wenu: ‘Mona tshidi Yehowa wamba: ˆ “Kutshinyi f bua meyi audi muˆ mvue, meyi adi bena mudimu ba ˆ mukalenge wa Ashu g bampende. 7 Mona ndi ngela lungenyi kampanda mu mutu muende,1 yeye neumvue lumu kampanda ne neapingane mu buloba buende; h ne nengenze bua akuluke ku muele wa mvita mu buloba buende mene.”’” i 8 Panyima pa Labashake mumane kumvua ne: mukalenge ˆ wa Ashu uvua mumbuke ku Lakisha, wakapingana kudiye, kumusanganaye uluisha Libina. j 9 Mpindieu mukalenge waˆ kumvua bakula bua Tıhaka mukalenge wa Etshiopi bamba ne: “Mmulue bua kukuluisha.” Pakumvuaye bualu ebu, wakatuma kabidi batuadi ba mukenji kudi Hezikiya, k wamba ne: 10 “Monayi tshinudi ne bua kuambila Hezikiya mukalenge wa Yuda: ‘Nzambi webe uudi mueyemene kakushimi padiye wamba ne: “Yelushalema kakufidibua mu tshianza tshia mukalenge wa ˆ Ashu l to.” 11 Mona! Udi muˆ mvue tshidi bakalenge ba Ashu benzele matunga onso, muvua-

1170

Yes 41:7 Yel 10:3 Hos 8:6 Bz 17:29

bu baabutule. a Anu wewe nkayebe ke wasungilabu anyi? 12 Nzambi ya bisamba bivua bankambua banyi babutule ivuaku mibisungile anyi? b Gozana, ne Halana, c ne Lesefe ne bantu ba mu Edene bavua mu Teˆ lasa badi penyi? 13 Mukalenge wa Hamate, ne mukalenge wa ˆ Apada, ne mukalenge wa tshiˆ menga tshia Sefawayima, d ne wa tshia Hena, ne wa tshia Iwa badi penyi?’” 14 Hezikiya wakangata mikanda mu tshianza tshia batuadi ba mukenji abu, kuyibalaye. Pashishe, Hezikiya wakabanda ku nzubu wa Yehowa, kuyadijaye1 kumpala kua Yehowa. e 15 Hezikiya wakatuadija kusambila Yehowa, f wamba ne: 16 “Yehowa wa biluilu, g Nzambi wa Isalele, udi musombe mu nkuasa wa bukalenge pa mutu1 pa bakeluba, wewe nkayebe udi Nzambi mulelela wa makalenge onso adi pa buloba. Wewe uvua muenze diulu ne buloba. 17 Inyika ditshi diebe, Yehowa wetu, umvue! h Kangula ˆ mesu ebe, Yehowa wetu, umone! i ˆ Umvue meyi onso adi Saneheliba mutume bua kupenda Nzambi wa muoyo. j 18 Yehowa wetu, ˆ mbulelela ne: bakalenge ba Ashu mbabutule matunga onso, k too ne ditunga diabu mene. 19 Bavua bele nzambi yabu mu kapia, l bualu kayivua nzambi to, kadi yivua mudimu wa bianza bia bantu, m mitshi ne mabue. Ke bualu kayi bavua bayibutule. 20 Kadi mpindieu, wewe Yehowa Nzambi wetu, utupandishaku mu tshianza tshiende, bua makalenge onso a pa buloba amanye ne: wewe nkayebe udi Nzambi, Yehowa wetu.” n

Dut 32:31, 39 Mis 83:18 Mis 96:5

37:14 1 Ku mua.: “kuwadijaye.” 37:16 1 Anyi pamuapa: “pankatshi.”

NSHAP. 37 a Yes 26:17, 18 b 1Sm 17:45 2Bk 18:28, 35

c 2Ku 32:20 Mis 50:15 Yoe 2:17

d 2Bk 17:18 e 2Bk 19:5-7 f Dut 20:1 g 2Bk 18:17 h Nsu 21:1 i 2Ku 32:21 Yes 37:37, 38

j Yos 10:29, 30 2Bk 8:22 2Bk 19:8-13

k 2Bk 18:17 l 2Ku 32:15 

Mulongo 2 a 2Bk 17:5, 6 2Ku 32:13 Yes 10:11

b Yes 36:19 c Gen 11:31 d 2Bk 17:24 Yes 36:19

e 2Bk 19:14-19 f 1Bk 8:30 2Ku 6:20 2Ku 20:9 Dan 9:3

g Mis 46:7 Yes 8:13

h 2Ku 6:40 Mis 65:2

i 2Ku 16:9 1Pt 3:12

j Yes 37:4 k 2Bk 15:29 2Bk 16:8, 9 1Ku 5:26

l Yes 10:11 m Yes 40:19

37:3 1 Ku mua.: “mbafike ku mushiku wa n lukutu.” 37:7 1 Ku mua.: “nyuma munda muende.”

1171 21 Nunku, Yeshaya muana wa Amoza wakatumina Hezikiya mukenji eu: “Mona tshidi Yehowa Nzambi wa Isalele wamba: ‘Bu muudi mundombe bua bualu bua Saneheliba mukalenge wa ˆ ˆ Ashu, a 22 mona dıyi didi Yehowa muambe bua bualu buende: “Muana wa bakaji wa Siona utshidi kamama udi ukupetula, udi ukuseka. Muana wa bakaji wa Yelushalema udi ukupa mutu bua bualu buebe. 23 Nnganyi uudi muyobole b ne mupende? ˆ Uudi mubandishile dıyi diebe c ˆ Ne mubandishile mesu ebe a diambu nnganyi? Ngua Tshijila wa Isalele! d 24 Udi muyobole Yehowa ku butuangaji bua bena mudimu bebe, e muambe ne: ‘Ne matempu anyi a mvita bungi tshianana, Nembande miaba mitumbuke ya ku mikuna, f Bitupa bia kule menemene bia Lebanona. Nenkose mitshi yende mile ya sedre, mitshi yende ya jenevriye mitambe buimpe. Nembuele miaba yende mitumbuke ya kusokomena, metu ende adi mashitakane bikole. 25 Nengumbule bina ne nennue ˆ mayi; Nengumishe tusulu1 tua Ejipitu ne bidiatshidi bia makasa anyi.’ 26 Kuena mumvue anyi? Bualu bukavua bumana kupangadija1 katshia ku kale.

YESHAYA 37:21-32 NSHAP. 37 a 2Bk 19:20, 21

b 2Bk 19:4, 16

c 2Bk 18:30, 35 Yes 10:12, 13

d Eks 15:11 2Bk 19:22-24 Yes 10:20 Yhz 39:7

e 2Ku 32:17

f Yes 10:10, 11 

Mulongo 2 a Mis 33:11 Yes 46:10

b Yes 55:10, 11

c 2Bk 19:25, 26

d Nsu 5:21 Nsu 15:3 Eb 4:13

e 2Bk 19:27, 28

f Mis 46:6 Yes 10:15 Yes 37:23

g Yes 36:4, 20

h Mis 32:9

i 2Bk 19:29-31

37:25 1 Anyi “minkoloji ya musulu wa j Nile.” 37:26 1 Ku mua.: “kuenza.”

Yes 1:9 Yes 10:20, 21

Katshia ku matuku akadi mapite nkavua mulongolole1 bualu ebu. a Mpindieu nembukumbaje. b Neuvuije bimenga bikolesha mishiki ya bikulu. c 27 Bantu badi basombelamu kabakuikala ne wa kubasungila; ˆ Nebikale ne buowa bukole ne nebafuishibue bundu. Nebalue bu bikunyibua bia mu budimi ne bu bisonsa bibishi, Bu bisonsa bia pa misaka ya nzubu bidibu bumishe kudi lupepele lua ku est. 28 Kadi ndi mumanye bimpe paudi usomba, paudi upatuka, paudi ubuela, d Ne paudi unkuatshila tshiji tshikole, e 29 Bualu tshiji tshiebe tshikole tshiudi munkuatshile f ne dikungula diebe mbifike ku matshi anyi. g Nunku nengele ndobo wanyi mu diulu diebe ne muonji wanyi h pankatshi pa mishiku yebe, Ne nenkupingaje mu njila uuvua muluile.” 30 “‘Etshi netshikale tshimanyinu buebe wewe:1 Tshidimu etshi nenudie bintu bidi biditolokele;2 ne mu tshidimu tshibidi nenudie ntete ya ku bintu abi idi mitoloke; kadi mu tshidimu tshisatu nenukune mamiinu ne nenupuole bintu, nenudime madimi a tumuma tua mvinyo ne nenudie mamuma awu. i 31 Ba mu nzubu wa Yuda badi bapanda, aba badi bashale, j nebele miji muinshi ne nebakuame mamuma kuulu. 32 Bualu bashadile nebapatuke mu Yelushalema ne bantu badi bashale ne muoyo 37:26 1 Anyi “muenze.” 37:30 1 Mmumue ne: Hezikiya. 2 Anyi “bintu bidi bitoloke ku ntete ivua mimate.”

YESHAYA 37:33–38:10

1172

nebapatuke ku mukuna wa Siona. a Tshisumi tshia Yehowa wa biluilu netshienze bualu ebu. b 33 “‘Nunku, mona tshidi Yehowa wamba bua mukalenge wa ˆ Ashu: c “Yeye kakubuela mu tshimenga etshi d Anyi kuasamu mukete Anyi kuluangana natshi ne ngabu Anyi kutshielela tshibumba tshikole tshia kutshitshintshimika natshi nansha.”’ e 34 ‘Neapinganyine mu njila uvuaye muluile; Kakubuela mu tshimenga etshi to,’ ke mudi Yehowa wamba. 35 ‘Nenduile tshimenga etshi f mvita ne nentshipandishe bua bualu buanyi meme g Ne bua bualu bua muena mudimu wanyi Davidi.’” h 36 Muanjelu wa Yehowa wakapatuka, kushipaye bantu binunu 185 mu tshitudilu tshia bena ˆ Ashu. Pakajuka bantu mu dinda menemene, bakamona bitalu bionso abi.i 37 Nunku Saneheliba ˆ mukalenge wa Ashu wakumbuka, kupinganaye ku Niniwe, j ne kushalaye kuntu aku. k 38 Pashishe pavuaye winama mu nzubu1 wa nzambi wende Niseloka, bana ˆ bende: Adelameleke ne Shalese bakamushipa ne muele wa mvita, l pashishe bobu kunyemena mu buloba bua Alalata.m Nunku muaˆ nende Esa-hadona n wakalua mukalenge pa muaba wende. Mu matuku au, Hezikiya wakasama ne ukavua ukeba kufua. o Muprofete Yeshaya p muana wa Amoza wakalua kudiye, kumuambilaye ne: “Mona tshidi Yehowa wamba: ‘Ambila ba mu nzubu muebe malu adi-

m Gen 8:4

37:38 1 Anyi “ntempelo.”

j Yos 10:12, 13

38

NSHAP. 37 a 2Bk 19:4 b Yes 59:17 Yoe 2:18 Zek 1:14, 15

c Yes 10:24 d 2Ku 32:22 Yes 10:32

e 2Bk 19:32-34 f Yes 31:5 g Dut 32:27 1Sm 12:22 2Bk 20:6 Yhz 36:22

h 1Bk 15:4 i 2Bk 19:35-37 2Ku 32:21

j Gen 10:8, 11 Yna 1:2

k 2Bk 19:7, 28 l 2Ku 32:21

n Ezl 4:1, 2 

NSHAP. 38 o 2Ku 32:24 p 2Bk 19:20 Yes 1:1

 Mulongo 2 a 2Bk 20:1-3 b Neh 13:22 Mis 20:1-3 Eb 6:10

c 2Ku 31:20, 21 d 2Bk 20:4-6 e Nsu 15:29 1Yn 5:14

f Mis 39:12 Mis 56:8

g Dut 32:39 1Sm 2:6

h 2Ku 32:22 i 2Bk 20:8-11

bu ne bua kuenza, bualu neufue; kuakumvua bimpe to.’” a 2 Ke Hezikiya kutangija mpala wende mu tshimanu, kutuadijaye kulomba Yehowa wamba ne: 3 “Ndi nkusengelela, Yehowa wanyi, uvulukaku b mundi muende kumpala kuebe ne lulamatu luonso ne muoyo mujima, c ne ndi mueˆ nze malu avua mimpe ku mesu kuebe.” Pashishe Hezikiya wakatuadija kudila bikole. ˆ 4 Pashishe dıyi dia Yehowa diakalua kudi Yeshaya, diamba ne: 5 “Pingana wambile Hezikiya d ne: ‘Mona tshidi Yehowa Nzambi wa nkambua webe Davidi wamba: “Ndi mumvue disambila diebe. e Ndi mumone binsonji biebe. f Mona, ndi nsakidila bidimu 15 ku matuku ebe a muoyo,1g 6 ne nenkusungile wewe ne tshimenga etshi mu tshianza tshia ˆ mukalenge wa Ashu, ne nenkube tshimenga etshi.h 7 Mona tshimanyinu tshia kudi Yehowa bua kukuleja ne: Yehowa neakumbaˆ je dıyi didiye muambe: i 8 Mona, ˆ nempingaje mundidimbi wa dıba udi upueka pa tshibandilu1 tshia Ahaza panyima bidiatshilu dikuˆ mi.”’” j Nunku dıba diakapingana panyima bidiatshilu dikumi pa tshibandilu pakavuadi dipueke. 9 Malu akafunda1 Hezikiya mukalenge wa Yuda pavuaye musame ne mumvue bimpe ku disama diende. 10 Ngakamba ne: “Munkatshinkatshi mua matuku anyi a muoyo Ndi ne bua kubuela mu biibi bia Lukita.1 38:5 1 Ku mua.: “matuku ebe.” 38:8 1 Pamuapa bavua benza mudimu ne biˆ bandilu ebi bua kubala dıba, bu mu ˆ tshiamu tshia kubala natshi dıba ku diambuluisha dia mundidimbi. 38:9 1 Anyi “Kasala ka.” 38:10 1 Anyi “Sheole,” mmumue ne: lukita lua bukua bantu buonso. Tang. Diumv.

1173 11

12

13

14

15

Nebampangishe bidimu bianyi bidi bishale.” Ngakamba ne: “Tshiakumona Yah,1 Yah mene mu buloba bua badi ne muoyo. a Tshiakutangila kabidi bukua bantu Pandi pamue ne badi basombele muaba udi malu onso imana. Mbatule tshisombelu tshianyi, mbatshiumbushe kundi b Bu ntenta wa mulami wa mikoko. Ndi muvunge muoyo wanyi bu muluki wa bilamba;1 Yeye udi unkosa bu manda a tshilamba a mu bule. Kubangila ku dinda too ne padi butuku buila wewe udi utungunuka ne kuya nanyi too ne ku ndekelu. c Ndi nditukija too ne mu dinda. Bu ntambue, yeye udi utungunuka ne kutshibula mifuba yanyi yonso; Kubangila ku dinda too ne padi butuku buila wewe udi utungunuka ne kuya nanyi too ne ku ndekelu. d Bu nyunyi wa kandindi anyi wa mutendi,1 ke mundi ntungunuka ne kudila; e Ndi ntungunuka ne kudila bu nyunyi wa nkutshi. f ˆ Mesu anyi mmatangile ne dipungi ku muaba mutumbuke: g ‘Yehowa wanyi, ndi mu dikenga dikole; Ikala mukuatshishi wanyi!’2 h Nengambe tshinyi? Yeye mmuyukile nanyi ne mmuenze bualu.

YESHAYA 38:11-20 NSHAP. 38 a Mis 6:5 Mbi 9:5

b Mis 146:4

16

Mbi 8:8

c Yob 17:1

d Mis 39:10

e Mis 102:7

17

f Yes 59:11

g Mis 39:7

h Mis 39:12 Mis 119:82, 123



18

Mulongo 2 a 1Sm 2:6 Yob 33:28 Mis 71:20

b Mis 30:3 Mis 86:13 Yna 2:6

19

c Yes 43:25 Mik 7:18

d Mis 30:9

e Mis 6:5 Mis 115:17

f Mbi 9:5, 10

g Gen 18:19

ˆ 38:11 1 “Yah” ntshikepeshilu tshia dına h dia Yehowa. 38:12 1 Tang. Diumv. 38:14 1 Anyi pamuapa: “nyunyi wa mudinga.” 2 Ku mua.: “Ikala tshieya tshia- i nyi.”

Dut 4:9 Yos 4:21-24

Mis 30:11, 12

2Bk 20:5 Mis 84:2

20

Nengende ne budipuekeshi1 bidimu bianyi bionso Bua dikenga dikole dindi nadi.2 ‘Yehowa wanyi, muntu yonso udi ne muoyo bua malu aa,1 Ne munda muawu ke mudi muoyo wa nyuma wanyi. Neumpeshilule bukole bua mubidi ne neundame ne muoyo. a Tangila! Pamutu pa ditalala, mvua ne kanyinganyinga kakole; Kadi bua muudi munnange1 bikole, Uvua munkube ku tshina tshia kabutu. b Udi mukupe mpekatu yanyi yonso panyima pebe.2 c Bualu Lukita1 kaluena mua kukutumbisha, d Lufu kaluena mua kukusamuna to. e Badi bapueka mu tshina kabena mua kutekemena lulamatu luebe. f Muntu udi ne muoyo, muntu udi ne muoyo udi mua kukutumbisha, Anu bu mundi ngenza dituku edi. Tatu udi mua kupesha bana bende dimanya dia bualu bua lulamatu luebe. g Yehowa wanyi, umpandishe, Netuimbe misambu yanyi ne biombelu bia nshinga h Matuku etu onso a muoyo mu nzubu wa Yehowa.’” i

38:15 1 Anyi “ne budipope.” 2 Anyi “kanyinganyinga kakole ka anyima wanyi.” ˆ 38:16 1 Mmumue ne: meyi a Nzambi ne bienzedi biende.” 38:17 1 Anyi “munange anyima wanyi.” 2 Anyi “mumbushe ˆ mpekatu yanyi yonso ku mesu kuebe.” 38:18 1 Anyi “Sheole,” mmumue ne: lukita lua bukua bantu buonso. Tang. Diumv.

YESHAYA 38:21–40:5 21 Pashishe Yeshaya wakamba ne: “Luayi ne dibulu dia mfigi miumisha mibondakaja pamue, nuditeke pa tshiwuja, bua yeye umvue bimpe.” a 22 Hezikiya uvua muebeje ne: “Ntshimanyinu kayi tshidi tshileja ne: nembande ku nzubu wa Yehowa?” b Tshikondo atshi Melodakabaladana mukalenge wa Babilona, muana wa Baladana, wakatumina Hezikiya c mikanda ne dipa, bualu uvua mumvue ne: uvua musame ne mumvue bimpe. d 2 Hezikiya wakabakidila ne disanka,1 kubalejaye nzubu wende wa tshibutshilu tshia bintu biende bia mushinga: e arjan, or, mafuta a mutshi wa bome ne mafuta makuabu a mushinga, bia mvita biende bionso, ne bintu bionso bivua mu bibutshilu biende. Kakuvua tshintu tshivua Hezikiya kayi mubaleje mu nzubu2 muende ne mu bukalenge buende buonso to. 3 Pashishe muprofete Yeshaya wakabuela kudi mukalenge Hezikiya, kumuebejaye ne: “Bantu aba bavua bamba tshinyi? Mbafumine penyi?” Ke Hezikiya kuamba ne: “Mbafumine ku buloba bua kule, ku Babilona.” f 4 Pashishe wakebeja ne: “Mbamone tshinyi mu nzubu2 muebe?” Hezikiya kuandamuna ne: “Mbamone bintu bionso bia mu nzubu2 muanyi. Kakuvua tshintu nansha tshimue tshimvua tshiyi mubaleje mu bibutshilu bianyi to.” 5 Ke Yeshaya kuambila Heziˆ kiya ne: “Umvua dıyi dia Yehowa wa biluilu, 6 ‘Mona! Matuku adi alua, ne bionso bidi mu nzubu2 muebe ne bionso bidi bankambua bebe badibutshile too ne

39

1174 NSHAP. 38 a 2Bk 20:7 b 2Bk 20:8 

NSHAP. 39 c 2Ku 32:23 d 2Bk 20:5 2Bk 20:12, 13

e 2Ku 32:27 f 2Bk 20:14, 15 

Mulongo 2 a 2Bk 24:11, 13 2Bk 25:13 2Ku 36:18 Dan 1:1, 2

b 2Bk 20:16-18 c 2Bk 24:12 Dan 2:49 Dan 5:29

d 2Bk 20:19 

NSHAP. 40 e Yes 49:13 Yes 51:3 2Ko 1:3, 4

f Mis 79:8, 9 Yel 31:34 Yel 33:8

g Yel 16:18 Dan 9:11, 12

h Yes 35:8 Yes 57:14 Mal 3:1

i Yes 11:16 j Mat 3:1, 3

ˆ 1:2-4 Mak Luk 3:3-6 Yne 1:23

k Yes 42:16

39:2 1 Ku mua.: “wakasanka bua bualu buabu.” 39:2, 4, 6 2 Anyi “dibalasa.” l

Yes 24:15

dituku edi nebaye nabi mu Babilona. Kabakushiya tshintu nansha tshimue,’ a ke mudi Yehowa wamba. b 7 ‘Nebangate bamue ba ku bana bebe bawalela, nebalue bena mudimu ba mu dibalasa dia mukalenge wa Babilona.’” c 8 Ke Hezikiya kuambila Yeˆ shaya ne: “Dıyi dia Yehowa diudi muambe ndimpe.” Pashishe yeye kuamba kabidi ne: “Bualu nekuikale ditalala ne dishindama1 tshikondo tshintshidi ne muoyo.”2 d Nzambi udi wamba ne: “Sambayi, sambayi bantu banyi.” e 2 “Ambilayi muoyo wa Yelushalema,1 Mumanyishayi ne: mudimu udibu bamuenzeja ku bukole wakumbanyi, Ne: mbafute bua tshibawu tshiende. f Mmupete difutu dijima2 bua mpekatu yende yonso ku tshianza tshia Yehowa.” g ˆ 3 Dıyi dia muntu udi wela lubila mu tshipela ne: “Tokeshayi1 njila wa Yehowa! h Lulamijayi tshibeba i mu tshipela bua Nzambi wetu. j 4 Tshibandabanda tshionso tshibandishibue, Ne mukuna munene wonso ne mukuna mukese wonso ipuekeshibue. Buloba bua bibungubungu budi ne bua kulandakana, Ne buloba budi ne binina budi ne bua kulua mpata wa mu tshibandabanda. k 5 Butumbi bua Yehowa nebusokolodibue, l

40

39:8 1 Anyi “bulelela.” 2 Ku mua.: “matuku anyi.” 40:2 1 Anyi “Ambilayi Yeˆ lushalema meyi a busambi.” 2 Anyi “Mmupete misangu ibidi.” 40:3 1 Anyi “Longololayi.”

1175

6

7

8

9

10

11

Ne bantu bonso nebabumone1 tshiapamue, a Bualu mukana mua Yehowa mmuakule.” Teleja! Muntu udi wamba ne: ˆ “Ela dıyi!” Mukuabu udi webeja ne: ˆ “Ngele dıyi dia tshinyi?” “Bantu bonso badi1 bisonsa bibishi. Dinanga diabu dionso dia lulamatu didi bu bilongo bia mu mpata. b Bisonsa bibishi bidi biuma, Bilongo bidi bifubidila, c Bualu mupuya1 wa Yehowa udi ubituta. d Bushuwa, bantu badi anu bisonsa bibishi. Bisonsa bibishi bidi biuma, Bilongo bidi bifubidila, ˆ Kadi dıyi dia Nzambi wetu didi dishala kashidi.” e Banda pa mukuna mule, Wewe mukaji udi ulua ne lumu luimpe bua Siona. f ˆ Bandisha dıyi diebe ne bukole buonso, Wewe mukaji udi ulua ne lumu luimpe bua Yelushalema. Dibandisha, kutshinyi to. Manyisha bimenga bia Yuda ne: “Nzambi wenu nyeye eu.” g Tangila! Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa nealue muikale ne bukole, Ne diboko diende nedikokeshe buende yeye. h Tangila! Difutu diende didi kudiye, Ne difutu didiye ufuta didi kumpala kuende. i Bu mulami wa mikoko, yeye nealame1 tshisumbu tshiende tshia mikoko. j

YESHAYA 40:6-15 NSHAP. 40 a Yes 49:6 Yes 52:10

b Yob 14:1, 2 Mis 90:5, 6

c Yak 1:11

12

d Mis 103:15, 16

e Yes 46:10 1Pt 1:24, 25

f Yes 52:7

g Yes 12:2 Yes 25:9

13 h Yes 53:1 Yne 12:37, 38

i Yes 62:11 Bua 22:12

14

j Yes 49:10 Yhz 34:15, 16 1Pt 2:25

 Mulongo 2 a Gen 33:13 1Pt 5:2, 3

b Nsu 30:4

c Yob 38:4, 5

d Yob 36:22, 23 Lom 11:34 1Ko 2:16

40:5 1 Anyi “musunyi wonso newubumone.” 40:6 1 Ku mua.: “Musunyi wonso udi.” 40:7 1 Anyi “nyuma.” 40:11 1 Anyi “neadishe.” f

e Mis 147:5

Mis 62:9

15

Neasangishe bana ba mikoko pamue ne diboko diende, Neabambule mu tshiadi tshiende. Idi yamusha bana bayi mabele neayilombole bitulu bitulu. a ˆ Nnganyi udi mupime mayi munda mua tshianza tshiende b Ne muangate bipimu bia1 diulu ne ntanta wa tshianza tshiende tshibalula?2 Nnganyi udi musangishe lupuishi lua buloba mu tshipiminu c Anyi mupime bujitu bua mikuna minene mu tshipiminu tshia bujitu Ne bua mikuna mikese mu tshipiminu tshia bujitu? Nnganyi udi mupime bunene bua1 nyuma wa Yehowa, Ne nnganyi udi mua kumubela bu mumupeshi wa ngenyi? d Nnganyi uvuaye mulombe lungenyi bua kupetaye dijingulula dia malu, Anyi nnganyi udi umulongesha njila wa kulumbuluisha kuakane, Anyi udi umulongesha dimanya, Anyi udi umuleja njila wa dijingulula dia malu dilelela? e Monayi! Bisamba bidi bu diˆ mata dia mayi difuma mu mbeketshi, Yeye udi ubimona bu tupuishipuishi pa tshipimu. f Monayi! Yeye udi wambula bidiila1 bu tupuishi tukese.

40:12 1 Anyi “bunene bua.” 2 Ntanta wa kumbukila ku lusongo lua tshiala too ne ku lua kantenkenene padibu babalule tshianza. Tang. Tshis. B14. 40:13 1 Anyi pamuapa: “mujingulule.” 40:15 1 Anyi “bisanga.”

YESHAYA 40:16-28 16 Nansha Lebanona kena ukumbana bua kulama kapia katema,1 Ne nyama yende ya tshisuku kayena ikumbana bua mulambu wa kuosha. 17 Bisamba bionso bidi bu tshintu tshidi katshiyiku kumpala kuende; a Udi ubimona bu bintu bidi kabiyiku, bu tshintu tshia dishima. b 18 Nudi mua kufuanyikija Nzambi ne nganyi? c Ntshinyi tshinudi mua kuteka pabuipi nende tshidi tshifuanangane nende? d 19 Nsenda udi wenza lupingu,1 Mufudi wa biamu udi ululamika or, e Udi ufula shene ya arjan. 20 Udi usungula mutshi bu dipa diende, f Mutshi wikala kawuyi mua kubola. Udi ukeba nsenda mupiluke Bua kulongolola lupingu lusonga luikala kaluyi mua kukuluka. g 21 Kanuena bamanye anyi? Kanuena bumvue anyi? Ki mbanuambile katshia ku tshibangidilu anyi? Kanuena bajingulule katshia ku ditekibua dia bishimikidi bia buloba anyi? h 22 Kudi Yeye udi musombele pa mutu pa tshijengu tshia1 buloba, i Ne badi basombelapu badi bu mpasu. Yeye udi olola diulu bu tshilamba tshimpe tshidi tshimuenesha dia muamua, Ne udi ubalula diulu bu ntenta wa kusombela. j

1176 NSHAP. 40 a Dan 4:35 b Yes 41:11, 12 c Eks 8:10 Mis 86:8 Yel 10:6, 7

d Dut 4:15, 16 Bz 17:29

e Mis 115:4-8 f Yes 44:14, 15 g Yes 41:7 Yes 46:6, 7 Yel 10:3, 4

h Mis 19:1 Lom 1:20

i Yes 66:1 j Yes 44:24 Yel 10:12 Zek 12:1

 Mulongo 2 a 1Bk 21:20, 21 2Bk 10:10, 11 Yel 22:24, 30

b Mis 102:25 c Mis 147:4 d Mis 89:13 e Yes 49:14 Yhz 37:11

f Gen 21:33 Mis 90:2 Yel 10:10 1Tm 1:17

g Mis 121:4

40:16 1 Anyi “kena mua kufila nkunyi h bungi bukumbane.” 40:19 1 Anyi “lupingu lua tshiamu tshiengulula.” 40:22 1 Anyi “dibulunge dia.”

Yes 27:3

Mis 139:4, 6 Mis 147:5 Yes 55:9 Lom 11:33 1Ko 2:16

23 Udi uvuija bakokeshi banene tshintu tshidi katshiyiku Ne uvuija balumbuluishi1 ba pa buloba tshintu tshia dishima. 24 Mbafume ku dibakuna, Mbafume ku dibamiamina, Tshitaku tshiabu tshitshidi tshielelaku miji mu buloba, Badi babapepula, badi buma, Ne tshipepele tshidi tshiya nabu bu nsona. a 25 “Nnganyi unudi mua kumfuanyikija nende bua kumvuija mumue nende?” ke mudi Wa Tshijila wamba. ˆ 26 “Bandishayi mesu enu mu diulu, numone. Udi mufuke bintu ebi nnganyi? b Nyeye udi upatula musumba wabi ku bungi buabi; ˆ Udi ubibikila bionso ku dına diabi. c Bua ngulu yende ne bukole buende bua dikema, d Kakuena nansha tshimue tshidi tshipangike. 27 Wewe Yakoba, bua tshinyi udi wakula, wewe Isalele, bua tshinyi udi wamba ne: ‘Njila wanyi mmusokome ku ˆ mesu kua Yehowa, Ne tshiena mpeta kulumbuluisha kuakane kudi Nzambi’? e 28 Kuena mumanye anyi? Kuena mumvue anyi? Yehowa, Mufuki wa ntengu ya buloba, udi Nzambi bua kashidi ne tshiendelele. f Yeye kena utshioka anyi upungila nansha. g Dijingulula diende dia malu kadiena kukonkonona.1 h 40:23 1 Anyi “bamfumu.” 40:28 1 Anyi “kadiena kupima.”

1177 29 Udi upesha muntu udi mutshioke bukole, Upesha badi kabayi ne bukole1 dikanda dionso. a 30 Bana ba balume nebatshioke, nebapungile, Ne bansongalume nebatondoke, nebadishinde, 31 Kadi badi batekemena kudi Yehowa nebapetulule bukole. Nebaye muulu ne mapuapua bu nyunyi ya mikanku. b Nebanyeme lubilu, kabakupungila to; Nebende, kabakutshioka to.” c “Ntelejayi talalaa,1 nuenu bidiila;2 Bisamba bipetulule bukole buabi. Bisemene; pashishe biakule. d Tudisangishayi bua dilumbuluisha. 2 Nnganyi udi mujule muntu ˆ wa kudi dıba dipatukila,1 e Umubikila mu buakane ku makasa Ende,2 Bua kufila bisamba ku tshianza tshiende Ne bua kumupesha bukokeshi bua kukokesha bakalenge? f Nnganyi udi mubavuije lupuishi kumpala kua muele wende wa mvita, Bu lusona lupepula kudi lupepele kumpala kua buta buende bua mikete? 3 Yeye udi ubalondakaja, upita kakuyi lutatu Mu tujila mudi makasa ende kaayi manji kuendela. 4 Nnganyi udi muenze bualu ebu ne mubukumbaje,

41

YESHAYA 40:29–41:10 NSHAP. 40 a Mis 29:11 Yes 40:26 Flp 4:13 Eb 11:33, 34

b Mis 103:5 c 1Bk 18:46

5

Mis 84:7

 NSHAP. 41 d Yes 41:21 e Yes 44:28

6

Yes 46:11 Bua 16:12

f Yes 45:1 

7

Mulongo 2 a Yes 43:10 Yes 44:6 Yes 48:12 Bua 1:8

b Yes 46:4 Mal 3:6 Yak 1:17

c Yes 44:12 Yes 46:6

d Eks 19:5, 6

8

Lew 25:42

e Dut 7:6 Mis 33:12

f 2Ku 20:7

9

Yak 2:23

g Mis 107:2, 3 h Yes 43:10 i 1Sm 12:22

40:29 1 Anyi “ngulu.” 41:1 1 Anyi “Pu- j wayi kumpala kuanyi.” 41:1, 5 2 Anyi “bisanga.” 41:2 1 Anyi “wa ku est.” 2 Mmumue ne: bua kumuenzela mudimu. k

Yel 33:25, 26

Dut 20:1 Mis 46:1 Lom 8:31

Yes 60:19, 20

10

Ubikidisha bipungu bia bantu katshia ku tshibangidilu? Meme, Yehowa, ndi Wa kumpala; a Ne kudi ba ndekelu ndi muomumue.” b Bidiila2 mbimone bualu ebu, ˆ mbiumvue buowa. Ntengu ya buloba yakatuadija kuzakala. Badi basemena pabuipi ne balua. Muntu yonso udi wambuluisha muinende, Udi wambila muanabu ne: “Ikala ne bukole.” Nunku nsenda udi ukolesha mufudi wa biamu; c Muntu udi ubatalaja ne nyindu wa kufula nende Udi ukolesha muntu udi ututa bintu pa tshiamu tshia mu ditanda. Udi wamba bua dilamakaja biamu ne: “Ndimpe.” Pashishe badi batshikolesha ne misonso bua katshitenkakanyi to. “Kadi wewe, Isalele, udi muena mudimu wanyi, d Wewe, Yakoba, undi musungule, e Bana ba1 Abalahama mulunda wanyi, f Wewe umvua muangate kumbukila ku ntengu ya buloba, g Ne wewe umvua mubikile kumbukila miaba yabu ya kule menemene. Mvua mukuambile ne: ‘Udi muena mudimu wanyi; h Ndi mukusungule; tshiena mukubenge to. i Kutshinyi to, bualu ndi nebe. j Kupampakanyi to, bualu ndi Nzambi webe. k

41:8 1 Ku mua.: “Dimiinu dia.”

YESHAYA 41:11-22

11

12

13

14

15

16

Nenkukoleshe, eyowa, nenkuambuluishe, a Nenkukuate bushuwa ne tshianza tshianyi tshia balume tshia buakane.’ Mona! Bonso badi bakukuatshila tshiji tshikole nebafuishibue bundu ne nebapuekeshibue milongo. b Badi bakuluisha nebavuijibue tshianana ne nebajimine. c Neukebe bantu badi baluangana nebe, kadi kuakubapeta to; Bantu badi baluangana nebe mvita nebalue bu tshintu tshidi katshiyiku, bu tshintu tshia tshianana. d Bualu meme, Yehowa Nzambi webe, ndi nkuata tshianza tshiebe tshia balume bikole, Yeye udi ukuambila ne: ‘Kutshinyi to. Nenkuambuluishe.’ e Kutshinyi, wewe Yakoba tshishi,1 f Nuenu bantu ba Isalele, nenkuambuluishe,” ke mudi Yehowa, Mupikudi webe, g Wa Tshijila wa Isalele wamba. “Mona! Ndi mukuvuije tshintu tshia kushipula natshi, h Tshintu tshipiatshipia tshia kushipula natshi tshikale ˆ ne menu masakisha nseke ibidi. Neudiatakaje mikuna minene, neuyizaze Ne neuvuije mikuna mikese bu bisote. Neuyipepule, Ne lupepele neluye nayi; Tshipepele tshia mvula netshiyitangalaje.

1178 NSHAP. 41 a Dut 33:27 Mis 115:9

b Yes 45:24

17

c Yes 40:17 Yes 60:12

d Yes 54:17

e Dut 33:29

18 f Dut 7:7

g Yes 43:14 Yes 47:4

h Mik 4:13 

Mulongo 2 a Yes 25:9

19 b Yes 12:6

c Dut 28:48 Amo 8:11

d Yes 30:19 Yes 55:1

e Mis 94:14

20

Yes 42:16 Eb 13:5

f Yes 30:25

g Yoe 3:18

h Mis 107:35

21

i Yes 32:14, 15 Yes 60:21

22 j Yes 51:3

41:14 1 Mmumue ne: udi kayi mua kudikuba ne mupuekele. k

Yes 55:13

Yhz 39:28

Wewe neusankile mu Yehowa, a Ne neuditumbishile mu Wa Tshijila wa Isalele.” b “Bakengi ne bapele badi baˆ keba mayi, kadi kaenaku to. Ludimi luabu ndume bua nyota. c Meme, Yehowa, nembandamune. d Meme, Nzambi wa Isalele, tshiakubalekela nansha. e Nengenze bua misulu ipueke pa mikuna mikese idi kayiyi ne tshintu f Ne mishimi mu mpata ya bibandabanda. g Nemvuije tshipela dijiba dia ˆ mayi didi ne malenge Ne nemvuije buloba budi kaˆ buyi ne mayi mishimi ya ˆ mayi. h Nenkune mutshi wa sedre mu tshipela, Mutshi wa musese ne mutshi wa mirte ne mutshi wa sapen. i Nenkune mutshi wa jenevriye mu mpata wa tshipela, Pamue ne mutshi wa frene ´ ne mutshi wa sipre, j Bua bantu bonso bamone ne bamanye, Bateye ntema ne bajingulule Ne: tshianza tshia Yehowa ke tshidi tshienze bualu ebu, Ne Wa Tshijila wa Isalele ke udi mubufuke.” k Yehowa udi wamba ne: “Lumbululayi tshilumbu tshienu.” Mukalenge wa Yakoba udi wamba ne: “Dibingishayi.” “Filayi bijadiki ne tuambilayi malu alua kuenzeka. Tuambilayi malu a kale,1

41:22 1 Ku mua.: “kumpala.”

1179

23

24

25

26

27

28

Bua tuelelangane meji a malu aa,1 bua tumanye tshipeta tshiawu. Peshi tuambilayi malu atshilualua. a Tuambilayi tshienzeka mu matuku atshilualua, Bua tuetu tumanye ne: nudi nzambi. b Eyowa, enzayi bualu, buimpe anyi bubi, Bua tukatshile patudi tubumona. c Monayi! Nudi tshintu tshidi katshiyiku, Ne bualu bunudi nuenza budi tshianana. d Muntu yonso udi unusungula udi tshintu tshibi. e Ndi mujule muntu wa ku nord, nealue, f ˆ Muntu wa kudi dıba dipatuˆ kila1 g wabila dına dianyi. Neadiatakaje bamfumu2 anu bu ne: bavua diima, h Bu mufumbi udi udiata diima ditalale. Nnganyi uvua muambe bualu ebu katshia ku tshibangidilu, bua tumanye, Anyi katshia ku bikondo bia kale, bua tuambe ne: ‘Mmuambe bulelela’? i Bushuwa, kakuena muntu uvua mubumanyishe! Kakuena muntu uvua mubuambe! Kakuena muntu uvua mumvue bualu nansha bumue kunudi!” j Mvua wa kumpala ku diambila Siona ne: “Mona! Nguowu aa!” k Ne nentumine Yelushalema mutuadi wa lumu luimpe. l Kadi ngakatungunuka ne kutangila, ne kakuvua muntu nansha umue;

YESHAYA 41:23–42:5 NSHAP. 41 a Yes 42:9 Yes 46:9, 10 Yes 48:5

b Yes 44:6, 7 c Yel 10:5

29

d Yes 44:10 Yel 10:14, 15

e Dut 7:26 Dut 27:15 Mis 115:4, 8

f Yes 44:28 Yes 45:1 Yel 51:28, 29

42

g Yes 46:11 Bua 16:12

h Mik 7:10 i Yes 43:9 Yes 44:7 Yes 45:21

j Hab 2:18, 19 k Yes 43:10

2

l Ezl 1:1, 2 Yes 40:9

 Mulongo 2

3

a Mis 115:4-8 Yes 44:9 1Ko 8:4

 NSHAP. 42 b Yes 52:13

4

c Yes 49:7 Luk 9:35

d Mat 3:17 Yne 6:27 2Pt 1:17

e Yes 61:1 Mat 3:16

f Mat 12:15-18 g Zek 9:9 Mat 12:16, 19

h Mat 11:28, 29 Eb 2:17

i Yes 11:3, 4 Mat 12:20 Yne 5:30 Bua 19:11

j Yes 9:7 Yes 49:8

k Yes 40:22, 26 l Yel 10:12

41:22 1 Anyi “tufilaku muoyo wetu.” m Gen 2:7 Bz 17:24, 25 41:25 1 Anyi “wa ku est.” 2 Anyi “bakokeshi bindondi.” n Yob 12:10

Kakuvua muntu munkatshi muabu bua kufila lungenyi. Ngakatungunuka ne kubalomba diandamuna. Monayi! Buonso buabu badi tshidingishilu.1 Midimu yabu idi patupu. Mpingu yabu ya tshiamu2 idi lupepele ne tshintu tshia patupu. a Monayi! Muena mudimu wanyi b undi nkuatshisha! Muntu wanyi musungula c undi1 muanyishe! d Ndi muele nyuma wanyi munda muende; e Neatuadile bisamba kulumbuluisha kuakane. f Kakuela lubila anyi kubandiˆ sha dıyi diende, ˆ Ne kakuenza bua dıyi diende diumvuike mu musesu. g Kakutshibula dilenge didi dizajike, Ne kakujima mukaba wa muendu udi ufuima. h Neatuale kulumbuluisha kuakane mu lulamatu. i Kakuteketa anyi kuzajibua too ne padiye ujadika kulumbuluisha kuakane pa buloba; j Ne bidiila1 bidi bitungunuka ne kuindila mukenji wende.2 Mona tshidi Nzambi mulelela, Yehowa, Mufuki wa diulu ne Munene uvua mudiolole, k Yeye udi mualabaje buloba ne bintu bidibu bupatula, l Yeye udi upesha bantu badipu mueyelu m Ne upesha badi bendelapu nyuma, n wamba:

5

41:29 1 Anyi “tshintu tshidi katshiyiku.” 2 Anyi “mpingu ya tshiamu tshiengulula.” 42:1 1 Anyi “udi anyima wanyi.” 42:4 1 Anyi “bisanga.” 2 Anyi “dilongesha diende.”

YESHAYA 42:6-17 6 “Meme, Yehowa, ndi mukubikile mu buakane; Ndi mukukuate ku tshianza tshiebe. Nenkulame, nenkufile bu tshipungidi bua bantu a Ne bu butoke bua bisamba, b ˆ 7 Bua wewe kutabeja mesu a bampofu, c Bua kupatula bena lukanu mu buloko bua muinshi mua buloba Ne kupatula badi basombe ˆ mu mıdima mu lukanu. d ˆ 8 Meme ndi Yehowa. Adi ndına dianyi; Tshiena mfila butumbi buanyi kudi muntu mukuabu,1 Anyi kutumbishibua kuanyi kudi mpingu misonga. e 9 Monayi, malu a kumpala apitshi; Mpindieu ndi nnuambila malu mapiamapia. Kumpala kua kupatukawu, ndi nnuambilawu.” f 10 Imbilayi Yehowa musambu mupiamupia, g Imbayi butumbi buende kumbukila ku ntengu ya buloba, h Nuenu badi bapueka ku mbuu ne bionso bidi biuwulamu, Nuenu bidiila1 ne badi basombelamu. i 11 Tshipela ne bimenga biatshi ˆ bibandishe dıyi diabi, j Miaba ya kusombela idi ˆ Keda k musombele. Badi basombele ku mukuna wa dibue bele mbila ne disanka; Belele mbila pa nsongo ya mikuna.

1180 NSHAP. 42 a Yes 49:8 b Yes 49:6 Luk 2:29-32 Yne 8:12

c Yes 35:5 d Yes 61:1 1Pt 2:9

e Eks 34:14 f Yes 41:23 Yes 43:19 2Pt 1:21

g Mis 96:1 Mis 98:1 Bua 14:3

h Yes 44:23 i Yes 51:5 j Yes 35:1 k Gen 25:13 Yes 60:7

 Mulongo 2 a Mis 22:27 Yes 24:15 Yes 66:19

b Yes 59:17 c Eks 15:3 d 1Sm 2:10 e Mis 107:33 Yes 44:27 Yes 50:2

f Yes 29:18 Yes 35:5 Yel 31:8

g Yes 30:21 h Yes 60:1, 20 i Yes 40:4

42:8 1 Anyi “Tshiena ngabanyangana butumbi buanyi ne muntu mukuabu.” j 42:10, 12 1 Anyi “bisanga.”

Yes 44:10, 11 Yes 45:16

12 Bapeshe Yehowa butumbi Ne bamanyishe butumbi buende mu bidiila.1 a 13 Yehowa neapatuke bu tshilobo. b Neajule tshisumi tshiende bu muena mvita. c ˆ Neele dıyi, eyowa, neashiye lubila lua mvita; Neadileje muena bukole kupita bena lukuna bende. d 14 “Ndi mushale talalaa mutantshi mule. Mvua mushale mupuwe ne mudikande. Bu mukaji pa lulelu, Nentue mikemu, nempuyakane lubilu lubilu ne nenkoke mioyo ya munda musangu umue. 15 Nembutule mikuna minene ne mikuna mikese Ne nengumishe bikunyibua biayi bionso. Nenkudimune misulu ilua bidiila1 Ne nengumishe majiba a ˆ mayi adi ne malenge. e 16 Nendombole bampofu mu njila udibu kabayi bamanye, f Nengenze bua bendele mu tujila tudibu kabayi bibidile. g ˆ Nemvuije mıdima idi kumpala kuabu butoke h Ne nemvuije muaba wa binina buloba bulandakane. i Etshi ke tshingabenzela, tshiakubalekela to.” 17 Nebabapingaje ne nebafuishibue bundu bibi be! Aba badi beyemena mpingu misonga, Aba badi bambila mpingu ya tshiamu1 ne: “Nudi nzambi yetu.” j 42:15 1 Anyi “maloba a ku mielelu kua mbuu.” 42:17 1 Anyi “mpingu ya tshiamu tshiengulula.”

1181 18 Telejayi nuenu bampudi matshi; Tangilayi numone, nuenu bampofu. a 19 Nnganyi udi mpofu bikalaye kayi muena mudimu wanyi, Mpudi matshi menemene bu mutuadi wa mukenji undi mutume? Nnganyi udi mpofu menemene bu muntu uvuabu bafute, Mpofu menemene bu muena mudimu wa Yehowa? b 20 Wewe udi umona malu a bungi, kadi kuena ushala mutabale to. Udi ukangula matshi ebe, kadi kuena umvua to. c 21 Bua bualu bua buakane buende, Yehowa udi usanka bua dibandisha mukenji1 ne diwuvuija wa butumbi. 22 Kadi aba mbantu badibu banyenge bintu ne bapawule; d Buonso buabu mbakuatshibue mu majimba ne mbasokoka mu maloko. e Mbabanyenge bintu kakuyi muntu wa kubasungila, f Ne mbabapawule kakuyi muntu udi mua kuamba ne: “Bapingajayi!” 23 Nnganyi wa munkatshi muenu wumvua bualu ebu? Nnganyi wateya ntema ne wateleja bua tshikondo tshidi tshilua? 24 Nnganyi udi mufile Yakoba bua dipawula Ne Isalele kudi banyengi? Ki n’Yehowa, Yeye utuvua benzele mpekatu anyi? Bavua babenge bua kuendela mu njila yende, 42:21, 24 1 Anyi “dilongesha.”

YESHAYA 42:18–43:4 NSHAP. 42 a Yes 6:9, 10 Yes 43:8

25

b Yes 56:10 Yel 4:22 Yhz 12:2

c Yhz 33:31

d Dut 28:15, 33 Yel 50:17

e Mis 102:19, 20

43

f Dut 28:29, 52 

Mulongo 2 a Bal 2:12, 14 2Ku 15:3, 6 Mis 106:41

b Dut 32:22

2

Nah 1:6

c Yes 9:13 Yel 5:3 Hos 7:9

d Yes 57:11 

3

NSHAP. 43 e Mis 100:3 Yes 43:15 Yes 44:2, 21

f Yes 44:23 Yel 50:34

4 g Eks 14:29

h Yos 3:15, 16 2Bk 2:8

i Eks 19:5, 6

j Dut 7:8 Yel 31:3

Ne bavua babenge bua kutumikila mukenji1 wende. a Nunku Yeye wakatungunuka ne kumupumuina tshiji tshiende tshikole, Tshiji tshiende ne luonji lua mvita. b Biakabutula bionso bivua bimunyunguluke, kadi kakateya ntema to. c Biakamutemena, kadi yeye kakalama bualu ebu ku muoyo to. d Mpindieu mona tshidi Yehowa, Mufuki webe, wewe Yakoba, Yeye uvua mukuenze, wewe Isalele, e wamba: “Kutshinyi, bualu ndi mukupikule. f ˆ Ndi mukubikile ku dına diebe. Udi wanyi meme. ˆ Paudi upitshila mu mayi, meme nengikale nebe, g Ne paudi upitshila mu misulu, kayakukubuikila. h Paudi wendela mu kapia, kuakupia, Peshi ndimi ya kapia kayakukuosha to. Bualu meme ndi Yehowa Nzambi webe, Wa Tshijila wa Isalele, Mupandishi webe. Ndi mufile Ejipitu bu tshintu tshia kukupikula natshi, Ndi mufile Etshiopi ne Seba bua kukushintakaja nabu. Bualu wewe wakalua tshintu tshia mushinga mukole ku ˆ mesu kuanyi, i ˆ Wakapeshibua buneme, ndi mukunange. j Nunku nemfile bantu pa muaba webe Ne bisamba bua kushintakaja ne muoyo1 webe.

43:4 1 Anyi “anyima.”

YESHAYA 43:5-17 5 Kutshinyi to, bualu ndi nebe. a Nendue ne bana1 bebe mfumina nabu ku est, Nenkusangishe pamue kumbukila ku ouest. b 6 Nengambile nord ne: ‘Balekela!’ c Nengambile sud ne: ‘Kubalami to. Ulue ne bana banyi ba balume ufuma nabu kule, ne bana banyi ba bakaji ufuma nabu ku ntengu ya buloba, d 7 Muntu yonso udi ubikidibua ˆ ku dına dianyi, e Umvua mufuke bua butumbi buanyi, Undi mufumbe ne muenze.’ f 8 Patula bantu badi bampofu, ˆ nansha mudibu ne mesu, Ne badi bampudi matshi, nansha mudibu ne matshi. g 9 Bisamba bionso bidisangishe muaba umue, Ne bukua bantu buonso budisangishe pamue. h Nnganyi wa munkatshi muabu udi mua kuamba bualu ebu? Peshi badiku mua kuenza bua tumvue malu a kumpala1 anyi? i Bapatule bantemu babu bua bajadike mudibu babinge, Anyi bumvue, bambe ne: ‘Mbulelela!’” j 10 “Nudi bantemu banyi,” k ke mudi Yehowa wamba, “Eyowa, muena mudimu wanyi undi musungule, l Bua nummanye ne nungitabuje1 Ne nujingulule ne: ndi muomumue. m

1182 NSHAP. 43 a Yes 41:10 Yes 44:2 Yel 30:10

b Dut 30:1-3 Mis 106:47 Yes 66:20 Yhz 36:24 Mik 2:12 Zek 8:7

11

c Yel 3:18 d Yel 31:8

12

e Yel 33:16 f Mis 100:3 Yes 29:23

g Yes 6:9, 10 Yes 42:18, 19

h Yes 41:1 i Yes 41:21, 22 Yes 44:7

j 1Bk 18:24, 25 k Bz 1:8 Bua 1:5

13

l Dut 4:37 m Yes 41:4 

Mulongo 2 a Yes 44:8 b Dut 6:4 c Yes 12:2

14

Hos 13:4 1Tm 2:3 Yuda 25

d Dut 32:12 e Yes 46:9, 10 f Yes 41:4 Bua 1:8

g Dut 32:39 h Yes 14:27 Dan 4:35

i Yes 44:6

15

Yes 63:16

j Yes 54:5 k Yes 45:1, 2

16

l Yel 50:10 m Mis 89:18 n Yes 43:1 o Dut 33:5

43:5 1 Ku mua.: “dimiinu.” 43:9 1 Pa- p muapa mbakula bua malu a kumpala adi ne bua kulua mu matuku atshilua- q lua. 43:10 1 Anyi “ne nungeyemene.” r

Mis 74:12 Yes 33:22 Bua 11:17 Eks 14:16 Yos 3:13 Eks 15:4 Yel 51:39

17

Kumpala kuanyi kakuvua Nzambi mukuabu muenjibue, Ne panyima panyi kenaku nansha umue. a Meme, meme ndi Yehowa, b kakuena mupandishi mukuabu pa kumbusha meme.” c “Meme ndi Yeye uvua muambe, mupandishe ne mumanyishe Pavuaku kakuyi nzambi wa ku babende munkatshi muenu. d Nunku nuenu nudi bantemu banyi,” ke mudi Yehowa wamba, “ne meme ndi Nzambi. e Kabidi, meme ndi Wa muomumue misangu yonso; f Ne kakuena muntu udi mua kudiapula tshintu mu tshianza tshianyi. g Pandi ngenza bualu, nnganyi udi mua kubupangisha?” h Monayi tshidi Yehowa Mupikudi wenu, i Wa Tshijila wa Isalele, j wamba: “Bua bualu buenu nentume bantu ku Babilona ne nempuekeshe milonda yonso ya ku biibi, k Ne bena Kasada nebele mbila mu dikenga mu mazuwa abu. l Meme ndi Yehowa, Wa Tshijila wenu, m Mufuki wa Isalele, n Mukalenge wenu.” o Mona tshidi Yehowa, Yeye udi upanda njila mu mbuu Ne upanda njila nansha mu ˆ mayi a mavuala makole, p Yeye udi upatula ditempu dia mvita ne kabalu, q Tshiluilu pamue ne bilobo bia mvita, wamba: “Nebalale panshi, kadi kabakujuka to. r

1183

18

19

20

21

22

23

24

Nebajimibue, nebabajime bu mukaba wa muendu udi utema.” “Kanuvuluki malu a kumpala, Ne kanuedianganyi meji a malu a kale. Monayi! Ndi ngenza bualu bupiabupia; a Nansha mpindieu budi bupatuka. Kanuena babumanye anyi? Nempande njila mu tshipela b Ne nempatule misulu mu buloba bume. c Nyama wa tshisuku wa mu mpata neampeshe buˆ neme, Mibuabua ne nyunyi ya mfiondo, ˆ Bualu ndi mpatula mayi mu tshipela, Misulu mu buloba bume, d Bua bantu banyi, musungula wanyi, e kunuabu, Bantu bamvua muenze buanyi meme Bua bamone mua kumanyisha butumbi buanyi. f Kadi wewe kuena mumbile meme, wewe Yakoba, g Bualu ukavua muntshioke, wewe Isalele. h Kuena muntuadile mikoko bua milambu yebe ya kuosha mijima Anyi muntumbishe ne milambu yebe. Tshiena mukuenzeje bua kuntuadila dipa, Anyi mukutshiokeshe ne dilomba budimbu bua mupuya muimpe. i Kuvua munsumbile disele dia mupuya muimpe1 ku makuta ebe, Ne kuvua mungukutshishe ne dianyi dia milambu yebe to. j

43:24 1 Dilenge dia mupuya muimpe.

YESHAYA 43:18–44:3 NSHAP. 43 a Yes 42:9 b Yes 11:16 Yes 40:3

25

c Yes 41:18 d Yes 41:17 Yel 31:9

e Mis 33:12

26

Yes 41:8 1Pt 2:9

f Yes 60:21 g Yes 64:7

27 h Yel 2:5 Hos 7:10 Mik 6:3

i Yes 66:3

28

j Lew 3:14-16 

Mulongo 2 a Yes 1:14, 15 b Yes 1:18 Yel 50:20

44

c Mis 25:7 Mis 79:8, 9 Yhz 20:9

2

d Yel 31:34 e Yes 28:7 Yel 5:31

f Mis 79:4 Mis 137:3

 NSHAP. 44 g Gen 17:1, 7 Gen 35:10, 11 Yes 41:8

h Yes 43:1

Kadi, wewe udi munnemeshile bujitu ne mpekatu yebe Ne muntshiokeshe ne bilema biebe. a Meme, meme ndi Yeye udi ukupula matomboka ebe1 b bua bualu buanyi, c Ne tshiakuvuluka mpekatu yebe to. d Umvuluije; tulumbulule nebe tshilumbu tshidi pankatshi petu; Londa mudi tshilumbu tshiebe bua kujadika muudi mubinge. Nkambua webe wa kumpala wakenza mpekatu, ˆ Ne batuadi bebe ba dıyi1 mbantombokele. e Nunku, nembipishe bakokeshi ba muaba wa tshijila, Nemfile Yakoba ku kabutu ˆ Ne nemfile Isalele ku meyi a bipendu. f “Mpindieu teleja, wewe Yakoba muena mudimu wanyi, Ne wewe, Isalele, undi musungule. g Mona tshidi Yehowa, Mufuki webe, Yeye uvua mukuenze, h Udi mukuambuluishe kumbukila mu difu,1 wamba: ‘Kutshinyi to, muena mudimu wanyi Yakoba, i Ne wewe, Yeshuluna,2 j undi musungule. Bualu nengitshikijile muntu ˆ udi ne nyota1 mayi k Ne buloba bume tusulu tudi tupueka.

3

Yes 44:21

i Yes 41:10 Yel 30:10

j Dut 32:15 Dut 33:5, 26

k Yes 41:17

43:25 1 Anyi “bienzedi biebe bia buntomboji.” 43:27 1 Pamuapa mbakula bua balongeshi ba Mikenji. 44:2 1 Anyi “katshia ku diledibua.” 2 Diumvuija: “Muˆ ntu mululame,” dına dia muanzu dia Isalele. 44:3 1 Anyi “buloba budi ne nyota.”

YESHAYA 44:4-13

4

5

6

7

8

Nengitshikijile bana bebe1 nyuma wanyi a Ne tunkanunuina tuebe dibenesha dianyi. Nunku, nebapatuke bu munkatshi mua bisonsa bibishi, b Bu mitshi ya pepiliye ku muelelu kua tusulu tua ˆ mayi. Muntu neambe ne: “Meme ndi wa Yehowa.” c ˆ Mukuabu neadibikile ku dına dia Yakoba, Ne munga pende neafunde pa tshianza tshiende ne: “Wa Yehowa.” ˆ Ne yeye neangate dına dia Isalele.’ Mona tshidi Yehowa, Mukalenge wa Isalele d ne Mupikudi wende, e Yehowa wa biluilu, wamba: ‘Ndi wa kumpala ne ndi wa ndekelu. f Kakuena Nzambi mukuabu, anu meme. g Nnganyi udiku udi bu meme? h ˆ Ele dıyi, ambe bualu ebu ne abunjadikile! i Katshia ku tshikondo tshimvua mujadike bantu ba kale, Bambe malu adi alua Ne malu alua kuenzeka. Kanutshinyi, ˆ Kanufu ne buowa. j Tshienaku mudianjile kuambila yonso wa kunudi ne mumumanyishe bualu ebu anyi? Nudi bantemu banyi. k Kudiku Nzambi mukuabu pa kumbusha meme anyi? ` Too, kakuena Dibue dikuabu; l tshiena mumanye nansha dimue to.’”

44:3 1 Ku mua.: “dimiinu diebe.”

1184 NSHAP. 44 a Yes 32:14, 15 b Yes 61:11 c Zek 13:9 d Dut 33:5 Yes 33:22

e Eks 6:6 Yel 50:34

f Yes 41:4 Yes 48:12 Bua 22:13

g Dut 4:35, 39 Yes 43:10

h Yes 46:9 i Yes 43:9 Yes 45:21

j Yes 41:10 k Yes 43:10 l Dut 32:4 2Sm 22:32

 Mulongo 2 a Bal 10:14 1Bk 18:26 1Ko 8:4

b Mis 115:4, 5 c Yel 51:17 d Yel 10:5 Bz 19:26

e 1Sm 5:3, 7 f Yes 40:19 Yes 41:7 Yes 46:6

g Eks 20:4 Dut 4:15, 16 Bz 17:29

9 Bonso badi benza mpingu misonga kabena ne mushinga nansha mukese, Bintu biabu bidibu banange kabiakubakuatshisha nansha. a Anu bu bantemu bayi, yoyi1 kayena yimona tshintu ne ki mmimanye tshintu to, b Nunku badi bayenze nebafuishibue bundu. c 10 Nnganyi udi mua kuenza nzambi anyi lupingu lua tshiamu1 Ludi kaluyi mua kumukuatshisha? d 11 Monayi! Bena diende bonso nebafuishibue bundu! e Bansenda badi anu bantu patupu. Badisangishe bonso ne bimane. ˆ Nebakuatshike buowa ne nebafuishibue bundu pamue. 12 Mufudi wa biamu udi ufula tshiamu tshidi pa makala a kapia ne tshiamu tshiende tshia mudimu.1 Udi utshituta ne nyindu, Utshifula ne diboko diende dia bukole. f Pashishe udi umvua nzala, bukole buende budi bukepela; ˆ Kena unua mayi ne udi utshioka. 13 Musongi wa bintu bia mitshi udi wolola nshinga wa kupima nende, uzola tshifundu ne lupemba lukunze. Udi utshipunga ne tshiamu tshia kukona natshi ne welapu mishonyi ne kompa. Udi utshipesha tshimuenekelu tshia muntu, g Ne bulengele bua muntu, 44:9 1 Mmumue ne: mpingu. 44:10 1 Anyi “lupingu lua tshiamu tshiengulula.” 44:12 1 Anyi “kele.”

1185 14

15

16

17

18

Bua kusombatshi mu nzubu.1 a Kudi muntu kampanda udi mudimu wende muikale wa kupula mitshi ya sedre. Udi usungula mushindu kampanda wa mutshi, mutshi wa lusanga, Udi uwulekela ukola munkatshi mua mitshi mikuabu ya muitu. b Udi ukuna mutshi wa loriye, ne mvula udi uwukolesha. Pashishe, udi ulua lukunyi lua muntu kutemesha nalu kapia. Udi wangata tshitupa tshiawu bua kuota kapia; Udi utemesha kapia ne wosha mampa. Kadi udi kabidi wenza nawu nzambi ne uwutendelela. Udi uwenza lupingu lusonga, ne udi winama kumpala kuawu. c Tshitupa tshiawu, udi utshiosha mu kapia; Udi wosha munyinyi udiye udia ne tshitupa atshi, ne udi ukuta. Udi kabidi wota kapia, wamba ne: “Kaah! Ndi ngumvua kaluya pandi ntangila kapia aka.” Kadi tshitupa tshiawu tshivua tshishale, udi utshienza nzambi, utshienza lupingu luende lusonga. Udi utshinamina ne utshitendelela. Udi utshisambila, wamba ne: “Umpandishe, bualu wewe udi nzambi wanyi.” d Ki mbamanye tshintu, kabena bajingulula tshintu, e ˆ Bualu mesu abu mmakanga ne kabena bamona,

YESHAYA 44:14-23 NSHAP. 44 a Dut 27:15

19

b Yes 40:20 Yel 10:3

c Eks 20:4, 5 Lew 26:1 Hab 2:18, 19

d Yes 37:37, 38 Yes 45:20 Yes 46:7

20

e Yel 10:8, 14 Lom 1:21-23

 Mulongo 2 a Dut 27:15

21

b Yes 43:1 Yes 44:1

22 c Yes 49:15

d Mis 51:1

44:13 1 Anyi “kazubu ka tshijila ka mpi- e ngu.”

Mis 103:12 Yes 1:18 Yes 43:25 Yel 33:8 Bz 3:19

Yes 1:27 Yes 48:20 Yes 59:20

23

Ne muoyo wabu kawena ne busunguluji. Kakuena muntu udi wela meji mu muoyo wende Anyi udi ne dimanya peshi dijingulula dia malu, udi wamba ne: “Mvua muoshe tshitupa tshiawu mu kapia, Ne pa makala awu mpamvua muoshile mampa ne munyinyi wa kudia. Nunku, ndi ne bua kuenza tshintu tshibi ne tshitupa tshiawu tshidi tshishale anyi? a Ndi ne bua kutendelela tshitupa1 tshia mutshi anyi?” Yeye udi udia butu. Muoyo wende munyanguke mmumupambule. Kena mua kudipandisha,1 anyi kuamba ne: “Dishima kadiena mu tshianza tshianyi tshia balume anyi?” “Vuluka malu aa, wewe Yakoba, ne wewe Isalele, Bualu wewe udi muena mudimu wanyi. Mvua mukuenze, ne wewe udi muena mudimu wanyi. b Wewe Isalele, tshiakukupua muoyo to. c Nembuikile matomboka ebe bu ne ditutu d Ne mpekatu yebe bu ne ditutu difiike. Pingana kundi, bualu nenkupikule. e Elayi mbila ne disanka, nuenu diulu, Bualu Yehowa mmuenze bualu! Elayi mbila ya ditshimuna, nuenu ndondo ya buloba!

44:19 1 Anyi “tshitupa tshiume.” 44:20 1 Anyi “kupandisha anyima wende.”

YESHAYA 44:24–45:5

24

25

26

27

28

Elayi mbila bua disanka, nuenu mikuna, a Wewe ditu, ne mitshi yebe yonso! Bualu Yehowa mmupikule Yakoba, Ne udi ulejila bulengele buende pa Isalele.” b Mona tshidi Yehowa, Mupikudi webe c Uvua mukuenze katshia pautshivua munda, wamba: “Meme ndi Yehowa uvua muenze bintu bionso. Ngakabalula diulu meme nkayanyi, d Ngakabalakaja buloba. e Nnganyi uvua nanyi? Ndi mpangisha bimanyinu bia bena biakulakula bia patupu,1 Ne ndi Yeye udi wenza bua bena mbuku benze malu bu batatakane; f Yeye udi utatakaja bena meji Ne uvuija dimanya diabu butatakane; g ˆ Yeye udi ukumbaja dıyi dia muena mudimu wende Ne ukumbaja tshishiki malu madianjila kuamba a batuadi bende ba mukenji; h Yeye udi wamba bua Yelushalema ne: ‘Nebasombelamu,’ i Ne bua bimenga bia Yuda ne: ‘Nebabibakulule, j Ne nengasulule bikulu biende’; k ˆ Yeye udi wambila mayi male ne: ‘Kama, Ne nengumishe misulu yebe yonso’; l Yeye udi wamba bua Kolesha m ne: ‘Yeye udi mulami wanyi wa mikoko, Ne neakumbaje disua dianyi dionso tshishiki’; n

44:25 1 Anyi “baprofete ba dishima.”

1186 NSHAP. 44 a Yes 49:13 Yes 55:12

b Yes 60:21 c Yes 44:6 d Yob 26:7 Yes 40:22

45

e Yes 42:5 Yes 48:13

f Hos 9:7 g 2Sm 15:31 Yes 29:14

h Yos 23:14 Yes 55:10, 11 Zek 1:6

i Mis 147:2

2

j Yes 60:10 k Yes 61:4 l Yes 42:15 Yel 50:38 Bua 16:12

m Ezl 1:1, 2 Yes 41:25 Yes 45:1 Yes 46:11 Dan 10:1

3

n Yes 48:14 

Mulongo 2 a 2Ku 36:22, 23 Ezl 6:3 Yes 45:13



4

NSHAP. 45 b Ezl 1:1, 2 Yes 44:28

c Yes 45:4 d Yes 13:17 Yes 41:25

e Yes 13:4 f Mis 107:16 g Yel 50:35, 37

Yeye udi wamba bua Yelushalema ne: ‘Nebamuibakulule,’ Ne bua ntempelo ne: ‘Nebase tshishimikidi tshiebe.’” a Mona tshidi Yehowa wambila muela manyi wende, wambila Kolesha, b Muena tshianza tshia balume tshindi mukuate c Bua kukokesha bisamba kumpala kuende, d Bua kunyenga bakalenge bia mvita,1 Bua kukangula biibi bibidi kumpala kuende, Bua kabakangi biibi: “Nenye kumpala kuebe, e Ne nendandakaje mikuna mikese. Nentshibule biibi bia tshiamu tshia mitaku bitupa bitupa, Ne nenkose milonda ya tshiamu tshifiike. f ˆ Nenkupeshe biuma mu mıdima Ne biuma bisokoka mu miaba misokome, g Bua umanye ne: meme ndi Yehowa, Nzambi wa Isalele udi ukubiˆ kila ku dına diebe. h Bua bualu bua muena mudimu wanyi Yakoba ne bua Isalele musungula wanyi, ˆ Ndi nkubikila ku dına diebe. ˆ Ndi nkupesha dına dia lumu, nansha muuvua kuyi mummanye. Meme ndi Yehowa, ne kakuena mukuabu nansha. Kakuena Nzambi mukuabu pa kumbusha meme. i Nenkukoleshe,1 nansha muuvua kuyi mummanye,

5

h Ezl 1:1, 2 Yes 44:28

i Dut 4:35, 39 Dut 32:39

45:1 1 Ku mua.: “kusulula mikaba mu bimono bia bakalenge.” 45:5 1 Ku mua.: “Nenkusuike mukaba bikole.”

1187 6 Bua bantu bamanye Kumbukila ku dipatuka ˆ dia dıba too ne ku dibuela diadi1 Ne: kakuena mukuabu pa kumbusha meme. a Meme ndi Yehowa, ne kakuena mukuabu nansha. b 7 Ndi ngenza butoke, c ne mfuˆ ka mıdima, d Ndi mfila ditalala e ne ndi nkebesha dikenga; f Meme, Yehowa, ndi ngenza malu onso aa. 8 Wewe diulu, loka kumbukila muulu; g Matutu alokeshe buakane. Buloba bukanguke ne bupatule lupandu, Ne buenze bua buakane bupatuke diatshimue. h Meme, Yehowa, ndi mufuke bualu ebu.” 9 Diakabi dikale kudi muntu udi uluangana1 ne Mufuki wende,2 Bualu yeye udi anu tshiyoyi Munkatshi mua biyoyi bikuabu bidi panshi! Diima didiku mua kuambila Mufumbi3 ne: “Tshiudi wenza ntshinyi” i anyi? Peshi mudimu webe udiku mua kuamba ne: “Yeye kena ne bianza” anyi?4 10 Diakabi dikale kudi muntu udi wambila tatu ne: “Tshiudi ulela ntshinyi?” Ne wambila mukaji ne: “Ntshinyi tshiudi ulela?”1 11 Mona tshidi Yehowa, Wa Tshijila wa Isalele, j Yeye uvua mumuenze, wamba:

YESHAYA 45:6-17 NSHAP. 45 a 1Sm 17:46 Mis 102:15, 16 Yes 37:20

b Mis 83:18 c Gen 1:3

12

Yel 31:35

d Eks 10:21 Mis 104:20

e Yes 26:12 f Mbi 7:14 Amo 3:6

13

g Yhz 34:26 h Yes 61:11 i Yes 29:16 Yel 18:6 Lom 9:20

j Yes 43:3 

Mulongo 2 a Hos 1:10

14

b Gen 1:1 Yes 40:28

c Gen 1:27 d Yes 44:24 Yel 32:17 Zek 12:1

e Neh 9:6 f Yes 42:6 g 2Ku 36:23 Ezl 1:2, 3 Yes 44:28

h Yes 14:16, 17 Yes 43:14 Yes 49:25

15

i Yes 13:17 j Est 8:17 Yes 14:1, 2 Yes 49:23 Yes 60:14 Yes 61:5

16

k Zek 8:23

45:6 1 Anyi “Kumbukila ku est too ne ku ouest.” 45:9 1 Anyi “utandanga- l Yes 43:11 Yes 60:16 na.” 2 Anyi “ne Yeye uvua mumuenze.” Tit 1:3 3 Anyi “Yeye uvua mudienze.” 4 Anyi pamuapa: “Peshi diima didi mua kua- m Mis 97:7 Yes 44:9 mba ne: ‘Mudimu webe kawena ne bikuatshidi’ anyi?” 45:10 1 Anyi “Udi n Yes 26:4 udinyenga bua kulela tshinyi?” Yes 51:6

17

“Nudiku mua kungela nkonko ya malu atshidi alua ˆ Ne kuntumina dıyi bua bana banyi a ne bua midimu ya bianza bianyi anyi? Mvua muenze buloba b ne mufukapu muntu. c Mvua mubalule diulu ne bianza bianyi meme, d Ne ndi ntumina tshiluilu ˆ tshiadi tshionso dıyi.” e “Ndi mujule muntu mu buakane, f Nendulamije njila yende yonso. Yeye ke muntu wibaka tshimenga tshianyi g Ne walekela bantu banyi badibu bakuate ku babende h kakuyi mushinga mufuta anyi mbuejilu,” i ke mudi Yehowa wa biluilu wamba. Mona tshidi Yehowa wamba: “Lupetu lua1 Ejipitu ne bintu bia kupana bia2 Etshiopi ne bena Seba, bantu bale, Nebalue kuudi ne nebalue bantu bebe. Nebakulonde basuika nkanu. Nebalue ne nebakuinamine. j Nebakuambile mu disambila ne: ‘Bulelela Nzambi udi nebe, k Ne kakuena mukuabu nansha; kakuena Nzambi mukuabu nansha.’” Bushuwa wewe udi Nzambi udi udisokoka, Wewe Nzambi wa Isalele, Mupandishi. l Buonso buabu nebafuishibue bundu ne nebapuekeshibue milongo; Benji ba mpingu nebaye bonso ne bundu. m Kadi Isalele neapandishibue kudi Yehowa ne lupandu lua tshiendelele. n

45:14 1 Anyi pamuapa: “benji ba midimu mikole ba.” 2 Anyi pamuapa: “bangenda mushinga ba.”

YESHAYA 45:18–46:3

18

19

20

21

Kanuakufuishibua bundu anyi kupuekeshibua milongo bua kashidi ne tshiendelele. a Mona tshidi Yehowa, Mufuki wa diulu, b Nzambi mulelela, Yeye uvua muenze buloba, Mubuenji uvua mubujadike bikole, c Uvua kayi mubufuke anu bua tshianana,1 kadi uvua mubuenze bua bantu basombelapu, d wamba: “Meme ndi Yehowa, kakuena mukuabu nansha. Tshivua muakuile muaba musokome, e mu buloba ˆ bua mıdima to; Tshivua muambile bana1 ba Yakoba ne: ‘Nunkebe anu bua tshianana’2 to. Meme ndi Yehowa, udi wakula malu adi makane ne wamba malu adi malulame. f Disangishayi pamue, nulue. Semenayi pamue, nuenu badi bapanduke mu bisamba. g Ki mbamanye tshintu, bobu badi bambula mpingu misonga Ne basambila nzambi udi kayi mua kubapandisha. h Ambayi malu anudi nawu, lumbululayi tshilumbu tshienu. Bayukidilangane pamue mu buobumue. Nnganyi uvua muambe bualu ebu katshia ku kale Ne mubumanyishe katshia ku bikondo bia kale? Ki mmeme, Yehowa, anyi? Kakuena Nzambi mukuabu anu meme;

1188 NSHAP. 45 a Yes 29:22 Yes 54:4 Yoe 2:26 Sef 3:11

22

b Yes 42:5 Yel 10:12

c Mis 78:69 Mis 104:5 Mis 119:90 Nsu 3:19

23

d Gen 1:28 Gen 9:1 Mis 37:29 Mis 115:16

e Yes 48:16 f Mis 111:7, 8

24

Mis 119:137

g Yes 66:20 Yel 50:28

h Yes 42:17 Yel 50:2



25

Mulongo 2 a Yes 43:3 b Dut 4:39 Yes 44:8 ˆ 12:32 Mak

46

c Mik 7:7 d Dut 4:35 e Yes 55:10, 11

2

f Dut 6:13 Lom 14:11

g Yes 61:9 

NSHAP. 46 h Yel 50:2 Yel 51:44

i Yes 45:20 j Yes 1:9

45:18 1 Anyi pamuapa: “bua buikale buk tupu.” 45:19, 25 1 Ku mua.: “dimiinu.” 45:19 2 Anyi “bua patupu.”

Eks 19:4 Dut 1:31 Yes 44:2

Nzambi muakane ne Mupandishi, a kakuena mukuabu pa kungumbusha meme. b Luayi kundi, nupandishibue, c nuenu ntengu yonso ya buloba, Bualu meme ndi Nzambi, ne kakuena mukuabu. d ˆ Ndi muditshipe mu dına dianyi; ˆ Dıyi ndipatuke mukana muanyi mu buakane, Ne kadiakupingana to: e Tshinu tshionso netshintuile panshi, Ludimi luonso neluditshipe bua lulamatu f Ne neluambe ne: ‘Bulelela, mu Yehowa mudi buakane bua bushuwa ne bukole. Bantu bonso badi bamukuatshile tshiji nebalue kumpala kuende ne bundu. Mu Yehowa bana1 bonso ba Isalele nebabingishibue, g Ne nebaditumbishile mu yeye.’” Bele udi winama, h Nebo udi ukobama. Mpingu yabu mmiteka pa nyama, pa nyama itu yambula majitu, i Bu mabuki adi anemena nyama idi mitshioke bujitu. Badi bakobama ne binama diatshimue; Kabena mua kusungila majitu1 au, Ne bobu bine2 badi bakuatshibua. “Ntelejayi, nuenu ba mu nzubu wa Yakoba, ne nuenu bonso badi bashale ba mu nzubu wa Isalele, j Nuenu bandi mukuatshishe katshia ku diledibua ne muambule katshia mu difu. k

3

46:2 1 Mmumue ne: mpingu idi miteka pa nyama. 2 Anyi “anyima yabu.”

1189 4 Too ne panudi nukola, meme nengikale anu muomumue; a Too ne padi nsuki yenu itoka, meme nentungunuke ne kunuambula. Nennuambule, nennutuale ne nennusungile bu mundi muenze. b 5 Nnganyi unudi mua kumfuanyikija nende anyi kumvuija muomumue nende peshi kungelakaja nende, c Bua tufuanangane nende? d 6 Kudi bantu badi bupumuna or wa mu tubuta tuabu; Badi bapima bujitu bua arjan ne tshipiminu. Badi bangata mufudi wa biamu ku mudimu, ne yeye udi umuvuija nzambi. e Pashishe badi binama, eyowa, bamutendelela.1 f 7 Badi bamubandisha pa makaya abu; g Badi bamuambula, bamuteka pa muaba wende, ne udi ushala muimane anu muaba au. Kena umbuka muaba wende to. h Badi bamuela mbila, kadi yeye kena wandamuna; Kena mua kusungila muntu nansha umue ku dikenga. i 8 Vulukayi bualu ebu, ne ikalayi ne dikima. Bulamayi ku muoyo, nuenu bashipi ba mikenji. 9 Vulukayi malu a diambedi1 a kale kale, Ne: meme ndi Nzambi, ne kakuena mukuabu. Meme ndi Nzambi, ne kakuena mukuabu bu meme to. j 10 Ndi ndianjila kumanyisha ndekelu wa bualu ku tshibangidilu tshiabu,

YESHAYA 46:4–47:2 NSHAP. 46 a Yes 41:4 b Yes 43:13 c Eks 15:11 d Bz 17:29

11

e Yes 40:19 Yel 10:8, 9

f Yes 44:16, 17 Dan 3:1, 5

g Yel 10:5 h 1Sm 5:3

12

i 1Bk 18:26 Yes 37:37, 38 Yna 1:5

13 j Dut 33:26 

Mulongo 2 a Yes 42:9 Yes 45:21

b Mis 33:11 c Mis 135:6 Yes 55:10, 11

47

d Yes 41:2 Yes 45:1

e Ezl 1:1, 2 Yes 44:28 Yes 48:14

f Nom 23:19 Yob 23:13

g Yes 12:2 Yes 51:5 Yes 62:11

h Yes 44:23 Yes 60:21

 NSHAP. 47 i Mis 137:8 Yel 50:41, 42

46:6 1 Ku mua.: “bamuinamina.” 46:9 1 Ku mua.: “kumpala.” j

Dan 5:30

Ne mmanyisha kumpala menemene malu adi kaayi manji kuenzeka. a Ndi ngamba ne: ‘Dipangadika dianyi1 nedikumbane, b Ne nengenze tshindi musue kuenza.’ c Ndi mbikila nyunyi utu udia minyinyi umbukila kudi ˆ dıba dipatukila,2 d Ndi mbikila muntu mu buloba bua kule bua kukumbaja dipangadika dianyi.1 e Ndi muambe bualu ebu, ne nembuenzeje. Ndi mubulongolole, ne nembukumbaje kabidi. f Ntelejayi, nuenu badi ne muoyo wa tshitshiu,1 Nuenu badi kule menemene ne buakane. Ndi musemeje buakane buanyi pabuipi; Kabuena kule to, Ne lupandu luanyi kaluakujanguluka to. g Nemfile lupandu mu Siona, bulengele buanyi kudi Isalele.” h Pueka, somba mu lupuishi, Wewe muana wa bakaji wa Babilona utshidi kamana. i Somba panshi muaba udi kawuyi nkuasa wa bukalenge, j Wewe muana wa bakaji wa bena Kasada, Bualu bantu kabakukubikila kabidi ne: mulengele ne muengeleka to. Angata mabue a mpelu a ku bianza, upele bukula. Umbusha tshilamba tshiudi mubuikile ku mutu. Vula muntumpu webe, shiya mikolo yebe buashi. Sabuka misulu.

2

46:10, 11 1 Anyi “disua dianyi; lungenyi luanyi.” 46:11 2 Anyi “ku est.” 46:12 1 Ku mua.: “bukole.”

YESHAYA 47:3-13 3 Butaka buebe nebubuludibue. Bundu buebe nebumueneshibue patoke. Nendisombuele, a ne muntu nansha umue kakuimana mu njila wanyi.1 4 “Yeye udi utupikula, ˆ Yehowa wa biluilu ke dına diende, Ke Wa Tshijila wa Isalele.” b 5 Somba muaba au talalaa ne ˆ buela mu mıdima, Wewe muana wa bakaji wa bena Kasada; c Kabakukubikila kabidi ne: Mukalenge mukaji wa makalenge to. d 6 Mvua mufiikile bantu banyi munda bikole. e Mvua munyange bumpianyi buanyi, f Ne mvua mubafile mu tshianza tshiebe. g Kadi wewe kuvua mubaleje luse to. h Uvua muambike too ne bakulakaje mutshi wa tshikokedi wa bujitu. i 7 Uvua muambe ne: “Nengikale anu Mukalenge mukaji, bua kashidi.” j Kuvua muteke malu aa ku muoyo; Kuvua muelangane meji a muvua bualu ebu mua kujika. 8 Mpindieu teleja bualu ebu, wewe munangi wa masanka, k Udi musombe mu bukubi, udi udiambila mu muoyo wende ne: “Meme ke yeye, ne kakuena mukuabu nansha. l Tshiakulua mukaji mukamba to. Tshiakujimija bana nansha.” m

1190 NSHAP. 47 a Dut 32:35, 41 Mis 94:1

b Yes 41:14 Yes 43:3 Yes 44:6

c Yes 47:1 d Yes 13:19 Yes 14:4 Bua 17:5

e 2Ku 36:15, 16 Yes 42:24, 25 Zek 1:15

f Dut 28:63 Yhz 24:21

g Yel 52:14 h 2Bk 25:18-21 Mis 137:8

i Dut 28:49, 50 j Dan 4:30 Bua 18:7

k Bua 18:3 l Dan 5:22, 23 m Bua 18:7 

Mulongo 2 a Bua 18:10 b Yel 51:29 c Yhz 21:21 Dan 5:7 Bua 18:23

d Bua 18:10 e Dan 2:2

47:3 1 Anyi pamuapa: “ne tshiakutuilangana ne muntu mu buimpe.” f

Dan 5:7

9 Kadi malu abidi aa neakukuate mu tshimpitshimpi, mu dituku dimue: a Dijimija dia bana ne bukamba. Neakukuate mu tshiuwidi tshiawu tshionso b Bua1 mipongo yebe ya bungi ne malu ebe onso a majimbu. c 10 Uvua mueyemene malu mabi ebe. Uvua muambe ne: “Kakuena udi ummona.” Meji ebe ne dimanya diebe ke bidi bikupambuishe, Ne wewe udi wamba mu muoyo webe ne: “Meme ke yeye, ne kakuena mukuabu nansha.” 11 Kadi dikenga nedikukuate, Ne mipongo yebe ya ntekesha kayakudimanyika to.1 Buluishi nebukukuate; kuakubuepuka nansha. Dibutuka dia tshimpitshimpi diutu kuyi muanji kumanya nedikukuate. d 12 Nunku, tungunuka ne majimbu ebe ne mipongo yebe ya bungi, e Biudi mutate nabi katshia ku buana buebe. Pamuapa udi mua kupetelaku dikuatshisha; Pamuapa udi mua kutshinyisha nabi bantu. 13 Udi mupungile bua bungi bua bakupeshi ba ngenyi. Bimane mpindieu, bakupandishe, Aba badi batendelela diulu,1 badi batangile mitoto, f 47:9 1 Anyi pamuapa: “Nansha mudi.” 47:11 1 Anyi “Ne kuakumanya mua kudiepula ne mupongo wa ntekesha.” 47:13 1 Anyi pamuapa: “Bobu badi bapandulula diulu; bena lubuku lua mitoto.”

1191

14

15

Aba badi bafila dimanya mu bikondo bia dibala dia ngondo Didi ditangila malu alua kuudi. Mona! Badi bu nsona. Kapia nekaboshe. Kabena mua kudipandisha1 ku bukole bua ndimi ya kapia. Aa ki mmakala bua kuota, Ne etshi ki nkapia ka kusomba kumpala kuaku to. Ke mualua bena mupongo wa ntekesha bebe kuudi, Bobu baudi mutate nabu katshia ku buana buebe. Nebalalakane, muntu ne muntu mu wende njila.1 Kakuakuikala muntu wa kukupandisha. a Telejayi, nuenu ba mu nzubu wa Yakoba, Nuenu badi badibikila ku ˆ dına dia Isalele b ˆ Ne badi bafumine ku mayi a1 Yuda, Nuenu badi baditshipa mu ˆ dına dia Yehowa c Ne badi babila Nzambi wa Isalele, Nansha mudibi kabiyi mu bulelela ne mu buakane. d Bualu badi badibikila ku ˆ dına dia tshimenga tshia tshijila e Ne bakeba dikuatshisha kudi Nzambi wa Isalele, f ˆ Muena dına dia Yehowa wa biluilu. “Malu a diambedi1 amvua munuambile kale kale. Akapatuka mukana muanyi meme, Ne ngakaamanyisha. g

48

2

3

YESHAYA 47:14–48:8 NSHAP. 47 a Yel 51:6  NSHAP. 48

4

b Gen 32:28

c Dut 6:13

5 d Lew 19:12 Sef 1:4, 5

e Yes 52:1

f Yel 21:1, 2

g Yes 42:9 

6

Mulongo 2 a Yos 21:45 Yes 55:10, 11

b Eks 32:9 2Bk 17:13, 14 2Ku 36:15, 16 Mis 78:8 Yhz 3:7

7

c Yes 43:10

d Yes 42:9 Yes 65:17

e Yes 29:10

f Yel 5:11

47:14 1 Anyi “kupandisha anyima yabu.” 47:15 1 Ku mua.: “mutangile mu buloba buabu.” 48:1 1 Anyi pamuapa: “badi bafumine kudi.” 48:3 1 Ku mua.: “ku- g mpala.”

Yel 9:2

Dut 9:7 Mis 95:10

8

Diakamue ngakangata malu mu bianza, ne kuenzekawu. a Bualu ndi mumanye muudi ne mutu mukole, Ne: nshingu webe ntshijilujilu tshia tshiamu tshifiike ne mpala webe ntshiamu tshia mitaku, b Mvua mukuambile malu aa kale kale. Kumpala kua kuenzekawu, mvua muenze bua uumvue, Bua wewe kuambi ne: ‘Lupingu luanyi luvua luenze malu aa; Lupingu luanyi lusonga ne lupingu luanyi lua tshiaˆ mu1 ke yivua mitume dıyi bua enzeke.’ Udi mumvue ne mumone malu onso aa. Kuakumanyisha malu aa anyi? c Kutuadijila ku mpindieu ndi nkumanyisha malu mapiamapia, d Malu malama masokoka audi kuyi mumanye. Adi afukibua anu mpindieu, ki nkale kale to, Malu auvua kuyi muanji kumvua kumpala kua dituku dia lelu, Bua kuambi ne: ‘Monayi! Nkadi muamanye.’ ` Too, kuena mumvue, e kuena mumanye to, Ne kale matshi ebe kaavua makangula. Bualu ndi mumanye ne: udi muena tshitungu wa dikema, f Ne badi bakubikila ne: mushipi wa mikenji katshia ku diledibua. g

48:5 1 Anyi “lupingu luanyi lua tshiamu tshiengulula.”

YESHAYA 48:9-20

ˆ 9 Kadi bua bualu bua dına dianyi nenkande tshiji tshianyi; a Bua butumbi buanyi meme, nendikande kuudi Ne tshiakukushipa to. b 10 Mona! Ndi mukulengeje, kadi ki mbu mudibu balengeja arjan to. c Ndi mukutete1 mu mfulu wa dikenga wa kuenguluila biamu. d 11 Bua bualu buanyi meme, bua bualu buanyi meme nengenze bualu, e Bualu mmunyi mundi mua ˆ kulekela banyanga dına dianyi? f Tshiena mpesha muntu mukuabu butumbi buanyi nansha.1 12 Nteleja, wewe Yakoba, ne Isalele, undi mubikile. Meme ndi anu Wa muomumue. g Ndi wa kumpala; ndi kabidi wa ndekelu. h 13 Tshianza tshianyi meme tshivua tshiase tshishimikidi tshia buloba, i Ne tshianza tshianyi tshia balume tshivua tshibalule diulu. j Pandi mbibikila, bidi bimana kuulu tshiapamue. 14 Disangishayi pamue, buonso buenu, ne telejayi. Nnganyi wa munkatshi muabu uvua mumanyishe malu aa? Yehowa mmumunange. k Yeye neakumbaje tshidiye musue kuenzela Babilona, l Ne diboko diende nedilue kuluisha bena Kasada. m 15 Meme muine ndi muakule, ne ndi mumubikile. n

1192 NSHAP. 48 a 1Sm 12:22 Mis 25:11 Mis 79:9 Yel 14:7

16

b Neh 9:30, 31 Mis 78:38

c Nsu 17:3 d Yes 1:25 Yel 9:7

e Yes 48:9 f Yhz 20:9 g Yes 43:13 Yes 46:4

h Yes 44:6

17

Bua 1:8 Bua 22:13

i Yob 38:4 j Yes 40:22 Yes 42:5

k Yes 45:1 l Yes 44:28 m Yes 13:19 Yel 50:13

18

n Yes 41:2 

Mulongo 2 a Yes 45:5 b Yes 45:19 c Yes 43:14

19

Yes 44:6 Yes 54:5

d 1Bk 8:36 Mis 25:8 Yes 54:13 Mik 4:2

e Mis 32:8 Yes 30:20, 21 Yes 49:10

f Dut 5:29 Mis 81:13, 14

g Mis 119:165 Yes 32:18 Yes 66:12

h Amo 5:23, 24 i Gen 22:15, 17 Yel 33:22 Hos 1:10

j Yel 50:8 Bua 18:4

48:10 1 Anyi “mukukonkonone.” Anyi pa- k Yes 49:13 muapa: “mukusungule.” 48:11 1 Anyi “Tshiena ngabanyangana butumbi bua- l Yel 50:2 m Yel 31:10, 11 nyi ne muntu mukuabu nansha.”

20

Ndi mulue nende, ne njila wende nealubuluke. a Semenayi pabuipi nanyi, ne umvuayi bualu ebu. Katshia ku tshibangidilu menemene, meme tshiena muakule mu musokoko to. b Mvuaku katshia ku tshikondo tshivuabu buenzeke.” Mpindieu, Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa mmuntume, kabidi ne1 nyuma wende. Mona tshidi Yehowa, Mupikudi webe, Wa Tshijila wa Isalele, wamba: c “Meme, Yehowa, ndi Nzambi webe, Yeye udi ukulongesha bua diakalenga diebe,1 d Yeye udi ukulombola mu njila uudi ne bua kuendela. e Bu wewe nansha muteye nteˆ ma ku meyi anyi! f Nunku ditalala diebe divua mua kulua anu bu musulu g Ne buakane buebe bu mavuala a mbuu. h Bana1 bebe bavua mua kulua ba bungi bu lusenga Ne tunkanunuina tuebe bu tutete tua lusenga. i ˆ Dına diatu kadivua mua kumbushibua anyi kujimijibua kumpala kuanyi nansha.” Patukayi mu Babilona! j Nyemayi bena Kasada! Manyishayi bualu ebu ne mbila ya disanka! Bumanyishayi! k Bumanyishayi too ne ku ntengu ya buloba. l Ambayi ne: “Yehowa mmupikule muena mudimu wende Yakoba. m

48:16 1 Anyi “pamue ne.” 48:17 1 Anyi “bua bimpe biebe wewe.” 48:19 1 Ku mua.: “dimiinu.”

1193 21 Kabavua bumvue nyota pavuaye ubalombola mu miaba ivua munda mutupu. a ˆ Wakabapatuila mayi mu dibue dinene; Wakapanda dibue dinene ˆ ne kupatulamu mayi a bungi.” b 22 “Kakuena ditalala bua bantu babi,” ke mudi Yehowa wamba. c Ntelejayi, nuenu bidiila,1 Ne teyayi ntema, nuenu bisamba bia kule menemene. d Yehowa mmumbikile kumpala kua meme kuledibua.2 e Katshia ku tshikondo tshimvua munda mua mamuaˆ nyi, yeye uvua mutele dına dianyi. 2 Yeye uvua muvuije mukana muanyi bu muele wa mvita musakisha; Mmunsokoke mu mundidimbi wa tshianza tshiende. f Uvua mumvuije mukete munona; Uvua munsokoke mu nsapu wende wa mikete. 3 Wakangambila ne: “Wewe Isalele, g udi muena mudimu wanyi, Ungalejila bulengele buanyi ku butuangaji buende.” h 4 Kadi ngakamba ne: “Ndi mukuate mudimu mukole bua tshianana. Mvua munyange bukole buanyi bua tshintu tshia dishima, mu tshianana. Kadi, bushuwa dilumbuluisha dianyi didi kudi Yehowa,1 Ne difutu dianyi didi kudi Nzambi wanyi.” i

49

YESHAYA 48:21–49:8 NSHAP. 48 a Eks 15:24, 25 Dut 8:14, 15 Yes 43:19

b Eks 17:5, 6 Nom 20:11

c Yes 57:20, 21 

NSHAP. 49 d Yes 55:4 e Yes 44:2 Yes 46:3

f Yes 51:16 g Yes 43:10 h Yes 44:23 i Yes 40:10 

Mulongo 2 a Yes 56:8 b Yes 42:6 Mat 12:18 Luk 2:30, 32

c Mis 98:2 Yes 11:10 Yes 52:10 Bz 13:47

d Yes 43:14 e Yes 53:3 f Dut 7:9 g Yes 42:1 h Mis 69:13 i Luk 1:69

49:1 1 Anyi “bisanga.” 2 Ku mua.: “katshia mu lukutu.” 49:4 1 Anyi “Yehowa neampeteshe kulumbuluisha kuakane.” j

Luk 22:43 2Ko 6:2 Eb 5:7

Yes 42:6, 7

5 Kadi mpindieu Yehowa, Yeye uvua mungenze katshia mu difu dia mamuanyi bu muena mudimu wende, Mmungambile bua kupingaja Yakoba kudiye, Bua Isalele asangishibue kudiye. a ˆ Nentumbishibue ku mesu kua Yehowa, Ne Nzambi wanyi neikale mulue bukole buanyi. 6 Wakamba ne: “Ki mbikumbane bua muudi muena mudimu wanyi Bua kujula bisa bia Yakoba Ne kupingaja ba mu Isalele bavua balamibue. Ndi kabidi mukufile bu butoke bua bisamba, b Bua lupandu luanyi lufike too ne ku ntengu ya buloba.” c 7 Mona tshidi Yehowa, Mupikudi wa Isalele, Wa Tshijila wende, d wambila muntu udi mupetudibue,1 e muntu udi mukinyibue kudi tshisamba, muena mudimu wa bamfumu: “Bakalenge nebamone ne nebajuke, Ne bakokeshi nebiname Bua bualu bua Yehowa, udi muena lulamatu, f Wa Tshijila wa Isalele, udi mukusungule.” g 8 Mona tshidi Yehowa wamba: “Mvua mukuandamune mu tshikondo tshia diakalengele,1 h Ne mvua mukuambuluishe mu dituku dia lupandu; i Mvua mutungunuke ne kukulama bua kukufila bu tshipungidi bua bantu, j Bua kuakajilula buloba, 49:7 1 Anyi “mupetudibue mu anyima.” 49:8 1 Anyi “muoyo muimpe.”

YESHAYA 49:9-21

9

10

11

12

13

14

15

Bua kuenza bua bapiane bumpianyi buabu buvua bushale munda mutupu, a Bua kuambila bena buloko ne: ‘Patukayi!’ b ˆ Ne badi mu mıdima c ne: ‘Dilejayi patoke!’ Nebadiile ku muelelu wa njila, Kumpenga kua tujila tuonso tubotesha1 nekuikale mpata yabu ya mashinde. Kabakumvua nzala, anyi kumvua nyota, d Ne luya lukole peshi munya kabiakubosha. e Bualu Yeye udi nabu luse neabalombole, f Ne neabalombole pabuipi ne ˆ mishimi ya mayi. g Nemvuije mikuna yanyi yonso njila, Ne bibeba bianyi nebibandishibue. h Mona! Aba badi bafumina kule menemene, i Ne mona! Aba badi bafumina ku nord ne ku ouest, Ne aba badi bafumina mu buloba bua Sinima.” j Ela mbila ya disanka, wewe diulu, ne sanka, wewe buloba. k Mikuna isanguluke ne lubila lua disanka. l Bualu Yehowa mmusambe bantu bende, m Ne udi uleja bantu bende badi mu dikenga luse. n Kadi Siona wakatungunuka ne kuamba ne: “Yehowa mmundekele, o Yehowa mmumpue muoyo.” p Mamu udi mua kupua muanende utshidi wamua mabele muoyo Anyi kubenga kumvuila muana wa munda muende luse anyi?

1194 NSHAP. 49 a Yes 54:3 b Mis 102:19, 20

16

c Mis 112:4 Yes 9:2 Luk 1:68, 79

d Yes 55:1

17

Yes 65:13

e Yes 32:2 f Yhz 34:23

18

g Mis 23:1, 2 Yel 31:9 Bua 7:16, 17

h Mis 107:6, 7 Yes 11:16 Yes 40:3, 4

i Dut 30:4 j Yes 43:5, 6 k Yes 42:10 l Yes 55:12

19

m Yes 12:1 Yes 40:1 Yes 66:13

n Yes 44:23 Yes 61:3 Yel 31:13

o Yes 54:7 p Mdi 5:20 

20

Mulongo 2 a Yes 44:21 Yel 31:20

b Yes 43:5, 6 Yes 60:4

c Yes 51:3 d Yel 30:18, 19 e Yel 51:34 f Yel 30:16 g Yes 54:1, 2

49:9 1 Anyi pamuapa: “mikuna idi kayi- h yi ne tshintu.”

Yes 43:5 Yel 31:17

21

Nansha bamamu aba mua kupua muoyo, meme tshiakukupua muoyo nansha. a Mona! Ndi mukufunde mu bianza bianyi. Bimanu biebe bidi kumpala kuanyi misangu yonso. Bana bebe badi balukila lukasa. Bantu bavua bakusunsule ne bakubutule nebumbuke kuudi. ˆ Bandisha mesu ebe, tangila ku nseke yonso. Badi badisangisha bonso pamue. b Badi balua kuudi. “Bu mundi ne muoyo,” ke mudi Yehowa wamba, “Neubavuale buonso buabu bu bilengejilu, Ne neudisuikabu bu mutu mukaji udibu basela wenza. Nansha muvua miaba yebe mishale munda mutupu ne minyanguke, ne muvua buloba buebe bikulu, c Mpindieu nebulue bukese menemene bua bantu badi basombelamu, d Ne bantu bavua bakumine e nebikale kule menemene. f Bana bavua baledibue pauvua mufuishe bana nebambe mu matshi ebe ne: ‘Muaba eu mmunkepele bikole menemene. Ndiundishilaku muaba eu bua nsombelapu.’ g Nunku, neudiambile mu muoyo webe ne: ‘Nnganyi udi mundelele bana aba, Bualu meme ndi mukaji udi mufuishe bana ne muikale nkumba, Mumuangesha ne mukuatshibue mu buloko? Nnganyi udi mubakoleshe? h

1195

22

23

24

25

26

Monayi! Bavua banshiye anu meme nkayanyi, a Kadi aba mbafumine penyi?’” b Mona tshidi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wamba: “Tangila! Nenjudile bisamba tshianza tshianyi, Ne nenjule tshimanyinu1 tshianyi bua bukua bantu. c Nebalue ne bana bebe ba balume mu maboko abu2 Ne nebambule bana bebe ba bakaji pa makaya abu. d Bakalenge nebalue balami bebe, e Ne bana babu ba bakaji nebikale bandeji bebe. Nebakuinamine mpala yabu mitue panshi f Ne nebalake lupuishi lua ku makasa ebe, g Ne neumanye ne: meme ndi Yehowa; Badi bantekemena kabakufuishibua bundu to.” h Badiku mua kunyenga tshilobo bantu bakaditshi tshikuate, Peshi badiku mua kusungila bantu badi mukokeshi wa tshikisu mukuate anyi? Kadi mona tshidi Yehowa wamba: “Nansha bantu badibu bakuate kudi tshilobo nebanyengibue, i Ne badibu bakuate kudi mukokeshi wa tshikisu nebasungidibue. j Meme nenduishe badi bakuluisha, k Ne nempandishe bana bebe. Nendiishe badi bakukengesha munyinyi wabu bobu bine,

YESHAYA 49:22–50:4 NSHAP. 49 a Mdi 1:1 b Yes 62:4 c Ezl 1:3 Yes 11:10, 12 Yes 62:10

d Yes 60:4 Yes 66:20

e Yes 60:10, 16 f Yes 60:14 g Mik 7:16, 17 h Yes 25:9 i Yel 29:14 Yel 46:27 Hos 6:11 Yoe 3:1

j Yes 52:2 Yel 29:10 Yel 50:34 Zek 9:11

k Yes 54:17 

Mulongo 2 a Yhz 39:28 b 1Tm 1:1 c Yes 41:14 Yes 48:20

d Yes 60:16 

NSHAP. 50 e Dut 24:1 f 2Bk 17:16, 17 g Yes 59:2 Yel 3:1

h Yel 35:15 i Yes 40:28 Yes 59:1

j Eks 14:21, 29 Mis 106:9 Yes 51:10

k Mis 107:33 Mis 114:1, 3 Yes 42:15 Nah 1:4

l Eks 10:21 m Eks 4:11

49:22 1 Anyi “mutshi wa tshimanyinu.” 2 Ku mua.: “tshiadi tshiabu.” n

Yel 1:9 Yne 7:15, 46

Ne nebakuatshike mashi abu bobu bine bu bakuatshike ˆ mvinyo musheme. Ne bantu bonso1 nebamanye ne: meme ndi Yehowa, a Mupandishi webe b ne Mupikudi webe, c Wa Bukole wa Yakoba.” d Mona tshidi Yehowa wamba: “Mukanda wa dishipa nawu dibaka e wa mamuenu umvua muipate udi penyi? Peshi nkudi nganyi wa ku bamvua nabu dibanza kumvua munupane? Monayi! Nuvua bapanyibue bua bilema bienu, f Ne mamuenu uvua muipatshibue bua dishipa dienu dia mikenji. g 2 Kadi bua tshinyi muntu kavuaku pamvua mulue? Bua tshinyi muntu kavua muandamune pamvua mubikile? h ˆ Tshianza tshianyi ntshıpi bikole bua kukuula, Peshi munda muanyi kamuena bukole bua kusungila nabu anyi? i Monayi! Ndi ngumisha mbuu ku dikanyina dianyi; j Ndi mvuija misulu tshipela. k Mishipa yayi idi ibola bua diˆ pangika dia mayi, Ne idi ifua bua nyota. 3 Ndi mvuadika diulu mifitu, l Ne ndi mvuija tshilamba tshikayabale tshibuikidi tshiadi.” 4 Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa mmumpeshe ludimi lua bantu balongesha,1 m Bua mmanye mua kuandamuna2 muntu udi mutshioˆ ke ne dıyi diakane.3 n

50

49:26 1 Ku mua.: “musunyi wonso.” 50:4 1 Anyi “ludimi luibidija bimpe.” 2 Anyi pamuapa: “kukolesha.” 3 Ku ˆ mua.: “ne dıyi.”

