Antik Çağ Sözlüğü 9786059922265

Citation preview

Sentez

Tarih Kitaptan: 1

Antik Çağ Sözlüğü

©Alper Can Yayıncılık 2015

Sentez

Bu kitabın yayın hakları Sentez Yayıncılık'a aittir. Yayınevinin yazılı izni olmaksızın, kısmen veya tamamen alıntı yapılamaz, hiçbir şekilde kopya edilemez, çoğaltılamaz, yayınlanamaz.

ISBN 978-605-9922-26-5 1.

Basım Sentez Yayıncılık

İstanbul Eylül 2015 Kapak ve iç Düzen Sentez

Kapak Resmi: Giovanni Paolo Panini (1691-1765), A Capriccio o/Hadrian's Ma u soleu m dan detay. '

Baskı

KAYHAN MATBAACILIK

Davutpaşa Cad. Güven San. Sit. D Blok No:244 Topkapı / ISTANBUL Tel: O. 212. 576 01 36 Faks: 0.212. 612 3185 Sertifika No: 12156

SENTEZ

YAYIN VE DAGITIM EGITİM ve ÖGRETIM KURUMLARI TİC.ve SAN. A.Ş. Cumhuriyet Cad. Eski Tahıl içi Sokak No:5 BURSA Tel: (O 224) 225 1180 (pbx) Faks: (O 224) 225 02 00 http://www.sentezdagitim.com.tr e-mail: [email protected] Sertifika No: 14399

�

.

ANTll(ÇAG ..

..

�

..

SOZLUGU Alper Can

SENTEZYAYINCILIK

ALPER CAN 1 9 7 1 'de doğumlu. Hacettepe Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi'ni bitirdi. 1 996 yılından bu yana serbest diş hekimi olarak çalışıyor. 200 1 'de Bursa' da felsefe söyleşileri yapan bir gruba katıldı. Bu kentteki felsefe ve edebiyat derneklerinde kurucu ve üye olarak bulundu. 2005'ten beri her ay toplanan, edebiyat okumaları yapan bir grubun üyesi. 2003'te Assos hafiri Prof. Dr. Ümit Serdaroğlu ile tanıştı. Bu eserin çalışmalarına onun yol göstericiliğinde 2004'te başladı. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Ana Bilim Dalı'nda yüksek lisans yaptı (2009), üç sezon kısa sürelerle Assos kazılarına katıldı. 2009'da Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı'nda doktora öğrenimine başladı, halen devam ettirmekte. Yerel dergilerde Antik Çağ ve kent kültürü hakkında makaleleri yayı nlandı. Bursa tarihi hakkında bir eserin yazımını sürdürümekte.

Benden önce sayısız araştı rmacı bu konuda yazmıştır ve belki de, onlarınkilerin arasında benim yazdıklanm hiç göze çarpmayacaktır; eğer öyle olursa ben de kendimi, çahşmalan benim tanınmamı engelleyecek olan rakiplerimin büyüklüğü ve ihtişamı ile avuturum. Titus Livius(MÖ 59 MS 1 7) -

.

.

.

iÇiNDEKiLER ÖNSÖZ

......................................................................................

SÖZLÜK

8

...................................

10

...................................................................................

15

Referans Kaynaklara İlişkin Kısaltmalar: EKLER Ek 1: Dönemlere Göre Zaman Dizini Ek 2: Yıllara Göre Zaman Dizini Ek 3: Dönem Haritaları Ek 4: Türkçede Antik Yazarlar KAYNAKÇA

..................................................................................

1023

....................................

1023

...........................................

1025

.........................................................

1029

..............................................

1054

..........................................................................

1063

..

..

ONSOZ

Kapsam: Bu eser Antik Çağ hakkında bir eser olmasına karşın kapsamı Antik Çağ ile sı­ nırlı değildir. Önemli tarih öncesi yerleşimler; Orta Çağda yaşamış, antik yazarlar ve bölgeler hakkında eser vermiş kişiler; arkeolojinin bir bilim dalı haline dö­ nüşme sürecinde önemli adımlan atmış bilim adamları da esere dahil edilmiştir. Ayrıca ekler kısmında Antik Çağda yazılmış eserlerin Tü rkçe çevirilerinin listesi ve değişik bölgeleri gösteren haritalar verilmiştir. İncelemeye aldığımız çağlara tarihsel açıdan yaklaştık, daha çok insan topluluktan ve eylemleriyle ilgilendik. Söylenceler ve kahramanlar hakkında, yapılan arkeolojik çalışmalar hakkında kısa bilgiler vermekle yetindik. Eserdeki maddelerde Antik Çağ yazarlan, onlar yetersiz kaldığında Orta Çağ yazarları tanık gösterilmeye çalışıldı. Antik Çağın başlangıcı olarak yazının bulunuşu kabul edilir. Ancak bitişi konu­ sunda genel kabul yoktur: En çok kabul gören iki tarih MS 395 ve 476'dır (Roma İmparatorluğu'nun ikiye bölünüşü; Batı Roma İmparatorluğu'nun yıkılışı). Biz bunlardan ilkini seçtik. Yöntem:

