Alchoranus latinus quem transtulit Marcus canonicus Toletanus : estudio y edición crítica: Estudio y edición crítica [1 ed.] 840010160X, 9788400101602

Citation preview

CUB ACHORANUS N44 45mm LOMO.qxd:Maquetación 1 21/12/16 10:55 Página 1

NUEVA RO MA

NUEVA RO MA

NUEVA RO MA

NàdiA PETRuS PoNS es colaboradora del equipo de investigación islamolatina de la universidad Autónoma de Barcelona, del que ha sido miembro de 2002 a 2007. Licenciada en Filología Clásica por la universidad Autónoma de Barcelona (19962000), ha sido becaria FPi (2002-2005) y ha obtenido el diploma de Máster Europeo en Estudios Medievales (diplôme Européen d’Études Médiévales, FidEM, Roma, 2003-2004). Ha sido profesora asociada de Filología Latina y Lingüística indoeuropea (uAB, 2005-2007) y ha completado el doctorado en Filología Clásica, con Mención Europea (2008) con su tesis doctoral. Sus principales líneas de investigación se centran en el estudio de la lengua y literatura latinas medievales, la percepción del islam y su relación con la sociedad cristiana medieval, y la edición crítica de textos manuscritos, principalmente versiones latinas del Corán.

Alchoranus Latinus quem transtulit Marcus canonicus Toletanus

Poco antes de la victoria cristiana de Las Navas de Tolosa, se gestó un segundo movimiento de traducciones de textos islámicos —genuinamente hispánico— impulsado por don Rodrigo Jiménez de Rada y don Mauricio, archidiácono de la catedral de Toledo. El presente estudio ofrece la edición crítica inédita de la segunda traducción latina del Corán, el Liber Alchorani realizado por Marcos de Toledo en 1210. El estudio introductorio que precede a la edición del texto latino parte de un análisis centrado en la figura y en la producción literaria del canónigo toledano, especializado en la traducción de textos científicos, con especial atención a la trascendencia y a la influencia de la segunda traducción latina del Corán —se han conservado dos versiones del texto en lenguas romances, una francesa y una italiana; al tiempo que ha sido una de las fuentes del Contra Legem Saracenorum de Riccoldo da Monte di Croce—. Asimismo, se estudia la tradición manuscrita del Liber Alchorani y se propone un stemma codicum de los siete manuscritos que han conservado la traducción de Marcos de Toledo, con una comparación con la primera. En cierto modo, con este trabajo, se ofrece respuesta a la propuesta lanzada por Marie Thérèse d’Alverny y Georges Vadja cuando publicaron una exhaustiva monografía sobre la figura de Marcos de Toledo y su Libellus Habentometi, en la que se hacía notar que la versión latina del Corán del toledano permanecía todavía inédita.

Nàdia Petrus Pons

44

CSIC

Alchoranus Latinus quem transtulit Marcus canonicus Toletanus

Estudio y edición crítica

Nàdia Petrus Pons CONSEJO SUPERIOR DE INVESTIGACIONES CIENTÍFICAS

AlchorAnVs lAtinVs quem trAnstVlit mArcVs cAnonicVs toletAnVs

NUEVA ROMA Bibliotheca Graeca et Latina Aevi Posterioris 44

Director de Honor Pedro Bádenas de la Peña (Consejo Superior de Investigaciones Científicas) Directora Ana Gómez Rabal (Consejo Superior de Investigaciones Científicas) Secretario Alberto del Campo Echevarría (Universidad Eclesiástica ʽSan Dámasoʼ) Comité Editorial Luis Alberto de Cuenca y Prado (Consejo Superior de Investigaciones Científicas) Michele Ferrari (Friedrich-Alexander-Universität Erlangen-Nürnberg) José Martínez Gázquez (Universitat Autònoma de Barcelona) Inmaculada Pérez Martín (Consejo Superior de Investigaciones Científicas) John Victor Tolan (Université de Nantes) Patricia Varona Codeso (Universidad de Valladolid) Giorgio Vespignani (Università di Bologna) Consejo Asesor José Beltrán Fortes (Universidad de Sevilla) José Manuel Cañas Reillo (Consejo Superior de Investigaciones Científicas) Matilde Conde Salazar (Consejo Superior de Investigaciones Científicas) Natalio Fernández Marcos (Consejo Superior de Investigaciones Científicas) Yorgos Kejayoglu (Universidad ʽAristótelesʼ de Salónica) Joan Carles Marset Caus (Universitat Autònoma de Barcelona) Florence Meunier (Lycée International de Sèvres) Ciriaca Morano Rodríguez (Consejo Superior de Investigaciones Científicas) Johannes Niehoff-Panayotidis (Freie Universität Berlin) José María Nieto Ibáñez (Universidad de León) Aurelio Pérez Jiménez (Universidad de Málaga) Alfonso Pinilla García (Publicaciones Universidad de Extremadura) Juan Signes Codoñer (Universidad de Valladolid) Juana Torres Prieto (Universidad de Cantabria)

Nàdia Petrus PoNs

AlchorAnVs lAtinVs quem trAnstVlit mArcVs cAnonicVs toletAnVs estudio y edición crítica

NUEVA ROMA 44

CONSEJO SUPERIOR DE INVESTIGACIONES CIENTÍFICAS MADRID, 2016

Reservados todos los derechos por la legislación en materia de Propiedad Intelectual. Ni la totalidad ni parte de este libro, incluido el diseño de la cubierta, puede reproducirse, almacenarse o transmitirse en manera alguna por medio ya sea electrónico, químico, óptico, informático, de grabación o de fotocopia, sin permiso previo por escrito de la editorial. Las noticias, los asertos y las opiniones contenidos en esta obra son de la exclusiva responsabilidad del autor o autores. La editorial, por su parte, solo se hace responsable del interés científico de sus publicaciones. La edición del presente libro se ha realizado en el marco del Proyecto coordinado de Investigación (CSIC-UAB) FFI2011-29696-C02-01 y 02.

Catálogo general de publicaciones oficiales: http://publicacionesoficiales.boe.es EDIToRIAL CSIC: http://editorial.csic.es (correo: [email protected])

© CSIC © Nàdia Petrus Pons Imagen de cubierta: Liber Alchorani Machometi quem Marcus canonicus Toletanus de Arabica lingua transtulit in latinam, Bibliotheque Nationale de France, Ms. Latin 14503, f. 207v.

NIPo: 723-16-244-3 e-NIPo: 723-16-245-9 ISBN: 978-84-00-10160-2 e-ISBN: 978-84-00-10161-9 Depósito Legal: M-41335-2016 Maquetación, impresión y encuadernación: Industrias Gráficas CARo, S.L. Impreso en España. Printed in Spain En esta edición se ha utilizado papel ecológico sometido a un proceso de blanqueado ECF, cuya fibra procede de bosques gestionados de forma sostenible.

A mis hijos, Niccolò e Irene, luz de mi vida

Índice

AgrAdecimientos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

XV

PresentAción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

XVii

Preámbulo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

XXi

estudio PreliminAr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

XXV

1. sobre mArcos de toledo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XXVii 2. lA trAducción lAtinA del corán . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XXXiX 2.1. Antecedentes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XXXiX 2.2. datación y dedicatoria de la obra . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

XlV

2.3. contenido y estructuración de la obra . . . . . . . . . . . . . . . XlViii 3. lA trAscendenciA de lA segundA trAducción lAtinA del corán . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

lV

3.1. marcos de toledo y riccoldo da monte di croce. el manuscrito árabe 384 de la bibliothèque nationale de France y el Contra Legem Saracenorum. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

lV

3.2. el manuscrito 1910 de la biblioteca riccardiana de Florencia: la primera traducción italiana del corán y del Libellus Habentometi a partir de las versiones latinas de marcos de toledo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

lXXi

3.3. el manuscrito lat. 3394 de la bnF: una inédita traducción francesa basada en el texto de marcos de toledo. . . lXXiX 4. criterios de edición . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Xciii 4.1. descripción de los manuscritos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Xciii 4.2. criterios de edición del texto latino . . . . . . . . . . . . . . . . . cXXi 4.3. el aparato crítico. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . cXXV 4.4. relación entre los manuscritos: Stemma codicum. . . . . . .cXXVii

X

Alchoranus Latinus

APéndices y bibliogrAFíA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .cXlVii Apéndice i. tabvla cronologica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . cXliX Apéndice ii. marcvs toletanvs y nicolaio di berto . . . . . . . . . .

cli

bibliografía . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

clXi

liber AlchorAni qVem mArcVs cAnonicVs toletAnVs trAnstVlit .

1

consPectVs siglorVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3

AbreViAtiones . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5

cAPitVlVm PrimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

13

cAPitVlVm secVndVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

14

cAPitVlVm terciVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

42

cAPitVlVm qVArtVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

57

cAPitVlVm qVintVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

72

cAPitVlVm seXtVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

84

cAPitVlVm sePtimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

98

cAPitVlVm octAVVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

112

cAPitVlVm nonVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

117

cAPitVlVm decimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

127

cAPitVlVm VndecimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

135

cAPitVlVm dVodecimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

143

cAPitVlVm tertiVm decimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

150

cAPitVlVm qVArtVm decimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

154

cAPitVlVm qVintVm decimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

158

cAPitVlVm seXtVm decimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

161

cAPitVlVm sePtimVm decimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

169

cAPitVlVm dVodeVicesimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

176

cAPitVlVm VndeVicesimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

183

cAPitVlVm VicesimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

188

cAPitVlVm VicesimVm PrimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

194

cAPitVlVm VicesimVm secVndVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

199

cAPitVlVm VicesimVm terciVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

205

cAPitVlVm VicesimVm qVArtVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

210

cAPitVlVm VicesimVm qVintVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

215

cAPitVlVm VicesimVm seXtVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

219

índice

Xi

cAPitVlVm VicesimVm sePtimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

225

cAPitVlVm dVodetricesimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

230

cAPitVlVm VndetricesimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

236

cAPitVlVm tricesimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

240

cAPitVlVm tricesimVm PrimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

244

cAPitVlVm tricesimVm secVndVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

247

cAPitVlVm tricesimVm terciVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

249

cAPitVlVm tricesimVm qVArtVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

255

cAPitVlVm tricesimVm qVintVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

259

cAPitVlVm tricesimVm seXtVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

262

cAPitVlVm tricesimVm sePtimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

266

cAPitVlVm dVodeqVAdrAgesimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

270

cAPitVlVm VndeqVAdrAgesimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

274

cAPitVlVm qVAdrAgesimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

279

cAPtiVlVm qVAdrAgesimVm PrimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

284

cAPitVlVm qVAdrAgesimVm secVndVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

288

cAPitVlVm qVAdrAgesimVm terciVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

292

cAPitVlVm qVAdrAgesimVm qVArtVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

296

cAPitVlVm qVAdrAgesimVm qVintVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

298

cAPitVlVm qVAdrAgesimVm seXtVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

300

cAPitVlVm qVAdrAgesimVm sePtimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

303

cAPitVlVm dVodeqVinqVAgesimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

306

cAPitVlVm VndeqVinqVAgesimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

309

cAPitVlVm qVinqVAgesimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

311

cAPitVlVm qVinqVAgesimVm PrimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

313

cAPitVlVm qVinqVAgesimVm secVndVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

315

cAPitVlVm qVinqVAgesimVm terciVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

317

cAPitVlVm qVinqVAgesimVm qVArtVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

319

cAPitVlVm qVinqVAgesimVm qVintVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

321

cAPitVlVm qVinqVAgesimVm seXtVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

324

cAPitVlVm qVinqVAgesimVm sePtimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

326

cAPitVlVm dVodeseXAgesimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

329

cAPitVlVm VndeseXAgesimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

331

cAPitVlVm seXAgesimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

333

Xii

Alchoranus Latinus

cAPitVlVm seXAgesimVm PrimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

335

cAPitVlVm seXAgesimVm secVndVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

336

cAPitVlVm seXAgesimVm terciVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

337

cAPitVlVm seXAgesimVm qVArtVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

338

cAPitVlVm seXAgesimVm qVintVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

340

cAPitVlVm seXAgesimVm seXtVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

342

cAPitVlVm seXAgesimVm sePtimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

344

cAPitVlVm dVodesePtVAgesimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

346

cAPitVlVm VndesePtVAgesimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

348

cAPitVlVm sePtVAgesimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

350

cAPitVlVm sePtVAgesimVm PrimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

352

cAPitVlVm sePtVAgesimVm secVdnVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

353

cAPitVlVm sePtVAgesimVm terciVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

355

cAPitVlVm sePtVAgesimVm qVArtVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

356

cAPitVlVm sePtVAgesimVm qVintVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

358

cAPitVlVm sePtVAgesimVm seXtVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

359

cAPitVlVm sePtVAgesimVm sePtimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

361

cAPitVlVm dVodeoctogesimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

362

cAPitVlVm VndeoctogesimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

363

cAPitVlVm octogesimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

364

cAPitVlVm octogesimVm PrimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

365

cAPitVlVm octogesimVm secVndVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

366

cAPitVlVm octogesimVm terciVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

367

cAPitVlVm octogesimVm qVArtVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

368

cAPitVlVm octogesimVm qVintVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

369

cAPitVlVm octogesimVm seXtVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

370

cAPitVlVm octogesimVm sePtimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

371

cAPitVlVm dVodenonAgesimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

372

cAPitVlVm VndenonAgesimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

373

cAPitVlVm nonAgesimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

374

cAPitVlVm nonAgesimVm PrimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

375

cAPitVlVm nonAgesimVm secVndVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

376

cAPitVlVm nonAgesimVm terciVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

377

cAPitVlVm nonAgesimVm qVArtVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

378

índice

Xiii

cAPitVlVm nonAgesimVm qVintVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

379

cAPitVlVm nonAgesimVm seXtVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

380

cAPitVlVm nonAgesimVm sePtimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

381

cAPitVlVm dVodecentesimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

382

cAPitVlVm VndecentesimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

383

cAPitVlVm centesimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

384

cAPitVlVm centesimVm PrimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

385

cAPitVlVm cemtesimVm secVndVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

386

cAPitVlVm centesimVm terciVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

387

cAPitVlVm centesimVm qVArtVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

388

cAPitVlVm centesimVm qVintVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

389

cAPitVlVm centesimVm seXtVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

390

cAPitVlVm centesimVm sePtimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

391

cAPitVlVm centesimVm octAVVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

392

cAPitVlVm centesimVm nonVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

393

cAPitVlVm centesimVm decimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

394

cAPitVlVm centesimVm VndecimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

395

cAPitVlVm centesimVm dVodecimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

396

cAPitVlVm centesimVm terciVm decimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

397

cAPitVlVm centesimVm qVArtVm decimVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

398

eXPlicit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

399

APPendiX glossArVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

401

indeX nominVm et rerVm notAbiliVm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

455

agradecimieNtos

en primer lugar, doy las gracias al doctor José martínez gázquez, por todo aquello que me ha enseñado, como profesor y como persona; por hacer que me apasione el latín medieval, por su continua guía e infinita paciencia, por sus consejos y por sus directrices sin las cuales este trabajo no hubiera visto la luz. Agradezco también la colaboración, los comentarios y las observaciones aportadas por todos los miembros del grupo de investigación islamolatina,1 en especial a los doctores cándida Ferrero, Antoni biosca i bas y Fernando gonzález muñoz, por su constante interés en la evolución de este trabajo; y a las doctoras michelina di cesare y margarita castells criballés, por contribuir a mejorar nuestros deficientes conocimientos de la lengua árabe. mi agradecimiento más sincero al profesor elio montanari, de la università degli studi di Firenze, cuyas inestimables aportaciones y revisiones han contribuido a mejorar cualitativamente esta edición.

1 Proyecto de investigación FFi2011-29696-c02-02, de la dgigPn-miecic, «la construcción de la identidad europea occidental: textos, contextos y discursos de controversia frente al islam y el Judaismo», dirigido por la profesora cándida Ferrero hernández y coordinado con el proyecto «desafíos de la autorrepresentación: estrategias discursivas para la construcción de identidades en la multiconfesionalidad del se europeo», FFi2011-29696-c02-01, dirigido por el profesor Pedro bádenas de la Peña del csic. también es grup de recerca reconegut por la AgAur (generalitat de catalunya) 2014 sgr 53, cuyo investigador principal es el profesor óscar de la cruz Palma.

XVi

Alchoranus Latinus

Finalmente, quiero expresar mi más sincera gratitud a toda mi familia —tanto la que está lejos como la que tengo cerca—, en especial a mi marido luca que ha vivido de cerca el proceso final de este trabajo, apoyándome y soportándome incondicionalmente en todo momento.

A todos y a todas, gracias.

PreseNtacióN

Al presentar en la colección nueva roma el estudio y edición crítica de la traducción latina del corán de marcos de toledo realizada por nàdia Petrus Pons, los integrantes del equipo de investigación del proyecto interuniversitario «islamolatina: la percepción del islam en la europa cristiana. traducciones latinas del corán. literatura latina de controversia» tenemos la satisfacción de presentar un nuevo resultado, especialmente importante, en el objetivo de editar y estudiar las traducciones latinas del corán. esta tarea ha constituido el primer objetivo de nuestro trabajo en la universidad Autónoma de barcelona durante largos años de investigación con resultados que han sido ampliamente reconocidos entre los especialistas nacionales y de fuera de nuestras fronteras. la profesora cándida Ferrero en su reseña a la edición que inició esta serie de publicaciones, La traducción latina del Corán atribuida al patriarca de Constantinopla Cirilo Lúcaris (1572-1638) de óscar de la cruz, señalaba que se trataba de una obra inédita, uno de los últimos eslabones de la cadena de traducciones latinas del corán en la europa latina, resultado de un amplio proyecto de investigación de estudio y edición de los textos que sirvieron para la percepción del islam en la europa latina. en 2009 siguió la publicación de la Interpretatio Alcorani Litteralis de germán de silesia a cargo de Antonio garcía masegosa, también un texto inédito de finales del siglo XVii (ca. 1669), muestra de la vigencia de la traducción latina del corán entre los teólogos cristianos para fundamentar su rechazo a la doctrina islámica. hoy está también

XViii

Alchoranus Latinus

en espera de ser editada la traducción latina encargada por el cardenal egidio de Viterbo. la edición de la traducción de marcos de toledo preparada por nàdia Petrus que presentamos ahora es una contribución decisiva al conocimiento de la importancia de la obra del canónigo toledano dentro del proceso de percepción del islam y la actitud con la que se enfrentaron los cristianos en su lucha con los musulmanes en la Península. se trata de la segunda de las varias traducciones latinas que se realizaron a lo largo de las edades media y moderna, de 1143 a 1698, de robert de Ketton a ludovico maracci y que se ponen a disposición de los estudiosos de las relaciones islamo-cristianas. nàdia Petrus realizó sus estudios de licenciatura y su tesis de doctorado en Filología clásica en la universidad Autónoma de barcelona y obtuvo una beca de ámbito competitivo nacional de formación de personal investigador. ha sido profesora asociada e investigadora del Proyecto de investigación «islamolatina» con el que continua colaborando en la actualidad. diversas circunstancias académicas y personales imponderables han incidido en el retraso de la publicación de este importante y minucioso trabajo de nàdia Petrus. creemos, sin embargo, que no ha sido negativo este lapso de tiempo pasado que le ha permitido disponer de una mejor y más consistente información presente en trabajos muy recientes sobre la obra de marcos de toledo, que se recogen ya en su estudio y en la bibliografía actualizada. el estudio que precede a la edición crítica nos ofrece un excelente y detallado trabajo sobre la trascendencia de la traducción de marcos de toledo y su influencia posterior. en el momento en que nàdia Petrus iniciaba su trabajo de estudio y edición se aceptaba sin discusión la opinión de marie thérèse d’Alverny del desconocimiento total de la influencia y difusión de la traducción de marcos de toledo. nàdia aporta en este estudio datos y evidencias del importante recorrido e influencia que en los siglos Xiii al XVi pudo alcanzar el texto de marcos de toledo. desde el uso continuado en sus obras por parte de riccoldo de montecroce (1243-1320) en Florencia, a las traducciones parciales en las lenguas francesa e italiana, ya en el siglo XVi.

PresentAción

XiX

saludamos, pues, la excelente edición y estudio realizados por nàdia Petrus como un gran avance en el trabajo de conseguir un mayor y mejor conocimiento de la percepción del islam por parte de los cristianos en europa a lo largo de las edades media y moderna.

José mArtínez gázquez «islamolatina». universidad Autónoma de barcelona

Preámbulo

la traducción latina del corán de marcos de toledo es el reflejo de las necesidades de la sociedad cristiana de la península ibérica a inicios del siglo Xiii. nos encontramos delante de una sociedad que pugna por recuperar el territorio sometido todavía bajo la dominación musulmana. este trabajo ha supuesto una larga e intensa dedicación, interrumpida lamentablemente por vicisitudes que nos han permitido madurar con él. esta edición representa la culminación de un estudio iniciado en 2002 en el marco del proyecto de investigación dirigido por el profesor martínez gázquez,1 dedicado al estudio y a la edición crítica de traducciones del corán del árabe al latín y de tratados apologéticos. con nuestra edición contribuimos, asimismo, al trabajo realizado por este equipo, siendo nuestro deseo que, como instrumento auxiliar, podamos ofrecer a los especialistas una herramienta útil que los aproxime a la traducción de marcos de toledo. los resultados de estas investigaciones fueron recogidos en un primer trabajo de investigación titulado Liber Alchorani quem Marcus canonicus Toletanus transtulit. Estudio preliminar y edición crítica de los capítulos I-IV, presentado en la universidad Autónoma de barcelona en diciembre de 2004, y posteriormente en nuestra tesis doctoral ti-

1 «la percepción del islam en la europa cristiana. traducciones latinas del corán y controversias islamo-cristianas», proyecto de investigación hum200403957-c02-02/Filo de la dgi-mec y 2005sgr00538 de la AgAur de la generalitat de catalunya.

XXii

Alchoranus Latinus

tulada Alchoranus Latinus quem transtulit Marcus canonicus Toletanus. Estudio y edición crítica, defendida en septiembre de 2008. el presente estudio es gran deudor de aquellos primeros trabajos, sobre todo en cuanto a buena parte del estudio preliminar se refiere. el conjunto de revisiones y ampliaciones que hemos llevado a cabo durante este tiempo —en nuestro primer trabajo editábamos solo las cuatro primeras suras, mientras que en la tesis doctoral presentábamos la totalidad de las 114— convierten este trabajo en una obra muy distinta a la precedente. nuestro objetivo sigue siendo el mismo: ofrecer una edición crítica de la traducción latina del corán de marcos de toledo. de toda la traducción del corán que marcos de toledo llevó a cabo, solamente se había publicado el prólogo,2 aunque la publicación del mismo recogía únicamente el manuscrito Mazarinensis (bibliothèque mazarine, ms. 780). recientemente ulisse cecini ha reeditado el prólogo3 y ha publicado algunos fragmentos del texto.4 estas circunstancias hacían necesaria la elaboración de una edición crítica de todo el texto. marie thèrése d’Alverny, cuyas publicaciones sobre la figura y la producción literaria de marcos de toledo componen la piedra angular a partir de la cual nuestra edición se ha ido desarrollando, advertía de la carencia de una edición crítica de la segunda traducción latina del corán, realizada por marcos de toledo en 1210. el presente estudio se divide principalmente en dos partes:

2

d’AlVerny, m.-th. – VAdJA, g., «marc de tolède, traducteur d’ibn tumart», Al-Andalus 16 (1951), pp. 260-268. 3 cecini, u., Alcoranus Latinus. Eine sprachliche und kulturwissenschaftliche Analyse der Koranürsetzungen von Robert von Ketton und Marcus von Toledo. geschichte und Kultur der iberischen Welt, K. herbers, n. JAsPert, l. Vones, W. l. bernecher (eds.), band 10, berlin 2012. Para el prólogo, véase pp. 110-116. 4 cecini, u., «tra latino, arabo e italiano. osservazioni sulla riduzione in volgare italiano della traduzione latina del “corano” di marco da toledo (ms. ricc. 1910, cc. 170vb-174rb)», Filologia Mediolatina. Studies in Medieval Latin Texts and their Transmission, XVi, Firenze, 2009, pp. 131-159. los fragmentos editados son los siguientes: i, 1-7; ii, 8-10, 62, 85-87, 110-113, 119-120, 136-137, 252-253; iii, 1-2, 1819, 37-60, 67; iV, 1, 153, 155-158, 171-173; V, 46-47, 72, 75, 82-86, 110-112, 117-118; XV, 1-3, 6-7, 14-15; XiX, 2-4, 7-26, 34.

Preámbulo

XXiii

en la primera parte, centramos nuestra atención en el estudio preliminar del texto que editamos: nos ocupamos, en primer lugar, del estudio de la figura de marcos de toledo. A continuación, estudiamos la traducción latina del corán: cuáles fueron sus antecedentes —nos referimos a la primera traducción latina del corán, realizada por robert de Ketton en 1143—, cuándo podemos datarla, cómo son el contenido y la estructura y a quién fue dedicada la obra. Así como un análisis de cuál fue la trascendencia de la traducción de marcos de toledo que, pese a los escasos testimonios manuscritos, fue consultada y traducida al menos al italiano y al francés. Para terminar esta parte, definimos los criterios de edición: la descripción de los manuscritos que utilizamos para nuestra edición, los criterios de edición del texto latino, cómo hemos elaborado el aparato crítico y cuál es nuestra hipótesis para el stemma codicum. Para facilitar la comprensión de algunos de los capítulos del estudio preliminar, completa nuestro estudio un apéndice con una tabla cronológica que reúne toda la documentación relativa a marcos de toledo. en la segunda parte, presentamos la edición crítica íntegra de la versión latina del corán realizada por marcos de toledo en 1210. nuestro trabajo ha consistido, principalmente, en la localización de los manuscritos, su transcripción y posterior cotejo de sus variantes textuales con el objetivo de ofrecer la edición de un texto legible, de fácil consulta, con un aparato crítico que recoja las variantes más significativas. hemos acompañado la edición con un appendix glossarum y un índice onomástico y topográfico.

Estudio prEliminar

1. sobre MArcos De ToleDo Desde que M.-Th. D’Alverny1 estudiara en profundidad la figura de Marcos de Toledo, recopilando las primeras disertaciones2 realizadas sobre este personaje, pocos datos nuevos pueden aportarse. Marcus Toletanus o Marcus canonicus Toletanus, conocido como traductor del árabe al latín del corán y de algunos tratados médicos de Galeno3 —realizados a partir del corpus árabe recopilado por hunayn ibn Ishaq—, fue contemporáneo en la primera etapa de su vida de Dominicus Gundissalinus, Gerardo de cremona y juan hispano.4 los datos documentales proporcionados por el Archivo capitular de Toledo, recogidos por González Palencia5 y por hernández,6 nos sitúan a Marcos de Toledo como miembro del cabildo toledano desde

1 D’Alverny, M.-Th. – vADjA, G., «Marc de Tolède, traducteur ...», op.cit., pp. 99-132; D’Alverny, M.-Th., «Marc de Tolède» en Estudios sobre Alfonso VI y la reconquista de Toledo 3, Actas del II Congreso Interncional de Estudios Mozárabes, Toledo 20-26 Mayo 1985, Serie histórica 5 (4 vols., 1987-90). Toledo, Instituto de estudios visogótico-Mozárabes de Toledo, 1989, pp. 25-59 (concretamente, pp. 25-38). 2 los primeros estudios sobre Marcos de Toledo se centraron principalmente en un inventario de las traducciones del árabe al latín atribuidas a dicho traductor. véase WüsTenfelD, f., Die Übersetzungen arabischer Werke in das Lateinische seit dem xI Jahrhundert, Göttingen, 1879, pp. 116-117; sTeInschneIDer, M., Die europäischen Übersetzungen aus dem Arabischen bis Mitte des 17 Jahrhunderts, viena, 1906 [reimpreso en Graz, 1956], p. 56. 3 la primera publicación de una de las traducciones galénicas atribuidas a Marcos de Toledo es la del prólogo al De tactu pulsus en rose, v., «Ptolomaeus und die schule von Toledo», Hermes vIII (1874), pp. 327-349 (p. 338). 4 rIverA recIo, f., La Iglesia de Toledo en el siglo xII (1086-1208), Publicaciones del Instituto Provincial de Investigaciones y estudios de Toledo. Monografías, volumen 6. Toledo, 1976, vol. II, pp. 306-308. 5 González PAlencIA, A., Los mozárabes de Toledo en los siglos xII y xIII. Madrid, 1926-1930, 4 vols. 6 hernánDez, f. j., Los Cartularios de Toledo, Madrid 1985, p. 80.

XXvIII

Alchoranus Latinus

1192 hasta 1216. Tal y como atestigua dicha documentación,7 Marcos de Toledo siguió el cursus honorum dentro del cabildo siendo primero diácono y después presbítero. Así pues, encontramos un «Marcus diaconus canonicus» atestiguado por primera vez en junio de 1192,8 constatándose su presencia también en marzo de 1193,9 en enero10 y febrero11 de 1194, en noviembre de 1199,12 en diciembre de 1208,13 en julio de 1211,14 en marzo de 1212.15 en cambio, en febrero16 y en diciembre17 de 1198, en agosto de 1200,18 en junio de 1209,19 en diciembre de 121220 y en julio de 121521 encontramos como testimonio de documentos de diversa índole «Marcus canonicus» y no «Marcus diaconus canonicus». Asimismo, en agosto de 119722 aparece simplemente como «Marcus confirmo». Una vez más encontramos referencias en actas notariales a Marcos de Toledo, siendo siempre testimonio, pero calificado esta vez como «Marcus presbyter canonicus», en noviembre23

7 Desarrollamos en este punto las abreviaturas que serán utilizadas para citar la documentación notarial relativa a Marcos de Toledo: AcT [Archivo capitular de Toledo], Ahn [Archivo histórico nacional], bcT [biblioteca capitular de Toledo]. en cuanto a los cartularios, nos referimos utilizando el sistema de citación habitual. Para tener una visión más gráfica véase Apéndice I, pp. cIX-cX. 8 AcT, I.4.A.2.3; González PAlencIA, op. cit., n.º 226. 9 AcT, z.4.A.1.52. 10 AcT, I.4.A.2.5; González PAlencIA, op. cit., n.º 253. 11 Ahn, 996b, f. 75ra; Ahn, 987b, ff. 53v-54r; bcT, 42-23a , ff. 44v-45r; hernánDez, op. cit., n.º 253. 12 Ahn, 996b, f. 46rb; hernánDez, op. cit., n.º 268. 13 AcT, e.8.K.1.2., Ahn, 996b, f. 96vb; hernánDez, op. cit., n.º 300. 14 AcT, z.3.c.2.1., Ahn, 996b, ff. 30rb-31ra; Ahn, 987b, ff. 64v-65r; bcT, 4223a, ff. 54r-55r; hernánDez, op. cit., n.º 318. 15 AcT, X.3.D.6.6; Ahn, 996b, f. 63ra-63rb; Ahn, 987b, ff. 39r-39v; bcT, 4223a, ff. 29r-29v; hernánDez, op. cit., n.º 325. 16 AcT, A.10.f.1.5b; González PAlencIA, op. cit., n.º 289. 17 hernánDez, op. cit., n.º 265; González PAlencIA, op. cit., n.º 289. 18 AcT, X.1.G.2.2; Ahn, ms. 996b, f. 45va-45vb; hernánDez, op. cit., n.º 271; bcT, ms. 42-23a, f. 16v; Ahn, ms. 996b, ff. 51ra-51va; Ahn, ms. 987, ff. 25r-25v; hernánDez, op. cit., n.º 272. 19 Ahn, 996b, f. 86va-b; hernánDez, op. cit., n.º 304. 20 AcT, o.3.A.3.14; Ahn, 996b, f. 59ra-59rb; hernánDez, op. cit., n.º 327. 21 AcT, X.11.G.1.2; Ahn, 996b, f. 22r; hernánDez, op. cit., n.º 361. 22 AcT, z.8.f.1.21; González PAlencIA, op. cit., n.º 1126. 23 AcT, A.11.K.1.2.

sobre MArcos De ToleDo

XXIX

y diciembre24 de 1213 y en febrero25 y en mayo26 de 1214. la última fuente documental con referencias a Marcos de Toledo es la fundación —realizada por él mismo— de un aniversario por su alma, datada en marzo de 1216,27 en la que es nuevamente calificado como «Marcus presbyter canonicus». es de la intitulación de este documento de donde podemos extraer alguna información relativa a los orígenes de nuestro canónigo: «Carta hereditatis Marchi de Occas duorum iuguorum boum»; Occas (actualmente huecas, cerca de Toledo) pudo ser el origen de Marcos. M.-Th. D’Alverny28 propone, partiendo de este posible origen que Marcos no fue un mozárabe, sino que debió nacer y crecer en Toledo y hablar desde su niñez tanto el árabe como el castellano. Además supone que el padre de Marcos procedía de la vieja castilla, «probablemente uno de los numerosos hombres venidos del norte hacia la nueva capital del reino después de la reconquista».29 la información aportada por la documentación notarial es completada por las referencias que nos ofrecen sus propias traducciones árabigo-latinas llevadas a cabo en dos ámbitos muy específicos: la medicina y la teología musulmana. sin llegar a aclarar completamente cuáles fueron sus orígenes y su formación, proporcionan indicaciones explícitas sobre su carrera científica e intelectual, tanto en su período de estudiante, como en su período como miembro del cabildo toledano.

24 AcT, I.12.b.1.3; Ahn, 987b, f. 38r; bcT, 42-23a, ff. 28r-28v; hernánDez, op. cit., n.º 341. 25 Ahn, 996b, f. 99va-99vb; hernánDez, op. cit., n.º 343. 26 Ahn, 996b, ff. 38v-39r; bcT, 42-23a, ff. 28v-29r; hernánDez, op. cit., n.º 347. 27 Ahn, 987b, f. 36v; bcT, 42-23a, f. 27v; hernánDez, op. cit., n.º 370. Cf. rIverA recIo, f., La Iglesia de Toledo..., op. cit., II, p. 308: el autor identifica al donante con el traductor Marcos de Toledo. el texto ha sido editado en D’Alverny, M.-Th. – vADjA, G., «Marc de Tolède, traducteur...», op. cit., p. 284. 28 D’Alverny, M.-Th. – vADjA, G., «Marc de Tolède, traducteur...», op. cit., p. 284, n.º 6. 29 D’Alverny, M.-Th., «Marc de Tolède», op. cit., p. 27.

XXX

Alchoranus Latinus

su faceta como traductor de textos médicos nos la explica él mismo en el prólogo que antepuso a su traducción del De tactu pulsus30 de Galeno: «Cum iam in arte medicine studerem, librosque facultatis huius in eloquio latino, magistri illic regentes et scolares, quibus iam notum erat me linguam nouisse arabicam, et litteras Galieni aliorumque doctorum in eadem perlegisse doctrina, diligenter instabant exorantes, ut inter numerosam codicum multitudinem eligerem quos de Grecorum fonte Arabes deriuantes in arabicam transtulere linguam, nonnullos intuitu Dei et commodo scolarium in latinum transferre[m] sermonem, quibus in tam fauorabili petitione, cum nec deberem nec fas erat obuiare, quamcitius Toletum rediens, eam exquisitionem moderare curaui. Michi itaque super hoc excogitanti atque deliberanti, Iohannicii liber quem penes eos perfectiorem et utiliorem repperi, qui primus utpote Ysagogarum legitur, prima fronte transferrendus occurrit, quem Domino adiuuante transtuli. Deinde post hunc, iuxta illud Euangelicum: Querite et inuenietis, pulsate et aperietur uobis, in armariis Arabum studiose querens alium quem transferrem librum, inueni Galieni de pulsu ac de pulsus utilitate atque motibus membrorum liquidis uno uolumine contentos, pulsauitque animus ut hos in

«cuando yo estudiaba medicina y los libros en latín de esta facultad, los maestros que allí ejercían y sus estudiantes, quienes ya sabían que yo conocía la lengua árabe, y que había leído las obras de Galeno y de otros maestros en esa misma materia, me suplicaban rogándome con insistencia que, entre la numerosa cantidad de códices que los árabes habían traducido al árabe tomándolos de una fuente griega, eligiera algunos bajo protección de Dios y los tradujera al latín en beneficio de los estudiantes; como no debía ni me era posibile obviarlos en una petición digna de ser concedida, procuré llevar a cabo esta búsqueda regresando cuanto antes a Toledo. Así que, después de pensar y reflexionar sobre esto, consideré que debía traducirse en primer lugar el libro de Iohannitius, que es la primera de las Isagoges que se estudia, del cual encontré en su posesión consideré como la versión más perfecta y más útil entre ellos, y que traduje, con la ayuda de Dios. Después de esto y según la cita evangélica: «buscad y encontraréis; llamad y se os abrirá» (luc. XI, 9), buscando celosamente en los estantes árabes otro libro para traducir, encontré el De pulsu, el De

30 reproducimos aquí la edición realizada por M.-Th. D’Alverny y G. vADjA en «Marc de Tolède, traducteur...», op. cit., pp. 259-260. la traducción castellana, en cambio, es nuestra.

sobre MArcos De ToleDo Latinorum deducerem notitiam. Inuocato igitur Dei nomine stilum accipiens, hos libros de arabico in linguam transtuli latinam, scolaribus ac magistris huius professionis perutiles, ut credo. De pulsu uero, licet habeatur liber quem Philaretus edidit, tanto tamen hic legentibus utilior ac preciosior habetur, quanto aurum plumbo preciosius existit. De pulsus autem utilitate et de motibus membrorum liquidis a seculo non est auditum quod in latinam linguam de greco siue de arabico a quoquam fuisset translatus».

XXXI

pulsus utilitate y el De motibus membrorum liquidis de Galeno contenidos en un único volumen y mi entusiasmo me impulsó a darlos a conocer a los latinos. Así pues, tras invocar el nombre de Dios y cogiendo la pluma, traduje estos libros del árabe al latín, puesto que los considero muy útiles para estudiantes y maestros de esta disciplina. en cuanto al De pulsu, aunque existe el libro que publicó Philareto, sin embargo éste será más útil y más precioso para los lectores, del mismo modo que el oro es más preciado que el plomo. en cambio, sobre el De pulsus utilitate y el De motibus membrorum liquidis hoy por hoy no se tienen noticias de que alguien los haya traducido del griego o del árabe al latín».

no sabemos con exactitud a qué “facultad” se refiere Marcos en el prólogo de su traducción. Aunque las dos opciones más plausibles sean las de localizar este Studium en salerno o en Montepellier, nos decantamos hacia la segunda no solo por cuestiones relativas a la proximidad geográfica, sino también porque «el centro de Montpellier se encontraba en pleno auge; en él no se enseñaba solamente la medicina, también las artes, el derecho y la teología con el maestro Alain de lille».31 Pese a la imposibilidad de localización exacta del centro de estudios al que se refiere Marcos, no deben menospreciarse las indicaciones aportadas sobre los textos que forman el “programa académico” en los estudios de medicina. el “manual” de clase utilizado en salerno durante el siglo XII no es otro que una colección de textos médicos constituida a partir de la versión latina del Kitab al-Masa’il fi al-tibb li-l-muta ‘allimin de hunayn ibn Ishaq al’Ibadi (80931

D’Alverny, M.-Th., «Marc de Tolède», op. cit., pp. 29-30.

XXXII

Alchoranus Latinus

877) —conocido en occidente como johannitius— resumida y traducida por constantino el Africano bajo el título de Isagoge Johannitii in Tegni Galeni, es decir una introducción a la Ars Medica de Galeno.32 Posteriormente se formó una antología de tratados fundamentales para el estudio de la medicina llamada Articella,33 compuesta por las Isagoge de johannitius, los Aforismi y los Pronostici de hipócrates, el De urinis de Teófilo, el De pulsibus atribuido a filareto y finalmente los Tegni, es decir, la ars parva de Galeno.34 la difusión de la Articella, adoptada en París probablemente por el Studium de Petit-Pont de París y posteriormente en salerno donde fue ampliada en el siglo XIII con el Liber Canonis de Avicenna, convirtió este último en el texto más importante para la formación del médico. Prueba de su “especialización” en la traducción de textos teológicos, a los que dedicó la última etapa de su vida, son los prólogos con que se inician su versión latina del corán (1210) y la versión latina del Libellus Habentometi35 (1213), ejecutadas ambas a requerimiento del arcediano don Mauricio y por mandato del arzobispo rodrigo jiménez de rada. el ms. 780 de la bibliothèque Mazarine ofrece, a continuación de la traducción del corán, otra traducción de contenido teológico: se trata del Libellus Habentometi,36 que comprende la serie de profesiones de fe del Mahdi de los Almohades, Ibn Tūmart, cuyo tema principal es la unidad de Dios. ofrecemos a continuación el prólogo de este opúsculo en el cual Marcos de Toledo se refiere a su traducción del corán ejecutada unos tres años antes.

32

Ibidem, p. 31. ARTICELLA. Liber Hysagoge Joannici. Liber Philareti de pulsibus. Liber Theophili de urinis. Liber Aphorismorum Hipo(cratis), cum antiqua translatione et nova Theodori Gaze elegantissima. Liber pronosticorum Hipocratis. Liber Tegni Galieni. Liber Aphorismorum Damasceni. Flosculi in medicina ex Cornelio Celso extracti. Collectio Aphorismorum Hypo(cratis), ad unamquamque egritudinem pertinentium. venecia, Giovanni e Gregorio de Gregori, 1502. 34 D’Alverny, M.-Th., «Marc de Tolède», op. cit., pp. 30-36. 35 edición en preparación por j. Martínez Gázquez. 36 el texto reproducido pertenece a la edición realizada por M.-Th. D’Alverny y G. vADjA en «Marc de Tolède, tradecteur...», op. cit., pp. 268-269. la traducción española, en cambio, es nuestra. 33

sobre MArcos De ToleDo «Translato ante triennium Alforcano libro legis infidelium Ismaelitarum, ad preceptum R[oderici] domini Toletani archiepiscopi, Yspaniarum primatis, et instantiam Magistri Mauricii eiusdem sedis archidiaconi, libellum Habentometi quem de unione composuit, non immerito duxi transferendum. Transtuli siquidem [librum] Habent[ometi] post librum Mofometi, ut ex utriusque inspectione fideles in Sarracenos inuehendi exercitamenta sumant ampliora. Licet enim uerba Mafometi maioris sint auctoritatis apud omnes Mauros quam Habentometi dicta, cum apud omnes uniuersaliter Alchoranus sit admissus; huius autem libellus [in partibus orientalibus ignotus], nusquam [ad]missus ab illis, nec tamen ab omnibus qui sunt sub imperio et ditione dumtaxat regis Cartaginis Didonis: maioris [ponderis] sunt apud discretos uiros et prudentes argumenta et persuasiones quas Habentometus induxit in libello Vnionis quam uerba M[a]fameti in Alchorano, turbata ualdeque confusa, et sine aliquo prolata fundamento, quoniam quidem hic Habentometus necessariis innixus assertionibus ad probandum unum Deum esse primum et nouissimum, suam bene fundauit intentionem; et reprehenditur tamen a nonnullis sapientibus in eo quod licet unum Deum esseque unam essentiam rationibus probat efficacissimis, inserit tamen auctoritates Alchorani; et de ipso credatur quod purus fuerit Maurus, cum in nullam crediderit

XXXIII

«habiendo traducido hace tres años el corán, esto es, el libro de la ley de los infieles ismaelitas, a petición de don rodrigo, arzobispo de Toledo, primado de las hispanias, y a instancia del Maestro Mauricio, arcediano de esta misma sede, consideré no sin motivos traducir el opúsculo de Ibn Tūmart, que compuso sobre la unidad [de Dios]. Así pues traduje el libro de Ibn Tūmart después del libro de Mahoma, para que los fieles, con el estudio de uno y otro, obtuvieran argumentos más contundentes para atacar a los sarracenos. en efecto, aunque las palabras de Mahoma tengan mayor autoridad sobre todos los moros que los preceptos de Ibn Tūmart, el corán se aceptó colectivamente entre todos; en cambio, el opúsculo de este (Ibn Tūmart), desconocido en oriente, no fue admitido sino por todos aquellos que están sometidos al imperio y al dominio del rey de la cartago de Dido: entre los hombres discretos y prudentes los argumentos y las convicciones que Ibn Tumart introdujo en el opúsculo de la Unión [de Dios] son de mayor influencia que las palabras de Mahoma en el corán, en desorden y bastante confusas, y reveladas sin ningún fundamento, por eso Ibn Tūmart, apoyándose en afirmaciones necesarias para demostrar que Dios es único, primero y último, fundamentó bien sus intenciones; y es criticado incluso por algunos sabios porque, aunque prueba con argumentos efectivísimos que Dios sea único y una sola esencia, aún así in-

Alchoranus Latinus

XXXIv

legem, utpote philosophus Algazelis didascalus. Ille uero Mafometus in preceptis inhonestus, in uerbis confusus, in dictis inuerecondus, in factis ipsius Noue Legis Christi contrarius, ut in pluribus Veteri autem Testamento, in paucis concors, extitisse probatur.

Ego autem Marcus, diaconus, Toletanus canonicus, qui librum Mafometi transtuli, rogatus postmodum a magistro Mauricio, Toletano archidiacono et Ecclesie Burgensis electo, libellum Habentometi de arabica lingua in latinum transtuli sermonem; in catholicis uiris utrumque librum inspicientibus Maurorum secreta uia patet impugnandi».

troduce valores del corán; y se cree de él que hubiese sido un moro puro, puesto que no se adhirió a ley alguna, ya que era filósofo discípulo del al-Gazel. en efecto, se demuestra que Mahoma fue deshonesto en sus preceptos, confuso en sus palabras, impúdico en sus dichos, en sus actuaciones contrario a la nueva ley de cristo, como en muchos casos es concorde con el Antiguo Testamento en pocas cosas. yo, Marcos, diácono, canónigo toledano, que traduje el libro de Mahoma, rogado sobremanera por el maestro Mauricio, arcediano toledano y [obispo] electo de la catedral de burgos, traduje el libro de Ibn Tūmart de la lengua árabe al latín; de este modo se hace accesible a los católicos que examinan ambos libros el camino para combatir los secretos de los Moros».

la elección de este texto así como la iniciativa de traducirlo recae, según el prólogo del mismo, en el archidiácono Mauricio, lo cual indicaría el interés, que tenían tanto don rodrigo jiménez como su entorno intelectual, por estar informados sobre los fundamentos religiosos de los enemigos contra los cuales el arzobispo predicaba la cruzada, ya que Ibn Tūmart es el inspirador religioso de los Almohades contra los que lucha en las navas. Ambas traducciones, el corán y el Libellus Habentometi, dan fe, pues, de los deseos de rodrigo jiménez de rada y de su entorno de apoyar su apologética sobre unas bases sólidas. el listado de traducciones llevadas a cabo por Marcos de Toledo se completa con la discutida atribución de una última traducción latina. Uno de los manuscritos que contienen la traducción latina del corán, el ms. latino 3394 de la bibliothèque nacionale de france,37 37

bnf, ms. lat. 3394, ff. 237v-263v.

sobre MArcos De ToleDo

XXXv

conserva el único testimonio de la traducción latina de un tratado de polémica antimusulmana intitulado Contrarietas alfolica o Liber denudationis.38 Tanto el título como la incorrecta atribución de la obra a nuestro autor proceden del anotador del siglo XvII, responsable también de las numerosas anotaciones marginales e interlineales que presentan algunos de los fragmentos del corán. Pertenece a esta misma mano el colofón en que se detalla que Marcos de Toledo fue el traductor: «Superiora sunt ex Marci canonici uersione, plerisque tamen a nobis inmutatis, ut legantium captui omnia accommodaremus, arabizantium autem gratia arabismos puriores reliquimus, ut si unquam in septentrionalium manus ms. codex ueniret, cum hac uersione conferri posset».39 fue el anotador del manuscrito del siglo XvII quien lo intituló Contrarietas alfolica, aparentemente retomando esta frase que fue utilizada una vez en el texto40: «Et mansimus palpitantes in nostra caecitate et stultitia donec intelliximus conditiones in quibus versabamur, Alcorani videlicet et fabularum seu narrationum de traditionibus suis, et contrarietate elfolicha, id est, perfectorum in lege Machometi». Alverny argumentó que el término elfolicha o alfolica sería, en realidad, una transcripción fonética deformada procedente del vocablo árabe alfuqahā’, esto es, los iuris periti conocedores de las leyes islámicas.41 si bien este tratado ha sido más conocido por su título secundario, a partir de la publicación de la edición crítica del texto, Th. burman 38 D’Alverny, M.-Th., «Deux traductions latines du coran...», op. cit., pp. 114, 120 y 125-127; D’Alverny, M.-Th. – vADjA, G., «Marc de Tolède, traducteur...», op. cit., pp. 124-130; bUrMAn, Th. e., Religious Polemic and the intellectual History of Mozarabs (ca. 1050-1200), leiden - new york - Köln, 1994. la edición crítica del Liber denudationis ocupa las páginas 240-324. 39 bnf, ms. lat. 3394, f. 263v. 40 bUrMAn, Th. e., Religious Polemic ..., op. cit., lib. den. I.2., p. 240. Transcribimos aquí el texto con las anotaciones marginales, omitidas por Th. burman en su edición, que presenta bnf, ms. lat. 3394, f. 237v: «et mansimus palpitantes in nostra cecitate et stultitia, donec intelleximus conditiones in quipus uersabamur, Alcorani uidelicet et fabularum seu narrationum de traditionibus suis et contrarietate elfolicha, id est, perfectorum in lege Machometi . 41 D’Alverny, M.-Th., «Deux traductions latines du coran...», op. cit., pp. 125126; D’Alverny, M.-Th. – vADjA, G., «Marc de Tolède, traducteur...», op. cit., p. 125.

XXXvI

Alchoranus Latinus

considera más aconsejable hacer uso del título original que contiene el manuscrito, Liber denudationis sive ostensionis aut patefaciens, ya que corresponde a la traducción latina del título árabe (Kitāb) al-tashrīf aw al-iẓhār aw al-kashshāf.42 se trata de uno de los tratados de controversia religiosa mozárabe más temprano y al mismo tiempo más extenso que nos ha sobrevivido.43 el opúsculo expone las reflexiones de un musulmán convertido y las luchas internas existentes en el islam occidental.44 Éste se divide en doce capítulos, llevando cada uno de ellos un título inicial propio escrito por la mano del copista del manuscrito, y no por la del anotador del siglo XvII. burman opina que estas divisiones habrían sido añadidas poco después de que el texto hubiera sido traducido en latín, puesto que algunas de estas divisiones parecen un tanto arbitrarias e incluso llegan a interrumpir el texto en algunos casos.45 sorprende, además, que el capítulo décimo tercero, que concluye la obra, sea una parte reducida del quinto capítulo de los Dialogi in quibus impiae Judaeorum confutantur46 de Pedro Alfonso, capítulo donde se ataca al islam. este hecho sugiere que la división en capítulos fue hecha por el copista mientras compilaba el manuscrito, aunque, según burman, no hay modo alguno de estar completamente seguros.47 en el capítulo introductorio, que empieza con una cristianizada y latinizada versión de la basmala, el autor explica que escribió su apología cuando se hubo convertido al cristianismo después de haber vivido en la ofuscación y la estupidez del islam: «Et mansimus palpitantes in nostra caecitate et stultitia donec intelleximus conditiones in quipus versabamur…».48 Así pues, el anónimo autor del Liber denu-

42

bUrMAn, Th. e., Religious Polemic..., op. cit., p. 38. Ibidem, p. 37. 44 D’Alverny, M.-Th. – vADjA, G., «Marc de Tolède, traducteur...», op. cit., p. 125. 45 bUrMAn, Th. e., Religious Polemic..., op. cit., p. 39. 46 PeDro Alfonso, Dialogus contra Iudaeos, en Patrologia Latina vol. clvII, cols. 527-672; MIeTh, K. P. – TolAn, j., Pedro Alfonso. Diálogos contra los judíos, Instituto de estudios Altoaragoneses, huesca 1996. 47 bUrMAn, Th. e., Religious Polemic..., op. cit., p. 40. 48 Ibidem, lib. den. I.2., p. 240. 43

sobre MArcos De ToleDo

XXXvII

dationis confiesa que él es un converso del islam; es posible que esta confesión, como señalaron en su momento Alverny49 y Daniel,50 indique que no se trata de un converso, sino más bien de un mozárabe cristiano con buenos conocimientos del islam; para ambos se trata de un mero recurso estilístico. Por su parte, burman51 no descarta que el autor pudiera haber sido un mozárabe, un converso del islam o incluso un converso del judaísmo; es más, esta conversión, de dudosa credibilidad, junto con el hostil retrato de Mahoma, sugiere que el texto pudo haber sido escrito en un territorio cristiano. los conocimientos que tenemos de la circulación de la obra y su contenido indican que fue seguramente escrita en tierras occidentales bajo dominio islámico y casi seguramente dentro de la comunidad mozárabe.52 el autor es consciente de estar en occidente refiriéndose al origen oriental cuando cita algunos autores, como Dāwūd al-Iṣfahānī, fundador del movimiento zahirí, al que se refiere como Dauid Orientalis o Abū Ḥanīfah como Eba Honeife theologus Orientis.53 el hecho, además, de que el anónimo autor del Liber denudationis considere a al-Iṣfahānī como uno de los mayores comentaristas y conocedores del corán, sugiere que éste procediese de al-Andalus y no del norte de áfrica, puesto que fue en al-Andalus donde la ideología zahirí se desarrolló con más fuerza gracias a la difusión que de ella hizo uno de sus mayores seguidores, Ibn Ḥasm de córdoba.54 burman arguye que fue precisamente durante el período de difusión del zahirismo cuando debió tener lugar la redacción del Liber denudationis, esto es entre 1085 y 1132,55 y que muy probablemente la ejecución de la misma se desarrollase en alguna parte de la península ibérica fuera de la jurisdicción de la ley islámica, quizás en Toledo.56 49

D’Alverny, M.-Th., «Marc de Tolède», op. cit., p. 47. DAnIel, n., Islam et Occident, Paris, 2007, pp. 24-25. 51 bUrMAn, Th. e., Religious Polemic..., op. cit., pp. 53-55. 52 D’Alverny, M.-Th., «la connaisance de l’islam en occident du IXe au milieu du XIIe siècle», L’occidente e l’islam nell’alto medioevo, settimane di studio del centro italiano di studi sull’alto medioevo XII, spoleto, 1965; D’Alverny, M.-Th., «Deux traductions …», p. 126; D’Alverny, M.-Th., «Marc de Tolède», pp. 43-47. 53 bUrMAn, Th. e., Religious Polemic..., op. cit., p. 49. 54 Ibidem, p. 50. 55 Ibidem. 56 Ibidem, p. 51. 50

2. lA TrADuCCión lATinA Del Corán

2.1. AnTeCeDenTes los antecedentes de la traducción latina del Corán llevada a cabo por Marcos de Toledo debemos buscarlos, como es bien conocido, en el proyecto de traducción de textos islámicos gestado por Pedro el Venerable, abad de Cluny, a raíz de su viaje a la península ibérica en 1142.1 Parece ser que fue en los alrededores del ebro, posiblemente en la zona de Tarazona, donde el abad de Cluny se encontró con dos traductores, especializados en textos científicos,2 que pasarían a formar parte de su grupo de traductores3: nos referimos a robert de ketton y a hermann de Carinthia; al primero le fue encargada la primera traducción latina del Corán4 —junto a la Chronica mendosa et ridiculosa 1 Bishko, Ch. J., «Peter the Venerable’s journey to spain», Studia Anselmiana 40 (1956), pp. 163-175. 2 D’AlVerny, M.- Th., «Deux traductions...», op. cit., p. 71. Vones, l., «Zwischen kulturaustausch und religiöser Polemik. Von den Möglichkeiten und Grenzen christlich-muslimischer Verständigung zur Zeiy des Petrus Venerabilis», Miscellanea Mediaevalia 33 Wissen über Grenzen. Arabisches Wissen und lateinisches Mittelalter. Berlín - nueva york, 2006, pp. 217-237. 3 Para la formación del grupo de traductores, véase Epistula Petri Cluniacensis ad Bernardum Clareuallis en kriTZeCk, J., Peter the Venerable and Islam. Princeton – new Jersey, 1964, pp. 212-214. Véase también MArTíneZ GáZqueZ, J. et al., «Die lateinischen koran-Übersetzungen in spanien» en luTZ-BAChMAnn, M. – FiDorA, A. (eds.), Juden Christen und Muslime. Religionsdialoge in Mittelalter, Darmstadt, 2004, p. 29. 4 sobre la primera traducción latina del Corán —cuya edición está preparando el profesor J. Martínez Gázquez— véanse MArTíneZ GáZqueZ, J., «observaciones a la traducción latina del Corán (qur’an) de robert de ketton», Les traducteurs au travail. Leurs Manuscrits et leurs Méthodes, col. Textes et Études du Moyen Âge 18, Brepols, Turnhout, 2000, pp. 115-127; MArTíneZ GáZqueZ, J., «Finalidad de la primera traducción latina del Corán», en Musulmanes y cristianos en Hispania durante las conquistas de los siglos xII y xIII, M. BArCeló - J. MArTíneZ GáZqueZ (eds.), Bellaterra (Barcelona), 2005, pp. 71-77; MArTíneZ GáZqueZ, J., «los quince primeros nombres de Allah en la traducción latina

Xl

Alchoranus Latinus

Saracenorum, de uita Machumetis et successorum eius—,5 mientras que al segundo se le confiaron dos pequeños opúsculos de carácter biográfico, el Liber de generatione Machumeti6 —una genealogía legendaria de Mahoma— y el Liber de doctrina Mahumeti.7 del Alchorán de robert de ketton», Euphrosyne 33 (2005), pp. 303-313; MArTíneZ GáZqueZ, J., «el lenguaje de la violencia en el prólogo de la traducción latina del Corán impulsada por Pedro el Venerable», en Cahiers d’études hispaniques médiévales 28 (2005), pp. 243-252; MArTíneZ GáZqueZ, J., «las glosas de la primera traducción latina del Alcoran latinus», en Christlicher Norden - Muslimischer Süden: Ansprüche und Wirklichkeiten von Christen, Juden und Muslimen auf der Iberischen Halbinsel im Hoch- und Spätmittelalter, M. TisChler – A. FiDorA (eds.), Münster, 2011, pp. 141-151; MArTíneZ GáZqueZ, J., «Glossae ad AlChorAn lATinuM roberti ketenensis translatoris, fortasse a Petro Pictauiense redactae: An edition of the Glosses to the latin qur’ān in BnF Ms Arsenal 1162», Medieval Encounters 21 (2015), pp. 81-12. MArTíneZ GáZqueZ, J - De lA CruZ PAlMA, ó., «las traducciones árabe-latinas impulsadas por Pedro el Venerable», Congreso Internacional Las órdenes militares: realidad e imaginario, M. D. BurDeus – e. reAl – J.M. VerDeGAl (eds.), Castellón, 2000, pp. 285-296. MArTíneZ GáZqueZ, J. – lA FiCo GuZZo, M. l., «recursos literarios en la primera traducción latina del Corán», Los Cimientos del Estado en la Edad Media. JuAn A. BArrio BArrio (ed.), Alicante, 2004, pp. 309-317. 5 sobre la Chronica mendosa et riculosa Sarracenorum —cuya edición está preparando el doctor ó. De la Cruz Palma— véase De lA CruZ PAlMA, ó., «notas de lectura a la Chronica mendosa et ridicula Sarracenorum, siglo Xii», en MATThiAs M. TisChler – AleXAnDer FiDorA (eds.), Christlicher Norden - Muslimischer Süden. Ansprüche und Wirklichkeiten von Christen, Juden und Muslimen auf der Iberischen Halbinsel im Hoch und Spätmittelalter, col. eruditi sapientia, vol. Vii, Münster, 2011, pp. 153-165. De lA CruZ PAlMA, ó. – Ferrero hernánDeZ, C., «robert of ketton. Chronica mendosa et ridicula Sarracenorum», en David Thomas – Alex Mallett (eds.), Christian-Muslim Relations. A Bigliographical History. Vol. 3 (CMr 3), Brill, Boston – leiden, 2011, pp. 508-519; De lA CruZ PAlMA, ó., «la ‘Chronica mendosa et ridicula sarracenorum’ como fuente latina para la historia del islam», en J. Acebrón - i. Grifoll - F. sabaté (eds.), La construcció d’identitats imaginades. Literatura medieval i ideologia, lleida, 2015, pp. 69-79. 6 sobre el Liber de generatione Mahumet —cuya edición está preparando el doctor ó. De la Cruz Palma— véase De lA CruZ PAlMA, ó., «notas a la lectura del Liber de generatione Mahumet (trad. de hermán de Carintia, 1142-1143)», J. Martínez Gázquez – ó. de la Cruz Palma – C. Ferrero hernández (eds.), Estudios de latín medieval hispánico. Actas del V Congreso Internacional de Latín Medieval Hispánico, Barcelona 7-10 de septiembre de 2009, Firenze, 2011, pp. 609-625. De lA CruZ PAlMA, ó. – Ferrero hernánDeZ, C., «hermann of Carinthia. Liber de generatione Mahumet. Liber de doctrina Mahumet», en David Thomas – Alex Mallett (eds.), Christian-Muslim Relations. A Bigliographical History. Vol. 3 (CMr 3), Brill, Boston – leiden, 2011, pp. 497-507. 7 sobre el Liber de doctrina Mahumeti —cuya edición está preparando la doctora C. Ferrero hernández— véase Ferrero hernánDeZ, C., «el liber de doctrina Machumeti como auctoritas en el itinerariun symonis semeonis», en e. D’Angelo – J. Ziolkowski (eds.), Auctor et auctoritas in Latinis Medii Aeui litteris, sisMel, Firenze, 2014, pp. 353-367; Ferrero hernánDeZ, C., «la traducción latina de hermann de Carinthia del Masa’il Abdallah b. salam», en Coexistence and cooperation in the middle ages. IV European Congress of Medieval Studies FiDeM (Federation internationale des instituts d’Études Medievales), Palermo 23-27 june 2009, a cura di A. Musco e G. Musotto, officina di studi Medievali, Palermo, 2014, pp. 557-567.

lA TrADuCCión lATinA Del Corán

Xli

la formación de este grupo de traductores respondía a las intenciones de Pedro el Venerable referentes a la elaboración de un corpus de textos —traducidos todos ellos del árabe al latín— cuya finalidad era la de refutar el islam y ofrecer a los cristianos unas armas dialécticas con las que combatir la herejía impulsada por Mahoma. estos textos —que acompañan el Alchoran Latinus de robert de ketton— conocidos como Collectio Toletana o Corpus Toletanum, podríamos llamarlos Corpus Islamolatinum,8 ya que la elaboración del mismo no se materializó en Toledo, sino en la zona de Tarazona.9 A estos dos autores, debemos añadir los nombres de Pedro de Toledo, mozárabe con pocos conocimientos de latín que será ayudado por Pedro de Potiers, secretario del abad de Cluny, a quien se atribuye la traducción de la Apologia Alquindi,10 diálogo de carácter doctrinal entre un cristiano y un musulmán. Pedro el Venerable no permaneció pasivo dentro de este grupo de traductores, como lo demuestran los pequeños opúsculos que redactó: una Summa totius heresis Saracenorum11 y un Liber contra sectam siue heresim Saracenorum.12 Tanto la traducción latina del Corán realizada por robert de ketton, como los otros textos que componen el Corpus Islamolatinum fueron editados, en 1543, por Th. Bibliander bajo el título de Machumetis Saracenorum principis eiusque succesorum uitae ac doctrina ac ipse Alcoran.13

8

MArTíneZ GáZqueZ, J., «islamolatina: estudios sobre el Corpus Islamolatinum (1142-1143) y literatura de controversia islamo-judeo-cristiana», en Arabes in patria Asturiensium, Asturiensis Regni Territorium, Prieto entrialgo, Clara elena (eds.), oviedo, 2011, vol. 3, pp. 173-192. 9 MArTíneZ GáZqueZ, J. – PeTrus Pons, n., «las motivaciones generales de las traducciones medievales latinas del Corán», Proceedings of the Fifth International Congress for Medieval Latin Studies (Toronto 2006), en The Journal of Medieval Latin. A Publication of the north American Association of Medieval latin 18 (2008), pp. 230-246. 10 GonZáleZ MuñoZ, F., Exposición y refutación del islam. La versión latina de las epístolas de al-Hāšimī y al-Kindī, universidad da Coruña, 2005. 11 kriTZeCk, J., Peter the Venerable..., op. cit., pp. 204-211. 12 kriTZeCk, J., Peter the Venerable..., op. cit., pp. 220-291. 13 BiBliAnDer, Th. (ed.), Mahumeti Saracenorum principis eiusque successorum uitae, doctrina ac ipse Alcoran... quae ante annos CCC... D. Petrus abbas cluniacensis per uiros eruditos... ex arabica lingua in latinam transferri curauit... opera et studio Theodori Bibliandri... Basilea, 1543; 15502. Véase también De lA CruZ PAlMA, ó., «la trascendencia de la primera traducción latina del Corán (robert de ketton, 1142)», Collatio 7 (2002), pp. 21-28.

Xlii

Alchoranus Latinus

unos setenta años después, alrededor de 1210, poco antes de la victoria cristiana de las navas de Tolosa,14 encontramos un segundo movimiento de traducciones de textos islámicos, esta vez genuinamente hispánico —impulsado y patrocinado por rodrigo Jiménez de rada15 y por Don Mauricio, archidiácono de la Catedral de Toledo16 (1209) y después obispo de Burgos (1213)—, que giró entorno a una nueva traducción del Corán: la realizada por Marcos de Toledo.17 esta segunda traducción latina del Corán respondía a las intenciones y actitudes contra el islam demostradas por Jiménez de rada en su Historia Arabum,18 ya que el objetivo de esta, como bien indica el prólogo que Marcos de Toledo antepuso a su traducción, era combatir y recuperar el control sobre el territorio y los santuarios en manos de los musulmanes, no por la fuerza de las armas, sino por el de la dialéctica.19

14 D’AlVerny, M.-Th., «Deux traductions...», op. cit., pp. 113-131; TolAn, J. V., Saracens. Islam in the Medieval European Imagination. Columbia university Press. new york, 2002, pp. 182-186; MArTíneZ GáZqueZ, J. et al., «Die lateinischen koran-übersetzungen...», op. cit., pp. 35-39; TolAn, J., «las traducciones y la ideología de reconquista», BArCeló, M. – MArTíneZ GáZqueZ, J. (eds.), Musulmanes y cristianos en Hispania durante las conquistas de los ss. xII y xIII. Bellaterra, 2005, pp. 79-85; PeTrus Pons, n., «Marcos de Toledo y la segunda traducción latina del Corán», BArCeló, M. – MArTíneZ GáZqueZ, J. (eds.), Musulmanes y cristianos en Hispania…, op. cit., pp. 87-94. 15 sobre la figura de Jiménez de rada y su círculo intelectual véase GonZálVeZ ruíZ, r., Hombres y libros de Toledo, op. cit., pp. 165-201. 16 hernánDeZ, F. J., Los Cartularios de Toledo. Catálogo documental. Monumenta ecclesiae Toletanae historiae. serie i. regesta et inventaria historica, i. Madrid, 1985, n.º 305. 17 D’AlVerny, M.-Th. – VADJA, G., «Marc de Tolède, traducteur…», op. cit., pp. 99-140, 259-307. sobre rodrigo Jiménez de rada y don Mauricio, patrocinadores de las traducciones de Marcos, véase más adelante el apartado 2.2. Datación y dedicatoria de la obra (p. XlViii). 18 JiMÉneZ De rADA, r., Historia Arabum. introducción, edición crítica, notas e índices de José lozano sánchez, sevilla, 1974. Véase también MAser, M., Die historia Arabum des Rodrigo Jiménez de Rada. Arabische Traditionem und Identität der Hispania im 13. Jahrhundert. studie-Überstzung-kommentar. Berlin, 2006. Ferrero hernánDeZ, C., «Cristianos y musulmanes en la Historia Arabum de rodrigo Jiménez de rada», en Proceedings of the Fifth International Congress for Medieval Latin Studies (Toronto 2006), op. cit., pp. 356-373. 19 Cf. Apartado iii, Prólogo, líneas 173-176: «... operam dedit ... obuiando confunderet».

lA TrADuCCión lATinA Del Corán

Xliii

la península ibérica, como consecuencia del largo período de dominación musulmana, fue muy prolífica en cuanto a traducciones latinas del Corán.20 A las dos primeras traducciones, más arriba mencionadas, siguió la traducción trilingüe (árabe-latín-castellano) que realizó Juan de segobia en 1456.21 en el prólogo de su traducción, Juan de segobia criticó duramente la versión de robert de ketton y justificó la necesidad de su versión, argumentando que era necesaria una traducción que fuese más fiable y literal, que respondiera a una aproximación más científica del texto.22 en efecto, la comparación de las dos primeras traducciones latinas del Corán,23 sirve para ilustrar como robert de ketton realizó una versión latina muy particular del texto sagrado de los musulmanes, mientras que Marcos de Toledo se atuvo a su literalidad. el texto que ofrecemos procede en el caso de la versión de robert de ketton de la edición que está ultimando el doctor José Martínez Gázquez, mientras que el texto de la versión de Marcos procede de nuestra

20 MArTíneZ GáZqueZ, J., «Trois traductions médiévales latines du Coran : Pierre le Vénérable -robert de ketton, Marc de Tolède et Jean de segobia», Revue des Études Latines 80 (2002), pp. 223-236; MArTíneZ GáZqueZ, J., «las traducciones latinas medievales del Corán: Pedro el Venerable-robert de ketton, Marcos de Toledo y Juan de segovia», Euphrosyne, 31 (2003), pp. 491-503; MArTíneZ GáZqueZ, J., «las traducciones latinas del Corán, arma antiislámica en la Cristiandad medieval», Cuadernos del CEMyR (2005), pp. 11-27; MArTíneZ GáZqueZ, J., «les traduccions latines du Coran dans les relations christiano-musulmanes», en «Dieu parle la langue des hommes». Études sur la transmisión des textes religieux (Ier millénaire), B. BAkhouChe – P. le MoiGne (eds.), lausanne, 2007, pp. 101-106. Véase también BoBZin, h., Der Koran in Zeitalter der Reformation. Studien zur Frühgeschichte der Arabistik und Islamkunde in Europa. Beiruter Texte und studien. Band 42. Beirut, 1995; cap. 2.2.4.4 y 2.2.4.5, pp. 46-60. Para una visión más amplia que incluya todas las traducciones latinas del Corán, véase BoBZin, h., «latin Translations of the koran. A short overview» en Der Islam.Zeitschrift für Geschichte und Kultur des islamischen Orients. Band 70, heft 2 (1993), pp. 193-206. 21 Desgraciadamente de esta tercera versión latina, solamente se ha conservado el prólogo. Para su estudio, véase la edición crítica de MArTíneZ GáZqueZ, J., «el prólogo de Juan de segobia al Corán (Qur’an) trilingüe (1456)» en Mittellateinisches Jahrbuch, Band 38, 1, 2. heft (2003); pp. 1-22. 22 MArTíneZ GáZqueZ, J., «Trois traductions médiévales latines du Coran...», op. cit., pp. 233-235. 23 Véase BurMAn, Th. e., «Tafsīr and Translations: Traditional Arabic qur’ān exegesis and the latin qur’āns of robert of ketton and Mark of Toledo», Speculum, vol. 73, n.º 3 (Jul., 1998), pp. 703-732.

XliV

Alchoranus Latinus

edición. Además, facilitamos la traducción castellana de Juan Vernet24 para exponer mejor estos ejemplos: Corán ii, 22 robert de ketton:

Marcos de Toledo:

qui terram in imo celumque summo disposuit et imbres ac arbores earumque fructus producit.

qui posuit uobis terram stratam et celum tectum et pluit de celo aquam et eduxit nobis de arboribus uictualia.

Juan Vernet: Adorad a vuestro Señor que os puso la tierra por lecho y el cielo por casa e hizo descender del cielo agua e hizo brotar, por su mediación, frutos para que os sirvan de alimento.

Corán ii, 70 robert de ketton: [omittit]

Marcos de Toledo: Dixerunt: «ora nobis creatorem tuum et determinabit nobis quaenam sit, quoniam uacca ambiguos nos reddit et si Deus uoluerit nos dirigemur»

Juan Vernet: Dijeron: «ruega por nosotros a tu señor que nos muestre cómo debe ser ella. las vacas son todas parecidas para nosotros. Ciertamente nosotros, si Dios quiere, estaremos bien encaminados.»

Corán ii, 112 robert de ketton:

Marcos de Toledo:

Generaliter autem diligentibus annotandum, quoniam omnis faciem suam ad Deum uergens et benefaciens, Deum promerebitur nullo timore grauatus.

ymmo qui obtulerunt faciem suam Deo et benefecerint, habebunt a creatore suo remunerationem neque timebunt neque condolebunt.

Juan Vernet: sin duda, quienes se sometan a Dios y practiquen el bien tendrán su recompensa junto a su señor. no tengan temor, pues no serán los afligidos.

24

VerneT, J., El Corán. introducción, traducción y notas. editorial Planeta. Clásicos universales Planeta, 13. Barcelona, 1998.

lA TrADuCCión lATinA Del Corán

XlV

Corán ii, 136 robert de ketton:

Marcos de Toledo:

...Tu ergo fidem creatoris illis predica, penitus persuadens, 136 ut libris tibi diuinitus missis, Abraheque et hismaeli et isaac atque iacob, et tribubus legibusque Moysis et Christi, ceterorumque prophetarum nullis parte segregatis firmam fidem adhibeant, creatorem adorantes.

Dicite: «Credimus in Deum et in id quod destinatum fuit ad nos et ad Abraham et ysmael et ysaac et iacob et tribus; et in id quod datum fuit Moysi et ihesu; et in id quod traditum fuit Prophetis a creatore suo. non distinguo inter eos et nos ei sumus oblati».

Juan Vernet: Decid: «Creemos en Dios y en lo que se nos ha hecho descender y en lo que se hizo descender a Abraham, a ismael, a isaac, a Jacob y a las doce tribus; en lo que fue dado a Moisés y a Jesús; en lo que fue dado a los Profetas por su señor; no diferenciamos entre ellos y le somos sumisos.

Corán ii, 255 robert de ketton:

Marcos de Toledo:

ego quidem solus Deus uiuus et uerus creator, preter quem non est alius, edico, quatinus surgatis nec uobis sopitio seu sompnus irrepat. Dei sunt uniuersa celi et terre sine cuius uelle quis cuiusquam orator erit...

non est Deus nisi unus, uiuus et eternus, quem non capit dormitacio neque sompnus. Cuius est totum quod in celis est et in terra...

Juan Vernet: el Dios, no hay dios, sino Él, el Viviente, el subsistente. ni la somnolencia ni el sueño se apoderarán de Él. A Él pertenece cuanto hay en los cielos y en la tierra…

2.2. DATACión y DeDiCAToriA De lA oBrA la datación de la versión latina del Corán nos la ofrece el mismo Marcos de Toledo al final del prólogo que antepuso a su traducción (líneas 186 a 194): «Ego autem Marchus humilis eiusdem canonicus, iustis utriusque uotis et desideris obedire sattagens, in fauorabili opere quantocius operam dedi et ut uotum et desiderium eorum effectum manciparem Librum Mafometi ad peticionem

XlVi

Alchoranus Latinus eorum et comodum ortodoxie fidei de Arabica lingua in Latinum transtuli sermonem. Completa quippe fuit huius uoluminis translacio, Domino et saluatore nostro auxiliante, anno ab incarnacione Domini millesimo ducentesimo undecimo et anno quo Mafometus heresiarcha cepit Arabibus heresim suam euomere sexcentesimo sexto».

según esta doble datación —era cristiana y era musulmana—, nos encontramos ante una incoherencia cronológica, ya que si seguimos la datación occidental la traducción latina del Corán fue terminada en 1211, mientras que la datación musulmana nos sitúa la horquilla cronológica entre el 6 de julio de 1209 y el 24 de junio de 1210.25 una explicación plausible sería que Marcos de Toledo hubiese utilizado una datación de la era cristiana ab Incarnatione según el estilo pisano. la datación ab Incarnatione toma como fecha para iniciar el año el 25 de marzo, fiesta de la Anunciación de la Virgen María, posticipándose sobre el cómputo actual dos meses y 24 días. el estilo más difundido es el florentino por el profuso uso que se hace de él en Florencia y en otras ciudades de la Toscana, y se diferencia de otro estilo, el llamado pisano, de un año preciso, puesto que en lugar de posponer, anticipa sobre el cálculo actual de nueve meses y siete días, haciendo iniciar el año el 25 de marzo anterior, esto es, se adelanta un año.26 ¿Por qué, entonces, Marcos de Toledo prefirió datar por un estilo “italiano” y no por uno castellano? quizás —la nuestra es solamente una conjetura— si Marcos realizó sus estudios de medicina en Monpellier, como comentábamos más arriba,27 pudiera ser que debido al periodo pasado en tierras del Languedoc se hubiese habituado a la datación ab Incarnatione usada en la Corona de Aragón junto a la fecha por era hispánica.

25

CAPPeli, A., Cronologia, Cronografia e Calendario perpetuo. Dal principio dell’era crisitana ai nostri giorni. Milano, 2002, p. 111. 26 Ibidem, p. 7. 27 Véase el apartado 1. Marcos de Toledo, p. XXXi.

lA TrADuCCión lATinA Del Corán

XlVii

el hecho de que Marcos hubiese utilizado el estilo pisano para datar su traducción del Corán lo confirmaría además el colofón a su Libellus Habentometi en donde puede leerse: «Translatus est hic liber Vnionis a Marcho Toletano canonico de lingua Arabica in Latinam et perfectus est in primo die iunii, scilicet in uigilia Pentechostes sub era millesima ducentesima quinquagesima prima, anno ab Incarnacione Domini millesimo ducentesimo tercio decimo in mensi iunii, eodem anno quo uictus a Rege Castellanorum Amir alMunum (sic), in eodem anno quo captum est castrum Alcaram ab eodem rege Alfunsso illustrissimo».28 Curioso es que, en esta ocasión Marcos de Toledo haya datado utilizando otra vez una doble fecha, pero esta vez genuinamente cristiana. Así pues usa la datación por la era hispánica,29 «in primo die iunii, scilicet uigilia Pentechostes sub era millesima ducentesima quinquagesima prima», esto es, el 1 de junio, o sea en la víspera de Pentecostés del año 1251 de la era hispana, o sea, del año 1213. el segundo método utilizado para fechar el colofón es ab Incarnacione, «anno ab Incarnacione Domini millesimo ducentesimo tercio decimo in mensi iunii», es decir, en el mes de junio del año 1213 desde la encarnación del señor. Ambas fechas se ratifican con un último dato de carácter histórico. Marcos hace alusión a dos episodios de la historia de Castilla; el primero a cuando el rey de Castilla derrotó al Amir alMunum —seguramente se refiere al Amīr al-Mu’minīn, más conocido en tierras cristianas con el sobrenombre Miramolín resultado de la deformación del título árabe, caudillo almohade en la batalla de las navas de Tolosa—. el segundo dato se refiere a la toma del castrum Alcaram (Alcántara) por parte del rey Alfonso iX de león en 1213.

28 Bibliothèque Mazarine, ms. 780, f. 113. Véase también el apartado 4.1. Descripción de los manuscritos, en concreto pp. CVii-CViii. 29 CAPPelli, A., Cronologia, cronografia…, op. cit., p. 6: «… l’uso di questa era che data dall’anno in cui, compiuta da Augusto la conquista della spagna, viene adottato il calendario giuliano, cioè dal 1° gennaio del 38 avanti Cristo. si trova usata nei documenti con la formula sub aera e anche semplicemente era ed è molto usata per quasi tutto il medioevo nella Penisola iberica, in Africa e nelle province meridionali visigotiche della Francia».

XlViii

Alchoranus Latinus

en cuanto a la dedicatoria de la obra, una vez más el prólogo es el que nos da esta información. en él Marcos de Toledo quiere dejar constancia de los intereses y la orientación con que realizó su traducción bajo el mecenazgo del Arzobispo de Toledo, don rodrigo Jiménez de rada, al que se refiere dos veces en el prólogo, la primera en las líneas 162 a 163: «… uenerabilis Rodericus domino inspirante sedem archipresulatus Toletane metropoleos.» y la segunda en las líneas líneas 195 a 198 con las que concluye el explicit del prólogo: «Trastulit autem Marchus Tholetane ecclesie canonicus librum Alchorani ad peticionem Roderici venerabilis archiepiscopi Tholetani salubrem et persuasionem magistri Mauricii Toletane sedis archiadiaconi meritis et sanctitate commendabilium uirorum». en el colofón del prólogo encontramos también una referencia a don Mauricio; esta es la segunda referencia, ya que en las líneas 176 a 182 del mismo fragmento Marcos expone los objetivos que don Mauricio pretende conseguir: que los sarracenos abandonen los preceptos de Mahoma para acogerse a la fe cristiana: «In hac quoque sollicitudine zelo succensus fidei christiane non segnis extitit reuerendus Mauricius archidiaconus eiusdem , literatura commendabilis, uirtutibus insignis, moribus perspicuus, honestate preclarus sed pari uoto parique affectu laborauit, ut Liber iste in Latinum transferretur sermonem, quatinus ex institutis detestandis Mafometi a Christianis confusi Sarraceni ad fidem nonnulli traherentur catholicam».

2.3. ConTeniDo y esTruCTurACión De lA oBrA Dada la literalidad de la traducción del texto que editamos, comentaremos en este punto el contenido y la estructura del prólogo,

lA TrADuCCión lATinA Del Corán

XliX

cuyo estudio nos permitirá conocer cuáles eran las intenciones de Marcos de Toledo y cuál era su actitud frente al texto que tradujo y a la religión que dicho texto representaba.30 el prólogo puede dividirse, esencialmente, en tres grandes bloques: el primero recoge una peculiar biografía de Mahoma,31 el segundo se refiere a los preceptos que todo musulmán debe seguir y el tercero está dedicado, por una parte a los patrocinadores e impulsadores de la traducción y por otra al lamento de la sociedad cristiana por la dominación musulmana. Marcos de Toledo nos explica en el prólogo (líneas 72 a 74), cómo Mahoma compusó los 112 capítulos o suras que constituyen el Corán: «Composuit itaque hunc in secreto eumque in centum duodecim tractatus siue capitula diuidens, ipsos sub sexuaginta distinccionibus artauit». en realidad, Marcos comete un error en la estructuración de los capítulos del Corán, ya que estos son 114 y no 112.32 en cuanto al hecho de que estos capítulos fueran subdivididos en 60 “pausas o interrupciones”, Marcos se refiere efectivamente a la división litúrgica que representan los ḥizb.33 30

Parte de este estudio lo presentamos con motivo del IV Congreso de la Sociedad de Estudios Latinos. Medina del Campo (Valladolid), 22 - 24 de mayo de 2003: PeTrus Pons, n., «el prólogo de Marcos de Toledo al Corán», en Conde Parrado, P. – Velázquez, i. (eds.), La Filología Latina. Mil años más. Madrid, 2005, pp. 1008-1016. 31 un reciente estudio muestra que el prólogo de Marcos de Toledo fue una de las fuentes utilizadas por Voragine para redactar su Vita Magumethi. De lA CruZ PAlMA, ó., «la Vita Magumethi de Voragine - iacobus a Voragine (iacopo da Varazze) c. 1226-1298», Mirandum 19 (2008), pp. 5-34. sobre la vita Machumeti redactada por Marcos de Toledo en el prólogo al Corán, véase sTArCZewskA, k. k., El retrato de Mahoma en la Historia Arabum de Jiménez de Rada y en el Prologus Alcorani de Marcos de Toledo. Ejemplos de literatura de confrontación islamo cristiana. Trabajo de investigación dirigido por la doctora C. Ferrero hernández, uAB, 2009, pp. 11-60 y 116-120. 32 D’AlVerny, M.-Th. – VADJA, G., «Marc de Tolède, traducteur...», op. cit., p. 263, n. 5; atribuye esta confusión de Marcos al hecho de que la Fātiha, es decir la primera sura, no ha sido considerada como un capítulo y que las suras CXiii y CXiV han sido computadas como una sola sura. 33 VerneT, J., El Corán, op. cit., introd. XX: «el texto así constituído (en árabe Kitāb, Qur’ān, Mus’haf) conoce dos tipos de divisiones: 1) las litúrgicas —especialmente en uso durante el mes de ramadán— llamadas chuz (parte), cuya introducción se atribuye a al-hachchach hasta un total de treinta; cada una de ellas está partida en dos -ḥizb-, o sea sesenta en total. estos ḥizb de introducción tardía, posterior al siglo V/Xi indicaban los fragmentos que el fiel debe recitar como ejercicio piadoso».

Alchoranus Latinus

l

Biografía Así pues, el prólogo se abre con un extenso relato —resultado de la difusión en la cristiandad europea de leyendas denigratorias— que refleja una biografía bastante negativa de Mahoma.34 esta vita se hace eco de una falsa etimología para la ciudad en donde nació el profeta del islam que justificaría, esto es, la Meca, para evidenciar la vida licenciosa tanto de Mahoma como la del resto de musulmanes (líneas 19 a 20): «Hic (Mafometus) nimirum prodiens quasi ex adipe iniquitatis in Mecha, id est adultera, que est in Arabia, natus extitit …» la narración prosigue con el análisis de la formación y de la educación que recibió Mahoma; curiosamente la adquisición de esta instrucción no fue llevada a cabo en su ciudad natal, sino que fue resultado de los viajes que sub pretextu mercatoris lo llevaron a siria y después a Grecia. en siria adquirió los conocimientos del Pentateuco, es decir, del judaísmo; en cambio, en su segunda parada amplió sus conocimientos judíos con los preceptos cristianos. Con los conocimientos de las dos principales religiones de su época, decidió regresar a Arabia (líneas 41 a 43): «Qui, cum fuisset expertus quod tam Iudei quam Christiani dispari cum professione Deum colerent et in Veteri et Nouo Testamento fuisset instructus, quamtocius in Arabiam remeauit». Con esta doble formación religiosa, y según Marcos de Toledo, Mahoma pretende crear una nueva religión, resultado de la revisión del judaísmo y del cristianismo (líneas 62 a 66): «Fertur tamen quia non respuit tantum legem christiane religionis ob sui difficultatem rigoris nec in contemptum dumtaxat iudeorum contempsit precepta Decalogi populis Arabie notifficare, sed ut ex utraque legem terciam conderet,

34 sobre este tema es de aconsejable lectura el trabajo de D’AlVerny, M.-Th., «Pierre le Vénérable et la légende de Mahomet» en Cluny, Congrès scientifique, Fêtes et cérémonies liturgiques en l’honneur des saints Abbés Odon et Odillon, 9-11 juillet 1949. Dijon: Société des Amis de Cluny avec le CNRS, 1950. También en La connaissance de l’Islam dans l’Occident médiéval. (ed. Ch. Burnett) Variorum, 1994, pp. 161-170.

lA TrADuCCión lATinA Del Corán

li

legem que in quibusdam articulis cum Veteri et Nouo Testamento participium haberet, in quibusdam autem obseruantiis ab utroque discreparet». Marcos concluye la biografía de Mahoma haciendo referencia a la presunta epilepsia que padeció el profeta. es en este punto del prólogo donde Marcos demuestra sus conocimientos de física y medicina retratando con mucho realismo los síntomas de dicha enfermedad (líneas 76 a 82): «… et in presencia omnium ficte quasi morbum paciens caducum in terra prostrabat se uiolenter et, ut in epilencticis fieri solet, spumam per os eiciens, pedibus atque manibus inordinate hinc et inde proiectis, in arena diutissime uoluebatur; post spatium uero temporis non modicum ex industria motum membrorum suorum sic compescebat et occulos claudebat, ut non solum apopleticus crederetur in quo nullus sensus et motus habetur, uerum exanimis estimaretur». Mahoma, como puede apreciarse en el prólogo, justifica su enfermedad atribuyendo el origen y las causas de la misma a la revelación de Dios, materializada a través de las anunciaciones del ángel Gabriel (líneas 82 a 85): «Cumque turbatis iam occulis quasi a demonio arreptus exurgeret, dicebat populo suo quod angelus Gabriel a Deo mittebatur ad ipsum, qui prosternebat eum in terra et in corpore ipsum uexabat et in anima». Preceptos coránicos la segunda parte del prólogo, como ya hemos indicado, se refiere a la doctrina que Mahoma predicaba a su pueblo, entre los cuales destacan la descripción del Paraíso (líneas 100 a 102): «... et in futuro (Deus) dabit uobis Paradisos sub quibus deffluent flumina scilicet aque, uini, lactis et mellis et cibos prosperos, qui non grauabunt uentres, et uinum suaue, quod non inebriabit, uxores et uestimenta serica».

lii

Alchoranus Latinus

el ayuno durante el mes sagrado del ramadán, o si este fuese incumplido la obligación de ofrecer una limosna (líneas 106 a 109): «Indixit (Machometus) ieiunium triginta dierum certo tempore et qui non ieiunasset, illo prefixo tempore ob aliquam ocasionem, illius ieiunii debitum, si diues esset, elemosinis redimeret, si uero pauper alio tempore ieiunando». las cinco oraciones diarias y la ablución necesaria antes de cada una de ellas (líneas 109 a 110): «Monuit orare in templo siue in domo quinquies in die, sed priusquam ad templum ingrederentur mandauit ut aqua abluerentur». la circuncisión sea cual sea la edad de todos y cada uno de los miembros varones de la comunidad musulmana (líneas 111 a 112): «Circumcisionem eis indixit in pueris a bymatu fieri, adultis autem quandocumque ad legem accederent». la prohibición de cometer adulterio, excepto cuando este se cometa con una esclava (líneas 112 a 115): «Adulterium prohibuit; uerum si uir coniugatus mulierem siue solutam siue coniugatam precio emerit, licite poterit ei copulari tanquam ancille nec adulterium comittit, quia precium quod pro ipsa soluitur crimen delet adulterii». la prohibición de ingerir carne porcina (líneas 119 a 120): «Carnem porci prohibuit eis et omne morticinum, ne comederent sanguinem et ydolototitum et suffocatum». y por último, la peregrinación que todo musulmán debe realizar, al menos una vez en la vida, a la Meca (líneas 120 a 121): «Et persuasit eis et monuit ut ad templum Meche causa oracionis accederent».

lA TrADuCCión lATinA Del Corán

liii

Lamento de Hispania la tercera parte del prólogo cambia radicalmente la entonación del discurso; así, mientras en las dos anteriores partes la actitud de Marcos se presentaba muy beligerante contra la figura de Mahoma y la religión que este postulaba, cuando dedica una reflexión sobre la situación en la que se encuentra la comunidad cristiana en la península ibérica, encontramos a un Marcos que refleja una gran nostalgia por los tiempos pasados. su lamento se inicia haciéndose eco de la rápida propagación del islam, difundido por todo el Mediterráneo; expansión que Marcos atribuye a una falsa predicación y al uso de las armas para conseguir a sus adeptos (líneas 153 a 156): «... quod tum per predicacionem eius fallacem, tum per bellicam cladem, tam ipse quam successores eius ab Aquilone usque ad mare Mediterraneum et ab Indiis usque ad occiduas partes omnes fere ad suam heresim coegit ...» su queja persiste recordando que la dominación musulmana del territorio ibérico suposo que las iglesias fuesen convertidas en mezquitas (líneas 156 a 162): «Proch dolor!, non solum regiones has subiugauit, quarum quedam iam fidem susceperant Ihesu Christi, uerum etiam quasdam partes Yspanie per prodicionem sequaces eius occupauerunt et in quibus olim multi sacerdotes diuinum Deo prestabant obsequium, nunc scelerati uiri exsecrabiles Mafometo supplicaciones impendunt et ecclesie que quondam per manus episcoporum fuerant consecrate, nunc in templa sunt redacte profana». la conversión de los templos cristianos en mezquitas se ve ejemplificada cuando se nos recuerda que, en esas iglesias donde en otro tiempo resonaban las campanas, bajo la dominación musulmana solo se oyen las llamadas a la oración de los musulmanes (líneas 166 a 170):

liV

Alchoranus Latinus «Quoniam quidem in locis ubi suffraganei pontifices sacrificia santa Ihesu Christo quondam offerebant, nunc pseudoprophete nomine extollitur, et in turribus ecclesiarum in quibus olim tintinabula resonabant, nunc quedam prophana preconia fidelium aures insurdant».

es en las líneas 173 a 176 del prólogo, donde Marcos nos explica que su traducción pretende aportar los argumentos necesarios para que las doctinas islámicas puedan ser refutadas: «… operam dedit et sollicitudinem, ut liber in quo sacrilega continebantur instituta et enormia precepta translatus in noticiam ueniret ortodoxorum, ut quos ei non licebat armis impugnare corporalibus saltem enormibus institutis obuiando confunderet».

3. LA TRASCendenCIA de LA SeGundA TRAduCCIón LATInA deL CoRán La traducción latina del Corán de Marcos de Toledo, como ya hemos comentado anteriormente, tuvo una difusión mucho más escasa —a tenor de los testimonios manuscritos existentes— si la comparamos con la ejecutada por Roberto de Ketton. Son solo siete los manuscritos1 que contienen, íntegra o parcialmente, la versión del toledano. el estudio de esta tradición manuscrita nos permite constatar que la difusión del texto traducido por nuestro traductor tuvo geográficamente dos áreas concretas: Francia y el centro norte de Italia. Si bien tres de estos códices contienen únicamente la versión latina del texto sagrado de los musulmanes, los cuatro restantes transmiten textos apologéticos que acompañan el Corán latino. estos códices son una prueba fehaciente de la trascendencia que tuvo la traducción de Marcos de Toledo. 3.1. MARCoS de ToLedo y RICCoLdo dA MonTe dI CRoCe. eL MAnuSCRITo áRABe 3842 de LA BIBLIoThèque nATIonALe de FRAnCe y eL ContrA LegeM SArACenoruM La Bibliothèque nationale de France cuenta, en su fondo de manuscritos árabes, con un ejemplar de inestimable valor para el 1 Para una descripción detallada de estos manuscritos, véase más adelante el apartado 4.1. Descripción de los manuscritos, pp. XCIII-CXXI. 2 Sobre el uso que Riccoldo da Monte di Croce hizo del texto latino del Corán de Marcos de Toledo, véase PeTRuS PonS, n., «Riccoldo da Monte di Croce lector de Marcos de Toledo», en Autorrepresentación y controversia en el mundo ortodoxo y latino. Balance de una investigación. Actas del IV Seminario Internacional Islamolatina (uAB, octubre 2015), Medievalia (en prensa). Agradezco la inestimable colaboración del profesor José Martínez Gázquez que nos ha facilitado amablemente el texto de la transcripción de las glosas del ms. árabe 384 (en prensa) de la Bibliothèque nationale de France; material sin el cual este apartado no habría podido realizarse.

Alchoranus Latinus

LVI

estudio de la pervivencia y de la utilización que se hizo de la traducción del Corán de Marcos de Toledo. Se trata del manuscrito árabe 3843: códice originario de egipto o de Siria datado entre finales del siglo XII y principios del siglo XIII, que contiene un Corán incompleto (ff. 2-139: I, 1- XXIII; ff. 140 a 248: XXIII, 110 - XCIX, 1), y perteneciente a la biblioteca real parisina desde 1622. La peculiaridad de este manuscrito es que presenta un abundante cuerpo de anotaciones marginales en latín, referentes a traducciones de algunas aleyas y a comentarios polémicos, realizadas por dos manos occidentales, posiblemente de origen italiano, de finales del siglo XIII o principios del siglo XIV; así como una encuadernación italiana o de estilo italiano. Recientes estudios de Thomas Burman4 —corroborados por J. Martínez Gázquez y F. déroche5— analizan la autoría y la fuente, o fuentes, del conjunto de glosas de tamaño menor de este manuscrito árabe. La descripción del manuscrito ofrecida por de Slane,6 aseguraba que «se reconoce, a partir de la lectura de estas notas, que el copista era un eclesiático católico romano y que poseía un perfecto conocimiento del Corán y de la lengua árabe». déroche,7 en cambio, especifica que se trata de dos manos latinas datadas entre finales del siglo XIII y principios del siglo XIV. 3

déRoChe, F., Catalogue des manuscrits arabes. Manuscrits musulmans. tome I, 2. Les manuscrits du Coran. Du Maghreb à l’Insulide. Bibliothèque nationale, département des manuscrits, Paris 1985, p. 53, notice 344. 4 BuRMAn, Th. e., «how an Italian Friar Read his Arabic qur’an», en Jan Ziokowski (ed.), Dante Studies, with the Annual report of the Dante Society, no. 125, Dante and Islam (2007), pp. 93-109; BuRMAn, Th. e., «Riccoldo da Monte di Croce y las traducciones latinas del árabe realizadas en españa», en J. Martínez Gázquez, ó. de la Cruz Palma, C. Ferrero hernàndez (eds.), estudios de Latín Medieval Hispánico. Actas del V Congreso Internacional de Latín Medieval Hispánico. Barcelona, 7 -10 de septiembre de 2009. Firenze 2011, pp. 601-608. 5 MARTIneZ GáZqueZ, J. – déRoChe, F.., «Lire et traduire le Coran au Moyen Age. Les glosses latines du manuscrit arabe 384 de la BnF», en Comptes rendus des Séances de l’Année 2010 juillet-octobre, Académie des Inscriptions & Belles-Lettres, Paris 2010, pp. 1024-1042. 6 de SLAne, M., Catalogue des manuscrits arabes. 2 vols. Bibliothèque nationale, Paris, 1883-1895, pp. 117-118. 7 déRoChe, F., Catalogue des manuscrits arabes..., op. cit., p. 53.

LA TRASCendenCIA de LA SeGundA TRAduCCIón LATInA

LVII

A través de la comparación de las características gráficas del tipo de escritura del texto de las glosas con un manuscrito autógrafo del Contra Legem Saracenorum,8 Burman9 llega a la conclusión de que la autoría de una de las manos —la del cuerpo de anotaciones marginales de menor tamaño— se debe al dominico florentino Riccoldo da Monte di Croce (fl. 1267-1316). en cuanto a la identidad de la otra mano, Burman presenta la hipótesis de que las notas de tamaño mayor pudieran ser obra de un cofrade de Riccoldo que, al igual que este, tenía buenos conocimientos de la lengua árabe. Según él se trataría de Ramon Martí quien, en su tratado polémico contra los judíos, Pugio fidei,10 consultó y utilizó en varias ocasiones el Corán. esta identificación se basa, concretamente, en las citas coránicas de la tercera sura que aparecen tanto en el Pugio fidei como en las glosas del manuscrito árabe 384,11 cuyo sistema de citación —en el que se indica el número de sura y el número de década— concuerdan con las ‫ء‬ashr (décadas) que dividen este Corán árabe cada diez aleyas. Por su parte, J. Martínez Gázquez y F. déroche, han descartado la posibilidad de que se tratase de Ramón Martí después de haber cotejado el manuscrito autógrafo de la Pugio Fidei —conservado en la Bibliothèque Sainte-Geneviève de París 12 — con el manuscrito árabe 384 corroborando que se trata de dos escrituras completamente diferentes.13

8 el manuscrito en cuestión es el Conv. Soppr. C 8.1173 de la Biblioteca nazionale di Firenze. MéRIGouX, J.-M., «L’ouvrage d’un frère Prêcheur florentin en orient à la fin du XIIIe siècle. Le «Contra legem Sarracenorum» de Riccoldo da Monte di Croce», Memorie Domenicane 17 (1986), pp. 1-144. 9 BuRMAn, Th. e., «how an Italian Friar…», op. cit., pp. 94, 99, 100-105. 10 RAMon MARTí, o. P., Pugio fidei adversus Mauros et Judaeos, Leipzig 1687 [reimpreso en Farnborough, hants., uK: Gregg Press, Ltm., 1967]. 11 BuRMAn, Th. e., «how an Italian Friar…», op. cit, p. 194, n. 4. 12 Se trata del ms. latín 1405 (siglo XIII) de la Bibliothèque Sainte-Geneviève, para una descripción del manuscrito, véase KohLeR, Ch., Catalogue des Manuscrits de la Bibliothèque Sainte-geneviève, París, 1896, vol. II, p. 8. 13 MARTíneZ GáZqueZ, J. - déRoChe, F., «Lire et traduire le Coran au Moyen Age…», op. cit., p. 1026.

LVIII

Alchoranus Latinus

Por otra parte, identifican la fuente utilizada para la citación de versículos coránicos de estas numerosas glosas en la traducción latina del Corán de Marcos de Toledo, ya sea copiando literalmente o con pequeñas variaciones del texto, ya sea refundiéndolo en una versión propia. Su argumentación se fundamenta en el hecho de que la comparación del texto de las glosas de Riccoldo en el ms. árabe 384 y la traducción de Marcos de Toledo muestran la igualdad total de ambos textos en un alto porcentaje de las glosas, y que Riccoldo complementaba, a su vez, con la lectura de textos sobre el islam en árabe con el Liber denudationis siue ostensionis aut patefaciens.14 el corpus glossarum del ms. árabe 384 se compone de comentarios o traducciones de fragmentos del Corán y se caracteriza por su abundancia —su número supera las 500 glosas, pudiéndose atribuir más de 400 a la mano de Riccoldo15—. estas glosas «suponen un conjunto excepcional para el estudio de la percepción del Corán y de la regligión musulmana que podían tener los estudiosos cristianos de la europa de los siglos XIII y XIV».16 Copiosos son los paralelismos en cuanto a contenido en los fragmentos tomados de la lectura directa de la traducción de Marcos de Toledo o conocidos por Riccoldo da Monte di Croce y recogidos en las glosas del manuscrito árabe y en otras de sus obras.17 La simple comparación entre la traducción del toledano y el texto de las glosas pone de manifiesto la relación de depedencia de las segundas respecto a la primera, constatándose en la mayoría de los casos que Riccoldo copió al pie de la letra la traducción de Marcos.18

14

religious Polemic..., op. cit., pp. 240-324. de un total aproximado de 567 glosas, unas 145 pertenecen a la mano de mayor tamaño, mientras que las 422 restantes son de puño y letra de Riccoldo da Monte di Croce. 16 MARTíneZ GáZqueZ, J. - déRoChe, F., «Lire et traduire le Coran au Moyen Age…», op. cit., p. 1024. 17 Ibidem, p. 1029. 18 Ibidem, p. 1030. 15

LA TRASCendenCIA de LA SeGundA TRAduCCIón LATInA

LIX

el contenido de las glosas, aún siendo heterogéneo, se concentra esencialmente en lo que concierne a la Biblia, al evangelio o al cristianismo, prestando especial atención a las figuras de Cristo (III, 52-54; IV, 172; V, 17-18, 110; XLIII, 63-64, LVII, 27) y la crucifixión (III, 55; IV, 157; V, 116) o de la Virgen María (XIX, 12-30). otras figuras bíblicas a las que dedica su interés son Adán (VII, 11-13; XV, 28-31; XVIII, 50; XX, 116; XXXVIII, 71-85), Abraham (II, 132; 258; III, 67; 95-97; XI, 71-72; XXII, 78), noé y el diluvio (X, 72-73; 11, 36-37); Jonás (XII, 26-28; XXXVII, 142-144) o la Trinidad (IV, 171; V, 73). Los preceptos del islam interesan particularmente a Riccoldo, como demuestran las abundantes anotaciones registradas sobre el ayuno (II, 185, 187), las abluciones (IV, 43; V, 6), la devoción (IV, 103), la prohibición del vino y el juego de azar (II, 219), la usura (II, 275) o las prescripciones relativas a la alimentación (V, 3-4) y el peregrinaje (XLVIII, 27-29). en cuanto al papel de la mujer (II, 223), la poligamia (IV, 3), la dote (IV, 24), los matrimonios concertados (IV, 22, 24, 32), el repudio (II, 230; 24, 6-7; LVIII, 1-3; LXV, 1), el castigo a los adúlteros (XXIV, 1-4), la prohibición de la prostitución de las esclavas (XXIV, 33) y la sodomía (II, 189, 221) también se encuentran copiadas numerosas glosas. el juicio final (LIV, 1-4; LXXXIV, 1-6; LXXXV, 1-5), el Infierno y sus castigos (XV, 43-44; XXXVII, 59-68; XLIV, 38-46; LXXXVIII, 1-7) o el Paraíso y sus recompensas (III, 15; IV, 1318, 57, 122; V, 85; IX, 89; XVIII, 30-36; XIX, 58-62; XXII, 23-24; XXXVI, 54-58; XXXVII, 39-52; XXXVIII, 49-53; XLIII, 68-72; LII, 19-20, 22-26; LV, 46-58; LXXXVIII, 8-16) son objeto igualmente de anotaciones, así como también lo son la figura del Profeta (XXXIII, 40, 53-54) y su dimensión humana (VI, 46, 50; XIII, 710; XVII, 94-95; XL, 78). el estudio de algunas de estas glosas nos muestra su estrecha relación de dependencia con el texto de la traducción de Marcos de Toledo, tratándose, en algunos casos, de una fuente directa, copiada literalmente. Por ejemplo, en la segunda sura cuando se habla del

LX

Alchoranus Latinus

calendario y de la piedad; exceptuando la preferencia de sed en detrimento de uerum, nos encontramos con una copia fiel al Corán del toledano: BNF, ms. ar. 384, f. 13v: [Corán II, 189] Interrogabunt de lunacionibus, dic: «Sunt hominibus adnotanda tempora peregrinationis et non est equum ut accedatis ad domos a dorso earum, sed equum est ut timeatis et accedatis ad domos earum ab hostiis. Glosa, id est, non cognoscatis uxores uestras in membro non concesso. Infra tamen eodem dicit contrarium.

Marcos de Toledo, Liber Alchorani, II, 189: Interrogabunt te de lunacionibus. dic: «Sunt hominibus annotanda tempora peregrinacionis» et non est equum ut accedatis ad domos a dorso earum; uerum equum est ut timeatis et accedatis ad domos earum ab ostiis et timete deum quo forte sitis beati.

en la cuarta sura, versículos 13 a 18, exceptuando el primero de ellos que hace referencia al Paraíso, Riccoldo es de nuevo exhaustivo cuando copia el original latino, respestándolo prácticamente al pie de la letra: BNF, ms. ar. 384, f. 33v: [Corán IV, 13-18] Isti sunt termini dei et qui obedierit deo et legato suo intrabit paradisos, currunt sub eis riui, manebunt in perpetuo. hoc est enim refugium magnum et qui inobediens est deo et nuntius eius et transgreditur terminos dei intrabit in ignem et manebit ibi perpetuo et habebit supplicium confusionis. et mulieres que scelus committunt, inducatis contra eas quattuor testes et si perhibeant testimonium recludite eas in domo donec expirent uel deus eis prouideat, et si qui uirorum uxores inuadunt, corripite eos, quod si resipiscant parcatis eis. deus enim est indultor, pius. Penitentiam qui

Marcos de Toledo, Liber Alchorani, IV, 13-18: 13 Isti sunt termini dei. et qui deo et Legato suo obtemperant, in Paradisos eos intromittam sub quibus flumina defluunt in eis perhenniter permanentes. hoc enim est refugium magnum. 14 et qui inobediens est deo et Legato eius et terminos dei transgeditur, introducam eum in ignem eternum et habebit supplicium confusionis. 15 et mulieres que scelus committunt, contra eas quatuor introducatis testes ex uobis. Quod si perhibent testimonium, dimittatis eas in domibus donec expirent uel deus eis prouideat. 16 et si qui uirorum uxores inuadant, eos corripiatis. quod si resipiscant, parcatis eis.

LA TRASCendenCIA de LA SeGundA TRAduCCIón LATInA bene admittit deus eorum qui operantur malum ignorantur. deinde satisfaciunt incontinenti, illi certi deus remitit, cum sit sapiens iudex, neque penitentiam illorum acceptat, qui perpetrant iniquitates et tempus mortis dant modo perpetuo, neque illorum qui decedunt in blasfemiam, crudelem enim illi preparauimus penam.

LXI

deus enim est indultor, pius. 17 Penitenciam quippe deus admittit eorum, qui operantur malum ignoranter, deinde satisfaciunt incontinenti. Illis certe deus remittit, cum Deus sit sapiens, iudex. 18 neque penitenciam illorum acceptat, qui mala perpetrant et tempore mortis dicunt: «Modo peniteo». neque illorum qui decedunt in blasphemia, crudelem enim eis preparauimus penam.

entre las variantes que ofrece la glosa de Riccoldo respecto al texto de Marcos, constatamos, por ejemplo, que en la aleya 13 la tradición manuscrita es bífida en cuanto la rama α lee permanentes mientras que la rama b19 ofrece manentes, variante mucho más cercana al manebunt de Riccoldo. Más adelante, en la aleya 15, es el manuscrito Parisinus el único que lleva la misma lectura inducatis de Riccoldo, en lugar del introducatis que transmite el resto de la tradición. en la aleya 17, encontramos de nuevo que la lectura de Riccoldo coincide plenamente con la rama b, omitiendo Deus en la frase cum Deus sit sapiens, omisión subsanada por la rama α. de nuevo en la aleya 18, mientras que en el texto del todedano aparece siempre malum, solamente un único códice, el Vindobonensis, ofrece la variante iniquitatem que coincide con iniquitates de Riccoldo. escasas son las variaciones al texto latino que ofrece la descripción del Paraíso en la sura dieciocho (vv. 30 a 36); estas son siempre cuestiones atribuibles a una predilección léxica o estilística, que no encuentran paralelismo en las variantes textuales ofrecidas por los manuscritos de la traducción latina de Marcos de Toledo:

19

Se trata, en este caso, de los manuscritos taurinensis (Biblioteca nazionale di Torino, cod. F.V.35), Vindobonensis (nationalbibliothek Wien, ms. 4297) y Parisinus (BnF, ms. Lat. 3394). Para una descripción más detallada de estos manuscritos véase más adelante en el apartado 4.1. Descripción de los manuscritos, pp. XCIII-CXXI; para su ubicación dentro del stemma codicum, véase el apartado 4.4. relación entre los manuscritos: stemma codicum, pp. CXXVII-CXLVI.

LXII

BNF, ms. ar. 384, f. 121r: [Corán XVIII, 30-36] nota paradiso Maccometi. Glosa et qui crediderunt et bona egerunt, nos non perdemus mercedem illi qui bene agunt. Illi quidem habebunt ortos Aade sub quibus flumina defluent et in eis ornabuntur ex armillis aureis et induent uestimenta uiridis coloris ex serico et bisso, recumbentes super puluinaria. quam bonum premium et quam bona dispensatio! et induc eis similitudinem duorum uirorum quorum uni contulimus duos ortos ex racemis circumuallatos palmis et interposuimus segetes. et uterque uberrimum produxit fructum et nihil inde periit. et aperuimus per margines eorum riuulos et habebunt arbusta. et dixit sodali suo disceptando cum ipso: «Plures habeo diuicias quam tu et maiorem familiam». et ingressus est ortos suos et erat ei iniuriosus et dixit: «non quidem opinor quam hec umquam deleatur et non extimo quod hora futura sit».

Alchoranus Latinus Marcos de Toledo, Liber Alchorani, XVIII, 30-36: 30 et qui crediderunt et bona egerunt, non diminuemus mercedem eorum qui bona fecerunt. 31 Illi quidem habebunt Paradisos Ade sub quibus flumina defluent et in eis ornabuntur ex armillis aureis et induent uestimenta uiridis coloris ex serico et bisso, recumbentes super puluinaria. quam bonum premium! et quam bona dispensacio! 32 et induc eis similitudinem duorum uirorum, quorum uni contulimus duos ortos ex racemis, circumuallatos palmis et interposuimus segetes. 33 et uterque uberrimum produxit fructum et nihil inde periit. et aperuimus per margines eorum riuulos. 34 et habebunt arbusta. et dixit sodali suo, disceptando cum ipso: «Plures habeo diuicias quam tu et maiorem familiam». 35 et ingressus est ortos suos et erat sibi iniuriosus, et dixit: «non quidem opinior quod hoc unquam deleatur. 36 et non estimo quod hora futura sit, et si ad creatorem meum reducar, inueniam utroque horum meliores».

Lo mismo ocurre en la sura diecinueve (vv. 12 a 30), cuando se narra la Anunciación de María y el nacimiento de Jesús: BNF, ms. ar. 384, f. 125r: [Corán, XIX, 12-30] nota quod dicit de concepcione Saluatoris. O Iohannes, accipe librum cum robore et dedimus ei iudicium puero et pio a nobis et perfectionem et timebat parentes suos et honorabat eos et non erat superbus et inobediens. Salue o dies in qua natus est in die in qua morietur, et die qua suscitabit uiuus. et recole Mariam in libro quando secessit cum propinquis

Marcos de Toledo, Liber Alchorani, XIX, 12-30: 12 «Iohannes, accipe Librum cum robore». et concessimus ei iudicium puero 13 et pio a nobis et profeccionem. et timebat 14 parentes suos et honorabat eos et non erat superbus et inobediens. 15 Pax sit ei die qua natus est et die qua morietur et die qua suscitabitur uiuus. 16 et recole Mariam in Libro quando secessit a propinquis suis ad locum orientis 17 et suscepit absque

LA TRASCendenCIA de LA SeGundA TRAduCCIón LATInA suis ad locum orientis et suscepit asque eis uelamen et misimus ei spiritum nostrum et suscepit hominis foram, perfecti dixitque defendat me misericors a te. Timesne ego quidem creatoris sui legatus existo ut concedat tibi puerum perfectum, dixit quomodo puerum habebo et non tetigi me uir nec incesta extiti, dixit. Sic dixit creator suus: facile quidem mihi est ut ponam hominibus in miraculum et misericordiam a me, et factum est et concepit eum et secessit cum eo in locum remotum et fuit partus ad radicem palme, et ait: «utinam morua essem prius essem in obliuionem et uocauit eam qui erat sub ea sub limine et concute ad radicem palme et cadent ab te dactili maturi, comede et bibe et letare atque delectare, quod si uideris aliquem hominem, dic quidem noui natum Deo ut hodie non loquar homini et tulit eum ad propinquos suos, dixerunt, o Maria, rem quidem fecisti calumpniosam, O soror Aaron, non fuit pater tuus homo malus, nec mater tua fuit incesta et innuit ei, dixerunt, quomodo loquar puero in cunabulis, dixit, ego sum seruus dei tribuit mihi librum et constituit me propheta, et cetera.

LXIII

eis uelamen. et misimus ei Spiritum nostrum et suscepit hominis formam perfecti. 18 dixitque: «defendat me misericors a te, timesne eum?». 19 Dixit: «ego quidem creatoris tui Legatus existo ut concedat tibi puerum perfectum». 20 dixit: «quomodo puerum habebo et non tetigit me uir nec incesta extiti?» 21 dixit: «Sic dixit creator tuus: «Facile quidem mihi est ut ponam hominibus in miraculum et misericordiam a me. et factum est»». 22 et concepit eum et secessit cum eo in locum remotum. 23 et affuit partus ad radicem palme. et ait: «Vtinam morerer prius et essem oblita obliuiosa!» 24 et uocauit eam qui erat sub ea, dicens: «Noli contristari! Posuit enim creator tuus subtus te sublimem. 25 et concute ad radicem palme et cadent super te dactili maturi. 26 Et comede et letare atque delectare. quod si uideris aliquem hominem, dic: «quidem uotum uoui misericordi ut hodie non loquar homini»». 27 et tulit eum ad propinquos suos. dixerunt: «o Maria, rem quidem fecisti calumpniosam! 28 Soror Aaron, non fuit pater tuus homo prauus nec mater tua fuit incesta». 29 et innuuit ei. et dixerunt: «quomodo loquar puero in cunabulis?» 30 dixit: «ego sum seruus dei. Tribuit mihi Librum et constituit me Prophetam...».

en el ejemplo de más arriba solamente encontramos una variante, en el versículo 13, que coincide con otra presente en uno solo de los manuscritos del Corán de Marcos de Toledo, se trata del perfectionem de Riccoldo, lectura idéntica a la que transmite el manuscrito Vindobonensis, frente a la lección profeccionem del resto de la tradición. Igual metodología usa Riccoldo cuando copia el episodio de Zayd, en la sura treinta y tres (vv. 37 a 40), haciendo cambios solo de carácter estilístico:

LXIV

BNF, ms. árabe. 384, f. 171r: [Corán XXXIII, 37-40] nota quod hic tangit historiam de Zeid. Glosa dicit: «et quando persuadebas illi cui deus benefecit et tu benefecisti, id est, Zeid, conserua uxorem tuam et metue deum et abscondis in animo tuo quod deus reuelat et homines times et dignior est deus ut timori habeatur». Cum autem Zeidus, id est, seruus eius, in affectum suum in ipsa explesset in uxorem tibi eam copulauimus quatinus fideles in contrahendo matrimonium cum uxoribus famulorum suorum nullatenus scandalizentur postquam affectum suum in eis explessent. et preceptum dei fuit adimpletum. non debuit eius propheta scabdalizari in hiis que precepit deus. hec lex Dei est que, ad illos qui quondam fuerunt, est porrecta et preceptum dei sapienter est prouisum, qui autem* produnt epistolas dei et timent eum et non timent aliquem nisi deum qui sufficit acquirere. nec Maccometus pater fuit alicuius de uiris uestris, sed legatus extitit dei et prophetarum sigillum.

Alchoranus Latinus Marcos de Toledo, Liber Alchorani, XXXIII, 37-40: 37 et quando persuadebas illi cui deus benefecit et tu benefecisti: «Conserua uxorem tuam et metue deum». et absconde in animo tuo quod deus reuelat et homines times et dignior est deus ut timori habeatur. Cumque Zeidus affectum suum in ipsa explesset in uxorem, tibi eam copulauimus quatenus fideles in contrahendo matrimonium cum uxoribus famulorum suorum, nullatenus scandalizarentur postquam affectum suum in eis explessent. et preceptum dei fuit adimpletum. 38 non debuit eius Propheta scandalizari in hiis que precepit deus. hec est lex Dei que ad illos qui quondam fuerunt est porrecta —et preceptum dei sapienter est prouisum— 39 qui autem producunt epistulas dei et timent eum et neminem timent nisi deum qui sufficit acquirere. 40 nec Machometus pater fuit alicuius de uiris uestris, sed Legatus extitit dei et Prophetarum sigillum.

en esta ocasión, las variantes discordantes de Riccoldo frente a las del toledano encuentran correspondencia directa con lecciones que ofrecen algunos de los manuscritos del subarquetipo b. Así, por ejemplo, en la aleya 37, abscondis lo llevan también los manuscritos granduensis y Vindobonensis, frente a la variante aceptada absconde. o en la aleya 38, la transposición que copia Riccoldo Hec lex Dei est coincide con el texto que ofrecen los códices Vindobonensis y Parisinus, frente al Hec est lex Dei que transmiten los demás manuscritos. También en la aleya 39, mientras la tradición manuscrita recoge producunt el manuscrito Parisinus es el único trasmisor de produnt variante coincidente con la copiada por Riccoldo.

LA TRASCendenCIA de LA SeGundA TRAduCCIón LATInA

LXV

Mientras que en otros casos, estas glosas Riccoldo da Monte di Croce parece redactarlas ex novo para el texto de su Contra Legem Saracenorum20 aunque se percibe el eco de la traducción de Marcos de Toledo; en cambio, nada tiene que ver con la versión de Robert de Ketton21: BNF, ms. árabe 384, f. 16r: [Corán II, 223] Mulieres uestre, aratura uestra, arate eas ut uultis

Riccoldo da Monte di Croce, CLS 6, 40-41 (p. 84): Mulieres uestre, aratura uestra, arate eas ut uultis.

Roberto de Ketton, Alcoran Latinus, II, 223: Mulieres uobis subiectas penitus pro modo uestro, ubicumque uolueritis perarate...

Marcos de Toledo, Liber Alchorani, II, 223: Vxores enim uestre sunt uobis tamquam uinea, excolite ergo eas qualitercumque libuerit.

Curioso es el hecho de que la glosa de Riccoldo, que —como hemos visto— no pertenece a ninguna de las dos primeras traducciones latinas del Corán, haya sido copiada en un folio en blanco del manuscrito Ambrosianus,22 datado en el siglo XIV y originario de la zona del Midi francés, donde se lee «Ait Machometus: Mulieres vestre aratura vestra. Arate eas». en otras ocasiones —hemos localizado solamente cinco casos en total—, podemos constatar que Riccoldo se ha hecho eco en su Contra Legem Saracenorum de fragmentos del Corán copiándolos directamente de la traducción del toledano, añadiendo pocas adaptaciones al texto sea de Marcos de Toledo sea de las glosas del manuscrito árabe 384:

20 en los siguientes ejemplos en los que citamos fragmentos del Contra Legem Saracenorum usaremos la abrevitura CLS; el texto aquí reproducido pertenece a la edición de Mérigoux (op. cit.). 21 Para los fragmentos de Robert de Ketton, utilizamos el texto de la edición que está preparando J. Martínez Gázquez. 22 Véase Ms. L.I. Sup. de la Biblioteca Ambrosiana, f. 101v. Para una descripción más detallada de este manuscrito véase más adelante en el apartado 4.1. Descripción de los manuscritos, pp. XCIII-CXXI; para su ubicación dentro del stemma codicum, véase el apartado 4.4. relación entre los manuscritos: stemma codicum, pp. CXXVII-CXLVI.

Alchoranus Latinus

LXVI

BNF, ms. árabe 384, ff. 152r- 152v [Corán XXVII, 16-24] 152r [XXVII 16-18] et dixit: «o uos homines, docuerunt nos ydiomata auium et contulit nobis de omni re. hoc non est nisi ex gratia pronte. et aduocate sunt Salomoni omnes creature, demonum et hominum et auium et congregate sunt. Cum autem peruenirent ad flumen formicarum, et ait formica. 152v [XXVII 18-24] Ait formica: «o uos formice, introite habitacula uestra ne interimat uos Salomon et milites eius. et ipsi non congregabuntur». et subrisit risum ex uerbo ipsius et dixit: «doce me munus quod tibi gratias agere pro munere quod mihi obtulisti et parentibus meis et ut bona faciant que placeant tibi et mitte misericordia tua cum seruis tuis bonis». et aduertit aues. Ait: «quid est quod non uideo uppupam? numquid abest? Puniam eam supplitio et decollabo eam uel reddet mihi ab scientie sue ratione euidentem». et stetit non multum longe et ait: «didici quae uos nescitis et uenio ad uos de Sabha cum ueris rumoribus. Inueni si quidem mulierem regnantem inter eos et collata sunt ei necessaria et habebat thronum sublimem. et comperi eam et populum suum colere solem absque deo».

Marcos de Toledo, Liber Alchorani, XXVII, 16-24. 16 (...) et dixit: «o uos homines, docuerunt nos ydioma auium, contulit nobis de omni re. hoc non est nisi ex gracia prompta». 17 et aduocate sunt Salomoni omnes caterue demonum et hominum et auium et congregate sunt. 18 Cum autem peruenirent ad fontem formicarum, ait formica: «o uos formice, introite habitacula uestra ne interimat uos Salomon et milites eius, et ipsi non perpendebant». 19 et cepit subridere de uerbo eius et dixit: «Creator, doce me tibi gracias agere pro munere quod mihi obtulisti et patribus meis et ut bona faciam que placeant tibi, et mitte mihi de misericordia tua cum seruis tuis bonis». 20 et aduertit aues et ait: «quid est quod non uidebo upupam? numquid abest? 21 Puniam eam supplicio magno uel decollabo eam uel reddet mihi absencie sue racionem euidentem». 22 et stetit non multum longe et ait: «didici que uos nescitis. et uenio ad uos de Sabba cum ueris rumoribus. 23 Inueni siquidem mulierem regnantem inter eos et collata sunt ei necessaria et habebat tronum sublimem. 24 et comperi eam et populum eius colere solem absque deo (...).

Riccoldo da Monte di Croce, CLS 4, 41-52 (p. 41) dicitur enim in capitulo delnemele, quod interpretatur formica, quod «Salomon congregauit magnum exercitum angelorum et hominum et animalium, et quando ibant inuenerunt quasi fluuium formicarum, et tunc dixit formica: “O uos formice, introite in habitacula uestra ne interimat uos Salomon et milites eius”, et subrisit formica». et post pauca, «quando reassignabantur omnes aues in exercitu, inuentum est quod deerat uppupa. et dixit Salomon: “Quid est quod non uideo uppupam? puniam eam et decollabo eam, uel assignabit

LA TRASCendenCIA de LA SeGundA TRAduCCIón LATInA

LXVII

rationem quare defuit”. Et stetit uppupa non multum longe et ait: “Didici que uos nescitis et ueni ad uos de Sabea cum ueris rumoribus. Inueni siquidem mulierem regnantem inter eos et comperi eam et populum suum colere solem absque Deo”», etc.

Como puede apreciarse comparando los tres fragmentos, el texto de las glosas del ms. árabe es idéntico al de Marcos de Toledo, solamente en dos casos Riccoldo ha escrito una palabra diferente, estos son creature en lugar de las caterue de Marcos, y fluuium en vez del fontem del toledano. en el primer caso, un solo manuscrito del texto de Marcos —se trata del Ambrosianus— lleva esta lectura creature. en el caso de fluuium —recogido en las glosas y en el CLS— en detrimento de fontem, las variantes textuales muestran como cuatro manuscritos del Corán latino, todos ellos pertenecientes al subarquetipo b de nuestra edición,23 ofrecen una lectura flumen. en el capítulo 15 del CLS hallamos cuatro fragmentos que, a nuestro entender, presentan una dependencia del texto de Marcos de Toledo, cuanto menos inducen a pensar que pudiera tratarse de ecos del Corán latino: Riccoldo da Monte di Croce, CLS 15, 103- 106 (p. 128-129)

Marcos de Toledo, Liber Alchorani, III, 42, 45.

«dicitur enim in capitulo Amram: “dicunt Angeli beate Marie: o Maria, deus pretulit te et purificauit te super omnes mulieres”; et post dixerunt angeli: “o Maria, deus euangelizat tibi uel enunciat tibi de uerbo suo et nomen eius Christus Iesus filius Marie”».

42 et quando dixerunt angeli: «o Maria, deus elegit te et mundauit. et pretulit super omnes gencium et mulieres.(...) 45 quando dixerunt angeli: «o Maria, deus annunciat tibi Verbo suo, cuius nomen est Cristus Ihesus, filius Marie, ...».

23 Se trata de los manuscritos granduensis (BnF, ms. Lat. 14503), taurinensis (Biblioteca nazionale di Torino, cod. F.V.35), Vindobonensis (nationalbibliothek Wien, ms. 4297) y Parisinus (BnF, ms. Lat. 3394). Para una descripción más detallada de estos manuscritos véase más adelante en el apartado 4.1. Descripción de los manuscritos, pp. XCIII-CXXI; para su ubicación dentro del stemma codicum, véase el apartado 4.4. relación entre los manuscritos: stemma codicum, pp. CXXVII-CXLVI.

Alchoranus Latinus

LXVIII

en este caso el ms. árabe contiene una glosa que no pertenece a Riccoldo sino a la mano de mayor tamaño donde se lee: «Dixit angelus: “o Maria, Deus perculsit te et purificauit te super omnes mulieres”».24 Además, las variantes textuales del toledano no son significativas en cuanto a las divergencias con Riccoldo y presentan lecturas más bien símiles entre ellas. estas son, mundauit que dos manuscritos25 han leído mandauit y, por otro lado, annunciat que un único manuscrito26 ha leído annunciauit. en el siguiente ejemplo puede comprobarse el método utilizado por Riccoldo al redactar su Contra Legem Saracenorum; primero anotaba en el margen del Corán árabe la traducción de Marcos, para después cambiar únicamente Decalogi por Pentateuchum, variaciones introducidas en el texto difinitivo, como puede leerse en CLS 15, 229. BNF, ms. árabe 384, f. 26v [Corán III, 93]:

Marcos de Toledo, Liber Alchorani, III, 93

nota. dicit: «Afferte Pentatuecum et sequimini eum, si uos estis ueraces».

93 (...) dic: «Afferte legem Decalogi et sequimini eam, si ueraces estis, (...)».

Riccoldo da Monte di Croce, CLS 15, 229 (p. 133): Preterea in capitulo Amram, docet Saracenos petere auctoritatem legis Moysi dicens «Afferte Pentateuchum si estis ueraces et legite», etc.

otras veces, el texto anotado en el margen del Corán árabe no es fiel a la lectura del pasaje de Marcos, no obstante deja intuir que Riccoldo lo utilizó de todos modos como base de su glosa: BNF, ms. árabe 384, f. 36 r [Corán IV, 48]

Marcos de Toledo, Liber Alchorani, IV, 48

deus non parcit si quis dat ei participem et parcit alia peccata. et qui facit ei participem, blasfemat magno scelere.

48 deus enim non parcit eis qui cum eo statuunt participem et remittit excessum cui uult minorem. et qui crimen ydolatrie committit, facinus perpetrat magnum.

24

Ms. árabe 384, f. 24r. nos referimos a los manuscritos Vindobonensis [f. 21r] y Borromeus (Biblioteca Ambrosiana, R.113.Sup.) [f. 203v]. 26 Se trata del manuscrito Vindobonensis, f. 21r. 25

LA TRASCendenCIA de LA SeGundA TRAduCCIón LATInA

LXIX

Riccoldo da Monte di Croce, CLS 15, 265-266 (p. 134) et sicunt dicitur in Alchorano capitulo elnesa: «deus non parcit si quis dat ei participem».

Algunas veces Riccoldo no anotó ningún comentario en el ms. árabe, pero aun así, se hace eco del fragmento del toledano en su CLS: Riccoldo da Monte di Croce, CLS 15, 310-314 (p. 135)

Marcos de Toledo, Liber Alchorani, V, 110.

nam sicut in Alchorano dicitur in capitulo elmeyde, quasi ex persona dei «o Christe, recole quomodo dedi tibi spiritum sanctum ut loquereris hominibus in cunabulis et magnus et docui te librum et sapientiam, legem Moysi et Euangelium».

110 quando dixit deus: «o Ihesu, fili Marie, memento beneficii mei tibi matrique tue collati, quando te Spiritu Sancto corroboraui: “Loquebaris hominibus incunabulis et adultus”». et quando docui te Librum et sapienciam et decalogum et Euangelium.

Curiosa es una glosa del manuscrito granduensis —relativa al tercer versículo de la sura noventa de nuestra edición— cuyo contenido es sorprendentemente parecido a una glosa del manuscrito árabe 384. Riccoldo copió literalmente los versículos 1 a 9 de esta sura incluyendo también la glosa: Ms. árabe 384, f. 246v [XC, 1-9] Iuro quidem per hanc urbem in qua descendisti et per genitorem et quem genuit quod creauimus hominem ad laborem. An extimat homo quod nemo super eum habeat posse? dicentque: «destruxi pecuniam multam». numquid extimat quod nullus eum uidit? nonne dedimus ei duos oculos et linguam et labia? Ms. árabe 384, f. 246v nota quod hic fit mentio manifesta de genitore et filio et uidetur expresse iurare per patrem et filium quod nusquam in hoc libro legitur tale iuramentum, sed dicunt hec

Marcos de Toledo, Liber Alchorani, XC, 1-9 1 Iuro quidem per hanc urbem, 2 in qua descendisti, 3 et per genitorem et quem genuit 4 quod creauimus hominem ad laborem. 5 An estimat homo quod nemo super eum habeat posse? 6 dicetque: «destruxi pecuniam multam». 7 numquid estimat quod nullus eum uidit? 8 nonne dedimus ei duos oculos 9 et linguam et labia? Appendix Glossarum Marci Alchorani latini CAPITVLVM XC 3 et per genitorem et quem genuit: ‫( ﻮﻮاﻟد ﻮﻤﺎ ﻮﻟﺪ‬trans. wa-wālidin wa-mā wālada) [trad. «¡por un padre y el que ha engendrado!»] g2 nota: hic facit

Alchoranus Latinus

LXX

uerba esse dei iurantis per Maccomettum et filium eius qui teste Alchindo mentiuntur. Glosa

mencionem de genitore et filio g glossa: hic uidetur iurare per patrem et filium quod nusquam in hoc libro legitur tale iuramentum, sed dicunt hec uerba esse dei iurantis per Mahometum et filium eius qui teste allenudo menciuntur addidit in margine inferiore g

el cotejo exhaustivo de las glosas de Riccoldo al ms. árabe con la traducción de Marcos de Toledo, nos proporciona las claves necesarias para identificar cuál pudo ser el códice usado por el florentino para realizar la lectura en paralelo con el Corán árabe. Por ejemplo, en el f. 19r del manuscrito árabe se lee: non est compulsio in lege, iam diffinitum est equum ab inicuo, qui blasfemat Astaroth et credit in Deum, forti sustentatur armilla. La glosa corresponde a una copia literal de la traducción de Marcos de Toledo en II, 256 donde se puede leer: non est conpulsio in lege, iam distinctum est equum ab inniquo. Qui blasphemat Astaroth et credit in Deum forti sustentatur armilla. La única variante entre ambos textos es diffinitum / distinctum, lectura en la que los tres manuscritos de la rama g27 coinciden con Riccoldo frente a distinctum que llevan los otros códices. o también, en el f. 54v del manuscrito árabe leemos: Dic: «non dico uobis apud me sunt tesauri Dei, neque scio futura neque dico uobis non sequor nisi quod reuelatum est mihi»; mientras que en el texto del toledano, en VI, 50, se puede leer: Dic: «non dico uobis: “Apud me sunt thesauri Dei”, neque scio futura. neque dico uobis quod “Sum angelus. non sequor nisi quod reuelatum est mihi”». en esta ocasión la omisión que recoge Riccoldo ha sido subsanada por el subarquetipo α, en cambio coinciden con Riccoldo todos los manuscritos del subarquetipo b. estos ejemplos, entre otros, nos hacen pensar que el códice que tuvo entre las manos Riccoldo debe situarse en el stemma codicum de la traducción latina del Corán entre el subarquetipo b y los manuscritos que de él dependen.

27

estos son Vindobonensis, Borromeus y Parisinus.

LA TRASCendenCIA de LA SeGundA TRAduCCIón LATInA

LXXI

Los ejemplos ilustrados más arriba son solamente algunas de las numerosas anotaciones que componen el corpus glossarum del ms. árabe 384 de la Bibliothèque nationale de France y dan prueba del método utilizado por Riccoldo da Monte di Croce cuando recopilaba información para la redacción de su Contra Legem Saracenorum. Riccoldo eligió la traducción de Marcos de Toledo en vez de la de Robert de Ketton por su literalidad y su ausencia de figuras estilísticas y de apostillas; un texto que yuxtapuesto al Corán árabe le permitió esclarecer, quizás, algunas dudas iniciales del original árabe.

3.2. eL MAnuSCRITo 1910 de LA BIBLIoTeCA RICCARdIAnA de FLoRenCIA: LA PRIMeRA TRAduCCIón ITALIAnA deL CoRán y deL LIBeLLuS HABentoMetI A PARTIR de LAS VeRSIoneS LATInAS de MARCoS de ToLedo Las recientes publicaciones de Luciano Formisano28 han contribuido considerablemente ofreciendo nuevos datos sobre la difusión de la traducción latina del Corán realizada por Marcos de Toledo. el minucioso estudio sobre el manuscrito 1910 de la Biblioteca Riccardiana de Florencia ha dado forma a la noticia que Salomone Morpugo29 reseñaba brevemente en la descripción de contenidos de dicho manuscrito. este manuscrito, más conocido como códice Vaglienti, es una recopilación miscelánea dedicada a los grandes descubrimientos geográficos del siglo XVI, cuya datación concluye alrededor del 15 de julio de 1514, fecha en la que su compilador, el florentino Piero Vaglienti, falleció. La importancia de esta antología no es solo que preceda cronológicamente las recopilaciones Delle na-

28

FoRMISAno, L., «La più antica (?) traduzione italiano del Corano e il Liber Habentometi di Ibn Tūmart in una compilazione di viaggi del primo Cinquecento», Critica del testo VII/2 (2004), pp. 651-696; FoRMISAno, L., Iddio ci dia buon viaggio e guadagno. Firenze, Biblioteca riccardiana, ms. 1910 (Codice Vaglienti). edizione critica a cura di Luciano Formisano, Firenze 2006. 29 MoRPuRGo, S., I manoscritti della Biblioteca riccardiana di Firenze. Firenze 1900, vol. I. Codici italiani, ms. 1910. (non uidi). Véase también I manoscritti datati della Biblioteca riccardiana di Firenze, vol. III, Mss. 1401-2000 a cura di T. de Robertis e R. Miriello, Firenze, 2006 (Col. Manoscritti datati d’Italia, 14), pp. 56-57, noticia n. 20.

LXXII

Alchoranus Latinus

vigationi et Viaggi30 de Giovanni Battista Ramusio y la actualización sobre el nuevo Mundo español realizada por Alessandro Zorzi31 que compilaba el material manuscrito e impreso a que tuvo acceso. el manuscrito Riccardiano 1910, trascrito en su totalidad por el mercader Piero di Giovanni Vaglienti se estructura como un libro en el cual la crónica directa de los viajes de Vespucci y de los descubridores portugueses es completada con la biografía personal y con las reflexiones sobre la sociedad burguesa mercantil florentina que había contribuido económicamente a esos viajes.32 Formisano propone que la compilación de los viajes, que ocupa unos dos tercios de la totalidad del códice, se haya elaborado durante unos catorce años, comprendidos entre 1499 y 1513, y que dada la naturaleza de los textos —la mayor parte son la correspondencia entre contemporáneos— es muy posible que Vaglienti hubiera ido copiando estas epístolas a medida que las iba encontrando, ordenándolas cronológicamente por su recepción más que por su emisión,33 siendo este orden temporal el que predomina, si no a lo largo de toda la recopilación, internamente en cada una de las secciones que la componen. el texto ofrecido por este manuscrito es el resultado de una copia en limpio, realizada en varias etapas, que tuvo muy en cuenta asignar al inicio de cada unidad temática un fascículo nuevo, lo cual, como reseña Formisano,34 supuso reajustes que explicarían la cantidad de texto concentrada en la última columna del fascículo sin preocuparse por la estética de la misse en page ni por la separación en párrafos de los textos. La composición del manuscrito distribuye su contenido en tres grandes secciones:

30 Delle nauigationi et viaggi raccolte da M. gIo. BAttIStA rAMuSIo, in tre volumi diuise, Venecia 1550 (vol. I), 1556 (vol. III) y 1559 (vol. II). 31 La recopilación de Alessandro Zorzi se conserva actualmente en el manuscrito 233-236 de la Biblioteca Riccardiana de Florencia. Cf. FoRMISAno, L., Iddio ci dia buon viaggio..., op. cit., p. 16. 32 Ibidem, p. 16. 33 Ibidem, p. 20. 34 Ibidem, p. 20.

LA TRASCendenCIA de LA SeGundA TRAduCCIón LATInA

LXXIII

a) La primera,35 que ocupa los primeros cuatro cuadernos (A-d, ff. 1-39ra), a modo de sucinta enciclopedia de la geografía tradicional, contiene una versión del siglo XVI de Marco Polo completada por tres itinerarios (ff. 39ra-40vb) extraídos de la redacción toscana de los Viajes de Mandeville. b) La segunda, dedicada a los viajes portugueses, está compuesta por un total de 28 textos (ff. 41ra-143r), formada por las diversas etapas de un único gran viaje que emularía el recorrido cartográfico. esta sección contiene, entre otros textos, las tres cartas familiares de Amerigo Vespucci a Lorenzo di Pierfrancesco de’ Medici, la primera expedición de Vasco de Gama o el descubrimiento y la evangelización del Reino del Congo promovida por Juan II de Portugal.36 c) La tercera sección37 se consagra a diversos hechos históricos que se estructuran en dos unidades textuales; la primera, formada por dos textos que describen la historia local de Florencia desde su fundación hasta la toma de Pisa en octubre de 1408 (ff. 145ra-149va) y el Tumulto dei Ciompi, la revolución popular acaecida en Florencia entre junio y octubre de 1378 (ff. 149va-167ra). La segunda, en cambio, es una selección de textos dedicada a los países lejanos, centrada en las relaciones entre el islam y el cristianismo occidental y africano, entre los cuales destacan una antología de aleyas coránicas38 (ff. 167ra174rb) y el Libro de la unidad de fe de Ibn Tūmart (ff. 174rb-181ra) en la traducción italiana ejecutada por nicolaio di Berto a partir de la versión latina de Marcos de Toledo. Concluyen esta segunda sección (ff. 181ra-184vb) la traducción italiana del en-

35

Ibidem, pp. 20-21. Para una descripción detallada de los textos contenidos en esta sección véase Ibid., pp. 21-27. 37 Ibidem, pp. 29-31. 38 esta antología comprende las siguientes aleyas coránicas: I, 1-7; II, 8-10, 62, 85-87, 110-113, 119-120, 136-137, 252-253; III, 1-2, 18-19, 37-60, 67; IV, 1, 153, 155-158, 171-173; V, 46-47, 72, 75, 82-86, 110-112, 117-118; XV, 1-3, 6-7, 14-15; XIX, 2-4, 7-26, 34. Para la edición de estos fragmentos véase CeCInI, u., «Tra latino, arabo e italiano...», op. cit. 36

LXXIV

Alchoranus Latinus cuentro entre la delegación etíope y el papa eugenio IV en Florencia y la caída de negroponte (actual eubea) en manos de los Turcos el 11 de julio de 1470.

Centrémonos ahora en los textos que nos interesan, esto es, en las dos traducciones italianas basadas sobre la versión latina que Marcos de Toledo realizó del Corán y del Libellus Habentometi. ha sido gracias a los estudios de Formisano,39 para la elaboración de la edición íntegra del manuscrito Riccardiano 1910, que ha podido ser individuado como dos textos aquel que tradicionalmente había sido catalogado como un único texto por Morpurgo, quien lo reseñó brevemente como sigue: n.º 31: «notizia d’alchune parte de l’Archorano di Maometto cavate d’esso Archorano alchuno fioretto d’esso, chome a presso; e prima el proemio (167ª-181ª)».40 Si bien la autoría de la traducción italiana del Libellus Habentometi puede extraerse de la apostilla añadida en el explicit41 y recae en un tal nicolaio di Berto, o nicola Berti, la traducción de la antología de aleyas coránicas no se explicita. Aún así, coincidimos con Formisano42 que es fácilmente deducible que el tal nicolaio di Berto sea también el artífice de la traducción italiana del primer texto. esta hipótesis se sustenta, además, en el hecho de que la circulación de los escritos de Ibn Tūmart cuenta con una limitada difusión sea en el original árabe,43 sea en la versión latina de Marcos de Toledo. en el caso del texto latino el manuscrito 780 de la Bibliothèque Mazarine44 39 FoRMISAno, L., «La più antica (?) traduzione italiana...», op. cit., e Iddio ci dia buon viaggio..., op. cit. 40 FoRMISAno, L., «La più antica (?) traduzione italiana...», op. cit., p. 656; Iddio ci dia buon viaggio..., op. cit., p. 31, n. 41. 41 Cf. f. 174vb, p. 283 de la edición de FoRMISAno, L., Iddio ci dia buon viaggio..., op. cit., donde se lee: «Ridoto in volgare da me, nicolaio di Berto, del mese d’otobre, anno 1461». 42 FoRMISAno, L., «La più antica (?) traduzione italiana...», op. cit., p. 659; Iddio ci dia buon viaggio..., op. cit., pp. 32. 43 Ms. árabe 1541 de la Bibliothèque nationale de France, ff. 69v-73v, cf. GuCKIn de SLAne, M., Catalogue des manuscrits arabes, Paris 1883-1895, p. 278. [http://visualiseur.bnf.fr/CadresFenetre?o=nuMM-209467&I=284&M=chemindefer]. 44 Véase más adelante, en 4.1. Descripción de los manuscritos, pp. XCII-CXXI.

LA TRASCendenCIA de LA SeGundA TRAduCCIón LATInA

LXXV

es el único transmisor y contiene únicamente las dos versiones ejecutadas por Marcos de Toledo: Corán (ff. 1-108) y Libellus Habentometi (ff. 108v-113). Pese a todo, Formisano45 excluye el manuscrito de la Mazarinensis como fuente directa de la italianización de las versiones latinas, aludiendo a una serie de errores de tipo separativo y a lagunas materiales presentes en este manuscrito que han sido subsanadas por el Riccardiano 1910. entre las lecturas del Riccardiano destacan una serie de correcciones al texto latino del prólogo al Corán,46 procedente del manuscrito Mazarinensis editado por Alverny47: I, I 12,48 propone la corrección extraneas siguiendo la lectura italiana eser da schifare, que se aproxima a nuestra propuesta exsecrandas; I, I 23,49 el texto italiano enmienda la laguna del Mazarinensis, que ya subsana la lectura del Ambrosianus; I, I 40,50 propone la subsanación de una laguna presente en el Mazarinensis, piger en lugar del minus propuesto por Alverny, semánticamente próxima a nuestro segnis. A estas lecturas enmendadoras, se añade la correcta interpretación del nombre Mafometus que los manuscritos han transmitido como graciosus,51 mientras que nicolaio di Berto traduce por grolioso, esto es “glorioso”. 45 FoRMISAno, L., «La più antica (?) traduzione italiana...», op. cit., p. 660; Iddio ci dia buon viaggio..., op. cit., pp. 32 46 Para ver una comparativa exhaustiva de los dos textos, véase más adelante, Apéndice II, pp. CLI-CLX. 47 d’ALVeRny, M. Th. – VAdJA, G., «Marc de Tolède, traducteur...», op. cit., pp. 260-268. 48 I I, 12 en la edición de FoRMISAno, L., Iddio ci dia buon viaggio..., op. cit., p. 270: «... per che le loro oservanzie come sono nei Cinque Libri di Mosè giudicò dovere eser da schifare»; en nuestra edición, PRoL. lin. 60-61: «... et ob hoc ab omnibus sicut prophani uitabantur eorum obersuaciones prout in Pentateuco continetur, exsecrandas esse decreuit». 49 I I, 23 en la edición de FoRMISAno, L., ibidem, p. 272: «Comandò el digiuno di xxx dì un certo tenpo...»; en nuestra edición, PRoL. lin. 106-107: «Indixit ieiunium triginta dierum certo tempore...». 50 I I, 40 en la edición de FoRMISAno, L., ibidem, p. 275: «Ancora, in questa solecitudine aceso e zeloso per zelo della cristiana fede, non fu pigro e reverendo M. arcidiacano ...»; en nuestra edición, PRoL. lin. 176-177: «In hac quoque sollicitudine zelo succensus fidei christiane non segnis extitit reuerendus Mauricius archidiaconus ...». 51 I I, 32 en la edición de FoRMISAno, L., ibidem, p. 273: «Costui fu certamente Macometto ‘grolioso’, no nicolaio, come falsamente molti indovinavano...»; en nuestra edición, PRoL. lin. 128-129: «Hic quippe fuit Mafometus, id est graciosus, non nicholaus, sicut falso plures autumant...».

LXXVI

Alchoranus Latinus

Si de las lecturas disyuntivas entre el manuscrito Riccardiano y el Mazarinensis se excluye que el primero haya sido copiado del segundo, se descarta también, aunque en este caso por motivos geográficos, que el Riccardiano pudiera haber sido copia del antecedente del Mazarinensis.52 en cuanto al resto de manuscritos, en total otros seis, que contienen la traducción del Corán de Marcos de Toledo, podemos apreciar que la versión del toledano tuvo una circulación focalizada en dos zonas geográficas muy concretas: el norte de Francia y la zona septentrional de Italia, desde el Tirol a Florencia. es también del colofón añadido por nicolaio di Berto al final del prólogo del Libellus Habentometi que obtenemos una datación del momento en que se realizó la traducción del texto al italiano: «del mese d’otobre anno 1461».53 de ser correcta esta indicación cronológica, como bien señala Formisano, nos encontraríamos ante «quella che potrebbe essere la più antica traduzione italiana del Corano, anzi la più antica traduzione del Corano in una lingua europea moderna: etichetta fin qui attribuita alla traduzione della versione latina di Robert di Ketten firmata dal noto “libraio” in odore di eterodossia Andrea Arrivabene e da lui stampata a Venezia nel 1547».54 el 1547 el editor Andrea Arrivabene55 publica, en Venecia, la que hasta la fecha se ha considerado la traducción más antigua del Corán, no solo en italiano, sino en cualquier lengua europea moderna: una 52 FoRMISAno, L., ibidem, p. 33. Véase más adelante la descripción del ms. Mazarine, donde recogemos las informaciones acerca del manuscrito que pudo ser la fuente del Mazarine; un manuscrito que, en 1394, pertenecía a la biblioteca pontificia de Pedro de Luna y que con la huída del papa finalizó en el fondo del castillo de Peñíscola. 53 Cf. f. 174vb, FoRMISAno, L., Iddio ci dia buon viaggio..., op. cit., p. 283. 54 FoRMISAno, L., ibidem, p. 31. 55 ARRIVABene, A., L’Alcorano di Macometto : nel qual si contiene la dottrina, la vita, i costumi, et le leggi sue / tradotto nuovamente dall’ Arabo in lingua Italiana. Venecia 1547. La traducción italiana de Arrivabene fue, a su vez, traducida al alemán, en 1616, por Salomon SChWIGGeR [Alcoranus Mahometicus : das ist, der Türcken Alcoran, Religion und Aberglauben : auss welchem zu vernemen wann unnd woher ihr falscher Prophet Machomet seinen ursprung oder Anfang genommen, mit was Gelegenheit derselb diss sein Fabelwerck, lächerliche und närrische Lehr gedichtet und erfunden ... / erstlich auss der arabischen in die italianische, jetzt aber inn die teutsche Sprach gebracht durch ... nürnberg, 1616].

LA TRASCendenCIA de LA SeGundA TRAduCCIón LATInA

LXXVII

traducción debida al propio editor y basada sobre la exitosa versión latina de Roberto de Ketton, que precisamente en aquel período volvía a estar en auge gracias a la edición ofrecida, con el patrocinio de Lutero, por el teólogo calvinista Theodor Buchmann (Bibliander).56 A modo de ejemplo, ofrecemos algunos fragmentos para la comparación del texto latino al lado del italiano: MARCOS DE TOLEDO

Nicolaio di Berto57

CAPITVLVM I, 1-7. 1-7: 1 In nomine dei, misericordis, miseratoris. 2 Gloria deo, creatori gencium. 3 Misericordi, miseratori, 4 qui regnat in die legis. 5 Te quidem adoramus, per te iuuamur. 6 dirige nobis uiam rectam, 7 quam eis erogasti, non eorum contra quos iratus es neque dampnatorum.

Seguita e·libro de l’Arcorano. [I] 1nel nome di dio, misericordioso miseratore! 2Gloria a dio delle gente, 3misericordioso e miseratore, 4el quale regna nel dì della Lege 5e certamente adoriamo: per Te siamo aiutati; 6diriza a noi la vera via, 7la quale desti a loro: non dico loro contro a’ quali Tu se’ adirato, né de’ danati.

MARCOS DE TOLEDO

Nicolaio di Berto58

CAPITVLVM XV, 1-3, 6-7, 14-15. In nomine dei, misericordis, miseratoris. 1-3: 1 hec sunt miracula Libri et Alchorani liquidi. 2 Fortassis appetunt qui blasphemarunt ut sint Sarraceni. 3 Permitte eos epulari et delectari et desideria quidem sua adimplere et iam agnoscent. 6-7: 6 et dixerunt: «o quicumque es super quem memoria descendit. Tu enim inanimatus es. 7 Cur non adducis nobis angelos, si uerax es?» 14-15: 14 et siquidem portam eis aperiemus de celo et inciperent gradatim ascendere, 15 dicerent: «Vtique inebriati sunt oculi nostri, immo sumus incantati».

56

[XV] Al nome del Signore misericordioso.1 2questi sono e’ miracoli de·libro Arcorano,ne’ quali forse apetiscono coloro che bestemiorono, per eser Saraini. 3Lascia loro mangiare e deletarsi e certamente conpiersi e’ desideri loro, e già conoscono; etc. 6e disono: «o tu, monaco qualunque e sopra al quale la memoria discende. Tu, certamente, sè monaco: 7perché non fai venire a noi li angioli, se sè verace?», etc.; 14e se certamente noi aprisimo loro la porta del cielo e cominciasino a salire a grado a grado, 15direbono: «e’ nostri ochi sono ebri, anche sono incantati!», etc.

BIBLIAndeR, Th. (ed.), Mahumeti Saracenorum principis..., op. cit. Texto perteneciente a la edición de Formisano, Iddio ci dia buon viaggio…, op. cit., p. 277. 58 Ibidem, p. 280. 57

LXXVIII

Alchoranus Latinus

MARCOS DE TOLEDO

Nicolaio di Berto59

CAPITVLVM XIX, 2-4, 7-26 In nomine dei, misericordis, miseratoris. 2 Recole misericordiam creatoris tui quam effudit super Zachariam seruum suum. 3 quando uocauit creatorem suum uocacione occulta 4 dixitque: «Creator, [accessit senium et caput aspersum est canis. et non cessaui quidem te orare]. (...) 7 «euangelizo quippe tibi, Zacharia, puerum cuius nomen erit Iohannes, cui nomen prius non imposui». 8 dixitque: «Creator, quomodo puer erit mihi et uxor mea sterilis est et processi quidem in diebus meis?». 9 Ait: «Sicut dixit creator tuus: “quod facile est mihi. et iam creaui te prius, cum nihil extitisses”». 10 et dixit: «Pone mihi signum». et ait: «Signum namque tuum est ut tribus noctibus hominibus non loquaris integris». 11 et egressus a delubro ad populum suum, reuelauit eis ut laudarent deum mane et uespere. 12 «Iohannes, accipe Librum cum robore». et concessimus ei iudicium puero 13 et pio a nobis et profeccionem. et timebat 14 parentes suos et honorabat eos et non erat superbus et inobediens. 15 Pax sit ei die qua natus est et die qua morietur et die qua suscitabitur uiuus. 16 et recole Mariam in Libro quando secessit a propinquis suis ad locum orientis 17 et suscepit absque eis uelamen. et misimus ei Spiritum nostrum et suscepit hominis formam perfecti. 18 dixitque: «defendat me misericors a te, timesne eum?». 19 dixit: «ego quidem creatoris tui Legatus existo ut concedat tibi puerum perfectum».

[XIX] nel nome di dio misericordioso miseratore. 2Ricordati de la misericordia del tuo Creatore, la quale sparse sopra a Zacheria, 3quando chiamò el Creatore suo con chiamata oculta 4e disse: «Creatore, etc.». 7«Io t’evangelizo e nottifico, o predico o manifesto, o Zacheria, il fanciullo el cui nome sarà Giovanni, el nome del quale prima non ò posto». 8e disse Zacheria: «o Creatore, come arò io figliuoli, ché·lla mia moglie è sterile ed i’ sono venuto a’ dì miei?». 9e così disse el Creatore tuo, ch’ «è agevole e a me grato, creatore prima quando eri stato». 10e disse:«dami segno!». 11e disse: «el segno tuo è che tre dì e tre notti tu non parli a li uomini». 11e uscito del tenpio, al popolo suo rivelò che laldasino Idio da mane e dicesse: «Sarà Giovanni». 12Ricevète e·Libro con forza e concedemo il giudicio a esso fanciullo; 13ed a noi piatoso e con perfezione, 14e’ temeva e onorava e’ parenti suoi, e non era superbo né disubidiente; 15e sia pace a lui nel dì ch’è nato e nel dì ch’è morto, nel quale sarà resusitato vivo. 16e ricorditi di Maria ne·Libro, quando se n’andò e partì da’ propinqui suoi ne·luogo de l’oriente 17e sanza loro ricevé la forma de 18e disse: l’uomo perfetto, «difendami da te il Misericordioso», temendo; 19che, quando disse: «Io sono legato del tuo Creatore, che conceda a te el fanciullo perfecto», 20ella disse: «Come arò io fanciullo, e non mi a

59

Ibidem, pp. 280-281.

LA TRASCendenCIA de LA SeGundA TRAduCCIón LATInA 20 dixit: «quomodo puerum habebo et non tetigit me uir nec incesta extiti?». 21 dixit: «Sic dixit creator tuus: “Facile quidem mihi est ut ponam hominibus in miraculum et misericordiam a me. et factum est”». 22 et concepit eum et secessit cum eo in locum remotum. 23 et affuit partus ad radicem palme. et ait: «Vtinam morerer prius et essem oblita obliuiosa!» 24 et uocauit eam qui erat sub ea, dicens: «noli contristari! Posuit enim creator tuus subtus te sublimem. 25 et concute ad radicem palme et cadent super te dactili maturi. 26 et comede et letare atque delectare. quod si uideris aliquem hominem, dic quidem: “Votum uoui misericordi ut hodie non loquar homini”».

LXXIX

tóco uomo, né sono stata maculata?». 21dise l’angiolo: «Così dice el Creatore tuo: «Agevole cosa è a me, certamente, ch’io porga a li uomini el miracolo e misericordia a’ miei». 22e fato è e concepete il figliuolo e partìsi con lui in luogo rimosso 23e fu alla radice d’una palma e disse: «Pur ch’io morissi prima e fussi dimenticata e obrebiosa!». 24e chi era sotto la palma la chiamò, dicendo: «non ti volere contristare, perciò che’ l Criatore tuo à posto sotto te colui il quale è a lato. 25Scuoti la palma dal pedale delle radice e caderanno sopra a te dateri maturi, 26e mangia e ralegrati e diletati, etc.».

3.3. eL MAnuSCRITo LAT. 3394 de LA BnF: unA InédITA TRAduCCIón FRAnCeSA BASAdA en eL TeXTo de MARCoS de ToLedo el manuscrito latino 3394 de la Bibliothèque nationale de France es, como ya hemos señalado más arriba y remarcaremos más adelante, un ejemplar de valiosa importancia debido a los textos que en el se aúnan. no solo contiene íntegra la traducción latina del Corán de Marcos de Toledo y es transmisor único del Liber denudationis,60 sino que ofrece también una inédita versión francesa de las cuatro primeras suras, basada en el texto latino de Marcos de Toledo. La autoría de dicha traslación francesa es anónima, si bien se identifica en la mano de un erudito anotador francés del siglo XVII, conocedor de la lengua árabe, que sistemáticamente ha ido corrigiendo el texto latino, introduciendo la numeración de aleyas y añadiendo títulos secundarios61 a las suras explicitando la cantidad de aleyas que cons-

60

BuRMAn, Th. e., religious Polemic ..., op. cit., pp. 240-324. en nuestra edición los títulos añadidos por esta mano posterior han sido recogidos en el aparato crítico identificándolos con la sigla P2. 61

LXXX

Alchoranus Latinus

tituyen cada una de ellas, así como numerosas apostillas referentes a cuestiones de estilo del texto latino como correcciones en el orden de palabras. esta versión francesa del Corán ocupa un total de 65 folios (ff. 270r-338r, siendo en blanco los folios 291, 292, 315 y 316) y es, en gran medida, resultado de los comentarios que dicho arabista anotó en abundantes pasajes de la versión latina. La lectura y presentación del texto francés nos hace pensar que pudiéramos encontramos delante de dos estadios de composición y redacción del texto: una primera aproximación al texto con una traducción que incluye correcciones, cancelaciones y anotaciones marginales, y una puesta en limpio del texto traducido. Si bien las dos primeras suras se presentan por duplicado siendo los folios 270r a 290v un primer tanteo de traducción o borrador, y los folios 293r a 315r su copia en limpio, en el caso de las suras tercera y cuarta (ff. 317r a 338v) este método de revisión y puesta en limpio no se aplicó, o resultó incompleto, ofreciéndose simplemente una única versión. Con el objeto de exponer lo más claramente posible las fases de este proceso de traducción cotejamos a continuación el texto latino de la primera sura y las veinte primeras aleyas de la segunda con el borrador y la copia en limpio de la versión francesa. Como puede observarse en la sura primera (tabla I), las correcciones relativas a la transposición de términos efectuadas sobre el texto latino tienen su inmediata ejecución en la primera versión del texto francés. Así, la propuesta de alterar misericordis, miseratoris por miseratoris, misericordis de la aleya 1, se refleja en el texto francés siendo el orden clément et miséricordieux y no al contrario; la selección de este orden se respeta del mismo modo en la aleya 3, siendo la propuesta miseratori, misericordi en lugar de misericordi, miseratori, con su correspondiente clément et miséricordieux francés. en cuanto a las supresiones de texto y su subsiguiente corrección también encuentran cabida en el texto francés: así en la aleya 4, se ha tachado qui regnat in die legis corrigiéndose por regi diei Iudicii que ha sido traducido al francés por roy du jour du jugement; en la aleya 5

LA TRASCendenCIA de LA SeGundA TRAduCCIón LATInA

LXXXI

cuando per te uiuamus ha sido substituido por et te inuocamus; o en la 7 esta corrección ha provocado una alteración completa del texto latino, transformando quam eis erogasti, non eorum contra quos iratus es neque damnatorum en quibus gratiosus es erga eos: sine ira contra eos, et non errantium, siendo su traslación francesa de ceux que tu as doné de ta grace sans estre courroux contre eux, est qui n’ont esté deuoyez ainsy soit Il. Si bien el texto del borrador de la primera sura es una copia bastante limpia, presenta una corrección que, como era de esperar, ha sido recogida en su puesta en limpio. nos referimos a la adicción supralineal realizada al final de la aleya 6 con la que se inicia la 7, viam eorum a continuación de uiam rectam que en el borrador no ha sido traducida posiblemente por una omisión por homeoteleuton, que sí se añadió en la copia definitiva: droict chemin, au chemin de ceux.

Tabla I Marcus canonicus Toletanus: CAPITVLVM PRIMVM 1 In nomine dei, misericordis, miseratoris1. 2 Gloria deo, creatori gencium2. 3 Misericordi, miseratori3, 4 qui regnat in die legis4. 5 Te quidem adoramus, per te uiuamus5. 6 dirige nobis6 uiam rectam7, 7 quam eis erogasti8, non eorum contra quos iratus es neque damnatorum9. 1

misericordis miseratoris: miseratoris misericordis transp. P2 2 creatori gencium: domino creaturarum add./corr. s.l. P2 3 misericordis miseratoris: miseratoris misericordis transp. P2 4 qui regnat in die legis: del. et Regi diei Iudicii add./corr. s.l. P2 5 te quidem ... uiuamus: ad verbum nos te colimus, per te uiuamus: del. et et te et nos tuam opem imploramus gloss. P2 inuocamus add./corr. s.l. P2 6 nobis: del. et nos in add./corr. s.l. P2 7 viam eorum add. post rectam P2 8 quam eis erogasti: del. et quibus add. s.l. P2 9 non eorum ... damnatorum: del. et gratiosus es erga eos: sine ira contra eos, et non errantium add./corr. s.l. P2.

Alchoranus Latinus

LXXXII

Traducción francesa [borrador] ChAPITRE PREMIER 1 Au nom de dieu, clement et misericordieux. 2 Louange soit a dieu, Seigneur du monde, 3 clement et misericordieux. 4 Roy du jour du jugement. 5 C’est toy que nous adorons, c’est à toy que nous demandons secours, 6 conduis-nos au droict chemin1 7 de ceux que tu as doné de ta grace sans estre courroux contre eux, est qui n’ont esté deuoyez ainsy soit Il. 1

au chemin add. post droit chemin s.l. sec. man.

Traducción francesa [copia en limpio] ORAISON jOuRNALIERE DES MAhOMETANS. ChAPITRE PREMIER 1 Au nom de dieu, clement et misericordieux. 2 Louange soit a dieu, Seigneur du monde, 3 clement et misericordieux. 4 Roy du jour du jugement. 5 C’est toy que nos adorons, c’est à toy que nous demandons secours, 6 conduis-nos au droict chemin, 7 au chemin de ceux que tu as doné de ta grace sans estre courroux contre eux, et qui n’ont esté deuoyez ainsy soit Il.

en cuanto a la segunda sura, el proceso de redacción del texto francés sigue las mismas pautas usadas en la primera sura: una lectura con anotaciones sobre el texto latino concernientes a correcciones, trasposiciones y cancelaciones del texto que posteriormente son plasmadas en el borrador francés, para su posterior copia en una segunda versión definitiva del mismo. de este modo puede observarse en las tablas comparativas ofrecidas más abajo (tablas II y III) como las propuestas de intercambiar el orden, por ejemplo, de misericodis, miseratoris por miseratoris, misericordis de la primera aleya —como ya sucedía en la primera sura— tienen su correspondiente francés clément et miséricordieux; o la de crediderunt homines en lugar de homines crediderunt, de la aleya 13, traducido por croyont les folz; así como, en la aleya 20 en la que se propone cambiar subrripit fere uisum illorum corruscacio por fere corruscacio subrripit uisum illorum encuentra su paralelismo en el

LA TRASCendenCIA de LA SeGundA TRAduCCIón LATInA

LXXXIII

francés il approche l’esclair qui ravit leur veue. La introducción de correcciones de texto previamente suprimido es igualmente presente en la segunda sura; por ejemplo, en la aleya 2 se encuentra la rectificación de dubitandum por erratum plasmada en el francés como doute; o en la aleya 6 encontramos ou que tu ne les reprenne pas que mantiene la corrección uel eos premoneas eos en lugar de siue non, non refert. Tabla II Marcus canonicus Toletanus: CAPITVLVM SECVNDVM 1 In nomine dei, misericordis, miseratoris1. Amen2. 2 In illo Libro non est dubitandum1, dirigit enim timentes, 3 qui credunt in futuram uitam et qui oracioni quippe4 insistunt et de his que contulimus5 eis erogate6; 4 et qui credunt in id quod7 tibi fuit destinatum8 et quod fuit ante te collatum et aliam9 uitam10 asserunt11. 5 Illi quidem sunt12 in direccione creatoris13 sui illique sunt14 beati. 6 Illi autem15 qui blasfemauere siue eos16 premoneas siue non, non refert17: non enim18 credent. 7 Sigillauit quippe19 super corda eorum et super aures eorum, et super oculos20 posuit uelamen21. et habebunt magnam penam22. 8 et23 quidam hominum24 dicunt: «Credimus in deum et in diem extremum», et25 ipsi non credunt. 9 Circumueniunt deum et eos qui credunt, et non decipiunt nisi26 animas suas et non perpendunt. 10 In cordibus eorum est morbus. et addidit eis deus morbum. et habebunt penam acerbam27 pro eo28 quod mentiuntur. 1

misericordis miseratoris: miseratoris misericordis transp. P2 2 amen: del. et Proh! add. s.l. P 3 dubitandum: del. et erratum add. sl.l. P2 4 quippe: del. P2 5 nos add. post contulimus P2 6 erogate: erogant corr. s.l. P2 7 insinuauimus add. post quod P2 8 fuit destinatum: del P2 9 fuit ante ... et aliam: del. et contuli [iis qui] ante te et in altera add. s.l. P2 10 ipsi add. ante uitam P2 11 asserunt: del. et agunt add. /corr. s.l. P2 12 sunt: includ. inter parenth. P2 13 creatoris: domini P2 14 sunt: includ. inter parenth. P2 15 illi autem: del. et at vero corr. s.l. P2 16 siue eos: del. et contra vos add. s.l. P2 17 siue non ... refert: del. et eos uel non premoneas eos add. s.l. P2 18 enim: del. P2 19 quippe: deus P2 20 eorum add. post oculos P2 21 posuit uelamen: del. et calligatio add. s.l. P2 22 habebunt ... penam: del. et ipsis poena magna add. s.l.P2 23 ex hominibus add. post et P2 24 hominum: del. P2 25 et: del. et at vero add. s.l. P2 26 dic: Stimet ipsos add. post nisi P2 27 habebunt ... acerbam: ad verbum: et ipsis poena erit acerba: ob quod sunt mentiuntur. Arabismus purus gloss. P2 28 pro eo: del. et propter ea corr. s.l. P2

Alchoranus Latinus

LXXXIV

Traducción francesa [borrador] ChAPITRE SECOND : DE LA VAChE Au nom de dieu, Clement et misericordieux. (1) 2 Il ny a aucun doute en ce livre, conduitte des bons 3 qui ont creu aux choses absentes qui rendent leurs prieres et despensent de ce dont nous les avons enrichy. 4 Ceux qui croient a ce qui t’a esté envoyé et a ce qui a esté envouyé auparavant1 toy et a la fin du monde. 5 Ceux-la sont2 a la conduite du3 Seigneur et au vray culte divin. 6 Ceux qui on esté heretiques mal soit sur eux soit que tu les reprenne, ou que tu ne les reprenne pas. Ilz ne se convertiront pas. 7 dieu leur a bouché le cœur, les oreilles, et les yeux et seront tourmentez de grans tourmens4. 8 Il y en a entre le peuple qui disent5 : « nous croyons en dieu et au dernier jour », et n’y croyent pas. 9 Ilz pensent tromper dieu et ceux qui ont creu, mais Ilz se trompent eux-mesmes et ne le scavent pas. 10 Ilz ont une maladie au cœur que dieu leur a augmanté et seront tourmentez de tourmens rigoureux à cause de leur mensonge. 1

auparavant corr. sec. man. : aupaavant prim. man. 2 la sont : scavent corr. s.l. sec. man. 3 du : de leur corr. mg. sec. man. 4 tourmens corr. sec. man. : tourmans prim. man. 5 disent corr. sec. man. : disent prim. man.

LA TRASCendenCIA de LA SeGundA TRAduCCIón LATInA

LXXXV

Traducción francesa [copia en limpio] ORAISON jOuRNALIERE DES MAhOMETANS. ChAPITRE SECOND : DE LA VAChE Au nom de dieu, Clement et misericordieux. (1) 2 Il ny a aucun doute en ce livre, conduitte des bons 3 qui ont creu aux choses absentes1 qui2 rendent leurs prieres et despensent de3 ce dont nous les avons enrichis4. 4 Ceux qui croient a ce qui t’a esté envoyé et a ce qui a esté envouyé5 auparavant toy et a la fin du monde. 5 Ceux la scavent6 sont a la conduite du Seigneur et au vray culte divin. 6 Ceux qui on esté hereticques mal soit sur eux soit que tu les reprenne, ou que tu ne les reprenne pas. Ilz ne se convertiront pas. 7 dieu leur a bouché le cœur, les oreilles, et les yeux et seront tourmentez de grans tourments. 8 Il y en a entre le peuple qui disent : « nous croyons en dieu et au dernier jour », et n’y croyent pas. 9 Ilz pensent tromper dieu et ceux qui ont creu, mais Ilz se trompent euxmesmes et ne le scavent pas. 10 Ilz ont une maladie au cœur que dieu leur a augmenté et seront tourmentez de tourmens rigoureux a cause de leur mensonge. 1

aux choses absentes : sans avoir v ?? mg. sec. man. 2 et add. ante qui sec. man. de : en aumosnes mg. sec. man. 4 enrichis corr. sec. man. : enrichy prim. man. 5 envouyé : ô Mehemed mg. sec. man. 6 scavent : includ. inter parenth. sec. man. 3

Alchoranus Latinus

LXXXVI

Tabla III Marcus canonicus Toletanus: CAPITVLVM SECVNDVM 11 et quando dicitur eis: «nolite destruere in terra», dicunt: «ymmo; nos sumus29 reparatores». 12 Ipsi enim30 sunt destructores, uerum31 non perpendunt. 13 et cum dicitur eis: «Credite sicut homines crediderunt32». «Credimusne33 sicut uiles crediderunt?» numquid ipsi sunt uiles? Verumtamen ignorant34. 14 et quando credentibus35 occurrunt, dicunt: «Credimus». et cum segregantur seorsum ad demones suos dicunt: «nos uobiscum, nos siquidem deridentes». 15 deus autem eos deridet36 et procellabit37 in superbia38 sua, excecabuntur. 16 Illi39 qui comparauerunt de perdicione pro direccione, nihil lucrati sunt nec erant directi. 17 Assimilauit eos40 illis qui accenderunt ignem: cumque illuminaret circumquaque, extinxit deus lumen illorum et dimisit eos in tenebris, non uidentes41; 18 surdi, muti, ceci nec42 ipsi43 conuertuntur. 19 Vel sicut nubes de celo in qua44 sunt tenebre, tonitruum et fulgur. et45 ponunt digitos suos in auribus suis pre fulminibus timendo mortem. et deus comprehendit46 blasphemos. 20 Subrripit fere uisum illorum coruscacio47, quando48 lucet49, ambulant in eo; et quando eos obtenebrat50, surgunt. et si deus uellet51 auferret eorum auditum52 et uisum. deus enim omnipotens est53. 29 sumus: infralin. P2 30 enim: del. et autem add. s.l. P2 31 uerum: del. et at vero add. sl.l. P2 32 homines crediderunt: crediderunt homines transp. P2 33 respondent add. ante credimusne P2 34 ignorant: non sciunt mg. P2 35 credentibus occurrunt: inveniunt credentes mg. del. P2 inveniunt eos qui credent mg. P2 36 deridet: deridebit corr. P2 37 procellabit: proijciet mg. P2 38 eos add. ante in superbia P2 39 autem add. post illi P2 40 sicut illi mg. add. post eos P2 41 non uidentes: del. et nec uiderunt corr. sl.l P2 42 nec: del. et et corr. s.l. P2 43 non add. s.l. post ipsi P2 44 qua: quibus mg. corr. P2 45 et: del. P2 46 comprehendit: comprehendens mg. P2 47 subrripit (sic) fere uisum illorum coruscacio (sic): fere corruscacio subrripit uisum illorum transp. P2 48 autem add. post quando P2 49 eis add. post lucet P2 50 super ipsos add. s.l. post obtebebrat P2 51 deus uellet: uellet deus transp. P2 52 eorum auditum: auditum eorum transp. P2 53 deus ... est: ad verbum: quia deus super universitatem rerum potens gloss. P2

LA TRASCendenCIA de LA SeGundA TRAduCCIón LATInA

LXXXVII

Traducción francesa [borrador] ChAPITRE PREMIER 11 Lors qu’on leur a dict : « ne souillez point la terre ». Ilz on dict : « nous somme vrays observateurs de la loy de dieu ». 12 encore qu’ilz soient ceux qui souillent la terre, mais Ilz ne le cognoissent pas. 13 Lors qu’on leur a dict : « Croyez comme voit le monde ». Ilz ont dict : « Croyrons-nous comme croyent les folz ? », mais Ilz sont folz eux mesmes et ne le scavent pas. 14 et lors qu’ilz ont rencontré ceux qui ont creu, Ilz ont dict : « nous croyons », mais quand Ilz ont esté retournez vers leurs diables, ilz ont dict : « nous sommes avec vous, et nous mocquions ». 15 dieu se mocque d’eux et les prolonge en7 leur desobeissance qui les aveugle. 16 Ceux qui ont acheté8 le forvoyement pour le droict chemin n’ont rien gaigné en leur marchandise et nestoient bien conduitz9. 17 Ilz sont semblables a ceux qui allument le feu et lors quil a esclairé ce qui est a l’entour d’eux10, dieu leur a esté la lumiere et les a laissé en des tenebres sans estreveuz. 18 Sourds, muets et aveugles, et ne se convertiront jamais, 19 ou comme une nuë du Ciel en laquelle sont les tenebres tonnerres et esclairs. Ilz bouchent leurs oreilles de leurs doigtz a cause du bruu et de peur de la mort. et dieu est a-lentour des heretiques. 20 Il approche l’esclair qui ravit leur veue. Ilz ont cheminé en ce qui leur est apparu et lors qu’ilz ont esté en tenebres. Ilz se sont arresteu. que sy dieu eusi voulu, il les eusi privé d’ouye et de veuë, car il est tout puissant. 7 les prolonge en : les accroit la quelle corr. mg. [non legitur bene] 8 acheté corr. sec. man. : cahete prim. man. 9 conduitz corr. sec. man. : conduict prim. man. 10 d’eux corr. sec. man. : deux prim. man.

Alchoranus Latinus

LXXXVIII

Traducción francesa [copia en limpio] ChAPITRE SECOND 11 Lors qu’on leur a dict : « ne souillez point la terre ». Ilz on dict : « nous somme vrays observateurs de la loy de dieu ». 12 encore quilz soient ceux qui souillem la terre, mais Ilz ne le cognoissent pas. 13 Lors qu’on leur a dict : « Croyez comme voit le monde ». Ilz ont dict : « Croyrons-nous comme croyent les folz », mais Ilz sont folz eux mesmes et ne le scavent pas. 14 et lors quilz ont rencontré ceux qui ont creu, Ilz ont dict : « nous croyons », mais quand Ilz ont esté retournez vers leurs diables, ilz ont dict : « nous sommes avec vous, et nous mocquions ». 15 dieu se mocque d’eux et les prolonge en leur desobeissance qui les aveugle. 16 Ceux qui ont acheté le foruoyement pour le droict chemin nont rien gaigné en leur marchandise et n’estoient bien conduitz. 17 Ilz sont semblables a ceux qui allument le feu et lors quil a esclairé ce qui est a lentour d’eux, dieu leur a osté la lumiere et les a laissé en des tenebres sans estre veuz. 18 Sourds, muetz et aveugles , et ne se convertiront jamais, 19 ou comme une nuë du Ciel en laquelle sont les tenebres tonnerres et esclairs. Ilz bouchent leurs oreilles de leurs doigtz a cause du bruit et de peur de la mort. et dieu est a lentour des hereticques. 20 Il approche l’esclair qui ravit leur veue. Ilz ont cheminé en ce qui leur est apparu et lors quilz ont esté en tenebres. Ilz se sont arresteu. que sy dieu eusi voulu, il les eusi privé d’ouye et de veuë, car il est tout puissant. La compilación del manuscrito lat. 3394 de la BnF se sitúa, en cuanto a la última parte de su contenido, hacia la segunda mitad del siglo XVII, datación que la convierte en contemporánea a la publicación de la primera traducción francesa del Corán. esta traducción, titulada L’Alcoran de Mahomet,62 fue publicada en 1647 por el

62 du RyeR, A., L’Alcoran de Mahomet translaté d’arabe en françois par le sieur Du ryer, Sieur de la garde Malezair, Paris 1647. Consultable en línea: http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k109735r.

LA TRASCendenCIA de LA SeGundA TRAduCCIón LATInA

LXXXIX

orientalista André du Ryer, diplomático francés destinado en Alejandría. La difusión del texto fue tal que rápidamente se produjeron una traducción al inglés, tan solo dos años después de su aparición, por Alexander Ross,63 al holandés por Jan hendrick Glazemaker64 en 1658, al alemán partiendo de la versión holandesa por Johannes Lange65 en 1668. es, pues, necesaria la realización de un cotejo de ambas traducciones, la del manuscrito Lat. 3394 y la de du Ryer para corroborar que ambas traducciones son independientes. Si bien es verdad que uno y otro texto en esencia son extremadamente parecidos, el hecho de que sean traducciones del mismo texto condiciona su similitud. en las tablas que siguen remarcamos en negrita aquellas palabras o fragmentos que difieren en ambos textos. Como podrá observarse las discrepancias son abundantes, hasta el punto que, en la primera sura, parte de la segunda aleya y la tercera han sido omitidas por du Ryer. en otros casos, como en la aleya 7 de la primera sura, la elección del léxico ha sido condicionante para que una y otra versión, aún expresando lo mismo, tengan forma distinta.

63

RoSS, A., the Alcoran of Mahumet, translated out of Arabique into French by the Sieur Du ryer, Lord of Malezair, and resident for the French King, at ALeXAnDrIA. And newly englished, for the satisfaction of all that desire to look into the turkish Vanities. to which is prefixed, the Life of Mahomet, the Prophet of the turks, and Author of the Alcoran. With a needful Caveat, or Admonition, for them who desire to know what use may be made of, or if there be danger in reading the ALCorAn. London 1649. 64 GLAZeMAKeR, J. h., Mahomets Alkoran; door du ryer uit d’Arabische inde Fransche, en door J.H. glazemaker inde nederlandsche taal vertaalt. Mahomets Alkoran, Door de Heer du ryer uit d’Arabische in de Fransche taal gestelt; Beneffens een tweevoudige beschryving van Mahomets leven; en een verhaal van des zelfs reis ten hemel, gelijk ook zijn samenspraak Met de jood Abdias. Alles van nieus door J.H. glazemaker vertaalt, en te zamen gebracht. Amsterdam 1658. 65 LAnGe, J., Vollständiges türckisches gesetz-Buch, oder, Des ertz-betriegers Mahomets Alkoran : welcher vorhin nimmer volkommen heraus gegeben, noch im truck ausgefertiget worden / aus der arabischen in die frantzösische Sprach übergesetzet durch Herrn du ryer, aus dieser aber in die niederländische durch H.J. Blasemacker und jetzo zum allerersten Mahl in die hochteutsche Sprache versetzet durch Johann Lange.

Alchoranus Latinus

XC

Traducción francesa [copia en limpio]

Traducción de André du Ryer66

oRAISon JouRnALIeRe deS MAhoMeTAnS. ChAPITRe PReMIeR

Le chapitre de la preface escrit à la Meque, contenant sept versets.

1 Au nom de dieu, clement et misericordieux. 2 Louange soit a Dieu, Seigneur du monde, 3 clement et misericordieux. 4 Roy du jour du jugement. 5 C’est toy que nos adorons, c’est à toy que nous demandons secours, 6 conduisnos au droict chemin, 7 au chemin de ceux que tu as doné de ta grace sans estre courroux contre eux, et qui n’ont esté deuoyez ainsy soit Il.

1 Au nom de diu clement & misericordieux, 2 loüange soit à dieux, (…) 3 (…) 4 Roy du iour du Iugement, c’est toy que nous adorons, 5 c’est à toy que nous demandons secours, 6 conduits nous au droict chemin ; 7 au chemin de ceux que tu as gratifiez, contre lesquels tu n’as pas esté courroucé, & nous ne serons pas deuoyez.

Traducción francesa [copia en limpio]

Traducción de André du Ryer67

oRAISon JouRnALIeRe deS MAhoMeTAnS. ChAPITRe SeCond : de LA VAChe

Le chapitre de la Vache escrit à la Meque contenant deux cens quatrevingts sept versets.

Au nom de dieu, Clement et misericordieux. (1) 2 Il ny a aucun doute en ce livre, conduitte des bons 3 qui ont creu aux choses absentes qui rendent leurs prieres et despensent de ce dont nous les avons enrichis. 4 Ceux qui croient a ce qui t’a esté envoyé et a ce qui a esté envouyé auparavant toy et a la fin du monde. 5 Ceux la scavent sont a la conduite du Seigneur et au vray culte divin. 6 Ceux qui on esté hereticques mal soit sur eux soit que tu les reprenne, ou que tu ne les reprenne pas. Ilz ne

Au nom de dieu clement & misericordieux. (1) 2 Ie suis Dieutres-sage. Il ny a point de doute en ce liure, il conduit au droict chemin les gens de bien 3 qui croyent ce qu’ils ne voyent pas, qui font leurs prieres auec affection, & depensent en aumosnes une partie des biens que nous leur auons donnez. 4 Ceux qui croyen aux choses qui t’ont esté inspirées, en celles qui ont esté preschées auparauant toy, & à la fin du monde, 5 ne sont pas ignorans, ils sont conduis par leur Seigneur, & seront bien heureux. 6 Malheurest sur les infidelles, soit que tu les reprenne, ou que tu ne les

66 67

du RyeR, A., L’Alcoran de Mahomet, op. cit., p. 1. du RyeR, A., Ibidem, pp. 2-3.

LA TRASCendenCIA de LA SeGundA TRAduCCIón LATInA se convertiront pas. 7 dieu leur a bouché le cœur, les oreilles, et les yeux et seront tourmentez de grans tourments. 8 Il y en a entre le peuple qui disent: «nous croyons en dieu et au dernier jour», et n’y croyent pas. 9 Ilz pensent tromper dieu et ceux qui ont creu, mais Ilz se trompent eux-mesmes et ne le scavent pas. 10 Ilz ont une maladie au cœur que dieu leur a augmenté et seront tourmentez de tourmens rigoureux a cause de leur mensonge.

XCI

reprenne pas, ils ne se conuertiront pas, 7 dieu leur à fermés le cœur, les oreilles & les yeux, & ressentiront de tres-grands tourmens. 8 Plusieurs personnes disent, nous croyons en dieu & au iour du Iugement, & n’y croyent pas, 9 ils pensent tromper dieu & ceux qui croyenten Dieu, certainement ils se trompent eux mesmes, & ne le cognoissent pas, 10 dieu aumentera l’infirmité qu’ils ont dans le cœur, & souffriront les rigueurs d’un peine infime à cause de leur mensonge.

4. CrITerIos De eDICIón 4.1. DesCrIpCIón De los MAnusCrITos Conocemos la existencia de siete manuscritos que contienen el texto que editamos del Liber Alchorani, translatus a Marcho, canonico Toletano.1 la asignación de las siglas correspondientes se ha obtenido de la inicial perteneciente al fondo o al topónimo de la biblioteca que conserva cada uno de los testimonios. para asignar la sigla a los manuscritos de la misma biblioteca hemos recurrido a la inicial de algún nombre que hubiera tenido estrecha relación con el manuscrito. De este modo, para el manuscrito de la Bibliothèque nationale de France latinus 14503 hemos elegido la sigla G (Granduensis) por Claude de Grandue, quien realizó el catálogo de manuscritos de la Abadía de saint victor a cuyo fondo librario perteneció este manuscrito. en cuanto al manuscrito r.113 sup de la Biblioteca Ambrosiana, hemos optado por la sigla B de Borromeo, fundador de la biblioteca, en lugar de P de pinelli, poseedor del manuscrito, ya que esta sigla la hemos cedido al manuscrito latinus 3394 de la nationale de France. 1. Milán, Biblioteca Ambrosiana, ms. L.1.Sup.2 [ A = Ambrosianus] Descripción codicológica del manuscrito: 1

D’Alverny, M.-Th., «Marc de Tolède», op. cit., Apéndice II, pp. 49-59. CeruTI, A., Inventari dei manoscriti della Biblioteca Ambrosiana. 33 vols. reimpresos en una edición fototípica, Inventario Ceruti dei manoscritti della Biblioteca Ambrosiana. ed. etimar. Milano 1978, p. 1; D’Alverny, M.-Th., «Marc de Tolède...», op. cit., pp. 5758; BurMAn, Th. e., Reading the Qur’an...», op. cit., pp. 124-127, 129; CeCInI, u., «Tra latino, arabo e italiano...», op. cit., p. 133; CeCInI, u., Alcoranus latinus..., op. cit., p. 74. 2

Alchoranus Latinus

xCIv

Códice en pergamino datado en el siglo xIv. Medidas: 210 x 150 mm. Contiene un total de 101 folios a los que hay que añadir tres folios de guarda. la foliación moderna realizada en cifras arábigas se sitúa en el margen superior externo del recto de cada folio; para las guardas se ha utilizado la numeración romana. la distribución del texto, escrito a una columna, oscila entre las 32 y 34 líneas por página. la caja de escritura fue preparada aplicando la técnica de la punta seca, que todavía permite apreciar el trazado de las rayas, y deja un amplio margen inferior. la composición de los cuadernos es de diez folios cada uno de ellos y están faltos de signatura; aún así, en el margen inferior del verso del último folio que compone cada uno de estos se lee el reclamo del cuaderno siguiente. el manuscrito está compuesto en una escritura gótica libraria meridional cuya procedencia, según D’Alverny, puede situarse en la zona del Midi de Francia. Tiene un cuerpo bastante homogéneo y no presenta abundantes abreviaturas paleográficas. la copia fue realizada por una única mano muy uniforme: las iniciales de tipo capital, con las que se abre cada uno de los capítulos, ocupan el espacio de dos líneas de escritura; no presenta ningún tipo de miniatura ni de ornamentación afiligranada. Tampoco presenta los títulos corrientes, la división del texto en párrafos ni calderones. el manuscrito muestra una copia de excelente calidad, en cuanto a su pulcritud, ya que las cancelaciones que se encuentran son raras. las escasas anotaciones marginales,3 situadas siempre en los márgenes exteriores, a modo de llamada o referencia de contenido, pertenecen a esta misma mano, a excepción de raras ocasiones en las que un lector posterior (A2) plasmó el resultado de su lectura. Contenido del manuscrito: en la parte superior del recto del primer folio de guarda (f. Ir) se lee: «Alchoranus, id est lex Maurorum, in latinum conuersus», seguido por «l. 1. sup.» correspondiente a la signatura del manuscrito.

3

véase más adelante el Appendix glossarum, pp. 431-474.

CrITerIos De eDICIón

xCv

estos datos son los recogidos en la descripción del manuscrito que contiene el catálogo de la Biblioteca Ambrosiana,4 donde se lee: «liber Alcorani, id est legis Maurorum cum prologo, in latinum conuersus». ff. 1r-101r: . Inc. prologus f. 1r: «Incipit prologus super librum Alcorani. - In nomine Domini et cetera. Ex collisione ferri et lapidis ignis excutitur, interdum ad illuminandum homines in tenebris degentes, interdum autem ad decoquendum que cruda sunt, interdum ad calefaciendum, interdum ad conflanda uasa et ad ceteros usus utiles et exquisitos…». exp. prologus f. 4r: «... Completa quidem fuit huius uoluminis translacio, Domino et saluatore nostro auxiliante, anno ab incarnacione Domini millesimo ducentesimo undecimo et anno quo Mafometus heresiarcha cepit arabibus eresim suam euomere sexcentessimo sexto. Trastulit autem Marchus Tholetane ecclesie canonicus librum Alcorani ad peticionem Roderici venerabilis archiepiscopi Tholotani salubrem et persuasionem magistri Mauricii Toletane sedis archiadiaconi meritis et sanctitate commendabilium uirorum».5 Inc. Alchoranus f. 4r: «Incipit liber Alcorani, id est legis Maurorum. – In nomine Dei, misericordis, miseratoris. Gloria Deo, creatori gencium uel seculorum. Miseratori, misericordi, qui regnat in die legis. Te quidem adoramus, per te iuuamus…». exp. Alchoranus f. 101r: «… et dixerunt eis prepositi eius: pax uobis boni extitistis ingrediamini in sempiternium. Et dixerunt: gloria sit Deo qui ueram nobis fecit suam promissionem». en el verso del último folio (f. 101v) se lee un aforismo atribuido al profeta Mahoma: «Ait Machometus: “Mullieres (sic) uestre aratura uestra. Arate eas”». se trata de una traducción de Corán II, 223 no

4

CeruTI, A., Inventari dei manoscriti della Biblioteca Ambrosiana..., op. cit., p. 1. «préface à la traduction du Coran» en D’Alverny, M. Th. – vADjA, G., «Marc de Tolède, traducteur ...», op. cit., pp. 260-268. 5

Alchoranus Latinus

xCvI

perteneciente a la traducción de Marcos de Toledo: «vxores enim uestre sunt uobis tamquam uinea, excolite ergo eas qualitercumque libuerit»6; sino a la versión ofrecida por ricoldo da Montecroce en su Contra Legem Saracenorum, 6, 40-41: «Mulieres vestre aratura vestra, arate eas ut vultis»,7 que se encuentra entre las notas marginales autógrafas de riccoldo escritas en el ms. árabe 384 de la Bibliothèque nationale de France.8

2. Turín, Biblioteca Nazionale di Torino, cod. F.V. 35 (olim CLXIV e IV 32)9 [T = Taurinensis] Descripción codicológica del manuscrito: Códice en papel datado —según D’Alverny y basándose en pasinus— en el siglo xv. Coincidimos con u. Cecini10 que conviene datarlo más bien hacia finales del siglo xIII y principios del siglo xIv. Medidas: 265 x 185 mm. Contiene un total de 84 folios. la foliación

6

Véase más adelante en nuestra edición, p. 33. MérIGoux, j.-M., «l’ouvrage d’un frère prêcheur florentin en orient à la fin du xIIIe siècle. le “Contra legem Sarracenorum” de riccoldo da Monte di Croce», Memorie Domenicane 17 (1986), pp. 1-144 (p. 84); DAnIel, n., Islam et Occident, op. cit., Apéndice e, p. 414. 8 véase más arriba en el apartado 3.1. Marcos de Toledo y riccoldo da Monte di Croce. el manuscrito árabe 384 de la Bibliotèque nationale de France y el Contra Legem Saracenorum, pp. lvI-lxxI. 9 pAsInus, j., Codices manuscripti Bibliothecae Regiae Taurinensis Athenaei per linguas digesti et binas in partes distribuiti in quarum prima hebraei et graeci in altera latini, italici et gallici, 1749, vol. II, p.49; sTAMpInI, e. (ed.), Inventario dei Codici superstiti greci e latini antichi della Biblioteca Nazionale di Torino. estratto dalla Rivista di Filologia e d’Istruzione classica diretta da Ettore Stampini. Torino 1904, p. 524; D’Alverny, M.-Th., «Deux traductions latines du Coran...», op. cit., p. 120; D’Alverny, M.-Th., «Marc de Tolède» op. cit., p. 58; BurMAn, Th. e., Reading the Qur’an ...», op. cit. , pp, 130-134; CeCInI, u., «Tra latino, arabo e italiano...», op. cit., p. 134; CeCInI, u., Alcoranus latinus..., op. cit., pp. 74-75. 10 CeCInI, u., «Tra latino, arabo e italiano...», op. cit., p. 134: «... ma sulla base della scrittura sembrerebbe più opportuno datarlo tra fine xIII e inizio xIv secolo». Agradezco al doctor Antoni Iglesias Fonseca (uAB) sus comentarios sobre la datación de este manuscrito, coincidiendo también en que la datación conviene adelantarla a finales del siglo xIII y principios del siglo xIv. 7

CrITerIos De eDICIón

xCvII

moderna tipográfica en cifras arábigas se sitúa en el margen superior externo del recto de cada folio. la distribución del texto, escrita a doble columna, oscila entre las 34 y 37 líneas por columna. la composición de los cuadernos es de doce folios cada uno de ellos, incompleta de signatura, aunque sí consta de reclamo en el margen inferior del verso del último folio. el manuscrito presenta una escritura gótica libraria italiana. Tiene un cuerpo mediano y presenta abundantes abreviaturas paleográficas. la lectura de algunos folios, sobre todo internos, resulta compleja a causa del estado algo deteriorado de la tinta, como consecuencia del agua utilizada para sofocar el incendio que sufrió la Biblioteca nacional de Turín en enero de 1904. la copia ha sido llevada a cabo por una única mano uniforme, con escasas anotaciones marginales, debido posiblemente a que los márgenes son excesivamente escasos. Al inicio de cada sura, aparece siempre un calderón que introduce la basmala, en la traducción de Marcos de Toledo, formulada «In nomine Dei, misericordis, miseratoris». se observan espacios reservados a la decoración de las letras capitales, que nunca llegaron a rellenarse, los cuales ocupan el espacio de dos líneas de escritura. las pocas anotaciones marginales se limitan a llamar la atención sobre algunos pasajes del texto a modo de Nota. en el margen inferior del folio 1r puede leerse en una mano moderna Lat. B. 286, que debió ser una antigua signatura del manuscrito. Contenido del manuscrito: ff. 1r-84r: . Inc. Alchoranus f. 1r: «Liber Alchorani Machometi quem Marchus canonicus toletanus de Arabica lingua transtulit in Latinum. Materia libri septem periodi. - In nomine Dei misericordis, miseratoris. Gloria Deo, creatori gencium, misericordi, miseratori qui regnat in die legis. Te quidam adoramus, per te uiuamus…».

xCvIII

Alchoranus Latinus

exp. Alchoranus f. 84r: «…qui susurrat in pectoribus hominum de demonibus et hominibus. — Deo gracias. Amen. — Libro finito sit laus et gloria Christo. — Explicit liber Alchorani Machometi quem Marchus canonicus Tholetanus de Arabica lingua transtulit in Latinam».

3. París, Bibliothèque Nationale de France, ms. Lat. 1450311 [G = Granduensis] Descripción codicológica del manuscrito: Códice misceláneo en pergamino datado en la segunda mitad del siglo xIv. Medidas: 330 x 235 mm. Contiene un total de 355 folios. la foliación medieval realizada en cifras arábigas se sitúa en el margen superior externo del recto de cada folio. la distribución del texto, escrito a dos columnas, es de 49 líneas por página. el trazado aplicado para la confección de la caja de escritura sigue la técnica de la punta seca. la composición de los cuadernos es de doce folios cada uno de ellos; la signatura, de tipo numérica, se encuentra en el margen inferior de cada folio verso e indica la posición que ocupa el folio dentro del cuaderno que conforma; además en el último folio de cada cuaderno se encuentra el reclamo del cuaderno siguiente. el manuscrito presenta una escritura gótica; según D’Alverny, el copista o copistas que realizaron la copia procedía de la Francia del norte aunque, a tenor del contenido, no es descartable que la ejecución de la misma se llevara a cabo en Avignon. en todo caso, fuera 11 DelIsle, l., Inventaire des manuscrits latins de Saint Victor conservées à la Bibliothèque Impèriale sous les números 14232-15175. Bibliothèque de l’école des Chartes 30 (1869), p. 19; Le catalogue de la bibliothèque de l’abbaye de Saint-Victor de Paris de Claude de Grandue 1514. éditions du Cnrs, paris, 1983, pp. 344-345; D’Alverny, M.-Th., «Deux traductions latines du Coran...», op. cit., p. 120; D’Alverny, M.-Th., «Marc de Tolède», op. cit., pp. 52-56; González Muñoz, F., Exposición y refutación del islam. La versión latina de las epístulas de al-Hāšimī y al-Kindī. edición, traducción y estudio. universidade da Coruña, servizo de publicacións, 2005, pp. CIv-CIx; BurMAn, Th. e., Reading the Qur’an ...», op. cit., pp. 124, 128; CeCInI, u., «Tra latino, arabo e italiano...», op. cit., p. 134; CeCInI, u., Alcoranus latinus..., op. cit., pp. 75-76.

CrITerIos De eDICIón

xCIx

cual fuera su origen, este códice perteneció a la abadía de san víctor de parís, como constatan las antiguas signaturas situadas en el margen superior del folio 1r: GGG 14, 812, 371. en el margen inferior de este mismo folio se encuentra, además, el ex-libris de la abadía: «Hic liber est Sancti Victoris parisiensis…» y fue adquirido a mediados del siglo xv por johannes lamasse, prior de la misma entre 1422 y 1448, como verifica el colofón del folio 355r (más adelante transcrito). la copia de la traducción del Corán de Marcos de Toledo fue realizada por una única mano bastante uniforme, con abundantes abreviaturas paleográficas: las iniciales de tipo capital, con las que se inicia cada uno de los capítulos, ocupan el espacio de cuatro líneas de escritura y presentan ornamentación afiligranada. son inexistentes los títulos corrientes, si bien es constante el uso de mayúsculas después de puntuación y al inicio de oración, así como los calderones para introducir el inicio de capítulo. la calidad de la copia es óptima, el esmero de la misma no propició gran número de correcciones ni de cancelaciones. Cabe subrayar la presencia de anotaciones marginales no solo en latín, sino también en árabe, griego y hebreo realizadas por un erudito del siglo xvII-xvIII (G2) que contribuyen a completar las escasas anotaciones hechas por el copista.12 Contenido del manuscrito: a) ff. 1r-23r: «Bernardus Moralensis: Liber de contemptu mundi, cum epistola dedicatoria Petro abbate Cluniacense».13 b) f. 23r: « sexagenus erat sextus milesimus annus / quo pereunt Anglo Christi monstrante cometa. Sub quinta luna moritur ledone malina / Tercia post decimam reparabit luna malina / Bisdena necnon dominatur in equore ledon / Bis quatuordena reparatur ad alta malina».

12

véase más adelante el Appendix glossarum, pp. 401-453. BernArD oF MorlAIx, Scorn for the world; Bernard of Cluny’s De contemptu mundi: the latin text with english translation and an introduction [by] ronAlD e. pepIn (ed.). east lansing (Michigan), Colleagues press, 1991 (Medieval texts and studies 8). 13

C

Alchoranus Latinus

c) ff. 24r-143v: «Tractatus magistri Marsilii de Padua qui uocatur Defensor pacis».14 d) ff. 144r-154r: Queritur: ex scripturis receptis a iudeis possit efficaciter probari Saluatorem nostrum fuisse Deum et hominem … et plures iam baptizati ad umitum reuertuntur. en el explicit, una mano del siglo xv identifica al autor de la obra: «explicit quesito determinata per fratrem Nicolaum de Lira ordinis minorum». e) ff. 154v: anotación de una mano posterior, del siglo xvII, que completa el inicio de la sura sexta del Corán: «‫( ﺳوره اﻻﻧﻌﺎم‬trans. sūr(a)h al-anʽām) [trad. “sura de los rebaños”] caput elenam, scilicet, 176 uerborum sententiarum aut miraculorum. Caput sextum in editione Marracii. In nomine Dei, misericordis, pii. Laus Deo qui creauit celum et terram, et disposuit tenebras et lucem, inde quicumque aberrauerunt, eos purificauit sanauitue ut ad iustitiam redirent, ipse est qui creauit uos de luto».15 Acompaña este fragmento una referencia que dice: «Lege in alio usque ad 280 folium ubi est asorah 14, que tamen sexta est, tum huc te recipe quiscumque nugis delectaris. Alia traductio longe a mente abest nebulonis. Hec etsi distat longe, tamen proprior est». esta referencia remite correctamente al folio 280r de este mismo manuscrito. f) ff. 155r-217v: Corán latino en la traducción de Marcos de Toledo, el texto empieza, a causa de la laguna material que supone la pérdida de un cuaderno, en medio de la secunda aleya de la sura sexta: «…de luto, deinde imposuit terminum et terminus penes ipsum est certus, deinde uos hesitatis».

14 MArsIlIo oF pADuA. Defensor Pacis, r. sCholz (ed.), Fontes Iuris Germanici Antiqui, hannover 1933; MArsIlIus oF pADovA, Defensor pacis. Translated by Alan GerwITh with a new and bibliography by Cary j. neDerMAn. new york, Columbia university press, 2001. 15 el texto citado por este glosista, pese a haber sido identificado por él mismo como pertenenciente a la edición de ludovico Marracci, no se ajusta al que puede leerse en la página 245 de la Refutatio Alcorani, in qua ad Mahumetanicae superstitionis radicem securis apponitur; & Mahumetus ipse gladio suo iugulatur. padua 1698: «1. laus Deo, qui creavit coelos, et terram; et posuit tenebras, et lucem: at vero, qui infideles sunt Domino suo aequales faciunt alios deos. 2. Ipse est, qui creavit vos ex luto».

CrITerIos De eDICIón

CI

f. 217v: «Explicit liber Alchorani Machometi quem Marchus canonicus Toletanus de Arabica lingua transtulit in Latinam». f. 217v: A continuación del explicit al Corán se lee un breve texto, con el epígrafe Prophetia, formado por algunos versículos del Corán que, pero, no pertenecen a la traducción de Marcos de Toledo. Al inicio de cada unas de las líneas del texto, se encuentra la palabra que identifica la sura a la que pertenece la aleya o aleyas que componen esta serie de Profecias: «Prophetia Demonum [lxxII, 21] frater non possum uobis prodesse [lxxII, 21] et ita nescio an sit prope || Prophetia Ypocritarum [lxIII, 1] principio ypocrite mentiuntur || Prophetia Laudis [xvII, 59] medio quis nos prohibuit || Prophetia Arenarum [xlvI, 9] nescio quid fiet || Prophetia Aurore [xCIII, 7] inueni te in errore || Prophetia Diei ueneris [lxII, 2] quamuis fuissent in errore manifesto || Prophetia Sabe [xxxIv, 24] dic Deus nescio si ego uel nos sumus in direccione». g) ff. 218r-244v: .16 ff. 218r-222r: «In nomine Dei misericordis et miseratoris ... ad ea que nostra sunt uenias exhortamur. Vale». ff. 222r-244v: «In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti ... sit nobis Deus adiutor et protector et procurator benignus in omnibus. Amen. h) ff. 244v-245r: «Singulari ueneracione colendo ... uestre sapientie suppleat».17 i) ff. 245r-247r: «Sciendum namque est uobis, fratres karissimi, quomodo in principio creauit Deus celum et terram …et impii sine fine penas pacientur. Vnde nos Dominus eripere dignetur, qui cum Patri et Filio et Spiritu Sancto uiuit et regnat Deus per omnia secula seculorum. Amen».18 16

González Muñoz, F., Exposición y refutación del islam..., op. cit. Epistola Petri Cluniacensis ad Bernardum Clareuallis, en KrITzeCK, j., Peter the Venerable and Islam, op. cit., pp. 212-214. 18 Liber Methodii en sACKur, e., Sibyllinische Texte und Forschungen. Pseudomethodius, Adso und di tuburtinische Sibylle. halle, 1898. 17

Alchoranus Latinus

CII

j) ff. 247r: «Duodecim sunt abusiua seculi: Sapiens sine operibus …per hec suffocatur iustitia». f. 247v: en blanco. k) f. 248r: Índice de la colección de textos islámicos encargados por pedro el venerable. l) ff. 248r-249v: prólogo de pedro el venerable: «Summa totius heresis … hoc fieri gratum haberem».19 m)ff. 249v-254v: .20 ff. 249v-250r: «Prologus Roberti uiri eruditi et scolastici ad dominum Petrum abbatem. Cum iubendi religio ... plus nocere quam cedem affirmat». ff. 250r-254v: «Cronica mendosa et ridiculosa Sarracenorum. In creationis sue primordio ... peremit die decimo Almuharan». n) ff. 254v-259v: 21 «Item de generatione Machumet et nutritura eius, quod transtulit Hermannus sclauus scolasticus subtilis et ingeniosus apud Legionem Hispanie ciuitatem. Liber generationis Mahumet, nuntii Dei, oratio super eum et salus, ab Adam et Eua ... cum gratiarum actione rediui. Explicit». o) ff. 259v-264r: 22 «Item doctrina Mahumet, que apud Sarracenos magne auctoritatis est, ab eodem Hermanno translata cum esset peritissimus utriusque lingue, arabice scilicet et latine. Erat nuncius Dei ... cuius uere tu nuncius et propheta Explicit». p) ff. 264r-352r: .23

19

KrITzeCK, j., Peter the Venerable..., op. cit., pp. 204-211. Fabulae Saracenorum, conocida posteriormente como Chronica mendosa et ridiculosa Saracenorum en BIBlIAnDer, Th., Mahumeti Saracenorum principis..., op. cit., pp. 213-223. 21 De generatione Machumet o Liber generationis Mahumet et nutritia eius en ibidem, pp. 201-212. 22 Ibidem, pp. 189-200. 23 Ibidem, pp. 8-188. 20

CrITerIos De eDICIón

CIII

ff. 264r-264v: «Prefatio Roberti translatoris ad dominum Petrum Cluniacensis abbatem in libro legis Sarracenorum quem Alchoran uocant, id est, collectionem preceptorum, que Mahumet pseudopropheta per angelum Gabrielem quasi de celo sibi missa confinxit. Domino suo Petro diuino instinctu ... nonnumquam necessariis argumentis inniteris». ff. 264v-352r: «Capitulum azoara matris libri VII uerba continens. Misericordi pioque Deo ... te defendat et liberet. Explicit liber legis dyabolice Sarracenorum qui arabice dicitur Alchoran, id est, collectio preceptorum siue capitulorum. f. 352r: «Illustri gloriosissimoque uiro Petro Cluniacensi abatti precipiente suus angligena Robertus Ketenensis librum istum transtulit anno Domino millesimo centesimo quadragesimo tercio, anno Alexandra millesimo quadringentesimo tercio, anno Alhigere quingentesimo tricesimo septimo, anno Persarum quingentesimo undecimo». f. 352r: «Hunc librum fecit Dominus Petrus Cluniacenses abbas transferri de arabico in latinum a Petro magistro Toletano iuuante Petro Monaco scriptore, cum esset idem Dominus ac uenerabilis abbas in Hispaniis constitutus cum glorioso imperatore Adefonso, eo anno quo idem gloriosus imperator Choriam ciuitatem cepit et Sarracenos inde fugauit». q) ff. 352v-354r: «Incipit liber Nicolay qui dicitur Machumetus quomodo christianam legem subuertit et credulitatem Sarracenorum fecit. Legimus in hystoriis Romanorum … et omnes saluari indubitanter credunt. Amen». r) ff. 354r-354v: «Tenor literarum imperatoris de Cathayo myssarum domino nostro pape translaturum in latinum. In fortitudine omnipotentis Dei … scriptum in Cambalach in anno rati mensi sexto tercio die lunationis».

24 González Muñoz, F., «liber nycholay. la leyenda de Mahoma y el cardenal nicolás», al-Qantara 25/1 (2004), pp. 5-43.

Alchoranus Latinus

CIv

s) ff. 354v: «Tenor litterarum christianorum qui uiuunt in Cambalech sub imperatore de Cathayo …». t) ff. 354v-355r: «Hec sunt manifesta per conuersos de secta Waldensium. Notandum quod rectores secte Waldensium … per suos superiores ordinatur. Hec sunt conscripta et manifesta per conuersos de illa secta». u) ff. 355r: . en el margen inferior se lee la siguiente anotación del siglo xv: «Hunc librum acquisiuit monasterio Sancti Victoris prope Parisius frater Iohannes Lamasse dum esset prior eiusdem ecclesie».

París, Bibliothèque Nationale de France, fondo de la Bibliothèque Mazarine, ms. 780 (1178)25 [M = Mazarinensis] Descripción codicológica del manuscrito: volumen misceláneo en pergamino datado en el año 1400. Medidas: 344 x 264 mm. Contiene un total de 157 folios. la foliación moderna en cifras arábigas se sitúa en el margen superior externo y ha obviado las trazas de un folio arrancado entre los folios 70 y 71. la distribución del texto, escrito a doble columna, oscila entre las 41 y 47 líneas por columna. la composición de los cuadernos es algo irregular, ya que estos fluctúan entre los seis, diez y doce folios, siendo estos últimos los

25 MolInIer, A., Catalogue des manuscrits de la Bibliothèque Mazarine. paris, 1885. vol. I, pp. 377-378. Molinier describió como explicit de la traducción del Corán el texto perteneciente al explicit de la traducción, realizada también por Marcos de Toledo, de los opúsculos de Ibn Tumart, que ocupan los folios 108 a 113 de este manuscrito. D’Alverny, M.-Th., «Deux traductions latines du Coran...», op. cit., pp. 113-119, 122-125; D’Alverny, M.-Th. – vADjA, G., «Marc de Tolède, traducteur...», op. cit., pp. 101-104; D’Alverny, M.-Th., «Marc de Tolède», op. cit., pp. 49-52; BurMAn, Th. e., Reading the Qur’an ...», op. cit., pp. 124-129; CeCInI, u., «Tra latino, arabo e italiano...», op. cit., p. 134; CeCInI, u., Alcoranus latinus..., op. cit., p. 78.

CrITerIos De eDICIón

Cv

que predominan. en el margen inferior se observan trazas de signaturas de tipo alfabético y numérico, indicando a qué cuaderno pernetece el folio y cuál es la posición que ocupa. el manuscrito presenta una escritura gótica cursiva, caracterizada por grandes iniciales capitales, que ocupan el espacio de cuatro líneas de escritura, pintadas en azul o rojo, ornamentadas con filigranas de colores opuestos, rojo o violeta. en el recto de cada folio se encuentran títulos corrientes referentes al número de sura; estos son rubricados siguiendo el modelo utilizado para los títulos de las suras. la rúbrica de los títulos posiblemente fue ejecutada por una segunda mano, ya que son abundantes las anotaciones marginales situadas junto al espacio que después ocupó el título. la mayoría de estos títulos indican el nombre y el número ordinal de las suras. Completan el manuscrito abundantes anotaciones marginales que no se limitan a ser simples llamadas a pasajes, sino que en la mayoría de los casos comentan el contenido del texto al que hacen referencia. el manuscrito fue realizado por dos manos muy similares pertenecientes al mismo scriptorium. el contenido del manuscrito puede dividirse en dos grandes partes, la primera formada por los folios 1r a 113r y la segunda de 115r a 157r. pese a todo, se mantiene una gran coherencia gráfica entre ambas partes, en cuanto a la división del texto a doble columna y la decoración de las letras capitales. en cuanto a la primera parte, se observa que el proceso de copia se realizó en tres etapas: la primera, de los folios 1r a 30v, en la que la copia del texto se suspende al final de la primera columna para continuar en el folio 31r. la segunda, del folio 31r a 48v, presenta una escritura mucho más esmerada y menos cursiva que se detiene a mediados de la segunda columna y continúa, como señala el reclamo del cuaderno, en el siguiente folio. y la tercera, del folio 49r a 113r, cuya única particularidad destacable es el hecho de que en folio 59v hay un espacio de unas once líneas en el centro del cual el copista ha escrito nihil dificit. la copia de la primera parte del manuscrito fue realizada por el clérigo jean Doguet, de la diócesis de saint-Malo (Bretaña francesa), fiel del papa Benito xIII, como constata el colofón del folio 113r (véase más abajo la transcripción). De la lectura de estas líneas,

Alchoranus Latinus

CvI

puede precisarse que la copia se ejecutó el 23 de octubre de 1400. D’Alverny26 precisa que el manuscrito se elaboró en Avignon y tuvo como modelo un ejemplar que pedro de luna aportó a la biblioteca papal. esta filiación la deduce del inventario de libros concerniente a su etapa como cardenal de Aragón; uno de los volúmenes inventariados registra una traducción latina del Corán: «Item, Alcoranus Macometi in latino coopertus de nigro; incipit in secundo folio distinctus et finit in punultimo: comprehenditur» .27 D’Alverny identifica el texto citado por el inventario como perteneciente a dos traducciones realizadas por Marcos de Toledo e indica que pertenece, en el primer caso al prólogo del Corán —localizable en el manuscrito Mazarinensis en la primera columna del folio 1v—, y a la segunda Laus, primera columna del folio 113r. D’Alverny señala que este testimonio desaparecido es el mismo que se detalla en el inventario de la biblioteca pontifical de peñíscola28 redactado, en 1423, después de la muerte de Benito xIII, donde se lee: «740. Item liber in quo est Disputatio fratris ricoldi Florentini contra sarracenos et Alcoranum, et ipse liber Alcorano in principio, et est copertus de nigro in copertis papiri, et incipit in secundo folio || distinctus, et finit Marie Virginis ||». una vez más localiza la cita textual del final de este segundo folio del manuscrito modelo en la primera columna del folio 2r del Mazariensis. De ser cierto que el manuscrito Mazarinensis procedía de este ejemplar no localizado, la descripción ofrecida por este inventario nos induciría a pensar en la posibilidad de que la traducción latina del Corán y los opúsculos de Ibn Tūmart circularon, en un primer momento, como textos anexos. Actualmente, el Mazarinensis es el único manuscrito que nos ha transmitido ambos textos, siendo un unicum en cuanto a la tradición manuscrita del Libellus Habentometi.29 26

D’Alverny, M.-Th., «Marc de Tolède», op. cit., pp. 51-52. Historia Bibliothecae Romanorum pontificum, tum Bonifacianae, tum Avenionensis enarrata et antiquis earum Indicibus aliisque Documentis illustrata a Francisco Ehrle, roma, 1890, pp. 549-560, n. 1650. 28 jullIen De poMMerol, M.-h – MonFrIn, j., La bibliothèque pontificale à Avignon et à Peñiscola, Collection de l’école Française de rome 141, roma, 1991, p. 510. 29 edición en preparación por j. Martínez Gázquez. 27

CrITerIos De eDICIón

CvII

el manuscrito formó parte de la biblioteca del Monasterio de los Grandes Agustinos de parís, como atestigua el ex-libris de dicho monasterio en el margen inferior del folio 11r: «Bibliotheca Augustiniana Generalis Collegii Parisiensis». Contenido del manuscrito: a) ff. 1r-108r: . Inc. prologus f. 1r: «In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti. Amen. Ex collisione ferri et lapidis ignis excutitur, interdum ad illuminandum homines in tenebris degentes, interdum autem ad decoquendum que cruda sunt, interdum ad calefaciendum, interdum ad conflanda uasa et ad ceteros usus utiles et exquisitos…». exp. prologus f. 3r: «... Completa quidem fuit huius uoluminis translatio domino et saluatore nostro auxiliante anno ab incarnacione Domini millesimo ducentesimo undecimo et anno quo Mafometus heresiarcha cepit arabibus heresim suam euomere sexcentesimo sexto. Trastulit autem Marchus Tholetane ecclesie canonicus librum Alchorani ad peticionem Roderici venerabilis archiepiscopi Tholetani salubrem, et persuasionem magistri Mauricii Toletane sedis archiadiaconi meritis et sanctitate commendabilium uirorum».30 Inc. Alchoranus f. 3r: «Curat prohemii libri septem uerborum uel uersuum. In nomine Dei misericordis, miseratoris, gloria Deo creatori gencium uel seculorum. Misericordi, miseratori, qui regnat in die legis uel iudicii. Te quidem adoramus, per te uiuamus…». exp. Alchoranus f. 108r: «…qui susurrat in pectoribus hominum de demonibus et hominibus. – Explicit Alchoranus infelicium Sarracenorum». b) ff. 108v-113r: .31 30 «préface à la traduction du Coran», en D’Alverny, M. Th. – vadja, G., «Marc de Tolède, traducteur...», op. cit., pp. 260-268. 31 «préface à la traduction d’Iban Tūmart» y « Tractatus habentometi de unione Dei», en D’Alverny, M. Th. – vadja, G., «Marc de Tolède, traducteur ...», op. cit., pp. 268-282. BurMAn, Th. e., Reading the Qur’an..., op. cit., pp. 124, 128; CeCInI, u., «Tra latino, arabo e italiano...», op. cit., p. 134; CeCInI, u., Alcoranus latinus..., op. cit., pp. 75-76.

CvIII

Alchoranus Latinus

Incipit Ibn Tūmart f. 108v: «In nomine Domini nostri Ihesu Christi. Translato ante triennium Alforcano libro legis infidelium Ismaelitarum ad preceptum R. domini Tholetani Archiepiscopi, Yspaniarum primatis, et instanciam magistri Mauricii, eiusdem sedis archidiaconus, libellum Habentometi quem de unione composuit...». explicit Ibn Tūmart f. 113r: «Translatus est hic liber Vnionis a Marcho Toletano canonico de lingua arabica in latinam et perfectus est in primo die iunii, scilicet in uigilia Pentechostes sub era millesima ducentesima quinquagesima prima, anno ab incarnacione Domini millesimo ducentesimo tercio decimo in mensi iunii, eodem anno quo uictus a Rege Castellanorum Amir AlMunum (sic), in eodem anno quo captum est castrum Alcaram ab eodem rege Alfunsso illustrissimo». f. 113r: «Explicit liber Alchorani infidelissimi Sarraceni scriptus per me Iohannem Dogueti, clericum Maclouiensis diocesis in Britannia, sub anno a Natiuitate Domini millesimo quadrigentesimo, indictione octaua, et die uicesima tercia mensis octobris, tempore Benedicti tercii decimi de natione Cathalanorum». ff. 113v-114r: folios en blanco. f. 114v: nota de un poseedor del manuscrito datada en 1442: «Vir doctus Alexander prudens et sapiens, uir sanctus et dilectus a Christo, utinam fuissem talis sicut erat ipse doctor! Scriptum Parisius in uico Sancto Iacobi in Paruo Ponte anno Domini millesimo quadrigentesimo octuagesimo secundo, die uigesimo octauo mensis Iulii per me Jhenin Maunoir». c) ff. 115r-151r: : «Hic incipit historia Alexandri magni ... Sapientissimi namque Egipcii, scientes mensuram terre ... duodecima Alexandria, que dicitur Egiptus. Explicit actus uel uita magni regis Alexandri». ff. 151r-157r: : «Incipit epistola Alexandri Madeconis ad Aristotilem, magistrum suum, de itinere suo et de situ Indie. Semper memor tui, eciam inter bellorum ... optime, Aristotile, ponderaris. Explicit». f. 157r: una mano posterior, posiblemente del siglo xv, añade el siguiente epígrafe: «A Bele Viegne || Explicit epistola Alexandri Magni

CrITerIos De eDICIón

CIx

Macedonum regis missa ab India ad Aristotilem preceptorem suum. Prefatam epistolam habeo bis in aliis duobus uoluminibus; uno uidelicet ubi est historia Apollonii de Tiro et Frigius Dares; altero uero ubi historia hierosolomitana de tempore Godefridi de Billone, cum quibus libris poteris presentem que incorrecta est ualde commode corrigere».