YESHAYA 50:5–51:3

5

6

7

8

9

Yeye udi umbisha ku dinda ne ku dinda; Yeye udi ubisha ditshi dianyi bua kuteleja bu bantu balongesha. a Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa mmukangule ditshi dianyi, Tshivua mutomboke to. b Tshivua mulonde njila mukuabu to. c Ngakafila nyima wanyi kudi bavua bankuma Ne matama anyi kudi bavua baashiye matupu.1 Tshivua musokoke mpala wanyi ku dipuekeshibua dia milongo ne ku mate nansha. d Kadi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa neangambuluishe. e Ke bualu kayi tshiakudiumvua mupuekeshibue milongo to. Ke bualu kayi ndi muteke mpala wanyi bu dibue dikole, f Ne ndi mumanye ne: tshiakufuishibua bundu to. Yeye udi umbala ne: ndi muakane, udi pabuipi. Nnganyi udi mua kumbanda?1 g Tuimane diatshimue.2 Nnganyi udi nanyi tshilumbu? Asemene pabuipi nanyi. Monayi! Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa neangambuluishe. Nnganyi wampisha? Monayi! Buonso buabu nebatekete bu tshilamba. Ne tshishi tshia mbumbu netshibadie.

1196 NSHAP. 50 a Mat 13:54

b Mis 40:6-8

c Mat 26:39 Flp 2:8

d Mat 26:67

ˆ Mak 14:65 Luk 22:63 Yne 18:22

e Yes 49:8

f Yhz 3:8, 9

g Lom 8:33 

Mulongo 2 a Yes 42:1 Yes 53:11

 NSHAP. 51 b Gen 21:2

c Gen 12:1 Gen 15:2

d 1Bk 4:20

e Mis 102:13 Yes 66:13 Yel 31:12

f Yes 44:26 Yes 61:4

g Gen 2:8

50:6 1 Anyi “bavua batule miedi.” 50:8 1 Anyi “kuluangana nanyi.” 2 Anyi “ba- h tangilangane.”

Yes 35:1 Yes 41:18

10 Nnganyi wa munkatshi muenu udi utshina Yehowa, ˆ Udi uteleja dıyi dia muena mudimu wende? a Nnganyi udi muendele mu ˆ mıdima mikole, kayi ne butoke nansha bukese? ˆ Yeye eyemene dına dia Yehowa ne akebe dikuatshisha kudi1 Nzambi wende. 11 “Monayi! Nuenu bonso badi batemesha kapia, Batudisha tupia muulu, Endelayi mu butoke bua kapia kenu, Munkatshi mua tupia tudi tutudike tunudi batemeshe. Monayi tshinuapeta ku tshianza tshianyi: Nenulale panshi mu dikengakana dia dikema. “Ntelejayi, nuenu badi bipatshila buakane, Nuenu badi bakeba Yehowa. Tangilayi ku dibue kunuvua bafumine Ne ku tshina tshia mabue kuvuabu banumbule. 2 Tangilayi kudi Abalahama tatuenu Ne kudi Sala b uvua munulele.1 Bualu uvua anu nkayende pamvua mumubikile, c Ne mvua mumubeneshe ne mumuvudije. d 3 Bualu Yehowa neasambe Siona. e Neatuadile miaba yende yonso ya bikulu busambi, f Ne neavuije tshipela tshiende bu Edene g Ne mpata wende wa tshipela bu budimi bua Yehowa. h Disanka dikole ne masanka nebikale munda muende,

51

50:10 1 Anyi “eyemene.” 51:2 1 Anyi “munupatule ne bimusama pa kulela.”

1197 4

5

6

7

8

Diela tuasakidila ne musambu muimpe. a Teyayi ntema kundi, nuenu bantu banyi, Ne fila ditshi kundi, wewe tshisamba tshianyi. b Bualu mukenji newufume kundi, c Ne nenjadike kulumbuluisha kuanyi kuakane bu butoke kudi bukua bantu. d Buakane buanyi budi busemena pabuipi. e Lupandu luanyi nelupatuke, f Ne maboko anyi nealumbuluishe bukua bantu. g Bidiila1 nebitekemene kundi, h Ne nebindile diboko dianyi.2 ˆ Bandishayi mesu enu mu diulu, Ne tangilayi buloba panshi. Bualu diulu neditangalake tupese tupese bu muishi; Buloba nebusunsuke bu tshilamba, Ne bantu badi basombelapu nebafue bu tumue. Kadi lupandu luanyi neluikale lua tshiendelele, i Ne buakane buanyi kabuakupangila1 nansha. j Ntelejayi, nuenu badi bamanye buakane, Bantu badi ne mukenji wanyi1 mu muoyo wabu. k Kanutshinyi mayobo a bantu bafuafua, ˆ Ne kanuikadi ne buowa bua bipendu biabu. Bualu tshishi tshia mbumbu netshibadie anu bu tshilamba; Tshishi tshia mbumbu tshitu tshidia bilamba1 netshibadie bu miosa ya mikoko. l

YESHAYA 51:4-13 NSHAP. 51 a Yel 33:10, 11 b Eks 19:6 Dut 7:6

c Yes 2:3 Mik 4:2

9

d Nsu 6:23 e Yes 46:13 f Yes 12:2 Yes 56:1

g 1Sm 2:10 Yes 2:4

h Yes 60:9 i Yes 45:17

10

j Mis 102:25-27 Mat 24:35

k Yel 31:33 l Yes 50:9 

Mulongo 2

11

a Yes 45:17 Luk 1:50

b Luk 1:51 c Mis 87:4 Mis 89:10 Yes 30:7

d Eks 15:4 Neh 9:10, 11 Mis 106:22 Yhz 29:3

e Eks 14:21, 22

12

f Mis 106:9 g Yel 31:11 Zek 10:10

h Yes 35:10 i Yes 61:7 j Yes 25:8 Yes 65:18, 19

k Yes 49:13 Yes 66:13

l Mis 118:6 Dan 3:16, 17

Mat 10:28 51:5 1 Anyi “bisanga.” 2 Anyi “bukole buanyi.” 51:6 1 Anyi “kabuakusunsudi- m Yes 44:2 bua.” 51:7 1 Anyi “dilongesha dianyi.” 51:8 1 Anyi pamuapa: “Tshinya.” n Yes 40:22

13

Kadi buakane buanyi nebushalaku kashidi, Ne lupandu luanyi nelushalaku bua bipungu bionso bia bantu.” a Tabala! Tabala! Vuala bukole, Wewe diboko dia Yehowa! b Tabala bu mu matuku a kale kale, bu mu bipungu bia bantu bia kale. Ki nguewe uvua mutshibule Lahaba1 c bitupa bitupa, Uvua mutubule nyama munene wa mu mbuu anyi? d Wewe kuena eu uvua mumiˆ she mbuu, mayi a mu ndondo anyi? e Eu uvua muvuije ndondo ya mbuu njila bua bantu bavuabu bapikule bapite anyi? f Bantu bapikula ba Yehowa nebapingane. g Nebalue mu Siona ne lubila lua disanka, h Ne disanka didi kadiyi dijika nedikale kudibu bu tshifulu tshia butumbi.1 i Nebikale ne disanka dikole ne masanka, Kanyinganyinga ne mikemu nebinyeme. j “Meme muine ndi Yeye udi ukusamba. k Bua tshinyi udi utshina muntu ufuafua walua kufua l Ne muana wa muntu wafubidila bu bisonsa bibishi? Bua tshinyi udi upua Yehowa Mufuki webe m muoyo, Yeye uvua mubalule diulu n ne muase tshishimikidi tshia buloba? Dituku dijima wewe uvua anu utshina tshiji tshikole tshia mukengeshanganyi,1

51:9 1 Tang. Diumv. 51:11 1 Ku mua.: “nedikale pa mutu wabu.” 51:13 1 Anyi “muntu udi ukunyunguluka.”

YESHAYA 51:14–52:2

14

15

16

17

18

19

Anu bu ne: yeye uvua ne mushindu wa kukubutula. Mpindieu, tshiji tshikole tshia mukengeshanganyi tshidi penyi? Muntu udi mukobame mu nkanu nebamusulule mu ˆ katupa kıpi emu; a Kakufua ne kakubuela mu tshina, Ne biakudia biende kabiakupangika to. Kadi meme ndi Yehowa Nzambi webe, Udi uvuandulula mbuu ne ujula mavuala ende, b ˆ Yehowa wa biluilu ke dına diende. c ˆ Nenteke meyi anyi mukana muebe, Ne nenkubuikile ne mundidimbi wa tshianza tshianyi, d Bua kujadika diulu ne kuasa tshishimikidi tshia buloba e Ne bua kuambila Siona ne: ‘Wewe udi tshisamba tshianyi.’ f Tabala! Tabala! Juka, wewe Yelushalema, g Wewe udi munue dikopo dia tshiji tshikole tshia Yehowa ku tshianza tshiende. Udi munue lupanza; Udi munue mujikije dikopo didi ditetuishangana. h Muana nansha umue wa ku bana bonso bavuaye mulele kenaku bua kumulombola, Ne muana nansha umue wa ku bana bavuaye mukoleshe ki mmumukuate ku tshianza. Malu abidi aa mmakukuate. Nnganyi waditeka pa muaba webe? Kabutu ne tshinyangu, nzala ne muele wa mvita! i Nnganyi wakusamba? j

1198 NSHAP. 51 a Ezl 1:2, 3 Yes 48:20 Yes 52:2

b Yel 31:35, 36 Yna 1:4

c Yes 47:4

d Dut 33:27 Mis 91:1

e Yes 65:17 Yes 66:8, 22

f Yes 60:14 Yel 31:33 Zek 8:8

g Yes 52:1 Yes 60:1

h Yel 25:15

i Yhz 14:21

j Mdi 1:17 

Mulongo 2 a Mdi 2:11

b Yes 51:17

c Yes 54:9 Yes 62:8

d Yes 49:25 

NSHAP. 52 e Hag 2:4

f Yes 51:17

g Yes 61:3

h Yes 35:8 Yes 60:21 Bua 21:27

20 Bana bebe mbafue tshipuka. a Badi balala mu disangu dionso dia njila1 Bu mikoko ya tshisuku mu bukondo. Mbuwule tente ne tshiji tshikole tshia Yehowa, kukanyina kua Nzambi webe.” 21 Nanku telejaku bualu ebu, Wewe mukaji udi mukengeshibue ne mukuatshike, nansha muudi kuyi mukuatshike mvinyo. 22 Mona tshidi Mukalenge webe Yehowa, Nzambi webe udi uluila bantu bende mvita, wamba: “Tangila! Nengangate dikopo didi ditetuishangana ku tshianza tshiebe, b Lupanza alu, dikopo dianyi dia tshiji tshikole; Kuakudinua kabidi nansha. c 23 Nenditeke mu tshianza tshia bakukengeshi, d Bobu bakakuambila1 ne: ‘Inama panshi bua tuendele pambidi pebe!’ Nunku wewe wakavuija nyima webe bu buloba, Bu musesu wa bobu kuendela.” Tabala! Tabala! Vuala bukole, e wewe Siona! f Vuala bilamba biebe bilengele, g wewe Yelushalema, tshimenga tshia tshijila! Bualu munda muebe kamuakubuela kabidi muntu udi kayi mutengula ne udi kayi mukezuke. h 2 Tutula lupuishi, juka, usombe, wewe Yelushalema. Sulula nshinga idi ku nshingu kuebe, wewe muana

52

51:20 1 Ku mua.: “ku mutu kua misesu yonso.” 51:23 1 Anyi “Bakambila anyima webe.”

1199 3

4

5

6

7

8

wa bakaji wa Siona udibu bakuate. a Bualu mona tshidi Yehowa wamba: “Bavua bakupane kabayi bafile kantu, b Kadi neupikudibue kakuyi makuta.” c Bualu mona tshidi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wamba: “Kumpala bantu banyi bakapueka mu Ejipitu bua kusombelamu bu bantu ba ku babende; d ˆ Pashishe Ashu wakabakengesha kakuyi bualu.” “Nunku, ndi ne bua kuenza tshinyi mpindieu?” ke mudi Yehowa wamba. “Bualu bavua baye ne bantu banyi kakuyi kantu kafila. Bantu badi babakokesha badi batungunuka ne kuela mbila ya ditshimuna,” e ke mudi Yehowa wamba, “Ne ku musangu ne ku musangu, dituku dijima, kabeˆ na banemeka dına dianyi. f Bua bualu abu bantu banyi ˆ nebamanye dına dianyi; g Bua bualu abu nebamanye dituku adi ne: meme ke Yeye udi wakula. Monayi, mmeme!” Mona mudi makasa a muntu udi ulua ne lumu luimpe malengele pa mikuna, h Muntu udi umanyisha ditalala, i Muntu udi ulua ne lumu luimpe lua bualu buimpe, Muntu udi umanyisha lupandu, Muntu udi wambila Siona ne: “Nzambi webe mmulue Mukalenge!” j Teleja! Bansentedi bebe badi ˆ babandisha dıyi diabu. Badi bela mbila tshiapamue ne disanka,

YESHAYA 52:3-14 NSHAP. 52 a Yes 51:14 Yes 61:1

b Yes 50:1

9

c Yes 45:13 d Gen 46:5-7 e Mis 137:3 Yel 50:17

f Mis 74:10 Lom 2:24

g Yhz 20:44

10

h Yes 40:9 Nah 1:15 Bz 8:4 Lom 10:15 Ef 6:14, 15

i Luk 2:14 Bz 10:36 Ef 2:17

11

j Mis 93:1 Yes 33:22 Mik 4:7 Mat 24:14 Bua 11:15, 17

 Mulongo 2 a Yes 61:4 b Yes 66:13

12

c Yes 44:23 d Yes 51:9 e Mis 22:27 Yes 49:6

f Yes 48:20 Yel 50:8 Yel 51:6 Zek 2:6

13

g Lew 5:2 Yhz 44:23

h 2Ko 6:17 Bua 18:4

i Lew 10:3 Nom 3:6, 8 Ezl 1:7 Ezl 8:30

j Eks 13:21 1Ku 14:15

k Yes 58:8 l Yes 42:1 Yes 61:1 Flp 2:5-7

m Mis 2:6 Mis 110:1 Yes 9:6 Mat 28:18

14

Bualu nebamone bualu ebu bimpe1 padi Yehowa upingaja Siona. Ikalayi ne disanka, elayi mbila ne disanka tshiapamue, nuenu miaba ya bikulu ya Yelushalema, a Bualu Yehowa mmusambe bantu bende; b mmupikule Yelushalema. c Yehowa mmushiye diboko diende dia tshijila patoke ˆ ku mesu kua bisamba bionso; d Ntengu yonso ya buloba neyimone bienzedi bia lupandu1 bia2 Nzambi wetu. e Umbukayi, umbukayi, patukayimu, f kanulengi tshintu tshia bukoya nansha tshimue! g Patukayi munkatshi muende, h dilamayi bakezuke, Nuenu badi bambula bintu bia mudimu bia Yehowa. i Bualu kanuakuya tshipapu, Anyi kunyema to, Bualu Yehowa neaye kumpala kuenu, j Ne Nzambi wa Isalele neikale mulami wenu panyima penu. k Monayi! Muena mudimu wanyi l neenze malu ne busunguluji. Neabandishibue muulu, Neabandishibue ne neatumbishibue bikole. m Anu muvuaku bantu ba bungi bavua bamutangile bakatshila, Bualu mpala wende uvua munyanguke kupita wa muntu kayi yonso Ne tshimuenekelu tshiende tshia dikema kupita tshia bantu,

ˆ ˆ 52:8 1 Anyi “dısu ku dısu.” 52:10 1 Anyi “butshimunyi.” 2 Anyi “ditshimuna dia.”

YESHAYA 52:15–53:9 15 Ke muabazulaye bisamba bia bungi. a Bakalenge nebakange mukana muabu1 kumpala kuende, b Bualu nebamone malu avuabu kabayi babambile Ne nebelangane meji a malu avuabu kabayi bumvue. c Nnganyi udi muitabuje bualu budibu bumvuile kutudi?1 d Ne bua diboko dia Yehowa, e nnganyi udibu badisokoluele? f 2 Yeye neapatuke bu lutonga g kumpala kuende,1 bu muji upatuka mu buloba bume. Kena ne tshimuenekelu tshia nsongo, kena ne bulengele; h Ne patudi tumumona, mpala wende kena utukoka kudiye.2 3 Bavua bamupetule ne bamuepuke kudi bantu, i Muntu uvua mufundila1 makenga ne uvua muibidilangane ne disama. Bivua anu bu ne: bavua batusokoke mpala wende.2 Bavua bamupetule, ne tuetu katuakamutua mushinga. j 4 Bushuwa, yeye muine uvua muambule mabedi etu, k Ne uvua muangate makenga etu. l Kadi tuetu tuakamuangata bu mututshibue, mukumibue kudi Nzambi ne mukengeshibue.

53

1200 NSHAP. 52 a Mis 2:2 b Mis 2:10 Mis 72:11

c Lom 15:20, 21 

NSHAP. 53 d Lom 10:16 e Yes 51:9 f Yes 40:5 Yne 12:37, 38

g Yes 11:1 Zek 6:12

h Yes 52:14 Yne 1:10 Flp 2:7

i Mis 22:7 Mat 26:67, 68 Yne 6:66 1Pt 2:4

j Zek 11:13 Yne 18:39, 40 Bz 3:13, 14 Bz 4:11

k Mat 8:14-17 l Lew 16:21, 22 1Pt 2:24 1Yn 2:1, 2

 Mulongo 2 a Zek 12:10 Yne 19:34

b Dan 9:24 Lom 4:25

c Mat 20:28 Lom 5:6, 19

d Kls 1:19, 20 e 1Pt 2:24 f 1Pt 2:25 g 1Pt 3:18 h Mis 22:12 Mis 69:4

i 1Pt 2:23 j Yne 1:29 1Ko 5:7

k Mat 27:12-14 Bz 8:32, 33

52:15 1 Anyi “nebapange tshia kuamba.” 53:1 1 Anyi pamuapa: “bualu butuvua bumvue?” 53:2 1 “Kuende” udi mua kuleja muntu yonso udi umutangila anyi Nzambi. 2 Anyi “kakuena mpala wa pa buende bua tuetu kumujinga.” 53:3 1 Anyi “mujingulule.” 2 Anyi pamuapa: “Uvua bu muntu uvua bantu basokoka mpala yabu.”

l Dan 9:26 Mat 27:50

m Zek 13:7 Yne 11:49, 50 Lom 5:6 Eb 9:26

n Mat 27:38 o Mat 27:57-60 ˆ 15:46 Mak Yne 19:41

5 Kadi bakamutubula a bua dishipa dietu dia mikenji; b Bakamuzaza bua bilema bietu. c Wakambula dinyoka bua ditalala dietu, d Ne bua mputa yende tuetu tuakuondopibua. e 6 Bu mikoko, tuetu bonso tudi batambakane eku ne eku, f Muntu ne muntu mmulonde wende njila, Ne Yehowa mmuenze bua tshilema tshietu tuetu bonso tshimukuate yeye. g 7 Wakakengeshibua, h kulekelaye bamukengesha, i Kadi kavua ubulula mukana muende. Bakaya nende bu mukoko ku tshishipelu, j Bu dishina dia mukoko didi dipuwe kumpala kua badikoshi ba miosa, Ne kavua ubulula mukana muende. k 8 Bua dibambakajibua1 ne dilumbuluisha, yeye wakumbushibua; Ne nnganyi waditatshisha bua malu onso a mu tshipungu tshiende?2 Bualu yeye wakumbushibua mu buloba bua badi ne muoyo; l Bua dishipa dia mikenji dia bantu banyi, yeye wakakumibua.3 m 9 Bakamupesha muaba wa kumujiikilabu1 pamue ne bantu babi, n Ne pamue ne babanji2 ku lufu luende, o Nansha muvuaye kayi muenze bualu bubi3 53:8 1 Anyi “dikengeshibua.” 2 Anyi “ bua nsombelu wende.” 3 Anyi “wakashipibua.” 53:9 1 Anyi “Muntu neafile muaba wende wa kujiikilangana.” 2 Ku mua.: “muntu mubanji.” 3 Anyi “bualu bua tshikisu.”

1201 Ne kakuvua dishima mukana muende nansha. a 10 Kadi disua dia Yehowa divua dia1 kumuzaza, ne yeye wakamulekela usama. Wewe mufile muoyo2 wende bu mulambu wa dipila, b Yeye neamone bana bende,3 nealepeshe matuku ende, c Ne ku butuangaji buende tshidi tshisankisha4 Yehowa netshikumbane. d 11 Bua kanyinganyinga kende,1 yeye neamone ne neasanke. Ku diambuluisha dia dimanya diende, muakane, muena mudimu wanyi, e Neafikishe bantu ba bungi ku nsombelu wa bantu bakane, f Ne neambule bilema biabu. g 12 Bua bualu abu nemmupeshe tshitupa munkatshi mua bantu ba bungi, Ne neabanyangane bintu binyenga ne bantu ba bukole, Bualu yeye wakupumuna muoyo2 wende too ne ku lufu h Ne wakabadibua munkatshi mua bashipi ba mikenji; i Wakambula mpekatu wa bantu ba bungi, j Ne wakakuila bashipi ba mikenji. k “Ela mbila ne disanka, wewe mukaji nkumba udi kayi mulele! l Ikala ne disanka ne ela mbila bua disanka, m wewe utu kayi muanji kumvua didinyenga dia pa kulela, n

54

YESHAYA 53:10–54:6 NSHAP. 53 a 1Pt 2:22 b Lew 16:11 2Ko 5:21 Eb 7:27

c Yes 9:7 1Tm 6:16

2

d Kls 1:19, 20 e Yes 42:1 f 1Pt 2:24 g Lom 5:18, 19 h Mis 22:14 Mat 26:27, 28 Eb 2:14 ˆ i Mak 15:27

3

Luk 22:37 Luk 23:32, 33

j Mat 20:28 1Tm 2:5, 6 Tit 2:13, 14 Eb 9:28

k Lom 8:34 Eb 7:25 Eb 9:26 1Yn 2:1, 2

4

 NSHAP. 54 l Yes 62:4 m Yes 44:23 Yes 49:13

n Yes 66:7, 8 

Mulongo 2 a Gal 4:26, 27

5

b Yes 49:20 c Yes 33:20 d Yes 49:8 Yhz 36:35

e Yes 41:10 f Yes 61:7 g Yes 44:2 h Yhz 16:8

53:10 1 Anyi “Kadi Yehowa wakasa- i nka bua.” 53:10, 12 2 Anyi “anyima.” j 53:10 3 Anyi “dimiinu diende.” 4 Anyi “disua dia; disanka dia.” 53:11 1 Anyi k “dikengakana dia anyima wende.”

Hos 2:16 Yes 44:6 Zek 14:9 Lom 3:29 Yes 49:14 Yes 62:4

6

Bualu bana ba balume1 ba udibu balekele badi ba bungi menemene Kupita bana ba balume ba mukaji udi ne mulume,”2 a ke mudi Yehowa wamba. “Diundisha muaba wa ntenta webe bikole. b Olola bilamba bia ntenta bia ntenta webe munene wa tshitendelelu. Kudikandi to, lepesha nshinga ya ntenta webe, Ne kolesha mpopo ya ntenta webe. c Bualu wewe neutangalake ku dia balume ne ku dia bakaji. Bana bebe nebapiane bisamba, Ne nebasombele mu bimenga bivua munda mutupu. d Kutshinyi to, e bualu kuakufuishibua bundu; f Ne kudiumvu mupuekeshibue milongo, bualu kuaˆ kuedibua mayi ku makasa nansha. Bualu neupue bundu bua ku bunsonga buebe muoyo, Ne kuakuvuluka kabidi bundu bua bukamba buebe nansha.” “Bualu Mufuki webe Munene g udi bayebe,1 h ˆ Yehowa wa biluilu ke dına diende, Ne Wa Tshijila wa Isalele udi Mupikudi webe. i Nebamubikile ne: Nzambi wa buloba bujima. j Bualu Yehowa uvua mukubikile wewe muenze bu mukaji mulekela ne mukuatshike kanyinganyinga,1 k Bu mukaji musela ku bunsonga ne pashishe

54:1 1 Anyi “bana.” 2 Anyi “mfumu.” 54:5 1 Anyi “mfumuebe.” 54:6 1 Ku mua.: “mutapa mu lungenyi.”

YESHAYA 54:7–55:1 7

8

9

10

11

12

bamubenge,” ke mudi Nzambi webe wamba. “Bualu mvua mukulekele bua ˆ tshitupa tshıpi, Kadi nenkupingaje ne luse lunene. a Mu bukole bua tshiji mvua mukusokoke mpala wanyi ˆ bua tshitupa tshıpi, b Kadi ne dinanga dia lulamatu dia tshiendelele nenkumvuile luse,” c ke mudi Mupikudi webe, d Yehowa, wamba. “Bualu ebu budi kundi bu matuku a Noa. e Anu bu mundi muditshipe ˆ ne: mayi a Noa kaakubuikila kabidi buloba, f Ke mundi nditshipa ne: tshiakukufiikila kabidi munda anyi kukutandisha nansha. g Bualu mikuna minene idi mua kumbushibua Ne mikuna mikese idi mua kunyungishibua, Kadi dinanga dianyi dia lulamatu kadiakumbushibua kuudi, h Nansha tshipungidi tshianyi tshia ditalala katshiakunyungishibua to,” i ke mudi Yehowa, Yeye udi ukumvuila luse wamba. j “Wewe mukaji udi mukengeshibue, k mukupakaja kudi tshipepele, kuyi musambibue, l Ndi ngasa mabue ebe ne potopoto mukole Ne tshishimikidi tshiebe ne mabue a safire. m Nengenze masoso a ku tshibumba tshiebe a mabue a ribi, Nengenze biibi biebe bia mabue adi abalakana,1

54:12 1 Anyi “ne mabue a kapia.”

1202 NSHAP. 54 a Dut 30:1, 3 Mis 30:5 Mis 106:47 Yes 27:12 Yel 29:10

13

b Yes 47:6 Yhz 39:23

c Yes 55:3

14

d Yes 48:17 Yes 49:26

e Gen 7:23 f Gen 8:21 g Yel 31:35, 36 Yhz 39:29

h Yes 51:6

15

i Yes 55:3 j Yes 14:1 k Yes 52:2 l Mdi 1:2, 17 m Bua 21:19 

16

Mulongo 2 a Yel 31:34 Yne 6:45

b Mis 119:165 Yes 66:12 Yel 33:6

c Yes 1:26 Yes 60:21

d Yes 52:1 e Yel 23:4 Sef 3:13

f Yhz 38:16, 22 Zek 2:8 Zek 12:3

g Yes 10:5 h Mis 2:2, 4 Yes 41:12

i Yel 23:6 

NSHAP. 55 j Mis 42:2 Mis 63:1 Amo 8:11 Mat 5:6

k Yes 41:17

17

Ne mikalu yebe yonso ya mabue a mushinga mukole. Bana bebe ba balume1 bonso nebalongeshibue kudi Yehowa, a Ne ditalala dia bana bebe ba balume1 nedikale divule. b Nebakujadike bikole mu buakane. c Neumbushibue kule ne dikengeshibua, d Kuakutshina tshintu ne kuakuikala ne tshintu tshidi tshikuzakeja, Bualu katshiakusemena pabuipi nebe to. e Muntu yeye mukubunde, ˆ Kabiakuikala ku dıyi dianyi to. Muntu yonso udi ukubunda neakuluke bua bualu buebe.” f “Mona! Meme muine ngakafuka nsenda Udi upepula makala a kapia, Ne mudimu wende udi upatula tshia mvita. Meme muine ke uvua mufuke kabidi mubutudi bua kutuala kabutu. g Tshia mvita tshionso tshienza bua kukuluisha natshi katshiakutshimuna to, h Ne wewe neupishe ludimi luonso ludi lujuka bua kukupisha mu tshilumbu. Ebu ke bumpianyi bua bena mudimu ba Yehowa, Ne buakane buabu budi bufuma kundi,” ke mudi Yehowa wamba. i Luayi, nuenu bonso badi ne nyota, j luayi ku ˆ mayi! k Nuenu badi kabayi ne makuta, luayi, nusumbe, ne nudie!

55

54:13 1 Anyi “bana bebe.”

1203

2

3

4

5

6

7

Eyowa, luayi, nusumbe mvinyo ne mabele a kakuyi makuta, kakuyi mushinga. b Bua tshinyi nudi nutungunuka ne kutula makuta ku tshintu tshidi katshiyi tshiakudia, Ne bua tshinyi nudi nutula lupetu luenu1 ku tshintu tshidi katshiyi tshiukutshisha? Ntelejayi bimpe, ne diayi tshintu tshidi tshimpe, c Ne nenupete2 disanka dia bungi mu tshintu tshidi bushuwa tshikuatshisha menemene.3 d Inyikayi ditshi dienu ne luayi kundi. e Telejayi, nenushale1 ne muoyo, Nanku, nendie nenu tshipungidi tshia tshiendelele f Mu diumvuangana ne mishindu ya dileja dinanga dia lulamatu kudi Davidi idi ya lulamatu.2 g Monayi! Mvua mumuvuije ntemu h kudi bisamba, Mulombodi i ne mukokeshi j kudi bisamba. Mona! Neubikile tshisamba tshiudi kuyi mumanye, Ne bantu ba mu tshisamba badi kabayi bakumanye nebanyemene kuudi Bua bualu bua Yehowa Nzambi webe, k Wa Tshijila wa Isalele, Bualu yeye neakutumbishe. l Kebayi Yehowa patshidiye mua kupeteka. m Mubikilayi patshidiye pabuipi. n Muntu mubi alekele njila wende o

YESHAYA 55:2-12 NSHAP. 55 a Yoe 3:18 b Bua 21:6 Bua 22:17

c Yes 25:6 d Mis 36:7, 8 Mis 63:5

8

e Yak 4:8 f Yes 61:8 g 2Sm 7:8, 16 2Sm 23:5 Mis 89:28, 29 Yel 33:25, 26 Bz 13:34

9

h Bua 1:5 Bua 3:14

i Dan 9:25 Mat 23:10

10

j Gen 49:10 k Zek 8:23 l Yes 49:3 Yes 60:9

m 1Ku 28:9 n Mis 145:18 Yak 4:8

o Yhz 18:21 Bz 3:19

11

 Mulongo 2 a Eks 34:6 2Ku 33:12, 13

b Nom 14:18 Mis 103:12, 13 Yes 43:25

c Mis 40:5 d Mis 103:11 e Nom 23:19 Yes 46:11

f Yos 23:14 Yes 45:23

g Mis 135:6

55:2 1 Anyi “makuta mapeta mu lutatu.” h 2 Anyi “anyima yenu neyipete.” 3 Ku mua.: “mu mafuta.” 55:3 1 Anyi “anyi- i ma wenu neashale.” 2 Anyi “ya kueyemena.” j

Yes 46:10 Yes 35:10 Yes 54:13 Yes 66:12 Yes 42:11

12

Ne muena malu mabi alekele meji ende; Apingane kudi Yehowa wikala mua kumufuila luse, a Kudi Nzambi wetu, bualu yeye neamubuikidile mu mushindu mualabale.1 b “Bualu meji anyi ki mmeji enu to, c Ne njila yenu ki nnjila yanyi to,” ke mudi Yehowa wamba. “Bualu anu mudi diulu ditumbuke kupita buloba, Ke mudi njila yanyi mitumbuke kupita njila yenu Ne meji anyi matumbuke kupita meji enu. d Bualu anu mutu mvula ne neje biloka bifuma mu diulu Ne kabiyi bipinganamu too ne padibi bituila buloba, bimeneshapu bintu ne bitolueshapu bintu, Bipesha mukunyi mamiinu ne bifila biakudia kudi muntu udi udia, ˆ Ke muikala dıyi didi dipatuka mukana muanyi. e Kadiakupingana kundi kakuyi bipeta, f Kadi nedikumbaje bushuwa bualu buonso budi bunsankisha,1 g Ne diodi nedikumbaje bushuwa bualu bundi ndituma bua kuenza. Bualu nenupatuke ne disanka, h Ne nebanupingaje mu ditalala. i Mikuna minene ne mikuna mikese neyisangale kumpala kuebe ne mbila ya disanka, j

55:7 1 Anyi “neamubuikidile bubi ne muoyo mujima.” 55:11 1 Anyi “disua dianyi.”

YESHAYA 55:13–56:10 Ne mitshi ya mu budimi yonso neyitute bikashi. a 13 Mutshi wa jenevriye newutoloke pa muaba wa tumitshi ˆ tua meba, b Ne mutshi wa mirte newutoloke pa muaba wa mpesa. Ne bualu ebu nebupeteshe Yehowa lumu,1 c Tshimanyinu tshia tshiendelele tshikala katshiyi mua kujimina nansha.” Mona tshidi Yehowa wamba: “Londayi kulumbuluisha kuakane, d ne enzayi tshidi tshiakane, Bualu lupandu luanyi lukadi pa kulua Ne buakane buanyi nebumueneshibue. e 2 Wa diakalenga mmuntu udi wenza bualu ebu Ne muana wa muntu udi ubulamata bikole, Udi ulama Nsabatu, kayi umunyanga, f Udi ukanda tshianza tshiende ku bualu bubi bua mishindu yonso. 3 Muntu wa ku babende udi ulamata kudi Yehowa g kambi ne: ‘Bushuwa Yehowa neantapulule ne bantu bende.’ Ne muntu mutungu kambi ne: ‘Monayi! Ndi mutshi mume.’” 4 Bualu mona tshidi Yehowa wambila bantu batungu badi balama nsabatu yanyi ne badi basungula tshidi tshinsankisha ne balamata ku tshipungidi tshianyi bikole: 5 “Nembapeshe tshivulukidi ˆ ne dına mu nzubu muanyi

56

1204 NSHAP. 55 a Yes 44:23

b Yes 41:19 Yes 60:13

c Yel 33:9 

NSHAP. 56 d Mik 6:8

e Yes 46:13 Yes 51:5

f Yes 58:13, 14

g Yes 60:10 Zek 8:23

 Mulongo 2 a Mal 1:11

b Yes 2:3 Mik 4:2 Zek 8:3

c 1Bk 8:29, 43 Mat 21:13 ˆ 11:17 Mak Luk 19:46

d Dut 30:3 Yes 27:12 Hos 1:11

e Yes 49:22 Yes 60:4

f Yel 12:9

g Yes 6:10 Yes 29:10

h Yel 6:13, 14

ˆ 55:13 1 Anyi “nebutumbishe dına dia Yehowa.” i

Yhz 13:16

Yhz 33:6

ne munda mua bimanu bianyi, Tshintu tshimpe kupita bana ba balume ne bana ba bakaji. ˆ Nembapeshe dına dia tshiendelele, Dikala kadiyi mua kujimina. 6 Bua bantu ba ku babende badi balamata kudi Yehowa bua kumuenzela mudimu, ˆ Bua kunanga dına dia Yehowa a Ne bua kuikala bena mudimu bende, Bonso badi balama Nsabatu ne kabayi bamunyanga Ne badi balamata ku tshipungidi tshianyi bikole, 7 Meme panyi nenye nabu ku mukuna wanyi wa tshijila b Ne nembasankishe munda mua nzubu wanyi wa disambila. Milambu yabu ya kuosha mijima ne milambu yabu mikuabu neyitabujibue pa tshioshelu tshianyi. Bualu nebabikile nzubu wanyi ne: nzubu wa disambila bua bukua bantu buonso.” c 8 Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa, udi usangisha bantu ba Isalele badi batangalake, d udi wamba nunku: “Nensangishe bantu bakuabu kudiye pa kumbusha bakadi basangishibue.” e 9 Nuenu nyama yonso ya tshisuku ya mu mpata, luayi nudie, Nuenu nyama yonso ya tshisuku idi muitu. f 10 Bansentedi bende mbampofu, g nansha umue wa kudibu kena umanya bualu. h Buonso buabu badi mbua mipuwe, idi kayiyi mua kubuluka. i

1205

11

12

Badi beyela lukasa lukasa ne balala panshi; mbanange kubungila. Badi mbua ya lumpukusu;1 Kabatu bukuta nansha. Mbalami ba mikoko badi kabayi ne dijingulula dia malu. a Mbaye buonso buabu mu njila wabu; Yonso wa kudibu udi udikebela bintu bipetela ku mashimi ne udi wamba ne: “Luayi, ngangataku ndambu wa mvinyo, Ne tunuayi maluvu etu makole atutue ku mbese. b Malaba neikale bu lelu, mutambe buimpe!” Muntu muakane mmujimine, Kadi muntu nansha umue kena uteka bualu ebu mu muoyo wende. Bena lulamatu mbumbushibue,1 c Ne muntu nansha umue kena ujingulula ne: muntu muakane mmumbushibue Bua2 dikenga to. Yeye udi ubuela mu ditalala. Badi bikisha pa malalu abu,1 bonso badi benda ne bululame. “Kadi nuenu, semenayi pabuipi, Nuenu bana ba mukaji muena mupongo, Nuenu bana ba muena masandi ne ndumba: Nnganyi unudi nuseka? Nnganyi unudi nubaluila mukana muenu bikole ne nupatuila ludimi luenu?

57

2

3

4

YESHAYA 56:11–57:9 NSHAP. 56 a Mik 3:6

5 b Yes 5:22 Yes 28:7 Hos 4:11

 NSHAP. 57 c Mik 7:2 

Mulongo 2 a Yes 1:4

6

Yes 30:9

b Yes 1:29

c Dut 12:2 1Bk 14:22, 23

d 2Bk 16:1, 3 Yel 7:31

7

8

e Yel 3:9

f Yel 7:18

g Yel 2:20 Yhz 16:16 Yhz 23:17

9 h Yhz 20:28

56:11 1 Anyi “idi ne anyima mukole.” 57:1 1 Mmumue ne: kudi lufu. 2 Anyi pamuapa: “Ku.” 57:2 1 Mmumue ne: i mu lukita.

Yhz 16:25, 33 Yhz 23:18

Nuenu kanuena bana ba dishipa dia mikenji, Bana ba dishima, a Badi majinga makole majuke munkatshi mua mitshi minene, b Muinshi mua mutshi wonso udi musampile bikole, c Badi bashipela bana mu bibandabanda,1 d Muinshi mua mitanta ya mikuna ya mabue anyi? Tshiebe tshitupa tshidi pamue ne mabue mafinunuke a mu tshibandabanda.1 e Eyowa, owu ke tshiebe tshitupa. Owu kabidi, udi uapongoluela milambu ya bia kunua ne uapesha mapa. f Ndiku mua kusanka2 bua malu aa anyi? Uvua mulongolole bulalu buebe pa mukuna mule mutumbuke, g Ne uvua mubandaku bua kufila mulambu. h Uvua muteke tshivulukilu tshiebe panyima pa tshiibi ne pa dibaya dia mu luseke dia ku mushiku wa mbelu. Uvua mundekele ne muvule bilamba biebe; Uvua mubande ne mudiundishe bulalu buebe. Ne uvua mudie nabu tshipungidi. Uvua munange kulala nabu pa bulalu buabu, i Ne uvua mulengamene tshitupa tshia lulelu tshia buntu bulume.1 Uvua mupueke kudi Meleke1 ne mafuta

57:5 1 Anyi “tusulu tua tshilonda nkoka.” 57:6 1 Anyi “kasulu ka tshilonda nkoka.” 2 Anyi “Ndiku mua kudisamba.” 57:8 1 Pamuapa mbakula bua ntendelelu wa mpingu. 57:9 1 Anyi pamuapa: “mukalenge.”

YESHAYA 57:10-19

10

11

12

13

14

Ne manananshi a bungi. Uvua mutume batumibue bebe kule, Nunku wakapueka mu Lukita.1 Udi mutate ne dilonda njila yebe ya bungi, Kadi kuvua muambe ne: ‘Kakuena bua nsongo!’ Uvua mupetulule bukole. Ke bualu kayi kuena ulekela.1 ˆ Nnganyi uuvua mumvue buowa ne mutshine Bua wewe kutuadija kushima? a Kuvua mumvuluke to. b Kuvua muteke bualu nansha bumue ku muoyo. c Tshivuaku mushale mupuwe ne mudilaminyine1 anyi? d Nunku kuvua muleje ditshina kundi. Nemmanyishe ‘buakane’ buebe e ne midimu yebe, f Ne kabiakukuambuluisha to. g Paudi udila bua kulomba diambuluisha, Mpingu yebe iudi musangishe kayakukusungila to. h Lupepele nelupite nayi yonso, Mupuya wetu eu newuyipepule, Kadi muntu udi unyemena kundi neapiane buloba Ne neapiane mukuna wanyi wa tshijila. i Nebambe ne: ‘Enzayi, Enzayi tshibeba! Longololayi njila! j Umbushayi tshipumbishi tshionso mu njila wa bantu banyi.’”

1206 NSHAP. 57 a Yes 30:9, 10 Yes 59:3

b Yes 1:3 Yel 2:32 Yel 9:3

c Yes 42:24, 25 d Mis 50:21 e Yes 58:2 f Yes 66:3 g Yel 7:4 Mik 3:4

h Bal 10:14 Yes 42:17

i Yes 56:6, 7 Yes 66:20 Yhz 20:40 Yoe 3:17

j Yes 35:8 Yes 40:3 Yes 62:10

 Mulongo 2 a Gen 21:33 Mis 90:2 Yes 40:28 1Tm 1:17

b Eks 15:11 Luk 1:46, 49

c 1Bk 8:27 d Mis 34:18 Mis 147:3 Yes 61:1 Yes 66:2

e Mis 103:9 Mik 7:18

f Yob 34:14, 15 g Yel 6:13 Yel 8:10

h Yel 3:14 i Yel 33:6 Hos 14:4

j Yes 49:10 k Yes 12:1

57:9 1 Anyi “Sheole,” mmumue ne: lukita l Yes 61:2 Mdi 1:4 lua bukua bantu buonso. Tang. Diumv. 57:10 1 Ku mua.: “upungila.” 57:11 m Yes 48:18 1 Anyi “ne musokoke malu.” Ef 2:17

15 Bualu mona tshidi Yeye udi Munene ne Mutumbuke, Udi ne muoyo1 bua kashidi a ˆ ne muena dına didi dia tshijila, b wamba: “Ndi musombele muaba mutumbuke ne wa tshijila, c Kadi ndi kabidi ne aba badi bazajibue ne bapuekele mu lungenyi luabu, Bua kusanguluja lungenyi lua bapuekele Ne kusanguluja muoyo wa badibu bazaza. d 16 Bualu tshiakubakandamena bua kashidi Anyi kushala amu mufiike munda; e Bualu nyuma wa muntu udi mua kuteketa bua bualu buanyi, f Nansha bifukibua bidi bipuyakana bindi muenze. 17 Mvua mufiike munda bua tshipatshila tshiende tshibi tshia kupetela bintu ku mashimi, g Nunku ngakamukuma, ngakamusokoka mpala wanyi, ne mvua mufiike munda. Kadi yeye wakatungunuka ne kuenda bu ntomboji, h ulonda njila wa muoyo wende. 18 Ndi mumone njila yende, Kadi nemmuondope i ne nemmulombole j Ne nemmupingajile1 busambi, yeye k ne bantu bende badi badila.” l 19 “Ndi mfuka dimuma dia mishiku. Nebapeshe udi kule ne udi pabuipi ditalala didi kadiyi dijika,” m ke mudi Yehowa wamba, “Ne meme nemmuondope.” 57:15 1 Anyi “musombe.” 57:18 1 Anyi “nemmufute.”

1207 20 “Kadi bantu babi badi bu mbuu udi usampuka udi kayi mua kubatama, ˆ Ne mayi ende adi atungunuka ne kusampula bisonsa ˆ bia mu mayi ne bitotshi. 21 Kakuena ditalala bua bantu babi,” a ke mudi Nzambi wanyi wamba. “Ela lubila lukole; kudikandi to! ˆ Bandisha dıyi diebe bu mpungi. Manyisha bantu banyi ditomboka diabu, b Ba mu nzubu wa Yakoba mpekatu yabu. 2 Badi bankeba ku dituku ne ku dituku, Ne badi baleja disanka bua kumanya njila yanyi, Bienze bu bavua tshisamba tshivua tshienze malu makane Ne tshivua katshiyi tshilekele kulumbuluisha kuakane kua Nzambi watshi. c ˆ Badi bandomba meyi makane a dilumbuluisha, Basanka bua kusemena pabuipi ne Nzambi: d 3 ‘Bua tshinyi kuena umona patudi mu tshijila tshia biakudia? e Ne bua tshinyi kuena umona patudi tudikengesha?’1 f Bualu mu dituku dia tshijila tshienu tshia biakudia, nuenu nudi nukeba malu adi anusankisha amu nuenu,2 Ne nudi nukengesha bena mudimu benu. g 4 Tshijila tshienu tshia biakudia tshidi tshijika mu matandu ne mvita, Ne nudi nukumangana ne mbata wa malu mabi.

58

YESHAYA 57:20–58:8 NSHAP. 57 a Nsu 13:9 Yes 3:11

 NSHAP. 58 b Yes 1:2

5

Yes 31:6 Yes 59:13

c Yes 29:13 Yhz 33:32

d Yes 1:14, 15

e Mal 3:14

6

f Lew 16:29

g Yel 34:15, 16 Mik 3:2-4

 Mulongo 2 a Yel 34:8, 9

7

b Nsu 28:27

c Mis 41:1 Mis 112:9 Nsu 19:17 Nsu 22:9

8 d Yhz 18:7, 8

58:3 1 Anyi “tukengesha anyima wetu.” e 2 Anyi “disanka dienu.”

Yak 2:15, 16 1Yn 3:17

Nsu 4:18

Kanuena mua kujila biakudia bu munudi nuenza lelu ne ˆ kuenza bua dıyi dienu diumvuike mu diulu to. Tshijila tshia biakudia tshindi nsungula tshidi ne bua kuikala nunku anyi? Bu dituku dia muntu kudikengesha,1 Kuinyika mutu wende panshi bu tshisonsa tshia ndawu Ne kuvuija tshilamba tshikayabale ne butu bulalu buende anyi? Etshi ke tshinudi nubikila ne: tshijila tshia biakudia ne dituku didi disankisha Yehowa anyi? ` Too, etshi ke tshijila tshia biakudia tshindi musungule: Kumbusha nkanu ya malu mabi, Kusulula mionji ya mutshi wa tshikokedi, a Kulekelela bantu badibu bakengesha, b Ne kutshibula mutshi wonso wa tshikokedi bitupa bibidi; Mbua kuabanyangana tshiakudia tshiebe ne muntu udi ne nzala, c Bua kubueja bapele ne bantu badi kabayi ne nzubu mu nzubu muebe, Bua kuvuadika muntu udi butaka bilamba paudi umumona, d Ne bua kubenga kuela mashi enu1 nyima. ˆ Dıba adi butoke buebe nebutokeshe bu lunkelu, e Ne diondopibua diebe nedimueneke lukasa. Buakane buebe nebuye kumpala kuebe,

58:5 1 Anyi “kukengesha anyima wende.” 58:7 1 Anyi “musunyi webe.”

YESHAYA 58:9–59:4

9

10

11

12

13

Ne butumbi bua Yehowa nebuikale mulami webe panyima pebe. a ˆ Dıba adi neubikile, ne Yehowa neandamune; Neudile bua kulomba diambuluisha, ne yeye neambe ne: ‘Mmeme eu!’ Wewe mumbushe mutshi wa tshikokedi munkatshi muebe Ne mulekele kufunkunangana munu ne kuambangana ˆ meyi mabi, b Wewe mupeshe bantu badi ne nzala tshiudi wewe muine musue1 c Ne mukutshishe badi mu dikenga,2 ˆ Dıba adi butoke buebe nebuˆ tokeshe too ne mu mıdima, Ne mifitu yebe neyikale bu munda munya. d Yehowa neakulombole misangu yonso Ne neakukutshishe1 nansha mu buloba bume; e Neakoleshe mifuba yebe, Ne wewe neulue bu budimi ˆ bua mayi a bungi, f ˆ Bu mushimi udi mayi awu kaayi akama. Nebibakulule bikulu bia kale bua bualu buebe, g Ne newasulule bishimikidi bia bipungu bia bantu bia kale. h Nebakubikile ne: mulongolodi wa bimanu biupuke,1 i Mulongolodi wa njila ya kusombela ku muelelu kuayi. Bua bualu bua Nsabatu, wewe mudikande1 bua kukeba malu adi akusankisha

1208 NSHAP. 58 a Eks 14:19 Yes 52:12

b Yes 32:6 Yes 59:3

c Dut 15:7, 8 d Mis 37:5, 6 e Yes 49:10 f Yes 61:11

14

Yel 31:12

g Neh 2:5 Yel 31:38

h Yes 61:4 i Neh 6:1 Amo 9:11, 14

 Mulongo 2 a Neh 13:15 Yes 56:2 Yel 17:21

59

b Dut 5:12-14 c Dut 32:13

2

d Mis 105:10, 11 Yel 3:18

 NSHAP. 59 e Nom 11:23 Yes 50:2

f Mis 116:1

3

g Yel 5:25 h Dut 31:16, 17 Dut 32:20 Yes 57:17 Yhz 39:23 Mik 3:4

i Yes 1:15

58:10 1 Anyi “tshidi anyima webe mene musue.” 2 Anyi “anyima idi mu dike- j nga.” 58:11 1 Anyi “neukutshishe anyima webe.” 58:12 1 Ku mua.: “masoso.” k 58:13 1 Ku mua.: “mualuje dikasa diebe.”

Yel 2:34 Yhz 7:23 Yel 7:9, 10 Yhz 13:8 Yel 5:1 Yhz 22:30 Mik 7:2

anu wewe1 dituku dianyi dia tshijila a Ne wewe mubikile Nsabatu ne: disanka dinene, dituku dia tshijila dia Yehowa, dituku dia kutumbisha, b Ne wewe mutumbishe dituku adi pamutu pa kukeba malu adi akusankisha anu ˆ wewe ne kuakula meyi a patupu, ˆ Dıba adi neupetele disanka dia bungi mu Yehowa, Ne meme nenkuendeshe pa miaba mitumbuke ya buloba. c Nengenze bua udiile ku1 bumpianyi bua nkambua webe Yakoba, d Bualu mukana mua Yehowa mmuakule.” Monayi! Tshianza tshia ˆ Yehowa ki ntshıpi menemene bua kupanga kupandisha, e Nansha ditshi diende ki ndipate1 bua kupanga kumvua. f ` Too, bilema bienu nuenu ke bidi binupandulule ne Nzambi wenu. g Mpekatu yenu ke idi mimufikishe ku dinusokoka mpala wende, Ne yeye udi ubenga bua kunuteleja. h Bualu mu bianza bienu mmunyanguke ne mashi i Ne minu yenu ne tshilema. Mishiku yenu idi yamba mashimi, j ne ludimi luenu ludi lunungana malu adi kaayi makane. Muntu nansha umue kena ubikila buakane, k Ne muntu nansha umue kena uya ku tshilumbuluidi mu bulelela.

4

58:13 1 Anyi “masanka ebe wewe.” 58:14 1 Anyi “bua usanke ne.” 59:1 1 Ku ˆ mua.: “ndineme bujitu.”

1209

5

6

7

8

9

Badi beyemena bualu bua dishima1 a ne bakula malu adi kaayi ne mushinga. Badi bimita tshimvundu ne balela bualu budi buenzelangana bibi. b Badi batoya mayi a nyoka wa lulengu, Ne badi baluka buntatande bua ntande. c Muntu yonso udi udia mayi abu udi ufua, Ne diyi didibu batayishe didi ditoya nyoka wa lulengu. Buntatande buabu kabuakuambuluisha bu tshilamba, Ne kabakudibuikila tshintu tshidibu benza. d Midimu yabu idi yenzelangana bibi, Ne bienzedi bia tshikisu bidi mu bianza biabu. e Makasa abu adi aya lubilu bua kuenza malu mabi, Ne badi baya lukasa bua kuela mashi adi kaayi ne bualu panshi. f Meji abu mmeji a kuenzelangana bibi; Dibutuka ne dikenga bidi mu njila yabu. g Ki mbamanye njila wa ditalala to, Ne mu tujila tuabu kamuena kulumbuluisha kuakane. h Badi bakonyangaja njila yabu; Muntu yonso udi wendelamu kakupeta ditalala. i Ke bualu kayi kulumbuluisha kuakane kudi netu kule menemene, Ne buakane kabuena butupeta. Tudi tutungunuka ne kutekemena butoke, kadi monayi! ˆ Kudi mıdima;

59:4 1 Anyi “bua patupu.”

YESHAYA 59:5-14 NSHAP. 59 a Yes 30:12, 13 b Mik 2:1

10

c Yob 8:13, 14

d Yes 57:12

e Yel 6:7 Mik 6:12

f Yel 22:17 Yhz 9:9 Mat 23:35

11

g Lom 3:15-17

h Yes 5:7 Yes 59:15 Yel 5:1 Amo 6:12 Hab 1:4

i Yel 8:15 

12

Mulongo 2 a Yes 5:30 b Dut 28:15, 29

c Yes 1:5 Yhz 5:5, 6

13

d Yel 14:7 Hos 5:5

e Ezl 9:13 Neh 9:33 Dan 9:5

f Yes 31:6 Yes 32:6 Yel 17:13

g Yel 5:23

h Mis 82:2 Hab 1:4

i Yes 5:22, 23

14

Tutungunuka ne kutekemena bukenke, kadi tudi tutungunuka ne kuendela mu mifitu. a Tudi tububuta tukeba tshimanu bu bampofu; Bu bantu badi kabayi ne ˆ mesu, tudi tutungunuka ne kububuta. b Tudi tutondoka munda muˆ nya bu badi mu mıdima ya dilolo; Munkatshi mua badi ne bukole, tudi anu bu bafue. Tuetu bonso tudi tutungunuka ne kukungula bu nyama ya urse Ne tudila ne kanyinganyinga bu nyunyi ya nkutshi. Tudi batekemene kulumbuluisha kuakane, kadi kakuenaku; Batekemene lupandu, kadi ludi netu kule menemene. Bualu matomboka etu nga bungi kumpala kuebe; c Mpekatu yetu yonso idi itupisha. d Bualu matomboka etu adi netu; Tudi bamanye bimpe bilema bietu. e Tudi bashipe mikenji ne bavile Yehowa; Tudi bele Nzambi wetu nyima. Tudi bakule bua dikengeshangana ne ditomboka; f Tudi bimite mashimi ne baˆ nungane meyi a mafi afuma mu muoyo. g Mbapingaje kulumbuluisha kuakane panyima, h Ne buakane mbuimanyine pa bule; i Bualu, bulelela1 mbutondoke muaba wa tshinsangansanga,

59:14 1 Anyi “bululame.”

YESHAYA 59:15–60:5 15

16

17

18

19

Ne bualu budi bululame mbupangile mua kubuela. Bulelela1 mbujimine, a Ne muntu yonso udi umbuka ku malu mabi badi bamupawula. Yehowa uvua mumone bualu ebu ne kavua musanke to,2 Bualu kulumbuluisha kuakane kakuvuaku to. b Wakamona ne: kakuvua muntu, Ne wakakema bua muvua muntu nansha umue kayi muakuilangane, Nunku diboko diende yeye diakatuala lupandu,1 Ne buakane buende yeye buakamukuatshisha. Nunku wakavuala buakane bu kazaku ka mvita ka tuamu Ne tshifulu tshia lupandu1 ku mutu kuende. c Wakavuala bilamba bia disombuela bu bivualu biende d Ne wakadijingila tshisumi bu kazaku.2 Neabafute bua malu adibu benze: e Tshiji tshikole kudi baluishi bende, disombuela kudi bena lukuna bende. f Ne bidiila,1 yeye neabifute tshidi bu tshiabi. ˆ Nebatshine dına dia Yehowa ˆ kumbukila kudi dıba dibuelela Ne butumbi buende kudi ˆ dıba dipatukila, Bualu yeye neabuele bu musulu udi upueka lubilu lukole,

1210 NSHAP. 59 a Yes 48:1

b Mik 3:2

c Ef 6:17 1Ts 5:8

d Dut 32:35 Mis 94:1

e Yob 34:11 Mis 62:12 Yel 17:10

f Yes 1:24 Mdi 4:11 Yhz 5:13

 Mulongo 2 a Yes 48:17

b Yes 62:11

c Dut 30:1-3 Lom 11:26

d Lom 11:27 

NSHAP. 60 e Yes 51:17 Yes 52:1

f Yes 60:19, 20

g Yes 11:10

h Yes 49:23

i Bua 21:23, 24

j Yes 49:17, 18

59:15 1 Anyi “Bululame.” 2 Ku mua.: “ne ˆ buvua bualu bubi ku mesu kuende.” 59:16 1 Anyi “ditshimuna diende.” k 59:17 1 Anyi “ditshimuna.” 2 Anyi “muzabi wa kawuyi maboko.” 59:18 1 Anyi “bisanga.” l

Yes 54:1

Yes 49:21, 22

Yel 33:9

Udi nyuma wa Yehowa usaka. 20 “Mupikudi a nealue kudi Siona, b Kudi ba mu Yakoba badi bumbuka ku dishipa dia mikenji,” c ke mudi Yehowa wamba. 21 “Kadi meme, etshi ke tshipungidi tshianyi nabu,” d ke mudi Yehowa wamba. “Nyuma wanyi udi pambidi pebe ˆ ne meyi anyi andi muteke mukana muebe, kabiakumbushibua mukana muebe, mukana mua bana bebe,1 anyi mukana mua bikulu bebe,”2 ke mudi Yehowa wamba, “kutuadijila ku mpindieu too ne kashidi.” “Juka, wewe mukaji, e fila butoke, bualu butoke buebe mbulue. Butumbi bua Yehowa budi bukukenkesha. f ˆ 2 Bualu tangila! mıdima neyibuikile buloba Ne mifitu mikole neyibuikile bisamba; Kadi Yehowa neakenke pambidi pebe, Ne butumbi buende nebumueneke pambidi pebe. 3 Bisamba nebiye ku butoke buebe g Ne bakalenge h ku bulengele buebe budi bukenka.1 i ˆ 4 Bandisha mesu ebe ne tangila ku nseke yebe yonso! Mbabasangishe buonso buabu; badi balua kuudi. Bana bebe ba balume badi balua bafumina kule, j Ne bana bebe ba bakaji mbambula ku lubese. k 5 Tshikondo atshi neumone ne neusanke bikole, l

60

59:21 1 Ku mua.: “dimiinu diebe.” 2 Ku mua.: “mua dimiinu dia dimiinu diebe.” 60:3 1 Anyi “butoke bua lunkelu luebe.”

1211

6

7

8

9

10

Ne muoyo webe newukume bikole ne newuwule ne disanka, Bualu nebatume bubanji bua mbuu kuudi; Ne biuma bia bisamba nebilue kuudi. a Bisumbu bia tumelu nebibuikile buloba buebe,1 Bana balume ba tumelu ba ku Midiyana ne ku Efa. b Bonso badi bafumina ku Sheba, nebalue; Nebambule or ne budimbu bua mupuya muimpe. Nebamanyishe butumbi bua Yehowa. c Bisumbu bionso bia mikoko ˆ bia ku Keda d nebisangishibue kuudi. Bimpanga bia mikoko bia ku Nebayota e nebikuenzele mudimu. Nebilue pa tshioshelu tshianyi ne dianyishibua, f Ne nendengeje nzubu wanyi wa butumbi.1 g Mbanganyi aba badi bapapala bu matutu, Bu nyunyi ya nkutshi idi iya ku tuzubu tuayi?1 Bualu bidiila1 nebitekemene mu meme; h ˆ Mazuwa a ku Tashishi adi ku mutu kua mulongo,2 Bua kulua ne bana bebe bafumina nabu kule, i Pamue ne arjan yabu ne or yabu, ˆ Ku dına dia Yehowa Nzambi webe ne kudi Wa Tshijila wa Isalele, Bualu yeye neakutumbishe.3 j Bantu ba ku babende nebibake bimanu biebe,

YESHAYA 60:6-16 NSHAP. 60 a Yes 61:6 Hag 2:7, 8

b 1Ku 1:32, 33 c Mal 1:11

11

d Yes 42:11 e Gen 25:13 f Eks 29:39, 42 Yes 56:6, 7

g Hag 2:9 h Yes 51:5

12

i Yes 60:4 Yes 66:20

j Mis 149:4 Yes 52:1 Yes 55:5



13

Mulongo 2 a Ezl 7:27 Neh 2:7, 8 Yes 49:23

b Dut 30:3 Mis 30:5 Yes 54:7 Yes 57:17, 18

14

c Bua 21:25, 26 d Yes 60:3, 5 e Yes 41:11 f Yes 35:1, 2 g Yes 41:19 Yes 55:13

h Mis 132:7

15

i Yes 62:12 j 2Ku 36:20, 21

60:6 1 Ku mua.: “nebikubuikile.” 60:7 1 Anyi “nzubu wanyi wa bulengele.” k 60:8 1 Anyi “ku masoso a nzubu wa nyunyi?” 60:9 1 Anyi “bisanga.” 2 Anyi “bu kumpala.” 3 Anyi “neakulengeje.” l

Yes 49:14 Yel 30:17 Mdi 1:4 Yes 35:10 Yes 61:7 Yel 33:10, 11 Yes 61:6

16

Ne bakalenge babu nebakuenzele mudimu, a Bualu mu tshiji tshianyi ngakakukuma, Kadi mu muoyo wanyi mulenga1 nenkufuile luse. b Biibi biebe nebikale buashi misangu yonso; c Kabakubikanga mu munya nansha butuku, Bua kulua ne biuma bia bisamba kuudi, Ne bakalenge babu nebikale bantunga mulongo. d Bualu tshisamba tshionso ne bukalenge buonso buabenga kukuenzela mudimu nebujimine, Ne bisamba nebibutudibue butubutu. e Butumbi bua Lebanona nebulue kuudi, f Mutshi wa jenevriye, mutshi wa frene, ne mutshi wa ´ sipre popamue, g Bua kulengeja muaba wanyi munsantu; Nentumbishe muaba wa makasa anyi. h Bana ba bantu bavua bakukengeshe nebalue, ne nebiname kumpala kuebe; Bonso badi bakuenzela malu ne dipetu badi ne bua kuinama ku makasa ebe, Ne nebakubikile ne: tshimenga tshia Yehowa, Siona wa Wa Tshijila wa Isalele. i Pamutu pa wewe kuikala mulekela ne mukinyibue, kakuyi muntu upitshila munkatshi muebe, j Nenkuvuije mpokolo wa kudisua kua tshiendelele, Bualu bua kusankila mu bipungu bionso bia bantu. k Wewe neunue bushuwa mabele a bisamba, l

60:10 1 Anyi “luse luanyi.”

YESHAYA 60:17–61:4

17

18

19

20

21

Newamue mabele a bakalenge; a Ne wewe neumanye bulelela ne: meme, Yehowa, ndi Mupandishi webe, Ne Wa Bukole wa Yakoba udi Mupikudi webe. b Nendue ne or pa muaba wa tshiamu tshia mitaku, Ne pa muaba wa tshiamu tshifiike nendue ne arjan, Pa muaba wa dibaya nendue ne tshiamu tshia mitaku, Ne pa muaba wa mabue nendue ne tshiamu tshifiike; Ne nenteke ditalala bu batangidi bebe Ne buakane bu bakupeshi ba midimu. c Kabakumvua kabidi malu a tshikisu mu buloba buebe, Anyi kabutu ne dibutuka munda mua mikalu yebe. d Ne neubikile bimanu biebe ne: Lupandu, e ne biibi biebe ne: Butumbi. ˆ Buebe wewe dıba kadiakuikala kabidi butoke mu munya to, Nansha dikenka dia ngondo kadiakukupesha butoke kabidi to, Bualu Yehowa neikale butoke bua tshiendelele kuudi, f Ne Nzambi webe neikale bulengele buebe. g ˆ Dıba diebe kadiakubuela kabidi to, Nansha ngondo webe kakubuitshidila kabidi to, Bualu Yehowa neikale butoke bua tshiendelele kuudi, h Ne matuku ebe a madilu neikale mamane kujika. i Kadi, bantu bebe bonso nebikale bakane; Nebapiane buloba bua kashidi. Bobu badi lutonga lumvua mukune,

1212 NSHAP. 60 a Yes 49:23

22

b Yes 49:26 c Yes 1:26 Yes 32:1

d Yes 2:4 Yes 11:9 Yes 54:14 Zek 9:8

61

e Yes 26:1 f Mis 36:9 Yes 60:1 Bua 21:23 Bua 22:5

g Zek 2:4, 5 h Mis 27:1 Mis 84:11

i Yes 25:8

2

Yes 30:19 Yes 35:10

 Mulongo 2 a Yes 43:6, 7 b Yes 44:23 

3

NSHAP. 61 c Yes 42:1 Mat 3:16

d Mat 11:4, 5 Bz 10:37, 38

e Luk 4:17-21 Luk 7:22 Bz 26:17, 18

f Yes 34:8 g Yes 25:8 Mat 5:4 Luk 6:21

h Yes 60:21 i Yes 49:8 Yes 51:3

j Yes 44:26

Mudimu wa bianza bianyi, a bua meme kulengejibua. b Udi mukese nealue tshinunu Ne udi mushadile nealue tshisamba tshia bukole. Meme muine, Yehowa, nengendeshe bualu ebu lukasa mu tshikondo tshiabu.” Nyuma wa Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa udi pambidi panyi, c Bualu Yehowa uvua mungele manyi bua kuambila bena bupuekele lumu luimpe. d Uvua muntume bua kusuika mputa ya badi ne muoyo musunsuke, Bua kumanyisha dilekedibua kudi badibu bakuate Ne dikanguka dinene dia ˆ mesu kudi bena buloko, e Bua kumanyisha tshidimu tshia muoyo mulenga wa1 Yehowa Ne dituku dia disombuela dia Nzambi wetu, f Bua kusamba bonso badi badila, g Bua kupesha badi badila bua Siona, Bua kubapesha tshitambala pamutu pa butu, Mafuta a disanka dikole pamutu pa madilu, Tshilamba tshia butumbi pamutu pa lungenyi lushikile. Ne nebababikile ne: mitshi minene ya buakane, Bikunyibua bia Yehowa, bua kumutumbisha.1 h Nebibakulule bikulu bia kale kale; Nebajule miaba ya kale ivua mishiya munda mutupu, i Ne nebibakulule bimenga bivua bibutula, j Miaba ivua mishale munda mutupu ku tshipungu ne ku tshipungu tshia bantu. k

4

Yes 58:12

k Yhz 36:33, 34

61:2 1 Anyi “luse lua.” 61:3 1 Anyi “kumulengeja.”

1213 5 “Benyi nebajuke ne nebalame bisumbu biebe bia mikoko, Ne bantu ba ku babende a nebikale babidime bebe ne basonji ba mionji yebe ya tumuma tua mvinyo. b 6 Kadi nuenu, nebanubikile ne: bakuidi ba Yehowa; c Nebanubikile ne: bena mudimu ba Nzambi wetu. Nenudie mabanji a bisamba, d Ne nenuditumbishe bua bualu bua butumbi buabu.1 7 Pamutu pa bundu nenupete bitupa bibidi, Ne pamutu pa dipuekeshibua milongo nebele mbila ne disanka bua tshiabu tshitupa. Eyowa, nebapiane bitupa bibidi mu buloba buabu. e Disanka dia tshiendelele nedikale diabu. f 8 Bualu meme, Yehowa, ndi munange kulumbuluisha kuakane; g Ndi nkina buivi ne malu adi kaayi makane. h Nembapeshe mafutu abu ne lulamatu luonso, Ne nempunge nabu tshipungidi tshia tshiendelele. i 9 Bana1 babu nebamanyike munkatshi mua bisamba j Ne ndelanganyi yabu munkatshi mua bukua bantu. Bonso badi babamona nebabajingulule, Nebamanye ne: bobu badi bana1 badi Yehowa mubeneshe.” k 10 Nensankile bikole mu Yehowa. Meme yonso mujima1 nensankile mu Nzambi wanyi. l Bualu mmumvuadike bilamba bia lupandu; m

YESHAYA 61:5–62:4 NSHAP. 61 a Yes 60:10 b Yes 14:1, 2 c Eks 19:6 d Yes 23:17, 18 Yes 60:5, 7

e Zek 9:12

11

f Yes 35:10 g Dut 32:4 Mis 33:5 Mis 37:28

h Nsu 6:16-19 i Yes 55:3 Yel 32:40

j Zek 8:13

62

k Yes 65:23 l Yes 65:13 m Yes 52:1 Bua 21:2

 Mulongo 2 a Eks 28:39, 41

2

b Yes 58:11 Yes 60:18 Yes 62:7

c Yes 45:8 Yes 62:1

 NSHAP. 62 d Mis 102:13

3

Zek 2:12

e Yes 1:26 f Yes 51:5 g Yes 54:1 Yes 60:1

h Yes 49:23 Yes 60:11

i Yel 33:16 j Yes 49:14 Yes 54:6

k Yes 32:14

61:6 1 Anyi “biuma biabu.” 61:9 1 Ku mua.: “dimiinu.” 61:10 1 Anyi “Anyima l wanyi.”

Mis 149:4 Sef 3:17

Mmumvungile mu muzabi1 wa buakane, Anu bu musedianganyi udi uvuala tshilamba tshia kujingila ku mutu bu tshia muakuidi, a Ne bu mukaji udibu basela udi udilengeja ne bilenga. Bualu, anu mudi buloba bupatula ntonga yabu Ne mudi budimi bumenesha bintu bidibu bakunamu, Ke muikala Mutambe Bunene Yehowa Mua kutoluesha b buakane c ne butumbi kumpala kua bisamba bionso. Bua bualu bua Siona tshiakushala mupuwe, d Ne bua bualu bua Yelushalema tshiakushala talalaa Too ne padi buakane buende bukenka bu butoke bukole e Ne lupandu luende lutema bu tshimunyi tshia kapia. f “Bisamba nebimone buakane buebe, wewe mukaji, g Ne bakalenge bonso nebamone butumbi buebe. h ˆ Ne nebakubikile ku dına dipiadipia, i Diakuinyika mukana mua Yehowa mene. Neulue tshifulu tshia butumbi tshia bulengele mu tshianza tshia Yehowa, Tshilamba tshia kujingila ku mutu tshia bukalenge mu tshianza tshia Nzambi webe. Kabakukubikila kabidi ne: mukaji mulekela nansha, j Ne buloba buebe kabakububikila kabidi ne: munda mutupu to. k Kadi nebakubikile ne: Disanka dianyi didi Kudiye, l Ne buloba buebe nebabubikile ne: Musedibue.

4

61:10 1 Anyi “muzabi wa kawuyi maboko.”

YESHAYA 62:5–63:3

5

6

7

8

9

10

Bualu Yehowa neasanke bua bualu buebe, Ne buloba buebe nebuikale bu musedibue. Bualu anu mudi nsongalume usela nsongakaji utshidi kamama, Bana bebe ba balume nebakusele. Muikale ne disanka didi musedianganyi usanka bua mukaji udiye usela Nzambi webe neasanke bua bualu buebe. a Pa bimanu biebe, wewe Yelushalema, ndi muteke bansentedi. ˆ Dıba dionso, munya mujima ne butuku bujima, kabashadi bapuwe to. Nuenu badi bakula bua Yehowa, Kanuikishi to, Ne kanumupeshi dikisha too ne padiye ujadika Yelushalema bikole, Eyowa, too ne padiye umuvuija butumbi bua buloba.” b Yehowa mmuditshipe mutshipu ne tshianza tshiende tshia balume, ne diboko diende dia bukole, ne: “Tshiakupesha kabidi bena lukuna bebe ntete yebe bu tshiakudia tshiabu, Nansha bantu ba ku babende kabakunua mvinyo webe mupiamupia uudi mutatshile to. c Kadi bantu badi bayipuola nebayidie ne nebatumbishe Yehowa; Ne badi bamusangisha nebamunuine mu mbanza yanyi ya tshijila.” d Pitshilayi, pitshilayi mu biibi. Tokeshilayi bantu njila. e Enzayi, enzayi tshibeba. Umbushayi mabue adimu. f

1214 NSHAP. 62 a Yes 65:18, 19 Yel 32:41

11

b Yes 61:11 Yel 33:9 Sef 3:19, 20

c Dut 28:49-51 Yel 5:17

d Dut 14:23 Yes 65:21, 22

12

e Yes 40:3 Yes 48:20

f Yes 57:14 

Mulongo 2

63

a Ezl 1:1, 3 Yes 11:12 Yes 49:22

b Zek 9:9 Mat 21:5 Yne 12:15

c Yes 40:9, 10 Bua 22:12

2 d Mis 107:2, 3

e Yes 54:7 

NSHAP. 63 f Mis 137:7 Yes 34:5, 6

g Amo 1:12

h Yoe 3:13 Bua 14:19, 20 Bua 19:15

i Yes 34:2

Imanyikayi tshimanyinu1 bua bukua bantu. a Monayi! Yehowa mmumanyishe too ne ku ntengu ya buloba ne: “Ambilayi muana wa bakaji wa Siona ne: ‘Mona! Lupandu luebe ludi lulua. b Tangila! Difutu diende didi kudiye, Ne difutu didiye ufuta didi kumpala kuende.’” c Nebababikile ne: bantu ba tshijila, badi Yehowa mupikule, d Ne nebakubikile ne: Mukebibue, Tshimenga tshidibu kabayi balekele. e Eu nnganyi udi ufumina ku Edome, f Ufumina ku Bosela g ne bilamba bia mekala matuile,1 Yeye udi ne bilamba bilengele, Wenda wenda mu bukole buende bunene? “Mmeme, Yeye udi wakula mu buakane, Yeye udi ne bukole bunene bua kupandishangana.” Bua tshinyi bilamba biebe mbikunze? Bua tshinyi bilamba biebe bidi bu bia muntu udi udiata tumuma tua mvinyo mu tshikaminu tshia mvinyo? h “Ndi mudiate tshikaminu tshia mvinyo nkayanyi. Muntu nansha umue wa mu bukua bantu kavua nanyi to. Mvua mutungunuke ne kubadiata mu tshiji tshianyi, Ne mvua mutungunuke ne kubadiatakaja mu tshiji tshianyi tshikole. i

3

62:10 1 Anyi “mutshi wa tshimanyinu.” 63:1 1 Anyi pamuapa: “bikunze kunzuu.”

1215

4

5

6

7

8

9

Bilamba bianyi bivua biyile mashi abu, Ne ndi munyange bilamba bianyi bionso. Bualu dituku dia disombuela didi mu muoyo wanyi, a Ne tshidimu tshia bapikula banyi ntshilue. Mvua mutangile, kadi kakuvua muntu wa kungambuluisha; Mvua mukeme bua muvua muntu nansha umue kayi munkuatshishe. Nunku diboko dianyi diakampetesha lupandu,1 b Ne tshiji tshianyi tshikole tshiakankuatshisha. Ngakadiatakaja bukua bantu mu tshiji tshianyi, Ngakenza bua banue bakuatshike tshiji tshianyi tshikole c Ne ngakupumuna mashi abu panshi.” Nengakule bua bienzedi bia dinanga dia lulamatu bia Yehowa, Bienzedi bia Yehowa bia kutumbisha, Bua malu onso adi Yehowa mutuenzele, d Malu mimpe a bungi adiye muenzele nzubu wa Isalele, Bilondeshile luse luende ne dinanga diende dinene dia lulamatu. Bualu wakamba ne: “Bobu mbantu banyi bushuwa, bana bikala kabayi mua kupanga lulamatu.”1 e Nunku yeye wakalua Mupandishi wabu. f Mu makenga abu onso, uvua ukenga pende. g Ne mutuadi wende yeye wa mukenji1 wakabapandisha. h

YESHAYA 63:4-15 NSHAP. 63 a Yes 34:8 Yes 35:4 Yes 61:1, 2

b Yes 51:9 Yes 52:10 Yes 59:16

10

c Yel 25:15, 16 d Mis 78:12 Mis 105:5

11

e Eks 24:7 f Eks 14:30 g Eks 3:7 h Eks 14:19 Eks 23:20

 Mulongo 2

12

a Dut 7:8 b Eks 19:4 Dut 1:31

c Dut 9:7 d Bz 7:51 Ef 4:30

13

e Lew 26:14, 17 Dut 28:63

f Yel 21:5 g Eks 14:30

14

Yes 51:10

h Mis 77:20 i Nom 11:16, 17 j Eks 6:1, 6 Eks 15:16

k Eks 14:21, 22 l Eks 9:15, 16 Eks 14:17 Lom 9:17

m Yos 22:4

63:5 1 Anyi “butshimunyi.” 63:8 1 Anyi “mua kushima.” 63:9 1 Anyi “muanjelu n uvua mufume kumpala kuende.”

2Sm 7:23 Neh 9:10

15

Mu dinanga diende ne luse luende, yeye wakabapikula, a Ne wakabajula ne kubambula matuku onso a kale. b Kadi bakatomboka, c kunyingalajabu nyuma wende muimpe. d Nunku yeye wakalua muena lukuna wabu, e Ne wakabaluisha. f Bakavuluka matuku a kale, Matuku a Mose muena mudimu wende, bamba ne: “Yeye uvua mubapatule mu mbuu g ne balami ba mikoko yende udi penyi? h Yeye uvua muele nyuma Wende muimpe munda muende, i Yeye uvua muenze bua diboko Diende dia butumbi diye ne tshianza tshia balume tshia Mose, j ˆ Yeye uvua mupande mayi kumpala kuabu k ˆ Bua kudienzela dına dia tshiendelele, l Yeye uvua mubendeshile mu ˆ mayi a mavuala makole,1 Bafike ku dienda kabayi batetuka, Bu kabalu mu mpata mualabale,2 udi penyi? Anu bu padi tshisumbu tshia nyama tshipueka mu mpata wa mu tshibandabanda, Nyuma wa Yehowa wakabapesha dikisha.” m Ke muuvua mulombole bantu bebe, ˆ Bua kudienzela dına dia butumbi bunene.1 n Mu diulu muudi amu tangila panshi ne mona Kumbukila ku tshisombedi tshiebe tshitumbuke tshia bunsantu ne butumbi.1

ˆ 63:13 1 Anyi “mayi mondoke.” 2 Anyi “tshipela.” 63:14 1 Anyi “dilengele.” 63:15 1 Anyi “bulengele.”

YESHAYA 63:16–64:8

16

17

18

19

Tshisumi tshiebe ne bukole buebe, Dijuka dia luse luebe1 a ne dibuikidilangana diebe bidi penyi? b Mbampalabi. Bualu wewe udi Tatu wetu; c Nansha mudi Abalahama kayi mua kutumanya Ne Isalele kayi mua kutujingulula, Wewe, Yehowa, udi Tatu wetu. Mupikudi wetu wa katshia ku ˆ kale ndına diebe. d Yehowa wetu, bua tshinyi udi utulekela tumbuka1 mu njila yebe? Bua tshinyi udi ulekela2 mioyo yetu ipapa, bua katukutshinyi? e Pingana, bua bualu bua bena mudimu bebe, Bisa bia bumpianyi buebe. f Bantu bebe ba tshijila bavua babupiane bua tshitupa ˆ tshıpi. Baluishi betu mbadiatakaje muaba webe munsantu. g Kukadi mutantshi mule tudi balue bu bantu bautu kuyi muanji kukokesha, Bu bantu batu kabayi banji ˆ kubikidibua ku dına diebe. Bu wewe nansha mupande diulu, mupueke panshi, Nunku mikuna ivua mua kukanka bua bualu buebe, Bu padi kapia kosha tshisalasala, ˆ Ne kapia kasabisha mayi, ˆ Nunku dına diebe divua mua kumanyika kudi baluishi bebe, Ne bisamba bivua mua kuzakala kumpala kuebe!

64 2

1216 NSHAP. 63 a Yel 31:20

b Dut 4:31 Neh 9:17

c Eks 4:22

d Yes 41:14

e Yes 6:10

f Mis 74:2 Mis 80:14, 15

g 2Ku 36:19 Yes 64:11 Mdi 1:10

 Mulongo 2  NSHAP. 64 a Eks 34:10

b Hab 3:6

c Mis 130:6-8 Yes 25:9 Mik 7:7 1Ko 2:9

d Sef 2:3 Bz 10:34, 35

e Yes 1:21 Yes 63:10

f Lew 12:2 Lew 15:20

g Dut 31:17

63:15 1 Ku mua.: “disalakana dia bia munda biebe.” 63:17 1 Anyi “wenza bua tumbuke.” 2 Ku mua.: “uvuija.” h

Yes 57:17

Yes 63:16

3 Pauvua muenze malu adi ˆ akuatshisha buowa atuvua katuyi mua kutekemena, a Wakapueka, mikuna kukanka kumpala kuebe. b 4 Katshia ku kale kakuena muntu udi mumvue anyi mufile ditshi, ˆ Kakuena nansha dısu dikadi dimone Nzambi mukuabu pa kumbusha wewe Udi wenza mudimu bua bantu badi batungunuka ne kumuindila.1 c 5 Wewe udi mutuilangane ne bantu badi benza malu makane ne disanka, d Aba badi bakuvuluka ne balonda njila yebe. Mona! Wewe uvua mufiike munda, patuvua batungunuke ne kuenza mpekatu, e Tuakenza nunku tshikondo tshile. Mpindieu, tudi ne bua kupandishibua anyi? 6 Ne tuetu bonso tudi balue bu muntu mukoya, Ne bienzedi bietu bionso bia buakane bidi bu tshilamba tshia ku mashi. f Netufubidile bu dibeji dia mutshi, Ne bilema bietu nebiye netu bu lupepele. 7 Kakuena muntu udi ubila ˆ dına diebe, Muntu nansha umue udi udisonsola bua kukulamata, Bualu udi mutusokoke mpala webe, g Ne udi mutunyanyishe1 bua2 tshilema tshietu. 8 Kadi mpindieu, Yehowa wetu, wewe udi Tatu wetu. h 64:4 1 Anyi “bamuindila ne lutulu luonso.” 64:7 1 Ku mua.: “mutuengulule.” 2 Ku mua.: “ku tshianza tshia.”

1217

9

10

11

12

Tuetu tudi diima, ne wewe udi Mufumbi wetu;1 a Tuetu bonso tudi mudimu wa tshianza tshiebe. Kutambi kufiika munda, Yehowa wetu, b Ne kuvuluki tshilema tshietu bua kashidi. Tutangila koku, bualu tuetu bonso tudi bantu bebe. Bimenga biebe bia tshijila mbilue tshipela. Siona mmulue tshipela, Yelushalema muaba udi munda mutupu. c Nzubu1 wetu wa bunsantu ne butumbi,2 Muaba uvua bankambua betu bakutumbishila, Mbamoshe ne kapia, d Ne bintu bionso bituvua banange bikole mbishale bikulu. Bua bualu ebu, Yehowa wetu, neutungunuke ne kudikanda anyi? Neushale mupuwe, utulekela tukengeshibua bikole nunku anyi? e “Ndi muenze bua bankebe kudi bantu bavua kabayi bangebeje; Ndi muenze bua bampete kudi bantu bavua kabayi bankebe. f Mvua muambile tshisamba tshivua katshiyi tshibila ˆ dına dianyi ne: ‘Mmeme eu, mmeme eu!’ g Ndi muoluele tshisamba tshia mutu mukole bianza bianyi dituku dijima, h Bantu badi bendela mu njila udi kayi muimpe, i Balonda ngenyi yabu bobu; j

65

2

YESHAYA 64:9–65:8 NSHAP. 64 a Yes 29:16 Yes 45:9 Yel 18:6

b Mis 74:1 Mis 79:5

c Mis 79:1 Mdi 1:4 Mdi 5:18 Mik 3:12

d 2Ku 36:17, 19 Yel 52:12, 13

e Mis 74:10, 11 Zek 1:12

 NSHAP. 65 f Yes 55:6, 7 g Lom 10:20, 21 h Dut 31:27 Neh 9:29 Zek 7:11

i Yes 59:7, 8 Yel 35:15

j Yel 5:23 

Mulongo 2 a 2Bk 17:16, 17 Yel 32:29

b Yes 1:29 Yes 66:17

c Nom 19:16 d Lew 11:7, 8 Yes 66:17

e Dut 14:3 f Mis 50:3, 21 Yel 16:18 Yhz 11:21

g Eks 20:4, 5

64:8 1 Anyi “Yeye uvua mutuenze.” 64:11 1 Anyi “Ntempelo.” 2 Anyi “bule- h ngele.”

Lew 26:39

1Bk 22:41, 43 2Bk 12:3

3 Bantu badi bampenda mu ˆ mesu muanyi misangu yonso, a Balambuila milambu mu madimi b ne bafuimishila muishi wa mulambu pa madioto. 4 Badi basomba munkatshi mua nkita, c Ne badi bapitshishila butuku mu miaba misokome,1 Badia munyinyi wa ngulube, d Ne nsupu wa bintu bibole2 udi mu ngesu yabu. e 5 Badi bamba ne: ‘Imanyina kuudi aku; kusemenyi pabuipi nanyi to, Bualu ndi wa tshijila kukupita wewe.’1 Bantu aba badi muishi mu mimpempe yanyi, kapia kadi katema dituku dijima. 6 Monayi! Mbafunde kumpala kuanyi; Tshiakushala talalaa, Kadi nembafute, f Nembafute difutu diabu dionso1 7 Bua bilema biabu ne bua bilema bia bankambua babu kabidi,” g ke mudi Yehowa wamba. “Bualu mbafuimishile muishi wa mulambu pa mikuna minene Ne mbampende pa mikuna mikese, h Nenganji kubapimina difutu diabu dionso.”1 8 Mona tshidi Yehowa wamba: “Anu bu padi mvinyo mupiamupia muikale mu tshisumbu tshia tumuma tua mvinyo 65:4 1 Anyi pamuapa: “mu mitanda ya bansentedi.” 2 Anyi “bia bukoya.” 65:5 1 Anyi pamuapa: “Bualu nenkusambulujile bunsantu buanyi.” 65:6, 7 1 Ku mua.: “mu tshiadi tshiabu.”

YESHAYA 65:9-17

9

10

11

12

Ne muntu wamba ne: ‘Kutshinyangi to, bualu munda muatshi mudi tshintu tshimpe,’1 Ke mungenza bua bualu bua bena mudimu banyi; Tshiakubabutula bonso to. a Nempatule bana1 mu Yakoba Ne nempatule mu Yuda muntu bua kupiana mikuna yanyi; b Basungula banyi nebapiane buloba, Ne bena mudimu banyi nebasombelamu. c Shalona d nealue mpata wa kudishila mikoko Ne Tshibandabanda1 tshia Akola e muaba wa ngombe kuikishila, Bua bantu banyi badi bankeba. Kadi nuenu nudi munkatshi mua badi balekela Yehowa, f Badi bapua mukuna wanyi wa tshijila muoyo, g Badi balongoluela nzambi wa ˆ Dikasa dimpe mesa, Ne badi buwuja makopo a mvinyo musambakaja bua nzambi wa Tshidi tshimana kufunda. Nunku nennufundile muele wa mvita, h Ne nuenu bonso nenuiname bua kushipibua, i Bualu mvua mubikile, kadi kanuvua bandamune, Mvua muakule, kadi kanuvua bateleje; j Nuakatungunuka ne kuenza ˆ malu avua mabi ku mesu kuanyi, Ne nuvua basungule malu avua kaayi ansankisha.” k

1218 NSHAP. 65 a Yel 30:11 Amo 9:8

b Yes 60:21 Yhz 37:21 Ob 17

c Yes 61:7 Sef 3:20

d Yes 33:9 e Yos 7:24 Hos 2:15

f Yes 1:4 g 2Ku 28:24 2Ku 34:25

h Lew 26:25 Yhz 6:13

i Yhz 9:6 j 2Ku 36:15, 16 k Yes 66:3 

Mulongo 2 a Mis 37:19, 25 Amo 8:11

b Yes 49:10 c Yes 66:14 d Yes 66:5 e Yes 62:2 Yel 33:16

f Dut 6:13 g Yes 12:1 Yel 31:12 Sef 3:14, 15

h Ezl 5:2

65:8 1 Ku mua.: “dibenesha.” 65:9 1 Ku mua.: “dimiinu.” 65:10 1 Anyi “Tshibatabata.” i

Yes 51:16 Yes 66:22 2Pt 3:13

Bua 21:1, 4

13 Nunku, mona tshidi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wamba: “Monayi! Bena mudimu banyi nebadie, kadi nuenu nenuikale ne nzala. a Monayi! Bena mudimu banyi nebanue, b kadi nuenu nenuikale ne nyota. Monayi! Bena mudimu banyi nebasanke, c kadi nuenu nenufue bundu. d 14 Monayi! Bena mudimu banyi nebele mbila ya disanka bualu muoyo wabu udi bimpe, Kadi nuenu nenuele mbila bua kusama kua muoyo Ne nenuele kabobo ka muadi bua dishikila dia lungenyi. ˆ 15 Nenushiye dına dikala basungula banyi benza nadi mudimu bu mulawu, Ne Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa neashipe muntu yonso wa kunudi, Kadi bena mudimu bende ˆ neababikile ku dına dikuabu; e 16 Nunku, muntu yonso udi udikebela dibenesha mu buloba Neabeneshibue kudi Nzambi wa bulelela,1 Ne muntu yonso udi uditshipa mutshipu mu buloba ˆ Neaditshipe mu dına dia Nzambi wa bulelela.1 f Bualu nebapue makenga a2 kale muoyo; ˆ Nebaasokoke ku mesu kuanyi. g 17 Bualu monayi! Ndi mfuka diulu dipiadipia ne buloba bupiabupia; h Ne malu a kale kaakubavuila kabidi mu lungenyi,1 Anyi kubabanda kabidi ku muoyo to. i 65:16 1 Anyi “lulamatu.” Ku mua.: “Amen.” 2 Anyi “ntatu ya.” 65:17 1 Anyi “kabakuavuluka.”

1219 18 Nanku sankayi bikole ne ikalayi ne disanka bua kashidi mu tshindi mfuka. Bualu monayi! Ndi mfuka Yelushalema tshintu tshidi tshifila disanka Ne bantu bende tshintu tshidi tshisankishangana bikole. a 19 Nengikale ne disanka bua Yelushalema ne nensanke bikole bua bantu banyi; b Kabakumvuamu kabidi tshiona tshia muadi anyi lubila lua dikenga to.” c 20 “Kakuakuikala kabidi muana mutekete wa muaba au udi ushala ne muoyo anu matuku makese to, Peshi muntu mukole udi upanga kumana matuku ende a muoyo. Bualu muntu udi ufua ne bidimu lukama nebamumone anu muana mutekete, Ne muenji wa mpekatu needibue mulawu, nansha yeye ne bidimu lukama.1 21 Nebase nzubu ne nebasombelamu, d Ne nebadime madimi a tumuma tua mvinyo ne nebadie tumuma tuawu. e 22 Kabakuibaka bua muntu mukuabu asombelamu, Ne kabakukuna bintu bua bantu bakuabu babidie. Bualu matuku a bantu banyi neikale bu matuku a mutshi, f Ne basungula banyi nebasanke bikole menemene bua mudimu wa bianza biabu. 23 Kabakukuata mudimu mukole1 bua tshianana,2 g Anyi kulela bana bua dikenga to,

YESHAYA 65:18–66:3 NSHAP. 65 a Yes 51:11 b Yes 62:4 Yel 32:41

24

c Yes 25:8 Yel 31:12

d Yel 31:4

25

e Yes 62:8 Amo 9:14

f Mis 92:12-14

g Lew 26:3-5 Dut 28:4

 Mulongo 2 a Yes 61:9

66

b Yes 66:22

c Yes 35:9 Hos 2:18

d Yes 2:3, 4 Yes 11:6-9 Mik 4:2



2

NSHAP. 66 e Mat 5:34, 35

f 2Ku 6:18 Bz 17:24

g 1Ku 28:2 Bz 7:48-50

h Yes 40:26

i 2Bk 22:18, 19 Luk 18:14

j Yes 1:11

65:20 1 Anyi pamuapa: “Ne muntu udi k kayi ukumbaja bidimu lukama nebamumone bu muedibue mulawu.” 65:23 1 Anyi “Kabakutata.” 2 Anyi “patupu.” l

Lew 11:27

Dut 14:8

Bualu badi ndelanganyi mienza1 ne badi Yehowa mubeneshe, a Ne bana babu pamue nabu. b Nansha kumpala kua bobu kubikila, meme nengandamune; Patshidibu anu bakula, meme nengumvue. Mbua wa ditu ne muana wa mukoko nebidie pamue, Ntambue neadie bisonsa anu bu ngombe, c Ne biakudia bia nyoka nebikale lupuishi. Kabiakuenzelangana bualu bubi peshi kukebesha kabutu mu mukuna wanyi wa tshijila wonso,” d ke mudi Yehowa wamba. Monayi tshidi Yehowa wamba: “Diulu didi nkuasa wanyi wa bukalenge, ne buloba budi tshitekelu tshianyi tshia makasa. e Nunku nzubu unudi mua kungibakila wepi, f Ne muaba wanyi wa kuikishila udi penyi?” g “Tshianza tshianyi meme ntshienze bintu bionso ebi, Ke muvuabi bionso bifike ku dikalaku,” ke mudi Yehowa wamba. h “Nunku, kudi muntu eu ke kungatangila, Kudi muntu udi udipuekesha ne mushikile mu lungenyi ˆ udi uzakala ku1 dıyi dianyi. i Muntu udi ushipa ngombe udi bu muntu udi ushipa muntu. j Muntu udi ulambula mukoko udi bu muntu udi utshibula nshingu wa mbua. k Muntu udi ufila dipa, bu mashi a ngulube! l

3

65:23 1 Ku mua.: “dimiinu dienza.” 66:2 1 Anyi “udi usamisha lungenyi bua.”

YESHAYA 66:4-13

4

5

6

7

Muntu udi ufila mulambu wa tshivulukilu wa budimbu bua mupuya muimpe a udi bu muntu udi ubeneˆ shangana ne meyi a majimbu.1 b Mbasungule njila yabu bobu, Ne badi basanka2 bua malu adi enza muengu. Nunku nensungule mishindu ya kubapesha dinyoka, c Ne bintu bine bidibu batshina nembatuminabi. Bualu pamvua mubikile, muntu kavua muandamune; Pamvua muakule, kakuvua muntu uvua muteleje. d Bakatungunuka ne kuenza ˆ malu avua mabi ku mesu kuanyi, Ne bakasungula bua kuenza malu avua kaayi ansankisha.” e ˆ Umvuayi dıyi dia Yehowa, nuenu badi bazakala ku1 ˆ dıyi diende: “Bana benu badi banukina ne banuipata bua bualu ˆ bua dına dianyi bavua bambe ne: ‘Yehowa atumbishibue!’ f Kadi Yeye neamueneke ne neanutuadile disanka, Ne bobu ke bantu balua kufuishibua bundu.” g Kudi mutoyi wa diyoyo udi ufuma mu tshimenga, tshiona tshifuma mu ntempelo! Ntshiona tshia Yehowa ufuta bena lukuna bende tshidi tshibakumbanyine. Kumpala kua kutuadijaye kuditshinta , yeye wakalela. h Kumpala kua didinyenga dia pa kulela kumukuata, yeye wakalela muana wa balume.

1220 NSHAP. 66 a Lew 2:1, 2

b Yes 1:13

c Dut 28:15

d Yel 7:13

e 2Bk 21:9 Yes 65:3

f Yes 5:18, 19 Yes 29:13

g Yes 65:13, 14 Yel 17:13, 18

h Yes 54:1 

Mulongo 2 a Yes 44:23

b Mis 137:6

c Yes 9:7

d Yes 60:3

66:3 1 Anyi pamuapa: “muntu udi utumbisha lupingu.” 2 Anyi “anyima wabu udi usanka.” 66:5 1 Anyi “badi basamisha lungenyi bua.” e

Hag 2:7

Yes 51:3

8 Nnganyi ukadiku mumvue bualu bua nunku? Nnganyi udi mumone malu a nunku? Buloba nebuledibue mu dituku dimue anyi? Peshi tshisamba netshiledibue musangu umue anyi? Kadi, diakamue pakatuadija Siona kuditshinta, wakalela bana bende ba balume. 9 “Nemfikishe muana tshikondo tshia kuledibua ne pashishe kubenga kumulela anyi?” ke mudi Yehowa ukonka. “Peshi ndi mua kulelesha ne pashishe kukanga difu anyi?” ke mudi Nzambi webe ukonka. 10 Sankayi ne Yelushalema ne ikalayi nende ne disanka, a nuenu bonso badi bamunange. b Sankayi nende bikole menemene, nuenu bonso badi mu madilu bua bualu buende, 11 Bualu nenuamue mabele ne nenukute mabele ende a busambi bikole, Ne nenunue bikole ne nenupetele disanka mu divulangana dia butumbi buende. 12 Bualu mona tshidi Yehowa wamba: “Mona ndi mmualabajila ditalala diende anu bu musulu c Ne butumbi bua bisamba bu ˆ mayi a nkuaka mukole adi apasalala. d Nenuamue mabele ne nebanuambule ku lubese, Ne nebanubembeleje pa binu. 13 Bu mudi mamu usamba muanende, Ke mungatungunuka ne kunusamba; e

1221 Ne nenusambibue bua Yelushalema. a 14 Nenumone bualu ebu ne muoyo wenu newusanke, Mifuba yenu neyikole anu bu bisonsa bitshidi bitolokelaku. Nanku, tshianza tshia1 Yehowa netshimanyike kudi bena mudimu bende, Kadi yeye neele bena lukuna bende patoke.” b 15 “Bualu Yehowa nealue bu kapia, c Ne matempu ende a mvita adi bu tshipepele tshikole, d Bua kufuta mu tshiji tshiende tshikole, Bua kutandisha ne ndimi ya kapia. e 16 Bualu Yehowa neakumbaje dilumbuluisha ne kapia, Eyowa, ne muele wende wa mvita, kudi bantu bonso;1 Ne bantu badi Yehowa ushipa nebikale ba bungi. 17 “Bantu badi badijidila ne badikezula bua kubuela mu madimi1f balonda muntu udi munkatshi, bantu badi badia munyinyi wa ngulube g ne bintu bidi bienza muengu ne mpuku, h nebafike buonso buabu ku ndekelu wabu tshiapamue,” ke mudi Yehowa wamba. 18 “Bu mundi mumanye bualu bua midimu yabu ne ngenyi yabu, ndi ndua bua kusangisha bantu ba bisamba bionso ne miakulu yonso, bobu nebalue ne nebamone butumbi buanyi.” 19 “Nenteke tshimanyinu munkatshi muabu, ne nentume bamue ba ku badi bapanduka ˆ kudi bisamba, ku Tashishi, i ku Pula, ne ku Luda, j badi banana buta bua mikete, ku Tubala ne

YESHAYA 66:14-24

Zek 14:16 Mal 1:11

ku Yawana, a ne ku bidiila1 bia kule, bidi kabiyi biumvue lumu lua bualu buanyi anyi bimone butumbi buanyi; ne bobu nebamanyishe butumbi buanyi munkatshi mua bisamba. b 20 Nebapatuke mu bisamba bionso ne bana benu bonso c pa tubalu, mu matempu, mu tuzubu tua matempu, pa mpunda, ne pa tumelu tua lubilu lukole, nebabande nabu too ne ku mukuna wanyi wa tshijila, Yelushalema, bu dipa dia kupesha Yehowa,” ke mudi Yehowa wamba, “anu bu padi bantu ba Isalele balua ne dipa diabu mu dilongo dikezuke mu nzubu wa Yehowa.” 21 “Nengangate kabidi bakuabu bua bikale bakuidi ne bua bikale bena Lewi,” ke mudi Yehowa wamba. 22 “Bualu anu bu muikala diulu dipiadipia ne buloba bupiabupia d bindi mfuka mua kushala bimane kumpala kuanyi, ˆ ke muashala bana bebe1 ne dına diebe,” e ke mudi Yehowa wamba. 23 “Kumbukila ku dibala dia ngondo too ne ku dibala dia ngondo mukuabu, ne kumbukila ku nsabatu too ne ku nsabatu mukuabu, Bantu bonso1 nebabuele bua kuinama kumpala kuanyi,”2 f ke mudi Yehowa wamba. 24 “Nebapatuke ne nebatangile bitalu bia bantu bavua bantombokele; Bualu binya bidi pambidi pabi kabiakufua to, Ne kapia kabi kakakujimibua nansha, g Ne nebilue tshintu tshia muengu kudi bantu bonso.”1

Yes 34:10 Mat 25:41 ˆ 9:47, 48 Mak 2Ts 1:9

66:19 1 Anyi “bisanga.” 66:22 1 Ku mua.: “dimiinu diebe.” 66:23 2 Anyi “bua kuntendelela.” 66:24 1 Ku mua.: “musunyi wonso.”

NSHAP. 66 a Yes 44:28 Yes 65:18, 19

b Yes 59:18

c Dut 4:24

d Mis 50:3 Yel 25:32, 33

e 2Ts 1:7, 8

f Yes 1:29 Yes 65:3

g Lew 11:7, 8 Yes 65:4

h Lew 11:29

i Gen 10:4

j Gen 10:6, 13 

Mulongo 2 a Gen 10:2 Yhz 27:12, 13

b Yes 60:3 Mal 1:11

c Dut 30:1-3 Yes 11:16 Yes 43:6 Yes 60:4, 9

d Yes 65:17, 18 2Pt 3:13 Bua 21:1

e Yes 65:23 Yel 31:35, 36

f Mis 86:9

66:14 1 Anyi “bukole bua.” 66:16, 23 1 Anyi “musunyi wonso.” 66:17 1 Mmu- g mue ne: madimi a pa buawu muvuabu benzela ntendelelu wa mpingu.

