Amerikada Demokrasi

Citation preview

Siyasi bimler Serisi 4

1

Alexis de·

'TOCQUEVILLE AMERİKADA DEMOKRASi

•

TÜRK SİYASi tLtMLER DERN EGt YAYINLARI t ASl tLtMLERSERİSİ : 4 SY

R.lexis de TOCQUEVILLE

Çev. Taner TlMUR

Yenmk Basımevi İstanbul

-

1962

ÖN SÖZ

Amerikan anayasa sisteminin oluş ve ·gelişimi konusunda esas kaynak ve metinlere dayanan bilgilerin eksikliği eskiden beri yabancı dil bilmeyen Türk yazar ve araştırıcıları için doldurulması imktmsız bir boşluk yaratmıf tır. Bu arada, özellikle Hukuk ve Siyasal Bilgiler öğrencilerinden büyük bir kısmının ders kitaıb ve notları dışında, çalışma alanları ile ilgili ciddi ve doğru araştırma kaynaklarından faydalanma imkanından yoksunlukları,

slirekli bir dert konusu olarak, eğitim politikamızın bir an önce halli gere­

ken esash davaları arasına girmiş bulunmaktadır.

Ancak, bu davanın halli konusunda, gerek Milli Eğitim Bakanlığının,

gerekse Üniversitelerle diğer kuruluşların, geniş görevleri arasında yapabi­

lecekleri yardımların son derece sınırlı olduğu şüphesizdir. Nitekim �ili Eğitim Bakanlığının, Klasikler serisinde PLATO ve AR1STOTELES dı­ �ında - siyasi konuda eserlere pek az yer veriimi§tir. Bu arada örneğin -

MACH1AVELLİ'nin Yeniçağ devlet nazariyesine ·çığır açan ünlü ·

siyasi'

eserleri bir yana bırakılarak, «Mandr::ııgola» adlı komedisi, KHlsik yayınlar.

serisinde yer almıştır. Bu durum, muhtevaca kfüiklere giren veya gfri:ne:Y{!ıi önemli ve öğretici yabancı siyasi literaiürUn, dilimize çevrilıııesini. �ağlaıtia­ da, özel gelir kaynaklarıııdan faydalanmayı önemli

ve

miştir.

70runlu hale getir­

Bu görüş açısından derneğimizin özel imkanlardan faydalanarak beŞ yazarın eserlerinden seçilmiş ·«Siyasi· İlimler serisinin» ilkinin yayınlanması · : hayırlı ve anlamlı bir başlangıç sayılmalıdır. Bu seriye giren parçalar arasında şunlar yer almaktadır.

·

·

1 - Woodrow .W1LSON - Seçme Parçalar, 2 - Thomas JEFFERSON - Seçme Parçalar,

3

..,.--

FEDERAL1ST'ler - Amerikan anayasası konusunda tartışma�

lar,

4 - Lord BRYCE - Amerikan· Devletler Birliği, 5 - Alexis de TOCQUEVILLE - Amerikan demokrasisi.

-

iV

-

Seçilen yazar ve örnekler Derneğimiz başkanı, Pwf. Dr. Yavuz ABA­ DAN'ın sorı...nluluğu altında, siyasi ilimlerle ilgili kuruluş ve kişilere danı­

şılarak kararlaştırılmıştır. Yazar ve parçaların seçiminde gözetilen

ölçü,

bahsi geçen yazarlardan seçilmiş parçaların. henüz Türk dilinde yayınlan mamış bulunması ve bunların, 177 4 te başlayarak günümüze kadarki Ame­ rikan sosyal ve siyasi gelişimine ışık tutmalarıdır. Seçilen beş yazar, Ame­

rikan demokrasisinin kuruluşundan Birinci Dünya savaşının sonuna kadar ..

Birleşik Amerika Devletlerin siyasi hayatında, gerek düşünce, gerek uygu··

lama alanlarında belirli etkiler yaratmış kişilerdir. Bütün dünyada ün saJ.. mış modern Amerikan ve diğer yabancı siyasi teoricilerden seçme parçala ­ rın, bundan sonraki serilerde 6eniş ölçüde yer alması, samimi dilek ve ka ­

rarımızdır.

