Archaeological Finds from the Main Town in Gdansk: A Catalogue from Excavations at Dlugi Targ and Powroznicza Street 9782503599304, 2503599303

Citation preview

Zbigniew Zbigniew Polak,Polak, Michał Michał StarskiStarski

PHASE PHASEI I

Archaeological Archaeological Finds Finds from from thethe Main Main Town Town in Gdańsk. in Gdańsk.

A catalogue A catalogue fromfrom Excavations Excavations at Długi at Długi TargTarg andand Powroźnicza Powroźnicza Street Street

Znaleziska Znaleziska archeologiczne archeologiczne z Głównego z Głównego Miasta Miasta w Gdańsku. w Gdańsku. Katalog Katalog z wykopalisk z wykopalisk przyprzy Długim Długim Targu Targu i ul. iPowroźniczej ul. Powroźniczej

Zbigniew Polak, Michał Starski

Archaeological Finds from the Main Town in Gdańsk. A catalogue from Excavations at Długi Targ and Powroźnicza Street

Znaleziska archeologiczne z Głównego Miasta w Gdańsku. Katalog z wykopalisk przy Długim Targu i ul. Powroźniczej

Warsaw 2022

Technical editors Redakcja techniczna

Karolina Blusiewicz, Michał Starski English translation Tłumaczenie angielskie

Leszek Starski, Ian Marshall Type-setting Opracowanie graficzne

Piotr Berezowski Cover design Projekt okładki

Topic A Catalogue photos Autorzy zdjęć katalogowych

Karol Czajkowski, Maciej Miścicki, Michał Starski Publication subsidized by the

Minister of Culture and National Heritage and Faculty of Archaeology, University of Warsaw Publikacja dofinansowana ze środków

Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego © Zbigniew Polak, Michał Starski © Faculty of Archaeology, University of Warsaw © “Varia” Humane Sciences Foundation, University of Warsaw

This is an open access publication made available under a CC BY-NC 4.0 International License: https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0. © 2022, Brepols Publishers n.v., Turnhout, Belgium. All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording, or otherwise without the prior permission of the publisher Printed in the EU on acid-free paper

ISBN 978-2-503-59930-4 e-ISBN 978-2-503-59931-1 D/2022/0095/166 DOI: 10.1484/M.WSA-EB.5.128239 Printed by Druk

Brepols Publishers

Contents Spis treści Introduction Wstęp I.

7

Historical Context Rys historyczny

13

II. Characteristics of the Results of Archaeological Research Charakterystyka wyników badań archeologicznych

21

III. Catalogue structure Struktura katalogu

39

IV. Catalogue Katalog

53

Phase I (second quarter 14th c. – mid–15th c.) Faza I (druga ćwierć XIV w. – połowa XV w.)

55

Phase II (second half 15th c. – first half 16th c.) Faza II (druga połowa XV w. – pierwsza połowa XVI w.)

81

Phase III (second half 16th c. – first half 17th c.) Faza III (druga połowa XVI w. – pierwsza połowa XVII w.)

109

Phase IV (second half 17th c. – first half 19th c.) Faza IV (druga połowa XVII w. – pierwsza połowa XIX w.)

131

Phase V (mid–19th c. – mid–20th c.) Faza V (połowa XIX w. – połowa XX w.) V. References Bibliografia

175 191

Introduction

Wstęp

T

D

he dynamic growth of Gdańsk at the end of the twentieth and early twenty-first centuries involved the development of the central district areas that had remained undeveloped after the Second World War. Changes in the structure of the historical city centre created a unique opportunity for systematic research into the history of the old urban space in the course of archaeological investigations. The extent of the excavations conducted in Gdańsk was exceptional in scale both for Poland, and also for other Baltic cities. Despite such extensive work, many sites are still awaiting examination, and successive excavation campaigns are targeting the areas of the old metropolis so far untouched. The results attained so far, with hundreds of thousands of finds, nevertheless constitute a solid foundation for investigating the history of the city, enabling a full scientific assessment and presentation of the results to a wide audience. Of the multiple excavations undertaken within the old town, the most important were those that covered a wide area, as these resulted in representative data that showed the development of selected spaces within this large metropolis. The large scale excavations of urban plots, suburbs, and elements of fortification systems gave an insight into the development of those urban structures over time, as well as the history of their settlements and the material culture of their inhabitants or users. The area situated between the Długi Targ, Powroźnicza, Ogarna, and Mieszczańska Streets is one such site (Fig. 1). Some 2500 sq. m, once comprising twelve urban plots, were excavated there in 2002–2004. Private structures dating back to the second quarter of the fourteenth up to the mid-twentieth century were investigated, extensive data on spatial development was obtained, layout of

ynamiczny rozwój Gdańska w końcu XX i na początku XXI wieku doprowadził do zagospodarowania niezabudowanych po II Wojnie Światowej obszarów śródmiejskich. Zmiana wyglądu historycznego centrum miasta stworzyła niebywałą wręcz okazję dla systematycznego rozpoznania dziejów dawnej przestrzeni miejskiej w toku prowadzonych badań archeologicznych. Skala prac wykopaliskowych prowadzonych w  Gdańsku należała do jednej z największych wśród miast polskich i wielu innych nadbałtyckich. Warto też odnotować, że mimo tak znacznego zakresu badań wiele miejsc ciągle jeszcze czeka na odkrycie, a kolejne akcje badawcze podejmowane są w nierozpoznanych częściach dawnej metropolii. Jednocześnie dotychczasowy dorobek stanowi wielusettysięczną podstawę źródłową do badań nad dziejami miasta, wymagającą pełnego opracowania naukowego i prezentacji szerokiemu gronu odbiorców. Wśród wielu prac wykopaliskowych podjętych w  obszarze staromiejskim uwagę badaczy skupiały badania o szerokim zasięgu. Niosły one ze sobą możliwość zgromadzenia reprezentatywnych danych o kształtowaniu się wybranych przestrzeni rozległej metropolii. Szerokopłaszczyznowe rozpoznanie parceli miejskich, przedmieść oraz elementów systemu umocnień dawało bowiem wgląd w kształtowanie się tych elementów aglomeracji, dziejów ich zasiedlenia oraz kultury materialnej ich mieszkańców lub użytkowników. Jednym z  takich miejsc jest obszar położony w kwartale zabudowy między ulicami Długi Targ – Powroźnicza – Ogarna – Mieszczańska (Ryc. 1). W  latach 2002-2004 rozpoznano tam około 2500 m2, należących niegdyś do dwunastu parceli mieszczańskich. Pracami badawczymi objęto obszar zabudowy prywatnej wznoszonej od drugiej ćwierci XIV

7

1. Location of archaeological investigations at Powroźnicza Street backing on to the Main City in Gdańsk. Prepared by M. Starski, Z. Polak 1. Lokalizacja obszaru badań archeologicznych przy ul. Powroźniczej na tle Głównego Miasta w Gdańsku. Oprac. M. Starski, Z. Polak

buildings, and architectural relics were uncovered (Fig. 2), and — above all — information relating to the material culture of the local inhabitants. More than 50,000 mobile finds were retrieved from the site. The archaeological investigation of this site (which is referred to as the Powroźnicza site, and which is situated directly at the rear of the Main City Square) was of paramount historical importance for gaining an understanding of old Gdańsk. Investigation of such an extensive area situated directly behind the key communication and trading routes of the old city resulted in a wealth of historical evidence in the form of both architectural remains and mobile artefacts uncovered during the excavations. Several hundred objects, both locally made as well as imported, dating from the fourteenth to the twentieth century were recovered intact. These artefacts present more complete picture of the history, contacts, and influence of this European metropolis. The artefacts

8

do połowy XX wieku, uzyskując obszerne dane o zagospodarowaniu przestrzeni, rozplanowaniu zabudowy i reliktach architektury (Ryc. 2), a przede wszystkim kulturze materialnej tamtejszych mieszkańców. Na liczbę pozyskanych zabytków ruchomych składało się bowiem około 50 000 znalezisk. Problematyka badawcza omawianego obszaru (dalej nazywanego stanowiskiem przy ul. Powroźniczej), wynikająca z położenia na zapleczu rynku Głównego Miasta, pozwala uznawać, że zrealizowane tam badania archeologiczne mają niezwykle istotne znaczenie dla poznania dawnego Gdańska. Rozpoznanie tak rozległego obszaru, znajdującego się na bezpośrednim zapleczu kluczowej arterii komunikacyjnej i handlowej dawnego miasta stanowi wartość niezmiernie istotną dla badań nad dziejami metropolii. Potwierdzają to zresztą odkrycia zarówno zabytków nieruchomych, jak i ruchomych, pozyskanych w  toku prac archeologicznych. Cenny wkład w  badania nad kulturą mieszczańską stanowić może zbiór kilkuset datowanych od XIV do XX wieku przedmiotów zachowanych w  całości, zarówno lokalnej produkcji, jak importowanych. Źródła te pozwalają w  pełniejszy sposób spojrzeć na historię, kontakty i oddziaływanie tej europejskiej metropolii. Pozyskana kolekcja ma nie tylko ogromny walor poznawczy, ale także ekspozycyjny i edukacyjny. Podejmowana obecnie inicjatywa prezentacji, opracowania i publikacji wyników badań archeologicznych przy ul. Powroźniczej stanowić ma próbę nadrobienia zaległości powstałych w  efekcie intensywnie prowadzonych w ostatnich dziesięcioleciach prac terenowych. Przed archeologami miejskimi zajmującymi się okresem późnego średniowiecza i czasów nowożytnych zawsze bowiem rysuje się problem pozyskiwania masowych zbiorów zabytków ruchomych i  konieczności ich sukcesywnego opracowania. Problem ten dotyczy również archeologii gdańskiej, choć sytuacja ta stopniowo ulega zmianie.

present an invaluable cognitive source, and are ideally suited for exhibitions and educational purposes. The current task of presenting, studying, and publishing the results of archaeological investigations at the Powroźnicza site represents the results of dozens of years devoted solely to field work. The sheer volume of mobile artefacts recovered and the need for their systematic study poses an enormous challenge to archaeologists specializing in late medieval and modern times. This was certainly true for the archaeology of Gdańsk, but the backlog of work is now gradually being reduced. The study and publication of the research results from the Powroźnicza site brings to light results from almost twenty years ago, and makes these available to a wide group of recipients. Fortunately, this project is being carried out by a large number of those who participated in the original excavations, and who have at their disposal

2. View of archaeological excavations at the rear of plots 21, 22, and 23, Długi Targ (July 2002). Photo by K. Czajkowski 2. Widok prac archeologicznych na zapleczu działek Długi Targ 21, 22 i 23 (lipiec 2002 roku). Fot. K. Czajkowski

Opracowanie i  publikacja wyników badań przy ul. Powroźniczej ma umożliwić ponowne „odkopanie” rezultatów wykopalisk sprzed prawie dwudziestu lat i udostępnienie ich szerokiemu gronu odbiorców. Szczęśliwie, w tym przedsięwzięciu w większości biorą udział uczestnicy zrealizowanych wówczas prac wykopaliskowych, dysponujący nie tylko zachowaną i  kompletną dokumentacją oraz zbiorem zabytków, ale własnym doświadczeniem uzyskanym w toku kilku sezonów prac badawczych w Gdańsku. Dystans prawie dwudziestu lat – od czasu realizacji badań terenowych do momentu ich

9

not just the complete documentation and collections of finds, but who are also able to rely on their own expertise gained over the several years of investigations at the sites. The twenty-year period between the excavations and publication of the results is short enough to remember the work carried out, while, at the same time, has enabled the results to be studied against a background of more extensive expertise and knowledge than would have been available at the time of the excavations. The features of this excavation site and the nature of the artefacts recovered has resulted in a division of our work into two volumes, the first of which is now being made available to our readers. This part contains an extensive catalogue of selected archaeological sources, i.e. mobile artefacts recovered intact or almost intact. This set of almost 700 finds is intended to become a representative historical source for Gdańsk and the basis for comparative studies. Hopefully, this attractive visual publication will encourage readers to search for analogies and arouse their interest in the second part which will comprise a monographic publication of the full research results and the study of the individual categories of mobile artefacts. These research results could not have been published without a subsidy from the Ministry of Culture and National Heritage within the programme of Protection of Archaeological Monuments being implemented by the National Heritage Institute. One of the primary objects of this programme is to develop and publish results of archival archaeological research and, thus, make these available to readers. This initiative has been taken up by the ‘Varia’ Humane Sciences Foundation of the University of Warsaw, which supervises the implementation of this project. Financial support for the project has been obtained also from the University of Warsaw, which carried out the research activities described here. This was just one of the several research activities undertaken at Gdańsk by the Institute, presently the Faculty of Archaeology, in the early twenty-first century. Many archaeologists currently active at the Faculty participated in the Gdańsk excavations which were their first semi-independent field activities, so subjectively we have a sentimental approach to the results of our work and this only strengthens the uniqueness of the collections of finds and research results presented herein (Fig. 3).

10

publikacji – nie jest na tyle długi by uniemożliwić powrót pamięcią do zakończonych prac terenowych, a z drugiej strony stanowi swoisty walor. Przystępujemy bowiem do opracowania wyników badań z dużo większym doświadczeniem i  zasobem wiedzy, niż tuż po zakończeniu wykopalisk. Ze względu na charakter stanowiska i  pozyskanej podstawy źródłowej zdecydowano się na przygotowanie publikacji dwuczęściowej, której pierwszą część przekazujemy do rąk Czytelników. Jest nią obszerny katalog wybranych źródeł archeologicznych, tj. zachowanych w całości lub niemal całych zabytków ruchomych. Ten zbiór niespełna 700 przedmiotów stanowić ma reprezentatywną bazę źródłową do dziejów Gdańska oraz podstawę dla studiów porównawczych. Liczymy, że publikacja w tej atrakcyjnej wizualnie formie zainteresuje Państwa, będzie podstawą dla czerpania analogii i zachęci do korzystania z kolejnej części, planowanej jako monograficzna publikacja pełnych wyników badań oraz opracowanie poszczególnych kategorii zabytków ruchomych. Publikacja wyników badań nie byłaby możliwa bez uzyskania dofinansowania ze strony Ministerstwa Kultury i  Dziedzictwa Narodowego z  Funduszu Promocji Kultury w ramach programu Ochrona Zabytków Archeologicznych realizowanego przez Narodowy Instytut Dziedzictwa. Jednym z naczelnych celów tego programu jest opracowanie i  publikacja wyników archiwalnych badań archeologicznych i  przez to udostępnienie ich rezultatów Odbiorcom. Inicjatywę tę podjęła „Varia” Fundacja Nauk Humanistycznych Uniwersytetu Warszawskiego, sprawująca pieczę nad realizacją projektu. Wsparcie finansowe dla jego realizacji uzyskano również ze środków Uniwersytetu Warszawskiego, który prowadził omawiane tu prace badawcze. Stanowiły one jedną z kilku aktywności podjętych na terenie Gdańska przez badaczy Instytutu, a obecnie Wydziału Archeologii na początku XXI wieku. Dla licznego grona obecnych archeologów były one jedną z pierwszych na w pół samodzielnych aktywności terenowych, co w naszym oczywiście subiektywnym mniemaniu ma charakter sentymentalny i dodaje tylko niezwykłości prezentowanym tu zbiorom oraz wynikom badań (Ryc. 3). Przygotowanie katalogu nie byłoby możliwe bez wsparcia zespołu badawczego zajmującego się

3. Panoramic view of the excavations at the rear of plots 21, 22, and 23 Długi Targ (August 2002). Photo by K. Czajkowski

3. Panoramiczny widok prac na zapleczu działek Długi Targ 21, 22 i 23 (sierpień 2002 roku). Fot. K. Czajkowski

Preparation of this catalogue would not have been possible without the support of the research team developing the research results at the Powroźnicza site. I extend my sincere thanks to Zbigniew Polak for developing the research results and providing consultation on the remaining parts of this publication, Karolina Blusiewcz for her substantive support in preparing the catalogue and formulating the initial ideas, Maciej Miscicki for his assistance in preparing the descriptions and photographic documentation, Piotr Berezowski for graphical processing and publication layout, and Agnieszka Oniszczuk for providing consultation on dating and identifying the modern ceramic products.

opracowaniem wyników badań przy ul. Powroźniczej. Serdecznie dziękuję Zbigniewowi Polakowi za przygotowanie zbiorczego opracowania wyników badań i konsultacje pozostałych części publikacji. Karolinie Blusiewicz za wsparcie merytoryczne przy przygotowaniu katalogu i ukształtowanie wstępnych pomysłów. Maciejowi Miścickiemu za pomoc przy opracowaniu opisów i dokumentacji fotograficznej. Piotrowi Berezowskiemu za trud przy obróbce graficznej i kompozycji publikacji. Agnieszce Oniszczuk za konsultację przy datowaniu i identyfikacji nowożytnych wyrobów ceramicznych. Michał Starski

Michał Starski

11

I. Historical Context I. Rys historyczny

A

rchaeological research results at the Powroźnicza site, while describing just a small fraction of old Gdańsk, should be interpreted against the background of the urban development of that city in the medieval period. We must therefore examine other areas of Gdańsk, already settled in early medieval times, to understand how the site we are discussing developed over time. Early medieval settlements within Gdańsk date back to the tenth century and are associated with settlements of unknown size located at the mouth of the Siedlecki stream, discharging into the River Motława. Sites settled in the tenth to the twelfth centuries also include the Dominikańska Clump and, probably, the vicinity of the Main City town hall. Researchers specializing in this period are convinced that the centre of settlement at that time was in vicinity of the present Dominikański Square, and to the north and east from it where trade routes intersected. Most of the future Main City remained uninhabited and its eastern portion, including the Powroźnicza Street area, consisted of marshland, being regularly or permanently flooded (Zbierski 1975; 1978, 71–81; Gołembnik 2003, 441; Paner 2004, 165–67; 2006, 61–68; Maciakowska 2011, 20–21). The construction of a stronghold in the third quarter of the eleventh century, at a slightly pronounced hilly site at the mouth of the River Motłava where it discharges into the Vistula, was pivotal for the history of Gdańsk. This stronghold allowed control over the trade and communication routes within the Vistula estuary. Suburban settlements started to develop and their handicraft and fishery nature in the twelfth century has been confirmed by archaeological research. The settlements at that time reached as far as the St. Catherine and St.

W

yniki badań archeologicznych przy ul. Powroźniczej, choć dostarczają danych dla kształtowania się tylko niewielkiego fragmentu dawnego Gdańska, powinny być rozpatrywane na tle rozwoju całego omawianego ośrodka w  średniowieczu. Skłania to zatem w pierwszej kolejności do skierowania uwagi na zupełnie inne obszary Gdańska, których zasiedlenie nastąpiło już we wczesnym średniowieczu. Pozwala to bowiem lepiej zrozumieć problem zagospodarowania omawianego terenu. Początki średniowiecznego osadnictwa na terenie Gdańska sięgają X wieku i związane są z nieokreślonej wielkości osiedlami zlokalizowanymi w  rejonie ujścia Potoku Siedleckiego do Motławy. Wśród zasiedlonych w X-XII wieku miejsc wymienić należy też tereny Kępy Dominikańskiej oraz zapewne rejon ratusza Głównego Miasta. Wśród badaczy tego okresu dziejów Gdańska panuje przekonanie, że centrum ówczesnego osadnictwa znajdowało się w pobliżu późniejszego Placu Dominikańskiego oraz na północ i wschód od niego, w rejonie skrzyżowania szlaków handlowych. Większa część przyszłego Głównego Miasta była natomiast w tym czasie niezasiedlona, a  jej wschodnia partia, w  tym rejon ul. Powroźniczej, stanowiła najpewniej obszar podmokły, okresowo lub stale zalany wodą (Zbierski 1975; 1978, 71-81; Gołembnik 2003, 441; Paner 2004, 165-167; 2006, 61-68; Maciakowska 2011, 20-21). Znaczącą zmianą w dziejach Gdańska była budowa grodu w  3. ćwierci XI wieku na niewielkim wyniesieniu u  ujścia Motławy do Wisły. Umocniona siedziba pozwalała na kontrolę handlu i  komunikacji w  ujściu Wisły. Na zachód od grodu zaczęło się wówczas kształtować osadnictwo podgrodowe, którego charakter

13

Nicholas churches (Fig. 4; Hołowińska 1967; Zbierski 1978, 81–95; Kościński and Paner 2005; Gołębiewski 2005; Paner 2006, 64–74). Land in the vicinity of this latter church was already used as a cemetery in the twelfth century (Szyszka 2003, 488–89; 2006). In 1227 Świętopełk, the Prince of Gdańsk, bestowed the St. Nicholas church to the Dominican Order for building a monastery. Some researchers tie this fact with the first town location and date this process to 1224–1226, i.e. just before transferring the land to the monks, or to 1235, just after the bestowal (Spors 1982, 24; 1986, 66; Maciakowska 2011, 21). Others have dated the first town location to 1261– 1263 and tie this with the application by the burghers for issuing them a copy of the Lübeck law (Rozenkranz 1966, 16; Zbierski 1978, 102–12). The discussion remains unresolved, but one can undoubtedly assume that the process of developing the location started no later than the 1260s. Its site is presently reconstructed to be within the St. Catherine church area, but the size and extent of that oldest urban space remain unresolved (Spors 1986; Maciakowska 2009; Długokęcki 2015). It is noteworthy that the majority of the excavation sites within the Main City show no presence of the thirteenth-century settlements, and the oldest relics are dated to the end of the thirteenth century, with most dated to the 1330s (Paner 2006, 61–74; Maciakowska 2011, 21). Discoveries in the basements of the Main City Town Hall are an exception, but point to a limited extension of the settlements there in the thirteenth century (Zbierski 1978, 80). The occupation and destruction of the stronghold and town by the Teutonic Knights Order in 1308 terminated the development of this urban centre based on Lübeck law (Śliwiński 2003, 363–432; 2009b). The legal dispute between Poland and the Teutonic Knights Order resulted in the displacement of inhabitants and the burning down of the town, as confirmed by testimonies at the time, but the scale of this destruction still remains unknown (Zdrenka 2009, 115–16). Upon occupying the Gdańsk Pomerelia, the Teutonic Knights Order started to reorganize settlement within Gdańsk, both as to its layout, as well as administrative structure, but no sources are available until the 1320s to confirm its functioning. This process must have been well advanced in the 1330s with a new location chosen for the town, south of the old settlement centre. This is proven by entries in the oldest

14

rzemieślniczo-rybacki w XII wieku potwierdzony został w efekcie badań archeologicznych. Zasięg ówczesnego osadnictwa rekonstruowany jest aż do kościoła Św. Katarzyny i kościoła Św. Mikołaja (Ryc. 4; Hołowińska 1967; Zbierski 1978, 81-95; Kościński, Paner 2005; Gołębiewski 2005; Paner 2006, 64-74). Teren w pobliżu tej ostatniej świątyni już w XII wieku był wykorzystywany jako cmentarz (Szyszka 2003, 488-489; 2006). W 1227 roku książę gdański Świętopełk przekazał kościół Św. Mikołaja Dominikanom w celu budowy klasztoru. Część badaczy wiąże ten fakt z  inicjatywą pierwszej lokacji miasta i  rekonstruuje ten proces na lata 1224-1226, czyli nieznacznie przed przekazaniem terenu zakonnikom lub około 1235 roku, niebawem po tym nadaniu (Spors 1982: 24; 1986, 24; Maciakowska 2011, 21). Inni badacze lokację Gdańska datują na lata 1261-1263 roku i wiążą z wystąpieniem mieszczan o odpis prawa lubeckiego (Rozenkranz 1966, 16; Zbierski 1978, 102-112). W efekcie tych wciąż nierozstrzygniętych rozważań można bezsprzecznie przyjąć, że najpóźniej w latach sześćdziesiątych XIII wieku rozpoczęty został proces kształtowania miasta lokacyjnego w  Gdańsku. Jego lokalizacja jest obecnie rekonstruowana w  rejonie kościoła Św. Katarzyny, ale wielkość i  zasięg najstarszej osady miejskiej nie są ostatecznie rozpoznane (Spors 1986; Maciakowska 2009 Długokęcki 2015). Warto podkreślić, że na większości badanych archeologicznie punktów w obrębie Głównego Miasta nie stwierdzono dotychczas pozostałości trzynastowiecznego osadnictwa, a  najstarsze relikty datowane są tam na koniec XIII, a większość na lata trzydzieste XIV wieku (Paner 2006, 61-74; Maciakowska 2011, 21). Wyjątkiem są odkrycia w piwnicach Ratusza Głównego Miasta, które przemawiają jednak za niewielkim zasięgiem osadnictwa na tym terenie w XIII wieku (Zbierski 1978, 80). Kres rozwoju ośrodka na prawie lubeckim w Gdańsku wyznacza zajęcie i zniszczenie grodu oraz miasta przez Krzyżaków w 1308 roku (Śliwiński 2003, 363-432; 2009b). W toczącym się w następstwie tych wypadków procesie polsko-krzyżackim przywoływano zeznania o wysiedleniu mieszkańców i spaleniu miasta, lecz skala tych działań nie została ostatecznie potwierdzona (Zdrenka 2009, 115-116). Po zajęciu Pomorza Gdańskiego zakon krzyżacki przystąpił do reorganizacji osadnictwa na terenie Gdańska, zarówno pod względem formy przestrzennej, jak i prawnej, jednak aż do lat dwudziestych brak

4. Reconstruction of the development of urban settlement in thirteenthcentury Gdańsk. Prepared by M. Starski based on Maciakowska 2011 4. Rekonstrukcja kształtowania się osadnictwa miejskiego w Gdańsku w XIII wieku. Oprac. M. Starski na podst. Z. Maciakowska 2011

Gdańsk land register established in 1357. Records refer to the existence of Długa Street already in 1331, Chlebnicka Street in 1334 and Ogarna and Św. Ducha Streets in 1336. Reference to four principal streets aligned perpendicularly to the River Motława confirms the gradual organization of a new settlement, although its boundaries in this earliest period remain unidentified (Maciakowska 2011, 29–35). Formal issue of the town charter took place in 1346 and Henryk Dusemer, Grand Master of the Teutonic Knights Order, in the charter document formally

informacji źródłowych o jego funkcjonowaniu. W latach trzydziestych proces ten musiał być już jednak zaawansowany i wybrano dla miasta nową lokalizację na południe od dawnego centrum osadniczego. Poświadczają to zapisy z najstarszej gdańskiej księgi gruntowej założonej w  1357 roku. Zawarte w  niej wzmianki informują o  istnieniu ulicy Długiej już w 1331 roku, Chlebnickiej w 1334 roku oraz Ogarnej i  św. Ducha w  1336 roku. Wzmiankowanie czterech głównych ulic wytyczonych prostopadle do Motławy świadczy zatem o  postępującym

15

5. Reconstruction of marshlands on the western bank of the Motława river at the Main City in Gdańsk. Prepared by M. Starski based on Maciakowska 2011 5. Rekonstrukcja terenów podmokłych po zachodniej stronie Motławy na wysokości Głównego Miasta w Gdańsku. Oprac. M. Starski wg Maciakowska 2011

bestowed the constitution of Culm Law upon the town, thus erasing any remains of the previous Lübeck law. The new centre was called Rechtstadt or Main City (Biskup 1978, 351–58). Streets delineated at that time included an area situated in the direct vicinity of Powroźnicza Street, connecting Ogarna Street with Długi Targ. However, we do not know whether the belt of land along Powroźnicza Street was being developed already in the 1330s, because it was situated in the direct proximity of the River Motława. (Fig. 5). Archaeological investigations show that this land was originally marshy and was dried primarily by using layers of fascine (Polak 2007; Maciakowska 2011, 30). Ropewalks existed there during the oldest period of settlement and their location is associated with the future name of the street (Powroźnicza = ropewalk). The first mention of Powroźnicza Street (Röpergasse) dates to 1354, so

16

organizowaniu nowego osiedla, choć jego pełny zasięg w tym wczesnym okresie funkcjonowania nie jest znany (Maciakowska 2011, 29-35). Formalne nadanie przywileju miejskiego nastąpiło w 1346 roku, a w dokumencie lokacyjnym wielki mistrz zakonu krzyżackiego Henryk Dusemer nadał miastu prawo chełmińskie, likwidując pozostałości prawa lubeckiego. Nowy ośrodek określany był jako Rechtstadt lub Główne Miasto (Biskup 1978, 351-358). Wśród ulic wytyczonych w tym czasie znalazł się rejon położony w  bezpośredniej bliskości ul. Powroźniczej, łączącej ul. Ogarną z  Długim Targiem. Nie wiemy jednak, czy w latach trzydziestych XIV wieku pas wzdłuż ul. Powroźniczej był już zagospodarowywany, bowiem znajdował się on w bezpośredniej bliskości Motławy (Ryc. 5). Badania archeologiczne dostarczają danych, że teren ten był pierwotnie podmokły i w pierwszej kolejności osuszano go układając warstwy faszyny (Polak 2007; Maciakowska 2011, 30). W najstarszym okresie zasiedlania tego obszaru Gdańska funkcjonowały tam tory powroźnicze, których lokalizacja związana jest z  późniejszą nazwą ulicy. Pierwsza wzmianka o ul. Powroźniczej (Röpergasse) pochodzi natomiast dopiero z 1354 roku, co potwierdza, że w  tym czasie doszło już najpewniej do wytyczenia ulicy, a zatem zapewne posesji po jej zachodniej stronie i stopniowego zagospodarowania tego terenu (Maciakowska 2011, 35). Dane archeologiczne pozwalają rekonstruować, że proces ten mógł rozpocząć się już w latach trzydziestych XIV wieku, ale przypadał głównie na dwie następne dekady (Polak 2007, 355). Za wzmożeniem aktywności budowlanej w drugiej połowie lat pięćdziesiątych XIV wieku przemawiają natomiast zapisy źródłowe zawarte w najstarszej księdze gruntowej Gdańska (Maciakowska 2011, 31-32). W rezultacie tych spostrzeżeń można uznawać, że proces zagospodarowania rejonu ul. Powroźniczej trwał dłużej niż innych obszarów tzw. dzielnicy Mariackiej, położonych dalej od Motławy. Wiązał się

6. Reconstruction of ownership subdivisions for plots at Powroźnicza and Długi Targ Streets about 1382. Based on Maciakowska 2011 6. Rekonstrukcja podziałów własnościowych działek przy ul. Powroźniczej i Długim Targu około 1382 roku. Wg Maciakowska 2011

probably the street must have been delineated at that time, along with the plots on its western side, with the area being gradually developed (Maciakowska 2011, 35). Archaeological data allows this process to be reconstructed back to the 1330s, but the majority of the developments took place over the next twenty years (Polak 2007, 355). Increased construction activity in the second half of the 1350s is proven by source entries made in the oldest Gdańsk land register (Maciakowska 2011, 31–32). Therefore, it may be concluded that development of the Powroźnicza Street area took longer than that of other areas forming the Marian district away from the River Motława. It has been concluded that settlement of the land at the River Motława was the final stage of developing the spatial range of the Main City in Gdańsk (Maciakowska 2011, 57–58). In the second half of the fourteenth and early fifteenth centuries we have available data enabling the reconstruction of the development and ownership of burgher plots at Powroźnicza Street. Information is available in the two oldest land registers for Main City in Gdańsk recording data for the years 1357–1382 and 1382– 1415, respectively. Although the list of owners is known, overwriting of successive names without the entry of dates enables detailed determination only of the latest plot owners, i.e. at the time when the register ledger was being closed. So, plot owners can be named for 1382 (Fig. 6), then for 1415 and for 1633, then for the end of the

on początkowo z osuszaniem i przygotowaniem terenu pod zasiedlenie oraz stopniowym zagospodarowywaniem parceli. Uważa się, że zasiedlenie terenów nadmotławskich stanowiło ostatni etap kształtowania się zasięgu przestrzennego Głównego Miasta w Gdańsku (Maciakowska 2011, 57-58). Już dla drugiej połowy XIV i początku XV wieku dysponujemy danymi dla rekonstrukcji zagospodarowania i struktury własnościowej parceli mieszczańskich przy ul. Powroźniczej. Informują o tym dwie najstarsze księgi gruntowe Głównego Miasta w Gdańsku prowadzone dla lat 1357-1382 oraz 1382-1415. O ile jednak znana jest lista właścicieli, to wobec nadpisywania kolejnych nazwisk bez notacji daty precyzyjnie ustalić można tylko ostatnich posiadaczy działek tj. w  momencie zamknięcia księgi gruntowej. Możliwe jest zatem ustalenie nazwisk właścicieli parceli dla 1382 roku (Ryc. 6), następnie roku 1415, a  dla okresów późniejszych dla 1633 roku, końca XVIII oraz początku XIX wieku (Maciakowska 2011, 72-75). Nie ulega wątpliwości, że obrazuje to tylko część procesu zagospodarowania i podziału własnościowego tego terenu, a więcej danych mogą przynieść tylko rezultaty badań archeologicznych. Utrwalenie liczby parceli w  pierzejach nastąpiło w początkach XV wieku, co należy wiązać ze wznoszeniem wspólnych dla sąsiadujących domów murów ogniowych. Źródła nie przynoszą informacji o wysokości tych budynków ani ich konstrukcji, jak też sposobie

17

7. Fragment of Stockholm’s plan of 1600 with the area of archaeological investigations marked. After Gołembnik, Gzowski, Maciakowska, Polak 2003 7. Fragment planu sztokholmskiego z ok. 1600 roku z oznaczeniem obszaru objętego badaniami archeologicznymi. Wg Gołembnik, Gzowski, Maciakowska, Polak 2003

eighteenth and the early nineteenth century (Maciakowska 2011, 72–75). Therefore, the history of development and ownership subdivisions can be inferred only in part from the data, with more information being available solely from results of archaeological research. The number of plots in frontages was fixed at the beginning of the fifteenth century, by what is associated with the erection of joint fire walls for the adjacent houses. No information about the height of the buildings, their structure, or the manner of developing the rear parts of the plots is available from written sources and this can be elucidated solely from archaeological investigations. Initially wooden and timber-framed houses were built, with the first brick structures to appear being the so–called fire walls, i.e. brick walls separating the plots. Brick houses began to be erected after the mid–fifteenth century, as seen from written sources. The sizes and principles of construction can be inferred only from the urban statutes (Wilkür) originating from approximately 1435. However, these urban statutes do not cover the area being investigated. Interesting source information is available from 1443 stating that five people were inhabiting a basement (probably a souterrain) of an unidentified houses situated at the western frontage of Powroźnicza Street. Another interesting record refers to an event on Corpus Christi day in 1411, where unrest

18

zagospodarowania tylnej części parceli, pozostawiając analizę tych zagadnień możliwościom poznawczym archeologii. Wiadomo, że pierwotnie wznoszono domy drewniane i szkieletowe, zaś pierwsze konstrukcje murowane stanowiły tzw. ściany ogniowe, czyli murowane ściany rozdzielające posesje. Zabudowa murowana notowana jest w źródłach pisanych po połowie XV wieku. Jedyne wskazówki, co do wielkości i zasad budowania domów zawarte są w wilkierzu miejskim, pochodzącym z ok. 1435 roku. Nie odnoszą się one jednak bezpośrednio do badanego kwartału. W tej sytuacji, niezwykle interesująca jest informacja z 1443 roku o zajmowaniu przez pięciu mieszkańców piwnic (najpewniej suteren) bliżej niezidentyfikowanych domów, położonych w  zachodniej pierzei ul. Powroźniczej. Inna ciekawa wzmianka dotyczy zdarzenia jakie miało miejsce w 1411 roku w dniu Bożego Ciała, kiedy to w trakcie zamieszek antykrzyżackich dokonano napaści na dom Gerda von der Becke, rajcy gdańskiego sprzyjającego Krzyżakom. Kronikarze podają lokalizację domu jako położonego przy Długim Targu i od strony ul. Powroźniczej, co zgodne jest z zapisami z księgi gruntowej. W opisie zdarzeń nadmieniono, że do posesji rajcy von der Becke istniał dojazd od strony ul. Powroźniczej (Maciakowska 2011, 108-124). Analiza struktury własności w okresie od XV do XVIII wieku nie wiąże się z rejestracją znacznej liczby zmian

8. Map of Gdańsk fragment showing the location of the urban water main system in the nineteenth century. After Gołembnik, Gzowski, Maciakowska, Polak 2003 8. Fragment mapy Gdańska z oznaczeniem rozplanowania wodociągów miejskich w XIX wieku. Wg Gołembnik, Gzowski, Maciakowska, Polak 2003

against the Teutonic Knights Order resulted in an attack on the house of Gerd von der Becke, a Gdańsk counsellor who favoured the Teutonic Knights Order. The chroniclers state the location of the house at Długi Targ on the side of Powroźnicza Street, and this is confirmed by entries in the land register. Description of the events shows that access to the plot of counsellor von der Becke was possible from Powroźnicza Street (Maciakowska 2011, 108–24). Analysis of the ownership structure over the period from the fifteenth to the eighteenth centuries does not point to frequent changes in plot sizes, but is rather associated with changes in ownership. Thus, the spatial structure of the investigated area remained stable during this period (Fig. 7). Increases in the surface areas of plots at 21, 22, and 23, Długi Targ rear areas at the expense of plots at 1 and 2, Powroźnicza Street is the only exception, and this was confirmed during archaeological research. Beginning with the second half of the fifteenth century, frontage parts of the area were developed mostly with brick tenements, with sewage from plot rear areas being removed through sewage channels, in pipes through the plots, towards Powroźnicza Street. A gravitational water main network was established in this area in the seventeenth century. (Maciakowska 2011, 106–07), and some of the plots investigated were connected to this water– main (Fig. 8). The location of this area within the city centre of Gdańsk was associated with the status of its inhabitants. Initially owners were either craftsmen or merchants, and in the fifteenth century there were also some officials: aldermen and counsellors, and even Gerd von der Becke, the mayor of Gdańsk. In modern times, plot owners on the Długi Targ side belonged to the city elite, whereas those at the Powroźnicza Street side were craftsmen, including bakers. This status structure remained unchanged until the mid–twentieth century (Gołembnik et. al., 2003).

w  wielkości posesji, a  niemal wyłącznie ze zmianami właścicieli. Świadczy to o ustabilizowaniu struktury przestrzennej badanego obszaru (Ryc. 7). Jedynym wyjątkiem jest zwiększenie powierzchni zapleczy posesji Długi Targ 21, 22 i 23 kosztem działek Powroźnicza 1 i 2, co potwierdzono w  toku badań archeologicznych. Od drugiej połowy XV wieku frontowe partie omawianego kwartału były w większości zabudowane kamienicami murowanymi, zaś nieczystości z gospodarczego zaplecza posesji odprowadzano kanałami ściekowymi poprowadzonymi rurami przez posesje w stronę ul. Powroźniczej. W XVII wieku założono na omawianym obszarze grawitacyjną sieć wodociągową (Maciakowska 2011, 106-107), do której przyłączono część spośród badanych posesji (Ryc. 8). Lokalizacja omawianego obszaru w  centrum Gdańska wiązała się ze statusem jego mieszkańców. Początkowo właścicielami byli rzemieślnicy i kupcy, zaś w XV wieku notowani są wśród nich członkowie władz miejskich: ławnicy oraz rajcy, a  nawet burmistrz gdański Gerd von der Becke. W czasach nowożytnych zauważyć można zróżnicowanie w statusie mieszkańców działek od strony Długiego Targu, należących do elity miejskiej oraz właścicieli parceli od ul. Powroźniczej, trudniących

19

The inclusion of Gdańsk into the Kingdom of Prussia in 1793 involved establishing new mortgage registers for each real property. Also, new address numbers were allocated, with the numbering remaining in use until today. Also, a Building Police Office was established to control the performance of construction works and supervise the condition of real properties. Documents and plans of investments survive to this day for the majority of the plots, providing important information about spatial changes in the nineteenth century. The major investment within the discussed area involved construction of the Deutsche Bank building in the early twentieth century, covering almost the complete 19, Długi Targ plot, and destroying most of the cultural strata within the entire plot. This building, which survived World War Two, now houses the Jantar Hotel, which operated until the end of the twentieth century. Also tenements along the southern frontage of Długi Targ were rebuilt following war destruction, but without the structures in their rear areas. An undeveloped plot of land remained on the side of Powroźnicza Street after the war, and the only real property surviving until today is the front gothic tenement at 3, Powroźnicza Street.