Y E L E M I YA MALU ADI M U M U K AN DA E U

1

Yelemiya udi utekibua bu muprefete (1-10) Tshikena kumona tshia mutshi wa amande (11, 12) Tshikena kumona tshia luesu (13-16) Yelemiya udi ukoleshibua bua mudimu wende (17-19)

Badi batendelela “Mukalenge Mukaji wa Diulu” (18) Dilambula bana mu Hinoma (31) 8 Bantu badi basungula njila wa bantu ba bungi (1-7) Mmeji kayi adiku padiku kakuyi ˆ dıyi dia Yehowa? (8-17) Yelemiya udi udila bua ditshibuka dia Yuda (18-22) “Kakuena bome mu Gilada anyi?” (22)

2 Isalele udi ulekela Yehowa bua nzambi mikuabu (1-37) Isalele bu muonji wa tumuma tua mvinyo wa ku babende (21) Muntumpu wende udi ne makeji a mashi (34)

9 Dibungama dikole dia Yelemiya (1-3a) Yehowa udi ulumbuluisha Yuda (3b-16) Didila Yuda (17-22) Diditumbisha bua kumanya kua Yehowa (23-26)

3 Buondoke bua butontolodi bua Isalele (1-5) Isalele ne Yuda mbapile bua masandi (6-11) Dibikila bua kunyingalala bua mpekatu (12-25)

10 Nzambi ya bisamba ne Nzambi wa muoyo (1-16) Dibutuka ne dikuatshibua ku babende didi pabuipi (17, 18) Yelemiya udi unyingalala (19-22) Disambila dia muprofete (23-25) Muntu kena mua kuludika dikasa diende (23)

4 Dinyingalala bua mpekatu didi dipetesha mabenesha (1-4) Dikenga didi ne bua kufumina ku nord (5-18) Kanyinganyinga ka Yelemiya bua dikenga didi dilua (19-31)

11

5 Bantu badi babenga dinyoka dia Yehowa (1-13) Dibutula kadi kadiyi dibutula dia butubutu to (14-19) Yehowa udi ubueja bantu ku tshilumbuluidi (20-31) 6 Ditshintshimika dia Yelushalema didi pabuipi (1-9) Tshiji tshikole tshia Yehowa kudi Yelushalema (10-21) Bamba bua “Ditalala!” padiku kakuyi ditalala (14) Mvita ya tshikisu ifumina ku nord (22-26) Yelemiya udi ne bua kuenza mudimu bu mutetshi wa biamu (27-30) 7 Dieyemena ntempelo wa Yehowa dia dishima (1-11) Ntempelo udi ne bua kulua bu Shilo (12-15) Badi bapisha ntendelelu wa tshidingishilu (16-34)

Yuda udi ushipa tshipungidi ne Nzambi (1-17) Nzambi bungi bu bimenga (13) Badi bafuanyikija Yelemiya ne muana wa mukoko wa kushipa (18-20) Buluishi bua kudi bantu ba mu tshimenga tshia ba Yelemiya (21-23)

12 Didiabakena dia Yelemiya (1-4) Diandamuna dia Yehowa (5-17) 13 Mukaba munyanguke wa line (1-11) Milondo ya mvinyo ya kutayisha (12-14) Yuda udi kayi kuakajilula udi ne bua kukuatshibua ku babende (15-27) “Muena Kushi udi mua kukudimuna dikoba diende anyi?” (23) 14 Munanga, tshiyole tshia nzala, ne muele wa mvita (1-12) Baprofete ba dishima badi bapishibua (13-18) Yelemiya udi witaba mpekatu ya bantu (19-22)

1222

1223 15 Yehowa kakushintulula dilumbuluisha diende (1-9) Didiabakena dia Yelemiya (10) Diandamuna dia Yehowa (11-14) Disambila dia Yelemiya (15-18) ˆ Disanka bua didia dia dıyi dia Nzambi (16) Yelemiya mmukolesha kudi Yehowa (19-21) 16 Yelemiya kena ne bua kusela, kudila, anyi kuenza tshibilu tshia disanka (1-9) Dinyokibua, pashishe dipingajibua kabidi (10-21) 17 Mpekatu wa Yuda mmuele miji (1-4) Mabenesha a dieyemena Yehowa (5-8) Muoyo udi udinga (9-11) Yehowa udi ditekemena dia Isalele (12, 13) Disambila dia Yelemiya (14-18) Dilama Nsabatu wa tshijila (19-27) 18 Diima mu bianza bia mufumbi (1-12) Yehowa udi wela Isalele nyima (13-17) Tshifufu tshielela Yelemiya; dilomba diende (18-23) 19 Badi bambila Yelemiya bua kutayisha mulondo wa diima (1-15) ˆ Dilambula Bala bana (5) ˆ 20 Pashu udi ukuma Yelemiya (1-6) Yelemiya kena mua kulekela kuyisha (7-13) Mukenji wa Nzambi bu kapia kadi katema (9) Yehowa bu muena mvita udi wenza ˆ buowa (11) Didiabakena dia Yelemiya (14-18) 21 Yehowa udi ubenga dilomba dia Sedekiya (1-7) Bantu badi ne bua kusungula muoyo anyi lufu (8-14) 22 Mikenji ya dilumbuluisha bua bakalenge babi (1-30) Bua bualu bua Shaluma (10-12) Bua bualu bua Yehoyakima (13-23) Bua bualu bua Koniya (24-30) 23 Balami bimpe ne babi (1-4) Bukubi muinshi mua “lutonga lua buakane” (5-8)

Malu adi mu YELEMIYA Badi bapisha baprofete ba dishima (9-32) “Bujitu” bua Yehowa (33-40) 24 Mfigi mimpe ne mfigi mibi (1-10) 25 Tshilumbu tshidi natshi Yehowa ne bisamba (1-38) Bisamba bidi ne bua kuenzela Babilona mudimu bua bidimu 70 (11) Dikopo dia mvinyo dia tshiji tshikole tshia Nzambi (15) Dikenga ku tshisamba ne ku tshisamba (32) Badi Yehowa ushipa (33) 26 Badi bafunyina Yelemiya bua kumushipa (1-15) Badi basungila Yelemiya (16-19) ˆ Badi batela meyi a buprofete a Mika (18) Muprofete Uliya (20-24) 27 Tshikokedi tshia Babilona (1-11) Badi bambila Sedekiya bua kukokela Babilona (12-22) 28 Yelemiya ne muprofete wa dishima Hananiya (1-17) 29 Mukanda wa Yelemiya kudi bavuabu bakuate baye nabu mu Babilona (1-23) Isalele udi ne bua kupingana panyima pa bidimu 70 (10) Mukenji mutumina Shemaya (24-32) 30 Dilaya dia dipingajibua kabidi ne dia diondopibua (1-24) 31 Bashadile ba Isalele bua kusomba kabidi mu buloba (1-30) Lakela udi udila bana bende (15) Tshipungidi tshipiatshipia (31-40) 32 Yelemiya udi usumba budimi (1-15) Disambila dia Yelemiya (16-25) Diandamuna dia Yehowa (26-44) 33 Badi balaya dipingajibua kabidi (1-13) Bukubi muinshi mua “lutonga lua buakane” (14-16) Tshipungidi ne Davidi ne bakuidi (17-26) Tshipungidi tshidi tshitangila munya ne butuku (20) 34 Mukenji wa dilumbuluisha kudi Sedekiya (1-7) Badi bashipa tshipungidi tshidi tshipetesha bapika budikadidi (8-22)

Malu adi mu YELEMIYA 35 Bena Lekaba badi baleja ditumikila dia tshitembu (1-19) ˆ 36 Yelemiya udi wamba meyi a kufunda mu muvungu (1-7) ˆ Baluka udi ubala muvungu ne dıyi dikole (8-19) Yehoyakima udi wosha muvungu (20-26) Badi bafundulula mukenji mu muvungu mupiamupia (27-32) 37 Diumbuka dia bena Kasada anu bua ˆ tshitupa tshıpi (1-10) Badi bela Yelemiya mu buloko (11-16) Sedekiya udi utuilangana ne Yelemiya (17-21) Badi bapesha Yelemiya diampa (21) 38 Badi bela Yelemiya mu tshina tshia ˆ kulamina mayi (1-6) Ebede-meleke udi usungila Yelemiya (7-13) Yelemiya udi ubela Sedekiya bua kudifila (14-28) 39 Dikuluka dia Yelushalema (1-10) Sedekiya udi unyema ne badi bamukuata (4-7) Yelemiya udi ne bua kukubibua (11-14) Badi ne bua kusungila muoyo wa Ebede-meleke (15-18) 40 Nebuzaladana udi ulekela Yelemiya (1-6) Badi bateka Gedaliya ku mutu kua ditunga (7-12) Tshifufu tshielela Gedaliya (13-16) 41 Badi bashipa Gedaliya kudi Yishemaele (1-10) Yohanana udi wela Yishemaele lubilu (11-18) 42 Bantu badi balomba Yelemiya asambile bua kulomba buludiki (1-6) Yehowa udi wandamuna ne: “Kanuyi mu Ejipitu to” (7-22) 43 Bantu badi babenga kutumikila ne badi baya mu Ejipitu (1-7) ˆ Dıyi dia Yehowa kudi Yelemiya mu Ejipitu (8-13) 44 Badi bamanyisha dikenga dia bena Yuda mu Ejipitu (1-14) Bantu badi babenga didimuija dia Nzambi (15-30)

1224 Badi batendelela “Mukalenge Mukaji wa Diulu” (17-19) 45 Mukenji wa Yehowa kudi Baluka (1-5) ˆ 46 Meyi a buprofete a bualu buafikila Ejipitu (1-26) Ejipitu udi ne bua kutshimunyibua ˆ kudi Nebukadenesa (13, 26) Malu malaya Isalele (27, 28) ˆ 47 Meyi a buprofete a bualu buafikila bena Peleshete (1-7) ˆ 48 Meyi a buprofete a bualu buafikila Moaba (1-47) ˆ 49 Meyi a buprofete a bualu buafikila Amona (1-6) ˆ Meyi a buprofete a bualu buafikila Edome (7-22) Edome kakuikala kabidi bu tshisamba to (17, 18) ˆ Meyi a buprofete a bualu buafikila Damaseke (23-27) ˆ Meyi a buprofete a bualu buafikila ˆ ˆ Keda ne Haso (28-33) ˆ Meyi a buprofete a bualu buafikila Elama (34-39) ˆ 50 Meyi a buprofete a bualu buafikila Babilona (1-46) Nyemayi nupatuke mu Babilona (8) Isalele neapingajibue (17-19) ˆ Nebakamishe mayi a Babilona (38) Bantu kabakusombela kabidi mu Babilona to (39, 40) ˆ 51 Meyi a buprofete a bualu buafikila Babilona (1-64) Nebakulule Babilona diakamue kudi bena Madayi (8-12) Mukanda muela mu musulu wa Pelata (59-64) 52 Sedekiya udi utombokela Babilona (1-3) Ditshintshimika Yelushalema kudi ˆ Nebukadenesa (4-11) Dibutuka dia tshimenga ne ntempelo (12-23) Badi bakuata bantu baya nabu mu Babilona (24-30) Badi bapatula Yehoyakina mu buloko (31-34)

1225

ˆ Aa mmeyi a Yelemiya1 muana wa Hilekiya, umue wa ku bakuidi ba mu Anatota a mu buˆ loba bua Benyamina. 2 Dıyi dia Yehowa diakalua kudiye mu matuku a Yoshiya b muana wa Amona, c mukalenge wa Yuda, mu tshidimu tshia 13 tshia bukokeshi buende. 3 Diakalua kabidi mu matuku a Yehoyakima d muana wa Yoshiya, mukalenge wa Yuda, too ne ku ndekelu kua tshidimu tshia 11 tshia Sedekiya e muana wa Yoshiya, mukalenge wa Yuda, too ne pakakuatabu Yelushalema mu ngondo muitanu kuyabu nende ku babende. f ˆ 4 Dıyi dia Yehowa diakalua kundi, diamba ne: 5 “Kumpala kua meme kukuenza mu difu, mvua mukumanye,1 g Ne kumpala kua wewe kuledibua,2 mvua mukujidile.3 h Mvua mukuvuije muprofete kudi bisamba.” 6 Kadi ngakamba ne: “Kaah, Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa! Tshiena mumanye mua kuakula, i bualu ntshidi anu muana.”1 j 7 Ke Yehowa kungambila ne: “Kuambi ne: ‘Ntshidi anu muana’ to. Bualu udi ne bua kuya kudi bantu bonso kundi nkutuma, Ne udi ne bua kuamba malu onso andi nkuambila bua kuamba. k 8 Kutshinyi bua tshimuenekelu tshiabu, l Bualu ‘Meme ndi nebe bua kukupandisha,’ m ke mudi Yehowa wamba.”

1

YELEMIYA 1:1-15 NSHAP. 1 a Yos 21:8, 18 b 2Bk 22:1, 2 c 2Bk 21:19, 20 d 2Bk 24:1 2Ku 36:4

e 2Bk 24:18, 19 f 2Bk 25:8, 11 Yel 52:12, 15

g Bal 13:5 Mis 139:15, 16

h Luk 1:13, 15 i Eks 4:10 j 1Bk 3:5, 7 k Eks 7:1, 2 l Yhz 2:6 m Eks 3:11, 12 Yel 15:20 Bz 18:9, 10

 Mulongo 2 a Yes 6:7 b Eks 4:12, 15 Yhz 33:7

c Yel 18:7-10 Yel 24:5, 6

d Yel 6:1 Yel 10:22

e Yel 5:15

1:1 1 Diumvuija pamuapa: “Yehowa udi f utumbisha.” 1:5 1 Anyi “mukusungule.” 2 Ku mua.: “kumpala kua wewe kupatug ka mu lukutu.” 3 Anyi “mukuteke ku luseke.” 1:6 1 Anyi “nsonga.”

Yel 6:22 Yel 25:9

Yel 39:3

Dut 28:52 Yel 34:22 Yel 44:6

9 Nunku Yehowa wakolola tshianza tshiende, kulengaye mukana muanyi. a Pashishe Yehowa wakangambila ne: “Ndi ˆ muteke meyi anyi mukana muebe. b 10 Tangila, ndi mukuteke lelu eu bua wikale ku mutu kua bisamba ne ku mutu kua makalenge, bua kujula ne kushimbula, bua kubutula ne kubumbula, bua kuibaka ne kukuna.” c ˆ 11 Dıyi dia Yehowa diakalua kabidi kundi, diamba ne: “Yelemiya, udi umona tshinyi?” Ke meme kuamba ne: “Ndi mmona ditamba dia mutshi wa amande.”1 12 Yehowa wakangambila ne: “Udi mumuenenamu, bualu ndi mutabale bikole bua bualu bua ˆ dıyi dianyi bua kudikumbaja.” ˆ 13 Dıyi dia Yehowa diakalua kundi musangu muibidi, diamba ne: “Udi umona tshinyi?” Ke meme kuamba ne: “Ndi mmona luesu1 lusaba,2 ne mushiku walu mutangile ku nord.” 14 Pashishe Yehowa wakangambila ne: “Dikenga nedipatukile ku nord Nedikuate bantu bonso badi mu buloba. d ˆ 15 Bualu ‘ndi mbikila meku onso a makalenge a ku nord,’ ke mudi Yehowa wamba, e ‘Ne bobu nebalue; yonso wa kudibu neateke nkuasa wende wa bukalenge Ku tshibuelelu tshia biibi bia Yelushalema, f Bua kuluisha bimanu biende nseke yonso Ne bua kuluisha bimenga bionso bia Yuda. g 1:11 1 Ku mua.: “udi mutabale.” 1:13 1 Anyi “luesu lua mushiku munene.” 2 Ku mua.: “ludibu bapudile,” bileja kapia kapepula kadi muinshi.

YELEMIYA 1:16–2:7

ˆ 16 Nemmanyishe meyi anyi a dilumbuluisha bua bualu buabu bua malu abu mabi onso, Bualu mbandekele, a Ne badi bafuimishila nzambi mikuabu muishi wa mulambu b Ne binamina midimu ya bianza biabu.’ c 17 Kadi udilongolole bua kuenza bualu,1 Ne udi ne bua kujuka ne kubambila malu onso andi nkuambila bua kuamba. Kuzakadi bua bualu buabu, d Bua meme tshikuzakeji kumpala kuabu. 18 Bualu lelu ndi mukuvuije tshimenga tshikolesha, Dikunji dia tshiamu tshifiike, ne bimanu bia tshiamu tshia mitaku kudi matunga onso, e Kudi bakalenge ba Yuda ne bakokeshi bende, Kudi bakuidi bende ne bantu ba mu buloba. f 19 Bushuwa bobu nebakuluishe, Kadi kabakukupita bukole1 to, Bualu ‘Meme ndi nebe g bua kukupandisha,’ ke mudi Yehowa wamba.” ˆ Dıyi dia Yehowa diakalua kundi, diamba ne: 2 “Ndaku, umanyishe mu matshi a Yelushalema ne: ‘Mona tshidi Yehowa wamba: “Nemvuluke lulamatu lua1 ku bunsonga buebe, h Dinanga diuvua muleje pavuabu bakubangile bua kukusela, i Muuvua mundonde mu tshipela,

2

1226 NSHAP. 1 a Yos 24:20 2Bk 22:17 2Ku 7:19, 20

3

b Yhz 8:10, 11 Hos 11:2

c Yes 2:8 d Yhz 2:6 e Yel 15:20 Yel 20:11 Yhz 3:8 Mik 3:8

4

f Yel 26:12 g Gen 28:15 Eks 3:12 Yos 1:5

5

 NSHAP. 2 h Hos 2:15 i Eks 24:3 

Mulongo 2 a Dut 2:7

6

b Eks 19:6 Dut 7:6

c Eks 17:8, 13 d Yes 5:4 Mik 6:3

e Dut 32:21 f Mis 115:4, 8 g Eks 14:30 h Dut 1:1 Dut 32:9, 10

i Dut 8:14, 15 j Nom 13:26,

1:17 1 Ku mua.: “suika mukaba mu tshi- k mono tshiebe.” 1:19 1 Anyi “kabakukutshimuna.” 2:2 1 Anyi “dinanga dia lulamatu dia.”

27 Dut 6:10, 11 Dut 8:7-9 Lew 18:24 Nom 35:33 Mis 78:58 Mis 106:38 Yel 16:18

7

Mu buloba buvuabu kabayi bakune mamiinu. a Isalele uvua wa tshijila kudi Yehowa, b mamuma a kumpala a bintu biende bia kunowa.”’ ‘Muntu yonso uvua umudia uvua upila. Dikenga divua mua kubakuata,’ ke mudi Yehowa wamba.” c ˆ Telejayi dıyi dia Yehowa, nuenu ba mu nzubu wa Yakoba, ˆ Ne nuenu meku onso a nzubu wa Isalele. Mona tshidi Yehowa wamba: “Ntshilema kayi tshivua bankambua benu basangane munda muanyi, d Bua bobu kupambuka kule nanyi menemene, Ne bobu kulonda mpingu ya patupu e ne bobu bine kulua bantu tshianana? f Kabakakonka ne: ‘Yehowa udi penyi, Yeye uvua mutupatule mu buloba bua Ejipitu, g Uvua mutulombole mu tshipela, Mu buloba bua bipela h ne majimba, Mu buloba bua munanga i ne ˆ mıdima mikole, Mu buloba mudi muntu kayi upitshila Ne mudi bantu kabayi basombela?’ Nunku, ngakalua nenu mu buloba bua madimi a mitshi ya bimuma, Bua kudia mamuma abu ne bintu biabu bimpe. j Kadi nuakabuela mu buloba buanyi, nuenu kubunyanga; Nuakavuija bumpianyi buanyi tshintu tshibi. k

1227 8 Bakuidi kabakakonka ne: ‘Yehowa udi penyi?’ a Bamanyi ba Mikenji kabavua bammanye, Balami bakantombokela, b ˆ Baprofete bakamba meyi a ˆ buprofete mu dına dia ˆ Bala, c Ne bakalonda bantu bavua kabayi mua kubapetesha dikuatshisha. 9 ‘Nunku nenduangane nenu kabidi,’ d ke mudi Yehowa wamba, ‘Ne nenduangane ne bana ba bana benu.’ 10 ‘Kadi sabukayi too ne ku maloba a ku mielelu kua mbuu1 a Kitima, e numone. Eyowa, tumayi bantu ku ˆ Keda f ne nuelangane meji bimpe; Numone bikala bualu bua nunku ni bukadiku buenzeke. 11 Tshisamba kampanda tshikadiku tshishintakaje nzambi yatshi ku idi kayiyi nzambi anyi? Kadi bantu banyi meme mbashintakaje butumbi buanyi ku bintu bidi kabiyi ne diambuluisha. g 12 Shala mutangile bualu ebu ukema, wewe diulu; ˆ Zakala bua buowa bukole menemene,’ ke mudi Yehowa wamba, 13 ‘Bualu bantu banyi mbenze malu mabi abidi aa: Mbandekele meme, mpokolo ˆ wa mayi a muoyo, h Ne mbadiumbuile1 bina bia ˆ mayi, Bina bitayike, bidi kabiyi ˆ mua kulama mayi.’ 14 ‘Isalele mmuena mudimu anyi mmupika mulelela mu lubanza?

YELEMIYA 2:8-20 NSHAP. 2 a 1Sm 2:12 Mdi 4:13

15

b Yhz 34:7, 8

c 1Bk 18:19 Yel 23:13

d Yhz 20:35 Mik 6:2

16 e Gen 10:2, 4

f Gen 25:13

17

Mis 120:5 Yel 49:28

g Mis 106:20

h Mis 36:9

18

Yel 17:13 Bua 22:1

 Mulongo 2 a Yes 5:29 Yel 4:7

19

b Yel 46:19

c Yel 43:4, 7 Yel 46:14 Yhz 30:18

d 1Ku 28:9 2Ku 7:19, 20

e Yes 30:2 Yes 31:1 Mdi 5:6 Yhz 16:26 Yhz 17:15

f 2Bk 16:7 Hos 5:13

g Yel 4:18

h Yel 5:22

2:10 1 Anyi “bidiila.” 2:13 1 Anyi “mbadionduele,” pamuapa mu dibue. i

Lew 26:13

20

Kadi bua tshinyi mbamufile bua kumupawulabu? Bana ba ntambue1 badi bakungula bamufunyina; a ˆ Mbabandishe meyi abu. Mbavuije buloba buende tshintu tshidi tshikuatshiˆ sha buowa. Mbatue bimenga biende kapia, nunku kamuena muntu musombelamu. Bantu ba ku Nofa1 b ne Tapanehese c badi badia lubombo lua mutu webe. Kuena mudikebele bualu ebu nkayebe Paudi mulekele Yehowa Nzambi webe d Pavuaye ukulombola mu njila anyi? Mpindieu, bua tshinyi udi ujinga njila wa ku Ejipitu e ˆ ˆ Bua kunua mayi a Shiho?1 Bua tshinyi udi ujinga njila ˆ wa ku Ashu f ˆ Bua kunua mayi a Musulu?2 Malu mabi ebe adi ne bua kukubela, Ne dipanga lulamatu diebe didi ne bua kukutandisha. Umanye ne ujingulule mudibi bibi ne binyingalaja bikole g Bua kulekela Yehowa Nzambi webe; Kuena muleje dintshina nansha dikese,’ h ke mudi Mukalenge Mutambe Bunene, Yehowa wa biluilu, wamba. ‘Bualu kale mvua mutshibule mutshi webe wa tshikokedi i Ne mukose nkanu yebe. Kadi wewe wakamba ne: “Tshiakuenza mudimu to,” Bualu pa mukuna mule wonso ne muinshi mua

2:15 1 Anyi “bana ba ntambue ba misalala.” 2:16 1 Anyi “Mempi.” 2:18 1 Mmumue ne: diboko dia musulu wa Nile. 2 Mmumue ne: musulu wa Pelata.

YELEMIYA 2:21-31

21

22

23

24

25

mutshi wonso udi musampile bikole, a Wewe uvua udibaala panshi, wenda bundumba. b Mvua mukukune bu muonji muimpe wa tumuma tua mvinyo mukunze, c wonso mujima wa dimiinu dimpe; Nunku, mmunyi muudi mukudimuke ntonga ya muonji wa tumuma tua mvinyo wa ku babende kumpala kuanyi?’ d ‘Nansha wewe muowe ne shota1 ne muowe ne nsabanga wa bungi, Bubi buebe nebuikale anu dikeji kumpala kuanyi,’ e ke mudi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wamba. Mmunyi muudi mua kuamba ne: ‘Tshiena mudinyange. ˆ Tshiena mulonde Babala’? Tangila njila webe mu tshibandabanda. Elangana meji a malu audi muenze. Udi bu lukungulu lua kamelu lua lubilu lukole, Ludi lubanda lupueka mu njila yalu kaluyi ne tshidilu lukeba, Mpunda wa tshisuku udi muibidilangane ne tshipela, Udi ukoka lupepele padiye ne dijinga dikole dia kusangila.1 Nnganyi udi mua kumukanda padiye muteme? Nansha umue wa ku idi imukeba kakutshioka to. Yoyi neimupete mu tshikondo tshiende.2 Lama makasa ebe bua kaashadi tshianana Ne muminu webe bua kawumvu nyota.

1228 NSHAP. 2 a 1Bk 14:22, 23 Yhz 6:13

b Eks 34:15 Yhz 16:15, 16

26

c Eks 15:17 Mis 80:8 Yes 5:1

d Yes 5:4 e Yel 16:17 

27

Mulongo 2 a Yel 18:12 b Yes 2:6 Yel 3:13

c Yel 44:17 d Ezl 9:7

28

e Yes 44:13 f 2Ku 29:6 Yel 32:33

g Bal 10:13-15 Mis 78:34 Mis 106:47 Yes 26:16 Hos 5:15

29

h Dut 32:37, 38 i Yel 11:13

30

j Yel 5:1 Yel 9:2 Dan 9:11

k 2Ku 28:20-22 Yes 9:13

31 l Yes 1:5 Yel 5:3 Sef 3:2

Kadi wewe wakamba ne: ‘Kakuena ditekemena! a ` Too! Ndi munange benyi,1 b Ne nembalonde.’ c Bu mudi muivi umvua bundu padibu bamukuate, Ke mudi nzubu wa Isalele mufuishibue bundu, Bobu, bakalenge babu ne bakokeshi babu, Bakuidi babu ne baprofete babu. d Badi bambila mutshi ne: ‘Wewe udi tatu wanyi,’ e Ne bambila dibue ne: ‘Wewe uvua mundele.’ Kadi meme, badi bantumina nyima, ki mmpala wabu to. f Ne mu tshikondo tshia dikenga diabu nebambe ne: ‘Juka, utupandishe!’ g Mpindieu nzambi yebe iuvua mudienzele idi penyi? h Ijuke bikalayi mua kukupandisha mu tshikondo tshiebe tshia dikenga, Bualu nzambi yebe mmivulangane anu bu bimenga biebe, wewe Yuda. i ‘Bua tshinyi nudi nutungunuka ne kukokangana nanyi? Bua tshinyi nuenu bonso nudi bantombokele?’ j ke mudi Yehowa ukonka. Ndi mukume bana benu mu tshianana. k Bobu kabavua bitaba dinyoka to; l Muele wenu wa mvita uvua mubutule baprofete benu, m Bu nyama wa ntambue wa tshinyangu. Nuenu bantu ba tshipungu etshi, elanganayi meji a ˆ dıyi dia Yehowa. Ndi mulue bu tshipela kudi Isalele

2:22 1 Anyi “buanga bua nsabanga.” m 2Ku 36:15, 16 2:24 1 Anyi “dijinga dikole dia anyima Neh 9:26 wende.” 2 Ku mua.: “ngondo wende.” 2:25 1 Anyi “nzambi ya ku babende.” Bz 7:52

1229

32

33

34

35

36

ˆ Peshi bu buloba bua mıdima mikole anyi? Bua tshinyi bantu aba, bantu banyi, mbambe ne: ‘Tudi tutambakana badilekelele. Katuakulua kabidi kuudi nansha’? a Nsongakaji utshidi kamama udiku mua kupua bilenga biende muoyo, Peshi mukaji udibu bakeba kusela udiku mua kupua mukaba wende wa pa tshiadi1 muoyo anyi? Kadi bantu banyi meme mbampue muoyo matuku bungi kabuyi kubala. b Wewe mukaji, ke muudi mulongolole njila webe ne mayele onso bua kukeba dinanga nunku! Udi mudibidije mu njila ya malu mabi. c Nansha muntumpu webe udi ne makeji a mashi a bantu1 bapele badi kabayi ne bualu, d Nansha mumvua tshiyi mubasangane munkatshi mua dibumbula; Adi ku muntumpu webe wonso. e Kadi wewe udi wamba ne: ‘Tshiena ne bualu. Bushuwa tshiji tshiende ntshiumbuke kundi.’ Mpindieu ndi nkulumbuluisha Bualu udi wamba ne: ‘Tshiena muenze mpekatu to.’ Bua tshinyi udi upepeja bikole njila webe udi kayi mushindame? Neufuishibue kabidi bundu bua Ejipitu, f Anu bu muwakafuishibua buˆ ndu bua Ashu. g

YELEMIYA 2:32–3:5 NSHAP. 2 a Dut 32:15

b Mis 106:21 Yes 17:10 Yel 18:15 Hos 8:14

c 2Ku 33:9

d 2Bk 21:16 Mis 106:38 Yes 10:1, 2 Mat 23:35

e Eks 22:2

f Yes 30:3 Yel 37:7

g 2Ku 28:20, 21 

Mulongo 2 a 2Sm 13:19 

NSHAP. 3 b Yes 24:5 Yel 2:7

c Yel 2:20 Yhz 16:28, 29

d Yhz 16:16 Yhz 20:28

e Lew 26:19 Yel 14:4 Amo 4:7

f Yel 6:15

2:32 1 Anyi “mukaba wende wa dibaka.” 2:34 1 Anyi “Anyima.” g

Yel 2:2

37 Bua bualu ebu kabidi neupatuke bianza biebe biteka mu mutu, a Bualu Yehowa mmubenge bantu baudi weyemena; Kabakukupetesha diakalenga to.” Bantu badi bakonka ne: “Mulume yeye muipate mukajende, ne yeye mumbuke kudiye, mulue mukaji wa muntu mukuabu, mulume au udi ne bua kupingana kabidi kudiye anyi?” Buloba abu ki mbunyanguke bikole menemene anyi? b “Udi muende masandi ne bena diebe ba bungi, c Ne mpindieu udi ne bua kupingana kundi anyi?” ke mudi Yehowa ukonka. ˆ 2 “Bandisha mesu ebe ku mikuna idi tshianana, umone. Mmuaba kayi udibu kabayi balale nebe ku bukole? Uvua musombe kumpenga kua njila bua bualu buabu, Bu mutambakanyi1 mu tshipela. Wewe udi utungunuka ne kunyanga buloba Ne bundumba buebe ne malu mabi ebe. d 3 Nunku mbakuate mvula, e Ne kakuena mvula mu muvu wa luya.1 Wewe udi ne tshimuenekelu tshia2 dikamakama tshia mukaji udi wenda bundumba; Wewe udi ubenga bua kumvua bundu. f 4 Kadi mpindieu udi ungela lubila ne: ‘Tatu wanyi, wewe udi muena dianyi wa ku buana! g 5 Muntu udi ne bua kulaminangana tshiji kashidi,

3

3:2 1 Ku mua.: “muena Arabe.” 3:3 1 Anyi “printemps.” 2 Ku mua.: “mpala wa.”

YELEMIYA 3:6-19 Peshi kushala anu mulaminangane munda anyi?’ Ke tshiudi wamba, Kadi udi utungunuka ne kuenza malu onso mabi audi ukokesha bua kuenza.” a 6 Mu matuku a mukalenge Yoshiya, b Yehowa wakangambila ne: “‘Udi mumone tshidi Isalele udi kayi ne lulamatu muenze anyi? Mmuye ku mukuna mule wonso ne muinshi mua mutshi wonso udi musampile bikole bua kuenda bundumba. c 7 Nansha pakavuaye muenze malu onso aa, ngakatungunuka ne kumuambila bua apingane kundi, d kadi kavua mupingane to; ne Yuda wakatungunuka ne kutangila muanabu wa bakaji muena tshitungu. e 8 Pangakamona bualu abu, ngakipata Isalele udi kayi ne lulamatu ne mukanda wa dishipa nawu dibaka f bua masandi ende. g Kadi Yuda muanabu wa bakaji muena tshitungu kavua ˆ mumvue buowa to; yeye pende wakaya, kuendaye bundumba. h 9 Wakapepeja bundumba buende, ne wakatungunuka ne kunyanga buloba ne kuenda masandi ne mabue ne mitshi. i 10 Nansha nanku, Yuda muanabu wa bakaji muena tshitungu kavua mupingane kundi ne muoyo wende mujima to, anu bia tshidingishilu,’ ke mudi Yehowa wamba.” 11 Pashishe Yehowa wakangambila ne: “Isalele udi kayi ne lulamatu mmudileje mudiye1 muakane kupita Yuda muena tshitungu. j 12 Ndaku, umaˆ nyishe meyi aa ku nord: k “‘“Pingana, wewe Isalele ntomboji,” ke mudi Yehowa wamba.’ l ‘“Tshiakukutangila ne

1230 NSHAP. 3 a Mik 2:1 Mik 7:3

b 2Bk 22:1 c Yhz 20:28 Hos 4:13

d 2Bk 17:13 2Ku 30:6 Hos 14:1

e Yhz 16:46 Yhz 23:2, 4

f Dut 24:1 g Yhz 23:4, 5, 9 Hos 2:2 Hos 9:15

h 2Bk 17:19 Yhz 23:4, 11

i Yes 57:5, 6 Yel 2:27

j Yhz 16:51 Yhz 23:4, 11

k 2Bk 17:6 Yel 23:8

l Yel 4:1 Yhz 33:11 Hos 14:1

 Mulongo 2 a Hos 11:8, 9 b Yel 23:3 c Yel 23:4 Yhz 34:23

d Hos 1:10 e Mis 87:3 Yhz 43:7

f Yes 2:2, 3 Yes 56:6, 7 Yes 60:3 Mik 4:1, 2 Zek 2:11 Zek 8:22, 23

g Yel 50:4

3:11 1 Anyi “mmuleje mudi anyima we- h nde.”

Yhz 37:19 Hos 1:11 2Ku 36:23 Ezl 1:3 Amo 9:15

tshiji1 a to, bualu meme ndi ne lulamatu,” ke mudi Yehowa wamba.’ ‘“Tshiakushala mulame tshiji kashidi to. 13 Wewe itaba anu bubi buebe, bualu udi mutombokele Yehowa Nzambi webe. Wewe uvua mutungunuke ne kutangalaja mubidi webe1 kudi benyi2 muinshi mua mutshi wonso udi musampile bikole, ˆ kadi kuvua mutumikile dıyi dianyi,” ke mudi Yehowa wamba.’” 14 “Pinganayi, nuenu bana bantomboji,” ke mudi Yehowa wamba. “Bualu ndi mulue mfumuenu mulelela;1 ne nennuangate, umue mu tshimenga kaˆ mpanda ne babidi mu dıku kansanga, ne nenye nenu ku Siona. b 15 Nennupeshe balami ba mikoko badi benza malu bu mudi disua dianyi,1 c nebanudishe ne dimanya ne busunguluji. 16 Nenulue ba bungi ne nenukuame mamuma mu buloba mu matuku au,” ke mudi Yehowa wamba. d “Kabakuamba kabidi ne: ‘Mushete wa tshipungidi tshia Yehowa!’ Kawakubaluila kabidi ku muoyo, kabakuwuvuluka anyi kuwujinga ne kabakuwenza kabidi to. 17 Tshikondo atshi nebabikile Yelushalema ne: nkuasa wa bukalenge wa Yehowa; e ne bisamba bionso nebiˆ sangishibue pamue ku dına dia Yehowa mu Yelushalema, f ne kabakulonda kabidi ne mutu mukole muoyo wabu mubi to.” 18 “Mu matuku au nebende pamue, nzubu wa Yuda pamue ne nzubu wa Isalele, g ne nebafumine ku buloba bua ku nord tshiapamue babuela mu buloba bumvua mupeshe bankambua benu bu bumpianyi. h 19 Ngakela meji ne: ‘Ke mumvua mu3:12 1 Ku mua.: “Tshiakukukuluila mpala wanyi.” 3:13 1 Ku mua.: “njila yebe.” 2 Anyi “nzambi ya ku babende.” 3:14 1 Anyi pamuapa: “bayenu.” 3:15 1 Ku mua.: “muoyo wanyi.”

1231 kuteke munkatshi mua bana ne mukupeshe buloba buimpe, bumpianyi butambe buimpe munkatshi mua bisamba1 nunku!’ a Ngakela kabidi meji ne: nuvua mua kumbikila ne: ‘Tatu wanyi!’ ne kanuvua mua kusesuka nulekela kundonda. 20 ‘Bushuwa anu mudi mukaji utungila bayende1 umbuka kudiye, ke muudi wewe kabidi, nzubu wa Isalele, mungenzele malu ne tshitungu,’ b ke mudi Yehowa wamba.” ˆ 21 Dıyi didi diumvuika pa mikuna idi kayiyi ne tshintu, Muadi ne disengelela dia bantu ba Isalele, Bualu mbakonyangaje njila wabu; Mbapue Yehowa Nzambi wabu muoyo. c 22 “Pinganayi, nuenu bana bantomboji. Nengondope buntomboji buenu.” d “Ntuetu aba! Tudi balue kuudi, Bualu wewe, Yehowa, udi Nzambi wetu. e 23 Bulelela, mikuna mikese ne kayumbayumba kadi pa mikuna minene idi tshidingishilu. f Bulelela, lupandu lua Isalele ludi mu Yehowa Nzambi wetu. g 24 Kadi katshia ku buana buetu, tshintu tshia bundu1 ntshibutule mudimu mukole wa bankambua betu, h Mikoko yabu ne ngombe yabu, Bana babu ba balume ne bana babu ba bakaji. 25 Tulalayi panshi mu bundu buetu, Ne bundu buetu butubuikile,

YELEMIYA 3:20–4:5 NSHAP. 3 a Yhz 20:6

b Yes 48:8 Hos 3:1 Hos 5:7

c Yes 17:10 Hos 8:14 Hos 13:6

d Hos 14:1, 4

e Yel 31:18 Hos 3:5

f Yes 65:7

g Yes 12:2

h Hos 9:10 

Mulongo 2 a Yel 2:19

b Ezl 9:7 Mis 106:7

 NSHAP. 4 c Yel 3:22 Yoe 2:12, 13

d Yes 65:16

e Hos 10:12

f Yel 9:25, 26

3:19 1 Ku mua.: “bua biluilu bia bisamba.” 3:20 1 Ku mua.: “muena diende.” 3:24 1 Anyi “nzambi wa bundu.” g

Mdi 4:11

Bualu tudi benzele Yehowa Nzambi wetu mpekatu, a Tuetu ne batatuetu katshia ku buana buetu too ne lelu eu, b Ne katuena batumikile ˆ dıyi dia Yehowa Nzambi wetu to.” “Biwapingana, wewe Isalele,” ke mudi Yehowa wamba, “Biwapingana kundi Ne biwumbusha mpingu yebe ya muendi kumpala kuanyi, Nunku kuakuikala munyemakanyi c to. 2 Biwaditshipa ne: ‘Bushuwa bu mudi Yehowa ne muoyo!’ mu bulelela, mu kulumbuluisha kuakane, ne mu buakane, Nunku bisamba nebipete dibenesha buabi biobi ku diambuluisha diende, Ne nebiditumbishile mu yeye.” d 3 Bualu mona tshidi Yehowa wambila balume ba mu Yuda ne Yelushalema: “Dibunduluilayi buloba budi bukumbane kudima, Ne kanutungunuki ne kukuna munkatshi mua ˆ meba. e 4 Ditengulayi bua Yehowa, Ne umbushayi misoso ya ku mioyo yenu, f Nuenu balume ba mu Yuda ne bantu badi basombele mu Yelushalema, Bua tshiji tshianyi katshitemi bu kapia Ne kuosha kakuyi muntu udi mua kutshijima, Bua bualu bua bienzedi bienu bibi.” g 5 Ambayi bualu ebu mu Yuda, ne bumanyishayi mu Yelushalema.

4

YELEMIYA 4:6-16 Elayi mbila ne elayi mpungi mu buloba bujima. a ˆ Elayi dıyi dikole ne ambayi ne: “Disangishayi pamue, Tunyemenayi mu bimenga bikolesha. b 6 Imanyikayi tshimanyinu tshitangile1 ku Siona. Kebayi muaba wa kueyema, ne kanushadi bimane,” Bualu ndi ntuma dikenga difumina ku nord, c kabutu kanene. 7 Yeye mmupatuke bu ntambue upatuka mu tshipuka tshiende; d Mubutudi wa bisamba mmumate mu njila. e Mmupatuke mu muaba wende bua kuvuija buloba tshintu tshidi tshikuatshiˆ sha buowa. Bimenga bienu nebivuijibue bikulu, kakuyi muntu musombelamu. f 8 Nanku, vualayi bilamba bikayabale, g Dilayi1 ne elayi kabobo ka muadi, Bualu tshiji tshikole tshia Yehowa ki ntshiumbuke kutudi nansha. 9 “Mu dituku adi,” ke mudi Yehowa wamba, “muoyo wa1 mukalenge newumuele ˆ mayi ku makasa, h Kabidi ne muoyo wa1 bakokeshi; ˆ Bakuidi nebumvue buowa, ne baprofete nebakatshile.” i 10 Pashishe ngakamba ne: “Kaah, Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa! Bulelela udi mudinge bantu aba j ne Yelushalema bikole menemene, wamba ne: ‘Nenuikale ne ditalala,’ k padi

1232 NSHAP. 4 a Yel 6:1

b Yel 35:11

c Yel 1:14 Yel 21:7 Yel 25:9

d 2Bk 24:1 2Bk 25:1 Yel 5:6 Yel 50:17

e Yhz 26:7

f Yes 5:9 Yes 6:11 Yel 2:15 Yel 9:11

g Yel 6:26

h 2Bk 25:5

i Yes 29:9, 10

j Yhz 14:9

k Yel 6:13, 14 Yel 14:13 Yel 23:16, 17

 Mulongo 2 a Yes 5:26, 28

b Dut 28:49, 50 Mdi 4:19 Hab 1:8

c Yes 1:16

4:6 1 Anyi “mutshi wa tshimanyinu mutangile.” 4:8 1 Anyi “Dikumayi pa biadi bienu.” 4:9 1 Anyi “dikima dia.” d

Yhz 18:31

Yel 8:16

muele wa mvita muikale mu miminu yetu.”1 11 Tshikondo atshi nebambile bantu aba ne Yelushalema ne: “Lupepele ludi luosha lufumina ku mikuna ya mu tshipela idi kayiyi ne tshintu Nelukombe muana wa bakaji wa1 bantu banyi; Kaluena lulua bua kupepula anyi bua kutokesha nansha. 12 Lupepele lukole ludi lufumiˆ na miaba eyi ku dıyi dianyi. ˆ Mpindieu nengambe meyi a dilumbuluisha bua bualu buabu. 13 Monayi! Yeye nealue bu matutu a mvula, Ne matempu ende a mvita adi bu tshipepele tshikole. a Tubalu tuende tudi ne lubilu kupita nyunyi ya mikanku. b Diakabi dietu, bualu tudi babutudibue! 14 Sukula muoyo webe bua kumbusha malu mabi, wewe Yelushalema, bua upandishibue. c Neulame ngenyi mibi too ne ˆ dıba kayi? ˆ 15 Bualu dıyi didi diamba lumu lua ku Dana, d Ne didi dimanyisha tshipupu tshidi tshifumina ku mikuna ya Efelayima. 16 Eyowa, ambilayi bisamba bualu ebu; Bumanyishayi Yelushalema.” “Bansentedi1 badi bafumina ku buloba bua kule, 4:10 1 Anyi “padi muele wa mvita mulenge anyima wetu.” 4:11 1 Ngakuilu wa kasala udibu bakula bua tshintu bu muntu, pamuapa bua kuleja luse anyi diditeka pa muaba wa bakuabu. 4:16 1 Ku mua.: “Batentekedi,” mmumue ne: badi batentekela tshimenga bua kumanya dia kuela mvita.

1233 17

18

19

20

21

22

Ne nebabandishile bimenga ˆ bia Yuda meyi abu. Badi balua mu nseke yonso batangile kudiye bu balami ba budimi, a Bualu mmuntombokele,” b ke mudi Yehowa wamba. “Nebakutumine njila yebe ne bienzedi biebe. c Dikenga diebe ndikole be, Bualu didi difika too ne ku muoyo webe!” Eyi kanyinganyinga kanyi,1 kanyinganyinga kanyi! Ndi ngumvua kusama kukole mu muoyo wanyi mene.2 Muoyo wanyi udi ukuma bikole munda muanyi. Tshiena mua kushala mupuwe, Bualu ndi mumvue3 muadi wa mpungi, Lubila lua dimanyisha mvita.4 d Mbakule bua tshipupu ku tshipupu, Bualu buloba bujima mbubutudibue. Diakamue ntenta yanyi meme mmibutudibue, Bilamba bianyi bia ntenta e mu tshitupa tshikese. ˆ Too ne dıba kayi dingatungunuka ne kutangila tshimanyinu,1 Dingatungunuka ne kumvua muadi wa mpungi? f “Bualu bantu banyi mbatshimbakane; g Kabena bateya ntema kundi. Mbana batatakane, kabayi ne dijingulula dia malu. Badi ne meji a1 bungi anu padibi bua kuenza malu mabi,

YELEMIYA 4:17-29 NSHAP. 4 a 2Bk 25:1, 2

23 b Yes 63:10 Yhz 2:3

c Mis 107:17

d Sef 1:15, 16

24

e Yel 10:20

f Yel 6:1

g Dut 32:6 Yel 5:21



25

26

Mulongo 2 a Yel 9:10

b Yes 5:30 Yoe 2:31

c Yes 5:25

27 d Sef 1:3

e Dut 29:22, 23

28 f Lew 26:32 2Ku 36:20, 21 Yes 6:11 Yel 10:22 Yhz 33:28

g Yes 24:4 Yoe 1:10

h Yes 5:30 Yoe 2:30, 31

i 2Bk 23:26

4:19 1 Ku mua.: “mala anyi.” 2 Ku mua.: “mu bimanu bia muoyo wanyi.” 3 Anyi “anyima wanyi mmumvue.” 4 Anyi pa- j muapa: “tshiona tshia lubila lua mvita.” 4:21 1 Anyi “mutshi wa tshimanyinu.” 4:22 1 Anyi “lungenyi lua.” k

Yhz 24:14

2Bk 25:4

Yes 2:19

29

Kadi ki mbamanye mua kuenza malu mimpe.” Ngakatangila buloba, ne monayi! buvua munda mutupu ne kabuyi ne tshintu. a Ngakatangila diulu, ne butoke buadi kabuvuaku kabidi to. b Ngakamona mikuna minene, ne monayi! ivua izakala, Ne mikuna mikese ivua inyukuka. c Ngakatangila, ne monayi! kakuvua muntu to, Ne nyunyi ya muulu ivua mibuuke yonso. d Ngakatangila, ne monayi! budimi bua mitshi ya bimuma buvua bulue tshipela, Ne bimenga biabu bivua biupula bionso. e Bivua nanku bua bualu bua Yehowa, Bua bualu bua tshiji tshiende tshikole. Bualu mona tshidi Yehowa wamba: “Buloba buonso nebushale munda mutupu, f Kadi tshiakubutula butubutu to. Bua bualu ebu buloba nebudile, g Ne diulu didi muulu nedifiike. h Bidi nanku bualu ndi muakule, ndi muangate dipangadika, Ne tshiakushintulula lungenyi luanyi,1 anyi kupingana tshianyima i to. Ku tshiona tshia bendeshi ba tubalu ne bedi ba mikete, Tshimenga tshijima tshidi tshinyema. j Badi babuela mu bipuka, Ne badi babanda pa mabue manene. k

4:28 1 Anyi “tshiakunyingalala.”

YELEMIYA 4:30–5:6 Tshimenga ne tshimenga tshionso ntshilekela, Ne kakuena muntu udi musombelamu.” 30 Mpindieu udibu bakubutule, newenze tshinyi? Uvua ne tshibidilu tshia kuvuala bilamba bikunze, Kudilengeja ne bilenga bia or, ˆ Ne kudiundisha mesu ebe ne tshilabu tshifiike.1 Kadi uvua mudilengeje tshianana, a Bualu bavua bakujinga bikole mbakubenge; Badi mpindieu bakeba kuangata muoyo webe.2 b ˆ 31 Bualu ndi mumvue dıyi bu dia mukaji udi usama, Dikenga bu dia mukaji udi ulela muanende wa kumpala, ˆ Dıyi dia muana wa bakaji wa Siona udi utungunuka ne kuditshinta ne mueyelu. Udi wamba padiye ubalula bianza biende c ne: “Diakabi dianyi, bualu ndi mupungile1 bua bualu bua bashipianganyi!” Tambakanayi mu misesu ya Yelushalema. Kenzakanayi ne teyayi ntema. Kebayi mu miaba yende ya tshinsangansanga bua kumona Binuikala mua kupeta muntu udi wenza malu ne buakane, d Muntu udi ukeba bua kuikala ne lulamatu, Ne nemfuile tshimenga etshi luse.

5

1234 NSHAP. 4 a Yhz 23:22, 26

b Mdi 1:2

c Mdi 1:17 

NSHAP. 5 d Yhz 22:29 Mik 7:2

 Mulongo 2 a Yes 48:1

b 2Ku 16:9

c 2Ku 28:20-22 Yel 2:30

d Zek 7:11

e Mis 50:17 Yes 42:24, 25 Yhz 3:7 Sef 3:2

f Mik 3:1

ˆ 4:30 1 Anyi “tshindidimbi tshia dısu.” 2 Anyi “badi bakeba anyima webe.” 4:31 1 Anyi “anyima wanyi mmupu- g ngile.”

Ezl 9:6 Yes 59:12 Yhz 23:19

2 Nansha bobu bambe ne: “Bushuwa bu mudi Yehowa ne muoyo!” Badi baditshipa anu ku bualu bua mashimi. a ˆ 3 Yehowa wetu, mesu ebe kaenaku akeba lulamatu anyi? b Wakabakuma, kadi kabivua bibenzele bualu.1 Wakababutula, kadi bakabenga kuitaba dinyoka. c Bakavuija mpala yabu mikole kupita dibue, d Ne bakabenga kukudimuka. e 4 Kadi ngakadiambila ne: “Bushuwa aba badi ne bua kuikala bashadile. Badi benza malu ne butshimbakane, bualu ki mbamanye njila wa Yehowa, Dilumbuluisha dia Nzambi wabu. 5 Nenye kudi bantu bende lumu ne nengakule nabu, Bualu badi ne bua kuikala bateye ntema ku njila wa Yehowa, Dilumbuluisha dia Nzambi wabu. f Kadi bavua batshibule buonso buabu tshikokedi Ne bakose nkanu1 ivua mibasuike.” 6 Ke bualu kayi ntambue wa muitu udi ubabunda, Mbua wa ditu wa mu mpata ya bipela udi utungunuka ne kubabutula, Nkashama udi walamina ku bimenga biabu. Muntu yonso udi upatukamu badi bamusunsulula. Bualu dishipa diabu dia mikenji ndia bungi; Bienzedi biabu bia dipanga lulamatu mbivule. g 5:3 1 Ku mua.: “kabakateketa.” 5:5 1 Ku mua.: “mionji.”

1235 7 Mmunyi mundi mua kukufuila luse bua bualu ebu? Bana bebe mbandekele, Ne badi baditshipa mu ˆ dına dia tshidi katshiyi Nzambi. a Mvua mubakumbajile majinga abu, Kadi bakatungunuka ne kuenda masandi, Ne bavua bapuile ku nzubu wa ndumba. 8 Badi bu tubalu tudi tuzuka, tudi ne dijinga dikole dia kusangila, Muntu yonso udi utungunuka ne kuela mukaji wa muntu ˆ mukuabu b dıyi bu muadi wa kabalu. 9 “Tshiena mua kubalumbuluisha bua malu aa anyi?” ke mudi Yehowa ukonka. “Tshiena1 mua kudisombuela kudi tshisamba tshia nunku anyi?” c 10 “Bandayi bua kunyanga mabula ende a mu budimi bua tumuma tua mvinyo ne butulayi, Kadi kanubutudi butubutu d to. Umbushayi matamba ende adi masampile, Bualu ki nga Yehowa to. 11 Bualu nzubu wa Isalele ne nzubu wa Yuda ˆ Mmingele mayi ku makasa bibi be!” ke mudi Yehowa wamba. e 12 “Mbavile Yehowa, ne badi batungunuka ne kuamba ne: ‘Kakuenza bualu nansha bumue.1 f Dikenga nansha dimue kadiakutukuata; Katuakumona muele wa mvita nansha tshiyole tshia nzala to.’ g

YELEMIYA 5:7-19 NSHAP. 5 a Yos 23:6, 7 Yel 2:11 Yel 12:16 Sef 1:4, 5

b Yhz 22:11

c Lew 26:25 Yel 9:9 Yel 44:22 Nah 1:2

d Lew 26:44 Yel 46:28

e Yes 48:8 Yel 3:20 Hos 5:7 Hos 6:7

f 2Ku 36:15, 16 Yes 28:15

g Yel 23:17 

Mulongo 2 a Yel 1:9

b Yel 23:29

c Yel 1:15 Yel 4:16 Yel 25:9 Yhz 7:24 Hab 1:6

d Dut 28:49, 50

e Lew 26:16

5:9 1 Anyi “Anyima wanyi kena.” 5:12 1 Anyi pamuapa: “Yeye kenaku.” f

Yel 4:27

13 Baprofete mbuwule tente ne lupepele, ˆ Ne dıyi1 kadiena munda muabu. Bualu ebu bubakuate!” 14 Nunku, mona tshidi Yehowa, Nzambi wa biluilu, wamba: “Bu mudi bantu aba bamba nunku, ˆ Mona ndi mvuija meyi anyi kapia mukana muebe, a Ne bantu aba badi nkunyi, Ne kapia nekabashidishe.” b 15 “Mona ndi nkutuadila tshisamba tshidi tshifumina kule, wewe nzubu wa Isalele,” c ke mudi Yehowa wamba. “Ntshisamba tshia matuku a bungi. Ntshisamba tshia kale, Tshisamba tshidi ne muakulu uudi kuyi mumanye, Ne tshidi ne ngakuilu uudi kuyi mua kumvua. d 16 Nsapu wabu wa mikete udi bu lukita ludi buashi; Buonso buabu mbena mvita. 17 Nebabutule bintu biebe binowa ne biakudia biebe. e Nebabutule bana bebe ba balume ne bana bebe ba bakaji. Nebabutule mikoko yebe ne ngombe yebe. Nebabutule mionji yebe ya tumuma tua mvinyo ne mitshi yebe ya mfigi. Nebabutule bimenga biebe bikolesha biudi weyemena ku muele wa mvita.” 18 “Kadi nansha mu matuku au,” ke mudi Yehowa wamba, “tshiakunubutula butubutu f to. 19 Padibu bebeja ne: ‘Bua tshinyi Yehowa Nzambi wetu mmutuenzele malu ˆ 5:13 1 Mmumue ne: dıyi dia Nzambi.

YELEMIYA 5:20-31 onso aa?’ neubandamune ne: ‘Anu bu munuvua bandekele bua kuenzela nzambi wa ku babende mudimu mu buloba buenu, ke munuenzela bantu ba ku babende mudimu mu buloba budi kabuyi buenu.’” a 20 Amba bualu ebu mu nzubu wa Yakoba, Ne ubumanyishe mu Yuda, wamba ne: 21 “Telejayi bualu ebu, nuenu bantu batshimbakane badi kabayi ne meji:1 b ˆ Bobu badi ne mesu, kadi kabena bamona; c Bobu badi ne matshi, kadi kabena bumvua. d 22 ‘Kanuena nuntshina anyi?’ ke mudi Yehowa ukonka, ‘Kanuena mua kuzakala kumpala kuanyi anyi? Meme ke uvua muteke lusenga bu mukalu wa mbuu, Mukenji wa kashidi udi mbuu kayi mua kusambuka. Nansha mavuala ende owu asampuka, kaena mua kupita to; Nansha owu akungula, kaena anu mua kuya dia muamua diawu to. e 23 Kadi bantu aba badi ne muoyo mupape wa buntomboji; Mbasesuke ne mbalonde wabu njila. f 24 Kadi kabena bamba mu muoyo wabu ne: “Mpindieu tutshinayi Yehowa Nzambi wetu, Yeye udi ufila mvula mu tshikondo tshiende, Mvula ya mbedi ne mvula ya ndekelu, Yeye udi utulamina mbingu mikosa ya dinowa bintu.” g

1236 NSHAP. 5 a Dut 4:27 Dut 28:48 Dut 29:24, 25 2Ku 7:21, 22

b Yel 4:22

c Yes 59:10

d Yes 6:9 Yhz 12:2 Mat 13:13

e Yob 38:8, 11 Mis 33:7 Nsu 8:29

f Mis 95:10 Yel 11:8

g Dut 11:14 

Mulongo 2 a Dut 28:23, 24 Yel 3:3

b Amo 8:5 Mik 6:11, 12

c Yes 1:23

d Mis 82:2

e Yel 14:14

5:21 1 Ku mua.: “nuenu bantu batshimbakane badi kabayi ne muoyo wa mu- f nda.”

Mdi 2:14 Yhz 13:6

Yes 30:10 Yne 3:19

25 Bilema bienu nuenu mbipangishe malu aa bua kuenzekawu; Mpekatu yenu nuenu mminupangishe tshidi tshimpe. a 26 Bualu munkatshi mua bantu banyi mudi bantu babi. Badi batungunuka ne kutentekela bu padi bilembi bia nyunyi bibutama. Badi bela buteyi bua lufu. Bantu ke badibu bakuata. 27 Bu nsanji udi muwule tente ne nyunyi, Ke mudi nzubu yabu miuwule tente ne mashimi. b Ke bualu kayi mbalue bantu ba bukole ne babanji. 28 Mbase manyi ne mbasenene; Mbuwule tente ne malu mabi ayila too ne panshi. Kabena balumbuluila muana udi mufuishe tatuende tshilumbu tshiende, c Bua bamone mua kuya kumpala; Ne badi bapala bapele kulumbuluisha kuakane.’” d 29 “Tshiena mua kubalumbuluisha bua malu aa anyi?” ke mudi Yehowa ukonka. “Tshiena1 mua kudisombuela kudi tshisamba tshia nunku anyi? 30 Bualu kampanda bua dikema ˆ ne budi buenza buowa mbuenzeke mu buloba: ˆ 31 Baprofete badi bamba meyi a buprofete a mashimi, e Ne bakuidi badi bakokesha ku bukokeshi buabu nkayabu. Ne bantu banyi meme mbanange mudibi bienzeka amu. f Kadi nenuenze tshinyi padi nshikidilu ulua?” 5:29 1 Anyi “Anyima wanyi kena.”

1237

6

2

3

4

5

6

7

Eyemayi kule ne Yelushalema, nuenu bana ba Benyamina. Elayi mpungi a mu Tekoa; b Temeshayi tshimanyinu tshia kapia pa Betehakeleme! Bualu dikenga didi difumina ku nord, kabutu kanene. c Muana wa bakaji wa Siona mmufuanangane ne mukaji muimpe kumona ne muengeleka. d Balami ba mikoko ne bisumbu biabu bia mikoko nebalue. Nebase ntenta yabu mimunyunguluke, e Yonso wa kudibu udiisha mikoko idiye ulama. f “Longololayi1 mvita bua kumuluisha! Jukayi, tumuelayi mvita munda munya!” “Diakabi dietu, bualu dituku dikadi ditua ku tshibungubungu, Bualu mindidimbi ya dilolo idi ilepa!” “Jukayi, tuelayi mvita butuku Ne tubutulayi bibumba biende bikolesha.” g Bualu mona tshidi Yehowa wa biluilu wamba: “Kosayi mitshi, imanyikayi tshibumba tshikole tshia kutshintshimika natshi Yelushalema. h Yeye udi tshimenga tshidi ne bua kulumbuluishibua; Munda muende kamuena bualu bukuabu anu dikengeshangana. i Bu tshina tshidi tshilama ˆ mayi atshi matalale, Ke mudiye ulama malu mabi ende matalale.

6:4 1 Ku mua.: “Jidilayi.”

YELEMIYA 6:1-11 NSHAP. 6 a Yel 4:5

b 2Ku 11:5, 6 Amo 1:1

8

c Yel 1:14 Yel 10:22

d Yes 3:16

9 e 2Bk 25:1

f Yel 4:16, 17

g 2Ku 36:17, 19 Amo 2:5

h Yhz 21:21, 22

10

i 2Bk 21:16 Yhz 7:23

 Mulongo 2 a Yhz 7:11 Mik 2:2

b Yhz 23:18

11 c Lew 26:34 Yel 9:11

d Yes 6:10 Bz 7:51

e 2Ku 36:15, 16 Yel 20:8

f Yel 20:9

g Yel 18:21

h Yhz 9:6

Tshikisu ne kabutu bidi biumvuika munda muende; a Masama ne bipupu bidi kumpala kuende misangu yonso. Itaba didimuija, wewe Yelushalema, tshianana meme1 nengumbuke kuudi ne muengu; b Nenkuvuije muaba mutupu, buloba budi kabuyi ne bantu basombelamu.” c Mona tshidi Yehowa wa biluilu wamba: “Nebapumbulule bashadile ba Isalele bonso bu tumuma tua ndekelu ku muonji wa tumuma tua mvinyo. Pitshisha tshianza tshiebe kabidi bu muntu udi upuola tumuma tua ku mionji ya tumuma tua mvinyo.” “Nnganyi ungakula nende ne ungadimuija? Nnganyi wateleja? Monayi! Matshi abu mmakanga,1 nunku kabena mua kuteya ntema d to. ˆ Monayi! Dıyi dia Yehowa ndilue tshintu tshidibu bapetula; e Kabena bapetela disanka mu diodi. Nunku ndi muwule tente ne tshiji tshikole tshia Yehowa, Ne ndi mutshioke ne ditshilama.” f “Tshitshikijila muana udi mu njila, g Tshitshikijila bisumbu bia bansongalume badi badisangishe pamue. Nebakuatshibue bonso, mulume pamue ne mukajende, Bakulakaje pamue ne banunu.1 h

6:8 1 Anyi “anyima wanyi.” 6:10 1 Ku mua.: “Ditshi diabu ki nditengula.” 6:11 1 Ku mua.: “badi buwuje matuku.”

YELEMIYA 6:12-23 12 Nzubu yabu nebayipeshe bantu bakuabu, Pamue ne madimi abu ne bakaji babu. a Bualu nengolole tshianza tshianyi bua kuluisha bantu badi basombele mu buloba,” ke mudi Yehowa wamba. 13 “Bualu kubangila ku udi mutambe bukese too ne ku udi mutambe bunene, muntu yonso udi upetela bintu ku mashimi; b Kubangila ku muprofete too ne ku muakuidi, muntu yonso udi wibila. c 14 Badi bateta kuondopa ditshibuka dia bantu banyi pa mutu pa mutu, bamba ne: ‘Ditalala didiku! Ditalala didiku!’ Padiku kakuyi ditalala. d 15 Badiku bumvua bundu bua malu mabi adibu benze anyi? Kabena bumvua bundu nansha bukese! Kabena nansha bamanye mua kudiumvua bapuekeshibue milongo to! e Nunku nebakuluke munkatshi mua badi bakuluke. Pandi mbatumina dinyoka nebalenduke,” ke mudi Yehowa wamba. 16 Mona tshidi Yehowa wamba: “Imanayi mu masangu a njila, numone. Ebejayi bua njila ya kale, Ebejayi kudi njila muimpe, ne endelayimu, f Nupete1 dikisha.” Kadi badi bamba ne: “Katuakuendelamu to.” g 17 “Ngakabatekela bansentedi h bavua bambe ne: ‘Teyayi ntema ku muadi wa mpungi!’” i 6:16 1 Anyi “Anyima yenu ipete.”

1238 NSHAP. 6 a Dut 28:30 Yel 8:10 Mdi 5:11 Sef 1:13

18

b Yhz 22:12

19 c Yel 2:8 Yel 8:10-12 Yel 23:11 Mik 3:5, 11 Sef 3:4

d Yel 14:13 Yel 23:16, 17 Yhz 13:10 1Ts 5:3

20

e Yel 3:3

f Yes 30:21

g Yel 18:15

21 h Yel 25:4 Yhz 3:17 Hab 2:1

i Yes 58:1 

Mulongo 2 a Zek 7:11

22 b Dut 4:25, 26 Dan 9:12

c Yes 1:11 Yes 66:3 Yel 7:21 Amo 5:21

23 d 2Ku 36:17 Mdi 2:21

e Yel 1:14 Yel 25:9

Kadi bobu bakamba ne: “Katuakuteya ntema to.” a “Nunku telejayi, nuenu bisamba! Ne manyayi, nuenu tshisumbu tshia bantu, Bualu buabafikila. Teleja, wewe buloba! Ndi ntumina bantu aba dikenga b Bu mamuma a meji abu adibu baluke, Bualu kabavua bateye ntema ˆ ku meyi anyi Ne bavua babenge mukenji wanyi.”1 “Bidiku bingambila bualu panudi nulua ne budimbu bua mupuya muimpe bua ku Sheba Ne disele dia mupuya muimpe1 dia mu buloba bua kule anyi? Milambu yenu ya kuosha mijima ki mmianyishibue, Ne milambu yenu kayena insankisha.” c Nunku mona tshidi Yehowa wamba: “Mona ndi ntekela bantu aba bilenduishi, Ne nebalendukaku, Batatu pamue ne bana babu, Muena mutumba ne muinende, Ne buonso buabu nebabutuke.” d Mona tshidi Yehowa wamba: “Monayi! Tshisamba tshidi tshifumina ku buloba bua ku nord, Ne tshisamba tshinene netshibishibue ku bitupa bia buloba bia kule menemene. e Nebakuate buta bua mikete ne difuma dikese. Badi ne tshikisu ne kabakuikala ne luse.

6:19 1 Anyi “dilongesha dianyi.” 6:20 1 Dilenge dia mupuya muimpe.

1239

24

25

26

27

28

ˆ Dıyi diabu nedikungule bu mbuu, Ne badi bendela pa tubalu. a Badi badilonga mu mulongo wa mvita bu muluanganyi wa mvita udi ukuluisha wewe, muana wa bakaji wa Siona.” Tudi bumvue lumu lua bualu ebu. Bianza bietu bidi bilembelela; b Kanyinganyinga nkatukuate, Dikenga1 bu dia mukaji pa lulelu. c Kanupatuki bua kuya mu budimi, Ne kanuendedi mu njila, Bualu muena lukuna udi ne muele wa mvita; ˆ Buowa budiku nseke yonso. Wewe muana wa bakaji wa bantu banyi, Vuala tshilamba tshikayabale d ne bunguluka mu butu. Dila bu udi udila muana mulela umue ne kabobo ka muadi wa kanyinganyinga, e Bualu mubutudi neatutulukiˆ le mu mupodi wa dısu. f “Ndi mukuvuije wewe1 mutetshi wa biamu munkatshi mua bantu banyi, Muntu udi ukebulula bikole; Wewe udi ne bua kuteya ntema ne kukonkonona njila wabu. Buonso buabu mbantu ba mutu mukole menemene, g Batambakana bu bashiminyinyanganyi ba malu. h Badi bu tshiamu tshia mitaku ne tshiamu tshifiike; Buonso buabu mbanyanguke.

YELEMIYA 6:24–7:7 NSHAP. 6 a Hab 1:8

b Yhz 21:7

c Yel 4:31

d Yel 4:8

e Mdi 1:2, 16

f Yel 15:8

g Yes 30:1 Yes 48:4 Yel 5:23

h Yel 9:4 

Mulongo 2 a Yel 9:7 Yhz 22:20

b Yhz 24:13

c Yel 14:19 Mdi 5:22

 NSHAP. 7 d Yel 26:13

e Mik 3:11

f Yel 21:12 Yel 22:3

g Dut 24:17

6:24 1 Ku mua.: “Bisama bia pa lulelu.” 6:27 1 Mmumue ne: Yelemiya. h

Mis 82:3 Zek 7:9, 10 Yak 1:27

Dut 8:19

29 Mibanza mmipie. Tshiamu tshia plomb tshidi tshipatukila mu kapia kayi. Muntu udi utungunuka ne kulengeja bikole menemene bua tshianana, a Ne bantu babi ki mbumbushibue to. b 30 Tshiamu tshia arjan tshidibu babenge ke muababikilabu kudi bantu bushuwa, Bualu Yehowa mmubabenge.” c ˆ Edi ndıyi diakalua kudi Yelemiya difuma kudi Yehowa, diamba ne: 2 “Imana mu tshiibi tshia nzubu wa Yehowa ne manyisha mukenji eu: ‘Umvuayi ˆ dıyi dia Yehowa, nuenu bantu ba mu Yuda bonso badi babuela mu biibi ebi bua kuinamina Yehowa. 3 Mona tshidi Yehowa wa biluilu, Nzambi wa Isalele, wamba: “Longololayi njila yenu ne bienzedi bienu, ne nennuanyishile bua kutungunuka ne kusombela muaba eu. d 4 Kanueyeˆ menyi meyi a dishima, nuamba ne: ‘Eu ke1 ntempelo wa Yehowa, ntempelo wa Yehowa, ntempelo wa Yehowa!’ e 5 Bualu binuikala bushuwa balongolole njila yenu ne bienzedi bienu; binuikala bushuwa bimanyine kulumbuluisha kuakane pankatshi pa muntu ne muinende; f 6 binuikala kanuyi nukengesha bantu badi basombe buenyi, bana ba nshiya,1 ne bakaji bakamba; g binuikala kanuyi nuela mashi a bantu badi kabayi ne bualu panshi muaba eu; ne binuikala kanuyi nulonda nzambi mikuabu bua kudikebela dikenga; h 7 nunku nennuanyishile bua nutungunuke ne kusombela muaba eu, mu buloba bumvua mupeshe

7

7:4 1 Ku mua.: “Eyi ke,” bakula bua ntempelo ne nzubu yende yonso. 7:6 1 Anyi “bana badi bafuishe batatuabu.”

YELEMIYA 7:8-24 bankambua benu bua kashidi.”’”1 ˆ 8 “Kadi nudi nueyemena meyi a dishima, a kaakunupetesha dikuatshisha nansha dimue. 9 Nudi mua kuiba, b kushipa, kuenda masandi, kuditshipa ne malu ˆ a dishima, c kulambula Bala milambu,1d ne kulonda nzambi inuvua kanuyi bamanye, 10 ne pashishe kulua, kuimana kumpala ˆ kuanyi mu nzubu eu udi ne dına dianyi, nuamba ne: ‘Netupandishibue,’ nansha munudi nuenza malu onso mabi aa anyi? ˆ 11 Nzubu udi ne dına dianyi eu mmulue tshisokomenu tshia baˆ nyengianganyi ba bintu ku mesu kuenu anyi?e Mmeme eu mudimuene bualu ebu nkayanyi,” ke mudi Yehowa wamba. 12 “‘Kadi, mpindieu ndayi muaba wanyi ku Shilo, f muaba ˆ umvua muanji kuenza bua dına dianyi disombele, g ne numone tshimvua muwenzele bua bubi bua bantu banyi bena Isalele. h 13 Kadi nuakatungunuka ne kuenza malu onso aa,’ ke mudi Yehowa wamba, ‘nansha mumvua munuambile njila ne njila,1 kanuvua bateleje to. i Ngakatungunuka ne kunubikila, kadi kanuvua nuitaba to. j 14 Ke muˆ ngenzela nzubu udi ne dına dianyi, k unudi nueyemena, l ne muaba eu umvua munupeshe nuenu ne bankambua benu, anu bu mumvua muenzele Shilo. m 15 Neˆ nnuipate ku mesu kuanyi, anu bu mumvua muipate bana benu bonso, ndelanganyi yonso ya Efelayima.’ n 16 “Kadi wewe, kusambidi ˆ bua bantu aba. Kuedi dıyi anyi kuenji disambila peshi kunse-

1240 NSHAP. 7 a Yes 30:10 Yel 5:31 Yel 14:14

b Yes 3:14 Mik 2:2

c Yel 5:2 d Yel 11:13 e Mat 21:13

ˆ Mak 11:17 Luk 19:45, 46

f Yos 18:1 g Dut 12:5, 11 h 1Sm 4:11 Mis 78:60 Yel 26:6, 9

i 2Ku 36:15, 16 Yel 25:3, 4

j Yes 65:12 k 2Bk 25:8, 9 l Yel 7:4 m 1Sm 4:10, 11 Mis 78:60 Yel 26:4, 6 Mdi 2:7

n 2Bk 17:22, 23 

Mulongo 2 a Eks 32:9, 10 Yel 11:14

b Yel 15:1 c Yel 44:17 d Yes 57:6 Yel 19:13 Yhz 20:28

e Dan 9:7 f Mdi 2:3 g 2Bk 22:17 Yel 17:27

h Yes 1:11 Yel 6:20 Hos 8:13 Amo 5:21

i 1Sm 15:22

7:7 1 Anyi “katshia ku bikondo bia tshiendelele too ne ku bikondo bia tshieˆ ndelele.” 7:9 1 Anyi “kufuimishila Bala j muishi wa mulambu.” 7:13 1 Ku mua.: “njuka patshiatshia, ngakula.” k

Hos 6:6 Eks 19:5 Lew 26:3, 12 Dut 5:29

ngeledi bua bualu buabu, a bualu tshiakukuteleja to. b 17 Kuenaku mumone malu adibu benza mu bimenga bia Yuda ne mu misesu ya Yelushalema anyi? 18 Bana badi bangula nkunyi, batatu badi batemesha kapia, ne bamamu badi basopa bukula bua kuenzela Mukalenge Mukaji wa Diulu1 c mikata ya mulambu, ne badi bapongoluela nzambi mikuabu milambu ya bia kunua bua kumfiikisha munda. d 19 ‘Kadi meme ke udibu benzela bibi1 anyi?’ ke mudi Yehowa ukonka. ‘Kabena badienzela nkayabu bibi bua bundu buabu bobu bine anyi?’ e 20 Nunku mona tshidi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wamba: ‘Tangilayi! Nempongolole tshiji tshianyi ne tshiji tshianyi tshikole muaba eu, f pa bantu ne nyama, pa mitshi ya mu mpata ne pa mamuma a buloba; netshiteme kadi katshiakujima to.’ g 21 “Mona tshidi Yehowa wa biluilu, Nzambi wa Isalele, wamba: ‘Tuyayi! Sakidilayi milambu yenu ya kuosha mijima ku milambu yenu mikuabu, ne diayi munyinyi. h 22 Bualu dituku dimvua mupatule bankambua benu mu buloba bua Ejipitu, tshivua muakule nabu anyi muˆ batumine dıyi bua bualu bua milambu ya kuosha mijima ne bua milambu mikuabu i to. 23 Kadi ˆ mvua mubatumine dıyi edi ne: ˆ “Tumikilayi dıyi dianyi ne meme nendue Nzambi wenu, ne nuenu nenulue bantu banyi. j Nudi ne bua kuendela mu njila yonso undi nnuambila bua kuendela, bua malu ende bimpe buenu nuenu.”’ k 24 Kadi kabakateleja 7:18 1 Muanzu wa nzambi mukaji uvuabu batendelela kudi bena Isalele batontolodi; pamuapa nzambi mukaji wa bufuke. 7:19 1 Anyi “bafiikisha munda; bayobola.”

1241 anyi kuinyika ditshi diabu; a kadi bakendela mu meji abu avuabu baluke,1 balonda ne mutu mukole muoyo wabu mubi, b ne bakapingana tshianyima, kabakaya kumpala to, 25 kumbukila ku dituku divua bankambua benu bapatuke mu buloba bua Ejipitu too ne lelu eu. c Nunku mvua mutungunuke ne kunutumina bena mudimu banyi bonso baprofete, mbatuma dituku dionso, njila ne njila.1 d 26 Kadi bakabenga kunteleja, ne bakabenga kuinyika ditshi diabu. e Kadi bavua ne mutu mukole,1 ne bakenza malu mabi matambe kupita bankambua babu! ˆ 27 “Neubambile meyi onso aa, f kadi kabakukuteleja to; neubabikile, kadi kabakukuitaba to. 28 Neubambile ne: ‘Etshi ke tshisamba tshivua katshiyi tshiˆ tumikile dıyi dia Yehowa Nzambi wabu ne tshivua tshibenge bua kuitaba dinyoka. Lulamatu ndujimine, kalutshiena nansha lutedibua munkatshi muabu.’1 g 29 “Kosa nsuki yebe idi kayiyi mikosa,1 uyimanshe, ne wela kasala ka muadi2 pa mikuna idi kayiyi ne tshintu, bualu Yehowa mmulekele ne neabenge tshipungu tshia bantu etshi tshidi tshimufiikishe munda. 30 ‘Bualu bantu ba Yuda mbeˆ nze malu adi mabi ku mesu kuanyi,’ ke mudi Yehowa wamba. ‘Mbajadike mpingu yabu ya mueˆ ndi mu nzubu udi ne dına dianyi, bua kumunyanga. h 31 Mbibake miaba mitumbuke ya Tofete, udi mu Tshibandabanda tshia Muana wa Hinoma,1 i bua kuoshabu

YELEMIYA 7:25–8:3 NSHAP. 7 a Eks 32:8 b Hos 4:16 Zek 7:12

c Dut 9:7 1Sm 8:8

d 2Bk 17:13 2Ku 36:15 Neh 9:17, 30 Yel 25:4

e 2Ku 33:10 Yel 25:3

f Yel 26:2 Yhz 2:7

g Yel 5:1 Mik 7:2

h 2Bk 21:1, 4 2Ku 33:1, 4 Yel 23:11 Yel 32:34

i Yos 15:8, 12 

Mulongo 2 a Dut 12:29-31 2Bk 17:17 2Ku 28:1, 3 2Ku 33:1, 6 Yhz 20:31

b Lew 18:21 Lew 20:3 Yel 19:5, 6 Yel 32:35

c Yel 19:11 Yhz 6:4, 5

d Dut 28:26 Mis 79:2 Yel 16:4

e Yes 24:8 Yel 25:10

f Lew 26:33 Yes 1:7 Yes 6:11



7:24 1 Anyi “ngenyi yabu.” 7:25 1 Ku NSHAP. 8 mua.: “dituku dionso njuka patshia- g Dut 4:19 tshia, mbatuma.” 7:26 1 Ku mua.: “ba2Bk 17:16 2Bk 21:1, 3 vua bakoleshe nshingu.” 7:28 1 Ku Yel 19:13 mua.: “ndumbushibue mukana muaYhz 8:16 bu.” 7:29 1 Anyi “milambula.” 2 Anyi Sef 1:4, 5 “musambu wa madilu.” 7:31, 32 1 Tang. Diumv.: “Ngena.” h Yel 16:4

bana babu ba balume ne bana babu ba bakaji mu kapia, a bualu bumvua tshiyi mubatumine ˆ dıyi bua kuenza ne butu mene kabuyi nansha buanji kunduila ku muoyo.’1 b 32 “‘Nunku monayi! matuku adi alua,’ ke mudi Yehowa wamba, ‘ikalabu kabayi mua kumubikila kabidi ne: Tofete anyi ne: Tshibandabanda tshia Muana wa Hinoma,1 kadi ne: Tshibandabanda tshia Dishipangana. Nebajiike bantu mu Tofete too ne pikalaku kakuyi muaba mushale. c 33 Bitalu bia bantu aba nebilue biakudia bia nyunyi ya muulu ne bia nyama ya pa buloba, kakuyi muntu wa kuyitshinyisha bua inyeme. d 34 Nengimanyike tshiona tshia disanka dikole ne ˆ tshiona tshia masanka, dıyi dia ˆ musedianganyi ne dıyi dia mukaji udibu basela e mu bimenga bia Yuda ne mu misesu ya Yelushalema, bualu buloba nebubutudibue.’” f “Tshikondo atshi,” ke mudi Yehowa wamba, “nebumbushe mifuba ya bakalenge ba Yuda, mifuba ya bakokeshi bende, mifuba ya bakuidi, mifuba ya baprofete, ne mifuba ya badi basombele mu Yelushalema mu nkita yabu. 2 Nebayitangalaje ˆ ku dıba ne ku ngondo ne ku musumba wonso wa bia mu diulu uvuabu banange, benzele mudimu, balonde, bakebe ne binamine. g Kabakubasangisha anyi kubajiika to. Nebalue anu bu tumvi pa mutu pa buloba.” h ˆ 3 “Kadi bashadile ba dıku dibi edi badi bapanduka nebasungule lufu pamutu pa muoyo mu miaba yonso indi mbatangalaja,” ke mudi Yehowa wa biluilu wamba.

8

7:31 1 Anyi “butu kabuyi nansha buanji kunduila mu lungenyi.”

YELEMIYA 8:4-13 4 “Udi ne bua kubambila ne: ‘Monayi tshidi Yehowa wamba: “Nebakuluke kabayi bajuka kabidi anyi? Muntu yeye mukudimuke, mukuabu kakukudimuka pende anyi? 5 Bua tshinyi bantu aba, bena Yelushalema, mbapangile lulamatu ne dipanga lulamatu didi kadiyi dijika? Badi bakuata bikole ku dishima; Badi babenga kukudimuka. a 6 Mvua muteye ntema ne mutungunuke ne kuteleja, kadi mushindu uvuabu bakule kawuvua muimpe to. Muntu nansha umue kavua munyingalale bua malu mabi ende anyi muebeje ne: ‘Tshindi muenze ntshinyi?’ b to. Muntu yonso udi utungunuka ne kupingana ku njila wa bantu ba bungi, bu mpunda udi uditua mu mvita. 7 Nansha kasonga nyunyi muulu nkamanye bikondo biaku;1 Kamanda nkutshi2 ne kandindi ne nyunyi wa mutendi3 ˆ bidi binemeka dıba diabi dia kupingana.4 Kadi bantu banyi meme kabena bajingulula dilumbuluisha dia Yehowa.”’ c 8 ‘Mmunyi munudi mua kuamba ne: “Tudi ne meji, ne tudi ne mukenji wa1 Yehowa”? Bualu mu bulelela, mbenze mudimu ne mutshi wa mukanda d wa dishima2 wa bafundi3 anu bua dishima.

1242 NSHAP. 8 a Yel 5:3

b Yel 5:1

c Yes 1:3

d Yes 8:1 

Mulongo 2 a Yes 29:14

b Dut 28:30 Sef 1:13

c Yes 56:11 Yhz 33:31 Mik 3:11

d Yel 5:31 Yel 6:12-15 Yel 27:9 Mdi 2:14 Yhz 22:28

e Yel 23:16, 17 Yhz 13:10

f Yel 3:3

8:7 1 Anyi “bikondo biaku bikosa.” 2 Anyi “Kakutshikutshi.” 3 Anyi pamuapa: “nyunyi wa mudinga.” 4 Anyi “luendu.” 8:8 1 Anyi “dilongesha dia.” 2 Anyi “mafi.” 3 Anyi “basekretere.” g

Yel 23:12

9 Bena meji mbafuishibue bundu. a ˆ Mbakuatshike buowa ne nebabakuate. ˆ Monayi! Mbabenge dıyi dia Yehowa, Ne mmeji kayi adibu nawu? 10 Nunku nemfile bakaji babu kudi balume bakuabu, Ne madimi abu bua ikale a bantu bakuabu; b Bualu kubangila ku udi mutambe bukese too ne ku udi mutambe bunene, muntu yonso udi upetela bintu ku mashimi; c Kubangila ku muprofete too ne ku muakuidi, muntu yonso udi wibila. d 11 Badi bateta kuondopa ditshibuka dia muana wa bakaji wa bantu banyi pa mutu pa mutu, bamba ne: “Ditalala didiku! Ditalala didiku!” Padiku kakuyi ditalala. e 12 Badiku bumvua bundu bua malu mabi adibu benze anyi? Kabena bumvua bundu nansha bukese! Kabena nansha bamanye mua kudiumvua bapuekeshibue milongo to! f Nunku nebakuluke munkatshi mua badi bakuluke. Pandi mbatumina dinyoka nebalenduke,’ g ke mudi Yehowa wamba. 13 ‘Pandi mbasangisha, nembafikishe ku ndekelu wabu,’ ke mudi Yehowa wamba. ‘Kakuakuikala tumuma tushala ku muonji wa tumuma tua mvinyo nansha mfigi ku mutshi wa mfigi to, ne mabeji neafubidile. Bintu bimvua mubapeshe nebibajimine.’”

1243 14 “Tshitudi basombele muaba eu ntshinyi? Tudisangishayi pamue, tubuelayi mu bimenga bikolesha a ne tufuilamu. Bualu Yehowa Nzambi wetu neatubutule, ˆ Ne yeye udi utupesha mayi malunga bua kunua, b Bualu tudi benzele Yehowa mpekatu. 15 Kuvua ditekemena dia ditalala, kadi bualu buimpe nansha bumue kabuakalua, Kuvua ditekemena dia tshikondo tshia kuondopibua, ˆ kadi kudi buowa bukole! c 16 Dipemba dia tubalu tuende didi diumvuika kumbukila ku Dana. Bua mutoyi wa muadi wa tubalu tuende, Ditunga dijima didi dikanka. Badi babuela ne babutula ditunga ne bionso bidimu, Tshimenga ne badi basombelamu.” 17 “Monayi ndi ntuma nyoka munkatshi muenu, Nyoka ya lulengu idibu kabayi mua kutekesha ne mupongo, Ne yoyi neyinusume bushuwa,” ke mudi Yehowa wamba. 18 Kanyinganyinga kanyi kakena mua kuondopibua; Muoyo wanyi udi usama. 19 Muadi wa dilomba diambuluisha udi ufumina mu buloba bua kule Kudi muana wa bakaji wa bantu banyi ne: “Yehowa kena mu Siona anyi? Peshi mukalenge wende kena munda muende anyi?” “Bua tshinyi mbamfiikishe munda ne mpingu yabu misonga,

YELEMIYA 8:14–9:3 NSHAP. 8 a Yel 4:5

20

b Yel 9:15 Yel 23:15 Mdi 3:19

c Yel 4:10 Yel 14:19



21

22

Mulongo 2 a Yel 4:19, 20 Yel 14:17

b Gen 37:25

9

c Yel 30:12, 13

2 d Yel 30:17 Yel 33:4, 6

 NSHAP. 9 e Yes 22:4 Yel 13:17

3 f Yel 5:7 Yel 23:10

g Yes 59:3

h Yel 4:22

Ne nzambi yabu ya patupu ya ku babende?” “Tshikondo tshia dinowa tshiapitshi, muvu wa luya lukole1 wajiki, Kadi katuena bapandishibue!” Ndi musunsula kudi ditshibuka dia muana wa bakaji wa bantu banyi; a Ndi mubungame. ˆ Buowa bukole mbunkuate. Kakuena bome1 mu Gilada anyi? b Peshi muondopianganyi2 kenamu anyi? c Bua tshinyi muana wa bakaji wa bantu banyi ki mmuondopibue? d Bu mutu wanyi muikale naˆ nsha mayi, ˆ Mesu anyi nansha mushimi wa binsonji! e Nunku mvua mua kudila munya ne butuku Bua bashipibue ba bantu banyi. Bu meme muikale nansha ne muaba wa muena ngendu kutudila mu tshipela! Nunku mvua mua kushiya bantu banyi, kuya kule nabu, Bualu buonso buabu mbena masandi, f Dingumba dia bena tshitungu. Badi banana ludimi luabu bu buta bua mikete; Dishima ke didi diuwule mu buloba, ki ndulamatu to. g “Badi bumbuka ku bualu bubi baya ku bukuabu, Ne kabena bateya ntema kundi,” h ke mudi Yehowa wamba.

´ ´ 8:20 1 Anyi “ete.” 8:22 1 Anyi “buanga bua mutshi wa bome budi butalaja bisama.” 2 Anyi “munganga.”

YELEMIYA 9:4-16 4 “Wewe muntu yonso, udimukile muinebe, Ne kueyemenyi nansha muanenu to. Bualu, muanenu yonso mmutungidianganyi, a Ne muinebe yonso mmushiminyinyanganyi wa malu. b 5 Muntu ne muntu udi udinga muinende, Ne kakuena muntu udi wamba bulelela. Mbalongeshe ludimi luabu bua kuamba malu a dishima. c Badi badizengeja ne dienza malu mabi. 6 Wewe udi musombele munkatshi mua dishima. Mu dishima diabu bakabenga kummanya,” ke mudi Yehowa wamba. 7 Nunku, mona tshidi Yehowa wa biluilu wamba: “Nembengulule ne nembatete, d Bualu, ntshinyi tshikuabu tshindi mua kuenzela muana wa bakaji wa bantu banyi? 8 Ludimi luabu ludi mukete wa lufu udi wamba malu a dishima. Muntu udi wakula ne muinende bua ditalala ne mukana muende, Kadi munda munda udi umualamina bua kumukuata.” 9 “Tshiena mua kubalumbuluisha bua malu aa anyi?” ke mudi Yehowa ukonka. “Tshiena1 mua kudisombuela kudi tshisamba tshia nunku anyi? e 10 Nengase muadi ne nendile bua mikuna 9:9 1 Anyi “Anyima wanyi kena.”

1244 NSHAP. 9 a Yel 12:6 Mik 7:2, 5

b Yel 6:28 Yhz 22:9

c Mis 50:19 Mik 6:12

d Yes 1:25 Yes 48:10

e Yel 5:9, 29 

Mulongo 2 a Yel 4:25 Sef 1:3

b Mis 79:1 Yel 26:18

c Yel 10:22

d Yel 4:27 Yel 25:11 Yel 32:43

e Yel 7:24

f Bal 3:7 1Sm 12:10 Hos 11:2

g Yel 8:14 Yel 23:15 Mdi 3:15, 19

Ne nengele kasala ka muadi1 bua mpata ya mu tshipela ya kudishila nyama, Bualu mbayoshe, nunku muntu nansha umue kena upitshilamu, Ne muadi wa bimuna kawena umvuika. Nyunyi ya muulu ne nyama mminyeme; mmiye. a 11 Nemvuije Yelushalema mishiki ya mabue, b muaba wa kusombela wa mibuabua, c Ne nenshiye bimenga bia Yuda munda mutupu, kakuyi muntu musombelamu. d 12 Nnganyi udi ne meji makumbane bua kujingulula bualu ebu? Nnganyi uvua mukana mua Yehowa muambile bualu ebu, bua yeye kubuamba? Bua tshinyi buloba mbubutuke? Bua tshinyi mbuoshike anu bu tshipela, Muntu kayi mua kupitshilamu?” 13 Yehowa wakandamuna ne: “Mbua dibenga diabu dia mukenji wanyi1 umvua muteke kumpala kuabu, ne bualu ki mbawulonde ne batumikile ˆ dıyi dianyi. 14 Kadi, bakalonda mioyo yabu ne tshitshiu, e ne baˆ kalonda mpingu ya Bala, bu muvua batatuabu babalongeshe bua kuenza. f 15 Nunku, mona tshidi Yehowa wa biluilu, Nzambi wa Isalele, wamba: ‘Mona ndi ndisha bantu aba mutshi ˆ wa bululu, ne nembanuishe mayi malunga. g 16 Nembatangalaje munkatshi mua bisamba bidibu bobu ne batatuabu kabayi bamanye, h ne nentume muele wa mvi-

h Lew 26:33 Dut 28:64 Mis 106:27 Zek 7:14

9:10 1 Anyi “musambu wa madilu.” 9:13 1 Anyi “dilongesha dianyi.”

1245 ta panyima pabu too ne pandi mbabutula.’ a 17 Mona tshidi Yehowa wa biluilu wamba: ‘Enzayi malu ne lungenyi. Bikidishayi bakaji badi bela tusala tua muadi,1 b Ne bikidishayi bakaji bapiluke bua balue, 18 Bua balue lukasa ne batuashile muadi, ˆ Bua mesu etu apuekeshe binsonji Ne bilafinyi bietu bimatshiˆ she mayi. c ˆ 19 Bualu dıyi dia muadi didi diumvuika difumina mu Siona d ne: “Ke mutudi babutuke nunku! Ke mudi bundu buetu bupite bungi nunku! Bualu tudi bashiye buloba, ne mbupule nzubu yetu.” e ˆ 20 Nuenu bakaji, telejayi dıyi dia Yehowa. ˆ Ditshi dienu ditabe dıyi dia mukana muende. Longeshayi bana benu ba bakaji muadi eu, Ne longeshanganayi kasala ka muadi aka.1 f 21 Bualu lufu ndubande, lubuelele pa madidishi etu; Ndubuele mu bibumba bietu bikolesha Bua kuangata bana betu mu misesu Ne bansongalume mu miaba ya tshinsangansanga.’ g 22 Amba ne: ‘Mona tshidi Yehowa wamba: “Bitalu bia bantu nebikuluke bu tumvi panshi mu mpata, Bu mulongo wa ntete yitshidibu bakoselaku panyima pa munowi,

YELEMIYA 9:17–10:3 NSHAP. 9 a Yel 29:17 Yhz 5:2

b 2Ku 35:25 c Yel 6:26 Yel 14:17

d Yel 4:31 Yhz 7:16 Mik 1:8, 9

e Mdi 4:15 Mik 2:10

f Yes 29:2 Yel 7:29

g 2Ku 36:17 Yel 6:11

 Mulongo 2 a Yes 5:25 Yel 16:3, 4

b Yes 5:21 c Dut 8:12-14 Dut 8:17, 18

d 1Ko 1:31 2Ko 10:17

e Eks 34:6 Mis 89:14

f Mis 99:4 Hos 6:6 Mik 6:8 Mik 7:18

g Amo 3:1, 2 h Yes 19:1 Yhz 29:2

i Yes 1:1 j Yel 27:2, 3 Yhz 32:29 Ob 1

k Yel 49:1 Yhz 25:2

l Yes 15:1 Yel 48:1

m Yel 25:17, 23 Yel 49:32

n Lew 26:41 Yel 4:4

 NSHAP. 10 o Lew 18:3, 30

9:17 1 Anyi “misambu ya madilu.” 9:20 1 Anyi “musambu wa madilu eu.” p

Lew 20:23 Dut 12:30 Yes 47:13

Kakuyi muntu wa kubisangisha.”’” a 23 Mona tshidi Yehowa wamba: “Muena meji kaditumbishi bua meji ende; b Tshilobo katshiditumbishi bua bukole buatshi; Ne mubanji kaditumbishi bua bubanji buende to.” c 24 “Kadi muntu udi uditumbisha aditumbishe bua bualu ebu ne: Udi ne busunguluji ne mmummanye, d Ne: meme ndi Yehowa, Yeye udi uleja dinanga dia lulamatu, kulumbuluisha kuakane, ne buakane pa buloba, e Bualu ndi nsanka bua malu aa,” f ke mudi Yehowa wamba. 25 “Monayi! Matuku adi alua,” ke mudi Yehowa wamba, “ne nennyoke muntu mutengula yonso, kadi udi kayi muanji kutengudibua g 26 ne Ejipitu h ne Yuda i ne Edome j ne bena Amona k ne Moaba l ne bantu bonso batu ne nsuki miela biketu mu nseke ya mutu badi basombele mu tshipela; m bualu bisamba bionso ki mbitengula, ne ba mu nzubu wa Isalele bonso ki mbatengula mu muoyo n to.” ˆ Telejayi dıyi didi Yehowa muambe bua bualu buenu, nuenu ba mu nzubu wa Isalele. 2 Mona tshidi Yehowa wamba: “Kanulongi njila wa bisamba bikuabu, o Ne bimanyinu bia mu diulu kabinutshinyishi Bualu bidi bitshinyisha bisamba. p 3 Bualu bilele bia bukua bantu bidi tshidingishilu.1 Bidi anu mutshi wa muitu udibu bakose,

10

10:3 1 Anyi “patupu.”

YELEMIYA 10:4-14

4

5

6

7

8

9

Muenza kudi bianza bia nsenda ne tshiamu tshiende tshia mudimu.1 a Badi bawulengeja ne arjan ne or b Ne badi bawukolesha ne nyindu ne misonso bua kawukuluki. c Bu tshintu tshia kutshinyisha natshi nyunyi mu budimi bua konkombre, kayena mua kuakula; d Badi ne bua kuyambula, bualu kayena mua kuenda. e Kuyitshinyi bualu kayena mua kuenzelangana bibi, Kayena mua kuenza bualu buimpe nansha bumue.” f Kakuena udi bu wewe, Yehowa. g ˆ Wewe udi munene, ne dına diebe ndinene ne dia bukole. Nnganyi udi kayi mua kukutshina, wewe Mukalenge wa bisamba, h bualu mbikumbane; Bualu munkatshi mua bena meji bonso ba bisamba ne munkatshi mua makalenge abu onso, Kamuena muntu nansha umue udi bu wewe i to. Buonso buabu kabena ne meji ne mbatatakane. j Dilongesha didi difumina ku mutshi didi tshidingishilu1 menemene. k Bitata bia arjan mbifuma ˆ nabi ku Tashishi l ne or mmufuma nende ku Ufaza, Mudimu wa nsenda, wa bianza bia mufudi wa biamu. Bilamba biayi mbia buanda bua dikala dia ble ne buanda bukunzubile bua miosa ya mikoko.

1246 NSHAP. 10 a Yes 40:20 Yes 44:14, 15 Yes 45:20 Hab 2:18

10

b Mis 115:4 Yes 40:19

c Yes 41:7 d Hab 2:19 e Yes 46:7 f Yes 41:23 Yes 44:9 1Ko 8:4

g Eks 15:11

11

2Sm 7:22 Mis 86:8

h Mis 22:28 i Mis 89:6 Dan 4:35

12

j Yel 51:17 Hab 2:18

k Yes 44:19 l 1Bk 10:22 

Mulongo 2 a Yos 3:10

13

Dan 6:26

b Dan 4:3 Hab 1:12 Bua 15:3

c Nah 1:5 d Yes 2:18 Yel 51:17, 18 Sef 2:11

e Nsu 3:19 Yes 45:18

f Mis 136:3, 5 Yes 40:22 Yel 51:15, 16

g Yob 37:2 Yob 38:34

h Yob 36:27 Mis 135:7

i Gen 8:1

10:3 1 Anyi “kasuyi.” 10:8 1 Anyi “pa- j tupu.”

Eks 14:21 Nom 11:31 Yna 1:4 Yes 42:17 Yes 44:11

14

Buonso buayi mmienza kudi benji ba mudimu bapiluke. Kadi Yehowa udi Nzambi bulelela. Yeye udi Nzambi wa muoyo a ne Mukalenge wa tshiendelele. b Bua difiika diende dia munda, buloba nebukanke, c Ne kakuena tshisamba tshiakandamana kumpala kua tshiji tshiende. 1 Mona tshiudi ne bua kubambila: “Nzambi ivua kayiyi mienze diulu ne buloba Neyijimine pa buloba ne muinshi mua diulu edi.” d Yeye udi Mufuki wa buloba ku bukole buende, Yeye uvua mujadike buloba budi bumenesha bintu ku meji ende e Ne uvua mubalule diulu ku lungenyi luende. f ˆ Padiye upatula dıyi diende, ˆ Mayi a mu diulu adi enza mutoyi, g Ne udi ubandisha matutu1 afumina ku ntengu ya buloba. h Udi wenzela mvula mipenyi,2 Ne udi upatula lupepele mu miaba yende ya dilamina bintu. i Muntu yonso udi wenza malu kayi wela meji ne kayi ne dimanya. Mufudi wa biamu yonso neafuishibue bundu bua lupingu lusonga; j Bualu lupingu luende lua tshiamu1 ludi tshintu tshia dishima,

10:11 1 Mvese wa 11 uvua mufunda kumpala mu tshiena Alama. 10:13 1 Anyi “dibungi.” 2 Anyi pamuapa: “njila.” 10:14 1 Anyi “tshiamu tshiengulula.”

1247 15

16

17 18

19

20

21

Ne munda muayi kamuena nyuma.1 a Yoyi yidi tshidingishilu,1 mudimu wa kuseka. b Padi dituku dia dilumbuluishibua diayi dilua, neyijimine. Nzambi wa1 Yakoba kena bu bintu ebi, Bualu yeye ke uvua muenze bintu bionso, Ne Isalele udi dikombo dia bumpianyi buende. c ˆ Yehowa wa biluilu ke dına diende. d Angula mabuki ebe panshi, Wewe mukaji udi musombele muaba mutshintshimika. Bualu, mona tshidi Yehowa wamba: ˆ “Mona, pa dıba edi, ndi nkupa1 bantu badi basombele mu buloba ebu pambelu, e Ne nengenze bua bapete dikenga.” Diakabi dianyi bua ditshibuka dianyi! f Mputa wanyi kena mua kuondopibua. Ne ngakamba ne: “Bushuwa edi ndisama dianyi, ndi ne bua kuditaba. Ntenta wanyi mmunyangakaja, ne nshinga yanyi ya ntenta yonso mmikosa. g Bana banyi mbanshiye, ne kabenaku kabidi. h Kakuena muntu nansha umue udi mushale bua kungoluela ntenta wanyi anyi kuimanyika bilamba bianyi bia ntenta to. Bualu balami ba mikoko mbenze malu kabayi ne meji, i

YELEMIYA 10:15–11:4 NSHAP. 10 a Yel 51:17 Hab 2:18, 19

b Yes 41:29 c Dut 32:9 Mis 135:4

d Yes 47:4 e Dut 28:63 Yel 16:13

f Yel 8:21 g Yel 4:20 h Yel 31:15 i Yel 5:31 

Mulongo 2 a Yel 2:8 Yel 8:9

b Yel 23:1 Yhz 34:5, 6

c Yel 1:15 Yel 4:6 Yel 6:22 Hab 1:6

d Yel 9:11 e Mis 17:5 Mis 37:23 Nsu 16:3 Nsu 20:24

f Mis 6:1 Mis 38:1

g Yel 30:11 h Yes 34:2 i Yel 51:34 j Yes 10:22 k Mis 79:6, 7 Yel 8:16 Mdi 2:22

Ne ki mbebeje Yehowa bualu. a Ke bualu kayi ki mbenze malu ne busunguluji to, Ne bisumbu biabu bia mikoko bionso mbitangalaja.” b 22 Teleja, lumu! Ludi lulua! Mukuma mukole ufumina mu buloba bua ku nord, c Bua kushiya bimenga bia Yuda munda mutupu, muaba wa kusombela wa mibuabua. d 23 Yehowa wanyi, ndi mumanye bimpe ne: njila wa muntu kena mu bianza biende to. Muntu udi wenda eu kena ne bukokeshi bua kuludika nansha dikasa diende to. e 24 Yehowa wanyi, umbele ne dilumbuluisha, Kadi kumbedi mu tshiji tshiebe, f bua kulu kumvuija tshintu tshianana. g 25 Pongolola tshiji tshiebe tshikole pa bisamba bidi bibenga kukuitaba h ˆ Ne pa meku adi kaayi abila ˆ dına diebe. Bualu biobi mbidie Yakoba, i Eyowa, mbimudie biamba kumubutula, j Ne mbishiye buloba buende munda mutupu. k ˆ Edi ndıyi diakalua kudi Yelemiya difuma kudi Yehoˆ wa, diamba ne: 2 “Telejayi meyi a tshipungidi etshi, nuenu bantu! “Uambile1 bantu ba Yuda ne bantu badi basombele mu Yelushalema, 3 ubambile ne: ‘Monayi tshidi Yehowa Nzambi wa Isalele wamba: “Mulawu wikale kudi muntu udi kayi utuˆ mikila meyi a tshipungidi etshi, l 4 amvua muambile bankambua benu dituku dimvua mubapatule

11

10:14 1 Anyi “mupuya.” 10:15 1 Anyi  “patupu.” 10:16 1 Ku mua.: “Tshitupa NSHAP. 11 tshia.” 10:18 1 Anyi “nkupa bu ne ndu- l Dut 27:26 ndu wa kukupa nende mabue.” 11:2 1 Bambila pamuapa Yelemiya. Dut 28:15

YELEMIYA 11:5-16 mu buloba bua Ejipitu, a mu tshikutu tshia dienguluila biamu, b ˆ ngamba ne: ‘Tumikilayi dıyi dianyi, ne enzayi malu onso andi nnuambila bua kuenza; nunku nenulue bantu banyi ne meme nengikale Nzambi wenu, c 5 bua nkumbaje mutshipu umvua muditshipe kudi bankambua benu, bua kubapesha buloba budi ne mabele ne buitshi d bia bungi, anu bu mudibi dituku edi,’”’” Ne meme ngakandamuna ne: “Amen,1 Yehowa wetu.” 6 Pashishe Yehowa wakangaˆ mbila ne: “Manyisha meyi onso aa mu bimenga bia Yuda ne mu misesu ya Yelushalema ne: ˆ ‘Umvuayi meyi a tshipungidi etshi, ne enzayi. 7 Bualu ngakadimuija bankambua benu patoke dituku dimvua mubapatule mu buloba bua Ejipitu too ne ku dituku edi, mbadimuija njila ne ˆ njila1 ne: “Tumikilayi dıyi dianyi.” e 8 Kadi kabakateleja anyi kuinyika ditshi diabu; kadi muntu yonso wakatungunuka ne kulonda muoyo wende mubi ne mutu mukole. f Nunku ngakabaˆ tuadila meyi onso a tshipungidi etshi amvua mubambile bua kuenza, kadi bakabenga bua ˆ kuenza meyi au.’” 9 Pashishe Yehowa wakangambila ne: “Kudi tshifufu munkatshi mua bantu ba Yuda ne bantu badi basombele mu Yelushalema. 10 Mbapingane ku bilema bia bankambua babu ba kale bavua babenge kutumikila ˆ meyi anyi. g Bobu pabu mbalonde nzambi mikuabu ne mbayenzele mudimu. h Nzubu wa Isalele ne nzubu wa Yuda mmishipe tshipungidi tshianyi tshimvua

1248 NSHAP. 11 a Eks 24:3

b Eks 13:3 Dut 4:20

c Lew 26:3, 12

d Gen 15:18 Eks 3:8 Lew 20:24 Dut 6:3

e Yel 7:13 Yel 25:4 Yel 35:15

f Yes 65:2 Yel 7:24, 26 Yhz 20:8 Zek 7:11, 12

g Bal 2:11, 17 1Sm 8:8 2Bk 22:17

h 2Ku 28:22, 23 

Mulongo 2 a Dut 31:16 2Bk 17:6, 7 Hos 6:7

b 2Bk 22:16 Yel 6:19 Yhz 7:5

c Yes 1:15 Yel 14:12 Yhz 8:18 Mik 3:4

d Dut 32:37, 38 Yel 2:28

e Yel 7:9, 10

11:5 1 Anyi “Bikale nanku.” 11:7 1 Ku mua.: “njuka patshiatshia, mbadi- f muija.”