Viena, Nationalbibliothek Wien, ms. 429732 [olim Theol. 903] [V = Vindobonensis] Descripción codicológica del manuscrito: volumen en papel datado a finales del siglo xv (ca. 1500). Medidas: 225 x 165 mm. Contiene un total de 199 folios, pese a que la foliación y los catálogos indiquen un total de 209. Durante la foliación —moderna y en números arábigos situada en el margen superior externo de cada folio recto— se produjo un salto de diez folios pasando, pues, del folio 81 recto al 92 recto. la caja de escritura distribuye el texto en una columna de 25 líneas. la composición de los cuadernos es de diez folios cada uno de ellos; presenta tanto signatura alfabética numerada en el margen inferior externo de los folios rectos, como reclamo del texto con el que empieza el siguiente cuaderno en el margen inferior central del último folio verso que lo compone. en la parte superior del folio 1r se lee «Ms. Ambras. 409», sin duda, referente a la signatura que el manuscrito tenía en la biblioteca de Ambras, perteneciente al Archiduque Fernando II (1529-1595),

32 Tabulae codicum manu scriptorium praeter graecos et orientalis in Bibliotheca Palatina Vindobonensis. wien 1864-1899. vol. III: Cod. 3501 – Cod. 5000, p. 232; D’Alverny, M.-Th., «Deux traductions latines du Coran...», op. cit., p. 120; D’Alverny, M.-Th., «Marc de Tolède», op. cit., p. 58; DenIs, M., Codices manuscripti theologici Bibliothecae Palatinae Vindobonensis Latini aliarumque Occidentis linguarum, vol. I, pars II, viena, 1794, cols. 1429-1430, n. CCClxxIv; hAMIlTon, A., Arab culture and Ottoman magnificence in Antwerp’s Golden Age, ed. The Arcadian library (london) – oxford university press, 2001, p. 115; BurMAn, Th. e., Reading the Qur’an..., op. cit., pp. 130-133; CeCInI, u., «Tra latino, arabo e italiano...», op. cit., p. 134; CeCInI, u., Alcoranus latinus..., op. cit., pp. 76-78.

Cx

Alchoranus Latinus

conde de Tirol. en el margen inferior de este mismo folio, se lee en números romanos «DCCCCIII», una vez más se trata de una antigua signatura del manuscrito, ms. Theologicus 903. el manuscrito presenta una escritura humanística cursiva, cuya procedencia debe situarse en la zona sur de Alemania. Al inicio de cada capítulo o sura, encontramos iniciales rubricadas que ocupan un espacio equivalente al de dos líneas de escritura. Tiene un cuerpo bastante grande y presenta abreviaturas paleográficas. Aunque la mano no sea muy uniforme, parece que la copia haya sido realizada por una única mano. son presentes anotaciones marginales referentes a pasajes del texto. el manuscrito muestra una copia de no muy buena calidad, quizás provocada por un copista poco sistemático, ya que son raras las ocasiones en las que las constantes omisiones cometidas hayan sido subsanadas. el manuscrito presenta tres grandes transposiciones internas de texto que, a nuestro entender, ya estarían presentes en el modelo utilizado para la realización del Vindobonensis. estas alteraciones ocupan aproximadamente unas 40 aleyas, lo que nos induciría a pensar que en el modelo podrían haber completado un folio entero y que en el proceso de encuadernación hubiesen sido ordenados en una posición que no les correspondía. lo que sí podemos constatar es que este intercambio material de folios no se produjo en el Vindobonesis, ya que los pasajes afectados no coinciden, en ninguno de los casos, con inicio o final de folio. la primera de estas transposiciones se produce entre las aleyas 117 y 118 de la sura 23 (ff. 67r-67v) y las aleyas 54 a 75 de la 8 (ff. 130r-131r); la segunda entre las aleyas 1 a 38 de la sura 24 (ff. 67v-69r) y las aleyas 1 a 18 de la 9 (ff. 131r-131v); y la tercera a las aleyas 34 a 91 de la sura 27 (ff. 76r-78r) y las aleyas 32 a 83 de la 10. Asimismo, el texto que nos ofrece este manuscrito no sigue la subdivisión tradicional del Corán en 114 suras, sino en 117. el cómputo erróneo de suras se debe al hecho de que las cuatro primeras suras presentan una partición inexistente en el texto árabe, con lo cual a partir de la quinta sura el capítulo indicado por el manuscrito Vindobonsis será el resultado de añadir dos al número que le correspon-

CrITerIos De eDICIón

CxI

dería siendo la equivalencia Vindobonesis 5, Corán 7. A continuación se desglosa la reorganización de las suras presentada por este manuscrito: Corán

manuscrito Vindobonensis

sura I

prohemium

sura II, 1-202

capitulum I

sura II, 203-final

capitulum II

sura III, 1-14

capitulum III

sura III, 15-final

capitulum Iv

sura Iv, 1-86

capitulum v

sura Iv, 87-final

capitulum vI

sura v

capitulum vII

sura vI

capitulum vIII

…

…

sura CxIII

capitulum Cxv

sura CxIv

capitulum CxvI

Contenido del manuscrito: ff. 1-209v: . Inc. Alchoranus f. 1r: «Alchorani Machometi libri prohemium. – In nomine Dei, misericordis, miseratoris. Gloria Deo, creatori gencium, misericordi, misetaori qui regnat in die legis. Te quidem adoramus, per te uiuamus...». exp. Alchoranus f. 209v: «... qui susurrat in pectoribus hominum et demonibus et hominibus. – Deo gracias. – Explicit liber Alchorani Machometi quem Marcus Canonicus Toletanus de lingua Arabica transtulit in Latinam». f. 209v: Concluyendo el manuscrito encontramos un breve texto —que coincide con el mismo copiado en el colofón del ms. BnF lat.

Alchoranus Latinus

CxII

1450333— con el epígrafe Prophetia. A diferencia del ms. BnF lat. 14503, en este manuscrito la palabra «Prophetia» se encuentra situada en la parte superior a modo de título: «Prophetia Demonum [lxxII, 21] frater non possum uobis prodesse [lxxII, 21] et ita nescio an sit prope || Prophetia Ypocritarum [lxIII, 1] principio ypocrite mentiuntur || Prophetia Laudis [xvII, 59] medio quis nos prohibuit || Prophetia Arenarum [xlvI, 9] nescio quid fiet || Prophetia Aurore [xCIII, 7] inueni te in errore || Prophetia Diei ueneris [lxII, 2] quamuis fuissent in errore manifesto || Prophetia Sabe [xxxIv, 24] dic Deus nescio si ego uel nos sumus in direccione».

Milán, Biblioteca Ambrosiana, ms. R. 113 Sup34 [B = Borromeus] Descripción codicológica del manuscrito: Códice misceláneo en papel datado en el siglo xvI. Medidas: 370 x 250 mm. Contiene un total de 366 folios, compuesto por varios fascículos que presentan varias manos y desiguales dimensiones. estos fascículos, de muy diferente temática, fueron unidos en un único volumen encuadernado en papel. la foliación moderna en cifras arábigas se sitúa en el margen superior externo del folio recto. en cuanto al texto que nos interesa, podemos decir que ocupa un fascículo de dimensiones inferiores a las del resto del volumen y contiene un total de catorce folios (ff. 191r-204v), el verso de este último folio (f. 204v) presenta como reclamo el texto del folio que debería haberlo continuado. esto nos induce a pensar, en primer lugar, que el texto no se detenía en la sura III, 84, sino que posiblemente conti33 esta serie de prophetiae se encuentra también en el colofón del ms. BnF lat. 14503, f. 217v. véase supra p. CI. 34 CeruTI, A., Inventari dei manoscriti, op. cit., pp. 709-711; rIvolTA, G. A., Catalogo dei codici Pinelliani dell’Ambrosia. Milán, 1933, pp. 110-113; D’Alverny, M.-Th., «Deux traductions latines du Coran...», op. cit., p. 120; D’Alverny, M.-Th., «Marc de Tolède», op. cit., p. 58; BurMAn, Th. e., Reading the Qur’an..., op. cit., p. 133; CeCInI, u., «Tra latino, arabo e italiano...», op. cit., p. 134; CeCInI, u., Alcoranus latinus..., op. cit., pp. 79-80.

CrITerIos De eDICIón

CxIII

nuaba; y, en segundo lugar, que los cuadernos que contenían el texto restante de la traducción latina del Corán podrían haberse conservado en otro volumen, hasta la fecha no localizado. el manuscrito perteneció al humanista italiano Gian vincenzo pinelli35 (1535-1601), oriundo de nápoles, que estableció residencia en padua. los diversos avatares que sufrieron los manuscritos que constituían la biblioteca personal de pinelli son, cuanto menos, curiosos. Después de su muerte, en agosto de 1601, y al no haberse casado nunca, una parte de su magnífica biblioteca pasó a manos de su sobrino, Cosmo pinelli. el gobierno veneciano confiscó todos los materiales que tenían alguna relación con el estado veneciano. Aún así, y como tributo a su tío, Cosmo pinelli decidió trasladar el legado a nápoles donde pretendía crear una biblioteca. Desgraciadamente, este fallecería tan solo catorce meses después, en octubre de 1602, y el proyecto de la biblioteca pinelli nunca llegaría a ver la luz. la colección de vincenzo pinelli pasaba a manos del hijo de Cosmo. A finales de 1604, durante el traslado de la colección a nápoles los piratas turcos atacaron y saquearon el barco que la transportaba. De los treinta y tres cofres que contenían la colección se recuperaron veintidós, que permanecieron abandonados en nápoles. Años más tarde, en 1608, la viuda de Cosmo pinelli subastó la colección; esta fue adquirida por el Cardenal de Milán, Federico Borromeo y pasó, en 1609, a formar parte del fondo de manuscritos e incunables de la biblioteca que Borromeo creó en honor del patrón de Milán, la Biblioteca Ambrosiana.36 Contenido del manuscrito: a) ff. 1r-1v: índice de contenidos. en el margen superior del folio 1r se leen las cifras «5.10.1964», posiblemente correspondiente a una fecha. ff. 2r-3v: en blanco.

35 para una biografía más detallada, véase rIvolTA, G. A., Catalogo dei codici..., op. cit, pp. xvII-lxxx. 36 para una sucinta historia de la creación de la Biblioteca Ambrosiana, consúltese la información ofrecida por la propia biblioteca en http://www.ambrosiana. it/ita/info_bstoria.asp.

CxIv

Alchoranus Latinus

b) ff. 4r-27v: «Celeberrimo patritio Domino petro Maximus humilis monachus. De Christi Dei Saluatorisque nostri Pascha breuis expositio que descriptas tabulas interpretatur ... contingat, opus est ipsius Martii». en blanco los folios 18r-19v. c) ff. 28r-34v: «Opinione del D. Macigni circa la correttione dell’anno. Chi vuole transmutare l’anno ecclesiastico in miglior forma ... causa modo essai facile di chiarirsi della verità». en blanco folios 28v, 29r-v, 35r-v. d) ff. 36r-45r: «Delle cose di Polonia dopo la morte del Re Stefano havute dal P. Posevino...». en blanco folios 36v-37v, 38v. e) ff. 48r-57v: Cartas de Antonio posevino sobre cuestiones de polonia con respuestas de Andr. erstenberger. Io. vicario s. I. Abbate spinola, Marco sisciensis, vincenzo Corbanti. f) ff. 58r-75v: «Trattato dell’ordine dello Spirito Santo d’Henrico III» ... en blanco folios 58v, 59v, 76r-79v. g) ff. 76r-155r: varios Capitula conclavis que incluyen, entre otros, los cónclaves de lottino, Gregorio xIII, urbano vII, Gregorio xIv. en blanco folios 80v, 96v, 98v, 104v, 105v, 113r-114v, 149r-v, 155v. h) ff. 156r-172v: varios textos confesionales hechos por Antonio I, rey de portugal. ff. 156r-171r: «Psalmi Confessionales inventi in scrinio serenis. Reg. Portugaliae, D. Antonii huius nominis primi, propria regia manu scripti». ff. 171v-172v: «Gratiarum actio contriti peccatoris veniam a Deo pro peccatis suis impetrantis». ff. 173r-174r: «Serenissimi Portugalliae Regis D. Antonii Elogium...». en blanco folio 174v. i) ff. 175r-177r: Copia de una carta escrita por Colón a los reyes de españa sobre la navegación de las Indas. en blanco folios 177v179v. j) ff. 180r-186r: «Origo et hystoria regni Turchorum contra Cristianos. La progenie de la rasa de otomani …». en blanco folio 186v.

CrITerIos De eDICIón

Cxv

k) ff. 187r-v: «Mahometis Vita per Iohannem Albertum Vuidmistadium Iuris consulem ad Ludovicum Albertum F. Palatii Rhenani Comitem Bavariae». en blanco folios 188r-190v. l) ff. 191r-204v: Traducción latina del Corán de Marcos de Toledo. no contiene prólogo y es fragmentaria; comprende desde la sura I a la III, 84. rivolta no identificó el texto y en el catálogo lo definió como: «Quaedam ad christianae fidei cultum pertinentia»: «In nomine Dei, misericodis, miseratoris. … Credimus in Deum, et in id in quod destinatum est». m)ff. 205r-212v: «Theologia Mauchometis filii Abdale. Doctina Maumetis per dialogum. Erat nuncius Dei omnino Dei ... ego credo et uideo quia non sunt dei, sed Deus unus omnipotens, cuius uere tu nuncius et propheta. Explicit Doctrina Mahumet». n) ff. 213r- 232v: «Compendium Alcorani, id est legis Sarracenorum. Oratio Arabum. In Deo iram et misericordiam ponunt quod in se ipsum uerum est, solis, puris quale est uideter (sic) quos Deus obdurauit ... ut a Diabolo humana corda penetrare hominibusque diabolicis atque peruersis se defendat et liberet. Finis.». o) ff. 232v-239v: Traducción latina de las suras xxI y xxII del Corán por raimundo de Moncada. Incluye prólogo con dedicatoria a Fernando, conde de urbino. ff. 232v-233r: «Leges Moisis. Moises quadraginta dies solus in montis uertice fuit ieiunans post … populi sui qui se necessitate compulsus uendiderit cum omni familia sua liber esto. Finis.» ff. 233r-233v: «Viri multi fide digni diu cum Mathematicis conuersati et quidam etiam Turci confirmant quae que in Alchorano hoc scribuntur ... Non est Deus nisi Deus, Maumeth est nuntius Dei». ff. 233v-234v: «Petisti a me, Illustrissime princeps, ut Alchoranum Maumethi de arabico latinum tradurerem … et ea me doceat de quibus sine reprehensione ualeam interpretari: iam traductionem lege feliciter».

CxvI

Alchoranus Latinus

ff. 234v-239v: «Ad Illustrissimum D. Federicum Ducem Vrbini S.R.E. uexilliferum. Guiglelmi Ramundi de Moncada militis Artium…». p) ff. 240r-244r: Comentarios sobre las sagradas escrituras. en blanco folios 244v-245v. r) ff. 246r-263r: «Compendio della institutione del Principe di Don Scipio di Castro...». en blanco folios 263v-264v. ff. 265r-204v: Genealogías de familias ilustres de Italia y europa. Incluye una genealogía de Mahoma. ff. 265r-267v: origen de la casa orsini: «Nasce nel Sarmatio oceano ... anno della salute nostra 367». en blanco folios 265v, 268r-v. ff. 269r-276r: sobre la casa Farnese: «L’Eccelentissima Casa Farnese ha havuto … bascio le mani». en blanco folios 269v, 276v. ff. 277r-284v: Copia del texto que lo precede sobre la casa Farnese. ff. 285r-286v: Genealogía de Mahoma, relativa a sus esposas: «De Machometo. Quod Machometus qui cepit Anno Domini 622 … per Dei gratiam destruentur». en blanco folios 285v, 287r-v. ff. 288r-293v: Genealogía de la casa de Austria: «Il Q. Maximiliano Imperator … per la quale le femine sono escluse». en blanco folios 288v, 294r-297v. ff. 298r-299v: Genealogía de los príncipes de la casa de sajonia: «Prima antiquior, clarior, et illustrior est genealogia magni Videkindi Regis Saxoniae … ab incertis auctoribus». f. 300r: «Genealogia domus Austriae. Circa annunm Christi nati 1218 … Ferdinando omnibus successit». en blanco folios 300v, 301v. f. 302r-v: árbol genealógico de la familia Colonna. f. 303r-v: Genealogía de Felipe de Austria, rey de Castilla: «Di Philippo d’Austria Re di Castiglia per sua moglie Giovanna…». en blanco folio 303v.

CrITerIos De eDICIón

CxvII

ff. 304r-306r: «Ducz de Lorraine començant de Godefroy de Buillon. Godefroy de Buillon Duc de Lorraine ... qui au present est en court de France». en blanco folio 306v. ff. 307r-v: Compendio de la vida de Antonio Agustín, obispo de Tarragona. en blanco folio 308r-v. ff. 309r-310r: Genealogía de los reyes de polonia: «Vladislaus ex Lituania … Sigismundus frater». en blanco folios 309v, 310v. f. 311r: Genealogía de la nobleza turca: «Veteris apud Turcas nobilitatis … 10 Selym, 11 Solyman». en blanco folios 311v-313r. ff. 313v-314r: Genealogía de vizcondes: «Philippus Maria Mediolani Dux … Francesco Sforza». en blanco folio 314v. ff. 315r-316r: Genealogía de varios príncipes. ff. 316v-318v: Genealogía de los sforza. ff. 319r-320v: Genealogía de los reyes de Francia. ff. 321r-322v: Genealogía de la familia Medici. ff. 323r-327v: Genealogía de los reyes de Inglaterra. ff. 328r-329v: Genealogía de los consanguineos de las reinas de polonia. ff. 330r-331r: Genealogía de los Borbones, reyes de Dinamarca, condes de Arrania. ff. 331v-332r: árbol genealógico de la familia Colonna. ff. 333r-v: Genealogía de los reyes de Dinamarca, duques de sajonia. s) ff. 334r-336r: entrada en parís de Isabel, hija de Maximiliano II, casada con Carlos Ix, rey de Francia: «S’estant le Roy allié mariage … tenu a la dicte entrée». en blanco folios 334v, 336v.

CxvIII

Alchoranus Latinus

París, Bibliothèque Nationale de France, ms. Lat. 339437 (olim Colbert 913 / Reg. 4895A) [ P = Parisinus ] Descripción codicológica del manuscrito: volumen misceláneo en papel, datado entre finales del siglo xvI y la segunda mitad del siglo xvII, con encuadernación en pergamino del siglo xvII. Contiene un total de 330 folios. la composición del volumen, ya sea por el tipo de escritura ya sea por las dimensiones de los cuadernos, responde a dos períodos: el primero, ff. 1-269, con dimensiones 315 x 220 mm corresponde a finales del siglo xvI, mientras que el segundo, ff. 270-338, con dimensiones que oscilan entre 310 x 210/215 mm a la segunda mitad del siglo xvII. Muy probablemente, los cuadernos originales fueron encuadernados nuevamente junto con los más recientes. la foliación moderna en cifras arábigas se sitúa en el margen superior externo del recto de cada folio. la distribución del texto, escrito a una columna, es de 21 líneas. la disposición de los cuadernos es de doce folios cado uno, marcados con reclamos de tipo alfabético (A-y), excepto los cuadernos F, de solo diez folios, y l de catorce folios. las filigranas presentes en el papel se constituyen en dos grupos: el primero representa dos flechas en aspa38 (folios 1-64) y el segundo dos llaves en aspa en un escudo39 (folios 64-237). Ambas filigranas son de procedencia italiana, concretamente de la zona central, hallándose documentada la primera en roma entre 1561-1562 mientras la segunda lo es en pisa entre 1521-1528. el manuscrito presenta, en los folios 1-269, una escritura de escriba de tipo italiano. Tiene un cuerpo grande y presenta escasas abreviaturas paleográficas. se encuentran algunas iniciales rubricadas, así como

37 D’Alverny, M.-Th., «Deux traductions latines du Coran...», op. cit., pp. 120 y 125-127; Catalogue général des manuscrits latins. Bibliothèque nationale. paris, 1966. Tome v (n.os 3278 a 3535), pp. 339-341; D’Alverny, M.-Th. – vADjA, G., «Marc de Tolède, traducteur...», op. cit., pp. 124-130; D’Alverny, M.-Th., «Marc de Tolède», op. cit., pp. 56-57; CeCInI, u., «Tra latino, arabo e italiano...», op. cit., p. 134; CeCInI, u., Alcoranus latinus..., op. cit., p. 79. 38 BrIQueT, Ch., Les Filigranes. Dictionaire Historique des Marques du papier dès leur apparition vers 1282 jusqu’en 1600, n. 6291. 39 BrIQueT, Ch., Les Filigranes, op. cit., n. 3903.

CrITerIos De eDICIón

CxIx

algunos títulos y explicit en capital. la copia ha sido llevada a cabo por una única mano uniforme, con escasas anotaciones marginales producidas por la primera mano. el texto del Corán ha sido ampliamente corregido y anotado por un erudito de la segunda mitad del siglo xvII que ha insertado no solo abundantes anotaciones interlineales y marginales, sino también folios intercalados de dimensiones variables: ff. 2, 5, 7bis, 11, 13. este mismo erudito añadió, en lápiz, títulos corrientes en el recto de los folios, además de introducir los títulos de las suras y su correspondiente numeración, tanto la del capítulo como la de los versículos. por ejemplo, en el caso de la segunda sura, la enumeración de las aleyas ha sido insertada interlinealmente hasta la número 90. los folios datables en la segunda mitad del siglo xvII presentan dos manos: una escritura de escriba con correcciones de un erudito contemporáneo (ff. 270-315) y una escritura cursiva (ff. 327-338). Muy posiblemente el manuscrito, originario de Italia, fue llevado a Francia hacia finales del siglo xvI, donde sería adquirido por un erudito arabista que lo corrigió y anotó, además de añadirle varios cuadernos en los que escribió, por duplicado, una traducción francesa de las primeras cuatro suras teniendo en cuenta los comentarios y correcciones hechas a la traducción de Marcos de Toledo. el manuscrito perteneció a la biblioteca de Colbert, como señala la antigua signatura presente en el f. 1r (Colbert 913), y posteriormente a la biblioteca regia, como atestiguan en el f. 1r la signatura Regius 4895A y el ex-libris de la Biblioteca Regia. el interés excepcional que ofrece este manuscrito, cuya supervivencia es debida sin lugar a dudas al azar, es el hecho de que haya conservado íntegramente el título de las suras, y haya conservado la Contrarietas alfolica, título atribuído erróneamente a Marcos de Toledo por la mano de este erudito arabista francés. Asimismo, este códice es una prueba fehaciente de la transcendencia que tuvo la traducción de Marcos de Toledo, ya que incluye una traducción francesa de las primeras cuatro suras realizada por el mencionado erudito a partir de los comentarios que él mismo anotó en abundantes pasajes de la versión latina del Corán. en cuanto al texto que ocupa nuestra edición, el manuscrito presenta varias transposiciones internas de texto posiblemente debidas a una in-

Alchoranus Latinus

Cxx

correcta compilación de los folios en el ejemplar utilizado como modelo de copia. estas alteraciones ocupan una media aproximada de 11 aleyas y podrían haber completado una página entera. Como ocurría en el Vindobonesis, los pasajes afectados no coninciden, en ninguno de los casos, con inicio o final de folio. el texto afectado es el siguiente: las dos primeras alteraciones se producen, la primera, en las aleyas 37 a 47 de la sura 8 que se sitúan entre las aleyas 30 y 31 de la misma sura; y la segunda, en las aleyas 83-90 de la sura 20 que son ubicadas después de la aleya 99 de la misma sura. las dos siguientes alteraciones implican que gran parte de la sura 26 se vea afectada: las aleyas 22 a 37 se encuentran después de la aleya 51, mientras que las aleyas 51 a 70 están a continuación de la 93. este desconcierto de aleyas causa que el manuscrito Parisinus disponga las aleyas de la sura 26 como sigue: 1-21, 38-51, 22-37, 70-93, 51-70, 93-228. por último, se sucede un intercambio entre las aleyas 59 a 68 de la sura 29 con las aleyas 9 a 20 de la sura 30. Contenido del manuscrito: a) ff. 1r-237r: . Inc. Alchoranus f. 1r: «Hic est liber Alchorani Machometi quem Marcus canonicus Toletanus de Arabica lingua transtulit in Latinum. Materia libri septem periodi. In nomine Dei misericordis miseratoris. Gloria Deo creatori gencium misericordi miseratori qui regnat in die legis...». exp. Alchoranus f. 237r: «… qui susurrat in pectoribus hominum; et de demonibus et homnibus. Explicit liber Alchorani Machometi. Laus Deo». b) ff. 237v-263v: .40 Incipit f. 237v: «Elfolica, siue Alpholicha, hoc est Alcorani ac Mahometanae legis ab ipsis orientalibus confutatio seu Perfectorum in lege precepta. …» explicit f. 263v: «… Benedictus Deus. Interpretem qui uerbum de uerbo transtulerat sum secutus sensum potius quam uerba tenendo e multa breuiando».

40

BurMAn, Th. e., Religious Polemic ..., op. cit., pp. 240-324.

CrITerIos De eDICIón

CxxI

Concluyendo el explicit una mano del siglo xvII añadió: «Superiora sunt ex Marci canonici uersione plerisque tamen a nobis immutatis ut legentium capituli omnia accomodaremus. Arabizantium autem gratia arabismos puriores reliquimus, ut si unquam in septemtrionalium manus ms. codex ueniret, cum hac uersione conferri posset». c) ff. 263v-266v: 41 «Tertium decimum capitulum quod premissi contra Machometum attestat Petrus Anfulsus primum Iudeus philosophus, factus postmodum Christianus. Petrus autem Anfulsus … dixit non cum dixisse Machometum debere assumi ad celum, sed iam humatur de sepulchro transferri». Al final del folio 266v se lee: «Explicit liber Alchorani Machometi. A. V. SES.». Folios 267r-269v en blanco. d) ff. 270r-338r: . ff. 270r-290v: suras I y II: «Chapitre premier. Au nom de Dieu, clément et miséricordieux … Chapitre second. De la vache. Au nom de Dieu, clément et miséricordieux. Il n’y a aucun doute en ce livre…». Folios 291r292v en blanco. ff. 293r-315r: Copia idéntica de las suras I y II que le preceden, bajo el título: «Oraison journalière des Mahométans». Folios 315v-316v en blanco. ff. 317r-338v: suras III y Iv: «Chapitre III. De la lignée de Joachim. Dieu, il n’y a point de Dieu que luy … Chapitre IIII. Des femmes. O peuple, craignez vostre Seigneur … car Dieu scait tout».

4.2. CrITerIos De eDICIón Del TexTo lATIno en este trabajo presentamos la editio princeps de la traducción latina del Corán realizada por Marcos de Toledo (Liber Alchorani quem

41 peDro AlFonso, Dialogus contra Iudaeos, en Patrologia Latina vol. ClvII, cols. 527-672; MIeTh, K. p. – TolAn, j., Pedro Alfonso..., op. cit., pp. 91-103.

CxxII

Alchoranus Latinus

Marcus canonicus Toletanus transtulit), resultado del estudio y de la collatio de los manuscritos A, G, M, T, V, B y P —junto con la edición del prólogo realizada por Marie-Thérèse d’Alverny42 (Alv) en 1951 y la edición del prólogo y de la antología de aleyas coránicas, pertenecientes a la traducción de nicolaio di Berto, editadas43 por ulisse Cecini44 (Cec) en 2009 y 2012— descritos más arriba en el apartado 4.1. en resumen, son los siguientes: A: Ambrosianus, Biblioteca Ambrosiana, ms. l.I. sup. (siglo xIv). T: Taurinensis, Biblioteca nazionale di Torino, ms. F.v.35 [olim ClxIv e Iv] (finales siglo xIII – principios siglo xIv). G: Granduensis, Bibliothèque nationale de France, ms. lat. 14503 (segunda mitad del siglo xIv). M: Mazarinensis, Bibliothèque Mazarine, ms. 780 (ca. 1400). V: Vindobonensis, nationalbibliothek wien, ms. 4297 [olim Theol. 903] (finales del siglo xv – ca. 1500). B: Borromeus, Biblioteca Ambrosiana, ms. r.113 sup (siglo xvI). P: Parisinus, Bibliothèque nationale de France, ms lat. 3394 (finales siglo xvI). Alv: M.-Th. D’Alverny (1951). Cec: u. Cecini (2009, 2012). en el caso de las correcciones realizadas por una segunda mano, estas han sido representadas utilizando la misma sigla asignada al manuscrito, pero con numeración en superíndice. Así pues, en el caso de P, manuscrito que presenta numerosas correcciones posteriores, hemos indicado P cuando se trataba del texto aportado por la primera mano, mientras que P2 representa las variantes ofrecidas por una segunda mano. 42 D’Alverny, M.-Th. – vADjA, G., «Marc de Tolède, traducteur...», op. cit., pp. 260-268. 43 esta antología comprende las siguientes aleyas coránicas: I, 1-7; II, 8-10, 62, 85-87, 110-113, 119-120, 136-137, 252-253; III, 1-2, 18-19, 37-60, 67; Iv, 1, 153, 155-158, 171-173; v, 46-47, 72, 75, 82-86, 110-112, 117-118; xv, 1-3, 6-7, 14-15; xIx, 2-4, 7-26, 34. 44 para el prólogo, véase CeCInI, u., Alcoranus Latinus..., op. cit., pp. 110-116. para la selección de aleyas coránicas, véase CeCInI, u., «Tra latino, arabo e italiano...», op. cit., pp. 134-150.

CrITerIos De eDICIón

CxxIII

para la numeración de las aleyas o versículos del texto latino, en cuanto a los capítulos se refiere, sigue una única enumeración, aquella que se corresponde con la vulgata Cariota (1347/1928) y no la doble formada por la de G. Flügel (1834) y la vulgata Cariota como hizo j. vernet en su traducción española del Corán.45 esta enumeración ha sido marcada en negrita para poder facilitar su localización dentro del texto. en el caso de que alguna o algunas aleyas hayan sido omitidas completamente en la traducción de Marcos de Toledo, hemos incluido igualmente el número correspondiente en negrita y entre paréntesis redondos (). para referir el texto en el aparato crítico, las líneas han sido numeradas de cinco en cinco en cada página. esta numeración es continua y se inicia a partir de uno en cada uno de los capítulos, incluyendo el prólogo. las referencias que podamos realizar en relación con el prólogo se corresponden a la enumeración inserta en el margen izquierdo del mismo, ya que no hemos introducido ninguna numeración interna. Dada la diversidad ortográfica que presentan los testimonios, habitual en la época de los manuscritos que estudiamos, hemos creído conveniente establecer unos criterios unificadores de tipo ortográfico, dado que no nos ha parecido acertada la creación de un aparato crítico de variantes ortográficas: a. el diptongo nunca viene utilizado, sea cual sea la posición (inicial, media o final) en ninguno de los testimonios. es por eso que en nuestra edición el diptongo , ha sido anotado siempre como .46

45 verneT, j., El Corán. op. cit., introd. xxxiii: «ésta se ha hecho teniendo como base las ediciones de G. Flügel [Corani textus arabicus: ad fidem librorum manuscriptorum et impressorum et ad praecipuorum interpretum lecciones et auctoritatem. recensuit indicesque triginta sectionum et suratarum addidit Gustavus Fluegel. lipsiae, 18341] y la vulgata cariota [1347/1928], y anotando la doble numeración en versículos en los casos en que estas dos ediciones discrepan». 46 norBerG, D., Manuel practique de latin medieval, paris, 1968, p. 51: «l’essai de restituer l’ortographe ae fut aussi voué à l’échec. Il est vrai qu’on a hésité longtemps et que, en outre, beaucoup de scribes ont appris à employer une e caudata, mais finalment on s’est résigné et on a tout à fait abandonné la diphtongue».

CxxIv

Alchoranus Latinus

b. Todos los testimonios, excepto B y P, presentan una particular predilección por el uso de la asibilación. por eso hemos decido respetar al máximo el consenso de la mayoría de los manuscritos y aplicar la asibilación de 47 a todo el texto que editamos, anotando siempre ; exceptuándose los casos en los que recogemos la lectura de los tituli presentes en el ms. P. c. ofrecemos la hipercaracterización de en algunas palabras: nichil, michi.48 d. Mantenemos el fenómeno de la epéntesis49 en contexto nasal, especialmente junto a , en formas como sompnus, uerumptamen, dampnaret,… e. las grafías han sido transcritas siempre como ; únicamente en mayúscula hemos utilizado , tuviese valor consonántico o vocálico. f. el doblete 50 ha sido respetado en función de cómo lo presentaban los manuscritos. se ha mantenido la grafía utilizada mayoritariamente por los manuscritos, tanto en nombres

47 norBerG, D., op. cit., p. 51: «pendant tout le Moyen Age, on a confondu par exemple les terminaisons -cia et -tia, ce qui a même entraîné des écritures inverses du type platitum au lieu de placitum». 48 norBerG, D., op. cit., p. 52: «evidentment, les maîtres d’école ont propagé des doctrines différentes. on peut comparer leur essai de faire comprendre aux élèves l’aspiration des mots mihi et nihil, depuis longtemps disparue dans la langue parlée. Ces mots apparaissent, entre autres, sous les formes michi, nichil, mici, nicil, migi, mizi, nizil». 49 norBerG, D., op. cit., p. 52: «Bien qu’Alcuin ait prescrit: ‘hiems’ sine p scribi debet, on continuait toujours à insérer une consonne transitoire entre ms, mt, mn et par exemple on prononçait et on écrivait hiemps, uerumptamen, idemptitas, ampnis, dampnum, alumpnus, solempnis». 50 norBerG, D., op. cit., p. 52: «les mots empruntés au grec ont posé des problèmes spéciaux. Dès le début de notre ère, y était prononcé comme i et nous trouvons donc souvent au Moyen Age les graphies martir, Sibilla, sinodus, etc., mais aussi ydioma, dyabolus, Dyonisius et d’autres écritures inverses. en grec médiéval, , ,et avaient abouti à un i. Cette nouvelle prononciation se reflète dans l’ortographe des mots d’emprunt en latin. A côte de paracletus, ceimelion, oeconomus, on peut souvent lire paraclitus, cimelium ou cimilium, iconomus ou yconomus».

CrITerIos De eDICIón

Cxxv

propios como en comunes; así pues, encontramos Ysaac, Ysmahel, ydolatra, ysmahelita,… g. recogemos la vacilación entre ,51 principalmente en his / hiis. h. hemos aplicado la unificación ortográfica en aquellas palabras que presentan oscilaciones gráficas o variantes diferentes en cada manuscrito, por ejemplo: • Transcripción del nombre de Mahoma por Mafometus / Machometus: Mientras que en el prólogo, Marcos usó siempre Mafometus52 —en total siete veces; la única vez que encontramos Machometus53 en el prólogo es por una adicción del ms. M—, para la totalidad del texto del Corán se prefirió usar siempre la variante Machometus. • Scyphus54: en la traducción de Marcos aparece seis veces con variantes ortográficas (cifus, ciphus, sciphus), hemos aceptado la variante sciphus, más cercana a la ortografía correcta, porque el ms. V siempre la emplea, mientras que los demás oscilan entre cifus/ciphus.

4.3. el ApArATo CrÍTICo Detallamos seguidamente los rasgos más característicos del aparato crítico de nuestra edición: a. el aparato crítico es positivo, esto es, presenta la lección del texto —indicándose los testimonios que la traen— y la o las variantes.

51

norBerG, D., op. cit., p. 51: «Ainsi Alcuin a prescit dans son manuel d’ortographe, d’écrire hi et his avec un i, mais les mauvaises habitudes ont persisté: on a continué d’écrire hii et hiis tant et si bien qu’au xIIIe siècle, un autre grammairien, Alexandre de villedieu, qui recommande la prononciation avec un seul i, se voit obligé d’admettre l’ortographe hii et hiis». 52 véanse prol. lin. 18, 27, 128, 160, 181, 188, 193. 53 véase prol. nota lin. 106. 54 véanse xxxvII, 45; lII, 23; lvI, 18; lxxvI, 16-17; lxxvIII, 34.

Alchoranus Latinus

CxxvI

b. Cuando aceptamos una lección la señalamos con dos puntos ( : ) para separarla de las variantes. II, 173

carnem: mortem M

excepto cuando se dé el caso que entre los testimonios que recogen esa variante se encuentre una corrección producida por una segunda mano, no indicamos cuáles son los testimonios que leen conjuntamente, sino aquellos que leen variantes diversas a la que hemos aceptado. en estos casos el aparato crítico pasa a ser mixto. II, 213

uiam AMP2: uitam TVBP

c. las abreviaturas utilizadas en el aparato se corresponden con la terminología tradicional.55 principalmente hemos utilizado add. para señalar addidit —que hemos indicado con ante o con post para facilitar la localización de la variante a la que nos referimos—, om. para omisit, … d. el aparato crítico recoge las transposiciones de palabras. II, 89

blasphemarunt nouerunt in ipsum: noureunt in ipsum blasphemarunt transp. TBP

e. el orden de las siglas que representan a cada uno de los manuscritos es, evidentemente, cronológico: A, T, G, M, V, B y P. en el caso del prólogo, puesto que solo lo trasmiten dos manuscritos (A, M), incluimos las siglas con la que hemos señalado las ediciones realizadas por M.-Th. d’Alverny (Alv.) y por u. Cecini (Cec). f. la puntuación aplicada al texto es moderna.

55 BleCuA perDICes, A., Manual de crítica textual, Madrid, 1983, p. 149; BernABé, A., Manual de crítica textual y edición de textos griegos, Madrid, 1992, pp. 189-200.

CrITerIos De eDICIón

CxxvII

4.4. relACIón enTre los MAnusCrITos: STEMMA CODICuM la collatio codicum de todos los testimonios manuscritos nos permite afirmar que la tradición manuscrita del texto que editamos presenta, claramente y desde el principio, dos ramas de la tradición muy diferenciadas. éstas son la formada, por una parte, por los manuscritos Ambrosianus [A: Milán, Biblioteca Ambrosiana, ms. l.I. sup. (siglo xIv)] y Mazarinensis [M: parís, Bibliothèque Mazarine, ms. 780 (ca. 1400)], y por la otra por los manuscritos Taurinensis [T: Turín, Biblioteca nazionale di Torino, ms. F.v.35 (ClxIv e Iv) (finales siglo xIII – principios siglo xIv)], Granduensis [G: parís, Bibliothèque nationale de France, ms. lat. 14503 (segunda mitad del siglo xIv)], Vindobonensis [V: viena, nationalbibliothek, ms. Theol. 903 (finales siglo xv)], Borromeus [B: Milán, Biblioteca Ambrosiana, ms. r.113 sup. (siglo xvI)] y Parisinus [P: parís, Bibliothèque nationale de France, ms. lat. 3394 (finales siglo xvI)]. Cuando nos referimos al hecho de que esta tradición sea bífida desde el principio es porque los testimonios A y M son los únicos que nos han legado el prólogo que antepuso Marcos de Toledo a su traducción latina del Corán. somos conscientes de que una laguna de estas proporciones no excluye la posibilidad de que los testimonios T, G, V, B y P provengan de A y M, pero por causas que desconocemos el texto perteneciente al prólogo no fue copiado en dichos testimonios, quizás porque proceden de un antecedente común que, a causa de un accidente material, como puede ser la pérdida del cuaderno en el que se hallaba el prólogo, produjeran la copia incompleta del texto. Durante el proceso de la recensio, en concreto durante la examinatio de las variantes, hemos tenido en cuenta tanto aquellas que podemos considerar lecciones equipolentes o enfrentadas, como aquellas que podemos considerar errores (es decir, adicciones, omisiones, transposiciones o susituciones). pasemos, a continuación a examinar una tipología concreta de errores: las omisiones. en primer lugar, analizaremos las omissiones ex homoioteleuto con carácter separativo que nos permitan afirmar la existencia de las dos ramas del stemma: AM y TGVBP. estudiaremos primero las omisiones de igual a igual cometidas por los testimonios A y M:

Alchoranus Latinus

CxxvIII

en II, 61 (líneas 106 a 108): mientras T, V, B y P transmiten et addicti sunt miserie et paupertati et reuersi sunt cum ira Dei. Hoc quia ipsi blasphemabant in miraculis Dei et occidebant prophetas iniuste; hoc quia inobedientes atque iniuriosi extiterunt.

A y M presentan et addicti sunt miserie et paupertati et reuersi sunt cum ira Dei. hoc quia inobedientes atque iniuriosi extiterunt

en II, 231 (líneas 508 a 510): mientras T, V, B y P transmiten et quando repudiaueritis mulieres et peruenerint ad terminum suum, retineatis eas honeste et non ritineatis eas nocendo ut odiant uos. et qui hoc agit iniuriatur anime sue.

A y M presentan et quando repudiaueritis mulieres et peruenerint ad terminum suum, retineatis eas nocendo ut odiant uos. et qui hoc agit iniuriatur anime sue

en III, 102-103 (líneas 194 a 196): mientras transmiten

T,

V

y

P

o uos qui creditis, timete Deum uero timore neque moriamini nisi in fide Ysmahelitarum. Neque confidatis nisi in fide Dei omnes neque dispergamini.

A y M presentan o uos qui creditis, timete Deum uero timore neque moriamini nisi in fide Dei omnes neque dispergamini.

en VI, 123 (líneas 249 a 250): mientras T, G, V y P transmiten eodem modo constituimus in omni ciuitate maiores earum presumptores, ut in eis circumuenirent et non nisi suas circumueniunt animas et non perpendunt.

A y M presentan eodem modo constituimus in omni ciuitate maiores earum presumptores, ut in eis circumueniunt animas et non perpendunt.

CrITerIos De eDICIón

CxxIx

en XXXV, 42 (líneas 75 a 77): mientras T, G, V y P transmiten et protestati sunt Deum quoad potuerunt iurare quod si uenisset ad eos premonitor, magis directi essent quam omnes gentes. Cumque ad eos uenisset monitor, nichil addidit eis,

A y M presentan et protestati sunt Deum quoad potuerunt iurare quod si uenisset ad eos premonitor, nichil addidit eis,

en el caso de los testimonios T, G, V, B y P, encontramos las siguientes omissiones ex homoioteleuto: en II, 67-68 (líneas 118 a 122): mientras A y M transmiten Dixerunt: «suscipisne nos in derisum?». Ait: «Absit a Deo quod ego sim de ignaris». «Ora nobis», anuit, «creatorem tuum et exponet nobis quid nam sit» Ait: «Ipse enim dixit quod uacca non est uetula neque iuuencula, neutra inter utramque. Adimplete igitur quod uobis demandatur».

T, V, B y P presentan Dixerunt: «suscipis ne nos in derisum?». Ait: «Ipse enim dixit quod uacca non est uetula neque iuuencula, neutra inter utramque. Adimplete igitur quod uobis demandatur».

en II, 191-193 (líneas 405 a 407): mientras A y M presentan ... talis est retribucio incredulorum. Quod si abierint; Deus enim est indultor, miserator. Et dimicate contra eos donec cesset tribulacio et sit lex Dei. Quod si abierint non impugnetur nisi iniuriosi.

T, V, B y P transmiten ... talis est retribucio incredulorum. Quod si abierint non impugnetur nisi iniuriosi.

Cxxx

Alchoranus Latinus

en XV, 26-29 (líneas 24 a 28): mientras A y M transmiten et iam quippe creauimus hominem de fimo fetulento. Et demones creaui prius ex igne flameo. Et quando dixit angelis creator tuus: «Creabo hominem de fimo fetulento. Cumque equassem ipsum et exsufflassem in ipso de spiritu meo, corruerunt procidentes».

T, G, V y P presentan et iam quippe creauimus hominem de fimo fetulento. Cumque equassem ipsum et exsufflassem in ipso de spiritu meo, corruerunt procidentes».

en XXVII, 18-19 (líneas 25 a 28): mientras A y M transmiten Cum autem peruenirent ad fontem formicarum, ait formica: «o uos formice, introite habitacula uestra ne interimat uos salomon et milites eius, et ipsi non perpendebant». Et cepit subridere de uerbo eius et dixit: «Creator, doce me ...

T, G, V y P presentan Cum autem peruenirent ad fontem formicarum, ait formica: «o uos formice, introite habitacula uestra ne interimat uos salomon et milites eius, et dixit: «Creator, doce me ...

en segundo lugar estudiaremos las omisiones que cometen conjuntivamente cada una de las ramas de la tradición. Así pues, como hemos hecho con las omisiones provocadas por un salto de igual a igual, analizaremos primero las cometidas por los testimonios A y M, que en este caso son menos numerosas que las cometidas por la otra rama: en II, 220 (líneas 476-478): mientras T, V, B y P transmiten Deus enim distinguet inter bonum et malum et si uellet Deus dampnaret uos, quia Deus est gloriosus et sapiens.

A y M presentan Deus enim distinguet inter bonum et malum et si uellet Deus dampnaret uos.

CrITerIos De eDICIón

CxxxI

en III, 111 (líneas 211 a 212): mientras T, G, V y P transmiten non officiunt uobis nisi maliciose; et si contra uos dimicauerint, dabunt uobis terga et non euadent.

A y M presentan non officiunt uobis nisi maliciose; et si contra uos dimicauerint, dabunt uobis et non euadent.

en III, 144 (líneas 265 a 267): mientras T, V, B y P transmiten si decesserit uel occisus fuerit, numquid retrorsum adibitis? et quicumque apostatat nec nocet Deum in aliquo, et iam remunerabit Deus gracias agentes.

A y M presentan si decesserit uel occisus fuerit, numquid retrorsum adibitis? et quicumque apostatat nec nocet, et iam remunerabit Deus gracias agentes.

en XXVII, 12 (líneas 16-17): mientras T, V, B y P transmiten In nouem miraculis ad pharaonem et populum eius, quia populus extitit prauus.

A y M presentan In nouem miraculis ad pharaonem, quia populus extitit prauus.

en el caso de los testimonios T, G, V, B y P encontramos las siguientes omisiones: en II, 100-101 (líneas 191 a 194): mientras A y M presentan et quociens ineunt pactum derelinquunt ipsum quidam eorum, immo plures non credunt. Et accessit ad eos Propheta a Deo, ueniens attestans ei quod habebant derelinquerunt eum quidam illorum quibus datus est liber, scilicet liber Dei post dorsum suum, ac si nescirent.

T, V, B y P transmiten et quociens ineunt pactum derelinquunt ipsum quidam eorum, quibus datus est liber, scilicet liber Dei post dorsum suum, ac si nescirent.

CxxxII

Alchoranus Latinus

en II, 268 (líneas 632 a 634): mientras A y M presentan Diabolus preparat uobis inopiam et persuadet scelus, et Deus preparat uobis indulgenciam et benignitatem qui est largus.

T, V, B y P transmiten Diabolus preparat uobis inopiam et benignitatem qui est largus.

en III, 118 (líneas 225 a 227): mientras A y M presentan … ne uobis tribulacionem inducat, propalantibus odia omnibus suis et quod occultant in corde maius existit. Iam uobis exposuimus miracula si uos intelligitis.

T, V y P transmiten … ne uobis tribulacionem inducat, propalantibus odia omnibus suis et quod occultant maius existit. Iam uobis exposuimus miracula si uos intelligitis.

en XXXIV, 12 (líneas 23 a 24): mientras A y M presentan et quidam demonum sunt qui coram eo operantur ex nutu Dei; et quidam defraudant ex mandato nostro ut faciam incendii supplicium gustare.

G, T, V y P transmiten et quidam demonum sunt qui coram eo operantur; et quidam defraudant ex mandato nostro ut faciam incendii supplicium gustare.

pasemos, en tercer lugar, a analizar variantes textuales que no se corresponden con omisiones, sino con innovaciones comunes producidas en cada una de las ramas. recogemos aquí aquellas variantes que nos han parecido más interesantes, ya sean producto de un error de tipo paleográfico, ya sean innovaciones de tipo accidental. Tal y como ya hemos hecho en las dos tipologías de errores estudiados más arriba empezaremos nuestro análisis por las variantes ofrecidas por T, G, V, B y P que hemos aceptado frente a aquellas ofrecidas por A y M. Así pues, en II, 61 (línea 108): mientras T, V, B y P transmiten hoc quia inobedientes atque iniuriosi extiterunt

A y M presentan hoc quia inobedientes atque odiosi extiterunt

CrITerIos De eDICIón

CxxxIII

en II, 102 (líneas 199 a 201): mientras T, V, B y P transmiten Addiscebantque ab eis quo separabantur adinuicem uir et mulier, nec ledebant quemquam nisi nutu Dei.

A y M presentan Addiscebantque ab eis quo separabantur adinuicem uir et coniux, nec ledebant quemquam nisi nutu Dei..

en II, 286 (líneas 684-686): mientras T, V, B y P transmiten Deus non compellit animam nisi quoad potest: habet quod acquisiuit et super ipsam est quod impetrauit. non comprehendis nos, creator noster ...

A y M presentan Deus non compellit animam nisi quoad potest: habet quod acquisiuit et super ipsam est quod perpetrauit. non comprehendis nos, creator noster ...

en III, 178 (líneas 341 a 343): mientras T, V, B y P transmiten nec estiment, illi qui blasphemarunt, quod ad bonum animarum suarum dicantur, uerum dico eos ut peccatum accumulent. et penam sustineant acerbam.

A y M presentan nec estiment, illi qui blasphemarunt, quod ad bonum animarum suarum dicantur, uerum dico eos ut peccatum accumulent. et penam sustineant ualidam.

en XIII, 13 (líneas 28 a 30): mientras T, G, V y P transmiten et tonitruum laudat ipsum et angeli timentes eum. et transmittit fulmina et fulminat quos uult, et disceptant de Deo. et ipse fortis est uirtutis.

A y M presentan et tonitruum laudat ipsum et angeli timentes eum. et transmittit flumen et fulminat quos uult, et disceptant de Deo. et ipse fortis est uirtutis

en el caso de los testimonios T, G, V, B y P encontramos, entre otras, las siguientes variantes: en II, 187 (líneas 389 a 390): mientras A y M transmiten nouit quippe Deus quod circumcidebatis uos ipsos, cum descendit ergo uobis et pepercit.

T, V, B y P presentan nouit quippe Deus quod circumcidebatis animas uestras, cum descendit ergo uobis et pepercit.

CxxxIv

Alchoranus Latinus

en II, 255 (líneas 588 a 589): mientras A y M transmiten Cuius sedes continet celos et terram quorum conseruacio ipsum non molestat, qui est excelsus atque magnus.

T, V, B y P presentan Cuius sciencia continet celos et terram quorum conseruacio ipsum non molestat, qui est excelsus atque magnus

en II, 275 (líneas 647 a 648): mientras A y M transmiten et qui commedunt fenus non surgent nisi sicut qui prosternitur a demonio surgit.

T, V, B y P presentan et qui commedunt seruis non surgent nisi sicut qui prosternitur a demonio surgit.

en III, 181 (líneas 351 a 352): mientras A y M transmiten Scribemus quod dixerunt et quod occiderunt prophetas iniuste.

T, V y P presentan Celent quod dixerunt et quod occiderunt prophetas iniuste.

en IV, 8 (líneas 22 a 23): mientras A y M transmiten et cum diuisioni consanguinei intersunt et pupilli ac pauperes, impartimini et eis uerbum dicatis honestum.

T, V y P presentan et cum diuisioni parentes intersunt et pupilli ac pauperes, impartimini et eis uerbum dicatis honestum.

en algunas ocasiones las variantes presentadas por cada una de las ramas principales podrían considerarse más bien corruptelas o malas lecturas que hayan podido inducir al error o variación: en IV, 128 (líneas 304 a 305): mientras A y M transmiten et si mulier occultam timuerit machinacionem de uiro suo atque repudium, non est prohibitum ut reformetis inter eos pacem. et pax melior est.

T, V y P presentan et similiter occultam timuerit machinacionem de uiro suo atque repudium, non est prohibitum ut reformetis inter eos pacem. et pax melior est.

CrITerIos De eDICIón

Cxxxv

Asimismo, en otros casos estas variantes responderían a la copia en el cuerpo del texto de glosas originariamente marginales: en XXIV, 6 (línea 13): mientras A y M transmiten

T, G, V y P presentan

...dicat: «Contestor per Deum quod ego sum de ueracibus»

... dicat: «Contestor per Deum quod ego sum de fidelibus uel ueracibus».

estas primeras variantes nos permiten conjeturar un posible stemma formado por un arquetipo () que se habría perdido, del cual derivarían dos subarquetipos, también desaparecidos (y) de los cuales, a su vez, procederían cada una de las dos ramas propuestas: por un lado, A y M, y por el otro, T, G, V, B y P.  



AM

TGVBP

una vez establecidas estas dos ramas de la tradición, debemos establecer cuál es la filiación entre unos y otros manuscritos dentro de cada una de estas. en este caso analizaremos, como ya hemos llevado a cabo más arriba, un estudio exhaustivo de la tipología de variantes, con el objeto de conseguir determinar qué manuscrito depende de otro, o en el caso de que no dependan el uno del otro, cuál es la relación «de parentesco» entre uno y otro.

4.4.1. Subarquetipo : manuscritos Ambrosianus y Mazarinensis en primer lugar, centraremos nuestra atención en dos de los manuscritos antiquiores, esto es, A y M. el estudio de las omisiones cometidas, tanto en A como en M, no nos permite establecer una

CxxxvI

Alchoranus Latinus

relación de dependencia entre uno y otro manuscrito; es más, creemos que se trata de dos manuscritos que forman parte de la misma rama en cuanto al hecho de que ambos proceden de un mismo antecedente (). presentamos, primero, algunas de las omisiones cometidas por A: en II, 127-128 (líneas 255 a 257): M ofrece et quando eleuauit Abraham et ysmael columpnas templi: «Creator noster, exaudi nos. Tu es enim exauditor, sapiens. Creator noster, et statue nos oblatos tibi ...»

mientras que A presenta et quando eleuauit Abraham et ysmael columpnas templi: «Creator noster, et statue nos oblatos tibi ...»

en II, 217 (líneas 466 a 469): M ofrece ... et tribulacio maior quam cedes. et non cessabunt uos expugnare donec reducant uos a lege uestra si ualuerint. Et qui apostatauerint ex uobis a lege sua et obierint in blasphemia, frustrabuntur opera eorum in hoc seculo et in futuro et deputabuntur igni perpetuo

mientras que A presenta una omisión por homoioteleuton ... et tribulacio maior quam cedes. et non cessabunt uos expugnare donec reducant uos a lege sua et obierint in blasphemia, frustrabuntur opera eorum in hoc seculo et in futuro et deputabuntur igni perpetuo

en III, 124 - 125 (líneas 237 a 240): M ofrece Quando fidelibus dicebatis: «non sufficit uobis creator uester quod uobis exibeat tria milia angelorum descendencium?». Immo, si sustinentes fueritis et timentes exhibebit uobis, creator uester quinque milia angelorum uelociter procerum

mientras que A presenta Quando fidelibus dicebatis: «non sufficit uobis creator uoster quod uobis exibeat tria milia angelorum uelociter procerum»

CrITerIos De eDICIón

CxxxvII

en VI, 128 (líneas 260 a 262): M ofrece

et dicet prelatus eorum de hominibus: «Creator noster, auxilium nobis prestitimus adinuicem et peruenimus ad terminum, quem nobis prefixisti».

mientras que A presenta de nuevo una omisión por homoioteleuto et dicet prelatus eorum de hominibus: «Creator noster, auxilium nobis prefixisti».

presentamos, a continuación, algunas de las omisiones cometidas por M: en VIII, 42 (líneas 71 a 72): A ofrece Quando in citeriori parte eratis et ipsi erant in ulteriori et subtus uos erat congregacio mercatorum,

mientras que M presenta Quando in citeriori et subtus uos erat congregacio mercatorum,

en XI, 7 - 8 (líneas 13 a 17): A ofrece et siquidem dixeris quod resuscitandi sunt post mortem, dicent utique qui blasphemarunt: «Non est iste nisi magus manifestus». Et si tormentum eis distulimus usque ad populum nominatum, dicunt: «Quid prorogat ipsum?»

mientras que M presenta et siquidem dixeris quod resuscitandi sunt post mortem, dicent utique ad populum nominatum, dicunt: «Quid prorogat ipsum?»

en esta ocasión, A y M ofrecen lecturas discordantes entre ellas y entre el texto: en II, 87 (líneas 163- 164): An quociens uenit ad uos propheta cum eo quod non desiderant anime uestre superbistis quosdam eorum quidam falsantes et eorum quosdam occidentes?

A ofrece An quociens uenit ad uos propheta cum eo quod non desiderant anime uestre sublimistis quosdam eorum quidam falsantes et eorum quosdam occidentes?

mientras que M lee An quociens uenit ad uos propheta cum eo quod non desiderant anime uestre magnificatis quosdam eorum quidam falsantes et eorum quosdam occidentes?

Alchoranus Latinus

CxxxvIII

en el siguiente ejemplo podemos apreciar cómo M discrepa de A dando una lectura divergente: en II, 259 (líneas 601- 602): M ofrece

mientras que A presenta

et mortificauit eum Deus morte centum annorum, demum eum suscitauit.

et mortificauit eum Deus morte unius anni, demum eum suscitauit.

A continuación es M que ofrece lecturas diferentes a A que bien podrían ser la introducción de una glosa en el cuerpo del texto: en II, 132 (líneas 264 - 265): A ofrece

mientras que A presenta

et premonuit Abraham filios suos et Iacob dicens: «Filioli, Deus elegit quidem uobis legem, nolite mori priusquam sitis oblati».

et premonuit Abraham filios suos et Iacob dicens: «Filioli, Deus elegit quidem uobis legem, nolite moriemini priusquam sitis Ismaelite uel Musulmani nolite mori priusquam sitis oblati».

en II, 235 (líneas 528 - 529): A ofrece

mientras que A presenta

nouit Deus quod eas postea nominabitis. verumptamen non deponatis penes eas secretum nisi uerbum dixeritis honestum.

nouit Deus quod eas postea nominabitis. verumptamen quod si comutatur sectam mulieri non deponatis penes eas secretum nisi uerbum dixeritis honestum.

De este modo, la rama  presenta el siguiente stemma:  A M

CrITerIos De eDICIón

CxxxIx

4.4.2. Subarquetipo manuscritos Taurinensis, Granduensis, vindobonensis, Borromeus y parisinus una vez determinada la relación dentro de la rama , pasemos al estudio de la rama , formada por los manuscritos T, G, V, B y P. los manuscritos de esta rama presentan todos, excepto T, problemas de tipo material que dificultan sobremanera el establecimiento de relaciones de dependencia entre ellos. Así, los manuscritos Granduensis y Borromeus contienen grandes lagunas materiales que imposibilitan cualquier vínculo entre ambos, dado que el Granduensis inicia en la sura vI, 2, mientras que el Borromeus finaliza en la sura III, 84. A estos dos se añaden el Vindobonensis y el Parisinus con sendas extensas transposiciones textuales, no coincidentes entre ellas, provocadas por una desafortunada recopilación y ordenación de folios y cuadernos de los ejemplares utilizados para sus copias.56 Teniendo en cuenta estas alteraciones presentes en los manuscritos V y P, podemos descartar que entre ambos exista una relación de dependencia directa, así como el hecho de que alguno de los restantes manuscritos conservados de esta rama (T, G y B) sea su antecedente. Con todo, sobretodo con el análisis de las variantes textuales y de las omisiones comunes y separativas, nos aventuramos a conjeturar que cada uno (esto es, V y P) procede de ejemplares diferentes ( y ), que no se han conservado y que a su vez procederían, junto con el manuscrito Borromeus, de un antecedente común () que dependería directamente del subarquetipo . nos queda por establecer cuál es la relación entre el manuscrito Taurinensis y los Vindobonensis, Borromeus y Parisinus. Todo parece indicar, como veremos a continuación, que el manuscrito T no debe situarse como antecedente de estos, sino, más bien, como un manuscrito aislado que proviene de  y que no tuvo descendencia. Aún así, las lecturas comunes dadas algunas veces por T y V, frente a B y P, las dadas por T y B, frente a V y P, y aquellas dadas por T y P, frente

56 véase más arriba, en el apartado 4.1., la descripción de los manuscritos Vindobonensis (5) y Parisinus (7) en la que se detallan los fragmentos afectados en estas transposiciones.

Cxl

Alchoranus Latinus

a V y B, no sugieren que exista ningún tipo de contaminatio dentro de la rama . la complicación surge en el momento de establecer cuál es la relación entre los manuscritos de la subrama , ya que, las transposiciones materiales que presentan V y P hacen necesaria la presencia de un ejemplar, no conservado, para cada uno de ellos: V procedería de , mientras que P lo haría de . por su parte, como ya hemos indicado más arriba, la laguna material de B unida a las omisiones y las variantes textuales producidas por este manuscrito contribuyen a una no dependencia tanto del subarquetipo  como del . la relación entre los testimonios de  viene claramente individualizada a través de errores o variantes comunes que contraponen V, B y P a T, por ejemplo, en el caso de omisiones sean ex homoioteleuto o no lo sean: en II, 62 (líneas 109 a 110): T ofrece Illi enim qui crediduntur et Iudei et Christiani, qui crediduntur in Deum et diem ultimum, et operati sunt bonum et habebunt apud Deum mercedem.

mientras que V, B y P presentan Illi enim qui crediduntur in Deum et diem ultimum et operati sunt bonum et habebunt apud Deum mercedem.

en II, 230 (líneas 506 a 508): T da Quod si repudiauerit eam non inhibetur eis ut matrimonium reforment, si credunt se obseruaturos terminos Dei et hos terminos demonstrabunt populo scienti.

mientras que V, B y P transmiten Quod si repudiauerit eam non inhibetur eis ut matrimonium reforment, si credunt se obseruaturos terminos Dei demonstrabunt populo scienti.

en III, 73 (líneas 137 a 139): T presenta Dic ergo: «non est direccio nisi direccio Dei, si conferatur alicui sicut uobis fuit collatum uel disceptauerit tecum apud creatorem uestrum».

mientras que V, B y P transmiten Dic ergo: «non est direccio Dei, si conferatur alicui sicut uobis fuit collatum uel disceptauerit tecum apud creatorem uestrum».

CrITerIos De eDICIón

CxlI

en III, 96 (líneas 183 a 184) T ofrece una glosa interpolada en el texto que no ha recogido ninguno de los otros manuscritos del subarquetipo : T presenta prima enim domus que stabilita fuit hominibus Mecha est, id est adultera quia dimisso creatore suo sequitur deos uanos et falsos, benedicta gentibus ac directa.

mientras que V, B y P transmiten prima enim domus que stabilita fuit hominibus Mecha est, benedicta gentibus ac directa.

en III, 171 (líneas 329 a 330): T ofrece ... neque ispsi contristabuntur et ostentabuntur in beneficio Dei.

mientras transmiten

que

V

y

P

... neque ispsi contristabuntur in beneficio Dei.

si observamos como se comportan V, B y P, en cuanto a variantes de cualquier otro tipo, nos damos cuenta de que algunas de estas innovaciones son comunes entre estos tres testimonios, pero que al mismo tiempo difieren de las lecciones ofrecidas por T: en III, 20 (líneas 40 a 41): T presenta Quod si conuersi sunt, iam directi sunt; et si rennuerunt, non incumbit tibi, nisi delacio.

mientras que V, B y P ofrecen Quod si confusi sunt, iam directi sunt; et si rennuerunt, non incumbit tibi, nisi delacio.

en III, 92 (líneas 177 a 178): T ofrece Probitatem quippe non nasciscemini nisi de his que diligitis, expenderitis et non expenditis quicquam, quin Deus nouit.

mientras transmiten

que

V

y

P

Voluntatem quippe non nasciscemini nisi de his que diligitis, expenderitis et non expenditis quicquam, quin Deus nouit.

Alchoranus Latinus

CxlII

esta relación común entre los tres manuscritos frente al testimonio T la encontramos en algunos pasajes en los que una incorrecta interpretación del texto a copiar o bien una corrupción del mismo han provocado la variante: en II, 160 (líneas 324 a 325): T ofrece

mientras que V, B y P transmiten

… nisi resipiscant et emendent et peniteant et tunc illis parcam.

nisi resipiscant euidenter et peniteant et tunc illis parcam.

en II, 228 (líneas 498 a 499): T presenta

mientras que V, B y P transmiten

et in his que licita sunt tenentur sibi adinuicem benefacere: uiri tamen excellenciores sunt eis gradu.

et in his que licita sunt tenentur sibi adinuicem benefacere: uiri tamen ex eleccione sunt eis gradu.

en II, 254 (líneas 583 a 584): T ofrece

mientras que V, B y P transmiten

priusquam ueniat dies in qua empcio non contrahetur neque amicicia neque indulgencia. et blasphemi erunt iniuriosi.

priusquam ueniat dies in qua empcio non contrahetur neque amicicia neque indulgencia. et blasphemauerunt iniuriosi

Debemos ahora establecer cuál es la relación entre los testimonios que forman el subarquetipo , esto es, V, B y P. nuestra hipótesis es la de de un antecedente común () del cual procede una tradición trífida formada por el ejemplar  —del que deriva V—, el manuscrito B y el ejemplar del cual copió el manuscrito P.

   V B P

CrITerIos De eDICIón

CxlIII

para reforzar nuestra hipótesis empezaremos estudiando las variantes comunes entre los testimonios B y P contrapuestas a V; para ello observaremos principalmente las omisiones provocadas por un salto de igual a igual cometidas por V: en II, 78-79 (líneas 141 a 143): B y P ofrecen ... non scientes librum, nisi perfunctorie et ipsi non aduertunt. Ve illis qui exarant Librum manibus suis. Deinde dicunt: «Hoc est a Deo » et pro modico precio distrahunt. ve illis pro eo quod scribunt manus eorum et ue illis pro eo quod acquirunt.

mientras que V presenta ... non scientes librum, nisi perfunctorie et ipsi non aduertunt. ve illis pro eo quod scribunt manus eorum et ue illis pro eo quod acquirunt.

en II, 235 (líneas 529 a 531): B y P aportan neque acceleretis uinculum conuigii donec terminus in libro prefixus accedat. et scitote quod Deus nouit quod inter uos occultatis. Cauete ergo ipsum et scitote quod Deus est indultor, pius.

mientras que V presenta neque acceleretis uinculum conuigii donec terminus in libro prefixus accedat et quod Deus est indultor, pius.

en algunas ocasiones la relación entre los manuscritos V y B ofrece lecturas comunes frente al manuscrito P, como ilustran los siguientes ejemplos: en II, 180-183 (líneas 371 a 378): V y B transmiten ... testamento parentibus offertur et propinquis cum honestate, iure timentibus. Quicumque igitur imitauerint eam postquam audiuit eam peccatum eius est super illos qui imitauerunt eam quoniam Deus auditor sapiens est. Quisquis igitur formidauerit a testatore dolum uel excessum et conposuerit inter eos nullum imminet peccatum

mientras que P ofrece ... testamento parentibus offertur et propinquis cum honestate, iure timentibus. Quicumque ergo uestrum fuerit infirmus aut in itinere ...

Alchoranus Latinus

CxlIv

quoniam Deus est indultor, miserator. O uos qui creditis, indictum est ieiunium uobis sicut et illis qui ante uos fuerunt quo forte diebus numeratis metuatis. Quicumque ergo uestrum fuerit infirmus aut in itinere...

en III, 26 (líneas 50 a 52): P ofrece et dabis regnum et auferes ipsum a quo uolueris. Et exaltabis quem uolueris, et deprimes quem uolueris. In manu tua est beneficium.

mientras transmiten

que

V

y

B

et dabis regnum et auferes ipsum a quo uolueris. In manu tua est beneficium.

en III, 55 (líneas 106 a 108): V y B ofrecen Quando dixit Deus: «o Ihesu, ego mortificaturus sum te et eleuaturus ad me; et mundaturus ab illis qui blasphemarunt et positurus eos, qui secuti sunt te, super illos qui blasphemarunt ad diem resurreccionis…

mientras que P transmite Quando dixit Deus: «o Ihesu, ego mortificaturus sum te et eleuaturus ad me; et mundaturus ab illis qui blasphemarunt ad diem resurreccionis…

en cuanto a la relación entre los manuscritos B y P, el primero comete algunas omisiones que difícilmente hubieran podido ser subsanadas por P si este hubiese sido copia directa de B: en II, 149 - 150 (líneas 304 a 306): P ofrece et unde exieris, conuerte faciem tuam uersus oratorium illicitum. Veritas procedit a creatore tuo. Deus autem non negligit opera uestra. 150 Et unde exieris, conuerte faciem tuam uersus oratorium illicitum. et ubicumque fueritis, conuertite facies uestras uersus ipsum, ...

mientras que B transmite et unde exieris, conuerte faciem tuam uersus oratorium illicitum. (...) 150 (...). et ubicumque fueritis, conuertite facies uestras uersus ipsum, ...

CrITerIos De eDICIón

Cxlv

en II, 151 - 152 (líneas 310 a 313): P ofrece sicut missimus ad uos legatum ex uobis legentem uobis miracula nostra et docentem Librum et sapienciam et docentem uos que ignorabatis. 152 Mementote ergo mei, memor ero uestri et referte mihi grates et non blasphemetis.

mientras que B transmite sicut missimus ad uos legatum ex uobis legentem uobis miracula nostra et docentem (...) 152 (...)et referte mihi grates et non blasphemetis.

en II, 219 - 220 (líneas 471 a 476): P ofrece Dic: «In eis est maximum peccatum, suffragia sunt tamen hominibus; uerum pecatum eorum est maius quam suffragium». Et consulent te quid expendent. Dic: «Superfluum». Ita ostendet uobis miracula quo forte cogitetis 220 in presenti seculo et in futuro. Consulent te pro pupillis. Dic: «Consule eis bonum et si conuersentur uobiscum, fratres enim uestri sunt».

mientras que B transmite Dic: «In eis est maximum peccatum, suffragia sunt tamen hominibus; uerum pecatum eorum est maius quam suffragium». (...) 220 (...) Consulent te pro pupillis. Dic: «Consule eis bonum et si conuersentur uobiscum, fratres enim uestri sunt».

en otras ocasiones, como en el siguiente ejemplo, B ofrece una variante completamente diferente a la ofrecida por el resto de toda la tradición manuscrita: en II, 119 (líneas 237 a 238): A, T, M, V y P llevan Quod nos misimus te cum ueritate evangelizatorem, euangelizantem et predicantem. ne cures deputatos gehenne.

mientras que B transmite Quod nos misimus te cum ueritate evangelizatorem, euangelizantem et predicantem. ne cures deputatos religione.

Alchoranus Latinus

CxlvI

Como resultado del análisis de la tipología de errores y de las variantes textuales en el contexto de la tradición manuscrita del texto que editamos a continuación, resumimos dicha tradición manuscrita en la siguiente hipótesis de stemma codicum:  

 T

s. xIv



A G

s. xv

s. xvI



M

 V B C

Apéndices y bibliogrAfíA

APéndICes

APéndICe I. TABvlA CronoloGICA Datación

Calificación

Documentación

Junio de 1192

Marcus diaconus canonicus

ACT, I.4.A.2.3; González PAlenCIA, n.º 226.

Marzo de 1193

Marcus diaconus canonicus

ACT, z.4.A.1.52.

enero de 1194

Marcus diaconus canonicus

ACT, I.4.A.2.5; González PAlenCIA, n.º 253.

Febrero de 1194

Marcus diaconus canonicus

AHn, 996B, f. 75ra; AHn, 987B, ff. 53v-54r; BCT, 42-23a , ff. 44v-45r; Hernández, n.º 253.

Agosto de 1197

Marcus confirmo

ACT, z.8.F.1.21; González PAlenCIA, n.º 1126.

Febrero de 1198

Marcus canonicus

ACT, A.10.F.1.5b; González PAlenCIA, n.º 289.

diciembre de Marcus canonicus 1198

Hernández, n.º 265; González PAlenCIA, n.º 289.

noviembre de 1199

Marcus diaconus canonicus

AHn, 996B, f. 46rb; Hernández, n.º 268.

Agosto de 1200

Marcus canonicus

ACT, X.1.G.2.2; AHn, ms. 996B, ff. 45va-45vb; Hernández, n.º 271. BCT, ms. 42-23a, f. 16v; AHn, ms. 996B, ff. 51ra-51va; AHn, ms. 987, ff. 25r-25v; Hernández, n.º 272.

Alchoranus Latinus

Cl

Datación

Calificación

Documentación

diciembre de 1208

Marcus diaconus canonicus

ACT, e.8.K.1.2.; AHn, 996B, f. 96vb; Hernández, n.º 300.

Junio de 1209

Marcus canonicus

AHn, 996B, f. 86va-b; Hernández, n.º 304.

1209-1210

Marcus Tholetane ecclesie canonicus

Prólogo de la traducción latina del Corán (Bibl. Ambrosiana, ms. l.I. sup., ff. 1r-4r; Bibl. Mazarine, ms. 780, ff. 1r-3r)

Julio de 1211

Marcus diaconus canonicus

ACT, z.3.C.2.1.; AHn, 996b, ff. 30rb31ra; AHn, 987B, ff. 64v-65r; BCT, 4223a, ff. 54r-55r; Hernández, n.º 318.

Marzo de 1212

Marcus diaconus canonicus

ACT, X.3.d.6.6; AHn, 996B, f. 63ra63rb; AHn, 987B, ff. 39r-39v; BCT, 4223a, ff. 29r-29v; Hernández, n.º 325.

diciembre de 1212

Marcus canonicus

ACT, o.3.A.3.14; AHn, 996B, f. 59ra59rb; Hernández, n.º 327.

1213

Marcus diaconus Toletanus canonicus

Prólogo de la traducción latina del Libellus Habentometi (Bibl. Mazarine, ms. 780, f. 108v)

noviembre de 1213

Marcus presbyter canonicus

ACT, A.11.K.1.2.

diciembre de 1213

Marcus presbyter canonicus

ACT, I.12.B.1.3; AHn, 987B, f. 38r; BCT, 42-23a, ff. 28r-28v; Hernández, n.º 341.

Febrero de 1214

Marcus presbyter canonicus

AHn, 996B, f. 99va-99vb; Hernández, n.º 343.

Mayo de 1214

Marcus presbyter canonicus

AHn, 996B, ff. 38v-39r; BCT, 42-23a, ff. 28v-29r; Hernández, n.º 347.

Julio de 1215

Marcus canonicus

ACT, X.11.G.1.2; AHn, 996B, f. 22r; Hernández, n.º 361.

Marzo de 1216

Marcus presbyter canonicus

AHn, 987B, f. 36v; BCT, 42-23a, f. 27v; Hernández, n.º 370.

APéndICe II. MArCvs ToleTAnvs y nIColAIo dI BerTo Prólogo al Corán Marcos de Toledo1

nicolaio di Berto2

Incipit prologus super librum Alcorani

Poi apresso sarà noticia d’alcune parte de l’Alcorano di Maometto cavate d’esso Arcorano alcuno fiorettod’esso, come apresso; e prima el proemio. [1] Percotendosi insieme la pietra col ferro n’esce foco, el quale alcuna volta alumina li uomini che sono i·nelle tenebre, alcuna volta a cuocere le cose crude, alcuna volta a riscaldare e alcuna volta a fare vasi e altre cose utile e necesarie. [2] e per la congiunzione certamente di duo parenti, come è a dire di pietra e ferro, è fatto el fuoco ardente di coloro e’ quali adorano l’idoli di fuoco e di pietra, perciò che di due generazioni indurati, come è di pietra e di ferro d’idolatria, n’è uscito fuoco di zolfo, non tale che inluminasse li uomini faticati nelle tenebre della notte, ma, come perduti nelle tenebre della ignoranza ne’ molti secoli pasati, più tosto a crescere tenabre e tenelle che tale fuoco ralucesse. [3] la sana dottrina certamente non arse e’ pecatori, sicché cosese †con finte† l’inteleto de li uomini,

In nomine Patris et Filii et spiritus sancti. Amen. ex collisione ferri et lapidis ignis excutitur, interdum ad illuminandum homines in tenebris degentes, interdum autem ad decoquendum que cruda sunt, interdum ad calefaciendum, interdum ad conflanda uasa et ad ceteros usus utiles et exquisitos. ex coniunccione siquidem duorum parentum, utpote lapidis et ferri, ydola ferrea colencium et lapidea ignis editus est adurens, quia ex duobus genitoribus tamquam ferro et lapide ydolatrie induratis, ignis exiuit sulphureus non quippe ut illuminaret homines in tenebris noctis laborantes, sed ut in tenebris ignorancie deperditis, multis retro seculis elapsis, pocius tenebras accumularet tenebris quam luceret. non enim sana doctrina combussit peccatores ut decoqueret rudes hominum intellectus et prauas eorum oppiniones quas de deo

1

Texto perteneciente a nuestra edición. Texto perteneciente a la edición de Formisano, Iddio ci dia buon viaggio…, op. cit., pp. 267-276. Para la numeración de párrafos seguimos la utilizada por Formisano, dado que en nuestra edición nosotros la hemos omitido. 2

ClII

habebant et superfluas combureret ydolatrarum supersticiones, nec enim calefecit, quia cum filii dei noticiam ad plenum non habuissent, in amorem ipsius flamma sancti spiritus non fuit accensus, sed cum uasa perdicionis antique in uasa domini, scilicet in fidem sancte Trinitatis, conflari debuissent, in uasa interitus conflauit Mafometus. Hic nimirum prodiens quasi ex adipe iniquitatis in Mecha, id est adultera, que est in Arabia, natus extitit ex parentibus tamen secundum gradus seculi nobilibus, scilicet patre Habedileth, id est seruo ydolileth; et matre emina. In urbe nimirum adultera genitus est, que dei uiui noticiam non habuit cui merito subiecta debet esse omnis anima utpote a quo principium sumpsit et originem. Abiit itaque post deos alienos a ueritate et ydola coluit uana et tamquam scortum, relicto deo, marito suo legitimo multis se supponens diis adulterium perpetrauit nefandum. Cum igitur Mafometus ex Arabia demonum insordidata culturis extitisset oriundus et ex parentibus ydola colentibus, tamen ex stirpe regia descendit. Tempore autem puericie sue et adolescencie, studio litterarum animum applicuit in remotis regionibus operam impendens quantum poterat ut in mathematicis artibus peritus extitisset. Cumque seorsum non in publico ineptas artes didicisset, et tuba intonuisset appostolorum et in omnem terram sonus eorum exiuisset ad eum usque peruenit quod Christiani fidem iam colerent sancte Trinitatis, et quod ipsi unum in deitate, trinum in personis esse deum crederent, ad predicacionem appostolorum, et Iudei unum eundemque colerent deum, non tamen trinum in personis sicut Christiani confitebantur.

Alchoranus Latinus perciè che, non avendo aùto di pieno nottizia †e’ figliuoli nello amore d’essi sanza dotrina non fu aceso in loro lo spirito santo†; e dovendosi e’ vasi della antica perdizione riscaldare ne’ vasi del signore, cioè nella fede della santa Trinità, Macometto fabricò vasi di morte. [45] Costui, uscendo, come di vaso d’iniquità, da Meca, la quale è in Arabia, città adultera, naque di parenti nobili, secondo e’ gradi del secolo, cioè padre Abelilech e di madre e generato in città adultera, la quale non ebbe notizia dello Idio vivo (al quale meritamente ogni anima debbe esser sugetta, come dal quale ebbe origine e principio, e none andare dirieto alli idii da lungi dalla verità), e adorò l’idoli vani, e, come meritrice, lasciato lo Idio marito suo ligitimo, sotometendosi a molti idii, comisse l’adulterio.

[6] Adunque, esendo nato Macometto d’Arabia, inbrutato d’adoramenti di dimoni e di chi adorava l’idoli, disceso non di meno di stirpa reale, nel tenpo della puerizia e adolescenzia sua dette l’animo suo allo studio delle letere e in paesi lontani, dando quanto opera e’ poteva per potere eser dotto nell’are metamatica. [7] ed avendo aparate secretamente, non in palese, esse arte maligne, e·lla tronba de li Apostoli esendo stata udita in ogni luogo, el suo suono uscito pervenne insino a lui che già adorasino la cristiana fede della santa Trinità e che essi credesino eser un Idio in Trinità e tre persone inn-una divinità, secondo la predica de li Apostoli, e che e’ Giudei adorasino uno medesimo Idio, non perciò trino in persone, come

APéndICes Accepto itaque uiatico sub pretextu mercatoris, uenit in siriam et ibi per aliquos annos moram faciens in lingua siriorum Penthatheucon didicit ad unguem, deinde in Greciam postmodum profectus ibique residenciam et moram faciens non modicam, in lingua greca legem audiuit Christianorum et articulos fidei non perfunctorie. Qui, cum fuisset expertus quod tam Iudei quam Christiani dispari cum professione deum colerent et in veteri et nouo Testamento fuisset instructus, quamtocius in Arabiam remeauit. Cumque secum deliberaret qualiter Arabes et omnes alias naciones ad fidem unius dei conuerteret et ydolatriam quoad posset destrueret in illis regionibus in tanta fuit perplexitate constitutus quod titubauit ad quam istarum legum, an ad nouam Ihesu Christi legem, uel ad ueterem que data est Moysi et populo iudaico pocius eos inuitaret. sed cum nouisset quod lex euangelica grauis eis existeret nec eam possent tollerare, utpote lex humilitatis iuxta illud: «Qui te percusserit in maxilla una, prebe ei et alteram». et in castitate et ieiunio et ceteris que a Christianis obseruantur eis esset intollerabilis et quod corda eorum in cultura ydolorum iam diucius indurata demolliri non poterant ut unum deum crederent esse, non prouidit ut quasi racionabilibus animalibus articulos christiane religionis exponeret, id est cibos offerret qui non solum corpus sustentant sed animam uiuificant mortuam, uerum tamquam brutis gramen et paleas et fenum prebuit iumentis. legem quoque decalogi uoluit eis predicare, tamen quia legis illius obseruatores infames habebantur propter necem Ihesu Christi, quem per prodicionem Iude

ClIII

confesano e’ Cristiani. [8] Adunque, provedutosi a cominciare, soto forma di mercatante venne in siria e, ivi certi anni abitando, la lingua siria aparò interamente e’ Cinque libri divise; e dipoi andò e fu in Grecia, e, quivi facendo non picola dimoranza, udì la legge de’ Cristiani in lingua greca e li articoli della fede perfettamente. [9] el quale, avendo sperimentato così e’ Giudei come e’ Cristiani codisquale perfezione adorasino Idio, e amaestrato nel vechio e nuovo Testamento, prestamente si ritornò inn-Arabia. [10] e seco deliberando come e’ convirtisse li Arabi, in quanto e’ potessi, e tutte l’altre nazioni alla fede d’uno Idio e in quelli paesi distrugesi l’idolatria, in tanta varietà di mente fu posto che dubitò a quale di queste legge e’ si dovesse apicare: o sì alla nuova di Cristo o all’antica, la quale fu data a Moisè e al popolo giudaico, più tosto l’invitase. [11] Ma conoscendo che·lla legge evangelica fusse loro grave e che no la potesino comportare, come lege di tanta umiltà, secondo quelo ch’è scritto, cioè «che ti percoterà inn-una mascella, porgili l’altra», e nella castità e nel digiuno e nelle altre cose le quali sono oservate da’ Cristiani fusse loro intolerabile, e che e’loro cuori, nello adorare l’idoli lungo tenpo indurati, non si potevano molificare sì che credesino eser uno Idio, per ciò non providde di porre loro a ragionevoli animali li articoli della cristiana religione, cioè d’oferire e metere loro inanzi cibi e’ quali non solamente sostentano e’ copri, m’ancora vivificano l’anima morta, ma come a bruti animali dette loro paglia e fieno, sì come a giumente. [12] e ancora non velle loro predicare la legge de’ dieci comandamenti, sì perchè li

ClIv

liuore ducti secundum oppinionem suam non occiderant, cogitauerant tamen, quia sicut proditores in seruitutem redacti gentibus tributa reddebant, et ob hoc ab omnibus sicut prophani uitabantur eorum obersuaciones prout in Pentateuco continetur, exsecrandas esse decreuit. Fertur tamen quia non respuit tantum legem christiane religionis ob sui difficultatem rigoris nec in contemptum dumtaxat iudeorum contempsit precepta decalogi populis Arabie notificare, sed ut ex utraque legem terciam conderet, legem que in quibusdam articulis cum veteri et nouo Testamento participium haberet, in quibusdam autem obseruantiis ab utroque discreparet. ex utroque igitur Testamento multa decerpsit precepta ipsaque uariauit eisque aggregans alia in unum opus redegit et duplici quidem appellacione ipsum censuit appellandum, scilicet Alchoranum qui interpretatur «leccionarius» et Alforcanum qui «distinctus» in lingua sonat arabica, qui distinguitur inter vetus et nouum Testamentum, uelut quidam interpretantur inter blasphemiam gentilium et fidem quam ipse docuit. Composuit itaque hunc in secreto eumque in centum duodecim tractatus siue capitula diuidens, ipsos sub sexuaginta distinccionibus artauit. Quociens autem populis illarum regionum uerbum predicacionis proponebat, extra urbem uniuersos conuocabat et in presencia omnium ficte quasi morbum paciens caducum in terra prostrabat se uiolenter et, ut in epilencticis fieri solet, spumam per os eiciens, pedibus atque manibus inordinate hinc et inde proiectis, in arena diutissime uoluebatur; post spatium uero temporis non modicum ex industria motum membrorum suorum sic compescebat et occulos claudebat, ut non solum

Alchoranus Latinus oservatori di quella legge erano imputati infimi per la morte di Gesù Cristo, la quale, per la predica sua e per invidia tirati, aveano ordinata, e il quale, secondo l’openione sua, aveano morto, e sì perchè, come traditori riduti in servitù, rendevano alle gente e’ trebuti, e per questo erano riputati da tutti maledetti, per che le loro oservanzie come sono nei Cinque libri di Mosè giudicò dovere eser da schifare. [13] dicesi nientedimeno che non rifiutò solamente la legge della religione cristiana per la malagevoleza del suo rigore, né in dispregio de’ Giudei dispregiò e’ dieci comandamenti notificare a’ popoli d’Arabia, ma tuto per conponere de l’una e de l’altra legge, cioè de’ Cristiani e de’ Giudei, una terza legge, e acciò che in certi articoli avesi principio col vechio e nuovo Testamento e in certe oservanze de l’uno e de l’altro si discordasse. [14] Adunque, da l’uno e da l’altro Testamento trasse molti comandamenti e variolli, e, racoltoli insieme, altri di quelli ridusse in una opera, e, duplicati, diliberò che fusse apelata Arcorano, el quale Arcorano è interpretato ‘lezionario’, e uno altro volume el quale fusse detto Alforgano, el quale ‘più distintamente’ suona e viene a dire in lingua arabica, cioè tra vechio e nuovo Testamento e, come certi interpetrano, tra·lla bestemia de’ Gentili e·lla fede la quale esso insegna. .

APéndICes apopleticus crederetur in quo nullus sensus et motus habetur, uerum exanimis estimaretur. Cumque turbatis iam occulis quasi a demonio arreptus exurgeret, dicebat populo suo quod angelus Gabriel a deo mittebatur ad ipsum, qui prosternebat eum in terra et in corpore ipsum uexabat et in anima. et angariabat eum in extasi positum ut uerba dei, sicut asserebat, que de celo ad ipsum destinabantur, gentibus uanos deos colentibus exponeret et ab ydolatria reuocatos ad cultum dei uiui studiosius traheret. Constitutus ergo in medio eorum proponebat eis non quidem uerba angeli, quoniam non erat tanti meriti quod angelus Gabriel ad eum mitteretur, sed uerba que confingebat et quasi ab angelo sibi indicta rudi populo et inculto predicabat. Quociens itaque predicabat eis dicebat:«ego sum legatus dei, uerba que posuit angelus in ore meo uobis expono. non noui licteras, maternus enim sum. Cogit me angelus ut dicam uobis huiusmodi uerba: «Adorate deum uiuum qui celos creauit et terram, angelos et homines et omnia que in eis sunt. non adoretis deos qui non posunt uobis prodesse uel obesse. reddite decimas et primicias deo, regi, quoniam fungitur apud eos loco pontificis et uicario eius, et cauete peccata. estote humiles, pacientes, casti nisi super uxores uestras, adulterium fugite, homicidium et furtum et si hoc quippe feceritis et parentes honoraueritis dabit deus uobis in hoc seculo uitam diuturnam, diuiciam et filios cum quibus gaudebitis, et in futuro dabit uobis Paradisos sub quibus deffluent flumina scilicet aque, uini, lactis et mellis et cibos prosperos, qui non grauabunt uentres, et uinum suaue, quod non inebriabit, uxores et uestimenta serica. noueritis quod Christus filius

Clv

[17] e levatosi su cogli occhi turbati come se fusse invasato dal dimonio, dava ad intendere al popolo suo che l’angelo Gabrielo mandato da cielo, el quale lo ribateva in terra e nel corpo lo tormentava e ne l’anima, e postolo in estasi, cioè fuori di sé, lo conduceva, che, come afermava, le parole di dio, le quali li erano mandate dal cielo, e’ ponesse alli adoranti de’ vari idii e, rivocatili dalla idolatria, con veloce studio gli riducesse e traesse alla coltura dello Idio vivente. [18] Adunque, posto nel mezzo di loro, proponeva non certamente parole d’angiolo, perché e’ non era di tanto merito che l’angiolo Gabrielo fusse a lui mandato, ma·lle parole le quali, fingendo, conponeva e, come de l’angiolo impostoli che dicessi, al popolo predicava. [19] Adunque, quante volte predicava loro: «Io sono legato di dio, io vi spongo le parole le quali l’angiolo à poste nella bocca mia; io nonn-ò conosciuto letere, io sono materno, cioè grosso; l’angelo mi costringe ch’io vi dica queste parole: «Adorate Idio vivo, el quale creò el cielo e·lla terra, li angioli e li uomini, e tute le cose le quali in essi sono; non adorate l’idioli, li quali non vi posono giovare né nuocere. [20] rendete la decima e·lle primizie a.ddio, el quale conversa apresso a voi in luogo del pontifice, al suo vicario, e guardatevi de’pecati. [21] siate utili, umili e pazienti e casti, se non colle donne vostre; fugite l’adulterio, l’omicidio e il furto; e se gratamente voi farete questo e onorerete el padre e la madre, Idio vi darà in questo secolo lunga vita e nel futuro vi darà paradisi soto i quali coreranno fiumi, cioè d’aqua e di vino e mèle e late, e prosperi cibi e’

ClvI

fuit Marie virginis, legatus dei et uerbum dei, quod destinauit deus ad eam, et spiritus eius. nolite ergo dicere tres esse, sed unus est deus; nec dedignatus est Christus esse seruus dei scilicet non sunt dedignati et angeli proximi et deus cum spiritu sancto corroborauit». Indixit ieiunium triginta dierum certo tempore et qui non ieiunasset, illo prefixo tempore ob aliquam occasionem, illius ieiunii debitum, si diues esset, elemosinis redimeret, si uero pauper alio tempore ieiunando. Monuit orare in templo siue in domo quinquies in die, sed priusquam ad templum ingrederentur mandauit ut aqua abluerentur. Circumcisionem eis indixit in pueris a bymatu fieri, adultis autem quandocumque ad legem accederent. Adulterium prohibuit; uerum si uir coniugatus mulierem siue solutam siue coniugatam precio emerit, licite poterit ei copulari tanquam ancille nec adulterium comittit, quia precium quod pro ipsa soluitur crimen delet adulterii; filias seruorum assumere permisit uxores habentes sine contagione adulterii, ut sobolem suscitent ad cultum unius dei. resurreccionem predicauit futuram et uitam eternam habituros qui supradicta credunt et bona faciunt. et qui contra hoc faciunt in inferno diuersos habere semper cruciatus asseruit. Carnem porci prohibuit eis et omne morticinum, ne comederent sanguinem et ydolototitum et suffocatum. et persuasit eis et monuit ut ad templum Meche causa oracionis accederent. Mandauit ut deo peccata et crimina confiterent non homini. Causa quippe que eum ad hoc traxit propositum fuit et intencio ut dampnata ydolatria homines, sicut iam in aliis regionibus experiencia didiscerat, ad colendum unum deum inuitaret. et ipse sicut legatus dei et

Alchoranus Latinus quali non graveranno ventre, e vino soave el quale non ebrierà, e daràvi moglie e vestimenta di seta. [22] sapiate ch’è Cristo figliuolo di Maria vergine, legato di dio e il verbo di dio mandò a lei e lo spirito suo. [23] non vogliate, adunque, credere che sieno tre idii, ma è uno Idio †asdigirata una cosa Cristo eser figliuolo di dio, cioè non sono sdegnati e li angeli prosimi, e dio co lo spirito santo †forte figura†»». [24] Comandò el digiuno di xxx dì uno certo tenpo, e chi non avesse digiunato in quelo ordinato tenpo per alcuna cagione, ordinò che’l debito di quelo digiuno, se fusse rico, riconprassi colle elemosine, e, ·sse fusse povero, digiunasse uno altro tempo. [25] Amunì che·ssi adorassi nel tenpio, overo in casa, ogni dì cinque volte, ma, prima ch’entrasino nel tenpio, comandò che·ssi lavasino con l’acqua. [26] Comandò loro la circungisione quando avesse da uno anno in su, ma gli adulti o cristiani farsi la circuncisione ogni volta che venisino alla legge. [27] e vietò l’adulterio, ma se l’uomo amogliato la femina, o sì sciolta o maritata, conpera per prezo, licitamente potrà congiungersi a lei come a l’ancilla e non comete adulterio, perch’e·prezo el quale per lei è pagato à tolto via il pecato de lo adulterio; le figliuole †desuoi dachilosa† promisse a coloro che ànno moglie senza contagione d’adulterio, acciò che sucitino la schiatta al culto d’uno Idio. [28] Predicò la resuresione divina e che coloro che credono le predette cose, fanno bene e aranno vita eterna. [29] e quelli e’ quali contro a questo fano, afermò che nello Inferno aranno senpre diversi tormenti. [30] vietò loro la carne del porco e ogni morticino, che non

APéndICes Propheta ad instar dauidis et salomonis regnum obtineret et tamquam regi et Prophete uniuerse naciones obedirent collaque sua penitus in omnibus ei subderent. Hic quippe fuit Mafometus, id est graciosus, non nicholaus, sicut falso plures autumant cum sexcentis annis elapsis post aduentum Ihesu Christi hic uenisset in mundum ad predicandum Arabibus, de Mecha oriundus, que est in Arabia. Modus tractatus eius, sicut in serie libri continetur, extraneus habetur ab aliis. non enim conuenit cum euangelio nec in modo loquendi nec in preceptis nec cum ueteri lege concordat nisi in circumcisione et porcine carnis et sanguinis execracione et suffocate et ydolotici et in libello repudii; sed in causa concepcionis discrepat Iudeus ab ysmaelita. dimissum est enim Iudeo, ut uxorem suam repudiet propter adulterii crimen uel suspiccionem ne sanguis fortassis innoxius effundatur uxoris. Ysmaelite uero non solum propter causas pretaxatas, uerum eciam propter difformitatem uel sterilitatem uel lepram uel maniam uel yirchum uel polipum uel si displiceat occulis eius uel si eam tercio obiuret in hunc modum: «Latus tuum sit michi prohibitum sicut latus matris mee», non licet eam amplius reuocare post talem formam iuramenti nisi prius ab alio cognoscatur. In modo loquendi discrepat ab aliis scripturis Veteris et Noui Testamenti. Interdum enim loquitur sicut qui delirat, interdum autem sicut innanimatus, aliquando increpando ydolatras, aliquando comminando eis mortem, nonnumquam uero uitam eternam conuersis promittendo, set stilo turbato et dissoluto. Huius autem stili turbacio a nonnullis excusatur, eo quod asserunt eum invisibiliter ab angelo uexari in anima et corpore et angariari ut homines amoneret ab

ClvII

mangiasino sangue idolatro né sufocato; e confortolli e amunì che andasino al tenpio di Mecca per cagione d’orazione, e comandò che·lle colpe e pecati si confesasino a dio e none a uomo. [31] la cagione e·lla intenzione sua che·llo tirò a questo proposito fu che, danata l’idolatria, invitasse l’uomini, come già ne l’altre regione avevono aparato e sperimenta, âdorare uno Idio e esso, come legato e profeta di dio, a modo di davit e di salamone otenesse e·regno e come a re e profeta tutte le regioni ubidino e in tuto a lui sotometessino i colli loro. [32] Costui fu certamente Macometto ‘grolioso’, non nicolaio, come falsamente molti indovinano, con ciò sia cosa che, già passati secento anni dopo l’avenimento di Cristo, costui venisse nel mondo a predicare a li Arabi, nato da Meca, la quale è in Arabia. [33] el modo del suo tratato, come ne l’orazione de·libro si contiene, è da li altri strano e non si conviene con lo evangelio né nel modo del parlare né nel comandamento, né con la antica legge s’acorda se none nella circusione né nella vietazione della carne del porco e sufocata, e ne·libello di rifiutare la moglie; ma in tale cosa si discorda el giudeo dalla ismaelita, per ciò ch’è conceduto al giudeo che lasci la moglie sua per la colpa dello adulterio e per lo sospeto, aciò che forse non si sparga el sangue inocente della moglie. .

[36] el viluppo e turbazione di questo suo stile è scusato da molti afermando ch’esso invisibilemente era vesato da l’angelo ne l’anima e nel corpo, poi eser condotto che

ClvIII

ydolatria ad colendum unum deum, et morem gerebat accutam pascientibus in passione delirantibus ex pertubacione mentis. Cumque per fantasticas delussiones ut magicus populos rudes seduceret et interdum legatum dei, interdum autem prophetam dei se uocaret, et lecciones quas confingebat eis proponeret, contingit peccatis exigentibus quod tum per predicacionem eius fallacem, tum per bellicam cladem, tam ipse quam successores eius ab Aquilone usque ad mare Mediterraneum et ab Indiis usque ad occiduas partes omnes fere ad suam heresim coegit. Proch dolor!, non solum regiones has subiugauit, quarum quedam iam fidem susceperant Ihesu Christi, uerum etiam quasdam partes yspanie per prodicionem sequaces eius occupauerunt et in quibus olim multi sacerdotes diuinum deo prestabant obsequium, nunc scelerati uiri exsecrabiles Mafometo supplicaciones impendunt et ecclesie que quondam per manus episcoporum fuerant consecrate, nunc in templa sunt redacte profana. Cumque uenerabilis rodericus domino inspirante sedem archipresulatus Toletane metropoleos et insulam suscepisset eamque ab inimicis crucis infestari cognouisset prouinciamque suam ab infestantibus detentam doluisset, calamitates suas et persecuciones lugendas esse merito prouidit, iuxta illud Ambrosii: «Arma mea lacrime mee sunt». Quoniam quidem in locis ubi suffraganei pontifices sacrificia santa Ihesu Christo quondam offerebant, nunc pseudoprophete nomine extollitur, et in turribus ecclesiarum in quibus olim tintinabula resonabant, nunc quedam prophana preconia fidelium aures insurdant. Hic nimirum

Alchoranus Latinus amonisse li uomini dalla idolatria âdorare uno Idio, e faceva come coloro e’ quali patiscano come e’ mati in pasione per turbazione di mente. [37] e con inlusione fantastiche, come magico, sovertendo e inganando e’ rozi e grossi popoli, e alcuna volta chiamandosi legato e inbasciadore di dio, e alcuna volta profeta di dio, e proponendo loro le lezioni le quali conponeva, adivenne, pe’ meriti de’ pecati de la sua falace predicazione, sì ancora per tribulazione di bataglia, eso Macometo e·lli suoi sucesori da lo aquilone insino al mare Mediterano, e dalla India insino alle parte ocidentali sugiucò tute le regioni, delle quali già alcune avevano riceùta la fede di Gesù Cristo; e ancora suoi seguaci ocuporono per tradimento certe parte della spagna, e nelle quali già molti sacerdoti a dio prestavano osequio divenono uomini insensati e insacrabili facevano orazione a Macometto; e·lle chiese le quali per lo adietro erano state per le mani de’vescovi consecrate, ora sono ridote in abominevoli tennî. [38] e avendo il venerabile signore r., per ispirazione divina, la sedia de lo Arcivescovado della città principale di Toleto, e conoscendo eser infestata da’ nimici della croce e·lla provincia sua sbigotita dalli infestatori, providde degnamente che·lle sue persecuzione dovesino eser piante, secondo quelo detto di santo anbruogio, cioè: «l’arme mia sono le lagrime mie», perciò che ne’ luoghi ne’ quali e’ concorente pontefice oferivano per lo adietro i sacrifici a Gesù Cristo, ora è levato su innalto el nome del falso profeta, nelle torri delle chiese le quali per lo adietro sonavano le canpane, ora e’ rimori e grida pieni di infamia ofendono li orechi de’ fedeli. [39] Questo prelato, el quale la letera della divina scienzia

APéndICes antistes, quem diuine sciencie licteratura comendat, sanctitas beat, uirtutes approbant, honestas ornat, infelicem ecclesie sue successum deplorans, utpote qui nouum et vetus Testamentum nouit prescrutabiliter operam dedit et sollicitudinem, ut liber in quo sacrilega continebantur instituta et enormia precepta translatus in noticiam ueniret ortodoxorum, ut quos ei non licebat armis impugnare corporalibus saltem enormibus institutis obuiando confunderet. In hac quoque sollicitudine zelo succensus fidei christiane non segnis extitit reuerendus Mauricius archidiaconus eiusdem , literatura commendabilis, uirtutibus insignis, moribus perspicuus, honestate preclarus sed pari uoto parique affectu laborauit, ut liber iste in latinum transferretur sermonem, quatinus ex institutis detestandis Mafometi a Christianis confusi sarraceni ad fidem nonnulli traherentur catholicam. vterque igitur, tam dominus meus Toletane sedis archiepiscopus, yspaniarum primas, quam prefatus eiusdem archileuita, salubri me pulsarunt admonicione omnimodo persuadentes ut huius translacionis subire laborem non recusarem. ego autem Marchus humilis eiusdem canonicus, iustis utriusque uotis et desideris obedire sattagens, in fauorabili opere quantocius operam dedi et ut uotum et desiderium eorum effectum manciparet librum Mafometi ad peticionem eorum et comodum ortodoxe fidei de Arabica lingua in latinum transtuli sermonem. Completa quippe fuit huius uoluminis translacio, domino et saluatore nostro auxiliante, anno ab incarnacione domini millesimo ducentesimo undecimo et anno quo

ClIX

comenda, al santità beatifica, le vertù apruovano, l’onestà adorna, piangendo la’ nfilice sucesione della chiesa sua, ‘l quale era dotto del vechio e nuovo Testamento, dette opera di cercare e solecitudine che i·libro nel quale questi ordini nefandi e danati si contenevano e·lli malvagi comandamenti, traslato, venissi i·notizia de’ fedeli acciò che quelli che a lui non era lecito conbatere co l’arme corporali, almeno, contraponendosi alli inqui trovati, li confondessi. [40] Ancora, in questa solecitudine aceso e zeloso per zelo della cristiana fede, non fu pigro e·reverendo M. arcidiacano, comedebile di medesima scritura di vechio e nuovo Testamento, nobile di virtù e di scriture e di virtù notabile, d’onestà molto chiaro, ma come quelo desideroso di suo efetto, s’afaticò che questo libro si trasferisse in latino sermone acciò che, da’ Cristiani confusi, i saracini delli statuti detestabili di Macometto molti ne fusino tirati alla catolica fede. [41] Adunque, l’uno e l’altro, sì ancora el prefato suo arcidiacano, mi solecitarono, co salutevole amunizione al tutto confortandomi, ch’io non rifiutassi la fatica di questa tale tralazione. [42] Io, adunque, umile monaco di quelo canonicato, desiderando d’ubidire a’ giusti desideri de l’uno e de l’altro, dèti opera ne l’opera favorevole quanto più tosto potetti e, acciò che ‘l desiderio loro avessi efetto, i·latin sermone a pitizione loro e a comodo della vera fede trasferi’ in latino della arabica lingua e’ gesti d’esso Macometto. [43] Conpiuta fu la traslazione di questo vilume, co lo aiuto del signore e nostro salvatore, ne l’ano della incarnazione del signore 1211, ed è l’anno che Macometto, principe delli eretici, cominciò a vomitare a

ClX

Mafometus heresiarcha cepit Arabibus heresim suam euomere sexcentesimo sexto. Trastulit autem Marchus Tholetane ecclesie canonicus librum Alchorani ad peticionem roderici venerabilis archiepiscopi Tholetani salubrem et persuasionem magistri Mauricii Toletane sedis archiadiaconi meritis et sanctitate commendabilium uirorum.

Alchoranus Latinus quelli d’Arabia la sua eresia secentosei. [44] Marco, canonico della Chiesa toletana, trasferì e·libro d’Arcorano a pitizione del predetto venerabile arcivescovo toletano e per el salutevole conforto di maestro Maurizio, arcidiacano della Chiesa toletana, e pe’ meriti e santità de’ conmendabili uomini.

BiBliografía fuentes s. amBrosii mediolanensis episcopi opera omnia, ed. migne. patrologia latina XiV, 1845. ArticellA. liber Hysagoge Joannici. liber Philareti de pulsibus. liber theophili de urinis. liber Aphorismorum Hipo(cratis), cum antiqua translatione et nova theodori Gaze elegantissima. liber pronosticorum Hipocratis. liber tegni Galieni. liber Aphorismorum Damasceni. Flosculi in medicina ex cornelio celso extracti. collectio Aphorismorum Hypo(cratis), ad unamquamque egritudinem pertinentium, Venecia, giovanni e gregorio de gregori (eds.), 1502. s. aVrelii aVgVstini, enArrAtiones in PsAlmos li-c. aVrelii aVgVstini opera, pars X, 2. corpus christianorum series latina XXXiX, turnholt, Brepols, 1956. Bernardi morlanensis, De contemPtv mvnDi, en Bernard of morlaix, scorn for the world; Bernard of cluny’s de contemptu mundi: the latin text with english translation and an introduction [by] ronald e. pepin (ed.). east lansing (michigan), colleagues press, 1991 (medieval texts and studies 8). Biblia sacra iuxta vulgatam versionem, en r. Weber – B. fischer – J. gribomont – H. f. d. sparks – W. thiele (eds.), stuttgart, 1975. cHronicA ADeFonsi imPerAtoris, en a. maya sánchez, en e. falque – J. gil – a. maya sánchez (eds.), chronica Hispana saeculi xii. Pars i, corpus christianorum continuatio mediaevalis, lXXi, turnholt, Brepols, 1990. eVlogiVs cordVBensis, liber Apologeticus martyrum, en J.-p. migne, patrologia latina cXV. HVgo etHerianVs, De anima corpore iam exuta, en J.-p. migne, patrologia latina ccii. liber Alquindi, en f. gonzález muñoz, exposición y refutación del islam. la versión latina de las epístolas de al-Hāšimī y al-Kindī, universidad da coruña, 2005.

Alchoranus latinus

clXii

liber denudationis sive ostensionis aut patefaciens, en th. e. Burman (ed.), religious Polemic and intellectual History of mozarabs (c. 1050-1200), leiden – new York – Köln, 1994, pp. 240-324. marsiliVs pataVinVs, Defensor Pacis, en r. scholz (ed.), Fontes iuris Germanici Antiqui, Hannover, 1933. petrVs alfonsi, Dialogus contra iudaeos, en J. p. migne, patrologia latina clVii. petrVs damianVs, epistulae, en K. reindel (ed.), Die Briefe des Petrus Damiani, vol. iV. monumenta germaniae Historica, munich, 1993. petrVs VeneraBilis, epistulae, en g. constable (ed.), the letters of Peter the venerable, cambridge 1967. —, contra sectam sarracenorum, en r. f. glei (ed.), Petrus venerabilis schriften zum islam. corpus islamico-christianum, series latina, i. altenberger, 1985, pp. 30-225. —, summa totius haeresis saracenorum, en r. f. glei (ed.), Petrus venerabilis schriften zum islam. corpus islamico-christianum, series latina, i. altenberger, 1985, pp. 2-23. raYmVndVs martinVs, Pugio fidei adversus mauros et Judaeos, J. de Voisin – J. B. carpzovii (eds.), leipzig, 1687 [reimpreso (edición facsímil) en farnborough, Hants., uK, gregg press, ltm., 1967]. rodericVs Ximenii de rada, Historia Arabum. introducción, edición crítica, notas e índices de José lozano sánchez, sevilla, 1974. —, opera. reimpresión facsímil de la edición de 1793, Valencia, 1968. traducciones del corán arriVaBene, a., l’Alcorano di macometto: nel qual si contiene la dottrina, la vita, i costumi, et le leggi sue / tradotto nuovamente dall’ Arabo in lingua italiana, Venecia, 1547. BiBliander, th. (ed.), mahumeti saracenorum principis eiusque successorum uitae, doctrina ac ipse Alcoran... quae ante annos ccc... D. Petrus abbas cluniacensis per uiros eruditos... ex arabica lingua in latinam transferri curauit... opera et studio theodori Bibliandri... Basilea, 1543, 15502. du rYer, a., l’Alcoran de mahomet translaté d’arabe en françois par le sieur Du ryer, sieur de la Garde malezair, paris, 1647. consultable en línea: http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k109735r. flügel, g., corani textus arabicus: ad fidem librorum manuscriptorum et impressorum et ad praecipuorum interpretum lecciones et auctoritatem. recensuit indicesque triginta sectionum et suratarum addidit gustavus fluegel, lipsiae, 18341.

BiBliografía

clXiii

glazemaKer, J. H., mahomets Alkoran; door du ryer uit d’Arabische inde Fransche, en door J.H. Glazemaker inde nederlandsche taal vertaalt. mahomets Alkoran, Door de Heer du ryer uit d’Arabische in de Fransche taal gestelt; Beneffens een tweevoudige beschryving van mahomets leven; en een verhaal van des zelfs reis ten hemel, Gelijk ook zijn samenspraak met de jood Abdias. Alles van nieus door J.H. Glazemaker vertaalt, en te zamen gebracht, amsterdam, 1658. lange, J., vollständiges türckisches Gesetz-Buch, oder, Des ertz-betriegers mahomets Alkoran: welcher vorhin nimmer volkommen heraus gegeben, noch im truck ausgefertiget worden / aus der arabischen in die frantzösische sprach übergesetzet durch Herrn du ryer, aus dieser aber in die niederländische durch H.J. Blasemacker und jetzo zum allerersten mahl in die hochteutsche sprache versetzet durch Johann lange, Hamburgo, 1688. marracci, l., refutatio Alcorani, in qua ad mahumetanicae superstitionis radicem securis apponitur; & mahumetus ipse gladio suo iugulatur, padova, 1698. ross, a., the Alcoran of mahumet, translated out of Arabique into French by the sieur Du ryer, lord of malezair, and resident for the French King, at AlexAnDriA. And newly englished, for the satisfaction of all that desire to look into the turkish vanities. to which is prefixed, the life of mahomet, the Prophet of the turks, and Author of the Alcoran. With a needful caveat, or Admonition, for them who desire to know what Use may be made of, or if there be danger in reading the AlcorAn, london, 1649. scHWigger, s., Alcoranus mahometicus: das ist, der türcken Alcoran, religion und Aberglauben: auss welchem zu vernemen wann unnd woher ihr falscher Prophet machomet seinen Ursprung oder Anfang genommen, mit was Gelegenheit derselb diss sein Fabelwerck, lächerliche und närrische lehr gedichtet und erfunden ... / erstlich auss der arabischen in die italianische, jetzt aber inn die teutsche sprach gebracht durch ... nürnberg, 1616. Vernet, J., el corán. introducción, traducción y notas. editorial planeta. clásicos universales planeta, 13, Barcelona, 1998. BiBliografía secundaria Barceló perelló, m., «la “spurcitia paganorum” que había en coria antes de la conquista cristiana en junio de 1142 d. c.», en m. Barceló, m. – J. martínez gázquez, musulmanes y cristianos en Hispania durante las conquistas de los siglos xii y xiii. Bellaterra, 2005, pp. 63-70. BernaBé, a., manual de crítica textual y edición de textos griegos, madrid, 1992. BisHKo, ch. J., «peter the Venerable’s journey to spain», studia Anselmiana 40 (1956), pp. 163-175.

clXiV

Alchoranus latinus

Blecua perdices, a., manual de crítica textual, madrid, 1983. BoBzin, H., Der Koran in Zeitalter der reformation. studien zur Frühgeschichte der Arabistik und islamkunde in europa, Beiruter texte und studien, Band 42, Beirut, 1995. —, «latin translations of the Koran. a short overview», en Der islam. Zeitschrift für Geschichte und Kultur des islamischen orients, Band 70, Heft 2 (1993), pp. 193-206. Briquet, ch., les Filigranes. Dictionaire Historique des marques du papier dès leur apparition vers 1282 jusqu’en 1600. a facsimile of the 1907 edition with supplementary material contributed by a number of scholars, a. stevenson (ed.), amsterdam, 1968, 4 vols. Burman, tH. e., religious Polemic and the intellectual History of mozarabs (c. 1050-1200), leiden – new York – Köln, 1994. —, «tafsīr and translations: traditional arabic qur’ān exegesis and the latin qur’ āns of robert of Ketton and mark of toledo», speculum, vol. 73, n.º 3 (Jul., 1998), pp. 703-732. —, reading the Qur’an in latin christendom, 1140-1560, philadelphia, university of pennsylvania press, 2007. —, «How an italian friar read His arabic qur’an: riccoldo da monte di croce op and paris, Bnf ms ar. 384», en Jan ziokowski (ed.), Dante studies, with the Annual report of the Dante society, n.º 125, Dante and islam (2007), pp. 93-109. —, «riccoldo da monte di croce y las traducciones latinas del árabe realizadas en españa», en J. martínez gázquez – ó. de la cruz palma – c. ferrero Hernàndez (eds.), estudios de latín medieval Hispánico. Actas del v congreso internacional de latín medieval Hispánico. Barcelona, 7-10 de septiembre de 2009, firenze, 2011, pp. 601-608. Burnett, ch., «the institutional context of arabic-latin translatión of the middle ages: a reassessment of the school of toledo», en o. Weijers (ed.), vocabulary of teaching and research Between middle ages abd renaissance, tornhout, 1995, pp. 214-235. —, «the translating activity in medieval spain», en s. K. Jayyusi (ed.), Handbuch der orientalistik 12, the legacy of muslim spain, leiden – new York, 1992, pp. 1036-1058 [reimpresión en cH. Burnett, magic and divination in the middle Ages, Variorum 1996]. cappeli, a., cronologia, cronografia e calendario perpetuo. Dal principio dell’era crisitana ai nostri giorni, milano, 2002. le catalogue de la bibliothèque de l’abbaye de saint-victor de Paris de claude de Grandue 1514, éditions du cnrs, paris, 1983. catalogue général des manuscrits latins, Bibliothèque nationale. departement des manuscrits paris, 1966. tome V (n.os 3278 a 3535). cecini, u., «tra latino, arabo e italiano. osservazioni sulla riduzione in volgare italiano della traduzione latina del “corano” di marco da toledo (ms. ricc. 1910, cc. 170vb-174rb)», Filologia mediolatina. studies in medieval latin texts and their transmission, XVi, firenze, 2009, pp. 131-159.

BiBliografía

clXV

—, Alcoranus latinus. eine sprachliche und kulturwissenschaftliche Analyse der Koranürsetzungen von robert von Ketton und marcus von toledo. geschichte und Kultur der iberischen Welt, K. Herbers – n. Jaspert – l. Vones – W. l. Bernecher (eds.), Band 10, Berlin, 2012. ceruti, a., inventari dei manoscritti della Biblioteca Ambrosiana, 33 vols. reimpresos en una edición fototípica, inventario ceruti dei manoscritti della Biblioteca Ambrosiana, ed. etimar, milano, 1978. cHarlo Brea, l., crónica latina de los reyes de castilla, ed. y trad., cádiz 1984. d’alVernY, m.-th., «deux traductions latines du coran au moyen age», Archives d’histoire doctrinale et littéraire du moyen Age, 16 (1948), pp. 69131. —, «pierre le Vénérable et la légende de mahomet», cluny, congrès scientifique, Fêtes et cérémonies liturgiques en l’honneur des saints Abbés odon et odillon, 9-11 juillet 1949. Dijon: société des Amis de cluny avec le cnrs, 1950. también en la connaissance de l’islam dans l’occident médiéval, ch. Burnett (ed.), Variorum, 1994, pp. 161-170. —, «la connaisance de l’islam en occident du iXe au milieu du Xiie siècle», l’occidente e l’islam nell’alto medioevo, settimane di studio del centro italiano di studi sull’alto medioevo Xii, spoleto, 1965, pp. 577-602. —, «marc de tolède», en estudios sobre Alfonso vi y la reconquista de toledo 3, Actas del ii congreso interncional de estudios mozárabes, toledo 20-26 mayo 1985, serie histórica 5 (4 vols., 1987-90), toledo, instituto de estudios Visogótico-mozárabes de toledo, 1989, pp. 25-59. —, «translations and translators», r. l. Benson – g. constable (eds.), renaissance and renewal in the twelfth century. cambridge, massachusetts, 1982, pp. 421-462. d’alVernY, m.-th. – VadJa, g., «marc de tolède, traducteur d’ibn tumart», Al-Andalus 16 (1951), pp. 99-140 y 259-307; Al-Andalus 17 (1952), pp. 1-56. daniel, n., islam et occident, paris, 2007 (traducción de islam and the West. the making of an images, 1960). de la cruz palma, ó., «la trascendencia de la primera traducción latina del corán (robert de Ketton, 1142)», collatio 7 (2002), pp. 21-28. —, «la vita magumethi de Voragine – iacobus a Voragine (iacopo da Varazze) c. 1226-1298», mirandum 19 (2008), pp. 5-34. —, «notas a la lectura del liber de generatione mahumet (trad. de Hermán de carintia, 1142-1143)», J. martínez gázquez – ó. de la cruz palma – c. ferrero Hernández (eds.), estudios de latín medieval hispánico. Actas del v congreso internacional de latín medieval Hispánico, Barcelona 7-10 de septiembre de 2009, firenze, 2011, pp. 609-625. —, «notas de lectura a la chronica mendosa et ridicula sarracenorum, siglo Xii», en matthias m. tischler – alexander fidora (eds.), christlicher norden - muslimischer süden. Ansprüche und Wirklichkeiten von christen, Juden und muslimen auf der iberischen Halbinsel im Hoch und spätmittelalter, col. eruditi sapientia, vol. Vii, münster, 2011, pp. 153-165. —, «la “chronica mendosa et ridicula sarracenorum” como fuente latina para la historia del islam», en J. aceBrón – i. grifoll – f. saBaté (eds.),

clXVi

Alchoranus latinus

la construcció d’identitats imaginades. literatura medieval i ideologia, lleida, 2015, pp. 69-79. de la cruz palma, ó. – ferrero Hernández, c., «robert of Ketton. chronica mendosa et ridicula sarracenorum», en david thomas – alex mallett (eds.), christian-muslim relations. A Bigliographical History, vol. 3 (cmr 3), Brill, Boston – leiden, 2011, pp. 508-519. —, «Hermann of carinthia. liber de generatione mahumet. liber de doctrina mahumet», en david thomas – alex mallett (eds.), christian-muslim relations. A Bigliographical History, vol. 3 (cmr 3), Brill, Boston – leiden, 2011, pp. 497-507. delisle, l., inventaire des manuscrits latins de saint victor conservées à la Bibliothèque impèriale sous les números 14232-15175, Bibliothèque de l’école des chartes 30 (1869). Delle nauigationi et viaggi raccolte da m. Gio. BAttistA rAmUsio, in tre volumi diuise, Venezia, 1550 (vol. i), 1556 (vol. iii) y 1559 (vol. ii). denis, m., codices manuscripti theologici Bibliothecae Palatinae vindobonensis latini aliarumque occidentis linguarum, vol. i, pars ii, Viena, 1794. dérocHe, f., catalogue des manuscrits arabes. manuscrits musulmans. tome i, 2. les manuscrits du coran. Du maghreb à l’insulide, Bibliothèque nationale, département des manuscrits, paris, 1985. ferrero Hernández, c., «cristianos y musulmanes en la Historia Arabum de rodrigo Jiménez de rada», Proceedings of the Fifth international congress for medieval latin studies (toronto 2006), en the Journal of medieval latin, a publication of the north american association of medieval latin 18 (2008), pp. 356-373. —, «el liber de doctrina machumeti como auctoritas en el itinerariun symonis semeonis», en e. d’angelo – J. ziolkowski (eds.), Auctor et auctoritas in latinis medii Aeui litteris, sismel, firenze, 2014, pp. 353-367. —, «la traducción latina de Hermann de carinthia del masa’il abdallah b. salam», en coexistence and cooperation in the middle ages. iv european congress of medieval studies fidem (federation internationale des instituts d’études medievales), palermo 23-27 june 2009, a cura di a. musco e g. musotto, officina di studi medievali, palermo, 2014, pp. 557-567. formisano, l., «la più antica (?) traduzione italiano del corano e il liber Habentometi di ibn tūmart in una compilazione di viaggi del primo cinquecento», critica del testo Vii/2 (2004), pp. 651-696. —, iddio ci dia buon viaggio e guadagno. Firenze, Biblioteca riccardiana, ms. 1910 (codice vaglienti). edizione critica a cura di luciano Formisano, firenze, 2006. foz, c., el traductor, la iglesia y el rey. la traducción en españa en los siglos xii y xiii, Barcelona, 2000. garcía de ValdeaVellano, l., Historia de españa. De los orígenes a la baja edad media, madrid, 19735. garcía fitz, f., relaciones políticas y guerra. la experiencia castellano-leonesa frente al islam. siglos xi-xiii, sevilla, 2002.

BiBliografía

clXVii

gil, J., la escuela de traductores de toledo y sus colaboradores judíos, instituto provincial de investigaciones y estudios toledanos, toledo, 1985. glei, r. f. (ed.), Petrus venerabilis schriften zum islam, corpus islamicochristianum, series latina, i. altenberger, 1985. gonzález, J., el reino de castilla en la época de Alfonso viii, 3 vols., madrid, 1960. gonzález muñoz, f., «liber nycholay. la leyenda de mahoma y el cardenal nicolás», al-Qantara 25/1 (2004), pp. 5-43. —, exposición y refutación del islam. la versión latina de las epístolas de alHāšimī y al-Kindī, universidad da coruña, 2005. gonzález palencia, a., los mozárabes de toledo en los siglos xii y xiii, madrid, 1926-1930, 4 vols. —, moros y cristianos en españa medieval, madrid, 1945, csic, instituto antonio de nebrija. gonzálVez ruiz, r., «las escuelas de toledo durante el reinado de alfonso Viii», Actas del congreso de la Batalla de Alarcos, ciudad real, 3 al 6 de abril 1995, pp. 171-209. —, Hombres y libros de toledo, fundación ramón areces, madrid, 1997. gucKin de slane, m., catalogue des manuscrits arabes, 2 vols., Bibliothèque nationale, paris, 1883-1895. Hamilton, a., Arab culture and ottoman magnificence in Antwerp’s Golden Age, ed. the arcadian library (london) – oxford university press, 2001. Hernández, f. J., los cartularios de toledo. catálogo documental, monumenta ecclesiae toletanae Historiae, serie i, regesta et inventaria historica i, madrid,1985. Historia Bibliothecae romanorum pontificum, tum Bonifacianae, tum Avenionensis enarrata et antiquis earum indicibus aliisque Documentis illustrata a Francisco ehrle, roma, 1890. Jacquart, d., «l’école des traducteurs», en l. cardaillac (ed.), tolède, xii-xiii: musulmans, chrétiens et juifs: le savoir et la tolérance, paris, 1991, pp. 177-191. Jiménez de rada, r., Historia de los hechos de españa. introducción, traducción, notas e índices de Juan fernández Valverde, alianza editorial, madrid, 1989. Jourdain, a., recherches critiques sur l’âge et l’origine des traductions latines d’Aristote, publicadas póstumamente por ch. Jourdain en paris, 1843. Jullien de pommerol, m.-H – monfrin, J., la bibliothèque pontificale à Avignon et à Peñiscola, collection de l’école française de rome 141, roma, 1991. KoHler, ch., catalogue des manuscrits de la Bibliothèque sainte-Geneviève en catalogue général des manuscrits des Bibliothèques de France, 2 vols., paris, 1893-1896. KritzecK, J., Peter the venerable and islam, princeton – new Jersey, 1964. mansilla, d., la documentación pontificia hasta inocencio iii, roma, 1955. márquez VillanueVa, f., el concepto cultural alfonsí, Bellaterra (Barcelona), 2004.

clXViii

Alchoranus latinus

marsilius of padoVa, Defensor pacis. translated by alan gerwith with a new and bibliography by cary J. nederman, new York, columbia university press, 2001. martínez gázquez, J., «observaciones a la traducción latina del corán (qur’an) de robert de Ketton», les traducteurs au travail. leurs manuscrits et leurs méthodes, col. textes et études du moyen Âge 18, Brepols, turnhout, 2000, pp. 115-127. —, «trois traductions médiévales latines du coran: pierre le Vénérable – robert de Ketton, marc de tolède et Jean de segobia», revue des Études latines 80 (2002), pp. 223-236. —, «las traducciones latinas medievales del corán: pedro el Venerablerobert de Ketton, marcos de toledo y Juan de segovia», euphrosyne, 31 (2003), pp. 491-503. —, «el prólogo de Juan de segobia al corán (Qur’an) trilingüe (1456)», mittellateinisches Jahrbuch, Band 38, 1, 2. Heft (2003), pp. 1-22. —, «finalidad de la primera traducción latina del corán», en musulmanes y cristianos en Hispania durante las conquistas de los siglos xii y xiii, m. Barceló – J. martínez gázquez (eds.), Bellaterra (Barcelona), 2005, pp. 71-77. —, «los quince primeros nombres de allah en la traducción latina del alchorán de robert de Ketton», euphrosyne 33 (2005), pp. 303-313. —, «el lenguaje de la violencia en el prólogo de la traducción latina del corán impulsada por pedro el Venerable», cahiers d’études hispaniques médiévales 28 (2005), pp. 243-252. —, «las traducciones latinas del corán, arma antiislámica en la cristiandad medieval», cuadernos del cemyr (2005), pp. 11-27. —, «les traduccions latines du coran dans les relations christianomusulmanes», «Dieu parle la langue des hommes», en B. Bakhouche – p. le moigne (eds.), Études sur la transmisión des textes religieux (ier millénaire), lausanne, 2007, pp. 101-106. —, la ignorancia y negligencia de los latinos ante la riqueza de los estudios árabes, academia de Buenas letras de Barcelona, Barcelona, 2007. —, «islamolatina: estudios sobre el corpus islamolatinum (1142-1143) y literatura de controversia islamo-judeo-cristiana», en prieto entrialgo clara elena (eds.), Arabes in patria Asturiensium, Asturiensis regni territorium, oviedo, 2011, vol. 3, pp. 173-192. —, «las glosas de la primera traducción latina del alcoran latinus», en m. tischler – a. fidora (eds.), christlicher norden - muslimischer süden: Ansprüche und Wirklichkeiten von christen, Juden und muslimen auf der iberischen Halbinsel im Hoch- und spätmittelalter, münster, 2011, pp. 141-151. —, «glossae ad alcHoran latinum roberti Ketenensis translatoris, fortasse a petro pictauiense redactae: an edition of the glosses to the latin qur’ān in Bnf ms arsenal 1162», medieval encounters 21 (2015), pp. 81-12. martínez gázquez, J. et al., «die lateinischen Koran-übersetzungen in spanien», en m. lutz-Bachmann – a. fidora (eds.), Juden christen und muslime. religionsdialoge in mittelalter, darmstadt 2004, pp. 27-39. martínez gázquez, J. – de la cruz palma, o., «las traducciones árabelatinas impulsadas por pedro el Venerable», congreso internacional “las

BiBliografía

clXiX

órdenes militares: realidad e imaginario”, en m. d. Burdeus – e. real – J. m. Verdegal (eds.), castellón, 2000, pp. 285-296. martínez gázquez, J. – dérocHe, f., «lire et traduire le coran au moyen age. les glosses latines du manuscrit arabe 384 de la Bnf», comptes rendus des séances de l’Année 2010 juillet-octobre, académie des inscriptions & Belles-lettres, paris, 2010, pp. 1024-1042. martínez gázquez, J. – la fico guzzo, m. l., «recursos literarios en la primera traducción latina del corán», en Juan a. Barrio Barrio (ed.), los cimientos del estado en la edad media, alicante, 2004, pp. 309-317. martínez gázquez, J. – petrus pons, n., «las motivaciones generales de las traducciones medievales latinas del corán», Proceedings of the Fifth international congress for medieval latin studies (toronto 2006), en the Journal of medieval latin. a publication of the north american association of medieval latin 18 (2008), pp. 230-246. maser, m., Die Historia arabum des rodrigo Jiménez de rada. Arabische traditionem und identität der Hispania im 13. Jahrhundert. studie überstzung - Kommentar. Berlin, 2006. mérigouX, J.-m., «l’ouvrage d’un frère prêcheur florentin en orient à la fin du Xiiie siècle. le “contra legem sarracenorum” de riccoldo da monte di croce», memorie Domenicane 17 (1986), pp. 1-144. mietH, K. p. – tolan, J., Pedro Alfonso. Diálogos contra los judíos, instituto de estudios altoaragoneses, Huesca, 1996. millás Vallicrosa, J. m., nuevos estudios sobre historia de la ciencia española, Barcelona, 1960, csic, instituto luis Vives de filosofía, sección de Historia de la filosofía española. molinier, a., catalogue des manuscrits de la Bibliothèque mazarine, paris, 1885. morpurgo, s., i manoscritti della Biblioteca riccardiana di Firenze, firenze, 1900. monneret de Villard, u., lo studio dell’islam nel xii e nel xiii secolo, città del Vaticano, 1944. norBerg, d., manuel practique de latin medieval, paris, 1968. pasinus, J., codices manuscripti Bibliothecae regiae taurinensis Athenaei per linguas digesti et binas in partes distribuiti in quarum prima hebraei et graeci in altera latini, italici et gallici, 1749. petrus pons, n., «el prólogo de marcos de toledo al corán», en conde parrado, p. – Velázquez, i. (eds.), la Filología latina. mil años más, madrid, 2005, pp. 1008-1016. —, «marcos de toledo y la segunda traducción latina del corán», en Barceló, m. – martínez gázquez, J. (eds.), musulmanes y cristianos en Hispania durante las conquistas de los siglos xii y xiii, Bellaterra (Barcelona), 2005, pp. 87-94. —, «riccoldo da monte di croce lector de marcos de toledo», en Autorrepresentación y controversia en el mundo ortodoxo y latino. Balance de una investigación, actas del iV seminario internacional islamolatina (uaB, octubre 2015), medievalia (en prensa).

clXX

Alchoranus latinus

piemontese, a. m., «il corano latino di ficino e i corani arabi di pico e monchates», rinascimento, s. ii, vol. XXXVi (1996), pp. 227-273. racine, p., «Y-a-t-il eu un “école de tolède”?», en g. trédaniel (ed.), toléde (1085-1985). Des traducteurs médiévales au mythe littéraire, paris, 1991, pp. 31-40. riVera recio, f., la iglesia de toledo en el siglo xii (1086-1208), publicaciones del instituto provincial de investigaciones y estudios de toledo, monografías, vol. 6, toledo, 1976. riVolta, g. a., catalogo dei codici Pinelliani dell’Ambrosia, milano, 1933. rose, V., «ptolomaeus und die schule von toledo», Hermes Viii (1874), pp. 327-349. sacKur, e., sibyllinische texte und Forschungen. Pseudomethodius, Adso und die tuburtinische sibylle, Halle, 1898. sarton, g., introduction to the history of science, new York, 1975. stampini, e. (ed.), inventario dei codici superstiti greci e latini antichi della Biblioteca nazionale di torino. estratto dalla rivista di Filologia e d’istruzione classica diretta da ettore stampini, torino, 1904. starczeWsKa, K. K., el retrato de mahoma en la Historia Arabum de Jiménez de rada y en el Prologus Alcorani de marcos de toledo. ejemplos de literatura de confrontación islamo cristiana. trabajo de investigación dirigido por c. ferrero Hernández, uaB, 2009. steinscHneider, m., Die europäischen Übersetzungen aus dem Arabischen bis mitte des 17 Jahrhunderts, Viena, 1906 [reimpreso en graz, 1956]. tabulae codicum manu scriptorium praeter graecos et orientalis in Bibliotheca Palatina vindobonensis, vol. iii: cod. 3501 – cod. 5000, Wien, 1864-1899. tolan, J. V., saracens. islam in the medieval european imagination, columbia university press, new York, 2002. —, «las traducciones y la ideología de reconquista», en m. Barceló – J. martínez gázquez (eds.), musulmanes y cristianos en Hispania durante las conquistas de los ss. xii y xiii, Bellaterra (Barcelona), 2005, pp. 79-85. Vegas, s., la escuela de traductores de toledo en la historia del pensamiento, toledo 1997. — «significado histórico y significación filosófica en la revisión de los planteamientos concernientes a la escuela de traductores de toledo», revista española de Filosofía medieval, 12 (2005), pp. 109-134. Vones, l., «zwischen Kulturaustausch und religiöser polemik. Von den möglichkeiten und grenzen christlich-muslimischer Verständigung zur zeiy des petrus Venerabilis», miscellanea mediaevalia 33 Wissen über Grenzen. Arabisches Wissen und lateinisches mittelalter, Berlin – new York, 2006, pp. 217-237. Wüstenfeld, f., Die Übersetzungen arabischer Werke in das lateinische seit dem xi Jahrhundert, göttingen, 1879.

Liber ALchorAni qvem

mArcvs cAnonicvs ToLeTAnvs TrAnsTvLiT

ConspeCtvs siglorvm A

Ambrosianus, Biblioteca Ambrosiana, ms. l.1. sup. (siglo xiv)

G

Grandruensis, Bibliothèque nationale de France, ms. lat. 14503 (segunda mitad siglo xiv)

T

Taurinensis, Biblioteca nazionale di torino, ms. F.v.35 (olim Clxiv e iv 32) (finales siglo xiii – principios siglo xiv)

m

Mazarinensis, Bibliothèque mazarine, ms. 780 (ca. 1400)

v

Vindobonensis, nationalbibliothek, ms. 4297 [olim theol. 903] (siglo xv)

b

Borromeus, Biblioteca Ambrosiana, ms. r. 113 sup. (siglo xvi)

P

Parisinus, Bibliothèque nationale de France, ms. lat. 3394 (finales siglo xvi)

Alv m.-th. D’Alverny (1951) cec

Ulisse Cecini (2009 - 2012)

ABreviAtiones add. addidit del.

deleuit

err.

errauit

expunx. expunxit iter.

iterauit

lac.

lacuna

mg.

margine

om.

omisit

s.l.

supra lineam

transp. transposuit / transposuerunt † ... † inter cruces

Incipit prologus super librum Alchorani

5

10

15

20

in nomine patris et Filii et spiritus sancti. Amen. ex collisione ferri et lapidis ignis excutitur, interdum ad illuminandum homines in tenebris degentes, interdum autem ad decoquendum que cruda sunt, interdum ad calefaciendum, interdum ad conflanda uasa et ad ceteros usus utiles et exquisitos. ex coniunccione siquidem duorum parentum, utpote lapidis et ferri, ydola ferrea colencium et lapidea ignis editus est adurens, quia ex duobus genitoribus tamquam ferro et lapide ydolatrie induratis, ignis exiuit sulphureus non quippe ut illuminaret homines in tenebris noctis laborantes, sed ut in tenebris ignorancie deperditis, multis retro seculis elapsis, pocius tenebras accumularet tenebris quam luceret. non enim sana doctrina combussit peccatores ut decoqueret rudes hominum intellectus et prauas eorum oppiniones quas de Deo habebant et superfluas combureret ydolatrarum supersticiones, nec enim calefecit, quia cum filii Dei noticiam ad plenum non habuissent, in amorem ipsius flamma sancti spiritus non fuit accensus, sed cum uasa perdicionis antique in uasa domini, scilicet in fidem sancte trinitatis, conflari debuissent, in uasa interitus conflauit mafometus. Hic nimirum prodiens quasi ex adipe iniquitatis in mecha, id est adultera, que est in Arabia, natus extitit ex parentibus tamen secundum gradus seculi nobilibus, scilicet patre Habedileth, id est seruo Ydolileth; et matre emina. in urbe nimirum adultera genitus est, que Dei uiui noticiam non habuit cui merito

4 ex collisione ferris et lapide excutitur cf. Hugo etherianus, De anima corpere exuta (pl CCii, col. 170): «si quidem alii coelitus missam corporibus infundi affirmauerunt, alii ex traduce, alii ex coitu masculino et feminino gigni: ueluti ex ferro et lapide ad inuicem concussis fauilla excutitur». Cf. Ambrosius mediolanensis, Hexaemeron, i, 6 (pl xiv, col. 132B: «siquidem et in terra ignem reperies, qui ex lapidibus et ferro frequenter excutitur». 15 Cf. s. Augustinus, Enarrationes in Psalmos, lxxviii, 2 (CCsl, xxxix, p. 1099): «in animam unam et cor unum cartitatis igne conflati». 19 prodiens quasi ex adipe iniquitatis cf. Ps, 72,7: «prodiet quasi ex adipe iniquitas eorum». 2-198 incipit prologus ... comendabilium uirorum: om. GTBVP 2 incipit ... Alchorani: om. M 3 in nomine ... amen: in nomine Domini et cetera A 4 illuminandum: illuminandos MAlv 6 uasa et ad ceteros: uasa ac ceteros MAlv • usus: usos Alv 7 siquidem: sequidem A 8 editus: edictus M eductus Alv 10 tenebris: tenebras MAlv 13 intellectus: intellectu M • prauas: penas A 14 ydolatrarum: ydolatrum A 15 calefecit: calefit A • Dei: om. A • habuissent: habuisset A habuisserit Alv 16 amorem: amore A 17 domini: om. MAlv 19 adultera: in adultera M 21 Habedileth: Habelilleth M • Habedileth ... Ydolileth: Habdilleth, id est servo ydoli leth Cec

6

25

30

35

40

Liber Alchorani

subiecta debet esse omnis anima utpote a quo principium sumpsit et originem. Abiit itaque post deos alienos a ueritate et ydola coluit uana et tamquam scortum, relicto Deo, marito suo legitimo multis se supponens diis adulterium perpetrauit nefandum. Cum igitur mafometus ex Arabia demonum insordidata culturis extitisset oriundus et ex parentibus ydola colentibus, tamen ex stirpe regia descendit. tempore autem puericie sue et adolescencie, studio litterarum animum applicuit in remotis regionibus operam impendens quantum poterat ut in mathematicis artibus peritus extitisset. Cumque seorsum non in publico ineptas artes didicisset, et tuba intonuisset appostolorum et in omnem terram sonus eorum exiuisset ad eum usque peruenit quod Christiani fidem iam colerent sancte trinitatis, et quod ipsi unum in deitate, trinum in personis esse Deum crederent, ad predicacionem appostolorum, et iudei unum eundemque colerent Deum, non tamen trinum in personis sicut Christiani confitebantur. Accepto itaque uiatico sub pretextu mercatoris, uenit in siriam et ibi per aliquos annos moram faciens in lingua siriorum penthatheucon didicit ad unguem, deinde in greciam postmodum profectus ibique residenciam et moram faciens non modicam, in lingua greca legem audiuit Christianorum et articulos fidei non perfunctorie. Qui, cum fuisset expertus quod tam iudei quam Christiani dispari cum professione Deum colerent et in veteri et nouo testamento fuisset instructus, quamtocius in Arabiam remeauit.

31 ineptas artes cf. petrus Damianus, Epistula CLIII (ed. reindel, vol. iv, pp. 34-35): «Ut autem cum stomacho loquar, ex istorum numero sunt hii, qui gramaticum vulgus adeunt qui relictis spiritualibus studiis addiscere terrene artis ineptias concupiscunt, parvipendentes siquidem regulam Benedicti, regulis gaudent vacare Donati». 32-33 in omnem terram sonus eorum exiuisset cf. eulogius Cordubensis, Liber Apologeticus martyrum (pl Cxv, col. 861): «etsi, quod in ueritate fatendum est, notitia sanctae fidei totius mundi compita penetrauit, cunctas nationes terrae peragrans, nullam iam partem orbis expertem luminis eius fore confidimus. praesertim quia in omnem terram exiuit sonus apostolorum et in fines orbis terrae uerba illorum…». 40-41 legem audiuit Christianorum et articulos fidei non perfunctorie cf. eulogius Cordubensis, Liber apologeticus Martyrum (pl Cxv, col. 859): «cumque in negotiis cupidus fenerator discurrerret, coepit Christianorum conuenticulis assidue interesse, et, ut erat astutuior tenebrae filius, coepit nonnullas Christianorum memoriae commendare et inter suos brutos Arabes cunctis sapientior esse». 24 coluit: collunt A 27 demonum: demones A • insordidata: sordidata MAlv 28 tamen ex stirpe: extirpe tamen transp. A 29 sue: om. A 30 impendens MAlv: impediens A • quantum: quantam A 31 extitisset: esset MAlv 33 Christiani: christianam A 35 eundemque: et eundem A 38 in lingua: lingua A • siriorum: sirorum A Cec • penthatheucon M2: pentacencum A pencateuca MAlv 39 ibique: ibidem A 42 cum professione: tamen professionet A

prologvs

45

50

55

60

65

70

7

Cumque secum deliberaret qualiter Arabes et omnes alias naciones ad fidem unius Dei conuerteret et ydolatriam quoad posset destrueret in illis regionibus in tanta fuit perplexitate constitutus quod titubauit ad quam istarum legum, an ad nouam ihesu Christi legem, uel ad ueterem que data est moysi et populo iudaico pocius eos inuitaret. sed cum nouisset quod lex euangelica grauis eis existeret nec eam possent tollerare, utpote lex humilitatis iuxta illud: «Qui te percusserit in maxilla una, prebe ei et alteram». et in castitate et ieiunio et ceteris que a Christianis obseruantur eis esset intollerabilis et quod corda eorum in cultura ydolorum iam diucius indurata demolliri non poterant ut unum Deum crederent esse, non prouidit ut quasi racionabilibus animalibus articulos christiane religionis exponeret, id est cibos offerret qui non solum corpus sustentant sed animam uiuificant mortuam, uerum tamquam brutis gramen et paleas et fenum prebuit iumentis. legem quoque Decalogi uoluit eis predicare, tamen quia legis illius obseruatores infames habebantur propter necem ihesu Christi, quem per prodicionem iude liuore ducti secundum oppinionem suam non occiderant, cogitauerant tamen, quia sicut proditores in seruitutem redacti gentibus tributa reddebant, et ob hoc ab omnibus sicut prophani uitabantur eorum obersuaciones prout in pentateuco continetur, exsecrandas esse decreuit. Fertur tamen quia non respuit tantum legem christiane religionis ob sui difficultatem rigoris nec in contemptum dumtaxat iudeorum contempsit precepta Decalogi populis Arabie notificare, sed ut ex utraque legem terciam conderet, legem que in quibusdam articulis cum veteri et nouo testamento participium haberet, in quibusdam autem obseruantiis ab utroque discreparet. ex utroque igitur testamento multa decerpsit precepta ipsaque uariauit eisque aggregans alia in unum opus redegit et duplici quidem appellacione ipsum censuit appellandum, scilicet Alchoranum qui interpretatur «leccionarius» et Alforcanum qui «distinctus» in lingua sonat arabica, qui distinguitur inter vetus et nouum testamentum, uelut quidam interpretantur inter blasphemiam

50 qui te percusserit ... et alteram cf. mt. 5, 39: «… sed si quis te percusserit in dextera maxilla tua praebe illi et alteram»; lc. 6, 29: «et qui te percutit in maxillam praebe et alteram…». 44 cumque: cum Alv 46 perplexitate Alv Cec: proplexitate AM 48 inuitaret: mutaret M 49 grauis A Cec: grauius M sed corr. s.l. grauior M2 Alv 50 maxilla una: una maxilla transp. M 54 qui: que Alv 56 iumentis AM2Alv: inne iumientis del. M • uoluit: noluit A 57 legis illius: illius legis transp. A 58 prodicionem: predicacionem A 59 non: om. A 60 uitabantur: uidebatur corr. M uidebantur Alv 61 exsecrandas: extrandas M extraneas Alv 62 tamen: tum M 65 participium: principium A 66 utroque: utro A utraque Alv 67 uariauit: narrauit Alv 68 duplici: duplicati A 70 distinctus: distinccius A • distinguitur: distincguit A 71 et nouum testamentum: testamentum et nouum transp. M Alv

8

75

80

85

90

95

Liber Alchorani

gentilium et fidem quam ipse docuit. Composuit itaque hunc in secreto eumque in centum duodecim tractatus siue capitula diuidens, ipsos sub sexuaginta distinccionibus artauit. Quociens autem populis illarum regionum uerbum predicacionis proponebat, extra urbem uniuersos conuocabat et in presencia omnium ficte quasi morbum paciens caducum in terra prostrabat se uiolenter et, ut in epilencticis fieri solet, spumam per os eiciens, pedibus atque manibus inordinate hinc et inde proiectis, in arena diutissime uoluebatur; post spatium uero temporis non modicum ex industria motum membrorum suorum sic compescebat et occulos claudebat, ut non solum apopleticus crederetur in quo nullus sensus et motus habetur, uerum exanimis estimaretur. Cumque turbatis iam occulis quasi a demonio arreptus exurgeret, dicebat populo suo quod angelus gabriel a Deo mittebatur ad ipsum, qui prosternebat eum in terra et in corpore ipsum uexabat et in anima. et angariabat eum in extasi positum ut uerba Dei, sicut asserebat, que de celo ad ipsum destinabantur, gentibus uanos deos colentibus exponeret et ab ydolatria reuocatos ad cultum Dei uiui studiosius traheret. Constitutus ergo in medio eorum proponebat eis non quidem uerba angeli, quoniam non erat tanti meriti quod angelus gabriel ad eum mitteretur, sed uerba que confingebat et quasi ab angelo sibi indicta rudi populo et inculto predicabat. Quociens itaque predicabat eis dicebat: «ego sum legatus Dei, uerba que posuit angelus in ore meo uobis expono. non noui licteras, maternus enim sum. Cogit me angelus ut dicam uobis huiusmodi uerba: «Adorate Deum uiuum qui celos creauit et terram, angelos et homines et omnia que in eis sunt. non adoretis deos qui non posunt uobis prodesse uel obesse. reddite decimas et primicias Deo, regi, quoniam fungitur apud eos loco pontificis et uicario eius, et cauete peccata. estote humiles, pacientes, casti nisi super uxores uestras, adulterium fugite,

91 ego sum legatus Dei cf. Corán ii, 119 90-91 uerba que posuit angelus in ore meo cf. Corán ii, 97 92 non nouit licteras, maternus enim sum cf. Corán ii, 78; iii, 20; iii, 75; vii, 157-158; lxii, 2 93-94 adorate Deum ... que in eis sunt cf. Corán lxxviii, 37 95 reddite decimas et primicias Deo cf. Corán, ii, 261-274 97 estote humiles cf. Corán xvii, 37; xxiii, 2; xxv, 63 • pacientes cf. Corán ii, 153; iii, 146 • casti nisi super uxores uestras cf. Corán xxiii, 5-6 • adulterium fugite cf. Corán xxiv, 2-3; xxv, 68 72 cumque in centum add. post secreto et del. A • eumque: itaque A 73 centum duodecim: centum et duodecim A Cec • ipsos: ipsis Alv 73-74 sub sexuaginta distinccionibus: in sexuaginta sub distinccionibus A 75 regionum: regionem Alv 76 conuocabat: uocabat A 79 hinc: huic Alv • uoluebatur: uoluptabatur M Alv 82 turbatis iam: iam turbatis transp. A 83 exurgeret: exsurgent A • dicebat: om. A • quod: quoad A • a Deo Alv Cec: adeo AM 85 angariabat: anguriabat M • positum: ponitum A 93 uiuum: unum A 96 quoniam: qui Cec

prologvs

100

105

110

115

120

9

homicidium et furtum et si hoc quippe feceritis et parentes honoraueritis dabit Deus uobis in hoc seculo uitam diuturnam, diuiciam et filios cum quibus gaudebitis, et in futuro dabit uobis paradisos sub quibus deffluent flumina scilicet aque, uini, lactis et mellis et cibos prosperos, qui non grauabunt uentres, et uinum suaue, quod non inebriabit, uxores et uestimenta serica. noueritis quod Christus filius fuit marie virginis, legatus Dei et uerbum Dei, quod destinauit Deus ad eam, et spiritus eius. nolite ergo dicere tres esse, sed unus est Deus; nec dedignatus est Christus esse seruus Dei scilicet non sunt dedignati et angeli proximi et Deus cum spiritu sancto corroborauit». indixit ieiunium triginta dierum certo tempore et qui non ieiunasset, illo prefixo tempore ob aliquam occasionem, illius ieiunii debitum, si diues esset, elemosinis redimeret, si uero pauper alio tempore ieiunando. monuit orare in templo siue in domo quinquies in die, sed priusquam ad templum ingrederentur mandauit ut aqua abluerentur. Circumcisionem eis indixit in pueris a bymatu fieri, adultis autem quandocumque ad legem accederent. Adulterium prohibuit; uerum si uir coniugatus mulierem siue solutam siue coniugatam precio emerit, licite poterit ei copulari tanquam ancille nec adulterium comittit, quia precium quod pro ipsa soluitur crimen delet adulterii; filias seruorum assumere permisit uxores habentes sine contagione adulterii, ut sobolem suscitent ad cultum unius Dei. resurreccionem predicauit futuram et uitam eternam habituros qui supradicta credunt et bona faciunt. et qui contra hoc faciunt in inferno diuersos habere semper cruciatus asseruit. Carnem porci prohibuit eis et omne morticinum, ne comederent sanguinem et ydolototitum et suffocatum. et persuasit eis et monuit ut ad templum meche causa oracionis accederent. mandauit ut Deo peccata et

98 homicidium cf. Corán xvii, 33; xxv, 68 • furtum cf. Corán v, 38; lx, 12 • parentes honoraueritis cf. Corán iv, 36 99-102 paradisos sub quibus deffluent ... uestimenta serica cf. Corán ii, 25; xviii, 31; xxii, 23; xxxvii, 43-47; xlvii, 15; lii, 23 102-104 noueritis quod Christus ... et spiritus eius cf. Corán iii, 45; iv, 170-171 104 nolite ergo dicere tres esse, sed unus est Deus cf. Corán iv, 171 105 nec dedignatus est Christus esse seruus Dei cf. Corán iv, 172 • Deus cum spiritu sancto corroborauit cf. Corán v, 110 105-106 non sunt dedignati et angeli proximi cf. Corán iv, 172 106-109 indixit ieiunium ... alio tempore ieiunando cf. Corán ii, 183-185 110 aqua abluerentur cf. Corán iv, 43; v, 6 117-118 resurreccionem ... et bona faciunt cf. Corán ii, 82; iv, 87; lxxv; lxxxvi, 8-9 118-119 et qui contra ... cruciatus asseruit cf. Corán ii, 39; 81 119120 carnem porci ... suffocatum cf. Corán v, 3 120-121 et persuasit ... oracionis accederent cf. Corán ii, 196-200. 99 uobis in hoc seculo: in hoc seculo uobis transp. A • diuiciam: diuicias A 100 fluent add. post deffluent A 105 seruus: filius A 106 corroborauit: corroborabit A • indixit: indixitque machometus M Alv 107 dierum: om. M 109 orare: adorare A Cec 111 a bymatu Alv Cec: ab ymatu AM 115 seruorum: suorum A • assumere: ascience A 117 habituros: habiturus A 119 morticinum: morticinium Alv 120 ydolototicum: ydolatitum A

10

125

130

135

140

145

Liber Alchorani

crimina confiterent non homini. Causa quippe que eum ad hoc traxit propositum fuit et intencio ut dampnata ydolatria homines, sicut iam in aliis regionibus experiencia didiscerat, ad colendum unum Deum inuitaret. et ipse sicut legatus Dei et propheta ad instar Dauidis et salomonis regnum obtineret et tamquam regi et prophete uniuerse naciones obedirent collaque sua penitus in omnibus ei subderent. Hic quippe fuit mafometus, id est graciosus, non nicholaus, sicut falso plures autumant cum sexcentis annis elapsis post aduentum ihesu Christi hic uenisset in mundum ad predicandum Arabibus, de mecha oriundus, que est in Arabia. modus tractatus eius, sicut in serie libri continetur, extraneus habetur ab aliis. non enim conuenit cum euangelio nec in modo loquendi nec in preceptis nec cum ueteri lege concordat nisi in circumcisione et porcine carnis et sanguinis execracione et suffocate et ydolotici et in libello repudii; sed in causa concepcionis discrepat iudeus ab Ysmaelita. Dimissum est enim iudeo, ut uxorem suam repudiet propter adulterii crimen uel suspiccionem ne sanguis fortassis innoxius effundatur uxoris. Ysmaelite uero non solum propter causas pretaxatas, uerum eciam propter difformitatem uel sterilitatem uel lepram uel maniam uel yirchum uel polipum uel si displiceat occulis eius uel si eam tercio obiuret in hunc modum: «latus tuum sit michi prohibitum sicut latus matris mee», non licet eam amplius reuocare post talem formam iuramenti nisi prius ab alio cognoscatur. in modo loquendi discrepat ab aliis scripturis veteris et noui testamenti. interdum enim loquitur sicut qui delirat, interdum autem sicut innanimatus, aliquando increpando ydolatras, aliquando comminando eis mortem, nonnumquam uero uitam eternam conuersis promittendo, sed stilo turbato et dissoluto. Huius autem stili turbacio a nonnullis excusatur, eo quod asserunt eum invisibiliter ab angelo uexari in anima et corpore et angariari ut homines amoneret ab ydolatria ad colendum unum Deum, et morem gerebat accutam

140-141 latus tuum sit ... matris mee cf. Corán lviii, 2-3. 122 confiterent: confiterentur M • traxit: extraxit A 123 et intencio: ut intencio M 124 experiencia: experimenta A • unum: uerum Alv • inuitaret: imitaret M 125 Dei et propheta: et prophete Dei transp. A 126 naciones: regionis A 128 hic: hoc M • sicut: om. M Alv 129 elapsis Alv: clausis A elepsis M 134 et ydolotici: om. A 135 concepcionis: concessionis A • est enim: enim est transp. A 138 eciam: et A 139 yirchum: ircum M 140 obiuret: abiuret A 141 amplius: amplus A 142 alio: illo A 144 autem: enim A 145 ydolatras: ydolatrum A 146 conuersis promittendo: promittendo conuersis transp. M Alv 148 angariari: anguariari A 149 amoneret: amoveret M Alv • morem: amorem M

prologvs 150

155

160

165

170

11

pascientibus in passione delirantibus ex pertubacione mentis. Cumque per fantasticas delussiones ut magicus populos rudes seduceret et interdum legatum Dei, interdum autem prophetam Dei se uocaret, et lecciones quas confingebat eis proponeret, contingit peccatis exigentibus quod tum per predicacionem eius fallacem, tum per bellicam cladem, tam ipse quam successores eius ab Aquilone usque ad mare mediterraneum et ab indiis usque ad occiduas partes omnes fere ad suam heresim coegit. proch dolor!, non solum regiones has subiugauit, quarum quedam iam fidem susceperant ihesu Christi, uerum etiam quasdam partes Yspanie per prodicionem sequaces eius occupauerunt et in quibus olim multi sacerdotes diuinum Deo prestabant obsequium, nunc scelerati uiri exsecrabiles mafometo supplicaciones impendunt et ecclesie que quondam per manus episcoporum fuerant consecrate, nunc in templa sunt redacte profana. Cumque uenerabilis rodericus, Domino inspirante, sedem archipresulatus toletane metropoleos et insulam suscepisset eamque ab inimicis crucis infestari cognouisset prouinciamque suam ab infestantibus detentam doluisset, calamitates suas et persecuciones lugendas esse merito prouidit, iuxta illud Ambrosii: «Arma mea lacrime mee sunt». Quoniam quidem in locis ubi suffraganei pontifices sacrificia santa ihesu Christo quondam offerebant, nunc pseudoprophete nomine extollitur, et in turribus ecclesiarum in quibus olim tintinabula resonabant, nunc quedam prophana preconia fidelium aures insurdant. Hic nimirum antistes, quem diuine sciencie licteratura comendat, sanctitas beat, uirtutes approbant, honestas ornat, infelicem ecclesie sue successum deplorans, utpote qui nouum et vetus testamentum nouit prescrutabiliter operam dedit et sollicitudinem, ut liber in quo sacrilega continebantur instituta et enormia precepta translatus in noticiam ueniret

153 peccatis exigentibus cf. Chronica Adefonsi imperatoris i, 38 (CCCm, lxxi, p. 168): «sed, peccatis exigentibus, uicti sunt Christiani et filii comitum et ducum et alii multi gladio perierunt» 166 arma mea, lacrima mea cf. s. Ambrosius, Epistalurm Classis i, 864, 2 (pl xvi, 1008): «Dolere potero, potero flere, potero gemere: aduersus arma, milites, gothos quoque, lacrymae meae arma sunt; talia enim munimenta sunt sacerdotis» 168-170 in turribus ecclesiarum ... aures insurdant cf. rodericus ximenius de rada, Historia Arabum (J. lozano sánchez (ed.), Historia Arabum, sevilla, 1974, p. 6): «tunc precepit ut in turribus ibi consueuerant campane pulsari, sarracenus quispiam proclamaret sicut et adhuc hodie proclamatur a cultoribus secte sue». 150 pascientibus: pasientibus M • delirantibus A Alv: delitantibus M 153 proponeret: exponeret M Alv 155-156 fere ad suam … dolor non solum: om. A 158 occupauerunt: obcupauerunt A 159 nunc: om. A 160 exsecrabiles: exsecrabilis M Alv • impendunt: impendent A • quondam: condam M 164 prouinciamque: prouinciam que AM • infestantibus: infelicibus M Alv 166 mee: om. A • ubi: in quibus A 169 resonabant: releuabant M Alv • quedam: quidem M 170 insurdant: om. A 173 sacrilega: sacrilegia M 174 ueniret: uenirent M

12

175

180

185

190

195

Liber Alchorani

ortodoxorum, ut quos ei non licebat armis impugnare corporalibus saltem enormibus institutis obuiando confunderet. in hac quoque sollicitudine zelo succensus fidei christiane non segnis extitit reuerendus mauricius archidiaconus eiusdem , literatura commendabilis, uirtutibus insignis, moribus perspicuus, honestate preclarus sed pari uoto parique affectu laborauit, ut liber iste in latinum transferretur sermonem, quatinus ex institutis detestandis mafometi a Christianis confusi sarraceni ad fidem nonnulli traherentur catholicam. vterque igitur, tam dominus meus toletane sedis archiepiscopus, Yspaniarum primas, quam prefatus eiusdem archileuita, salubri me pulsarunt admonicione omnimodo persuadentes ut huius translacionis subire laborem non recusarem. ego autem marchus humilis eiusdem canonicus, iustis utriusque uotis et desideris obedire sattagens, in fauorabili opere quantocius operam dedi et ut uotum et desiderium eorum effectum manciparet librum mafometi ad peticionem eorum et comodum ortodoxe fidei de Arabica lingua in latinum transtuli sermonem. Completa quippe fuit huius uoluminis translacio, Domino et saluatore nostro auxiliante, anno ab incarnacione Domini millesimo ducentesimo undecimo et anno quo mafometus heresiarcha cepit Arabibus heresim suam euomere sexcentesimo sexto. trastulit autem marchus tholetane ecclesie canonicus librum Alchorani ad peticionem roderici venerabilis archiepiscopi tholetani salubrem et persuasionem magistri mauricii toletane sedis archiadiaconi meritis et sanctitate commendabilium uirorum.

175 saltem: saltim A 177 fidei AM2Alv Cec: om. M • segnis: om. M • minus add. post segnis Alv 178 ecclesie toletane add. Alv: om. AM Cec 179 perspicuus: prospicuus A • affectu: effectu A 180 institutis: institutus A 182 uterque: utraque M 184 subire: subite Alv 186 ecclesie toletane add. post eiusdem Alv • canonicus: canonicatus A 187 quantocius: quantoticius A 188 uotum et desiderium: uotum desiderium A 193 heresim: eresim A Cec

Hic est liber Alchorani Machometi quem Marchus canonicus Toletanus de Arabica lingua transtulit in Latinum.

CAPITVLVM PRIMVM

5

1 In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 2 Gloria Deo, creatori gencium. 3 Misericordi, miseratori, 4 qui regnat in die legis. 5 Te quidem adoramus, per te iuuamur. 6 Dirige nobis uiam rectam, 7 quam eis erogasti, non eorum contra quos iratus es neque dampnatorum.

1-7 hic est ... dampnatorum: om. G 1-2 hic est liber … in Latinum: incipit liber Alcorani id est legis Maurorum A curat prohemii libri septimi uerborum uel uersuum M Alchorani Machometi libri prohemium V om. B sectio uel azoara prima in marg. P2 1 Machometi: Machameti T 2 materia libri septem periodi add. post Latinum TP sed septimi T 3 capitulum primum: om. ATMBP prohemium err. V 4 et add. post misericordis T 5 uel seculorum add. post gencium M • regnat: regunt B • die: diem A 6 id est iudicci add. post legis s.l. T B • uel iudicii add. post legis M • iuuamur: uiuamus corr. T VPB uiuimus T corr. P • uiam: in uiam Alv 7 neque: om. VBP • dampnatorum: dampdatorum T damnatorum P • Maurorum liber add. post dampnatorum M • amen add. post dampnatorum V

CAPITVLVM SECVNDVM

5

10

15

20

1 In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 2 In illo Libro non est dubitandum, dirigit enim timentes, 3 qui credunt in futuram uitam et qui oracioni quippe insistunt et de his que contulimus eis erogant; 4 et qui credunt in id quod tibi fuit destinatum et quod fuit ante te collatum et aliam uitam asserunt. 5 Illi quidem sunt in direccione creatoris sui illique sunt beati. 6 Illi autem qui blasfemauerunt siue eos premoneas siue non, non refert: non enim credent. 7 Sigillauit quippe super corda eorum et super aures eorum, et super oculos posuit uelamen. Et habebunt magnam penam. 8 Et quidam hominum dicunt: «Credimus in Deum et in diem extremum», et ipsi non credunt. 9 Circumueniunt Deum et eos qui credunt, et non decipiunt nisi animas suas et non perpendunt. 10 In cordibus eorum est morbus. Et addidit eis Deus morbum. Et habebunt penam acerbam pro eo quod mentiuntur. 11 Et quando dicitur eis: «Nolite destruere in terra», dicunt: «Ymmo; nos sumus reparatores». 12 Ipsi enim sunt destructores, uerum non perpendunt. 13 Et cum dicitur eis: «Credite sicut homines crediderunt». «Credimusne sicut uiles crediderunt?» Numquid ipsi sunt uiles? Verumtamen ignorant. 14 Et quando credentibus occurrunt, dicunt: «Credimus». Et cum segregantur seorsum ad demones suos dicunt: «Nos sumus uobiscum, nos siquidem deridentes». 15 Deus autem eos deridet et procellabit in superbia sua excecabuntur. 16 Illi qui comparauerunt de perdicione pro direccione, nihil lucrati sunt nec erant directi. 17 Assimilauit eos illis qui accenderunt ignem: cumque illuminaret circumquaque, extinxit Deus lumen illorum et dimisit eos in tenebris, non uidentes; 18 surdi, muti, ceci nec ipsi conuertuntur. 19 Vel sicut nubes de celo in qua sunt tenebre, tonitruum et

1-687 capitulum ... populum blasphemum: om. G 1 capitulum secundum: om. AT secundum capitulum transp. M capitulum primum err. V azoara secunda P 2 misericordis, miseratoris: miseratoris et misericordis M • amen add. post miseratoris TBP • altissimi add. post miseratoris M 3 illo: isto P 4 futuram: futururam T • oracioni: oracionem A in oracione V • his: iis B 5 te: om. B 6 et add. ante illi A 7 premoneas: premoneis T 8 quippe: quoque A • Deus add. post quippe M 9 penam: poenam B 10 hominum: homines B • ei add. post hominum M • et add. post credimus T 11 decipiunt: discipiunt A • nisi: om. T 13 quando: quomodo M 14 nos: eos M om. V • reparatores: repertores T raptores V 15 uerum: unde V 16 crediderunt add. post dicunt M • credimus: crederemus M 17 quando: quandoque TB 18 credimus: iter. M • seorsum: deorsum V 19 nos1: uos V • sumus: om. TVBP • siquidem: equidem V • deridentes: deccidentes T dicidentes V • autem: uero AM 20 deridet: deccidet T decidet MVB • excecabuntur: exseccabuntur A • id est emerunt add. post comparauerunt B 21 perdicione: prodiccione M • pro direccione: prodicione V • id est boni add. post directi B 22 illis: lac. V naturalis mg. V • qui: quod V om. B • accenderunt: ascenderunt M accendunt V • extinxit: extinsit B 23 illorum: eorum AM 24 conuertuntur: conuertenur P • uel: nel M • tonitruum: tonitru T tonitrua P • et: est M

CApItVLVm SECVNDVm 25

30

35

40

45

15

fulgur. Et ponunt digitos suos in auribus suis pre fulminibus timendo mortem. Et Deus conprehendit blasfemos. 20 Subripit fere uisum eorum corruscacio, quantocius lucet, ambulant in eo; et quando eos obtenebrat, surgunt. Et si Deus uellet auferret eorum auditum et uisum. Deus enim omnipotens est. 21 O uos homines adorate creatorem uestrum, qui uos creauit et illos qui fuerunt ante uos; fortassis timebitis. 22 Qui posuit uobis terram stratam et celum tectum et pluit de celo aquam et eduxit uobis de arboribus uictualia. Et nolite Deo statuere simulacra, et uos agnoscitis. 23 Et si uos hesitatis in eo quod seruo nostro destinauimus, dicetis leccionem huic similem et conuocate testes uestros, absque Deo, si ueraces estis. 24 Quod si non feceritis, et non feceritis, timete ignem qui deputatus est hominibus et lapides blasphemis sunt parati. 25 Et euangeliza illis qui cediderunt et operati sunt bona, quod habebunt paradisos sub quibus flumina defluent. Quam cito collata sunt eis uictualia de fructibus dixerunt: «Hoc est collatum nobis prius» et ostenderunt nobis similem. Et habebunt in eis uxores castas et erunt in eis perhennes. 26 Deus enim non ueretur eis inducere similitudinem uel musciliones uel plures. Illi autem qui crediderunt sciunt quod ueritas procedit a creatore eorum. Et illi qui blasphemauerunt dicent: «Quid nam uoluit Deus per hanc similitudinem? Oberrabit ea multos et diriget ea multos et non peribunt nisi peccatores. 27 Qui disrunpunt preceptum Dei postquam firmatur et frangunt preceptum Dei quod firmandum erat et destruunt in terra: illi sunt dampnati. 28 Qualiter blasphematis in Deum? Et eratis mortui et uiuificauit uos; deinde mortificabit uos, deinde uiuificabit demum ad eum redibitis. 29 Ipse est qui creauit uobis omnia que sunt in terra. Deinde equauit se in celo et equauit septem celos. Et ipse nouit omnia. 30 Et quando dixit creator tuus angelis: «Ego ponam in terra uicarium», dixerunt: «Numquid ponetis in ea

25 et1: om. A • suos: om. AB • et2: ut TVB 26 eorum: ipsorum M illorum VP 27 quantocius: quantocicius A quando P • eos: om. TVBP • obtenebrat: obtenebratur M 28 auferret: om. T • eorum auditum: auditum eorum transp. V 29 adorate: adorare VB • uestrum: nostrum VB • uos1: nos VB • illos: ante M • ante uos2: ante nos VB 30 uobis: nobis VB • stratam: stratum P 31 eduxit: dixit M • uobis: nobis VB • uictualia: om. M • statuere: istituere B 32 simulacra: participem add. s. l. T • uos2: om. V 33 dicetis: diceteries T • id est propheciam add. post leccionem B • uestros: nostros B 34 et non2 feceretis2: om. B 35 qui add. post lapides AM • euangeliza: euangelia VP • illis: illos T 36 quod: et V qui B • habebunt: habent B 37 fructibus: fructicibus T • dixerunt: om. B • hoc est: id est T 38 nobis: nobiles B 39 perhennes: parentes M 40 similitudinem: similitudines V • uel1: om. B • musciliones: muscilionis AB • plures: pluris T add. mg.V2 lac. V exemplis B 40-42 uel1 musciliones … hanc similitudinem: om. P 42 hanc: hac T om. P • oberrabit ea1: oberrabit in ea M • et diriget ea multos: om. TVBP 44 firmandum: firmatum V 46 deinde1 mortificabit: om. M • uos2: om. T • deinde2 uiuificabit2: om. TV • uos add. post uiuificabit2 B • ad eum: om. B 47 se: om. A 47-48 equauit se in celo et: om. M add. mg. M2 48 creator: cantor M 49 et add. post angelis T • id est successorem add. post uicarium B • ponetis: pones V

16

50

55

60

65

70

Liber Alchorani

qui destruat et effundat sanguinem, et nos laudabimus te et sacrificabimus?» Ait: «Ego noui quod uos nescitis». 31 Et docuit Adam omnia nomina. Deinde ostendit angelis dicens: «Narrate mihi horum nomina, si ueraces estis». 32 Dixerunt: «Lauderis non nouimus nisi que docuisti. tu enim es sapiens et prudens». 33 Ait: «O Adam, narra eis eorum nomina». Vt autem narrasset eis horum nomina, dixit: «Autem non dixi uobis quod ego noui occulta celorum et terre et noui quid publicatis et quid occultatis». 34234 Et cum diximus angelis: «Humiliate uos Ade», humiliauerunt se preter Diabolum. Renuit enim et magnificatus est et fuit de blasphemantibus. 35 Et diximus: «O Adam, habita tu et uxor tua paradisum. Et comedite de eo habundanter ubi uolueritis et non accedatis ad hanc arborem, eritis enim de iniuriosis». 36 Circumuenit igitur eos diabolus et extraxit eos ab eo in quo erant et diximus: «Descendite adinuicem inimici; et habete in terra mansionem et delectacionem ad tempus». 37 Accepit igitur Adam a creatore suo uerba et conuersus est ad ea. Ipse enim est qui conuertit, miserator. 38 Diximus: «Descendite ex eo uniuersi. Et ueniet uobis a me direccio: et qui imitati fuerint hec non timebunt sibi neque condolebunt. 39 Et qui blasphemauerunt et non receperunt miracula nostra, ipsi deputabuntur igni perhenniter». 40 Filii Israel, mementote beneficii quod largitus sum uobis, adimplete pactum meum, adimplebo uestrum et me timete. 41 Et credite in id quod destinaui atestans ei quod habetis. Nec scitis primi blasphemancium neque distrahatis miracula mea pro modico precio. Et me timete. 42 Neque uestiatis ueritatem falsitate et occultetis ueritatem scienter. 43 Adimplete oracionem et date decimas et supplicate cum supplicantibus. 44 precipitis hominibus bonum et non recolitis animas uestras et uos legitis Librum? Numquid intelligitis? 45 Subuenite uobis per pacienciam et oracionem, magna enim est nisi metuentibus,

50 nos: non VB • laudabimus ait add. ante sacrificabimus et del. et expunct. V • et add. ante ait M 51 quod: equidem B • nescitis: noscitis T uescitis M • docuit: docui B 52 horum: eorum A omnia M 53 es: om. AM • et: om. M 54 eorum: horum VBP • autem: an AM 55 horum: eorum BP • autem: aut P • dixi: dixit BP • occulta: om. M 56 quid1: quod M 57 se: om. V • Diabolum: iter. M • enim: eum M • id est superuiuit add. post enim T 58 et1: om. V • Adam habita: habita Adam transp. T 59 de eo: ex eo V • ubi: nisi M 60 de: om. T • igitur eos: eos igitur transp. A 61 eos: om. TP • adinuicem: ab eo uicem V 63 ipse enim est qui: ipse est enim qui transp. TP ipse est qui transp. V • est: om. B 65 conuertit miserator add. post et qui et del. B • fuerint: fuerunt B 66 blasphemauerunt: blasphemarunt M • receperunt: reperierunt B 67 quod: qui A 68 pactum: preceptum B • adimplebo: implebo M 69 atestans: atestari VP • ei: et A • habetis: habebitis V • nec: si M 70 distrahatis: detrahatis B • miracula mea pro modico precio: pro modico precio miracula mea transp. T • uestiatis: sciatis M • id est pellatis add. post uestiatis B 71 occultetis: occulteris T occultatis B • oracionem: oraciones V 72 precipitis: precipitatis T 73 cui add. post intelligitis VB 74 pacienciam: satisfaccionem V paciencias B • magna: magnam TV • id est difficilis add. post magna B • nisi: et T

CApItVLVm SECVNDVm 75

80

85

90

95

17

46 qui cogitant quod occurrent creatori suo et redibunt ad ipsum. 47 Filii Israel, mementote beneficii quod largitus sum uobis et quod pretuli uos super gentes; 48 et timete diem in qua nullatenus anima premiabitur pro anima, neque parcetur pro alia neque admitetur pro ea uenia, neque recipietur ex ea iusticia neque deffendetur. 49 Et quando liberauimus uos de gente pharaonis affligente uos graui supplicio: decollabant enim filios uestros et conseruabant uite uxores uestras. Et in hoc erat uobis tribulacio a creatore uestro maxima. 50 Et quando scidimus uobiscum mare: et liberauimus uos et submersimus excercitum pharaonis, uobis prospicientibus. 51 Et quando promissimus moysi quadraginta noctes; deinde suscepistis uitulum post ipsum uos iniuriosi. 52 Deinde indulsimus uobis, quo fortassis gracias ageretis. 53 Et quando dedi moysi Librum et Forcanum inter bonum et malum qua forte corrigemini. 54 Et quando dixit moyses: «popule, iniuriam fecistis uobis quia suscepistis uitulum penitenciam. Agite miseratori uestro et occidite uos ipsos. Hoc est uobis melius apud liberatorem uestrum, condescendet enim uobis. Ipse enim est remissor, miserator». 55 Et quando dixistis: «moysi, non credemus tibi donec uideamus Deum manifeste», et cepit uos fulmen uobis uidentibus. 56 Deinde suscitauimus uos post mortem qua forte gracias ageretis. 57 Et nube uos obumbrauimus et destinauimus uobis manna et syloe epulamini de bonis qui largitus sum uobis. Et non fecerunt nobis iniuriam, sed se ipsos sunt iniurati. 58 Et quando diximus: «Intrate hanc ciuitatem et epulamini ex ea satis ubi uolueritis, et ingredimini portam inclinati dicentes: «parcite». Nobis remittent uobis excessus uestros et Addam benefacientibus». 59 Et inmutauit iniuriosis uerbum preter quod eis dixerat, et destinauimus super iniuriosos cladem de celo pro eo quod excesserant se. 60 Et quando expetiit aquam moyses populo suo diximus: «percute cum

76 mementote: memento A • pretuli: protuli B • id est exaltaui add. post uos B 78 recipietur: om. VBP • ex ea iusticia: iusticia ex ea transp. V 79 et: om. AM 81 tribulacio: tribulacio uobis A 82 scidimus: scindimus B • uobiscum: uobis T 83 mementote semper prelligicue mg. cum nota post et quando B 84 deinde1: demum P 85 indulsimus: indulcimus M • postea add. post uobis AM • quo: quam V quasi P • ageretis: agentes P • dedi: dedimus VP 86 Forcanum: Folcanum M ferrarium V discrimen P2 • id est distinctum add. post Forcanum M • qua: quo M quam V quia P • corrigemini: corrigeremini A contingemeni B uel contingemini mg. B • mementote: add. post et3 B • quando: quomodo M om. B 87 dixit: om. B • suscepistis: fecistis V 88 miseratori: miseratore A • uestro: nostro A 89 uestrum: nostrum M • condescendet: conscendet BP 90 dixistis: dixisti V • credemus TMV2P: credimus AVB 91 uobis: nobis M 92 qua: quo M qui B • ageretis: agentis B • nube: om. TVBP • uos2: uobis VP • suscitauimus add. post uos2 T 93 uobis1: om. V • de celis add. post manna B • syloe: siue V simile B silie P • qui: que B 94 ipsos: ipsi B • sunt iniuriati: iniuriati sunt transp. V 96 parcite: aperite P • nobis: uobis MV • remittent: remittetur B 97 preter: prepter B 98 excesserant: excessauerunt T excusssauerunt V excessant B exassauerunt P 99 se: om. AP te B • aquam moyses: moyses aquam transp. B

18

100

105

110

115

120

Liber Alchorani

uirga tua petram». Et fluant ex ea duodecim fontes, et unaquaque gens sciat manatorium eorum. Comedite et bibite de bonis Dei et nolite superbire in terra destruentes. 61 Et quando dixistis: «moysi homo, non possumus sustinere super unum cibum. Ora igitur nobis creatorem tuum ut educat nobis de his que producit terra: de oleribus eius, canabe et fabis et lentibus et cepis». Et dixit: «Commutatisne id quod est uilius pro eo quod est melius? Descendite in Egiptum et habetote quod postulatis. Et addicti sunt miserie et paupertati et reuersi sunt cum ira Dei. Hoc quia ipsi blasphemabant in miraculis Dei et occidebant prophetas iniuste; hoc quia inobedientes atque iniuriosi extiterunt. 62 Illi enim qui crediderunt et Iudei et Christiani, qui crediderunt in Deum et diem ultimum, et operati sunt bonum et habebunt apud Deum mercedem. Neque formidabunt neque dolebunt. 63 Et quando accepimus fedus uestrum et ereximus super uos montem: «Accipite quod dedimus uobis cum robore et recolite quod est in eo, fortassis timebitis». 64 Deinde retrorsum abiistis postea et nisi bonitas Dei extitisset et misericordia eius dampnati essetis. 65 Et iam nouistis eos qui imitati sunt ex uobis in sabbato. Et diximus eis: «Estote summe abiecti». 66 Et statuimus ut essent puniti inproperio in presenti et in futuro, et in correccionem credentibus. 67 Et quando dixit moyses populo suo: «Deus precepit uobis ut decolletis uaccam». Dixerunt: «Suscipisne nos in derisum?» Ait: «Absit a Deo quod ego sim de ignaris». 68 «Ora nobis», anuit, «creatorem tuum et exponet nobis quid nam sit». Ait: «Ipse enim dixit quod uacca non est uetula neque iuuencula, neutra inter utramque. Adimplete igitur quod uobis demandatur». 69 Dixerunt: «Ora nobis creatorem tuum et ostendet nobis quem colorem habeat». Ait: «Ipse dicit quod uacca est pallidi coloris uehementer,

100 ex ea: om. AM 101 eorum: suum V 102 dixistis: diximus M • moysi: O moyses P • homo: om. AM • non: om. BP • sustinere: om. B 103 ora: quia M 104 producit: produxit M • et add. post terra V • canabe: carabe V farrabe P • et4: om. AM 105 commutatisne: dimittatisne P 106 postulatis: postulastis VB • addicti: additi M adducti BP 107 quia: quod P • blasphemabant: blasphemant V 107-108 hoc quia…prophetas iniuste: om. AM 108 ipsi add. post quia P • iniurisosi: odiosi AM 109 qui1 crediderunt1 ... et Christiani: om. VBP • crediderunt1: crediderint T ceciderunt M • et diem: et in diem M 110 et2: om. AB • habebunt apud Deum mercedem: apud Deum habebunt mercedem transp. M 111 uestrum TVBP2: nostrum AM • extraemus add. post uestum et et del. et expunx. B 112 ereximus: reximus A • uos: nos M 113 recolite: recolligite V • quod: quid B • retrorsum: om. B • abiistis: habuscitis M 115 imitati: inimicati BP • eis: uobis V • summe: sicut B lac. P cuculiones s.l. P2 116 inproprerio: om. B in proprio P • in3: om. A 117 correcionem: correcione B • inproprerio add. post et P • quando: quomodo M 118 decolletis: decoletis T de collectis V • derisum: derisinionem V 119 anuit: anit A om. TVBP 119-120 ait absit … quid nam sit: om. TVBP 120 exponet: expone M • dixit: dicit A • est: sit T 121 neutra: neuter V • autem add. post neutra B • igitur: sibi P 122 demandatur: mandatur AM • pro add. post ora BP • ostendet: ostendat V • nobis2: nos M • quippe add. post quem et del. B 123 habeat: habet P • dicit: dixit VB • est: erit B

CApItVLVm SECVNDVm

125

130

135

140

145

19

cuius color delectat aspicientes». 70 Dixerunt: «Ora nobis creatorem tuum et determinabit nobis quaenam sit, quoniam uacca ambiguos nos reddit et si Deus uoluerit nos dirigemur». 71 Ait: «Dicit uobis uaccam esse non indomitam ad arandam terram neque eruditam in cultura mediocrem. Inutilem tamen». Dixerunt: «Nunc ueritatem dixisti». Et decollauerunt eam et uix adimpleuerunt. 72 Et quando occidistis animam discrepastis in ea, et Deus adinuenit quod occultatis. 73 Diximus: «Itaque percutite eam cum frustro eius». Sic uiuificat Deus mortuos et ostendit uobis miracula sua, quo forte intelligatis. 74 Deinde induratur corda uestra postmodum et fiunt tamquam lapides aut duriora. Ex quibusdam enim lapidibus defluunt flumina, et quidam scinduntur et manat ex eis aqua et ex eis decurrit quedam aqua ex timore Dei. Et non negligit Deus operationes uestras. 75 Confiditisne ut credatur uobis? Cum quidam uestrum audiant uerbum Dei, deinde peruertunt, ut ipsum intelligunt scienter. 76 Et cum occurrunt eis qui credunt, dicunt: «Credimus»; et quando separantur adinuicem dicunt: «Narratisne eis id quod aparuit uobis Deus; qui disceptent uobiscum coram creatore uestro?». Nunquid intelligitis? 77 An non sciunt quod Deus nouit quod occultant et quod publicant? 78 Et quidam eorum sunt ydiote non scientes Librum, nisi perfunctorie et ipsi non aduertunt. 79 Ve illis qui exarant Librum manibus suis. Deinde dicunt: «Hoc est a Deo» et pro modico precio distrahunt. Ve illis pro eo quod scribunt manus eorum et ue illis pro eo quod acquirunt. 80 Et dicunt: «Non tanget nos ignis, nisi diebus numeratis». Dic: «Suscepistis a Deo pactum? Non mutabit Deus pactum suum. An dicitis contra Deum quod ignoratis?» 81 Ymmo quicumque perpetrauerunt peccatum et circunueniunt eum peccata sua deputabuntur igni perhenniter. 82 Et qui crediderunt et bona fecerunt, illi habebunt paradisum perhenniter. 83 Et quando suscepimus fedus

124 aspicientes: aspiciones P • pro add. post ora BP 125 determinabit: destinabit AM • quaenam: quamnam V • quoniam: quam T • reddit: redde A 126 uobis: uos M • dixit: dixi B • indomitam: domitam V 127 arandam: arandum VP • in cultura: om. V 128 nunc: om. VBP • dixisti: dixisse B 129 et quando: quomodo M • animam: om. M 130 occultatis: occultastis M • eam: ipsam AM • eius: eis V 131 uobis: nobis M • quo: qua VBP 132 induratur: om. TVBP • uestra: nostra AM • et fiunt: fuerunt B 133 et1: om. AM 134 aqua1: aquam V • quedam: quidem TBP quadam V 135 et add. ante confiditis P • ut: om. VBP • uobis: nobis MV2 • uestrum: nostrum M 136 audiant: audiunt V • deinde: demum AM • ut: et V • ipsum: om. V • intelligunt: intelligant M • et cum AMP2: qui cum TVBP 138 aparuit: aperuit P • uobis: nobis A • qui: quo AM qua T • uobiscum: uobis V 139 uestro: nostro M 140 quod1: quid TMBP • quod2: om. V quid BP • quidam: quidem M 141 exarant: enarrant TP 141-142 ue illis qui ... distrahunt: om. V 142 a Deo et pro: a Deo quod pro A ad quod M • distrahunt: detrahunt M om. V 143 scribunt: scribit B • ue2: ne AM 144 tanget: tangit TVBP 145 non mutabit ... suum: om. AM 146 eum: ea M 147 perhenniter: perhenni V • qui add. ante bona P 148 fecerunt: fecerint BP • quando: quomodo M • fedus: om. V pactum V2 add. in mg. cum nota

20

150

155

160

165

170

Liber Alchorani

filiorum Israel: «Ne adoraretis nisi Deum; et benefaceretis parentibus et propinquis et pupillis et pauperibus; et quod proferetis hominibus bona et statueretis oracionem et redderetis decimam». Retro abiistis nisi pauci ex uobis et diuertistis. 84 Et quando accepimus a uobis fedus: «Ne effunderetis sanguinem uestrum, nec extraheretis uos ipsos de patriis uestris». Deinde concessi estis et uos perhibentes. 85 Deinde uos occidebatis et extrahebatis quosdam ex uobis de mansionibus suis subicientes eos uobis per peccatum et odium. Et cum captiuabantur, redimebantur eos et eorum redempcio erat uobis inhibita; creditisne partem Libri et partem blasphematis? Quid ergo retribuetur ei qui hoc operatus est ex uobis, nisi confusio in hac uita et in futura reducetur ad penam acerbam? Deus autem non negligit opera illorum. 86 Qui commutant uitam mundanam pro eterna, neque alleuiabitur eis pena neque defendentur. 87 Et iam tradidimus moysi Librum et transmisimus post ipsum prophetas. Et dedimus Ihesu, filio marie, testimonia et corroborauimus ipsum Spiritu Sancto. An quociens uenit ad uos propheta cum eo quod non desiderant anime uestre superbistis quosdam eorum quidam falsantes et eorum quosdam occidentes? 88 Et dixerunt: «Corda nostra indurata sunt». Ymmo maledicat eos Deus in blasphemiis suis, pauci enim crediderunt. 89 Cumque destinatus esset eis Liber a Deo attestans ei quod haberet, prius insurgentes in illos qui blasphemauerunt et uenit ad eos id quod blasphemarunt nouerunt in ipsum. maledictio autem Dei sit super blasphemantes. 90 Quam perniciosum est id quod distraxerunt animas suas, ut blasphemarent in id quod destinauit Deus inuidia ducti. Conferet enim

149 precepimus eis add. post s.l. Israel V • adoraretis: adoretis V adoraueratis B • benefaceretis: benefeceretis V beneferitis P 150 proferetis: profertis VBP 151 statueretis: statueritis VBP • redderetis: reddidentis V redditis B redderitis P • decimam: decimas M • nec add. post s.l. decimam V • uobis: nobis V 152 uobis fedus: nobis fedus transp. M • effunderetis: effundetis A offenderetis M 153 extraheretis: extrahabetis B 154 perhibentes: perhiberitis T perhibetis V perhi B • uel testifficantes add. post perhibentes M • deinde: nos M demum P • adinuecem add. post occidebatis AM 155 eos: eas B • uobis2: nobis T • peccatum: pactum M 156 et1: om. V • redimebantur: redimebatis M • eos: om. TVBP 157 quid: quomodo V 158 ex: om. AMVB • uobis: nobis T • confusio: confusi T confuse V confessi B 159 opera: opem M • illorum: eorum AM • commutant: operant A comparant M 160 neque1: nec A 161 tradidimus: tradimus M • transmisimus: transiuimus A transmissimus B 162 corroborauimus: corroboramus P 163 quociens: quantociens VP • uos: duos corr. uos T duos B • propheta: prophetas B • quod: om. B 164 superbistis: sublimistis A magnificatis M superbi fuistis V superbiuistis B superbiistis P • quidam: quidem A • falsantes: fallfaltes B • eorum2: om. AM earum B 165 nostra: uestra AV • indurata: meditata B • eos: illos T 166-167 eis Liber a Deo: Liber a Deo eis transp. V • a Deo: ab eo B 167 et erant add. post haberet AM • illos: eos M 167-168 blasphemauerunt ... id quod: om. AV 168 blasphemarunt nouerunt in ipsum: nouerunt in ipsum blashphemarunt transp. TBP • autem Dei: Dei autem transp. VP 169 quam: quoniam P • perniciosum: pernicionum T • distraxerunt: destruxerant B 170 ut add. post Deus A • conferet: confortet P

CApItVLVm SECVNDVm

175

180

185

190

195

21

Deus cui uoluerit de seruis suis munus suum. Redierunt igitur iram ire accumulantes et acerba blasphemis inducitur ira. 91 Et quando dicitur eis: «Credite in id quod destinauit Deus», dicunt: «Credimus in id quod destinauit nobis» et blasphemant in id quod est post ipsum quod est uerum. Attestans ei quod haberet. Dic: «Quare occidistis prophetas Dei, priusquam crederetis?». 92 Etiam uenit ad uos moyses cum testimoniis. Deinde suscepistis uitulum postmodum inuiriose. 93 Et quando suscepimus fedus uestrum et ereximus super uos montem: «Accipite quod tribuimus uobis cum robore et audite». Dixerunt: «Audiuimus et inobedientes extitimus»; et putati sunt in cordibus suis uitulum, quia blasphemauerunt. Dic: «Quam perniciosum est id quod mandat uobis fides uestra, si uos creditis». 94 Dic: «Si repromittitur uobis a Deo domus altera pure pre ceteris hominibus, optate mortem si ueraces estis». 95 Et non optabunt eam unquam pro eo quod promisserunt manus eorum. Deus enim nouit iniuriosos. 96 Et uos inuenietis eos magis sollicitos pro uita presenti. Et ex illis qui constituunt participem nonnulli optarent annis mille uiuere, nec eripientur a supplicio licet uiuant. Et Deus prospicit eorum opera. 97 Dic: «Quis fuit innimicus Gabrieli? Ipse enim destinauit eum ad cor tuum cum uoluntate Dei attestans ei quod habes coram te, ut dirigat, et euangelizet credentibus. 98 Quis fuit innimicus Dei? Et angelorum et prophetarum et Gabrielis et michaelis? Deus siquidem erit inimicus blasphemantibus». 99 Et iam destinauimus tibi miracula manifesta et non blasphemant in ea nisi praui. 100 Et quociens ineunt pactum derelinquunt ipsum quidam eorum, immo plures non credunt. 101 Et accessit ad eos propheta a Deo, ueniens attestans ei quod habebant derelinquerunt eum quidam illorum quibus datus est Liber, scilicet Liber Dei, post dorsum suum, ac si nescirent; 102 et inuestigarunt quod immitati sunt demones in regno Salomonis, et non blasphemauit Salomon, uerum demones blasphamauerunt, dogmatizantes hominibus artem magicam et quod indultum fuit duobus angelis malis in terram

171 id est graciam add. post munus suum B 172 acerba: acerbas V • blasphemis: blasphemias V blasphemia B • inducitur: induerunt V • quando: quomodo M 173 in id2 : in hoc AM 174 id quod est: id et V 175 quod: que B • haberet: habent MB haberent P • quare: quia P • occidistis: occidisti V 176 deinde: demum P 177 et quando: iter. V • uestrum: nostrum M 177-178 fedus ... tribuimus: om. B 178 quidem add. post accipite V 179 putati: potati M 180 blasphemauerunt: blasphemarunt AT 181 uos: om. V • si2: se M 182 optate: optare V 184 presenti: om. A • constituunt: constituerunt AM 185 annis mille: mille annis transp. V • a supplicio: om. P 186 prospicit: propicit T • fuit: fuerit B 187 eum: om. V • Dei: om. A 188 dirigat: dicat V • euangelizet: euangelizat TB 190 blasphemantibus: blasphemantis V 191 blasphemant: blasphemauit B • derelinquunt: derelinquent V 192-193 immo plures ... quidam illorum: om. TVBP 193 derelinquerunt: derelinquere A 194 scilicet: secundum VB • Liber: Librum V 195 inuestigarunt: inuestigauerunt B 196 uerun: antra B • blasphemauerunt: blasphemarunt T • dogmatizantes: dogmatizantibus VBP 197 indultum: incultum P • terram: terra TVB

22

200

205

210

215

220

225

Liber Alchorani

Babilonis, scilicet Haroth et maroth, et non docebant quemquam donec dicebant: «Nos quidem sumus tribulacio. Nolite blasphemare». Addiscebantque ab eis quo separabantur adinuicem uir et mulier, nec ledebant quemquam nisi nutu Dei. Addiscebant quod eis nocebat neque proderat. Et nouerunt et qui perpetrant hoc nullius in futuro seculo sunt momenti. Et quam perniciosum erat quod acquisierunt animabus suis, si nouissent 103 Et si credidissent et si timuissent premium a Deo melius consecuti essent, et si sciuissent. 104 O uos qui creditis non dicatis: «pascite nos», sed dicatis: «Aspicite nos» et exaudite: Et blasphemis erit supplicium atrox. 105 Nollent illi, qui blasphemauerunt de admittentibus Librum neque statuentibus participem cum Deo, ut destinaretur uobis quicquam boni a creatore uestro. Et Deus confert pre aliis misericordiam suam cui uult. Deus enim est magne bonitatis. 106 Quodcumque miraculum dicto aut obliuiscor melius uel simile ei ualeo dictare. Non nosti quod Deus potens est super omnia? 107 Non nosti quod Deus regnat in celo et in terra? Non habetis, nisi Deum, patronum et deffensorem? 108 An uultis consulere legatum uestrum sicut consultus fuit moyses prius? Et quicumque conmutat blasphemiam pro fide deuiat quidem a uia ueritatis. 109 Vellent plures, qui receperunt Librum, reducere uos post fidem uestram ad blasphemiam inuidia ducti ex quo patuit eis ueritas. parcite ergo et condescendite donec ueniat Deus cum precepto suo. Quoniam Deus super omnia potens est. 110 Statuite oracionem et reddite decimam et quicquid boni animabus uestris premiseritis, inuenietis ipsum apud Deum. Deus enim quecumque facitis prospicit. 111 Et dixerunt: «Non ingredietur paradisum nisi qui fuerit Iudeus aut Christianus». Ipsa est fides eorum. Dic: «Afferte probacionem uestram, si ueraces estis». 112 Ymmo qui obtulerint faciem suam Deo et benefecerint, habebunt a creatore suo remuneracionem neque timebunt neque condolebunt. 113 Et dixerunt Iudei: «Non habent Christiani fidei fundamentum». Et dixerunt Christiani: «Non habent Iudei fidem nec imitantur Librum». Sic dixerunt illi qui ignorant. Sicut

198 scilicet: cum P • maroth: mazoth B 199 tribulacio: om. P 200 quod add. post eis T • adinucem: ab inuicem VP • mulier: coniux AM 201 nutu: metu M • quod: quid B 202 nullius: nullus B 203 nouissent: uoluissent VBP • et1: om. T • si3: om. AM 204 premium ATMVP2: primum BP • et: om. si TVBP • sciuissent: fuissent B 205 nos1: uos M • nos2: uos MB • exaudite: exaudito B 206 blasphemauerunt: blasphemare A blasphemarunt MP 207 quicquam: quidquam VP 211 celo: celis AM 214 quidem add. ante uellent M 215 post: preter P • uestram: nostram M 216 eis: eius B • condescendite: conscendite B 217 super omnia potens est: potens est super omni transp. B 218 oracionem add. post reddite T 219 apud: ad B 220 nisi qui: nisi V 222 obtulerint: optulerint T obtulerunt V optulerunt B • faciem suam Deo: Deo faciem suam transp. M • habebunt: et habebunt A 223 timebunt: timebit B • condolebunt: dolebunt B 224-225 non2 habent Iudei: Iudei non habent transp. T 225 imitantur: mutatur P • fidem iter. post imitantur M • librum: liberum B

CApItVLVm SECVNDVm

230

235

240

245

250

23

illi dixerunt: «Deus ergo iudicabit inter eos in die iudicii pro eo quod discordant». 114 Et qui magis delinquunt quam qui in oratoriis Dei prohibent ne memoretur nomen eius et laborant ad destruccionem eorum? Illi quidem non debent ea ingredi nisi metuentes, habentes in hoc seculo confusionem et in futuro supplicium magnum. 115 Dei enim est oriens et occidens et quocumque uos conuertitis ibi est facies Dei. Deus enim est immensus, sapiens. 116 Et dixerunt: «Suscepitne Deus filium?». Laudetur. Ymmo quicquid est in celis et in terra possidet, omnes ei fauent. 117 Creator celi et terre, quando iudicat aliquid, dicit: «esto» et fit. 118 Et dixerunt insipientes: «Cur non loquitur nobis Deus uel ostendit nobis miracula?» Et qui fuerunt ante eos dixerunt sicut illi, corda enim eorum erant similia. Iam declarauimus miracula in terra populo qui credit. 119 Quod nos misimus te cum ueritate evangelizatorem, euangelizantem et predicantem. Ne cures deputatos gehenne. 120 Nec Iudei dignantur laudare te neque Christiani commendare donec legem eorum imiteris. Dic quod direccio Dei est direccio. Et si secutus fueris eorum affectus postquam ad te peruenit sciencia, non habebis Deum propicium neque tutorem. 121 Illi autem quibus tradidimus Librum si imitentur eum ueraciter, illi credunt in eum et qui blasphemant eum, ipsi sunt dampnati. 122 Filii Israel, recolite beneficium quod ego benefeci uobis et quod ego pretuli uos super gentes. 123 Et timete diem in qua nullatenus animam poterit anima excusare, neque suscipietur ex ea iusticia neque iuuabit eam uenia neque defendetur. 124 Et quando examinauit Abraham creator suus per uerba que adimpleuit dicens: «preficiam te gentibus sacerdotem». Dixit: «Et ex prole mea?». Ait: «Non consequuntur fedus meum iniuriosi». 125 Et quando statuimus domum in premium hominibus et tutelam, et susceperunt de loco Abrahe oratorium. Et precepimus Abrahe et Ysmaheli: «Vt mundarent domum meam peregrinis et domesticis et supplicatoribus et

225-226 sicut illi dixerunt: om. V 226 illi: om. BP • ergo: igitur M • in die iudicii: om. B 227 delinquunt: delinquuntur B • prohibent: perhibent P 229 debent: deberent A • ea: om. VBP • habentes: habebunt V2 232 quicquid: quodcumque V • celis ATMVBP2: celo P 233 celi: celorum AM • quando: quomodo M 234 dicit: om. VBP ait add. in mg. V2 et dicit ei add. s.l. P2 • nobis: uobis M 234-235 dixerunt ... fuerunt ante eos: om. P 235 nobis: uobis M • eodem modo add. post ante eos AM • dixerunt sicut illi: sicut illi dixerunt transp. AM 236 eorum: illorum AM • in terra: fuerunt A om. M 237 nos: om. T • ueritate: ueritatem P • et add. post euangelizatorem M 238 ne: nec B • gehenne: iehenne T religione B • nec: neque AP 239 imiteris ATMBP2: imitesis corr. s.l. imitetis V 240 quod add. ante si B • ad te peruenit: peruenit ad te transp. V 241 scilicet Dei add.interl. post sciencia B • neque: nec P • illi: illis V 243 eum: ipsum AM 245 anima: om. B 246 examinauit: examinabit V • Abraham: Habraam B 248 et ex: ex VB • consequuntur: consequentur M 248-249 fedus meum iniuriosi: iniuriosi fedus meum transp. V 249 tutelam: om. VBP securitatem P2 250 Abrahe1: Habrae B • et precepimus Abrahe2: om. V • Abrahe1: Habrae B 251 mundarent: manducarent AM • peregrinis: peregrinus V

24

255

260

265

270

275

Liber Alchorani

oratoribus». 126 Et quando dixit Abraham: «Creator, statue hanc terram securam et confer habitatoribus eius de fructibus et qui crediderunt eis in Deum et in diem ultimum». Et dixit: «Qui blasphemauerit, modicum uiuet; deinde addicam eum pene ignis». Et quam perniciosa conuersio. 127 Et quando eleuauit Abraham et Ysmael columpnas templi: «Creator noster, exaudi nos. tu es enim exauditor, sapiens. 128 Creator noster, et statue nos oblatos tibi et de progenie nostra populum tibi oblatum et admitte oblaciones nostras parceque nobis. Quoniam tu es pius, miserator. 129 Et transmitte ad nos Legatum de eis, qui legat miracula tua et doceat nos Librum et sapienciam et emendet eos. tu es enim gloriosus, sapiens». 130 Et quis derelinquit legem Abrahe nisi qui uilipendit se ipsum? Elegimus enim ipsum in hoc seculo, ut in futuro sit cum iustis. 131 Quando dixit ei creator suus: «Offerte», ait: «Oblatus sum creatori gencium». 132 Et premonuit Abraham filios suos et Iacob dicens: «Filioli, Deus elegit quidem uobis legem, nolite mori priusquam sitis oblati». 133 Numquid presentes extitistis quando moriebatur Iacob dicendo filiis suis?: «Quid adorabitis post me?». Dixerunt: «Deum adorabimus tuum et Deum patrum tuorum Abrahe et Ysmaelis et Ysaac Deum unum, et nos sumus ei oblati». 134 Ille populus abiit, habet quod acquisiuit et uos quod acquisistis, et non interrogetis quod operabantur. 135 Dixerunt: «Estote Iudei aut Christiani, diregemini». Dic: «Ymmo de lege Abrahe purus et non fuit de illis qui participare statuerant cum Deo». 136 Dicite: «Credimus in Deum et in id quod destinatum fuit ad nos et ad Abraham et Ysmael et Ysaac et Iacob et tribus; et in id quod datum fuit moysi et Ihesu; et in id quod traditum fuit prophetis a creatore suo. Non distinguo inter eos et nos ei sumus oblati». 137 Quod si crediderint sicut uos credidistis, directi sunt; et si retro abierint, sunt in

252 Abraham: Habraam B 253 qui: que B • eis: ex eis AM 254 dixit: dixerunt V • blasphemauerit: blasphemarunt P • modicum ATMV2BP: om. V • addicam: adiciam AV adducam B 256 Abraham: Habraam B • et Ysmael columpnas templi: columpnas templi et Ysmael transp. AM nos: om. M • enim: omni V 256-257 creator noster ... sapiens: om. A 257 sapiens creator noster: creator noster sapiens transp. V • oblatos: om. VBP • progenie: progenia A 258 populum: pupillum P 259 ad nos: ad eos A 260 nos: om. M • emendet: emendes B • eos: nos V 261 derelinquit ATMP2: relinquit V delinquit BP • Abrahe: Habrae B 262 uilipendit: uilipendet V • elegimus: eligimus B • elegimus enim ipsum: om. P • ut in futuro AMVBP: et in futuro TV2 • sit: om. V 264 Abraham: Habraam B 265 elegit quidem: quidem elegit transp. AM • moriemini priusquam sitis Ismaelite uel musulmani nolite add. post nolite M • mori: timere V 266 Iacob: Iacobus A 268 Abrahe: Habrae B • Ysmaelis: Ysmaeli T • unum: uiuum VB 269 quod2: quidem V quid B 270 interrogetis: interrogatis B • quod: quid BP 271 Abrahe: Habrae B • purus: om. V 273 Abraham: Habraam B • et Ysmael: et ad Ysmael AV • Iacob ... et in id: om. M • tribus: tribubus P 274 datum: om. B 275 distinguo: distingo ATBP • ei sumus oblati: sumus ei oblati transp. V 276 sunt1 ATMV2BP: sic V • abierint: abierunt B

CApItVLVm SECVNDVm

280

285

290

295

300

25

dissencione. Deus enim preeliget te eis sufficientem, qui est exauditor et sapiens. 138 Infusione gracie sue eis infundentem. Et quis melius quam Deus infundit? Et nos eum adoramus. 139 Dic: «Disceptatis ne nobiscum in Deo creatore nostro et uestro? Nobis opera nostra et uobis uestra et nos sumus ei deuoti. 140 An dicunt quod Abraham et Ysmael et Ysaac et Iacob et tribus erant Iudei aut Christiani». Dic: «Nunquid melius quam Deus nouistis? Quis enim magis iniuriatur quam qui testimonium Dei penes se occultat? Deus quippe non negligit ea que operamini». 141 populus ille iam abiit, habet quod acquisiuit et uos quod acquisiuistis; nec interrogetis quid operabantur. 142 Dicent quidam ignari hominum: «Quid auertit eos a meridiano suo in quo erant?» Dei est oriens et occidens, et dirigit quem uult in uiam rectam. 143 Similiter statuimus uos populum medium, ut essetis testes hominibus et legatus testis uobis. Et nos statuimus meridianum in quo eratis, nisi ut sciamus qui sunt qui imitantur legatum et qui retrorsum abeunt. Quamquam sit difficile, nisi illis quos Deus dirigit neque Deus uult legem uestram deperire. Deus enim est hominibus miserator, pius. 144 Video faciem tuam conuerti in celo; statuam ergo tibi meridianum admitte ipsum. Conuerte ergo faciem tuam uersus oratorium illicitum et ubicumque fueritis, conuertite facies uestras uersus ipsum; et quibus oblatus est Liber, nouerunt quod ueritas est a creatore suo. Et Deus non ignorat quid operantur. 145 Et si uenires ad illos quibus oblatus est Liber cum omnibus miraculis, non sequerentur meridianum tuum; nec tu sequeris suum. Et quidam eorum non sequuntur meridianum aliorum. Et si affectus eorum postquam ad te peruenit sciencia fueris imitatus, eris de iniuriosis. 146 Quibus obtulimus Librum scientibus eum sicut filii eorum sciunt. Enim uero quidam eorum ueritatem occultant et ipsi nouerunt. 147 Veritatem a creatore suo, noli ergo esse

277 preeliget: preelegit AMV • sufficientem: sufficienter P • et: om. AM • in caracterem Dei et quid melius quam carecter Dei add. post sapiens AM 278 infundentem: infundens M • quis: quid AM • quam: quasi B • qui add. post deus AM • graciam add. post indunfit B 279 adoramus: adorauimus V 280 uobis uestra: uestra V uestra uobis V2 uobis unum P uobis opera uestra P2 • an: alii V 281 dicunt: dictum est A dicitis M • Abraham: Habraam B • Ysaac et Iacob: Iacob et Ysaac transp. T • aut AMP2: om. TVBP 282 nouistis: nostis B 283 occultat: obtulit B 284 quod: quidem V • acquisiuistis TMVP2: acquisistis ABP 285 interrogetis quid: conterrogetis qui V • dicent: dicunt V • quidam: quidem B 286 est: enim A 287 et dirigit: dirige P • uult: om. P uolueris P2 • uos: nos T 288 testis uobis: uobis testis transp. TVBP 289 sciamus: om. V 290 abeunt: abiierunt B 292 tibi: ecclesiam V eciam B ei P 293 conuerte: uerte AM • orientem add. post uersus M 294 illicitum et ubicumque: ubicumque illic cumque transp. T • uersus: apud V • quibus: quibuslibet V 295 nouerunt: uenerant T nouerant P • Deo add. post est a V • ignorat: ignouit P ignorauit P2 296 cum: non M 297 tu: ut M • sequeris: sequereris VP2 298 aliorum: illorum P • si: om. A • postquam: priusquam P 300 eum: enim V • enim uero: est nota V 301 ueritatem2: om. B • ueritatem2 a creatore suo: a creatore suo ueritatem transp. T • esse: om. V

26

305

310

315

320

325

Liber Alchorani

de dubitantibus. 148 Et homini data est facies quam uertit. Anticipate bona ubicumque fueritis et largietur uobis Deus omnia. Deus enim est super omnia potens. 149 Et unde exieris, conuerte faciem tuam uersus oratorium illicitum. Veritas procedit a creatore tuo. Deus autem non negligit opera uestra. 150 Et unde exieris, conuerte faciem tuam uersus oratorium illicitum. Et ubicumque fueritis, conuertite facies uestras uersus ipsum, quod homines non habeant contra uos occasionem exceptis illis qui iniuriosi existunt. Nolite timere eos, sed timete me ut impleatur beneficium meum super uos quo forte dirigamini. 151 Sicut missimus ad uos Legatum ex uobis legentem uobis miracula nostra et docentem Librum et sapienciam et docentem uos que ignorabatis. 152 mementote ergo mei, memor ero uestri et referte mihi grates et non blasphemetis. 153 O uos quicumque creditis, prestate uobis subsidium in paciencia et oracione. Deus enim est cum pacientibus. 154 Neque dicatis illis qui occiduntur in uia Dei quod mortui sunt, ymmo uiui. Verumptamen non perpenditis. 155 Examinamus enim uos cum estis in aliquanto timore et fame et detrimento rerum et corporum et fructuum et euangeliza pacientibus. 156 Qui, quando incurrunt dampnum, dicunt: «Nos quidem Dei sumus et ad Deum redibimus». 157 pro illis autem orat creator suus et miseretur et illi sunt directi. 158 Quoniam Sapha et mara sunt loca Dei. Et quicumque peregrinatur domum tempore statuto uel non statuto non refert si uoluerit uisitare loca illa. Et qui obediens fuerit ad bonum. Deus enim regraciabitur ei. 159 Qui nouit occultantes autem id quod tradidimus in testimonium et direccionem postquam exposuimus ipsum hominibus in Libro, maledicet Deus et maledicent eos maledicti; 160 nisi resipiscant et emendent et peniteant et tunc illis parcam. Ego enim sum qui parco, miserator. 161 Illi enim qui blasphemarunt et mortui sunt in blasphemia maledicti sunt a Deo et ab angelis et a cunctis hominibus in perpetuum, 162 non alleuietur eis pena neque retardentur. 163 Et Deus uester est Deus unus, non est

302 homini: hominum AP • est: om. V 303 Deus autem negligit opera uestra et unde exieritis add. post Deus1 omnia1 et expunct. V 304 illicitum: illiciter M 305-306 ueritas ... illicitum: om. B 305 ueritas procedit: hec est ueritas M • autem: om. M • non: om. TP 307 quod: quo AB 309 et add. post me B 310 sicut: om. M • ad uos: in uobis AM • ex: de T • nostra: uestra T • et emendate uos add. post nostra M 311 que: quod T qui V 311-312 Librum ... ero uestri: om. B 312 ergo: igitur VP 313 uobis: nobis VP 315 ymmo: sed sunt B • uiui: uiuunt V 316 perpenditis: perponditis V • examinamus: examinauimus V • aliquanto: aliquali V aliquo BP 318 et ad Deum: ad eum AM 319 pro: uel A • orat: creator B • miseretur: miseratur A miserator M • sunt: om. M 320 mara: mora T mam M 321 non1: om. B 322 obediens fuerit: obundiunt fient V 324 maledicet: malediccionum P 325 et emendent: euidenter VBP 326 parco: pro eo VBP • miserator: misereor VBP • sunt add. post enim TV • blasphemarunt AMP: blasphemantes T blasphemauerunt VB 326-327 in blasphemia maledicti sunt: om. A 327 sunt: om. M • ab angelis: angelis V • a cuntis hominibus: ab hominibus cunctis transp. B 328 alleuietur: alleuientur T • retardentur: retardent AM retardetur V retardantur B • uester: noster MV • Deus2: om. M

CApItVLVm SECVNDVm

330

335

340

345

350

355

27

Deus preter ipsum misericors et miserator. 164 In creacione celorum et terre et in diuersitate noctis atque diei et nauium que currunt in mari utilitas extitit hominibus neque transmittit aquam de celo et uiuificat terram post mortem suam et dispergit in ea de omni animali et incitat uentos et nubes que mouentur inter celum et terram nisi ut manifestetur miraculum eius hominibus intelligentibus. 165 Et quidam hominum suscipiunt circumscripto Deo simulachra que diligunt sicut Deum qui autem credunt uehemencius amant Deum et si uideres eos qui iniuriantur prospicientes supplicium quod uirtus Dei est tota et quod Deus uehementer affligit 166 sed credunt, excusantur illi qui coluntur ab illis qui colunt uidentes penam et extirpantur occasiones. 167 Et dixerunt cultores: «Si rediremus ad uitam liberaremur ab eis, sicut a nobis liberantur». Deus autem demonstrabit eis opera eorum eis dampnosa nec euadent ab igne. 168 O uos homines, epulamini quod est super terram licite iuste neque sequamini uestigia demonis quia uobis inimicus extitit manifestus. 169 precipit quidem uobis malum et peccatum et quod dicatis contra Deum quod ignoratis. 170 Et quando dictum est eis: «Sequimini quod Deus destinauit», dixerunt: «Nequaquam; sequemur ymmo id in quo patres nostros inuenimus»; licet patres eorum non intelligerent quicquam neque dirigerentur. 171 Et similitudo eorum qui blasphemarunt et similitudo illius qui uidit ad id quod non audit nisi clamorem et sonitum: surdi sunt, muti, ceci, non intelligentes. 172 O uos qui creditis epulamini de bonis que largiti sumus uobis et reddite gracias Deo si eum colitis. 173 prohibuit enim uobis morticinium et sanguinem et carnem porci et quod ymmolatur ydolo. Qui autem compellitur neque abortet neque abhominatur non peccat. Deus enim misericors est et miserator. 174 Qui autem occultant quod Deus destinauit in Libro et transgrediuntur illud pro modico precio, illi non implent uentres suos nisi igne neque Deus loquetur cum eis in die iudicii neque eos recipiet et penam sustinebunt acerrimam. 175 Ementes perdicionem pro

329 creacione: creatura P • celorum: celi V 330 currunt: creauit A 332 incitat: incitant V • que: et qui V 333 nisi ut: sibi et M 335 autem: om. AM • uideres: uidens A 337 credunt: cedunt et AM crescunt B 338 id est ydolum add. post cultores B 339 rediremus: redierimus V • a nobis TMP2: ab eis VBP • ab eis ... liberantur: om. A 340 eis2: om. V 341 epulamini quod: epulemini quid V 342 extitit: extiti A • precipit: precepit AMV • quidem: quidam T 343 malum: malium V • contra: esse P • mementote add. post ignoratis et B 344 eis: om. V • sequimini: sequamini B 345 sequemur: sequimur V sequamur BP • inuenimus: inueniamus VBP • licet: sed B 346 intelligerent: intellexerunt B • neque: nec P • dirigerentur: dirigentur AP direxerunt B • similitudo: militudo B 347 blasphemarunt: blasphemauerunt VB • qui: que V • uidit: audit T respondit M • audit: audiuit M 348 sunt: om. VBP 349 sumus: sunt B 350 carnem: mortem M 351 abortet: adoret A abhorret MV aboret B • abhominatur: abhorreatur V aboriatur B aboriat P • non: neque TVBP 352 quod: que M 353 transgrediuntur ATMP2: transgreditur VBP 354 implent: replent V 355 eos: om. AM • ementes perdicionem: perdicionem ementes transp. VBP

28

360

365

370

375

380

Liber Alchorani

direccione et supplicium pro indulgencia et quam pacientes erunt in igne. 176 Quia Deus destinauit Librum cum ueritate. Illi autem qui dissenserunt in Libro erunt in magna dissencione. 177 Non adimpletur iusticia si facies uestras conuertitis uersus orientem et occidentem. Verum iusticiam proficit qui credit in Deum et in diem extremum et angelos et Librum et prophetas et erogat censum diligentibus eum uel censum propinquis et pupillis et pauperibus et peregrinis et petentibus et captiuis et statuit oracionem et reddit decimam et adimplentes fedus quando paciscuntur et sustinentes tribulacionem et miseriam tempore necessitatis: ipsi sunt qui erogant ipsique sunt timentes. 178 O uos qui creditis sic scriptura est super uos ulcio in homicidiis: liber enim pro libero, et seruus pro seruo, et femina pro femina. Et cui parcitur a fratre recompenset conuenienter et retribuat in bono. Hec est enim dispensacio a creatore uestro et qui transgreditur postmodum supplicio punitur atroci. 179 Habetis enim in ulcionibus uite dispensacionem. O uos prudentes quo forte timeatis. 180 Indicitur uobis si cuiquam uestrum mors imminet, si dimiserit possessionem, testamento parentibus offertur et propinquis cum honestate, iure timentibus. 181 Quicumque igitur imitauerint eam postquam audiuit eam peccatum eius est super illos qui imitauerunt eam quoniam Deus auditor, sapiens est. 182 Quisquis igitur fordimauerit a testatore dolum uel excessum et conposuerit inter eos nullum imminet peccatum quoniam Deus est indultor, miserator. 183 O uos qui creditis, indictum est ieiunium uobis sicut et illis qui ante uos fuerunt quo forte diebus numeratis metuatis. 184 Quicumque ergo uestrum fuerit infirmus aut in itinere recompenset alio tempore ieiunium totidem dierum et qui potuerit ieiunare, et non ieiunauerit, redimat elemosinis pauperem et qui obedit bono melius est ei et si ieiunaueritis melius est uobis si uos cognoscitis. 185 In mense autem Ramadam destinatus est Alchoranus in correccionem hominibus et

356 quia: qui M • cum ueritate: ad ueritatem TVBP 358 adimpletur: adimplebitur V • si: sed B • uestras: om. B 359 conuertitis: conuertatis M conuereteris B • uerum: ueram B • proficit: perficit ABP 360 erogat: erogant VBP2 • censum ATMV2BP2: sensum VP 361 eum: Deum V 362 petentibus AMV2: potentibus TVBP • peregrinis add. ante captiuis V • reddit: reddidit AM 363 fedus: sed eis V • paciscuntur: pascuntur T 364 ipsique: ipsi qui TM 365 scriptura: scripta BP • uos: hoc M • libero: liberis A libro B 366 cui: cum TVP • recompenset: recumpenset T 368 punitur: opprimetur M 369 quo: qui V quod B ne P 370 indicitur: inducam B inducitur P • dimiserit: diuisit V 371 testamento: testacio M • iure: uite VBP 372 imitauerint: imitauerit B • audiuit: adiuit V om. P 372-377 quicumque igitur ... numeratis metuatis: om. P 373 est: om. AMP 374 a testatore: cum testatore TVB om. P 375 imminet peccatum: om. TP • indultor: ultor TVB om. P • qui: om. AP 376 indictum: in Deum TM indicium B om. P • ieiunium: ieiunii M • uos: nos V 377 id est rescipiscatis add. post metuatis B • uestrum: om. V 378 recompenset: recumpenset T • non add. post qui V 379 et non ieiunauerit: om. V • pauperem: pauperum MB • qui: om. TVP 380 si uos: si V 381 autem: om. V • et add. post Alchoranum B • correccionem: correpcionem TM

CApItVLVm SECVNDVm

385

390

395

400

29

testimonium correccionis et distincionis et qui nouerit ex uobis mensem ieiunet ipsum et qui fuerit languidus uel in itinere recompenset alio tempore numerum. Deus enim dispensat uobiscum nec uult uos grauare sed alleuiare et ut adimpleatis numerum et magnificetis Deum super quod uobis obtulit et forte gracias reddatis. 186 Et quando petierint serui mei te pro me, ego sum prope exaudiens preces petentis quando mihi supplicauerit. Respondeant ergo mihi et credant in me forte dirigentur. 187 Licitum est uobis nocte ieiunii delectari cum mulieribus uestris. Ipse enim uestes sunt uobis et uos estis uestes. Nouit quippe Deus quod circumcidebatis uos ipsos, condescendit ergo uobis et pepercit. Nunc autem euangelizate eis et appetite que scripsit Deus uobis et comedite et bibite donec distinguatur filum album a filo nigro aurore. Deinde adimplete ieiunium ad noctem neque accedatis ad eas cum seduli fueritis in oratoriis. Isti sunt termini Dei, non transgrediamini eos: Deus enim sic determinat hominibus precepta sua quo forte metuant. 188 Neque deuoretis substancias uestras inter uos adinuicem cum falso et clam offeratis eas iudicibus ut comedatis partem de substanciis hominum. 189 Interrogabunt te de lunacionibus. Dic: «Sunt hominibus annotanda tempora peregrinacionis» et non est equum ut accedatis ad domos a dorso earum; uerum equum est ut timeatis et accedatis ad domos earum ab ostiis et timete Deum quo forte sitis beati. 190 Et dimicate in uia Dei contra eos qui uos impugnant et nolite preuaricari. Deus enim non diligit preuaricantes. 191 Et occidite eos ubicumque reperitis et expellite eos undecumque uos expulerunt et tribulacio atrocior est quam necacio, et nolite eos occidere iuxta fanum illicitum donec impugnent uos in eo et si impugnauerint uos occidite eos;

382 testimonium: testimonio B • distincionis: districcionis TVB • uobis: quibus B • ieiunet: ieiunium P 383 recompenset: recompensat B 384 nec: neque AM • et ut: ut V et A 385 magnificetis: magnifacietis B 386 petierint: petierunt P • serui: om. V • mei: uestri VP om. A • te pro me: repromite V 387 supplicauerit: supplicauerint V • respondeant ATM corr. s.l. V BP: repondiunt V 388 dirigentur: diligenter VP diligeretur B 389 estis: eis AM • uestes: uestis V • illis add. post uestes P 390 uos ipsos: animas uestras TVBP • condescendit: cum descendit TP 391 autem: om. M 392 filum: filium A • filo: filio AM 393 ad noctem: adusque noctem TP usque ad noctem B • accedatis ad eas: ad eas accedatis transp. T • seduli: om. P addicti P2 394 transgrediamini: transgredimini B • determinat: determinauit B • hominibus: iter. et del. B 395 quo: que V om. B 396 falso: falsa B • offeratis: offertis B • ut: et MV • partem: parce V 397 hominum ATMV corr. B P: hominibus B • cum peccato et scienter add. post hominum AM 398 annotanda: om. AM • equum: iustum P nisi VB • ut: om. VB 399 uerum: uerumtamen P • a dorso ... ad domos2: mg. cum nota V om. B 399-400 earum ab ostiis: ab ostiis earum transp. AM 400 ostiis: hostiis AMTVB • dimicate ATMB: dimittatis V dimitte P 401 uos impugnant AT2MV2: non pugnant TVBP • preuaricantes: preuaricatores M 403 expelerunt: expellunt B • eos occidere: occidere eos transp. B • iuxta: iusta B 404 impugnauerint: impugnauerunt B

30

405

410

415

420

425

Liber Alchorani

talis est retribucio incredulorum. 192 Quod si abierint; Deus enim est indultor, miserator. 193 Et dimicate contra eos donec cesset tribulacio et sit lex Dei. Quod si abierint non impugnetur nisi iniuriosi. 194 mensis illicitus pro mense illicito et iniurie talionem desiderant et qui uos offenderint, offendatis eos iuxta quod uos offenderunt. Et timete Deum et scitote quod Deus est cum metuentibus. 195 Et erogate in uia Dei et non apponatis manus uestras in perniciem et benefacite. Deus enim diligit benefactores. 196 Adimplete peregrinacionem tempore destinato et non destinato, quoniam tempus non destinatum Dei est. Et si obsessi fueritis, offeratis quoad posse nec tondeatis capita uestra donec ueniat oblacio uestra ad locum destinatum; et qui fuerit infirmus aut molestiam capitis habuerit, redimat ipsam per ieiunium aut elemosinam aut contemplacionem. Et qui crediderit aut uagatus fuerit in peregrinacione tempore non oportuno offerat quod potuerit, et qui nequiuerit ieiunet tribus diebus in peregrinacione et septem cum remeauerit eruntque decem integri. Hoc autem indicitur illis qui remoti sunt a fano illicito et timete Deum et sciatis quod Deus est ultor, fortis. 197 peregrinacio uobis est in mensibus certis et qui uoluerit in eis peregrinari non cocat neque peccet neque disceptet in peregrinacione et quicquid boni feceritis Deum non latebit. Et sumite uobis uiaticum, melius enim uiaticum est timor et timete me discreti. 198 Nec inhibetur uobis appetere a creatore uestro temporalia. Et cum egressi fueritis de loco peregrinacionis recolite Deum et reminiscimini quomodo uos Deus direxerit cum prius essetis deperditi. 199 Et exite unde homines exeunt et petite indulgenciam domini. Deus enim indultor, miserator. 200 Et cum adimpleueritis uota uestra, recolite Deum sicut recolitis patres uestros aut plus aut maiori laudacione. Quidam uero hominum dicunt: «Creator noster subueni nobis in hoc mundo, nihil curantes de futuro». 201 Et

405 est1: om. A • abierint: resipuerint P • id est resipuerint add. post abierint B • Deus: Deum B 405-407 enim est2 ... si abierint: om. TVBP difierint quoniam Deus parcens, miserator et occidistis eos quando non erat dissidium ac erant fideles Deo quoniam difierant neque erant hostis quid uos nisi iniuriosos P2 408 talionem: talium non VB taliorum ne P taliones ne corr. P2 • desiderant: desiderent P • ne add. post offenderint P 409 uos: om. TVBP • quod: quid M • metuentibus add. post facite sumptus contra hostes V 412 et non destinato: om. M 413 ueniat: perueniat AM • uictima que immolatur add. post ueniat T 414 capitis habuerit: habuerit capitis transp. AM • habuerit ATMVBP2: habuit P 416 non: om. B 417 ieiunet: ieiunium B • tribus diebus in peregrinacione: in peregrinacione tribus diebus transp. V • septem: om. M 418 integri: in regni T in te igitur M • indicitur: indicit P • illis: om. V 419 ultor: cultor T • et add. post fortis B 420 uobis: nobis P • uobis est: est uobis transp. B • uoluerit: uouerit V nouerit BP 422 melius enim uiaticum: om. M • enim uiaticum est: est enim uiaticum transp. B • scilicet add. post uiaticum B • timor: timore V • Dei add. post timor B 423 timete: dimete B • nec: hec B • inhibetur: inhibentur V inhibitur B • uestro: nostro T 423-424 a creatore uestro temporalia: temporalia a creatore uestro transp. A 424 de loco: a loco B 425 reminiscimini: reminiscemini VB • uos Deus: Deus uos transp. V • direxerit: direxit AM • essetis: ceteris B 426-427 indultor miserator: indultor et miserator est V 427 recolitis: recoluistis B 428 aut2: om. V • cum add. ante maiori M 429 curantes: curans A

CApItVLVm SECVNDVm 430

435

440

445

450

455

31

quidam eorum dicunt: «Creator noster, confer nobis mercedem in hoc seculo et in futuro et erue nos a pena ignis». 202 Illi habent porcionem eorum que acquisierunt et Deus uelox est in retribuendo. 203 Et recolite Deum in diebus numeratis et qui festinauerit in biduo non peccat, et qui retardauerit similiter non peccat. Qui timet. timete ergo Deum et scitote uos ad eum redire. 204 Et quidam sunt quorum sermo tibi placet in hoc mundo. Et Deus nouit quod habet in corde suo, qui est fortis in litigio. 205 Et quando redit, discurrit terram destruendo eam et destruit possessiones et dirimit fructum et generacionem. Et Deus non dirigit destruccionem. 206 Et quando dicitur ei: «metue Deum», incipit afferri in peccatum ingerens se gehenne quam pernicioso cunabulo. 207 Et quidam hominum uendunt se ipsos ut acquirant graciam Dei. Et Deus est miserator seruorum. 208 O uos qui creditis, introite in pacem unanimiter et non appetatis uestigia Diaboli, inimicus enim uobis extat manifestus. 209 Quod si lapsi fueritis postquam ad uos accesserunt testimonia, scitote quod Deus est gloriosus, sapiens. 210 An prestolantur nisi quod ueniat ad eos Deus in umbraculo nubis et angeli et adimpletum est? Et ad Deum redeunt omnia. 211 Consule filios Israel quot miracula fecimus eis manifesta. Et qui commutant beneficium Dei postquam confertur ei, Deus est fortis punitor. 212 Applauditur peccatoribus uita mundana et illudunt credentibus et qui crediderunt sublimiores erunt in die resurreccionis. Deus enim remunerat quos uult sine numero. 213 Homines erant populus unus et destinauit eis Deus euangelizatores et monitores et transmisit eis Librum ueritatis, ut iudicaret inter homines in eo quod discordarunt. Et non discordarunt nisi illi qui excesserunt postquam ad eos uenerunt testimonia inuidia ducti adinuicem. Deus autem direxit eos qui crediderunt quia discordarunt in ueritate eo uolente. Et Deus dirigit quem uult ad uiam rectam. 214 Estimatisne paradisum ingredi et non peruenit ad uos

430 creator noster: om. B 431 et: om. B • que: qui V 432 capitulum secundum add. post retribuendo V • in2: om. B 433 biduo: Deo B duo P • peccat: peccet V 434 peccat: peccet V • non sufficit ad saluacionem nisi credat in Ihesum natum et crucifixum add. post qui timet V • timet: tuum M • redire: redite TP 435 habet: om. TVP est B 436 est: eciam BP • discurrit: discutet B 437 possessiones: possessionem T • dirimit: pernuit AM 438 dirigit: diligit VBP2 • dicitur: dicunt T 439 afferri: offerri T efferri VBP • ingerens: iungentes B 440 hominum: homines B • acquirant: acquirat P 441 introite: introire V 442 appetatis: appreciatis B • enim: om. P • uobis extat: extat uobis transp. B 443 quod: quia V • Deus: om. M 444 an: aut VBP • prestolantur: postulantur V • ueniat: uenit V 445 angeli: angelorum A • adimpletum: impletum V 446 eis: eius T • commutant: commutat B 447 ei: eis V 448 mundana: mundata B • illudunt: illudet M • crediderunt: crediderint V 450 homines: om. V 451 ueritatis: om. V • scilicet Alcoranum add. post ueritatis B 452 discordarunt1: discordant B • et non discordarunt2: om. AV • postquam: priusquam P 453 uenerunt: uenerint P • ducti adinuicem: aducti inuicem B • direxit: durexit V 454 discordarunt: discordauerunt B • dirigit: diriget A 455 uiam AMP2: uitam TVBP • ingredi: ingreditur AM

32

460

465

470

475

Liber Alchorani

exemplum eorum qui abierunt ante uos? tetigit enim eos affliccio et tribulacio et terremotus fuerunt et concussi fuerunt usque dum dixit legatus et cum eo crediderunt. Quando erit defensio Dei. Numquid deffendet nos in proximo? 215 Consulent te qualiter erogabunt. Dic: «Quicquid boni feceritis erga parentes et propinquos et pupillos et pauperes et peregrinos erogabitis. Et quicquid boni egeritis Deum non latebit. 216 Indicitur uobis bellum inuitis et forte id quod oditis. Est uobis melius et quod diligitis est uobis deterius. Et Deus nouit et uos ignoratis. 217 Consulent te pro bello si debeat in mense illicito fieri. Dic: «Debellari in eo est excessus et arcetur a uia Dei et blasphematur et a fano illicito et educere ex eo uiros religiosos et contemplantes. maior quidem enormitas apud Deum est». Et tribulacio maior quam cedes. Et non cessabunt uos expugnare donec reducant uos a lege uestra si ualuerint. Et qui apostatauerint ex uobis a lege sua et obierint in blasphemia, frustrabuntur opera eorum in hoc seculo et in futuro et deputabuntur igni perpetuo. 218 Illi autem, qui crediderunt et oderunt et laborauerunt in uia Dei, sperant misericordiam Dei. Deus enim est indultor, miserator. 219 Consulent te de uino et aleis. Dic: «In eis est maximum peccatum, suffragia sunt tamen hominibus; uerum pecatum eorum est maius quam suffragium». Et consulent te quid expendent. Dic: «Superfluum». Ita ostendet uobis miracula quo forte cogitetis 220 in presenti seculo et in futuro. Consulent te pro pupillis. Dic: «Consule eis bonum et si conuersentur uobiscum, fratres enim uestri sunt». Deus enim distinguet inter bonum et malum et si uellet Deus dampnaret uos, quia Deus est gloriosus et sapiens. 221 Nolite contrahere cum colentibus ydola donec conuertantur ad fidem. Ancilla enim fidelis melior est quam ydolatra, etsi placeat in oculis

456 enim: om. AM 457 fuerunt1: om. AMB • qui add. ante cum eo AM 458 quando: quomodo M • defensio ATV2: diffinicio VBP • nos: uos VB om. M 459 erogabunt: erogabant BP • quicquid: numquid VBP • erga: circa AM 460 quicquid: quidquid V 461 egeritis: feceritis V • indicitur ATMV2: inciditur V indicatur B indicimus P • inuitis: in uicino V • id: om. VBP 462 est1: et M • est2: et M 463 consulent te AT2MP2: consulere te T consulite V consule te BP • in mense illicito fieri: fieri in mense illicito transp. V 464 debellari: debella P debellandi P2 • est: om. M • excessus: accessus A • arcetur: arcet P • a uia: in uia V 465 uiros religiosos: religiosos uiros transp. AM 466 apud Deum est: est apud Deum transp. V • est add. post tribulacio AM • cedes: cedens B • non: nos B 467 uos1: om. B • expugnare: impugnare AM • uestra: nostra T • ualuerint: ualuerunt B 467-468 uestra si ... a lege: om. A 468 apostatauerint: apostauerunt B • obierint: obierunt P 468-469 opera eorum: eorum opera transp. V 471 est: om. V • de: om. B • de uino et aleis: uino et de aleis transp. M 472 maximum: magnum V • suffragia: suffragium P • tamen: in V 472-473 eorum est maius: eorum maius est transp. V est eorum maius transp. P 473-475 et consulent te ... in futuro: om. B 474 forte: fortassis AM 475 dic: om. V • consule: consulere A 476 uestri: nostri B 477-478 quia Deus2 … sapiens: om. AM 478 conuertantur: conuertentur B 479 ydolatra: ydola B • placeat: placet V

CApItVLVm SECVNDVm 480

485

490

495

500

33

uestris. Neque copuletis mulieres fideles infidelibus statuentibus participem cum Deo donec fideles existant. Seruus enim fidelis melior est quam ydolatra, quamquam placeat in oculis uestris. Illi prouocant ad ignem, et Deus prouocat ad paradisum et indulgenciam uoluntarie et exponit hominibus miracula sua, quo forte reminiscantur. 222 Et consulent te pro menstruis. Dic: «Quod langor est». Contineatis uos a mulieribus in menstruis et non accedatis ad eas donec mundentur. Et cum mundate fuerint, accedatis ad eas ex parte qua Deus uobis precepit. Deus enim diligit penitentes et mundos. 223 Vxores enim uestre sunt uobis tamquam uinea, excolite ergo eas qualitercumque libuerit. Et prouidete uobis et timete Deum et scitote quod occurretis ei. Et annunciate fidelibus. 224 Et nolite ponere Deum obstaculum in iuramentis uestris, ut deferatis uobis et honoremini et componatis inter homines. Et Deus est auditor, sapiens. 225 Non inueniat uos Deus in dolo iurare, sed capiat uos iuxta quod exigunt corda uestra et Deus est indultor, pius. 226 Et qui repudiant uxores suas, expectent quatuor mensibus et si penituerint; Deus enim est indultor, miserator. 227 Et si decreuerint repudium; Deus est auditor, sapiens. 228 Repudiate tamen prestolentur ad tria menstrua. Neque liceat eis occultare quod creauit Deus in uteris earum, si credunt in Deum et diem extremum. maritis autem earum honestius est reuocare eas, si prosperum appetant. Et in his que licita sunt tenentur sibi adinuicem benefacere: uiri tamen excellenciores sunt eis gradu. Deus enim est excelsus, sapiens. 229 Repudiare bis licet et retinere honeste autem licenciare benefaciendo. Neque licet uobis ut de his que eis contulistis. Aliquid dematis si timueritis terminos Dei non disrumpere. Quod si

480 mulieres: muliere B • cum add. post fideles V • statuentibus: iter. B 482 in: om. P • sed add. post uestris M • ad ignem: om. V • et: sed A 483 indulgenciam: indulgitur omnia B • seu manifestat add. post exponit B • sua: om. M • quo: qua V quod B 484 reminiscantur: reuiuiscantur B • consulent: consulant V • quod: ex A • langor: languor MP 484-485 dic quod ... in menstruis: om. B 485 uos: om. AM 486 cum: dum B • accedatis: accedite s.l.V om. BP • non add. post fuerint M • nisi add. post ad eas M 488490 et prouidete ... iuramentis uestris ATM mg.V2 BP: et annunciate filiis et nolite ponere Deum obstaculum in iuramentis uestris. Et prouidete et timete Deum et scitote quod occurretis ei transp. V del. et expunct. V2 489 uobis: om. V • fidelibus: filiis V diliis uestris B filibus P 490 nolite ponere: noli deponere P • uestris: om. B • ut: et B • deferatis: deferatur ATM 491 componatis: ponatis B • auditor: adiutor AV 492 ocio add. post in P • iurare: iure A • capiat: capit B • uos add. post exigunt M 493 pius: om. VBP • prius add. post suas VP • expectent: expetent B 495 enim add. post Deus M • auditor: adiutor AV 496 prestolentur: prestulantur B prestolent P 497 si credunt … autem earum: om. V add. in mg V2 498 appetant: optant VP apptat B 499 tenentur ATMVBP2: tenent P • sibi adinuicem: adinuicem sibi transp. AM • sunt add. post tamen et del. B • excellenciores ATM corr. mg. V: ex eleccione VBP • eis: ei B • gradu: gradus B 501 eis: illis T om. VBP 502 timueritis: retimieritis M • terminos: timorem V • quod si: quod M

34

505

510

515

520

525

530

Liber Alchorani

formidaueritis quod non obseruetis terminos Dei, non refert quocumque se redimat. Isti sunt termini Dei et quicumque transgrediuntur terminos Dei sunt iniuriosi. 230 Quod si repudiauerit eam, non est ei licita postmodum donec cum alio contrahat uiro. Quod si repudiauerit eam, non inhibetur eis ut matrimonium reforment, si credunt se obseruaturos terminos Dei et hos terminos demonstrabunt populo scienti. 231 Et quando repudiaueritis mulieres et peruenerint ad terminum suum, retineatis eas honeste et non ritineatis eas nocendo ut odiant uos. Et qui hoc agit iniuriatur anime sue. Et non suscipiatis miracula Dei in derisum. Et mementote beneficii Dei quod contulit uobis et quod destinauit uobis de Libro et de sciencia qua castigauit uos. Et timete Deum et scitote quoniam Deus nouit omnia. 232 Et quando repudiaueritis mulieres et compleuerint terminos suos non redarguatis eas si duxerint uiros cum in se consenserint adinuicem honeste, hoc suadetur illis qui credunt in Deum et in diem ultimum; hoc est uobis sanctius et mundius. Et Deus nouit et uos non agnoscitis. 233 Et genitores lactabunt filios suos duobus annis perfectis, eis qui uolunt ablactacionem adimplere. Et exhibeat eis pater pueri necessaria et uestes racionabiliter. Non compellatur quisquam nisi ad hoc quod potest. Non fiat preiudicium matri ob filium suum neque patri obficiat filio et successor similiter. Et si uoluerint separari ex consensu utriusque et consilio, non prohibeantur. Et si uolueritis ablactari filios uestros, salua dote honeste. Et timete Deum et scitote quod Deus prospicit quod facitis. 234 Et qui obediunt ex uobis et dimittunt uxores, ipsi prestolentur quatuor mensibus et decem diebus in uiduitate. Et cum ad statutum peruenerint tempus, non prohibeantur a uobis agere quicquid uoluerint honeste. Et Deus prospicit ea que facitis. 235 Nec prohibeamini si publice desponsetis mulieres siue in occulto. Nouit Deus quod eas postea nominabitis. Verumptamen non deponatis penes eas secretum nisi uerbum dixeritis honestum. Neque acceleretis uinculum conuigii donec terminus in Libro prefixus accedat. Et scitote quod Deus nouit quod inter uos occultatis.