20

się rzemiosłem m.in. piekarnictwem. Stan ten istniał do pierwszej połowy XX wieku (Gołembnik, Gzowski, Maciakowska, Polak 2003). Włączenie Gdańska do Królestwa Prus w  1793 roku wiązało się z założeniem nowych ksiąg hipotecznych dla każdej nieruchomości. Nadano im też wówczas nowe numery adresowe, z  numeracją użytkowaną po dzień dzisiejszy. Utworzono również Urząd Policji Budowlanej pełniący kontrolę nad prowadzonymi pracami budowlanymi i stanem nieruchomości. Dla większości posesji zachowały się dokumenty i plany prowadzonych inwestycji, które wniosły istotne informacje o zmianach przestrzennych w  XIX wieku. Największą zmianą przeprowadzoną na omawianym terenie była budowa gmachu Deutsche Banku na początku XX wieku, który zajął niemal całą posesję Długi Targ 19 w większości niszcząc nawarstwienia kulturowe w  obrębie całej tej parceli. W jego zachowanym po II Wojnie Światowej budynku uruchomiono hotel „Jantar”, działający do końca XX wieku. Odbudowano też po zniszczeniach wojennych kamienice wzdłuż pierzei południowej Długiego Targu, ale bez zabudowań na ich zapleczach. Po wojnie od strony ul. Powroźniczej funkcjonował zaś niezabudowany plac, a jedyną nieruchomością zachowaną do czasów obecnych jest gotycka kamienica frontowa posesji przy ul. Powroźniczej 3.

II. Characteristics of the Results of the Archeological Research

II. Charakterystyka wyników badań archeologicznych

A

R

rchaeological investigations at 1–7, Powroźnicza Street and 19–23, Długi Targ were associated with the construction of the Rezydent Hotel, which was to occupy almost the entire area devoted to the excavations. Three seasons of investigations in 2002–2004 conducted by the Institute of Archaeology, University of Warsaw, covered an area of approximately 50 m x 50 m. This comprised the complete seven plots situated at Powroźnicza Street and the middle and rear parts of the plots at 19–23, Długi Targ, i.e. approximately one quarter of the area limited by Długi Targ, and Powroźnicza, Ogarna, and Mieszczańska Streets (Figs 9–10). Earlier archaeological investigations in this area were very limited. In the course of erecting the Deutsche Bank building in 1906, the remains of a plank boat were accidentally discovered 5 m below street level, together with some bones and fragments of clay vessels (Ellmers 1972, 304). Archaeological excavations were performed in 1992 preceding the construction of a heat chamber at the rear of the 3, Powroźnicza Street tenement. A small sounding excavation of 2 m x 4 m was carried out. The level of natural deposits in the form of a peat layer was 0.75 m below sea level. Insulation levelling strata above that were dated based on artefacts to between the fourteenth century and the turn of the fifteenth / sixteenth centuries. The oldest wooden structures were built using trees felled between 1333/4 and 1389. The newest development on the land comprised a seventeenth-century brick wall, 81 x 145 x 305 mm, erected on foundations of erratics, in use until 1945. (Borcowski and Kołosowska 1997; Paner 1998, 198; 2006, 22). Views relating to the history of that area were formulated primarily based on research conducted in the

ealizacja badań archeologicznych posesji przy ul. Powroźniczej 1-7 oraz Długi Targ 19-23 związana była z budową hotelu „Rezydent”, który zajął niemal całość przeznaczonego do prac badawczych obszaru. W latach 2002-2004, w ciągu trzech sezonów badań terenowych prowadzonych przez Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego rozpoznano archeologicznie kwadratowy w przybliżeniu obszar o wymiarach około 50 na 50 m. W jego granicach znalazło się w całości siedem działek leżących przy ul. Powroźniczej, oraz środkowe i tylne części działek przy Długim Targu 19-23, czyli około jednej czwartej bloku zabudowy między ulicami Długi Targ, Powroźnicza, Ogarna i Mieszczańska (Ryc. 9, 10). Wcześniejsze obserwacje archeologiczne prowadzono tu w bardzo ograniczonym zakresie. Podczas budowy Deutsche Banku w  1906 roku pod frontową częścią kamienicy przy Długim Targu 19, pięć metrów poniżej nawierzchni ulicy, dokonano przypadkowego odkrycia wraku łodzi klepkowej, której towarzyszyły kości i fragmenty naczyń glinianych (Ellmers 1972, 304). W 1992 roku przeprowadzono badania archeologiczne poprzedzające budowę komory ciepłowniczej na zapleczu kamienicy przy ul. Powroźniczej 3. Wykonano wówczas niewielki sondaż o wymiarach 2 x 4 m. Zarejestrowany w nim strop warstw naturalnych w postaci torfu znajdował się 0,75 m pod poziomem morza. Zalegające na nim nawarstwienia o charakterze izolacyjno-niwelacyjnym datowano na podstawie znalezisk od XIV do przełomu XV/XVI wieku. Do budowy najstarszych konstrukcji drewnianych pozyskano drewno ścięte w okresie od 1333/34 do 1389 roku. Najmłodszą fazę zagospodarowania terenu stanowiły siedemnastowieczne mury z  cegieł o  wymiarach 81x145x305 mm wzniesione na fundamentach z głazów

21

narzutowych, funkcjonujące do 1945 r. (Borcowski, Kołosowska 1997; Paner 1998, 198; 2006, 22). Poglądy na temat historii tego terenu formułowano więc przede wszystkim na podstawie badań prowadzonych w jego sąsiedztwie. Istotny wpływ na dawniejsze opinie miały rezultaty badań A. Zbierskiego, który odkrył relikty drewnianych konstrukcji z X wieku pod ratuszem Głównego Miasta (Zbierski 1978, 80; 2003, 412; Paner 1998, 198). Jego interpretacja o funkcjonowaniu tu ufortyfikowanej osady portowej z X-XII wieku jest jednak obecnie kwestionowana wobec odkryć w rejonie Placu Dominikańskiego i kościoła Św. Katarzyny. Poza tym do chwili obecnej nigdzie indziej w  rejonie Długiego Targu nie stwierdzono istnienia osadnictwa wcześniejszego niż druga połowa XIII wieku (Paner 1998, 198-200; 2004, 165). Autorzy nowszych publikacji ograniczają rolę i  zasięg wczesnośredniowiecznego osadnictwa, którego relikty odsłonięto pod ratuszem głównomiejskim, opowiadając się jednocześnie za lokalizacją miasta na prawie

9. Overlay of the D. Buhse plan on urban structures in the second half of the nineteenth century in the area between Długi Targ, Powroźnicza, Ogarna and Mieszczańska Streets. After Polak 2007 9. Przerys planu D. Buhsego ze stanem zabudowy z drugiej połowy XIX wieku w kwartale zabudowy między ulicami Długi Targ, Powroźniczą, Ogarną i Mieszczańską. Wg Polak 2007

vicinity. Investigations of A. Zbierski, who uncovered remains of structures dating to the tenth century under the Main City town hall, had a major influence on past historical views (Zbierski 1978, 80; 2003, 412; Paner 1998, 198). However, his interpretation of a fortified harbour stronghold existing here in the tenth to twelfth centuries has been put into doubt in the light of discoveries made in the area of Dominikański Square and St. Catherine church. Besides that, no settlements were found to exist anywhere else in vicinity of Długi Targ before the second half of the thirteenth century (Paner 1998, 198–200; 2004, 165). Authors of more recent publications have downplayed the role and extent of early medieval settlements, the remains of which were uncovered under the Main City town hall, in favour of the location of the city incorporated based on Lübeck law in the area of St. Nicholas

22

10. Location of archaeological excavations in 2002–2004. Prepared by M. Starski 10. Lokalizacja wykopów archeologicznych z lat 2002-2004. Oprac. M. Starski

and St. Catherine churches (Gołembnik 2003, 451; Paner 2004, 167; Śliwiński 2009a, 43–55; Maciakowska 2011, 21). Archaeological investigations of the University of Warsaw conducted at the intersection of Długi Targ and Powroźnicza Streets are thus of significant importance for the history of Gdańsk due to the extensive area covered and richness of finds. They enable substantively confirmed determination of the time when this area became permanently settled, and introduce new data relating to the initial layout and subsequent spatial transformations of the analysed area. The results are further supported by the fact that we were able to incorporate into the analysis results of one hundred and sixty dendro–chronological analyses.

Course and Extent of Research in 2002–2004 Archaeological excavations started in June 2002, ending in May 2004, and were divided into four stages, each of a different nature. Field work was conducted by Zbigniew Polak of the Field Research Laboratory, Institute of Archaeology, University of Warsaw; work was performed by 11 archaeologists and 162 students carrying out their excavation practices. Inventory of brick structures and architectural investigations were prepared by employees of the Monuments Revalorization Agency DART under the leadership of Arch. Eng. Jacek Gzowski. The first season, lasting from 15 June to 30 November 2002, involved excavations on 1200 sq. m of undeveloped land around the surviving gothic style tenement at 3, Powroźnicza Street (Figs 3 and 10). Settlement strata depth here was more than 5 m. The area has been in intensive use since medieval times and was densely developed up until the Second World War. No attempt was made after the war to restore the buildings along Powroźnicza Street, and the empty plot was used to provide sanitary and technical infrastructure, remaining in use during the excavations and posing a significant impediment to the work. Problems were caused also by high levels of subterranean water, the level of which oscillated around 0.8 m above sea level (Fig. 11), while the undisturbed soil level was found at 0.30–1.70 m below sea level. Therefore, exploration of the oldest strata had to be conducted with continuous operation of drainage pumps. Roofing was erected above the excavations in

lubeckim w  rejonie kościołów św. Mikołaja i  św. Katarzyny (Gołembnik 2003, 451; Paner 2004, 167; Śliwiński 2009a, 43-55; Maciakowska 2011, 21). Badania archeologiczne Uniwersytetu Warszawskiego prowadzone u  zbiegu Długiego Targu i  ulicy Powroźniczej mają więc dla historii Gdańska istotne znaczenie ze względu na ich znaczny zasięg i bogactwo pozyskanych materiałów. Pozwalają na uzasadnione ustalenie początkowego momentu stałego zasiedlenia tego obszaru i wnoszą nowe dane do znajomości pierwotnego rozmierzenia badanego kwartału oraz późniejszych przemian przestrzennych. Wartość tych danych znacznie podnosi fakt, że przy ustalaniu ich chronologii możemy korzystać z wyników stu sześćdziesięciu analiz dendrochronologicznych.

Przebieg i zasięg badań z lat 2002-2004 Archeologiczne badania wykopaliskowe trwały od czerwca 2002 do początku maja 2004 roku i dzieliły się na cztery etapy o zróżnicowanym charakterze. Prace terenowe prowadził Zbigniew Polak z Pracowni Badań Terenowych Instytutu Archeologii UW, a przez cały okres prac brało w nich udział 11 archeologów oraz 162 studentów odbywających praktyki wykopaliskowe. Inwentaryzację odsłoniętych murów i badania architektoniczne wykonywali pracownicy Agencji Rewaloryzacji Zabytków DART pod kierunkiem mgr inż. arch. Jacka Gzowskiego. W pierwszym sezonie badań, od 15 czerwca do 30 listopada 2002 roku, pracami objęto 12 arów na niezabudowanym terenie wokół zachowanej gotyckiej kamieniczki przy ul. Powroźnicza 3 (Ryc. 3, 10). Warstwy osadnicze miały tu miąższość przekraczającą 5 metrów. Obszar ten był od średniowiecza intensywnie użytkowany i do ostatniej wojny gęsto zabudowany. Po wojnie zrezygnowano z odtworzenia zabudowy wzdłuż ul. Powroźniczej, natomiast przez pusty plac poprowadzono instalacje sanitarno-techniczne, które w większości nadal funkcjonowały w czasie trwania wykopalisk, stanowiąc istotne utrudnienie. Kłopoty sprawiał też wysoki poziom wód gruntowych. Ich lustro oscylowało wokół rzędnej 0,8 m n.p.m. (Ryc. 11), natomiast poziom stropu calca wahał się od 0,30 do 1,70 m p.p.m. Eksploracja najstarszych nawarstwień musiała więc odbywać się przy stale pracujących pompach. Jesienią nad wykopami założone zostały

23

11. Fourteenth-century land-use level in the rear part of the 21, Długi Targ plot. Photo by K. Czajkowski 11. Widok poziomu użytkowego z XIV wieku na zapleczu parceli Długi Targ 21. Fot. K. Czajkowski

autumn, allowing work to be done during rainy periods, but this made preparation of documentation more difficult (Fig. 12). Despite these difficulties, the entire area was investigated (excavations A–W), except for the heat pipe and transformer areas (Figs 13–14), and the land directly adjacent to the existing buildings where deeper strata were investigated by way of a narrow sounding due to safety reasons (Gołembnik et. al., 2003). Field work in 2003 covered 700 sq. m within the plot at 19, Długi Targ (Fig. 10), at the location of the Jantar Hotel (at that time in the process of being demolished). Buildings erected there in the nineteenth and twentieth centuries covered the entire plot surface. Rescue investigations were performed after the demolition work was completed. Basements in the front tenement completely destroyed historical strata, whereas the middle and rear

zadaszenia, co pozwalało pracować w czasie deszczu, ale nie ułatwiało wykonywania dokumentacji (Ryc. 12). Mimo tych trudności przebadano cały dostępny teren (wykopy A-W), z wyłączeniem jedynie części zajętych przez ciepłociąg i stację transformatorową (Ryc. 13-14), oraz bezpośrednio sąsiadujących z istniejącymi budynkami, gdzie ze względów bezpieczeństwa badania głębszych warstw ograniczone zostały do wąskoprzestrzennych sondaży (Gołembnik, Gzowski, Maciakowska, Polak 2003). W lecie 2003 roku prace terenowe objęły 7 arów w granicach parceli przy Długim Targu 19 (Ryc. 10), w miejscu rozebranego hotelu „Jantar”. Wzniesione tam w XIX i XX wieku budynki zajmowały całą powierzchnię parceli. Badania ratownicze prowadzono po zakończeniu prac rozbiórkowych na omawianym terenie. W obrębie kamienicy frontowej piwnice całkowicie zniszczyły historyczne nawarstwienia, natomiast w  tylnej i  środkowej części działki poniżej piwnic ocalały warstwy z XIV i pierwszej połowy XV wieku i  wkopane w  nie młodsze obiekty. Także i tu woda utrudniała prowadzenie prac, a poziom jej podciekania był niemal równy poziomowi, od którego rozpoczynano eksplorację (Polak 2004a). Kolejny etap prac badawczych realizowano od września 2003 do marca 2004 roku w postaci nadzoru archeologicznego nad pracami ziemnymi przy przekładaniu 12. View of research works in the front part of the plot at 7, Powroźnicza Street. Photo by K. Czajkowski 12. Widok prac badawczych we frontowej części działki Powroźnicza 7. Fot. K. Czajkowski

24

13. Latrine exploration in the rear part of the plot at 21 Długi Targ. Photo by K. Czajkowski 13. Widok eksploracji latryny na zapleczu parceli Długi Targ 21. Fot. K. Czajkowski

part of the plots, below the basements, exposed strata dating from the fourteenth century to the first half of the fifteenth century, with some newer objects embedded into the older strata. Water was an issue here also, and its infiltration was almost up to the level at which exploration had been started (Polak 2004a). The third stage lasted from September 2003 to March 2004 and involved archaeological supervision of earth– moving works required to transfer existing infrastructure to outside the investigation area. Supervised excavations surrounded earlier sites on all four sides. Their depth did not exceed 2 m, so these cut just through the already considerably mixed modern strata. These works uncovered the remains of older structures surviving below the modern strata. An inventory was prepared of the walls of a medieval tenement at 8, Powroźnicza Street and fragments of the original rear walls of tenements at Długi Targ, which were considerably shortened during reconstruction works after the war (Polak 2004b). The last stage involved supplementary archaeological investigations conducted in April 2004 within the tenement at 5, Powroźnicza Street, at the site of the now dismantled transformer station and in the southern part of the tenement at 6, Powroźnicza Street, where the heat pipe was removed (Polak 2004c).

14. View of research works in excavation ‘P’ in the rear part of the plot at 6, Powroźnicza Street. Photo by K. Czajkowski 14. Widok prac badawczych w wykopie P na zapleczu posesji Powroźnicza 6. Fot. K. Czajkowski

instalacji poza obszar inwestycji. Nadzorowane wykopy ze wszystkich czterech stron otaczały teren wcześniejszych wykopalisk. Ich głębokość nie przekraczała 2 metrów, przecięły więc jedynie silnie już przemieszane warstwy nowożytne. W  efekcie tych prac odsłonięto natomiast zachowane tuż pod obecną nawierzchnią relikty dawnej zabudowy, zinwentaryzowano mury średniowiecznej kamienicy Powroźnicza 8 i fragmenty pierwotnych ścian tylnych kamienic przy Długim Targu, które w czasie powojennej odbudowy zostały znacznie skrócone (Polak 2004b). Ostatnim etapem prac były uzupełniające badania archeologiczne przeprowadzone w kwietniu 2004 roku w obrębie kamienicy Powroźnicza 5, w miejscu rozebranej stacji transformatorowej oraz w południowej części kamienicy Powroźnicza 6, z której usunięto ciepłociąg (Polak 2004c).

25

Results of the investigations and the initial characteristics of the finds were collated in conservation reports prepared from each stage of the archaeological investigations (Gołembnik et. al., 2003; Oniszczuk–Rakowska et. al., 2003; Polak 2004a; 2004b; 2004c). Initial results were presented at conferences and in publications (Polak 2005; 2007). Also, articles devoted to specific monuments and issues were published (Rębkowski 2004a, 164–65; 2004b, 424–25; Oniszczuk–Rakowska 2007; Oniszczuk 2013; Polak 2009; Romanowicz 2013; 2016).

Research Results – Spatial Transformations Excavations have shown that the investigated area was a marshland even up to the beginning of the fourteenth century; it was periodically flooded by the river and very unlevelled. The soil substrate ordinate formed of silt deposited by the river varied from 0.30 to 1.70 m below sea level, with land closer to the River Mołtawa being higher. The soil substrate level in the rear part of the plot at 23, Długi Targ was 0.30 to 0.50 m below sea level, and at 0.40 m below sea level at the front parts of the plots at 6 and 7, Powroźnicza Street. It was much lower in the middle part of the 19, Dług Targ plot, at 1.20 m below sea level, with the lowest levels reported at the rear parts of 6 and 7, Powroźnicza Street down to 1.70 m below sea level. Upper parts of the silt gradually changed into layers resembling peat in structure and composition (Fig. 15). Single shells and wooden objects were found in the ‘peaty’, i.e. substantively natural, layers. Thus, the area at the River Motława must have been penetrated by people before it was permanently settled.

26

Wyniki prac badawczych oraz wstępna charakterystyka znalezisk zostały zgromadzone w sprawozdaniach konserwatorskich przygotowanych dla każdego z  etapów badań archeologicznych (Gołembnik, Gzowski, Maciakowska, Polak 2003; Oniszczuk-Rakowska, Starski, Kamiński, Trzeciecka, Paszkiewicz, Trzeciecki, Jędruszczak 2003; Polak 2004a; 2004b; 2004c). Wstępne rezultaty badań zostały zaprezentowane na konferencjach i opublikowane w ubiegłych latach (Polak 2005; 2007). W literaturze przedmiotu ukazały się również publikacje wybranych zabytków oraz zagadnień (Rębkowski 2004a, 164-165; 2004b, 424-425; Oniszczuk-Rakowska 2007; Oniszczuk 2013; Polak 2009; Romanowicz 2013; 2016).

Wyniki badań – przemiany przestrzenne Wykopaliska wykazały, że jeszcze na początku XIV wieku badany teren był podmokły, okresowo zalewany przez rzekę i  bardzo nierówny. Rzędna stropu calca, który tworzyły naniesione przez rzekę namuły, wahała się tu od 0,30 do 1,70 m p.p.m., przy czym wyraźnie wyższe były partie bliższe Motławy. W rejonie tylnej części parceli Długi Targ 23 strop calca znajdował się na poziomie 0,30 do 0,50 m p.p.m., we frontowych częściach działek Powroźnicza 6 i 7 na 0,40 m p.p.m. Znacznie niżej, bo na 1,20 m p.p.m. znajdował się calec w środkowej partii działki Długi Targ 19, a zagłębienie na tyłach parceli Powroźnicza 6 i 7 sięgało rzędnej 1,70 m p.p.m. Górna 15. North excavation ‘U’ wall view on the plot at 6, Powroźnicza Street. Photo by K. Czajkowski 15. Profil ściany północnej wykopu U na działce Powroźnicza 6. Fot. K. Czajkowski

16. Reconstruction of the initial ownership subdivisions of land. Prepared by Z. Polak 16. Rekonstrukcja najstarszych podziałów własnościowych terenu. Oprac. Z. Polak

17. Plait wall view in the rear part of the plot at 7, Powroźnicza Street. Photo by K. Czajkowski 17. Widok ściany plecionkowej na zapleczu działki Powroźnicza 7. Fot. K. Czajkowski

The first works done to adapt the area at the River Motława for settlement consisted of delineating the boundaries of up–built areas and dividing the interior into individual plots of land. Fences were built along the boundaries, made of plait in some places, and elsewhere made of stakes 8–10 cm in diameter, sharpened at the ends and densely driven into the natural sandy and organic matter deposits (Fig. 16, 17). Fence lines running north to south at the front and rear parts of the plots facing Powroźnicza Street were accompanied by shallow ditches. These probably were used for drainage to initially dry the land, which was later raised by bringing earth and interlaying it with fascine. Fascine is present in several layers, interlaid with manure, sand, or clay, and is a distinctly separate substrate present in all excavations. (Fig. 18). A variety of fascine layering methods has been applied. At places, fascine was replaced by large sheets of regular plait, and sometime a grid of raw beams was used. At the lowest areas at the rear of the 5–7 Powroźnicza Street plot, land was initially stabilized by placing boulders and sinking them in the swampy depression. Most probably, drying of the land did not

część namułów stopniowo przechodziła w warstwy zbliżone składem i strukturą do torfu (Ryc. 15). W warstwach „torfowych”, a  więc zasadniczo przyrodniczych, znajdowano pojedyncze skorupy i przedmioty drewniane. Teren nad Motławą był więc przez ludzi penetrowany zanim jeszcze został na stałe zasiedlony. Pierwsze prace wykonane w  celu przystosowania obszaru nad Motławą do zasiedlenia polegały na wytyczeniu granic bloku zabudowy i podzieleniu jego wnętrza na poszczególne działki własnościowe. Wzdłuż granic postawiono płoty, miejscami plecionkowe, częściej w  postaci rzędów kołków o  średnicy 8-10 cm, zaostrzonych i  gęsto wbijanych bezpośrednio znad naturalnej warstwy piaszczysto-organicznych osadów (Ryc. 16, 17). Liniom płotów biegnących z  północy na południe wzdłuż frontowej i tylnej granicy działek zwróconych ku ul. Powroźniczej towarzyszyły równoległe, płytkie rowy. Zapewne pełniły one funkcję rowów drenażowych, służących do wstępnego osuszania terenu, który następnie podwyższono, nawożąc ziemię i przekładając ją warstwami faszyny. Faszynowanie, występujące w kilku warstwach przesypywanych mierzwą, piaskiem

27

take place in a single, organized campaign, but was individually accomplished by each plot owner. Once the area at Powroźnicza Street was made fit for permanent settlement, it remained in use without interruption up until today. Therefore, the initial structures survived only in small fragments, and significant difficulties have been encountered in attempting reconstructions of the first erected wooden homes and utility sheds. Also, the collection of mobile finds retrieved from strata formed during levelling and raising the land, probably originated from areas which were settled earlier and were directly adjacent to the investigated area; those obtained from the oldest construction strata contain no remains which could be dated as originating from early medieval times. The first buildings were erected when the levelling strata attained a level with the ordinate today, being around 0.00 m above sea level. Maybe the initial structures were just temporary, not too solid. These were destroyed by embedded elements of later structures or – as happened at the 19, Długi Targ plot – they were dismantled, and the remains were either discarded or reused. Nevertheless, we are able to date this horizon with certainty and precision. The first phase of development within the 19, Długi Targ plot is associated with a wooden column dated 1329– 1330 and a beam dated 1330–1334. Two beams are dated 1333–1334, one upon the other, being the remainder of a building wall on the adjacent plot (20, Długi Targ). The oldest object at 1, Powroźnicza Street is dated at 1332–1333

28

18. Fascine layers seen in excavation ‘U’, on the plot at 6, Powroźnicza Street. Photo by K. Czajkowski 18. Widok moszczenia faszyną w wykopie U na działce Powroźnicza 6. Fot. K. Czajkowski

czy gliną, stanowi wyraźnie wyodrębniający się pokład, wyróżniany we wszystkich wykopach (Ryc. 18). Jednocześnie w różnych punktach stanowiska widoczne jest zróżnicowanie w sposobie faszynowania. Miejscami zamiast faszyny układano duże płaty regularnej plecionki, a niekiedy stosowano ruszt z nieobrobionych belek. W rejonie największego zaklęśnięcia na tyłach posesji przy ul. Powroźniczej 6 i 7 wstępną stabilizację podłoża poprzedzono nawiezieniem głazów i zatopieniem ich w bagnistym zagłębieniu. Można więc sądzić, że niwelacja terenu nie była wykonywana w ramach jednej, odgórnie zorganizowanej akcji, ale miała charakter indywidualnych działań właścicieli poszczególnych posesji. Od momentu, gdy objęty badaniami obszar przy ul. Powroźniczej przystosowano do stałego zasiedlenia, aż po dziś, był on nieprzerwanie intensywnie użytkowany. W  efekcie najstarsze warstwy i  konstrukcje są zachowane szczątkowo, a w związku z tym próby rekonstrukcji ówczesnych drewnianych budynków mieszkalnych i  gospodarczych napotykają na znaczne trudności. Dodajmy w tym miejscu, że zarówno w zbiorze zabytków ruchomych uzyskanych z  warstw niwelacyjnych, nawiezionych, jak można przypuszczać, z  terenów wcześniej zasiedlonych, a bezpośrednio sąsiadujących z badanym obszarem, jak i tych z najstarszego poziomu

and the trees from which buildings were initially built at 2, Powroźnicza Street were felled in 1332 and 1339. The frame of the oldest front building at 4, Powroźnicza Street is dated at 1329 +x/6, and the column upon which it was situated is dated at 1337 +8/–7. Finally four posts forming a structure embedded into the ground at the 5, Powroźnicza Street plot are dated to 1335–1336. This series of dates shows that the entire investigated area was developed at the same time and that the process started in the 1330s. Although structures erected in the first phase could have been temporary in nature, and were not too solid, the structures built over the next ten years were carefully made and had the appropriate foundations. A massive sill–beam dated 1341–1342 on foundation columns was uncovered at 19, Długi Targ. A similarly founded building frame at 23, Długi Targ is dated to 1341 +8/–2. A particularly massive sill–beam of a large building erected at the 1, Powroźnicza street plot is dated to 1341–1342 (Fig. 19), and one of the columns on which it was founded is dated 1342–1343. At the same time, a latrine was built with five datings pointing to the period 1339–1344. Only two objects from the oldest development layer were discovered, both surviving as fragments; these were erected as corner notched log constructions (log frames) made of pinewood. The front part of the 6, Powroźnicza Street plot was developed with a building whose back wall was uncovered during the excavations. Foundations were made of a stripped log placed on a base plate made of short sections of thick tree trunks. Four beams survived above the foundation, the lower one defining the doorstep level and the other three cut along the vertical edge of the door. Construction in this area was dominated from the outset by objects erected using either the column and beam structure, or a frame structure with walls filled with vertical boards, the ends of which were inserted into grooves carved into the beams which were the upper and lower frame of the wall. Buildings were built almost exclusively using oak. Due to the unstable substrate, buildings were founded also on foundation columns and most often, only the columns of those structures erected in the fourteenth century have survived. Wooden buildings with basements were erected later but were less common. Their remains exist in the form

19. Fragment of sill beam on the plot at 1, Powroźnicza Street. Photo by K. Czajkowski 19. Fragment belki przyciesiowej budynku na posesji Powroźnicza 1. Fot. K. Czajkowski

zabudowy, brak jest znalezisk, które można by określić jako wczesnośredniowieczne. Pierwsze budynki zaczęto wznosić, gdy strop warstw niwelacyjnych osiągnął poziom, którego rzędna dziś oscyluje wokół wartości 0,00 n.p.m. Być może najstarsze obiekty miały jeszcze charakter zabudowy prowizorycznej, niezbyt solidnej. Zniszczyły je wkopy związane z  młodszą zabudową, bądź też – jak stało się to na obszarze parceli Długi Targ 19 – konstrukcje z tego czasu zostały rozebrane, a  ich pozostałością są pojedyncze elementy porzucone bądź wtórnie wykorzystane. Mimo to, możemy ten horyzont dość pewnie i  precyzyjnie datować. W obrębie działki Długi Targ 19 z pierwszą fazą zabudowy związany jest słup datowany na rok 1329/30 i belka datowana na lata 1330-34. Na rok 1333/34 datowane są dwie belki, leżące jedna na drugiej, będące pozostałością ściany budynku z  sąsiedniej parceli (Długi Targ 20). Najstarszy obiekt przy ul. Powroźniczej 1 dostarczył daty 1332/33, a drzewa, z których zbudowano pierwsze budynki na parceli przy ul. Powroźnicza 2 ścięto w latach 1332 i 1339. Rama najstarszego budynku frontowego przy ul. Powroźniczej 4, datowana jest na rok 1329 +x/-6, natomiast słup, na którym ją posadowiono, na rok 1337 +8/-7. Wreszcie cztery spośród słupów tworzących zagłębioną

29

20. Wood layers in the yard in the rear part of the plot at 21, Długi Targ. Photo by K. Czajkowski 20. Moszczenie drewnem podwórza na zapleczu posesji Długi Targ 21. Fot. K. Czajkowski

of two deeply embedded structures, but these were not investigated at length, so their functionality is not at all clear. The walls of those basements were most probably made of horizontally laid boards resting against posts which formed the internal frame. The first of these, at the 22, Długi Targ plot is dated to 1369–1370 and 1372±2 (Fig. 20). The second building with a basement was uncovered at the rear part of the 7, Powroźnicza Street plot. Its northern wall length exceeds 6.75 m. It was erected in 1390 or slightly later, and was reconstructed in 1414–1415, but it is not known for how long it was used after that date. It was erected using sheathing of a large ship. The oak planks were up to 10 cm thick and up to 30 cm wide, and were butt connected using shipbuilders’ bracing. Traces of pegs initially connecting the planks with the ribbing survived. These discoveries relate among others to the remains of the boat uncovered under the Green Gate (Ossowski and Kościński 2003). The first latrines were built almost at the same time as the oldest permanent structures (Fig. 21). These were made only of oak wood, with the lower parts of the walls made of solid vertical boards, butt connected, sharpened at their lower end and driven into the ground. The higher parts of the walls were made of horizontally laid