Yel 7:16 Yel 14:11

mudie ne bankambua babu. a 11 Nunku, mona tshidi Yehowa wamba: ‘Mona ndi mbatumina dikenga b dikalabu kabayi mua kunyema. Padibu bambikila bua kubambuluisha, tshiakubaˆ teleja to. c 12 Dıba adi bimenga bia Yuda ne bantu badi basombele mu Yelushalema nebaye kudi nzambi idibu balambula milambu,1 ne nebalombe diambuluisha, d kadi yoyi kayakubapandisha mu tshikondo tshia dikenga diabu nansha. 13 Bualu nzambi yebe mmilue ya bungi anu bu bimenga biebe, wewe Yuda, ne udi muashile tshintu tshia bundu1 bioshelu bungi bu misesu idi mu Yelushalema, bioˆ shelu bia kulambuila Bala milambu.’ e 14 “Kadi wewe,1 kusambidi bua bantu aba to. Kuedi lubila bua bualu buabu anyi kuenji disambila bua bualu buabu, f bualu tshiakuteleja padibu bangela mbila bua dikenga diabu to. 15 Mbukenji kayi budi nabu munanga wanyi bua kuikala mu nzubu muanyi Padi ba bungi bakumbaje meji abu mabi avuabu baluke? Nebapangishe dikenga ne munyinyi wa tshijila1 padidi dilua kuudi anyi? Neusanke bikole tshikondo atshi anyi? 16 Musangu kampanda Yehowa wakakubikila ne: mutshi wa olive udi usampila, Muimpe kumona ne bimuma bimpe. Mmumutue kapia ne tshiona tshia mukungulu mukole, Ne mbakose matamba awu. 11:12 1 Anyi “bafuimishila muishi wa mulambu.” 11:13 1 Anyi “nzambi udi wenza bundu.” 11:14 1 Mmumue ne: Yelemiya. 11:15 1 Mmumue ne: milambu mifila mu ntempelo.

1249 17 “Yehowa wa biluilu, Mukukunyi, a mmuambe ne: dikenga nedikukuate bua bubi buenza kudi ba mu nzubu wa Isalele ne ba mu nzubu wa Yuda badi bamfiikishe munda padibu balaˆ mbula Bala milambu.” b 18 Yehowa wakammanyisha bua mmanye; Tshikondo atshi wewe wakenza bua mmone bivuabu benza. 19 Mvua anu bu muana wa mukoko udi ukokela, udibu baya nende ku tshishipelu. Tshivua mumanye ne: bavua bandukila meji mabi a ne: c “Tubutulayi mutshi ne mamuma awu, Ne tumumbushe mu buloba bua badi ne muoyo, ˆ Bua kabavuluki kabidi dına diende nansha.” 20 Kadi Yehowa wa biluilu udi ulumbuluisha ne buakane; Yeye udi ukonkonona meji adi munda menemene1 ne muoyo. d Ndekela mmone muudi udisombuela kudibu, Bualu kuudi wewe ke kundi mufile tshilumbu tshianyi. 21 Nunku, mona tshidi Yehowa wamba bua bantu ba mu Anatota e badi bakeba bua kuangata muoyo1 webe ne badi bamba ne: “Kuena ne bua kuamba ˆ ˆ meyi a buprofete mu dına dia Yehowa f to, tshianana neufue ku tshianza tshietu”; 22 Nunku, mona tshidi Yehowa wa biluilu wamba: “Mona ndi mbalumbuluisha. Bansongalume nebafue ku muele wa mvita, g bana babu ba balume ne bana babu ba bakaji nebafue ku tshi-

YELEMIYA 11:17–12:5

Yel 23:10

yole tshia nzala. a 23 Kabakushiya nansha bashadile ba kudibu, bualu nentumine bantu ba mu Anatota b dikenga mu tshidimu tshia dilumbuluishibua diabu.” Udi muakane, wewe Yehowa, c pandi ndua ne tshilumbu tshianyi kuudi, Pandi ngakula nebe bua malu a kulumbuluisha kuakane. Kadi bua tshinyi njila wa bantu babi udi uya kumpala, d Ne bua tshinyi bena tshitungu mbasombe talalaa? 2 Uvua mubakune, ne mbele miji. Mbakole ne mbakuame mamuma. Wewe udi ku mishiku yabu, kadi kule ne meji a munda muabu menemene.1 e 3 Kadi wewe udi mummanye bimpe, wewe Yehowa, f udi ummona; Udi mukonkonone muoyo wanyi ne muwusangane mu buobumue nebe. g Ubateke pa nkayabu bu mikoko ya kushipa, Ne ubateke ku luseke bua dituku dia kushipibua. 4 Mmutantshi bule kayi udi buloba ne bua kufubidila Ne bisonsa bia mu mpata yonso kuma? h Bua bubi bua badi basombelamu, Nyama ne nyunyi mbikombibue. Bualu mbambe ne: “Yeye kena umona tshiatufikila.” 5 Wewe mupungile mu dinyema ne bena ku makasa, Mmunyi muudi mua kutembangana lubilu ne tubalu? i

Yel 4:13

12:2 1 Anyi “mudibu badiumvua munda muabu menemene.” Ku mua.: “tuonyi.”

NSHAP. 11 a Yes 5:2 Yel 2:21

b Yel 19:5, 15

c Yel 18:18

d 1Ku 28:9 Yel 17:10 Yel 20:12

e Yel 1:1

f Yes 30:10 Amo 2:12 Amo 7:16

g 2Ku 36:17 Mdi 2:21

 Mulongo 2 a Yel 18:21

b Yos 21:8, 18 

NSHAP. 12 c Gen 18:25

d Yob 12:6 Yob 21:7 Mis 73:3 Yel 5:28

e Yes 29:13

f Mis 139:1, 2

g 2Bk 20:3 Mis 17:3 Yel 11:20

h Yel 14:6

11:20 1 Anyi “mudi muntu udiumvua munda muende menemene.” Ku mua.: “tuonyi.” 11:21 1 Anyi “bakeba anyima.” i

12

YELEMIYA 12:6-17

6

7

8

9

10

11

Nansha wewe ne muoyo mukole mu buloba bua ditalala, Newenze tshinyi munkatshi mua bipuka bishitakane bidi ku muelelu kua Yadene? Bualu nansha bana benu, ba mu nzubu wa tatuebe mene, Mbakuenzele malu ne tshitungu. a Mbakuelele lubila lukole. Kubeyemenyi nansha, Nansha bobu bakuambila malu mimpe. “Ndi mulekele nzubu wanyi; b ndi mushiye bumpianyi buanyi. c Ndi mufile munanga wanyi wa pa muoyo1 mu tshianza tshia bena lukuna bende. d Bumpianyi buanyi mbulue kundi bu ntambue muitu. Mmukungule umfunyina. Nunku ndi mulue kumukina. Bumpianyi buanyi budi kundi bu nyunyi wa mekala mekala1 utu udia minyinyi; Nyunyi mikuabu itu idia minyinyi idi ibunyunguluka, ibubunda. e Luayi, disangishayi pamue, nuenu nyama yonso ya mu mpata, Luayi nudie. f Balami ba mikoko ba bungi mbanyangakaje budimi buanyi bua tumuma tua mvinyo; g Mbadiatakaje tshitupa tshianyi tshia buloba. h Mbavuije tshitupa tshianyi tshimpe tshia buloba tshipela tshidi munda mutupu. Ntshilue buloba buatuke. Ntshifubidile;1

1250 NSHAP. 12 a Yel 9:4

b Luk 13:35

c Eks 19:5 Yes 47:6

d Mdi 2:1

e 2Bk 24:2 Yhz 16:37

f Yes 56:9 Yel 7:33

g Mis 80:8 Yes 5:1, 7 Yel 6:3

h Yes 63:18 Yel 3:19

 Mulongo 2 a Yel 9:11 Yel 10:22

b Yes 42:24, 25

c Lew 26:33 Yel 15:2

d Lew 26:16 Mik 6:15

e Mis 79:4

12:7 1 Anyi “munanga wa anyima wanyi.” 12:9 1 Anyi “matoba matoba.” 12:11 f 1 Anyi pamuapa: “Tshidi tshidila.”

Yel 48:26 Yhz 25:3 Zek 1:15 Zek 2:8

Yel 48:2 Yel 49:2

Ntshishale munda mutupu kumpala kuanyi. a Buloba bujima mbuvuijibue muaba mutupu, Kadi muntu nansha umue kena uteka bualu ebu ku muoyo. b 12 Babutudi mbaluile mu tujila tuonso tubotesha tua mu tshipela, Bualu muele wa mvita wa Yehowa udi ubutula kumbukila ku ditengu dimue dia ditunga too ne ku dikuabu. c Kakuena ditalala bua muntu1 nansha umue. ´ 13 Mbakune ntete ya ble, kadi ˆ mbanowe meba. d Mbadizengeje, kadi bua tshianana. Nebafue bundu bua mamuma abu Bua bualu bua tshiji tshikole tshia Yehowa.” 14 Mona tshidi Yehowa wamba bua bena mutumba banyi bonso babi badi balenga bumpianyi bumvua muenze bua bantu banyi bena Isalele bapete: e “Mona ndi mbajomona mu buloba buabu, f ne nenjomone nzubu wa Yuda munkatshi muabu. 15 Kadi pangikala mubajomone, nembumvuile kabidi luse ne nempingaje yonso wa kudibu mu bumpianyi buende ne mu buloba buende.” 16 “Nunku bobu badienzeje bua kulonga njila ya bantu banyi ˆ ne kuditshipa mu dına dianyi ne: ‘Bushuwa bu mudi Yehowa ne muoyo!’ anu muvuabu balongeshe bantu banyi bua kuditshipa ˆ ˆ mu dına dia Bala, nunku nebajadikibue munkatshi mua bantu banyi. 17 Kadi bobu babenge kutumikila, meme panyi nenjo12:12 1 Ku mua.: “musunyi.”

1251 mone tshisamba atshi, ntshijomona ne ntshibutula,” ke mudi Yehowa wamba. a Mona tshivua Yehowa mungambile: “Ndaku, usumbe mukaba wa line, uwuvuale mu tshimono tshiebe, kadi ˆ kuwutu mu mayi to.” 2 Nunku, ngakasumba mukaba bilondeˆ shile dıyi dia Yehowa, meme kuwuvuala mu tshimono tshianyi. ˆ 3 Pashishe, dıyi dia Yehowa diakalua kundi musangu muibidi ne: 4 “Angata mukaba uuvua musumbe uudi muvuale au, juka, ndaku ku musulu wa Pelata ne uwusokoke kuntu aku mu mutanta wa mukuna wa dibue.” 5 Nunku ngakaya, meme kuwusokoka pabuipi ne musulu wa Pelata anu muvua Yehowa mungambile bua kuenza. 6 Kadi matuku a bungi pashishe, Yehowa wakangambila ne: “Juka, ndaku ku musulu wa Pelata, wangataku mukaba umvua mukuambile bua kusokokaku au.” 7 Nunku, ngakaya ku musulu wa Pelata, kumbula mukaba, meme kuwangata muaba umvua muwusokoke, ne kumona ne: mukaba ukavua munyanguke; kawuvua kabidi ne dikuatshisha nansha dikese to. ˆ 8 Pashishe, dıyi dia Yehowa diakalua kundi ne: 9 “Mona tshidi Yehowa wamba: ‘Nembutule lutambishi lua Yuda ne lutambishi lunene lua Yelushalema mu mushindu wa muomumue. b 10 Bantu babi aba badi ˆ babenga kutumikila meyi anyi, c badi balonda muoyo wabu bobu ne mutu mukole, d badi balonda nzambi mikuabu, bayenzela mudimu ne bayinamina, nebalue anu bu mukaba eu udi kawutshiyi kabidi ne dikuatshisha nansha dikese.’ 11 ‘Bualu anu bu mutu mukaba ulamata mu tshi-

13

YELEMIYA 13:1-16 NSHAP. 12 a Yes 60:12  NSHAP. 13 b Lew 26:19 Sef 3:11

c 2Ku 36:15, 16

d Yel 6:28 

Mulongo 2 a Eks 19:5 Dut 26:18 Mis 135:4

b Yel 33:9

c Yel 6:17

d Yes 29:9 Yes 51:17 Yel 25:27

e Yel 6:21 Yhz 5:10

f Yhz 7:4 Yhz 24:14

g Yes 59:9

mono tshia muntu, ke mumvua muenze bua ba mu nzubu mujima wa Isalele ne ba mu nzubu mujima wa Yuda bandamate, bua balue kundi tshisamba, a ˆ dına, b butumbi, ne tshintu tshilengele. Kadi kabakatumikila to,’ c ke mudi Yehowa wamba. 12 “Udi ne bua kubambila kabidi mukenji eu ne: ‘Monayi tshidi Yehowa Nzambi wa Isalele wamba: “Mulondo munene wonso ngua kuwuja ne mvinyo.”’ Kadi bobu nebakuandamune ne: ‘Katuenaku bamanye ne: mulondo munene wonso ngua kuwuja ne mvinyo anyi?’ 13 Pashishe ubambile ne: ‘Monayi tshidi Yehowa wamba: “Monayi, bantu bonso ba mu buloba ebu, d bakalenge badi basomba mu nkuasa wa bukalenge wa Davidi, bakuidi ne baprofete ne bantu bonso badi basombele mu Yelushalema, ndi mbuwuja ne dikuatshika dia maluvu. 14 Nembatutakaje muntu kudi mukuabu, batatu ne bana muomumue,” ke mudi Yehowa wamba. e “Tshiakubaleja luse anyi kumvua kanyinganyinga bua bualu buabu peshi kubumvuila luse nansha lukese; tshintu nansha tshimue katshiakunkanda bua kubatumina kabutu to.”’ f 15 Telejayi ne teyayi ntema. Kanuikadi ne didibandisha, bualu Yehowa mmuakule. 16 Tumbishayi Yehowa Nzambi wenu ˆ Kumpala kua yeye kufila mıdima Ne kumpala kua makasa enu kulendukawu pa mikuna ku dilolo. Nenutekemene butoke, ˆ Kadi yeye neatume mıdima mikole; Yeye neavuije butoke mifitu mikole. g

YELEMIYA 13:17–14:2 17 Kadi nuenu babenge kuteleja, Nendile1 mu musokoko bua lutambishi luenu. Nemmatshishe binsonji bia ˆ bungi, ne mesu anyi neapuekeshe binsonji, a Bualu mbakuate mikoko ya Yehowa b baye nayi. 18 Ambila mukalenge ne mamuende wa mukalenge1 c ne: ‘Sombelayi muaba mupuekele, Bualu tshifulu tshienu tshia butumbi tshilengele netshikuluke ku mutu kuenu.’ 19 Bimenga bia ku sud mbikanga,1 kakuyi muntu udi mua kubikangula. Bantu bonso ba Yuda mbabakuate baye nabu ku babende, mbaye nabu bonso ku babende. d ˆ 20 Bandisha mesu ebe umone badi bafumina ku nord. e Tshisumbu tshia mikoko tshivuabu bakupeshe, mikoko yebe milengele, tshidi penyi? f 21 Newambe tshinyi padi dinyoka diebe dilua Difumina kudi balunda bebe ba pa muoyo bauvua mulongeshe katshia ku ntuadijilu? g Bitu bisama pa kulela kabiakukukuata bu bia mukaji pa lulelu anyi? h 22 Paudi wamba mu muoyo webe ne: ‘Bua tshinyi malu aa mmamfikile?’ i Mbua tshilema tshiebe tshinene ke bualu kayi mbakuvule muntumpu webe j Ne mbenzele bikankanyi biebe malu ne tshikisu.

1252 NSHAP. 13 a Yel 9:1 b Mis 100:3 c 2Bk 24:12 Yel 22:24, 26

d Dut 28:64 e Yel 6:22 f Yhz 34:8 g Yes 39:1, 2 h Yel 6:24 Mik 4:9

i Yel 5:19 Yel 16:10, 11

j Yhz 16:37 

Mulongo 2 a Nsu 27:22 b Lew 26:33 Dut 28:64

c Yel 2:32 d Dut 32:37, 38 Yes 28:15 Yel 10:14

e Mdi 1:8 Yhz 16:37 Yhz 23:29

f Yel 2:20 Yhz 16:15

g Yes 65:7 Yhz 6:13

h Yhz 24:13 

13:17 1 Anyi “Anyima wanyi neadile.” i 13:18 1 Anyi “inabanza.” 13:19 1 Anyi “mbitshintshimika.” j

NSHAP. 14

23 Muena Kushi1 udi mua kukudimuna dikoba diende, peshi nkashama kukudimuna matoba ende anyi? a Pikalabi nanku, mmumue ne: nuenu nudi mua kuenza malu mimpe, Nuenu badibu balongeshe bua kuenza malu mabi. 24 Nunku nembatangalaje bu bisonsa bipepula kudi lupepele lua mu tshipela. b 25 Etshi ke tshiebe tshitupa, tshitupa tshindi mukupimine,” ke mudi Yehowa wamba, “Bualu udi mumpue muoyo c ne udi mueyemene mashimi. d 26 Nunku nembandishe muntuˆ mpu webe ku mesu kuebe, Ne bundu buebe nebumueneke, e 27 Bienzedi biebe bia masandi f ne muadi webe wa dijinga dikole dia kusangila bu wa kabalu, Bundumba buebe bua busenji.1 Pa mikuna ne mu mpata, Ndi mumone bienzedi biebe bia muendi. g Diakabi diebe, wewe Yelushalema! ˆ Neushale mukoya too ne dıba kayi?” h ˆ Edi ndıyi dia Yehowa diakalua kudi Yelemiya bua bualu bua minanga i ne: 2 Yuda udi udila, j ne biibi biende mbitekete. Bidi bidishika mu buloba bibungame, Ne muadi udi ubanda ufumina mu Yelushalema.

14

Dut 28:24

Yoe 1:10

13:23 1 Anyi “Muena Etshiopi.” 13:27 1 Anyi “bundu.”

1253 3 Bamfumu babu badi batuma ˆ bena mudimu babu1 mayi. ˆ Badi baya ku bina bia2 mayi ˆ kadi kabena bapeta mayi. Badi bapingana ne malongo abu munda mutupu. Mbafuishibue bundu ne mbatekeshibue mu mikolo, Ne badi babuikila mitu yabu. 4 Bualu bua buloba mbuele mitanta, Bualu mvula kena uloka pa buloba, a Babidime mbatekete mu mikolo ne badi babuikila mitu yabu. 5 Nansha ngulungu udi mu mpata udi ulekela muanende utshidiye ulelelaku. Bualu mashinde kaenaku. 6 Mpunda ya tshisuku idi imana pa mikuna idi kayiyi ne tshintu. Idi ikoka lupepele bu mibuabua; ˆ Mesu ayi adi ateketa bualu bisonsa kabienaku. b 7 Nansha mudi bilema bietu bitutuisha, Yehowa wetu, enza bualu, ˆ bua bualu bua dına diebe. c Bualu bienzedi bietu bia dipanga lulamatu bidi bia bungi, d Ne wewe ke utudi benzele mpekatu. 8 Wewe ditekemena dia Isalele, Mupandishi wende e mu bikondo bia dikenga, Bua tshinyi udi bu muenyi mu buloba ebu, Bu muena luendu udi wapuka anu bua kupitshisha butuku bumue? 9 Bua tshinyi udi bu muntu udi ˆ ne buowa, Bu tshilobo tshidi katshiyi mua kupandishangana?

YELEMIYA 14:3-15

Yel 27:15

Bualu udi munkatshi muetu, wewe Yehowa, a ˆ Ne badi batubikila ku dına diebe. b Kutulekedi to. 10 Mona tshidi Yehowa wamba bua bantu aba: “Mbanange kutambakana; c ki mbakande makasa abu. d Nunku Yehowa kena usanka bua bualu buabu to. e Mpindieu neavuluke tshilema tshiabu ne neabalumbuluishe bua mpekatu yabu.” f 11 Pashishe Yehowa wakangambila ne: “Kusambidi bua bualu buimpe bufikile bantu aba to.g 12 Padibu babuela mu tshijila tshia biakudia, h tshiena nteleja mitendekenu yabu, ne padibu bafila milambu ya kuosha mijima ne milambu ya ntete, tshiena nsanka bua bualu buayi to, i bualu nembashipe ku muele wa mvita, ku tshiyole tshia nzala, ne ku tshipupu.”1j 13 Bua bualu ebu ngakamba ne: “Aka, Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa! Mona baprofete badi babambila ne: ‘Kanuakumona muele wa mvita, ne tshiyole tshia nzala katshiakunukuata to, kadi nennupeshe ditalala dilelela muaba eu.’” k 14 Pashishe Yehowa wakangambila ne: “Baprofete badi ˆ bamba meyi a buprofete a dishiˆ ma mu dına dianyi. l Meme tshiena mubatume peshi mubatumiˆ ne dıyi anyi muakule nabu to. m Tshikena kumona tshia mafi ne lubuku lua patupu ne dishima dia muoyo wabu ke bidibu baˆ nuambila mu meyi a buprofete. n 15 Nunku, mona tshidi Yehowa wamba bua baprofete badi baˆ ˆ mba meyi a buprofete mu dına dianyi nansha mumvua tshiyi mubatume, ne badi bamba ne:

Mdi 2:14

14:12 1 Anyi “disama.”

NSHAP. 14 a Lew 26:20 Dut 28:23

b Yel 12:4 Yoe 1:18

c Yos 7:9 Mis 25:11 Mis 115:1, 2

d Ezl 9:6 Neh 9:33 Dan 9:5, 8

e Mis 106:8 Mis 106:21 Yes 45:15

 Mulongo 2 a Eks 29:45 Dut 23:14

b Dan 9:19 c Yel 2:23 d Yel 2:25 e Yel 6:20 f Hos 8:13 g Yel 7:16 Yel 11:14

h Yes 1:15 Yes 58:3 Yel 11:11 Yhz 8:18

i Yes 1:11 j Yel 9:16 Yhz 5:12

k Yel 4:10 Yel 5:31 Yel 6:13, 14 Yel 23:16, 17 Yel 27:8-10 Yhz 13:10 Mik 3:11

l Yel 23:25, 26 Yel 29:21

m Yel 23:21

14:3 1 Anyi “bantu babu bapuekele.” 2 Anyi “minkoloji ya.” n

YELEMIYA 14:16–15:3 muele wa mvita anyi tshiyole tshia nzala kabiakulua mu buloba ebu: ‘Baprofete abu nebafue ku muele wa mvita ne ku tshiyole tshia nzala. a 16 Nebimaˆ nshe bantu badibu bambila meyi a buprofete mu misesu ya Yelushalema bua tshiyole tshia nzala ne muele wa mvita, kakuyi muntu wa kubajiika, b bobu, bakaji babu, bana babu ba balume, anyi bana babu ba bakaji, bualu nembapongoluele dikenga didi dibakanyine.’ c 17 “Udi ne bua kubambila ˆ dıyi edi ne: ˆ ‘Mesu anyi apuekeshe binsonji butuku ne munya, kabikami to, d Bualu muana wa bakaji wa bantu banyi utshidi kamama mmuzaza ne mmutshibula yeye yonso, e Mputa wende mmunene wa dikema. 18 Meme mupatuke muye mu mpata, ne monayi, Ndi mmona badibu bashipe ku muele wa mvita! f Meme mubuele mu tshimenga, Ndi mmona masama a ku tshiyole tshia nzala! g Bualu baprofete ne bakuidi mbaye kunyunguluka mu buloba budibu kabayi bamanye.’” h 19 Udi mubengelamu Yuda, peshi udi1 mukine Siona ne muoyo mujima anyi? i Bua tshinyi udi mutukume kakuyi mushindu wa tuetu kuondopibua? j Kuvua ditekemena dia ditalala, kadi bualu buimpe nansha bumue kabuakalua, Kuvua ditekemena dia tshikondo tshia kuondopibua, ˆ kadi kudi buowa bukole! k 14:19 1 Anyi “anyima webe udi.”

1254 NSHAP. 14 a Yel 5:12, 13 Yel 23:15 Yhz 12:24 Yhz 13:9

b Mis 79:2, 3 Yel 9:22

c Yel 4:18 d Yel 8:18, 21 Yel 9:1

e Mdi 1:15 f Yhz 7:15 g Mdi 5:10 h Dut 28:36 i Yel 12:8 Mdi 5:22

j 2Ku 36:15, 16 k Yel 8:15 

Mulongo 2 a Ezl 9:7 Dan 9:5, 8

b Yhz 36:22 Dan 9:15

c Eks 32:13 Lew 26:41, 42 Mis 106:4345

d Dut 28:12 Yes 30:23 Yoe 2:23

 NSHAP. 15 e Eks 32:11 1Sm 7:9 Mis 99:6 Mis 106:23

f Yhz 5:2 g Yhz 12:11 h Yhz 14:21

20 Tudi tuitaba malu mabi etu, Yehowa wetu, Ne tshilema tshia bankambua betu, Bualu tudi bakuenzele mpekatu. a ˆ 21 Bua bualu bua dına diebe, kutubengi to; b Kupetudi nkuasa webe wa bukalenge wa butumbi to. Uvuluke, ne kushipi tshipungidi tshietu nebe. c 22 Mpingu ya patupu ya bisamba idiku mua kulokesha mvula, Peshi diulu dine didi mua kulokesha mvula diodi nkayadi anyi? Ki nganu Wewe nkayebe, Yehowa Nzambi wetu, d anyi? Nunku tudi tukutekemena wewe, Bualu wewe nkayebe ke udi muenze bintu bionso ebi. Pashishe, Yehowa wakangambila ne: “Nansha bu Mose ne Samuele bimane kumpala kuanyi, e tshivua mua kuleja bantu aba luse1 to. Bumbusha kumpala kuanyi. Baye. 2 Bobu bakukonke ne: ‘Nkuepi kutudi ne bua kuya?’ udi ne bua kubambila ne: ‘Yehowa udi wamba nunku: “Muntu udi mufundila tshipupu tshia lufu, ku tshipupu tshia lufu! Muntu udi mufundila muele wa mvita, ku muele wa mvita! f Muntu udi mufundila tshiyole tshia nzala, ku tshiyole tshia nzala! Ne muntu udi mufundila dikuatshibua, ku dikuatshibua!”’ g 3 “‘Nunku, nembatekele makenga anayi,’1 h ke mudi Yeho-

15

15:1 1 Anyi “anyima wanyi kavua mua kutangila kudi bantu aba.” 15:3 1 Anyi pamuapa: “mishindu inayi ya dilumbuˆ luisha.” Ku mua.: “meku anayi.”

1255 wa wamba, ‘muele wa mvita bua kushipa, mbua bua kupulumuna, ne nyunyi ya muulu ne nyama ya pa buloba bua kudia ne kubutula. a 4 Nembavuije tshiˆ ntu tshidi tshikuatshisha buowa kudi makalenge onso a pa buloba b bua bualu bua Manashe muana wa Hezikiya, mukalenge wa Yuda, bua malu avuaye muenze mu Yelushalema. c 5 Nnganyi wakumvuila luse, wewe Yelushalema, Nnganyi waditeka pa muaba webe, Ne nnganyi wimana bua kukonka bua kumanya muudi?’ 6 ‘Wewe udi mundekele,’ ke mudi Yehowa wamba. d ‘Udi utungunuka ne kungela nyima.1 e Nunku nenkoluele tshianza tshianyi ne nenkubutule. f Ndi mupungile ne dikumvuila luse.2 7 Ne nembapepule ne ngalafu mu biibi bia ditunga. Nembashiye kabayi ne bana. g Nembutule bantu banyi, Bu mudibu babenga kulekela njila yabu. h 8 Bakaji bakamba babu nebavulangane bikole kumpala kuanyi kupita nsenga ya ku mbuu. Nembatumine mubutudi munda munya, bua kubutula bamamu ne bansongalume. Nembatumine dipampakana ˆ ne buowa bukole mu tshimpitshimpi. 9 Mukaji uvua mulele bana muanda mutekete mmuletele;

YELEMIYA 15:4-14 NSHAP. 15 a Dut 28:26 Yel 7:33

b Dut 28:15, 25 Yel 24:9 Yhz 23:46

c 2Bk 21:11 2Bk 23:26 2Bk 24:3, 4

10

d Yel 2:13

e Yes 1:4

11 f Sef 1:4

g Dut 28:15, 18 Yel 9:21 Yhz 24:21

12

h Yel 5:3 

Mulongo 2 a Yel 44:27

13

Yhz 5:12

b Yel 20:14

14 c Yel 20:5

15:6 1 Anyi pamuapa: “utungunuka ne kualukila tshianyima.” 2 Anyi “diumvua d kanyinganyinga.”

Lew 26:38 Yel 16:13

Yeye1 udi utata ne mueyelu. ˆ Dıba diende ndibuele tutshidi munda munya, Bifuisha bundu ne bipuekeshisha milongo.’2 ‘Kadi bantu bakese ba kudibu badi bashale Nembafile ku muele wa mvita kumpala kua bena lukuna babu,’ ke mudi Yehowa wamba.” a Diakabi dianyi, mamu wanyi, bualu uvua mundele meme, b Muntu wa kutandangana nende ne kukokangana nende kudi ditunga dijima. Tshiena musombeshangane tshintu anyi musombangane tshintu; Kadi buonso buabu badi bangela milawu. Yehowa wakamba ne: “Bushuwa nenkuenzele bualu buimpe; Bushuwa nenkulombele mu tshikondo tshia dikenga, Mu tshikondo tshia kanyinganyinga kudi muena lukuna. Muntu udiku mua kutshibula tshiamu tshifiike bitupa bitupa, Tshiamu tshifiike tshia ku nord, ne tshiamu tshia mitaku anyi? Biuma biebe ne bubanji buebe nembifile bu tshintu tshia kupawula, c Kabiyi ku mushinga kampanda, kadi bua mpekatu yebe yonso mu bitupa biebe bionso bia maloba. Nembifile kudi bena lukuna bebe Bua kuyabu nabi mu ditunga diudi kuyi mumanye. d

15:9 1 Anyi “Anyima wende.” 2 Anyi pamuapa: “Ndifue bundu ne ndipuekeshibue milongo.”

YELEMIYA 15:15–16:5

15

16

17

18

19

Bualu tshiji tshianyi ntshitemeshe kapia, Ne kadi kakutemena.” a Yehowa wanyi, wewe udi mumanye, Umvuluke ne utume ntema yebe kundi. Unsombuele kudi badi bankengesha. b Kundekedi mfua1 bua muudi kuyi ukuata tshiji lukasa. Umanye ne: bua bualu buebe, ndi muambule tshipendu etshi. c ˆ Ngakapeta meyi ebe, meme kuadia; d ˆ Ne dıyi diebe diakalua disanka dikole kundi ne disanka dia muoyo wanyi, ˆ Bualu badi bambikila ku dına diebe, wewe Yehowa Nzambi wa biluilu. Tshiena nsomba pamue ne bena bisankasanka ne nsanka to. e Bualu tshianza tshiebe tshidi pambidi panyi, ndi musombe nkayanyi, Bualu wewe udi munguwuje tente ne tshiji.1 f Bua tshinyi dikenga dianyi ndia kashidi ne mputa wanyi ngua lubangu? Mputa udi ubenga bua kumumishabu. Wewe neulue kundi bu muˆ shimi wa mayi wa dishima Udi kawuyi kueyemena anyi? Nanku, mona tshidi Yehowa wamba: “Wewe mupingane, nunku nenkupingaje tshiuvua, Ne newimane kumpala kuanyi. Wewe mutapulule tshidi ne mushinga ku tshidi katshiyi ne mushinga,

1256 NSHAP. 15 a Dut 32:22 Yes 42:24, 25 Yel 17:4

b Yel 11:20 Yel 12:3 Yel 17:18 Yel 37:15

c Mis 69:7

d Yhz 3:1-3 Bua 10:9, 10

e Mis 1:1

f Yel 20:8 

Mulongo 2 a Yel 1:18 Yhz 3:9

b Yel 20:11 

NSHAP. 16 c Yel 15:2

d Mis 79:2, 3

15:15 1 Ku mua.: “Kungumbushi.” 15:17 1 Anyi “mukenji wa dipisha.” e

Yes 5:25 Yel 7:33 Yel 9:22 Yel 36:30

Yhz 5:12

Wewe neulue bu mukana muanyi.1 Bobu badi ne bua kupingana kuudi, Kadi wewe kuakupingana kudibu to.” 20 “Ndi nkuvuija tshimanu tshikolesha tshia tshiamu tshia mitaku kudi bantu aba. a Bushuwa nebakuluishe, Kadi kabakukupita bukole to,1 b Bualu ndi nebe bua kukupandisha ne bua kukusungila,” ke mudi Yehowa wamba. 21 “Nenkusungile mu tshianza tshia bantu babi Ne nenkukuule mu tshianza tshia bakengeshanganyi.” ˆ Dıyi dia Yehowa diakalua kabidi kundi, diamba ne: 2 “Kuena ne bua kusela mukaji, ne kuena ne bua kulela bana ba balume ne bana ba bakaji muaba eu to. 3 Bualu, mona tshidi Yehowa wamba bua bana ba balume ne bua bana ba bakaji badi baledibua muaba eu, ne bua bamamuabu badi babalela ne bua batatuabu badi babalela mu buloba ebu: 4 ‘Nebafue ku masama a lufu, c kadi muntu kakubadila anyi kubajiika; nebalue bu tumvi pa mutu pa buloba. d Nebafue ku muele wa mvita ne ku tshiyole tshia nzala, e ne bitalu biabu nebikale biakudia bia nyunyi ya muulu ne bia nyama ya pa buloba.’ 5 Bualu, mona tshidi Yehowa wamba: ‘Kubuedi mu nzubu udibu benzela tshibilu tshia bena madilu,

16

15:19 1 Anyi “neulue mutuadi wanyi wa ˆ dıyi.” 15:20 1 Anyi “kabakukutshimuna to.”

1257 Ne kuyi bua kuela kabobo ka muadi peshi bua kusambangana.’ a ‘Bualu ndi mumbushe ditalala dianyi kudi bantu aba,’ ke mudi Yehowa wamba, ‘Mumbushe ne dinanga dianyi dia lulamatu ne luse luanyi. b 6 Bonso, banene ne bakese, nebafue mu buloba ebu. Kabakubajiika, Muntu kakubadila, Anyi muntu kakuditapa peshi kudikungula mutu bua bualu buabu to.1 7 Muntu kakupesha badi mu madilu biakudia, Bua kubasamba bua bafue babu; Anyi muntu kakubapesha dikopo dia busambi Bua kunua bua dijimija dia tatuabu anyi mamuabu to. 8 Kubuedi mu nzubu wa tshibilu tshia disanka Bua kusomba nabu bua kudia ne kunua to.’ 9 “Bualu, mona tshidi Yehowa wa biluilu, Nzambi wa Isalele, wamba: ‘Mu muaba eu, mu maˆ tuku enu ne mu mesu enu mene, nenkoseshe mitoyi ya disanka dienu dikole ne ya masanka enu, ˆ ne dıyi dia musedianganyi ne ˆ dıyi dia mukaji udibu basela.’ c 10 “Paudi wambila bantu aba ˆ meyi onso aa, nebakuebeje ne: ‘Bua tshinyi Yehowa mmuambe bua dikenga dinene edi dionso ditukuate? Ntshilema kayi ne mmpekatu kayi utudi benzele Yehowa Nzambi wetu?’d 11 Udi ne bua kubandamuna ne: ‘“Bualu bankambua benu bavua bandekele,” e ke mudi Yehowa wamba, “ne bakatungunuka ne kulonda 16:6 1 Bilele bia madilu bia bampanganu bivuabu benza pamuapa kudi bena Isalele batontolodi.

YELEMIYA 16:6-17 NSHAP. 16 a Yhz 24:16, 17

b Dut 31:17 Yes 27:11 Yes 63:10

c Yes 24:7, 8 Yel 7:34 Bua 18:23

d Yel 5:19

e Bal 2:12 

Mulongo 2 a Yel 8:1, 2

b Dan 9:11 Amo 2:4

c Yel 7:26

d Neh 9:29 Yel 6:28

e 2Ku 7:20 Yel 15:14 Yel 17:4

f Dut 4:27, 28 Dut 28:36

g Eks 20:2 Yel 23:7, 8

h Dut 30:1-3 Yel 3:18 Yel 24:6 Yel 30:3 Yel 32:37 Amo 9:14

nzambi mikuabu ne kuyenzela mudimu ne kuyinamina. a Kadi meme bavua bandekele, ne mikenji yanyi kabavua bayilame to. b 12 Nudi benze malu mabi menemene kupita bankambua benu, c ne yonso wa kunudi udi ulonda tshitshiu tshia muoyo wende mubi pamutu pa kuntumikila meme. d 13 Nunku, nennumbushe mu buloba ebu nnukupa mu buloba bunudi kanuyi bamanye nuenu nansha bankambua benu, e ne muomu amu nenuenzele nzambi mikuabu mudimu munya ne butuku, f bualu tshiakunuleja luse nansha.”’ 14 “‘Kadi, matuku adi alua,’ ke mudi Yehowa wamba, ‘ikalabu kabayi mua kuamba kabidi ne: “Bushuwa bu mudi Yehowa ne muoyo, yeye wakapatula bantu ba Isalele mu buloba bua Ejipitu!” g 15 kadi nebambe ne: “Bushuwa bu mudi Yehowa ne muoyo, yeye wakapatula bantu ba Isalele mu buloba bua ku nord ne mu matunga onso muvuaye mubatangalaje!” ne nembapingaje mu buloba buabu, bumvua mupeshe bankambua babu.’ h 16 ‘Mona, ndi mbikidisha balobi ba bungi,’ ke mudi Yehowa wamba, ‘Ne nebabalobe. Pashishe nembikidishe bilembi bia bungi, Ne nebibalembe pa mukuna munene wonso ne mukuna mukese wonso Ne mu mitanta ya mikuna ya mabue. ˆ 17 Bualu mesu anyi adi amona malu onso adibu benza.1 Ki mmasokoka kumpala kuanyi, Anyi tshilema tshiabu ki ˆ ntshisokoka ku mesu kuanyi. 16:17 1 Ku mua.: “njila yabu yonso.”

YELEMIYA 16:18–17:8 18 Nenganji kubafuta difutu dionso dijima bua tshilema tshiabu ne bua mpekatu yabu, a Bualu mbanyange buloba buanyi ne bimfuanyi bidi kabiyi ne muoyo1 bia mpingu yabu ya muendi Ne mbuwuje bumpianyi buanyi ne bintu biabu bibi.’” b 19 Wewe Yehowa, bukole buanyi ne muaba wanyi wa kusokomena, Muaba wanyi wa kunyemena dituku dia dikenga, c Kuudi bisamba nebilue bifumina ku ntengu ya buloba, Ne nebiambe ne: “Bankambua betu bavua bapiane dishima dia menemene, Bualu bua patupu ne bintu tshianana bidi kabiyi ne dikuatshisha.” d 20 Muntu udiku mua kudienzela nzambi Padiyi kayiyi bushuwa nzambi anyi? e 21 “Nanku nembafikishe ku dimanya, Musangu eu nembafikishe ku dimanya bukole buanyi ne dikanda dianyi, ˆ Nunku nebamanye ne: dına dianyi n’Yehowa.” “Mpekatu wa Yuda mmufunda ne mutshi wa mukanda wa tshiamu tshifiike. Mbamufunde muondola pa kabaya ka muoyo wabu ne lusongo lua dibue dia mbongo Ne pa nsengu ya ku bioshelu biabu, 2 Padi eku bana babu bavuluka bioshelu biabu ne makunji abu a tshijila1 f

17

1258 NSHAP. 16 a Yes 40:2

3 b Lew 26:30 Mis 106:38

c Yel 17:17

d Yel 10:5, 14

4

e Mis 115:4 Yel 2:11 1Ko 8:4

 NSHAP. 17 f Bal 3:7 2Ku 24:18 2Ku 33:1, 3

 Mulongo 2 a Yes 1:29

5

Yhz 6:13

b 2Bk 24:11, 13 Yel 15:13

c Lew 26:30

6

Yhz 6:3

d Mdi 5:2

e Dut 28:48 Yel 16:13

7 f Yes 5:25 Yel 15:14

8 g Yes 30:1, 2

h 2Bk 16:7

16:18 1 Ku mua.: “bitalu.” 17:2 1 Tang. i Diumv.

Mis 34:8 Mis 146:5 Yes 26:3

Ku luseke kua mutshi udi musampile bikole, pa mikuna mikese mitumbuke, a Pa mikuna minene idi mu mpata. Bubanji buebe, biuma biebe bionso, nembifile bu tshintu tshia kupawula, b Eyowa, miaba yebe mitumbuke bua mpekatu udi mu bitupa biebe bia maloba. c Neudilekeele nkayebe bumpianyi buebe bumvua mukupeshe. d Nengenze bua wenzele bena lukuna bebe mudimu mu buloba buudi kuyi mumanye, e Bualu udi musonsole tshiji tshianyi bu kapia.1 f Netshiteme bua kashidi.” Mona tshidi Yehowa wamba: “Mulawu udi kudi muntu1 udi weyemena bantu patupu, g Udi weyemena bukole bua muntu,2 h Ne muena muoyo udi umbuka kudi Yehowa. Nealue bu mutshi udi pa nkayawu mu tshipela. Kakumona padi bualu buimpe bulua, Kadi neasombele miaba miume mu tshipela, Mu buloba bua mukele budi muntu kayi mua kusombela. Udi mubeneshibue mmuntu1 udi weyemena Yehowa, Udi tshieyemenu tshiende tshikale kudi Yehowa. i Yeye nealue bu mutshi muˆ kuna ku muelelu kua mayi, Udi utuma miji yawu ku kasulu.

17:4 1 Anyi pamuapa: “Bualu anu bu kapia, mbakutemeshe mu tshiji tshianyi.” 17:5 1 Anyi “muntu wa bukole.” 2 Ku mua.: “uvuija musunyi diboko diende.” 17:7 1 Anyi “mmuntu wa bukole.”

1259

9

10

11

12

13

Yeye kakumanya padi munya mukole ulua, Kadi mabeji ende neikale anu asampila. a Mu tshidimu tshia munanga, yeye kakusamisha mutu, Anyi kulekela kukuama mamuma. Muoyo udi udinga1 kupita tshintu tshikuabu kayi tshionso ne mmubi mutambe.2 b Nnganyi udi mua kuwumanya? Meme, Yehowa, ndi nkonkonona muoyo, c Nkonkonona meji a munda menemene,1 Bua kufuta muntu ne muntu bilondeshile njila yende, Bilondeshile mamuma a midimu yende. d Bu nkuadi udi usangisha bidiye kayi muele, Ke mudi muntu udi upetela bubanji ku njila mubi.1 e Buobu nebumushiye munkatshinkatshi mua matuku ende a muoyo, Ne ku ndekelu yeye neamueneke mutatakane.” Nkuasa wa bukalenge wa butumbi, mutumbishibue katshia ku ntuadijilu, Mmuaba wa muaba wetu munsantu. f Wewe Yehowa, ditekemena dia Isalele, Bantu bonso badi bakulekela nebafuishibue bundu. Badi bakutombokela1 nebafundibue mu lupuishi, g

YELEMIYA 17:9-20 NSHAP. 17 a Mis 1:3 Mis 92:12, 13

b Gen 6:5 Gen 8:21 Nsu 28:26

c 1Sm 16:7 1Ku 28:9 Nsu 17:3 Nsu 21:2

d Lom 2:6 Gal 6:7 Bua 2:23 Bua 22:12

e Nsu 28:20 Yes 1:23 Yak 5:4

f 2Ku 2:5 Yes 6:1

g Mis 73:27 Yes 1:28

 Mulongo 2 a Yel 2:13 Bua 22:1

b Yel 15:20

c Yes 5:19 2Pt 3:4

d Yel 15:15

17:9 1 Anyi “utungilangana.” 2 Anyi pamuapa: “kawena mua kuondopibua.” 17:10 1 Anyi “mudi muntu udiumvua e munda muende menemene.” Ku mua.: “tuonyi.” 17:11 1 Anyi “kadi kabiyi mu buakane.” 17:13 1 Ku mua.: “bantombokela,” bakula pamuapa bua Yehowa. f

Yel 20:11

Yel 18:23

Yel 7:2

Bualu mbalekele Yehowa, ˆ mpokolo wa mayi a muoyo. a 14 Ungondope, wewe Yehowa, ne nengondopibue. Umpandishe, ne nempandishibue, b Bualu wewe ke undi ntumbisha. 15 Monayi! Kudi bantu badi bangambila ne: ˆ “Dıyi dia Yehowa didi penyi? c Dilue koku!” 16 Kadi meme, tshivua mulekele kukulonda wewe bu mulami wa mikoko, Anyi mujinge dituku dia dikenga to. Wewe udi mumanye bimpe malu onso adi mishiku yanyi miambe; Buonso buawu avua menzeke kumpala kuebe! 17 Kuikadi kundi tshintu tshidi ˆ tshikuatshisha buowa. Wewe udi tshinyemenu tshianyi mu dituku dia dikenga. 18 Bantu badi bankengesha bafuishibue bundu, d Kadi kundekedi meme mfuishibua bundu to. ˆ Bobu bakuatshike buowa bukole, Kadi kundekedi meme nkuaˆ tshika buowa bukole to. Ubatumine dituku dia dikenga, e Ubazaze ne ubabutule butubutu.1 19 Mona tshivua Yehowa mungambile: “Ndaku, wimane mu tshiibi tshia bana ba bantu mutu bakalenge ba Yuda babuelela ne bapatukila, ne mu biibi bionso bia Yelushalema.f 20 Udi ne ˆ bua kubambila ne: ‘Telejayi dıyi dia Yehowa, nuenu bakalenge ba Yuda, bantu bonso ba mu Yuda, ne bonso badi basombele mu 17:18 1 Anyi “ubabutule misangu ibidi.”

YELEMIYA 17:21–18:9 Yelushalema, badi babuelela ku biibi ebi. 21 Mona tshidi Yehowa wamba: “Dimukayi,1 ne kanuambudi bujitu nansha bumue mu dituku dia Nsabatu peshi kubuelela nabu mu biibi bia Yelushalema a to. 22 Kanuena ne bua kupatula bujitu nansha bumue mu nzubu yenu mu dituku dia Nsabatu; ne kanuena ne bua kuenza mudimu nansha umue to. b Nulame dituku dia Nsabatu dia tshijila, anu bu mumvua muambile bankambua benu bua kuenza. c 23 Kadi kabakateleja anyi kuinyika ditshi diabu, ne bakabenga ne mutu mukole1 bua kutumikila peshi kuitaba mubelu.”’d 24 “‘“Kadi, nuenu bantumikile ne muoyo mujima,” ke mudi Yehowa wamba, “ne kanuyi babuelele ne bujitu nansha bumue ku biibi bia tshimenga etshi mu dituku dia Nsabatu, ne balame dituku dia Nsabatu dia tshijila kanuyi nuenza mudimu nansha umue dituku adi, e 25 nunku bakalenge ne bakokeshi badi basomba mu nkuasa wa bukalenge wa Davidi f nebabuelele pabu ku biibi bia tshimenga etshi, babande mu ditempu ne pa tubalu, bobu ne bakokeshi babu, bantu ba Yuda ne bantu badi basombele mu Yelushalema; g ne bantu nebasombele mu tshimenga etshi bua kashidi. 26 Bantu nebafumine mu bimenga bia Yuda, mu miaba idi minyunguluke Yelushalema, mu buloba bua Benyamina, h mu tshibatabata, i mu buloba bua mikuna, ne mu Negebe,1 balua ne milambu ya kuosha mijima, j milambu mikuabu, k milambu ya ntete, l budimbu bua mupuya muimpe, ne milambu ya kuela nayi tuasakidila mu nzubu wa Yehowa.m 17:21 1 Anyi “Dimukayi bua anyima yenu.” 17:23 1 Ku mua.: “bakakolesha nshingu.” 17:26 1 Anyi “ku sud.”

1260 NSHAP. 17 a Neh 13:19 b Eks 20:9, 10 Lew 23:3

c Eks 31:13 d Yes 48:4 Yhz 20:13

e Dut 5:12-14 f Mis 132:11 g Yel 22:4 h Yel 32:44 i Yel 33:13 j Lew 1:3 k Ezl 3:3 l Lew 2:1, 2 m Mis 107:22 Mis 116:17 Yel 33:10, 11

 Mulongo 2 a 2Bk 25:9, 10 Yel 39:8

b 2Bk 22:16, 17 Mdi 4:11

 NSHAP. 18 c Yel 19:1 d Lom 9:20, 21 e Yel 1:10 Yel 12:14 Yel 25:9 Yel 45:4

f 1Bk 8:33, 34 Mis 106:45 Yel 7:3 Yel 26:3 Yhz 18:21 Yoe 2:13 Yna 3:5, 10

27 “‘“Kadi nuenu kanuyi bantumikile bua kulama dituku dia Nsabatu dia tshijila ne bua kubenga kuambula majitu ne kubuelela nawu ku biibi bia Yelushalema dituku dia Nsabatu, nentue biibi biende kapia, ne bushuwa nekoshe bibumba bikolesha bia Yelushalema a ne kabakukajima nansha.”’” b ˆ Edi ndıyi diakalua kudi Yelemiya difumina kudi Yehowa: 2 “Juka, pueka ku nzubu wa mufumbi, c ne kuoku aku ˆ nengenze bua umvue meyi anyi.” 3 Nunku ngakapueka ku nzubu wa mufumbi, ne yeye uvua wenza mudimu ku nkata yende ya mufumbi. 4 Kadi dilongo divua mufumbi ufumba ne diima diakanyanguka mu tshianza tshiende. Ke mufumbi kuenzulula nadi dilongo dikuabu, bu muvuaye mumone ne: mbikumbane.1 ˆ 5 Pashishe, dıyi dia Yehowa diakalua kundi diamba ne: 6 “‘Nuenu nzubu wa Isalele, tshiena mua kunuenzela anu bu mudi mufumbi eu muenze anyi?’ ke mudi Yehowa wamba. ‘Monayi, bu diima mu tshianza tshia mufumbi, ke munudi mu tshianza tshianyi, nuenu nzubu ˆ wa Isalele.d 7 Dıba dionso dindi mua kuakula bua kujomona ne kubumbula ne kubutula tshisamba anyi bukalenge kampanda, e 8 ne tshisamba atshi tshidi tshilekela malu mabi atshi amvua muakule bua bualu buawu, meme panyi nenshintulule lungenyi luanyi bua bualu bua1 dikenga dimvua ngela meji bua ˆ kutshitumina. f 9 Kadi dıba dionso dindi ngamba bua kuibaka

18

18:4 1 Ku mua.: “bu muvuabi bikumbaˆ ne ku mesu kua mufumbi bua kuenza.” 18:8 1 Anyi “nengumvue kanyinganyinga bua.”

1261 ne kukuna tshisamba anyi bukalenge kampanda, 10 tshiotshi ˆ tshienze malu adi mabi ku mesu kuanyi ne tshibenge kutumikila ˆ dıyi dianyi, nenshintulule lungenyi luanyi bua bualu bua1 malu mimpe amvua musue kutshienzela.’ 11 “Mpindieu, ambila koku bantu ba mu Yuda ne bantu badi basombele mu Yelushalema ne: ‘Monayi tshidi Yehowa wamba: “Monayi ndi nnulongoluela1 dikenga ne nnulukila meji a bualu bua kunuenzela. Umbukayiku ku njila yenu mibi, ne longololayi njila yenu ne bienzedi bienu.”’” a 12 Kadi bakamba ne: “Kakuena ditekemena! b Bualu netulonde ngenyi yetu, ne yonso wa kutudi neenze malu bilondeshile tshitshiu tshia muoyo wende mubi.” c 13 Nunku, mona tshidi Yehowa wamba: “Konkayiku nkayenu munkatshi mua bisamba. Nnganyi ukadi mumvue bualu bua nunku? Nsongakaji utshidi kamama wa Isalele mmuenze bualu bubi menemene. d 14 Neje ya Lebanona idi ijimina pa mabue manene adi pa mpulumuku yende anyi? ˆ Anyi mayi matalale adi apueka afuma kule neakame anyi? 15 Kadi bantu banyi mbampue muoyo. e Bualu badi balambula tshintu tshia tshianana milambu,1 f Ne balenduisha bantu mu njila yabu, njila yabu ya kale, g

YELEMIYA 18:10-21 NSHAP. 18 a Yes 1:16 Yhz 18:23

b Yel 2:25

c Dut 29:19, 20 Yel 7:24

d Yel 2:13

e Yel 2:19 Yel 3:21

f Yel 10:14, 15

g Yel 6:16 

Mulongo 2 a Lew 26:33 Yhz 6:14

b 1Bk 9:8 Yel 19:8 Mdi 2:15 Mik 6:16

c Dut 28:37

d Dut 31:17

e Yel 11:19

f Mis 35:7

g Yel 12:3

18:10 1 Anyi “nengumvue kanyinganyinga bua.” 18:11 1 Ku mua.: “nnuenzela.” 18:15 1 Anyi “muishi wa mulambu.” h

Mdi 5:3

Bua kulonda njila ya kumpenga idi kayiyi mibotakane ne milandakane,1 16 Bua kuvuija buloba buabu tshintu tshidi tshikuatshiˆ sha buowa, a Tshintu tshia kuelela muonzo bua kashidi. b Muntu yonso udi upitshilamu ˆ neakatshile ne buowa bukole ne neakupe mutu wende. c 17 Bu lupepele lua ku est, nembatangalaje kumpala kua muena lukuna. Mu dituku dia dikenga diabu nembaleje nyima wanyi, ki mpala wanyi to.” d 18 Nunku bakamba ne: “Luayi, tuelelayi Yelemiya tshifufu, e bualu mukenji kawakujimina1 kudi bakuidi betu anyi mubelu ˆ kudi bena meji nansha dıyi kudi baprofete to. Luayi, tumuambe2 ne katuteyi ntema ku malu adiye wamba.” 19 Yehowa wanyi, tumaku ntema yebe kundi, Ne teleja malu adi baluishi banyi bamba. 20 Badiku mua kufuta bubi ku buimpe anyi? Bualu, mbumbuile muoyo1 wanyi dijimba. f Uvuluke mumvua muimane kumpala kuebe bua kuakula bimpe bua bualu buabu, Bua kumbusha tshiji tshiebe tshikole kudibu. 21 Nunku, fila bana babu ku tshiyole tshia nzala, Ne bafila ku bukole bua muele wa mvita. g Bakaji babu bajimije bana ne balue bakaji bakamba. h Balume babu bashipibue ku tshipupu tshia lufu, 18:15 1 Anyi “kayiyi mibaka.” 18:18 1 Anyi “dilongesha kadiakujimina.” 2 Ku mua.: “tumukume ne ludimi.” 18:20 1 Anyi “anyima.”

YELEMIYA 18:22–19:11 Bansongalume babu bashipibue ku muele wa mvita mu mvita. a 22 Muadi umvuike ufumina mu nzubu yabu Paudi ubatumina benzavi mu tshimpitshimpi. Bualu mbumbule dijimba bua kunkuata Ne mbelele makasa anyi mateyi. b 23 Kadi, wewe Yehowa, Udi mumanye bimpe meji adibu bandukila bua kunshipa. c Kubuikidi tshilema tshiabu, Ne kukupudi mpekatu wabu kumpala kuebe. Bobu balenduke kumpala kuebe d Paudi ubanyoka mu tshiji tshiebe. e Mona tshiakamba Yehowa: “Ndaku, usumbe mulondo kudi mufumbi. f Wangate bamue bakulu ba bantu ne bamue bakulu ba bakuidi, 2 ne upatuke uye ku Tshibandabanda tshia Muana wa Hinoma, g ku tshibuelelu tshia Tshiibi tshia Biyoyi. Umanyishaku ˆ meyi andi nkuambila. 3 Newaˆ mbe ne: ‘Umvuayi dıyi dia Yehowa, nuenu bakalenge ba Yuda ne nuenu badi basombele mu Yelushalema. Monayi tshidi Yehowa wa biluilu, Nzambi wa Isalele, wamba: “‘“Nkadi pa kutuma dikenga muaba eu, ne matshi a muntu yonso udi umvua bualu buadi neasunsume. 4 Mbualu bavua bandekeleh ne bavuije muaba eu kawutshiyi kumanya. i Badi balambuila nzambi mikuabu ivuabu bobu ne bankambua babu ne bakalenge ba Yuda kabayi bamanye milambu muaba eu, ne mbuwuje muaba eu ne mashi a bantu badi kabayi ne bualu. j 5 Bavua ˆ bibake miaba mitumbuke ya Bala

19

1262 NSHAP. 18 a 2Ku 36:17

b Mis 38:12

c Yel 11:19, 20

d Mis 35:4

e Yel 15:15 

NSHAP. 19 f Yel 18:2

g Yos 15:8, 12 2Ku 28:1, 3 Yel 7:31

h 2Bk 22:16, 17 Yes 65:11

i 2Ku 33:1, 4

j 2Bk 21:16 Yes 59:7 Yel 2:34 Mdi 4:13 Mat 23:34, 35

 Mulongo 2 a 2Ku 28:1, 3 2Ku 33:1, 6 Yes 57:5

b Lew 18:21 Yel 7:31 Yel 32:35

c Yel 7:32

d Dut 28:25, 26 Mis 79:2 Yel 7:33 Yel 16:4

e 1Bk 9:8 Yel 18:16 Mdi 2:15

f Lew 26:29 Dut 28:53 Mdi 2:20 Mdi 4:10 Yhz 5:10

bua kuoshabu bana babu mu kapia bu milambu ya kuosha mijiˆ ma bua Bala, a bualu bumvua ˆ tshiyi mubatumine dıyi bua kuenza anyi muambe ne butu mene kabuyi nansha buanji kunduila ku muoyo.”’1b 6 “‘“Nunku monayi! matuku adi alua,” ke mudi Yehowa wamba, “ikalabu kabayi mua kubikila kabidi muaba eu ne: Tofete anyi Tshibandabanda tshia Muana wa Hinoma, kadi ne: Tshibandabanda tshia Dishipangana. c 7 Nempangishe malu adi Yuda ne Yelushalema balongolola bua kuenza muaba eu, ne nembakuluishe ku muele wa mvita kumpala kua bena lukuna babu ne ku tshianza tshia badi bakeba kuangata muoyo wabu.1 Nemfile bitalu biabu bu biakudia kudi nyunyi ya muulu ne kudi nyama ya pa buloba. d 8 Nemvuije tshimenga etshi tshintu tshidi tshikuaˆ tshisha buowa ne tshintu tshia kuelela muonzo. Muntu yonso udi upitshilamu neashale mutaˆ ngile ne buowa ne neele muonzo bua makenga atshi onso. e 9 Nengenze bua badie munyinyi wa bana babu ba balume ne ba bakaji, ne nebadie muntu ne muntu munyinyi wa mukuende, bua bualu bua ditshintshimika ne dipanga tshia kuenza padibu babajingile kudi bena lukuna babu ne kudi bantu badi bakeba kuangata muoyo wabu.”’1f 10 “Pashishe utayishe muloˆ ndo mu mesu a bantu badi baya nebe, 11 ne ubambile ne: ‘Monayi tshidi Yehowa wa biluilu wamba: “Eu ke mushindu ungatayisha tshisamba etshi ne tshimenga etshi, anu bu muntu udi utayisha dilongo dia mufumbi kakuyi mushindu wa kudilongo19:5 1 Anyi “butu kabuyi nansha buanji kunduila mu lungenyi.” 19:7, 9 1 Anyi “bakeba anyima wabu.”

1263 lola kabidi; ne nebajiike bantu bafue mu Tofete too ne pikalaku kakutshiyi kabidi muaba wa kubajiika.”’ a 12 “‘Ke tshingenzela muaba eu ne bantu badi basombelamu,’ ke mudi Yehowa wamba, ‘bua kuvuija tshimenga etshi bu Tofete. 13 Nzubu ya mu Yelushalema ne nzubu ya bakalenge ba Yuda neyilue mikoya anu bu muaba eu, Tofete, b eyowa, nzubu yonso miena misaka ivuabu balambuile musumba wonso wa bia mu diulu milambu c ne ivuabu bapongoluelapu nzambi mikuabu milambu ya bia kunua.’” d 14 Pavua Yelemiya mualukile ufuma ku Tofete kuvua Yehowa mumutume bua kuamba ˆ meyi a buprofete, wakimana mu lubanza lua nzubu wa Yehowa, kuambilaye bantu bonso ne: 15 “Monayi tshidi Yehowa wa biluilu, Nzambi wa Isalele, wamba: ‘Monayi ndi ntumina tshimenga etshi ne bimenga biatshi bionso dikenga dionso dindi muambe bua bualu buatshi, bualu bavua babenge bua kutumikiˆ la meyi anyi ne mutu mukole.’”1 e ˆ Nanku Pashu muana wa ˆ Ime, muakuidi, uvua kabidi mfumu mulombodi mu nzubu wa Yehowa, uvua uteleja pavua Yelemiya wamba malu a buproˆ fete aa. 2 Pashishe Pashu wakakuma muprofete Yelemiya, kumuelaye mu bikunyi f bivua ku Tshiibi tshia Kuulu tshia Benyamina tshivua mu nzubu wa Yehowa. 3 Kadi dituku diakalonda, ˆ pavua Pashu mupatule Yelemiya mu bikunyi, Yelemiya wakamuambila ne: “Yehowa ki mmukuinyike ne: ˆ Pashu to, kadi mmukuinyike ne: ˆ Buowa Nseke yonso.g 4 Bualu

20

YELEMIYA 19:12–20:9 NSHAP. 19 a Yel 7:32

b Mis 79:1

c Yel 8:1, 2 Sef 1:4, 5

d Yel 7:18 Yel 32:29

e Neh 9:17, 29 Zek 7:12

 NSHAP. 20 f 2Ku 16:10

g Yel 6:25 

Mulongo 2 a Dut 28:32

b Yel 25:9 Yel 39:9

c 2Bk 20:17 2Bk 24:11, 13 2Bk 25:13-15 Mdi 1:10

d 2Ku 36:10 Yel 15:13

e Yel 14:14 Yel 28:15 Yel 29:21

f Yhz 3:14 Mik 3:8

g Mis 22:7 Yel 15:10, 15

h 2Ku 36:16

19:15 1 Ku mua.: “bavua bakoleshe nshi- i ˆ ngu bua kubenga kutumikila meyi anyi.”

Yel 6:10

1Bk 19:2, 4 Yna 1:3

mona tshidi Yehowa wamba: ‘Nenkuvuije tshintu tshidi tshikuaˆ tshisha buowa kuudi wewe ne kudi balunda bebe bonso, nebakuluke ku muele wa mvita wa ˆ bena lukuna babu mesu ebe matangile; a ne nemfile Yuda mujima mu tshianza tshia mukalenge wa Babilona, ne yeye neaye nabu ku babende mu Babilona ne neabashipe ku muele wa mvita. b 5 Nemfile lupetu luonso lua tshimenga etshi, biuma biatshi bionso, bintu biatshi bionso bia mushinga, ne mabanji onso a bakalenge ba Yuda mu tshianza tshia bena lukuna babu. c Nebabipawule, nebabikuate ne nebaye nabi mu Babilona.d 6 Kadi ˆ wewe, Pashu, ne bantu bonso badi basombele mu nzubu muebe, nenukuatshibue. Neuye ku Babilona ne neufuilaku, ne nebakujiikilaku ne balunda bebe bonso, ˆ bualu udi mubambile meyi a buprofete a dishima.’” e 7 Udi muntatakaje, wewe Yehowa, ne mvua mutatakajibue. Uvua munduishe ne bukole buebe, wewe kuntshimuna. f Ndi mulue tshintu tshia kusekabu dituku dijima; Muntu yonso udi unseka. g 8 Bualu misangu yonso indi ngakula, ndi ne bua kuela mbila ne kumanyisha ne: “Tshikisu ne dibutuka!” ˆ Dıyi dia Yehowa ndilue kundi meme tshikebeshi tshia bipendu ne tuseku dituku dijima. h 9 Ke meme kuamba ne: “Tshiakutela bualu buende to, Ne tshiakuakula kabidi mu ˆ dına diende nansha.” i ˆ Kadi dıyi diende diakalua munda muanyi bu kapia kadi kosha kabuta mu mifuba yanyi,

YELEMIYA 20:10–21:4

10

11

12

13

14

Ne ngakatshioka ne kudilama munda muanyi; Tshiakakokesha kabidi mua kupuwa nansha. a Bualu ndi mumvue biambamba bibi bia bungi; ˆ Buowa bukole mbunjingile. b “Muelayi patoke; tumuelayi patoke!” Muntu yonso uvua unjingila ditalala uvua ubadila dikuluka dianyi, c wamba ne: “Pamuapa neenze tshilema tshia butatakane, Ne tudi mua kutshimuna ne kudisombuela kudiye.” Kadi Yehowa uvua nanyi bu muena mvita udi wenza ˆ buowa. d Ke bualu kayi bantu badi bankengesha nebalenduke ne kabakutshimuna to. e Nebafuishibue bundu bua bungi, bualu kabakuenza bualu nansha. Dipuekeshibua diabu dia milongo dia tshiendelele kadiakupuibua muoyo to. f Kadi wewe, Yehowa wa biluilu, udi ukonkonona muntu muakane; Wewe udi umona meji adi munda menemene1 ne muoyo. g Ndekela mmone muudi udisombuela kudibu, h Bualu kuudi wewe ke kundi mufile tshilumbu tshianyi. i Imbilayi Yehowa misambu! Tumbishayi Yehowa! Bualu mmusungile mupele1 mu tshianza tshia benji ba malu mabi. Dituku divuabu bandele dikale diedibue mulawu! Dituku divua mamuanyi mundele kadibeneshibu to! j

1264 NSHAP. 20 a Yel 6:11 Amo 3:8 Bz 4:19, 20

b Mis 31:13 c Mis 38:16 d Yel 1:8 Lom 8:31

e Mis 27:2 Yel 15:15, 20 Yel 17:18

f Mis 6:10 g Yel 17:10 h Mis 59:10 Yel 17:18

i Yel 11:20 1Pt 2:23

j Yob 3:3 Yel 15:10

 Mulongo 2 a Yob 10:18 b Yob 3:20 

NSHAP. 21 c 2Bk 24:18 1Ku 3:15 2Ku 36:9, 10

d Yel 38:1 e Yel 29:25 Yel 37:3 Yel 52:24, 27

f 2Bk 25:1 Yel 32:28 Yel 39:1

g 1Sm 7:10

20:12 1 Anyi “mudi muntu udiumvua munda muende menemene.” Ku mua.: “tuonyi.” 20:13 1 Anyi “anyima wa mupele.” h

2Ku 14:11 Yes 37:36, 37

Yel 32:5

15 Mulawu wikale kudi muntu uvua mutuadile tatuanyi lumu luimpe, wamba ne: “Mbakulelele muana wa balume, muana mulume!” Umusankisha bikole. 16 Muntu au ikale bu bimenga bivua Yehowa mutonkole kayi unyingalala. Yeye umvue lubila mu dinda ne tshiona tshia didimuija munda munya. 17 Bua tshinyi kavua munshipele mu difu, Bua mamuanyi alue lukita luanyi Ne difu diende dishale anu dimite? a 18 Bua tshinyi mvua ne bua kupatuka mu difu Bua kumona lutatu ne kanyinganyinga, Bua kujikija matuku anyi mu bundu? b ˆ Yelemiya wakapeta dıyi dia kudi Yehowa pavua mukalenge Sedekiya c mumutuˆ mine Pashu d muana wa Malakiya ne Sefanya e muana wa Maaseya, muakuidi, ulomba ne: 2 “Ebeja koku Yehowa bua bualu buetu, ˆ bualu Nebukadenesa1 mukalenge wa Babilona udi utuela mvita. f Pamuapa Yehowa neenze tshimue tshia ku bienzedi biende bia kukema bua bualu buetu, nunku yeye neumbuke kutudi.” g 3 Yelemiya wakabambila ne: “Monayi tshinudi ne bua kuambila Sedekiya: 4 ‘Mona tshidi Yehowa Nzambi wa Isalele wamba: “Ndi ntangija kunudi1 bia mvita bidi mu bianza bienu nuenu, binudi nuluisha nabi mukalenge wa Babilona h ne bena Kasada badi banutshintshimike pambelu pa tshimanu. Nembasangishe munkatshi mua tshimenga etshi.

21

ˆ 21:2 1 Ku mua.: “Nebukadelesa,” mfundiˆ lu mukuabu wa dına edi. 21:4 1 Anyi “nkudimuna.”

1265 5 Meme muine nenduangane nenu mvita a ne tshianza tshiolola ne diboko dia bukole, ne tshiji ne tshiji tshikole ne difiika munda dikole. b 6 Nenkume badi basombele mu tshimenga etshi, bantu ne nyama. Nebafue ku tshipupu tshikole.”’1c 7 “‘“Panyima pa malu aa,” ke mudi Yehowa wamba, “nemfile Sedekiya mukalenge wa Yuda ne bena mudimu bende ne bantu ba mu tshimenga etshi, bantu badi bapanduka ku tshipupu, ku muele wa mvita ne ku tshiyole tshia nzala, mu tshiaˆ nza tshia Nebukadenesa1 mukalenge wa Babilona, mu tshianza tshia bena lukuna babu ne mu tshianza tshia badi bakeba kuangata muoyo wabu.2 d Neabashipe ne muele wa mvita. Kakumvua kanyinganyinga bua bualu buabu, anyi kuditeka pa muaba wabu peshi kumvua luse e to.”’ 8 “Udi ne bua kuambila bantu aba ne: ‘Yehowa udi wamba nunku: “Monayi ndi nteka njila wa muoyo ne njila wa lufu kumpala kuenu. 9 Badi bashala mu tshimenga etshi nebafue ku muele wa mvita, ku tshiyole tshia nzala ne ku tshipupu. Kadi muntu udi upatuka ne udifila kudi bena Kasada badi banutshintshimike neashale ne muoyo, neapete muoyo1 wende bu tshintu tshinyenga mu mvita.”’2 f 10 “‘“Bualu ndi mutangije mpala wanyi ku tshimenga etshi bua dikenga, ki mbua bualu buimpe to,” g ke mudi Yehowa wamba. “Netshifidibue mu tshianza tshia mukalenge wa Babilona, h ne yeye neatshioshe ne kapia.” i

YELEMIYA 21:5–22:3 NSHAP. 21 a Yes 63:10 Mdi 2:5

b Yes 5:25

c Dut 28:21, 22 Yhz 7:15

d 2Bk 25:6, 7 Yel 37:17 Yel 39:5-7 Yel 52:9-11 Yhz 17:20

e Dut 28:49, 50 2Ku 36:17

f Yel 27:12, 13 Yel 38:2, 17

g Yel 44:11

h Yel 38:3

i 2Ku 36:17, 19 Yel Yel Yel Yel

17:27 34:2 37:10 39:8

 Mulongo 2 a Yes 1:17 Yel 22:3 Yhz 22:29 Mik 2:2

b Dut 32:22 Yes 1:31 Yel 7:20

c Yel 7:5-7

21:6 1 Anyi “disama dikole.” 21:7 1 Ku d ˆ mua.: “Nebukadelesa,” mfundilu muˆ kuabu wa d ına edi. 2 Anyi “bakeba anyima yabu.” 21:9 1 Anyi “anyima.” e 2 Anyi “neasungile muoyo wende.”

Yel 5:9 Yel 9:9

2Ku 36:17, 19 Yel 52:12, 13

11 “‘Kudi ba mu nzubu wa mukalenge wa Yuda: Umvuayi ˆ dıyi dia Yehowa. 12 Wewe nzubu wa Davidi, mona tshidi Yehowa wamba: “Imanyina kulumbuluisha kuakane dinda dionso, Ne sungila muntu udibu bapawula mu tshianza tshia muntu udi udiangana bintu ku mashimi, a Bua tshiji tshianyi tshikole katshitemi bu kapia b Ne kosha kakuyi muntu wa kukajima Bua bualu bua bienzedi bienu bibi.”’ c 13 ‘Mona ndi nebe tshilumbu, wewe udi musombele mu tshibandabanda,1 Wewe dibue dinene dia mu mpata,’ ke mudi Yehowa wamba. ‘Bua nuenu badi bamba ne: “Nnganyi wapueka bua kutuluisha? Ne nnganyi wakuata miaba yetu ya kusombela?” 14 Nennunyoke Bu mudibi bikumbane bua bienzedi bienu,’ d ke mudi Yehowa wamba. ‘Nentue ditu diende kapia, Ne koku nekoshe bintu bionso bidi bimunyunguluke.’” e Mona tshidi Yehowa wamba: “Pueka ku nzubu1 wa mukalenge wa Yuda, wambe mukenji eu. 2 Udi ne bua kuaˆ mba ne: ‘Umvua dıyi dia Yehowa, wewe mukalenge wa Yuda udi musombe mu nkuasa wa bukalenge wa Davidi, wewe ne bena mudimu bebe ne bantu bebe badi babuelela ku biibi ebi. 3 Mona tshidi Yehowa wamba: “Imanyinayi kulumbuluisha kuakane ne buakane. Sungilayi

22

21:13 1 Anyi “tshibatabata.” 22:1 1 Anyi “dibalasa.”

YELEMIYA 22:4-15 muntu udibu biba ku tshianza tshia muntu udi udiangana bintu ku mashimi. Kanukengeshi muntu udi musombe buenyi, ne kanuenzedi muana udi mufuishe tatuende1 anyi mukaji mukamba bibi. a Kanuedi mashi adi kaayi ne bualu panshi muaba eu to. b 4 Bualu nuenu batabalele bua ˆ kutumikila dıyi edi, nunku bakalenge badi basomba mu nkuasa wa bukalenge wa Davidi c nebabuelele ku biibi bia nzubu eu, babande mu matempu ne pa tubalu, bobu ne bena mudimu babu ne bantu babu.”’ d 5 “‘Kadi nuenu kanuyi batuˆ mikile meyi aa, ndi nditshipa mu ˆ dına dianyi nkayanyi ne: nzubu eu nealue muaba mubutula,’ e ke mudi Yehowa wamba. 6 “Bualu, mona tshidi Yehowa wamba bua nzubu wa mukalenge wa Yuda, ‘Wewe udi kundi bu Gilada, Bu lusongo lua Lebanona. Kadi nenkuvuije tshipela; Bantu kabakusombela mu tshimenga tshiebe nansha tshimue. f 7 Nenteke1 babutudi bua kukubutula, Yonso wa kudibu ne bia mvita biende. g Nebakose mitshi yebe ya sedre mitambe buimpe Ne nebayikulule mu kapia. h 8 “‘Bisamba bia bungi nebipitshile pabuipi ne tshimenga etshi ne nebikonkangane ne: “Bua tshinyi Yehowa uvua muenzele tshimenga tshinene etshi nunku?” i 9 Nebandamune ne: “Bualu bavua balekele tshipungidi tshia Yehowa Nzambi wabu, binamine nzambi mikuabu ne bayenzele mudimu.”’ j

1266 NSHAP. 22 a Lew 19:15 Yes 1:17 Yhz 22:7 Mik 2:2

b 2Bk 24:3, 4 Yel 7:6, 7

c 1Bk 2:12

d Yel 17:24, 25

e Yel 39:8 Mik 3:12

f Yes 6:11 Yel 7:34

g Yhz 9:1

h Yel 21:14

i Dut 29:24-26 1Bk 9:8, 9 Mdi 2:15

j 2Bk 22:16, 17 

Mulongo 2 a 1Ku 3:15 2Ku 36:1

b 2Bk 23:29, 30

c 2Bk 23:34 2Ku 36:4

d Lew 19:13

22:3 1 Anyi “muana wa nshiya.” 22:7 e 1 Ku mua.: “Nenjidile.”

Mik 3:9, 10

2Bk 22:1, 2 2Bk 23:23, 25

10 Kanudidi muntu udi mufue, Ne kanumumvuidi luse to. Kadi, dilayi bikole bua muntu udi uya, Bualu yeye kakualukila kabidi bua kumona buloba buvuabu bamulelele to. 11 “Bualu mona tshidi Yehowa wamba bua Shaluma1 a muana wa Yoshiya, mukalenge wa Yuda udi ukokesha pa muaba wa tatuende Yoshiya, b udi mupatuke muaba eu: ‘Yeye kakualukila kabidi muaba au nansha. 12 Bualu yeye neafuile ku babende kudibu bamukuate baye nende, ne kakumona buloba ebu kabidi nansha.’ c 13 Diakabi dikale kudi muntu udi wibaka nzubu kakuyi buakane Ne wibaka bibambalu biende bia kuulu kakuyi kulumbuluisha kuakane, Udi wenza bua muinende amuenzele mudimu tshianana, Muena mafutu adiye ubenga kufuta; d 14 Muntu udi wamba ne: ‘Nendiashile nzubu munene Muikale ne bibambalu bia kuulu bibululuke. Nemmuele madidishi Ne nemmulamike mabaya a mutshi wa sedre ne nemmulabe mukubu mukunze.’ 15 Neutungunuke ne kukokesha bualu udi upita bakuabu ku dienza mudimu ne mutshi wa sedre anyi? Tatuebe pende wakadia, wakanua, Kadi wakimanyina kulumbuluisha kuakane ne buakane, e Ne malu akenda bimpe buende yeye. 22:11 1 Bavua bamubikila kabidi ne: Yehoahaza.

1267

ˆ 16 Yeye wakakuila maneme a mukengi ne mupele, Nunku malu akenda bimpe. ‘Ki ntshidi kummanya kumvuija anyi?’ ke mudi Yehowa wamba. ˆ 17 ‘Kadi mesu ebe ne muoyo webe mbiteke anu ku bintu biebe bipetela ku mashimi, Ku diela mashi adi kaayi ne bualu panshi, Ne ku diibila ne dinyengangana bintu.’ 18 “Nunku mona tshidi Yehowa wamba bua Yehoyakima a muana wa Yoshiya, mukalenge wa Yuda: ‘Kabakumudila bamba ne: “Eyi, muanetu wa balume! Eyi, muanetu wa bakaji!” Kabakumudila ne: “Eyi, mfumu wetu! Eyi wa kunemekibua!” 19 Nebamujiike mutubu bajiika mpunda, b Nebamupulumune, nebamuimanshe Pambelu pa biibi bia Yelushalema.’ c 20 Banda ku Lebanona ne ela lubila, ˆ Bandisha dıyi diebe mu Bashana, Ne ela lubila kumbukila ku Abalima, d Bualu bananga bebe bonso bavua bakuzukila mbazajibue. e 21 Mvua muakule nebe pauvua udiumvua mu bukubi. Kadi uvua muambe ne: ‘Tshiakutumikila to.’ f Etshi ntshibidilu tshiebe katshia ku buana, ˆ Bualu kuena mutumikile dıyi dianyi. g 22 Lupepele nelulame balami bebe bonso, h Ne bananga bebe badi bakuzukila nebakuatshibue.

YELEMIYA 22:16-28

NSHAP. 22 a 2Bk 23:34 2Ku 36:4

b Yel 36:30

c 2Ku 36:5, 6

d Dut 32:49

e 2Bk 24:7

f Yel 2:31 Yel 6:16

g Dut 9:7 Bal 2:11

h Yel 23:1 Yhz 34:2

 Mulongo 2 a Yel 22:6

b Yes 2:12, 13

c Yel 4:31 Yel 6:24

d 2Bk 24:6 Yel 22:28 Yel 37:1 Mat 1:11

e 2Bk 23:34

f 2Bk 24:12, 15 2Ku 36:9, 10 Yel 24:1 Yel 29:1, 2

g Yel 52:31-34

h 1Ku 3:17, 18

ˆ Dıba adi neufuishibue bundu ne neupuekeshibue milongo bua makenga ebe onso. 23 Wewe udi musombele mu Lebanona, a Muase disua munkatshi mua mitshi ya sedre, b Neutue mikemu pakukuata bisama, Didinyenga1 bu dia mukaji pa lulelu!” c 24 “‘Bushuwa, bu mundi ne muoyo,’ ke mudi Yehowa wamba, ‘nansha bu Koniya1 d muana wa Yehoyakima, e mukalenge wa Yuda, muikale mpeta wa kutua nende tshitampi wa ku tshianza tshianyi tshia balume, mvua mua kukukopolaku! 25 Nenkufile mu tshianza tshia badi bakeba kuangata muoyo webe,1 mu tshianza tshia baudi utshina, mu tshianza tshia Nebukaˆ denesa2 mukalenge wa Babilona, ne mu tshianza tshia bena Kasada. f 26 Nenkukupe wewe ne mamuebe uvua mukulele mu buloba muvuabu kabayi bakulelele, ne muomu amu neufuilamu. 27 Kabakualukila kabidi mu buloba budibu bajinga bikole1 nansha. g 28 Muntu eu Koniya udi anu mulondo mupetula, udi mutayike, Mulondo udi muntu nansha umue kayi musue anyi? Bua tshinyi yeye ne ndelanganyi yende mbabakupe panshi Ne babimanshe mu buloba budibu kabayi bamanye?’ h 22:23 1 Ku mua.: “Bisama bia pa kulela.” 22:24 1 Bavua bamubikila kabidi ne: Yehoyakina ne Yekoniya. 22:25 1 Anyi “badi bakeba anyima webe.” ˆ 2 Ku mua.: “Nebukadeles a,” mfundiˆ lu mukuabu wa dına edi. 22:27 1 Anyi “buloba budibu babandishila anyima wabu.”

YELEMIYA 22:29–23:11 29 Wewe buloba,1 buloba, buloˆ ba, umvua dıyi dia Yehowa. 30 Mona tshidi Yehowa wamba: ‘Fundayi muntu eu bu muntu udi kayi ne muana, Bu muntu wikala kayi ne diakalenga nansha dimue mu tshikondo tshidiye ne muoyo,1 Muanende nansha umue kakuikala ne diakalenga Mu disomba mu nkuasa wa bukalenge wa Davidi ne mu dikokesha kabidi mu Yuda.’” a “Diakabi dikale kudi balami badi babutula mikoko ya mu mpata wanyi ne bayitangalaja!” ke mudi Yehowa wamba. b 2 Nunku, mona tshidi Yehowa Nzambi wa Isalele wamba bua kuenzela balami badi balama bantu banyi: “Nudi batangalaje mikoko yanyi; nudi nutungunuka ne kuyimuangalaja, ne kanuena batume ntema yenu kudiyi to.” c “Nanku nentume ntema yanyi kunudi bua bienzedi bienu bibi,” ke mudi Yehowa wamba. 3 “Pashishe nensangishe mikoko yanyi idi ishala, nyumbusha mu matunga onso andi muyitangalaje, d ne nenyipingaje mu mpata wayi, e ne neyilelangane ne neyivulangane. f 4 Nenyijudile ku mutu kuayi balami bayilama bushuwa. g Kayakutshina ˆ anyi kumvua buowa bukole kabidi to, ne kakuena nansha umue wajimina,” ke mudi Yehowa wamba. 5 “Monayi! Matuku adi alua,” ke mudi Yehowa wamba, “angajudila Davidi lutonga lua buakane.1 h Mukalenge neakokeshe, i

23

22:29 1 Anyi “ditunga.” 22:30 1 Ku mua.: “mu matuku ende.” 23:5 1 Anyi “mupianyi muakane.”

1268 NSHAP. 22 a 2Ku 36:9, 10 Yel 36:30 Mat 1:12

 NSHAP. 23 b Yel 10:21 Yel 50:6 Yhz 34:2

c Yhz 34:5 d Yes 11:11 Yes 35:10 Yel 29:14 Yel 31:8

e Yel 50:19 Yhz 34:14 Mik 2:12

f Dut 30:3, 5 Amo 9:14 Zek 10:8

g Yel 3:15 Yne 21:15 Bz 20:28

h Yes 11:1 Yes 53:2 Yel 33:15, 16 Zek 3:8 Mat 2:23

i Luk 1:32, 33 

Mulongo 2 a Yes 9:7 Yes 11:3, 4 Yes 32:1

b Zek 10:6 c Dut 33:28 Yel 32:37 Zek 14:11

d Yes 54:17 e Yel 16:14, 15 f Yes 43:5 Yhz 34:13 Sef 3:20

g Yel 3:8, 9 Yel 5:7 Yel 13:27 Yhz 22:11

h Yes 24:4 Yoe 1:10

i Yel 12:4 j Yes 28:7 Yel 5:31 Yel 6:13 Yhz 22:25 Sef 3:4

k 2Ku 33:1, 5 2Ku 36:14 Yel 7:11 Yhz 8:10, 11 Yhz 23:39

nealeje busunguluji ne neimanyine kulumbuluisha kuakane ne buakane mu buloba ebu. a 6 Mu matuku ende Yuda neapandishibue, b ne Isalele neasombe ˆ mu bukubi. c Dına dikalabu bamubikila didi nunku: Yehowa udi buakane buetu.” d 7 “Kadi matuku adi alua,” ke mudi Yehowa wamba, “ikalabu kabayi mua kuamba kabidi ne: ‘Bushuwa bu mudi Yehowa ne muoyo, yeye wakapatula bantu ba Isalele mu buloba bua Ejipitu!’ e 8 kadi nebambe ne: ‘Bushuwa bu mudi Yehowa ne muoyo, yeye wakapatula ne wakumbusha ndelanganyi ya nzubu wa Isalele mu buloba bua ku nord ne mu matunga onso amvua muyitangalaje,’ ne neyisombele mu buloba buayi.” f 9 Bua bualu bua baprofete: Muoyo wanyi mmupandike munda muanyi. Mifuba yanyi yonso idi izakala. Ndi bu muntu udi mukuatshike maluvu Ne bu muntu udibu bapite bukole kudi mvinyo, Bua bualu bua Yehowa ne ˆ bua bualu bua meyi ende a tshijila. 10 Bualu buloba mbuwule tente ne bena masandi; g Bua bualu bua mulawu, buloba mbubuele mu madilu h Ne mpata ya mu tshipela ya kudishila nyama mmiume. i Luendu luabu ndubi, ne badi benza mudimu bibi ne bukole buabu. 11 “Baprofete ne bakuidi mbanyanguke1 buonso buabu. j Nansha mu nzubu muanyi muine ndi musanganamu malu mabi abu,” k ke mudi Yehowa wamba. 23:11 1 Anyi “mbalue batontolodi.”

1269 12 “Nunku njila wabu nealue ne ˆ busenu ne mıdima; a Nebabasakile ne nebadishinde. Bualu nembatumine dikenga Mu tshidimu tshia dilumbuluisha,” ke mudi Yehowa wamba. 13 “Ndi mumone tshintu tshia muengu mu baprofete ba mu Samalea. b ˆ Meyi abu a buprofete mmeˆ nzeja kudi Bala, Ne badi bapambula bantu banyi bena Isalele. 14 Ndi mumone malu mabi matambe mu baprofete ba mu Yelushalema. Badi benda masandi c ne benda mu mashimi; d Badi bakankamija1 benji ba malu mabi, Ne kabena bumbuka ku malu mabi abu. Buonso buabu badi kundi bu Sodoma, e Ne bantu bende badi basombelamu badi bu Amola.” f 15 Nunku, mona tshidi Yehowa wa biluilu wamba bua baprofete: “Monayi, ndi mbadisha mutshi wa bululu ˆ Ne ndi mbapesha mayi malunga bua kunua. g Bualu butontolodi mbutangalake mu ditunga dijima bufumine kudi baprofete ba mu Yelushalema.” 16 Mona tshidi Yehowa wa biluilu wamba: ˆ “Kanuteleji meyi a baprofete ˆ badi banuambila meyi a buprofete. h Badi banushima.1

YELEMIYA 23:12-22 NSHAP. 23 a Yel 13:16

b Yhz 16:46

17

c Yel 29:21, 23

d Yel 23:26

e Yes 3:9

18 f Gen 18:20 Dut 32:32 Yes 1:10 Yuda 7

g Yel 8:14 Yel 9:15

19 h Yel 27:9 Yel 29:8

 Mulongo 2 a Mdi 2:14

b Yel 14:14

20

Yhz 13:3 Yhz 22:28

c Yel 4:10 Yel 6:13, 14 Yel 8:11 Yhz 13:10

21 d Mik 3:11

e Yel 25:32

23:14 1 Ku mua.: “bakolesha bianza bia.” 23:16 1 Anyi “Badi banuwuja ne mateke- f mena a patupu.”

Yel 30:23, 24

Yel 14:14 Yel 27:15 Yel 29:8, 9

22

Tshikena kumona tshidibu bamba tshidi tshifumina mu muoyo wabu bobu, a Katshiena tshifumina mukana mua Yehowa b to. Badi bambila bantu badi kabayi bannemeka, babambila njila ne njila ne: ‘Yehowa mmuambe ne: “Nenuikale ne ditalala.”’ c Badi bambila muntu yonso udi ulonda muoyo wende wa tshitshiu ne: ‘Dikenga nansha dimue kadiakukukuata.’ d Bualu nnganyi udi muimane munkatshi mua tshisumbu tshia balunda ba Yehowa ba pa muoyo ˆ Bua kumona ne kumvua dıyi diende? Nnganyi udi mutume ntema ˆ ku dıyi diende bua kuditeleja? Monayi! Tshipepele tshikole tshia Yehowa netshikume diakamue mu tshiji tshikole; Bu mvunde mukole udi unyunguluka, netshitute tshinyungulukila pa mutu wa bantu babi. e Tshiji tshia Yehowa katshiakupingana Too ne pikalaye muenze ngenyi ya mu muoyo wende ne muyikumbaje. Ku ndekelu kua matuku nenujingulule bualu ebu bimpe. Tshivua mutume baprofete, kadi bakaya lubilu. Tshivua mubambile bualu, ˆ kadi bakamba meyi a buprofete. f Kadi bu bobu bimane munkatshi mua tshisumbu tshia balunda banyi ba pa muoyo, Bavua mua kuenza bua bantu ˆ banyi bumvue meyi anyi

YELEMIYA 23:23-38 Ne bavua mua kufikisha bantu banyi ku diumbuka ku njila wabu mubi ne ku bienzedi biabu bibi.” a 23 “Ndi anu Nzambi wa pabuipi apa,” ke mudi Yehowa webeja, “tshiena kabidi Nzambi wa kule anyi?” 24 “Muntu udiku mua kusokoma muaba musokome undi tshiyi mua kumumona anyi?” b ke mudi Yehowa webeja. “Tshiena nguwuja diulu ne buloba anyi?” c ke mudi Yehowa webeja. 25 “Ndi mumvue baprofete ˆ badi bamba meyi a buprofete a ˆ dishima mu dına dianyi, bamba ne: ‘Mvua mulote! Mvua muloˆ te!’d 26 Too ne dıba kayi diatungunuka bualu ebu mu muoyo ˆ wa baprofete bua kuamba meyi a buprofete a dishima? Bobu mbaprofete ba dishima dia mu muoyo wabu. e 27 Badi ne lungenyi lua kufikisha bantu banyi ku diˆ pua dına dianyi muoyo kupitshila ku bilota bidibu bawilangana, anu bu muvua batatuabu bapue ˆ dına dianyi muoyo bua bualu bua ˆ Bala. f 28 Muprofete udi ne tshilota awule tshilota, kadi muntu ˆ udi ne dıyi dianyi udi ne bua kuaˆ mba dıyi dianyi mu bulelela.” “Kakolakola kadi kapetangana ne lutete ku tshinyi?” ke mudi Yehowa webeja. ˆ 29 “Dıyi dianyi kadiena anu bu kapia,” g ke mudi Yehowa webeja, “ne bu nyindu wa bujitu udi utayisha mukuna wa dibue anyi?” h 30 “Nunku nennyoke baproˆ fete badi bibangana meyi anyi,” i ke mudi Yehowa wamba. 31 “Nennyoke baprofete badi benza mudimu ne ludimi luabu bua kuamba ne: ‘Yeye udi wamba!’” j 32 “Nennyoke baprofete ba bilota bia dishima badi babiawi-

1270 NSHAP. 23 a Yel 25:4, 5

b Gen 16:7, 13 Nsu 15:3 Amo 9:2 Eb 4:13

c Mis 139:7

d Dut 18:20 Yel 27:9 Yel 29:21, 23

e Yel 14:14

f Bal 3:7 2Bk 21:1, 3

g Yel 5:14

h Eb 4:12

i Dut 18:20 Yel 14:15 Yhz 13:2, 3

j Yhz 13:7 

Mulongo 2 a Sef 3:4

b Yel 7:8 Mdi 2:14

c Yel 12:7

langana ne bapambuisha bantu banyi bua mashimi abu ne kuditambisha kuabu,” a ke mudi Yehowa wamba. “Kadi tshivua mubatume anyi ˆ mubatumine dıyi to. Nunku kabakupetesha bantu aba diakalenga nansha dikese to,” b ke mudi Yehowa wamba. 33 “Pakuebeja bantu aba anyi muprofete kampanda peshi muakuidi kansanga ne: ‘Bujitu bua1 Yehowa ntshinyi?’ udi ne bua kubandamuna ne: ‘“Nuenu bantu ke bujitu abu! Nennuimanshe,” c ke mudi Yehowa wamba.’ 34 Bua muprofete anyi muakuidi peshi bantu badi bamba ne: ‘Ebu mbujitu bua1 Yehowa!’ nentume ntema yanyi kudi muntu au ne kudi ba mu nzubu muende. 35 Mona tshidi yonso wa kunudi wambila muinende ne wambila muanabu: ‘Ntshinyi tshidi Yehowa muandamune? Ntshinyi tshidi Yehowa muambe?’ 36 Kadi kanutedi kabidi bujitu bua1 Yehowa nansha, ˆ bualu bujitu abu budi2 dıyi dia muntu ne muntu, ne nudi baˆ shintulule meyi a Nzambi udi ne muoyo, Yehowa wa biluilu, Nzambi wetu. 37 “Mona tshiwambila muprofete: ‘Ndiandamuna kayi didi Yehowa mukupeshe? Ntshinyi tshidi Yehowa muambe? 38 Nuenu batungunuke ne kuamba ne: “Mbujitu bua1 Yehowa!” monayi tshidi Yehowa wamba: “Bua bualu bua kuamba kuenu kua ne: ˆ 23:33 1 Anyi “Mukenji udi muneme bujitu wa.” Muaku wa tshiena Ebelu udi ˆ umvuija malu abidi: “dıyi dia kudi Nzambi didi ne bujitu” anyi “tshintu ˆ tshidi tshineme bujitu.” 23:34 1 Anyi ˆ “Eu mmukenji udi muneme bujitu wa.” ˆ 23:36 1 Anyi “mukenji udi muneme buˆ jitu wa.” 2 Anyi “mukenji udi muneme bujitu au udi.” 23:38 1 Anyi “Mukenji ˆ udi muneme bujitu wa.”

1271

ˆ ‘Dıyi edi mbujitu bua1 Yehowa,’ meme mumane kunuambila ne: ‘Kanuena ne bua kuamba ne: “Mbujitu bua2 Yehowa!”’ 39 monayi! Nennubandishe muulu ne nennuimanshe kule nanyi, nuenu ne tshimenga tshimvua munupeshe nuenu ne bankambua benu. 40 Nennutumine bundu bua tshiendelele ne dipuekeshibua milongo dia tshiendelele, bikalabu kabayi mua kupua muoyo to.”’” a Pashishe, Yehowa wakandeja bisaka bibidi bia mfigi biteka kumpala kua ntempelo wa Yehowa, panyima pa ˆ Nebukadenesa1 mukalenge wa Babilona mumane kukuata Yekoniya2 b muana wa Yehoyakima, c mukalenge wa Yuda, muye nende pamue ne bakokeshi ba Yuda, bansenda ne bafudi ba biamu;3 wakumbuka nabu ku Yelushalema kuyaye nabu ku Babilona. d 2 Tshisaka tshimue tshivua ne mfigi mimpe mitambe, bu mfigi ya ntuadijilu, kadi tshisaka tshikuabu tshivua ne mfigi mibi mitambe, mibi menemene ivuabu kabayi mua kudia. 3 Pashishe Yehowa wakangebeja ne: “Yelemiya udi umona tshinyi?” Ke meme kuamba ne: “Mfigi; mfigi mimpe mmimpe mitambe, kadi idi mibi mmibi mitambe, mibi menemene idibu kabayi mua kudia.” e ˆ 4 Pashishe, dıyi dia Yehowa diakalua kundi diamba ne: 5 “Mona tshidi Yehowa Nzambi wa Isalele wamba: ‘Anu bu mfigi mimpe eyi, ke mungangata mu mushindu muimpe bantu ba

24

YELEMIYA 23:39–25:3 NSHAP. 23 a Yel 24:9 Yel 42:18 Mdi 5:20 Dan 9:16

 NSHAP. 24 b Yel 22:24 c 2Bk 24:6 1Ku 3:16

d 2Bk 24:15, 16 Yel 29:1, 2

e Yel 24:8 

Mulongo 2 a Ezl 1:3 Yel 12:15 Yel 25:11 Yel 29:10 Yhz 36:24

b Yel 1:10 Yel 30:18 Yel 32:41

c Dut 30:6 Yel 31:33 Yhz 11:19

d Yel 30:22 Yel 32:38 Zek 8:8

e Yel 29:13 f Yel 29:17 g 2Bk 25:6, 7 Yhz 12:12, 13

h Yel 44:1 Yel 46:13

i Yel 15:4 Yel 34:17

j Yel 26:4, 6 Yel 29:22

k Dut 28:64 Yel 29:18

l Lew 26:33 Yel 9:16

m Dut 28:59

Yuda badibu bakuate baye nabu, bamvua muipate muaba eu mutume mu buloba bua bena Kasaˆ da. 6 Nenteke dısu dianyi kudibu bua diakalenga diabu, ne nengenze bua bapingane mu buloba ebu.a Nembibake ne tshiakubupula to; nembakune, ne tshiakubajula to. b 7 Nembapeshe muoyo wakummanya ne: meme ndi Yehowa. c Nebalue bantu banyi, ne meme nendue Nzambi wabu, d bualu nebapingane kundi ne muoyo wabu mujima.e 8 “‘Kadi bua bualu bua mfigi mibi idi mibi menemene idibu kabayi mua kudia, f mona tshidi Yehowa wamba: “Ke mungangata Sedekiya g mukalenge wa Yuda, bakokeshi bende, bashadile ba mu Yelushalema badi bashale mu buloba ebu ne aba badi basombele mu buloba bua Ejipitu. h 9 Nembavuije tshintu tshiˆ di tshikuatshisha buowa ne tshia dikenga kudi makalenge onso a pa buloba, i tshipendu, lusumuinu, tshintu tshia kuseka ne mulawu j mu miaba yonso indi mbatangalaja. k 10 Nembatumine muele wa mvita, l tshiyole tshia nzala ne tshipupu,1 m too ne padibu bajimina mu buloba bumvua mubapeshe bobu ne bankambua babu.”’” ˆ Dıyi diakalua kudi Yelemiya bua bualu bua bantu bonso ba mu Yuda mu tshidimu tshinayi tshia Yehoyakima n muana wa Yoshiya, mukalenge wa Yuda, tshidimu atshi tshivua tshidimu tshia kumpala tshia Neˆ bukadenesa1 mukalenge wa Babilona. 2 Mona tshiakamba muprofete Yelemiya bua bualu bua1 bantu bonso ba mu Yuda ne bonso badi basombele mu Yelushalema: 3 “Kumbukila mu tshidimu tshia 13 tshia Yoshiya o muana

25

Yel 15:2 ˆ Yhz 7:15 23:38 1 Anyi “mmukenji udi muneme ˆ bujitu wa.” 2 Anyi “Mukenji udi mune-  me bujitu wa.” 24:1; 25:1 1 Ku mua.: NSHAP. 25 ˆ “Nebukadelesa,” mfundilu mukuabu wa n 2Bk 24:1 ˆ Yel 36:1 dına edi. 24:1 2 Bavua bamubikila kaYel 46:2 bidi ne: Yehoyakina ne Koniya. 3 Anyi Dan 1:1 pamuapa: “bibaki ba bibumba bia kudi24:10 1 Anyi “disama.” 25:2 1 Anyi “wambila.” kuba nabi.” o Yel 1:2

YELEMIYA 25:4-18 wa Amona, mukalenge wa Yuda, too ne lelu eu, bidimu ebi 23, ˆ dıyi dia Yehowa ndilue kundi, ne ngakatungunuka ne kunuambila njila ne njila,1 kadi kanuakateleja to. a 4 Yehowa wakanutumina bena mudimu bende bonso baprofete, ubatuma njila ne njila,1 kadi kanuakateleja anyi kuinyika ditshi dienu bua kumvua. b 5 Bavua bamba ne: ‘Umbukayiku, yonso wa kunudi, ku njila yende mibi ne ku bienzedi biende bibi; c nunku nenutungunuke ne kusomba bua tshikondo tshile tshialua mu buloba buvua Yehowa munupeshe nuenu ne bankambua benu kale. 6 Kanulondi nzambi mikuabu, kanuyenzedi mudimu ne kanuyinaminyi, numfiikisha munda ne mudimu wa bianza bienu; tshianana nennutumine dikenga.’ 7 “‘Kadi kanuvua banteleje,’ ke mudi Yehowa wamba. ‘Kadi nuakamfiikisha munda ne mudimu wa bianza bienu, bua dikenga dienu nuenu.’ d 8 “Nunku, mona tshidi Yehowa wa biluilu wamba: ‘“Bu munuˆ vua kanuyi batumikile meyi ˆ anyi, 9 Ndi mbikidisha meku onso a ku nord,” e ke mudi Yehowa wamba, “mbikidisha Nebuˆ kadenesa1 mukalenge wa Babilona, muena mudimu wanyi, f ne nendue nabu bua kuluisha buloba ebu, g bua kuluisha badi basombelamu, bua kuluisha bisamba bionso bidi binyunguluke ebi.h Nembafile ku kabutu, nembavuije tshintu tshidi tshikuatshiˆ sha buowa, tshintu tshia kuelela muonzo, ne bikulu bia kashidi. 10 Nengimanyike tshiona tshia disanka dikole ne tshiona tshia

1272

Yel 1:10

masanka bidi bifumina kudibu, a ˆ ˆ dıyi dia musedianganyi ne dıyi dia mukaji udibu basela, b mutoyi wa dibue dia mpelu dia ku tshianza ne bukenke bua muendu. 11 Buloba ebu buonso nebuvuijibue bikulu ne nebulue tshintu ˆ tshidi tshikuatshisha buowa, ne bisamba ebi nebienzele mukalenge wa Babilona mudimu bidimu 70.”’ c 12 “‘Kadi padi bidimu 70 bikumbana, d nendumbuluishe1 mukalenge wa Babilona ne tshisamba atshi bua tshilema tshiabu,’ e ke mudi Yehowa wamba, ‘ne nemvuije buloba bua bena Kasada buloba bua tshipela budi munda mutupu bua kashidi. f 13 Nentuˆ mine buloba abu meyi anyi onso andi muakule bua bualu buabu, onso adi mafunda mu mukanda eu adi Yelemiya muambe a bualu buafikila bisamba bionso. 14 Bualu bisamba bia bungi ne bakalenge banene g nebabavuije bapika, h ne nembafute bilondeshile bienzedi biabu ne mudimu wa bianza biabu.’” i 15 Bualu mona tshidi Yehowa Nzambi wa Isalele mungambile: “Angate dikopo dia mvinyo wa tshiji tshikole mu tshianza tshianyi, ne udinuishe bisamba bionso bindi nkutuma kudibi. 16 Nebinue, nebitetuke ne nebienze malu bu bantu bapale bua bualu bua muele wa mvita undi ntuma munkatshi muabi.” j 17 Nunku, ngakangata dikopo mu tshianza tshia Yehowa, kunuisha bisamba bionso bivua Yehowa muntume kudibi: k 18 kutuadija ne Yelushalema ne bimenga bia Yuda, l bakalenge ne bakokeshi bende, bua kubabutula, bua kubavuija tshintu tshidi ˆ tshikuatshisha buowa, tshintu tshia kuelela muonzo ne mula-

Yes 51:17

25:12 1 Anyi “nennyoke.”