503 obseruetis: conseruetis V • quocumque: quidcumque V quecumque B • se: sed V 505 eam AMBP2: om. TVP • ei: om. V • ei licita: licita ei transp. AM 505-506 est ei licita ... eam non: om. B 506 et nubat alii add. post alio A • contrahat: coheat P • inhibetur: inhibeatur VBP 507 si: se A • et hos terminos2: om. VBP • Dei add. post terminos2 T 509 eas1 ... retineatis2: om. AM • retineatis2 TBP2: timeatis VP 513 quoniam: quod AM • omnia: om. T 514 compleuerint: compleuerunt P • filios add. post compleuerint T 515 consenserint adinuicem: adinuicem consenserint transp. AM • adinuicem: om. V • suadetur: suadent V 516 et uos: uos et transp. B 517 qui: que P 518 eis: om. V 519 compellatur: complectitur B • nisi: om. B 520 patri: pater VB • successor: successa V 522 ablactari ATM corr. B: ablactare VBP • salua dote: saluatote V 523 quod1: quia V • prospicit: proficit B 524 quatuor: quatur B • in uiuditate: om. A 525 quicquid: quicquam VB 526 si: sibi V 528 quod si comutatur sectam mulieri add. post uerumptamen M • eas: eam B • secretum: secreta V 530 prefixus: om. B 530-531 quod Deus nouit ... et scitote: om. V

CApItVLVm SECVNDVm

535

540

545

550

555

35

Cauete ergo ipsum et scitote quod Deus est indultor, pius. 236 Non prohibeamini repudiare mulieres quas nondum tetigistis aut assignare eis aliquid et largimini eis secundum facultatem diuitis et pauperis donum honeste uite benefaciendi. 237 Et si repudiaueritis eas priusquam tangatis, iam assignata eis donacione medietas donacionis uobis sit, nisi remittant aut remittat ille in cuius potestate est uinculum matrimonii. Et si remittitis melius est quantum ad timorem. Ne tradatis obliuioni graciam inter uos; Deus enim que agitis prospicit. 238 Obseruate oraciones et mediam oracionem, et surgite Deo confitentes. 239 Si timueritis pedestres aut equitantes. Et cum credideritis, nominate Deum prout ipse docuit uos quod nesciebatis. 240 Et illi qui decedunt ex uobis et dimittunt uxores, prouideatur uxoribus ex testamento usque ad annum in domo residentibus. Exire uolentibus, liberum sit arbitrium in his que de se arbitrate fuerint honeste. Et Deus est gloriosus, sapiens. 241 Et repudiatis prouideatur honeste iure timendi. 242 Ita declarat uobis Deus miracula sua, qua forte intelligatis. 243 Nonne uides eos qui egressi sunt de patriis suis quam plures timendo mortem quibus? Dixit Deus: «Decedite». Demum uiuificauit eos, quoniam Deus prerogatiuam habet super homines bonitatis. Sed plures homines non reddunt gracias. 244 Et dimicate in uia Dei et scitote quod Deus est exauditor, sapiens. 245 Quis est qui mutuat Deo mutuacionem bonam et duplicabit ei mutuatum multipliciter. Et Deus largitur et dispensat, et ad eum redibitis. 246 Nonne uides congregacionem filiorum Israel post moysen cum dixerunt prophete quem habebant: «mitte nobis regem pugnabimus in uia Dei»? Ait: «Numquid si indicitur uobis ne impugnetis?» Dicitis: «Et quam obrem non pugnabimus in uia Dei? Et iam expulsi sumus de patriis nostris et filiis nostris?» Cumque indiceretur eis bellum renuerunt nisi pauci ex eis. Deus enim nouit

531 quod: quoniam T quia V • pius: om. A 532 prohibeamini: reprohibeamini M 533 propter nupcias add. post pauperis T • donum: donec B 534 benefaciendi: benefaciendo P • tangatis: tangetis V • assignata: assignetur V assignatam BP • eis: a uobis V 535 sit: fit V 536 uinculum matrimonii: matrimonii uinculum transp. V • remittitis: remittis B remitteris P • est2: om. V 537 tradatis: reddatis V 539 si timueritis: sitim ueritatis P • laudate add. post credideritis T • prout: protinus A participem M 540 illi qui: aliqui B 541 ex: et B 542 in: ex B 543-544 et Deus est ... honeste: om. M • prouideatur honeste: honeste prouideatur transp. T 544 uobis: om. B • qua: quo T que M 545 intelligatis: intelligitis M 546 demum: de uestra B • uniuersa add. post demum M • uiuificauit ATMVP2: uiuificaui B uiuificamus P • eos: nos TVB 547 quoniam: qui V • prerogatiuam: prerogacionem T • homines1: hominis TVB • bonitatis: bonitate V bonitates B • homines2: om. AM 548 dimicate ATM corr. s.l. V BP: dimittite V • quod: quoniam T quia V 550 mutuatum: mutuatur V • multipliciter: multiplicetur V • eum: Deum B 552 quem: quoniam M • nobis: uobis T • regem: om. T • et add. post regem V • pugnabimus: pugnamini VP 553 ait: om. V • indicitur: uidetis T inducitur B • ne: om. M • dicitis mg. V: om. ATMBP 554 pugnabimus: impugnabimus M • de: ex V • filiis: filii V • nostris: nostri V 555 indiceretur AMV corr. B P: indisceritis T induceretur B • renuerunt: redimerunt B • enim: om. VBP

36

560

565

570

575

580

Liber Alchorani

iniuriosos. 247 Et dixit eis propheta: «Deus destinauit uobis Saulem in regem». Dixerunt: «Qualiter regnabit super nos et cum ad nos magis pertineat regnum et ipse sit inops?» Dixit: «Deus enim elegit eum super uos et contulit ei sapienciam magnam et corpus procerum. Et Deus tribuet regnum suum cui uoluerit. Qui est largus et sapiens». 248 Et dixit eis propheta eorum: «Signum regni sui est ut ueniat archa federis in qua recondita sunt monilia a creatore uestro et reliquie quas dimisit generacio moysi et generacio Aaron, uehentes eas angelis. In hoc enim signaculum erit uobis, si creditis. 249 postquam autem Saul cum militibus suis fecisset dixitque: «Deus examinabit uos per flumen. Et qui ex ipso potauerit non est meus et qui non potauerit est meus, nisi pugillo manus sue me sumpserit, et potauerunt ex eo nisi pauci. Cumque transirent ipse et qui cum ipso crediderunt. Dixerunt: «Non habemus hodie posse super philisteum et milites eius». Dixerunt illi qui credebant se occurrere Deo: «Quociens turba pauca deuicit exercitum magnum uoluntate Dei. Deus enim est cum sustinentibus». 250 postquam autem occurrerunt philisteo et militibus eius. Dixerunt: «Creator noster, effunde super nos tolleranciam et confirma gressus nostros et tuere nos contra populum blasphemancium». 251 Et deuicerunt eos uoluntate Dei. Et occidit Dauid philisteum, et donauit ei Deus regnum et sapienciam et docuit eum quod uoluit. Et nisi Deus homines impelleret alios per alios terra deuastaretur. Sed Deus habet prerogatiuam bonitatis super omnes gentes. 252 Hec sunt miracula Dei que legam tibi ueraciter. tu enim es de legatis. 253 Quosdam enim prophetarum pretulimus quibusdam, eos qui locuti sunt Deo et extulimus quosdam gradibus. Et dedimus Ihesu filio marie testimonia et Spiritu Sancto eum corroborauimus. Et si Deus uellet, non se interficerent illi qui postea uenerunt, postquam ad eos accesserunt testimonia. Verumptamen discordarunt quidam eorum credentes et quidam blasphemantes. Et si Deus uellet non sese necarent, sed Deus operatur quod uult. 254 O uos qui creditis, erogate de his que uobis contulimus. priusquam ueniat dies in qua empcio non contrahetur neque

556 eorum add. post propheta P • in regem: regem VBP 557 super nos: om. T • regnum: regna B 558 ipse: om. A • uos: nos T 559 procerum: decorum V proretum P 560 sui: tui TB 561 monilia: molia B 562 uehentes ATM corr. s.l. V BP: uehemens V 563 si: om. M • militibus: multum M 564 fecisset: secessit A cessessit T cecessit M • examinabit: examinauit AM • per: super VBP 565 me sumpserit: uidit sumpserint M om. V mihi sumpserit B 566 poteuerunt: potauerint A • eum add. ante ipse AM 567 dixerunt: om. A • philisteum: philistimi V • milites: principes V 568 qui: iter. B • occurrere: occurrite M 569 ex add. ante uoluntate V 570 philisteo: philisteis TVBP 572 contra: circa B • deuicerunt: dimicauerunt B 573 donauit: dedit T • ei: illi B • Deus: s.l. B 576 miracula: mirabilia B • legam tibi: legantur M de legatis ATMP2: delegatus VP delegatis B 577 pretulimus: protulimus V 579 se: sese AM 580 id est dona discipulorum add. post testimonia T • uerumptamen: deinde tamen B • discordarunt: discordarent A 581 blasphemantes: flasphemantes T • si Deus: si M • uellet non: non uellet transp. T 583 empcio ATM s.l.V BP: erupcio V

CApItVLVm SECVNDVm

585

590

595

600

605

37

amicicia neque indulgencia. Et blasphemi erunt iniuriosi. 255 Non est Deus nisi unus, uiuus et eternus, quem non capit dormitacio neque sompnus. Cuius est totum quod in celis est et in terra. Quis est qui indulget penes ipsum nisi uoluntate eius? Qui nouit presencia eorum et preterita et non comprehendunt quicquam de sciencia eius, nisi iuxta quod uult. Cuius sedes continet celos et terram quorum conseruacio ipsum non molestat, qui est excelsus atque magnus. 256 Non est conpulsio in lege, iam distinctum est equum ab inniquo. Qui blasphemat Astaroth et credit in Deum forti sustentatur armilla. Et Deus est exauditor, sapiens. 257 Deus autem pratrocinatur illis qui credunt, extrahens eos de tenebris ad lucem. Illorum autem qui blasphemarunt, patroni sunt Astaroth ydola extrahentes eos de lumine ad tenebras, ipsi perpetuo sunt igni deputati. 258 An non uides eum qui disceptauit cum Abraham de creatore suo quia dederat ei regnum? Quando dixit Abraham: «Creator qui uiuificat et mortificat». Ait: «Ego uiuificabo et mortificabo». Dixit Abraham: «Deus autem reducit solem ab oriente in occidentem». Et obstupuit qui blasphemauit. Deus autem non dirigit populum iniuriosum. 259 Vel sicut contingit quod transiuit per ciuitatem desolatam extantibus rectis? Ait: «Qualiter hanc poterit uiuificare post mortem suam?» Et mortificauit eum Deus morte centum annorum, demum eum suscitauit. Dixit: «Quantum moratus es?» Dixit: «moram unius diei feci uel partem diei». Dixit: «Centum annis moram fecisti. Considera esculentum tuum et potulentum non enim est putrefactum et cerne asinum tuum quo statuat te hominibus in miraculum: et cerne ossa quomodo putrefacta in cinerem redigo, deinde carnem ipsam induo». Cumque liqueret ei dixit: «Deus est super omnia potens». 260 Dixit Abraham: «Creator, ostende mihi quomodo mortuos uiuificas». Ait: «An non credis?» Dixit: «Ymmo; sed ut cor meum magis sit

584 indulgencia: diligencia P • blasphemi erunt: blasphemauerunt VBP 585 uiuus: unius B • quem: quoniam M • neque sompnus: om. AM • cuius: cui AM eius P 586 in celis est: est in celis transp. AM 587 qui: quia P • non: om. T • comprehendunt: comprehendant V 588 quicquam: quidquam V • quod: que AM • sedes AMP2: sciencia TVBP 589 quorum conseruacio: om. V 590 compulsio: compassio B • distinctum ATMP2: diffinitum VBP 591 armilla: annulla V 592 extrahens eos: extrahet AM 593 blasphemarunt: blasphemauerunt MVB 594 ydola: om. AM 595 uides: uidetis V • disceptauit AMVP2: deceptauit TBP • Abraham: Habraam B • quia: qui M 596 dederat: declarat V • ei: eis ATMVP • quando: quomodo M • Abraham: Habraam B • est add. post creator M 597 ait: dixit M • ego ATM corr. V BP: ergo V • uiuificabo: uiuifico V • mortificabo: mortifico V • Abraham: Habraam B 599 dirigit: diligit M • populum iniuriosum: iniuriosum populum transp. B 600 extantibus: et stantibus V exeuntibus B • rectis: ceteris M 601 Deus: Dominus M • centum annorum: unius anni ATBVP • demum: deinde MVB 602 es: om. M est B • feci: fecit A 603 moram fecisti: fecisti moram transp. VB • cibum tuum et potum tuum add. post considera M 604 enim: om. B • statuat: statiat B 604-605 et cerne asinum ... miraculum: mg. V 606 induo: indico V indicio B induco P • liqueret: loqueretur T • super: pater B 607 Abraham: Habraam B • creator: creatori B • mihi: om. B 608 an: om. V

38

610

615

620

625

630

Liber Alchorani

firmum». Dixit ergo: «Accipe quatuor de auibus et frustratim eas partire et super unumquemque moncium pone frustrum et uoca eas et uenient ad te celeriter. Et noscas quod Deus est gloriosus atque sapiens». 261 Similitudo eorum qui substancias expendunt in uia Dei, sicut similitudo grani septem spicas producentis in unaquaque sunt centum grana, et Deus multiplicat cui uult. Qui est largus et sapiens. 262 Et qui substancias suas erogant in uia Dei, ita quod non commutantur improperium expense et angarie, illorum est apud creatorem suum merces neque timent neque condolebunt. 263 Verbum eufonie et indulgencie melius quam elemosina cum honore et molestia. Deus enim est diues, pius. 264 O uos qui creditis, non impediatis elemosinas uestras improperio et molestia, sicut qui sua largiuntur hominibus per ypocrisim et non credunt in Deum et in diem extremum. Similitudo eius est tamquam marmor super quod est pugillus terre, ipsumque torrens subripiens derelinquit nudum; non potentes super his que acquisiere. Nec Deus dirigit populum blasphemantem. 265 Et tales sunt qui erogant bona sua graciam Dei appetentes confidentes de se ipsis, sicut granum in terra fertili quando pluuia uisitat eam fructus eius redundat multipliciter et si non inuenit eam pluuia habundans, pluuia modica et Deus opera uestra prospicit. 266 Nonne aliquis uestrum ortum racemorum et palmarum possidere uoluit, sub quo fluebant flumina, multipharios habentem fructus, preuentus senectute filios habens paruos? Caumaque ipsum occupans combussit? Sic Deus ostendit uobis miracula, quo forte animaduertatis. 267 O uos qui creditis, expendite de bonis que acquisistis et que de terra uobis eduximus. Non intendatis de doloso, quicquam expendite si uobis ipsum conuiuentibus admittitis oculis. Et scitote quod Deus est diues laudabilis. 268 Diabolus preparat uobis inopiam et persuadet scelus, et Deus preparat uobis indulgenciam et benignitatem qui est

609 accipe AVBP2: accepi TP accipite M • frustratim: frustim P • eas partire: eos parartur A 611 Deus AMP2: om. TVBP • est: es B 612 sicut: sic B 613 unaquaque: unoquoque B 614 Dei ita: om. M 615 commutantur: comittantur B om. P repellant P2 • improperium: improprium P 617 est add. post melius AM • cum: est P • honore: onere VBP 618 improperio: ut properio A impropio P 619 sicut add. post illi AM • sua: supra AM • sua largiuntur: largiuntur sua transp. B • in2: om. AMBP 620 est: om. A • quod AMP2: quem TVBP 621 ipsumque: ipsamque V • nudum: nudium T medium B • his: is B • que: qui MV 622 populum blasphemantem: blasphemantem populum transp. P • sunt: om. B 623 sicut: si TBP 624 modica enim Deus opera uestra prospicit nonne aliquis uestris uestrum add. post pluuia et del. B • uisitat: uiuificat V • iste add. post fructus et del. B 625 eam: illam M eum V • pluuia1: pluuiam M • pluuia2: sed V • Deus: om. V 626 uestrum: nostrum M • et: ac TV aut P 627 habentem: habentes AMB habencia P • preuentus: preuentues B 628 habens: habentes A • caumaque ipsum: cauma ipsumque VBP • combussit: cobusit B 629 animaduertatis: aduertatis V animaduertentis B 630 acquisistis: acquisiuistis VB • eduximus: exduximus B • doloso: dolose TVP dolore B 631 expendite: expendere AM expendente T • conuiuentibus: conuiuantibus VB conuenientibus P • admittitis: obmittitis B 632 Diabolus: aliter dicti add. mg. B • preparat: properat B • inopiam: om. M 633 persuadet scelus ... indulgenciam et: om. TVBP

CApItVLVm SECVNDVm

635

640

645

650

655

39

largus. 269 Conferens cui uult sapienciam, et cui donatur sapienciam omne bonum sibi confertur et non animaduertunt prudentes. 270 Et nihil expendistis et erogastis quin Deus prius nouisset. Et nullum habent iniuriosi tutorem. 271 Et si erogatis in publico elemosinas bonum est; et si absconderitis et distribueritis eas pauperibus bonum est uobis, et ipse a uobis abscondet excessus uestros. Et Deus bene nouit opera uestra. 272 Non est tuum eos dirigere, sed Deus dirigit quos uult. Et quicquid boni expenditis animabus uestris expenditis et non erogatis nisi querentes faciem Dei. Et quicquid boni expenderitis super adicietur uobis nec defraudati eritis. 273 pauperes quippe oppressos in uia Dei non ualentes per terram discurrere, quos arbitratur insipiens esse diuites ex honesta ueste agnosces eos in effigie extenuatos non exigentes fraudulenter et quicquid boni expenderitis Deus recognoscet. 274 Illi qui substancias suas pauperibus erogant nocte ac die secrete ac manifeste, apud Deum est merces eorum. Nec timent sibi neque condolebunt. 275 Et qui comedunt fenus non surgent nisi sicut qui prosternitur a demonio surgit. Hoc enim obicitur illis qui dicunt fenus esse licitum, ut contractum uendicionis. Et Deus statuit uendicionem esse licitam et fenus prohibuit. Et qui corripitur a creatore resipiscit, habet sortem et factum eius est ad Deum. Et qui transgrediuntur ipsi dampnabuntur igni perpetuo. 276 Delet Deus fenus et incrementum dat elemosinis. Et Deus non diligit hominem peccatorem blasphemantem. 277 Illi autem qui bona egerunt et crediderunt et statuerunt oracionem et dederunt decimam, apud Deum est merces eorum. Neque timent neque contristabuntur. 278 O uos qui creditis, timete Deum et sinite quod remansit de fenore, si fideles estis. 279 Et si non feceritis, arripite arma Dei et legati; et si penitueritis, recipite sortem censuum uestrorum, nec

634 cui1: qui B 635 animaduertunt AT2M: animaduertent TVBP • expendistis: expendidistis MV 636 quin: qui B • Deus prius: prius Deus transp. V 637 elemosinas: helemosinas M elemosinam VBP 638 pauperibus: om. V • est: erit T • a: ab B 639 est tuum: tuum est transp. B • eos: om. B • sed: si P • quos ATMV corr. B P: quod B 640 animabus ... expenditis2: om. B • erogatis: erogastis M 640-641 et quicquid boni ... faciem Dei: om. V 641 expenderitis ATM corr. s.l. V BP: expendatis V • nec: donec VBP 642 uia: uiam MB 643 arbitratur: arbitro et B • diuites: dicentes B 644 agnosces: agnosce A agnoscens V • extenuatos: exterminatos B 645 illi: isti P • pauperibus erogant: erogant pauperibus transp. T 646 secrete: secreto A • ac: aut B • timent: eitment B 647 et qui: illi qui P2 • fenus: seruis TVBP • sicut: om. AMV 648 prosternitur ATMVBP2: prosternit P • obicitur ATMVBP2: obicit P • illis: eis AM • dicunt: dant TVP • dicentes add. post fenus TVBP 649 condicionis add. post contractum A 650 fenus: pfenus B • corripitur ATMVBP2: corripit P • resipiscit: respicit MVB recipit P • habet: hanc TVBP • factum: perfectum B 651 eius: om. V • Deum: eum B • transgrediuntur ATMVBP2: transgrediunt P • dampnabuntur: reputabuntur A deputabuntur M 652 incrementum: crementrum M • hominem: omnem TVBP 653 peccatorem blasphemantem: blasphemantem peccatorem transp. AM • bona egerunt et crediderunt: crediderunt et qui bona egerunt transp. T egerunt bona et crediderunt transp. V 654 est: om. M 655 contristabuntur ATMBP2: contristabunt VP 656 si1: om. A et si B 657 arma: a via P • recipite: accipite T • censuum: sensuum TB

40

660

665

670

675

680

Liber Alchorani

defraudetis nec defraudemini. 280 Et si uobis est difficile, eius oppositum est facile. Et feceritis elemosinas bonum erit uobis, si nouistis. 281 Et timete diem qua reducemini ad Deum et super adicietur omni anime secundum quod perpetrauerit. 282 O uos qui creditis, si debueritis cuiquam soluere debitum ad diem prefixam scribatis inter uos aut apocam fideliter nec renuat scriptor scribere sicut eum Deus instruxit. Scribat ergo et emendet ille cuius interest et Deum caueat, creatorem suum, et non pretermittat quicquam. Et si fuerit ille cuius interest simplex uel debilis uel nequit emendare, patronus eius emendet iuste. Et adhibeatis duos testes uirorum uestrorum. Quod si non fuerint duo uiri, sit uir et due mulieres, de his quas optaueritis in testes; ita quod si quicquam una earum obliuiscatur, altera reducat ad memoriam eius. Nec renuant testes quando uocantur. Nec modicum nec magnum scribere dedignemini usque ad eius terminum. Hoc est iustum apud Deum et equum ad testificandum et compendiosum, ne hesitetis. preterquam si forte commercium sub oculis uestris exhibitum distrahatur in quo non indigetur instrumento. Et exhibite testes cum distraxeritis nec scriptor siue testis ledatur. Quod si feceritis, peccatis grauiter. Et cauete Deum et Deus uos instruet. Deus enim super omnia est sapiens. 283 Et si fueritis in uia et non inueneritis scriptorem, pignus supponatur. Quod si alter uestrum alteri cedat, ille cui fides adhibita est soluat fidem suam. Et Deum caueat creatorem suum. Non occultetis testimonium; et qui occultat, cor eius est nequam. Et Deus opera uestra nouit. 284 Deus quicquid est in celis et in terra possidet. Et si uos manifestatis quod in cordibus uestris habetis, Deus uos iudicabit. Et parcet cui uoluerit, et puniet quem uoluerit. Et Deus est super omnia potens. 285 Credidit legatus in id quod sibi a creatore suo destinatum est. Et omnes fideles crediderunt in Deum et angelos eius et scripturas et prophetas.

658-659 est difficile ... erit uobis: om. B 659 si add. ante feceritis V • elemosinas: elemosinam A 660 qua: quo B • Deum: eum B • adicietur ATMVBP2: adiciet P 661 si debueritis: desideraueritis B si debuistis P • ad: om. M 662 diem: om. M • prefixam: prefixum M proximum B • scribatis inter uos: inter uos scribatis transp. VBP • aut apocam: antopocam A antipocam M antocopam V 663 sicut ATMP2: sic VBP • eum AMP2: enim TVBP • Deus: om. AM • instruxit: instruit V • cuius: cui V 664 Deum: Dominum M 665 pro qua mictactur add. post cuius T • emendet: emendat V 667 quas: quos P • optaueritis: aportaueritis V • in: om. P 668 earum: illarum M om.V • memoriam: memorias V 669 uocantur ATMVBP2: uocant P 670 est: om. B 671 ne: neque B • hesitetis: excitetis B • uestris: nostris AT 672 exhibitum: exibitum B • distrahatur: distrahatis AM • indigetur: indigetentur T • testamento seu add. ante instrumento P • exhibite: exhibentes T exibite B exhibete P 673 scriptor: scriptos B • testis: testes VB 674 deus uos: uos deus transp. B 675 inueneritis: ueneritis A • pignus: dignus AM • supponatur: subponatur B superponatur P • alter: alterum B 676 cedat: credat AM • ille: illi MV • est: om. B 676-677 Deum caueat: caueat Deum transp. V 677 ipsum add. post occultat AM 678 est: om. AM • celis: celo M 679 uos: om. B • quod: que AM • uestris: om. T 680 cui: ubi si B • et puniet quem uoluerit: om. AMV 681 credidit: credit V • id: illud B • suo: om. P • destinatum est: est destinatum T

CApItVLVm SECVNDVm

685

690

41

«Non distingo inter aliquem prophetarum». Dixerunt: «Audiuimus et obediuimus; creator noster, indulgenciam tuam et ad te fiet redicio». 286 Deus non compellit animam nisi quoad potest: habet quod acquisiuit et super ipsam est quod impetrauit. Non comprehendis nos, creator noster, si obliti sumus te et erramus. Creator, et non inferas nobis grauamen sicut illis qui fuerunt ante nos intulisti. Et non cogas nos ad id quod non possumus. Et remitte nobis et parce et misericordiam nobis tribue. tu enim es patronus noster, deffende nos contra populum blasphemum.

683 et add. ante non B • distingo: distincte A distinguo VB • inter: in B 684 redicio: redduccio B 685 compellit: expellit V • nisi quoad: in qua aliquid V mihi quoad B 686 impetrauit: perpetrauit AM • comprehendis: comprehendas AM comprendit B comprehendes P 687 erramus: errauimus B • inferas: miseras V 690 blasphemum: blasphemantem V

CAPITVLVM TERCIVM

5

10

15

20

1 In nomine Dei, misericordis, miseratoris. Amen. 2 Non est Deus nisi ipse, uiuens, permanens. 3 Destinauit tibi Librum ueraciter, confirmantem ea que pre manibus eius sunt. Et destinauit Pentateucum et Euangelium; 4 prius, ut iustificaret homines. Et destinauit Alforcanum ut illi, qui blasphemarunt in miraculis Dei, magnum habeant supplicium. Deus enim gloriosus ulciscitur. 5 Quoniam Deo nihil in celis et in terra occultatur. 6 Ipse quippe est qui uos in matricibus informat prout uult. Non est Deus nisi ipse, gloriosus, sapiens. 7 Ipse est qui destinauit tibi Librum, in quo sunt miracula manifesta seu fundamentum Libri. Et alia sunt inuoluta. Illi autem in quorum cordibus est scrupulus, imitantur inuoluta querentes tribulacionem et querentes exposicionem. Et non nouit exposicionem eius nisi Deus. Et in sciencia studentes, dicentes: «Credimus in eum; totum est a creatore nostro». Et non aduertunt discreti. 8 Creator noster, non immittas scrupulum in cordibus nostris, postquam direxisti nos. Et concede nobis apud te ueniam, quia tu es donator. 9 Creator, tu es congregaturus homines in die qua. Non erit scrupulus hesitacionis, quia Deus non ueniet contra promissum. 10 Illos enim qui blasphemarunt non excusabunt census et filii a Deo in quoquam: Et illi erunt esca ignis. 11 Sicut generacioni contigit Pharaonis et illis qui fuerunt ante: te miracula asserentes esse falsa. Deus comprehendit eos in peccatis eorum. Deus enim fortis est iudicator. 12 Dic blasphemantibus: «Iam deuincemini et accumulabimini quidem in gehenna. Quam praua quies». 13 Miraculum uobis ostensum est in duabus turbis occurrentibus: una dimicabat in uia Dei et altera in blasphemia. Videbantur equales oculorum arbitrio, et Deus quem uult corroborat sua

1-393 capitulum ... forte sitis beati: om. G 1 capitulum tercium: ad Ambram CC periodi A om. TBP curat Abrahim M sectio tercia sura tercia P2 2 Dei: domini AB 5 iustificaret: iustificarentur T • Alforcanum: Alchoranum TVP Alcoranum B • id est distinctorium add. post Alforcanum T 6 blasphemarunt: blasphemauerunt TV 7 gloriosus: om. TVBP • ulciscitur: ulciciscitur V • omnium add. post ulciscitur B • celis: celo VP 8 quippe: om. M • est1 ATMBP2: om. VP • uos: nos A • imponat add. post matricibus T 8-9 uos in matricibus ... est qui: om. B 10 Libri ATMV corr. B P: Libro B • inuoluta: inuolucra A 11 inuoluta: inuolucra A • querentes2: om. V 13 dicentes: om. B • nostro: uestro V 14 aduertunt: auertantur V auertuntur BP2 aduertuntur P • est add. post noster non BP • immittas: mutas A imitans B • scrupulum: sepulcrum A 15 apud: ad M om. A • donator: dominator AM 16 in add. post die B • hesitacionis: exitacionis B 17 ueniet: uenit MB • pos add. post contra et del. B • enim: autem AMB • blasphemarunt: blasphemauerunt MVB 18 census: sensus B • illi erunt: diligerunt B • esca: escam B 19 generacioni: generacionem AP • contigit: contingit TMB • illis: illi B • ante te: ante ipsum AM ante BP 21 iudicator: uindicator M uendicator P • iam: sic M 22 quidem: om. V • gehenna: gehennam TVBP • quies ATMV2BP: que es V 23 dimicabat: dimicabit BP 24 uidebantur: iudicabantur AM • corroborat: corroborauit V

CAPItVLVM tErCIVM 25

30

35

40

45

43

defensione. In hoc enim industria datur intelligentibus. 14 Suadetur hominibus quod appetant mulieres et prolem et auri multa atque argenti talenta et equos preciosos et pecora et pecudes et uineas et possessiones. Hoc totum diuicie sunt uite mundane, uerum apud Deum est melior conuersio. 15 Dic: «Narrabo uobis melius?» His ipsis qui creditis apud creatorem uestrum orti quidem current sub ipsis flumina; in quibus manebitis in perpetuum et uxores caste et gracia Dei. Et Deus intuetur seruos, 16 qui dicunt: «Creator noster, nos enim credimus. Dimitte nobis peccata nostra et libera nos ab ignis incendio». 17 Pacientes et ueraces asserentes et petentes indulgenciam in matutinis. 18 Asseuerant quod non est Deus nisi ipse; et angeli et discreti permanentes in iusticia: «Non est Deus nisi ipse, gloriosus, sapiens». 19 Lex enim non est apud Deum nisi Saracenorum. Et non dissenserunt illi quibus datus est Liber nisi postquam uenit ad eos sciencia inter seducti inuidia. Et qui blasphemat in miracula Dei, Deus quippe uelociter iudicat. 20 Et si contendunt contra te, dic: «Contuli faciem meam Deo et qui me sequuntur». Et dic quibus datus est liber ac ydiotis: «Conuersi estis ad ysmahelitas?» Quod si conuersi sunt, iam directi sunt; et si rennuerunt, non incumbit tibi, nisi delacio. Deus autem speculatur seruos. 21 Illi autem qui blasphemant in miraculis Dei et prophetas occidunt calumpniose. Et qui mandant iusticiam, interficiunt supplicium eis annuncio magnum. 22 Illi sunt quorum opera supprimuntur in hoc seculo et in futuro et non habent defensores. 23 Nonne uides eos quibus collata est porcio Libri, uocantur ad Librum Dei ut inter eos iudicetur, et quidam eorum affugiunt aduertentes ab hoc? 24 Quidam eorum asserunt quod non nisi diebus numeratis tanget ignis. Et circumuenit eos in lege sua quod mentiebantur. 25 Quomodo ergo erit cum eos congregauerimus, die qua nullus erit hesitacionis scrupulus et superaddetur omni anime quod

25 enim: om. B 26 appetant: appetent V appetebant B • prolem: pleni P 27 pecora: pecura B 28 apud Deum: apelum A • capitulum quartum add. post conuersio V • dic AMP2: hic T si V sic BP 29 his ipsis qui: his qui TBP his que V • creatorem: Deum B • current: carent B 31 enim: om. AT 32 nostra: om. V • pacientes: paciens V • ueraces AMP2: uocans TV ueritas et B uaccas P 33 asseuerant: perseuerant B 34 permanentes: permanens ATP Cec permanent VB • gloriosus add. ante Deus2 T 35 gloriosus sapiens: sapiens et gloriosus transp. T • lex AMP2: lux TVBP id est fides add. interl. post lex T 36 dissenserunt: discenserunt T discesserunt VB • nisi add. et del. ante illi V • datus: datur V • uenit: peruenit V • ad eos: a Deo B 38 et si: et qui V • contendunt: contenduntur B • faciem meam: faciam tuam T 38-39 me sequntur: mesciuntur V 40 conuersi: confusi VBP • rennuerunt: retinebunt B 41 incumbit: incombri M incubit V • autem1: enim B • qui: om. VP 42 miraculis: miracula TVBP • occidunt: arrident V aridunt P 43 mandant: misericordiam et TVBP • iusticiam: om. P • annuncio: annuendum T admittunt V admitendum BP • magnum: magnam B 45 collata: data TVBP • uocantur ad ATMP2: uocari V uocant P 46 iudicetur: iudicentur V • affugiunt: aufugiunt MB • aduertentes ab hoc: ab hoc diuertentes transp. A ad hec diuertentes transp. M 47 eos add. post numeratis M • tanget: tangit VP • ignis: om. AM 48 mentiebantur: misere creduntur B • cum eos: cum M cum eas V quando nos P2 49 superaddetur: superaddatur B

44

50

55

60

65

70

Liber Alchorani

acquisierit nec eis fiet iniuria? 26 Dic: «Deus, tu possides regnum. Et dabis regnum et auferes ipsum a quo uolueris. Et exaltabis quem uolueris, et deprimes quem uolueris. In manu tua est beneficium. tu enim es omnipotens. 27 terminans noctem die et diem terminans nocte. Et educis mortuum a uiuo et uiuum extrahis a mortuo; et dicas quam uis sine merito». 28 Non suscipiant fideles blasphemos in consorcium, circumscriptis fidelibus. Et qui hoc agunt non sunt ex Deo, in aliquo nisi caueritis ab illis oppido. Et Deus cauebit se ipsum. Et ad Deum fiet conuersio. 29 Dic: «Si celaueritis archana pectorum uestrorum uel exposueritis ea, agnoscet Deus qui nouit quidquid est in celis et in terra». Et Deus est omnipotens. 30 Inueniet omnis anima bonum quod operata est presencialiter et quicquid mali perpetrauerit, et optaret inter se et ipsum intercapedinem magnam. Et Deus se ipsum uobis custodit; et Deus seruorum est miserator. 31 Dic: «Si diligitis Deum sequimini me, diliget uos Deus et remittet uobis peccata uestra, quia remissor est, miserator». 32 Dic: «Obedite Deo et legato, quod si rennuerit Deus non diligit blasphemos. 33 Deus quidem elegit Adam et Noe et semen Abrahe et semen Abraham super gentes, 34 propagans alios ex aliis. Et Deus est auditor, sapiens. 35 Et quando dixit uxor Ambram: «Creator, obtuli tibi quod habeo in utero. Absolute recipias eum a me; quia tu es exauditor, sapiens». 36 Postquam autem peperit eam, ait: «Creator mi, peperi feminam. Et Deus nouit magis quid peperat. Et masculus non est sicut femina. Et uocauit eam Mariam, et muniam eam tecum et prolem eius a diabolo lapidatore». 37 Et recepit eam creator suus honeste et fecit eam crescere et educauit eam Zacharias. Et quam cito ad eam introiuit Zacharias ad delubrum repperit penes eam munus et dixit: «Qualiter est tibi hoc?» Ait: «Hoc est a Deo».

50 acquisierit: acquiescerit B • eis fiet: fiet eis transp. B 51 regnum: om. T • ipsum: om. TVBP 51-52 et exaltabis … quem uolueris: om. VB 53 nocte: noctem B • educis: deducis B 54 quam: quem VP 55 fidelibus: infidelibus V 56 se ipsum: se ipsius T se ab ipsis V se ipsis P 57 Deum: eum B • fiet: fecit M • pectorum ATMVP2: peccatorum BP 58 agnoscet: agnoscat AM • qui nouit: om. B • quidquid: quicquam A quidquic M 59 bonum quod: bonum quo M 60 quicquid: quidquid V • mali: male B • se et ipsum: se ipsum A 61 intercapedinem: intercapidinem A intricapedinem V • custodit: ostendit VBP • seruorum: suorum M 62 Deum: eum V • eciam add. post remittet M 63 uobis peccata uestra: peccata uestra uobis transp. V • remissor: miser B missor P • est miserator: miserator est transp. V 64 rennuerit: rennueritis TV • quidem: alium B 65 semen Abrahe et semen Abraham: semen Abraham et semen Abraham TP Abraham et semen Abrahe V Habrae et semen habrae B • Abrahe: Habrae iter. et del. B 66 est: om. M • auditor: adiutor A exauditor VP2 • quando: quomodo M • uxor: iter. et del. B • Ambram: Abraham TV Admram M Habraam B Amram P 67 obtuli: obtulit B • habeo: habes B • utero: nostro M • recipias: recipies B • eum: ipsum AM 68 eam: om. T • mi: unde M om. B 69 quid: quod T • masculus: masculi B • sicut: om. B 70 prolem: proles V 72 et quam ... Zacharias: om. AV • ad eam introiuit: introiuit ad eam transp. T • ad: om. B • delubrum: ad delubrum ATMV ad delubro P 73 munus et: munus AMP2 om. T minus BP • hoc1: om. A

CAPItVLVM tErCIVM

75

80

85

90

95

45

Deus enim ditat quem uult absque recompensacione. 38 Illic orauit Zacharias creatorem suum dicens: «Concede mihi prolem bonam, quia tu es exauditor oracionis». 39 Et uocauerunt eum angeli stantem in oracione ad delubrum, dicentes: «Deus enim annunciat tibi Iohannem credentem in uerba Dei, magnum, castum et Prophetam de iustis». 40 Et ait: «Quomodo erit mihi filius, cum sim senex et uxor mea est sterilis?» Dixit: «Ita: Deus quod uult operatur». 41 Et ait: «Creator mi, pone michi signum». Dixit: «Signum tuum erit ut non loquaris hominibus triduo nisi signis. Et pronuncia creatorem tuum frequenter et lauda Deum uespere et mane». 42 Et quando dixerunt angeli: «O Maria, Deus elegit te et mundauit. Et pretulit super omnes gencium mulieres. 43 Maria, humilia te creatori tuo et supplica et ora cum orantibus». 44 Hoc fuit de secreto futurorum quod reuelaui tibi, et non eras apud eos quando uadia ponebant, scilicet calamos suos, quis eorum educaret Mariam et non eras apud eos quando disceptabant. 45 Quando dixerunt angeli: «O Maria, Deus annunciat tibi Verbo suo, cuius nomen est Cristus Ihesus, filius Marie, magnus in hoc seculo et in futuro de oblatis, 46 et affabitur homines et in cunabulis et adultus et erit de sanctis». 47 Et ait: «Creator mi, quomodo erit mihi filius et non tetigit me uir?» Dixit: «Sic: creat Deus quod uult. Quando iudicat quicquam, dicit: «esto», et fit». 48 Et docebit eum Librum et Sapienciam et Decalogum et Euangelium. 49 Et prophetam ad filios Israel: «Veni ad uos cum miraculo creatoris uestri. Creabo enim uobis de luto ad modum auis; et sufflabo in ea et fiet auis nutu Dei. Et curabo cecum natum et leprosum et suscitabo mortuos ad nutum Dei. Et prophetabo uobis quid edetis et quicquid in domibus uestris reconditis. In his enim miraculum est uobis, si uos creditis. 50 Et asseritis quod habeo pre manibus de libro Decalogi, ut absoluam uobis quedam que uobis fuerunt

74 recompensacione: recumpensacione T 75 mihi: michi B • prolem bonam: bonam prolem transp. T 77 dicentes: dicens B • Baptistam add. post Iohannem et del. T 78 castum: Christum B • et ait: om. B • erit: erat M 79 mea est: mea V • est esterilis: esterilis est transp. P • ita: itaque V • Deus quod uult: Deus uult quod transp. T quod uult Deus transp. M 80 mi pone: impone MB 81 triduo: in triduo P 82 o Maria: Maria T 83 mundauit: mandauit VB • et add. post gencium AM 84 ora cum orantibus: orate cum oracionibus B 84-85 de secreto futurorum: de futuro secretorum T unum secretorum V secretorum BP 85 uadia: uadiam M uadam V uada P 86 scilicet: sed M • calamos: thalamos P • suos: suo B • Mariam: manna V • eras: erat A • eos quando: eos quomodo M omnes quando T 87 quando: quomodo AM • angeli: angelo B • O Maria: om. AM • annunciat: annunciauit V 87-88 Verbo suo: Verbum suum V 88 Christus Ihesus filius Marie: Christus filius Marie Ihesus transp. P 89 et add. post futuro AM • affabitur: affantur B • et2: om. AM • et4 : om. A 91 iudicat: indicat TB 92 docebit: docebat V • et2: om. TBP 93 ad1: et TVP • ad uos: ad nos AM • uestri: nostri AM 94 fiet: fiat B • Dei: om. B 95 curabo: mundabo B 96 reconditis: recondetis VP2 recondatis B 97 miraculum: mirandum AM • uos: om. TVBP • creditis: crederitis B 98 uobis1: tibi B 98-99 uobis fuerunt: fuerant uobis transp. T uobis fuerant VB

46

100

105

110

115

Liber Alchorani

prohibita; et ueni ad uos cum miraculo creatoris uestri. timete ergo Deum et obedite mihi. 51 Deus enim est creator meus et creator uester. Adorate eum: hec est uia recta». 52 Cumque Ihesus ab eis blasphemiam intellexisset, ait: «Qui sunt qui defendunt mecum Deum?» Dixerunt Apostoli: «Nos sumus qui defendimus Deum. Credimus in eum. Et profitere quod nos sumus Ysmahelite. 53 Credimus in id quod destinauit et imitati sumus Legatum. Et scribe nos cum confitentibus». 54 Et dolose se habuerunt et Deus circumuenit eos. Et Deus est super omnes dolosos. 55 Quando dixit Deus: «O Ihesu, ego mortificaturus sum te et eleuaturus ad me; et mundaturus ab illis qui blasphemarunt et positurus eos, qui secuti sunt te, super illos qui blasphemarunt ad diem resurreccionis. Demum ad me ridibitis et discernam inter uos in eo quod dissensistis. 56 Illos autem qui blasphemarunt acerrima puniam pena in hoc seculo et in futuro. Et non habebunt tutores. 57 Qui autem crediderunt et bona fecerunt, adiciam eorum mercedi. Et Deus non diligit iniuriosos. 58 Hoc legam tibi miraculum in memoriam prudencie. 59 Similitudo enim Ihesu apud Deum sicut similitudo Ade: creauit eum ex terra. Deinde dixit: «Esto» et fuit. 60 Veritas a creatore tuo; noli ergo esse de dubitantibus. 61 Et qui disceptauerint in eo ex quo uenit ad te sciencia, dic: «Itaque conuenite; uocabo filios nostros et filios uestros, et mulieres nostras et mulieres uestras, et nos ipsos et uos ipsos. Deinde studebo ponere malediccionem Dei super mendaces». 62 Ista enim est uindicta uera. Et non est

99 ad uos: ad nos A • uestri: nostri A 100 mihi: michi M • enim: om. AM • enim est: est enim transp. V 101 Ihesus: om. AM • recepisset uel add. post blasphemiam T • blasphemiam intellexisset: intellexisset blasphemiam transp. V 102 defendunt mecum: mecum defendunt transp. V • Apostoli: om. TVB 103 in eum: in Deum AM eum B • in communi add. post in eum VB • profitere: profitemur M • Ysmahelite: Israelite P • credimus2 TVBP2: credidimus AM credite mihi P 104 id: illud B • destinauit: destinasti AM • cum: om. M 105 et add. post dolose B • se: om. A • et conuenerunt eos add. post habuerunt VB • alii circumuenerunt eos interl. post et conuenunt V • et Deus circumuenit: et circumuenerunt AM • et Deus2 AMP2: qui TVBP 106 quando: quomodo M • memento add. interlin. post dixit T • o Ihesu: omnibus M • ego: om. T 106-107 ego mortificaturus sum te: mortificaturus sum ego te transp. V • sum: ad B 107 et1: om. V • eleuaturus ATMP2: releuaturus V reuelaturus BP • mundaturus: mundatus T • blasphemarunt: blasphemauerunt VB 107-108 blasphemarunt et ... illos qui: om. P 108 secuti: sequti AM • blasphemarunt: blasphemauerunt VB om. P • resurreccionis ATMVP corr. B: resurreccionibus B • demum: deinde M omnes enim B 109 redibitis: radebitis V reddibitis B • dissensistis: discensistis B • illos: illi AM 110 blasphemarunt: blasphemauerunt VB • acerrima: acerrimam M • puniam pena: pena puniam transp. B 111 adiciam: addiciam PB • mercedi: mercede M mercedem B 112 legam: lega B 113 prudencie: prudenti AM • apud Deum: om. V apud B • est add. post Deum P 114 ex terra: de terra AM • et: om. B 115 disceptauerint: discrepauerit A deceptauerit T disceptauerit M disceptarunt VB 116 nostros: uestros MB nostros et filios: om. V • filios uestros: filias nostras M nostras et mulieres: om. MVP 117 et nos ipsos1: om. MP et ipsos B • et uos ipsos2: om. AV • deinde: demum P • ponere: imponere M

CAPItVLVM tErCIVM

120

125

130

135

140

47

nisi unus Deus gloriosus, sapiens. 63 Et si retro abierunt, Deus bene nouit disturbatores. 64 Dic: «Vos qui Librum recepistis, conuenite ad uerbum quod inter nos et uos est equum. Non adoretis nisi Deum neque cum eo quicquam participem statuatis neque aliqui uestrum alios assumant creatores Deo pretermisso». Quod si retro abierint dicatis: «Itaque profitemur nos esse ysmahelitas». 65 O uos qui Librum recepistis, quare in Abraham disceptatis? Et non fuit data lex Decalogi et Euangelii nisi post ipsum, nonne intelligitis? 66 Nunquid uos disceptatis in eo quod scitis. Quare ergo disceptatis in eo quod ignoratis? Et Deus nouit et uos nescitis. 67 Non fuit Abraham Iudeus neque Christianus, sed Ysmahelita neque ydolatra. 68 Cariores Abrahe homines fuerunt hii qui imitati sunt eum et hic Propheta et qui crediderunt. Et Deus est patronus credencium. 69 Vellent quidam de illis qui Librum receperunt uos deuiare, et non deuiant nisi se ipsos et non perpendunt. 70 O uos qui Librum admisistis, quare blasphematis in miracula Dei, que fiunt sub oculis uestris? 71 O uos qui Librum recepistis, quare palliatis falsitate ueritatem et occultatis scienter ueritatem? 72 Dixerunt quidam eorum qui Librum receperunt: «An credimus in id quod traditum est illis qui crediderunt in facie diei et blasphemauimus in fine eius». Fortassis conuertantur. 73 Neque confidatis in eis nisi qui fidem uestram sequuntur. Dic ergo: «Non est direccio nisi direccio Dei, si conferatur alicui sicut uobis fuit collatum uel disceptauerit tecum apud creatorem uestrum». Dic ergo: «Gracia est in manu Dei: cui uoluerit eam infundet. Deus enim est largus, sapiens. 74 Assignabit cui uoluerit misericordiam suam. Et Deus est magne bonitatis». 75 Et de illis qui Librum receperunt sunt nonnulli quibus, si credas in talento, restituent tibi sine dolo, et alii quibus, si comendes dragmam, non restituent eam tibi nisi insistes

119 sapiens: et sapiens V • abierunt: abierint V • bene: enim V enim bene B 121 quicquam: quemquam V 122 statuatis: statuimus VBP • aliqui: aliquis V • alios: alias A • assumant: assumat V • creatores: cantores P • Deo: om. B 124 recepistis: accepistis B • quare: qua B • Abraham: Habraam B • disceptatis: disceptastis MV 125 Euangelii: Euangelium B • intelligitis: intelligis TB • nunquens add. post intelligitis et del. B 126 disceptatis: disceptastis V deceptantes P • in eo: eo VBP 127 ignoratis: ignorastis T • non: homo B • Abraham: Habraam B Abraam P 128 fuit add. post sed AM • neque: nec M om. B • cariores: carioles B maiores P 129 et Deus est: est Deus transp. V • quidam: quidem B 130 uos: nos A 131 deuiant: deuiat V • se: om. V 132 blasphematis: blasphemastis AM • in miracula: miracula A • fiunt: fuerunt BP 133 uos: om. ABP • occultatis: oculis B 135 credimus: credemus AM • in id: illud B • facie: faciem MBP2 • diei: die A Dei MVB • et: id est A 136 fine: finem MP2 • conuertantur: conuertentur VBP2 137 sequuntur: secontur TV2 • nisi direccio: om. VBP 138 non add. ante si B • conferatur: conferatis T • uobis: nobis V • fuit: est B • disceptauerit: discrepauerit A disceptauerint P 139 creatorem: cantorem P • gracia: om. VBP 140 est: om. B 141 de: om. B 142 receperunt: ceperunt A • non add. ante sunt V • credas: credatis A • restituent: restituet AM restituant B 143 alii quibus: alius cui AM • comendes: comodes VBP • restituent: restituet A • eam: om. TVB • insistes: iustes eam M iustes P

48

145

150

155

160

165

Liber Alchorani

importune. Hoc quidem quia dixerunt: «An non habebimus in ydiotis commodum». Et dicunt contra Deum falsum scienter. 76 Ymmo, qui fedus adimpleuerit suum et crediderit, Deus quidem diligit timentes. 77 Illi enim qui preceptum Dei pro modico distrahunt precio, nullius sunt momenti in futuro, nec Deus eos alloquitur neque eos respiciet in die iudicii neque comendabit: et atrocem penam sustinebunt. 78 Et sunt nonnulli qui linguas suas inuoluunt scripturis, ut eos reputes Librum credidisse neque sunt de Libro, dicentes: «A Deo uenit». Et mentiuntur scienter contra Deum. 79 Non est hominis ut conferat ei Deus Librum, et iudicium et propheciam, deinde dicat hominibus: «Seruite mihi, non Deo»; uerum: «Estote magistri quia nouistis Librum, quia sepius eum legistis». 80 Et precipiet uobis ut sumatis angelos et prophetas pro creatoribus. Nunquid precipit uobis blasphemiam postquam concessistis uos esse Ysmahelitas? 81 Et quando accepit Deus fedus prophetarum ut «tradidimus uobis Librum et propheciam sapienciam; deinde uenit ad uos Legatus credens his qui habetis, ut crederetis ei et defenderetis eum». Dixit: «An confessi estis et in super me fatigastis?» Dixerunt: «Confessi sumus». Dixit: «Perhibete testimonium et ego uobiscum perhibebo». 82 Ergo qui reuersi sunt postmodum ipsi sunt praui. 83 An legem aliam quam Dei optatis, et obedierunt ei omnes qui sunt in celo et in terra, siue uolentes siue inuiti et ad ipsum reducemini? 84 Dic: «Credimus in Deum, et in id quod destinatum est nobis et quod destinatum est Abrahe et Ysmaheli et Ysaac et Iacob et tribubus; et quod datum est Moysi et Ihesu et prophetis a creatore suo: non distingo inter aliquem eorum, nos ei obedimus». 85 Et qui, preter legem Ysmahelitarum, aliam appetit non recipiatur ab illo, ipse enim in futuro seculo dampnabitur. 86 Qualiter diriget Deus populum blasphemancium postquam crediderunt et professi sunt legatum esse, scilicet ueracem, et uenerunt ad eos testimonia? Et Deus non dirigit populum

144 importune: importunum M • habebimus: habuimus VP habemus B • in ydiotis: mendiotis M ydiotis V 145 contra: esse BP 146 adimpleuerit: adimpleuit VP • adimpleuerit suum: suum adimpleuerit transp. B • timentes: timetes P 148 neque eos: nec eos TV • Deus add. post neque1 B • comendabit: emendabit BP 149 inuoluunt: inuoluerunt T uiolauerunt VBP 150 scripturis: in scripturis P • eos: Deus B • reputes: reputet B 151 contra: esse P • Deum: Dominum M 152 Deus Librum: Librum Deus transp. TVBP • et1: est B • deinde: demum P • hominibus: omnibus M 153 quia1: qui B • nouistis: uoluistis M agnouistis B • sepius eum: sepius cum A 154 ut: ne V et B • creatoribus: cantoribus P 155 precipit: precepit MVB 156 Deus fedus: om. M 157 propheciam: om. AM prophetarum T • uos: nos M 158 qui: que MB • confessi: confesset B 160 perhibebo ATMP2: perhibeo VBP • qui: quasi V • postmodum: post modicum A 161 ei: om. AM 161-162 praui an ... qui sunt: om. B 162 siue1: om. V • et2: om. AM 163 credimus: credidimus M • in id: id AT • quod destinatum1 est1: mg. B • nobis: uobis M • et quod2 destinatum2: om. M 163-394 nobis et quod ... forte sitis beati om. B 165 distingo: distinguo MV • nos ei: nos T nos enim MV 166 preter: propter M 168 professi: confessi V 169 scilicet: om. M sed P • ad eos: ad ipsos M • dirigit: diligit TVP

CAPItVLVM tErCIVM 170

175

180

185

190

195

49

iniuriosum. 87 Premium eorum est: quia maledicti sunt a Deo et ab angelis et ab uniuersis hominibus 88 perpetuo et non remittet eis supplicium neque morabuntur, 89 nisi qui postmodum penituerint et emendauerint. Deus enim est miserator, indultor. 90 Illi quidem qui blasphemauerunt, ut fidem admiserunt deinde accumulauerunt blasphemiam; non recipietur penitencia eorum. 91 Illi enim oberrant, nam qui blasphemarunt et mortui sunt in blasphemia. terra plena auro non recipietur a quoque eorum si redimerentur cum eo. Hii enim a pena crudeli non habebunt deffensores. 92 Probitatem quippe non nasciscemini nisi de his que diligitis, expenderitis et non expenditis quicquam, quin Deus nouit. 93 Omnis cibus filiis Israel erat licitus, nisi sibi quem Israel prohibuit priusquam descenderet lex Decalogi. Dic: «Afferte legem Decalogi et sequimini eam, si ueraces estis, 94 et si mendacium contra Deum fingunt, postmodum ipsi sunt iniuriosi». 95 Dic: «Pronunciauit Deus uerum: Sequimini ergo Abrahe legem puram, qui non extitit ydolorum imitator». 96 Prima enim domus que stabilita fuit hominibus Mecha est, benedicta gentibus ac directa. 97 In qua sunt miracula manifesta: sedes Abrahe et qui eam ingreditur tutus est. Deus enim indicit hominibus peregrinacionem domus, qui potest ad eam accedere et qui blasphemat, Deus quippe potest gentes excusare. 98 Dic: «O uos qui Librum recepistis, cur miracula Dei blasphematis, et Deus testis est super hiis que facitis?» 99 Dicite: «Qui Librum habetis, quare arcetis a uia Dei eos qui credunt? Appetentes errores et Deus non aspicit opera uestra negligenter». 100 O uos qui creditis, si obedieritis aliquibus ad quos Liber peruenit? Peruertent uos post fidem uestram in blasphemiam. 101 Et qualiter blasphematis cum uobis miracula Dei legantur et in uobis est legatus? Et qui confidit in Deo, in uiam dirigitur rectam. 102 O uos qui creditis, timete Deum uero timore neque moriamini nisi in fide Ysmahelitarum. 103 Neque confidatis nisi in fide Dei omnes neque dispergamini. Et recolite beneficium Dei quod uobis contulit

170 iniuriosum AM corr. mg.V2: impiosum TVP • eorum: illorum AM 171 et non: non AM • et alleuiabitur add. post remittet T 172 penituerint: penituerunt V • emendauerint: emendauerunt V • enim est: enim M est enim transp. V 173 blasphemauerunt: blasphemarunt TP • ut: et V 174 accumulauerunt: accumularunt TP • penitencia: pena A 175 nam: om. V filii P • blasphemarunt: blasphemauerunt V 176 quoque: quoquam M • eorum: illorum V 177 probitatem: uoluntatem VP • nasciscemini: irascemini V 178 expenderitis: expendideritis M • quin ATMV2: quando V • nouit: nouerit P 179 sibi quem: is quem sibi transp. TP is quem V • priusquam: postquam M 181 ipsi sunt: illi sunt AM 183 domus que: domus M 184 id est adultera quia dimisso creatore suo sequitur deos uanos et falsos add. post Mecha est T 185 indicit: inducit M indicat P 186 domus: om.T 188 Deus: Deo M 189 quare: quia T 190 opera: mg. V • uestra: nostra M 191 si: quare ATV quasi P • obedieritis: obeditis V • aliquibus: aliquis V 192 blasphematis: blasphemans M 194 dirigitur: dirigit M • uero: non P • timore neque: timore ne P 195 Ysmahelitarum … in fide: om. AM • Dei: om. VP

50

200

205

210

215

220

Liber Alchorani

fuistis innimici et uos concordauit et effecti estis per misericordiam Dei fratres. Et eratis prope ruinam ignis et eruit uos ab ea. Et Deus sic declarat uobis miracula sua, quo forte corrigamini. 104 Et erit quidam ex uobis populus qui uocabit ad bonum, et precipiet honestum et prohibebit inhonestum. Illique sunt beati. 105 Et nolite esse sicut illi qui disperguntur et discordarunt postquam ad eos uenerunt testimonia: illique pene deputabuntur moleste 106 die qua uultus quorundam erunt candidi et quorundam erunt acri. Illi quidem quorum uultus erunt acri blasphemarunt post fidem suam et gustarunt penam quia blasphemarunt. 107 Illi uero quorum uultus candidi facti sunt, manebunt in misericordia Dei in eternum. 108 Illa quidem miracula Dei relegentur uobis ueraciter. Nec Deus iniuriam uult gentibus. 109 Et Dei est quicquid in celis et in terra existit, et omnia redibunt ad ipsum. 110 Gens electa hominum: precipit honestum et prohibet contrarium et credit in Deum. Et si credidissent, qui Librum receperunt, melius eis esset. Et ex eis sunt credentes et plures sunt mala perpetrantes. 111 Non officiunt uobis nisi maliciose; et si contra uos dimicauerint, dabunt uobis terga et non euadent. 112 Indicta est eis calamitas quociens capiuntur, non nisi fune Dei et fune hominum uinculantur. Et reuersi sunt cum ira Dei. Et indicta est eis miseria, quia blasphemarunt in miracula Dei et prophetas Dei occiderunt iniuste. Hoc quia inobedientes extiterunt et transgressores. 113 Non ad equum sunt qui receperunt Librum, populus enim surgens imitatur miracula Dei in medio noctis orans, 114 et credens in Deum et diem extremum, precipiens honestum, prohibens contrarium, perseuerantes in bono: et illi sunt boni. 115 Et quicquid boni egeritis, ipsum non celetis. Deus enim nouit timentes. 116 Illis autem qui blasphemarunt, non subueniunt diuicie erga Deum in aliquo nec filii: illique sunt deputati igni in perpetuum. 117 Et quod in presenti seculo dilapidarunt est adinstar uenti, in quo est cauma, uineam aliquorum perflantis sibi iniuriosorum ipsam destruentis; neque Deus eas sed sibi ipsis iniuriam fecerunt. 118 O uos qui creditis secretarium non suscipiatis ab

197 per: propter M • Dei: eius VP 198 eruit uos: eruit V • sic declarat: declarat sic transp. T 199 quidam: quidem MVP 200 uocabit: uacabit V • precipiet: preciperet A precipit et V • prohibebit: prohibebat A • illique sunt: illi qui sunt TP illi quippe sunt V 202 pene: pena AM • deputabuntur: deputabunt T • moleste: molestia AM 203 nigri siue add. post quorundam2 erunt2 A • acri: om. A • erunt acri … quorum uultus: om. P 204 blasphemarunt post: blasphemare post A om. P • quia: que M 205 blasphemarunt: blasphemare A • uero: om. M quidem V • facti: om. V • sunt: om. T erunt V 206 relegentur: delegentur VP • uobis: nobis M 208 existit: extitit T • gens: Deus V 209 contra mecum add. post honestum T • et prohibet: mg. V 211 officiunt: efficiunt V 212 dimicauerint: dimicauerunt V • terga: om. AM 213 non nisi: om. V 214 blasphemarunt: blasphemauerunt V 215 hoc: hic P 216 ad equum: tales V adequando P • enim: est P 217 qui add. post surgens P 220 illis: illi TP • subueniunt ATMV2P: subueniant V 221 filii: om. A 222 quod in presenti seculo: in presenti seculo quod transp. AM • uineam: niuea P 223 eas: eis TVP 224 ipsis: om. A

CAPItVLVM tErCIVM 225

230

235

240

245

250

51

extraneis: ne uobis tribulacionem inducat, propalantibus odia omnibus suis et quod occultant in corde maius existit. Iam uobis exposuimus miracula si uos intelligitis. 119 An uos diligitis eos ipsique non diligunt uos et creditis in Librum totum. Et quando occurrunt uobis dicunt: «Credimus» et quando habeunt stringunt contra uos pre furore digitos. Dic: «Moriamini in furore uestro. Deus enim nouit archana cordium». 120 Si tangit uos prosperitas, molestantur; et si incurritis aduersitatem, congaudeant ea. Et si sustinetis et timetes, dolus eorum non officit uobis in aliquo. Deus enim conprehendit ea que facitis. 121 Et cum discesseris a gente tua construe fidelium sedes ad bellum. Deus enim exauditor est, sapiens. 122 Cum due partes lassantur uestrorum Deus est eorum patronus. Et in Deo confidunt fideles. 123 Et iam Deus defendit uos, cum essetis Bedrm miseri. Cauete ergo Deum, quo forte gracias agatis. 124 Quando fidelibus dicebatis: «Non sufficit uobis creator uester quod uobis exibeat tria milia angelorum descendencium?». 125 Immo, si sustinentes fueritis et timentes exhibebit uobis, creator uester quinque milia angelorum uelociter procerum. 126 Et non posuit hoc Deus nisi euangelizando uobis et ut corda uestra confidant. Et non est defensio nisi a Deo, glorioso et sapiente. 127 Et deleat in ictu oculi blasphemantes et confundat eos et redeant uacui. 128 Nihil tibi superest de facto aut dispensabit cum eis aut puniet eos, quia iniuriosi existunt. 129 Deus autem possidet omnia que sunt in celis et in terra: parcit cui uult et punit quem uult. Et Deus est indultor, miserator. 130 O uos qui creditis, non commedatis fenus duplicatum dupliciter. Et timete Deum, quo forte beati sitis. 131 Et cauete ignem qui preparatus est blasphemis 132 et obedite Deo et legato, quo forte miserebitur uobis. 133 Festinate ad ueniam a creatore uestro et ad Paradisum cuius latitudo sunt celi et terra qui preparatus est timentibus, 134 qui largiuntur in leticia et tristicia et qui celant rancorem et parcunt hominibus. Et Deus diligit benefacientes. 135 Et eos qui non perpetrant flagicium et iniuriam sibi faciunt, Deum inuocant et expetunt ueniam pro peccatis suis. Et quis remittit peccata nisi Deus? Et non perseuerat in hiis que faciunt et ipsi

225 omnibus: ex oracionibus AM 226 in corde: om. TVP • maius: magis T • existit: extitit V2 • si uos: om. V 227 diligitis: intelligitis V • ipsique: ipsi qui AM • uos et: nos et A 229 stringunt: fugunt AM stringent V • pre furore: in furore mg. V 230 prosperitas ATMV2P: prosperans V 231 ea: ei P • et si2: et M 232 timetes: timetis P • officit: sufficit V • aliquo: aliquam T • non add. post enim A • ea que: que AM 233 discesseris: dissessis T dix dicesseris M discessisses V 234-235 Deus2 est: Deus AM 235-236 uos cum: uero cum M 236 essetis: estis V • Bedrm: Bedrim TVP • cauete: caue V • agatis: agentes P 237 creator uester: creator M creatura nunc V 238 descendencium: om. T • immo: om. VP 238-239 descendencium immo … milia angelorum: om. A 239 timentes: timueritis V 241 sapiente: sapienti M 242 redeant: deueniant M 243 dispensabit: dispensauit V 244 autem: quod P • sunt: om. VP • et in terra: om. M • parcit: parcet M 245 et punit quem uult: om. M 246 commedatis: commodetis V • beati: bene M 250 parcunt: pereunt P parcentes P2 251 flagicium: flacium A 253 remittit: remittat A

52

255

260

265

270

275

280

Liber Alchorani

sciunt. 136 Illis uenia dabitur a creatore suo et Paradisi sub quibus decurrent flumina, in quibus erunt perpetuo. Et quam bona est operancium retribucio. 137 Preterierunt ante uos mores: decurrite per terram, considerate qualis fuit exitus falsatorum. 138 Hoc est hominibus determinacio, correccio et castigacio metuentibus. 139 Nolite ergo contristari et condolere cum sitis excelsi, si creditis. 140 Si tangit uos ulcus, iam simile tetigit populum ulcus. Et dies uariabo inter homines et ut agnoscat eos Deus qui crediderunt et suscipiat ex eis testes. Deus autem non diligit iniuriosos. 141 Et ut examinet Deus fideles et conterat infideles. 142 An estimatis ingredi Paradisum et non cognoscit eos Deus qui laborauerunt ex uobis et nouit ex uobis sustinentes? 143 Et optabatis mortem priusquam eam incurreretis et uidistis eum prospicientes. 144 Et non est Machometus nisi Legatus, quem alii precesserunt legati. Si decesserit uel occisus fuerit, numquid retrorsum adibitis? Et quicumque apostatat nec nocet Deum in aliquo, et iam remunerabit Deus gracias agentes. 145 Non fuit anime mori nisi nutu Dei ad terminum prefixum. Et qui anelat ad premium mundi, conferam ei ex eo, et qui premium in futuro exoptabit, conferam ei partem. Et retribuam gracias agentibus. 146 Quot prophete, cum eis interfecti sunt magistri, et non perierunt quia eos inuenit in uia Dei, et debiles non fuerunt nec sese absconderunt. Et Deus diligit pacientes. 147 Et nihil aliud dicebant nisi: «Creator noster, dimitte nobis peccata nostra et excessus nostros; et confirma pedes nostros et defende nos contra populum blasphemum». 148 Et donauit eis Deus premium in hoc seculo et in futuro. Deus enim diligit benefacientes. 149 O uos qui creditis, si obedieritis blasphemis, peruertent uos et redibitis dampnati. 150 Ymmo, Deus est dominus noster, qui est melior tutorum. 151 Ponam iam in cordibus blasphemancium formidinem, quia constituerunt cum Deo participes absque ulla racione; et sedes eorum ignis. Et quam prauum erit iniuriosorum premium. 152 Et promissum suum ratum posuit et cum eos persensistis, usque

254 sub quibus: sub quorum M • decurrent: decurrunt AM 255 retribucio: retribuit A 256 decurrite: discurrite AM • qualis: quales V • fuit: sint V 257 falsatorum: falsorum V • est hominibus: in omnibus VP 259 tetigit ATMVP2: tangit VP 260 eos Deus: Deus V • ex eis: om. M 260-263 crediderunt et suscipiat ... eos Deus qui: om. P 261 Deus fideles: fideles V om. P 262 conterat: conuertat A • estimatis: extimatis V 263 optabatis ATMV2: optabitis VP 264 priusquam eam: priusquam AM • incurreretis: incurretis VP • paragr. add. post prospicientes T 265 Machometus: Mahometus A Mafometus M • decesserit: dicesserit T discesserit VP 266 retrorsum adibitis: adibitis retrorsum AM • apostatat: apostat V • nec nocet: non nocet AMP 267 Deum in aliquo: om. AM 268 anelat: hanelat TV 269 qui premium: premium AM • exoptabit: expectabit V • ei partem: enim partem M 270 cum eis: cum eo P • magistri: magni VP 274 nos contra ATMV2: uos contra transp. V nos esse P nos erga P2 • blasphemum: blasphemancium V 274-275 eis Deus: eis M 275 Deus enim diligit benefacientes: om. M • benefacientes ATVP2: om. M pacientes P 276 creditis: credidistis AM • obedieritis: credideritis V • uos et ATMV2P: te et V 277 noster: uester V 278 constituerunt: construerant A 279 iniuriosorum: iniuriosum AM

CAPItVLVM tErCIVM

285

290

295

300

305

53

dum lassi fuistis et disceptastis in facto et inobedientes extitistis, postquam ostendit uobis que diligebatis. Quidam autem uestrum diligunt hanc uitam et quidam uestrum appetunt futuram. Demum liberauit uos ab eis ut uos examinaret et non pepercit uobis. Deus enim est munificus fidelibus. 153 Cum prospere uobis succedit et non animaduertitis in quenquam et Legatus uos asciscit in posterioribus, retribuit uobis angustiam pro angustia, et non contristemini pro eo quod amisistis et incurristis. Et Deus opera uestra disquirit. 154 Deinde dedit uobis per angustiam soporem securitatis, et quidam uestrum formidant et quidam uacillant ex uobis et estimant in Deo estimacionem stolidorum non ueram: «Nunquid non habemus potestatem aliquam?» Dic: «Posse quidem totum est Dei». Occultant in cordibus suis quod non reuelant tibi, dicentes: «Si uobis esset potestas, non occideremur hic». Dic: «Si uos essetis in domibus uestris, non exirent de mansionibus suis quibus inscribitur cedes». Sed ut examinet Deus quod in cordibus uestris geritis et emendet quod in animis uestris habetis. Et Deus nouit archana pectorum. 155 Quia illi qui parauerunt fugam in die qua concurrere turbe relabi, fecit eos Diabolus in id quod perpetrarunt et remisit eis Deus. Deus enim est remissor, miserator. 156 O uos qui credidistis, non sitis sicut illi qui blasphemarunt et dixerunt fratribus, quando discurrebant per terram et dimicabant: «Si essent nobiscum, non morerentur neque interficerentur». Verum ut ponat Deus dolorem in cordibus eorum. Deus enim uiuificat et mortificat. Et Deus prospicit que facitis. 157 Siue occidamini in uia Dei siue expiretis, uenia uobis a Deo et misericordia melior est quam in id quod consentitis. 158 Ergo siue decedatis siue interficiamini ad Deum, reducemini misericorditer. 159 Igitur dispensat cum eis. Et si esset rigidus, seui cordis, fugerent a te. remitte ergo eis ueniam et expete ab eis et consule eos in facto. Et cum proposueris, confide in Deo. Deus enim amat confidentes. 160 Si Deus uos defendit, non est qui uos uincat; et si Deus uos

281 facto ATMV2P: sancto V • inobedientes: inobedientis V • extitistis: extistis V 283 quidam uestrum: om. VP 284 et non: et iam AM 285 animaduertitis: animaduertatis V • Legatus uos: legitis VP 286 asciscit: assistit M asciscint V • retribuit: retribuet A • pro angustia: om. V 288 dedit: om. V dabimus P 289 estimant: existimant MV • in Deo: in Dei T 290 nunquid: non quicquid T • aliquam: aliquem V • dic: om. AM 291 est: quod est V • occultant: occultauit M 292 tibi dicentes: dicentes tibi transp. VP • si uobis: si nobis P 293 mansionibus suis: mansionibus M 295 animis: cordibus MP2 • pectorum AMTVP2: peccatorum P • illi qui: illi V 296 in die qua: in qua V • concurrere: succurrere M concurrerrunt V 297 eis Deus: eos Deus MV • est: om. AM 298 credidistis: creditis V 299 discurrebant: discurrerunt V • dimicabant: demicabant TP • nobiscum: uobiscum MV 300 morerentur: morentur A • ponat: poneret V 301 enim: om. VP • uiuificat et mortificat: mortificat et uiuificat transp. MV 302 et misericordia ATMVP2: om. P 303 in id: id V • decedatis: discedatis V 303-304 ad Deum: ad eum AM 304 dispensat: dispensasti AM 305 fugerent: fugent P • a te: ad te V 306 consule eos: consule eis M • proposueris: proposueritis M 307 defendit: defendat AM

54

310

315

320

325

330

335

Liber Alchorani

deserit, quis est qui uos tueatur alius? In Deo igitur confidant fideles. 161 Et Propheta non debet furtum committere de lucro communi. Et qui hoc perpetrat committetur ei quem furtum in die resureccionis. Deinde superadicietur omni anime secundum quod operata est neque fiet eis iniuria. 162 An qui sequitur beneplacitum Dei, sicut qui recedit a Deo cum malediccione? Et sedes eius gehenna. Et quam praua est conuersio. 163 Sunt gradus apud Deum et Deus opera uestra speculatur. 164 Iam Deus habet quid fidelibus inproperet cum transmitteret ad eos legatum de ipsis, legentem eis miracula sua et corrigentem eos et docentem Librum et sapienciam, cum prius in errore fuissent manifeste. 165 Nonne si uos incurristis aduersitatem, nonne ipsi maiorem incurrerunt in duplo, si dixeritis: «Qualiter hoc?» Dic: «A uobis ipsis. Deus enim super omnia potens est». 166 Et quicquid incurristis in die qua conflictum habuerunt turbe due, per nutum Dei factum est et ut cognoscant fideles. 167 Et illi qui dimicarunt. Et dictum est eis: «Accedite et dimicate in uia Dei uel propellite». Et dixerunt: «Si sciremus pugnare, sequeremur uos». Ipsique sunt in blasphemiam proni magis quam ad fidem. Dicentes ore quod non habent in corde. Et Deus magis nouit quod occultant. 168 Qui dixerunt fratribus suis et sederunt: «Si nobis acquieuissent, non fuissent interempti». «repellite ergo a uobis mortem, si ueraces estis». 169 Nec estimetis equidem eos qui in uia Dei fuerunt occisi mortuos. Ymmo uiuos apud creatorem suum premiabuntur, 170 gaudentes eo quod contulit eis Deus ex uoluntate sua, et ostentabunt se contra eos qui relicti sunt retrorsum cum formidine; 171 neque ispsi contristabuntur et ostentabuntur in beneficio Dei, et Deus non diminuit mercedem fidelium. 172 Qui Deo responderunt et legato postquam incurrerunt calamitatem, illis quidem qui benefecerunt et qui timuerunt, est merces magna; 173 quibus homines dixerunt: «Homines enim consenserunt uobis; timete». Ergo eos et auxerunt eis fidem et dixerunt: «Sufficit nobis Deus; quam bonus dispensator, 174 et reuersi sunt cum beneficio Dei et munificencia. Non tetegit eos aduersitas». Et secuti sunt beneplacitum Dei, et Deus est bonitatis magne. 175 Diabolus enim incitat

308 alius: est alius V 309 qui hoc: qui V qui hic P • perpetrat: perperam P 310 quem: om. TV • deinde: om. AM demum P 312 recedit: redit AM 313 quam ATMV2P2: quod VP 314 uestra: nostra V 315 eis: ipsis V 316 manifeste: manifesto P 317 nonne: numquid AM • incurristis: incurritis T • incurrerunt: incurrerent V 320 due: om. M • cognoscant: agnoscant AM 321 accedite: abscondite VP 322 sequeremur uos ATMP2: sequentem nos V sequentem uos P • ipsique: ipsi V 324 fratribus suis: fratribus T • et sederunt: insederunt M 324-325 si nobis: si uobis T 328 ostentabunt: offerebant M ostendebant V 329 ipsi: enim V • et ostentabuntur: om. VP 330 diminuit: diminuet AM 331 postquam: priusquam P • incurrerunt: incurrerent P 332 et qui: et V 333 timete: dimitte A dimittite M timuere V timore P timuerunt P2 • ergo: igitur V graui P • auxerunt: auxierunt T annuerunt V 334 nobis Deus: uobis Deus MV • sunt cum: sunt in M 335 Dei: om. T • munificencia: magnificencia V • tetegit: tangit V 335-336 et munificencia … beneplacitum: om. P 336 bonitatis magne ATMV2: bonitas magna V bonitatis magna P • enim: autem V • incitat: om. M concitat V

CAPItVLVM tErCIVM

340

345

350

355

360

55

consimilibus timorem; nolite eum timere, sed timete me, si fideles estis. 176 Neque illis compaciamini qui uelociter blasphemant, nullatenus officiunt Deo. Vult Deus quod non habeant porcionem in futuro seculo et magnum habituri sunt supplicium. 177 Illi qui emerunt blasphemiam pro fide, non fecerunt Deo preiudicium in aliquo, et supplicio punientur atroci. 178 Nec estiment, illi qui blasphemarunt, quod ad bonum animarum suarum dicantur, uerum dico eos ut peccatum accumulent. Et penam sustineant acerbam. 179 Noluit Deus fideles derelinquere, in quo uos estis, donec a bono discernet dolosum. Nec Deus uobis uoluit archana futura reuelare; sed Deus eligit ex legatis suis quem uult. Credite itaque in Deum et legatos eius. Et si credideritis et timueritis, premium uos expectat magnum. 180 Nec estiment qui auari sunt in his que eis Deus tribuit bonis esse bonum, ymmo malum est eis. Circa colla eorum suspendentur ea que ex auaricia ducti uoluerunt erogare in die resureccionis. Deus enim, qui possidet celos et terram, nouit opera uestra. 181 Iam pridem Deus audiuit uerba dicencium: «Quod Deus est pauper et uos diuites». Scribemus quod dixerunt et quod occiderunt prophetas iniuste. Et dicemus: «Gustate supplicium ignis». 182 Et hoc quidem pro eo quod manus uestre premiserunt. Deus enim non est iniuriator seruorum. 183 Qui dixerunt quod «Deus precepit nobis ne credamus in Legatum, donec ueniat ad nos cum holocausto quod ignis consumat». Dic: «Iam uenerunt Legati ante me cum testimoniis et cum eo quod dixistis. Quare occidistis eos si ueraces estis?» 184 Et si non crediderint nec crediderunt quoque legatis qui precesserunt te cum testimoniis et scripturis autenticis et Libro luminoso. 185 Omnis quippe anima gustabit mortem. Et ubicumque decedatis premium uestrum erit in die resurreccionis. Et qui excutitur ab igne et intromittitur Paradisum iam euasit. Et non est uita huius mundi nisi praua in discrimine. 186 Et affliccionem sustinebitis in rebus uestris et personis et audietis, ab illis quibus datus est Liber et ab illis qui statuerunt participem cum Deo, obprobrium magnum. Et ut pacienter sustineatis et metuatis ad hoc super

337 sed timete: timete M • me si: me T me quia V 338 officiunt: officient T officiant V 339-340 habituri sunt: habebunt V 340-341 Deo preiudicium: preiudicium Deo transp. V 341 punientur: puniantur T • estiment: extiment V 342 suarum: om. V • dicantur: ducantur V dicat P • dico eos: dico TVP 343 acerbam: ualidam AM 343-344 fideles derelinquere: derelinquere fideles transp. V 344 a bono: a uobis P • discernet: discernent TP 345 uoluit: om. VP • reuelare: reuelat P • eligit: elegit AM 346 legatos: legatis AM 347 estiment: extimetur V • in his: in hoc his T 348 est eis: est A eis T • suspendentur: suspendent P 349 uoluerunt: noluerunt V 350 celos: celum V 351 et uos: et nos TP • scribemus AMP2: celent TVP 353 uestre: nostre V • premiserunt: promiserunt P 354 seruorum: suorum P • nobis: uobis MV • credamus ATMP2: credimus VP 356 cum eo: cum dubio T • quare: quia P 357 eos si: eos qui V • crediderint: crediderunt V • crediderunt: credidant T 358 precesserunt te: precesserunt V • scripturis: scriptis V 359 decedatis: decedetis T decedis V decederitis P 360 in die: die AM 361 intromittitur: emittitur in V • praua: parua P prona P2 362 discrimine: discrimen MP 363 quibus datus est Liber et ab illis: om. V

56

365

370

375

380

385

390

Liber Alchorani

omnia laboretis. 187 Et quando Deus accepit fedus illorum, quibus oblatus est Liber, et ut exponerent hominibus ipsum et non occultarent ipsum, postposuerunt ipsum post dorsum suum et distraxerunt ipsum pro modico precio. Et quam prauum commercium. 188 Non estiment illi, qui letantur cum eo, quod sibi datum est et optarunt laudari super his qui non exequuntur; non ergo eos estimes supplicium quidem posse euadere: crudelem enim penam incurrent. 189 Dei siquidem est regnum celorum et terre, qui super omnia potens est. 190 In creacione celorum et terre et diuersitate noctis ac diei. 191 Prudentes mirantur qui Deum inuocant stantes, siue sedentes siue recumbentes, creaturam celorum et terre animaduertentes: «Creator noster, creasti hoc frustra. Laudetis. Erue nos a pena ignis. 192 Creator, quos in ignem mittis iam confudisti eos. Nec iniuriosi tutores habent. 193 Creator, audiuimus preconem ad fidem uocantem ut credamus in Creatorem», et credimus. «Creator noster, dimitte nobis peccata nostra et excessus nostros absconde et cum bonis nos facias mori. 194 Creator, tribue nobis per prophetas quod promisisti et non confundas nos in die resurreccionis. tu enim non immutas promissum». 195 Et respondit eis creator eorum: «Opera que adinuicem operamini, siue mas siue femina, non negligo. Illi autem qui sua contempserunt et de mansionibus suis fuerunt expulsi, et lesi sunt in semita mea, et pugnarunt et occissi sunt, excessus eorum delebo ab eis et introducam eos in Paradisos sub quibus decurrunt flumina. Premium a Deo et apud Deum est merces bona». 196 Non molestet te conuersacio blasphemancium in regionibus. 197 Breuis erit delectacio, et deinde sedes eorum erit in gehenna. Quam praua mansio. 198 Verum qui metuunt creatorem suum, habebunt Paradisos sub quibus flumina discurrent; in quibus perpetuo manebunt cum Deo: et quod est apud Deum utile est iustis. 199 Et de illis, qui receperunt Librum, sunt nonnulli qui credunt in Deum, et in id quod destinatum est nobis et quod destinatum est illis. timentes Deum, non distrahentes miracula Dei pro modico precio. Illi remunerantur a Deo. Deus enim est uelox in dispensacione. 200 O uos qui creditis, pacientes estote, et compatiamini aliis et opponite uos hostibus. Et timete Deum, quo forte sitis beati.

365 illorum: eorum T 366 exponerent: exponeret VP • occultarent: occultent V 367 ipsum1: ipsorum V • ipsum2: om. AM 368 estiment: extiment AP • letantur: letentur V 369 exequuntur: exsecuntur T 370 estimes: extimes V • eos add. post estimes A 372 creacione: creatore V • celorum: celi TV • diuersitate: diuersitatis VP • prudentes: prudens P 373 inuocant: inuocat P • sedentes siue: sedentes seu V • creaturam: creatorem V 374 noster: non MP • hoc: hec VP • laudetis: lauderetis V 375 iam: nam M 376 preconem: precones V 377 credamus: credimus P • et credimus: et accendimus T accedemus V 378 nos facias: facias nos transp. MV 380 tu enim: cum enim M • non immutas: immutes M 381 mas: masculus VP 382 sua: om. AM 384 Paradisos: Paradisum V • sub quibus: per quos AM • a Deo: Deo V 385 conuersacio: conuersator P 386 sedes: seduum M seculum V 387 quam ATMVP2: quoniam P 388 discurrent: decurrent AM 389 manebunt: permanebunt M • utile: utiles M 390 et in id: et id AM 391 nobis: illis M • distrahentes: detrahentes V 393 creditis: credidistis P 394 uos: nos P

CAPITVLVM QVARTVM

5

10

15

20

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 O uos homines! Timete creatorem uestrum, qui uos ex anima una creauit et ex ea coniugem eius creauit et ex utroque uiros plures ac mulieres seminauit. Et timete Deum pro quo petitis et uteros, quia Deus uos speculatur. 2 Et pupillis reddite bona sua. Et non commutetis bonum pro doloso. Et non commedatis bona eorum mixtim et bona uestra deponentes in cisternam. 3 Et si timetis quod equum est exhibebitis pupillis, contrahite cum his qui placent uobis secundo, tercio et quarto. Et si timetis quod iusticiam non facietis, unam habeatis et ancillas quas dextera uestra possidet. Hoc est facilius ne declinetis. 4 Et date mulieribus dotes presencialiter. Et si remiserint uobis ex beneplacito quicquam, ipsum pacifice auideque commedetis. 5 Neque substancias uestras uilibus et dilapidatoribus donetis, que uobis assignantur ad honorem uestrum et honestam sustentacionem, sed de bonis uestris ad indumentum eorum imparciamini et eis uerbum dicatis honestum. 6 Et pupillos examinate usque dum ad coniugium perueniant. Et si discrecionem in illis perpenderitis, eis bona sua restituite. Et non commedatis ea immoderate et superflue usque dum crescant. Et qui diues extiterit nihil accipiat; et qui fuerit inops, expendat de his moderate. Et cum restitueritis eis bona sua, sit sub testium presencia. Et Deus sufficit in testem. 7 Cum uero uiris assignetur porcio de his que relinquunt parentes ac propinqui, mulieribus quoque porcio de his que relinquunt parentes ac propinqui, siue modicum sit quod relinquitur siue magnum. Porcio quidem assignetur. 8 Et cum diuisioni consanguinei intersunt et pupilli ac pauperes, impartimini et eis uerbum dicatis honestum. 9 Et timeant illi qui siquidem filios reliquerunt per uos

1-410 capitulum ... nouit omnia: om. GB 1 capitulum quartum ed.: tractatus mulierum centum septuaginta quinque periodi A om. T curat mulierum capitulum quartum M capitulum quintum err. V azoara quarta P sura mulierum P2 2 misericordis miseratoris: miseratoris misericordis transp. M • et add. post misericordis T 3-4 et ex ea coniugem eius creauit: om. M 4 ea: om. V coniugem: coniuge VP et2: om. V 5 petitis ATMV2P: petetis V • et1: om. AM • uteros ATM: nostros V noscis inter lin. V2 6 bona sua: sua bona transp. A • doloso: dolo VP 8 equum est: equum AM est equum transp. T • exhibebitis: exhibeatis A 9 facietis: faciatis P 11 presencialiter: principaliter M • quicquam: quicquid M 13 assignantur: asssignant V 14 eorum: om. VP • imparciamini: imparcipamini P 15 dicatis honestum: honestum dicatis transp. V 16 perueniant: perueniunt V • si: om. VP • in illis: in eis AM • eis: illis AM • restituite: restituere V 17 dum: om. M 18 expendat AMP2: expendet TVP 19 sua: om. V • sit: sicut M 20 cum uero: etenim uero A enumero T cum non P • assignetur: assignatur VP • relinquunt: delinquunt A 21 mulieribus quoque AMP2: mulieres T om. V mulieres quoque P • mulieribus quoque … parentes ac proprinqui: om. V 23 consanguinei: parentes TVP • et eis: om. A et illis V et ei P 24 timeant: timeat A • illi: om. AM • reliquerunt: reliquerent AMP2 • per uos: paruos V

58

25

30

35

40

45

50

Liber Alchorani

eis timerent. Et caueant Deum et uerbum dicant ratum. 10 Illi quidem qui comedunt bona pupillorum iniuste, immittunt quippe in uentres suos ignem et assabuntur in inferno. 11 Mandat uobis Deus in filiis uestris: masculo quidem assignetur quanta duabus feminis porcio; quod si mulieres fuerint plures duabus, habeant duos trientes eius quod relinquitur; quod si fuerit una, habeat unum semissem et parentum unicuique sexta eius quod relinquitur, si marem habuerit. Quod si non habuerit masculum et successerint ei parentes, matri triens assignetur. Et si fuerint ei fratres, matri sexta donetur, post testamentum quod testatur aut debitum. Parentes et filios non exhereditis, nescitis enim quis eorum sit uobis utilior. Assignate eis porcionem. Deus enim nouit omnia sicut sapiens. 12 Et semissem eius quod relinquerunt uxores uestre, si non habuerint filium. Et si filium relinquerunt, habetis quadrantem eorum que relinquerunt, preter quod in testamento legatur uel debitum. Ipseque habeant quadrantem eorum que relinquitis, si non habetis filium. Quod si marem habetis, octaua eis offeratur eorum que relinquitis, soluto prius eo quod in testamento legatur et debito. Et si uir fuerit, succedet fratribus siue ex utroque siue ex altero parente prodeuntibus; uel si mulier, cui frater extat uel soror, unicuique illorum sextans assignabitur. Et si plures extiterint, duo erunt consortes in triente soluto prius quod in testamento legatur et debito. Ne testamento preiudicium inferatur, Deus inhibuit. Deus enim est pius, sapiens. 13 Isti sunt termini Dei. Et qui Deo et Legato suo obtemperant, in Paradisos eos intromittam sub quibus flumina defluunt in eis perhenniter permanentes. Hoc enim est refugium magnum. 14 Et qui inobediens est Deo et Legato eius et terminos Dei transgeditur, introducam eum in ignem eternum et habebit supplicium confusionis. 15 Et mulieres que scelus committunt, contra eas quatuor introducatis testes ex uobis. Quod si perhibent testimonium, dimittatis eas in domibus donec expirent uel Deus eis prouideat.

25 dicant: dicam V • quidem: enim AM 26 iniuste: iniuriose AM 27 uestris AV: istis T • masculo: masculis TV • quidem: quod AM 28 relinquitur ATMV2P: relinquetur V 29 unum: om. AM 30 eius quod: eius qui M • habuerit: habuit M 31 habuerit2: habuerint M • matri: mater M 32 si fuerint: fuerint V • sexta donetur: donetur sexta transp. AM 33 exhereditis: extrahetis TV • enim: om. T 34 sit uobis: uobis sit transp. AM 35 relinquerunt: reliquerunt VP • habuerint: habuerunt V 36 si filium: filium V • relinquerunt1: reliquerunt AVP • habetis quadrantem ... relinquerunt2: om. M • relinquerunt2: reliquerunt VP 37 legatur: legat V 38 relinquitis: relinquistis A • offeratur: conferatur M 39 relinquitis: relinquistis V • et debito: uel debitum P 40 ex altero: ex alio A alio M • parente: parentibus VP 41 si mulier: similiter M • extat: exeat V • uel soror: aut soror AM • sextans ATMVP2: sexcentos P 42 et si: et T tunc si V • prius quod: priusquam P 43 inhibuit: inhibit V 44 enim est: om. V • est add. post sapiens V • suo: om. V 46 permanentes: manentes TVP • enim est: est enim tranpsp. TVP • refugium: refrigerium V 47 terminos Dei: terminos eius VP 49 introducatis: inducatis P • perhibent: prohibent V 50 eas add. post Deus M

CAPITvLvM QvArTvM

55

60

65

70

75

59

16 Et si qui uirorum uxores inuadant, eos corripiatis. Quod si resipiscant, parcatis eis. Deus enim est indultor, pius. 17 Penitenciam quippe Deus admittit eorum, qui operantur malum ignoranter, deinde satisfaciunt incontinenti. Illis certe Deus remittit, cum Deus sit sapiens, iudex. 18 Neque penitenciam illorum acceptat, qui mala perpetrant et tempore mortis dicunt: «Modo peniteo». Neque illorum qui decedunt in blasphemia, crudelem enim eis preparauimus penam. 19 O uos qui credidistis, non licet uobis heredare inuitas mulieres neque licet contra eas mouere sub pretextu auferendi eis quod obtulistis, nisi scelus commiserint manifestum. Et conuersemini cum eis honeste. Quod siquidem eas abhorretis, forte quid oditis quod Deus multum commendat. 20 Et si uultis loco uxoris uxorem mutare et uni dedistis talentum, nolite de eo demere quicquam. Auferetis enim ipsum per simulacionem uiri et peccatum manifestum? 21 Et qualiter demetis et iam obtulistis uobis adinuicem et pacti estis pactum firmum? 22 Et nolite cum mulieribus contrahere cum quibus patres uestri contraxerunt, nisi quod prius preterunt; scelus enim magnum et confusio et praua uia. 23 Prohibite sunt matres uestre uobis ac filie uestre, ac sorores et amice et matretere filie uel fratris et sororis matresque uos ablactantes sororesque collactantes et matres uxorum uestrarum et priuigne uestre, que sunt in proteccione uestra, ex uxoribus uestris quas iam cognouistis carnaliter; quod si eas non dum cognouistis, non est uobis prohibitum; et uxores filiorum uestrorum qui de semine uestro descenderunt. Neque conueniatis cum duabus sororibus nisi prius moriatur. Deus enim est pius et misericors. 24 Et caste mulieres nisi quod acquisiuit dextera uestra. Liber Dei est super uos et preter has ceteras uobis absoluit. Siquidem castas appetitis mulieres, non meretrices, quanto cum eis delectari libuerit, tantam eis assignetis mercedem. Nec inhibetur uobis affectus adimplere soluta sibi mercede. Deus enim est sapiens, iudex. 25 Et qui non ualet inopia prepediente cum castis contrahere fidelibus, cum ancillis quas possidet iuuenculis fidelibus. Et Deus melius nouit fides uestras quas adinuicem geritis.

51 resipiscant: recipiscant MV 52 admittit: admittet V 53 malum: inniquitatem V 54 Deus: om. TVP • penitenciam ATP2: penam MVP 56 eis: om. V 57 credidistis: creditis M • heredare inuitas: inuitas exheredare transp. TVP 58 commiserint: commsierunt MP 59 conuersemini: conuersamini A 60 oditis: creditis AM om. V • quod ATMV2P: quam V • uultis: multis M • uxoris: uxorum MV 62 uiri: ueri AM • est add. post manifestum V 63 et iam: quod iam V • pactum firmum: infirmum V 65 enim: est enim T enim est VP 66 uestre uobis ac filie uestre: uestre ac filie uestre uobis transp. TVP 67 sororis: sororum V • ablactantes: ablactantis TP • beneficium lactis add. post sororesque T 68 priuigne ATP2: preuegne M preuigne VP 69 eas non: eas VP 70 uestrorum: om. V 71 uestro: uestrorum M • si add. post nisi P • altera add. post prius V 71-72 prius moriatur: moriatur prius transp. M 73 acquisiuit ATMP2: acquieuit VP • uos: nos M • uobis: nobis MP 75 delectari: delectare T delectar M • uolueritis uel uobis add. post delectari T • sibi: comuni P 76 enim est: enim VP 78 iuuenculis: uiuentibus V • melius nouit: nouit melius transp. P • fides: fideles A

60

80

85

90

95

100

105

Liber Alchorani

Contrahite ergo cum eis cum beneplacito consanguineorum suorum et offeratis eis honestam mercedem castis non scortis nec concubinis. Et quando pro casta suscipitur, si facinus perpetrauerit, dimidiam suscipiat penam castarum. Et hoc illis qui metuunt ex uobis adulterium. Et si tolleratis melius est uobis. Deus enim est qui parcit miserator. 26 vult quippe Deus exponere et dirigere uos et informare canonibus antiquorum et uobiscum dispensare. Qui est sapiens, iudex. 27 Et Deus uult agere cum illis misericorditer et uult cum eis, qui libidinem appetunt, multum declinare. 28 volens eos alleuiare, homo enim fragilis est creatus. 29 O uos qui creditis, bona uestra non commedatis inter uos frustra, nisi ex consensu uestro fiat commercium. Nec animas uestras occidatis, quia Deus miseratus est uestri. 30 Et qui hoc agit odiose atque iniuriose, assabo eum in igne. Et hoc est Deo facile. 31 Si autem maiora crimina que uobis prohibita sunt uitaueritis, abscondam a uobis excessus uestros et in largum uos intromittam ingressum. 32 Nec intuemini et animaduertitis quod Deus extulit quosdam uestrum et preminere aliis iuste prouidit. viris porcio datur de hiis que acquisiere; mulieribus quoque porcio de hiis que acquisiere. Deposcite munificenciam Dei, qui nouit omnia. 33 Et omnibus statuimus patronos super his que relinquunt parentes et propinqui et quibus iurastis assignare porcionem. Deus enim testis est omnibus. 34 viri quidem inter mulieres componunt, iuxta quod alios super alios extulit, secundum quod de bonis suis expenderunt. Nonne quidem et humiles mulieres obseruant futurum seculum in hoc quod Deus iubet custodiri. Et qui simultates uxorum formidatis, castigate eas et suspendatis eas a thoris uestris et uerberetis eas. Et si uobis obedierint, aliam uiam non expectetis, quia Deus est magnus et excelsus. 35 Et si timueritis diuorcium inter uos, arbitrum de genere suo et alium de genere uestro eligite. Qui uos ad concordiam reuocent, Deus autem componit inter eos; qui est sapiens, examinator. 36 Adorate Deum nec cum eo statuatis participem quemquam. Parentibus quoque

79 contrahite: contrahete M 80 eis AMP2: om. TVP • castis: de castis T 81 perpetrauerit: perpetrauit AM • suscipiat: sustineat M 82 qui metuunt ex uobis: ex uobis qui metuunt transp. TVP • metuunt: timent V • adulterium: ad ultimum P • tolleratis: tolleraueritis P 83 uobis add. post quippe Deus P 88 commercium: comersum M 89 eum in: cum V 90 Deo facile: facile Deo transp. VP 91 uitaueritis: iuraueritis T intraueritis V • uos: om. AM 92 animaduertitis: animaduertatis V 93-94 de hiis que … que acquisiere2: qui acquisiere V 96 iurastis: iurasti AM 97 testis est: est testis transp. M • omnibus: in omnibus AM • inter mulieres: iter. post componunt V 98 alios extulit: extulit alios transp. AM 99 quidem et ATMV2P: quidem est V • futurum seculum: futuram solucionem V futuram sobolem P 100 et qui: et si A et M et quid V • simultates: simulantes V • uxorum: uxores V uxori P • formidatis: formiditatis A • castigate: castigare V • eas2: om. V 101 uobis: uos AM • obedierint: oberint AM • non: om. M • expectetis: expectatis AM 102 quia: quod AM • uos add. post et si M 103 et alium de genere uestro: om. V • uestro: suo P 104 reuocent: reuocet V • autem: enim V • componit: competit V 105 statuatis: statuetis V

CAPITvLvM QvArTvM

110

115

120

125

130

61

benefacite propinquis ac pupillis et pauperibus ac uicinis proximis et uicinis remotis et collateralibus; nec non et peregrinis de his que possidet dextera uestra. Deus enim non diligit elatum, trabeatum. 37 Nec illos qui sunt auari et precipiunt hominibus auariciam et qui munus Dei occultant. Et blasphemis preparauimus penam confusionis. 38 Et qui bona sua sicut ypocrite dilapidant non credentes in Deum neque in diem extremum. Et quibus socius est Diabolus, quam prauus socius. 39 Et quid eis obest si credunt in Deum et in diem ultimum et erogant de his que Deus eis contulit? Et Deus bene nouit eos. 40 Qui non faciunt iniuriam in pondere formice, et si facis elemosinam, Deus eam dupplicat et retribuit ei magnam mercedem. 41 Qualiter erit si de omni populo testem introduxerimus et te introduxerimus contra istos in testimonium? 42 Tunc optarent illi, qui blasphemarunt et inobedientes extiterunt Legato, se sub terra fuisse sepultos et non occultant Deo quicquam. 43 O uos qui credidistis, ad oracionem existentes ebrii non accedatis, donec sciatis quid dicatis; neque polluti nisi sitis in itinere donec abluamini; quod si fueritis infirmi uel in itinere uel aliquis uestrum redierit a secessu uel tetigistis mulieres et aquam non inueneritis, cum tellure munda faciem uestram et manus abstergatis. Deus enim remittit et indulget. 44 Nonne uides eos qui participant Libro? Emunt errorem et optant quod a uia deuietis. 45 Et Deus melius agnouit inimicos uestros et sufficit Deus, ut patrocinetur et deffendat uos ab illis. 46 Qui iudaizarunt peruertentibus uerba et sincopantibus in contemptum legis et derisum. Quod si recte pronunciarent, melius esset eis et commodius, sed maledicat eos Deus in blasphemia sua. Non enim credunt nisi modicum. 47 O uos quibus datus est Liber, credite in id quod destinauimus uobis approbantes quod habetis, priusquam deleat facies et reducat ad posteriora sua uel maledicam eos sicut malediximus colentes sabbatum. Et preceptum Dei fuit adimpletum. 48 Deus enim non parcit eis qui cum eo statuunt participem et remittit excessum cui uult minorem. Et qui crimen ydolatrie committit, facinus perpetrat magnum.

108 elatum: om. TVP • trabeatum: trabatum T turbeatum V 110 penam confusionis: confusionem V • dilapidant: delapidant P 111 dic add. post credentes in M • in diem: diem P • et quibus: ex quibus P 112 credunt: om. P • credunt in Deum et in diem ultimum: in Deum et in diem extremum credunt transp. V • ultimum: extremum MV 113 erogant: erogauit A • Deus eis: Deus TV 114 faciunt: facit A fuit M • eam dupplicat: enim multiplicat V 116 et te introduxerimus: om. MV • contra: extra P • istos: illos A 118 credidistis: creditis MV 119 existentes: om. TV 120 polluti: politi M • sitis: scitis AV • donec abluamini ... uel in itinere: om. V 121 secessu: cesessu M 124 deuietis: deuientis A 125 Deus ut patrocinetur: ut parocinetur Deus transp. V • iudaizarunt: iudicarunt V • peruententibus: et uertentibus V 127 sed: si MP 129 uobis approbantes: approbans AM 130 priusquam: postquam M • deleat: deleatur V • reducat: reducatur V 131 malediximus: maledicimus M • colentes: colente M 132 eis qui: qui M 133 et qui: et cui A

62

135

140

145

150

155

160

Liber Alchorani

49 Nonne uides eos qui corrigunt se ipsos? Immo Deus emendat quem uult et non iniuriantur in nichilo. 50 Considera qualiter contra Deum fingunt falsum et crimen detegit aperte. 51 Nonne uides eos quibus communicatus est Liber? Credunt in Mandroth et Astaroth, dicentes blasphemis: «Isti sunt in uia magis recta quam credentes». 52 Illi sunt quos maledixit Deus. Et quem Deus maledicit non habet tutorem. 53 An habent partem in regno? Non officiunt hominibus quicquam. 54 An inuident hominibus in munere quod Deus eis contulit gratis? Et iam contulimus Abrahe Librum et sapienciam et dedimus eis regnum magnum. 55 Et quidam eorum crediderunt in eum et quidam respuerunt ipsum. Sufficit quidem ipsis gehenna ignis. 56 Illi autem, qui blasphemarunt in miraculis nostris, in igne cremabuntur. Et quam cito cutes eorum cocte fuerint, alias eis renouabimus ut supplicium gustent. Deus enim est gloriosus, iudex. 57 Illos autem qui crediderunt et bona egerunt, intromittam eos in Paradisos per quos discurrunt flumina, in quibus perpetuo manebunt: habentes in eis uxores castas et intromittam eos in loca opaca et amena. 58 Deus quippe uobis precipit ut reddatis eis quibus debetis iuramenta uestra; et cum iudicaueritis homines, iuste iudicate. Deus autem uobis hoc multum castigat, qui est auditor et prospector. 59 O uos qui creditis, obedite Deo et Legato et principibus uestris. Et si excessitis in aliquo, reducite ipsum ad Deum et Legatum, si creditis in Deum et in diem ultimum. Hoc est melius et securius. 60 Nonne uides eos qui opinantur et credunt in eo quod tibi destinatur et quod destinatum est ante te? volunt subesse iudicio Astaroth et preceptum est eis quod blasphemarent in eum. Et Diabolus nititur oberrare nimis. 61 Et cum dicitur eis: «Accedite ad id quod destinauit Deus et ad Legatum», uidebis ypocritas arceri retro. 62 Qualiter ergo erit cum incurrerint aduersitatem pro eo quod perpetrarunt? Deinde uenerunt ad te iurantes per Deum quod non intenderunt nisi ad bonum et ad concordiam. 63 Illi sunt quos nouit Deus interius. Auerte ergo ab eis et castiga

135 iniuriantur: iniuriatur MV • in nichilo: om. V 136 detegit: detegunt V • Liber: om. AM 137 isti sunt: illi sunt AM 138 Dominus add. post maledixit Deus V 139 maledicit: maledixit TVP • habent: habet P 140 quicquam: in quoque TP in quocumque V 140-141 eis contulit: contulit eis transp. TVP 141 contulimus: contulerimus M 142 magnum: om. VP 143 quidem ipsis: quidam eis A eis M • gehenna: gehenne A 144 eorum cocte: eos cocte A 145 alias eis: alias eorum P • gustent: gestant T gestent VP 146 eos: om. AM 146-147 per quos: sub quibus TVP 147 discurrunt flumina: flumina decurrunt transp. V flumina discurrent transp. P 148 opaca: aptata A optata M • quippe: quibus P • uobis precipit: precipit uobis transp. TVP 149 eis quibus: eas quibus V 150 auditor: audito A 151 creditis: credididistis ATP • obedite: obedito A • principibus: princibus P 152 excessitis: excesseritis TVP 154 ante te: autem te P 155 uolunt: nolunt TV 155-156 in eum: om. A 156 nititur: metitur P • eos add. post nititur TP • eis: om. A 157 retro: petro TP 158 eis add. post erit V • incurrerint: incurrunt TP 159 intenderunt: intenderent V 160 eis add. post dic TP

CAPITvLvM QvArTvM

165

170

175

180

185

63

ipsos et dic in se ipsis uerbum perfectum. 64 Et non destinauimus Legatum nisi ut obediretur ei Deo uolente. Et quando sibimet iniuriam intulerunt, ad te uenissent et peterent ueniam a Deo et supplicaret Legatus pro eis, inuenissent quidem Deum sibi propicium et misericordem. 65 Nequequam per creatorem tuum credunt, donec constituant iudicem super his in quibus dissentiunt. Deinde, non reperientes in se ipsis scandalum in hoc quod diiudicastis, euaderent insontes. 66 Et si indiceremus eis ut sese necarent et a mansionibus suis exirent, pauci ex eis acquiescerent. Et si facerent quod eis predicatur, melius esset eis et firmius. 67 Et tunc eis mercedem retribueremus magnam 68 et ad uiam eos dirigeremus rectam. 69 Et qui obediunt Deo et Legato, illi sunt cum Prophetis et cum ueracibus et cum martiribus et iustis. 70 Et bonifacti sunt ex Dei dispensacione, qui est sufficiens in sapiencia. 71 O uos qui creditis, sumite uestros apparatus et irruite cateruatim. 72 vel simul omnes quidam uestrum procul dubio retardantur. Quod si inuenerit aduersitas, dicetis: «Deus mihi benefecit et siquidem cum eis non fuerim presens». 73 Et si prosperitatem uobis Deus concesserit, dicent quippe quasi inter uos et ipsum non extitisset amicicia: «vtinam cum eis essem et haberent magnum refugium». 74 Dimittent ergo in semita Dei illi qui uitam huius seculi emunt pro eterna. Et qui dimicant in uia Dei, si interficitur uel uincit, mercedem suscepturus est incomparabilem. 75 Quare ergo non dimicatis in uia Dei et debiles uirorum ac mulierum et parui qui dicunt: «Creator, educ nos de hac urbe, cuius ciues sunt iniuriosi, et tribue nobis patronum et tutorem»? 76 Qui crediderunt, in uia Dei dimicant. Et qui blasphemarunt, in uia quidem Astaroth litigant. Igitur impugnate complices Demonis, quia machinacio Diaboli fragilis est. 77 Nonne uides eos quibus dictum est: «Arcete manus uestras et insistite oracioni et reddite decimam»? Cumque inscriberentur ad bellum, tunc quidam eorum metuebant homines sicut

162 obediretur: obedirent VP 163 uenissent: uenirent P • Deo add. post supplicaret P 164 per creatorem: procreatorem V 165 tuum credunt: credunt tuum transp. V • constituant: et instituant V • te add. post constituant TP 166 diiudicastis: iudicastis M 167 indiceremus: diceremus V • eis ut: eis et M • necarent: negarent P 168 acquiescerent: acquiescunt P 169 firmius: infirmus A firmor M 170 et qui: et quot V • sunt: om. T 171 cum1: om. TVP • et cum martiribus: et martiribus TVP 172 est sufficiens: sufficiens A sufficiens est M • creditis: credidistis TVP 173 irruite: uirtute M in hostes scilicet T uenite V unite P • uel simul omnes: uel omnes A uel simulaciones M • enim add. post quidam VP 174 retardantur: retardant M • uos add. post quod si TP • uos add. post inuenerit P 176 concesserit: consenserit T concessit V • quippe: om. P 177 haberent: haberem AM • dimittent: dimicent AP2 178 semita AMP2: semine TVP • dimicant: dimicat TP 179 est: esset M 180 ergo: om. AM 183 blasphemarunt: blasphemauerunt V • Dei add. ante quidem Astaroth V • litigant: ambulant P • impugnate: impugnante M impugnantes V • impugnate complices: complice impugnate transp. A • complices: complice A amplices P 185 et reddite: et date V

64

190

195

200

205

210

215

Liber Alchorani

Deum et plusquam Deum, dicentes: «Creator, cur inscribimur ad bellum? Nunquid imposuisti nobis breuem terminum?» Dic: «Adquisicio huius mundi modica est et alterius uite melior ei, qui credit et non fiet iniuria in nichilo. 78 vbicumque fueritis mortem consequemini, etsi in turribus essetis ardius». Et si prospere succedit eis, dicunt: «Hoc est a Deo». Et siquidem aduersitas eos affligit, ascribitur tibi. Dic: «Totum est a Deo». Quid ergo habent isti populi, nequeunt quicquam intelligere? 79 Quicquid prosperitatis habes a Deo, quicquid aduersitatis incurris a te ipso. Et misimus te Legatum et sufficit Deus testis. 80 Qui ergo Legato conquiescit, Deo quidem est obediens. Et qui retro abiit, non misimus te ut eum custodias. 81 Et dicunt: «Obedimus», et quando recedunt a te aliud habent in corde et aliud in ore. Et Deus nouit quod in corde concipiunt. Auerte itaque ab eis et confide in Deo. Et Deus sufficiens est, custos. 82 Nunquid excogitant Alchoranum? Et si non uenisset a Deo, plures quidem diuersitates inuenirentur in eo. 83 Et quando incurrunt aduersitatem et timorem, publicant ea et conclamant. Et si reducerent illum ad Legatum et ad principes eorum, scirent illi qui adinuenerunt ea. Et si benignitas Dei super uos non fuisset et misericordia, Diabolum sequeremini: excipio paucos. 84 Dimica itaque in uia Dei. Onus tuum portabis et conforta fideles. Quo forte Deus arceat nequiciam blasphemancium et Deus magis affligere potest et uexare. 85 Et qui dispensat cum bonis, iuste participium habet. Et qui remittit in excessibus, iniuste participat eis. Et Deus omnibus imponit terminum. 86 Et cum dicitur ‘pax uobis’, melius uel eque bene respondeatis. Deus enim discutit omnia. 87 Non est Deus nisi ipse. recolliget uos in die resureccionis, nullatenus in ipso dubitandum est. Et quis Deo certior est rumore? 88 Duplices sunt corde uobis ypocrite? Et Deus humiliauit eos propter quod perpetrant. vultis corrigere iam dampnatos a Deo? Et quos dampnat Deus non inuenies eis remedium. 89 Optarent uos blasphemare, sicut illi blasphemarunt ut equales essetis. Non suscipiatis ex eis patronos donec odiant bona sua pro uia Dei: quod si retro abierint, accipite eos et occidite ubicumque inueneritis eos. Neque suscipiatis ex

187 noster add. post creator V • est add. post bellum V 191 succedit eis: succederitis A succedit M 191-192 et siquidem ... totum est a Deo: om. V 192 affligit: affligat M om. V • habent: habeat A om. M 193 quicquid1: quicquam TVP • Domino add. post habes a V • quicquid2: quicquam TVP 194 misimus te: misimus et M 195 conquiescit: conquiuscit M cognoscit V 196 et quando: et qui P 197 et aliud in ore ... in corde: om. A • concipiunt: concupiunt AP 199 uenisset: uenissent V • quidem: quidam M 201 publicant ea: publicant ei VP • conclamant: cum clamant T • illum: illud TVP 202 super uos: super nos M 204 forte Deus: Deus forte transp. VP 205 affligere potest: potest affligere transp. M 206 participium habet: participium V 207 dicitur: dicatur M 208 melius uel: melius uobis AM • discutit: discurrit T • capitulum sextum add. post et err. discutit omnia V • non est: on est P 210 quis: quid V • rumore: timore VP 211 perpetrant: impetrant V perpetrarunt P 212 eis: om. V 213 sicut illi blasphemarunt: om. A • blasphemarunt: blasphemauerunt V 214 patronos: om. V

CAPITvLvM QvArTvM

220

225

230

235

240

65

eis tutorem uel defensorem, 90 exceptis illis qui fedus componunt cum uestris amicis uel illis, qui ad uos accedunt, corda eorum angustiantur ne uos occidant uel populum suum. Et si Deus uellet, induceret eos super uos et occiderent illos. Et si uos deserunt neque uos impugnant et dant uobis pacem causam, non habetis eos impugnandi. 91 Iam reperietis alios uolentes uobis prestare securitatem et prestant gentibus suis. Et quanto plus addunt tribulacionem, confunduntur in illa. Et si uos non sinunt et pacem non prebent uobis et arcent manus suas, accipite eos et occidite et ubicumque illos ceperitis; super illos uobis potestatem concessimus et licenciam. 92 Nec fidelis occidere debet fidelem, nisi errore. Et qui ductus fuerit errore fidelem necans, captiuum redimat fidelem et consanguineis eius incontinenti pecuniam soluat nisi remittatur ei. Et si fuerit de hostibus fidelis, tamen captiuum luat fidelem. Et si fuerit de populo uobis confederato, redimat incontinenti consanguineis suis et redimat captiuum fidelem. Et qui nequit, ieiunet duobus mensis continue. Hec est pena Dei. Deus enim est sapiens, iudex. 93 Et qui necat fidelem scienter, eius retribucio est gehenna in qua perpetuo manebit. Et ira Dei super ipsum et malediccio et preparacio magne pene. 94 O uos qui creditis et discurritis per terram in uia Dei, animaduertite neque dicatis ei qui dixerit uobis ‘pax uobis’: «Non es fidelis», appetentes accidens huius mundi. Apud Deum quippe sunt multa lucra, sicut eratis prius et largitus est uobis. Animaduertite ergo quam Deus opera uestra nouit. 95 Ociosi et in quiete uiuentes fideles licet innocentes non coequantur in uia Dei laborantibus cum angariis et perangariis. Pretulit enim Deus laborantes cum angariis et perangariis sedentibus uno gradu. Et omnibus promisit Deus bonum et pretulit laborantes super sedentes gradibus retribucionis, 96 indulgencie et misericordie, qui est indultor, misericors. 97 Illis enim, quos interinuint angeli sibi iniuriosi, dictum est: «In quo fuistis hactenus?» Dixerunt: «Fuimus inopes in terra». Quibus dictum est: «Numquid terra Dei est ampla ut

216 tutorem uel defensorem: tutores uel defensores TVP 219 si uos: si nos P • uos2: nos P 219-220 et dant uobis ... impugnandi: om. V 220 prestare: portare P 221 prestant: parant P • quanto: quando P 222 confunduntur: confundantur TVP • habere add. post sinunt V • et arcent: et non arcent TP nec arcent V 223 eos: illos V • ceperitis: reperitis A cepitis M 224 occidere debet: debet occidere transp. M 225 ex add. post nisi V • necans: necessitatem V • redimat: dedimat P 226 pecuniam soluat: soluat pecuniam transp. V 227 tamen: cum V • luat: aut P 228 uobis: uerbis P • consanguineis: conseguineis A 228-229 et redimat2 ... fidelem: om. V 229 mensis: mensibus P 230 enim: om. M • est sapiens: sapiens est transp. T sapiens V • necat ATMV2P: nequit V 232 creditis: occiditis M credidistis P • per terram in uia Dei: in uia Dei per terram TVP 233 non: iter. V 234 diuicias add. post appetentes TVP • accidens: occidens T occides V om. P • huius mundi: huiusmodi TP huius V • quippe: quidem AM 236 ociosi: ociose V occisi P 237 perangariis: angariis V perangarus P 238 et perangariis: om. AV et perangarus P • promisit: misit V 239 bonum: bonam V 241 sibi: igitur M • iniuriosi: in iussis VP • dictum: ductum P 242 est add. post terra1 M • dictum: domus P • numquid: om. TV • terra2: om. M • est ampla: ampla est transp. TVP

66

245

250

255

260

265

270

Liber Alchorani

dimicaretis in ea?» Illis enim mansio est gehenna. Quam praua conuersio. 98 Exceptis debilibus corpore uiris ac mulieribus atque prauis impotentibus uiam ignorantibus. 99 Illis fortassis Deus ignoscit, qui miserator est, indultor. 100 Et qui relinquunt bona sua in uia Dei, inuenient in terra premium magnum et quietem. Et qui domum egreditur, renunciatis propriis Deo et legato, et mors eum inuadit, eius merces est apud Deum, qui est miserator et misericors. 101 Et quando per terras discurritis, non est prohibitum uobis ut deminuatis de oracione, si temetis blasphemorum tribulacionem. Blasphemini enim sunt uobis innimici manifesti. 102 Et cum fueritis cum eis et statueritis eis oracionem, surgent quidam eorum tecum et suscipient arma sua. Et cum humiliauerint se, supplicantes erunt post uos. Et uenient illi qui non orant et orabunt tecum. Et accipient apparatus suos et arma. Et optarent illi qui blasphemarunt ut negligeretis arma capere et instrumentum et impetum facerent in uos magnum. Et non prohibetur uobis, si molestiam pluuie perpessi fueritis uel langoris, ut deponatis arma uestra et suscipite apparatus uestros. Deus enim blasphemis preparauit atrox supplicium. 103 Et cum oracionem compleueritis, inuocate Deum siue stando siue sedendo siue recumbendo super latus. Et cum securi fueritis, statuite oracionem. Oracio enim fidelibus indicta est ad tempus et non appetatis facile uocem. 104 Nocebunt enim si uos nocueritis et separabitis a Deo quod non separabunt. Deus enim sapiens est, prudens. 105 Destinauimus tibi Librum ueraciter, ut iudices inter homines iuxta quod Deus reuelauerit tibi. Neque dolosis patrocineris. 106 Et pete tibi a Deo indulgenciam. Deus enim est indultor, miserator. 107 Neque disputes pro his qui animas suas circumuenerint. Deus enim non diligit fraudatorem, peccatorem. 108 Abscondunt se ab hominibus et non se abscondunt a Deo, qui est presens cum celant uerbum quod non acceptat Deus. Et Deus opera eorum comprehendit. 109 Ecce patrocinamini eis in hac uita. Quis ergo allegabit pro eis erga Deum in die resureccionis? Quis erit custos eorum? 110 Et qui malum perpetrat uel facit sibi iniuriam, deinde petit a Deo ueniam. Inueniet Deum indultorem, pium. 111 Et qui perpetrat, anime sue perpetrat peccatum. Deus enim sapiens est, iudex. 112 Et qui errat uel

243 conuersio: conuersacio V 244 prauis: pueris VP 245 illis: uel P • qui: quia M 246 inuenient: inueniunt V 247 egreditur: ingreditur V 251 fueritis: fueris TP fuerisis V • statueritis AT2M: statueris TVP 252 quidam: quidem M • arma: anua P • humiliauerint: humiliauerit A 253 orant: orarunt P 253-254 non orant ... optarent illi qui: om. V 254 ut: et V 255 instrumentum: instrumenta TVP 256 langoris: langorem V 259 siue1: om. VP 260 enim: om. V 261 uocem: nocere TVP 263 Librum: Liber P • ueraciter: add. mg. cum nota V 264 pete tibi: petetur P 264-265 Deus enim est ... suas circumuenerint: om. M 265 miserator: misericors VP • circumuenerint: circumueniunt A 266 abscondunt: abscondit TVP • se ab: ab VP 267 hominibus: omnibus TVP • abscondunt: abscondit V 268 acceptat Deus: acceptat AM • eorum: ipsorum TVP • uos add. post ecce TVP 269 quis ergo ATMVP2: omnis ergo P • allegabit: allegabat P 270 malum: male V • perpetrat: perpetrant P • uel: om. V 271-272 et qui perpetrat ... sapiens est iudex: add. mg. cum nota V • perpetrat anime sue: om. AM 272 sapiens est: sapiens TV est sapiens transp. P • quod add. post errat uel V

CAPITvLvM QvArTvM

275

280

285

290

295

67

peccat, deinde imponit illud insonti, iam finxit mendacium et peccatum manifestum. 113 Et si bonitas Dei non esset et misericordia super te, studerent aliqui eorum ut te perderent et non deperderent, nisi ipsos et nullatenus tibi officerent. Et Deus destinauit tibi Librum et sapienciam, et quod nesciebas docuit. Et bonitas Dei erat magna super te. 114 Multa que sub silencio loquimini non commendo, nisi de elemosina tracteris uel honesto uel componere inter homines. Et qui hoc agit graciam Dei optando, mercedem magnam sum ei collaturus. 115 Et qui molestat Legatum, ex quo declarata est ei direccio et imitatur aliam uiam quam fidelium, retribuam ei pro meritis et assabo eum in gehenna. Quam praua fiet reuersio. 116 Deus enim non remittit ut statuatur ei particeps et remittit munus cui uult. Et qui credit Deum habere participem, errat multum. 117 Non colunt intra ipsum, nisi feminas, et non adorant nisi Sathanam dolosum. 118 Maledicat eum Deus. «Numquid accipiam de seruis tuis porcionem assignatam, 119 et non deperdam eos et non improbabo eis et dominabor eis et mutilabo aures brutorum animalium; et subiciam eos et narrabo creaturam Dei». Et qui suscipit Sathanam presidem circumscripto Deo, deperdit perdicionem manifestam. 120 Pollicetur eis et promittit, et non pollicetur Diabolus et promittit nisi discrimen. 121 Illorum mansio est gehenna et non inuenient ab ea refugium. 122 Et qui crediderunt et bona sunt operati, intromittam eos in Paradisos sub quibus discurrent flumina, manentes in eis perpetuo. Promissio Dei uera. Et quis est Deo ueracior uerbo? 123 Non est sicut optatis et sicut optant qui Librum receperunt ut qui malum perpetrat, puniatur. Ipse quippe non inueniat infra Deum patronum neque defensorem. 124 Et qui bona agunt, siue sit mas siue femina, et credunt intrabunt Paradisum et nullatenus fiet eis iniuria. 125 Et quis est melior in fide quam qui faciem suam obtulit Deo et est benefactor et imitatur legem Abrahe puram? 126 Susceptit

273 illud: om. AMP 274 bonitas: bonitatis M • Dei non esset et misericordia: et misericordia Dei non esset transp. T 275 et non deperderent: om. V et non deperderit P 276 officerent: afficerent V • nesciebas: nesciebat P 276-277 quod nesciebas docuit: docuit tibi quod nesciebas transp. T 277 erat: erit V • loquimini: loqui P 278 tracteris: tempteris V tenteris P • componere: composicione VP 279 hoc agit: agit hoc transp. M • sum: fuerit P 280 est ei: est AM 282 ut statuatur: nisi restituatur V ut restituatur P • scilicet Deo add. post ei TVP 283 munus: minus P 284 intra: infra TVP 285 maledicat: maledicant M 286 deperdam: disperdas VP • eos et: eas et M • improbabo: improperabo TVP 287 mutilabo: mutulabo V 288 Sathanam: Sathan MVP • circumscripto ATMV2: circumspecto VP • Deo: Dei P 289 pollicetur1: pollicens V 290 Diabolus et promittit ... est gehenna: nisi discrimen illorum mansio est gehenna T nisi dictum eorum gehenne inuersionem V nisi dictum est illorum mansio est gehenna P 292 discurrent: discurrunt M 293 uera et quis est Deo: om. V 294 et sicut: neque sicut TV nec sicut P 295 inueniat: inueniet TVP • infra: in terra V 296 sit: om. V • mas: masculus M • intrabunt: in terra V in hunc P 297 quis est: qui est VP

68

300

305

310

315

320

325

Liber Alchorani

enim Deus Abraham amicum et Deus regnat in celis et in terra. Et Deus omnia comprehendit. 127 Et interrogabunt te de mulieribus. Dic: «Deus quidem respondet uobis de his et quod legitur uobis in Libro in pupillis mulierum, quibus non offertur donacio et rogatis ut contrahatis cum eis. Et imbecillibus puerorum ut pupillis iusticiam faciatis. Et quidquid boni feceritis, Deus bene sciet. 128 Et si mulier occultam timuerit machinacionem de uiro suo atque repudium, non est prohibitum ut reformetis inter eos pacem. Et pax melior est. Et caueant anime auariciam; et si bene feceritis et timueritis, Deus bene perscrutabitur opera uestra. 129 Et si nequiueritis inter mulieres componere, licet solliciti sitis. Nolite tamen omnimodo declinare eamque quasi suspensam reliquere. Et si composicioni datis operam et timetis, Deus enim miseretur et indulget. 130 Et si separantur, Deus quidem prouidet omnibus sua largitate. Qui est largus, sapiens. 131 Deus autem possidet quicquid est in celis et in terra. Et castigauimus eos quibus datus est Liber prius et uos correxit siue Deum timeatis siue blasphemetis. Deus habet quicquid est in celis et in terra, qui est diues, laudabilis. 132 Et Deus possidet quicquid est in celis et in terra. Et sufficit ipse dispensator. 133 O uos homines, si uoluerit delebit uos et substituet alios. Et poterit hoc facere. 134 Qui premium uoluerit huius seculi, apud Deum est premium huius seculi et futuri. Deus enim est prospector, auditor. 135 O uos qui credidistis, exhibete iusticiam perhibentes Deo testimonium, licet contra uos et contra parentes et propinquos, siue sit diues siue pauper, Deus enim dignior est eis. Non inuestigetis affectum siue iusticiam faciatis, siue declinetis uel aduertatis, Deus quippe perscrutatur opera uestra. 136 O uos qui credidistis, credite in Deum et in Legatum eius et in Librum qui descendit super Legatum et Librum qui prius descendit. Et qui blasphemat in Deum et angelos eius et Scripturas et legatos eius et diem ultimum, in magnum incidit errorem. 137 Enim uero qui crediderunt, deinde blasphemarunt, deinde crediderunt, deinde blasphemarunt et auxerunt blasphemiam, non parcet eis Deus nec diriget eos. 138 Prophetiza ypocritis supplicium magnum. 139 Qui blasphemos suscipiunt patronos, circumscriptis fidelibus, an querunt ab eis honorem. vniuersus quidem

299 puram: primam P 301 respondet: recondet P • et quod legitur uobis: om. P • legitur: legunt M om. P • mulierum: multum VP 303-304 bene sciet: benefaciet M 304 si mulier: similiter TVP • suo: om. V 306 caueant: caueatis V • si bene: uerbum V 308 sitis: scitis A 310 et si separantur Deus: Deus et si separantur transp. T 311 autem: om. A 311-313 possidet quicquid ... blasphemetis Deus: om. P 312 castigauimus: castigamus V • prius: primus T om. P • uos: uox A om. P 313 Deum add. ante blasphemetis T • qui est diues: et sufficit TV om. P 315 homines: om. VP • uos add. post substituet P 320 affectum: effectum V 321 aduertatis: auertatis A a ueritatis auertatis M • Deus: om. P 322-323 descendit ... Librum qui: om. V 323 prius descendit: descendit prius transp. TVP 324 eius: om. M 325 enim: uero V • blasphemarunt: blasphemauerunt V 326 blasphemarunt: blasphemauerunt V 327 prophetiza: prophecia V 328 an querunt: qui querunt V • uniuersus AMV2P: uniuersis TV

CAPITvLvM QvArTvM

330

335

340

345

350

355

69

honor Dei est. 140 Et predictum est uobis in Libro quod, cum audieritis miracula Dei blasphemari et derideri, cum eis non sedeatis donec ad alium se conuertant sermonem. Alioquin similes eis eritis. Deus enim collecturus est ypocritas et blasphemos in gehenna simul. 141 Qui prestolantur uos quibus, si datur prosperitas a Deo, dicunt: «Nonne uobiscum eramus?» Et si blasphemis est porcio, iactant se dicentes: «Nonne circuiuimus uos et arcuimus a uobis credentes?» Deus uero iudicabit inter uos in die iudicii. Nec dabit Deus blasphemantibus contra fideles uiam malignandi. 142 Ypocrite enim Deum circumueniunt et ipse circumueniet eos. Et quando ad oracionem surgunt, pigritantes surgunt ut uideantur ab hominibus, Deum non inuocant nisi modicum, 143 susurrantes neutrales inter hec, nec ad uos nec ad alios declinant. Et quos Deus deperdit, non poterit eis consulere. 144 O uos qui credidistis, non suscipiatis blasphemos patronos, circumscriptis fidelibus. volentes ut Deus habeat super uos racionem manifestam? 145 Heretici enim sunt in Inferno inferiori et non inuenient turorem, 146 preter illos qui penitent et emendant et defendunt se per Deum et puram gerunt fidem Deo. Et illi sunt cum fidelibus et iam retribuit Deus fidelibus mercedem magnam. 147 Quid aget Deus cum pena uestra, si gracias agitis uel creditis? Et Deus est graciosus, sapiens. 148 Non diligit Deus qui exaltat uocem suam cum prauo uerbo, nisi qui iniuriam pertulit. Et Deus est sapiens, exauditor. 149 Siue publicetis bonum siue occultetis ipsum siue parcatis malo, Deus autem indultor est, potens. 150 Illi enim qui blasphemarunt in Deum et Legatum eius uolentes separare inter Deum et Legatum eius, dicentes: «Credimus quedam et blasphemamus quedam». Et uolunt inter ea mediam uiam sumere. 151 Illi sunt blasphemi uere. Et supplicium preparauimus blasphemantibus ignominiosum. 152 Et qui crediderunt in Deum et legatos eius et non distinxerunt inter aliquos eorum, mercedem suam illis retribuemus. Et Deus est indultor, sapiens. 153 Postulabunt a te, qui Librum

330 cum eis non sedeatis: non sedeatis cum eis transp. TVP • ad: in V 331 collecturus: collocutus T 333 uobiscum: nobiscum V • eramus: eratis TVP erimus P2 • et si: et V 334 nonne: nos M • circuiuimus: circuimus AM 335 uero: enim T non V • inter uos: inter nos V 336 blasphemantibus: blasphemati A • malignandi: lignandi M 337 circumueniunt: circumuenerunt TVP • circumueniet: circumuenit V 339 neutrales: om. P • neutrales inter hec: inter hec neutrales transp. V • uos: nos A • alios: illos P 340 deperdit: dedit M disperdit V dispernit P • poterit eis: poterit eos M poteritis eis P 343 emendant: emendat A emendent P 344 defendunt: defendant T defenderunt P • per: propter V • cum ATMV2P: de V • sunt add. post fidelibus A 345 retribuit: tribuit M 346 uestra: uitam VP • est: om. V 347 prauo: primo V • pertulit: protulit M 349 parcatis: paratis V • malo: malum V 350 blasphemarunt: blasphemauerunt V blasphemant P • et Legatum eius ... inter Deum: om. MV 351 eius: om. MPV • blasphemamus: blasphemauimus V 352 uolunt: nolunt P 353 crediderunt: credunt M 354 eius: om. TV • inter: om. M • eorum: om. T 355 retribuemus: tribuemus M

70

360

365

370

375

380

Liber Alchorani

receperunt, ut dimittas super eos Librum de celo. Iam magis hoc a Moyse exegerunt dicentes: «Ostende nobis Deum fide oculata». Et fulmen eos inuasit pro iniuria sua. Deinde susceperunt uitulum et postquam ad eos uenerunt testimonia. Et remissimus illud et concessimus Moysi dominium apertum. 154 Et ereximus super eos montem propter fedus eorum et diximus eis: «Introite portam et conquiescentes». Et adiecimus: «In sabbato nolite transgredi», et accepimus ab eis fedus firmum. 155 Et quia fedus suum ruperunt et in miraculis Dei blasphemarunt et prophetas occiderunt iniuste et quia dixerunt: «Indurata sunt corda nostra». Immo Deus ea clausit propter blasphemiam eorum, non credunt nisi pauci. 156 Et quia blasphemarunt inuenientes contra Mariam mendacium magnum. 157 Et quia dixerunt: «Cristum Ihesum, filium Marie, occidimus Prophetam Dei», et non occiderunt ipsum nec crucifixerunt, sed uisum fuit eis. Et qui discordarunt in ipso, in magno sunt de ipso dubio, nihil de ipso sciunt, nisi quia imitantur opinionem et non interfecerunt eum ueraciter. 158 Sed Deus eleuauit eum ad se, qui est gloriosus, sapiens. 159 Et nonnulli de illis qui Scripturas imitantur, antequam moriantur, credunt in eum. Et die resureccionis erit contra eos testis. 160 Et propter iniuriam eorum qui iudaizarunt, inhibuimus eis bona que licita erant et quia plures artuerunt a uia Dei, 161 et acceperunt usuras que sunt eis inhibite, et commederunt pecunias hominum iniuste. Preparauimus blasphemis eorum penam acerbam. 162 Seduli uero in sciencia et fideles, qui credunt in his que sunt tibi destinata et que prius oblata sunt, et statuentes oracionem et reddentes decimas et credentes in Deum et in diem extremum, illi sunt quibus magnam retribuam mercedem. 163 Nos enim reuelauimus tibi sicut reuelauimus Noe et prophetis post ipsum. Et reuelauimus Abrahe et Ysmaheli et Ysaac et Iacob et tribubus et Ihesu et Iob et Ione et Aaron et Salomoni et reuelauimus Dauid Psalmos. 164 Et quosdam legatos uobis expressimus et quosdam uobis non expressimus. Et locutus est Dominus Moysi. 165 vt quosdam mitteret legatos ad annunciandum et quosdam ad monendum, ut non haberent erga Deum homines excusacionem post legatos.

356 dimittas: demittas A • eos: eum A • Librum: om. V • et add. post de celo M • magis: om. V 356-357 a Moyse exegerunt: exegerunt a Moyse transp. V 357 exegerunt: excogerunt P • oculata: occulta TMV occulata P • inuasit: †mirascit† A 357-358 et fulmen ...uitulum: om. V add. mg. cum nota V2 358 pro iniuria sua: per iniuriam suam AM • et om. M • ad eos: om. AM 359 dominium: dominum AM 362 firmum: om. P • ruperunt: rumperunt M 363 blasphemarunt: blasphemauerunt V 364 nostra: uestra MP • immo: et V 365 blasphemarunt: blasphemauerunt MV 367 nec: neque MV 368 fuit: est V om. P • et: om. T • de ipso dubio: om. et add. in marg. A de isto dubio T 369 quia: qui P 370 Deus: om. V • nonnulli: ulli M 372 eos testis: om. AM • eorum: illorum TV 373 iudaizarunt: iudaizant P • artuerunt: auerterunt V accuerunt P 374 acceperunt: ceperunt M • inhibite: prohibite M 376 credunt: crediderunt V • tibi: sibi V 380 et Iob: om. V 381 expressimus2: iter. A 383 Dominus: Deus M 384 erga Deum homines: homines erga Deum transp. M • excusacionem: excomunicacio P

CAPITvLvM QvArTvM 385

390

395

400

405

410

71

Et fuit Deus gloriosus, sapiens. 166 verumptamen Deus profitetur que destinauit tibi, sua quidem destinauit sapiencia et testes sunt angeli. Et ipse quippe sufficit in testem. 167 Illi enim qui blasphemarunt et errauerunt a uia Dei, iam nimis errauerunt. 168 Illi enim qui blasphemauerunt et iniuriam intulerunt, et Deus noluit eis indulgere neque ad uiam dirigere eos, 169 nisi ad uiam gehenne manentes in ea in perpetuum. Et fuit hoc Deo facile. 170 O uos homines, iam uenit ad uos Legatus cum ueritate creatoris uestri. Credite, bonum erit uobis. Et si blasphemaueritis, Deus possidet quicquid est in celis et in terra, sicut iudex cognoscet. 171 O uos qui Librum habetis, non uos extollatis in lege uestra neque super Deum nisi ueritatem dicatis. Enimuero Christus Ihesus filius est Marie, Legatus Dei et verbum eius quod posuit ad Mariam et Spiritus eius. Credite in Deum et legatos eius. Non dicatis: «Tres». Fugite! Bonum erit uobis. verum unus est Deus. Laudetur ipse ut habeat filium qui possidet quicquid est in celis et in terra. Sufficit Deus custos. 172 Non dedignatur Christus, ut sit seruus Dei nec angeli proximi. Et qui dedignantur esse serui eius et superbiunt, omnes conuocabit ad se. 173 Illi autem qui crediderunt et bona fecerunt, mercedem eis augebit et adiciet eis ex bonitate sua. Illi uero qui dedignati sunt et superbierunt, penam inferet eis acerbam. Nec inuenient, circumscripto Deo, patronum neque tutorem. 174 O uos homines, iam perueniet ad uos a creatore probacio et transmissimus uobis lumen clarum. 175 Illi autem qui credunt in Deum et confidunt in eo, iam introducet eos in misericordiam suam et premium et diriget eos in uiam rectam. 176 Consulent te. Dic: «Deus consulet uobis in fratribus: Si uir decedit non habens filium habetque sororem, ipsa ei succedit in semissem eius quod relinquitur; et ipse succedit ei, si ipsa quoque non habuerit filium. Et si fuerint duo, habebunt duos trientes eius quod dereliquit; et si fuerint fratres utriusque sexus, masculo erit uelut porcio duarum mulierum». Deus enim hoc uobis ostendit, ne oberretis, quia nouit omnia.

385 que: quod TVP 386 angeli: om. M • quippe: quidem V 387 errauerunt: artauerunt TM areuerunt P 388 enim: uero V • blasphemauerunt: blasphemarunt P 389 indulgere: intelligere AM 390 manentes: manente M • in ea: om. AM • hoc Deo: hoc a Deo V 391 erit: ex V 392 possidet: qui possidet T om. VP • sicut iudex: om. V sicut P 393 o uos qui: o qui TVP • neque: nec P 394 enimuero: etenim uero A en nota V • Christus Ihesus: Ihesus Christus transp. V 395 credite: creditede A 396 dicatis tres: tres dicatis transp. V • scilicet esse deos add. post dicatis tres A • gloriosos esse deos add. post dicatis tres M • personas add. interl. post dicatis tres T • hoc uerbum add. post fugite TVP • bonum: bene V • enim add. post bonum T 397 est1: esse A • scilicet add. post Deus T • non add. post ipse T 399 superbiunt AT2VBP: superbierunt M 400 crediderunt: crediderint T credidiunt M • fecerunt: fecerint T • eis: ex eis P 401 eis: om. AMV • qui: om. A • superbierunt: superbiunt VP 402 inferet: inferret A inseret T infert M • inuenient: inueniet P 403 perueniet: peruenite A 404 clarum: dare VP 405 in eo: in Deo V 406 Deus: Deo P • uobis: te V • in fratribus: an fribus P 407 ei: enim T 409 dereliquit: deliquit P 411 omnia: om. VP • amen add. post nouit omnia V

CAPITVLVM QVINTVM

5

10

15

20

25

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 O uos qui credidistis, adimplete federa. Licita sunt uobis bruta animalium, nisi que leguntur uobis. Inhibita quando estis suspensi a uenacione. Deus enim iudicat quod uult. 2 O uos qui credidistis, non absoluatis uincula Dei neque mensem interdictum nec libamina neque uictimas neque domum illicitam querentes creatorem uestrum uobis esse graciosum et acceptum. Et cum absoluti fueritis, licet uobis uti uenacione. Neque presumatis in persuasionem aliquorum, si uos arcere persuaderent a templo interdicto transgredi. Et prestate uobis in honesto Dei timore subsidium et non prestetis uobis in peccato et in transgressione excusacionem. Et timete Deum. Deus enim fortiter punit. 3 Inhibita sunt uobis morticina et sanguis et caro porcina et quod ydolis immolatur et concussa fustibus et precipio collisa et cornibus impulsa et commesta a lupo, excepto quod decollatur et quod decollatur maris. Et non iuretis per ydola, hoc est scelus. Hodie quarum praui sunt illi qui blasphemauerunt de lege uestra. Nolite eos timere et me timete. Hodie uobis uestram compleui legem adimpleuique uobis beneficium meum. Et acceptaui uobis Ysmahelitarum legem. Quicumque itaque in necessitate compellitur, non intendens peccare, Deus indulget ei miserator. 4 Consulent igitur te que sunt eis absoluta. Dic: «Licita sunt uobis munda, que a canibus auibusque capiuntur peritisque quidem docetis ea que uos Deus docuit. Epulamini ergo de his que uobis obseruant et super his nomen Dei inuocantes. Et Deum timete, qui est uelox animaduersione». 5 Hodie uobis licita sunt munda. Et cibaria eorum, quibus concessus est Liber, uobis sunt licita. Et cibaria uestra licent eis. Et caste mulieres, fideles tamen et caste illorum quibus Liber est concessus ante uos, cum obtuleritis eis mercedem suam castis, tamen non meretricibus neque concubinis. Et qui blasphemat in fide, conculcata sunt eius opera, et est cum

1-318 capitulum ... super omnia potens: om. GB 1 capitulum quintum: om. ATP curat mense almeyda capitulum quintum M capitulum septimum err. V prophetia mensae P sura quinta P2 2 Dei: Domini A 3 bruta: buta A 4 que: qui A • id est interdicti add. post suspensi T • a uenacione: om. A 5 credidistis: credistis M 6 mensem interdictum: mense interdicto V • nec libamina: libimina AM libamina P 7 gloriosum al add. ante graciosum M 8 persuasionem: persuasione TP 9 arcere: arcerent V • persuaderent: persuderent A persuadent T om. V • prestate: prestare P 10 et in: et A 11 excusacionem: excusacione P 13 precipio: precipicio P 14 et quod decollatur maris: om. V • et non: et si VP 15 scelus: elus P • quarum: quarumque M quam V o anima P • blasphemauerunt: blasphemarunt AMP 16 compleui: adimpleui V 17 adimpleuique: compleuique V 19 te que: te qui M quam V 20 uobis: om. V 21 docetis: doceatis M 23 hodie: om. P 24 uobis: om. M • et caste: om. VP 25 Noui id est et Veteris add. post quibus TP • Noui Testamenti et Veteris add. post quibus V 26 obtuleritis: obsculentis P • eis: om. VP • tamen: cum T 27 est cum: cum P

CAPITVLVM QVINTVM

30

35

40

45

50

55

73

dampnatis in futuro. 6 O uos qui credidistis, surgite ad oracionem, facies uestras abluite et manus uestras usque ad cubitos et abstergite capita uestra et pedes uestros usque ad calcaneos. Et si polluti estis, abluite uos. Et si fueritis infirmi uel in itinere uel aliquis uestrum redeat ab egescione uel tetigistis mulieres et non reperitis aquas, sumatis terram mundam et abstergite facies uestras et manus uestras cum ea. Deus enim non uult imponere uobis honus, sed uult mundare uos et adimplere super uos benediccionem suam, quo forte gracias ei reddatis. 7 Mementote beneficii Dei uobis collati et federis quod uobiscum pepigit, quando dixistis: «Audiuimus et obediuimus». Et timete Deum, qui nouit archana cordium. 8 O uos qui credidistis, estote recti Deo, testes iusticie. Et non presumatis in aliquorum audaciam exercere iniusticiam. Recte ergo iudicate, quia multum accedit ad timorem Dei. Et timete Deum, qui opera uestra perscrutatur. 9 Deus autem illis, qui crediderunt et operati sunt iusticiam, promisit indulgenciam et premium magnum. 10 Et illi qui blasphemarunt et miracula uestra falsa dixerunt, consortes existunt gehenne. 11 O uos qui credidistis, mementote beneficii Dei uobis collati, cum quidam niterentur manus suas in illos extendere, arcuit eas a uobis. Et timete Deum. In Deo confidunt fideles. 12 Et iam accepit Deus fedus filiorum Israel et misimus ex ipsis duodecim uiros. Et dixit Deus: «Ego quidem uobiscum sum, si statueritis oracionem et dederitis decimas et credideritis in legatos meos et eos honoraueritis et accommodaueritis Deo bonam accommodacionem, abscondam a uobis excessus uestros et intromittam uos in Paradisos sub quibus discurrunt flumina. Et qui blasphemauerit ex uobis, postea errabit a uia ueritatis. 13 Et qui ruperunt pactum suum, malediximus eos et corda ipsorum indurauimus, peruertentes uerba et transponentes a loco suo et obliti sunt partem eorum que tradita sunt eis. Nec cessant fraudibus insistere fere omnes, parce tamen eis et tollera. Deus enim diligit benefacientes. 14 Et accepimus ab illis fedus, qui dixerunt se esse Nazarenos et obliti sunt quedam eorum que tradita sunt illis. Et firmauimus inter eos inimiciciam et odium usque in diem resureccionis. Et Deus

28 oracionem: oraciones A 30 calca add. ante calcaneos M • eciam add. post abluite V 31 egescione: egiscione P 32 reperitis aquas: reperistis aquam V repperitis aliquas P 32-33 et manus uestras: om. VP 33 enim: om. VP • imponere uobis: uobis imponere transp. M • honus: onera VP • gens add. post ei T 35 et add. post pepigit V Deus add. ante quando P 37 recti: iusti V lac. P 38 audaciam: audacia V 39 qui: quia MV 40 autem: enim VP 41 illi: illis TVP • blasphemarunt: blasphemauerunt V 42 uestra: nostra VP 43 mementote: memento M 44 extendere: tendere A • eas: eos MV • Deum: eum M • in Deo: ideo P 46 statueritis: statueretis A 49 uos: om. V • discurrunt: decurrunt M discurrent P 50 blasphemauerit: blasphemauerint P 51 ruperunt: rumperunt T rumpunt V 52 a loco suo: a loco M de loco V • obliti: oblite P • partem: partes P • que: qua T 53 cessant: cessat P • fere iter. post omnes P 54 ab illis: ab eis M 55 illis: eis AM 56 eos: illos V

74

60

65

70

75

80

Liber Alchorani

retribuet eis iuxta opera sua. 15 O uos qui Librum habetis, iam uenit ad uos Legatus noster declarans uobis multa que de Libro delegabitis et parcet multis. Iam uenit ad uos a Deo lumen et Liber apertus, 16 per quem Deus diriget qui fuerit imitatus uoluntatem eius in uiam pacis et extrahet eos de tenebris ad lucem nutu suo et diriget in uiam rectam. 17 Blasphemarunt quippe qui dixerunt quod Deus est Christus, filius Marie. Dic: «Quis possidet a Deo quicquam, si uoluerit perimere Christum, filium Marie, et matrem eius et omnes qui sunt in terra?» Ipse est qui possidet celos et terram et quod est inter ea, creat quod uult, Deus omnipotens. 18 Et dixerunt Iudei et Christiani: «Nos sumus dilecti eius et filii eius». Dic: «Quamobrem et punit uos pro peccatis uestris? Ymmo; estis homines de illis quos creauit». Parcet cui uult et punit quem uult, qui possidet celos et terram et quod est inter ea, ad ipsum reuertentur. 19 O uos qui Librum habetis, iam uenit ad uos Legatus noster exponens uobis post sexcentos annos legatorum; non dicatis: «Non uenit ad nos euangelizator neque premonitor». Deus est super omnia potens. 20 Et quando dixit Moises populo suo: «Popule, mementote beneficii Dei uobis collati, cum instituit ex uobis prophetas et constituit uos reges et dedit uobis quod non dedit alicui genti. 21 Popule, introite terram sanctificatam quam Deus uobis scripsit. Et nolite tergiuersari, ut redeatis dampnati». 22 Dixerunt Moysi: «Populus est in ea superbus et non ingrediemur in eam donec ab ea egrediantur. Et si egressi fuerint ab ea, nos ingrediemur». 23 Dixerunt duo uiri de illis qui timebant et uerebantur beneficium Dei: «Introite ad eos per hostium. Et cum ingressi fueritis ad eos, uincetis ipsos. Et in Deo confidite, si creditis». 24 Dixerunt: «O Moyses, non ingrediemur eam unquam, quamdiu fuerint in ea. Vade ergo tu et creator tuus et dimicate. Nos autem hic stabimus». 25 Dixit: «Creator mi, non rogo nisi me et fratrem meum. Et separa inter nos et populum prauum». 26 Dixit: «Excommunicata est eis quadraginta annis uagantibus in terra. Noli ergo compati populo iniurioso». 27 Et lege

58 noster: uester TVP • multa: mala VP • que: et M • delegabitis: tegabitis AM detegabitis P • multis: multas A 59 ad uos a Deo: a Deo ad uos transp. V 60 lucem: lumen V 62 quis: qui M 63 perimere Christum: Christum perimere TVP • matrem eius et: om. V in terram P 64 ipse est: eius V est P • ipse est … et terram: om. T • celos: celum AV om. T • quod est: quid V quod P • creat: erant V erat P 65 Iudei: Iude T • dilecti: Dei lecti P • eius et: om. A 66 uos: om. T 67 celos: om. TP celum V 68 quod est: que sunt TP ea que sunt V 69 noster: uester AT om. V • legatorum: prophetarum TP Librum prophetarum V 71-73 popule mementote … alicui genti: om. V add. in mg. cum nota V2 72 uobis: nobis A • instituit: constituit M 73 genti: gencium A • terram: in terram V 74 tergiuersari: aduersari V teruersari P 76 ab ea egrediantur: egrediantur ab ea transp. V ab ea egrediatur P • ingrediemur: ingrediamur A 77 de illis: ex illis V 78 ipsos : eos V 79 ingrediemur: ingrediemus V • eam: in eam VP • unquam: nequam A 80 ergo: om. AM • hic: illic V 81 stabimus: astabimus A 82 inter nos et populum: nos inter populum transp. T • eis: om. AM 83 noli: nolite P • populo: om. V • iniurioso: om. A

CAPITVLVM QVINTVM

85

90

95

100

105

110

75

quoque eis historiam filiorum Ade ueraciter, quando obtulerunt sacrificium. Et receptum est ab uno eorum et ab altero non fuit acceptatum. Et dixit: «Occidam te»; dixit: «Recepit Deus a metuentibus. 28 Si extenderis ad me manum tuam ut me occidas, non extendam quidem manum meam ad te ut te occidam. Timeo enim Deum, creatorem gencium. 29 Volo siquidem ut pro meo et tuo puniaris peccato, ut sis de consortibus ignis. Et hec est retribucio impiorum». 30 Consensit tunc anima eius, ut occideret fratrem suum; et occidit et inuentus est dampnatus. 31 Et transmisit Deus coruum qui terram inuestigaret, quo quidem ostenderet qualiter absconderet uerenda fratris. Dixit: «Proch dolor! Nequiui ad instar huius corui facere et abscondere fratris mei uerenda». Et inuentus est penitens. 32 Ideoque scripsimus filiis Israel quod quicumque occiderit animam siue anima uel sine destruccione terre, quasi homines occidisset omnes. Et qui eam uiuificauerit, quasi cunctos uiuificauerit homines. Et iam pridem ad eos uenerunt legati nostri cum testimoniis, deinde plures ex eis postmodum excesserunt in terra. 33 Retribucio quippe impugnancium Deum et Legatum eius et dissipancium terram, ut occidantur frustratim et suspendantur et manus eorum ac pedes abscindantur ex aduerso et mittantur in exilium, ut in presenti seculo confundantur et in futuro supplicium habeant acerbum. 34 Nisi qui prius resipiscant priusquam animaduertantur in eos. Deus enim indultor, miserator. 35 O uos qui credidistis, Deum timete et optate ad eum approximari et laborate in uia Dei, quo forte sitis beati. 36 Illi enim qui blasphemarunt si quidquid est in terra possiderent et tantumdem aliud ut penam redimerent in die resureccionis, non reciperetur ab eis: habituri supplicium molestum. 37 Volentes ignem euadere nec ualentes. Et in cruciatu permanentes fueritis. 38 Vtriusque sexus manus abscidite in premium quod perpetrarunt et in uindictam Dei, qui est gloriosus, iudex. 39 Et qui post iniuriam suam resipiscit et emendat, Deus dispensat cum eo, qui est indultor, miserator. 40 Nonne tu cognoscis quod Deus,

84 quoque eis: eis quoque transp. AM • quando: qua V que P 85 scilicet Abel add.s.l. post uno eorum T • Abel add. post. uno eorum VP • scilicet Caym add. s.l. post acceptatum T 85-86 dixit occidam te: om. T 86 recepit : recipe MP • tuam: om. A 87 quidem: quidam AT 88 puniaris: tuearis V 92 proch: pro AM pro hoc P 92-93 ad instar huius corui facere: facere ad instar huius corui transp. V 93 huius: om. M hoc P • corui: cornu P 94 penitens: petens A • quod: que AM • occiderit: om. AM occideret V 95 occidisset: occidissent M 97 nostri: uestri A 98 in terra: om. V • Legatum: legatos V 99 occidantur: occidatur P 100 mittantur: mittant VP 101 acerbum: eternum V • qui: quidem TVP 102 ad add. post priusquam M • animaduertantur: animaduertant A animaduertatur TVP • in eos: ad eos V 103 ad eum: ad ipsum AM 104 beati: Dei P • blasphemarunt: blasphemauerunt V 104-105 in terra: in uia Dei terram P 105 tantumdem: traderent P 106 habituri: habituris TVP 107 fueritis: furis AT fri furis M 108 abscidite: abscindite AT • in uindictam: uindictam M 109 post: prius AM • resipiscit: respicit M • emendat: emendet T 110 tu: om. ATVP • cognoscis: agnoscitis VP

76

115

120

125

130

135

Liber Alchorani

qui possidet celos et terram, punit quem uult et parcit cui uult? Cum sit super omnia potens. 41 O legate, non compatiaris illis qui cito blasphemant, ex illis qui dixerunt ore: «Credimus», et eorum corda non crediderunt. Et illis qui iudaizarunt exauditoribus mendacii et exauditoribus extraneorum, tibi non acquiescentibus, peruertentibus uerbum de loco suo, dicentibus: «Et si fuerit hoc datum uobis, recipite ipsum; et si non fuerit uobis datum, cauete». Et quem Deus uult tribulari, non est ei qui resistat. Illi quidem quorum corda Deus noluit mundare, confusionem habent in presenti seculo et supplicium in futuro. 42 Exauditores mendacii, comestores illiciti. Quod si ad te uenerint, inter eos iudica uel ab eis diuerte. Et si ab eis diuertis, officiant tibi nullatenus. Et si iudicaueris inter eos, equum iudica. Deus enim diligit equos. 43 Et qualiter instituant te iudicem habentes Pentateucum in quo sunt Dei iudicia? Deinde reuertuntur postmodum. Illi enim non sunt credentes. 44 Nos enim destinauimus Pentateucum, in quo est rectum et lumen; cum quo iudicabunt illi, qui facti sunt Agareni, eos qui Iudei sunt et magistri et periti sunt cum eo quod obseruant de Libro quod perhibent, tunc de ipso testimoni. Nonne timetis homines et timete me; non distrahatis miracula mea pro modico precio. Et qui non iudicant iuxta quod Deus destinauit, illi quippe sunt blasphemi. 45 Et scripsimus in eo: «Quod anima pro anima et oculus pro oculo et nasus pro naso et auris pro aure et dens pro dente et uulnera subiacent uindicte». Et qui remittit, ueniam habet. Et qui non iudicant secundum quod Deus destinauit, illi quidem sunt iniuriosi. 46 Et iussimus Christum, filium Marie, uestigia eorum imitari, credentem Pentateuco presenti. Et dedimus ei Euangelium, in quo est rectum et lumen, credentem Pentateuco presenti, in direccionem et correccionem metuencium. 47 Et ut iudicent qui receperunt Euangelia iuxta quod Deus in eis destinauit. Et qui non iudicant secundum quod Deus destinauit, illi sunt praui. 48 Et destinauimus tibi Librum ueraciter attestantem ea, que habes de Libro pre manibus, ut autenticet

111 celos: celum MV • et parcit cui uult: om. V add. in mg. V2 112 cito: cibo M 113 ore: om. V • et illis qui: uel qui V 114 iudaizarunt : iudaizauerunt P • non: nec MV nisi P 115 acquiescentibus: acquiescencium MV 116 recipite: repetite A • quem: quod TP quos V 117 ei qui: qui V • corda Deus noluit: Deus corda noluit transp. M corda noluit Deus transp. VP 119 illiciti: illicitum P • inter eos: om. AM 120 ab eis: ab eius M • diuertis: diuertitis AM • officient: officiet T officiant V • tibi: om. M • iudicaueris: iudicaueritis M 121 instituant: instituent AM 122 Pentateucum: Penthatheucum TV 124 Pentateucum: Penthatheucum TVP • est: om. V 125 cum eo quod: cum quod M cum quidam A • tunc: om. AVP 126 testimoni: testimonium AVP • timete: timetis V 127 iuxta: iusta P 128 in eo: in ea T 131 non: om. M • iudicant: iudicat V • quidem: quidam M 132 imitari: ymitari T • Pentateuco: Penthatheuco TV Penthateuco P 133-134 credentem Pentateuco presenti: om. AM 134 Pentateuco: Penthatheuco TV Penthateuco P • in direccionem: direccionem V • et correccionem: om. M 135 in eis : om. AMP • qui non: qui V 135-136 destinauit ... quod Deus: om. P 136 illi sunt: sunt illi transp. V 137 ea que habes: ei quod Ihesus TVP • habuit add. post manibus V • autenticet: autem licet M

CAPITVLVM QVINTVM

140

145

150

155

160

165

77

ipsum. Ergo iudica inter eos per id quod destinauit Deus nec imiteris eorum uoluntates pro eo quod ad te delata est ueritas. Omnibus uobis imposuimus legem et canonem. Et siquidem Deus uellet, unus esset populus, sed ut uos examinaret in his que uobis contulit. Anticipate bonum ad ipsum et reuersuri estis omnis. Et narrauit uobis in quibus dissensistis. 49 Et iudica inter eos per id quod destinauit Deus et non imiteris eorum uoluntates et caue eos, ne inferant tibi pro quibusdam tribulacionem, que Deus ad te destinauit. Quod si retro abierint, scito quidem quod Deus uult eos pro quibusdam peccatis affligere. Et multi homines sunt praui. 50 An iudicium optant gentilium. Et quis est melior Deo in iudicio scientibus ueritatem? 51 O uos qui credidistis, non suscipiatis Iudeos et Christianos in consortes adinuicem. Et quicumque uestrum eos suscipit, de ipsis est. Deus enim non dirigit iniuriosos. 52 Aduerte quidem eos in quorum cordibus est morbus. Quidam eorum dicunt statim: «Formidamus ne quando incurramus aduersitatem». Et forte Deus dabit eis prosperitatem uel aliquid boni et penitebunt in cordibus suis quidam ocultasse. 53 Dicent qui crediderunt: «Nonne isti qui sacramentum prestiterunt firmiter in Deum quod uobiscum permanerent? Oppressa sunt opera eorum et inuenti sunt dampnati». 54 O uos qui credidistis, quicumque uestrum apostatauerit a fide sua, iam fungetur Deus aliis hominibus quos ipse diligit ipsique eum diligent; qui erunt fidelibus subiecti et blasphemis prelati, laborantes in uia Dei, culpam rei non timentes. Hoc est donum Dei, largietur cui uoluerit, qui est largus, sapiens. 55 Patronus quippe uester est Deus et Legatus eius et fideles qui credunt: et oratores et reddentes decimas, insistentes oracioni. 56 Et qui conuertitur ad Deum et ad Legatum eius et qui crediderunt de porcione, quippe sunt uictoriosi. 57 O uos qui credidistis, non suscipiatis de illis, qui susceperunt legem uestram in derisum et ludibrium, ex illis quibus Liber datus est antequam traderetur et blasphemis consortes. Et timete Deum, si fideles estis. 58 Et cum uocaueritis ad oracionem, suscipiunt eam in derisum et iocum. Et hoc quidem quia sunt populi non intelligentes. 59 Dic: «O uos qui Librum recepistis, numquid improperatis

138 iudica: iudicare M 139 uobis: nobis P 140 populus: Apostolus A persona P • ut uos: ut nos P 141 examinaret: examinatum P 142 dissensistis: distinxistis A 143 imiteris: imitaris A 144-145 tribulacionem … pro quibusdam: om. V 145 abierint: abierunt P • uult: iussit P 147 suscipiatis: suscipiatos T 148 Iudeos: deos T 149 enim add. post ipsis VP • est Deus: Deus est transp. P • enim: et P • quidem: quidam V 150 dicunt statim: statim dicunt transp. VP 151 quando: om. VP 152 suis: om. T • an add. post quidam A • dicent: dicunt TVP • qui: quod V 154 uobiscum: nobiscum AV • permanerent: permanent TP • sunt opera: opera T 156 diligit: diliget T 157 subiecti: om. V 158 est1: enim V 159 uester: uestri T noster MVP • eius: om. M 161 et ad: et MP • de porcione: deportacione M porcione V 162 quicumque uestrum apostatauerit add. post credidistis M 163 uobis add. post antequam P 164 blaphemis: blasphemie V

78

170

175

180

185

190

Liber Alchorani

nobis quia credidimus in Deum et in id quod destinatum est nobis et quod destinatum est prius? Et plures uestrum sunt utique praui». 60 Dic: «Vis ut enarrem tibi qui sunt deteriores premii apud Deum?» Illi quibus Deus maledixit et quibus iratus est et instituit ex eis simias et apros et qui coluerunt Astaroth, illi sunt deterioris condicionis et qui magis errauerunt a uia recta. 61 Et quando ad te accedunt, dicunt: «Credimus», et ingressi sunt blasphemiam et exierunt cum ea. Et Deus melius nouit quod occultant. 62 Et plures eorum accelerant ad peccatum et odium et ad commedendum illicitum. Quam prauum est quod operantur. 63 Etsi non cohiberent eos magistri et prudentes, ne discerent peccatum et commederent illicitum? Quam perperam egissent. 64 Et dixerunt Iudei: «Manus Dei incathenata est». Ymmo eorum manus incathenantur et maledicti sunt pro eo quod dixerunt. Manus autem eius sunt extense. Expendit Deus prout uult et accumulat multis ex uobis id, quod destinatum est tibi a creatore tuo, superbiam et blasphemiam. Et posuimus inter eos inimicicias et odium usque ad diem resurreccionis. Et quam cito accenderunt ignem ad bellum, extinxit eum Deus. Querentes terram destruere et Deus non diligit destructores. 65 Et si illi qui Librum receperunt credidissent et timuissent, absconderemus ab eis excessus suos et intromitteremus eos in Paradisos deliciarum. 66 Et si facerent secundum Decalogum et Euangelium et secundum quod destinatum est eis a creatore suo, commederent super eos et sub pedibus eorum. Populi multi sufficienter. Et multi ex eis quam perperam agunt. 67 O Legate, produc quod destinatum est tibi a creatore tuo. Et si tu non facis, non adimplesti legacionem eius. Et Deus te defendet ab hominibus. Deus enim non dirigit populum blasphemum. 68 Dic: «O uos qui Librum recepistis, fundamentum non habetis donec Decalogum adimpleatis et Euangelium et quod ad uos destinatum est a creatore uestro». Et accumulat multis ex eis id, quod est ad te destinatum a creatore tuo, superbiam et blasphemiam. 69 Illi enim qui crediderunt et Iudei

167 credidimus: om. AM • destinatum ... quod2: om. TVP • nobis: uobis M 168 utique: itaque A 169 deteriores: deterioris AMV 170 ex eis: eis T • simias: symeas V 172 sunt: sumus V 173 eorum: om. V • accelerant: accesserant M 174 commedendum: non legitur T 175 cohiberent: cohibent A • discerent: dicerent T discent P 175-176 ne discerent … illicitum : om. AM 176 peperam: perpetram V 177 Dei: om. VP • eorum manus: manus eorum transp. M 178 autem add. post expendit V 179 ex uobis: ex illis AM 180 eos: om. M • inimicicias: inimiciciam V 181 diem resurreccionis: resurreccionis diem transp. V 182 extinxit eum: exercituum A • Deus: Dominus T 183 et timuissent: om. A 184 Paradisos: Paradisum V 185 secundum: hunc P • Decalogum: Deucalogum T 187 produc: perduc VP 188 tu: om. P 189 dirigit: direxit A diligit VP 190 blaphemum: blasphemium V • habetis: habebis M • scilicet fidei add. post habetis TVP 191 Decalogum: Deucalogum T 192 accumulat multis: accumulant multi M • id: om. V • est ad te destinatum: ad te destinatum est transp. T est destinatum ad te transp. V 192-193 uestro … a creatore: om. P 193 superbiam et blasphemiam: blasphemiam et superbiam transp. T

CAPITVLVM QVINTVM

195

200

205

210

215

79

et Sabaonite et Nazareni et qui crediderunt in Deum et in diem ultimum et bona fecerunt, non timebunt neque contristabuntur. 70 Iam pridem accepimus fedus a filiis Israel et misimus ad eos legatos. Et quam cito uenerunt ad eos legati cum his, que non optabant, ipsi quosdam arguebant de mendacio et quosdam interficiebant. 71 Et estimabant quod non haberent tribulacionem; et ceci facti sunt atque surdi. Et Deus misericorditer egit cum eis. Deinde ceci facti sunt et surdi multi ex eis. Et Deus prospicit ea que faciunt. 72 Iam quippe blasphemarunt qui dixerunt quod Deus est Christus, filius Marie, cum Christus filiis Israel dixisset: «Adorate Deum, creatorem meum et creatorem uestrum». Quisquis enim participem facit cum Deo, iam denegauit ei Deus Paradisum et mansio eius erit in igne, nec est qui blasphemos tueatur. 73 Iam quoque blasphemarunt qui dixerunt quod «Deus est tercius trium». Et non est nisi unus Deus. Et si non discesserunt ab eo quod dicunt, iam utique blasphemi pena cruciabuntur atroci. 74 Cur non expetunt a Deo penitenciam et ueniam? Qui est indultor, miserator. 75 Non est Christus, filius Marie, nisi Legatus quem precesserunt legati, et mater eius est uerax et uterque comedebat cibum. Considera qualiter eis expono miracula, deinde animaduerte qualiter fingunt mendacium. 76 Dic: «Cur adoratis circumscripto Deo qui non potest uobis obesse nec prodesse?». Et Deus est auditor, sapiens. 77 Dic: «O uos qui Librum recepistis, non superbiatis in lege uestra nisi ueraciter, nec aliquorum affectus imitemini qui prius errauerunt et quosdam oberrare fecerunt et a semita recta declinauerunt». 78 Maledicti sunt illi de filiis Israel qui blasphemauerunt per linguam Dauid et Ihesu, filii Marie. Quam inobedientes extiterunt ac transgressores, 79 non discedebant a nequicia, quam operabantur. Quam perperam agebant. 80 Videbis enim plures eorum reuerti ad illos qui blasphemarunt. Quam perperam est quod anticipant anime eorum, si maledixerit

194 Sabaonite: Sabbahonite TP Sabbonite M • in diem: diem MP 195 fecerunt: fecerint P 196 et misimus: misimus VP • uenerunt: uenerint P 197 que: qui TP • optabant: optabantur M optabunt V 198 haberent: habent P 199 atque: om. T et VP • egit cum eis: cum eis egit transp. T 200 multi: muti V 201 blasphemarunt: blasphemant A • Christus2: Christe A 202 filiis Israel: om. VP 203 enim: cum P • ei: eum V sed corr. V2 • ei iter. post Deus A 204 mansio: mensura T in extremo V in †elemento† P • tueatur: tuheatur M • quoque: quidem V 205 est tercius: tercius M 206 si: om. VP • discesserunt: dissesserint T dissensserint P 208 quem: qui M 209 scilicet prophete add. interl. post legati T • comedebat: commedit VP 210 eis: in eis AM 211-212 uobis obesse: obesse uobis transp. AM 212 auditor: adiutor A exauditor V • o uos: uos AMT 212-213 uos qui Librum recepistis: qui uos recepistis Librum transp. T 213 affectus: effectus A 214 prius: plus T • oberrare: ab errore A errare VP 215 maledicti sunt illi: illi sunt maledicti transp. T • Israel: del. M • blasphemauerunt: blasphemarunt P 216 et Ihesu filii: et Ihesum filium TP in Ihesum filium V • quam: quoniam P 217 quam2: quoniam P 218-219 reuerti … anime eorum: om. V add. in mg cum nota V2 219 anticipant: anticiparunt AM

80

220

225

230

235

240

Liber Alchorani

eis Deus. In supplicio permanebunt semper. 81 Et si credidissent in Deum et Prophetas eius et id quod destinatum est ei, non suscepissent in consocios. Verum multi ex ipsis sunt nequam. 82 Non inuenies quidem plus odiosos illis qui crediderunt Iudeis et ydolatris. Et reperies propinquiores amicicia illis qui crediderunt eos, qui profitentur Christianos esse, quoniam quidem eorum clerici et monachi non sese extollentes. 83 Cum audiunt quod delegatum est ad Legatum, uidebis oculos eorum effluere lacrimis pro eo quod nouerunt ueritatem. Dicentes: «Creator noster, credimus; scribe nos cum martiribus. 84 Et quare non credimus in Deum et uerum quod ad nos uenit, et speramus quod creator noster introducat nos cum populo sanctorum?». 85 Retribuit itaque eis Deus pro eo quod dixerunt Paradisos, sub quibus discurrent flumina in eternum in eis manentibus. Et hoc est premium benefactorum. 86 Et qui blasphemarunt et repulerunt miracula nostra quasi falsa, illi sunt socii gehenne. 87 O uos qui credidistis, non excomunicetis bona que uobis Deus licita fecit et odio habeatis ea. Deus enim non diligit odientes. 88 Et comedite de his que contulit uobis Deus licite ac bene. Et timete Deum in quem creditis. 89 Non uos in fraude Deus intercipiat in iuramentis uestris, sed si uos intercipiat in iuramento cui uos obligastis. Parcet uobis si refeccionem decem pauperibus erogetis qua reficitis uestros mediocres uel uestem uel redimitis captiuum. Et qui non ualent trium dierum ieiunio. Iuramentum absoluent quod iurarunt. Et obseruate iuramenta uestra; sic Deus exponit uobis miracula sua, quo forte gracias agatis ei. 90 O uos qui credidistis, uinum quidem et alee ydolaticum et idola de opere sunt Sathane. Vitate ea, quo forte sitis beati. 91 Vult enim Sathanas inter uos inimicicias ponere et odium in mero et talis et arcere uos a memoria Dei et ab oracione. Cur non disceditis? 92 Et obeditis Deo. Et obeditis Legato. Et cauete; quod si retro

221 Prophetas: in Prophetis V • id: in id V • ei: om. AM eis V • consocios: conscios V 222 uerum: uere AP • ex ipsis: ex eis P • quidem plus: plus quidem transp. M 223 crediderunt: credunt M • illis: illius AT 224 quidem: quidam TP • quidam add. post eorum A 225 sese: se V • delegatum: Legatum M 226 effluere: affluere MV 227 noster: om. ATMP 228 quare: quia P • in Deum: in diem M • et: om. T • uerum AMT add. s.l. V2: uerbum V uere P 229 cum populo: in propria P 230 discurrent: discurrunt A decurrunt M 231 benefactorum: beneficiorum MP 232 repulerunt: repuleuerunt T replerunt M reppulerunt P • nostra: uestra A 233 uobis Deus: Deus uobis transp. M • licita: licite V 234 Deus: om. VP 235 ac: an TVP aut add. s.l. V2 • timete Deum: Deum timete V 236 si: om. V • uos1: nos T • cui: enim V cum P • uos2: nos T 237 si refeccionem decem: in refeccioni Christum M • pauperibus: pauperum P 238 uestros: uos V nostros P • si add. post ualent V 239 dierum eiunio: ieiunario V ieiuna P • iuramentum: ieiunauerunt V iurauerint P • obseruate: obsertare P • iuramenta: iuramento P 240 uestra: a uestra P • sic Deus: sicut VP • iuramenta add. post uobis M • gracias agatis: gracias agetis M agitis gracias transp. VP 241 quidem: om. VP • de opere: et opera M 242 enim: om.V 243 talis et: taliter V talis P • arcere: arcet P 244 obeditis: om. V

CAPITVLVM QVINTVM 245

250

255

260

265

270

81

abitis, et scitote quod Legatus non tenetur nisi deferre manifeste. 93 Non prohibentur qui crediderunt et operati sunt bona cibariis frui, quando cauent et credunt et bona quidem operantur; deinde credunt et timent et credunt; deinde timent et benefaciunt. Et Deus diligit benefactores. 94 O uos qui creditis, examinabit utique uos Deus in arte uenacionis quam manus uestre consequentur in telis, ut agnoscat Deus eos qui timent eum in futuro. Et qui postmodum obuiat, punitur atrociter. 95 O uos qui credidistis, non interficiatis uenatile interdicti. Et qui ex uobis interfecerit directe, intendens punietur, sicut qui interficeret animal, decernitur a duobus ex uobis, offeri sanctuario tenus oblatum uel pauperum refeccione uel ieiunio redimatur, ut penam facti sui gustet remittat. Deus commissa, et qui ad uomitum redit, Deus in eum ulciscitur; qui est gloriosus, ultor. 96 Licita est uobis uenacio maris et refeccio ipsius ad sustentacionem uestram et peregrinancium; et prohibetur uobis uenacio terre quamdiu estis interdicti. Et Deum timete, ad quem reuersuri estis. 97 Enimuero Deus instituit domum quadratam illicitam hominibus mansuram et mensem interdictum et oblacionem indixit in uictimas, ut cognoscatis quod Deus nouit quecumque sunt in celis et in terra, qui nouit omnia. 98 Scitote quod fortis est uindicte Deus, indultor, miserator. 99 Non est Legati nisi deferre. Et Deus nouit quid reuelatis et quid tetigistis. 100 Dic: «Non equantur dolosus et bonus, etsi tibi placet multitudo dolosi. Timete ergo Deum. O uos sapientes, quo forte sitis beati». 101 O uos qui credidistis, non interrogetis pro quibusdam, que si sciueritis, uos molestabunt. Et si interrogaretis pro eis, quando oblatus est Alchoranus exponerentur uobis. Dissimulat Deus ea, qui est remissor, miserator. 102 Et iam inquisiuit ea populus ante uos, incidit in blasphemiam. 103 Non curat Deus de ritibus excolencium ydola, uerum qui blasphemarunt et contra Deum finxerunt mendacia. Multi ex eis non intelligunt. 104 Et quando eis

245 abitis: habitis T • Legatus: delegatus A • deferre: referre A 246 bona: om. M 247 et bona ... deinde credunt: om. AM • deinde credunt: credunt demum transp. AM • demum timent add. post timent P • deinde2: credunt AM 248 benefactores: benefacientes P • creditis: credidistis P 249 uos Deus: Deus uos transp. VP • consequentur: consequuntur AM consequantur V 250 in telis: et telis VP • agnoscat: agnoscet V • Deus eos: eos Deus AM 251 obuiat: obuiant M 252 interfecerit: interficit P 253 interficeret: interficit P • duobus: duabus TVP • uobis: duobus M • tenus: uenus M remis V renus P 254 gustet: gustus T om. VP 255 comissa: committat VP 257 terre: uestra A 258 enimuero: etenim uero A en nota V 259 quadratam: quadrantem T • mansuram: mensuram TVP 260 indixit: induxit V • in uictimas: et uictimas A ut uictimas M • cognoscatis: recognoscatis M 262 et add. post uindicte TVP • est add. post miserator V 263 quid1: quod M quidquid V • et quid: om. MV • tetigistis: tegitis A regitis TP 264 placet: placeret TV 266 siue add. ante sciueritis T • si: om. V 267 dissimulat: dissimilet TVP • qui est: quoque VP • remissor: remissorum P 268 ea: ei M • ante AT add. s.l. V2 P: autem M om. V 269 curat: erat V creat P • ritibus: retibus TVP 270 finxerunt: funerunt A

82

275

280

285

290

295

Liber Alchorani

dicetur: «Accedite ad id quod Deus destinauit et ad Legatum». Dicent: «Sufficit nobis id in quo inuenimus patres nostros». Licet patres eorum nihil intelligerent neque recti essent? 105 O uos qui credidistis, uos ipsos cauete. Non officit uobis qui errat, cum directi fueritis. Ad Deum redibitis omnes et narrabit uobis omnia que egistis. 106 O uos qui credidistis, adhibete inter uos testimonium, quando alicui uestrum mors imminet, quando testamini sub presencia duorum testium ex uobis, rectorum uel aliorum, si per terras discurritis in articulo mortis. Retinebitis enim eos per oracionem, cum taxacione iuramenti pollicentes quod si res uenit in dubium, quod nullo precio celent ueritatem Dei et contra propinquos alioquim peccarent. 107 Et si suspectus habetur alter eorum uel uterque quod in periurium incidat, alii duo suppleant uicem illorum primorum qui suspecti recusantur sacramentum Deo, presentantes quod eorum testimonium uerius est illorum testimonio et «non ducimur odio, tunc quippe iniuriosi existeremus». 108 Hoc enim conueniencius atque comodius, ut perhibeant secundum modum suum testimonium uel formidant ut recusetur testimonium post sacramentum suum. Et cauete Deum et audite. Deus enim non dirigit populum blasphemancium. 109 Die qua congregabit Deus legatos, dicet: «Quare presentati estis?» Dicent: «Nescimus. Tu enim nosci futura». 110 Quando dixit Deus: «O Ihesu, fili Marie, memento beneficii mei tibi matrique tue collati, quando te Spiritu Sancto corroboraui: «Loquebaris hominibus incunabulis et adultus»». Et quando docui te Librum et sapienciam et Decalogum et Euangelium. Et quando creabas ex luto ad instar auis, me quidem uolente, et exsufflabas in ea et fiebat auis per uoluntatem meam. Et curabas cecum a natiuitate et leprosum ad nutum meum et suscitabas ex mea uoluntate mortuos. Et quando filios Israel arcebam a te. Et quando uenisti ad eos cum miraculis et dicebant blasphemi: «Nonne est iste nisi manifestus incantator?». 111 Et quando reuelaui quidem Apostolis, ut in me crederent et Legatum meum. Et dixerunt:

271 id quod: illud quod AMP 272 nobis ATM2VP: uobis M • nostros ATM2VP: uestros M • licet: sed P 273 recti: testi T • uobis: om. T 275 adhibete: adhibiti T adhibete P 276 testamini: testamentum M om. P 279 uenit: uenerit AT 281 suppleant: supplent V • illorum: eorum V 282 eorum: illorum M • uerius: uiuus P 283 ducimur: dicemur M dicimur V 284 enim: omnium V • conueniencius: conuenencius P • atque: est et V 285 uel formidant … sacramentum: om. AM 286 cauete: caue P • dirigit : diligit V 287 blasphemancium: blasphemantem V 288 presentati: presentes V • dicent nescimus: om. M • enim nosci: nosci enim transp. P • omnia add. post nosci P • futura: statura V • Ihesus add. post dixit P 289 Ihesu: Ihesum P • mei: nostri M • tibi: om. TV in te P • matrique tue: om. P 290 te: de A • te add. post sancto A • corroboraui: corroborauimus VP • loquebaris: loquebamini P 291 adultus: adultis P • et3: om. ATMP • Decalogum: Deucalogum T 292 creabas: curabas corr. interl. creabas A • in ea add. post creabas P • quidem: om. V 293 in ea: in eam T • curabas: creabas P 294 suscitabas ex mea uoluntate mortuos: ex mea uoluntate mortuos suscitabas transp. T 295 arcebam corr. T: arcebas AMV2P arcebant T acerbas V 296 blasphemi: om. VP • nonne: non VP • nisi: om. T • quando: om. VP

CAPITVLVM QVINTVM

300

305

310

315

83

«Credimus et profitemur nos esse Ysmahelitas». 112 Et quando dixerunt Apostoli: «O Ihesu, fili Marie, non poterit creator tuus dimittere nobis mensam de celo?» Et dixit: «Timete Deum, si fideles estis». 113 Et dixerunt: «Volumus autem comedere de illa. Et confident corda nostra et sciemus quod uerax es nobis et erimus testes super eam». 114 Dixit Ihesus, filius Marie: «Deus creator, dimitte nobis mensam de celo, ut sit nobis pascha primis ac nouissimis et miraculum a te. Et largite nobis tu, qui es melior, largitor». 115 Et dixit Deus: «Ego dimittam uobis. Et qui blasphemauerit ex uobis postmodum, infligam ei penam quam nulli hominum inflixi». 116 Et quando dixit Deus: «O Ihesu, fili Marie, tu dixisti hominibus: “Suscipite me et matrem meam deos, circumscripto Deo”?» Et dixit: «Lauderis. Non dicerem ego quod uerum non est. Si hoc dixi, tu scis; qui nosci quod in corde habui, et nescio quod in te habes. Qui prescis futura. 117 Ego autem non dixi eis nisi quod precepisti mihi, ut adorent Deum, creatorem meum et creatorem eorum. Et fui testis eis quamdiu cum eis mansi. Cumque me fecisti obire, tu custos super eos extitisti et tu es super omnia testis. 118 Si punis eos, tui sunt serui; et si parcis eis, tu es iudex, gloriosus». 119 Et dixit Deus: «Hec est dies in qua iuuabit ueraces eorum ueritas, habebunt enim Paradisos, sub quibus defluent flumina, in quibus in eternum manebunt». Semper Deus acceptet eos et ipsi eum habebunt acceptum. Hoc est magnum refugium. 120 Deus enim possidet celos et terram et que in eis sunt, qui est super omnia potens.

298 Ysmahelitas: Ysrahelitas M • scilicet Sarracenos add. interl. post Ysmahelitas T • quando: om. P 299 poterit: potuit V • dimittere nobis: dimittere T nobis dimittere transp. V • mensam: men mensam A Messiam P • scilicet Iesus add. post dixit T 301 confident: confidunt M • sciemus: scimus T • uerax es: uerax est V 302 eam: terram V 303 nobis1: uobis A • ut sit: sit M • nobis2: uobis A 304 a te: Ade A 305 blasphemauerit: blasphemarunt VP • ei: eis V 306 Ihesu: Ihesum P 307 hominibus: om. T • circumscripto: circunspecto P 308 quod iter. post uerum P • ego add. post si T 309 quod in: que in AM quid in V 310 eis: om. T • quod: que AM • adorent: adorem P • Deum: om. V 311 fui: filii P 312 fecisti: feci A fecistis P • obire: abire MV 313 tui: iter. M • tu: tui M 313-314 et dixit Deus: om. A 316 acceptet: exceptet A accepit P • habebunt: habeant MP 317 celos: celum V

CAPITVLVM SEXTVM

5

10

15

20

25

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Gloria Deo, qui creauit celos et terram et posuit tenebras et lumen. Deinde illi qui blasphemauerunt in creatorem suum facient iusticiam. 2 Ipse est qui plasmauit uos de luto, deinde imposuit terminum et terminus penes ipsum est certus, deinde uos hesitatis. 3 Et ipse est Deus, qui est in celis et in terra, nouit secreta uestra et manifesta et quicquid acquiritis. 4 Et non accessit ad eos miraculum aliquod creatoris, quin diuertissent ab eo. 5 Et ueritatem repulerunt tamquam mendacium quia uenit ad eos. Et iam ueniet ad eos rumor, quem habebant in derisum. 6 An non uident quot secula olim bene collata in terra fecimus perire? In quibus melius fuerunt homines quam uos collati et mandauimus celo ut plueret super homines et fecimus flumina sub ipsis fluere et destruximus eos propter peccata sua et suscitauimus post eos alia secula. 7 Et si destinaremus ad te Librum per quaternos diuisum et tangerent ipsum manibus suis, dicerent utique blasphemi: «Non est hec nisi incantacio manifesta». 8 Et dixerunt: «Cur non est missus ad eum angelus?» Et si angelum misissemus, adimpletum esset factum, deinde non considerant. 9 Quod si statueremus eum angelum, eum statueremus uirum et indueremus eum que ipsi induunt. 10 Et deriserunt Legatum ante te. Et qui prius irridebant in eos, conuersum est quod illudebant. 11 Dic: «Discurrite per terram, deinde considerate qualis fuit exitus illorum qui fingebant mendacia». 12 Dic: «Cuius sunt omnia que sunt in celis et in terra?» «Dei quidem sunt. Scripsit super se misericordiam, ut nos recolligeret in die resureccionis. Procul dubio. Qui perdiderunt se ipsos, ipsi non crediderunt». 13 Ipse habet quicquid in nocte quiescit et in die, qui est auditor, sapiens. 14 Dic: «Alium quem Deum suscipiam presidem, celorum et terre creatorem, qui reficit et non reficitur?» Dic: «Quod preceptum est mihi, ut essem

1-358 capitulum sextum ... est indultor miserator: om. B 1 capitulum sextum: om. AG2 prophecia animalium brutorum centum septuaginta septem miracula T capitulum octauum err. V azoara sexta gratiam facientis P 2-5 in nomine ... plasmauit uos: om. G add. G2 3 celos: celum V • illi: om. V 4 blasphemauerunt AG2MV: blasphemarunt T corr. V P 5 plasmauit AT s.l. M2 VP: blasphemit M 5-6 est certus: certus est transp. V 6 ipse est: ipse M • celis: celo VP 7 acquiritis: acquiueritis M 8 miraculum: uinculum M • quin ATGM mg. cum nota V2 P: quando V • diuertissent: aduertissent TGVP 9 et iam ueniet ad eos TG mg. cum nota V2 P: om. AMV • ueniet: om. AM uenit VP • quem: quam TG 10 collata: collocata TGP 11 uos ATGMV2: nos VP • collati: collocati ATGVP 12 celo: in celo V • homines: eos T • sub: super VP • ipsis: ipsos P 13 post eos: eos post transp. P 14 post eos alia secula add. post destinaremus G 15 hec: hic AM utique V om. P 19 conuersum: conuersus V 21 illorum: eorum AM 22 super: om. VP • misericordiam: misericordem V2 • ut nos: ut uos TG 24 quicquid: quicquam VP 25 quem Deum: quemdem M quam Deum TGP • presidem: possidere T 26 omnem add. post ut G

CAPITVLVm SExTVm

30

35

40

45

50

85

primus Sarracenorum et non essem de statuentibus participem». 15 Dic: «Timeo, si creatorem meum offendo, penam acquiro in die magno». 16 Et qui die illa liberantur, iam misericorditer egit cum illo. Et illud est magnum refugium. 17 Et si Deus infert tibi aduersitatem, non est qui auferat nisi ipse. Et si tribuit prosperitatem, ipse potens est super omnia. 18 Qui est uictor super omnes seruos eius, qui est iudex, examinator. 19 Dic: «Quod est maius testimonium?» Dic: «Deus est testis inter me et uos. Et reuelatus est mihi hic Alchoranus, ut cum eo uos promoueam ad quos peruenit. Nunquid adhuc perhibetis quod cum Deo sunt alii dii?» Dic: «Non cofiteor». Dic: «Autem ipse est unus Deus et ego inmunis sum ab illis qui faciunt cum Deo participem». 20 Illi nempe, quibus obtulimus Librum, cognoscunt hoc sicut filios suos agnoscunt. Qui se ipsos dampnauerunt, sunt illi qui non credunt. 21 Et quis est magis iniuriosus quam qui super Deum adinuenit mendacium aut miraculis inpinxit mendacium? Non enim beati erunt iniuriosi. 22 Et die qua suscitauero eos omnes, deinde dicam illis qui statuerunt participes: «Hii sunt participes uestri quos estimabatis?» 23 Deinde non fuit eorum tribulacio nisi quia dixerunt: «Per Deum, creatorem nostrum! Non constituimus participes». 24 Considera qualiter mentiti sunt sibi et euanuerunt ab eis illi quos finxerunt. 25 Et quidam eorum sunt qui te audiunt. Et posuimus super corda eorum obstaculum, ut non intelligant, et in auribus eorum surditatem. Et si uideant omne miraculum, non credant in ipsum. Adeo quod si ueniant ad te, disputant contra te. Dicunt illi qui blasphemarunt: «Non est hec nisi scripture antiquorum». 26 Et ipsi fugiunt ab eo et elongantur. Et non deperdunt nisi se ipsos, et non perpendunt. 27 Et si uideres cum positi sunt super ignem, dixerunt: «Vtinam reduceremur! Et non diceremus creatoris nostri miracula esse mendacia et essemus de credentibus». 28 Verum reuelarunt quod prius occultabant. Et si reducerentur, redirent quidem ad id quod eis

27 et non essem ... participem: om. V mg. cum nota V2 28 acquiro: om. ATGMP • die illa: de illo V 29 misericorditer: martir M • illo: eo AGMP • illud est: est illud transp. A 30 si: om. V • auferat: aufert V • tribuit: retribuit MP 32 eius: om. T 33 est testis: testis est transp. TGVP • me: om. V 34 quos ATGMP corr. s.l. V2: uos V • quod: que A 35 dii: om. TGVP • dic non confiteor: om. G 36 faciunt: fuerunt VP • Deo: eo VP • participem: participes VP • quibus: cui V 37 cognoscunt: cognoscant VP • agnoscunt: cognoscunt V 39 mendacium1: mandatum VP • mendacium2: om. T • beati: bene M 40 eos omnes: eos dominus G om. M 41 participes hi sunt: om. AM • quos: quo M • estimabatis: estimatis M 43 considera: quosdam V quondam P • sibi et: eciam GP om. V 43-44 sibi et ... eorum sunt: om. V 45 intelligant: intelligerent A • eorum2: om. P 46 uideant: uiderant TG • oculi eorum add. post uideant V • credant: credent A credunt M 46-47 quod si ueniant: om. M quod si uenient V quod si non ueniant P 47 disputant: disputent V • contra: extra P • hec: hic M 49 deperdunt: perdunt M • uideres: uides P • cum positi: compositi AM 50 reduceremur: induceremur T reducamur P • diceremus: daremus G 51 uerum: uere P • reuelarunt: reuelauerunt V reuelabant P • quod: que AM 52 si ATGM s.l.V2 P: om. V • reducerentur: reduceretur M • quod: que M

86

55

60

65

70

75

Liber Alchorani

prohibebantur et mentiebantur. 29 Et dixerunt: «Non est nisi uita mundana et nos non suscitabimur». 30 Et si uideres cum presentati fuerint creatori suo, dixit: «Nonne hoc est uerum?» Dixerunt: «Ymmo, per creatorem nostrum!» Dixit: «Gustate ergo penam, quia blasphemastis». 31 Iam dampnati sunt illi, qui negant occursum Dei, in tantum quod quando accessit hora subito. Dixerunt: «Ve nobis eam negligentibus». Onera sua super dorsa sua portantes. Quam perperam portabunt! 32 Et non est uita seculi huius nisi ludus et illusio et domus altera bonum metuentibus. An non intelligitis? 33 Iam scimus quod contristari te facient illi qui dicunt, ipsi quidem non mentientur tibi; sed iniuriosi miracula Dei denegabunt. 34 Et iam repulsi sunt pretextu falsi legati priusquam uenires. Et pacienter sustinuerunt licet tamquam mendaces repellerentur et perseuerarunt, donec affuit eis defensio nostra. Nec est qui uerba Dei immutet. Et iam peruenit ad te rumor legatorum. 35 Et si difficile est tibi diuertere ab eis, si potes, in terra quare speluncam uel in celo scalam et uenias eis cum miraculo. Et si Deus uoluisset, in direccione congregasset eos. Non sis itaque de fatuis. 36 Respondebunt quippe qui audiunt: «Et mortuos Deus suscitabit, deinde ad eum redibunt». 37 Et dixerunt: «Nonne descendit super eum miraculum a creatore suo?» Dic: «Deus potens est mittere miraculum, et multi ex eis non intelligunt». 38 Nec aliqua sunt animalia in terra uel uolatilia que non sunt gentes uobis similes. Nec pretermisimus de Libro quicquam. Deinde ad creatorem suum redibunt. 39 Et qui repulerunt miracula nostra quasi mendacia, surdi et muti in tenebris. Quem uult Deus errare, facit; et quem uult, ponit in uia recta. 40 Dic: «Quod si uideremus uos quod cruciatus Dei instaret et hora ueniret? An alium quam Deum adoraretis, si ueraces estis?» 41 Ymmo, ipsum adoretis. Et detegeret id quod adorabatis, si uellet, et traderetis obliuioni quos participatis. 42 Et iam legauimus ad populos ante te affligentes eos aduersitatibus, quo forte resipiscerent. 43 Numquid affliccio postquam uenit ad eos humiles facti sunt?