30

w ziemię konstrukcję na zapleczu parceli Powroźnicza 5 datowane są na rok 1335/36. Seria dat wskazuje, że cały badany obszar objęto zabudową w tym samym czasie i że proces ten rozpoczęto już w latach trzydziestych XIV wieku. O ile konstrukcje wznoszone w pierwszej fazie mogły mieć miejscami cechy zabudowy prowizorycznej, niezbyt solidnej, to w ciągu dziesięciu lat zastąpione zostały przez obiekty starannie wykonane i odpowiednio fundamentowane. Datowaną na rok 1341/42 masywną przycieś ułożoną na słupach fundamentowych odsłonięto przy Długim Targu 19. Podobnie posadowiona rama budynku przy Długim Targu 23 dostarczyła daty 1341 +8/-2. Szczególnie solidna przycieś dużego budynku wzniesionego na działce przy ul. Powroźniczej 1 datowana jest na rok 1341/1342 (Ryc. 19), a jeden ze słupów, na których ją posadowiono, na rok 1342/1343. Równocześnie z tym budynkiem powstała latryna, z której seria pięciu dat zamyka się w okresie 1339-1344. Jedynie dwa fragmentarycznie zachowane obiekty z najstarszego poziomu zabudowy, wzniesiono w konstrukcji wieńcowej (zrębowej), z  drewna sosnowego. Frontową część działki przy ul. Powroźnicza 6 zajmował budynek, którego fragment tylnej ściany odsłonięto

21. Location and chronology of latrines and wells at Powroźnicza and Długi Targ Streets. Prepared by Z. Polak, M. Starski 21. Lokalizacja i chronologia latryn i studni przy ul. Powroźniczej i Długim Targu. Oprac. Z. Polak, M. Starski

boards. The internal frame was made of posts placed at the corners and half way along the walls, with horizontal beams running between the posts along the walls and expansion beams between the middle posts. One of those built first was the latrine already mentioned (K935) at 1, Powroźnicza Sstreet. A big latrine, having a cross– section 3.90 m x 3.15 m (K2524) at 19, Długi Targ, was built in 1353 (Fig. 22), as confirmed by three datings. Similar fourteenth-century latrines were uncovered at the rear parts of 22, Długi Targ (K101/105), 23, Długi Targ (K441) and 2, Powroźnicza Street (K1071, dates: 1361/62, 1363/63). In the last quarter of the fourteenth century, the frame walls started to be filled with bricks instead of wooden boards. Such a building was situated in the rear part of the plot at 6, Powroźnicza Street (Figs 15 and 23). Beams forming the lower frame of its walls are dated to 1375‒1376. The external wall frame was placed on the crown of a foundation column with a tenon joint, and the perpendicular to its partition wall frame was placed in a dovetail joint made on the side of the column.

podczas badań. Podwalinę wykonaną z okorowanego okrąglaka ułożono na podkładach z krótkich odcinków grubych pni. Nad podwaliną zachowały się jeszcze cztery belki: dolna, wyznaczająca poziom progu i trzy przycięte wzdłuż pionowej krawędzi drzwi. Na omawianym obszarze od początku dominowały obiekty wznoszone w  konstrukcji ramowo-słupowej lub też szkieletowej, o  ścianach wypełnianych pionowymi deskami, których końce wpuszczano w  rowki wyżłobione w belkach stanowiących dolną i górną ramę ściany. Do budowy domów używano początkowo niemal wyłącznie drewna dębowego. Ze względu na niestabilne podłoże, od początku stosowano też sadowienie budynków na słupach fundamentowych i często słupy te są jedyną pozostałością budynków wznoszonych przez cały wiek XIV. Nieco późniejsze i  znacznie mniej liczne były drewniane budynki podpiwniczone. Ich pozostałością są zapewne dwie głęboko wkopane konstrukcje, które jednak przebadano w niewielkim stopniu, przez co ich funkcja jest nie do końca pewna. Ściany tych najpewniej piwniczek tworzyły poziomo układane deski, opierające się o  słupy stanowiące wewnętrzny szkielet. Z  pierwszego, usytuowanego na działce Długi Targ 22, uzyskano dwie daty: 1369/70 i  1372±2 (Ryc. 20). Drugi podpiwniczony budynek odsłonięto w tylnej części parceli przy ul. Powroźnicza 7. Długość jego północnej ściany przekraczała 6,75 m. Wzniesiono go w 1390 roku lub niewiele później, a przebudowano na przełomie 1414/15 roku, ale nie wiadomo, jak długo po tej dacie był jeszcze użytkowany. Do jego budowy wykorzystano fragmenty poszycia dużego statku. Dębowe klepki miały do 10 cm grubości i  do 30 cm szerokości, łączone były na styk z  zastosowaniem klamer szkutniczych. Zachowały się też ślady dębowych kołków łączących pierwotnie klepki z  ożebrowaniem. Odkrycia te nawiązują m.in. do wraku łodzi odkrytej pod Zieloną Bramą (Ossowski, Kościński 2003). Niemal równocześnie z  najstarszą stałą zabudową pojawiają się pierwsze latryny (Ryc. 21). Wykonywano je wyłącznie z dębiny, a dolne części ich ścian tworzyły

31

Foundation columns with similar dovetails were uncovered at the rear parts of tenement houses at 5, 6 and 7, Powroźnicza Street. These could be the only remains of the initial frame front buildings. Various varieties of wooden and frame structures were gradually replaced in the fifteenth and sixteenth centuries by brick buildings. Changes in the nature of construction affected the structure of the strata and reduced their accretion rate. Brick buildings coexisted with a variety of other interesting objects and devices made of wood, particularly sanitary in nature, the backfill of which delivered an enormous collection of mobile artefacts. Latrines with structures as described above were typical during the fourteenth century and operated until the end of the following century (Fig. 21). However, early in the fifteenth century, these started to be replaced by structures with similar internal frames, but with walls made of horizontally laid boards down to the bottom (Fig. 24). The new cesspools were also usually deeper than the earlier ones. One of the first of these is a latrine for which dendro–chronological dating gave 1421–1422 and twice 1416 +8/–6. Changes in raw materials used

32

22. Inventory of latrine in the rear part of the plot at 19, Długi Targ. Prepared by Z. Polak 22. Inwentaryzacja latryny na zapleczu posesji Długi Targ 19. Oprac. Z. Polak

solidne pionowe deski, zestawiane na styk, dołem zaostrzone i wbijane w grunt. Wyższe partie ścian wykonywano z desek układanych poziomo. Wewnętrzny szkielet tworzyły słupy stawiane w narożnikach i w połowie długości ścian, belki poziome biegnące pomiędzy słupami wzdłuż ścian oraz rozporowe pomiędzy słupami środkowymi. Jedną z pierwszych tak właśnie zbudowanych latryn była wspomniana już konstrukcja (K935) z ul. Powroźniczej 1. Duża, bo mająca w planie wielkość 3,90 x 3,15 m, latryna (K2524) z Długiego Targu 19 wzniesiona została w 1353 roku (Ryc. 22), na co wskazuje seria trzech dat. Podobne czternastowieczne latryny znajdowały się na zapleczu działek Długi Targ 22 (K101/105), Długi Targ 23 (K441) i Powroźnicza 2 (K1071, daty: 1361/62, 1363/63). W  ostatniej ćwierci XIV wieku ściany szkieletowe zaczęto wypełniać nie deskami, ale cegłami. Budynek o  takiej konstrukcji zajmował tylną część działki przy

23. North wall of excavation ‘U’ on the plot at 6, Powroźnicza Street, with remains of half-timbered wall dated to fifteenth century. Prepared by Z. Polak 23. Ściana północna wykopu U na działce Powroźnicza 6 z reliktem ściany z muru pruskiego z XV wieku. Oprac. Z. Polak

are in line with the general transformations taking place at that time in the construction industry — a decrease in the use of oak wood and increased general usage of pinewood. Changes in structure were associated with the rapid accretion of layers oversaturated with wood and rubble, where driving of boarding into the ground was no longer possible. Such structures were most common from the fifteenth century, and in the sixteenth and seventeenth centuries were the only types of toilet

24. Fragment of latrine structure in excavation ‘Ł’ on the plot at 2, Powroźnicza Street. Photo by K. Czajkowski 24. Fragment konstrukcji latryny w wykopie Ł na działce Powroźnicza 2. Fot. K. Czajkowski

ul Powroźniczej 6 (Ryc. 15, 23). Belki stanowiące dolną ramę jego ścian są datowane na rok 1375/76. Rama ściany zewnętrznej leżała na zaopatrzonej w czop koronie słupa fundamentowego, a  prostopadła do niej rama ściany działowej została końcem osadzona w zaciosie wykonanym z boku słupa. Słupy fundamentowe z podobnymi zaciosami odsłonięto w  tylnych częściach kamienic przy ul. Powroźniczej 5, 6 i 7. Być może są one jedyną pozostałością pierwotnych, szkieletowych budynków frontowych. W ciągu XV i XVI wieku zabudowa drewniana i różne odmiany szkieletowej były systematycznie wypierane przez budynki murowane. Zmiana charakteru zabudowy wpłynęła na inny charakter warstw i zmniejszenie tempa ich przyrastania. Z  budynkami murowanymi nadal współistniało jednak wiele interesujących obiektów i urządzeń wznoszonych z drewna, głównie o charakterze sanitarnym, których wypełniska dostarczyły ogromnej kolekcji zabytków ruchomych. Latryny o  konstrukcji omówionej wyżej, charakterystycznej dla XIV wieku, funkcjonowały też do końca następnego stulecia (Ryc. 21). Już jednak z początkiem wieku XV zaczęły być zastępowane przez konstrukcje o podobnym szkielecie wewnętrznym, ale ścianach do samego dołu wykonanych z desek układanych poziomo (Ryc. 24). Nowe doły kloaczne są też z reguły znacznie głębsze od dotychczasowych. Jednym z pierwszych jest latryna, dla której otrzymano trzy daty dendrochronologiczne: 1421-22 oraz dwukrotnie 1416 +8/-6. Zmiany surowca zgodne są z  ogólnymi przemianami zachodzącymi wówczas w  budownictwie – zmniejszaniem się udziału dębiny i upowszechnianiem sosny. Zmiana

33

25. Projection of excavation ‘G’ on the plot at 5, Powroźnicza Street with visible log frame structure of a modern times latrine. Photo by K. Czajkowski 25. Rzut poziomu wykopu G na działce Powroźnicza 5 z widoczną zrębową konstrukcją latryny nowożytnej. Fot. K. Czajkowski

operating, sometimes even up to the end of the nineteenth century, e.g. the latrine at the rear of the 7, Powroźnicza Street plot (K1006). At the same time, these started to be replaced by big septic tanks made of solid pinewood boards, carefully connected at the edges with a dovetail joint. As an example, the structure at the rear of 5, Powroźnicza Street (K606), remained in use at least until the end of the eighteenth century (Fig. 25). Its cross section was 3.70 m x 3.00 m, its depth was 2 m. Similar septic tanks at 6, Powroźnicza street were back–filled in the nineteenth century. Rectangular shingle wells were used from the end of the seventeenth century and into the eighteenth century and survived in various conditions inside the tenement houses at 1, 2, 4 and 6, Powroźnicza Street. Construction techniques used up until the beginning of the nineteenth century gave a dating of ‘after 1661’. A similar well from the 1, Powroźnicza Street plot is dated

konstrukcji wiązała się zapewne z szybkim narastaniem warstw przesyconych drewnem i gruzem, w które nie dało się już wbijać desek szalunku. Takie konstrukcje były od XV wieku najpowszechniejszym, a w XVI i XVII właściwie jedynym typem ustępu funkcjonującym niekiedy aż do końca wieku XIX, jak np. latryna na zapleczu parceli przy ul. Powroźniczej 7 (K1006). Jednocześnie w XVII wieku pojawiają się wielkie szamba z solidnych sosnowych belek starannie łączonych w narożnikach na „rybi ogon”. Ich przykładem jest konstrukcja z na tyłach działki ul. Powroźnicza 5 (K606), użytkowana co najmniej do końca XVIII wieku (Ryc. 25). W planie miała wielkość 3,70 x 3,00 m, jej dolna krawędź znajdowała się na głębokości 2,00 m p.p.m. Podobne szambo z ul. Powroźniczej 6 zasypano w XIX wieku. Koniec XVII i XVIII wiek to czas funkcjonowania prostokątnych zrębowych studni w różnym stopniu zachowanych wewnątrz kamienic przy ul. Powroźnicza 1, 2, 4 i 6.

26. Wooden pump recovered from the well in excavation ‘I’ on the plot at 1, Powroźnicza Street. Photo by K. Czajkowski. 26. Drewniana pompa wydobyta ze studni w wykopie I na działce Powroźnicza 1. Fot. K. Czajkowski

34

to the eighteenth century based on the mobile artefacts recovered from its backfill. The initial function of this object is explicitly defined by the fragment of a wooden pump recovered from its inside (Fig. 26). It had the shape of a hexagonal pipe 172 cm long, equipped with a simple but functional valve in the shape of a flap made of thick leather, with a weight and stiffened by a wooden block.

Z konstrukcji, użytkowanej do początku XIX wieku, otrzymano datę „po roku 1661”. Podobna studnia z działki przy ul. Powroźnicza 1 datowana jest na XVIII wiek w oparciu o  zabytki ruchome z  jej zasypiska. Pierwotną funkcję obiektu jednoznacznie określa zachowany w nim fragment drewnianej pompy (Ryc. 26). Miała on kształt rury długości 172 cm, o sześciobocznym przekroju, zaopatrzonej w prosty, ale funkcjonalny zawór w postaci klapki z grubej skóry, obciążonej i usztywnionej drewnianym klockiem.

Podziały własnościowe Badania archeologiczne przy ul. Powroźniczej dają podstawy do rekonstrukcji pierwotnych podziałów własnościowych i ich późniejszych zmian. O ile próby rekonstrukcji najstarszych drewnianych budynków mieszkalnych i gospodarczych napotykają na znaczne trudności, to pierwotne podziały własnościowe są stosunkowo dobrze czytelne (Ryc. 27).

27. Reconstruction of spatial subdivisions of the investigated area during late medieval times. Prepared by Z. Polak 27. Rekonstrukcja podziałów przestrzennych obszaru badań w późnym średniowieczu. Oprac. Z. Polak

Ownership Subdivisions Archaeological investigations at Powroźnicza Street have allowed the initial ownership subdivisions and their subsequent changes to be reconstructed. Although the attempted reconstruction of the oldest wooden houses and utility buildings has been quite fruitless, the initial ownership subdivisions are clearly visible (Fig. 27). As already noted, the initial development of the land involved palisade type fences delineating the oldest ownership subdivisions. The rear boundaries of plots

28. Malt drying oven in the rear part of the plot at 7, Powroźnicza Street. Photo by K. Czajkowski. 28. Widok pieca do suszenia słodu na zapleczu posesji Powroźnicza 7. Fot. K. Czajkowski

35

29. View of research works at the rear part of the plot at 21 and 22, Długi Targ at the stage of initial exploration of latrine K303, subsequently subdivided into two parts. Photo by K. Czajkowski 29. Widok prac badawczych na zapleczu działki Długi Targ 21-22 na etapie wstępnej eksploracji latryny K303 wtórnie podzielonej na dwie części. Fot. K. Czajkowski

facing Powroźnicza Street have been documented in most cases. The boundaries proved to be very stable and were visible in most cases up until the last war. It was also possible to restore the initial line of the plot fronts. Only one side boundary was found, visible as a fence running along the south wall of the tenement house at 7, Powroźnicza Street (Fig. 17). Recovered artefacts indicate that the fourteenth century plots were 65 ft long, and probably — as seen later — 20 ft wide (18.7 m long and 5.7 m wide in Culm feet).

36

Z  pierwszym etapem zagospodarowywania terenu związane są, jak już powiedziano, palisadowe płoty wyznaczające granice najstarszych podziałów własnościowych. Na znacznej długości zadokumentowano przebieg tylnej granicy działek zwróconych frontem do ulicy Powroźniczej. Granica ta okazała się niezwykle trwała, w znacznej części czytelna była do ostatniej wojny. Udało się też uchwycić fragment pierwotnej linii wyznaczającej fronty posesji. Boczną granicę jednej z nich uchwycono tylko jedną i wyznaczał ją płot biegnący wzdłuż południowego muru kamienicy nr 7 (Ryc. 17). Zachowane relikty pozwalają sądzić, że czternastowieczne parcele przy ulicy Powroźniczej miały 65 stóp długości i zapewne – tak jak i w późniejszym czasie – 20 stóp szerokości. Podobnie wąskie działki, rzędu 20 stóp (± 6 m), wytyczono także od strony Długiego Targu. Ich granice początkowo wyznaczały plecionkowe płoty, a później

Similar plots, around 20 ft (5.7 m) wide were delineated also on the Długi Targ side. Their boundaries were initially lined with plait fences, later replaced by groupings of foundation posts of wooden and brick structures. The present wide plot at 19, Długi Targ consists of three primary plots (Fig. 16), and the neighboring one at 20, Długi Targ consists of two primary plots. In turn, the plots facing Ogarna Street were — seemingly — twice as wide. The entire width of the rear part of one of these plots was developed in the mid–fourteenth century by building a malt drying oven (Fig. 28), and at end of that century by the basement of a wooden building. The plot to the west must have had a similar width, as shown by location of its latrine (K2384). Probably in the early fifteenth century, when brick structures became more common, the lots at 4, 5, and 6, Powroźnicza Street were extended to about 105 feet (30.2 m) at the expense of the rear part of the plot at 20, Długi Targ, which in exchange received a connection with Powroźnicza Street through plot number 3. Changes in ownership boundaries in late medieval and modern times were quite frequent, in different directions, but they remained on a local scale. The plots at 21 and 22, Długi Targ are typical: the plots were certainly separate in the fourteenth century, and probably also in the next century, but had a common owner in the sixteenth century. A brick building was erected on the rear part of the new, wider plot, and a latrine was built on a small yard behind it (K303). Two hundred years later, the plot was divided again into the two primary plots, and the joint latrine was temporarily divided by a brick wall supported by vertical boards plugged into the backfill (Fig. 29).

grupowały się wzdłuż nich słupy fundamentowe drewnianej i murowanej zabudowy. Obecna szeroka parcela Długi Targ 19 składa się z trzech działek pierwotnych (Ryc. 16), sąsiednia zaś (Długi Targ 20) z  dwóch. Natomiast parcele zwrócone do ul. Ogarnej były – jak się wydaje dwukrotnie szersze. Całą szerokość tylnej części jednej z nich zajmował w połowie XIV wieku piec do suszenia słodu (Ryc. 28), a w końcu tego stulecia piwnica drewnianego budynku. Podobną szerokość miała zapewne parcela kolejna ku zachodowi, na co wskazuje usytuowanie latryny (K2384). Zapewne z  początkiem XV wieku, wraz z  pojawieniem się zabudowy murowanej, parcele Powroźnicza 4, 5 i 6 zostały przedłużone do około stu pięciu stóp kosztem tylnej części dzisiejszej działki przy Długim Targu 20, która w zamian uzyskała połączenie z ulicą Powroźniczą (przez teren działki nr 3). Przesunięcia granic własnościowych w  późnym średniowieczu i  okresie nowożytnym bywały dość liczne, wielokierunkowe, ale o lokalnym zasięgu. Dość charakterystyczny jest tu przykład działek Długi Targ 21 i 22, na pewno oddzielnych w  wieku XIV, a  prawdopodobnie także i w stuleciu następnym, które jednak w wieku XVI stały się wspólną własnością. W tylnej części nowej szerokiej działki powstał wówczas murowany budynek, a na niewielkim podwórzu za nim latryna (K303). Dwieście lat później parcela została podzielona ponownie na dwie własności pierwotne, a  funkcjonującą nadal wspólną latrynę prowizorycznie podzielono ścianką murowaną wzmocnioną pionowymi deskami, wetkniętymi w wypełnisko (Ryc. 29).

37

III. Catalogue Structure

III. Struktura katalogu

T

W

his catalogue presents 678 mobile artifacts separated out of the mass collection of finds recovered in the course of archaeological investigations at Powroźnicza Street in Gdańsk. Selection criteria were based on whether the artefact was preserved in an entire, or almost entire form, enabling its reconstruction. The catalogue contains those categories of finds which are the most representative of archaeological collections of urban material culture, as well as single or unique finds. No numismatic finds have been included, as these will undergo a separate analysis and will be presented together with full documentation of the collection. The purpose of preparing this catalogue was to show photographs of the best-preserved artefacts in a way which is attractive to readers. Bringing together into one publication information about the place of recovery, date, and function of the artefacts may become a valuable asset in comparative studies and can give an insight into the material culture of the inhabitants in the investigated locations in Gdańsk. Presenting artefacts in this way will support the general study of the results of archaeological investigations at the Powroźnicza Street site in Gdańsk. The structure and plan of the catalogue results from the assumptions adopted in the course of its preparation. The basic purpose was to show a representative group of artefacts for each of the chronological periods. Hence, the artefacts were grouped primarily according to the dating criterion. Functional and raw material categories were the next criterion used, with the sequence in which the different categories were shown dependent on their prevalence within the overall collection of relics. Hence, ceramic vessels have been most frequently

 katalogu zaprezentowano 678 zabytków ruchomych wydzielonych w  toku analizy masowego zbioru znalezisk pozyskanych podczas badań archeologicznych przy ul. Powroźniczej w  Gdańsku. Podstawowym kryterium ich wyróżnienia było zachowanie całej lub większości formy zabytku, pozwalającej na jego rekonstrukcję. W katalogu uwzględniono przede wszystkim kategorie znalezisk najbardziej reprezentatywne dla zbiorów archeologicznych i kultury materialnej miast, jak również drobne, pojedyncze lub wyjątkowe przedmioty. Nie uwzględniono natomiast znalezisk numizmatycznych, które zostaną objęte odrębną analizą i  publikowane wraz pełną dokumentacją zbioru. Celem sporządzenia katalogu była prezentacja najlepiej zachowanych zabytków w formie fotograficznej, atrakcyjnej dla Odbiorców. Zgromadzenie w  jednym miejscu informacji o miejscu ich pozyskania, datowaniu oraz funkcji wyrobów stanowić może wartość dla studiów porównawczych oraz umożliwia wgląd w kulturę materialną mieszkańców badanej części Gdańska. Taka forma prezentacji znalezisk ma być wsparciem dla monograficznego opracowania wyników badań archeologicznych przy ul. Powroźniczej w Gdańsku. Układ i struktura katalogu jest wynikiem przyjętych w toku opracowania założeń. Pierwszoplanowym była chęć ukazania reprezentatywnej grupy zabytków dla każdej z  pięciu wyróżnionych faz chronologicznych. Stąd też kryterium datowania stanowiło najważniejszy czynnik grupujący prezentowane zabytki. Kolejnym była kategoria funkcjonalno-surowcowa, zaś o kolejności poszczególnych rodzajów znalezisk decydował ich odsetek w analizowanym zbiorze. Z tego względu pierwsze miejsce przypadło w udziale naczyniom ceramicznym,

39

30. Chronology of artifacts recovered from selected cesspool backfills uncovered during investigations at Powroźnicza street. Prepared by M. Starski. 30. Chronologia zabytków wydobytych z wybranych zasypisk dołów kloacznych odkrytych podczas badań przy ul. Powroźniczej. Oprac. M. Starski.

shown (approx. 59% of the finds), glass products being next (mainly vessels — 16%) and wooden products (6%) were the third most abundant group. Wooden products are also mostly vessels. The collection also includes leather, metal, bone, or horn products, and products made of other materials (in total 18% of the collection). The last criterion applied relates to individual classes of raw materials used. These are most diversified for ceramic vessels, which were grouped according to the raw materials and technologies employed (i.e. production types), and subdivision into vessel function was the last criterion applied in this group. No such detailed subdivision was required in other artefact categories, so these products were arranged according to function. Such a voluminous collection presentation was made possible by the stratigraphic structure of the excavations, allowing recovery of many artefacts in their entirety. This is quite common for large urban centres, where well-preserved relics are uncovered primarily from garbage dumps and latrines, which were used as disposal sites at the end of their useful life (Fig. 21). In fact, some

40

których najliczniejsza próba została zamieszczona w katalogu (około 59% znalezisk). W dalszej kolejności zgromadzono wyroby szklane (głównie naczynia – 16%) i przedmioty drewniane (6%), które również w większości były reprezentowane przez naczynia. Uzupełnieniem tych wyrobów były mniej liczne znaleziska skórzane, metalowe, wyroby kościane lub rogowe oraz z innych surowców (łącznie 18% zabytków). Ostatnie kryterium grupowania zabytków wynikało z metodyki klasyfikacji poszczególnych kategorii surowcowych. Najbardziej było ono rozbudowane dla naczyń ceramicznych, które zaprezentowano grupami surowcowo-technologicznymi, czyli gatunkami produkcji, zaś dopiero w ich obrębie prezentowano naczynia konkretnymi rodzajami, posługując się kryterium funkcji. W przypadku pozostałych kategorii zabytków tak rozbudowana ich klasyfikacja nie była konieczna i uporządkowano je jedynie pod względem funkcjonalnym. Możliwość prezentacji tak licznej kolekcji zabytków ruchomych wynikała z  sytuacji stratygraficznej odnotowanej na stanowisku, w  której bardzo liczne znaleziska pozyskiwano w całości. Dla centrów wielkich miast średniowiecznych jest to zresztą zjawisko powszechne, a  miejscami pozyskiwania dobrze zachowanych zabytków są przede wszystkie doły śmietniskowe oraz latryny, wykorzystywane w taki sposób pod koniec swego funkcjonowania (Ryc. 21, 30). W przypadku zaprezentowanych w  katalogu znalezisk około 80% zabytków pochodziło

80% of the artefacts were retrieved from cesspool backfills. This had a bearing upon the dating of those backfills and the separation of finds into chronological periods (Fig. 30). This was seen as a difficulty, because backfills of cesspools usually take a long time and the relics are intermixed. Thus, the dating of finds of objects remaining in use over a prolonged period of time was difficult. So, when possible, dating of single and analogous artefacts was narrowed down to dating of the given context, but sometimes even out of the context. This approach was used in just a few situations and the majority of the finds could be dated reliably to the time when the latrine was backfilled. This situation also led to the dominance of late–medieval artefacts over modern and contemporary finds. This was an outcome of the way burgher plots were used in late medieval times as compared with subsequent periods, when the plots were almost entirely built–up and waste was removed to the suburbs of the city. However, it made it possible to uncover considerable quantities of objects originating from earlier periods of land use, with the collection of artefacts from more modern times being much smaller. Presentation of finds originating primarily from cesspool backfills obviously resulted in collections of artefacts that were only typical for those properties that were being investigated. The largest collections were recovered from the rear parts of 21–22, Długi Targ plot (K 101/105) and 23, Długi Targ plot (K215 i K385), where three large latrines dated to late medieval times were used (Fig. 21). Collections from other plots dated to late medieval times were somewhat smaller, and originated from the latrines on 19, Długi Targ plot (K2524), 2, Powroźnicza Street plot (K1071), 3, Powroźnicza Street plot (K1727) and 5 Powroźnicza Street plot (K1102). Modern artefacts originated mainly from the rear parts of the plots at 21–22 Długi Targ (K303) 5, Powroźnicza Street (K606) and 7, Powroźnicza Street (K1006). This, of course, significantly affects the analysis of the differentiation of the structure of the finds between the investigated plots. Despite these limitations, which should be viewed as individual features of the collection, preparation of this catalogue enabled us to show within one publication a representative set of artefacts recovered from the Powroźnicza Street site investigations. We hope that this

właśnie z  zasypisk dołów kloacznych. Najistotniejszą konsekwencją tej sytuacji był wpływ datowania wspomnianych zasypisk na podział na fazy chronologiczne (Ryc. 30). Ta okoliczność stanowiła też znaczące utrudnienie, bowiem powstawanie wypełnisk dołów kloacznych jest zazwyczaj procesem długotrwałym, a konteksty te są często przemieszane. Rodziło to zatem problemy szerokiej rozpiętości datowania znalezisk z długo funkcjonujących obiektów. O ile zatem było to możliwe, to datowanie pojedynczych i mających analogie zabytków zawężano w obrębie lub czasem poza przedział datowania danego kontekstu. Należy jednak zaznaczyć, że były to sytuacje sporadyczne, zaś większość znalezisk można było w wiarygodny sposób datować na czas powstania zasypiska latryny. Kolejnym istotnym czynnikiem wynikającym z  powyższej sytuacji była przewaga zabytków późnośredniowiecznych wobec znalezisk nowożytnych oraz współczesnych. Wynikało to z innego sposobu użytkowania zapleczy posesji mieszczańskich w późnym średniowieczu względem czasów późniejszych, w których teren parceli był w większości zabudowany, a odpadki usuwano wywożąc na przedmieścia ówczesnego Gdańska. Umożliwiło to jednak przetrwanie do naszych czasów znacznej liczby przedmiotów ze starszych faz użytkowania terenu, wobec zdecydowanie mniej reprezentatywnego zbioru ruchomości z czasów nam bliższych. Inną konsekwencją prezentacji znalezisk pochodzących głównie z  zasypisk dołów kloacznych było zgromadzenie w katalogu zabytków tylko z części nieruchomości objętych badaniami. Najliczniejsze zbiory pozyskano bowiem z zapleczy parceli Długi Targ 21-22 (K 101/105) oraz Długi Targ 23 (K215 i K385), na których zlokalizowano trzy duże latryny późnośredniowieczne (Ryc. 21). Z  przestrzeni pozostałych działek dla okresu późnego średniowiecza pozyskano zbiory nieco mniejsze, a pochodziły one z latryn w obrębie posesji Długi Targ 19 (K2524), ul. Powroźnicza 2 (K1071), Powroźnicza 3 (K1727) i  Powroźnicza 5 (K1102). Wśród zabytków nowożytnych najwięcej znalezisk pozyskano z  trzech latryn na zapleczu działek Długi Targ 21-22 (K303) oraz Powroźnicza 5 (K606) i Powroźnicza 7 (K1006). Sytuacja ta ma istotne znaczenie dla możliwości analizy zróżnicowania struktury znalezisk między omawianymi posesjami.

41

catalogue gives the readers reliable data about the structure of the products used in the investigated area over a period from the fourteenth to the nineteenth centuries

Chronology The presented collection is divided into 5 chronological phases. This emerges from stratigraphic analysis of the strata, and stages of land development identified based on such strata. These phases also coincide with the principal historical periods of the city and the associated socio–economic processes taking place from late medieval to present times, tied with the categories and forms of objects being in use. However, it should be pointed out that the time at which changes took place and the way land usage was changed differed considerably between the dozen or so urban plots, and sometimes certain phases were almost absent in the cultural strata structure. This led to difficulties in the explicit subdivision into chronological phases, and caused subdivision into periods longer than the short stages that were associated with specific land use. Moreover, dating of cesspool backfills in certain situations partly exceeded the time periods allocated to the individual chronological phases. The oldest phase of land use falls in the period from the 1330s to the mid-fifteenth century (Phase I). This was a time of shaping, subdividing, and developing the area of the Main City in Gdańsk, and also erection of the oldest houses and utility structures on the plots. The strata levels were quite high, as land at the shore of the River Motława had to be raised. The land level was also raised as a result of intensive waste disposal in the rear parts of the plots and reconstruction of wooden structures. Most of the finds were considerably fragmented and recovered from within the usage strata, but in several situations it was possible to explore backfills of the oldest latrines which contained artefacts preserved intact. The second phase falls in the period from the second half of the fifteenth century to the first half of the sixteenth century (Phase II). Boundaries of the plots became fixed during that period, resulting from widespread construction of brick structures. The level of land was stabilized and new tenements were constructed. The old cesspools were no longer used and were often

42

Pomimo tych mankamentów, które należy postrzegać jako cechy indywidualne zbioru, sporządzenie katalogu pozwoliło zgromadzić w  jednym miejscu reprezentatywną kolekcję znalezisk pozyskanych podczas badań przy ul. Powroźniczej. Mamy nadzieję, że jej lektura dostarczy Czytelnikowi wiarygodnych danych o  strukturze używanych na omawianym obszarze wyrobów od XIV do XIX wieku.

Fazy chronologiczne Dla prezentacji omawianego zbioru wyróżniono 5 faz chronologicznych. Są one przede wszystkim wynikiem analizy stratygraficznej nawarstwień i wyznaczonych na tej podstawie etapów zagospodarowania terenu. Są one także osadzone w ramach chronologicznych głównych okresów dziejów miasta i związanych z tym procesów społeczno-ekonomicznych zachodzących od późnego średniowiecza do czasów współczesnych, będących w  związku z  kategoriami i  formami używanych przedmiotów. Należy jednak zaznaczyć, że dla obszaru kilkunastu działek miejskich czas postępowania zmian i specyfika użytkowania terenu była zróżnicowana, albo niejednokrotnie pozostawiła znikome ślady w strukturze warstw kulturowych. Stwarzało to zatem trudności w jednoznacznym podziale na fazy chronologiczne i wiązało się z koniecznością wyróżnienia okresów dłuższych względem krótkich etapów użytkowania terenu. Dodatkowo w niektórych sytuacjach datowanie zasypisk dołów kloacznych wykraczało częściowo poza przyjęty zakres chronologiczny dla poszczególnych faz. Najstarsza faza użytkowania terenu przypadała na okres od lat trzydziestych XIV do połowy XV wieku (Faza I). Był to czas kształtowania, parcelacji i zagospodarowania terenu Głównego Miasta w  Gdańsku, a  także budowy najstarszych domostw i  konstrukcji gospodarczych na posesjach. Okres ten wiązał się ze znacznym przyrostem nawarstwień związanym głównie z koniecznością podniesienia terenu nadbrzeżnego Motławy. Był to także efekt intensywnego zaśmiecania zapleczy posesji, przebudowy konstrukcji drewnianych, co prowadziło do podwyższania terenu. Większość zabytków przyporządkowanych do tego okresu było znacznie rozdrobnionych i pozyskano je w obrębie warstw użytkowych terenu, jednak w kilku sytuacjach eksplorowano również zasypiska najstarszych latryn, zawierających wyroby zachowane w całości.

backfilled with waste originating in this phase. A subdivision was made into older backfills originating from the second half of the fourteenth century and later backfills from the first half of the next century. The next phase falls in the period from the second half of the sixteenth century to the first half of the seventeenth century (Phase III). At this time, Gdańsk opened up to Western European markets and more imported goods flowed into the city. This is confirmed by many finds in cesspools dated to that period. Also, new buildings and structures were erected. A significant subdivision between older modern and late modern times was visible at about the mid–seventeenth century. Some problems were encountered in dating artefacts from older backfill phases of modern latrines, which remained in use over the next few centuries. As a result most of the finds in this phase are dated to the seventeenth century as compared with those dated to the second half of the sixteenth century. The fourth chronological phase falls in the period from the second half of the seventeenth century to the first half of the nineteenth century (Phase IV). This phase saw more recent levels of cesspool backfills with very rich finds. Backfills took place in the eighteenth century, and final levelling is dated to the first decades of the nineteenth century. This phase is distinctly different in the inventories of artefacts, and is associated with the widespread use of new types of ceramic vessels, mainly made of faience. Other ceramic novelties were reported at the end of the eighteenth century and the beginning of the nineteenth century, which were functionally grouped into this phase. The last chronological phase for this area lasts from the second half of the nineteenth century to the first half of the twentieth century (Phase V). The collection of finds for this period is the least well represented. The majority of the artefacts are dated to the second quarter of the twentieth century, and their deposits are associated with the destruction in Gdańsk during the Second World War.