NSHAP. 25 a Yel 7:13 Yel 13:10

b Yel 29:19 c 2Bk 17:13 Yes 55:7 Yel 18:11 Yel 35:15 Yhz 18:30 Yhz 33:11

d Dut 32:21 Neh 9:26

e Lew 26:25 Yes 5:26 Yel 1:15

f Yel 27:6 Yel 43:10

g Dut 28:49, 50 Yel 5:15 Yhz 7:24

h Yhz 26:7 Yhz 29:19 Hab 1:6

 Mulongo 2 a Yes 24:7 Yhz 26:13

b Yel 7:34 c 2Ku 36:20, 21 Dan 9:2 Zek 1:12 Zek 7:5

d Dut 30:3 Ezl 1:1, 2 Yel 29:10

e Yes 47:1 Yel 51:1 Dan 5:26, 30

f Yes 13:1, 19 Yes 14:4, 23

g Yel 50:9 Yel 51:27

h Yes 14:2 Hab 2:8

i Mis 137:8 Yel 50:29 Yel 51:6, 24 Bua 18:6

j Yel 51:7

25:3 1 Ku mua.: “kujuka patshiatshia, ngakula.” 25:4 1 Ku mua.: “ujuka patshiatshia, ubatuma.” 25:9 1 Ku mua.: k ˆ “Nebukadelesa,” mfundilu mukuabu wa ˆ dına edi. l

Mdi 4:21 Yhz 23:32-34 Nah 3:7, 11

1273 wu, a anu mudibi lelu eu; 19 paˆ shishe Palo mukalenge wa Ejipitu ne bena mudimu bende, bakokeshi bende ne bantu bende bonso, b 20 ne bukua bantu buabu buonso busambakane; bakalenge bonso ba buloba bua Usa; bakalenge bonso ba buloba bua bena Peleshete, c Ashekelona, d Gaza, Ekelona ne bantu badi bashale ba Ashedodo; 21 Edome, e Moaba, f ne bena Amona; g 22 bakalenge bonso ba Tulo, bakalenge bonso ba Sidona, h ne bakalenge ba tshidiila1 tshidi mu mbuu; 23 Dedana, i Tema, Buza, ne bantu bonso badi ne nsuki miela biketu mu nseke ya mitu; j 24 bakalenge bonso ba bena Arabe k ne bakalenge bonso ba bukua bantu busambakane badi basombele mu tshipela; 25 bakalenge bonso ba Zimeli, bakalenge bonso ba Elama, l ne bakalenge bonso ba bena Madayi; m 26 ne bakalenge bonso ba ku nord ba pabuipi ne ba kule, umue ku umue, ne makalenge makuabu onso a pa buloba adi pa mutu pa buloba; ne mukalenge wa Sheshaka1 n neanue panyima pabu. 27 “Udi ne bua kubambila ne: ‘Monayi tshidi Yehowa wa biluilu, Nzambi wa Isalele, wamba: “Nuayi, nukuatshike, nuluke ne nudishinde kanuyi mua kujuka o bua bualu bua muele wa mvita undi ntuma munkatshi muenu.”’ 28 Kadi bobu babenge bua kuangata dikopo mu tshianza tshiebe bua kunua, ubambile ne: ‘Monayi tshidi Yehowa wa biluilu wamba: “Nudi ne bua kudinua! 29 Bualu, monayi! Bingikala nganji kutumina tshimenga ˆ tshidi ne dına dianyi p dikenga,

YELEMIYA 25:19-33 NSHAP. 25 a Yel 24:9 b Yel 46:2 c Yel 47:1 d Yel 47:5 e Yel 49:17 Mdi 4:21

f Yel 48:1 g Yel 49:1 h Yel 27:2, 3 Yel 47:4

i Yel 49:8 j Yel 9:25, 26 Yel 49:32

k Yel 49:31, 32 l Yel 49:34 m Yel 51:11 n Yel 51:41 o Yes 63:6 Hab 2:16

p 1Bk 9:7 Yel 7:12, 14 Dan 9:18 Hos 12:2 Mik 6:2

 Mulongo 2 a Yel 49:12 Ob 16

b Yoe 3:2 c Yes 34:2, 3

25:22 1 Anyi “tshisanga.” 25:26 1 Bidi bimueneka ne: mmfundilu musokome ˆ wa dına dia Babele (Babilona). d

Yel 25:17

Sef 3:8

nuenu nenupange kunyokibua anyi?”’ a “‘Kanuakupanga kunyokibua to, bualu ndi mbikidila bantu bonso badi basombe pa buloba muele wa mvita,’ ke mudi Yehowa wa biluilu wamba. 30 “Udi ne bua kubambila ˆ meyi onso a buprofete ne kubambila ne: ‘Yehowa neakunguile muulu, ˆ Ne neenze bua dıyi diende diumvuike kumbukila muaba wende wa kusombela wa tshijila. Neakunguile tshisombelu ˆ tshiende ne dıyi dikole. Wela mbila bu bantu badi badiata tumuma tua mvinyo mu tshikaminu, Yeye neimbe musambu wa ditshimuna bua bualu bua bonso badi basombele pa buloba.’ 31 ‘Mutoyi newufike too ne ku ntengu ya buloba, Bualu Yehowa udi tshilumbu ne bisamba. Yeye nkayende nealumbuluishe bukua bantu buonso.1 b Ne neafile bantu babi ku muele wa mvita,’ ke mudi Yehowa wamba. 32 Mona tshidi Yehowa wa biluilu wamba: ‘Mona! Dikenga didi ditangalaka ku tshisamba ne ku tshisamba, c Ne nebalekelele tshipepele tshikole tshifumina ku bitupa bia kule menemene bia buloba. d 33 “‘Bantu badi Yehowa ushipa dituku adi nebikale kumbukila ku ditengu dimue dia buloba too ne ku ditengu dikuabu dia buloba. Kabakubadila, anyi kubasangisha anyi kubajiika to. 25:31 1 Ku mua.: “musunyi wonso.”

YELEMIYA 25:34–26:10 Nebalue bu tumvi pa mutu pa buloba.’ 34 Elayi kabobo ka muadi, nuenu balami ba mikoko, ne elayi mbila! Bungulukayi, nuenu bantu banene ba mu tshisumbu tshia mikoko, Bualu tshikondo tshia kunushipa ne kunutangalaja tshiafiki, Ne nenukuluke bu dilongo dia mushinga mukole! 35 Balami ba mikoko kabena ne muaba wa bobu kunyemena, Ne kakuena tshinyemenu bua bantu banene ba mu tshisumbu tshia mikoko. 36 Telejayi! Lubila lua balami ba mikoko Ne kabobo ka muadi ka bantu banene ba mu tshisumbu tshia mikoko, Bualu Yehowa udi unyangakaja muaba wabu wa kudishila nyama. 37 Miaba ya kusombela ya ditalala mmilue kayiyi ne muoyo Bua bualu bua tshiji tshikole tshia Yehowa. 38 Yeye mmulekele buina buende anu bu muana wa ntambue,1 a Bualu buloba buabu mbulue tshintu tshidi tshikuatshiˆ sha buowa Bua bualu bua muele wa mvita wa tshikisu Ne bua bualu bua tshiji tshiende tshikole.” Ku ntuadijilu kua bukokeshi bua Yehoyakima b muana wa Yoshiya, mukalenge wa ˆ Yuda, dıyi edi diakafumina kudi Yehowa ne: 2 “Mona tshidi Yehowa wamba: ‘Imana mu luba-

1274 NSHAP. 25 a Hos 5:14  NSHAP. 26 b 2Bk 23:34 2Ku 36:4 Yel 25:1 Yel 35:1 Yel 36:1

 Mulongo 2 a Yes 55:7 Yel 18:7, 8 Yel 36:3 Yhz 18:27

b 2Bk 17:13, 14 Yel 7:12-14 Yel 25:3

c Mis 78:60

d Yel 24:9

26

25:38 1 Anyi “muana wa ntambue wa musalala.” e

Yel 26:2

nza lua nzubu wa Yehowa ne wakule bua bualu bua1 bantu bonso ba mu bimenga bia Yuda badi baluamu bua kutendelela2 mu nzubu wa Yehowa. Ubambile malu onso andi mukuambile bua ˆ kuamba; kumbushi dıyi nansha dimue to. 3 Imue misangu nebateleje ne muntu yonso neumbuke mu njila wende mubi, ne meme nenshintulule lungenyi luanyi bua bualu bua1 dikenga dindi njinga kubatumina bua bienzedi biabu bibi. a 4 Bambila ne: “Monayi tshidi Yehowa wamba: ‘Nuenu kanuyi banteleje, balonde mukenji1 wanyi undi muteke kumpala kuenu, 5 baˆ teleje meyi a bena mudimu banyi baprofete, bandi nnutumina njila ne njila,1 banudi kanuyi bateleje, b 6 nunku nemvuije nzubu eu bu Shilo, c ne nemvuije tshimenga etshi tshintu tshia mulawu kudi bisamba bionso bia pa buloba.’”’” d 7 Bakuidi ne baprofete ne bantu bonso bakumvua Yelemiˆ ya wamba meyi aa mu nzubu wa Yehowa. e 8 Nanku pakajikija Yelemiya kuamba bionso bivua Yehowa mumuambile bua kuambila bantu bonso, nunku bakuidi ne baprofete ne bantu bonso bakamukuata, kuambabu ne: “Wewe neufue bulelela. ˆ 9 Bua tshinyi udi muambe meyi ˆ a buprofete mu dına dia Yehowa, wamba ne: ‘Nzubu eu nealue bu Shilo, ne tshimenga etshi netshibutudibue ne nebatshishiye katshiyi ne muntu musombelamu?” Nanku, bantu bonso bakunguila Yelemiya mu nzubu wa Yehowa. 10 Pakumvua bakokeshi ba ˆ Yuda meyi aa, bakabanda ku 26:2 1 Anyi “wambile.” 2 Anyi “kuinama.” 26:3 1 Anyi “nenyingalale bua.” 26:4 1 Anyi “dilongesha.” 26:5 1 Ku mua.: “njuka patshiatshia, mbatuma.”

1275 nzubu wa Yehowa bafumina ku nzubu1 wa mukalenge, kusombabu ku tshibuelelu tshia tshiibi tshipiatshipia tshia Yehowa. a 11 Bakuidi ne baprofete bakambila bakokeshi ne bantu bonso ne: “Muntu eu mmukumbanyine tshibawu tshia lufu, b ˆ bualu mmuambe meyi a buprofete mabi bua tshimenga etshi anu munudi badiumvuile ne matshi enu nkayenu.” c 12 Pashishe Yelemiya wakambila bakokeshi bonso ne bantu bonso ne: “Yehowa ke uvua muˆ ntume bua kuamba meyi onso a buprofete anudi bumvue a bualu buafikila nzubu eu ne tshimenga etshi. d 13 Nunku mpindieu, longololayi njila yenu ne bienzeˆ di bienu, ne tumikilayi dıyi dia Yehowa Nzambi wenu, ne Yehowa neashintulule lungenyi luende bua bualu bua1 dikenga didiye muambe bua kunutumina. e 14 Kadi meme ndi mu tshianza tshienu. Ngenzelayi tshinudi bamone tshimpe ne tshiakane ˆ ku mesu enu. 15 Tshidibi numanye bimpe ne: nuenu banshipe, nenuele mashi adi kaayi ne bualu pambidi penu, pa tshimenga etshi ne pa bantu badi basombelamu, bualu mu bulelela Yehowa mmuntume kunudi bua ˆ kuamba meyi onso aa mu matshi enu.” 16 Pashishe bakokeshi ne bantu bonso bakambila bakuidi ne baprofete ne: “Muntu eu ki mmukumbanyine tshibawu tshia lufu to, bualu uvua mutuaˆ mbile malu mu dına dia Yehowa Nzambi wetu.” 17 Kabidi, bamue bakulu ba mu buloba bakajuka, kutuadijabu kuambila tshisumbu tshijima tshia bantu ne: 18 “Mika f wa ku

YELEMIYA 26:11-23

NSHAP. 26 a Yel 36:10

b Yel 18:19, 20

c Yel 38:4

d Yel 1:17

e Yel 7:3 Yel 36:3 Yhz 18:32 Yna 3:9

f Mik 1:1 

Mulongo 2 a 2Ku 29:1

b Mis 79:1 Yel 9:11

c Mik 3:12

d 2Ku 32:26

e Yos 15:20, 60 Yos 18:11, 14 1Sm 7:2

f 2Bk 23:34 2Ku 36:5

g 2Ku 16:10

26:10 1 Anyi “dibalasa.” 26:13 1 Anyi “neanyingalale bua.” h

Yel 36:11, 12

ˆ Molesheta uvua wamba meyi a buprofete mu matuku a Hezikiya a mukalenge wa Yuda, ne yeye wakambila bantu bonso ba mu Yuda ne: ‘Monayi tshidi Yehowa wa biluilu wamba: “Nebabundulule Siona bu budimi, Yelushalema nealue mishiki ya bikulu, b Ne mukuna wa Nzubu1 newulue bu miaba mitumbuke ya muitu.”’2 c 19 “Hezikiya mukalenge wa Yuda ne Yuda mujima bavuaku bamushipe anyi? Kavuaku mutshine Yehowa ne mulombe luse lua Yehowa,1 nunku Yehowa kushintululaye lungenyi luende bua bualu bua2 dikenga dikavuaye muambe bua kubatumina anyi? d Nunku tukadi pa kudikebela dikenga dinene tuetu nkayetu.3 20 “Kuvua kabidi muntu muˆ kuabu uvua wamba meyi a buˆ profete mu dına dia Yehowa, Uliya muana wa Shemaya wa ˆ ku Kıyata-yalima e uvua muambe ˆ meyi a buprofete avua mua kufikila tshimenga etshi ne buloˆ ba ebu ne meyi bu a Yelemiya. 21 Mukalenge Yehoyakima f ne bilobo biende bionso ne bakokeˆ shi bonso bakumvua meyi ende, ne mukalenge wakakeba bua kumushipa. g Pakumvua Uliya bualu ebu, diakamue wakumvua ˆ buowa, kunyemenaye mu Ejipitu. 22 Pashishe mukalenge Yehoyakima wakatuma Elenatana h ˆ muana wa Akabo ne bantu bakuabu pamue nende mu Ejipitu. 23 Bakafuma ne Uliya mu Ejipitu, kuyabu nende kudi mukalenge Yehoyakima, wakalua 26:18 1 Anyi “mukuna wa ntempelo.” 2 Anyi “bu mukuna udi ne mitshi.” 26:19 1 Anyi “mutete bua kutekesha mpala wa Yehowa.” 2 Anyi “kunyingalalaye bua.” 3 Anyi “bua anyima yetu.”

YELEMIYA 26:24–27:14 kumushipa ne muele wa mvita a ne kuimansha tshitalu tshiende mu nkita ya bantu tshianana.” 24 Kadi Ahikama b muana wa Shafana c wakatua ku tshia Yelemiya, nunku kabakamufila mu bianza bia bantu bua kumushipa d to. Ku ntuadijilu kua bukokeshi bua Yehoyakima muana wa Yoshiya, mukalenge wa ˆ Yuda, dıyi edi diakalua kudi Yelemiya difumina kudi Yehowa, diamba ne: 2 “Mona tshidi Yehowa mungambile: ‘Dienzela nshinga ne mitshi ya tshikokedi, ubiteke pa nshingu pebe. 3 Pashishe ubitumine mukalenge wa Edome, e mukalenge wa Moaba, f mukalenge wa bena Amona, g mukalenge wa Tulo, h ne mukalenge wa Sidona i ku tshianza tshia batuadi ba mukenji badi balue ku Yelushalema kudi Sedekiya mukalenge wa Yuda. 4 Ubaˆ mbile dıyi dituma edi bua bamfumu babu: “‘“Monayi tshidi Yehowa wa biluilu, Nzambi wa Isalele, wamba; nudi ne bua kuambila bamfumu benu nunku: 5 ‘Meme ke uvua muenze buloba, bukua bantu, ne nyama bidi pa buloba ku bukole buanyi bunene ne diboko dianyi diolola; ndi mubupeshe muntu yonso undi musue.1 j 6 Mpindieu, ndi mufile maloba aa onso mu tshianza tshia muena mudimu wanyi Neˆ bukadenesa k mukalenge wa Babilona; ndi mumupeshe too ne nyama ya tshisuku ya mu mpata bua imuenzele mudimu. 7 Bisamba bionso nebimuenzele yeye, muanende wa balume ne muikuluende mudimu too ne pafika tshikondo tshia buloba buende yeye, l pamuvuija bisamba bia bungi ne bakalenge banene mupika wabu.’ m

27

1276 NSHAP. 26 a Yel 2:30 b 2Bk 22:12, 13 Yel 39:13, 14 Yel 40:5

c 2Bk 22:10 d 1Bk 18:4 

NSHAP. 27 e Yhz 25:12, 13 Ob 1

f Yel 48:1 Yhz 25:8, 9

g Yel 49:1, 2 Yhz 25:2

h Yes 23:1 Yel 47:4 Yhz 26:3

i Yes 23:4 Yhz 28:21 Yoe 3:4

j Dan 4:17 k Yel 25:9 Yel 28:14 Yel 43:10 Dan 2:37, 38

l Mis 137:8 Yel 50:14, 27 Dan 5:26, 30

m Yel 25:12, 14 Yel 51:11

 Mulongo 2 a Yhz 26:7, 8 b 2Bk 24:17 1Ku 3:15 Yel 37:1

c Yel 38:2, 20 d 2Bk 25:7 e 2Bk 25:3

27:5 1 Ku mua.: “muntu udi mukumbane f ˆ ku mesu kuanyi.”

Yel 21:9 Yhz 14:21

8 “‘“‘Tshisamba anyi bukalenge kampanda buobu bubenge ˆ bua kuenzela Nebukadenesa mukalenge wa Babilona mudimu ne bubenge kuela nshingu wabu muinshi mua tshikokedi tshia mukalenge wa Babilona, nempeshe tshisamba atshi dinyoka ne muele wa mvita, a ne tshiyole tshia nzala, ne tshipupu kabidi,’1 ke mudi Yehowa wamba, ‘too ne pandi mbamana bonso ku tshianza tshiende.’ 9 “‘“‘Nunku kanuteleji baprofete benu, bena mbuku benu, bena ndota benu, bena majimbu benu, ne bena mupongo benu badi banuambila ne: “Kanuakuenzela mukalenge wa Babilona mudimu to.” 10 Bualu badi baˆ nuambila meyi a buprofete a dishima, bua kuyabu nenu kule ne buloba buenu, ne nennutangalaje ne nuenu nenujimine. 11 “‘“‘Kadi tshisamba tshidi tshibueja nshingu watshi muinshi mua tshikokedi tshia mukalenge wa Babilona ne tshimuenzela mudimu, nenganyishe bua tshishale1 mu buloba buatshi,’ ke mudi Yehowa wamba, ‘bua kubudima ne kusombelamu.’”’” 12 Mvua muambile kabidi Sedekiya b mukalenge wa Yuda bia muomumue, ngamba ne: “Buejayi nshingu yenu muinshi mua tshikokedi tshia mukalenge wa Babilona ne muenzelayi yeye ne bantu bende mudimu, ne nuenu nenushale ne muoyo. c 13 Bua tshinyi wewe ne bantu bebe nudi ne bua kufua ku muele wa mvita, d ku tshiyole tshia nzala, e ne ku tshipupu f bu mudi Yehowa muambe bua tshisamba tshikala katshiyi tshienzele mukalenge wa Babilona mudimu? 14 Kaˆ nuteleji meyi a baprofete badi banuambila ne: ‘Kanuakuenze27:8 1 Anyi “disama.” 27:11 1 Ku mua.: “tshikishe.”

1277 la mukalenge wa Babilona mudimu to,’ a bualu bobu badi baˆ nuambila meyi a buprofete a dishima. b 15 “‘Bualu meme tshiena mubatume,’ ke mudi Yehowa wamba, ‘kadi badi bamba malu a ˆ buprofete a dishima mu dına dianyi, bua nunku meme nennutangalaje ne nenujimine, nuenu ne baprofete badi banuambila malu a buprofete.’” c 16 Mvua muambile bakuidi ne bantu aba bonso ne: “Monayi tshidi Yehowa wamba: ‘Kanuteˆ leji meyi a baprofete benu badi banuambila malu a buprofete ne: “Monayi! Nebapingaje bintu bia mudimu bia mu nzubu wa Yehowa bifumina ku Babilona mu tshitupa tshikese emu!” d bualu ˆ badi banuambila meyi a buprofete a dishima. e 17 Kanubateleji to. Enzelayi mukalenge wa Babilona mudimu ne nenushale ne muoyo. f Bua tshinyi tshimenga etshi tshidi ne bua kulua bikulu? 18 Kadi bobu bikale baproˆ fete ne bikale ne dıyi dia Yehowa, balombe Yehowa wa biluilu bua kabayi ne bintu bia mudimu bidi bishale mu nzubu wa Yehowa, mu nzubu1 wa mukalenge wa Yuda, ne mu Yelushalema mu Babilona to.’ 19 “Mona tshidi Yehowa wa biluilu wamba bua makunji, g Mbuu,1 h matempu i ne bintu bia mudimu bidi bishale bidibu bashiye mu tshimenga etshi, ˆ 20 bivua Nebukadenesa mukalenge wa Babilona muye nabi pavuaye mukuate Yekoniya muana wa Yehoyakima, mukalenge wa Yuda, mumbuke nende ku Yelushalema muye nende ku Babilona, pamue ne bantu banene bonso ba mu Yuda ne

YELEMIYA 27:15–28:6 NSHAP. 27 a Yel 28:1, 2 Yel 28:11 Yel 37:19

b Yel 14:14 Yel 23:21 Yel 28:15 Yel 29:8, 9 Yhz 13:6

c Yel 20:6 Yel 29:21 Yhz 13:3

d 2Bk 24:11, 13 2Ku 36:7 Yel 28:1-3 Dan 1:1, 2

e Yel 14:13 f Yel 27:11 Yel 38:17

g 1Bk 7:15 2Bk 25:17 2Ku 4:11, 12 Yel 52:21

h 1Bk 7:23 i 1Bk 7:27 2Bk 25:16 2Ku 4:11, 14

 Mulongo 2 a 2Bk 24:14, 15 2Ku 36:10 Yel 24:1 Dan 1:2, 3

b 2Bk 25:13, 14 2Ku 36:18 Yel 52:17, 18 Dan 5:3

c Ezl 1:7 Ezl 5:14

 NSHAP. 28 d 2Bk 24:17 2Ku 36:10

e Yos 11:19 2Sm 21:2

f Yel 27:4, 8 g 2Bk 24:11, 13 Yel 27:16 Dan 1:2

h 2Bk 24:8 2Bk 25:27 Yel 37:1

i 2Bk 23:36

27:18, 21 1 Anyi “dibalasa.” 27:19 1 Mmumue ne: Mbuu wa tshiamu tshia j mitaku wa ku ntempelo.

ba mu Yelushalema; a 21 eyowa, mona tshidi Yehowa wa biluilu, Nzambi wa Isalele, wamba bua bintu bia mudimu bidi bishale ku nzubu wa Yehowa, mu nzubu1 wa mukalenge wa Yuda, ne mu Yelushalema: 22 ‘“Nebaye nabi mu Babilona, b muine amu nebishalamu too ne dituku dindi ntuma ntema yanyi kudibi,” ke mudi Yehowa wamba. “Pashishe nembialuje ne nembipingaje muaba eu.”’” c Mu tshidimu tshimue tshimue atshi, ku ntuadijilu kua bukokeshi bua Sedekiya d mukalenge wa Yuda, mu tshidimu tshinayi, mu ngondo muitanu, muprofete Hananiya muana ˆ wa Azu wa ku Gibeona e wakangambila mu nzubu wa Yehowa kumpala kua bakuidi ne kua bantu bonso ne: 2 “Mona tshidi Yehowa wa biluilu, Nzambi wa Isalele, wamba: ‘Nentshibule tshikokedi tshia mukalenge wa Babilona. f 3 Mu bidimu bibidi,1 ndi mpingaja muaba eu bintu bionso bia mudimu bia mu nzubu wa Yehowa bivua Nebukaˆ denesa mukalenge wa Babilona muangate muaba eu, muye nabi mu Babilona.’” g 4 “‘Nempingaje Yekoniya h muana wa Yehoyakima, i mukalenge wa Yuda, ne bantu bonso ba mu Yuda bavuabu bakuate baye nabu mu Babilona muaba eu,’ j ke mudi Yehowa wamba, ‘bualu nentshibule tshikokedi tshia mukalenge wa Babilona.’” 5 Pashishe muprofete Yelemiya wakakula ne muprofete Hananiya kumpala kua bakuidi ne kua bantu bonso bavua bimane mu nzubu wa Yehowa. 6 Muprofete Yelemiya wakamba ne: “Amen!1 Yehowa enze bualu ebu!

28

2Bk 24:6 2Bk 24:12, 14 Yel 24:1

28:3 1 Ku mua.: “bidimu bia matuku.” 28:6 1 Anyi “Bikale nanku!”

YELEMIYA 28:7–29:3

ˆ Yehowa akumbaje meyi ebe a buprofete auvua muambe padiye upingaja muaba eu bintu bia mudimu bia mu nzubu wa Yehowa ne bantu bonso bavuabu bakuate baye nabu mu Babilona! 7 Kadi teleja koku mukenji eu undi ngamba mu matshi ebe ne mu matshi a bantu bonso aba. 8 Kale baprofete bavuaku kumpala kuanyi ne kumpala kuebe ˆ bavua bamba meyi a buprofete a bualu bua matunga a bungi ne makalenge manene, bua mvita, makenga, ne bipupu.1 9 Muˆ profete yeye muambe dıyi dia ˆ buprofete bua ditalala ne dıyi dia muprofete au diodi dikumbaˆ ne, dıba adi nebimanyike ne: Yehowa uvua bushuwa mutume muprofete au.” 10 Ke muprofete Hananiya kumbusha mutshi wa tshikokedi pa nshingu wa muprofete Yelemiya, kuwutshibulaye. a 11 Pashishe Hananiya wakamba kumpala kua bantu bonso ne: “Monayi tshidi Yehowa wamba: ‘Anu mushindu eu ke ungatshibula tshikokedi tshia Nebukadeˆ nesa mukalenge wa Babilona ne nentshiumbushe pa nshingu ya bisamba bionso mu bidimu bibidi.’” b Nunku, muprofete Yelemiya wakaya ne njila wende. 12 Panyima pa muprofete Hananiya mumane kutshibula mutshi wa tshikokedi ne muwumbushe pa nshingu wa muprofete Yelemiya, mukenji wa Yehowa eu wakalua kudi Yelemiya ne: 13 “Ndaku wambile Hananiya ne: ‘Mona tshidi Yehowa wamba: “Udi mutshibule mikamba ya tshikokedi ya mutshi, c kadi wewe newenze milonda ya tshikokedi ya tshiamu pa muaba wayi.” 14 Bualu mona tshidi Yehowa wa biluilu, Nzambi wa Isalele, wamba: “Nenteke mulo28:8 1 Anyi “masama.”

1278 NSHAP. 28 a Yel 27:2

b Yel 28:4

c Yel 27:2 

Mulongo 2 a Dut 28:48 Yel 5:19

b Yel 27:6 Dan 2:37, 38

c Yel 28:1

d Yel 14:14 Yel 23:21 Yel 27:15 Yhz 13:3

e Dut 13:5 Dut 18:20 Yel 29:32

 NSHAP. 29 f 2Bk 24:8 Yel 22:24

g Yel 22:26

h 2Bk 24:15, 16 Yel 24:1

i 2Bk 22:8 Yel 26:24 Yel 39:13, 14 Yhz 8:11

j 2Bk 24:18

nda wa tshikokedi wa tshiamu pa nshingu ya bisamba ebi bionso, bua kuenzela Nebukadeneˆ sa mukalenge wa Babilona mudimu, ne bidi ne bua kumuenzela mudimu. a Nemmupeshe too ne nyama ya tshisuku ya mu mpata.”’” b 15 Pashishe muprofete Yelemiya wakambila muprofete Hananiya c ne: “Teleja koku, wewe Hananiya! Yehowa ki mmukutume to, kadi wewe udi musake bantu aba ku dieyemena dishima. d 16 Nunku mona tshidi Yehowa wamba: ‘Tangila! Ndi nkumbusha pa buloba. Tshidimu etshi wewe neufue, bualu udi mujudile Yehowa buntomboji.’” e 17 Nunku muprofete Hananiya wakafua tshidimu atshi, mu ngondo wa muanda mutekete. ˆ Aa mmeyi a mu mukanda mufumine ku Yelushalema uvua muprofete Yelemiya mutumine bakulu bavua bashale munkatshi mua bantu bavuabu bakuate baye nabu ku babende, munkatshi mua bakuidi, mua baprofete, ne mua bantu bonso baˆ vua Nebukadenesa mukuate ku Yelushalema muye nabu ku Babilona, 2 panyima pa mukalenge Yekoniya, f mukalenge mukaji g mamuende wa mukalenge,1 bena mudimu ba mu lubanza lua mukalenge, bakokeshi ba mu Yuda ne mu Yelushalema, ne bena midimu ya bianza ne bansenda ba biamu2 bamane kupatuka mu Yelushalema. h 3 Yeye wakatuma mukanda au ku tshianza tshia Elasa muana wa Shafana i ne Gemaleya muana wa Hilekiya uvua mukalenge Sedekiya j wa mu Yuda mutume ku Babiloˆ na kudi Nebukadenesa mukalenge wa Babilona. Mukanda uvua wamba ne:

29

29:2 1 Anyi “inabanza.” 2 Anyi pamuapa: “bibaki ba lumbu.”

1279 4 “Monayi tshidi Yehowa wa biluilu, Nzambi wa Isalele, wamba bua bantu bonso bavuabu baye nabu ku babende, bamvua mumuangeshe mu Yelushalema mutume mu Babilona: 5 ‘Ibakayi nzubu, nusombelamu. Kunayi bintu mu madimi, nudie mamuma abi. 6 Selayi bakaji, nulele bana ba balume ne ba bakaji; selelayi bana benu ba balume bakaji ne seleshayi bana benu ba bakaji, bua bobu pabu balele bana ba balume ne ba bakaji. Nuvulangane muaba au, kanukepedi to. 7 Nukebe ditalala dia tshimenga tshindi munutumamu bakuatshibue, nusambile Yehowa bua bualu buatshi, bualu tshiotshi mu ditalala, nenuikale penu mu ditalala. a 8 Bualu monayi tshidi Yehowa wa biluilu, Nzambi wa Isalele, wamba: “Kanuitabi bua baprofete benu ne bena ndota benu badi munkatshi muenu banudinge b to, ne kanuteleji bilota bidibu balota to. 9 Bualu ‘badi banuambila malu a buprofete a diˆ shima mu dına dianyi. Meme tshiena mubatume to,’ c ke mudi Yehowa wamba.”’” 10 “Bualu monayi tshidi Yehowa wamba: ‘Padi bidimu 70 mu Babilona bikumbana, nentume ntema yanyi kunudi, d ne nenkumbaje mulayi wanyi pa kunupingaja muaba eu.’ e 11 “‘Bualu ndi mumanye bimpe meji andi nnuelela,’ ke mudi Yehowa wamba, ‘meji a ditalala, ki nga dikenga to, f bua kunupesha matuku atshilualua mimpe ne ditekemena. g 12 Nenumbikile, nenulue ne nenundombe mu disambila, ne meme nennuteleje.’ h 13 “‘Nenunkebe ne nenumpete, i bualu nenunkebe ne muoyo wenu mujima. j 14 Nengenze bua numpete,’ k ke mudi Yehowa wamba. ‘Nenkunguije bantu

YELEMIYA 29:4-20 NSHAP. 29 a 1Tm 2:1, 2 b Yel 14:14 Yel 27:14

c Yel 23:21 Yel 28:15

d 2Ku 36:20, 21 Ezl 1:1-3 Dan 9:2 Zek 1:12

e Dut 30:3 Ezl 2:1 Yel 24:6

f Sef 3:15 g Yel 31:17 h Dan 9:3 i Lew 26:40 j Dut 4:29 Dut 30:1-4 1Bk 8:47, 48 Yel 24:7

k Yes 55:6 

Mulongo 2 a Yes 49:25 Yel 30:3 Yhz 39:28

b Mis 126:1 Hos 6:11 Amo 9:14 Sef 3:20

c Yel 28:1 d Yel 24:10 e Yel 24:2, 8 f Lew 26:33 g Dut 28:25 Yel 34:17

h 1Bk 9:8 2Ku 29:8 Yel 25:9 Mdi 2:15

i Yel 24:9 j Yel 7:13 k Yel 6:19

benu badibu bakuate ne nennusangishe pamue, nnupatula mu bisamba bionso ne mu miaba yonso indi munutangalaje,’ a ke mudi Yehowa wamba. ‘Nennupingaje mu muaba umvua muenze bua banukuate baye nenu ku babende.’ b 15 “Kadi nudi bambe ne: ‘Yehowa mmutujudile baprofete mu Babilona.’ 16 “Monayi tshidi Yehowa wambila mukalenge udi musombe mu nkuasa wa bukalenge wa Davidi c ne bantu bonso badi basombele mu tshimenga etshi, bana benu badi kabayi baye nenu ku babende kudibu banukuate, 17 ‘Monayi tshidi Yehowa wa biluilu wamba: “Tangilayi, ndi mbatumina muele wa mvita, tshiyole tshia nzala, ne tshipupu,1 d ne nembavuije bu tumuma tua mfigi tubole2 tudi tubi menemene tudibu kabayi mua kudia.”’ e 18 “‘Nembalondakaje ne muele wa mvita, f ne tshiyole tshia nzala, ne tshipupu kabidi, ne nembavuije tshintu tshidi tshikuaˆ tshisha buowa kudi makalenge onso a pa buloba, g ne mulawu, ne tshintu tshidi tshikemesha, ne tshintu tshia kuelela muonzo, h ne tshipendu munkatshi mua bisamba bionso mundi mbatangalaja, i 19 bualu ki ˆ mbateleje meyi anyi amvua mubatumine kudi bena mudimu banyi baprofete,’ ke mudi Yehowa wamba, ‘mbatuma njila ne njila.’1 j “‘Kadi kanuena bateleje,’ k ke mudi Yehowa wamba. ˆ 20 “Nunku telejayi dıyi dia Yehowa nuenu bantu bonso badibu bakuate baye nabu ku babende, bandi mumbushe mu 29:17 1 Anyi “disama.” 2 Anyi pamuapa: “tutayike.” 29:19 1 Ku mua.: “njuka patshiatshia, mbatuma.”

YELEMIYA 29:21–30:5 Yelushalema mutume ku Babilona. 21 Monayi tshidi Yehowa wa biluilu, Nzambi wa Isalele, wamba bua Ahaba muana wa Kolaya ne bua Sedekiya muaˆ na wa Maaseya badi bamba meyi ˆ a buprofete a dishima mu dına dianyi: a ‘Monayi ndi mbafila mu ˆ tshianza tshia Nebukadenesa1 mukalenge wa Babilona, ne yeye ˆ neabashipe ku mesu kuenu. 22 Tshidi tshibenzekela netshilue mulawu udibu bela kudi bantu bonso ba mu Yuda badibu bakuate baye nabu mu Babilona ne: “Yehowa akuvuije bu Sedekiya ne bu Ahaba bavua mukalenge wa Babilona muoshe mu kapia!” 23 bualu mbenze malu a bundu mu Isalele, b benda masandi ne bakaji ba bende ne baˆ ˆ mba mu dına dianyi meyi a dishima amvua tshiyi mubambile bua kuamba. c “‘“Meme ndi Yeye udi mumanye, ne ndi ntemu,” d ke mudi Yehowa wamba.’” 24 “Newambile Shemaya e wa ku Nehelama ne: 25 ‘Mona tshidi Yehowa wa biluilu, Nzambi wa Isalele, wamba: “Bualu uvua mutumine bantu bonso badi mu Yelushalema, Sefanya f muana wa Maaseya, muakuidi, ne bakuidi bonso mikanda mu ˆ dına diebe, wamba ne: 26 ‘Yehowa mmukuteke muakuidi pa muaba wa muakuidi Yehoyada bua ulue mutangidi wa nzubu wa Yehowa, bua wikale utangila muntu mupale yonso udi wenza malu bu muprofete ne bua kumuela mu bikunyi ne mu nkanu;1 g 27 Nunku bua tshinyi kuena mutandishe Yelemiya wa ku Anatota h udi unuenzela malu bu muprofete? i 28 Bualu yeye uvua mututumine too ne muke-

1280 NSHAP. 29 a Yel 14:14 Yel 29:8 Mdi 2:14

b Yel 23:14

c Yel 7:9, 10 Yel 27:15

d Yel 16:17 Yel 23:24

e Yel 29:31, 32

f 2Bk 25:18, 21 Yel 21:1, 2 Yel 37:3 Yel 52:24, 27

g Yel 20:2

h Yel 1:1

i Yel 43:2 

Mulongo 2 a Yel 29:5

b 2Bk 25:18, 21

c Yel 14:14 Yel 28:15, 16 Yhz 13:8, 9

 NSHAP. 30 d Dut 30:3

e ˆ 29:21 1 Ku mua.: “Nebukadelesa,” mfuˆ ndilu mukuabu wa d ına edi. 29:26 1 Anyi “nkanu ya kuela nshingu.”

Yhz 39:25

Ezl 2:1 Yel 29:14 Yel 32:44 Yhz 20:42 Amo 9:14

nji ku Babilona, wamba ne: “Netshikale tshikondo tshile! Ibakayi nzubu, nusombelamu. Kunayi bintu mu madimi, nudie mamuma abi, a . . .”’”’” 29 Pavua muakuidi Sefanya b mubale mukanda eu mu matshi ˆ a muprofete Yelemiya, 30 dıyi dia Yehowa diakalua kudi Yelemiya diamba ne: 31 “Tumina bantu bonso bavuabu bakuate baye nabu ku babende mukenji ne: ‘Monayi tshidi Yehowa wamba bua Shemaya wa ku Nehelama: “Bu muvua Shemaya munuambiˆ le meyi a buprofete, ne mutete bua kunufikisha ku dieyemena mashimi, c nansha mumvua tshiyi mumutume, 32 nunku monayi tshidi Yehowa wamba: ‘Tangilayi ndi ntuma ntema yanyi kudi Shemaya wa ku Nehelama ne kudi ndelanganyi yende. Muntu wende nansha umue kakupanduka munkatshi mua bantu aba ne kakumona malu mimpe angenzela bantu banyi,’ ke mudi Yehowa wamba, ‘bualu yeye uvua mujudile Yehowa buntomboji.’”’” ˆ Dıyi divua dilue kudi Yelemiya difumina kudi Yehowa, diamba ne: 2 “Mona tshidi Yehowa Nzambi wa Isalele waˆ mba: ‘Meyi onso andi nkuambila, afunda mu mukanda. 3 Bualu “mona! matuku adi alua,” ke mudi Yehowa wamba, “angasangisha bantu banyi badi bakuatshibue, Isalele ne Yuda,” d ke mudi Yehowa wamba, “ne nembapingaje mu buloba bumvua mupeshe bankambua babu, ne bobu nebabupiane tshiakabidi.”’” e ˆ 4 Aa mmeyi avua Yehowa muambile Isalele ne Yuda. 5 Mona tshidi Yehowa wamba: “Tudi bumvue mbila ya dizakala; ˆ Kudi buowa bukole, ne kakuena ditalala.

30

1281 6 Ebeja koku, bikala muntu mulume mua kulela. Kadi bua tshinyi ndi mmona muntu yonso wa bukole mudikuate bianza mu difu1 Bu mukaji pa lulelu? a Bua tshinyi mpala yonso mmutokoloke? 7 Kaah! Dituku adi ndituku dia dikema.1 b Kakuena dikuabu didi bu diodi, Tshikondo tshia dikenga dia Yakoba. Kadi nebamupandishe kudidi.” 8 “Mu dituku adi,” ke mudi Yehowa wa biluilu wamba, “Nentshibule tshikokedi, ntshiumbusha pa nshingu webe, ne nenkosolole nshinga1 yebe mu bitupa bibidi; ne benyi2 kabakumuvuija3 kabidi mupika wabu nansha. 9 Nebenzele Yehowa Nzambi wabu ne mukalenge wabu Davidi ungabajudila mudimu.” c 10 “Wewe Yakoba muena mudimu wanyi, kutshinyi to,” ke mudi Yehowa wamba, “Ne kuzakadi to, wewe Isalele. d Bualu nenkupandishile ku bule Ne nempandishile bana bebe mu buloba budibu bakuatshibue. e Yakoba neapingane, neikale talalaa, kayi utatshishibua, Kakuyi muntu wa kubatshinyisha.” f 11 “Bualu ndi nebe,” ke mudi Yehowa wamba, “bua kukupandisha.

YELEMIYA 30:6-16 NSHAP. 30 a Yel 4:31 Mik 4:9

b Yoe 2:11 Sef 1:14

c Yhz 34:23 Yhz 37:24 Hos 3:5

12

d Yes 41:13

e Yes 49:25 Yel 3:18

13 f Yel 33:16 Yhz 34:25 Hos 2:18 Mik 4:4

 Mulongo 2 a Yel 50:29

14

Yel 51:24

b Lew 26:44 Neh 9:31 Mdi 3:22 Amo 9:8

c Eks 34:6, 7 Yel 46:27, 28

d 2Ku 36:15, 16 Yes 6:10 Yel 8:21, 22

15

e Mdi 1:2, 19

f Mdi 2:5

g Yel 5:6

16 h 2Ku 36:14

i Yes 41:11

30:6 1 Anyi “tshifuka.” 30:7 1 Ku mua.: j “dinene.” 30:8 1 Ku mua.: “mikaba.” 2 Anyi “bantu ba ku babende.” 3 Anyi “kabakubavuija.” k

Yel 25:12

Yel 51:29, 56 Mik 5:9

Zek 2:8, 9

Kadi nembutule ba munkatshi mua bisamba bionso mumvua mukutangalaje; a Kadi wewe, tshiakukubutula to. b Nenkunyoke1 mu mushindu mukumbane, Ne mu mishindu yonso tshiakupanga kukunyoka to.” c Bualu mona tshidi Yehowa wamba: “Kakuena luondapu bua ditshibuka diebe. d Mputa webe kena mua kuondopibua. Kakuena muntu wa kukulombela, Kakuena mushindu wa kuondopa mputa webe. Kakuena luondapu buebe wewe to. Bananga bebe bonso bavua bakuzukila mbakupue muoyo. e Kabatshiena bakukeba kabidi. Bualu ndi mukukume ne mukumu wa muena lukuna, Ne dinyoka dia muena tshikisu, f Bua tshilema tshiebe tshinene ne mpekatu yebe ya bungi. g Bua tshinyi udi udila bua ditshibuka diebe? Bidi bikusama kabiena mua kuondopibua! Bua tshilema tshiebe tshinene ne mpekatu yebe ya bungi, h Ndi mukuenzele bualu ebu. Nunku, bonso badi bakudia nebabadie, i Bena lukuna bebe bonso nebakuatshibue pabu. j Badi bakupawula nebabapawule, Ne nemfile bonso badi bakunyenga bintu mu tshianza tshia banyengi.” k

30:11 1 Anyi “Nenkubele.”

YELEMIYA 30:17–31:4 17 “Kadi nenkupingajile bukole bua mubidi ne nengondope mputa yebe,” a ke mudi Yehowa wamba, “Nansha muvuabu bakuinyiˆ ke dına dia muipata: ‘Siona, udibu kabayi bakeba kudi muntu.’” b 18 Mona tshidi Yehowa wamba: “Tangila, ndi nsangisha bakuatshibue ba mu ntenta ya Yakoba, c Ne nengumvuile nzubu yende ya ntenta luse. Nebibakulule tshimenga etshi pa kakunakuna kende, d Ne tshibumba tshikolesha netshimane pa muaba watshi udi mukumbane. ˆ 19 Disakidila ne meyi a tuseku nebifumine kudibu. e Nembavudije, kabakuikala bakese to; f Nembavuije ba bungi,1 Ne kabakuikala bakese to. g 20 Bana bende nebalue bu muvuabu kumpala, Ne tshisumbu tshiende netshijadikibue bikole kumpala kuanyi. h Meme nentangile tshilumbu tshia bonso badi bamukengesha. i 21 Muntu wende mutambe bunene neikale muntu wa ku bantu bende yeye, Ne munkatshi muende nemupatuke mfumuende. Nengenze bua alue pabuipi, ne yeye neasemene pabuipi nanyi.” “Tshianana, nnganyi udi mua kuteta1 bua kusemena pabuipi nanyi?” ke mudi Yehowa wamba.

1282 NSHAP. 30 a Mis 102:13 Yel 33:6, 7

b Mdi 2:15

c Mis 85:1 Yel 24:6 Yel 29:10

d Mik 4:8

e Ezl 3:12 Neh 8:17 Yes 35:10

f Dut 30:5 Yes 27:6 Zek 10:8

g Yes 60:22 Mik 4:7

h Yes 1:26

i Yes 49:26 Yel 50:18

 Mulongo 2 a Hos 2:23

b Yel 31:1 Yhz 11:20 Yhz 36:28

c Yel 25:32

d Yel 4:28

e Yel 23:20 

NSHAP. 31 f Lew 26:12 Yel 30:22 Yel 31:33

g Dut 7:8

h Yel 33:7

30:19 1 Anyi pamuapa: “batumbishibue.” 30:21 1 Ku mua.: “kueyeka muoyo wende.” i

Amo 9:11

Yel 30:18, 19

22 “Nenulue bantu banyi a ne meme nengikale Nzambi wenu.” b 23 Monayi! Tshipepele tshikole tshia Yehowa netshikume diakamue mu tshiji tshikole, c Mvunde mukole udi ukomba udi udituta unyungulukila pa mutu wa bantu babi. 24 Tshiji tshikole tshia Yehowa katshiakupingana Too ne pikalaye muenze ngenyi ya mu muoyo wende ne muyikumbaje. d Ku ndekelu kua matuku nenujingulule bualu ebu. e “Tshikondo atshi,” ke mudi Yehowa wamba, “Neˆ ndue Nzambi kudi meku onso a mu Isalele, ne bobu nebalue bantu banyi.” f 2 Mona tshidi Yehowa wamba: “Bantu bavua bapanduke ku muele wa mvita bavua bapete dianyishibua mu tshipela Pavua Isalele wenda uya mutangile muaba wende wa kuikishila.” 3 Yehowa wakammuenekela kule, kuambaye ne: “Ndi mukunange ne dinanga dia tshiendelele. Ke bualu kayi ndi mukukoke kundi ne dinanga dia lulamatu.1 g 4 Kadi nenkuibakulule kabidi ne wewe newibakuludibue. h Wewe nsongakaji wa Isalele utshidi kamama, newangate ngoma yebe ya ku bianza tshiakabidi Ne neupatuke wenda uja maja ne disanka.1 i

31

31:3 1 Anyi “ndi mutungunuke ne kukuleja dinanga dia lulamatu.” 31:4 1 Anyi “neupatuke ne dikasa dia maja dia bantu badi baseka.”

1283 5 Neudime kabidi madimi a tumuma tua mvinyo pa mikuna ya mu Samalea; a Bakunyi nebakune ne nebadie mamuma awu. b 6 Bualu dituku nedilue diela bansentedi badi mu mikuˆ na ya Efelayima dıyi ne: ‘Jukayi, tubandayi ku Siona, kudi Yehowa Nzambi wetu.’” c 7 Bualu mona tshidi Yehowa wamba: “Elayi Yakoba mbila ne disanka. Elayi mbila ya disanka bualu nudi ku mutu kua bisamba. d Manyishayi bualu ebu; tumbishayi ne ambayi ne: ‘Yehowa, upandishe bantu bebe, bashadile ba Isalele.’ e 8 Ndi mbapingaja bafumina ku buloba bua ku nord. f Nembasangishe pamue kumbukila ku bitupa bia buloba bia kule menemene. g Munkatshi muabu nemuikale mpofu ne mulema, h Mukaji udi ne difu ne mukaji udi pa lulelu, bonso pamue. Nebalukile muaba eu bu tshisumbu tshinene. i 9 Nebalue benda badila. j Nembaludike padibu benda balomba dianyishibua. Nembalombole ku tusulu1 ˆ tua mayi, k Mu njila mulandakane muikalabu kabayi mua kudikuma ku tshintu. Bualu meme ndi Tatu wa Isalele, ne Efelayima mmuananyi muanabute.” l ˆ 10 Telejayi dıyi dia Yehowa, nuenu bisamba, 31:9 1 Anyi “tusulu tua tshilonda nkoka.”

YELEMIYA 31:5-15 NSHAP. 31 a Amo 9:14 Mik 4:4

b Dut 30:9 Yes 65:21, 22

c Yes 2:3 Yel 50:4, 5

d Dut 32:43 Yes 44:23

11

e Yes 1:9 Yel 23:3 Yoe 2:32

f Yes 43:6 Yel 3:12

g Dut 30:4

12

Yhz 20:34 Yhz 34:12

h Yes 35:6 Yes 42:16

i Ezl 2:1, 64 j Yel 50:4 k Yes 35:7 Yes 49:10

l Gen 48:14 Eks 4:22

 Mulongo 2 a Yes 11:11 Yes 42:10

13

b Yes 40:11 Yhz 34:11-13 Mik 2:12

c Yes 44:23 Yes 48:20

d Yes 49:25 e Ezl 3:13 Mis 126:1 Yes 51:11

f Yoe 3:18

14

g Yes 65:10 h Yes 58:11 i Yes 35:10 j Zek 8:4 k Ezl 3:12 l Yes 51:3 Yes 65:19

m Dut 30:9 Yes 63:7

15

Ne dimanyishayi munkatshi mua bidiila1 bia kule a ne: “Yeye uvua mutangalaje Isalele neamusangishe pamue. Neamulame bu mudi mulami wa mikoko ulama mikoko yende. b Bualu Yehowa neapikule Yakoba c Ne neamusungile1 ku tshianza tshia muntu udi ne bukole bupite buende. d Nebalue ne nebele mbila ne disanka pa muaba mutumbuke wa Siona e Ne nebikale ne disanka dia bungi bua buimpe bua1 Yehowa, Bua ntete ne mvinyo mupiamupia f ne mafuta, Ne bua bana ba mikoko ne ba ngombe. g Bobu2 nebalue bu budimi ˆ bua mayi a bungi, h Ne kabakuletela kabidi nansha kakese.” i “Tshikondo atshi nsongakaji utshidi kamama neaje maja ne disanka, Kabidi ne bansongalume ne banunu pamue. j Nenkudimune muadi wabu ulua disanka dikole. k Nembasambe ne nembapeshe disanka pa muaba wa kanyinganyinga kabu. l Nengukutshishe bakuidi1 ne biakudia bia bungi,2 Ne bantu banyi nebukute ne buimpe buanyi,” m ke mudi Yehowa wamba. “Mona tshidi Yehowa wamba:

31:10 1 Anyi “bisanga.” 31:11 1 Anyi “neamulombe.” 31:12 1 Anyi “bintu bimpe bia kudi.” 2 Anyi “Anyima yabu.” 31:14 1 Anyi “anyima ya bakuidi.” 2 Ku mua.: “manyi.”

YELEMIYA 31:16-26

16

17

18

19

20

ˆ ‘Dıyi didi diumvuika mu Lama, a madilu ne muadi wa kanyinganyinga ne: Lakele udi udila bana bende ba balume.1 b Mmubenge kusambibua bua bana bende ba balume, Bualu kabatshienaku to.’” c Mona tshidi Yehowa wamba: ˆ “‘Kanda dıyi diebe bua kudidi ˆ ne mesu ebe bua kaapuekeshi binsonji, Bualu difutu didiku bua mudimu webe,’ ke mudi Yehowa wamba. ‘Nebalukile bafumina mu buloba bua muena lukuna wabu.’ d ‘Ditekemena didiku bua matuku ebe atshilualua,’ e ke mudi Yehowa wamba. ‘Bana bebe nebapingane mu buloba buabu bobu.’” f “Bushuwa ndi mumvue muadi wa Efelayima ne: ‘Udi mumbele, ne ndi mubedibue, Bu muana wa ngombe udibu kabayi bibidije ne tshikokedi. Umpingaje, ne nempingane diakamue, Bualu wewe udi Yehowa Nzambi wanyi. Bualu panyima pa dialukila dianyi nengumvue kanyinganyinga kakole; g Panyima pa bamane kundongesha, mvua muditute pa tshibelu bua kanyinganyinga. Mvua mumvue bundu ne mupuekeshibue milongo h Bua malu amvua muenze ku buana.’” “Efelayima ki mmuana wa mushinga mukole kundi, muana munangibue anyi? i

31:15 1 Anyi “bana.”

1284 NSHAP. 31 a Yos 18:21, 25 Yel 40:1

b Mdi 1:16

c Mat 2:16-18

d Ezl 1:5 Yel 23:3 Yhz 11:17 Hos 1:11

e Yel 29:11

f Yel 46:27

g Dut 30:1-3

h Ezl 9:6

i Yel 31:9 Hos 14:4

 Mulongo 2 a Hos 11:8

b Dut 32:36 Mik 7:18

c Yes 62:10

d Yes 35:8

e Yes 1:26

f Zek 8:3

g Yel 33:12 Yhz 36:10, 11

h Mis 107:9

Bualu misangu yonso indi ngakula bua kumuenzela bualu bubi, ndi anu mmuvuluka. Ke bualu kayi muoyo wa munda1 udi undubakana bua bualu buende. a Bushuwa nemmumvuile luse,” ke mudi Yehowa wamba. b 21 “Uditekele bimanyinu bia mu njila, Ne wase makunji adi aleja njila. c Utume ntema yebe ku tshibeba, njila uudi ne bua kuyila. d Alukila, wewe nsongakaji wa Isalele utshidi kamama, alukila mu bimenga biebe. 22 Neutue eku ne eku too ne ˆ dıba kayi, wewe nsongakaji udi kayi ne lulamatu? Bualu Yehowa mmufuke tshintu tshipiatshipia pa buloba: Mukaji neakebe mulume ne muoyo mujima.” 23 Mona tshidi Yehowa wa biluilu, Nzambi wa Isalele, wamba: ˆ “Nebambe kabidi meyi aa mu buloba bua Yuda ne mu bimenga biende pandi mpingaja bakuatshibue babu ne: ‘Yehowa akubeneshaku, wewe muaba wa kusombela wa buakane, e wewe mukuna wa tshijila.’ f 24 Muomu amu nebasombelamu kudi Yuda ne bimenga biende bionso, bonso pamue, ne babidime ne bantu badi balombola bisumbu bia mikoko. g 25 Bualu nengukutshishe muntu1 udi mupungile ne nengukutshishe muntu1 yonso udi uletela.” h 26 Ke meme kubika, kukaˆ ngula mesu anyi, ne tulu tuanyi tuakandengelela. 31:20 1 Ku mua.: “mala.” 31:25 1 Anyi “anyima.”

1285 27 “Monayi! Matuku adi alua,” ke mudi Yehowa wamba, “angamiamina nzubu wa Isalele ne nzubu wa Yuda dimiinu1 dia muntu ne dimiinu dia bimuna.” a 28 “Anu mumvua mubatabalele bua kubajula, bua kubupula, bua kubabumbula, bua kubabutula ne bua kubenzela bibi, b nunku nembatabalele bua kubibaka ne kubakuna,” c ke mudi Yehowa wamba. 29 “Mu matuku au kabakuamba kabidi ne: ‘Batatu bavua badie tumuma tua mviˆ nyo tua buanji, kadi menu a bana ke avua makuate buanji.’1d 30 Kadi muntu yonso neafue bua tshilema tshiende yeye. Muntu yonso udi udia tumuma tua mvinyo tua buanji neumvue ˆ buanji ku menu ende yeye nkayende.” 31 “Monayi! Matuku adi alua,” ke mudi Yehowa wamba, “angadia tshipungidi tshipiatshipia ne nzubu wa Isalele ne nzubu wa Yuda. e 32 Katshiakuikala bu tshipungidi tshimvua mudie ne bankambua babu dituku dimvua mubakuate ku tshianza bua kubapatula mu buloba bua Ejipitu f to, ‘tshipungidi tshianyi tshivuabu bashipe, g nansha mumvua mfumuabu mulelela,’1 ke mudi Yehowa wamba.” 33 “Bualu etshi ntshipungidi tshingadia ne nzubu wa Isalele panyima pa matuku au,” ke mudi Yehowa wamba. “Nenteke mikenji yanyi munda muabu, h ne nenyifunde mu muoyo wabu. i Nendue Nzambi wabu, ne bobu nebalue bantu banyi.” j 34 “Kabakuikala kabidi balongeshangana muntu ne mukuende ne muntu ne muanabu, bamba ne: ‘Manya Yehowa!’k bualu

YELEMIYA 31:27-40 NSHAP. 31 a Dut 30:9 Yhz 36:9 Hos 2:23

b Yel 44:27 Yel 45:4

c Mis 102:16 Mis 147:2 Yel 24:6

d Yhz 18:2-4 e Mat 26:27, 28 Luk 22:20 1Ko 11:25 Eb 8:8-12

f Eks 19:5 g Yhz 16:59 h Yhz 11:19 i Eb 10:16 j Yel 24:7 Yel 30:22

k Yes 54:13 Yne 17:3

 Mulongo 2 a Yes 11:9 Hab 2:14

b Yel 33:8 Yel 50:20 Mat 26:27, 28 Eb 8:10-12 Eb 9:15 Eb 10:17

c Yes 51:15 d Yes 54:10 Yel 33:20, 21

e Yel 30:11 f Neh 12:27 Yes 44:28 Yel 30:18

g Neh 3:1 Zek 14:10

h 2Ku 26:9

buonso buabu nebammanye, kubangila ku udi mutambe bukese too ne ku udi mutambe bunene wa kudibu,” a ke mudi Yehowa wamba. “Bualu nembabuikidile tshilema tshiabu, ne tshiakuvuluka kabidi mpekatu wabu to.” b 35 Mona tshidi Yehowa, ˆ Udi ufila dıba bua kutokesha mu munya, Mikenji ya ngondo ne mitoto bua kutokesha butuku, Udi uvuandulula mbuu ne ujula mavuala ende, ˆ Muena dına dia Yehowa wa biluilu, c wamba: ˆ 36 “‘Meyi ne mikandu ebi biobi kabiyi bikumbane,’ ke mudi Yehowa wamba, ˆ ‘Dıba adi bana ba Isalele kabakuikala kabidi bu tshisamba kumpala kuanyi kashidi.’” d 37 Mona tshidi Yehowa wamba: “‘Bobu mua kupima bule bua diulu didi muulu ne kukonkonona bishimikidi bia buloba ˆ bidi muinshi, dıba adi nembenge bana bonso ba Isalele bua malu onso adibu benze,’ ke mudi Yehowa wamba.” e 38 “Monayi! Matuku adi alua,” ke mudi Yehowa wamba, “ibakilabu Yehowa tshimenga f kumbukila ku Tshibumba tshia Hananele g too ne ku Tshiibi tshia ku Ditumba. h 39 Ne nshinga wa kupima nende bule i neapatuke buludiludi too ne ku mukuna wa Galeba, ne neanyunguluke mutangile ku Goa. 40 Tshibandabanda1 tshionso tshia bitalu ne tshia butu2 ne mabula onso too ne ku Tshibandabanda tshia Kidilona, j

i Zek 1:16

31:27 1 Anyi “ndelanganyi.” 31:29 1 Ku mua.: “avua matshipale.” 31:32 1 Anyi j pamuapa: “bayabu.”

2Sm 15:23 2Bk 23:6 Yne 18:1

31:40 1 Anyi “Tshibatabata.” 2 Anyi “butu bua manyi,” mmumue ne: butu busambakane ne manyi a milambu.

YELEMIYA 32:1-15 too ne ku ditumba dia Tshiibi tshia Kabalu a luseke lua ku est, nebikale tshintu tshia tshijila kudi Yehowa. b Kabiakujudibua anyi kubumbudibua to.” ˆ Dıyi diakalua kudi Yelemiya difuma kudi Yehowa mu tshidimu tshia dikumi tshia Sedekiya mukalenge wa Yuda, mmumue ne: tshidimu tshia 18 ˆ tshia Nebukadenesa.1c 2 Tshikondo atshi biluilu bia mukalenge wa Babilona bivua bitshintshimike Yelushalema, ne muprofete Yelemiya uvua muela mu buloko mu Lubanza lua balami d mu nzubu1 wa mukalenge wa Yuda. 3 Bualu Sedekiya mukalenge wa Yuda uvua mumuele mu buloko, e wamba ne: “Bua tshinyi udi waˆ mba meyi a buprofete a nunku? Udi wamba ne: ‘Mona tshidi Yehowa wamba: “Nemfile tshimenga etshi mu tshianza tshia mukalenge wa Babilona, ne yeye neatshikuate, f 4 ne Sedekiya mukalenge wa Yuda kakupanduka bena Kasada, bualu neafidibue bushuwa mu tshianza tshia mukalenge wa Babilona, ne neakule nende mpala ne mpala ne ˆ neamumone tshimona mesu.”’ g 5 ‘Yeye neaye ne Sedekiya mu Babilona, ne yeye neashale kuntu aku too ne pandi ntuma ntema yanyi kudiye,’ ke mudi Yehowa wamba. ‘Nansha munudi nutungunuka ne kuluangana ne bena Kasada, kanuakutshimuna to.’” h 6 Yelemiya wakamba ne: ˆ “Dıyi dia Yehowa ndilue kundi, diamba ne: 7 ‘Tangila, Hanamele muana wa tatuebe mukuabu Shaluma nealue kuudi, neambe ne: “Sumba budimi buanyi budi ku Anatota, i bualu wewe ke

32

1286 NSHAP. 31 a Neh 3:28

b Yoe 3:17 

NSHAP. 32 c Yel 25:1

d Neh 3:25 Yel 33:1 Yel 38:28

e Yel 37:18, 21

f Yel 34:2, 3 Yel 37:8, 17

g 2Bk 25:6, 7 Yel 38:17, 18 Yel 39:5 Yhz 12:13

h Yel 21:4 Yhz 17:15

i Yos 21:8, 18 Yel 1:1

 Mulongo 2 a Lew 25:23, 24

b Gen 23:16

c Yel 32:44

d Lut 4:9

e Yel 36:4 Yel 36:26

f Yel 51:59

ˆ 32:1 1 Ku mua.: “Nebukadelesa,” mfundiˆ lu mukuabu wa dına edi. 32:2 1 Anyi “dibalasa.” g

Yel 33:1

muntu wa kumpala udi ne bukenji bua kubupikula.”’” a 8 Hanamele muana wa tatuanyi mukuabu wakalua kundi mu Lubanza lua balami, anu muvua Yehowa muambe, yeye kungambila ne: “Sumba koku budimi buanyi budi ku Anatota, mu buloba bua Benyamina, bualu udi ne bukenji bua kubuangata ne kubupikula. Ubusumbe.” Nunku ngakamanya ne: bualu ebu buˆ vua bua ku dıyi dia Yehowa. 9 Nunku ngakasumba budimi mu Anatota kudi Hanamele muana wa tatuanyi mukuabu. Ngakamupimina makuta, b nshekele1 muanda mutekete ne bitupa dikumi bia arjan. 10 Pashishe ngakafunda bualu ebu mu mukanda, c kutua tshitampi, kubikila bantemu d ne kupima makuta pa tshipiminu tshia bujitu. 11 Ngakangata mukanda wa disumba dia budimi, uvua muˆ tue tshitampi bilondeshile meyi ne malu malomba, ne mukanda uvua mushale kawuyi mutua tshitampi, 12 ngakapesha Baluka e muana wa Neliya f muaˆ na wa Maseya mukanda wa diˆ sumba dia budimi mu mesu mua Hanamele muana wa tatuanyi mukuabu, mua bantemu bavua bafunde mu mukanda wa disumba dia budimi, ne mua bena Yuda bonso bavua basombe mu Lubanza lua balami. g 13 Ke meme kutumina Baluˆ ˆ ka dıyi mu mesu muabu, ngamba ne: 14 “Mona tshidi Yehowa wa biluilu, Nzambi wa Isalele, wamba: ‘Angata mikanda eyi, mukanda wa disumba dia budimi eu, udi mutue tshitampi ne mukanda mukuabu udi mushale kawuyi mutua tshitampi, uyele mu mulondo wa diima bua ilamibue matuku a bungi.’ 15 Bualu 32:9 1 Nshekele uvua ne grame 11,4. Tang. Tshis. B14.

1287 mona tshidi Yehowa wa biluilu, Nzambi wa Isalele, wamba: ‘Nzubu, madimi ne madimi a tumuma tua mvinyo nebisumbibue kabidi mu buloba ebu.’” a 16 Pashishe ngakasambila Yehowa meme mumane kupesha Baluka muana wa Neliya mukanda wa disumba dia budimi, ngamba ne: 17 “Aka! Wewe Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa! Tangila! Wewe wakenza diulu ne buloba ku bukole buebe bunene b ne ku diboko diebe diolola. Kakuena bualu budi mua kutamba kukukemesha wewe, 18 Yeye udi uleja binunu bia bantu dinanga dia lulamatu, kadi upingaja tshilema tshia batatu kudi1 bana babu badi balonda panyima pabu, c Nzambi mulelela, munene ne wa ˆ bukole, muena dına dia Yehowa wa biluilu. 19 Wewe udi munene mu difila dia lungenyi1 ne wa bukole mu tshienzedi, d ˆ wewe muena mesu adi atangila njila yonso ya bantu e bua kufuta muntu yonso bilondeshile njila yende ne bilondeshile tshidiye wenza. f 20 Wewe udi muenze bimanyinu ne bishima mu buloba bua Ejipitu bidi bimanyike too ne lelu, nunku udi mudieˆ nzele dına mu Isalele ne munkatshi mua bukua bantu, g bu mudidi lelu eu. 21 Wewe wakapatula bantu bebe bena Isalele mu buloba bua Ejipitu ne bimanyinu, ne bishima, ne tshianza tshia bukole, ne diboko diolola ne bienzedi bidi bikuatshisha ˆ buowa. h 22 “Panyima pa matuku, wewe wakabapesha buloba buuvua muditshipe bua kupesha bankambua babu, i buloba budi ne mabele ne buitshi j bia bungi.

YELEMIYA 32:16-30 NSHAP. 32 a Amo 9:14 Zek 3:10

b Yes 40:26 Bua 4:11

c Eks 34:6, 7 Nom 14:18

d Yes 28:29 e Nsu 15:3 Eb 4:13

f Mbi 12:14 Yel 17:10 Lom 2:6

g Eks 7:3, 5 Eks 9:15, 16 Dut 4:34 2Sm 7:23 Yes 63:12

h Eks 6:1, 6 Eks 15:16 Dut 26:8

i Gen 13:14, 15 Gen 26:3

j Eks 3:8 

Mulongo 2 a Dut 28:15 Yos 23:16

b Dut 28:52 2Bk 25:1 Yel 33:4 Yhz 4:1, 2

c Lew 26:31, 33 d Yel 14:12 Yel 15:2

e 2Bk 25:4 Yel 20:5

f 2Bk 25:9, 10

32:18 1 Ku mua.: “mu tshiadi tshia.” 32:19 1 Anyi “munene bua bidi bitangila g malu ebe audi ujinga kuenza.”

2Ku 36:17, 19 Mdi 4:11

Yel 7:18 Yel 19:13 Yel 44:25

23 Bakabuela, bobu kubuangata, ˆ kadi kabakatumikila dıyi diebe peshi kuendela mu mukenji webe nansha. Kabakenza tshintu nansha tshimue tshiuvua mubambile bua kuenza, ke wewe kuenza bua dikenga dionso edi dibakuate. a 24 Tangila! Bantu mbalue ne bibumba bikole bia kutshintshimika nabi bua kukuata tshimenga, b ne bua muele wa mvita, c tshiyole tshia nzala ne tshipupu,1d tshimenga netshikuluke bushuwa mu bianza bia bena Kasada badi batshiluisha; malu auvua muambe mmakumbane onso anu muudi mumone mpindieu. 25 Kadi wewe Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa udi mungambile ne: ‘Sumba budimi ku makuta ne bikila bantemu,’ nansha muikala tshimenga etshi mua kufidibua bushuwa mu bianza bia bena Kasada.” ˆ 26 Ke dıyi dia Yehowa kuluadi kudi Yelemiya, diamba ne: 27 “Mmeme eu, Yehowa, Nzambi wa bukua bantu buonso.1 Kudiku bualu budi mua kutamba kunkemesha anyi? 28 Nunku, mona tshidi Yehowa wamba: ‘Tangila, ndi mfila tshimenga etshi kudi bena Kasada ne mu tshiaˆ nza tshia Nebukadenesa1 mukalenge wa Babilona, ne yeye neatshikuate. e 29 Bena Kasada badi baluisha tshimenga etshi nebabuele, nebatue tshimenga etshi kapia ne nebatshioshe f pamue ne nzubu miena misaka idi bantu bafidila milambu ˆ kudi Bala ne bapongoluela nzambi mikuabu milambu ya bia kunua bua kumfiikisha munda.’ g 30 “‘Bualu bantu ba mu Isalele ne ba mu Yuda mbenze anu ˆ malu avua mabi ku mesu kuanyi 32:24 1 Anyi “disama.” 32:27 1 Ku mua.: “musunyi wonso.” 32:28 1 Ku ˆ mua.: “Nebukadelesa,” mfundilu muˆ kuabu wa dına edi.

YELEMIYA 32:31-44 katshia ku buana buabu;a bantu ba mu Isalele badi batungunuka ne kumfiikisha munda ne mudimu wa bianza biabu,’ ke mudi Yehowa wamba. 31 ‘Bualu, tshimenga etshi, katshia ku dituku divuabu batshibake too ne lelu, tshidi anu tshijudiji tshia tshiji ne tshiji tshikole kundi, b bua tshiumbushibue kumpala kuanyi, c 32 bua malu mabi onso adi bantu ba mu Isalele ne ba mu Yuda benze bua kumfiikisha munda, bobu, bakalenge babu, d bakokeshi babu, e bakuidi babu, baprofete babu, f ne bantu ba mu Yuda ne bantu badi basombele mu Yelushalema. 33 Bakatungunuka ne kuntumina nyima yabu, ki mmpala yabu to; g nansha mumvua mutete bua kubalongesha njila ne njila,1 nansha umue wa kudibu kavua uteleja bua kupeta dilongesha to. h 34 Bakateka mpingu yabu ya muendi mu nzubu ˆ udi ne dına dianyi bua kumunyanga.i 35 Kupita apu, bakibaˆ ka miaba mitumbuke ya Bala mu Tshibandabanda tshia Muana wa Hinoma,1j bua bobu kupitshisha bana babu ba balume ne bana babu ba bakaji mu kapia bua Moleke, k bualu bumvua tshiˆ yi mubatumine dıyi bua kuenza l ne butu kabuyi nansha buanji kunduila ku muoyo2 bua kuenza bualu butambe bubi bua nunku, kusaka Yuda ku dienza mpekatu.’ 36 “Nunku, mona tshidi Yehowa Nzambi wa Isalele wamba bua tshimenga etshi tshinudi nuamba ne: netshifidibue mu tshianza tshia mukalenge wa Babilona ku muele wa mvi-

1288 NSHAP. 32 a Dut 9:7 2Bk 17:9

b 1Bk 11:7 2Bk 21:1, 4

c 2Bk 23:27 2Bk 24:3, 4

d 1Bk 11:9, 10 2Bk 23:26 1Ku 10:13

e Yhz 22:6 f Mik 3:5, 11 g 2Ku 29:6 Yel 2:27

h Yel 25:3 Yel 35:15

i 2Bk 21:1, 4 Yel 23:11 Yhz 8:5, 6

j Yos 15:8, 12 k 2Ku 28:1, 3 2Ku 33:1, 6 Yel 7:31

l Lew 18:21 Dut 18:10, 12

 Mulongo 2 a Dut 30:3 Yel 29:14 Yhz 37:21

b Yel 23:3, 6 Yel 33:16 Yhz 34:25

c Yel 31:33 Mik 4:5

d Yhz 11:19 e Dut 5:29 f Yes 55:3 Yes 61:8

g Yhz 39:29 h Yhz 36:26 i Yes 65:19 Sef 3:17

j Yes 58:11 Yel 24:6 Amo 9:15

k Yel 31:28 Zek 8:14, 15

l Yhz 37:14

32:33 1 Ku mua.: “njuka patshiatshia, m Yel 32:10, 25 mbalongesha.” 32:35 1 Tang. Diumv.: n Yel 31:23 “Ngena.” 2 Anyi “butu kabuyi nansha o Yel 17:26 buanji kunduila mu lungenyi.” Yel 33:13

ta, ku tshiyole tshia nzala ne ku tshipupu: 37 ‘Mona meme nembasangishe pamue kumbukila mu matunga onso mumvua mubatangalaje mu tshiji tshianyi, mu tshiji tshianyi tshikole ne mu difiika dia munda dikole, a ne nembapingaje muaba eu ne nebasombe mu bukubi. b 38 Bobu nebikale bantu banyi, ne meme nengikale Nzambi wabu. c 39 Meme nembapeshe muoyo umue d ne njila umue bua bikale bantshina misangu yonso bua diakalenga diabu bobu ne bua diakalenga dia bana babu balonda panyima pabu. e 40 Meme nendie nabu tshipungidi tshia tshiendelele, f nunku tshiakulekela kubenzela malu mimpe; g ne nenteke ditshina dianyi mu mioyo yabu bua kabalu kumbuka kundi. h 41 Nensanke bikole bua bualu buabu bua kubenzela malu mimpe, i ne nembajadike bikole mu buloba ebu j ne muoyo wanyi wonso ne anyima wanyi yonso.’”1 42 “Bualu mona tshidi Yehowa wamba: ‘Anu bu mundi mutumine bantu aba dikenga dinene dionso edi, ke mungabatumina buimpe buonso bundi1 mbalaya. k 43 Nebasumbe kabidi madimi mu buloba ebu, l nansha muudi wamba ne: “Mbuloba buatuke budi kabuyi ne bantu ne nyama, ne mbabufile mu tshianza tshia bena Kasada.”’ 44 “‘Nebasumbe madimi ku makuta, nebafunde mikanda ya disumba dia madimi ne nebayitue tshitampi, ne nebabikile bantemu mu buloba bua Benyamina, m mu miaba idi minyunguluke Yelushalema, mu bimenga bia Yuda, n mu bimenga bia ku maloba a mikuna, mu bimenga bia mu tshibatabata, o ne mu bime32:41 1 Tang. Diumv. 32:42 1 Anyi “malu mimpe onso andi.”

1289 nga bia ku sud, bualu nempingaje bantu babu badi bakuatshibue,’ a ke mudi Yehowa wamba.” ˆ Dıyi dia Yehowa diakalua kudi Yelemiya musangu muibidi, patshivuaye mu buloko mu Lubanza lua balami, b diamba ne: 2 “Mona tshidi Yehowa Muenji wa buloba, Yehowa uvua mubuenze ne muˆ bujadike bikole; Yehowa ke dına diende, wamba: 3 ‘Mbikila, nenkuandamune ne nenkuambile diakamue malu manene ne adi makole bua kumvua audi kuyi mumanye.’” c 4 “Bualu mona tshidi Yehowa Nzambi wa Isalele wamba bua nzubu ya mu tshimenga etshi ne nzubu ya bakalenge ba Yuda idibu bupule bua bibumba bikole bia kutshintshimika nabi, bua muele wa mvita, d 5 ne bua bantu badi balua bua kuluangana ne bena Kasada, bua kuwuja miaba eyi ne bitalu bia bantu bamvua mushipe mu tshiji tshianyi ne mu tshiji tshianyi tshikole, bantu bena bubi budi bumfikishe ku disokoka tshimenga etshi mpala wanyi: 6 ‘Mona ndi mmupesha dipetulula dia bukole ne makanda a mubidi, e ne nembondope ne nembasokoluele ditalala ne bulelela bia bungi. f 7 Nempingaje bantu ba mu Yuda badibu bakuate ne bantu ba mu Isalele badibu bakuate, g nembajadike anu mumvua muenze ku ntuadijilu. h 8 Nembakezule ku dipila dionso dia mpekatu yabu ivuabu bangenzele, i ne nembabuikidile dipila dionso dia mpekatu yabu ne dishipa diabu dia mikenji divuabu bangenzele. j 9 Yeye nealue ˆ kundi dına dia disanka dikole, butumbi, ne bulengele kumpala kua bisamba bionso bia pa buloba bialua kumvua lumu lua buimpe buonso bundi mbenze-

33

YELEMIYA 33:1-15 NSHAP. 32 a Mis 126:1  NSHAP. 33 b Neh 3:25 Yel 32:2 Yel 37:21 Yel 38:28

c Yes 48:6 d Dut 28:52 Yel 32:24

e Yes 30:26 Yel 30:17

f Yes 54:13 g Dut 30:3 Yel 30:3

h Yel 24:6 i Yes 40:2 Zek 13:1

j Mis 85:2 Yes 43:25 Yel 31:34 Mik 7:18

 Mulongo 2 a Yes 62:3, 7 b Mik 7:17 c Neh 6:15, 16 d Yel 31:12 e Zek 9:17 f 2Ku 5:13 Ezl 3:11 Mis 106:1 Yes 12:4 Mik 7:18

g Lew 7:12 Mis 107:22

h Yes 65:10 Yel 32:43

i Yel 17:26 j Yel 32:44 k Yel 29:10

la. a Nebikale ne ditshina ne nebizakale b bua bualu bua buimpe buonso ne ditalala bingamupesha.’” c 10 “Mona tshidi Yehowa wamba: ‘Muaba eu unuamba ne: mbuloba buatuke, budi kabuyi muntu anyi bimuna, mu bimenga bia Yuda ne mu misesu ya Yelushalema bidi munda mutupu, kabiyi muntu anyi muntu musombelamu anyi bimuna, nebumvuamu kabidi 11 tshiona tshia disanka dikole ne tshiona ˆ tshia masanka, d dıyi dia museˆ dianganyi ne dıyi dia mukaji udiˆ bu basela, dıyi dia badi bamba ne: “Elayi Yehowa wa biluilu tuasakidila, bualu Yehowa udi muimpe; e dinanga diende dia lulamatu didi dishalaku kashidi!”’ f “‘Nebalue ne milambu ya kuela nayi tuasakidila mu nzubu wa Yehowa, g bualu nempingaje bantu ba mu buloba ebu badibu bakuate, anu bu ku ntuadijilu,’ ke mudi Yehowa wamba.” 12 “Mona tshidi Yehowa wa biluilu wamba: ‘Mu buloba buatuke ebu, budi kabuyi muntu anyi bimuna, ne mu bimenga biabu bionso, nemuikale kabidi mpata bua balami ba mikoko kutekabu mikoko yabu bua kuikishayi.’ h 13 “Mu bimenga bia mu buloba bua mikuna, mu bimenga bia mu tshibatabata, mu bimenga bia ku sud, mu buloba bua Benyamina, mu miaba idi minyunguluke Yelushalema, i ne mu bimenga bia Yuda, j mikoko neyipitshile kabidi muinshi mua bianza bia muntu udi uyibala,’ ke mudi Yehowa wamba.” 14 “‘Monayi! Matuku adi alua,’ ke mudi Yehowa wamba, ‘angakumbaja dilaya dimpe dindi muambe bua nzubu wa Isalele ne bua nzubu wa Yuda. k 15 Mu matuku au ne

YELEMIYA 33:16–34:4 mu tshikondo atshi nempatuile Davidi lutonga lua buakane,1 a ne yeye neakumbaje kulumbuluisha kuakane ne buakane mu buloba ebu. b 16 Mu matuku au Yuda neapandishibue c ne Yelushalema neasombe mu bukubi. d Nunku nebamubikile ne: Yehowa udi Buakane buetu.’” e 17 “Bualu mona tshidi Yehowa wamba: ‘Kakuakupangika muntu wa mu ndelanganyi ya Davidi bua kusomba mu nkuasa wa bukalenge wa nzubu wa Isalele nansha, f 18 ne bakuidi bena Lewi kabakupangila muntu wa kuimana kumpala kuanyi bua kufila milambu ya kuosha mijima, bua kuosha milambu ya ntete, ne bua kulambula milambu mikuabu to.’” ˆ 19 Dıyi dia Yehowa diakalua kabidi kudi Yelemiya, diamba ne: 20 “Mona tshidi Yehowa wamba: ‘Nuenu bakokeshe bua kushipa tshipungidi tshianyi tshidi tshitangila munya ne tshipungidi tshianyi tshidi tshitangila butuku, bua kupangisha munya ne butuku bua kuluabi mu tshikondo tshiabi tshikumbane, g ˆ 21 dıba adi ke didi tshipungidi tshianyi ne muena mudimu wanyi Davidi mua kufua, h bua kikadi ne muana udi ukokesha bu mukalenge mu nkuasa wende wa bukalenge, i ne ke muikalabi kabidi bua tshipungidi tshianyi ne bakuidi bena Lewi, bena mudimu banyi. j 22 Anu bu mudibu kabayi mua kubala musumba wa bia mu diulu ne kabayi mua kupima lusenga lua ku mbuu, ke mungavudija bana1 ba muena mudimu wanyi Davidi ne bena Lewi badi bangenzela mudimu.’” ˆ 23 Dıyi dia Yehowa diakalua kabidi kudi Yelemiya, diamba ne: 24 “Kuena mumvue tshidi ba-

1290 NSHAP. 33 a Yes 53:2 Zek 6:12 Bua 22:16

b Yes 11:1, 4 Yel 23:5 Eb 1:9

c Yes 45:17 d Yhz 28:26 e Yel 23:6 f 2Sm 7:16, 17 1Bk 2:4 Mis 89:20, 29 Yes 9:7 Luk 1:32, 33

g Gen 1:16 Yes 54:10 Yel 31:35-37

h 2Sm 7:16, 17 2Sm 23:5 Mis 89:34, 35 Mis 132:11 Yes 55:3

i Yes 9:6 Luk 1:32, 33

j Dut 21:5 

Mulongo 2 a Gen 1:16 b Mis 104:19 Yel 31:35, 36

c Ezl 2:1, 70 d Yes 14:1 Yel 31:20

 NSHAP. 34 e 2Bk 25:1 Yel 32:2 Yel 39:1 Yel 52:4

f 2Ku 36:11 Yel 37:1

g Yel 21:10 Yel 32:28, 29 Yel 39:8

ntu aba bamba ne: ‘Yehowa neaˆ benge meku abidi avuaye musungule’ anyi? Nunku badi benzela bantu banyi malu ne dipetu, kabena babangata kabidi bu tshisamba nansha. 25 “Mona tshidi Yehowa wamba: ‘Anu bu mundi mujadike bushuwa tshipungidi tshianyi tshidi tshitangila munya ne butuku, a mikenji1 ya diulu ne buloba, b 26 nunku tshiakubenga bana1 ba Yakoba ne ba muena mudimu wanyi Davidi nansha, bua kubenga kusungula bamfumu mu bana1 bende bua kukokesha ndelanganyi1 ya Abalahama, Izaka ne Yakoba. Bualu nempingaje bakuatshibue babu c ne nembumvuile luse.’” d ˆ Dıyi divua dilue kudi Yelemiya difumina kudi Yeˆ howa pavua Nebukadenesa1 mukalenge wa Babilona ne tshiluilu tshiende tshionso ne makalenge onso a pa buloba avua ku bukokeshi buende ne bukua bantu buonso baluisha Yelushalema ne bimenga biende bionso e didi ne: 2 “Mona tshidi Yehowa Nzambi wa Isalele wamba: ‘Ndaku, uyukile ne Sedekiya f mukalenge wa Yuda, umuambile ne: “Mona tshidi Yehowa wamba: ‘Tangila, ndi mfila tshimenga etshi mu tshianza tshia mukalenge wa Babilona ne yeye neatshioshe ne kapia. g 3 Wewe kuakupanduka mu tshianza tshiende, bualu nebakukuate bushuwa ne nebakufile kudiye. h Neumone mukaleˆ nge wa Babilona tshimona mesu, ne yeye neakule nebe mpala ne mpala, ne wewe neuye mu Baˆ bilona.’ i 4 Kadi umvua dıyi dia Yehowa, wewe Sedekiya mukalenge wa Yuda: ‘Mona tshidi Yehowa wamba bua bualu bue-

34

h Yel 37:17

33:15 1 Anyi “mupianyi muakane.” i 33:22, 26 1 Ku mua.: “dimiinu.”

Yel 39:5 2Bk 25:6, 7 Yhz 12:13

33:25 1 Anyi “mikenji mifunda.” 34:1 ˆ 1 Ku mua.: “Nebukadelesa,” mfundilu ˆ mukuabu wa dına edi.

1291 be: “Kuakufua ku muele wa mvita to. 5 Wewe neufue mu ditalala a ne nebakuenzele mishinga ya diosha bintu bu muvuabu benzele batatuebe, bakalenge ba kale bavua kumpala kuebe, ne nebakudile ne: ‘Kaah, mfumu wetu!’ ˆ bualu ‘ndi muambe dıyi,’ ke mudi Yehowa wamba.”’”’” 6 Pashishe muprofete Yelemiya wakambila Sedekiya mukaleˆ nge wa Yuda meyi onso aa mu Yelushalema, 7 pavua biluilu bia mukalenge wa Babilona biluisha Yelushalema ne bimenga bionso bia Yuda bivua bishale, b biluisha Lakisha c ne Azeka; d bualu biobi ke bimenga bikolesha bivua bishale bia ku bimenga bia Yuda. ˆ 8 Dıyi diakalua kudi Yelemiya difumina kudi Yehowa panyima pa mukalenge Sedekiya mumane kudia tshipungidi ne bantu bonso mu Yelushalema bua kubamanyisha budikadidi, e 9 ne: muntu yonso udi ne bua kulekela bapika bende bena Ebelu, balume ne bakaji, bua muntu nansha umue kalami muena Yuda nende bu mupika wende to. 10 Nunku bakokeshi bonso ne bantu bonso bakatumikila. Bakadia tshipungidi bua muntu yonso alekele bapika bende balume ne bakaji, ne kababalami kabidi bu bapika nansha. Bakatumikila, kubalekelabu. 11 Kadi, panyima bakapingaja bapika balume ne bapika bakaji bavuabu balekele, ne bakababueja kabidi mu buˆ pika ku bukole. 12 Ke dıyi dia Yehowa kulua kudi Yelemiya difumina kudi Yehowa, diamba ne: 13 “Mona tshidi Yehowa Nzambi wa Isalele wamba: ‘Mvua mudie tshipungidi ne bankambua benuf dituku dimvua mubapatule mu buloba bua Ejipitu, mu nzubu wa bupika, g ngamba ne: 14 “Ku ndekelu kua bidimu muanda mu-

YELEMIYA 34:5-20 NSHAP. 34 a Yhz 17:16

b Yel 4:5

c Mik 1:13

d Yos 15:20, 35

e Eks 21:2

f Eks 24:7

g Eks 13:3 

Mulongo 2 a Eks 21:2 Lew 25:10 Lew 25:39-42 Dut 15:12

b Lew 19:12

c Eks 21:2 Lew 25:10

d 2Bk 25:3 Yel 21:7

e Yel 15:2, 4 Yel 29:18

f Gen 15:10, 17

tekete, yonso wa kunudi udi ne bua kulekela muanabu muena Ebelu uvua mupanyibue kuudi ne udi mukuenzele mudimu bidimu bisambombo; udi ne bua kumulekela.” a Kadi bankambua benu kabakanteleja anyi kuinyika ditshi diabu kundi to. 15 Kadi matuku adi panshi aa,1 nuenu bine nuakakudimuka, kuenza tshivua ˆ tshiakane ku mesu kuanyi pa kumanyisha bakuenu budikadidi, ne nuakadia tshipungidi kumpala kuanyi mu nzubu udi ˆ ne dına dianyi. 16 Kadi pashishe nuakakudimuka, kunyanga ˆ dına dianyi b pa kupingaja bapika benu balume ne bapika benu bakaji banuvua balekele bilondeshile dijinga1 diabu, ne nuakabapingaja ku bupika ku bukole.’ 17 “Nunku monayi tshidi Yehowa wamba: ‘Kanuena bantumikile bua kumanyisha budikadidi, muntu yonso kudi muanabu ne kudi muinende. c Nunku meme nennumanyishe budikadidi mpindieu,’ ke mudi Yehowa wamba, ‘ku muele wa mvita, ku tshipupu,1 ne ku tshiyole tshia nzala, d ne nennuvuije tshintu tshiˆ di tshikuatshisha buowa kudi makalenge onso a pa buloba. e 18 Mona tshienzekela bantu bavua bashipe tshipungidi tshiaˆ nyi pa kubenga kutumikila meyi a tshipungidi tshivuabu badie kumpala kuanyi pavuabu bakose muana wa ngombe mu bitupa bibidi ne bapitshile munkatshi mua bitupa ebi, f 19 mmumue ne: bakokeshi ba Yuda, bakokeshi ba Yelushalema, bena mudimu ba mu lubanza lua mukalenge, bakuidi, ne bantu bonso ba mu buloba ebu bavua bapitshile munkatshi mua bitupa bia muana wa ngombe: 20 Nembafile kudi bena lukuna babu ne 34:15 1 Ku mua.: “lelu eu.” 34:16 1 Anyi “Anyima.” 34:17 1 Anyi “disama.”

YELEMIYA 34:21–35:13 kudi badi bakeba kuangata mioyo yabu,1 ne bitalu biabu nebilue biakudia bia nyunyi ya muulu ne bia nyama ya pa buloba. a 21 Nemfile Sedekiya mukalenge wa Yuda ne bakokeshi bende mu tshianza tshia bena lukuna babu ne mu tshianza tshia badi bakeba kuangata mioyo yabu1 ne mu tshianza tshia biluilu bia mukalenge wa Babilona b bidi bienda biumbuka kunudi.’ c ˆ 22 “‘Mona nentume dıyi,’ ke mudi Yehowa wamba, ‘ne nembipingaje ku tshimenga etshi, nebitshiluishe, nebitshikuate, ne nebitshioshe ne kapia; d nemvuije bimenga bia Yuda muaba mutupu, kakuyi muntu musombelamu.’” e ˆ Dıyi diakalua kudi Yelemiya difumina kudi Yehowa mu matuku a Yehoyakima f muana wa Yoshiya, mukalenge wa Yuda, diamba ne: 2 “Ndaku kudi nzubu wa bena Lekaba, g uyukile nabu ne uye nabu mu nzubu wa Yehowa, mu umue wa ku nzubu ya1 kudiila; pashishe ubapeshe mvinyo bua kunuabu.” ˆ 3 Nunku ngakabuela ne Yazanya muana wa Yelemiya muana wa Habasinya, bana babu ba balume, bana bende bonso, ne nzubu mujima wa bena Lekaba 4 mu nzubu wa Yehowa. Ngakaya nabu mu nzubu wa kudiila wa bana ba Hanana muana wa Yigedalaya, muntu wa Nzambi mulelela, nzubu uvua pabuipi ne nzubu wa kudiila wa bakokeshi uvua pa mutu pa nzubu wa kudiila wa Maaseya muana wa Shaluma mulami wa ku tshiibi. 5 Pashishe ngakateka mpanza ne makopo biuwule tente ne mvinyo kumpala kua balume ba mu nzubu wa bena Lekaba,

35

1292 NSHAP. 34 a Dut 28:26 Mis 79:2 Yel 16:4

b 2Bk 25:6, 7 Mdi 4:20

c Yel 37:5

d 2Bk 25:9, 10 Yel 32:29 Yel 39:8

e Lew 26:33 Yel 44:2

 NSHAP. 35 f 2Bk 23:34 2Ku 36:5 Dan 1:1

g 2Bk 10:15 1Ku 2:55

 Mulongo 2 a 2Bk 10:15

34:20, 21 1 Anyi “bakeba anyima yabu.” b 35:2 1 Anyi “bibambalu bia.”

2Ku 36:5, 6 Dan 1:1

meme kubambila ne: “Nuayi mvinyo.” 6 Kadi bakamba ne: “Katuakunua mvinyo to, bualu Yehonadaba1a muana wa Lekaba, nkambua wetu, wakatuelela mukenji eu ne: ‘Nuenu nansha bana benu kanuena ne bua kunua mvinyo nansha. 7 Kanuena ne bua kuibaka nzubu, kukuna mamiinu, anyi kukuna anyi kupeta budimi bua tumuma tua mvinyo to. Kadi, nudi ne bua kusombela anu mu ntenta, bua nushale ne muoyo matuku a bungi mu buloba bunudi basombele bu bantu ba ku babende.’ 8 Nunku tudi tuˆ tungunuka ne kutumikila dıyi dia Yehonadaba muana wa nkambua wetu Lekaba mu malu onso avuaye mutuambile bua kuenza pa kubenga kunua mvinyo nansha mukese, tuetu ne bakaji betu ne bana betu ba balume ne bana betu ba bakaji. 9 Kabidi, katuena tuibaka nzubu bua kusombelamu, ne katuena ne madimi a tumuma tua mvinyo anyi madimi makuabu anyi mamiinu nansha. 10 Tudi tutungunuka ne kusombela mu ntenta ne kutumikila malu onso avua Yehonadaba1 nkambua wetu mutuambile bua kuenza. 11 Kadi pakalua ˆ Nebukadenesa1 mukalenge wa Babilona kuluisha buloba, b tuakamba ne: ‘Luayi, tubuelayi mu Yelushalema bua kupanduka ku tshiluilu tshia bena Kasada ne tshia bena Sulia,’ mpindieu tudi basombele mu Yelushalema.” ˆ 12 Dıyi dia Yehowa diakalua kudi Yelemiya, diamba ne: 13 “Mona tshidi Yehowa wa biluilu, Nzambi wa Isalele, wamba: ‘Ndaku, wambile bantu ba 35:6, 10 1 Ku mua.: “Yonadaba,” tshikeˆ peshelu tshia dına Yehonadaba. 35:11 ˆ 1 Ku mua.: “Nebukadelesa,” mfundilu ˆ mukuabu wa dına edi.

1293 mu Yuda ne bantu badi basombele mu Yelushalema ne: “Kabavua batungunuke ne kunuloˆ mba bua kutumikila meyi anyi anyi?” a ke mudi Yehowa ukonka. 14 “Yehonadaba muana wa Lekaba wakelela bana bende mukenji bua kabanu mvinyo, ne ˆ mbatumikile meyi ende pa kubenga kunua mvinyo too ne ˆ lelu eu, nunku batumikila dıyi dia nkambua wabu. b Kadi, meme ndi muakule nenu njila ne njila,1 kadi kanuena bantumikile to. c 15 Mvua mutungunuke ne kunutumina bena mudimu banyi bonso baprofete, mbatuma njila ne njila,1 d ngamba ne: ‘Kudimukayi koku, yonso wa kunudi umbuke ku njila yenu mibi, e ne enzayi malu makane! Kanulondi nzambi mikuabu ne kanuyenzedi mudimu. Nunku nenutungunuke ne kusombela mu buloba bumvua munupeshe nuenu ne bankambua benu.’ f Kadi kanuakinyika ditshi dienu anyi kunteleja to. 16 Bana ba Yehonadaba muana wa Lekaba mbaˆ tumikile dıyi divua nkambua wabu mubashile, g kadi bantu aba ki mbanteleje to.”’” 17 “Nunku mona tshidi Yehowa, Nzambi wa biluilu, Nzambi wa Isalele, wamba: ‘Mona ndi ntumina Yuda ne bantu bonso badi basombele mu Yelushalema makenga onso andi mubadimuije bua bualu buawu, h bualu ndi mubambile, kadi ki mbateleje, ne mvua mutungunuke ne kubabikila, kadi kabavua bitabe to.’” i 18 Yelemiya wakambila ba mu nzubu wa bena Lekaba ne: “Monayi tshidi Yehowa wa biluilu, Nzambi wa Isalele, wamba: ˆ ‘Bu munudi batumikile dıyi dia

YELEMIYA 35:14–36:6 NSHAP. 35 a Yel 32:33

b Yel 35:8

c 2Ku 36:15, 16 Neh 9:26, 30 Yel 25:3

d Yel 7:24, 25

e Yes 1:16 Yel 25:5 Yhz 18:30 Hos 14:1

f Yel 7:5-7

g Yel 35:8

h Dut 28:15 Dut 29:26, 27 Yos 23:15, 16 2Bk 23:27

i Yes 65:12 Yes 66:4 Yel 7:13, 14

 Mulongo 2  NSHAP. 36 a 2Bk 23:36 Yel 25:1

b Yel 4:16 Yel 32:30

c Yel 1:5 Yel 25:9

d Yel 1:1, 2 Yel 25:3

e Yes 55:7 Yhz 33:11 Mik 7:18

nkambua wenu Yehonadaba ne ˆ batungunuke ne kulama meyi ende onso, nuenza anu tshivuaye munuambile bua kuenza, 19 monayi tshidi Yehowa wa biluilu, Nzambi wa Isalele, wamba: “Kakuakupangika muana wa mu ndelanganyi ya Yehonadaba1 muana wa Lekaba bua kuenza mudimu kumpala kuanyi nansha.”’” Nunku mu tshidimu tshinayi tshia Yehoyakima a muana wa Yoshiya mukalenge ˆ wa Yuda, dıyi edi diakalua kudi Yelemiya difumina kudi Yehowa diamba ne: 2 “Angata muvuˆ ngu,1 ufundamu meyi onso andi mukuambile bua kuenzela Isalele, Yuda b ne bisamba bionso, c kumbukila ku dituku dia kumpala dimvua muakule nebe mu matuku a Yoshiya too ne lelu eu. d 3 Pamuapa padi bena mu nzubu wa Yuda bumvua bualu bua makenga onso andi nkeba kubatumina, nebumbuke mu njila yabu mibi, bua mmone mua kubabuikidila tshilema tshiabu ne mpekatu wabu.” e 4 Pashishe Yelemiya wakabikila Baluka f muana wa Neliya, ˆ Yelemiya wakamuambila meyi onso avua Yehowa mumuambile, ne Baluka wakaafunda mu muvungu.1 g 5 Pashishe Yelemiya wakambila Baluka ne: “Ndi mufinakaja ne tshiena ne mushindu wa kubuela mu nzubu wa Yehowa to. 6 Nunku wewe ke udi ne bua kubuelamu ne kubaˆ ˆ la ne dıyi dikole meyi a Yehowa mu muvungu uudi mufuˆ nde meyi andi mukuambile. Uabale mu matshi a bantu mu nzubu wa Yehowa mu dituku dia tshijila tshia biakudia;

36

f Yel 32:12

35:14 1 Ku mua.: “njuka patshiatshia, ngakula.” 35:15 1 Ku mua.: “njuka patshiatshia, mbatuma.” g

Yel 45:2-5

Yel 45:1

35:19 1 Ku mua.: “Yonadaba,” tshikepeˆ shelu tshia dına Yehonadaba. 36:2, 4 1 Ku mua.: “muvungu wa mukanda.”

YELEMIYA 36:7-22 nunku neuabadile bantu bonso ba mu Yuda badi babuela bafumina mu bimenga biabu. 7 Pamuapa, dilomba diabu dia luse nedifike kudi Yehowa ne nebakudimuke muntu yonso umbuka ku njila yende mibi, bualu tshiji ne tshiji tshikole bidi Yehowa muleje bantu aba mbikole.” 8 Nunku Baluka muana wa Neliya wakenza bionso bivua muprofete Yelemiya mumuambiˆ le bua kuenza; wakabala meyi a ˆ Yehowa mu muvungu1 ne dıyi dikole mu nzubu wa Yehowa. a 9 Nunku mu tshidimu tshitanu tshia Yehoyakima b muana wa Yoshiya, mukalenge wa Yuda, mu ngondo wa tshitema, bantu bonso ba mu Yelushalema ne bantu bonso bavua balue mu Yelushalema bafumina mu bimenga ˆ bia Yuda bakela dıyi bua kubuela mu tshijila tshia biakudia kumpala kua Yehowa. c 10 Pashiˆ she Baluka wakabala meyi a ˆ Yelemiya mu muvungu1 ne dıyi dikole mu nzubu wa Yehowa, mu tshibambalu2 tshia Gemaleya d muana wa mutentudi3 Shafana, e mu lubanza lua kuulu, lua ku tshibuelelu tshia tshiibi tshipiatshipia tshia nzubu wa Yehowa f mu matshi a bantu bonso. 11 Pavua Mikaya muana wa Gemaleya muana wa Shafana ˆ mumvue meyi a Yehowa onso a mu muvungu1 eu, 12 wakapueka ku nzubu1 wa mukalenge, ku tshibambalu tshia mufundi. Bakokeshi2 bonso bavua basombamu: Elishama g mufundi, Delaya muana wa Shemaya, Elenataˆ na h muana wa Akabo, i Gemale-

1294 NSHAP. 36 a Yel 7:1, 2

b 2Bk 23:36

c 2Ku 20:2, 3 Est 4:15, 16

d Yel 36:25

e 2Bk 22:8 2Ku 34:20, 21 Yel 26:24 Yel 39:13, 14 Yhz 8:11

f Yel 26:10

g Yel 36:20

h Yel 36:25

i 2Bk 22:14 Yel 26:22

 Mulongo 2 a Yel 36:26

36:8, 10, 11, 13, 18 1 Anyi “mukanda.” 36:10 2 Anyi “nzubu wa kudiila.” 3 Anyi “mufundi.” 36:12 1 Anyi “dibalasa.” 2 Anyi “bena mudimu ba mu lubanza lua mukalenge.” b

Yel 36:14

ya muana wa Shafana, Sedekiya muana wa Hananiya, ne bakokeshi bakuabu bonso. 13 Mikaya ˆ wakabambila meyi onso avuaye mumvue pavua Baluka mubale muvungu1 mu matshi a bantu. 14 Pashishe, bakokeshi bonso bakatuma Yehudi muana wa Netaniya muana wa Shelemeya muana wa Kusha kudi Baluka, bamba ne: “Luaku ne muvungu uuvua mubale mu matshi a bantu au.” Baluka muana wa Neliya wakangata muvungu mu tshianza, wakaya kudibu. 15 Bakamuambila ne: “Somba koku, utuˆ badilawu ne dıyi dikole.” Nunku Baluka wakababadilawu. 16 Diakamue pakumvuabu ˆ meyi onso, bakatangilangana ne ˆ buowa, kuambilabu Baluka ne: “Bushuwa tudi ne bua kuambiˆ la mukalenge meyi onso aa.” 17 Bakebeja Baluka ne: “Tuambila koku muuvua mufunde ˆ meyi onso aa. Yeye ke uvua ukuambila bia kufunda anyi?” 18 Baluka wakabandamuna ne: ˆ “Yeye wakangambila meyi onso aa, ne ngakaafunda mu muvuˆ ngu1 eu ne mayi a mukanda.” 19 Bakokeshi bakambila Baluka ne: “Ndaku, nusokome wewe ne Yelemiya, nuenze bua muntu nansha umue kamanyi muaba unudi to.” a 20 Pashishe bakaya kudi mukalenge mu lubanza, kutekabu muvungu mu tshibambalu tshia Elishama mufundi, bobu kuambila mukalenge malu onso avuabu bumvue. 21 Nunku mukalenge wakatuma Yehudi b bua kuangata muvungu, yeye kulua nawu ufumina mu tshibambalu tshia Elishama mufundi. Yehudi wakabanga kuwubala mu matshi a mukalenge ne a bakokeshi bonso bavua bimane pabuipi ne mukalenge. 22 Muka-

1295 lenge uvua musombe mu nzubu wende wa mu tshikondo tshia mashika makole,1 mu ngondo wa tshitema,2 ne kapia kavua katema mu mbabula kumpala kuende. 23 Pavua Yehudi ubala milongo isatu anyi inayi, mukalenge uvua ukosa tshitupa atshi ne kele ka mufundi, utshiela mu kapia kavua katema mu mbabula, too ne pavua muvungu mujima mujikile mu kapia kavua mu mbabula. 24 Kabaˆ vua bumvue buowa to; mukalenge nansha bena mudimu beˆ nde bonso bavua bateleje meyi au onso kabakapanda bilamba biabu to. 25 Nansha muvua Elenatana, a Delaya b ne Gemaleya c basengelele mukalenge bua koshi muvungu, kakabateleja to. 26 Kabidi, mukalenge wakatumina Yelamele muana wa mukalenge, Selaya muana wa Azeliele ne Shelemeya muana wa Abedeˆ le dıyi bua kukuata Baluka mufundi ne muprofete Yelemiya, kadi Yehowa uvua anu mubasokoke. d ˆ 27 Pashishe dıyi dia Yehowa diakalua kabidi kudi Yelemiya panyima pa mukalenge mumane ˆ kuosha muvungu uvua ne meyi avua Baluka mufunde avua Yelemiya umuambila, e diamba ne: 28 “Angata muvungu mukuabu, ˆ ufundamu meyi onso a muomumue avua mu muvungu wa kumpala uvua Yehoyakima mukalenge wa Yuda muoshe au. f 29 Udi ne bua kuambila Yehoyakima mukalenge wa Yuda ne: ‘Mona tshidi Yehowa wamba: “Udi muoshe muvungu eu ne muambe ne: ‘Bua tshinyi udi mufundamu ne: “Mukalenge wa Ba-

YELEMIYA 36:23–37:3 NSHAP. 36 a 2Bk 24:8

b Yel 36:12

c Yel 36:10

d Yel 1:19

e Yel 36:2

f Yel 36:23 

Mulongo 2 a Yel 25:8, 9

b 2Bk 24:6, 8 2Bk 24:15 2Ku 36:9, 10 Yel 22:24, 30

c Yel 22:18, 19

d Dut 28:15 Yel 19:15

e 2Ku 36:15, 16

f Yel 36:2, 4

g Yel 36:23 

NSHAP. 37 h 2Bk 24:17-19 1Ku 3:15

i 2Bk 24:12 Yel 22:24

j 2Ku 36:10-12

k Yel 38:1, 4

36:22 1 Anyi “hiver.” 2 Tshitupa tshia ndekelu tshia ngondo wa 11 ne tshitupa tshia kumpala tshia ngondo wa 12. l Tang. Tshis. B15.