53 prohibebantur: prohibebatur TGVP 54 uideres: uides P 55 hoc: hic M • uerum: uerax M 56 penam: om. AM • quia: quod G qui M • estis et add. post dampnati P • sunt illi: illi sunt transp. P • negant: negarunt TGP negauerunt V 57 quod: que M qui A 58 eam: enim A • onera: om. M hora P • dorsa: corda AM • portantes: portantibus V 59 portabunt: portabant AGM 60 bonum: bene AM • quod: que A om. V 62 et iam: sex iam V 63 pacienter: om. V 64 nostra: uestra M • est qui: om. A • Dei: om. TGP nostra V 65 diuertere: auerte AM diuerte P • potes: potens VP 66 miraculo: miracula G 67 eos: om. T • non sis: si sis TGVP • itaque: numquid AM 68 audiunt: alidunt G • ad eum: ad Deum P 69 descendit: descendet V 70 potens est: est potens transp. V • ex eis non intelligunt: non intelligunt ex eis transp. V 71 in terra: om. VP • non: om. VP • uobis: uel VP 73 qui: om. AM • nostra: uestra M • mea V 74 facit: om. GP 75 uos: nos V 76 adoraretis: adoretis M • adoretis: adoraretis TGM 77 detegeret: detergent M detegent VP • id: ut VP • adorabatis: adorabitis V • traderetis: traderet A tradere M deberetis VP • participatis: participabatis TG 78 et iam: Christe iam AM • populum add. post legauimus ad V • ante te: ante A • quo: quos M 79 resipiscerent: recipiscerent M • postquam: priusquam VP

CAPITVLVm SExTVm 80

85

90

95

100

87

Sed indurata sunt corda eorum et decorauit eis Sathanas quid operabantur. 44 Cumque traderent obliuioni quod ad memoriam eorum reductum fuerat, aperuimus eis omnis rei portas, adeo et super his, que eis collata fuerant, letarentur. Suscepimus eos subito ex insperato. 45 Et prosperitas illorum qui iniuriabantur precisa est. Graciasque Deo referimus, qui est creator gencium. 46 Dic: «Quid uobis uidetur? Si Deus abstulit uobis auditum uestrum et uisum et sigillauerit desuper corda eorum, quis erit nisi Deus restaurans uobis ea?» Considera qualiter uario miracula, deinde ipsi diuertunt. 47 Dic: «Quid uobis uidetur? Si uenerit ad uos cruciatus Dei subito uel manifeste, numquid deperduntur nisi iniuriosi?» 48 Et non delego legatos nisi annunciantes et premonentes. Ergo qui crediderint et emendauerint, nihil timebunt neque contristabuntur. 49 Et eos qui miracula nostra falsauerunt, cruciatus affliget pro eo quod perperam egerunt. 50 Dic: «Non dico uobis: «Apud me sunt thesauri Dei», neque scio futura. Neque dico uobis quod «Sum angelus. Non sequor nisi quod reuelatum est mihi»». Dic: «Nunquid equabuntur cecus et uidens? Cur non animaduertitis?» 51 Et premone eos, qui timent quod congregabuntur ad creatorem suum, non habent circumscripto ipso patronum neque miseratorem; fortassis ipsi timebunt. 52 Et non abigas eos, qui creatorem suum adorant mane et uespere faciem eius postulantes. Nihil ad te quid perscrutentur et nihil ad eos quod tu perscrutaris. Si abigas eos, eris de iniuriosis. 53 Et si tribulamus eos adinuicem alios per alios, ut dicerent: «Cur his Deus prerogatiuam super nos contulit? Nunquid Deus melius nouuit gracias agentes?» 54 Et quando accesserint ad te illi, qui credunt in miracula nostra, dic: «Pax uobis. Scripsit creator uester super se misericordiam. Quicumque ergo uestrum crimen perpetrauerit ingnoranter, deinde post ea penituerit et emendauerit. Ipse ei

80 decorauit: deuorauit M • eis: eos T • quid: que AM quod GP 81 quod: que A 82 omnis: om. G • adeo et: adeo cum AM adeo ut T adeo ut cum G adeo et cum P • his: om. M • collata: collocata G 83 ex insperato: et insperato V • prosperitas: imperitas P • illorum: eorum AM 84 graciasque: que gracias M 85 quid: michi M quod V om. P • uidetur: uideretur AM om. P • abstulit: abstulerit AT om. P • uobis: a uobis V om. P • uestrum: nostrum G 85-87 dic quid … diuertunt: om. P 88 uidetur: uideretur AM 89 delego: delegabo V delegato P • annunciantes: annunciares P 91 nostra: uestra M • falsauerunt: falsauerint GP 93 dico: dicam T • quod sum angelus: om. GTVP 94 reuelatum est: reuelatur P • uidens ATG corr. s.l. V2: Iudeus MV Iudeos P • cur: quare VP 95 animaduertitis: animaduertis GT animaduertimini VP • premone: primo est M preponat V premoneat corr. s.l. V premoneant P • eos: eis P • qui: quem VP • timent: timebunt V timebant P 95-96 ad creatorem: a creatoribus VP 96 suum: om. V suis P • non: nisi P 97 abigas: ambigas M • adorant: adorent M 99 quod tu: tu quid transp. AM • eris: erunt V erit P • tribulamus: tribulauimus AM 100 ut: et V • is add. post cur M • nos: uos G 101 gracias: gentes A 102 accesserint: accesserunt AG • nostra: uestra M 103 super se: super te M 103-104 crimen perpetrauerit: perpetrauerit crimen transp. AM 104 emendauerit: emendauit G • ei: enim TP enim non G

88

105

110

115

120

125

130

Liber Alchorani

indulgebit miserator». 55 Sic quoque distinguam miracula, ut exploretur uia presumptorum. 56 Dic: «Quod prohibitum est mihi, ut adorem eos quos adoratis Deo circumscripto». Dic: «Non imitabor affectus uestros; alioquin oberrarem et non essem de directis». 57 Dic: «Ego sum in aperto a creatore meo et mendacium dixistis. Non habeo quod festinanter petitis exhiberi. Non est iudicium nisi Dei. Ipse disquirit ueritatem et ipse est melior determinator». 58 Dic: «Si penes me haberem quod petitis exhiberi festinanter, factum iudicatum esset inter me et uos. Et Deus melius nouit iniuriosos». 59 Et claues penes ipsum sunt occultorum, quas non nouit nisi ipse, qui nouit quicquid est in celis et in mari. Et non decidit folium quod ipse non nouit. Neque granum in uisceribus terre neque humidum neque siccum, quod non sit in Libro signatum. 60 Et ipse est qui nos soporat in nocte et nouit quid perpetrastis in die. Deinde suscitabit uos in eo, ut terminus adimpleatur prefixus, deinde ad eum redibitis, deinde narrabit uobis quod agebatis. 61 Et ipse est uictor super seruos suos. Et mittet uobis custodiam usque dum quemquam uestrum mors accesserit, sepelient eum legati nostri ipsique non erunt desides. 62 Deinde reducent ad Deum, dominum eorum, uerum. Nonne ipse iudicat? Qui uelociter perscrutatur. 63 Dic: «Qui liberat uos de tenebris terre atque maris?» Adorabitis eum proni ac timentes: «Siquidem nos euadere feceris de his, tibi gracias agemus». 64 Dic: «Deus liberat uos ab his et ab omni calamitate. Et uos deinde statuistis participes». 65 Dic: «Potens est ipse mittere uobis penam super uos et subtus pedes uestros aut uos induere populis et quidem uestrum aliorum cladem gustabunt». Vide qualiter uario miracula, quo forte intelligant. 66 Et populus tuus hec repudiauit sub falsi pretextu, cum sit uerum. Dic: «Non sum super uos custos. 67 Omnis rumor habet exitum et iam cognoscetis». 68 Et cum uideritis eos, qui in miraculis nostris inchoant, diuerte ab eis donec ad alia diuertant. Et si te facit hec Sathanas obliuisci, non sedeas postquam reminisceris cum hominibus

105 ut exploretur: ex exploretur M • uia: uiam M 106 quos: quod T • adoratis: adoretis A 109 quod: que AM • exhiberi: exhibiri P 110 ueritatem ATGMP mg. cum nota V2: om. V • ipse est: ipse ATMP 111 exhiberi: exhibiri P • factum: tantum P 113 quas: aliquis TGVP • qui: quid M • et in terra add. post in celis T 114 decidit: decadit P • ipse add. post neque M 116 nos: uos GT om. VP • separate add. post nos T • in nocte: in noctem M 117 in eo ATMP add. s.l. V2: ideo G om. V • ad eum: ad Deum VP 118 quod: quid TGMP • mittet: mittat A 119 ad add. post dum AM • uestrum: nostrum G 120 nostri: uestri A 120-121 reducent ad Deum dominum eorum: reducent ad Deum eorum TP ad Deum eorum reducent transp. V 121 est add. post uerum A • iudicat: inducat A 123 nos: uos V • feceris: feceritis TGVP • Deus ATGMP corr. s.l. V: qui del. V 124 uos1: nos GMP • ab his ATGMP corr. s.l. V: de tenebris del. V • uos deinde: nos deinde M deinde uos transp. P • statuistis: statuitis G 125 mittere uobis: uobis mittere transp. M • uestros: puros G 126 aliorum: illorum VP 129 rumor: timor V • cognoscetis: agnoscetis G • iam add. post cognoscetis et TGVP 130 nostris: uestris AM • aliquid dicere add. post inchoant TGV • hoc add. post te A 131 sedeas: sederas G sedes V

CAPITVLVm SExTVm

135

140

145

150

89

iniuriosis. 69 Et nihil admetuentes quid animaduertunt, sed reducant ad memoriam eorum Librum, quo forte caueant sibi. 70 Et sine eos qui legem susceperunt in derisum et iocum, et mundus hic eos circumuenit. Et reduc ad memoriam eorum quod siquidem pro eo, quod perpetrauit, anima confundatur. Non habebit preter Deum patronum neque miseratorem. Et si iusticiam exibeas quantancumque, non est qui eam suscipiat. Illi quidem confusi sunt, propter quod perpetrarunt, potum habebunt ex ueneno et penam atrocem qui blasphemarunt. 71 Dic: «Cur adoratis dimisso Deo quod non iuuabit uos neque nocebit uobis? Et tergiuersamur postquam nos direxit Deus quemadmodum subleuarunt eos demones?» A terra in aera per girum socios habentes ac uocantes ipsos ad direccionem: «Venite ad nos». Dic: «Direccio Dei est direccio, ut preceptum est nobis ut offerremur creatori gencium». 72 Et ut statueremus oracionem et timeremus eum. Et ipse est ille ad quem suscitabimur. 73 Et ipse est qui creauit celos et terram ueraciter. Die qua dicet «esto» eritque. Et uerbum eius eritque uerum. Et ipse regnat die qua exsufflabitur in tuba, qui nouit occulta et testimonium, qui est iudex, perscrutator. 74 Quando dixit Abraham patri suo Lazaro: «Cur suscipitis ydola in deos? Video enim te et populum tuum in manifesta perdicione». 75 Et ostendam sic Abrahe regnum celorum et terre eritque ueridicus. 76 Cumque nox tegeret eum, uidit stellam, dicens: «Hic est creator meus». Cumque occidisset, ait: «Non appeto occidua». 77 Vt autem uidit lunam pungentem, ait: «Hic est creator meus». Vt autem occidit, dixit: «Nisi direxerit me creator meus, ero procul dubio de populo

132 admetuentes: admittentes V • animaduertunt: animaduertant ATG • sed: et P 133 Librum: om. AM • sine: in fine G • eos: eis T 135 perpetrauit: perpetrauerit TG 137 quantamcumque: quantamque A quam tantumque M quantumcumque V 138 quod: que A • et add. post potum M • qui: quia A 139 blasphemarunt: blasphemant A 140 uobis: uos MV • tergiuersamur ATGMP corr. s.l. V: tergum uersamur V • nos: uos TM 141 subleuarunt: subleuaret M subleuauerunt VP 142 Dei: om. AM 143 ut1: et ATGP • offerremur: offerremus VP • creatori: creatorem VP 144 eum: illum M 145 est qui: om. V qui V2P • celos: celum V • dicet: decet A • eritque: et erit V 146 et uerbum eius eritque uerum: uerum AM quam et uerbum eius erit quod est uerbum V et uerbum eius erit quod uerum P • disquirit ueritatem et ipse melior determinator. Dic: Si penes me haberem quod petitis exhiberi festinanter, factum iudicatum esset inter me et uos. Et Deus melius nouit iniuriosos. Et claues penes ipsum, qui nouit quicquid est in celis et in mari. Et non decidit folium quod ipse non nouit neque gramen add. post uerum et ipse V • disquirit ueritatem et ipse melior determinator. Dic: Si penes me haberem quod petitis exhibiri festinanter, factum esset iudicatum inter me et uos. Et Deus melius nouit iniuriosos. Et claues penes ipsum sunt occultorum, aliquis non nouit nisi ipse, qui nouit quicquid est in celis et in mari. Et non decadit folium quod ipse non nouit neque granum add. post uerum et ipse P 148 suscipitis: suscipis M • in deos: et Iudeos V et in deos P 149 Abraham add. post sic G 150 ueridicus: mendicus M • nox: uox M • tegeret TGMP add. mg. V: regeret A om. V 151 ait: dixit P • occidua: occiduant M 152 pungentem: pingentem V 153 dixit: om. G • direxerit: dixerit P

90

155

160

165

170

175

180

Liber Alchorani

dampnatorum». 78 Cum autem solem uideret pungentem, dixit: «Hic est creator meus, hic est maior». Cumque occidisset, dixit: «O popule, insons sum ab his quos constituistis participes. 79 Conuerti faciem meam uersus eum, qui celos et terram creauit purus. Nec ego sum de statuentibus participes». 80 Et altercatus contra eum populus suus. Dixit: «Numquid mecum disceptatis in Deo, qui me iam direxit? Et non timeo participes uestros nisi quid uelit creator meus, qui capit omnia sciencia. Numquid non animaduertitis? 81 Et qualiter timebo participes et non timetis qui statuistis cum Deo participes sine racione, quam desuper haberetis?» Quenam itaque sectarum est securior, si scitis? 82 Illorum qui crediderunt et non induerunt fidem suam pallio iniurie, illi sunt utique securi, qui sunt directi. 83 Et illa est racio nostra, quam dedimus Abrahe contra populum suum. Erigemus gradus eorum quos uoluerimus. Creator enim tuus est sapiens, iudex. 84 Et donauimus ei gratis Ysaac et Iacob; omnes obtulimus. Et Noe prius obtulimus et de ipsius prole Dauid et Salomonem et Ioseph et moysen et Aaron et sic benefacientes retribuo. 85 Et Zachariam et Iohannem et Ihesum et Heliam et omnes iustos. 86 Et Ysmahelem et Iosue et Ionam et Loth et omnes extulimus super gentes, 87 et de patribus eorum et prole eorum et fratribus et preelegimus eos et direximus ad uiam rectam. 88 Hec est direccio Dei, qua dirigit quos uult de seruis suis. Et si participes constituerent, despicerentur opera eorum. 89 Illi sunt quibus Librum contulimus et iudicium et propheciam. Quod si blasphemant isti in ea, iam quidem aliis ea commissimus qui non blasphemant in ea. 90 Illorum quos direxit Deus direccionem imitare. Dic: «Non a uobis exigo stipendium ob hoc. Non est nisi premonicio gentibus». 91 Et non arbitrati sunt Deum arbitracione iusta, cum dixerunt: «Nemini Deus quicquam destinauit». Dic: «Ergo quis destinauit Librum moysi lumen gentibus et direccionem?» Dispergentes eum in quaternos, quorum quosdam publicant et quosdam occultant. Et docuit uos que prius ignorabatis uos et patres uestri. Dic: «Deus». Deinde dimitte eos in conturbacione sua ludere. 92 Et hunc Librum

154 solem uideret: uideret solem transp. V • uideret: uiderem P • pungentem: pingentem V 155 dixit: om. A • insons: inscius V 156 conuerti: conuerto V conuertam P • meam: om. M • celos: celum V • et: in G 157 purus: iter. M prius VP • altercatus: alteratus P 158 est add. post qui V 159 quid: quod V 160 animaduertitis: aduertitis P 161 statuistis: statuitis A statutis M • racione: oracione V 162 itaque: om. A • si: om. V • scitis: sitis GP 163 induerunt: uiderunt M • pallio: palleo V • sunt: iter. sunt A • utique: inique AM itaque V 164 est: que A • nostra: uestra M 166 sapiens iudex: iudex sapiens transp. M • obtulimus: contulimus M 170 et prole eorum: om. A 171 preelegimus: pereligimus A 172 suis: om. G • constituerent: constituerint M corr. s.l. V2 statuerint V 173 Librum: om. VP • contulimus: contulerimus M • iudicium: iusticiam V 174 isti in ea: isti me P 175 direccionem: direccione A 176 nisi: om. M 177 Deum: om. V • Deus quicquam: quicquam Deus transp. VP 178 Librum: libris P • Librum moysi: moysi Librum transp. M 180 quosdam: quos dant T 181 Deus: om. G • deinde: demum V • conturbacione: contraccione V contradiccione corr. s.l. V2 contrahaccione P • Librum: libenter G

CAPITVLVm SExTVm

185

190

195

200

205

91

destinauimus desuper benedictum ea, que pre manibus habent, approbantem et ut matrem premoneas ciuitatum et populos circumstancium. Et eos qui credunt in aliud seculum et credentes insistunt oracionibus suis et operam dant. 93 Et quis magis iniuriosus quam qui simulat contra Deum, mendacium aut dicit: «Reuelatum est mihi», et nihil reuelatum est ei. Et qui iactat se: «Quod simile ei quidem, quod destinauit Deus, destinabo»? Et si uideres in extasi mortis iniuriosos et angelos extendentes eis manus, ut animas ipsorum extraherent eis comminantes: «Hodie penam incurretis confusionis pro eo quod contra Deum falsitatem dicebatis et in miracula eius superbiebatis». 94 Et iam quidem ad nos accesserunt singuli sicut a principio uos creauimus. Et dimisistis familias, quas uobis attribuimus, post dorsa uestra. Et non uidetis uobiscum uestros miseratores, quos participes estimabatis. Euanuit a uobis quod opinabamini. 95 Deus enim scindet granum et arillum, educens uiuum ex mortuo et mortuum ex uiuo. Deus est ille. Qualiter ergo mentimini? 96 Scindens auroram et ponens noctem quieti et solem ac lunam ad computandum. Prouidencia gloriosi ac sapientis. 97 Ipse est qui posuit uobis stellas, ut uos in tenebris terre atque maris dirigant. Iam quidem miracula distinximus populo scienti. 98 Et ipse est qui uos ex anima una creauit longeuos et cito deponendos. Iam distinximus miracula populo intelligenti. 99 Et ipse est qui pluuiam dat de celo. Et cum ipsa nascencia cuiuslibet rei producit, donec fuerit uirencia ex quibus genera prodeunt conferta et ex ramis palmarum fructus ponit. Et offert paradisos ex racemis et oliuas et mala punica multipharia. Aduertite quando fructus arboris incrementum suscipit. In hoc enim non est modicum populo crendenti miraculum. 100 Et posuerunt participes cum Deo demones et creauit eos. Ascripsit eis filios et filias

182 ea: eam P • approbantem: appropiantem VP 183 matrem: in rem VP • eos qui: alios qui GVP 184 credentes: recedentes P 185 iniuriosus: iniuriosis M • aut: aliud VP 186 quod: que AM 188 angelos: angelo A • extendentes: extendens T et extendens M • eius manus: manus eius transp. T • ut: et M 189 eo quod: eo que A 190 miracula: miraculis V • ad nos: ad uos M 191 singuli sicut: singulariter VP • quas: om. V 192 attribuimus: iter. GP • dorsa ATGM corr. s.l. V2: densa VP • uestra ATGM corr. s.l. V2 P: nostra V • et non: et uos VP • uobiscum: nobiscum V • uestros: uiros VP 194 scindet: scindit ATGP • arillum ATGM mg V: lac. P • mortuo ATM corr. s.l. V2 P: mortuis V 195 ille: illius T • auroram: auroras TG 197 uobis: nobis M • ut uos: et nos M 198 dirigant: dirigeret A diriget M • iam: nam M • quidem: quid est M • distinximus: distraximus M • uos: nos M om. P 198-200 et ipse est … intelligenti: om. P 199 anima una una anima V om. P • cito: scito M om. P • deponendos: deponentes V om. P • distinximus: distraximus M om. P • miracula: miraculo A om. P 200 est: om. V • cum: cetera V 201 fuerit: fiunt V fuerint P • genera: grana VP • prodeunt: proderant G • conferta: conserta P 202 palmarum: palmare P • ponit: proni TGVP • ex racemis: et racemos VP • oliuas: oliuam G 203 aduertite: aduerte A • quando: quomodo M • arboris: arborum M 204 credenti: credendi G • credenti miraculum: cui miraculum apertum est et credit P 205 eum add. post participes A • ascripsit: ascripserunt A • eis: G

92

210

215

220

225

230

Liber Alchorani

indiscrete. Laudetur et exaltetur ab eo quod narrant. 101 Celorum conditor et terre, qualiter haberet filium, cum non habuit sociam, qui creauit omnia et nouit uniuersa? 102 Ipse est Deus, creator uerus; non est Deus nisi ipse, creator omnis rei. Adorate eum qui est super omnia dispensator. 103 Quoniam oculi non comprehendunt, ipse comprehendit oculos. Ipseque sublimis, examinator. 104 Iamque mentes nostras Deus illuminauit. Quisquis ergo ambulat in lumine, sibi ambulat. Et qui in tenebris, errat sibi utique. Neque ego sum custos uester. 105 Et ita uario miracula, et ut dicant: «Tulisti», et ut exponam ipsum populo intelligenti. 106 Sequere quod tibi reuelatum est a creatore tuo: non est Deus nisi ipse. Et diuerte a statuentibus participes. 107 Et si Deus uellet, non statuerent participes. Neque constituimus te super eos custodem neque dispensatorem. 108 Nec illos quos colunt excluso Deo conuicia dicasne. Et ipsi conuicia quoque Deo imprudenter uertunt. Sic omni populo sua decorauimus opera, deinde ad creatorem suum reuersi sunt et prophetabit eis quid egerunt. 109 Et iurauerunt per Deum quoad potuerunt quod nullatenus crederent nisi miraculum ad eos ueniret. Dic: «miracula non sunt nisi apud Deum». 110 Et perscrutabor corda eorum et auditus, quemadmodum non crediderunt in eum primauice. Et dimittam eos, in superbia sua excecabuntur. 111 Et si destinaremus eis angelos et alloquorentur eos mortui et suscitaremus eis omnia ad oculum, non crederent quidem nisi Deus uellet. Verumptamen multi ignorant. 112 Et assignauimus omni Prophete aduersarium: homini Sathanam et demonum reuelantes adinuicem uerba in discrimen picturata et non facerent, nisi creator tuus uellet. Sine ergo eos et quod simulant mendacium; 113 quatenus corda perscruteris eorum, qui non credunt in aliam uitam, et acceptent ipsum et profiteantur mendacii simulacionem. 114 «Queritisne iudicem alium quam Deum, qui destinauit uobis Librum distinctum?» Et quibus dedimus Librum sciunt quod a creatore uestro processit ueraciter. Non sis ergo de dubitantibus. 115 Adimpleta sunt ergo uerba creatoris tui ueraciter et iuste. Non est qui uerba eius mutare

206 eciam add. post laudetur A • narrant: narratur M narrat V narrarat P 207 habuit: habuerit A habenti VP • sociam: socium M 207-208 nouit uniuersa: uniuersa nouit transp. VP 209 dispensator: om. M • quoniam: quem GVP 211 mentes: merces A • quisquis: quisque AVP 212 sibi utique: utique sibi transp. V • enim add. post neque M • ego sum: ego MV est P 213 ita: in VP • tulisti: iniusti A triuisti TG cuncti P 214 sequere: sed quere P • non est: neque est P 215-216 et si Deus … participes: om. V 217 nec illos: si illis A nec illis GP • dicasne: deauere M • conuicia: om. M 218 uertunt: nuncient TGVP 219 reuersi: reuersuri TG reuersiui M • prophetabit: prophetizabit M 220 quoad: quod V 222 non: om. AM • eum: om. A 223-224 eis angelos … suscitaremus eis: om. V 226 aduersarium ATGMP mg V2: om. V • homini: hominum P • demonum: demonem P 228 et quod: et T eo quod V • quatenus: quatinus ATG • perscruteris ATGM corr. s.l. V P: perscrutetis V 229 acceptent: accepteret G acceptant V • ipsum: ipsam A 230 simulacionem: simulaciones P 231 distinctum: distincte P • Librum2: libenter G 232 uestro: nostro ATGVP • ergo: om. VP 233 mutare: immutare ATG imitari P

CAPITVLVm SExTVm

235

240

245

250

255

93

possit, qui est auditor, sapiens. 116 Et si pluribus, que in terra habitant, acquiescis a semita Dei, facient te oberrare. Nihil aliud quam opinionem inuestigantes, non sunt nisi arbitrantes. 117 Et creator tuus melius nouit, qui a uia eius deuiant, et melius nouit directos. 118 Epulamini ergo ea super quibus nomen Dei inuocatur, si creditis in miracula Dei. 119 Et comedere quidem quis prohibet ea, super quibus nomen Dei fuit inuocatum, et iam uobis distinxit ea que uobis prohibuit nisi id ad quod estis impulsi? Et plures sunt qui in affectibus suis oberrant imprudenter. Creator enim tuus melius nouit transgressores. 120 Et dimittite crimen manifestum et occultum. Illi enim qui crimen perpetrant retribucionem recipient iuxta quod mandatum fingunt. 121 Et non comedatis ea, super quibus nomen Dei non inuocatur; prauum enim est. Diaboli nempe consortibus suis persuadent, ut disputent uobiscum. Et si fueritis obedientes eis, eritis factores participum. 122 Numquid mortuus, quem suscitauimus et lumen ei contulimus, in quo ambulant inter gentes, sicut qui est in tenebris de quibus non egredietur? Sic blasphemantibus decoratum est opus quod operabantur. 123 Eodem modo constituimus in omni ciuitate maiores earum presumptores, ut in eis circumuenirent et non nisi suas circumueniunt animas et non perpendunt. 124 Et quando peruenit ad eos miraculum, dicunt: «Non credam, donec mihi conferatur quod legatis Dei fuit collatum». Deus enim melius nouit ubi ponit legiones suas. Et iam inueniuntur qui perpetrarunt apud Deum et minorati et acriter puniti pro eo quod se duxerunt. 125 Et quem Deus uult dirigere, pectus eius aperit, ut Sarracenus fiat. Et quem uult deperdere, pectus eius reddit strictum, iratum, quasi in celum ascendat. Ita Deus facinus imponit illis qui non credunt. 126 Et hec est uia creatoris tui directa. Iam quidem miracula populo distinximus animaduertenti. 127 Habebunt domum pacis apud creatorem suum. Et ipse disponet iuxta quod egerunt. 128 Et die qua suscitabimus eos omnes: «O

234 plus add. post et si M • que: qui TGP om. V • habitant: habitantibus V 235 acquiescis: acquiescitis V 236 enim add. post creator G • est add. ante tuus MP • qui: quia M 237 directos: discretos directos T discretos VP 239 prohibet: prohibeat M • nomen Dei fuit inuocatum: fuit Dei nomen inuocatum transp. V nomen Dei inuocatum fuit transp. P • non add. s.l. post dei T2 240 id ad quod: id quod AM ad id quod transp. P • sunt: om. M • qui in: qui V 241 enim: omni V 242 dimittite: dimitte V • enim: autem V 243 mandatum: mendacium TGV 244 enim est: est enim transp. M • nempe: namque M enim A • cum add. ante nempe T 246 factores: fautores A 247 ambulant: ambula V 248 egredietur: egreditur A • decoratum: decorant P • operabantur: operatur A operantur M 249 omni: ea P 250 circumuenirent ... suas: om. AM • circumueniunt: circumueniant M 251 quando: quomodo M 252 legatis: legatus A legato M 253 legiones: legaciones T2M • inueniuntur: inuenientur AM 254 quem Deus: quando Deus AGM quem VP 254-255 pectus ... deperdere: om. A 255 quem: om. A quando M • reddit: retrudit P 256 iratum: aratrum P • in celum: uitelum P 256-257 qui non credunt ATGM mg V2 P: om. V 257 hec est: hec A est hec transp. P • miracula populo: populo miracula transp. T 258 habebunt ATGM mg V2 P: om. V • domum pacis: pacis A pacem M 259 disponet: disponit V • iuxta quod: iuxta que AM • et die: in die V • omnes: om. TVP

94

260

265

270

275

280

285

Liber Alchorani

Demones, plures eritis hominibus». Et dicet prelatus eorum de hominibus: «Creator noster, auxilium nobis prestitimus adinuicem et peruenimus ad terminum, quem nobis prefixisti». Dixit: «Ignis sit premium uestrum, quo semper maneatis», nisi Deus aliter uoluerit, quia creator tuus est sapiens, iudex. 129 Ita quoque quosdam iniuriosos instigabo super alios, pro eo quod perpetrarunt. 130 «O uniuersi demones et homines, nonne uenerunt ad uos legati quidem ex uobis narrantes uobis miracula et diei uestri, huius occursum prenunciantes?» Dixerunt: «Confitemur contra nos», sed mundus iste nos decepit. Et confessi sunt contra se, qui blasphemantes extitistis. 131 Hoc autem quia noluit creator tuus ciuitates destruere iniuriose ciuibus incautis. 132 Et omni gradui iuxta quod egit. Et non est creator tuus deses circa ea que agunt. 133 Et creator tuus diues et misericors. Si uoluerit, delebit eos et subrogabit alios, quos uoluerit, sic multas suscitauit generaciones aliorum populorum. 134 Quicquid enim promittitur uobis, eueniet nec effugietis. 135 Dic: «Popule, fac secundum quod poteris. Ego enim facturus sum et iam scietis, cui erit successio domus. Non enim beati erunt iniuriosi». 136 Et posuerunt Deo de possessionum acquisitis et animalium porcionem, dicentes: «Hoc sit Dei ad extimacionem suam et hoc sit participum nostrum». Et quod suorum fuerit participum, non peruenit ad Deum et quod Dei fuerit, perueniet ad participes eorum. Quam perperam iudicant! 137 Similiter persuadent pluribus eorum, qui statuunt participes, necare filios suos eorum participes, ut dampnent eos, ut reddant eos in lege sua ambiguos. Et si Deus uellet, nequaquam facerent. Et derelinque eos et quod fingunt. 138 Et dixerunt: «Hec sunt animalia et possessiones; hec sunt que non comedunt, nisi quos uolumus». Et animalium quedam dorsa prohibita sunt. Et animalia super quibus nomine Dei non inuocatur fingere super his falsa. Et iam confundantur propter quod finxerunt. 139 Et dixerunt: «Quod in

260 dicet prelatus eorum de hominibus: prelatus de hominibus dicet transp. V 261262 prestitimus ... quem nobis: om. A 262 nobis: om. A uobis M • prefixisti: prefixi M 263 uobis add. post aliter G • quia creator tuus: qui AM • est sapiens ATGM add. s.l. V2 P: sapiens est transp. V 266 quidem: quidam P • diei ATG corr. mg V2 P: Dei MV • uestri: nostri V • huius: hoc M hunc P • huius occursum: occursum huius transp. T 267 confitemur: om. AM • contra nos: contra uos M • iste nos: iste uos M 268 decepit: decipit ATGP • contra nos sed mundus iste nos decepit et confessi sunt add. post confessi sunt A • qui: quod ATG 269 quia: quod M • noluit: uoluit AM • ciuitates: ciuitate M • iniuriose: iniuriosi A • incautis: in tantis V 270-271 deses circa ... creator tuus: om. AMP 273 effugietis: effugiatis AM • fac: fiat V 274 cui: cuius ATGMP 275 de: om. A • possessionum: possessione V 277 nostrum: nostrorum ATGP uestrum M 278 peruenit: perueniet AGMP • quod: quidem G • fuerit: fuit V • perueniet: peruenit V • quam: quem P 280 necare: om. V • dampnet: deprauent ATGM 281 Deus: om. AM 282 dixerunt: dilexerunt M 283 comedunt: concedunt P • animalium: animalia T • quedam ATGM add. s.l. V2 P: om. V • prohibita: iter. M 284 nomine: nomen P • fingere: fingendo TVP 285 confundantur: confundentur AM • finxerunt: dixerunt VP

CAPITVLVm SExTVm

290

295

300

305

310

95

uentribus horum animalium purum est filiis uestris et illicitum est uxoribus uestris». Et si fuerit morticinium, erunt in eo participes. Et retribuet eis prout narrant, quia iudex est, sapiens. 140 Iamque dampnati sunt illi, qui filios suos necarunt stulte absque sciencia et excomunicarunt quod contulit eis Deus, mentientes in Deum. Iam errarunt et non fuerunt directi. 141 Et ipse est qui creauit paradisos opacos et non opacos et palmas et semina, quorum esus sunt multipharii, et oliuas et mala punica similia et dissimilia. Comedite de fructibus, quando frutificant, et reddite ius suum die messionis eius. Nec excedatis, Deus enim non diligit excedentes. 142 Et de animalibus quedam sunt uehencia et quedam sunt habencia uellera. Comedite ergo de his que Deus uobis largitur nec sequamini uestigia Sathane, qui uobis est inimicus publicus. 143 Octo paria sunt, de ouibus duo et caprarum duo. Dic: «Et masculos excommunicauit an feminas an que continent matrices feminarum?» Narrate mihi sapienter, si ueraces estis. 144 Et de camelis duo et de bobus duo. Dic: «masculos excommunicauit an feminas an que continent matrices feminarum? Nonne quidem affuistis quando Deus uobis hoc castigauit?» Quis ergo magis exstat iniuriosus quam qui contra Deum inuenit mendacium ad perdendum gentes sine sciencia? Deus enim non dirigit populum iniuriancium. 145 Dic: «Non in eo inuenio, quod mihi reuelatum est, quicquam comedenti prohibitum, nisi sit morticinium uel sanguis liquidus uel caro porci. Nefas enim est uel scelus quam offeruntur ydolis. Et qui compulsus non abhominatur nec abhorret licet, creator enim tuus est indultor, miserator». 146 Et illis qui iudaizarunt ungues habencia prohibemus. Et de bobus et de ouibus eorum pinguedinem, preterquam portant in dorsis suis uel exungiam uel ossibus immixtam. Hec eis ad postulacionem eorum retribuimus. Et nos quidem ueraces sumus. 147 Et si te quasi mendacem repulerint, dic: «Creator uester habet largam misericordiam. Et eius aduersitas a populo blasphemancium non repellitur». 148 Et iam dicent illi, qui participes statuerunt: «Si Deus uellet, non statueremus participes neque patres nostri et non excommunicaremus quicquam. Ita mentiti sunt illi qui fuerunt ante eos, donec

286 uestris: nostris ATGP 287 uestris: nostris ATGP 288 narrant: narrauit M narrat V 289 necarunt: necauerunt VP • excomunicarunt: excomunicauerunt VP 290 errarunt: errauerunt V 291 opacos et non opacos: operatos et opacos M opacos et opacos V 293 fructificant: fructificat T • suum die: die TGP om. V 294 uehencia ATGM corr. V P: uehemencia V 295 ergo: om. AM • Deus uobis: uobis Deus transp. A 297 duo2: om. G 300 excommunicauit: om. TGVP 301 quando: que AM • hoc: om. AM 303 dirigit: diligit AM 304 quod: quid G • sit: s.l.V 305 liquidus: liquidis M • caro: om. M • est uel: est illud TP est uel quam M 306 offeruntur: offerunt T • abhominatur: abhominabitur V • licet: om. P 307 enim: om. AM • illis qui: qui V illi qui P • ungues: unges M 308 pinguedinem: pinguinem A 309 uel: illam P • exungiam: axungiam TG assugia V arungiam P 310 retribuimus: tribuimus M • te quasi: tecum V te tamquam P 313 statuerunt: statuere P • statueremus: statuerent VP

96

315

320

325

330

335

340

Liber Alchorani

aduersitatem nostram gustarent». Et dic: «Habetisne scienciam penes uos aliquam? Reuelate nobis eam. Non sequimini nisi opinionem et non estis nisi arbitrantes». 149 Dic: «Dei est racio sufficiens. Et si uellet, uos Deus dirigeret omnes». 150 Dic: «Conuocate testes uestros, qui testimonium perhibent quod Deus hoc inhibuit». Et si de hoc perhibent testimonium, non sis cum eis nec imiteris eorum affectus, qui miracula nostra repellunt quasi mendacia, et eos qui non credunt in aliam uitam et qui creatori suo pares inueniunt. 151 Dic: «Conuenite». Legam quod uobis creator uester prohibuit, ut non statuatis quicquam participem et benefaciatis parentibus uestris nec occiddatis filios uestros ex inopia. Nos enim prouidebimus eis et uobis nec accedatis ad scelera, manifesta et occulta. Nec occidatis animam quam Deus inhibuit, nisi propter iusticiam. Hoc uos castigauit, quo forte intelligatis. 152 Et non accedatis ad pecuniam pupulli, nisi sicut donec perueniat ad robur. Et adimplete mensuram et trutinam iuste. Non compellitur anima, nisi quoad potest. Et quando dixeritis equum, dicite licet contra propinquos. Et preceptum Dei adimplete. Hoc uobis castigauit, quo forte recolatis. 153 Hanc uiam meam sequimini rectam et non sequamini uias, que uos a uia eius segregant. Hoc uobis castigauit, quo forte timeatis. 154 Deinde prebuimus Librum moysi ad perfeccionem illorum, qui benefaciunt, et ad distincionem omnis rei et in direccionem et misericordiam. Quo forte in occursum creatoris credant. 155 Et destinauimus hunc Librum benedictum: persequimini eum et timete, quo forte miserebitur uobis. 156 Si dixeritis: «Quidem destinatus est Liber ad duas sectas ante nos, quamuis circa scripturas eorum negligentes extitimus». 157 Vt dixeritis: «Si descenderet Librum super nos, magis essemus directi quam ipsi». Et iam accessit ad uos testis a creatore uestro et direccio et misericordia. Et quis magis iniuriosus existit quam qui miracula Dei falsat et declinat ab eis? Et iam retribuam eis qui a

315 gustarent: gustarunt TGVP • scienciam: scientem V 316 sequimini: sequamur P • estis nisi: estis qui M 317 uellet: uelles M • uos: nos M • dirigeret: diligeret T 320 eorum affectus: affectus eorum transp. A effectus eorum transp. M • nostra: uestra ATGMP • repellunt: repellent M 321 pares ATGM mg V P: participes V 322 legam: legem A • quod: et V • uobis creator uester: creator uester uobis transp. TGVP • ut non: et non V 323 quicquam: quamquam V quemquam P • uestris: nostris A • occidatis: om. VP 326 hoc uos: hoc nos M 327 decet add. post sicut ATG • perueniat: perueniam V • robur: uos VP 328 compellitur: compellatur V • quoad: quo aliquid V • potest: potum est G • dixistis seu add. post quando P 329 contra: circa GV 330-331 rectam et non sequamini uias: om. AM 331 sequamini: om. AM sequimini P • segregant: segregat M 332 deinde: demum M 333 distincionem: destruccionem VP 334 forte ATGMP mg. V2: om. V • creatoris credant: credant creatoris transp. ATGMP • quidem add. post destinauimus TG • qui add. post quidem VP 335 bendictum: bene demum P • persequimini: sequimini ATGP 336 duas: duos A • sectas ante nos: ante nos sectas transp. AM 337 extitimus: extiterimus GTVP • si descenderet: ut deffenderet V 338 Librum: Liber P • super uos: super nos ATGP • magis essemus: magistri eorum P • ad uos: ad nos T 340 in add. post quam qui P • iam add. ante declinat T • retribuam: retribuat V

CAPITVLVm SExTVm

345

350

355

97

miraculis nostris declinant seuam penam, pro eo quod aduertunt. 158319 An intuentur, nisi ut accedant ad eos angeli uel ueniat creator tuus uel aliqua creatoris tui ueniant miracula? Et die qua miracula uenient, non iuuabit animam fides eius, nisi crediderit prius uel acquisiuit in fide sua bonum. Dic: «Expectate quam nos expectamus». 159 Illi enim qui diuiserunt legem suam in sectas, non consencies illis in aliquo. Factum eorum est ad Deum. Deinde reuelabit uobis quod operabantur. 160 Et qui fecerit mercedem, recipiet eam in decuplum; et qui fecerit peccatum, non recipiet nisi simplum estimacionis. Et ipsis non fiet iniuria. 161 Dic quod «Direxit me creator meus ad uiam rectam, fidem perfectam, legem Abrahe puram et non fuit de statuentibus participes». 162 Dic quod «Oracio mea et religio et uita mea est Deo, creatori gencium, 163 qui non habet participem. Et hoc mihi fuit mandatum. Et ego sum primus Sarracenorum». 164 Dic: «Numquid alium quam Deum appeto creatorem, qui est creator omnium?» Et quicquid anima perpetrat sibi. Neque punitur anima pro pecato alterius. Deinde ad creatorem uestrum redibitis et narrabit uobis in quo dissensistis. 165 Et ipse est qui uos constituit uicarios eius in terra. Et erexit quosdam super alios in gradibus, ut examinaret uos in his que uobis contulit. Creator enim tuus est uelox in pena et est indultor, miserator.

341 aduertunt: diuertunt TGVP 342 uel ueniat: illis ueniat T ueniat VP 343 uenient: ueniant A ueniet T • animam: a uia V 344 eius: enim V • crediderit: crediderint V • prius: om. T • acquisiuit in fide sua: qui sunt in uita sua V 346 deinde: demum P 347 quod: quid G • decuplum: duplum VP 349 uiam ATGM corr. s.l. V2 P: uitam V 350 fuit: fui V 350-352 dic quod oracio ... habet participem: om. V 352 et hoc: similiter hoc V • mihi fuit: fui mihi transp. M • sum: om. V 353 dic: om. V 354 sibi: om. G • perpetrat add. post sibi AM 356 dissensistis: discensistis T • qui uos: qui nos M 357 examinaret: examinet V ex anima P

CAPITVLVM SEPTIMVM

5

10

15

20

25

in nomine Dei, misericordis, pii. 2 Liber hic oblatus est tibi, non sit in corde tuo ira propter hoc, ut premoneas cum eo et sit memoria credentibus. 3 Sequimini ergo quod uobis est destinatum nec queratis eo circumscripto presides. Parum recolitis. 4 Et quot ciuitates destruximus. Et aduenit eis aduersitas nostra noctu uel dum in feruore dormirent estus. 5 Et non secus excusabant se, quando aduersitas nostra aduenit, nisi quia dicebant se iniuriosos extitisse. 6 interrogabimus ergo eos ad quos misimus et interrogabimus legatos. 7 Et inquiremus ab eis diligenter et non fuimus absentes. 8 Et trutina die illa erit iusta. Et quorum lances prepondauerunt, illi erunt beati. 9 Et quorum alleuiate fuerint, illi sunt dampnati pro eo quod miraculis nostris iniuriabantur. 10 Et iam collocaueramus uos in terra et statueramus in ea uictualia. Et parum redditis grates. 11 Et iam creaueramus uos, deinde formaueramus, deinde dixeramus angelis: «Humiliate uos Ade». Et humiliauerunt se preter Diabolum, non enim fuit de humiliantibus. 12 Dixit: «Quid prohibuit tibi quod non humiliares te cum tibi precepi?» Dixit: «Ego melior sum illo. creasti me ex igne et creasti eum ex luto». 13 Et dixit: «Descende ergo ex eo, non habebis ex quo superbire possis. Egredere! Factus minoratus». 14 Et dixit: «Ergo expectabo ad diem qua suscitabuntur». 15 Dixitque ei: «Tu es de prestolantibus». 16 Et adiecit: «Quia iam deprauasti me, obsistam eis in uia recta. 17 Et deinde ueniam ante eos et post eos et dextrorsum et sinistrorsum. Et non inuenies plures gracias agentes». 18 Et dixit: «Egredere inde, praue, confuse. De sequacibus tuis et de uobis omnibus implebo gehennam». 19 «Et o Adam, habita tu et uxor tua Paradisum. Et commedite quecumque uolueritis et ad hanc arborem non accedatis, ne sitis iniuriosi». 20 Et persuasit eis Sathanas, ut detegerent uerenda eorum. Dicens: «Non inhibuit uobis creator uester hanc arborem nisi ad hoc, ut non essetis angeli et ne fieritis de uiuentibus in eternum». 21 Et iurauit eis quod fideliter eis consulebat. 22 Et misit eos in discrimen. cumque gustarent arborem, detecta sunt eis uerenda sua et ceperunt ea cum foliis tegere Paradisi. Et uocauit eos creator

1-388 capitulum ... eum supplicantes: om. B 1 capitulum septimum: om. A prophecia cognicionis ccvi periodorum mg. TG curat leauruf uel stratura in literatente M capitulum nonum err. V azoara decima octaua prophetia cognitionis P sura septima P2 2 Dei: Domini A 3 Liber hic: hic Liber transp. V • oblatus est: est oblatus transp. M • sit: sinit V sunt P 4 sequimini: sequamini TV sequamur P 6 aduenit eis aduersitas nostra: aduersitas nostra aduenit eis transp. T 9 fuimus: sumus P 10 in add. post trutina M • erit: erunt V 12 uos: eos V 13 grates: gentes P • uos add. post formaueramus P 15 quid: quis V 16 ego: ergo V • melior sum: sum melior transp. V 18 est add. post factus V • factus minoratus: lac. P 18-19 expectabo ... dixitque: om. VP 20 iam: ergo V • deprauasti: dampnasti V • deinde: demum P 22 et1: eciam V 23 implebo: impleo AM 24 ad: om. V • non accedatis: ne contingatis V 25 eis: ei A • detegerent: contegeret P 27 ne: non V 29 eis: ei A om. TGV • sua: eorum P

cAPiTvLvm SEPTimvm 30

35

40

45

50

55

99

suus dicens: «Nonne uobis arborem illam inhibui et dixi quod Sathanas est uobis publicus inimicus?» 23 Et dixerunt: «creator noster, nobis ipsis iniuriam fecimus et si nobis non parcis et misericorditer nobiscum agis, erimus de dampnatis». 24 Et dixit: «Descendite, adinuicem inimici. Habentes in terra mansionem et uitam ad tempus. 25 in ea enim uiuetis et in ea moriemini et de ipsa quidem trahemini». 26 O filii Ade, uestes uobis demisimus, quibus uerenda uestra contegatis et pluuiam et indumenta timoris. Et hoc bonum de miraculis Dei, quo fortassis animaduerterent. 27 O filii Ade, non inferat Diabolus tribulacionem, sicut extraxit parentes uestros de Paradiso auferens ab eis uestes suas, ut reuelaret eis ignominias eorum. intuetur enim uos ipse et stirps ipsius unde uos eum non aspicitis. Nos enim demones instituimus presides eorum qui non credunt. 28 Et quando scelus perpetrant, aiunt: «Patres nostros in hiis inuenimus et Deus nobis hoc mandauit». Dic quod «Deus non mandat scelus. Dicitis contra Deum quod nescitis?» 29 Dic: «Precepit Deus equum». conuertite ergo facies uestras erga omne templum et adorate eum pura fide, sicut uos informauit et reformabit. 30 Et quosdam direxit et quosdam digne duxit errare. ipsi enim demones susceperunt Deo pretermisso presides estimantes se esse directos. 31 O filii Ade, accipite decorem uestrum penes omne templum. Et comedite et bibite, nec excedatis. Deus enim non diligit excedentes. 32 Dic: «Quis inhibuit decorem Dei, quem tribuit seruis suis, et bona diuiciarum?» Dic: «illorum sunt qui confidunt in hac uita pure in die resureccionis». ita distinguimus operanti populo miracula. 33 Dic: «inhibuit creator meus scelera manifesta et occulta et peccatum et questum iniustum et statuere cum Deo participes absque racione et dicere contra Deum quod nescitis». 34 Et omni populo terminus est prefixus qui, quando instat, non retardabunt horam nec anticipabunt eam. 35 O filii Ade, uenient ad uos legati ex uobis narrantes uobis miracula nostra. Et qui timuerint et emendauerint, non timebunt neque constristabuntur. 36 Et qui miracula nostra repulerint tamquam mendacia et contempserint ea, illi quidem deputabuntur igni, semper in eo permanentes. 37 Et qui sunt magis iniuriosi quam qui fingunt contra Deum mendacium et miracula

30 est uobis: uobis est transp. M 32 non: om. G • nobiscum: nobis A 33 in terra ... uitam: in iram AM 34 ea1: ira A • moriemini: moriamini A 35 non inferat Diabolus tribulacionem sicut add. post Ade V • demisimus: dimisimus VP • uestra: om. TGVP • contegatis: contegamus ATGM 36 hoc: hic A 37 animaduerterent: animaduertebant VP 38 uestros: nostros GV • auferens: auferentes TGVP • ut: et V 42 hoc: hec P • quod1: quia AM • hoc add. post Deus V • quod2: om. M 43 quod add. post dic V • precepit Deus: Deus precepit transp. V 44 eum: Deum V 46 Ade: om. G • accipite: accipe A • directos o filii add. post accipite VP 47 uestrum: nostrum VP 48 Dei: om. A 49 dic: om. V • pure: pre VP 50 in1: om. TVP • dic: dicit GV 51 scelera: secula P 53 est: om. T • instat non: non dat nec V non dat non P • retardabunt: retardabit T neque contristabuntur G 55 timuerint: timuerunt V • emendauerint: emendauerunt V 57 permanentes: manentes M

100

60

65

70

75

80

85

Liber Alchorani

Dei tamquam mendacia repellunt? illi quidem consequuntur porcionem suam de Libro, adeo quod cum ad eos accedunt legati nostri, sepelientes eos. Dicunt: «vbi sunt quos derelicto Deo colebatis?» Dicunt: «Euanuerunt a uobis», et confitentur contra se quod fuerunt blasphemi. 38 Dixit: «introite simul cum cateruis que ante uos periere demonum et hominum ignem». Et quam cito intrauit caterua, maledixit suam sororem, donec omnes accumulate fuerint dixitque nouissima prima: «creator noster, hec ydola fecerunt nos oberrare. Penam ignis eis duplica». Dixitque: «Omnibus duplam, uerum non cognoscitis». 39 Nouissimis autem dixerunt primi: «in quo meliorata est super nos condicio uestra? Gustate ergo pro eo quod perpetrastis penam». 40 illi autem, qui miracula nostra repulerunt tamquam mendacia et contempserunt ea, non aperientur eis ualue celi nec Paradisum intrabunt, donec camelus per foramen acus ingrediatur. Sic retribuam presumptoribus. 41 Habebunt in gehenna cunabulum desuper tectum. Et sic retribuam iniuriosos. 42 illi uero qui crediderunt et operati sunt bona, non compello animam nisi quoad potest, consortes erunt Paradisi in quo manebunt in eternum. 43 Et extirpabimus a cordibus eorum rancorem, sub quorum pedibus defluent flumina. Et dicent: «Laudetur Deus, qui nos ad hoc direxit. Nec quidem dirigeremur nisi nos direxisset Deus. Enimuero legati creatoris nostri cum ueritate aduenerunt». Et clamarunt quod «per opera bona possemus acquirere Paradisum». 44 Et clamarunt qui erant in Paradiso eos, qui erant in igne, dicentes: «iam quidem inuenimus quod nobis promiserat creator noster ueraciter». Dixerunt: «vtique», et clamauit preco inter eos: «malediccio Dei super iniuriosos, 45 qui arcent a uia Dei et de uia querunt semper blasphemantes et in aliam uitam blasphemant». 46 Semper inter eos est chaos et inter gentes sunt nonnulli, qui cognoscuntur omnes in effigie religiosi. Et clamarunt socios Paradisi: «Pax uobis. Non introeuntes in eum et sperabant». 47 cum autem aspectus ipsorum conuerteretur aduersus eos, qui cruciabantur in igne, dixerunt: «creator noster, non ponas nos cum populo

59 suam: om. A 60 cum: est T • ad eos accedunt: accedunt ad eos transp. V • accedunt: accedent A • dicunt: om. V 61 colebatis: dolebatis G • confitentur: confidentur A 62 quod: quidam M • cateruis: captiuis A creaturis V • que: qui A 63 periere: percurrere M • intrauit: introiuit V 64 suam sororem: sororem suam transp. V • nouissima: nouissime TGVP 65 ydola: om. AM • fecerunt: fecit AM • duplica: dupliciter V duplicia P 66 cognoscitis: cognoscetis VP 69 ualue: ualues M 70 donec: eo nec AM • per: om. V 72 iniuriosos: iniuriosis AMV • non: om. AM 73 potest: potum G tempus V 74 a cordibus: in cordibus A • rancorem: rancor est M 75 laudetur Deus: laus detur Deo V • ad hoc direxit: direxit ad hoc transp. T • quidem: quid V 76 dirigeremur: dirigemur P • enim uero: si non V 77 clamarunt: clamauerunt V • quod per: per que transp. AM • bona: om. AM 78 clamarunt: om. V • clamarunt qui erant: qui erant clamarunt transp. P • clamauerunt add. post Paradiso V • eos: eis V 80 clamauit: clamauerunt V clamarunt P • preco: precones VP • dicentes add. post inter eos V • a uia: in uia V 81 uitam: uiam TVP 82 semper: om. AM • est: om. V 83 clamarunt: clamauerunt AMV • in: om. V 84 ipsi add. ante sperabant T 85 cruciabantur: cruciabuntur A • nos: om. V

cAPiTvLvm SEPTimvm

90

95

100

105

110

101

iniurioso». 48 Et uocarunt quedam gentes uiros, quos in effigie nouerunt, dicentes eis: «Quid contulit uobis quod uenistis et magnificastis uos? 49 En isti sunt quibus iurastis quod non consequerentur misericordiam Dei? Dicitur eis: «introite Paradisum, non timeatis neque contristemini». 50 Et uocauerunt inferi consortes Paradisi: «Effundite super nos aquam et de his que uobis Deus contulit». Et dixerunt: «Deus quidem prohibuit ea blasphemis, 51 qui legem suam susceperunt in derisum et iocum. Et decepit eos uita mundana». Hodie nempe trademus eos obliuioni, sicut ipsi tradiderunt obliuioni occursum huius diei et miracula nostra denegarunt. 52 Et iam uenimus ad uos cum Libro quem sapienter distinximus ad corrigendum, ut misericorditer cum fidelibus ageremus. 53 Numquid inspicient nisi exposicionem eius? Die qua interpretacio eius ueniet, dicent illi qui obliti sunt eum prius: «iam uenerunt legati creatoris nostri prius cum ueritate. Nonne nos habemus indultores, qui nobis indulgeant uel reducamur et operabimur secus quam operabamur?» iam dampnauerunt animas suas et euanuit ab eis quod fingebant. 54 creator enim uester est Deus, qui creauit celos et terram in sex diebus, deinde equauit se in trono. contegens diem nocte, querens eum uelociter; et solem et lunam et stellas utitur eis prout mandat. Nonne quidem creaturas habet et precepit? Deus benedictus, creator gencium. 55 Adorate creatorem uestrum humiliter timentes. Non enim diligit Deus transgressores. 56 Nec terram destruatis, postquam reparauit eam. Et adorate eum, timendo et sperando quod misericordia Dei cito ueniet benefacientibus. 57 ille quidem est qui dispergit uentos in misericordia sua, usque dum eleuat nubes ponderosas et educit eas in terram mortuam. Et effundit aquam et fructus cum ea producit. Sic quoque suscitat mortuos, quo forte animaduertatis. 58 Et terra bona producit fructus ad nutum creatoris eius et dolosa non producit nisi cum difficultate. Sic uario miracula homnibus graciosis. 59 Et iam misimus Noe ad populum suum dicentem: «Popule mi, adorate Deum. Non habetis alium Deum. Ego enim timeo uobis penam magne diei». 60 Dixit congregacio populi sui: «videmus enim te in errore manifesto». 61 Et dixit: «O popule mi, non sum in errore, sed sum Legatus a creatore gencium.

86 uocarunt: uocauerunt TV 87 uenistis: conuenistis AM • en: om. T 88 consequerentur: sequerentur P 89 inferi: nostri A interim VP 90 que uobis: de quibus A • Deus: om. P • contulit: contulerit V 91 et add. post prohibuit V • susceperunt: superunt P 93 sicut ... obliuioni2: om. T 94 distinximus: destruximus G discipimus V 95 inspicient: insipienter AM 96 exposicionem: excommunicacionem M • eius1: ea P • ueniet: uenit V 97 eum: cum V • nostri: uestri V • nos: om. T hos V 98 nostros add. post indultores VP • indulgeant: indulgent AV 99 quam: quem G 100 enim: omnium V • uester: noster V • est: om. V 101 trono: celo T 102 utitur: utim M 103 et precepit: in precepto T • eis add. post precepit AM 107 eleuat: eleuant T • educit: educent T 108 quoque: que V 109 fructus: fructum AM 110 fructus add. post producit P 112 non habetis: nec habete V • uobis: uel VP 114 mi: om. V • sum2: om. AM

102

115

120

125

130

135

140

Liber Alchorani

62 vobis afferens epistolas creatoris mei et consulens uobis fideliter et noui de Deo que uos non nouistis. 63 An admiramini quod ad uos memoria delata est a uestro creatore per uirum ex uobis, ut premoneat uos et timeatis et fortassis miserebitur uestri?» 64 Et repulerunt eum tamquam mendacem. Et liberauimus eum et eos qui cum eo erant in nauibus. Et submersimus eos qui miracula nostra repulerunt tamquam mendacia, quia erant populi ceci. 65 Et ad Had fratrem eorum Hud dicentem: «O popule mi, adorate Deum. Non habetis alium Deum preter ipsum. Numquid formidatis?» 66 Dixitque congregacio illorum, qui blasphemarunt de populo suo: «videmus enim te in stulticia et estimamus quod es mendax». 67 Dixitque: «O popule mi, non sum stultus, uerus sum nuncius creatoris gencium. 68 Proferens ad uos epistolas creatoris mei et ego consulo uobis fideliter. 69 An miramini quod ad uos uenit memoria creatoris uestri per uirum ex uobis, ut premoneat uos? Et mementote quando uos instituit uicarios post populum Noe et proceras uobis staturas super gentes». Addidit: «Recolite donum Dei, quo forte sitis beati». 70 Dixerunt: «An uenisti ad nos, ut Deum unum adoremus et derelinquamus quod patres nostri colunt? Tribue nobis, si uerax es, quod promittis». 71 Dixit: «iamque cecidit super uos ira creatoris uestri et scelus. contenditisne mecum in nominibus que uos imposuistis et patres uestri, quibus Deus non assignauit racionem? Expectate, ergo uobiscum sum unus expectancium». 72 Liberauimus ergo eum et qui cum eo fuerunt de misericordia nostra. Et extirpauimus radicitus eos qui miracula nostra repulerunt tamquam mendacia. Non enim credebant. 73 Et ad Themude fratrem eius Prosperum dicentem: «Popule mi, adorate Deum. Non habetis Deum preter ipsum. venit ad uos in testimonium a creatore uestro camela Dei. Hec camela sit uobis in miraculum. Permitte ergo ipsam pascere in terra nec ei noceatis, ne penam incurratis atrocem. 74 Et mementote quando uos instituit uicarios, post populum Had, et ordinauit uos in terra, ut construeretis aulas in plano et cauernas pro domibus susciperetis. Et animaduertite donum Dei et nolite nocere in terra

115 consulens: consuletis T 116 delata: dilate T de latu P • uestro: nostro V 116-117 uestro creatore: creatore uestro transp. P 117 uobis: nobis V 119 nauibus: naui T 120 Had: hoc A om. TVP • Hud: Hod V 121 Deum2: om. M 122 blasphemarunt: blasphemauerunt V 123 enim: om. P • tu add. post quod V • es: eris P 124 uerus: uere P 125 proferens: preferens M • epistolas: epulas A • mei: nostri G 126 uos: nos V 128 proceras: procuratis V • staturas: statutas A statuas V • addidit: addite A • donum: domum TGP 129 sitis: scitis A • dixerunt: om. V • an: anne V • Deum unum: Demonium V Deum Deum P 130 quod1: que AM • colunt: coluerunt V 131 dixit: dixiat A 132 nominibus: omnibus M • uestri: nostri V 133 ergo iter. post uobiscum A 136 quod add. post credebant T • Prosperum: per Spiritum TGP 138 camela Dei add. post uos AM • camela Dei: om. AM 139 permitte: permittite A • Dei add. post terra AM • noceatis: uocatis P 140 incurratis: metuitis P • quando: ante V • instituit: constituit M 142 susciperitis: suscipetis G

cAPiTvLvm SEPTimvm

145

150

155

160

165

170

103

destruentes». 75 Dixit congregacio magnatum de populo suo humilibus eorum, qui crediderant: «Nonne cognoscitis quod Prosper a creatore suo est Legatus?» Dixerunt: «Nos credimus in id super quo fuit legatus». 76 Dixerunt magnates: «in id quod uos creditis nos blasphemamus». 77 Et camelam occiderunt et uenerunt contra Dei preceptum. Et dixerunt: «O Prosper, da nobis quod promisisti, si es unus de legatis». 78 Et accepit eos pestis formidinis inuentique sunt in domibus exanimes. 79 Et discessit ab eis dicens: «O popule mi, iam fructus sum creatoris mei legacione et uobis fideliter consului, uerum consiliarios fideles non diligitis». 80 Et Loth quando dixit populo suo: «comittitisne flagicium in quo nullus de gentibus uos anticipauit? 81 Accedentes ad uiros libidinose pretermissis mulieribus, uos nempe nimis exceditis». 82 Et responsio ipsorum non fuit nisi quod dixerunt: «Ab urbe nostra expellantur. Homines enim casti sunt». 83 Et liberauimus eum et familiam suam, preter uxorem eius que fuit de condempnatis. 84 Et compluimus super ipsos grandinem. Aduerte ergo qualis extitit exitus presumptorum. 85 Et ad madiam fratrem eius Soab, cum dixit: «Popule mi, adorate Deum. Non habetis nisi unum Deum. venit ad uos testis a creatore uestro. Adimplete ergo mensuram et trutinam. Et non defraudetis homines in rebus suis nec destruatis terram post reparacionem suam. Hoc uobis est utile, si fideles estis. 86 Et non sedeatis in omni uia, promittentes et arcentes a semita Dei eos, qui crediderunt in eum, et querentes de uia. Et recolite Deum, cum essetis pauci multiplicauit uos. Et aduertite qualis fuit exitus destruencium. 87 Et si aliqua pars ex uobis credidit in id pro quo fui legatus et pars alia non credidit, expectate ergo usque dum Deus inter uos iudicet, qui est melior iudicium. 88 Dixitque congregacio, qui superbierunt de populo suo: «Expellemus te, o Soab, et qui tecum credunt de nostra ciuitate uel redibis ad legem nostram». Dixitque: «Nonne mentiremur? 89 Deo licet inuiti siquidem ad legem uestram rediremus, postquam Deus nos ab ea liberauit. Et non debemus ad eam redire amplius, nisi Deus aliter uelit. creator noster qui continet omnia sciencia. in Deo confidimus. creator, aperi ueritatem inter nos et populum nostrum. Et tu es qui melius aperis». 90 Et dixit blasphemancium congregacio de populo suo: «Si secuti fueritis Soab, eritis

143 magnatum: magnatorum V • suo: suorum T om. M 144 crediderant: crediderunt V • cognoscitis: cognoscetis G 145 credimus: credidimus V • id iter. post super VP 146 uos: om. AM 147 et dixerunt: om. AM • id add. post nobis V 148 unus: uerus V2 • de legatis: Dei legatus V 150 consiliarios: consuliarios A 153 ipsorum: eorum AM • nisi: uera P 154 expellantur: depellantur P 155 condempnatis: condempnandis AM 156 compluimus: pluimus AM 157 presumptorum: dampnatorum V • mi: om. AM 158 uestro: nostro A 159 ergo: igitur TGM 161 semita: uia T 163 si: om. A • pars: pax M 164 fui: fuit GV 165 usque: om. M • dicet add. post iudicet M 165-167 dixitque congregacio ... legem nostram: om. V mg. cum nota. V2 166 suo: om. M 167 legem nostram: nostram legem transp. TGVP 169 nos ab ea: ab ea nos transp. AM 170 sciencia: om. AM 172 de: om. V • fueritis: fuerint P

104

175

180

185

190

195

200

Liber Alchorani

utique de dampnatis». 91 Et accepit eos clades tremoris et inuenti sunt in domibus exanimes. 92 Et qui reprobarunt Soab, nihil lucrati sunt. Et qui mendacem eum dixerunt, dampnati sunt. 93 Et discessit ab eis dicens: «Popule mi, fructus sum creatoris mei legacione et consului uobis fideliter. Qualiter ergo dampnauit populum blasphemum?» 94 Et numquam ad aliam ciuitatem destinauimus Prophetam, quin ciues eius cladibus affligeremus et pestibus, quo forte humiliarentur. 95 Deinde loco aduersitatis commutauimus prosperitatem, donec acquieuerunt. Et dixerunt: «Patres nostri sustinuerunt aduersa et habuerunt gaudia». Et accepimus eos subito non perpendentes. 96 Et si ciues credidissent ciuitatum, aperuissemus eis benedicciones celi et terre. verum reprobarunt et cepimus eos in malis operibus. 97 An securi sunt ciues ciuitatum quod non aduersitas nostra dormientes eos inueniet? 98 Aut mane ludentes? 99 Suntne de disposicione Dei securi? Nec sunt de diuina disposicione securi nisi dampnandi. 100 Nonne dirigimus possidentes terram post antecessores qui, si uellemus, in peccatis suis eos caperemus et eorum corda sigillaremus, ut non intelligerent? 101 Rumores illarum ciuitatum tibi enarro. ideoque uenerunt ad eos Legati eorum cum testimoniis et non crediderunt in id quod prius sub pretextu repulerunt mendacii. Sic Deus corda claudit blasphemancium. 102 Et non inuenimus plures eorum in precepto, etsi multos eorum inueniremus in prauitatibus. 103 Et deinde misimus post eos moysen cum miraculis nostris ad Pharaonem et populum eius et reprobarunt ea. Aduertite ergo qualis fuit exitus reprobancium. 104 Dixitque moyses: «O Pharao, ego Legatus a creatore gencium. 105 Teneor ergo dicere de Deo ueritatem: uenio ad uos cum testimonio creatoris uestri. mitte mecum filios israel». 106 Dixerunt: «Si miraculum habes, ostende ipsum, si uerax es». 107 Proiecitque baculum suum et conuersus est in draconem ueraciter. 108 Et subtraxit manum suam et candida facta est intuentibus. 109 Dixitque congregacio populi Pharaonis: «iste non est nisi magus instructus, 110 uolens uos de terra uestra extrahere. Quid ergo precipitis?» 111 Dixerunt: «Retine ipsum et fratrem eius et mitte per ciuitates, 112 ut coadunentur ad te omnes magi». 113 Et incantatores

173 tremoris: tremorum M 174 reprobarunt: reprobant A • sunt: om. G 177 ad aliam ciuitatem destinauimus: destinauimus ad aliam ciuitatem transp. AM 178 quin ATGMV2P: quando V • ciues ATGMV2P: ciuibus V • affligeremus: effigeremus A 180 acquieuerunt: acquieuerint V 182 benedicciones: benedictemus M • uerum: uerumtamen P 183 eos: corr. mg eorum V 184 eos: om. V • inueniet: inueniret V • mane: male VP • ludentes: uidentes V 185 Dei securi: securi Dei transp. P • nec sunt … securi: om. A 186 possidentes: compossidentes V • si: se M 187 et eorum ... sigillaremus: om. P 188 testibus et add. post cum P 189 prius: om. VP • pretextu: textu A 191 inueniremus: inuenirem V 193 aduertite: aduerme P 194 sum add. post ego ATM 194-195 dicere de Deo: de Deo dicere transp. VP 196 si miraculum: simulacrum V • ipsum: om. T 197 draconem: dracones TGP 199 instructus: instractus M • uos: nos V • uestra: om. G nostra V 200 eius: suum VP 201 coadunentur: adunentur M

cAPiTvLvm SEPTimvm

205

210

215

220

225

230

105

instructi uenerunt itaque incantatores ad Pharaonem dicentes: «Habebimusne mercedem, si uicerimus?» 114 Dixit: «vtique, eritis de sublimioribus». 115 Dixerunt: «moysi, uel tu proicias uel nos proiciemus». 116 Dixit: «Proicite». cumque proicerent, sophisticarunt oculos hominum et incusserunt eis timorem et fecerunt magnam incantacionem. 117 Et reuelauimus moysi. Et proiecit baculum suum et tunc cepit eorum deuorare simulata. 118 Et approbata est ueritas et impedita sunt opera illorum. 119 Et deuicti sunt illic et redierunt confusi. 120 Et magi prostrauerunt se, 121 dicentes: «credimus in creatorem gencium, 122 creatorem moysi et Aaron». 123 Et dixit Pharao: «credidistis in eum, priusquam uobis annuerem. Hanc fraudem perpetrastis in urbe, ut seduceretis ciues eius. Et uos scietis. 124 Abscidam uobis manus et pedes ex diuerso. Et crucifigam uos omnes». 125 Et dixerunt: «Ad creatorem nostrum conuertemur. 126 Et quid in nobis uindicabis nisi quia credimus in miraculis creatoris nostri, postquam uenerunt ad nos. Effunde super nos pacienciam et obire nos facias Sarracenos». 127 Et dixit congregacio de populo Pharaonis: «Permittisne moysen et populum eius, ut destruat in terra et dimittemus te et deos tuos?» Dixit: «iam interficiam filios eorum et uite reseruabo uxores eorum. Et nos super eos erimus uictores». 128 Dixit moyses populo suo: «Postulate a Deo auxilium et pacientes estote. Dei enim est terra et tribuet eam cui uoluerit de seruis suis. Et successus erit timencium». 129 Et dixerunt: «Lesi fuimus priusquam ad nos uenires et postquam ad nos uenisti». Dixit: «ihesus, creator uester, delebit inimicum uestrum et subrogabit uos in terra et considerabit qualiter agetis». 130 Et iam quidem affliximus Pharaonem in annis sterilitatis et detrimento fructuum, quo fortassis animaduerterent. 131 Et quando ueniebat ad eos prosperitas, dicebant: «Nos hanc meremur». Et quando aduersitatem incurrebant, moysen et eos qui cum ipso erant maledicebant. Nonne ipsi maledicti a Deo sunt? verum plures eorum non intelligunt. 132 Et dixerunt: «Licet miracula nobis asseras, ut nos incantes; non tamen tibi credemus». 133 Et misimus super eos diluuium et locustas et pediculos atque ranas et sanguinem, miracula quidem distincta. Et superbierunt et erat

202 habebimusne: habemusne AM 204 si add. post moysi V 205 sophisticarunt: sophisticare TGP • oculos hominum: hominum oculos transp. V 207 tunc: ter P • simulata: simulacra V 208 illorum: eorum T 209 prostrauerunt: prosternerunt P 210 creatorem: om. T 211 uobis: om. V • ut seduceretis: et seducatis M 212 abscidam: extordam T abscindam V • diverso: aduerso V 213 nostrum: uestrum M 214 uindicabis: uindicaberis A iudicabis P • nisi quia credimus: om. G • credimus: credidimus TP 215 obire: obedire M • nos facias: facias nos transp. A nos faciatis G 217 destruat: destrahat M • dixit: om. G 220 tribuet: retribuet AM • successus: successeus V 221 uenires: ueniremus M 222 uester: noster GV 224 detrimento: decremento V 225 animaduerterent: animaduertent AM animaduerteret V • quando: quomodo M 226 moysen: moyses M • eos: om. V 227 a Deo sunt: sunt a Deo transp. AM 228 nos: om. M

106

235

240

245

250

255

260

Liber Alchorani

populus blasphemancium. 134 cumque super eos caderet pestilencia, dixerunt: «moysi, exora nobis creatorem tuum, secundum quod tibi preceptum est. Quod si nobis auferas pestilenciam, credemus tibi et transmittemus tecum filios israel». 135 cum autem auferemus eis pestem ad tempus eis prefixum, tunc ipsi tergiuersati sunt. 136 Et ulti sumus submergentes eos in mare, quia miracula nostra reprobauerunt ut mendacia et contempserunt ea. 137 Et fecimus hodie possidere humiles partes terre orientales atque occidentales et quas benediximus. Et adimpletum est uerbum creatoris tui bonum super filios israel, pro eo quod sustinuerunt. Deleuimus quicquid operatus fuerat Pharao et populus eius et tecta que construxerant. 138 Et filios israel transueximus mare et uenerunt ad populum stantem super ydolum sedulo quod habebant. Dixeruntque: «moysi, constitue nobis Deum, sicut illis qui habent deos». Dixitque: «vos estis populus ignarus. 139 inania sunt ista que faciunt et falsa». 140 Dixitque: «An alium preter Deum queritis, qui uos super gentes extulit? 141 Et quando liberauimus uos de populo Pharaonis, qui uos affligebat pena atroci? Occidebant enim uos et uxores uestras reseruabant uite. Et in hoc uobis erat tribulacio magna a creatore uestro». 142 Et promissimus moysi triginta noctes et compleuimus eas cum decem et completum est tempus creatoris sui in quadraginta noctibus. Et dixit moyses fratri suo Aaron: «Preficias me principem in populo meo et repara et non imitaris semitam destruencium». 143 cum autem ueniret moyses ad tempus nobis prefixum et alloqueretur ipsum creator suus, dixit: «creator, opto te uidere». Dixitque: «Non uidebis me, uerum aspice montem: qui siquidem in loco suo conquiescit, iam uidebis me». cumque creator eius ascendisset montem, contriuit ipsum minutatim et procidit moyses perterritus. Sed cum conualuisset, ait: «Lauderis. Ego enim peniteo tibi et ego sum primus credencium». 144 Dixit: «O moyses, ego quippe te super gentes elegi ad legacionem et uerbum. Accipe ergo quod contuli tibi et sis de referentibus grates». 145 Et scripsimus ei in tabulis de singulis rebus ad castigandum et distinguendum in omni re. «Accipe ergo eas cum fortitudine et precipias populo tuo bona horum, ut capiant». Et ostendam uobis donum prauorum. 146 iamque repellam a miraculis meis eos qui se magnificant in terra

232 si: om. AM 233 nobis: a nobis V • auferas: auferat V 234 autem: om. P • eis2: om. V 235 submergentes: in AM 237 atque occidentales et: om. AMP 238 adimpletum: adimplendum M • bonum: bone M 238-240 pro eo … filios israel: om. VP 239 fuerat: est AM om. VP 240 transueximus: transire fecimus V 243 inania: ignauia V 244 extulit: extulerit P 245 pena atroci: atroci pena AM 246 erat: erit V • tribulacio magna a creatore uestro: a creatore uestro tribulacio magna transp. AM 248 sui: tui V 249 meo: om. TGVP • semitam: semitas V 250 moyses: om. M 251 te uidere: uidere te transp. P 252 uidebis: uidetis A • uerum: uerumtamen P • conquiescit: conquiescunt P 253 me: add. post uerum V • eius: suus AM • minutatim: minuatim A immutatim M 254 lauderis: laudaris M 256 et2: ut V 258 ergo: igitur GTV • eas: om. VP 259 bona horum: bonum V horum P 260 qui: si V

cAPiTvLvm SEPTimvm

265

270

275

280

285

107

iniuste. Et si uiderint omne miraculum, non credent in ipsum; et si uiderint uiam rectitudinis, non assument eam; et si uiderint uiam prauitatis, assument eam. Et hoc quia miracula nostra repulerunt tamquam mendacia et contempserunt ea. 147 Et illi qui reprobarunt miracula nostra sicut mendacia et alterius seculi occursum despecta sunt eorum opera. Numquid eis retribuetur iuxta quod perpetrarunt?» 148 Et populus moysi, post sumpsit, de monilibus uitulum corpulentem mugitum habentem. Nonne uidebant quod non alloquebatur eos neque dirigebat eos in uia? Quam susceperant et faciebant iniuriam. 149 cumque manus eorum inciderent et cognoscerent se errasse, dixerunt: «Nisi creator noster egerit nobiscum misericorditer ac dispensauerit, erimus cum dampnatis». 150 Et cum moyses ad populum rediret iratus, sibi condolens ait: «Quam perperam efficistis michi post me! Et precipitauistis creatoris uestri factum». Et proiciens tabulas, accepit caput fratris sui trahens eum ad se. Dixitque: «Fili matris, populus uilipendit me, uoluit me fere occidere. Non incurram improperium inimicorum. Neque ponas me cum populo iniurioso». 151 Dixitque: «creator, ignosce mihi et fratri meo et mitte nos in misericordia tua, quia tu es melior miserator. 152 illi enim qui uitulum susceperunt, iram incurrerunt a creatore suo et confusionem in hac uita». Et ita puniam confinctores mendaciorum. 153 Et perpetrantes scelera, deinde penituerunt et crediderunt. creator enim tuus indultor est, miserator. 154 cumque moysi conquiesceret ira, tabulas accepit in cuius tenore direccio continebatur et misericordia timentibus creatorem suum. 155 Et elegit moyses de populo suo septuaginta uiros uobis ad tempus prefixum. cum autem eos timor occuparet, dixit: «creator, si uelles, eos destrueres prius et me. Numquid destrues nos pro eo quod fecerunt stulti? credimus, non est nisi tua tribulacio, qua facis oberrare quos uis et quos uis dirigis. Preses noster, ignosce nobis, misericorditer age nobiscum. Tu es melior ignoscencium». 156 «Et scribe nobis in hac uita mercedem et in alia. correcti quidem sumus tibi». Dixit: «Puniam quem uoluero et misericordia mea

261-262 et si uiderint … assument1 eam1: om. M 262 assument1: assumunt T • et si uiderint … assument2 eam2: om. VP 263 nostra: om. T 264 reprobarunt: reprobauerunt MVP • reprobarunt miracula nostra: miracula nostra reprobauerunt transp. P • sicut: tamquam V 265 id add. post iuxta V • perpetrarunt: perpetrant AM 266 populus AMV2: populo TGVP • post sumpsit: presumpsit M • de monilibus: de mortalibus A demonibus M • corpulentem: corpolenter V 267 habentem … dirigebat eos in: om. V • uia: uiam V 268 manus: in manus AM 268-269 nobiscum misericorditer: misericorditer nobiscum V • dispensauerit add. post nobiscum M 270-271 ad populum rediret: rediret ad populum transp. AM 271 efficistis: offecistis TGP offendisti V • michi: me V 272 precipitauistis: precipitastis AM 273 eum ad se: ipsum ad se AM se ad eum transp. V • me add. post matris V 274 me fere: fere me transp. TG semet P • improperium: proprium G 276 tua: om. M 277 iram incurrerunt a: uestra incurrenta M • hac uita: hanc uitam V 277-278 ita puniam: inpuniam AM ira puniam P 278 confictores AMV2: confractores TGVP 279 penituerunt: penituere P • enim: omnium V 282 nobis add. post eos T • occuparet: occupat A 287 tibi: om. AM • dixit: om. VP • uoluero: om. G • tua add. ante mea G

108

290

295

300

305

310

315

Liber Alchorani

capiet omnia. Scribam eam metuentibus et conferentibus decimas et credentibus in miraculis nostris». 157 Et qui sequuntur Legatum et Prophetam nostrum ydiotam, quem inueniunt penes eos scriptum in Penthateuco et Euangelio, precipientem eis honestum et prohibentem inhonestum, concedentem eis bona et denegantem praua, auferentem aduersitatem et cathenas in quibus existunt. illi autem qui crediderunt in eum et coluerunt eum et defenderunt et imitati sunt lumen quod cum illo descendit, beati sunt. 158 Dic: «O uos homines. Ego sum Legatus Dei ad uos omnes, qui regnum celorum possidet et terre; non est Deus nisi ipse qui uiuificat et mortificat. credite ergo in Deum et Legatum eius, Prophetam ydiotam, qui credit in Deum et uerba eius. Et sequimini eum, quo forte corrigamini». 159 Et de populo moysi qui dirigunt in ueritatem et faciunt iusticiam. 160 Sequestrauimus duodecim tribus, de quibus elegimus sacerdotes. Et reuelauimus moysi, quando precabatur aquam populo suo, ut percuteret uirga silicem et fluxerunt ex eo duodecim fontes nouitque omnis homo haustum situm. Et obumbrauimus eos nube et misimus eis manna et siloe. Et diximus eis: «Epulamini de bonis que Deus uobis contulit». Nec intulerunt nobis sed sibimet iniuriam. 161 Et quando dictum est eis: «inhabitate ciuitatem hanc et comedite de bonis eius quecumque uultis, dicentes: «condona nobis» et introite portas humiliati. Et remittentur uobis errores uestri et largietur benefactoribus». 162 Et mutauerunt iniuriosi uerbum pro alio quod fuerat eis dictum. Et misimus super eos pestem de celo, pro iniuria quam perpetrabant. 163 Et interroga eos pro ciuitate que erat secus mare, quando sabbatum celebrabant, pisces ad eos accedebant ingerentes se die sabbati et quando non colebant ipsum, non ueniebant ad ipsos. Et sic exprobrabam eos pro eo quod peccabant. 164 Et quando populus eius dixit: «cur castigatis gentem, quam Deus destruere disposuit uel punire grauiter?» Ad excusandum uos creatori uestro, et quo forte metuant. 165 cumque obliuiscerentur quod eis fuerat inuictum, liberauimus eos qui recedunt a malo et intulimus eis qui fecerunt iniuriam supplicium, pro eo quod perperam egerunt. 166 cumque contumaces essent in his que fuerunt eis inhibita, diximus: «Estote simmie ignominiosi». 167 Et quando uoluerit creator tuus transmittet eis die resureccionis,

288 eam: enim V 289 sequuntur: solum V • et2: uel V 290 quem: quam A • scriptum: scripsi M scripsit V 290-291 precipientem … prohibentem: om. G 294 dic o uos: dico uos TG dico uobis V 296 in add. ante Legatum V • Prophetam: om. V 297 et3: eciam V 298 dirigunt: diligunt TGVP • in: om. V • ueritatem: ueritate TP 300 uirga add. post sua V • silicem: scilicet V • situm: suum TMVP om. G 302 siloe: sic lac V sciloe s.l. V2 • diximus: dixerimus A 303 epulamini: epulemini TGP 304 est: om. M 305 dicentes: dicetis VP 308 de celo: om. AM 309 pisces ad eos accedebant: om. V 310 ingerentes: mergentes P • die: diei V 311 exprobrabam: exprobrabant VP • eos: eis V • quando: quomodo M 312 uel: ultra P 314 fuerat: erat G • recedunt: recesserunt P 315 fecerunt: fecerant V 316 simmie: summe A symee V 317 transmittet: transmutet A

cAPiTvLvm SEPTimvm

320

325

330

335

340

345

109

qui penam eis irrogabit atrocem. creator enim tuus uelociter cruciabit. Et misericors est, miserator. 168 Et diuisimus eos in terram in bonos et mediocres. Et eos examinauimus per opera bona et mala, quo forte conuertantur. 169 Et successerunt alii qui Librum possederunt accidentibus huius seculi inhiantes et dicebant adhuc: «Parcetur nobis». Et si datum fuerit eis, accidens tantumdem accipiunt ipsum. Numquid accipietur ab eis fedus Libri, ut non dicant nisi uerum contra Deum? Et iam triuerunt eum et domus alia melior est metuentibus. Nonne intelligitis? 170 Et illi qui Librum obseruant et oracionem faciunt, mercedem bonorum non diminuemus. 171 Et quando montem concussimus super eos seu redactum impuluerem, extimarunt quod super ipsos corruisset. «Accipite cum robore quod uobis tribuimus exponentes illud quod est in eo, quo forte metuatis». 172 Et quando accepit creator tuus de filiis israel de dorsis eorum proles eorum et suscepit eos testes super se: «Numquid de creatore uestro?» Dixerunt: «Ymmo, testes sumus». Quod dicetis die resureccionis circa hoc, quod nos fuimus negligentes, 173 uel dicetis quod patres uestri constituerunt participes prius, nos fuimus eorum successores. Numquid delebitis nos pro eo quod egerunt impedientes? 174 Et sic distinguam miracula, quo forte conuertantur. 175 Et perlege illis historiam illius, cui miracula nostra ostendimus et exuit se ab eis. Et persecutus est eum Sathanas et fuit cum dampnatis. 176 Et si nos uellemus, suspenderemus eum ab eis, uerum perseuerauit in terrenis et secutus est uoluntatem suam. Et assimilauit eum cani: si eum infestes, oblatrat; et si permittis eum, oblatrat similiter. Hoc quidem ueluti populus qui repulit miracula nostra seu falsa. Narra eis historias, quo forte animaduertant. 177 Quam prauus est populus exemplo, qui miracula nostra seu falsa repulit! Et animabus suis iniuriam pertulit. 178 Quem Deus dirigit, directus est et quem facit errare, dampnatus est. 179 Et iam detulerunt nos ad gehennam multi demonum et hominum, habentes corda et non intelligentes, oculosque habentes et non uidebant, aures et non audiebant. illi sunt tamquam animalia bruta, ymmo sunt plus deperditi. illi quidem sunt

318 eis irrogabit: irrogabit eis transp. V • irrogabit: erogabit P 319 est: om. VP • diuisimus: dimisimus AMP • terram: terra V • in bonos: om. AM 320 eos: ex eis V • conuertantur: conuertentur T 321 possederunt ATG2P: possiderunt GMV 322 nobis: uobis M 323 ipsum: om. TGVP • uerum: unum P 324 contra: circa V esse P • iam triuerunt: lac. P 325 illi: illis V • Librum: libenter G 327 extimarunt: extimauerunt V • quod: et M 330 et add. post eos M 331 fuimus: fuissemus V 333 eorum successores: successores eorum transp. V • delebitis: delebis AM debebitis V 335 perlege illis: perlegerem GV per legem uel P • cui: cum AM • exuit: exeunt G 336 eum: ipsum T • nos: om. AM 337 uerum: om. V • perseuerauit: preseruauit P 338 infestes: inuestas A infestas M 338-339 et si ... oblatrat: om. V 339 hoc: hic M que T • repulit: repellit V 340 falsa: falsat V • historias: historiam V 340-341 narra … seu falsa: om. P 341 pertulit: protulit M 342 quem Deus dirigit: ipsum dirigit Deus transp. M • est2: om. T 344 non add. post oculosque M • habentes: habebant MV • aures et non audiebant: om. V 345 plus: populus corr. mg V plures P • quidem: om. AM

110

350

355

360

365

370

Liber Alchorani

negligentes. 180 Dei nempe sunt nomina sancta. Ergo adora eum cum illis et derelinque qui falso nomina eius interpretatur. Retribuerunt enim eis iuxta quod agunt. 181 Et de his quos creauimus est populus, qui dirigit in ueritate et facit iusticiam. 182 Et eos qui miracula nostra falsificant tolerabo in gradibus, itaque non cognoscant. 183 Et eos locupletabo, quia disposicio mea fortis est. 184 Nonne animaduertunt quod socius eorum non habet demonium? Non est nisi premonitor manifestus. 185 An non aduertunt regnum celorum et terram et quod nil creauit Deus? Quod forte iam non apropinquauit eius terminus? in quem ergo rumorem credent? 186 Quem Deus deperdit, nullus dirigit et in superbia eorum dimisit eos obcecari. interrogabunt te de hora: «Quando ueniet?» Dic: «cogitacio eius est apud creatorem meum. Non enim perducet eam ad terminum suum nisi ipse. Grauis est in celis et in terra. Non ueniet nisi subito». 187 interrogabunt te de ipsa ac si uelles, eam occultare. Dic: «cognicio eius est apud Deum, uerum multi hominum non scient». 188 Dic: «Non possum anime prodesse uel obesse, nisi quod Deus uult. Et si scirem archana, diuiciis habundarem et non me tangeret aduersitas. Non sum enim nisi premonitor manifestus hominibus credentibus». 189 ipse nempe est qui uos creauit ex anima una et posuit ex ea coniugem, ut acquiesceret ei. cumque coiret, cum ea concepit leuem conceptum et detulit ipsum. cumque fieret grauida, deprecati sunt Deum creatorem eorum, quod si concederet eis prolem bonam, redderent ei gracias. 190 cum autem tribuisset eis prolem bonam, stabilierunt ei participem in eo quod contulit eis. Exaltetur Deus et detestetur factum participii. 191 Statuuntne participes qui nihil creant et ipsi creantur, 192 nec eos ualent nec se ipsos tueri? 193 Si depreceris eos ad direccionem, non sequuntur te nec refert siue quidem exoretis eos siue taceatis. 194 illi enim quos colitis infra Deum serui sunt uobis similes. colite ergo eos et respondebunt uobis, si ueraces estis. 195 Habentne pedes quibus ambulent uel manus quibus capiant, an oculos quibus uideant, an aures quibus audiant? Dic: «Exorate participes uestros, deinde disponite et non retardetis. 196 Deus enim est

346 nomina: omnia V • eum: Deum VP 347 derelinque: derelinquere V • retribuerunt: retribuit V 348 creauimus: cauerimus P • dirigit: diligit V 349 miracula nostra: miraculum nostrum P • eos add. post tolerabo T 350 cognoscant: cognoscent AM • fortis est: est fortis transp. V 351 animaduertunt: aduertunt V 352 quod: que AM 353 quod: et M • aproprinquauit: aproprinquabit AM • in quem: numquam P 354 Deus deperdit: deperdit Deus transp. T • deperdit: deperdet P 355 de: ne G om. V • cogitacio eius: ergo terminus V ergo eius P • est: om. GM 357 interrogabunt: interrogabit AM 358 cognicio: congregacio P 360 quod: que A quo M 362 uos: nos V • creauit ex anima una: ex anima creauit una AM 363 detulit: dedit AM 365 prolem ... tribuisset: om. VP • eis: om. AMVP 367 detestetur: detestatur V • statuuntne: statueruntne MP • partcipes: om. AM 368 creantur: creatur M • tueri: tuerit M 369 quidem: quod M • exoretis: exhorteris V 370 infra: inter VP • serui: sine A • eos: deos AMV 371 ambulent: ambulant AV 372 an oculos … quibus audiant: om. VP • uideant an: uideant an habent T an habent G om. VP 373 deinde: Deum P

cAPiTvLvm SEPTimvm

375

380

385

111

patronus meus, qui destinauit Librum conuertens iustos. 197 Et quos colitis infra Deum, non ualent uos neque se ipsos defendere». 198 Et si prouocaueritis eos ad direccionem, non audient uos et uidebitis eos aspicientes ad uos, nec ipsi intuentur. 199 Accipe indulgenciam et precipe iustum et diuerte ab ignorantibus. 200 Alioquin in laqueum Diaboli incides et confide in Deo. Exauditor enim est, sapiens. 201 illi enim qui metuunt, quando turba tangit eos, demonum recordantur eis quam uidentibus, 202 fratres eorum trahunt eos ad iniquum quantumcumque ualent. 203 Et quando non uenis ad eos cum miraculo, dicunt: «cur non elegisti ipsum?» Dic: «Non prosequor nisi quid mihi a creatore meo reuelatur». Hec quidem sunt contemplaciones a creatore uestro et direccio et misericordia illis qui credunt. 204 Et quando legitur Alchoranus, audite ipsum et intelligite, quo forte misericorditer agetur uobiscum. 205 Et inuoca Deum in mente tua humiliatus ac timens non intenso sermone, mane et uespere et non de negligentibus existas. 206 illi enim qui sunt apud creatorem tuum, non contempnunt eum adorare, sed laudant eum supplicantes.

376 ad uos: uos V 378 incides: incide M 378-379 est sapiens: sapiens est transp. P 379 enim: om. M 380 eis quam: eisque P • iniquum AGM corr. V2: numquid V 381 elegisti: elegistis P 382 prosequor: persequor A persecor M • quid: que AM • mihi: om. V • mihi add. post reuelatur V 383 misericordia: miracula A 384 intelligite: intellige M 385 de negligentibus: negligens V

CAPITVLVM OCTAVVM

5

10

15

20

25

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Interrogabunt te pro lucris. Dic: «Dei sunt lucra et Legati. Timete ergo Deum. Et pacem inter uos habete. Et obedite Deo et Legato suo, si fideles estis». 2 Enimuero fideles existunt, quorum corda ad inuocacionem Dei contremiscunt, et quando leguntur eis miracula eius, accumulant eis fidem et in creatore suo confidunt, 3 orantes et de bonis que eis contulimus erogantes. 4 Illi quidem sunt qui credunt ueraciter. Habent gradus apud creatorem suum et misericordiam et diuicias largas. 5 Quemadmodum creator tuus eduxit te de domo tua iuste et quidam fidelium inuiti sunt, 6 disputant tecum in ueritate, postquam declaratur, ac si traherentur ad mortem ipsique aspiciunt. 7 Et quando Deus uobis promisit unam duarum cohortum et contulit eam et optabatis spinas habentes haberetis, et Deus uult uerbum suum uerum facere sermone suo et extirpare blasphemantes, 8 ut ueritas affirmetur et falsitas destruatur inuitis presumptoribus. 9 Cum implorabatis auxilium a creatore uestro respondit uobis, quod exiberet uobis mille angelos a dorso. 10 Et non posuit Deus hoc nisi ad annunciandum et ut corda uestra confortentur, nec quicquam defenditur nisi a Deo. Deus enim est gloriosus, iudex. 11 Et quando sompnus uos comprehendebat in securitate, quam ipse prestabat, et mittebat uobis aquam de celo et cum ipsa uos emundaret et a uobis flagicium remoueret Sathane et firmaret corda uestra et pedes. 12 Et quando reuelauit creator tuus angelis, dicens: «Ego sum uobiscum. Confirmate eos qui crediderunt. Positurus enim in cordibus eorum qui blasphemarunt timorem. Percutite colla et abscidite manus». 13 Hoc quidem quia Deum irritauerunt et Legatum eius. Et qui Deum molestat et Legatum eius, Deus enim punit eum fortiter. 14 Gustate ergo hoc, quia blasphemantibus pena supponitur ignis. 15 O uos qui creditis, quando opponitis uos illis qui blasphemarunt, non conuertatis posteriora. 16 Et qui conuertit tunc posteriora sua, nisi conuertendo se ad prelium uel declinando ad turbam, redit cum ira Dei et manebit in gehenna. Et quam praua conuersio! 17 Et

1-137 capitulum ... nouit omnia: om. B capitulum octauum: om. A prophecia lucrorum LXXVI peryodi mg. TG capitulum octauum curat de beneficiorum debitorum excessu M capitulum decimum err. V azoara decima nona prophetia lucrorum P sura octaua mg P2 3 pro: de AM • multis add. ante lucris T • Dei: ei A 4 enimuero: etenim uero A 4-5 enimuero fideles: fideles enimuero transp. T 5 contremiscunt: contremescunt A 7 contulimus: contulerimus VP 10 disputant: disputauit VP • traherentur: traherent A 11-12 ipsique … contulit eam: om. V 12 spinas: om. AM 13 extirpare: ocupare P 14 cum: om. P • implorabatis: implorabitis TV 15 uobis1: uerbum T om. V 16 Deus: om. V • hoc: om. P 18 quam: quoniam P 19 quoniam ipse add. post uobis P • mittebat add. post celo P 22 positurus: positus V • enim: est V • cordibus: corde V • timorem: timor V 23 abscidite: abscindite V 23-24 et qui ... Legatum eius: om. TGVP 25 supponitur: supposicio P 26-27 et qui ... posteriora: om. M 28 Dei ATGMV2P: sua V • quam: quoniam P

CAPITVLVM OCTAVVM

30

35

40

45

50

55

113

quamuis non occidatis eos, Deus tamen occidit eos. Nec proiecisti quando proiecisti, ymmo Deus proiecit, ut fideles seruos bona temptet examinacione. Qui est auditor, sapiens. 18 Quia Deus destruit propositum blasphemorum. 19 Et si exorantes estis mercedem, datur uobis; et si disceditis, melius est; et si reditis, redeo. Et non confert uobis turba uestra, licet sit multiplicata. Deus enim est cum credentibus. 20 O uos qui creditis, obedite Deo et Legato. Nec recedatis ab ipso et uos auditis. 21 Et non sitis sicut illi qui dixerunt: «Audiuimus», et non audiuebant. 22 Quia deteriores brutis sunt, apud Deum, surdi et muti qui non discernunt. 23 Si Deus cognouisset in eis aliquod bonum, faceret eos audire. Et siquidem audirent, ipsi quoque recederent diuertentes. 24 O uos qui creditis, respondete Deo et Legato eius, quando uos uocauerint qui diligunt uos ad uitam. Et noueritis quod Deus dirimit inter uirum et cor suum et ad eum confluemus. 25 Et timete tribulacionem, non affliget eos qui iniuriam fecerunt ex uobis dumtaxat. Et scitote quod Deus fortiter ulciscitur. 26 Et memores estote, cum essetis in terra pauci et debiles timentes, ne uos homines raperent. Muniuit uos et corroborauit cum tutela sua et ditauit uos de bonis suis, quo forte gracias agatis. 27 O uos qui creditis, non defraudetis Deum et Legatum, et circumueniatis fidem uestram scienter. 28 Et scitote substancias uestras et filios uestros esse uobis tribulacionem et apud Deum est magna merces. 29 O uos qui credidistis, si timueritis Deum, dabit Deus uobis forcanum et abscondet uobis excessus uestros et parcet uobis. Deus enim est magne bonitatis. 30 Et quando circumueniebant te qui blasphemarunt, ut configerent te uel occiderent uel extraherent te defraudantes. Et Deus melius nouit defraudatores. 31 Et quando leguntur uobis miracula, dicunt: «Iam audiuimus. Si nos uellemus, tale dictaremus. Nihil aliud est quam dicta antiquorum». 32 Et quando dixerunt: «Deus, si uerum est hoc, pluas super nos lapides de celo et inferas nobis penam crudelem». 33 Nec Deus eos affligeret te existente cum eis, nec supplicium eis inferret ueniam petentibus. 34 Nec euadent penam Dei arcentes a phano prophano, nec enim erant consortes eius. Consortes autem eius erant timentes, uerum plures non cognoscebant. 35 Et non orabant, sed sibilabant et

29 tamen: cum M • occidit eos: eos occidit transp. T 29-30 quando proiecisti: om. M 32 datur: dabitur V • et si reditis: om. V 33 redeo: redio V • uestra: mea V 34 o uos qui creditis: om. A 35 audiebant A corr.T GMP: audierunt TV 37 aliquod ATGM s.l. V2 P: adhuc V 38 recederent: discederent VP • diuertentes: reuertentes V 39 uos uocauerint: om. M • qui: quia AM • diligunt: dirigunt A • diligunt uos: uos diligunt transp. T 40 uirum: aurum M 41 affliget: affligit TGVP 42 quod: quid A om. VP • Deus: om. AMVP • fortiter: forte A • ulciscitur: om. A 43 raperent: reciperent V • tutela: misericordia M cautela VP 45 circumueniatis: circumuenitis P 47 Deus uobis: uobis Deus T 48 forcanum ATGM mg. V P: lac. V • a add. post abscondet V 50 configerent: confingerent P • qui blasphemarunt add. post te1V • Deus melius nouit: om. T 51 defraudatores: defraudaciones V 53 hoc: om. T 55 euadent: euaderent A • euadent penam Dei: penam Dei euadent transp. V 56 prophano: prophanos V • autem eius erant: autem erant eius transp. A eius autem erant transp. M 57 non1: om. T • et non: nec V

114

60

65

70

75

80

Liber Alchorani

arcebant. Gustate ergo penam, quia blasphemabatis! 36 Illi enim qui blasphemabant substancias suas expendebant, ut a uia Dei arcerent. Et iam expendent eas erantque in perdicionem, deinde uincentur. Et illi qui blasphemarunt ad gehennam conuocabuntur, 37 ut Deus discernat prauum a bono et accumulet prauos alios super alios, simul in gehenna. Illi quidem sunt dampnati. 38 Dic illis qui blasphemarunt, ut discedant et dimittetur eis quod commisum est. Et si redeant, iam preteriit lex antiquorum. 39 Et impugna eos donec cesset tribulacio et sit lex tota Dei. Quod si discedunt, tunc Deus bene speculatur opera que faciunt. 40 Et si redeunt, scitote quod Deus est dominus noster, bonus dominus et bonus defensor. 41 Et scitote quod, si lucrati essetis aliquid, Dei est quinta eius et Legati et propinquorum et pupillorum et pauperum et peregrinorum, si creditis in Deum et id quod desursum misimus super seruum nostrum, die forcani et die qua caterue due dimicauerunt. Deus enim super omnia est potens. 42 Quando in citeriori parte eratis et ipsi erant in ulteriori et subtus uos erat congregacio mercatorum, et si certum ad diem pangeretis uenire, forte non concurreretis ad terminum prefixum. Sed quicquid Deus preuidit futurum est, ut pereat qui periturus est in testimonium et uiuat qui uicturus est in testimonium. Et Deus auditor quidem est, sapiens. 43 Et quando Deus in sompnis tibi ostendit paucos; et si tibi multos ostenderet, deficeretis et dissentiretis in facto, uerum Deus saluauit. Qui nouit archana cordium. 44 Et quando occurristis in oculis uestris, pauci uidebantur et uos quoque pauci in oculis eorum, et iudicium Dei execucioni mandatur et ad eum redeunt omnia. 45 O uos qui credidistis, quando turbe uos opponitis, estote constantes et inuocate Deum, quo forte beati sitis. 46 Et obedite Deo et eius Legato. Et non dissenciatis, quia deficietis et robur uestrum eneruabitur. Et sustinete. Deus enim est cum sustinentibus. 47 Et non sitis tales quales sunt illi, qui exeunt de domibus suis lasciui quo uideantur ab hominibus et

58 quia: qui V 60 expendent: expenderet A expenderent G • erantque: eruntque V • perdicionem: perdicione A 62 accumulet: accumulat M accumulent V • alios1: alio P • super alios: om. VP • sunt dampnati: dampnati sunt transp. VP 62-84 illi quidem sunt dampnati ... opera eorum transp. post versiculum 30, id est post lineam 51 ubi legitur defraudatores P 63 dic: de P • illis: illi V • discedant: discendant V • commisum est: commiserunt V 64 redeant: redierant P • impugna: ut pugna A 65 quod: qui M • discedunt: descedunt A 67 essetis: estis AM 69 id: in id MP in V • desursum: sursum P 70 forcani: fortani V 71 in1: om. P • citeriori: anteriori V • parte: iter. A • parte ... ulteriori: om. M • eratis: oratis V • erant: om. A erunt P • uos: om. VP 72 pangeretis: pangeremus TG pergemus V pangemus P 73 concurreretis: concurretis MV 74 pereat: pareat M • periturus: pariturus M • et uiuat ... testimonium2: om. V 75 auditor quidem: quidem auditor transp. V • est sapiens: sapiens est transp. P • tibi ostendit: ostendit tibi transp. P 76 et dissentiretis: om. P 78 uidebantur: uidebuntur VP • uos: nos P • execucioni mandatur: mandatur execucioni transp. AM 79 mandatur: mandetur V 81 dissenciatis: discurratis TGVP 82 eneruabitur: enumerabitur A 83 illi: isti VP

CAPITVLVM OCTAVVM

85

90

95

100

105

110

115

arcent a uia Dei. Et Deus comprehendit opera eorum. 48 Et quando applausit eis Sathanas, dicens: «Vincam uobis hodie partem hominum». Cumque sese uiderent caterue, tergiuersatus est et dixit: «Insons sum a uobis. Video enim que uos non uidetis. Et timeo Deum, qui est fortis uindicator». 49 Quando dicunt ypocrite et qui morbum habent in cordibus: «Circumuenit hos fides sua». Et qui confidit in Deo, Deus enim est gloriosus, sapiens. 50 Et si uidisses quando faciunt obire blasphemos angeli, percutiunt facies eorum et posteriora eorum, dicentes: «Gustate supplicium ignis. 51 Et hoc pro eo quod manus uestre premiserunt. Deus enim seruis non facit iniuriam». 52 Sicut populo Pharaonis contigit et his qui fuerunt ante ipsum: blasphemarunt in miracula Dei et accepit eos Deus in peccatis suis. Deus enim est fortis, exactor pene. 53 Hoc quia Deus beneficium suum non immutauit quod contulit populo, donec ipsi mutauerunt propositum. Deus enim auditor, sapiens. 54 Et sicut contigit populo Pharaonis et illis qui fuerunt ante ipsum: repulerunt miracula creatoris sui sub pretextu falsitatis et deleuit eos cum peccatis suis. Et submersimus populum Pharaonis omnesque erant iniuriosi. 55 Quia deteriora non sunt bruta apud Deum, quam qui blasphemant. 56 Non enim credunt illi cum quibus pactum fecisti, deinde diminuunt omni hora pactum suum et non timent. 57 Vnde si eos ceperis in prelio, punias atrociter, ut terrorem incucias posterioribus, quo forte animaduertant. 58 Et si populi dolum formidas, non dissimiliter eos punias. Deus enim non diligit dolosos. 59 Et non estimes eos qui blasphemarunt que uincunt, quod ipsi non deficient. 60 Et preparetis eis robur quoad poteritis et equos uinculatos quibus inimicos Dei et uestros perterreatis aliosque quos ignoratis. Deus enim eos nouit. Et nil in uia Dei erogatis, quod uobis non retribuatur et uobis non fiet iniuria. 61 Et si declinant ad pacem, uos ad eam declinate. Et confidite in Deo, qui est auditor, sapiens. 62 Et si uoluerit te circumuenire, sufficit tibi Deus, qui te corroborauit cum tutela sua et fidelium. 63 Et compone inter corda eorum et si quicquid est in terra totum expenderes, nullatenus corda eorum pacificares. Sed Deus componit inter corda eorum, qui est gloriosus, iudex. 64 O Propheta, sufficit tibi Deus et fideles qui te sequuntur. 65 O Propheta, incita fideles ad bellum. Si enim fuerint ex uobis uiginti sustinentes,

84 arcent a: attenta V • applausit: applauxit V 85 hodie: om. V • hominum: hominis V 86 caterue ATGMV2: eterne mg V P • est: om. V 88 hos: uos V 89 enim est: est G est enim transp. VP 92 suis add. post seruis M 93 miracula: miraculis VP 94 suis: om. M • est: om. M • beneficium: benefactum P 95 immutauit: mutauit A • est add. post enim A 97-137 miracula creatoris ... nouit omnia transp. post versiculum 117 capituli uigesimi tertii ubi legitur Deum adorate cum Deo V 97 recusat add. post falsitatis V • deleuit: delebit V 99 quam: quem P 100 diminuunt: dirimunt V 104 que: si AM 105 quoad: quod V • in add. post uinculatos A 106 quos ignoratis: ignoratis quos T 107 retribuatur: retribuat P • fiet: fuit G fiat M 108 uoluerit: uoluerint A 110 compone: torpor est V corpore P 111 pacificares ... eroum2: om. M • pacificares add. post eorum2 A • componit: componet V 113 fideles: om. AM

116

115

120

125

130

135

Liber Alchorani

uincent ducentos; et si fuerint centum, uincent mille, ex illis qui blasphemarunt, quia populus est indiscretus. 66 Hodie Deus alleuiauit a uobis et nouit quod inter uos sunt debiles. Quod si fuerint ex uobis centum sustinentes, uincent ducentos; et si fuerint ex uobis mille, uincent Deo uolente duo milia. Et Deus est cum sustinentibus. 67 Non fuit Propheta qui captiuos haberet, donec in terra fortitudinem haberet. Diuicias appetitis huius seculi et Deus uult alterius, qui est gloriosus, iudex. 68 Nisi enim prescriptum esset uobis in Libro a Deo, tetigisset uos in eo quod accepistis magna pena. 69 Comedite ergo de hiis que lucrati estis licite et optime. Et timete Deum, qui est indultor, miserator. 70 O Propheta, dic captiuis qui sunt in aliorum direccione, quod si bonum in cordibus suis proponunt ex hiis que eis abstulerunt, benefacient et eis utique parcetur. Et Deus est indultor, miserator. 71 Et si te uolunt decipere, iam circumuenerunt Deum prius, incrassare ergo in eos. Deus enim sapiens, iudex. 72 Illi autem qui crediderunt et odierunt et laborauerunt cum peccuniis suis et personis in uia Dei et hospitales fuerunt et defenderunt, illi sunt consortes adinuicem. Et qui crediderunt et non odierunt, participare cum eis nil curetis, donec odiant. Et si expectant a uobis, ut eos in fide tueamini, expedit ut deffendatis eos nisi contra eos cum quibus fedus iniustis amicicie. Et Deus prospicit que facitis. 73 Et illi qui blasphemarunt, consortes sunt adinuicem. Quod si non feceritis, tribulacio erit in terra et destruccio magna. 74 Et qui crediderunt et odierunt et laborauerunt in uia Dei et hospitales fuerunt et defenderunt illi qui sunt credentes ueraciter, habebunt remissionem et diuicias largas. 75 Et qui postmodum crediderunt et odierunt et laborauerunt uobiscum, illi sunt ex uobis. Et propinqui sunt adinuicem consortes in Libro Dei, quia Deus nouit omnia.

114 si: om. A • centum: ducenti V • uincent2: uincerent A • uincent mille: mille uincent transp. P 115 alleuiauit: alleuia uia A alleuiabit P 116 quod: que AM • uincent: uincerent A 116 -117 centum sustinentes ... ex uobis: om. V 117 uincent: uincerent A 118-119 donec ... haberet: om. VP 122 et si te uolunt decipere iam circumueniunt Deum prius add. post miserator TGVP 123 aliorum: alia T • direccione: dicione V 125 uolunt: uoluit A • cicumuenerunt: circumuenit A circumueniunt V 126 est add. post Deus T • odierunt: audierunt V 128 odierunt: audierunt M oderint V 129 nil curetis: nisi certis P 130 eos2: illos V uos P • fedus iniustis: iniustis fedus transp V 132 que: quod V

16 CAP 9 117-126:LIBER ALCHORANI 22/12/16 10:48 Página 117

CAPITVLVM NONVM

5

10

15

20

25

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Libellus premonicionis a Deo et Legato eius ad illos, qui statuunt ydola comunicancia, cum quibus pactum fecistis. 2 Peregrinamini in terra quatuor mensibus. Scitote quod non effugietis Deum et Deus confundet blasphemantes. 3 Preco Dei et Legati preconizat hominibus die magne peregrinacionis Deum esse immunem ab ydolatris et Legatum eius. Et si resipicitis, bonum est uobis; et si retro abitis, scitote quod non effugietis Deum. Et annuncia blasphemis atrocem penam, 4 exceptis ydolatris quibus estis confederati pactum, nullatenus diminuentibus nec aliquos contra uos adducentibus. Adimplete ergo eis pactum usque ad terminum eorum, quia Deus diligit timentes. 5 Expleto itaque termino mensium interdictorum, interficite ydolatras ubi eos inueneritis. Et accipite eos et comprehendite. Et paretis eis omnimodas insidias. Et si resipiscunt et dant operam oracioni et decimant, absoluite eos. Deus enim est indultor et miserator. 6 Et si quis ydolatra familiaritatem tuam expetit, eum admitte donec audiat uerbum Dei. Deinde perduc ipsum ad tutum, quia populus est insipiens. 7 Qualiter est ydolatris fedus apud Deum et Legatum eius, exceptis illis quibus pepigistis apud phanum interdictum? Et si acquiescunt, acquiesce illis. Deus enim diligit metuentes. 8 Quomodo erit, si triumphauerint in te, nullum habebunt respectum ad humilitatem et subieccionem? Acceptabunt uos ore et renuent corde. Et plures eorum praui, 9 distrahentes miracula Dei pro modico precio, arcentes a uia Dei. Ipsi enim perperam agunt, 10 non attendentes infideli humilitatem et subieccionem. Ipsi quippe sunt transgressores. 11 Et si resipiscunt et oracioni quidem insistunt et decimas dant, fratres itaque uestri sunt in fide. Et distinguam miracula hominibus intelligentibus. 12 Et si denegant post fedus et impugnant legem, dimicate contra populum blasphemum, quia non habent fidem. Quo forte recedant. 13 Nonne

1-285 capitulum ... troni magni creator: om. B 1 capitulum nonum: p(rophecia) cxxx periodi A prophecia penitente cxxx periodorum T prophecia penitencie cxxx peryodorum G curat de peti penitencia curati capitulum nonum M capitulum undecimum err. V azora uicesima prophecia penitencie P sura nona P2 2 in nomine … miseratoris: om. AM 2-36 in nomine … crediderunt in Deum interposuit post titulum capituli uigesimi quarti ubi legitur in nomine Dei misericordis miseratoris V 4 pactum: peccant P 5 confundet: confundit P 6 preconizat: preconizant AV 7 immunem: immunere A • resipiscitis: respicitis AM 8 retro abitis: recordabitis M 10 aliquos: aliquod V 11 timentes: om. T 13 omnimodas insidias: insidias omnimodas transp. V • insidias: indicias A 14 decimant: decuciant M decimam V 15 audiat: audias P 16 deinde: om. V • perduc: produc MP • ergo add. post qualiter M 17 apud: pre P 20 acceptabunt: exceptabunt M • corde: cordes M 21 Dei1: om. A 22 humilitatem: humilitate P • subieccionem: subieccione P 23 quidem: quippe V 24 itaque: igitur V • sunt: om. GTVP 25 denegant: deiecerant A deierant M 26-27 blasphemum ... populum: om. P

16 CAP 9 117-126:LIBER ALCHORANI 22/12/16 10:48 Página 118

118

30

35

40

45

50

55

Liber Alchorani

populum impugnabitis Dei errantem et qui Legatum expellere procurat? Et qui prima uice ceperunt, timebitisne eos? Dignius est ut timeatis Deum, si fideles estis. 14 Impugnate eos. Affliget Deus eos per manus uestras et expellet eos et iuuabit uos contra ipsos. Et populorum sanabit corda fidelium 15 et sedabit animos eorum. Et condescendet Deus quibus uoluerit, qui est iudex, sapiens. 16 Estimatisne derelinqui et nouit quippe Deus eos qui laborauerunt ex uobis et non susceperunt circumscripto Deo et Legato eius ac fidelibus religionem alterius? Et Deus experitur opera uestra. 17 Non debent ydolorum cultores inhabitare templa Dei, cum blasphemiam profiteantur. Illorum opera sunt despecta et in igne permanebunt semper. 18 Sed habitabunt in templis Dei qui crediderunt in Deum et in diem ultimum et instituerint oracioni et decimas persoluerint et nullum nisi Deum timuerint. Et fortassis illi erunt preparati. 19 An fortassis qui prebent aquam peregrinis et inhabitant templum interdictum sunt sicut qui credunt in Deum et in diem ultimum et laborant in uia Dei? Non sunt equales apud Deum. Et Deus non dirigit populum iniuriosum. 20 Et illi qui crediderunt et odierunt et laborauerunt in uia Dei cum pecuniis suis et personis, maioris gradus sunt apud Deum. Et illi quidem habent refugium. 21 Annunciat eis creator suus misericordiam suam et graciam et Paradisos, in quibus sunt delicie sempiterne, 22 in quibus manebunt semper, quia apud Deum est merces magna. 23 O uos qui credidistis, non sumatis patres uestros et fratres in patronos, si magis appetunt blasphemiam quam fidem. Et qui magis familiares eius extiterint, illi quidem sunt iniuriosi. 24 Dic: «Siquidem patres ac filios atque fratres et uxores et familias uestras et pecunias quas acquiritis, mercimonia que formidatis amittere et habitacula uobis accepta plus diligitis quam Deum et eius Legatum et laborare in uia Dei, prestolamini ergo donec ueniat mandatum Dei». Et Deus non dirigit populum peccantem. 25 Iam quidem defendit uos in pluribus locis Deus et in die Iohannicii, quando gaudebatis in multitudine uestra nec profuit uobis quicquam et terra fuit uobis angusta, licet extitisset uobis ampla, deinde remeastis terga conuertentes. 26 Deinde destinauit quietem super Legatum suum et super fideles. Et transmisit milites quos non uidebatis et afflixit blasphemos. Et hec fuit retribucio blasphemancium. 27 Deinde miserebitur Deus postmodum super quem uoluerit, misericors et miserator. 28 O

27 Dei: om. P • Legatum: legem V • procurat: procurant VP 28 dignius: dignus M dignum V 29 Deus eos: eos Deus transp. MVP 31 animos: animas AM animis P • gloriosus add. post est TGVP 32 per manus uestras add. post Deus eos T 33 eius: om. G 34 experitur: experietur VP • templa: templum TVP 36 templis: templum T 37 instituerint: instituerit A institerunt M insisterent VP • persoluerint: persoluerunt M persoluerent V 38 timuerint: timuerunt P 39 inhabitant: habitant VP • sunt: om. V 39-40 in Deum … crediderunt: om. V 41 odierunt: oderunt V 42 et personis: om. P 47 familiares eius: eius familiares transp. M • eius: eis A 48 uxores: uxoreres A 51 dirigit: diligit V 52 quidem: om. V 54 uobis: om. M • deinde: demum AM 57 postmodum: et A

16 CAP 9 117-126:LIBER ALCHORANI 22/12/16 10:48 Página 119

cAPItvLvm NONvm

60

65

70

75

80

85

119

uos qui creditis, ydolatre quidem sunt scelus. Non accedant ad templum interdictum post annum hunc. Et si timetis egestatem, iam adiuuabit uos Deus de bonitate sua, si uoluerit; qui est sapiens, iudex. 29 Impugnate itaque eos qui non credunt in Deum nec in diem ultimum, nec respuunt ea que Deus excommunicauit et Legatus eius, nec legem obseruant ueritatis de illis quibus traditus est Liber. Qui soluunt tributum manualiter et sunt minorati. 30 Et dixerunt Iudei: «Eleazar est filius Dei». Et dixerunt Nazarei: «christus est filius Dei». Hoc dicunt ore, dicentes ad instar quippe eorum qui blasphemarunt prius. Deleat eos pro eo quod mendacium fingunt. 31 Susceperunt pro creatoribus de relicto Deo sapientes et monachos et christum, filium marie, et non est eis mandatum nisi unum Deum colerent. Numquid alius est Deus nisi ipse laude dignus? Et quod participant nephas est. 32 Appetunt lumen Dei oribus suis extinguere et Deus non uult nisi ut lumen eius compleatur, inuitis eciam blasphemis. 33 Ipse est qui destinauit Legatum suum in direccionem et legem ueritatis, ut preficeret eum super totam legem, inuitis ydolatris. 34 O uos qui credidistis, plures quidem sapiencium et monachorum comedunt pecunias hominum falso et arcent a uia Dei. Et illis, qui aurum thesaurizant et argentum et non erogant in uia Dei, annunciabis penam atrocem. 35 In die qua cauterizabuntur cum illis in igne, calefactis facies eorum, latera et terga. Diceturque illis: «Ecce quod thesaurizastis animabus uestris. Gustate ergo de thesauris uestris». 36 menses quippe in Libro Dei scripti apud Deum sunt duodecim, die qua creauit celos et terram, quorum quatuor sunt illiciti. Hoc est lex firma. Non ergo iniuriam inferatis in eis animabus uestris. Et impugnate ydolatras unanimiter, quemadmodum ipsi uos impugnat unanimiter. Scitote quod Deus est cum metuentibus. 37 Obliuio namque blasphemiam auget, blasphemantes enim facit oberrare. Interdicentes uno anno et absoluentes alio, ut explanent numerum eorum quos Deus interdixit et faciunt licitum quod Deus prohibuit. Prauis eorum operibus applaudunt. Et Deus non dirigit populum blasphemantem. 38 O uos fideles, quid habetis quando dicitur uobis: «Exite in uia

58 creditis: crediditis M • scelus: zelus A 59 uos: om. V • Deus: om. M 60 impugnate itaque: itaque impugnate transp. T • itaque: inquam VP 63 tributum: tributa P 64 hoc dicunt ore add. post Dei1P • Nazarei: Nazareni V • dicunt: om. A 65 blasphemarunt: blasphemauerunt V • Deus add. post eos V 67 est: om. V • eis: om. G • mandatum: mendacium TGVP • nisi add. post ut P 70 eciam: et V om. P • blasphemis: blasphemantibus AM 71 preficeret: preficerent AM 72 credidistis: creditis M • sapiencium: sapientum ATGV sapienter P 73 arcent: arrent mg V2 • Dei: die V 74 thesaurizant: thesarisant V • annunciabis: annunciabitis P 75 cautreizabuntur: cauteriabuntur A cateruabuntur M cruciabuntur P • cum illis in igne: in igne cum illis transp. P • calefactis: calefacitis P 77 gustate … uestris: om. M • quippe: quidem V 78 celos: celum V 79 lex firma ATGMV2P: firma lex transp. V 80 impugnate … ipsi uos: om. VP 82 enim: autem AM 83 quos: quod M 84 dirigit: diligit V 85 blasphemantem: blasphemancium V

16 CAP 9 117-126:LIBER ALCHORANI 22/12/16 10:48 Página 120

120

90

95

100

105

110

115

Liber Alchorani

Dei», numquid aggrauati estis ad terram? vel plus appetitis hanc uitam quam futuram? Non est delectacio huius seculi in futurum, nisi modica. 39 Nisi exieritis, penam infliget uobis crudelem et commutabit alium populum et nullatenus ei officiatis. Deus enim super omnia est potens. 40 Si non deffenditis eum, Deus iam deffendit eum quando blasphemantes ipsum uno. tamen secum comite expellentes in antro latuit comitique suo dixit: «Noli contristari, quia Deus est nobiscum». Destinauit itaque Deus quietem super ipsum et roborauit eum cum cohorte quam non uidit. Et uerbum blasphemancium statuit infirmum et uerbum Dei supremum est. Qui est gloriosus, sapiens. 41 Exite pauperes et diuites. Et laborate cum pecuniis uestris et personis in uia Dei. Et hoc est uobis utilius, si cognoscitis. 42 Si lucrum quidem esset prope et iter compendiosum, te sequeretur. verum iter est dispendiosum. Et postea per Deum iurabunt quod uobiscum exissent, si ualerent. Perdunt animas suas. Et Deus bene nouit quod menciuntur. 43 Parcat tibi Deus. Quod eos licenciasti, donec tibi constaret qui sunt, qui tibi uerum dixerunt, et cognosceres mendaces? 44 Non enim expetunt a te licenciam illi qui crediderunt in Deum et in diem ultimum, ut cum pecuniis suis laborent et personis. Et Deus nouit metuentes. 45 verum postulant a te licenciam qui non credunt in Deum et in diem ultimum et hesitant eorum corda in ambiguo titubantes. 46 Si enim uellent exire, preparassent sibi arma, sed Deus execratus est eorum produccionem. Prepediens eos, dicens: «Sedete cum sedentibus». 47 Si enim uobiscum exirent, conturbacionem uobis accumularent et inter uos componerent discordiam, querentes pocius tribulacionem. cum inter uos nonnulli acquiescant eis et Deus nouit iniuriosos. 48 Iamque dissensionem quesierunt prius, facta uariantes, donec affuit ueritas et preceptum Dei apparuit, illis nolentibus. 49 Et quidam eorum dicunt: «Licenciam mihi concede nec tribules me». Nonne in tribulacionem inciderunt? Gehenna enim blasphemos includit. 50 Si prospere tibi succedit, molestantur. Et siquidem aduersitatem incurristi, dicunt: «Prius uobis prouidimus», cum gaudio remeantes. 51 Dic: «Non quidem incurrimus, nisi quod Deus nobis prescripsit. Ipse est Deus noster. Et in ipso confidunt fideles». 52 Dic: «Numquid expectant nobis nisi alterum quorum utrumque est utile? Et nos expectamus, ut Deus eis penam per se uel per nos infligat. Ergo optate, quia nobiscum sumus optantes». 53 Dic: «Expendite siue uolentes siue inuiti. Non

87 delectacio: delacio V 90 quando: quomodo M • blasphemantes: blasphemantis A blasphematis VP • tamen: tantum P 91 latuit: lauit M • quia: om. T 96 compendiosum … iter est: om. V 99 tibi2: ter A 101-103 ut cum … diem ultimum: om. V 102 postulant: postulabunt TGP 102-103 ultimum ut cum ... nouit metuentes: iter. A 103 ultimum: extremum GM 104 produccionem: prodicionem V perdicionem P 107 acquiescant: acquiescunt VP 109 affuit ueritas: ueritas affuit transp. AM 110 nec: ne P 114 Deus1: om. V • est Deus noster: Deus noster est transp. V 115 expectant: optant TGVP • duorum uel capi in bello iusto uel ab ydolatris occidi add. post alterum AM 116 expectamus: eis optamus GTVP • penam: penitenciam P 117 siue uolentes: om. AM

16 CAP 9 117-126:LIBER ALCHORANI 22/12/16 10:48 Página 121

cAPItvLvm NONvm

120

125

130

135

140

145

121

enim acceptabitur, quia uos estis peccatores». 54 Et quid eis prohibuit, quod expense quidem eorum non admitterentur, nisi quia in Deum blaphemarunt et Legatum eius. Et non conueniunt ad oracionem nisi pigri nec expendunt nisi inuiti. 55 Non ergo placeant tibi pecunie ipsorum nec filii. Deus autem uult cum eis punire eos in hac uita et tremulant eorum corda. Et ipsi sunt blasphemantes. 56 Et iurant per Deum quod ipsi quidem sunt ex uobis, et non sunt, sed sunt dispersi. 57 Et si refugium inuenirent uel antra uel speluncas, declinarent utique ad ipsa et ipsi retrogradantur. 58 Et sunt nonnulli qui stimulant te in elemosinis. Et si erogatur eis aliquid de ipsis, admittunt. Et si nihil confertur eis de ipsis, ipsi maledicunt. 59 Et siquidem contenti essent de his que Deus eis contulit et Legatus eius, dicerent: «vtique sufficit nobis Deus. Ipse autem nobis prouidebit sua benignitate et Legatus eius. Deum itaque deprecemur». 60 Elemosine sunt quippe pauperum et inopum et eorum qui preficiuntur ad colligendum eas et quorum corda uacillant et captiuorum redimendorum in uia Dei laborancium, ere alieno et peregrinorum. Et Deus in omnibus est iudex, sapiens. 61 Et sunt nonnulli qui reprehendunt Prophetam dicentes: «Quod facile prebet aurem». Dic: «Prebet quidem aurem uobis in bonis; credens in Deum, credit fidelibus». Ipse misereatur illis qui credunt ex uobis. Et qui reprehendunt Legatum Dei, penam incurrunt crudelem. 62 Iurant utique uobis per Deum, quod uos diligunt. Et Deum ac Legatum eius dignus est ut diligant eum, siquidem sunt fideles. 63 Nonne sciunt quod qui Deum et Legatum eius exacerbat incendio cremabitur gehenne semper? Et hec erit maxima confusio. 64 caueant ypocrite ne super eos descendat prophecia, que prophetizet eis que in cordibus suis habent. Dic: «contempnite. Deus enim reuelabit id quod cauetis». 65 Et si eos interrogas, respondebunt se lusisse et derisorie dixisse. Dic: «Numquid Deo et Legato eius illuditis?» 66 Si non excusastis uos, iam blasphemastis post fidem uestram. Et siquidem aliquibus uestrum remittit, alios puniet pro eo quod fuerint presumptores. 67 Ypocrite, tam mares quam femine, precipiunt sibi adinuicem inhonesta et prohibent sibi honesta manus suas contrahentes.

118 acceptabitur: acceptabimur V 119 quia: qui V 120 conueniunt: conuenerunt P 121-122 cum eis punire eos: punire eos cum eis transp. M 123 non add. post sed VP 124 antra: a terra M antrum P • declinarent: declinare P • ipsa: tempora M ipsas V 125 te in: de VP • erogatur eis: eis erogatur transp. V 127 siquidem contenti: si quid contulit AM 128 ipse: ipsi M • autem: om. A • prouidebit uobis: uobis prouidebit transp. AV 129 Deum ATGMV2: Deus V demum P • sunt quippe: quippe sunt transp. T 131 redimendorum: redemptorum P 132 sunt: om. M 132-133 reprehendunt Prophetam: Prophetam reprehendunt transp. AM 133 quidem aurem: aurem quidem transp. V 134 in bonis: om. V • credens: credentes A 135 ex uobis: om. AM 137 nonne: non V • sciunt: om. AM • quod: om. AM 138 exacerbat: exacerbant P • cremabitur: cremabuntur P 139 prophecia: propheta VP 140 cordibus: cordialibus V • Deus: dic AM • id: om. V 142 illuditis: illudetis A • uos: om. T 143 remittit: dimittit M 144 fuerint: fuerunt M 145 prohibent: prohibeant P • sibi: si V

16 CAP 9 117-126:LIBER ALCHORANI 22/12/16 10:48 Página 122

122

150

155

160

165

170

Liber Alchorani

Obliuiscuntur Deum et Deus oblitus est eos. Ypocrite enim sunt praue agentes. 68 Promisit namque hereticis utriusque sexus et blasphemis in igne gehenne semper permanere, ipsa sufficit eis. Et Deus eos maledixit, penam habentes eternam. 69 Sicut eos qui fuerunt ante uos, qui maiorem uobis habuerunt fortitudinem et plures diuicias et filios, et delectati sunt in uestimentis suis et uos quoque in uestimentis uestris, sicut qui ante uos fuerunt, delectamini. Et conturbastis, sicut illi qui conturbauerunt. Illorum opera sunt in hac uita et in futura despecta. Ipsique sunt dampnati. 70 Nonne rumor ad eos peruenit ueterum populi Noe et Had, thamud et populi Abrahe et populi madian? Accessit ad eos Legatus eorum cum testimoniis et noluit Deus iniuriam eis inferre, sed ipsi fecerunt animabus suis iniuriam. 71 Et creduli et credule adinuicem sunt confederati, precipientes honesta et prohibentes inhonesta, insistentes oracioni et decimas dantes, Deo et Legato eius obedientes. Illis iam miserebitur Deus, qui est gloriosus, iudex. 72 Promisit Deus fidelibus Paradisos sub quibus discurrunt flumina, in quibus in eternum manebunt. Et habitacula facta in Paradisis Ade et gracia Dei maior horum. Quod est magnum refugium. 73 O Propheta, crucia blasphemos et ypocritas et incrassare in eos. Et mansio eorum est gehenna. Quam praua conuersio! 74 Iurant per Deum quod non dixerunt, et ipsi quidem dixerunt uerbum blasphemie et blasphemauerunt postquam conuersi sunt ad fidem Sarracenorum. Et conati sunt impetrare quod consequi non ualuerunt et nihil nacti sunt nisi diuicias, quas Deus eis contulit et Legatus eius sua bonitate. Et si conuertuntur, bonum est eis; et si retrorsum abierint, molesto Deus puniet eos supplicio in hoc seculo et in futuro, nec in terra patronum habebunt uel defensorem. 75 Et sunt nonnulli qui pactum cum Deo inierunt, quod si eos uisitauerit cum gracia sua, facti erunt et iusti. 76 cumque eos uisitaret cum gracia sua, facti sunt auari cum ipsa et retro abierunt dedignantes. 77 Et inflixit eis Deus in cordibus ponens scandalum usque ad diem occursus eius, quia contrarii fuerunt Deo in eo quod pepigerunt et quia mentiti sunt ei. 78 Nonne sciunt quod Deus nouit secreta eorum et murmur et nouit quidem futura? 79 Illi autem qui stimulant fideles ad elemosinas deuotos et qui

146 oblitus est: est oblitus transp. V 147 utriusque: uniuersi V 149 habuerunt fortitudinem: fortitudinem habuerunt transp. M 150 et uoluit Deus iniuriam eis inferre sed ipsi fecerunt animabus suis iniuriam add. post uestimentis G 153 ueterum: ueteris V uerum P 154 eorum: om. V 156 et1: de M • creduli TGMV2 P: cruduli A crudeli V • credule ATGMV2 P: crudele V • confederati: confederata A 157 inhonesta ATGM mg V2 P: om. V • insitentes: insitantes TG 159 iam add. post Deus V • suis add. post fidelibus V • discurrunt: discurrent V • in quibus: om. V • quod: quidem AM quid V 161 incrassare: ingrassare P 164 postquam: priusquam P 165 quod: que AM • nacti: lucrati V 166 eius: om. V • eis2: om. A 168 sunt nonnulli: nonnulli sunt transp. V 169 inierunt: inerunt V • quod: qui TGVP • uistauerit: uisitauerint P • facti: sancti P 169-170 et iusti … facti sunt: om. V 172 quia: qui V 173 quod: quia AM • nouit2: om. V 174 stimulant: simulant M • deuotos: deuotas MV

16 CAP 9 117-126:LIBER ALCHORANI 22/12/16 10:48 Página 123

cAPItvLvm NONvm 175

180

185

190

195

200

123

non dant nisi quo ad possunt. Deridentur ab eis, derideat eos Deus. Et supplicium magnum paciantur. 80 Siue impetres eis ueniam siue non impetres. Siquidem impetrares eis ueniam septuagesies, ueniam eis non concedet Deus, quia blasphemarunt in Deum et Legatum eius. Et Deus non dirigit populum blasphemum. 81 Gauisi sunt itaque qui remanserunt in mansionibus suis seduli circa Legatum Dei et noluerunt cum pecuniis suis et personis in uia Dei laborare, dicentes: «In feruore non exibimus caloris». Dic: «Ignis gehenne, si animaduerterent, forcioris est caloris». 82 Et redibunt parum et plorabunt multum premium pro eo quod perpetrarunt. 83 Quod si Deus te reduxerit ad aliquos eorum, exegerint a te licenciam exeundi. Dic: «Non exibitis unquam mecum nec impugnabitis unquam innimicos mecum, quia dignati fuistis prima uice remanere cum sedulis. Sedete ergo cum residentibus». 84 Nec orabo amplius super aliquem nec surgam super eius tumulum, quia blasphemarunt in Deum et Legatum eius et mortui sunt in peccatis. 85 Nec placeant tibi diuicie eorum neque filii. Deus enim uult eos punire in hoc seculo. Et tremulant ipsi et blasphemant. 86 Et quando descendit prophecia quod credant in Deum et laborent cum Legato eius, petunt a te licenciam locupletes eorum, dicentes: «Dimitte nos cum remanentibus». 87 Appetentes pocius esse cum sedulis et sigillata sunt corda eorum non intelligentes. 88 verum Legatus et cum ipso qui crediderunt et cum pecuniis suis laborauerunt et personis, habebunt bona et sunt beati. 89 Promisit eis Deus Paradisos sub quibus discurrunt flumina, in quibus semper manebunt. Hoc est refugium magnum. 90 Et accesserunt rusticani querentes excusari, ut preterent licenciam sibi. Et remanserunt qui mentiti sunt Deum et Legatum eius. Et iam incurrent, qui blasphemarunt, ex ipsis penam crudelem. 91 Debiles et ualitudinarii infirmi et inopes qui carent expensis, nec compellantur, quando exponunt Deo ueritatem et Legato eius, nec teneantur aliquatenus. Deus enim est gloriosus, sapiens. 92 Nec illi, qui quando ueniunt ad te ut portes eos, dicis non habes uehicula quibus uos portent, pre dolore remaneant oculis plenis lacrimis eorum, quia carent expensis. 93 verum illi quidem tenentur adire, qui licenciam a te petunt, cum sint diuites, ut

175 nisi quo ad: quo aliquid V 177 impetrares: impetres P • septuagesies: septuagies A septugies M • concedet: concederet M 179 seduli: sedulo P 180 circa: contra AMP • pecuniis suis: suis pecuniis transp. V 181 caloris: coloris A 182 animaduerterent: animaduerterit V • est caloris: et caloris AM caloris erit transp. V caloris est transp. P 183 quod1: om. A 184 exegerint: exigerint A exegerunt GVP 185 dignati fuistis: dignatus fuisti V 186 residentibus: sedentibus A 188 filii: om. V 190 prophecia: propheta VP 193 cum ipso qui: qui cum ipso transp. V • crediderunt: credunt VP • suis: om. A 194 sunt: om. V 195 in: sub P 197 Deum: deinde M • incurrent ATGMV2 P: incurrunt V 199 nec: non AM • quando: quomodo M 200 teneantur: tueantur P 201 eos: om. V • habes: habeo A habetis V 202 remaneant: remeand G • plenis lacrimis: lacrimis plenis transp. AM • carent: om. AM 203 quidem: siquidem V • adire: ad te P

16 CAP 9 117-126:LIBER ALCHORANI 22/12/16 10:48 Página 124

124

205

210

215

220

225

230

Liber Alchorani

remaneat cum sedulis. Et sigillauit eorum corda Deus ipsique non auertunt. 94 Se uobis excusantes et, cum reuersi fueritis ad eos, dic: «Non queratis excusacionem, non enim credimus uobis. Iam Deus aperuit nobis facta uestra. Et uidebit Deus opera uestra et Legatus eius, demum reducemini ad eum, qui nouit archana et testimonium. Et narrabit uobis opera que facitis». 95 Et iurabunt uobis per Deum, cum redieritis ad eos, ne diuertatis ab eis. Diuertite ab eis. Ipsi quidem scelus sunt et manebunt in gehenna et eis retribuetur secundum perpetrata. 96 Iurabunt siquidem uobis, ut eos acceptetis. Quod si eos acceptatis, Deus quippe non acceptat populum prauum. 97 Rusticani nimis blasphemant et impugnant, quia terminos quos posuit Deus per Legatum suum ignorant, qui est sapiens, prudens. 98 Et sunt nonnulli rusticani qui quod expendunt quasi pro tributo reputant, optantes uobis aduersitatem, deleat eos Deus, exauditor, sapiens. 99 Et de rusticanis sunt qui credunt in Deum et in diem ultimum et reputant quod expendunt propiciaciones apud Deum et oraciones apud Legatum sunt quippe propiciaciones eis. Introducet Deus eos in misericordiam, qui est remissor, miserator. 100 Et antecessores odientes et defenssores et sequaces eorum in bonis Deus eos acceptet, cumque ipsi acceptent. Et preparet eis Paradisos sub quibus discurrunt flumina, in eternum in eis manentibus. Hoc est magnum refugium. 101 Et de circumstantibus rusticanis sunt impugnantes et de ciuibus sunt nonnulli in heresi obstinati. Non cognosces eos, nos autem cognoscimus. Iam puniam eos bis, deinde reducentur ad magnam penam. 102 Et quidam confessi sunt peccata sua cum quibus bona opera commiscuerunt. Et alii peccatores quibus forte Deus remittat, qui est remissor, miserator. 103 Summe de bonis eorum elemosinam, mundabis eos et emundabis eos cum ea. Et ora pro eis. Oracio enim tua quies eis erit. Et Deus est sapiens, exauditor. 104 Nonne sciunt quod Deus recipit penitenciam seruorum suorum et elemosinas accipit, qui est misericors et miserator? 105 Et dic: «Operamini. Iam enim uidebit Deus opera uestra et Legatus eius et fideles et reducemini ad eum, qui nouit archana et testimonium. Et narrabit uobis opera uestra». 106 Et sunt nonnulli qui sperant iudicium Dei: aut puniet eos aut conuertet ad se. Qui est sapiens, iudex. 107 Illi autem qui susceperunt templum ad nocendum et blasphemandum et ut dissensionem facerent inter fideles et

204 eorum corda: corda eorum transp. MV 205 queratis: queritis P • excusacionem: excusaciones P 206 nobis: om. TV 209 ne diuertatis ab eis: om. V 210 eis retribuetur: retribuetur eis transp. V • perpetrata: perpera A 211 quod si eos acceptatis: om. AM 211-212 Deus … acceptat: om. P 213 posuit: imposuit V 215 uobis: om. T • de: om. M 217 propiciaciones: propiciacio eis A om. MVP • apud Deum … sunt quippe: om. M 218 introducet: inducet VP • Deus: om. V • misericordiam: manus V 220 acceptet: accepit AM acceptabit P 221 discurrunt: decurrent P 224 deinde: demum P 225 commiscuerunt: comiserunt A 226 remittat: remittet TGVP 227 et emundabis eos: om. VP 227-228 eis erit: erit eis transp. V 231 reducemini: reducuntur V reducentur V2 reducent P 233 eos add. post conuertet V

16 CAP 9 117-126:LIBER ALCHORANI 22/12/16 10:48 Página 125

cAPItvLvm NONvm 235

240

245

250

255

260

125

insidiarentur impugnantibus Deum et Legatum eius prius, contestantes quod non intendebant nisi bonum et Deo teste mentiuntur. 108 Noli nunquam in eo stare. templum autem quod fundatur a prima die, ut fuit in timore, ut sis in eo, dignius est. In quo sunt uiri qui optant mundari. Et Deus diligit mundos. 109 Numquid melius est: quod in timore fabricatur Dei et benignitate eius, quam illud cuius fabrica cementatur super apicem rupis mitantis et labitur cum eo in incendium gehenne? Et Deus non dirigit populum iniuriosum. 110 Non cessabit fabrica eorum, quam fabricarunt, in cordibus suis titubare, donec corda ipsorum rumpantur. Et Deus est sapiens, prudens. 111 Deus enim comparauit animas fidelium et pecunias eorum pro Paradiso. Dimicantes in uia Dei, occident ergo et occidentur. Ex sponsione Dei, uera in Decalogo et Euangelio et Alchorano facta. Et quis melius adimplet fedus suum quam Deus? congaudete igitur uendicioni uestre quam uendidistis. Hoc enim est refugium magnum. 112 Penitentes, orantes, gracias agentes, laudentes, supplicantes, humiliantes, mandant honesta et prohibent inhonesta et terminos Dei obseruant. Et euangelizate fidelibus. 113 Quod nullus Propheta uel fidelis expeciit ueniam cultoribus ydolorum, quamlibet essent de sanguine proprio, postquam fuit eis declaratum quod consortes essent gehenne. 114 Nec Abraham quippe ueniam patri suo expeciit nisi ex promissione quam ei promissit. cum autem constaret ei, quod esset innimicus Dei, immunere se reddidit ei. Abraham quippe pius extitit. 115 Nec Deus quippe populum perdere uoluit postquam eum direxit, donec ostenderet ei quantum metuit. Quia ipse nouit omnia. 116 Deus quippe possidet celos et terram, uiuificans et mortificans. Et non habetis absque Deo patronum nec tutorem. 117 Iam quidem miseratus est Deus super Prophetam et odientes et eos qui eum imitati sunt tempore necessitatis, ex quo scrupuloso fere corde quidam eorum mouebantur, deinde remisit eis, quia misericorditer egit cum eis. 118 Et cum tribus qui remanserunt, quando terra super eos fuit angusta, licet esset ampla, et anime eorum super eos fuerint angustiate et extimarunt quod non euaderent a Deo sed ad ipsum. Deinde pepercit eis ut peniterent. Deus enim est remissor, miserator. 119 O uos fideles, timete Deum et

236 ad add. post nisi M • numquam: unquam TV 237 fuit: sint P • dignius: dignus AM 240 cementatur: teneantur A • super: per V 242 eorum: om. M • fabricarunt: fabricauerunt V 243 rumpantur: trumpantur M • est: om. G • comparauit: operauit AM 244 pro om. P 246 adimplet: implet GVP 247 humiliantes mandauit add. post penitentes V • humiliantes mandant add. post penitentes P 248 supplicantes … mandant: om. P 250 quod: que AM • nullus add post uel V • quamlibet: qualibet AM quamuis VP 251 quod: que AM 253 quod: que A que M 254 pius extitit: extitit pius M 255 quia: quoniam P 256 quippe: enim A quippe enim T quidem quippe enim G • celos: celum V 257 habetis: habens TGVP • miseratus: misertus P 258 eum: om. V 259 scrupuloso fere corde: corde scrupuloso fere transp. V • corde: om. P 260 tribus qui: tribubus que V 261 fuerint: fuerunt P 262 quod: que A 263 peniterent: peniteret V

16 CAP 9 117-126:LIBER ALCHORANI 22/12/16 10:48 Página 126

126

265

270

275

280

285

Liber Alchorani

estote de ueracibus. 120 Non enim ciues ciuitatis et qui circumstantes erant de rusticanis remanserunt, quando ire pro Legato Dei debuerunt, nec plus animas suas quam animam eius diligere. Non enim sitis eos affligeret nec labor nec egestas in uia Dei. Nec ingressu ingrederentur qui blasphemos irritarent. Nec ab inimico quicquam prius incurrerent nisi prius scriptum fuit eis opus bonum, quia Deus non extenuat premium bonorum. 121 Nec expendent siue parum siue multum nec pertransibunt flumen, quin scriptum sit eis, quod premiet eos melius quam ipsi sunt operati. 122 Et fideles non debent unanimiter omnes exire. Sed de singulis nacionibus aliquot exeant et alii contemplentur in lege, ut populum suum, cum redierit ad ipsos, instruant? Quo forte se custodiant. 123 O uos qui credidistis, impugnate eos qui uicini sunt blasphemos. Et inueniant in uobis seueritatem. Et scitote quod Deus est cum timentibus. 124 Et quando descendit ad uos prophecia, quidam nostrum dicunt: «cui uestrum hic accumulauit fidem?» Illis autem qui crediderunt fidem adauxit et ipsi letantur. 125 Illis uero in quorum cordibus est morbus, addidit scelus sceleri eorum et ipsi mortui sunt in blasphemia. 126 Nonne uident singulis annis quod tribulantur semel uel bis? Deinde non resipiscunt nec animaduertunt. 127 Et quando descendit prophecia, sese conspiciunt dicentes: «Numquid nos aliquis intuentur?», deinde recedunt. Peruertat Deus corda ipsorum, quia sunt populus indiscretus. 128 Enimuero accessit ad uos Legatus ex uobis, cui nimis molestum est quod peccatis. Premonens uos, ut fideles inueniamini, compaciens, pius. 129 Quod si retro abierint, dic: «Sufficit mihi Deus. Non est Deus nisi ipse. confido in eo, qui est troni magni creator».

264 circumstantes: constantes T 265 remanserunt: remansere AM • quando: quin AM 266 sitis: suis AM scitis V si lis P • affligeret: affligere V 267 ingrederentur: ingredientur P • irritarent: imitarent AM irritarunt V 268 prius1: om. AM 269 Deus: dominus M • non extenuat: om. T 270 quin: quando V 271 non debent: om. A • omnes exire: exire omnes transp. V 272 eorum add. post nacionibus AM • contemplentur: contempnentur V 274 impugnate: impugnantes G • inueniant: inuenient VP • seueritatem: securitatem P 275 timentibus: metuentibus A intuentibus M • prophecia: propheta V 276 accumulauit: decumulauit AM 277 uero: autem AM 280 animaduertunt ATGMV2P: animaduertant V • et: sed V • prophecia: propheta VP 281 peruertat: peruertit TGVP 282 enimuero: si uero V 285 troni: domini et V

CAPITVLVM DECIMVM

5

10

15

20

25

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 A.L.R. Illa sunt miracula Libri, in quo sapiencia est. 2 Fuitne mirabile hominibus quod uiro reuelauimus de ipsis, ut premoneret homines et annunciaret illis qui crediderunt, quod ipsi primicias ueritatis obtinuerunt apud creatorem suum? Dixerunt blasphemi: «Non est hoc nisi miraculum manifestum». 3 creator enim uester Deus, qui celos creauit et terram in sex diebus, deinde super tronum se equauit, disponit hoc. Non est qui parcat nisi ex eius uoluntate. Ille est Deus, creator uester. Ergo adorate eum. Non animaduertitis? 4 Quod ad eum redibitis omnes. Promisit Deus ueraciter. Quod incipiet creaturas, deinde resuscitabit eas, ut retribuat fidelibus qui crediderunt et operati sunt bona secundum iusticiam. Et illis qui blasphemarunt, potum ex ueneno et supplicium magnum, pro eo quod blasphemarunt. 5 Ipse quidem est qui solem posuit lucem et lunam lumen et prouidit gradus, ut comprehenderent numerum annorum et compotum. Et non creauit Deus hec nisi ueraciter, distinguam miracula populo scienti. 6 In diuersitate siquidem noctis et diei et in hiis, que Deus in celis et in terra creauit, miracula sunt populo timenti. 7 Illis enim qui sperant in occursum nostrum et mundum istum amant et confidunt in eo et qui miracula negligunt nostra, 8 sedes ignis promittitur, pro eo quod perpetrarunt. 9 Illos uero qui crediderunt et bona fecerunt, diriget creator eorum per fidem suam. Defluent sub ipsis flumina in Paradisis Ade. 10 Quia eorum oracio in eis erit: «Laudetur Deus». Et salutacio erit in eis: «Pax». Et conclusio siquidem oracionis: «Gloria sit Deo, creatori gencium». 11 Et si Deus uelociter malum retribueret hominibus, sicut bonum cito retribuit, terminus eis abiudicaretur. Et dimitterentur, qui non sperant occursum nostrum, in superbiis suis ceci. 12 Et quando aduersitas inest hominibus, exorant nos siue recumbentes siue sedentes siue quidem stantes. cumque a nobis tollitur eis

1-199 capitulum ... iudex discernat: om. B 1 capitulum decimum: Ionas capitulum c et Ix periodi A prophecia Ione cvIII periodi T prophecia Ione cIx periodorum mg G curat Ione capitulum decimum M capitulum duodecimum err. V azoara uicesima prima pophecia Ione P sura decima P2 3 A.L.R.: om. TGMVP • Libri: liber M • sapiencia est: est sapiencia transp. TP 5 quod: que AM 6 creator add. post nisi VP • miraculum manifestum ATGMV2P: manifestum miraculum transp. V 7 tronum: terram P • suum add. post tronum M 8 hoc: hec M hic V • non: om. AM 9 non: numquid V • quod TGM2VP: que AM 10 quod TGM2VP: que AM 12 quod: om. P 14 prouidit: prouidus A • compotum: computum V composuit P 15 hec: hoc AM • distinguam: distingam V • populo scienti: scienti populo transp. VP 16 hiis: omnibus V 17 qui: om. AM • negligunt nostra: nostra negligunt transp. AM 19 ignis: om. A 20 diriget: diliget M 21 Ade: om. M • quia: atque M • eorum oracio: oracio eorum transp. V • salutacio: saluacio MV saluator P 21-22 erit in eis: in eis erit transp. ATM 22 bonum cito: cito bonum transp. VP 24 in: ut M 25 suis: om. TV

128

30

35

40

45

50

Liber Alchorani

aduersitas, tamquam nunquam a nobis implorassent auxilium in tribulacione. Sic enim applauditur peccatoribus quod agunt. 13 Et iam quidem deleuimus multa secula ante uos pro eo quod fecerunt iniuriam. Et accesserunt ad eos legati sui cum testimoniis suis et non crediderunt. Sic retribuam peccatoribus. 14 Deinde constituimus uos uicarios in terra post ipsos, ut intuerer qualiter ageretis. 15 Et quando leguntur eis miracula nostra manifeste, dicunt illi qui non sperant occursum nostrum: «Ede talem Alchoranum uel commuta ipsum». Dic: «A memetipso nequeo commutare, nec sequor nisi quod michi reuelatur. Quia timeo, si contumax extitero, creatoris mei penam in die magno». 16 Dic: «Si Deus uellet, non legissem uobis nec notificarem ipsum. Iamque conuersatus sum uobiscum multo tempore prius. Nonne discernitis?» 17 Et quis magis iniuriosus existit quam qui mendacium fingit contra Deum uel miracula Dei falsat? Non enim beantur impii. 18 Et adorant absque Deo qui non oberunt eis neque proderunt, dicentes: «Isti sunt qui miserentur nostri apud Deum». Dic: «Narrabitis Deo illud quod in celis non nouit nec in terra? Laudetur et exaltetur pro eo quod ydola constituunt cum Deo participes». 19 Nec homines fuerunt nisi unus populus et dissenserunt. Et nisi uerbum creatoris precessisset, punirentur pro eo quod dissenserunt. 20 Dicentes: «Quare non descendit super ipsum a creatore suo miraculum?» Dic: «Ergo occulta quidem Dei sunt. Expectate ergo, quia uobiscum sum expectans». 21 Et cum misericorditer egerimus cum hominibus, postquam aduersitatem incurrent, tunc nostra calumpniantur miracula. Dic: «Deus uelocius calumpniatur». Legati enim nostri scribunt ea que calumpniamini. 22 Qui transducit uos per terram et mare adeoque cum in nauibus estis et currunt uobiscum in uento prospero. Et gaudent cum ipso et uenit uentus ualidus eis et unde ex omni parte. Et estimant se obsessos, Deum deprecantur pura fide, dicentes quod «siquidem ex his nos liberas, nos erimus de gracias agentibus». 23 cumque liberamus eos, inuident sibi in terra absque racione. O uos homines, inuidia qua

27 numquam a nobis: a nobis unquam transp. V • implorassent: imploraste V 29 secula ATGM mgV2 P: scelera V • eos: eum VP 31 et add. post terra V • intuerer: intueretis V intueretur P 32 qui: quod V 33 occursum: inoccursum AM • commuta: comitti A 34 memetipso: me ipso V metipso P • quia: qui M quod V 35 acquiram add. post penam V • penam in die magno: in die magno penam transp. T 36 legissem: legisset P • nec notificarem: om. TGVP 37 discernitis: decreuimus V decernimus P • quis: qui TGP • existit: extitit ATP 38 fingit: fingunt TGVP • falsat: falsant V • beantur: berantur G liberantur VP 39 impii: ipsi A 40 isti: illi G • illud: om. AM id V • quod: que M 41 ydola: ydo V • constituunt: constituerit P 43 et nisi uerbum... dissenserunt: om. AM • precessisset: pretexisset V 44 dicentes … descendit: om. M 47 tunc: nunc V • nostra: in terra M 47-48 miracula dic... calumpniatur: om. AM 49 transducit: transduxit TV 50 et uenit: euenit M om. T • uentus A s.l.T2 GM VP: ueritas T 51 estimant: estimate AM • Deum deprecantur: deprecantur Deum transp. T • deprecantur: deprecabantur P • pura: priam P • sibi add. post pura A • fide: mente V • dicentes: om. AM

cAPItvLvm DEcImvm

55

60

65

70

75

80

129

uobis inuidetis, in hac uita momentanea est, deinde ad nos redibitis et narrabimus uobis ea que egistis. 24 Similitudo huius uite sicut pluuia que de celo descendit. Et cum ea commiscentur nascencia terre, de his que homines comedunt et animalia, usque dum terra decoratur floribus et uernatur. Et estimant quidam terreni, quod poterunt talia que facimus nos nocte ac die facere, que redigimus in stipulam, quasi non essent heri. Sic distinguam populo miracula animaduertenti. 25 Et Deus uocat uos ad uiam pacis et dirigit quem uult ad uiam rectam. 26 Benefactoribus bonum et amplius. Et non timebunt facies eorum puluerem et subieccionem. Illi sunt consortes Paradisi, in quo manebunt in eternum. 27 Et quanto perpetrerunt scelera, retribucio scelerum erit tanta. Et subieccionem formidabunt. Non est qui defendat eos a Deo. Et quorum facies quasi obtenebrentur a nocte. Illi quidem deputantur igni, in quo manebunt in perpetuum. 28 Die qua suscitabimus uniuersos, deinde dicemus ydolorum cultoribus: «Sedete, uos et participes uestri». Et separabimus eos et dicent participes eorum: «Non quidem colebatis nos, 29 testis sit Deus inter nos et uos. Quod uos excollere numquam cessauimus». 30 tunc quippe cognoscet omnis homo quid egit. Et tunc reducentur ad Deum et dominum ueritatis et euanescet ab eis quod simulabant. 31 Dic: «Quis ditat uos de celo et terra? Nonne qui regit auditum et uisum? Et quis educit uiuum a mortuo et mortuum educit a uiuo? Et quis disponit omnia?» Iam dicent: «Deus». Dic ergo: «Nonne metuitis?» 32 Ille Deus, creator uester, uerus. Quid est terras uerum nisi perdicio? Quo reducemini? 33 Sic enim uera sunt creatoris tui uerba super eos qui peccauerunt, quia non credunt. 34 Dic: «Participesne uestri sunt qui creauit creaturas, deinde resuscitant eas?» Dic: «Deus creat creaturas, deinde resuscitat eas. Qualiter ergo mendacium simulatis?» 35 Dic: «Sunt de participibus uestris qui dirigunt ad ueritatem?» Dic: «Deus dirigit ad ueritatem. An qui dirigit ad ueritatem dignius est, ut sequatur, an qui non dirigit sed qui dirigitur? Quid habetis? Quod ita iudicatis?» 36 Et non sequuntur plures eorum opinionem.

54 uobis inuidetis: inuidetis uos transp. V • deinde: demum P 55 uobis: om. G • ea: omnia T 56 quidam: om. AM 57 talia: om. AM • facimus nos: nos facimus transp. AM 58-59 in stipulam … miracula: om. G 59 distinguam: distingam TV 60 ad uiam pacis… uult ATM mgV2P: om. GV 61 non: quando AM 62 quanto: quantum AM quanta V 63 scelera: secula P 64 obtenebrentur: obtenebrantur AM 65 deputantur: deputentur V • perpetuum: eternum V • qua: quo V • suscitabimus: suscitabit AM 67 eos: uos VP • colebatis: celebramus V 69 quid: quod V 70 dominum: domini V 72 educit: om. P • Deus: Deo A 73 metuitis: metuetis AM • quid: qui V • terras: om. V meus P 73-157 creator uester... ne eos occiderent interposuit post versiculum 34 capituli vigesimi septimi ubi legitur urbem deponunt gloriosos V 74 super: sum G 75 quia: om. AM • creauit: creant MVP 76 eas: eos AM • creat: creauit A 76-77 dic … resuscitat eas: om. TP • resuscitat: resuscitas A 77 eas: eos AM 78 ad ueritatem: aduersitatem A ueritatem TGP • ad ueritatem1 ...dirigit1 ad: om. V • dirigit1: dirigat M • ad3: om. V 78-79 an qui … ueritatem: om. M 79 non: s.l. V • qui2: om. V 80 eorum: nisi VP

130

85

90

95

100

105

Liber Alchorani

Opinio autem nullatenus officit ueritati. Deus enim nouit quid operantur. 37 Et non fuit iste Alchoranus absque Deo simulatus, sed autenticus inter Nouum testamentum et vetus, distinguens indubitanter a creatore gencium. 38 An dicunt: «Finxit eum». Dic: «Ergo afferte propheciam similem huic et conuocate omnes quos circumscripto Deo potueritis, si ueraces estis». 39 Ymmo, reprobarunt quod ignorabant et quod non poterant exponere. Sic reprobarunt illi qui fuerunt ante eos. considera ergo qualis fuit exitus iniuriancium. 40 Et quidam eorum credunt et alii non credunt. Et creator tuus melius nouit destructores. 41 Et si dixerunt te esse mendacem, dic: «Opus meum mihi et opus uestrum uobis. Insontes estis ab hiis que ago et ego insons ab hiis que agitis». 42 Et quidam eorum audiunt te. Numquid audis surdos, etsi non discernunt? 43 Et quidam eorum aspiciunt te. Numquid diriges cecos, etsi non uident? 44 Deus enim nullatenus iniuriam facit hominibus, sed ipsi sibimet faciunt iniuriam. 45 Et die qua resuscitabo eos, non facient moram nisi per horam diei, sese cognoscentes. Et dampnabuntur qui non crediderunt occursum Dei et qui non fuerunt directi. 46 Et ostendam tibi aliquos de illis quos punio aut mortificabo te et ad nos redibitis. Deinde testis est Deus super hiis que agunt. 47 Et omni populo uenit Legatus. Et cum accedit eorum Legatus, iudicatur inter eos secundum iusticiam nec fiet eis iniuriam. 48 Et dicent: «Quando erit hec promissio, si ueraces estis?» 49 Dic: «Non possum mihi nocere uel prodesse, nisi Deus uelit. venio populo terminus. Quando terminus instat, non retardabunt per momentum nec anticipabunt». 50 Dic: «Quid uobis uidetur, si supplicium eius ueniet nocte uel die? Quare festinant presumptores? 51 An credetis in ipsum, cum aduenerit? Nunc est ad quod festinabatis». 52 Deinde dicetur iniuriosis: «Eternam gustate penam. Numquid retribuetur uobis nisi secundum quod perpetrastis?» 53 Et interrogabunt te: «Numquid est uerum?» Dic: «Per creatorem meum! verum est utique et uos non euadetis. 54 Et siquidem omnis anima possideret quicquid est in terra, non posset cum eo se ipsam redimere». Et penitenciam occultauerunt, quia uiderunt supplicium, et iudicatum

81 quid: om. A 83 testamentum: om. V 84 afferte: offerte A • conuocate: collocate G 85 estis: om. G • reprobarunt: reprobauerunt A • quod: que AM 86 quod: que A om. M • reprobarunt: reprobauerunt M 87 credunt: crediderunt AM 88 non: om. VP • credunt: crediderunt M • dixerunt: dixerint AV 90 quidam: quidem M • eorum audiunt: exaudiunt TGVP 91 audis: auditis A • quidam: quidem M 92 diriges: diriget M • cecos AG s.l.M2 P: om. T coquos M • etsi: et M • enim: om. V 93 ipsi: om. P • iniuriam faciunt: faciunt iniuriam transp. V 94 facient: faciant TG • diei: die T • cognoscentes: agnoscentes V • dampnabuntur: dampnabunt T • non: om. P 95 non: om. V 96 redibitis: redibis TGV redibo P 100 uel: nec V • uenio: et omni populo uenit T et omni uenit G om. VP • quando terminus: om. MVP 102 quare: qua T 103 credetis: creditis MVP • aduenerit: aduenerunt T • nunc: non P • festinabatis: festinabitis G festinebatis M 104 uobis: om. M • nisi: om. AM 105 uerum: om. P 106 uos: nos P • non euadetis add. post siquidem T 107 non add. post anima T

cAPItvLvm DEcImvm

110

115

120

125

130

135

131

est inter eos iuste nec iniuste, actum est cum eis. 55 Nonne Dei est quicquid est in celis et in terra? Et non est promissio Dei uera? verum plures eorum non cognoscunt. 56 Ipse uiuificat et mortificat, et ad ipsum reducemini. 57 O uos homines, iam creator uester destinauit uobis correccionem et cordium curacionem, direccionem fidelibus et misericordiam. 58 Dic: «Per graciam Dei et misericordiam eius! cum hiis ergo letentur». melius quam cum omni quod colligunt. 59 Dic: «Non uidistis quod diuicias uobis Deus destinauit, quarum quasdam posuistis licitas et quasdam illicitas constituistis?» Dic: «Deus annuit uobis an super Deum mendacium fingitis?» 60 Et quid estimant qui super Deum mendacium adinueniunt die resurreccionis? Deus enim benignus est hominibus, sed plures eorum non reddunt gracias. 61 Nec eris in aliquo nec legis eis aliquid de Alchorano nec facietis aliquod opus, quin simus super uos testes cum excesseritis. Nec latet creatorem tuum pondus formice in terra nec in celo nec minus illo nec maius, quin sit in Libro manifeste. 62 Nonne consortes Dei sine timore erunt et dolore. 63 Qui credunt et timent, 64 eis in hoc seculo euangelizatur et in futuro. Non immutantur uerba Dei. Hoc est refugium mangum. 65 Nec uerbum illorum inferat tibi tristiciam, quia gloria est Deo totaliter; qui est auditor, sapiens. 66 Nonne Dei est omne quod est in celis et in terra? Et quos imitantur cultores, circumscripto Deo, participes? Non imitantur nisi opinantes et non sunt nisi arbitrantes. 67 Ipse quidem est qui noctem posuit, ut quiesceretis in ea, et diem, ut uideatis. In hoc enim est miraculum populo audienti. 68 Dixerunt: «Suscepitne Deus filium?» mirabilis. Ipse est diues, qui possidet quecumque sunt in celis et in terra. Si racionen habetis ad hoc, cur dicitis contra Deum quod ignoratis? 69 Dic: «Quidem qui mendacium contra Deum fingunt, non sunt beati». 70 Et parum durabunt in hoc seculo, deinde ad nos redibunt. Et faciemus eos penam gustare fortem, pro eo quod blasphemarunt. 71 Et lege eis hystoriam Noe, quando dixit populo suo: «O popule, forte graue uobis est quod conuersatus sum uobiscum et

109 iuste nec: om. AM 110 non posset cum eo se ipsam redimere add. post terra P • uerum: sursum A uere P • eorum: om. V 112 et: quo V • curacionem: creacionem V 113 curore add. post et1 T 113-114 dic per … misericordiam: om. P 114 hiis ergo: ergo hiis transp. T 115 quod: quot T • uobis Deus: Deus uobis transp. VP • destinauit: donauit V • quarum: quantum P 116 posuistis: potuistis P 117 an super: in M 118 mendacium adueniunt: adueniunt mendacium transp. TGP adinuenerunt mendacium transp. V • die: diem M • benignus est: est benignus transp. T 119 sed: si P • eris: eis T • nec legis eis: nec leges T nisi leges VP 120 facietis: faciatis VP • quin: quoniam TGP • simus: sumus M om. P 123 et timent: om. G • hoc: om. M 124 illorum: eorum TGVP 125 tristiciam: iniusticiam P • Deo: om. AM • auditor: audit AM 126 imitantur: mutantur P 128 in ea: om. VP • in add. ante diem A 130 mirabilis: mirabiles V mirabiliter P 131 racionem: racione A • habetis: habeatis A • quod: que A cur M quos P 132 quidem: quid AM 133 eos: eis M 134 fortem: om. P • quod: qui M 135 est: iter. M

132

140

145

150

155

160

Liber Alchorani

memoratus sum uobis miracula Dei, in Deo ergo confido. colligite in qua factum uestrum et participes uestros, deinde non sit factum uestrum super uos ambiguum et incertum. Deinde adiudicate nec retardetis. 72 Quod si redieritis, non ego peto premium a uobis nisi a Deo. Et mandatum est mihi, ut sim de Sarracenis». 73 Et dixerunt eum esse mendacem et liberauimus eum et qui cum ipso erant in nauibus. Et constituimus eos uicarios et submersimus eos qui miracula uestra reprobauerunt. considera itaque qualis fuit exitus premonitorum. 74 Deinde misimus postmodum legatos ad populum eorum. Et uenerunt ad eos cum testimoniis et non crediderunt in id quod prius falsarunt. Similiter sigillabo corda prauorum. 75 Deinde misimus post ipsos moysen et Aaron ad Pharaonem et populum eius cum miraculis nostris. Et superbierunt et fuerunt presumptores. 76 cumque ueritas eis a nobis prodiret. «Hic non est nisi manifestus incantator», dixerunt. 77 moyses autem dixit: «De ueritate que ad uos uenit incantacionem dicitis et non beantur incantatores?» 78 Dixerunt: «venistis quippe ad nos, ut ab hiis in quibus inuenimus patres nostros adimatis et sit uobis in terra magnitudo? Non credemus tibi». 79 Dixit Pharao: «conuocate mihi omnes incantatores prudentes». 80 cumque uenissent incantatores, dixit eis moyses: «Proicite quod proicere debetis». 81 cum autem proiecissent, dixit moyses: «mirabiliter inuenistis. Deus enim cessabit istud, quia Deus non reparat opus destruencium. 82 Et Deus uerificat uerum cum uerbis suis et ueritis est presumptoribus». 83 Et non crediderunt in moysen nisi proles populi sui, timentes Pharaonem et populum eius ne eos occiderent. Pharao enim erat excelsus in terra, superbissimus. 84 Et dixit moyses populo suo: «Si creditis in Deum, confidite in Deo, si Sarraceni estis». 85 Dixeruntque: «In Deo confidimus. creator, non ponas nos in tribulacionem populo iniurioso. 86 Et libera nos per tuam misericordiam a populo blasphemo». 87 Et reuelauimus moysi et fratri suo, ut domos in Egipto fabricarent populo suo, disponentes eas ad meridianum, ut insisterent oracioni. Et annuncia fidelibus. 88 Dixitque moyses: «creator, contulisti Pharaoni et populo suo decorem et diuicias in hoc seculo, ut deuiarent a semitis tuis. creator, obstrue pecunias eorum et

136 sum add. post uobis A • in2: iter. M • in qua: itaque TGV 137 et participes ... factum uestrum2: om. V • super uos ambiguum: ambiguum super uos transp. V 138 et ATGM s.l.V2P: est V • incertum: in eternum VP • deinde: demum P • adiudicate: adiudicabit GVP2 adiudica T adiudicabitis P • quod: que AM 139 a uobis nisi: iter. M • de: iter. G 140 nauibus: naui VP 141 uestra: nostra VP 142 reprobauerunt: reprobarunt TGMV • considera: considerate V • itaque: que P 144 in id: id V 146 nostris: uestris M 148 autem: om. T • autem add. post ueritate T 150 nos add. post nostros TGVP • uobis: nobis VP 151 credemus: credimus M • conuocate: congregate V 152 prudentes … incantatores: om. GP 153 proicere: proiecere M 154 cessabit: cassabit TP • istud: illud TGVP 155 uerificat ATGM corr. s.l. V: uiuificat VP • ueritis est: inuitis eciam T inuiteris est G inuitis V inuitis et P 157 et ut add. post occiderent V 159 tribulacionem: tribulacione A 163 Pharaoni: pharani A

cAPItvLvm DEcImvm 165

170

175

180

185

190

133

claude corda eorum, ne credant donec uideant supplicium crudele». 89 Dixit: «Exaudita est oracio uestra. Dirigite ergo uos et non sequamini semitas ignorancium». 90 Et transueximus filios Israel mare. Et secutus est Pharao eos et populus eius inuidendo et odiendo, usque dum imineret submersio, dixit: «Non est Deus, nisi quem credunt filii Israel. Et ego sum de Sarracenis». 91 «Nunc quidem et iam inobediens extitisti prius et fuisti de destructoribus. 92 Hodie liberabo te per manum meam, ut sis posteris in miraculum. multi enim hominum miracula nostra negligunt». 93 Et iam quidem ordinauimus filios Israel in disposicione ueritatis et eos de bonis ditauimus. Et non dissenserunt nisi postquam peruenit ad eos sapiencia, quia creator tuus iudicabit inter eos die resureccionis in eo quod dissenserunt. 94 Et siquidem in eo dubitaueris quod tibi destinauimus, eos interroga qui Librum legunt ante te. Iam quippe ueritas ad te peruenit a creatore tuo. Non sis ergo de dubitantibus. 95 Non sis de illis qui miracula nostra reprobarunt, ut sis dampnatus. 96 Illi enim quibus ueraciter adimpleta sunt uerba creatoris tui non credunt, 97 etsi omnia eis miracula ostenderentur, donec magnum uideant supplicium. 98 Nonne ciuitas credidit et profuit eis fides sua, numquid populus Ione? Postquam credidit, penam abstulimus eis confusionis in hac uita et conseruauimus eum ad tempus. 99 Et si uellet creator tuus, crederent quidem omnes, qui sunt in terra, unanimiter. compellesne homines donec credant, 100 nemo quippe credit nisi de uoluntate Dei et imponit scelus super illos qui non discernunt? 101 Dic: «Aduertite que sunt in celis et in terra». Non enim conferunt miracula et premonicio populo incredulo. 102 An aliud expectant quam quod in preteritis diebus contigit? Dic: «Expectate, ego quidem uobiscum expecto». 103 Deinde legatos liberabo et qui crediderunt. Eodem modo competit uobis fideles liberare. 104 Dic: «O uos homines, si de lege mea dubitatis, non quidem adorabo circumscripto Deo quos uos colitis, sed Deum quippe adorabo, qui uos mortificabit. Et mandatum est michi, ut sim de fidelibus. 105 Et ut conuertam faciem meam ad legem pure, nec sis de ydolatris. 106 Nec adores absque Deo quod non nocebit te neque iuuabit. Quod si facis, tu ergo es iniuriosis. 107 Et si Deus aduersitatem tibi prestat, non est nisi ipse solus qui auferat eam. Et si uelit

165 corda eorum: eorum corda transp. T • credant: cadant P 166 uestra: tua TGVP 167 populo add. post transueximus T • per add. post Israel V • est: om. AM • Pharao eos: eos Pharao transp. AM 168 eius: eos V • inuidendo: inuadendo V 170 inobediens: inobedientes GVP • extitisti: extitistis VP • fuisti: fuistis P 171 enim: om. P 172 disposicione ATGV2P: dispensacione M dispoione V 173 postquam: priusquam A 176 interroga: interrogo A • iam: non M 177 non2: nec V • de2: cum P 178 reprobarunt: reprobauerunt AM 180 eis: ei TGV 181 abstulimus: obtulimus A 184 non: om. VP 185 aduertite: animaduertite A • que: quis AM • sunt: fuit AM 187 ergo add. post expectate V • ego: ergo AP 188 in add. ante eodem A 189 homines: omnes V 190 circumscripto … quippe adorabo ATGM mgV2 P: om. V • quippe: quidem P 192 legem: lege T 193 nocebit: uidebit V • te neque: neque A neque te transp. P • iuuabit: iudicabit T • iudica add. post ergo T 194 tibi prestat: prestat tibi transp. V preparat tibi P • nisi: om. V

134

195

Liber Alchorani

tibi prosperitatem, non est qui adimat graciam eius quam confert cui uult de seruis suis. Qui est remissor, miserator». 108 Dic: «O uos homines, accessit ad uos ueritas a creatore uestro. Quicumque ergo dedignatur, sibi quidem dirigitur; et qui oberrat sibi prorsus oberrat. Nec ego super uos custos existo». 109 Et quod tibi reuelatur exequere et expecta donec Deus, qui est summus iudex, discernat.

195 eam nisi ipse et si benefacit non est qui auferat add. post adimat AM 197 dedignatur: dirigitur AM • sibi quidem dirigitur: om. V 199 exequere: exsequere A

CAPITVLVM VNDECIMVM

5

10

15

20

25

in nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Liber cuius miracula sunt bene disposita et a sapiente, qui nouit omnia, distincta. 2 Ne adoretis nisi Deum. Ego uos moneo et annuncio. 3 Et petatis a creatore uestro ueniam, deinde conuertimini ad eum. conseruabit uos conseruacione bona ad terminum nominatum et omni bono conferet graciam suam. Si retro abierint, ego quidem timeo uobis in die magna supplicium. 4 Et ad eum redibitis, qui est super omnia potens. 5 Nonne ipsi diuertunt pectora sua, ut abscondantur ab eo? Ad tempus uestimentis suis aures suas cooperientes, nouit quidem quid occultant et quid patefaciunt. Qui scit archana cordium. 6 Nec aliquod animal est in terra cui non prouideat et cuius ignoret consistenciam et depositum. Totum enim in Libro manifeste. 7 Et ipse est qui creauit celos et terram in sex diebus et tronus eius fuit super aquas, ut quis uestrum esset melioris operis examinaret. Et siquidem dixeris quod resuscitandi sunt post mortem, dicent utique qui blasphemarunt: «Non est iste nisi magus manifestus». 8 Et si tormentum eis distulimus usque ad populum nominatum, dicunt: «Quid prorogat ipsum?» Numquid poterunt diem qua ueniet ad eos uitare? Et in eos conuertetur quod deridebant. 9 Et si nos misericordiam facimus homini, demum sibi eam auferimus, sisit desperatus, blasphemus. 10 Et siquidem ei post aduersitatem quam incurrit a nobis conferimus ei prosperitatem, dicit: «Recesserunt a me peccata». Gauisus et elatus. 11 illi autem qui perseuerauerunt et bona quippe egerunt, ueniam obtinebunt et premium magnum. 12 Et fortassis pretermittis quedam tibi reuelata et angustiam pectoris tui in his sustines, que dicunt: «cur non est ei thesaurus destinatus uel uenit angelus cum eo?» Tu nimirum es monitor et Deus super omnia disponit. 13 Vel dicent: «Finxit ipsum». Dic ergo: «Decem prophecias afferte similes huic simulatas. Et inuocate quos potestis, circumscripto Deo, si ueraces estis». 14 Et si non respondent uobis, scitote quod a sapiencia Dei sunt quidem destinata, qui solus Deus est. Nonne

1-213 capitulum ... circa opera uestra: om. B 1 capitulum undecimum: Hud cxxi periodi A om. T prophecia Hud cxxi peryodi mg. G curat Hud capitulum undecimum M capitulum tercium decimum err. V azoara uicesima secunda prophecia Hud P sura undecima P2 2 in nomine ... miseratoris: om. AM 4 uos moneo: moneo uos transp. VP 5 conuertimini ad eum: ad eum conuertimini transp. T • eum: Deum M 6 nominatum: nominato M • conferet: confert VP • non add. post s.l. retro V2 • abierint: abierunt MP 9 quid: quod AMV 10 aliquod animal: lac. V aliquod aliud V2 11 ignoret: ignorat M 12 est: om. AMV • fuit: om. V 14-15 qui blasphemarunt… distulimus usque: om. M 15 manus: magnus GP • si: non VP • distulimus: distulerimus A 16 quid: iter. T quod V • diem: die A • qua: qui VP 17 et si nos: om. T 18 facimus homini: homini facimus transp. T • auferimus: conferemus V • sisit: sit sit V 19 ei1: om. VP • conferimus: iter. G • conferimus ei: ei conferimus transp. P 21 bona: bonum GTVP 23-24 cum eo: om. A 24 tu: cum VP 26 et si … uobis: om. V

136

30

35

40

45

50

55

Liber Alchorani

Sarraceni estis? 15 illi autem qui uitam presentem amant, in ea fauorem imparciar operibus eorum nec ipsi defraudabuntur in ea. 16 Qui quidem non habent in alia nisi incendium. Et opera eorum erunt despecta et frustrata quecumque fecerunt. 17 Nonne ei quidem qui testimonium a creatore suo habuit et testis qui precessit Liber Moysi imitatus est eum in exemplum et misericordiam? credent illi. Et qui blasphemant in eum de rusticanis, ignis promittitur illis. Non ergo sis in dubio, quia uerum est a creatore tuo, attamen multi ex eis non credunt. 18 Et qui sunt magis iniuriosi quam qui contra Deum iniuriam fingunt? Nonne creatori suo monstrabuntur? Nonne testes sunt isti qui mentiti sunt contra creatorem suum? Nonne malediccio Dei super iniuriosos, 19 qui arcent a uia Dei et student in deuiis et blasphemant in aliam uitam? 20 illi non euadent in terra, non habebunt absque Deo patronum. Duplicabitur eis supplicium, quamdiu audire poterunt et uidere. 21 illi quidem perdiderunt animas suas et euanuerunt ab eis quecumque fingebant. 22 Procul dubio sunt in alio seculo dampnati. 23 illi autem qui crediderunt et bona fecerunt et suo creatori humiles extiterunt, illi quidem consortes sunt Paradisi, manentes in eternum. 24 Similitudo duarum cateruarum uelud cecus et surdus et uidens et audiens. Numquid uerbi gracia equabuntur? Numquid animaduertitis? 25 Et quidem iam misimus Noe ad populum suum: «Ego enim uos admoneo manifeste. 26 Non adoretis nisi Deum, quia timeo uobis supplicium amare diei». 27 Dixerunt illi qui blasphemarunt de populo suo: «Non uidemus te nisi hominem similem nobis. Nec uideo te sequi nisi uiles homines nullius consilii. Et nullam super nos habetis, ut uideo, prerogatiuam, uerum estimamus uos mendaces». 28 Dixitque: «Popule, quid uobis uidetur? Si sum testis a creatore meo et egit mecum misericordiam et excecata est super uos, an conferemus eam uobis inuitis? 29 Popule, non exigo a uobis pecuniam. Non est premium meum nisi super Deum. Nec ego repellam eos qui crediderunt, quia creatori suo occurrent. Sed uideo uos populum ignarum. 30 Popule, quis me defendet a creatore meo, si repello eos? Nonne animaduertitis? 31 Nec dico uobis quod apud me habeo thesauros Dei, nec scio occulta. Neque dico quod sum angelus, nec dico illis qui oculis suis derident:

28 imparciar: impeciar A imparciant V 29 defraudabuntur: defraudebuntur A • habent: om. AM 31 quidem: om. V equidem P 32 Liber: Librum P • eum: enim V 33 blasphemant: blasphemarunt M 34 quia: qui G 34-35 sunt magis: magis sunt transp. T • mendacium add. post qui AM • iniuriam: om. AM 36 contra: circa T • creatorem suum: suum creatorem transp. TGV 37 iniuriosos: uniuersos A 38 absque: a V 39 eis: ei P 40 suas: om. AM • euanuerunt: euanuerit A 43 duarum: om. P • cecus et surdus: surdus et cecus transp. V 44 numquid2: an non M 45 quidem iam: iam quidem transp. AM 46 ut add. ante non T • adoretis: audietis VP • amare: amari AM • diei: dei M 48 homines: iter. T • nullius: nulli A 49 habetis: habent V • estimamus: estimauimus M 50 testis: estis G 50-51 popule … uobis inuitis ATGM mg V2 P: om. V 51 excecata: execata M • eam: om. TV • eam add. post uobis T 52 meum: nostrum G 54 repello: repellem V • thesauros: thesaurus T 56 quod … dico2: om. MV

cAPiTVLVM VNDEciMVM

60

65

70

75

80

137

«non dabit eis Deus bonum». Tunc quidem iniuriosus essem. Deus enim melius nouit quid gerant in cordibus suis». 32 Dixerunt: «O Noe, disputasti contra nos multifarie. Da nobis quod pollicitus es, si uerax eris». 33 Ait: «Dabit utique Deus uobis, si uoluerit. Et non fallet. 34 Et non conferet uobis consilium meum fidele, quod ego dedero, si Deus uos deprauauerit. cum sit creator uester, ad quem redire necesse est». 35 An dicunt: «Finxit ipsum». Dic: «Si ego quidem finxi ipsum, super me est presumpcio mea. Et ego immunis sum a presumpcione uestra». 36 Et reuelatum est Noe: «Quod non crederet quis de populo suo, nisi qui iam credidit. Noli ergo curare de his que operantur. 37 Et fac naues sub oculis nostris de mandato nostro. Nec loquaris mihi pro his qui peccauerunt, quia submergendi sunt». 38 Et faciet naues et, quamtocius aliqui de populo suo transibant per ipsum, deridebant ipsum. Et dixit: «Si deridetis nos, deridebo uos, sicut uos deridetis. 39 Et iam scietis quis incurret penam ad ignem et penam merebitur eternam a Deo». 40 Et cum uenerit preceptum nostrum et redundauerunt lares, ducemus in triduo in ea de omni animali bina et bina. Et deleuit omnes, preter illos quos anticipauit uerbum fideles. Et non crediderunt cum eo nisi pauci. 41 «Ascendite eam in nomine Dei. curret et stabit qui est creator meus indultor miserator». 42 Et currat cum eis per undas ceu per montes. Et uocauit Noe filium suum eratque apostata: «O filiole, ascende nobiscum, ne sis cum blasphemis». 43 Dixitque: «Tendam ad montem, qui me defendat ab aqua». Dixitque: «Non est hodie qui defendat a precepto Dei, nisi qui misereatur». Et subintrauit inter eos unda et fuit de submersis. 44 Et dictum est: «O terra, absorbe tuam aquam. Et o celum, eradica te et aquam sicca, quod et factum est, et ascende montem». Et dictum est: «Remoueatur iniuriosus populus». 45 Et uocauit Noe populum suum et ait: «creator mi, filius meus est de generacione mea. Et promissio tua uera et summus iudicium tu es». 46 Et dixit: «O Noe, non est quidem de generacione tua, praue enim operacionis est. Non ergo petas id quod nescis. castigo ergo te, ne sis de ignaris». 47 Et ait: «creator, absit a me, quod inquiram quod ignoro. Et si non

57 eis Deus: Deus eis transp. V • Deus1: om. G 58 gerant: egerunt VP 59 eris: es MV 60 conferet: confert MVP 61 quod: quid G quia M quid est V quidem P • ego: ergo VP • dedero: de Deo GMVP • deprauauerit: deprauauit G dampnauerit VP • redire: uenire VP 62 finxi: finxero A 63 mea: uestra AM • immunis: immunus A 64 nisi: om. V 65 que: qui V 66 pro: de AM • peccauerunt: predicauerunt M • quia: qui V 67 faciet: faciebat V • quamtocius: quamquot V quamtocies mg. V2 • aliqui de: aliquid A • per ipsum: om. VP 68 nos: uos M • sicut uos deridetis: om. V • uos2: om. AM 70 nostum: uestrum M • ducemus: ducamus P • in triduo: in deriduo G 71 ea de: eadem AM 72 crediderunt: cociderunt V creciderunt V2 • cum eo: om. V 73 est: cum VP • currat: creat AM curat G 74 ceu per ATGM mg. V2 P: super V 75 iam add. post dixitque AM • tendam: ostendam ascendam T 77 misereatur: miseratur M 78 tuam aquam: aquam tuam T 79 dictum est: deinde M 83 ergo: om. AT 83-84 de ignaris: ignarus V 84 quod1: ut V • est add. post s.l. non V2

138

85

90

95

100

105

110

Liber Alchorani

parcis mihi et misereris, ero de dampnatis». 48 Dictum est: «O Noe, descende cum pace nostra et benedicaris tu et gentes que sunt tecum. Et gentibus conferam delectaciones, deinde inferam eis supplicium dolorosum». 49 Hec sunt quippe occulta que tibi reuelo, que nullatenus tu et populus tuus prius nouit. Sustine. Successus enim felix est metuentibus. 50 Et ad Had fratrem eorum Hud, dixit: «O popule, adorate Deum. Non habetis alium Deum preter ipsum. Non quidem estis nisi simulatores. 51 Popule mi, non exigo a uobis premium. Non enim spero premium nisi ab illo, qui me creauit. Nonne discernitis? 52 Popule mi, postulate ueniam a creatore uestro, penitentes ei. Et mittet uobis pluuiam de celo et uobis accumulabit uirtutem uirtuti. Nec retrorsum abeatis presumentes». 53 Et dixerunt: «O Hud, nullatenus referasti uerum. Et nos quidem nunquam Deos nostros propter uerbum tuum deferemus nec tibi credimus. 54 Non dicis nisi quia non nullus deorum intulit tibi aliquid nocumenti». Dixit: «Ego Deum testem induco. Et sum testis quod ego sum immunis a cultura deorum quos colitis. 55 Et impugnare me uniuersi, demum non uidetis quod uideo. 56 confido quidem in Deo, creatore meo et uestro. Nulla bestia est quam per comam non accipiat, quia creator meus est in uia recta. 57 Sed si retrorsum abeant, iam pro quo missus sum ad uos, sum executus. Et creator meus alium populum subrogabit uobis nec nocebitis eum aliquatenus, quia creator meus omnia prospicit». 58 cumque ueniret iudicium uestrum, liberauimus Hud et eos qui crediderunt cum eo per misericordiam nostram. Et a pena crudeli liberauimus eos. 59 Et gentes Had miracula negarunt creatoris sui et nuncii eius extitere contumaces et omnem superbum imitati sunt pertinacem. 60 Et incurrent in hac uita malediccionem et in die resureccionis. Nonne Had gentes blasphemarunt in creatorem suum? Nonne Had gentes uitande sunt a populo Hud? 61 Et a Thamude fratre eorum Prospero. Dixit: «O popule, adorate Deum. Non habetis Deum nisi ipsum. ipse uos de terra creauit et fecit uos in ea habitare. Postulate ergo ueniam, deinde conuertimini ad eum. creator enim meus prope est et exaudit». 62 Dixerunt: «O Prosper, fuisti nobis optatus prius.

85 dictum: deinde M 87 delectaciones: deleciones V • inferam: inseram P 89 enim: tuus V • Had: hac A 90 non2: nisi AM nonne T 91 exigo: erigo A 91-92 non enim... premium: om. V 92 discernitis: discemus V 95 o Hud: ad Hud M • referasti: reserasti P • numquam: unquam V 96 deferemus: deseremus P • non1: nos V • nisi: om. AM 97 intulit: intelligit T • nocumenti: nocuniam AM • Deum testem: testem Deum transp. AM 97-98 sum testis: testis sum transp. AM 98 sum immunis: immunis sum transp. P 99 uniuersi: uiuenti TGP uidemini V • demum: deinde P • non add. post. quod TG • uideo: om. AM 101 abeant AGM s.l.V2 P: habeant T abeam V • sum: sine G 102 et: si V 105 Had: ad AM • negarunt: negauerunt M 106 nuncii: nunciis AM • omnem ATGM s.l.V2 P: hominem V 108 gentes s.l.A2 TGMVP: gens A • uitande: uitandi AM 109 populo: populis GVP • Hud: haud V • Prospero: Prosperum A Prosperui M 110 adorate: orate A 110-111 fecit uos in ea habitare: habitare uos fecit in ea transp. V 112 prope est: est prope V • dixerunt: dixit A • autem add. post dixerunt AM

cAPiTVLVM VNDEciMVM

115

120

125

130

135

140

139

cur nobis adorare persuades quos patres nostri coluerunt? Nos enim in dubio sumus eius ad quod inuitas ambiguo». 63 Dixit: «Popule, quid uobis uidetur? Si ego sum in manifesto creatoris mei et a se contulit mihi misericordiam, quis me defendet a Deo? Et si inobediens ei fuero, quid additis mihi nisi perdicionem? 64 Popule mi, hec est camela Dei uobis in signum. Dimittite eam in terra Dei comedere nec inferatis ei nocumentum, alioquin penam incurretis». 65 Et occiderunt eam. Et dixit ut quiescatis in domibus uestris tribus diebus. Veraciter promittitur uobis. 66 cumque mandatum nostrum peruenisset, Prosperum et qui cum eo crediderunt misericorditer liberauimus de confessione illius diei. creator enim tuus est fortis, gloriosus. 67 Et eos qui blasphemarunt clamor inuadens et inuenti sunt in domibus suis cadauera, 68 ac si non extitissent in eis. Nonne Themude, quia blasphemarunt in creatorem suum, elongati sunt ab eo. 69 Et uenerunt quidam legati nostri ad Abraham annunciantes et dicentes: «Pacem». Et dixit: «Pax», nec mora et obtulit eis edum assum. 70 cum autem uideret eos quod manus nullatenus extendebant, ignorauit eos et incurrit ab eis timorem. Dixerunt: «Non timeas. Delegati enim sumus ad populum Loth». 71 cumque staret, uxor eius risit. Euangelizauimus ei Ysaac et post ipsum iacob. 72 Proch dolor! Gignam cum sim anus et hic, uir meus, senex? Hec quippe res est miranda». 73 Et dixerunt: «cur admiraris factum Dei? Et misericordia eius et benediccio eius sit super uos domesticos, qui est laudabilis et bonus». 74 cumque timor ab Abraham tolleretur et perueniret ad ipsum annunciacio, cepit pro populo Loth contra nos allegare. 75 Abraham enim pius extitit et paciens. 76 «O Abraham, desiste ab hac presumpcione. Preceptum enim creatoris tui adest et iam puniam eos irreuocabiliter». 77 cumque legati nostri peruenirent ad Loth, inniquum cogitauerunt aduersus eos et gustauit in eis molestiam. Dixitque: «Hec dies est grauis». 78 Et confugerunt ad ipsum et prius perpetrabant scelera. Dixitque: «Popule mi, eu filie mee, sunt uobis mundiores. Timete Deum et nolite me confundere in hospicibus meis. Nonne ex uobis uir sanctus?» 79 Dixerunt: «Bene quidem nosci quod nullum ius habemus in filiabus tuis. Et tu scis quid uolumus». 80 Dixit: «Si ego possem super uos habere, ad angelum confugere fortem». 81

113 nobis: om. V • persuades: dissuades AM • nostri: uestri MV nostri non V2 114 sumus eius: eius sumus transp. V • ad quod: atque AM 115 manifesto: mandato V • mei: om. T tui V 116 fuero: seruo A seruio M 117 uobis in ... terra Dei: om. VP 118 cito add. s.l. penam V2 P 120 promittitur uobis: uobis promittitur transp. V • ad add. post peruenisset V • Prosperum: Prosperui M 121 misericorditer ... confessione: om. VP • liberauimus: uberauimus G • diei: Dei M 123 inuenti: inuenta VP 125 quidam: quidem P 126 mora: mori P 127 ignorauit: ignorabit AM 128 enim ATGM s.l V2 P: om. V 132 ab: ad A om. V 133 perueniret: proueniret TGP • ipsum: eum AM • annunciacio ATGM s.l.V2 P: annuncia V 134 allegare: alligare A om. T 137 gustauit: molestauit V • eis: eos VP 138 confugerunt: confringerunt G 141 quod: quia A om. M • uolumus: uoluimus A 142 possem: posse TGVP • habere: haberem TGVP • confugere: confugerem TGVP

140

145

150

155

160

165

170

Liber Alchorani

Dixerunt: «O Loth, nos quidem legati sumus creatoris tui. Nullatenus tangent te. Pernoctare cum familia tua in profundo noctis et non respiciat aliquis uestrum, preter uxorem tuam, quia incurrerent quod ipsi deberent incurrere. Quia promissum est eis, mane erit. Numquid instat aurora?» 82 cumque preceptum nostrum uenisset, superiora ad una disposuimus et super eam lapides pluimus ex marmore polito 83 apud Deum obseruato. Qui non sunt ab impiis remoti. 84 Et ad Madian fratrem eorum Soahiben, dixit: «Popule mi, adorate Deum. Non habetis Deum preter ipsum. Nec diminuatis mensuram nec trutinam. Video enim uos in bono. Et timeo uobis penam in die contento. 85 Popule mi, adimplete mensuram et trutinam secundum iusticiam. Nec homines in rebus suis dampnificetis nec inniquum committetis in terra destruentes. 86 Reliquie Dei uobis meliores sunt, si ueraces estis. Nec ego uos custodio». 87 «O Sohab, numquid oraciones tue precipiunt tibi, ut derelinquamus deos quos coluerunt patres nostri et non faciamus in bonis nostris quod uolumus? Tu enim es pius et iustus». 88 «Popule mi, quid uobis uidetur? Siquidem sum in manifesto a creatore meo et a se me ditauit diuiciis iustis. Et nolo uobis contradicere his que uobis sunt prohibita, uolo autem pacem quoad possum. Nec est concordia mea nisi cum Deo, in quo confido et ad ipsum conuertor. 89 Popule mi, nolite aduersus me presumere, ne incidatis in id quod incidit populus Noe uel populus Had uel populus Prosperi. Et populus Loth non est uobis remotus. 90 Postulate ueniam a creatore uestro, deinde conuertimini ad eum. creator enim meus est amabilis, miserator». 91 Dixit utinam: «O Sohab, plures nostri non intelligunt que dicis. Et ego uideo te in nobis debilem et, si non esses genorosus, lapidaremus te. Et non es apud nos honoratus». 92 Popule mi, numquid maioris apud uos sum honoris quam Deus, quem post dorsum postposuistis? creator enim meus comprehendit omnia que facitis. 93 Popule mi, facite secundum quod uos decet. Et ego faciam, am scietis quis incurret penam confusionis et quis est mendax. custodite. Ego enim uobiscum custos existo». 94 Postquam autem uenit preceptum nostrum, Sohab liberauimus et eos qui cum ipso erant credentes de misericordia nostra. Et cepit impios clamor et inuenti sunt in

143 tangent: tangeret P 145 quia: quin V • incurrerent: incurrent V • quod: que AM • deberent: debent AM 147 nostrum: uestrum M • una: unam T yma V ima P 149 eorum: om. V • Soahiben: Sonhibem V Sohnibem P 150 mensuram: mensum T 153 committetis: comitaris A comitatis M 154 Sohab: Sohad A Soabh TGP 155 derelinquamus: derelinquam AM relinqueremus V derelinqueremus P 156 quod: que V • es: om. VP 157 uobis: om. VP • sum: sunt T 158 diuiciis: diuinis VP • iustis: iusticiis V • contradicere: contradire P • prohibita: inhibita AM 159 nec: non AM 163 amabilis miserator: miserator amabilis transp. AM • dixit: dixerunt M • utinam: om. AM • Sohab: Sohad A Soabh T 164 nostri: nostrum V • in nobis ATGM s.l.V2 P: om. V 165 es: esses V 166 quem: quam A eciam T 168 secundum: om. AM • faciam: faciem TG 170 Sohab: Sohad A • ipso: eo AM 171 erant credentes: crediderunt AM • de: et M

cAPiTVLVM VNDEciMVM

175

180

185

190

195

200

141

domibus suis exanimes, 95 ac si numquam in eis extitissent. Nonne remouendi sunt Madian, sicut remoti sunt Thamude. 96 Et iam destinauimus Moysem cum miraculis nostris et racione manifesta 97 ad Pharaonem et populum eius. Et imitati sunt preceptum Pharaonis, et factum Pharaonis non fuit iustum. 98 ipse quippe precedet populum suum die resureccionis et introducet eos in ignem. Quam praua introduccio! 99 Et incurrent in hoc malediccionem et in die resureccionis, sustinens deprauabitur et qui sustinetur. 100 Hoc de historiis ciuitatum narrabo tibi, tam extamcium quam destructarum. 101 Et non fecimus eis iniuriam, sed ipsi sibimet iniuriam fecerunt. Et nihil eis profuerunt dii eorum quos colebant absque Deo, postquam uenit iudicium creatoris tui. Et non accumulauerunt nisi detrimentum. 102 Et sic ponit creator tuus urbes impias. Punit quidem eas acriter. 103 in hoc enim miraculum eis qui timent alterius seculi penam. in die qua congregabuntur ei gentes et illa die presentabuntur, 104 et non retardabo ipsum nisi ad terminum prefixum. 105 Et die qua uenerit, non loquetur aliquis nisi ex nutu eius. Et quidam erunt in labore, quidam erunt in requie. 106 illi autem qui sunt in labore, sunt in igne habentes flammam cum respiramine incendii in ea, 107 permanentes in eternum quamdiu celi manebunt et terra, nisi Deus secus uoluerit. Quia Deus facit quod uult. 108 illi autem qui beantur, in Paradiso perpetuo, quamdiu celi manebunt et terra, nisi Deus aliter uoluerit donare irreuocabiliter. 109 Non sis in ambiguo manifesto ex his que colunt isti. Non enim colunt, nisi secundum quod patres eorum coluerunt prius. Et nos eis offeremus porcionem suam in diminutam. 110 Et iam dedimus Moysi Librum. Et dissenserunt in eo, etsi uerbum creatoris tui non precessisset, iudicatum esset inter eos. Et ipsi sunt in ambiguo manifesto. 111 Et omnibus quidem retribuit opera secundum quod operantur, quia nouit opera eorum. 112 Dirigere sicut tibi preceptum est, et qui conuersus est tecum. Et nolite superbire, quia prospicit ea que facitis. 113 Nec declinetis ad impios, ne tangat uos ignis. Et non habetis absque Deo patronos, deinde non defendemini. 114 Et insistite oracioni in principio diei et crepusculo et noctis profundo, quia bona opera delent peccata. Hoc enim ut recolant recolentes.

172 in eis TGM s.l.V2 P: ex eis A om. V 175 et factum Pharaonis: om. GM • iustum: iniustum V 176 in add. ante die V 179 destructarum: destructorum A 179-180 sed ipsi … iniuriam: om. M • ipsi sibimet: ipsimet sibi transp. VP 181 accumulauerunt: accelerarunt G 182 urbes impias: spinas V 183 est add. post enim V 185 loquetur: loquatur V 186 nutu: motu M • erunt1: eorum M • in labore quidam erunt: om. VP 186-187 in labore … qui sunt: om. M 187 flammam: flaminam M • respiramine: spiramine AM 188 in eternum: om. A • celi manebunt et terra: celum et terram manebunt transp. V • manebunt: mouebunt M 189 perpetuo: iter. ante Paradiso T 190 quamdiu celi manebunt et terra: manebunt quamdiu celum et terra transp. V manebunt quamdiu celi et terra transp. P • aliter uoluerit: uoluerit aliter transp. V 191195 ex his que … ambiguo manifesto: om. P 192 offeremus: offerimus V 193 dissenserunt: disserunt V 196 sicut: secundum quod V 199 crepusculo: respusculo M 200 enim: est V

142

205

210

Liber Alchorani

115 Et sustine, quoniam Deus non diminuit mercedem bonorum. 116 Et pauci quippe de seculis hominum fuerunt ante uos qui inhibuerunt destruccionem terre, de his quos liberauimus ab eis, et imitati sunt diuicias suas et fuerunt impii. 117 Et creator utique tuus non destrueret urbes iniuste ciuibus eorum bonis existentibus. 118 Si creator tuus uellet, ut homines essent unus populus nec cessant esse dissencientes. 119 Exceptis quibus miseretur creator tuus. Et iam creauit uos. Et adimpletum est uerbum creatoris tui: «Adimplebo gehennam demonibus et hominibus unanimiter». 120 Et omnia narrabo tibi de historiis legatorum quatenus ex hiis et consortem animum tuum. Et in hiis adest ueritas et castigacio, ut recolant fideles. 121 Et dic incredulis: «Facite secundum quod uobis competit, quoniam et nos faciemus». 122 Et expectate, quia nos expectabimus. 123 Et ipse solus celorum nouit occulta et terre. Et ad Deum redibunt omnia. Et adorate eum et confidite in eo. Et Deus non est negligens circa opera uestra.

201 per add. ante pauci TGP 202 quippe: quidem AM 203 quos: quoque V 204 destrueret: destruet A • eorum: earum M 205 omnes add. post ut V • nec: ne AM non VP 209 ex hiis: om. V • consortem: confortem P • in: om. V 210 incredulis: incredules V • competit: conuenit V 212 Deum: eum V 213 confidite: considerate A confundite G considera M • circa: contra M

CAPITVLVM DVODECIMVM

5

10

15

20

25

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 A.L.R. Illa miracula sunt Libri declarati. 2 Destinauimus eum ut legeretur arabice, quo fortassis intelligatis. 3 Bona quidem narrabimus de his, que tibi reuelauimus in hoc Alchorano, etsi prius extiteris negligens. 4 Quando dixit Ioseph patri suo: «Pater, ego uidebam undecim stellas et solem et lunam mihi supplicantes». 5 Dixit: «Filiole, non narres fratribus tuis sompnium tuum, quia machinabuntur in te laqueum. Sathanas enim homini publicus est aduersarius. 6 Et sic eliget te creator tuus. Et docebit te exposiciones rumorum et adimplebit graciam suam super te et super populum Iacob, sicut adimpleuit super patres tuos prius Abraham et Ysaac. creator enim tuus sapiens et prudens». 7 In Ioseph autem et fratribus eius miracula sunt inuestigantibus, 8 cum dixerunt: «Ioseph quidem et frater eius plus a patre nostro diliguntur quam nos, et nos sumus caterua. Pater utique noster in manifesto est errore. 9 Occidamus ergo Ioseph uel expellamus eum de terra. Et derelinquetur uobis facies patris uestri eritisque postmodum boni homines». 10 Dixit autem unus eorum: «Non occidatis Ioseph, sed in profundum cisterne proieciatis eum. Et haurient ipsum aliqui transeuntes, si facturi estis». 11 Dixerunt: «Quid habes, pater, quod nobis non credis in Ioseph? Et nos sumus ei fideles. 12 Mitte ipsum nobiscum in crastinum: delectabitur ludendo et nos eum custodiemus». 13 Ait: «Doleo si recesseritis cum eo, formidans ne lupus eum deuoret et uos fueritis circa ipsum negligentes». 14 Dixeruntque: «Si eum comederet lupus, cum simus caterua, nos ergo dampnamus». 15 cum autem abirent cum eo et conuenirent, ut in profundum cisterne proiecerent eum, et reuelauimus ei «ut prophetizaremus eis factum eorum, cum ipsi non perpenderent». 16 Et remeantes ad eum in uespere plorarunt. 17 Dicentes: «Pater, dum iremus lusum, quis nostrum alium anticiparet et Ioseph dimisimus circa res

1-204 capitulum ... populum fidelem: om. B 1 capitulum duodecimum: Ioseph c et xI periordi A prophecia Ioseph cxI periodi T mg. G curat Ioseph Iuçuf captitulum duodecimum M capitulum quartum decimum err. V azora uicesima tercia prophecia Ioseph P sura duodecima P2 2 miseratoris: om. G 3 ALR: om. TGMVP • Libri declarati: ibi declarata M 5 reuelauimus: narrauimus V • extiteris: extiteritis AG 6 undecim: duodecim AM • et lunam: om. V 7 non narres: iter. GP • tuum: om. V 8 enim: om. T • publicus est: est publicus transp. VP 9 exposiciones: exposicionis AM exposicionem V • id est sompniorum add. post rumorum GTVP 10 adimpleuit: adimplebit A 11 enim: om. AM • enim tuus: tuus enim transp. P • est add. post s.l. tuus T2 13 diliguntur: diligitur MV • nos1: om. AM • pater: patri M 14 est: iter. G • expellamus: expullamus M 15 postmodum: postea V 17 proiciatis: proicite V • de terra add. post eum TV • haurient: haurirent V 18 quod: que AM 19 nobiscum in crastinum: in crastinum nobiscum transp. T 21 dixeruntque: dicentes V 22 simus: sumus V • dampnamus: dampnamur V 23 abirent: abierunt AM 24 prophetizaremus: proiciaremus A • factum: fratrem A • autem add. post cum V 25 plorarunt: plorauerunt V 26 dum: cum V • dimisimus: misimus V

144

30

35

40

45

50

Liber Alchorani

nostras et deuorauit ipsum lupus. Et tu nobis non credis, etsi simus ueraces?» 18 Et falso camisiam eius imbuerunt sanguine. Dixit: «Ymmo, malum anime uestre opinate sunt, pacienciam supplico. Et Deus adiuuet super his que narratis». 19 cumque transirent peregrini, miserunt unum de se ipsis. Et proiecit aquarium. «Premium a uobis expecto», ait, «annuncio uobis puerum». Et occultarunt ei partem precii. Et Deus nouit que facitis. 20 Et distraxerunt eum pro modico precio numerata pecunia et erant in hoc religiosi. 21 Et dixit ille qui comparauit eum egipcius uxori sue: «cede ei. Fortassis utilis erit nobis uel adoptabimus eum in filium». Et ita Ioseph stabiliuimus in terra et ut doceremus eum interpretaciones rumorum. Et Deus est uictor in factis, et multi hominum non cognoscunt. 22 Et cum perueniret ad annos discrecionis, dedimus ei prudenciam et sapienciam. Et sic bonis retribuam. 23 Et circumuenit eum sibi illa, que erat in domo, et clausit ualuas, dicens: «En sum tibi». Dixitque: «Absit a Deo, quia ipse melioris est premii. Non enim beantur impii». 24 Et ipsa quidem intendebat uehementer in eum et ipse intendit in eam, si non uidisset sui creatoris examinacionem. Et sic prouisum est ut ab eo malum aduerterem et scelus, quia ipse fuit de seruis nostris puris. 25 Et cucurrerunt ambo pariter ad hostia et dissipauit eius interulam a parte posteriori. Et occurrerunt domino suo secus hostium ipsaque ait: «Quid meretur quicumque impetit familiam tuam in malo, nonne ut incarceretur uel puniatur?» 26 Dixit: «Ipsa nempe me defraudauit sibi». Et perhibuit testimonium quidam de familia eius quod si rupta est eius anterius interula, uerax est ipsa et ipse mentitus est; 27 et si eius camisia scissa est posterius, ipsa mentita est et ipse uerum dicit. 28 cumque camisiam eius a posteriori ruptam cerneret, dixit: «Hoc quidem de dolo uestro est, quia dolus uester est magnus. 29 Ioseph, diuerte ab hoc et pete ueniam pro peccato tuo. Multum errasti». 30 Et dixerunt mulieres in ciuitate: «Vxor nempe presidis circumuenit sibi suum famulum, quia exarserat in eius amorem. Et ego quidem uideo eam in errore manifesto». 31 Vt autem audiret detraccionem earum, inuitauit eas et preparauit eis discum et tradidit unicuique

27 ipsum: eum VP • nobis non: non nobis transp. AM • simus: sumus V 28 imbuerunt: intinxerunt V inunxerunt mg V 29 pacienciam supplico: supplico pacienciam V • que: om. A 30 unum de se ipsis: de se ipsis unum transp. V • aquarium: aquarum AM 31 ait: om. V • occultarunt: occultauerunt V 32 distraxerunt: destruxerunt V 33 qui TGM s.l.V2 P: quo A om. V 34 uxori: uxoris T 35 doceremus: deceremus M • eum: eorum T • interpretaciones: interpretacionem P • id est sompniorum add. post interpretaciones A 36 id est sompniorum add. post rumorum M 39 en: si V • ipse ATGM s.l.V2 P: om. V 40 beantur impii: impii beantur transp. V • uehementer ATGM s.l.V2 P: om. V 41 sui creatoris: creatoris sui transp. V 43 cucurrerunt: occurrerunt VP • eius: ei V 43-44 et cucurrerunt ambo ... parte posteriori: iter. M 44 ipsaque: et ipsa V 46 me: om. M • perhibuit: prohibuit A 47 quod: que AM • eius anterius: anterius eius transp. AM • anterius: ante alterius P 51 errasti: orasti TGVP 52 suum: siue A • in eius: meus G 53 manifesto: om. V 54 earum add. post unicuique AM

cAPItVLVM DVODEcIMVM 55

60

65

70

75

80

85

145

cultellum. Et dixit: «Egredere ad eas». cumque uiderent eum, obstupuerunt in pulcritudine eius et absciderunt manus suas, intendentes in eum et dicentes: «Absit a Deo, quod iste sit homo. Hic autem non est nisi angelus admirabilis». 32 Dixit: «Iste autem est in quo me redarguistis. Et concupiueram eum mihi, sed ipse se defendit. Et si ipse non fecerit quod ei precipio, incarcerabo ipsum et spernam». 33 Dixit: «creator, carcerem magis opto quam id, ad quod prouocat me. Sin autem aduerte rogo a me dolum eius, ne declinem ad eam et sim de ignaris». 34 Et exaudiuit eum creator suus et abstulit ab eo machinacionem. Ipse enim est auditor, prudens. 35 Deinde uisum est eis ex quo uiderunt miracula, ut eum in carcerem retruderent ad tempus. 36 Et intrauerunt cum eo carcerem duo iuuenes, quorum unus dixit: «Videbatur mihi in sompniis, quod ego calcarem uuas». Et alter dixit: «Et uidebatur mihi, quod ego super caput meum baiularem panem et comedebant ex eo aues. Edissere nobis uisionem hanc. Video enim te probum». 37 «Sed priusquam ad uos ueniat cibus uobis allatus, interpretabor uobis hanc, secundum quod docuit me creator meus. Dereliqui enim legem quorumdam, qui non credebant in Deum nec in aliam uitam. 38 Et sequor uitam patrum meorum Abraham et Ysaac et Iacob. Et non statuimus cum Deo participes. Et hoc fuit, quia gracia Dei super nos effusa est et super gentes, sed multi hominum sunt ingrati. 39 O socii carceris, dispersi sunt melius an Deus unus, uictor? 40 Non colitis absque Deo nisi nomina tantum, que uos imposuistis et patres uestri, quibus Deus non assignauit racionem. Iudicium non est nisi Dei et precepit quidem ut non adoretis nisi ipsum. Hec est Lex antiqua permanens, uerum multi ignorant. 41 O consortes carceris, unus siquidem uestrum propinabit uinum domino suo, alter uero suspendetur et comedent uolatilia de capite suo. Et sic factum est sicut iudicauit». 42 Et ait illi qui extimauit ut euaderet: «Memento mei, cum fueris cum domino tuo». Et Sathanas fecit eum obliuisci memoriam domini sui. Et mansit in carcere triginta annis. 43 Et dixit rex: «Videbam in sompnis septem uaccas pingues et comedebant eas septem macilente; et septem spicas uirides comedebant alie sicce. O concio, interpretemini uisionem meam, si sompniorum nouistis interpretaciones». 44 Dixerunt: «Obscura sunt sompnia. Et non sumus interpretatores sompniorum». 45 Et dixit ille, qui euasit ex eis, postquam reduxit ad memoriam: «Ego quidem narrabo uobis interpretacionem eius. Et mittite me». 46 «O Ioseph, prudens, edissere nobis in septem uaccis pinguibus que

56 absciderunt: absconderunt VP 57 quod: ut V 58 iste autem: autem iste transp. P • ipsum add. post se AM 59 quod: om. T • precipio: precipis G • ipsum: eum V 60 carcerem: om. V 61 rogo a me dolum eius: a me dolum eius rogo te transp. V • ad eam: om. A 65 sompniis: sompnio V • calcarem: in calicem A • premerem add. post uuas A 67 edissere: edisce V • enim te: te enim transp. V 69 quod: que M 70 et sequor uitam: om. VP • meorum: nostrorum V 71 Deo: eo V 73 colitis: colatis V 74 Deus: om. M 75 precepit: preceptum VP 76 hec: illa AM 77 uestrum: om. P 82 septem add. post sicce V 85 postquam reduxit: iter. A 87 edissere: ediscere V

146

90

95

100

105

110

115

Liber Alchorani

comedebantur a septem macris; et in septem spicis uiridibus et aliis siccis. Quo fortassis reuertar ad homines, ut forte agnoscant». 47 Dixit: «Seminabitis septem annis continuis; et quod messum fuerit in spicis relinquetur, preter id quod comederitis. 48 Deinde postmodum uenient septem steriles anni, qui consument quidquid fere preseruerastis. 49 Deinde ueniet postmodum annus, in quo subuenietur hominibus et torquebuntur uue». 50 Et dixit rex: «Afferte eum mihi». Vt autem legatus uenisset ad eum, dixit: «Reuertere ad dominum tuum et interroga eum, quid portendit quod mulieres absciderunt manus suas. creator meus nouit fraudes earum». 51 Dixit: «Que sunt semite uestre circumuenistis uobis Ioseph?» Aiunt: «Absit a Deo. Non nouimus in eo quid mali». Dixit uxor prepositi: «Nunc discutitur ueritas. Ego quidem circumueni eum mihi. Et ego sum de ueracibus». 52 «Hoc quippe factum est, ut sciatur quod non defraudaui eum in occulto Dei iudicio. Et Deus non dirigit machinaciones defraudancium. 53 Et non saluo animam meam. Anima enim prona est ad malum, nisi cuius miseretur Deus, quia creator meus misericors est et miserator». 54 Dixitque rex: «Afferte eum mihi. Et assumam ad me». cumque loqueretur ei, dixit: «Hodie penes nos eris in ueneracione et fidelitate». 55 Dixitque: «constituite me super thesauros terre. Ego enim custodiam eos prudenter». 56 Sic quidem locauimus Ioseph in terra, ut disponeret eos quoad uellet. Et nos conferimus graciam nostram cui uoluimus et non diminuimus premium benefactorum. 57 Et premium future uite bonum est illis, qui timent et credunt. 58 Et uenerunt fratres Ioseph et intrauerunt ad eum. Et ipsi quidem ignorabant eum. 59 Vt autem expediuit eorum negocium, dixit: «Afferte mihi fratrem quem habetis ex patre uestro. Nonne uidetis quod adimpleo mensuram et ego quidem habeor in magna ueneracione? 60 Si non attuleritis mihi eum, non remecietur uobis amplius nec ad me accedetis». 61 Dixerunt: «Nos iam patrem eius circumueniemus». 62 Et dixit pueris suis: «Ponite precium uniuscuiusque in saccis singulorum. Et fortassis agnoscent ipsum, cum ad suas remeauerint partes, quo forte reuertantur». 63 cumque redissent ad patrem suum, dixerunt: «Pater noster, prohibita est nobis mensura. Mitte nobiscum fratrem nostrum ad metendum et nos custodiemus eum». 64 Dixit: «credamne uobis eum, sicut credidi uobis fratrem uestrum prius? Deus autem est melior custos et

88 in add. ante aliis V 91 comederitis: comedetis V 92 quidquid fere: fere quidquid transp. M • fere: om. V facere P • preseruerastis: reseruastis V perseuerastis P • uero add. post deinde V • postmodum: om. V • in quo: om. A 95 portendit: pretendit V • absciderunt: absconderent V • enim add. post creator AM 97 dixit … prepositi: om. V 99 quod: que M 101 cuius: eius A cui P • quia: qui M 102 est: om. V • uelle add. post miserator est V • eum: ipsum A 103-104 dixit … fidelitate: om. AM 105 eos prudenter: om. TGVP 106 uellet: uelle A 109 eorum negocium: negocium eorum transp. M 110 quod: que AM 112 eum: om. M • remecietur: mecietur V remocietur P • accedetis: accedatis MVP • dixerunt: om. V 113 eius: om. V 116 dixerunt: om. A • noster: mi V • mensura: iter. V 118 uobis: om. GTVP • Deus: dixit AM • autem est melior: autem melior est transp. AM est autem melior transp. V

cAPItVLVM DVODEcIMVM

120

125

130

135

140

145

147

misericors et miserator». 65 cum autem apperuissent saccos suos, inuenerunt precium sibi restitutum. Et dixerunt: «Pater, quid queris amplius? Ecce, precium nostrum restitutum est nobis. Et annonam defferemus nostris, et custodiemus fratrem nostrum et superaddetur nobis onus cameli ad minus». 66 Dixit: «Non mittam eum uobiscum donec astricti sitis iuramento Dei, quod eum nisi sitis detenti reducatis». cumque fuissent ei astricti iuramento, dixit: «Deus super omne quod dicitis est prepositus». 67 Et ait: «Filioli, non ingrediamini per unam portam ciuitatis, sed per diuersas dispersi. Et non poteritis effugere Deum in aliquo. Deus enim solus uos iudicat, in ipso confido et in quo confidunt confidentes». 68 Vt autem intrassent unde pater eis preceperat, nequierunt Deum in aliquo effugere, nisi ob necessitatem que erat in animo Iacob quam consummauit. Et ipse sapiens extitit, quem erudiuimus nos. Verum multi ignorant homines. 69 cum intrassent ad Ioseph, innuit ei frater eius dicens: «Ego frater tuus sum. Noli ergo molestari, pro eo quod fecerunt». 70 cumque expedisset eis negocia sua, posuit mensuram in sacco fratris sui. Deinde preconium emissum est quod illi, qui turbam camelorum trahebant, furtum commiserant. 71 Dixerunt uenientibus ad eos: «Quid scrutamini?» 72 Dixerunt: «Scrutamur cratum regis. Et qui detulit secum, amittet onus cameli. Et ego fideiussor huius». 73 «Per Deum, ut noscis non uenimus ut destrueremus in terra. Nec sumus fures». 74 Dixerunt: «Quid merebitur, si fueritis mendaces?» 75 Dixerunt: «Meritum eius est, in cuius sacco repertum fuerit, punietur». Sicut punio iniuriosos. 76 cepitque prius aliorum uasa antequam uas fratris scrutari. Deinde reperit ipsum in uase fratris sui. Ita prouidimus Ioseph. Non enim caperet fratrem suum pro debito regis, nisi Deus prouidisset. Nos quidem gradus eleuamus eorum quos uolumus. Et super omnem prudentem est sapiens. 77 Dixerunt: «Si furatur, iam furatus est frater suus prius». Et occultauit hoc Ioseph in animo suo et non reuelauit hoc eis. Dixit: «Nusquam deteriores uobis. Et Deus nouit quid loquimini». 78 Dixerunt preposito: «Patrem habet senem grandeuum. Sume loco eius unum ex nobis. Videmus enim te iustum». 79 Dixitque: «Absit a Deo quod nos accipiamus nisi ipsum apud quem rem nostram comperimus. Alioquin nos iniuste ageremus». 80 cumque iam desperassent de ipso, secesserunt deorsum. Dixitque maior eorum: «Numquid scitis quod pater

120 precium sibi … ecce: om. V 121 restitutum est: est restitutum transp. T 121-122 annonam … supperaddetur nobis ATGM mg.V2 P: om. V 123 sitis: estis M 124 reducatis: deducatis M • ei: om. VP • dixit: om. T 126 ciuitatis: om. V • diuersas: aduersas M 127 ipso: quo V 129 Iacob: om. G • quam: quem V 130 erudiuimus nos: nos erudiuimus transp. AM • ignorant homines: homines ignorant transp. M 131 ei: om. M 132 quod: que A 135 cratum: sciatum T natum M • amittet: amettet A 136 ego: eius T 137 sumus fures: fures sumus transp. V 137-138 dixerunt … mendaces: om. V mg. V2 143 suus: tuus VP 144 Deus add. post eis VP • nusquam: numquid VP • deteriores: deterior V 146 ex nobis: de nobis M 148 ageremus: egeremus A • desperassent: desperarent V desperamus P 149 deorsum: retrorsum V • quod: que A

148

150

155

160

165

170

175

Liber Alchorani

uester iam acceperat a uobis fedus Dei et antequam delinqueretis in Ioseph? Nullatenus de terra recedam, donec pater meus dederit mihi licenciam et iudicet mihi Deus, qui est melior iudicancium. 81 Reuertimini ergo ad patrem uestrum et dicite ei: «Pater, filius tuus furtum fecit. Et non testamur nisi prout nouimus. Et non canimus occulta Dei. 82 Et consule urbem in qua fuimus turbam camelorum cum qua perreximus, quia ueraces sumus»». 83 Dixit: «Ymmo, quidem anime uestre opinate sunt aliquid. Quia pacienciam a Deo expeto, utinam Deus ambos ad me reducat, qui est sapiens, iudex». 84 Et diuertit ab eis dicens: «Proch dolor super Ioseph!» et oculi eius facti sunt albi pre tristicia merens. 85 Dixerunt: «Per Deum! non cessabis recolere Ioseph donec exinanitus sis et peribis». 86 Dixit: «Non lamentor nec filios meos et dolorem meum ad Deum. Et cognosco de Deo quod uos nescitis. 87 O filioli, pergite et explorate et fratrem eius. Et non desperetis de spiritu Dei, quia non desperant de spiritu Dei, nisi populus blasphemus». 88 cumque ad eum intrarent, dixerunt: «O preposite, nos et nostrates incurrimus nocumentum et uenimus cum mercimonio modico. Adimple nobis mensuram et eroga nobis. Deus enim premiat erogantes». 89 Dixit: «Non nescitis quid fecistis cum Ioseph et fratre suo cum sitis ignari?» 90 Dixerunt: «tu enim es Ioseph?» Dixit: «Ego quidem sum et iste est frater meus. Iam repromisit nobis Deus quod quicumque timet et sustinet. Ipse quidem non diminuet premium benefactorum». 91 Dixerunt: «Per Deum! iam exaltauit te Deus super nos, etsi simus errantes». 92 Dixit: «Procul dubio, parcet uobis hodie Deus, qui est miserator miserandorum. 93 Pergite cum hac uirga et ponatis eam super faciem patris mei et uidebit. Et ueniatis ad me cum generacione uestra omnes». 94 cum autem separarent cameli, dixit pater ipsorum: «Olfatum Ioseph perpendo. Numquid resistetis?» 95 Dixerunt: «Per Deum! tu quidem es in errore tuo». 96 cumque ueniret annunciator, posuit ipsam super faciem eius et factus est uidens. Dixitque: «Nonne dixi uobis quod scio de Deo que uos nescitis?» 97 Dixerunt: «Pater, postula nobis ueniam pro peccatis nostris, quia peccauimus». 98 Dixit: «Iam quidem indulgebit uobis creator meus, qui est indultor, miserator».

150 uester: noster V • fedus: fidem A • delinqueretis: derelinqueretis AM derelinquerentis V delinqueretis P • in: om. V 151 et: ut V • iudicet: uidisset T 152 mihi: me P 155 quia ueraces sumus: om. TGVP 156 aliquid: ad A 157 reducat: reduco A 158 super: om. M • dixerunt: om. P 159 cessabis: cessabitis A cessabit V • sis: sit V • peribis: peribit V 160 ad: apud V • Deum: eum M 161 quod: que A • pergite: peragite TGP 162 quia non ... Dei2: om. GMP 163 ad eum: om. AM 164 et uenimus: inuenimus T • adimple: adimplere M 166 nescitis: scitis V • quid:quod P 168 meus add. post Deus A • diminuet: iter. et del. M 169 per Deum: om. A 170 simus: sumus V • hodie: om. P 171 ponatis: imponatis T deponatis VP 172 mei: nostri P • cum generacione uestra: om. TGVP 173 cameli: circa melius TP cura melius G camelos V • cum generacione uestra iter. post cameli V 175 faciem: faciam A 176 quod: que AM • de: Dei V

cAPItVLVM DVODEcIMVM

180

185

190

195

200

205

149

99 cumque autem intrassent ad Ioseph, licenciam parentes eius expeciere, et dixit: «Ingredimini Egiptum, Deo uolente, secure». 100 Et erexit parentes suos super thronum et prociderunt super facies suas orantes eum. Dixitque: «Hec est uisionis mee olim interpretacio, quam creator meus ad exitum perduxit ueritatis. Et benefecit mihi in eo quod de carcere me liberauit et adduxit uos de rure, postquam Diabolus inter me et fratres meos scandalum posuit. creator enim meus subtilis est in his que uult. Ipse quidem est sapiens, iudex. 101 creator, iam dedisti de regno et me docuisti sermonum interpretaciones, qui creasti celos et terram. tu es in hoc seculo defensor meus et in futuro. Fac ut in fide decedam Sarracenorum et perduc me cum iustis». 102 Hoc quippe de reuelacione occulti iudicii fuit, quam reuelo tibi, et non eras apud illos quando collegerunt consilium ut te dampnarent. 103 Et plures hominum, quamuis sis circa illos sollicitus, non sunt fideles. 104 Et non exigis ab illis premium, nihil aliud nisi ut infigas mentibus gencium. 105 Et quot miracula pertranseunt in celis et in terra diuertentes ab eis. 106 Et non credunt plures ex eis in Deum, nisi participantes ydolis. 107 An non sunt securi quod supplicium Dei comprehendet ipsos aut repente ueniet eis hora et non perpendent? 108 Dic: «Hec est semita mea, ut Deum orem manifeste ego et imitatores mei. Et laudetur Deus. Non sum de ydolorum cultoribus». 109 Et non destinauimus ante te nisi iustos reuelantes eis de urbibus. An non discurrerunt per terram considerantes qualis fuit illorum exitus qui precesserunt? Et domus siquidem alterius seculi melior est metuentibus. Nonne discernitis usque adeo? 110 cum legati desperarent estimantes quod eos redarguerant mendacii, accessit defensio nostra. Et liberabimus quos uolumus et non repelletur aduersitas nostra a populo presumptuoso. 111 Iam quidem in narrantibus eorum industria datur sapientibus. Non fuit sermo fictus falso, sed ad confirmandum quod habet pre manibus et distinguendum in omni re et ad dirigendum in misericordiam populum fidelem.