Druga faza chronologiczna przypadała na okres drugiej połowy XV i pierwszej połowy XVI wieku (Faza II). Był to czas ustabilizowania granic poszczególnych parceli, co było wynikiem upowszechnienia się budownictwa murowanego. Wiązało się to z  utrwaleniem poziomu użytkowego terenu oraz budową nowych oficyn. Zaprzestano też wówczas użytkowania starych dołów kloacznych, w których zasypano wyroby pochodzące z omawianego okresu. Wśród nich można było rozróżnić zasypiska starsze, pochodzące z drugiej połowy XV wieku oraz młodsze z pierwszej połowy kolejnego stulecia. Kolejna faza przypadała na okres drugiej połowy XVI i pierwszej połowy XVII wieku (Faza III). Był to okres większego otwarcia Gdańska na rynki zachodnioeuropejskie i napływu większej liczby wyrobów importowanych. Poświadczają to liczne znaleziska pozyskane z  dołów kloacznych datowanych na ten okres. Jest to również czas wznoszenia nowych budynków i konstrukcji. Jednocześnie moment około połowy XVII wieku stanowi istotną cezurę rozgraniczającą okresy wczesno- i późnonowożytny. Pewnym kłopotem związanym z datowaniem zabytków była konieczność rozróżnienia starszych faz zasypiskowych latryn nowożytnych, z których korzystano jeszcze w  kolejnych stuleciach. Wpłynęło to na sytuację, w której dla omawianej fazy więcej znalezisk pochodzi z XVII wieku, niż z drugiej połowy XVI stulecia. Czwarta faza chronologiczna przypadała na czas drugiej połowy XVII do pierwszej połowy XIX wieku (Faza IV). Wyznaczały ją młodsze poziomy zasypisk dołów kloacznych, o bardzo bogatych zespołach znalezisk. Czas ich zasypywania przypadał na XVIII, a ostateczne zniwelowanie na pierwsze dekady XIX wieku. Omawiana faza wyraźnie odróżniała się w inwentarzu zabytków, co było związane z  upowszechnieniem się nowych gatunków naczyń ceramicznych, głównie fajansowych. W  końcu XVIII i  na początku XIX stulecia pojawiają się kolejne nowości w produkcji ceramicznej, których funkcjonowanie przyporządkowano jeszcze do omawianej fazy. Ostatni etap użytkowania omawianego obszaru to okres drugiej połowy XIX i pierwszej połowy XX wieku (Faza V). Dla tego okresu dysponujemy najmniej reprezentatywnym zbiorem znalezisk. Znaczna ich część pochodzi z  drugiej ćwierci XX wieku, a  ich depozyty związane są ze zniszczeniami Gdańska podczas II Wojny Światowej.

43

Classification of Ceramic Vessels and other Products

Klasyfikacja naczyń ceramicznych i innych wyrobów

Ceramic vessels shown in the catalogue have been divided into thirteen types. The criteria of differentiation relate to the classifications used in the relevant literature in Poland and Northern Europe. The main features used involve the silt raw material varieties used in production, firing temperature, and finish of vessel surfaces, including decorations and type of glaze applied. Chronology was based on strata analysis within the investigated area. This was greatly supplemented by comparative analysis referring to other publications concerning products recovered so far within Gdańsk (Kilarska 1991; Kościński 1998; 2003; Trzeciecka and Trzeciecki 2002; Oniszczuk 2013; Dąbal 2015) and in northern Poland (Rębkowski 1995; Kwaśniewska 2006; Marcinkowski 2006; 2011; Starski 2015; 2016; Trzeciecki 2016; Majewski and Wojciechowska 2019). Further reference was based on catalogues of finds from Dutch investigations (Baart et. al. 1977; Verhaeghe 1983; Ruempol and van Dongen 1991; Amsterdam ceramics 2012). Catalogues and monographic articles relating to stoneware supported the classification and dating of such products (Reineking–von Bock 1971; Beckmann 1974; Gaimster 1997; Scheidemantel 2005). Each type was further subdivided into functional groups, i.e. pots, three–legged pots, pans, bowls, pitchers, jugs, and lids. Further groups were used for modern vessels, i.e. a subdivision into platters and plates. No further differentiation was required, as the forms within each group did not differ much.

Naczynia ceramiczne zaprezentowane w  katalogu podzielono na 13 gatunków. Kryteria ich wyróżnienia nawiązują do klasyfikacji stosowanych w  literaturze przedmiotu w Polsce i północnej Europie. Głównymi ich cechami są rodzaj surowca ilastego zastosowanego do produkcji, temperatura wypalania oraz sposób wykończenia powierzchni naczyń, w  tym zdobienie i  rodzaj zastosowanego szkliwa. Podstawą chronologii znalezisk była analiza stratygraficzna nawarstwień na badanym obszarze. Znaczącym uzupełnieniem datowania była jednak analiza porównawcza, w której istotne znaczenie odgrywały publikacje wyrobów pozyskanych dotychczas na terenie Gdańska (Kilarska 1991; Kościński 1998; 2003; Trzeciecka, Trzeciecki 2002; Oniszczyk 2013; Dąbal 2015) oraz w północnej Polsce (Rębkowski 1995; Kwaśniewska 2006; Marcinkowski 2006; 2011; Starski 2015; 2016; Trzeciecki 2016; Majewski, Wojciechowska 2019). Pomocne były także katalogi znalezisk z badań w ośrodkach niderlandzkich (Baart 1977; Verhaeghe 1983; Ruempol, van Dongen 1991; Amsterdam ceramics 2012). Wydatnym wsparciem dla klasyfikacji i datowania wyrobów kamionkowych były katalogi i monografie tego rodzaju wyrobów (Reineking-von Bock 1971; Beckmann 1974; Gaimster 1997; Scheidemantel 2005). W  obrębie wyróżnionych gatunków poszczególne naczynia zamieszczono w kolejności funkcjonalnej tj.: garnki, garnki na trzech nóżkach, patelnie, misy, dzbany, kubki, pokrywki. W odniesieniu do inwentarzy naczyń nowożytnych ich uzupełnieniem były półmiski i talerze. Zróżnicowanie poszczególnych form naczyń nie było aż tak duże, zatem nie stosowano bardziej szczegółowych kryteriów podziału.

Traditional ware This group of products includes vessels made using local, slowly disappearing, early medieval techniques, sometimes presenting some of the novelties of late medieval products. Archaic features include ceramic mass with breakstone inclusions, firing in an uneven atmosphere so resulting in a brownish surface color, decorations using lines or other surface carved motifs, and sometimes shaping of the rim. Adapted features of late medieval products include vessel and rim shapes. Only a few such products were uncovered, and solely within chronological Phase I. Only shown are flat bottom pots, bowls, and lids.

44

Naczynia tradycyjne Do tej grupy wyrobów zaliczono naczynia wykonane w  technikach nawiązujących do miejscowej wytwórczości schyłkowo wczesnośredniowiecznej, u  których jednocześnie zastosowano niektóre nowości z warsztatu późnośredniowiecznego. Do cech archaicznych należą masa ceramiczna z  domieszką tłucznia kamiennego, wypalanie w nierównej atmosferze, które manifestuje się brunatną barwą powierzchni, zastosowanie zdobnictwa linii lub innych motywów rytych na powierzchni oraz

Greyware This was the most popular type of vessels made and used in late medieval Gdańsk, as well as in other towns of the southern Baltic Sea shore. These products were made by incoming potters arriving at the city after its location from German speaking lands and also from territories colonized earlier by German settlers. The vessels were fired in a reducing atmosphere at 700–850oC, fumigated in the last stage in the furnace, and giving them a grey, dark– grey, or steel colour of surface and fissure. Vessels were made using local ferriferous clays admixed with sand. A wide variety of vessels were made: flat bottom pots, three–legged pots, bowls, cups, pitchers, jugs, and lids. Whiteware These were just a fraction of the products used in late medieval and early modern times in Gdańsk. Such vessels were most probably imported from various local production centres situated within Poland. Products were made both of kaolinite clays as well as ferriferous clays with low iron oxide content. The vessels were fired in an oxidizing atmosphere to white or light–grey colour. The upper part of the belly was often decorated with painted grey, beige, or rusty–red lines. Whiteware, sometimes referred to as white–grey ware, generally included pots and bowls. Redware Redwares supplemented local greyware production. These comprised just a small fraction of the products of late medieval times, and became more popular in modern times. The vessels were made of ferriferous clay with a sand admixture. The spectrum of products made was similar to greywares. However, firing took place in an oxidizing atmosphere. Glazed redware These vessels were made in a manner similar to redware, but their surface was glazed with lead glass made of ground sand and powdered litharge. Sometimes, metal oxides were admixed to impart specific coloring. Such products are found in Gdańsk starting with the second half of the fourteenth century; they were initially imported, but made locally starting from the mid–fifteenth century, making them more and more popular. A full spectrum of vessel varieties was being made. Glazed

niekiedy ukształtowanie wylewów. Wśród cech adaptowanych z naczyń późnośredniowiecznych należy zaliczyć kształt i często sposób uformowania wylewów. Wyroby te zarejestrowano w sumie w niewielkim odsetku i tylko w I fazie chronologicznej, a reprezentowane są one przez płaskodenne garnki, misy i pokrywki. Siwaki Stanowią najpopularniejszy gatunek naczyń wytwarzanych i użytkowanych w późnośredniowiecznym Gdańsku, jak i w innych miastach na południowym wybrzeżu Morza Bałtyckiego. Były to wyroby garncarzy napływowych, przybyłych do miasta po jego lokacji, zarówno z obszarów niemieckojęzycznych, ale również terenów wcześniej objętych kolonizacją niemiecką. Wyrabiali oni naczynia wypalane w atmosferze redukcyjnej w temperaturze około 700-850oC, które w końcowym etapie były dodatkowo odymiane w  piecu, co nadawało im szarą, ciemnoszarą lub stalową barwę powierzchni i  przełomu. Do ich wyrobu stosowano występujące lokalnie gliny żelaziste, do których dodawano domieszkę piasku. Reprezentują one szeroki asortyment form: płaskodennych garnków, garnków na trzech nóżkach, mis, czarek, dzbanów, kubków i pokrywek. Naczynia białe Stanowiły niewielki odsetek wyrobów używanych w późnośredniowiecznym i wczesnonowożytnym Gdańsku, a  pochodziły najpewniej z  różnych regionalnych ośrodków produkcji położonych na ziemiach polskich. Wyrabiano je zarówno z  gliny kaolinitowej, jak i  gliny żelazistej z niską zawartością tlenków żelaza. Wypalano je w atmosferze utleniającej na kolor biały lub jasnoszary. Często górna część ich brzuśca była zdobiona malowaną linią szarą, beżową lub rdzawą. Naczynia białe, określane także jako białoszare, stanowią przede wszystkim garnki i misy. Naczynia ceglaste Były uzupełnieniem lokalnej wytwórczości siwaków. W okresie późnego średniowiecza stanowiły tylko niewielki odsetek produkcji, której udział zwiększał się w  czasach nowożytnych. Wytwarzano je z  gliny żelazistej, do której dodawano domieszkę piasku. Wytwarzano podobny asortyment wyrobów jak w przypadku

45

redware included products from modern times, painted using a cone under the glazing. In contrast with slipware, the painting motifs were linear and covered only a part of the surface, hence they are included in this group. Glazed whiteware This product type was most popular in modern times, imported into Gdańsk from potteries in Little Poland (Kielce), e.g. in Łagów, Iłża, Opatów, Ożarów, Solec, and distributed throughout the towns of the old Polish Republic. The vessels were turned, made of kaolinite clays with fine sand admixture, glazed with light–green, yellow, or brown lead glass. They were fired in an oxidizing atmosphere at approx. 800–900oC. Pots were most popular, but other products included pitchers, bowls, plates, and lids. Slipware / White washed painted redware This is another turned product category, usually made of ferriferous clays. Their surface was covered with a white clay slip, usually painted below the glaze and coated with colorless lead glass. Linear, geometric, floral, and figural patterns were used. This vessel type belongs to modern decorated ceramics, very popular and gaining much interest from buyers. Gdańsk finds include both imports from Western European workshops (slipware), showing a diverse variety of vessel forms, as well as vessels locally produced in eastern Lesser Poland (white washed painted redware), e.g. in Miechocin, Rzeszów, Łańcut, Jarosław, or at other production centres identified recently in Polish lands (Bis 2021). Earlier Polish publications defined this vessel type as semi–majolica or pseudo–majolica.

siwaków. Odmienny był natomiast sposób ich wypalenia, które prowadzono w atmosferze utleniającej. Naczynia ceglaste polewane Naczynia te były wytwarzane w  podobny sposób jak ceglaste, ale ich powierzchnię pokrywało szkliwo ołowiowe, wykonane z  roztartego piasku, rozwodnionej glinki oraz sproszkowanej glejty ołowiowej. W  niektórych sytuacjach do roztworu dodawano także tlenki metali, barwiące szkliwo na konkretny kolor. Wyroby te znajdowane są w Gdańsku od drugiej połowy XIV wieku, przy czym pierwotnie były to naczynia importowane, zaś od około połowy XV wieku produkowano je lokalnie i zdobywały sobie wówczas coraz większą popularność. Wytwarzano z nich pełen asortyment używanych form. Do naczyń ceglastych polewanych zaliczono także nowożytne wyroby malowane podszkliwnie, tzw. naczynia malowane rożkiem. W odróżnieniu od naczyń angobowanych (slipware) ich dekoracja malarska ograniczała się do linearnych motywów na części powierzchni, stąd takie ich przyporządkowanie. Naczynia białe polewane W  okresie nowożytnym stanowiły one jedne z  najpopularniejszych naczyń ceramicznych docierających do Gdańska. Wytwarzano je w  przeważającej większości w  małopolskich (kieleckich) ośrodkach garncarskich, jak Łagów, Iłża, Opatów, Ożarów, czy Solec, a  następnie dostarczano do większości miast w obrębie dawnej Rzeczpospolitej. Były to naczynia toczone, wyrabiane z glin kaolinitowych z domieszką w postaci drobnoziarnistego piasku, pokrywane szkliwem ołowiowym o lekkim zabarwieniu zielonkawym, żółtym lub brązowym. Wypalano je w atmosferze utleniającej w temperaturze około 800-900oC. Wśród popularnych wyrobów były garnki, ale używano również dzbanów, mis, talerzy i pokrywek. Naczynia angobowane polewane Należą do wyrobów toczonych, wykonanych najczęściej z  glin żelazistych, choć także kaolinitowych. Ich powierzchnia pokrywana była angobą wykonaną z białej glinki, następnie najczęściej malowaną podszkliwnie i pokrytą bezbarwnym szkliwem ołowiowym. Stosowano wzory linearne, geometryczne, floralne i figuralne. Omawiany gatunek naczyń wpisuje się w nurt dekorowanej

46

Faience These were turned vessels made of kaolinite clays, covered with white tin glazing and then painted above the glaze. Decorations were usually blue, violet, or greenish. Polish nomenclature refers to such vessels as faience proper, while European naming defines these as Dutch faience or English faience. Finds in Gdańsk include plates, platters, and cups. Pomeranian faience Vessels imitating European faience products were very popular in Gdańsk in late modern times. These differed from Western European products by using ferriferous clay as the ceramic mass, but the surface of these products, as with faience proper, was covered with white tin glaze and then over–painted with decorations in blue, violet, greenish, or brown colors. These vessels are usually referred to as Stettiner ware, pseudo–faience, and by far the most widely used term, Pomeranian faience. The products in this group include good-quality vessels similar to Dutch faience, but also distinctly differing vessels, usually with a very thin tin-glaze layer. Creamware, Pearlware, Whiteware Products made of improved ceramic mass and glaze resembling faience became popular in Gdańsk in the second half of the eighteenth century. The entire group is referred to in Polish literature as delicate faience, whereas English literature differentiates the products depending on the types of solutions employed (Creamware, Pearlware, Whiteware). This group comprises mass scale, industrially manufactured vessels. The vessels were made usually out of kaolinite clay with improved ceramic mass, fired white then covered with salt (borate glaze) or lead–salt glaze. Decoration was painted on the glaze and sometimes printed on the surface. Porcelain These products were made of feldspar flour fired at temperatures above 13000C, with vitrified fissures, usually coated with blue paint both above and below the glaze. These products include Chinese and European porcelain.

ceramiki nowożytnej, cieszącej się popularnością i zainteresowaniem odbiorców. Wśród znalezisk gdańskich odnotować można zarówno naczynia pochodzące z  zachodnioeuropejskich ośrodków produkcyjnych (slipware), które reprezentowane są przez szeroki wachlarz form, jak też z ośrodków produkcyjnych położonych we wschodniej Małopolsce (white washed and painted redware), jak np. Miechocin, Rzeszów, Łańcut, Jarosław, lub z innych centrów produkcyjnych identyfikowanych ostatnio na ziemiach polskich (Bis 2021). Naczynia te w starszej polskojęzycznej literaturze określane były jako półmajolikowe lub pseudomajolikowe. Fajans właściwy Były to naczynia toczone, wykonane z  glin kaolinitowych, pokrywane białym szkliwem cynowym, a następnie malowane naszkliwnie. Dekoracja była utrzymana najczęściej w  barwach niebieskiej, fioletowej lub zielonkawej. W polskojęzycznej literaturze przedmiotu są one określane jako wyroby z  fajansu właściwego, zaś w nazewnictwie europejskim określa się je jako fajans holenderski (dutch faience) lub angielski (english faience). W  Gdańsku naczynia te reprezentowane są przez talerze, półmiski i czarki. Fajans pomorski W  późnonowożytnym Gdańsku bardzo popularnymi wyrobami były naczynia będące naśladownictwem produkcji fajansów europejskich. Różniły się od nich masą ceramiczną wykonaną z gliny żelazistej, ale powierzchnia wyrobów, podobnie jak u fajansów właściwych, była pokrywana białym szkliwem cynowym, a następnie malowana naszkliwnie dekoracją utrzymaną w kolorystyce niebieskiej, fioletowej, zielonkawej lub brązowej. Naczynia te określane są kilkoma pojęciami jako: Stettiner ware, pseudofajans oraz najpopularniejszym – fajans pomorski. W zależności od jakości masy ceramicznej i szkliwa mogą to być dobrej jakości wyroby nawiązujące do fajansów holenderskich lub wyraźnie odróżniające się od nich naczynia o najczęściej bardzo cienkiej warstwie szkliwa cynowego. Fajans delikatny Od drugiej połowy XVIII wieku popularność w Gdańsku zdobywają wyroby wykonane z  uszlachetnionej masy ceramicznej i szkliwa, nawiązujące do produkcji fajansów.

47

Stoneware This group includes feldspar flour vessels fired at temperatures above 12000C, with fully caked fissures. The group includes both unglazed, and ash, earth, or salt glazed products. German stoneware dominated, usually originating from Rhenish lands, or Upper Saxony. Lower Saxony Lusatian and Silesian products were less frequently found. No proto–stoneware vessels, the production of which preceded the location of the Main Town in Gdańsk, were found in the analysed collection. Late vessels from modern times included single English stoneware finds. Industrial redware and blackware This was a small group of products, mass manufactured in contemporary periods. These were made of improved ceramic mass, fired at temperatures above 10000C. These were thin–walled products in red or black, with fissures strongly caked, but not fully vitrified.

W nomenklaturze polskiej są one określane pojęciem łącznym fajans delikatny, zaś w  literaturze angielskiej stosuje się zróżnicowane pojęcia zależne od rodzaju zastosowanych rozwiązań (Creamware, Pearlware, Whiteware). Odnoszą się one do masowej i fabrycznej produkcji naczyń industrialnych. Do wspomnianej grupy zalicza się naczynia wykonane najczęściej z gliny kaoliniotowej, z uszlachetnionej masy ceramicznej wypalającej się na kolor biały, która następnie pokrywana jest szkliwem solnym (boraksowym) lub ołowiowo-solnym. Dekoracja była wykonywana naszkliwnie, a  czasem nadrukowywana na powierzchni. Porcelana To naczynia wyrabiane z  gliny skaleniowej, wypalane w  wysokich temperaturach powyżej 1300OC, o  zeszkliwionych przełomach, pokrywane najczęściej niebieską dekoracją malarską nakładaną zarówno pod, jak i naszkliwnie. Do omawianej grupy zaliczono zarówno wyroby porcelany chińskiej, jak i porcelany europejskiej. Kamionka Do omawianej grupy zaliczono naczynia wykonane z glin skaleniowych, wypalone w temperaturze powyżej 1200OC, o w pełni spieczonych przełomach. Wśród omawianych wyrobów wyróżniono naczynia nieszkliwione, jak i  pokryte szkliwem popiołowym, ziemnym lub solnym. Dominującą część wyrobów stanowiły naczynia z  kamionki niemieckiej, głównie nadreńskiej oraz górnosaksońskiej. Mniej liczne były nowożytne wyroby dolnosaksońskie, łużyckie i śląskie. W analizowanym zbiorze nie stwierdzono naczyń protokamionkowych, których produkcja przypadała na czas przed lokacją Głównego Miasta w  Gdańsku. Wśród naczyń późnonowożytnych stwierdzono natomiast pojedyncze egzemplarze kamionki angielskiej. Czerwona i czarna ceramika industrialna Zaliczono do nich niewielką grupę wyrobów wytwarzanych masowo w  fabrykach ceramiki w  czasach współczesnych. Wykonywano je z  uszlachetnionej masy ceramicznej wypalanej w temperaturze powyżej 1000OC. Wyroby były cienkościenne,  barwa powierzchni była czerwona lub czarna, zaś przełomy naczyń silnie spieczone, ale nie w pełni zeszklone.

48

Glass products Glass products are a distinct category shown in this catalogue. There were relatively few finds in late medieval strata, mostly rummers. Finds enabling reconstruction of entire or almost entire vessels in modern times (Phases III and IV) were much more frequent. Also, the variety of glass vessels was more pronounced with higher differentiation in rummers, along with the appearance of other vessels such as wine glasses, flasks, and bottles. This latter group becomes more abundant starting with the second half of the seventeenth century, and in Phase V only such products were recovered. Dating of glass artefacts was based on available specialized publications, which enabled chronological assessment of the finds. Direct reference has been made to glass artefacts found in Pomerelian and Prussian towns (Gołębiewski 1992; 1997; 1998; Krukowska 2007; Starski 2017) as well as to monographic publications and catalogues of finds presented in European publications (Rademacher 1963; Baumgartner and Krueger 1988; Dumitrache 1990; Dumbrell 1992; Černá 2002; Haggrén and Sedláčková 2007; Ždárská 2014). Wooden products The spectrum of wooden product finds is more differentiated than that of glass products. The most common finds included turned vessels of different types, and larger or smaller containers made of staves. They also included objects of everyday use, and household utilities such as spoons, boxes, and grips. Most of the products survived only in fragments, so this category is represented in the catalogue by just forty-one artefacts. Wooden products were characterized based on available analogies from the Gdańsk area, with dating based primarily on the results of stratigraphic analysis. Leather products Of the large collection of leather artefacts, only a few could be reconstructed in their entirety. This was due to the intensive use made of those products until the hide was completely worn, and also cutting off the less worn parts for reuse. As a result, this category is represented in the catalogue by just nineteen artefacts, mostly late medieval footwear, representing the styles popular both among Gdańsk inhabitants, as well as in other Baltic Sea

Wyroby szklane Do kolejnej grupy znalezisk prezentowanej w katalogu należą naczynia szklane. Były one stosunkowo mało liczne w nawarstwieniach późnośredniowiecznych i składały się na nie wyłącznie różnej formy szklanice. W fazach nowożytnych (III i IV) liczba zrekonstruowanych w całości lub prawie w  całości znalezisk znacząco wzrasta. Poszerzeniu ulega także asortyment naczyń szklanych – widoczne jest większe zróżnicowanie w obrębie szklanic oraz użytkowanie innych form, jak kieliszki, flasze i butelki. Udział tych ostatnich naczyń wzrasta od drugiej połowy XVII wieku, a wśród znalezisk przyporządkowanych do V fazy są to wyłącznie tego rodzaju naczynia. W datowaniu znalezisk wyrobów szklanych korzystano z dostępnej literatury przedmiotu. Dzięki temu można było zawęzić chronologię części znalezisk. Bezpośrednią bazą porównawczą były odkrycia znalezisk szklanych na terenie miast pomorskich i pruskich (Gołębiewski 1992; 1997; 1998; Krukowska 2007; Starski 2017) oraz publikacje monograficzne oraz katalogi znalezisk prezentowane w literaturze europejskiej (Rademacher 1963; Baumgartner, Krueger 1988; Dumitrache 1990; Dumbrell 1992; Černá 2002; Haggrén, Sedláčková 2007; Ždárská 2014). Wyroby drewniane Asortyment wyrobów drewnianych jest nieco bardziej zróżnicowany niż przedmiotów ze szkła. Najliczniejszą grupę znalezisk stanowią różnego rodzaju naczynia toczone oraz większe i mniejsze pojemniki wykonane z klepek. Ponadto zarejestrowano tu także przedmioty użytku codziennego oraz elementy wyposażenia gospodarstwa domowego, takie jak łyżki, skrzyneczki i uchwyty. Niestety, fragmentaryczny stopień zachowania większości znalezisk sprawił, że kategoria ta reprezentowana jest w katalogu jedynie przez 41 zabytków. Dla charakterystyki wyrobów drewnianych posłużono się dostępnymi analogiami zarówno z  obszaru Gdańska, ale podstawą datowania były rezultaty analizy stratygraficznej. Wyroby skórzane Wśród bardzo licznej kategorii znalezisk jakimi były zabytki wykonane ze skóry, tylko niewielka ich liczba mogła zostać zrekonstruowana w  całości. Wpływ na to miało bardzo intensywne używanie wyrobów, aż

49

shore towns. Dating of leather products was based on the results of stratigraphic analysis. Metals Metal artefacts were made of both iron and non–ferrous metal alloys. This category is strongly diversified. Although metal vessels must have played an important role in households of the past, complete or partly surviving kitchen and tableware artefacts were quite rare probably because of the raw material costs and reuse possibilities. Tin products bear maker’s marks from Gdańsk, and from many towns of Northern and Western Europe. Smaller elements such as buckles, filigrees, or pins were found much more frequently. Of the artefacts found, special note should be given to the pilgrim’s badge imported from Cologne, and lead goods seals. Dating was based on comparative research from Gdańsk (Krzywdziński 2016) and the results of stratigraphic analysis. Bone and Horn Products and Products of Other Materials The last two categories of artefacts include a variety of small objects made of bone or horn, and from other raw materials. This was a small but highly diversified collection of artefacts, usually supplementing various objects of everyday use. These were household utensils such as grindstones, personal hygiene items such as combs, and garment decorations. Toys, ivories, and pawns — probably used recreationally — were also quite frequently found. Chronology was based on the results of stratigraphic analysis supported by comparative analyses (Romanowicz 2016).

50

do całkowitego zniszczenia skóry, a  także odcinanie mniej zniszczonego surowca do wtórnego wykorzystania. Z tego względu w katalogu zamieszczono tylko 19 zabytków. Są to w głównej mierze egzemplarze obuwia późnośredniowiecznego, które reprezentują najbardziej typowe fasony obuwia noszonego zarówno przez mieszkańców Gdańska, jak i innych miast nadbałtyckich. Wyroby skórzane zostały datowane na podstawie wyników analizy stratygraficznej. Metale Kolejną grupą surowcową wyróżnioną w katalogu znalezisk są zabytki metalowe, wykonane zarówno z żelaza, jak i stopów metali kolorowych. Zaprezentowany zbiór cechuje bardzo zróżnicowany asortyment wyrobów. Choć naczynia metalowe musiały stanowić w przeszłości ważny element wyposażenia kuchni i stołu, zapewne ze względu na wartość surowca i możliwość jego wtórnego wykorzystania tylko kilka zabytków stanowią zachowane naczynia bądź ich części. Wyroby cynowe noszą punce zarówno gdańskie, jak i licznych miast północnej i zachodniej Europy. Dużo liczniejsze wśród znalezisk są drobniejsze elementy stroju jak sprzączki, aplikacje lub szpilki. Wśród przedmiotów metalowych na uwagę zasługuje znak pielgrzymi przywieziony z Kolonii, ołowiane plomby towarowe. Poza analizami porównawczymi z badań gdańskich (Krzywdziński 2016) przy datowaniu znalezisk kierowano się wynikami analizy stratygraficznej. Wyroby kościane i rogowe oraz wykonane z innych surowców Ostatnie dwie kategorie znalezisk to różne drobne przedmioty wykonane z kości lub poroża oraz z innych surowców. Stanowią one niewielki i  bardzo zróżnicowany zbiór znalezisk, stanowiących uzupełnienie asortymentu przedmiotów codziennego użytku. W znacznej mierze są to różnego rodzaju utensylia używane w gospodarstwie domowym, jak osełki, przedmioty osobiste służące do higieny, jak grzebienie, a także ozdoby i elementy stroju. Stosunkowo liczne są także znaleziska zabawek, kości i pionów do gry, umilających zapewne czas wolny od pracy. Chronologię tych zabytków osadzono na wynikach analizy stratygraficznej, ale posłużono się także wynikami analiz porównawczych (Romanowicz 2016).

Catalogue description

Opis katalogowy

All products were first attributed to a class and type, or type of raw material. Next, basic metric data are stated (in the case of vessels, this includes gush diameter and height), and dating. This is supplemented by the location of the find within urban plots, allocation to a strata and structure, as well as its number in the artefacts inventory. Structure numbering is shown in the diagrams (Fig. 21, 30). Vessels are described in Polish and English, according to the following schema:

Dla wszystkich wyrobów w pierwszej kolejności podano przyporządkowanie w  obrębie rodzaju i  gatunku lub surowca wyrobu. Następnie zamieszczono podstawowe dane metryczne (dla naczyń średnicę wylewu oraz wysokość), a także datowanie. Informacją uzupełniającą jest lokalizacja znaleziska w obrębie badanych działek miejskich wraz z przyporządkowaniem do warstwy oraz konstrukcji, a także numer inwentarza zabytków. Numery konstrukcji są zlokalizowane na rycinach (Ryc. 21, 30). Opis naczyń wykonano w ujęciu dwujęzycznym angielsko-polskim, według następującego schematu:

Authors of catalogue photos: Karol Czajkowski, Maciej Miścicki, Michał Starski

Autorzy zdjęć katalogowych: Karol Czajkowski, Maciej Miścicki, Michał Starski

Number Numer

Type of vessel/type of ceramic Rodzaj of naczynia Measurements Wymiary

145. Pot, greyware / Garnek siwak, H 17, Ø 13 end of the 15th – 1st half of the 16th c./ koniec XV – 1. połowa XVI w. Długi Targ 23, A441 (K385), GP/4905

Inventory number Numer inwentarzowy

Chronology Datowanie

Address Adres

Number of layers Numer warstwy

Construction number Numer konstrukcji

51

IV. Catalogue IV. Katalog

PHASE I I PHASE

second quarter 14th c. – mid–15th c.

FAZA I

druga ćwierć XIV w. – połowa XV w. 