Projenin genel sorumluluğunu yüklenmiş bulunan Prof. Dr. Yavuz Abadan, ıbaşta Derneğimiz İdare Kurulu üyeleri olmak üzere, memleketi­

mizin siyasi ilimler alanında, ilerisi için büyük ümitler vaad eden genç ku­

şakları yardıma çağırmış ve övgüye değer bir ilgi ile karşılaşmıştır. Bu sa­ yede adları her kitapta da belirtilen değerl i genç arkadaşlarımız, geniş za­ man isteyen görevlerinin imkanları çerçevesinde, tercümelerin zamanında

m iyi şekilde tamamlanması için elden gelen içli bir titizlik ve itina göster­ mişlerdir. Bu serideki beş eseri, Türkçeye çeviren arkadaşlarımız sırası ile

şunlardır: 1) Doç. Dr. Nermin Abadan, 2) Asistan Dr. Mete Tunçay, 3)

Asistan Dr. Mümtaz Soysal, 4) Doç. Dr. Arif T. Payaslıoğlu ile Dr. Türk­

kaya Ataöv, 5) Asistan Taner Timur'dır. Derneğimiz, bu ülkücü, çabaların­ dan dolayı, kendilerine samimi tebrik, takdir ve teşekkür duygularını sun­ mayı zevkli bir ödev sayar.

Yapılan tercümelerin seçilen metinlere uygunluk derecesi, objektif öl­

çüler çerçevesinde genel bir incelemeden geçirilmiştir. Ancak telif hakları kanununun, çeviricilere de tanıdığı şahsi ve manevi haklar çerçevesine gi­

ren ifade ve üslUb özelliklerine dokunulmamıştır. Türk• dilinin anlaşması

ve zenginleşmesi konusunda, genç kuşakların çaıbaları ile elde edilmiş so nuçların bu seride yer alan eserlerin tercümelerine olan akislerini olduğu

gibi koruma prensibi, tercümelerin kontrolünü düzenleyen bakim düşünce

olmuştur.

Hukuk ve siyaset bilimlerile uğraşanlar kadar demokrasinin oluş ve kaderi ile ilgilenenlere de sunulmuş olan bu serinin, aydın vatandaşların sempatisi ile karşılanacağı ümidi, devamlı kuvvet kaynağımız olacaktır. Siyasi ilimler Türk Derneği ldare Kurulu

ALEXIS DE TOCQUEVILLE

1805 - 1859

Büyük bir siyaset ve devlet teoricisi olarak insanlık tarihine mal olan

Alexis de Tocqueville, 1805 de Verneuil'de doğmuştur. İlk resmi görevine

hakimlikle başlamıştır. 1832 yılında arkadaşı Gustave de

Bedumont ile

birlikte, açıklanan hedefi «Amerika'da hapishaneler durumunun araştırıl­

ması olan» 1bir yolculuğa çıkmışlardır. Bu seyahatin ilk müşterek mahsu:lu olan «Birleşik Amerika'da Ceza ve infaz sistemi ve bunun Fransa'da uygu­

lanması

=

Du Systeme penitentiaire aux Etats-Unis et de son application

en France» adlı kitap 1833 son'.arında yayınlanmıştır.

Tam bir yıl kadar Amerika'da kaldıktan sonra, memleketine dönen de Tocqueville'in «Hapishaneler araştırması» nı, sadece asıl maksadını ger­

çekleştirme behane ve vasıtaS! olarak ku]and,ğı çok geçmeden anlaşıldı. Onun, bu fırsattan faydalanarak asıl incelemek istediği, genç Amerikan De­

mokrasisi idi. Nitekim Amerikadan dönüşünden üç yıl sonra 1835 te ünlü

«De la Democratie en Amerique - Amerikan Demokrasisi» adlı eserinin ilk iki ci:ldi yaymlandı. Bunu. beş yıl ara ile 1840 da son iki cilt takip etti. Zaman geçtikçe yüksek değeri hayranlıkla takdir olunan eser, derin

bir müşahede ve tahlil kabi!iyetinin aydınlattığı, Amerikan demokrasisinin içinde yaşanılmış gerçeklerini tam bir sadakat:!e aksettirmektedir.

Montesquieu, «De l'esprit des lois

=

Nasıl

Kanunların ruhu» nu. tngiltere'de ger­

çek devlet hayatı hakkında edindiği bilgi ve tecrübelere dayanarak yazmış ise, de Tocquevil'le'de kitabmda Amerikan demokrasisinin içinde yaşadığı realiteleri ışığa çıkarmışt�r. Bu sebeple Chateaubriand. John Stuart Mill. Ro­

yer Collard ve Sainte Beuve'ün. henüz otuz yaşındaki «Amerikan Demok-

- VI rasisi yazarını « 19 uncu yüzyılın Montesquieu»sü olarak kutlamaları, ye rinde ve isabetli rbir teşhisin ifadesidir.