179 licenciam parentes eius: parentes eius licenciam transp. V • expeciere: peciere V 180 super: ad V 182 mee: om. T • quam: qua AM quem T • perduxit: eduxit A duxit M 184 Diabolus inter me et fratres meos: inter me et fratres meos Diabolus transp. TGVP 185 mihi add. post dedisti AM 186 sermonum: somniorum P • celos: iter. G 188 quam: quem V • reuelo: reuelabo V 189 collegerunt: colligerunt MV 190 sis: scis M 191 infigas: infingas A 192 pertranseunt: pertranseant V • diuertunt add. post et non T 193 quod: que AM 194 comprehendet: comprehendit V comprehendunt P • ipsos aut: aut ipsa transp. P 196 sum: fuit TG fui VP • destinauimus: delegauimus corr. P2 197 non: om. G • discurrerunt: dicurrent V 198 illorum: eorum A 200 redarguerant: redarguerunt AMV 201 non: om. V • nostra: uestra M 202 eorum: om. P 203 quod: que AM

CAPITVLVM TERTIVM DECIMVM

5

10

15

20

25

in nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 A.L.M.R. illa quippe sunt miracula Libri. Et quod tibi destinatur a creatore tuo est uerum, uerumptamen multi hominum non credunt. 2 Deus autem qui celos erexit absque fulcimento uisibili, deinde resedit in trono et solem et lunam exercet, ut ad presignatum tempus currant. Vniuersa disponit. Miracula distinguit, quo fortassis in occursum creatoris uestri firmiter credatis. 3 ipse quippe est qui terram extendit et posuit in ea montes et flumina, et de omnibus fructibus posuit binos et binos. Luens noctem die. in hiis enim miracula sunt populo animaduertenti. 4 Et in terra sunt secciones uicine et Paradisi ex uuis et frugibus et palmis similibus et dissimilibus, irriguis uno flumine et aliam prefero aliis in esu. in hoc enim miracula sunt populo discreto. 5 Et si miraris, magis mirandum est quod dicunt: «Quod postquam in puluerem redacti fuerimus, in nouam conuertemur creaturam». illi quidem qui blasphemarunt in creatorem suum et illi in quorum collis cathene fuerunt, illi sunt consortes ignis manentes semper in eo. 6 Festinant ad peccatum antequam ad bonum opus, et iam abierunt ante eos exempla. Et creator utique tuus misericors est hominibus, licet iniuriosis. Et creator tuus fortiter punit. 7 Et dicunt illi qui blasphemarunt: «Cur non est ei datum desuper miraculum a creatore suo?» Tu quidem admonitor es tantum et omnis populus habet qui dirigat. 8 Deus nouit quid gerat omnis femina et quid exuberent matrices et superhabundent. Omnia sunt apud ipsum cum mensura. 9 Qui est cognitor occultorum et testimonii, magnus et excelsus. 10 Non refert siue aliquis uestrum publicet uerbum siue occultet, siue lateat in nocte siue ambulet in die. 11 Omnes punientur siue presencialiter siue in absencia, custodiuntur de mandato Dei. Deus enim non immutabit quid populo, nisi et ipsi quod habent in cordibus suis

1-98 capitulum ... sciencia Libri: om. B 1 capitulum tercium decimum: om. A prophecia tonitrui xLiiii periodi T mg. G curat de tonitruo capitulum tercium decimum arraud M capitulum decimum quintum err. V azora uicesima quarta prophecia tonitrui P sura tercia decima P2 3 ALMR: om. TGMVP • quod: que AM • destinatur: destinantur M • tibi: iter. post destinatur V • tuo: om. ATM 4 autem: enim V 5 resedit: residet V • erexit add. post et del. lunam V 6 currant: creent P 7 quippe: quidem V 9 luens: lucens V • noctem: nocte V • animaduertenti: aduertenti V 10 secciones: cessiones T • uicine: lac. V uictine P • uuis ATGM s.l. V2: uinis VP • frugibus: fugibus A • palmis: pallitus T 11 irriguis: om. AM irrigans V • aliam: alia AMV • prefero: prefert P • aliis: eis V 12 quod: que AM 13 quod: que AM • nouam: nouamur V 13-14 conuertemur creaturam: om. VP 14 nimirum add. post et del. illi2V • quorum: quibus AM 15 collis: collibus AM • fuerunt: fuerint V • ignis manentes: iter. et del. T • festinant: festinatur P • semper add. post et del. festinant V 17 utique: itaque A • non add. post s.l. licet V2 20 per miracula add. post dirigat T • matrices: meretrices P 21 superhabundent: superhabundanti TGVP • sunt add. post et del. superhabundent V 25 immutabit: mutabit T • populo: populus G • quod: que AM • suis: om. T

CAPiTVLVM TERTiVM DECiMVM

30

35

40

45

50

55

151

immutauerunt. Et cum uoluerit Deus alicui populo malum inferre, non est ei qui resistat et absque eo non habent patronum. 12 ipse est qui uobis ostendit fulgur ad terrorem et spem et nubes dispergit grauidas. 13 Et tonitruum laudat ipsum et angeli timentes eum. Et transmittit fulmina et fulminat quos uult, et disceptant de Deo. Et ipse fortis est uirtutis. 14 Et ipse ueraciter inuocatur. Et qui absque eo inuocant nullatenus eis respondetur, nisi sicut qui manus suas distendit ad aquam, ut propinet ori suo et nihil propinat. Et non est oracio blasphemancium nisi in errore. 15 Deo supplicant omnes quotquot sunt in celis et in terra, siue uolentes siue nolentes, et umbre quidem eorum mane et uespere prosternuntur. 16 Dic: «Quis est creator celorum et terre?» Dic: «Deus». Dic: «Quare pretermisso eo suscepistis patronos qui nequeunt quidem prodesse uel obesse?» Dic: «Que est comparacio ceci ad uidentem an tenebre equantur luci? Cur posuerunt cum Deo participes? Numquid creauerunt sicut ipse creauit et nequeunt inter suam et Dei creaturam distinguere?» Dic: «Deus creauit omnia, qui est unus, uictor». 17 Misit de celo pluuiam et aquam secundum modum suum excreuerunt. Et produxit inundacio spumam superffluentem; superflua spume similia que apponuntur igni, ut monilia conflentur. ita per exemplum Deus introducit uera et falsa: spuma quidem deletur subito et quod prodest hominibus residet in terra. Sic introducit Deus similitudines. 18 illis qui creatori suo respondent in bonis. Et qui non respondent, illi si quidquid est in terra possiderent et duplum eius non luerentur ex illo, illis requiretur illud usque ad quadrantem. Et habitacio eorum erit gehenna. Quam pessima mansio! 19 Numquid ille qui scit quod creator tuus destinauit tibi uerum, talis est qualis est cecus? Animaduertant quidem discreti. 20 Qui preceptum Dei adimplent et fedus non diminuunt, 21 et qui ad concordiam quam precepit Deus et caritatem student, et creatorem suum metuunt et diem formidant inquisicionis, 22 et qui sustinuerunt faciem creatoris sui querentes et oracionibus insistunt, et qui quidem erogarunt de hiis que contulimus illis in occulto et in manifesto, et qui bonis operibus dereliquerunt peccata, ipsi hereditabunt domum, 23 Paradisos Ade ingredientur patres eorum et uxores eorum et proles qui boni extiterunt. Et angeli ingredientur ad eos dicentes per omnem portam: 24 «Pax

26 inferre non est: om. TGVP 28 inducit add. post et del. nubes V • grauidas: alia grandes add. mg.V • tonitruum: tronituum M • ipsum: iter. G 29 fulmina: flumen AM 32 propinet: proprium M 34 umbre: uerbe M multe V • supplicacio add. post prosternuntur TP • supplicacioni add. post prosternuntur V 35 dic1: dicent V 36 quidem: quidque V 37 uidentem: uidente A 40 excreuerunt: exercuerunt GV • produxit: perduxit AM 41 superflua: superfluam VP • apponuntur: apponantur V 42 conflentur: conflantur TGVP 43 quod: que AM 44 illi add. ante qui non V 45 illi: ei A et M om. V • enim add. post et del. duplum A • luerentur: luerent VP 46 illo illis: illis illo transp. V • non add. ante requiretur V • illud: om. V • gehenna: iehenna V 47 quod: que AM 50 in add. ante s.l. diem V2 51 que: qui M 52 erogarunt: erogant M • illis: eis P 53 et qui bonis: iter. et del. T • dereliquerunt: delinquerunt M 54 ingredientur: ingredietur A 55 extiterunt: extiterint P

152

60

65

70

75

80

Liber Alchorani

uobis, pro eo quod sustinuistis». Quam bona domus hereditas! 25 Et qui disrumpunt preceptum post pactum eius et frangunt illud quod Deus precepit obseruari et destruunt in terra, illi sunt maledicti et ad malam domum ibunt. 26 Deus auget opes cui uult et ipsas attenuat. Et congratulantur uite mundane. Et non est uita mundana in comparacione alterius nisi modica. 27 Et dicunt illi qui blasphemarunt: «Numquid destinauit creator eius ei miraculum?» Dic quod Deus deperdit quos uult et ad se dirigit qui conuertuntur. 28 illi quippe qui crediderunt et eorum corda confidunt, nonne quando Deum inuocant corda illorum confidunt? 29 Qui crediderunt et operantur bona, beati sunt qui conuertuntur. 30 Sic quoque misimus te ad populum, quem precesserunt alii populi, ut exponeres eis quod tibi reuelauimus et in misericordem blasphemarunt. Dic: «ipse est creator meus. Non est Deus nisi ipse, in quo confido et ad eum reuertar». 31 Et si transferret Alchoranus montes aut scinderet terram aut faceret mortuos loqui... De precepto Dei totum fieret. Cur non desperant illi qui crediderunt quod, si uellet Deus, dirigeret omnes homines? Nec cessabunt illi qui blasphemarunt cladem, pro eo quod peccarunt, incurrere uel descendet prope domum eorum, donec promissio Dei ueniat. Deus enim non immutat promissionem. 32 Et iam quidem legatis illuserunt qui ante te fuerunt. Ditaui blasphemos, deinde comprehendi eos, qualis ergo punicio fuit. 33 Numquid ille qui stat super omnem animam cum eo quod perpetrat...? Et constituerunt cum Deo participes. Dic: «Nominate eos. Aut prophetizabitis eis quod ignorant in terra uel in superficie sermonis?» Ymmo, quidem applauditur illis qui blasphemarunt in dolo suo et arcentur a uia. Et illi quos deperdit Deus, non habent qui dirigat eos. 34 Penam in hac uita sustinent. Et supplicium futurum est crudelius et non est qui eos a Deo defendat. 35 Similitudo Paradisi, qui promissus est metuentibus Deum, est quod currunt subtus ipsum flumina eiusque esus sempiternus et umbra. Hec est successio illorum qui metuunt et successio blasphemancium ignis. 36 Et quibus obtulimus Librum, gaudebunt cum eo quod tibi destinauimus. Et quedam progenies ignorabunt aliqua. Dic:

57 eius add. post preceptum M • illud: om. AM 59 congratulantur: congratulatur V 61 destinauit creator eius ei: ei destinauit creator eius transp. M illi destinauit creator eius transp. V • ei: om. A • quod iter. post et del. Deus V 62 deperdit: disperdit V • dirigit ATGM corr. V2 P: diriguntur V • conuertuntur: conuertur A 63 nonne: in me M 65 precesserunt alii: alii precesserunt transp. AM • quod: que MV 66 blasphemarunt: blasphemarent M 68 mortuos: .alia mutos add.mg V 69 totum fieret: fieret totum transp. V • quod: quia AM quando V • quod si uellet: iter. et del. T 70 dirigeret: diligeret T • blasphemarunt: blasphemabunt A 71 quod: que A • incurrere: incutere V • uel: uobis VP 72 ueniat: ueniet M • et iam: ut iam V 73 ditaui: ditauit A • blasphemos: eos qui blasphemarunt TGVP • eos: blasphemos TGVP 73-74 qualis ... fuit: om. TGVP 74 ille: iter. A 75 perpetrat: perpetrarat P 76 prophetizabitis: prophetizabis V • qualis ergo punicio fuit add. post ignorant TGVP 77 dolo: loco AM • arcentur: ardentur M 78 deperdit: disperdit TV 79 futurum: factum AM 80 quod: que M 81 successio: suscepcio T • illorum: illarum T eorum V 83 quod: que AM

CAPiTVLVM TERTiVM DECiMVM

85

90

95

153

«Preceptum est mihi, ut Deum adorem nec cum eo participem statuam. ipsum inuoco et ad ipsum redibo». 37 Similiter destinauimus eum in Arabico competenter. Et si fueris affectus eorum imitatus postquam ad te peruenit sciencia, non habes qui te defendat a Deo patronum uel defensorem. 38 Et iam quippe misimus ante te legatos et concessimus eis uxores et filios. Et nullus extitit Legatus qui miraculum ostenderet nisi nutu Dei. Ad omnem terminum Liber. 39 Delet Deus quidquid uult et confirmat et penes ipsum sunt exemplaria. 40 Siue tibi ostendam quedam que promisi siue faciam te prius obire. Et tibi tamen incumbit perducere et nobis de factis inquirere. 41 Nonne uident quod ad terram ueniam et eam a suis extremitatibus diminuam? Et Deus iudicat et non est qui iudicio eius resistat, qui est uelocis inquisicionis. 42 Et iam disposuerunt illi qui fuerunt ante eos et Dei est uniuersa disposicio, qui nouit quod unusquisque operatur. Et cognoscet blasphemus cuius erit successio domus. 43 Et dicent blasphemi: «Non es Legatus». Dic: «Sufficit mihi Deus inter me et uos testis, ille qui nouit scienciam Libri».

84 ipsum: eum AM 85 inuoco: iter. et del. T 86 affectus: effectus AM • sentencia add. post et del. peruenit T 87 defendat: defendit A • et iam quippe: om. T • quippe: quidem V 88 nullus ATGM corr.V P: nullatenus del. V • extitit: extiti A 91 tibi1: sibi V • quedam: om. V • te: tibi V • tamen: cum M causam V 92 quod: que AM 94 disposuerunt: deposuerunt AM 95 quod: que AM

CAPITVLVM QVARTVM DECIMVM

5

10

15

20

25

in nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 A.L.R librum tibi destinauimus, ut homines extrahas de tenebris ad lumen, cum uoluntate creatoris eorum, ad uiam uenerabilis et laudabilis 2 Dei, qui possidet quicquid est in celis et in terra. Heu blasphemis, pro supplicio crudeli. 3 Qui magis amant uitam mundanam quam eternam et arcent a uia Dei et appetunt de uia, illi quidem in magno sunt errore. 4 Et non destinauimus legatum nisi in lingua populi sui, ut exponeret eis. Deperdit igitur Deus quem uult et dirigit quoque quem uult, qui est iudex, gloriosus. 5 Et iam quippe misimus Moysen cum miraculis nostris, ut populum suum de tenebris educat ad lumen. Et recole illis dies Dei. Quoniam in hoc miracula quidem sunt omni pacienti et gracias agenti. 6 Et quando dixit Moyses populo suo: «Recolite munus Dei super uos, quando uos de populo Pharaonis liberauit crudeli uos torquente supplicio, decollabant enim filios uestros et uite reseruabant uxores uestras. Et in hoc erat uobis a creatore uestro confusio ingens». 7 Et quando creator uester annuit: «Quod si gracias egeritis, multiplicabo uos; et si blasphemaueritis, supplicium meum est magnum». 8 Et dixit Moyses: «Si blasphematis uos et uniuersi qui sunt in terra, ... Deus est diues, gloriosus». 9 Nonne peruenit ad uos rumor illorum qui ante uos fuerunt, scilicet populi Noe et Had et Themud et eorum qui fuerunt postmodum, quos non nouit nisi Deus? Venerunt ad eos legati sui cum testimoniis et conuerterunt manus suas ad ora sua, dicentes: «Non credimus hiis pro quibus destinamini. Et nos sumus in dubio eius ad quod nos uocatis dubitato». 10 Dixeruntque legati eorum: «An in Deo hesitandum est, qui celos creauit et terram? Vocat uos, ut parcat uobis de peccatis uestris et prorogabit uos ad terminum nominatum». Dixerunt: «Vos nimirum non estis nisi homines nobis similes, uolentes nos arcere a cultura patrum nostrorum. Afferte nobis manifestam racionem». 11 Dixerunt eis legati sui: «Nos equidem non sumus nisi homines similes uobis, uerumptamen Deus confert graciam suam

1-98 capitulum ... recolant prudentes: om. B 1 capitulum quartum decimum: om. A prophecia Abrahe liiii periordi xiii T prophecia Abrahe liii periordi G curat Abrahe capitulum quartum decimum Ybrahim M capitulum sextum decimum err. V azoara uicesima quinta prophecia Abrahe P sura quarta decima P2 3 AlR: om. TGMVP 4 Dei: Deus AM 8 deperdit: depergit T • Deus: om. AM • et dirigit ... uult2: om. G 9 nostris: uestris M 10 pro uobis add. post et del. suum T • dies: om. T 11 quidem: om. VP • agenti: referenti AM 12 quando uos: om. VP 13 torquente: torquentes V • de add. post supplicio G • decollabant: decollabunt A 14 erat: erit AV 15 quod: que A • egeritis ATGM corr. s.l. V P: ageritis V 17 qui: que A 18 peruenit: prouenit G • rumor: timor G 19 non: nemo V • nouit: nouerit V 20 conuerterunt: conuertunt AM 22 nos: uos M • in: om. M 23 celos creauit: creauit celos transp. V 23-24 de peccatis uestris: peccata uestra V peccatis uestris P 24 nimirum: imirum A • non: om. V 25 nisi: iter. V 25-27 uolentes nos… homines similes: om. P 27 non: om. V • similes uobis: uobis similes transp. M

CAPiTVlVM QVARTVM DECiMVM

30

35

40

45

50

55

155

cui uult de seruis suis. Nec possemus uobis assignare racionem, nisi cum beneplacito Dei. Et in Deo confidunt fideles. 12 Cur autem non confidemus in Deo, cum ipse uias nostras direxerit? Et sustinebimus mala que nobis fecistis. Et in Deo confidunt confidentes. 13 Et dixerunt blasphemi legatis suis: «Expellemus uos de terra nostra uel ad legem nostram redibitis». Et reuelauit eis creator eorum: «Delebo iniuriosos 14 et uos habitare faciam in terra post ipsos. Et hoc faciam illis qui presenciam meam timuere et promissionem». 15 Et adapperuit eis et periit omnis superbus, pertinax. 16 Et retro ipsum fuit gehenna. Et potabitur ex aqua uenenosa 17 et sorbebit eam et nequibit eam trahicere. Et ueniet mors undique et non morietur et retro ipsum pena crudelis. 18 Similitudo illorum qui blasphemarunt in creatorem suum, opera quidem eorum sicut cinis quem proicit uentus in die seuero: quecumque acquisierunt nullatenus eis proderunt. Hec est ingens iactura. 19 Nonne uides quod Deus creauit celos et terram ueraciter? Si uoluerit, delebit uos et nouas subrogabit creaturas. 20 Et non est hoc Deo difficile. 21 Et exierunt uniuersi obuiam Deo. Et dixerunt debiles magnatibus: «Nos quippe imitabimur uos. Numquid nos poteritis aliquatenus liberare a pena Dei?» Dixerunt: «Si Deus direxisset nos, dirigeremus utique uos. Nonne refert siue timeamus siue sustineamus. Non est locus emendacioni». 22 Et dixit Sathanas postquam iudicium datum est: «Deus promisit uobis. Et ego pollicitus sum uobis et peruerti uos. Et nullam super uos habui potestatem, propter quod uocaui uos et respondistis mihi. Non ergo me redarguatis, sed uos ipsos inculpate. Non enim sum uester ammonitor, nec uos estis ammonitores mei. Ego nimirum blasphemaui in eo quod constituistis me participem prius». Quia iniuriosis pena infligitur dolorosa. 23 illos autem qui crediderunt et bona egerunt, in Paradisos introducam sub quibus defluent flumina, manentes in eis ex beneplacito creatoris eorum in eternum, salutantes se adinuicem: «Pax uobis». 24 Nonne uides qualiter Deus introduxit eis similitudinem uerbum bonum? Vtpote arbor bona, cuius radix firma manet et rami sunt in celo, 25 fructificans omni tempore de beneplacito creatoris sui. Deus namque similitudines introducit hominibus, quo fortassis animaduertant. 26 Et similitudo uerbi praui seu arbor praua, que super terram eradicatur, que non

30 direxerit: direxit A • nobis: uobis M 31 fidunt add. post et del. confidunt T 33 uos: hos M • in terra ... et hoc: om. M 34 meam: om. VP • adapperuit: apperuit V • periit: prout VP 35 superbus: superbis T om. V • fuit: om. V in P • gehenna: iehenna V 36 ueniet: ueniat A 37 illorum: illarum A 38 sunt add. post eorum V 39 seuero AT corr.s.l.G MP : sereno GV 43 imitabimur: imitamur V • aliquatenus: aliqualiter V 44 dirigeremus: dirigemus A • nonne: non A 45 timeamus ATGM corr. s.l.V P: sustineamus V • siue: om. G • sustineamus ATM corr. s.l.V P: om. G timeamus V 47 et nullam super uos: om. AM • quod: que A 47-48 et respondistis ... sed uos: om. AM 50 quod: que A • constituistis iter. post participem TGP • prius quia: priusquam P 52 eorum: om. V 53 dicentes add. post adinuicem V 54 introduxit: introducit T • utpote: ut puta V 56 introducit hominibus: om. A • animaduertant: animaduertunt M 57 praua: om. TGVP

156

60

65

70

75

80

85

Liber Alchorani

potest manere. 27 Confirmat quippe Deus uerbo firmo fideles in hac uita et in futura. Et deperdit Deus iniuriosos. Et Deus facit quod sibi placet. 28 Nonne uides illos, qui donum Dei in blasphemiam mutauerunt et locauerunt populum suum in domo confusionis? 29 Scilicet in gehenna in qua nimirum assabuntur. Quam praua mansio! 30 Et fecerunt Deo simulacra, ut facerent a uia eius oberrare. Dic: «Delectamini quidem, quoniam in ignem ibitis». 31 Dic seruis meis qui crediderunt, ut insistant oracionibus et de bonis que eis contulimus in occulto expendant in manifeto, priusquam ueniat dies in qua nullus erit contractus nec amicus. 32 Deus autem est qui creauit celos et terram. Et dedit pluuiam de celo et produxit de arboribus fructus uobis. Et contulit uobis naues ad usus uestros, ut discurrerent in mari de mandato ipsius. Et flumina dedit uobis ad usus uestros. 33 Et solem et lunam successiue deseruientes uobis. Et noctem et diem alternatim. 34 Et dedit uobis de omni quod petistis ab eo. Et si computetis beneficum Dei, non poteritis ipsum comprehendere. Homo enim est iniuriosus, blasphemus. 35 Et quando dixit Abraham: «Creator mi, pone terram istam securam et custodi me et filios meos, ne adorem ydola. 36 Quoniam ipsa multos dampnauerunt homines. Et qui me secutus fuerit, ipse meus est et qui mihi resistit... Tu es indultor, miserator. 37 Creator mi, habitaui cum filiis meis in flumine et non habente segetes in domo tua interdicta. Creator mi, ut oracionibus insisterent. Pone igitur corda hominum propicia eis atque fauorabilia. Et largire eis frustus, quo forte gracias agant. 38 Creator mi, tu enim nosti quid occultas et quid publicas. Et nihil Deo celatur in terra neque in celo. 39 Gloria Deo, qui obtulit mihi in senectute Ysmaelem et Ysaac. Creator enim meus exauditor est oracionis. 40 Creator mi, constitue me oracionibus insistentem et de prole mea. Creator mi, admitte oracionem meam. 41 Creator mi, indulge mihi et parentibus meis et fidelibus die qua fiet inquisicio». 42 Neque Deum reputes negligentem circa ea que faciunt iniuriosi. Retardabit enim eos ad diem qua intuebuntur oculi fugientes, 43 conquiniscentes, fixis aspicientes oculis et cordibus uacillantes. 44 Et homines premone postquam ueniet dies cruciatus, ne dicant iniuriosi: «Creator, retarda nos aliquantulum suscipiam

59 Deus1: om. V • quod: que A • placet: placit A 60 donum: domum AM 61 in1: om. G • gehenna: ihenna V 62 eius ATGM corr. V2P: Dei V 64 insistant: insitent A 65 qua: quo V 67 uobis1: om. A • ad usus: aduersarius A aduersus M 67-68 ut discurrerent ... usus uestros: om. G 68 flumina: fulmina P • ad usus: aduersus AM 69 et solem ... uobis ATGM mg.V P: om. V 71 enim est iniuriosus: est enim iuriosus transp. TGP enim iniuriosus est transp. V 71-72 et quando dixit: om. M 73 ipsa: om. V 74 mihi resistit: resistit mihi transp. T 76 sua add. ante et del. tua M • igitur: ergo M 77 frustus: fructus GP 78 tu: non VP • quid1: quod A • quid2: quod P 79 in2: a VP 80 exauditor est: est exauditor transp. T • mi: om. P • constitue: construe VP 81 in add. post et del. oracionibus M • mea: me M • mi: om. M 82 die: om. T 84 intuebuntur: intuebantur AM • quoque add. post et del. M fugientes • conquiniscentes: conquiescentes AV • aspicientes: aspicientibus V 85 premone: premonere M • postquam: priusquam M • ueniet: ueniat A

CAPiTVlVM QVARTVM DECiMVM

90

95

157

premonicionem tuam et imitabor legatos». «Nonne prius iurastis quod non discederetis? 45 Et habitastis in habitaculis iniuriancium sibi ipsis et patuit uobis qualiter egimus in eis. Et introduximus uobis similitudines». 46 Et fecerunt fraudem suam et apud Deum est fraus eorum, etsi fraus eorum sit ut tollantur montes. 47 Non tamen estimes Deum obuium promissioni quam pollicitus est legatis suis. Deus enim gloriosus est et fortis ultor 48 in die qua quidem terra mutabitur et celi. Et egressi sunt Deo, soli atque uincenti. 49 Et uidebis illa die presumptores in cathenis copulatos. 50 Et uestimenta eorum de pice liquida et facies eorum uelabuntur igne. 51 Et retribuet Deus omni anime iuxta quod perpetrauit. Deus enim uelox est in iudicio. 52 Hoc perferatur hominibus, ut premoneantur hiis quatenus agnoscant quod ipse quippe est Deus solus, ut recolant prudentes.

90 etsi fraus eorum: om. M 92 Deus enim gloriosus: iter. A • die: iter. post et del. quidem V • quidem: om. A die M 93 quidem add. post sunt AM • uidebis: uidebitur A uidebitis VP 95 Deus: om. V 96 est: om. T • hoc: hec V • perferatur: preferatur M proferantur V 97 premoneantur: promoueantur A

CAPITVLVM QVINTVM DECIMVM

5

10

15

20

in nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Hec sunt miracula Libri et Alchorani liquidi. 2 Fortassis appetunt qui blasphemarunt ut sint Sarraceni. 3 Permitte eos epulari et delectari et desideria quidem sua adimplere et iam agnoscent. 4 Et non destruximus urbem que non haberet Librum notum. 5 Nulla gens anticipabit terminum suum neque retardabit. 6 Et dixerunt: «O quicumque es super quem memoria descendit. Tu enim inanimatus es. 7 cur non adducis nobis angelos, si uerax es?» 8 Non descendent quidem angeli nisi ueraciter nec tunc retardabunt. 9 Nos enim destinauimus memoriam et nos eam obseruamus. 10 Et iam quidem legaueramus in sectis antiquorum, 11 et non uenit ad eos Propheta quem non deriderent. 12 Et sic imprimam cum cordibus impiorum 13 ut non credant in eum, et iam lex abiit antiquorum. 14 Et siquidem portam eis aperiemus de celo et inciperent gradatim ascendere, 15 dicerent: «vtique inebriati sunt oculi nostri, immo sumus incantati». 16 Et posuimus namque in celo signa et decorauimus ea aspicientibus. 17 Et ex omni demone muniuimus ea lapidante, 18 nisi ab eo qui subtrahit auditum et insequitur eum tandem cometa notus. 19 Et terram dilatauimus et montes in ea collocauimus et posuimus in ea de omni re ponderata. 20 Et statuimus in ea uobis uictualia et uos ei opes non conferetis. 21 Et omni rerum thesauros penes nos habemus et largimur eos ad mensuram certam. 22 Et mittimus uentos exhuberantes et facimus pluuiam de celo descendere uos saciantem, que non est in thesauris uestris. 23 Et nos quidem sumus qui mortificamus et uiuificamus et nos hereditamus. 24 Et iam nouimus qui precedant ex uobis et qui subsequuntur. 25 Et creator tuus suscitabit eos, qui est sapiens, discretus. 26 Et iam quippe creauimus

1-80 capitulum ... ueniat ueritas: om. B 1 capitulum quintum decimum: om. A prophecia alhigri xcviii peryodi xiiii T prophecia alhigri xcviii peryodi mg. G curat alhiyr id est sensus uel petre de Mecha capitulum quintum decimum M capitulum septimum decimum err. V azoara uicesima sexta prophecia alhigri P lapidis sura quinta decima P2 2 et add. post misericordis T 3 Libri: om. VP • et: om. V • et add. post fortassis A 4 blasphemarunt: blasphemauerunt A • ut: et M • quidem add. post sarraceni V • permitte: premitte M promitte P • delectari: delecari T 5 quidem ATGMP: mg. V • agnoscent: agnoscant AM cognoscent V • quidem add. post et del. destruximus V • non2: om. V 6 notum: nostrum V notu P 7 super quem: frater in quem V frater quem P • descendit: descent V 8 inanimatus: monacus AM • descendent: descenderent AM 10 memoriam: om. VP • et1: te P • obseruamus: obseruabimus A • legaueramus: legauamus P 11 uenit: uenerat V 12 cum: eam V eum in P 13 aperiemus: aperiremus AM 14 ascendere: om. T • dicerent: disceret M • immo: ymmo MV • incantati: incarnati G 17 et terram: in terram M • dilatauimus: delatauimus M 18 collocauimus: locauimus M 19 non: om. AM • conferetis: confertis VP 21 pluuiam: obuiam V 22 uestris: nostris TG • nos2: uos V 23 qui1: que P • precedant: precederet AM • subsequuntur: subsequentur A 23-24 et creator: et curator A iter. G

cAPiTvLvM QviNTvM DEciMvM 25

30

35

40

45

50

159

hominem de fimo fetulento. 27 Et demones creaui prius ex igne flameo. 28 Et quando dixit angelis creator tuus: «creabo hominem de fimo fetulento. 29 cumque equassem ipsum et exsufflassem in ipso de spiritu meo, corruerunt procidentes». 30 Et adorauerunt omnes angeli unanimiter, 31 excepto Demone. Renuit enim esse cum procidentibus. 32 Et dixit ei: «O Demon, cur non fuisti cum procidentibus?» 33 Dixit: «Non debebam hominem quem creasti de fimo fetulento adorare». 34 Dixit ergo: «Egredere inde, tu enim es lapidatus. 35 Et maledictus es usque in diem legis». 36 Dixitque: «creator mi, prestolare me usque in diem qua suscitabuntur». 37 Ait: «Esto de prestolandis 38 usque in diem certe hore». 39 Dixit: «creator, quia me deprauasti, circumueniam eos in terra et omnes deprauabo simul, 40 preter eos qui te coluerunt pure». 41 Dixit: «Hec est uia mihi recta; 42 ut nullum habeas super seruos meos dominum, nisi super eos qui fuerint te secuti iniustos». 43 Et gehenna nimirum est eis promissa uniuersis, 44 que septem habet ostia et unumquodque ostium habet distinccionem. 45 Metuentes enim sunt in Paradisis et fontibus. 46 «introite eos in pace, securi». 47 Et remouimus quod in suis habent pectoribus de rancore, fratribus iam in gaudiis constitutis facie ad faciem sese uidentibus in eis. 48 Eos non tanget labor nec ab eis extrahentur amplius. 49 Narra seruis meis quod ego sum indultor et miserator 50 et supplicium meum est atrox supplicium. 51 Et narra eis historiam hospitum Abrahe, 52 quando intrauerunt ad eum dicentes: «Pacem». Dixit: «Nos quidem de uobis attoniti sumus atque perterriti». 53 Dixerunt: «Noli timere. Nos enim annunciamus tibi puerum te prudentem habiturum». 54 Dixit: «Annunciastis mihi iam confecto senio? in quid annunciatis?». 55 Dixerunt: «Annunciamus tibi uerum. Noli esse de desperantibus». 56 Dixit: «Et qui sunt qui de misericordia Dei desperant nisi deperditi?». 57 Dixit: «Que sunt uestigia uestra, legati?». 58 Dixerunt: «Missi sumus ad populum impium, 59 ad familiam Loth quam liberaturi sumus totaliter, 60 preter uxorem eius. Prouidimus eam esse dampnandam». 61 cumque ad familiam Loth uenissent legati, 62 dixit: «vos quidem non nouimus». 63 Dixerunt: «Ymmo uenimus ad te pro eo quod hesitant. 64 Et uenimus ad te

25 hominem de fimo fetulento: de fimo fetulento hominem transp. V • fetulento: ferulento G 25-26 et demones ... fimo fetulento: om. TGVP 26 angelis corr. ed.: angelus AM 27 exsufflassem: sufflassem P 29 cur non: cur uero A 31 enim es: es enim transp. P • es2: om. P 34 dixit: dicit M • mi add. post creator G • deprauasti: dampnasti A • terra: terram P 35 coluerunt: coluerint GV 35-36 mihi recta: recta mihi transp. P 36 fuerint: fuerunt MP 37 gehenna: iehenna V 38 distinccionem: distenccionem TGVP 40 habent: habet P • gaudiis: gaudio V 41 eos non: eos nunc G • labor: om. T 42 narra: iter. G 43 meum est atrox supplicum: om. G • hospitum: hyspitum A 44 ad eum: om. T 45 attoniti: acconiti P • noli: nolite GVP 46 puerum: purum P 47 in quid: inquit ATGMP • annunciatis TGM corr. V P: annunciantes A annunciastis V 49 uestra legati: legati uestri transp. V 50 missi sumus: misimus M • liberaturi: liberati A 51 prouidimus: preuidimus V • eam esse: enim eam V esse eam transp. P 53 dixerunt ymmo uenimus: iter. A

160

55

60

65

70

75

80

Liber Alchorani

cum ueritate. Et nos ueraces sumus. 65 Pernoctare cum familia tua in profundo noctis et sequere posteriora eorum, nec respiciat aliquis uestrum. Et ambulate quocumque uobis fuerit mandatum». 66 Et adimpleuimus factum illud quoniam radicitus hii fuerant exstirpandi in mane. 67 Et uenerunt ciues urbis annunciantes. 68 Et dixit: «isti quidem sunt hospites mei. Nolite mihi dedecus inferre. 69 Et metuite Deum nec confundatis me». 70 Dixerunt: «Nonne prohibuimus tibi ne gentes admitteres?» 71 Dixit: «En filie mee siquidem perpetraturi estis. 72 ipsique in ebrietate utique sua excecabantur, 73 et occupauit eos clamor in mane. 74 Et subuertimus ea et compleuimus super eos lapides marmoreos. 75 in hiis enim miracula dantur inspicientibus uestigia. 76 Et hec racione manifesta. 77 in hoc enim miraculum datur fidelibus. 78 Et si sunt habitatores Gomorre impii, 79 ulti sumus in eos, licet sacerdotem habeant manifestum. 80 Et iam quidem repudiarunt obiectu falsi prudentes legatos. 81 Et ostendimus eis miracula nostra et diuerterunt ab eis. 82 Et construebant ex montibus domos tutas. 83 Et clamor eos occupauit in mane, 84 et nihil eis contulit quod conquisierunt. 85 Et non creauimus celos et terram et que inter ea sunt nisi ueraciter. Et iam hora quidem accedit. indulge igitur indulgenciam comendabilem. 86 creator enim tuus creat sapienter. 87 Et iam quidem obtulimus tibi septem de binis oracionibus et Alchoranum magnum. 88 Non extendas oculos tuos ad delectaciones, scilicet ad uxores eorum, neque contristeris propter eas. Et inclina fidelibus alas tuas. 89 Et dic quod «ego sum monitor manifestus». 90 Sic destinauimus ipsum diuisoribus, 91 qui posuerunt Alchoranum in correccionem. 92 inquiram ab eis omnibus, per creatorem tuum!, 93 quod operabantur. 94 contentus esto mandato quod tibi mandatur et diuerte a colentibus ydola. 95 Nos enim te liberauimus ab irrisoribus 96 qui ponebant cum Deo deum alium, iam quidem cognoscent. 97 Et nos utique nouimus quod pectoris angustias sustines ad uerba que dicunt. 98 Ergo lauda creatorem tuum et esto de supplicantibus. 99 Et ora creatorem tuum, donec ueniat ueritas.

55 respiciat ATGM P: despiciat V alia respiciat mg V 56 uobis fuerit: fuerit uobis transp. V • illud: istud VP • quoniam: quando AM 58 isti quidem: hii V isti P • mei: nostri A 59 tibi: te AM om. P 60 en AM corr. V: an TGPV alia en mg. • perpetraturi: perpetrati A 61 ebrietate: ebriate A • utique sua: sua utique transp. V • excecabantur: excecabuntur AMP 62 ea: eam MV • compleuimus: alia compluimus mg. V • enim: om. V 64 sunt: sint AM • ulti: multi T 65 sacerdotem: sacerdotes P • repudiarunt: repudiauerunt VP 66 eis: ei AM 67 construebant: constituebant P • tutas: rutas V • eos occupauit: occupauit eos transp. V 68 conquisierunt: conquesierunt V • non: nos P 69 iam: tam AM • iam hora quidem: iam quidem hora transp. V • indulge: indulget V 70 igitur: ergo M 71 binis: bonis AV 72 non extendas ... ad uxores: om. A • delectaciones: delegaciones M 73 contristeris: contristis M contesteris P 74 sic: sicut M • diuisoribus: diuisionibus P 76 contentus: contemptus AM • esto: est M • diuerte: diuertit AM 78 alium: alienum T • cognoscent: cognoscant AM • utique nouimus: nouimus utique transp. V

CAPITVLVM SEXTVM DECIMVM

5

10

15

20

25

in nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 venit preceptum Dei. Non festinetis ad ipsum. Laudetur ipse et exaltetur, cur constituunt participes cum ipso. 2 Dimittit angelos cum Spiritu de precepto suo super quem uult de seruis suis, ut premoneant quod «non est Deus nisi ego. Timete me». 3 creauit celos et terram ueraciter. Exaltetur, cur participes constituunt. 4 creauit hominem ex spermate, fit itaque litigator manifestus. 5 Et animalia creauit uobis, in quorum uellere est calor et uiuamenta et eis uestimini. 6 Et habetis in eis pulchritudinem, quando remeant et quando pascunt, 7 et onera uestra portant ad locum, ad quem non possetis nisi cum difficultate personarum deferre. creator enim indultor est, miserator. 8 Et equos et mulos et asinos ut equitetis eos ad decorem. Et creat que uos ignoratis. 9 Et Deus domitat quedam et mansueta facit et quedam indomita. Et si Deus uellet, uos omnes dirigeret. 10 ipse quidem est qui de celo dat pluuiam, de qua potum sumitis et de qua nutritis arbores. 11 Et nasci facit uobis semina et oliuas et palmas et racemos et omnes arbores. in his enim miracula dantur hominibus qui animaduertunt. 12 Et dedit uobis noctem et diem ad usus uestros, et solem et lunam et stellas ad exercicium uestrum de mandato suo. in his enim miracula eliciuntur hominibus discretis. 13 Et obtulit uobis in terra flores uarii coloris. in his enim miracula traduntur hominibus recolentibus. 14 Et ipse est qui mare uobis exercet, ut ex ipso carnes edamus recentes et extrahamus ab ipso monilia que induetis et uidebitis naues in eo discurrentes et acquiretis de bonis eius. Quo forte reddatis grates. 15 Et fundauit in terra montes ne mittet uobiscum et flumina et semitas, quo forte dirigamini. 16 Et signa et per stellas diriguntur. 17 Numquid ille qui creat est sicut ille qui non creat? Nonne animaduertitis? 18 Et ita si computetis beneficium Dei et graciam, non eam comprehendetis. Deus enim est indultor, miserator. 19 Et Deus nouit quid

1-210 capitulum ... metuentibus et benefacientibus: om. B 1 capitulum sextum decimum: om. A prophecia apum cxxviii periodi xv T prophecia apum cxxviii periodi mg. G curat alnahal, id est, de ape capitulum sextum decimum M capitulum duodeuicesimum err. V azoara uicesima septima prophecia apum P sura sexta decima P2 3 uenit: erat A • festinetis: festines V 6 creauit: creaui V • cur: cum AM 8 calor: quorum AM • uestimini: uescemini P 9 quando2: quomodo M • pascunt: poscunt M 10 locum: om. M • ad quem non: numquid TGVP • diffilcu add. post et del. cum M • se add. post deferre V 11 ut: om. V 12 creat: creati A creaui M 13 indomita: indomitat V • uellet: om. AM 15 facit uobis: uobis facit transp. V 16 animaduertunt: animaduertant P • diem: dicit A 17 ad usus: aduersus AM • uestros: fratres A socios M 20 edamus: edatis V • recentes: recedentes P 21 extrahamus: extrahatis V • induetis: iudicetis V uidetis P • eo: ipso V 22 acquiretis: acquirentes T • grates: gratis A 23 dirigamini: dirigemini AM • per add. ante signa T 24 et signa iter. post et del. diriguntur M 25 ita: om. AMP • si: sicut V • computetis: computatis AM

162

30

35

40

45

50

55

Liber Alchorani

occultatis et quid publicatis. 20 Et illos quos colitis absque Deo non creauit quicquam, et ipsi creantur. 21 Mortui sunt, non uiui. Non perpendunt, quando suscitabuntur. 22 Deus uester est Deus unus. Et qui non credunt aliam uitam, corda ipsorum sunt ignota et ipsi sunt elati. 23 Non est hesitandum quod Deus nouit quid occultant et quid publicant. Quia non diligit elatos. 24 Et quando dicitur illis: «Quidnam destinauit creator uester?» Dixerunt: «Scripture sunt antiquorum». 25 vt portent onera sua integre die resurreccionis et de oneribus eorum, quos perdunt, ignorant. Quam praue onerant! 26 iam defraudauerunt illi qui fuerunt ante illos. Et diruit fabricam eorum Deus a fundamentis et corruit tectum super illos. Et uenit super eos cruciatus unde non perpendebant. 27 Deinde die resurreccionis confundet eos dicetque eis: «vbi sunt participes uestri, quibus me fatigabatis?» Dicent tunc illi quibus sciencia collata est: «confusio sit hodie et malediccio super blasphemos quos sepulturi sumus». 28 Angeli animabus suis iniuriantes proiecerunt pacem dicentes: «Non operabamur malum». «Ymmo, Deus nouit quid operabamini. 29 introite ergo portas gehenne in ea permanentes in eternum». Quam praua est mansio superborum! 30 Et dictum est illis qui timent: «Quid destinauit creator uester?» Dixerunt: «Bonum». illis qui benefecerunt in hoc seculo et domus alterius seculi melior. Et quam bona domus metuencium! 31 Paradisos quidem Ade introibunt subtus quos fluunt flumina, habentes quidquid appetunt in eis. Sic quoque Deus remunerabit metuentes. 32 Quos sepelient angeli placati dicentque: «Pax uobis. introite Paradisum pro eo quod operabamini». 33 An expectabunt nisi quod ueniant ad eos angeli uel ueniat preceptum creatoris tui? Similiter fecerunt illi qui fuerunt ante illos. Et Deus nullatenus intulit iniuriam, sed ipsi iniuriam sibimet fecerunt. 34 Et comprehenderunt eos peccata que commiserunt et inciderunt in id quod deridebant. 35 Et dixerunt ydolorum cultores: «Si Deus uellet, nihil absque Deo coleremus nos neque patres nostri. Et nihil absque Deo communicaremus». Sic fecerunt illi qui fuerunt ante illos. Numquid legatis incumbit aliud, nisi perferre manifeste? 36 Et iam quidem in omni populo transmisimus Legatum, ut adorarent Deum et uitarent Astaroth. Et

27 illos: illi V2 • creauit: creant AM creauerunt V 28 et: sed V • uiui: uiuo P • perpendunt: perpendent V 29 suscitabuntur: suscitabantur A • unus: uiuus V 30 ipsorum: eorum T 31 quid1: quod A et M 33 portent: portet A • in add. ante et del. die V 34 ignorant: ignorans AM • ignorant add. post et del. praue G 34-35 ante illos: om. TGVP 35 faci add. post et del. diruit G • eorum: illorum V • tectum: tactum TG • illos2: eos V 36 super eos cruciatus: cruciatus super illos transp.V • eos: illos MV 37 eis: om. V • me fatigabatis: fatigabatis me transp. AM • fatigabatis: fatigabitis V 39 sepulturi: sepelituri AM 40 occul add. post et del. quid V 41 portas: partes A • gehenne: iehenne V • usque s add. post permanente AM 44 alterius seculi melior: melior alterius seculi transp. V alterius melior seculi transp. P • domus2: mansio V om. P 48 nisi quod: usque quo V • angeli: om. TGVP 49 illos: eos V 49-50 sed ipsi iniuriam: om. MP 53 Deo: ipso A eo M • illi: om. AM 54 legatis: legatus M • quam add. post et del. aliud V • perferre: proferre AV 55 adorarent: adorent M • Deum: om. T • uitarent: uitate AGP

cAPiTvLvM SExTvM DEciMvM

60

65

70

75

80

163

quidam diriguntur a Deo et quidam merito cadunt in erroris labencium. Discurrite per terram et uidete qualis fuit exitus falsancium. 37 Et quamuis sollicitus existas ad dirigendum eos, Deus tamen non diriget eos qui faciunt oberrare et non habent defensores. 38 Et iurarunt per Deum quoad potuerunt quod «non suscitabit Deus eos qui moriuntur». Ymmo, terminum eis posuit uerum, sed multi hominum non nouerunt, 39 sed ut manifestet eis in quo discrepant et ut sciant in quo blasphemarunt quod mendaces extiterunt. 40 Sermo quidem noster est, quando uolumus ut aliquid fiat, dicimus: «Esto» et fit. 41 Et qui oderunt in Deo postquam iniuriam perpessi sunt, ut acquiramus eis in hoc seculo mercedem, et merces alterius est maior, si scirent. 42 Qui sustinuerunt et in creatore suo confiderunt. 43 Et non misimus ante te nisi uiros quibus reuelatum est. interrogate ergo homines memorie, si non nouistis. 44 Testimonia et scripturas antiquas, et destinauimus tibi memoriam, ut exponamus hominibus quid destinatum est eis. Et fortassis animaduertant. 45 Nonne illi qui peccata commiserunt, Deus aperiet cum eis terram et ueniet eis cruciatus, unde non excogitabant 46 aut occupabit eos in conuersacionibus suis et non euadent 47 aut occupabit eos in trepidacione sua? creator enim tuus miserator et misericors. 48 Nonne uident quod nihil creauit Deus, cuius umbra non dispergatur dextrorsum et sinistrorsum prostrata quasi terra et sunt conseruati? 49 Et supplicat Deo quodcumque est in celis et in terra gressibile. Et angeli et ipsi non superbiunt, 50 timentes Deum desuper et faciunt quod eis precipitur. 51 Et dixit Deus: «Non suscipiatis duos deos. Non enim est nisi unus Deus. Et me timete». 52 Et habet omnia que sunt in celis et in terra. ipse legem habet inuentam. An alium preter Deum timetis? 53 Et quamcumque graciam habetis a Deo est. Deinde cum uos aduersitas tangit, ad eum concurritis. 54 Deinde cum abest aduersitas a uobis, quidam uestrum constituunt cum creatore uestro participes, 55 ut blasphement in id quod eis destinauimus. Delectamini quia iam cognoscetis. 56 Et ponunt eis qui non cognoscunt porcionem ex hiis que

56 et add. post cadunt TV • erroris: errores V • labencium: laberintum TG labimentum M labuntur V laberiutuntur P • discurrite: discurre V 57 uidete: uide TGVP • fuit: fuerit A • fis add. post et del. sollicitus V • existas: exitas A 58 tamen: om. TGVP 59-60 Deus eos: eos Deus transp. MVP 60 eis posuit: posuit eis transp. V 61 nouerunt ATGM mg.corr. V P: cognouerunt expunct. V 62 blasphemarunt: blasphemauerunt A • extiterunt: om. T • quando: quomodo M 63 et qui: iter. V • oderunt: odierunt TGMP 64 iniuriam perpessi sunt: perpessi suunt iniuriam transp. AM 65 seculi add. post alterius V • confiderunt: confidunt VP 68 exponamus: exponas M • destinatum est: destinatur P 69 illi: om. M • commiserunt: dimiserunt A 70 cruciatus: circuitus A • excogitabant: excogitabunt AM 70-71 aut occupabit … non euadent: iter. A om. V 73 umbra: membra V • dispergatur: dispergantur V • prostrata: prostrati TGP • quasi: in AM quasi in P 74 conseruati: conseruata V • quodcumque: quoicumque TGVP 75 superbiunt: superabunt A 76 dixit: om. A • dixit Deus: Deus dixit transp. M 78 inuentam: iumenta VP inumenta corr. V • Deum: iter. post et del. alium V 79 est: habetis V om. P 80 a uobis: iter. post abest P • quidam: quidem M 81 eis: om. VP 82 qui: que P

164

85

90

95

100

105

110

Liber Alchorani

largiti sumus eis. Per Deum! requiretur a uobis quidquid fingebatis. 57 Et attribuunt Deo filias, glorietur, et habent sibi quod desiderant. 58 Et quando alicui quod femina nata est annunciatur, facies eius incipit nigrescere. Et obstupescit 59 et recedit de populo, propter malum quod ei annunciatur. vel promittit eum in tristicia uel intrudit eum in terra? Quam perperam iudicant! 60 illis qui non credunt aliam uitam praua est similitudo. Et Deo est similitudo sublimior, qui est gloriosus, sapiens. 61 Et si comprehenderet Deus homines in iniuriis suis, non promitteret super terram gressibile, uerum prorogat eos usque ad terminum prefixum. Et cum uenerit terminus eorum, non procelabuntur una hora nec anticipabunt. 62 Et assignant Deo quod abnuunt et narrant lingue eorum falsum quod habebunt felicitatem. Ymmo sine dubio deputabuntur igni, quia excesserunt. 63 iamque, per Deum!, misimus ad populum qui fuit ante te. Et Sathanas applausit operibus eorum ipseque est hodie patronus eorum. Et habent supplicium magnum. 64 Et non destinauimus tibi Librum, nisi ut exponas eis in quo dissenciunt et in direccionem et misericordiam populo credenti. 65 Et Deus dedit de celo pluuiam et uiuificauit cum ea terram post mortem eius. in hoc enim miraculum datur populo audienti. 66 Et in brutis quidem animalibus commodum habetis: de hiis que in uteris suis habent, inter pinguedinem et sanguinem, uos saciant lacte puro potantes suaui. 67 Et de fructibus palmarum atque racemorum ut ex his sumatis sapam ad ebrietatem et opem bonam. in hoc enim miraculum datur populo discreto. 68 Et reuelauit creator tuus apibus, ut sumerent de montibus domos et de arboribus et de his que protegunt. 69 Deinde ait: «comedite de omni fructu et sequimini semitas creatoris uestri obedientes». Egreditur de uteris earum potus uarii coloris, qui est medicina hominibus. in hoc enim miraculum est populo animaduertenti. 70 Et Deus quippe creauit uos, deinde mortificauit uos. Et quidam uestrum ad deteriorem reducentur etatem, ut postquam intellexit desipiat. Deus enim est sapiens, potens. 71 Et Deus pretulit uos alios aliis in diuiciis. illi autem, qui preferuntur in eo, quidem ex quo opibus suis humanitatem obseruant in seruis suis, aliis sunt equandi. Nonne beneficium Dei denegant? 72 Et Deus assignauit uobis uxores de uobis ipsis. Et tribuit de uxoribus uestris filios et nepotes et ditauit

83 eis: om. V ex his P • quidquid: quid V 84 attribuunt: atribuit P • filias: filios AM • filios add. post et del. glorietur M • glorietur: glorientur V 85-86 facies eius ... ei annunciatur: om. P 86 recedit: recede A • propter: per G 87 intrudit: intrudet AM • illis: illi TGVP 88 et Deo est similitudo: om. GMVP 90 promitteret: permitteret M • gressibile: gressibilem TGP 92 abnuunt: abruunt V • falsum: false A 95 est: om. TGVP 96 exponas: exponeres AM • quo: quibus V 98 ea: eo A om. P • mortem eius: eius mortem transp. V • miraculum: miraculo A populum T 100 que: quem M • uteris: terris G 101 potantes: potante T • ut: et V 103 apibus: om. V 105 sequimini semitas: semitas sequimini transp. A • egredie add. post et expunct. uestri T • egreditur: egredietur VP 106 est2: om. V 107 quidam: quidem M 109 alios: om. V • a add. ante aliis G 110 preferuntur: proferuntur A • quo: om. AM 111 equandi: equanda G 112 tribuit: retribuit P

cAPiTvLvM SExTvM DEciMvM

115

120

125

130

135

165

uos bonis. Nonne frustra credunt et in beneficium Dei blasphemant? 73 Et adorant absque Deo que non acquirent eis, quicquam de celis neque de terra ualent? 74 Ergo non inducatis Deo simulitudines. Deus enim nouit et uos non nouistis. 75 induxit Deus similitudinem serui possessi nullatenus potentis et quem ditauimus opes bonas ei conferentes. ipse quidem erogabit ex eis in secreto et publico. Numquid equabuntur? Dei gracias. Multi non cognoscunt. 76 Et induxit Deus similitudinem duorum hominum, quorum unus erat mutus, impotens et erat domino suo penitus difficilis: quocumque eum mittebat, non redibat ad ipsum cum bono. Numquid ipse equabitur et qui precipit iuste et est bona uia? 77 Et Deus nouit quecumque sunt in celis occulta et in terra. Et esse hore non erit nisi in ictu oculi uel uelocius. Deus enim est super omnia potens. 78 Et extraxit uos Deus de uteris matrum uestrarum, nihil scientes. Et dedit uobis auditum et uisum et corda. Quo fortassis gracias ageretis. 79 Nonne uidetis aues in ambitu celi discurrentes, non nisi Deus eas sustentat? in hoc enim miraculum est populo credenti. 80 Statuit Deus uobis de domibus uestris habitacionem. Et de brutorum pellibus tentoria posuit, que sunt ad uehendum tempore motus leuia et ad consedendum subtus utilia; et de lanugine eorum et uellere et pilis utensilia et instrumenta ad tempus. 81 Et de his que creauit Deus umbram produxit. Et de montibus speluncas uobis instituit. Et uestimenta que quidem uos a calore munirent et constituit loricas, quibus dampna uitaretis. Sic quidem compleuit beneficium suum et graciam super uos, ut quidem fieretis Sarraceni. 82 Et si retro abeunt, non incubit tibi nisi proferre manifeste. 83 Agnoscunt beneficium Dei, deinde non recognoscunt et plures eorum non sunt blasphemi. 84 Et die qua mittetur de singulis populis testis, deinde non satisfacient, illi qui blasphemarunt non reconciliabuntur. 85 Et cum uiderint blasphemi supplicium, non alleuiabitur eis nec expectabuntur. 86 Et cum uiderint illi, qui constituerunt participes, comparticipes suos, dicent: «creator, isti sunt comparticipes nostri, quos colebamus absque te». Et conuertent ad eos

113 bonis: homines G uobis A 114 acquirent: acquirere V • Deus add. ante et del. eis T • neque add. post terra A • ualent: ualeat TGP 115 uos add. post enim T 116 induxit Deus: Deus induxit transp. T • similitudinem: similitudines P • in add. ante serui P • potentis: petetis A 117 ei: eis ATM • erogabit: erobit A erobat M 118 Dei gracias: graciam Dei transp. AM • cognoscunt: cognoscuntur A • Deus: eis V 119 erat: om. V 121 iuste: om. TGVP 122 nouit: et iouis A 123 enim: om. V • est super omnia: super omnia est transp. AM 125 quas add. post discurrentes V 126 sustentat: iter. post Deus et del. M • eas: om. V 127 Deus uobis: uobis Deus transp. MV • tentoria: temporia A 128 uehendum ATGMP: bibendum V alia uehendum mg.V • consedendum: concedendum M alia consternendum mg. V 129 eam add. post lanugine et del. M • eorum: earum ATM • utensilia ATGM mg.V P: utencia V 130 umbram: umbra P • et de montibus: om. M 131 uos a calore: a calore uos transp. V • munirent: munirentur AM 133 quidem: forte AM • et si: quod si AM • nisi: ubi P 134 manifeste: iter. et del. T 135 non: om. T • testis: om. A 136-137 et cum ... expectabuntur: om. M 137 supplicium: iudicium V 139 conuertent: conuertet A

166

140

145

150

155

160

165

Liber Alchorani

sermonem et dicent: «vos mentimini». 87 Et conuertent sermonem ad Deum in illa die pacem pronunciantes et euanescent ab oculis eorum que fingebant. 88 Et illis, qui blasphemarunt et arcuerunt a uia Dei, supplicium accumulauimus supplicio, quia destruebant. 89 Et die qua transmittet de unoquoque populo testem super eos de se ipsis, et introducemus te in testem contra istos. Et destinauimus tibi Librum ad explanandum uniuersa et dirigendum et ad miserendum et ad annunciandum Sarracenis. 90 Deus enim precipit iusticiam et bonum et benefacere propinquis. Et a malis prohibet et inhonestis et a superbia uos castigat, quo forte animaduertatis. 91 Et adimplete preceptum Dei, cum promiseritis. Et non rumpatis iuramentum postquam emisistis. Et iam posuistis Deum protectorem. Deus enim quid operamini nouit. 92 Et nolite quidem assimilari ei que disrupit fila sua, que uenit post laborem frustratim. Suscipitis inter uos iuramenta uestra perfunctorie, etsi populus accrescat super populum. Temptat uos quippe Deus per hoc et ut die resurreccionis patefaciat uobis in quo dissenciebatis. 93 Et si Deus uellet, unum populum uos faceret, sed deperdit quos uult et dirigit quos uult. Et requiretur a uobis quid operabamini. 94 Et non suscipiatis inter uos iuramenta uestra perfunctorie, labetur enim gressus postquam fixus extiterit. Et gustabitis malum, pro eo quod a uia Dei arcuistis et habebitis supplicium magnum. 95 Et non distrahatis preceptum Dei pro uili precio. Apud Deum quippe melius erit uobis, si operati fueritis. 96 Quod enim apud uos est, pertransibit; et quod apud Deum est, permanebit. Et retribuetur illis qui sistinuerunt premium melius quam opere meruerunt. 97 Et qui bonum operatus est siue mas siue femina existens fidelis, uita bona uiuificabimus eum et maius premium eis conferemus quam opere meruerunt. 98 Et cum legeris Alchoranum, munias te cum Deo contra Dyabolum lapidatum. 99 Non enim aliquam habet diccionem super aliquos qui crediderunt, quia in creatore suo confidunt. 100 Sed diccio eius super illos qui eum exaltant et participem constituunt. 101 Et quando commutamus miraculum loco miraculi, Deus ponit quid destinauit, dixerunt: «Tu fingis hoc». Ymmo plures eorum non cognoscunt. 102 Dic: «Destinauit eum Spiritus Sanctus a creatore tuo cum ueritate, ut confirmaret credentes in direccionem et annunciacionem

140 uestimini add. ante mentimini T • in: om. M 141 fingebant: finxerunt V 143 destruebant: defferebant AM • unoquoque populo: uno populo quoque transp. AM 147 et a superbia: ante superbia V 149 posuistis: apposuistis V 150 quid operamini nouit: nouit quid operamini transp. AM • que1: qui MVP • disrupit: diripit G • fila: filia AGM • que2: qui V 151 suum add. post laborem et del. V 152 quippe Deus: Deus quippe transp. AM • et: om. V 153 dissenciebatis: dissenciabatis A 154 requiretur: requiret V 154-155 a uobis: om. TGVP 155 uestra: om. AM 156 gressus: egressus VP • eius add. post gressus VP 157 arcuer add. post Dei G • habebitis: habitis AM 160 opere: premium AM 161 mas: masculus VP 164 diccionem: iurisdiccionem V 164165 quia in creatore suo: qui in Deo V 165 crediderunt et add. post suo T • diccio: iurisdiccio V 166 quando: om. VP 167 quid: qui V 168 suo add. post creatore et del. V 169 ut confirmaret: et confirmare A

cAPiTvLvM SExTvM DEciMvM 170

175

180

185

190

195

167

Sarracenorum». 103 Et iam scimus quod ipsi dicunt, quod ipsum docet homo. Et lingua eius cui documentum eius ascribunt Latina, et hec lingua est Arabica mera. 104 Quia qui non credunt in miraculis Dei, non dirigit eos Deus. Et habent supplicium magnum. 105 Et fingunt quidem mendacium qui non credunt in miraculis Dei, illique sunt mendaces. 106 Qui autem blasphemant in Deum postquam credidit in ipsum, nisi qui compulsus extitit corde in fide confidente, uerum qui pectus exponunt blasphemie, ira Dei sit super eos et supplicium magnum. 107 Et hoc quidem quia uitam mundanam preposuerunt eterne et quia Deus non dirigit blasphemantes. 108 illi nimirum sunt quorum corda Deus clausit et aures obturauit et oculos excecauit, et illi sunt negligentes. 109 Non est dubium quod in alio seculo dampnati erunt. 110 Deinde illis qui quidem exultant postquam impugnantur, deinde dimicant et sustinent. creator tuus miseretur et parcit, 111 die qua unaqueque anima reddet per se racionem et superaddetur omni anime iuxta quod merebitur, et ipsis non iniuriabitur. 112 Et induxit Deus similitudinem urbis cuiusdam que fuit tuta atque secura, superhabundabat diuiciis ex omni loco et ingrata quidem extitit beneficii Dei. Et induit eam Deus uestimento famis et timoris, pro eo quod operabantur in ea. 113 Et iam quippe uenit ad eos Legatus de ipsis et repulerunt eum obiectu mendacii. Et incurrerunt supplicium et fuerunt iniuriosi. 114 comedite itaque que Deus largitus est uobis iuste et bene. Et reddite gracias pro beneficio Dei, si eum adoratis. 115 Prohibuit enim uobis morticinium et sanguinem et carnem porci et ydoloticum. Quicumque autem cogitur non abhominando nec abhorrendo, Deus utique parcit et miseretur. 116 Et neque dicatis, quia narrant lingue nostre mendacium: «Hoc est licitum. Hoc autem est prohibitum», ut fingatis contra Deum mendacium. Quia qui mendacium contra Deum fingunt, non beantur. 117 Parumque uiuent et punientur atrociter. 118 Et illis quidem iudaizarunt quecumque narrauimus tibi prius prohibuimus. Et non fecimus eis iniuriam, uerum ipsi iniuriam sibimet fecerunt. 119 Deinde creator tuus illis, qui mala egerunt ignoranter, deinde penituerunt postmodum et emendarunt, miserebitur et parcet; quoniam creator tuus postmodum est miserator

171 documentum: documenta VP • documentum eius: iter. M 172 dirigit: diligit M 172-173 qui non credunt ... quidem mendacium: om. A 173 et fingunt ... mendacium: om. V 174 non dirigit eos Deus add. post Dei T • blasphemant: blasphemabant M blasphemat V 175 qui ATGM mg.V P: om. V • compulsus A s.l.T GMVP: compulsit T • extitit: om. V 177 magnum: om. T • mundanam: humanam P • preposuerunt: proposuerunt A 178 Deus non: non Deus AM • claudit add. post Deus2 G 180 deinde: demum P • exulant: exultant MV 181 dimicant: dimicat T 182 die: diem M • per se racionem: persecucionem V 186 in ea: eam A • quippe: quidem V 187 eum: om. VP 188 largitus est: est largitus transp. VP 189 si: om. M 190 ydoloticum ATGM mg.V2 P: ydolatrium V 191 et add. post abhominando et del. V 193 fingunt add. post Deum et del. T • qui: om. G 196 uerum ipsi: om. M • iniuriam sibimet: sibimet iniuriam V 197198 postmodum et ... creator tuus: om. G 198 emendarunt: emendauerunt M • Deus add. post miserebitur et del. M

168

200

205

210

Liber Alchorani

et misericors. 120 Populus autem Abrahe fuit obediens Deo et purus et non fuit de participantibus. 121 Gracias agens pro beneficiis elegit eum Deus et direxit in uiam rectam. 122 Et contulimus ei graciam in hoc seculo et in futuro erit cum iustis. 123 Deinde reuelauimus tibi, «ut sequeris legem Abrahe puri, et non fuit de participantibus». 124 indictum quippe fuit sabbatum illis qui dissenserunt in eo. Et creator tuus utique iudicauit inter eos in die iudicii, in eo quod discordarunt. 125 voca itaque ad uiam creatoris tui sapienter et castigando prudenter. Disputa cum eis honestis. Quia creator tuus melius nouit qui sunt, qui oberrant a uia eius et qui sunt in direccione. 126 Et siquidem punitis, punite secundum quod puniti fuistis. Si autem pacientes fueritis, melius erit pacientibus. 127 Et paciens esto. Paciencia enim tua erit pro Deo. Nec eis condoleas nec sis in angustia pro eo quod defraudant. 128 Deus enim est cum metuentibus et benefacientibus.

201 ei: ea A om. V • erit: om. V 202 sequeris: sequaris P • legem: om. T s.l. uiam T2 • et: qui AM 203 indicunt add. post participantibus et del. G 205 castigando: castiga V castigabo P 206 honestis: honeste V 207 punitis ... quod: om. AM 208 esto: iter. et del. T 209 nec2: ne V 210 defraudant: defraudarunt A • et benefacientibus: om. MV

CAPITVLVM SEPTIMVM DECIMVM

5

10

15

20

25

in nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Laudetur qui pernoctauit cum seruo suo noctu de phano interdicto usque ad templum longinquum, quod circum quaque benediximus, ut ostenderemus ei de miraculis nostris. Quia ipse auditor est, perspector. 2 Et dedimus Moysi Librum et constituimus ipsum ad dirigendum filios israel: «Non sumatis absque me patronum, 3 prolem eius quam portauimus cum Noe, quia fuit seruus graciosus et gratus». 4 Et preuidimus filiis israel in Libro quod «in terra bis destruerentur et exaltarentur exaltacione magna. 5 Et cum uenerit promissio priorum, mittemus ad uos seruos nostros magne crudelitatis. Et explorabunt margines terrarum et est promissum adimpletum». 6 Deinde reddemus uobis uicem super eos et dilatabimus uobis opes et filios, et multiplicabimus uos. 7 Et si benefeceritis animabus uestris, benefacietis; et si malefaceritis uobis. Et cum peruenerit promissio posterioris, denigrabuntur facies uestre et ingredientur templum, sicut prius ingressi sunt, et dampnabunt superbos dampnacione. 8 Et forte creator uester miserebitur uestri. Et si redieritis, redibimus. Et constituemus gehennam blasphemis obstaculum. 9 iste quidem Alchoranus dirigit eos qui rectiores sunt et annunciat fidelibus qui operantur bona mercedem magnam. 10 Et qui non credunt aliam uitam, preparauimus eis supplicium atrox. 11 Et orabit homo malum oracione boni. Et homo semper properat. 12 Et posuimus noctem et diem duo miracula. Et deleuimus miraculum noctis et posuimus miraculum diei luminare, ut acquiratis a creatore uestro beneficium uictus et ut sciatis numerum annorum et computum. Et omnia distinximus distincione. 13 Et omni homini fortunam imposuimus in collo suo. Et die quidem resurreccionis extrahemus ei Librum coram eo apertum, 14 diceturque ei: «Lege Librum tuum. Sufficit hodie tibi quod anima tua te accusabit». 15 Et qui dirigitur anime sue, dirigitur; et qui oberrat sibi,

1-181 capitulum ... eum magnificacione: om. B 1 capitulum septimum decimum: om. AT prophecia laudis cxi periodi mg. G curat de filiis israel capitulum septimum decimum lizra M capitulum undeuicesimum err. V azoara duodetricesima prophecia laudis P sura septima decima P2 2 in nomine ... miseratoris: om. V 3 suo: tuo M 4 circum: scertum P • quaque: quam A • ei de: eide in G eis de M 5 est: om. TGVP 6 ad add. ante ipsum A • dirigendum: dirigendos AM 7 quam: quem AM om. VP • graciosus: gloriosus VP 8 in Libro: om. V 9 uenerit: uenit P 12 opes: opem T • multiplicabimus: multiplicamus P 12-13 si benefeceritis animabus uestris: iter. TGV 13 animabus uestris: iter. P • benefacietis: benefaciens G • malefaceritis: malefacietis VP • peruenerit: uenerit V 14 ingredientur: ingredienter M 15 dampnabunt: dampnabuntur AM • uester: noster M 16 uestri: nostri M • redieritis: credieritis M • gehennam: iehennam V 17 rectiores: rectores MV recti P 18 bona: bonam MP om. V 20 oracione: oracioni VP • properat: preparat AM • noctem et diem: diem et noctem transp. M 21 diei: dei A • luminare: illuminate V 23 distinximus: iter. G • distincione: distincionem A 24 extrahemus: extraheremus P 26 tua: om. VP • te: om. AM • sibi: om. M Librum VP

170

30

35

40

45

50

Liber Alchorani

quippe oberrat. Et non onerabitur anima alterius onere. Et non puniuimus quemquam, donec misimus legatum. 16 Et quando uoluerimus dampnare ciuitatem, prefecimus in reges diuites eius et peccauerunt in ea. Et uerum fuit super eam uerbum et dampnauimus eam dampnacione. 17 Et quot secula post Noe dampnauimus. Et creator tuus peccata seruorum tuorum nouit sufficienter et expertus est. 18 Et qui transitoriam quidem desiderat uitam, satisfacimus quantum uolumus et cui uolumus in ea. Et deinde eum assamus in gehenna infamem derelictum. 19 Et qui uult eternam et querit eius semitam existens fidelis, ille est cuius semita est graciosa. 20 Et omnes ditabo, hos quippe et illos, de dono creatoris tui. Et donum patris tui non fuit dilatum. 21 considera qualiter quosdam pretulimus aliis. Et alia uita excellencior est et maioris gradus. 22 cum Deo nullatenus alium Deum constituas, ne maledictus sedeas atque derelictus. 23 Et creator tuus statuit quod non nisi eum adores et benefacias parentibus; siue penes te perueniat alter eorum ad senium siue uterque, non dicas eis uerbum ignominiosum neque uerbum comminacionis, sed dic eis uerbum honestum. 24 Et inclina quidem eis alas humilitatis ex misericordia. Et dic: «creator, parce eis, quia nutriuerunt me paruum». 25 Et creator uester melius utique nouit quid gerant in cordibus suis, si quidem boni fueritis, erit conuertentibus miserator. 26 Et propinquis ius suum reddite, et pauperibus et peregrinis, et nolite res uestras dilapidare, 27 quoniam dilapidatores fratres sunt Sathane et in creatorem suum Sathanas blasphemat. 28 Quod si diuertis ab eis querendo misericordiam quam speras a creatore, dic eis uerbum suaue. 29 Neque manus tuas cancelles super collum tuum neque aperias eas usque quaque ut sedeas obsessus, redargutus. 30 creator enim tuus dilatat diuicias cui uult et attenuat eas, quoniam seruos suos examinat et intuetur. 31 Et filios uestros non interimetis inopie timore. Nos enim eos et uos ditabimus. Et si eos occiditis, error est ingens. 32 Et non accedatis ad fornicandum, scelus enim est prauum opus. 33 Et non occidatis animam, quam

27 onerabitur: honorabitur ATGM • onere: honore ATGM • puniuimus: punimus VP 29 eius: om. T • peccauerunt: peccarunt V • fuit: fuerit T 30 eam1: ea V 31 tuorum: suorum V 32 qui transitoriam: om. VP • quidem: quidam TGP • desiderat: desiderant P • uitam satisfacimus: satisfacimus uitam transp. VP 33 et cui uolumus: om. TGVP • deinde: demum P • eum: eam AMP cum V • gehenna: iehenna V 35 dono: domo TGMVP 36 tui: sui VP • donum: dono TVP domo G • cui add. post tui V • considera: om. T 38 sedeas: om. M 39 statuit: statum G • benefacias: benefacies AV • benefacias parentibus: parentibus benefacias transp. T 40 te: et M • uterque: utrique P 42 quidem: om. P • quidem eis: eis quidem transp. M • ex: et AMV • misericordia: misericordie MV • parce eis: om. T 43 nutriuerunt: nutrierunt AM • uester: noster MP • melius utique: utique melius transp. V • gerant: generat V 47 qui add. post Sathanas M • blasphemat: blasphemabat M • quod: iter. T 49 quaque: om. AM • obsessus: om. AM 50 suos: tuos P 51 et1: om. AM ut V • intuetur ATGMV s.l.P2: intuere P • uestros: nostros M • interimetis: interimatis AM • nos: non V 52 ditabimus: dubitabimus M • eos: om. V 53 fornicandum: forniendum A • est: et M • prauum: prauus A

cApitvLvM SEptiMvM DEciMvM

55

60

65

70

75

171

uobis Deus prohibuit nisi iuste. Et qui occiditur iniuriose, concessimus presidi eius potestatem et non excedatur in cede, quia ipse est defensus. 34 Et non accedatis ad pecuniam pupilli nisi modeste donec attingat ad pubertatem. Et adimplete fedus, quia fedus est inquisitum. 35 Et adimplete mensuram et pensate cum trutina iusta. Hoc quidem uobis est melius et ad interpretandum pulchrius. 36 Et nolite ardua quidem inquirere que non nouistis, quoniam pro auditu et uisu et corde racionem reddetis pro omnibus. 37 Et non discurratis per terram lasciue, quoniam non scindetis terram nec attingetis ad montes in altitudine. 38 Hoc totum creator tuus reputat peccatum odibile. 39 Et illud est de sapiencia quam tibi creator tuus reuelauit. Et non constituas cum Deo alium deum, ne proiciaris in gehennam redargutus atque derelictus. 40 Numquid specialiter uobis attribuit filios et angelos suscepit feminas? Magnum siquidem uerbum profertis. 41 in hoc Alchorano et de pluribus tractauimus ut recolant et ut indomiti magis fugiant. 42 Dic: «Si cum eo forent dii, sicut uerbo, satis gliscerent contra Deum throni calumpniam. 43 Qui est immensus et absit quod dicunt de magno et excelso». 44 Laudant eum septem celi et terra et que in eis sunt. Et nihil est quod cum laude sua non exaltet, uerum laudem eorum non intelligitis, quia ipse est pius, indultor. 45 Quia cum legeris Alchoranum, ponemus inter te et inter illos qui non credunt 46 uelamen occultum et ponemus super corda eorum obstacula, ut non intelligant ipsum et in auribus eorum surditatem. Et quam rememoras creatorem tuum, in Alchorano solum retrorsum abeunt fugientes. 47 Nos autem melius nouimus quid ascultant te murmurando, dicunt iniuriosi: «Non appetitis nisi uirum delirum». 48 considera qualiter induxerunt tibi similitudines et errauerunt et non potuerunt quidquam. 49 Et dixerunt: «cumque ossa nostra fuerint in puluerem redacta, resuscitabimus in creaturam nouam?» 50 Dic: «Estote lapides aut ferrum 51 uel creatura uel quicquid sit absonum in cordibus uestris». Et iam dicent: «Quis restituet nos?»

54 uobis Deus: Deus uobis transp. MV • Deus prohibuit: iter. V • nisi iuste: iniuste P 55 res add. post in et del. V • defensus: defensor P 56 attingat: attingant M • adimplete: adimplere V 57 est: om. V • iusta: uiscera V 58 hoc: homo V • uobis: om. G • uobis est: est uobis transp. AM • ardua: aliena P 58-59 ardua quidem: quidem ardua transp. M 59 quidem: om. V • quoniam: quam V 60 reddetis: reddens V • discurratis: discurretis V 61 scindetis: sancti detis G 62 illud: istud AM 63 cum: eum A • gehennam: iehennam V 64 derelictus: delictus A • specialiter uobis: uobis specialiter transp. P • uobis attribuit: attribuit uobis transp. V 65 suscepit: om. AM • hoc Alchorano: Alchorano hoc transp. P • Alchorano: Alchoranum A 66 indomiti: indomum M 67 forent: fuerint P • uerbo satis: uerbositatis M 68 laudant: laudent AM 69 et terra: om. V 70 est: om. V • quia add. post pius G • quia2: et AM 71 super corda eorum obstaculam add. post ponemus et del. V • illos ATGMP: filios V alia illos mg.V 72 eorum: illorum M 73 rememoras: memoras AVP 74 abeunt: habeunt A • autem: enim V • ascultant: auscultant V 75 uirum: iure VP • delirum: debitum V delire P 77 in puluerem: om. AM • resuscitabimus: resuscitabimur VP 79 sit: om. AM est P • nos: uos A

172

80

85

90

95

100

105

Liber Alchorani

Dic: «Qui creauit uos prima uice». Et iam mouebunt capita sua ad uos dicentes: «Quando erit?» Dic: «Fortassis erit. 52 Die quippe qua uocabit uos et uos respondebitis laude eius et estimabitis quod non durastis nisi modicum». 53 Et dic cultoribus meis quod bona dicant, quoniam Sathanas seminabit inter eos iurgium, qui est homini aduersarius publicus. 54 creator enim uester melius nouit uos. Si uoluerit miserebitur uestri, uel si uoluerit puniet uos. Et non misimus te ut custodires eos. 55 Et creator tuus melius nouit qui sunt in celis et in terra. Et pretulimus quosdam prophetarum super alios. Et Dauidi contulimus psalmos. 56 Dic: «vocate eos quos estimatis absque Deo. Non poterunt a uobis amouere nocumentum nec immutare». 57 illi quidem qui orant ad creatorem suum appetunt apropinquari ut sint propriores ei, et sperant misericordiam eius et timent eius supplicium. cruciatus enim creatoris tui est cautus. 58 Et non est aliqua ciuitas quam nos non destruamus ante diem, autem resureccionis pena puniemus eam uehementi. Et hoc est in Libro quidem exarato. 59 Et quid nos prohibuit quod miracula non misimus, nisi quia sub pretextu falsitatis ea repudiarunt antiqui. Quod contulimus thamude camelam in aperto et iniuriam ei fecerunt. Et non destinauimus miracula nisi ad terrorem. 60 Et cum diximus quod creator tuus comprehendit homines. Et non posuimus uisionem quam ostendimus tibi, nisi in tribulacionem gentibus et arborem maledictam in Alchorano. Et perterreo quidem eos et non accumulat eis nisi superbiam magnam. 61 Et quando diximus angelis: «Adorate Adam», et adorauerunt excepto Demone. Dixitque: «An adorabo eum quem de luto creasti?» 62 Dixit: «En uides iustum quem mihi pretulisti? Si distuleris me usque in diem resureccionis, deprauabo prolem eius exceptis paucis». 63 Dixit: «Recede. Et qui tecum sunt gehenna nimirum erit uobis, in retribucionem premii quidem exhuberantis. 64 Et sermone tuo defraudabis quos ex eis potueris. Et congrega milites tuos contra eos et pedites. Et particeps esto in operibus eorum et filiis. Et pollicere eis. Et quidquid eis Sathanas pollicetur in

80 non add. post iam M • sua: om. T 81 dic ... erit2: om. V • erit2: om. T • die quippe: quippe die transp. AM • uos1: nos AP • et uos2: om. VP 82 cum add. ante meis AM • laude: laudem V • estimabitis: estimastis V 83 quoniam: quando P 85 non: om. T 86 nouit: om. P • qui: que MVP • terra: terris V 87 Dauidi: Daudi A 88 absque: iter. et del. M • poterunt: poterant T 89 orant: ortant AM adorant T errant V 90 et timent eius: om. VP 91 creato add. post supplicium et del. V • enim: om. V 92 nos: om. V • non: om. M • destruamus: destruimus T • autem resureccionis: resureccionis autem transp. AM • eam: ei AM 93 Libro: om. T 94 misimus: premisimus V • falsitatis: falsi V • repudiarunt: repudiarent P 95 quod: et AM • non: inde V 96 miracula: om. G • terrorem: terram V • quod: quia M 97 posuimus: possumus P • nisi in: om. M 99 accumulat: accumulet V • quidem add. post accumulat V • et mortem gustares add. post magnam AM 100 an: om. TGVP 101 en ATGM s.l.V: an V ei P • quem2: quod eum V 102 deprauabo: dampnabo VP 103 in add. post sunt et del. V • gehenna: iehenna V • in: et A 104 quidem: quidam T • exhuberantis: exhuberant M 105 potueris: pollueris P • tuos: om. V 106 illorum add. post operibus et del. M • pollicere: pollicem G • eis: om. M • pollicetur: polliceturus AM

cApitvLvM SEptiMvM DEciMvM

110

115

120

125

130

173

discrimen. 65 Seruorum meorum nullum enim habes dominium super seruos meos». Sufficit enim creator tuus in presidem. 66 creator utique tuus est qui regit uobis naues in mari ut de beneficio eius aliquid acquiratis, quia ipse miseretur uobis. 67 Et quando tempestas tangit uos in mari, euanescunt illi quos adoratis, nisi ipse solus. cumque uos educit ad littus, diuertitis. Et homo semper blasphemat. 68 Numquid estis securi quod non absorbeat uos terra secus littus et mittat super uos lapides, deinde non inueniatis uobis patronum? 69 En securi estis quod non resuscitet uos alia uice et mittat super uos uentum ualidum et submergat uos pro eo quod blasphemastis, deinde non inuenietis super uos redarguacionem? 70 Et iam quippe filios Ade honorauimus et duximus eos per terram et mare et ditauimus eos de bonis et prerogatiuam eis donauimus super plures quos creauimus. 71 Die qua omnes homines uocabunt sacerdotes suos et cui Libri fuerint oblati in manu dextera, illi legent scripturas suas et non defraudabuntur in nihilo. 72 Et qui fuerit cecus in hac uita, in alia erit cecus et magis dampnatus. 73 Et tribulabunt te fere pro eo quod reuelauimus tibi, ut fingas super nos alium Librum. Et tunc suscipient te in amicum. 74 Et si non confirmaremus te, fere uergeres quidem ad eos aliquantulum. 75 Si tunc uiueres in duplum et mortem gustares in duplum. Et non inuenires deinceps protectorem. 76 Et si possent utique extirparent de terra, ut te de terra expellerent. Et tunc non uiuerent nisi paulominus. 77 Lex fuit eorum quos destinauimus ante te. Et non est qui legem nostram immutet. 78 insiste oracioni in descensione solis et obscuritate noctis et in leccione crepusculi. Leccio enim crepusculi obseruatur. 79 Et de nocte leges, quo fortassis de gracia sua concedat tibi Deus mansionem laudabilem. 80 Et dic: «creator mi, introduc me in ingressu ueritatis. Et exire me facias de egressu ueritatis et ponas mihi causam patrocinantem». 81 Et dic racionem: «venit ueritas

107 seruorum meorum: om. AM • habes: habet T • habes dominium: dominium habes transp. M 108 utique: itaque V • regit: regis M dirigit P 109 uobis: om. AM • ut: et V 110 tangit uos: uos tangit transp. AM 111 educit: adducit AV 113 lapides: lapidere A • inueniatis: inuenietis V • uobis patronum: patronum uobis transp. V • en: an mg. V s.l.P2 114 uenenum add. post uos2et del. G 115 uos1: om. V 116 quippe: quidem V • duximus s.l.A TGMVP: diximus A 118 cru add. ante creauimus et del. M • uocabunt: uocabant T • cui: cum V 119 dextera: dextra V • suas: om. T • defraudabuntur: defraudabunt T 120 cecus in hac uita: in hac uita cecus transp. AM 121 qui add. ante tribulabunt et del. V • tribulabunt: retribulabunt G • fere: om. P • fere pro eo: pro eo fere transp. AM • ut: et V 122 tunc: om. P • suscipient: suscipiet A • suscipient te: te suscipient transp. P • te1: om. T 123 uergeres ATGMV corr.P: urge res P • quidem: qui te A • quidem ad eos: ad eos quidem transp. T • uiueres: uenires V • in duplum: om. AM • duplum: dubium mg. V 123-124 et mortem ...duplum: om. TV 125 ut ATGM s.l.V P: et V • te: om. M 126 non add. post nostram T 127 immutet: innuit A • insiste: instate V 128 crepusculi1: om. TGMVP • leccio enim: om. M • crepusculi2: crepuscula P 129 laudabilem: laudabile G 130 creator: creatori M • in: om. M 130-131 et exire ... ueritatis: om. VP 131 causam: racionem A oracionem M • racionem: om. AM

174

135

140

145

150

155

Liber Alchorani

et lapsa est falsitas. Falsitas enim est labilis». 82 Et prodire faciam de Alchorano quod est creacio et misericordia fidelibus, nec iniuriosi quidem accumulant nisi dampnacionem. 83 Et quando benefacimus homini, diuertit et declinat cum humeris suis. Et quando quidem tangit eum aduersitas, desperat. 84 Dic: «vnusquisque facit secundum quod ei competit». Dic: «creator tuus melius nouit qui magis est directus». 85 Et interrogabunt te de Spiritu. Dic: «Quidem Spiritus est de precepto creatoris mei. Et non est uobis de sapiencia concessum nisi modicum». 86 Et si uellemus, auferemus id quod reuelauimus tibi. Deinde non inuenires tibi contra nos patronum, 87 nisi misericordiam a creatore tuo, quia gracia eius super te fuit magna. 88 Dic: «Si conuenirent homines et demones ut simile huic Alchorano componerent, non facerent tale, etsi presidium adinuicem prestarent sibi». 89 Et introduximus quippe hominibus in hoc Alchorano de omni similitudine, et plures hominum renuerunt nisi blasphemiam. 90 Et dixerunt: «Non credimus tibi donec facias quod fluant nobis de terra fontes, 91 aut habeas paradisum de racemis et palmis et facias rimilos per margines eius fluere, 92 uel obruere facias celum super nos sicut estimas et eclipsetur uel ducas Deum et angelos manifeste, 93 aut habeas domum auream aut ascendas in celum. Quia non credemus in creatorem tuum donec facias super nos Librum descendere quem legamus». Dic: «Mirabilis creator meus. Sum ego nisi Legatus?» 94 Et quid prohibuit hominibus credere quando uenit eis direccio, nisi quia dixerunt: «Misit Deus hominem Legatum?» 95 Dic: «Si angeli quidem in terra perambularent tuti, mitteremus quoque de celo ad eos angelum legatum». 96 Dic: «Sufficit Deus in testem inter me et uos, quia ipse seruos suos examinat et discernit». 97 Et quem dirigit Deus, ipse est directus. Et quem deperdit, non habet absque eo patronum. Et die resurreccionis suscitabo eos super facies suas cecos, surdos et mutos. Mansio eorum erit gehenna; quantocius extinguetur, nos addemus ei flammam. 98 Et hoc erit premium eorum, quia ipsi in miraculis nostris blasphemarunt. Dicentes: «cum

132 falsitas2: om. P add. s.l. P2 • est2: om. A • est2 labilis: labilis est transp. P 133 creacio: creator P • non add. post quidem V • accumulant: accumulabunt V 134 dampnacionem: condempnacionem M 135 quidem: om. V 136 melius: om. GVP 137 te: om. AM 138 mei: misericordia A uestri V • uobis de sapiencia: de sapiencia uobis transp. P • uobis add. post sapiencia AM • concessum: concessa AM 141 eius: iter et del. G • magna: magis P • dic: om. T • ut: om. M 142 tale: talem AM 143 quippe hominibus: hominibus quippe transp. V • Alchorano: om. V • de: et A 144 hominum: homines TP • renuerunt: tenuerunt V 145 de terra fontes: fontes de terra transp. V 146 facias: facies M 147 ducas: om. V • et2: aut V 148 ascendas: ostendas M 149 Deum add. post in et del. M • creatorem tuum: tuum creatorem transp. M 150 ego: eius VP • ego: iter. post nisi M 151 quando: quoniam A • uenit: uenerit P • eis: ei P 152 quidem: om. MP 154 suos: om. M ipsos V • quem A corr. T GM mg.V: quoniam T quando VP 155 quia add. post Deus AM • est: om. M • deperdit: perdidit G • eo: om. M Deo V 156 suscitabo: resuscitabo V • suas: terre V 157 gehenna: iehenna V • nos: uos exp. T non non M • ei: eis AM

cApitvLvM SEptiMvM DEciMvM

160

165

170

175

180

175

fuerint ossa nostra in puluerem redacta, suscitabimur in nouam creaturam?» 99 An non uident quod Deus creauit celos et terram, potens est similes eis creare? Et posuit eis terminum in quo non est dubium. Et iniuriosi nolunt nisi blaphemiam. 100 Dic: «Si uos quidem possideretis thesauros misericordie creatoris mei, tunc quoque conseruaretis metuentes expensas. Et homo est tenax». 101 Et iam quidem dedimus Moysi nouem miracula manifesta. Et interroga filios israel quando uenit ad eos et dixit ei pharao: «Estimo quidem te Moysen delirum». 102 Dixit: «iam quidem nosti quod non destinauit hoc nisi creator celorum et terre ad contemplacionem. Et estimo te, pharao, dampnatum». 103 Et uoluit eos de terra extirpare. Et submersimus eum et qui cum eo erant omnes. 104 Et diximus filiis israel: «inhabitate terram post ipsum. Et cum uenerit dies iudicii, presentabimus uos simul». 105 Et ueraciter promulgauimus ipsum et ueraciter descendit. Et non misimus te nisi ut annunciares et premoneres. 106 Alchoranum distinximus, ut legamus eum hominibus distincte. Et destinauimus ipsum destinacione. 107 Dic: «Siue credatis siue non credatis. Quia illi quibus data est sapiencia ante ipsum, quando legebatur eis, procidebant super facies suas supplicantes, 108 et dicentes: «Mirabilis Deus, creator noster. terminus quidem creatoris nostri si est adimpletus». 109 Et procidunt in facies suas plorantes et addet eis formidinem. 110 Dic: «Adorate Deum uel honorate misericordem, quem quidem horum adoraueris habet nomina benedicta». Et non exaltes oracionem tuam neque deprimas illam et quere medium inter illa. 111 Et dic: «Gloria Deo, qui non suscepit filium et qui non habuit participem in regno et non habuit patronum affliccionis». Et magnifica eum magnificacione.

159 redacta: reducta P • suscitabimur: suscitabuntur P 160 similes eis: eis similes transp. VP 161 nolunt: non habent P • sibi add. ante nisi V 163 conseruaretis: seruaretis V • homo: hoc AM 164 manifesta: om. A 165 ei: eis AM • Moysen: Moyses A • delirum: derelictum P 166 quod: om. VP 167 dampnatum: condempnatum V 168 qui cum eo erant omnes: omnes qui cum ipso erant transp. V • eo: ipso V 169 presentabimus: preseruabimus P 170 super facies add. post uos G • simul: similes P • promulgauimus: promulgabimus V 171 ut annunciares: ad annunciantes M 172 legamus: legati V 173 siue non credatis: om. A • sapiencia ATGM mg.V P: sciencia exp. V 174 quando: quomodo M • legebatur: legabatur A 176 si est adimpletus: sic adimpletur V • procidunt: procidant M • facies suas: faciem suam V • addet: addit M 177 honorate: adorate AM 179 illam: eam AM

CAPITVLVM DVODEVICESIMVM

5

10

15

20

25

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Gloria Deo qui destinauit seruo suo Librum, in quo est iusticia perpetua, 2 ut premoneat ab eterna dampnacione et annunciet fidelibus qui bona quidem opera faciunt et premium bonum, 3 in quo manebunt perpetuo. 4 Et premonebit illos qui dixerunt Deum suscepisse filium, 5 quod ipsi quidem et patres eorum non nouerunt. Quam magnum uerbum ab ore eorum exiuit; nec dixerunt nisi falsum. 6 Et forte fatigabis animam tuam in uestigiis eorum, quod si non adhibuerunt fidem minori. 7 Proch dolor! Statuimus que sunt super terram ad decorem eius, ut eos examinemus qui sunt qui melius operantur. 8 Et posituri sumus super eam aggerem terre. 9 An non estimas quod dormientes in cauerna sculpta in miraculum dati sunt? 10 cum in cauernam declinarent iuuenes, dixerunt: «creator noster, concede nobis a te misericordiam et concede nobis in facto nostro direccionem». 11 Et donantes eis surditatem soporati sunt in cauerna annis numeratis. 12 Deinde suscitauimus eos quatenus sciremus qui quidem melius comprehenderent quanto tempore soporem habuissent. 13 Et nos quidem hystoriam eorum tibi narramus ueraciter. Quoniam quidem iuuenes extiterant in creatorem suum credentes et accumulauimus eis direccionem. 14 Et ligauimus eorum corda, cum surrexerunt dicentes: «creator noster, celorum creator et terre. Non adorauimus absque eo Deum. Iam quidem frustra diceremus». 15 Isti populi nostri susceperunt absque eo Deum. Nonne fuit eis obuiatum racionabiliter? Quis itaque magis iniuriatur quam qui super Deum fingit mendacium? 16 Et cum ab eis sequestratus fueris, non adorabunt nisi Deum, declinate igitur ad cauernam. Ostendet super uos Deus misericordiam suam et preparabit uobis in facto uestro dispensacionem. 17 Et uidebis solem, quando ascendit a cauerna eorum uergit ad dexteram, et quando quidem occidit uersus sinistram declinat et sunt circa limen ipsius. Hoc est de

1-187 capitulum ... creatoris sui participem: om. B 1 capitulum duodeuicesimum: om. AT prophecia antri cx peryodorum mg. G curat alcahaf, id est de dormientibus capitulum duodeuicesimum M capitulum uicesimum err. V azoara undetricesima prophecia antri P sura duodeuicesima P2 2 in nomine ... miseratoris: om. V 3 perpetua: perpetuo A 4 premoneat: premoneas V • annunciet: annuncies V 6 non: om. AM 7-8 falsum et forte: forte falsum transp. AM 8 si: om. VP • adhibuerunt: adhibuerint M corr. T P 9 minori: unum mori A • proch: pro hoc AM 10 posituri sumus: posuit V posuimus P 11 estimas: estimes V 12 cauernam: cauerna VP 13 a te ... nobis2: om. M 14 direccionem add. post eis et del. V 15 quatenus: quatinus T • melius: iter. et del. T • comprehenderent: comprehendent AM 16 hystoriam: hystoria A • narramus: narrauimus M 19 creator2: om. G 20-21 iam quidem ... eo Deum: om. AV 21 eis obuiatum: om. G 22 fingit: fingunt P 23 igitur: ergo M • ostendet: ostendit V 24 uobis: nobis A • uestro: nostro A 25 uidebis: uidebitis V • ascendit: ostendit M • a: et A 26 occidit: cecidit M ascendit P • limen: lumen TGVP

cAPItvLvM DvODEvIcESIMvM

30

35

40

45

50

177

miraculis Dei. Et quem Deus dirigit, ipse est directus. Et quem dampnat, non inuenies utique ei patronum emendatorem. 18 Et estimabis eos expergefactos cum ipsi sint dormientes. Et conuertimus eos dextrorsum et sinistrorsum, et canis eorum brachia sua distenditur in limine. Et si quidem eos prospiceres, ab eis retro abires festinanter plenus timore. 19 Et suscitabimus quoque eos, ut interrogarent se ad inuicem. Dixit unus eorum: «Quantam fecimus moram?» Dixerunt: «Soporati fuimus die et parte diei». Dixerunt: «creator uester melius nouit quantum morati estis. Mittite ergo unum de uobis cum hac moneta ad urbem. Et quis cibus erit uobis utilior aduertat et afferat uobis aliquid boni. Et caueat sibi ne aliquis perpendat aliquid de uobis. 20 Alioquin si uos reuelaret, uos utique lapidarent uel reducerent uos ad legem suam et numquam beati essetis». 21 Sic quoque obstitimus eis ut promissionem Dei ueraciter recognoscerent et horam indubitabiliter. cumque disceptarent inter se de facto suo, dixerunt: «Fabricate super eos fabricam. creator eorum melius nouit eos». Dixerunt namque qui factum eorum comprehenderunt: «Si construamus super eos templum». 22 Dicent eos esse tres et quartus eorum est canis. Et dicent: «Quinque et sextus eorum est canis», presumentes occulta. Et dicent: «Septem et octauus eorum est canis». Dic: «creator melius nosti numerum eorum. Non enim nouerunt eos nisi pauci». Noli quidem eos speculari nisi manifesta speculacione, nec explicabit eos quisquam. 23 Nec dicas de aliquio quod: «cras quidem faciam illud», 24 nisi: «Si Deus uoluerit». Et memora creatorem tuum, cum oblitus fueris, et dic: «creator meus forte diriget me in proximo ad uiam rectam» 25 Et moram fecerunt in cauerna sua trecentis annis additis nouem. 26 Dic: «Deus melius nouit quantum soporati sunt, qui nouit occulta celorum et terre. Exaudi itaque eos quia non habuerunt alium nisi Deum patronum neque comunicauerunt in sapiencia eius quamquam». 27 Et lege quod reuelatum est tibi de Libro creatoris tui. Non est qui uerbum eius immutet. Et non inuenies absque eo refugium. 28 Et sustineat anima tua cum illis qui orant

27 dampnatus add. post dampnat et expunct. V 28 inuenies: conuenies VP • utique: itaque AM • ei: om. AM 29 inter add. post canis V 30 sua: om. V • distenditur: distendit A descendit M • limine: lumine V 32 quantam: quandam AM 33 fuimus: sumus AM • creator: iter. G • uester: noster GMVP 34 mittite: mitte AM 35 quis cibus erit uobis utilior aduertat: aduertat quis cibus erit uobis comodior transp. AM • cibus: iter. G 36 alioquin si uos: si uos alioquin transp. T 37 lapidarent: dilapidarent V 38 obstitimus: astitimus A obsistimus V • recognoscerent: cognoscerent M • horam: hora AM 39 de: et M 42 dicent: dicentur A 42-43 et dicent ... est canis2: om. V 45 nisi: om. V • explicabit: explicet V explicat P 46 faciam: faciem G facient P • si: om. AMVP 47 memora AT corr.G MVP: memoria G • est add. post tuum G 47-48 creator meus forte: forte creator meus transp. AM 49 trecentis: tercentis P • estis add. post soporati et del. T 49-50 quantum ... nouit2: om. M 50 exaudi: exaudiui V • habuerunt: audierunt V 50-51 nisi Deum: Deum nisi transp. AM 51 patronum: mg. G 52 a creatore tuo hoc est add. post tibi P • immutet: innuit A 52-53 tui non ... inuenies: om. G 53 qui: que A

178

55

60

65

70

75

80

Liber Alchorani

creatorem suum mane et uespere desiderantes faciem eius. Neque reducas oculos tuos ab eis huius mundi decorem appetentes. Nec obedias illis quorum corda fecimus memoriam nostri negligere, etsi affectum suum fuerint imitati et excesserint in factis suis. 29 Et dic: «veritatem a creatore tuo prodeuntem. Et qui uoluerit, credat; et qui noluerit, blasphemet. Nos enim preparauimus iniuriosis ignem ambientem. Et si perierint, an miraculum subuenietur quidem eis cum aqua ueneni, facies eorum conburentis. Quam prauus potus! Et quam perperam cum eis dispensatur. 30 Et qui crediderunt et bona egerunt, non diminuemus mercedem eorum qui bona fecerunt. 31 Illi quidem habebunt Paradisos Ade sub quibus flumina defluent et in eis ornabuntur ex armillis aureis et induent uestimenta uiridis coloris ex serico et bisso, recumbentes super puluinaria. Quam bonum premium! Et quam bona dispensacio! 32 Et induc eis similitudinem duorum uirorum, quorum uni contulimus duos ortos ex racemis, circumuallatos palmis et interposuimus segetes. 33 Et uterque uberrimum produxit fructum et nihil inde periit. Et aperuimus per margines eorum riuulos. 34 Et habebunt arbusta. Et dixit sodali suo, disceptando cum ipso: «Plures habeo diuicias quam tu et maiorem familiam». 35 Et ingressus est ortos suos et erat sibi iniuriosus, et dixit: «Non quidem opinior quod hoc unquam deleatur. 36 Et non estimo quod hora futura sit, et si ad creatorem meum reducar, inueniam utroque horum meliores». 37 Dixitque ei sodalis eius diceptando: «Nonne blasphemasti in eum qui te creauit de terra, deinde de spermate, deinde in uirum conformauit? 38 verum ipse est creator meus. Neque participem constituo cum creatore meo quemquam». 39 Et si dixisses quando quidem ortum tuum ingressus es: «Quidquid Deus uult. Et nulla potencia est nisi cum Deo». Et licet me uideas inopem opibus et filiis, 40 forte creator meus meliora quam ortos tuos mihi tribuet et de gracia ditabit eos de celo et crastina die rediget in puluerem cuncta 41 uel in diluculo submergetur aquis et nequibis eos inuenire». 42 Et obsessa sunt arbusta eius. Et inuentus est uolas

55 appetentes: appetens AM • nec: ne M 57 excesserint: excesserunt AM • prodeuntem: prodeutem A 58 credat ... noluerit: om. AM • blasphemet: blasphemat AM • nos: non V • nisi add. s.l post. iniuriosis V 59 an miraculum: auuncriclum del. M auunculum M • subuenietur quidem: quidem subuenietur transp. VP 60 facies eorum: faciem eius V 61 diminuemus: diminuerunt VP 62 qui bona fecerunt: om. AM 63 ornabuntur: honorabuntur TGVP 64 puluinaria: pluminaria V 65 dispensacio: dispensatis M 67 uberrimum produxit fructum: produxit fructum uberrimum transp. V 68 eorum: illorum P • produxit add. post eorum et expunct. A • habebunt: habebant V 69 suo: socio M • habeo: habes AM 70 ortos: ortus M • du add. post et2 et del. M 72 tuum add. post creatorem et del. T • reducar: reducare A • pro add. post horum A • dixitque: dixit itaque V 73 ei: eis A om. V • disceptando: disceptandus A 74 te add. post deinde2VP 76 quando: quomodo M • tuum: meum V 77 potencia est: est potencia transp. V • uideas: uideris TG uidero V uidebis P 78 meus A corr.T GM VP: melius T • ditab add. post celo et del. T 79 cuncta: contra TGV om. P • uel: ei M et cum illis P • aquis: aliquis A 80 est uolas: euolas AM

cAPItvLvM DvODEvIcESIMvM

85

90

95

100

105

179

manuum suarum confricando super hiis que acciderant in eis et facti sunt uacui fructecis. Et dixit: «vtinam non constituissem quemquam cum creatore meo participem!» 43 Et non habent patronos absque Deo qui eum defendant et non fuit defensus. 44 Illic sublimitas Deo non attribuitur, qui est bonus in premio et iustus in pena. 45 Et induc eis similitudinem uite mundane seu aquam quam de celo pluimus et commiscentur cum ea plante terre. Et inuente sunt sicce et uenti dispergunt eas. Et Deus potens est super omnia. 46 Diuicie et filii ad decorem sunt huius mundi. Et bona sempiterna meliora sunt apud creatorem tuum ad premium et ad desiderium. 47 Et die qua transferam montes et uidebis terram eleuatam et suscitabis eos nec quemquam eorum defraudabo. 48 Et ostendentur creatori tuo simul: «Et redibitis sicut uos creauimus in prima uice. Immo, estimastis quod non imposuissemus uobis terminum?» 49 Et proditus est Liber. Et uidebis presumptores contribulatos propter ea que sunt in eo, dicentes: «vtinam Liber iste non comprehendisset minora et maiora peccata!» Et inuenerunt quecumque perpetrarunt presencialiter. Et creator tuus nemini fecit iniuriam. 50 Et quando diximus angelis: «Adorate Adam». Adorauerunt omnes excepto Dyabolo qui fuit ex demonio, inobediens enim fuit precepto creatoris sui. «Numquid suscepistis eum et prolem eius patronos absque me et sunt uobis aduersarii? vah iniuriosis nequam!» 51 Et non erant presentes quando creauit quidem celos et terram. Et quando creauit eos nec suscepi dampnatos in subsidium. 52 Et die qua dicet: «vocate participes meos quos estimabatis», et uocauerunt eos et non responderunt eis. Et posuimus inter eos intercapedinem. 53 Et uiderunt ignem impii et estimarunt in eum incidere et non inuenerunt ab eo refugium. 54 Et compilauimus in hoc Alchorano hominibus multa quidem exempla. Et homo fuit semper proteruus. 55 Et nihil homines prohibuit ne crederent quando uenit ad eos direccio et indulgenciam a creatore suo flagitare, nisi ut morem gererent antiquis uel uiderent occulta fide supplicium. 56 Et non delegauimus legatos nisi annunciantes

81 acciderant: occiderant M • facti sunt: fructus P • uacui: carentes AM 82 fructecis: fructus AM fructiciis V • utinam: ut P • substi add. post non et del. T • constituissem: comuissem M • quemquam: om. AM • cum: mg. A 83 habent: habuit AM • Deo: illis V • eum: eos V • defendant: defenderet A defenderent M 83-84 fuit defensus: defensus fuit transp. VP 84 iustus: om. AM 85 in pena: impera AM • eis: eius M • quam: om. M 86 uenti: uena AM 87 dispergunt: disperant AM • potens est: est potens transp. P • filii: filie V 89 uidebis: uidebitis VP 91 simul: similes P • redibitis: redibimus V • estimastis: estimatis TM • quod non: quando P 92 proditus: productus corr. mg. V 94 minora et maiora: maiora et minora transp. V 95 que add. post pepretrarunt A • et2: etiam A 97 demonio: demone P • suscepistis: suscepisti V 98 me: om. AG Deo M • uah: lac. V ue P 99 eos add. post creauit et del. V 100 creauit: creaui A • ubi erant add. post eos V • dicet: dixi M 101 et add. post meos V • eos: om. M 102 posuimus: imposuimus VP • impii: ipsum V 103 estimarunt: estimauerunt V • impii add. post estimarunt et del. M 105 homines: hominem A • ne: nec A • quando: quomodo M 106 et indulgenciam: indulgenciarum A 107 occulta: oculata G corr. mg. V

180

110

115

120

125

130

135

Liber Alchorani

uel premonentes. Et blasphemi quidem disputant frustra ut pallient falsitate ueritatem. Et susceperunt miracula mea et premoniciones in derisum. 57 Et quis magis existit iniuriosus quam ille qui, cum audit miracula creatoris sui, diuertit ab eis et obliuiscitur eorum que manus eius premisere? Posuimus in cordibus eorum obstaculum ut non intelligant et in auribus eorum surditatem. Et si uocaueris ad direccionem, non dirigentur unquam. 58 Et creator tuus miserator et misericors. Si quidem comprehenderet eos in eo quod perpetrarunt, supplicium eius acceleraret. Sed habent inducias et non inuenient absque eo defensorem. 59 Et urbes illas quas deleuimus quia iniuriam fecerunt, et prefiximus interitui earum inducias. 60 Et quando dixit Moyses puero suo: «Non cessabo donec ad occursum duorum marium perueniam, et proficiscar». 61 cum autem peruenissent ad fluxum utriusque, obliti sunt piscem suum et abiit in mari uiam suam impetuose. 62 cumque transirent, dixit puero suo: «Porta nobis prandium nostrum. Incurrimus enim ex itinere nostro laborem». 63 Dixit: «Numquid uidisti? Quando declinauimus ad petram, oblitus sum piscis —nec fecit me obliuisci nisi Sathanas quando recolebam ipsum— et secutus uiam eius in mari miraculose». 64 Dixit: «Hoc quidem non querebamus». Et rediit per uestigia eorum perscrutando. 65 Et inuenit seruum de seruis nostris cui graciam contulimus et docuimus eum scienciam. 66 Dixit ei Moyses: «Numquid sequar te ut instruaris ab eo quo instructus fuit in uia recta?» 67 Dixitque: «Non poteris mecum sustinere. 68 Et qualiter tolerabis qui nullam habet huius rei scienciam?» 69 Dixit: «tu inuenies me uolente Deo pacientem et non ero tibi impaciens in aliquo». 70 Dixit: «Quod si fueris imitatus me, non interroges me de aliquo donec faciam tibi mencionem de ipso». 71 Et abeunt usque dum ascenderent nauem fregitque eam. «... ut submergeret ingredientes? Et miraculose fecisti». 72 Dixit: «Numquid dixi tibi quod non posses mecum sustinere?» 73 Dixit: «Non redarguas me pro eo quod oblitus sum nec timorem incucias mihi grauem». 74 Abeuntes ergo usque dum occurrerent puero, occidit eum. Dixit: «cur occidisti animam sine anima?

108 uel: et V • premonentes: preponentes A • pallient: palleent V • falsitate: falsitatem AM 110 existit: existis A extitit P • ille: s.l. V 111 eius: om. VP • namque add. post posuimus A 112 uocaueris: uocaueritis A • surditatem: iter. post ad T 113 est add. post tuus V 114 comprehenderet: comprehendent TGP • eius: eis A • acceleraret: accelaret V 116 interitui: in terminis M in interitu V interimi P • earum: eorum AM 118 peruenissent: peruenisset V 119 uiam suam: uia sua V 120 nostrum: om. T 121 enim ex itinere: ex itinere enim transp. AM • ex A corr.s.l.T GM VP: in T • uidisti: uidisset T 123 secutus: sequebar V 125 inuenit: inueteri TG • de add. post inuenit et del. V • seruum: unum M 126-128 numquid sequar ... scienciam dixit: om. P 127 instructus: instructo M • fuit: sum AM • dixitque: dixit quod A 128 nullam: om. VP • habuit add. post habet et del. T • rei scienciam: scienciam rei transp. M • tu: cum M 129 non: om. T • et non add. post impaciens et del. T 129-130 dixit ... de aliquo: om. M 130 me2: om. VP 131 abeunt: habebunt T 133 dixit: om. V • hoc add. post pro et del. M • pro add. post eo G 135 anima: animam P • eius add. post anima VP

cAPItvLvM DvODEvIcESIMvM

140

145

150

155

160

181

Perperam egisti!» 75 Dixit: «Numquid tibi dixi quod non posses mecum sustinere?» 76 Et dixit: «Si quidem interrogauero te de aliquo ulterius, noli me associare. Iam quidem habes a me excusacionem». 77 Proficiscentes autem dum peruenirent ad ciues urbis, supplicarunt ab eis alimoniam. Et rennuerunt eos recipere. Et inuenerunt parietem minantem ruinam et repararunt ipsum. Dixit: «Si uelles, accepisses ab eis mercedem». 78 Dixit: «Hec est inter me et te occasio diuorcii. Ostendam itaque tibi quam non potuisti capere interpretacionem. 79 Nauis equidem fuit pauperum qui frequentabant mare et uolui eam uilipendere. Et erat rex retro ueniens qui capiebat naues per rapinam. 80 Puer autem parentes habebat fideles et timuimus ne compelleret eos ad fastum et superbiam. 81 Et uoluimus ne creator eorum eos immutaret a bono et perfeccione et misericordia. 82 Paries autem duorum puerorum erat pupillorum ciuitatis sub quo erat thesaurus. Et pater eorum erat iustus et uoluit creator tuus ad annos discreccionis ut uenirent et extraherent thesaurum suum misericorditer agens cum eis. Et hoc quidem non sum a me operatus. Hec est interpretacio eorum quam non sustinuisti». 83 Et interrogabunt te pro Bicorni. Dic: «Prosequar uobis aliquid de facto eius». 84 Statuimus enim eum in terra et contulimus ei cuiuslibet rei occasionem. 85 Et secutus est propositum 86 usque dum perueniret ad occasum solis. Inuenit ipsum occidere in fonte cenoso et inuenit ibidem populum. Diximus ei: «Bicornix, uel punies uel suscipies ex eis beatos». 87 Ait: «Qui peccauerunt eos, puniemus, deinde reducentur ad creatorem suum, et puniet eos crudelius. 88 Qui autem credidit et bona fecit, premium habebit bonum. Iam alleuiauimus eis factum nostrum». 89 Deinde profectus est 90 usque dum ad ortum perueniret solis. Et inuenit eum super quosdam ascendere quibus nullum dedimus uelamentum. 91 Et sic comprehendimus factum eius. 92 Deinde processit ulterius 93 usque dum peruenisset ad duos montes. Inuenit citra eos populum qui non poterat uerbum

136 posses: possum V • mecum: om. A me M 137 interrogauero te: te interrogauero transp. AM 138 associare s.l.A2 TGMVP: sociare A • habes: haberes M • proficiscentes: proficientes M 139-140 et rennuerunt eos recipere: om. P 140 repararunt: reparauerunt P 141 accepisse: recepisses P • hec: hoc M • est: quidem AM 142 potuisti: potuistis V • interpretacionem: interpretacio T 143 equidem: quidem P • uolui: nolui P • uiliq add. post eam et del. G 144 erat: erit M 144-145 parentes habebat: habebat parentes transp. P 146 uoluimus: noluimus V uolumus P 147 autem: igitur V • puerorum ATG s.l.M2 VP: puerum M 148 uoluit: noluit A 149 et add. post suum V • agens: ageres P 149-150 non sum a me: a me non sum transp. V 150 hec: hoc M 151 pro bicorni: per bicornu V 153 perueniret: peruenirent VP 154 ob add. post fonte et del. V • diximus ei: dixit enim V 155 uel: om. M • beatos: bonos AM deos V • ait: et ut A • puniemus: punimus VP 156 deinde: om. A eos M 157 credidit: crediderit T • fecit: fecerit T • eis: ei M 158 profectus est: est profectus transp. M • ad ortum perueniret: perueniret ad ortum transp. M • solis iter. M 159 eum: om. V • dedimus: dedit AM 160 eius: est A 161 peruenisset ATG corr. M VP: prouenisset M • ad duos: aduos AMP

182

165

170

175

180

185

Liber Alchorani

intelligere. 94 Dixerunt: «O Bicornix, Gog enim et Magog destructuri sunt terram. Quamobrem tributum non soluimus tibi, quatenus inter nos et ipsos constituamus obstaculum?» 95 Dixit: «creator meus opes mihi non suppetunt subsidium mihi prestare. Et ponam inter uos et ipsos aggerem metalli. 96 Afferte igitur incudes mihi ferri grandes usque ad equalitatem moncium». Et dixit: «Exsufflate». Donec igniantur et ait: «Es effundite desuper liquefactum». 97 Et nequiuerunt ipsum transcendere neque perforare. 98 Dixit: «Hec est creatoris mei misericordia. cum enim uenerit promissio eius, comminuet eum in inimicicias. Et erit promissio creatoris mei uera». 99 Et dereliquimus quosdam in die illa fluctuantes in quibusdam. Et exsufflantum est in cornu et collegimus eos simul. 100 Et ostendimus illa die blasphemis gehennam ad oculum illis, 101 scilicet, quorum oculi a memoria creatoris tui uelabantur et non poterant quicquam audire. 102 Et estimabant illi qui blasphemarunt quod seruos meos absque me suscepissent patronos? Nos enim preparauimus mansionem blasphemis gehennam. 103 Dic: «vultisne ut dampnatos operibus enarrem uobis? 104 Quorum conseruacio in hoc seculo fuit condempnata estimantes se opus bonum facere. 105 Illi sunt qui in miracula blasphemarunt creatoris sui et in occursum eius. Et despecta sunt opera illorum et non statuam illis in die iudicii trutinam. 106 Et premium eorum erit gehenna pro eo quod blasphemarunt et susceperunt miracula mea et legatos in derisum. 107 Illi uero qui crediderunt et bona egerunt habebunt Paradisos Ade mansionem 108 in qua manebunt in eternum. Non appetentes ab ea diuertere». 109 Dic: «Si mare quidem fuisset incaustum ad uerba creatoris mei, defecisset priusquam ipsa consumerentur uerba creatoris mei, etsi duplum incausti adiceremus». 110 Dic: «Ego autem sum homo similis uobis. Reuelatur mihi Deus uester uere est Deus unus. Et qui desiderat creatori suo occurrere, operetur opus bonum nec constituat quemquam in latria creatoris sui participem».

162 destructuri: destructi A 163 tributum: tribu T 164 non: om. VP 165 prestare: parate P • aggerem: agrigem M aggeres P • igitur: ergo AM 165-166 incudes mihi: mihi incudes AM • mihi: nostri P 166 exsufflate: insufflate M 167 nequiuerunt: nequirunt V 168 transcendere: decendere V • ipsum add. post trascendere et expunct. G • hec: hoc M • miseicordia: miraculum A 169 eum: ipsum AM ei V • in: om. VP • inimicicias: iniurias A 170 dereliquimus: derelinquimus AM 171 exsufflatum est: exsufflant eum VP • in: om. P • collegimus: colligimus A • simul: summum V similes P 172 ostendimus: estondimus A • gehennam: iehennam V • illis: illorum A 173 tui: om. V • poterant: poterunt P 174 meos: suos V • me: om. G 174-175 suscepissent patronos: patronos suscepissent transp. P 175 gehennam: iehennam V 176 dampnatos: dampnetis V 177 condempnata: condampnata V • estimantes: estimant V • opus bonum: bonum opus transp. V • facere: facetur V • in: om. P 178 Dei add. post miracula et expunct. T • gellu add. post erit et del. T 180 et susceperunt: om. VP • mea: om. AM 182 qua: aqua M • aspec add. post non et del. T • appetentes: apparentes M 183 quidem: om. M 184 consumerentur: consumarentur V 185 ego: ergo M eius VP • Deus: iter. G 186 uester: om. TGVP • uere est: est uere transp. M • est: om. P • desiderat: considerat M • nostro add. post creatori et del. M 186-187 opus bonum: bonum opus transp. V • latria: latera V

CAPITVLVM VNDEVICESIMVM

5

10

15

20

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 2 Recole misericordiam creatoris tui quam effudit super Zachariam seruum suum. 3 Quando uocauit creatorem suum uocacione occulta 4 dixitque: «Creator, accessit senium et caput aspersum est canis. Et non cessaui quidem te orare. 5 Et metui ne consanguinei mei succederent. Fuitque uxor mea sterilis, concede mihi successorem 6 et succedat de generacione Iacob. Et constituas ipsum, creator, tibi acceptabilem». 7 «Euangelizo quippe tibi, Zacharia, puerum cuius nomen erit Iohannes, cui nomen prius non imposui». 8 Dixitque: «Creator, quomodo puer erit mihi et uxor mea sterilis est et processi quidem in diebus meis?». 9 Ait: «Sicut dixit creator tuus: “quod facile est mihi. Et iam creaui te prius, cum nihil extitisses”». 10 Et dixit: «Pone mihi signum». Et ait: «Signum namque tuum est ut tribus noctibus hominibus non loquaris integris». 11 Et egressus a delubro ad populum suum, reuelauit eis ut laudarent Deum mane et uespere. 12 «Iohannes, accipe Librum cum robore». Et concessimus ei iudicium puero 13 et pio a nobis et profeccionem. Et timebat 14 parentes suos et honorabat eos et non erat superbus et inobediens. 15 Pax sit ei die qua natus est et die qua morietur et die qua suscitabitur uiuus. 16 Et recole Mariam in Libro quando secessit a propinquis suis ad locum orientis 17 et suscepit absque eis uelamen. Et misimus ei Spiritum nostrum et suscepit hominis formam perfecti. 18 Dixitque: «Defendat me misericors a te, timesne eum?». 19 Dixit: «Ego quidem creatoris tui Legatus existo ut concedat tibi puerum perfectum». 20 Dixit: «Quomodo puerum habebo et non tetigit me uir nec incesta extiti?». 21

1-114 capitulum ... audis eorum strepitum: om. B 1 capitulum undeuicesimum: om. AGTV curat Maria uel Marie capitulum undeuicesimum M capitulum uicesimum primum err. V azoara tricesima prophetia Marie P sura undeuicesima P2 2 in nomine ... miseratoris: om. V 3 recole: recolite A ecole T • tui: om. T • effudit: effundit V 3-4 seruum suum: om. AM 4 seruum add. post uocauit T • uocauit creatorem suum: creatorem suum uocauit transp. V • uocacione: inuocacione M sua add. post uocacione et del. V 5 te: om. TGVP 6 michi add. post mei TG • succederent: succedunt V 6-7 fuitque uxor ... et succedat: om. A 7 creator: creatori V • tibi: illius V 8 euangelizo: euuangelizo G • quippe tibi: tibi quippe transp. V • Zacharia: Zachariam AM Zacaria G 9 nomen erit: erit nomen transp. V • nomen prius: prius nomen transp. VP 10 erit: om. VP 11 creator tuus: tuus creator transp. V • facile: facil A • est mihi: mihi est transp. V mihi P 12 pone: om. AM • et ait signum: om. M 13 namque: autem V • loquaris: loqueris G • integris: integre M 14 a delubro: de lubro M a lubro P 15 accipe: accepit A • cum add. post iudicium V 16 pio: pie V • profeccionem: perfeccionem V 17 honorabat: honorabit M • erat superbus: superbus erat transp. V • et inobediens: nec inobediens V • et add. ante pax AM 18 et die qua morietur: om. M • morietur: mortuus A 19 secessit: sucessit G se cessit M 20 nostrum: meum AM • suscepit: suscepimus V 21 timesne: timeo ne V • dixit: om. T dixitque M 22 concedat: concedit T 23 quomodo puerum ... uir nec: om. G • uir: uiro V

184

25

30

35

40

45

Liber Alchorani

Dixit: «Sic dixit creator tuus: «Facile quidem mihi est ut ponam hominibus in miraculum et misericordiam a me. Et factum est»». 22 Et concepit eum et secessit cum eo in locum remotum. 23 Et affuit partus ad radicem palme. Et ait: «Vtinam morerer prius et essem oblita obliuiosa!» 24 Et uocauit eam qui erat sub ea, dicens: «Noli contristari! Posuit enim creator tuus subtus te sublimem. 25 Et concute ad radicem palme et cadent super te dactili maturi. 26 Et comede et letare atque delectare. Quod si uideris aliquem hominem, dic quidem: «Votum uoui misericordi ut hodie non loquar homini»». 27 Et tulit eum ad propinquos suos. Dixerunt: «O Maria, rem quidem fecisti calumpniosam! 28 Soror Aaron, non fuit pater tuus homo prauus nec mater tua fuit incesta». 29 Et innuuit ei. Et dixerunt: «Quomodo loquar puero in cunabulis?» 30 Dixit: «Ego sum seruus Dei. Tribuit mihi Librum et constituit me Prophetam. 31 Et statuit me benedictum ubi fuero et castigauit me ut orarem et decimas darem quamdiu uiuerem 32 et honorarem matrem meam. Et non fecit me superbum, laboriosum. 33 Et pax sit super diem in qua natus extiti et die qua migrauero et die qua uixero». 34 Ille est Ihesus, filius Marie, Verbum Veritatis in quo dissenciunt. 35 Deus enim nullatenus suscepit filium, qui quando quidem prouidet aliquid, dicit quidem ei «esto» et fit. 36 Et Deus est creator uester et meus. Adorate eum; hec est uia recta. 37 Et dissenserunt inter se progenies. Heu illis qui blasphemarunt in testimonio magni Dei! 38 Audiam eos et uidebo die qua uenerint ad me, sed blasphemi hodie in errore sunt manifesto. 39 Et monebo eos die calamitatis cum iudicium instat, ipsis iam in negligencia non credentibus. 40 Nos enim terram hereditabimus et omnes qui sunt in ea et ad nos redibunt. 41 Et recole in Libro: Abraham enim erat uerax Propheta. 42 Cum dixit patri suo: «Pater mi, non adores quod non audit nec uidet nec nullatenus proderit tibi. 43 Pater mi, collatum est mihi de sciencia quod tibi non est collatum. Sequere me et dirigam

24 quidem mihi est: quidem est mihi transp. AV quidem michi est G mihi quidem transp. M • ponam: penam P 25 a me: amen A 26 secessit: se cessit M • locum: lectum A 27 utinam: utrum P • morerer corr. A TGV: moreret A morier M moriar P • eam qui: cum qui P 28 posuit: possum VP • subtus te: sub te V • sublimem: om. V 29 et concute: e concute M • super te: super M sub te P • dactili: dactuli AV daptili T datili M maturi: mature AM 31 feci add. post uoui T • eum ad: ad eum transp. P 32 in qua manebant add. post propinquos V • in qua nebunt add. ante suos P • graciam add. post Maria V 33 pater: om. V 34 ei: eis GV 34-35 ego sum: sum ego transp. V 35 statuit: statui V 36 fuero: fueram V • et decimas: ut decimas V 38 die1: diem G • die2: diem G 39 Verbum Veritatis: Veritatis Verbum transp. T 40 admirabilis add. post filium AM • quidem: om. V • prouidet: preuidit V • dicit: om. M 42 illis: ille A • blasphemarunt: blasphemare 43 magni Dei: Dei magni transp. M • die: diem V • uenerint: uenerunt V • scilicet add. post ad me V 44 sunt A s.l.T2 GMVP: om. T 45 in add. ante terram P 47 enim erat: erat enim transp. P • uerax: uirus V 48 audit nec uidet: uidet nec audit transp. V • audit: audis A • nullatenus: ullatenus ATGP

CAPITVLVM VNDEVICESIMVM 50

55

60

65

70

75

185

te in uiam planam. 44 Pater mi, non adores Sathanam. Sathanas enim fuit inobediens misericordi. 45 Pater mi, metuo ne supplicium te tangat misericordis erisque Sathane consors». 46 Dixit: «Numquid odio deos meos habes? Abraham, si non discesseris, lapidabo te. Et habe me odio». 47 Dixit: «Pax tibi. Iam indulgebo tibi, nam tribuet tibi creator meus, quia honorauit me. 48 Et derelinquit uos et quos adoratis absque Deo. Et adorabo creatorem meum, quo forte oracionibus meis laborem meum tollat». 49 Et cum autem dereliquisset eos et quos absque Deo adorabant, concessimus ei Ysaac et Iacob. Et omnes constituimus Prophetas. 50 Et egimus cum eis misericorditer. Et dedimus eis linguam ueritatis, excelsam. 51 Et recole in Libro Moysen, quia purus extitit Legatus et Propheta. 52 Et uocauimus eum ex parte montis dextra et apropiauimus eum uobis ut secreto ei loqueremur. 53 Et concessimus ei misericorditer fratrem suum, Aaron, in Prophetam. 54 Et recole in Libro Ysmahelem: uerax enim extitit in promisso et erat Legatus et Propheta, 55 et mandabat populo ut oraret et decimas daret. Et erat apud creatorem suum acceptus. 56 Et recole in Libro: Enoch enim fuit uerax Propheta. 57 Et sublimauimus eum in locum excelsum. 58 Illi quidem sunt quibus Deus infundit graciam suam ut essent Prophete ex generacione Ade et ex hiis quos detulimus cum Noe et de prole Abrahe et Israel et de illis quos direximus et elegimus. Quando lecta sunt eis miracula misericordis, prouiderunt supplicantes et plorantes. 59 Et successerunt eis qui contempserunt oracionem et imitati sunt desideria sua. Et iam proicientur in Auernum, 60 nisi qui penituerunt et bona egerunt. Illi quidem Paradisum intrabunt et non fiet illis iniuria. 61 Paradisum utique Ade quem repromisit misericors seruis suis in futuro. Et eius iam instat promissio. 62 In quo quidem non audient quid molestie nisi «pacem», et habebunt in eo uictum suum mane et uespere. 63 Ille est Paradisus quem a nobis acquiret qui fuerit timens. 64 Nec quidem descendimus nisi de mandato creatoris tui. Ipse quidem futura nouit presencia et preterita comprehendit. Et non fuit creator tuus obliuiosus. 65 Creator celorum et terre et eorum que sunt in

50 uiam planam: uia plana M manum plenam V • adores: ad G 50-51 fuit inobediens: inobediens fuit transp. V 52 odio deos meos: deos meos odio transp. M 54 indulgebo: indulgeo M 55 derelinquit: dereliquit P • quo: qui AM 56 tollat: tollet V • autem: om. V 59 Moysen: Moysi A Moyses M • purus: prius V 60 Legatus: om. AM 61 apropiauimus: apropriauimus TP apropinquauimus V • uobis: nobis T 64 oraret: adoraret A orarent TMVP • daret: darent P 65 enim fuit: fuit enim transp. VP 67 generacione: genere AM 68 direximus: duximus V 69 lecta: electa AV • eis miracula: miracula eis transp. M • prouiderunt: prociderunt TP 70 ex add. ante eis qui V • eis: ei P 71 proicientur: procientur T 72 illis: eis AM 73 misericors: miserator V • et eius iam: quia iram eius A quia iam eius M • instat: iuxta M 74 promissio: promissionem M 74-75 et habebunt: habebunt et transp. P 76 acquiret: acquirat M • nec: non AM 77 quidem: uero V • futura: creatura M

186

80

85

90

95

100

105

Liber Alchorani

medio. Adora ergo eum et perseuera in cultura eius. Vt scias saltim nomen? 66 Et dicet homo: «Numquid si morior, iam resuscitabor uiuus?» 67 Nonne recolit homo quod creauimus eum prius de nihilo? 68 Per creatorem tuum!, sucitabimus eos et demones, deinde presentabimus eos circiter gehennam corporaliter. 69 Deinde separabimus de omni progenie eos qui fuerint misericordi contumaciores. 70 Deinde nos perspicaciter nouimus qui digniores sunt incendio. 71 Et quidam uestrum transibunt per ipsum, sicut precise creator uester indicauerit. 72 Deinde liberabo eos qui crediderunt et derelinquam iniuriosos in eo corporaliter. 73 Et quando leguntur eis miracula manifesta, dicent illi qui blasphemarunt illis qui crediderunt: «Qui horum erunt dignioris mansionis et melioris consorcii?» 74 Et quot utique secula destruximus diuiciis locupleciores et famosiores! 75 Dic: «Et qui in errore consistunt misericors accumulabit errorem, usque dum uiderint quid promittitur eis siue supplicium siue horam. Tunc cognoscent qui nam erunt loco prauo et qui prauam habebunt cohortem». 76 Et augebit Deus illis qui se dirigunt in direccionem. Et bona perpetua dat creator tuus in premium conuersis ad bonum. 77 Si enim uideres eos qui blasphemant in miracula nostra dicentes: «Si diuicie quidem nobis conferrentur et filii», 78 contemplaremur occulta Dei, numquid cum Deo pactum inierunt? 79 Immo, scribam quod dicunt et augebo eis supplicium. 80 Et conferam eis quod dicunt in hereditatem et uenient ad me singuli singulariter. 81 Et susceperunt absque Deo deos, ut essent eis honori. 82 Immo, blasphemabunt in ipsos quos colunt et aduersarii quidem eorum erunt. 83 An non uides quod nos misimus demones ut deprauarent blasphemos? 84 Noli quidem super eos accelerare, redibimus enim ad eos redicione. 85 Die qua suscitabo metuentes ad misericordem cateruatim 86 et reducam impios in gehennam ingredientes 87 et non obtinebunt ueniam, nisi qui susceperunt apud misericordem pactum. 88 Et dixerunt: «Suscepitne misericors filium?» 89 Rem quidem arduam intulistis, 90 celi fere peribunt ob hoc et terra scindetur et montes casurate destruentur. 91

79 ergo: igitur ATP • saltim: saltem AM 80 morior: moriar A • creauimus add. post nonne T 81 prius: om. P 82 gehennam: iehenna V 83 fuerint: fuerunt MVP 84 perspicaciter: prespicaciter M • digniores: digni M 85 quidam: quidem M • uestrum: nostrum GMV 86 indicauerit: indicauit TP 87 in eo: om. V • leguntur: legentur ATVP 88 erunt dignioris: dignioris erunt transp. V • dignioris: digniores MP 89 melioris: meliores M • melioris consorcii: consorcii melioris transp. V 90 locupleciores: locupleciora corr. s.l. V • famosiores: famosiora corr. s.l. V • qui in: quid in M 91 uiderint: om. V • quid: quod TP 92 in add. ante loco P 95 nobis: uobis ATP 96 conferrentur: conferrent P • contemplaremur: contemplarentur V 98 uenient: ueniet M uenirent P • singuli: om. AM 99 honori: onera V • blasphemabunt: blasphemabant V 100-101 quod nos: quod A que M quod non V 101 deprauarent: dampnarent VP 102 accelerare: accelare M 103 gehennam: iehennam V 104 nisi qui: nisi quando V • apud: appellacionem V • misericordem: creatorem AM 106 casurate: casinate AP cosirate G caumate TV

CAPITVLVM VNDEVICESIMVM

110

187

Siquidem misericordi filium attribueritis, 92 nec oportebat misericordem suscipere filium. 93 Vniuersi enim qui sunt in celis et in terra misicordi sicut serui famulantur. 94 Ipse iam comprehendit eos et numerauit. 95 Et omnes ad eum confluent die resurreccionis singulariter. 96 Illi nempe qui crediderunt et bona egerunt, misericordis amiciciam impetrabunt. 97 Et alleuiauimus eum in lingua tua ut euangelizes metuentibus et premoneas cum ipso populum litigiosum. 98 Et quot destruximus prius secula. Numquid sentis illorum quemquam uel audis eorum strepitum?

108 enim: om. VP 111 impetrabunt: impetrauimus V 112 ut euangelizes: et euangelizes TM 113 quot: quod TM 114 quemquam: quam AM • audis: audies A audires M

CAPITVLVM VICESIMVM

5

10

15

20

25

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 2 Non destinauimus tibi Alchoranum ut labores, 3 nisi ut recolas eis qui timent 4 descensum quibus creauit terram et celos altissimos, 5 misericors in trono residens. 6 Habet quidquid est in celis et in terra et que inter utrumque consistunt et que sunt sub terra. 7 Et si publices uerbum, nouit utique secreta et occulta. 8 Deus, non est nisi ipse solus, habens nomina elanganciora. 9 Numquid ad te peruenit rumor Moysi? 10 Quando peruenit ad ignem dixitque suis: «Sedete, quia ignem perpendi. Forte afferam uobis stipitem de ipso ignitum uel inueniam circa ipsum iustos aliquos». 11 Cum autem apropinquasset, uocatus est: «Moyses! 12 Ego sum creator tuus. Discalcia pedes tuos, quia tu quidem transiturus es flumen consecratum Thoe. 13 Et ego te elegi. Et audi quod reuelatur: 14 Ego quidem sum Deus, non est Deus nisi ego. Adora me et insiste oracioni ad memoriam meam. 15 Quoniam hora uenit fere, clam, ut retribuatur unicuique anime secundum quod postulauit. 16 Et non arceat te ab ea qui non credidit in eam et secutus est desiderium suum, alioquin dampnaberis. 17 Et quidnam est illud quod in dextera baiulas, Moyses?» 18 Dixit: «Virga mea est, super quam me sustento et cum ipsa oues meas rego et alia que sunt utiliora cum ea facio». 19 Dixit: «Moyses, proice ergo». 20 Et proiecit et in colubrum conuersa est serpentem. 21 Et dixit: «Accipe eum et non formides. Ad pristinum enim eum reducam statum. 22 Et introduc manum tuam in latus tuum. Et egredietur sine lesione candida. Miraculum secundum 23 ut ostendam tibi de miraculis nostris in gentibus. 24 Vade ad Pharaonem, quia superbiuit». 25 Dixit: «Creator, aperi mihi cor meum. 26 Et alleuia factum meum. 27 Et dissolue nodum lingue mee 28 ut intelligant sermonem meum. 29 Et constitue mihi prefectum de prole 30 Aaron, fratris mei, 31 ut corroborem cum ipso fortitudinem meam. 32 Et communicabo cum eo

1-162 capitulum ... qui quidem directi: om. B 1 capitulum uicesimum: om. AGT curat tah capitulum uicesimum M capitulum uicesimum secundum err. V azoara tricesima prima prophecia ke P Tha sura uicesima P2 2 in nomine ... miseratoris: om. AMV 3 recolas: recoles AV recoleres M 4 quibus: om. V • terram: om. VP • altissimos: altissimus V 5 inter utrumque: utrumque inter transp. T 6 si: om. V 8 quando: quomodo M 9 afferam: auferam M • ipso: ipsis P • ignitum: om. V • inueniam: lac. V 11 ego: ergo M • Moyses add. post sum T 12 et2: om. V • ego2: iter. G 14 quoniam: quando AM • fere clam: ferenda M • retribuatur: tribuatur V 16 suum: om. V 17 uirga: uirgula V • et: om. V • ipsa: ipso M 18 rego: reglo V • Moyses: om. V 19 colubrum: colubrem MV • uirga Moysi add. post colubrem M • conuersa: uersa M 20 reducam: om. G 22 ut ATG corr.M P: quod MV • nostris: meis AM • in gentibus: om. T 23 superbiuit: superbum A superbiut P • aperi A corr.sl.T GM VP: affer del. T • mihi cor meum: cor meum mihi transp. V 24 intelligant: intelligat M 25 prefectum: preceptum AM 26 eo: ipso MV

CAPITVLVM VICESIMVM

30

35

40

45

50

189

factum meum 33 ut te nimis collaudem 34 et recolam nimium. 35 Tu enim nos respexisti». 36 Dixit: «Exaudita est oracio tua, Moyses. 37 Et iam tibi graciam fecimus alia uice, 38 quando reuelauimus matri tue quod reuelatur, 39 «ut poneret eum in archa et proiceret in mare. Et reciprocaret ipsum mare ad littus et acciperet eum inimicus meus et inimicus eius». Et dilexi te et factum est in presencia mea, 40 cum deambularet soror tibi dicendo: «Visne ut significem uobis quenam nutriet eum?» Et restituimus te matri tue ut gauderet tecum nec contristaretur. Et interfecisti animam et ab angustia te liberauimus et multas tibi tribulaciones irrogauimus. Et moram fecisti annis aliquot cum Madianitis, deinde rediisti paulo post, Moyses. 41 Et conseruaui te mihi. 42 Quando dixi: «Vade, tu et frater tuus, cum miraculis nostris et nolite tardare in memoriam meam. 43 Itote pariter ad Pharaonem, quia superbiuit 44 et dicito ei uerbum suaue; et forte reminiscetur uel metuet»». 45 Dixerunt: «Creator, timemus ne in nos seuiat uel superbiat». 46 Dixitque: «Non timeatis. Ego enim uobiscum ero audiens et uidens. 47 Accedite ergo ad eum et dicite ei: «Quod creatoris tui Legati sumus. Remitte nobiscum filios Israel et non punias eos. Venimus enim ad te cum miraculis creatoris tui. Et pax sit ei qui direccionem imitatur. 48 Nobis utique reuelatum est quod supplicium magnum incurret omnis falsarius apostata»». 49 Dixit: «Quis est ergo creator uester, Moyses?» 50 Dixit: «Creator noster qui creauit omnia, deinde direxit». 51 «Quid fiet de priorum hominum seculis?» 52 Ait: «Noticiam horum et scienciam distinxit creator meus in Libro. Quod non deperdet ipse et non obliuiscetur. 53 Qui posuit uobis terram stratum et aperuit uobis in ea semitas et dedit uobis de celo pluuiam, cum qua binas et binas produximus de nascentibus uariis plantas. 54 Epulamini. Et pecora pascite et pecudes. Omnia hec sunt uobis in miraculum. 55 Et ex hac utique creauimus uos et ad eam uos reducam et de ipsa uos extraham iterum». 56 Et iam ostendimus ei cuncta miracula nostra. Et calumpniatus est ea et apostatauit. 57 Dixit: «Numquid uenisti ut nos de terra nostra expellas incantacionibus tuis, Moyses? 58 Afferam ergo incantatores equi

27 collaudem: collaudent AM collaudet V • recollam: recollem M 28 dixit: dic: V • et iam: iter. G • tibi graciam: graciam tibi transp. M 29 reuelatur: reuelauimus T 30 eum in archa: in archa eum transp. M • rep add. post et2 et del. G • et reciprocaret ipsum mare: om. P 31 eum: ipsum V • dilexi: dilexit V • et factum est: om. V 32 soror: om. V • tibi dicendo: dicendo tibi transp. M • uisne ut: uis ut ne transp. M • significem: significet V • nutriet: nutrites M 33 restituimus: restituemus AM • contristaretur: constaretur A • ei add. post contristaretur V 34 interfecisti: interfecit P • animam: lac. M • tibi: om. AM 35 Madianitis: Medianitis P 37 nostris: meis AM tuis V 38 superbiuit: superbum A superbiut P • uel: et TGVP 39 nos: eos M • nobis add. post seuiat et del. G 40 non: ne P 41 nobiscum: nobis VP 42 tui: om. T 44 incurret: incurreret P 44-45 quis est ... dixit: mg. V 46 priorum: prioris M • seculis: sceleris M 48 obliuiscetur: obliuiscatur V 49 binas1: bis VP • binas2: bina V 49-50 de nascentibus uariis plantas: om. VP 50 epulamini: pulamini A 51 reducam: reducemus V 52 cuncta: omnia V 54 cum add. post expellas V • equi: equiue MV

190

55

60

65

70

75

80

Liber Alchorani

prudentes tibi. Prefigamus inter uos terminum ut nos illum non transgrediamur nec tu in loco medio». 59 Dixitque: «Sit terminus prefixus in festo Pasche. Et conuocentur homines in diluculo». 60 Reuersus est itaque Pharao et collegit consilium suum, et uenit. 61 Dixitque eis Moyses: «Heu uobis, si mendacium fingitis contra Deum, infliget uobis penam. Et pereant qui mendacium fingunt». 62 Et disputabant inter se de facto suo secreto murmurantes. 63 Dixerunt: «Isti duo incantatores uolunt nos de terra nostra suis incantacionibus expellere et uias nostras prauas eludere contendunt. 64 Colligite ergo consilium uestrum et uenite simul ordinate. Et beati erunt hodie qui superauerunt». 65 Dixerunt: «O Moyses, uel proicias uel proiciemus nos prius?» 66 Dixit: «Immo, uos proicite». Tunc autem funes eorum et uirge uidebantur ei ex suis incantacionibus quod incederent. 67 Et pertulit in se timorem Moyses. 68 Et diximus: «Non timeas. Tu enim eris sublimior. 69 Et proice quod in manu tua geris et transgluciebant quecumque operati sunt. Incantauerant enim et numquam incantatores beantur ubicumque extiterint». 70 Incantatores autem corruerunt super facies suas, dicentes: «Credimus in creatorem Aaron et Moysi». 71 Dixitque Pharao: «Credidistis ei priusquam uobis darem licenciam. Et magnificatis eum qui docuit uos incantacionem. Abscindam uobis manus et pedes ex diuerso et suspendam uos ad truncum palme. Et adiscetis ubi sit crudelior cruciatus et magis durabilis». 72 Et dixerunt: «Non constituimus te arbitrum super miraculis que ad me uenerunt et super illum qui creauit nos. Iudica ergo quod iudicaturus es. Et non iudicabis nisi in mundo isto. 73 Nos enim credimus in creatorem nostrum quod remittat nobis excessus nostros et id ad quod nos compulisti de arte magica. Et Deus bonus est et eternus». 74 Et qui presumpserit contra creatorem suum, punietur in gehenna: non morietur in ea neque uiuet. 75 Et qui uenerunt ad eum credentes et bona operantes, illi quidem sublimiores habebunt gradus, 76 Paradisos Ade sub quibus flumina defluent, in quibus manebunt in eternum. Et hoc erit premium beatorum. 77 Et iam reuelauimus Moysi «ut pernoctaret cum seruis nostris et aperiam eis uiam in mari siccam, in qua non formidabis insecucionem neque timebis». 78 Et insequutus est

55 transgrediamur: transgrediamini V 57 est: om. AM 58 eis: ei AP om. V 59 fingitis: fingatis A • infliget: infinget AM 60 isti: illi TGVP 61 cum add. post nostra V 62 uenite: uinete V 63 erunt: om. V • Moyses: iter. M 64 immo: om. V • uos: uero M om. V • tunc: et utrum A 65 ei: eis AM • incederent: inciderent VP 66 eris: es V 67 transgluciebant: transgluciebat V 68 incantatores: incantaciones V • beantur: beatificantur V 69 autem: enim V • corruerunt: corruere A 70 Pharao: om. G • ei: om. TGVP 71 uobis darem: darem uobis transp. AM 72 incantacionem: incantaciones A • uos: om. VP 74 arbitrum: arbitrem P • me: nos V 76 credimus: credidimus TGMP 77 tamquam add. post id et del. T 78 gehenna: iehenna V 79 in eternum add. post in ea V • uenerunt: ueniunt A 80 Paradisos: Paradisus AM 81 beatorum: bonorum MV 82 pernoctaret: pronoctaret M • nostris: meis AM 83 formidabis: formidabitis V • eorum add. post insecucionem P • insequutus: miseratus P

CAPITVLVM VICESIMVM

85

90

95

100

105

191

eos Pharao cum exercitu suo et submersi sunt in mari sicut nostris. 79 Et deperdidit Pharao populum suum et non fuit directus. 80 Liberauimus uos, filii Israel, ab inimicis uestris et prefiximus illis regionem montis dexteram. Et destinauimus uobis manna et syloe. 81 «Epulamini de bonis que uobis largiti sumus nec superbiatis in eis, ne iram meam incurratis. Et qui meam iram incurret, iam dampnatus est». 82 Et ego quidem parco illis qui penitent et credunt et bona agunt, deinde resipiscunt. 83 «Et quam uelox es super populum tuum, Moyses?» 84 Dixit: «Hii quidem uestigia mea sequuntur. Et festinaui ad te, creator, ut acceptes eos». 85 Dixit: «Nos enim tribulauimus populum tuum post te et dampnauit eos Samaritanus». 86 Et reuersus Moyses ad populum suum iratus et contristatus. Dixit: «Popule mi, nonne dedit uobis creator uester terminum competentem? Numquid procelatum est uobis pactum uel uoluistis ut ira Dei caderet super uos et transgressi estis fedus nostrum?» 87 Dixerunt: «Non fuimus fedus uestrum transgressi de mandato nostro, uerumptamen compulsi sumus portare onus ex populi decore, et proiciemus ipsum et sic proiecit Samaritanus». 88 Et egressus est uitulus corpulentus habens mugitum, et dixerunt: «Iste est Deus noster et Deus Moysi. Et oblitus est». 89 Nonne aduertebant quod non respondebat eis uerbum et non poterat eis nocere uel prodesse? 90 Et dixit Aaron eis prius: «Delusi estis per ipsum. Et creator uester est misericors. Et sequimini preceptum meum». 91 Dixerunt: «Non recedemus ab eo sedulo stantes, donec ad nos redeat Moyses». 92 Dixit: «Aaron, quid te prohibuit, quando eos in errore uidisti, 93 quod non requisisti me? Inobediens mihi extitisti?» 94 «O fili matris mee, non accipias me per barbam meam neque per capillos meos. Ego enim timui ne diceres, quod dereliqui filios Israel et non obseruaui uerbum tuum. 95 Dixit: «Que fuit intencio tua, Samaritane?» 96 Respondit: «Vidi quidem quod alii non uiderunt. Et accepi pugillum de uestigio Legati et dispersi ipsum. Et sic anime

84 suo: om. V • nostris: moises P 85 deperdidit: perdidit AM 86 uestris: om. T • dexteram: dextram AM 87 syloe: aloe AM 87-88 largiti sumus: largissimus A 88 nam add. post qui P • meam iram: iram meam: transp. VP • iram2: in eam AP • incurrit: incurret V 89 illis: om. A 90 deinde: et V • es: est V • quam: quicquam del. P 90-103 et quam ... preceptum meum: transp. post lineam 115 ubi legitur destinauimus memoriam P 92 enim: eis T • post te: poste M 95 procelatum est: procelauit V procelatum P • uoluistis: uoluisti M 96-97 dixerunt ...fedus uestrum: om. M 97 uerumptamen: uerum T • sumus add. post uerumptamen et del. V 98 proiciemus: proiecit M propiciemus P 99 egressus: ingressus V 100 et oblitus est: est oblitus transp. V et oblitus P • nonne: om. V • respondebat: respondebant M 101 eis prius: prius eis transp. M • prius: plus P 102 nostrum add. post preceptum et del. M 103 dixerunt: dicemus AM • redeat add. post donec et del. V 104 quid: qui M • quando: quomodo M • errore: errorem A terrorem P 105 quod non: quando P • requisisti: reliquisti V 106 me: om. A • ne: ue P 107 diceres: dicens P • dereliqui: relinqui V • que: quod A quid M 108 respondit: responde V • uidi: uide M uidit P • enim add. post uidi V • filii Israel add. post quod T • alii: aliqui V • quidem add. post alii AM 109 uiderunt: inciderunt A • sic anime: sanie TGV same P

192

110

115

120

125

130

135

Liber Alchorani

mee uisum est». 97 Dixit: «Recede. Tibi enim indictum est ut non loquaris in hac uita nisi sub murmure. Habes pactum quod non transgediaris. Et aspice Deum tuum quem dampnande sedulo custodisti, comburemus utique ipsum et in puluerem redactum proiciemus in mare. 98 Deus autem uester ipse est Deus, qui non est nisi ipse solus, capiens omnia sapiencia». 99 Sic enim narrabo tibi de historiis antiquis. Et iam destinauimus memoriam. 100 Et qui ab ea diuerterit, portabit die iudicii pondus 101 in perpetuum. Et quam prauum erit eis in die iudicii pondus, 102 die qua sufflabitur in cornu et suscitabimus iniustos uarios oculis. 103 Et disceptabunt inter se dicentes: «Non quidem durastis nisi decem diebus». 104 Nos uero melius nouimus quid loquuntur, cum dixerunt electi: «Nisi die non durastis». 105 Et interrogabunt te de montibus. Dic: «Comminuet eos creator in minutas partes 106 et derelinquet eos destructos funditus, 107 ita quod non uidebis in eis tortuositatem neque offendiculum». 108 In die illa sequentur uocantem nullam habentem in se iniuriam. Et uoces supprimentur misericordi nec audies nisi murmur. 109 In die illa non proderit uenia nisi cui concesserit eam misericors et acceptatum fuerit uerbum. 110 Sciet preterita et futura, et non comprehendent ea sciencia. 111 Et inclinati sunt uultus eorum ad uiuentem in sempiternum. Et iam euanuit qui intulit iniuriam. 112 Et qui bona egit et credidit, non timebit iniuriam nec detrimentum. 113 Et sic destinauimus Alchoranum ut legeretur arabice et introduximus in eo de comminacione. Quo forte metuerent uel refricaret eis memoriam. 114 Exaltetur Deus, rex, uerus. Et noli quidem in Alchorano properare priusquam tibi adiudicetur reuelacio eius. Et dic: «Creator, adde mihi scienciam». 115 Et iam quidem precepimus Ade prius. Et oblitus est et non fuit in precepto constans. 116 Et quando diximus angelis: «Humiliate uos Ade». Et humiliauerunt se excepto Dyabolo, qui rennuit. 117 Et diximus: «O Adam, hic inimicatur tibi et uxori tue. Et non extrahat uos de Paradiso, quia non laborabitis. 118 Et famem in eo non paciemini penitus et nudi non eritis; 119 nec

110 mee: om. M • uisum est: uiuerunt M • tibi enim: enim tibi transp. V • est2: sit V • ut: om. M 112 quem: quod M • dampnande: dampnando VP • comburemus: conturbaremus VP 113 redactum: redactus V • est: om. TGVP • enim add. post Deus T 115 destinauimus: destinamus V • diuerterit: diuertit AP 116-117 in perpetuum ... iudicii pondus: om. GV 117 sufflabitur: suscitabitur AM • uarios: uariis VP • oculos add. post uarios et del. T 118 non quidem: numquid TGVP • durastis: durasti A 119 uero: enim V • nouimus: om. A • quid: quod P • loquuntur ATGMs.l.V: loquitur VP • cum: quando M 120 durastis: durasti A 121 minutas: munitas A 122 sequentur: sequuntur AM sequatur P 123 supprimentur: supprementur P 124 uenia: ueniam M • cui: om. GVP • concesserit: concessit AM 126 comprehendent: comprehendet VP 127 intulit: intelliget T 128 nec: et V 128-129 ut legeretur: legeretur ut transp. A 129 comminacione: commutacione AM 130 refricaret: fabricaret VP 131 properare: preparare AM • adiudicetur: adiudicaretur P 132 oblitus: nolitus P 135 inimicatur: inuocatur G mutabitur V • non: om. AMP 136 laborabitis: laborauistis AM laboratis G • non1 A s.l.T2 MV: om. GTP • eritis: eratis A

CAPITVLVM VICESIMVM

140

145

150

155

160

193

sicietis neque frigus paciemini». 120 Et persuasit ei Dyabolus dicens: «Vis ostendam tibi arborem uite eterne et regnum infinibile?» 121 Comederunt ergo de ipsa. Et apparuerunt eis uerenda et ceperunt ea foliis alcanne tegere. Et inobediens extitit Adam creatori suo, deprauatus est. 122 Deinde elegit eum et reconciliauit eum et directus est. 123 Dixit: «Descendite inde ambo aduersarii adinuicem et dirigam uos». Et qui secutus fuerit direccionem meam, non errabit nec laborabit. 124 Et qui aduerterit a memoria mea, prauam habebit uitam. Et die resurrexionis eum suscitabo cecum. 125 Dixitque: «Creator, cur suscitasti me cecum et uidens eram?» 126 Dixitque: «Quia ostendimus tibi miracula nostra et despexisti ea. Et sic ego hodie te despiciam». 127 Et sic premiabo qui excesserint et in miraculis non crediderint creatoris sui. Et alterius seculi cruciatus forcior est atque perhennior. 128 An non ostendimus eis quod multa hominum secula destruximus olim in habitaculis suis habitancium? In his enim miracula designantur prudentibus. 129 Et uerbum nimium anticipauit a creatore tuo inuiolabile et terminus prefixus. 130 Tollera igitur que dicunt et lauda creatorem tuum laude digna ante solis ascensum et ante solis occasum. Et in parte noctis lauda et in diei quidem extremis. Quo fortassis acceptus sis ei. 131 Nec oculos tuos extendas ad pulchritudinem uxorum, ad decorem huius mundi, ut desipias in eis. Et diuicie creatoris tui meliores sunt atque perpetue. 132 Et precipias tuis ut orent diucius. Non exigo a te opes et nos ditabimus te. Et premium erit metuentibus. 133 Et dixerunt: «Cur non affert nobis a creatore suo miracula?» Nonne peruenerunt ad eos testimonia antiquorum librorum? 134 Et penam si imposuissemus eis, et perissent prius, dicerentne: «Cur non misisti nobis Legatum? Et sequeremur miracula tua priusquam afflicti essemus et interempti». 135 Dic: «Omnes exspectant prestolemini. Itaque et iam agnoscetis qui uie recte consortes extiterunt et qui quidem directi».

136-137 paciemini ... frigus: om. P 138 comederunt: comedere A 139 eis: ei A ipsis V • alcanne: alianac M alterarie V alternatim P • uel ceci alcanne add. post alcanne M • contendere add. post alcanne et del. T • contegere: tegere V 140 extitit: extit A • deprauatus: dampnatus MV • est: om. TV • elegit: eleget A • eum: ipsum V 141 ambo aduersarii: aduersarii ambo transp. V 142 dirigam: dirigemus P 143 aduerterit: euerterit A aduertit M diuerterit V 144 dixitque: dicetque s.l.V 146 qui add. post excesserint et GV • nostris add. post miraculis et del. V 147-148 et alterius ... perhennior: om. TGVP 148 hominum secula: secula hominum transp. V 149 is e add. post in2 et del. T 150 ut add. post et1 V • anticipauit: accipiant V • tuo: suo V • inuisibile et add. post tuo A 151 tollera: tolle V • igitur: ergo AM 152 in1: tu VP • diei: die VP 153 extremis: extremo V • acceptus ATGM s.l.V P: exceptus V 155 diucius: diucine V diuiciis P 156 metuentibus: timentibus T 157 cur: om. TGVP • affert: afferte AP • nobis: uobis V • peruenerunt: perueniunt V 157-158 ad eos: om. T 158 si: om. V • imposuissemus: imposuimus VP 159 ne add. post prius et del. V • dicerentne: dicentne V • misisti: dimisisti T • nobis: om. AMV 161 prestolemini: prestolegium V prestolemur P • agnoscetis: agnoscens G 162 qui: om. TG

CAPITVLVM VICESIMVM PRIMVM

5

10

15

20

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Apropinquauit hominibus dies inquisicionis eorum in negligencia diuertentibus. 2 Quecumque predicantur eis recenter de memoria creatoris audiunt auribus, sed non apponunt 3 corda ludentes. Et supprimunt murmur iniuriosi, dicentes: «Numquid iste est homo nisi similis uobis? Acceditisne uos ad magum et uos uidetis?» 4 Dic: «Creator nouit uerbum in celis et in terra archanum. Ipse enim est auditor, sapiens». 5 (...) «Ymmo sompniat uana. Ymmo finxit ipsum. Ymmo uersificator existit. Veniat ergo ad nos cum miraculo sicut primi missi fuerunt». 6 Nullam quidem urbem destruximus prius quorum ciues credidissent. (...) 7 Nec missimus ante te nisi uiros quibus reuelatum aliquid fuerat. Interrogate ergo legem habentes, si uos non nouistis. 8 Et non creauimus corpora eorum ut non ederent cibum et ut in eternum uiuerent. 9 Deinde reuelauimus eis ueraciter diem iudicii et liberauimus eos nonnullos progenitos et deleuimus eos qui multum excesserunt. 10 Et iam quidem destinauimus ad uos Librum in quo est memoria uestra. Nonne discernitis? 11 Et quot urbes dissipauimus iniuriosas! Et postmodum creauimus aliarum secula. 12 Cumque nostram presensissent aduersitatem, calcaneum erexerunt. 13 Diximusque eis: «Non recalcitretis. Et redite ad diuicias uestras et habitacula. Quo forte a uobis inquiratur». 14 Dixerunt: «Heu nobis, quia iniuriosi fuimus!» 15 Nec dum hec fuit conquerela prolata et in stipulam redacti sunt et cinerem. 16 Et non utique creauimus celum et terram et que sunt in medio ludendo. 17 Et si uellemus ludum imitari, ualeremus. 18 Vtique uerum ueritate falsitatem delebimus et perimetur. Et heu uobis pro eo quod narratis! 19 Ipse enim quecumque sunt in celis et in terra possidet. Et quicumque sunt penes ipsum non

1-138 capitulum ... hiis que narratis: om. B 1 capitulum uicesimum primum: om. AT prophecia prophetarum cxii peryodi mg. G curat de prophetis capitulum uicesimum primum M capitulum uicesimum tercium err. V azoara tricesima secunda prophetia prophetarum P sura uicesima prima P2 2 in nomine ... miseratoris: om. V • Dei: domini A • misericordis: om. A • amen add. post miseratoris P 3 dies inquisicionis: dyos sic omnis V • eorum: om. M 4 tui add. post creatoris P 4-5 sed non: non sed transp. P 5 apponunt: apponet A • corda ludentes: ludentes corda transp. VP • supprimunt: supprimuntur AM • murmur: lac. P 6 similis: simul TGM sis P • nec add. post acceditisne et del. M • uos1: om. AM 7 uidetis: uidebitis M • ipse enim: ymmo V 9 existit: existat V • missi: om. VP • missi fuerunt: fuerunt missi transp. M 10 inueni add. post quidem V • quam add. post urbem V • prius: iter. et del. T • quorum: quarum V 11 nisi uiros: uiros nisi transp. V • aliquid fuerat: fuerit aliquid transp. A • fuerat: fuerit AT 12 corpora: opera A 14 progenitos: pergentes A 15 iam quidem: quidem iam transp. M • uestra: nostra MV 16 postmodum: postea V 17 aliarum: aliorum V alia P 18 diximusque: dixit unusque AM • et redite: iter. et del. T 20 redacti: inducti V • et2: om. T in P 22 ludum: om. VP • imitari: mutari V • ualeremus: ualeamus A 23 uobis pro: pro uobis transp. T • eo: om. T 24 sunt1: om. VP • penes ipsum add. post sunt1et del. M • celis: celo P • quicumque: quecumque A • non: iter. M

CAPITVLVM VICESIMVM PRIMVM 25

30

35

40

45

50

195

dedignantur eum adorare. 20 Nocte quidem et die eum laudare non cessant. 21 Cur susceperunt deos de terra qui suscitabuntur? 22 Si dii quidem essent in celo et in terra preter Deum, destruerentur. Absit itaque quod narrant et ipse laudetur creator throni. 23 A quo quid agat non inquiritur, et ab eis inquiretur. 24 Cur deos susceperunt eo derelicto? Dic: «Afferte probacionem uestram. Iste est Liber eorum qui sunt mecum et aliorum qui ante me fuerunt memoria». Ymmo plures eorum non nouerunt ueritatem et diuertunt. 25 Et non misimus ante te Legatum aliquem, quin ei reuelatum fuisset quod «non esset Deus nisi ego. Adorate me». 26 Et dixerunt: «Suscepitne Deus filium?» Admirabilis, ymmo serui sunt honorati. 27 Qui non uerbo eum anticipant ipsique precepto eius utuntur. 28 Qui nouit quidem futura eorum et preterita. Nec ueniam concedunt nisi cui ipse dignatur ipsique timent eum. 29 Et quicumque ex eis dicit quod «ego sum absque eo Deus», ille punietur in gehenna. Sic iniuriosos premiabo. 30 Nonne uident blasphemi quod celi erant solidi et cataractas in eis aperuimus et de pluuia quam dedimus uniuersa creauimus? An non credunt? 31 Et fundauimus in terra montes ne mutaret cum eis aliquatenus et instituimus portus, scilicet semitas in montanis, quo forte dirigentur. 32 Et posuimus celum tectum ad conseruandum. Et ipsi diuertunt a miraculis eius. 33 Ipse est qui creauit noctem et diem et solem et lunam. Omnia que sunt in celo discurrunt. 34 Nec alicui concessimus ante te eternitatem. Numquid si decedas, ipsi uiuent in eternum? 35 Omnis utique anima gustabit mortem. Et exanimabo uos malo et bono in tribulacione, et ad nos redibitis. 36 Et cum uiderint te blasphemi, suscipient te in derisum dicentes: «Hic est qui deos uestros infamat?», et in memoriam misericordis ipsi blasphemant. 37 Creauit quidem hominem impetuosum. Iam ostendam uobis miracula mea. Non festinetis. 38 Et dicent: «Quando erit iste terminus, si ueraces estis?» 39 Si sciuissent blasphemi quando non amouebunt a faciebus suis ignem nec a dorsis suis nec defendentur. 40 Sed subito ueniet et obstupescere faciam eos. Et nequibunt eum repellere nec ipsi quidem expectabuntur. 41 Et iam nimirum illusum fuit legatis ante te, et conuersum est ueraciter in eos qui deridebant id in quo eis illudebant. 42 Dic:

26 susceperunt: suscepunt M • deos: iter. M • et: iter. A 27 preter: propter AM • destruerentur: destrueretur V • narrant: narrate M • laudetur: laudatur P 28 inquiritur: inquiretur A 29 eo: Deo V • est: om. M 31 non: om. V • diuertunt: diuerterunt V 32 quin: qui P 33 suscepitne: suscepit me G • admirabilis: admirabili V 34 uerbo: om. V • anticipant: anticipent P • eius: eorum V 36 sum: om. V 37 gehenna: iehenna V 38 erant solidi: solidi erant transp. AM • uniuersa: omnia AM immensa V 40 portus: portas TVP 41 celum: cecelum G • tectum: tecum A 42 et lunam: om. AM • que add. post lunam et del. T 43 decedas: discedas AM 44 utique: itaque P 45 tribulacione: tribulacionem AM 46 suscipient: suscipiunt M • deos: Deo A • infamat: infamiat V 47 memoriam: memoria V 48 et: eciam V 49 quando1: quomodo M • quando2: quomodo M 53 non add. post conuersum P • eos: eis T • deridebant: destruebant M

196

55

60

65

70

75

80

Liber Alchorani

«Quis eripiet uos a misericorde nocte et die?» Ymmo sunt a memoria creatoris tui diuertentes. 43 Numquid deos habent qui eos ualeant a nobis defendere? Non poterunt se ipsos defendere nec ipsos quidem associabimus. 44 Ymmo contulimus eis uitam diuturnam et patribus suis donec eis dilatata esset etas. An non aduertunt quod ueniam ad terram et ab extremitatibus eius eam diminuam? Eruntne uincentes? 45 Dic quidem quod «premoneo uos super hiis que mihi reuelata sunt. Et surdi non audient uocacionem, quando premonebuntur». 46 Et si tetigeret eos flatus cruciatus creatoris tui, confitebuntur se esse iniuriosos. 47 Et ponam trutinas iusticie in die iudicii, nec quisquam iniuriam proferret in aliquo uel in pondere grani sinapis. Nec erimus negligentes, quin sufficienter inquiratur. 48 Et contulimus Moysi et Aaron Alforcanum in lucem et memoriam metuencium 49 creatorem suum et horam. 50 Et hec est memoria benedicta. Numquid uos eam ignoratis? 51 Et concessimus Abrahe discrecionem prius —et bene nominamus eum— 52 quando dixit patri suo et populo suo: «Hec sunt simulachra quibus insistentes sedulo colitis?» 53 Dixerunt: «Patres nostros reperimus eas colentes». 54 Dixit: «Vos utique et patres uestri in errore fuistis manifesto». 55 Dixerunt: «Venisti ad nos nos cum ueritate uel illusor es?» 56 Dixerunt: «Ymmo creator uester est creator celorum et terre, qui creauit eos et huius rei sum unus de testibus. 57 Et per Deum!, derturpabo ydola uestra, cum abieritis». 58 Et mutilauit omnia preter ydolum magnum, quo forte conuerterentur. 59 Dixerunt: «Quis presumpsit hoc facere diis nostris? Ipse quidem est iniuriosus». 60 Dixerunt: «Iuuenem nimirum audiuimus infamantem eos, qui nuncupatur Abraham». 61 Dixerunt: «Conueniatur sub conspectu hominum, fortuito perhibebunt contra eum testimonium». 62 Dixerunt ei: «Tu hoc perpetrasti in deos nostros?» 63 Abraham: «Ymmo! Maior eorum hoc perpetrauit. Interrogate eos, si forte loquentur». 64 Et conuersi ad se ipsos, dixerunt: «Vos estis iniuriantes». 65 Deinde capite sunt demissi: «Iam quidem nosti quod hii non loquuntur». 66 Dixit: «Cur adoratis absque Deo qui nullatenus iuuabunt uos nec oberunt uobis? 67 Heu uobis et illis quos absque Deo colitis! Nonne discernitis?» 68 Dixerunt: «Comburite eum et

55 deos: Deo A iter. M • qui: iter. M 56 poterunt: poterant AM potuerunt V • ipsos2: eos A om. VP 57 esset etas: etas esset transp. VP 58 extremitatibus: exemitatibus V 59 uincentes: uinentes A • quidem: om. AM 60 premonebuntur: premonebunt T • tetigeret: tetigerit AM 62 iusticie: iusticiem MV • die: diem MV 63 nec: non A • inquiratur: inquerentur V 66 nominamus: nominauimus MV 68 nostros: meos A • reperimus: inuenuimus M • eas: ea M om. V 70 dixerunt: dixit V 71 uester: noster AT • eos: ea V 72 deturpabo: perturbabo V 73 quod add. post preter et del. T • recolerent add. post forte et del. V • quis: qui P 74 presumpsit: presumpresumsit A 75 nimirum audiuimus: audiuimus nimirum transp. VP • nuncupatur: noncupantur M 78 ymmo: ait V om. P • eos: om. AM • loquentur: loquantur P 79 se ipsos: semet ipsemet ipsos V semet ipsos P • deinde: demum P • capite: capiti A om. V 80 demissi: dimissi AV • nosti: nostis V 81 oberunt: dixerunt M • heu uobis et illis: Israel T

CAPITVLVM VICESIMVM PRIMVM

85

90

95

100

105

110

197

deos uestros defendite, et non desistatis». 69 Diximus: «Ignis, esto frigidus et mittis Abrahe». 70 Et uoluerunt circumuenire eum et dampnauimus eos. 71 Et liberauimus eum et Loth ad terram quam benediximus gentibus. 72 Et concessimus ei Ysaac et Iacob simul et eos fecimus bonos. 73 Et constituimus eos sacerdotes ut nostro regerentur mandato et reuelauimus eis ut bona facerent et oracioni insisterent et decimas redderent. Et nos adorauerunt. 74 Et Loth dedimus iudicium et sapienciam et liberauimus eum ab urbe in qua mala perpetrabantur, quia praui erant homines peccatores. 75 Et misericorditer egimus cum eo, quia bonus erat. 76 Et Noe cum prius clamasset, respondimus ei et liberauimus eum et suos a calamitate magna. 77 Et defendimus eum a populo qui nostra falsabat miracula. Erant quidem praui et submersimus uniuersos. 78 Et Dauid et Salomonem cum iudicabant de uinea, cum depascerent eam oues quorundam. Et presentes iudicio eorum extitimus. 79 Et exposuimus hoc Salomoni et omnibus donauimus iudicium et sapienciam. Et exercuimus cum Dauid montes in laude et aues, et sic eguimus eum. 80 Et docuimus eum artificium loricarum ut uos a malo defenderent. Quare gracias non agitis? 81 Et Salomoni uentum ualidum ut flaret de mandato ipsius super terram quam benediximus. Et fuimus in omni re sapientes. 82 Et quidam demonum subintrarunt abissum et aliud preter illud faciunt. Et detulimus eis. 83 Et Iob quando clamauit ad creatorem quod «tetigisset eum aduersitas et tu es misericors et miserator». 84 Et respondimus ei et deteximus eius nocumentum, et contulimus suis et pluribus aliis cum eo misericordiam nostram et memoriam colentibus. 85 Et Ysmael et Enoch et qui susceptus est in cunabulis, omnes pacientes, 86 et misericorditer egimus cum eis, quia iusti erant. 87 Ionam quando recessit iratus, estimans quod non preualeremus aduersus ipsum. Et clamauit in tenebris: «Non est Deus nisi tu, solus. Mirabilis. Extiti enim de iniuriosis». 88 Et respondimus ei et liberauimus eum de angustia. Et sic libero fideles. 89 Et Zachariam quando uocauit creatorem suum: «Non me derelinquas solum, creator, tu es melior omnibus ditantibus». 90 Et respondimus ei et uxorem suam reparauimus ei. Studebant enim in bonis et inuocabant nos

83 uestros: nostros P • comburite add. post uestros et del. V • esto: iter. et del. T 88 adorauerunt: adorarent V 91 res add. post ei et et del. T 93 et super Dauid add. post uniuersos et del. T • et2: eciam V • Dauid: quid A 94 Salomonem: Salomon V • de uinea: om. AM • cum2: et V 95 iudicio eorum: eorum iudicio transp. V • hoc: huic P 96 Dauid add. post laude et del. V 97 sic: om. V • eum1: om. V 98 exercuimus add. post Salomoni V • uentum: mecum M 101 detulimus: contulimus AM • quando add. post eis et del. T • suum add. post creatorem V • quod: et M 103 miserator: miseratoris M • ei: eis A 105 susceptus: suscepturus P • in: om. VP • eis: illis AM 106 Ionam: Ionas V • Iona iter. post recessit et del. T • iratus: natus AM • estimans: existimans P2 • quod: iter. G 107 clamauit: clamauitur M • in tenebris: om. TGVP • mirabilis: mirabiliter P 109 libero: liberabo A 110 solum: iter. M 111 studebant: studebunt G studebat V • inuocabant: inuocabunt G

198

115

120

125

130

135

Liber Alchorani

diligenter cum timore et obediebant nobis. 91 Et cuius uuluam muniuimus, aperuimus in ea de Spriritu nostro et posuimus eam et filium eius in miraculum gentibus. 92 «Hic autem populus uester, populus unus. Et ego creator uester. Adorate me ergo». 93 Et dissenserunt in facto inter se. Omnes ad me redibunt. 94 Et qui bona facit opera et est fidelis, non supprimetur eius operacio. Et nos ei scribemus. 95 Et excomunicata est urbs quam destruximus. Non enim reuertentur 96 donec aditum inuenient Gog et Magog. Et per omnem gibum transcedent. 97 Et appropinquauit terminus uerax. Et tunc erunt oculi blasphemorum intuentes dicentes: «Proch dolor! Eramus circa hoc negligentes. Ymmo fuimus iniuriosi». 98 Vos enim et quos colitis absque Deo fietis calcali gehenne, ingredientes eam. 99 Si quidem isti essent dii, non ingrederentur eam. Et omnes in ea manebunt in eternum. 100 Habentes in ea hanelosum suspirum, non audientes quidquam. 101 Illi uero qui predestinati sunt ad bonum, illi quidem ab ea erunt semoti. 102 Non audient quidem per strepitum eius et in hys que desiderauerunt anime eorum manebunt in eternum. 103 Non eos timor contristabit magnus et occurrent eis angeli, dicentes: «Iste est dies uester qui uobis promittebatur ». 104 Die qua celi sicut cedula que scribitur complicabuntur, sicut creauit nos in prima creacione, resuscitabit nos. Ex promissione quam tenetur adimplere. 105 Sic enim facturus erat et notauimus in antiquis scripturis post Librum Memorialem et terram hereditabunt serui mei iusti. 106 In hoc enim satisfit populo credenti. 107 Et non te misimus nisi misericorditer gentibus. 108 Dic: «Reuelatur mihi quod Deus itaque uester est Deus unus. Numquid estis Sarraceni?» 109 Quod si retro abierint, dic: «Direxi uos in uiam bonam. Et non noui an prope sit an longe quod uobis promittitur. 110 Ipse enim nouit uerbum publicum et nouit quid acquiritis. 111 Et nescio an tribulacio sit uobis uel modica uita ad tempus». 112 Dic: «Creator, iudica secundum ueritatem. Et creator noster misericors prestabit subsidium hiis que narratis».

112 uuluam: uulnera M 115 dissenserunt: dissensere A 117 urbs: urbi V 118 aditum: auditum VP • inuenient G corr.T P: inueniant ATM inueniet V • gibum: gimbum G cibum M simbum TP scimbum V • transcendent: transcendunt V 119 blasphemorum: blasphemancium P 121 et: om. V • quos: quod M • calcali: Caldei A calculi MV • gehenne: iehenne V 122 isti essent: iter et del. M • in ea manebunt: manebunt in ea transp. P 122-123 in eternum: om. V 124 prest add. post qui et del. M • erunt: om. M • semoti: remoti A om. M 125 que: et M 127 uobis promittebatur: promittebatur uobis transp. V 128 complicabuntur: complicabitur V 130 scripturis: libris V 131 filii add. post hereditabunt T • serui: iter. M • serui mei: mei serui transp. P 132 gentibus: iter. M • reuelatur: reuelabitur A • quod: et A 133 itaque uester: uester utique transp. V • si: om. A • non add. s.l.post. retro V • abierint: abierunt M abieritis V 134 direxi: duxi V • uos: om. M • in: om. P • an2: uel AM • longe: legem A 135 uerbum publicum: publicum uerbum transp. AM • quid: quidem M 136 an tribulacio: om. A • uobis: om. AM

CAPITVLVM VICESIMVM SECVNDVM

5

10

15

20

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 O uos homines, timete creatorem uestrum, quia terre motus hore est magnus. 2 Quid die qua uidebitis lactatricem stupescere et obliuisci quem lactauit et parturientem abortire et homines inebriatos, nec erunt inebriati. Verum supplicium Dei erit magnum. 3 Et quidam hominum disputabunt in Deo sine sciencia et sequetur omnem Sathanam proteruum. 4 Et scriptum est super ipsum quod qui imitatus fuerit eum, faciet eum oberrare et diriget eum ad penam Auerni. 5 O uos homines, si dubitatis de die requisicionis, nos quidem uos creauimus de terra, deinde de spermate, deinde de sanguissuga, deinde de carne consolidata et non consolidata ut declarem uobis. Et conquiescere faciam in matricibus quod uellem usque ad diem prescitum, deinde uos educerem infantes usque dum perueniretis ad robur uestrum. Et quidam uestrum decedunt et quidam ad deteriorem reducuntur etatem ut postquam aliquid nouerint, desipiant. Et uidebis terram aridam. Et cum dedimus pluuiam desuper, contremiscit et bullit et producit de omni pares flores. 6 Hoc quidem quia Deus est ueritas et uiuificat mortuos et super omnia est potens. 7 Et hora quippe accedit —non est hesitandum in ea— et Deus suscitabit omnes qui sunt in sepulturis. 8 Et quidam hominum disputant in Deo absque sciencia et direccione in Libro manifesto, 9 uestes suas humeris prolixantes, ut oberrare faciant a uia Dei. Et in hoc seculo confusionem habebit. Et faciam eum die resurreccionis penam gustare combustionis, 10 hoc quidem pro eo quod manus eorum premiserunt. Et Deus quidem non iniuriatur seruis. 11 Et hominum quidam

1-141 capitulum ... bonus defensor: om. B 1 capitulum uicesimum secundum: om. AT prophecia peregrinacionis peryodi LxxI mg. G curat alhag uel de peregrinacione capitulum uicesimum secundum M capitulum uicesimum quartum err. V azoara tricesima tercia prophetia peregrinacionis P sura uicesima secunda P2 2 in nomine ... miseratoris: om. AMV • amen add. post miseratoris P 3 timete creatorem: creatorem timete transp. T • creatorem: iter. T • uestrum: om. TGVP • magnus: magne A 4 obliuisci: obliuiscere TGV 6 Dei: om. AM • hominum: homines V • disputabunt: disputabant VP 7 sequetur: sequitur AMV • scilicet add. post Sathanam et del. V 8 imitatus ATGM corr. s.l V P: imitauerit V • faciet: facit V om. P • eum2: om. P • Auerni: anni V 9 uos creauimus: creauimus uos transp. V 10 de2: om. ATM • demum add. post deinde3 P 10-11 et non consolidata: om. P 11 quod: quot V 12 educerem: inducerem MV • perueniretis: peruenerimus P 13 et quidam uestrum: om. VP • quidam1: quidem M • deteriorem: timorem A 14 nouerint: nouerunt AM nouerant P • uidebis: uidebitis T 15 terram add. post dedimus et del. T • pluuiam desuper: desuper pluuiam transp. T • contremiscit: contremissit T • bullit: ebullit AM 16 est1: om. V • potens: patens M 17 et hora: sunt Thora AM • accedit: accede M 18 quidam: quidem M 19 manifesto: manifeste V • humilis add. post suas T • in add. ante humeris V • oberrare: errare VP 20 habebit: habebunt TM 21 penam ... combustionis: om. G • confus add. post gustare et del. T 22 iniuriatur: iniuriabitur V • quidam: om. A quidem M

200

25

30

35

40

45

Liber Alchorani

adorant Deum perfunctorie. Et si prosperitatem habent, confidunt in eo; siquidem tribulacionem incurrunt, conuertuntur super faciem suam. Dampnosi in hoc seculo et in futuro. Illud utique est dampnum patens. 12 Adorant namque pretermisso Deo quod non obest eis et non prosit. Ille est error manifestus. 13 Adorant ymmo quod magis nocet quam prosit. Quam prauus est dominus et quam praua familia! 14 Deus enim introducit qui crediderunt et bona fecerunt in Paradisos sub quibus defluent flumina. Deus enim faciet quecumque uult. 15 Qui autem estimabit quod non defendet eum Deus in hoc seculo neque in futuro, distendat funem ad celum, deinde abscidat et aduertat an amoneat eius artificium id quod irritauit. 16 Et similiter destinauimus ei miracula manifesta. Deus enim dirigit quos uult. 17 Illi autem qui crediderunt et qui iudaizarunt et nazarei et gentiles et ydolatre Deus utique dirimet inter eos die resurreccionis. Deus enim testis est in omni re. 18 Nonne uides quod Deum adorant omnia que sunt in celis et in terra, sol et luna et stelle et montes et arbores et animalia et multi hominum? Et multi merentur penam. Et quem Deus inhonorat, non est qui honoret eum. Deus enim operatur quod uult. 19 Duo sunt nimirum litigatores in creatore suo litigantes. Illi quippe qui blasphemant uestimenta sunt eis abscisa de igne, effunditur super capita eorum, 20 et apparebit quidquid est in interioribus eorum et cutes, 21 habentes clauas ferreas. 22 Quantocius exire uoluerint ab angustia reducentur ad eam dicentque eis: «Gustate supplicium incendii!» 23 Deus autem non intromittet eos qui crediderunt et bona sunt operati in Paradisos sub quibus flumina defluent, in quo decorabuntur armillis auri et margaritis et induantur in eo sericis uestibus. 24 Et dirigentur ad bonum uerbum et ad uiam laudis. 25 Illi enim qui blasphemarunt et arcent a uia Dei et templo interdicto, id quod indifferenter hominibus concessimus siue sedulo manentibus siue peregrinis. Et qui uoluerint in eo uiolenciam facere, faciam ut gustent supplicium immane. 26 Et cum locum domus Abrahe disposuimus ut: «Mecum non participaretur a quoquam et domus mea

23 Deum: om. AM • perfunctorie: profunctorie ATGM • confidunt: credunt M 25 adorant: adorent A • namque: nemque AM quoque V 26 et non: nec V • prosit: prodest M 28 introducit: introducet M 29 estimabit: estimabat P 30 defendet: descendet AM • distendat: destendat P 31 abscidat A corr.T GMVP: absidet T • Deus add. post abscidat et del. T • artificium: arti figmento V • id: om. V • irritauit: irritat V 32 miracula manifesta: manifesta miracula transp. VP 33 nazarei et: nazareni et M om. VP • gentiles: gentes VP • ydolatre: ydolatros P • enim dirigit quos uult add. post Deus et del. T 34 utique: om. VP 38 sunt add. post quippe et del. V 39 eis: om. M 40 uel effluent add. post eorum1V • illis et fluet add. post eorum1 P • in: om. AM 41 clauas: claues AVP • ferreas: ferreos V • quantocius: quantocicius V • uoluerint: ualuerint V 42 dicentque ATG corr.M P: dicentesque M diceturque V • eos: om. AM 43 crediderunt: om. G 44 induantur: induentur MV • in eo: mg. V • sericis: sericeis V • enim: uero V 48 mea mandata est add. post domus et del. M 49 non: om. M • participaretur: participetur M participaret V • quoquam: quocumque quoquam G quocumque M • mea: in ea A

CAPITVLVM VICESIMVM SECVNDVM 50

55

60

65

70

75

201

mundata esset peregrinis et sedulo manentibus, supplicantibus et adorantibus. 27 Et concede hominibus peregrinacionem. Venient ad te uiri super animalia quidem extenuata ab omni portu profundo 28 ut attestentur profectibus suis et inuocent nomen Dei in certis diebus super bonis que contulit eis de pecoribus et pecudibus. Epulamini ex eis et reficite pauperem, afflictum. 29 Deinde ut uota sua compleant et monicionem suam adimpleant et ut ambiant domum priscam». 30 Quia qui Dei magnificant precepta acceptabiles sunt apud creatorem suum. Et concessa sunt uobis animalia nisi que uobis exceptata sunt. Vitate ergo scelus ydolatrie et falsum testimonium! 31 Et estote puri Deo, non participantes cum eo. Et qui constituit participes cum ipso ac si de celo procideret, et aues eum dissiparent et uentus eum subriperet in locum remotum. 32 Hoc quidem. Et qui manificat precepta Dei, que sunt ex timore cordium, 33 que sunt uobis utilia usque ad terminum nominatum, deinde eorum adimplecio est in domo prisca. 34 Et omni populo statuimus locum peregrinacionis ut nomen Dei recolant super bonis que contulit eis de brutis animalibus. Deus ergo uester est Deus unus. Vos ei offeratis et annunciate religiosis uiris 35 qui, quando Deus inuocatur, corda ipsorum contremiscunt et pacientibus in paciencia et insistentibus oracionem bone et de illis que sibi contulimus erogent. 36 Et oues uobis inuiximus de preceptis Dei in quibus comodum habetis. Inuocate ergo nomen Dei super ipsas unanimiter. Cum autem licita uobis fuerint earum latera, comedite de illis et reficite uerucundum et pauperem. Sic enim eas ad usus uestros concessimus, quo forte gracias agatis. 37 Et ad Deum quidem non attingit caro earum neque sanguis, sed attingit ad metuentes ex uobis. Sic tradidit eas ad usus uestros ut Deum magnificetis super hiis que contulit uobis. Et euangelizate benefactoribus! 38 Deus enim repellet ab eis qui crediderunt iniurias, quia ipse non diligit dolosos, blasphemos. 39 Concessit quippe iniuriam pacientibus ut dimicent —et Deus potens est eos defendere— 40 qui expulsi sunt de domiciliis suis iniuste, excepto quod dicebant: «Creator noster est Deus». Et si Deus non repulisset homines alios per alios,

50 esset: est AM 51 peregrinacionem: peregrinacione V • uiri: om. V 52 portu: porti AM 53 diebus: dibus A • bonis: boni A • contulit: contulerit A • eis de: eisdem AM 54 reficite: reficere P 55 et1: in A • ut ambiant: eius adeant V • priscam: presciam AV • quia qui: qui quia transp. V • Dei: om. V 56 precepta: preceptum VP • sunt2: om. AM 57 fuerint add. post nisi P • que uobis: uobis que transp. P • exceptata: acceptata M • uitate: uitatis V 58 Deo: et P 62 prisca: presca M prescia V 64 et annunciate: ut renunciatis V 65 ipsorum: ipso V eorum P • contremiscunt: contremescunt A 66 oracionem: oracioni P • bonum: bone VP • que: qui M 67 erogent: erogant A • in add. post oues V • inuiximus: coninuiximus AM • Dei: om. V • ergo: om. V 68 ipsas: ipsis V 69 scilicet add. post licita V • comedite ATGM corr.V P: comedetis V 71 attingit1: attinget M • attingit2: attinget M 72 Deum: om. AM 73 repellet: repellit V • a uobis add. post repellet et del. T 74 qui: que P 76 domiciliis: domibus V • excepto: expecto M exemplo P 77 repulisset: repulserit M • alios2: Alchoranii M

202

80

85

90

95

Liber Alchorani

destruerentur turres ecclesiarum et religio periret, et oraciones et templa in quibus nomen Dei inuocatur sedulo. Et Deus utique deffendet eos qui eum defendunt. Deus enim fortis est, gloriosus. 41 Illi quoque, quos in terra locauimus, institerunt oracioni et reddiderunt decimas, et preceperunt equum et prohibuerunt iniquum. Et Dei sunt exitus rerum. 42 Et si te quidem obiectum falsi repulerunt, iam quoque repulit ante populus Noe et populus Had et Thamud 43 et populus Abrahe et populus Loth 44 et socii Madian. Et Moyses extitit similiter repulsus obiectu falsi. Et tolleraui paulo minus blasphemos, deinde dampnaui eos. Qualiter ergo eos ignoraui. 45 Et quot urbes destruximus iniuriosas que sunt extantibus adhuc tectis aulisque fabricatis puteisque prepeditis deserte! 46 An non discurrerunt per terram ut corda quibus discernerentur sibi compararent et aures quibus audirent? Oculi quippe nullatenus sunt ceci, sed cordibus. 47 Et properant querentes a te supplicium. Deus autem non immutat terminum suum. Et dies apud creatorem tuum sunt seu mille anni de illis quos numeratis. 48 Et quot urbes sustinui iniuriosas, deinde occupaui eas! Et ad me redibunt omnia. 49 Dic: «O uniuersi homines, ego enim non sum uobis nisi premonitor manifestus». 50 Illi quidem qui crediderunt et bona egerunt, indulgenciam impetrabunt et diuicias honorabiles. 51 Et qui laborauerunt in contemptum miraculorum nostrorum, illi quidem sunt consortes gehenne. 52 Et non misimus aliquem Legatum ante te neque Prophetam aliquid desiderantem, cuius desiderio non obsisteret Sathanas. Deus uero delebat obstaculum eius, deinde iudicabat Deus miracula sua, qui est sapiens, prudens. 53

78 destruerentur: deferentur A serentur M • turres: uires A • et religio: eorum elygro M • et templa in: eorum M 79 sui add. post Dei M • inuocatur: inuocant M inuocabilem T • deffendet AM corr. V: deffendit TG deffendat V deffenderet P 80 fortis: iter. V • est gloriosus: gloriosus est transp. M • quoque: uero M • secure add. post locauimus M • institerunt: perstiterunt M 82 si te: ea sic M • obiectum: obiecta AM • falsi: falsa A om. M • repulerunt: sunt antiquorum temporibus M 83 repulit: realiter M mg. V • ante populus: notificata M • populus2: populo M • Had: Israel M • et2: in M • Thamud: Thamude M 83-84 et populus3 ... madian: denique maiores et populi obuirgantes quos Aaron M 84 extitit similiter: exturpatur penitus M similiter extitit transp. V • repulsus: repellens A expellens M 85 tolleraui: testimoni M • paulo minus blasphemos: blasphemos paulo minus transp. M • dampnaui: dampnauimus V • ergo: om. AM 86 quot: quod T • ipse add. post urbes M • extantibus: ex lac. V 87 prepeditis: prepreditis V • deserte: de secte P • discurrerunt: discurrent AV 88 discernerentur: discernerent AM • audirent: om. M • oculi: oculis AMV 89 properant: properarent G prope erant VP • a te: ade T 90 immutat: commutat V mutat P • scilicet add. post creatorem V 90-91 et dies ... creatorem tuum: om. P 91 tuum: suum M • sunt: sicut M • quot: quos A 93 ego enim: enim ego transp. AM • sum: solum P • uobis: om. VP 94-95 et diuicias ... laborauerunt: om. A 95 et qui: quia non M • laborauerunt TGM corr.V P: om. A laborauit V • contemptum: contemptu A • miraculorum: paruulorum M 96 gehenne: iehenne V • misimus: misistis M • te: me M • Prophetam: Propheta M 97 desiderantem: desidet aut M • obsisteret: obsistat V • uero: non V om. P • noster add. post uero M • non add. ante delebat et del. T • delebat: uoleuat M 97-98 Sathanas ... obstaculum: om. P 98 obstaculum: uehiculum M • iudicabat: iudicabit MV om. P

CAPITVLVM VICESIMVM SECVNDVM

100

105

110

115

120

125

203

Ponebat in quam obstaculum Sathanas in tribulacione eorum in quorum cordibus erat morbus et duricia. Impii enim sunt in prolixa distensione. 54 Et ut cognoscant illi quibus data est sciencia quod ueritas est a creatore tuo et credent in eum et humiliabuntur corda eorum ei. Et Deus quippe diriget eos qui crediderunt ad uiam rectam. 55 Et non cessabunt illi qui blasphemarunt de ipso hesitare donec ueniat hora subito et supplicium assit inestimabile. 56 Regnum in die illa erit Dei et ipse iudicabit inter illos. Illi nimirum, qui crediderunt et bona egerunt, in Paradisis erunt Ade. 57 Illi uero, qui blasphemarunt et miracula nostra falsarunt, supplicium habebunt ignominosum. 58 Et qui sua contempserunt in uia Dei, deinde occisi sunt et mortui sunt, Deus locupletabit eos operibus bonis. Ipse qui melius ditat 59 ingressum concedet eis optatum, qui est sapiens, pius. 60 Preterea qui talionem intulerit iniurianti sibi, deinde odio habetur. Deus utique eum tuebitur, qui miserator est, indultor. 61 Qui quidem noctem diem concludit et diem nocte, qui est auditor et prospector. 62 Qui est ueritas et quidquid absque eo colitis est falsum. Et Deus est excelsus, magnus. 63 Nonne uides quod Deus dat de celo pluuiam et in crastinum sit terra uiridis? Deus enim est subtilis, prudens. 64 Habet omnia que sunt in celis et in terra, qui est diues, laudabilis et prudens. 65 Nonne uides quod Deus dedit uobis ad usum quecumque sunt in terra et naues in mari discurrentes de mandato suo? Et sustentat celum ne corruat super terram nisi de nutu suo. Deus enim miseretur hominum, misericors. 66 Ipse uiuificabit, deinde mortificabit, deinde uiuificabit. Homo enim blasphemus extitit. 67 Et omni populo concessimus peregrinacionem religionis nec contendant tecum super facto. Et ora creatorem tuum. Tu enim es in uia recta. 68 Et si contenderint tecum, dic: «Quod Deus melius nouit quid operamini. 69 Deus autem iudicabit inter uos die resurreccionis in quo dissenciebatis». 70 Nonne scis quod Deus nouit omnia, que sunt in celis et in terra? Et hoc est in Libro, quidem quod est Deo facile. 71 Et adorant absque Deo id de quo nullam habent racionem nec scienciam. Et iniuriosi

99 et in add. s.l.post tribulacione V • in quorum: om. V • cordibus: uoluntate M 100 erat: et M • duricia: duriciis A • cordis add. post duricia M • impii: om. M • enim: om. GM • distensione: catenus M 101 illi quibus data est: quod fidelitas M • est a creatore tuo et: astringit eos ut M • credent: credant M 102 humiliabuntur: humiliabunt A attrahit M • et: iter. P • Deus: ipse M • eos: nos P • crediderunt: crediderint P 104 assit: iter. M • inestimabile: estimabile P • Dei: diei T 105 nimirum: nimirunt A • Paradisis: Paradisos MP 106 uero: enim AM • nostra: iter. G 107 qui: quibusdam T • in uia Dei: om. P 108 ipse: ille V 109 concedet: concedit M concedat V 110 intulerit: intulit G • iniurianti: iniuriantem VP • eum: enim AM • tuebitur: tenebitur M om. V 111 miserator est: est miserator iter. V • est1: om. P • diem: die A • concludit: conculit M 113 de celo: celo P 115 diues: diuis A • et prudens add. post laudabilis V 116 Deus: om. VP 119 deinde uiuificabit: om. VP 121 tu: om. A • contenderint AGM mg.V: contenderit T contempserint VP 122 quid: quod P 124 hoc: om. AM quod V • quidem add. post est1M • Deo: Deus M om. VP • facile: facilis M 125 de: quod del. V

204

130

135

140

Liber Alchorani

non habebunt tutorem. 72 Et quando leguntur eis miracula nostra manifesta, participes in uultibus eorum qui blasphemarunt obfuscacionem, indignantes illis qui legunt illis miracula nostra. Dic: «Deterius uobis enarrabo? Incendium promisit Deus blasphemis». Quam praua conuersacio! 73 O uos homines, dicitur in prouerbio et ipsum addiscite. Quod illi quidem quos absque Deo colitis non crearent muscam, etsi omnes conuenirent ad hoc. Et si musca surriperet eis aliquid, nequirent ab ea demere. Querens quidem deficeret et quesitus. 74 Non estimauerunt utique Deum iuste. Deus enim fortis est et gloriosus. 75 Elegit ex angelis Legatos et ex hominibus. Deus enim exauditor, prospector. 76 Nouit quidem preterita et futura. Et ad eum redibunt omnia. 77 O uos qui creditis, supplicate et humiliamini. Et adorate Deum et facite bonum, quatenus sitis bene. 78 Et dimicate in Deo iusta dimicacione, tamen ipse uos elegerat. Et non posuit uobis in fide iracundiam, Lex enim patris uestri Abrahe. Vos appellauit Sarracenos prius et in hoc exigitur ut Legatus sit in testimonium uobis et uos sitis testes super homines. Insistite oracioni et reddite decimas. Et confidite in Deo, qui est dominus uester. Quam bonus dominus! Et quam bonus defensor!

126 tutorem: nitorem V 127 uultibus: milites T nutibus P 128 qui: iter. post legunt TG • Dei add. post miracula A • enarrabo: est narrabo V 129 incendium add. post blasphemis et del. V • conuersacio: conuersio MA • dicitur: Dei VP 130 colitis: mg. V 131 crearent: carent G • nec surriperent ei aliquid add. post muscam V • surriperet eis aliquid: iter. post muscam P • surriperet: surriperit T 132 ea: eo M • quidem: quid M 133 estimauerunt: estimarunt T • utique: itaque AM • fortis est: est fortis transp. P • est: om. T 135 creditis: credidistis AM 136 facite: facies V 137 Deo: deum V • dimicacione: dimicaciones P • uos: non V • elegerat: elegat TGV elegit P

CAPITVLVM VICESIMVM TERCIVM

5

10

15

20

25

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Beati sunt fideles, 2 qui sunt in oracionibus suis metuentes 3 et qui sunt ab inuolucro diuertentes 4 et qui bona operantur 5 et qui sua genitalia custodiunt, 6 nisi super uxores suas uel ancillas suas, quia sunt inculpabiles. 7 Et qui desiderant ulterius, illi sunt odiosi. 8 Et qui fidem suam et precepta obseruant 9 et qui oraciones suas custodiunt 10 illi quidem sunt heredes 11 Paradisi in quo manebunt in eternum. 12 Et creauimus hominem ex materia luti. 13 Deinde sperma posuimus in loco competenti. 14 Deinde conuertimus sperma in sanguissugam et sanguissugam in carnem; conuertimus carnem in ossa et induimus ossa carne. Deinde conuertimus eum in aliam creaturam. Et bendictus Deus, qui est super omnes creaturas. 15 Deinde uos morituri estis, 16 deinde die resurreccionis suscitabimini. 17 Et iam creauimus super uos septem circulos et non fuimus circa creaturas negligentes. 18 Et dedimus pluuiam de celo ad mensuram et collocauimus eam in terra, et auferendi eam potestatem habemus. 19 Et produximus uobis ex eis Paradysos de palmis et racemis, habentes in eis diuersos fructus de quibus comedetis. 20 Et arborem de monte Synay prodeuntem que oritur cum oleo et tingit manus edencium. 21 Et in brutis animalibus habetis industriam. Potant uos de hys que habent in uteris suis; et in eis habetis multa commoda: ex eis editis 22 et super ipsa et naues uehimini. 23 Et iam misimus Noe ad populum suum, et dixit: «Popule, adorate Deum. Non habetis Deum nisi ipsum. Nonne timetis?» 24 Dixit turba que blasphemauit de populo suo: «Non est iste nisi homo similis uobis, appetit enim super uos exaltari. Et si Deus uellet, angelos utique misisset. Non audiuimus hoc a patribus nostris antiquis. 25 Non est nisi homo demonium habens. Prestolamini eum ad tempus». 26 Dixit: «Creator, tuere me pro eo quod me fecerunt mendacem». 27 Et reuelauimus ei ut naues coram

1-121 capitulum ... melior miserancium: om. B 1 capitulum uicesimum tercium: fideles CxVIII peryodi A om. T prophecia fidelium C peryodi mg. G curat almuninuma capitulum uicesimum tercium M capitulum uicesimum quintum err. V azoara tricesima quarta prophetia fidelium siue credentium P sura uicesima tercia P2 2 in nomine ... miseratoris: om. V 3 suis: om. V • ab: om. V 4 inuolucro: iniquo lucro P • genitalia AT mg.G2 MVP: gentilia G 6 qui2: om. V 7 sunt: om. A • manebunt: iter. et del. T 8 hominem ex materia: om. VP mg. P2 • luti TG mg.P2: om. AM lutum VP 9 conuertimus: commutamus V 10 os os add. post induimus G 11 conuertimus: commutamus V • Deus: om. AM 12 quia add. post. uos V 13 suscitabimini: suscitabimur P 15 terra: terram AV 16 racemis: racemos A 16-17 diuersos fructus: fructus diuersos transp. AM 17 comedetis: comedatis AM 18 edencium: edencicium A • habetis: habentis M 19 potant: poto AM poterat P • potant add. post enim V • habent: sunt V • habetis: habent V • scilicet add. post habetis V 21 habetis: est T 22 ipsa add. post dixit T 23 homo similis: similis homo transp. AM • enim: om. VP 25 si add. post homo et del. V 26 pro eo: om. V

206

30

35

40

45

50

Liber Alchorani

nobis constitueret: «Et reuelacio nostra fuit quod, cum uenerit preceptum nostrum et eruperit lares, introduc in ea de omni animali bina et familiam tuam, exceptis illis de quibus uerbum anticipauerat. Et non proponas mihi quicquam pro illis qui fecerunt iniuriam, submergendi enim sunt. 28 Cumque tu fueris et qui tecum sunt naues ingressi, dicito: “Gloria sit Deo, qui nos ab iniurioso liberauit populo”. 29 Et dic: “Creator, colloca me in sede benedicta, qui es melior collocancium”». 30 In hoc enim miraculum extitit. Et quemlibet simus examinantes. 31 Deinde creauimus post eos alia secula 32 et misimus ad eos Legatum ex ipsis ut adorarent Deum quia non habebant alium Deum preter ipsum. Nonne metuitis? 33 Et dixit turba de populo suo, qui blasphemarunt et falsarunt occursum alterius seculi et ditauimus eos in hoc mundo, et aiunt: «Non est hic nisi homo similis uobis comedens de hys que comeditis et bibens de hys que bibitis. 34 Et si homini obedieritis simili uobis, uos quippe dampnati eritis. 35 Promittitne uobis quod si moriamini et in terram redigamini et ossa suscitabit uos? 36 Hoi, hoi quid uobis promittitur! 37 Non est uita nisi mundana; moriemur et uiuemus et non suscitabimur. 38 Hic non est nisi uir fingens super Deum mendacium. Et non credimus ei». 39 Dixit: «Creator, defende me pro eo quod me tamquam mendacem repulerunt». 40 Et ait: «Reperti sunt fere penitentes». 41 Et clamor utique ueraciter intercepit eos et redacti sunt in puluerem. Vach, populo inurioso! 42 Deinde creauimus post ipsos secula aliorum. 43 Et nullus populus terminum suum anticipat nec retardat. 44 Deinde misimus Legatos nostros successiue. Quantocius accessit Legatus ad populum suum, sub pretextu mendacii eum repulit. Et quosdam subrogauimus quibusdam et redacti sunt in fabulam. Vach populo non credenti! 45 Deinde misimus Moysen et fratrem eius Aaron cum miraculis nostris et racione manifesta 46 ad Pharaonem et populum suum. Et magnificati sunt et populus fuit superbus. 47 Dixitque: «Numquid creditis duobus hominibus nobis similibus et eorum populus nos adorat?» 48 Et repulerunt utrumque tamquam

27 nobis: eis T te V om. P • reuelacio: reuolucio P 28 eruperit: erupuerit A ruperint M • ea de: eadem A 29 mihi quicquam: quicquam mihi transp. V 30 tu fueris: fueris tu transp. AM 32 colloca ... melior: om. G 33 quemlibet: quamlibet P • simus: sumus V 34 adorarent: adorent M 35 habebant: habebunt V 36 suo: om. VP • in mundo add. post occursum et del. G 37-38 uobis comedens: comedens uobis transp. M 38 comedens: comedentes A comedetis P • comedetis: bibetis T • bibens: comeditis T bibetis P 39 quod: om. VP 40 hoi hoi: heu heu P • quid ATGM s.l.P2: qui VP 41 promittitur: promittit V • non est uita: om. VP • mundana: mendacia V • uiuemus: uiuimus VP 42 suscitabimur: suscitabimus T • fingens: fungens del. A 43 mendacem ATG s.l.M VP: pro mendacium M 44 penitentes: penitus V 45 uach: ualet M 46 ante add. post populus et del. T 47 quantocius: quantocicius V 48 suum: om. T • eum ATGM s.l.V P: ipsum del. V 49 uach: ualet AMV 50 fratrem ATGM s.l.V P: Aaron del. V • fratrem eius Aaron: Aaron fratrem eius transp. T 51 et populum suum: om. V 51-52 et populus: iter. et del. T 52 duobus: iter. post hominibus et del. T • nobis: non AM

CAPITVLVM VICESIMVM TERCIVM

55

60

65

70

75

80

207

falsos et perierunt. 49 Et dedimus Moysi Librum, quo forte dirigeretur. 50 Et posuimus filium Marie et matrem eius in miraculum. Et recepimus eos in monte quietis et deliciarum. 51 «O uos Legati, epulamini de bonis et operamini bonum. Noui enim quid operamini. 52 Et hic quidem populus uester est populus unus et ego creator uester. Timete me». 53 Et dissenserunt inter se in facto et facte sunt secte unaqueque congaudebat hys que obseruabat. 54 Derelinque eos igitur usque ad tempus in sua desipiencia. 55 Numquid estimant quod ob hoc quidem eis conferam diuicias et filios? 56 Et festinamus eis largiar bona, ymmo non perpendunt. 57 Quod illi qui ex timore creatoris sui humiliantur 58 et qui in miracula creatoris sui credunt 59 et qui non participant cum creatore suo 60 et quibus confertur aliquid et corda eorum timent quod ad eum redibunt, 61 illi utique cito bona consequentur et obtinebunt. 62 Nec aliquis compellitur nisi quoad potum. Et apud nos est Liber qui narrat ueritatem et ipsis non fiet iniuria. 63 Ymmo corda eorum sunt insipiencia huius rei. Et indigniora quidem opera agunt a Deo. 64 Cum eorum diuites ceperimus ad supplicium, fugient. 65 Diceturque eis: «Non fugiatis hodie, quia non defendemus uos». 66 Iam legebant uobis miracula mea et tergiuersabamini 67 superbientes uigilanter odientes». 68 Quamobrem non cogitabant uerbum ad eos peruenit quod non peruenit ad patres eorum antiquos? 69 Nonne congnouerunt Legatum suum? Numquid eum ignorant 70 an dicunt eum habere demonium? Ymmo uenit ad eos ueraciter, et multi ex eis odiunt ueritatem. 71 Et si ueritas imitaretur affectus eorum, celi destruerentur et terra et que in eis sunt. Ymmo accessi ad eos cum memoriali suo, ipsi nimirum diuerterunt ab eo. 72 An exigis tributum ab eis? Tributum creatoris tui est melius et ipse est qui melius remunerat. 73 Et tu quidem inuitas eos ad uiam rectam. 74 Et qui non credunt aliam uitam, a uia recta diuerterunt. 75 Etsi misericorditer ageremus cum eis et detegeremus ab eis nocumentum, persisterent in superbia sua ceci. 76 Et intercepimus eos in supplicio et non humiliauerunt se creatori suo supplicantes a

54 dirigentur: dirigeretur V 55 Ihesum add. post posuimus V • in1: ad V • eos: om. M • in2: ex V et P 57 quid: quod V • est: om. VP 58 timete me: time del. T • dissenserunt: dissensere A • in: om. P • et facte: iter. et del. T 59 usque: om. TG 60 numquid: nomquid T • eam add. post quidem et del. T 61 et2: in A • festinamus: festinancius TGVP 62 ex timore: extimacione V 62-63 humiliantur ... creatoris sui: om. P 64 timent: credunt P • et add. post timent V • eum: Deum M • quidem add. post illi M 65 cito bona: om. TGVP • nec: ubi V nisi P • compellitur: compellunt A • quoad: aliquid V ad P • potum: potest VP 66 iniuria: iniuriam A 68 quidem add. post Deo A • quod add. ante cum M • ad: et V • diceturque: dicentisque M 69 uos: om. V 69-70 iam legebant uobis miracula mea: miracula mea uobis iam legebant transp. M 70 mea: nostra V • superbientes: super gentes P • odites add. post uigilanter et del. A 72 nonne: nomine A 73 ex: in V • odiunt: timent V 74 destruerentur: deferentur A destruentur V 75 accessi: accessum A • diuerterunt: diuertunt AM • se add. post diuerterunt V 76 exigis: exigeres M • ab eis add. post exigis et del. V 77 remunerat: remuneret A • inuitas: immutas A imitas V 78 diuerterunt: diuertunt AM 80 supplicio: suppliccis V

208

85

90

95

100

105

Liber Alchorani

Deo, 77 quod cum eis portam eis atrocis aperuerimus cruciatus, incident in desperacionem. 78 Et ipse est qui contulit uobis auditum et uisum et corda. Parumper recognoscetis. 79 Et dimisit uos in terra et ad eum redibitis. 80 Ipseque est qui mortificat et uiuificat. Et diuersitatem noctis habet et diei. Nonne discernitis? 81 Quin ymmo dixerunt sicut antiqui: 82 «Cum decesserimus et in puluerem quidem redacti fuerimus et ossa, suscitabimur? 83 Nobis utique et patribus nostris promissum est hoc prius. Hec quidem non sunt nisi scripture antiquorum». 84 Dic: «Cuius est terra et que sunt in ea? Si cognoscitis». 85 Dicentque: «Dei». Dic: «Nonne recolitis?» 86 Dic: «Quis est creator celorum septem et terre et creator immensi throni?» 87 Dicentque: «Deus». Dic: «Nonne timetis?» 88 Dic: «In cuius manu est possessio tocius rei ipseque defendit et non defenditur? Si cognoscitis». 89 Dicentque: «Dei». Dic: «Cur peruertitis?» 90 Ymmo uenimus cum ueritate et ipsi menciuntur. 91 Deus utique non suscepit filium nec habuit secum Deum. Sin autem omnis creatura periret, alii quoque super alios se erigentes, absit quod narrant. 92 Nouit enim occulta et testimonia. Absit quod constituerunt cum eo participes. 93 Dic: «Creator, uel ostende mihi quod eis promittitur. 94 Creator, non ponas me in populo iniurioso». 95 Et ut ostendam tibi quod promisi eis posse habere, 96 expellere bonis operibus peccata. Nos melius nouimus quod narrant. 97 Dic: «Creator, tuere me a stimulis Sathane. 98 Protege me, creator, a consorcio eorum usque a Deo». 99 Quod cum aliquem eorum mors inuadit, dicat: «Creator, restitue me, 100 quo forte bona faciam de hys que pretermisi». Ymmo, uerba sunt que dicit et post eos chaos usque ad diem quo resurgent. 101 Et cum sufflabitur in cornu, non erit inter eos dignacio in die illa nec se adinuicem interrogabunt. 102 Et quorum lances preponderauerint, illi nimirum beati erunt. 103 Et quorum lances alleuiate fuerint, illi quidem sunt qui perdiderunt animas suas in gehennam in perpetuum, 104 facies eorum estuabit ignis et in ea studebunt. 105 «Nonne legebantur uobis miracula mea et repudiabatis ea tamquam falsa?» 106 Dicebant: «Creator, superauit nos malicia nostra et fuimus homines perditi. 107 Creator, erue nos ab ea; etsi redierimus,

81 eis1: om. AM • eis2: om. V • aperuerimus: aperuimus MV • cruciatus: om. AM • incident: incide M 83 parumper: parum A parumque M • terra: terram M 85 decesserimus: discesserimus V 86 iterum add. post puluerem AM • quidem: om. V 88 in ea: om. M • si: nisi M 89 dicentque: dicent utique V • dic2: diis A • celorum: oculorum A 90 dic: om. M 91 sunt add. post manu et del. V 92 defenditur: defendet P 93 utique: itaque A • suscepit: sucipiet A 94 sin: si M siue V • autem: om. A • omnis: omnes A • creatura: creature A • periret: perirent A 95-96 narrant ... absit quod: om. AM 96 constituerunt: constituunt AM 98 promisi: promisit A • posse:posset V • habere: homo TGVP • expellere: om. AV • preterea add. post operibus et del. V 100 consorcio: consorcior V 101 inuadit: inuadat V inuadet P 104 se: si M 104-105 preponderauerint ... et quorum: om. M 105 nimirum: quidem V 106 gehennam: iehennam V 108 repudiabatis: repudiebatis A repudiastis M

CAPITVLVM VICESIMVM TERCIVM 110

115

120

209

erimus iniruiosi». 108 Dixit: «Estote in ea et non loquamini mihi». 109 Erant enim quidam serui qui dicebant: «Creator noster, credimus, indulge nobis et miserere nostri, tu enim es indultor et miserator». 110 Et suscipiebatis in derisum adeo quod fecerunt uos obliuisci memorie mee et deridebatis eos. 111 Nos quidem premiauimus eos hodie pro eo quod sustinuerunt et habent refugium. 112 Dixitque: «Quantum uixistis in terra numero annorum?» 113 Dixerunt: «Die uiximus uel partem diei. Interroga odientes». 114 Dixit: «Non uixistis nisi modicum, si uos sciretis. 115 An estimatis quod frustra uos creauimus et non redibitis ad nos?» 116 Exaltetur rex, Deus ueritatis. Non est Deus nisi ipse, creator throni uenerabilis. 117 Et qui deum alium adorat cum Deo, de quo non habet probacionem, requiretur a creatore suo. Et non erunt blasphemi beati. 118 Et dic: «Creator, parce et miserere. Tu enim es melior miserancium».