Antik Çağ terimlerinin Türkçe yazım kurallarına uygun yazılmasına dikkat edildi, Bülent İ plikçioğlu hocamızın salık verdiği kurallar uygulanmaya çalışıldı. Kişi ve kent isimlerinin ait oldukları eski dillerdeki yazım lan esas alındı (örneğin Hipokrat yerine H ippokrates kullanıldı). Romalı şahsiyetlerin isimleri kısaltılır­ ken Latincedeki kısaltma kuralına uyuldu: Gaius için C., Gnaeus için Cn. harfleri­ nin kullanıldı. Alfabemizde ol mayan X harfi -ks sesleri ile karşılandı. Kullanımı Orta Çağda başlayan J harfi yerine 1 harfini kullandık (birkaç istisna dışında). Di­ limizde yerleşmiş bazı isimler ise bu halleri ile alındı (örneğin Ephesos yerine Efes, Aleksandreia yerine İ skenderiye gibi). Yazımı aynı olan kişi adlarında sır·­ lama zaman sırasına göre yapıldı. Yabancı kelimeler mü mkün olduğunca Türkçe karşılıklarıyla yer aldılar (ör. saray kompleksi yerine saray yerleşkesi) . Kral ve imparator adları da Türkçede söylediğimiz şekilde yazıldı (Philippos il yerine il. Philippos). Kelime başlarına konulan yıldız ( * ) işareti, o kelimenin eser içinde ayrı bir madde olarak bulunduğunu gösterir. Yunanca dendiğinde aksi belirtil­ medikçe Eski Yunanca kast edilmiştir. Eserde kullanılan kısaltmalar aşağıda ve­ rilmiştir:

Kısaltmalar:

a.g.e. a.g.y. çoğ. d. h.d. Lat mod. MÖ MS ö. ör. ü. v.d. y.

= adı geçen eser = adı geçen yerde = çoğul şekli =doğumu = hükümdarlık dönemi = Latincesi = günümüzdeki adı = M ilattan Önce = M ilattan Sonra =ölümü =örneğin =ünlendiği dönem = ve devamı =yaklaşık (MÖ y. 90-25 = doğum tarihi yaklaşık olarak; y. MÖ 90-25 = hem doğum hem ölüm tarihi yaklaşık olarak) Yun. = Yunancası yy =yüzyıl

Referans Kaynaklara İlişkin Kısaltmalar:

Ab

Ah Urbe Condita Libri - Şehrin Kuruluşundan İtibaren (Titus *Livius)

Ach

Achilleid(*Staıius)

ad.Fam

Epistulae ad Familiares - Yakınlarına Mektuplan (Cicero)

AdG

Adversus Gentes - Dinsizlere Karşı(*Arnobius)

Aen

Aeneis (*Vergilius)

Age

Agesilaos(*Ksenophon)

Ağı

Depremde Yıkılan Nikomedia'ya Ağıt(*Libanios)

A]e

loudaike Arkhaiologia - Yahudilerin Eski Dönemleri(Flavius *losephos)

Ale

Aleksandros Ya Da Düzmece Yalvaç (*Lukianos)

Amc

Laelius De Amicitia - Dostluk Üzerine(Cicero)

Anab

Anabasis - Onbinlerin Dönüşü(Ksenophon)

Anap

Anaplous Bosporou - Deniz Yoluyla Boğaz(*Dionysios Byzanlinos)

Ane

Anekdota - Gizli Tarih(*Prokopios-2)

Ann

Annales (*Tacilus)

Apo

Apologia (*Apuleius)

Apom

Apomnemoneumata Sokratus (Lat. Memorabilia) - Sokraıes'ten Hatıralar(Ksenop­ hon)

Arg

Argonautika - Argonautlar (*Apollonios-1)

Argn

Argonauıika - Argonautlar(*Valerius Flaccus)

Ars

Ars Amaıoria - Aşk Sanatı (*Ovidius)

Ati

Atinalılann Devleti (Aristoteles)

Atı

Epistulae ad Atticum - Atticus'a Mektuplar(Cicero)

BA

Bellum Alexandrinum - İskenderiye Savaşı(lulius Caesar)

B

MS 4. yüzyılda Mısır

Assuwa

'- ::ı

Paropuıl •

� 1;I

eEngJUm

e H•ppırı�'