2Bk 25:18, 21 Yel 21:1, 2 Yel 29:25

bilona nealue bushuwa ne neabutule buloba ebu, umanamu bantu ne nyama”?’ a 30 Nunku mona tshidi Yehowa wamba bua Yehoyakima mukalenge wa Yuda: ‘Yeye kakuikala ne muntu wasomba mu nkuasa wa bukalenge wa Davidi, b ne nebalekele tshitalu tshiende pa munya munda munya ne pa mashika butuku.c 31 Nemmulumbuluishe yeye ne bana bende1 ne bena mudimu bende bua tshilema tshiabu, ne nembatumine bobu ne bantu badi basombele mu Yelushalema ne bantu ba mu Yuda makenga onso andi muambe bua bualu buabu, d kadi kabavua bateleje to.’”’” e 32 Pashishe Yelemiya wakangata muvungu mukuabu, wakawupesha Baluka mufundi, f muana wa Neliya, ne yeye kufuˆ ndamu meyi onso avua Yelemiya umuambila avua mu muvungu1 uvua Yehoyakima mukalenge wa Yuda muoshe mu kapia. g Bavua ˆ basakidile kabidi meyi makuabu a bungi a buena au. Nunku mukalenge Sedekiya h muana wa Yoshiya wakatuadija kukokesha pa muaba wa Koniya1i muana wa Yehoyakiˆ ma, bualu Nebukadenesa2 mukalenge wa Babilona wakamuteka mukalenge mu buloba bua Yuda. j 2 Kadi yeye ne bena mudimu bende ne bantu ba mu buloba ˆ abu kabakateleja meyi a Yehowa avuaye muambe ku butuangaji bua muprofete Yelemiya to. 3 Mukalenge Sedekiya wakatuma Yehukala k muana wa Shelemeya ne Sefanya l muana wa muakuidi Maaseya kudi

37

36:31 1 Ku mua.: “dimiinu diende.” 36:32 1 Anyi “mukanda.” 37:1 1 Bavua bamubikila kabidi ne: Yehoyakina ne ˆ Yekoniya. 2 Ku mua.: “Nebukadelesa,” ˆ mfundilu mukuabu wa dına edi.

YELEMIYA 37:4-20 muprofete Yelemiya, wamba ne: “Tulombela koku kudi Yehowa Nzambi wetu.” 4 Yelemiya uvua wendakana munkatshi mua bantu kakuyi bualu, bualu kabavua banji kumuela mu buloko a to. 5 Pine apu, tshiluiˆ lu tshia Palo tshikavua tshipatuke mu Ejipitu, b ne bena Kasada bavua batshintshimike Yelushalema bakumvua lumu lua bualu buabu. Ke bobu kumbuka ku ˆ Yelushalema. c 6 Pashishe dıyi dia Yehowa diakalua kudi muprofete Yelemiya, diamba ne: 7 “Mona tshidi Yehowa Nzambi wa Isalele wamba: ‘Monayi tshinudi ne bua kuambila mukalenge wa Yuda uvua munutume kundi bua kungebeja malu: “Taˆ ngila! Tshiluilu tshia Palo tshidi tshienda tshilua bua kukuambuluisha netshipingane mu buloba buatshi, mu Ejipitu. d 8 Bena Kasada nebapingane, nebaluishe tshimenga etshi, nebatshikuate ne nebatshioshe ne kapia.” e 9 Monayi tshidi Yehowa wamba: “Kanudishimi1 nuamba ne: ‘Bushuwa bena Kasada nebumbuke kutudi,’ bualu kabakumbuka to. 10 Nansha bu nuenu mua kushipa tshiluilu tshijima tshia bena Kasada badi banuluisha, kushala anu bantu babu balume badi batapike, bobu nebajuke mu ntenta yabu, neboshe tshimenga etshi ne kapia.”’” f 11 Pavua tshiluilu tshia bena Kasada tshiumbuke ku Yelushalema bua bualu bua tshiluiˆ lu tshia Palo, g 12 Yelemiya wakumbuka ku Yelushalema kuyaye mu buloba bua Benyamina h bua kupeta tshiende tshitupa kuoku aku munkatshi mua tshisamba tshiabu. 13 Kadi pakafikaye ku Tshiibi tshia Benyamina, mfumu uvua ku mutu kua bala-

1296

NSHAP. 37 a Yel 37:15

b Yhz 17:15

c Yel 34:21

d Yel 17:5 Mdi 4:17 Yhz 17:17

e Yel 32:29 Yel 34:22 Yel 39:8

f Yel 21:4

g Yel 34:21

h Yel 1:1 

Mulongo 2 a Yel 26:11 Yel 38:4

b Yel 20:2 Eb 11:32, 36

c Yel 38:14

d Yel 21:7 Yel 24:8 Yel 34:21 Yhz 12:12, 13

e Yel 14:13

37:9 1 Anyi “Anyima yenu kayidishimi.” f

Yel 23:16, 17 Yel 27:14 Yel 28:1, 2 Mdi 2:14

Yel 37:15

ˆ mi, dına diende Iliya muana wa Shelemeya muana wa Hananiya, wakakuata muprofete Yelemiya, wamba ne: “Wewe udi unyema bua kuya kudi bena Kasada!” 14 Kadi Yelemiya wakamba ne: “Ki mmuomu to! Tshiena nnyema bua kuya kudi bena Kasada to.” Kadi yeye kakamuteleja nansha. Ke Iliya kukuataye Yelemiya, kuyaye nende kudi bakokeshi. 15 Bakokeshi bakafiikila Yelemiya munda, a bakamututa, kumuelabu mu buloko1b mu nzubu wa Yehonatana mufundi, nzubu uvuabu bavuije buloko. 16 Bakela Yelemiya mu buloko bua muinshi mua buloba,1 mu tuzubu tua muinshi mua buloba, ne wakashalamu matuku a bungi. 17 Pashishe mukalenge Sedekiya wakamubikidisha, ne mukalenge wakamukonka malu mu musokoko mu nzubu1 muende. c ˆ Wakakonka ne: “Kudiku dıyi kampanda dia kudi Yehowa anyi?” Yelemiya wakamuambila ne: “Didiku!” kutungunukaye wamba ne: “Wewe neufidibue mu tshianza tshia mukalenge wa Babilona!” d 18 Yelemiya wakambila kabidi mukalenge Sedekiya ne: “Mmpekatu kayi undi mukuenzele wewe, bena mudimu bebe ne bantu aba, bua wewe kungela mu buloko? 19 Mpindieu, baprofete bebe bavua bakuambile ˆ meyi a buprofete a ne: ‘Mukalenge wa Babilona kakulua kukuluisha wewe ne buloba ebu’ e badi penyi? 20 Mpindieu, teleja koku, wewe mfumu mukalenge wanyi. Dilomba dianyi difike koku kuudi. Kumpingajiku mu nzubu wa Yehonatana f mufu37:15 1 Ku mua.: “kumuelabu mu nzubu wa nkanu.” 37:16 1 Ku mua.: “nzubu wa tshina.” 37:17 1 Anyi “dibalasa.”

1297 ndi to, tshianana nemfuilamu.” a 21 Nunku mukalenge Sedekiya ˆ wakatuma dıyi bua balamine Yelemiya mu Lubanza lua balami, b ne bavua bamupesha diampa dia tshijengu dituku dionso difumina mu musesu wa benji ba mampa c too ne pavua mampa onso a mu tshimenga majike. d Kadi Yelemiya wakashala mu Lubanza lua balami. Nunku Shefataya muana wa Matane, Gedaliya muaˆ na wa Pashu, Yukala e muana ˆ wa Shelemeya, ne Pashu f muaˆ na wa Malakiya bakumvua meyi avua Yelemiya wambila bantu bonso, a ne: 2 “Mona tshidi Yehowa wamba: ‘Muntu udi ushala mu tshimenga etshi neafue ku muele wa mvita, ku tshiyole tshia nzala ne ku tshipupu.1 g Kadi muntu udi udifila2 kudi bena Kasada neashale ne muoyo ne neapete muoyo3 wende bu tshintu tshinyenga mu mvita4 ne neikale ne muoyo.’ h 3 Mona tshidi Yehowa wamba: ‘Tshimenga etshi netshifidibue bushuwa mu bianza bia tshiluilu tshia mukalenge wa Babilona, ne yeye neatshikuate.’” i 4 Bakokeshi bakambila mukalenge ne: “Shipesha koku muntu eu, j bualu mushindu eu ke udiye utekesha lungenyi lua1 basalayi badi bashale mu tshimenga etshi, kabidi ne lua bantu bonso, padiye ubambila ˆ meyi a nunku. Bualu muntu eu kena ukeba ditalala dia bantu aba to, kadi udi ukeba dikenga diabu.” 5 Mukalenge Sedekiya wakandamuna ne: “Monayi! Yeye udi mu bianza bienu, bualu mukalenge kena mua kuenza bua-

38

YELEMIYA 37:21–38:12 NSHAP. 37 a Yel 26:15 Yel 38:8, 9

b Neh 3:25 Yel 32:2 Yel 33:1 Yel 38:13, 28

c 1Bk 17:6

d 2Bk 25:3 Yel 38:9

 NSHAP. 38 e Yel 37:3

f Yel 21:1, 2

g Yel 27:13 Yel 29:18 Yhz 7:15

h Yel 21:8-10

i 2Bk 25:1, 2 2Ku 36:17

j Yel 26:11 

Mulongo 2 a Yel 33:1 Yel 37:21 Yel 38:28

b Yel 39:16

c Yel 37:13

38:2 1 Anyi “disama.” 2 Ku mua.: “upa- d tuka uya.” 3 Anyi “anyima.” 4 Anyi “neapanduke ne muoyo wende.” 38:4 1 Ku mua.: “bianza bia.” e

Yel 52:6

2Bk 20:13

lu nansha bumue bua kunukandika to.” 6 Nunku bakangata Yelemiya, kumuela mu tshina tshia kulaˆ mina mayi tshia Malakiya muana wa mukalenge, tshivua mu Lubanza lua balami. a Bakapuekeshiˆ la Yelemiya ku mionji. Dıba adi ˆ mu tshina atshi kamuvua mayi to, muvua anu bitotshi, ne Yelemiya wakatuadija kudina mu bitotshi. 7 Ebede-melekeb muntu mutungu1 muena Etshiopi, wa mu nzubu2 wa mukalenge, wakumvua ne: mbele Yelemiya mu ˆ tshina tshia kulamina mayi. ˆ Dıba adi mukalenge uvua musombe ku Tshiibi tshia Benyamina, c 8 ke Ebede-meleke kupatukaye mu nzubu2 wa mukalenge, kuambilaye mukalenge ne: 9 “Wewe mfumu mukalenge wanyi, tshidi bantu aba benzele muprofete Yelemiya ntshibi! Mbamuele mu tshina tshia kulaˆ mina mayi, ne yeye neafuilamu bua nzala, bualu kakuena diampa dishale mu tshimenga to.” d 10 Pashishe mukalenge wakatumina Ebede-meleke muena ˆ Etshiopi dıyi ne: “Angata bantu 30 muaba eu, patulayi muprofete Yelemiya mu tshina ˆ tshia kulamina mayi kumpala kua yeye kufua.” 11 Ke Ebedemeleke kuangata bantu abu, kubuelaye nabu mu nzubu2 wa mukalenge, muaba udi muinshi mua tshibutshilu, e kuangatabu mikusu ya bilamba ya kale ne bitetela bia bilamba bia kale, kubipuekeshilabu Yelemiya ku ˆ mionji mu tshina tshia mayi. 12 Pashishe Ebede-meleke muena Etshiopi kuambilaye Yelemiya ne: “Ela koku mikusu ya bilamba ayi ne bitetela bia bilamba abi 38:7 1 Anyi “muena mudimu wa mu lubanza lua mukalenge.” 38:7, 8, 11 2 Anyi “dibalasa.”

YELEMIYA 38:13-26

ˆ ne mionji ayi mu mapa ebe.” Yelemiya wakenza nanku, 13 ne bakakoka Yelemiya ne mionji, kumupatulabu pambelu pa tshina. Kadi Yelemiya wakashala mu Lubanza lua balami. a 14 Mukalenge Sedekiya wakabikidisha muprofete Yelemiya bua alue kudiye ku tshibuelelu tshisatu, tshidi mu nzubu wa Yehowa, ne mukalenge kuambilaye Yelemiya ne: “Ndi ne bualu bua kukukonka. Kunsokoki bualu nansha bumue to.” 15 Pashishe Yelemiya wakambila Sedekiya ne: “Meme mukuambile, wewe neunshipe bushuwa. Meme mukupeshe lungenyi, kuakunteleja to.” 16 Ke mukalenge Sedekiya kuditshipaye kudi Yelemiya mu musokoko, wamba ne: “Bushuwa bu mudi Yehowa ne muoyo, yeye udi mutupeshe muoyo eu,1 tshiakukushipa to, ne tshiakukufila mu tshianza tshia bantu aba badi bakeba kuangata muoyo webe2 to.” 17 Pashishe Yelemiya wakambila Sedekiya ne: “Mona tshidi Yehowa, Nzambi wa biluilu, Nzambi wa Isalele, wamba: ‘Wewe mudifile1 kudi bakokeshi ba mukalenge wa Babilona, muoyo webe neupandishibue,2 ne kabakuosha tshimenga etshi ne kapia, ne wewe ne ba mu nzubu muebe nenupandishibue.b 18 Kadi wewe kuyi mudifile1 kudi bakokeshi ba mukalenge wa Babilona, tshimenga etshi netshifidibue kudi bena Kasada, ne nebatshioshe ne kapia, c ne wewe kuakupanduka mu tshianza tshiabu to.’” d 19 Pashishe mukalenge Sedekiya wakambila Yelemiya ne:

1298 NSHAP. 38 a Yel 37:21

b Yel 21:9 Yel 27:12

c 2Bk 25:8, 9

d 2Bk 25:6 Yel 39:5

 Mulongo 2 a Yel 39:3

b Mdi 1:2

c 2Bk 25:7

d Yel 52:8, 13

38:16 1 Anyi “wakatuenzela anyima eu.” 2 Anyi “bakeba anyima webe.” 38:17, 18 1 Ku mua.: “mupatuke muye.” 38:17 2 Anyi “anyima webe neashale ne muoyo.” e

Yel 38:4

“Ndi ntshina bena Yuda badi bumbuke baye kudi bena Kasada, bualu meme mufidibue mu bianza biabu, badi mua kungenzela malu ne tshikisu.” 20 Kadi Yelemiya wakamba ne: “Kuakufidibua kudibu to. Tumiˆ kila koku dıyi dia Yehowa dindi nkuambila, ne malu neende bimpe buebe wewe, ne neushale1 ne muoyo. 21 Kadi wewe mubenge bua kudifila,1 mona tshidi Yehowa mmunsokoluele: 22 Mona! Badi bapatula bakaji bonso badi bashale mu nzubu1 wa mukalenge wa Yuda baya nabu kudi bakokeshi ba mukalenge wa Babilona, a ne badi bamba ne: ‘Balume bauvua mueyemene2 mbakushime ne mbakutshimune. b Mbenze bua dikasa diebe didine mu bitotshi. Mpindieu mbalukile tshianyima.’ 23 Badi bapatula bakaji bebe bonso ne bana bebe baya nabu kudi bena Kasada, ne wewe kuakupanduka ku tshianza tshiabu, kadi nebakukuate kudi mukalenge wa Babilona, c ne bua bualu buebe neboshe tshimenga etshi ne kapia.” d 24 Pashishe Sedekiya wakambila Yelemiya ne: “Muntu nansha umue kamanyi malu aa, bua wewe kufu to. 25 Bakokeshi bobu bumvue ne: ndi muyikile nebe, bobu balue kuudi bakuambile ne: ‘Tuambila koku biuvua muambile mukalenge. Kutusokoki bualu nansha bumue to, ne tuetu katuakukushipa to. e Mukalenge uvua mukuambile tshinyi?’ 26 udi ne bua kubambila ne: ‘Mvua ndomba 38:20 1 Anyi “anyima webe neashale.” 38:21 1 Ku mua.: “kupatuka kuya.” 38:22 1 Anyi “dibalasa.” 2 Ku mua.: “Balume ba ditalala diebe.”

1299 mukalenge bua kampingaji mu nzubu wa Yehonatana bua meme tshifuidimu to.’” a 27 Pashishe bakokeshi bonso bakalua kudi Yelemiya, kumuelabu nkonko. Yeye kubambila malu onso avua mukalenge mumuambile bua kuamba. Nunku kabakamuasa bualu bukuabu to, bualu muntu nansha umue kavua mumvue muyuki au to. 28 Yelemiya wakashala mu Lubanza lua balami b too ne dituku divuabu bakuate Yelushalema; utshivua anu muomu pavuabu bakuate Yelushalema. c Mu tshidimu tshia tshitema tshia Sedekiya mukalenge wa Yuda, mu ngondo wa diˆ kumi, Nebukadenesa1 mukalenge wa Babilona wakalua ne tshiluilu tshiende tshionso ku Yelushalema, ne bakamutshintshimika.d 2 Mu tshidimu tshia 11 tshia Sedekiya, mu ngondo muinayi, mu dituku dia tshitema dia ngondo au, bakapanda tshimanu tshia tshimenga.e 3 Bakokeshi bonso ba mukalenge wa Babilona bakabuela, mmumue ne: ˆ ˆ ˆ Samaga1 Negala-shalese, Labaˆ salisa2 Nebo-sasekima, Labamaˆ ˆ ga3 Negala-shalese, ne bakokeshi bakuabu bonso ba mukalenge wa Babilona, kusombabu mu Tshiibi tshia Pankatshinkatshi. f 4 Pakabamona Sedekiya mukalenge wa Yuda ne basalayi bonso, bakanyema, g bakapatuka tshimenga butuku butuku, kuyilabu mu njila wa ku lupangu lua mukalenge, kupitshilabu mu

39

YELEMIYA 38:27–39:12 NSHAP. 38 a Yel 37:15 b Yel 15:20 Yel Yel Yel Yel

32:2 33:1 37:21 39:13, 14

c 2Bk 25:8, 9 2Ku 36:17

 NSHAP. 39 d 2Bk 25:1, 2 Yel 52:4, 5 Yhz 24:1, 2

e 2Bk 25:3, 4 Yel 52:6, 7 Yhz 33:21

f Yel 1:15 g Dut 28:25 

Mulongo 2 a 2Bk 25:4-7 Yel 52:7-11

b Yel 32:4 Yel 38:18

c 2Bk 23:31, 33 d 2Bk 17:24 e Yel 21:7 Yel 34:18-20

f Yhz 12:13 g Yes 5:9 Yel 38:18

h 2Bk 25:9-11

ˆ 39:1, 5, 11 1 Ku mua.: “Nebukadelesa,” ˆ mfundilu mukuabu wa dına edi. 39:3 i 1 Bidi bimueneka ne: mmuanzu. 2 Anyi bilondeshile dikosolola dikuabu dia ˆ miaku ya tshiena Ebelu: “Negala-sha- j ˆ ˆ ˆ lese, Samaga-nebo, Sasekima, Labasalisa.” 3 Anyi “mfumu muena majimbu (muena lubuku lua mitoto).” k

2Ku 36:17, 19 Neh 1:3 Yel 52:13-15

2Bk 25:20 Yel 40:1 Yel 52:12

2Bk 25:12 Yel 52:16

Yel 40:2, 4

tshiibi tshidi pankatshi pa bimanu bibidi, ne bakatungunuka ne ˆ njila wa ku Alaba. a 5 Kadi tshiluilu tshia bena Kasada tshiakabalonda, kupetelabu Sedekiya mu mpata ya bipela ya Yeliko. b Kumukuatabu, kuyabu nende ˆ kudi Nebukadenesa1 mukalenge wa Babilona ku Libela c mu buloba bua Hamate, d kuakamukoselaye tshibawu. 6 Mukalenge wa Babilona wakashipa bana ba baˆ lume ba Sedekiya mu mesu muende ku Libela, ne mukalenge wa Babilona wakashipa kabidi bantu banene bonso ba mu Yuda. e ˆ 7 Pashishe wakashipa mesu a Sedekiya, panyima wakamusuika ne nkanu ya tshiamu tshia mitaku bua kuya nende mu Babilona. f 8 Pashishe bena Kasada bakosha nzubu1 wa mukalenge ne nzubu ya bantu, g kupulabu ne bimanu bia Yelushalema. h 9 Nebuzaladana i mfumu wa balami wakakuata bantu bavua bashale bavuabu bashiye mu tshimenga, bavua banyeme badifile kudiye, ne muntu yonso uvua mushale, kuya nabu mu Babilona. 10 Kadi Nebuzaladana mfumu wa balami wakashiya mu buloba bua Yuda bamue bantu ba mu buloba bavua bapele menemene, bavua kabayi ne kantu. Dituku adi wakabapesha kabidi madimi a tumuma tua mvinyo ne madimi makuabu bua kudimabu.1 j ˆ 11 Nunku Nebukadenes a1 mukalenge wa Babilona wakatumina Nebuzaladana mfumu ˆ wa balami meyi aa bua bualu bua Yelemiya ne: 12 “Muangata, umulame; kumuenzedi bualu bubi to, umuenzele tshionso tshidiye ukulomba.” k 39:8 1 Anyi “dibalasa.” 39:10 1 Anyi pamuapa: “midimu mienzeja ku bukole.”

YELEMIYA 39:13–40:7 13 Ke Nebuzaladana mfumu wa balami, Labasalisa1 Nebuˆ shazabana, Labamaga2 Negalaˆ shalese, ne bantu banene bonso ba mukalenge wa Babilona kutuma bantu 14 ne kupatuisha Yelemiya mu Lubanza lua balami, a kumufilabu kudi Gedaliya b muana wa Ahikama c muana wa Shafana d bua kuya nende ku nzubu kuende. Nunku yeye wakasombela munkatshi mua bantu. 15 Pavua Yelemiya mulama ˆ mu Lubanza lua balami, e dıyi dia Yehowa diakalua kudiye, diamba ne: 16 “Ndaku, wambile Ebede-meleke f muena Etshiopi ne: ‘Mona tshidi Yehowa wa biluilu, Nzambi wa Isalele, wamba: ˆ “Mona, ndi nkumbaja meyi anyi bua tshimenga etshi bua kutshitumina dikenga kadi ki mmalu mimpe to, ne dituku adi wewe neumone mudi bualu ebu buenzeka.”’ 17 “‘Kadi nenkusungile mu dituku adi,’ ke mudi Yehowa wamba, ‘ne kuakufidibua mu bianza bia bantu baudi utshina abu to.’ 18 “‘Bushuwa, nenkupandishe, ne wewe kuakukuluka ku muele wa mvita to. Neupete muoyo1 webe bu tshintu tshinyenga mu mvita,2 g bualu uvua mungeyemene,’ h ke mudi Yehowa wamba.” ˆ Dıyi diakalua kudi Yelemiya difumina kudi Yehowa panyima pa Nebuzaladana i mfumu wa balami mumane kumulekeela ku Lama. j Wakaya nende kuntu aku musuika nkanu, ne yeye uvua munkatshi mua bantu ba mu Yelushalema ne ba mu Yuda bavuabu bakuate, baya

40

1300 NSHAP. 39 a Yel 38:28

b 2Bk 25:22 Yel 40:5 Yel 41:2

c 2Ku 34:20, 21 Yel 26:24

d 2Bk 22:8

e Yel 32:2 Yel 37:21

f Yel 38:7

g Yel 45:2, 5

h Mis 37:39, 40 Yel 17:7

 NSHAP. 40 i Yel 39:9 Yel 52:12, 13

j Yos 18:21, 25 

Mulongo 2 a Yel 50:7

b Yel 39:11, 12

c 2Bk 25:22 Yel 39:13, 14 Yel 41:2

d 2Bk 22:12, 13

39:13 1 Anyi “mfumu wa bena mudimu e ba mu lubanza lua mukalenge.” 2 Anyi “mfumu muena majimbu (muena lubuku lua mitoto).” 39:18 1 Anyi “anyima.” f 2 Anyi “neupanduke ne muoyo webe.”

Yel 26:24

2Bk 22:8

Bal 20:1 1Bk 15:22

nabu mu Babilona. 2 Pashishe mfumu wa balami wakangata Yelemiya, kumuambilaye ne: “Yehowa Nzambi webe ukavua muambe bua dikenga edi didi dikuate muaba eu, 3 ne Yehowa mmuditume anu muvuaye muambe, bualu nuenu nuvua benzele Yehowa mpekatu ne kanuvua ˆ batumikile dıyi diende. Ke bualu kayi bualu ebu mbunukuate. a 4 Mpindieu, ndi nkusulula lelu eu nkanu idi ku bianza biebe. Wewe mumone ne: mbimpe bua kuya nanyi ku Babilona, luaku tuye, ne nenkulame. Kadi wewe kuyi musue kuya nanyi ku Babilona, kulu to. Tangila! buloba bujima budi kumpala kuebe. Ndaku kuonso kuudi usungula bua kuya.” b 5 Yelemiya kayi muanji kukudimuka, Nebuzaladana wakamba ne: “Pingana kudi Gedaliya c muana wa Ahikama d muana wa Shafana, e udi mukalenge wa Babilona muteke ku mutu kua bimenga bia Yuda, ne usombe nende munkatshi mua bantu; peshi ndaku kuonso kuudi usungula bua kuya.” Pashishe mfumu wa balami wakamupesha ndambu wa biakudia ne dipa, ne wakamulekela bua aye. 6 Nunku Yelemiya wakaya kudi Gedaliya muana wa Ahikama ku Misepa f ne wakasomba nende munkatshi mua bantu bavua bashale mu buloba abu. 7 Pakapita matuku, bamfumu bonso ba tshiluilu bavua mu mpata ne bantu babu bakumvua ne: mukalenge wa Babilona uvua muteke Gedaliya muana wa Ahikama ku mutu kua ditunga, ne uvua mumuteke ku mutu kua bantu balume, kua bantu bakaji ne kua bana ba mu bantu bapele ba mu ditunga adi bavuabu kabayi baye nabu mu Ba-

1301 bilona. a 8 Nunku bakalua kudi Gedaliya ku Misepa. b Mu bantu abu muvua: Yishemaele c muana wa Netanya, Yohanana d ne Yonatana bana ba Kalea, Selaya muana wa Tanehumeta, bana ba Efayi muena Netofa, ne Yezaˆ nya e muana wa muena Makata, pamue ne bantu babu. 9 Gedaliya muana wa Ahikama muana wa Shafana wakaditshipa kudibu ne kudi bantu babu wamba ne: “Kanutshinyi bua kuenzela bena Kasada mudimu. Sombayi mu buloba ebu, ne enzelayi mukalenge wa Babilona mudimu, ne malu neende bimpe buenu nuenu. f 10 Meme nenshale mu Misepa bua kuikala muleji mpala wenu kudi1 bena Kasada badi balua kutudi. Kadi nudi ne bua kusangisha mvinyo, bimuma bia mu muvu wa luya lukole,2 ne mafuta, nubiele mu bintu bienu bia kulamina bintu ne nusombe mu bimenga binudi bangate.” g 11 Bena Yuda bonso bavua mu Moaba, mu Amona ne mu Edome, kabidi ne aba bavua mu matunga makuabu onso, bakumvua pabu ne: mukalenge wa Babilona uvua mushiye bashadile mu Yuda ne kabidi ne: uvua mubatekele Gedaliya muana wa Ahikama muana wa Shafana ku mutu kuabu. 12 Nunku bena Yuda bonso bakabanga kupingana bafumina miaba yonso ivuabu babatangalaje, ne bakalua mu buloba bua Yuda kudi Gedaliya ku Misepa. Bakasangisha mvinyo ne bimuma bia mu muvu wa luya lukole2 bia bungi menemene. 13 Yohanana muana wa Kalea ne bamfumu bonso ba tshiluilu bavua mu mpata baka-

YELEMIYA 40:8–41:3 NSHAP. 40 a 2Bk 25:22 Yel 39:10

b 2Bk 25:23

c 2Bk 25:25

d Yel 41:11, 16 Yel 43:2

e Yel 42:1, 2

f 2Bk 25:24 Yel 27:11

g Yel 39:10 

Mulongo 2 a Yel 41:10

b Yel 41:2

c 2Bk 25:22 

NSHAP. 41 d 2Bk 25:23

40:10 1 Ku mua.: “bua kuimana kumpa´ ´ la kua.” 40:10, 12 2 Anyi “ete.” e

Yel 40:14

2Bk 25:25

lua kudi Gedaliya ku Misepa. 14 Bakamuambila ne: “Kuena ˆ mumanye ne: Balisa mukalenge wa bena Amona a mmutume Yishemaele muana wa Netanya bua kukushipa1 anyi?” b Kadi Gedaliya muana wa Ahikama kakabitaba to. 15 Pashishe Yohanana muana wa Kalea wakambila Gedaliya mu musokoko ku Misepa ne: “Ndi musue kuya kushipa Yishemaele muana wa Netanya, ne muntu nansha umue kakumanya to. Yeye udi ne bua kukushipa1 bua tshinyi? Bua tshinyi badi ne bua kutangalaja bantu bonso ba mu Yuda badi badisangishe kuudi ne kushipa bashadile ba Yuda?” 16 Kadi Gedaliya c muana wa Ahikama wakambila Yohanana muana wa Kalea ne: “Kuenji bualu ebu to, bualu tshiudi wamba bua Yishemaele ntshia dishima.” Mu ngondo wa muanda mutekete, Yishemaeled muana wa Netanya muana wa Elishama, uvua wa mu ndelanganyi ya bukalenge1 ne muikale umue wa ku bantu banene ba mukalenge, wakalua ne bantu bakuabu dikumi kudi Gedaliya muana wa Ahikama ku Misepa. e Pavuabu badia biakudia pamue ku Misepa, 2 Yishemaele muana wa Netanya ne bantu dikumi bavua nende bakajuka, kushipabu Gedaliya muana wa Ahikama muana wa Shafana ne muele wa mvita. Nunku wakashipa muntu uvua mukalenge wa Babilona muteke ku mutu kua ditunga. 3 Yishemaele wakashipa kabidi bena Yuda bonso bavua ne Gedaliya mu Misepa, kabidi ne basalayi ba bena Kasada bavua muaba au.

41

40:14, 15 1 Anyi “kukuma anyima webe.” 41:1 1 Ku mua.: “dimiinu dia bukalenge.”

YELEMIYA 41:4-18 4 Dituku dibidi panyima pa bamane kushipa Gedaliya, kumpala kua muntu nansha umue kayi muanji kumanya bualu ebu, 5 bantu 80 bakalua bafumina ku Shekeme, a ku Shilo, b ne ku Samalea. c Miedi yabu ivua mikungula, bilamba biabu bivua bipandike, bavua baditape mputa, d ne bavua ne milambu ya ntete ne budimbu bua mupuya muimpee mu tshianza tshiabu bua kufila ku nzubu wa Yehowa. 6 Ke Yishemaele muana wa Netanya kupatuka ufuma ku Misepa bua kutuilangana nabu, uya wenda udila. Pakatuilanganaye nabu, wakabambila ne: “Luayi kudi Gedaliya muana wa Ahikama.” 7 Kadi pakabuelabu mu tshimenga, Yishemaele muana wa Netanya ne bantu bende bakabashipa, kubelabu mu tshina ˆ tshia kulamina mayi. 8 Kadi kuvua bantu dikumi ba munkatshi muabu bavua bambile Yishemaele ne: “Kutushipi to, bualu tudi basokoke bibu´ tshilu bia ble, orje, mafuta ne buitshi mu mpata.” Nunku yeye wakadikanda bua kubashipa pamue ne bana babu. 9 Yishemaele wakela bitalu bionso bia bantu bavuaye mushipe mu tshiˆ na tshinene tshia kulamina mayi tshivua mukalenge Asa muenze ˆ bua bualu bua Basha mukalenge wa Isalele. f Etshi tshivua tshina ˆ tshia kulamina mayi tshivua Yishemaele muana wa Netanya muwuje ne bantu bavuaye mushipe. 10 Yishemaele wakakuata bantu bonso bavua bashale mu Misepa, g kusangisha ne bana ba bakaji ba mukalenge ne bantu bonso bavua bashale mu Misepa, bavua Nebuzaladana mfumu wa balami mushile Gedaliya h muana wa Ahikama bua kulama. Yishemaele muana wa Netanya wakabakuata ne wakaya nabu

1302 NSHAP. 41 a 1Bk 12:1

b Yos 18:1

c 1Bk 16:23, 24

d Lew 19:27, 28 Dut 14:1

e Lew 2:1

f 1Bk 15:22 2Ku 16:6

g Yel 40:12

h Yel 40:7 

Mulongo 2 a Yel 40:14

b Yel 40:13 Yel 43:2

c Yel 40:6

d Yel 41:2

e Gen 35:19

f 2Bk 25:26 Yel 42:14 Yel 43:7

g Yel 41:2

bua kusabuka dia muamua dia bena Amona. a 11 Pakumvua Yohanana b muana wa Kalea ne bamfumu bonso ba tshiluilu bavua nende lumu lua malu onso mabi avua Yishemaele muana wa Netanya muenze, 12 bakangata bantu bonso, kuyabu bua kuluisha Yishemaele muana wa Netanya, ˆ kumusanganabu pabuipi ne mayi manene a1 mu Gibeona. 13 Bantu bonso bavua ne Yishemaele bakasanka pakamonabu Yohanana muana wa Kalea ne bamfumu bonso ba tshiluilu bavua nende. 14 Pashishe bantu bonso bavua Yishemaele mukuate ku Misepa c bakakudimuka, kupinganabu ne Yohanana muana wa Kalea. 15 Kadi Yishemaele muana wa Netanya ne bantu bende muanda mukulu bakapanduka mu bianza bia Yohanana, kuyabu kudi bena Amona. 16 Yohanana muana wa Kalea ne bamfumu bonso ba tshiluilu bavua nende bakangata bantu bavua bashale mu Misepa, bavuabu basungile mu bianza bia Yishemaele muana wa Netanya yeye mumane kushipa Gedaliya d muana wa Ahikama. Bakapingana ne bantu balume, basalayi, bantu bakaji, bana, ne bena mudimu ba mu lubanza lua mukalenge bafumina ku Gibeona. 17 Nunku bakaya, kusombelabu muaba wa tshilala benyi wa Kimehama pabuipi ne Beteleheme, e bakeba kuya kubuela mu Ejipitu f 18 bua bualu bua bena Kasada. Bualu bavua babatshina, katshia Yishemaele muana wa Netanya washipa Gedaliya muana wa Ahikama, uvua mukalenge wa Babilona muteke ku mutu kua ditunga. g 41:12 1 Anyi pamuapa: “dijiba dinene dia.”

1303

42

Pashishe bamfumu bonso ba tshiluilu ne Yohanana a muana wa Kalea, Yezanya muana wa Hoshaya, ne bantu bonso, kubangila ku udi mutambe bukese too ne ku udi mutambe bunene, bakasemena, 2 kuambilabu muprofete Yelemiya ne: “Teleja koku dilomba dietu dia kuanyishibua, ne lombaku Yehowa Nzambi webe bua bualu buetu, bua bualu bua bashadile bonso aba, bualu anu ndambu wa ku ba bungi ke udi mushale, b anu muudi mumone emu. 3 Yehowa Nzambi webe atuleje njila utudi ne bua kuendela ne tshitudi ne bua kuenza.” 4 Muprofete Yelemiya wakabandamuna ne: “Ndi munuteleje, ne ndi ndomba Yehowa Nzambi wenu bilondeshile dilomba ˆ dienu; ne dıyi dionso didi Yehowa unuandamuna, nennuambilaˆ di. Tshiakunusokoka dıyi nansha dimue to.” 5 Bakandamuna Yelemiya ne: “Yehowa ikale ntemu mulelela ne wa lulamatu watutuisha, tuetu katuyi benze menemene anu mudi Yehowa Nzambi webe utuˆ tumina dıyi ku butuangaji buebe. 6 Nansha diodi dimpe anyi ˆ dibi, netutumikile dıyi dia Yehowa Nzambi wetu, utudi tukutuma kudiye, bua malu ende bimpe buetu tuetu bualu tudi tutumikiˆ la dıyi dia Yehowa Nzambi wetu.” 7 Pakapita matuku dikumi, ˆ dıyi dia Yehowa diakalua kudi Yelemiya. 8 Nunku yeye wakabikidisha Yohanana muana wa Kalea ne bamfumu bonso ba tshiluilu bavua nende ne bantu bonso, kubangila ku udi mutambe bukese too ne ku udi mutambe bunene. c 9 Wakabambila ne: “Monayi tshidi Yehowa Nzambi wa Isalele, unuvua bantume kudiye bua kufikisha dilomba dienu dia kuanyishibua kumpala kuende, wamba:

YELEMIYA 42:1-17 NSHAP. 42 a Yel 40:13, 14

b Dut 28:62

c Yel 41:16 

Mulongo 2 a Dut 32:36 Yel 18:7, 8 Mik 7:18

b Yel 41:17, 18

c Eks 34:6

d Yel 43:4, 7

e Dut 28:45 Yel 44:12-14 Yel 44:27, 28

10 ‘Nuenu bashale bushuwa mu ˆ buloba ebu, dıba adi meme nennuibake, tshiakunupula to, ne nennukune, tshiakunujula to, bualu nengumvue kanyinganyinga1 bua dikenga dindi munukeˆ bele. a 11 ‘Kanumvu buowa bua bualu bua mukalenge wa Babilona unudi nutshina to.’ b ˆ “‘Kanumvu buowa bua bualu buende,’ ke mudi Yehowa wamba, ‘bualu ndi nenu bua kunupandisha ne bua kunusungila mu tshianza tshiende. 12 Nennuleje luse, c ne yeye neanumvuile luse ne neanupingaje mu buloba buenu. 13 “‘Kadi nuenu bambe ne: ` “Too, katuakushala mu buloba ebu to!” ne nuenu babenge kuˆ tumikila dıyi dia Yehowa Nzambi ` wenu, 14 nuamba ne: “Too, kadi tuetu netuye mu buloba bua Ejipitu, d mutuikala katuyi tumona mvita anyi tumvua muadi wa mpungi anyi tukengela tshiakudia; muomu amu ke mutuasombela,” 15 nunku umvuaˆ yi dıyi dia Yehowa, nuenu bashadile ba Yuda. Monayi tshidi Yehowa wa biluilu, Nzambi wa Isalele, wamba: “Nuenu bapangadije ne muoyo mujima bua kuya mu Ejipitu ne nuenu baye ˆ bua kusombelamu,1 16 d ıba adi muele wa mvita muine unudi nutshina au neunukuatshile mu buloba bua Ejipitu amu, ne tshiyole tshia nzala tshine tshinudi nutshina atshi netshinulondele mu Ejipitu, ne nenufuilamu. e 17 Bantu bonso badi bapangadije bua kuya mu Ejipitu bua kusombelamu, nebafue ku muele wa mvita, ku tshiyole tshia nzala, ne ku tshipupu.1 Muntu nansha umue wa kudibu 42:10 1 Anyi “nengumvue dibungama.” 42:15 1 Anyi “kusomba bua tshikondo kampanda.” 42:17 1 Anyi “disama.”

YELEMIYA 42:18–43:10 kakupanduka peshi kunyema dikenga dingabatumina to.”’ 18 “Bualu monayi tshidi Yehowa wa biluilu, Nzambi wa Isalele, wamba: ‘Anu muvua tshiji tshianyi ne tshiji tshianyi tshikole bitshikijibue pa bantu bavua basombele mu Yelushalema, a ke muikala tshiji tshianyi tshikole mua kuitshikijibua pambidi penu nuenu baye mu Ejipitu, ne nenulue mulawu, tshiˆ ntu tshidi tshikuatshisha buowa, diakabi, ne tshipendu, b ne kanuakumona kabidi muaba eu nansha.’ 19 “Yehowa mmuakule bua bualu buenu, nuenu bashadile ba Yuda. Kanuyi mu Ejipitu to. Numanye bimpe ne: ndi munudimuije lelu eu 20 ne: tshilema tshienu netshinujimijile mioyo1 yenu. Bualu nuvua bantume kudi Yehowa Nzambi wenu, nuamba ne: ‘Lomba Yehowa Nzambi webe bua bualu buetu, ne tuambila bualu buonso budi Yehowa Nzambi wetu wamba, ne tuetu netubuenze.’ c 21 Ndi munuambile bualu ebu lelu eu, ˆ kadi kanuakutumikila dıyi dia Yehowa Nzambi wenu anyi kuenza bualu nansha bumue buvuaye muntume bua kunumanyisha to. d 22 Nunku numanye bimpe ne: nenufuile muaba unudi nujinga kuya bua kusombela e au ku muele wa mvita, ku tshiyole tshia nzala, ne ku tshipupu.” Pavua Yelemiya mujikije kuambila bantu bonso aba ˆ meyi onso aa a kudi Yehowa ˆ Nzambi wabu, dıyi dionso divua Yehowa Nzambi wabu mumutume bua kubambila, 2 Azaya muana wa Hoshaya, Yohanana f muana wa Kalea, ne bantu bena dipetu bonso bakambila Yelemiya ne: “Biudi wamba abi mbia mafi! Yehowa Nzambi wetu

43

42:20; 43:6 1 Anyi “anyima.”

1304 NSHAP. 42 a 2Bk 25:8-10 2Ku 34:24, 25 2Ku 36:16, 17 Mdi 2:4

b Yel 29:18

c Yel 42:1, 2

d 2Ku 24:19 Neh 9:26 Zek 7:11

e Yel 43:10, 11 

NSHAP. 43 f Yel 41:16 Yel 42:1-3

 Mulongo 2 a Yel 36:4 Yel 45:1

b Yel 38:4, 6

c Yel 40:11, 12

d Yel 39:10

e 2Bk 25:22

f 2Ku 34:20, 21 Yel 26:24

g 2Bk 22:8

h Yel 2:14, 16 Yel 44:1 Yhz 30:4, 18

i Yel 25:9 Yel 27:6 Yhz 29:19, 20

ki mmukutume bua kuamba ne: ‘Kanuyi mu Ejipitu bua kusombelamu to.’ 3 Kadi Baluka a muana wa Neliya udi ukusaka bua kutuluisha, kutufila mu tshianza tshia bena Kasada bua kutushipabu anyi bua kutukuatabu, kuya netu mu Babilona.” b 4 Nunku Yohanana muana wa Kalea ne bamfumu bonso ba tshiluilu ne bantu bonso bakabeˆ nga kutumikila dıyi dia Yehowa dia kushala mu buloba bua Yuda. 5 Kadi Yohanana muana wa Kalea ne bamfumu bonso ba tshiluilu bakangata bashadile bonso ba mu Yuda bavua bapingane bua kusombela mu buloba bua Yuda bafumina mu bisamba bionso muvuabu babatangalaje. c 6 Bakangata balume, bakaji, bana ne bana ba bakaji ba mukalenge ne muntu1 yonso uvua Nebuzaladana d mfumu wa balami mushile Gedaliya e muana wa Ahikama f muana wa Shafana, g pamue ne muprofete Yelemiya ne Baluka muana wa Neliya. 7 Bakaya mu buloba bua Ejipitu, bualu kaˆ bavua batumikile dıyi dia Yehowa to, ne bakafika too ne ku Tapanehese. h ˆ 8 Pashishe dıyi dia Yehowa diakalua kudi Yelemiya ku Tapanehese, diamba ne: 9 “Angata mabue manene mu tshianza tshiebe, uasokoke mu potopoto mu madioto a tshibumba tshia ku tshibuelelu tshia ˆ nzubu wa Palo mu Tapanehese, bena Yuda batangile. 10 Pashishe ubambile ne: ‘Monayi tshidi Yehowa wa biluilu, Nzambi wa Isalele, wamba: “Monayi ˆ ndi mbikidisha Nebukadenesa1 mukalenge wa Babilona, muena mudimu wanyi, i ne nenteke nkuasa wende wa bukalenge pa mutu pa mabue andi musokoke aa, yeye nealabaje ntenta wende ˆ 43:10 1 Ku mua.: “Nebukadelesa,” mfuˆ ndilu mukuabu wa dına edi.

1305 wa bukalenge pa mutu pawu. a 11 Neabuele ne neakume buloba bua Ejipitu. b Muntu yonso udi mufundila tshipupu tshia lufu, ku tshipupu tshia lufu; muntu yonso udi mufundila dikuatshibua, ku dikuatshibua; ne muntu yonso udi mufundila muele wa mvita, ku muele wa mvita. c 12 Nentue nzubu1 ya nzambi ya mu Ejipitu kapia, d ne yeye neayoshe, ne neayikuate neaye nayi. Yeye neadijingile buloba bua Ejipitu anu bu mudi mulami wa mikoko udijingila tshilamba tshiende, ne neumbukamu mu ditalala.2 13 Neatshibule makunji1 a Bete-shemeshe2 bitupa bitupa mu buloba bua Ejipitu, ne neoshe nzubu3 ya nzambi ya mu Ejipitu ne kapia.”’” ˆ Dıyi diakalua kudi Yelemiya bua bantu bonso bavua basombele mu buloba bua Ejipitu, e bavua basombele mu Migedola, f mu Tapanehese, g mu Nofa,1 h ne mu buloba bua Patelosa, i diamba ne: 2 Monayi tshidi Yehowa wa biluilu, Nzambi wa Isalele, wamba: ‘Nudi bamone makenga onso andi mutumine Yelushalema j ne bimenga bionso bia Yuda, ne lelu eu mbishale bikulu, kamuyi muntu musombelamu. k 3 Mbua malu mabi avuabu benze bua kumfiikisha munda, baya kufila milambu l ne batendelela nzambi mikuabu ivuabu bobu kabayi bamanye, nansha nuenu anyi bankambua benu. m 4 Mvua ntungunuka ne kunutumina bena mudimu banyi bonso baprofete, mbatuma njila ne njila,1 ngamba

44

YELEMIYA 43:11–44:10 NSHAP. 43 a Dan 2:21 Dan 5:18

b Yel 25:17, 19 Yel 46:13 Yhz 29:19 Yhz 30:4, 18

c Yel 44:13 Yhz 5:12

d Yel 46:25 

NSHAP. 44 e Yel 43:4, 7 f Yhz 29:10 Yhz 30:6

g Yhz 30:18 h Yel 46:14 Yhz 30:16

i Yhz 29:14 Yhz 30:14

j 2Bk 25:9, 10 Yel 39:8

k Mdi 1:1 l Yel 11:17 m Dut 13:6-9 Dut 32:17 Yel 19:4

 Mulongo 2 a 2Ku 36:15, 16 Yes 65:2 Yel 7:24-26 Yel 35:15

b Yel 19:13 c Yes 6:11 Yel 39:8

d 1Bk 9:7 Yel 24:9 Yel 42:18

e 2Bk 21:19, 20 2Bk 24:8, 9

43:12 1 Anyi “ntempelo.” 2 Anyi “kabayi bamuenzele bibi.” 43:13 1 Anyi “makunji a mabue.” 2 Anyi “Nzubu ˆ (ntempelo) wa Dıba,” mmumue ne: Heliopolise. 3 anyi “ntempelo.” 44:1 1 Anyi “Mempi.” 44:4 1 Ku mua.: “njuka patshiatshia, ntuma.”

f 1Bk 11:1-3 g Yel 44:19 h Yel 36:22-24 i Dut 6:1, 2

ne: “Kanuenji koku bualu bubi bundi mukine ebu to.” a 5 Kadi kabakateleja anyi kuinyika ditshi diabu bua kumbuka ku malu abu mabi bua kubenga kulambula nzambi mikuabu milambu. b 6 Nunku tshiji tshianyi tshikole ne tshiji tshianyi biakitshikila ne biakatema mu bimenga bia Yuda ne mu misesu ya Yelushalema, ne biakalua bikulu ne buloba bua munda mutupu, anu mudibi lelu eu.’ c 7 “Kadi mpindieu monayi tshidi Yehowa, Nzambi wa biluilu, Nzambi wa Isalele, wamba: ‘Bua tshinyi nudi nudikebela1 dikenga dinene bua muntu mulume yonso ne muntu mukaji yonso, ne muana yonso ne muana yonso wa ku dibele ajimine mu Yuda, nushala kanuyi ne bashadile? 8 Bua tshinyi nudi numfiikisha munda ne midimu ya bianza bienu, nulambula nzambi mikuabu milambu mu buloba bua Ejipitu munudi baye bua kusombela? Nenufue ne nenulue tshintu tshia kuela mulawu ne tshipendu munkatshi mua bisamba bionso bia pa buloba. d 9 Nudi bapue bienzedi bibi bia bankambua benu muoyo, ne bienzedi bibi bia bakalenge ba Yuda, e ne bienzedi bibi bia bakaji babu, f kabidi ne bienzedi bibi bienu nuenu bine ne bienzedi bibi bia bakaji benu, g bivua bienzeke mu buloba bua Yuda ne mu misesu ya Yelushalema anyi? 10 Too ne lelu eu ki mbadipuekeshe1 to, ki mbaleje ditshina to, h ki mbendele nansha mu muˆ kenji wanyi anyi mu meyi anyi mafunda amvua muteke kumpala kuenu ne kua bankambua benu nansha.’ i 44:7 1 Anyi “nukebela anyima yenu.” 44:10 1 Anyi “mbumvue kanyinganyinga.”

YELEMIYA 44:11-23 11 “Nunku monayi tshidi Yehowa wa biluilu, Nzambi wa Isalele, wamba: ‘Monayi, ndi mudisuike bua kunutumina dikenga, bua kubutula Yuda mujima. 12 Pashishe nengangate bashadile ba Yuda bavua badisuike bua kuya mu buloba bua Ejipitu bua kusombelamu, ne nebafuile buonso buabu mu buloba bua Ejipitu.a Nebakuluke ku muele wa mvita, ne nebafue ku tshiyole tshia nzala; kubangila ku udi mutambe bukese too ne ku udi mutambe bunene, nebafue ku muele wa mvita ne ku tshiyole tshia nzala. Ne nebalue mulawu, tshintu tshiˆ di tshikuatshisha buowa, diakabi ne tshipendu. b 13 Nempeshe bantu badi basombele mu buloba bua Ejipitu dinyoka, anu bu mumvua mupeshe Yelushalema dinyoka ne muele wa mvita, ne tshiyole tshia nzala, ne tshipupu1 kabidi. c 14 Bashadile ba Yuda badi baye kusombela mu buloba bua Ejipitu kabakupanduka anyi kushala ne muoyo bua kupingana mu buloba bua Yuda to. Nebajinge ne muoyo mujima1 bua kupingana ne kusombelamu, kadi kabakupingana to, pa kumbusha anu ndambu wa badi bapanduka.’” 15 Balume bonso bavua bamanye ne: bakaji babu bavua balambula nzambi mikuabu milambu ne bantu bakaji bonso bavua bimane muaba au benze tshisumbu tshinene, ne bantu bonso bavua basombele mu buloba bua Ejipitu, d mu Patelosa, e bakandamuna Yelemiya ne: ˆ 16 “Katuakuteleja dıyi diudi muˆ tuambile mu dına dia Yehowa to. 17 Kadi, bushuwa tuetu netueˆ nze meyi adi mukana muetu mupatule, bua kulambula Mukale44:13 1 Anyi “disama.” 44:14 1 Anyi “nebabandishe anyima yabu muulu.”

1306 NSHAP. 44 a Yhz 30:13

b Yel 42:17, 18

c Yel 21:9 Yel 42:22 Yel 43:11

d Yel 43:4, 7

e Yel 44:1 

Mulongo 2 a Yel 7:18

b Yel 11:13 Yhz 16:24, 25

c 1Bk 9:8, 9 Mdi 2:15 Yhz 33:29

nge Mukaji wa Diulu1 milambu ne bua kumupongoluela milambu ya bia kunua, a anu bu mutuvua tuetu, bankambua betu, bakalenge betu, ne bakokeshi betu benze mu bimenga bia Yuda ne mu misesu ya Yelushalema, patuvua bukute biakudia ne bikale bimpe, patuvua katuyi bamone dikenga nansha dimue. 18 Katshia tualekela kulambula Mukalenge Mukaji wa Diulu1 milambu ne kumupongoluela milambu ya bia kunua, tudi bapangile bionso ne tudi bafue ku muele wa mvita ne ku tshiyole tshia nzala.” 19 Bakaji bakamba kabidi ne: “Kabidi patuvua tulambula Mukalenge Mukaji wa Diulu1 milambu ne tumupongoluela milambu ya bia kunua, patuvua tuenza mikata ya kulambula mienza mu tshimfuanyi tshiende ne tumupongoluela milambu ya bia kunua katuvua tuenza ne dianyisha dia babayetu anyi?” 20 Pashishe Yelemiya wakambila bantu bonso, balume ne bakaji babu ne bantu bonso bavua bakula nende ne: 21 “Milambu inuvua nuenu, bankambua benu, bakalenge benu, bakokeshi benu ne bantu ba mu buloba balambule mu bimenga bia Yuda ne mu misesu ya Yelushalema, b Yehowa wakayivuluka ne yakamuluila ku muoyo! 22 Ndekelu wa bionso Yehowa kavua kabidi mua kuanyisha bienzedi bienu bibi ne malu mabi anuvua benze to, ne buloba buenu buakalua muaba mubutula, tshintu tshidi tshikuaˆ tshisha buowa ne mulawu, kakuyi muntu musombelamu, anu mudibu lelu eu. c 23 Bualu nudi balambule milambu eyi ne bualu nudi benzele Yehowa mpekatu, 44:17-19 1 Muanzu wa nzambi mukaji uvuabu batendelela kudi bena Isalele batontolodi; pamuapa nzambi mukaji wa bufuke.

1307

ˆ babenge kutumikila dıyi dia Yehowa ne kulonda mukenji wende, ˆ meyi ende mafunda, ne mavuluija ende ke padi dikenga edi dinukuate, anu mudibi lelu eu.” a 24 Yelemiya wakatungunuka ne kuambila bantu bonso ne baˆ kaji bonso ne: “Umvuayi dıyi dia Yehowa, nuenu bena Yuda bonso badi mu buloba bua Ejipitu. 25 Monayi tshidi Yehowa wa biluilu, Nzambi wa Isalele, wamba: ‘Binudi nuenu ne bakaji benu bapatule mukana muenu, nudi babikumbaje ne bianza bienu, bualu nuvua bambe ne: “Bushuwa tuetu netukumbaje mitshipu yetu ya kulambula Mukalenge Mukaji wa Diulu1 milambu ne ya kumupongoluela milambu ya bia kunua.”b Bushuwa nuenu bakaji nenukumbaje mitshipu yenu ne nenuenze malu anudi baditshipe.’ ˆ 26 “Nunku telejayi dıyi dia Yehowa, nuenu bonso ba mu Yuda badi basombele mu buloba bua Ejipitu: Yehowa udi wamba ne: ‘“Monayi ndi nditshipa ˆ mu dına dianyi dinene ne: kaˆ bakubikila kabidi dına dianyi mu mutshipu mu buloba buonso bua Ejipitu kudi muntu nansha umue wa mu Yuda c udi wamba ne: ‘Bushuwa, bu mudi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa ne muoyo!’ d 27 Mpindieu ndi mbatangila bua kubatumina dikenga, kadi ki mbua kubatumina bualu buimpe to; e balume bonso ba mu Yuda badi mu buloba bua Ejipitu nebafue ku muele wa mvita ne ku tshiyole tshia nzala, too ne pikalabu kabatshiyiku kabidi. f 28 Anu bantu bakese ke bapanduka ku muele wa mvita ne ke bapingana bafumi-

YELEMIYA 44:24–45:4 NSHAP. 44 a 2Ku 36:15, 16 Dan 9:11

b Yel 7:18 Yel 44:15, 17

c Yhz 20:39

d Yes 48:1, 2 Yel 5:2

e Yel 1:10

f Yel 44:12 

Mulongo 2 a Lew 26:44 Yes 27:13 Yel 44:14

b 2Bk 25:7 Yel 34:21 Yel 39:5

 NSHAP. 45 c Yel 32:12 Yel 43:3

d Yel 36:4, 32

44:25 1 Muanzu wa nzambi mukaji uvuabu batendelela kudi bena Isalele batontolodi; pamuapa nzambi mukaji wa bu- e fuke.

Yel 25:1 Yel 36:1

na mu buloba bua Ejipitu batangile mu buloba bua Yuda. a Pashishe bashadile bonso ba Yuda bavua balue mu buloba bua Ejipitu bua kusombelamu nebamaˆ nye dıyi didi dikumbane, ni ndianyi, ni ndiabu!”’” 29 Yehowa udi wamba ne: “‘Etshi ke tshimanyinu tshindi nnupesha ne: nennupeshile dinyoka muaba eu, bua nufike ku ˆ dimanya ne: meyi anyi adi alaya bua dikenga kunukuata neakumbane bushuwa. 30 Monayi tshidi Yehowa wamba: “Monayi ˆ ndi mfila Palo Hofela, mukalenge wa Ejipitu, mu tshianza tshia bena lukuna bende ne tshia aba badi bakeba kuangata muoyo wende,1 anu bu mumvua mufile Sedekiya mukalenge wa Yuda mu tshianza tshia Nebuˆ kadenesa2 mukalenge wa Babilona uvua muena lukuna wende ne uvua ukeba kuangata muoyo wende.”’”3b ˆ Edi ndıyi divua muprofete Yelemiya muambile Baluka c muana wa Neliya pavuaye ˆ mufunde meyi aa avua Yelemiya mumuambile d bua kufunda mu mukanda mu tshidimu tshinayi tshia Yehoyakima e muana wa Yoshiya, mukalenge wa Yuda: 2 “Mona tshidi Yehowa Nzambi wa Isalele wamba bua bualu buebe wewe, Baluka: 3 ‘Wewe udi muambe ne: “Diakabi dianyi, bualu Yehowa mmusakidile kanyinganyinga ku dikenga dianyi! Ndi muzengele ne ditua dianyi dia mikemu, ne tshiena mupete muaba wa kuikishila.”’ 4 “Udi ne bua kumuambila ne: ‘Mona tshidi Yehowa wamba: “Tangila! Ndi ngupula tshindi

45

44:30 1 Anyi “bakeba anyima wende.” ˆ 2 Ku mua.: “Nebukadeles a,” mfundiˆ lu mukuabu wa dına edi. 3 Anyi “uvua ukeba anyima wende.”

YELEMIYA 45:5–46:11 muibake, ne ndi njula tshindi mukune, mmumue ne: ditunga dijima. a 5 Kadi wewe udi udikebela1 malu manene. Lekela kukeba malu a nanku.”’ “‘Bualu nkadi pa kutumina bantu bonso2 dikenga,’ b ke mudi Yehowa wamba, ‘ne muaba wonso uudi mua kuya, nenkupeshe muoyo3 webe bu tshintu tshinyenga mu mvita.’”4 c ˆ Edi ndıyi divua Yehowa muambile muprofete Yelemiya bua bualu bua bisamba: d 2 Bua Ejipitu, e bua bualu bua ˆ tshiluilu tshia Palo Neko, f mukalenge wa Ejipitu, uvua ku muelelu wa Musulu wa Pelata ne uvuaˆ bu batshimuine ku Kakemisha ˆ kudi Nebukadenesa1 mukalenge wa Babilona mu tshidimu tshinayi tshia Yehoyakima g muana wa Yoshiya, mukalenge wa Yuda, diamba ne: 3 “Longololayi ngabu yenu mikese1 ne ngabu yenu minene, Ne ndayi kumpala batangile ku mvita. 4 Suikayi tubalu mikaba ne bandayipu, nuenu bendeshi ba tubalu. Dilongayi ne vualayi bifulu bienu bia mvita. Nonayi mafuma ne vualayi tuzaku tuenu tua tuamu. 5 ‘Bua tshinyi ndi mbamona ˆ bakuatshike buowa? Badi balukila tshianyima, bena mvita babu mbazaza. Mbanyeme bipapu, bena mvita babu ki mbakudimuke to.

46

1308

NSHAP. 45 a Yes 5:5 Yel 1:1, 10

b Yes 66:16 Yel 25:17, 26 Sef 3:8

c Yel 21:9 Yel 39:18 Yel 43:6

 NSHAP. 46 d Yel 1:10

e Yel 25:15, 19 Yhz 29:2 Yhz 32:2

f 2Ku 35:20

g 2Bk 23:36 Yel 25:1 Yel 36:1

 Mulongo 2 a 2Bk 24:7

b Yhz 29:3 Yhz 32:2

c Yhz 27:2, 10

d Gen 10:6, 13 Yhz 30:4, 5

e Yes 66:19

45:5 1 Anyi “utekemena.” 2 Ku mua.: “musunyi wonso.” 3 Anyi “anyima.” 4 Anyi “nenkulekele upanduka ne muo- f yo webe.” 46:2 1 Ku mua.: “Nebukadeˆ ˆ lesa,” mfundilu mukuabu wa dına edi. 46:3 1 Ngabu mukese uvuabu batamba g kuambula kudi bedi ba mikete.

2Bk 24:7

Gen 37:25 Yel 8:22

ˆ Buowa budi miaba yonso,’ ke mudi Yehowa wamba. 6 ‘Muena lubilu lukole kena mua kunyema, ne bena mvita kabena mua kupanduka. Ku nord, ku muelelu wa Musulu wa Pelata, Mbatetuke ne mbadishinde.’ a 7 Nnganyi eu udi ubanda bu Musulu wa Nile, ˆ Bu misulu ya mayi a mavuala makole? 8 Ejipitu udi ubanda anu bu Musulu wa Nile, b ˆ Bu misulu ya mayi a mavuala makole, Ne udi wamba ne: ‘Nembande ne nembuikile buloba. Nembutule tshimenga ne badi basombelamu.’ 9 Bandayi, nuenu tubalu! Nyemayi bu bapale, nuenu matempu a mvita! Bena mvita baye kumpala, Kushi ne Puta badi bamanye kuenza mudimu ne ngabu, c Ne bena Luda d badi bamanye kuenza mudimu ne buta bua mukete ne babunana.1 e 10 “Dituku adi ndituku dia Mukalenge Mutambe Bunene, Yehowa wa biluilu, ndituku dia disombuela bua kudisombuelaye kudi baluishi bende. Muele wa mvita newubutule, newukute ne newumane nyota ne mashi abu, bualu Mukalenge Mutambe Bunene, Yehowa wa biluilu, udi ne mulambu1 mu buloba bua ku nord pabuipi ne Musulu wa Pelata. f 11 Banda ku Gilada bua kupeta buanga bua bome, g Wewe muana wa bakaji wa Ejipitu utshidi kamama. 46:9 1 Ku mua.: “babudiata.” 46:10 1 Ku mua.: “tshintu tshia kushipa.”

1309 Udi muvudije manga ebe bua tshianana, Bualu kakuena luondapu buebe wewe. a 12 Bisamba mbiumvue lumu lua dipuekeshibua diebe dia milongo, b Ne lubila luebe nduwuje buloba. Bualu muena mvita udi udituta kudi muena mvita mukuabu, Ne bonso babidi badi bakuluka panshi pamue.” ˆ 13 Edi ndıyi divua Yehowa muambile muprofete Yelemiˆ ya bua dilua dia Nebukadenesa1 mukalenge wa Babilona bua kubutula buloba bua Ejipitu: c 14 “Ambayi bualu ebu mu Ejipitu, bumanyishayi mu Migedola. d Bumanyishayi mu Nofa1 ne mu Tapanehese. e Ambayi ne: ‘Dilongayi ne dilongololayi, Bualu muele wa mvita newubutule nseke yenu yonso. 15 Bua tshinyi bantu bebe ba bukole mbakombibue? Kabavua batue makasa abu panshi, Bualu Yehowa mmubasakile panshi. 16 Badi batetuka ne bakuluka ba bungi. Badi bambilangana ne: “Juka! Tupinganayi kudi tshisamba tshietu ne mu buloba buetu Bua bualu bua muela wa mvita wa tshikisu.”’ 17 Kuoku aku mbamanyishe ne: ˆ ‘Palo mukalenge wa Ejipitu udi anu mutoyi wa tshianana

YELEMIYA 46:12-22 NSHAP. 46 a Yhz 30:21

18

b Yhz 32:9

19 c Yel 43:10 Yhz 29:19 Yhz 30:10

d Yel 44:1 Yhz 29:10 Yhz 30:6

20

e Yel 43:4, 7 Yhz 30:18



21

Mulongo 2 a Yhz 29:3

b Yos 19:17, 22 Bal 4:6 Mis 89:12

22 c 1Bk 18:42

d Yhz 32:15

ˆ 46:13 1 Ku mua.: “Nebukadelesa,” mfuˆ ndilu mukuabu wa dına edi. 46:14, 19 1 Anyi “Mempi.” e

Yel 46:5, 15

Udi mupitshishe mpunga uvua mumueneke.’1 a ‘Bushuwa bu mundi ne muoyo,’ ke mudi Mukalenge, ˆ muena dına dia Yehowa wa biluilu wamba, ˆ ‘Yeye1 neabuele bu Tabo b munkatshi mua mikuna ˆ Ne bu Kamele c kumpenga kua mbuu. Longolola mabuki ebe bua tshimuangi, Wewe muana wa bakaji udi musombele mu Ejipitu. Bualu Nofa1 nealue tshintu tshidi tshikuatshisha ˆ buowa; Nebamutue kapia2 ne nebamushiye kayi ne muntu musombelamu. d Ejipitu udi bu lukungulu lua ngombe luimpe kumona, Kadi mabubu nealue bua kumusuma afumina ku nord. Nansha basalayi bende badiye ufuta badi munkatshi muende badi bu bana ba ngombe ba manyi, Kadi mbele pabu nyima ne mbanyeme pamue. Kabavua mua kutua makasa abu panshi, e Bualu dituku dia kabutu kabu ndibakuate, Tshikondo tshiabu tshia kulumbuluishibua.’ ‘Tshiona tshiende tshidi bu tshia nyoka ulamba, Bualu badi bamulonda ne bukole, bikale ne tusuyi, Bu bantu badi bupula mitshi.1

46:17 1 Ku mua.: “tshikondo tshivua tshikumbane.” 46:18 1 Mmumue ne: Mutshimunyi wa Ejipitu. 46:19 2 Anyi pamuapa: “nealue buloba bua munda mutupu.” 46:22 1 Anyi “bangula nkunyi.”

YELEMIYA 46:23–47:4 23 Nebupule ditu diende,’ ke mudi Yehowa wamba, ‘nansha mudidi dimueneka dishitakane. Bualu bobu mba bungi kupita mpasu, bungi kabuyi kubala. 24 Muana wa bakaji wa Ejipitu neafuishibue bundu. Neafidibue mu bianza bia bantu ba ku nord.’ a 25 “Yehowa wa biluilu, Nzambi wa Isalele udi wamba ne: ‘Mpindieu ndi ntuma ntema yanyi kudi Amona b wa mu No,1 c ˆ kudi Palo, kudi Ejipitu, kudi nzambi yende, d ne kudi bakalenge ˆ bende, eyowa, kudi Palo ne bonso badi bamueyemena.’ e 26 “‘Nembafile mu tshianza tshia badi bakeba kuangata muoyo wabu,1 kudi Nebukadeneˆ sa2 mukalenge wa Babilona f ne bena mudimu bende. Kadi pashishe bantu nebasombelamu bu mu bikondo bia kale,’ ke mudi Yehowa wamba. g 27 ‘Kadi wewe, muena mudimu wanyi Yakoba, kuikadi ne ˆ buowa to, Ne kutshinyi, wewe Isalele. h Bualu nenkupandishe kumbukila kule Ne bana1 bebe kumbukila mu buloba budibu bakuatshibue. i Yakoba neapingane ne neikale talalaa, kayi utatshishibua, Kakuyi muntu wa kubatshinyisha. j ˆ 28 Nunku kuikadi ne buowa to, muena mudimu wanyi Yakoba,’ ke mudi Yehowa wamba, ‘bualu ndi nebe.

1310 NSHAP. 46 a Yhz 30:10 b Nah 3:8 c Yhz 30:14 d Eks 12:12 Yes 19:1 Yel 43:12, 13

e Yel 17:5 Yel 42:14

f Yel 43:10, 11 Yhz 32:11

g Yhz 29:13, 14 h Yes 41:13 Yes 43:1, 2 Yes 44:2

i Yes 11:11 Yel 50:19 Yhz 39:27 Amo 9:14 Sef 3:20

j Yel 23:3, 6 Yel 30:10, 11

 Mulongo 2 a Yel 25:9 b Yel 5:10 Amo 9:8

c Yel 10:24 

NSHAP. 47 d Yel 25:17, 20 Yhz 25:15, 16 Amo 1:6 Sef 2:4 Zek 9:5, 6

e Yel 25:17, 20 Amo 1:8 Sef 2:5

f Yhz 26:2 Amo 1:9, 10

46:25 1 Mmumue ne: Tebesa. 46:26 1 Anyi “bakeba anyima wabu.” 2 Ku g ˆ mua.: “Nebukadelesa,” mfundilu muˆ kuabu wa dına edi. 46:27 1 Ku mua.: “dimiinu.”

Yes 23:1, 4 Yel 25:17, 22 Yel 27:2, 3 Yhz 28:21 Yoe 3:4

Nembutule ba munkatshi mua bisamba bionso mumvua mukutangalaje, a Kadi wewe, tshiakukubutula b to. Nenkunyoke1 mu mushindu mukumbane, c Kadi mu mishindu yonso tshiakupanga kukunyoka to.’” ˆ Edi ndıyi divua Yehowa muambile muprofete Yelemiya bua bualu bua bena Peleˆ shete d kumpala kua Palo kutshimunaye Gaza. 2 Mona tshidi Yehowa wamba: ˆ “Tangila! Mayi adi alua afumina ku nord. ˆ Nealue mayi a nkuaka mukole adi apasalala. Ne neabuikile ditunga ne bintu bionso bidimu, Tshimenga ne bantu badi basombelamu. Bantu balume nebadile muadi, Ne bantu bonso badi basombela mu ditunga adi nebele kabobo ka muadi. 3 Ku tshiona tshia mikuma ya bikono bia tubalu tuende, Ku mutoyi wa matempu ende a mvita Ne mukungulu wa nkata yende, Batatu kabakukudimuka nansha panyima bua bualu bua bana babu, Bualu bianza biabu bidi biteketa, 4 Bualu dituku didi dienda dilua nedibutule bena Peleshete e bonso; Nediumbushe ku Tulo f ne Sidona g muambuluishi yonso udi mushale. Bualu Yehowa neabutule bena Peleshete,

47

46:28 1 Anyi “nenkubele.”

1311 Badi bashale ba mu tshidiila1 ˆ tshia Kafeto.2 a 5 Dibala1 nedilue kudi Gaza. Mbapuwishe Ashekelona. b Nuenu bashadile ba mu tshibandabanda2 tshiabu, Nenutungunuke ne kuditapa ˆ mputa too ne dıba kayi? c 6 Aka! Muele wa mvita wa Yehowa! d Newubenge kusomba talalaa ˆ too ne dıba kayi? Pingana mu tshizubu tshiebe. Ikisha ne shala mupuwe. 7 Mmunyi mudiwu mua kusomba talalaa Pakadi Yehowa muwutumine ˆ dıyi? Bua kuluisha Ashekelona ne buloba bua ku muelelu wa mbuu, e Kuoku aku ke kudiye muwupeshe mudimu wa kuenza.” Bua Moaba, f mona tshidi Yehowa wa biluilu, Nzambi wa Isalele, wamba: “Diakabi dia Nebo, g bualu mbamubutule! Kiyatayima h mmufuishibue bundu ne mmukuatshibue. Tshisokomenu tshikole1 ntshifuishibue bundu ne ntshitayisha. i 2 Kabena batumbisha kabidi Moaba. Mbele tshifufu bua dikuluka diende mu Heshebona j ne: ‘Luayi, tumubutulayi bua kikadi kabidi tshisamba.’ Wewe pebe, Mademene udi ne bua kushala mupuwe, Bualu muele wa mvita udi ukulonda.

48

YELEMIYA 47:5–48:10 NSHAP. 47 a Gen 10:13, 14 Dut 2:23

b Sef 2:4

c Dut 14:1 Yel 16:6

d Dut 32:41

e Yhz 25:16 

NSHAP. 48 f Gen 19:36, 37 Yes 15:1

g Nom 32:37, 38

h Yos 13:15, 19 Yhz 25:9

i Yes 15:2

j Nom 32:37 Yes 16:8

 Mulongo 2 a Yes 15:5 Yel 48:34

b Yes 15:5

c Nom 21:29

47:4 1 Anyi “tshisanga.” 2 Mmumue ne: Kuleta. 47:5 1 Mmumue ne: nebadiku- d ngule mitu mu muadi ne bundu. 2 Anyi “tshibatabata.” 48:1 1 Anyi “Muaba mutumbuke udi mukole.” e

1Bk 11:7

Yhz 25:9

Sef 2:9

3 Kudi mutoyi wa lubila lukole ufumina mu Holonayima, a Mutoyi wa kabutu ne dikuluka dinene. 4 Moaba mmubutudibue. Bana bende badi badila. 5 Pa kakunakuna ka Luhita badi batungunuka ne kudila padibu benda babanda. Ne mu njila udi mupueke ufumina ku Holonayima, badi bumvua mbila ya tunyinganyinga bua dikenga. b 6 Nyemayi, pandishayi mioyo1 yenu! Nudi ne bua kulua bu mutshi wa jenevriye mu tshipela. 7 Bu muudi weyemena midimu yebe ne bubanji buebe, Nebakukuate pebe. Ne nebakuate Kemoshe c kuyabu nende ku babende, Pamue ne bakuidi bende ne bakokeshi bende. 8 Mubutudi neabuele mu tshimenga ne mu tshimenga, Ne tshimenga nansha tshimue katshiakupanduka. d Tshibandabanda1 netshijimine, Ne buloba bulandakane2 nebubutudibue, anu bu mudi Yehowa muambe. 9 Tekelayi Moaba tshimanyinu, Bualu padiye ukuluka mu kabutu, neanyeme, Ne bimenga biende nebilue tshintu tshidi tshikuatshiˆ sha buowa, Kamuyi muntu musombelamu. e 10 Mulawu wikale kudi muntu udi wenza mudimu wa Yehowa ne kalengu! Mulawu wikale kudi muntu udi ukanda muele wende 48:6 1 Anyi “anyima.” 48:8 1 Anyi “Tshibatabata.” 2 Anyi “mpata udi pa mukuna.”

YELEMIYA 48:11-26 wa mvita bua kawumatshishi mashi panshi! 11 Bena Moaba ki mbatatshishibue katshia ku bunsonga buabu, Bu mvinyo udi musombe pa bishikishiki. Ki mbabumbushe mu kapanza babapongoluele mu kakuabu, Ne kabatu banji kubakuata baye nabu ku babende nansha. Ke bualu kayi muenya wabu mmushale anu muomumue, Ne dipembu diabu ki ndishintuluke to. 12 “‘Nunku, monayi! matuku adi alua,’ ke mudi Yehowa wamba, ‘angatuma bantu bua kubatonkola. Nebabatonkole, nebashiye tupanza tuabu munda mutupu, ne nebatayishe milondo yabu minene bipese bipese. 13 Bena Moaba nebafuishibue bundu bua Kemoshe, anu bu mudi nzubu wa Isalele mufuishibue bundu bua Betele uvua tshieyemenu tshiabu. a 14 Mmunyi munudi nupeta dikima dia kuamba ne: “Tudi bilobo bia mvita, badiakaje bua kuluangana”?’ b 15 ‘Moaba mmubutudibue, Bimenga biende mbikuatshibue, c Ne bansongalume bende ba mushinga mukole mbashipibue,’ d Ke mudi Mukalenge, muena ˆ dına dia Yehowa wa biluilu e wamba. 16 Dikenga dia bena Moaba didi ˆ dilua mu katupa kıpi emu, Ne dikuluka diabu didi disemena lukasa luonso. f 17 Bonso badi babanyunguluke nebabumvuile luse, ˆ Bonso badi bamanye dına diabu.

1312 NSHAP. 48 a 1Bk 12:28, 29 Hos 10:15 Amo 5:5

b Yes 16:6 c Yel 48:8 d Yes 34:2 e Mis 24:8 f Yhz 25:11 

Mulongo 2 a Nom 21:30 Yos 13:15, 17 Yes 15:2

b Yel 48:8 c Nom 32:34 Dut 2:36

d Nom 21:13 Yos 13:8, 9

e Sef 2:9 f Nom 21:23 Yes 15:4

g Yos 13:15, 18 h Nom 32:34 i Nom 32:3, 4 j Nom 32:37 Yel 48:1

k Nom 32:37, 38 Yos 13:15, 17 Yhz 25:9

l Amo 2:2 m Yel 25:15, 16 n Yel 48:42

Nubambile ne: ‘Ke mudibu batshibule mutshi wa bukole, dikombo dia bulengele nunku!’ 18 Pueka umbuke ku butumbi buebe, Somba panshi ne nyota,1 wewe muana wa bakaji udi musombele mu Dibona, a Bualu mubutudi wa Moaba mmulue bua bualu buebe, Ne neabutule miaba yebe mikolesha. b 19 Imana kumpenga kua njila utangile, wewe udi musoˆ mbele mu Aloe. c Ebeja mulume udi unyema, ne mukaji udi upanduka ne: ‘Ntshinyi tshidi tshienzeke?’ 20 Moaba mmufuishibue bundu ˆ ne mmukuatshike buowa. Elayi kabobo ka muadi ne dilayi. ˆ Manyishayi mu Anona d ne: Mbabutule Moaba. 21 “Dilumbuluisha ndilue mu buloba bulandakane,1e bua Holoˆ na, bua Yahasa, f ne bua Mefata; g 22 bua Dibona, h bua Nebo, i ne bua Bete-dibelatayima; 23 bua Kiyatayima, j bua Bete-gamula, ne bua Bete-meona; k 24 bua Keliyota l ne bua Bosela; ne bua bimenga bionso bia mu buloba bua Moaba bidi kule ne bidi pabuipi. 25 ‘Bukole bua1 Moaba mbukoshibue; Mbatshibule diboko diende,’ ke mudi Yehowa wamba. 26 ‘Mukuatshishishayi maluvu, m bualu mmudibandishe kumpala kua Yehowa. n Moaba udi udivuandakaja mu bilushi biende, Ne udi tshintu tshia kusekabu. 48:18 1 Anyi pamuapa: “pa buloba bume.” 48:21 1 Anyi “mpata udi pa mukuna.” 48:25 1 Ku mua.: “Lusengu lua.”

1313 27 Isalele kavuaku tshintu tshia kuseka kuudi anyi? a Bavuaku bamusangane munkatshi mua bivi, Bua wewe kukupa mutu webe ne kuakula bibi bua bualu buende anyi? 28 Umbukayi mu bimenga ne sombelayi pa mukuna wa dibue, nuenu badi basombele mu Moaba, Ne nulue bu nyunyi wa nkutshi udi wibakila disua diende ku muelelu wa lupongo.’” 29 “Tudi bumvue lumu lua lutambishi lua Moaba, yeye udi ne didibandisha dia dikema, Lumu lua diambu diende, lutambishi luende, didibandisha diende ne didisua dia muoyo wende.” b 30 “‘Ndi mumanye tshiji tshiende tshikole,’ ke mudi Yehowa wamba, ‘Kadi biakulakula biende nebilue tshianana. Kabakuenza bualu nansha bumue to. 31 Ke bualu kayi nengele kabobo ka muadi bua Moaba, Nendile bua Moaba yonso Ne nengase muadi bua bantu ba mu Kile-helese. c 32 Ne muadi mupite undi ndila ˆ Yaze, d Nenkudile, wewe muonji wa tumuma tua mvinyo wa Sibema. e Ntonga yebe idi isampila mmisabuke mbuu. Mmifike too ne ku mbuu, too ˆ ne ku Yaze. Pa mamuma ebe a mu muvu wa luya lukole1 ne tumuma tuebe tua mvinyo tuudi mupole, Mubutudi mmupuekapu. f ´ ´ 48:32 1 Anyi “ete.”

YELEMIYA 48:27-38 NSHAP. 48 a Mdi 2:15 Sef 2:8

b Yes 16:6 Yes 25:10, 11 Sef 2:9, 10

c 2Bk 3:24, 25 Yes 16:7

d Nom 21:32 Nom 32:34, 35 Yos 21:8, 39

e Nom 32:37, 38 Yos 13:15, 19

f Yes 16:8, 9 Yel 48:8

 Mulongo 2 a Yel 25:10

b Yes 16:10

c Nom 21:25 Yos 13:15, 17

d Nom 32:37 Yes 16:9

e Nom 21:23

f Yel 48:2, 3

g Yes 15:4-6

h Yes 16:11

i Yel 16:6

j Lew 19:28

k Gen 37:34 Yes 15:2, 3

33 Disanka ne musangelu mbiumbushibue mu budimi bua mitshi ya bimuma Ne mu buloba bua Moaba. a Ndi muenze bua mvinyo akame ku tshikaminu. Muntu nansha umue kakudiata tumuma tua mvinyo ne mbila ya disanka. Mbila ayi neyikale mbila ya mushindu mukuabu.’” b 34 “‘Kudi lubila lufumina ku Heshebona c luya too ne ku Eleale. d ˆ Badi babandisha dıyi diabu diya too ne ku Yahasa, e ˆ Kumbukila ku Soa too ne ku Holonayima f ne ku Egelatashelishiya. ˆ Nansha mayi a Nimelima neakame. g 35 Nenjimije mu Moaba,’ ke mudi Yehowa wamba, ‘Muntu udi uya ne mulambu pa muaba mutumbuke Ne muntu udi ulambula nzambi wende milambu. 36 Ke bualu kayi muoyo wanyi newudile1 bua Moaba anu bu lushiba,2 h Ne muoyo wanyi newudile1 bantu ba mu Kile-helese anu bu lushiba.2 Bualu biuma bivuaye mupete nebijimine. 37 Bualu mutu wonso mmukungula, i Ne muedi wonso mmubeya. Mputa idi pa tshianza tshionso, j Ne tshilamba tshikayabale tshidi mu bimono biabu!’” k 38 “‘Pa misaka yonso ya nzubu ya Moaba Ne mu miaba yende yonso ya tshinsangansanga, 48:36 1 Anyi “newudiele.” 2 Mmumue ne: lushiba luimba bua kanyinganyinga mu madilu.

YELEMIYA 48:39–49:2

39

40

41

42

43

44

45

Kakuena bualu bukuabu, anu kabobo ka muadi. Bualu ndi mutshibule Moaba Bu mulondo mulekela,’ ke mudi Yehowa wamba. ˆ ‘Ke mudiye mumvue buowa nunku! Elayi kabobo ka muadi! Ke mudi Moaba muele nyima bua bundu nunku! Moaba mmulue tshintu tshia kuseka, Tshintu tshidi tshikuatshisha bonso badi bamunyuˆ nguluke buowa.’” “Bualu mona tshidi Yehowa wamba: ‘Tangila! Anu bu nyunyi wa mukanku udi upueka lubilu, a Yeye neabalule mapuapua ende pa Moaba. b Nebakuate bimenga, Ne nebakuate miaba yende ya kusokomena. Mu dituku adi muoyo wa bena mvita ba Moaba Newikale bu muoyo wa mukaji udi pa lulelu.’” “‘Moaba neabutudibue bua kikadi kabidi tshisamba to, c Bualu yeye mmudibandishe kumpala kua Yehowa. d ˆ Buowa ne dijimba ne buteyi bidi kumpala kuebe, Wewe udi musombele mu Moaba,’ ke mudi Yehowa wamba. ˆ ‘Muntu udi unyema buowa bukole neakuluke mu dijimba, Ne muntu udi upatuka mu dijimba neakuatshibue mu buteyi.’ ‘Bualu nentumine Moaba tshidimu tshia dinyokibua diabu,’ ke mudi Yehowa wamba. ‘Bantu badi banyema, badi bimana kabayi ne bukole

1314 NSHAP. 48 a Mdi 4:19 Hab 1:8

b Yel 49:22

c Yel 30:11

d Yel 48:29 

Mulongo 2 a Nom 21:26, 28

b Nom 24:17 Amo 2:2

c Nom 21:29 1Bk 11:7

d Yel 48:7

e Yhz 25:11 

NSHAP. 49 f Gen 19:36, 38 Dut 2:19 2Ku 20:1

g 1Bk 11:5 Sef 1:4, 5

h Amo 1:13

i Dut 3:11 Yos 13:24, 25 Yhz 25:5 Amo 1:14

j Yhz 21:19, 20

k Yes 14:2 Yel 50:19 Sef 2:9

mu mundidimbi wa Heshebona. Bualu kapia nekapatuke mu Heshebona Ne ludimi lua kapia nelufumine mu Sihona. a Neloshe mpala wa Moaba Ne kabalubalu ka bana ba tshimvundu.’ b 46 ‘Diakabi diebe, wewe Moaba! Bantu ba mu Kemoshe c mbabutuke. Mbakuate bana bebe ba balume, Ne bana bebe ba bakaji mbabakuate baye nabu ku babende. d 47 Kadi ku ndekelu kua matuku nensangishe bantu ba Moaba badibu bakuate,’ ke mudi Yehowa wamba. ‘Dilumbuluisha dia Moaba diashikididi apa.’” e Bua bena Amona, f mona tshidi Yehowa wamba: “Isalele kena ne bana anyi? Yeye kena ne mupianyi anyi? Bua tshinyi Malakama g mmuangate Gada? h Ne bua tshinyi bantu bende mbasombele mu bimenga bia Isalele?” 2 “‘Nunku monayi! matuku adi alua,’ ke mudi Yehowa wamba, ‘Angenza bua lubila lua dimanyisha mvita1 lumvuike bua bualu bua Laba i wa bena Amona. j Yeye nealue kakunakuna kadi patupu, Ne nebatue bimenga bidi kumpenga kuende2 kapia.’ ‘Ne Isalele neakuate bantu bavua bamupawule,’ k ke mudi Yehowa wamba.

49

49:2 1 Anyi pamuapa: “tshiona tshia lubila lua mvita.” 2 Anyi “bimunyunguluke.”

1315 3 ‘Ela kabobo ka muadi, wewe Heshebona, bualu Ai mmubutudibue! Dilayi, nuenu bimenga bidi kumpenga kua Laba. Vualayi bilamba bikayabale. Elayi kabobo ka muadi ne tambakanayi munkatshi mua bikumbi bia mabue,1 Bualu nebakuate Malakama kuyabu nende ku babende, Pamue ne bakuidi bende ne bakokeshi bende. a 4 Bua tshinyi udi uditambisha bua bibandabanda,1 Bua mpata webe udi upueka, wewe muana wa bakaji udi kayi ne lulamatu, Udi weyemena bubanji buende Ne udi wamba ne: “Nnganyi walua kunduisha?”’” 5 “Mukalenge Mutambe Bunene, Yehowa wa biluilu, udi wamba ne: ‘Mona ndi nkutumina tshintu tshidi ˆ tshienza buowa Tshifumina kudi bonso badi bakunyunguluke. Nebakutangalaje mu nseke yonso, Ne muntu nansha umue kakusangisha bantu badi banyema to.’” 6 “‘Kadi panyima nensangishe bakuatshibue ba bena Amona,’ ke mudi Yehowa wamba.” 7 Bua Edome, mona tshidi Yehowa wa biluilu wamba: “Meji kaatshienaku kabidi mu Temana b anyi? Mubelu muimpe mmujimine kudi bantu badi ne bujinguludi anyi? Meji abu mmabole anyi? 8 Nyemayi, pinganayi!

YELEMIYA 49:3-14 NSHAP. 49 a Amo 1:13, 15

b Gen 36:10, 11 Yhz 25:13 Amo 1:12 Ob 8

 Mulongo 2 a Yes 21:13 Yel 25:17, 23

b Ob 5

c Ob 6, 9

d Mal 1:3, 4

e Yel 25:27, 28 Mdi 4:21 Ob 16

f Yes 34:6

49:3 1 Anyi “bikumbi bia mikoko.” 49:4 g 1 Anyi “bibatabata.”

Yes 63:1 Yel 49:22 Amo 1:12

Ob 18 Mal 1:3

Ndayi nusombele mu ndondo, nuenu badi basombele mu Dedana! a Bualu nentumine Esau dikenga Padi tshikondo tshia kutuma ntema yanyi kudiye tshikumbana. 9 Bapodi ba tumuma tua mvinyo bobu balue kuudi, Kabakushiyaku ndambu wa tumuma panyima bua kupumbulula anyi? Bivi bobu balue butuku, Nebapawule bintu anu bungi budibu basue. b 10 Kadi nenshiye Esau butaka. Nembulule miaba yende ya kusokomena, Bua kamonyi mua kusokoma to. Bana bende ne bana babu ne bena mutumba bende nebabutudibue bonso, c Ne yeye kakuikalaku kabidi to. d 11 Shiya bana bebe badi bafuishe batatuabu, Ne meme nembalame ne muoyo, Ne bakaji bakamba bebe nebangeyemene.” 12 Bualu mona tshidi Yehowa wamba: “Tangila! Bikala bantu badibu kabayi bafundile bua kunua dikopo edi ne bua kudinua, wewe nebakushiye kuyi munyokibue nansha kakese anyi? Kabakukushiya kuyi munyokibue to, bualu udi ne bua kudinua.” e 13 “Bualu ndi muditshipe mu ˆ dına dianyi meme muine ne: Bosela nealue tshintu tshidi tshikuaˆ tshisha buowa, f tshipendu, kabutu, ne mulawu; ne bimenga biende bionso nebilue bikulu tshiendelele,” g ke mudi Yehowa wamba. 14 Ndi mumvue lumu lufumina kudi Yehowa,

YELEMIYA 49:15-26 Mbatume mutumibue munkatshi mua bisamba, wamba ne: “Disangishayi pamue ne luayi numuluishe; Dilongololayi bua kuluangana.” a 15 “Bualu mona! Ndi mukuvuije mukese munkatshi mua bisamba, Mupetula munkatshi mua bantu. b 16 Lukanku luuvua mukebeshe ndukushime, Dikamakama dia muoyo webe, Wewe udi musombele mu miaba ya kusokomena ya ku mukuna wa dibue, Musombele pa mukuna mutumbuke. Nansha muudi muase disua diebe muulu bu nyunyi wa mukanku, Nenkutulule muaba au,” ke mudi Yehowa wamba. 17 “Edome udi ne bua kulua tshintu tshidi tshikuatshisha ˆ buowa. c Muntu yonso udi upitshila pabuipi nende neashale ˆ mumutangile ne buowa wela muonzo bua bualu bua bipupu biende bionso. 18 Anu bu dikuluka dia Sodoma ne Amola ne bimenga bivua bidie nabu mutumba,” d ke mudi Yehowa wamba, “muntu nansha umue kakusombelamu, ne muntu nansha umue kakutudilamu to. e 19 “Monayi! Muntu neabande bua kuluisha mpata ya kudishila nyama idi mu bukubi bu ntambue f udi ufumina mu bipuka bishitakane kumpenga kua Yadene, kadi mu katupa kakese nemmuipate kudiye. Nemmutekele muntu musungula ku mutu kuende. Bualu nnganyi udi bu meme, ne nnganyi wantua tshiadi? Mmulami kayi wa mikoko udi mua kuimana kumpala kua-

1316 NSHAP. 49 a Ob 1

b Ob 2-4

c Yel 49:13

d Gen 19:24, 25

e Yes 34:6, 10

f Yel 4:7 

Mulongo 2 a Mis 76:7 Yel 50:44-46 Nah 1:6

b Ob 9

c Mal 1:4

d 1Bk 9:26

e Yel 4:13

f Yel 48:40 Yel 49:13

g Yes 17:1 Amo 1:3

h Nom 13:21 2Bk 17:24 Zek 9:1, 2

nyi? a 20 Nunku umvuayi, nuenu bantu, dipangadika didi1 Yehowa muangate bua Edome ne meji adiye muele bua bantu badi basombele mu Temana: b Bushuwa nebakoke bana ba mikoko kule. Yeye neavuije muaba wabu wa kusombela muaba udi mutupu bua bualu buabu. c 21 Bua mutoyi wa dikuluka diabu, buloba mbukanke. Kudi diyoyo! Mutoyi mmumvuike too ne ku Mbuu Mukunze. d 22 Monayi! Anu bu nyunyi wa mukanku, yeye neabande ne neapueke lubilu, e Ne yeye neabalule mapuapua ende pa mutu pa Bosela. f Dituku adi muoyo wa bena mvita ba Edome Neulue bu muoyo wa mukaji udi pa lulelu.” g 23 Bua Damaseke: ˆ “Hamate h ne Apada mbafuishibue bundu. Bualu mbumvue lumu lubi. ˆ Badi benguluka ne buowa. Kudi kanyinganyinga mu mbuu udi kayi mua kubatama. 24 Damaseke mmujimije dikima. Mmukudimuke bua kunyema, kadi dipampakana ndimukuate. Kanyinganyinga ne didinyenga mbimukuate, Bu mukaji udi pa lulelu. 25 Mmunyi mudibu kabayi balekelele tshimenga tshia butumbi, Tshimenga tshia disanka dikole? 26 Bualu bansongalume bende nebakuluke mu miaba yende ya tshinsangansanga, 49:20 1 Anyi “lungenyi ludi.”

1317 Ne basalayi bende bonso nebafue dituku adi,” ke mudi Yehowa wa biluilu wamba. 27 “Nentue tshimanu tshia Damaseke kapia, Ne koku nekoshe bibumba bikolesha bia Bene-hadada.” a 28 Mona tshidi Yehowa waˆ mba bua Keda b ne makalenge a ˆ ˆ Haso, avua Nebukadenesa1 mukalenge wa Babilona mubutule: ˆ “Jukayi, bandayi ku Keda, Ne butulayi bana ba ku Est. 29 Nebangate ntenta yabu ne bisumbu biabu bia mikoko, Bilamba biabu bia ntenta ne bintu biabu bionso. Nebaye ne tumelu tuabu, ˆ Ne nebabele lubila ne: ‘Buowa budi nseke yonso!’” 30 “Nyemayi, ndayi kule! Ndayi nusombele mu ndondo, nuenu badi basombeˆ le mu Haso,” ke mudi Yehowa wamba. ˆ “Bualu Nebukadenesa1 mukalenge wa Babilona mmunulukile mayele mabi, Ne yeye mmunuelele meji mabi.” 31 “Jukayi, bandayi bua kuluisha tshisamba tshidi mu ditalala, Tshisombe mu bukubi!” ke mudi Yehowa wamba. “Katshiena ne biibi anyi milonda; mbadisombele pa nkayabu. 32 Tumelu tuabu netulue bintu bipawula, Ne bimuna biabu bivule nebilue bintu binyenga mu mvita. Nembatangalaje ku mpepele yonso,1 Bobu badi bela nsuki yabu biketu ku nseke ya mitu, c

YELEMIYA 49:27–50:1 NSHAP. 49 a Amo 1:4

b Gen 25:13 Yes 42:11 Yes 60:7 Yhz 27:21

c Yel 9:25, 26 Yel 25:17, 23

 Mulongo 2 a Gen 10:22 Yes 21:2 Yel 25:17, 25 Yhz 32:24 Dan 8:2 Bz 2:8, 9

b 2Bk 24:18

c Yes 22:6

Ne nentume dikenga diabu difumina ku nseke yonso,” ke mudi Yehowa wamba. ˆ 33 “Haso nealue tshisombedi tshia mibuabua, Muaba udi mutupu bua kashidi. Muntu nansha umue kakusombelamu, Ne muntu nansha umue kakutudila munda muende.” ˆ 34 Edi ndıyi dia Yehowa diakalua kudi muprofete Yelemiya bua bualu bua Elama a ku ntuadijilu kua bukokeshi bua Sedekiya b mukalenge wa Yuda, diamba ne: 35 “Mona tshidi Yehowa wa biluilu wamba: ‘Tangila ndi ntshibula buta bua mikete bua Elama, c mpokolo1 wa bukole buabu. 36 Nentumine Elama mpepele inayi ifumina ku ntengu inayi ya diulu, ne nembatangalaje ku mpepele eyi yonso. Kakuakuikala tshisamba tshikala bantu badibu bamuangalaje ba mu Elama kabayi mua kuya.’” 37 “Nentayishe bena Elama kumpala kua bena lukuna babu ne kumpala kua bantu badi bakeba kuangata muoyo wabu;1 ne nembatumine dikenga, tshiji tshianyi tshikole,” ke mudi Yehowa wamba. “Nentume muele wa mvita mu nyima muabu too ne pandi mbabutula.” 38 “Nenjadike nkuasa wanyi wa bukalenge mu Elama, d ne nembutulamu mukalenge ne bakokeshi,” ke mudi Yehowa wamba. 39 “Kadi ku ndekelu kua matuku, nensangishe bakuatshibue ba mu Elama,” ke mudi Yehowa wamba. ˆ Dıyi divua Yehowa muambe ku diambuluisha dia muprofete Yelemiya bua bualu bua Babilona, e bua bualu

50

d Yel 25:17, 25

ˆ 49:28, 30 1 Ku mua.: “Nebukadelesa,”  ˆ mfundilu mukuabu wa dına edi. 49:32 NSHAP. 50 49:35 1 Ku mua.: “ntuadijilu.” 49:37 1 Anyi “bakeba anyima wabu.” 1 Anyi “ku nseke yonso.” e Yes 13:1

YELEMIYA 50:2-12 bua buloba bua bena Kasada, didi ne: 2 “Nudiambe munkatshi mua bisamba ne nudimanyishe. Imanyikayi tshimanyinu1 ne ˆ manyishayi dıyi edi. Kanusokoki bualu nansha bumue! Ambayi ne: ‘Babilona mmukuatshibue. a Bele mmufuishibue bundu. b ˆ Melodaka mmumvue buowa bukole. Bimfuanyi biende mbifuishibue bundu. Mpingu yende ya muendi2 ˆ mmiumvue buowa bukole.’ 3 Bualu tshisamba ntshilue bua kumuluisha tshifumina ku nord. c Tshidi tshivuija buloba buende tshintu tshidi tshikuaˆ tshisha buowa; Muntu nansha umue ki mmusombelamu. Muntu ne nyama bionso mbinyeme; Mbiye lubilu.” 4 “Mu matuku au ne mu tshikondo atshi,” ke mudi Yehowa wamba, “bantu ba mu Isalele ne bantu ba mu Yuda nebalue pamue. d Nebaye benda badila, e nebakebe Yehowa Nzambi wabu pamue. f 5 Nebakonke njila udi muye ku Siona, ne mpala yabu mitangija luseke alu, g bamba ne: ‘Luayi tudisangishe ne Yehowa mu tshipungidi tshia tshiendelele tshikala katshiyi mua kupuibua muoyo.’ h 6 Bantu banyi mbalue tshisumbu tshia mikoko mijimine. i Balami babu bine bavua babapambuishe. j Bavua

1318 NSHAP. 50 a Yel 51:8 Bua 14:8

b Yes 46:1 Yel 51:44

c Yes 13:17 Yel 51:11, 48

d Yes 11:12 Yel 3:18 Hos 1:11

e Yel 31:8, 9 f Hos 3:5 g Yes 35:10 h Yel 31:31 i Yes 53:6 j Yel 10:21 Yel 23:2 Yhz 34:2, 6

 Mulongo 2 a Mis 79:6, 7 b Yes 48:20 Yel 51:6, 45 Zek 2:7 2Ko 6:17 Bua 18:2, 4

c Yes 21:2 Yel 51:11, 27, 28, 48 Dan 5:28, 30

d Yes 13:17, 18 e Yel 25:12 Yel 27:6, 7

f Bua 17:16 g Mdi 1:21

50:2 1 Anyi “mutshi wa tshimanyinu.” h 2 Tshiambilu tshia mu tshiena Ebelu etshi tshidi mua kuikala tshipetangana ne muaku “tumvi tua nyama” ne mbenze natshi mudimu bua kuleja kapeja. i

Yes 14:4-6 Yes 47:6 Yel 30:16

Yes 47:8

baye nabu ku mikuna, batambakana bumbuka ku mukuna munene baya ku mukuna mukese. Mbapue miaba yabu ya kuikishila muoyo. 7 Mbabadie a kudi bonso bavua babasangana, ne bena lukuna babu mbambe ne: ‘Katuena bapile to, bualu mbenzele Yehowa mpekatu, mbenzele Yehowa udi muaba wabu wa kusombela wa buakane ne ditekemena dia bankambua babu mpekatu.’” 8 “Patukayi lubilu munkatshi mua Babilona, Patukayi mu buloba bua bena Kasada, b Ne ikalayi bu nyama idi ku mutu idi kumpala kua tshisumbu tshia nyama. 9 Bualu monayi ndi njudila Babilona ne mmutumina Tshisumbu tshia bisamba binene tshifumina mu buloba bua ku nord. c Nebilue kumuluisha bidilonge bua mvita; Neakuatshibue kuoku aku. Mikete yabi idi bu ya muena mvita Idi ijimijilangana bana; d Kabiena bipingana kakuyi bipeta. 10 Kasada nealue tshintu tshinyenga. e Bonso badi bamunyenga bintu nebukute bikole,” f ke mudi Yehowa wamba. 11 “Bualu nuvua nusanka, g nuvua nusanka bikole Panuvua nupawula bumpianyi buanyi meme. h Bualu nuvua batungunuke ne kutumpika bu lukungulu lua ngombe mu bisonsa, Ne nuvua nudila bu tubalu. 12 Mamuebe mmufuishibue bundu. i Yeye wakakulela mmuedibue ˆ mayi ku makasa.