110 non add. ante erimus V • erimus: om. A 112 nostri: nobis M 114 premiauimus: premiabimus V • refugium: refrigerium M 115 dixitque: dixit V 116 uiximus: om. V • partem: parte AMV 117 sciretis: om. M 119 deum alium: alium deum transp. V 119-121 de quo ... melior miserancium: transp. post versiculum 54 capituli octaui ubi legitur qui fuerunt ante ipsum V 120 probacionem: propriciacionem V • requiretur: requirentur V 121 creator parce: parce creator transp. V

CAPITVLVM VICESIMVM QVARTVM

5

10

15

20

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Propheciam e sursum misimus et indiximus eam et posuimus in ea miracula manifesta, quo forte recolatis. 2 Fornicatrix et fornicator unusquisque flagelletur centum uerberibus. Et non compaciamini eis in lege Dei, si creditis in Deum et diem ultimum. Et assint supplicio eorum aliquot fideles. 3 Fornicator non contrahat nisi cum fornicatrice uel ydolatra; et fornicatricem non ducat nisi fornicator uel ydolatra. Et hoc inhibetur fidelibus. 4 Et qui quidem castas incusant mulieres nec quatuor probant testibus, subiciantur octoginta uerberibus nec eorum admittatur testimonium ulterius. Et illi sunt peccatores, 5 nisi postmodum peniteant et emendent. Deus enim est miserator, misericors. 6 Et qui uxores suas infamant et non habent testes nisi se ipsos, testimonium unius eorum sufficit ut dicat: «Contestor per Deum quod ego sum de ueracibus», 7 et quinto quod malediccio Dei sit super ipsum, si est de mendacibus. 8 Et remittet ei supplicium si per Deum testetur quartum quod ipse est de mendacibus, 9 et quinto quod malediccio Dei sit super ipsum, si est de ueracibus. 10 Et si bonitas Dei non esset super uos et misericordia periretis, Deus enim est remissor, sapiens. 11 Et illi quidem qui falsum fingunt caterua ex uobis. Non credatis uobis esse malum, ymmo uobis est bonum. Et omni uiro peccatum imputatur, quod perpetrat; et qui se magnificat, supplicium habebit ingens. 12 Numquid, cum audistis eum, estimarunt fideles tam uiri quam mulieres de se bonum, dixerunt: «Hec fuit ficcio manifesta»? 13 Nonne perhibuerunt contra ipsum quatuor testes? Et quando non introduxerunt testes, ipsi apud Deum sunt mendaces. 14 Et nisi bonitas Dei super uos esset et misericordia in hoc seculo et in futuro, tetigisset uos in eo quod

1-138 capitulum ... enim nouit omnia: m. B 1 capitulum uicesimum quartum: om. AT prophecia luminis † ... † peryodi mg. G curat almur uel de luce capitulum uicesimum quartum M capitulum uicesimum sextum err. V azoara tricesima quinta prophecia luminis P sura uicesima quarta P2 2 in nomine … miseratoris: om. V • misericordis miseratoris: miseratoris misericordis transp. A • amen add. post miseratoris P 3-78 prophecia e sursum ... requirit et opera: transp. post titulum capituli noni ubi legitur capitulum undecimum V 3 indiximus: diximus A induximus GV 4 fornicatrix: fornicatos V 5 Deum: de eum M 6 in add. ante diem AP • aliquot fideles: fideles aliquot transp. V • fornicator: fornicacio P 7 contrahat: contrahit V • fornicatrice: fornicatore VP 8 et2: ut V • qui quidem: quicquid A 9 mulieres: multos P • subiciantur octoginta uerberibus: om. P 10 admittatur: admittat V 11 emendent: emendant TG • miserator misericors: misericors miserator transp. M 13 contestor: contra testor TGP contra testes V • de ueracibus: de fidelibus uel ueracibus TGVP 13-15 et quinto ... mendacibus om. V add. mg V2 14-15 et remittet ... de mendacibus: om. P 15 quartum quod ipse: quare quod V 17 est: om. AM • miserator add. post remissor P 18 qui: om. G 19 uiro: uire A 21 estimarunt: estimant AM 22 nonne: non V • perhibuerunt: prohibuerunt M • non: om. V 23 apud: ad V 24 esset: om. M

CAPITVLVM VICESIMVM QVARTVM 25

30

35

40

45

50

211

excessistis magnus cruciatus. 15 Quando linguis uestris detrahebatis ei, dicentes oracionibus uestris quod ignorabatis. Et reputabatis leue quod apud Deum est difficile. 16 Numquid, quando audistis ipsum, dixistis: «Non deberemus loqui de hoc. Absit, hoc est ingens flagicium»? 17 Castigat uos Deus ne in consimile redeatis numquam, si fideles estis. 18 Et exponit uobis Deus miracula, qui est sapiens, prudens. 19 Illi nimirum qui optant ut scelus publicetur in illis qui credunt, supplicium pacientur atrox in hoc seculo et in futuro. Et Deus nouit et uos nescitis. 20 Et si bonitas Dei non esset super uos et misericordia eius et quod Deus est pius, miserator periretis. 21 O uos qui creditis, non sequamini uestigia Sathane. Et qui uestigia Sathane imitatur, ipse precipit scelus et iniquum. Et si bonitas Dei non esset super uos et misericordia eius, non proficeret aliquis uestrum unquam uerum. Deus facit quem uult proficere, qui est auditor, sapiens. 22 Nec negligant prudentes ex uobis et diuites, ut benefaciant propinquis et pauperibus et renunciantibus propriis in uia Dei. Et parcant et dimittant. Nonne optatis ut indulgeat uobis Deus? Qui est indultor, miserator. 23 Illi enim qui infamant castas simplices et fideles, maledicti sunt in hoc seculo et in futuro. Et habebunt supplicium ingens 24 in die qua lingue sue accusabant eos et manus eorum et pedes pro operibus que fecerunt. 25 In die illa adimplebit Deus legem eorum ueram et cognoscent quod Deus est uerus manifeste. 26 Fraudulente fraudulentis et fraudulenti fraudulentis; et bone bonis et boni bonis. Illi quidem sunt exontes ab his que dicunt. Habebunt indulgenciam et opes honoris. 27 O uos qui creditis, non ingrediamini domos alienas, donec perstrepatis et pacem dicatis domesticis. Hoc est uobis bonum, quo forte recolatis. 28 Et si neminem in eis inueniretis non ingrediamini in eas donec concedatur uobis. Et si dicitur uobis: «redite», et uos redite. Vobis erit honestius. Deus enim nouit quid operamini. 29 Et non prohibemini domos ingredi inhabitatas in quibus habetis occasionem. Et Deus nouit quid reuelatis et quid occultatis. 30 Dic fidelibus uiris coniuueant oculis et

26 oracionibus: oris VP • ignorabatis: ignoratis VP • leue: om. V 27 deberemus: debemus P 28 hoc2: om. M • ingens ATGM V2s.l. P: magnum V • ne: om. M 29 si: om. G 31 pacientur: pacietur P 32-34 et si bonitas ... et iniquum: om. V add. mg V2 33 sequamini: sequimini V 35 misericordia eius: eius misericordia transp. M 35-36 uerum Deus facit: Deus facit uerum facit transp. A 36 quem uult proficere: proficere quem uult transp. M • quem: quod TV2P quos V • negligant: negligunt A 38 parcant: percant V • dimittant: admittantur P 41 accusabant: accusabunt P 42 qua add. post illa V 43 fraudulentis: fraudulenti A 44 et fraudulenti fraudulentis: om. MVP • bone: bene V • et boni bonis: om. VP • exontes: exeuntes A • ab: ex V 45 opes honoris: honoris opes transp. T • honoris: honorum MV 46 perstrepatis: pars stet parata P 47 recolatis ATGMV2P: recolitis V 48 in: om. AM • dicitur: dicatur V dicit P 49 uobis erit: erit uobis transp. M • enim nouit: nouit enim transp. M 50 prohibemini: prohibent A prohibuit P • ad add. ante domos V • domos ATGMV2P: domum V • inhabitatas: non habitatis A non habitatas M • occasionem: occasiones V 51 quid1: quod VP quid2: quod V • dic: de VP • coniuueant: contineant V conmisceant P • oculis: oculos V

212

55

60

65

70

75

Liber Alchorani

obseruent genitalia sua. Et hoc est eis honestius. Deus enim nouit quid operantur. 31 Et dic fidelibus mulieribus ut coniuueant et obseruent genitalia sua, ut non detegant decorem suum nisi uiris suis aut patribus suis uel uirorum suorum patribus uel filiis suis uel uirorum suorum uel fratribus eorum uel nepotibus propriis uel filiis nepotum uel ancillis uel famulis, exceptis cupidis uirorum et exceptis pueris qui sunt impuberes et exceptis mulieribus, que non percuciunt pedibus ut occulta detegant decoris. Et conuertimini ad eum uniuersi fideles, quo forte sitis beati. 32 Et ducite uiduas uestras in uxores et bonas seruas et ancillas. Et si sint inopes, Deus ditabit eas de bonitate. (...) 33 (...) Et qui desiderant instrumentum libertatis de seruis uestris, scribatis eis, si uobis bonum uidetur. Et porrigite eis manum de bonis Dei que uobis contulit. Neque compellatis iuuenculas uestras ad prostrandum castitatem, appetentes ut accidens huius mundi uobis acquiratis. Et qui compellit eas ad hoc, Deus inuitis et compulsis parcit et miseretur. 34 Et iam quidem miracula introduximus manifesta et similitudines de illis qui ante nos abierunt in correccionem metuencium. 35 Deus nempe est lumen celorum et terre. Et similitudo luminis eius est ut lucinium in quo est in candela; et candela est in uase uitreo et uas uitreum est sicut stella candida, que quidem incenditur ex arbore benedicta oliue, que non est orientalis neque occidentalis, oleum cuius fere illuminat et quamlibet ignis non tangeret ipsum. Vt lumen adiceretur lumini. Dirigeret utique Deus ad lumen eius quem uellet. Et inducit Deus similitudines hominibus, qui nouit omnia. 36 Concessit ut domus exaltarentur et inuocaretur nomen eius in eis. Et laudarent eum mane et uespere. 37 Viri quos non impediret contractus empcionis neque uendicionis ab inuocacione Dei ut insisterent oracioni et redderent decimas, metuentes diem in qua titubabunt corda et oculi mouebuntur crebro 38 ne retribuat eis Deus meliora quam operati sunt et de gracia eis adiciat. Et Deus ditat quem uult nec quicquam ab eo requirit. 39 Et opera blasphemorum sunt sicut latex fantasticus in palude, quam sitibundus estuans credit aquam esse et cum accedit, nihil reperit. Inuenit

52 operantur: operant G 53 ut coniuueant: contineant V • oculos add. post coniuueant V • obseruent: obseruant A • non: om. V 54 suis1: om. T • suorum: om. G 55 patribus: om. M 56 propriis: suis V 57 pueris: prauis M 58 occulta: occultant P • decoris: decorum V 59 ducite: audite A • seruas: seruis G 60 sint: sunt V • ditabit: ditat A • eas: om. T eos V • de: om. V 63 prostrandum: profundum TGP profundam V • appetentes: om. V • huius mundi: huiusmodi P 64 uobis ATGM s.l.V2 P: om. V • acquiratis: acquiretis V acquiritis P • et compulsis ATGM s.l.V2 P: om. V 65 similitudines: similitudinem V 66 correcionem: correccione AP 67 luminis: lucis M • lucinium: licinium P • in quo: quod V 68 hoc add. post in M • que: eciam VP 69 oliue: oliuem M 70 illuminat: illuminant M • quamlibet: quemlibet G • non: ut V • tangeret: tanget AM 72 similitudines: similitudinem P • domus: domos AM 73 exalterentur: exalteretur VP 74 neque: om. V 75 redderent: redderet A 76 titubabunt: titubant GVP 78 sunt sicut: sicut AM sicut sitis V • palude: plaude G 79 estuans: estuat AM

CAPITVLVM VICESIMVM QVARTVM 80

85

90

95

100

105

110

213

tamen Deum penes se qui quod estimabat adimplet. Et Deus uelox est ad requirendum. 40 Vel sicut tenebre que sunt in mari abissi, quam cooperiunt unde desuper successiue, super eas nubes acre alie super alias. Cum extraxerit manum suam, fere non uidebit eam. Et qui non ponit Deum lumen, caret lumine. 41 Nonne uides quod Deum laudant qui quidem sunt in celis et in terra et aues unanimiter omnes? Nouerunt oraciones suas et laudant eum. Et Deus nouit quid agunt. 42 Qui possidet celos et terram et ad ipsum redibimus. 43 An non uides quod Deus congregat nubes, deinde componit eas, deinde dispergit? Deinde uides pluuiam inter eas. Et dat grandinem de celo inter montes eius, descendit super quem uult et ammonet eam a quo uult. Et sublimitas fulguris fere surripit aspectum. 44 Conuertit Deus diem in noctem. In hoc enim miracula conferuntur prudentibus. 45 Deus autem creauit omnia gressibilia ex aqua, quorum quedam super uterum suum ambulant, quedam super duos pedes, quedam super quatuor. Creat enim Deus quod uult, quia ipse est super omnia potens. 46 Et iam destinauimus miracula manifesta. Et Deus dirigit quos uult in uiam rectam. 47 Et dicunt: «Credimus in Deum et Legatum et obediuimus», deinde retro abeunt postea. Et illi non sunt fideles. 48 Et quando uocantur ad Deum et Legatum ut iudicet inter eos, tunc quidam eorum diuertunt. 49 Et si uerum inueniunt, accedunt tamen inuiti. 50 Cur in cordibus eorum est morbus? An dubitant uel timent ne defraudet eos Deus et Legatus eius? Ymmo, ipsi sunt iniuriosi. 51 Verbum siquidem fidelium debet esse quod, cum uocantur ad Deum et ad Legatum eius ut iudicet inter eos, dicant: «Audiuimus et obediuimus». Illique sunt beati. 52 Et qui obediunt Deo et Legato eius et metuunt Deum et timent, illi quidem euadunt. 53 Et iurant per Deum, quoad possunt iurare, si mandaueris eis, egredientur. Vtique dic: «Nolite iurare. Est enim obediencia honesta. Deus enim nouit que facitis». 54 Dic: «Obedite Deo et Legato eius». Quod si retro abeunt, incumbit ei quid faciat et incumbit eis quid faciant. Et si obeditis ei, recti eritis. Et non incumbit Legato nisi proferre manifeste. 55 Promisit Deus illis qui credunt ex uobis et bona faciunt ut uos reges constituat in terra, sicut alios constituit ante uos, et ut confirmaret uobis legem quam dignatus est uobis et ut conuertat timorem uestrum in securitatem. «Adorabunt me et non constituant mecum quemque participem». Et qui

80 se: om. V • quod: quid M 82 successiue: successione VP 84 qui quidem: quidque G quisquid T qui V quicquid P • unanimiter omnes: omnes unanimiter transp. V 85 eum: Deum V 86 celos: celum V • nouit quid agunt Deus add. post Deus A 87 componit: compone A 91 quedam: quidam 92 pedes: om. M • autem add. post quedam2 A 93 est super omnia: super omnia est transp. M 94 Deus: om. AM 95 obediuimus: obedimus A 96 quando: quomodo M • ad Deum: om. M 97 inueniunt: inuenerint M 98 defraudet: defraudat V 99 siquidem: quidem AM 100 ad2: om. V • iudicet: iudicent V 102 timent: ament A amant M • euadunt: euadent P 104 enim2: om. VP • que: quid T 105 abeunt: habebunt T 105-106 incumbit eis quid faciant et: om. V 106 proferre: preferre AM 108 confirmaret: confirmet AM 110 non: om. V • constituant: constituent AM • quemque: quicquam M

214

115

120

125

130

135

Liber Alchorani

blasphemauerunt postmodum, illi quidem erunt peccantes. 56 Et insistite oracioni et date decimas. Et obedite Legato, quo forte uobis parcatur. 57 Non extimetis blasphemos euasuros in terra. Et mansio eorum erit ignis. Quam praua conuesio! 58 O uos qui creditis, licenciam utique postulare tenentur a uobis serui et ancille et impuberes uestri tribus uicibus ante oracionem aurore et quando dormitis in meridie caloris et post oracionem crepusculi: tam quippe sunt uerenda uobis. Quibus exceptis alii per alios nulla est prohibicio discurrere. Sic Deus uobis exponit precepta sua, sicut sapiens, prudens. 59 Cumque pueri uestri ad pubertatem peruenerint, licenciam postulent sicut illi qui ante eos exigunt. Sic Deus exponit uobis precepta sua, sicut sapiens, prudens. 60 Et graues mulieres, que coniugium non sperant, non prohibentur uestes suas non ornare uel decorare. Et si pretermittunt, melius est eis. Et Deus est auditor, sapiens. 61 Non irascatur cecus neque claudus neque egrotus neque uobis est prohibitum uesci de domibus uestris uel patrum uestrorum uel matrum uel fratrum uel sororum uel patruorum uel amitarum uel auunculorum uel materterarum uel eorum quorum claues possidetis uel amicorum. Vt commedatis simul uel sigillatim. Et cum ingressi fueritis domos, queratis uobis pacem a Deo benedictam, bonam. Sic Deus distinguit uobis precepta sua, quo forte discernatis. 62 Fideles quippe qui credunt in Deum et Legatum eius, cum fuerint in unum congregati super facto, non recedant inde nisi expetita licencia. Quam quidem licenciam a te expetunt, illi re uera credunt in Deum et Legatum eius. Cum autem postulauerint a te licenciam pro aliquo comodo suo, licencia quamuis ex illis et impetra ueniam illis a Deo, qui est indultor, miserator. 63 Non ponatis uocacionem Legati inter uos sicut uocacionem uestram adinuicem. Nouit Deus eos qui subterfugiunt fraudulenter. Caueant itaque sibi qui precepto suo resistunt ne inueniat eos tribulacio uel pena molesta. 64 Nonne Deus possidet quecumque sunt in celis et in terra? Nouit iam in quo estis et die qua redibitis ad ipsum. Et narrabit uobis que perpetrastis. Deus enim nouit omnia.

111 blasphemauerunt: blasphemauerit V • erunt: erant V 112 forte uobis: uobis forte transp. V 115 modis add. post tribus G • quando: om. M 116 caloris: calorum V • uerenda: ueneranda VP 117 alios: alias V • prohibicio: exhibicio V • prohibicio discurrere: discurrere prohibicio transp. MT 118 prudens: om. V 119 peruenerint: om. AM 120 exponit uobis: uobis exponit transp. V 121 non2: et V • prohibentur: prohibent V • non ornare: non honorare AM inornare P 122 est2: om. AM • irascatur: miscatur M 123 domibus: omnibus M 124 uel fratrum: om. AM 125 amitarum: amicorum P 126 uel1: om. V • sigillatim: singulatim V 127 uobis: om. P 130 quam: quoniam P • quidem: qui quidem TGP • a te: om. M • expetunt: competunt P 131 eius: om. A 132 impetra: in petrata A 133 uocacionem Legati: Legati uocacionem transp. P 134 Deus eos: eos Deus transp. V 135 itaque: utique VP • ne: nec P • eos: uos V 137 et narrabit: enarrabit V

CAPITVLVM VICESIMVM QVINTVM

5

10

15

20

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Benedicatur qui destinauit Alforcanum super seruos suos ut gentibus euangelizaret. 2 Qui possidet celos et terram, qui filium non suscepit nec habuit participem in regno. Et creauit omnia et estimauit ea estimacione. 3 Et susceperunt absque eo deos nihil utique creantes, sed creantur, 4 nec potentes eis obesse nec prodesse, nec posse mortis uel uite habentes uel suscitacionis. Et dixerunt qui blasphemarunt: «Non est hoc nisi ficcio quam finxit; et alii prestiterunt sibi in hoc subsidium». Et dixerunt hoc iniuriose et falso. 5 Dicentes: «Scripture sunt antiquorum, quas scripsit. Et recitantur ei mane et uespere». 6 Dic: «Destinauit eum qui nouit quicquid est in celis occultum et in terra, qui est miserator, pius». 7 Et dixerunt: «Quidnam est Legatus iste comedit cibum et ambulat in foris? Cur non destinatus est cum eo angelus ut premoneret cum eo 8 uel daretur ei thesaurus uel haberet ortum de cuius ederet fructu?» Et dixerunt iniuriosi: «Non sequimini nisi hominem insanum». 9 Aduertite qualiter uobis induxerunt similitudines. Et errauerunt et non inuenerunt uiam. 10 Benedictus sit ille qui, si uoluerit, meliora quidem hiis uobis largietur Paradisos sub quibus defluunt flumina et constituet uobis aulas. 11 Ymmo falsarunt horam. Et preparauimus eis qui falsarunt horam animum 12 quem, quando uiderint a loco longinquo, seueritatem et strepitum flamme audient. 13 Et cum in locum eius inciderint arcum combinati, expectent illic interitum. 14 Diceturque eis: «Non expectatis hodie interitum unum, sed multos expectatis interitus». 15 Dic: «An hoc est melius uel eternitatis Paradisus qui metuentibus promittitur ut habeant eum in premium et mansionem? 16 In quo habebunt quod desiderant in eternum. Et quod est creatori tuo promissio quidem

1-105 capitulum ... quod confirmabatur: om. B 1 capitulum uicesimum quintum: om. ATG curat de albourqan capitulum uicesimum quintum M capitulum uicesimum septimum err. V azoara octogesima sexta prophecia forcani P sura uicesima quinta P2 2 in nomine ... miseratoris: om. V 3 benedicatur: benedictus T • Alforcanum: Alchoranum V • ut: et M 4 celos: celum V • et: om. AM 6 absque eo deos: deos absque es transp. V • eo: es V • deos: Deus AGM • nihil: uel M • nec2: uel V 7 suscitacionis ATGM corr. s.l.V P: suscitaciones V 8 blasphemarunt: blasphemauerunt AM • hoc1: hec AV om. G • nisi: om. AM • prestiterunt: prestiteruant T 9 iniuriose: iniurioso A • falso: false V 11 occultum et in terra: et in terra occultum transp. V 13 destinatus est: destinatur P • premoneret: premoneat V 14 ederet fructu: fructu ederet transp. V 15 qualiter ATG corr.s.l. M VP: qualitatem M qualiber V • uobis induxerunt: induxerunt uobis transp. P 16 uiam: nam G • qui ATG corr.M VP: quis M 17 hiis: om. AM • largietur: largientur V 19 animum: auernum AM • uiderint: uiderunt GM • loco: om. VP 21 combinati: comburati A conturbati M • diceturque ... interitum2: om. T 22 expectatis: expectatur corr.sl. V • dic an: dicant P • est: om. G • Paradisus: Paradisos corr. V Paradiso P 23 quo: qua V 24 et: om. ATGM • est: om. A • creatori ATGM corr.V P: creatoris V • tuo ATGM corr.V P: tui V

216

25

30

35

40

45

50

Liber Alchorani

concessa. 17 Et die qua suscitabo eos et quos absque Deo colunt diceturque eis: «Numquid oberrare fecistis seruos meos hos an ipsi ipsa diuerterunt a uia?» 18 Dicentque: «Lauderis. Non oportebat eos suscipere patronos absque te, uerum locupletasti eos et patres eorum usque dum obliti sunt te et fuerunt populi inculti. 19 Et iam falsarunt que dicebatis et non poteritis resilire neque defendi. Et qui intulit iniuriam ex uobis, faciam quod gustet supplicium magnum. 20 Et non destinauimus aliquem Legatorum qui non comederet cibum et deambularet in foris. Et statuimus alios super alios in tribulacionem ut pacientes essetis. Et fuit creator tuus prospiciens. 21 Et dixerunt qui non sperabant occursum nostrum: «Cur non descendunt super nos angeli uel uidimus creatorem nostrum?» Magnificati sunt quippe in se ipsis et superbibunt. 22 Nimis die qua uidebunt angelos non euangelizabitur tunc presumptoribus et optabunt obstaculum magnum. 23 Vtinam diceret: «Operibus nostris opus premitteremus et redigemus eos in athomos dispersas». 24 Consortes autem Paradisi die illa meliorem obtinebunt mansionem et temperiem. 25 Et die qua scindetur celum uenetum et descendent angeli descensu, 26 regnum illa die uerum erit misericordis. Et dies erit blasphemis molesta. 27 Die qua iniuriosus manus suas cancellabit pre dolore, dicens: «Vtinam perseuerasset in uia Legati! 28 Proch dolor! Vtinam amicum illum non suscepissem! 29 Fecit enim me a memoria diuertere postquam ad me peruenit. Et Dyabolus semper hominem peruertit». 30 Et dixit Legatus: «Creator, populus meus suscepit hunc Alchoranum odiose». 31 Et sic assignauimus omni Prophete inimicum de presumptoribus. Et sufficit creator tuus ad dirigendum et ad defendendum. 32 Et dixerunt blasphemi: «Cur non fuit ei Alchoranus similis destinatus? Sic autem ut cum ipso confirmarem cor tuum et ordinauimus eum paulatim. 33 Et non inducunt tibi similitudinem, sed inducimus tibi ueritatem et meliorem exposicionem. 34 Qui autem suscitabuntur super facies suas ad gehennam, illi quidem ad deteriorem locum ducentur et uiam magis erroneam. 35 Et contulimus Moysi Librum et posuimus cum ipso fratrem suum Aaron rectorem.

25 die: diem V • diceturque: dicetque V 26 ipsa: om. VP 27 uerum: uere T 28 populi: om. VP 29 iam: ideo A 30 gustet supplicium magnum: supplicium magnum gustet transp. AM • magnum: om. V 32 tribulacionem: tribulacione A 33 utinam add. post dixerunt V • utrum add. ante qui P • sperabant: sperant T 36 tu add. post angelos V 37 diceret: dicerent M dicent V • premitteremus: premittemus AM promittemus G 38 dispersas: dispersos V 39 uenetum: uenerum G euentum V desuper P 40 descendent: descendant G • descensu: descensum M 42 perseuerassem: perseuerasset V • uia: die V 43 fecit ATGM corr.s.l. V P: facit V • me: ATGM corr.s.l. V P: iure V • me a: iter. G 43-44 ad me peruenit: peruenit ad me transp. VP 46 ad2: om. AM 47 ei: eis M 48 confirmarem: confirmaret V confirmarent P 49 inducunt: induxerunt V 50 suscitabuntur: suscitabimur A 51 gehennam: gehenna V • deteriorem: deteriore A • et: ad M 52 Aaron: om. T • rectorem A corr.sl.T GMVP: actorem T

CAPITVLVM VICESIMVM QVINTVM

55

60

65

70

75

217

36 Et diximus eis: «Itote ad populum qui repudiarunt miracula nostra sub pretextu falsi». Et dampnauimus eos dampnacione. 37 Et ad populum Noe, quia falsarunt Legatos nostros, submersimus eos et posuimus eos in miraculum. Et preparauimus iniuriosis supplicium doloris. 38 Et ad Had et Thamude et ad consortes capitis et multa secula hominum intermedia. 39 Et omnibus induximus similitudines et omnes destruximus destruccione. 40 Et uenerunt ad ciuitatem que pluuia compluta est dampnosa. Nec uiderunt eam? Quia non sperabant resucitari. 41 Et quando te uident, non suscipiunt te nisi in derisum dicentes: «Hic est quem Deus misit Legatum? 42 Fere nos compulit deos nostros deserere nisi constantes extitissemus». Et iam cognoscent, cum supplicium perspexerint, qui fuerunt in errore. 43 Nonne uides qui suscepit Deum filium ludibrio, numquid eris super ipsum custos? 44 An estimas quod plures eorum audiunt uel discernunt? Non sunt nisi sicut pecora, ymmo sunt in maiori errore. 45 Nonne uides creatorem tuum quomodo extendit umbram? Et si uellet, poneret eam immobilem. Deinde posuimus solem super ipsam significatorem, 46 deinde subtraximus eam ad nos paulatim. 47 Et ipse quidem est qui posuit uobis noctem indumentum et sompnum quasi apoplexiam, et diem suscitacionem. 48 Et ipse est qui mittit uentos inter manus misericordie sue dispersos et pluuiam mittimus de celo 49 ut uiuificemus cum ipsa urbem mortuam, et potamus ex ea animalia que creauimus et homines multos. 50 Et resuscitauimus eum coram eis, et multi hominum noluerunt nisi blasphemiam. 51 Et si uellemus, ad omnem urbem destinaremus monitorem. 52 Noli ergo blasphemis obedire et impugna eos impugnacione magna. 53 Ipse est qui distinxit duo maria in dulce, frigidum et salsum, intensum. Et posuit inter ea chaos et obstaculum ingens. 54 Et ipse est qui creauit ex aqua hominem et produxit inde progeniem et congregacionem. Et fuit potens creator tuus. 55 Et adorant absque Deo quod non prodest eis nec obest. Et fuit blasphemus creatori

53 itote: introite VP • qui: quia A 54 dampnacione: dampnacionem M 55 iniuriosis add. post submersimus G 56 Thamude: Hamude AM Thamud VP 58 destruximus: destruimus A • destruccione: destruccionem M 58-59 compluta est dampnosa: dampnosa compluta est transp. V 60 te: om. P • nisi: s.l. V • dicentes: dicens P • hic: hoc M 61 con add. post fere et expunct. T • nos compulit: compulit nos transp. V • nostros: om. T 62 extitissemus: fuissemus V • cognoscent: recognoscent V • perpexerint ATG corr.V P: prospexerint M perspexerunt V 63 Deum: Deo corr. i.l. V • filium: suum AM • eris: es V 64 eorum audiunt: audiunt eorum transp. M • discernunt: distranunt M • non: iter. G 65 sicut: om. MV • tuum: om. T 66 quomodo: quo VP 67 significatorem: significacionem AM • eam: eas V earum P • nos: uos G 68-69 et ipse ... suscitacionem: om. P 69 et add. post diem M • in add. ante suscitacionem V 70 misericordiam add. ante pluuiam T 71-72 homines multos: multos homines transp. A • et1: om. A s.l. V 72 et add. post homines et del. V 73 uellemus: nollemus P 74 noli: uel V • et: om. TGVP • impugnacione: impugnacionem M • est: om. M 75 ea: eos V 76 et2: om. TGVP • est: om. V 77 progeniem: proieniem A • potens creator: creator potens transp. M 78 adorant: adorabunt M • adorant absque Deo: absque Deo adorant transp. T • potens creator tuus: iter. et del. G

218

80

85

90

95

100

105

Liber Alchorani

suo aduersarius. 56 Et non misimus te nisi ut annunciares et premoneres. 57 Dic: «Non exigo propter hoc a uobis mercedem, nisi qui uoluerit creatoris sui uiam suscipere». 58 Et spera in Deo uiuo qui numquam moritur. Extolle eum laude, qui nouit sufficienter seruorum suorum delicta. 59 Qui celos creauit et terram et que sunt inter ea in sex diebus, deinde collocauit se in throno misericors. Consule igitur eum qui nouit eum. 60 Et quando dicitur eis: «Adorate misericordem», dicunt: «Et quis est misericors? An adorabimus eum quem precipis?» Et facti sunt magis rebelles. 61 Benedicatur qui posuit in celo signa et constituit in eo luminare et lumen et lunam splendidam. 62 Constituit noctem et diem successiue, ei qui uoluerit memorare et gracias agere. 63 Et serui misericordis qui super terram incedunt mites et quando ignorantes alloquuntur eos, dicunt: «Pacem»; 64 et qui peruigilant creatorem suum supplicantes et stantes; 65 et qui dicunt: «Creator noster, amoue a nobis supplicium gehenne, quia supplicium eius est crudele. 66 Praua enim est siue sedendo siue stando!» 67 Et qui quando expendunt non ut prodigi nec ut auari, sed moderate; 68 et qui non colunt deum alium cum Deo, nec interficium quemquam quod prohibuit Deus nisi iuste, et non formicantur. Et qui hoc agit, crimina committit. 69 Et dupplicabitur ei pena in die resurreccionis et permanebit in eo semper afflictus, 70 nisi qui penituerit et crediderit et bonum egerit. Illis quidem conuertet Deus delicta in mercedem, qui est indultor, miserator. 71 Et qui penitet et bonum agit, Deo reconciliatur. 72 Et qui falsum non perhibent testimonium et quando transeunt per superflua, non inclinantur ad ea, 73 et quando miracula Dei memorantur, non transeunt per ea quasi surdi et ceci, 74 et qui dicunt: «Creator noster, concede nobis de uxoribus nostris et filiis leticiam». 75 Diceturque eis: «Concessimus metuentibus presbyterum, illis dabitur solium in premium pro paciencia. Aue et pax, 76 permanentes semper in ea quam bene manebunt et stabunt. 77 Dic: «Non curaret uos creator meus, si non esset oracio uestra. Et non repudiastis sub pretextu falsi quod confirmabitur».

79 ut: om. AM • premoneres: premoneas V • quod add. post dic V 80 creatoris sui uiam: uiam creatoris transp. AM • sui: om. AM 82 sufficienter: sufficitur A 83 sex: septem VP • domo add. post in2 et del. M 84 igitur: ergo M • misericordem: misericordiam M 85 quis: quid AGMVP 86 constituit: posuit V • luminare: om. V 87 lumen: lumina A om. M • lunam: om. A • splendidam: splendida A • noctem et diem: diem et noctem transp. T 88 misericordis: misericordes GT corr.V P 89 ignorantes: ignorantur V • eos ATGM corr.s.l. V P: eis V 91 gehenne: iehenne V 92 praua: prauum A • est siue sedendo: siue sedendo est transp. M • qui: quia V 93 sed: nisi P • colunt: om. V • constituunt add. s.l. Deo V • nec: populo A 94 quod: om. M 96 eo: ea V 97 conuertet: conuertit AM 98 a add. ante Deo V • reconciliatur AGM corr. V P: reconcilietur T reconciliabitur V 99 perhibent: perhibuit VP 99-100 superflua ... transeunt per: om. P 101 noster: om. TGVP 102 diceturque eis: om. AM 103 aue A corr.T GMVP: auete T • uobis add. post pax AM 104 oracio A corr.T GMVP: oracione T 105 non: om. A • confirmabitur: affirmabitur M

CAPITVLVM VICESIMVM SEXTVM

5

10

15

20

in nomine Dei, misercordis, miseratoris. 1 T.C.M. 2 illa quippe sunt miracula Libri manifesta. 3 Forte perimis te, si non crediderint. 4 Si uoluerimus, desursum mittemus de celo miraculum super ipsos et inclinabunt ad ipsum colla sua. 5 Et nil eis memoriale transmittitur nouum a misericorde, quin ab eo diuertant. 6 Et repulerunt sub pretextu falsi, et delicta eorum retorquentur in eos qui deridebant. 7 Nonne terram aspiciunt? Quot paria produximus in ea utilia? 8 in hoc enim miraculum habetur, et plures eorum non credebant. 9 Et creator tuus est gloriosus, misericors. 10 Et recole quando creator tuus uocauit Moysen ut accederet ad populum iniuriancium, 11 populum Pharaonis. Nonne timent? 12 Dixit: «creator, uereor ne repellant me tamquam mendacem 13 et angustiatur cor meum et non sum lingua expeditus. Et mitte ad Aaron. 14 Et offendi quidem eos et metuo ne occidant me». 15 Dixit: «Ymmo, ibitis cum miraculis meis. Ego enim uobiscum ero ascultans. 16 Et itote ad Pharaonem et dicetis ei: “Nos sumus Nuncii creatoris gencium 17 ut mittas nobiscum filios israel”». 18 Dixit: «Nonne nobiscum nutritus fuisti puer et nobiscum mansisti aliquot annis etatis tue 19 et operatus es operaciones tuas? Et eras de blasphemis». 20 Dixit: «Operatus sum tunc existens erroneus. 21 Et aufugi a uobis quia timui uos et concessit mihi creator meus iudicium et constituit me de Legatis. 22 Et hoc beneficium mihi improperas, quod filios israel adoraui». 23 Et ait Pharao: «Quid est creator gencium?» 24 Dixit: «celorum creator et terre et que sunt inter ea. Et si creditis». 25 Dixitque circunstantibus: «Nonne auditis?» 26 Ait: «creator uester et patrum uestrorum antiquorum». 27 Dixit: «Legatus quippe uester, qui ad uos missus est, demonium habet». 28 Dixit: «Per creatorem orientis

1-162 capitulum ... redibunt conuersionem: om. B 1 capitulum uicesimum sextum: nubes cc et vi periodi A om. TG curat de umbra capitulum uicesimum sextum M capitulum duodetricesimum err. V azoara tricesima septima prophecia nubis atre P sura uicesima sexta P2 2 in nomine ... miseratoris: om. V • amen add. post miseratoris P 3 TcM A add. ante titulum M: om. TGVP • Libri: om. P • perimis: perimus V 4 crediderint: crediderunt V • et add. post crediderunt VP 5 inclinabunt ATGM corr. V P: inclinabuntur V • eis: eorum T 6 diuertant: diuertunt AM • falsi: om. T 7 deridebant: deribant M • quot: quod M • paria: pauca P 9 credebant: credent P • creator2 AGMT corr.V P: creauit V 10 ut ATGM corr.s.l.V P: et V 11 timent ATGM corr. i.l.V P: timens V 13 dixit: om. A 14 meis: nostris ATGVP • ascultans: auscultans VP auscultatus corr. s.l. V 15 ei: eis M • nobis add. post mittas V 16 nobiscum nutritus fuisti: fuisti nobiscum nutritus transp. M 16-17 puer ... mansisti: om. V 17 aliquot: aliquod M • operaciones tuas: opera tua V 18 tunc: tecum P 19 quia: et V 19-20 de Legatis: delegatum V 20 beneficium: officium M • filios: filias V 20-32 mihi improperas ... omnes incantatores transp. post versiculum 51 (lineam 45) ubi legitur quod indulgebit P 21 quid est: et qui M • creator: om. AM 22 inter: in VP • creditis: credis V • ait: dixit AM 23 uestrorum antiquorum: antiquorum nostrorum transp. M

220

25

30

35

40

45

50

Liber Alchorani

et occidentis et eorum que sunt intermedia, nihil intellegitis». 29 Dixit: «Si Deum susceperis alium preter me, retrudam te in carcerem». 30 «vis ut introducam tibi rem manifestam?» 31 Dixit: «introduc, si de ueracibus existis». 32 Et proiecit uirgam suam et illico conuersa est in draconem manifestum. 33 Et amouit manum suam et facta est candida circunspicientibus. 34 Dixit circunstantibus: «iste est incantator sapiens, 35 uult expellere uos de terra uestra suis incantacionibus. Quidnam precipitis?» 36 Dixerunt: «Expelle eum et fratrem suum et inuoca ciuitates uniuersas 37 ut omnes incantatores conueniant sapientes». 38 Et congregati sunt incantatores ad diem prefixum. 39 Et dixit hominibus: «Estis congregati 40 ut exequamur incantatores, an sint ipsi uincentes?» 41 cumque uenirent incantatores dixerunt Pharaoni: «Anne nobis premium, si obtinuerimus?» 42 Dixit: «vtique, uos nimirum eritis de proximioribus». 43 Dixit eis Moyses: «Proicite quod proicere debetis». 44 Et proiecerunt funes suos et uirgas dicentes: «Per gloriam Pharaonis, nos obtinebimus!» 45 Et proiecit Moyses uirgam suam et cepit tunc transglutire ea que ipsi confinxerant. 46 Et corruerunt incantatores adorantes 47 atque dicentes: «credimus in creatorem gencium 48 et in creatorem Moysi et Aaron». 49 Dixit: «credidistis ei priusquam darem uobis licenciam? Quia magus est inter uos utpote, quia docuit uos incantaciones. iam cognoscetis: mutilabo siquidem manus uestras et pedes ex diuerso et suspendam uos omnes». 50 Et dixerunt: «Non est nobis cure, quia ad creatorem nostrum redibimus 51 sperantes quod indulgebit creator noster nobis errores nostros, si fuerimus primi credentes». 52 Et precepimus Moysi «ut pernoctaret cum populo meo, quia uos insequentur». 53 Et misit Pharao ut ciuitates coadimarentur in unum dicens: 54 «Hii sunt turba pauca 55 nos irritantes 56 et nos caterua magna presentes». 57 Et eduximus eos de ortis suis et fontibus 58 et thesauris et mansionibus delicatis. 59 Et dedimus omnia filiis israel in hereditatem. 60 Et insecuti sunt eum uersus orientem. 61 cumque uiderent se due turbe adinuicem, dixit populus Moysi: «consequentur nos». 62 Ait: «Ymmo, mecum habeo creatorem meum. iam diriget

25 intellegitis: intellegitur V • Deum: Deus T 26 susceperis: susciperes V • retrudam: retradam G 27 existis: estis M 28 illico: illa V 29 est2: om. V 31 expelle: expellere M 34 exequamur: exequantur M • an ATGM corr.V P: aut V • uincentes: innocentes AM 35 anne: annue A tannue M 37 quod: et M • uirgas: uirgam P 38 nos: iter. M • obtinebimus: obtinentibus M 39 confinxerant: confluant A confixerant GP confecerant M 40 atque: itaque V 42 magus: magnus ATGMP • utpote: ut potet V • incantaciones: incantatores T • si add. post cognoscetis et del. V 43 mutilabo: mutulatos V • scindam add. post mutilabo V • diuerso: aduerso V 44 non: iter. V 45 indulgebit ATGM corr. s.l. V P: indulgenciam V • creator noster nobis: nobis creator noster transp. V 45-58 noster nobis ... dixit patri: transp. post versiculum 93 (linea 71) ubi legitur numquid defendent P 46 meo: suo A 47 coadimarentur: adimarentur V 48 sunt turba: turba sunt transp. V • nos irritantes et: iter. M • caterua magna: magna cantica transp. A magna caterua transp. M 49 et fontibus: om. VP 50 eum: eos s.l. T eam V 51 orientem A corr. T GMVP: orientes T • adinuicem: om. P 52 ait: dixit AM om. TGP • habeo: homo G 52-53 diriget nos: nos diriget transp. M

cAPiTvLvM vicESiMvM SExTvM

55

60

65

70

75

80

221

nos». 63 Et reuelabimus Moysi, ut cum uirga sua percuteret mare. Quod factum est et scissum est et eleuata est utrobique eius pars in modum montis. 64 Et apropiauimus illi nouissimos. 65 Et liberauimus Moysen et omnes qui cum eo erant. 66 Deinde submersimus ibidem nouissimos. 67 in hoc enim miraculum extitit, et plures ex eis non credebant. 68 Et creator tuus est gloriosus, miserator. 69 Et lege eis historiam Abrahe, 70 cum dixit patri suo et populo suo: «Quid colitis?» 71 Dixerunt: «Ydola supplicantes eis sedulo». 72 Dixit: «Numquid uos audiunt quando ea colitis? 73 vel iuuant uos uel nocent?» 74 «Ymmo, patres nostros sic inuenimus facientes». 75 Dixit: «Scitote quod hii quos colitis 76 uos et patres uestri antiqui? 77 Mihi aduersantur excepto quod creator gencium 78 qui me creauit, ipse diriget me 79 qui mihi escam tribuit et potum 80 et quando egroto ipse me sanat, 81 qui mortificabit me et uiuificabit 82 et in quo spero quod remittet mihi errores meos in die legis. 83 creator, concede mihi iudicium et fac me iustos attingere. 84 Et da mihi linguam ueracem in ultimis. 85 Et constitue me heredem in Paradiso deliciarum. 86 Et parce patri meo, qui fuit de errantibus. 87 Et non confundas me die qua suscitabuntur, 88 die qua non prestabunt subsidium diuicie nec filii, 89 nisi qui uenerit ad Deum puro corde, 90 et offeret se Paradisus metuentibus 91 et ingeret se Tartarus iniquis. 92 Dicetur eis: «vbi sunt illi quos 93 absque Deo colebatis? Numquid defendent uos uel semet ipsos?» 94 Et conculcabuntur in ea ipsi et omnes iniqui 95 et milites Demonis, 96 uniuersi altercantes adinuecem et dicentes: 97 «Per Deum!, in errore fuimus manifesto 98 quando uos equabamus creatori gencium. 99 Et non induxerunt nos in hunc errorem nisi presumptores. 100 Nec ueniam meremur 101 nec amicum earum; 102 sed si rediremus ad seculum, crederemus utique». 103 in hoc enim miraculum extitit, et plures eorum non crederent. 104 Et creator quippe tuus gloriosus est, miserator. 105 Repulit namque populus Noe Legatos, 106 quando dixit eis frater eorum Noe: «Numquid ueremini? 107 Quod ego sum uobis Legatus fidelis. 108 vel metuite Deum et obedite mihi. 109 Et non expeto propter hoc a uobis premium. Non enim premium expeto nisi a creatore gencium». (110) 111 Et

54 utrobique: om. AM • in modum: immo de P • montis: om. G monitis P 56 submersimus: submersibus T • miraculum AT corr.G MVP: miracula G 58 suo1: suos P • suo2: om. VP 60 in add. ante ea AM • iuuant: iuuent T • uos: om. G 61 uos: om. V 63 me add. post ipse et del. V • mihi: om. VP • et potum: iter. T • egroto: egrotus corr. A2 64 ipse: ipso corr. A2 65 remittet mihi: mihi remittet transp. MV • meos: om. AM 66 iustos: castos V custos P 68 confundas: confundat V 69 uenerit: ueniunt M • filium add. post ad et del. M • offeret: offerre P 70 Tartarus: tartarum M • eis: iter. et del. T • ubi: nisi G 71 defendent: defendet AM defendant TG • uos: om. V 72 uniuersi: uniuersa P 73 adinuicem: ad se inuecem V • uiro add. post Deum et del. V 75 meremur: merentur P • earum: meum V 76 rediremus: reduximus M 76-77 miraculum extitit: extitit miraculum transp. AM 79 Noe: om. P 80 expeto: exigo V 81 non enim premium: premium non enim transp. V 81-118 et dixerunt ... mares gencium: om. V

222

85

90

95

100

105

110

Liber Alchorani

dixerunt: «An credemus tibi et abiecti te sequuntur?» 112 «Et ignoro quicquid (...) 113 creator utique meus requiret ab eis. Si nouistis. 114 Nec ego fideles abiciam. 115 Non sum nisi monitor manifestus». 116 Dixerunt: «Si non recesseris, Noe, lapidamibus te». 117 Dixit: «creator, populus meus me repulit tamquam mendacem. 118 Aperi queso inter me et ipsos intercapedinem. Et libera me et omnes qui mecum sunt fideles». 119 Et liberauimus eum et omnes qui cum ipso erant in nauibus plenis. 120 Deinde postmodum submersimus reliquos. 121 in hoc enim extitit miraculum, et plures eorum non credebant. 122 creator utique tuus gloriosus est, miserator. 123 Repulit Had Legatos, 124 cum dixit eis frater eorum Hud: «Numquid ueremini? 125 Quod ego sum uobis Legatus fidelis. 126 vel timete Deum et obedite mihi. 127 Et non expeto propter hoc a uobis premium. Non enim premium expeto nisi a creatore gencium. 128 cur fabricatis in omni arce municipium frustra 129 et construitis edificia? Quo forte permaneatis in eis semper. 130 Et quando acceleratis ad aliquid, acceleratis superbientes. 131 veremini Deum et obedite mihi. 132 Et timete Deum qui uos ut nostis ditauit. 133 vos siquidem peccoribus ditauit et pecudibus, 134 ortis, fontibus. 135 Timeo enim uobis penam magne diei». 136 Dixerunt: «Non reffert siue nos castiges siue non castiges. 137 Hii non sunt nisi mores antiquorum 138 et non perferemus supplicia». 139 Et repulerunt ipsum tamquam mendacem et deleuimus eos. in hoc enim fuit miraculum, et plures eorum non credebant. 140 Et creator utique tuus gloriosus est, miserator. 141 Et repulit Thamud Legatos, 142 quando dixit eis frater eorum Prosper: «Nonne ueremini? 143 Quod ego sum uobis Legatus fidelis. 144 vel timete Deum et obedite mihi. 145 Et non expeto propter hoc a uobis premium. Non enim premium expeto nisi a creatore gencium. 146 Numquid relinquemini in eis hic securi 147 in ortis et fontibus 148 et segetibus et palmis fructuosis? 149 Et construetis ex montibus habitacula optima? 150 Timete Deum et obedite mihi. 151 Et non acquiescatis transgressoribus 152 qui destruunt in terra et non resarciunt». 153 Dixerunt: «Tu quidem es de pertinacibus. 154 Non tamen es nisi homo similis nobis. Affer ergo miraculum, si uerax es». 155 Dixit: «Hec est camela habens potum suum die certa et uos potum uestrum. 156 Non officiatis ei, ne incurratis cruciatum magne diei». 157 Et occiderunt eam et penituerunt, 158 et incurrerunt cruciatum. in hoc enim miraculum extitit, et plures non credebant.

82 quicquid: quod AM quid P 83 nec: nisi AM 91 sum: om. TGP • uobis Legatus: Legatus uobis transp. TGP 93 non enim premium: om. P 94 edificia: edificanciam M 95 acceleratis2: accelatis M 96 et timete: om. P • Deum qui: qui Deus transp. P 97 peccoribus ditauit: ditauit peccoribus transp. M • pecudibus: pedibus P • ortis: om. AM 98 magne: magni AM • diei: dei M • dixerunt: om. AM • siue nos castiges: om. T 98-99 siue non castiges: om. P 100 eos: eorum T 103 Prosper: prospere A • nonne: non P 104-105 expeto propter ... enim premium2: om. AM 106 relinquemini: relinquamini A 107 ex: in A 109 resarciunt: refaciunt A 110 affer: afferte A • es2: mg. T2 112 magne: magni A magnum M • diei: dei M 113 incurrerunt: incurretur A

cAPiTvLvM vicESiMvM SExTvM

115

120

125

130

135

140

223

159 creator utique tuus gloriosus est, miserator. 160 Repulit populus Loth Legatos, 161 quando dixit eis frater eorum Loth: «Numquid ueremini? 162 Quod ego sum uobis Legatus fidelis. 163 vel timete Deum et obedite mihi. 164 Et non exigo propter hoc a uobis premium. Premium enim non expeto nisi a creatore gencium. 165 cur acceditis ad mares gencium 166 et derelinquitis uxores uestras quas uobis creator uester creauit? Ymmo, estis populus odiosus». 167 Dixerunt: «Nisi discesseris, Loth, eris dampnatus exilio». 168 Et adiecit: «Opus uestrum est abhominabile. 169 creator, libera me et familiam meam ab his que perpetrant». 170 Et liberauit eum et familiam suam totam, 171 preter auum dampnandam. 172 Deinde dampnauimus alios 173 et tunc pluimus super eos pluuiam. Quam praua fuit pluuia premonitorum! 174 in hoc enim miraculum fuit, et plures eorum non credebant. 175 Et creator tuus gloriosus utique est, miserator. 176 Repulerunt socii Lechate Legatos, 177 quando dixit eis Soab: «Numquid ueremini? 178 Quod ego sum uobis Legatus fidelis. 179 vel timete Deum et obedite mihi. 180 Et non exigo propter hoc a uobis premium. Premium enim expeto a creatore gencium. 181 Adimplete mensuram et non sitis aliis dampnosi. 182 Et trutinate cum iusta trutina. 183 Nec inferatis hominibus detrimentum in rebus suis et non superbiatis in terra destruentes. 184 Et timete eum qui uos creauit et sectam antiquorum». 185 Dixerunt: «Tu quidem es pertinax. 186 Non tamen es nisi homo similis nobis et non reputo te nisi mendacem. 187 immitte super nos cladem de celo, si uerax es». 188 Dixit: «creator meus quidem nouit opera uestra». 189 Et repulerunt eum tamquam mendacem et accepit eos cruciatus in die pestis. Fuit enim supplicium magne diei. 190 in hoc enim miraculum extitit, et plures eorum non credebant. 191 creator enim tuus gloriosus est, miserator. 192 Hoc quidem est quod creator gencium desursum misit eum, 193 quo spiritus fidelis descendit 194 super cor tuum ut premoneas 195 in lingua quoque arabica plana. 196 Et hoc est in scripturis antiquorum. 197 Numquid habet miraculum quod sapientes filiorum israel eum docuissent? 198 Et si destinaremus eum ad aliquos latinos 199 et legeretur eis, non crederent in eum. 200 Et sic intrusimus eum in corda

114 est: extitit TGP 115 quando: quomodo M • frater: super M • illorum add. ante eorum et del. M 117 hoc: om. M 118 gencium: agencium P • ad: a T 120 nisi: ubi P • dampnatus exilio: exilio dampnatus transp. T • exilio: ex illo V • adiecit: adiere P • est: et M 121 meam: om. M 122 suam: om. M • totam: postea A om. VP • dampnandam: dampnandum AM 123 alios: illos V • tunc: om. V 124 in: et P 125 creator tuus: om. T 126 Lechate: Lecate A Loth a te V Lochate P • Soab: Scab AM 127 et2: uel V • egi add. post non et del. T 129 sitis: scitis A 130 trutina A corr.T GMVP: trutinate T • inferatis: inferetis V • sube add. post non et del. M 132 similis: simul M 133 te: om. V • et accepit eos cruciatus add. post mendacem et del. V 134 dixit: dum A • quidem: siquidem V • opera ... repulerunt: om. V 135 enim: om. M 136 magne: magni ATG magnum M 137 miserator add. post est2 et del. M 138 eum: cum TGVP 141 leg add. post si et del. V 142 crederent: credent A • intrusimus: introduximus V

224

145

150

155

160

Liber Alchorani

presumptorum, 201 non credencium in eum donec supplicium uideant in mane 202 repente ueniens ad eos, ipsis non estimantibus. 203 Dicentque: «Numquid nos expectabunt paulominus? 204 cur ad supplicium nostrum properant? 205 Numquid uides quod annis aliquot eos expectauimus? 206 Deinde superuenit quod eis promittebatur, 207 quidnam profuit eis quod uixerunt. 208 Et nullam deleuimus urbem que non haberet premonitores 209 memorie. Et non fuimus iniuriantes». 210 Et non descenderunt cum eo demones. 211 Nec competebant eis nec possent, 212 quia ab ascultacione namque fuerant sequestrati. 213 Noli ergo cum Deo colere alium deum ne sis cum dampnatis. 214 Et premone progeniem tuam propinquam. 215 Et inclina benigne alas tuas fidelibus, qui te sequuntur. 216 Et siquidem contumaces extiterint, dic: «Ego sum insons ab his que facitis». 217 Et in glorioso confide, misericorde, 218 qui prospicit te quando surgis 219 et quando uertis te in supplicantibus. 220 ipse enim audit, sapiens. 221 vultis ut narrrem uobis super quos descendunt demones? 222 Descendunt quidem super omnes mendaciorum confictores 223 et apponunt auditum, et plures eorum menciuntur, 224 et super prophetas quas imitantur propheciam. 225 Nonne uides eos in omni themate niti 226 et dicere que non nouerunt? 227 illos autem excludo qui crediderunt et bona egerunt et sepius Deum inuocant 228 et se defendunt postquam sit eis iniuria. Et iam cognoscent qui iniuriam intulerunt ad quam redibunt conuersionem.

143 non: nisi P • uideant: om. V uiderant P • in mane: imminere V 146 numquid: nonne M • uides: uidet T • quod1: quot A • eos expectauimus: expectauimus eos transp. P 147 quod: qui AM 147-148 nullam deleuimus urbem: deleuimus nullam urbem transp. T nullam urbem deleuimus transp. V 148 haberet: hebent V • scilicet Libri Memorialis add. post memorie TGVP 150 quia: om. VP • ascultacione: auscultacione V 151 cum Deo: om. TGVP • ne: nec A • premone: promoue A • progeniem: proieniem A 152 begni add. post inclina et del. M • tuas: tuis A 153 contumaces: om. A • extiterint: constiterint A • insons: iustus V 154 confide: confido ATGMP • qui: quando TGVP 156 descendunt1: descenderunt V • demones descendunt2: om. T • quidem: quippe V 157 auditum: om. V 158 prophetas: portas AGMVP 159 eos: om. TGVP niti: inniti V nuti P • que: quando P 160 bo add. post qui et del. V 161 postquam: priusquam P • in add. ante eis AM • iniuria: iniuriam AM • qui: que M

CAPITVLVM VICESIMVM SEPTIMVM

5

10

15

20

25

in nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 illa quidem Alchorani miracula et Liber apertus 2 ad dirigendum et ad annunciandum fidelibus 3 qui insistunt oracionibus et reddunt decimas et alteram asserunt uitam. 4 illis autem, qui non credunt in aliam uitam, decorauimus opera sua, in hac quasi cecis. 5 illisque prauum infligetur supplicium in futuro dampnandis. 6 Tibi nimirum offeretur Alchoranus a sapiente, prudente. 7 Et recole quando Moyses dixit sociis suis: «ignem perpendo uadam. Et uidebo si est ignis ibi uel portabo uobis stipitem ignitum, quo forte uos calefaciatis». 8 cumque ad eum appropinquasset, uocatus est et dictum est ei: «Benedictus est qui est in igne et qui est in circuitu eius. Et exaltetur Deus, creator gencium. 9 Moyses, ego sum Deus gloriosus, sapiens. 10 Proice quoque uirgam tuam». cum autem eam uideret moueri ac si esset serpens abiit, retrorsum fugiendo. Et dictum est: «Moyses, non timeas. Non enim timere debent me Legati. 11 Nisi qui preccauerint, deinde si conuersi fuerint ad bonum, ego sum miserator et misericors. 12 Et mitte manum tuam in sinum tuum et egredietur candida absque lesione». in nouem miraculis ad Pharaonem et populum eius, quia populus extitit prauus. 13 cumque ad eos uenissent miracula nostra manifeste, dixerunt: «Hec est incantacio manifesta». 14 Et negauerunt ea confitentes ea, scilicet fraudulenter et iniuriose. Aduerte ergo qualis fuit exitus destruencium. 15 Et iam contulimus Dauid et Salomoni scienciam et dixerunt: «Gracias Deo agimus, qui nobis contulit prerogatiuam super omnes seruos eius fideles». 16 Et fecit quod Salomon succederet Dauid in hereditatem et dixit: «O uos homines, docuerunt nos ydioma auium, contulit nobis de omni re. Hoc non est nisi ex gracia prompta». 17 Et aduocate sunt Salomoni omnes caterue demonum et hominum et auium et congregate sunt. 18 cum autem

1-131 capitulum ... circa opera uestra: om. B 1 capitulum uicesimum septimum: om. AT prophecia formice mg. G curat de formicis capitulum uicesimum septimum M capitulum undetricesimum err. V azoara duodequadragesima prophecia formice P sura uicesima septima P2 2 in nomine ... miseratoris: om. AMV • amen add. post miseratoris P 3 quidem: quippe V • est add. post Liber A 4 annunciandum: nunciandum A • qui: que AM 5 illis: illi A • credunt ATGM corr. s.l.V P: crediderunt V 7 tibi: et ibi A • offeretur: offertur VP 8 quando: om. T 8-9 ignis ibi: ibi ignis transp. V 9 uobis: uel P 9-10 ad eum: om. AM 11 qui: om. MV • est: om. V 12 quoque: ergo A • eam uideret: uideret eam transp. V 13 non: ne P 14 enim: autem V • me: om. A • deinde: demum P 16 in sinum tuum: iter. A • morphee add. post lesione T • nouem: octo TG septem VP 17 et populum eius: om. AM • eos: eum V 18 manifeste: manifesto AM • hec: hoc M 19 negauerunt: negarunt V • ea1: om. M • et2: om. V • aduerte: dixit A • ergo: om. P 20 qualis: quales V • Dauid: ade A 21 Deo: om. V • prerogatiuam: prouidenciam V 22 eius: iter. post fideles A suos V • fecit quod Salomon: Salomon fecit quod transp. AM 23 dixit: dixerunt TV • nobis: uobis V 25 caterue: creature A • cum autem: et cum V

226

30

35

40

45

50

Liber Alchorani

peruenirent ad fontem formicarum, ait formica: «O uos formice, introite habitacula uestra ne interimat uos Salomon et milites eius, et ipsi non perpendebant». 19 Et cepit subridere de uerbo eius et dixit: «creator, doce me tibi gracias agere pro munere quod mihi obtulisti et patribus meis et ut bona faciam que placeant tibi, et mitte mihi de misericordia tua cum seruis tuis bonis». 20 Et aduertit aues et ait: «Quid est quod non uidebo upupam? Numquid abest? 21 Puniam eam supplicio magno uel decollabo eam uel reddet mihi absencie sue racionem euidentem». 22 Et stetit non multum longe et ait: «Didici que uos nescitis. Et uenio ad uos de Sabba cum ueris rumoribus. 23 inueni siquidem mulierem regnantem inter eos et collata sunt ei necessaria et habebat tronum sublimem. 24 Et comperi eam et populum eius colere solem absque Deo. Et decorauit eis Sathanas opera sua et amouit eos a uia recta. Et non sunt directi. 25 cur non adorant Deum qui inuenit occulta in celis et in terra et nouit quid celant et publicant? 26 Deus preter quem nullus est Deus, nisi ipse qui est magni creator throni». 27 Dixit: «iam inspiciam, si uerax es uel fallax. 28 vade et proice eis hoc meum scriptum, deinde reuertere et aduerte quid respondebunt». 29 Dixit: «O uos turba, collata est mihi scriptura bona 30 que est: «in nomine Dei, misericordis, miseratoris. 31 Non exaltetis uos super me et ueniatis ad me iam Sarraceni»». 32 Dixit: «O uos turba, consulite mihi in hoc facto. Numquid aliquid precise feci donec mihi consensum prestitistis». 33 Dixerunt: «Nos sumus potentes et diccionem habentes, acriter punientes; et precipe et quid precipias auerte». 34 Dixit: «Reges enim quando subiugant urbem, deponunt gloriosos et exaltant humiles. Et sic facient. 35 Et ego misi legatos meos ad eos cum muneribus et expecto responsum eorum». 36 cumque uenisset Salomon, ait: «Numquid opibus me locupletabitis? Et quod mihi largitus est Deus longe melius est quam quod dedit uobis. Ymmo uos cum oblacione uestra gaudetis. 37 Reuertar igitur ad eos. Et inuadam eos cum militibus quibus occurrere non ualebunt et extraham eos inde humiliatos et afflictos». 38 Dixit: «Quis uestrum afferret mihi thronum eius, priusquam ad me ueniant Sarraceni?» 39 Dixit

26 fontem: flumen TGVP • introite: iter. M • habitacula: tabernacula M 27-28 et ipsi ... uerbo eius: om. TGVP 28 mi add. post creator V • me: om. T 29 bona: boni P 30 aues: ad uos T 31 uidebo: uideam V • abest: om. AM 32 uel1: om. TGVP 33 non add. ante longe AM • didici: didisci A 35 habebat: habuit M • comperi: corpori P 36 eius MV: meus ATG s.l. V P • colere: adorare V • opera ATGM corr. s.l.V: corpora VP 38 celant: occultant V • quid add. post et2 P 39 est magni creator: magni creator est transp. V 40 es: est GMP • hoc: iter. P 41-43 collata est ... uos turba: om. P 43 iam: om. V 44 aliquid: om. T • precise: prescise V • feci: fecerim A fecit T • mihi add. post feci et del. T • prebuistis siue add. post consensum V • prestitistis: prestitis A prestitisti T 46 quid: quicquid T • enim A corr. T GMVP: eos T 47-128 et exaltant ... Sarracenis et ut: transp. post uersiculum 32 capituli decimi ubi legitur ille Deus V 48 muneribus: munera T 49 opibus: opus AM • quod: om. A 50 dedit: dedi A • uobis: om. V 51 gaudetis: gaudebitis M • igitur: ergo AM 52 ualebunt: ualebant P 53 priusquam: prius TGVP • ueniant: uenient V

cAPiTvLvM vicESiMvM SEPTiMvM

55

60

65

70

75

80

227

Galfridus demoniorum: «Ego quidem tibi afferam ipsum priusquam a loco tuo surgas. Et potens sum hoc fideliter adimplere». 40 Dixit qui Libri sapienciam habebat: «Ego afferam tibi priusquam oculus feriat». cum uidisset eum coram se presentatum, dixit: «Hoc est de gracia creatoris mei ad examinacionem factum siue referam gracias siue blasphemie. Et qui gracias agit, sibi quidem agit; et qui blasphemat... creator meus est diues, bonus». 41 Dixit: «Sofisticate sibi thronum suum. Et uidebimus an dirigetur an erit de illis qui non corripiuntur». 42 cumque ueniret, dictum est: «Sic est thronus tuus?» Dixit: «Sit quasi ipse». Et collata est nobis priusquam ipsam fuisset sciencia et fuimus Sarraceni. 43 Et arruit eam ab eo quod adorabat absque Deo. Fuerat enim de populo blasphemo. 44 Et dictum est ei: «ingredere deambulatorium». cum autem uideret ipsum, estimauit ipsum esse laticem et discooperuit crura sua. Dixit: «Deambulatorium de uitro factum est forti». Dixit: «creator, iniuriam feci mihi. Et obtuli me cum Salomone Deo, creatori gencium». 45 Et iam destinauimus ad Thamud fratrem eorum Prosperum ut Deum adorarent. Et tunc facte sunt due secte inter se altercantes. 46 Dixit: «cur estis promptiores ad peccatum quam ad mercedem? cur non exigitis a Deo ueniam? Quo forte uobis parcatur». 47 Dixerunt: «confusi sumus tecum et cum tuis». Dixit: «confusio uestra penes Deum est. Ymmo estis populus contribulatus». 48 Et erant in ciuitate nouem generaciones que destruebant terram erantque incorrigibiles. 49 Dixerunt: «cum iuramenti taxacione quod detimerent eum et suos». Et dicerent patrono: «Testamur mortem suorum ueraciter». 50 Et hanc cogitauerunt fraudem et dolum quoque nos cogitabamus, et ipsi non perpendebant. 51 Aduertite itaque qualis fuit exitus fraudis eorum. Dampnauimus enim eos et populum suum omnes. 52 Et habitacula sua sunt uacua pro eo quod peccauerunt. in hiis enim miraculum extitit populo scienti. 53 Et liberauimus eos qui crediderunt et timuerunt. 54 Et recole Loth quando dixit populo suo: «cur committitis scelus et uos uidetis? 55 Quare ad uiros libidinose pretermissis mulieribus acceditis? vos utique estis homines ignari». 56 Nec responsum ei dedit populus eius nisi quia dixerunt: «Expellatur Loth de urbe nostra. Homines enim

54 tibi: om. V • tibi afferam: afferam tibi transp. AM 55 sum hoc: hoc sum transp. TGVP 56 ipsum a loco add. post priusquam et del. a loco M • ictum add. ante oculus AM 57 uestram add. post examinacionem TGVP 58 siue1: suum TGVP • gracias: graciam V • blasphemie: blasphemiam V • sibi ... agit2: om. V 59 sophisticate: sophistice G • mihi add. ante sibi et del. T 61 ueniret: uenirent M • sic: sicut M 63 adorabat: adorabam A • ei: om. M 64 et erat quidem uitreum add. post deambulatorium TGVP 65 discooperuit: discooperiuntur A • dixit: Deus T 66 dixit creator: creator dixit transp. M • feci mihi: fecimus V • me: mihi A 67 creatori: creatore A 68 facte: facti ATG 69 promptiores: pro mores AM 70 parcatur: portatur M 71 pe add. post confusio T • penes: apud V 72 generaciones: generaraciones M 80 committitis ATGM corr. s.l. V P: committis V • uidetis: uidebitis M 81 utique: itaque V • utique estis: estis utique transp. P • ei dedit: dedit ei transp. AMV 82 expellatur Loth: Loth expellatur transp. V

228

85

90

95

100

105

Liber Alchorani

casti sunt». 57 Et liberauimus eum et suos excepta uxore eius. Prouidimus enim ut interiret. 58 Et pluimus super eos pluuiam. Quam praua extitit pluuia premonitorum! 59 Et dic: «Gloria Deo. Et pax seruis suis quos elegit. Deusne melior est an quos colitis 60 an qui celos creauit et terram et dedit uobis pluuiam de celo et produxit ex ea ortos amenos quorum unam non poteritis arborem creare? Quis deus equatur Deo? Ymmo sunt populus non declinans. 61 Qui enim terram collocauit immobilem et statuit in ea flumina et fundauit in ea montes et posuit inter duo maria obstaculum. Quis deus equatur Deo? verum multi ignorant. 62 Et qui respondet habenti necessitatem quando eum inuocat et detegit ab eo malum et preficit uos in terra. Quis deus equatur Deo? Modicum recolitis. 63 Et qui dirigit uos in tenebris telluris et maris et qui transmittit uentos dispersos misericorditer. Quis deus equatur Deo? Et exaltetur Deus et absit ydolatria. 64 Et qui creauit homines et resuscitabit eos et qui uos de celo locupletat et terra. Quis deus equatur Deo?» Dic: «introducite probacionem, si ueraces estis». 65 Dic: «Nullus nouit in celis et in terra occulta, nisi solus Deus. Et non aduertunt quando suscitabuntur. 66 Ymmo uitam prouidet eis alteram, sed hesitant de ea. Ymmo sunt in ea ceci». 67 Et dixerunt blasphemi: «cum in terra conuersi fuerimus nos et patres nostri, quando reuertemur? 68 iam quidem hoc nobis et patribus nostris repromissum est prius. Hec autem non sunt nisi scripture antiquorum». 69 Dic: «Discurrite per terram et aduertite qualis fuit exitus presumptorum». 70 Nec condoleas eis nec sis in angustia quod dolose agunt. 71 Dicentes: «Quando erit hec promissio, si ueraces estis?» 72 Dic: «Forte erit paulo post illud quod properatis». 73 creator enim tuus gloriosus est hominibus. verum multi non agunt ei gracias. 74 Et creator tuus nouit quidem quid occultant pectora uestra et quid publicant. 75 Et nihil latet eum in celis et in terra quod ipse non scripserit in Libro manifeste. 76 Hic autem Alchoranus filiis utique israel enarrabit multa de hiis in quibus ipsi discrepant, 77 ut sit ad direccionem et misericordiam credentibus. 78 creator enim

82-83 Loth ... excepta: om. M 83 eum: eos A 84 interiret: uiterris G introiret P 85 teneatur inui participi add. post premonitorum AM • inui participi teneatur add. ante et dic T • suis: tuis V • elegit: eligit M • Deusne: Deusme M Deus VP 86 celos creauit: creauit celum transp. V 87 poteritis: potestis V 88 quis: quidem V • Deus: om. AM • non: a non A a uero M 89 immobilem: immobile G • statuit: statum G 90 uerum: uero M om. V 90-92 multi ignorant... equatur Deo: mg. V 91 detegit: detergit M 92 recolitis: redditis A 94 exaltetur Deus: Deus exaltetur transp. V 96 introducite: om. A 97 aduertunt: aduertit P 98 prouidet: prouide V 99 dixerunt: uiderunt A • cum in: en si V • terra: terram P 100 quidem: quid M • nostris ATGM corr. s.l. V: uestris V meis P 101 prius: nobis A 102 sis: saxis A satis M 103 dolose: dolum P 104 erit: iter. V • properatis: preparastis M perpetrastis P 105 ei: om. P 106 enim add. post creator T • quid1: quod M • uestra: nostra M 107 nihil: non P • scripserit: scripserat A scripsit M 108 hic: hoc M • filiis ATGM corr. mg.V P: filius V • enarrabit: enarrabat AM • multa: miracula P • in: de M cum P 109 discrepant: disceptant P • destruccionem add. post sit ad et del. T

cAPiTvLvM vicESiMvM SEPTiMvM 110

115

120

125

130

229

tuus dirimet inter eos iudicio suo, qui est gloriosus, sapiens. 79 confide itaque in Deo, quia tu es in ueritate manifesta. 80 Non enim mortuos audire facies nec surdos oracionem, cum retro abierint. 81 Nec cecos reuocabis ab errore suo nec audire facies nisi qui crediderint in miracula nostra Sarracenos. 82 Et cum clamor ceciderit super eos, extrahemus eis bestiam de terra loquentem eis, quia homines in miracula nostra non credebant. 83 Die qua suscitabo de omni populo cateruam de illis qui miracula nostra repudiarunt. 84 Et ipsi congregabuntur usque dum uenerint, dicet: «Falsastis miracula mea et non comprehendistis ea sciencia. cur hoc fecistis?» 85 Et ecce clamor super eos ueniet subito pro eo quod iniuriam fecerunt. Et ipsi obmutescant. 86 Nonne uident quod statuimus noctem ut quiescerent in ea, et diem in lucem? in hoc enim sunt miracula populo credenti. 87 Et die que sufflabitur in cornu et timebunt omnes qui sunt in celis et in terra. Et uniuersi uenient ad eum deffuncti. 88 Et uidebis montes tamquam congelatos et mouebuntur sicut nubes operacione Dei, qui composuit omnia, qui nouit opera uestra. 89 Et qui bona agunt, commodum inde habebunt, erunt enim a formidine illius diei securi. 90 Et qui peccatum fecerunt, precipitabuntur super facies suas in ignem: «Numquid premium habebitis nisi secundum quod egistis?» 91 «Mandatum utique est mihi ut adorem huius urbis creatorem quam Deus interdixit, qui possidet omnia. Et mandatum est mihi ut sim de Sarracenis 92 et ut legam Alchoranum. Et qui dirigitur sibi, quidem dirigitur. Et qui errat, dic: “Quippe ego non sum, nisi monitor”». 93 Et dic: «Gloria Deo. iam ostendet uobis miracula sua et cognoscetis ea. Et creator uester non est negligens circa opera uestra».

110 dirimet: derimet A 111 ueritate: necessitate V 112 abierint: abierunt M 113 crediderint: crediderunt A • clamor: clamore A 115 in: et A om. V 115-116 miracula nostra ... illis qui: om. AV 116 quod add. post nostra P • repudiarunt: repudiare A repudiauerunt P 117 falsastis ATGM corr. s.l.V P: falsistis V • mea: nostra M • comprehendistis: comprehenditis A 118 ueniet: uenit M • eo: om. G 119 obmutescant: obmutescent AMV • uident: uidebunt P • ut: om. M 120 quiescerent: quiescant VP • in1: cum V • sunt miracula populo: miracula populo sunt transp. AM 121 sufflabitur: suscitabitur A 122 uidebis: uidebunt M 123 operacione: operacio est P • qui nouit: om. AM 124 commodum: commode A commoda M • inde: non AM 125 fecerunt: fecerint VP 126 egistis: egeritis P 127 utique: itaque P • utique est: est utique transp. AM • quam: quem TGVP 129 errat: errant A • sibi utique errat add. post errat V 129130 ego non sum: non sum ego transp. M 130 ostendet: ostendit V

CAPITVLVM DVODETRICESIMVM

5

10

15

20

in nomine Dei, misericordis miseratoris. (1) 2 illa quidem sunt miracula Libri plani, 3 que relegentur tibi de hystoria Moysi et Pharaonis ueraciter et populo credenti. 4 Pharao enim magnificauit se in terra et dispersit generaciones hominum quosdam subiciendo. Decollabat enim filios eorum et conseruabat uite uxores eorum, quia erat destructor. 5 volo itaque dispensare cum illis qui subiecti sunt in terra et constituam eos sacerdotes et heredes 6 et collocabo eos in terra et faciam Pharaonem et Hamam et milites eorum incidere in id quod timebant. 7 Et reuelauimus matri Moysi «ut ablactaret eum. Et cum timueris super eum, proice in mare. Et non timeas neque contristeris, quia ego quidem restituam eum tibi, constituam eum Legatum». 8 Et apprehendit eum populus Pharaonis ut esset eis inimicus et odiosus, quia Pharao et Hamam et milites eorum erant peccatores. 9 Et dixit uxor Pharaonis: «Opto quippe mihi et tibi. Non occidatur, fortassis utilis erit nobis et adoptabimus eum in filium». Et ipsi non perpendent. 10 Et cor matris Moysi usque a Deo exarsit in desiderium eius quod reuelare fere uoluit factum, si cor eius non constringeremus ut esset de fidelibus. 11 Et dixit sorori sue: «Quere eum». Et uidit eum a meridiano et non perpenderunt. 12 Et interdiximus ei nutrices prius. Et dixit: «vultisne ut significem aliis que nutriat eum uobis, que est de illis qui diligunt eum fideliter?» 13 Et restituimus eum matri sue ut satisfaceret desiderio suo, ne contristaretur, ut cognosceret quod promissio Dei uera esset. verum multi non cognoscunt. 14 cumque peruenisset ad robur suum et perfeccionem, dedimus ei iudicium et sapienciam. Et ita renumero bonos. 15 Et ingressus est urbem circa crepusculum

1-162 capitulum … ad eum redibimus: om. B 1 capitulum: om. ATG curat de castigacione capitulum duodetricesimum M capitulum tricesimum err. V azoara undequadragesima prophecia narracionum P sura duodetricesima P2 2 in nomine ... miseratoris: om. V • amen add. post miseratoris P 3 quidem: quidam A • sunt: om. AV • hystoria: ystoria AM historia VP • et Aaron add. post Moysi P 4 Pharaonis: Sarracenis TGVP • Pharao corr. AT GMVP: Pharaoni A Pharaonis T 4-5 enim ... hominum: om. T 5 generaciones: generacionem VP • Deo add. post subiciendo et del. M • decollabat: decollabam A 6 eorum1: israel AM illorum P • conseruabat: conseruabant P • eorum2: illorum AM • quia: qui AM 7 subiecti sunt: sunt subiecti transp. VP • faciam Pharaonem et Hamam et milites eorum iter. post terra et et del. A 7-8 et heredes ...eos: om. P 8 eos: om. V • et heredes iter. post terra P • milites: militis M 9 id: eo V 10 proice: proicere A 11 eum: om. VP • apprehendit: apprehende A apprehendet P 13 quippe: om. A 13-14 mihi et tibi: tibi et mihi transp. V 14 nobis: om. V • adoptabimus: optabimus AM 15 perpendent: perpendunt VP • in: om. A • indesi add. post desiderium et del. T 16 eius1: om. V • factum: om. V • de: om. AM 17 fidelibus: fidelis M • uidit: uide AM • eum: om. A 18 interdiximus: nostro diximus AM introduximus P 19 significem: signem AM significet V • que nutriat: om. M • nutriat: nutriant V • fidelis add. post est et del. M 20 restituimus: restituemus AM 21 uera: uerax P 22 suum: om. T • uidi add. post ei A

cAPiTvLvM DvODETRicESiMvM

25

30

35

40

45

50

231

noctis propter metum ciuium. Et reperit in ea duos homines inter se litigantes, quorum unus erat de genere eius et alius de aduersariis eius. Et poposcit ille qui erat de gente eius ut prestaret ei patrocinium contra aduersarium eius. Et irruit in eum Moyses et interfecit. Et ait: «Hoc est de opere Sathane, quia ipse est aduersarius erroneus, manifestus». 16 Dixit: «creator, iniuriam intuli mihi. Parce queso mihi». Et pepercit ei, qui est miserator, pius. 17 Et ait: «creator mi, cum eo quod mihi contulisti, nullatenus extiti superbus cum presumptoribus». 18 Et remansit in urbe prospiciens circumquaque. Et ecce ille cui patrocinium prestiterat pridie, cepit eum uocare. Dixitque ei Moyses: «Nimirum nequam es manifestus». 19 cumque uellet in eum irruere qui aduersarius erat utrique, dixit: «Moyses, numquid uis me occidere sicut occidisti hominem pridie? Tu non uis esse in terra nisi superbus nec uis esse de iustis». 20 Et occurrit ei pauper quidam de urbis extremo dixitque ei: «O Moyses, concio machinatur occidere te. Egredere quantocius. Ego enim fideliter tibi consulo». 21 Et exiuit inde formidans undique prospiciens. Dixit: «creator mi, erue me a populo iniurioso». 22 cumque proficisceretur uersus Madiam, dixit: «creator mi, queso ut me dirigas in uiam rectam». 23 cum autem ingrederetur Madiam, repperit ibi turbam hominum potum animalibus suis prebentem. Repperitque duas mulieres circa eos expectantes potum dixitque eis: «Quidnam hic agitis?» Dixerunt: «Nos nequimus potare donec regrediantur pastores. Et pater noster est senex multum». 24 Et potauit eis animalia. Et reuersus est ad umbram et dixit: «creator mi, quare dedisti mihi paupertatem». 25 Et continuo accessit ad eum una illarum mulierum, que uerecunde ambulabat, dicens: «Pater meus uocat te ut remuneret te pro potu quem tribuisti nobis». cumque uenisset ad eum et narrasset factum suum, ei dixit: «Non timeas, quia euasisti a populo iniurioso». 26 Dixit una illarum: «Pater, conduc eum. iste nimirum est forcior et fidelior omni quem conduxisti». 27 «volo tibi copulare in matrimonio unam harum filiarum ut seruias mihi octo annis. Et si decem compleueris, de gracia tua fiat. Et nolo te quidem grauare, constantem enim

24 ciues add. post propter et del. V 25 erat: erant M 26 prestaret: preparet A presentaret M • eius2: suum AM 27 est2: om. M 30 quod: om. M • extiti superbus: superbus extiti transp. V 31 prospiciens: proponsiciones A • circumquaque: circumque A • qui add. post ille et del. T • cui: qui P 32 pridie: primo die P • ei: om. V • es: existis V 33 utrique: uterque V 34 pridie: primo die P • esse in terra: in terra esse transp. V 35 iustis: iniustis A 37 tibi: om. A • inde: om. A 39 profisceretur: profisceretur AM • erue me a populo iter. post creator mi et del. M 40 ibi: sibi M • turbam: turmam AM 42 eis: om. AM 44 potauit: potauerit P • eis: om. P • mi: om. VP 45 potestatem add. post mihi et del. T • continuo: continue V • ad eum: om. P • mulierum: om. A 46 ut: et V 47 dixit: om. ATGMP • non: ne M 48 iniurioso: iurioso V • illarum: illa A 48-49 pater conduc eum: conduc eum pater transp. V 49 eum iste nimirum: iste nimirum eum transp. M • fidelior: fidelium AM 50 in matrimonio: om. V 51 fiat: fiet V • quidem grauare: grauare quidem transp. V • constantem: constante M • enim: tu V

232

55

60

65

70

75

Liber Alchorani

me reperies annuente Deo in iusticia». 28 Dixit: «Hoc sit in opcione mea, quecumque terminorum ego compleuero, nulla super me sit calumpnia. Et Deus uerbis que dicitis preponatur». 29 cum Moyses terminum compleuisset et ad suos redisset, perpendit a latere montis ignem. Et dixit suis: «State hic, quia perpendi ignem. Fortassis inde habebo certitudinem uel adducam stipitem ignitum, fortassis calefaciatis uos». 30 cumque attulisset, ex ripa fluminis dextra uocatus in monte benedicto ab arbore: «Moyses, ego sum Deus, creator gencium. 31 Proice uirgam tuam». cum autem cerneret, uidit eam moueri tamquam serpentem, retro fugit et non est reuersus. «O Moyses, reuertere, noli timere, quia fidelis es. 32 Mitte manum tuam in sinum tuum et egredietur candida sine lesione. Et reduc alas tuas pre timore. Hee quidem sunt due probaciones creatoris tui ad Pharaonem et cateruam eius, quia populus extitit peccator». 33 Dixit: «Ego quidem occidi animam ex illis et timeo ne occidant me. 34 Sed frater meus est expedicioris lingue. Et mitte eum mecum in subsidium ut credatur mihi. Timeo enim quod repellent me tamquam mendacem». 35 Et dixit: «Roborabo brachium tuum cum fratre tuo et dabo utrique potestatem ut non perueniant ad uos cum miraculis. Et uos et qui uos sequuntur superabunt». 36 cum autem Moyses peruenisset ad eos cum miraculis nostris manifestis, dixerunt: «Non est nisi incantacio conficta. Et non audiuimus istud a primis patribus nostris». 37 Et dixit Moyses: «creator meus nouit quis est directus sibi et quis hereditabit domum, quia non beantur iniuriosi». 38 Et dixit Pharao: «O uos caterua, non noui uobis deum nisi me. Decoque mihi lateres de luto, o Haman, construe mihi turrem ex eis. Et fortassis ascendam ad Deum Moysi. credo enim eum esse mendacem». 39 Et magnificatus est ipse et milites eius in terra sine ueritate. Et estimarunt quod non redirent ad nos. 40 Et accepimus eum et milites eius et proiciemus eos in mare. Aduerte itaque qualis fuit exitus iniuriosorum. 41 Et constituimus eos sacerdotes ignem excolentes et die resurreccionis non deffendentur. 42 Et in hac uita dedimus eis malediccionem et die resurreccionis erunt cum prauis. 43 Et dedimus Moysi Librum postquam

52 reperies: reperias AM • annuente: annunciante V 53 super me sit: sit super me transp. MP • sit: om. G 54 uerbis: nobis M 55 redisset: redigisset V • perpendit: perpende A • hic: hoc M 56 ignitum: numquam M 57 calefaciatis: calefacietis ATGV • attulisset: acusuent M • uocatus: uocatur V • in: ex V 58 arbore: errore AM 60 fidelis es: fideles A 61 tuam: tuum A • alas corr. A TGMVP: alias A 62 probaciones: probacione A • ad: et AM 63 creator add. post extitit et del. M 64 illis: ipsis V • non add. post et A • occidant: interficiant AM • expedicioris: expediens TGVP 65 et mitte: emitte V 67-68 cum ... uos1: om. VP 68 sequuntur: sequitur TGVP • superabunt: superbiabunt A superabitur V 69 manifestis: manifestus AM 70 patribus nostris: nostris patribus transp. V • Moyses creator: creator Moyses transp. M 71 quis1: qui AM • sibi: om. A 72 uos: om. T • decoque: decoquam V 73 de luto o Haman: Hama de luto transp. AM • o Haman: Hamo A Hama M 75 estimarunt: estimare A estimabant V 75-76 in terra ... milites eius: om. P 76 eum: eos ATGM om. P • eius: om. M 77 iniuriosorum: iniuriorum AM 79 in add. ante die AM

cAPiTvLvM DvODETRicESiMvM 80

85

90

95

100

105

233

secula deleuimus prima in exemplum hominibus et direccionem et misericordiam, quo fortassis animaduerterent. 44 Et non eras secus occidentem quando factum adiudicauimus Moysi, et non eras de testibus. 45 verumptamen creauimus secula et prolongata est eis uita. Et non extitisti cum hominibus Madiam ut legeres eis miracula nostra nihilominus, tamen delegauimus ad eos. 46 Et non eras in latere montis quando uocauimus, uerum utique factum est de misericordia creatoris tui ut premoneres populum ad quem non uenerat premonitor ante te, quo fortassis recolerent. 47 Et si non incurrrerent aduersitatem pro eo quod perpetrarunt, dicerent utique: «creator noster, quare non misisti nobis Legatum ut sequeremur precepta tua et essemus fideles». 48 cum autem ad eos emanasset a nobis ueritas, dixerunt: «cur non ei collatum est sicut Moysi prius?» Nonne blasphemarunt in id quod datum est Moysi prius? Dicentes: «Duo incantatores uolunt uideri». Et dixerunt: «in omnes sumus blasphemantes». 49 Dic: «Afferte Librum a Deo qui sit direccior utroque. Et sequar ipsum, si ueraces estis». 50 Et si non responderint tibi, scito quod ipsi suos imitantur affectus. Et quis magis est dampnatus quam qui suos sequitur affectus sine direccione a Deo procedente? Deus enim non dirigit populum iniuriosum. 51 Et iam quidem produximus ad eos uerbum, quo forte recolerent. 52 Et quibus prius concessimus Librum, illi iam credunt in eum. 53 Et quando legitur eis, dicunt: «credimus in eum, quia ueraciter a creatore processit. Nos enim prius extitimus Sarraceni». 54 illis utique dupplicabitur premium pro eo quod pacientes fuerunt et diluerunt peccata mercede et de bonis que contulimus eis erogarunt. 55 Et quando audiunt superflua, diuertunt ab eis dicentes: «Nobis sunt opera nostra et uobis uestra. Pax uobis. Non queram inscios». 56 Tu enim non diriges quos diligis, sed Deus diriget quos uult, qui melius nouit dirigendos. 57 Et dixerunt: «Si direccionem secuti fuerimus, tunc rapiemur de terra nostra. Nonne tutum habent regufium domum interdictam ad quam fructus omnis rei uehuntur et

81 animaduerterent: animaduertant AM animaduerteret V 83 est eis: eis est transp. VP • extitisti: extetisti M • ut: et AM • legeres: legens A 85 premon add. post ut G 86 premoneres: premonet A premoneret M premoneas P • uenerat: uenerant P • premonitor: premonitores P 87 ad add. post incurrerent M • quod: om. A 88 noster: om. TGVP 89 nostra add. post precepta et del. A • ueritas: iter. M 90 ei: om. M • collatum est: est collatum transp. M • nonne: nomine A 91 duo: duc V • uolunt: uelint V • uideri: iudei P 92 in: iter. M • qui: quid M 93 direccior: directore P • responderint: responderunt P 94 scito quod ipsi: iter. M 94-95 et quis ... affectus: om. TGVP 95 dirigit: diligit V 96 iam: om. AM 97 qui add. post illi AM 98 quia: qui AM 99 nos: non VP 100 quod: om. M • fuerunt: fuere A fuerint V • diluerunt: diluere A om. V 100-101 peccata ... erogarunt: om. V 101 cum add. post dicentes P 101-102 sunt opera : opera sunt transp. M 102 et uobis uestra: iter. et del. T om. V • quia add. post uestra TGVP • non1: om. G 103 diligis: diligit AM • diriget: dirigit V 104 secuti fuerimus: fuerimus secuti transp. M • rapiemur: raperem V 105 tutum habent refugium: habent refugium tutum transp. P • sed add. post domum AM • omnis: omnes VP • rei uehuntur: reuehuntur P • a nobis add. post uehuntur TGVP

234

110

115

120

125

130

Liber Alchorani

multa bona a nobis concessa? verum multum ignorant. 58 Et quot deleuimus urbes multis redundantes uictualibus! Et habitacula eorum non fuerunt inculta nisi raro. Et nos sumus heredes. 59 Et creator tuus urbes nullatenus aliquas deleuit usque dum mitteret eis Legatos ydiomatis eorundem qui legerent eis miracula nostra, nec deleuimus urbes nisi iniuriosorum. 60 Et quodcumque uobis contulimus ad subsidium huius mundi concessum est et decorem, quod penes Deum est melius et est magis durabile. Nonne discernitis? 61 Numquid hii quibus promisimus eterna et obtinebunt ea sunt tales quales sunt quibus diuicias huius seculi concessimus, et in die resurreccionis erunt dampnati? 62 Et die qua uocati fuerint diceturque eis: «vbi sunt participes nostri quos estimabatis?» 63 Respondebunt quibus ueraciter compromissum est uerbum: «creator, hii quos defraudauimus, defraudauimus utique queadmodum defraudati sumus. Excusamus itaque nos tibi quod non adorabant nos». 64 Et dictum est: «Adorate participes uestros». Et uocarunt eos et non responderunt eis et uiderunt supplicium. Si essent correcti. 65 Et die qua uocabunt eos et dicetur eis: «Quid respondistis Legatis?» 66 Et ignorarunt quid responderent in die illa nec ipsi sese interrogabunt. 67 Qui autem penituerit et crediderit et fecerit bona, fortassis erit de beatis. 68 Et creator tuus creabit quem uoluerit et eliget eis quod eligendum fuerit. Laudetur et exaltetur et absit quod constituunt participes. 69 Et creator nouit quid in suis recondunt pectoribus et quid publicant. 70 Qui est Deus, preter quem nullus est Deus. cui est laus in presenti et in futuro. Et ipse iudicat et ad eum redibimus. 71 Dic: «Quid uobis uidetur? Si Deus daret uobis noctem contiuue usque in diem resurreccionis, quis est deus preter Deum qui dat uobis lucem? Numquid auditis? 72 Quid uidetur uobis? Si Deus daret uobis diem continue usque in diem resurreccionis, quis est deus preter Deum qui dat uobis noctem ut quiescatis in ea? Numquid uidetis?» 73 Et de misericordia sua noctem ac diem contulit uobis ut quiescatis in ea et ut acquiratis uobis de bonis eius, quo fortassis gracias agatis. 74 Et die qua uocauerit eos et dicet: «vbi sunt participes mei, quos estimabatis?» 75

106 a: om. TGVP 108 sumus: simus A • nullatenus: om. V 109 mitteret: mitterem VP • ydiomatis: ydiomate V 111 est: om. V 112 et est: transp. GM • est2: om. V 115 fuerint: fuerunt AM • diceturque: dicentque A dicenturque M • nostri: uestri GV mei M • quos ATG corr. M VP: quod M • estimabatis: estimabitis AG 117 defraudauimus2: om. AT • sumus: fuimus M 118 adorabant: adorabunt M 119 uestros: nostros ATMP om. G • uocarunt: uocauerunt AM 120 uocabunt: uocabuntur T 121 ignorarunt: ignorauerunt V • ipsi: om. V • interrogabunt: interrogabant P 122 penituerit et crediderit: crediderit et penituerit transp. V • beatis: beati A 123 eliget: eleget M • eligendum: eligendis M 124 exaltetur: superexaltetur V • constituunt: constituerit A • nouit: om. G • si add. post quid M 125 recondunt pectoribus: pectoribus recondunt transp.. V • quid: qui M • publicant: publicent P 127 uobis uidetur: uidetur uobis transp. AM 128-130 quis est ... diem resurreccionis: om. AMV 131 ac diem contulit uobis: contulit uobis ac diem transp. TGP 131-132 numquid … in ea: om. V 132 quiescatis: quies A 133 dicet: dicent VP • mei: uestri V

cAPiTvLvM DvODETRicESiMvM

135

140

145

150

155

160

235

Et separauimus de omni populo testem et diximus: «inducite probacionem uestram». Et sciatis quod ueritas est a Deo. Et recesserunt ab eo que confinxerunt. 76 Acharon autem fuit de populo Moysi, et iratus est super eum. Et dedimus thesauros quorum claues non sustentarent quadraginta homines robusti. Quando dixit ei populus eius : «Noli gaudere, quia Deus non diligit gaudentes. 77 Et sequere in hiis, que Deus contulit tibi, domum alteram. Et noli obliuisci porcionem tuam de hoc seculo. Et benefac sicut benefecit tibi Deus. Et non sequaris destruccionem in terra. Deus enim non diligit destructores». 78 Dixit: «Ego quidem noui quid facturus sum». Nonne scit quod Deus deleuit prius multa secula de illis qui sunt robustiores eo in fortitudine et locupleciores? Et non curant de peccatis suis presumptores. 79 Et exiuit ad populum suum in decore suo. Et dixerunt qui uitam amant mundanam: «vtinam daretur nobis quod datum est Acharon! Gradum enim habet magnum». 80 Et dixerunt illi quibus data est sapiencia: «Heu uobis! Premium Dei melius est ei qui credit et bona facit. Et non acquirunt ipsum nisi pacientes». 81 Et fecimus quod terra deglutiret eum et domum eius. Et non fuit qui eum deffenderet absque Deo et non fuit de defensoribus. 82 Et remanserunt qui fincti sunt loco eius heri, dicentes: «Nonne Deus discendit opes cui uult de seruis suis et arcet? Et si Deus non dispensaret nobiscum, deglutiret nos. Et non quidem beantur blasphemi». 83 Domum aliam futuram non tribuam illis qui uolunt exaltari in terra et destruere. Et bene succedet metuentibus. 84 Et qui fecerit mercedem, habet meliorem retribucionem; et qui fecerint peccatum, nullatenus retribuentur nisi secundum quod egerunt. 85 ille enim qui tibi Alchoranum imposuit, reducturus est te ad id quod fuisti. Dic: «creator meus melius nouit quis est directus et quis est in errore manifesto». 86 Et non sperabas quod tibi traderetur Liber, nisi de misericordia creatoris tui. Non sis ergo elatus super blasphemos. 87 Nec arceant te a miraculis Dei postquam destinata sunt tibi. Et ora creatorem tuum et non sis de colentibus ydola. 88 Et non adores cum Deo alium deum. Non est Deus nisi ipse. Omnia peribunt preter faciem eius, qui iudicium habet. Et ad eum redibimus.

135 uestram: nostram T • sciatis: faciatis M • confinxerunt: finxerunt AP 136 iratus: natus V 137 quando: quomodo M 138 noli: nolite VP 139 tibi: om. M 140 benefac: bonum fac A fac V • benefecit: om. G 141 non diligit: om. G • quidem add. post dixit G 142 facturus: fructurus A • sum: sim P 143 qui: que V • quo add. post eo V 143-144 et non curant... presumptores: om. G 145 amant: amat V • utinam: om. VP • nobis: uobis M 146 enim habet: habet enim tranps. V • habet magnum: magnum habet transp. P 148 ipsum: ipsi P • deglutiret: deglutiuit V • eum ATGM s.l. V P: ipsum del. V 149 Deo: eo V 150 fincti: functi ATGMV 151 discendit: descendit G deffendit P • si Deus non: om. T 152 nos: uos M • non add. post quidem et del. T • aliam ATG corr. M VP: aliquam M 153 non: immo M 155 peccatum: peccant P • retribuentur: retribuerentur V 156 fuisti: fecisti M 157 meus: om. AM • nouit: nouis M 158 traderetur: tradetur A 159 elatus: eleuatus V • nec: ne VP 161 peribunt: periunt A

CAPITVLVM VNDETRICESIMVM

5

10

15

20

25

in nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 A.L.M. 2 Estimant homines quod derelinquentur si dixerint «credimus» et non sunt examinati? 3 Et iam examinauimus illos qui ante fuerunt. Et nouit utique Deus eos qui ueraces fuerunt et nouit quoque mendaces. 4 An estimant qui peccata faciunt quod nos superabunt? Quam perperam iudicant! 5 Qui sperant occurere Deo, terminus Dei iam propre est ispseque est exauditor, sapiens. 6 Et qui impugnat, impugnat quidem seipsum. Deus autem non indiget hominibus. 7 Et qui crediderunt et bona fecerunt, abscondam eis peccata sua et retribuam eis melius quam fecerunt. 8 Et precipimus homini ut benefaciat parentibus suis, qui si te compellunt ydola colere quorum non habeas noticiam, non ergo odebias eis. Ad me utique redibitis et narrabo uobis que facturi estis. 9 Et illi qui crediderunt et bona fecerunt, intromittemus eos inter iustos. 10 Et quidam hominum se profitentur credere in Deum, quando autem affliguntur in Deo, reputant affliccionem hominum seu supplicium Dei. Et si defenduntur a creatore tuo, dicunt: «vobiscum extitimus». Nonne Deus melius nouit que sunt in pectoribus gencium? 11 Nouit quidem Deus eos qui crediderunt et nouit duplices corde. 12 Et dixerunt illi qui blasphemarunt illis qui crediderunt: «Sequimini uiam nostram. Et nos portabimus errores uestros». Et non portarent quicquam de erroribus eorum. ipsi enim metiuntur. 13 Et onera sua portabunt et aliorum. Et requiretur ab eis die resurreccionis quicquid confinxerunt. 14 Et iam quippe destinauimus Noe ad populum suum et mansit cum eis mille exceptis quinquaginta annis. Et cepit eos diluuium, cum essent iniusti. 15 Et liberauimus eum et omnes qui erant in naui. Et possuimus hec in miraculum gentibus. 16 Et recole Abraham quando dixit populo suo: «Adorate Deum et timete eum». Hoc quidem melius est uobis, si scitis. 17

1-113 capitulum ... cum benefacientibus: om. B 1 capitulum undetricesimum: om. ATG curat de aranea capitulum undetricesimum M capitulum tricesimum primum err. V azoara quadragesima prophecia aracne P sura undetricesima P2 2 in nomine ... miseratoris: om. V • amen add. post miseratoris P 3 ALM: om. TGMVP • estimant: estiment M • quod: quia V 4 examinauimus: examinabimus V 5 Deus eos: eos Deus transp. M • ueraces fuerunt: fuerunt ueraces transp. AM 6 faciunt: faciant V • nos superabunt: superabunt nos transp. AM • iudicant: iudi T 7 iam: om. AM • exauditor: auditor A 8 impugnat quidem seipsum: quidem seipsum impugnat transp. AM 9 eis1: om. VP 10 et precepimus ... benefaciat: om. M • precepimus: precipimus A • si: om. MV 11 habeas: habes M • ergo: om. V 12 me utique: mentemque V • utique: itaque M • facturi estis: facturi sunt V fecerim P 13 eos: om. T 13-14 se profitentur: profitentur se transp. V 15 tuo: suo VP 16 dicunt: dicant M 19 perturbabimus add. post nos et del. A • uestros: nostros A 21 confinxerunt: confixerunt AGM • et add. post Noe A 23 iniusti: iusti P • et mansit cum add. post eum et del. T 24 hec: om. GVP 25 eum: om. AM

cAPiTvLvM vNDETRicESiMvM

30

35

40

45

50

55

237

Adoratis autem absque Deo ydola et creatis mendacia ficta. illi enim quos colitis absque Deo non habent posse conferendi uobis opes. Queratis ergo opes et adorate eum et gracias ei agite ad quem redibitis. 18 Et si repulsi fueritis sub pretextu mendacii, populi multi iam repulsi sunt ante uos. Et non incumbit Legato nisi perferre manifeste. 19 Numquid intuentur quomodo suscitat Deus creaturas, deinde resuscitat? Hoc enim facile est Deo. 20 Dic: «Discurrite per terram et aduertite qualiter creauit creaturas, deinde resuscitabit eas Deus ultima resuscitacione. Deus enim super omnia potens est». 21 Puniens quos uult et miseretur quorum uult, ad quem conuertimini. 22 Et non poteritis in terra fugere nec in celo. Non habebitis absque Deo patronum nec tutorem. 23 Et qui blasphemarunt in miracula Dei et occursum eius, illi quidem tradentur obliuioni a misericordia mea, illi habebunt supplicium acerbum. 24 Et non fuit eorum responsum nisi quod dixerunt: «Occidite eum uel comburite». Et liberauit eum Deus ab igne. in hoc enim miraculum extitit populo credencium. 25 Et dixit: «Suscepistis quidem absque Deo ydola uobis adinuicem amantes hunc mundum. Deinde die resurreccionis blasphemabitis in uos adinuicem et maledicetis uobis. Et mansio uestra erit ignis et non habetis qui uos deffendat». 26 Et credidit in eo Loth dicens: «Abrenuncio aliis propter creatorem meum, qui est gloriosus, iudex». 27 Et concessimus ei Ysaac et iacob et eius proli attribuimus propheciam. Et dedimus premium suum in hoc seculo, et in futuro erit cum iustis. 28 Et Loth recole quando dixit populo suo: «comittitis flagicium in quo nullus de gentibus uos anticipauit». 29 Et acceditis quidem ad mares et corrumpitis uias et in conciliis uestris nefanda tractatis?» Et non fuit eorum responsum nisi quod dixerunt: «Tribue nobis supplicium Dei, si uerax es». 30 Dixitque: «creator, tuere me contra populum destruencium». 31 cumque peruenirent legati nostri ad Abraham euangelizantes, dixerunt: «Homines huius urbis sumus dampnaturi, quia ciues eius sunt inuriosi». 32 Dixit: «in ea est Loth». Dixerunt: «An melius quam nos nosci quis est in ea? Deliberabimus eum et familiam suam preter uxorem eius, que est de dampnatis». 33 cum autem peruenissent legati nostri ad Loth, molestum fuit ei et contristatus est ualde, et dixerunt: «Non timeas nec contristeris, quia te liberabimus et

27 queratis ergo opes: om. V • adorate: adoratis M 28 eum: om. T 29 multi: mei VP • ante: a me P 31 resuscitat: suscitat VP • discurrite: descurrite P 33 resuscitacione: resurreccione TGVP • potens est: est potens transp. VP 33-34 et miseretur quorum uult: om. VP 34 quorum: quos M 35 celo: celum TGP • non: nec V • habebitis ATG corr. s.l. V P: habetis MV • tutorem: tuto T 36 a: et A 37 nostra add. post misericordia M • Dei add. post misericordia et del. V • illi: om. V 40 hunc: sunt V 41 blasphemabitis ATG corr. s.l. V P: blasphematis MV • in uos: mons M • uos ATGM corr. s.l.V P: eos V 42 ignis ATGM corr. s.l. V P: gehenna V • credidit: credit MVP 43 propter: preter mg.V P • creatorem: iter. G 44 propheciam: om. G 46 comittitis TGM corr. s.l.V P: comittis A comittimus V • uos: nos A 47 uias: uiam V 49 tuere: erue P 52 quam: om. AM nos: iter. M • quis: quid V 53 deliberabimus: liberauimus AM deliberauimus P • suam: eius V suum P 54 nostri: om. G • molestus: molestius T

238

60

65

70

75

80

Liber Alchorani

familiam tuam preter uxorem tuam, que dampnata est. 34 Nos enim posituri sumus super hanc urbem cladem de celo propter flagicium quod perpetrant». 35 Et iam dimisimus inde miraculum in posterum populo credencium manifestum. 36 Et ad Madian fratrem eorum Sohab qui dixit: «Popule mi, adorate Deum et sperate diem extremum ne insurgatis ad destruendam terram». 37 Et repulerunt eum seu mendacem et comprehendit eos pestis. Et inuenti sunt in domibus suis exanimes. 38 Et Hud ed Thamud. Et iam cognouistis ex habitaculis nostris. Et decorauit eis Sathanas opera que faciebant et arcuit eos a uia recta, et erant contemplantes. 39 Et Acharon et Pharaonem recolite Hamam. Et uenit ad eos Moyses cum testimoniis. Et superbierunt in terra et uniuersos comprehendimus in peccatis suis. 40 Et quosdam comprehendimus in criminibus suis. Et super quosdam misimus grandinem et quosdam inuasit clamor et quosdam absoruit terra et quosdam submersimus. Et Deus nemini intulit iniuriam, sed ipsi sibi intulerunt. 41 Similitudo qui susceperunt absque Deo patronos est sicut aranea que construxit domum. Et uilissima domus est domus aranee. Si agnoscerent. 42 Quia Deus nouit quod nil absque eo colitis, qui est gloriosus, sapiens. 43 Et huiusmodi exempla inducimus hominibus, et non discernunt ea nisi sapientes. 44 creauit Deus celos et terram uere. in hoc enim est fidelibus miraculum. 45 Lege quicquid reuelatum est tibi de Libro et insiste oracioni, quia oraciones amouent a sceleribus et iniquis. Et inuocare Deum est maius. Et Deus nouit quid operamini. 46 Nec disputetis cum illis qui Librum habent nisi per ea que sunt honesta, excepto cum iniuriosis qui iniuriam faciunt, dicentes: «credimus in id quod destinatum est nobis et quod destinatum est uobis. Et Deus noster est Deus unus et uester, et nos sumus ei oblati». 47 Et similiter destinauimus ei Librum. Et quibus destinauimus Librum illi quidem crediderunt in eum et quidam horum credunt in eum. Et non negant miracula nostra nisi blasphemi. 48 Et non legebas prius Librum neque cum dextera tua scribebas, quin hesitarent sophiste. 49 verum ascribunt ipsum miraculo manifesto et sculpitur in cordibus sapientum. Et non negant miracula

56 nos: non V 57 propter: iter. M • perpetrant: perpetrauit V 57-58 ad Madian: admodum A 58 inde: in GVP • qui: om. V • popule: iter. M 60 repulerunt: repellerunt A 61 comprehendit: inuenit V • eum et add. ante eos P 62 nostris: uestris V • eis: om. G 63 faciebant: faciebatis VP 64 Acharon: charon ATG • recolite: et colite A • Haman: Aman AM 65 uniuersos: immensos V 67 et quosdam absoruit terra: om. A 70 domus1: om. P • aranee: aranea A • agnoscerent: agnoscunt P 71 nil absque eo: absque eo nil transp. V • huiusmodi: huius A • exempla: exemplum A 72 celos: celum VP 73 in hoc enim: enim in hoc transp. V • est: cum M 74 amouent: amoueret A • et operibus add. post sceleribus V 75 inuocare: inuocate AMP • est maius: maius est transp. AM • maius: magis M 76 que: om. P 77-78 et quod2 ... uobis: om. MVP 78 noster: om. V • uester: noster M 79 similiter: om. VP • similiter destinauimus: destinauimus similiter transp. TG • ei: om. VP • et quibus … Librum2: om. VP 80 crediderunt: crederunt A credunt M • et quidam ... eum2: om. P 81 non: quando AM 83 miraculo: in miraculis M

cAPiTvLvM vNDETRicESiMvM

85

90

95

100

105

110

239

nostra nisi iniuriosi. 50 Dicentes: «cur non transmisit ad eos miracula creatoris sui?» Dic: «Non sunt miracula nisi apud Deum. Ego autem sum premonitor manifestus». 51 Nonne sufficit eis quod destinauimus tibi Librum qui legitur eis? Misericorditer in memoriam populi credencium. 52 Dic: «Sufficit inter me et uos in testem, qui nouit quicquid est in celis et in terra. Qui simulant credere et blasphemant, illi sunt dampnati». 53 Et petunt a te supplicium ut ueniat cito. Et si non esset terminus prefixus, iam uenisset ad eos pena. verumptamen ueniet repente et non timebunt. 54 Et accelerant ad supplicium et gehenna stipata erat peccatoribus. 55 Die qua cooperiet eos pena desursum et sub pedibus eorum, et dicetur: «Gustate quod operamini». 56 «O serui mei qui credidistis, terra quippe mea ampla est. Adorate me». 57 Omnis homo gustabit mortem, deinde ad nos redibitis. 58 Et illi qui crediderunt et bona fecerunt, statuimus eis in Paradiso solia sub quibus flumina defluent, in quo semper manebunt. Quam bonum est premium bene operancium! 59 Qui pacientes fuerunt et in creatore suo confidunt. 60 Et quot animalia bruta non portant necessaria. Et Deus eis prouidet, qui est exauditor et sapiens, et uobis. 61 Et si quidem eos interrogaueris: «Quis celos creauit et terram et solem et lunam ad comodum animalium?» Dicent utique: «Deus». Qualiter ergo menciuntur? 62 Deus autem auget opes cui uult de seruis suis et attenuat. Deus enim nouit omnia. 63 Et si quidem eos interrogaueris: «Quis dat aquam de celo et cum ea terram uiuificat post mortem suam?» Dicent utique: «Deus». Dic: «Gloria sit Deo». Ymmo multi non aduertunt. 64 Et non est uita mundana nisi ludus et iocus, et domus altera est uita, si cognoscerent. 65 Et quando naues ascendunt, Deum deprecantur pura fide. Et quando eripit eos ad litus, tunc ydola colunt 66 ut blasphement in hiis que dedimus eis et derideant. Et iam cognoscent. 67 Nonne uident quod constituimus interdictum securum ad quod confluunt homines undique? Numquid frustra credunt et in beneficium Dei blasphemant? 68 Et quis est magis iniuriosus quam qui confingit aduersus Deum mendacium uel contradicit ueritati que accessit ad eum? Nonne erit in gehenna mansio blasphemancium? 69 Et qui ex nostris impugnauerunt, ostendimus eis uias nostras. Deus enim est cum benefacientibus.

84 dimisit add. post non et del. T 85 eum add. post apud et del. M • autem: om. P 89 supplicium: suple A 90 pena: om. V 93 dicetur: dicere P • operamini: operabamini V 94 mea: nostra A 95 illi: illis V • eis: eos AM • Paradiso: Paradisos A • solia: om. A 96 defluent: decurrunt A 97 operancium: operatis P • fuerunt: fuerint V 97-110 qui pacientes ... Deum mendacium: transp. post versiculum nonum capituli tricesimi ubi legitur discurrunt per terram P 98 portant: partant A • eis: om. V • exauditor: auditor V 101 auget: om. TGV • uult: uut A • suis: om. V 102 enim: autem M 103 Deus: Deo A 105 cognoscerent: cognosceretur A • quando: quomodo M 106 quando: quomodo M • eripit: erigit P 107 blasphement: blasphemet A 107-108 et iam ... uident: om. A 108 securum: secure A 109 in: om. V • beneficium: benefactum P 110 contradicit: contradicunt A 111 que: quando V 112 nostris: uestris A • impugnauerunt: impugnarunt M blasphemauerunt V • nostras: uestras A

CAPITVLVM TRICESIMVM

5

10

15

20

in nomine Dei, misericordis, miseratoris. (1) 2 Deuicti sunt Romani 3 in loco terre proprinquo. ipsique postmodum deuincent eos 4 infra decennium. Deus autem primus regnat et nouissimus. Et in die illa gaudebunt fideles 5 cum deffensione Dei. Deffendet quos uoluerit, qui est gloriosus, miserator. 6 Et Deus non ueniet contra promissionem quam promisit, sed multi hominum non cognoscunt. 7 cognoscunt exterius hunc mundum, et de futuro non cogitant seculo. 8 Nonne animaduertunt intra se quod non creauit Deus celos et terram et que sunt in medio nisi ueraciter et ad certum terminum? Et multi hominum quod non occurrent blasphemantes creatori suo. 9 Dicunt quare non discurrunt per terram et aduertunt qualis fuit exitus predecessorum suorum, qui robustiores eis extiterunt et edificauerunt in terra et populauerunt eam plus quam ipsi? Et uenerunt ad eos Legati sui cum testimoniis suis, et Deus nullam intulit eis iniuriam, sed ipsi sibi iniuriam intulerunt. 10 Deinde ad hoc uentum est quod illi qui commiserunt delicta, repulerunt miracula Dei tamquam mendacia et deridebant ea. 11 Deus autem suscitat homines et resuscitat deinde, ad eum redibunt. 12 Et die qua ueniet hora, desperabunt presumptores; 13 et non obtinebunt a participibus suis ueniam et erunt in comparticipes eorum blasphemi. 14 Et die qua uenerit hora tunc dispergentur. 15 illi quidem qui crediderunt et bona fecerunt, in orto permanebunt dilecti. 16 illi autem qui blasphemarunt in miracula et aduentum futuri seculi, illi autem in supplicio permanebunt seduli. 17 Laudetur ergo Deus et in crepusculo noctis et aurora lucis 18 et hora nona et uespertino tempore. 19 Qui uiuum educit de mortuo et mortuum de uiuo. Et uiuificat terram post mortem suam. Et sic uos resuscitabit. 20 Et de mirabilibus

1-92 capitulum … qui non credunt: om. B 1 capitulum tricesimum: om. ATG curat de Romanis capitulum tricesimum M capitulum tricesimum secundum err. V azoara quadragesima prima prophetia Grecorum P Romanorum sura tricesima P2 2 in nomine ... miseratoris: om. V • amen add. post miseratoris P 3 sunt: iter. et del. T • terra add. post in et del. V • terre proprinquo: proprinquo terre transp. V 4 deuincent: deuinceret AM deuincerunt V • es add. post deuincent G • ut add. ante eos V • infra: de terra V in terra P • decennium: decencium V • regnat: rogant A 5 die illa: illa die transp. AM 6 ueniet: ueniret A • promissionem: compromissionem M 7 cognoscunt1: cognoscent A agnoscunt G • cognoscunt2: cognoscetur A constituit M om. P 8 intra: inter P 10 quod: qui V • occurrent: currerent AM occurrerent P 11 per: iter. G • inuiti add. post terram et del. P • aduertunt: animaduertunt A 11-25 aduertunt qualis ... eius est quod: transp. post versiculum uicesimum septimum (lineam 38) ubi legitur gloriosus sapiens P 12 terra: terram V • in terra: add. post eam T • plus quam: priusquam AM 13 suis: om. A • intulit eis: eis intulit transp. VP 14 iniuriam: om. AM s.l. T • ipsi sibi: sibi ipsi transp. P • sibi iniuriam intulerunt: intulerunt sibi transp. A 15 qui: om. G • delicta: derelicta A 19 uenerit: ueniunt A • qui: om. T 20 qui: om. V 21 autem: quidem V 22 ergo: igitur M 24 ei add. post mirabilibus et del. M

cAPiTvLvM TRicESiMvM 25

30

35

40

45

50

241

eius est quod creauit uos de terra, deinde uos fuistis per coitum propagati. 21 Et de mirabilibus eius extitit quod creauit uobis ex uobis ipsis uxores ut eis adhereatis. Et posuit inter uos amorem et misericordiam. Hoc enim est mirabile populo animaduertenti. 22 Et de mirabilibus eius est quod creauit celos et terram, quod linguas dispartiuit multiphariam et colores. in hoc enim extitit miraculum gentibus. 23 Et de mirabilibus eius est sopor uester in nocte et in die et aquisicio uictualium de bonitate eius. Hoc enim miraculum est populo audienti. 24 Et de mirabilibus eius est quod fulgur uobis ad terrorem ostendit et spem ut det uobis pluuuiam de celo et uiuificet terram cum ea post mortem suam. Hoc enim mirabile est populo discernenti. 25 Et de mirabilibus eius est ut exaltetur celum et terra de mandato eius, deinde cum uos uocauerit uocacione de terra, tunc uos exibitis. 26 Et omnia que sunt in celis et in terra ei conquiniscunt. 27 Et ipse quidem suscitat homines, deinde resuscitat. Et facile hoc est ei. Et ipse quidem excellenciorem habet ymaginem in celis et in terra, qui est gloriosus, sapiens. 28 introduxit uobis similitudinem de uobis ipsis. Numquid de hiis quos possidetis seruis habetis comparticipes bonorum, que uobis contulimus ut equanimiter? Eos timeatis sicut uos timent? Sic distinguam miracula hominibus discernentibus. 29 Ymmo, imitati sunt affectus suos blasphemi sine discrecione. Quis ergo dirigit quem Deus facit errare et non habet defensorem? 30 conuerte ergo faciem tuam ad legem pure creatura Dei secundum quam creauit homines. Nulla Dei creatura poterit immutare. Hec est fides catholica, uerum multi hominum ignorant. 31 conuertimini ergo ad eum. Et timete eum. Et insistite oracioni et non sitis de ydola colentibus 32 qui legem suam disperserunt et fuerunt partes. Et unaqueque secta letabatur super hiis que fouebat. 33 Et quando homines aduersitatibus tanguntur, creatorem suum obnixe deprecantur conuersi ad eum. Deinde quando miseretur eorum, quidam eorum constituunt ydola participes Dei 34 ut blasphement in ea que contulimus eis. Delectamini. Et iam cognoscetis. 35 An misimus eis desursum racionem per quam comprobent ydola sua? 36 Et quando agimus cum eis

25 que add. post quod P • uos1: om. AP • de terra: celos et terram P 25-26 uos de terra ... uobis1: om. V 26 uobis1: om. M • ut: et V 28 eius est: eiusdem A • per add. post quod2 M 30 ei add. post mirabilibus et del. G 31 miraculum: om. AM 32 terrorem: terrendum M • det: iter. G • uobis2: om. AM 33 ea: eo G 34 eius: om. G 35 cum: om. AM • uocauerit: uocauit A • exibitis: exibetis V 36 conquiniscunt: conquimiscuntur A conquiscunt M conquiescunt V 37 deinde: om. M • hoc est: est hoc transp. AM 38 habet: haberet MP 39 quos: que V • habetis: haberetis AGM 40 ut: et V 42 dirigit: diriget V 43 habet: habent P • defensorem: defensionem V • faciem: faciam M 44 creatura: creaturam M 45 hec: hoc M • hominum: homines V 46 eum1: Deum MV • eum2: Deum M 47 fuerunt: fiunt V fecerunt P • partes: om. AM • unaqueque: unamque AM 48 letabatur: letebatur A • fouebat: fouebam A faciebat V fauebat P • quando: quomodo M • homines: om. AM 49 deprecantur AT corr.G MVP: deprecabuntur G • quando: quomodo M 52 quando: quomodo M om. P

242

55

60

65

70

75

80

Liber Alchorani

misericorditer, congaudent. Et quando incurrunt affliccionem pro meritis, desperant. 37 Nonne uident quod Deus dilatat opes cui uult et attenuat eas? in hoc enim miraculum est populo credenti. 38 Et tribue propinquis ius suum et pauperibus et peregrinis. Hoc est melius eis qui querunt faciem suam illique sunt beati. 39 Et non uenimus cum fenore ut pecunias hominum feneraremur, quia apud Deum non augerentur. Et quecumque offertis nomine decimarum appetentes faciem Dei, illa recipietis cum fenore. 40 Deus est qui creauit uos, deinde ditauit, deinde mortificabit, deinde uiuificabit. Estne aliquis de participibus uestris qui faciat aliquid de hiis? Laudetur et exaltetur super omnes participes. 41 Apparet destruccio in terra et in mari, propter ea que perpetrant homines, ut gustent partem pene pro meritis, ut forte reconcilientur. 42 Dic: «Discurrite per terram et aduertite qualis fuit exitus antecessorum. Multi eorum colebant ydola». 43 Statue faciem tuam fidei catholice priusquam ueniat dies Dei que non possit uitari. Separabuntur. 44 Qui blasphemarunt, blasphemia retorquebitur in eos; et qui bona fecerunt, inuenient sibi requiem 45 ut retribuat illis qui crediderunt et bona egerunt misericordiam. Non enim diligit blasphemos. 46 Et de mirabilibus eius est ut mittat uentos euangelizantes et ut misericorditer agat uobiscum et currant naues ad nutum eius et ut acquiratis uictualia de bonitate ipsius. Quo forte gracias agatis. 47 Et iam quidem misimus ante te Legatos ad populos suos. Et uenerunt ad eos cum testimoniis suis. Et uindicauimus nos de presumptoribus et tenebamur fideles tueri. 48 Deus autem qui mittit uentos et congregat nubes et dispergit eas in celo prout uult et obscurat eas et uidebis inter eas pluuiam descendere. Et quando descendit super seruos suos quos uult, tunc gaudent 49 qualibet desperarent priusquam super eos descendisset. 50 Aduerte igitur uestigia misericordie Dei, qualiter terram uiuificat post mortem suam. ipse enim uiuificat mortuos, qui est super omnia potens. 51 Et si transmittimus uentum et conspiciunt eum pallidum, incipiunt postmodum blasphemare. 52 Tu quidem non facies mortuos audire uel surdos audire oracionem, cum ceperint retro abire. 53 Tu non reuocabis cecos ab

53 quando: quomodo M • meritis: meriti G 54 dilatat ATGM corr. s.l.V P: dirigit V 55 miraculum: mirabile TGP 56 egenis ac add. post et V 57 fenore: feruore V alis fenore mg. V 59 fenore: honore M 60 deinde uiuificabit: om. VP 61 aliquid: aliquis A • de: ex VP • exaltetur: superexaltetur V 62 ut: nec M 63 ut: quo P • dic: om. T 64 eorum: om. V 65 Dei: Deum A diei G • separabuntur: separabitur P 66 blasphemarunt: blasphemarem A 67 inuenient: inueniunt TGVP • ut: et V • retribuat: retribuatur M • crediderunt: crediderint V 68 mares add. post diligit T • eius: om. G 69 currant: currunt V 71 te: om. T 72 suis: om. V • tenebamur: tenebantur V • teneri add. post fideles et del. T 73-74 in celo ... eas et1: om. P 74 prout: sicut AM • quando: quomodo M 75 tunc add. post suos et del. V • uult: tulit G 76 igitur: ergo M • misericordie: misericordia A 77 post: iter. A 78 conspiciunt: aspiciunt V • pallidum: pallide AV 79 audire: resuscitare M 80 ora add. post audire V • ceperint: ceperunt P • habere add. post retro et del. T

cAPiTvLvM TRicESiMvM

85

90

243

errore suo. Nec facies audire nisi qui crediderint in miracula nostra, cum fuerint Sarraceni. 54 Deus quippe creauit ex re debili, deinde posuit post debile robur, deinde post robur redegit in debile et caniciem. Quod uult creat, qui est sapiens, potens. 55 Et die qua ueniet hora iurabunt presumptores quod non durarunt nisi per unam horam. Sic erant mentientes. 56 Et dixerunt illi quibus data est sciencia et fides: «Durastis ut in Libro Dei continetur usque in diem inquisicionis. Et hec est dies inquisicionis, uerum ignorabatis». 57 in die illa non proderit iniuriosis excusacio sua nec excusabuntur. 58 Et introduximus hominibus in hoc Alchorano de omni similitudine. Et siquidem ueneritis cum miraculo, dicent qui basphemarunt: «Non estis nisi sophistici». 59 Et ita claudit Deus corda nesciencium. 60 Pasciens ergo esto, quia promissio Dei est uera et contempnent te illi qui non credunt.

81 suo: om. T 83 deinde post robur: om. VP • creat: creauit T 84 hora: om. VP • iurabunt: intrabunt M mirabunt V narrabunt P 85 illi: om. V 86 fides: fideles M • continetur: contineatur A • hec: hoc M 87 uerum: om. A uerumtamen P 88 excusabuntur: excusabantur M 90 sophistici: sophiste V • ita: om. P 92 qui non: quin A • credunt: credent P

CAPITVLVM TRICESIMVM PRIMVM

5

10

15

20

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. (1) 2 Illa quidem miracula Libri sapiencie sunt 3 in direccionem et misericordiam benefactoribus 4 qui instant oracionibus et dant decimas et credunt aliam uitam. 5 Illi quidem sunt in direccione creatoris sui illique sunt beati. 6 Et quidam comparant scurrilitatem hystorie ut arceant a uia Dei sine discrecione, ut ea utantur in derisum. Illi quidem sustinebunt tormentum ignominiosum. 7 Et quando leguntur eis miracula nostra, recedunt indignantes ueluti surdi auribus. Annuncia eis atrox supplicium. 8 Illi enim qui crediderunt et bona egerunt, habebunt Paradisum deliciarum 9 in quo semper manebunt. Promissio Dei quippe est uera, qui est gloriosus, sapiens. 10 Creauit celos sine fulcimentis uisibilibus et firmauit terram montibus ne mutaret. Et creauit in ea de omni animali. Et fecimus de celo pluuiam descendere et produximus ex ea de omni animali bina. 11 Hec creauit Deus. Ostendite mihi que sunt illa que creauerunt illi qui sunt infra ipsum. Ymmo, iniuriosi sunt in errore manifesto. 12 Et dedimus Locmano sapienciam ut gracias ageret Deo. Et qui gracias agit Deo, sibi gracias agit. Et qui blasphemat... Deus quippe est diues, laudabilis. 13 Et recole quando dixit Locmanus filio suo dum eum castigaret: «Filiole, non constituas cum Deo participes, quia ydolatria scelus est magnum». 14 Et precepimus homini ut defferret parentibus, comportauit eum mater sua debilitatem addens debilitati et separatur a lacte in biennio: «Vt gracias agat nobis et parentibus suis. Et ad me debent uenire». 15 Et siquidem te impugnant ut adores alios deos quorum non habes noticiam, non parcam eis. Et prouideas eis in hoc seculo. Et sequere uiam eorum qui conuertuntur ad me. Deinde redibitis ad me et narrabo uobis que faciebatis: 16 «Filiole, pondus grani

1-59 capitulum ... nouit ut sapiens: om. B 1 capitulum tricesimum primum: om. ATG curat de alzum uel alucmen capitulum tricesimum primum M capitulum tricesimum tercium V azoara quadragesima secunda prophecia Locmani P sura tricesima prima P2 2 amen add. post miseratoris P 3 direccionem: direccione V • in nomine Dei misericordis miseratoris add. post direccionem V 4 benefactoribus: facientibus V • et dant decimas: om. V 5 in direccionem ... illique: om. V • direccione: direccionem AM • illique: illi A 6 scurrilitatem A corr. T GMVP: scrurrilitatem T • hystorie: ystorie AT istorie M historie P • ea: om. M eis V 7 derisum: dirisum A 8 nostra: om. M • annuncia: annunciantes M 10 quippe est: est quippe transp. T 11 uisibilibus: uisiblibus A • firmauit: confirmauit P 12 ne mutaret: nemorosis V ne nutaret P 13 pluuiam descendere: descendere pluuiam transp. P • et bina add. post bina V • hec: hoc AM 14 illi A corr. T GMVP: illic T 15 Locmano: Leomano AM 16 sibi quidem blasphemat add. post blasphemat M sibi utique blasphemat add. post blasphemat V 17 diues: om. AM • quando: quomodo M • Locmanus: Leomanus AM Locmanos P • dum ATG corr. MVP: Deum M 18 ydolatria: ydolatrie V 19 precepimus: precipimus A • honorem add. post parentibus V • comportauit: compartauit AM cum portauit V 20 lacte: lactibus V 21 te: se A 22 alios deos: deos illos transp. V deos alienos transp. P

CAPItVLVm tRICESImVm PRImVm 25

30

35

40

45

50

245

synapis quod sit in lapide uel in celis uel in terra non latet Deum, quia subtilis est examinator. 17 Filiole, insiste oracioni. Et fac bonum et recede a malo. Et tolera quod tibi infligitur. Hoc est enim de rebus urgentibus. 18 Et non exaltes faciem tuam hominibus. Et non incedas elatus in terra. Deus autem nullatenus diligit iactantem elatum. 19 Et ambula honeste. Et uocem tuam exalta modeste, quia uox asini turpior est omni uoce». 20 Nonne uides quod Deus dedit uobis ad usus uestros quecumque sunt in celis et in terra et contulit uobis dona sua exteriora et interiora? Et quidam hominum disputant in Deo sine sciencia et direccione et Libro illuminante. 21 Et quando dicitur eis: «Sequimini quod Deus tradidit». Dicunt: «Ymmo, sequamur ea in quibus inuenimus patres nostros». Et si Sathanas eos ascisceret ad tormentum incendii? 22 Et qui faciem suam obtulit Deo et est iustus, iam adhesit armille forti. Et ad eum redibunt omnia. 23 Et qui blasphemant, non contristeris ob blasphemiam eorum, quia ad nos redibunt et narrabimus eis quecumque egerunt; quia Deus nouit archana pectorum. 24 Abreuiabo eis uitam et deinde eos compellam in supplicium pingue. 25 Et si consulis eos: «Quis creauit celos et terram?» Respondebunt: «Vtique Deus». Dic: «Gloria sit Deo». Ymmo multi ignorant. 26 Dei sunt omnia que sunt in celis et in terra. Deus enim est diues, laudabilis. 27 Et si omnes arbores que sunt in terra calami fierent et mare incaustum, et mare septemplex adiceretur, mare non sufficeret utique ad transcribenda uerba Dei, quia Deus est gloriosus, sapiens. 28 Et idem fuit ei creasse uniuersos et suscitare uos quod est ei unum ex uobis creasse. Deus enim est auditor, prospector. 29 Nonne uides quod Deus intrudit noctem in diem et diem in noctem intrudit et contulit usibus uestris solem et lunam currentes ad certum terminum? Deus enim nouit opera uestra? 30 Et hoc quidem quia Deus est ueritas et quicquid absque eo colitis est falsitas. Et Deus est magnus et excelsus. 31 Nonne uides quod naues discurrunt in mare de beneficio eius ut ostendat uobis miracula sua? Hoc enim mirabile est omni pacienti, gracias agenti. 32 Et quando operit eos atra unda, supplicant Deo fidem puram gerentes. Sed cum ad litus eos

25 syp add. ante synapis G • sit: fit P • lapide: lapidi G 26 oracioni: oracionibus V 27 est enim: enim est transp. T 29 in terra add. post elatum V • ambula honeste: honeste ambula transp. T • hominibus add. post tuam G • sicut add. post exalta et del. A 30 Deus: om. AGMP 31 non add. post contulit et del. V • exteriora: om. VP 33 quando: quomodo M • dicitur: iter. M • sequimini: sequamini M • quod: quia M 34 si: sic V 35 ascisceret: assisteret M abscidit V 36 iam: animam P 37 ob: ei M 38 archana: om. V • pectorum: pectora V 41 sunt in celis: in celis sunt transp. V 42 in: sub V 43 incaustum: inchaustrum P • mare1: mari V • septemplex: septempliciter V • sufficeret: sufficerent V 44 subtrah add. post transcribenda et del. G • transcribenda: conscribenda M • ei AT corr. G MVP: eis G 45 creasse1: iter. post uniuersos et del. G • est ei: enim est A 46 Deus: om. A • intrudit: introducit AV • diem2: dies AM 47 intrudit: introducitur A intruditur MP 49 eo: Deo V 50 ut: et M 51 miracula: mirabilia A • mirabile est: est mirabile transp. V • quando: quomodo M 52 unda: nubes P • fidem puram: puram fidem transp. V • puram: primam A

246

55

Liber Alchorani

liberat, quidam eorum intendunt. Et non negant miracula nostra nisi blasphemi magnifici. 33 O uos homines, timete creatorem uestrum. Et metuite diem in qua pater non excusabit filium nec natus suscipietur pro genitore suo aliquatenus, quia promissio Dei est uera. Non ergo circumueniat uos mundus iste nec in Deo uos defraudent pericula. 34 Quia ipse nouit horam. Et ipse dat pluuiam. Et nouit quid latet in uteris et non nouit aliquis quid acquiret in crastinum et nullus homo nouit in qua tellure obibit. Deus enim solus nouit ut sapiens.

52-53 eos liberat: iter. T 53 nostra: om. T 54 qua: quo A 56 est uera: uera est transp. VP 57 horam: omnia VP • quid: om. T 58 homo: hominum VP

CAPITVLVM TRICESIMVM SECVNDVM

5

10

15

20

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 A.L.M. 2 Nonne descendit Liber inhesitabilis a creatore gencium? 3 An dicunt quod eum confinxit? Ymmo, ueraciter a creatore tuo processit ut premoneas homines ad quos non peruenit qui premoneret ante te ut corrigerentur. 4 Deus qui creauit celos et terram et que sunt in medio eorum in sex diebus, deinde collocauit se in throno. Ipse solus est uester patronus et qui solus parcit uobis. Nonne recolitis? 5 Ipse disponit omnia que sunt a celis usque ad terram, deinde redibunt ad ipsum die cuius quantitas est mille anni de illis quos numeratis. 6 Ille quidem est qui nouit oculta et testimonia, gloriosus, miserator; 7 quique omnia commendauit que creauit et incepit creaturam hominis ex luto, 8 deinde statuit propagacionem eius de spermate, scilicet uili, 9 deinde plasmauit eum et exsufflauit in eo de spiritu suo. Et statuit uobis auditum et uisum et corda. Et parum gracias agitis. 10 Et dixerunt: «Si quando in terra fuerimus defuncti, reducemur ad nouam creaturam?» Verum non credunt quod occurrent creatori suo. 11 Dic: «mortificabit uos angelus mortis qui uobis prepositus est, deinde ad creatorem uestrum reducemini». 12 Et si quando conquiniscunt capita sua creatori suo, uideres eos dicentes creatori suo: «Iam experti sumus et intelleximus. Et reduc nos, operabimur bona, quia iam credimus». 13 Et si uellemus, omnem animam faceremus correctam, sed ut uerbum quod a me processit, irrefragabile quidem existeret: «Implebo gehennam demonibus et hominibus unanimiter». 14 Gustate ergo pro eo quod tradidistis obliuioni occursum huius diei, tradam quoque uos obliuioni. Et gustate perpetuum supplicium propter opera que perpetrastis. 15 Illi enim credunt in miracula nostra qui, quando audiunt ea, corruunt in terram

1-45 capitulum ... quia prestolabuntur: om. B 1 capitulum tricesimum secundum: supplicacio xxx periodi A om. T prophecia supplicacionis xxx peryodi mg. G curat de quosque prece pro uelle suo Dei quod similiter duam capitulum tricesimum secundum M capitulum tricesimum quartum err. V azoara quadragesima tercia prophecia supplicacionis P sura tricesima secunda P2 2 amen add. post miseratoris P 3 ALm: om. TGMVP 4 con add. post quod A • tuo: suo M 5 premoneret: premonent G • ut: et V 6 celos: celum V 7 solus est: est solus trasp. AM • uester patronus: patronus noster transp. M • uobis: nobis M • nonne: in me A 9 die: diem M 11 que: qui AMP • incepit: precepit A • creaturam: creaturas VP • deinde: deus V • statuit: statum G 12 de: ex MV • uili: de uili terra A 13 eo: eum M • suo: santo M 14 quando: quomodo M 15 reducemur: reducimur V • occurrent: occurrant GVP 16 mortificabit: mortificauit V • deinde: demum G 17 quando: quomodo M • capita sua creatori suo: creatori suo capita sua transp. TGP 17-18 et si quando ... suo2: om. V 18 uideres ... suo2: om. M • intelleximus: intelliximus A • si uellemus add. post et2 et del. G 19 quia: que M 20 irrefragabile: in irrefrangabile V 21 quidem: quid enim P • gehenna: iehenna V 22 gustate: inustate A • huius: eius AM • diei: dei M 22-23 occursum ... obliuioni: om. P 23 omnia add. post propter G 24 qui add. post enim AM • in: et del. V • quando: quomodo M • corruunt: occurrunt M

248

25

30

35

40

45

Liber Alchorani

laudantque eum laude creatoris nec sese magnificant. 16 Dolent quidem latera sua prostrata deprecantes creatorem suum in timore et spe, et de bonis que contulimus eis erogant. 17 Et nescit anima quid fuit ei ocultum in deliciis in demeritum operum eius. 18 Numquid fidelis et infidelis sunt equales meriti? Non utique equantur. 19 Illi enim qui crediderunt et bona fecerunt, in Paradisis manebunt et prope opera que fecerunt. 20 Qui uero peccauerunt, in igne manebunt. Et quantocius exire uoluerint inde, reducentur in eum diceturque eis: «Gustate supplicium ignis quod asserebatis esse falsum». 21 Et dabo eis penam miciorem non grauiorem, quo forte conuertantur. 22 Et quis magis est iniuriosus quam cui miracula creatoris sui incultantur, deinde auertit ab eis? Nos enim in presumptores ulciscemur. 23 Et iam tradidimus Librum moysi. Non sis ergo ambiguus in occursum eius et constituimus eum in direccionem filiis Israel. 24 Et statuimus de ipsis sacerdotes ut ad mandatum nostrum dirigantur, quia pacientes extitere in miraculis nostris credentes. 25 Creator enim tuus ipse dirimet inter eos die resurreccionis pro eo quod dissenserunt. 26 Nonne castigati sunt quod multa secula deleuimus olim qui deambulabant in habitaculis suis? Hec enim miracula fuerunt. Nonne auditis? 27 Nonne uident quod adduco aquam ad terram insaciabilem, produco cum ipsa semina de quibus ipsi pascuntur et animalia? Nonne aduertuntur? 28 Et dicunt: «Quando aperientur sepulture, si ueraces estis?» 29 Dic: «Die apercionis iam non proderit illis qui blasphemarunt fides sua nec amplius expectabuntur». 30 Auerte igitur ab eis et expecta, quia prestolabuntur.

25 eum: Deum V 26 prostata: prostatu AM prostato T prostat G scilicet duro add. post prostata V 27 erogant: om. T • anima: om. V • fuit: sit V • ei: eis M om. VP 27-28 demeritum operum: demeritis operis V 30 prope opera que fecerunt: iter. post manebunt et del. V 31 quantocius: quantocicius V • diceturque AT corr. G MVP: dicenturque G 32 quod: quem AM • asserebatis: asserabatis V • miciorem: miciciorem TG 33 est: iter. et del. T • cui ATGM corr. s.l. V: qui VP 34 nos: quos M 35-36 sis ergo ... statuimus: om. V 37 extitere: extite A 39 castigati: castitati M 40 enim add. post deleuimus A • qui ATG corr. M P: quidam M que V • deambulabant: ambulabant M 41 nonne auditis: om. T • uident: uidetis VP • deluto add. post quod et del. V • adduco: adducit AM deduco V • ad terram: de terra M 42 produco: producit A • cum: de A quod M • ipsi: ipsa P 43 aduertuntur: audierunt V • quando: quomodo M 44 apercionis: apericionis A operacionis M • iam non proderit: non proderit iam transp. V • non: om. G • proderit: procederit A • blasphemarunt: blasphemant M • fides sua: fidem suam A 45 igitur: ergo P • non add. post quia AM

CAPITVLVM TRICESIMVM TERCIVM

5

10

15

20

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Propheta, metue Deum et non obedias blasphemis et duplicibus, quia Deus est sapiens, prudens. 2 Et sequere quicquid reuelatur tibi a creatore tuo, quia nouit Deus opera uestra. 3 Et confide in Deo. Et sufficit ipse disponere. 4 Non enim posuit Deus in interioribus hominis duo corda. Nec uxores uobis sunt matres, quamuis in detestacionem uxorum uestrarum cum taxacione iuramenti repudiatis uxores uestras dicentes a modo: «Sit uxoris latus mee inhibitum mihi ut latus matris mee». Et attributi filii, qui uobis ascribuntur, non sunt uobis filii. Vos quidem ore profitemini. Et Deus quidem asserit uerum et ipse dirigit uiam. 5 Ascribite eos patribus suis, est iustius apud Deum. Et si patres ignoratis eorum, sint fratres uestri in fide et proprinqui. Et non refert si erratis in hoc, sed si contra conscienciam intenditis cordium uestrorum. Et Deus parcit et miseretur. 6 Prophete plusquam sibi ipsis defferre fideles, et uxoribus eius et matribus eorum. Et proprinquis eorum adinuicem in Libro Dei teneantur magis quam aliis fidelibus uel odientibus propria, excepto quod faciatis patronis bonum sodalibus. Hoc enim est in Libro scriptum. 7 Et quando suscipimus a Prophetis fedus suum et a te et a Noe et Abraham et moyse et Ihesu filio marie, suscepimus in quam firmum pactum, 8 ne labantur ueraces a ueritate sua. Et preparauit Deus blasphemis atrox supplicium. 9 O uos qui credidistis, recolite beneficium Dei quod uobis prestitit, quando ad uos uenerunt cohortes et misimus super eos uentum et cohortes. Nonne uiderunt eos? Et Deus aspiciebat quecumque faciebatis, 10 quando uenerunt super uos et subtus uos et quando turbabantur oculi et corda perueniebant ad guttura, et estimabatis de Deo estimaciones. 11 tunc quidem examinabantur fideles et

1-146 capitulum ... est misericors miserator: om. B 1 capitulum tricesimum tercium: om. ATG curat de cohortibus capitulum tricesimum tercium M capitulum tricesimum quintum err. V azoara quadragesima quarta prophecia progenierum P sura tricesima tercia P2 2 miseratoris iter. post dei M • amen add. post miseratoris P 3 dic add. ante Propheta A • o add. ante Propheta M • Propheta: prophecia P 4 et add. post sapiens V 5 in: de A 6 posuit: disposuit VP 7 detestacionem: destinacionem P • uestrarum: nostrarum M 8 uxores: om. V • uestras: nostras M • a modo sit: dicemus sic V 10 uerum: ueni A 11 ignoratis: ignoras V 12 sint: sunt P • uestri: om. V 13 conscienciam: scienciam M 14 plusquam: priusquam A • deferre: deferte V • eius: eorum V 15 eorum: om. V 16 propria excepto: propera exceptis V 17 quando: quomodo M • suscipimus: suscepimus AV • suum: tuum V • et a te: om. M 17-18 a Noe: ante A 18 moyse: moysem A • filio: filius A 19 pactum: partum P 20 credidistis: credididistis A 21 quando: quomodo M • ad uos uenerunt: uenerunt ad uos transp. V • cohortes: cultores P • uentum: iter. et del. T 22 quando: quomodo M • super: ad V om. P 23 uos2: iter. et del. T • quando: quomodo M • turbabantur: turbantur A • oculi: oculis V • perueniebant: promouebant P 24 estimabatis: estimatis V • fideles: om. V

250

25

30

35

40

45

50

Liber Alchorani

concuciebantur concussione uehementi. 12 Et recole quando dicebant dupplices corde et in quorum cordibus erat morbus: «Non precepit Deus et Legatus eius nisi discrimen». 13 Et recole quando quibusdam ciuibus Iatrib quidem dicebant: «Non poteritis hic stare et reuertimini». Et petebant quidam eorum licenciam a Propheta instanter dicentes: «Domus nostre sunt desolate». Et non erant desolate, nolebant nisi subterfugere. 14 Et siquidem introiretur ad eos ex omni parte quererentur de fide, apostatarent utique et non essent in ea constantes. 15 Et iam quidem Deo fuerant obligati ut non conuerterent terga. Et fuit obligacio Dei exacta. 16 Dic: «Non conferet Deus subterfugium uobis, si uos quidem subterfugere mortem uolueritis uel bellum. Non tamen uiuetis nisi modicum». 17 Dic: «Quis uos defendet a Deo, si malum uoluerit uobis inferre uel misericorditer agere uobiscum? Nec inuenient sibi absque Deo patronum nec deffensorem. 18 Et iam nouit Deus uociferantes ex uobis et uocantes fratres suos ut conueniant ad eos. Et non dimicabunt nisi modicum, 19 parcentes sibi et suis. Et cum uenit formido, uidebis eos aspicientes te turbatis oculis sicut qui morte occupantur. Et quando timor abiit, linguas suas exacuunt ut te reprehendant tenaces in bonis. Illi quidem non credunt et Deus opera eorum execratur, et facile fuit hoc Deo. 20 Credentes cateruas non recessisse et si uenirent caterue, optarent fieri rusticani in rure coloni ut inquireret de factis uestris. Et si uobiscum essent, modicum dimicarent. 21 In Legato quippe Dei presbiterum habetis paritum illi qui sperant Deum et diem extremum et inuocant Deum sepius. 22 Et cum fideles cernerent sectas, dixerunt: «Hoc est quod nobis promisit Deus et Legatus eius». Et crediderunt Deo et Legato eius. Et non accumulauit eis nisi fidem et saluacionem. 23 Et de fidelibus quidem uiri crediderunt quod mandauit eis Deus. Et quidam eorum exsoluerunt debitum et quidam expectant; et non immutauerunt quicquam 24 ut Deus fideles remuneret pro fide et dupplices corde puniat, si uelit, uel parcat, qui est misericors et miserator. 25 Et reduxit Deus illos qui blasphemarunt cum ira sua nichil boni

25 recole: recolite V • quando: quomodo M 26 erat: om. M 27 quidem: quidam A 29 desolate1: dissolate M • et non ... desolate2: om. VP • desolate2: dissolate M 30 nisi: enim M • introiretur: introierant V • quererentur: conquerebantur V 31 apostatarent: apostatarunt V • essent: erant V • quidem: quidam AM 32 conuerterent: conuertent AM • terga: fuga M • Dei: om. TGVP 33 conferet: conferre M confert VP • Deus subterfugium uobis: uobis subterfugium Deus tranps. V • subterfugere: subterfugite P 34 uolueritis: uoluatur A 35 si: om. G • fuerit add. post et del. malum V • uobis inferre: inferre uobis transp. AM 36 nec2: uel P 37 ex add. post uocantes et del. T 38 cum uenit: conuenit M cum uenerit V 39 te: om. G • et add. post oculis A • quando: quomodo M 40-41 illi quidem non: iter. et del. T 42 cateruas ATGM mg.V P: creaturas V • in rure: irruere V 43 ut: ne V • inquireret: inquirerent V • uestris: nostris M • uobiscum: nobiscum M • in: uel AM cum P 44 in add. ante Deum V 45 extremum: om. G 46 nobis promisit: promisit nobis transp. V • in add. ante Deo A 47 quidem: quidam A 48 quidam: quidem TGMVP • exsoluerunt: exsoluere A 49 fideles: fidelis A • fideles remuneret: remuneret fideles transp. V 50 si uelit uel: uel si uelit transp. V 51 reduxit: reducit M • Deus: om. VP • blasphemarunt: blasphemauerunt M • cum: eum A

CAPItVLVm tRICESImVm tERCIVm

55

60

65

70

75

251

consequentes. Et Deus prestitit fauorem fidelibus in prelio, qui est fortis, gloriosus. 26 Et descendere fecit eos qui profitebantur legem, qui subsidium prestiterant aduersariis de castris suis. Et incussit cordibus eorum metum. Et quosdam eorum interficietis et alios captiuabitis. 27 Et acquiretis terras eorum et loca et bona et terram quam numquam fuistis ingressi, quia Deus super omnia potens. 28 O Propheta, dic uxoribus tuis si mundum istum amant et decorem eius, accedant. Et imparciar eis uitam et delicias multas. 29 Et si Deum amant et Legatum eius et domum alteram, Deus nimirum preparauit eis premium magnum. 30 O mulieres Prophete, quecumque ex uobis comiserit scelus manifeste, punietur dupliciter. Et facile erit hoc Deo. 31 Et qui se humiliauerit Deo et Legato eius et bonum fecerit, duplicabo ei premium et preparabimus ei diuicias honorabiles. 32 O mulieres Prophete, non estis utique sicut cetere mulieres. Si obuiaueritis cuiquam, non loquamini molliter et delicate ut intendat ille in cuius corde est morbus in concupiscienciam uestri. Sed quicquid est in aperto proferte. 33 Et permanete in domibus uestris. Nec uos ornetis sicut antiquitus faciebant. Et oracionibus insistite et reddite decimas et obedite Deo et Legato eius. Deus enim uult ut recedat a uobis scelus familie et mundet uos mundacione. 34 Et recolite que leguntur in domibus uestris de miraculis Dei et de sapiencia, quia Deus subtilis est agnitor. 35 Sarraceni enim et Sarracene et creduli et credule et humiliati et humiliate et ueri et uere et qui sustinent et qui tolerant et timidi et timide et qui erogant tam mares quam femine et ieiunantes utriusque sexus et custodientes genitalia sua et inuocantes Deum sepius, omnibus hiis preparauit Deus ueniam et premium magnum. 36 Nec credulus siue credula, quando Deus et Legatus eius statuerunt, aliquid a statuto eorum deberet deuiare. Et qui fuerit inobediens Deo et eius Legato, in manifestum incidit errorem. 37 Et quando persuadebas illi cui Deus benefecit et tu benefecisti: «Conserua uxorem tuam et metue Deum». Et absconde in animo tuo quod Deus reuelat et homines times et dignior est Deus ut timori habeatur. Cumque Zeidus affectum suum in ipsa

52 prestitit: prestetit V 53 profitebantur legem: legem profitebantur transp. A 54 aduersariis: aduersarii A 56 suam add. post terram M • numquam: om. AM • est add. post Deus V 58 delicias: deliciis A 59 preparauit: preparabit TGP preparabit preparabit V 60 manifeste: magnifeste M 62 duplicabo ATG corr. M V: duplicando M duplicabitur P • preparabimus: preparauimus MP • honorabiles A corr. T GMVP: honores T • contra mulieres uagas et molliter loquentes add. post honorabiles T 63 certe add. post sicut G 64 loquamini: loquimini A • intendat: intendet V intendit P 65 uestri: uestram A • proferte add. post quicquid et del. V 66 et add. ante nec et del. V • ornetis: orietis P • faciebant: faciebatis P 68 scelus: zelus ATGM 69 de1: om. M 70 creduli et credule: crudeles V credules corr. V • et4: om. M 71 et4: om. M • qui2: que G 73-74 preparauit Deus: Deus preparauit transp. V 75 statuerunt: statuerint A • deberet: debent AM 76 Deus benefecit et tu benefecisti add. post Legato et del. G • manifestum: misericordiam V • quando: quomodo M 77 benefecit: benefecerit AM • tu: tibi V 78 absconde: abscondis GV • reuelat: reuelauit V 79 Zeidus: Zeldus P

252

80

85

90

95

100

105

Liber Alchorani

explesset in uxorem, tibi eam copulauimus quatenus fideles in contrahendo matrimonium cum uxoribus famulorum suorum, nullatenus scandalizarentur postquam affectum suum in eis explessent. Et preceptum Dei fuit adimpletum. 38 Non debuit eius Propheta scandalizari in hiis que precepit Deus. Hec est lex Dei que ad illos qui quondam fuerunt est porrecta —et preceptum Dei sapienter est prouisum— 39 qui autem producunt epistulas Dei et timent eum et neminem timent nisi Deum qui sufficit acquirere. 40 Nec machometus pater fuit alicuius de uiris uestris, sed Legatus extitit Dei et Prophetarum sigillum. Et Deus nouit omnia. 41 O uos fideles, inuocate Deum crebro. 42 Et laudate Deum et laudate eum mane et uespere. 43 Ipse est qui orat pro uobis et angeli eius ut educat uos de tenebris ad lucem. Et ipse miseretur fidelium. 44 Et salutacio eorum, die qua obiuabunt ei, erit «Pax uobis». Et preparauit eis premium bonum. 45 O Propheta, misimus enim te in testem et annunciatorem 46 et monitorem et orantem Deum, cum beneplacito eius, et lucernam illuminantem. 47 Euangeliza ergo fidelibus quod graciam a Deo consequentur magnam. 48 Et non obedias blasphemis et dupplicibus corde. Et non eis officias et confide in Deo. Et sufficit ipse disponere. 49 O uos fideles, cum copulaueritis uobis fideles, deinde repudiaueritis eas priusquam eas tangatis, nullam computacionem super eas facere. Debetis porrigite eis manum et licencietis eas honeste. 50 O Propheta, noueris quod licenciam tibi tradidimus dimittere uxores tuas, quibus mercedem soluisti, et ancillas, quibus erogasti de bonis que Deus tibi contulit, scilicet, et filias aunce tue et filias quoque patrui tui et matertere tue que peregrinate sunt tecum, et mulierem fidelem, si obtulerit se Prophete, si uoluerit Propheta contrahere cum ea preter fideles. Iam quoque nouimus quod imposuimus in coniugibus suis et ancillis ut non sit tibi scandalum. Et Deus est miserator, pius. 51 Ascisces ex eis quam uolueris; et associabis tibi quam uolueris et quam optaueris absolutam. Et non est tibi prohibitum. Et hoc quidem licet dumtaxat si places in oculis earum, et non contristentur et dignetur oblata recipere

80 explesset: expleret M • copulauimus: copulamus V 81 famulorum: om. A • scandalizarentur: scandalizentur A 82 postquam: priusquam A • affectum ... explessent: om. AM • eis: ipsa V • fuit: fuerit P 83 non: nonne AM • debuit eius Propheta: debuit Propheta Deis transp. A Propheta Dei debuit transp. M • debuit: debuerit P • est lex Dei: lex Dei est transp. VP • lex: om. V 84 que: quo V • est1: om. M • sapienter: sapientem M 85 producunt: perducunt A om. V produnt P • timent: timet V 86 alicuius: alicui G 86-87 uiris uestris: uestris uiris tansp. V 87 uestris: nostris M 88 Deum2: eum V • Deum2 et laudate2: om. P • eum: Deum V 89 eius: om. V • ut: et A 90 salutacio: saluacio G • ei: om. M 91 enim: om. MV 92 et1: ut M 94 consequentur: consequantur TGP 96 priusquam: postquam TGVP • eas2: eam M 97 magi add. post eis M 98 tradidimus: concedimus V • dimittere: om. M 99 soluisti ATGM corr. V P: soluistis V 100 Deus tibi: tibi Deus transp. AM • filias1: felices V • et add. post filias1 A 100-101 et filias2 ... tue: om. VP 101 tue: om. AM • obtulerit: obtulit M 102 quod: quid AMV 103 imposuimus: cognouimus V 104 ascisces: abscides V • et associabis ... uolueris2: om. V 105 hoc: hec V • licet: licent V 106 contristentur: contristantur TGP • dignetur: dignatur TGVP • oblata: oblatum A

CAPItVLVm tRICESImVm tERCIVm

110

115

120

125

130

253

que obtulisti. Et Deus nouit que in cordibus uestris geritis, qui est sapiens, prudens. 52 Et non licet tibi mulieres ulterius habere nec ut habeas comites cum aliis coniugibus, etsi aliquarum pulchritudo tibi placeat, exceptis ancillis. Deus enim omnia prospicit. 53 O uos fideles, non ingrediamini domum Prophete nisi de concessa licencia inuitati ad epulas. Non quidem aspicientes uasa, uerum quando uocati fueritis, ingredimini. Et cum procurati fueritis, dispergimini et ystorias non referatis, quia hoc est Prophete molestum et ueretur uos; et Deus pro uerecundia non celat ueritatem. Et cum aliquid ab eis pro uobis est necesse, postulaueritis illud, obstaculo postulabitis intermedio. Hoc enim ad mundiciam spectat cordium utrorumque. Nec offendere debetis Prophetam Dei nec licet uobis numquam uxores eius ipso mortuo copulare, quia hoc est magnum apud Deum. 54 Siue reueletis aliquid siue ocultetis, non refert. Deus enim nouit omnia. 55 Non enim prohibentur patres earum et filii proprii et fratres et filii fratrum et sororum et mulieres eorum et ancille ad eas introire. Et timete Deum, quia Deus testis est in omnibus. 56 Quia Deus et angeli eius orant pro Propheta. O fideles qui creditis, orate pro ipso et offerte uos in oblacionem. 57 Illi enim qui molestant Deum et Legatum eius, maledicantur a Deo in hoc seculo et in futuro. Et preparauit eis Deus supplicium ignominiosum. 58 Et illi qui uiris officiunt siue mulieribus fidelibus, sine culpa et merito, merentur penam pro ficcione argui debent de peccato. 59 O Propheta, dic uxoribus tuis et filiabus et mulieribus fidelium ut contegant se uelis. Et hoc est honestius ne cognoscantur et conspiciantur. Deus enim miseretur et parcet. 60 Quod si non recesserint duplices corde et qui habent in cordibus morbum et qui malos fingunt rumores in urbibus, 61 maledicti ubicumque reperti fuerint, capiantur et occidantur. 62 Hec est lex Dei in antiquis qui abierunt. Et non est lex Dei immutanda. 63 Interrogabunt homines de hora. Dic: «Sciencia eius est apud Deum». Et quis nouit? Forte hora iam prope instat. 64 Deus enim maledixit blasphemos et preparauit eis Auernum 65 in eo semper

108 mulieres ulterius: ulterius mulieres transp. A • ulterius: alterius TGMP • habeas: eas AM • comites: commutes AM 109 pulchritudo: similitudo M 110 in die add. post non et del. M 111 concessa: om. VP • uasa: om. AM • uerum: uerumtamen P • quando: quomodo M 112 disgremini siue add. post fueritis2 V • ystorias: hystorias T historias VP 113 referatis: reseratis P • hoc: hec M • molestum: molestari V • ueretur: uerentur P 114 pro: pre VP • quod: pro A • necesse: iter. A 115 mundiciam: mundiciciam M 116 utrorumque: utrorum A iter. T 117 scelus add. post est V 118 reueletis: reuelatis VP 119 earum: eorum MV • et add. post filii1 AM • et3: om AM • sororum: sorores TGVP 120 eorum: earum TGMVP • et ancille: om. TGVP 120-121 quia … omnibus: om. M 121 fideles: uos VP 122 orate: oracionem AM • oblacionem: obligacionem M 123-124 eis Deus: Deus eis transp. V 124 magnum et add. post supplicium P 127 contegant: contingant A contengent V • cognoscantur: om. AM 128 parcet: parcit V 131 abierunt: ambierunt V • immutanda: mutanda V 132 est add. post Deum et del. V • hora iam: iam hora transp. V • instat: om. M 133 Auernum: animum A

254

135

140

145

Liber Alchorani

permanentes. Patronum uel tutorem non inuenientes 66 die qua conuertentur undique uultus eorum in igne, dicentes: «Vtinam obedissemus Deo et Legato!» 67 Dixerunt: «Creator noster, obediuimus dominis nostris et maioribus et fecerunt nos errare uiam». 68 «Creator, inflige eis supplicium duplicer et maledic eos malediccione multa». 69 O uos fideles qui credidistis, nolite esse sicut illi qui moysem offenderunt. Et immunem eum Deus reddidit ab hiis que dixerunt et erat apud Deum magnus. 70 O uos fideles, timete Deum et dicite uerbum ordinatum. 71 Reparabit uobis opera uestra et parcet uobis peccata uestra. Et qui obedit Deo et Legato eius, magnum inueniet sibi refugium. 72 Nos enim celis ostendimus et terre et montibus fidem; et abnuerunt eam tolerare et condescendimus eis, et tulit eam homo, non quia fuit iniuriosus, ignarus, 73 ut puniat Deus fictos et fictas et ydolatras utriusque sexus et reconciliet sibi Deus fideles tam mares quam feminas, qui est misericors, miserator.

134 patronum uel tutorem non inuenientes: non inuenientes patronum uel tutorem transp. P • die qua: deinde TGVP 135 undique: ut dii A • in igne: om. M • utinam: nunc M utrum P • obedissemus: obsedissemus M • eius add. post Legato V 136 obediuimus: om. AM 137-138 creator ... multa: om. V 139 eum: om. P 141 reparabit: reparabitur A reparat M • et parcet ... uestra2: om. P • uestra2: om. T 142 celis: celi A 143 abnuerunt: abrenuerunt A • abnuerunt eum tolerare: om. V • condescendimus: descendimus V • tulit: intulimus VP 144 homo: hominibus V • homo add. s.l. post quia V • sed add. s.l. post ignarus V • et fictas: om. M 145 reconciliet: recoli et M • quam mares add. post mares T

CAPITVLVM TRICESIMVM QVARTVM

5

10

15

20

25

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Gloria Deo, qui possidet quicquid est in celis et in terra. Et ipse laudetur in futuro, qui est sapiens, presagus. 2 Nouit quid intromittit in terram et quid educit ex ea, et quid descendit de celo et quid redit ad ipsum, qui est misericors, miserator. 3 Et dixerunt blasphemi: «Non ueniet ad nos hora». Dic: «Ymmo, per creatorem meum!, ueniet ad uos, qui nouit occulta, non latet eum pondus unius formice in celis neque in terra nec minus nec maius, quod non sit in Libro aperte, 4 ut remuneret eos qui crediderunt et bona fecerunt. Illi quidem habebunt ueniam et diuicias honoris. 5 Et qui in miraculis nostris lente se habuerint, illi supplicium habebunt ex tormento doloroso». 6 Et cognoscent prudentes quod illud, quod a creatore tuo est destinatum, est uerum et ad uiam gloriosi diriget atque laudabilis. 7 Et dixerunt blasphemi: «Vultisne ut ostendamus uobis uirum qui uobis enarrabit quod quando fueritis in puluerem redacti, in nouam uos restituet creaturam?» 8 Finxit quippe contra Deum mendacium uel habet demonium? Ymmo, qui alteram non credunt uitam, erunt in supplicio et errore prolixo. 9 Nonne uident presencia et preterita de celo et terra? Si uoluerimus, cum eis aperiemus terram uel mittemus super eos cladem de celo. In hoc enim miraculum est omni seruo conuerso. 10 Et iam contulimus graciam nostram Dauid: «O montes, perambulate et aues». Et mollificauimus ei ferrum 11 ut faceret loricas et ordinaret armillas. Et operamini bonum, quia opera uestra prospiciam. 12 Et Salomoni domuimus uentum, cuius mane fuit mensis et cuius uespere fuit quoque mensis. Et liquefecimus ei fontem eris. Et quidam demonum sunt qui coram eo operantur ex nutu Dei; et quidam defraudant ex mandato nostro ut faciam incendii supplicium gustare. 13 Facientes ei arma et ymagines et scutellas adinstar palludis et ollas ingentes. Reddite, gentes Dauid, gracias. Et pauci de gentibus nostris agunt gracias. 14 Cumque iudicaremus

1-97 capitulum ... in dubio ambiguo: om. B 1 capitulum tricesimum quartum: salba quinquaginta quattuor periodi A om. T prophecia Sabe quinquaginta quattuor periodi mg. G curat de femina scribe capitulum tricesimum quartum M capitulum tricesimum sextum err. V azoara quadragesima quinta prophecia Sabe P sura tricesima quarta P2 2 in nomine ... miseratoris: om. AMV • amen add. post miseratoris P 4 intromittit: promittit V • terram: terra GV 5-6 misericors miserator: miserator misericors transp. VP 8 formice: formicace G • in celis: om. M • aperte: aperto P 10 honoris: honores A • lente: lete G • habuerint: habuerunt V 12 est1: et M • et: om. AM 13 ire add. post uultis et del. V • ostendamus uobis: uobis ostendamus transp. V 14 fueritis: futuris A 15 demo add. post Deum et del. M • habet: habebit V 17 et1: om. V • cum eis: iter. post aperiemus AM 17-18 et terra ... celo: om. V 18 miraculum: miraculo A 19 Dauid: lac. V 20 ordinaret ATGM corr. V P: ordianuit V 21 prospiciam: prospiciant P • domuimus: dabimus V donauimus P 22 quoque: om. V 23 ex nutu Dei: om. TGVP 24 gustare AT corr. G MVP: gustate G 25 palludis: plaudum G paludum P 25-26 gentes Dauid: Dauid gentes transp. VP 26 pauci: paucis AM

256

30

35

40

45

50

55

Liber Alchorani

ei mortem, non significauit eis mortem eius nisi uermis terre qui baculum eius corrosit. Cumque corrueret, paruit demonibus quod si nouissent occulta, in errore non permansissent ignominioso. 15 Sabbe autem habebat in habitaculis mirabile: duo enim orti erant a dextris et a sinistris. Et dictum est: «Epulamini de bonis creatoris uestri et gracias agite». Qui habet terram fertilem, qui est creator misericors. 16 Et renuerunt. Et misimus super eos inundacionem uehementem, et duos illos ortos commutauimus eis pro duobus ortis et in uineis exuberantibus tamaricis et rubis modicis. 17 Hoc eis retribuimus pro eo quod blasphemarunt. Numquid premiatur nisi blasphemus? 18 Et posuimus inter eos et urbes, quas benediximus, urbes apparentes et prouidimus in eis diluuium dicentes: «Discurrite per eas noctibus et diebus securi». 19 Et dixerunt: «Creator noster, dilata uias nostras». Et iniuriam sibi fecerunt. Et redegimus eas in fabulam et dissipauimus eas omnimode. In hoc enim miraculum est omni pacienti, gracias agenti. 20 Et Dyabulus inibuit eos opinione sua. Et imitati sunt eum, exceptis paucis fidelibus. 21 Et nullam super eos habebat diccionem nisi ut eos qui credunt alteram uitam dignosceremus ab aliis qui hesitant. Et creator tuus omnia seruat. 22 Dic: «Adorate quos estimatis absque Deo. Nec pondus unius formice possident in celis neque in terra nec aliquod habent in ea participium». 23 Nec instrumentum scripture nec uenia prodest, nisi que procedit ab eo usque a Deo. Quod cum eorum formidauerunt corda, dicent: «Quid hoc est quod dixit creator uester?» Dixerunt: «Veritatem. Et ipse est excelsus et magnus». 24 Dic: «Quis benefacit uobis de celis et terra?» Dic: «Deus». Et nos uel uos in direccione sumus aut in errore manifesto. 25 Dic: «Non requiretur a uobis de presumcione uestra nec a nobis de uestra operacione». 26 Dic: «Componet inter nos creator uester, deinde dirimet inter nos per ueritatem, qui dirimit sapienter». 27 Dic: «Ostendite mihi in quo constituistis mihi participes. Nequaquam, sed Deus est gloriosus, sapiens». 28 Et non misimus te nisi in uniuersis hominibus euangelizatorem et monitorem. Verum multi hominum non intelligunt. 29 Et dicent: «Quando erit hec promissio, si ueraces estis?» 30 Dic: «Vos habetis terminum diem quem non retardabitis per

27 eis: ei V 28 corrueret: corruet AM corruerit V 29 ignominioso: om. VP • habitaculis: tabernaculis V 30 a2: om. A 33 duos illos: illos duos transp. V 34 modicis: monicis V • hoc: nec V • eis add. post quod V 35 nisi: om. G 37 noctibus: om. A • noster: uester M 38 redegimus AT corr. G MVP: redegemus G 39 eas: om. TGVP 41 diccionem: direccionem V • in add. post credunt V • alteram TG corr. V P: alteram AMV 42 qui: que A • adorate: orate A 43 sum add. post estimatis et del. T 44 aliquod: aliquot A 45 eorum: eum V 46 formidauerunt: formidauerint P • hoc est: est hoc transp. MP • quod: om. AGMVP • creator: creato A • uester: unde P 48 re add. post dic et del. M • uel: om. V et P • uos: om. V • in direccione sumus: sumus in direccione transp. V 49 uestra: om. M • nec: om. AM • de2: a V 49-50 uestra ... operacione: iter. G 50 uester: om. AM • deinde: et V om. P 51-52 mihi ... constituistis: om. G 53 in: om. P 54-55 et dicent … habetis: om. V 55 aut add. post terminum V • diem: dicent A

CAPItVLVm tRICESImVm QVARtVm

60

65

70

75

80

257

horam nec anticipabitis». 31 Et dixerunt blasphemi: «Non credimus in hunc Alchoranum nec in eum quem premanibus habet». Et si uideres tunc iniuriosos coram creatore suo stantes, inter se dicentes adinuicem pauperes magnatibus: «Si uos non essetis, fideles fuissemus». 32 Responderunt autem magnates pauperibus: «Numquid uos arcuimus a direccione postquam ad uos uenit? Ymmo, fuistis presumptores». 33 Dixerunt pauperes magnatibus: «Ymmo, defraudauimus nocte et die ex quo precipitis nobis ut in Deum blasphememus et simulacra ei faciamus». Et occultarunt penitenciam, quia uiderunt supplicium. Et posuimus cathenas in collis blasphemorum. Numquid eis retribuetur secundum merita? 34 Et numquam destinauimus ad urbem premonitorem, quin diuites illius in dicta eius blasphemarent, 35 dicentes: «Nos habundamus filiis et diuiciis nec umquam puniemur». 36 Dic: «Creator meus augebit diuicias cui uoluerit et attenuabit eas, uerum multi hominum ignorant». 37 Nec diuicie uestre uel filii constituent uos nobis proximos. Nisi qui crediderint et operati fuerint bona, illi habent duplex premium secundum opera sua et erunt in soliis tuti. 38 Illi uero qui perambulauerunt in miraculis nostris lente in supplicio erunt seduli. 39 Dic: «Creator meus augebit diuicias cui uoluerit de seruis suis uel artabit eas. Et quecumque erogaueritis, recuperabit. Qui est melior recuperancium». 40 Et die qua suscitabimus eos unanimiter, deinde dicemus angelis: «Numquid hii colebant uos?» 41 Responderunt: «mirabilis, tu patronus es nobis hiis circumscriptis. Ymmo, colebant demonia plures eorum in eis credentes. 42 Et hodie non conferant sibi adinuicem iuuamentum neque nocumentum». Et dicemus iniuriosis: «Gustate penam ignis quam asserebatis esse falsam». 43 Et quando leguntur eis miracula nostra manifesta, dicunt: «Non est nisi uir qui uos arcere uult ab hiis quos coluerunt patres uestri». Et dicunt: «Non est nisi mendacium confictum». Et dixerunt illi qui ueritatem blasphemarunt que uenit ad eos: «Non est hic nisi magicus manifestus». 44 Et non transmisimus eis Libros quos uellent perlegere et non transmisimus ante te premonitorem. 45 Et falso repudiauerunt antiquiores et

55-56 per horam nec anticipabatis: nec anticipabatis per horam transp. V 59 fideles: fides G • autem: om. VP 60 a direccione: ad direccionem A • uenit: uenitur A 61 pauperes AT corr. G MVP: pauperibus G 62 in Deum blasphememus: Deum in blasphemeo A • ei faciamus: faciamus ei transp. P 63 occultarunt: occultauerunt V • cathenas: cateruas P 63-64 et posuimus ... merita: om. V 64 collis: collibus A 65 in dicta eius: Deum V 66 habundamus: abundauimus P • et: om. G • nec unquam: nos nunquam V 68 uel add. post uerum A • filii: filiis A 68-69 ignorant ... crediderint et: om. V 69 qui: om. AM • sum add. post operati et del. V • habent: autem AM 69-70 illi habent ... opera sua: om. VP 70 erunt: erit M • tuti: tua A 71 nostris: om. T • supplicio: suppliciis V 72 augebit: augebat M • uel add. post cui A • artabit: arrabit P 75 mirabilis: miraculum M • circumscriptis: circumspectis V 76 conferant: conferte A con M 78 asserebatis: asserebas A 79 arcere: auertere V audirent P 80 confictum: om. M 81 die add. post blasphemarunt V • que: qua VP 82 manifestus: om. A • eis: ei AP • uellent perlegere: legere uellent per transp. AM 83 quin eum add. post premonitorem V • repudiauerunt: repudiare A repudiarunt M

258

85

90

95

Liber Alchorani

non adimpleuere decimam partem eorum que misimus ad eos. Et repulerunt legatos meos. Qualiter ergo ignoraui eos? 46 Dic: «In uno uos castigo ut surgatis Deo singuli et bini». Deinde excogitate quod non est in socio uestro demonium. Non est uobis nisi premonitor instante iam supplicio forti. 47 Dic: «Quicquid premii a uobis expecti, sit uestrum. Premium enim non expecto nisi a Deo, qui est super omnia testis». 48 Dic: «Creator meus nouit ueraciter scienciam occultorum». 49 Dic: «Iam uenit ueritas et falsitas detegitur et non iteratur». 50 Dic: «Si deperditus sum, deperditus quidem sum anime mee; et si directus sum per id quod reuelatur mihi ab eo, qui est creator, exauditor, proximus». 51 Et si quando conclamauerunt auxilium uideres, non tamen euaserunt et capti sunt a loco proprinquo. 52 Et dixerunt: «Credimus in eum». Et qualiter capientur a loco remoto 53 et blasphemarunt in eum prius? Et exilient e latebris de loco remoto? 54 Intercapedo est inter eos et inter id quod desiderant; sic contigit progeniei eorum prius, quia fuerunt in dubio ambiguo.

84 qui add. post eorum et del. V 85 ergo: om. VP • in uno: ymmo V 86 excogitate: cogitate V • socio: solio P 87 instante iam: instateram A 88 mihi add. post expecti V 89 dic ... occultorum: om. V • ueraciter scienciam: scienciam ueraciter transp. AM 91 deperditus2: deperditor P 92 reuelatur mihi: mihi reuelatur transp. V • qui est: om. AM 93 conclamauerunt: exclamauerunt M • uideres: uidens A uideris M 94 credimus: credidimus TG • capientur: capiantur M 95 latebris: latebrum V 96 intercapedo: iter. G in terra pedo VP • sic: si V • contigit: contingit AMV • eorum: om. M

CAPITVLVM TRICESIMVM QVINTVM

5

10

15

20

25

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Gloria Deo, celorum conditori et terre, qui constituit angelos nuncios quorum quidam binas, quidam ternas, quidam uero quaternas habent alas. Addit in creatura quod uult. Deus enim est super omnia potens. 2 Et misericordiam quam Deus hominibus mittit, nemo detinere ualet. Et quam detinet, non est qui transmittat postmodum, qui est gloriosus, sapiens. 3 O uos homines, reminiscamini beneficii quod uobis impartiuit Deus. Numquid alius creator quam Deus qui uos ditat de celis et terra? Non est Deus nisi ipse. Qualiter ergo confingitis mendacia? 4 Et si te repellunt tamquam mendacem, iam alii Legati prius repulsi sunt. Et ad Deum redibunt omnia. 5 O uos homines, promissio Dei uera est. Non ergo seducat uos mundus iste nec defraudemini in Deo, 6 quia Sathanas uobis aduersatur. Inimicum ergo eum habetis. Complices ergo suos inuitat ut sint consortes incendi. 7 Qui blasphemarunt, penam incurrent seueram. Et qui crediderunt et bona fecerunt, indulgenciam habebunt et premium magnum. 8 An cui decoratur operacio praua et uidet eam bonam? Deus enim oberrat quem uult et dirigit quem uult. Ne perdas animam tuam pro eis dolendo, quia Deus nouit quid operantur. 9 Et Deus est qui uentos transmittit et nubes congregat; et adducit eas ad terram mortuam et uiuificat cum eis terram post mortem suam. Sic est eis resuscitacio. 10 Et qui gloriam appetit, Dei est gloria tota. Et in ipsum conuertitur uerbum bonum et opus bonum erigit ipsum. Et qui committunt peccata, habent supplicium magnum. Et fraus illorum est sterilis. 11 Deus autem creauit uos de terra, deinde de spermate, deinde coniuges instituit. Et non concipit femina nec parit nisi per suam sapienciam. Nec uita cuiquam confertur nec de ipsa cuiquam diminuitur, quin in Libro sit annotatum. Hoc enim Deo est facile. 12 Et maria non coequatur. Hoc enim dulce,

1-85 capitulum ... prospiciet seruos suos: om. B 1 capitulum tricesimum quintum: angeli quadraginta septem periodi A om. TG curat de creatore capitulum tricesimum quintum M capitulum tricesimum septimum err. V azoara quadragesima quinta prophecia angelorum P sura tricesima quinta P2 2 in nomine ... miseratoris: om. V • amen add. post miseratoris P 3 sit add. post gloria V 4 ternas: trinas A • quidam uero: iter. A 5 uult: iter. post enim et del. T • est super omnia: super omnia est transp. AM 6 transmittat: transmittet A transmittit P 7 reminiscamini: reminiscimini AM 8 est add. post numquid V 9 de add. post et1 et del. G • confiditis add. post ergo et del. V • confingitis: configitis MP 10 repellunt: repulerunt M • prius: om. V 11 seducat uos: uos seducat transp. V 12 iste: est M • defraudemini: defraudamini V • Sathanas: Sathenas A • in add. ante uobis V 13 inuitat: immutant P 14 fecerunt: egerunt M 16 uidet: uidelet A • et dirigit ... uult2: om. V 17 quid: om. A 18 adducit: addunt V 19 mortuam: uiuam V • eam add. post uiuificat et del. P 20 Dei: om. M • est: et V • gloria tota: tota gloria transp. M 22 uos: om. VP • deinde de spermate: om. VP 23 instituit: constitiunt V • suam: unam V • nec: nisi P 24 confertur ... cuiquam2: om. AM 25 coequatur: coequantur VP

260

30

35

40

45

50

Liber Alchorani

potus, suauis est; illud uero salsum, salsugo. Et de omni carnes suscipitis recentes et extrahitis inde monilia quibus ornamini. Et uidebis in eo naues preparatas ad conquerenda uictualia, ut gracias forte agatis. 13 Intrudit noctem in diem et diem intrudit in noctem. Et accommodat uobis solem et lunam ut currant ad terminum prefixum. Ille est Deus, creator uester, qui regnat. Et illi quos colitis absque eo non possident hilum. 14 Si uocatis eos, non audiunt uocem uestram; etsi audirent, non responderent uobis. Et die resurreccionis blasphemabunt in participium uestrum nec narrabunt uobis sicut experti. 15 O uos homines, pauperes egent Deo. Et Deus est diues, laudabilis. 16 Si uoluerit, delebit uos et reducet nouam creaturam. 17 Et hoc non est Deo gloriosum. 18 Et non punietur anima pro peccato alterius anime. Et si uocetur honerata ut onus alterius tollat, non portabit inde quicquam, etsi sint proprinqui. Amonebis namque eos qui metuunt creatorem suum in futuro et insiste oracioni. Et qui bonus extiterit, anime sue bonus erit. Et ad Deum erit reuersio. 19 Et non coequantur cecus et uidens 20 nec tenebre et lumen 21 nec umbra et estus 22 nec mortuus equatur uiui. Deus enim quem uult facit audire. Nec audire facies qui sunt in sepulcris. 23 Non enim es nisi monitor. 24 Nos autem misimus te ueritatis annunciatorem et premonitorem. Et non fuit populus quem non precessisset monitor. 25 Et si te repellunt ut mendacem, iam repulerunt eos qui ante eos extiterunt Legati uenientes cum testimonis et scripturis et Libro illuminante. 26 Deinde comprehendi blasphemos, quomodo ergo eos ignoraui. 27 An non uides quod Deus dedit de celo pluuiam et produxit ex ea diuersas arbores in colore? Et de montibus alba promunctoria et rubea diuersi coloris et coruos nigros. 28 Et de hominibus et bestiis et pecoribus animalia diuersi coloris. Sic quidem timent Deum de seruis prudentes. Deus enim gloriosus est, remissor. 29 Illi enim qui Librum Dei legunt et insistunt oracioni et erogant de hiis que contulimus eis in secreto et in publico, sperantes mercedem non sterilem, 30 augmentabit eis premium et addet eis de bonitate sua, quia remissor est, gloriosus. 31 Et id quod tibi reuelauimus de Libro est uerum; attestatur quippe ei quod premanibus habemus, quia Deus seruos suos probauit. 32 Deinde tribuimus

26 est: om. A • illud: istud VP • salsugo: salugo V 27 uidebis: uidebitis V 28 agatis: agetis A • intrudit: intrude A 29 intrudit: intrude A • in noctem: om. T 31 hilum: uitam P • uos add. post uocatis et del. M 34 Deus add. post est et del. A • in add. post reducet et del. V 36 uocetur: uocet V • honerata: honorata A • sint: sunt V 37 amonebis: amonebit M 39 et non: cum quando P 40 mortuus: mortuis AM • equatur: equantur P • et add. post equatur GV • uiui: uiuo V • facit: facere P 41 eis add. post enim VP • es: eris P • nisi add. post te V 43 precessisset: precessit M • repellunt: repulerunt A • ut: tamquam P • repulerunt: repellunt VP 46 extiterunt Legati uenientes cum testimonis et scripturis et Libro illuminante deinde comprehendi blasphemos add. post uides et del. T • ex: in M 47 promunctoria: munctoria P • rubea: rubos V 47-48 et coruos ... coloris: om. A 48 pecoribus: pecora P 50 erogant corr. s.l. A TGMVP: rogant A 51 in: non M • permanentes et sperantes add. post publico P 52 augmentabit A corr. T GMVP: augmentabunt T • eis1: om. T eos P 53 attestatur: attestare P 54 seruos: om. V

CAPItVLVm tRICESImVm QVINtVm 55

60

65

70

75

80

85

261

Librum eis quos de seruis nostris elegimus, quorum quidam sunt iniuriosi animabus suis et quidam mediocres et quidam anticipant ad bonum de nutu Dei. Hec est gracia magna. 33 Offerentur quippe hiis Paradisi Ade; quos ingredientur in quibus ornabuntur monilibus, id est, armillis auri et margaritis et eorum uestes erunt serice. 34 Dicentque: «Gloria sit Deo, qui remouit a nobis mesticiam. Deus enim noster miserator est, graciosus, 35 qui contulit nobis domum eternam de gracia sua, in qua non senciemus laborem neque fatigacionem». 36 Et blasphemi ignem susutinebunt gehenne semper et non extinguetur nec mitigabitur eis pena. Sic premiabo omnem blasphemum. 37 Et sic gallicinabunt clamantes in ea: «Creator noster, extrahe nos. Et operabimur bona, non sicut operabamur». Numquid dicetur eis uitam uobis concessi quantum recolunt illi qui recolunt? Et peruenit ad uos monitor. Gustate ergo, quia non habent iniuriosi tutorem. 38 Deus enim nouit occulta celorum et terre, qui nouit archana pectorum. 39 Et ipse est qui uos in terra principes constituit. Et qui blasphemat, sibi blasphemat. Et non accumulant blasphemi ad suam blasphemiam contra creatorem suum nisi dedecus et dampnum. 40 Dic: «Participes uestri quos absque Deo colebatis? Ostendite mihi quid creauerunt de terra habentue participium in celis, an dedimus eis Librum et asserunt testimonium eius. Ymmo, non accumulant sibi adinuicem iniuriosi nisi fraudem. 41 Deus enim celos sustinet et terram ut non moueantur. Et siquidem moti fuerint, nullus est qui postmodum eos sustinere possit, quia ipse est pius, miserator. 42 Et protestati sunt Deum quoad potuerunt iurare quod si uenisset ad eos premonitor, magis directi essent quam omnes gentes. Cumque ad eos uenisset monitor, nichil addidit eis, 43 quia rebelles extitere et contumaces in terra et commiserunt peccata. Et non comittunt peccata nisi filii peccatorum. Numquid aduertunt nisi legem antiquorum? Non inuenies legi Dei immutacionem neque conuersionem. 44 Quare non discurrunt per terram et aduertunt qualis fuit exitus antiquorum qui uiribus fuerunt robustiores eis? Et nichil incognitum est apud Deum neque in celis neque in terra, quia sapiens est potens. 45 Et si Deus comprehenderet homines iuxta opera sua, non relinqueret super eam gressibile. Verum sustinet eos usque ad terminum prefixum; et cum accesserit eorum terminus, tunc Deus prospiciet seruos suos.

55 eis: illis AM • nostris: uestris V • elegimus: eligimus M 56 animabus: animalibus P • animabus suis: suis animabus transp. AM • anticipant: anticipabant P 57 hiis: eis M om. VP 58 in quibus: iter. et del. T • ornabuntur: ornabantur A • id est: om. P • eorum: erunt A 59 nobis ATG corr.s.l.M VP: uobis M • mesticiam: tristiciam V 60 domum eternam: donum eternum V 61 senciemus: sensimus V consensimus P 63 sic1: om. M • premiabo: premiat P • gallicinabunt: callicinabunt AM 67 eorum add. post occulta et del. A • occulta ... nouit2: om. G 68 principes: participes P 70 dampnum A corr. T GMVP: dampnatum T 71 habentue: ue VP • participium: participant V 75 potuerunt: poterunt P • quod: et M • uenisset: uenissent V 76 gentes: om. T 76-77 magis ... monitor: om. AM 77 nisi add. post eis T • extitere: extincte A 78 commiserunt: conuertunt M • peccata2: om. T 79 legi: legis V • Dei: de M • immutacionem: imitacionem A • neque: in A 82 est: et V 83 gressibile: gressibilem GTP 85 seruos: filios P

CAPITVLVM TRICESIMVM SEXTVM

5

10

15

20

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. (1) 2 Per sanctum Alchoranum prudentem! 3 —tu quidem missus es 4 per uiam rectam— 5 qui est a glorioso destinatus, misericorde 6 ut populum premoneas cuius patres non fuerunt premoniti, qui fuerunt inculti. 7 Et ueraciter precessit uerbum a pluribus eorum quod ipsi non credunt. 8 Quia posuimus in collis eorum cathenas mento tenus quibus constringuntur. 9 Et constituimus ante eos obstaculum et post ipsos obstaculum; et angustiauimus eos ipsique non uidebant. 10 Et idem fuit eis siue premoneres eos siue non premoneres eos, non enim credunt. 11 Non quidem premonemus nisi qui sequuntur memoriam et timent misercordem racione futuri. Euangeliza ergo eis indulgenciam et premium bonum. 12 Nos enim uiuificauimus mortuos et scribimus quas premiserunt operaciones. Et omnia uocauimus in populis manifestis. 13 Et induxit eis similitudinem de ciuibus urbis ad quam uenerunt Legati, 14 quando misimus eos duos et falsarunt eos et elegimus tercium, dixerunt: «Nos sumus ad uos missi». 15 Responderunt: «Non estis nisi homines similes nobis et nil misit misericors. Vos quidem non estis nisi mendaces». 16 Dixerunt: «Nouit creator noster, quia ad uos missi sumus 17 et non tenemur nisi perferre manifeste». 18 Responderunt: «Vos inquam infortunabimus. Et si non discesseritis, lapidabimus uos et incurretis a nobis supplicium magnum». 19 Responderunt: «Vobiscum est infortunium ubicumque rememorati fueritis, uerum estis homines locupletes». 20 Et accessit de remociori parte ciuitatis uir peregrinus et dixit: «Popule, sequimini Legatos. 21 Sequimini eos qui non exigunt a uobis premium et sunt directi. 22 Et cur non adoro eum qui me creauit et ad eum redibitis? 23 Susceperunt eo derelicto deos, desiderant enim nocere misericordi;

1-87 capitulum ... ad ipsum redibitis: om. B 1 capitulum tricesimum sextum: octoginta una periodi A om. T prophecia octoginta una peryodi G curat matyr capitulum tricesimum sextum M capitulum duodequadragesimum err. V azoara quadragesima sexta prophecia se P sura tricesima sexta P2 2 in nomine … miseratoris: om. V • amen add. post miseratoris P 4 premoneas: precaueas V 5 patres: partes V 6 quod: quia M • non: ut M • posuimus: possumus A • collis: collibus AV 7 mento tenus: mentoneus M memento tenus V • constringuntur: astringuntur A 8 et post ... obstaculum2: om. TGVP • eos ATGM s.l.V P: ante del. V 9 siue2 ...eos2: om. G • non2: nec P 9-11 siue premoneres1 ... ergo eis: om. V 10 credunt: credent P 11 euangeliza: euangelicam A • indulgenciam: indulgencia AV 12 uiuificauimus: uiuificamus A • premiserunt: promiserunt P 13 uocauimus: notauimus AP • manifestis: manifeste V 14 quam: quem P • quando: quomodo M • eos1: om. AM eis V • falsarunt eos: eos fulciuerunt transp. V 15 elegimus: Legatum V 16 similes nobis: nobis similes transp. AM • uos: Deus V • non: om. M 17 noster: uester M 17-18 dixerunt ... manifeste: om. V 18 tenemur: tenemus A • responderunt: respondebimus V • inquam: quidem M 21 uerum: uere P • locupletes: locupleti A 22 sequimini Legatos: om. G 24 eo: eos V • derelicto: de retrolectum V • deos: Deo A • desiderant: iter. P • necere add. ante nocere et del. G

CAPITVLVm TRICESImVm SExTVm 25

30

35

40

45

50

263

non parcam eis aliquatenus nec liberabunt me. 24 Alioquin in errore fuissem manifesto! 25 Credidi enim in creatorem uestrum, ergo audite me». 26 «Priusquam ingrediar Paradisum». «Vtinam populus meus nouisset 27 quantum pepercit mihi creator meus et constituit me de honoratis!» 28 Et non misimus super populum suum de celo cohortes nec descendimus, 29 sed clamor extitit unus repente et redacti sunt in puluerem. 30 Proch dolor super seruos!, ad quos non uenit Legatus quem non deriderent. 31 Nonne uiderunt quot urbes deleuimus et secula hominum? Qui ad eos non redibunt amplius. 32 omnesque in seculo fuere presentes. 33 Et in signum habent terram mortuam quam assidue uiuificamus, et producimus ex ea grana de quibus edunt. 34 Et constituimus in ea paradisos ex palmis et racemis et aperuimus in ea fontes 35 ut comedant de fructibus eius et que non fecerunt manus eorum. Quare gracias non agunt? 36 Laudetur ille qui creauit omnia corpora de hiis que terra producit et de se ipsis et de hiis que ignorant. 37 Et in signum habent noctem de qua dies exuitur. Et ipsi sunt iniuriosi. 38 Et sol incessanter currit de disposicione gloriosi, sapientis. 39 Et lune prouidimus mansiones donec incurratur sicut ramusculus palme antique. 40 Non oportet solem consequi lunam nec noctem transilire diem. Et omnia in celo discurrunt. 41 Et in signum habent quod plures eorum portauimus in nauibus plenis. 42 Et creauimus adinstar eorum animalia que uehunt eos. 43 Et si uoluerimus, submergemus eos. Et non clamabunt nec erit qui eos eruat 44 nisi misericorditer uoluerimus agere cum illis ut aliquamdiu uiuant. 45 Et quando dicitur eis: «Timete que cernitis coram uobis et qui creauit uos. Et forte condescendetur uobis». 46 Numquam miraculum ad eos peruenit, quin ab eo auertant. 47 Et quando dicitur eis: «Erogate de hiis que uobis Deus contulit», blasphemi dixerunt eis qui crediderunt: «Cur procurabimus eos quibus, si uellet, Deus cibum tribueret? Vos utique estis in errore manifesto». 48 Et dicunt: «Quando erit hoc quod promittitur, si ueraces estis?» 49 Non uidebunt nisi quod

26 credidi: iter. A • in: s.l. V • me AT corr. G MVP: meus G 27 utinam: utique V 28 constituit: restituit V 29 suum: tuum V 30 puluerem: cinerem TGVP • extitit … redacti iter. post proch dolor et del. A 31 nonne: om. V 33 omnesque: omnes qui V • fuere: fuerunt VP 34 grana: genera V 35 de: ex V 36 de operacione manuum suarum add. post fecerunt TGVP • agunt: aguntur A • laudetur: laud G • ille: lac. G 37 corpora: comparia ATM corporea P • de add. post que1 V • producit: prodeunt V 38 de hii add. post et1 et del. T • habent: om. T • exuitur: exoritur AM exiuit V 39 currit: om. V • de: ex AM 40 mansiones: mansionem P • incurratur: incuruetur V • palme: iter. M • non: nec P 41 transilire: transire VP 42 in1: om. P • plures: proles G • nauibus: manibus GMV 43 eorum: om. T 44 erit: erunt V • eruat: eruant V • nisi: nec s.l.T GVP 45 al add. post cum et del. A • illis: eis AM • quando: quomodo M 46 dicitur: dicetur V • que: quia M • cernitis: cernis V 46-48 timete ... dicitur eis: om. P 47 aliquid add. post numquam V 48 quando: quomodo M • de: ab V • hiis: hii A • uobis Deus: Deus uobis transp. VP 49 eis: illis AM hiis del. V • procurabimus : procreabimus P 50 tribueret: retribueret AM • utique: itaque AV 51 quando: quomodo M • estis corr. A TGMVP: estes A

264

55

60

65

70

75

Liber Alchorani

clamor unus eos occupabit disceptantes. 50 Et non poterunt ulterius exaudire castigacionem et non ad desideria sua reducentur. 51 Et sufflabitur in cornu et tunc de sepulcris exeuntes accedent paulatim ad creatorem suum. 52 Dicentes: «Proch dolor! Quis de nostro nos sompno excitauit? Hoc enim est quod promiserat misericors. Et ueraces exititere Legati». 53 Quod ad unam uocem presentabuntur nobis uniuersi. 54 Et illa die nemini fiet iniuria et non retribuetur uobis nisi secundum opera uestra. 55 Consortes autem Paradisi hodie detinebuntur in esu fructuum. 56 Ipsi et uxores eorum sub umbris recumbentes super puluinaria, 57 multiphariis habundantes fructibus, habentes quod orabant. 58 Et «Pax a creatore» eis dicetur «misericorde». 59 Et dicetur iniustis: «Segregamini ab eis». 60 Numquid mandatum est uobis, filii Ade, «ut non adoretis Sathanam, quia aduersarius uester est manifestus 61 et adoretis me. Hec est uia recta». 62 Et iam quidem multe progenies ex uobis errauerunt. Nonne discreccionem habetis? 63 Hec est gehenna que uobis promittebatur. 64 Incendimini in ea hodie propter quod blasphemabatis. 65 Hodie claudentur ora uestra et manus uestre loquentur uobis et perhibebunt pedes uestri testimonium de operibus que perpetrastis. 66 Et si uellemus, oculos eorum obturaremus et desisterent in uia. Qualiter ergo uiderent? 67 Et si uellemus, incontinenti delecemus eos et relinquerent ulterius procedere et non remearent. 68 Et cui confero diu uiuere, diminuo plasmacionem ipsius. Nonne discernitis? 69 Et non docuimus eum uersificari nec decebat eum, nisi memoriam et Alchoranum manifeste 70 ut premoneret eum qui est uiuus et ueraciter diceretur uerbum contra blasphemos. 71 Nonne uident quod creauimus eis, que manus nostre fecerunt, animalia que ipsi possident? 72 Et edomuimus illa eis, quorum quedam ipsi equitant et quedam comedunt; 73 et habent in eis comodum et potum. Nonne gracias agunt? 74 Et susceperunt deos derelicto Deo. Quibus forte deffenderentur? 75 Impotentes eos tueri et ipsi sunt eis quasi stipendiarii

54 de sepulcris exeuntes: exeuntes de sepulcris transp. V • accedent: accedant P 55 quis: quid M • excitauit: excitabit V 56 extitere: existite A • quod ad: quoad V • presentabuntur: presentabunt A 59 puluinaria: pluminaria V 60 pax: parum V 6061 a creatore eis: eis a creatore transp. TGVP 61 iniustis: iustis P 62 filii: filiis P • adoretis: adhoretis A 63 uester: om. V 63-64 iam quidem multe: iam multe quidem transp. M quidem multe iam transp. V 64 progenies: proienies A • errauerunt: enarrauerunt P • nonne: non V 66 blasphemabatis: blasphematis VP 67 perhibebunt: prohibebunt M • uobis add. ante pedes A 68 eos add. post oculos et del. V • Dei add. post uia P 68-69 et desisterent ... delecemus eos: om. V 69 delecemus: deberemus P 70 remearent: remanerent V • uiuere: uiue A • diminuo: diminue V • plasmacionem: blasphemacionem VP 71 non: nonne A om. P • uersificari: uerificari V • decebat: docebit V • memoriam: momorari V 72 ut: nec M • premoneret: preponeret AM • ueraciter: uerius V 73 que: quid V quod corr. V 74 nostre: om. M • edomuimus: edocuimus V 75 equitant: possident AM 76 susceperunt: ceperunt A • derelicto Deo: Deo derelicto transp. TGVP 77 deffenderentur: deffendentur V • tueri: tui A

CAPITVLVm TRICESImVm SExTVm

80

85

265

presentes. 76 Et uerba eorum non reddant te tristem. Nos enim nouimus quid ocultant et quid in publico proferunt. 77 Nonne uidet homo quod creauimus eum ex spermate? Et factus est sindicus manifeste. 78 Et introduxit nobis similitudinem et oblitus est creature sue dixitque: «Quis uiuificat ossa in puluerem redacta?» 79 Dic: «Viuificat ea ille qui creauit primitus illa. Et ipse qui nouit omnem creaturam, 80 qui tribuit uobis ignem de arboribus uiridibus. Nonne de ipsis accenditis?» 81 Nonne qui celos creauit et terram potens est ut similia creet? Ymmo, ipse est creator, sapiens. 82 Preceptum eius est quod, quando aliquid uult, dicat ei: «Esto» et fit. 83 Laudetur ergo ille in cuius manu est omnis rei potestas et ad ipsum redibitis.

78 quid: quod VP 79 in publico AGMT corr. V P: publicant V 80 ex: de exp. G V 81 dixitque: dixit A • uiuificat: uiuificet A 83 de1: ex V • accenditis: accenditibus M attenditis V 84 ymmo: om. A 85 esto: s.l. T 86 fit: sit M

CAPITVLVM TRICESIMVM SEPTIMVM

5

10

15

20

25

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Per ordines angelorum sanctos 2 et tonitrua conminancia 3 et per ea que leguntur in memoria!, 4 Deus utique uester est Deus unus, 5 celorum creator et terre et que in medio sunt. Et per creatorem orientalium plagarum!, 6 decorauimus celum mundanum decore stellarum 7 et ab omni demone custodiuimus illud proteruo. 8 Non enim audiunt in presenciarum cohortes supremas et splendorem transmittunt ignis irradiantem 9 et incurrunt supplicium. 10 Nisi qui eripiuntur inde et sequuntur eos ignes perforantes. 11 Interroga ergo eos. Quidnam sunt fortiores creature utrumue quos creauimus de limo luti? 12 Ymmo, miraris et derident. 13 Et quando nominantur, non recolunt. 14 Et quando uident signum, contempnunt 15 dicentes: «Non est iste nisi magicus manifestus. 16 Sed cum mortui fuerimus et in terram conuersi et ossa, qualiter suscitabimur 17 uel patres nostri antiqui?» 18 Dic: «Vtique, cum uos depositi fueritis». 19 Exsurget una comminacio repente ipsis prospicientibus. 20 Dicentque: «Heu nobis! Ista est dies inquisicionis». 21 Et dies separacionis quoniam repellebatis sub pretextu falsi. 22 Congregate iniuriosos et coniuges eorum et ydola que colebant 23 absque Deo et dirigite eos ad uiam inferni. 24 Et sistite eos, quia interrogandi sunt. 25 Quare non se tuentur? 26 Ymmo, hodie eritis Sarraceni. 27 Et accesserunt adinuicem se interrogantes. 28 «Vos ueniebatis ad nos a parte dextera». 29 Dixerunt: «Ymmo, non eratis fideles. 30 Et non habebamus super uos dominum, sed eratis obedientes. 31 Et uerbum creatoris nostri uerum extitit super nos quod gustaturi eramus. 32 Et deprauauimus eos, quia praui eramus». 33 Et ipsi erunt illa die consortes pene. 34 Sic quoque agam cum presumptoribus. 35 Quia cum dicebatur illis: «Non est Deus preter Deum», magnificabant se 36 dicentes: «Cur deos nostros deseremus ob poetam

1-108 capitulum ... creatori gencium: om. B 1 capitulum tricesimum septimum: om. AT prophecia ordinis octoginta duae peryodi mg. G curat de ordinibus capitulum tricesimum septimum M capitulum undequadragesimum err. V azoara quadragesima septima prophecia ordinum P sura tricesima septima P2 2 in nomine … miseratoris: om. V • amen add. post miseratoris P 3 et add. post angelorum V 4 terre et: om. G 6 mundanum: mundum A • plagarum add. post decore G • illud: istud P 7 non enim: nonne T • et splendidas add. post supremas P 10 utrumue: interue A • quos: quas V • de add. post quos et del. V 11 quando1: quomodo M • quando2: quomodo M 12 est: sunt A 14 exsurget: exurget TGVP 15 dicentque: dicent A • nobis: uobis M • est: om. V 16 dies: om. V • quoniam: quam M 18 quia: qui V • dicentes add. post sunt V 20 dextera: dextra corr. V P • eratis: eritis V 21 eratis ATG mg.V P: errantes M erat V eratis corr. s.l. et del. V 22 nostri: uestri V • nos ATGM s.l.V P: uos del. V • eramus: errauimus M • deprauauimus: dampnauimus VP 23 eos: om. TGP nos V • quia: et V • erunt: erant VP 25 magnificabant: magnificabat M • se: om. M • deseremus A corr. T GMVP: deserentes T • poetam: portam V

CAPITVLVm TRICESImVm SEPTmVm

30

35

40

45

50

267

demoniacum?» 37 Ymmo, uenit cum ueritate et Legati ueraces sunt. 38 Quod penam gustaturi estis acerbam 39 et retribuetur uobis iuxta opera uestra. 40 Seclusis seruis Dei puris, 41 qui quidem habebunt diuicias certas, 42 scilicet, fructus et honores 43 in Paradisis Ade; 44 facie ad faciem considentes in lectis. 45 Discurretur per eos cum sciphis argenteis uino 46 candido, plenis potantibus dulci 47 in quo non est ebrietas neque urget ad emorrosagiam. 48 Et habebunt mulieres pulchras, oculi enim earum 49 struccionum ouis similes. 50 Et uisitabunt se adinuicem interrogantes. 51 Depromet unus eorum quod cum haberet comparem 52 dicebat ei: «Numquid es de credentibus? 53 Si quando morimur et in terram conuertimur et ossa, qualiter fidem habebimus?» 54 Dixit: «An absoluemini?» 55 Et prospexit et uidit eundem in profundo Thartari. 56 Et ait: «Fere deprauatus essem, per Deum! 57 Nisi gracia creatoris mei subuenisset. 58 Numquid moriemur 59 dennuo nisi prima morte et non subiciemur tormentis? 60 Hoc est magnum refugium. 61 Propter huius laborant laborantes». 62 Estne hec mansio melior uel arbor Zacomi 63 quam dedimus in supplicium peccatoribus? 64 Arbor quippe est que nascitur in Inferni profundo 65 cuius rami similes sunt uerticibus demonum. 66 Et comedunt ipsi de ea et replent uentres, 67 et potant desuper liquorem ueneni 68 et demum ad Tharthara redeunt. 69 Quia patres suos imitati sunt errantes, 70 in uestigiis eorum cucurrerunt. 71 Et plures antiquorum prius errauerunt. 72 Et misimus de ipsis monitores. 73 Et aduerte qualis fuit excessus monitorum 74 exceptis seruis Dei puris. 75 Et iam uocauit nos Noe. Et beati sunt qui responderunt. 76 Et liberauimus eum et populum eius de calamitate magna 77 et statuimus generacionem eius superstitem in nouissimis 78 et reliquimus ei in memoriam. 79 Pax sit super Noe in gentibus. 80 Sic enim premio bonos, 81 qui de seruis nostris sunt fidelibus, 82 deinde submersimus ultimos. 83 Quod de proiene eius Abraham 84 quando accessit ad creatorem suum corde puro, 85 quando dixit patri suo et populo eius: «Quid colitis? 86 Nonne mendacium, scilicet, deos

26 uenit: uenitur A om. T • ueritate: ceruitate AM • Legati ueraces sunt: ueraces sunt Legati transp. V 27 acerbam: ascribam VP 28 seclusis: sedulis P 29 ad: om. P • considentes: considerantes AVP • et add. post lectis M 30 sciphis: ficis A cifis TGP ciphis M • ponti add. post plenis et del. M 31 neque: om. V • emorrosagiam A era cirosagiam TG emorsagiam M amorosagiam V exacirosagiam P 32 earum: om. AM • ouis ATGM corr. V P: oculis V 33 comparem: separem M 34 dicebat: dicebam A • quando: quomodo M 36 prospexit: perspexit V • profundo: profundum A • ait: ut A • deprauatus: dampnatus VP 37 moriemur: moriemini A 38 dennuo: de unno iter. et del. G • nisi: in A 39 huius: huiusmodi TM hoc V • laborant: om. A • men add. post hec et del. G • uel: uobis AM 40 arbor: arbore AM • Zacomi: Cicomi A 41 Inferni profundo: profundo Inferni transp. AM 42 replent: replerunt M • potant: portant MP 43 et: iter. V 45 de: om. V 46 nos: uos TGMP • sunt ATGM corr. V P: qui V 48 reliquimus: relinquimus AMV 49 super: semper V • in: et A 50 ultimos: ultiore V ultores P 51 corde puro: puro corde transp. P • suo add. post corde et del. V 52 et populo: om. A • deos: Deum V

268

55

60

65

70

75

80

Liber Alchorani

appetitis absque Deo? 87 Quid ergo estimatis de creatore gencium?» 88 Et aspexit illico stellas aspectu 89 et dixit: «Eger sum». 90 Et recesserunt ab eo remeantes. 91 Et declinauit ad deos eorum dicens: «Cur non comeditis? 92 Quidnam habetis quod non loquimini?» 93 Et percussit eos alapa cum dextera. 94 Et conuenerunt ad ipsum currentes. 95 Dixit: «Cur adoratis fictilia, 96 et Deus creauit uos et que facitis?» 97 Dixerunt: «Fabricate ei fabricam et mittite ipsum in infernum». 98 Et uoluerunt eum circumuenire et posuimus eos inferiores. 99 Et dixit: «Perrecturus sum ad creatorem meum ut dirigat me. 100 Creator, concede mihi esse cum iustis». 101 Et annunciauimus ei puerum bonum. 102 Cum autem cum ipso pergeret, ait: «Filiole mi, uidebam per sompnum quod decollabam te. Considera quid tibi uidetur». Dixit: «Pater mi, fac quod tibi preciperis. me autem, annuente Deo, reperies pacientem». 103 Cum autem deuoti fuissent, prostrauit eum super frontem, 104 et uocauimus eum: «Abraham! 105 Verum est sompnum. Sic enim premio bonos. 106 Hec est examinacio manifesta». 107 Et redemimus eum per ymmolacionem magnam 108 et benediximus eum in nouissimis. 109 Pax sit super Abraham. 110 Sic quoque premio bonos 111 de seruis nostris fidelibus. 112 Et annunciauimus ei Ysaach, Prophetam de iustis. 113 Et benediximus eum et Ysaach, et de progenie eorum fuerunt iusti et peccatores sibi manifesti. 114 Et dispensauimus cum moyse et Aaron 115 et liberauimus utrumque et populum eorum de tribulacione maxima. 116 Et deffendimus eos et obtinuerunt. 117 Et contulimus eis Librum distinctum 118 et direximus eos in uiam rectam 119 et reliquimus eis in nouissimis. 120 Pax sit super moysen et Aaron. 121 Sic quoque premio bonos, 122 qui de seruis nostris sunt fidelibus. 123 Et Helyas quidem de Legatis extitit 124 quando dixit populo suo: «Nonne metuistis? 125 Cur adoratis Baal et deseritis optimum creancium, 126 Deum, creatorem uestrum et antiquorum creatorem patrum uestrorum?» 127 Et repulerunt eum tamquam falsum; ipsique dampnabuntur 128 exceptis seruis Dei puris. 129 Et reliquimus ei in nouissimis. 130 Pax sit super Helyam. 131 Sic quoque premio bonos, 132 qui de seruis nostris

54 factas add. post illico et del. T • ab eo A corr. s.l T GMVP: a Deo T • remeantes: remanentes GV 55 habetis: habebitis G 55-57 cur non … currentes dixit: om. V 56 alapa: alaba A 57 currentes: curren M • que: quid T 58 dixerunt: dixit enim A • ei: et M 59 eum: ipsum V • posuimus: possumus A • vix add. post dixit M • perrecturus: porrectus M precursor V 60 me: om. V 61 puerum: purum P 62 mi: om. P 63 fac: faciam V • tibi2: om. T • tibi preciperis: preceptum est tibi transp. P • preciperis: preceperis M preceptum est P • autem: om. M 64 prostrauit: prostrabat VP 66 enim add. post est V • examinacio: examinabo M • eum: om. T 67 sit: om. AM 69 iustis: istis ATGM 69-70 Prophetam ... et Ysaach: om. P • et Ysaach: iter. et del. T 70 de: ex V • progenie: proienie A • sibi: sunt A 73 contulimus: obtulimus V • eis: ei AP 74 reliquimus: relinquimus AMV 76 quando: quomodo M • metuistis: aduertitis V 77 deseritis: de seruis P • optimum: optime P • uestrum: nostrum AGP 78 uestrorum: nostrorum GMP 79 reliquimus: relinquimus M derelinquimus V • ei: eis V

CAPITVLVm TRICESImVm SEPTmVm

85

90

95

100

105

269

sunt fidelibus. 133 Et Loth fuit de Legatis 134 quando liberauimus eum et cunctam familiam eius 135 preter auum que fuit dampnanda. 136 Et dampnauimus alios uniuersos. 137 Et cum transitum facitis per loca mane 138 et uespere. Nonne discernitis? 139 Et Ionas quippe fuit de Legatis 140 quando fuit ad naues plenas. 141 Et sortem misit et deuictus est sorte; 142 et surripuit eum piscis, cum esset culpabilis. 143 Et si non laudasset Deum, 144 in uentre ipsius mansisset usque in diem iudicii. 145 Et extraximus eum ad litus infirmum 146 et proteximus eum arbore cucurbite. 147 Et destinauimus eum ad centum mille uel plures. 148 Et crediderunt et conseruauimus eum ad tempus. 149 Inquire ergo ab eis. Cur creatori tuo ascribunt filias et sibi filios? 150 Numquid creauimus angelos feminas ipsis protestanbibus? 151 Cur confingunt dicentes: 152 «Genuit Deus»? Et ipsi mentiuntur. 153 «Numquid prelegit sibi pocius filias et non filios?» 154 Cur ita iudicatis? 155 Nonne aduertitis? 156 Vel si habetis super hoc racionem manifestam? 157 Venite cum Libro uestro, si ueraces estis. 158 Et constituerunt inter ipsum et demonia cognacionem. Et nouerunt demones quod dampnabuntur. 159 Laudetur Deus et absit quod narrant, 160 exceptis seruis meis puris. 161 Et uos et illi quos colitis 162 non incurretis tribulacionem, 163 sed in Infernum descendetis. 164 Et nemo nostrum erit qui non habebit mansionem notam. 165 Et erimus ordinati. 166 Et nos quidem Deum laudabimus. 167 Et licet dixerunt: 168 «Si nos haberemus memoriam antiquorum, 169 coleremus Deum puro corde». 170 Postmodum tamen blasphemauerunt in eum. Et iam cognoscent. 171 Et iam precessit uerbum nostrum quod Legatis seruis nostris diximus 172 quod defenderent eos. 173 Et cohortes nostre uincerent eos. 174 Et recessit ab eis ad tempus. 175 Et aspice eos, iam enim uidebunt. 176 Cur ad supplicia nostra properant? 177 Et cum uenerit ad terminum eorum, quam prauum erit mane premonitorum! 178 Et recessit ab eis ad tempus. 179 Et aspice eos, iam enim uidebunt. 180 Quam admirabile est creator glorie quod ennarrant! 181 Et pax sit Legatis. 182 Et gloria sit Deo, creatori gencium.

85 eum piscis: iter. G • in add. post esset V 87 extraximus: extraxit VP • infirmum: infimum MV • eum: om. A 87-88 eum arbore ... destinauimus: om. P 88 arbore: om. V • cucurbite: cucurrite G conturbide V 90 tuo: om. T suo V • sibi: non M • ipsis: ipsi V 91 confingunt: congugiunt P 92 pocius: prius P 93 aduertitis: animaduertitis AM • si: om. M • hoc: om. T 94 uestro: nostro M 95 nouerunt: noluerunt TGP • dampnabuntur: dampnabunt T 97 quos: om. T 98 nostrum: uestrum GV • qui: quia M 99 nos quidem: quidem nos transp. VP 100 nos: uero M 101 tamen: om. A • blasphemauerunt: blasphemarunt VP 102 nostris: uestris M 103 nostre: ut V • uincerent: innocerent A uinceret V uincerint P 105 properant: preparant M 106 eos: om. GMP 107 admirabile: admirabilis V • creator: creatori P 108 sit: om. M • Legato et add. post sit P

CAPITVLVM DVODEQVADRAGESIMVM

5

10

15

20

25

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Iuro per Alchoranum memorialem 2 quod illi qui blasphemarunt sunt in gloria et dissencione! 3 Quot secula deleuimus prius! Et clamauerunt nec fuit qui adiuuaret. 4 Et mirati sunt quod ad eos uenisset monitor ex eis. Et dixerunt blasphemi: «Iste est magus mendax, 5 qui ponit deos unum Deum. Hoc est mirabile». 6 Et recesserunt ab eo turbe dicentes: «Eamus et perseueremus in diis nostris. Non est istud appentendum, 7 non audiuimus hoc in progenie altera. Non est hec nisi creatura, 8 cui data est memoria inter nos». Immo, dubitant de memoria mea, immo nundum sustinuerunt penam. 9 Numquid thesauros habent misericordie a creatore tuo, glorioso, largo, 10 an celorum possident regnum et terre et eorum que sunt inter media? Vel funibus ascendent. 11 Et quot cohortes perierunt illic de progeniebus aduertant. 12 Repulerunt prius populi Noe et Had et Pharaonis afflictor clandestinorum 13 et Thamude et populus Loth et Lechate. 14 Omnes iste progenies subpretextu mendacii Legatos et promeruerunt penam. 15 Et non prestolantur isti nisi uocem unam que non habet singultum. 16 Et dixerunt: «Creator noster, da nobis festinanter Librum nostrum ante diem inquisicionis». 17 Et sustine que dicunt et recole seruum nostrum Dauid potentem, quia conuersus est. 18 Nos enim montes cum ipso exercuimus uespere et mane laudantes. 19 Et aues suscitauimus omnes ad eum conuersas. 20 Et corroborauimus regnum eius et dedimus ei sapienciam et bonam eloquenciam. 21 Et an peruenit ad te rumor litigancium, cum ipsi obtitissent delubro 22 et ingrederentur ad Dauid et partimesceret eos? Dixerunt ei: «Noli timere, duo sumus utique litigatores sibi inuidentes. Iudica inter nos iuste et non differas. Et dirige nos in uiam rectam. 23 Hic quidem frater meus habet nonaginta nouem oues et ego habeo unam. Et dixit

1-87 capitulum ... ipsius post tempus: om. B 1 capitulum duodequadragesimum: om. AT prophecia zath mg. G capitulum quadragesimum err. V azoara undequinquagesima prophecia qath P sad sura duodequadragesima P2 2 in nomine ... miseratoris: om. V • amen add. post miseratoris P 3 sunt: del. T 5 mirati: admirati V • ex eis: om. AM 6 magus: magnus AMV • unum: unnde V • Deum: deos AM • hoc est: est hoc transp. TGV 7 turbe: turpe M • perseueremus A corr. T GMVP: perseueramus T 8 istud: illud TG • altera: om. T 10 nundum: nondum M 11 largo: om. AM 12 ascendent: ascendant A ascendunt M • illic: om. M 13 progeniebus: proieniabus A proieniebus M • aduertant: aduertunt V 14 afflictor: affliccio V • populus: populos A • Lechate: Lochate V 15 repulerunt add. post mendacii V • et2: iter. et del. V 16 ipsi seu add. ante isti P 18 et sustine: iter. M • nostrum: uestrum A om. M • Dauid: dant V • potentem: potestatem V 20 omnes ... conuersas: om. P • ad: aduersus M • conuersas: conuersans M • eius: om. VP 21 dedimus: dederimus A • eloquenciam: clemenciam A • an: ante V 22 obtitissent: obtituissent V • delubro: de libro MV • ingrederentur: ingrediantur A ingredientur P 25 hic: hoc MP • quidem: quippe AM • habeo: om. AM

CAPITVLVm DVODEQVADRAGESImVm

30

35

40

45

50

271

mihi: «Nutriam eam tibi». Et circumuenit me uerbis». 24 Et dixit: «Iniuriam fecit tibi quod ouem tuam expetiit ouibus suis aggregari». Et multi comparticipes adinuicem sibi inuident exceptis qui credunt et opera faciunt bona, et pauci sunt. Et putauit Dauid quod circumuenissemus eum. Et expetiit a creatore indulgenciam et corruit pronus in terram et conuesus est. 25 Et pepercimus ei et apud nos promeruit aproximari et mansionem habere bonam. 26 Dauid, constituimus te principem in terra. Et iudica inter homines secundum iusticiam et non imiteris affectum tuum, quia errabit a uia Dei. Illi enim qui a uia Dei oberrant, uehementer punientur pro eo quod tradiderunt obliuioni diem inquisicionis. 27 Et non creauimus celum et terram et que in medio sunt frustra. Illud estimant balsphemi. Heu illis qui blasphemant ab igne! 28 Numquid illos, qui crediderunt et bona egerunt, destructoribus equabimus in terra? An metuentes equabimus malignus? 29 Hic autem Liber a me destinatus est ad te benedictus ut reducant miracula eius ad memoriam prudentes. 30 Et contulimus Dauidi Salomonem, bonum seruum, quia fuit conuersus. 31 Quando circa uespere fuerunt ei ostensi equi preciosi, 32 dixit: «Quia elegi temporalia magis quam creatoris mei memoriam donec sol tetendit ad uelamen». 33 Dixitque: «Redibete eos mihi». Et mandauit ut colla eorum truncarentur et crura. 34 Et affliximus Salomonem et posuimus in cathedra ipsius cadauer filii sui et conuersus. 35 Dixit: «Creator, parce mihi. Et concede mihi regnum quod non oporteat quemquam post me habere. Tu enim concessor es». 36 Et concessimus ei uentos qui ad mandatum eius perflant quocumque discurrunt quieti, 37 et demones ascensores et submersores 38 aliosque in cathenis uinculatos. 39 «Hoc quidem est donum nostrum. Largire igitur uel retine sine racionis inquisicione». 40 Et penes nos obtinuit mansionem proprinquam. 41 Et recole seruum nostrum Iob quando creatorem suum exclamauit conquerens quod

26 dicens add. post uerbis et del. M • fecit: iter. T 26-27 fecit tibi: tibi fecit transp. A 27 multi: multa AM 28 opera faciunt bona: bona opera faciunt transp. V 29 circumuenissemus ATGM corr. V P: circumuenimus V 32 principem: participem V 33 tuum: suum P • errabit: errabatis T errabis G errabat M errabas VP • errabit a uia Dei: a uia Dei errabatis transp. T • qui a uia Dei2: om. VP • oberrant: oberrarunt M 33-34 oberrant uehementer punientur: uehementer oberrant puniuntur transp. V 34 punientur: puniuntur TGVP • quod: quia M • diem ATGM corr. V P: dicere V • non: om. M 35 frustra ATGM corr. V P: frustera V • illud: illi V 36 blasphemant: blasphemarunt TGVP blasphemauerunt M 37 destructoribus: destruccionibus M • in terra ... equabimus2: om. MVP 38 benedictus: benedicens A 38-39 miracula eius ad memoriam: ad memoriam miracula eius transp. TGVP 39 Dauidi: Dauid V 40 quia: qui M • quando: quomodo M 41 elegi: preelegit TGVP • magis: magna P • creatoris mei memoriam: memoriam creatoris mei transp. V 42 redibete: redibite VP • eos: os TGVP • mandauit: mandatum M 45 oporteat: oportet VP 46 perflant: perfluant V • quocumque: quoque et V quoque P 47 demones ascensores: ascensores demones transp. T • ascensores: ascessores A 48 uinculatos: uinculatas P • donum: domum M • nostrum: meum M • largire: largirem G • retine: retinere A 50 quando: quomodo M • suum: nostrum A uestrum M • conquerens quod: conqueransque AM

272

55

60

65

70

75

Liber Alchorani

Sathanas ei intulisset laborem et affliccionem. 42 «Recalcitra cum pede tuo. Hoc est lauatorium frigidum et potus». 43 Et concessimus ei consanguineos suos et alios totidem de misericordia nostra et in memoriam prudencium. 44 «Et accipe cum manu tua manipulum biblorum aridorum et percute cum eis nec deierabis». Quia pacientem eum cognouimus et bonum seruum et conseruum. 45 Et recole seruum nostrum Abraham et Ysaach et Iacob potentes et discretos. 46 Elegimus enim eos eleccione memorande domus. 47 Et ipsi sunt apud nos electi et boni. 48 Et recole Ysmaelem et Helyam et Alumpnum et omnes castos. 49 Et hoc est memorandum. Et metuentes habebunt bonum finem: 50 Paradisos Ade ualius intrabunt apertis 51 in quibus recumbent et in eis inuitabuntur ad fructus multipharios et potum 52 et mulieres habebunt castas ac uerecundas eis compares. 53 Et hoc nobis die inquisicionis compromittebatur. 54 Hee sunt diuicie nostre que non peribunt. 55 Que iniquis prauus finis: 56 gehenna incenditur. Quam prauam mansio! 57 Et gustabunt uirus et uenenum. (58) 59 Hec erit turba intrusorum uobiscum. Quam perperam erit uobis, quia igne creuabimini! 60 Dicentque: «Ymmo, perperam sit uobis, quia uos actores uobis extitistis. Quam praua mansio!» 61 Dixerunt: «Creator, quia nobis actores huius rei fuerunt, penam eis accumula igne multiplicem». 62 Et dixerunt: «Quid est quod non uidemus uiros quos credebamus esse malignos, 63 quos habebamus inderisum, an euanuerunt ab oculis nostris?» 64 Hoc quidem erit, quia deputati incendio inter se disceptabunt. 65 Dic: «Ego quidem premonitor sum. Et non est Deus nisi Deus unus, uictor, 66 celorum creator et terre et eorum que sunt in medio, gloriosus, remissor». 67 Dic: «Est rumor ingens 68 a quo uos auertitis». 69 Non enim sciui quando cohortes celibes disputabant. 70 Quod reuelatur mihi premoneo. 71 Recole quando creator tuus dixit angelis: «Ego creabo hominem de luto 72 cumque complessem ipsum et

51 intulisset: intulissent A • Ysmael add. post affliccionem M • per add. post tuo G 52 est: om. TGVP • lauatorium: laudatorium P • potus: post et M • consanguineos ATGM corr. s.l. V P: sanguineos V 53 prudencium: prudentum V • biblorum: lupulorum V • nec: ne P • deierabis: de errabis V 55 seruum ... recole: om. M 56 elegimus: om. M 57 enim eos: eos enim transp. VP • uos add. post enim et del. M • in add. post eos VP • nos: iter. T 58 Alumpnum: Alumpnam V 59 memorandum: memoriam T • ualius: isralius A 60 inuitabuntur: imitabuntur A 61 nobis: uobis MP • diuicie nostre: nostre diuicie transp. TGVP 63 peribunt: proibunt M • iniquis: iniquus TGVP • prauus finis: finis prauus transp. TGVP • incenditur: incendetur G incendentur M 64 uirus: intus VP 65 uobiscum: nobiscum VP • uobis: nobis VP 65-66 quia ... sit uobis1: om V 66 perperam: perpera A • quia: qui P • actores: auctores A aunectores M 66-67 uobis extitistis ... actores: om. VP 67 actores: auctores A aunectores M 68 accumula: accumulam A 69 credebamus: dicebamus V • euanuerunt: errauerunt A • ab: sub V 70 disceptabunt: disceptabant V 71 qui add. post dic P • Deus2 unus: unus Deus transp. T 72 creator et: et creator transp. A 73 uos: nos M • auertitis: auertetis AM • quando: quomodo M 74 celibes: culebres V • reuelatur: reuelabatur V • premoneo: premonio A • quando: quomodo M 75 complessem: complesset P

CAPITVLVm DVODEQVADRAGESImVm

80

85

273

ex spiritu meo exsufflassem in ipso, corruerunt procidentes ei». 73 Et adorauerunt eum uniuersi angeli unanimiter 74 preter Dyabolum. magnificauit enim se et fuit de blasphemis. 75 Dixit: «Demoni, quid prohibuit te ut adorares eum quem manibus meis creaui? magnificatus uel fuisti de excelsis?» 76 Et ait: «Ego melior eo sum. Creasti me de igne et creasti eum de luto». 77 Dixitque: «Egredere inde, quia lapidator es. 78 Et malediccio mea sit super te usque in diem inquisicionis». 79 Dixit: «Creator, retarda me usque ad diem qua suscitabuntur». 80 Dixit: «Tu eris de nouissimis 81 usque ad diem certe hore». 82 Dixit: «Per gloriam tuam!, omnes deprauabo 83 preter eos qui puri serui tui extiterunt». 84 Dixit: «Per ueritatem, uerum dicam». 85 Gehennam implebo de te et de uniuersis sequacibus tuis». 86 Dic: «Non exigo ob hoc a uobis mercedem nec sum de compellentibus. 87 Non est nisi memoria gentibus. 88 Et iam scietis rumorem ipsius post tempus».