TRADITIONAL WARE

P H A S E

I

1. Pot, traditional ware / Garnek tradycyjny, H 26, Ø 22

2. Pot, traditional ware / Garnek tradycyjny, H 20.5, Ø 14.5

2nd half of the 14th c./ 2. połowa XIV w. Powroźnicza 7, R2029, GP/19627

2nd half of the 14th c./ 2. połowa XIV w. Długi Targ 21/22, D442 (K101), GP/5172

3. Pot, traditional ware / Garnek tradycyjny, H 23, Ø 19

4. Pot, traditional ware / Garnek tradycyjny, H 20.5, Ø 15

2nd half of the 14th c./ 2. połowa XIV w. Długi Targ 21/22, D442 (K101), GP/5193

2nd half of the 14th c./ 2. połowa XIV w. Długi Targ 21/22, D442 (K101), GP/5191

5. Pot, traditional ware / Garnek tradycyjny, H 20, Ø 14 2nd half of the 14th c./ 2. połowa XIV w. Długi Targ 21/22, D442 (K101), GP/5176

57

GREYWARE

58

6. Pot, greyware / Garnek siwak, H 15, Ø 12

7. Pot, greyware / Garnek siwak, H 19.5, Ø 15

2nd half of the 14th c./ 2. połowa XIV w. Powroźnicza 2, Ł1351 (K1071), GP/18652

2nd half of the 14th c./ 2. połowa XIV w. Powroźnicza 7, R2027, GP/19878

8. Pot, greyware / Garnek siwak, H 24, Ø 17

9. Pot, greyware / Garnek siwak, H 17, Ø 15

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Powroźnicza 5, G1093 (K1102), GP/15287

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Powroźnicza 5, G1093 (K1102), GP/16213

10. Pot, greyware / Garnek siwak, H 15, Ø 13

11. Pot, greyware / Garnek siwak, H 14, Ø 14.5

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Długi Targ 19, VII2525 (K2524), GP/21273

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Długi Targ 19, VII2525 (K2524), GP/21392

P H A S E

I

12. Pot, greyware / Garnek siwak, H 20, Ø 16.5

13. Pot, greyware / Garnek siwak, H 12, Ø 9.5

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Długi Targ 21/22, D442 (K101), GP/5189

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Długi Targ 21/22, D442 (K101), GP/5178

14. Pot, greyware / Garnek siwak, H 16, Ø 14

15. Pot, greyware / Garnek siwak, H 10.5, Ø 8.5

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Długi Targ 19, VII2525 (K2524), GP/21272

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Powroźnicza 5, G953 (K1102), GP/14933

16. Pot, greyware / Garnek siwak, H 8.5, Ø 6.5

17. Pot, greyware / Garnek siwak, H 16, Ø 13

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Powroźnicza 5, G1093 (K1102), GP/15284

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Powroźnicza 5, G953 (K1102), GP/14926

59

60

18. Pot, greyware / Garnek siwak, H 19, Ø 14

19. Pot, greyware / Garnek siwak, H 21, Ø 14.5

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Powroźnicza 5, G953 (K1102), GP/14232

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Powroźnicza 5, G953 (K1102), GP/14934

20. Pot, greyware / Garnek siwak, H 18, Ø 14

21. Pot, greyware / Garnek siwak, H 24, Ø 17

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Powroźnicza 5, G1093 (K1102), GP/13477

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Powroźnicza 5, G1093 (K1102), GP/15286

22. Tripod pipkin, greyware / Grapen siwak, H ~15, Ø 13

23. Tripod pipkin, greyware / Grapen siwak, H 21, Ø 16

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Powroźnicza 2, Ł1351 (K1071), GP/17545

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Powroźnicza 2, Ł1351 (K1071), GP/18701

P H A S E

I

24. Bowl, greyware / Misa siwak, H 10, Ø 19.5

25. Bowl, greyware / Misa siwak, H 9.5, Ø 18.5

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Długi Targ 21/22, D442 (K101), GP/5195

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Długi Targ 21/22, D442 (K101), GP/5197

26. Bowl, greyware / Misa siwak, H 9, Ø 19

27. Bowl, greyware / Misa siwak, H 11.5, Ø 25.5

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Długi Targ 21/22, D442 (K101), GP/5200

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Długi Targ 19, VII2525 (K2524), GP/20945

28. Bowl, greyware / Misa siwak, H 12, Ø 27

29. Bowl, greyware / Misa siwak, H 11, Ø 21

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Długi Targ 19, VII2525 (K2524), GP/21275

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Długi Targ 19, VII2525 (K2524), GP/21276

61

30. Bowl, greyware / Misa siwak, H 12, Ø 22.5

31. Bowl, greyware / Misa siwak, H 10, Ø 21

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Powroźnicza 2, Ł1351 (K1071), GP/17544

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Powroźnicza 2, Ł1351 (K1071), GP/17548

32. Bowl, greyware / Misa siwak, H 8, Ø 19

33. Bowl, greyware / Misa siwak, H 11, Ø 22

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Powroźnicza 5, G953 (K1102), GP/14927

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Powroźnicza 5, G1093 (K1102), GP/15291

34. Bowl, greyware / Misa siwak, H 10, Ø 26 2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Powroźnicza 5, G1093 (K1102), GP/15289

62

P H A S E

I

35. Jug, greyware / Dzban siwak, H 20, Ø 8

36. Jug, greyware / Dzban siwak, H 19, Ø 11

2nd half of the 14th c./ 2. połowa XIV w. Długi Targ 20, L1085, GP/14862

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Powroźnicza 5, G1095 (K1102), GP/14007

37. Jug, greyware / Dzban siwak, H 16.5, Ø 9

38. Lid, greyware / Pokrywka siwak, H 6, Ø 12

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Długi Targ 21/22, D164 (K101/105), GP/3274

2nd half of the 14th c./ 2. połowa XIV w. Powroźnicza 7, R1844, GP/19206

39. Lid, greyware / Pokrywka siwak, H 5.5, Ø 12

40. Money box, greyware / Skarbonka siwak, H 7.5, Ø 8

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Długi Targ 21/22, D442 (K101), GP/5179

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Powroźnicza 5, G1093 (K1102), GP/15295

63

REDWARE

42. Pot, redware / Garnek ceglasty, H 10.5, Ø 9

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Długi Targ 21/22, D442 (K101), GP/5135

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Długi Targ 21/22, D442 (K101), GP/5173

GLAZED REDWARE

41. Pot, redware / Garnek ceglasty, H 12, Ø 11

43. Pot, redware / Garnek ceglasty, H 15, Ø 13 1st half of the 15th c./ 1. połowa XV w. Długi Targ 23, A441 (K215), GP/5040

64

44. Pot, glazed redware / Garnek ceglasty polewany, H 18, Ø 12 1st half of the 15th c./ 1. połowa XV w. Powroźnicza 5, G953 (K1102), GP/14988

45. Tripod pipkin, glazed redware / Grapen ceglasty polewany, the Netherlands, H 16, Ø 11

46. Tripod pipkin, glazed redware / Grapen ceglasty polewany, the Netherlands, H 25, Ø 15

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Długi Targ 23, A441 (K215), GP/5048

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Długi Targ 21/22, D442 (K101), GP/5133

STONEWARE

P H A S E

I

47. Jug, stoneware / Dzban kamionkowy, Lower Saxony, H 15.5, Ø 6.5

48. Beaker, stoneware / Pucharek kamionkowy, Siegburg, H 13, Ø 5.5

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Powroźnicza 2, Ł1351 (K1071), GP/18643

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Długi Targ 23, A468 (K385), GP/4888

49. Jug, stoneware / Dzban kamionkowy, Siegburg, H ~14, Ø 4.5

50. Jug, stoneware / Dzban kamionkowy, Siegburg, H ~23, Ø ~6

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Długi Targ 21/22, D442 (K101), GP/5321

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Długi Targ 21/22, D442 (K101), GP/5316

51. Jug, stoneware / Dzban kamionkowy, Siegburg, H 24, Ø 6

52. Jug, stoneware / Dzban kamionkowy, Siegburg, H ~25, Ø ~6

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Długi Targ 19, VII2525 (K2524), GP/21271

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Powroźnicza 2, Ł1351 (K1071), GP/17571

65

66

53. Jug, stoneware / Dzban kamionkowy, Siegburg, H 28, Ø 5

54. Jug, stoneware / Dzban kamionkowy, Siegburg, H 29, Ø 5

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Długi Targ 21/22, D442 (K101), GP/5318

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Długi Targ 21/22, D442 (K101), GP/5325

55. Jug, stoneware / Dzban kamionkowy, Siegburg, H 17, Ø 5.5

56. Jug, stoneware / Dzban kamionkowy, Siegburg, H 18.5, Ø 6

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Długi Targ 21/22, D442 (K101), GP/5419

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Długi Targ 21/22, D442 (K101), GP/5327

57. Jug, stoneware / Dzban kamionkowy, Siegburg, H 19, Ø 6

58. Jug, stoneware / Dzban kamionkowy, Siegburg, H 22, Ø 7

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Powroźnicza 5, G953 (K1102), GP/15806

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Długi Targ 21/22, D442 (K101), GP/5336

P H A S E

I

59. Jug, stoneware / Dzban kamionkowy, Siegburg, H 22, Ø 4.5

60. Jug, stoneware / Dzban kamionkowy, Siegburg, H 22, Ø 5

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Długi Targ 21/22, D442 (K101), GP/5322

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Długi Targ 21/22, D442 (K101), GP/5324

61. Jug, stoneware / Dzban kamionkowy, Siegburg, H 22, Ø 5

62. Jug, stoneware / Dzban kamionkowy, Siegburg, H 22, Ø 5

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Długi Targ 21/22, D442 (K101), GP/5334

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Długi Targ 21/22, D442 (K101), GP/5339

63. Jug, stoneware / Dzban kamionkowy, Siegburg, H 22.5, Ø 5

64. Jug, stoneware / Dzban kamionkowy, Siegburg, H 20.5, Ø 5

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Długi Targ 19, VII2525 (K2524), GP/21386

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Długi Targ 19, VII2525 (K2524), GP/21388

67

65. Jug, stoneware / Dzban kamionkowy, Waldenburg, H 35, Ø 6.5 2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Długi Targ 21/22, D442 (K101), GP/5320

68

66. Jug, stoneware / Dzban kamionkowy, Waldenburg, H 23, Ø 4.5

67. Miniature jug, stoneware / Dzban miniaturowy kamionkowy, Rheinland, H 3.9, Ø 2.8

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Długi Targ 21/22, D442 (K101), GP/5319

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Długi Targ 21/22, D442 (K101), GP/5344

68. Jug, stoneware / Dzban kamionkowy, Waldenburg, H 12, Ø 5

69. Jug, stoneware / Dzban kamionkowy, Waldenburg, H 20, Ø 6

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Długi Targ 21/22, D442 (K101), GP/5329

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Długi Targ 21/22, D442 (K101), GP/5425

GLASS WARE

P H A S E

I

70. Tall beaker / Szklanica fletowa, H ~27, Ø 8.5

71. Tall beaker / Szklanica fletowa, Ø 7

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Powroźnicza 5, G1093 (K1102), GP/13476

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Długi Targ 19, VII2525 (K2524), GP/21328

72. Tall beaker / Szklanica fletowa, Ø 6

73. Tall beaker / Szklanica fletowa, bottom Ø 10

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Długi Targ 19, VII2525 (K2524), GP/21346

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Długi Targ 19, II2458 , GP/20659

74. Flask / Flasza Ø 4

75. Tall beaker with zoomorphic decoration / Szklanica dekorowana zoomorficznie

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Długi Targ 19, VII2525 (K2524), GP/21322

2nd half of the 14th – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Długi Targ 19, VII2525 (K2524), GP/21395

69

WOODEN PRODUCTS

76. Turned bowl / Misa toczona, H 4.2, Ø 20.5 2nd half of the 14th c./ 2. połowa XIV w. Powroźnicza 7, R2235, GP/20394

77. Turned bowl / Misa toczona, H 3.5, Ø 17.5 2nd half of the 14th c./ 2. połowa XIV w. Powroźnicza 7, R2235, GP/20393

78. Turned bowl / Misa toczona, H 4.6, Ø 17.3 1st half of the 15th c./ 1. połowa XV w. Powroźnicza 1, I1185, GP/13051

70

P H A S E

I

79. Turned bowl / Misa toczona, H 6.7, Ø 20.2x18.0 1st half of the 15th c./ 1. połowa XV w. Długi Targ 21, D442 (K101), GP/5452

80. Turned bowl / Misa toczona, H 5, Ø 15.5 1st half of the 15th c./ 1. połowa XV w. Długi Targ 21, D442 (K101), GP/5450

81. Turned bowl / Misa toczona, H 2.5, Ø 20.0

82. Stave bowl / Misa klepkowa, H 5.9, Ø 16.0

1st half of the 15th c./ 1. połowa XV w. Długi Targ 23, I931, GP/14406

1st half of the 15th c./ 1. połowa XV w. Długi Targ 21/22, BH1397, GP/18401

71

83. Stave bowl / Misa klepkowa, H 6.8, Ø 19.2 1st half of the 15th c./ 1. połowa XV w. Długi Targ 21, D442 (K101), GP/5447

72

84. Stave bowl / Misa klepkowa, H 7.9, Ø 20.0

85. Stave bowl / Misa klepkowa, H 7.8, Ø 18.5

1st half of the 15th c./ 1. połowa XV w. Długi Targ 21/22, BH1397, GP/18399

1st half of the 15th c./ 1. połowa XV w. Długi Targ 21/22, BH1397, GP/18400

86. Net float / Pływak do sieci, Ø 7.4, T 1.4

87. Net float / Pływak do sieci, L 10.3, W 6.5, T 4.7

2nd half of the 14th c./ 2. połowa XIV w. Powroźnicza 6, U2249, GP/20465

1st half of the 15th c./ 1. połowa XV w. Długi Targ 21/22, BH1296, GP/18379

P H A S E

I

88. Mirror, wood, glass, lead-tin alloy / Lustro, drewno, szkło, stop cyny i ołowiu, Ø 23.3, T 1.1 1st half of the 15th c./ 1. połowa XV w. Długi Targ 19, VII2525 (K2524), GP/21277

90. Spindle / Wrzeciono, L 29.1, T 1.0

1st half of the 15th c./ 1. połowa XV w. Długi Targ 20, N819, GP/9646

1st half of the 15th c./ 1. połowa XV w. Powroźnicza 5, G953 (K1102), GP/14261

91. Sheath, bovine leather / Pochwa noża, skóra bydlęca, L 26.2, W 4.8

92. Scabbard, bovine leather / Pochwa, skóra bydlęca, L 44, W 4.5

1st half of the 15th c. / 1. połowa XV w. Długi Targ 23, A571, GP/4673

2nd half of the 14th c./ 2. połowa XIV w. Długi Targ 21, D97, GP/3585

LEATHER PRODUCTS

89. Comb / Grzebień, W 11.2, T 1.1

73

93. Shoe, bovine leather / But, skóra bydlęca, L 29, H 9

94. Shoe, bovine leather / But, skóra bydlęca, L 23

2nd half of the 14th c./ 2. połowa XIV w. Długi Targ 23, A587, GP/6180

2nd half of the 14th c./ 2. połowa XIV w. Długi Targ 20, N819, GP/9674

95. Shoe / But, L 21.5, H 8.5

96. Shoe, goat and bovine leather / But, skóra kozia i bydlęca, L 15, H 18.5

2nd half of the 14th c./ 2. połowa XIV w. Długi Targ 21/22, BH877 (K717), GP/18289

97. Shoe, goat and bovine leather / But, skóra kozia i bydlęca, L 16.5, H 15 2nd half of the 14th c./ 2. połowa XIV w. Powroźnicza 5, G1099, GP/12557

74

2nd half of the 14th c./ 2. połowa XIV w. Powroźnicza 1, I915, GP/10309

98. Shoe, bovine leather / But, skóra bydlęca, L 23.5; H 18.5 2nd half of the 14th c. – 1st half of the 15th c./ 2. połowa XIV – 1. połowa XV w. Długi Targ 21/22, BH1296, GP/18374

METAL PRODUCTS

P H A S E

I

99. Horseshoe, iron / Podkowa, żelazo, H 11.8, W 9.4

100. Horseshoe, iron / Podkowa, żelazo, H 13.3, W 11.8

2nd half of the 14th c./ 2. połowa XIV w. Powroźnicza 7, R2258, GP/20479

2nd half of the 14th c./ 2. połowa XIV w. Powroźnicza 5, Q2042, GP/19591

101. Knife, iron, wood / Nóż, żelazo, drewno, L 27.1

102. Knife, iron, wood / Nóż, żelazo, drewno, L 18.2

2nd half of the 14th c./ 2. połowa XIV w. Powroźnicza 7, R2235, GP/20384

2nd half of the 14th c./ 2. połowa XIV w. Powroźnicza 7, R2027, GP/19877

103. Shears, iron / Nożyce, żelazo, L 22.1

104. Buckle, iron / Sprzączka, żelazo, L 2.3, W 1.9

2nd half of the 14th c./ 2. połowa XIV w. Powroźnicza 5, G1105, GP/17533

1st half of the 15th c./ 1. połowa XV w. Długi Targ 23, A441 (K215), GP/3606

75

76

105. Brooch, copper alloy / Brosza, stop miedzi, Ø 3.2

106. Buckle, copper alloy / Sprzączka, stop miedzi, L 5.5

1st half of the 15th c./ 1. połowa XV w. Powroźnicza 2, Ł1501, GP/18803

1st half of the 15th c./ 1. połowa XV w. Powroźnicza 5-6, IX-X, [GP/no number]

107. Buckle with plate, copper alloy / Sprzączka ze skuwką, stop miedzi, L 8.1

108. Decorative mount, tin alloy / Zdobiona aplikacja, stop cyny, L 1.5, W 2.6

1st half of the 15th c./ 1. połowa XV w. Długi Targ 20, N805, GP/9645

2nd half of the 15th c./ 1. połowa XV w. Powroźnicza 7, O1314, GP/18591

109. Strap-end, copper alloy / Okucie końca pasa, stop miedzi, L 4.2, W 0.9, T 0.07

110. Strap-end, copper alloy / Okucie końca pasa, stop miedzi, L 4.7

1st half of the 15th c./ 1. połowa XV w. Długi Targ 19, VI2607, GP/22238

1st half of the 15th c./ 1. połowa XV w. Długi Targ 19, IV2488, GP/20989

P H A S E

I

111. Decorative mount, tin alloy / Zdobiona aplikacja, stop cyny, Ø 1.7, W 1.1

112. Weight or Spindle whorl, lead / Ciężarek lub przęślik, ołów, Ø 2.6

1st half of the 15th c./ 1. połowa XV w. Powroźnicza 5, G992, GP/14208

1st half of the 15th c./ 1. połowa XV w. Długi Targ 23, A540, GP/4644

113. Lead seal / Ołowiana plomba, Ø 1.7

114. Lead seal / Ołowiana plomba, Ø 1.7

2nd half of the 14th c./ 2. połowa XIV w. Długi Targ 19, VI2531, GP/21423

1st half of the 15th c./ 1. połowa XV w. Długi Targ 21, D442 (K101), GP/5439

115. Fitting with inscription, lead / Okucie z napisem, ołów, L 7.0, W 1.4

116. Pilgrim badge, lead / Plakietka pielgrzymia, ołów, L 3.8, W 3.0

1st half of the 15th c./ 1. połowa XV w. Powroźnicza 5, G992, GP/13385

1st half of the 15th c./ 1. połowa XV w. Powroźnicza 2, Ł1502, GP/17779

77

BONE/ANTLER PRODUCTS

78

117. Comb, bone/antler / Grzebień, kość/poroże, L 6.1, W 3.9

118. Comb, bone / Grzebień, kość, L 10.8, W 3.1

1st half of the 15th c./ 1. połowa XV w. Powroźnicza 1, I915, GP/13648

2nd half of the 14th c./ 2. połowa XIV w. Długi Targ 19, V2578, GP/22157

119. Game pawn, bone/antler / Pionek do gry, kość/poroże, L 2.8, W 2.5

120. Game pawn, bone/antler / Pionek do gry, kość/poroże, L 3.0, W 2.7

2nd half of the 14th c./ 2. połowa XIV w. Długi Targ 19, VI2607, GP/22240

2nd half of the 14th c./ 2. połowa XIV w. Długi Targ 19, NP45 2383, GP/22297

121. Bead, bone/antler / Paciorek, kość/poroże, Ø 1.3

122. Bead, bone/antler / Paciorek, kość/poroże, Ø 2.1

2nd half of the 14th c./ 2. połowa XIV w. Powroźnicza 7, R2027, GP/19663

2nd half of the 14th c./ 2. połowa XIV w. Powroźnicza 6, U2249, GP/20461

MISCELLANEOUS

P H A S E

I

123. Spindle whorl, ceramic / Przęślik, ceramika, Ø 2.9, H 2.1, 12.2 g

124. Spindle whorl, ceramic / Przęślik, ceramika, Ø 3.4, H 2.3, 27.0 g

1st half of the 15th c./ 1. połowa XV w. Długi Targ 20, N819, GP/11308

1st half of the 15th c./ 1. połowa XV w. Długi Targ 23, A540, GP/4634

125. Whetstone / Osełka, W 3.1, T 1.3

126. Bead, amber / Paciorek, bursztyn, Ø 1.7, H 0.7

2nd half of the 14th c./ 2. połowa XIV w. Powroźnicza 6, P1587, GP/18623

1st half of the 15th c./ 1. połowa XV w. Powroźnicza 1, I934, GP/13213

127. Bead, amber / Paciorek, bursztyn, Ø 0.7, H 0.6

128. Dice, semi-finished product, amber / Kostka do gry, półprodukt, bursztyn, L 0.9, W 1.0, H 1.0

2nd half of the 14th c./ 2. połowa XIV w. Długi Targ 20, N987, GP/13334

1st half of the 15th c./ 1. połowa XV w. Długi Targ 20, N819, GP/9680

79

PHASE II I PHASE

second half 15th c. – first half 16th c.

FAZA II

druga połowa XV w. – pierwsza połowa XVI w. 

GREYWARE

129. Pot, greyware / Garnek siwak, H 17, Ø 15

130. Pot, greyware / Garnek siwak, H 15.5, Ø 14

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 21/22, D442 (K101), GP/5174

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 21/22, D442 (K101), GP/5175

131. Pot, greyware / Garnek siwak, H 19, Ø 15

132. Pot, greyware / Garnek siwak, H 10.5, Ø 9.5

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Powroźnicza 5, G953 (K1102), GP/14935

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Powroźnicza 2, Ł1351 (K1071), GP/16627

133. Pot, greyware / Garnek siwak, H 15, Ø 14.5

134. Pot, greyware / Garnek siwak, H 14, Ø 13

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Powroźnicza 2, Ł1351 (K1071), GP/18705

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Powroźnicza 3, S1979 (K1727), GP/19977

P H A S E

II

83

84

135. Pot, greyware / Garnek siwak, H 17.5, Ø 14

136. Pot, greyware / Garnek siwak, H 19.5, Ø 15

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 19, VII2525 (K2524), GP/21391

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 19, VII2525 (K2524), GP/21393

137. Pot, greyware / Garnek siwak, H 19, Ø 13

138. Pot, greyware / Garnek siwak, H 16, Ø 13.5

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 19, VII2525 (K2524), GP/21394

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 23, A378 (K215), GP/3426

139. Pot, greyware / Garnek siwak, H 19, Ø 16

140. Pot, greyware / Garnek siwak, H 15, Ø 13

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 23, A441 (K215), GP/4905

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 23, A441 (K215), GP/5012

141. Pot, greyware / Garnek siwak, H 16, Ø 12.5

142. Pot, greyware / Garnek siwak, H 18, Ø 13

2nd half of the 15th – 1st half of the 16th c./ 2. połowa XV – 1. połowa XVI w. Długi Targ 23, A441 (K385), GP/4902

end of the 15th – 1st half of the 16th c./ koniec XV – 1. połowa XVI w. Długi Targ 23, A464 (K385), GP/4336

143. Pot, greyware / Garnek siwak, H 18.5, Ø 13.5

144. Pot, greyware / Garnek siwak, H 21, Ø 14

end of the 15th – 1st half of the 16th c./ koniec XV – 1. połowa XVI w. Długi Targ 23, A464 (K385), GP/4337

end of the 15th – 1st half of the 16th c./ koniec XV – 1. połowa XVI w. Długi Targ 23, A464 (K385), GP/4436

145. Pot, greyware / Garnek siwak, H 17, Ø 13

146. Pot, greyware / Garnek siwak, H 19.5, Ø 14.5

end of the 15th – 1st half of the 16th c./ koniec XV – 1. połowa XVI w. Długi Targ 23, A441 (K385), GP/4905

end of the 15th – 1st half of the 16th c./ koniec XV – 1. połowa XVI w. Długi Targ 23, A378 (K215), GP/12245

P H A S E

II

85

86

147. Tripod pipkin, greyware / Grapen siwak, H ~21, Ø 17

148. Tripod pipkin, greyware / Grapen siwak, H ~15, Ø 15

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 23, A441 (K215), GP/4910

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 23, A441 (K215), GP/5038

149. Tripod pipkin, greyware / Grapen siwak, H 16, Ø 14

150. Tripod pipkin, greyware / Grapen siwak, H 18, Ø 17.5

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Powroźnicza 2, Ł1254 (K1071), GP/16624

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Powroźnicza 3, Ł1979 (K1727), GP/19954

151. Bowl, greyware / Misa siwak, H 13, Ø 30

152. Bowl, greyware / Misa siwak, H 13.5, Ø 28.5

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Powroźnicza 3, Ł1979 (K1727), GP/19951

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Powroźnicza 3, Ł1979 (K1727), GP/20006

153. Bowl, greyware / Misa siwak, H 12, Ø 29

154. Bowl, greyware / Misa siwak, H 11, Ø 26

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 21/22, D442 (K101), GP/5199

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 21/22, D442 (K101), GP/5201

155. Bowl, greyware / Misa siwak, H 12, Ø 24

156. Bowl, greyware / Misa siwak, H 16, Ø 29

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 21/22, D442 (K101), GP/5203

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 19, VII2525 (K2524), GP/21282

157. Bowl, greyware / Misa siwak, H 10.5, Ø 19

158. Bowl, greyware / Misa siwak, H 11, Ø 22

end of the 15th – 1st half of the 16th c./ koniec XV – 1. połowa XVI w. Długi Targ 23, A468 (K385), GP/4782

end of the 15th – 1st half of the 16th c./ koniec XV – 1. połowa XVI w. Długi Targ 23, A468 (K385), GP/4885

P H A S E

II

87

88

159. Bowl, greyware / Misa siwak, H 12, Ø 24

160. Bowl, greyware / Misa siwak, H 15, Ø 19

end of the 15th – 1st half of the 16th c./ koniec XV – 1. połowa XVI w. Długi Targ 23, A468 (K385), GP/4772

end of the 15th – 1st half of the 16th c./ koniec XV – 1. połowa XVI w. Długi Targ 23, A468 (K385), GP/4779

161. Jug, greyware / Dzban siwak, H 19, Ø 10

162. Jug, greyware / Dzban siwak, H 22, Ø 9

2nd half of the 15th – 1st half of the 16th c./ 2. połowa XV – 1. połowa XVI w. Długi Targ 23, A441 (K215), GP/4901

2nd half of the 15th – 1st half of the 16th c./ 2. połowa XV – 1. połowa XVI w. Długi Targ 23, A441 (K215), GP/4906

163. Jug, greyware / Dzban siwak, H 15, Ø 9

164. Lid, greyware / Pokrywka siwak, H 6.5, Ø 13

2nd half of the 15th – 1st half of the 16th c./ 2. połowa XV – 1. połowa XVI w. Długi Targ 23, A441 (K215), GP/4907

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Powroźnicza 3, S1979 (K1727), GP/19439

WHITEWARE

P H A S E

165. Tripod pipkin, whiteware / Grapen białoszary, H ~18, Ø 14 end of the 15th – 1st half of the 16th c./ koniec XV – 1. połowa XVI w. Długi Targ 23, A468 (K385), GP/4812

REDWARE

II

166. Tripod pipkin, whiteware / Grapen białoszary, H 12.5, Ø 11.5 end of the 15th – 1st half of the 16th c./ koniec XV – 1. połowa XVI w. Długi Targ 23, A468 (K385), GP/4774

167. Pot, redware / Garnek ceglasty, H 21, Ø 19 2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Powroźnicza 2, Ł1351 (K1071), GP/18718

168. Pot, redware / Garnek ceglasty, H 13, Ø 10.5

169. Bowl, redware / Misa ceglasta, H 12, Ø 27

2nd half of the 15th – 1st half of the 16th c./ 2. połowa XV – 1. połowa XVI w. Długi Targ 23, A464 (K385), GP/4450

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 21/22, D442 (K101), GP/5131

89

171. Lid, redware / Pokrywka ceglasta, H 5, Ø 10

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Powroźnicza 2, Ł1351 (K1071), GP/18722

end of the 15th – 1st half of the 16th c./ koniec XV – 1. połowa XVI w. Długi Targ 23, A468 (K385), GP/4784

172. Pot, glazed redware / Garnek ceglasty polewany, H 17.5, Ø 14.5

173. Pot, glazed redware / Garnek ceglasty polewany, H 12, Ø 12

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 21/22, D442 (K101), GP/5168

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Powroźnicza 2, G1254 (K1071), GP/16637

174. Pot, glazed redware / Garnek ceglasty polewany, H 19.5, Ø 15

175. Pot, glazed redware / Garnek ceglasty polewany, H 15.5, Ø 12.5

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 19, VII2525 (K2524), GP/21274

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 19, VII2525 (K2524), GP/21385

GLAZED REDWARE

170. Lid, redware / Pokrywka ceglasta, H 6.5, Ø 13

90

176. Pot, glazed redware / Garnek ceglasty polewany, H 18, Ø 14

177. Pot, glazed redware / Garnek ceglasty polewany, H 13.5, Ø 12.5

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 23, A441 (K215), GP/4916

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 23, A441 (K215), GP/5046

178. Pot, glazed redware / Garnek ceglasty polewany, H 17, Ø 14

179. Pot, glazed redware / Garnek ceglasty polewany, H 14.5, Ø 12

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 23, A441 (K215), GP/5047

end of the 15th – 1st half of the 16th c./ koniec XV – 1. połowa XVI w. Długi Targ 23, A464 (K385), GP/4431

180. Pot, glazed redware / Garnek ceglasty polewany, H 21, Ø 15

181. Tripod pipkin, glazed redware / Grapen ceglasty, polewany, H 21, Ø 17

end of the 15th – 1st half of the 16th c./ koniec XV – 1. połowa XVI w. Długi Targ 23, A468 (K385), GP/4826

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 23, A441 (K215), GP/5042

P H A S E

II

91

182. Tripod pipkin, glazed redware / Grapen ceglasty polewany, H 17.5, Ø 14

183. Tripod pipkin, glazed redware / Grapen ceglasty polewany, H ~11, Ø 10

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 21/22, D442 (K101), GP/5139

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Powroźnicza 2, Ł1351 (K1071), GP/17567

184. Tripod pipkin, glazed redware / Grapen ceglasty polewany, (vessel with coin treasure / naczynie ze skarbem monet), H 9, Ø 9 2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Powroźnicza 1, I703, GP/11773

92

185. Tripod pipkin, glazed redware / Grapen ceglasty polewany, H 12, Ø 14

186. Tripod pan, glazed redware / Patelnia ceglasta polewana, H 10, Ø 12.5

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Powroźnicza 3, S1979 (K1727), GP/19927

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 23, A441 (K215), GP/4908

187. Tripod pipkin, glazed redware / Grapen ceglasty polewany, H 13, Ø 12

188. Tripod pan, glazed redware / Patelnia ceglasta polewana, H 10, Ø 10.5

end of the 15th – 1st half of the 16th c./ koniec XV – 1. połowa XVI w. Długi Targ 23, A464 (K385), GP/4434

end of the 15th – 1st half of the 16th c./ koniec XV – 1. połowa XVI w. Długi Targ 21/22, D164 (K101/105), GP/3310

189. Tripod pan, glazed redware / Patelnia ceglasta polewana, H 11, Ø 15

190. Tripod pan, glazed redware / Patelnia ceglasta polewana, H 10, Ø 16

end of the 15th – 1st half of the 16th c./ koniec XV – 1. połowa XVI w. Długi Targ 23, A464 (K385), GP/4422

end of the 15th – 1st half of the 16th c./ koniec XV – 1. połowa XVI w. Długi Targ 23, A464 (K385), GP/4424

191. Tripod pan, glazed redware / Patelnia ceglasta polewana, H 10.5, Ø 20.5

192. Dripping pan, glazed redware / Rynienka ceglasta polewana, H 6, W 16

end of the 15th – 1st half of the 16th c./ koniec XV – 1. połowa XVI w. Długi Targ 23, A464 (K385), GP/4425

end of the 15th – 1st half of the 16th c./ koniec XV – 1. połowa XVI w. Długi Targ 23, A464 (K385), GP/4435

P H A S E

II

93

193. Frying pan, glazed redware / Patelnia ceglasta polewana, the Netherlands, H 5, Ø 21

194. Frying pan, glazed redware / Patelnia ceglasta polewana, the Netherlands, H 5, Ø 24

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 21/22, D442 (K101), GP/5136

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 21/22, D442 (K101), GP/5137

195. Dripping pan, glazed redware / Rynienka ceglasta polewana, the Netherlands, H 7, W 23 2nd half of the 15th – early 16th c./ 2. połowa XV – pocz. XVI w. Długi Targ 23, A441 (K215), GP/4909

94

196. Bowl, glazed redware / Misa ceglasta polewana, H 9.5, Ø 21

197. Bowl, glazed redware / Misa ceglasta polewana, H 9, Ø 19

2nd half of the 15th – 1st half of the 16th c./ 2. połowa XV – 1. połowa XVI w. Długi Targ 19, VII2545 (K2546), GP/20879

2nd half of the 15th – 1st half of the 16th c./ 2. połowa XV – 1. połowa XVI w. Długi Targ 23, A468 (K385), GP/4819

198. Bowl, glazed redware / Misa ceglasta polewana, H 10, Ø 19

199. Miniature jug, glazed redware / Dzban miniaturowy, ceglasty polewany, H 5.5, Ø 3

2nd half of the 15th – 1st half of the 16th c./ 2. połowa XV – 1. połowa XVI w. Długi Targ 23, A468 (K385), GP/4823

2nd half of the 15th – 1st half of the 16th c./ 2. połowa XV – 1. połowa XVI w. Długi Targ 23, A468 (K385), GP/4747 i GP/4887

200. Jug, glazed redware / Dzban ceglasty polewany, H ~9, Ø 4.5

201. Flask, glazed redware / Manierka ceglasta polewana, H 2,5, Ø ~14

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Powroźnicza 5, G953 (K1102), GP/14988

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Powroźnicza 2, Ł1351 (K1071), GP/18723

P H A S E

II

95

STONEWARE

96

202. Jug, stoneware / Dzban kamionkowy, Siegburg, H 21, Ø 5

203. Jug, stoneware / Dzban kamionkowy, Siegburg, H 42, Ø 7

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Powroźnicza 3, S1979 (K1727), GP/19934

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Powroźnicza 3, S1979 (K1727), GP/19949

204. Jug, stoneware / Dzban kamionkowy, Siegburg, H 29.5, Ø 5

205. Jug, stoneware / Dzban kamionkowy, Siegburg, H ~26, Ø 6.5

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 19, VII2525 (K2524), GP/21262

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 19, VII2525 (K2524), GP/21260

206. Jug, stoneware / Dzban kamionkowy, Siegburg, H ~20, Ø ~5

207. Jug, stoneware / Dzban kamionkowy, Siegburg, H 18, Ø 5.5

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Powroźnicza 3, S1979 (K1727), GP/19931

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Powroźnicza 2, Ł1254 (K1071), GP/16642

208. Jug, stoneware / Dzban kamionkowy, Siegburg, H 23, Ø 5

209. Jug, stoneware / Dzban kamionkowy, Siegburg, H 27.5, Ø 5.5

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Powroźnicza 2, Ł1254 (K1071), GP/16639

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Powroźnicza 3, S1979 (K1727), GP/19918

210. Jug, stoneware / Dzban kamionkowy, Siegburg, H 21.5, Ø 4.5

211. Jug, stoneware / Dzban kamionkowy, Siegburg, H 21, Ø 5

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 19, VII2525 (K2524), GP/21261

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 19, VII2525 (K2524), GP/21387

212. Jug, stoneware / Dzban kamionkowy, Siegburg, H 26, Ø 5.5

213. Jug, stoneware / Dzban kamionkowy, Siegburg, H 23, Ø 5.5

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 19, VII2525 (K2524), GP/21390

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 23, A441 (K215), GP/4900

P H A S E

II

97

98

214. Jug, stoneware / Dzban kamionkowy, Siegburg, H ~30, Ø 5

215. Jug, stoneware / Dzban kamionkowy, Siegburg, H ~32, Ø 5

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 21/22, D442 (K101), GP/5314

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 21/22, D442 (K101), GP/5341

216. Jug, stoneware / Dzban kamionkowy, Waldenburg, H 23, Ø 8

217. Jug, stoneware / Dzban kamionkowy, Siegburg, H ~21, Ø 5

2nd half of the 15th – 1st half of the 16th c./ 2. połowa XV – 1. połowa XVI w. Długi Targ 23, A441 (K215), GP/5077

2nd half of the 15th – 1st half of the 16th c./ 2. połowa XV – 1. połowa XVI w. Długi Targ 21/22, C22, GP/198

218. Jug, stoneware / Dzban kamionka, Siegburg, H 19, Ø 5.5

219. Jug, stoneware / Dzban kamionka, Siegburg, H 19, Ø 5

2nd half of the 15th – 1st half of the 16th c./ 2. połowa XV – 1. połowa XVI w. Długi Targ 23, A464 (K385), GP/4453

2nd half of the 15th – 1st half of the 16th c./ 2. połowa XV – 1. połowa XVI w. Długi Targ 23, A464 (K385), GP/4454

GLASS WARE 220. Tall beaker with optic decoration / Szklanica zdobiona optycznie, Ø 6.5

221. Tall beaker / Szklanica fletowa, bottom Ø 11.5

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 19, VII2525 (K2524), GP/21329

2nd half of the 15th – 1st half of the 16th c./ 2. połowa XV – 1. połowa XVI w. Długi Targ 19, IV2502 (K2500), GP/20748

222. Tall beaker / Szklanica fletowa, bottom Ø 12

223. Beaker / Szklanica, bottom Ø 7.5

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 19, VII2525 (K2524), GP/21315

end of the 15th – 1st half of the 16th c./ koniec XV – 1. połowa XVI w. Długi Targ 19, VII2566 (K2524), GP/22080

224. Beaker with optic decoration / Szklanica zdobiona optycznie, H 6.5, Ø 6

225. Maigelein bowl / Czarka typu Maigelein, H 4, Ø 7

1st half of the 16th c./ 1. połowa XVI w. Długi Targ 19, III2553 (K2554), GP/21073