1319 Tangila! Yeye mmutambe bukese wa ku bisamba bionso, Muaba mume udi kawuyi ˆ mayi ne muikale tshipela. a 13 Bua tshiji tshia Yehowa, muntu kakusombelamu to; b Nealue anu tshipela menemene. c Muntu yonso udi upitshila pabuipi ne Babilona neashale mutangile umvua ˆ buowa Ne neele muonzo bua bualu bua bipupu biende bionso. d 14 Luayi nuluishe Babilona badilonge bua mvita ku nseke yonso, Nuenu bonso badi banana1 buta bua mikete. Muasayi, kanulaminyinyi mukete nansha umue, e Bualu Yehowa ke udiye muenzele mpekatu. f 15 Muelelayi lubila lua mvita ku nseke yonso. Yeye mmudilambule.1 Makunji ende mmakuluke, bimanu biende mbiupula, g Bualu ndisombuela dia Yehowa. h Disombuelayi kudiye. Muenzelayi anu bu mudiye muenze. i 16 Umbushayi mukunyi mu Babilona Ne muntu udi ukuata mudimu ne muele wa kunowa nawu mu tshikondo tshia dinowa. j Bua bualu bua muele wa mvita wa tshikisu, muntu ne muntu neapingane kudi tshisamba tshiabu, Muntu ne muntu neanyemene mu buloba buabu. k 17 “Bantu ba mu Isalele mmikoko mitangalake.l Ntambue

YELEMIYA 50:13-23 NSHAP. 50 a Yes 13:20, 21 b Zek 1:15 c Yel 25:12 d Yel 51:37 e Yes 13:18 Yel 51:11

f Yel 51:35, 36 g Yel 51:58 h Yel 51:6, 11 i Mis 137:8 Bua 18:6

j Yel 51:23 k Yes 13:14 Yel 51:9

l Yel 23:1 Yel 50:6 Yhz 34:5

 Mulongo 2 a Yel 2:15 b 2Bk 17:6 Yes 8:7

c 2Bk 25:1 2Ku 36:17 Yel 4:7

d 2Bk 19:35 Yes 14:25 Sef 2:13

e Yes 11:16 Yes 65:10 Yel 23:3 Yel 33:7 Yhz 34:14 Mik 2:12

f Mik 7:14 g Yel 31:6 h Ob 19 i Yes 44:22 Yel 31:34 Mik 7:19

j Yhz 23:22, 23 k Yes 14:5, 6 Yel 51:20

50:14 1 Ku mua.: “badiata.” 50:15 1 Ku l mua.: “mmufile tshianza tshiende.”

Yel 51:41 Bua 18:15, 16

mmibatangalaje. a Kumpala muˆ kalenge wa Ashu wakabadia; b paˆ shishe Nebukadenesa1 mukalenge wa Babilona wakakunya mifuba yabu. c 18 Nunku mona tshidi Yehowa wa biluilu, Nzambi wa Isalele, wamba: ‘Mona nengenzele mukalenge wa Babilona ne buloba buende malu mushindu wa muomumue ne umvua ˆ muenzele mukalenge wa Ashu.d 19 Nempingaje Isalele mu mpata wende wa kudiila, e neadie bisoˆ nsa pa mukuna wa Kamele ne wa Bashana, f ne yeye1 neukute pa mikuna ya Efelayima g ne ya Gilada.’” h 20 “Mu matuku au ne mu tshikondo atshi,” ke mudi Yehowa wamba, “Nebakebe tshilema tshia Isalele bikole, Kadi katshiakuikalaku nansha tshimue, Ne kabakupeta mpekatu ya Yuda, Bualu nemfuile bandi mushiye luse.” i 21 “Banda uluishe buloba bua Melatayima ne bantu badi basombele mu Pekoda. j Bashipibue ne babutudibue butubutu,”1 ke mudi Yehowa wamba. “Enza bionso bindi mukutuˆ mine dıyi bua kuenza. 22 Tshiona tshia mvita tshidi mu buloba, Kabutu kanene. 23 Ke mudibu bakose ne batshibule nyindu wa bujitu wa buloba bujima nunku! k Ke mudi Babilona mulue tshintu tshidi tshikuatshisha ˆ buowa munkatshi mua bisamba nunku! l ˆ 50:17 1 Ku mua.: “Nebukadelesa,” mfuˆ ndilu mukuabu wa d ına edi. 50:19 1 Anyi “anyima wende.” 50:21 1 Anyi “ne ubafile ku kabutu.”

YELEMIYA 50:24-35 24 Ndi mukutekele buteyi, ne udi mukuatshibue, wewe Babilona, Ne kuvua mumanye bualu ebu to. Bakakupeta, kukukuatabu, a Bualu Yehowa ke uuvua muluishe. 25 Yehowa mmukangule nzubu wende wa dilamina bintu, Ne udi upatula bia mvita bia tshiji tshiende. b Bualu Mukalenge Mutambe Bunene, Yehowa wa biluilu, udi ne mudimu wa kuenza Mu buloba bua bena Kasada. 26 Luayi numuluishe nufumina miaba ya kule. c Kangulayi mayeba ende. d Munguijayi bu mishiki ya ntete. Mubutulayi butubutu.1 e Kashadi ne muntu nansha umue to. 27 Shipayi bana bende bonso ba ngombe; f Bapueke ku tshishipelu. Diakabi diabu, bualu dituku diabu ndilue, Tshikondo tshiabu tshia dilumbuluisha! 28 Kudi mutoyi wa badi banyema, Badi bapanduka mu buloba bua Babilona, Bua kumanyisha mu Siona disombuela dia Yehowa Nzambi wetu, Disombuela bua ntempelo wende. g 29 Bikidilayi Babilona bedi ba mikete, Bonso badi banana1 buta bua mikete. h Asayi bitudilu nseke yende yonso; muntu nansha umue kanyemi to.

1320 NSHAP. 50 a Yel 51:31 Dan 5:30 Bua 18:8

b Yes 13:5 Yel 51:11

c Yel 51:27

30

d Yel 50:10 e Yes 14:22, 23 f Yes 34:6, 7 Yhz 39:18

31

g Mis 94:1 Yel 51:11

h Yel 50:14 

Mulongo 2 a Mis 137:8 Yel 51:56

32

b Mdi 3:64 Bua 18:6

c Yes 14:13 d Yes 13:17, 18

33

e Yel 51:25 f Yes 14:13 Dan 4:30

g Yel 51:26

34

h Yes 47:6 i Yes 14:17 j Yes 41:14 Bua 18:8

k Yes 47:4 l Mdi 3:59 m Yes 14:3, 4

50:26 1 Anyi “Mufilayi ku kabutu.” 50:29 1 Ku mua.: “badiata.” n

Yel 51:24

35

Mufutayi bilondeshile bienzedi biende. a Muenzelayi anu bu mudiye muenze. b Bualu mmuenze malu ne diambu kumpala kua Yehowa, Kumpala kua Wa Tshijila wa Isalele. c Nunku bansongalume bende nebakuluke mu miaba yende ya tshinsangansanga, d Ne basalayi bende bonso nebafue1 dituku adi,” ke mudi Yehowa wamba. “Tangila! Ndi nebe tshilumbu, e wewe muena dikamakama,” f ke mudi Mukalenge Mutambe Bunene, Yehowa wa biluilu, wamba, “Bualu dituku diebe didi ne bua kulua, tshikondo tshingakulumbuluisha. Wewe muena dikamakama, neutetuke ne neukuluke, g Kakuyi muntu wa kukujula. Ne nentue bimenga biebe kapia, Ne koku nekoshe bintu bionso bidi bikunyunguluke.” Mona tshidi Yehowa wa biluilu wamba: “Bantu ba mu Isalele ne ba mu Yuda mbakengeshibue, Ne bonso badi babakuata mbabakuate bikole. h Mbabenge bua kubalekelela. i Kadi Mupikudi wabu udi ne bukole. j ˆ Yehowa wa biluilu ke dına diende. k Bushuwa yeye neabalumbuluile tshilumbu tshiabu, l Bua kupesha buloba ebu dikisha m Ne bua kutumina bantu badi basombele mu Babilona lutatu.” n “Muele wa mvita udiku bua kuluisha bena Kasada,” ke mudi Yehowa wamba,

50:30 1 Ku mua.: “nebapuwishibue.”

1321 “Bua kuluisha badi basombele mu Babilona, bakokeshi bende, ne bena meji bende. a 36 Muele wa mvita udiku bua kuluisha bena biakulakula bia patupu,1 ne nebenze malu bu bapale. Muele wa mvita udiku bua kuluisha bilobo biende bia mvita, ne nebikuatshike ˆ buowa. b 37 Muele wa mvita udiku bua kuluisha tubalu tuabu ne matempu abu a mvita, Ne bua kuluisha bantu bonso basambakane badi munkatshi muende, Ne nebalue bu bantu bakaji. c Muele wa mvita udiku bua kuluisha bubanji buende, ne nebabupawule. d ˆ 38 Kabutu kadi pa mayi ende, ne neakame. e Bualu mbuloba bua mpingu misonga, f Ne bua bikena kumona biabu ˆ bidi bikuatshisha buowa, badi anu benza malu bu bapale. 39 Nunku bifukibue bia mu tshipela nebisombe ne nyama idi ikungula, Ne nyunyi ya mfiondo neyisombele munda muende. g Muntu kakusombelamu kabidi nansha, Yeye kakuikala nansha muaba wa kusombela mu bipungu bionso bia bantu.” h 40 “Anu bu muvua Nzambi mukulule Sodoma ne Amola i ne bimenga bivua bidie nabu mutumba,” j ke mudi Yehowa wamba, “muntu nansha umue kakusombelamu, ne muntu nansha umue kakutudilamu to. k 41 Tangilayi! Tshisamba tshidi tshifumina ku nord; 50:36 1 Anyi “baprofete ba dishima.”

YELEMIYA 50:36-45 NSHAP. 50 a Yes 47:13 Yel 51:57 Dan 5:7

b Yel 51:30 c Yes 13:8 d Yes 45:3 e Yes 44:27 Yel 51:36, 37 Bua 16:12

f Yes 46:1 Yel 51:44, 52 Dan 5:1, 4

g Yes 13:20, 21 Yel 51:37 Bua 18:2

h Yel 25:12 Yel 51:43, 64

i Yes 13:19 j Gen 19:24, 25 Yuda 7

k Yel 51:26 

Mulongo 2 a Yes 45:1 Yel 51:11 Yel 51:27, 28

b Yes 13:5, 17 c Yel 50:9 d Mis 137:8 Yes 13:17, 18

e Yel 51:42 f Yel 51:27 g Yel 51:31 h Dan 5:6 i Yes 41:25 j Yel 49:19-21 k Yel 51:11 l Yes 13:1, 20 Yel 51:43

Nebajule tshisamba tshinene ne bakalenge banene a Bafumina ku bitupa bia buloba bia kule menemene. b 42 Badi bambula buta bua mikete ne difuma dikese. c Mbena tshikisu ne kabakuleja luse to. d Tshiona tshiabu tshidi bu ˆ mukungulu wa mayi a mbuu, e Padibu babande pa tubalu tuabu. Bu muntu umue, badi badilonga mu mulongo wa mvita bua kukuluisha, wewe muana wa bakaji wa Babilona. f 43 Mukalenge wa Babilona mmumvue lumu lua bualu buabu, g Ne bianza biende bidi bipueka panshi. h Kanyinganyinga kadi kamukuata, Didinyenga bu dia mukaji udi pa lulelu. 44 “Monayi! Muntu neabande bua kuluisha mpata ya kudishila nyama idi mu bukubi bu ntambue udi ufumina mu bipuka bishitakane kumpenga kua Yadene, kadi mu katupa kakese nembipate kudiye. Nemmutekele muntu musungula ku mutu kuende. i Bualu nnganyi udi bu meme, ne nnganyi wantua tshiadi? Mmulami kayi wa mikoko udi mua kuimana kumpala kuanyi? j 45 Nunku umvuayi, nuenu bantu, dipangadika1 didi Yehowa muangate bua Babilona k ne meji adiye muele bua buloba bua bena Kasada. Bushuwa nebakoke bana ba mikoko kule. Yeye neavuije muaba wabu wa kusombela muaba udi mutupu bua bualu buabu. l 50:45 1 Anyi “lungenyi.”

YELEMIYA 50:46–51:12 46 Bua mutoyi wa dikuatshibua dia Babilona, buloba nebukanke, Ne diyoyo nediumvuike munkatshi mua bisamba.” a Mona tshidi Yehowa wamba: “Tangila, ndi njula lupepele lua kabutu Bua Babilona b ne bantu badi basombele mu Lebekamayi.1 2 Nentume bashipudi ku Babilona, Ne bobu nebamushipule ne nebashiye buloba buende munda mutupu; Nebalue bua kumuluisha ku nseke yonso dituku dia dikenga. c 3 Muedi wa mikete kananyi1 buta buende to. Ne muntu nansha umue kimanyi muvuale kazaku kende ka mvita ka tuamu. Kanumvuidi nsongalume yende luse. d Nubutule tshiluilu tshiende tshionso. 4 Nebakuluke bashipibue mu buloba bua bena Kasada, Batubulula mu misesu yende. e 5 Bualu Isalele ne Yuda ki mbalue bakamba ba Nzambi wabu, ba Yehowa wa biluilu to. f Kadi buloba buabu1 mbuwule tente ne dipila kumpala kua Wa Tshijila wa Isalele. 6 Patukayi lubilu munkatshi mua Babilona, Pandishayi mioyo1 yenu. g Kanufu bua tshilema tshiende to.

51

1322 NSHAP. 50 a Bua 18:9  NSHAP. 51 b Yel 50:9

7

c Yel 50:14, 29 d Yes 13:17, 18 Yel 50:30

e Yes 13:15

8

f Mis 94:14 Yes 44:21 Yel 46:28 Zek 2:12

g Yel 50:8 Zek 2:7 Bua 18:4



9

Mulongo 2 a Yel 25:12, 14 Yel 50:15

b Bua 17:1, 2 Bua 18:3

c Yel 25:15, 16

10

d Yes 21:9 Yes 47:9 Bua 14:8

11

e Bua 18:2, 9 f Yes 13:14

g Bua 18:4, 5 h Mik 7:9

12 i Yel 50:28 j Yel 50:14

51:1 1 Eu udi umueneka bu mushindu wa ˆ kusokoka dına dia Kasada. 51:3 1 Ku k mua.: “kadiatshi.” 51:5 1 Mmumue ne: buloba bua bena Kasada. 51:6 1 Anyi “anyima.” l

Yes 13:17 Yes 45:1

Yes 13:2

Bualu ntshikondo tshia disombuela dia Yehowa. Yeye udi umufuta bua malu adiye muenze. a Babilona uvua dikopo dia or mu tshianza tshia Yehowa; Mmukuatshishe buloba buonso ne maluvu. Bisamba mbikuatshike mvinyo wende; b Ke bualu kayi bisamba mbipale. c Diakamue Babilona mmukuluke ne mmutshibuke. d Muelelayi kabobo ka muadi! e Muangatshilayi buanga bua bome bua bidi bimusama; udi pamuapa mua kuondopibua.” “Tuvua batete kuondopa Babilona, kadi kavua mua kuondopibua to. Mulekelayi, tuyayi muntu ne muntu mu ditunga diabu. f Bualu dilumbuluisha diende ndifike too ne muulu; Nditumbuke anu bu matutu. g Yehowa mmutubingishe. h Luayi, tuambayi mu Siona tshidi Yehowa Nzambi wetu muenze.” i “Nonayi mikete; j ambulayi ngabu ya tshijengu.1 Yehowa mmusonsole lungenyi lua bakalenge ba bena Madayi k Bualu yeye udi ujinga kubutula Babilona. Bualu edi ndisombuela dia Yehowa, disombuela bua ntempelo wende. Julayi tshimanyinu1 l bua kuluisha bimanu bia Babilona. Lamayi bikole, tekayi bansentedi. Longololayi badi baalamine.

51:11 1 Anyi pamuapa: “uwujayi nsapu ya mikete.” 51:12 1 Anyi “mutshi wa tshimanyinu.”

1323

13

14

15

16

17

Bualu Yehowa mmuluke mayele, Ne yeye neakumbaje tshidiye mulaye bua bantu badi basombele mu Babilona.” a “Wewe mukaji udi musombeˆ le pa mayi a bungi, b Muikale ne biuma bivule, c Nshikidilu webe wafiki, ndekelu wa1 dipeta diebe dia makasa. d Yehowa wa biluilu mmudiˆ tshipe mu dına diende yeye muine1 ne: ‘Nenkuwuje tente ne bantu bungi tshianana bu mpasu, Ne nebele mbila ya ditshimuna bua bualu buebe.’ e Yeye udi Mufuki wa buloba ku bukole buende, Yeye uvua mujadike buloba budi bumenesha bintu ku meji ende f Ne uvua mubalule diulu ku lungenyi luende. g ˆ Padiye upatula dıyi diende, ˆ Mayi a mu diulu adi akungula, Ne udi ubandisha matutu1 afumina ku ntengu ya buloba. Udi wenzela mvula mupenyi,2 Ne udi upatula lupepele mu miaba yende ya dilamina bintu. h Muntu yonso udi wenza malu kayi wela meji ne kayi ne dimanya. Mufudi yonso wa biamu neafuishibue bundu bua lupingu lusonga; i Bualu lupingu luende lua tshiamu1 ludi tshintu tshia dishima,

YELEMIYA 51:13-25

Mis 137:8

Ne munda muayi kamuena nyuma.1 a Yoyi yidi tshidingishilu,1 b mudimu wa kuseka. Padi dituku dia dilumbuluishibua diayi dilua, neyijimine. Nzambi wa1 Yakoba kena bu bintu ebi to, Bualu yeye ke uvua muenze bintu bionso, Nansha dikombo dia bumpianyi buende. c ˆ Yehowa wa biluilu ke dına diende.” d “Wewe udi kabonga ka mvita kundi meme, tshia mvita tshia kuluangana natshi, Bualu nentayishe nebe bisamba. Nembutule nebe makalenge. Nentayishe nebe kabalu ne mukabandi. Nentayishe nebe ditempu dia mvita ne mudiendeshi. Nentayishe nebe mulume ne mukaji. Nentayishe nebe muntu mukulumpe ne muana wa balume. Nentayishe nebe nsongalume ne nsongakaji. Nentayishe nebe mulami wa mikoko ne mikoko yende; Nentayishe nebe tshidime ne tshisumbu tshiende tshia nyama ya kudima nayi. Nentayishe nebe banguvena ne bakokeshi bindondi. Nemfute Babilona ne bantu bonso badi basombele mu Kasada Bua bubi buonso budibu beˆ nzele Siona mu mesu ebe,” e ke mudi Yehowa wamba. “Mona, ndi nebe tshilumbu, f wewe mukuna mubutudianganyi,” ke mudi Yehowa wamba,

Yel 50:31

51:17 1 anyi “mueyelu.” 51:18 1 Anyi “tshia tshianana.” 51:19 1 Ku mua.: “Tshitupa tshia.”

NSHAP. 51 a Bua 17:17

18

b Bua 17:1, 15

c Yes 45:3

19

Yel 50:37

d Hab 2:9 Bua 18:11, 12 Bua 18:19

20 e Yel 50:15

f Mis 93:1 Mis 104:24

21 g Mis 136:5 Nsu 3:19 Yes 40:22 Yel 10:12-16

22

h Mis 135:7

i Yes 44:11 

23

Mulongo 2 a Hab 2:19

b Yes 41:29 Yel 14:22

24

c Dut 32:9

d Yes 47:4

51:13 1 Ku mua.: “tshipiminu tshia.” 51:14 1 Anyi “anyima wende.” 51:16 e 1 Anyi “mabungi.” 2 Anyi pamuapa: “njila.” 51:17 1 Anyi “lupingu lua tshiamu tshiengulula.” f

25

YELEMIYA 51:26-34

26

27

28

29

30

“Wewe mubutudi wa buloba bujima. a Nengolole tshianza tshianyi bua kukuluisha ne nenkubunguluje panshi nkumbusha pa mikuna ya mabue Ne nenkuvuije mukuna muoshike.” “Bantu kabakuangata dibue dia mu ditumba anyi dibue dia tshishimikidi kuudi, Bualu neulue muaba mutupu kashidi,” b ke mudi Yehowa wamba. “Julayi tshimanyinu1 mu buloba. c Elayi mpungi munkatshi mua bisamba. Mutekelayi2 bisamba bua kumuluisha. Mubikidilayi makalenge a Alalata, d Mini, ne Ashakenaza. e Musunguilayi mfumu udi ubuejangana mu busalayi. Bandishayi tubalu bu mpasu idi mijule masala muulu. Mutekelayi2 bisamba bua kumuluisha, Bakalenge ba Madayi, f banguvena bende ne bakokeshi bindondi bende bonso Ne maloba onso adibu bakokesha. Buloba nebuzakale ne nebukanke, Bualu malu adi Yehowa upangadijila Babilona neakumbajibue Bua kuvuija buloba bua Babilona tshintu tshidi tshikuaˆ tshisha buowa, kamuyi muntu musombelamu. g Bilobo bia mvita bia Babilona mbilekele kuluangana mvita.

1324 NSHAP. 51 a Yel 25:9

b Yel 50:13, 40 Bua 18:21

c Yes 13:2 Yel 51:12

d Gen 8:4

e Gen 10:2, 3 Yel 50:41

f Yes 13:17 Dan 5:30, 31

g Yes 13:13, 19 Yel 50:13 Yel 50:39, 40

 Mulongo 2 a Yes 13:7

b Yel 50:37

c Mis 107:16 Yes 45:2

d Yes 47:11 Yel 50:24, 43

e Yes 44:27 Yel 50:38 Bua 16:12

f 2Ku 36:17, 18

51:27 1 Anyi “mutshi wa tshimanyinu.” 51:27, 28 2 Ku mua.: “Jidilayi.” g

Bidi bisomba mu miaba yabi ya kusokomena. Bukole buabi mbupangile. a Mbilue bu bantu bakaji. b Nzubu yende mmitua kapia. Milonda yende mmitshibula. c 31 Mufidi wa mikanda umue udi unyema bua kutuilangana ne mufidi wa mikanda mukuabu, Ne mutuadi wa mukenji umue bua kutuilangana ne mutuadi wa mukenji mukuabu, Bua kutuadila mukalenge wa Babilona lumu ne: tshimenga tshiende ntshikuatshibue ku nseke yonso, d 32 Bisabu mbikuatshibue, e Matu a nyandu1 mmosha ne kapia, Kabidi ne: basalayi mbakuaˆ tshike buowa bukole.” 33 Bualu mona tshidi Yehowa wa biluilu, Nzambi wa Isalele, wamba: “Muana wa bakaji wa Babilona udi bu muaba wa kushipuila. Ntshikondo tshia kumudiatakaja bikole. ˆ Mu katupa kıpi emu tshikondo tshia kunowa netshilue buende yeye.” ˆ 34 “Nebukadenesa1 mukalenge wa Babilona mmundie; f Mmumbueje mu tshibuejakaji. Mmunteke panshi bu dilongo dia munda mutupu. Mmummine bu nyoka munene; g Mmuwuje tshifu tshiende ne bintu bianyi bimpe. Mmunsukule bu dinyanu.

Yel 50:17

Yel 51:44

51:32 1 Anyi “papirise.” 51:34 1 Ku ˆ mua.: “Nebukadelesa,” mfundilu muˆ kuabu wa dına edi.

1325 35 ‘Malu a tshikisu avuabu bangenzele meme ne mubidi wanyi akuate Babilona!’ ke mudi udi musombele mu Siona wamba. a ‘Ne mashi anyi ikale pambidi pa badi basombele mu Kasada!’ ke mudi Yelushalema wamba.” 36 Nunku mona tshidi Yehowa wamba: “Tangila, ndi nkulumbuluila tshilumbu tshiebe, b Ne nenkumbaje disombuela bua bualu buebe. c Nengumishe mbuu wende ne nenkamishe bina biende ˆ bia mayi. d 37 Babilona nealue mishiki ya mabue, e Tshisombedi tshia mibuabua, f Tshintu tshidi tshikuatshiˆ sha buowa ne tshintu tshia kuelela muonzo, Kakuyi muntu musombelamu. g 38 Bonso pamue nebakungule bu bana ba ntambue.1 Nebele mikunda bu tuana tua ntambue.” 39 “Padibu ne majinga makole, nembalongoluele didia diabu dia disanka ne nengenze bua bakuatshike maluvu, Bua bamone mua kusanka bikole; h Pashishe nebalale tulu tua kashidi, Tuikalabu kabayi mua kutabala,” i ke mudi Yehowa wamba. 40 “Nempueke nabu ku tshishipelu bu bana ba mikoko, Bu bimpanga bia mikoko pamue ne mbuji.”

YELEMIYA 51:35-47 NSHAP. 51 a Mis 137:8 Yel 50:29

b Yel 50:34

c Dut 32:35

d Yes 44:27 Yel 50:38

e Yel 25:12 Yel 50:15

f Yes 13:19, 22

g Yel 50:13, 39

h Dan 5:1, 4

i Yel 25:17, 27 Yel 51:57

 Mulongo 2 a Yel 25:17, 26

b Yes 13:19 Yel 49:25 Dan 4:30

c Yes 13:1, 20 Yel 50:39

d Yes 46:1 Yel 50:2

e 2Ku 36:7 Ezl 1:7 Yel 51:34 Dan 1:1, 2

f Yel 51:58

g Yes 48:20 Bua 18:4

h Yel 51:6

51:38 1 Anyi “bana ba ntambue ba misalala.” i

Zek 2:7

Yes 13:13

41 “Ke mudibu bakuate Sheshaka1 a nunku, Ke mudi butumbi bua buloba bujima bukuatshibue nunku! b Ke mudi Babilona mulue tshintu tshidi tshikuatshisha ˆ buowa munkatshi mua bisamba nunku! 42 Mbuu mmubande pa mutu pa Babilona. Yeye mmubuikila kudi bungi bua mavuala ende. 43 Bimenga biende mbilue tshintu tshidi tshikuatshisha ˆ buowa, buloba budi kabuyi ˆ ne mayi ne bua tshipela. Mu buloba muikala muntu nansha umue kayi mua kusombela ne muikala muntu nansha umue kayi mua kupitshila. c 44 Nentume ntema yanyi kudi Bele d mu Babilona, Ne nempatule tshidiye mumine mukana muende. e Bisamba kabiakuya kabidi kudiye nansha, Ne tshimanu tshia Babilona netshikuluke. f 45 Bantu banyi, patukayi munkatshi muende! g Pandishayi mioyo1 h yenu ku tshiji tshikole tshia Yehowa! i 46 Kanuteketshi ku muoyo ˆ anyi kanuikadi ne buowa bua lumu lunumvua mu buloba. Lumu nelulue mu tshidimu tshimue, Ne lumu lukuabu mu tshidimu tshidi tshilonda, Lumu lua tshikisu mu buloba ne lua mfumu uluisha mfumu mukuabu. 47 Nunku tangilayi! Matuku adi alua 51:41 1 Bidi bimueneka ne: mmfundilu ˆ musokome wa dına dia Babele (Babilona). 51:45 1 Anyi “anyima.”

YELEMIYA 51:48-58

48

49

50

51

52

53

Angatuma ntema yanyi ku mpingu misonga ya Babilona. Buloba buende buonso nebufuishibue bundu, Ne bantu bende bonso badi bashipibue nebakuluke munkatshi muende. a Diulu ne buloba ne bintu bionso bidimu Nebiele mbila ya disanka bua Babilona, b Bualu babutudi nebalue kudiye bafumina ku nord,” c ke mudi Yehowa wamba. “Babilona kavua anu mukulule bantu ba Isalele bavua bashipibue to, d Kadi bantu ba buloba bujima bavua bashipibue bavua kabidi bakuluke mu Babilona. Nuenu badi bapanduka ku muele wa mvita, tungunukayi ne kuya, kanuimanyi to! e Nuvulukile Yehowa miaba ya kule, Ne Yelushalema anusamine muoyo.” f “Tudi bafuishibue bundu, bualu tudi bumvue bipendu. Dipuekeshibua milongo ndibuikile mpala yetu, Bualu bantu ba ku babende1 mbalue kuluisha miaba ya tshijila ya nzubu wa Yehowa.” g “Nunku tangilayi! matuku adi alua,” ke mudi Yehowa wamba, “Angatuma ntema yanyi ku mpingu yende misonga, Ne bantu badi batapike nebatue mikemu mu buloba buende buonso.” h “Nansha Babilona mua kubanda too ne muulu, i

51:51 1 Anyi “benyi.”

1326 NSHAP. 51 a Yes 13:15 Dan 5:30

b Yes 44:23 Yes 48:20 Yes 49:13 Bua 18:20

54

c Yel 50:3 Yel 50:41

d Yel 50:17 Yel 51:24

55

e Yel 50:8 Bua 18:4

f Ezl 1:3 Mis 137:5

g Mis 79:1 Mdi 1:10

56

h Yes 13:15 i Yes 14:13 Dan 4:30

 Mulongo 2 a Yel 50:10 b Yes 13:6

57

c Yel 50:22, 23 d Yes 21:2 e Yel 50:36 f Dut 32:35 Mis 94:1 Yes 34:8 Yel 50:29 Bua 18:5

g Mis 137:8 h Yel 25:27 i Yel 51:39 j Yel 50:15 Yel 51:44

k Hab 2:13

58

Nansha yeye ne bua kukolesha miaba yende mile ya kusokomena, Bamubutudi nebalue bafumina kundi,” a ke mudi Yehowa wamba. “Telejayi! Diyoyo didi difumina mu Babilona, b Tshiona tshia kabutu kanene tshifumina mu buloba bua bena Kasada, c Bualu Yehowa udi ubutula Babilona, ˆ Yeye neapuwishe dıyi diende dinene, Ne mavuala abu neakungule ˆ bu mayi a bungi. ˆ Tshiona tshia dıyi diabu netshiumvuike. Bualu mubutudi nealuile Babilona; d Bilobo biende bia mvita nebikuatshibue, e Mata abu a mikete neatayishibue, Bualu Yehowa udi Nzambi wa disombuela. f Yeye neafute bushuwa. g Nengenze bua bakokeshi bende ne bena meji bende bakuatshike maluvu, h Banguvena bende ne bakokeshi bindondi bende ne bilobo biende bia mvita, Ne nebalale tulu tua kashidi, Tuikalabu kabayi mua kutabala to,” i ke mudi Mukaleˆ nge, muena dına dia Yehowa wa biluilu wamba. Mona tshidi Yehowa wa biluilu wamba: “Tshimanu tshia Babilona, nansha muditshi tshinene, netshiupudibue tshionso tshijima, j Ne biibi biende, nansha mudibi bile, nebituibue kapia. Bukua bantu nebuenze mudimu mukole bua tshianana; Bisamba nebidizengeje anu bua kudiisha kapia.” k

1327

ˆ 59 Edi ndıyi divua muprofete Yelemiya mutumine Selaya muaˆ na wa Neliya a muana wa Maseya pavuaye muye ne Sedekiya mukalenge wa Yuda ku Babilona mu tshidimu tshinayi tshia bukokeshi buende; Selaya uvua mutangidi wa malu a mu nzubu wa mukalenge. 60 Yelemiya wakafunda mu mukanda umue dikenga dionso divua mua kukuata ˆ Babilona, meyi aa onso mafunda bua Babilona. 61 Yelemiya wakambila kabidi Selaya ne: “Paudi ufika mu Babilona ne umumona, ˆ udi ne bua kubala meyi onso aa ˆ ne dıyi dikole. 62 Pashishe wambe ne: ‘Yehowa wetu, udi muambe bua muaba eu ne: newubutudibue ne newushale kakuyi wa kusombamu, muntu nansha nyama, kabidi ne: newushale mutupu bua kashidi.’ b 63 Paudi ujikija kubala mukanda eu, usuikaku dibue ne uwukupe munkatshi mua musulu wa Pelata. 64 Pashishe wambe ne: ‘Ke muadiina Babilona nunku, ne kakubanda kabidi nansha kakese c bua bualu bua dikenga dindi mmutumina; ne nebazengele.’” d ˆ Meyi a Yelemiya ashikidi apa. Sedekiya e uvua ne bidimu 21 pavuaye mulue mukalenge, ne wakakokesha bidiˆ mu 11 mu Yelushalema. Dına dia mamuende divua Hamutala f muana wa Yelemiya wa ku Libina. 2 Wakatungunuka ne kueˆ nza malu mabi ku mesu kua Yehowa, bilondeshile bionso bivua Yehoyakima muenze. g 3 Bivua bua tshiji tshia Yehowa ke pavua malu onso aa menzeke mu Yelushalema ne mu Yuda, too ne pavuaye mubumbuˆ she ku mesu kuende. h Pashishe Sedekiya wakatombokela mukalenge wa Babilona.i 4 Mu tshidimu tshia tshitema tshia bukoke-

52

YELEMIYA 51:59–52:11

Yel 34:21 Yel 37:17 Yel 38:18

shi bua Sedekiya, mu ngondo wa dikumi, mu dituku dia dikumi dia ˆ ngondo au, Nebukadenesa1 mukalenge wa Babilona wakalua ne tshiluilu tshiende tshionso bua kuluisha Yelushalema. Bakasa tshitudilu bua kumuluisha ne bakibaka tshimanu tshimunyunguluke bua kumutshintshimika. a 5 Bakatshintshimika tshimenga too ne mu tshidimu tshia 11 tshia mukalenge Sedekiya. 6 Mu ngondo muinayi, mu dituku dia tshitema dia ngondo au, b tshiyole tshia nzala tshivua tshikole menemene mu tshimenga, ne kakuvua tshiakudia bua bantu ba mu buloba to. c 7 Ndekelu wa bionso, bakapanda tshimanu tshia tshimenga, ne basalayi bonso bakanyema mu tshimenga butuku butuku kupitshilabu mu tshiibi tshidi pankatshi pa bimanu bibidi pabuipi ne lupangu lua mukalenge, pavua eku bena Kasada bajingile tshimenga; ne bakatungunuka ne ˆ njila wa ku Alaba. d 8 Kadi tshiluilu tshia bena Kasada tshiakalonda mukalenge, kupetelabu Sedekiya e mu mpata ya bipela ya Yeliko, ne basalayi bende bonso bakamuangalaka, kumushiyabu. 9 Nunku bakakuata mukalenge, kubandabu nende kudi mukalenge wa Babilona ku Libela mu buloba bua Hamate, ne yeye kumukoselaye tshibawu. 10 Mukalenge wa Babilona wakaˆ shipa bana ba Sedekiya mu mesu muende, kushipaye kabidi bakokeshi bonso ba Yuda mu Libela amu. 11 Pashishe mukalenge wa Babilona wakashipa Sedekiya ˆ mesu, f kumusuikaye ne nkanu ya tshiamu tshia mitaku, kuyaye nende ku Babilona, ne kumulamaye mu buloko too ne dituku dia lufu luende.

f Yhz 12:13

ˆ 52:4 1 Ku mua.: “Nebukadelesa,” mfuˆ ndilu mukuabu wa dına edi.

NSHAP. 51 a Yel 32:12 Yel 36:4 Yel 45:1

b Yes 13:1, 20 Yes 14:23 Yel 50:3, 39 Yel 51:29, 37

c Bua 18:21

d Yel 51:58 

NSHAP. 52 e 2Bk 24:17-20 2Ku 36:11, 12

f 2Bk 23:31

g 2Bk 24:1 2Ku 36:5

h Lew 26:33 Dut 31:16, 17

i 2Ku 36:11, 13 Yhz 17:15

 Mulongo 2 a Dut 28:52 2Bk 25:1, 2 Yes 29:3 Yel 39:1 Yhz 4:1, 2 Yhz 21:21, 22

b Yel 39:2

c Dut 28:53-57 2Bk 25:3-7 Yes 3:1 Yhz 4:16

d Yel 39:4-7

e Yel 24:8

YELEMIYA 52:12-25 12 Mu ngondo muitanu, mu dituku dia dikumi dia ngondo au, mmumue ne: mu tshidimu tshia 19 tshia mukalenge Nebuˆ kadenesa1 mukalenge wa Babilona, Nebuzaladana mfumu wa balami, uvua muena mudimu wa mukalenge wa Babilona, wakabuela mu Yelushalema.a 13 Wakuosha nzubu wa Yehowa, b nzubu1 wa mukalenge, ne nzubu yonso ya mu Yelushalema; wakuosha kabidi nzubu munene yonso. 14 Tshiluilu tshijima tshia bena Kasada tshivua ne mfumu wa balami tshiakupula bimanu bivua binyunguluke Yelushalema. c 15 Nebuzaladana mfumu wa balami wakakuata bamue bantu bapuekele ba bantu bavua bashale bavuabu bashiye mu tshimenga, kuyaye nabu. Wakaya kabidi ne bantu bavua banyeme badifile kudi mukalenge wa Babilona kabidi ne bashadile ba benji ba midimu ya bianza bapiluke. d 16 Kadi Nebuzaladana mfumu wa balami wakashiya bamue bantu ba mu buloba bavua bapele ba menemene bua kuikalabu badimi ba madimi a tumuma tua mvinyo ne bantu ba kuenzeja midimu mikole ku bukole. e 17 Bena Kasada bakakosolola makunji a tshiamu tshia mitaku f a ku nzubu wa Yehowa ne matempu g ne Mbuu wa tshiamu tshia mitaku h bivua mu nzubu wa Yehowa bitupa bitupa, ne bakaya ne biamu bia mitaku bionso abi mu Babilona. i 18 Bakangata kabidi bintu bia kuboya nabi butu, bikasu, bintu bia kujima nabi kapia, bibakudi, j makopo k ne bintu bionso bia tshiamu tshia mitaku bivua-

1328 NSHAP. 52 a 2Bk 25:8-10 b 1Bk 9:8 2Ku 36:17, 19 Mis 74:8 Mis 79:1 Yel 26:18 Mdi 2:7 Yhz 24:21

c Yel 39:8 d 2Bk 25:11, 12 Yel 39:9, 10

e 2Bk 25:22 f 1Bk 7:15, 21 g 1Bk 7:27 h 1Bk 7:23 2Ku 4:11-15

i 2Bk 25:13-16 Yel 27:19, 22

j 1Bk 7:45 k 2Ku 4:19, 22 

Mulongo 2 a 1Bk 7:50 b 1Bk 7:48, 49 c 2Ku 24:14 2Ku 36:18

d 1Bk 7:23, 25 e 1Bk 7:15-20 f 2Ku 3:15 g 2Ku 3:16 2Ku 4:13

h 1Ku 6:14

i ˆ 52:12 1 Ku mua.: “Nebukadelesa,” mfuˆ ndilu mukuabu wa d ına edi. 52:13 1 Anyi “dibalasa.” j

Ezl 7:1

Yel 21:1, 2 Yel 29:25

2Bk 25:18-21

bu benza nabi mudimu wa ku ntempelo. 19 Mfumu wa balami wakangata malongo, a bintu bia kuambuila kapia, bibakudi, bintu bia kuboya nabi butu, bitekelu bia miendu, b makopo, ne bibakudi bivua bienza ne or muimpe ne arjan muimpe. c 20 Bua makunji abidi, Mbuu, ngombe 12 ya tshiamu tshia mitaku d ivua muinshi mua Mbuu, ne matempu bivua mukalenge Solomo muenze bua nzubu wa Yehowa, bujitu bua tshiamu tshia mitaku tshia bintu bionso ebi kabuvua kupima. 21 Kadi bua makunji, dikunji dionso divua ne bule bua nkubita1 18, muonji wa kupima nawu bule wa nkubita 12 uvua mua kudinyunguluka;e mupimbu wadi uvua wa bunene bua minu inayi,2 ne divua ditubuluke munda. 22 Mutu wa dikunji uvua ku mutu kuadi uvua wa tshiamu tshia mitaku; ne bule bua mutu umue buvua bua nkubita itanu; f ne bukondo bua tukanu ne bimuma bia grenade bivua binyunguluke mutu wa dikunji bivua bienza bionso ne tshiamu tshia mitaku. Dikunji dibidi divua anu bu diodi adi, kabidi ne bimuma bia grenade. 23 Mu nseke muvua bimuma bia grenade 96; bimuma bionso bisanga bivua binyunguluke bukondo bua tukanu bivua lukama. g 24 Mfumu wa balami wakakuata kabidi Selaya h mfumu wa bakuidi, Sefanya i muakuidi tshindondi, ne balami ba ku biibi basatu. j 25 Wakakuata mu tshimenga muena mudimu umue wa mu lubanza lua mukalenge uvua mutekibue ku mutu kua basalayi, bantu muanda mutekete bena dia mukalenge ba mene52:21 1 Nkubita uvua ne santimetre 44,5. Tang. Tshis. B14. 2 Bunene bua munu buvua santimetre 1,85. Tang. Tshis. B14.

1329

YELEMIYA 52:26 – Malu adi mu MUADI

mene bavuabu bapete mu tshimenga, kabidi ne mufundi wa mfumu wa tshiluilu uvua usangisha bantu ba mu buloba, ne bantu 60 ba mu bantu ba tshianana ba mu buloba bavuabu bapete kabidi mu tshimenga. 26 Nebuzaladana mfumu wa balami wakabakuata, kuyaye nabu kudi mukalenge wa Babilona ku Libela. 27 Mukalenge wa Babilona wakabakuma, kubashipaye ku Libela a mu buloba bua Hamate. Nunku bakumbusha Yuda mu buloba buende kuyabu nende ku babende. b 28 Aba mbantu bavua Nebuˆ kadenesa1 mukuate muye nabu: mu tshidimu tshia muanda mutekete, bena Yuda 3 023. c 29 Mu tshidimu tshia 18 tshia ˆ Nebukadenesa,1 d bakumbuka ku Yelushalema ne bantu2 832. 30 Mu tshidimu tshia 23 tshia ˆ Nebukadenes a,1 Nebuzaladana mfumu wa balami wakakuata bena Yuda, kuyaye nabu, bantu2 745.e

NSHAP. 52 a 2Bk 25:6 Yel 52:10

b Lew 18:25 Lew 26:33 Dut 28:36 Yes 24:3 Yel 25:9

c 2Bk 24:12, 14

d Yel 32:1

e Yel 6:9 

Mulongo 2 a 2Bk 24:8

ˆ 52:28-30 1 Ku mua.: “Nebukadelesa,” ˆ mfundilu mukuabu wa dına edi. 52:29, 30 2 Anyi “anyima.” b

Yel 24:1 Yel 37:1 Mat 1:11

2Bk 25:27-30

Bantu bonso basanga bavuabu bakuate baye nabu, bavua bantu2 4 600. 31 Pashishe mu tshidimu tshia 37 tshia dikuatshibua dia Yehoyakina a mukalenge wa Yuda, mu ngondo wa 12, mu dituku dia 25 dia ngondo au, tshidimu tshivua Ewile-melodaka mukalenge wa Babilona mulue mukalenge, wakalekelela1 Yehoyakina mukalenge wa Yuda, kumupatulaye mu buloko. b 32 Wakakula nende bimpe, kubandishaye nkuasa wende wa bukalenge ku mutu kua nkuasa ya bukalenge ya bakalenge bakuabu bavua nende mu Babilona. 33 Nunku Yehoyakina wakumbusha bilamba biende bia buloko, ne uvua udia misangu yonso kumpala kuende matuku ende onso a muoyo. 34 Bavua bamupesha biakudia bungi bukosa misangu yonso bia kudi mukalenge wa Babilona, ku dituku ku dituku, too ne dituku dia lufu luende, matuku ende onso a muoyo. 52:31 1 Ku mua.: “wakabandisha mutu wa.”

M UA D I MALU ADI M U M U K AN DA E U

1

Bakula bua Yelushalema bu mukaji mukamba Udi usomba nkayende ne mulekela (1) Mpekatu minene ya Siona (8, 9) Nzambi udi ubenga Siona (12-15) Kakuena wa kusamba Siona (17)

2 Tshiji tshia Yehowa kudi Yelushalema Kabena baleja luse nansha lukese (2) Yehowa bu muena lukuna kudiye (5) Binsonji bua Siona (11-13)

Bapitshi ba njila badi bapetula tshimenga tshivua kale tshilengele (15) Bena lukuna badi basanka bua dikuluka dia Siona (17) 3 Yelemiya udi uleja mudiye udiumvua ne ditekemena didiye nadi “Nendeje lungenyi lua kuindila” (21) Luse lua Nzambi ludi lulua lupialupia dinda dionso (22, 23) Nzambi mmuimpe kudi badi batekemena kudiye (25)

Malu adi mu MUADI– 1:6

1330

Mbimpe bua bansonga kuambula tshikokedi (27) Nzambi udi ukanga njila wa kufika kudiye ne ditutu (43, 44)

Yehowa mmuitshikije tshiji tshiende (11) 5 Disambila dia bantu bua dipingajibua kabidi “Vuluka bualu budi butukuate” (1) ‘Diakabi dietu; tudi benze mpekatu’ (16) ‘Utupingaje, Yehowa wetu’ (21) “Uvuije matuku etu mapiamapia” (21)

4 Bipeta bibi bia ditshintshimika dia Yelushalema Dipangila dia biakudia (4, 5, 9) Bakaji badi balamba bana babu balela (10)

1

1 [Alefe]1

Ke mudiye mpindieu mudisombele nkayende nunku, tshimenga tshivua tshiuwule tente ne bantu! a Ke mudiye mulue bu mukaji mukamba nunku, yeye uvua ne bantu bungi tshianana munkatshi mua bisamba! b Yeye uvua mukalenge mukaji munkatshi mua provense,1 ke mudibu bamuenzeje mudimu mukole ku bukole nunku! c

2 [Bete]

2 Udi udila bikole butuku, d ne binsonji biende bidi bibuikila matama ende. Kakuena muntu nansha umue wa mu bananga bende udiku bua kumusamba. e Bena diende bonso mbamutungile tshitungu; f mbalue bena lukuna bende.

3 [Gimele]

3 Yuda mmukuata muya nende ku babende g mu dikenga ne mu bupika bukole. h Udi ne bua kusombela munkatshi mua bisamba; i kena upeta muaba wa kuikishila. 1:1 1 Nshapita 1-4 ntusala tua muadi tufunda bilondeshile dilondangana dia maleta a tshiena Ebelu. 1 Anyi “distrike.”

NSHAP. 1 a Mis 122:3, 4 b 1Bk 4:20 c Dut 28:15, 48 2Bk 25:11, 12

d Mdi 1:16 e Yel 4:30 Yhz 16:37

f Yel 30:14 g Lew 26:33 2Bk 24:14, 15 2Bk 25:21 Yel 39:9 Yel 52:27

h Yel 17:4 i Dut 28:64 

Mulongo 2 a Amo 8:10 b Yes 3:26 c Zek 1:15 d 2Ku 36:15, 16 Neh 9:33 Dan 9:7, 16

e Yel 39:9 Yel 52:30

f Yhz 24:21

Bamukengeshi bende bonso mbamukuatshile mu dikenga diende.

4 [Dalete]

4 Njila ya Siona idi idila, bualu muntu nansha umue kena ulua mu tshibilu. a Biibi bionso bidi munda mutupu; b bakuidi bende badi batua mikemu. Nsongakaji yende itshidi tumama idi inyingalala, ne yeye udi mu kanyinganyinga kakole.

5 [He]

5 Baluishi bende badi mpindieu mfumuende;1 bena lukuna bende kabena basamisha mutu. c Bualu Yehowa mmumutumine kanyinganyinga bua dishipa diende dia mikenji dia bungi. d Bana bende mbakuatshibue batungunuja kumpala kua muluishi. e

6 [Waw]

6 Bulenga buonso mbumbuke kudi muana wa bakaji wa Siona. f Bakokeshi bende badi bu ngulungu idi kayiyi mipete mpata wa kudiila, Ne idi yenda mizengele kumpala kua udi uyipata. 1:5 1 Ku mua.: “mutu wende.”

1331

7 [Zayine]

7 Mu matuku a dikenga diende ne dipangila diende dia muaba wa kusombela, Yelushalema udi uvuluka Bintu bionso bitambe buimpe bivuaye nabi mu matuku a kale. a Pavua bantu bende bakuluke mu tshianza tshia muluishi ne pavuaye kayi ne wa kumuambuluisha, b Baluishi bakamumona ne bakaseka1 bua dikuluka diende. c

8 [Hete]

8 Yelushalema mmuenze mpekatu bibi bitambe. d Ke bualu kayi mmulue tshintu tshia muengu. Bantu bonso bavua bamutumbisha badi mpindieu bamumona bu tshintu tshia kupetula, bualu mbamone butaka buende. e Yeye muine udi utua mikemu f ne udi utangila kua tshianana bua bundu.

9 [Tete]

9 Bukoya buende budi mu muntumpu wende. Kavua mutume meji ku matuku ende atshilualua. g Dikuluka diende divua dikemesha; kena ne muntu wa kumusamba to. Yehowa wanyi, tangila dikenga dianyi, bualu muena lukuna mmuditumbishe. h

[Yode]

10 Muluishi mmuteke bianza biende pa biuma biende bionso. i Bualu Yelushalema mmumone bisamba bibuela muaba wende munsantu, j Bantu bauvua muelele mukenji ne: kabena ne bua kubuela mu tshisumbu tshiebe. 1:7 1 Anyi “bakasanka.”

MUADI 1:7-15

NSHAP. 1 a 1Bk 10:27

b Yel 52:4

c Mis 137:7 Mdi 2:16

d Yes 1:4 Yes 59:2 Yhz 22:4

e Yel 13:22 Yhz 23:29

f Yel 4:31

g Yel 8:7

h Yel 50:29

i Yel 52:17, 19 Dan 1:1, 2

j 2Ku 36:17, 18 Mis 74:7 Yel 52:13

 Mulongo 2 a Yel 38:9 Yel 52:6 Mdi 2:12 Mdi 4:4

b Yel 21:7

c Mis 102:3

d Lew 26:37

[Kafe]

11 Bantu bende bonso badi batua mikemu; badi bakeba biakudia. a Mbafile bintu biabu bia mushinga bua tshintu tshia kudia, anu bua kushala ne muoyo.1 Tangila, Yehowa wanyi, ne mona mundi mulue bu mukaji2 udi kayi ne mushinga.

[Lamede]

12 Kabienaku binuambila bualu, nuenu bonso badi bapita mu njila anyi? Tangilayi, numone! Kudiku dikenga didi bu dikenga divuabu bantumine, Divua Yehowa munkengeshe nadi mu dituku dia tshiji tshiende tshikole anyi? b

 [Meme]

13 Kumbukila muulu, yeye mmutume kapia mu mifuba yanyi, c ne udi utekesha mufuba ne mufuba wonso. Mmuadijile makasa anyi bukondo; mmungenzeje bua kukudimuka, kupingana. Mmumvuije mukaji udi mushale bianza bitupu. Ndi nsama dituku dijima.

 [Nune]

14 Matomboka anyi mmasuika bu mutshi wa tshikokedi, mmasuikakaja pamue bikole kudi tshianza tshiende. Mmateka pa nshingu wanyi, ne bukole buanyi mbushikile. Yehowa mmumfile mu tshianza tshia bantu bandi tshiyi mua kutua tshiadi. d

 [Sameke]

15 Yehowa mmumbushe balume bonso ba bukole munkatshi muanyi. e

Yhz 11:9

e 2Bk 24:14, 15

1:11 1 Anyi “kupeshilula anyima bukole.” 2 Bakula bua Yelushalema bu badi bakula bua muntu.

MUADI 1:16–2:2 Mmumbikidile tshisumbu tshia bantu bua kunduisha, bua kuzaza bansongalume banyi. a Yehowa mmudiatakaje muana wa bakaji wa Yuda utshidi kamama mu tshikaminu tshia mvinyo. b

 [Ayine]

ˆ 16 Ndi ndila bua malu aa; c mesu anyi adi apuekesha binsonji. Bualu muntu uvua mua kunsamba peshi kunkolesha1 udi kule nanyi. Bana banyi badi bianza bitupu, bualu muena lukuna wabu mmubatshimune.

 [Pe]

17 Siona mmuolole bianza biende; d kena ne muntu wa kumusamba to. Yehowa mmutumine baluishi ba Yakoba bonso badi baˆ munyunguluke dıyi bua kumuluisha. e Yelushalema mmulue kudibu bu tshintu tshia muengu. f

 [Tesade]

18 Yehowa mmuakane, bualu ˆ meyi ende matuma ke andi1 mutombokele. h Telejayi, nuenu bukua bantu buonso, ne tangilayi dikenga dianyi. Nsongakaji yanyi itshidi tumama ne nsongalume yanyi mmikuata miya nayi. i

NSHAP. 1 a 2Ku 36:17 b Bua 14:19 Bua 19:15

c Yel 31:15 d Yel 4:31 e Dut 28:49 2Bk 24:1, 2 2Bk 25:1

f Mdi 1:8 g Neh 9:33 Dan 9:7

h 1Sm 12:14, 15 i Dut 28:32 j Yel 30:14 k 2Bk 25:3 Yel 38:9

 Mulongo 2 a Mis 107:11 Yes 1:2 Yes 63:10

g

 [Kofe]

19 Ndi mubikile bananga banyi, ˆ kadi mbangele mayi ku makasa. j Bakuidi banyi ne bakulu banyi mbafue mu tshimenga, Pavuabu bakeba biakudia bua kushalabu ne muoyo.1 k 1:16 1 Anyi “kukolesha anyima wanyi.” 1:18 1 Ku mua.: “mukana muende ke mundi.” 1:19 1 Anyi “kupeshilula anyima bukole.”

b Dut 32:25 Yel 15:2

c Yhz 25:6, 7 Ob 12

d Yes 13:19 Yel 25:12-14 Yoe 3:19

e Mis 137:8, 9 Yes 51:22, 23

f Yel 51:35 

NSHAP. 2 g Mdi 2:15 h 1Ku 28:2 Mis 132:7 Yes 60:13

i Dut 28:52 Mik 5:11

 [Leshe]

1332

20 Tangila, Yehowa wanyi, bualu ndi mu dikenga dikole. Bia munda1 bianyi bidi bivunduluka. Muoyo wanyi mmukudimuke munda muanyi, bualu ndi mukutombokele bikole. a Pambelu muele wa mvita udi ushipa bantu; b munda mua nzubu mudi bu lufu.

 [Shine]

21 Bantu mbumvue mikemu yanyi; kakuena muntu wa kunsamba. Bena lukuna banyi bonso mbumvue lumu lua dikenga dianyi. Badi ne disanka, bualu wewe uvua muditume. c Kadi wewe neutume dituku diuvua mumanyishe, d pikalabu mua kulua bu meme. e

 [Taw]

22 Mibi yabu yonso ilue kumpala kuebe, ne ubenzele malu makole, f Anu bu muuvua mungenzele malu makole bua matomboka anyi onso. Bualu mikemu yanyi idi ya bungi, ne muoyo wanyi udi usama.

1 [Alefe]

mudi Yehowa mubuikile 2 Kemuana wa bakaji wa Siona

mu ditutu dia tshiji tshiende nunku! Mmumbushe bulengele bua Isalele mu diulu mubuimanshe pa buloba. g Ki mmuvuluke tshitekelu tshiende tshia makasa h mu dituku dia tshiji tshiende.

2 [Bete]

2 Yehowa mmumine miaba yonso ya kusombela ya Yakoba kakuyi luse. Bua tshiji tshiende mmupule miaba mikolesha ya muana wa bakaji wa Yuda. i 1:20 1 Ku mua.: “mala.”

1333

MUADI 2:3-10

Mmupuekeshe panshi ne mmunyange bukalenge a ne bakokeshi bende. b

3 [Gimele]

3 Bua bukole bua tshiji mmukose bukole buonso bua1 Isalele. Uvua mumbushe tshianza tshiende tshia balume pavua muena lukuna musemene, c Ne wakatungunuka ne kutema mu Yakoba bu kapia kavua koshe bintu bionso bivua kumpenga kuaku. d

4 [Dalete]

4 Mmunane1 buta buende bua mikete bu muena lukuna; tshianza tshiende tshia balume ntshiteka bimpe anu bu muluishi; e Udi utungunuka ne kushipa bonso badi basankisha ˆ mesu. f Ne udi witshikija tshiji tshiende bu kapia g mu ntenta wa muana wa bakaji wa Siona. h

5 [He]

5 Yehowa mmulue bu muena lukuna; i Yeye mmumine Isalele. Mmumine bibumba biende bionso; Mmubutule miaba yende mikolesha yonso. Ne udi uvudija madilu ne muadi kudi muana wa bakaji wa Yuda.

6 [Waw]

6 Udi wenzela katanda kende malu ne tshikisu j bu mutanda mu budimi. Mmuimanyike1 tshibilu tshiende. k Yehowa mmuenze bua bapue tshibilu ne nsabatu muoyo mu Siona, 2:3 1 Ku mua.: “lusengu luonso lua.” 2:4 1 Ku mua.: “Mmudiate.” 2:6 1 Anyi “Mmushipe.”

NSHAP. 2 a Yhz 21:26, 27 b Yes 39:7 Yes 43:28

c Mis 74:10, 11 d Dut 32:22 Yes 42:25 Yel 7:20

e Dut 28:63 Yes 63:10 Yel 21:5

f 2Bk 25:21 g Yel 4:4 h Yel 10:20 i Yel 30:14 j 2Bk 25:8, 9 2Ku 36:19 Yes 63:18 Yes 64:11

k Mdi 1:4 

Mulongo 2 a Yel 52:24, 27 b Lew 26:31 Yel 26:6 Yel 52:12, 13 Yhz 24:21 Mik 3:12

c 2Ku 36:19 d Mis 74:4 e 2Bk 25:10 Yel 39:8

f 2Bk 21:13 Yes 28:17

g Neh 1:3 Yel 14:2

h Dut 28:15, 36 2Bk 24:15 2Bk 25:7 Mdi 4:20 Yhz 12:13 Dan 1:3, 6

i Mis 74:9 Yel 23:16 Yhz 7:26

j Yes 3:26 k Yel 6:26 Yhz 7:18

Ne bua tshiji tshiende tshikole kena wangata mukalenge ne muakuidi ne mushinga to. a

7 [Zayine]

7 Yehowa mmulekele tshioshelu tshiende; Mmubenge muaba wende munsantu. b Mmufile bimanu bia bibumba bikolesha bia Siona mu tshianza tshia muena lukuna. c ˆ Mbabandishe meyi abu mu nzubu wa Yehowa d bu mu dituku dia tshibilu.

8 [Hete]

8 Yehowa mmupangadije bua kubutula tshimanu tshia muana wa bakaji wa Siona. e Mmuolole nshinga wa kupima nende. f Ki mmukande tshianza tshiende bua kutuma kabutu.1 Ne udi udidisha tshibumba tshikole ne tshimanu muadi. Buonso buabi mbitekesha.

9 [Tete]

9 Biibi biende mbibuele mu buloba. g Yeye mmubutule ne mmutshibule milonda yende. Mukalenge wende ne bakokeshi bende badi munkatshi mua bisamba. h Kakuena mukenji nansha umue;1 nansha baprofete bende kabena bapeta tshikena kumona nansha tshimue tshia kudi Yehowa. i

[Yode]

10 Bakulu ba muana wa bakaji wa Siona mbasombe panshi bapuwe talalaa. j Badi bela lupuishi mu mitu yabu ne mbavuale bilamba bikayabale. k 2:8 1 Ku mua.: “bua kumina.” 2:9 1 Anyi “dilongesha nansha dimue.”

MUADI 2:11-18 Nsongakaji itshidi tumama ya Yelushalema mminyike mitu yayi mitue panshi.

[Kafe]

ˆ 11 Mesu anyi mmatshioke ne dipuekesha dia binsonji. a Bia munda1 muanyi bidi bivunduluka. Mutshima wanyi mmupongoloke panshi bua dikuluka dia muana wa bakaji2 wa tshisamba tshietu, b Bua bana ne bana ba mu maboko badi bafua tshipuka mu miaba ya tshinsangansanga ya mu tshimenga. c

[Lamede]

12 Badi batungunuka ne kukonka bamamuabu ne: “Ntete ne mvinyo bidi penyi?” d Padibu bafua tshipuka bu muntu mutapa mputa mu miaba ya tshinsangansanga ya mu tshimenga, Padibu bakuula muoyo1 mu maboko a bamamuabu.

 [Meme]

13 Ntshinyi tshindi mua kuangata bu ntemu, Anyi ndi mua kukufuanyikija ne tshinyi, wewe muana wa bakaji wa Yelushalema? Ntshinyi tshindi mua kukufuanyikija natshi bua kukusamba, wewe muana wa bakaji wa Siona utshidi kamama? Bualu ditshibuka diebe ndinene anu bu mbuu. e Nnganyi udi mua kukuondopa? f

 [Nun]

1334 NSHAP. 2 a Mdi 3:48 b Yel 14:17 c Yel 11:22 Mdi 2:19 Mdi 4:4

d Dut 28:49, 51 2Bk 25:3 Yes 3:1 Yel 18:21

e Yel 14:17 Dan 9:12

f Yel 30:12 g Yel 2:8 Yel 27:14 Yhz 13:2, 3

 Mulongo 2 a Yel 23:14 b Yel 23:32 Yel 27:9 Mik 3:5 Sef 3:4

c Yhz 25:2, 6 d 1Bk 9:8 Yel 25:9

e Mis 48:2 Yhz 16:14

f Yel 51:34 g Mik 4:11

14 Bikena kumona bivua baprofete bebe bakumuenene bivua bia dishima ne bia patupu, g Kabavua bele tshilema tshiebe patoke bua kumona

h Ob 13

2:11 1 Ku mua.: “mala.” 2 Ngakuilu wa kasala udibu bakula bua tshintu bu muntu, pamuapa bua kuleja luse. 2:12 1 Anyi “anyima.”

k Lew 26:14, 17

i Yel 18:11 Mik 2:3

j 2Bk 23:27

Dut 28:15

l Yhz 5:11

mua kutshingulula dikuatshibua diebe, a Kadi bakatungunuka ne kukumuenena malu a dishima ne adi apambuisha. b

 [Samekh]

15 Bantu bonso badi bapita ne njila badi batuta bianza biabu ne dipetu. c Badi bela muonzo bakema d ne bakupa mitu bua bualu bua muana wa bakaji wa Yelushalema, bamba ne: “Etshi ke tshimenga tshivuabu bamba bua bualu buatshi ne: ‘Ntshilengele tshishiki, disanka dia buloba buonso’ anyi?” e

 [Pe]

16 Bena lukuna bebe bonso mbakukanguile mukana muabu. Badi bela muonzo ne badia ˆ menu abu, bamba ne: “Tudi bamumine. f Edi ke dituku dituvua bindile! g Diafiki, ne tudi badimone!” h

 [Ayine]

17 Yehowa mmuenze tshivuaye muelele meji; i mmukumbaˆ je dıyi diende, j Bualu ˆ buvuaye mutumine dıyi katshia ku kale. k Mmubumbule kakuyi luse. l Mmulekele muena lukuna usanka bua bualu buebe; mmubandishe bukole bua1 baluishi bebe.

 [Tesade]

18 Mioyo yabu idi ididila Yehowa ne: Wewe tshimanu tshia muana wa bakaji wa Siona. ˆ Binsonji bipueke bu mayi a nkuaka mukole munya ne butuku. Kuikishi nansha kakese, ˆ kupeshi dısu1 diebe dikisha to. 2:17 1 Ku mua.: “lusengu lua.” 2:18 1 Ku ˆ mua.: “muana wa bakaji wa dısu diebe.”

1335

 [Kofe]

19 Juka! Dila butuku, ku ntuadijilu kua bilu. Pumuna muoyo webe bu ˆ mayi kumpala kua mpala wa Yehowa. Ela bianza biebe muulu kudiye bua mioyo1 ya bana bebe, Badi bafua tshipuka mu disangu dionso dia musesu2 bua tshiyole tshia nzala. a

 [Leshe]

20 Yehowa wanyi, tangila umone yeye uudi muenzele malu makole. Bakaji badi ne bua kutungunuka ne kudia ndelanganyi yabu,1 bana babu balela anyi? b Peshi bakuidi ne baprofete badi ne bua kushipibua mu muaba munsantu wa Yehowa anyi? c

 [Shine]

21 Muana wa balume ne muntu mukulumpe mbalale panshi bafue mu misesu. d Bansongakaji banyi batshidi tumama ne bansongalume banyi mbakuluke ku muele wa mvita. e Wewe udi mushipe mu dituku dia tshiji tshiebe; udi mutape kakuyi luse. f

 [Taw] ˆ 22 Udi ubikidisha buowa bukole ku nseke yonso bienze bu mu dituku dia tshibilu. g Mu dituku dia tshiji tshikole tshia Yehowa, muntu nansha umue kavua munyeme anyi mupanduke; h Muena lukuna wanyi uvua mubutule bantu bamvua mulele1 ne mukoleshe. i 2:19 1 Anyi “anyima.” 2 Ku mua.: “ku mutu kua misesu yonso.” 2:20 1 Anyi “mamuma abu.” 2:22 1 Anyi “mupatule ne makanda a mubidi.”

MUADI 2:19–3:12

NSHAP. 2 a Yes 51:20 Mdi 4:9 Yhz 5:16

b Lew 26:29 Dut 28:53 Yel 19:9 Mdi 4:10 Yhz 5:10

c Yhz 9:6, 7 d Dut 28:49, 50 2Ku 36:17

e Yel 9:21 Yel 18:21

f Yel 13:14 Yel 21:7 Mdi 3:43 Yhz 5:11 Yhz 9:6

g Dut 16:16 h Sef 1:18 i Dut 28:18 

Mulongo 2  NSHAP. 3 a Dut 28:15, 29 Yel 13:16

b Yes 63:10 c Yel 8:14 Yel 9:15 Mdi 3:19

d Yel 39:7 e Mis 80:4 Mis 102:2 Yes 1:15 Mik 3:4

f Yes 63:17 g Yob 38:39, 40 Hos 5:14 Amo 5:18, 19

h Yel 6:8 Yel 32:43

1 [Alefe]

muntu udi mumone di3 Ndikenga bua mulangala wa

tshiji tshiende. 2 Yeye mmungipate ne udi ˆ ungendesha mu mıdima, ki mmu butoke nansha. a 3 Bushuwa, misangu ne misangu yeye udi unduisha ne tshianza tshiende dituku dijima. b

2 [Bete]

4 Mmunyanyishe mubidi wanyi ne dikoba dianyi; Mmutshibule mifuba yanyi. 5 Mmuntshintshimike; mmunnyunguluke ne mulungu mubi c ne ntatu. 6 Mmunsombeshe mu miaba ˆ ya mıdima ku bukole, bu bantu bavua bafue kale.

3 [Gimele]

7 Mmunnyungulule ne tshimanu, bua tshinyemi to; Mmunsuike ne nkanu ya bujitu ya tshiamu tshia mitaku. d 8 Kabidi, pandi ngela lubila bua kulomba diambuluisha ne dishikila, yeye udi ubenga1 disambila dianyi. e 9 Mmujike njila yanyi ne mabue masonga; Mmuvuije bibeba bianyi bikonyangale. f

4 [Dalete]

10 Udi ungalamina bu nyama wa urse, bu ntambue udi mubutame. g 11 Mmungumbushe mu njila ku bukole ne mmunsunsule;1 Mmunshiye tshianana. h 12 Mmunane1 buta buende bua mikete, ne udi ungimanyika bu tshintu tshia kuasa mukete. 3:8 1 Anyi “upangisha; ukanga.” 3:11 1 Anyi pamuapa: “mmunshiye bu budimi bua tshilala.” 3:12 1 Ku mua.: “Mmudiate.”

MUADI 3:13-37

5 [He]

13 Mmutubule tuonyi tuanyi ne mikete ya1 mu nsapu wende wa mikete. 14 Ndi mulue tshintu tshia kusekabu kudi bukua bantu buonso, tshia kuimbabu mu musambu wabu dituku dijima. 15 Mmunguwuje tente ne bintu bia bululu ne mmungukutshishe ne mutshi wa bululu. a

6 [Waw]

ˆ 16 Udi utshibula menu anyi ne nsoka; Udi wenza bua nditunye mu butu. b 17 Udi umbusha ditalala kundi;1 ndi mupue bualu buimpe muoyo. 18 Nunku ndi ngamba ne: “Bulengele buanyi mbujimine, kabidi ne ditekemena dianyi kudi Yehowa.”

7 [Zayine]

19 Uvuluke dikenga dianyi ne dipangila dianyi dia muaba wa kusombela, c mutshi wa bululu ne mulungu mubi. d 20 Bushuwa wewe1 neuvuluke ne newiname pa mutu panyi. e 21 Ndi mvuluka bualu ebu mu muoyo wanyi; ke bualu kayi nendeje lungenyi lua kuindila. f

8 [Hete]

22 Mbua dinanga dia lulamatu dia Yehowa butudi katuyi bafike ku nshikidilu wetu, g Bualu luse luende kalutu lushikila. h 23 Ludi lulua lupialupia dinda dionso; i lulamatu luebe nduvule. j 24 Ndi muambe ne:1 “Yehowa udi tshianyi tshitupa, k ke 3:13 1 Ku mua.: “bana ba.” 3:17 1 Anyi “kudi anyima wanyi.” 3:20 1 Anyi “anyima webe.” 3:24 1 Anyi “Anyima wanyi udi wamba ne.”

1336 NSHAP. 3 a Yel 9:15 Yel 23:15

b Mis 102:9 Yel 6:26

c Neh 9:32 Mis 137:1

d Yel 9:15 Mdi 3:5

e Mis 113:5-7 f Mis 130:6-8 Mik 7:7

g Ezl 9:8 h Neh 9:31 Yel 30:11 Mik 7:18

i Mis 30:5 j Dut 32:4 Mis 36:5

k Mis 16:5 Mis 73:26 Mis 142:5

 Mulongo 2 a Mis 130:6-8 b Mis 25:3 Mis 130:5 Yes 25:9 Yes 30:18 Mik 7:7

c 1Ku 28:9 Yes 26:9 Sef 2:3

d Mis 116:6 e Mis 37:7 f Mis 119:71 g Mis 39:8, 9 Mdi 3:39

h Yhz 16:63 i Yoe 2:12-14 j Yel 3:12 Yel 31:37 Yel 32:40 Mik 7:18

k Mis 30:5 Mis 103:9, 11 Yes 54:7 Yel 31:20

l Yes 55:7 Yhz 33:11 2Pt 3:9

bualu kayi nendeje lungenyi lua kuindila.” a

9 [Tete]

25 Yehowa udi muimpe kudi muntu udi utekemena kudiye, b kudi muntu1 udi utungunuka ne kumukeba. c 26 Mbimpe kuindila lupandu lua Yehowa d mupuwe.1 e 27 Mbimpe bua muntu ambule mutshi wa tshikokedi mu bunsonga buende. f

[Yode]

28 Asombe nkayende ne ashale mupuwe padiye umuambikawu. g 29 Ateke mukana muende mu lupuishi mene; h ditekemena didi mua kuikala ditshidiku. i 30 Afile ditama diende kudi muntu udi umututa; yeye ukute bipendu.

[Kafe]

31 Bualu Yehowa kakutubenga kashidi to. j 32 Nansha mudiye mukebeshe kanyinganyinga, yeye nealeje kabidi luse bilondeshile dinanga diende dia lulamatu divule. k 33 Bualu, bualu ebu kabuena mu muoyo wende bua kukengesha bana ba bantu anyi kubanyingalaja. l

[Lamede]

34 Kuzaza bena buloko bonso ba pa buloba muinshi mua makasa, m 35 Kupangisha muntu kulumbulula kuakane kumpala kua Mutambe Bunene, n 36 Kunyangila muntu tshilumbu tshiende, Yehowa katu witaba malu a nunku to.

 [Meme]

37 Nunku, nnganyi udi mua kuamba bualu ne kuenza

m Mis 102:19, 20 n Mis 12:5 Nsu 17:15

3:25 1 Anyi “anyima.” 3:26 1 Anyi “ne lutulu.”

1337

MUADI 3:38-61

bua buenzeke bikala Yehoˆ wa kayi mubutumine dıyi? 38 Mukana mua Mutambe Bunene Kamutu mupatuka malu mabi ne malu mimpe popamue to. 39 Bua tshinyi muntu wa muoyo udi ne bua kudiabakena bua bipeta bia mpekatu wende? a

 [Nune]

40 Tukonkononayi njila yetu ne tuyikenkete bimpe, b ne tupinganayi kudi Yehowa. c 41 Tubandishayi mioyo yetu pamue ne bianza bietu kudi Nzambi mu diulu, d tuamba ne: 42 “Tudi bashipe mikenji ne batomboke, e wewe kuena mutubuikidile. f

 [Sameke]

43 Udi mutukangile njila wa kufika kuudi ne tshiji; g Udi mutulondakaje ne mutushipe kakuyi luse. h 44 Udi mukange njila wa kufika kuudi ne ditutu, nunku disambila dietu kadiena mua kupita to. i 45 Udi utuvuija tshintu tshia kuimansha ne tshintu tshia ku diyala1 munkatshi mua bukua bantu.”

 [Pe]

46 Bena lukuna betu bonso badi batukanguila mukana muabu. j ˆ 47 Buowa ne majimba mbilue tshietu tshitupa, k dibutuka ne ditshibuka. l ˆ 48 Tusulu tua mayi tudi tupatuˆ ka mu mesu anyi bua ditshibuka dia muana wa bakaji wa bantu banyi. m

 [Ayine]

ˆ 49 Mesu anyi adi adila kaayi alekela, kaayi ikisha, n 3:45 1 Anyi “diala.”

NSHAP. 3 a Mis 103:10 Mik 7:9

b Hag 1:5 c Dut 4:30 Yes 55:7 Yoe 2:13

d Dut 4:29 2Ku 7:14 2Ku 34:27

e Neh 9:26 f 2Bk 24:3, 4 Dan 9:5, 12

g Nsu 15:8 h Dut 4:26 Mdi 2:2 Yhz 9:10

i Mis 80:4 Nsu 15:29 Nsu 28:9 Yes 1:15 Mik 3:4 Zek 7:13

j Mdi 2:16 k Dut 28:66, 67 l Yes 51:19 Yel 4:6

m Yel 9:1 n Yel 14:17 Mdi 1:16

 Mulongo 2 a Mis 80:14 Mis 102:19-21 Yes 63:15

b Yel 11:22 c Mis 130:1 Yna 2:1, 2

d Yel 50:34

50 Too ne padi Yehowa utangila panshi ne umona kumbukila mu diulu. a ˆ 51 Mesu anyi mmankebele1 kanyinganyinga bua bana ba bakaji bonso ba mu tshimenga tshianyi. b

 [Tesade]

52 Bena lukuna banyi mbandembe bu nyunyi kakuyi bualu. 53 Mbapuwishe muoyo wanyi mu dijimba; bavua batungunuke ne kungasa mabue. ˆ 54 Mayi avua mapueke pa mutu wanyi, ne meme kuamba ne: “Kuanyi kuajiki!”

 [Kofe]

55 Yehowa wanyi, mvua mubikiˆ dile dına diebe mu ndondo wa dijimba. c ˆ 56 Umvua dıyi dianyi; kujiki ditshi diebe ku lubila luanyi lua dilomba diambuluisha, lua dilomba dikuatshisha. 57 Uvua musemene pabuipi dituku dimvua mukubikile. Uvua muambe ne: “Kutshinyi to.”

 [Leshe]

58 Yehowa wanyi, wewe udi mundumbuluile tshilumbu tshianyi,1 udi mukuule muoyo wanyi. d 59 Yehowa wanyi, wewe udi mumone bualu bubi budibu bangenzele; ukose koku tshilumbu tshianyi. e 60 Udi mumone disombuela diabu dionso, mayele abu onso adibu bandukila.

 [Sine] anyi [Shine]

61 Yehowa wanyi, wewe udi mumvue bipendu biabu, mayele abu onso adibu bandukila, f

e Yel 51:36, 37 f Mis 74:18

3:51 1 Anyi “mmakebele anyima wanyi.” 3:58 1 Anyi “bilumbu bia anyima wanyi.”

MUADI 3:62–4:9 62 Mishiku ya baluishi banyi ne manunganyi abu bua bualu buanyi dituku dijima. 63 Ubatangile; padibu basomba anyi bimana, badi bangeluluila mu misambu yabu!

 [Taw]

64 Yehowa wanyi, wewe neubafute bilondeshile bienzedi biabu. 65 Neubavuije bena mioyo mipape, bu mulawu uudi ubela. 66 Neubalondakaje mu tshiji tshiebe ne neubabutule muinshi mua diulu dia Yehowa.

1 [Alefe]

mudi or utu ubalakana 4 Kemubuitshidile nunku, or

mutambe buimpe! a Ke mudibu batangalaje mabue a tshijila b mu disangu dionso dia musesu nunku!1 c

2 [Bete]

2 Bua bana ba balume ba Siona ba mushinga mukole, bavua ne bujitu bua1 or mulengeja, Mona mukadibu babangata bu milondo ya buloba, Mudimu wa bianza bia mufumbi!

3 [Gimele]

3 Nansha mibuabua itu ipesha bana bayi dibele bua kubamusha, Kadi muana wa bakaji wa bantu banyi mmulue muena tshikisu d bu nyunyi ya mfiondo ya mu tshipela. e

4 [Dalete]

4 Ludimi lua muana wa ku dibele ludi lulamata mu tshilakalaka tshiende bua nyota. 4:1 1 Ku mua.: “ku mutu kua misesu yonso nunku!” 4:2 1 Anyi “bavua ne mushinga mukole bu.”

1338 NSHAP. 4 a 1Bk 6:22

Bana badi balomba diampa, a kadi muntu nansha umue kena ubapesha tshintu. b

5 [He]

b 1Bk 5:17 1Bk 7:9-12

c Yel 52:12, 13

d Lew 26:29 Dut 28:53-57 Yel 19:9 Mdi 4:10

e Yob 39:14-16 

Mulongo 2 a Mdi 1:11 Mdi 2:11, 12

b Yel 52:6

c Amo 6:4, 7

5 Bantu bavua ne tshibidilu ˆ tshia kudia biakudia bisheme badi balala mu misesu bua nzala.1 c Bantu bavuabu bakoleshe bavuala bilamba bikunze d mbupukile mishiki ya butu.

6 [Waw]

6 Dinyoka dia1 muana wa bakaji wa bantu banyi ndinene kupita dinyoka bua mpekatu wa Sodoma, e Uvuabu babutule mu katupa kakese, kakuyi tshianza tshivua mua kumuambuluisha. f

7 [Zayine]

7 Banazi bende g bavua bakezuke kupita neje, batoke kupita mabele. Bavua bakunzubile kupita mabue a koraye; bavua bu mabue a safire manona bimpe.

8 [Hete]

d Yel 6:2, 26

e Yhz 16:48

f Gen 19:24, 25 Dan 9:12

g Nom 6:2

h Mis 102:5

i Yel 29:17 Yel 38:2

8 Tshimuenekelu tshiabu ntshilue tshifiike kupita mishila;1 Kabena bamanyika kabidi mu misesu. Dikoba diabu ndifubidile pa mifuba yabu; h ndilue bu lukunyi.

9 [Tete]

9 Bantu bashipa ku muele wa mvita badi bimpe kupita badi bashipa ku tshiyole tshia nzala, i Badi banyana, badibu batubule kudi dipangila dia biakudia mu budimi. 4:5 1 Ku mua.: “kabayi tshintu.” 4:6 1 Ku mua.: “tshilema tshia.” 4:8 1 Ku mua.: “bufiike.”

1339

[Yode]

10 Bianza bia bakaji badi ne luse mbilambe bana babu bine. a Mbalue tshiakudia tshiabu tshia madilu mu tshikondo tshia ditshibuka dia muana wa bakaji wa bantu banyi. b

[Kafe]

MUADI 4:10-21

NSHAP. 4 a Lew 26:29 Mdi 2:20 Mdi 4:3

b Dut 28:54-57 c Yel 6:11 Yel 7:20 Yhz 22:31

11 Yehowa mmuleje tshiji tshiende tshikole; Mmupongolole difiika diende dia munda dikole. c Ne udi utemesha kapia mu Siona kadi kosha bishimikidi biende. d

d Dut 32:22

12 Bakalenge ba pa buloba ne bantu bonso badi basombele mu buloba budi bumenesha biakudia kabavua bitabe Ne: muluishi ne muena lukuna bavua mua kubuela mu biibi bia Yelushalema. e

g Yel 26:8

[Lamede]

 [Meme]

13 Bivua bua mpekatu ya baprofete bende, bilema bia bakuidi bende, f Bavua bele mashi a bantu bakane panshi munkatshi muende. g

 [Nune]

14 Mbatambakane bu bampofu h mu misesu. Mbanyanguke ne mashi, i Nunku muntu nansha umue kena mua kulenga bilamba biabu.

 [Sameke]

15 Badi babela lubila bamba ne: “Umbukayi! Bakoya! Umbukayi! Umbukayi! Kanutulengi to!” Bualu mbapange muaba wa kusombela ne badi batambakana. Bantu mbambe munkatshi mua bisamba ne: “Kabena mua kushala netu apa to.1 j 4:15 1 Anyi “kusombela apa bu bantu ba ku babende to.”

2Bk 25:9, 10

e Dut 29:24 1Bk 9:8

f Yel 5:31 Yel 14:14 Mik 3:11 Sef 3:4

Mat 23:31 Bz 7:52

h Dut 28:28 Sef 1:17

i Yes 1:15 Yel 2:34

j Dut 28:25, 65 

Mulongo 2 a Lew 26:33 Dut 28:64 Yel 24:9

b 2Bk 25:18, 21 c Mdi 5:12 Yhz 9:6

d Mdi 1:19 e Yel 37:7 Yhz 29:6

f 2Bk 25:5 Mdi 3:52

g Dut 28:49, 50 Yes 5:26 Yel 4:13 Hab 1:8

h Yel 37:1 i 2Bk 25:5, 6 Yel 39:5

j Mis 137:7 Ob 12

k Yel 25:17, 20 Ob 16

l Yel 49:10, 12

 [Pe]

16 Mpala wa Yehowa mmubatangalaje; a Yeye kakubatangila kabidi ne dianyisha to. Bantu kabakunemeka bakuidi, b kabakuanyisha bakulu to.” c

 [Ayine]

ˆ 17 Nansha mpindieu, mesu etu mmatshioke ne dikeba diambuluisha mu tshianana. d Tuakakeba, tuakakeba diambuluisha kudi tshisamba tshivua katshiyi mua kutupandisha. e

 [Tesade]

18 Mbatulondakaje mu tshidia tshionso f bua katumonyi mua kuenda mu miaba yetu ya tshinsangansanga. Nshikidilu wetu mmusemene pabuipi; matuku etu mmajike, bualu nshikidilu wetu mmulue.

 [Kofe]

19 Batulondakaji bavua banyema bikole kupita nyunyi ya mikanku ya muulu. g Bavua batuipate pa mikuna; bavua batualamine mu tshipela.

 [Leshe]

20 Mueyelu wa mu mimpempe yetu, muela manyi wa Yehowa, h mmukuatshibue mu dijimba diabu dinene, i Muena bualu butuvua bambe ne: “Mu mundidimbi wende netuikale ne muoyo munkatshi mua bisamba.”

 [Sine]

21 Sanka bikole ne sangala, wewe muana wa bakaji wa Edome, j musombe muudi musombe amu mu buloba bua Usa. Kadi nansha wewe pebe nebakupeshe dikopo, k ne neukuatshike ne neushiye butaka buebe patoke. l

MUADI 4:22–5:22

 [Taw]

22 Dinyoka dia tshilema tshiebe, wewe muana wa bakaji wa Siona, ndifike ku nshikidilu wadi. Yeye kakukutuma kabidi ku babende to. a Kadi neatume ntema yende ku tshilema tshiebe, wewe muana wa bakaji wa Edome. Yeye neasokolole mpekatu yebe. b Yehowa wetu, vuluka bualu budi butukuate. Tangila umone difuishibua dietu dia bundu. c 2 Bumpianyi buetu mbufidibue kudi benyi, nzubu yetu kudi bantu ba ku babende. d 3 Tudi balue bana ba nshiya katuyi ne tatu; bamamuetu badi bu bakaji bakamba. e 4 Tudi ne bua kufuta bua kuˆ nua mayi etu tuetu, f ne nkunyi yetu tuetu ikadi isumbibua ku makuta. 5 Badi batulondakaja badi ku nshingu yetu; Tudi bapungile, kadi ki mbatupeshe dikisha to. g 6 Tudi tuoluela Ejipitu ne ˆ Ashu tshianza tshietu h bua kupeta biakudia bidi bikumbane bua kudia. 7 Bankambua betu bavua benze mpekatu kabatshienaku, kadi tuetu tudi ne bua kuambula bilema biabu. 8 Bena mudimu ke badi batukokesha mpindieu; kakuena muntu wa kutudiapula mu tshianza tshiabu. 9 Tudi tulua ne biakudia bafuane kujimija muoyo1 wetu i bua muele wa mvita wa mu tshipela. 10 Dikoba dietu nditeme kapia anu bu tshikutu tshia kapia bua disuma dia nzala. j

5

5:9 1 Anyi “anyima.”

1340 NSHAP. 4 a Lew 26:44 Yes 52:1 Yes 60:18

b Yes 34:5 Yhz 25:13 Yhz 35:15 Amo 1:11 Ob 13

 NSHAP. 5 c Mis 79:4 Mdi 2:15

d Dut 28:30 Mis 79:1 Yel 6:12 Sef 1:13

e Eks 22:24 Yel 18:21

f Dut 28:15, 48 Yes 3:1 Yhz 4:11, 16

g Dut 28:65 h 2Ku 28:16 Yes 30:2 Yel 2:18, 36 Yel 44:12 Yhz 17:17, 18

i Yhz 4:10 j 2Bk 25:3 Mdi 4:8

 Mulongo 2 a Dut 28:30 b Yel 39:6 c Yes 47:6 Yel 6:11 Mdi 4:16

d Yos 20:4 e Yel 25:10 f Amo 8:10 g Mdi 1:22 h Dut 28:65 i Yel 26:18 j Mis 102:12 Mis 145:13 Mis 146:10

k Mis 79:5 Yel 14:19

l Dut 4:30 Mis 80:3 Mis 85:4 Yel 31:18

m Yel 33:13 n Dut 28:15

11 Bobu mbapuekeshe bakaji ba mu Siona milongo,1 nsongakaji itshidi tumama ya mu bimenga bia Yuda. a 12 Bavua balembelejile bakokeshi ku tshianza tshiabu, b ne kabavua banemeka bakulu to. c 13 Bansongalume badi bambula mabue a mpelu a ku tshianza, ne bana ba balume badi batetuka muinshi mua majitu a nkunyi. 14 Bakulu kabatshiena kabidi ku tshiibi tshia tshimenga; d bansongalume kabena bimba mijiki yabu. e 15 Disanka kaditshiena kabidi mu muoyo wetu, maja etu mmalue muadi. f 16 Tshifulu tshia butumbi ntshituke ku mutu kuetu. Diakabi dietu, bualu tudi benze mpekatu! 17 Bua bualu ebu muoyo wetu udi usama, g ˆ Ne bua malu aa mesu etu mmalue bitayitayi, h 18 Bua mukuna wa Siona udi mushale patupu; i mpindieu mikenge idi itambakanapu. 19 Kadi wewe, Yehowa wetu, udi musombe mu nkuasa webe wa bukalenge bua kashidi. Nkuasa webe wa bukalenge udiku ku tshipungu ne tshipungu tshia bantu. j 20 Bua tshinyi udi utupua muoyo kashidi ne utulekela mutantshi bule nunku? k 21 Utupingaje kuudi, Yehowa wetu, ne tuetu netualukile kuudi lukasa. l Uvuije matuku etu mapiamapia bu muvua matuku a kale. m 22 Kadi wewe udi mutubenge mutubengelamu. Udi mushale mutukuatshile tshiji tshikole. n 5:11 1 Anyi “mbangate bakaji ba mu Siona ku bukole.”

YE H E Z E KE LE MALU ADI M U M U K AN DA E U

1

Yehezekele udi umona bikena kumona bia Nzambi mu Babilona (1-3) Tshikena kumona tshia ditempu dia mu diulu dia Yehowa (4-28) Tshipepele tshikole, ditutu, ne kapia (4) Bifukibua binayi bidi ne muoyo (5-14) Nkata inayi (15-21) Tshipapu tshitua nsese bu dibue dia mashika (22-24) Nkuasa wa bukalenge wa Yehowa (25-28)

2 Yehezekele udi utekibua bu muprofete (1-10) ‘Nansha bateleje anyi babenge’ (5) Badi baleja muvungu wa tusala tua muadi (9, 10) 3 Yehezekele udi ne bua kudia muvungu mufila kudi Nzambi (1-15) Yehezekele udi ne bua kuikala bu nsentedi (16-27) Kalengu kadi kafikisha ku dibanza dia mashi (18-21) 4 Badi bumvuija ditshintshimika dia Yelushalema (1-17) Dipila diambula bua matuku 390 ne matuku 40 (4-7) 5 Badi bumvuija dikuluka dia Yelushalema (1-17) Nsuki mikungula ya muprofete miabanya mu bitupa bisatu (1-4) Yelushalema mmubi menemene kupita bisamba bikuabu (7-9) Badi benzela bantomboji malu mu mishindu isatu (12) 6 Malu afikila mikuna ya Isalele (1-14) Mpingu ya muendi idi ne bua kupuekeshibua milongo (4-6) “Nenufike ku dimanya ne: meme ndi Yehowa” (7) 7 Nshikidilu wafiki (1-27) Dikenga dia pa buadi (5) Makuta mimansha mu misesu (19) Ntempelo udi ne bua kunyangibua (22)

8 Badi baya ne Yehezekele ku Yelushalema mu tshikena kumona (1-4) Bintu bibi bimona mu ntempelo (5-18) Bakaji badila Tamuza (14) ˆ Balume batendelela dıba (16) 9 Bashipianganyi 6 ne muntu udi ne ˆ kalondo ka mayi a mukanda (1-11) Dilumbuluisha didi dituadijila muaba munsantu (6) 10 Kapia kangata munkatshi mua nkata (1-8) Badi bumvuija tshidi bakeluba ne nkata (9-17) Butumbi bua Nzambi budi bumbuka ku ntempelo (18-22) 11

Badi bapisha bakokeshi babi (1-13) Badi bafuanyikija tshimenga ne luesu (3-12) Dilaya dia dipingajibua kabidi (14-21) Badi bafila “nyuma mupiamupia” (19) Butumbi bua Nzambi budi bumbuka mu Yelushalema (22, 23) Yehezekele udi upingana ku Kasada mu tshikena kumona (24, 25)

12 Dikuatshibua bua kuya ku babende dimanyisha kudi bienzedi bia mu tshimfuanyi (1-20) Mabuki bua kuya ku babende (1-7) ˆ Mfumu neumbuke mu mıdima (8-16) ˆ Diampa dia dipampakana, mayi a ˆ buowa bukole (17-20) ˆ Badi baleja mudi dıyi dia dishima kadiyi dilelela (21-28) ˆ “Kakuena dıyi dianyi nansha dimue diajanguluka to” (28) 13 Malu afikila baprofete ba dishima (1-16) Bimanu bilaba lupemba bidi ne bua kukuluka (10-12) Malu afikila baprofete bakaji ba dishima (17-23) 14 Badi bapisha batendeledi ba mpingu (1-11) Kakuena mushindu wa kunyema dilumbuluisha dia Yelushalema (12-23) 1341

Malu adi mu YEHEZEKELE Muntu muakane Noa, Danyele, ne Yobo (14, 20) 15 Yelushalema udi muonji wa tumuma tua mvinyo udi kawuyi ne mushinga (1-8) 16 Dinanga dia Nzambi bua Yelushalema (1-63) Mupeta bu muana mulekelela (1-7) Nzambi udi umulengeja ne udia nende tshipungidi tshia dibaka (8-14) Udi upanga lulamatu (15-34) Udi unyokibua bu mukaji wa masandi (35-43) Mufuanyikija ne Samalea ne Sodoma (44-58) Nzambi udi uvuluka tshipungidi tshiende (59-63) 17 Lusumuinu lua nyunyi ibidi ya mukanku ne muonji wa tumuma tua mvinyo (1-21) Lutonga lutekete ludi ne bua kulua mutshi munene wa sedre (22-24) 18 Muntu yonso udi wambula bujitu bua mpekatu yende (1-32) Anyima udi wenza mpekatu neafue (4) Muana kena ne bua kufuta bua mpekatu wa tatuende (19, 20) Kena usanka bua lufu lua bantu babi (23) Dinyingalala bua mpekatu didi dipetesha muoyo (27, 28) 19 Kasala ka muadi bua bamfumu ba Isalele (1-14) 20 Muyuki wa buntomboji bua Isalele (1-32) Badi balaya dipingajibua kabidi dia Isalele (33-44) ˆ Meyi a buprofete a bualu buafikila sud (45-49) 21 Muele wa mvita wa Nzambi wa dilumbuluisha mupatula mu tshizubu (1-17) Mukalenge wa Babilona udi ne bua kuela Yelushalema mvita (18-24) Mfumu mubi wa Isalele udi ne bua kumbushibua (25-27) “Tula tshifulu tshia butumbi” (26) “Too ne padi eu udi ne bukenji ulua” (27)

1342 Muele wa mvita bua kuluisha bena Amona (28-32) 22 Yelushalema, tshimenga tshia dibanza dia mashi (1-16) Isalele bu bikanyanga bia patupu (17-22) Badi bapisha balombodi ne bantu ba Isalele (23-31) 23 Bana ba bakaji babidi ba muntu badi kabayi ne lulamatu (1-49) ˆ Ohola ne Ashu (5-10) Oholiba ne Babilona ne Ejipitu (11-35) Dinyoka bana ba bakaji babidi ba muntu (36-49) 24 Yelushalema bu luesu lukuate dimoma (1-14) Lufu lua mukaji wa Yehezekele ntshimanyinu (15-27) ˆ 25 Meyi a buprofete a bualu buafikila Amona (1-7) ˆ Meyi a buprofete a bualu buafikila Moaba (8-11) ˆ Meyi a buprofete a bualu buafikila Edome (12-14) ˆ Meyi a buprofete a bualu buafikila Peleshete (15-17) ˆ 26 Meyi a buprofete a bualu buafikila Tulo (1-21) “Muaba wa kuanyikila makondo” (5, 14) ˆ Mabue ne buloba biela mu mayi (12) 27 Kasala ka muadi bua mazuwa a Tulo adi adina (1-36) ˆ 28 Meyi a buprofete a bualu buafikila mukalenge wa Tulo (1-10) “Meme ndi nzambi” (2, 9) Kasala ka muadi bua mukalenge wa Tulo (11-19) “Wewe uvua mu Edene” (13) “Mukeluba muela manyi udi ubuikila” (14) ‘Bakasangana dipanga buakane munda muebe’ (15) ˆ Meyi a buprofete a bualu buafikila Sidona (20-24) Isalele udi ne bua kupingajibua kabidi (25, 26) ˆ 29 Meyi a buprofete a bualu buafikila ˆ Palo (1-16) Ejipitu udi ne bua kufidibua kudi Babilona bu difutu (17-21)

1343 ˆ 30 Meyi a buprofete a bualu buafikila Ejipitu (1-19) Badi bamanyisha bua mvita yalua ˆ nayi Nebukadenesa (10) ˆ Badi batshibula bukole bua Palo (20-26) 31 Dikuluka dia Ejipitu, mutshi wa sedre mutumbuke (1-18) ˆ 32 Kasala ka muadi bua Palo ne Ejipitu (1-16) Dijikibua dia Ejipitu pamue ne bantu badi kabayi batengula (17-32) 33 Midimu ya nsentedi (1-20) Lumu lua bualu bua dikuluka dia Yelushalema (21, 22) Mukenji kudi bantu badi basombele mu bikulu bia Yelushalema (23-29) Bantu kabena batumikila mukenji (30-33) Yehezekele “bu musambu wa mananga” (32) “Muprofete uvua munkatshi muabu” (33) ˆ 34 Meyi a buprofete a bualu buafikila balami ba Isalele (1-10) Yehowa udi utabalela mikoko yende (11-31) “Muena mudimu wanyi Davidi” bua kubalama (23) “Tshipungidi tshia ditalala” (25) ˆ 35 Meyi a buprofete a bualu buafikila ˆ mikuna ya Seı (1-15) ˆ 36 Meyi a buprofete a bualu bua mikuna ya Isalele (1-15) Dipingajibua kabidi dia Isalele (16-38) ˆ “Nenjidile dına dianyi dinene” (23) “Bu budimi bua Edene” (35) 37 Tshikena kumona tshia tshibandabanda tshia mifuba miume (1-14) Mitshi ibidi ya kusangisha kaba kamue (15-28) Tshisamba tshimue ku bukokeshi bua mukalenge umue (22) Tshipungidi tshia tshiendelele tshia ditalala (26) 38 Mvita idi Goga wela Isalele (1-16) Tshiji tshia Yehowa kudi Goga (17-23) ‘Bisamba nebifike ku dimanya ne: meme ndi Yehowa’ (23)

Malu adi mu YEHEZEKELE 39 Dibutudibua dia Goga ne basalayi bende (1-10) Dijikibua mu Tshibandabanda tshia Hamona-Goga (11-20) Dipingajibua kabidi dia Isalele (21-29) Nyuma wa Nzambi muitshikijila Isalele (29) 40 Badi baya ne Yehezekele mu Isalele mu tshikena kumona (1, 2) Yehezekele udi umona ntempelo wa mu tshikena kumona (3, 4) Mbanza ne biibi (5-47) Tshiibi tshia pambelu tshia ku est (6-16) Lubanza lua pambelu; biibi bikuabu (17-26) Lubanza lua munda ne biibi (27-37) Bibambalu bua mudimu wa ku ntempelo (38-46) Tshioshelu (47) Lutanda lua ntempelo (48, 49) 41 Muaba munsantu wa ntempelo (1-4) Tshimanu ne nzubu ya mu nseke (5-11) Nzubu wa ku ouest (12) Badi bapima bunene bua nzubu (13-15a) Munda mua muaba munsantu (15b-26) 42 Nzubu ya bibambalu bia kudiila (1-14) Badi bapima nseke inayi ya ntempelo (15-20) 43 Butumbi bua Yehowa budi buwuja ntempelo (1-12) Tshioshelu (13-27) 44 Tshiibi tshia ku est tshidi ne bua kushala tshikanga (1-3) ˆ Meyi ne mikandu bidi bitangila bantu ba ku babende (4-9) ˆ Meyi ne mikandu bua bena Lewi ne bakuidi (10-31) 45 Dipa dia tshijila ne tshimenga (1-6) Tshitupa tshipesha mfumu (7, 8) Bamfumu bua kuenza malu ne bululame (9-12) Mapa a bantu ne mfumu (13-25) 46 Milambu ya kufila bikondo kampanda (1-15) Bumpianyi bua bintu bia mfumu (16-18) Miaba ya kusabishila milambu (19-24)

Malu adi mu YEHEZEKELE–1:13

1344

47 Musulu upueka ufumina ku ntempelo (1-12) ˆ Mayi adi enda ondoka ku kakese ku kakese (2-5) ˆ Mayi a mu Mbuu Mufue adi ondopibua (8-10) Miaba ya bisense ki mmiondopibue (11)

tshidimu tshia 30, mu di1 Mu tuku ditanu dia ngondo mui-

nayi, pamvua kumpenga kua muˆ sulu wa Keba a munkatshi mua bantu bavuabu bakuate baye nabu ku babende, b diulu diakabululuka ne meme kutuadija kumona bikena kumona bia Nzambi. 2 Mu dituku ditanu dia ngondo, mmumue ne: mu tshidimu tshitanu tshia dikuatshibua ku babende dia mukalenge Yehoyakina, c ˆ 3 dıyi dia Yehowa diakalua kudi Yehezekele1 muana wa muakuidi Buzi ku muelelu kua musulu ˆ wa Keba mu buloba bua bena Kasada. d Kuoku aku tshianza tshia Yehowa tshiakalua pambidi pende.e 4 Pamvua ntangila, ngakamona tshipepele tshikole f tshifumina ku nord, ne kuvua ditutu dinene ne kapia kalakuka1 g binyunguluka kudi butoke bukole, ne munkatshi mua kapia muvua tshintu tshivua tshimueneka bu bukenke bua or musambakaja ne arjan. h 5 Munda muaku muvua tshivua tshienze bu bifukibua binayi bidi ne muoyo, i ne tshimuenekelu tshia tshionso tshia kudibi tshivua bu tshia muntu. 6 Tshionso tshivua ne mpala inayi ne mapuapua anayi. j 7 Makasa abi avua muololoke, ne muinshi mua makasa abi

Mitshi bua biakudia ne luondapu (12) Mikalu ya buloba (13-23) 48 Dikosolola dia buloba (1-29) Biibi 12 bia tshimenga (30-35) Tshimenga tshinyika ne: “Yehowa udimu” (35)

NSHAP. 1 a 2Bk 24:12, 14 b Yhz 3:15 c 2Ku 36:9, 10 d Yel 22:25 e Yhz 3:14 f 1Bk 19:11 g Eks 19:18 Mis 97:2, 3

h Yhz 8:2 i Yhz 10:9, 15 Bua 4:6

j Yes 6:2 Yhz 10:20, 21 Bua 4:8

 Mulongo 2 a Dan 10:5, 6 b Yhz 10:11, 15 c 2Sm 17:10 Nsu 28:1

d Nsu 14:4 e Yob 39:27, 29 f Yhz 10:14, 15 Bua 4:7

g Yes 6:2

1:3 1 Diumvuija: “Nzambi udi ukolesha.” h 1:4 1 Anyi “ne mupenyi.”

Mis 103:20 Eb 1:7, 14

muvua bu mua muana wa ngombe, ne avua abalakana bu bukenke bua tshiamu tshia mitaku tshinona. a 8 Bivua ne bianza bia bantu muinshi mua mapuapua abi mu nseke yonso inayi, ne bunayi buabi bivua ne mpala ne mapuapua. 9 Mapuapua abi avua alengangana dimue ne dikuabu. Kabivua bikudimuka pavuabi biya to; tshionso tshivua tshiya tshitangile anu kumpala. b 10 Mpala yabi ivua ne tshimuenekelu etshi: Tshionso tshia ku binayi tshivua ne mpala wa muntu ne mpala wa ntambue c ku dia balume, mpala wa ngombe mulume d ku dia bakaji, ne tshionso tshia ku binayi tshivua ne mpala e wa nyunyi wa mukanku. f 11 Ke muvua mpala yabi nanku. Mapuapua abi avua mabalula pa mutu pabi. Tshionso tshivua ne mapuapua abidi avua alengangana dimue ne dikuabu, ne mapuapua abidi mabuikile mibidi yabi. g 12 Tshionso tshivua tshiya tshitangile anu kumpala, tshiya kuonso kuvua nyuma ubisaka bua kuya. h Kabivua bikudimuka pavuabi biya to. 13 Bifukibua bidi ne muoyo ebi bivua ne tshimuenekelu tshia makala a kapia adi atema, ne tshintu tshivua tshienze bu bimunyi bia kapia kakole tshivua tshiya tshialukila munkatshi mua bifukibua bidi ne muoyo, ne mupenyi uvua wela ufumina mu ka-

1345 pia. a 14 Pavua bifukibua bidi ne muoyo ebi biya bialukila, diya ne dialukila diabi edi divua ne tshimuenekelu tshia diela dia mupenyi. 15 Pamvua ntangila bifukibua bidi ne muoyo ebi, ngakamona lukata lumue pa buloba ku luseke lua tshifukibua tshionso tshia ku bifukibua bidi ne muoyo bidi ne mpala inayi b ebi. 16 Nkata eyi ne mushindu uvuayi mienza ivua imueneka ikenka bu dibue dia krizolite, ne yonso inayi ivua muomumue. Tshimuenekelu tshiayi ne mushindu uvuayi mienza bivua bimueneka anu bu ne: lukata lumue luvua munda mua lukata lukuabu.1 17 Pavuayi yasa luendu, ivua mua kuya mu nseke yonso inayi kayiyi ikudimuka pavuayi iya. 18 Jante yayi ivua mitumbuke ˆ bikole yenza ne buowa, ne jante ya yonso inayi ivua miuwule ˆ tente ne mesu mubidi mujima. c ˆ 19 Dıba dionso divua bifukibua bidi ne muoyo biasa luendu, nkata ivua payi yasa luendu pamue nabi, ne pavua bifukibua bidi ne muoyo bijuka pa buloba bibanda muulu, nkata ivua payi ibanda muulu. d 20 Bivua biya kuonso kuvua nyuma ubisaka bua kuya, kuonso kuvua nyuma uya. Nkata ivua ibanda muulu pamue nabi, bualu nyuma uvua wenzeja bifukibua bidi ne muoyo malu1 ke uvua kabidi mu nkata. 21 Pavuabi biasa luendu, ivua payi yasa luendu; ne pavuabi bimana, ivua payi imana; pavuabi bijuka pa buloba bibanda muulu, nkata ivua ibanda muulu pamue nabi, bualu nyuma uvua wenzeja bifukibua bidi ne muoyo malu ke uvua kabidi mu nkata.