Amerikan Demokrasisi yazarının ilk hedefi hiç şüphesiz realist bir gö­

rüşle, Amerikan devletini ve onun dayandığı cemiyet düzenini bütün özel­

liklerile tanıtma, anlatma ve yorumlamadır. Fakat hemen bunun arkasından müellifin, Amerika'daki siyasi akım ve eğilimleri. Fransız devlet ve cemi­ yetine uygulama emelini güttüğü, dikkatli göz'.erden kaçmamaktadır.

Eserin birinci cildi. Amerikan devletinin sosyolojik tahlili ile başla -

maktadır. Burada ya'lnız Federal devletin değil, tek tek eyaletlerin de bün­ yeleri, kendilerini doğuran teknik, coğrafi, tarihi şartları belirtilmek sureti­ !.;,. esaslı bir incelemeye tabi tutulmaktadır. Bu konuda en önemli bir soru vlarak, birinci cildin ikinci kısmının 7 inci bahsinde Amerika'da çoğunluk

kudretinin sınırsızlığı ve etkileri ele aLnmaktadır. Çgğ_urıluk (kütle) demok­ rasisinin, Avrupa'nın geleceğine de hakim-olacağı ±;mısı, onu bu kudreti

! irle.L ..anm:ıaya sevk etmektedir. Bu engelleyip sınırlayacak Çfil"elcr ve ted1ı bakımdan 183 3 ve 1835 yıllarında m�hallinde i nceleme fırsatını bulduğu

geleneğe dayanan İngiliz müesseseleri. üzerinde durmakta, mahalli idarelc rin, hakim bağı_ �ğ ; � ��. �: alenilik ve aç;klık prensihlnin çoğ� nluk ; ,tibdadına karşı

�enge

kurmak bak;mından önemini ıbelirtme� dir.

A. de. Tocquevillc'in bu konuyu ince�erken şahsi tecrübeleri dışında

değerlendirdiği başlıca eserler Blillstone'un şerhlerile Cenevre'li De Sol me'un İngiliz� adlı kitabıdır. Hukuk sosyolojisinde Max Weber'e

öncülük eden A. de Tocqucville. siyaset teorisinde Plato, Aristoteles, Mac­ hiavelÜ, Bodin ve özel�ontesquiee'nun tesiri altındadır. .-

-

�

«Amerikan Demokrasisi» nin 1840 ta tamamlanan son iki cildi, daha

olgun. daha aydınlık olmasına, kendisine Dünya şöhreti sağlamasına rağ men. Fransa'da liiyık olduğu anlayışla karşılanmamıştır. Bundan bizzat A .

cie Tocqueville. John Stuart Miil'e yazdığı bir mektupta şikayet etmekte. -esas sebebi. kitabının sonunda meseleyi vazediş şeklinin doğurduğu metodolojik güçlükte aramaktadır. A. de Tocquevilole;e göre eğer kendisibaşlan­

gıçta-;;iduğu gibi, «sadece demokratik Amerikan cemiyetinden bahsetseydi, yahut «olduğu gibi ıbu günkü Frans;z cemiyetini» tavsir etseydi. yazılanları herkes kolaylıkla anlayacaktı. Fakat o konusunu. «büyük kütlenin kavraya­ mayacağı problemli bir şçkiklç _Qr_taya _k_o_Y.mUŞ» «Amerikan ve Fransız ce­ _

!ik}rlerd: _ �

h_areketle. henüz hiç bir tam modeli, müşterek genel hatlarım çimıek iscemiyetlerin demokratik bulunmayan -

miyetlerinin telkin ettiği

--

-- vıı temiştir. Böylece Amerikayı bir fon olarak kullanan son kısımdaki tahlil­ ler, her noktada im gün karşısında bulunduğumuz bir d;�okratik dünya dü­ ıeninin üniversel problematiğine nüfuz et� gayretinin başarılı sondajları değerini kazanmıştır.

Modern endüs� cemiyeti geHşiminin yarattığı günümüzün sosyal

ve

siyasi meselelerine yüz yirmi yılın gerisinden tutulan bu ışık, müellifin uzak

ve derin görüşlüfüğünü en açık bir ;ckildc ortaya koymaktadır. Olayların müşahede ve tahliline dayanan kendine h� bir tümçl�ll gel.i..ın__��todu ile u_aştığı sonuçlarını kehanet qlçüsünü aşan isabeti karşısında

şaşmamak

imkansızdır. Ayrı mebdelerdcn hareketle; farklı yollar ve usullerle devam1ı şekilde büyüyen Amerika ve Rusya karşısında diğer miHetlerin tabiatça çizilen imkanların sınırlarına__uEtl ş _g_ö[email protected] dair olan teşhisi, bu l-!1� günkü siyaset dünyasm:n eksiksiz bir tablosudur.

Eserinin «End_ü_s�krasisi »bahsinde iktisadi geli�im konusunda da devrinin bu