P H A S E

II

1st half of the 16th c./ 1. połowa XVI w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/14328

99

WOODEN PRODUCTS

226. Turned bowl / Misa toczona, H 3.9, Ø 16.7 2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Powroźnicza 2, Ł1254 (K1071), GP/16662

227. Turned bowl / Misa toczona, H 9.2, Ø 26.2 2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 20, L1114 (K1156), GP/12659

228. Turned plate / Talerz toczony, H 5.3, Ø 31.0 2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 21/22, BH1300 (K1290), GP/18207

100

229. Turned bowl / Misa toczona, Ø 22.5

230. Turned bowl / Misa toczona, Ø 20

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 23, A441 (K215), GP/3591

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 23, A441 (K215), GP/3592

231. Turned jug / Dzban toczony, H 14.8, Ø 7.1/8.6

232. Turned painted pad / Malowana toczona podstawka, H 1, Ø 13

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Powroźnicza 2, Ł1351 (K1071), GP/16619

P H A S E

II

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Powroźnicza 3, S2044 (K1727), GP/20086

233. Stave bowl / Misa klepkowa, H 6.2, Ø 15.9

234. Bucket stave / Klepka wiadra, H 28.6, W 13.6

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Powroźnicza 5, G955, GP/18235

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 19, VII2525 (K2524), GP/21301

101

102

235. Stave bowl / Misa klepkowa, H 5.9, Ø 17.0

236. Stave bowl / Misa klepkowa, H 5.3, Ø 19.0

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 22, C665, GP/5655

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 23, A441 (K215), GP/3594

237. Stave bowl / Misa klepkowa, H 5.1, Ø 19.5

238. Stave bowl / Misa klepkowa, H 6.6, Ø 20.2

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 23, A441 (K215), GP/3595

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 23, A441 (K215), GP/3596

239. Stave bowl / Miska klepkowa, H 5.9, Ø 15.5

240. Stave bowl / Miska klepkowa, H 5.9, Ø 16.5

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 23, A441 (K215), GP/3593

end of the 15th – 1st half of the 16th c./ koniec XV – 1. połowa XVI w. Powroźnicza 3, S1775, GP/19842

241. Stave bowl / Miska klepkowa, H 6.4, Ø 20.0

242. Stave bowl / Miska klepkowa, H 5.0, Ø 19.0

end of the 15th – 1st half of the 16th c./ koniec XV – 1. połowa XVI w. Długi Targ 21, D416 (K101/105), GP/3582

end of the 15th – 1st half of the 16th c./ koniec XV – 1. połowa XVI w. Długi Targ 21, D416 (K101/105), GP/3580

243. Barrel bottom with a mark / Dno beczki z merkiem, T 2.2, Ø 45.8

244. Spinning loop / Bączek, H 5.5, Ø 4.4

1st half of the 16th c./ 1. połowa XVI w. Powroźnicza 7, O1142, GP/14191

P H A S E

II

1st half of the 16th c./ 1. połowa XVI w. Długi Targ 23, A378, GP/3590

245. Wax tablet / Woskowa tabliczka, L 39.9, T 1.1

246. Net float / Pływak do sieci, Ø 4.4, T 1.2

1st half of the 16th c./ 1. połowa XVI w. Długi Targ 21/22, BH973 (K671), GP/13288

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Powroźnicza 7, O1656, GP/19118

103

LEATHER PRODUCTS

247. Shoe, calfskin / But, skóra cielęca, L 30, H 11 15th c./ XV w. Powroźnicza 5, Q1873, GP/19372

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Powroźnicza 2, Ł1351 (K1071), GP/17597

249. Shoe, goat and bovine leather / But, skóra kozia i bydlęca, L 26.5, H 7.2

250. Shoe, goat and bovine leather / But, skóra kozia i bydlęca, L 25.2, H 7.2

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 21, D442 (K101), GP/5443

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 21, D442 (K101), GP/5444

251. Shoe, goat and bovine leather / But, skóra kozia i bydlęca, L 23, H 9

252. Shoe, bovine leather / But, skóra bydlęca, L 32, H 6

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 23, A540, GP/4744

104

248. Shoe, goat/sheep and bovine leather / But, skóra kozia/owcza i bydlęca, L 15.5; H 5.5

15th/16th c./ XV/XVI w. Długi Targ 21/22, BH888 (K671), GP/11836

METAL PRODUCTS

253. Knife, iron / Nóż, żelazo, L 21.5

254. Knife, iron, wood / Nóż, żelazo, drewno, L 8.7

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 21/22, D166, GP/1119

2nd half of the 15th – 1st half of the 16th c./ 2. połowa XV – 1. połowa XVI w. Powroźnicza 1, I1456, GP/17704

255. Arrowhead, iron / Grot strzały, żelazo, L 22.8

256. Beaker, tin / Kubek, cyna H 7.5, Ø 6.5

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 21/22, D162, GP/3574

2nd half of the 15th – 1st half of the 16th c./ 2. połowa XV – 1. połowa XVI w. Długi Targ 23, D468 (K385), GP/4889

257. Ring, copper alloy / Pierścień, stop miedzi, Ø 2.3

258. Pin, copper alloy / Szpilka, stop miedzi, L 2.9

end of the 15th – 1st half of the 16th c./ koniec XV – 1. połowa XVI w. Powroźnicza 2, Ł1254 (K1071), GP/16661

end of the 15th – 1st half of the 16th c./ koniec XV – 1. połowa XVI w. Długi Targ 20, E41, GP/1109

P H A S E

II

105

259. Buckle with plate, copper alloy / Sprzączka ze skuwką, stop miedzi, L 5.5

260. Decorative mount, copper alloy / Zdobiona aplikacja, stop miedzi, W 2.2, L 2.2

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 20, N806, GP/9644

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 23, I915, GP/13646

261. Openwork application, lead alloy / Ażurowa aplikacja, stop ołowiu, L 4.6, W 2.9

262. Bells, copper alloy / Dzwoneczki, stop miedzi, Ø 1.2 2nd half of the 15th – 1st half of the 16th c./ 2. połowa XV – 1. połowa XVI w. Długi Targ 19, VI2522 (K2520), GP/21398

BONE/ANTLER PRODUCTS

2nd half of the 15th – 1st half of the 16th c./ 2. połowa XV – 1. połowa XVI w. Powroźnicza 5-6, IX-X, [GP/no number]

106

263. Comb, horn / Grzebień, róg, L 9.3, W 5.7

264. Comb, antler / Grzebień, poroże, L 7.6, W 7.9

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 23, A570, GP/4730

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Długi Targ 19, VII2525 (K2524), GP/21396

265. Game pawn, bone/antler / Pionek do gry, kość/poroże, H 0.8, Ø 2.1

266. Game pawn/pendant, bone/antler / Pionek do gry/ zawieszka, kość/poroże, W 3.8

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Powroźnicza 7, J226, GP/4316

2nd half of the 15th c./ 2. połowa XV w. Powroźnicza 7, O1620, GP/19003

267. Dice, antler / Kostka do gry, poroże, L 0.8, W 0.8

268. Worked piece of antler / Obrobiony fragment poroża, L 14.1

II

2nd half of the 15th – 1st half of the 16th c./ 2. połowa XV – 1. połowa XVI w. Powroźnicza 6, VIII, GP/22373

MISCELLANEOUS

2nd half of the 15th – 1st half of the 16th c./ 2. połowa XV – 1. połowa XVI w. Powroźnicza 5-6, IX-X, [GP/no number]

P H A S E

269. Figurine, ceramic / Figurka, ceramika, L 6.5

270. Whetstone / Osełka, W 5.2, T 3.9

2nd half of the 15th – 1st half of the 16th c./ 2. połowa XV – 1. połowa XVI w. Długi Targ 19, VII2525 (K2524), GP/21103

2nd half of the 15th – 1st half of the 16th c./ 2. połowa XV – 1. połowa XVI w. Powroźnicza 3, S1723, GP/19168

107

PHASE III I PHASE

second half 16th c. – first half 17th c.

FAZA III

druga połowa XVI w. – pierwsza połowa XVII w.

109

GREYWARE

271. Pot, greyware / Garnek siwak, H 16, Ø 12.5

272. Pot, greyware / Garnek siwak, H 16, Ø 13.5

2nd half of the 16th – 1st half of the 17th c./ 2. połowa XVI – 1. połowa XVII w. Długi Targ 21/22, BH1048 (K303), GP/15196

2nd half of the 16th – 1st half of the 17th c./ 2. połowa XVI – 1. połowa XVII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/10958

P H A S E

III 273. Jug, greyware / Dzban siwak, H 16, Ø 9

WHITEWARE

17th c./ XVII w. Długi Targ 21/22, BH877 (K717), GP/18262

274. Pot, whiteware / Garnek białoszary, H 17, Ø 14

275. Pot, whiteware / Garnek białoszary, H 11, Ø 10

2nd half of the 16th c./ 2. połowa XVI w. Długi Targ 21/22, BH877 (K717), GP/17642

2nd half of the 16th – 1st half of the 17th c./ 2. połowa XVI – 1. połowa XVII w. Długi Targ 21/22, D170, GP/1207

111

REDWARE

276. Pot, redware / Garnek ceglasty, H 19.5, Ø 23

277. Money box, redware / Skarbonka ceglasta, H 8, Ø 6.5

2nd half of the 16th – 1st half of the 17th c./ 2. połowa XVI – 1. połowa XVII w. Długi Targ 21/22, BH1048 (K303), GP/16957

2nd half of the 16th – 1st half of the 17th c./ 2. połowa XVI – 1. połowa XVII w. Powroźnicza 5, G619 (K606), GP/8248

278. Money box, redware / Skarbonka ceglasta, H 9, Ø 8

279. Money box, redware / Skarbonka ceglasta, H 8, Ø 7.5

2nd half of the 16th – 1st half of the 17th c./ 2. połowa XVI – 1. połowa XVII w. Powroźnicza 7, G217, GP/1615

2nd half of the 16th – 1st half of the 17th c./ 2. połowa XVI – 1. połowa XVII w. Powroźnicza 7, G217, GP/1617

280. Money box, redware / Skarbonka ceglasta, H 9, Ø 8.5 2nd half of the 16th – 1st half of the 17th c./ 2. połowa XVI – 1. połowa XVII w. Powroźnicza 7, G217, GP/1618

112

GLAZED REDWARE 281. Pot, glazed redware / Garnek ceglasty polewany H 11, Ø 10.5

282. Pot, glazed redware / Garnek ceglasty polewany H 9, Ø 10

2nd half of the 16th – 1st half of the 17th c./ 2. połowa XVI – 1. połowa XVII w. Powroźnicza 5, G954 (K606), GP/14528

2nd half of the 16th – 1st half of the 17th c./ 2. połowa XVI – 1. połowa XVII w. Długi Targ 19, III2501 (K2542), GP/20707

P H A S E

III 283. Tripod pipkin, glazed redware / Grapen ceglasty polewany, H 14, Ø 11.5

284. Tripod pipkin, glazed redware / Grapen ceglasty polewany, H 16, Ø 12.5

2nd half of the 16th – 1st half of the 17th c./ 2. połowa XVI – 1. połowa XVII w. Powroźnicza 5, G726 (K606), GP/13507

2nd half of the 16th – 1st half of the 17th c./ 2. połowa XVI – 1. połowa XVII w. Powroźnicza 5, G954 (K606), GP/14530

285. Tripod pipkin, glazed redware / Grapen ceglasty polewany, H 10, Ø 8.5

286. Tripod pipkin, glazed redware / Grapen ceglasty polewany, H 13, Ø 12

2nd half of the 16th – 1st half of the 17th c./ 2. połowa XVI – 1. połowa XVII w. Powroźnicza 5, G954 (K606), GP/14533

2nd half of the 16th – 1st half of the 17th c./ 2. połowa XVI – 1. połowa XVII w. Długi Targ 19, III2501 (K2542), GP/20706

113

287. Tripod pipkin, glazed redware / Grapen ceglasty polewany, H 11, Ø 10.5

288. Tripod pipkin, glazed redware / Grapen ceglasty polewany, H ~12, Ø 9

2nd half of the 16th – 1st half of the 17th c./ 2. połowa XVI – 1. połowa XVII w. Powroźnicza 5, G956 (K606), GP/12079

2nd half of the 16th – 1st half of the 17th c./ 2. połowa XVI – 1. połowa XVII w. Powroźnicza 5, G954 (K606), GP/14540

289. Tripod pipkin, glazed redware / Grapen ceglasty polewany, H +11, Ø 12

290. Tripod pipkin, glazed redware / Grapen ceglasty polewany, H 13.5, Ø 11

2nd half of the 16th – 1st half of the 17th c./ 2. połowa XVI – 1. połowa XVII w. Długi Targ 21/22, BH1048 (K303), GP/15232

2nd half of the 16th – 1st half of the 17th c./ 2. połowa XVI – 1. połowa XVII w. Długi Targ 21/22, BH1048 (K303), GP/15233

291. Bowl, glazed redware / Misa ceglasta polewana, H 5, Ø 11 2nd half of the 16th – 1st half of the 17th c./ 2. połowa XVI – 1. połowa XVII w. Powroźnicza 5, G956 (K606), GP/12731

114

292. Bowl, glazed redware / Misa ceglasta polewana, H 10.5, Ø 19 17th c./ XVII w. Długi Targ 21/22, BH1048 (K303), GP/15230

293. Jar, glazed redware / Słój ceglasty polewany, H 14.5, Ø 5 17th c./ XVII w. Długi Targ 19, III2501 (K2542), GP/20719

P H A S E

III 294. Jar, glazed redware / Słój ceglasty polewany, H 14, Ø 4.5 17th c./ XVII w. Długi Targ 19, III2501 (K2542), GP/20723

296. Jug, glazed redware / Dzban ceglasty polewany, H ~18, Ø ~7 17th c./ XVII w. Powroźnicza 5, G954 (K606), GP/14535

295. Jar, glazed redware / Słój ceglasty polewany, H 11.5, Ø 4.5 17th c./ XVII w. Długi Targ 19, III2501 (K2542), GP/20724

297. Jar, glazed redware / Słój ceglasty polewany, H 5.5, Ø 3 17th c./ XVII w. Powroźnicza 5, G954 (K606), GP/14534

115

298. Dish, glazed redware / Talerz ceglasty polewany, H 4, Ø 21 17th c./ XVII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/7746

299. Dish, glazed redware / Talerz ceglasty polewany, H 5, Ø 21 17th c./ XVII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/7745

301. Money box, glazed redware / Skarbonka ceglasta polewana, H 10, Ø 9 17th c./ XVII w. Długi Targ 21/22, BH724 (K303), GP/15231

116

300. Jar, glazed redware / Słój ceglasty polewany, H 5.5, Ø 7 17th c./ XVII w. Powroźnicza 5, G724 (K606), GP/12681

GLAZED WHITEWARE 302. Pot, glazed whiteware / Garnek biały polewany, H 18.5, Ø 12.5

303. Pot, glazed whiteware / Garnek biały polewany, H 12, Ø 11

17th c./ XVII w. Powroźnicza 7, G1304 (K1006), GP/18166

17th c./ XVII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/10764

P H A S E

III 304. Pot, glazed whiteware / Garnek biały polewany, H 8, Ø 8.5 17th c./ XVII w. Powroźnicza 5, G724 (K606), GP/12663

305. Tripod pan, glazed whiteware / Patelnia biała polewana, H 7.5, Ø 15

306. Tripod pan, glazed whiteware / Patelnia biała polewana, H 7, Ø 11

17th c./ XVII w. Powroźnicza 5, G724 (K606), GP/9746

17th c./ XVII w. Powroźnicza 5, G619 (K606), GP/8279

117

SLIPWARE

307. Tripod pipkin, slipware / Grapen angobowany polewany, Wesera ware, H 13, Ø 10 2nd half of the 16th – beg. of the 17th c./ 2. połowa XVI – pocz. XVII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/10748

308. Bowl, slipware / Misa angobowana polewana, Wesera ware, H 6, Ø 20.5 2nd half of the 16th – beg. of the 17th c./ 2. połowa XVI – pocz. XVII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/16416

118

309. Pot, white washed redware / Garnek ceglasty angobowany polewany, H 13, Ø 9.5

310. Bowl, white washed and painted redware / Misa ceglasta angobowana polewana, H 6, Ø 27.5

17th c./ XVII w. Powroźnicza 5, G724 (K606), GP/12668

17th c./ XVII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/10948

MAIOLICA 311. Dish, maiolica / Talerz majolikowy, the Netherlands, base Ø 11

312. Dish, maiolica / Talerz majolikowy, the Netherlands, H 5.5, Ø 30

17th c./ XVII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/10421

17th c./ XVII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/14927

P H A S E

III 313. Dish, maiolica / Talerz majolikowy, the Netherlands, H 4.5, Ø 25.5

314. Dish, maiolica / Talerz majolikowy, Liguria, Italy, H 3.5, Ø 20

17th c./ XVII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/14926

17th c./ XVII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/14928

315. Miniature jug, maiolica / Dzban miniaturowy majolikowy, the Netherlands, H 6, Ø 2.8 17th c./ XVII w. Powroźnicza 5, G954 (K606), GP/14537

119

FAIENCE

317. Porringer, faience / Czarka, fajans właściwy, the Netherlands, H 7, Ø 16

17th c./ XVII w. Powroźnicza 5, G954 (K606), GP/14538

17th c./ XVII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/10722

318. Jug, stoneware / Dzban kamionkowy, Siegburg, H ~12, Ø 3.5

319. Jug, stoneware / Dzban kamionkowy, Raeren, H 20, Ø 6.5

2nd half of the 16th – 1st half of the 17th c./ 2. połowa XVI – 1. połowa XVII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/18626

17th c./ XVII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/10956

320. Jug, stoneware / Dzban kamionkowy, Frechen, H 7, Ø 16

321. Jug, stoneware / Dzban kamionkowy, Kreussen, H 13.5, Ø 7

2nd half of the 16th – 1st half of the 17th c./ 2. połowa XVI – 1. połowa XVII w. Powroźnicza 6, P1239, GP/16831

1st half of the 17th c./ 1. połowa XVII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/10955

STONEWARE

316. Jug, Malling jug / Dzban typu Malling, H 14, Ø 5.5

120

GLASS WARE

322. Beaker / Szklanica, Stangenglas, H +18, Ø ~6

323. Beaker / Szklanica, Humpen, H 13.5, Ø 8

2nd half of the 16th – 1st half of the 17th c./ 2. połowa XVI – 1. połowa XVII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/10564

2nd half of the 16th – 1st half of the 17th c./ 2. połowa XVI – 1. połowa XVII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/14304

P H A S E

III 324. Beaker / Szklanica, H 6.5, Ø 3.5

325. Beaker / Szklanica, base Ø 6

2nd half of the 16th – 1st half of the 17th c./ 2. połowa XVI – 1. połowa XVII w. Długi Targ 21/22, BH900 (K303), GP/13680

17th c./ XVII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/10485

326. Beaker / Szklanica, Krautstrunk, base Ø 6

327. Beaker / Szklanica, Krautstrunk/early Römer, base Ø 6.5

2nd half of the 16th c./ 2. połowa XVI w. Powroźnicza 5, G724 (K606), GP/12086

2nd half of the 16th – 1st half of the 17th c./ 2. połowa XVI – 1. połowa XVII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/10503

121

122

328. Beaker / Szklanica, Krautstrunk/early Römer, H +8, base Ø 7.5

329-331. Beakers / Szklanice, Krautstrunk/early Römer, base Ø 4.5; 5; 5

2nd half of the 16th – 1st half of the 17th c./ 2. połowa XVI – 1. połowa XVII w. Powroźnicza 7, O1304 (K1006), GP/16128

2nd half of the 16th – 1st half of the 17th c./ 2. połowa XVI – 1. połowa XVII w. From the left: Powroźnicza 1, I1185, GP/14350; Powroźnicza 5, G724 (K606), GP/12785; Długi Targ 21/22, BH 714 (K303), GP/14340

332. Beaker / Szklanica, Römer, H 12, Ø 6

333. Mug / Kufel

17th c./ XVII w. Powroźnicza 5, G954 (K606), GP/14569

y. 1644 / 1644 r. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/9292

334. Goblet / Kielich, early Römer on the foot, H ~10, Ø ~6

335. Goblet / Kielich, H ~12, Ø ~6.5

17th c./ XVII w. Powroźnicza 5, G724 (K606), GP/12784

17th c./ XVII w. Powroźnicza 5, G724 (K606), GP/12786

WOODEN PRODUCTS

336. Spoon / Łyżka, L 24.6

337. Spoon / Łyżka, L 18.0

2nd half of the 16th – 1st half of the 17th c./ 2. połowa XVI – 1 połowa XVII w. Powroźnicza 5, G724 (K606), GP/12549

2nd half of the 16th – 1st half of the 17th c./ 2. połowa XVI – 1 połowa XVII w. Powroźnicza 5, G726 (K606), GP/12826

P H A S E

III

338. Container with a lid / Pojemnik z przykrywką, H 11.7, Ø 6.5/7.5 2nd half of the 16th – 17th c./ 2. połowa XVI – XVII w. Długi Targ 21/22, BH973 (K671), GP/12244

339. Carved element of furniture / Rzeźbiony fragment mebla, H 23.6, Ø 2.9/3.5 2nd half of the 16th – 17th c./ 2. połowa XVI – XVII w. Długi Targ 21/22, BH1048 (K303), GP/12335

340. Pad with a mark / Podkładka z merkiem, T 0.8, Ø 19.0 17th c./ XVII w. Powroźnicza 2, Ł1174 (K975), GP/18220

123

341. Book-shaped container / Pojemnik w kształcie książki, L 7.7, W 3.5, H 9.2

LEATHER PRODUCTS

16th – 17th c./ XVI – XVII w. Długi Targ 21/22, BH1048 (K303), GP/12336

343. Shoe, goat and bovine leather / But, skóra kozia i bydlęca, L 14.8, H 4.7

17th c./ XVII w. Długi Targ 21/22, BH632 (K303), GP/7849

1st half of the 17th c./ 1. połowa XVII w. Długi Targ 21/22, BH1048 (K303), GP/13030

METAL PRODUCTS

342. Bucket bottom with a mark / Dno wiaderka z merkiem, Ø 23.0

344. Bowl, brass / Misa, mosiądz, H 8.0, Ø 23.0 2nd half of the 16th – 17th c./ 2. połowa XVI – XVII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/16976

124

345. Bowl, tin alloy / Misa, stop cyny, H 4.5, Ø 12.0

346. Cup, tin alloy / Pucharek, stop cyny, H 6, Ø 5.2x8.1

2nd half of the 16th – 17th c./ 2. połowa XVI – XVII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/16977

2nd half of the 16th – 17th c./ 2. połowa XVI – XVII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/10452

P H A S E

III 347. Tin lid of the jar / Cynowa pokrywka dzbana, L 11.1, W 7.9 17th c./ XVII w. Powroźnicza 5, G726 (K606), GP/13523

349. Spoon, tin alloy / Łyżka, stop cyny, L 17.5 2nd half of the 16th c./ 2. połowa XVI w. Powroźnicza 5, G724 (K606), GP/14700

348. Peg, copper alloy / Szpunt, stop miedzi, L 14.8 2nd half of the 16th – 17th c./ 2. połowa XVI – XVII w. Powroźnicza 2, Ł1020, GP/17938

350. Decorative end of the spoon handle, copper alloy / Ozdobny koniec uchwytu łyżki, stop miedzi, L 3.4, W 2.7 2nd half of the 16th – 17th c./ 2. połowa XVI – XVII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/12057

125

351. Tin container / Cynowy pojemnik, H 4.9, Ø 3.2/2.7/3.6 17th c./ XVII w. Długi Targ 23, I1033 (K662), GP/11771

352. Seal matrix, copper alloy / Tłok pieczętny, stop miedzi, L 1.7 2nd half of the 16th – 17th c./ 2. połowa XVI – XVII w. Powroźnicza 5, G726 (K606), GP/13524

126

353. Scissors, iron / Nożyczki, żelazo, L 5.7, T 0.55 17th c./ XVII w. Powroźnicza 5, G726, GP/12546

354. Pin, copper alloy / Szpilka, stop miedzi, L 3.1

355. Buckle, iron / Sprzączka, żelazo, L 5.6

2nd half of the 16th – 17th c./ 2. połowa XVI – XVII w. Długi Targ 19, VI2522 (K2520), GP/22282

2nd half of the 16th – 17th c./ 2. połowa XVI – XVII w. Powroźnicza 5/6, IX-X, [GP/no number]

356. Bullet, lead / Kula, ołów, Ø 5.0 17th c./ XVII w. Powroźnicza 1, I1033 (K662), GP/17238

357. Copper costume ornament, copper alloy / Aplikacja stroju, stop miedzi, Ø 2.7 17th c./ XVII w. Powroźnicza 5, Q1170, GP/17839

P H A S E

III 358. Buzz disc, copper alloy / Buczek, stop miedzi, Ø 3.6 2nd half of the 16th – 17th c./ 2. połowa XVI – XVII w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/15170

360. Decorative mount, silver alloy / Zdobiona aplikacja, stop srebra, Ø 5.0 2nd half of the 16th – 17th c./ 2. połowa XVI – XVII w. Powroźnicza 5, G954 (K606), GP/14589

359. Furnishing, copper alloy / Okucie, stop miedzi, H 2.7, Ø 2.4 17th c./ XVII w. Długi Targ 19, III2522(K2520), GP/22284

361. Token, lead alloy / Żeton, stop ołowiu, Ø 3.7 17th c./ XVII w. Długi Targ 19, III2545, GP/20722

127

BONE/ANTLER PRODUCTS

128

362. Comb, horn / Grzebień, róg, L 9.6, W 6.3

363. Comb, antler / Grzebień, poroże, W 5.2

2nd half of the 16th – 17th c./ 2. połowa XVI – XVII w. Powroźnicza 7, O1304, GP/16409

2nd half of the 16th – 17th c./ 2. połowa XVI – XVII w. Powroźnicza 6, F229, GP/4086

364. Fragment of a thread-reel, bone/antler / Fragment szpuli do nici, kość/poroże, L 10.4

365. Fragment of a thread-reel, bone/antler / Fragment szpuli do nici, kość/poroże, L 11.6

2nd half of the 16th – 17th c./ 2. połowa XVI – XVII w. Powroźnicza 5, G619 (K606), GP/8481

2nd half of the 16th – 17th c./ 2. połowa XVI – XVII w. Powroźnicza 5, G619 (K606), GP/8482

366. Fragment of a thread-reel, bone/antler / Fragment szpuli do nici, kość/poroże, L 11.1

367. Wheel with a hole, bone/antler / Kółko z otworem, kość/poroże, Ø 2.4

2nd half of the 16th – 17th c./ 2. połowa XVI – XVII w. Powroźnicza 5, G619 (K606), GP/8483

2nd half of the 16th – 17th c./ 2. połowa XVI – XVII w. Długi Targ 19, VI2522 (K2520), GP/21400

369. Fragment of a thread-reel, bone/antler / Fragment szpuli do nici, kość/poroże, L 4.3

2nd half of the 16th – 17th c./ 2. połowa XVI – XVII w. Długi Targ 19, VI2522 (K2520), GP/21398

2nd half of the 16th c./ 2. połowa XVI w. Powroźnicza 2, Ł964, GP/12242

MISCELLANEOUS

368. Flea trap, bone/antler / Pułapka na pchły, kość/ poroże, H 6.1, Ø 2.7

P H A S E

III 370. Bead, glass / Paciorek, szkło, H 0.9, Ø 1.3

371. Figurine, clay / Figurka, glina, H 5.0, L 5.1

2nd half of the 16th c./ 2. połowa XVI w. Powroźnicza 2, Ł964, GP/13027

2nd half of the 16th – 17th c./ 2. połowa XVI – XVII w. Powroźnicza 5, Q1191 (K1190), GP/18586

372. Casting mold / Forma odlewnicza, H 4.5, L 26.0

373. Whetstone / Osełka, W 3.9, T 1.8

2nd half of the 16th – 17th c./ 2. połowa XVI – XVII w. Powroźnicza 5, G726 (K606), GP/13519

2nd half of the 16th c./ 2. połowa XVI w. Długi Targ 21/22, BH890, GP/14859

129

PHASE IV I PHASE

second half 17th c. – first half 19th c.

FAZA IV

druga połowa XVII w. – pierwsza połowa XIX w.

131

GLAZED REDWARE 374. Pot, glazed redware / Garnek ceglasty polewany, H 18, Ø 17

375. Pot, glazed redware / Garnek ceglasty polewany, H 13, Ø 14

18th c./ XVIII w. Powroźnicza 7, O1304 (K1006), GP/16368

18th – beg. of the 19th c./ XVIII – pocz. XIX w. Powroźnicza 1, I762 (K662), GP/12595

376. Pot, glazed redware / Garnek ceglasty polewany, H 30, Ø 18

377. Pot, glazed redware / Garnek ceglasty polewany, H 15, Ø 13

18th – beg. of the 19th c./ XVIII – pocz. XIX w. Powroźnicza 1, I762 (K662), GP/12594

18th c./ XVIII w. Powroźnicza 7, O1304 (K1006), GP/16369

P H A S E

IV

378. Pot, glazed redware / Garnek ceglasty polewany, H 25, Ø 22.5 18th – beg. of the 19th c./ XVIII – pocz. XIX w. Powroźnicza 1, Ł1175 (K975), GP/16735

133

379. Pot, glazed redware / Garnek ceglasty polewany H 12.5, Ø 10

380. Bowl, glazed redware / Misa ceglasta polewana, H 9.5, Ø 25

18th – beg. of the 19th c./ XVIII – pocz. XIX w. Długi Targ 19, VI2522 (K2520), GP/21597

18th c./ XVIII w. Powroźnicza 5, G724 (K606), GP/12728

381. Tripod pan, glazed redware / Patelnia ceglasta polewana, the Netherlands, H 9, Ø 20 2nd half of the 17th – 18th c./ 2. połowa XVII – XVIII w. Długi Targ 21/22, BH714, GP/10815

382. Bowl, painted redware / Półmisek celgasty polewany, H 6.5, Ø 19 17th c./ XVII w. Powroźnicza 7, O1304 (K1006), GP/16126

134

383. Dish, painted redware / Talerz ceglasty polewany, H 4, Ø 20

384. Dish, painted redware / Talerz ceglasty polewany, H 7.5, Ø 40

2nd half of the 17th c./ 2. połowa XVII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/7748

17th c./ XVII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/7752

385. Jug, glazed redware / Dzban ceglasty polewany, H 16, Ø 9

386. Pot, glazed redware / Garnek ceglasty polewany, Duingen?, H 15, Ø 12

2nd half of the 17th – 18th c./ 2. połowa XVII – XVIII w. Powroźnicza 6/7, VIII-IX, [no number]

2nd half of the 17th – 18th c./ 2. połowa XVII – XVIII w. Powroźnicza 7, O1145 (K1006), GP/16126

P H A S E

IV

387. Porringer, glazed redware / Czarka ceglasta polewana, Duingen?, H 8.5, Ø 12

388. Jar, glazed redware / Słoiczek ceglasty polewany, H 3.5, Ø 6.5

2nd half of the 17th – 18th c./ 2. połowa XVII – XVIII w. Powroźnicza 7, O1304 (K1006), GP/17428

2nd half of the 17th – 18th c./ 2. połowa XVII – XVIII w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/15394

135

390. Lid, glazed redware / Pokrywka ceglasta polewana, H 5.5, Ø 17

2nd half of the 17th – 18th c./ 2. połowa XVII – XVIII w. Długi Targ 19, VI2521 (K2520), GP/21204

2nd half of the 17th – 18th c./ 2. połowa XVII – XVIII w. Długi Targ 19, VI2522 (K2520), GP/21675

GLAZED WHITEWARE

389. Lid, glazed redware / Pokrywka ceglasta polewana, H 5, Ø 13

136

391. Lid, glazed redware / Pokrywka ceglasta polewana, H 5.5, Ø 15

392. Pot, glazed whiteware / Garnek biały polewany, H 13, Ø 13.5

2nd half of the 17th – 18th c./ 2. połowa XVII – XVIII w. Długi Targ 19, VI2522 (K2520), GP/21767

2nd half of the 17th – 1st half of the 18th c./ 2. połowa XVII – 1. połowa XVIII w. Powroźnicza 5, G724 (K606), GP/12661

393. Pot, glazed whiteware / Garnek biały polewany, H 25.5, Ø 20.5

394. Pot, glazed whiteware / Garnek biały polewany, H 23, Ø 16

end of the 17th – 18th c./ koniec XVII – XVIII w. Powroźnicza 5, O1304 (K1006), GP/16350

end of the 17th – 18th c./ koniec XVII – XVIII w. Powroźnicza 5, G724 (K606), GP/9752

395. Pot, glazed whiteware / Garnek biały polewany, H 26, Ø 19

396. Tripod pan, glazed whiteware / Patelnia ceglasta polewana, H 10, Ø 23

18th c./ XVIII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/10766

2nd half of the 17th – 18th c./ 2. połowa XVII – XVIII w. Powroźnicza 5, O1304 (K1006), GP/16122

397. Tripod pan, glazed whiteware / Patelnia ceglasta polewana, H 9, Ø 14

398. Jug, glazed whiteware / Dzban biały polewany, H 27, Ø 11.5

2nd half of the 17th – 18th c./ 2. połowa XVII – XVIII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/14299

2nd half of the 17th – 18th c./ 2. połowa XVII – XVIII w. Powroźnicza 5, O1304 (K1006), GP/16123

P H A S E

IV

399. Cup, glazed whiteware / Filiżanka biała polewana, H 5, Ø 9

400. Lid, glazed whiteware / Pokrywka biała polewana, H 7, Ø 12

18th c./ XVIII w. Powroźnicza 5, O1145 (K1006), GP/16223

2nd half of the 17th – 18th c./ 2. połowa XVII – XVIII w. Powroźnicza 5, O1304 (K1006), GP/17430

137

SLIPWARE

401. Pot, white washed redware / Garnek ceglasty angobowany polewany, H 21, Ø 13

402. Pot, white washed redware / Garnek ceglasty angobowany polewany, H 12, Ø 10.5

2nd half of the 17th – 18th c./ 2. połowa XVII – XVIII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/10765

2nd half of the 17th – 18th c./ 2. połowa XVII – XVIII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/14326

403. Pot, white washed redware / Garnek ceglasty angobowany polewany, H 9, Ø 8.5

404. Pot, white washed and painted redware / Garnek ceglasty angobowany polewany, H 12.5, Ø 9.5

2nd half of the 17th – 18th c./ 2. połowa XVII – XVIII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/10968

2nd half of the 17th – 18th c./ 2. połowa XVII – XVIII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/7725

405. Pot, white washed and painted redware / Garnek ceglasty angobowany polewany, H 11.5, Ø 9

406. Pot, white washed and painted redware / Garnek ceglasty angobowany polewany, H ~15, Ø 10.5

2nd half of the 17th – 18th c./ 2. połowa XVII – XVIII w. Powroźnicza 5, G724 (K606), GP/12669

138

2nd half of the 17th – 18th c./ 2. połowa XVII – XVIII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/8503

407. Tripod pan, white washed redware / Patelnia ceglasta angobowana polewana, H +13, Ø 18

408. Jug, white washed and painted redware / Dzban ceglasty angobowany polewany, H 16, Ø 7

2nd half of the 16th – beg. of the 17th c./ 2. połowa XVI – pocz. XVII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/10970