YEHEZEKELE 1:14-28 NSHAP. 1 a Dan 7:9, 10

b Yhz 10:9-13 Bua 4:7

c Nsu 15:3 Zek 4:10

d Yhz 10:15-17 

Mulongo 2 a Yhz 10:1

b Mis 29:3 Yhz 43:2 Bua 14:2

c Eks 24:10 Mis 96:6 Yhz 10:1

d 1Bk 22:19 Mis 99:1 Yes 6:1 Bua 4:2

e Dan 7:9

f Yhz 8:2

g Dut 4:24 Mis 104:1, 2

1:16 1 Pamuapa nkata ivua mipindakanangane pankatshinkatshi payi. 1:20 1 Ku mua.: “nyuma wa tshifukibua tshidi ne muoyo.” h

Bua 4:3

22 Pa mutu pa mitu ya bifukibua bidi ne muoyo pavua tshimfuanyi tshia tshipapu tshivua tshitua nsese bu dibue dia maˆ shika didi dikuatshisha buowa, tshibalula pa mutu pa mitu yabi.a 23 Muinshi mua tshipapu etshi, mapuapua abi avua molola1 dimue ditue ku dikuabu. Tshionso tshivua ne mapuapua abidi bua kubuikila luseke lumue lua mibidi yabi ne abidi makuabu bua kubuikila luseke lukuabu. 24 Pamvua mumvue tshiona tshia mapuapua abi, tshivua anu bu tshioˆ na tshia mayi a nkuaka mukole, bu tshiona tshia Wa Bukole Buonso. b Pavuabi biasa luendu, tshiona tshivua anu bu tshia tshiluilu. Pavuabi bimana, bivua bipuekesha mapuapua abi. ˆ 25 Dıyi divua diumvuika pa mutu pa tshipapu tshivua pa mutu pa mitu yabi. (Pavuabi bimana, bivua bipuekesha mapuapua abi.) 26 Pa mutu pa tshipapu tshivua pa mutu pa mitu yabi pavua tshintu tshienze bu dibue dia safire, c ne tshivua tshifuanangane ne nkuasa wa bukalenge. d Uvua musombe kuulu mu nkuasa wa bukalenge uvua ne tshimuenekelu tshifuane tshia muntu. e 27 Ngakamona tshintu tshikenka bu or musambakaja ne arjan f tshivua bu kapia kabalakana, kumbukila ku tshivua tshimueneka bu tshimono tshiende kubanda; ne kumbukila mu tshimono tshiende kupueka, ngakamona tshintu tshifuanangane ne kapia.g Nsese ivua mimunyunguluke yeye yonso 28 bu ya muanza nkongolo h mu ditutu dituku dia mvula. Ke muvua butoke buvua buela nsese buvua bumunyunguluke bumueneka nanku. Tshivua bu tshimuenekelu tshia 1:23 1 Anyi pamuapa: “mela muulu mololoke.”

YEHEZEKELE 2:1–3:7 butumbi bua Yehowa. a Pamvua mutshimone, ngakatua mpala panshi, meme kutuadija kumvua ˆ dıyi dia muntu wakula. Nunku wakangambila ne: “Muana wa muntu,1 imana kuulu bua mmone mua kuyukila nebe.” b 2 Pakakulaye nanyi, nyuma wakabuela munda muanyi ne kungimanyikaye kuulu c bua mmone mua kuteleja Yeye uvua uyukila nanyi. 3 Yeye wakatungunuka ne kungambila ne: “Muana wa muntu, ndi nkutuma kudi bantu ba Isalele, d kudi bisamba bia bantomboji bidi bintombokele. e Bobu ne bankambua babu mbashipe mikenji yanyi too ne dituku edi mene. f 4 Ndi nkutuma kudi bana badi ne tshishiku1 ne mioyo mipape, g ne udi ne bua kubambila ne: ‘Monayi tshidi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wamba.’ 5 Buabu bobu, nansha bobu bateleje anyi babenge kuteleja, bualu badi nzubu wa bantomboji, h bulelela nebamanye ne: muprofete uvua munkatshi muabu. i 6 “Kadi wewe, muana wa muˆ ntu, kubatshinyi to, j ne meyi abu kaakutshinyishi to, nansha muudi munyunguluka kudi tumitshi ˆ ˆ tua meba ne meba1 k ne musombele munkatshi mua tuminyiˆ minyi. Kutshinyi meyi abu, l ne mpala yabu kayikuzakeji to, m bualu badi nzubu wa bantomboji. 7 Udi ne bua kubambila ˆ meyi anyi, nansha bobu bateleje anyi kabayi bateleje, bualu badi tshisamba tshia bantomboji. n

2

1346 NSHAP. 1 a Eks 24:16, 17 Yhz 8:4

 NSHAP. 2 b Dan 10:11 c Yhz 3:24 d 2Ku 36:15 Yhz 33:7

e Yes 1:4 Yel 16:12

f Dut 9:24 Mis 78:8 Yel 3:25 Bz 7:51

g Yhz 3:7 h Yhz 12:2 i Yhz 3:11 Yhz 33:4, 15 Yhz 33:33 Yne 15:22 Bz 20:26

j 2Bk 1:15 Luk 12:4

k Mik 7:4 l Yes 51:7 m Yel 1:8 Yhz 3:9

n Yel 1:17 

Mulongo 2 a Yel 15:16 Bua 10:9, 10

b Yel 1:9 c Yhz 3:1 d Bua 5:1 e Yhz 19:1 

NSHAP. 3 f Bua 10:9, 10

2:1 1 “Muana wa muntu”; musangu wa kumpala wa ku misangu 93 idi tshiambi- g lu etshi tshisanganyibua mu mukanda wa Yehezekele. 2:4 1 Anyi “mutu mukole.” 2:6 1 Anyi pamuapa: “nansha ba- h ntu bikale ne mitu mikole ne bikale bu bintu bidi bikutua.” i

Mis 119:103 Yel 15:16 Bua 10:9, 10 Yna 3:4, 5 Mat 11:21 Luk 10:16

8 “Kadi wewe, muana wa muntu, teleja tshindi nkuambila. Kulu ntomboji bu nzubu wa bantomboji eu to. Kangula mukana muebe, udie tshindi nkupesha.” a 9 Pangakatangila, ngakamona tshianza tshingoluela, b ne munda muatshi, ngakamonamu muvungu mufunda.1c 10 Pakawuvungululaye kumpala kuanyi, uvua ne mifundu munda ne panyima. d Bavua bafundamu tusala tua muadi,1 miadi ne kabobo ka muadi. e Pashishe wakangambila ne: “Muana wa muntu, diaku tshidi kumpala kuebe.1 Diaku muvungu eu, ndaku, uyukile ne nzubu wa Isalele.” f 2 Nunku ngakakangula mukana muanyi, yeye kundisha muvungu eu. 3 Wakatungunuka ne kungambila ne: “Muana wa muntu, diaku muvungu undi nkupesha eu, ne uwuje nawu tshifu tshiebe.” Nunku ngakaˆ tuadija kuwudia, uvua musheme bu buitshi mukana muanyi. g 4 Wakangambila ne: “Muana wa muntu, buela munkatshi mua ˆ nzubu wa Isalele, ubambile meyi anyi. 5 Bualu kuena utumibua kudi tshisamba tshidi tshiakula muakulu udi kawuyi umvuika anyi muakulu udi kawuyi mumanyike to, kadi nkudi nzubu wa Isalele. 6 Kuena utumibua kudi bukua bantu ba bungi badi bakula muakulu udi kawuyi umvuika anyi muakulu udi kawuyi mumanyike udi ne miaku iudi kuyi mua kujingulula to. Bu meme mukutume kudibu, bavua mua kukuteleja. h 7 Kadi nzubu wa Isalele neabenge bua kukuteleja bualu ki mbasue kunteleja to. i Bonso ba mu nzubu wa Isalele mbena mutu mukole ne muoyo

3

2:9 1 Anyi “muvungu wa mukanda.” 2:10 1 Anyi “Misambu ya madilu.” 3:1 1 Ku mua.: “diaku tshiudi upeta.”

1347 mupape. a 8 Mona! Ndi mukoleˆ she ku mesu kuebe anu mudi ku ˆ mesu kuabu menemene ne mukoleshe mpala webe anu mudi mpala yabu menemene. b 9 Ndi muvuije mpala webe bu dibue dia mbongo, mukole kupita dibue dikole. c Kubatshinyi anyi mpala yabu kayikuzakeji, d bualu badi nzubu wa bantomboji.” 10 Wakatungunuka ne kungambila ne: “Muana wa muntu, ˆ meyi anyi onso andi nkuambila, ualame ku muoyo ne uateleje. 11 Ndaku munkatshi mua bantu ba mu tshisamba tshienu1 e badibu bakuate baye nabu ku babende ne uyukile nabu. Ubambile ne: ‘Monayi tshidi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wamba,’ nansha bobu bateleje anyi babenge kuteleja.” f 12 Pashishe nyuma wakangambula, g meme kumvua tshiona tshia mukungulu mukole panyima panyi tshivua tshiamba ne: “Butumbi bua Yehowa butumbishibue kumbukila muaba udiye.” 13 Kuvua tshiona tshia mapuapua a bifukibua bidi ne muoyo pavuawu enda afitakanangana, h ne tshiona tshia nkata ivua pabuipi nabi, i ne tshiona tshia mukungulu mukole. 14 Nyuma wakangambula ne wakaya nanyi, ne ngakumvua kanyinganyinga kakole ne tshiji tshikole mu lungenyi luanyi, ne tshianza tshia Yehowa tshiakasomba pambidi panyi ne bukole. 15 Nunku ngakaya kudi bantu bavuabu bakuate baye nabu ku Tele-abiba, bavua basombele pabuipi ne musulu ˆ wa Keba, j ne ngakashala kuntu aku muaba uvuabu basombele; ne ngakasomba munkatshi muabu matuku muanda mutekete muikale ne dipampakana. k

YEHEZEKELE 3:8-23 NSHAP. 3 a Eks 34:9 Yel 3:3 Yel 5:3

b Yel 1:18, 19 Yel 15:20 Mik 3:8

c Yes 50:7 d Yel 17:18 e 2Bk 24:12, 14 f Yhz 2:5 g Yhz 8:3 h Yhz 1:24 i Yhz 10:16 j Yhz 1:3 k Yel 23:9 

Mulongo 2 a Yes 21:8 Yes 62:6 Yel 6:17

b Yes 58:1 Yhz 33:7

c Bz 2:40 1Tm 4:16

d Yhz 33:4 e Yhz 33:8 f Yhz 33:9 Bz 18:6 Bz 20:26

g Yhz 18:24, 26 Yhz 33:12, 18

h Lew 19:17

3:11 1 Ku mua.: “bana ba mu tshisamba i tshienu.”

Yhz 33:6 Eb 13:17

Nsu 17:10 Yhz 33:14, 15 Yak 5:19, 20

16 Ku ndekelu kua matuku ˆ muanda mutekete dıyi dia Yehowa diakalua kundi ne: 17 “Muana wa muntu, ndi mukuteke nsentedi bua nzubu wa ˆ Isalele;a ne paudi umvua dıyi difumina mukana muanyi, udi ne bua kubandimuijila. b 18 Pandi ngambila muntu mubi ne: ‘Wewe neufue bushuwa,’ kadi wewe kuena umudimuija, ne udi upangila kuakula bua kudimuija muntu mubi eu bua umbuke mu njila wende mubi bua amone mua kushala ne muoyo, c yeye neafue bua tshilema tshiende bualu mmuntu mubi, d kadi nenkulombe wewe mashi ende.1 e 19 Kadi wewe mudimuije muntu mubi ne yeye kena umbuka ku malu mabi ende ne mu njila wende mubi, yeye neafue bua tshilema tshiende, kadi bulelela wewe neupandishe muoyo1 webe wewe. f 20 Kadi padi muntu muakane ulekela buakane buende ne wenza malu mabi,2 nemmutekele tshilenduishi kumpala kuende, ne yeye neafue. g Biwikala kuvua mumudimuije, yeye neafue bua mpekatu wende ne kabakuvuluka bienzedi biende biakane, kadi meme nenkulombe mashi ende.1h 21 Kadi wewe mudimuije muntu muakane bua kenji mpekatu, ne yeye kena wenza mpekatu, bushuwa yeye neashale ne muoyo bualu bavua bamudimuije, i ne wewe neupandishe muoyo1 webe wewe.” 22 Tshianza tshia Yehowa tshiakalua kundi kuntu aku, ne yeye kungambila ne: “Juka, ndaku mu tshibandabanda, ne nenyukile nebe muomu amu.” 23 Nunku ngakajuka, meme kuya mu tshibandabanda, ne mona! butumbi bua Yehowa 3:18, 20 1 Anyi “nenkuase tshilumbu tshia mashi ende.” 3:19, 21 1 Anyi “anyima.” 3:20 2 Anyi “wenza malu adi kaayi makane.”

YEHEZEKELE 3:24–4:13 buvuamu, a bu butumbi bumvua mumone ku muelelu wa musuˆ lu wa Keba, b meme kutua mpala panshi. 24 Pashishe nyuma wakabuela munda muanyi ne kungimanyikaye kuulu, c yeye kuakula nanyi, kuambaye ne: “Ndaku, udikangile mu nzubu muebe. 25 Kadi wewe, muana wa muntu, nebakuele mionji ne nebakusuike nayi bua kumonyi mua kupatuka munkatshi muabu. 26 Nendamatshishe ludimi luebe mu tshilakalaka tshia mukana muebe, ne neulue kamama, kuyi mua kubabela, bualu badi nzubu wa bantomboji. 27 Kadi pandi ngakula nebe nenkangule mukana muebe ne wewe udi ne bua kubambila d ne: ‘Monayi tshidi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wamba.’ Muntu udi umvua umvue, e ne muntu udi ubenga kumvua abenge, bualu badi nzubu wa bantomboji. f “Wewe, muana wa muntu, angata didioto, uditeke kumpala kuebe. Zolapu tshimenga, mmumue ne: Yelushalema. 2 Tshitshintshimika, g asa tshimanu bua kutshitshintshimika, h imanyika tshibumba tshikole bua kutshitshintshimika, i asa bitudilu bua kutshiluisha, ne tshinyungulula ne mitshi minene ya kupula nayi bimanu. j 3 Angata mpanu wa tshiamu, umuteke bu tshimanu tshia tshiamu pankatshi pebe ne tshimenga. Pashishe tangija mpala webe kuditshi, ne netshishale tshitshintshimika; udi ne bua kutshitshintshimika. Etshi ntshimanyinu bua nzubu wa Isalele.k 4 “Pashishe udi ne bua kuladila ku luseke lua dia bakaji ne kuteka tshilema tshia nzubu wa Isalele pambidi pebe.1 l Newambule tshilema tshiabu mu bungi bua matuku audi uladila ku

4

1348 NSHAP. 3 a Yhz 1:27, 28

b Yhz 1:1

c Yhz 2:2 Dan 10:19

d Yhz 24:27 Yhz 33:22

e Mat 11:15

f Yes 30:9 

NSHAP. 4 g 2Bk 24:11 Yel 39:1

h 2Bk 25:1

i Yel 6:6 Yel 32:24

j Yhz 21:22

k Yhz 12:6 Yhz 24:24

l 2Bk 17:21 

Mulongo 2 a Nom 14:34 1Bk 12:19, 20

b 2Bk 23:27

c Yel 52:4

4:4 1 Ku mua.: “palu,” mmumue ne: luseke lua Yehezekele lua dia bakaji. d

Yhz 4:5

luseke luebe alu. 5 Nenkukosele matuku 390 bilondeshile bungi bua bidimu bia tshilema tshiabu, a ne newambule tshilema tshia nzubu wa Isalele. 6 Udi ne bua kuajikija. “Pashishe musangu muibidi, neulale panshi ku luseke luebe lua dia balume ne newambule tshilema tshia nzubu wa Yuda b bua matuku 40. Dituku dimue bu tshidimu tshimue, dituku dimue bu tshidimu tshimue, ke tshindi mukupeshe. 7 Neutangije mpala webe ku ditshintshimika dia Yelushalema c ne diboko diebe kadiyi tshintu, ne ˆ udi ne bua kuamba meyi a buprofete a bualu buamufikila. 8 “Mona! nenkusuike mionji bua kumonyi mua kukudimuka luseke luebe lumue bua kuladila luseke luebe lukuabu too ne paudi ukumbaja matuku a ditshintshimika diebe. 9 “Udi ne bua kuangata nte´ te ya ble, orje, nkunde ya minene, tukunde tua tukese, mponda, ne ntete ya epotre,1 kubiela mu tshintu tshimue ne kudienzela nabi diampa. Bualu bungi bua matuku audi uladila mu luseke, matuku 390, neudie diampa adi. d 10 Neupime ne neudie biakudia bia bujitu bua nshekele 201 ku dituku. Neubidie mu bikondo bikosa. ˆ 11 “Neunue mayi mapima, tshia bisambombo tshimue tshia hine.1 Neuanue mu bikondo bikosa. 12 “Neudie diampa adi anu bu muudi mua kudia diampa dia orje dia tshijengu; neudioshe mu ˆ mesu abu, wangata tumvi tua muntu tume bu bia kuosha nabi.” 13 Yehowa wakatungunuka ne ´ 4:9 1 Ntete ya ble ya mushindu mukuabu. 4:10 1 Grame mitue ku 230. Tang. Tshis. B14. 4:11 1 Bu litre 0,6. Tang. Tshis. B14.

1349 kuamba ne: “Ke muadia bena Isalele mampa abu, kaayi makezuke, munkatshi mua bisamba mungabatangalaja.” a 14 Pashishe ngakamba ne: “Nanku to, Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa! Katshia ku buana buanyi too ne lelu, tshitu1 muanji kudinyanga ne kudia kua munyinyi wa nyama musangana mufue anyi nyama musunsula, b ne munyinyi udi kawuyi mukezuke2 kawutu muanji kubuela mukana muanyi to.” c 15 Nunku wakangambila ne: “Mbimpe, nenkuanyishile bua kuangata tumvi tua ngombe pamutu pa tumvi tua muntu, ne newoshilapu diampa diebe.” 16 Pashishe wakangambila ne: “Muana wa muntu, mona ndi mbutula tshilaminu tshia biakudia1 mu Yelushalema, d ne tshitupa tshiabu tshia biakudia bipima nebatshidie ne kanyinganyinga ˆ kakole, e ne mayi abu mapima neˆ baanue ne buowa bua bungi. f 17 Bualu ebu nebuenzeke bua ˆ padi biakudia ne mayi bipangika, batangilangane umue ne mukuabu bakatshila ne banyane bua tshilema tshiabu. “Kadi wewe, muana wa muntu, angata muele wa mvita mutue wenze nawu mudimu bu kapaya ka mukoshi wa nsuki. Kungula mutu webe ne muedi webe, ne pashishe angata tshipiminu tshiebe tshia bujitu bua kupima ne kuabanya nsuki mu bitupa mu bitupa. 2 Newoshe tshia bisatu tshiayi mu kapia munda mua tshimenga padi matuku a ditshintshimika ajika. g Pashishe newangate tshia bisatu tshikuabu, neutshitape ne muele

5

YEHEZEKELE 4:14–5:10 NSHAP. 4 a Hos 9:3

b Eks 22:31 Lew 7:24 Lew 11:40

c Dut 14:3 Yes 65:4 Yes 66:17

d Lew 26:26 Yes 3:1 Yhz 5:16

e 2Bk 25:3 Yel 37:21 Mdi 1:11 Mdi 4:9 Mdi 5:9, 10

f Yhz 12:18 

NSHAP. 5 g Yel 9:21 Yhz 4:8

 Mulongo 2 a Yel 15:2

b Lew 26:33 Yhz 5:12

c Yel 4:4

d Yhz 16:46, 47

e 2Bk 21:9, 11 Yel 2:11

f Yel 21:5 Yhz 15:7

g Dut 29:22, 24

4:14 1 Anyi “anyima wanyi katu.” 2 Anyi “munyanguke.” 4:16 1 Ku mua.: “ndi ntshibula mbale ya mampa.” Pamuapa bakula bua mbale ivuabu balamina ma- h mpa.

1Bk 9:8 Mdi 2:15

Mdi 4:6 Dan 9:12

wa mvita ku nseke yonso ya tshimenga,1 a ne tshia bisatu tshia ndekelu, neutshitangalaje mu lupepele, ne nentule muele wa mvita bua kutshipata. b 3 “Udi kabidi ne bua kuangata tundambu tuayi, kutujingila mu nzembe1 ya tshilamba tshiebe. 4 Wangate ndambu wayi mukuabu, umuele mu kapia ne umuoshe. Kapia nekakuate nzubu yonso wa Isalele kafumina kuoku aku. c 5 “Mona tshidi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wamba: ‘Yelushalema nyeye eu. Ndi mumuteke munkatshi mua bisamba, muikale ne matunga mamunyunguluke nseke yonso. 6 Kadi mmutombokele mapangadika ˆ anyi ne meyi anyi mafunda, wenza malu mabi menemene kupita bisamba ne matunga adi mamunyunguluke nseke yonso.d Bualu mbabenge mapangadika anyi, ne ˆ kabavua bendele mu meyi anyi mafunda.’ 7 “Nunku mona tshidi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wamba: ‘Bu munuvua bena tshimvundu kupita bisamba bidi binunyunguluke, ne kaˆ nuyi bendele mu meyi anyi mafunda peshi batumikile mapangadika anyi, kadi balonde mapangadika a bisamba bidi binunyunguluke, e 8 mona tshidi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wamba: “Mona ndi nebe tshilumbu, wewe tshimenga, f ne meme muine nenkumbaje dilumbuluisha munkatshi muebe mu ˆ mesu mua bisamba. g 9 Nengenze munda muebe malu antu katshia tshiyi muanji kuenza, ne a buena angikala tshiyi mua kuenza kabidi, bua bienzedi biebe bionso bibi. h 10 “‘“Nunku batatu badi munkatshi muebe nebadie bana 5:2 1 Ku mua.: “yende yonso.” 5:3 1 Anyi “mibunyi.”

YEHEZEKELE 5:11–6:6 babu ba balume, a ne bana ba balume nebadie batatuabu, ne nenkumbaje dilumbuluisha munkatshi muebe ne nentangalaje bashadile bebe bonso mu nseke yonso.”’1 b 11 “‘Nunku bushuwa bu mundi ne muoyo,’ ke mudi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wamba, ‘bualu muaba wanyi munsantu ke uuvua munyange ne mpingu yebe ya muendi ne bienzedi biebe bionso bibi, c meme ˆ panyi nenkubenge;1 dısu dianyi kadiakumvua luse, ne tshiakuleja muoyo wa luse nansha. d 12 Tshia bisatu tshiebe netshifue ku tshipupu2 peshi netshifue munkatshi muebe ku tshiyole tshia nzala. Tshia bisatu tshikuabu netshikuluke panshi ku muele wa mvita e ku nseke yebe yonso. Nentangalaje tshia bisatu tshia ndekelu mu nseke yonso,1 ne nentule muele wa mvita bua kubipata. f 13 Pashishe tshiji tshianyi netshitue ku ndekelu, ne tshiji tshikole tshimvua mubakuatshile netshidituije, ne nentukije. g Bobu nebamanye ne: meme, Yehowa, ndi muakule bualu ndi nkeba bua bandamate anu meme, h pangajikija kubitshikijila tshiji tshianyi tshikole. 14 “‘Nenkuvuije muaba mubutula ne tshintu tshia kupenda munkatshi mua bisamba ˆ bidi bikunyunguluke ne ku mesu kua mupitshi wa njila yonso. i 15 Neulue tshintu tshia kupenda ne tshia kupetula, j tshilejilu tshidi tshidimuijangana, ne ˆ buowa bukole kudi bisamba bidi bikunyunguluke, pandi nkumbaja dilumbuluisha dianyi kuudi mu tshiji ne mu tshiji tshikole ne manyoka mafila mu tshiji. Meme, Yehowa, ndi muakule.

1350 NSHAP. 5 a Lew 26:29 Yel 19:9 Mdi 4:10

b Lew 26:33 Dut 28:64

c Lew 20:3 2Bk 21:1, 7 2Ku 36:14 Yel 32:34

d Mdi 2:21 Yhz 7:4

e Yel 14:12 Yel 15:2 Yel 21:9

f Lew 26:33 Yel 9:16 Yel 42:16

g Yhz 16:42 h Eks 20:3, 5 Eks 34:14 Dut 6:15

i Dut 28:37 1Bk 9:7 Neh 2:17

j Mis 79:4 Yel 24:9 Mdi 2:15 Mdi 3:61, 62

 Mulongo 2 a Dut 32:23 b Lew 26:26 Yhz 4:16

c Lew 26:22 Dut 32:24 Yhz 14:21 Yhz 33:27

d Yhz 21:3 

NSHAP. 6 e Yes 27:9 f Lew 26:30 g Yel 8:1, 2

5:10, 12 1 Ku mua.: “ku mpepele yonso.” 5:11 1 Anyi “nenkupuekeshe.” h 5:12 2 Anyi “disama.”

Yel 2:15 Yel 32:29 Mik 3:12

16 “‘Nembatumine mikete ya lufu ya tshiyole tshia nzala bua kubabutula. Mikete indi ntuma neyikufikishe ku kabutu. a Nembutule tshilaminu tshiebe tshia biakudia1 b bua kukukoleshila tshiyole tshia nzala. 17 Nenkutumine tshiyole tshia nzala ne nyama ya tshisuku ya luonji, c nebikushipele bana. Tshipupu ne diela mashi panshi nebikupite bukole, ne nentume muele wa mvita bua kukuluisha. d Meme, Yehowa, ndi muakule.’” ˆ Dıyi dia Yehowa diakalua kabidi kundi, diamba ne: 2 “Muana wa muntu, tangija mpala webe ku mikuna ya Isaˆ lele ne amba meyi a buprofete ayifikila. 3 Udi ne bua kuamba ne: ‘Nuenu mikuna ya Isalele, ˆ umvuayi dıyi dia Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa: Monayi tshidi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wambila mikuna minene, mikuna mikese, tuˆ sulu tua mayi ne bibandabanda: “Monayi! Nennutumine muele wa mvita, ne nembutule miaba yenu mitumbuke. 4 Nebupule bioshelu bienu ne nebatshibule bioshelu bienu bia musenga wa manananshi, e ne nengele bantu benu badi bashipibue panshi kumpala kua mpingu yenu ya muendi.1 f 5 Nengimanshe bitalu bia bantu ba Isalele kumpala kua mpingu yabu ya muendi, ne nentangalaje mifuba yenu ku nseke yonso ya bioshelu bienu. g 6 Mu miaba yenu yonso inudi basombele, nebabutule bimenga h ne nebupule miaba mitumbuke ne neyishale mi-

6

5:16 1 Ku mua.: “ntshibula mbale ya mampa.” Pamuapa bakula bua mbale ivuabu balamina mampa. 6:4 1 Tshiambilu tshia mu tshiena Ebelu etshi tshidi mua kuikala tshipetangana ne muaku “tumvi tua nyama” ne mbenze natshi mudimu bua kuleja kapeja.

1351 butula. a Nebupule bioshelu bienu ne nebabitayishe, mpingu yenu ya muendi neyijimine, nebakose bioshelu bienu bia musenga wa manananshi, ne midimu yenu neyijimijibue. 7 Badibu bashipa nebakuluke munkatshi muenu, b ne nenufike ku dimanya ne: meme ndi Yehowa. c 8 “‘“Kadi nenshiye bashadile, bualu bamue ba kunudi nebapanduke ku muele wa mvita munkatshi mua bisamba padibu banutangalaja mu matunga. d 9 Badi bapanduka nebamvuluke munkatshi mua bisamba mudibu bakuatshibue. e Nebajingulule ne: muoyo wanyi uvua musame bua muoyo wabu udi kawuyi ne lulamatu1 uvua mumbuke kuˆ ndi f ne bua mesu abu adi ajinga ne muoyo mujima2 mpingu yabu ya muendi. g Nebafuishibue bundu bua bubi buabu buonso ne malu mabi onso adibu benze, ne nebabikine. h 10 Nebafike ku dimanya ne: meme ndi Yehoˆ wa, kabidi ne: meyi amvua mfuna bua kubatumina dikenga edi kaavua a patupu to.”’ i 11 “Monayi tshidi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wamba: ‘Tutayi bianza bienu, kumayi dikasa dienu panshi ne kemayi bua bubi buonso ne malu mabi onso menza kudi nzubu wa Isalele, bualu nebakuluke ku muele wa mvita, ku tshiyole tshia nzala ne ku tshipupu. j 12 Muntu udi kule neafue ku tshipupu, muntu udi pabuipi neakuluke ku muele wa mvita, ne muntu yonso udi mupanduke ku bintu ebi, udibu bashiye neafue ku tshiyole tshia nzala; ne nembatumine tshiji tshianyi tshikole tshionso. k 13 Nenufike ku dimanya ne: meme ndi Ye-

YEHEZEKELE 6:7–7:7 NSHAP. 6 a Yhz 16:39

b Yel 14:18

c Yhz 7:4

d Yel 30:10 Yel 44:28 Yhz 14:22

e Dut 30:1, 2 Mis 137:1

f Mis 78:40, 41 Yes 63:10

g Nom 15:39

h Yhz 20:43 Yhz 36:31

i Yhz 33:29 Dan 9:12 Zek 1:6

j Yel 15:2 Yel 16:4 Yhz 5:12

k Yhz 5:13 

Mulongo 2 a Yhz 12:15

b Yel 8:2

c Yhz 20:28 

NSHAP. 7 d Yhz 5:11

e Yel 16:18 Yhz 16:43

f Yhz 6:13

6:9 1 Anyi “wa masandi; wa tshiendenda.” 2 Anyi “alonda ne dijinga dia ma- g sandi.”

2Bk 21:12 Dan 9:12

howa, a pikala bashipibue babu balale munkatshi mua mpingu yabu ya muendi ku nseke yonso ya bioshelu biabu, b pa mukuna wonso mutumbuke, pa nsongo yonso ya mikuna, muinshi mua mutshi wonso udi musampile bikole, ne muinshi mua matamba a mitshi minene muvuabu balambuile milambu ya dipembu dimpe1 bua kutuyisha mpingu yabu yonso ya muendi. c 14 Nemboluele tshianza tshianyi bua kubaluisha ne nembutule buloba, ne miaba yabu yonso ya kusombela neyishale munda mutupu kupita tshipela tshidi pabuipi ne Dibela. Nebafike ku dimanya ne: meme ndi Yehowa.’” ˆ Dıyi dia Yehowa diakalua kabidi kundi, diamba ne: 2 “Kadi wewe, muana wa muntu, mona tshidi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wambila buloba bua Isalele: ‘Nshikidilu! Nshikidilu wafiki ku ntengu inayi ya buloba. 3 Nshikidilu wafiki mpindieu kuudi, nenkutumine tshiji tshianyi, nenkulumbuluishe bilondeshile njila yebe ne nenkuase tshilumbu bua bienzedi biebe bibi bionso. ˆ 4 Dısu dianyi kadiakukumvuila luse; tshiakukumvuila nansha muoyo wa luse to, d bualu nenkutumine bipeta bia njila yebe, ne neukenge bua bipeta bia bienzedi biebe bibi. e Nunku neufike ku dimanya ne: meme ndi Yehowa.’ f 5 “Mona tshidi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wamba: ‘Mona! Dikenga, dikenga dia pa buadi, didi dilua.g 6 Nshikidilu udi ulua; nshikidilu nealue; neakujukile.1 Mona! Udi ulua. ˆ 7 Dıba diebe1 diafiki, wewe udi

7

6:13 1 Anyi “balambuile mapembu mimpe.” 7:6 1 Ku mua.: “neakutabele.” 7:7 1 Anyi pamuapa: “Tshikata tshia bilongo.”

YEHEZEKELE 7:8-21 musombele mu ditunga. Tshikondo tshidi tshilua, dituku didi pabuipi.a Kudi tshimvundu ne kakuena mbila ya disanka pa mikuna. ˆ 8 “‘Mu katupa k ıpi emu nenkuitshikijile tshiji tshianyi tshikole, b nenkutumine tshiji tshianyi tshionso, c ne nenkulumbuluishe bilondeshile njila yebe ne nenkuase tshilumbu bua bienzedi biebe bibi bionso. ˆ 9 Dısu dianyi kadiakukumvuila luse; tshiakukumvuila nansha muoyo wa luse to. d Nenkutumine bipeta bia njila yebe, ne neukenge bua bipeta bia bienzedi biebe bibi. Nunku neufike ku dimanya ne: meme Yehowa ngudi ukukuma. e 10 “‘Mona dituku! Mona, didi ˆ dilua! f Dıba diebe1 diafiki; mulangala mmuele bilongo ne dikamakama ndisampile. 11 Tshikisu ntshivule mu mulangala wa bubi. g Ni mbobu ni mbubanji buabu, ni mmisumba yabu ya bantu, ni ndumu luabu kabiakupanduka nansha. 12 Tshikondo netshilue, dituku nedifike. Musumbi kasanki to, ne musumbishi kadidi to, bualu tshiji tshikole tshidiku bua musumba wabu mujima.1 h 13 Bualu musumbishi kakualukila ku tshivuaye musumbishe, nansha muoyo wende wowu musungidibue, bualu tshikena kumona tshidi tshikuata tshisumbu tshijima tshia bantu. Muntu nansha umue kakupingana, ne bua tshilema tshiende,1 muntu nansha umue kakusungila muoyo wende to. 14 “‘Mbele mpungi, i ne muntu

1352 NSHAP. 7 a Sef 1:14

b 2Ku 34:21

c Yel 7:20 Yhz 5:13

d Yel 13:14

e Yes 66:6 Yhz 33:29

f Sef 1:14

g Yes 59:6 Yel 6:7 Mik 6:12

h Sef 1:18

i Yel 4:5 

Mulongo 2 a Yel 7:20 Yel 12:12

b Lew 26:25

c Yel 14:18 Yhz 5:12

d Yes 59:11

e Yhz 21:7

f Yes 3:24

g Yes 22:12

7:10 1 Anyi pamuapa: “Tshikata tshia bilongo.” 7:12 1 Mmumue ne: nansha h badi basumba mpangu anyi badi bayisumbisha kabakupetelaku kantu, bualu kabutu nekabakuate bonso. 7:13 i 1 Anyi pamuapa: “ku tshilema tshiende.”

Nsu 11:4 Sef 1:18

2Bk 21:1, 7 Yel 7:30

yonso ukadi mudiakaje, kadi kakuena muntu udi uya ku mvita, bualu tshiji tshianyi tshikole tshidi tshikuata tshisumbu tshijima tshia bantu. a 15 Muele wa mvita udi pambelu, b tshipupu ne tshiyole tshia nzala bidi munda. Muntu yonso udi mu mpata neafue ku muele wa mvita, ne tshiyole tshia nzala ne tshipupu nebibutule badi mu tshimenga. c 16 Bantu babu badi bashale ne muoyo badi bapeta mushindu wa kunyema nebaye ku mikuna, ne anu bu nyunyi ya nkutshi ya mu bibandabanda, muntu yonso neadile bua tshilema tshiende.d 17 Bianza biabu bionso nebilembelele, ne binu biaˆ bu bionso nebimatshishe mayi.1e 18 Mbavuale tshilamba tshikayabale, f ne lukanku ndubakuate.1 Muntu yonso neafuishibue bundu ne mutu wonso newikale ne dibala.2g 19 “‘Nebimanshe arjan yabu mu misesu, ne or yabu neyilue tshintu tshibi kudibu. Nansha arjan yabu anyi or yabu kabiakukumbana bua kubapandisha mu dituku dia tshiji tshikole tshia Yehowa to. h Kabakukuta,1 anyi kuwuja bifu biabu, bualu mbilue2 tshilenduishi tshidi tshikebesha tshilema tshiabu. 20 Bavua baditambishe bua bulengele bua bilenga biabu, ne bavua benze nabi1 bimfuanyi biabu bibi, mpingu yabu ya muendi. i Ke bualu kayi nembivuije tshintu tshibi kudibu. 21 Nembifile1 mu tshianza tshia bantu ba ku babende bua kubipawula ne kudi ba7:17 1 Mmumue ne: disukula menyi bua ˆ buowa. 7:18 1 Ku mua.: “ndubabuikile.” 2 Mmumue ne: nebakungule mitu yabu bua madilu. 7:19 1 Anyi “Anyima yabu kayakukuta.” 2 Mmumue ne: arjan yabu ne or yabu. 7:20 1 Mmumue ne: bintu biabu bia or ne arjan. 7:21 1 Mmumue ne: arjan yabu ne or yabu idibu benza nayi mpingu.

1353 ntu babi ba mu buloba bua kubinyenga, ne bobu nebabinyange. 22 “‘Nengumbushe mpala wanyi kudibu, a ne bobu nebanyange muaba wanyi musokome,1 ne banyengi nebabuelamu ne nebawunyange. b 23 “‘Enza shene,1 c bualu buloba ebu mbuwule tente ne dilumbuluisha dikale ne mashi, d ne tshimenga ntshiuwule tente ne tshikisu. e 24 Nembikidishe bisamba bitambe bubi bia ku bisamba bionso, f nebiangate nzubu yabu, g ne meme nenshikije lutambishi lua bantu ba bukole, ne nebanyange miaba yabu minsantu to. h 25 Padi kanyinganyinga kabu kakole kafika, nebakebe ditalala, kadi kadiakuikalaku. i 26 Tshipupu netshilonde tshipupu tshikuabu, ne lumu nelulonde lukuabu, bantu nebakebe tshikena kumona kudi muprofete, j kadi mukenji newujimine1 kudi muakuidi ne lungenyi2 kudi bakulu. k 27 Mukalenge neabuele mu madilu, l ne mfumu neavuale dishikila,1 ne bianza bia bantu ba mu dituˆ nga nebizakale bua buowa. Nembenzele malu bilondeshile njila yabu, nembalumbuluishe muvuabu balumbuluishangane. Nebafike ku dimanya ne: meme ndi Yehowa.’” m Mu tshidimu tshisambombo, mu ngondo muisambombo, mu dituku ditanu dia ngondo, pamvua musombe mu nzubu muanyi ne bakulu ba mu Yuda basombe kumpala kuanyi, tshianza tshia Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa tshiakankuatshila muaba au. 2 Pamvua

8

YEHEZEKELE 7:22–8:9 NSHAP. 7 a Yel 18:17 b 2Ku 36:19 Mdi 1:10

c Yel 39:6, 7 Mdi 3:7

d 2Bk 21:16 2Bk 24:3, 4 Yel 2:34 Yhz 9:9

e Yes 59:6 Mik 2:2

f Dut 28:48-51 Yhz 21:31 Hab 1:6

g Yel 6:12 Mdi 5:2

h Yhz 21:2 i Yes 57:21 Yel 8:15

j Yel 21:1, 2 Yel 37:17

k Mis 74:9 Mdi 2:9 Yhz 20:3

l Yel 52:10 m Yhz 6:13 

Mulongo 2  NSHAP. 8 a Dan 7:9 b Yhz 1:4, 27 c Yel 20:2 Yhz 9:2

d Dut 32:16 e Eks 40:34

7:22 1 Pamuapa bakula bua tshitupa tshia munda menemene tshia muaba f munsantu wa Yehowa. 7:23 1 Mmumue ne: shene ya bupika. 7:26 1 Anyi “di- g longesha nedijimine.” 2 Anyi “mubelu.” 7:27 1 Anyi “kanyinganyinga.” h

Yhz 1:27, 28

2Ku 36:14

Yel 26:4, 6

ntangila, ngakamona tshintu tshienze bu tshimuenekelu tshia kapia; kuvua kapia kuinshi kua tshivua tshimueneka bu tshimono tshiende, a ne kumbukila mu tshimono tshiende kubanda, tshimuenekelu tshiende tshivua tshikenka bu nsese ya or musambakaja ne arjan. b 3 Pashishe wakolola tshivua tshimueneka bu tshianza, kunkuatshilaye ku tshisuba tshia nsuki ya ku mutu kuanyi, ne nyuma wakangambula muulu pankatshi pa diulu ne buloba, kuyaye nanyi ku Yelushalema ku diambuluisha dia bikena kumona bia kudi Nzambi, ku tshibuelelu tshia tshiibi tshia munda c tshidi tshitangile ku nord, muaba uvua tshimfuanyi tshia lupingu lua mukawu tshivua tshijula mukawu tshimane. d 4 Monayi! butumbi bua Nzambi wa Isalele buvua muaba au, e bu tshimuenekelu tshimvua mumone mu tshibandabanda. f 5 Pashishe wakangambila ne: “Muana wa muntu, bandisha ˆ koku mesu ebe ku luseke lua ku nord.” Nunku ngakabandisha ˆ mesu anyi ku luseke lua ku nord, ne kuoku aku, ku nord kua tshiibi tshia tshioshelu, kuvua tshimfuanyi tshia mukawu atshi ku tshibuelelu. 6 Yeye wakangambila ne: “Muana wa muntu, udi mumone malu a dikema ne mabi adi nzubu wa Isalele wenza muaba eu, g malu adi ansemeja kule ne muaba wanyi munsantu anyi? h Kadi wewe neumone malu mabi adi mene mabi bikole menemene.” 7 Pashishe wakaya nanyi ku tshibuelelu tshia mu lubanza, ne pangakatangila, ngakamona disoso mu tshimanu. 8 Yeye kungambila ne: “Muana wa muntu, tubula koku disoso mu tshimanu.” Nunku ngakatubula mu tshimanu, meme kumona tshibuelelu. 9 Wakangambila ne:

YEHEZEKELE 8:10–9:3 “Buela, umone malu mabi, malu matambe bubi adibu benza muaba eu.” 10 Nunku ngakabuela, kutangila, ne meme kumona mishindu yonso ya bimfuanyi bia bintu bidi bidikoka panshi ne ya nyama mibipe a ne mpingu yonso ya muendi1 ya mu nzubu wa Isalele; b ivua mizola mu nseke yonso ya tshimanu. 11 Bakulu 70 ba mu nzubu wa Isalele bavua bimane kumpala kuayi, ˆ ne Yazanya muana wa Shafana c muimane munkatshi muabu. Yonso wa kudibu uvua ne tshintu tshia kuoshila musenga wa manananshi mu tshianza tshiende, ne ditutu dia dipembu dimpe dia musenga wa manananshi divua dibanda muulu. d 12 Yeye wakangambila ne: “Muana wa muntu, udi mumone bidi bakulu ba mu ˆ nzubu wa Isalele benza mu mıdima, muntu ne muntu mu bibambalu bia munda muaba udi mpingu yende milonga1 anyi? Bualu bobu badi bamba ne: ‘Yehowa kena utumona to. Yehowa mmulekele buloba ebu.’” e 13 Yeye kutungunuka ne kungambila ne: “Wewe neumone malu mabi adi mene mabi bikole menemene adibu benza.” 14 Nunku wakaya nanyi ku tshibuelelu tshia tshiibi tshia ku nord tshia nzubu wa Yehowa, ne kuoku aku meme kumona bakaji basombe badila nzambi Tamuza. 15 Wakangambila kabidi ne: “Udi mumone bualu ebu anyi, wewe muana wa muntu? Neumone malu mabi adi mene mabi bikole menemene kupita aa.” f 16 Nunku wakaya nanyi mu lubanza lua munda lua nzubu wa

1354 NSHAP. 8 a Lew 11:10

b Eks 20:4, 5

c 2Bk 22:3, 4 2Bk 25:22 Yel 26:24

d Yhz 16:17, 18

e Yes 29:15 Yhz 9:9

f 2Ku 36:14 

Mulongo 2 a 2Ku 4:9

b Dut 4:19 2Bk 17:16 Yel 8:1, 2

c 2Bk 21:16 Yel 19:4 Yhz 9:9

d Yhz 5:11 Yhz 7:9

e Yes 1:15 Mik 3:4

 NSHAP. 9 f Yel 20:2

8:10 1 Tshiambilu tshia mu tshiena Ebe- g lu etshi tshidi mua kuikala tshipetangana ne muaku “tumvi tua nyama” ne mbenze natshi mudimu bua kuleja kapeja. 8:12 1 Anyi “mu nzubu ya munda h ya muaba wende wa kuadijila.”

Yhz 8:3

2Ku 4:1

Yhz 3:23 Yhz 8:3, 4 Yhz 11:22

Yehowa. a Ku tshibuelelu tshia ntempelo wa Yehowa, pankatshi pa lutanda ne tshioshelu, kuvua bantu balume batue ku 25 bele nyima ku ntempelo wa Yehowa, batangije mpala yabu ku est; baˆ vua binamina dıba ku est. b 17 Yeye wakangambila ne: “Muana wa muntu, udi mumone bualu ebu anyi? Mbualu bukese bua nzubu wa Yuda kuenza malu mabi aa, kuwuja buloba ne tshikisu c ne kutungunuka ne kumfiikisha munda anyi? Mbobu aba bantua ditamba dia mutshi1 ku diulu. 18 Nunku nengenze malu ne tshiji tshikole. ˆ Dısu dianyi kadiakumvua luse; tshiakubumvuila nansha muoyo wa luse d to. Nansha bobu badiˆ dile mu matshi anyi ne dıyi dikole, tshiakubateleja to.” e ˆ Nunku wakela lubila ne dıyi dikole mu matshi anyi, wamba ne: “Bikidisha bantu bikala mua kunyoka tshimenga, muntu ne muntu ne tshia mvita tshiende tshia kubutula natshi mu tshianza tshiende!” 2 Ngakamona bantu basambombo bafumina luseke lua tshiibi tshia ku mutu f tshidi tshitangile ku nord, muntu ne muntu ne tshiende tshia mvita tshia kutayisha natshi mu tshianza tshiende; kuvua muntu umue munkatshi muabu muvuale bilamba bia line, muikale ne kaloˆ ndo ka mayi a mukanda ka mufundi mu tshimono tshiende, ne bakabuela, kuimanabu ku luseke lua tshioshelu tshia tshiamu tshia mitaku. g 3 Pashishe butumbi bua Nzambi wa Isalele h buakajuka bufumina kuvuabu busombe pa mutu pa bakeluba, kuyabu ku tshibuelelu tshia mushiku wa mbelu wa

9

8:17 1 Bimueneka ne: nditamba dia mutshi divuabu batendelela nadi mpingu.

1355 nzubu, a ne yeye kutuadija kueˆ la dıyi kudi muntu uvua muvuale bilamba bia line uvua ne kalondo ˆ ka mayi a mukanda ka mufundi mu tshimono tshiende. 4 Yehowa wakamuambila ne: “Pitshila munkatshi mua tshimenga, munkatshi mua Yelushalema, tuaku tshimanyinu pa mpala ya bantu badi batua mikemu ne badila b bua malu mabi adi enzeka mu tshimenga.” c 5 Yeye wakambila bakuabu mu matshi anyi ne: “Pitshilayi munkatshi mua tshimenga paˆ nyima pende ne nushipe. Dısu dienu kadiumvu luse, ne kanufuidi muntu luse nansha. d 6 Nudi ne bua kushipa muntu mukulumpe, nsongalume, nsongakaji utshidi kamama, muana mutekete, ne bakaji, kushipa kushipelamu. e Kadi kanusemenyi pabuipi ne muntu yonso udi ne tshimanyinu f to. Nudi ne bua kutuadijila muaba wanyi munsantu.” g Nunku bakatuadija ne bakulu bavua kumpala kua nzubu. h 7 Pashishe wakabambila ne: “Nyangayi nzubu eu ne uwujayi mbanza ne bantu banudi nushipa. i Ndayi!” Nunku bakaya kushipabu bantu mu tshimenga. 8 Pavuabu benda babashipa, meme kushala nkayanyi, meme ˆ kutua mpala panshi, kuela dıyi ne: “Kaah, Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wanyi! Neubutule bashadile bonso ba Isalele paudi witshikijila Yelushalema tshiji tshiebe tshikole j anyi?” 9 Ke yeye kungambila ne: “Tshilema tshia nzubu wa Isalele ne wa Yuda ntshinene, ntshinene be! k Buloba mbuwuja tente ne diela dia mashi panshi, l ne tshimenga ntshiuwule tente ne malu mabi. m Bualu badi bamba ne: ‘Yehowa mmulekele buloba ebu, ne Yehowa kena umona to.’ n ˆ 10 Kadi meme, dısu dianyi ka-

YEHEZEKELE 9:4–10:6 NSHAP. 9 a Yhz 10:4 b Mis 119:53 2Pt 2:7, 8

c Yhz 5:11 d Eks 32:26, 27 Yhz 7:4

e 2Ku 36:17 f Eks 12:23 Yos 2:17-19 Bua 9:4

g 2Bk 25:18, 21 Yel 25:29

h Yhz 8:11 i Mdi 2:21 j Gen 18:23 Yhz 11:13

k 2Ku 36:14 Yes 1:4

l 2Bk 21:16 Yel 2:34 Mat 23:30

m Yhz 22:29 n Yes 29:15 Yhz 8:12

 Mulongo 2 a Yhz 5:11 Yhz 7:4

 NSHAP. 10 b Yes 6:1 Yhz 1:22, 26 Bua 4:2, 3

c Yhz 9:2 d Yhz 1:16 e Yhz 1:13 f 2Bk 25:8, 9 g Yhz 1:27, 28 Yhz 9:3

h Eks 40:35 2Ku 5:13 Yhz 43:5

i Mis 29:3, 4 Yhz 1:24 Yne 12:28, 29

diakumvua luse; tshiakubaleja nansha muoyo wa luse to. a Nentume bipeta bia njila wabu pa mutu wabu.” 11 Pashishe ngakamona muntu uvua muvuale bilamba bia ˆ line muikale ne kalondo ka mayi a mukanda mu tshimono tshieˆ nde waluja dıyi, wamba ne: “Ndi muenze anu bu muuvua mungambile bua kuenza.” Pamvua ntangila, ngakamona pa mutu pa tshipapu tshivua pa mutu pa mitu ya bakeluba, tshintu tshienze bu dibue dia safire tshimueneka pa mutu pabu, ne tshimuenekelu tshiatshi tshivua tshifuanangane ne nkuasa wa bukalenge. b 2 Pashishe yeye wakambila muntu uvua muvuale bilamba bia line c ne: “Buela munkatshi mua nkata idi inyunguluka, d muinshi mua bakeluba, ne uwuja bianza biebe ne makala adi atema e adi munkatshi mua bakeluba ne akupa pa mutu pa tshimenga.” f Nunku wakabuela meme mutangile. 3 Bakeluba bavua bimane ku dia balume dia nzubu pavua muntu au mubuele, ne ditutu diakuwula mu lubanza lua munda. 4 Butumbi bua Yehowa g buakumbuka kudi bakeluba kuyabu ku tshibuelelu tshia mushiku wa mbelu wa nzubu, ne nzubu wakuwula ne ditutu ku kakese ku kakese, h ne lubanza luvua luwule tente ne bukenke bua butumbi bua Yehowa. 5 Tshiona tshia mapuapua a bakeluba tshivua tshiumvuika mu lubanza lua pambelu bu tshiona tshia Nzambi Wa Bukole Buonso padiye wakula. i 6 Pashishe wakatumina muntu uvua muvuale bilamba bia ˆ line dıyi ne: “Angata kapia munkatshi mua nkata idi inyunguluka, munkatshi mua bakeluba,”

10

YEHEZEKELE 10:7–11:1 ne yeye wakabuela, kuimanaye ku luseke lua lukata. 7 Pashishe umue wa ku bakeluba wakolola tshianza tshiende ku kapia kavua munkatshi mua bakeluba. a Yeye kuangata ndambu wa kapia, kukelaye mu bianza bia muntu uvua muvuale bilamba bia line, b wakakangata, e kupatuka. 8 Bakeluba bavua ne bintu bivua bimueneka bu bianza bia muntu muinshi mua mapuapua abu. c 9 Pamvua ntangila, ngakamona nkata inayi ku luseke lua bakeluba, lukata lumue ku luseke lua mukeluba yonso, nkata ayi ivua imueneka ikenka bu dibue dia krizolite.d 10 Kadi bua tshimuenekelu tshiayi, yonso inayi ivua muomumue, imueneka bu ne: lukata lumue luvua munda mua lukata lukuabu. 11 Pavuayi yasa luendu, ivua mua kuya luseke luonso lua ku nseke inayi kayiyi ikudimuka, bualu ivua iya muaba uvua mutu mutangile kayiyi ikudimuka. 12 Mibidi mijima ya bakeluba, nyima yabu, bianza biabu, mapuapua abu ne nkata, nkata ya bonso banaˆ yi, bivua biuwule ne mesu mubidi mujima. e 13 Bua nkata, ngaˆ kumvua bayela dıyi ne: “Nkata idi inyunguluka!” 14 Yonso wa kudibu1 uvua ne mpala inayi. Mpala wa kumpala uvua mpala wa mukeluba, mpala muibidi uvua mpala wa muntu, mpala muisatu uvua mpala wa ntambue, ne mpala muinayi uvua mpala wa nyunyi wa mukanku. f 15 Bakeluba bavua mua kubanda muulu, bobu ke bifukibua bidi ne muoyo bimvua1 mumone ˆ ku musulu wa Keba, g 16 ne pavua bakeluba basa luendu, nka-

1356 NSHAP. 10 a Yhz 1:13

b Yhz 9:2

c Yhz 1:8

d Yhz 1:15-18

e Bua 4:6, 8

f Yhz 1:6, 10 Bua 4:7

g Yhz 1:3 

Mulongo 2 a Yhz 1:19-21

b Yhz 1:27, 28

c Yhz 9:3 Yhz 10:4

d Yhz 11:22

e Yhz 1:1, 22

f Yhz 1:8

g Yhz 1:10

h Yhz 1:12

ta ivua yasa luendu pamue nabu; ne pavua bakeluba babandisha mapuapua abu muulu bua kuikalabu muulu pa mutu pa buloba, nkata kayivua ikudimuka anyi yumbuka ku luseke luabu to. a 17 Pavuabu bimana, ivua payi imana; ne pavuabu babanda muulu, ivua payi ibanda nabu muulu, bualu nyuma uvua wenzeja bifukibua bidi ne muoyo1 malu uvua munda muayi. 18 Pashishe butumbi bua Yehowa b buakumbuka pa mutu pa tshibuelelu tshia mushiku wa mbelu wa nzubu, kuimanabu pa mutu pa bakeluba. c 19 Pashishe bakeluba bakabandisha mapuapua abu muulu, kujukabu pa buloba meme mutangile. Nkata ivua kabidi ku luseke luabu pavuabu base luendu. Bakimana ku tshibuelelu tshia tshiibi tshia ku est tshia nzubu wa Yehowa, ne butumbi bua Nzambi wa Isalele buvua pa mutu pabu. d 20 Biobi ebi bivua bifukibua bidi ne muoyo bimvua1 mumone muinshi mua Nzambi wa Isalele ˆ ku musulu wa Keba, e nunku ngakafika ku dimanya ne: bavua bakeluba. 21 Bonso banayi bavua ne mpala inayi, mapuapua anayi, ne bintu bivua bimueneka bu bianza bia muntu muinshi mua mapuapua abu. f 22 Bimuenekelu bia mpala yabu bivua bu mpala imvua mumone kumpenga kua ˆ musulu wa Keba. g Yonso wa kudibu uvua uya mutangile anu kumpala. h Nyuma wakambandisha muulu, kuyaye nanyi ku tshiibi tshia ku est tshia nzubu wa Yehowa, tshiibi tshidi tshitangile ku est. i Kuoku aku, ku tshibuelelu tshia tshiibi, ngaka-

11

Yhz 10:11 10:17 1 Ku mua.: “nyuma wa tshifuki10:14 1 Mmumue ne: yonso wa ku bake-  bua tshidi ne muoyo.” 10:20 1 Ku mua.: luba. 10:15 1 Ku mua.: “ke tshifukibua NSHAP. 11 “Etshi ntshifukibua tshidi ne muoyo tshidi ne muoyo tshimvua.” tshimvua.” i Yhz 10:19

1357 mona bantu balume 25, munkaˆ tshi muabu muvua Yazanya muaˆ na wa Azu ne Pelatiya muana wa Benaya, bakokeshi ba bantu. a 2 Pashishe Yeye wakangambila ne: “Muana wa muntu, aba mbantu badi balukakaja malu mabi ne bafila lungenyi lubi mu1 tshimenga etshi. 3 Badi bamba ne: ‘Etshi ki ntshikondo tshia kuibaka nzubu anyi? b Tshimenga1 ke luesu,2 c ne tuetu tudi munyinyi.’ ˆ 4 “Nunku amba meyi a buprofete a bualu buabafikila. Amba ˆ meyi a buprofete, wewe muana wa muntu.” d 5 Pashishe nyuma wa Yehowa wakantulukila, e yeye kungambila ne: “Amba ne: ‘Monayi tshidi Yehowa wamba: “Tshinudi bambe ntshilelela, nuenu nzubu wa Isalele, ne ndi mumanye meji anudi nuela.1 6 Nudi bashipeshe bantu ba bungi mu tshimenga etshi, ne nudi buwuje misesu yatshi ne bitalu.”’” f 7 “Nunku, monayi tshidi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wamba: ‘Bitalu binudi batangalaje mu tshimenga ke munyinyi, ne tshimenga ke luesu. g Kadi nuenu bine nebanupatulamu.’” 8 “‘Muele wa mvita ngunudi batshine, h ne muele wa mvita ngunganutumina,’ ke mudi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wamba. 9 ‘Nennupatule munda muatshi ne nennufile mu tshianza tshia bantu ba ku babende ne nenkumbaje dilumbuluisha dianyi kunudi. i 10 Nenukuluke ku muele wa mvita. j Nennulumbuluishile ku mukalu wa Isalele, k ne nenufike ku dimanya ne: meme ndi Ye-

YEHEZEKELE 11:2-18 NSHAP. 11 a Yes 1:23 Yhz 22:27

b Yhz 12:27

c Yhz 24:3

d Yhz 3:17 Yhz 20:46 Yhz 21:2

e 2Pt 1:21

f Yhz 7:23 Yhz 22:3, 4

g Yhz 24:6

h Yel 38:19

i Yel 39:6, 7 Yel 52:24-27

j 2Bk 25:18-21 2Ku 36:17

k 2Bk 14:25 Yel 52:27

 Mulongo 2 a Yhz 6:13

b Ezl 9:7 Neh 9:34

c Dut 12:29-31 2Ku 28:1, 3 Mis 106:34-36

d Yhz 9:8

e 2Bk 24:14, 15

11:2 1 Anyi “bua kuluisha.” 11:3 1 Ku f mua.: “Yeye,” tshimenga tshia Yelushalema, muvua bena Yuda bela meji ne: bavua mua kukubibua. 2 Anyi “lue- g su lunene lua kulambila.” 11:5 1 Anyi “malu adi anuvuila mu lungenyi.”

Yel 24:5

Lew 26:44

Yes 11:11, 12 Yel 30:10, 11 Yhz 34:13, 14 Amo 9:14, 15

howa. a 11 Tshimenga katshiakuikala luesu buenu nuenu to, ne nuenu kanuakuikala munyinyi munda mualu to; nennulumbuluishile ku mukalu wa Isalele, 12 ne nenufike ku dimanya ne: meme ndi Yehowa. Bualu kaˆ nuvua bendele mu meyi ne miˆ kandu bianyi ne batumikile meyi anyi a dilumbuluisha to, b kadi nudi benze malu mu diumvuaˆ ngana ne meyi a dilumbuluisha a bisamba bidi binunyunguluke.’” c 13 Diakamue pangakamba ˆ meyi a buprofete, Pelatiya muana wa Benaya wakafua, meme kutua mpala panshi, kudila ne ˆ dıyi dikole ne: “Kaah, Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa! Neubutule bashadile ba Isalele anyi?” d ˆ 14 Dıyi dia Yehowa diakalua kabidi kundi diamba ne: 15 “Muana wa muntu, bantu badi basombele mu Yelushalema mbambile bana benu, bana benu badi ne bukenji bua kupikula, pamue ne nzubu mujima wa Isalele ne: ‘Ikalayi kule ne Yehowa. Buloba mbuetu; mbatupeshabu bua buikale buetu.’ 16 Nunku amba ne: ‘Monayi tshidi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wamba: “Nansha mundi mubumbushe mubatume kule munkatshi mua bisamba, ne mubatangalaje munkatshi mua maloba, e mu kaˆ tupa kıpi nendue muaba munsantu buabu bobu mu maloba adibu baye.”’ f 17 “Nunku amba ne: ‘Monayi tshidi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wamba: “Kabidi, nennusangishe numbukila mu bukua bantu ne nennusangishe numbukila mu maloba mumvua munutangalaje, ne nennupeshe buloba bua Isalele. g 18 Bobu nebapinganamu ne nebumbushamu bintu biabu bionso bia muendi ne bienzedi biabu

YEHEZEKELE 11:19–12:11 bibi bionso. a 19 Meme nembapeshe muoyo mujima,1 b ne nengele nyuma mupiamupia munda muabu; c ne nengumbushe muoyo wa dibue mu mibidi yabu d ne nembapeshe muoyo wa musunyi,2 e 20 bua bamone mua kueˆ ndela mu meyi anyi mafunda ne ˆ kulama meyi anyi a dilumbuluisha ne kuatumikila. Nunku nebalue bantu banyi, ne meme nendue Nzambi wabu.”’ 21 “‘“Kadi bua aba bena mioyo idi mipangadije bua kutungunuka ne kuenza malu abu a muendi ne bienzedi biabu bibi, nembatumine bipeta bia njila wabu pa mutu wabu,” ke mudi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wamba.’” 22 Nunku bakeluba bakabandisha mapuapua abu, ne nkata ivua pabuipi nabu, f ne butumbi bua Nzambi wa Isalele buvua pa mutu pabu. g 23 Pashishe butumbi bua Yehowa h buakabanda bufumina mu tshimenga, kuimanabu pa mutu pa mukuna ku est kua tshimenga. i 24 Pashishe nyuma wakambandisha muulu, mu tshikena kumona tshia ku nyuma wa Nzambi, ne kuyaye nanyi kudi bantu bavua bakuatshibue mu Kasada. Pashishe tshikena kumona tshimvua mumone tshiakumbuka kundi. 25 Meme kutuadija kulondela bantu bavua bakuatshibue ku babende malu onso avua Yehowa mundeje. ˆ Dıyi dia Yehowa diakalua kabidi kundi, diamba ne: 2 “Muana wa muntu, udi musombele mu nzubu wa bantomboˆ ji. Badi ne mesu bua kumona, kadi kabena bamona to, badi ne matshi bua kumvua, kadi kabena bumvua j to, bualu badi nzubu

12

1358 NSHAP. 11 a Yhz 37:23

b Yel 24:7 Yel 31:33 Yel 32:39

c Mis 51:10 Yhz 36:31

d Zek 7:12

e Yhz 36:26

f Yhz 1:19

g Yhz 10:18, 19

h Yhz 9:3 Yhz 10:4

i Zek 14:4 

NSHAP. 12 j Yes 6:9, 10 Yel 5:21 Lom 11:8

 Mulongo 2 a Yhz 2:3, 5

b 2Ku 36:20 Yel 52:10, 11

c 2Bk 25:4

d Yes 8:18 Yhz 4:3 Yhz 24:24

e Yel 21:7 Yhz 21:25

11:19 1 Ku mua.: “muoyo umue.” 2 Mmumue ne: udi witaba buludiki bua Nzambi. f

Yhz 24:24

wa bantomboji. a 3 Kadi wewe, muana wa muntu, longolola mabuki ebe bua kuya ku babende. Pashishe, udi ne bua kuya ku babende mu munya bobu batangile. Ndaku ku babende umbuka muaba uudi musombele uya muaba mukuabu, bobu batangile. Pamuapa nebajingulule bualu ebu, nansha mudibu nzubu wa bantomboji. 4 Patula mabuki ebe masuika bua kuya ku babende mu munya, bobu batangile, ne pashishe dilolo, udi ne bua kumbuka bu muntu udibu bakuate baya nende ku babende, bobu batangile. b 5 “Tubula disoso mu tshimanu, ne patuilapu bintu biebe, c bobu batangile. 6 Patshidibu batangile, teka bintu biebe ˆ pa dikaya ne patuka nabi mu mıˆ dima. Ubuikile ku mesu bua kumonyi buloba, bualu ndi nkuvuija tshimanyinu kudi nzubu wa Isalele.” d 7 Ngakenza anu muvuabu bangambile bua kuenza. Mu munya, ngakapatula mabuki anyi bu mabuki a kuya nawu ku babende, ne dilolo ngakatubula disoso mu tshimanu ne tshianza. Pakafiika panshi, ngakapatula bintu bianyi, mubiambule pa diˆ kaya mu mesu muabu. ˆ 8 Mu dinda dıyi dia Yehowa diakalua kabidi kundi, diamba ne: 9 “Muana wa muntu, nzubu wa Isalele, nzubu wa bantomboji, kavuaku mukuebeje ne: ‘Udi wenza tshinyi’ anyi? 10 Bambila ne: ‘Monayi tshidi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa ˆ wamba: “Dıyi edi didi ditangila mfumu e udi mu Yelushalema ne nzubu wa Isalele mujima udi mu tshimenga.”’ 11 “Amba ne: ‘Ndi tshimanyinu kunudi. f Anu bu mundi muenze emu, ke muikalabu mua kubenzela. Nebaye ku babe-

1359 nde, nebakuatshibue. a 12 Mfumu udi munkatshi muabu neambule bintu biende pa dikaya ne ˆ neumbuke mu mıdima. Yeye neatubule disoso mu tshimanu, neapatuilapu bintu biende. b Neabuiˆ kile ku mesu bua kamonyi buloba to.’ 13 Nemmuele bukondo buanyi, ne yeye neakuatshibue mu bukondo buanyi. c Pashishe nenye nende mu Babilona, mu buloba bua bena Kasada, kadi yeye kakubumona to; yeye neafuilamu. d 14 Bantu bonso badi bamunyunguluke, bamuambuluishi bende, ne bisumbu biende bia basalayi, nembatangalaje mu nseke yonso; e nentule muele wanyi wa mvita bua kubipata. f 15 Nebafike ku dimanya ne: meme ndi Yehowa pandi mbamuangalaja munkatshi mua bisamba ne mbatangalaja munkatshi mua matunga. 16 Kadi nengepule ndambu wa kudibu ku muele wa mvita, ku tshiyole tshia nzala ne ku tshipupu, bua bamone mua kuakula bua bienzedi biabu bibi bionso munkatshi mua bisamba muayabu; ne bobu nebafike ku dimanya ne: meme ndi Yehowa.” ˆ 17 Dıyi dia Yehowa diakalua kabidi kundi, diamba ne: 18 “Muana wa muntu, udi ne bua kudia diampa diebe ne luˆ zakalu ne kunua mayi ebe ne dilubakana ne dipampakana. g 19 Ambila bantu ba mu ditunga ne: ‘Monayi tshidi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wambila bantu badi basombele mu Yelushalema ne mu buloba bua Isalele: “Nebadie diampa diabu ne dipampakana ne neˆ ˆ banue mayi abu ne buowa bua bungi, bualu buloba buabu nebushale munda mutupu menemene h bua tshikisu tshia bantu bonso badi basombelamu. i 20 Bimenga bidi bantu basombele nebibutudibue, ne ditu-

YEHEZEKELE 12:12-28 NSHAP. 12 a Yel 52:15

b 2Bk 25:4 Yel 39:4

c Yel 52:9 Yhz 17:20, 21

d 2Bk 25:6, 7 Yel 34:3 Yel 52:11 Yhz 17:16

e 2Bk 25:5

f Lew 26:33 Yel 42:15, 16

g Lew 26:26

h Yes 6:11 Zek 7:14

i Mis 107:33, 34 Yel 6:7

 Mulongo 2 a Yes 64:10 Yel 25:9

b Yhz 6:13

c Yes 5:19 Amo 6:3 2Pt 3:3, 4

d Yoe 2:1 Sef 1:14

e Yel 14:14 Mdi 2:14 Yhz 13:23

f Mdi 2:17 Zek 1:6

g Yel 16:9 Hab 1:5

h Yes 5:19 Yes 28:15 2Pt 3:3, 4

nga nedilue buloba bua munda mutupu; a ne nenufike ku dimanya ne: meme ndi Yehowa.”’” b ˆ 21 Dıyi dia Yehowa diakalua kabidi kundi, diamba ne: 22 “Muana wa muntu, elu ndusumuinu kayi lunudi nalu mu Isalele ludi luamba ne: ‘Matuku adi apita, ne tshikena kumona tshionso tshidi tshilua tshianana’? c 23 Nunku bambila ne: ‘Monayi tshidi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wamba: “Nengimanyike lusumuinu elu, kabakulutela kabidi bu lusumuinu mu Isalele nansha.”’ Kadi bambila ne: ‘Matuku adi pabuipi, d ne tshikena kumona tshionso netshikumbane.’ 24 Bualu kakuakuikala kabidi tshikena kumona tshia dishima anyi lubuku lua lubombo1 mu nzubu wa Isalele nansha. e 25 ‘“Bualu meme ˆ Yehowa nengakule. Dıyi dionso dindi ngamba nedikumbane kakuyi dijanguluka nansha dikese. f Mu matuku ebe, g wewe nzubu ˆ wa bantomboji, nengambe dıyi ne nendikumbaje,” ke mudi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wamba.’” ˆ 26 Dıyi dia Yehowa diakalua kabidi kundi, diamba ne: 27 “Muana wa muntu, mona tshidi bantu ba Isalele bamba:1 ‘Tshikena kumona tshidiye umona ntshia matuku a bungi atshidi kumpala kumbukila ku mpiˆ ndieu, ne yeye udi wamba meyi a buprofete a matuku atshilualua atshidi kule.’ h 28 Nunku bambila ne: ‘Monayi tshidi Mukalenge Mutambe Bunene Yeˆ howa wamba: “‘Kakuena dıyi dianyi nansha dimue diajanguluka to; tshionso tshindi ngamba netshikumbane,’ ke mudi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wamba.”’” 12:24 1 Anyi “dishima.” 12:27 1 Ku mua.: “nzubu wa Isalele wamba.”

YEHEZEKELE 13:1-16

ˆ Dıyi dia Yehowa diakalua kabidi kundi, diamba ne: ˆ 2 “Muana wa muntu, amba meyi a buprofete a bualu buafikila baprofete ba Isalele, a ne ambiˆ la bantu badi badienzela meyi abu a buprofete1b ne: ‘Umvuayi ˆ dıyi dia Yehowa. 3 Monayi tshidi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wamba: “Diakabi dikale kudi baprofete batatakane badi balonda lungenyi luabu,1 padibu kabayi bamone tshintu! c 4 Wewe Isalele, baprofete bebe mbalue bu mikenge munkatshi mua miaba ya bikulu. 5 Kanuakuya miaba idi miupuke mu bimanu bia mabue bua kuyibakulula bua nzubu wa Isalele, d bua Isalele amone mua kushala muimane mu mvita dituku dia Yehowa nansha.”e 6 “Bobu mbamone bikena kumona bia dishima ne mbamanyishe malu a dishiˆ ma, bobu badi bamba ne: ‘Dıyi dia Yehowa didi diamba ne’: padi Yehowa muine kayi mubatuˆ me, ne mbindile bua dıyi diabu dikumbane. f 7 Ki ntshikena kumona tshia dishima tshinudi bamone ne dishima dinudi bamaˆ nyishe panudi nuamba ne: ‘Dıyi dia Yehowa didi diamba ne’: pandi meme tshiyi muambe bualu anyi?”’ 8 “‘Nunku monayi tshidi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wamba: “‘Bu munudi bambe malu a mafi ne bikena kumona bienu bikale bia dishima, meme ndi nenu tshilumbu,’ ke mudi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wamba.” g 9 Tshianza tshianyi tshidi tshiluisha baprofete bena bikena kumona bia mafi ne badi bamanyisha malu a dishima. h Kabakuikala munkatshi mua bantu banyi bandi nge-

13

1360 NSHAP. 13 a Mik 3:5 Sef 3:4

b Yel 14:14 Yel 23:16

c Yel 23:32

d Yhz 22:30

e Yes 2:12 Yoe 1:15

f Yel 29:31, 32

g Yhz 22:28

h Yel 14:14 Yel 28:15, 16 Yel 29:8, 9

 Mulongo 2 a Yhz 6:13 Yhz 11:10

b Yel 6:13, 14

c Yes 30:10 Yhz 22:28

d Yes 27:8

e Yel 37:19

ˆ 13:2 1 Anyi “badi bamba meyi a buprofete a mu muoyo wabu.” 13:3 1 Ku mua.: “nyuma wabu.” f

Yes 30:12, 13

yemena to; kabakubafunda naˆ nsha mu mukanda wa mena a ba mu nzubu wa Isalele to; ne kabakupingana mu buloba bua Isalele nansha; ne nuenu nenufike ku dimanya ne: meme ndi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa. a 10 Bionso ebi bidi bienzeka bualu mbapambuishe bantu banyi padibu bamba ne: “Ditalala didiku!” padiku kakuyi ditalala. b Padibu bibaka tshimanu tshitekete, badi batshishinguila ne lupemba.’1 c 11 “Ambila badi bashinguila ne lupemba ne: netshiupuke. Mvula mukole nealue, mabue a mvula1 nealoke, ne bipepele bikole nebitshiupule.d 12 Padi tshimanu tshiupuka, nebanukonke ne: ‘Mupimbu wenu wa lupemba unuvua bashinguile udi penyi?’ e 13 “Nunku monayi tshidi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wamba: ‘Nentutshishe bipepele bikole mu tshiji tshianyi tshikole, ne mvula mukole mu tshiji tshianyi, ne mabue a mvula mu tshiji tshianyi tshikole tshidi tshibutula. 14 Nengupule tshimanu tshinuvua bashinguile ne lupemba ne nentshiele panshi, ne tshishimikidi tshiatshi netshiedibue patoke. Padi tshimenga tshiupuka, nenufuilamu; ne nenufike ku dimanya ne: meme ndi Yehowa.’ 15 “‘Pandi ndekelela tshiji tshianyi tshionso tshikole pa tshimanu ne pa bantu bavua batshishinguile ne lupemba, nennuambile ne: “Tshimanu katshitshienaku to, ne bavua batshishinguila kabatshienaku to.f 16 Baprofete ba Isalele mbajimi13:10 1 Mmumue ne: bibaka tshimanu tshia munda tshitekete ne batshilaba lupemba bua tshimueneke bu tshikole. 13:11 1 Ku mua.: “ne nuenu, mabue a mvula.”

1361 ne, bobu bavua bambila Yelushaˆ lema meyi a buprofete ne bamumuenena bikena kumona bia ditalala, pavuaku kakuyi ditalala,”’ a ke mudi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wamba. 17 “Kadi wewe, muana wa muntu, tangija mpala webe kudi bana ba bakaji ba tshisamba tshienu badi badifuikakajiˆ la meyi a buprofete, ne amba ˆ meyi a buprofete a bualu buabafikila. 18 Bambila ne: ‘Monayi tshidi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wamba: “Diakabi dikale kudi bakaji badi balamakaja mikaba ya bilamba pamue bua maboko onso1 ne benza bilamba bia kubuikila ku mitu ya bunene buonso bua kulemba mioyo2 ya bantu! Nudi nulemba mioyo2 ya bantu banyi ne nukeba kusungila yenu nuenu mioyo2 anyi? 19 Nenunyange lumu luanyi munkatshi mua bantu banyi bua manza a ntete ya orje ne bua bisunsukile bia mampa, b nushipa bantu1 bavua kabayi ne bua kufua ne nushiya ne muoyo bantu1 bavua kabayi ne bua kushala ne muoyo, nuenza nanku ku mashimi enu anudi nushima nawu bantu banyi badi bateleja mashimi enu anyi?”’ c 20 “Nunku monayi tshidi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wamba: ‘Monayi, tshiena musue mikaba yenu, nuenu bakaji, inudi nulemba nayi bantu2 bienze bu ne: badi nyunyi, ne nenyitule ku maboko enu ne nendekelele bantu banudi nulemba bu nyunyi. 21 Nentule bilamba bienu bia kubuikila ku mutu ne nensungile bantu banyi mu tshianza tshienu, bobu kabakuikala kabidi tshintu tshia

YEHEZEKELE 13:17–14:5 NSHAP. 13 a Yel 6:13, 14 Yel 28:1-4

b Mik 3:11

c Yel 23:14 

Mulongo 2 a Yhz 6:13

nuenu kukuata mu bulembi; nunku nenufike ku dimanya ne: meme ndi Yehowa. a 22 Bualu nudi batekeshe muntu muakane ku muoyo ne mashimi enu b panyi tshivua mumutumine dikenga,1 ne nudi bakoleshe bianza bia muntu mubi, c ke bualu kayi yeye kena umbuka mu njila wende mubi bua ashale ne muoyo. d 23 Nunku, nuenu bakaji kanuakumona kabidi bikena kumona bia mafi ne kuenza kabidi malu a lubuku e to; nensungile bantu banyi mu tshianza tshienu, nunku nenufike ku dimanya ne: meme ndi Yehowa.’” Mpindieu, bamue ba ku bakulu ba Isalele bakalua, kusombabu kumpala kuaˆ f nyi. 2 Pashishe dıyi dia Yehowa diakalua kundi, diamba ne: 3 “Muana wa muntu, bantu aba mbadisuike bua kulonda mpingu yabu ya muendi,1 ne mbateke tshilenduishi tshidi tshifikisha bantu ku dienza mpekatu. Bikengela mbalekele bangebeja malu anyi? g 4 Mpindieu yukila nabu, ubambile ne: ‘Monayi tshidi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wamba: “Muena Isalele yeye mudisuike bua kulonda mpingu yende ya muendi ne muteke tshilenduishi tshidi tshifikisha bantu ku dienza mpekatu, ne pashishe udi ulua kuebeja muprofete malu, meme Yehowa, nemmuandamune mu mushindu mukumbane bilondeshile mpingu yende ya bungi ya mueˆ ndi. 5 Nenjule buowa mu mioyo ya ba mu nzubu wa Isalele1

14

b Yel 27:14

c Yel 23:14

d Yel 23:16, 17

e Dut 18:10, 14 Yel 27:9 Mik 3:6

 NSHAP. 14 f Yhz 33:30, 31

13:18 1 Mmumue ne: mikaba ya bilamba ya majimbu ivuabu basuika mu nkengibua anyi ku diboko. 13:18, 20 2 Anyi g “anyima.” 13:19 1 Anyi “anyima ya.”

2Bk 3:13 Yes 1:15 Yel 11:11

13:22 1 Anyi “bisama.” 14:3 1 Tshiambilu tshia mu tshiena Ebelu etshi tshidi mua kuikala tshipetangana ne muaku “tumvi tua nyama” ne mbenze natshi mudimu bua kuleja kapeja. 14:5 1 Ku mua.: “nenkuate nzubu wa Isalele mu muoyo wabu.”

YEHEZEKELE 14:6-19 bualu buonso buabu mbumbuke kundi ne mbalonde mpingu yabu ya muendi.”’ a 6 “Nunku ambila nzubu wa Isalele ne: ‘Monayi tshidi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wamba: “Alukilayi, umbukayi ku mpingu yenu ya muendi ne umbushayi mpala yenu ku bienzedi bienu bibi bionso. b 7 Bualu muena Isalele kayi yonso anyi muntu udi musombe buenyi mu Isalele, yeye mumbuke kundi ne mudisuike bua kulonda mpingu yende ya muendi ne muteke tshilenduishi tshidi tshifikisha bantu ku dienza mpekatu, ne pashishe udi ulua kuebeja muprofete wanyi malu, c meme Yehowa, nemmuandamune meme nkayanyi. 8 Nentangije mpala wanyi kudi muntu au bua kumuluisha, nemmuvuije tshimanyinu tshidi tshidimuijangana ne lusumuinu, ne nemmumbushe munkatshi mua bantu banyi; d nunku nenufike ku dimanya ne: meme ndi Yehowa.”’ 9 “‘Kadi bobu bashimakaje muprofete ne yeye mufile diandamuna, meme Yehowa, ke udi mushimakaje muprofete au. e Pashishe nengolole tshianza tshianyi bua kumuluisha ne kumubutula munkatshi mua bantu banyi bena Isalele. 10 Nebadiambuile tshilema tshiabu; tshilema tshia muntu udi webeja malu netshikale muomumue ne tshilema tshia muprofete, 11 bua ba mu nzubu wa Isalele balekele kutambakana kule nanyi ne balekele kudinyanga ne dishipa diabu dionso dia mikenji. Nunku nebikale bantu banyi ne meme nengikale Nzambi wabu,’ f ke mudi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wamba.” ˆ 12 Dıyi dia Yehowa diakalua kabidi kundi, diamba ne: 13 “Muana wa muntu, bikala buloba bungenzele mpekatu, bue-

1362 NSHAP. 14 a Yel 2:5

b Yes 55:7

c Yel 21:1, 2 Yhz 33:31

d Lew 20:2, 3

e 1Bk 22:21, 22 Yel 4:10 2Ts 2:10, 11

f Yel 24:7 Yhz 11:19, 20

 Mulongo 2 a Lew 26:26

b Yes 3:1 Yel 15:2

c Yel 7:20

d Gen 6:8, 9 Eb 11:7

e Dan 10:11

f Yob 1:8 Yob 42:8

g Nsu 11:4 Yel 15:1 2Pt 2:9

h Lew 26:22 Yel 15:3

i Lew 26:25 Yel 25:9 Yhz 21:3

j Sef 1:3

k Dut 28:21, 22

nza malu a dipanga lulamatu, nemboluele tshianza tshianyi, nembutule bilaminu bia biakudia bia1 buloba ebu, a nembutumine tshiyole tshia nzala b ne nenshipamu muntu ne nyama.” c 14 “‘Nansha bu bantu basatu aba: Noa, d Danyele e ne Yobo f bikalamu, bavua mua kukumbana bua kudipandisha anu bobu nkayabu1 bua buakane buabu,’ g ke mudi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wamba.” 15 “‘Anyi fuanyikija ne: ndi mpitshisha nyama ya luonji ya tshisuku mu buloba abu, ne idi ishipa bantu badimu1 ne ibushiya munda mutupu kakuyi muntu upitshilamu bua nyama ya tshisuku. h 16 Bushuwa, bu mundi ne muoyo,’ ke mudi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wamba, ‘nansha bu bantu basatu aba bikalamu, kabavua mua kupandisha ni mbana babu ba balume nansha bana babu ba bakaji to; bavua mua kudipandisha anu bobu nkayabu, ne buloba buvua mua kushala munda mutupu.’” 17 “‘Anyi fuanyikija ne: ndi ntumina buloba abu muele wa mvita i ne ngamba ne: “Muele wa mvita upitshile mu buloba abu,” ne nshipamu muntu ne nyama, j 18 nansha bu bantu basatu aba bikalamu, bushuwa bu mundi ne muoyo,’ ke mudi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wamba, ‘kabavua mua kupandisha ni mbana babu ba balume nansha bana babu ba bakaji to; bavua mua kudipandisha anu bobu nkayabu.’” 19 “‘Anyi fuanyikija ne: ndi ntuma tshipupu mu buloba abu k 14:13 1 Ku mua.: “ntshibula mbale ya mampa ya.” Pamuapa bakula bua mbale ivuabu balamina mampa. 14:14 1 Anyi “kupandisha anu anyima yabu.” 14:15 1 Anyi “ibushipela bana.”

1363 ne mbuitshikijila tshiji tshianyi tshikole mu diela dia mashi panshi bua kushipamu muntu ne nyama, 20 nansha bu Noa, a Danyele b ne Yobo c bikalamu, bushuwa bu mundi ne muoyo,’ ke mudi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wamba, ‘kabavua mua kupandisha ni mbana babu ba balume nansha bana babu ba bakaji to; bavua mua kudipandisha anu bobu nkayabu1 bua buakane buabu.’” d 21 “Bualu mona tshidi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wamba: ‘Nebikale nunku pangatuma manyoka anyi anayi1 e aa: muele wa mvita, tshiyole tshia nzala, nyama ya luonji ya tshisuku ne tshipupu, f mu Yelushalema bua kushipamu muntu ne nyama. g 22 Kadi bamue bantu bashalamu nebapanduke ne nebabapatulamu, h bana ba balume ne bana ba bakaji. Badi balua kunudi, ne panudi numona njila yabu ne bienzedi biabu, bushuwa nenusambibue bua dikenga dimvua mutumine Yelushalema, bua malu onso amvua mumuenzele.’” 23 “‘Nebanusambe panuamona njila yabu ne bienzedi biabu, ne nenumanye ne: ki mbua tshianana pamvua muenze tshimvua ne bua kumuenzela to,’ i ke mudi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wamba.” ˆ Dıyi dia Yehowa diakalua kabidi kundi, diamba ne: 2 “Muana wa muntu, mmunyi mudi lukunyi lua muonji wa tumuma tua mvinyo mua kudifuanyikija ne lua mutshi mukuabu kayi wonso anyi ne ditamba dia mitshi ya muitu? 3 Badi mua kuenza mudimu ne mukamba

15

YEHEZEKELE 14:20–16:4 NSHAP. 14 a Gen 7:1 b Dan 10:11

c Yob 1:8 Yob 42:8

d Yhz 18:20 Sef 2:3

e Yel 15:2

f Yhz 5:17 Yhz 33:27

g Yel 32:43

h Dut 4:31 2Ku 36:20 Yhz 6:8 Mik 5:7

i Neh 9:33 Yel 22:8, 9 Yhz 9:9 Dan 9:7

 Mulongo 2  NSHAP. 15 a Mis 80:14-16 Yes 5:24 Yel 7:20 Yhz 20:47

b Yhz 6:7 Yhz 7:4

c Yes 6:11 Yel 25:11 Yhz 6:14

d 2Ku 36:14 

NSHAP. 16 e Yhz 8:10 Yhz 20:4

f Yos 10:5

14:20 1 Anyi “kupandisha anu anyima yabu.” 14:21 1 Anyi “bienzedi bianyi binayi bia dilumbuluisha bidi bikengesha.” g

1Bk 21:25, 26 2Bk 21:11

1Ku 1:13, 14

wawu anyi? Peshi bantu badi mua kuenza nawu tshintu tshia kukudikila bintu bia tshikuku anyi? 4 Tangila! Badi bawela mu kapia bu tshintu tshia kutemesha natshi kapia, ne kapia kadi kabutula ntengu yonso ibidi ne kosha pankatshi. Udiku ukumbana bua kuenzabu nawu mudimu mukuabu mpindieu anyi? 5 Nansha pavuawu mujima, kabavua mua kuenza nawu mudimu nansha umue to. Kadi anu pakadi kapia kawubutule ne kawoshe, ke penzabu nawu tshinyi?” 6 “Nunku mona tshidi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wamba: ‘Anu bu lukunyi lua muonji wa tumuma tua mvinyo munkatshi mua mitshi ya muitu lundi mufile bu tshintu tshia kutemesha natshi kapia, ke mungenzela bantu badi basombele mu Yelushalema. a 7 Ndi mutangije mpala wanyi kudibu bua kubaluisha. Mbapanduke ku kapia, kadi kapia nekababutule. Nunku nenufike ku dimanya ne: meme ndi Yehowa pandi ntangija mpala wanyi kudibu bua kubaluisha.’” b 8 “‘Nunku nemvuije buloba ebu munda mutupu c bualu mbenze malu a dipanga lulamatu,’ d ke mudi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wamba.” ˆ Dıyi dia Yehowa diakalua kabidi kundi, diamba ne: 2 “Muana wa muntu, manyisha Yelushalema bienzedi biende bibi.e 3 Udi ne bua kuamba ne: ‘Mona tshidi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wambila Yelushalema: “Ntuadijilu webe ne diledibua diebe bivua mu buˆ loba bua muena Kanana. Tatuebe uvua muena Amole f ne mamuebe uvua muena Hiti. g 4 Bua diledibua diebe, dituku divuabu bakuˆ lele, kabavua bakose mufu webe,

16

YEHEZEKELE 16:5-18

ˆ kabavua bakoweshe mayi bua kukukezula, kabavua bakulabe mukele, ne kabavua bakujingile mu bilamba to. 5 Muntu nansha umue kavua mukumvuile luse nansha lukese bua kukuenzela bualu nansha bumue bua ku malu aa to. Muntu nansha umue kavua mukuleje luse to. Kadi bavua bakuimanshe mu mpata bualu bavua bakukine1 dituku diuvua muledibue. 6 “‘“Pamvua mpita, ngakakumona usubakana mu mashi ebe, ne pauvua mulale muaba au mu mashi ebe, ngakamba ne: ‘Ikala ne muoyo!’ Eyowa, ngakakuambila wewe mulale muaba au mu mashi ebe ne: ‘Ikala ne muoyo!’ 7 Ngakakuvuija tshisumbu tshinene menemene, bu bikunyibua bidi bitoloka mu budimi, ne wakakola, wewe kudiunda, kuvuala bilenga bitambe buimpe. Mabele ebe kudivungawu pa tshiadi, ne nsuki yebe kulepayi; kadi utshivua anu butaka, kuyi kantu pambidi.”’ 8 “‘Pamvua mpita, ngakakumona, meme kujingulula ne: ukavua bukole bukumbane bua kukunanga. Ke meme kukubuikila tshilamba tshianyi,1 a kujika butaka buebe, kuditshipa ne kudia nebe tshipungidi,’ ke mudi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wamba, ‘wewe kulua wanyi. 9 Kabidi, ngakakowesha ˆ mayi, kukusampulula bua kumbusha mashi ebe ne meme kukulaba mafuta. b 10 Pashishe meme kukuvuadika tshilamba tshilengeja ne manda, kukupesha sandala mimpe ya tshiseba1 ne kukuvungila mu tshilamba tshia line muimpe menemene, meme kukuvuadika bilamba bia mushinga mukole. 11 Ngaka-

1364 NSHAP. 16 a Lut 3:9

b Mis 23:5 

Mulongo 2 a Mis 48:2

b 1Bk 4:21

c 1Bk 10:1 Mis 50:2 Mdi 2:15

d Yel 7:4 Mik 3:11

e 1Bk 11:5, 7 Mis 106:35, 36 Yes 57:7, 8 Yel 2:20 Yak 4:4

f Yel 3:13

g 1Bk 14:22, 23

16:5 1 Anyi “bakine anyima webe.” 16:8 1 Anyi “luzembe luanyi.” 16:10 1 Anyi “tshiseba tshia nyama wa nkonga.” h

2Ku 21:5, 11

Yes 57:7, 8

kulengeja ne bilenga, kukuela bikanu ku bianza ne shene mu nshingu muebe. 12 Mvua kabidi mukuele kakanu ku diulu, tukanu ku matshi ne mukuase tshifulu tshia butumbi tshilengele ku mutu. 13 Wewe wakatungunuka ne kudilengeja ne or ne arjan, bilamba biebe bivua bia line muimpe menemene, bia mushinga mukole, ne tshilamba tshilengeja ne manda. Bukula bunefuke, buitshi, ne mafuta ke bintu biuvua udia, wewe kulua muimpe wa dikema, a ne kulua mukumbane bua kuikala mukalenge mukaji.’”1 14 “‘Lumu luebe luakabanga1 kutangalaka munkatshi mua bisamba b bua bulengele buebe, bualu buvua bupuangane bua butumbi buanyi bumvua muteke pa mutu pebe,’ c ke mudi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wamba.” 15 “‘Kadi wakatuadija kueyemena bulengele buebe, d ne wewe kulua ndumba bua lumu luebe. e Wakitshikijila muntu yonso uvua upita ne njila bienzedi biebe bia bundumba, f ne bulengele buebe buakalua buende. 16 Wakangata bimue bilamba biebe, wewe kuenza miaba mitumbuke ya mekala iuvua wendela masandi, g malu a nunku kaavua mua kuenzeka anyi kaavua mua kufika nansha. 17 Wewe wakangata kabidi bilengejilu1 biebe bimpe bienza ne or ne arjan bimvua mukupeshe, wewe kudienzela bimfuanyi bia bantu balume, wewe kuenda nabi masandi. h 18 Wakangata bilamba biebe bilengeja ne manda, wewe kubibuikila,1 16:13 1 Anyi “mukumbane bua kubuela mu mulongo wa bakalenge.” 16:14 1 Ku ˆ mua.: “Dına diebe diakabanga.” 16:17 1 Anyi “biju.” 16:18 1 Mmumue ne: mpingu milume.

1365 wewe kubilambula mafuta anyi ne musenga wanyi wa manananshi. a 19 Diampa dimvua mukupeshe, dienza ne bukula bunefuke ne mafuta ne buitshi dimvua mukupeshe bua kudia, wakadilambula kabidi bimfuanyi ebi bu dipembu dimpe.1 b Ke tshivua tshienzeke menemene,’ ke mudi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wamba.” 20 “‘Wewe wakangata bana bebe ba balume ne bana bebe ba bakaji bauvua mundelele, c wewe kubalambula mpingu eyi bua ibadie, d bienzedi biebe bia bundumba ki mbipite ne pa mukenji anyi? 21 Wakashipa bana banyi, wewe kubafila bu milambu pauvua mubapitshishe mu kapia. e 22 Pauvua uditua mu bienzedi biebe bibi ne bienzedi biebe bia bundumba, kuvua muvuluke matuku a ku buana buebe pauvua butaka, kuyi kantu pambidi, usubakana mu mashi ebe. 23 Panyima pa bubi buebe buonso, diakabi, diakabi diebe,’ f ke mudi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wamba. 24 ‘Wakadimanyikila kakunakuna ne kudienzela muaba mutumbuke muaba wonso wa tshinsangansanga. 25 Wakibakila miaba yebe mitumbuke pa muaba wa lumu lua bungi wa mu musesu wonso, ne wakavuija bulengele buebe tshintu tshibi pauvua udifila wewe muine1 kudi muntu yonso uvua upita ne njila, g ne wakavudija bienzedi biebe bia bundumba. h 26 Wewe wakenda bundumba ne bana ba balume ba Ejipitu, i bena mutumba bebe badi ne majinga makole,1 ne wakamfiikisha

YEHEZEKELE 16:19-34 NSHAP. 16 a Yhz 8:10, 11

b 2Bk 22:16, 17

c Eks 13:2

d Mis 106:37, 38

e Lew 18:21 Lew 20:2 2Bk 16:1, 3 2Ku 33:1, 6 Yel 7:31 Yhz 20:26

f Yel 13:27 Sef 3:1

g Yel 2:23, 24

h Yel 3:2

i Yes 30:2, 3 Yel 2:36

 Mulongo 2 a Dut 28:48

b Mis 106:41

c Yel 2:11, 12

d 2Bk 16:7

e Yhz 23:14, 16

f Yel 3:3

g Yel 3:1, 20

h Gen 38:16

16:19 1 Anyi “didi ditukijija; didi dituyisha.” Ku mua.: “didi difila dikisha.” i 16:25 1 Ku mua.: “ubalula mikolo yebe.” 16:26 1 Ku mua.: “bena mutumba bebe ba musunyi munene.” j

Yes 57:9

2Ku 16:2, 3

munda ne bienzedi biebe bia bundumba bungi kabuyi kubala. 27 Nunku nenkutumine tshianza tshianyi ne nenkepeshe tshitupa tshiebe tshia biakudia a ne nenkufile ku dijinga1 dia bakaji badi bakukine, b bana ba bakaji ba bena Peleshete bavua tshikadilu tshiebe tshia bundu tshitondeshe nsombelu. c 28 “‘Bu muuvua kuyi mua kumana nyota, wakenda kabidi masandi ne bana ba balume ba ˆ Ashu, d kadi wewe mumane kuenda nabu masandi, kuvua anu mumane nyota to. 29 Nunku wewe wakavudija bundumba buebe too ne mu buloba bua bangenda mushinga,1 too ne kudi bena Kasada, e kadi nansha nanku kuvua anu mumane nyota to. 30 Ke muvua muoyo webe musame1 nunku,’2 ke mudi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wamba, ‘pauvua muenze malu onso aa, wenza malu bu ndumba wa dikamakama! f 31 Kadi pauvua muimanyike kakunakuna kebe pa muaba wa lumu lua bungi wa mu musesu wonso ne muenzele muaba webe mutumbuke muaba wonso wa tshinsangansanga, wewe kuvua bu ndumba to, bualu uvua mubenge difutu kayi dionso. 32 Wewe udi mukaji wa masandi udi wangata benyi pamutu pa bayende! g 33 Bantu batu bonda bandumba bonso tshintu, h kadi wewe ke udi muonde bonso badi bakujinga bikole bintu, i ne udi ubakosa mishiku bua balue kuudi bafumina ku nseke yonso bua kuenda bundumba. j 34 Wewe udi mushilangane ne bakaji bakuabu badi baditua mu bundumba. Kakuena 16:27 1 Anyi “anyima.” 16:29 1 Ku mua.: ˆ “buloba bua Kanana.” 16:30 1 Anyi “mutekete.” 2 Anyi pamuapa: “Mona mundi muwule tente ne tshiji tshikole bua bualu buebe.”

YEHEZEKELE 16:35-48 muntu udi wenda masandi mu mushindu webe eu to! Wewe udi ufuta bantu bakuabu, bobu kabena bakufuta. Webe mushindu mmushilangane ne wa bakuabu.’ 35 “Nunku, wewe ndumba, a ˆ umvua dıyi dia Yehowa. 36 Mona tshidi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wamba: ‘Bu muuvua mupongolole dijinga diebe dikole, ne mushiye butaka buebe patoke pauvua wenda masandi ne bananga bebe ne mpingu yebe yonso mibi, ya muendi1 b iuvua mene mulambule mashi a bana bebe, c 37 nunku ndi nsangisha bananga bonso bauvua musankishe kaba kamue, bonso bauvua munange pamue ne bonso bauvua mukine. Nembasangishe kaba kamue bua kukuluisha bafumina ku nseke yonso, ne nembaleje butaka buebe, ne nebakumone butaka bua menemene. d ˆ 38 “‘Nenkunyoke ne meyi a dilumbuluisha adi makumbanyine bakaji ba masandi e ne bakaji badi bamatshisha mashi panshi, f ne mashi ebe needibue panshi mu tshiji tshikole ne mukawu. g 39 Nenkufile mu tshianza tshiabu, ne bobu nebabumbule tukunakuna tuebe, ne miaba yebe mitumbuke neyupudibue; h bobu nebakuvule bilamba biebe i ne nebangate bilengejilu1 biebe j bimpe ne nebakushiye butaka, kuyi kantu pambidi. 40 Nebakutumine musumba wa bantu, k nebakuase mabue l ne nebakushipe ne miele yabu ya mvita. m 41 Neboshe nzubu yebe ne kapia n ne nebakumbaje diˆ lumbuluisha kuudi ku mesu kua bakaji ba bungi; nentuishe

1366 NSHAP. 16 a Yes 1:21 Yel 3:6

b 2Bk 21:11 c Mis 106:37, 38 d Yel 13:22 Mdi 1:8

e Gen 38:24 Lew 20:10 Dut 22:22

f Gen 9:6 Eks 21:12

g Mis 79:2, 3 Yhz 23:25

h Yes 27:9 Yhz 16:24

i Yel 4:30 j Yes 3:18-23 Yhz 23:26

k Yhz 23:46, 47 Hab 1:6

l Dut 22:20, 21 m 2Ku 36:17 Yel 25:9

n 2Bk 25:8, 9 

Mulongo 2 a Yhz 23:27 b Yhz 5:13 c Yes 40:2 d Yel 2:32 e 1Bk 21:25, 26 2Bk 21:2, 9 Mis 106:35, 36

f Dut 20:17 Yos 10:5 2Bk 21:11 Yhz 16:3

g Yhz 23:33 h Yel 3:8 i Gen 18:20

16:36 1 Tshiambilu tshia mu tshiena Ebelu etshi tshidi mua kuikala tshipetangana ne muaku “tumvi tua nyama” ne j mbenze natshi mudimu bua kuleja ka- k peja. 16:39 1 Anyi “biju.”

Yes 3:9 Yel 23:14 Gen 19:24, 25 2Bk 21:2, 9 Yhz 5:5, 6

bundumba buebe ku ndekelu, a ne wewe neulekele kupeshangana mafutu. 42 Nenkujikijile tshiji tshianyi tshikole, b ne tshiji tshimvua mukukuatshile netshiumbuke kuudi; c ne meme nentukije, tshiakufiika kabidi munda nansha.’ 43 “‘Bu muuvua kuyi muvuluke matuku a ku buana buebe d ne mumfiikishe munda, wenza malu onso aa, mpindieu nenkutumine bipeta bia njila yebe pa mutu pebe,’ ke mudi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wamba, ‘ne kuakutungunuka kabidi ne tshikadilu tshiebe tshia bundu ne bienzedi biebe bionso bibi nansha. 44 “‘Mona! Muntu yonso udi wela nsumuinu neakuelele lusumuinu elu: “Mudi mamu, mmudi muanende wa bakaji!” e 45 Udi muana wa bakaji muena mamuebe uvua mukine bayende ne bana bende. Udi muanabu ne bana benu ba bakaji bavua bakine babayabu ne bana babu. Mamuebe uvua muena Hiti ne tatuebe uvua muena Amole.’” f 46 “‘Yayebe udi Samalea g udi musombele ku nord kuebe1 ne bana bende ba bakaji,2 h ne muakunyebe wa bakaji udi musombele ku sud kuebe3 udi Sodoma i ne bana bende ba bakaji. j 47 Kuvua anu muendele mu njila yabu ne mulonde bienzedi biabu bibi patupu to, kadi mu katuˆ pa kıpi uvua kabidi munyanguke bikole mu tshikadilu tshiebe tshionso kubapita ne bobu. k 48 Bushuwa bu mundi ne muoyo,’ ke mudi Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wamba, ‘muanenu wa bakaji Sodoma ne bana bende ba bakaji ki mbenze 16:46 1 Ku mua.: “ku dia bakaji diebe.” 2 Pamuapa mbakula bua bimenga bivua ku bukokeshi buende. 3 Ku mua.: “ku dia balume diebe.”

1367 malu audi wewe ne bana bebe ba bakaji benze to. 49 Tangila! Mona tshilema tshia muanenu wa bakaji Sodoma: Yeye ne bana bende ba bakaji a bavua ne lutambishi b ne bavua ne biakudia bia bungi c ne bavua talalaa kabayi batshiuka bualu; d kadi kabavua bakuatshishe bakengi ne bapele to. e 50 Bavua anu badibandisha f ne benza bienzedi bibi ˆ ku mesu kuanyi, g ke meme kumona ne: bivua bikengela kubumbusha. h 51 “‘Samalea i kavua muenze nansha tshia bibidi tshia mpekatu ya bungi iuvua wewe muenze to. Wewe wakatungunuka ne kuvudija bienzedi biebe bibi kubapita bobu, kuenzabi ne: bana benu ba bakaji bamueneke bobu bakane bua bienzedi biebe bionso bibi. j 52 Mpindieu udi ne bua kupeta dipuekeshibua dia milongo bualu udi mubingishe bienzedi bia1 bana benu ba bakaji. Bua mpekatu webe wa dienza malu mabi kubapita bobu, bobu mbakane kukupita wewe. Nunku, ufuishibue bundu ne upete dipuekeshibua dia milongo dia muudi muenze bua bana benu ba bakaji bamueneke bakane.’ 53 “‘Nensangishe bakuatshibue babu, bakuatshibue ba Sodoma ne bana bende ba bakaji, bakuatshibue ba Samalea ne bana bende ba bakaji; nembasangishe kabidi pamue ne bakuatshibue bebe, k 54 bua upete dipuekeshibua diebe dia milongo; ne wewe neudiumvue mupuekeshibue milongo bua malu audi muenze pauvua mubakoleshe ku muoyo. 55 Bana benu ba bakaji, Sodoma ne bana bende ba bakaji, nebapingane muvuabu kale, ne Samalea ne bana bende ba bakaji nebapingane muvuabu kale, ne wewe pamue ne bana 16:52 1 Anyi “muakuile.”

YEHEZEKELE 16:49–17:2 NSHAP. 16 a Yuda 7 b Nsu 16:5 c Gen 13:10 d Nsu 1:32 e Nsu 21:13 f Nsu 16:18 g Gen 13:13 Gen 18:20 Gen 19:4, 5

h Gen 19:2