76 ipso: eop V 78 de blasphemis: blasphemus AM • non add. post ut A • adorares: adores AV2 adoretis V 79 es add. post magnificatus V 81 in: ad P 81-82 in diem ... me usque: om. AM 82 certe hore dixit add. post diem et del. G 84 dixit: om. A 85 de2: om. AM 87 nisi: in V

CAPITVLVM VNDEQVADRAGESIMVM

5

10

15

20

25

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Descendit Liber hic a glorioso, sapiente. 2 Nos enim destinauimus tibi Librum ueraciter. Adora ergo Deum puram ei fidem offerens. 3 Nonne Deo est fides adhibenda pura? Et qui susceperunt absque eo patronos dixerunt: «Non adoramus eos nisi ut nos aproximent Deo». Deus enim iudicabit inter ipsos in eo quod dissentiunt. Deus enim non dirigit eum qui mendax est, blasphemus. 4 Et si quidem uellet Deus suscipere filium, elegisset utique ex hiis que creauit quod uellet. Ipse mirabilis, qui est Deus, unus, uictor. 5 Creauit celos et terram ueraciter; inducit noctem super diem et diem reducit super noctem et exercet solem et lunam. Et omnia currunt ad certum tempus. Nonne est gloriosus, remissor? 6 Creauit uos ex anima una, deinde posuit ex ea coniugem eius. Et de animalibus destinauit uobis octo paria. Creauit uos in uteris matrum uestrarum successiue in tenebris triplicibus. Ille Deus creator uester qui possidet regnum. Non est Deus nisi ipse. Quo diuertitis? 7 Si blasphematis, Deus quippe uos excusare potest. Et seruos suos indignatur blasphemare. Et si gracias agitis, acceptat uos. Et non punitur anima pro peccato alterius. Deinde ad creatorem uestrum redibitis et narrabit uobis que faciebatis, quia nouit archana pectorum. 8 Et quando tangit hominem aduersitas, orat creatorem suum conuersus ad eum. Deinde quando dicat eum misericorditer, tradit obliuioni quod adorabat eum prius et fecerunt simulacra Deo ut oberrare facerent a uia eius. Dic: «Delectate in blasphemia tua modicum, quia de consortibus eris incendii». 9 An qui noctis horis inclinando se et surgendo inuigilat metuens futurum seculum, sperans misericordiam creatoris sui. Et dic: «Equanturne qui nouerunt et qui non nouerunt?» Recolant quidem prudentes. 10 Dic: «O serui qui crediderunt, Deum

1-134 capitulum ... creatori gencium: om. B 1 capitulum undequadragesimum: om. AT prophecia septuaginta due periodi mg. G capitulum quadragesimum primum err. V azoara quinquagesima prophecia septuaginta duarum periodorum P sura undequadragesima P2 2 in nomine ... miseratoris: om. V • miseratoris: om. G • amen add. post miseratoris P 4 est fides: fides est transp. V 5 eo: eos M • nos add. post dixerunt P 6 eos: om. V • aproximent: aproximant TG apropinquant V • inter: intra P 7 dirigit: diriget AM 9 uellet: om. AM • unus: iter. A 10 inducit: induxit M • reducit: reduxit M 12 uos: nos P • ea: eo TGVP 12-13 de animalibus destinauit: destinauit de animalibus transp. T 13 animalibus: animabus A • creauit: creat AGMP 14 triplicibus: om. V • uester: noster GM 15 non: om. A • quo diuertitis: om. VP • si: om. M 16 potest: poterit P 17 punitur: punitus A 18 que: quod M • prophetarum add. post archana T 19 quando: quomodo M 20 quando: quomodo M cum V 21 ut: et M • oberrare ATGM corr. V P: oberrale V • eius: Dei A 22 eris: iter. G • horis: horas P 24 sui: filii M • equaturne: equaliterne M • qui2: s.l. T 25 nouerunt: s.l. T • quidem: quidam A • in add. ante Deum V

CAPITVLVm VNDEQVADRAGESImVm

30

35

40

45

50

275

uestrum timete. Illis qui benefecerunt in hoc mundo retribuetur merces. Et terra ampla. Pacientibus augebit mercedem sine racionis inquisicione». 11 Dic: «Quod mandatum est mihi ut Deum adorem puram ei gerens fidem, 12 et preceptum est mihi ut sim primus de Sarracenis». 13 Dic: «metuo, si inobediens extitero creatori meo, suplicium magni diei». 14 Dic: «Deum adoro puram ei gerens fidem. 15 Adorate igitur quem uultis absque eo». Dic: «Quod dampnati sunt illi qui animas suas perdiderunt et progenies suas die resurreccionis. Nonne illa quidem est perdicio manifesta? 16 Habebunt super se flammam ignis et subtus se quoque flammam. Hoc quoque Deus perterret seruos suos». O mei serui, timete me. 17 Et qui uitauerunt Astaroth ne adorarent ipsum et declinauerunt ad Deum habent euangelium. Annuncia ergo seruis meis 18 qui exaudiunt uerbum meum et imitantur melius. Illi quidem sunt quos Deus direxit et illi sunt prudentes. 19 Numquid illos qui ad supplicium prestiuntur ab igne poteris eruere? 20 Verum qui metuunt creatorem suum, habent desuper solia fabricata sub quibus fluunt flumina. Et promissionem Dei, non immutat Deus mansionem. 21 Nonne uides quod Deus dat pluuiam de celo et introducit in terra fontes? Deinde segetes producit multipharii coloris, deinde exsicat et uidebis eas pallidas, deinde redigit in paleam. In hoc enim miraculum est prudentibus. 22 Nonne cui Deus pectus suum explanat ut fiat Sarracenus illuminatur a creatore suo. Heu corde induratis a memoria Dei! Illi quidem sunt in errore manifesto. 23 Deus destinauit sanctiorem rumorem Librum consilium duplicium. Horripilantur ex eo cutes eorum qui mettunt creatorem suum, deinde cutes eorum leniuntur et corda ad inuocacionem Dei. Hec est direccio Dei, qua quidem quos uult dirigit; et quos Deus oberrare facit, non est qui dirigat eos. 24 Quis autem faciem suam proteget a nocumento supplicii die resurreccionis et dicetur iniuriosis: «Gustate quod perpetrabatis!» 25 Repudiarunt illi qui prius fuerunt et uenit ad eos supplicium unde non perpendebant. 26 Et acumulauit eis Deus confusionem in hac uita et alterius uite maius est supplicium.

26 uestrum: nostrum GV • illis: illos V • benefecerunt: fecerunt T • retribuetur: retribuentur M • merces: om. P • dicitur add. post terra A 28 puram: purum M 29 mihi ATGM s.l.V P: inde del. V • inobediens: obediens M 30 magni: magne s.l. V2 P • diei ATG s.l. V2 P: Dei MV • dic: om. A 31 igitur: ergo AM • quem: quidem G quod VP • animas: animam P 32 suas: suam P • progenies: proienias A • quidem est: est quidem transp. TGVP 33 super: supra V • flammam: flumina V 34 flammam: flumina M • ut add. post Deus V • perterret: perterreret V proteget P • mei serui: serui mei transp. V • me: om. M 35 qui: quia A • Deum habent: om. AM 36 exaudiunt: audiunt V 37 direxit: dixerint V 38 prestiuntur: prestrantur M 39 desuper: de sua M • sub: super V 40 promissionem: promissione A • Deus mansionem: angelus AM 42 exsicat: excitat AM • deinde2: demum V 44 ut: et V • illuminatur: illuminatus A • corde: corda P 46 Librum: Liber AM • duplicium: om. VP • horripilantur: oripilantur A 47 Dei: om. VP 47-48 hec est … Dei: om. GVP 48 est1: om. M 49 suam proteget: proteget suam transp. P 50 repudiarunt: repudiare A repudiauerunt M 52 accumulauit ATG corr. s.l. V P: accumulabant MV • dominus add. post eis V

276

55

60

65

70

75

80

Liber Alchorani

Si nouissent. 27 Et iam introduximus in hoc Alchorano de singulis similitudinem, quo forte recolant. 28 Alchoranum arabicum equum et iustum, quo fortassis timeant. 29 Introduxit Deus similitudinem uirum habentem comparticipes proteruos et uirum pacificum uiro. Numquid uerbi causa equatur? Gloria Deo. Immo, multi non cognoscunt. 30 Tu enim moriturus es et ipsi morituri. 31 Deinde uos die resurreccionis apud creatorem uestrum litigabatis. 32 Quis igitur iniuriosior est quam qui mentitur in Deum et mentitur in ueritatem que iam accessit ad eum? Nonne in gehenna est mansio blasphemancium? 33 Et qui accessit cum ueritate et credidit in eam, illi sunt timentes. 34 Et habebunt quod uoluerunt a creatore suo —hec est beneficiorum retribucio— 35 ut abscondat Deus ab eis opera mala que fecerunt et retribuat eis melius quam operati sunt. 36 Nonne Deus sufficit seruis eius? Et incutiunt tibi timorem cum hiis que sunt infra ipsum. Et quem facit Deus oberrare, non est qui dirigat eum. 37 Et quem dirigit Deus, non est qui eum oberret. Nonne Deus gloriosus est, dominus uindicte? 38 Et si consulis eos: «Quis celos creauit et terram?» Dicent utique: «Deus». Dic: «Numquid illi quos absque Deo colitis, si Deus obesse mihi uoluerit, nocumentum detegerent? Vel si ipse misericorditer agere mecum uoluerit, misericordiam eius impedire ualebunt?» Dic: «Sufficit mihi Deus, in quo confidunt confidentes». 39 Dic: «Popule mi, faciatis iuxta quod uobis liberauit. Ego enim facturus sum. Et iam scietis 40 in quem refundetur pena que confundet ipsum et descendet super ipsum supplicium sterile». 41 Nos enim desuper misimus tibi Librum ut gentes doceres ueritatem. Et qui directus extiterit sibi, erit; et qui oberrauerit sibi. Et non es tu super eos prepositus. 42 Deus autem mortificat animas tempore mortis earum et que non moriuntur in sompno. Et retinet eas que ad mortem iudicantur et reliquas remittit ad tempus prefixum. Hoc enim mirabile est populo animaduertenti. 43 An susceperunt indultores absque Deo, cum nichil possiderent et discernerent? 44 Dic: «Tota Dei est indulgencia, qui regnat in celis et in terra et demum ad ipsum reducemini. 45 Et quando solus inuocatur Deus, contremiscunt corda eorum qui

55 uirum: iuris M 56 equatur: equantur M 57 cognoscunt: recognoscunt V • morituri: mortui V 58 igitur: ergo A 59 iniuriosior: iniuriosice M 60 est add. post eum V 61 credidit: credit V • in: om. TGVP • sunt: om. VP 62 uoluerunt: uoluerint V • hec: hoc M 62-63 Deus ab eis: ab eis Deus transp. M 63 retribuat: retribuebat A 64 et: esset V • incutiunt: incutiuntur M • tibi timorem: timorem tibi transp. VP • ipsum: ipsam V 65 facit: fecit V • eum: om. TGVP • et quem2 ... Deus2: om. V • dirigit Deus2: Deus dirigit transp. P • Deus2: om. T 66 oberret: oberrat G • dominus: om. V 67 celos creauit: creauit celos transp. M • dicent: diceret A 70 ualebunt ATGM corr. s.l. V P: ualebant V 71 id add. post iuxta V • liberauit: libuerit VP • facturus: om. VP 72 in quem: inquam P • ipsum et descendet: iter. A 73 Librum: om. TGVP 76 moriuntur: moriunt A • retinet: retinent M 77 ad ATGM s.l.V P: et V • mirabile: mirabilis M 78 indultores: indubiores AM 79 Dei: diei M • est: om. G • indulgencia: negligencia V • qui ATGM corr. s.l. V P: que V 7980 et in terra ...quando: om. G 80 qui: quia M 80-81 reducemini … infra ipsum: iter. A

CAPITVLVm VNDEQVADRAGESImVm

85

90

95

100

105

277

aliam uitam non credunt. Et quando alii qui infra ipsum sunt inuocantur, tunc ipsi congaudent». 46 Dic: «Deus est qui creauit celos et terram, qui nouit occulta et testimonium. Ipse iudicabit inter seruos suos in hiis in quibus discrepant. 47 Et si possiderent quidem iniuriosi quicquid est in celis et in terra totum et duplum eius nullatenus cum ipso, se ipsos die resurreccionis a rigore tormenti redimerent. Et uisum est eis de Deo quod non estimabant. 48 Et ostensa sunt eis peccata que perpetrarunt et conuersum est in eis ueraciter quod in aliis deridebant». 49 Et quando tangit aduersitas hominem, deprecatur nos. Deinde quando ei filios atque diuicias largimur, dicit: «Hoc mihi secundum meritum est collatum». Ymmo, est ad exanimandum, sed plures eorum non cognoscunt. 50 Et iam hoc dixerunt antecessores eorum et non profuit eis quod acquisierunt. 51 Et peccata que perpetrarunt eos comprehenderunt. Et qui ex hiis iniuriam fecerint, iam comprehendent eos peccata que commiserunt et non euadent. 52 Nonne sciunt quod Deus dilatat opes cui uult et atenuat? Quoniam hoc est mirabile populo credenti. 53 Dic seruis qui in se ipsis peccauerunt: «Non desperetis de misericordia Dei, quia Deus omnia remittit peccata; qui est remissor, miserator. 54 Et conuertimini ad creatorem uestrum et estote Sarraceni priusquam ad uos ueniat tormentum, deinde non deffendemini. 55 Et sequimini id quod ad uos est melius destinatum a creatore uestro priusquam ad uos ueniat tormentum supplicium subito —et uos non perpenditis— 56 et priusquam anima dicat: «Heu mihi, quia deliqui erga Deum et fui de derisoribus!» 57 uel dicat: «Si Deus me predestinasset, fuissem utique de timentibus eum» 58 uel dicat cum uideris tormenta: «Si liceret mihi redire, de iustis utique fuissem». 59 Ymmo, uenerunt ad te miracula mea et repulisti ea, et magnificatus es et fuisti de basphemis». 60 Et in die resurreccionis uidebis eorum qui mentiti sunt in Deum facies atras. Nonne in gehenna erit mansio superborum? 61 Et liberabit Deus eos qui timuerunt in refugium suum. Non tanget

81 inuocantur: inueteratur V • tunc: tecum P 82 nouit: nouerit A 83 suos: om. M 84 possiderent: possidentur A • eius: est A 85 tormenti: tormentum AM 86 est: om. G 87 perpetrarunt: perpetrauerunt V • eis: om. M • deridebant: digerebant V 88 quando1: quomodo M • hominem: iter. G • deinde: demum M 89 diuicias: om. AM 90 plures ATGM corr. V P: pluris V • non cognoscunt: om. T 91 profuit: posuit G 92 comprehenderunt: comprehendererunt A • fecerint: fecerunt GMV 94 mirabile: mirabilis M 95 seruis: quam uis AM • peccauerunt: peccarunt V • desperetis: disperetis A 96 omnia remittit: remittet omnia transp. V • remittit: remittet TGVP 97 conuertimini: conuertimur P • uos AMV2: eos TGVP • ad uos ueniat: ueniat ad uos transp. AM • ueniat: perueniat A 98 deffendemini: om. M deffendimini V 99 ad uos ueniat: ueniat ad uos transp. AM • tormentum: om. AM 100 uos: om. M • perpenditis: perpendetis G • dicat: dicet V 101 deliqui: dereliqui A delinqui M • erga: om. A • fui: fit P • de: om. A • dicat coni./corr. ego: dicet AM dicas T dices GVP 102 timentibus: metuentibus AM • dicat coni./corr. ego: dices ATGMVP 103 redire: redimere P 104 es: est M 105 facies: iter. ante in Deum M • atras: ad terras A • nonne: numquid M 106 Deus eos: eos Deus transp. MV • in refugium: interfugium V infugium P

278

110

115

120

125

130

Liber Alchorani

eos quicquam mali neque contristabuntur. 62 Deus est creator omnium rerum et ipse preest omnibus, 63 qui tenet claues celorum et terre. Et qui in miracula Dei blasphemarunt, ipsi sunt dampnati. 64 Dic: «Alium quem Deum mihi adorare precipitis insipientes?» 65 Et iam reuelatum fuit tibi et antecessoribus tuis quod si constitueres cum Deo participes, contempnerentur opera tua et esses de dampnatis. 66 Ymmo, Deum adora et de referentibus gracias esto. 67 Et non estimauerunt Deum iusta estimacione. Et pugillo terram die resurreccionis continebit et celos complicatos in dextera sua. Glorietur et exaltetur et absit quod participant. 68 Et exsufflatum est in cornu et uniuersi qui sunt in celis et in terra corruerunt, preter illos quos Deus uoluit. Deinde secundo sufflatum est in cornu; et tunc ipsi surrexerunt stupefacti, conspicientes. 69 Et terra illuminata est lumine creatoris sui. Et positus est Liber et presentati sunt Prophete et testimonia. Et iudicatum est inter eos secundum iusticiam: et ipsis non est illata iniuria. 70 Et omni anime satisfactum est secundum quod operata est. Et ipse melius nouit opera eorum. 71 Et adducti sunt quidem blasphemi in gehennam cateruatim. Cumque ad eam peruenissent, aperte sunt eius ualue et dixerunt eis prepositi eius: «Nonne peruenerunt ad uos Legati ex uobis ipsis creatoris uestri miracula relegentes uobis et predicantes uobis occursum diei uestri?» Dixerunt: «Ymmo», uerumptamen uerbum tormenti uerum extitit super blasphemos. 72 Dictum est: «Ingredimini ualuas gehenne manentes in ea in perpetuum». Quam praua mansio est magnificancium! 73 Et ducti sunt quoque illi qui timuerunt creatorem suum in Paradisum cateruatim. Vsque dum peruenissent, aperte sunt eius ianue et dixerunt eis prepositi eius: «Pax uobis. Boni extitistis. Ingredimini in sempiternum». 74 Et dixerunt: «Gloria sit Deo, qui ueram fecit nobis suam promissionem et dedit nobis terram hereditatem ut spaciemur in Paradiso ubi uoluerimus». Quam laudabile est premium benefactorum! 75 Et uidebis angelos circa tronum ambientes, laudem creatoris sui laudantes. Et iudicatum est inter eos secundum iusticiam et dictum est: «Gloria Deo, creatori gencium».

107 quicquam ATGM corr. V P: quemquam V 108 in: om. V 109 quem: quod A • mihi adorare: adorare mihi transp. AM 110 est add. post reuelatum et del. V 111 constitueres: construeres A • esses: eris M esset V 113 iusta: iuxta AM • estimacione: estimacionem A • celum et add. post pugillo V 115 exsufflatum: exsufflatu A • et tunc ipsi surrexerunt stupefacti add. post cornu P 116 secundo: om. P sufflatum: exsufflatum G • cornu: cornum M • tunc ipsi: ipsi tunc transp. V 117 creatoris AGMT corr. V P: creatorum V 120 est1: om. M • quod: quos V • est2: om. T fuit s.l. T2 121 quidem: quidam A om. M • blasphemi: o. AM • cateruatim: cantuatim A 123 relegentes: relegantes P • uobis: om. V 124 diei: Dei MV 126 manentes in ea: om. V 127 magnificancium: magnificamini P • sunt: iter. post quoque A 128 Paradisum: Paradiso AM • cateruatim: cantuatim A 130 fecit nobis: nobis fecit transp. A • nobis ATG corr. V P: om. M uobis V 130-134 et dedit ... gencium: om. A 131 spaciemur: speciem V • laudabile: laudabilis M 133 sui: tui V • magnam add. post secundum P 134 est add. post gloria V

CAPITVLVM QVADRAGESIMVM

5

10

15

20

25

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. (1) 2 Descendit a Deo Liber, glorioso, sapiente, 3 Qui peccata remittit et penam recipit et fortiter punit magnificus. Non est Deus nisi ipse; ad ipsum redibitur. 4 Non proteruiunt in miraculis Dei nisi qui blasphemant. Non ergo inferat tibi discrimen conuersacio eorum in terris. 5 Repulerunt ante eos populus Noe et progenies postmodum. Et machinatus est unusquisque populus Legatum suum capere et calumpniose disputarunt ut ueritatem refellerent. Et comprehendi eos, qualiter ergo extitit punicio mea. 6 Et ita uerum extitit uerbum creatoris tui super blasphemos, quod in igne cremabuntur. 7 Qui autem portant tronum et eos qui circumquaque sunt laudem Dei decantantes, credunt in eum et expetunt indulgenciam illis qui crediderunt: «Creator noster, continens omnia nomina et sapiencia. Indulge igitur illis qui penituerunt et uias tuas sunt secuti et eos tuere a pena Tartari. 8 Creator noster, et introduc eos in Paradisos Ade quos eis promisisti et patribus eorum et uxoribus et filiis qui se emandauerunt, quia tu es gloriosus, sapiens. 9 Et tuere eos ab excessibus. Et quem tueris ab excessibus, iam misericorditer cum eo egisti die illa. Et hoc est refugium magnum». 10 Illi enim qui blasphemarunt clamabunt: «Despeccio Dei maior est despeccione qua uos despicitis, cum uocamini ad fidem et blasphematis». 11 Dixerunt: «Creator, mortificasti nos bis et uiuificasti nos bis et confessi sumus peccata nostra. Numquid aliquathenus egrediemur?» 12 Hoc quippe quoniam quando Deus inuocatur solus blasphematis, et quando participes ei constituuntur creditis. Iudicium itaque Dei est excelsi et magni. 13 Qui uobis ostendit sua miracula et mittit uobis de celo opem. Et non recolunt nisi conuersi. 14 Adorate ergo Deum puram ei fidem gerentes, et licet displiceat blasphemis. 15 Ipse quidem est gradu sublimior, dominus troni. Spiritum suum infundit cui uult de seruis suis ut

1-138 capitulum ... sunt illic blasphemi: om. AB 1 capitulum quadragesimum: om. T prophecia fidelis octaginta †quinque† peryodi mg. G capitulum quadragesimum secundum err. V azoara quinquagesima prima prophetia fidelis P sura quadragesima P2 2 in nomine ... miseratoris: om. MV • amen: add. post miseratoris P 3 Deo: de V • Liber: libero VP 4 redibitur: redibit V 5 proteruiunt: proteruiuunt G pretermiunt M propteruiunt T preteruiuunt P 6 ante eos: niterere M 7 machinatus: machiatus M machometus V • populus: populis V 8 disputarunt: asputarunt M disputauerunt V • refellerent: repellerent V 9 uerbum: om. T 12 illis: eis T • continens: iter. V 12-13 illis qui ... igitur: om. M 14 noster: uester M • Ade: om. M • eis: eos M 17 cum eo egisti: egisti cum eo transp. M • eo: om. G ea V • enim: autem V 18 blasphemarunt: blasphemauerunt M • clamabunt: clamabant G • uos: ipsos M 19 cum uocamini: conuocamini V • blasphematis: blasphemastis V 20 nos bis1: uobis M • et uiuificasti nos bis2: om. P • nos2: uos M • nostra: om. T 21 egrediemur: egrediemus M 21-22 numquid ... blasphematis: om. V 22 blasphematis: blasphemantis M • participes: coparticipes M • constituuntur: constituunt M 23 est: om. M • ostendit: ostendet M 24 et: ut M

280

30

35

40

45

50

Liber Alchorani

premoneat die occursus, 16 die qua egredietur, nichil de ipsis abscondetur Deo. Cuius est regnum hodie? Vnius Dei, uincentis. 17 Hodie retribuetur omni anime iuxta quod meruerit; nulla erit hodie iniuria. Deus enim uelocis erit inquisicionis. 18 Et premone eos die calamitatis, cum fuerint corda prope gutura et ipsi reciprocabuntur. Iniuriosi non habebunt qui eis parcat et qui ueniam concedat cui obediatur. 19 Cognoscet utique fraudem oculorum et quod occultant pectora. 20 Et Deus est qui iuste iudicat. Et illi quos absque Deo colitis nichil iudicant, quia Deus est auditor, prospector. 21 An non perambulauerunt in terra et considerauerunt qualis fuit antecessorum suorum punicio? Qui fortiores eis extitere et edifficiis potenciores in terra et in peccatis suis, comprehendit eos Deus et non fuit qui a Deo eos deffenderet. 22 Propterea quod Legati sui uenerunt ad eos cum testimoniis et blasphemarunt. Et comprehendit eos Deus, qui est fortis, exactor pene. 23 Et iam misimus moysen cum miraculis nostris et racione patenti 24 ad Aaron et Haman et Charon. Et dixerunt: «magicus est, mendax». 25 Cum autem peruenit ad eos ueritas ex nobis, dixerunt: «Occidite filios eorum qui crediderunt in eo et seruate uite uxores eorum». Et non est arbitrium blasphemancium nisi in errore. 26 Et dixit Pharao: «Permittite me occidam moysen. Et adorabit creatorem suum. Timeo enim quod non immutabit legem nostram et ostendet in terra destruccionem». 27 Et dixit moyses: «Eruat me creator meus et creator uester ab omni superbo qui non credit in diem inquisicionis». 28 Et dixit uir fidelis de progenie Pharaonis qui fidem suam occultabat: «Occidetisne uirum qui dicit «creator meus est Deus»? Et destinatus est ad uos cum testimoniis a creatore uestro. Et si mendax est, sibi est mendax; et si uerax est, incurretis aliquid de hiis que uobis promittuntur. Deus enim non dirigit nimium, mendacem. 29 Popule mi, hodie non habetis regnum apparentes in terra. Quis deffendet nos de aduersitate Dei, si uenerit ad nos?» Dixit Pharao: «Non persuadeo uobis nisi quod michi uidetur, nec dirigo uos nisi ad uiam

27 premoneat: premoneant P • die1: diem M • occursus:: occursis M • egredietur: egredientur VP 28 cuius: eius M • Dei: diei MV • uincentis: innocentis G merecentis M 29 meruerit: meruit M • nulla: nullam M 30 premone: premonicione M prepone V • die: om. M 31 reciprocabuntur: reciprocabantur P • habebunt TGM corr. s.l. V P: habebant V • parcat: portat V • concedat: concedit V concedant P 34 perambulauerunt: ambulauerunt M 35 fuit: om. M 36 edifficis: diuiciis V • eis extitere: iter. post potenciores P • comprehendit: comprehendet M 37 qui: quia M 38 blasphemarunt: blasphemauerunt MV • comprehendit: comprehendet M 39 nostris: uestris M • racione: om. M • manifesta add. post racione P • patenti: potenti M 40 Aaron: Araon M Pharaonem corr. V • Haman: Thamam M • cum: est M 41 nobis: uobis M 41-42 qui ... uxores eorum: om. VP 42 eorum: om. M 43 Pharao: Pharaon M • permittite: permittente M 44 suum: meum V • non: om. M • immutabit: mutabit M 45 ostendet: ostendit MV 46 meus et creator2: om. M • uester: noster M 49-50 et si uerax est: om. M 50 promittuntur: promittantur V 51 dirigit: diligit M • apparentes: appetes M 52 quis: quid V • Dei: de M • uenerit: uenit M • nos: uos M 53 nisi1: om. VP

CAPITVLVm QVADRAGESImVm

55

60

65

70

75

80

281

rectam». 30 Et dixit ille qui credidit: «Popule mi, timeo super uos ueluti diem progenierum 31 ut contigit populo Noe et Had, Tamud et posteris eorum. Et Deus non amat iniuriam seruis suis. 32 Popule mi, timeo uobis diem inuocacionis, 33 diem qua redibitis fugientes, non est qui uos a Deo tueatur; et quem Deus oberrare facit, non est qui dirigat eum. 34 Et iam quidem ad uos accessit Ioseph prius cum testimoniis. Nec discessistis a dubio pro quo uenit ad uos usque a Deo quod cum obisset. Dixistis: «Non mittet Deus post ipsum Legatum». Sic Deus oberrare facit, qui est nimis, hesitator. 35 Illi autem qui disputauerunt in miraculis Dei sine racione, crescunt in malediccione apud Deum et apud eos qui credunt. Sic Deus cor claudit superbi». 36 Et dixit Pharao: «O Haman, fabrica mihi scalam, quo forte pertingam ad causas, 37 causam celorum, et prospiciam Deum moysi. Ego enim estimo eum esse mendacem». Et sic applaudebatur Pharaoni in mala sua operacione et arcuit a uia Dei. Et non fuit sollicitudo Pharaonis nisi in malo. 38 Et dixit ille qui credidit: «Popule, sequimini me; dirigam uos in uiam prosperam. 39 Popule, uita quidem hec mundana breuis est et altera uita est domus mansionis. 40 Qui fecerit peccatum, non retribuetur nisi simile tantum. Et qui fecerit bonum siue masculus siue femina et fuerit fidelis, ille quidem Paradisum ingredietur et ditabitur in eo in infinitum. 41 O popule mi, quid est quod uoco uos ad refugium et uocatis me ad ignem? 42 Et inuitatis me ut blasphemem in Deum et constituam deos quos ignoro. Et ego inuito uos ad gloriosum, remissorem. 43 Et inuitatis me prorsus ad ea quorum nulla est memoria nec in seculo isto neque in futuro. Et nostra quidem conuersio ad Deum erit, nimis excedentes igni deputabuntur. 44 Et iam cognoscetis quod dico uobis. Et committo Deo factum meum, qui respicit seruos suos». 45 Et custodiat eum Deus a nequiciis quas cogitant et populus Pharaonis incidit ueraciter in supplicium in mane. 46 Tergiuersabuntur mane et uespere quidem in igne et cum hora uenerit, dicetur: «Populo Pharaonis, ingredimini supplicium crudele». 47 Et quando fuerint in igne altercantes, dicent inopes magnatibus: «Nos enim secuti fuimus uos. Numquid a nobis partem ignis

54 ueluti: uelud V ultimum P 55 ut: et M • contigit: contingit MV • posteris: posteriores V peccatis P 56 uobis: uos M 57 diem: die P • qui: quis M 58 dirigat: dirigit V 59 discessistis: dissessistis M disistis V 60 sic: sed V 61 disputauerunt: disputarunt V 63 cor claudit: claudit cor transp. P • mihi TGM corr. mg V P: in del. V • scalam: stassa M 64 causam: om. V • prospiciam: prospicium M • Deum: om. VP 65 applaudebatur: applaudabatur V 66 et dixit ille qui credidit add. post operacione P • a: de V • uid add. ante uia G • fuit: est TG om. MP 67 sequimini: mi M • quidem uita breuis est hec mundana add. post popule V • uita quidem hec mundana add. post popule P • rectam et add. post uiam V 68 breuis est: est breuis transp.. V • altera: alta V • uita2: om. VP 70 masculues: m. T • Paradisum: om. VP 71 in eo: om. M • mi: om. M • quid est: quidem M quod est V 74 prorsus ad ea: ad ea prorsus transp. M • nec: om. M 75 conuersio: conuersacio TGV iter. P 76 respicit: prospicit M 78 tergiuersabuntur: et ergiuersabuntur M 79 quidem in igne: iter. M 80 quando: quomodo M cum V 81 magnatibus: om. M

282

85

90

95

100

105

110

Liber Alchorani

aufferetis?» 48 Dicent magnates: «Omnes erimus in eo, quia Deus iudicauit inter seruos». 49 Et dicent illi qui fuerint in igne prepositis gehenne: «Deprecamini creatorem uestrum quatenus a uobis alleuiet diem de pena». 50 Et dicent: «Nonne uenerunt ad eos Legati uestri cum testimoniis?» Dixerunt: «Ymmo, orate». Et oracio blasphemorum non est nisi in errore. 51 Nos quidem tuemur Legatos nostros et eos qui crediderunt in hac uita et die qua surget testimonium, 52 die qua non proderit iniuriosis excusacio sua. Et malediccionem habent et malam domum. 53 Et iam contulimus moysi direccionem et filiis Israel dedimus Librum in possessionem 54 ad dirigendum et memoriam prudentum. 55 Sustine igitur, quia promissio Dei est uera. Et expete ueniam peccatis tuis et da gloriam creatori tuo uespere et mane. 56 Illi autem qui proteruunt in miraculis Dei sine racione que ad eos prouenissent, in pectoribus quidem eorum est elacio infructuosa. Preparate uos ad Deum, qui est auditor, prospector. 57 Celos quidem et terram creare plus est quam homines creare, uerum multi hominum ignorant. 58 Et non coequantur cecus et uidens et qui crediderunt et bona fecerunt et iniquus. modicum recolunt. 59 Quod hora appropinquat, de qua non est hesitandum, sed multi hominum non credunt. 60 Et dixit creator uester: «Adorate me et exaudiam uos. Qui enim dedignantur me adorare, iam intrabunt gehennam depositi». 61 Et Deus est qui tribuit uobis noctem ut in ea quiesceretis et diem ad cernendum, quia Deus benignus est hominibus, uerum plures hominum sunt ingrati. 62 Ille est Deus, creator uester, qui creauit omnia. Non est Deus nisi ipse. Quomodo ergo mendacium fingitis? 63 Sic quoque confingunt qui miracula Dei denegant. 64 Deus autem est qui statuit uobis immobilem terram et celum excelsum. Et formauit uos et ymaginem uestram priuilegiauit. Et dittauit uos bonis. Ille est Deus, benedictus Deus, creator gencium. 65 Ipse uiuit. Non est Deus nisi ipse. Adorate ipsum puram ei fidem gerentes. Gloria sit Deo, creatori gencium. 66 Dic: «Inhibitum est michi ut adorem quos absque Deo adoratis, quia uenerunt ad me testimonia a creatore meo. Et preceptum est michi ut fiam Sarracenus Deo, creatori gencium. 67 Ipse est qui uos creauit de terra, deinde de spermate, deinde

82 aufferetis: aufferatis P • quod add. ante dicent M • omnes: ceteris M 83 fuerint: fuerit V • prepositis: prepositus V 88 malediccionem: malediccione M • habent: habet M habebunt P 89 direccionem: donacionem M • dedimus Librum: Librum dedimus transp. P 90 possessionem: possessione M 92 uespere et mane: mane et uespere transp. M • proteruunt: proteruiunt MV preteruunt P • Dei: om. P • isti add. post Dei et expunct. T 93 prouenissent: prouenisset VP 94 celos: celum V 95 coequantur: adequantur V 96 uidens: uidentes M • qui: om. V • iniquus: iniquis VP • recolunt: recolint M 97 hominum: om. M 98 uester: noster M 99 dedignantur me: me dedignantur transp.. V • enim add. post iam V • gehennam: gehenna M • est: om. M 101 benignus: begninus M • benignus est: est benignus transp. M • autem add. post ille V 103 mendacium T corr. GVP: mandacium G mendacia M • fingitis: confingitis M • confingunt TGM corr. V P: congugiunt V 104 uobis: nobis M 105 uos1: om. M 105106 est Deus: Deus est transp. M 107 ei fidem: fidem ei transp. P 110 de terra: om. G

CAPITVLVm QVADRAGESImVm

115

120

125

130

135

283

de sanguisuga, deinde uos ad infanciam conduxit, deinde ad robur uestrum, demum ad senium; et quidam uestrum prius decendunt quam ad terminum perueniatis uobis prefixum, quo forte discernatis». 68 Ipse est qui uiuificat et mortificat. Et cum aliquid preuidet, dicit «esto» et fit. 69 Nonne uides eos qui preterierunt in miraculis Dei quod delentur? 70 Qui repulerunt Librum et id pro quo Legatos nostros destinamus, et iam cognoscent 71 quando fuerint cathene in collis eorum trahentur 72 in ueneno, deinde in igne deponentur. 73 Demum dicetur illis: «Vbi sunt illi quos 74 absque Deo colitis?» Responderunt: «Euanuerunt a nobis. Ymmo, prius non adorabamus quicquam». Sic deperdit Deus blasphemos. 75 «Et hoc quia gaudebatis in terra sicut lasciui sine racione. 76 Introite portas Inferni et mansuri in eo in perpetuum. Quam praua est mansio superbiencium!» 77 Expecta ergo, quoniam promissio Dei uera est. Siue faciam te aliquam uidere de hiis que preparaui eis siue faciam te obire, ad nos utique reducentur. 78 Et iam quidem misimus ante te Legatos; de illis quosdam tibi narrauimus et quosdam non narrauimus tibi. Nec fas fuit ut Legatus ueniret cum miraculo nisi de uoluntate Dei. Et cum uenerit mandatum Dei, iudicabitur secundum iusticiam et peribunt illic falsarii. 79 Deus est qui tribuit uobis animalia ut ex eis quedam equitaretis et quedam commederetis et ex eis haberetis iuuamenta 80 et ut exequeremini per ea necessitates quas in cordibus uestris proponeretis. Ipsaque sunt et naues uehicula uestra. 81 Et ostendit uobis miracula sua. Qualiter ergo miracula Dei diffitemini? 82 Nonne per terram discurrerunt et uiderunt qualis fuit antecessorum suorum exitus? Qui plures eis extitere et forciores et in edifficiis super terram potenciores nichilque illis profuit quod acquisierant. 83 Cumque peruenissent ad eos Legati sui cum testimonis, congratulabantur presumentes de sciencia sua, et conuersum est in eos quod in aliis deridebant. 84 Cumque tribulacionem nostram sentirent, dixerunt: «Credimus in Deum solum et ydola blasphemamus». 85 Et nichil eis contulit fides eorum ut nostram sustinuerunt tribulacionem. Hic est mos seruorum qui preterire. Et dampnati sunt illic blasphemi.

111 infanciam: infamiam P • conduxit: conducit TGVP • uestrum: om. M 112 quidam: quidem GM • decedunt: descendunt M • quam: priusquam M 113 perueniatis uobis prefixum: prefixum uobis proueniatis transp. P 114 preuidet: lac. M 114-115 et cum … pretierierunt: om. G 115 preterierunt: proteruiunt V proteruant P • quod: et V • qui: quia M 116 quando: quomodo M • fuerint: fuerunt MV 117 collis: collibus M • demum: deinde M 118 illis: hiis M 119 nobis TG corr. VP: uobis MV • sic: sed V 120 sicut lasciui sine racione: sine racione sicut lasciui transp. V 122 uera est: est uera transp. P 123 faciam: faciem M • aliquam uidere siue faciam add. post faciam te P 124 te: om. P 124125 et quosdam2 ... ueniret cum: om. M 125 miraculo: oraculo M 126 iudicabitur: iustificabitur M • illos add. post peribunt et del. M 127 tribuit: retribuit M • quedam equitaretis et: om. M 128 uero add. post quedam P • ut: om. M • exequeremini: exerceremini M 129 proponeretis: preponeretis M • ipsaque: ipsa quoque GV • et naues: naues et transp. V 130 diffitemini: diffidemini M 134 congratulabantur: gratulabantur M 135 eos: eis VP • nostram: uestram M 136 blasphemamus T corr.G MVP: blasphememus G 137 sustinuerunt: sustinuerint P • mos: mors M 138 illic: illis M

CAPITVLVM QVADRAGESIMVM PRIMVM

5

10

15

20

25

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. (1-2) 3 Liber cuius periodi in Alchoranum distinguntur Arabicum hominibus intelligentibus. 4 ... qui est euangelizans et premonens. Et multi quidem eorum aduerterunt ab eo et non audierunt. 5 Dicentes: «Corda nostra sunt inclusa nec intelligimus ea ad que nos prouocas. Et aures nostre surde sunt. Inter nos et uos est uelamen. Fac ergo, quia nos facturi sumus». 6 Dic: «Ego quidem homo sum similis uobis. Reuelatur michi quod Deus uester unus est Deus. Dirigamini ad eum et poscite ueniam. Et heu ydolatris 7 qui non dant decimas et in alteram uitam non credunt! 8 Illi enim qui crediderunt et bona fecerunt, habebunt premium incomparabile». 9 Dic: «Quamobrem blasphematis in eum qui terram creauit in biduo? Et constituitis ei simulacra? Ille creator gencium. 10 Et sunt in ea montes desuper; et benedixit eam. Et arbitratus est mensuras animalium in quatuor diebus equales». Expetentibus. 11 Deinde equauit se ad celum, cum esset fumus, dixitque ei et terre: «Voluntarie siue inuite uenite». Dixerunt: «Venimus obedientes». 12 Et compleuit in biduo septem celos et reuelauit unicuique celo opus suum. Et decorauimus inferius celum luminaribus ad custodiam. Sic gloriosus prouidit, sapiens. 13 Quod si aduerterint, dic: «Ego pronuncio uobis cladem similem cladi Had et Thamud». 14 Quando uenerunt ad eos Legati ex omni parte contestantes eis ne adorarent nisi Deum. Et dicebant: «Si creator noster uellet, destinaret angelos. Nos enim in eo non credimus pro quo missi estis». 15 Had autem superbierunt in terra sine racione. Et dixerunt: «Qui sunt nobis forciores?» Nonne uident quod Deus, qui creauit eos, forcior est eis? Et negabant miracula nostra. 16 Et misimus super eos uentum ualidum in diebus aduersis ut faceremus eos gustare penam confusionis in hoc seculo. Et supplicium alterius plus ignominiosum est et

1-91 capitulum... omnia: om. AB 1 capitulum quadragesimum primum: om. T prophecia distinccionis quinquaginta †due† peryodi G capitulum quadragesimum tercium err. V azoara quinquagesima secunda prophecia distinccionis P sura quadragesima prima P2 2 in nomine ... miseratoris: om. V • amen add. post miseratoris P 3 Arabicum: om. V 4 euangelizans: euangelizatis P • premonens: premones P • multi: nullam V 5 aduertunt: iter. post et non et del. M • nostra TG corr. M VP: uestra M • inclusa: in clausa M 6 intelligimus: intelligentibus VP • ad que nos: que ad nos transp. V • prouocas: prouocat M • nostre: om. VP 7 ego: ergo TGM 8 michi: inde V • uester: noster M 9 in: om. VP • alteram: aliam MV • uitam: uiam M 11 incomparabile: improperabile TGV improbabile M • quamobrem: quemobrem M quamadmodum V 12 biduo: dubio M • constituitis: constituistis VP • posuit in ea capita add. post gencium M • sunt: om. M 14 fumus: al summus mg. V2 16 obedientes: obedimus VP 18 aduerterint: aduertit P • ego: ergo TGM • pronuncio: prenuncio M • uobis TG corr.M VP: nobis M 19 quando: quomodo M • contestantes: constantes M 20 noster: uester M 21 Had: hac M 22 superbierunt: superbiuit V • nobis: uobis GM 24 eos: iter. G 25 plus: om. VP

CAPITVLVm QVADRAgESImVm PRImVm

30

35

40

45

50

285

ipsi non defendentur. 17 Thamude uero direximus, et pocius elegerunt cecitatem quam direccionem. Et comprehendit eos supplicium ignominie propter perpetrata. 18 Et liberauimus eos qui crediderunt et timuerunt. 19 Et die qua inuocauero inimicos Dei ad incendium, ipsi subterfugient 20 usque adeo quod cum ad ipsum uenerunt, perhibebunt contra eos testimonium auditus eorum et uisus et cutes super hiis que perpetrabant. 21 Et dicent cutibus suis: «Cur testamini contra nos?» Respondebunt: «Deus enim qui omnia fecit loqui et nos fecit testificari. Et ipse uos prima uice creauit et ad eum reducemini». 22 Et non occultabatis ut confiterentur contra uos auditus uestri et uisus et cutes uestre. Verum opinabamini quod non sciret Deus multa de hiis que facitis. 23 Et hec opinio, quam de creatore uestro credebatis, uos dampnauit et facti estis dampnati. 24 Et siquidem perseuerant, in igne permanebunt; et si excusacionem querunt, non excusabuntur. 25 Et Alchoranum compleuimus eis et approbant eum ex omni parte. Et uerus extitit super eos sermo in populis qui recesserunt ab aula de demonibus et hominibus quod dampnandi erant. 26 Et dixerunt illi qui blaphemarunt: «Non audiatis hunc Alchoranum». Et corruperunt ipsum ut superarent. 27 Et nos faciemus blasphemos penam gustare crudelem et retribuemus eis premium malum pro malo quod egerunt. 28 Inimici Dei in igne manebunt in eternum premium pro eo quod miracula nostra denegarunt. 29 Et dixerunt blasphemi: «Creator, demonstra nobis demones et homines qui nos prodiderunt. Ponemus eos sub pedibus nostris ut sint de infimis». 30 Quia illi qui dixerunt: «Creator noster», deinde directi sunt; super illos angeli descenderunt et dictum est: «Non timeatis neque contristemini. Et euangelizate Paradisum qui uobis promissus est. 31 Nos quippe patrocinabimur uobis in hoc seculo et in futuro, in quo habebitis quecumque desideratis optata. 32 Descendent a misericorde, remissore». 33 Et

26 pocius: prius P 27 comprehendit: comprehendet V • propter: om. M 28 liberauimus: liberabimus V • inuocauero: inuocabo M 29 subterfugient: subterfugiunt V • cum: om. V 30 perhibebunt TGM corr. s.l. V: prohibebunt V perhibebit P • et uisus: om. V • et2: est M • cutes: cites V cutes mg. V2 om. P 31 dicent TGM corr. V P: dicete V • cur: cum M • qui omnia facet add. post testamini M 32 respondebunt: responderunt V respondebant P • qui omnia: quoniam G que omnia V • sunt add. post omnia et del. V scit mg. V2 • nos TGM corr. V P: uos V 33 uos: nos MP • eum: s.l. V • occultabatis: occultabitis M 34 uestre: nostre M 35 non : om M • multa: minima VP 36 uestro: nostro M • dampnauit: deprauauit TM 37 perseuerant: perseuerent M • permanebunt: permanebuntur M 38 compleuimus: compilauimus V compleuerimus P • aprobant: apropriant VP 39 demonibus: domibus M 41 corruperunt: corrumpunt M corrupurunt s.l. V2 43 manebunt: permanebunt VP • in add. ante premium M 44 mirabile add. post quod G 45 demonstra: demostra M 4546 demones ... infimis: om. V 46 infimis: infinitis P • noster: om. V 47 sunt: om. G 48 Paradisum: pauperibus M • qui: quia M • uobis: nobis M • promissus: missus VP 49 uobis: om. VP • habetis add. post quo et del. G • habebitis: om. M 50 descendent T corr.s.l.G MVP: descendant G

286

55

60

65

70

75

Liber Alchorani

quod est melius uerbum quam Deum exorare et bona facere et dicere: «Ego quidem sum de Sarracenis»? 34 Nec equantur bonum opus et peccatum. Repelle mala bonis. Et si inter te et aliquem hominem fuerit odium, sit tibi tamen tamquam carus amicus. 35 Et non acquirent Paradisum nisi sustinentes et non ingredientur eum nisi qui magnam habent porcionem. 36 Et si te temptauerit Sathanas temptacione praua, deffende te cum Deo, qui est auditor, sapiens. 37 Et de mirabilibus eius est nox et dies et sol et luna. Et non adoretis solem neque lunam. Et adorate Deum qui creauit sydera si uos adoratis eum. 38 Et si superbiunt illi, qui sunt apud creatorem tuum laudant eum nocte et die et ipsi non audiunt. 39 Et de mirabilibus eius est quod terram uides humilem et quando pluimus super eam aqua, contremiscit et dat incrementum. Quoniam qui eam uiuificauit, mortuos utique uiuificabit, qui est super omnia potens. 40 Illi autem qui in miraculis nostris proteruiunt non abscondentur a nobis. Numquid qui proicitur in ignem melior est an qui fidelis die resurreccionis uenerit? Facitote quod uobis liberuit, quia quicquid facitis prospicio. 41 Illi enim qui in memoriam blasphemarunt que peruenit ad eos, quia Liber est gloriosus. 42 Nullatenus eum error subintrat, qui descendit a sapiente, laudabili. 43 Nihil aliud tibi dicitur nisi quod antiquis dictum est Legatis, quia creator tuus est miserator et punitor grauiter. 44 Et siquidem eum ederemus Latinum, dicerent utique: «Quamobrem peryodi eius non fuerunt distincti Latine et Arabice?» Dic: «Ipse credentibus in direccionem et salutem. Et in auribus incredulorum est surditas, obcecati sunt in eo. Illique clamabant eminus». 45 Et iam tribuimus moysi Librum et dissenserunt in eo. Et nisi uerbum precesisset a creatore tuo decretum esset inter eos. Ipsi quidem dubitant de ipso hesitantes. 46 Et bona que fecerit, anime sue faciet; et mala similiter. Et creator utique tuus non est seruis iniuriosus. 47 Ei quippe ascribitur hore noticia. Et nulli quidem fructus de ramis prodeunt arborum et nulla est femina que concipiat uel

51 quam: quem M • facere et dicere: dicere et facere transp. VP 52 de Sarracenis: Sarracenus MV • bonum opus: opus bonum transp. P • repelle: repella M 53 tamen: cum M 54 carus: canis P 55 sustinentes et non est iter. post nisi qui M • ingredientur TGM corr. s.l. V P: egredientur V • qui: om. M • habent: habeant M • et add. post Sathanas V 56 deffende te: deffendere M 57 est: om. VP • et dies: om. M 58 si: et V • adoratis: adoretis M adorate V 59 tuum: meum VP 60 terram: terra M • quando: quomodo M 61 aqua: aquam V • contremiscit: contromescit M • eam: ea M • mortuos: om. V 61-62 mortuos utique uiuificabit: om. M 62 qui2: om. M 63 proteruiunt: preteruiunt M • nobis: uobis M • ignem: igne V 64 est: add. post fidelis M • in add. post fidelis V 66 te add. post gloriosus P • eum: cum P • error: errore P 67 laudabili: laudabilis M • est add. post aliud V • nisi: enim V 68 misericors et add. post est2 69 ederemus: edemus V • quamobrem: quemobrem M 71 incredulorum: credulorum V • obcecati: obsecati M • clamabant: clamabunt M clamant V 72-73 uerbum precesisset: om. M 73 meo add. post creatore M 74 bona que fecerit: qui fecerit bona transp. V • qui add. post faciet et M 75 seruis TG corr. V: seruus MVP • iniuriosus: iniuriosis M • ei: enim M et V • hore: hora M • noticia: uotita V 76 ramis: ruro M • prodeunt: proderunt P

CAPITVLVm QVADRAgESImVm PRImVm

80

85

90

287

pariat absque eius sciencia. Et die qua clamabit in eos: «Vbi sunt participes nostri?» Respondebunt: «Expetita licencia nullus nostrum testis est huius rei». 48 Et euanuerunt ab eis que prius excolebant et estimabant quod non possent deleri. 49 Et homo quando pro bono supplicat, spem suam nullatenus precidat; et quando affligitur aduersitate, desperat atque dissidit. 50 Et quando misericorditer agimus cum ipso, post aduersitatem quam sustinuit, ascribit sibi dicens: «Non estimo constare de hora. Et si conuersus fuero ad creatorem meum, penes ipsum inueniam prospera». Narrabo igitur blasphemis que fecerunt et gustare eos faciam in mane supplicium. 51 Et quando benefacimus hominum, aduertit faciem suam et diuertit humerum suum. Et quando tangit eum aduersitas, orat prolixe. 52 Dic: «Quid uobis uidetur? Si processit a Deo, deinde uos in eum blasphemastis. Quis magis est dampnatus quam qui nimium deuiat?» 53 Iam demostrabo eis miracula nostra in extremis terre et in se ipsis donec pateat eis quod ipse est uerus. Nonne sufficit creator tuus quod sit in omnibus testis? 54 An hesitant quod creatori suo occurrent? Nonne continet omnia?

77 eius: om. G • clamabit: clamabat M 78 nostri: uestri V • nostrum: uestrum M • testis est: est testis transp. V 79 possent: posset P 81 afligitur: afligatur V • atque: et s.l. V om. P • quando: quomodo M om. VP 82 post aduersitatem quam: aduersitatem postquam transp. M 84 igitur: ergo P • faciam: s.l. V 85 quando: quomodo M om. V • hominum: homini V • aduertit: aduerterit V 86 quando: quomodo M 87 si: sed V 88 quam: nisi V • deuiat: deuiatus M 89 pateat: petet V 90 sit in omnibus: in omnibus sit transp. V • quod: pro M • creatori: creatore M 91 occurrent: occurrerent P

CAPITVLVM QVADRAGESIMVM SECVNDVM

5

10

15

20

25

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. (1-2) 3 Sic quidem reuelat tibi et antecessoribus tuis ut Deus, gloriosus, sapiens; 4 qui habet quicquid est in celis et in terra, qui est excelsus, magnus. 5 Celi fere scinduntur desuper et angeli decantant laudem creatoris sui, ueniam expetentes illis qui sunt in terra. Nonne Deus misericors est, miserator? 6 Et qui susceperunt absque eo patronos Deus obseruat eos. Et tu non es super eos prepositus. 7 Et sic reuelauimus tibi Alchoranum Arabicum ut matrem urbium premoneas et circumstantes et predices diem congregacionis de qua non est hesitandum, quidam enim erant in Paradiso, quidam uero in Inferno. 8 Et si Deus uellet, unum constitueret populum, sed introducet quos uoluerit in misericordiam suam. Et iniuriosi carebunt patrono atque tutore. 9 Cur susceperunt absque eo patronos? Deus utique patronus est, qui mortuos uiuificat et super omnia potens est. 10 Nichil est in quo dissenciatis quod ipsum Deus non diuidicet. «Ille est Deus, creator meus, in quo confido et ad eum conuertor. 11 Conditor celorum et terre, qui ex uobis tribuit coniuges et ex brutis coniuges; in quo uos permittit. Ille cui nil est simile, qui est auditor, prospector. 12 Clauiger celorum et terre. Dilatat opes cui uult et attenuat eas quia nouit omnia». 13 Exposuit quippe uobis de lege id quod predicauit Noe et quod reuelauimus tibi et quod predicauimus Abrahe et moysi et Ihesu ut obseruetis legem nec in ea dissenciatis. molestum est ydolatris id ad quod inuitantur. Deus autem eligit sibi quem uult et dirigit ad se qui conuertitur. 14 Et non fuerunt dissencientes nisi postquam peruenit ad eos sciencia inuidia inter se ducti. Et si uerbum non precessisset a creatore tuo usque ad terminum prefixum, decretum esset inter eos. Et illi quidem hesitant de ipso ad quos postmodum Liber peruenit. 15 Ideoque ora. Et dirige sicut tibi preceptum est

1-91 capitulum ... omnia redeunt: om. AB 1 capitulum quadragesimum secundum: om. T prophecia de tripudiorum mg. G capitulum quadragesimum quartum err. V azoara quinquagesima tertia prophecia de tripudiorum P sura quadragesima secunda P2 2 in nomine ... miseratoris: om. MV • amen add. post miseratoris P 3 sic: nec M hic V • tuis: suis T • ut: om. M 4 qui1: om. M • qui habet: mg. T • fere: uero V 5 decantant: decantent M • expetentes: expectantes M 7 eo: eos M 8 reuelauimus: reuelabimus V • ut: et V • matrem: magistrum P 9 circumstantes: circonstantes G • et: ut P • predices: predicas M • quidam: quidem M 10 quidam: quidem M • Deus: om. M 11 introducet corr.T GMV: introduceret T introducit P • suam: omnino V 12 susceperunt: ceperunt V 14 non: om. T 15 conditor: conditorem P 16 uobis: nobis M • uos: nos M om. P • permittit T corr.G MP: permittat G permittet V • cui: tibi P 18 quia: qui V 19 reuelauimus: reuelauerimus G reuelabimus V • quod3: om. V 19-20 Abrahe et moysi: moysi et Abrahe transp. P 20 obseruetis: obseruas V • est: et M • ydolatris: ydolatrum V 21 inuitantur: immittantur M • qui: om. V 22 conuertitur: conuertatur M • postquam: prius VP 23 inter: autem M 25 dirige: dirigere TGP • preceptum: prefixum M • preceptum est: est preceptum transp. V

CAPITVLVm QVADRAgESImVm SECVNDVm

30

35

40

45

50

289

et non affectus eorum imiteris. Et dic: «Credo in id quod Deus de Libro destinauit. Et mandatum est michi ut iusticiam inter uos exhibeam. Deus creator noster et creator uester, opera nostra nobis et opera uestra uobis. Et non est disceptacio inter nos et inter uos. Deus congregabit nos et ad eum redibimus». 16 Et illi quidem qui disceptant in Deo, postquam fuit eis responsum, disceptacio eorum friuola est erga creatorem suum. Et ira Dei est super eos et habebunt cruciatum magnum. 17 Deus est qui destinauit Librum per iusticiam et trutinam. Et quis te cerciorabit? Forte hora est propinqua. 18 Festinant ad eam, qui non credunt in eam; et qui non credunt in eam, uerentur eam, quia sciunt quod futura est. Nonne illi qui proteruiunt in hora sunt in errore maximo? 19 Deus subtiliter seruis suis prouidet, quos uult ditat. Et ipse fortis est, gloriosus. 20 Qui uolunt alterius uite lucrum, addam eis lucrum, et qui huius uite lucrum appetierunt, de ea quidem imparciar ei, et alterius non habebit porcionem. 21 An habent participes qui quidem de lege eis exposuerunt quod Deus non approbat? Et si non esset uerbum separacionis, decretum esset inter eos. Et iniuriosi magnum habebunt cruciatum. 22 Videbis iniuriosos uerentes quod perpetrarunt et incident in ipsum, qui autem crediderunt et bona egerunt in uiridariis erunt Paradisi, habentes apud creatorem suum quod optarunt. Hoc est magnum bonum. 23 Illud quidem Deus euangelizat seruis suis qui crediderunt et bona fecerunt. Dic: «Non exigo a uobis super hoc premium nisi quod proximos diligatis». Et qui mercedem nansciscitur, accumulabo ei bonum, quia Deus est remissor, gloriosus. 24 An forte dicunt: «Confinxit in Deum mendacium». Et si Deus uoluerit cor tuum claudet. Et delebit Deus falsum et firmabit uerum uerbis suis, quia pectoris nouit archana. 25 Et ipse quidem est qui recipit a seruis suis penam et remittit delicta et nouit quid operantur. 26 Et diligit eos qui crediderunt et bona fecerunt et auget eis graciam suam. Et blasphemi magnum habebunt cruciatum. 27 Et si Deus dilataret opes seruis suis, superbirent in terra; uerum largitur cum moderamine quod uult, quia seruorum suorum est examinator et prospector. 28 Et ipse est qui dat pluuiam postquam desperant. Et effundit misericordiam suam, patronus, laudabilis. 29 Et de mirabilibus eius est

26 imiteris: immiteris M imitteris V 27 mandatum: destinatum V • exhibeam: habeam V 28 nostra: uestra M • et opera2... uobis: om. M • non: om. V 29 nos1 et inter om. M 30 disceptacio: discepcio V 32 est: enim V • per iusticiam: om. V • quis: qui M • te: est M • cerciorabit: exterioribus M 33 eam1: eum V • qui1: que M 34 uerentur: interentur M • sciunt: sicut M 35 sunt: om. M • sibi add. post errore M • maximo: om. V 36 lucrum: lucra V 37 addam eis lucrum: om. M • lucrum: luctum P • appetierunt: appetunt M • ea: eo M • ei: eis V 39 quod: quia V • approbat: appropriat TGVP 42 apud: i.l. V2 43 optarunt T corr.G M: optarent G optauerunt VP 44 fecerunt: egerunt M • exigo TG corr. M VP: exigoo M 45 nansciscitur: nascitur M narciscitur V nanciscuntur P • accumulabo: accumulo M • ei: eis VP 48 firmabit: defirmabit V confirmabit corr. s.l. V2 49 a: de V • remittit: remittat V 50 fecerunt: egerunt V 51 opes seruis suis: seruis suis opes transp. P • suas add. post opes V 53 postquam desperant: desuper V 54 in terra add. post effundit M • misericordiam suam: misericordia sua V • eius: om. M

290

55

60

65

70

75

80

Liber Alchorani

quod celos creauit et terram et omnia animalia que in ea dispersit. Et cum uoluerit, congregare ea potens est. 30 Et dat uobis aduersitates, propterea que manus uestre acquirunt, et pluribus parcit. 31 Et uos non euadetis in terra et uos non habetis absque Deo patronum neque tutorem. 32 Et de mirabilibus eius est in mari liburne sicut uexilla. 33 Si uoluerit, faciet uentos quiescere et cessabunt super faciem eius. In hoc miraculum ostenditur omni pacienti, gracias agenti. 34 Vel punientur pro eo quod perpetrarunt, et parcet multis. 35 Et nouerunt illi qui disputant de miraculis nostris quod delebuntur. 36 Et quicquid uobis est collatum in subsidium est presentis uite. Et quod apud Deum est melius atque durabilius illis qui credunt et in creatore suo confidunt, 37 et qui magna crimina declinant et scelera et quando irritantur, ipsi parcunt, 38 et qui creatori suo respondent et insistunt oracioni et consulunt sibi in factis suis et qui erogant de hiis que largimur eis, 39 et qui quando incurrunt inimicicias, se tuentur. 40 Et malum pro malo simile infligunt. Et qui parcit et benefacit, a Deo recipit premium. Iniuriosos enim odit. 41 Et qui se tuetur post iniuriam sibi illatam. 42 Omnes sunt inculpabiles, culpandi uero sunt qui hominibus iniurantur et in terra emulantur iniuste. Illi enim penam incurrent crudelem. 43 Et qui sustinet et parcit, quod est de rebus urgentibus. 44 Et quem Deus dampnat, ille non habet postmodum patronum. Et uidebis iniuriosos dicentes uiso supplicio: «Numquid est uobis spes remeandi?» 45 Et uidebis quod ostendetur eis animus, tremulantes ex rancore, submissis cernent palpebris. Et dicent qui crediderunt quod dampnati sunt qui animas suas perdiderunt et suorum in die resurreccionis. Nonne sunt iniuriosi in eterno supplicio? 46 Et non habebunt patronos absque Deo, qui eos tueantur. Et quem Deus deperdit, ille non habet remedium. 47 Respondete igitur creatori uestro, priusquam ueniat dies que non redimetur a Deo, in qua nullum concedetur reffugium nec ignorancia. 48 Et si aduerterint, non quidem misimus te ut eos obserues. Tibi enim non incumbit nisi defferre. Et quando nos misericorditer agimus cum homine, gaudet. Et siquidem

56 congregare ea: ea congregare transp. P • et: ut M • dat: dicit V • uobis TGM corr.s.l.V P: nobis V • que: quia M 57 non1: om. V 58 premium add. post Deo et del. M • tutorem: auctorem M • liburne: libane V libnem P 59 uoluerit: uolueris P 60 uel: ut V • punientur: punit M punirent V • pro eo: om. M 61-62 et parcet ... dolebunt: om. P 62 delebuntur: delebunt M • uobis TG corr. M VP: nobis M • uobis est: est uobis transp. T • est2: et M 63 Deum: i.l. V • durabilius TGM corr.s.l.V P: durabilis V • et2: om. MV 64 in: s.l. V • creatore: creatorem VP • suo: om. VP • qui TG corr.M VP: si M • et2: ut V 66 consulunt TGM corr.V P: consultunt V • erogant: erogent V 67 quando: quomodo M quandoque V • in add. post incurrunt P 68 benefacit: facit bene M • enum add. post iniuriosos et del. G • qui: si V 69 tuetur: tuentur M 70 iniuriantur et: iter. P • illi enim: enim illi transp. VP 71 uir add. post rebus et del. G 72 dampnat: dampna M 73 est uobis: uobis est transp. M • reandi add. post spes G 74 ostendetur: ostenditur V • cernent: cernentur P 76 sunt: om. M autem V 78 igitur: ergo P • ueniat: uenit M 79 redimetur: redibetur M • in: et V • concedetur: conceditur TGVP 80 enim: et V • non: om. P 81 quando: quomodo M • nos: om. MVP

CAPITVLVm QVADRAgESImVm SECVNDVm

85

90

291

incurrit aliquid sinistri pro eo quod manus eius premiserunt, tunc homo blasphemat. 49 Deus autem regnat in celis et in terra et creat quod uult. Et cui placet, feminas concedit; et cui uult, mares; 50 aut geminos concedit mares et feminas. Et statuit quem uult sterilem, quia sapiens est, potens. 51 Et non est cuipiam concessum loqui Deo nisi per reuelacionem uel post uelamen uel mittit Legatum, et reuelat ei de uoluntate sua quod uult; qui est excelsus, sapiens. 52 Et sic quoque reuelauimus tibi spiritum de mandato nostro. Cum quid esset Liber uel fides ignorares; uerum posuimus eum lumen per quod dirigeremus de seruis meis quem uellemus. Et tu quidem ad uiam rectam posses dirigi, 53 uiam scilicet Dei qui habet omnia que sunt in celis et in terra. Nonne ad Deum omnia redeunt?

82 incurrit aliquid: aliquid incurrit transp. M • sinistri: sinister V 84 sterilem add. post uult et expunc. V • concedit mares: om. M 85 statuit: tatuit V facit s.l. V2 • quem: quam P 87 quod: et M 88 reuelauimus corr.T GMP: reuelauerimus T uelauimus V 89 fides: fidem V • dirigeremus: dirigeretur VP • meis: nostris M 90 tu: hi P • posses dirigi: dirigi posses transp. T • Dei: om. M • qui: que V

CAPITVLVM QVADRAGESIMVM TERCIVM

5

10

15

20

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. (1) 2 Per Librum manifestum! 3 quem statuimus Alcoranum Arabicum, quo forte discernatis. 4 Ipse enim est exemplari nostro, sublimis et excelsus. 5 An amouebo memoriam a uobis, si fueritis populus flagiciosus? 6 Et quot misimus Prophetas in antiquis! 7 Et numquam ad eos peruenit Propheta quem non deriderent. 8 Et deleuimus robustos eorum et abierunt sicut antiqui. 9 Et si eos interrogaueris: «Quis celos creauit et terram?» Dicent: «Quidem creauit eos gloriosus, sapiens». 10 Qui terram uobis posuit immobilem et statuit in ea semitas, quibus forte dirigamini. 11 Et qui de celo pluit aquam ad mensuram, de qua uiuificauimus terram mortuam et sic sustabimini. 12 Et qui creauit omnes coniuges et stabiliuit uobis de nauibus et animalibus que equitatis 13 ut ascendatis dorsa eorum, ut recolatis beneficium creatoris uestri, cum sederitis super illa, et dicetis: «Laudetur ille qui nobis edomuit huiuscemodi et non sumus eque potentes eis. 14 Et ad eum redibimus». 15 Et assignauerunt ei de seruis suis porcionem. Homo enim est blasphemus manifestus. 16 Cur autem susciperet de creaturis suis filias et reseruaret uobis filios? 17 Et quando anunciatur alicui quod nata est ei uerbi gracia filia quam misericordi attribuunt, facies eius immutatur et fit atra et contristatur. 18 Nonne illa que nascitur in monilibus est in litigiis ebes? 19 Et asserunt angelos, qui sunt coram Deo, fore feminas. Numquid affuerunt creacioni eorum? Iam scribemus attestaciones eorum et consulentur. 20 Et dixerunt: «Si misericors uellet, non quidem adoraremus eos». Et nullam de hoc habent scienciam. Non sunt nisi arbitrantes. 21 An tradidimus eis Librum ante ipsum et tenerentur ad ipsum?

1-101 capitulum ... iam scietis: om. AB 1 capitulum quadragesimum tercium: om. T prophecia auri de uernantis sexaginta peryodi mg. G capitulum quadragesimum quintum err. V azoara quinquagesima tercia prophecia auri siue decoris uernantis P sura quadragesima tercia P2 2 in nomine … miseratoris: om. MV • amen add. post miseratoris P 3 per: et M • Arabicum: Arabice T • forte: fere V 4 amouebo: amouendo M 5 si fueritis: fueritis si transp. P • flagiciosus: flaciosus P • quot: quod M 6 ad eos peruenit: peruenit ad eos transp. M • quem T corr.s.l.G MVP: quom G 7 eos: iter. et del. G 8 et terram ... creauit2: om. M 10 uiuificauimus: uiuificamus corr. V 11 mortuam: om. VP • stabiliuit: stabilium G 13 illa: ipsa M 14 nobis: uobis MV • huiuscemodi: huiusmodi M 15 est: om. M 16 creaturis: curatis G 16-17 et reseruaret uobis filios: om. V 17 filios: filias P • quando: quomodo M • quod ... uerbi: om. M • gracia add. post est et expunc. V • gracia: s.l. V2 18 atribuunt: atribuit VP • immutatur: immutantur M 19 illa: om. M ille P • que: qui P • nascitur: irascitur M • est: et M 20 affuerunt: fuerunt M • creacioni: oracioni M • creacione eorum: eorum creacione transp. T 21 creacioni add. post eius T • scribemus: ascribimus M • attestaciones TGM corr.V P: attestatores V 22 non quidem: numquid TGVP • adoraremus: adoremus M • si add. post et V • hoc: hac V 23 tradidimus: tradimus M credimus V • tenerentur: tenentur M tuerentur V

CAPITVLVm QVADRAgESImVm TERCIVm

25

30

35

40

45

50

293

22 Ymmo. Dixerunt: «Patres nostros inuenimus in hac opinione et uestigia sequimur eorum». 23 Et non destinauimus quoque ante te ad aliquam urbium premonitorem, quin diuites eius dicerent: «Patres nostros in hac inuenimus opinione et nos uestigiis ducimur eorum». 24 Dic: «Cur non accessistis ad eleganciora eis in quibus patres uestros inuenistis?» Responderunt: «Nos blasphemamus in id pro quo missi estis». 25 Et ulti sumus in eos. Considera ergo qualis fuit falsiditorum successus. 26 Et recole quando dixit Abraham patri suo et populo suo: «Inmunis sum ab hiis quos colitis 27 nisi ab eo qui creauit me. Ipse quippe nos diriget». 28 Et stabiliuit uerbum in potestatem eius permanens, quo forte resipiscant. 29 Ymmo, dispensauimus cum eis et patribus eorum donec peruenit ad eos ueritas et Legatus publicus. 30 Et ut peruenit ad eos ueritas, dixerunt: «Iste est magicus et nos in eum blasphemamus». 31 Et dixerunt: «Cur non descendit iste Alcoranus super uirum duarum urbium magnum?» 32 Cur ipsi misericordiam creatoris sui diuidunt? Nos inter eos diuisimus uictualia ipsorum in hac uita et sublimauimus quosdam super alios in gradibus ut alii utantur aliis in exercicio. Et misericordiam creatoris tui melior enim est hiis in quibus concordatis. 33 Et si homines in unum concordarent populum, statueremus ut qui in misericordem blasphemant domibus eorum tecta fierent argentea et scale super ea supereminentes. 34 Et domibus hostia et lectos haberent in quibus cubarent, 35 et aurum. Et hoc totum temporales huius uite diuicie sunt, sed alterius uite que sunt penes creatorem tuum metuentibus obseruantur. 36 Et qui se uelant a memoria misericordis, incitabo super eum Sathanam et erit compar ipsius. 37 Et arcebunt eos ab equo et estimant quod dirigentur. 38 Itaque cum uterque accesserit, dicet: «Vtinam a me elongatus fuisses duorum orientum intercapedine!» Quam prauus compar! 39 Et non proderit uobis hodie, cum iniuriam intulistis, quia in pena comunicabitis. 40 An tu facies audire surdum aut diriges cecum et qui fuerit in manifesto errore? 41 Aut tollam te et ulciscar in eos 42 uel demostrabo tibi quod promisi eis, quia posse homo super eos. 43 Prosequere ergo quod tibi reuelatum est, quia in uia recta consistis. 44 Quia

24 nostros: uestros M 25 sequimur: sequitur V • ad: om. VP • aliquam: aliqua M aliquem V om. P 26 quin TGM s.l. V P: quando V • nostros: uestros M 27 accessistis: accessitis M 28 eleganciora: elegantoram M • nostro add. post patres et del. G • uestros: nostros GP 29 blasphemamus: blasphema M • ulti TGM corr. V P: ultimi V 30 falsiditorum: suditorum M • sui add. post falsiditorum et del. G • quando: quomodo M 33 dispensauimus: dispensauit VP 34 ut: non M 35 dixerunt: mg. V2 36 descendit: descendat G • magnum: om. V • cur: cum P • ipsi: ipse V 37 creatoris sui: sui creatoris transp. V • diuidunt: diuidant P • diuisimus: dimidimus M • ipsorum: eorum V 38 ut: et M • utantur: utuntur V 39 enim: om. MV • hiis: om. V 40 statueremus: statuerimus M 41 domibus: domus M • eorum: earum V • tecta: om. VP 43 uite1: om. V 48 uobis: nobis MP 49 aut: an M et V 50 cecum: tecum P • errare add. post manifesto et del. G • tollam te: tollante M 52 prosequere: prosequuntur V • tibi: cum V

294

55

60

65

70

75

Liber Alchorani

memoria est tibi et populo tuo et iam requiretur a uobis. 45 Et consule eos quos ante te misimus Legatos. Vtrum absque Deo statuissemus deos quos adorarent? 46 Et iam misimus moysen cum miraculis nostris ad Pharaonem et populum eius. Et dixit: «Ego quidem creatoris gencium fungor legacione». 47 Cumque ad eos perueniret cum miraculis nostris, ipsi deriserunt eum 48 et non ostendebat eis miraculum quod non esset maius altero. Et puniuimus eos, quo forte conuerterentur. 49 Et dixerunt: «O magice, ora pro nobis creatorem tuum pro eo quod pepigit tecum, quia nos quidem dirigemur». 50 Cum autem ab eis penam aufferremus, preterierunt pactum 51 et clamauit Pharao in populo suo dicens: «Popule, nonne Egipti regnum optineo et flumina subtus me deffluunt? Nonne cernitis? 52 An non sum melior isto conuicioso qui fere non loquitur? 53 Cur non portat armillas aureas uel committantur cum angeli obsequentes?» 54 Et contempsit populum suum et obidierunt ei, quia erat populus flagiciosus. 55 Cum autem nos irritasset, ulti sumus in eos et omnes submersimus. 56 Et posuimus eos in exemplum primis et nouissimis. 57 Et quando filius marie ductus est in exemplum, quando populus tuus ab eo recessit. 58 «Dii nostri sunt meliores an ipse?» Non induxerunt hoc tibi nisi pretermendo. Ymmo, sunt homines litigiosi. 59 Ipse enim non est seruus cui benefecimus et posuimus in exemplis filiis Israel. 60 Et si nos uellemus, ex uobis preficeremus angelos in terra uicarios. 61 «Et sciencia hore nota est. Non disceptetis de ipsa et sequimini me. Hec est uia recta 62 nec arceat uos Sathanas, quia uester est aduersarius publicus». 63 Et ut Ihesus accessit cum testimoniis, ait: «Veni quidem ad uos cum sapiencia et ut exponerem uobis aliqua de hiis in quibus dissentitis. Ergo timete Deum et obedite michi. 64 Quia Deus est creator meus et creator uester. Adorate eum. Hec est uia recta». 65 Et dissenserunt inter se progenies. Proch dolor, utique iniuriosis pro supplicio diei doloris! 66 Nonne aduertunt quod hora? Veniet subito et non perpendent. 67 Et amici quidem fient illa die inimici adinuicem, preter timentes 68 cum quibus

53 requiretur: requireretur V 55 ante add. post misimus GP • ante te add. post misimus TV 56 creatoris: creator M • fungor: mg. T2 • legacione: om. VP 57 ostendebat T corr.s.l.G MVP: ostendibat G • pu add. post forte et del. T 59 conuerterentur: conuertentur GM • pro: om. TGVP 60 quod: om. P • dirigentmur add. post quidem et del. G • dirigemur: diligemur M 62 defluunt: defluent M 64 portat: apportat V portant P • commitantur: mg. V2 65 populum suum : populus suus V • erat TGM corr.s.l.V2 P: creat V • flagiciosus: iter. post cum P • cum: om. V 66 nos: non V • et posuimus: om. V 67 quando: quomodo M 68 quando: quomodo M • populus: filius M 69 ipse: ipsi V • induxerunt: indixerunt P 70 ipse enim: enim ipse transp. M • est: om. VP exemplum add. post in et del. G • exemplis corr.T GMP: execemplis T exemplum V 71 si: s.l. V • preficeremus: proficeremus M • terra: terram P 72 hore: ore M hodie V • non: ut V 73 nec: non M • quia: qui M 75 dissentitis: dissenciebatis VP • timete Deum: Deum timete transp. V 76 est cretor meus: creator meus est transp. V • adorate: orate M • eum: om. M 78 quam add. post hora T • non: om. G 79 quidem ... die inimici: om. P • timentes: mittere V

CAPITVLVm QVADRAgESImVm TERCIVm 80

85

90

95

100

295

dicetur: «Non timeatis hodie nec contristemini, 69 qui credidistis in miraculis nostris et fuistis Sarraceni, 70 introite Paradisum; uos et uxores uestre honorabimini». 71 Ambientes eos cum scutellis aureis et amphoris, in quibus erit quicquid placet animabus et delectat oculos, et manebitis in eo in eternum. 72 Et ille est Paradisus quem acquisistis in hereditatem pro bonis que fecistis. 73 In quibus fructus habebitis plurimos quibus uescemini. 74 Quia iniuriosi erunt in pena gehenne in sempiternum, 75 que non remittetur eis aliquatenus et erunt in ea desperantes. 76 Nec eis iniuriam intulimus, sed ipsi fuerunt iniuriosi. 77 Et clamabant: «O reges, extinguat nos creator tuus». Dicetque: «Estote perseruerantes». 78 Venimus ad uos cum ueritate et plures uestrum ueritatem respuerunt. 79 Excogitent quidem? Quoniam nos sumus excogitantes. 80 An putant quod non audiuimus secretum eorum et murmuracionem? Ymmo, et Legati nostri secus eos scribunt. 81 Dic: «Si misericors habet filium, ego sum primus diffidencium». 82 Laudetur qui celos creauit et terram, creator troni, absit quod narrant. 83 Permitte ergo eos turbari et colludere, donec incidant in diem suum qui promittitur eis. 84 Et ille est in celo Deus et in terra Deus. Et ipse sapiens, sciens. 85 Et benedictus sit ille cuius est regnum celorum et terre et quod inter utrumque est. Et ipse nouit horam. Et ad eum redibitis. 86 Et illi quos absque Deo colunt, non posunt habere ueniam nisi qui dant testimonium ueritati. Et ipsi cognoscent. 87 Et si eos interrogaueris: «Quis eos creauit?», dicent: «Deus». Qualiter ergo confingunt mendacia? 88 Et uerbum eius erat: «Creator, iste quippe est populus non credulus». 89 Remitte eis et dic: «Pax». Et iam scietis.

80 dicetur: om. G qui: quid M • credidistis: creditis M 82 cum: et V 83 oculos: oculus M 84 acquisistis: acquisitis M • hereditatem: hereditate V • pro bonis: probacionis V • que: quam V 85 uescemini: uestimini M 87 sunt add. post ipsi T • fuerunt iniuriosi: iniuriosi fuerunt transp. T 88 clamabant: clamabunt G • extinguat: expugnat P • nos: uos M 89 uestrum: om. M 92 si: om. V • habet filium: filium habet transp. V 93 celos creauit: creauit celos transp. V 95 et in terra: iter. et del. T 97 utrumque: utraque V 99 eos: eorum V • creauit: creauerit MV • qualiter ergo: ergo qualiter transp. M

CAPITVLVM QVADRAGESIMVM QVARTVM

5

10

15

20

25

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. (1) 2 Liber hic est distinctus, 3 quem destinauimus in nocte bendicta, quia nos sumus premonitores. 4 In qua distinximus omnem scienciam 5 que erat penes nos, quia legacione fungebamur 6 de misericordia creatoris tui, qui est auditor, sapiens, 7 qui celos creauit et terram et que inter ea sunt. Si uos estis asserentes. 8 Non est Deus, nisi ipse, qui uiuificat et mortificat. Creator uester et creator uestrorum patrum antiquorum. 9 Ymmo, sunt in dubio ludentes. 10 Cerne igitur diem in qua celum fumigabit manifeste 11 et proteget homines. Et hec erit pena doloris. 12 «Creator, detege a nobis penam, quia credimus». 13 Quod habent memoriam et uenit iam ad eos Legatus publicus, 14 deinde diuertunt ab eo dicentes: «magister est demonium habens». 15 Et si remiserimus aliquantulum pene, adorabitis utique. 16 Et die qua rapietur magna rapina, nos ulciscemur. 17 Et iam prius affliximus populum Pharaonis et accessit ad eos Legatus reuerendus 18 dicens: «Accedite ad me serui Dei, quia ego sum Legatus uobis publicus. 19 Et non exaltetis uos super Deum. Ego enim ueniam ad uos cum racione patenti. 20 Et creatore meo et uestro me deffendo ne lapidetis me. 21 Et si non creditis in me, discedite a me». 22 Et orauit creatorem suum dicens: «Hic est populus presumptuosus». 23 «Et fuge cum populo noctu, quia persequemini. 24 Et dimitte mare scissum, quia milites sunt submergendi». 25 Paradisum et fontes 26 et segetes et mansiones honorificas deferentes 27 et beneficium fructum quibus uescebantur. 28 Et dedimus hereditatem alii populo. 29 Et non plorauit super eos celum et terra et non tardabantur. 30 Et fecimus filios Israel euadere a pena ignominiosa 31 Pharaonis, quia fuit excelsus desuper excedentibus. 32 Et iam elegimus eos prudenter super gentes 33 et contulimus eis miracula comprobata manifeste. 34 Isti enim dicunt: 35 «Non est enim nisi mors nostra prima neque resuscitabimur. 36 Operamini ergo miracula nostra, si ueraces estis». 37 Suntne ipsi meliores quam populus Thobe et

1-42 capitulum ... ipsi obseruabunt: om. AB 1 capitulum quadragesimum quartum: om. T prophecia fumi undesexaginta mg. G capitulum quadragesimum sextum err. V azoara quinquagesima quinta prophecia fumi P sura 44 (sic) P2 2 in nomine ... miseratoris: om. M • amen add. post miseratoris P 3 hic est: est hic transp. M • quem TGM corr. s.l. V2: quod VP • quia: quod VP 4 nos: om. G 6 celos creauit: creauit celos transp. V • et terram: om. M • si: sicut P 7 nisi: non M • uester: noster TGMP • uestrorum: nostrorum TGMP 8 ludentes: laudantes M 9 fumigabit: subfumigabit P • hec: hoc M 10 a: om. V 12 habens: habetis V • remiserimus: remisimus MP • adorabitis: adorabatis P 13 rapietur: rapinatur T rapientur GVP • ulciscemur: ulcissemur M • affliximus: affligemus V 14-15 dicens ... Dei: om. M • et: ut M 16 et: a M • cum add. s.l. post et V2 17 deffendo: deffendi M • in: om. P 18 meus add. post populus M 19 mare: om. M 20 Paradisum: parad V Pharaonis mg. V2 23 tardabantur: retardabantur M credebantur V 24 elegimus: eligemus M 25 comprobata: probata M 26 enim: om. MP • resuscitabimur: suscitabimur V 27 suntne: ne M • Thobe: robe M Thebe VP

CAPITVLVm QVADRAgESImVm QVARTVm

30

35

40

297

deleuimus eos qui ante uos fuerunt, quia fuerunt iniuriosi? 38 Et non creauimus celos et terram et que inter ea sunt ludentes. 39 Et non creauimus ea nisi ueraciter, sed multi eorum non sciunt. 40 Quod dies separacionis hora est omnium; 41 dies qua non conferret propinquus propinquo in aliquo nec ipsi deffendentur 42 nisi ille cui Deus miserebitur, qui est gloriosus, miserator. 43 Arbor enim Zacomi 44 erit cibus peccatoris, 45 sicut uirus ebulliet in uentribus, 46 sicut uenenum ebullit. 47 Dicetur: «Accipite eum et proicite eum in profundum Inferni, 48 deinde effundite super caput eius de pena ueneni. 49 gusta, quia tu fuisti gloriosus, uenerabilis, 50 quia super hoc proterui eratis». 51 Timentes autem erunt in mansione tuti 52 in Paradisis et fontibus, 53 induentes purpuram et uestes sericas, facie ad faciem considentes. 54 Et copulauimus eos habentibus oculos grandes ac nigros ut boues siluestres, 55 in quibus ad fructus imitabuntur securi. 56 Non gustabunt in eis mortem nisi primam. Et deffendet eos a pena Inferni 57 et gracia Dei. Illud est refugium magnum. 58 Hunc quidem Librum alleuiauimus in lingua tua, quo forte recolerent. 59 Et obserua, quia ipsi obseruabunt.

28 eos: uos M • qui: quando V • quia: om. VP • fuerunt iniuriosi: om. VP 29 celos: celum V • et terram: om. M • ludentes: laudantes M • et3: om. M 33 uirus: uerus M om. V • oll add. post uirus M • in uentribus ... ebullit: om. M 34 eum2: om. TGVP 35 caput: capud MV • tu TGM corr. V P: tui V 37 sericas: siricas M 38 facie TGM corr. s.l. V P: facite V • considentes: confitentes M consedentes V considerantes V • habentibus: habentes M • mulieribus add. post habentibus V • ac: et M 39 siluestres: siluestros P 40 mortem nisi: nisi mortem transp. M 41 alleuias add. post Librum et del. M 42 obserua T corr.G MVP: obseruarent G

CAPITVLVM QVADRAGESIMVM QVINTVM

5

10

15

20

25

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. (1) 2 Descendit hic Liber a Deo, glorioso, sapiente. 3 Quia in celis et in terra miracula sunt fidelibus. 4 Et in creacione uestra et animalium que disperguntur miracula eliciuntur populo credencium. 5 Et in diuersitate noctis et diei et in hiis que Deus de celo tribuit bonis et cum ipsis uiuificat terram post mortem ipsius et in conuersione uentorum miracula sunt populo intelligenti. 6 Illa quidem miracula Dei tibi perlegam ueraciter, qua ergo ystoria trans Deum et miracula sua credent? 7 Heu omni confingenti mendacium peccatori 8 qui audiet miracula Dei super se perlegi, deinde erit elatus ac si non audisset ea! Annuncia igitur ei penam doloris. 9 Et quando addiscunt aliquid de miraculis nostris, suscipiunt ea in derisum. Illi penam habebunt publicam 10 et prope eos erit Infernus. Nec proderit eis quicquam quod acquisierunt neque quod susceperunt absque Deo patronos, habentes magnam penam. 11 Hec est direccio et qui blasphemarunt in miraculis creatoris sui, habebunt penam ex cruciatu doloris. 12 Deus concessit uobis mare ad usus uestros ut naues discurrant in eo de mandato eius, ut acquiratis de bonis eius, quo forte gracias agatis. 13 Et concessit uobis quidquid est in celis et in terra ad usus uestros tantum, quia in hoc miraculum est populo animauertenti. 14 Dic illis qui credunt ut parcant illis qui non sperant dies Dei, ut retribuatur populo pro eo quod fecit. 15 Et qui bona fecerit, sibi faciet; et qui peccauerit, sibi peccat. Deinde ad creatorem uestrum reducemini. 16 Et iam dedimus filiis Israel Librum et sapienciam et prudenciam et propheciam et ditauimus eos de bonis. Et extulimus eos super gentes. 17 Et contulimus eis testimonia rei et non dissenserunt nisi postquam peruenit ad eos sciencia sibi inuidentes. Quia creator tuus inter eos iudicabit in die resurreccionis de eo in quo discrepant. 18 Deinde constituimus te direccione rei. Ergo imitare eam nec imiteris affectus nesciencium. 19 Quia non

1-56 capitulum … sapiens: om. AB 1 capitulum quadragesimum quintum: om. T prophecia congregacionis triginta due peryodi mg. G capitulum quadragesimum septimum err. V azoara quinquagesima quinta prophecia congregacionis P sura 45 (sic) P2 2 in nomine … miseratoris: om. MV • amen add. post miseratoris P 3 quia: qui M 4 uestra: nostra M 5 noctis: om. M 7 illa: illi P 8 Dei: iter. post perlegam M • tibi: om. M • qua: quia P • ystoria: historia VP • Deum: domini M dominus P • sua: om. TGVP 9 omni: enim V • audiet: audit V 10 perlegi: legi V • deinde: demum M • si: om. M • annuncia igitur: igitur annuncia transp. M 11 miraculis: miracula V 15 uobis: nobis M • ad usus: aduersus V 16 ut1: et M • discurrant: discurrunt M 18 hoc: om. M • est: iter. M • animaduertenti: credenti V 19 Deus add. post ut1 V • parcant: parcat V • sperant TGM corr. V P: spernant V • populo: om. V 20 peccat: om. TGMV 22 et prudenciam: om. M 23 eis: eos M • dissenserunt: dispensauerunt V 24 postquam: priusquam VP 25 ressurreccionis T GM corr.s.l.V2 P: racionis V • in2: de M om. V • quo: quod M 26 imiteris: sincerum V • quia: om. M

CAPITVLVm QVADRAgESImVm QVINTVm

30

35

40

45

50

55

299

conferent tibi in aliquo erga Deum. Et iniuriosi adinuicem sibi patrocinantur. Et Deus est patronus metuencium. 20 Hec contemplaciones hominum et direccio et misericordia populo credenti. 21 An estimant qui commiserunt peccata quod ponam eos illis qui crediderunt et bona egerunt equales in uita sua et in morte? Quam perperam iudicant! 22 Et creauit Deus celos et terram ueraciter et ne retribuatur unicuique iuxta quod egit et nemini fiet iniuria. 23 Quid uidetur tibi? Qui suscepit Deum pro beneplacito suo et deperdit eum Deus secundum scienciam et obturate sunt aures eorum et cor et posuit super oculos eius uelamen, quis ergo diriget eum post Deum? Nonne recolitis? 24 Et dixerunt: «Non est nisi uita mundana. moriemur et uiuificabimur et non delebit nos nisi tempus». Et non habent huius rei scienciam, sed opinantur. 25 Et quando leguntur eis miracula nostra manifesta, non est eorum racio nisi quod dicunt: «Afferte nobis patres nostros, si ueraces estis». 26 Dic: «Deus mortificabit uos, deinde uiuificabit; demum congregabit uos in die resurreccionis procul dubio». Verum plures hominum non sciunt. 27 Et Deus regnat in celis et in terra. Et die qua hora uenerit, impedientes dampnabuntur 28 et uidebis unumquemque populum congregatum. Et unusquisque uocabitur populus ad Librum suum: «Hodie retribuetur uobis iuxta quod egeritis». (29) 30 Illos quidem qui crediderunt et bona fecerunt, creator eorum intromittet in misericordiam suam. Hoc est refugium patens. 31 Illis autem qui blasphemarunt dicetur: «Nonne uobis recitabantur miracula mea? Et superbiebatis et fuistis presumptores». 32 Et quando dicitur quod promissio Dei uera est et de hora non est hesitandum. Dicitis: «Quid sit hora nescimus. Non estimamus nisi quod sit opinio et non credimus». 33 Et patuerunt eis peccata que perpetrarunt et inciderunt ueraciter in id quod deridebant. 34 Et dictum est: «Hodie uos obliuiscar sicut obliti estis occursus huius uestri diei. Et mansio uestra erit ignis et non est qui uos deffendat. 35 Pro eo quod miracula Dei habuistis in derisum et seduxit uos mundus iste». Hodie ergo non extrahentur inde et eorum non amittetur excusacio. 36 gloria igitur Deo, creatori celorum et creatori terre et creatori gencium. 37 Et ipse magnificetur in celis et in terra, qui est gloriosus, sapiens.

27 tibi: om. M • in aliquo erga Deum: ergo Deum in aliquo transp. M • patrocinantur: patrocinabuntur M 31 quam: aquam M quod VP • celos: celum M • ne: ueni M 32 quod add. post uidetur M 33 scienciam: conscienciam M 34 et3: om. M 36 non: om. M 37 habent: s.l. V2 om. P • quando: quomodo M 38-39 patres nostros: patronos VP 42 unumquemque: quemque M 44 egeritis: egistis MV • fecerunt: egerunt M 46 blasphemarunt: blasphemunt M • recitabantur: recitabuntur VP • uobis add. post recitabantur M • mea: nostra VP 47 quando: quomodo M 48 dicitis quid: qui dicitis transp. M 51 nostre add. post estis M • eius add. post occursus et del. G • huius: cuius M • uestri: nostre V 52 non est qui: qui non est transp. P 53 derisum: derisionem P • ergo: quo P 54 igitur: om. TGVP • creatori2: om. M

CAPITVLVM QVADRAGESIMVM SEXTVM

5

10

15

20

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 H.M. 2 Descendit Liber a Deo, glorioso, sapiente. 3 Non creauimus celos et terram et que sunt inter ea nisi ueraciter ad certum tempus. Et qui blasphemarunt ab eo quod fuerunt premoniti diuerterunt. 4 Dic: «Quid uidetur de illis quos absque Deo colitis? Ostendite michi quid creauerunt de terra habentue participium in celis. Introducite michi Librum ante istum uel probacionem per scienciam, si ueraces estis. 5 Et quis est magis dampnatus quam qui colit absque Deo qui non respondebit ei usque ad diem resurreccionis? Et ipsi sunt oracionum suarum inexpertes. 6 Et cum homines suscitabuntur, erunt eis inimici et blasphemabunt in culturam eorum. 7 Et quando miracula nostra recitabuntur eis manifesto, dicent qui blasphemarunt in ueritatem que peruenit ad eos dicent: «Hec est ars magica publica». 8 Vel dicent: «Confinxit hunc». Dic: «Si ego confinxi eum, non me a Deo in quoque excusabitis; melius nouit in quo uos exceditis. Ipse quidem inter me et uos sufficit in testem, qui est remissor, miserator». 9 Dic: «Non fui primus Legatorum nec scio quid fiet de me nec de uobis. Non prosequar nisi quod reuellatum est mihi. Et non sum ego nisi premonitor publicus». 10 Dic: «Quid uidetur uobis? Si processit a Deo et blasphematis in eum, et aliquis testis de filiis Israel perhibeat simile et credat ut uos superbitis. Deus utique non dirigit iniuriosos». 11 Et dixerunt illi qui blasphemarunt illis qui crediderunt: «Si bonus esset, non anticipasset nos in eo». Et cum non dirigantur per ipsum, iam dicunt: «Ficcio est antiqua». 12 Et antiquior eo est Liber Moysi in exemplar et misericordia. Et hic Liber est uerax in lingua Arabica ut eo premoneas iniuriosos et euangelizes benefactoribus. 13 Illi enim qui dixerunt: «Creator noster est

1-73 capitulum … populum peccatorem: om. AM 1 capitulum quadragesimum sextum: om. T prophecia arenarum † x † peryodi mg. G capitulum duodequinquagesimum err. V azoara quinquagesima septima prophecia arenarum P sura quadragesima sexta P2 2 in nomine ... miseratoris: om. MV • amen add. post miseratoris P 3 HM: om. MV • ne add. post non et expunct. M 4 blasphemarunt: blasphemauerunt M 5 diuerterunt: diuertunt G 6 de terra: om. VP 8 deputatus add. post magis M • et add. post Deo V 10 erunt: om. VP • blasphemabunt: blasphemarunt P 10-12 blasphemabunt ... dicent qui: om. V 11 nostra: uestra M • manifesto: manifesta M 11-12 dicent qui: dicentque M 12 blasphemarunt: blasphemauerunt V • ueritatem: ueritate M • ars magica: magica ars transp. VP 13 publica: om. VP • dicent: dixit V • me: te P 14 quoque: quoquam P • excusabitis: excusabis P • melius: iter. G 16 fiet add. post nec T • nec scio: nescio V • prosequar: prosequor M 17 reuellatum est mihi: mihi reuellatum est transp. M • non sum ego: ego non sum transp. M 18 uobis: uidebis M • blasphematis: blasphematur M • aliquis: alius V 19 credat TGM corr. s.l. V2 P: creat V • ut: et TGVP 21 non1: iter. G • nos: uos M • et: om. V • dirigantur: dirigatur P 22 antiquior TGM corr s.l.V2 P : antiquorum V • eo: om. M • eo est: est eo transp. P 24 noster: uester M

CAPItVLVM QVADrAgESIMVM SExtVM 25

30

35

40

45

50

301

Deus», deinde directi sunt, nullatenus timeant neque contristentur. 14 Illi quidem consortes Paradisi in eternum permanebunt in eo, ad premium pro eo quod fecerunt. 15 Et precepimus homini ut parentibus suis benefaceret. Mater enim eius concepit eum in uita et peperit eum in uita. Et concepcio eius et separacio in triginta mensibus includuntur usque dum ad robur suum attingit et ad quadragesimum annum. Dic: «Creator, presta michi ut referam gracias tibi pro beneficio quod impendisti michi et parentibus meis et faciam bonum quod tibi sit acceptum. Et repara michi prolem meam, quia tibi peniteo et ego sum de Sarracenis». 16 Illi quidem sunt a quibus bona sunt recepta et quorum inquitates remittuntur, consortes sunt Paradisi iuxta promissionem ueram que eis promissa est. 17 Et qui parentes suos increpat dicens eis: «Numquid creditis quod suscitabor et multa secula preterierunt ante me?» Et ipsi super hoc expetunt a Deo ueniam dicentes: «Heu tibi! Amen, quia promissio Dei est uera». Et dic: «Non est hic nisi scripture antiquorum». 18 Illi quidem sunt de quibus ueraciter constitit uerbum in populis qui preterierunt ante eos demonum et hominum, quod fuerant dampnati. 19 Et uniuersi gradus habent secundum quod operantur. Et superaddam operibus eorum nec ipsis fiet iniuria. 20 Et die qua blasphemis ostendetur ignis dicetur: «Consumpsistis bona uestra in uita uestra et delectati estis in eis. Hodie igitur pena confusionis retribuetur eis pro eo quod superbistis in terra sine racione et peccastis». 21 Et recolle fratrem Had quando premonuit populum suum secus arenas et precessit amonicio coram uobis et post uos: «Ne adoraretis nisi Deum, quia timeo uobis penam magne diei». 22 Dixerunt: «Numquid ad nos uenisti ut nos amoneas a diis nostris? Da nobis ergo quod polliceris, si tu es de ueracibus». 23 Dic: «Sciencia quidem apud Deum est. Et perducam ad uos id pro quo sum missus, uerum uideo uos homines ignaros». 24 Cum autem nubes intuerentur obeuntes aquis, dixerunt: «Hee sunt nubes compluentes». Ymmo est quod postulabatis festinari uentus in quo est pena doloris 25 dampnans omnia ad nutum

25 deinde: demum V • timeant: timeatis V • constristentur: contristemini VP contristamini corr. s.l. V 26 permanebunt: manebunt P • ad: om. M 27 et perpetrarunt add. post fecerunt P • benefaceret: benefacerent M 28 et peperit ... uita2: om. M • eius: iter. post separacio et expunct. GV 29 dum: om. V • et: om. M 30 ut: et TGP • referam: feram M 31 impendisti: impendidisti corr. s.l. V • meis: om. M 33 a quibus bona sunt2: om. V • recepta: recepti V 34-35 eis promissa est: est promissa eis transp. P 35 parentes suos increpat: increpat parentes transp. V • dicens: dices V 37 tibi amen: tyranm V • dic: dicit M 38 constitit: constetit V 39 preterierunt: preterierant P 40 et perpetrantur add. post operantur P 41 qua: om. M • ipsis add. post qua V • ostendetur T corr. G VP: ostendentur G ostenditur M 42 uestra1: nostra M • uestra2: nostra M 44 quando: non M 45 precessit: preces sit P • amonicio: ammonitor P • ne: non V 46 magne diei: magni Dei M 48 perducam: producam MV 48-49 sum missus: missus sum transp. V 49 autem: ergo V • intuerentur: intueretur T interuentur M 50 nubes: om. M • est: om. M 51 postulabatis: postulabitis MV • uentus: uentum P • nutum: uultum P

302

55

60

65

70

Liber Alchorani

creatoris sui. Et deleti sunt ut nil nisi habitacula eorum remanerent. Sic retribuo populum iniuriosum. 26 Et iam quidem eos collocabamus sicut uos collocauimus. Et contuleramus eis auditum et uisum et corda. Et nil eis profuit auditus eorum et uisus nec corda, cum miracula Dei negassent et conuersum est in eis quod deridebant. 27 Et iam deleuimus urbes circumstantes uobis et exercuimus miracula, quo forte couerterentur. 28 Numquid eos deffendit quod derelicto Deo immolauerunt hostiam diis? Ymmo; tunc euanuerunt ab eis conficcio eorum et mendacia. 29 Et recole quod exercuimus tibi quosdam demones, qui ascultabant Alchoranum. Cumque assisterent dum legeretur, eis annuit: «Silete!» Et cum perlegeretur, redierunt ad populum suum monentes eos. 30 Dixerunt populo suo: «Nos audiuimus Librum qui datus est post Moysem testimonium, perhibens eis quem premanibus habuit, dirigens ad ueritatem et uiam rectam. 31 Popule, adorate Deum. respondete inuocanti Deum et credite in eum. Parcet uobis peccata uestra et nimerit uos a pena doloris». 32 Et qui non respondet inuocanti Deum, non euadet in terra et non habebit absque eo patronos. Illi sunt in errore manifesto. 33 Nonne uident quod Deus est qui creauit celos et terram? Et non fuit fessus, cum ea crearet. Potens mortuos uiuificare. Ymmo; quia est omnipotens. 34 Et die qua blasphemis ostendetur ignis et dicetur: «Nonne hoc est uerum?», dicent: «Ymmo, per creatorem nostrum!» Et dicetur: «gustate ergo penam pro eo quod blasphemabatis». 35 Et paciens esto sicut sustinuerunt sollertes Legati. Nec propes eis sicut qui sunt in die qua uident quid eis promittitur, non steterunt nisi per horam diei et accessit. Numquid ergo perimit nisi populum peccatorem?

52 creatoris TGM corr. s.l. V2 P: creatorum V • ut nil nisi: ubi V 53 populum iniuriosum: populo iniurioso V • quidem: om. VP • collocabamus: collocabimus TGVP • sicut uos collocauimus: om. VP 54 aduentum add. post contuleramus eis G • auditum et uisum: uisum auditum transp. V • auditus: uisus V 55 uisus: auditus V • nec: est M • negassent: negasset M • est: om. M 56 circumstantes: circonstantes G 57 deffendit: deffendet MV • derelicto: absque M 58 immolauerunt: anno leuauerunt V anno lauauerunt P 59 mendacia: mendacium M • asculcti add. post qui G • ascultabant: auscultabant VP 59-60 ascultabant Alchoranum: Alcoranum ascultabant transp. V 60 assisterent: om. TGVP • eis: om. MV 61 perlegeretur: perlegeruent V 63 quem: que P • habuit: habuerit P 64 inuocanti: inuocamini M 64-65 respondete ... qui non: om. V 65 nimerit: minuet P • dolo add. post pena M 66 terra: terram GP 67 Deus: om. M 68-69 quia est ... dicent ymmo: om. P 70 nostrum: uestrum M 71 qui add. post sicut P • propes: impropes V 73 ergo: om. M

CAPITVLVM QVADRAGESIMVM SEPTIMVM

5

10

15

20

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Illorum qui blasphemarunt et arcuerunt a uia Dei frustrata sunt opera. 2 Et illorum qui crediderunt, bona fecerunt et crediderunt in id quod super Machometum descendit a creatore suo destinatum ueraciter, abscondentur peccata et status reparabit. 3 Hoc quidem quia blasphemi secuti sunt falsum et fideles inmitati sunt uerum creatoris sui. Ita nimirum Deus introducit similitudinem hominibus. 4 Et cum blasphemis occurreritis, capita eorum amputate ita quod cum eos ceperitis; uincula stringatis ut postmodum remittatis uel redimantur usque dum bellum arma deponat. Et hoc quippe si Deus uellet, se deffenderet ab eis, sed ut alios examinet per alios. Et qui sunt occisi in uia Dei, non sunt opera eorum frustrata. 5 Diriget enim eos Deus et reparabit statum eorum 6 et intromittet eos in Paradisum quem eis prouidet. 7 O uos fideles, si Deum deffenditis, deffendet uos et firmabit gressus uestros. 8 Et illi qui blasphemarunt increpentur et opera eorum pereant. 9 Hoc quidem quia renuerunt quod Deus destinauit et despecta sunt opera eorum. 10 Nonne discurrerunt per terram et considerauerunt qualis fuit exitus eorum antiquorum? Deus eos dampnauit et blasphemos similiter. 11 Hoc quidem quia Deus est patronus fidelium et blasphemi non habent dominum. 12 Deus enim intromittet eos qui crediderunt et bona fecerunt in Paradisos sub quibus deffluent flumina. Et qui blasphemarunt delectantur et comedunt sicut comedunt bruta

1-63 capitulum … uobis similis: om. AB 1 capitulum qudragesimum septimum: om. TG capitulum undequinquagesimum err. V azoara duodesexagesima prophecia belli P sura quadragesima septima P2 inscribitur Mahomedis mg. add. post prophecia P4 2 in nomine ... miseratoris: om. MV • amen add. post miseratoris P 3 arcuerunt: cernerunt V • Dei TG corr.M VP: diei M • frustrata: frusta V 4 bona ... crediderunt2 T corr.s.l.V: om. GMP tradiderunt V 5 Machometum: Mahometum M 6 et status: om. M 7 sui: tui TGVP • introducit: introduxit M 8 occurreritis: occurretis M occurritis V • amputate: amputare M 9 stringatis: constringatis P • redimantur: dedimantur M 10 quidem add. post hoc M • Deus: om. M • utique add. post uellet P 11 occisi: decisi V alia occisi s.l. V2 • in: de M 12 diriget: dirigit VP 13 deffenditis: deffendetis M 14 gressus: egressus M 15 destinauit: destinauerit G 16 discurrerunt: discurrunt V • per: iter. V 17 eorum: om. M • quidem sine dubio add. post Deus P • eos: om. G • iuste condennauit et eciam add. post dampnauit et P • damnauit quia blasphemia magnum peccatum est et graue apud Deum et add. post similiter P 18 ipse add. post quia P • Deus: om. TGV • optimus et uerus dominus iustus sanctus pius et misericors potens super omnia omnium add. post patronus P • dominus exccelsus et ipsi add. post fidelium P • dominum: Deum V quidem aliquem Deum P 19 intromittet: intromittit P • omnes add. post eos P • et timuerunt Deum add. post crediderunt P • in hoc seculo in futuro add. post fecerunt P • amenos deliccis plenos add. post Paradisos P 20 in quibus in eternum manebunt et hoc erit premium metuencium Deum et bona opera perpetrancium add. post flumina P • uero add. post qui P • in Deum add. post blasphemarunt P • comedunt2: comederunt M

304

25

30

35

Liber Alchorani

animalia, et in igne manebunt. 13 Et quot urbes forciores urbe tua quam deputaui tibi destruximus! Et non fuit qui eas deffenderet. 14 Numquid ille qui est in ueritate creatoris sui sicut ille cui adulatur in malo et sequitur affectus suos? 15 Velut illi quibus Paradisus promittitur metuentes: in illo sunt flumina aque clarissime et flumina lactis dulcis et flumina uini dulcorati potoribus et flumina mellis. Excollati habentes in eo de omnibus fructibus et ueniam a creatore suo. Sunt sicut qui in igne permanebunt in eternum et potantur ueneno quod uiscera eorum incidet? 16 Et quidam eorum ascultant te et quando discendunt a te, dicunt peritis in sciencia: «Quidnam dixit nuper?» Illi quidem sunt quibus Deus corda conclusit et qui suos imitantur affectus. 17 Et qui directi sunt addidit eis direccionem et contulit timorem. 18 Numquid expectant nisi horam ut ueniat eis subito? Et iam ueniunt eius condiciones. Qualiter se habuerunt quando accessit ad memoriam suam? 19 Et docuit eos non esse nisi unum Deum. Et expete ueniam tibi pro peccato tuo et fidelibus uiris et mulieribus. Et Deus nouit conuersacionem uestram et premium. 20 Et dicent qui crediderunt: «Numquid destinata est

21 perpetuo et hec erit retribucio blasphemancium et eorum qui mala egerunt in hoc seculo et perpetrarunt scelera mala add. post manebunt P • quot: quod M 22 tibi: om. M • et submersimus add. post destruximus P • eos add. post qui1 et del. G • nec liberaret a manibus nostris et a potencia nostra add. post deffenderet P • ille: illi V • est: sunt V 23 sui: tui V • sicut: sunt V • cui: qui V • adulatur: adulantur V • et assentitur add. post adulatur P 24 velut: velud GM • Paradisus: Paradisum VP • promittitur: promissimus VP • metuentes: intuentes M • sunt: fluunt P • flumina: quidem P 25 clarissime: clarissima V • et1: in P • albissimi et add. post lactis P • dulcis: dulcissimi P • alia add. post et2 P • potoribus: potatoribus V • alia eciam add. post et3 P 26 mellis: melli P • omnibus: omni bono P • fructibus: om. P • quod preparauit Deus bona facientibus et metuentibus eum hoc enim premium dat Deus fidelibus suis et qui eum diligunt puram ei fidem gerentibus et colentibus eum et eis qui non constituerunt cum Deo participem quemquam et non adorauerunt alium deum preter eum qui celos et terram creauit et eis qui idola reppulere et in miracula nostra crediderunt et elemosinas facientibus qui quidem beati erunt in eternum mansionem apud Deum perpetuam possidentes in futuro seculo quam bonum premium et quam bona mansio beatorum add. post fructibus et P • expetiti add. post suo P 27 numquam inde egressuri propter malum quod perpetrarunt in hoc seculo et propter id quod blasphemarunt in Deum et nostra miracula reppulerunt cremabuntur add. post eternum P 28 et hec erit retribucio blasphemancium in Deum et mala operancium in hoc seculo quam praua mansio ignis gehenne quem Deus preparauit eis idola colentibus et constituentibus cum Deo participes et reppulentibus miracula nostra et nomen nostrum blasphemantibus et iniuriosis add. post incidet P • quidam: quidem M • ascultant: auscultant VP • quando: quomodo M • a: ad V • te: om. G • et separantur add. post a te P 29 et doctis in omnis artis sapiencia add. post sciencia P • dixit: dicit M • quidem: om. M • hi add. post sunt P • optimus add. post quibus P • et iustus add. post Deus P • dura add. post corda P 30 sunt: om. V • addidit: addidi G ad diuidendum V 31 expectant: expectat VP • ut: et V 31-32 eis subito: subito eis transp. V 32 habuerunt: habuerint P • quando: quomodo M 33 nisi add. post eos P • non: om. V 34 uiris: tuis VP • nouit: nouerit V 34-35 ueniam tibi: tibi ueniam transp. V 35 uestram: nostram M 35-36 est prophecia ... destinatur: om. M

CAPItVLVM QVADrAgESIMVM SEPtIMVM

40

45

50

55

60

305

prophecia?» Et quando destinatur prophecia ydonea et memoria in qua bellum indicitur, uidebis illos in quorum cordibus est morbus intuentes te intuitu formidantis mortem. Melius est eis 21 acquiescere et bona uerba proferre. Et quando res urget, si crederent Deum melius esset eis. 22 Numquid forte, si conuersi fueritis, terram destruetis et carissimos uestros disrumpetis? 23 Illos quippe quibus Deus maledixit et surdos fecit et oculos excecauit eorum. 24 Nonne recoluit Alchoranum habentue corda conclusa? 25 Illos autem qui retro abierunt postquam peruenit ad eos direccio, deprauauit Sathanas et repleuit eos malicia. 26 Quia dixerunt renuentibus numquid Deus hoc destinauit: «Et iam obediemus uobis in quibusdam». Et Deus nouit eorum secreta. 27 Qualiter ergo cum obierint angeli percucient facies eorum et posteriora! 28 Quia imitati sunt ea que Deus maledixit et renuerunt graciam eius. Et contempsit opera eorum. 29 Et estimant illi in quorum cordibus est morbus quod non adinuenit Deus circunuenciones eorum. 30 Et si uellemus, ostendissemus eos tibi. Et agnosceres eos in effigie et in modo loquendi. Et Deus nouit opera uestra. 31 Et ego quippe uos examinabo donec agnoscam dimicantes ex uobis et pacientes, et probabo facta uestra. 32 Quoniam qui blasphemarunt et arcuerunt a uia Dei et fatigarunt Legatum postquam patuit eis direccio, nullatenus Deum nocebunt et opera eorum erunt despecta. 33 O uos qui credidistis, obedite Deo et obedite Legato. Et non impediatis opera uestra. 34 Quia qui blasphemarunt et a uia Dei arcuerunt, demum mortui sunt blasphemi; Deus non remittet eis. 35 Non ergo flectamini, pacem deprecantes cum sitis sublimes. Et Deus sit uobiscum et non iterabit uobis opera uestra. 36 Quia mundus iste est ludus et iocus. Et si creditis et timetis, dabit uobis premium et non extorquebit a uobis pecunias uestras. 37 Et si postulauerint eas, humiliter fietis, auari et adinueniet dolos uestros. 38 Vos estis illi a quibus expostitur ut erogetis in uia Dei et quidam uestrum auari sunt. Et qui fuerint auari, anime sue sunt auari. Et Deus est diues et uos estis inopes. Et si retrorsum abieritis, alio fungetur populo qui non erit uobis similis.

38 formidantis: formideritis V formidantes corr. s.l. V2 • mortem: om. VP • eis: om. M 39 quando: quomodo M • urget: neget V 40 carissimos: †lrmos† V • disrumpetis: disrupetis V 42 habentue: hunc in M 43 postquam: priusquam P • deprauauit: dampnauit VP 44 renuentibus: retinentibus G • numquid: numquam P 45 obierint: abierunt M obediret V obedierint P 46 percucient: percussient M 47 estimant: estimarunt V estimauit P 48 est: om. G • circumuenciones: circumuentos M 49 ostendissemus: astendissemus M • et2: ut V • agnosceres: agnoscentes M 50-51 et ego ... facta uestra: mg. G 52 arcuerunt: circiuerunt V • a: in V 53 direccio: direccionem M • Deum: Deo V • erunt: om. G 54 opera uestra add. post Deo et et del. M • impediatis: impedientur 55 Dei: om. V • arcuerunt: circuerunt V • demum: deinde M 56 flectamini: flectimini V 57 Deus: dies M • sit: iter. et expunct. T 59 postulauerint: postulauerunt V 61 Dei: T om. GVP 62 retrorsum: retro P 63 uobis: uobiscum V

CAPITVLVM DVODEQVINQVAGESIMVM

5

10

15

20

25

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Nos quidem aperuimus tibi apercionem patentem 2 ut Deus parcat tibi prima peccata et nouissima et adimpleat super te graciam suam et ad uiam te dirigat rectam. 3 Et deffendat te Deus defensione gloriosa, 4 qui misit desursum quietem in cordibus fidelium ut fidem accumularent fidei sue. Et Dei sunt cohortes celorum et terre. Et Deus fuit sapiens et prudens. 5 Vt fideles uiros et mulieres intromittet in Paradisos sub quibus deffluunt flumina, in quibus permanebunt in eternum. Et abscondet peccata sua a uobis et erit apud Deum refugium magnum. 6 Et puniet duplices corde uiros ac mulieres et statuentes ydola de Deo male sentientes, malum sit eis. Et ira Dei sit super eos et malediccio Dei sit super eos quibus preparauit gehennam. Quam praua mansio! 7 Et Dei sunt celorum cohortes et terre, qui est gloriosus, sapiens. 8 Nos destinauimus te in testem et euuangelizatorem et premonitorem 9 ut faceres eos in Deum credere et Legatum eius, exaltarent eum et magnificarent et laudarent mane et uespere. 10 Quia qui te distrahunt, Deum quippe distrahunt; manus enim Dei est supra manus eorum. Et qui exorbitat anime, quippe sue exorbitat; et qui preceptum Dei adimplet, premium dabit ei magnum. 11 Et iam dicent sponte remanentes de rusticanis: «Impediti sumus circa possessiones nostras et familias nostras. Indulge igitur nobis». Pronunciabunt linguis que non habent in cordibus suis. Dic: «Quis poterit Deum arcere, si nocere uoluerit uel si uoluerit prodesse?» Ymmo, Deus nouit opera uestra. 12 Sed estimastis quod Legatus et fideles ad suos non redirent numquam et estimastis hoc in cordibus uestris. Et male quidem estimastis et fuistis homines inculti. 13 Et qui non credunt in Deum et Legatum eius, nos nimirum preparauimus Infernum blasphemis. 14 Et Deus in celis regnat et in terra parcit cui uult et quem uult punit, qui est miserator, misericors. 15 Iam dicent sponte remanentes, cum exieritis ut lucra capiatis: «Derelinquite uos ut sequamur uos»,

1-64 capitulum … premium magnum: om. AB 1 capitulum duodequinquagesimum: om. T prophecia apercionis undetriginta peryodi mg G capitulum quinquagesimum err. V azoara undesexagesima prophecia apercionis P sura duodequinquagesima P2 2 in nomine ... miseratoris: om. MV • amen add. post miseratoris P 3 Deus parcat tibi: parcat tibi Deus transp. VP • pa add. post parcat et expunct. M 4 te1: om. M • uiam: uitam V 5 defensione gloriosa: gloriosa defensione transp. VP • gloriosa: gloriosus V 8 intromittet: intromittat V intromitteret P 9 abscondet: abscondit V • peccata sua a uobis: a uobis peccata transp. M • sua: om. M 11 et malediccio ... eos: om. MV 14 eos: eum V 16 Deum quippe distrahunt: om. M • est: om. M 17 quippe sue exorbitat: om. M 19 nostras1: uestras M • nostras2: uestras M 20 nobis: uobis M • poterit: potest TGVP 21 nocere: om. VP 22 estimastis: estimatis M • Legatus et: om. VP 23 estimastis1: estimabatis M • estimastis2: estimabatis M 24 non: om. VP 25 Infernum TGM corr. s.l. V P: infirmum V • celis: celo s.l. V • regnat: reget P 26 punit: punitur GM 27 ut1: et M • derelinquite: derelinquente M

CAPItVLVM DVODEQVINQVAgESIMVM

30

35

40

45

50

307

uolentes immitare uerbum Dei. Dic: «Non sequimini me, similiter dixit Deus a principio». Et dicent: «Ymmo, inuidetis nobis». Ymmo, non intelligebant nisi modicum. 16 Dic sponte remanentibus de rusticanis: «Iam uocabimini ad populum crudelem qui uos interficient aut eritis Sarraceni. Et si obedieritis, premium dabit Deus uobis magnum; et si retro abieritis sicut prius fecistis, puniet uos acriter». 17 Non est lex imposita ceco neque claudo neque infirmo. Et qui Deo obedierit et Legato eius, intromittam ipsum in Paradisos sub quibus flumina fluunt. Et qui retro abierit, penam doloris ei infligam. 18 Iam quidem acceptauit Deus fideles, quando te sub arbore commendabant. Et nouit quid in cordibus suis gerebant. Et pone quietem in cordibus et corda ipsorum cito aperias. 19 Et lucra capient multa. Et Deus est gloriosus, sapiens. 20 Promisit uobis Deus multa lucra que accipietis. Et festinanter habebitis ea et cohibuit manus hominum uobis in miraculum credentibus et in uiam rectam uos diriget. 21 Et aliud contra eos non potuistis quicquam. Et Deus comprehendit eos, quia super omnia est potens. 22 Et si illi qui blasphemarunt uos impugnarent, crederent et darent utique terga, deinde patronum non inuenirent neque tutorem. 23 Hec fuit lex in antiquis et lex quidem Dei non immutatur. 24 Et ipse est qui cohibuit manus eorum a uobis et manus uestras ab eis in conualle Meche, postquam uos efficit eos uincere. Et bene nouit Deus opera uestra. 25 Ipsi quippe sunt qui blasphemarunt et arcuerunt uos a templo interdicto, uictima iam legata ad immolandum. Et si non essent uiri fideles et mulieres, non agnosceretis eos; si conculcatis eos, incurritis ab eis molestiam ignoranter, ut intromittat Deus quos uult in misericordiam suam. Si quidem amouerentur, puniremus blasphemos eorum pena doloris. 26 recole quando posuit in cordibus blasphemorum zelum rusticanum. Et posuit Deus concordiam suam inter Legatum eius et fideles et astrinxit eos uerbo timoris. Et merebantur ipsum et digni erant. Et Deus nouerat omnia. 27 Et iamque Deus uerum fecerat Legato suo sompnum: «Vt ingrediamini templum interdictum, si Deus uoluerit tuti, capitibus rasi et tonsorati,

28 similiter dixit: om. M 29 nobis: uobis M • intelligebant: intelligebat M 30 remanentibus: remanebitis M • uocabimini: inuocabimini P 32 Deus uobis: uobis Deus transp. V 33 ceco: s.l. V • obedierit: obedierunt V obedierint P 34 ipsum: eum M ipsos V • fuerunt add. post flumina et del. M • fluunt: defluunt P 35 abierit: abierunt VP 36 quando: quomodo M • sub: ab TGVP • nouit: uenit V • quid: quod V • suis: om. V 37 ipsorum: eorum VP • capient: capiant M • multa: multi V 38 est: om. G • uobis Deus: Deus uobis transp. MP • capietis add. post lucra que et del. G • accipietis: accipieris M 39 festinanter: festinauit M • ea: om. M • cohibuit: cambiuit V 40 in: s.l. V • eos: eas M 41 quicquam: quoquam M • eos: eis M omnia V • quia: qui est V • est: om. V 42 blasphemarunt: blasphemauerunt M 43 in antiquis et lex2: om. M 45 opera nostra add. post Meche et del. G • postquam: priusquam P • uincere: unione M 46 arcuerunt: circuerunt V • uos: om. V 47 fideles: infideles V 48 agnosceretis: agnoscentes M • conculcatis: conculcatus M 50 quando: quomodo M 51 zelum: celum VP • non add. post rusticanum et M • Deus: om. M 53 iamque: numquam M • sompnum: om. V 54 tuti: tuo V • et: uel TGVP • tonsorati: tonsurati V

308

55

60

Liber Alchorani

nichil timentes». Et uos non nouistis; ipse tamen nouit. Et posuit circa hoc apercionem in proximum. 28 Ipse est qui misit uobis Legatum suum in direccionem et legem ueritatis ut preficeret enim super legem totam. Et sufficit in Deo testis. 29 Machometus Legatus Dei et qui sunt cum eo fortes contra blasphemos, compacientes inter se. Humiles orantes et supplicantes de gracia Dei, acceptatos uidebis in faciebus eorum signa et notabis impressionem supplicacionis. Similes namque sunt iuxta Pentateucum et Euangelium: «Messibus productis in alterum equalibus croscis in stipite complacitis satoribus», ut irritent blasphemos. Et promisit Deus illis qui crediderunt et bona fecerunt, ueniam et premium magnum.

57-58 in Deo: om. M 60 notabis: uocabis M • impressionem: in possessionem M 61 sunt: om. M 62 satoribus: scitoribus V 63 hominibus add. post crediderunt P • et add. post fecerunt M • in hoc seculo et in futuro add. post fecerunt P

CAPITVLVM VNDEQVINQVAGESIMVM

5

10

15

20

25

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 O uos fideles qui credidistis, non presumatis coram Deo et coram Legato eius. Et timete Deum, quia Deus est auditor, sapiens. 2 O uos qui credidistis, non exaltetis uoces uestras supra uocem Prophete. Nec personetis eas sicut inter uos personatis adinuicem ne sint opera uestra despecta et uos non perpenditis. 3 Quoniam quidem qui remisse loquuntur coram Legato Dei, illi sunt quorum corda Deus examinat in timore, habentes ueniam et premium magnum. 4 Plures autem qui te clamant cum in soliis existis non intellegunt. 5 Non expectarent usque dum ad eos exires, melius esset eis. Et Deus est miserator, misericors. 6 O uos qui credidistis, si uenerit iniquus cum rumore incusacionis, aduertite ne puniatis homines ignoranter et penitebitis super hiis que fecistis. 7 Et scitote quod in uobis est Legatus Dei. Si uobis acquiesceret, in pluribus excederetis rebus. Vtique uerum Deus optauit fidem et decorauit eam in cordibus uestris et abnuit uobis blasphemiam et iniquitatem et contumaciam. Illi quidem directi sunt. 8 De gracia Dei et munificencia, qui est sapiens, prudens. 9 Et si due partes fidelium inter se dimicauerint, compone inter eas. Et si inuidet una alii, impugnate inuidentem donec acquiescat mandato Dei. Et si contumax extiterit, componite inter eas secundum iusticiam et facite equum, quia Deus diligit equitatem. 10 Fideles autem fratres sunt. Concordate ergo fratres uestros et timete Deum, quo forte miseratur uestri. 11 O uos qui creditis, non discernit inter populum et populum, quia forte meliores eis erunt. Neque inter mulieres et mulieres, quia fortassis erunt meliores aliis. Et non reprehendatis uos ipsos nec uobis ignominiosa nomina imponatis. Quam pessimum est nomen iniqum post fidem! Et qui non corriguntur, sunt iniuriosi. 12 O uos qui creditis, prauas uitatote opiniones, quia quedam opiniones sunt crimen. Et non exploretis et non reprehendatis adinuicem uos. Appettitne aliquis uestrum carnem fratris sui comedere mortui? Nonne abhominamini? Et timete Deum, quia ipse est misericors, miserator. 13 O uos homines, ex masculo

1-40 capitulum … opera uestra: om. AB 1 capitulum undequinquagesimum: om. GT capitulum quinquagesimum primum err. V azoara undesexagesima prophecia soliorum P sura 49 (sic) P2 2 in nomine ... miseratoris: om. MV • amen add. post miseratoris P 5 inter: intus TGVP 6 uestra: om. M • perpenditis: perpendetis G 7 loquuntur: locuntur M loquentur V • corda Deus: Deus corda transp. M 8 clamant: clamabant M 9 usque: om. M 10 est: om. M 11 ignoranter: inanimiter TG inaniter V unanimiter P 12-13 si uobis acquiesceret: iter. G 13 optauit: obtinuit VP 14 abnuit: lac. M om. V 16 munificencia: uiuificencia V 17 dimicauerint: dimicauerunt MV • inuidet: inuident M inuadet V • impugnate: impugna V • eas: eos TGVP 20 miseratur: miseramini TGVP 23 reprehendatis: comprehendatis V • ipsos: metipsos V 24 et qui non corrigit se add. post fidem P 25 uitatote: uitate VP 27 fratre add. post carnem et del. G 28 homines: omnes M

310

30

35

40

Liber Alchorani

creauimus uos et femina et constituimus uos propagines et progenies ut cognosceretis. Quia magis apud Deum acceptatur qui timet, quia Deus est sapiens, examinator. 14 Dixerunt rusticani: «Credimus». Dic: «Non credidistis». Ymmo dicite: «Sarraceni facti sumus». Et non inmisit fidem in cordibus uestris. Et si obedieritis Deo et Legato eius, non diminuet uobis de operibus uestris quicquam, quia Deus misericors est, miserator. 15 Quia fideles qui crediderunt in Deum et Legatum eius, deinde non dubitauerunt et angarias et per angarias sustinuerunt in uia Dei. Illi sunt credentes. 16 Numquid instruetis Deum de fide uestra et Deus nouit archana celorum et terre? Et Deus nouit omnia. 17 Improprerant tibi quod ad legem conuersi sunt Sarraceni. Dic: «Non improperetis michi conuersionem uestram. Ymmo, Deus improperat uobis, qui direxit uos ad fidem si ueraces estis». 18 Quia Deus nouit celorum occulta. Et terre et Deus prospicit opera uestra.

29 et1 femina: om. M • porpagines et progenies: progenies et propagines transp. VP 30 acceptatur: accipitur V • est: om. MVP 31 credimus: credidimus TG 32 uestris: nostris TGMP 33 a add. post diminuet M • uobis: om. V 34 misericors est miserator: miserator est misericors transp. P • quia2: ad V • qui: quia TGMP 35 deinde: dum M • et angarias1: om. V • et per angarias2: iter. T et per angurias V 36 numquid: nonne V • instruetis: instruitis V 38 conuersi: om. M • quod add. post dic M 39 improperat: preparat TGVP • qui direxit: om. M 40 celorum occulta et terre: celorum et terre occulta transp. T occulta celorum et terre transp. M • prospicit: prospexit V

CAPITVLVM QVINQVAGESIMVM

5

10

15

20

25

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Per Alchoranum nobilem! 2 Ymmo, placuit eis quod accessit ad eos premonitor de ipsis. Et dixerunt blasphemi: «Hoc est mirabile. 3 Cum obierimus et in puluerem redacti fuerimus, redicio est difficilis». 4 Iamque nouimus quid terra diminuat de eis et penes nos est Liber obseruatus. 5 Ymmo, repulerunt ueritatem que uenit ad eos et sunt in re dubitabili. 6 Numquid considerauerunt celum desuper se, qualiter fabricauimus ipsum et decorauimus ipsum et catharatas eius quas habet? 7 Et terram dilatauimus et fundauimus in ea montes et produximus in ea de omnibus bina pulcre 8 ut contemplarentur omnes serui conuersi et in memoriam haberent. 9 Et dedimus de celo pluuiam benedictam et produximus ex ea ortos et grana messionis 10 et palmas proceras habentes manicas ordinatas 11 bona seruorum. Et uiuificauimus cum ea regionem mortuam. Sic quoque erit suscitacio. 12 repulerunt prius populus Noe et socii capitis et tamude 13 et Had et Pharao et fratres Loth 14 et fratres Lechate et populus thobe. Omnes repulerunt Legatos et uera extitit promissio mea. 15 Numquid defecimus in prima gente? Ymmo, de prima hesitant gente. 16 Et iam creauimus hominem. Et nouimus quid ei dictat animus eius. Et propiores sumus articulo mortis 17 quando occurrunt duo obuiatores a dextris et a sinistris seduli. 18 Non pronunciantes quicquam nonne circa ipsum insidiatur insidiator proternus. 19 Et accessit ebrietas mortis ueraciter quam non poteris effugere. 20 Et sufflatum est in cornu in die promissionis. 21 Et uenit omnis anima secum habens ductorem et testem. 22 Et fuisti circa hoc negligens. Et deteximus a te cooperculum et uisus tuus hodie est acutus. 23 Et dixit compar eius: «Hic est penes me proternus. 24 Mittatur in gehennam omnis blasphemus proternus, 25 epicurus, odiosus, ambiguus, 26 qui posuit deos alienos

1-44 capitulum … promissionem timent : om. AB 1 capitulum quinquagesimum: om. T prophecia ka quagraginta peryodi mg. G capitulum quinquagesimum secundum err. V azoara sexagesima prima prophecia kaf P sura quinquagesima P2 2 in nomine ... miseratoris: om. MV • amen add. post miseratoris P 3 Alchoranum: Alcoranum V 4-5 in puluerem ... terra: om. P 5 fuerimus: sumus V • est: om. TGVP • tibi add. post quid et del. G • quid: quod V 6 diminuat: inminuat P 7 numquid: numquam V 8 desuper: super VP • fabricauimus: fabricamus M 9 et fundauimus: om. V 10 bina: om. M • bina pulcre: pulcre bina transp. V 11 haberent: habuerunt V 12 grana: genera V alia grana s.l. V2 • messionis: messiones M • proceras: proceres V • et add. post manicas M 13 cum: in G • mortuam: in ortu que V 14 populus: †populi† M 15 Lechate: Sechate M • thobe: Chobe V 16 Legatos: om. TGVP • uera: uerax P 17 ymmo ... gente: om. P • nouimus: mouimus M 18 dictat: dicat M • propiores: priores TG • articulo: a uinculo M • quando: quomodo M cum V 19 quicquam: quicquid M • nonne: numquid V 20 populum add. post circa et del. V 21 non poteris: poteris non transp. M • effugere: affligere V • in2: om. M 22 direccionem add. post habens et del. V 23 cooperculum: cooperpulum M coopericulum P 25 alienos: alios M

312

30

35

40

Liber Alchorani

cum Deo. Mitte ergo eum in supplicium crudele». 27 respondit eius consocius: «Creator, ego non deprauaui eum, sed ipse fuit in errore magno». 28 Dixit: «Non litigetis coram me et premisi uobis promissionem. 29 Et non immutatur penes me uerbum nec ego quidem iniurior seruis 30 die qua dicetur gehenne: “Esne plena?”, et dices: “Estne super addendum?”» 31 Et approximatus est Paradisus metuentibus non longe. 32 Hic est qui uobis promissus est. Omni conuerso obseruanti 33 timenti misericordem in die iudicii et uenienti corde puro 34 dicetur: «Introduc eum in pace. Et hec erit dies eternitatis». 35 In qua quicquid petierunt habebunt et penes nos amplius. 36 Et quot secula deleuimus ante eos hominum, qui fortiores eis extitere et subterfugere per terras ut euaderent. 37 Quia hoc memorandum est annum habenti uel apposuit aures ut testis esset. 38 Et iam quidem celos creauimus et terram et que sunt in medio eorum in sex diebus, et non tetigit nos fatigacio. 39 Sustine ergo quod dicunt et lauda creatorem tuum ante solis ortum et occasum. 40 Et de nocte lauda et post supplicacionem. 41 Et asculta in die qua clamabit clamator de loco propinquo, 42 die qua clamorem audient ueraciter. Illa erit dies exitus. 43 Quia nos mortificamus et uiuificamus et ad nos redeunt. 44 In die qua terra scindetur repente, illa quidem suscitacio erit uobis facilis. 45 Nos nouimus quid loquantur. Et non sis super eo elatus. recole ergo Alchoranum illis qui meam promissionem timent.

26 mitte: mittite G • eius: om. M ei P 27 ea add. post deprauaui et del. G 28 iam add. post me et V • premisi: promisi MV 29 Dei add. post seruis V • die: Dei P • qua: eque P 30 dices: dicetur s.l. V2 31 hic: hoc M • obseruanti: om. V 32 in add. post uenienti V • introduc: introductus M • petierunt: pacienter M petierint V 34 deleuimus: deuimus M 37 eorum: om. TGVP • nos TG s.l.M2 VP: uos M 38 tuum: om. M • solis: sol M 39 eorum add. post occasum TGP • eius add. post occasum V • asculta: ausculta V 40 clamator: clamor V • illa: ille M 41 mortificamus: mortificauimus V • uiuificamus: reuificauimus V 43 loquantur: loqunt M 44 qui: quia M • meam: om. TGVP • †plures† add. post timent V

CAPITVLVM QVINQVAGESIMVM PRIMVM

5

10

15

20

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Per uentos afferentes pluuiam 2 et nubes eam concipientes 3 et naues currentes 4 et angelos sanctos! 5 Quicquid uobis promissum est est uerum. 6 Et lex inquisicionis constabit. 7 Et per celum uarium! 8 In uerbo dissensionis estis 9 confingentes malicia. 10 Maledicantur estimatores, 11 illi quidem qui sunt in extasi desipientes. 12 Interrogabunt: «Quando ueniet dies iudicii?» 13 Et in die qua super ignem tribulabuntur 14 dicetur: «Gustate tribulacionem uestram. Hoc est quod petebatis uobis festinari». 15 Quia metuentes erunt in Paradisis et fontibus 16 recipientes quod obtulit eis creator eorum, quod prius erant benefactores: 17 modicum de nocte dormientes 18 et summo diluculo ueniam deprecantes 19 et qui erogant alimoniam pauperibus clamantibus et silentibus. 20 Et in terra miracula sunt credentibus 21 et in uobis ipsis. Numquid aduertitis? 22 In celo sunt bona uestra et quod uobis promittitur. 23 Et per creatorem celi et terre, uerum est quod loquimini! 24 An nosci ystoriam hospitum Abrahe honoratorum? 25 Quando ingressi sunt ad eum, dixerunt: «Pacem». Dixit: «Pax», et erant ignoti ei. 26 Et declinauit ad suos et attulit uitulum pinguem. 27 Et obtulit eis et ait: «Numquid non comeditis?» 28 Et expauit timens. Et dixerunt: «Non timeas». Et annunciauerunt ei puerum sapientem. 29 Et accessit uxor eius in caterua et confricauit faciem suam et ait: «Auus sum sterilis». 30 Dixerunt: «Sic prouidit creator tuus, qui sapiens, prudens est». 31 Dixit: «Ad quid uenistis, legati?» 32 Dixerunt: «Ad homines delegati sumus presumptores 33 ut mittamus in eos lapides duros 34 a creatore tuo excessores. 35 Et eduximus qui erant ibi fideles 36 et non inuenimus ibi nisi domum Sarracenorum». 37 Et dimisimus in ea

1-44 capitulum … qui eis promittitur: om. AB 1 capitulum quinquagesimum primum: om. GT capitulum quinquagesimum tercium err. V azoara sexagesima prima prophecia uentorum P sura quinquagesima prima P2 2 in nomine ... miseratoris: om. MV • amen add. post miseratoris P 3 eam: eum G • currentes: concurrentes V 4 est2: om. TGVP 6 malicia: mendacia TGVP • maledicantur: mille dicuntur TGVP • quidem: om. V • qui: om. TGVP 6-7 in extasi: methasi V 7 interrogabunt: interrogabant P • quando: quomodo M 8 qua: om. M • tribuntur add. post ignem et expunct. T 10 eo add. s.l. post eorum V • erant: erat M 11 modicum de nocte: de nocte modicum transp. V 12 alimoniam: elemosinam V 13 miracula sunt: sunt miracula transp. V 14 in celo sunt bona uestra: sunt bona uestra in celo transp. V • uestra: nostra M • absit add. post creatorem et del. M • et3 terre: om. V 15 quod: quid M • loquimini: loquimur V 16 quando ingressi sunt: qui sunt ingressi V • id est salutauerunt eum add. post pacem TGV • id est salutarunt eum add. post pacem P • dixit pax: pax dixit transp. V 18 comeditis: comedetis M creditis P • dia add. post expauit et del. V 19 puerum: purum P 21 qui: quia V • ue add. post uenistis et del. V 22 mittamus in eos: in eos mittamus transp. V 23 tuo: suo MV • excessores: excessis M 24 Sarracenorum: de Sarracenis TG de Serracenis M

314

25

30

35

40

Liber Alchorani

miraculum supplicium timentibus crudele. 38 Et in Moyse, quando misimus eum ad Pharaonem cum racione manifesta 39 et tutus est in loco et dixit: «Magicus est, demonium habens». 40 Et cepimus eum et exercitum eius et proiecimus in mare culpabiles. 41 Et in Had, quando misimus super eos uentum sterilem 42 qui numquam perflauit super aliquam rem, quoniam eam redigeret ad nichilum. 43 Et in Thamude, quando dictum est eis: «Delectamini ad tempus». 44 Et contumaces extitere in precepto Dei et comprehendit eos clades ipsis cernentibus 45 et non potuerunt resurgere neque sese tueri. 46 Et recole populum Noe prius, quia fuerunt homines peccatores. 47 Et celum fabricauimus in robore 48 et dilatauimus, terram strauimus. Quam bene strata extitit! 49 Et de omnibus creauimus bina, quo forte recolatis. 50 Et ad Deum confugite, quoniam ego sum uobis de ipso premonitor publicus. 51 Non ponatis cum Deo alium deum, quia ego sum uobis de ipso premonitor publicus. 52 Eodem modo numquam accessit ad illos qui ante fuerunt Legatus aliquis, quin dixissent: «Magicus est uel demoniacus». 53 Numquid iam correpti estis? Ymmo, sunt homines superbi. 54 Et discede ab eis et non eris culpabilis. 55 Et memora, quia rememoracio prodest fidelibus. 56 Et non creaui demones et homines nisi ut adorarent me. 57 Non requiram ab eis opes et nolo ab eis ut reficiant me. 58 Quia Deus est qui ditat, fortis et potens. 59 Qui iniuriam fecerunt, porcionem sument iniurie. Non ergo festinent. 60 Heu blasphemis in die suo qui eis promittitur!

25 miraculum: iter. P 28 quando: quomodo M 29 eam s.l.T GMVP: aliquam del. T • redigeret: dedigeret M 30 quando: quomodo M • delectamini: dilectamini M 31 Dei: om. V 32 resurgere: refugere V • sese: se M 33 homines peccatores: peccatores homines transp. G • terram: in terra V 34 strauimus: statuimus P • extitit: exstititit V 36 uobis: uobiscum V 36-37 non ponatis ... publicus: om. VP • quia ego ... publicus: om. M 37 fuerunt: fuerit VP 39 correpti: correcti GVP • ymmo: om. M 40 memora: memoria M memorare V • rememoracio: memoracio M • creaui: circuiui V 41 nisi ut: insunt V • adorarent: adorent M • requiram: requiramini P 41-42 ab eis: om. V 43 non: nonne P

CAPITVLVM QVINQVAGESIMVM SECVNDVM

5

10

15

20

25

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Per montem Synay 2 et Librum scriptum 3 in pargameno raso 4 et domum habitatam 5 et tectum sublime 6 et mare conclusum! 7 Supplicium creatoris futurum est, 8 non est qui repellat ipsum. 9 Die qua celum abibit 10 et current montes. 11 Heu ergo in die illa illis qui reputabant mendacia, 12 qui sunt in tribulacione sua ludentes! 13 In die qua uocabuntur ad ignem gehenne uocacione: 14 «Hic est ignis quem dicebatis esse mendacium. 15 Numquid hoc est incantacio uel uos non uidetis? 16 Cremenimi in eo, siue sustineatis eum siue non. Non reffert. Iuxta quod fecistis, uobis retribuetur». 17 Quoniam metuentes in Paradisis et amenitatibus 18 uescentes fructibus quos eis creator tribuit eorum et custodiuit eos a supplicio Inferni. 19 Et dicetur eis: «Epulamini et bibite in pace pro bonis que fecistis 20 in thoris recumbentes ordinatis». Et copulauimus eis mulieres oculos grandes et pulcros habentes. 21 Et si fidelium proles sequuntur eos in fide, dabimus eis in premium Paradisum. Et nihil de operibus eorum minuemus et quicquid acquiretur, erit in pignore. 22 Et largiti sumus eis fructus et carnes quas concupiscunt. 23 Et sciphi discurrerunt inter eos pleni mero in quibus non erit ebrietas neque peccatum. 24 Et circuibunt eos pueri quasi margarite incastinate fulgentes. 25 Et accedent alii ad alios interrogantes sese adinuicem. 26 Et dicent: «Condescendebamus nostratibus prius et indulgebamus eis. 27 Et Deus largitus est nobis et custodiuit nos a pena estus, 28 quia prius adorabamus eum qui est liberator, miserator». 29 Et memora et non es per graciam creatoris tui pronosticator neque demoniacus. 30 Vel forte dicent: «Versificator est, expectabo ipsum expectacione mortis». 31 Dic: «Expectate. Ego sum uobiscum de expectantibus». 32 Mandant eis hec sompnia sua uel est populus elatus? 33 Vel dicunt: «Verbo fauit hoc». Ymmo, non credunt. 34 Afferant dictamen tale, si

1-40 capitulum … occasum stellarum: om. AB 1 capitulum quinquagesimum secundum: om. T prophecia montis Synay mg. G capitulum quinquagesimum quartum err. V azoara quinquagesima tercia prophecia montis Sinai P sura quinquagesima secunda P2 2 in nomine ... miseratoris: om. MV • amen add. post miseratoris P 4 habitatam: habitantem M • mare conclusum: conclusum mare transp. V 5 non est2: om. VP • ipsum: om. VP 8 hoc: hec M 9 siue1: om. M 10 uobis retribuetur: retribuetur uobis transp. V • retribuetur: retribuentur M • sunt add. post Paradisis V 11 uescentes: nascentes M • eis: ei M 13 in pace: iter. post fecistis VP • thoris: thronis V 15 in: om. P • nihil: nil M • minuemus: inuenimus V 16 acquiretur: acquirentur V 17 sciphi: cifi TGM om. V ciphi P • cum sciphis add. post eos V • pleni: plenis V • propinantes illis add. post mero V 18 circuibunt: circuibuit M circuibant P • et mulieres add. post margarite V • incastinate: incastunate G incastonate M in castitate V 20 condescendebamus: cumdescendebamus T • nostratibus: uestratibus V iurantibus P 21 et: ut M • adorabamus T corr.G V: adorabimus GMP 22 memora T corr. G VP: memoria GM 23 pronosticator: pronotiscator M 26 fauit: sonat V sauit P

316

30

35

Liber Alchorani

ueraces sunt. 35 An creati sunt de nichilo an ipsi sunt creantes? 36 An celos crearunt et terram? Ymmo, non credunt. 37 An ipsi habent thesauros creatoris tui an sunt insidiantes? 38 An habent scalam per quam ascendant ut audiant? Vt auditor eorum descendat cum racione manifesta. 39 An habet filias uel filios? 40 An exigis ab eis mercedem et sunt onerati tributis? 41 An penes ipsos sunt secreta et ipsi scribunt? 42 Vel appetunt machinamentum? Ergo blasphemi machinantur. 43 An habent deum alium preter Deum? Mirabilis sit Deus, cur participium committunt. 44 Et si uident cladem de celo cadere, dicent: «Nubes sunt dense». 45 Derelinquere ergo eos donec incidant in diem suum in quo tempestabuntur, 46 in die qua non proderit illis machinamentum aliquod nec deffendentur. 47 Quia illi qui iniuriam fecerunt, habent penam infra illam, sed multi non nouerunt. 48 Et prestolare iudicium creatoris tui, quia tu es coram oculis nostris. Et lauda creatorem tuum quando surgis 49 et de nocte et post occasum stellarum.

27 ipsi T corr.G MVP: ipso G 27-28 an celos ... creatoris tui: om. V 29 ipsi add. post an1 V • nisi add. post sunt V • ascendant: ascendent GT 30 habet: habent TGVP • filias uel filios: filios uel filias transp. VP 32 ipsi T corr. G MTVP: ipsa G 35 tempestabuntur: temptabuntur M 36 illis: uobis TGVP 37 infra illam: iter. et del. G 39 surgis: surges M • et1: om. M • et2: om. MP

CAPITVLVM QVINQVAGESIMVM TERCIVM

5

10

15

20

25

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Per Plyades quando declinant! 2 Non errauit frater uester nec inique quidem fecit 3 neque locutus est quod uoluit. 4 Sed ex reuelacione que fuit ei reuelata 5 docuit eum uehemens, 6 fortitudo, sublimis, 7 qui consistit in arce superiori, 8 deinde apropinquauit 9 ad tractum duarum sagitarum et declinauit proprius. 10 Reuelauit seruis suis quod noscis. 11 Oculus enim cordis in suo non fallitur intellectu. 12 Numquid falsatis quod intuetur? 13 Et iam in tantum uidit 14 angelum descendentem 15 iuxta locum Paradisi amenum 16 quem protegebat. 17 Ille quem noscis quem intuentur fixis oculis homines humiliter 18 et iam uidit de miraculis creatoris sui maiora. 19 Numquid Palladem, Venerem 20 et Dyanam contemplamini? 21 Et uobis elegistis mares et Deo feminas. 22 Hec diuisio inequalis extitit. 23 Non sunt hec nisi nomina que finxistis uos et patres uestri, quibus Deus nullam assignauit racionem. Sed opinati estis quod uobis placuit et iam ad eos accessit creator qui diriget eos. 24 Numquid homo habet quod desiderant? 25 Dei est altera uita et prima. 26 Et quot angeli sunt in celis quorum uenia nullatenus prodest, nisi postquam Deus eam cui uult delegat atque acceptat. 27 Illi enim qui non credunt alteram uitam appellant angelos appellacione feminarum 28 et non habent inde scienciam, sed imitantur opinionem; sed opinio ueritati non obuiat in aliquo. 29 Diuerte ergo ab eo qui aduertit a memoria uestra nec diligit nisi uitam mundanam. 30 Hec est meta eorum in sciencia. Creator enim tuus melius nouit qui deuiant a uia eius et melius nouit qui directi sunt. 31 Et Dei est quidquid in celis et in terra continetur, ut illis qui peccarunt pro meritis retribuat et illis qui benefecerunt pro bonis premium largiatur. 32 Qui uitant maiora crimina et scelera exceptis uenialibus, quia creator tuus late uenie est; qui melius nouit uos quando creauit uos de terra et quando fuistis in uteris matrum

1-42 capitulum … Deo et orate: om. AB 1 capitulum quinquagesimum tercium: om. T prophecia stelle mg. G capitulum quinquagesimum quintum err. V azoara sexagesima quarta prophecia stelle P sura quinquagesima tercia P2 2 in nomine ... miseratoris: om. MV • amen add. post miseratoris P 3 Pleyades: lapides M Pleiades P • quando: quomodo M 4 uoluit: uoluerit V 5 consistit: uostitit M 6 proprius: propius GV 7 noscis: uoluit V 8 tantum: terra M 9 quem2: quidem M 10 quem: que V • intuentur: tuentur V • uidit: uidebit V uiderit P 11 creatoris: om. M • sui: suis M • maiora: om. T 13 inequalis: inequal M • hec: hic M 14 Deus: om. T • quod: sicut M • placuit: placet V 15 ad eos accessit: accessit ad eos transp. V • homo: non TM • habet: habent M om. V 16 Dei: ei V • est: om. M • quot: quidem M om. P 18 credunt: crediderunt M 19 opinio: optimo M 20 ueritati: imitati M 21 meta: metha V 22 qui: quoniam V • qui deuiant ... nouit2: om. P 23 est iter. post quidquid et del. VP • continetur: contentum P 24 uitant: uita V 25 cui mu add. post maiora et del. G • uenialibus: om. M 26 uos iter. post quando et del. V

318

30

35

40

Liber Alchorani

fetus uestrarum. Non approbetis; uos ipsos melius nouit ipse metuentes. 33 Nonne uides exaltatum 34 qui modicum erogauit inuitus? 35 Numquid apud Deum sunt secreta sciencie et ipse uidet? 36 An non fuit narratum quid in paginis Moysi contineatur 37 et Abrahe qui adimpleuit, 38 ne anima pro peccato alterius anime puniatur 39 et homo non acquirat nisi secundum quod meruit? 40 Et inuestigacionem suam uidebit, 41 demum retribucione retribuetur sufficienti 42 et ad creatorem tuum peruenietur; 43 qui te letificabit et contristabit 44 et uiuificabit et mortificabit; 45 qui creauit compares uirum et mulierem 46 ex spermate quod spermatizatur 47 et qui denuo suscitat; 48 qui locuplecior est, opulencior est, 49 qui stellas creauit 50 et qui gentes deleuit Had 51 et Thamude 52 priores non dimisit et populos Noe qui magis erant iniuriosi et superbi 53 et mortificantes inclinauit 54 et cooperuit sicut noscit. 55 Super quibus igitur miraculis protermentes estis? 56 Hic quidem est de premonitoribus primus unus. 57 Apropinquante hora 58 non est preter Deum qui eam recuset. 59 Numquid de hoc rumore miramini? 60 Et ridetis et non ploratis, 61 cum sitis criminosi? 62 Supplicate ergo Deo et orate.

27 approbetis: aproprietis VP • nouit ipse: ipse nouit transp. V 28 sunt: tunc V 29 sciencie: sciencia M • uidet: uidit M • narratum: narrauit TGVP 30 pro: om. TGVP • anime: om. P 31 acquirat: acquirit V • secundum: om. V 32 uidebit corr.T GMVP: uidebat T 33 peruenietur: perueniretur P • mortificabit add. post letificabit et et del. M • letificabit: letificauit V • contristabit add. post uiuificabit et et del. M 35 locuplecior: locuplecione P • est2: om. VP 37 et populos ... iniuriosi: om. P • dimersi add. post iniuriosi V • mortificantes: inobedientes V 38 et cooperuit: om. V • miraculis: mirabili V 40 qui eam: nisi qui T qui eum V • numquid: nonne V

CAPITVLVM QVINQVAGESIMVM QVARTVM

5

10

15

20

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Apropinquauit hora et scissa est luna. 2 Et cum uident miraculum, aduertunt et dicunt: «Incantacio manifesta». 3 Et falsant et sequntur affectus suos. Et omne quidem est firmum. 4 Et peruenit ad eos aliquid de ystoria comminacionis 5 racionabiliter et non contulit premonicio. 6 Et recedet ab eis. Die qua uocator ad rem uocabit ignotam 7 illis quorum oculi formidabunt de sepulcris educentur sicut locuste dispergentur. 8 Ad uocantem confluentes et dicent blasphemi: «Ista est dies difficilis». 9 Falsarunt prius gentes Noe et falsarunt seruos nostros dicentes: «Demoniaci sunt». Et comunicatum est eis. 10 Et orauit creatorem suum dicens: «Ego quidem subcubui; deffendere itaque». 11 Et aperuimus tunc cataratas celi et dedimus incessanter pluuiam 12 et fecimus in terra fontes emanare et concurrerunt aque sicut promisum est. 13 Et conueximus eum super asseres et gunsos 14 coram oculis nostris discurrentes in retribucionem blasphemancium. 15 Et iam premisimus miraculum hoc. Estne qui recolat? 16 Qualis ergo fuit affliccio mea et premonicio? 17 Et iam alleuiauimus Alchoranum ad memoriam. Quisne memorabitur? 18 Et falsauit Had. Qualis ergo fuit affliccio mea et premonicio? 19 Quia misimus super eos uentum ualidum in die difficili austero 20 prosternentem homines sicut palme prosternuntur uetuste radicitus. 21 Qualis ergo fuit affliccio mea et premonicio? 22 Et iam quidem alleuiauimus Alchoranum. Quisne memorabit? 23 Falsant Thamude premonicionem 24 dicentes: «Numquid hominem de nobis unum sequar? Ego tunc existerem in errore maniacus. 25 An famam promeruit inter nos solus? Ymmo falsator est delicatus». 26 Et iam scient in crastinum quis est falsator delicatus. 27 Nos enim mittemus camelam ut eos

1-48 capitulum … regem potentem: om. AB 1 capitulum quinquagesimum quartum: om. GT capitulum quinquagesimum sextum err. V azoara sexagesima quinta prophecia lune P sura quinquagesima quarta P2 2 in nomine ... miseratoris: om. MV • amen add. post miseratoris P 3 uident: uiderent M • aduertunt: aduerterunt M 4 est add. post incantacio V • incantacio manifesta: manifesta incantacio transp. T 5 quidem: quod P • firmum: infirmum V 6 premonicio: premonitor P 9 prius: post P • gentes: gente P • nostros: uestros M 11 deffendere: tuere M • te add. post itaque M 12 concurrerunt: concreuerunt TGVP 13 asseres: passeres P • gunsos: gustos P 14 nostris: uestris M • discurrentes: distraentes G • retribucionem: tribulacionem TGVP • iam: non V 15 hoc: quod M • qui: quis V 16 iam: om. V • alleuiauimus: alleuiamus G • ad memoriam: de memoria M 17 memorabitur: memorabit G 18 quia: qui M • misimus: mittimus V • uentum TGM corr. s.l. V P: uenenum V 19 palme: palum M • uetuste radicitus: radicitus uetuste transp. V • ergo: autem V • fuit: om. M 20 alleuiauimus: alleuiamus V • quisne: quis me M 21 falsant: falsauit MV • Thamude: Thamud V • premonicionem: premonitorem P • dicentes: dicens TGMV 22 nobis: uobis M • tunc: nunc VP • maniacus: demoniacus V moniacus P 23 promeruit: premonuit V • est: om. G 23-24 et iam scient ... delicatus: om. G • et iam add. post delicatus et del. M

320

25

30

35

40

45

Liber Alchorani

examinemus. Et cerne eos atque expecta. 28 Et annuncia eis quod aqua diuidetur et unusquisque parcipiet porcionem suam in presenciarum. 29 Et uocauerunt socium suum et superbiuit et interenuit camelam. 30 Qualis ergo fuit affliccio mea et premonicio? 31 Misimus enim super eos clamorem unum, redacti sunt in puluerem. 32 Et iam alleuiauimus Alchoranum ad memoriam. Est qui memorat? 33 Falsauit populus Loth premonicionem. 34 Et misimus super eos lapides, excepto Loth liberauimus eos in summo diluculo. 35 De gracia nostra. Et sic premio gracias agentes. 36 Iam quidem corripuit eos affliccio nostra et rebelles extitere contra premonicionem 37 et circumueniebant eum pro hospitibus eius. Et oculos eorum excecauimus: «Gustate ergo afflicionem meam et premonicionem meam». 38 Et pena uisitauit eos in diluculo perhennis. «Gustate ergo affliccionem meam et premonicionem». 40 Et iam alleuiauimus Alchoranum ad memorandum. Est qui recolat? 41 Et iam accessit ad Pharaonem premonicio. 42 Repulerunt miracula nostra tamquam falsa et comprehendit eos ut gloriosus, potens. 43 Numquid blasphemi uestri sunt meliores electis nostris? Estisne in Libro approbati? 44 An dicunt: «Nos omnes tuti sumus». 45 Et iam uincentur omnes et dabunt terga. 46 Ymmo hora est ipsorum meta. Et hora quippe prope est et amara. 47 Quia presumptuosi sunt in errore sicut maniaci. 48 Die qua trahentur in igne super facies suas diceturque: «Gustate sensum Inferni». 49 Quoniam creauimus omnia ad mensuram. 50 Et preceptum nostrum non erit nisi in ictu oculi. 51 Et iam peregimus progenies nostras. Numquid est qui recolat? 52 Et quidquid fecerunt in Libro scriptum est; 53 et omnis paruus et magnus prestolatur. 54 Quia metuentes sunt in Paradisis et fluminibus 55 in mansione ueritatis apud regem potentem.

26 parcipiet: percipiet P • suam: suarum V • in: om. V 27 socium: solium P 28 mag add. post clamorem et del. M 29 memorat: memoret M 32 nostra: uestra M 33-36 et circumueniebant eum … premonicionem: om. V 35 meam: om. M 36 meam add. post premonicionem VP 39 uestri: nostri M om. V • nostris: uestris V 40 approbati: apropriati V • tuti sumus: sumus tuti transp. VP 41 terga: gracia M • meta: mea M metha V • prope: om. MP 42 sicut TGM corr. s.l. V P: si V • maniaci: moniaci P • a add. post trahentur et del. V 43 quoniam creauimus: om. M 45 iam add. post recolat et et del. G • quidquid: quidquam G

CAPITVLVM QVINQVAGESIMVM QVINTVM

5

10

15

20

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Misericors 2 docuit Alchoranum. 3 Creauit hominem 4 et docuit eum ad liquidum. 5 Solem et lunam ad computandum. 6 Et omnis planta et arbor suplicant ei. 7 Et celum sublime creauit et statuit libram. 8 Ne excedatis in trutina. 9 Et statuite pensum secundum iusticiam et non dampnificetis in trutina. 10 Et terram statuit hominibus 11 ut in ea fructus essent et palme habentes manicas, 12 et grana frugum et mirtus. 13 Quenam igitur beneficia creatoris uestri quasi falsa recusastis? 14 Creauit hominem ex limo sicut figulus 15 et creauit demones ex flamma ignis. 16 Quenam igitur creatoris uestri beneficia quasi falsa repudiastis? 17 Creator duorum orientum et occidentum. 18 Quenam igitur beneficia creatoris uestri quasi falsa recusastis? 19 Distinxit duo maria ne coniungerentur 20 inter se obstaculum habencia. 21 Quenam igitur beneficia creatoris uestri quasi falsa recusastis? 22 De quibus extrahitis margaritas et corallum. 23 Quenam igitur miracula creatoris uestri recusastis? 24 Qui naues habent currentes in mari sicut uexilla. 25 Quenam igitur beneficia creatoris uestri recusastis? 26 Vniuersi qui sunt in eis desinent esse 27 et permanebit facies creatoris tui, excelsi, reuerendi. 28 Quenam igitur beneficia creatoris uestri quasi falsa recusastis? 29 Postulabunt eum singulis diebus quicumque sunt in celis et in terra in aliquo. 30 Quenam igitur beneficia creatoris uestri quasi falsa recusastis? 31 Iam satisfacient demones et homines uobis. 32 Quenam igitur beneficia creatoris uestri recusastis? 33 O uos

1-56 capitulum ... honorandi: om. AB 1 capitulum quinquagesimum quintum: om. T prophecia misericordis duodeoctaginta peryodi mg. G capitulum quinquagesimum septimum err. V azoara sexagesima sexta prophecia misericordis P sura quinquagesima quinta P2 2 in nomine ... miseratoris: om. MV • amen add. post miseratoris P 3 cum add. post Alchoranum M • ad loquendum add. post eum P 4 suplicant: supplicauit V 5 sublime: sublimen P 5-6 et statuite ... trutina: om. V • trutina: trutinam P 6 statuite: statere P • trutina: trutinam P 8 uestri: nostri G • tamquam add. post uestri et del. V 9 recusastis: repudiatis sed recusatis corr. s.l. V 10 ignis: om. V • creatoris uestri beneficia: beneficia creatoris uestri transp. VP • uestri: nostri G • repudiastis: recusatis TGV recusastis P 11 occidentum T corr.G MVP: occidencium G 11-12 creator duorum ... recusastis: om. P 12 uestri: nostri G • falsa: falsi G • recusastis: recusatis TG corr. s.l.V repudiatis V 13 beneficia creatoris uestri: creatoris nostri beneficia transp. G creatoris vestri beneficia V • quasi falsa: om TG 13-14 quasi falsa recusastis: om. P 14 recusastis: recusatis TGV • bene add. post igitur et del. V 15 miracula ... recusastis: om. P • uestri: nostri G • habent: habetis P 15-16 qui naues ... recusatis: om. V 16 igitur ... recusastis: om. P • uestri: om. G • repugnatis add. post uestri T 18 igitur ... recusastis: om. P • uestri: nostri G • quasi falsa: om. TGV • recusastis: recusatis TGV 19 aquis add. post terra in et del. M 20 beneficia creatoris uestri: creatoris uestri beneficia transp. TG • beneficia ... recusastis: om. P • uestri: nostri G • quasi falsa: om. TG • recusastis: repudiatis V 20-21 iam satisfacient ... recusastis: om. MV 21 beneficia ... recusastis: om. P • uestri: nostri G

322

25

30

35

40

45

Liber Alchorani

demones et homines, si poteritis effugere celos et terram, effugite. Et non effugietis absque racione. 34 Quenam igitur beneficia creatoris uestri quasi falsa repudiastis? 35 Transmittet post uos laqueos ignis et cuprum et non deffendemini. 36 Quenam igitur beneficia creatoris uestri quasi falsa repudiastis? 37 Et quando scindetur celum et efficietur rubicundum sicut unguentum. 38 Quenam igitur beneficia creatoris uestri quasi falsa repudiastis? 39 In die illa non interrogabitur homo pro peccatis suis neque demon. 40 Quenam beneficia creatoris uestri quasi falsa repudiastis? 41 Cognoscentur presumptores in effigiebus et per comas capientur et pedes. 42 Quenam igitur beneficia creatoris uestri quasi falsa repudiastis? 43 Hec est gehenna quam falsabatis increduli presumptores, 44 discurretis inter eam et uenenum prope. 45 Quenam igitur beneficia creatoris uestri quasi falsa repudiastis? 46 Et qui timuerit aduentum creatoris sui, duplicem habebit hortum. 47 Quenam igitur beneficia creatoris uestri quasi falsa repudiastis? 48 Habentem frondes. 49 Quenam igitur beneficia creatoris uestri quasi falsa repudiastis? 50 In quibus duo fontes emanabunt. 51 Quenam igitur beneficia creatoris uestri quasi falsa repudiastis? 52 De omni fructu binos habebit fructus. 53 Quenam igitur beneficia creatoris uestri quasi falsa repudiastis? 54 Recumbent in eis super lectos quorum supellectilia erunt purpurea; et colligent fructus hortorum apprope. 55 Quenam igitur beneficia creatoris uestri quasi falsa repudiastis? 56 Inerunt puelle uerecunde oculis quas non polluit homo unquam nec delusit demon. 57 Quenam igitur beneficia creatoris uestri quasi falsa repudiastis? 58 Quasi ipse fuit iacincci et coralli. 59 Quenam igitur beneficia creatoris uestri quasi falsa repudiastis? 60 Numquid retribuetur bonum pro bono? 61 Quenam igitur beneficia creatoris uestri quasi falsa repudiastis? 62 Et circa utrumque duo

22 effugere: efflugere M • terram: terra P • effugite: efflugite M 23 effugietis: effugiatis V • absque: sine V • quenam: que P • uestri: nostri G 23-24 igitur ... repudiastis: om. P 24 repudiastis: repudiatis V • et non scinde add. post repudiatis et del. V • cuprum: cupre P • deffendemini: deffendimini V 25 beneficia ... repudiastis: om. P • repudiastis: repudiatis V • quando: quomodo M non V 26 scindetur: scindent V 27 beneficia ... uestri: om. P • uestri: nostri G repudiastis: repudiatis VP • et quomodo scindetur add. post repudiastis et expunct. M 27-29 in die … repudiastis: om. M 28-29 beneficia ... repudiastis: om. P 29 cognoscentur: cognoscetis M 30-31 beneficia ... repudiastis: om. P 31 repudiastis: repudiatis V • gehenna: iehenna V • increduli: incrudeli V 32 inter: intra M 32-33 beneficia ... repudiastis: om. P 33 repudiastis: repudiatis V 33-35 et qui timuerit ... repudiastis: om. MV 34-36 beneficia ... repudiastis: om. P 35 beneficia: miracula M 36 beneficia ... repudiastis: om. P • repudiastis: repudiatis V 37 beneficia: miracula M • falsa: om. G • repudiastis: repudiatis V • habebit: habentes V 38 igitur ... repudiastis: om. P 39 supellectilia: superlectilia TG suplectilia M suppellectilia P 40 eorum add. post fructus P • apprope: quippe V 40-41 igitur ... repudiastis: om. P 41 delusit: om. M 42 igitur ... repudiastis: om. P 43 fuit: sunt VP • iacincti: hiacinti P • cella add. post et T 43-44 beneficia ... repudiastis: om. P 44 repudiastis: repudiatis V 44-46 quenam igitur ... clari: om. M • quenam igitur ... falsa repudiastis: om. V

CAPITVLVM QVINQVAGESIMVM QVINTVM

50

55

323

horti. 63 Quenam igitur beneficia creatoris uestri quasi falsa repudiastis? 64 Clari. 65 Quenam igitur beneficia creatoris uestri quasi falsa repudiastis? 66 In quibus erunt duo fontes staturientes. 67 Quenam igitur beneficia creatoris uestri quasi falsa repudiastis? 68 In quibus erunt fructus et palme et mala punica. 69 Quenam igitur beneficia creatoris uestri quasi falsa repudiastis? 70 In quibus bona pulchra. 71 Quenam igitur beneficia creatoris uestri falsa repudiastis? 72 Puelle oculis magnis ac pulchris sub cortinis existentes. 73 Quenam igitur beneficia creatoris uestri falsa repudiastis? 74 Quas non sordidauit nec polluit prius homo nec demon. 75 Quenam igitur beneficia creatoris uestri falsa repudiastis? 76 Recumbentes super cloram purpuream et tapeta preciosa. 77 Quenam igitur beneficia creatoris uestri quasi falsa repudiastis? 78 Benedicatur nomen creatoris tui, magnifici et honorandi.

45 beneficia ... repudiastis: om. P 46-47 beneficia ... repudiastis: om. P 48 erunt: erant P 48-49 beneficia... repudiastis: om. P 50 beneficia ... repudiastis: om. P 50-53 in quibus bona... repudiastis: om. M 51 beneficia... repudiastis: om. P 52-53 beneficia... repudiastis: om. P 53 uestri: nostri G • sordidauit nec polluit prius: prius sordidauit nec polluit transp. V • nec polluit: om. M 54 beneficia... repudiastis: om. P • repudiastis: repudiatis V 54-56 recumbentes ... repudiastis: om. M 55 purpuream: pulchram P 55-56 beneficia ... repudiastis: om. P 56 benedicatur: beatum dicatur P • nomen: om. M

CAPITVLVM QVINQVAGESIMVM SEXTVM

5

10

15

20

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Cum clades superuenerit, 2 non est qui resistat ei, 3 supprimit quidem et exaltat, 4 quando terra commouetur 5 et montes debilitantur 6 et in athomos disperguntur 7 et trifariam dispergimini: 8 quidam enim consortes dextre sunt, quam boni sunt consortes dextre!; 9 quidam uero consortes sinistre sunt, quam praui sunt sinistri!; 10 et qui quidem obtinuerunt, quantum obtinuerunt! 11 Illi sunt proximi 12 Paradisis deliciarum. 13 Quidam de primis 14 et pauci de nouissimis, 15 super lectos ordinatos 16 facie ad faciem confidentes. 17 Discurrent per eos uernaculi sempiterni 18 cum amphoris et aquamanilibus et sciphis argenteis plenis, 19 non dolebunt caput ex eo nec crapulabuntur ex eo. 20 Et fructus habebunt electos 21 et carnes uolatilium quas appetunt, 22 et pulcros habentes oculos 23 adinstar margaritarum incastonatarum 24 pro eo quod meruerunt. 25 Non audientes in eos superflua neque uiciosa, 26 nisi salutem respondentes salutem. 27 Et consortes dextre —quam consortes dextre!— (28) 29 in ameno ordinato 30 et umbra distensa 31 et aqua super ipsum nimia deffluente 32 et fructibus multiphariis 33 sine interpellacione prohibitis 34 et thalamis excelsis. 35 Creauimus enim has 36 et statuimus eas uirgines, 37 castas, equales 38 sociis dextre; 39 et quidam de primis 40 et quidam de nouissimis. 41 Et consortes sinistre —quam perperam!— 42 erit eis in ueneno et locura sordium 43 et erunt sub umbra arboris 44 nec temperata nec bona. 45 Quia diuites erant prius 46 et in flagiciis obstinati 47 et dicebant: «Quando conuersi fuerimus in ossa et puluerem, numquid suscitabimur? 48 Vel patres nostri priores?» 49 Dic: «Quidem primi et nouissimi 50 congregabuntur

1-48 capitulum … creatoris tui magni: om. AB 1 capitulum quinquagesimum sextum: om. T prophecia cladis nonaginta quinque peryodi mg. G capitulum duodesexagesimum err. V azoara sexagesima septima prophecia cladis P sura quinquagesima sexta P2 2 in nomine ... miseratoris: om. MV • amen add. post miseratoris P 3 quidem et exaltat: et exaltat quidem transp. M • exaltat: exagitat VP 4 quando: quomodo M • athomos: athamos G 5 trifariam: tibi farina G • dextre: dextra M dextere V 6 consortes1: om. M • non add. post uero G • consortes2: om. M • sunt2: om. TGVP 7 quantum obtinuerunt: mg. V 9 confidentes: consedentes V considerantes P • discurrent: discurrerunt M • uernaculi: miraculi M 10 aquamanilibus: aquamanibus M aqua in manibus VP • sciphis: cyphis T cifis G ciphis MP 11 caput: capud M • crapulabuntur: epulabuntur M 12 et eis adherebunt mulieres tamquam margarite fulgentes add. post appetunt V 13 eos: eo cyphis TGVP 14 uiciosa: uinosa GV iniuriosa s.l. V2P • salutem1: mg. T • dicentes add. post salutem1 et del. V • uestre add. post consortes T 15 quam consortes dextre: om. V • dextre2: sinistre T 16 nimia: nimium V 16-18 sine interpellacione ... statuimus: om. V 17 interpellacione: interpolacione TP interpretacione G • has: hos P 18 eas: eis V 20 temperata: tempata M 22 quando: quomodo M • in add. post ossa et VP 23 nostri: uestri M

CAPITVLVM QVINQVAGESIMVM SExTVM

25

30

35

40

45

325

ad horam certi diei». 51 Deinde uos errantes, mendaces 52 arborem Zachomi comesturi estis. 53 Et implebitis ea uentres 54 et potabitis desuper uenenum 55 et potabitis potum locure. 56 In locum hunc descendetis die iudicii. 57 Nos creauimus uos; nonne creditis? 58 Numquid uidetis quod decedetis uos mortem? 59 Ne creatis an nos creamus? 60 Nos prouidimus inter uos mortem. Et nemo nos anticipauit 61 ut similitudines uestras nos immittaremus et creaturas uestras in hiis que non noscis. 62 Et iam quidem noscis primam creacionem; nonne recolitis? 63 Nonne uidetis agriculturam? 64 Vos seminatis eam an nos sumus seminatores? 65 Et si uellemus, nos redigeremus eam in paleam et inciperetis stupefieri: 66 «Quia nos honorandi sumus, 67 ymmo sumus interdicti». 68 Nonne uidetis aquam quam potatis? 69 Vos eduxistis eam de nubibus an nos eam eduximus? 70 Et si uellemus statueremus eam falsam. Nonne gracias agitis? 71 Nonne uidetis quem uos accenditis ignem? 72 Ligna eius creatis an nos sumus creatores eorum? 73 Nos enim ea posuimus in memoriam et in remedium infrigidatis. 74 Lauda ergo nomen creatoris tui magnum. 75 Ego quidem per occasum contestor stellarum! 76 Et sacramentum est, si sciretis, magnum 77 quod Alchoranus est uenerandus 78 in Libro incastonato 79 quem non tetigerunt nisi mundi; 80 qui descendit a creatore gencium. 81 Numquid rumorem habent? 82 Perfunctorie sumitis et bona uestra uobis ascribitis falso? 83 Numquid anima quando peruenit ad gutur 84 et uos conspicitis 85 et nos ei propiores uobis sumus, uerumptamen non uidetis. 86 Si contumaces estis; 87 numquid restituitis eam, si ueraces estis? 88 Quod si uos de proximis estis, 89 uos eritis in quiete et in mirto et in Paradiso deliciarum. 90 Quod si fueritis de sociis dextre, 91 dicetur: «Vobis pax sit, consortibus dextre». 92 Et si fuerit de mendacibus erroneis, 93 descendet in uenenum 94 et incendium gehenne. 95 Hoc est uerum. 96 Lauda ergo nomen creatoris tui magni.

24 certi: certam TGVP • Zachomi: Zacomi TM Azachomi V 26 potum locure: loture potum transp. V • hunc: habent M 27 ne add. post uos1 et del. G • nonne TGM corr. s.l. V P: numquid V • uidetis: iniuricia G iudicia VP • quod: iter. G • decedetis: decetis V 28 creatis: curatis M • nos1: uos M • creamus: creauimus TM • nemo nos anticipauit: om. M 29 uestras1: nostras M 30 noscis: nostris M noscimus V 31 eius add. post agriculturam T 32 redigeremus eam: eam redigeremus transp. M 34 eduximus: educimus G educumus M 35 nonne1 ... agitis: om. M 36 ligna eius: iter. G • eius: nos V • nos1: om. M 37 posuimus: ponimus TMV • possumus G • memoriam et in remedium: remedium et in memoriam transp. M • infrigidatis: fugiditatis V 40 incastonato: castonato M 41 rumorem: rumore G • habent: hunc P 43 propiores: propriores M propriciores V • uobis: ei V 45 mirto: merito V 46 sit: si M 47 fuerit: fuerint M • descendet: om. G 48 gehenne: iehenne V • nomen: om. M

CAPITVLVM QVINQVAGESIMVM SEPTIMVM

5

10

15

20

25

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Laudant Deum omnia que sunt in celis et in terra, qui est gloriosus, sapiens; 2 qui regnat in celis et in terra, uiuificat et mortificat; qui super omnia est potens; 3 qui est primus et nouissimus, apparens et occultus; qui nouit omnia. 4 Qui celos creauit et terram in sex diebus, deinde in trono sedit. Nouit quid intromisit in terra et quid educet ex ipsa, et quid emittet de celo et quid ad ipsum redibit. Et ipse uobiscum est ubicumque fueritis. Et Deus prospicit omnia que facitis, 5 qui in celis regnat et in terra. Et ad Deum redibunt omnia. 6 Intronizat noctem in die et diem intronizat in nocte; qui nouit archana cordium. 7 Credite in Deum et Legatum eius. Et erogate de hiis que uobis acomodauit. Illi autem qui crediderunt ex uobis et erogauerunt, premium habet magnum. 8 Et quid habetis quod non creditis in Deum et Legatum eius uocat uos ut credatis in creatorem uestrum et iam accepit fedus a uobis, si credideritis? 9 Ipse est qui desursum mittit super seruum suum miracula manifesta ut uos de tenebris extrahat ad lumen. Et Deus agit uobiscum misericordiam pius. 10 Et quid habetis quod non erogatis in uia Dei? Et Dei est hereditas celorum et terre. Non equantur qui erogarunt priusquam urbs conuerteretur ad fidem et dimicarunt, quia sublimiores extitere gradu illis qui erogarunt postea et dimicarunt. Et omnibus Deus promisit premium. Et Deus omnia que facitis experitur. 11 Quis est qui retribuit Deo retribucionem decentem? Duplicabit ei et premium honorabile habebit, 12 in die quippe quando uiri fideles et mulieres incedent cum lumine suo in manibus gerentes. Fidem suam annunciabitur eis: «Hodie in Paradisis eritis sub quibus current flumina in quibus manebitis in eternum. Hoc est refugium magnum». 13 Die qua ypocrite uiri dicent et mulieres illis qui crediderunt: «Expectate nos ut de lumine uestro suscipiamus». Dicetur eis: «Retro abite et querite lumen». Et fundatus est murus inter primos et

1-71 capitulum … graciosus magnus: om. AB 1 capitulum quinquagesimum septimum: om. TG capitulum undesexagesimum err. V azoara duodeseptuagesima prophecia ferri P sura quinquagesima septima P2 2 in nomine ... miseratoris: om. MV • amen add. post miseratoris P 3 et add. post terra VP 4 super omnia est: est super omnia transp. M 5 et1: om. M 7 educet: deducet TGVP • emittet: demittetur P 8 que facitis: iter. G • facitis: facias V 9 intronizat: intromittit P • die: diem P 10 intronizat: intromittit P • intronizat in nocte: in nocte intronizat transp. V in nocte intromittit transp. P 12 erogauerunt: erogarunt VP • et2: sed V 13 uos: eos M 15 seruum: del. V sinum mg. V • manifesta: om. V • extrahat ad lumen: ad lumen extrahat transp. M 16 non add. post quid GP 17 et Dei2: om. VP • equantur: coequantur V • erogarunt: erogauerunt V erogant P 18 conuerteretur: conuertetur M • dimicarunt: dimicauerunt V • illis: illi M 19 dimicarunt: dimicant VP 20 Deo: Deus M 21 et: om. VP • in die: om. V • quando: quomodo M 22 incedent: incedant M • lumine: homine P 23 eritis: exitis M 24 hoc: nec V • ypocrite uiri: uiri ypocrite transp. P 25 nos: uos M

CAPITVLVM QVINQVAGESIMVM SEPTIMVM

30

35

40

45

50

55

327

nouissimos habens unam portam infra quam est misericordia et ultra eam appositum est supplicium. 14 Et clamabunt foris dicentes: «Nonne fuimus uobiscum?» Dixerunt: «Ymmo, uerumptamen circumuenistis uos ipsos et expetastis et hesitastis. Et defraudauerunt uos desideria donec uenit preceptum Dei et deffraudauit uos in Deo Dyabolus». 15 Et hodie non recipietur a uobis redempcio nec ab illis qui blasphemarunt. Manebitis in igne; ipse damnabitur uobis. Quam praua mansio! 16 Nonne fidelibus annuit qui crediderunt ut contremiscerent corda eorum ad memoriam Dei et ad ueritatem que descendit? Et non sint tales quales extiterunt illi quibus datus est primus Liber. Et prorogatus est eis terminus et indurata sunt corda eorum et multi eorum sunt praui. 17 Scitote quod Deus uiuificat terram post mortem suam. Iam demostrauimus uobis miracula, quo forte discernetis. 18 Quia creduli et credule si Deo quidem acomodauerunt, bonam acomodacionem duplicatam eis reddet et habebunt insuper premium bonum. 19 Et qui crediderunt in Deum et Legatum eius, ipsi sunt creduli et testes apud creatorem suum habentes premium suum et lumen. Et qui blasphemarunt et falsarunt miracula nostra, illi sunt consortes gehenne. 20 Scitote quod uita mundana non est nisi ludus et iocus et pulcritudo fantastica et elacio inter uos, multitudo filiorum et censuum; adinstar pluuie que placet agricolis producentis fruges, que post modicum in palorem rediguntur ex estu et fiunt scipule. Et in futuro suppliciium magnum et indulgencia a Deo et acceptacio; et non est uita mundana nisi delectacio periculosa. 21 Anticipate indulgenciam a creatore uestro et Paradisum cuius latitudo est sicut latitudo celi et terre, qui preparatus est illis qui crediderunt in Deum et Legatum eius. Illa est gracia Dei quam confert cui uult. Et Deus est graciosus, magnus. 22 Nulla quippe aduersitas aduenit in terra et in uobis ipsis quem non fuerit prius in Libro quam infligeret eam notatam, quia hoc fuit Deo facile. 23 Et non contristemini super hoc quod amisistis neque gaudeatis super hoc quod contulit uobis, quia Deus non diligit elatum omnem iactatorem 24 qui est auarus et persuadet hominibus auariciam et qui retro abiit. Deus diues est, laudabilis. 25 Iam quidem misimus de celo Legatos nostros cum testimoniis et statuimus cum eis Librum et trutinam ut dirigerent homines secundum iusticiam. Et destinauimus ferrum desuper in quo nocumentum

27 quam: que M quod P • misericordia: unam P 28 appositum: oppositum V 30 uenit: uenerit V 31 uos: om. TGVP • Deo: eo V 32 nec: nisi TGVP 33 ut: et V ne P 34 contremiscerent: contremescent V 35 sint: sunt V sicut P • quales: om. M • primus ...est2: om. M 37 quod: quia V • iam: om. V 38 discernetis: discerneretis MP • et: om. P • quidem: quidam GP 39 accomodauerunt: accomodauerint V 39-40 insuper premium: premium insuper transp. P 41 et1: om. M • creatorem suum: suum creatorem transp. V 45 et add. post fruges V • post modicum: postmodum V • palorem: palore V 47 nisi: nec V 47-48 non est uita … creatore uestro: iter. P 48 est: om. VP 49 preparatus: paratus VP 50 graciosus: gloriosus VP 51 fuerit: fiunt P • quam: priusquam M • infligeret: infligent P 52 notatam: uocatam V 54 omnem: om. V

328

60

65

70

Liber Alchorani

est magnum hominibus et iuuamentum, ut sciat Deus quis eum deffendat et Legatum eius ex corde, quia Deus gloriosus est, fortis. 26 Et iam misimus Noe et Abraham et posuimus in prole eorum propheciam et Librum. Et quidam eorum fuerunt directi et multi eorum peccatores. 27 Deinde misimus post eorum uestigia Legatos nostros et post misimus Ihesum filium Marie et dedimus ei Euangelium. Et posuimus in corde eorum qui secuti sunt eum pietatem et misericordiam et religionem quam inuenerunt. Ipsi non eam scripsimus eis nisi ad graciam Dei consequendam, et non custodierunt eam debito modo. Et fidelibus ex eis qui crediderunt contulimus premium suum, et multi ex eis extitere peccatores. 28 O uos qui credidistis, Deum timete et in Legatum credite ipsius. Conferet uobis duplicem suam misericordiam. Et ponet uobis lumen cum quo ambuletis et parcet uobis, qui est misericors, miserator. 29 Vt sciant qui Librum habent quod non habent super graciam Dei potestatem, quia ipsa gracia in manu Dei est quam confert cui uult Deus, graciosus, magnus.

58 deffendat: defraudabunt V defraudat corr. V 60 eorum: eius V 61 deinde: demum P 61-62 post eorum ... misimus: om. M 63 corde: cordibus TGVP • eorum: om. V • pietatem: iter. post misericordiam et G 65 consequendam: sequendam V • eam: eum P • modo: meo M 65-66 qui crediderunt: om. V 66 contulimus premium: premium contulimus transp. T 67 credidistis: credistis G • credite ipsius: ipsius credite transp. T • conferet: confert P • uobis: nobis M 70 Dei add. post gracia TGVP 71 graciosus: gloriosus V • graciosus magnus: magnus gloriosus transp. V magnus graciosus transp. P

CAPITVLVM DVODESEXAGESIMVM

5

10

15

20

25

In nomine Dei, misericodis, miseratoris. 1 Iam audiuit Deus uerbum illius que disputat tecum de uiro suo et conqueritur Deo. Et Deus audit altercacionem uestram, quia Deus est auditor, prospector. 2 Illi autem qui abiurant uxores uestras ut abstineant ab eis tamquam a matribus propriis, matres enim eorum sunt qui genuerunt eos. Et ipsi quidem uerbum proferunt probosum et falsum testimonium; quia Deus misericors est, miserator. 3 Et qui abiurant uxores suas, deinde redeunt ad id quod proferunt, priusquam eas tangant, captiuum redimere tenentur. Hoc ammonemini. Et Deus nouit opera uestra. 4 Et qui non est soluendo, ieiuniet duobus mensibus continue. Qui impotens est, pauperes refficiat sexaginta. Et hoc ut credatis in Deum et Legatum eius. Et isti sunt termini Dei. Et pena sit doloris blasphemis. 5 Et qui Deum irritant et Legatum eius, confusi sunt sicut confusi fuerunt qui ante fuerunt. Et iam desursum misimus miracula manifesta. Et pena sit ignominiosa blasphemis 6 in die qua suscitabit Deus cunctos et narrabit eis omnia que perpetrauerunt. Presciuit eum Deus et ipsi obliti sunt eius. Et Deus omnia testatur. 7 Nonne uides quod Deus nouit quidquid est in celis et in terra? Non erit archanum trium quin eorum ipse sit quartus, neque quinque quin eorum sit sextus, neque paucorum illis neque plurimum quin sit cum illis ubicumque fuerint. Deinde narrabit facta eorum in die resurreccionis, quia Deus nouit omnia. 8 Nonne uides eos quibus murmuracio est prohibita? Et redierunt ad id quod eis prohibitum est. Et murmurant cum peccato et odio et contumacia Legati. Et quando ad te accedunt, salutant te ea qua non salutat Deus salute, dicentes in cordibus suis: «Numquid puniet nos Deus pro hiis que dicimus?» Sufficiet uobis gehenna que uobis preparauit incendium ad quam uenietis. 9 O uos qui credidistis, cum murmuraueritis, non murmuretis cum peccato et odio et contumacia legati. Sed murmurate cum honore et timore. Et

1-53 capitulum … sunt beati: om. AB 1 capitulum duodesexagesimum: om. T prophecia una et uiginti peryodi mg. G capitulum sexagesimum err. V azoara undeseptuagesima prophecia proiurancium et blasphemorum P sura duodesexagesima P2 2 in nomine … miseratoris: om. MV • amen add. post miseratoris P 3 que: quem G • conqueritur: consetur V 5 autem qui: om. V • abiurant: adiurant V • uestras: expunct. et suas add. s.l. T • uestris add. post matribus G 6 quidem: quidam G 7 est: s.l. G 8 suas: om. G • redeunt: redierunt P • proferunt: profuerunt M 9 tangant: tangat M • ammonemini: amemoramini M 10 soluendo: solum modo V 11 refficiat: refficiet V 12-13 et isti ... Legatum eius: om. V 15 omnia: cuncta T 16 eius: om. M • testatur: testantur G testetur V • et ipsi obliti erant add. post quod P 17 omnia add. post nouit et del. V • erit: erunt M • eorum: om. TGVP 18 eorum: ipsorum V • illis: om. P 19 cum: quin sit est G 21 eis: Deus M 22 et quando ... salutant te2: iter. P • quando: quomodo M 23 nos: uos M 24 dicimus: diximus M • ibitis add. post quam et del. V 25 non murmuretis cum2: om. M 26 honore et timore: timore et honore transp. MV

330

30

35

40

45

50

Liber Alchorani

timete Deum ad quem redituri estis. 10 Persuasio enim Dyaboli est ut renunciet eos qui crediderunt nec officit eis in aliquo nisi de uoluntate Dei. Et in Deo confidunt fideles. 11 O uos qui creditis, quando dicitur uobis: «Credite et defferte in palacio», credite ergo et defferte. Et Deus honorabit uos. Et quando dicitur. (...) Et sublimabit Deus illos qui crediderunt ex uobis et quibus data est sciencia in gradibus. Et Deus nouit opera uestra. 12 O uos qui credidistis, cum murmurare debueritis cum Legato, premittatis elemosinam in presenti murmuracione. Et hoc erit uobis utile et mundum. Si estis impotentes, Deus quippe parcet et miserebitur. 13 Quod si inopia faciente non erogaueritis ante murmuracionem uestram; quod si non facitis et Deus parcit uobis, insistite oracioni et reddite decimam et obedite Deo et Legato. Et Deus nouit opera uestra. 14 Nonne uides eos qui adheserunt quibusdam contra quos iratus est Deus? Nec sunt ex uobis nec ex illis. Et iurant falsum scienter. 15 Preparauit eis Deus penam atrocem, quia perperam agebant. 16 Sacramentis suis utentes tamquam clipeo et arcebant se a uia Dei. Et penam confusionis incurrent. 17 Filii autem eorum et diuicie nullatenus a Deo poterunt eos excusare. Illi quidem sunt consortes ignis in quo mansuri sunt in eternum. 18 In die qua suscitabit eos Deus, omnes iurabunt ei sicut iurant tibi et estimabunt quod aliquid obseruauerunt, uerum mentientur. 19 Occupauit eos Dyabolus et fecit enim eos obliuisci memoriam Dei. Illi sunt porcio Dyaboli. Nonne de porcione Dyaboli sunt dampnati? 20 Quia Deum irritant et Legatum eius, illi sunt confusi. 21 Scripsit Deus quod ipse et Legati sui obtinebunt, quia Deus fortis est, gloriosus. 22 Non inuenies fideles in Deum credentes et diem extremum qui ament eos qui Deum irritant et Legatum eius, licet sint parentes eorum aut filii aut fratres aut de progenie eorum. Illi quidem sunt in quorum cordibus est fides et ipsos spiritu suo roborauit. Et eos intromittet in Paradisos sub quibus deffluent flumina, in quibus in eternum manebunt. Deus acceptos habuit eos et ipsi quippe habuerunt eum acceptum. Illi sunt de porcione Dei. Nonne de porcione Dei sunt beati?

27 renunciet: remuneret TGVP 29 credite: cedite G 30 in palacio ... defferte: om. M • credite: cedite G • quando: quomodo M 31 sublimabit: sublimauit M 33 debueritis: debuerint M • mura add. post presenti et del. G 35 ante: tantum M 36 parcit: parcet M 38 uobis: illis TGVP • illis: uobis TGVP 40 clipeo: clippeus M 42 quidem: quidam G • mansuri sunt: sunt mansuri transp. P 43 ei: eis V 44 aliquid: aliquis M • obseruauerunt: obseruarunt V • enim add. post occupauit G • Dyabolus: diximus V 45 enim: cum P 46 sunt1: om. M • dampnati: deputati V • qui add. post quia V • illi sunt confusi: om. VP • confusi: dampnati G 47 fortis est: est fortis transp. TGVP 49 eius: om. M • aut1: om. G • aut2 fratres: om. V 50 quidem: quidam G • spiritu suo: suo spiritu transp. V 51 in quibus2: om. M 52 Deus: om. P 53 sunt2: sicut P

CAPITVLVM VNDESEXAGESIMVM

5

10

15

20

25

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Laudant Deum omnes qui sunt in celis et in terra; qui est gloriosus, sapiens. 2 Ipse quidem est qui blasphemos extraxit de patriis suis in Iherusalem, scilicet in ualle Iosaphat. Non estimabatis quod extraherentur, et ipsi putabant quod ipsi forent opida eorum inexpugnabilia Deo. Et Deus accessit ad eos unde non estimabant et in cordibus eorum euomuit formidinem. Et destruebant domos suas propriis manibus et fidelium. Et adheserunt prudentibus. 3 Et nisi Deus indixisset eis persecucionem, puniret eos alias in mundo et in alio seculo supplicium ignis. 4 Et hoc quia Deum fatigarunt et Legatum eius. Et qui Deum fatigant, Deus fortiter ulciscitur. 5 Non succiditis palmam uel eas diminuitis extantem super radicem suam nisi de uoluntate Dei et ut retribuam peccatoribus. 6 Et quecumque spolia Deus acquisiuit Legato suo ab eis, nullatenus ei presidium contulistis equorum et equitum. Verum Deus incitat Legatos suos contra eos quos uult. Et Deus est super omnia potens. 7 Et quecumque spolia tribuit Deus Legato suo de Rusticanis Dei sunt et Legati et propinquorum et pupillorum et pauperum et pegrinorum, ut ipsi pauperes sorciantur aliquid inter diuites uestros. Et quod uobis Legatus obtulerit, accipite; et quod uobis inhibuerit, fugite. Et timete Deum, quia Deus fortiter punit pauperes. 8 Autem qui propria odierunt et extracti sunt de domibus suis et de possessionibus et optant graciam Dei et misericordiam et deffendunt Deum et Legatum eius, illi sunt ueraces. 9 Illi autem qui in fide sunt domestici priores, diligunt eos qui confugiunt ad ipsos nec conscii sunt alicuius occasionis propter quam accedunt nisi propter fide. Et prefuerunt alios sibi, etsi sint inopes ac pauperes. Et qui non sunt auari sui, ipsi sunt beati. 10 Et qui post eos uenient, dicent: «Creator, parce nobis et fratribus nostris qui nos anticiparunt in fide. Et non ponas in cordibus nostris odium contra fideles qui crediderunt, quia tu es

1-52 capitulum … gloriosus sapiens: om. AB 1 capitulum undesexagesimum: om. T prophecia †uallis Iosaphat uiginti peryodi† mg. G capitulum sexagesimum primum err. V azoara septuagesima prophecia uallis Iosaphat P sura undesexagesima P2 2 in nomine ... miseratoris: om. MV • amen add. post miseratoris P 4 blasphemos: blasphsphemos M • et add. post blasphemos M • Iherusalem: Hierusalem P 4-5 scilicet ... Iosaphat: om. M 5 ubi congregabit gentes in die iudicii add. post Iosaphat VP • estimabatis: estimabant V estimabas corr. V 6 forent: fuerunt V 7 et1: om. G • euomuit: euomit V • suas: om. G 8 nisi: ubi VP 10 fatigarunt: fatigant TGVP • Deum fatigant: fatigant Deum transp. T • fortiter: forte P 11 succiditis: succeritis M succideritis V succedatis P • eas: om. P • dimuitis: diminuatis VP 12 nisi: om. M 13 acquisiuit: acquirit V • contulistis: contulisti V 15 suo: om. VP 16 et pupillorum et pauperum: om. M 17 quod: quia M quando quid P • obtulerit: obtulit MP 18 uobis: om. V • inhibuerit: intribuit P 20 optant: potant M 21 qui: om. M • sunt2: om. M 22 nec conscii: uero socii M 23 prefuerunt: preferunt V prefecerunt P • sint: sunt VP 26 in cordibus nostris: om. P • quia: et V

332

30

35

40

45

50

Liber Alchorani

misericors, miserator». 11 Nonne uides quod illi quidem qui impugnarunt dicunt fratribus suis, qui blasphemarunt de illis qui Librum habent: «Si expulsi fueritis, exibimus uobiscum et non credemus alicui uestrum penitus. Et si impugnemini, deffendemus uos»? Et Deus testatur quod ipsi mentiuntur. 12 Quod si expulsi fuerint, non exibunt cum eis; si impugnauerint eos, non deffendent ipsos; et si deffenderint eos, dabunt terga, deinde non deffendent eos. 13 Vos autem plus in cordibus suis timent quam Deum. Et hoc quippe quia sunt indiscrete. 14 Non enim uos impugnabunt omnes nisi in urbibus inexpugnabilibus uel post murum officiunt. Sibi adinuicem nimis estimabis eos esse unanimes et corda eorum discrepant, quia sunt indiscreti. 15 Sicut illi qui nuper gustarunt detrimentum facti sui et penam habebunt atrocem. 16 Sicut facit Dyabolus quando suadet homini ut blasphemet. Postquam autem blasphemat, dicit: «Ego quidem inimicus sum a te, quia metuo Deum, creatorem gencium». 17 Et exitus utriusque est, quia uterque in igne mittitur ut maneat in eo semper. Et hoc est premium iniuriosorum. 18 O uos qui creditis, Deum timete. Et aduertat anima quid premiserit in crastinum. Et timete Deum, qui nouit opera que facitis. 19 Et non sitis de illis qui obliti sunt Deum et ipse fecit animas eorum obliuisci. Et illi sunt praui. 20 Non equantur consortes ignis et consortes Paradisi. Consortes enim Paradisi sunt qui euaserunt. 21 Et si Alchoranum habet super montem, mitteremus desursum; uideremus eum pre timore Dei scissum. Et has similitudines inducimus hominibus, quo forte aminauertant. 22 Ipse est Deus, preter quem nullus alius est Deus, qui nouit occulta et testimonium. Ipse misericors, miserator. 23 Nonne ipse est Deus, preter quem nullus est Deus, qui est rex, sanctus, saluator, fidelis, conseruator, gloriosus, magnus, excelsus. Laudetur ipse et absit quod constituunt ei participes. 24 Qui est Deus gencium, liberator, formator, habens sancta nomina. Laudant eum quecumque sunt in celis et in terra, qui est gloriosus, sapiens.

28 qui1: om. M 29 credemus: credimus V 30-31 quod si … cum eis: om. V 31 fuerint: fuerunt P • exibunt: exibet M • ipsos: om. M 32 deinde: demum P • non: om. M • uos: nos M 33 plus add. post timent et del. V 33-34 et hoc ... impugnabunt omnes: om. VP 34 murum: nimirum M 35 officiunt: efficiunt V 36 sicut: quia V • gustarunt: gustauerunt V 37 sui: sunt M • quando: quomodo M 38 dicit: dicens M • a: ad V 39 utriusque est: est uterque transp. M 39-40 in igne mittitur: mittitur in igne transp. M 40 maneat: nequat M 41 timete: time M • premiserit: promiserit P 42 de illis: sicut V 43 praui: om. G 44 enim: om. V 45 si: om. M • habet: habent M • desursum: om. M • uideremus: om. M 46 Dei: de s.l. V 47 preter ... est Deus2: om. P • est add. post nullus G 48 testimonium: testimonia P 50 est: iter. M 51 gloriosus add. post Deus V • laudant: laudent M

CAPITVLVM SEXAGESIMVM

5

10

15

20

In nomine Dei, misericodis, miseratoris. 1 O uos qui credidistis, non suscipiatis inimicum meum et uestrum patronos ut cum eis amiciciam componatis et blasphemarunt in ueritatem que ad uos delata est. Expellent Legatum et uos, si credideritis in Deum creatorem uestrum et exieritis ad laborandum et ad acquirendum uoluntatem meam. Et componetis cum eis amiciciam et ego noui occulta uestra et manifesta. Et quicumque uestrum hoc operatur, errat in uia mala. 2 Si capiunt uos, inimici sunt uobis et extendunt uobis manus suas et linguas in malum. Et optarent ut essetis blasphemi. 3 Et non proderunt uobis carissimi uestri neque filii die iudicii. Separabitur inter uos et Deus nouit opera uestra. 4 Iamque presbiterum bonum habuistis in Abraham et in illis qui cum eo fuerunt, quando dixerunt populo suo: «Nos quidem immunes sumus a uobis et ab hiis quos adoratis absque Deo. Et abrenunciauimus uobis. Et publica fuit inter nos et uos inimicicia et odium semper donec credidistis in Deum solum. Non fuit hoc uerbum quod Abraham patri suo protulit: «Non petam tibi ueniam a Deo nec posse habeo super Deum in aliquo». Creator, in te confidimus et ad te conuertimur. Et ad te redibimus. 5 Creator, non ponas nos in tribulacionem illis qui blasphemarunt. Et parce nobis, quia tu es gloriosus, sapiens». 6 Iamque habebatis in eo presbiterum bonum illi qui sperabant in Deo et in die extremo. Et qui retro abeunt. Deus enim est diues, laudabilis. 7 Forte Deus componet inter uos et illos quos oditis amiciciam; qui potens est, remissor, miserator. 8 Non suspendit uos Deus a consorcio illorum qui uos non impugnarunt in fide et qui non expulerunt uos de domibus uestris, ut honoretis eos et faciatis iusticiam illis; quia Deus exhibentes iusticiam diligit. 9 Verum uos arcet a consorcio illorum qui uos

1-42 capitulum … resurreccione mortuorum: om. AB 1 capitulum sexagesimum: om. T prophecia examinacionis tredecim peryodi mg. G capitulum sexagesimum secundum V azoara septuagesima prima prophecia examinacionis P sura sexagesima P2 2 in nomine ... miseratoris: om. MV • amen add. post miseratoris P 4 uos: nos P 5 uos add. post expellent et del. V • credideritis: creditis M 6 acquirendum: requirendum VP • et2: non M om. V • componetis: componens G ponetis P 7-8 et manifesta ... uia mala: om. VP 9 optarunt add. post malum et et del. G 10 iudicii: qua V • separabitur: separabunt M 11 iamque: iam M • in2: om. M 12 quando: quomodo M 13 a uobis: iter. et del. G • abrenunciauimus: abreuiauimus TGVP 14 publica: puplica G 15 hoc: iter. M • protulit: coptulit G • non: nisi P • petam: petamur G petant P 16 nec ... Deum: om. V • ab add. post posse et del. M • posse: om. G • habeo: non legitur T homo P • super Deum: om. P 18 miserator add. post gloriosus M 19 habebatis: habebitis GV • Deo TGM corr. V P: die V • non add. post Deo et M 20 retro: recte V • abeunt: ambiunt V 21 remissor: remissorum M • miserator: om. V • non: homo TGVP 22 non1: om. M 23 expulerunt: repulerunt M • iusticiam illis: illis iusticiam transp. V • illis: eis M

334

25

30

35

40

Liber Alchorani

in fide impugnarunt et expulerunt uos a domibus uestris et insuper applicauerunt sibi alios ad expellendum uos ne communicetis eis. Et qui communicant eis, illi sunt iniuriosi. 10 O uos qui credidistis, cum ad uos accesserint mulieres fideles odientes ydolatriam secundum assercionem suam examinate eas. Deus enim melius nouit fidem earum. Et si deprehendistis eas esse fideles, non reuocetis eas ad blasphemos. Ipse enim non sunt eis licite nec ipsi sunt liciti eis. Et exibite eis expensas. Et non est prohibitum uobis contrahere cum eis soluta eis dote. Et non retineatis eas secundum ritum blasphemarum. Et consulite quantum expendistis. Et interrogent quantum expenderunt. Hoc est iudicium Dei quo dirimit inter eos; qui est sapiens, prudens. 11 Et si aliqua de uxoribus uestris confugerint ad blasphemos et puniueritis, reddite illis quorum uxores abierunt quantum expenderunt. Et metuite Deum in quo creditis. 12 O Propheta, cum accesserint ad te fideles mulieres ut fidem tibi faciant quod ydola non colant neque furtum neque fornicentur neque filios suos extinguant neque confingant aliquod sinistrum in publico siue in occulto neque contumaces existant in honesto fidem earum, admittas et remitte eis, quia Deus remittit, miserator. 13 O uos fideles, nolite consociari illis quibus iratus est Deus. Qui de alia uita desperant sicut blasphemi, desperant de resurreccione mortuorum.

25 in fide impugnarunt: impugnarunt in fide transp. P • applicauerunt: applicarunt V aplicuerunt P 26 cum add. post communicetis V 27 nec add. post cum M 28 secundum: om. V sed cum ubi P • assercionem: om. V 29 earum: eorum M • deprehendistis: deprehenderitis M • non: nos M 30 non sunt eis1: eis non sunt transp. M • eis2: ei M 31 contrahere cum eis1: cum eis contrahere transp. P • soluta eis2: om. M 32 ritum: irritum V 33 interrogent: interrogentur V • quo: quod M • dirimit: dirimis V 34 aliqua: alique M • confugerint: confugiunt M confugerit V 35 puniueritis: puniretis M 35-36 quantum expenderunt: om. P 36 o Propheta: iter. V 37 fideles mulieres: mulieres fideles transp. MV • tibi T corr.s.l.G MVP: sibi del. G • colant: colent V • furtum: fotrium P • facient add. post furtum V 38 fornicentur: fornicantur GP • suos: tuos M • aliquod: quidem V 39 neque: siue V • earum: eorum M 41 alia: altera V 42 desperant: desperauit M

CAPITVLVM SEXAGESIMVM PRIMVM

5

10

15

20

25

In nomine Dei, misericodis, miseratoris. 1 Laudant Deum quicquid est in celis et in terra; qui est gloriosus, sapiens. 2 O uos qui credidistis, quare dicitis quod non facitis? 3 Valde turpe est apud Deum quod dicatis quod non estis facturi. 4 Deus enim amat illos qui dimicant in uia Dei in acie adinstar muri consolidati. 5 Et recole quando dixit Moyses populo suo: «Quare molestatis me et scitis quod ego sum Legatus Dei ad uos?» Et quia deprauati sunt, corda eorum Deus deprauauit. Et Deus non dirigit prauos. 6 Et quando dixit Ihesus, filius Marie, filiis Israel: «Ego sum Legatus Dei ad uos credens Pentateuco quod pre manibus habeo et annuncio uobis Legatum post me uenturum, cuius nomen est gloriosus». Cumque ueniret ad eos cum testimoniis, dixerunt: «Hoc est magicus manifestus». 7 Et quis est magis iniuriosus quam qui confingit contra Deum mendacium et ipse uocatur ad Sarracenorum fidem? Et Deus non dirigit populum iniuriosum. 8 Volunt lumen Dei oribus suis extinguere. Et Deus functurus est lumen suum inuitis blasphemis. 9 Ipse est qui misit Legatum suum cum direccione et fide ueritatis ut proficeret eum toti legi, inuitis eciam ydolatris. 10 O uos qui credidistis, uultisne ut ostendam uobis commercium quod uos a supplicio liberabit atroci? 11 Credite in Deum et Legatum eius. Et laborate in eius angariis et perangariis. Eritque uobis utilius, si uos scitis. 12 Remittet uobis peccata uestra et intromittet uos in Paradisos sub quibus defluunt flumina et in habitacula bona in Paradisos Ade. Hoc est refugium magnum. 13 Et aliud quod appetitis tutor erit uobis Deus et adaperiet uobis in proximo. Et annuncia fidelibus. 14 O uos qui credidistis, estote tutores Dei sicut dixit Ihesus, filius Marie, Apostolis: «Qui sunt tutores mei ad Deum?» Responderunt Apostoli: «Nos sumus tutores Dei». Et pars credidit de filiis Israel et pars blasphemauit. Et corroborauimus eos qui crediderunt super inimicos suos et obtinuerunt.

1-26 capitulum … suos et obtinuerunt: om. AB 1 capitulum sexagesimum primum: om. TG capitulum sexagesimum tercium err. V azoara septuagesima secunda prophecia Apostolorum P sura sexagesima prima P2 2 in nomine ... miseratoris: om. MV • amen add. post miseratoris P 3 laudant: laudauit P • rex add. post est2 TG s.l.V P 4 turpe: tempus P 5 dicatis: dicitis V • facturi: futuri P 6 acie: assie M • muri: muti M • consolidati: solidati VP 8 deprauati: deprauata V • eos add. post deprauauit V • dirigit: diligit M • quando: quomodo M • quando dixit: dixit quomodo transp. M • dixit add. post Marie M 11 gloriosus: graciosus M • ueniret: uenit V 12 hoc: hic TGVP • quis: qui MV 13 confingit: configit MP • mendacium: mendacem V • Sarracenorum: Serracenorum M 14 extinguere: om. G 15 functurus: finiturus P • lumen suum: lumine suo V • inuitis: in uilis P 16 proficeret: preficeret TGVP • toti: om. T • inuitis: in uilis P • eciam: et G 17 uultisne: multis ne G 17-18 o uos qui ... atroci: om. V 18 liberabit: liberauit M 19 eius: om. TGVP • et perangariis: om. V • eritque: eruntque G • uos scitis: noscitis M • remittet: remittit V 20 uestra: om. T • intromittet: mittet M • uos: om. V 22 erit uobis: uobis erit transp. P • ap add. post et1 et del. V • annuncia: annuncio V 23-25 sicut dixit … tutores Dei: om. TGV

CAPITVLVM SEXAGESIMVM SECVNDVM

5

10

15

20

In nomine Dei, misericodis, miseratoris. 1 Laudabit Deum quicquid est in celis et in terra; qui est rex, sanctus, gloriosus, sapiens. 2 Qui misit in ydiotis Legatum de ipsis ut legeret eis miracula eius et corrigeret eos et doceret eos Librum et sapienciam. Quamuis prius extitissent in errore manifesto. 3 Et successores eorum instrueret qui eos non attingerunt; qui est gloriosus, sapiens. 4 Hec est gracia Dei quam confert cui uult; qui est magne gracie. 5 Similes sunt illi quibus lex est imposita et indicta, nec eam portant asino qui portat codices. Quam prauus populus qui miracula Dei repudiauit! Et Deus non dirigit populum iniuriosum. 6 Dic: «O uos qui iudaizatis, si uos estimatis quod consortes Dei estis pre ceteris hominibus, optate mortem, si ueraces estis». 7 Et non optabunt uniquam pro eo quod perpetrarunt. Et Deus nouit iniuriosos. 8 Dic: «Quod mors quam fugitis occurret uobis. Deinde reducemini ad ipsum qui nouit occulta et testimonium et narrabit omnia que fecistis». 9 O uos qui credidistis, quando uocatur ad oracionem in die sexte ferie, accedite ad memoriam Dei et dimittite distraccionem. Hoc melius erit uobis, si noscis. 10 Et completa oracione, dispergimini per terram querentes uobis uictualia Dei et inuocate Deum sepius, quo forte sitis beati. 11 Et quando uident commercium uel ludum, concurrunt ad ipsum et derelinquunt te stantem. Dic: «Quod apud Deum est melius ludo et commercio. Quia Deus est summus locupletancium».

1-20 capitulum … locupletancium: om. AB 1 capitulum sexagesimum secundum: om. TG capitulum sexagesimum quartum err. V azoara septuagesima tercia prophecia diei ueneris P sura sexagesima secunda P2 2 in nomine ... miseratoris: om. MV • amen add. post miseratoris P 3 laudabit: laudate V • qui est2: om. VP 4 ydiotis: ydeotis V 5 doceret: edoceret P • extitissent: extitisset M 6 attingerunt: attingunt M 8 sunt illi: illis sunt transp. V • lex: uox V • portant: portauit VP • asino: a suis V 9 qui2: iter. G • repudiauit: repudiant GP 10 dirigit: diligit G • iudaizatis: iudaizastis M • estimatis: estimastis GM 11 optate: optare G 12 perpetrarunt: perpetrauerunt V 13 reducemini TGM corr.s.l.V P: redicemini V 13-19 qui nouit ... ad ipsum: om. G 15 quando: quomodo M • uocatur: uocamur V • accedite: attendite V 16 distraccionem: destraccionem P 16-17 dimittite ... uictualia Dei et: om. V 18 quando: quomodo M 19 derelinquunt: delinquunt P • te stantem: testantem GVP • quod: quid M • est: om. G

CAPITVLVM SEXAGESIMVM TERCIVM

5

10

15

20

In nomine Dei, misericodis, miseratoris. 1 Quando accedunt ad te ypocrite, dicunt: «Nos perhibemus testimonium quod tu es Legatus Dei. Et Deus nouit quod tu es Legatus eius». Et Deus est testis quod ypocrite menciuntur. 2 Susceperunt sacramentum quasi clipeum et arcuerunt a uia Dei. Quam perperam agebant! 3 Et hoc quidem qui crediderunt deinde blasphemarunt et indurata sunt corda eorum et ipsi non intelligunt. 4 Et cum uideris eos, placebunt tibi persone ipsorum; et cum loquuntur, audies uerba eorum tamquam trabium sonitum ordinatarum. Estimantes quod omnis clamor sit inimicorum contra eos. Et uita eos. Destruat eos Deus pro eo quod confingunt. 5 Et quando dicitur eis: «Conuenite. Et parcet uobis Legatus Dei», diuertunt capita sua et uidebis eos retrorsum abire cum superbia. 6 Idem est siue ueniam eis impetres siue non impetres. Non refert. Quia Deus non parcet eis, quia Deus non dirigit populum prauum. 7 Ipsi sunt qui dicunt: «Non erogetis illis qui sunt cum Legato Dei donec abeant». Et Deus possidet thesauros celorum et terre; uerum ypocrite non intelligunt. 8 Dicentes: «Si rediremus ad urbem, et expellerent sublimes eius infimos». Et Dei est honor et Legati et fidelium; uerum ypocrite non nouerunt. 9 O uos qui credidistis, non alienent uos diuicie uestre neque filii uestri a memoria Dei. Et qui hoc faciunt, illi sunt dampnati. 10 Et erogate de hiis que Deus uobis contulit, priusquam aliquem uestrum mors preueniat et dicat: «Creator, cur non prorogasti terminum meum paulo plus, et credidissem et de iustis essem?» 11 Et non retardat Deus animam, quando uenit eius terminus. Et Deus nouit opera uestra.

1-23 capitulum … locupletancium: om. AB 1 capitulum sexagesimum tercium: om. TG capitulum sexagesimum quintum err. V azoara septuagesima quarta prophecia hipocritarum P sura sexagesima tercia P2 2 in nomine ... miseratoris: om. MV • amen add. post miseratoris P 3 quando: alio modo G quale modo T quomodo VP • quod: quia M 4 Dei ... Legatus2: om. G • et Deus1 ... Legatus2: om. P • quod1: quia M 5 arcuerunt: circumierunt V 6 quidem: quidam G om. M 7 blasphemarunt TGM corr. V P: blasphemauerunt V 8 ipsorum: eorum V • loquuntur: loquentur GV • audies: audiens M • et ipsi non intelligunt et erunt add. post eorum P 9 ordinatarum: ordinatorum M 10 Deus pro eo: pro eo Deus transp. P 11 quando: quomodo M • dicitur: dicetur V • Dei: om. V 12 idem: id V illud P • idem si add. post siue P 13 refert: refferunt M • quia1 ... eis: om. VP • Deus1 non3 parcet eis: parcet eis Deus transp. T • non3: om. T 14 dirigit: diligit G 15 abeant: habeant M • celorum: celi T 16 dicentes: om. V • rediremus: redieremus TG redierimus M • expellerent: expellent M om. T 18 uestre: om. V 20 Deus uobis: uobis Deus transp. GP 21 credidissem: credidissemus P 22 quando: quomodo M • eius: om. P

CAPITVLVM SEXAGESIMVM QVARTVM

5

10

15

20

25

In nomine Dei, misericodis, miseratoris. 1 Laudant Deum quecumque sunt in celis et in terra. Ipsius est regnum, ipsius laus, qui est super omnia potens. 2 Ipse est qui uos creauit. Et quidam uestri blasphemi sunt et quidam fideles. Et Deus opera uestra prospicit. 3 Creauit celos et terram ueraciter. Et formauit uos et formas uestras decorauit. Et ad eum redibitis. 4 Qui omnia nouit que sunt in celis et in terra et quecumque celatis et publicatis. Et Deus archana nouit cordium. 5 Nonne peruenit ad eos ystoria blasphemorum priorum? Et gustauerunt detrimentum facti sui et habebunt supplicium doloris. 6 Et hoc quidem quia accedebant ad eos Legati eorum cum testimoniis et dicebant: «Numquid homo diriget nos?» Et blasphemabant et retro abibant et recedebant. Et Deus eos non curabit, qui est diues, laudabilis. 7 Et estimarunt blasphemi quod non suscitabuntur. Dic: «Ymmo, per creatorem meum! Suscitabimini, deinde narrabitis quecumque fecistis. Et hoc facile est Deo». 8 Credite ergo in Deum et Legatum eius et lumen quod misimus desursum. Et Deus nouit opera uestra. 9 Die qua uos congregabit ad diem congregacionis, illa dies erit fraudum. Et qui crediderunt in Deum et bona fecerunt, abscondam ab eis peccata sua et intromittam eos in Paradisos sub quibus deffluunt flumina in eis permanentes in eternum. Hoc est refugium magnum. 10 Et qui miracula nostra falsarunt, illi sunt consortes ignis in quo permanebunt in eternum. Quam praua mansio! 11 Numquam aduersitas aduenit nisi de uoluntate Dei. Et qui credit in Deum, dirigit cor ipsius. Et Deus nouit omnia. 12 Et obedite Deo et Legato eius. Et si retro abitis, non incumbit quidem Legato eius nisi perferre manifeste. 13 Non est Deus preter ipsum et in ipso confidunt fideles. 14 O uos qui credidistis, de uxoribus uestris et filiis uestris sunt uobis aduersari. Cauete ergo uos ab eis. Et si parcitis et dispensatis et condonatis, Deus uobis condonabit, miserator. 15 Peccunie enim uestre et filii uestri sunt uobis in tribulacione et apud Deum est merces magna. 16 Timete ergo Deum quantum potestis. Et audite et obedite. Et

1-31 capitulum … gloriosus sapiens: om. AB 1 capitulum sexagesimum quartum: om. TG capitulum sexagesimum sextum err. V azoara septuagesima quinta prophecia fraudum P sura sexagesima quarta P2 2 in nomine ... miseratoris: om. MV • amen add. post miseratoris P 4 est1: om. G • uestri: uestrum VP 7 qui: quia V • que: qui M 8 publicatis: puplicatis G • Deus TGMV corr. P: heus P • eos TGM corr. s.l. V P: uos P • ystoria: historia TVP 9 gustauerunt: gustarunt VP 10 quidem: quidam G • quia: om. M quod P • eorum: om. M 11 et1: om. M 12 abibant: ibant G • et3: om. M 13 estimarunt: estimauerunt P • quod: qui M • suscitabuntur: resuscitabuntur P • ymmo: homo M 15 misimus: dimisimus P 16 congregabit corr. s.l. T GMVP: suscitabit T 17 abscondam: abscondet M 21 numquam: numquid TGVP • Dei: om. G 22 eius: om. GP 23 si: qui V • Legato eius: om. P • eius: om. T • perferre: preferre M proferre V 25 et1 TG s.l.M VP: est M 27 enim uestre: uestre enim transp. P 28 uestra add. post merces V

CAPITVLVM SExAGESIMVM QVARTVM

30

339

expendite bonum animabus uestris. Et qui cauent auariciam sui, illi sunt beati. 17 Si Deo acomodaueritis aliquid boni, duplicabit uobis ipsum et parcet uobis. Et Deus gloriosus, pius, 18 qui nouit occulta et testimonium. Gloriosus, sapiens.