2nd half of the 17th – 18th c./ 2. połowa XVII – XVIII w. Powroźnicza 5, G724 (K606), GP/12669

409. Bowl, slipware / Misa ceglasta angobowana polewana, H 9.5, Ø 25 2nd half of the 17th – 18th c./ 2. połowa XVII – XVIII w. Powroźnicza 7, O1145 (K1006), GP/19026

P H A S E

IV

410. Porringer, slipware / Czarka ceglasta angobowana polewana, Oberode, H 11, Ø 16.5 y. 1717 / 1717 r. Powroźnicza 5, G619 (K606), GP/808

139

411. Dish, white washed and painted redware / Talerz ceglasty angobowany polewany, H 4, Ø 22.5

412. Dish, white washed and painted redware / Talerz ceglasty angobowany polewany, Miechocin, H 8, Ø 32

2nd half of the 17th – 1st half of the 18th c./ 2. połowa XVII – 1. połowa XVIII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/7749

2nd half of the 17th – 1st half of the 18th c./ 2. połowa XVII – 1. połowa XVIII w. Powroźnicza 7, O1304 (K1006), GP/17438

413. Dish, white washed and painted redware / Talerz ceglasty angobowany polewany, Miechocin, H 8, Ø 47 2nd half of the 17th – 1st half of the 18th c./ 2. połowa XVII – 1. połowa XVIII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/7749

140

414. Dish, white washed and painted redware / Talerz ceglasty angobowany polewany, Miechocin, H 6, Ø 29

415. Dish, white washed and painted redware / Półmisek ceglasty angobowany polewany, Miechocin, H 9.5, Ø 31

2nd half of the 17th – 1st half of the 18th c./ 2. połowa XVII – 1. połowa XVIII w. Powroźnicza 5, G619 (K606), GP/8409

18th c./ XVIII w. Powroźnicza 7, O1145 (K1006), GP/16250

417. Dish, white washed and painted redware / Półmisek ceglasty angobowany polewany, Miechocin, H 8.5, Ø 32 18th c./ XVIII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/9495

416. Dish, white washed and painted redware / Półmisek ceglasty angobowany polewany, Miechocin, H 6, Ø 33.5

FAIENCE

18th c./ XVIII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/9495

P H A S E

IV

418. Dish, faience / Talerz, fajans właściwy, Delft, H 2.5, Ø 21

419. Dish, faience / Talerz, fajans właściwy, Delft, H 4, Ø 23

2nd half of the 17th – 1st half of the 18th c./ 2. połowa XVII – 1. połowa XVIII w. Powroźnicza 7, O1304 (K1006), GP/17414

end of the 17th – 1st half of the 18th c./ koniec XVII – 1. połowa XVIII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/10400

141

142

420. Saucer, faience / Spodek, fajans właściwy, Delft, H 4, Ø 13.5

421. Saucer, faience / Spodek, fajans właściwy, Delft, H 2.5, Ø 13.5

2nd half of the 18th c./ 2. połowa XVIII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/8511

end of the 17th – 18th c./ koniec XVII – XVIII w. Powroźnicza 7, O1304 (K1006), GP/16333

422. Dish, faience / Talerz, fajans właściwy, Delft, H 4, Ø 26

423. Dish, faience / Talerz, fajans właściwy, Delft, H 3.5, Ø 21

1st half of the 18th c./ 1. połowa XVIII w. Powroźnicza 2, Ł1175, GP/16709

2nd half of the 17th – 18th c./ 2. połowa XVII – XVIII w. Powroźnicza 7, O1304 (K1006), GP/16344

425. Dish, faience / Talerz, fajans właściwy, Delft, H 3.5, Ø 22 2nd half of the 17th – 18th c./ 2. połowa XVII – XVIII w. Powroźnicza 7, O1304 (K1006), GP/17416

424. Dish, faience / Talerz, fajans właściwy, Herlingen, H 6, Ø 35 2nd half of the 17th – 1st half of the 18th c./ 2. połowa XVII – 1. połowa XVIII w. Powroźnicza 7, O1304 (K1006), GP/16117

426. Dish, faience / Talerz, fajans właściwy, Delft, H 2.5, Ø 22 18th c./ XVIII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/7887

P H A S E

IV

427. Dish, faience / Talerz, fajans właściwy, Delft, H 4.5, Ø 22

428. Dish, faience / Talerz, fajans właściwy, Delft, H 2.5, Ø 22.5

18th c./ XVIII w. Długi Targ 19, VI2522 (K2520), GP/21603

18th c./ XVIII w. Długi Targ 19, VI2522 (K2520), GP/21641

143

144

429. Dish, faience / Talerz, fajans właściwy, Delft, H 3, Ø 22.5

430. Dish, faience / Talerz, fajans właściwy, London, H 3, Ø 22

2nd half of the 18th c./ 2. połowa XVIII w. Długi Targ 19, VI2522 (K2520), GP/21604

2nd half of the 17th – 18th c./ 2. połowa XVII – XVIII w. Powroźnicza 7, O1304 (K1006), GP/17413

431. Dish, faience / Talerz, fajans właściwy, Stralsund, H 3, Ø 23

432. Dish, faience / Talerz, fajans właściwy, Stralsund, H 3.5, Ø 22

2nd half of the 18th c./ 2. połowa XVIII w. Powroźnicza 2, Ł1175, GP/16706

2nd half of the 18th c./ 2. połowa XVIII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/7887

433. Cup, faience / Filiżanka, fajans właściwy, Delft, H 3.5, Ø 6

434. Cup, faience / Filiżanka, fajans właściwy, Delft, H 3.5, Ø 6.5

18th c./ XVIII w. Powroźnicza 6, P1239, GP/16825

2nd half of the 18th c./ 2. połowa XVIII w. Powroźnicza 7, O1145 (K1006), GP/16898

435. Lid, faience / Pokrywka, fajans właściwy, H 4, Ø 17

POMERANIAN FAIENCEN

2nd half of the 18th c./ 2. połowa XVIII w. Długi Targ 19, VI2522 (K2520), GP/21609

436. Pot, pomeranian faience / Garnek, fajans pomorski, H 15, Ø 17

437. Jug, pomeranian faience / Dzban, fajans pomorski, H 13, Ø 10

2nd half of the 18th – beg. of the 19th c./ 2. połowa XVIII – początek XIX w. Długi Targ 19, VI2522 (K2520), GP/21599

2nd half of the 18th – beg. of the 19th c./ 2. połowa XVIII – początek XIX w. Powroźnicza 1, I762, GP/11912

P H A S E

IV

438. Jug, pomeranian faience / Dzban, fajans pomorski, H 9.5, Ø 8

439. Jug, pomeranian faience / Dzbanuszek, fajans pomorski, H 5, Ø 6

2nd half of the 18th – beg. of the 19th c./ 2. połowa XVIII – początek XIX w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/16004

18th c./ XVIII w. Długi Targ 21/22, BH633 (K303), GP/6268

145

146

440. Bowl, pomeranian faience / Misa, fajans pomorski, H 4, Ø 11

441. Bowl, pomeranian faience / Misa, fajans pomorski, H 4.5, Ø 13

2nd half of the 17th – 1st half of the 18th c./ 2. połowa XVII – 1. połowa XVIII w. Powroźnicza 7, O1304 (K1006), GP/17412

18th c./ XVIII w. Powroźnicza 7, O1304 (K1006), GP/16337

442. Bowl, pomeranian faience / Misa, fajans pomorski, H 5.5, Ø 17.5

443. Bowl, pomeranian faience / Misa, fajans pomorski, H 3.5, Ø 18.5

18th c./ XVIII w. Powroźnicza 7, O11145 (K1006), GP/16888

18th c./ XVIII w. Powroźnicza 7, O11145 (K1006), GP/16889

444. Saucer, pomeranian faience / Spodek, fajans pomorski, H 3.5, Ø 20.5

445. Saucer, pomeranian faience / Spodek, fajans pomorski, H 2.5, Ø 13

18th c./ XVIII w. Powroźnicza 7, O11145 (K1006), GP/19038

18th c./ XVIII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/7785

446. Dish, pomeranian faience / Talerz, fajans pomorski, H 4.5, Ø 28

447. Dish, pomeranian faience / Talerz, fajans pomorski, H 4, Ø 22.5

18th c./ XVIII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/8519

18th c./ XVIII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/9498

448. Dish, pomeranian faience / Talerz, fajans pomorski, H 5, Ø 28.5

449. Dish, pomeranian faience / Talerz, fajans pomorski, H 2.5, Ø 22

18th c./ XVIII w. Powroźnicza 7, O1145 (K1006), GP/16890

18th c./ XVIII w. Powroźnicza 7, O1145 (K1006), GP/19036

P H A S E

IV

450. Dish, pomeranian faience / Talerz, fajans pomorski, H 3, Ø 22

451. Dish, pomeranian faience / Talerz, fajans pomorski, H 3, Ø 12

18th c./ XVIII w. Powroźnicza 7, O1304 (K1006), GP/17419

18th c./ XVIII w. Powroźnicza 7, O1145 (K1006), GP/19038

147

148

452. Dish, pomeranian faience / Talerz, fajans pomorski, H 3, Ø 16.5

453. Dish, pomeranian faience / Talerz, fajans pomorski, H 3, Ø 17

18th c./ XVIII w. Powroźnicza 2, Ł1254, GP/16334

2nd half of the 18th – beg. of the 19th c./ 2. połowa XVIII – początek XIX w. Powroźnicza 2, Ł1254, GP/16336

454. Dish, pomeranian faience / Talerz, fajans pomorski, H 3.5, Ø 20

455. Dish, pomeranian faience / Talerz, fajans pomorski, H 3, Ø 20

2nd half of the 18th – beg. of the 19th c./ 2. połowa XVIII – początek XIX w. Powroźnicza 7, O1145 (K1006), GP/16484

2nd half of the 18th – beg. of the 19th c./ 2. połowa XVIII – początek XIX w. Powroźnicza 6, P1236, GP/16887

456. Dish, pomeranian faience / Talerz, fajans pomorski, H 3.5, Ø 15.5

457. Dish, pomeranian faience / Talerz, fajans pomorski, Stralsund Korb-Modell, H 2.5, Ø 23

2nd half of the 18th – beg. of the 19th c./ 2. połowa XVIII – początek XIX w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/7797

2nd half of the 18th c./ 2. połowa XVIII w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/15906

CREAMWARE, PEARLWARE AND WHITEWARE

458. Dish, cream/whiteware / Talerz, fajans delikatny, Staffordshire, H 2, Ø 24

459. Dish, cream/whiteware / Talerz, fajans delikatny, Staffordshire, H 4, Ø 25

2nd half of the 18th – beg. of the 19th c./ 2. połowa XVIII – początek XIX w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/15999

2nd half of the 18th – beg. of the 19th c./ 2. połowa XVIII – początek XIX w. Powroźnicza 7, O1145 (K1006), GP/16487

460. Dish, pearlware / Talerz, fajans delikatny, Staffordshire, H 3, Ø 24

461. Dish, whiteware / Talerz, fajans delikatny, Staffordshire, H 3, Ø 22.5

2nd half of the 18th – beg. of the 19th c./ 2. połowa XVIII – początek XIX w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/15012

end of the 18th – 1st half of the 19th c./ koniec XVIII – 1. połowa XIX w. Długi Targ 19, VI2522 (K2520), GP/22402

P H A S E

IV

462. Dish, whiteware / Talerz, fajans delikatny, Staffordshire, H 3, Ø 23.5

463. Dish, pearlware / Talerz, fajans delikatny, Staffordshire, H 3.5, Ø 16

2nd quarter of the 19th c./ 2. ćwierć XIX w. Długi Targ 19, VI2522 (K2520), GP/22413

2nd half of the 18th – beg. of the 19th c./ 2. połowa XVIII – początek XIX w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/16544

149

465. Sugar-bowl, tortoise shell / Cukiernica, fajans delikatny, Staffordshire, H 6.5, Ø 12 2nd half of the 18th c./ 2. połowa XVIII w. Długi Targ 19, VI2522 (K2520), GP/21601

464. Sugar-bowl, tortoise shell / Cukiernica, fajans delikatny, Staffordshire, H 7, Ø 12.5 2nd half of the 18th c./ 2. połowa XVIII w. Długi Targ 19, VI2522 (K2520), GP/21602

466. Jug, tortoise shell / Dzban, fajans delikatny, Staffordshire, H 11.5, Ø 4.5 2nd half of the 18th c./ 2. połowa XVIII w. Długi Targ 19, VI2522 (K2520), GP/21606

467. Kettle, tortoise shell / Imbryk, fajans delikatny, Staffordshire, H 8, Ø 6 2nd half of the 18th c./ 2. połowa XVIII w. Długi Targ 19, VI2522 (K2520), GP/21781

150

468. Bowl, whiteware / Miseczka, fajans delikatny, H 5.5, Ø 14 2nd half of the 18th – beg. of the 19th c./ 2. połowa XVIII – początek XIX w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/16544

469. Saucer, pearlware / Spodek, fajans delikatny, Staffordshire?, H 3, Ø 13

470. Saucer, pearlware / Spodek, fajans delikatny, Prószków?, H 3, Ø 14

end of the 18th – 1st half of the 19th c./ koniec XVIII – 1. połowa XIX w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/15320

end of the 18th – 1st half of the 19th c./ koniec XVIII – 1. połowa XIX w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/15319

471. Saucer, tortoise shell / Spodek, fajans delikatny, Staffordshire, H 3, Ø 11.5

472. Saucer, whiteware / Spodek, fajans delikatny, Staffordshire, H 3, Ø 16.5

2nd half of the 18th – beg. of the 19th c./ 2. połowa XVIII – początek XIX w. Długi Targ 19, VI2522 (K2520), GP/21672

2nd quarter of the 19th c./ 2. ćwierć XIX w. Powroźnicza 6, F63 (K70), GP/335

P H A S E

IV

473. Saucer, pearlware / Spodek, fajans delikatny, Staffordshire, H 3, Ø 13

474. Saucer, whiteware / Spodek, fajans delikatny, H 2.5, Ø 15

end of the 18th – 1st half of the 19th c./ koniec XVIII – 1. połowa XIX w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/15333

19th c./ XIX w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/15472

151

475. Cup, pearlware / Filiżanka, fajans delikatny, Leeds, H 5, Ø 7.5

476. Cup, creamware / Filiżanka, fajans delikatny, Delft, H 4.5, Ø 7.5

end of the 18th – 1st half of the 19th c./ koniec XVIII – 1. połowa XIX w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/16005

2nd half 18th c./ 2. połowa XVIII w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/16349

477. Cup, pearlware / Filiżanka, fajans delikatny, Staffordshire, H 5, Ø 7.5

478. Cup, pearlware / Filiżanka, fajans delikatny, H 5, Ø 8.5

end of the 18th – 1st half of the 19th c./ koniec XVIII – 1. połowa XIX w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/15911

152

end of the 18th – 1st half of the 19th c./ koniec XVIII – 1. połowa XIX w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/15081

479. Cup, whiteware / Filiżanka, fajans delikatny, Staffordshire, H 5.5, Ø 9

480. Cup, creamware / Filiżanka, fajans delikatny, Staffordshire, H 4.5, Ø 8

end of the 18th – 1st half of the 19th c./ koniec XVIII – 1. połowa XIX w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/15471

end of the 18th – 1st half of the 19th c./ koniec XVIII – 1. połowa XIX w. Długi Targ 21/22, BH633 (K303), GP/6269

481. Cup, pearlware / Filiżanka, fajans delikatny, Prószków, H 5.5, Ø 8

482. Cup, pearlware / Filiżanka, fajans delikatny, Staffordshire, H 6, Ø 7

end of the 18th – 1st half of the 19th c./ koniec XVIII – 1. połowa XIX w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/15334

end of the 18th – 1st half of the 19th c./ koniec XVIII – 1. połowa XIX w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/15317

483. Cup, whiteware / Filiżanka, fajans delikatny, H 5, Ø 9

PORCELAIN

end of the 18th – 1st half of the 19th c./ koniec XVIII – 1. połowa XIX w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/15005

P H A S E

IV

484. Saucer, porcelain / Spodek, porcelana, China, Kangxi, H 3, Ø 13

485. Saucer, porcelain / Spodek, porcelana, China, Kangxi, H 3, Ø 14

2nd half of the 17th – 1st quarter of the 18th c./ 2. połowa XVII – 1. ćwierć XVIII w. Długi Targ 21/22, BH632 (K303), GP/7327

2nd half of the 17th – 1st quarter of the 18th c./ 2. połowa XVII – 1. ćwierć XVIII w. Powroźnicza 5, G619 (K606), GP/9368

153

154

486. Saucer, porcelain / Spodek, porcelana, China, Qianlong, H 2, Ø 12

487. Bowl, porcelain / Czarka, porcelana, China, Qianlong, H 4.5, Ø 8.5

2nd half of the 17th c./ 2. połowa XVII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/10428

2nd half of the 17th c./ 2. połowa XVII w. Powroźnicza 6, F229, GP/3659

488. Bowl, porcelain / Czarka, porcelana, China, Qianlong, H 4, Ø 7.5

489. Bowl, porcelain / Czarka, porcelana, China, Qianlong, H 4.5, Ø 9

2nd half of the 17th c./ 2. połowa XVII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/7941

2nd half of the 17th c./ 2. połowa XVII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/10427

490. Bowl, porcelain / Czarka, porcelana, China, Qianlong, H 4.5, Ø 8

491. Cup, porcelain / Filiżanka, porcelana, Gotha, H 4.5, Ø 7.5

2nd half of the 18th c./ 2. połowa XVIII w. Długi Targ 19, VI2522 (K2520), GP/21597

18th c./ XVIII w. Długi Targ 19, VI2522 (K2520), GP/21596

493. Kettle, porcelain / Imbryk, porcelana, Meissen, H 10, Ø 6

18th c./ XVIII w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/16017

end of the 18th – 19th c./ koniec XVIII – XIX w. Długi Targ 19, VI2522 (K2520), GP/21585

494. Jug, stoneware / Dzban kamionkowy, Westerwald, H 26, Ø 7.5

495. Mug, stoneware / Kufel kamionkowy, Muskau, H 18, Ø 8

18th c./ XVIII w. Powroźnicza 1, I1033, GP/17051

18th c./ XVIII w. Powroźnicza 1, I762, GP/11963

STONEWARE

492. Cup, porcelain / Filiżanka, porcelana, Gotha, H 5, Ø 8

P H A S E

IV

496. Mug, stoneware / Kufel kamionkowy, Muskau, H 17, Ø 9

497. Bottle, stoneware / Butelka kamionkowa, Westerwald, H 29, max. Ø 8.5

18th c./ XVIII w. Powroźnicza 2, Ł964, GP/12937

end of the 18th – 19th c./ koniec XVIII – XIX w. Długi Targ 19, VI2522 (K2520), GP/21425

155

498. Bleaching vessel, stoneware / Naczynie na wybielacz do tkanin, kamionka, Beauvais, H 60, Ø ~48 end of the 18th – 19th c./ koniec XVIII – XIX w. Powroźnicza 6, U1925, GP/20208

156

499. Bowl, white stoneware / Misa kamionkowa, Staffordshire, H 3, Ø 12

500. Cup, white stoneware / Filiżanka kamionkowa, Staffordshire, H 6, Ø 6

18th c./ XVIII w. Długi Targ 19, VI2522 (K2520), GP/21734

end of the 18th – 1st half of the 19th c./ koniec XVIII – 1. połowa XIX w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/15308

501. Cup, white stoneware / Filiżanka kamionkowa, Staffordshire, H 6, Ø 7

502. Cup, white stoneware / Filiżanka kamionkowa, H 4.5, Ø 7.5

end of the 18th – 1st half of the 19th c./ koniec XVIII – 1. połowa XIX w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/16534

end of the 18th – 1st half of the 19th c./ koniec XVIII – 1. połowa XIX w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/16000

INDUSTRIAL REDWARE AND BLACKWARE

503. Bowl, industrial blackware / Misa, ceramika czarna, Staffordshire, H 6.5, Ø 14

504. Bowl, industrial blackware / Misa, ceramika czarna, Staffordshire, H 8, Ø 16

2nd half of the 18th – beg. of the 19th c./ 2. połowa XVIII – pocz. XIX w. Długi Targ 19, VI2522 (K2520), GP/21621

2nd half of the 18th – beg. of the 19th c./ 2. połowa XVIII – pocz. XIX w. Długi Targ 19, VI2522 (K2520), GP/21646

505. Jug, industrial blackware / Dzban, ceramika czarna, Staffordshire, H 10, Ø 4.5

506. Saucer, industrial blackware / Spodek, ceramika czarna, Staffordshire, H 3, Ø 11

2nd half of the 18th – beg. of the 19th c./ . połowa XVIII – pocz. XIX w. Długi Targ 19, VI2522 (K2520), GP/21588

2nd half of the 18th – beg. of the 19th c./ 2. połowa XVIII – pocz. XIX w. Długi Targ 19, VI2522 (K2520), GP/21594

P H A S E

IV

507. Saucer, industrial redware / Spodek, ceramika czerwona, Staffordshire, H 3, Ø 10.5

508. Kettle with a lid, industrial redware / Imbryk, z pokrywką, ceramika czerwona, Staffordshire, H 8+2, Ø 6

2nd half of the 18th – beg. of the 19th c./ 2. połowa XVIII – pocz. XIX w. Powroźnicza 5, G619 (K606), GP/8241

2nd half of the 18th – beg. of the 19th c./ 2. połowa XVIII – pocz. XIX w. Długi Targ 19, VI2522 (K2520), GP/21781

157

CRUCIBLES

509. Crucible / Tygiel, H 6, Ø 6.5

510. Crucible / Tygiel, H 8.5, Ø 8

2nd half of the 17th – 18th c./ 2. połowa XVII – XVIII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/10950

2nd half of the 17th – 18th c./ 2. połowa XVII – XVIII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/10959

511. Crucible / Tygiel, H 23, Ø 19.5 18th c./ XVIII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/10961

158

512. Crucible / Tygiel, H 14, Ø 12

513. Crucible / Tygiel, H 42, Ø 30

2nd half of the 18th – beg. of the 19th c./ 2. połowa XVIII – pocz. XIX w. Długi Targ 19, VI2522 (K2520), GP/21348

18th c./ XVIII w. Powroźnicza 6, U1771, GP/19850

GLASS WARE

514. Beaker / Szklanica, Römer, H 12, Ø 6

515. Beaker / Szklanica, Ø 6

2nd half of the 17th – 1st half of the 18th c./ 2. połowa XVII – 1. połowa XVIII w. Powroźnicza 7, O1304 (K1006), GP/17440

2nd half of the 17th – 18th c./ 2. połowa XVII – XVIII w. Długi Targ 19, VI2522 (K2520), GP/20807

516. Beaker / Szklanica, H 11, Ø 5

517. Beaker / Szklanica, H 7, Ø 5.5

18th – beg. of the 19th c./ XVIII – pocz. XIX w. Długi Targ 19, VI2522 (K2520), GP/21427

18th – beg. of the 19th c./ XVIII – pocz. XIX w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/9296

P H A S E

IV

518. Goblet / Kielich, H ~16, bottom Ø 7

519. Goblet / Kielich, H ~15, bottom Ø 8.5

2nd half of the 17th – 18th c./ 2. połowa XVII – XVIII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/9328

2nd half of the 17th – 18th c./ 2. połowa XVII – XVIII w. Powroźnicza 7, O1304 (K1006), GP/17441

159

520. Goblet / Kielich, bottom Ø 6

521. Cyrullic cup / Bańka cyrulicka, H 6.5, Ø 5.5

2nd half of the 17th – 18th c./ 2. połowa XVII – XVIII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/10520

2nd half of the 17th – 18th c./ 2. połowa XVII – XVIII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/10513

522. Bottle / Butelka, H 16, bottom Ø 6

523. Bottle / Butelka, H 15, bottom Ø 11.5/7

1st half of the 18th c./ 1. połowa XVIII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/10473

1st half of the 18th c./ 1. połowa XVIII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/10474

524. Bottle / Butelka, H 18, bottom Ø 14/9.5 1st half of the 18th c./ 1. połowa XVIII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/7946

160

525. Bottle / Butelka, H 21, bottom Ø 11

526. Bottle / Butelka, H 22, bottom Ø 10.5

2nd half of the 18th c./ 2. połowa XVIII w. Długi Targ 21/22, BH304 (K303), GP/11422

2nd half of the 18th c./ 2. połowa XVIII w. Powroźnicza 1, I763, GP/12304

527. Bottle / Butelka, H 23, bottom Ø 9.5

528. Bottle / Butelka, H 22, bottom Ø 9.5

2nd half of the 18th c./ 2. połowa XVIII w. Powroźnicza 2, Ł1175 (K975), GP/16752

2nd half of the 18th c./ 2. połowa XVIII w. Powroźnicza 2, Ł1175 (K975), GP/16752

P H A S E

IV

529. Bottle / Butelka, H 31, bottom Ø 16

530. Bottle / Butelka, H 21, bottom Ø 9

2nd half of the 18th c./ 2. połowa XVIII w. Powroźnicza 1, I763, GP/12305

1st half of the 18th c./ 1. połowa XVIII w. Długi Targ 21/22, BH632 (K303), GP/9648

161

162

531. Bottle / Butelka, H 23, bottom Ø 9

532. Bottle / Butelka, H ~20, bottom Ø 10

2nd half of the 18th – beg. of the 19th c./ 2. połowa XVIII – pocz. XIX w. Długi Targ 21/22, BH633 (K303), GP/6831

2nd half of the 18th – beg. of the 19th c./ 2. połowa XVIII – pocz. XIX w. Długi Targ 21/22, BH633 (K303), GP/5769

533. Bottle / Butelka, H 23, bottom Ø 10

534. Bottle / Butelka, H 23, bottom Ø 10.5

2nd half of the 18th – beg. of the 19th c./ 2. połowa XVIII – pocz. XIX w. Powroźnicza 2, Ł1175 (K975), GP/16751

2nd half of the 18th – beg. of the 19th c./ 2. połowa XVIII – pocz. XIX w. Powroźnicza 7, O1145 (K1006), GP/16917

535. Bottle / Butelka, H 21, bottom Ø 11

536. Bottle / Butelka, H 27, bottom Ø 8

2nd half of the 18th – beg. of the 19th c./ 2. połowa XVIII – pocz. XIX w. Długi Targ 19, VI2522 (K2520), [GP/no number]

1st half of the 19th c./ 1. połowa XIX w. Powroźnicza 7, O1145 (K1006), GP/16918

537. Bottle / Butelka, H 26, bottom Ø 8.5

538. Bottle / Butelka, H 27, bottom Ø 8

1st half of the 19th c./ 1. połowa XIX w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/15575

1st half of the 19th c./ 1. połowa XIX w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/16602

539. Vial/Bottle / Fiolka/Butelka, H 10, bottom Ø 4

540. Vial/Bottle / Fiolka/Butelka, H 12, bottom Ø 4

18th c./ XVIII w. Długi Targ 21/22, BH632 (K303), GP/9647

18th c./ XVIII w. Długi Targ 21/22, BH632 (K303), GP/9649

P H A S E

IV

541. Vial/Bottle / Fiolka/Butelka, H 9, bottom Ø 2.5

542. Vial/Bottle / Fiolka/Butelka, H 10, bottom Ø 3

18th c./ XVIII w. Długi Targ 19, VI2522 (K2520), GP/21502

18th c./ XVIII w. Długi Targ 21/22, BH632 (K303), GP/9650

163

164

543. Vial/Bottle / Fiolka/Butelka, H 6.5, bottom Ø 1.8

544. Vial/Bottle / Fiolka/Butelka, H 7, bottom Ø 2

18th c./ XVIII w. Długi Targ 21/22, BH632 (K303), GP/9654

18th c./ XVIII w. Długi Targ 21/22, BH632 (K303), GP/9657

545. Vial/Bottle / Fiolka/Butelka, H 7, bottom Ø 1.7

546. Vial/Bottle / Fiolka/Butelka, H 7.5, bottom Ø 2

18th c./ XVIII w. Długi Targ 21/22, BH632 (K303), GP/5768

18th c./ XVIII w. Długi Targ 21/22, BH632 (K303), GP/9655

547. Vial/Bottle / Fiolka/Butelka, H 9, bottom Ø 2

548. Vial/Bottle / Fiolka/Butelka, H 8, bottom Ø 2.7

18th c./ XVIII w. Długi Targ 21/22, BH632 (K303), GP/9596

18th c./ XVIII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/9306

549. Vial/Bottle / Fiolka/Butelka, H 6, bottom Ø 2.5

550. Vial/Bottle / Fiolka/Butelka, H 6.5, bottom Ø 2.5

18th c./ XVIII w. Powroźnicza 6, F63, GP/526

18th c./ XVIII w. Długi Targ 19, VI2522 (2520), GP/21494

551. Vial/Bottle / Fiolka/Butelka, H 5.5, bottom Ø 3.5

552. Vial/Bottle / Fiolka/Butelka, H 7, bottom Ø 3

18th c./ XVIII w. Powroźnicza 5, G726 (K606), GP/512523

18th c./ XVIII w. Długi Targ 21/22, BH632 (K303), GP/9652

P H A S E

IV

553. Vial/Bottle / Fiolka/Butelka, H 7, bottom Ø 3

554. Vial/Bottle / Fiolka/Butelka, H 9, bottom Ø 2

18th c./ XVIII w. Powroźnicza 6, F63, GP/214

18th c./ XVIII w. Długi Targ 21/22, BH632 (K303), GP/9656

165

166

555. Vial/Bottle / Fiolka/Butelka, H 8, bottom Ø 2.5

556. Vial/Bottle / Fiolka/Butelka, H 9, bottom Ø 3

18th c./ XVIII w. Długi Targ 21/22, BH632 (K303), GP/9653

18th c./ XVIII w. Długi Targ 21/22, BH633 (K303), GP/5767

557. Bottle / Butelka, H 11, bottom Ø 5

558. Bottle / Butelka, H 11, bottom Ø 4.5

18th – 1st half of the 19th c./ XVIII – 1. połowa XIX w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/16088

18th – 1st half of the 19th c./ XVIII – 1. połowa XIX w. Powroźnicza 7, O1304 (K1006), GP/16161

559. Bottle / Butelka, H 10.5, bottom Ø 4.5

560. Bottle / Butelka, H 10.5, bottom Ø 4.5

18th – 1st half of the 19th c./ XVIII – 1. połowa XIX w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/16949

18th – 1st half of the 19th c./ XVIII – 1. połowa XIX w. Powroźnicza 7, O1304 (K1006), GP/17448

561. Bottle / Butelka, H 8, bottom Ø 3.5

562. Jar / Słoiczek, H 4.5, Ø 3.5

18th – 1st half of the 19th c./ XVIII – 1. połowa XIX w. Długi Targ 19, VI2522 (2520), GP/21495

18th c./ XVIII w. Długi Targ 19, VI2522 (2520), GP/21496

563. Jar / Słoiczek, H 6.5, Ø 4.5

564. Jar / Słoiczek, H 7.5, Ø 5

18th c./ XVIII w. Powroźnicza 4, M731, GP/13626

18th c./ XVIII w. Powroźnicza 7, O1304 (K1006), GP/17450

P H A S E

IV

565. Jar / Słoiczek, H 3.5, Ø 2.8

566. Jar / Słoiczek, H 4, Ø 2.5

18th c./ XVIII w. Długi Targ 21/22, BH632 (K303), GP/9657

18th c./ XVIII w. Długi Targ 19, VI2522 (2520), GP/21439

167

168

567. Jar / Słoiczek, H 14, Ø 8.5

568. Jar / Słoiczek, H 7, Ø 5

18th c./ XVIII w. Długi Targ 21/22, BH714 (K303), GP/10736

18th c./ XVIII w. Powroźnicza 2, Ł964, GP/13012

569. Jar / Słoiczek, H 7, Ø 4.5

570. Jar / Słoiczek, H 5, Ø 3

18th c./ XVIII w. Długi Targ 21/22, BH632 (K303), GP/9658

18th c./ XVIII w. Powroźnicza 2, Ł1175 (K975), GP/16755

571. Jar / Słoiczek, H 4.5, Ø 3

572. Jar / Słoiczek, H 6, Ø 4

18th c./ XVIII w. Długi Targ 19, VI2522 (2520), GP/21093

18th c./ XVIII w. Długi Targ 19, VI2522 (2520), GP/21496

WOODEN PRODUCTS

573. Toy – boat / Łódka – zabawka, L 27.1, W 9.7, H 4.7

LEATHER PRODUCTS

2nd half of 17th – 18th c./ 2 poł. XVII – XVIII w. Powroźnicza 2, Ł1175 (K975), GP/14889

574. Mule, bovine leather, wood / Obuwie ochronne, skóra bydlęca, drewno, L 27.5

METAL PRODUCTS

2nd half of the 18th c./ 2. połowa XVIII w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/15189

P H A S E

IV

575. Tin lid of the jar / Cynowa pokrywka dzbana, Ø 10 18th c./ XVIII w. Powroźnicza 1, I762 (K662), GP/11963

576. Candlestick, copper alloy / Świecznik, stop miedzi, Ø 8.5 18th c./ XVIII w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/15632

169

577. Spoon, tin alloy / Łyżka, stop cyny, L 21.1 18th c./ XVIII w. Powroźnicza 7, O1304 (K1006), GP/14768

170

578. Candle scissors, copper alloy / nożyczki do świec, stop miedzi, L 15.5

579. Thimble, copper alloy / Naparstek, stop miedzi, H 2.0, Ø 1.7

18th c./ XVIII w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/16609

2nd half of the 17th – 18th c./ 2. połowa XVII – XVIII w. Powroźnicza 5, G619 (K606), GP/9642

580. Thimble, copper alloy / Naparstek, stop miedzi, H 2.0, Ø 1.3

581. Calendar, copper alloy / Kalendarzyk, stop miedzi, T 0.1, Ø 3.0

2nd half of the 17th – 18th c./ 2. połowa XVII – XVIII w. Powroźnicza 1, I1033 (K662), GP/17237

18th c./ XVIII w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/13840

582. Buckle, copper alloy / Sprzączka, stop miedzi, L 4.0, W 4.2

583. Buckle, copper alloy / Sprzączka, stop miedzi, L 3.4, W 4.9

18th c./ XVIII w. Powroźnicza 1, I663 (K662), GP/8110

18th c./ XVIII w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/15631

584. Buckle, copper alloy / Sprzączka, stop miedzi, L 2.9, W 4.0

585. Ring, copper alloy / Pierścień, stop miedzi, Ø 2.7

18th c./ XVIII w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/16075

2nd half of the 17th – 18th c./ 2. połowa XVII – XVIII w. Powroźnicza 1, I763 (K662), GP/12359

P H A S E

IV

586. Decorative furnishing, copper alloy / Zdobione okucie, stop miedzi, W 4.6

587. Nameplate, copper alloy / Tabliczka znamionowa, stop miedzi, L 6.5, W 5.2

18th c./ XVIII w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/15169

18th – beg. of the 19th c./ XVIII – pocz. XIX w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/15629

171

BONE/ANTLER PRODUCTS

588. Comb, horn / Grzebień, róg, L 11.9, W 6.7 2nd half of the 17th – 18th c./ 2. połowa XVII – XVIII w. Powroźnicza 5, G619 (K606), GP/8486

172

589. Toothbrush, bone/antler / Szczoteczka do zębów, kość/poroże, L 10.0, W 1.0 18th c./ XVIII w. Powroźnicza 1, I763 (K662), GP/12361

590. Thread-reel, bone/antler / Szpula na nici, kość/poroże, L 8.6, Ø 1.0

591. Handle, bone/antler / Rękojeść, kość/poroże, L 6.0, W 1.6

2nd half of the 17th – 18th c./ 2. połowa XVII – XVIII w. Powroźnicza 1, I1033 (K662), GP/17235

2nd half of the 17th – 18th c./ 2. połowa XVII – XVIII w. Powroźnicza 5, G617, GP/6934

592. Cap, bone/antler / Zakrętka, kość/poroże, H 2.5, Ø 2.8

593. Thimble, bone/antler / Naparstek, kość/poroże, H 2.1

2nd half of the 17th – 18th c./ 2. połowa XVII – XVIII w. Długi Targ 19, VI2522 (K2520), GP/21808

2nd half of the 17th – 18th c./ 2. połowa XVII – XVIII w. Długi Targ 19, VI2522 (K2520), GP/21418

594. Button, bone/antler / Guzik, kość/poroże, Ø 1.7 18th c./ XVIII w. Długi Targ 23, A59, GP/1059

595. Fragment of a thread-reel/Game pawn, bone/antler / Fragment szpuli do nici/pionek do gry, kość/poroże, Ø 2.1 2nd half of the 17th – 18th c./ 2. połowa XVII – XVIII w. Powroźnicza 6, F63, GP/3145

596. Fragment of a thread-reel/Game pawn, bone/antler / Fragment szpuli do nici/pionek do gry, kość/poroże, Ø 2.0

597. Fragment of a thread-reel/Game pawn, bone/antler / Fragment szpuli do nici/pionek do gry kość/poroże, Ø 2.2

2nd half of the 17th – 18th c./ 2. połowa XVII – XVIII w. Powroźnicza 6, F63, GP/3146

18th c./ XVIII w. Powroźnicza 6, F63, GP/645

P H A S E

IV

598. Game plate, bone/antler / Płytka do gry, kość/poroże, W 1.9

599. Fragment of a thread-reel/Game pawn, bone/antler / Fragment szpuli do nici/pionek do gry, kość/poroże, Ø 1.8

18th c./ XVIII w. Długi Targ 23, A59, GP/1058

18th c./ XVIII w. Powroźnicza 6, F63, GP/3147

173

600. Threaded handle of a tool / Gwintowany uchwyt narzędzia, Ø 3.2

MISCELLANEOUS

2nd half of the 17th – 18th c./ 2. połowa XVII – XVIII w. Powroźnicza 6, F63, GP/646

601. Marbles, ceramic / Kulki do gry, ceramika, Ø 1.3-1.5 18th c./ XVIII w. Powroźnicza 7, O1145 (K1006), GP/19064-19077

602. Bead, amber / Paciorek, bursztyn, Ø 1.6 18th c./ XVIII w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/16927

174

603. Test tube with a prepared lizard / Probówka z wypreparowaną jaszczurką, H 8.6 2nd half of the 18th c./ 2. połowa XVIII w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/13841

PHASE V I PHASE mid–19th c. – mid–20th c.

FAZA V

połowa XIX w. – połowa XX w.

175

REDWARE, GLAZED REDWARE 604. Flowerpot, redware / Doniczka ceglasta, H 11, Ø 9

CREAMWARE, PEARLWARE AND WHITEWARE

1st half of the 20th c./ 1. połowa XX w. Powroźnicza 6, U1925, GP/20098

605. Lid, glazed redware / Pokrywka ceglasta polewana, H 6, Ø 20 19th – 1st half of the 20th c./ XIX – 1. połowa XX w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/15102

606. Bowl, whiteware / Misa, fajans delikatny, H 4, Ø 9.5

607. Tureen, whiteware / Turyna, fajans delikatny, Ø 12

2nd half of the 19th – beg. of the 20th c./ XIX – pocz. XX w. Powroźnicza 6, F63, GP/2649

2nd half of the 19th – beg. of the 20th c./ XIX – pocz. XX w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/15468

608. Beaker, whiteware / Kubek, fajans delikatny, Staffordshire, H 8, Ø 8.5

609. Beaker, whiteware / Kubek, fajans delikatny, Staffordshire, H 7.5, Ø 9

2nd half of the 19th – beg. of the 20th c./ XIX – pocz. XX w. Powroźnicza 6, F63, GP/459

2nd half of the 19th – beg. of the 20th c./ XIX – pocz. XX w. Powroźnicza 6, F63, GP/442

P H A S E 177

V

610. Saucer, whiteware / Spodek, fajans delikatny, Staffordshire, H 3, Ø 14 mid-19th c./ połowa XIX w. Powroźnicza 6, F70, GP/331

611. Saucer, whiteware / Spodek, fajans delikatny, H 3, Ø 13 2nd half of the 19th – beg. of the 20th c./ XIX – pocz. XX w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/15468

612. Cup, whiteware / Filiżanka, fajans delikatny, Staffordshire, H 5, Ø 9.5 mid-19th c./ połowa XIX w. Powroźnicza 6, F70, GP/332

178

613. Cup, whiteware / Filiżanka, fajans delikatny, H 6.5, Ø 7

614. Cup, whiteware / Filiżanka, fajans delikatny, H 7, Ø 7

2nd half of the 19th – beg. of the 20th c./ XIX – pocz. XX w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/15467

2nd half of the 19th – beg. of the 20th c./ XIX – pocz. XX w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/15468

616. Cup, whiteware / Filiżanka, fajans delikatny, H 7, Ø 7.5

2nd half of the 19th – beg. of the 20th c./ XIX – pocz. XX w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/15470

2nd half of the 19th – beg. of the 20th c./ XIX – pocz. XX w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/15909

617. Dish, porcelain / Talerz, porcelana, Germany, H 2, Ø 19.5

618. Dish, porcelain / Talerz, porcelana, Germany, H 5, Ø 25

2nd half of the 19th – 1st half of the 20th c./ 2. połowa XIX – 1. połowa XX w. Długi Targ 21/22, I136, GP/6311

2nd half of the 19th – 1st half of the 20th c./ 2. połowa XIX – 1. połowa XX w. Długi Targ 21/22, I136, GP/6312

PORCELAIN

615. Cup, whiteware / Filiżanka, fajans delikatny, H 6.5, Ø 7

619. Dish, porcelain / Talerz, porcelana, H 3, Ø 22 1st half of the 20th c./ 1. połowa XX w. Powroźnicza 6, P943, GP/13405

P H A S E

620. Dish, porcelain / Talerz, porcelana, Tiefenfurt, H 3.5, Ø 24 2nd half of the 19th c./ 2. połowa XIX w Powroźnicza 6, F63, GP/314

179

V

180

621. Dish, porcelain / Półmisek, porcelana, H 3, Ø 15

622. Lid, porcelain / Pokrywka, porcelana, H 4.5, Ø 9

2nd half of the 19th – 1st half of the 20th c./ 2. połowa XIX – 1. połowa XX w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/15466

2nd half of the 19th – 1st half of the 20th c./ 2. połowa XIX – 1. połowa XX w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/15459

623. Saucer, porcelain / Spodek, porcelana, Berlin, H 2.5, Ø 14.5

624. Saucer, porcelain / Spodek, porcelana, Alt Wasser, H 2, Ø 11.5

2nd half of the 19th c./ 2. połowa XIX w Powroźnicza 6, F63, GP/437

2nd half of the 19th c./ 2. połowa XIX w Powroźnicza 6, F63, GP/572

625. Saucer, porcelain / Spodek, porcelana, Berlin, H 3, Ø 17.5

626. Saucer, porcelain / Spodek, porcelana, Berlin, H 3, Ø 17

2nd half of the 19th c./ 2. połowa XIX w Powroźnicza 6, F63, GP/2605

2nd half of the 19th c./ 2. połowa XIX w Powroźnicza 6, F63, GP/2600

627. Saucer, porcelain / Spodek, porcelana, Alt Wasser, H 3, Ø 17

628. Saucer, porcelain / Spodek, porcelana, Wałbrzych, H 3, Ø 14

2nd half of the 19th c./ 2. połowa XIX w Powroźnicza 6, F63, GP/298

2nd half of the 19th c./ 2. połowa XIX w Powroźnicza 6, F64, GP/733

629. Cup, porcelain / Filiżanka, porcelana, H 4.5, Ø 10

630. Cup, porcelain / Filiżanka, porcelana, H 5, Ø 10

2nd half of the 19th – 1st half of the 20th c./ 2. połowa XIX – 1. połowa XX w. Powroźnicza 1, I163, GP/650

2nd half of the 19th – 1st half of the 20th c./ 2. połowa XIX – 1. połowa XX w. Powroźnicza 1, I163, GP/6310

631. Cup, porcelain / Filiżanka, porcelana, H 9, Ø 8

632. Cup, porcelain / Filiżanka, porcelana, H 5.5, Ø 9

2nd half of the 19th – 1st half of the 20th c./ 2. połowa XIX – 1. połowa XX w. Powroźnicza 1, I163, GP/653

2nd half of the 19th – 1st half of the 20th c./ 2. połowa XIX – 1. połowa XX w. Powroźnicza 1, I163, GP/654

P H A S E 181

V

182

633. Cup, porcelain / Filiżanka, porcelana, H 8, Ø 8.5

634. Cup, porcelain / Filiżanka, porcelana, H 8, Ø 8.5

2nd half of the 19th – 1st half of the 20th c./ 2. połowa XIX – 1. połowa XX w. Powroźnicza 1, I163, GP/655

2nd half of the 19th – 1st half of the 20th c./ 2. połowa XIX – 1. połowa XX w. Powroźnicza 1, I163, GP/772

635. Cup, porcelain / Filiżanka, porcelana, H 8, Ø 8

636. Cup, porcelain / Filiżanka, porcelana, Berlin, H 8, Ø 11

2nd half of the 19th – 1st half of the 20th c./ 2. połowa XIX – 1. połowa XX w. Powroźnicza 1, I163, GP/773

2nd half of the 19th – 1st quarter of the 20th c./ 2. połowa XIX – 1. ćw. XX w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/15460

637. Cup, porcelain / Filiżanka, porcelana, Berlin, H 8, Ø 10

638. Sugar-bowl, porcelain / Cukiernica, porcelana, H 7, Ø 8

2nd half of the 19th – 1st quarter of the 20th c./ 2. połowa XIX – 1. ćw. XX w. Powroźnicza 5, Q1115, GP/14413

2nd half of the 19th – 1st half of the 20th c./ 2. połowa XIX – 1. połowa XX w. Powroźnicza 1, I163, GP/777

639. Jug, porcelain / Dzban, porcelana, Gdańsk, H 13, Ø 4

640. Salt cellar, porcelain / Solniczka, porcelana, H 6, Ø 10

2nd half of the 19th – 1st half of the 20th c./ 2. połowa XIX – 1. połowa XX w. Powroźnicza 1, I163, GP/657

2nd half of the 19th – 1st half of the 20th c./ 2. połowa XIX – 1. połowa XX w. Powroźnicza 1, I163, GP/656

641. Candlestick, porcelain / Świecznik, porcelana, H 2.5, Ø 7.5

642. Lid, porcelain / Pokrywka, porcelana, H 8, Ø 10 2nd half of the 19th – 1st half of the 20th c./ 2. połowa XIX – 1. połowa XX w. Powroźnicza 1, I163, GP/778

STONEWARE

2nd half of the 19th – 1st half of the 20th c./ 2. połowa XIX – 1. połowa XX w. Powroźnicza 1, I163, GP/649

643. Pot, stoneware / Ganek kamionkowy, Bolesławiec, H 11.5, Ø 8.5

644. Pot, stoneware / Ganek kamionkowy, Bolesławiec, H 15.5, Ø 18

2nd half of the 19th – 1st half of the 20th c./ 2. połowa XIX – 1. połowa XX w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/15405

2nd half of the 19th – 1st half of the 20th c./ 2. połowa XIX – 1. połowa XX w. Długi Targ 19, VI2522 (K2520), GP/22410

P H A S E 183

V

645. Pot, stoneware / Garnek kamionkowy, Duingen, H 13.5, Ø 16.5

646. Pot, stoneware / Garnek kamionkowy, Duingen, H 16, Ø 13

2nd half of the 19th – 1st half of the 20th c./ 2. połowa XIX – 1. połowa XX w. Powroźnicza 1, I163, GP/661

2nd half of the 19th – 1st half of the 20th c./ 2. połowa XIX – 1. połowa XX w. Powroźnicza 1, I163, GP/662

647. Pot, stoneware / Garnek kamionkowy, H 12, Ø 8

648. Bowl, stoneware / Misa kamionkowa, Duingen?, H 6.5, Ø 19

2nd half of the 19th – 1st half of the 20th c./ 2. połowa XIX – 1. połowa XX w. Powroźnicza 6, P1238, GP/13175

184

2nd half of the 19th – 1st half of the 20th c./ 2. połowa XIX – 1. połowa XX w. Powroźnicza 7, O1304 (K1006), GP/16902

649. Bottle, stoneware / Butelka kamionkowa, Westerwald, H 28, bottom Ø 9

650. Bottle, stoneware / Butelka kamionkowa, Westerwald, H +16,

2nd half of the 19th c./ 2. połowa XIX w. Długi Targ 19, VI2522 (K2520), GP/21735

2nd half of the 19th – 1st half of the 20th c./ 2. połowa XIX – 1. połowa XX w. Powroźnicza 6, U1925, GP/20099

INDUSTRIAL WARES

652. Cake baking mold, industrial redware / Forma do pieczenia ciasta, ceramika przemysłowa, H 8.5, Ø 15

2nd half of the 19th – 1st half of the 20th c./ 2. połowa XIX – 1. połowa XX w. Długi Targ 19, VI2522 (K2520), GP/22407

2nd half of the 19th – 1st half of the 20th c./ 2. połowa XIX – 1. połowa XX w. Długi Targ 19, VI2522 (K2520), GP/22386

653. Vial/Bottle / Fiolka/Butelka, H 13, bottom Ø 5.5

654. Vial/Bottle / Fiolka/Butelka, H 11, bottom Ø 3.5

19th c./ XIX w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/15577

19th c./ XIX w. Powroźnicza 1, I163, GP/416

GLASS WARE

651. Dish, industrial redware / Półmisek, ceramika przemysłowa, H 4.5, Ø 21

655. Bottle / Butelka, H 25, bottom Ø 7.5

656. Bottle / Butelka, H 20, bottom Ø 6.5

19th c./ XIX w. Długi Targ 19, VI2522, [GP/no number]

19th c./ XIX w. Długi Targ 19, VI2522, [GP/no number]

P H A S E 185

V

186

657. Bottle / Butelka, H 27, bottom Ø 7

658. Bottle / Butelka, H 28, bottom Ø 9

19th c./ XIX w. Długi Targ 19, VI2522 (K2520), GP/22405

19th c./ XIX w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/15126

659. Bottle / Butelka, H 23, bottom Ø 9

660. Bottle / Butelka, H 26, bottom Ø 7

2nd half of the 19th c./ 2. połowa XIX w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/15125

2nd half of the 19th c./ 2. połowa XIX w. Powroźnicza 6, F63, GP/420

661. Bottle / Butelka, H 24, bottom Ø 9

662. Bottle / Butelka, H 24, bottom Ø 9.5

2nd half of the 19th c./ 2. połowa XIX w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/15419

2nd half of the 19th c./ 2. połowa XIX w. Powroźnicza 7, O1304 (K1006), GP/18985

663. Bottle / Butelka, H 22, bottom Ø 6.5

664. Bottle / Butelka, H 26, bottom Ø 7

end of the 18th – 1st half of the 20th c./ koniec XIX – 1. połowa XX w. Powroźnicza 6, X2625, GP/22403

end of the 18th – 1st half of the 20th c./ koniec XIX – 1. połowa XX w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/15574

665. Bottle / Butelka, H 18, bottom Ø 7.5

666. Bottle / Butelka, H 23, bottom Ø 8

end of the 18th – 1st half of the 20th c./ koniec XIX – 1. połowa XX w. Długi Targ 20, N965, GP/13426

1st half of the 20th c./ 1. połowa XX w. Powroźnicza 6, X2625, GP/22404

667. Bottle / Butelka, H 24, bottom Ø 9

668. Bottle / Butelka, H 23, bottom Ø 8

1st half of the 20th c./ 1. połowa XX w. Powroźnicza 6, X2625, [GP/no number]

1st half of the 20th c./ 1. połowa XX w. Powroźnicza 7, J628, GP/10167

P H A S E 187

V

188

669. Bottle / Butelka, H 22, bottom Ø 8

670. Bottle / Butelka, H 21, bottom Ø 8.5

1st half of the 20th c./ 1. połowa XX w. Powroźnicza 6, P999, GP/16481

1st half of the 20th c./ 1. połowa XX w. Powroźnicza 7, O1145 (K1006), GP/15574

671. Bottle / Butelka, H 24, bottom Ø 9

672. Bottle / Butelka, H 26, bottom Ø 7.5

1st half of the 20th c./ 1. połowa XX w. Powroźnicza 6, X2625, [GP/no number]

1st half of the 20th c./ 1. połowa XX w. Powroźnicza 6, X2625, [GP/no number]

673. Bottle / Butelka, H 30, bottom Ø 7.5

674. Bottle / Butelka, H ~21, bottom Ø 6.5

mid-20th c./ połowa XX w. Powroźnicza 7, O1011 (K1006), GP/15761

mid-20th c./ połowa XX w. Powroźnicza 1, I163, GP/660

675. Bottle / Butelka, H 22, bottom Ø 6

676. Bottle / Butelka, H 22, bottom Ø 6

mid-20th c./ połowa XX w. Długi Targ 23, A61, GP/831

mid-20th c./ połowa XX w. Długi Targ 23, A61, GP/831

677. Bottle / Butelka, H 23, bottom Ø 6

678. Bottle / Butelka, H 20, bottom Ø 9

mid-20th c./ połowa XX w. Powroźnicza 6, X2625, [GP/no number]

mid-20th c./ połowa XX w. Powroźnicza 1, I163, GP/658

P H A S E 189

V

V. References Bibliografia

Amsterdam ceramics 2012. Catalogue of archaeological ceramics from Amsterdam 1175-2011, in J. Gawronski (ed.) Amsterdam ceramics. A city’s history and archaeological ceramics catalogue 1175-2011, pp. 103-312 (Bureau Monumenten & Archeologie). Baumgartner, E. and Krueger, I. 1988. Phönix aus Sand und Asche. Glas des Mittelalters (Klinkhardt u. B., M.). Baart, J. M. et al. 1977. Opgravingen in Amsterdam. 20 jaar stadtskernonderzoek (Veenman Wageningen). Beckmann, B. 1974. The main types of the first four production periods of Siegburg pottery, in V. Evison, H. Hodges, J. G. Hurst (eds) Medieval pottery from excavations, pp. 183-220 (J. Baker Publishing Group). Bis, M. 2021. Slipware from Tykocin Castle (Poland) from the 16th–18th century, Archaeologia Polona 59: 49-77. Biskup, M. 1978. Pod panowaniem krzyżackim – od 1308 r. do 1454 r., in E. Cieślak (ed.) Historia Gdańska, t. I: do roku 1454, pp. 337-642 (Wydawnictwo Morskie). Borcowski, Z. and Kołosowska, E. 1997. Gdańsk, Powroźnicza 3. Informator Archeologiczny. Badania 1992, pp. 119-120 (Ośrodek Dokumentacji Zabytków). Černá, E. 2002. Sklo 13. až 16. století, in J. Klápště, Archeologie středověkého domu v Mostě (čp. 226), Mediaevalia Archaeologica 4: 93–114 (Česka Akademia Věd). Dąbal. J. 2015. Wyroby ceramiczne, in J. Dąbal, K. Krawczyk, T. Widerski (eds) Gdańsk Twierdza Wisłoujście. Badania archeologiczno-architektoniczne w latach 2013-2014, pp. 221-264 (Instytut Archeologii i Etnologii Uniwersytetu Gdanskiego). Długokęcki, W. 2015, Zmiany w przestrzeni gdańskiego miejskiego zespołu osadniczego pod panowaniem zakonu krzyżackiego a problem lokalizacji miasta samorządowego w Gdańsku w XIII w., Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 63/2: 305-330.

191

Dumbrell, R. 1992. Antique wine bottles (Antique Collectors Club). Dumitrache, M. 1990. Glasfunde des 13–18. Jahrhunderts aus der Lübecker Innenstadt, Lübecker Schriften zur Archäologie und Kulturgeschichte 19, pp. 7-161. Ellmers, D. 1972. Frühmittelalterliche Handelsschiffahrt in Mittel- und Nordeuropa. Neumünster (Wachholtz Verlag GmbH). Gaimster, D. 1997. German Stoneware 1200-1900. Archaeology and Cultural History (British Museum Press). Gołembnik, A. 2003. Własność dominikańska w  przestrzeni powstającego Gdańska, in D. Dekański, A. Gołembnik, M. Grubka OP (eds), Dominikanie. Gdańsk – Polska – Europa, pp. 437-453 (Wydawnictwo Diecezjalne Bernardinum w Pelplinie). Gołembnik, A., Gzowski, J., Maciakowska, Z., and Polak, Z. 2003. „Hotel Rezydent” – Gdańsk. Badania archeologiczne i architektoniczne – sezon 2002. Wstępne opracowanie stanowiska, cz. I i II (unpublished excavation report, Faculty of Archaeology, University of Warsaw). Gołębiewski, A. 1992. Ornamentyka późnośredniowiecznych i nowożytnych naczyń szklanych (analiza zabytków archeologicznych z Elbląga i Torunia), Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 40/4: 469–489. Gołębiewski, A. 1997. Importy naczyń szklanych na Starym Mieście w Elblągu w średniowieczu i okresie nowożytnym, in G. Nawrolska, J. Tandecki (eds) Archaeologia Elbingensis 2: 37–48 (Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Elblągu). Gołębiewski, A. 1998. Użytkowanie naczyń szklanych w średniowiecznych miastach Pomorza i Prus, Archaeologia Historica Polona 8: 213–229. Gołębiewski, A. 2005. Zamczysko w Gdańsku – nowe fakty i ustalenia w świetle badań archeologicznych, in H. Paner, M. Fudziński (eds) XIV Sesja Pomorzoznawcza: 2, Od wczesnego średniowiecza do czasów nowożytnych, pp. 49-65 (Muzeum Archeologiczne w Gdańsku). Haggrén, G. and Sedláčková, H. 2007. Ribbed beakers with applied glass threads in Europe, Památky Archeologické 98: 185–250. Hołowińska, Z. 1967. Dzielnica rzemieślnicza z XIII i XIV wieku w Gdańsku (stanowisko 2), in J. Kamińska (ed.) Gdańsk wczesnośredniowieczny 6: 183-239 (Gdańskie Towarzystwo Naukowe). Kilarska, E. 1991. Kamionka. Katalog zbioru Muzeum Narodowego w Gdańsku (Muzeum Narodowe w Gdańsku).

192

Kościński, B. 1998. Katalog wzorców kolekcji referencyjnej ceramiki gdańskiej (unpublished manuscript, Muzeum Archeologiczne w Gdańsku). Kościński, B. 2003. Badania w obrębie średniowiecznego Portu Gdańskiego (stan. 103 – Zielona Brama w Gdańsku), in H. Paner, M. Fudziński (eds) XIII Sesja Pomorzoznawcza 2: pp. 357-383 (Muzeum Archeologiczne w Gdańsku). Kościński, B. and Paner, H. 2005 Nowe wyniki datowania grodu gdańskiego – stanowisko 1 (wyk. I-V), in H. Paner, M. Fudziński (eds) XIV Sesja Pomorzoznawcza: 2, Od wczesnego średniowiecza do czasów nowożytnych, pp. 11-48 (Muzeum Archeologiczne w Gdańsku). Krukowska, O. 2007. Zabytki szklane ze stanowiska 5 w Gdańsku – Hala Targowa, in H. Paner (ed.) Archeologia Gdańska 3: 35–46 (Muzeum Archeologiczne w Gdańsku). Krzywdziński, R. (ed.) Dantiscum 1 (Dantiscum Pracownia Badań Archeologicznych). Kwaśniewska, A. 2006. Rzemiosło garncarskie na terenie Kaszub od końca XVIII do 1939 r. (Instytut Kaszubski). Maciakowska, Z. 2009. Położenie miasta lubeckiego w Gdańsku, in B. Śliwiński (ed.) ‘Rzeź gdańska’ z 1308 roku w świetle najnowszych badań. Materiały z sesji naukowej 12-13 listopada 2008 roku, pp. 16-26 (Muzeum Historyczne Miasta Gdańska). Maciakowska, Z. 2011. Kształtowanie przestrzeni miejskiej Głównego Miasta w Gdańsku do początku XV wieku, Fontes commentationesque ad res gestas Gedani et Pomeraniae 3, Gdańsk (Muzeum Archeologiczne w Gdańsku). Majewski, M. and Wojciechowska, I. 2019. Ceramika in M. Majewski (ed.) Archeologia Stargardu 4. Wojna trzydziestoletnia. Pożar miasta w dniu 7 października 1635 r., pp. 73-137, (Bogucki Wydawnictwo Naukowe). Marcinkowski, M. 2006. Wytwórczość garncarska w Elblągu (na podstawie wybranego zbioru). Część 1 - średniowiecze (1237 - przełom XV i XVI wieku), Pomorania Antiqua 21: 271-342. Marcinkowski, M. 2011. Fajans Pomorski ze Starego Miasta w Elblągu (Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Elblągu). Oniszczuk, A. 2013. Życie odbite w naczyniu. Konsumpcja luksusowa i codzienna w Gdańsku w XVII-XIX wieku na podstawie naczyń ceramicznych z terenu Centrum Dominikańskiego i kwartału Długi Targ – Powroźnicza, t. I i II (unpubished project report). Oniszczuk-Rakowska, A. 2007. Ceramika naczyniowa w Gdańsku w XVII-XVIII wieku. Materiały z wykopalisk na terenie przyszłego Centrum Dominikańskiego i hotelu „Rezydent” a inwentarze pośmiertne, in G. Nawrolska (ed.) XV Sesja Pomorzoznawcza. Materiały

193

z konferencji 30 listopada – 2 grudnia 2005, pp. 401-416 (Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Elblągu). Oniszczuk-Rakowska, A., Starski, M., Kamiński, R., Trzeciecka, A., Paszkiewicz, B., Trzeciecki, M. and Jędruszczak, N. 2003. „Hotel Rezydent” – Gdańsk. Badania archeologiczne i architektoniczne – sezon 2002. Opracowanie zabytków ruchomych, cz. I i II (unpublished excavation report, Wydział Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego). Ossowski, W. and Kościński B. 2003. Wrak średniowiecznego statku spod Zielonej Bramy w Gdańsku. Pomorania Antiqua 19: 155-175. Paner, H. 1998. Problematyka badań nad średniowiecznym Gdańskiem w  świetle prac archeologicznych prowadzonych w latach 1987-1997, in H. Paner (ed.) Gdańsk średniowieczny w  świetle najnowszych badań archeologicznych i  historycznych, pp. 184-204 (Muzeum Archeologiczne w Gdańsku). Paner, H. 2004. Nowe źródła archeologiczne do dziejów średniowiecznego Gdańska, in G. Nawrolska, M. Rębkowski (eds), Archaeologia et historia urbana, pp. 165-173 (Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Elblągu). Paner, H. 2006. Archeologia Gdańska w latach 1988-2005, in H. Paner (ed.) Archeologia Gdańska 1: 11-88 (Muzeum Archeologiczne w Gdańsku). Polak, Z. 2004a. Sprawozdanie z  prac archeologicznych prowadzonych w  2003 roku w Gdańsku na obszarze parceli Długi Targ 19 (stanowisko „hotel Rezydent”) w związku z  rozbiórką hotelu „Jantar” (unpublished excavation report, Faculty of Archaeology, University of Warsaw). Polak, Z. 2004b. Sprawozdanie z nadzoru archeologicznego prowadzonego w związku z układaniem nowych i demontażem starych instalacji gazowych, ciepłowniczych, energetycznych i kanalizacyjnych na obszarze i w sąsiedztwie budowy Hotelu „Rezydent” (unpublished excavation report, Faculty of Archaeology, University of Warsaw). Polak, Z. 2004c. Sprawozdanie z badań archeologicznych prowadzonych w kwietniu 2004 roku na stanowisku „hotel Rezydent” w Gdańsku na obszarze dawnych kamienic Powroźnicza 5 i 6 (unpublished excavation report, Faculty of Archaeology, University of Warsaw). Polak, Z. 2005. Średniowieczne i nowożytne urządzenia sanitarne odsłonięte w trakcie badań archeologicznych prowadzonych przy ulicy Powroźniczej w Gdańsku w latach 2002-2004, Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 53/3-4: 293-303. Polak, Z. 2007. Badania archeologiczne prowadzone w latach 2002-2004 na stanowisku „Hotel Rezydent” w Gdańsku, in G. Nawrolska (ed.) XV Sesja Pomorzoznawcza. Materiały z konferencji 30 listopada – 02 grudnia 2005, pp. 351-358 (Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Elblągu).

194

Polak, Z. 2009. Uwagi archeologa do historii średniowiecznej kamienicy gdańskiej, in H. Paner, M. Fudziński, Z. Borcowski (eds) Stan badań archeologicznych miast w Polsce, pp. 245–256 (Muzeum Archeologiczne w Gdańsku). Rademacher, F. 1963. Die deutschen Gläser des Mittelalters (Bruno Hessling). Reineking-von Bock, G. 1971. Kataloge des Kunstgewerbemuseums Köln. Steinzeug 4 (Kunstgewerbemuseum der Stadt Köln). Rębkowski, M. 1995. Średniowieczna ceramika miasta lokacyjnego w Kołobrzegu (Wydawnictwo Instytutu Archeologii i Etnologii PAN). Rębkowski, M. 2004a. Pielgrzymki mieszkańców średniowiecznych miast południowego wybrzeża Bałtyku w świetle znalezisk znaków pielgrzymich. Wstęp do badań, Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 52/2: 153-186. Rębkowski, M. 2004b. Nowe znaleziska średniowiecznej kamionki waldenburskiej w północnej Polsce, in G. Nawrolska (ed.) Archaeologia et historia urbana, pp. 421-433 (Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Elblągu). Romanowicz, P. 2013. Dziewiętnastowieczny wiatrak-zabawka z badań archeologicznych w Gdańsku, Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 59/4: 605-610. Romanowicz, P. 2016. Zabawa w średniowiecznym mieście. Studium archeologiczne z miast południowego Bałtyku (Wydawnictwo Instytutu Archeologii i Etnologii PAN). Rozenkranz, E. 1966. Prawo lubeckie w Gdańsku w latach 1261/63-1346, Rocznik Gdański 25: 9-30. Ruempol, A. and Dongen, A. van 1991. Pre-industriële Gebruiksvoorwerpen 1150-1800. Scheidemantel, D. 2005. Waldenburger Steinzeug des Spätmittelalters und den frühen Neuzeit. Forchungen zu Typologie, Chronologie und Technologie, Veröfentlichungen des Landesamtes für Archäologie mit Landesmuseum für Vorgeschichte 44: 8-285 (Landesamt für Archäologie, Dresden). Spors, J. 1982. Lokalizacja miasta lokacyjnego na prawie lubeckim w Gdańsku w drugiej polowie XIII i początku XIV w., Rocznik Gdański 42/1: 17-81. Spors, J. 1986. Kwestia datowania lokacji miasta na prawie lubeckim w Gdańsku, Zapiski Historyczne 51/2: 59-73. Starski, M. 2015. Rynek miasta lokacyjnego w Pucku w świetle badań archeologicznych (Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego).

195

Starski, M. 2016. Późnośredniowieczne wyroby garncarskie z Pucka. Studium małomiasteczkowej wytwórczości garncarskiej na Pomorzu Gdańskim (Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego). Starski, M. 2017. Późnośredniowieczne wyroby szklane z Pucka, in M. Starski (ed.) Puck. Kultura materialna małego miasta w późnym średniowieczu, pp. 267-300 (Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego). Szyszka, M. 2003. Badania ratunkowe w piwnicach Hali Targowej w Gdańsku, in D. Dekański, A. Gołembnik, M. Grubka OP (eds), Dominikanie. Gdańsk – Polska – Europa, pp. 485-500 (Wydawnictwo Diecezjalne Bernardinum w Pelplinie). Szyszka, M. 2006. Romański kościół pod wezwaniem świętego Mikołaja w świetle badań archeologicznych z  2001 i  2003 r., in H. Paner (ed.) Archeologia Gdańska 1: 105-136 (Muzeum Archeologiczne w Gdańsku). Śliwiński, B. 2003. Pomorze Wschodnie w  okresie rządów księcia polskiego Władysława Łokietka w latach 1306-1309 (Muzeum Archeologiczne w Gdańsku). Śliwiński, B. 2009a. Początki Gdańska. Dzieje ziem nad zachodnim brzegiem Zatoki Gdańskiej w I połowie X wieku (Muzeum Historyczne Miasta Gdańska). Śliwiński, B. 2009b. Wydarzenia w Gdańsku i w okolicach w okresie od września do 12/13 listopada 1308 roku, in B. Śliwiński (ed.) ‚Rzeź Gdańska’ z 1308 roku w świetle najnowszych badań. Materiały z sesji naukowej 12-13 listopada 2008 roku, pp. 79-114 (Muzeum Historyczne Miasta Gdańska). Trzeciecka, A. and Trzeciecki, M. 2002. Późnośredniowieczne naczynia gliniane. Z badań na terenie Centrum Dominikańskiego w  Gdańsku – działki Szklary 1 – Szklary 5, in A. Gołembnik (ed.) Dominikańskie Centrum św. Jacka w  Gdańsku. Badania archeologiczne 2, Światowit, Supl. P 9: 135-205 (Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego). Trzeciecki, M. 2016. Ceramika Płocka. Między XI a  XIX wiekiem. Studium archeologiczne (Wydawnictwo Instytutu Archeologii i Etnologii PAN). Verhaeghe, F. 1983. Medieval pottery production in coastal Flanders, in P. Davey, R. Hodges (eds) Ceramics and Trade. The production of later medieval pottery in north-west Europe, pp. 63-94 (University of Sheffield). Zbierski, A. 1975. Początki Głównego (Prawego) Miasta w Gdańsku, Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 23/1: 55-66. Zbierski, A. 1978. Rozwój przestrzenny Gdańska w IX – XIII w., in E. Cieślak (ed.) Historia Gdańska, t. I: do roku 1454, pp. 71-125 (Wydawnictwo Morskie).

196

Zbierski, A. 2003. Gdańsk w  okresie przybycia dominikanów w  XIII w., in D. Dekański, A. Gołembnik, M. Grubka OP (eds), Dominikanie. Gdańsk – Polska – Europa, pp. 399-421 (Wydawnictwo Diecezjalne Bernardinum w Pelplinie). Zdrenka, J. 2009. Odrodzenie Gdańska po wydarzeniach 1308 roku, in B. Śliwiński (ed.) ‘Rzeź Gdańska’ w świetle najnowszych badań. Materiały z sesji naukowej 12-13 listopada 2008 roku, pp. 115-119 (Muzeum Historyczne Miasta Gdańska). Ždárská, A. 2014. Středověké sklo z Prahy (Narodny Pamatkovy Ustav).

197