29 bonum: iter. P 30 duplicabit: duplabit M 31 gloriosus1 … testimonium: iter. M

CAPITVLVM SEXAGESIMVM QVINTVM

5

10

15

20

25

In nomine Dei, misericodis, miseratoris. 1 O Propheta, cum repudiaueritis mulieres, repudiate eas ad terminum suum. Et comprehendite numerum. Et timete Deum, creatorem uestrum. Non expellatis eas de domibus suis neque exeant nisi scelus commiserint manifestum. Et isti sunt termini Dei. Et qui terminos Dei transgreditur, sibi facit iniuriam. Nescis; forte Deus inducet postmodum aliquid. 2 Cum autem peruenerint ad terminum suum, retineatis eas honeste uel discedatis ab eis honeste. Et introducite duos testes iustos et perhibite testimonium Deo. Et hoc quidem uobis predicat qui creditis in Deum et diem extremum. Et qui timent Deum, dabitur eis bonum exitum 3 et ditabit eos unde non cogitabunt. Et qui confidit in Deo, contentus est eo; quia Deus factum suum exequetur, posuit enim in omni re mensuram. 4 Et ille que de menstruis desperant uxores uestre, si uos hesitatis, computent tres menses; et que non habent menstrua. Et pregnantes terminus earum est usque dum pariant. Et qui Deum timent, Deus alleuiabit eis factum. 5 Hoc est preceptum Dei quod uobis destinauit. Et qui timet Deum, abscondet ab eo peccata sua et magnificabit ei premium. 6 Conferatis eis habitacula secundum quod solebant habitare adposse uestrum. Et non officiatis eis ut angustientur. Et si pregnantes extiterint, prouideatis eis donec pariant. Quod si filios uestros ablactauerint uobis, prebeatis mercedem suam eis et defferatis eis honeste. Et si uobis difficile est, aliam queratis que ablactet. 7 Vt expendant qui posse habent. Cui bona attenuata sunt, expendat de bonis que Deus contulit ei. Non compellit Deus aliquem nisi secundum quod ei contulit. Iam tribuit Deus post difficultatem facultatem. 8 Et quot urbes recesserunt a creatoris sui mandato et Legatorum suorum et redarguimus eas acriter et puniuimus atrociter! 9 Et gustauerunt detrimentum facti sui. Et exitus earum fuit in perdicionem. 10 Preparauit eis Deus penam fortem.

1-33 capitulum … continet sciencia: om. AB 1 capitulum sexagesimum quintum: om. T prophecia repudii tredecim peryodi mg. G capitulum sexagesimum septimum err. V azoara septuagesima sexta prophecia repudii P sura sexagesima quinta P2 2 in nomine ... miseratoris: om. MV • amen add. post miseratoris P 4 eas: om. VP s.l. P2 6 nescis: nescitis T nescit M noscitis V 7 peruenerint: peruenerit M • suum: om. M 9 uobis: bonum V • predicat: prestabit V 9-10 qui creditis ... eis bonum: om. V 10 dabitur: dabit TGP 11 cogitabunt: cogitant M • contentus: contestus M 12 enim: om. M • in: om. VP • re: rei VP • que: qui M • de: ad M 13 desperant: sperant M • uos: non V • hesitatis: hesitastis M • que: qui M 14 est: om. MV • pariant: durant V • qui: quia M 15 Deus: del. P2 16 timet: timent M • abscondet: abscondit V 18 officiatis: efficiatis G offeriatis M 19 uestros: uestrum P • ablactauerint: ablatauerint GM 20 et1: om. V 21 ablactet: ablatet M • posse: post se P 22 contulit TGM corr. s.l.V P: tulit V • compellit: expellit T compellet V 23 secundum add. post Deus et del. V • post: prius P • facultatem: om. M 24 a: om. V • mandato: om. V 25 eas: eos M 25-26 et gustauerunt ... penam fortem: om. V 26 Deus: om. M

CAPITVLVM SExAGESIMVM QVINTVM

30

341

Timete ergo Deum prudentes. Qui credidistis, iam destinauit uobis Deus in memoriam 11 Legatum legentem uobis miracula Dei manifeste ut educat uos qui crediderunt et bona fecerunt de tenebris ad lucem. Et qui crediderunt in Deum et bona fecerunt, intromittam eos in Paradisos sub quibus deffluunt flumina in quibus manebunt semper. Iam tribuit Deus eis bona. 12 Qui creauit celos septem et de terra totidem ut sciatis, quia Deus semper omnia est potens. Et Deus omnia continet sciencia.

27 Deum: om. V 28 legentem: om. V • Dei: s.l. G • proferentem add. post manifeste V • ut: et MV • uos: eos V 29 crediderunt2: credunt TG 29-30 de tenebris ... fecerunt: om. VP 30 fecerunt: faciunt TG 31 tribuit: om. M 32-33 ut sciatis ... sciencia: om. TGVP

CAPITVLVM SEXAGESIMVM SEXTVM

5

10

15

20

25

In nomine Dei, misericodis, miseratoris. 1 O Propheta, quare interdicis quod absoluit tibi Deus queris graciam uxorum tuarum? Et Deus parcit et miseretur. 2 Indixit uobis Deus absolucionem sacramentorum. Et Deus est dominus uester, qui est sapiens, prudens. 3 Quando Propheta communicauit alicui uxorum suarum secretum. Aliquod detexit ipsum et hoc reuellauit ei Deus. Cognouit se quidam dixisse et quidam non cognouit. Cumque reuellasset ei, ait: «Quis tibi hoc narrauit?» Et dixit: «Narrauit michi sapiens, agnitor». 4 Si penitueris Deo, mundabit corda utriusque; et si conspirauerint in te... Deus enim est dominus eius et Gabriel et boni fideles et angeli postmodum patronum eius. 5 Et fortassis creator eius, si uos repudiauerint, meliores uobis sibi recompensabit uxores Sarracenas, fideles peruigiles, reconsiliatas, deuotas, religiosas, castas, uirgines. 6 O uos qui credidistis, cauete uobis et progeniei uestre ab igne cuius esca sunt homines et lapides; quibus austeri preficiuntur angeli non inobedientes preceptis Dei et faciunt quod eis precipitur. 7 O uos qui blasphemastis, nullam habetis excusacionem. Hodie retribuetur uobis secundum opera uestra. 8 O uos qui credidistis, penitenciam agite ueram Deo. Forte Deus ignoscet uobis peccata uestra et intromittet uos in Paradisos sub quibus deffluent flumina. In die qua non confundet Deus Prophetam nec eos qui cum eo crediderunt. Et lumen ipsorum peribit coram eis et a dextris ipsorum dicentque: «Creator noster, perfice nobis lumen nostrum et parce nobis, quia tu es omnipotens». 9 O Propheta, impugna blasphemos et ypocritas et incrassare in eos. Et mansio eorum erit gehenna; quam praua mansio! 10 Induxit Deus similitudinem illis qui blasphemarunt: uxorem Noe et uxorem Loth qui suberant duobus de seruis nostris iustis. Et circumuenerunt eos et ipsi non potuerunt eis erga Deum prodesse. Et dictum est eis: «Ingredimini incendium cum ingredientibus». 11 Et introduxit Deus similitudinem illis qui crediderunt: uxorem

1-31 capitulum … fuit religiosa: om. AB 1 capitulum sexagesimum sextum: om. T prophecia interdicti undecim peryodi mg. G capitulum duodeseptuagesimum err. V azoara septuagesima sexta prophecia interdicti P sura sexagesima sexta P2 2 in nomine ... miseratoris: om. MV • amen add. post miseratoris P 3 interdicis: interdicitis M • queris: quere M 4 indixit: induxit V 5 uester: noster M uestri P • quando: quomodo M quoniam VP 6 aliquod: aliquid M 7 hoc: hec M • se quidam1: quidam se transp. V • quidam1: quiddam G • quidam2: quiddam G • cognouit2: recognouit G 8 cumque: cum P • et dixit narrauit2: mg. T om. M 9 agnitor: cognitor V • penitueris: penituerit M • corda: corpora V 10 conspirauerint: conspirauerunt MV 12 meliores: om. M 13 reconsiliatas: reconciliatas GP 15 preficiuntur: precipiuntur M 16 habetis: habebitis TGVP 17 ueram: coram corr. s.l. P2 19 qui add. post qua et del. V • non confundet Deus: Deus non confundet transp. P • eo: Deo M eos P 20 eis: om. P 21 Deus add. post es G 23 Deus: eis M 25 duobus: om. M 26 ingredimini: ingrediemini V

CAPITVLVM SExAGESIMVM SExTVM

30

343

Pharaonis, quando dixit: «Creator, fabrica michi apud te domum in Paradiso. Et libera me a Pharaone et operacione ipsius. Et erue me a populo iniurioso». 12 Et Mariam, filiam Imbraham, quando muniuit genitalia sua, et inspirauimus in ea de spiritu nostro et credidit uerbis creatoris sui et Libro eius et fuit religiosa.

28 quando: quomodo M 30 Imbraham corr. s.l. G2: Abraham TGMVP • quando: quomodo M • muniuit: moniuit P • in ea: om. M 31 religiosa: gloriosa MV

CAPITVLVM SEXAGESIMVM SEPTIMVM

5

10

15

20

25

In nomine Dei, misericodis, miseratoris. 1 Benedicatur ille in cuius manu est regnum et est super omnia potens, 2 qui creauit mortem et uitam ut examinaret quinam uestrum sunt meliorum operum; qui est gloriosus, remissor; 3 qui septem creauit celos distincte. Non uidebis in creatura misericordis aliquod diminutum uel superfluum. Rediit ergo oculos tuos. An uidebis rimulas? 4 Deinde rediit iterum oculos et reflectetur ad te uisus cum increpacione et detrimento. 5 Et decorauimus celum proximum luminaribus et constituimus stellas insequentes demones. Et preparauimus eis penam Auerni. 6 Et qui blasphemarunt in creatorem suum, habebunt gehenne supplicium. Quam mala conuersio! 7 Quando mittentur in eam, audient ignem crepitantem et diffluentem fere 8 cognosces ipsum quasi furorem. Et quantocius in eum mittitur caterua, interrogant eum prepositi: «Nonne accessit ad uos premonitor?» 9 Dicunt: «Ymmo, uenit ad nos premonitor et falsauimus eum dicentes: “Non destinauit Deus quicquam. Vos estis in errore magno”». 10 Et dixerunt: «Si nos audiremus et intelligeremus, non essemus de consortibus Inferni». 11 Et confessi sunt peccatum suum. Conterantur consortes Auerni. 12 Quia illi qui timent creatorem suum absentem, ueniam habebunt et premium magnum. 13 Et siue uerbum uestrum occultetis siue publicetis. Ipse nouit archana cordium. 14 Nonne sciet ipsum qui creauit, qui est subtilis, agnitor? 15 Ille quidem est qui creauit terram uobis subiectam. Discurrite per latera eius et epulamini de bonis eius. Et ad eum redibitis. 16 Estisne securi de illis qui sunt in celo quod terra non absorbeat uos quando uacillabit? 17 Numquid securi estis de celo quod mittat super uos cladem? Et tunc quidem cognoscetis premonicionem meam. 18 Et iam quidem falsarunt priores. Quomodo ergo ignoraui! 19 Nonne aspexerunt aues desuper in acie et

1-41 capitulum … aquam habundanter: om. AB 1 capitulum sexagesimum septimum: om. TG capitulum undeseptuagesimum err. V azoara duodeoctagesimum prophecia regni P sura sexagesima septima P2 2 in nomine ... miseratoris: om. MV • amen add. post miseratoris P 3 est2: om. M • potens: om. T 6 rediit: reduc P 7 uidebis: iter. G uidebas V • ocul add. post uidebis et del. V • rimulas: rumas G rinulas V • rediit: reduc P 9 eis: ei MP om. V 10 gehenne: iehenne V • gehenne supplicium: supplicium gehenne transp. M 11 conuersio: mansio V • quando: quomodo M • audient: audientem G audirent V • crepitantem: crepantem V • et diffluentem: om. V 12 fere: fore G • cognosces: cognoscens G • quantocius: quantocicius V • caterua: om. V 13 premonitor: premonicio TG 13-14 premonitor ... ad nos: om. M 14 ad nos: om. G • falsauimus: falsamus M 15 quicquam: quemquam V 18 absentem: abeuntem M • uerbum uestrum: uestrum uerbum transp. M 19 occultetis siue publicetis: publicetis siue occultetis transp. V 20 subtilis: sublimis V • uobis ed.: om. TGVP nobis M 22-23 terra non ... celo quod: om. G 23 quod: non V • uos: om. V 24 cognoscetis: agnoscetis V • premocio add. post cognoscetis G • quidem: quidam G 25 acie: aere V

CAPITVLVM SExAGESIMVM SEPTIMVM

30

35

40

345

quando declinant? Non sustentat eas nisi misericors, qui prospicit omnia. 20 Qui sunt ergo milites uestri qui uos a misericorde poterunt tueri? Non sunt blasphemi nisi in dolo. 21 Quis ergo uobis benefaciet si bona sua retinet? Ymmo obstinati sunt in contumacia et perfidia. 22 Numquid ille qui pronus incedit super faciem suam est magis correctus quam ille qui directus ambulat secundum uiam rectam? 23 Et dic: «Ille est qui uos creauit et tribuit uobis auditum et uisum et corda. Parum gracias agitis». 24 Dic: «Ille est qui uos in terra dereliquit et ad eum redibitis». 25 Et dicent: «Quando erit hec promissio, si ueraces estis?» 26 Dic: «Sciencia quidem apud Deum est. Et ego non sum nisi monitor manifestus». 27 Cumque uiderent hoc cominus, facies eorum facte sunt acre qui blasphemarunt et dictum est: «Hoc est quod uobis promisit». 28 Dic: «Quid uobis uidetur? Si deleuerit me Deus et omnes qui mecum sunt aut miserebitur nostri, quis liberabit blasphemos de supplicio doloris?» 29 Dic: «Ipse est misericors in quo credimus et in quo speramus. Et iam agnoscitis qui sunt in errore manifesto». 30 Dic: «Quid uobis uidetur? Si uestra reperiatur aqua in profundo, quis dabit uobis aquam habundanter?»

26 quando: quomodo M 27 uestri add. post tueri M 28 ymmo: om. P 29 super: si P 30 correctus: directus V 31 est: om. TGVP • et2: expunct. V • iudicium add. post uobis et expunct. V • corda: om. VP 32 est: om. V • dereliquit: delinquid M 33 et dicent: dicent et transp. M • quando: quomodo M • estis: om. M 34 sciencia: sciam M • nisi: om. M 35 uiderent: uiderunt V • hoc: hec P • hoc cominus: cominus hoc transp. M • cominus: lac. V 36 dic sciencia quidem apud Deum est et ego non sum nisi monitor manifestus iter. post uobis promisit P 37 deleuerit: preuenerit V • liberabit: liberauit G 38 de supplicio: iter. G • est: om. TVP 39 quo: eo M • speramus: sperauimus M 40 uobis uidetur: uidetur uobis transp. VP • uidetur TGM corr. V P: uidebitur P 41 habundanter: abundanter P

CAPITVLVM DVODESEPTVAGESIMVM

5

10

15

20

In nomine Dei, misericodis, miseratoris. 1 Per piscem et calamum et scripturas! 2 Non deliras in beneficio creatoris tui. 3 Habebis premium non improperatum. 4 Et tu quidem in creatura magna. 5 Et iam uidebis et ipsi uidebunt 6 qui sunt in tribulacione. 7 Quia Deus tuus melius nouit quis a uia sua deuiauit et nouit melius qui diriguntur. 8 Noli ergo mendacibus obedire. 9 Vellent ut uos eos inungeretis et quod ipsi uos inungerent uel quod applauderetis eis et ipsi uobis applauderent, ut perfunctorie res ageretis et ipsi quoque prefunctorie se haberent. 10 Non acquiescas ergo omni uili 11 qui iurat assidue stimulatori atque accusatori, 12 qui denegat bonum odiosus, criminosus, 13 contumax, insuper signatus in malo, 14 licet sit pecuniosus et filios habens. 15 Si audit miracula nostra, dicit: «Scripture sunt antiquorum». 16 Iam quippe signabo ipsum in rostro. 17 Quia nos eos exprobrauimus sicut exprobrauimus dominos orti, quando precise iurarunt quod uindemiarent eum in mane 18 sine condiccione. 19 Et transmisit per ipsum clades a creatore tuo destinata, cum dormirent, 20 et inuentus est destructus. 21 Et uocauerunt se in mane 22 ut adirent possessionem suam causa colligendi fructus. 23 Cumque introirent submissis capitibus pedetentim 24 ut illa die non ingrederentur pauperes causa petendi alimoniam. 25 Inuenerunt ipsum caumate conbustum. 26 Cumque cernerent ipsum, dixerunt: «Nos in errore sumus, 27 ymmo exomunicati». 28 Dixit medius eorum: «Nonne dixi uobis: «Cur non inuocatis Deum»?» 29 Dixerunt: «Laudetur Deus, quia nos ei iniuriam fecimus». 30 Et ceperunt se adinuicem redarguere, 31 et adiecerunt: «Proch dolor! Quia fuimus superbi. 32 Forte creator noster nobis recompensabit hiis meliora, quia Deum deprecamur». 33 Talis est affliccio et

1-42 capitulum … memoria gentibus: om. AB 1 capitulum duodeseptuagesimum: om. T prophecia calami quinquaginta due peryodi G capitulum septuagesimum err. V azoara undeoctogesima prophecia calami P sura duodeseptuagesima P2 2 in nomine ... miseratoris: om. MV • amen add. post miseratoris P 3 deliras: delires V 5 uidebunt: uidebuntur V • quia: quod TGVP 6 quis: quos P 7 ut: quod TGVP • inungeretis: mergeretis M mungeretis corr. s.l. V • et quod1 ... inungerent: om. V • inungerent: mergerent M • quod2: om. V 8 quoque perfunctorie add. post et ipsi1 VP • ageretis: agentes V 9 ergo: enim V 10 stimulatori atque accusatori: accusatori siue stimulatori transp. V 12 si audit: fraudit M • nostra: uestra M 12-13 quippe signabo: assignabo quippe transp. V 13 signabo: assignabo V • quippe add. post ipsum V • exprobrauimus1: exprobauimus M • sicut exprobauimus2: om. M 14 quando: quomodo M qui V • iurant add. post precise G • uindemiarent: uindimiarent M 15 trasmisit: transiuit V 16 uocauerunt: uocarunt V • adirent: audirent M 17 possessionem: porcionem P • causa: om. M 18 pedetentim: pedeptentim G • ut: et M • ingrederentur: ingredirentur M 20 ymmo: om. V 22 ei: enim M • ei iniuriam fecimus: iniuriam ei fecimus transp. TP iniuriam fecimus ei transp. V 23 quia: quod TGVP 23-24 nobis recompensabit: recompensabit nobis transp. M

CAPITVLVM DVODESEPTVAGESIMVM 25

30

35

40

347

supplicium alterius seculi maius est; si scirent. 34 Quia metuentes impetrabunt a creatore suo Paradisos deliciarum. 35 Numquid equabimus Sarracenos presumptoribus? 36 Quid habetis? Cur ita censetis? 37 Numquid super hoc habetis Librum quem cernitis 38 in quo quidem habetis quid eligatis? 39 Vel habetis a nobis sacramenta quibus astricti sumus usque ad diem resurreccionis? Quid habetis quod ita censetis? 40 Interroga ergo eos quis est huius rei fide iussor 41 et si habent participes. Conuocent eos, si ueraces sunt. 42 Die qua detegentur maiora et inuitabuntur ad humiliandum se in oracione et nequibunt, 43 oculi eorum formidabunt, dolor obsidebit eos et uocabuntur ad orandum suppliciter et erant ad hoc potentes. 44 Derelinque ergo me cum hiis qui falsant hunc rumorem. Et iam sustinebo eos paulatim et non perpendent. 45 Et protelabo eis, quia prepositum meum forte est. 46 Numquid ab eis exigis mercedem? Et grauantur tributo. 47 An apud ipsos occulta sunt et ipsi scribunt? 48 Expecta itaque creatoris tui iudicium. Et ne sis Ionas ceci quando clamauit simultatem habens. 49 Et si non sustinuisset eum graciam creatoris sui, euomeret ad terram afflictum. 50 Et elegit eum creator suus et statuit eum de iustis. 51 Et blasphemi fere fascinarent te oculis suis pro eo quod audierunt memoriam. Et dicebant: «Maniacus est». 52 Et non est nisi memoria gentibus.

27 habetis1: om. VP • cur: om. M cum P • censetis: sencetis M sentias V • habetis2: habebitis V 28 quid: qui M • eligatis: dirigatis M 29 nobis: uobis M 30 est: om. M 31 cum eis add. post conuocent G • detegentur: tegentur V tetigentur P 32 humiliandum: humiliendum M • oracione: om. M 33 erant: esant TG orant M 34 hiis: om. M 35 non add. post et2 VP • protelabo: protelabor V • quia: om. M 36 exigis: om. V • tributo: tributis V 37 sunt iter. post ipsi P • expecta: expectata M 38 sis: sic M • simultatem: similitudinem M • si: om. M 39 euomeret: euomet M 40 suus: tuus TGVP • fere fascinarent te: festinarent te fere V • fascinarent: facinarent G fascinerent M festinarent V

CAPITVLVM VNDESEPTVAGESIMVM

5

10

15

20

In nomine Dei, misericodis, miseratoris. 1 Extremum iudicium. 2 Quam terribile est extremum iudicium! (3) 4 Falsauit Thamude et Had diem iudicii. 5 Thamude quidem in superbia sua periere; 6 Had autem ex uento forti rebelli periere. 7 Afflixit enim eos septem noctibus et septem diebus uentus aridus. Itaque uideres homines prostratos ac si essent palme uetustissime uacue. 8 Nec aliquem cerneres superstitere? 9 Et errauit Pharao et qui fuerunt ante ipsum et mortificate. 10 Et fuerunt contumaces Legato Dei et cladem misit in eos magnam. 11 Cum autem aqua eleuaretur, in liburna nos ueximus 12 ut in memoriam hoc haberetis et audiret auris preceptibilis. 13 Quando autem in cornu sufflabitur una sufflacio 14 et delata fuerit terra et montes et omnia fuerint atrita, 15 tunc cadet casus 16 et scindetur celum et fiet illa die uacuum. 17 Et angeli in ambitu eius et portabunt tronum creatoris tui desuper. 18 Illa die et tunc occulta ostendimini et nullum uestrum poterit latere. 19 Cui autem Liber fuerit oblatus in manu dextra, dicetur: «Accedite; Librum meum legite. 20 Ego enim credidi in diem inquisicionis. 21 Ideoque sum in uita eterna 22 et in Paradiso excelso 23 cuius fructus cum de arbore demuntur prope sunt». 24 Et dicetur: «Comedite et bibite, inturbate pro eo quod mutuastis in diebus preteritis». 25 Ille uero cui Liber positus fuerit in sinistra eius, dicet: «Vtinam non daretur michi Liber meus 26 et nescirem diem inquisicionis mee! 27 Vtinam esset dies mortis! 28 Non profuerunt michi diuicie mee. 29 Perit a me donacio mea». 30 Diceturque ei: «Accipite eum et mittite in uinculis. 31 Et incendatur in gehenna. 32 Deinde in cathena ponatur cuius longitudo septuaginta brachiorum». 33 Mittite ipsum, quia

1-33 capitulum … creatoris tui magni: om. AB 1 capitulum undeseptuagesimum: om. T prophecia extremi iudicii quinquaginta due peryodi G capitulum septuagesimum primum err. V azoara octogesima prophecia extremi iudicii P sura undeseptuagesima P2 2 in nomine ... miseratoris: om. MV • amen add. post miseratoris P 4 Thamude2: Thamud G • periere: perire MP 4-5 Had ... perirem: om. V 5 periere: perirem M perire P 6 uideres homines: homines uideres transp. M 7 uetustissime: uetuste siue P • cerneres: uideres V • superstitere: substitere M • errauit: creauit P • et2: ut M 8 mortificate: mortificati corr. s.l.T V 9 liburna: lubrica V 10 et: ut M • quando: quomodo M 12 cadet: cade M 13 tronum creatoris tui: creatoris tui tronum transp. M • sui: tui TGM • et tunc: cito M 14 occulta: om. M • ostendimini: offendemini M • nullum: nullus TVP • cui: cum P • fuerit: fuit M 15 dextra: dextera M • dicetur: dicet P • accedite: iter. T • enim: autem M • cui add. post enim P 16 in diem: om. P • sum: siue G siue siue V sunt P • ero add. post eterna et expunct. V 17 cum: tamen V est P • numquam add. post arbore et expunct. V • eis add. post dicetur T 18 inturbate: om. V • mutuastis: mutastis M 19 dicet: om. M 20 utinam: ut V 20-21 utinam ... diuicie mee: om. P 21 donacio: dominacio M 22 incendatur: incedatur G incencendatur M • gehenna: gehennam M iehenna V 23 cuius: eius corr. s.l. V P • septuaginta: sexaginta P • quia: quando P

CAPITVLVM VNDESEPTVAGESIMVM

25

30

349

non credebat in Deum magnum 34 nec sollicitus extitit ut alimoniam pauperibus eorgaret. 35 Nec hodie hic habebit aduocatum 36 nec cibum nisi locuras sordidorum 37 quas non comedunt nisi peccatores. 38 Ego autem iuro per uisibilia 39 et inuisibilia, 40 quod uerbum quippe hoc est Legati reuerendi 41 nec est poete, et modicum creditis, 42 neque mathematici, modicum recolitis, 43 sed ipsum descendit a creatore gencium. 44 Et si contra uos uerbo sciretis aliqua, 45 sumeremus inde per dextram, 46 deinde abscinderemus cordam cordis. 47 Et nemo uestrum posset obstare. 48 Et hoc est memoriale metuentibus. 49 Et nos scimus quod quidam uestrum mentiuntur. 50 Et heu blasphemis! 51 Et hoc uerum est manifestum. 52 Lauda ergo nomen creatoris tui, magni.

24 credebat: credebunt M • et in die add. post Deum et expunct. V 29 si: om. G sic P • sciretis: saretis VP 30 dextram: dexteram P • abscinderemus: abscideremus P 31 uestrum: om. V 32 quidam: quidem M 32-33 uerum est: est uerum transp. V 33 et add. ante manifestum V • tui: om. V

CAPITVLVM SEPTVAGESIMVM

5

10

15

20

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Quesiuit quidam de supplicio quod infligetur 2 blasphemis, non est qui repellat ipsum 3 a Deo, domino graduum; 4 quibus ascendent angeli et spiritus ad ipsum in die cuius quantitas est quinquaginta milium annorum. 5 Sustine ergo in paciencia bona. 6 Quia ipsi uidebant eminus eum 7 et uidebam eum cominus, 8 die qua celum liquescet 9 et erunt montes sicut lana 10 et non interrogabit amicus amicum 11 ut instruat eum; uellet quidem presumptor de supplicio redimi illius diei filiis suis 12 et socia sua et fratre suo 13 et progenie sua que eum continet 14 et omnibus que sunt in terra ut liberaretur nequaquam. 15 Quia Infernus est 16 qui carnes assat, 17 qui reuocat retro abeuntes et exorbitantes 18 et qui congregarunt et reconderunt. 19 Quia creauit hominem cupidum: 20 quando tangunt eum aduersa, protimescit; 21 et quando tangit eum prosperitas, est auarus. 22 Exceptis oratoribus 23 qui seduli sunt in oracionibus 24 et in substantiis eorum 25 pauper habet ius et taciturnus uel canis. 26 Et omnes qui credunt in diem iudicii 27 et qui de iudicio creatoris expauescunt, 28 quia supplicium creatoris eorum non est tutum. 29 Et qui genitalia sua obseruant 30 nisi in uxoribus suis uel ancillis, quia sunt inculpabiles. 31 Et qui ulterius querunt illi sunt odiosi. 32 Et qui fidem suam et preceptum custodiunt (33) 34 et qui oracionem suam obseruant. 35 Illi sunt in Paradiso honorati. 36 Et dixerunt blasphemi apud te sunt 37 quidam a dextris considentes et a sinistris tristes? 38 Numquid omnis homo ex illis ingredi sperat deliciarum Paradisum? 39 Nequaquam; quia creauimus eos ex eo quod nouerunt. 40 Iuro per creatorem orientum et occidentum quod potentes sumus 41 alios loco eorum commutare in meliores. Et nullus nos anticipauit. 42 Et derelinque eos in

1-28 capitulum … eis promittebatur: om. AB 1 capitulum septuagesimum: om. TG capitulum septuagesimum secundum err. V azoara octogesima prima prophecia graduum P sura septuagesima P2 2 in nomine ... miseratoris: om. MV • amen add. post miseratoris P 3 quesiuit: que sunt M • quidam: quidem M • infligetur: infligeretur P 4 ascendent: ascendunt VP • in: om. V 5 cuius: eius P • milium: milia V • sustine: sustinete V 6 uidebant: uidebunt V • cominus: quo minus V • qua add. post cominus et del. V 7 in add. post interrogabit et del. V • amicum: om. VP 8 quidem: quidam G • supplicio TGM s.l. V P: iudicio expunct. V 10 que: qui P • Infernus: firmus add. s.l. V 11 reuocat: uocat VP 12 quando: quomodo M 12-13 tangunt ... quando: om. VP 13 quando: quomodo M • prosperitas: prosperitates P • prosperibus add. post exceptis M 14 qui: que M 15 et1: om. M • uel canis: om. M 17 genitalia: iter. et expunct. T • nisi: om. M • uel: et M • in add. post uel TG • quia: qui M 18 inculpabiles: culpabiles M • qui1: om. M 19 qui: om. M • nisi in uxoribus suis uel ancillis quia sunt odiosi et qui oracionem suam obseruant iter. post suam obseruant P 20 Paradiso: Paradisis TGP • quidam: quidem M 21 considentes: consedentes V • sperat: sperant M 22 deliciarum: diuiciarum M • Paradisum: Paradisi P 24 commutare: commutatur P • in1: om. TGVP • nos: uos M illos V eorum P • derelinque: derelinquid M

CAPITVLVM SEPTVAGESIMVM 25

351

turbacione dissentire et ludere donec incidant in diem qui eis promissus est; 43 die qua extrahentur de sepulcris subito quasi currentes ad brauium, 44 improperatum oculos formidancium habentes angustiabuntur miseria. Illa dies erit que eis promittebatur.

25 eis promissus est: eis est promissus transp. TGP est eis promissus transp. V 27 oculos: oculus M • formidancium: formidencium M • miseria: misera M 27-28 illa dies ... promittebatur: om. GV

CAPITVLVM SEPTVAGESIMVM PRIMVM

5

10

15

20

25

In nomine Dei, misericodis, miseratoris. 1 Quoniam nos misimus Noe ad populum suum et dictum est ei: «Mone populum tuum priusquam ueniat ad eos supplicium doloris». 2 Et ait populo: «Ego premoneo uos manifeste 3 ut adoretis Deum et timeatis eum. Et obedite michi. 4 Abscondet uobis de peccatis uestris et educet uos ad certum terminum; quia terminus Dei cum uenerit, non retardabitur ulterius. Si sciretis». 5 Dixit: «Creator, exoraui populum meum nocte et die. 6 Et exoracio nihil aliud addidit eis nisi quod magis extitere rebelles. 7 Et quanto exoraui eos ut parceres eis, obstruebant aures suas digitis et uestimentis suis eas contegebant et superbierunt superbia. 8 Deinde deprecatus sum eos in publico; 9 et quedam publicaui et quedam eis dixi in secreto. 10 Et dixi: “Petite a creatore uestro ueniam, quia remissor est. 11 Et dabit uobis de celo pluuiam in habundancia 12 et multiplicabit uobis opes et filios. Et dabit uobis Paradisos et statuet flumina. 13 Quid habetis quod Deum non honoratis 14 et creauit uos multipharie? 15 Nonne uidetis qualiter Deus septem creauit celos secundum ordinem 16 et statuit lunam in eis luminare et posuit solem lucem? 17 Et Deus uos creauit de terra creacionem; 18 deinde reducet uos ad eam et extrahet uos extraccione. 19 Et Deus posuit uobis terram stratum 20 ut sumeretis in ea semitas portus”». 21 Et dixit Noe: «Creator, inobedientes michi fuere et quesierunt ea que in detrimentum pecunie cesserunt et filiorum. 22 Et cogitauerunt cogitacionem magnam 23 dicentes: “Non derelinquatis deos uestros: Proserpinam, Plutonem, Cerberum, Venerem, Naiades, Pleiades”. 24 Et iam dampnauerunt plurimos que non accumulant iniuriosis nisi perdicionem. 25 Propter errores suos sumersi sunt in ignem. Et non inuenerunt sibi absque Deo tutores». 26 Et dixit Noe: «Creator, non dimittas super terram de blasphemis domum. 27 Quia si dimittis, deperdent seruos tuos neque fouebunt nisi prauos blasphemos. 28 Creator, parce michi et parentibus et ingredientibus domum meam fidelibus tamen et fidelibus uiris et mulieribus. Et adde iniuriosis dampnacionem».

1-28 capitulum … iniuriosis dampnacionem: om. AB 1 capitulum septuagesimum primum: om. TG capitulum septuagesimum tercium err. V azoara octogesima secunda prophecia Noe P sura septuagesima prima P2 2 in nomine ... miseratoris: om. MV • amen add. post miseratoris P 3 populum: iter. G • eum add. post mone M 4 tuum: om. GMVP • eos T corr.G MVP: deos G 5 obedite: obedire G 7 uenerit TGM corr. s.l. V: ueniret V uenit P • retardabitur: retardetur V • dixit: dixitque V 8 meum: suum M • addidit: om. M 9 cito add. post quanto V 10 et uestimentis: om. M 11 quedam1: quidam P • quedam2: quidam P 12 remissor est: remissorem M 15 creauit: iter. post celos P • creauit uos: uos creauit transp. V 16 lunam: lumen V 17 creacionem: creacione TGV 18 stratum: stratam V 19 ea: eas M 20 filiorum: filios M 21 derelinquatis: derelinquetis VP 22 Proserpinam: Prosipinam V • Plutonem: Pultheon V • naid add. post Venerem G • Naiades: Mades P • Pleiades: Pliades M 23 plurimos: multos V • accumulant: accumularant P • iniuriosis: iniuriosos M 24 Deo: om. M 26 dimittis: dimittitis M dimitteres V • prauos: prius P 28 inuriosis: iniuriosos M

CAPITVLVM SEPTVAGESIMVM SECVNDVM

5

10

15

20

In nomine Dei, misericodis, miseratoris. 1 Dic: «Reuelatum est michi ut turbam demonum audire permittam. Dixerunt: «Igitur audiuimus quippe Alchoranum mirandum 2 qui dirigit in equitate. Et credimus in eum. Et quod non constituamus cum creatore nostro quemquam participem». 3 Et potencia creatoris nostri cum sit sublimis numquam suscepit sociam nec genuit filium. 4 Et quidam de nostris obstinatus enormia contra Deum proferebat. 5 Sed nos quidem estimamus quod nullus hominum siue demonum confinget contra Deum mendacium. 6 Verum quidam uiri de hominibus fedus et amiciciam cum quibusdam uiris demonum contraxerunt et incuciebant eis timorem. 7 Et ipsi quidem sicut uos estimant quod non suscitaret Deus quemquam. 8 Et nos quippe celum attingimus et inuenimus ipsum quidem custodibus plenum ualidis et cometis. 9 Et sedimus seorsum ad audiendum; et qui quidem ascultabant, nonne inuenient cometas eis insidiantes. 10 Et nos ignoramus nunc an malum disposuerit in terra facere creator an bonum. 11 Et quidam nostrum sunt iniusti et quidam non; fuimus secte disperse. 12 Nos tamen estimamus quod non euademus a Deo in terra nec ipsum effugere possumus. 13 Et quia direccionem audiuimus et credidimus in eam. Et qui credit in creatorem suum non timet detrimentum nec angustiam. 14 Et quidam nostrum sunt Sarraceni et quidam iniqui. Ergo qui fidem susceperunt Sarracenorum et illi quidem sunt in equitate; 15 iniqui uero deputati sunt ad ligna gehenne. 16 Et siquidem in uiam dirigantur rectam, potabimus eos aqua habundanter. 17 Et qui diuertunt a memoria Dei, mittam eos in supplicium Tartari. 18 Et templa quidem Dei sunt. Non ergo alium deum cum Deo adores. 19

1-34 capitulum … omnia numero: om. AB 1 capitulum septuagesimum secundum: om. T prophecia demonum duodetriginta peryodi mg. G capitulum septuagesimum quartum err. V prophecia demonum P sura septuagesima secunda P2 2 in nomine ... miseratoris: om. MV • amen add. post miseratoris P 3 dic: dixit VP 4 igitur: ergo M om. P 5 constituamus: constituamur G • quemquam: quamquam TGM om. V 6 et essentia add. post participem P • nostri: uestri M mei VP 7 sociam: sociatum V • filium TG corr.M VP: fidelium M • nostris: uestris M • quidem add. post obstinaturs V 8 proferebat: preferebat GM • nos: om. M • quidem: quidam GP • estimamus: estimauimus M 9 confinget: confingeret P • quidam: quidem M 10 quibusdam: quibus M • uiris demonum: demonum uiris transp. V • contraxerunt: contraxerant M • incuciebant: inconcuciebant M • et add. post eis M 11 quidem: quidam G siquidem M • uos: nos V • suscitaret: suscitat G • quemquam: quamquam M 12 quidem add. post et nos et del. V • attingimus: attigimus V 13 sedimus: sedibus M • ascultabant: ascultant TG auscultant VP 14 nunc: nec P 15 quidam: quidem M • nostrum: uestrum M nostri V 17 quia: qui M 19 quidam1: quidem M • nostrum: uestri M • sunt: om. M • quidam2: quidem M 20 iniqui: om. TGP alii V • uero: quidem V 20-21 deputati sunt: sunt deputati transp. V 21 gehenne: iehenne V • potabimus: potauimus P 22 non add. s.l. post qui V • diuertunt: ducunt M • a memoria: ad memoriam V • in: ad V 23 Tartari: magnum V • et: in M • sunt: om. G

354

25

30

Liber Alchorani

Et quoniam seruus Dei surrexit ut adoraret eum, fere omnes in eum conspirauerunt unanimiter». 20 Dixitque: «Ego quidem creatorem meum adorabo et non participabo cum eo quemquam». 21 Dic: «Ego non possum uobis nocere uel prodesse». 22 Dic: «Nemo me deffendet a Deo et absque Deo nullus inueniet municipium 23 nisi qui Dei epistolas produxit et adimpleuerit. Et qui inobedientes sunt Deo et Legato eius, erunt in igne permanentes in eo semper». 24 Vsque dum uiderint quod eis promittitur et agnoscent quis erit tutor debilior uel quis habebit pauciores. 25 Dic: «Nescio an sit prope quod uobis pollicetur uel imponat ei Deus terminum. 26 Qui nouit occulta et non reuelat ea alicui, 27 nisi cui uult Legato cui presencia inspirat et futura 28 ut cognoscat quod iam epistolas adimpleuerunt creatoris sui. Et quecumque habent nouit et comprehendit omnia numero».

24 adoraret: adoret M adorarent P • fere: forte V • in: ad V • conspirauerunt: conspirarunt V 25 dixitque: dixit V 26 quemquam: quamquam M 26-27 nocere uel prodesse: prodesse uel nocere transp. TGVP 27 et: om. M • nullus: nullum P 28 Dei: Deus M • adimpleuerit: adimpleuit V 29 sunt: om. M • in eo: et ideo V 30 uiderint: uiderit M • quis: qui M • tutor: om. VP • uel: et V 31 ei Deus: Deus ei transp. G • Deus: dominus V 34 habent: s.l. T • et2: om. M

CAPITVLVM SEPTVAGESIMVM TERCIVM

5

10

15

20

25

In nomine Dei, misericodis, miseratoris. 1 O pannis inuolute, 2 surge ante mediam noctem 3 uel mediam uel post mediam noctem parum 4 uel multum, et distingue Alchoranum per distinciones. 5 Nos enim graue super te uerbum imponemus: 6 quia nocturna leccio est maioris difficultatis et expedicioris prolacionis, 7 quia habes in die spacium prolixum. 8 Et inuoca nomen creatoris tui et obsequere ei obsequium, 9 creatori orientis et occidentis, Deo preter quem nullus est Deus. Et suscipiatis eum in patronum. 10 Et tolera que dicunt et amone eos amonicione blanda. 11 Et derelinque me cum falsatoribus delicatis. Et sustine eos parum. 12 Quoniam nos habemus afflicciones infernales 13 et cibum intransglutibilem et supplicium doloris, 14 in die qua terra uacillabit et montes redacti fuerint in arenam. 15 Quoniam destinauimus ad uos Legatum uobis in testem sicut misimus ad Pharaonem Legatum. 16 Et Pharao fuit inobediens Legato et dampnificauimus eum crudeliter. 17 Quomodo ergo cauebitis si blasphematis in die in qua rediget pueros in canis aspersos 18 et celum scindetur? Et adimplebit promissionem suam. 19 Quoniam hec est ad memoriam reduccio. Quisquis ergo uoluerit, uiam ad creatorem suum eligat. 20 Quoniam creator tuus nouit quod surgis ante duas tercias noctis et mediam noctis et terciam partem eius et quidam de illis qui tecum conuersantur. Et Deus noctem metitur et diem. Nouit quippe quod eam non poteritis comprehendere ideoque parcit uobis. Legite ergo quod facile erit uobis de Alchorano. Nouit enim quod quidam uestrum sunt infirmi et alii per terram discurrunt uictualia Dei sibi querentes et nonnulli pugnant in uia Dei. Legite ergo quod uobis alleuiabitur de eo. Et insistite oracioni. Et date decimas. Et accomodate Deo accomodacionem bonam. Et quicquid uobis boni premiseritis, uobis apud Deum melius premium inuenietis et maiorem mercedem. Et supplicate ueniam a Deo, quia Deus est miserator, misericors.

1-26 capitulum … miserator misericors: om. AB 1 capitulum septuagesimum tercium: om. T prophecia pannis inuolute undeuiginti peryodi mg. G capitulum septuagesimum quintum err. V prophecia pannis inuoluti P sura septuagesima tercia P2 2 in nomine ... miseratoris: om. M • amen add. post miseratoris P 3 inuolute: inuolete M • uel1: om. VP • mediam2: in media M om. VP 5 quia: et M 6 et expedicioris prolacionis: om. P • expedicioris: expedioris G • prolacionis: probacionis V • habes: habet VP 7 creatori TGMV corr. P: creatoris P 9 tolera: cola G 10 parum: om. TGVP 11 intransglutibilem: et transglutibilem M transgutibilem V • uallabit add. post terra G 12 uos: eos V 13 uobis: nobis V • Legatum2 et: Legato M 14 quomodo: qualiter T 15 die: diem TGVP • pueros: prauos M • celum: iter. G 15-16 celum scindetur: scindetur celum transp. TGVP 16 suam: om. G 18 surgis: surgit M 18-19 et2 terciam ... eius: om. M 19 quidam: quidem M • conuersantur: uersantur VP 21 legite: om. TGVP • ergo quod: quod ergo transp. TGVP • erit: erunt M • legite add. post uobis TGVP • quod: om. P • quidam: quidem GM 26 ueniam a Deo: a Deo ueniam transp. V • a: om. P • quia: eo quod V

CAPITVLVM SEPTVAGESIMVM QVARTVM

5

10

15

20

In nomine Dei, misericodis, miseratoris. 1 O uestite, 2 surge et mone. 3 Creatorem tuum magnifica 4 et uestes tuas munda 5 et flagicium abhorre. 6 Et non improperes quod multum fecisti. 7 Et creatorem tuum expecta. 8 Et quando timpanum pulsabitur, 9 illa dies erit difficilis, 10 blasphemis non facilis. 11 Derelinque me cum hiis quos creasti solum 12 et cum hiis quibus diuicias magnas contulisti 13 et filios testes 14 et uitam tranquillam, 15 deinde sperat amplius. 16 Nequaquam; quia in miraculis nostris fuit obstinatus. 17 Et iam angariabo in gehenna. 18 Quia cogitauit et estimauit. 19 Et maledictus extitit in sua estimacione. 20 Deinde maledictus fuit in sua estimacione. 21 Deinde prospexit, 22 deinde obnubilauit et aspexit, 23 deinde exorbitauit et superbiuit. 24 Et dixit quod erat incantacio commendabilis, 25 non est iste nisi 26 quem assabit Auernus. 27 Et quam incomprehensibilis est Auernus! 28 Et nihil dimittit nec aliquid derelinquit, 29 comminatur homini a longe. 30 Et custodiunt eum undeuiginti custodes. 31 Et non constituimus consortes gehenne nisi angelos. Et numerum eorum diffiniuimus in stuporem blasphemorum ut firmiter crederent illi quibus datus est Liber et accumularet illis qui crediderunt fidem, et non hesitarent illi quibus datus est Liber et fidelis, ut dicerent illi in quorum cordibus est morbus et blasphemi: «Quid uoluerit Deus per hanc similitudinem?» Sic quoque deperdit Deus quos uult et dirigit quos uult. Et non agnoscit quisquam cohortes creatoris tui nisi ipse. Et non est istud nisi ut recolant homines. 32 Nequaquam, per lunam 33 et noctem quando declinat 34 et per auroram quando declaratur! 35 Quoniam unum est de summis 36 ut premoneant 37 qui uoluerint ex uobis ut sint primi uel nouissimi. 38 Omnis anima obligata est pro hiis que acquisiuit, 39 exceptis illis

1-34 capitulum … dat ueniam: om. AB 1 capitulum septuagesimum quartum: om. TG capitulum septuagesimum sextum err. V prophecia uestiti P sura septuagesima quarta P2 2 in nomine ... miseratoris: om. MV • amen add. post miseratoris P 3 tuum: om. G 4 flagicium: flarium P • abhorre: aborre M abherrare P • fecisti TGM corr. V P: fecistis V 5 quando: quomodo M • timpanum: timphanum M tympanum V • pusba add. post timpanum et del. V 6 non: nec P • derelinque: dimitte V 7 contulisti: contulistis M • tranquillam: transquillam GM 9 angariabo: angarabo G • gehenna: iehenna V 10 deinde1 ... estimacione: om. V 11 obnubilauit: obnubilabit V • superbiuit: superunt G 12 incantacio: incantator P • iste: om. V • quem: quod GVP 13 quam ... Auernus2: om. T • est: m. G • Auernus2: ignis Auerni V 14 derelinquit: delinquid M delinquit P • comminatur: om. V 15 undeuiginti: duodeuiginti TG decenter octo V decem et octo P • custodes: om. M • constituimus: constuimus M 16 diffiniuimus: diffinimus P • ut: et M • firmiter: similiter P • illi: illis P 17 accumularet: accumulare G • ut: et V • hesitarent: iter. G 17-18 accumularet ... Liber et: om. VP 19 quid: qui M • uoluerit: uoluit V 20 et dirigit ... uult2: om. GM • agnoscit: cognoscit TGVP • cohortes: cohertes consortes corr. mg. V 21 solus add. post ipse et del. V 22 declinat: declinant V 23 ut1: nec V • qui: quis T • uoluerint: noluerint M • uel: aut G 24 pro hiis: om. VP

CAPITVLVM SEPTVAgESIMVM QVARTVM 25

30

357

qui sunt ad dexteram eius. 40 In Paradisis inter se conferentes 41 de peccatoribus 42 dicentes: «Que causa intromisit uos in Tartarum?» 43 Responderunt: «Nos fuimus de oratoribus 44 et non fuimus de reficientibus pauperes. 45 Et eramus turbatores cum turbantibus 46 et non credebamus in diem iudicii 47 donec uenit ueritas». 48 Et non iuuabit eos remissio remittencium. 49 Et qualiter diuertunt a memoria 50 quasi onagri indomiti 51 qui fugiunt a facie leonis uel sagitarii? 52 Ymmo uult unusquisque eorum ut prebeantur ei pagine aperte. 53 Nequaquam; sed alteram non timent uitam. 54 Ymmo; est memoriale. 55 Sed qui uoluerit ad memoriam reducat 56 et non reducetis ad memoriam nisi Deus uelit, qui est metuendus et qui dat ueniam.

25 peccatoribus: peccato G 26 causa: nam P • intromisit: interrupit V 29 eos: om. P • qualiter: om. VP • diuertunt: diuerterunt P 30 leonis: leene TGMP 32 memoriale: memorabile corr. mg. V 33 reducat: reducant P 34 et: om. M

CAPITVLVM SEPTVAGESIMVM QVINTVM

5

10

15

20

In nomine Dei, misericodis, miseratoris. 1 Ego iuro per diem resurreccionis 2 et iuro per animam ciuicam. 3 Et credit homo quod eius ossa non colligantur. 4 Ymmo, potentes sumus eius digitos restaurare. 5 Ymmo, uult coram se peccare. 6 Interrogat autem: «Quando erit dies resurreccionis?» 7 Verum quando subtiliabitur intuitus 8 et eclipsabitur luna 9 et sol coniungentur et luna, 10 tunc dicet homo: «Quo fugiam?» 11 Nequaquam erit homo 12 qui te muniat a creatore tuo illa die confitebitur. 13 Illa quidem die narrabit homo quid premisit et quid neglexit. 14 Ymmo, homo contra se confitebitur, 15 etsi se ipsum excusaret. 16 Non pronuncies ipsum Alchoranum uelociter, 17 quia nobis incumbit colligere ipsum et legere. 18 Et cum legerimus ipsum, imittare leccionem eius, 19 quia nobis incumbit ipsum explanare. 20 Nequaquam, ymmo diligitis uitam momentaneam 21 et derelinquitis eternam. 22 Facies quippe in die illa delicate 23 conspicient creatorem suum; 24 et uultus in die illa atri fient 25 estimantes quod immutentur. 26 Nequaquam, sed cum peruenerint anime ad cathenas, 27 dicetur: «Quis incantabit?» 28 Et estimabit quod euadet 29 et crura eius reflectentur adinuicem; 30 ad creatorem tuum illa die ueniet. 31 Qui non erogauit neque orauit, 32 sed mentitus est et retro abiit; 33 deinde abiit ad familiam suam. Et se ipsum extendendo alicibus utetur. 34 Melius esset tibi melius. 35 Vtique deinde melius esset tibi. 36 Numquid estimat homo ut dimittatur frustra? 37 Numquid fuit de materia spermatis progenitus, 38 deinde fuit sanguisuga? Quam produxit in membra. 39 Et creauit ex ea duos coniuges masculum et feminam. 40 Nonne potens fuit ille uiuificare mortuos?

1-23 capitulum … uiuificare mortuos: om. AB 1 capitulum septuagesimum quintum: om. TG capitulum septuagesimum septimum err. V prophecia resurreccionis P sura septuagesima septima P2 2 in nomine ... miseratoris: om. MV • amen add. post miseratoris P 3 ciuicam: et uitam V • non add. post et2 TGVP 4 colligantur: colligentur V colliguntur P 5 interrogat: interrogabat M • autem: an M • quando: quomodo M 6 quando: quomodo M • intuitus: intellectus TGVP • eclipsabitur: clipsabitur M 7 coniungentur: coniungeretur V • quo: quando V quomodo P 9 homo: om. V 10 ipsum2 T s.l.G MVP: eum G 11 nobis: uobis MV 1112 colligere ... incumbit: om. V 12 nobis: uobis MV 15 atri: tibi G etri M acri V • immutentur: intromittentur M 16 peruenerint: perueniunt P • incantabit: incathenabit V • estimabit: estimauit M 17 suum add. post creatorem et del. M 19 deinde abiit: om. M 20 esset1: est V • ut: quod V 21 dimittatur: iter. G 22 ea: eis V

CAPITVLVM SEPTVAGESIMVM SEXTVM

5

10

15

20

25

In nomine Dei, misericodis, miseratoris. 1 Numquid aliquando fuit tempus in quo nulla fuit mencio de homine? 2 Creauimus enim hominem ex materia mixta, ut aminaremus ipsum et dedimus ei auditum et uisum. 3 Et prebuimus ei uiam siue ad graciam siue ad blasphemiam. 4 Quia preparauimus blasphemis cathenas et uincula et Tartarum. 5 Et exeuntes potabunt uinum cuius condimentum erit ex camphora 6 et de fonte potabunt serui Dei. Et Deus cum apercione aperiet. 7 Adimplebunt illud quod eis premonitum fuit et diem timebunt cuius euolabit malicia. 8 Et erogabunt alimoniam pro amore eius pauperi et pupillo et captiuo. 9 «Vos quippe erogabitis pro Deo. Nolumus a uobis premium neque gacias, 10 quia timemus diem creatoris nostri seuerum arduum». 11 Custodiat eos Deus a malo illius diei et concedat eis premium et gaudium. 12 Et retribuat eis pro eo quod sustinuerunt Paradisum et superlectilia serici 13 et puluinaria super quibus recumbant, non sentiant in eo solis estum nec hyemis frigorem. 14 Sed umbram temparatam et fructus arborum terre uicinos. 15 Et discurrant per eos cum sciphis argenteis et amphoris plenis ad summum 16 de argento ad mensuram estimantes. 17 Et potabunt sciphis plenis uinum cuius mixtura erit zinziberis. 18 Et erit ibi fons qui celiculus appellabitur; 19 et ambient undique pueri uiuentes in eternum. Cum uideris eos, estimabis eos esse margaritas dispersas. 20 Et cum uideris eos, deinde uidebis delicias et magnum regem. 21 Vestibus indutos sericis amictis purpura uiridi et ornatos armillis argenteis et potabit eos creator eorum uino mundo. 22 Dicens: «Hoc est uobis premium et conuersio uestra fuit graciosa». 23 Nos enim tibi destinauimus Alchoranum. 24 Expecta igitur iudicium creatoris tui neque eis in peccatis consencias uel in blapshemia. 25 Et inuoca nomen creatoris tui mane et uespere. 26 Et de nocte

1-32 capitulum … supplicium doloris: om. AB 1 capitulum septuagesimum sextum: om. TG hominis mg. G2 capitulum duodeoctogesimum err. V prophecia hominis P sura septuagesima sexta P2 2 in nomine ... miseratoris: om. M • amen add. post miseratoris P 4 ex: de T • animaremus: exanimaremus M 5 ei: om. M • uiam: uias TVP 6 quia: et M • et1: om. VP • et2: om. M • Tartarum: carceres V 7 potabunt: portabunt M 8 cum: eam M eum G • adimplebunt: adimplebit V • illud: om. M 9 diem TGM corr. s.l V: Deum expunct. et del. V • erogabunt: erogabimini P 11 nostri: uestri M 12 arduum: om. VP • eos: illos TGVP 13 superlectilia: suppelectilia VP • parti add. post superlectilia G 14 serici: cerici M • puluinaria: plumaria V • suq add. post puluinaria G • eo: eis M 15 arborum: arboris M • uicinos: uicinas M 16 discurrant: discurrent TGP • eos: eas M • sciphis: cyphis T cifis G ciphis MP 17 potabunt: portabunt M • sciphis: cyfis T cifis G ciphis MP • sciphis plenis: plenis sciphis transp. TGVP 19 eos add. post undique TG • pueri: puri P • estimabis: om. M estimantes VP 20 eos: om. TGVP • uidebis: uideris GP uidetis M • eos add. post uidebis TGVP 21 sericis: seris M • amictis: amictos TGVP 22 mundo: muscido V • uobis: om. TGVP 23 conuersio: conuersacio TGVP • nos: non V 25 nomen creatoris tui: creatoris tui nomen transp. TGVP

360

30

Liber Alchorani

supplica ei. Et lauda eum nocte prolixa. 27 Et isti enim diligunt momentaneam uitam et dimittunt post se diem difficilem. 28 Nos quidem creauimus eos et roborauimus fortitudinem eorum. Et cum uoluerimus, commutabimus eos pro similibus. 29 Et hec non est nisi recordacio. Et qui uoluerit, uiam eliget creatoris sui, 30 nec uelle poteritis nisi uoluerit Deus, quia Deus fuit sapiens, prudens; 31 qui intromittit quem uult in misericordiam suam. Et iniuriosis preparauit Deus supplicium doloris.

26 isti: multi M 27 se: om. M • difficilem: difficille M 28-29 et roborauimus ... commutabimus eos: iter. M 29 commutabimus: commitabimus M • similibus: similitudinibus V similitudine P • hec: hoc P 30 uoluerit: uoluerint V • uiam: uitam M • eliget: eligent V eligeret P • eliget creatoris sui: creatoris sui eligent transp. V • poteritis TGM corr. S.l. V P: poteris V 31 suam: del. V • preparauit: preparabit G

CAPITVLVM SEPTVAGESIMVM SEPTIMVM

5

10

15

20

25

In nomine Dei, misericodis, miseratoris. 1 Et iuro per uentos aromaticos 2 et fortiter flantes 3 et nubes dispersas 4 et angelos missos 5 et Legatos ad memoriam Dei faciendam et ab homnibus auferret 6 excusacionem premonitoris, 7 quod illud quod predicatur uobis futurum est. 8 Quando scilicet stelle peribunt 9 et celum aperietur 10 et montes eradicabuntur 11 et quando Legati desinent, 12-13 usque ad diem iudicii prefigitur eis terminus. 14 Et quam admirabilis est dies iudicii! 15 Et heu in die illa mendacibus! 16 An non deleui primos, 17 deinde persequar nouissimos? 18 Ita faciam presumptoribus. 19 Heu in die illa mendacibus! 20 Nonne uos creaui ex uili spermate 21 et inmisimus ipsum in locum matricis 22 usque ad certum tempus? 23 Et prouidimus tempus destinatum. Quam bonus est prouisor! 24 Et heu in die illa mendacibus! 25 Nonne statuimus ut terra contineret 26 uiuos et mortuos? 27 Et fundauimus in ea montes excelsos et potauimus eos aqua dulci? 28 Heu illa die mendacibus! 29 Abite ad id quod falsabitis. 30 Abite ergo ad umbram triplicem 31 que non refrigerat penitus nec caret flamma, 32 que proicit scintillas ut aula regia 33 ac si essent cameli rubei. 34 Heu in die illa mendacibus! 35 Hec est dies in qua non loquentur 36 nec dabitur eis facultas ut excusentur. 37 Heu in die illa mendacibus! 38 In hac die iudicii congregauimus uos et priores. 39 Quod si aliquid disposuistis, disponite. 40 Heu in die illa mendacibus! 41 Quoniam metuentes in umbraculis et fontibus 42 et fructibus erunt quos desiderant. 43 «Comedite et bibite in quiete, pro bonis que fecistis operibus». 44 Quia sit retribucio benefactoribus. 45 Heu in die illa mendacibus! 46 Epulamini et delectamini modicum, quia presumptores estis. 47 Heu in die illa mendacibus! 48 Et quando dicitur eis: «Humiliate uos», et non humiliabunt se. 49 Heu illa die mendacibus! 50 Et in quem alium credunt deinceps rumorem?

1-26 capitulum … deinceps rumorem: om. AB 1 capitulum septuagesimum septimum: prophecia uentorum quinquaginta peryodorum mg.G om. T capitulum undeoctoginta err. V prophecia uentorum P sura septuagesima septima P2 2 in nomine ... miseratoris: om. M • amen add. post miseratoris P 3-4 et angelos: iter. T 4 et2: ut TGVP 5 premonitoris: premonitorum M • quod1: et V 7 desinent: detinent P 8-10 an non ... mendacibus: om. VP 9 presumptoribus: iter. G 10 uos: om. TGVP • creaui: potuamus creare V 11 locum: loco TGV • prouidimus: uidimus VP 13 quod add. post statuimus G • ut: de M quod V • contineret: continent M 14 illa die: die illa transp. P 16 scintillas: sintillas MV scintellas P • ac: et M si V 17 loquentur: loquuntur M om. VP 17-18 hec est ... mendacibus: om. VP 19 uos: eos V • quod: et V 20 umbraculis: umbriculis M • fontibus: fortibus V • in add. post et2 M 22 retribucio: retribuo G • in: s.l. T om. GVP • die illa: illa die transp. TGV 23 presumptores: presumptoribus P 23-24 epulamini ... mendacibus: om. V 24 in: om. P • die illa: illa die transp. TGP • et non: non TG et V uero P

362

Liber Alchorani

CAPITVLVM DVODEOCTOGESIMVM

5

10

15

20

25

In nomine Dei, misericodis, miseratoris. 1 Dic: «Quare?» 2 Interrogant de rumore magno 3 in quo dissenciunt. 4 Nequaquam, sed iam scient. (5) 6 Nonne constituit terram immobilem 7 et montes fixos? 8 Et creauimus uos coniuges 9 et statuimus sompnum uestrum profundum. 10 Et statuimus noctem ad protegendum 11 et statuimus diem ad uictualium questionem. 12 Et fundauimus super uos septemplex firmamentum 13 et posuimus lucem estuantem. 14 Et dedimus uobis de nubibus pluuiam exprimentibus habundanter 15 ut produceret cum ea grana et plantas 16 et ortos opacos. 17 Quia dies iudicii erit 18 quando sufflabitur in cornu et confluetis cateruatim 19 et aperientur cataracte celi 20 et montes mouebuntur et in abissum corruent. 21 Quia tunc Infernus insidiabitur 22 superbis qui in eum concident, 23 permanentes in eo per multos annos 24 in quo non gustabunt frigus neque potum 25 nisi uenenum et loturas putridorum, 26 premium eis decens. 27 Quia non sperabant peccatorum inquisicionem 28 et falsarunt miracula 29 et omnia comprehendimus in Libro. 30 «gustate ergo, quia uobis accumulabitur pena». 31 Timentibus autem Deum municiones offerentur 32 in ortis circummuratis et racemi 33 et puelle quidem habentes utera tumencia equalis stature 34 et sciphi pleni. 35 Et non audient in eo superflua uel mendacia. 36 Et hoc erit premium creatoris recompensatum tibi ab eo, 37 qui celos creauit et terram et ea que sunt in medio, misericors; in cuius conspectu non dabitur alicui facultas loquendi. 38 Die qua spiritus surget et angeli ordinate, non loquentur nisi quibus misericors licenciam dederit et congruum dixerit. 39 Illa quidem est dies uera. Et qui uoluerit, conertetur ad Deum. 40 Quia prediximus uobis supplicium proximum die qua uir opera manuum suarum respiciet et dicent blasphemi: «Vtinam redacti essemus in terram».

1-25 capitulum … essemus in terram: om. AB 1 capitulum duodeoctogesimum: om. T prophecia interrogacionis quadraginta peryodorum mg.G capitulum octogesimum err. V prophecia interrogacionis P sura duodeoctogesima P2 2 in nomine ... miseratoris: om. MV • amen add. post miseratoris P 3 rumore: iter. post interrogant G 4 nonne: numquid V 5 sompnum: sonum M somnium P 6 noctem: montes T 7 questionem: quesicionem P • septemplex: septem VP • firmamentum: firmamenta VP 8 lucem estuantem: uitem extimantem VP lucem excitantem add. s.l. P2 • exprimentibus: exprementibus M 9 cum ea: om. V 10 quando: quomodo M • confluetis: fluetis P 11 cataracte: om. M 13 nisi: neque G • et: om. M 14 decens: dicens M 16 accumulabitur: accumulatur V 17 offerentur: aufferentur M • fortes add. post offerentur V • quidem: om. M 18 utera: uobis G uerba P • tumencia: contumencia G • equalis stature: stature equalis transp. V • sciphi: cyfi T cifi G ciphi MP 19 superflua: falsa P • recompensatum: recumpensatum M compensatum corr. P2 19-20 ab eo: a Deo V 20-22 in cuius ... misericors: om. V 21 angeli: angelorum M 22 loquentur: loquntur M • dederit TGV corr. P: dederet M dederint P 23 dies uera: uera dies transp. VP • quia: que M

CAPITVLVM VNDEOCTOGESIMVM

5

10

15

20

25

In nomine Dei, misericodis, miseratoris. 1 Iuro per uentos 2 et equos celeres 3 et naues natantes 4 et anticipantes 5 et angelos. 6 In die qua terra contremiscet (7) 8 quod corda tunc titubabunt 9 et oculi timebunt. 10 Dicentes: «Numquid iterum redibimus in mundum, 11 cum redacti fuerimus ad ossa?» 12 Dicentque: «Illa tunc conuersio erit dampnosa». 13 Verum fiet repente sonus comminacionis unus 14 et presentabuntur omnes in ualle Iosaphat. 15 Numquid peruenit ad te rumor Moysi? 16 Quando uocauit eum creator suus iuxta secundum fluuium Thoe. 17 Et dixit ei: «Ad Pharaonem uade, quoniam superbiuit». 18 Et dic ei: «Habesne fieri bonus 19 et dirigere ad creatorem tuum? Et time eum». 20 Et ostendit ei magnum miraculum 21 et falsauit ipsum et fuit inobediens. 22 Deinde reuersus quesiuit incantatores suos. 23 Et congregauit eos et clamauit dicens: 24 «Ego sum creator uester suppremus». 25 Et afflixit eum Deus affliccione futuri seculi et presentis. 26 In hoc enim timentibus industria fuit data. 27 Numquid celo fortiores estis uos fabricauit ipsum? 28 Et sublime fecit et equauit, 29 et obscurauit noctem eius et reuelauit auroram eius. 30 Et terram postmodum dilatauit 31 et eduxit aquam suam ab ea et pascua. 32 Et montes fundauit 33 ad commodum uestrum et animalium. 34 Quando igitur dies uenerit iudicii, 35 in die quando fuerit memor homo eorum que fecit 36 et Infernus se ingesserit conspicientibus, 37 tunc illi qui superbiam fecerunt 38 et hunc mundum pretulerunt, 39 in gehenna manebunt. 40 Sed qui presenciam creatoris sui ueritus est et conpescuit se a desideriis, 41 Paradisum habebit mansionem. 42 Interrogabunt de hora. Quando aderit? 43 Quid ad te de commemoracione eius. 44 Creator tuus habet eius noticiam. (45) 46 Et quando uidebunt eam reputabunt, quod non uixerunt nisi per unum uespere uel mane.

1-25 capitulum … uel mane: om. AB 1 capitulum undeoctogesimum: om. TG capitulum octogesimum primum err. V prophecia fluminum P sura undeoctogesima P2 2 in nomine ... miseratoris: om. MV • amen add. post miseratoris P 3 celeres: sceleres T seleres M • natantes: uacantes V narrantes P 4 angelos: angulos G • contremiscet: contremiscit V 6 fuerimus: fuimus M • erit: est V 7 presentabuntur corr. T GMVP: representabuntur T 9 secundum: om. V • Noe add. post fluuium G • uade add. post dixit ei et del. V • uade TG corr.M VP: valde M 10 dirigere: dirige V 11 time: caue V 12 ipsum: eum VP 13 eos add. post clamauit M 14 Deus: om. M • presentis: presentes M presentibus T 15 uos: om. T • etfa add. post uos P • ipsum: eum T 16 sublime: sublima M • obscurauit: obsecrauit G • auroram: aurorem M 17 eduxit: reduxit TGVP • aquam suam: iter. G 18 igitur: ergo G 19 iudicii in die: in die iudicii transp. M • quando: quomodo M • fuerit memor homo: memor fuerit homo transp. M fuerit homo memor transp. V 20 tunc: cerne M 21 gehenna: iehenna V 22 conpescuit: conspecuit M • suis add. post desideriis T • Paradisum: Paradisi V 23 quando: quomodo M • aderit: aderunt VP • quid: aliquid V 24 quando: quomodo M 25 uixerunt: uixerint V • uel: et V

CAPITVLVM OCTOGESIMVM

5

10

15

20

In nomine Dei, misericodis, miseratoris. 1 Seuerum ostendit uultum et conuertit faciem suam 2 quando uenit ad eum cecus. 3 Et unde scis? An forte fiet fidelis 4 et recordabitur et iuuabit eum memoria? 5 Verum diuitibus fauorem impartis 7 et non curas si non conuertantur, 8 sed qui uenit ad te querens 9 et timens, 10 nullatenus eum curas. 11-12 Nequaquam; sed memorare debes eos quibus ius 13 in Libris instruere 14 custoditis, mundis, 15 in manibus 16 uirorum iustorum. 17 Homo quidem maledictus est. Quam blasphemus est! 18 Vnde creatus sit? Non respicit. 19 Ex uili quidem spermate, 20 deinde optauit eum ad intelligendum uiam Dei, 21 deinde mortem ei deputauit, deinde sepeliuit. 22 Deinde cum uoluerit, suscitabit eum. 23 Nequaquam; quia non adimpleuit quod precepit ei. 24 Respiciat igitur homo ad cibum suum. 25 Quando nos effudimus aquam effusione, 26 deinde scidimus tellurem scisione, 27 et fecimus in ipsa nasci grana 28 et uuas et arbores 29 et oliuas et palmas 30 et uiridaria magna 31 et fructus et herbas 32 ad commodum uestrum et animalium. 33 Et quando uenerit repentinus sonus, 34 in die qua uir a fratre suo fugiet 35 et a matre sua et patre 36 et ab uxore sua et filiis, 37 unusquisque eorum illa die obliuiscetur sui; 38 uultus quorundam illa die hylares, 39 ridentes, euangelizantes adinuicem; 40 et quorundam facies puluere asperse 41 multociens resperse. 42 Illique sunt blasphemi, criminosi.

1-20 capitulum … blasphemi criminosi: om. AB 1 capitulum octogesimum: om. T prophecia seueri quadraginta duarum peryodorum mg. G capitulum octogesimum secundum err. V prophecia seueri P sura octogesima P3 2 in nomine ... miseratoris: om. M • amen add. post miseratoris P 3 suam: om. M • quando: quomodo M 4 scis: scit M • recordabitur: recordabit G 5 si: sed M • conuertantur: conuertentur M 7 ius: om. V • Libris: Librum MV 8 eius add. post uirorum P • quidem: quidam G • quam: quando V 9 creatus TGM corr. VP : creatorum V • respexit add. post non G 10 eum: iter. G • uiam: in uia P 11 deinde2: demum M • quia: quod G et M 12 ei: et M • igitur: ergo V • quando: quoniam VP 13 scidimus: scindimus M • tellurem: terram TGVP 14 ipsa: ea G • grana: s.l. T • uuas: uuam P • arbores: arbora P • et4: om. TGVP 15 fructus et herbas: herbas et fructus transp. M • herbas: habebas P • et add. post herbas M 16 quando: quomodo M • erit add. post quando T 17 a add. post sua et1 G • et2: om. M • enim add. post unusquisque V • eorum: illorum V 18 uultus: om. VP • illa die: om. M • hylares: ylares TGM 19 quorundam: quorum V • facies: fatres V • puluere: puluerem MP • asperse: aspersi V • reperse: repersi V

CAPITVLVM OCTOGESIMVM PRIMVM

5

10

In nomine Dei, misericodis, miseratoris. 1 Quando sol conglobatus proicietur 2 et sidera eclipsabuntur 3 et montes mouebuntur 4 et lac deficiet 5 et bruta congregabuntur siluestra 6 et quando maria redundabunt 7 et anime consociabuntur bine et bine 8 et quando infantula interrogata fuerit 9 pro quo occisa fuerit peccato 10 et quando Libri fuerint aperti 11 et celum excoriatum fuerit 12 et quando Infernus inceperit furere 13 et quando Paradisus offeretur, 14 sciet unusquisque quid premiserit. 15 Iuro quidem per stellas 16 que occidunt et humiliantur 17 et noctem quando obscuratur 18 et auroram quando spirat, 19 quod uerbum Legati est uenerandi, 20 uirtuosi penes tronum bene locati, 21 obediendi ibique tuti. 22 Quod frater uester non est demoniacus. 23 Et non est de celestibus 24 suspectus, 25 et non confidit in uerbo Dyaboli lapidandi. 26 Quo fugitis? 27 Non est nisi commemoracio gentibus 28 qui uoluerint dirigi. 29 Et non poteritis uelle, nisi Deus uoluerit, creator gencium.

1-14 capitulum … creator gencium: om. AB 1 capitulum octogesimum primum: prophecia conglobacionis duodetriginta peryodorum mg. G om. T capitulum octogesimum tercium err. V prophecia conglobacionis P sura ocotogesima prima P2 2 in nomine ... miseratoris: om. MV • amen add. post miseratoris P 3 eclipsabuntur: dispergentur V et dispersabuntur P 4 congregabuntur: congregabunt V • maria: om. VP 5 anime: cum V • bone add. post consociabuntur P 6 interrogata: congregata P • fuerit2: om. M • peccato: et peccatorum V • et: om. V • quando: quomodo M om. V 7 inceperit: incepit M cepit V ceperit P 8 premiserit: promiserit M • iuro: uiro P • per: om. P 9 stellas: om. VP • que: qui G om. VP • occidunt: occidentem V procidunt P • humiliantur: humiliantem V • quando: quomodo M 10 auroram: aurorem M • quando: quomodo M 11 quod: om. M et V 12 celestibus: scelestibus VP • confidit: confiditur P 14 et: om. P • poteritis: potueritis M

CAPITVLVM OCTOGESIMVM SECVNDVM

5

10

In nomine Dei, misericodis, miseratoris. 1 Quando celum conteretur 2 et quando stelle dissipabuntur 3 et maria redundabunt 4 et sepulcra aperientur, 5 cognoscet unusquisque quid premisit et quid neglexit. 6 O homo, quid est quod te separauit a creatore tuo uenerando, 7 qui te plasmauit et equauit, 8 in forma decenti composuit te? 9 Nequaquam, sed uos falsatis diem iudicii. 10 Et ipse super uos constituit insidiatores 11 qui actus uestros notant 12 quoscumque facitis. 13 Quia iusti et sancti sunt in deliciis, 14 iniusti uero in Inferno 15 incendentur in die iudicii 16 et non aberunt ab eo. 17 Etsi scires quid sit dies iudicii? 18 Etsi scires quid esset dies iudicii? 19 Dies in qua nullatenus aliquis poterit alicui prodesse. Et potestas illa die erit Dei.

1-11 capitulum … erit Dei: om. A 1 capitulum octogesimum secundum: om. T prophecia contriccionis uiginti peryodorum mg. G capitulum octogesimum quartum err. V prophecia contriccionis P sura octogesima secunda P2 2 in nomine ... miseratoris: om. MV • amen add. post miseratoris P 3 conteretur: conuerteretur M • quando2: quomodo M 5 te: om. M 8 sunt: om. M 9 Inferno: Infernum P 9-10 et non aberunt ... iudicii: om. VP 10 dies2 iudicii2: om. M 11 aliquis: om. G

CAPITVLVM OCTOGESIMVM TERCIVM

5

10

15

20

In nomine Dei, misericodis, miseratoris. 1 Heu superfluis 2 qui quando ab hominibus mensuras accipiunt refertas expetunt et superfluentes 3 et quando ipsi mensurant eas aut trutinant, diminutas reddunt! 4 Nonne estimant ipsi quod suscitabuntur 5 ad diem magnum, 6 die qua surgent homines creatori gencium? 7 Immo; quia Liber iniquorum est in abisso, 8 —et quid si nosces quid est abissus?— 9 Liber notatus. 10 Heu die illa mendacibus 11 qui diem iudicii falsant! 12 Et non quidem falsat ipsum nisi omnis iniquus, criminosus. 13 Et quando leguntur ei miracula nostra, dicit: «Scripture sunt antiquorum». 14 Nequaquam, sed euanuerunt a cordibus eorum eaque perpetrarunt. 15 Nequaquam, quia ipsi illa die a creatore suo abscondentur 16 et in Inferno incendentur. 17 Et tunc dicetur eis: «Hoc est quod falsabatis». 18 Nequaquam; sed Liber iustorum erit in excelsis, 19 —et quid si scires que sunt excelsa?— 20 Liber quidem notatus 21 quem contestantur sancti et proximi Deo. 22 Quia iusti sunt in deliciis 23 recumbentes super puluinaria, circunspicientes 24 in eorum uultibus cognoscetur aspectus delicatus; 25 et potabuntur mero, sigillato 26 condito ex musco, in quo respirabunt inspirantes, 27 promixto ex aqua, 28 quam bibunt proximi Deo. 29 Quia iniqui fideles deridebant credentes. 30 Et quando transeunt per eos, cachinnant aduersus illos. 31 Et quando remeant ad suos, detraccionibus insistunt. 32 Et quando uident eos, dicunt: «Isti quidem in errore consistunt. 33 Et non fuerunt ad eos missi ut eos custodirent». 34 Hodie uero illi qui crediderunt blasphemos uersa uice deridebunt, 35 recumbentes super puluinaria conspicientes. 36 An retribuitur blasphemis secundum quod meruerunt?

1-23 capitulum … quod meruerunt: om. AB 1 capitulum octogesimum tercium ed.: om. TM • prophecia superfluorum triginta sex peryodorum mg. G capitulum octagesimum quintum err. V prophecia superfluorum P sura octogesima tercia P2 2 in nomine ... miseratoris: om. MV • amen add. post miseratoris P 3 mensuras: mensuram VP • refertas: referias P 4 superfluentes: superfluitates V • diminutas: diminutam V 5 estimant: iter. G • die: de TGP 6 immo: in uno M • Liber: Librum M • in abisso: om. V • quid: quod TGVP 7 nosces: nosses GP • notatus: uocatus V 8 quidem: om. VP • falsat: falsant P • iniquus: iniqus G 9 quando: quomodo M bene V • ei: eis TGVP • nostra: uestra M • dicit: aut V dic P 10 eorum: om. G 11 ipsi: om. M • suo: om. GTV • abscondentur: abscondetur M absconduntur V 12 Inferno: Infernum P • incendentur: incindent V 13 sed: si M • scires: sciret M 14 notatus: uocatus MV 15 quia: quod M • puluinaria: plumaria V 16 in: om. M • potabuntur: potabunt VP 17 musco: musto TG • respirabunt: respiciebant V • inspirantes: respirantes M • promixto: premixto M • ex aqua: ei aquam M 18 quam: de qua M qua P • omnes add. post bibunt VP 19 quando1: quomodo M • per: super M • cachinnant: cachinauit M • illos: eos iter. V • quando2: quomodo M om. V • remeant: remaneant M 20 et quando uident: iter. G • quando: quomodo M • dicunt: om. V 22 uice: luce V • deridebunt: deridebant V 23 puluinaria: plumaria V • an: om. P • retribuitur: tribuitur TG tribuatur V atribuitur P

CAPITVLVM OCTOGESIMVM QVARTVM

5

10

15

In nomine Dei, misericodis, miseratoris. 1 Quando scindetur celum 2 et obedierit creatori suo ueraciter 3 et quando terra discendetur 4 et emiserit quod est in ea 5 et dimiserit creatori suo et obedierit, 6 tunc, homo, quicumque es aliquam reuelabis operacionem creatori tuo, cum occurreris ei. 7 Illi enim quibus offeretur Liber in dextera manu, 8 requiretur ab illis inquisicione facili 9 et remeabunt ad suos gaudentes. 10 Verum quibus datus fuerit Liber post tergum, 11 iam dampnabuntur acriter 12 et incendio cremabuntur. 13 Quia inter suos fuerunt tripudiantes, 14 quia qui estimabant quod non resuscitarentur. 15 Ymmo; quia creator eorum opera eorum prospiciebat. 16 Ego quidem iuro per crepusculum 17 et noctem quando obscuratur 18 et lunam quando scinditur, 19 quod uariatis fidem. 20 Non credentes 21 et quando legitur eis Alchoranus, non inclinantur. 22 Ymmo; qui blasphemant, eum falsant. 23 Et Deus melius nouit quid intedebant. 24 Ergo annuncia eis penam doloris, 25 exceptis illis qui crediderunt et bona fecerunt, qui mercedem habebunt non improperatam.

1-15 capitulum … improperat animum: om. AB 1 capitulum octogesimum quintum: om. T prophecia scissionis ... peryodorum mg. G capitulum octogesimum sextum err. V prophecia scissionis P sura octogesima quarta P2 2 in nomine ... miseratoris: om. MV • amen add. post miseratoris P 3 obedierit: obedierunt VP 4 emiserit: dimiserit V • quod est ... dimiserit: om. G • emiserit iter. post suo et G 5 quicumque: quecumque M • es T corr.G MVP: eis G • aliquam: aliqua M ob quam V 6 enim: in V • ei: om. T 7 remeabunt: remanebunt MP 9 suos: uos P • tripudiantes: tripuduantes G • quia2: et V • estimabant: estimabunt V 10 opera: prope G • eorum2: om. G 11 crepusculum: cripusculum T • quando1: quomdo M • lunam: luna M • quando2: quomodo M 12 quando: quomodo M si V 13 inclinantur: declinantur P • qui: om. V • et add. post eum V 14 intendebant: intendant GP • ergo: ego V • annuncia: annuncio V 15 habebunt: habent V • non: om. P • improperatam: improperat M • animum add. post improperatam M

CAPITVLVM OCTOGESIMVM QVINTVM

5

10

15

In nomine Dei, misericodis, miseratoris. 1 Iuro per celum signiferum 2 et diem promissum 3 et testem et attestatum 4 quod perierunt qui fuerunt in fornacibus 5 ignis absorti, 6 cum essent in ipso positi 7 et erant testes eorum que fiebant cum fidelibus. 8 Non induxerunt eos nisi ad hoc ut crederent in Deum gloriosum, laudabilem, 9 qui regnat in celis et in terra. Et Deus super omnia est testis. 10 Circumuenerunt uiros fideles et mulieres, demum quia non egerunt penitenciam, habent supplicium gehenne et habent penam incendii. 11 Illi enim qui crediderunt et bona fecerunt, habebunt Paradisos sub quibus deffluent flumina. Illud est refugium magnum. 12 Quoniam rapina creatoris tui est subita. 13 Ipse quidem creat et recreat 14 et est misericors, dilectus, 15 dominus troni, laudabilis, 16 qui operatur quod uult. 17 Numquid peruenit ad te historia cohortum, 18 Pharaonis et Thamude? 19 Verum illi qui blasphemarunt sunt in mendacio. 20 Et Deus nouit absencia. 21 Ymmo est Alchoranus uenerandus 22 in tabula seruata.

1-15 capitulum … tabula seruata: om. AB 1 capitulum octogesimum quintum: om. TG capitulum octogesimum septimum err. V prophecia signorum P sura octogesimum quintum P2 2 in nomine ... miseratoris: om. MV • amen add. post miseratoris P 4 perierunt: proierunt M • cum: tamen V 5 ad hoc: iter. G 6 regnat in celis: in celis regnat transp V 7 curcimuenerunt: circumueniunt V • mul add. post fideles et et del. V 8 egerunt: fecerunt V • habent1: habebunt MP • gehenne: iehenne V 9 habebunt: habent V 10 quoniam: quia VP 11 re add. post creat et G • dominus: domini V 12 peruenit ad te: ad te peruenit transp. VP 14 nouit: om. V in P • absencia: assencia M habundacia V • uenerandus: om. V

CAPITVLVM OCTOGESIMVM SEXTVM

5

10

In nomine Dei, misericodis, miseratoris. 1 Per celum et planetam iuro excelsum. 2 Et quid si scires quid esset planeta excelsus? 3 Stella perforans 4 omnem animam custodit. 5 Aduertat quidem homo unde creatus sit. 6 Creatus est utique ex uili aqua 7 discurrente inter dorsum et pectus. 8 Quod potens est Deus eum restituere 9 die qua quidem archana reuellabuntur 10 non habet uirtutem deffendendi se neque deffensorem. 11 Per sanctum celum pluuiosum 12 et terram que scindetur! 13 Quod uobis est precisum 14 et serio dictum. 15 Quod meditati sunt meditacionem 16 et ego meditabor meditacionem. 17 Et sustine blasphemis modicum.

1-10 capitulum … blasphemis modum: om. AB 1 capitulum octogesimum sextum: om. TG capitulum duodenonagesimum err. V prophecia Saturni P sura octogesima sexta P2 2 in nomine ... miseratoris: om. M • amen add. post miseratoris P 3 scires: sciret M • esset: est V • planeta: plura G 6 quod: et V • Deus: om. G • eum: om. V • quidem: quedam G 7 deffendendi: deffendere M • se: om. VP • deffensorem: deffensione M 8 sanctum: suum V • que: qua P • uobis est: est uobis transp. V • precisum: om. V preciosum P 9 serio: seriose V • meditati TG corr.s.l.M VP: mediati M 10 blasphemis TG corr.s.l.V P: blasphe M blasphemos V • modicum: om. M

CAPITVLVM OCTOGESIMVM SEPTIMVM

5

10

In nomine Dei, misericodis, miseratoris. 1 Lauda nomen creatoris tui, excelsi, 2 qui creauit et equauit 3 et qui prouidit et direxit 4 et qui produxit pascua 5 et redegit ea ad stipulam. 6 Legam tibi et non tradas obliuioni 7 nisi quod Deus uoluerit, quia ipse nouit manifesta et occulta. 8 Alleuiabo te alleuacionem. 9 Recole si profuerit recordacio, 10 quia faciam metuentem recordari 11 et uitabit eam prescitus 12 qui comburetur in igne magno 13 in quo non morietur neque uiuet. 14 Beatus est qui se ipsum emendat 15 et inuocat nomen creatoris sui et orat. 16 Ymmo preponitis uitam mundanam 17 et uita futura melior est et magis permanens. 18 Quoniam hoc est in Libris antiquis, 19 Libris Abrahe et Moysi.

1-11 capitulum … Abrahe et Moysi: om. AB 1 capitulum octogesimum septimum: om. T prophecia excelsi uiginti peryodorum mg. G capitulum undenonagesimum err. V prophecia excelsi P sura octogesima septima P2 2 in nomine ... miseratoris: om. MV • amen add. post miseratoris P 3 excelsi: om. M • et1: om. M • qui2: om. GVP 4 redegit: rediget V • legam: om. M 6 te: om. M • alleuiacionem: alleuiacione TGVP • faciam: faciem M 7 comburetur: conuertetur V 10 est: om. TGP • permanens: permanetis P

CAPITVLVM DVODENONAGESIMVM

5

10

In nomine Dei, misericodis, miseratoris. 1 Numquid peruenit ad te rumor confusionis? 2 Vultus illa die confundentur timore Dei, 3 laborantes, 4 quia in igne cremabuntur incenso 5 et potabunt de fonte propinquo, 6 non habentes cibum nisi de sordibus 7 nec reficiet nec famem auferet. 8 Et facies illa die delicate, serene, 9 propter inuestigacionem bonam, 10 erunt in Paradiso excelso 11 in quo non audient superflua, 12 in quo perhennis erit fons 13 et lecti preparati in excelso 14 et amphore posite 15 et aquamanilia ordinata 16 et uestes purpuree preciose. 17 Nonne intuentur nubes qualiter create sunt 18 et celum qualiter eleuatum est 19 et montes qualiter erecti sunt 20 et terram qualiter fundata est? 21 Animaduerte, quoniam tu es animaduertens. 22 Non habes eos custodire. 23 Sed qui retro abiit et blasphemauit, 24 puniet eum Deus magno supplicio. 25 Quia ad nos redibunt 26 et nobis incumbit eorum opera inquirere.

1-14 capitulum … opera inquirere: om. AB 1 capitulum duodenonagesimum: om. TG capitulum nonagesimum err. V prophecia confusionis P sura duodenonagesima P2 2 in nomine ... miseratoris: om. MV • amen add. post miseratoris P 3 ad te: om. P • te: uos V 4 Dei: om. V 5 nec1: om.. M 7 perhennis erit: est perhennis transp. V 8 et3: ex M • aquamanilia: aqua magnalia M 9 purpuree preciose: preciose purpuree transp. M • intuentur: metuentur M 9-10 qualiter ... celum: om. M 10 sunt2: om. V 11 terram: terra V • animaduerte: animaduertite V 12 non: iter. G • habes: habens VP • qui: om. T • et: qui M • blasphemauit: blasphemauerit M 13 Deus: om. M • nos: uos MP • nobis: uobis MP 14 inquirere: requirere TVP om. G

CAPITVLVM VNDENONAGESIMVM

5

10

15

In nomine Dei, misericodis, miseratoris. 1 Per crepusculum 2 et decem noctes 3 et oracionem duplicem, 4 noctem ueram! 5 Nonne in hiis sacramentum est alicui prudenti? 6 Nonne uidisti quid egerit creator tuus cum Had, 7 urbis anni 8 cui simile non creauit in toto orbe, 9 et cum Thamude qui portauerunt petram in flumine 10 et cum Pharaone dampnatore clandestinorum 11 qui superbierunt in terris 12 et destruxerunt in ea multum? 13 Et proiecit super eos creator tuus flagellum supplicii, 14 quoniam creator tuus est in specula. 15 Homo autem quando examinat eum creator suus et honorat eum et benefacit, dicit: «Creator meus honorauit me». 16 Sed quando probat eum et attenuat ei opes, dicit: «Creator afflixit me». 17 Nequaquam, sed uos non honoratis pupillos 18 et non intenditis erogare pauperibus quicquam. 19 Et commeditis hereditates commestione ualida 20 et amatis diuicias summo amore. 21 Nequaquam, sed quando terra conteretur contriccione 22 et uenerit creator tuus et angeli ordinate 23 et presentauerint illa die gehennam, reminiscetur homo. Et quomodo reminiscetur? 24 Dicens: «O utinam premisissem uite mee bonum opus!» 25 Et in illa die non punietur quis pro alio 26 nec obligabitur alter pro altero. 27 O anima fidelis et tuta, 28 conuertere ad creatorem tuum placita et placata. 29 Ingredere in seruos meos. 30 Et ingredere in Paradisum.

1-19 capitulum … ingredere in Paradisum: om. AB 1 capitulum undenonagesimum: om. TG capitulum nonagesimum primum err. V azoara centesima prophecia crepusculi P sura undenonagesima P2 2 in nomine ... miseratoris: om. MV • amen add. post miseratoris P 4 alicui prudenti: prudenti alicui transp. V 5 Had: Ad M • urbis: urbem V • cui: tui V 6 portauerunt: portarunt V • dampnatore: dampnatorem M condampnatore V 7 superbierunt: superierunt G 8 flagellum ... creator tuus2: om. M • flagellum supplicii: supplicii flagellum transp. VP 9 specula: speculo V • quando: quomodo M • examinat eum: eum examinat transp. V 10 dicit: dic M • sed: et V 10-11 meus honorauit ... creator: om. M 12 pauperibus: pauperi TMP • quicquam: quiquam M 13 hereditates: hereditatis M 14 conteretur: om. P • conteretur contriccione: contriccione conteretur transp. V 15 ordinate: adorate V • presentauerint: presentauerunt M • gehennam: iehennam V 15-16 et3 ... reminiscetur: om. G 16 dicens: dicet V • o utinam: et ut M 17-18 nec ... altero: om. M 18 tuum: om. G • et add. post tuum M 18-19 et placata: om. M et ut placita V 19 ingredere1: ingrediaris V • in seruos ... ingredere2: om. V • in2: om. M

CAPITVLVM NONAGESIMVM

5

10

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Iuro quidem per hanc urbem, 2 in qua descendisti, 3 et per genitorem et quem genuit 4 quod creauimus hominem ad laborem. 5 An estimat homo quod nemo super eum habeat posse? 6 Dicetque: «Destruxi pecuniam multam». 7 Numquid estimat quod nullus eum uidit? 8 Nonne dedimus ei duos oculos 9 et linguam et labia? 10 Et obtulimus ei duplex arbitrium? 11 Artauit enim se ardius. 12 Et que sunt ardua? 13 Redimere captiuum 14 et reficere in die egestatis 15 pupillum propinquum 16 uel pauperem in terra prostratum; 17 uel fuit de fidelibus qui crediderunt et predicauerunt pacienciam et misericordiam, 18 qui sunt consortes dextre. 19 Et qui blasphemauerunt in miracula nostra sunt consortes sinistre, 20 super quos ignis ueniet densus.

1-12 capitulum … ueniet densus: om. AM 1 capitulum nonagesimum: om. TG capitulum nonagesimum secundum err. V azoara centesima prophecia urbis P sura nonagesima P2 2 in nomine ... miseratoris: om. MV • amen add. post miseratoris P 5 habeat: habebat M habet P • dicetque M corr. V: dicentque GTP diceturque V 6-7 et2 labia: om. M 7 artauit: lac. P • se: iter. post artauit M • ardius: ardire M 8 et add. post egestatis V • et add. post pupillum V 9 uel1: om. TGV et P 11 blasphemauerunt: blasphemarunt TGP blasphemant V • nostra: uestra M • consortes: socii TGVP

CAPITVLVM NONAGESIMVM PRIMVM

5

10

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Per solem et auroram eius 2 et lunam que sequitur eum! 3 Et per diem iuro illuminatam 4 et noctem atram! 5 Et per celum et qui condidit ipsum 6 et terram et qui dilatauit eam! 7 Et per animam et eum qui formauit eam! 8 Et per eum qui fecit reminisci peccatorum suorum et timoris! 9 Beatus est qui eam erexit et correxit 10 et pereant qui eam instigauit. 11 Mentiti sunt Thamude in superbia sua 12 quando pessimus ipsorum transmissus est 13 et dixit eis Legatus eorum: «Hec est camela Dei, potate eam». 14 Et falsauerunt eum et interfecerunt eam. Et destruxit eos creator eorum pro peccatis suis et domos eorum 15 et ipse fecit impune.

1-11 capitulum … fecit impune: om. AB 1 capitulum nonagesimum primum: om. TG capitulum nonagesimum tercium err. V azoara centesima prima prophecia solis P sura nonagesima prima P2 2 in nomine ... miseratoris: om. MV • amen add. post miseratoris P 3 sequitur: secuuntur M 4 noctem: nocte V • atram: a terra M 4-5 et5 qui: qui et transp. G 5 dilatauit: delectauit M declinauit V • et2 eum1 ... eam2: iter. M • formauit: firmauit V 6 fecit: facit TGVP • reminisci: reminiscere P • timoris: timorum M timorem V • inducit add. post timoris V • est: om. M • erexit: rexit TGVP 6-7 et correxit: om. VP 7 pereant: periant V • instigauit: instigant VP • in: et had et V 8 quando: quomodo M • ipsorum: eorum G 9 potate: portate TGVP 9-10 eam et destruxit: om. P 10 eciam add. post destruxit V • pro peccatis suis: om. V 11 impune: impugne M punire V

CAPITVLVM NONAGESIMVM SECVNDVM

5

10

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Iuro per noctem quando obscuratur 2 et per diem quando illuminatur 3 et per eum qui creauit masculum et feminam 4 quod uestra quidem inuestigacio multipharia est. 5 Illi autem qui erogant et timent, (6) 7 iam alleuiabo eis alleuacionem. 8 Sed qui auari sunt et diuicias congregant 9 et repudiant bona, 10 iam difficilia eis alleuiabo. 11 Et non proderunt eis diuicie sue, quando precipitabuntur in Infernum. 12 Quia nobis incumbit corripere 13 et ad nos redeunt prima et nouissima. 14 Annuncio uobis ignem inextinguibilem 15 in quo non comburentur nisi prestiti 16 qui recusauerunt ueritatem et retro abierunt. 17 Et uitabunt eos timentes 18 qui erogant substancias suas ut mereantur 19 et nullus eorum querit pro beneficio mercedem 20 nisi ut faciem Dei acquirant excelsi. 21 Et fit iam acceptus.

1-13 capitulum … iam acceptus: om. AB 1 capitulum nonagesimum secundum: om. TG capitulum nonagesimum quartum err. V azoara centesima secunda prophecia noctis P sura nonagesima secunda P2 2 in nomine ... miseratoris: om. MV • amen add. post miseratoris P 3 quando1: quomodo M 4 inuestigacio: illuminacio M 5 multipharia: multifaria TV • multipharia est: et multipharia transp. M • alleuiabo: alleuiabunt V • eis: om. V 6 bona: omnia M 7 iam: om. M • o add. post sue M 8 incumbit: incumbunt M • nos: uos M 9 annunciacio add. post nouissima G 10 prestiti: preferti M prescriti V • recusauerunt: recusarunt V 11 uitabunt: uidebunt V • qui: quos M 12 beneficio: benefacto V • acquirant: acquirat TGV 13 fit: fiat G sic M • iam: benedictus M • ex add. post iam et del. V

CAPITVLVM NONAGESIMVM TERCIVM

5

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Iuro per auroram 2 et noctem tenebrosam 3 quod non te dereliquit Deus neque odium. 4 Et uita eterna melior est tibi temporali. 5 Et iam largietur tibi creator tuus et eris ei acceptus. 6 Nonne reperit te pupillum et collegit te? 7 Et inuenit te in errore et correxit? 8 Et inuenit te inopem et ditauit? 9 Pupillo autem non facias iniuriam 10 nec exasperes. 11 Et beneficium creatoris tui narra.

1-7 capitulum … tui narra: om. AB 1 capitulum nonagesimum tercium: om. T prophecia aurore undecim peryodorum mg. G capitulum nonagesimum quintum err. V azoara centesima tercia prophecia aurore P sura nonagesima tercia P2 2 in nomine ... miseratoris: om. MV • amen add. post miseratoris P 3 non: om. P • te: om. TGVP • dereliquit: derelinquit M 4 temporali ... tibi2: m. VP 5 tuus: iter. T • te1 TGM corr. s.l. V P: se V 5-6 in errore ... te: om. G 6 te add. post correxit mg. T • et2: om. M

CAPITVLVM NONAGESIMVM QVARTVM

5

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Nonne adaperui cor tuum 3 et remoui a te peccatum tuum 3 quod tibi disrupit dorsum 4 et exaltaui memoriam tuam? 5 Quoniam cum difficultate facultas. 6 Et difficultate facultas. 7 Et cum adimpleueris, contemplare 8 oraque creatorem tuum.

1-6 capitulum … creatorem tuum: om. AB 1 capitulum nonagesimum quartum: om. TG capitulum nonagesimum sextum err. V azoara centesima quarta prophecia adapercionis P sura nonagesima quarta P2 2 in nomine ... miseratoris: om. MV • amen add. post miseratoris P 3 adaperui T corr.G MVP: adaperuu G 4 facultas: difficultas VP 4-5 et2 ... facultas: om. V 5 facultas: difficultas P

CAPITVLVM NONAGESIMVM QVINTVM

5

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Iuro per ficum et oliuetum 2 et montem Synay 3 et per hanc urbem fidelem 4 quod creauimus hominem in nobiliori ymagine, 5 deinde conuertimus ipsum infimum infimorum. 6 Sed qui crediderunt et bona fecerunt, habent mercedem absque improperio. 7 Nec dicent te falsatorem amplius in lege. 8 Nonne enim Deus est omnibus iudicibus melior iudex?

1-7 capitulum … melior iudex: om. AB 1 capitulum nonagesimum quintum: om. T prophecia aurore undecim peryodorum mg. G capitulum nonagesimum septimum err. V azoara centesima quinta prophecia aurore P sura nonagesima quinta P2 2 in nomine ... miseratoris: om. M • amen add. post miseratoris P 3 per add. ante montem VP • hanc: om. V 4 nobiliori: nobiliore V 5 improperio: imperio VP uituperio corr. s.l. V • nec TGM s.l.V P: et non del. V

CAPITVLVM NONAGESIMVM SEXTVM

5

10

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Confitere nomen creatoris tui qui creauit, 2 creauit enim hominem ex sanguisuga. 3 Confitere enim creatorem tuum, uenerandum, 4 qui docuit cum calamo, 5 docuit inquam hominem quod nesciebat. 6 Nequaquam; sed homo superbiuit, 7 si se uiderit diuitem, 8 quia ad creatorem tuum redibitur. 9 An uidisti eum qui prohibet 10 seruum ab oracione? 11 An uidisti si fuerit in direccione 12 et precepit timere? 13 An uidisti si falsat et retrorsum abiit? 14 Nonne nouit quod Deus prospicit? 15 Nequaquam; sed si non discesserit, arripiam eum per comam, 16 scilicet comam falsam et erroneam. 17 Ergo conuocet familiam suam. 18 Et ego conuocabo satellites. 19 Nequaquam; non obedias ei. Et supplica et approxima.

1-12 capitulum … supplica et approxima: om. AB 1 capitulum nonagesimum sextum: om. TG capitulum duodecentesimum err. V azoara centesima sexta prophecia sanguissuge P sura nonagesima sexta P2 2 in nomine ... miseratoris: om. MV • amen add. post miseratoris P 3 qui creauit1: om. VP • creauit2: om. M 6 superbiuit: superibit G • uiderit: iter. G • tuum: om. V • redibitur: redibunt M 8 falsat: falsant M • abiit: abit G obiit M • nouit: uidit VP 9 prospicit: respicit VP • si: om. M • discesserit: decesserit P 10 scilicet comam: om. MV 10-11 familiam ... conuocabo: om. M 11 ei: om. V 12 approxima: proxima MV

CAPITVLVM NONAGESIMVM SEPTIMVM

5

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Quoniam destinauimus eum in nocte prouisionis. 2 Et unde posses scire que sit nox prouisionis? 3 Nox enim prouisionis excellit mille menses. 4 In qua descendunt angeli et spiritus de uoluntate creatoris sui. 5 Vnusquisque autem uir dicit: «Aue usque ad crepusculum».

1-6 capitulum … ad crepusculum: om. AB 1 capitulum nonagesimum septimum: om. TG capitulum undecentesimum err. V azoara centesima septima prophecia prouisionis P sura nonagesima septima P2 2 in nomine ... miseratoris: om. M • amen add. post miseratoris P 4 nox1: uox M • nox1 prouisionis1: om. V • nox2: non V • nox2 ... prouisionis2: om. M • nox add. post enim V 5 uir: om. P 6 crepusci cre cresp add. post usque ad G

CAPITVLVM DVODECENTESIMVM

5

10

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Illi quidem qui blasphemarunt, Librum recipientes et ydolatre, non recesserunt a loco donec peruenit ad eos testimonium, 2 scilicet Legatus Dei legens eis codices sanctos 3 in quibus erant scripta uera. 4 Et non dissenserunt illi quibus oblatus est Liber nisi postquam ad eos peruenit testimonium. 5 Et non fuit eis preceptum nisi ut Deum adorarent puram ei fidem seruantes et mundam et ut insisterent oracioni et darent decimas. Et illa est lex eterna. 6 Quoniam illi qui blasphemarunt, Librum recipientes et ydolatre, sunt in igne gehenne perpetuo. Et illi quidem sunt praue gentes. 7 Qui autem crediderunt et bona fecerunt, illi sunt meliores gentes. 8 Et creator eorum retribuet eis Paradisos Ade sub quibus deffluent flumina, in quibus manebunt semper. Acceptauit eos Deus et ipsi eum acceptauerunt. Hoc promittitur metuentibus creatorem suum.

1-13 capitulum … creatorem suum: om. AB 1 capitulum duodecentesimum: om. TG capitulum centesimum err. V azoara centesima octaua prophecia eternitatis P sura duodecentesima P2 2 in nomine ... miseratoris: om. M • amen add. post miseratoris P 4 peruenit: peruenerit V • eis: ei M 5 uera: uaria P • dissenserunt: discenserunt TM 7 in mim add. post seruantes et del. T • et2: om. M 8 quoniam: quando G 9 gehenne: iehenne V 9-10 perpetuo ... gentes2: om. M 10 gentes1: gerentes V 11 deffluent: fluent P

CAPITVLVM VNDECENTESIMVM

5

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Quando concucietur terra concussione sua 2 et tellus eduxerit onera sua 3 et dixerit homo: «Quid hodie habet?», 4 quod narrat facta sua. 5 Hoc est quod creator tuus reuelauit in illa die. 6 In illa die egredientur homines multipharie ut ostendantur eis opera eorum. 7 Quisquis igitur aliquid boni fecerit ad pondus formice, uidebit ipsum. 8 Et quicumque fecerit iuxta pondus formice malum, inueniet ipsum.

1-8 capitulum … inueniet ipsum: om. AB 1 capitulum undecentesimum: om. TG capitulum centesimum primum err. V azoara centesima nona prophecia concussionis P sura undecentesima P2 2 in nomine ... miseratoris: om. MV • amen add. post miseratoris P 3 concussione: excussione M • tellus: tella VP • eduxerit: adduxerit M • onera: honera GV 4 quid: quod V om. P • hodie: om. P • quod2: quia TGV 5 reuelauit: reuellauit M • illa1 die1: die illa transp. MP • die2: om. M • omnes add. post egredientur M • ut: uel P 6 aliquid: iter. M

CAPITVLVM CENTESIMVM

5

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Iuro per equos ueloces in diluculo 2 et ignem excudentes 3 et currentes in aurora 4 et excucientes in medio puluerem 5 caterue 6 quod homo est creatori suo contumax. 7 Et ipse quidem hoc profitetur. 8 Et quod uehementer amat diuicias. 9 Nonne scit quod quando suscitabuntur qui sunt in sepulcris 10 et reuelabuntur archana cordium 11 quod creator eos illa die cognoscet?

1-7 capitulum … die cognoscet: om. AB 1 capitulum centesimum: om. TG capitulum centesimum secundum err. V azoara centesima decima prophecia equorum P sura centesima P2 2 in nomine ... miseratoris: om. M • amen add. post miseratoris P 3 iuro: iuxta P • excudentes: extrudentes V • currentes: terrentes V 4 caterue quod: caterueque P 6 quod: om. P • quando: quomodo M • suscitabuntur: suscitantur V • sunt: possunt M • reuelabuntur: reuellabuntur M

CAPITVLVM CENTESIMVM PRIMVM

5

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Dies resurreccionis. (2) 3 Et quid si scires quid est dies resurreccionis? 4 Dies in quo homines erunt sicut auicule disperse 5 et erunt montes sicut lana carminata. 6 Cuius itaque lances graues fuerint inuente 7 erunt in uita acceptata. 8 Et cuius lances leues fuerint, 9 Infernus eum accipiet. 10 Et unde scis quid sit Infernus? 11 Ignis accensus.

1-7 capitulum … ignis accensus: om. AB 1 capitulum centesimum primum: om. T prophecia resurreccionis undecim mg. G capitulum centesimum tercium err. V azoara centesima undecima prophecia resurreccionis P sura centesima prima P2 2 in nomine ... miseratoris: om. M • amen add. post miseratoris P 3 et: est M • scires: sciret M 4 sicut1 TG corr. s.l. M2 VP: sint M expunct. M2 • montes: om. P • carminata: carpinata TMP carpina G 5 fuerint iter. post inuente et del. M • inuente: om. V • erunt: erit G • acceptata: accepta M 6 fuerint: extiterunt M fuerunt P • accipiet: capiet TGVP • unde: nonne M • scis: scit M 7 accensus: om. V

CAPITVLVM CENTESIMVM SECVNDVM

5

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Circumuenerunt uos diuicie 2 donec uisitastis sepulcra. 3 Nequaquam; iam scietis. 4 Nequaquam deinde; iam scietis. 5 Nequaquam; si sciretis scienciam nostram, 6 cerneritis Tartarum. 7 Deinde cerneretis ipsum occulta ueritate. 8 Expeteritis in die illa de aqua frigida.

1-6 capitulum … aqua frigida: om. AB 1 capitulum centesimum secundum: om. T prophecia diuiciarum octo mg. G capitulum centesimum quartum err. V azoara centesima duodecima prophecia diuiciarum P sura centesima secunda P2 2 in nomine ... miseratoris: om. M • amen add. post miseratoris P 3 circumuenerunt: sircumuenerunt M • uos: nos M 4 scietis1: scieretis V • nequaquam1: om. M • iam: siam M 4-5 scienciam ... cerneritis: om. TGVP 5 cerneretis: cernetis V occultetis P • occulta: oculata P 6 expeteritis: expeteretis G expentetis M expetetis M expecietis P

CAPITVLVM CENTESIMVM TERCIVM In nomine Dei, misericodis, miseratoris. 1 Per uesperum iuro 2 quod homo est in dampnacione, 3 nisi illi qui crediderunt et bona fecerunt et predicauerunt sibi adinuicem ueritatem et pacienciam.

1-4 capitulum … pacienciam: om. AB 1 capitulum centesimum tercium: om. T prophecia uespere tres G capitulum centesimum quintum err. V azoara centesima tercia decima prophecia uespere P sura centesima tercia P2 2 in nomine ... miseratoris: om. M iter. P • amen add. post miseratoris P 3 iuro: meo V • non add. post homo M • est: om. P • bona add. post qui et del. V

CAPITVLVM CENTESIMVM QVARTVM

5

In nomine Dei, misericodis, miseratoris. 1 Heu omni stimulanti et oculis insinuanti derisori 2 qui peccuniam congregat et numerat, 3 et qui estimat quod pecunia sua in perpetuum uiuere faciet! 4 Nequaquam; sed precipitabitur in gehennam. 5 Et quid si nosces quid est gehenna? 6 Ignis Dei accensus 7 qui quidem usque ad corda penetrat; 8 qui eos obsidet 9 cathena distensa circumscripta.

1-7 capitulum … distensa circumscripta: om. AB 1 capitulum centesimum quartum: om. T prophecia stimulacionis octo G capitulum centesimum quartum err. V azoara centesima quarta decima prophecia stimulacionis P sura centesima quarta P2 2 in nomine ... miseratoris: om. M • amen add. post miseratoris P 3 et1: om. V 4 sua: om. TGVP • faciet: facias M 5 gehennam: iehennam V • nosces: nosses TGP • quid: que M 6 gehenna: iehenna V • accensus: ascensus G 7 obsidet corr.s.l.T GMVP: obsidat T • cathenas add. post obsidet et expunct. G • circumscripta: circumcepta T circonspecta G circumspecta V

CAPITVLVM CENTESIMVM QVINTVM

5

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Nonne uidisti qualiter egit creator tuus cum equitibus elephantum? 2 Nonne quod cogitauerunt facere dampnauit 3 et misit super eos aues Babilonis, 4 que lapides super eos proiecerunt torrentes 5 et in gramen depastum eos redegerunt?

1-5 capitulum … eos redegerunt: om. AB 1 capitulum centesimum quintum: om. T prophecia elephantum quinque mg. G capitulum centesimum septimum err. V azoara centesima quinta decima prophecia elephantum P sura centesima quinta P2 2 in nomine ... miseratoris: om. M • amen add. post miseratoris P 4 aues Babilonis: Babilonie aues transp. TGVP 5 proiecerunt: proiecerent M • torrentes: torrentis V • et: ut V • redegerunt: redigerunt M

CAPITVLVM CENTESIMVM SEXTVM

5

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Non associantur generaciones Coressi 2 ut progerent in hyeme simul et in estiuo tempore. 3 Et adorarent creatorem huius domus, 4 qui pauit eos in fame et liberauit eos a timore.

1-5 capitulum … eos a timore: om. A 1 capitulum centesimum sextum: om. T prophecia Corassi quinque mg. G capitulum centesimum octauum err. V azoara centesima sexta decima prophecia Corassi P sura centesima sexta P2 2 in nomine ... miseratoris: om. M • amen add. post miseratoris P 3 non: nonne V • Coressi: Corressi T Corrosi M • ut: prout V • et add. post progerent V • estiuo: hestiuo TM

CAPITVLVM CENTESIMVM SEPTIMVM

5

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Nonne uides eum qui falsat legem? 2 Ille quippe sterilis est, qui repellit pupillum 3 et non inuitat ad erogandum pauperi. 4 Heu orantibus 5 qui sunt oracioni negligentes 6 et qui sunt ypocrite 7 et prohibent utensilia!

1-5 capitulum … utensilia: om. AB 1 capitulum centesimum septimum: om. TG capitulum centesimum nonum err. V azoara centesima septima decima prophecia utensilium P sura centesima septima P2 2 in nomine ... miseratoris: om. M • amen add. post miseratoris P 3 repellit: repellat M 4 erogandum: orogandum G • oracioni: circa oraciones TGVP 5 qui add. post ypocrite et2 T

CAPITVLVM CENTESIMVM OCTAVVM In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Nos quidem contulimus tibi lauatorium. 2 Adora ergo creatorem tuum et leua manus supra pectus, 3 quia aduersarius tuus est.

1-4 capitulum … tuus est: om. AB 1 capitulum centesimum octauum: om. T prophecia lauatorii tres mg. G capitulum centesimum decimum err. V azoara centesima duodeuicesima prophecia lauatorii P sura centesima octaua P2 2 in nomine ... miseratoris: om. M • amen add. post miseratoris P 3 quidem: quidam G • lauatorium: lauathorium M • ergo: igitur V 3-4 leua manus: leuamus M 4 supra: super V

CAPITVLVM CENTESIMVM NONVM

5

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Dic: «O uos blasphemi, 2 non adoro quod uos adoratis 3 nec adoratis quod adoro. 4 Nec adoro quod uos adorastis 5 nec uos adoratis quod ego adoro. 6 Vobis est lex uestra et michi lex mea».

1-5 capitulum … lex mea: om. AB 1 capitulum centesimum nonum: om. T prophecia blasphemorum sex mg. G capitulum centesimum undecimum err. V prophecia blaphemorum P sura centesima nona P2 2 in nomine ... miseratoris: om. M • amen add. post miseratoris P 3-4 nec adoratis2 ... adoro1: om. P • nec adoratis2 ... uos adorastis: om. V 4 adorastis: adoratis M • ego: om. M

CAPITVLVM CENTESIMVM DECIMVM

5

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Cum uenerit tutela Dei et apercio 2 et uideris homines ingredientes ad legem Dei cateruatim, 3 lauda creatorem tuum laude et pete ab eo ueniam, quia misericors est.

1-5 capitulum … misericors est: om. AB 1 capitulum centesimum decimum: om. T prophecia tutele tres mg. G capitulum centesimum duodecimum err. V prophecia tutele P sura centesima decima P2 2 in nomine ... miseratoris: om. M • amen add. post miseratoris P 3 apercio: appercio M • cateruatim add. post ingredientes et del. et expunct. V

CAPITVLVM CENTESIMVM VNDECIMVM

5

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Dampnificate sunt manus Flammei. Et dampnificate. 2 Non iuuit ipsum pecunia sua quam acquisiuit. 3 Iam in ignis incendio cremabitur flamigero 4 et uxor eius portabit ligna sua 5 ad collum suum fune palmeo ligata.

1-5 capitulum … palmeo ligata: om. AB 1 capitulum centesimum undecimum: om. T prophecia funis palmis quinque mg. G capitulum centesimum tercium decimum err. V prophecia funis palmis P sura centesima undecima P2 2 in nomine ... miseratoris: om. M • amen add. post miseratoris P 3 Flammei: Flammi M Flammee V • iuuit: iuut G iuit M 4 in: om. MP 5 palmeo: palmori M • ligata: legatam M

CAPITVLVM CENTESIMVM DVODECIMVM In nomine Dei, misericordis, miseatoris. 1 Dic: «Ipse est Deus, unus, 2 Deus eternus. 3 Non genuit nec est genitus. 4 Nec quicquam est ei similis».

1-4 capitulum … est ei similis: om. AB 1 capitulum centesimum duodecimum: om. T prophecia puritatis quattuor mg. G capitulum centesimum quartum decimum err. V azoara centesima uicesima secunda prophecia puritatis P sura centesima duodecima P2 2 in nomine ... miseratoris: om. M • amen add. post miseratoris P 3 Deus2: om. G 3-4 nec2 ... similis: iter. T2 et expunct. quod scripsit T

CAPITVLVM CENTESIMVM TERCIVM DECIMVM

5

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Dic: «Deffendo me cum creatore crepusculi 2 de malo quod creauit 3 et de malo tenebrosi furis 4 et de malo prestigiosi filum conglobantis 5 et de malo inuidentis quando inuidet».

1-5 capitulum … est ei similis: om. AB 1 capitulum centesimum tercium decimum: om. T prophecia crepusculi quinque mg. G capitulum centesimum quintum decimum err. V azoara centesima uicesima tercia prophecia crepusculi P sura centesima tercia decima P2 2 in nomine ... miseratoris: om. M • amen add. post miseratoris P 3 te add. post malo2 M 4 furis: si fueris V • prestigiosi: supersticiosi V • filum: filium MP • conglobantis: conglobatis M

CAPITVLVM CENTESIMVM QVARTVM DECIMVM

5

In nomine Dei, misericordis, miseratoris. 1 Dic: «Deffendo me cum creaotre hominum, 2 rege hominum, 3 Deo hominum 4 de malo susurronis occulti 5 qui susurrat in pectoribus hominum 6 de demonibus et hominibus».

1-5 capitulum … est ei similis: om. AB 1 capitulum centesimum quartum decimum: om. T prophecia hominum sex mg. G capitulum centesimum sextum decimum err. V azoara centesima uicesima quarta prophecia hominum P sura centesima quarta decima P2 2 in nomine ... miseratoris: om. M • amen add. post miseratoris P 3 Deo hominum3: om. V 4 susurronis: sursurronis M • susurrat: sursurrat M • de2: et V

EXPLICIT

5

Deo gracias. Amen. Libro finito sit laus et gloria Christo. Amen. Explicit Liber Alchorani Machometi quem Marchus canonicus Toletanus de Arabica lingua transtulit in Latinam.

1-5 explicit … Latinam: om. AB 1 explicit ed. 2-3 Deo … Christo amen: om. MP 2 amen: om. V 3 Libro ... amen: om. V • amen: om. T 4 Liber Alchorani: Alchoranus M • Machometi: infelicium Sarracenorum M • laus Deo add. post Machometi P • Marchus: Marcus V • Toletanus: Tholetanus T 5 Arabica lingua: lingua Arabica transp.. V

Appendix GlossArvm1 ProLoGvS lin. 102-104 noueritis quod ... Spiritus eius: Christus A2 lin. 111 circumcisionem ... fieri: nota M lin. 150-154 cumque per fantasticas ... bellicam cladem: nota M lin. 165-166 iuxta illud Ambrosii ... mee sunt: nota M lin. 185 Marchus humilis eiusdem canonicus: nomen translatoris libri huius M lin. 191-192 huius uoluminis translatio... ducentesimo: tempus translationis huius libri M

CAPitvLvM ii 8 credimus in Deum et in diem extremum: oportet A 17 dimisit eos in tenebris non uidentes: qui A 25 habebunt paradisos sub quibus flumina defluent: Paradisus A de Paradiso in quo comedunt et habebunt in eo (...)ges mundas M 28 et eratis mortui ... uiuificat2: quod Deus mortificat et uiuificat M 29 deinde equauit se in celo: deinde equauit se in celo M 30 ego ponam ... uicarium: uicarium B 30 et docuit Adam ...nomina: quod Deus docuit omnia nomina et narrauit angeli M 33 ait o Adam ... nomina: de Adam AM 34 humiliauerunt se preter Diabolum: Dyabolus A angeli adorauerunt Adam preter Dyabolus M 36 circunuenit ... extraxit eos: Dyabolus decepit Adam M 43 adimplete oracionem et date decimas: de oracione et decimis M 49 et quando … supplicio: nota V 1 Agradecemos a la doctora Michelina di Cesare (Università La Sapienza) su inestimable colaboración durante el proceso de revisión final de las glosas en árabe que ofrece el manuscrito Granduensis (BNF, Lat. 14503). Asimismo hacemos notar que, en algunas ocasiones, el texto de estas glosas presenta errores o divergencias si las comparamos con el árabe estándar; por eso, en los casos de lecturas divergentes hemos añadido una nota a pie de página dando la lectura que, a nuestro entender, sería más adecuada.

402

Alchoranus Latinus

53 et quando dedi Moysi Librum et Forcanum: Forcanum distinctuum A quid significet Alforcanus M 54 sucepistis uitulum: de uitulo quem adorauerunt iudei M 57 et nube uos obumbrauimus et destinauimus uobis manna: de nube et manna M 60 et quando expetiit ... duodecim fontes: de aqua quem extraxit Moyses de petra et xii fontes aquarum M 62 illi enim qui credunt ... mercedem: iudei et Christiani A iudei et Christiani in Deum credentes et benefacientes remabuntur M 67 et quando dixit Moyses ... uaccam: de uacca M 68 ait ipse ... inter utramque: de uitula rufa A nota: de uitula ruffa M 82 et qui crediderunt ... paradisum perhenniter: de Paradiso M 83 ne adoretis ... decimam: de latera et opibus pietatis M 85 creditisne ... blasphematis: comparatio B 87 et dedimus … uestre: nota de ihesu AM de ihesu V nota de fide Christi B 90 et quando dicitur ... uerum: hic dicit quod Alchoranus concordat libris veteris et Noui testamenti M 92 etiam uenit ... testimoniis: deuter A 92 deinde suscepistis uitulum:de adoracione uituli M 97 ipse enim ... credentibus: de Gabriele quod Deus demisit ad Mafometum ut euangelizaret credentibus M 98 et angelorum ... Michaelis: de Michaele M 102 et inuestigarunt ... blasphemauerunt: Salomon non blasphemauit uel credidit se demones blasphemauerunt M 102 demones … et nouerunt: Haroth Maroth V 110 stauite .. decimam: de oracione et decimis dandis M 111 non ingreditur ...aut christianus: iudeus autem Christianus A 111-113 et dixerunt … imitantur librum: de Paradiso V 112-113 ymmo ... imitantur Librum: de iudeis et Christianis saluadis ut dat ipsis quod onus quibus fecerit primitibus a Deo de iudeis et Christianis discordantibus M 116 suscepitne Deus filium?: nota T quod Deus habet filium M 116 Quidquid est ... fauent: Deus facit quicquid uult et quando M 118 et qui fuerunt ante eos ... qui credit: hic dicit Mafometus quod fuit missus a Deo M nota V 120 nec iudei ... imiteris: quod neque decet sequi iudeos neque Christianos A quod neque debes sequi iudeos neque Christianos M 123 et timete diem ... uenia neque defendetur: in die iudicii M 125 et quando statuimus domum: de domo Meche M 125 et precepimus Abrahe et Ysmaheli: Abraham et Ysmael A Abraham Ysmael M 127-128 el quando eleuauit ... nostras parceque nobis: quod Abraham et Ysmael rogauerunt Deum quod statuit eos humiles, scilicet fat (...) et de genere eorum populum Sarracenum et quod mi(...) eis m’um(?) de soy (...) M 131 oblatus sum creatori gencium: oblatus A Adam (...) M 132 et premonuit Abraham ... sitis oblati: de filiis Abrahe et quibusdam est a pa(...) quod futuri erat mu(...) , id est Ysmaelita M

APPeNDix GLoSSArvM

403

133 Deum adorabimus tuum: nota trinitate B 133 Ysmahelis ... sumus oblati: Ysmaelimina, id est Sarraceni M 134-135 et non interrogetis ... diregimini: quod non interrogent operibus populorum predecessorum, scilicet iudeorum uel Hebreorum et fidelium Abraham sequer (...) .h. M 135 ymmo de lege Abrahe purus: Abraham sequitur A 135 ymmo ... cum deo: nota B 136 dicite credimus … ei oblati: nota T quod Sarraceni tement credere testamentum veterum et Nouum M nota fides Macometi V 136 et ihesu: ihesu A 136 ei sumus oblati: imelmina, id est, ismaelite alias Sarraceni M 140 An dicunt quod Abraham et Ysmael ... aut Christiani: Abraham et ismahel non fuerunt iudei nec Christiani M 143 Similiter statuimus ... uobis: Deus posuit populum Sarracenorum medio ut essent testes hominibus M 144 conuerte ... oratorium illicitum: oratorium illicitum AM 144 liber: liber V 149 et unde exieris ... oratorium illicitum: facies uersa ad oratorium A ubicumque uertat faciem facies oratorium illicitum M 151 sicut missimus ... ignorabatis: quod facit Legatus A quid faciet Legatus M 153 prestate ... paciencia et oracione: de paciencia et oracione M 154 neque dicatis ... mortui sunt ymmo uiui: mortui propter Deum sunt uiui M 154-155 neque dicatis ... euangeliza pacientibus: clauis V 155 examinamus ... pacientibus: examinantur a Deo homines in tribulacionibus M 157-158 pro illis ... loca illa: nota loca Dei V 159 Qui nouit occultantes ... maledicti: occultantes testimonia a Deo sunt maledicti M 160 emendent et peniteant et tunc illis parcam: parcit Deus penitenti et emendanti M 172 o uos qui ...eum colitis: nota T 173 prohibuit ... carnem porci: prohibita comedi A nota porci B 173 prohibuit ... ymmolatur ydolo: quod Deus prohibuit Sarracenis morticinium et sanguinem et carnem porci et ydola immolantes M 173 prohibuit ... non peccat: prohibitio morticinii V 177 non adimpletur ... occidentem: iustitia B 177 uerum iusticiam ... prophetas: nota T qui proficit iusticiam M 178-179 o uos qui ... timeatis: de pena homicidii nota homicidii M ulcio in homicidys V 180 indicitur ... honestate: de testamento AM 183 o uos qui ... metuatis: de ieiunio AMB 184 quicumque ergo ... cognoscitis: nota T 185 in mense ramadam ... numerum: ieiunium mensis V precepta B 185 destinatus est Alchoranus in correccionem hominibus: quando missus est Alchoranus M 185 et testimonium correccionis et distincionis: Alchoranus correcturus et distincturus M

404

Alchoranus Latinus

187 licitum est ... Deus uobis: de mulieribus A nota T quod nocte ieiunii licitum est eis delectari cum mulieribus M delectati cum mulieribus V 187 condescendit ergo uobis et pepercit: lex suina A2 187 distinguatur filum album a filo nigro: filum album a filo nigro M 189 sunt ... peregrinacionis: de peregrinacione A peregrinacio M 189 uerum equum ...beati: nota quod dubitantes et timentes Dei dirigant et beatificent M 190 et dimicate ... preuaricari: de pugna indicta eis M 191 et occidite ... incredulorum: falsum A2 nota occisionem B 194 mensis illicitus ... uos offenderunt: falsum A2 194 iniurie talionem desiderant: talio M 194-195 et timete ... in perniciem: sumptus contra hostes V 196 adimplete … non oportuno: de peregrinacione M adimpletio peregrinacionis V 196 et qui fuerit ... contemplacionem: contra dolorem capitis B 197 peregrinacio … peregrinacione: peregrinatio AV 197 qui uoluerit in eis peregrinari non cocat: quod non cocat peregrinacione M 202 illi habent ... retribuendo: distinccio A 203 et recolite ... non peccat: distinccio M 204 qui timet non sufficit … crucifixum add. V: ihesus natus cruxifixus V 213 homines ... discordarunt: distinccio hominum AM 215 consulent te qualiter erogabunt: erogacio A erogacio de quibus misericordibus M 217 et consulent ... fieri: de bello AM 219 consulent … hominibus: de uino et aleis AV de uino eis prohibicio et aleis M nota T 219 consulent te quid expendent: expense M 220 consulent te pro pupillis: de pupillis M 221 nolite … ad fidem: nota T quod non contrahere cum infidelibus M nota ne contrahant cum ydolatris V 221 ancilla enim ... existant: hic concedit (forsan) sideum B 222 et consulent ... donec mundetur: quod non contineant cum menstruis M 222 Deus enim diligit penitentes et mundos: non legitur A2 nota B 222-223 et consulent ... qualitercumque libuerit: nota T de menstruii A de menstruatis V 223 vxores ... qualitercumque libuerit: quod uxores sunt uinee uel oratorium lumine eis utantur ad libitum M 226 et qui repudiant ... miserator: de repudio AMV nota T 229 repudiare bis licet: nota T quod bis licet repudiare M 230 Quod si repudiauerit eam ... terminos Dei: quod de repudiata tercio non est licita redire uirum donec ad ius contrahat cum ea M 233 et si uoluerint ... prohibeantur: concedi diuorcium B 233 et genitores lactabunt filios suos duobus annis perfectis: de lactacione paruulorum M 233 et si uoluerint separari ex consensu utriusque et consilio, non prohibeantur: si uolunt separare uir et uxor per se possunt M 235 nouit ... honestum: nota A ut non ponant secreta iuxta mulieres V

APPeNDix GLoSSArvM

405

236 non prohibeamini ... aliquid: de repudio sponsorum M nota V 238 obseruate oraciones et mediam oracionem: de oracione M 240 et illi ... residentibus: nota V 243 Nonne uides ... mortem quibus? : xxv M 246-247 cumque indiceretur ... regnum: Saul A hic eccitat gestalis regum A2 247 et dixit ... saulem in regem: de Saule rege M de Saul V 248 ueniat archa federis in qua recondita sunt monilia: de Archa federis M 249 Quociens turba pauca deuicit exercitum magnum uoluntate Dei: quod pauci uincunt multos uoluntate Dei M 251 et occidit Dauid Philisteum: Dauid A nota Dauid M 253 quosdam enim prophetarum pretulimus: nota T distinccio M 253 et dedimus ... uenerunt: de ihesu A non legitur, forsan ribaerde mentiris A2 ihesu M ihesus filius Marie V nota ihesu filio Marie B 253 et si Deus uellet ... quod uult: de operibus pietatis M 255 non est deus ... eternus: Deus unus A quoniam non est nisi unus Deus M 255 Cuius sedes continet celos et terram: de sede Dei M 258 An non uides ... in occidentem: Abraham nota M 259 et mortificauit ... suscitabit: mendax A mendax nota M 260 ait an ... partire: fabula V 260 dixit ergo ... ad te celeriter: mentiris A2 261 similitudo .. uia Dei: elemosinam A elemosina M 265 sicut granum ... pluuia habundans: similitudo euangelica A2 271 et si ... bonum est: contradicit euangelio A2 nota de elemosina V 275 et qui comedunt ... elemosinis: fenus A prohibet fenus et usum M nota fenus uendicio V 278 sinite quod remansit de fenore: debitu M 282 o uos qui ... instruxit: debitu A de debito V 282 et adhibeatis duos testes uirorum uestrorum: de testibus M 285 credidit ... indulgenciam tuam: credulitas et fidelium in scripturis et in Prophetis M nota V 286 Deus non compellit : Deo M

CAPitvLvM iii 4 destinauit Pentateucum et euangelium: nota T Pentateucum et euangelium alia missa a Deo M 7 et non nouit exposicionem eius nisi Deus: quod nouit exposicionem Alchorani nisi Deus est M 7 dicentes: «Credimus in eum; totum est a creatore nostro»: oracio M 15 orti quidem current sub ipsis flumina: nota T Paradisus distinccio M 15 Deus intuetur seruos: nota Deo M 19 lex enim non est apud Deum nisi Sarracenorum: nota AT quod non est lex nisi Sarracenorum M 26 et exaltabis quem uolueris, et deprimes quem uolueris: quod Deus exaltat et humiliat quos uult M

406

Alchoranus Latinus

28 Non suscipiant fideles blasphemos in consorcium, circumscriptis fidelibus: quod Sarraceni non suscipiunt in consorcium suum alios qui non sunt de secta eorum M 32 deus non diligit blasphemos: nota T 33-34 deus quidem ... ex aliis: Abraham A Deus elegit Adam, Noe et Abraham Abraham M nota VB 35 et quando ... in utero: mendacium AM 36 postquam autem pepescerit ... eam crescere: quod Maria virgo fuit filia Amiram M de Maria vergine V 36 Mariam: Maria B 37-38 educauit eam ... oracionis: Zacharias V 37-39 et educauit eam Zacharias ... annunciat tibi iohannem: de Zacharia et iohanne Baptista M 39 deus enim annunciat ... de iustis: de iohanne babtista (sic) A iohannes baptista V 39 magnum castum (christum B): magnus Christus B 40 et ait quomodo ... opertur: uerba euangelii A2 41 Dixit: «Signum tuum ... uespere et mane»: mendacium contra euangelium M 42 et quando dixerunt angeli: angeli B 42-44 et quando dixerunt ... disceptabant: nota de Maria A2 de Maria MV 45-49 quando dixerunt ... si creditis: de Christo A2 de ihesu Christi M nota Christus ihesus V 49 et Prophetam .... creatoris uestri: de miraculo Christi M 49 creabo enim ... nutu dei: auis B 51 adorate eum, hec est uia recta: nota T 52 dixerunt apostoli ... ysmahelite: de Apostolis AM 53 Credimus in id quod destinauit et imitati sumus Legatum: mendacium M 55 quando dixit ... secuti sunt te: nuncio moriturus M clauis V 59-60 similitudo enim ... creatore tuo: nota T Mendacium quod ihesus fuit formatus de terra sicut Adam M similitudo ihesu V 67 non fuit Abraham ... ydolatra: mendacium A Ysmael fuit filius Abrae A2 de Abrahe mendacium non fuit Abraham neque Christianus nisi Ysmahelita M potius Ysmael fuit ebreus quam Christianus A2 nota TV 75 et de illis qui Librum ... insistes importune: nota de comisso M 77 nec Deus eos alloquitur neque eos respiciet in die iudicii neque comendabit: quod in die iudicii Christus non respiciet infideles M 80 et precipiet uobis ut sumatis angelos et prophetas pro creatoribus: quod accipiat angelos et prophetas qui credentibus M 84 dic credimus ... ei obedimus: nota T quod credant dicentes ihesu et Moysi prophetarum M fides Sarracenorum V 86 Qualiter diriget Deus ... testimonia?: quod non appetant lege nisi Ysmaelitarum M 92 probitatem ... quicquam: distinccio AM 96-97 prima enim ... tutus est: de Mecha A nota T de Meche et peregrinacione ad illam M Domus Dei in Mecha V 97 Deus enim ... qui blasphemat: peregrinatio V

APPeNDix GLoSSArvM

407

116 illia autem ... deum in aliquo: nota A 124 non sufficit ... descendencium: nota T 124-125 Quando fidelibus ... angelorum uelociter procerum: timentibus Deus cohibebit exercitum angelorum M 130-131 o uos qui ... blasphemis: nota T fenus V 133 et ad Paradisum cuius latitudo sunt celi et terra: latitudo Paradisi, celi et terre M 135 et quis remittit peccata nisi Deus?: quod solus Deus remittit peccata M 136 paradisi sub quibus decurrent flumina: nota T 144 et non est ... Legati: nota T Mafometus non est nisi Legatus M quid est Machometus [ scrip. forsan quem sed corr. in quid] V 145 Non fuit anime mori nisi nutu Dei ad terminum prefixum: quod anima est mortalis M 150 Deus est dominus noster, qui est melior tutorum: Deus est melior tutor M 159 igitur dispensat cum eis: quod dispensat cum Sarracenis Machomet M 160 Si Deus uos defendit, non est qui uos uincat: quem Deus deffendit nullus potest uincere M 161 et Propheta non debet furtum committere de lucro communi: hic prohibet furtum M 169 Nec estimetis ... creatorem suum premiabuntur: quod illi qui mortui sunt in uia Dei non sunt mortui sed uiui M 173 Homines enim consenserunt uobis: distinccio M 180 nec estiment ... est eis: nota T pena auarorum M 184 et si non crediderint ... luminoso: nota T 185 omnis ... die resurreccionis: omnis anima gustabit mortem M 194 Creator, tribue ... in die resurreccionis: oracio M 195 illi autem ... occisi sunt: nota T 198 verum qui metuunt ... manebunt cum Deo: Paradisum M

CAPitvLvM iv 2 et pupillis ... eorum mixtim: de pupillis V 3 et si timetis quod iusticiam ... possidet: quot uxores possunt habere ut mulieres M nota T 5 sed de bonis ... imparciamini: nota T 6 et pupillos ... perueniant: nota T de pupillis M 6 et pupillos ... testium presencia: de pupillis A 7 cum uero uiris assignetur porcio: de diuisione bonorum paternorum A porcio uiri V 10 illi quidem ... inferno: nota T 11 quanta duabus ...relinquitur: nota V 11 et si fuerint ... Assignate eis porcionem: de diuisione quaternorum M 12-13 ne testamento preiudicium ... termini Dei: de testamento M testamentum V 15 et mulieres que scelus ... prouideat: testes quatuor contra scelus mulierum M scelus V

408

Alchoranus Latinus

17 Penitenciam ... Deus remittit: genera penitencie non acceptatur Deo M 19 non licet uobis ...quod obtulistis: exheredare V 22 et nolite cum mulieribus contrahere cum quibus patres uestri contraxerunt, nisi quod prius preterunt; scelus enim magnum et confusio et praua uia: (...) se quod (...) prius (pre)terunt M 23 Prohibite sunt matres uestre uobis ac filie uestre ... matretere filie: nota TV ut persone prohibuit contrahendum (...)uerca (...) mater, soror, mactera, filia fratris, (so)roris, mater (ablac)tans, soror ablactans M 23 matresque uos ablactantes ... priuigne uestre: (...)netus mater priuigna †muti seu inuti† ouerica soror (...)n amica matri, soror patris, nurus fratris M 23 neque conueniatis ... moriatur: nota V 23 uos ablactantes ... collactantes: nota T 23 et priuigne ... uxoribus uestris: Moyses priuigna filia filii uxoris, soror uxoris M 24 et caste mulieres ... uestra: distinccio AM 24 siquidem castas ... mercedem: nota tempora A nota TV nota turpia M 25 offeratis eis honestam ... nec concubinis: nota T 25 et quando pro casta ... adulterium: nota V 34 nonne quidem ... custodiri: nota V 34 et qui simulantes ... uerberetis eas: nota TV 35 Qui uos ad concordiam reuocent ... inter eos: opera pietatis M 43 ad oracionem existentes ebrii non accedatis: nota T de oracione M 43 cum tellure munda ... abstergatis: cum terra munda AM 47 o uos quibus ... colentes sabbatum: colentes sabbatum A de diccio (cole)ncium (sab)batum M 54 et iam contulimus ... regnum magnum: Abraham M 56 illi autem ... supplicium gustent: malorum renouacio M 57 illos autem ... loca opaca et amena: Paradisus AM 59 o uos qui creditis... uestris: nota M 69 et qui obediunt ... cum martiribus et iustis: de hiis qui obedint Deo et Legato M 73 et si prosperitatem ... magnum refugium: nota T 77 adquisicio huius mundi ... nichilo: contra mundos M 78 et si prospere ... a Deo: quod prosperitas et aduersitas M 82 nunquid excogitant .... in eo: quod Alcoranus uenit a Deo M2 86 et cum dicitur ... respondeatis: distinccio AM 89 quod si retro ... inueneritis eos: nota T 90 et si uos deserunt ... impugnandi: de pace M 92 nec fidelis occidere ... errore: nota T pena homicidii per errorem M 92 et qui nequit ... continue: nota T pena homicidii scienter M 95 ociosi et in quiete .... perangariis: de ociosis M 100 et qui relinquunt ... magnum et prietem: nota T 101 et quando per terras ... inimici manifesti: nota T diminucio oracionis M 102 et cum humiliuerint ... orabunt tecum: de oracione A 107 neque disputes ... peccatorem: disputacio A disputacio prohibita M 113 et Deus destinauit ... docuit: quod Deus docuit Machometo M 115 et qui molestat Legatum ... in gehenna: de molestan(...) Legatum M

APPeNDix GLoSSArvM

409

122 et qui crediderunt ... perpetuo: Paradisus M 126 Susceptit enim Deus Abraham amicum: (De)us suscepit Abraham amicum M 132 et sufficit ipse dispensator: nota T 136 o uos qui credidistis ... prius descendit: nota T 140 predictum est uobis ... sermonem: nota T 147 quid aget Deus ... creditis: distinccio AM 151 illi sunt blasphemi ... ignominiosum: qui sunt blasphemi M 153 iam magis ... fide occulta: Moyses A 156-157 et quia blasphemarunt ... Prophetam Dei: de beata Maria et ihesu A 157 et quia dixerunt ... fuit eis: passio Christi fuit fantastica M 157 et qui discordarunt ... ueraciter: de ipso dubio M 157-159 et quia dixerunt ... contra eos testis: Nota Maria Christum ihesum V 161 acceperunt usuras ... iniuste: nota T 162 magnam retribuam mercedem: nota T 163 sicut reuelauimus Abrahe ... Dauid Psalmos: (L)egati psalmos Dauid M nota V 166 verumptamen Deus ... angeli: (quod/Deus) destinauit sapienciam Machometo ipse dicitur M 171 o uos qui Librum ... ueritatem dicatis: nota T 171 enimuero Christus ... verbum eius: ihesus Christus filius Dei M 171 enimuero Christus ...habeat filium: ihesus, filius Marie, est verbum Dei et hec negat trinitatem nec Deum habere filium M 171 uerum unus est Deus: nota T 171-172 enim uero Chritus ihesus ... angeli proximi: ihesus Christus V2 172 non dedignatur Christus ... angeli proximi: ihesus A2 176 Consulent te ... duarum mulierum: qualiter et quando sibi succedit fratres et sorores M

CAPitvLvM v 1 o uos qui credidistis, adimplete federa. Licita sunt uobis bruta animalium, nisi que leguntur uobis. inhibita quando estis suspensi a uenacione: nota T 3 inhibita sunt uobis morticina ... et quod decollatur maris: nota T prohibita comedi M prohibitio morticinii V2 3 Nolite eos timere et me timete: Quod timeant Machometum M 3 et acceptaui uobis Ysmahelitarum legem: nota T 4 epulamini ergo de his que uobis obseruant et super his nomen Dei inuocantes: nota T 6 o uos qui credidistis ... abluite uos: Modus orandi AM clauis V 6 facies uestras abluite ... manus uestras cum ea: nota T qualiter se abluunt ad oracionem cum aqua et defficiente aqua accipiunt tectam mundam M 12 et iam accepit ... duodecim uiros: de filiis israel M 12 et dixit Deus: «ego quidem uobiscum sum, si statueritis oracionem et dederitis decimas et credideritis in legatos meos et eos honoraueritis et accommodaueritis Deo bonam accommodacionem: nota T

410

Alchoranus Latinus

12 et intromittam uos in Paradisos sub quibus discurrunt flumina: Paradisus M 17 Blasphemarunt quippe ... filium Marie: blasphemat negans Christum esse Deum A Blasphemat (neg)ans se esse (D)eum M Christus V 19 iam uenit ad uos Legatus noster exponens uobis post sexcentos annos legatorum: tempora Mahumeti A2 Sexcentis elapsus est Christum Machometus M 22 Dixerunt Moysi ... donec ab ea egrediantur: Moyses AM 23 Dixerunt duo uiri ... et in Deo confidite, si creditis»: distinccio M 26 Dixit: «excommunicata est eis quadraginta annis uagantibus in terra. Noli ergo compati populo iniurioso»: nota T 27-28 et lege ... creatorem gencium: Abel Caym A Caym et Abel M de Abel et Chaim V2 31 et transmisit Deus coruum ... et abscondere fratris mei uerenda»: Mendax AM nota T 33 retribucio ... habeant acerbum: nota penam A retribucio impugnancium Deum et Legatum et dissipancium terram M retribucio impugandum Deum V2 35 o uos qui credidistis, Deum timete et optate ad eum approximari et laborate in uia Dei, quo forte sitis beati: nota T 37 volentes ignem euadere nec ualentes. et in cruciatu permanentes fueritis: nota T est furis M 43 et qualiter instituant te iudicem habentes Pentateucum in quo sunt Dei iudicia?: nota T Pentateucum A Pentateucum comendat M 44 Nos enim destinauimus Pentateucum, in quo est rectum ... et qui non iudicant iuxta quod Deus destinauit, illi quippe sunt blasphemi: Hic dicit in Pentateuco esse iudicia recta in ipso dicit esse (...) et omnem M 45 et scripsimus ... sunt iniuriosi: nota T Pena talionis legis Moysi M anima pro anima V 46 et iussimus Christum, filium Marie ... in direccionem et correccionem metuencium: nota T 46 et dedimus ei euangelium in quo est rectum et lumen : euuangelia A euangelia n(...) est direccio (...) M 46-48 et iussimus Christum ... legem et canonem: de Christo A Christus filius Marie V2 48 et destinauimus tibi Librum ueraciter attestantem ea, que habes de Libro pre manibus, ut autenticet ipsum: nota T 51 o uos qui credidistis, non suscipiatis iudeos et Christianos in consortes adinuicem: nota T Non suscipiant (iud)eos et Christianos consortes M 66 et si facerent secundum Decalogum et euangelium ... sub pedibus eorum: euangelium et Decalogum M 68 Dic: «o uos qui Librum recepistis, fundamentum non habetis donec Decalogum adimpleatis et euangelium et quod ad uos destinatum est a creatore uestro»: euangelium implendum M 68-69 Dic: «o uos ... timebunt neque contristabuntur: aprobat Dechalogum et euangelium V2

APPeNDix GLoSSArvM

411

69 illi enim qui crediderunt et iudei et Sabaonite et Nazareni ... neque contristabuntur: iudeus et Nazarenus saluabitur M 72 iam quippe qui dixerunt.. blasphemos tueatur: de Christo A nota T Blasphemant dicendo Christum non esse Deum M Christus V2 73 iam quoque ... cruciabuntur atroci: nota T Hic negant trinitatem M negat trinitatem V2 75 Non est Christus ... fingunt mendacium: de Christo A nota T ihesus filius Marie non est nisi Legatus M Christus est Legatus V2 78 Maledicti sunt ... filii Marie: nota T ihesus V2 81 et si credidissent in Deum et Prophetas eius et id quod destinatum est ei, non suscepissent in consocios: distincicio M 82 Non inuenies quidem plus odiosos illis qui crediderunt iudeis et ydolatris ... clerici et monachi non sese extollentes: nota T 82 et reperies propinquiores amicicia ... clerici et monachi non sese extollentes: clerici et monachi A M2 88 et comedite de his que contulit uobis Deus licite ac bene. et timete Deum in quem creditis: transgressione (...) qualiter (...)et redimini M 89 Non uos in fraude ... gracias agatis ei: nota T iuramentum V2 90 o uos ... sunt Sathane: nota T de uino et alea ydolaticum V2 90-91 et obseruate iuramenta uestra ... et idola de opere sunt Sathane. vitate ea, quo forte sitis beati: (...)am et a Deo (...)at Sathanam M 95 o uos qui credidistis, non interficiatis uenatile interdicti ... ut penam facti sui gustet remittat: uenacio terre M 96 Licita est uobis uenacio maris et refeccio ipsius ad sustentacionem uestram et peregrinancium: uenacio maris AM 97 enimuero Deus instituit domum quadratam ... oblacionem indixit in uictimas: Domus quadrata M 105 Non officit uobis qui ... uobis omnia que egistis: de distincto A 106 o uos qui credidistis, adhibete inter uos testimonium: nota T de testis M testimonium V 110 o ihesu, filie Marie: de Christo A nota T de ihesu V 110 quando te Spiritu Sancto ... est iste nisi manifestus incantator»: miracula Christi AM 110 et curabas cecum a natiuitate et leprosum ad nutum meum et suscitabas ex mea uoluntate mortuos: nota T 110 -116 «Non est iste nisi manifestus ... uerum non est: clauis V 111 et quando reuelaui quidem Apostolis, ut in me crederent et Legatum meum: de Apostolis A Mendax M 112 et quando dixerunt Apostoli: «o ihesu, fili Marie, non poterit creator tuus dimittere nobis mensam de celo?»: Mendax A Miracula Christi de Apostolis(?) qui crediderunt in Deum et Legatum suum et qui fuerunt Sarraceni M 114 Dixit ihesus, filius Marie: «Deus creator, dimitte nobis mensam de celo ... qui es melior, largitor»: nota T 116 et quando dixit Deus: «o ihesu, fili Marie, tu dixisti hominibus: «Suscipite me et matrem meam deos, circumscripto Deo»?»: nota T Hic dicit Mendacium. Christus dixit quod esse eum et matrem eius duos deos M

Alchoranus Latinus

412

117 Cumque me fecisti ... omnia testis: obiit Christus AM non legitur V 119 et dixit Deus: «Hec est dies in qua iuuabit ueraces eorum ueritas, habebunt enim Paradisos, sub quibus defluent flumina, in quibus in eternum manebunt»: nota T

CAPitvLvM vi Titulus: ‫[ ﺳوره اﻻﻧﻌﺎم‬trans. sūr(a)h al-ān‘ām]2 [trad. «azora de los rebaños»] caput elenam, scilicet, 176 verborum suarum aut miraculorum G2 6 ... et mandauimus celo ut plueret super homines: nota T De pluuia M 8 et dixerunt: «Cur non est missus ad eum angelus?»: nota T Angelus non est missus M 14 Dic: «Quod preceptum est mihi, ut essem primus Sarracenorum et non essem de statuentibus participem»: nota T Primus Sarracenorum M 19 Dic: «Deus est testis inter me et uos. et reuelatus est mihi hic Alchoranus, ut cum eo uos promoueam ad quos peruenit: nota T Hic dicit quod fuit sibi reuelatus Alchoranum a Deo M 19 Dic: «Autem ipse est unus Deus et ego inmunis sum ab illis qui faciunt cum Deo participem»: Quod unus est Deus et non sunt plures Dei M 34 Nec est qui uerba Dei immutet: verba Dei non possunt imitari M2 35 et si Deus uoluisset, in direccione congregasset eos. Non sis itaque de fatuis: distinccio M 36 respondebunt quippe qui audiunt: «et mortuos Deus suscitabit, deinde ad eum redibunt»: distinccio M 37-38 Dic: «Deus potens est mittere miraculum ... uel uolatilia que non sunt gentes uobis similes: mirabile A Mirabile hereticum M 38 Nec aliqua sunt animalia in terra uel uolatilia que non sunt gentes uobis similes. Nec pretermisimus de Libro quicquam. Deinde ad creatorem suum redibunt: ita is locus arabicte et dicent, numquid non mimissum est signuma domino suo? Dic, quod Deus potens est ut immittatur signum, attamen multi illorum non intelligent, quamuis non esset animal in terra et auis uolans alis suis nisi simile populos sicut uos G2 Note sapientissimum dictum legislatoris G2 39 Quem uult Deus errare, facit; et quem uult, ponit in uia recta: Quod Deus facit errare quem uult et quem uult ponit in uia recta M 50 Dic: «Non dico uobis: «Apud me sunt thesauri Dei», neque scio futura: Non scit futura (er)go nondum fuit Propheta M 59 et claues penes ipsum sunt occultorum, quas non nouit nisi ipse, qui nouit quicquid est in celis et in mari: omnia scit Deus M 59 ... qui nouit quicquid est in celis et in mari. et non decidit folium quod ipse non nouit. Neque granum in uisceribus terre neque humidum neque siccum, quod non sit in Libro signatum: nota T

2

sic, lege ‫[ ﺳوره اﻻﻧﻌﺎم‬trans. sūrat al-an‘ām].

APPeNDix GLoSSArvM

413

65 Dic: «Potens est ipse mittere ... vide qualiter uario miracula, quo forte intelligant: iactat se M 71 ... uocantes ipsos ad direccionem: «venite ad nos» ... ut offerremur creatori gencium»: migracio M 71 Dic: «Direccio Dei est direccio, ut preceptum est nobis ut offerremur creatori gencium»: nota T 74 Quando dixit Abraham patri suo Lazaro ... populum tuum in manifesta perdicione»: nota T 74-75 Quando dixit Abraham ... eritque ueridicus: Pater Abraham M Mendacium M clauis V 82-84 illorum qui crediderunt ... et sic benefacientes retribuo: iusti directi A iusti et directi M 84 et donauimus ei gratis Ysaac et iacob ... et sic benefacientes retribuo: nota T 91 Dic: «ergo quis destinauit Librum Moysi lumen gentibus et direccionem?»: nota T 98 et ipse est qui uos ex anima una creauit longeuos et cito deponendos: ex anima una creauit Deus homines M 99 et ipse est qui pluuiam dat de celo ... ex ramis palmarum fructus ponit: de pluuia M 99 et offert paradisos ex racemis et oliuas et mala punica multipharia. Aduertite quando fructus arboris incrementum suscipit: in Paradiso sunt fructa M 100 et posuerunt participes cum Deo demones et creauit eos. Ascripsit eis filios et filias indiscrete: contra Deum genitorem M 101 Celorum conditor et terre, qualiter haberet filium, cum non habuit sociam, qui creauit omnia et nouit uniuersa?: nota T Deus non habet filium quia non habet sociam M 109 Dic: «Miracula non sunt nisi apud Deum»: nota T 110 et perscrutabor corda eorum et auditus, quemadmodum non crediderunt in eum primauice. et dimittam eos, in superbia sua excecabuntur: distinccio M 112 et assignauimus omni Prophete aduersarium: homini Sathanam et demonum reuelantes adinuicem uerba in discrimen picturata et non facerent, nisi creator tuus uellet: nota T 115 Adimpleta sunt ergo uerba creatoris tui ueraciter et iuste. Non est qui uerba eius mutare possit: non est qui Dei uerba immitare possit contra Sarracenos qui dicunt quod iudei et Christiani corrumperunt utrumque testamentum M 118 epulamini ergo ea super quibus nomen Dei inuocatur, si creditis in miracula Dei: nota T 121 et non comedatis ea, super quibus nomen Dei non inuocatur; prauum enim est. Diaboli nempe consortibus suis persuadent, ut disputent uobiscum: nota T disputacio persuadetur a Diabolo M 125 et quem Deus uult dirigere, pectus eius aperit, ut Sarracenus fiat: nota T 128 et die qua suscitabimus eos omnes: «o Demones, plures eritis hominibus»: demones AM nota T 130 «o uniuersi demones et homines, nonne uenerunt ad uos legati quidem ex uobis narrantes uobis miracula et diei uestri, huius occursum prenunciantes?»: (dem)onibus fuit missus Legatus M

Alchoranus Latinus

414

137 Similiter persuadent pluribus eorum, qui statuunt participes, necare filios suos eorum participes, ut dampnent eos, ut reddant eos in lege sua ambiguos. et si Deus uellet, nequaquam facerent: nota T 141 Comedite de fructibus, quando frutificant, et reddite ius suum die messionis eius. Nec excedatis, Deus enim non diligit excedentes: De Noe libro(?) M 143 octo paria sunt, de ouibus duo et caprarum duo: octo paria animalium M 145 Dic: «Non in eo inuenio, quod mihi reuelatum est, quicquam comedenti prohibitum, nisi sit morticinium uel sanguis liquidus uel caro porci: nota T Morticinia quippe prohibita comederi M 151 Dic: «Conuenite». Legam quod uobis creator uester prohibuit, ut non statuatis quicquam participem et benefaciatis parentibus uestris nec occiddatis filios uestros ex inopia: Prohibita fiere M 151 Nec occidatis animam quam Deus inhibuit, nisi propter iusticiam: Prohibet hom(icidium) M 154 Deinde prebuimus Librum Moysi ad perfeccionem illorum, qui benefaciunt, et ad distincionem omnis rei et in direccionem et misericordiam: Moysi datus est Liber M 159 illi enim qui diuiserunt legem suam in sectas, non consencies illis in aliquo. Factum eorum est ad Deum. Deinde reuelabit uobis quod operabantur: nota T 161 Dic quod «Direxit me creator meus ad uiam rectam, fidem perfectam, legem Abrahe puram et non fuit de statuentibus participes»: Abrahe profetatur M 163 et ego sum primus Sarracenorum: nota T Primus Sarracenorum M

CAPitvLvM vii Titulus: ‫[ ﻻﻋﺮاف‬trans. lā‘rāf]3 [trad. «las cimas / alturas» ] est sex caput deest circiter quarta parte G2 2 Liber hic oblatus est tibi, non sit in corde tuo ira propter hoc, ut premoneas cum eo et sit memoria credentibus: nota T 11 et iam creaueramus uos, deinde formaueramus, deinde dixeramus angelis: «Humiliate uos Ade»: Angeli humiliati Ade M 11 et humiliauerunt se preter Diabolum, non enim fuit de humiliantibus: nota T Mendax M 12 Dixit: «Quid prohibuit tibi ... Creasti me ex igne et creasti eum ex luto»: Quare Dyabolus non fuit humiliatus Ade, dixit hic creatus ex igne M 12-13 Dixit: «Quid prohibuit tibi quod non humiliares ... superbire possis. egredere! Factus minoratus»: ‫[ ﺳﻳﻄﺎن‬trans. Sayṭān]4 [trad. «Satanás»] G2 17-19 et deinde ueniam ante eos ... et ad hanc arborem non accedatis, ne sitis iniuriosi»: ‫[ آَدﻡ‬trans. Ādam] [trad. «Adán»] G2

3 4

sic, lege ‫[ اﻷﻋﺮاف‬trans. al-a‘rāf].  ‫[ ﺷﻳ‬trans. Shayṭān]. sic, lege ‫ﻄﺎن‬

APPeNDix GLoSSArvM

415

18 et dixit: «egredere inde, praue, confuse. De sequacibus tuis et de uobis omnibus implebo gehennam»: de Adam et eua quod habitatores Paradisum M 19 «et o Adam, habita tu et uxor tua Paradisum. et commedite quecumque uolueritis et ad hanc arborem non accedatis, ne sitis iniuriosi»: nota T 20 et persuasit eis Sathanas, ut detegerent uerenda eorum ... et ne fieritis de uiuentibus in eternum»: quare non commendo de fructis arboris ne essent angeli M 23 et dixerunt: «Creator noster, nobis ipsis iniuriam fecimus et si nobis non parcis et misericorditer nobiscum agis, erimus de dampnatis»: misericorditer nobis agis M 27 o filii Ade, non inferat Diabolus tribulacionem, sicut extraxit parentes uestros de Paradiso auferens ab eis uestes suas ... Nos enim demones instituimus presides eorum qui non credunt: nota T 29 Conuertite ergo facies uestras erga omne templum et adorate eum pura fide, sicut uos informauit et reformabit: nota T 29-30 Dic: «Precepit Deus equum». Conuertite ergo facies ... et quosdam direxit et quosdam digne duxit errare: quem uult induxit G2 30 et quosdam direxit et quosdam digne duxit errare: Deus facit homines errare M 33 Dic: «inhibuit creator meus scelera manifesta et occulta et peccatum ... et dicere contra Deum quod nescitis»: nota T 40 non aperientur eis ualue celi nec Paradisum intrabunt, donec camelus per foramen acus ingrediatur: nebulophis Christi utitur G2 46 Semper inter eos est chaos et inter gentes ... «Pax uobis. Non introeuntes in eum et sperabant»: hic nebulo alludit ad diuitis parabolam G2 54 Creator enim uester est Deus, qui creauit celos et terram in sex diebus, deinde equauit se in trono: nota T quod Deus creauit celum et terram sex diebus M 54-59 Contegens diem nocte, querens eum uelociter ... Non habetis alium Deum. ego enim timeo uobis penam magne diei»: clauis G2 55 Adorate creatorem uestrum humiliter timentes. Non enim diligit Deus transgressores: nota T 59 et iam misimus Noe ad populum suum dicentem: «Popule mi, adorate Deum. Non habetis alium Deum. ego enim timeo uobis penam magne diei»: Noe M 60 Dixit congregacio populi sui: «videmus enim te in errore manifesto»: a simili argutias lexis (?) G2 64 et repulerunt eum tamquam mendacem ... erant populi ceci: fabula falsa AM 73 venit ad uos ... camela sit uobis in miraculum: camela A Athemude propheta de camela G2 77 et camelam occiderunt .... si es unus de legatis»: camelam occiderunt infralaq Sohab 284 talis 4 est principio G2 80 et Loth quando dixit populo suo: «Comittitisne flagicium in quo nullus de gentibus uos anticipauit?: nota T Lot G2 85 et ad Madiam fratrem eius Soab: Madian AM Sohab G2

416

Alchoranus Latinus

87 et si aliqua pars ... qui est melior iudicium: distinccio AM 88 Dixitque congregacio, qui superbierunt de populo suo ... Nonne mentiremur?: distinccio G 92 et qui reprobarunt Soab, nihil lucrati sunt: de Sohab M 103 et deinde misimus post eos Moysen cum miraculis nostris ad Pharaonem: de Moyse A nota T Moses G2 Moyses M 107 Proiecitque baculum suum et conuersus est in draconem ueraciter: De uirga Moysi faciente miraculum M 121-122 dicentes: «Credimus in creatorem gencium, 122 creatorem Moysi et Aaron»: nota T 128 Dixit Moyses populo suo: «Postulate a Deo auxilium et pacientes estote. Dei enim est terra et tribuet eam cui uoluerit de seruis suis. et successus erit timencium»: clauis G2 129 Dixit: «ihesus, creator uester, delebit inimicum uestrum et subrogabit uos in terra et considerabit qualiter agetis»: nota T 133 et misimus super eos diluuium et locustas et pediculos atque ranas et sanguinem, miracula quidem distincta: Plage egypti AM 143 Dixitque: «Non uidebis me, uerum aspice montem: qui siquidem in loco suo conquiescit, iam uidebis me»: nota T 143 Sed cum conualuisset, ait: «Lauderis. ego enim peniteo tibi et ego sum primus credencium»: Mendacium. Quod Moyses fuit primus credencium M 148 et populus Moysi, post sumpsit, de monilibus uitulum corpulentem mugitum habentem: De uitulo ydolatria M 150 et proiciens tabulas, accepit caput fratris sui trahens eum ad se: Moyses redarguit Aaron trahens per caput G De tabulis quas fregit Moyses M 154 Cumque Moysi conquiesceret ira, tabulas accepit in cuius tenore direccio continebatur et misericordia timentibus creatorem suum: nota T 155 et elegit Moyses de populo suo septuaginta uiros uobis ad tempus prefixum: septuaginta sapientes G2 elegit Moyses de populo septuaginta homines M 155 Credimus, non est nisi tua tribulacio, qua facis oberrare quos uis et quos uis dirigis: maledicit M 156 «et scribe nobis in hac uita mercedem et in alia. Correcti quidem sumus tibi»: quod Deus facit errare quos uult et diriget quos uult M 156 Scribam eam metuentibus et conferentibus decimas et credentibus in miraculis nostris: decimas M 157 et qui sequuntur Legatum et Prophetam nostrum ydiotam ... cathenas in quibus existunt: Propheta ydiota A Propheta ydiota Machometus est in euangelio et in Pentateuco ipse dicet M 159 et de populo Moysi qui dirigunt in ueritatem et faciunt iusticiam: nota T 160 et reuelauimus Moysi, quando precabatur aquam populo suo, ut percuteret uirga silicem et fluxerunt ex eo duodecim fontes nouitque omnis homo haustum situm: de aqua educta de petra M 163 et interroga eos pro ciuitate que erat secus mare, quando sabbatum celebrabant, pisces ad eos accedebant ingerentes se die sabbati et quando non colebant ipsum, non ueniebant ad ipsos. et sic exprobrabam eos pro eo quod peccabant: nota T mendax M

APPeNDix GLoSSArvM

417

171 et quando montem concussimus super eos seu redactum impuluerem, extimarunt quod super ipsos corruisset: distinccio M 176 et si nos uellemus, suspenderemus eum ab eis, uerum perseuerauit in terrenis et secutus est uoluntatem suam. et assimilauit eum cani: si eum infestes, oblatrat; et si permittis eum, oblatrat similiter. Hoc quidem ueluti populus qui repulit miracula nostra seu falsa: quod Deus facit (ob)errare M 177-178 Quam prauus est populus exemplo ... quem facit errare, dampnatus est: provnoi G2 179 et iam detulerunt nos ad gehennam ... illi quidem sunt negligentes: eijdololatrei`aς pevri G2 186 interrogabunt te de hora: «Quando ueniet?» Dic: «Cogitacio eius est apud creatorem meum. Non enim perducet eam ad terminum suum nisi ipse: Deus nouit dies iudicii M 187 Dic: «Cognicio eius est apud Deum, uerum multi hominum non scient»: Quod Deus nouit quando erit dies iudicii M 188 et si scirem archana, diuiciis habundarem et non me tangeret aduersitas: nescit archana M 188 Non sum enim nisi premonitor manifestus hominibus credentibus: non est nisi premonitor A non est nisi premonitor manifestus nescit futura ergo non est propheta M 195 Habentne pedes quibus ambulent uel manus quibus capiant, an oculos quibus uideant, an aures quibus audiant? Dic: «exorate participes uestros, deinde disponite et non retardetis: contra statuentes participes M 195-196 Habentne pedes quibus ... patronus meus, qui destinauit Librum conuertens iustos: clauis G2

CAPitvLvM viii Titulus: capitulum septem de prorientu seu commodo aut acquisitis G2 1 interrogabunt te pro lucris ... si fideles estis»: distinccio A 2-3 enimuero fideles existunt, quorum corda ad inuocacionem Dei contremiscunt, et quando leguntur eis miracula eius, accumulant eis fidem et in creatore suo confidunt, 3 orantes et de bonis que eis contulimus erogantes: Quot sunt fideles M 3-4 orantes et de bonis que eis contulimus erogantes. 4 illi quidem sunt qui credunt ueraciter. Habent gradus apud creatorem suum et misericordiam et diuicias largas: clauis G2 5-6 Quemadmodum creator tuus eduxit te de domo tua iuste et quidam fidelium inuiti sunt, 6 disputant tecum in ueritate, postquam declaratur, ac si traherentur ad mortem ipsique aspiciunt : distinccio M 7 et quando Deus uobis promisit unam duarum cohortum et contulit eam et optabatis spinas habentes haberetis: alludit ad rhai’mu’ G2 7 et Deus uult uerbum suum uerum facere sermone suo: verbum Dei M 9 Cum implorabatis auxilium a creatore uestro respondit uobis, quod exiberet uobis mille angelos a dorso: angeli M

Alchoranus Latinus

418

10 et non posuit Deus hoc nisi ad annunciandum et ut corda uestra confortentur, nec quicquam defenditur nisi a Deo: clauis G2 12 et quando reuelauit creator tuus angelis, dicens: «ego sum uobiscum. Confirmate eos qui crediderunt. Positurus enim in cordibus eorum qui blasphemarunt timorem. Percutite colla et abscidite manus»: angeli M 15 o uos qui creditis, quando opponitis uos illis qui blasphemarunt, non conuertatis posteriora: nota T 15-16 o uos qui creditis, quando opponitis uos illis qui blasphemarunt, non conuertatis posteriora. 16 et qui conuertit tunc posteriora sua, nisi conuertendo se ad prelium uel declinando ad turbam, redit cum ira Dei et manebit in gehenna: non conuertant se retrorsum et qui conuertit tunc posteriora M 28 et scitote substancias uestras et filios uestros esse uobis tribulacionem et apud Deum est magna merces: magna merces M 28-29 et filios uestros esse uobis tribulacionem et apud Deum est magna merces. 29 o uos qui credidistis, si timueritis Deum, dabit Deus uobis forcanum et abscondet uobis excessus uestros et parcet uobis: clauis G2 29 o uos qui credidistis, si timueritis Deum, ... et parcet uobis: mirabile modus loquendi A 32 et quando dixerunt: «Deus, si uerum est hoc, pluas super nos lapides de celo et inferas nobis penam crudelem»: penarum (...) crontra (...) M 41 et scitote ... et peregrinorum: nota T clauis V 41 et die qua caterue due dimicauerunt. Deus enim super omnia est potens: hic sensim bellum suadet G2 50-51 et si uidisses ... facit iniuriam: clauis V 55 Quia deteriora ... qui blasphemant: nota V 56 Non enim credunt illi cum quibus pactum fecisti, deinde diminuunt omni hora pactum suum et non timent: nota T 60 et nil in uia Dei erogatis, quod uobis non retribuatur et uobis non fiet iniuria: nota T 61 et si declinant ad pacem, uos ad eam declinate: pax danda est petentibus A 64-65 o Propheta, sufficit tibi Deus et fideles qui te sequuntur. 65 o Propheta, incita fideles ad bellum. Si enim fuerint ex uobis uiginti sustinentes, uincent ducentos: clauis ‫[ םדויד לםלחם׳‬trans. morid le-mal¬am× (?)] [trad. «el que se vuelve... / el que se prepara para una guerra / el que va a una guerra.»] G2 65 o Propheta, incita fideles ad bellum. Si enim fuerint ex uobis uiginti sustinentes, uincent ducentos; et si fuerint centum, uincent mille, ex illis qui blasphemarunt, quia populus est indiscretus: nota T 70 o Propheta, dic captiuis ... benefacient et eis utique parcetur: de captiuis A

CAPitvLvM ix Titulus: Non est titulus de penitentia sed de comissione que scilicet esse usque fit. 8 ‫[ ﺍﻟﺜﻮﺑﻪ‬trans. al-th(a)wb(a)h]5 [trad. «el arrepentimiento»] elthenbet G2

5

sic, lege ‫[ اﻠﺘﻮﺑﺔ‬trans. al-tawba].

APPeNDix GLoSSArvM

419

4 ... Adimplete ergo eis pactum usque ad terminum eorum, quia Deus diligit timentes: nota T 5 expleto itaque termino ... omnimodas insidias: contra ydolatras A nota V 5 et accipite eos et comprehendite ... Deus enim est indultor et miserator: clauis G2 11 et si resipiscunt et oracioni quidem insistunt et decimas dant, fratres itaque uestri sunt in fide. et distinguam miracula hominibus intelligentibus: nota T 15 et condescendet Deus quibus uoluerit, qui est iudex, sapiens: crux G2 18 ... et in diem ultimum et instituerint oracioni et decimas persoluerint et nullum nisi Deum timuerint. et fortassis illi erunt preparati: clauis G2 20 et illi qui crediderunt et odierunt et laborauerunt in uia Dei cum pecuniis suis et personis, maioris gradus sunt apud Deum. et illi quidem habent refugium: nota T 23-24 ... et fratres in patronos, si magis appetunt blasphemiam quam fidem .... et pecunias quas acquiritis, mercimonia que formidatis amittere: clauis G2 26 Deinde destinauit quietem super Legatum suum et super fideles. et transmisit milites quos non uidebatis et afflixit blasphemos. et hec fuit retribucio blasphemancium: nota T angelizabit G2 29 impugnate itaque ... sunt minorati: ut impugnent qui non credunt V 30 et dixerunt ... mendacium fingunt: nota T o nibulo! G2 Nota. Christus est filius Dei V 31 Susceperunt pro creatoribus ... nisi unum Deum colerent: clauis G2 31 Susceperunt pro creatoribus ... participant nephas est: clauis V 34 o uos qui credidistis, plures quidem sapiencium ... annunciabis penam atrocem: clauis G2 36 Menses quippe ... impugnat unanimiter: menses V 38 o uos fideles, quid habetis quando dicitur uobis: «exite in uia Dei», numquid aggrauati estis ad terram? vel plus appetitis hanc uitam quam futuram? Non est delectacio huius seculi in futurum, nisi modica: nota T 43 Parcat tibi Deus. Quod eos licenciasti, donec tibi constaret qui sunt, qui tibi uerum dixerunt, et cognosceres mendaces?: nota T 52 Dic: «Numquid expectant nobis nisi alterum quorum utrumque est utile? et nos expectamus, ut Deus eis penam per se uel per nos infligat. ergo optate, quia nobiscum sumus optantes»: nota T 60-61 ... et quorum corda uacillant et captiuorum ... 61 et sunt nonnulli qui reprehendunt Prophetam dicentes: (...)tnis bo(...)m medium malum G2 68 Promisit namque hereticis utriusque sexus et blasphemis in igne gehenne semper permanere, ipsa sufficit eis. et Deus eos maledixit, penam habentes eternam: nota T 71-72 ... oracioni et decimas dantes, Deo et Legato eius obedientes. ... et habitacula facta in Paradisis Ade et gracia Dei maior horum. Quod est magnum refugium: terrenum Paradisum (...)elli G2 72 Promisit Deus fidelibus Paradisos sub quibus discurrunt flumina, in quibus in eternum manebunt. et habitacula facta in Paradisis Ade et gracia Dei maior horum. Quod est magnum refugium: nota T 73 o Propheta ... praua conuersio!: clauis V

Alchoranus Latinus

420

111 Dimicantes in uia ... et Alchorano facta: nota T clauis V 112 Penitentes ... terminos Dei obseruant: clauis V 123 o uos qui credidistis, impugnate eos qui uicini sunt blasphemos. et inueniant in uobis seueritatem. et scitote quod Deus est cum timentibus: nota T 123-124 o uos qui credidistis, impugnate eos qui uicini sunt blasphemos ... 124 et quando descendit ad uos prophecia, quidam nostrum dicunt: «Cui uestrum hic accumulauit fidem?»: clauis G2

CAPitvLvM x Titulus: ionas Cix periodi A2 ‫[ ﻳﻮﻧﻪ‬trans. Yūn(a)h] [trad. «Jonás»] ‫ﻧﺲ‬‫ﻳﻮ‬ [trans. Yūnus] [trad. «Jonás»] caput decimum (...) in (...) Marracci G2 2 Dixerunt blasphemi: «Non est hoc nisi miraculum manifestum»: nota T 5 ipse quidem ... populo scienti: clauis V 6 in diuersitate siquidem noctis et diei ... miracula sunt populo timenti: clauis G 24 Similitudo huius uite ... et uernatur: gnwvmh G similitudo huius uite V 26 Benefactoribus bonum et amplius. et non timebunt facies eorum puluerem et subieccionem. illi sunt consortes Paradisi, in quo manebunt in eternum: nota T 37 et non fuit iste Alchoranus ... creatore gencium: nebulonis scopus G2 inter utrumque V 54 et siquidem omnis anima ... se ipsam redimere»: clauis V 61 Nec eris in aliquo nec legis eis aliquid de Alchorano nec facietis aliquod opus, quin simus super uos testes cum excesseritis. Nec latet creatorem tuum pondus formice in terra nec in celo nec minus illo nec maius, quin sit in Libro manifeste: nota T 68 Dixerunt: «Suscepitne Deus filium?» Mirabilis. ipse est diues, qui possidet quecumque sunt in celis et in terra. Si racionen habetis ad hoc, cur dicitis contra Deum quod ignoratis?: nota T 74 Deinde misimus postmodum legatos ad populum eorum. et uenerunt ad eos cum testimoniis et non crediderunt in id quod prius falsarunt. Similiter sigillabo corda prauorum: nota T 79 Dixit Pharao: «Conuocate mihi omnes incantatores prudentes»: crux G2 85-87 Dixeruntque: «in Deo confidimus ... ut insisterent oracioni: fabula falsa A 87 et reuelauimus Moysi et fratri suo, ut domos in egipto fabricarent populo suo, disponentes eas ad meridianum, ut insisterent oracioni. et annuncia fidelibus: nota T 93 et iam quidem ordinauimus filios israel in disposicione ueritatis et eos de bonis ditauimus: nota T crux G2 98 Nonne ciuitas credidit et profuit eis fides sua, numquid populus ione?: populus ione A 99-100 Compellesne homines donec credant, 100 nemo quippe credit nisi de uoluntate Dei et imponit scelus super illos qui non discernunt?: nota T

APPeNDix GLoSSArvM

421

104 Dic: «o uos homines, si de lege mea dubitatis, non quidem adorabo circumscripto Deo quos uos colitis, sed Deum quippe adorabo, qui uos mortificabit. et mandatum est michi, ut sim de fidelibus: nota T

CAPitvLvM xi Titulus: Hud Cxxi periodi A2 ‫ﻭد‬‫[ ە‬trans. Hūd] [trad. «Hud»] Hud G2 10 et siquidem ei post aduersitatem quam incurrit a nobis conferimus ei prosperitatem, dicit: «recesserunt a me peccata». Gauisus et elatus: nota T 40 et cum uenerit preceptum ... preter illos quos anticipauit uerbum fideles: Diluuium G2 40-44 et cum uenerit preceptum ... et o celum, eradica te et aquam sicca: inter signum G2 42-43 et uocauit Noe filium ... tendam ad montem, qui me defendat ab aqua»: responsio filii Noe G2 42-44 et uocauit Noe filium ... fuit de submersis: fabula V 62 Dixerunt: «o Prosper, fuisti nobis optatus prius. Cur nobis adorare persuades quos patres nostri coluerunt? Nos enim in dubio sumus eius ad quod inuitas ambiguo»: nota T 64-65 Popule mi, hec est camela Dei ... et occiderunt eam: occisio camela A 69 et uenerunt quidam legati ... edum assum: clauis V 70 Dixerunt: «Non timeas. Delegati enim sumus ad populum Loth»: nota T 78 Dixitque: «Popule mi, eu filie mee, sunt uobis mundiores. timete Deum et nolite me confundere in hospicibus meis. Nonne ex uobis uir sanctus?»: nota T 82-83 Cumque preceptum nostrum uenisset ... marmore polito 83 apud Deum obseruato: distinccio A 87 «o Sohab, numquid oraciones ... tu enim es pius et iustus»: Sohad (sic) A 88 «Popule mi, quid uobis uidetur? ... Nec est concordia mea nisi cum Deo, in quo confido et ad ipsum conuertor: fabula A 95 Nonne remouendi sunt Madian, sicut remoti sunt thamude: nota T 110 et iam dedimus Moysi Librum. et dissenserunt in eo, etsi uerbum creatoris tui non precessisset, iudicatum esset inter eos. et ipsi sunt in ambiguo manifesto: nota T 119 et adimpletum est uerbum creatoris tui: «Adimplebo gehennam demonibus et hominibus unanimiter»: nota T 119-120 «Adimplebo gehennam ... animum tuum: clauis V

CAPitvLvM xii Titulus: ioseph C periodi A2 ‫ﻳﻮﺳﻒ‬ [trans. Yūs(u)f ] [trad. «José»] G2 4 Quando dixit ioseph ... mihi supplicantes»: ioseph uidit xi stellas V 6 et docebit te exposiciones rumorum et adimplebit graciam suam super te et super populum iacob, sicut adimpleuit super patres tuos prius Abraham et Ysaac: nota T

Alchoranus Latinus

422

11-13 Dixerunt: «Quid habes ... circa ipsum negligentes»: falsa fabula A clauis V 23- 30 et circumuenit eum ... in errore manifesto: circumuenitur ioseph V 31 vt autem audiret detraccionem earum, inuitauit eas et preparauit eis discum et tradidit unicuique cultellum: nota T 36-37 et intrauerunt cum eo ... docuit me creator meus: sompnoium duorum V 42 et ait illi qui extimauit ut euaderet: «Memento mei, cum fueris cum domino tuo». et Sathanas fecit eum obliuisci memoriam domini sui. et mansit in carcere triginta annis: nota T 43-46 et dixit rex: «videbam ... a septem macris: vii uacce pingues V 44 Dixerunt: «obscura sunt sompnia. et non sumus interpretatores sompniorum»: crux G2 51 Dixit uxor prepositi: «Nunc discutitur ueritas. ego quidem circumueni eum mihi. et ego sum de ueracibus»: nota T 58-59 et uenerunt fratres ioseph ... ex patre uestro: fratres ioseph V 70 Cumque expedisset eis ... furtum commiserant: furtum comiserant V 92-97 Dixit: «Procul dubio, parcet uobis hodie Deus ... Pater, postula nobis ueniam pro peccatis nostris, quia peccauimus»: fabula A

CAPitvLvM xiii Titulus: ‫[ ﺍﻟﺭﻋﺪ‬trans. al-ra‘d] [trad. «el trueno»] el read G2 4 et in terra sunt secciones uicine et Paradisi ... miracula sunt populo discreto: paravdeisoς G2 (?) 6 et creator utique tuus misericors est hominibus, licet iniuriosis. et creator tuus fortiter punit: nota T 7 tu quidem admonitor es tantum et omnis populus habet qui dirigat: admonitor est Machometus A 12 ipse est qui uobis ostendit fulgur ad terrorem et spem et nubes dispergit grauidas: ‫[ ﺍﻟﺭﻋﺪ‬trans. al-ra‘d] [trad. «el trueno»] G2 16 Dic: «Quis est creator celorum et terre?» Dic: «Deus»: nota T 22-23 et qui quidem erogarunt de hiis ... et proles qui boni extiterunt. et angeli ingredientur ad eos: clauis G2 30 Dic: «ipse est creator meus. Non est Deus nisi ipse, in quo confido et ad eum reuertar»: nota T 31 et si transferret Alchoranus montes ... si uellet Deus, dirigeret omnes homines?: non legitur G2 35 Similitudo Paradisi, qui promissus est metuentibus Deum, est quod currunt subtus ipsum flumina eiusque esus sempiternus et umbra. Hec est successio illorum qui metuunt et successio blasphemancium ignis: nota T

CAPitvLvM xiv Titulus: ‫ﻫﻴﻢ‬‫ا‬‫ﺍﺑﺭ‬ [trans. Ibrāhīm] [trad. «Abraham»] G2 1 A.L.R Librum tibi destinauimus, ut homines extrahas de tenebris ad lumen, cum uoluntate creatoris eorum, ad uiam uenerabilis et laudabilis: nota T

APPeNDix GLoSSArvM

423

5 et iam quippe misimus Moysen cum miraculis nostris, ut populum suum de tenebris educat ad lumen: nota T 6 et quando dixit Moyses ... a creatore uestro confusio ingens»: Moyses A 10 Dixeruntque legati eorum ... uos ad terminum nominatum»: legati A 11-12 Dixerunt eis legati sui: «Nos equidem non sumus nisi homines similes uobis ... Cur autem non confidemus in Deo, cum ipse uias nostras direxerit?: cui per peticiones instat argumento nebulorum G2 13 et dixerunt blasphemi legatis suis: «expellemus uos de terra nostra uel ad legem nostram redibitis»: crux G2 22 et dixit Sathanas postquam iudicium datum est: «Deus promisit uobis. et ego pollicitus sum uobis et peruerti uos ... ego nimirum blasphemaui in eo quod constituistis me participem prius»: nota T 26 et similitudo uerbi praui seu arbor praua, que super terram eradicatur, que non potest manere: similitudo A 31-32 Dic seruis meis qui crediderunt, ut insistant oracionibus ... creauit celos et terram. et dedit pluuiam de celo: clauis G2 32 Deus autem est qui creauit celos et terram. et dedit pluuiam de celo et produxit de arboribus fructus uobis. et contulit uobis naues ad usus uestros, ut discurrerent in mari de mandato ipsius. et flumina dedit uobis ad usus uestro: nota T 35 et quando dixit Abraham: «Creator mi, pone terram istam securam et custodi me et filios meos, ne adorem ydola: Abraham A ‫[ ﺻﻠﻮةﺍﺑﺭاﻫﻴﻢ‬trans. ṣ(a)lwat Ibrāhīm] [trad. «oración de Abraham»] G2 39 Gloria Deo, qui obtulit mihi in senectute Ysmaelem et Ysaac. Creator enim meus exauditor est oracionis: nota T 40 Creator mi, constitue me oracionibus insistentem et de prole mea. Creator mi, admitte oracionem meam: oracio Abrahe A 47-48 Non tamen estimes Deum obuium promissioni quam pollicitus est legatis suis. Deus enim gloriosus est et fortis ultor 48 in die qua quidem terra mutabitur et celi: nota T 49 et uidebis illa die presumptores in cathenis copulatos: Nota. Pena malorum A

CAPitvLvM xv Titulus: ‫[ ﺍﳊﺟﺮ‬trans. al-ḥ(i)ğr / al-ḥ(a)ğar] [trad. «la cantera / la piedra»] lapis G2 6 tu enim inanimatus es: monacus fuit A 11 et non uenit ad eos Propheta quem non deriderent: nota T 15 et iam quippe creauimus hominem de fimo fetulento: Nota. Homo de fimo A 26 et iam quippe creauimus hominem de fimo fetulento: nota T 33-35 Dixit: «Non debebam hominem ... maledictus es usque in diem legis»: Nota. Demon inobediens A 43-44 et gehenna ... ostium habet distinccionem: Septem hostias inferni A 58-60 Dixerunt: «Missi sumus ad populum impium ... eam esse dampnandam»: Loth A nota T

Alchoranus Latinus

424

59 ad familiam Loth quam liberaturi sumus totaliter: Loth G3 87 et iam quidem obtulimus tibi septem de binis oracionibus et Alchoranum magnum: Alchoranum A

CAPitvLvM xvi Titulus: ‫[ ﺍﻟﻨﺤﻞ‬trans. al-n(a)ḥl] [trad. «las abejas»] G2 11 in his enim miracula dantur hominibus qui animaduertunt: crux G2 22 Deus uester est Deus unus. et qui non credunt aliam uitam, corda ipsorum sunt ignota et ipsi sunt elati: nota T 51 et dixit Deus: «Non suscipiatis duos Deos. Non enim est nisi unus Deus: distinccio A nota T 89-91 et destinauimus tibi Librum ... quid operamini nouit: nota V 92 Suscipitis inter uos iuramenta uestra perfunctorie, etsi populus accrescat super populum: de iuramentis A 97 et qui bonum operatus est siue mas siue femina existens fidelis, uita bona uiuificabimus eum et maius premium eis conferemus quam opere meruerunt: contra uulgi opinionem G2 115 Prohibuit enim uobis morticinium ... parcit et miseretur: prohibitus esus G2 clauis V 120 Populus autem Abrahe fuit obediens Deo, et purus, et non fuit de participantibus: populus Abrahe A 124 indictum quippe fuit sabbatum illis qui dissenserunt in eo. et creator tuus utique iudicauit inter eos in die iudicii, in eo quod discordarunt: nota T

CAPitvLvM xvii Titulus: ‫[ ﺑﻨﻮ ﺍﺳﺮﺍﻳﻞ‬trans. B(a)nū Isrāyl]6 [trad. «los israelitas / los hijos de israel»] Benu israïl G2 1 Laudetur qui pernoctauit cum seruo suo ... ut ostenderemus ei de miraculis nostris: distinccio A 12 et deleuimus miraculum noctis et posuimus miraculum diei luminare, ut acquiratis a creatore uestro beneficium uictus et ut sciatis numerum annorum et computum: nota T 15 ... et qui oberrat sibi, quippe oberrat: crux G2 23-24 ... siue penes te perueniat ... nutriuerunt me paruum»: clauis V 23-29 ... siue penes te perueniat ... ut sedeas obsessus, redargutus: clauis V 31 et filios uestros non interimetis inopie timore. Nos enim eos et uos ditabimus. et si eos occiditis, error est ingens: nota T 31-33 et si eos occiditis, error est ingens. ... et qui occiditur iniuriose, concessimus presidi eius potestatem: ‫[ ﺣﻜﻴﻢ‬trans. ḥakīm] [trad. sabio, docto, prudente] G2

6

sic, lege ‫[ ﺑﻨﻮ اﺳﺮاﺋﻴﻞ‬trans. Banū isrā’īl].

APPeNDix GLoSSArvM

425

36 et nolite ardua quidem inquirere que non nouistis: prohibita A 36-37 et nolite ardua quidem inquirere que non nouistis ... quoniam non scindetis terram nec attingetis ad montes in altitudine: equitas G2 39 et illud est de sapiencia quam tibi creator tuus reuelauit. et non constituas cum Deo alium deum, ne proiciaris in gehennam redargutus atque derelictus: nota T 55 et Dauidi contulimus psalmos: psalmi Dauid A ‫ﺩؤﺩ ﻣﺰﺍﻣﲑ‬ [trans. Dawud m(a)zāmīr]7 [trad. «salmos de David»] G2 59 et quid nos prohibuit quod miracula non misimus, nisi quia sub pretextu falsitatis ea repudiarunt antiqui: o cantum impostorem a simili! G2 59 Quod contulimus thamude camelam in aperto et iniuriam ei fecerunt: camela A 61 et quando diximus angelis: «Adorate Adam», et adorauerunt excepto Demone. Dixitque: «An adorabo eum quem de luto creasti?»: nota T 61 ... et adorauerunt excepto Demone: de Demone G2 62 Dixit: «en uides iustum quem mihi pretulisti? : iam quanto hoc repetit G2 77 et non est qui legem nostram immutet: crux G2 85 Dic: «Quidem Spiritus est de precepto creatoris mei. et non est uobis de sapiencia concessum nisi modicum»: nota G2 88 Dic: «Si conuenirent homines ... adinuicem prestarent sibi: nota V 88-89 Dic: «Si conuenirent homines et demones ... et plures hominum renuerunt nisi blasphemiam: reueratam ineptus est G2 95 Dic: «Si angeli quidem in terra perambularent tuti, mitteremus quoque de celo ad eos angelum legatum»: crux G2 98 ... Dicentes: «Cum fuerint ossa nostra in puluerem redacta, suscitabimur in nouam creaturam?»: distinccio A 98-99 ... Dicentes: «Cum fuerint ossa nostra in puluerem redacta, suscitabimur in nouam creaturam?» ... et iniuriosi nolunt nisi blaphemiam: clauis G2

CAPitvLvM xviii Titulus: ‫[ ﺍﻟﻜﻬﻒ‬trans. al-k(a)hf] [trad. «la cueva»] G2 1 Gloria Deo qui destinauit seruo suo Librum, in quo est iusticia perpetua: nota T 4-5 et premonebit illos ... nisi falsum: blasphemat A mitat G2 clauis V 9-13 An non estimes quod dormientes ... narramus ueraciter: de vii dormientibus V 16 ostendet super uos Deus misericordiam suam et preparabit uobis in facto uestro dispensacionem: non legitur G 21 Cumque disceptarent inter se de facto suo, dixerunt: «Fabricate super eos fabricam: fabula A 23-24 Nec dicas de aliquio quod: «Cras quidem faciam illud», 24 nisi: «Si Deus uoluerit»: iaco(...) non legitur G2

7

sic, lege ‫[ ﺩﺍﻭﺩ‬trans. Dāwūd].

Alchoranus Latinus

426

30-31 et qui crediderunt et bona ... bonum premium: Paradisus AV nota T 46 Diuicie et filii ad decorem sunt huius mundi. et bona sempiterna meliora sunt apud creatorem tuum ad premium et ad desiderium: clauis G2 61 Cum autem peruenissent ... uiam suam impetuose: fabula A fictio V 61-63 Cum autem peruenissent ad fluxum ... et secutus uiam eius in mari miraculose»: fabula de pisce Mosis G2 69 Dixit: «tu inuenies me uolente Deo pacientem et non ero tibi impaciens in aliquo»: fabulosa oracio G2 74 Abeuntes ergo usque dum occurrerent puero ... sine anima? Perperam egisti»: distinccio A 83 et interrogabunt te ... facto eius»: Bicornu V 85-86 et secutus est propositum, ... «Bicornix, uel punies uel suscipies ex eis beatos»: fabula A 94 Gog enim et Magog destructuri sunt terram: Gog et Magog V 96 Afferte igitur incudes mihi ferri grandes usque ad equalitatem moncium». et dixit: «exsufflate». Donec igniantur et ait: «es effundite desuper liquefactum»: nota T 109 Dic: «Si mare quidem fuisset incaustum ad uerba creatoris mei, defecisset priusquam ipsa consumerentur uerba creatoris mei, etsi duplum incausti adiceremus»: uJperbolhv G2

CAPitvLvM xix Titulus: xix A2 ‫ﱘ‬‫ﻣﺮ‬ [trans. Maryam] [trad. «Maria»] Meriem Maria G2 4-7 dixitque: «Creator, accessit senium ... nomen prius non imposui»: de iohanne Baptista V 10-14 et dixit: «Pone mihi signum» ... non erat superbus et inobediens: iohannes A 16-17 et recole Mariam in Libro quando secessit a propinquis suis ad locum orientis ... et suscepit hominis formam perfecti: nota T 16-20 et recole Mariam in Libro ... tetigit me uir nec incesta extiti?»: concepcio Marie A Maria virgine V 16-24 et recole Mariam in Libro ... Posuit enim creator tuus subtus te sublimem: ut omnia fabulose tractat G2 21-23 Dixit: «Sic dixit creator tuus ... et affuit partus ad radicem palme: fabula A 28 Soror Aaron, non fuit pater tuus homo prauus nec mater tua fuit incesta»: soror Aaron A falsum G2 31-32 et statuit me benedictum ubi fuero et castigauit me ut orarem ... et non fecit me superbum, laboriosum: nota T 34 ille est ihesus, filius Marie, verbum veritatis: ihesus A ‫[ ﻋﺴﻰ‬trans. ‘(I)sà]8 [trad. «Jesús»] G2 ihesus verbum ueritatis V

8

sic, lege ‫[ ﻋﻴﺴﻰ‬trans. ‘Īsà].

APPeNDix GLoSSArvM

427

35 Deus enim nullatenus suscepit filium, qui quando quidem prouidet aliquid, dicit quidem ei «esto» et fit: nota T 41 et recole in Libro ... uerax propheta: nota T Abraam V 51 et recole in Libro Moysen, quia purus extitit legatus et propheta: Moyses A nota T 54-55 et recole in Libro Ysmahelem ... et erat apud creatorem suum acceptus: Ysmahel A 56-57 et recole in Libro: enoch enim fuit uerax propheta, 57 et sublimauimus eum in locum excelsum: enoch A 61-62 Paradisum utique Ade, quem repromisit misericors seruis suis ... ille est paradisus, quem a nobis acquiret, qui fuerit timens: Paradisus A 88 et dixerunt: «Suscepitne misericors filium?»: blasphemat A clauis V

CAPitvLvM xx Titulus: ‫[ ﻃﻪ‬trans. ṭh] [trad. «ta Ha»] ‫ ﻣﻮﺳﻰ‬trans. Mūsà] [trad. «Moisés»] Moses G2 2-3 Non destinauimus tibi Alchoranum, ut labores, 3 nisi ut recolas eis qui timent: distinccio A 8 Deus, non est nisi ipse solus, habens nomina elanganciora: nota T 45 Dixerunt: «Creator, timemus ne in nos seuiat uel superbiat»: nota T 75-76 ... illi quidem sublimiores habebunt gradus, 76 Paradisos Ade sub quibus flumina defluent, in quibus manebunt in eternum: crux G2 nota T 87 Dixerunt: «Non fuimus fedus uestrum transgressi de mandato nostro, uerumptamen compulsi sumus portare onus ex populi decore, et proiciemus ipsum et sic proiecit Samaritanus»: fabularum mare G2 98 Deus autem uester ipse est Deus, qui non est nisi ipse solus, capiens omnia sapiencia»: nota T 117 et diximus: «o Adam, hic inimicatur tibi et uxori tue. et non extrahat uos de Paradiso, quia non laborabitis: nota T

CAPitvLvM xxi Titulus: ‫[ اﻠﻨﺒﻴﺎء‬trans. al-n(a)biyā’]9 [trad. «los profetas»] G2 4 Dic: «Creator nouit uerbum in celis et in terra archanum. ipse enim est auditor, sapiens»: nota T 24 Cur deos susceperunt eo derelicto? Dic: «Afferte probacionem uestram. iste est Liber eorum qui sunt mecum et aliorum qui ante me fuerunt memoria». Ymmo plures eorum non nouerunt ueritatem et diuertunt: nota T 34 Nec alicui concessimus ante te eternitatem. Numquid si decedas, ipsi uiuent in eternum?: nota T

9

sic, lege ‫[ اﻷﻨﺒﻴﺎﺀ‬trans. al-anbiyā’].

Alchoranus Latinus

428

47 et ponam trutinas iusticie in die iudicii, nec quisquam iniuriam proferret in aliquo uel in pondere grani sinapis. Nec erimus negligentes, quin sufficienter inquiratur: nota T 61 Dixerunt: «Conueniatur sub conspectu hominum, fortuito perhibebunt contra eum testimonium»: nota T 71 et liberauimus eum et Loth ad terram quam benediximus gentibus: nota T 74 et Loth dedimus iudicium et sapienciam et liberauimus eum ab urbe in qua mala perpetrabantur, quia praui erant homines peccatores: nota T 76 et Noe cum prius clamasset, respondimus ei et liberauimus eum et suos a calamitate magna: o insigna! (?) mataiovlogoς G2/3 82 et quidam demonum subintrarunt abissum et aliud preter illud faciunt. et detulimus eis: nota T 91 et cuius uuluam muniuimus, aperuimus in ea de Spriritu nostro et posuimus eam et filium eius in miraculum gentibus: nota T 103 Non eos timor contristabit magnus et occurrent eis angeli, dicentes: «iste est dies uester qui uobis promittebatur »: nota T

CAPitvLvM xxii Titulus: ‫[ ﺍﳊﺞ‬trans. al-ḥ(a)ğ]10 [trad. «la peregrinación»] G2 5 o uos homines, si dubitatis de die requisicionis, ... deinde uos educerem infantes usque dum perueniretis ad robur uestrum: mirabilis quidam create et dignum patet omnibus G2 14 Deus enim introducit qui crediderunt et bona fecerunt in Paradisos sub quibus defluent flumina. Deus enim faciet quecumque uult: nota T 23 Deus autem non intromittet eos qui crediderunt et bona sunt operati in Paradisos sub quibus flumina defluent, in quo decorabuntur armillis auri et margaritis et induantur in eo sericis uestibus: nota T 30 et concessa sunt uobis animalia nisi que uobis exceptata sunt. vitate ergo scelus ydolatrie et falsum testimonium!: nota T 34 et omni populo statuimus locum peregrinacionis, ut nomen Dei recolant super bonis que contulit eis de brutis animalibus: locus peregrinacionis A nota T 36 inuocate ergo nomen Dei super ipsas unanimiter. Cum autem licita uobis fuerint earum latera, comedite de illis et reficite uerucundum et pauperem. Sic enim eas ad usus uestros concessimus, quo forte gracias agatis: clauis G2 39-40 Concessit quippe iniuriam pacientibus ut dimicent —et Deus potens est eos defendere— 40 qui expulsi sunt de domiciliis suis iniuste, excepto quod dicebant: «Creator noster est Deus»: nota T 40-42 Deus enim fortis est, gloriosus. 41 illi quoque, quos in terra locauimus, institerunt oracioni et reddiderunt decimas, et preceperunt equum et prohibuerunt iniquum. et Dei sunt exitus rerum. 42 et si te quidem obiectum falsi repulerunt, iam quoque repulit ante populus Noe et populus Had et thamud: clauis G2

10

sic, lege ‫[ ﺍﳊﹼﺞ‬trans. al-ḥağğ].

APPeNDix GLoSSArvM

429

47-48 Deus autem non immutat terminum suum. et dies apud creatorem tuum sunt seu mille anni de illis quos numeratis. 48 et quot urbes sustinui iniuriosas, deinde occupaui eas!: ex Dauid G2 62 Qui est ueritas et quidquid absque eo colitis est falsum. et Deus est excelsus, magnus: nota T 78 et non posuit uobis in fide iracundiam, Lex enim patris uestri Abrahe. vos appellauit Sarracenos prius et in hoc exigitur ut Legatus sit in testimonium uobis et uos sitis testes super homines: nota T lex Abrahe (...) Sarracenos M

CAPitvLvM xxiii Titulus: fideles Cxviii periodi A2 ‫ﻩُﺬﻮن‬ ‫ﻩﺆ‬‫[ ﺍﻟ‬trans. al-mu’minūn] [trad. «los creyentes»] G2 5 et qui sua genitalia custodiunt: genitalia custodienda A 50 et posuimus filium ... deliciarum: jIhsou`n G2 clauis V 91-92 ... Sin autem omnis creatura periret, alii quoque super alios se erigentes, absit quod narrant. 92 Nouit enim occulta et testimonia. Absit quod constituerunt cum eo participes: arguzias nebulosis G2 116 exaltetur rex, Deus ueritatis. Non est Deus nisi ipse, creator throni uenerabilis: nota T

CAPitvLvM xxiv Titulus: ‫[ ﺍﻟﻨﻮﺭ‬trans. al-nūr] [trad. «la luz»] G2 2 Fornicatrix et fornicator unusquisque flagelletur centum uerberibus: nota G fornicatoris poena G2 nota T 2 Fornicatrix et fornicator ... aliquot fideles: fornicator V 2-3 et non compaciamini eis in lege Dei, si creditis in Deum et diem ultimum. et assint supplicio eorum aliquot fideles. 3 Fornicator non contrahat nisi cum fornicatrice uel ydolatra; et fornicatricem non ducat nisi fornicator uel ydolatra. et hoc inhibetur fidelibus: false accusationis ydolatrie G2 4-5 et qui quidem castas ... peniteant et emendent: qui incusant castas mulieres V 22 Nec negligant prudentes ex uobis et diuites, ... Nonne optatis ut indulgeat uobis Deus? Qui est indultor, miserator: nota T 23-24 illi enim, qui infamant ... operibus que fecerunt: clauis V 27-28 o uos qui creditis, non ingrediamini domos alienas ... non ingrediamini in eas donec concedatur uobis: hodie id turche non obseruant G2 30-31 Dic fidelibus uiris ... occulta detegant decoris: ut contineant oculos V 31 et dic fidelibus mulieribus ut coniuueant et obseruent genitalia sua, ut non detegant decorem suum nisi uiris suis ... non percuciunt pedibus ut occulta detegant decoris: nota T 32 et ducite uiduas ... de bonitate: clauis G2 ut ducat uiduas V 33 et qui desiderant instrumentum libertatis ... que uobis contulit: instrumentum libertatis V

Alchoranus Latinus

430

33 Neque compellatis iuuenculas ... eas ad hoc: ne compellant iuuenculas ad castitatem V 35 Deus nempe est lumen ... stella candida: similitudo luminis Dei V 55 Promisit Deus illis qui credunt ex uobis et bona faciunt ut uos reges constituat in terra, sicut alios constituit ante uos, et ut confirmaret uobis legem quam dignatus est uobis et ut conuertat timorem uestrum in securitatem: nota T

CAPitvLvM xxv Titulus: ‫ﻔﺮﹶﻗﺎﻥ‬‫[ ﺍﻟ‬trans. al-furqān] [trad. «el criterio / la distinción»] G2 1 Benedicatur qui destinauit Alforcanum super seruos suos ut gentibus euangelizaret: nota T 2-4 et creauit omnia et estimauit ea estimacione ... nec posse mortis uel uite habentes uel suscitacionis: hic recitat obiectiones fieri sibi solitas G2 15 Dic: «An hoc est melius uel eternitatis Paradisus qui metuentibus promittitur ut habeant eum in premium et mansionem?: nota T 24 Consortes autem Paradisi die illa meliorem obtinebunt mansionem et temperiem: nota T 35 et contulimus Moysi Librum et posuimus cum ipso fratrem suum Aaron rectorem: nota T 36 et diximus eis: «itote ad populum qui repudiarunt miracula nostra sub pretextu falsi»: Moses de primo G2 46-47 deinde subtraximus eam ad nos paulatim ... et sompnum quasi apoplexiam, et diem suscitacionem: a naturalibus transuadet G2 61 Benedicatur qui posuit in celo signa et constituit in eo luminare et lumen et lunam splendidam: nota T 68 et qui non colunt deum alium cum Deo, nec interficium quemquam quod prohibuit Deus nisi iuste, et non formicantur. et qui hoc agit, crimina committit: contra Christianos G2 70 nisi qui penituerit et crediderit et bonum egerit. illis quidem conuertet Deus delicta in mercedem, qui est indultor, miserator: clauis G2

CAPitvLvM xxvi Titulus: nubes CCvi periodi A2 ..‫[ ﺍﻟﺸﻌﺮﺍ ﺳﻮﺭﻩ ﻣﺎﻳﻪ ﻭﻋﺴﺮﻭن‬trans. al-sh(u)‘(a)rā sūr(a)h māy(a)h wa- ‘(i)srūn]11 [trad. «los poetas sura ciento veinte...»] G2 18-19 Dixit: «Nonne nobiscum nutritus fuisti ... et eras de blasphemis»: iosephus est in ea s(...) nam quod aliquando Moses fecerit stipulans/stipulacio subrexit G2 24 Dixit: «Celorum creator et terre et que sunt inter ea. et si creditis»: nota T

11

sic, lege ‫[ ﺍﻟﺸﻌﺮﺍﻋ ﻣﺎﻳﺔ ﻭﻋﺸﺮﻭن‬trans. al-shu‘arā’ sūra mā’ia wa-‘ishrūn].

APPeNDix GLoSSArvM

431

34-35 Dixit circunstantibus: «iste est incantator sapiens, 35 uult expellere uos de terra uestra suis incantacionibus. Quidnam precipitis?»: nota T 43-44 Dixit eis Moyses: «Proicite quod proicere debetis». 44 et proiecerunt funes suos et uirgas dicentes: «Per gloriam Pharaonis, nos obtinebimus!»: nota T 47-48 atque dicentes: «Credimus in creatorem gencium 48 et in creatorem Moysi et Aaron»: nota T 63 et reuelabimus Moysi, ut cum uirga sua percuteret mare. Quod factum est et scissum est et eleuata est utrobique eius pars in modum montis: nota T 69 et lege eis historiam Abrahe: Abraham A 79-81 qui mihi escam tribuit et potum 80 et quando egroto ipse me sanat, 81 qui mortificabit me et uiuificabit: nota T 83-84 Creator, concede mihi iudicium et fac me iustos attingere. 84 et da mihi linguam ueracem in ultimis: nota T 128 Cur fabricatis in omni arce municipium frustra 129 et construitis edificia?: arabum non legitur G2 164 et non exigo propter hoc a uobis premium. Premium enim non expeto nisi a creatore gencium: nota T 180-187 et non exigo propter hoc a uobis premium. ... 187 immitte super nos cladem de celo, si uerax es»: clauis G2 197 Numquid habet miraculum quod sapientes filiorum israel eum docuissent?: nota T 228 et iam cognoscent qui iniuriam intulerunt ad quam redibunt conuersionem: o nebulo! G2

CAPitvLvM xxvii Titulus: ‫[ ﺍﻟﻨﻤﻞ‬trans. al-n(a)ml] [trad. «las hormigas»] G2 8 Cumque ad eum appropinquasset, uocatus est et dictum est ei: «Benedictus est qui est in igne et qui est in circuitu eius. et exaltetur Deus, creator gencium: nota T 15 et iam contulimus Dauid et Salomoni scienciam ... super omnes seruos eius fideles»: de Salomone G2 16-17 et fecit quod Salomon succederet Dauid in hereditatem ... caterue demonum et hominum et auium et congregate sunt: o uera huius scriptoris in sptiam et fabulas G2 18 Cum autem peruenirent ad fontem formicarum ... ipsi non perpendebant»: De formica V 21 Puniam eam supplicio magno uel decollabo eam uel reddet mihi absencie sue racionem euidentem»: de upupa G2 22 et uenio ad uos de Sabba cum ueris rumoribus: regina Saba G2 36-40 Cumque uenisset Salomon ... gracia creatoris mei: Galfridus demon V 42-45 et collata est nobis ... inter se altercantes: deambulatorium uitreum V 48-50 et erant in ciuitate ... ipsi non perpendebant: clauis V 54 et recole Loth ... et uos uidetis?: nota T Loth V2 59-60 et dic: «Gloria Deo. et pax seruis suis quos elegit ... quis deus equatur Deo?: distinccio A

Alchoranus Latinus

432

60 an qui celos creauit et terram et dedit uobis pluuiam de celo et produxit ex ea ortos amenos quorum unam non poteritis arborem creare?: nota T 62 et qui respondet habenti necessitatem quando eum inuocat et detegit ab eo malum et preficit uos in terra: nota T 86 Nonne uident quod statuimus noctem ut quiescerent in ea, et diem in lucem? in hoc enim sunt miracula populo credenti: nota T

CAPitvLvM xxviii Titulus: ‫[ ﺍﻟﻘﺼﺺ‬trans. al-qaṣaṣ] [trad. «el relato»] G2 Hic iam centies repetitam Mosis historiam repetit G2 4 Pharao enim magnificauit se in terra et dispersit generaciones hominum quosdam subiciendo. Decollabat enim filios eorum et conseruabat uite uxores eorum, quia erat destructor: nota T 7 et reuelauimus matri Moysi «ut ablactaret eum. et cum timueris super eum, proice in mare. et non timeas neque contristeris, quia ego quidem restituam eum tibi, constituam eum Legatum»: nota T 14 Cumque peruenisset ad robur suum et perfeccionem, dedimus ei iudicium et sapienciam. et ita renumero bonos: nota T 29 Cum Moyses terminum compleuisset et ad suos redisset, perpendit a latere montis ignem. et dixit suis: «State hic, quia perpendi ignem. Fortassis inde habebo certitudinem uel adducam stipitem ignitum, fortassis calefaciatis uos»: nota T 59 et creator tuus urbes nullatenus aliquas deleuit usque dum mitteret eis Legatos ydiomatis eorundem qui legerent eis miracula nostra, nec deleuimus urbes nisi iniuriosorum: nota T 76 Acharon autem fuit de populo Moysi, et iratus est super eum. et dedimus thesauros quorum claues non sustentarent quadraginta homines robusti: nota T

CAPitvLvM xxix Titulus: ‫ﺒﻮﺕ‬‫ﻨﮓ‬‫ﻌ‬‫[ ﺍﻟ‬trans. al-‘ankabūt] [trad. «la araña»] aranga ajravcnh G2 6 et qui impugnat, impugnat quidem seipsum: quare igitur legem violenter ingeris! (sic) G2 10 et quidam hominum se profitentur credere in Deum ... Nonne Deus melius nouit que sunt in pectoribus gencium?: clauis G2 14 et iam quippe destinauimus Noe ad populum suum et mansit cum eis mille exceptis quinquaginta annis: falsum G2 20-21 ... deinde resuscitabit eas Deus ultima resuscitacione. Deus enim super omnia potens est». 21 Puniens quos uult et miseretur quorum uult, ad quem conuertimini: clauis G2 27-31 et concessimus ei Ysaac et iacob et eius proli attribuimus propheciam .... «Homines huius urbis sumus dampnaturi, quia ciues eius sunt inuriosi»: nomina immutata/immutabilia G2

APPeNDix GLoSSArvM

433

41 Similitudo qui susceperunt absque Deo patronos est sicut aranea que construxit domum. et uilissima domus est domus aranee. Si agnoscerent: ‫[ ﻋﻨﻜﺒﻮﺕ‬trans. ‘ankabýt] [trad. «araña»] G2 64 et non est uita mundana nisi ludus et iocus, et domus altera est uita, si cognoscerent: nota T

CAPitvLvM xxx Titulus: ‫ﻭﻡ‬‫[ ﺍﻟﺮ‬trans. al-Rūm [trad. «los rumis / los bizantinos»] rhomani grecius G2 curat de romanis M 2-4 Deuicti sunt romani 3 in loco terre proprinquo. ipsique postmodum deuincent eos 4 infra decennium: nota T 17-18 Laudetur ergo Deus ... et uespertino tempore: nota T quibus horum Deus sit laudabilis M 20 et de mirabilibus eius est quod creauit uos de terra : que sunt mirabilia Dei M 29 Quis ergo dirigit quem Deus facit errare et non habet defensorem?: quod Deus facit errare homines M 30 Conuerte ergo faciem tuam ad legem pure ... uerum multi hominum ignorant: nota T nulla creatura potest immutare legem Dei M

CAPitvLvM xxxi Titulus: ‫ﻟﻘﻤﻦ‬ [trans. Luqm(a)n]12 [trad. «Luqman»] G2 5 illi quidem sunt in direccione creatoris sui illique sunt beati: qui sunt directi M 8 illi enim qui crediderunt et bona egerunt, habebunt Paradisum deliciarum: nota T 13 et recole quando dixit Locmanus ... ydolatria scelus est magnum»: nota T Leomanus M 19 et ambula honeste ... omni uoce»: vox asini MV 22 et qui faciem suam obtulit Deo et est iustus, iam adhesit armille forti. et ad eum redibunt omnia: nota T nota disertacio M 27 et si omnes arbores que sunt in terra calami fierent et mare incaustum, et mare septemplex adiceretur, mare non sufficeret utique ad transcribenda uerba Dei, quia Deus est gloriosus, sapiens: hiperbole M 29 Nonne uides quod Deus intrudit noctem in diem et diem in noctem intrudit et contulit usibus uestris solem et lunam currentes ad certum terminum? : non est ueritas M 31 Nonne uides quod naues discurrunt in mare de beneficio eius ut ostendat uobis miracula sua? Hoc enim mirabile est omni pacienti, gracias agenti: arabum non legitur G2 (...)ursus nauium (...)re est mirabilis et pacienti et gracias agenti M

12

sic, lege ‫[ ﻟﻘﻤﺎﻥ‬trans. Luqmān].

Alchoranus Latinus

434

CAPitvLvM xxxii Titulus: supplicatio xxx periodi A2 ‫ﺠﺪﺓ‬‫[ ﺍﻟﺴ‬trans. al-sağda] [trad. «la prosternación»] ‫[ ﺳﺠﺪ‬trans. s(a)ğ(a)d(a)] [trad. «prosternarse»] G2 curat de quosque modo xxxii (...) M 3 Ymmo, ueraciter a creatore tuo processit ut premoneas homines ad quos non peruenit qui premoneret ante te ut corrigerentur: ad quos processit M 4 Deus qui creauit celos et terram et que sunt in medio eorum in sex diebus: Deus creauit celum et terram in sex M 5 ipse disponit omnia ... quantitas est mille anni de illis quos numeratis: mille anni M 11 Dic: «Mortificabit uos angelus mortis qui uobis prepositus est, deinde ad creatorem uestrum reducemini»: angelus mortis M 16 Dolent quidem latera sua prostrata deprecantes creatorem suum in timore et spe, et de bonis que contulimus eis erogant: supplicacio M 19 illi enim qui crediderunt et bona fecerunt, in Paradisis manebunt et prope opera que fecerunt: nota T 21 et dabo eis penam miciorem non grauiorem, quo forte conuertantur: quod illi qui sim(...) in inferno conuertuntur M

CAPitvLvM xxxiii Titulus: ‫[ ﻻﺣﺮﺍﺏ‬trans. al-āḥrāb]13 [trad. «los partidos / las facciones»] G2 4 ... cum taxacione iuramenti repudiatis uxores uestras dicentes a modo: «Sit uxoris latus mee inhibitum mihi ut latus matris mee»: uerba repudii G2 nota T 5 Ascribite eos patribus suis, est iustius apud Deum. ... et Deus parcit et miseretur: repudium M 7 et quando suscipimus a Prophetis fedus suum et a te et a Noe et Abraham et Moyse et ihesu filio Marie, suscepimus in quam firmum pactu: nota MT 11 tunc quidem examinabantur fideles et concuciebantur concussione uehementi: cor peruenit ad guttur iuxta mortem M 28 o Propheta, dic uxoribus tuis si mundum istum amant et decorem eius, accedant. et imparciar eis uitam et delicias multas: de mulieribus G2 32-34 Si obuiaueritis cuiquam, non loquamini molliter ... de miraculis Dei et de sapiencia, quia Deus subtilis est agnitor: clauis G2 37 Cumque Zeidus affectum suum ... in eis explessent: Zeide famulus Muhamed. Muhamed adulter G2 uxor Zeidi M nota T Nota. De Zeido V 38 Non debuit eius Propheta scandalizari in hiis que precepit Deus: reuera Legatum quam docet ‫ﻤﺪ‬‫ﳏ‬ [trans. Muḥammad] [trad. «Mahoma»] G2 Nota turpe M

13

sic, lege ‫[ ﺍﻷﺣﺰﺍﺏ‬trans. al-aḥzāb].

APPeNDix GLoSSArvM

435

39 qui autem producunt epistulas Dei et timent eum et neminem timent nisi Deum qui sufficit acquirere: o Maria lo(...) fere fante G2 40 Nec Machometus pater fuit ... prophetarum sigillum: Machometus sigillum prophetarum M nota T Sigillum prophetarum V 41 o uos fideles, inuocate Deum crebro: (...)as orat pro fidelibus M 43 ipse est qui orat pro uobis et angeli eius ut educat uos de tenebris ad lucem. et ipse miseretur fidelium: quem orat, o nebulo, presbiter (?) oratur (?) est qui ipse G2 ‫ﻫﻮ ﺍﹶﻟﹼﺬﻱ‬ ‫ﻋﻠﻴﻜﻢ‬ ‫ﻳﺼﱢﻠﻲ‬ [trans. huwa al-laḏḏī yuṣallī ‘alaykum]14 [trad. «el es quien ruega por vosotros»] G2 50 o Propheta, noueris quod licenciam tibi tradidimus dimittere uxores tuas ... ut non sit tibi scandalum: uxoribus Prophete (...)ciatis M 51 Ascisces ex eis quam uolueris; et associabis tibi quam uolueris et quam optaueris absolutam: o (...)laras/obseruatas leges G2 52 et non licet tibi mulieres ulterius habere nec ut habeas comites cum aliis coniugibus: quidem hoc uestri G2 52 ... etsi aliquarum pulchritudo tibi placeat, exceptis ancillis: et hic G2 53 o uos fideles, non ingrediamini domum Prophete nisi de concessa licencia inuitati ad epulas: quod nullus ingrederetur domum Prophete nisi licencia (?) M 53 Nec offendere debetis Prophetam Dei nec licet uobis numquam uxores eius ipso mortuo copulare, quia hoc est magnum apud Deum: nota M 56 Quia Deus et angeli eius orant pro Propheta. o fideles qui creditis, orate pro ipso et offerte uos in oblacionem: ‫ﻠﻮﻥ‬‫ﺼ‬  ‫[ ﻳ‬trans. yuṣalūna]15 [trad. «ruegan / bendicen»] G2 59 o Propheta, dic uxoribus tuis et filiabus et mulieribus fidelium ut contegant se uelis. et hoc est honestius ne cognoscantur et conspiciantur. Deus enim miseretur et parcet: nota T zhlotuphqh`nai nebubulonis (sic) G2 mulieres (...)nde M 62 Hec est lex Dei in antiquis qui abierunt. et non est lex Dei immutanda: (...) sit (...)m horam (...) M 72 Nos enim celis ostendimus et terre et montibus fidem; et abnuerunt eam tolerare et condescendimus eis: quibus on(...) est fides M

CAPitvLvM xxxiv Titulus: Salba Liiii periodi A2 ‫[ ﺴﺑﺄ‬trans. S(a)bā’] [trad. «Saba / los de Saba»] G2 12 et Salomoni domuimus uentum, cuius mane fuit mensis et cuius uespere fuit quoque mensis. et liquefecimus ei fontem eris. et quidam demonum sunt qui coram eo operantur ex nutu Dei; et quidam defraudant ex mandato nostro ut faciam incendii supplicium gustare: item de Salominis fabulae G2

14 15

sic, lege ‫[ ﻫﻮ اﻠﺬي ﻳﺼﻠﻲ ﻋﻠﻴﮐﻢ‬trans. huwa al-laḏī yuṣallī ‘alaykum]. sic, lege ‫[ ﻴﺼﻠﻮن‬trans. yuṣallūna].

Alchoranus Latinus

436

23 Nec instrumentum scripture nec uenia prodest, nisi que procedit ab eo usque a Deo. Quod cum eorum formidauerunt corda, dicent: «Quid hoc est quod dixit creator uester?» Dixerunt: «veritatem. et ipse est excelsus et magnus»: distinccio M 31 et si uideres tunc iniuriosos coram creatore suo stantes, inter se dicentes adinuicem pauperes magnatibus: «Si uos non essetis, fideles fuissemus»: (alter)cacio magnatum et pauperum M 33 Dixerunt pauperes magnatibus: «Ymmo, defraudauimus nocte et die ex quo precipitis nobis ut in Deum blasphememus et simulacra ei faciamus»: nota T 40 et die qua suscitabimus eos unanimiter, deinde dicemus angelis: «Numquid hii colebant uos?»: nota T

CAPitvLvM xxxv Titulus: angeli xLvii periodi A2 ‫[ ﺍﳌﻼﻳﻜﺔ‬trans. al-m(a)lāyka]16 [trad. «los ángeles»] G2 1 Gloria Deo, celorum conditori et terre, qui constituit angelos nuncios quorum quidam binas, quidam ternas, quidam uero quaternas habent alas: ale angeli M 18 et non punietur anima pro peccato alterius anime: non legitur G2 nota M 29-30 illi enim qui Librum Dei legunt et insistunt oracioni et erogant de hiis que contulimus eis in secreto et in publico, sperantes mercedem non sterilem, 30 augmentabit eis premium et addet eis de bonitate sua, quia remissor est, gloriosus: clauis G2 33 offerentur quippe hiis Paradisi Ade; quos ingredientur in quibus ornabuntur monilibus, id est, armillis auri et margaritis et eorum uestes erunt serice: Paradisus M 37 et sic gallicinabunt clamantes in ea: «Creator noster, extrahe nos. et operabimur bona, non sicut operabamur». Numquid dicetur eis uitam uobis concessi quantum recolunt illi qui recolunt? et peruenit ad uos monitor. Gustate ergo, quia non habent iniuriosi tutorem: nota T dia ... non legitur, fortasse graecum G2 45 et si Deus comprehenderet homines iuxta opera sua, non relinqueret super eam gressibile. verum sustinet eos usque ad terminum prefixum; et cum accesserit eorum terminus, tunc Deus prospiciet seruos suos: clauis G2

CAPitvLvM xxxvi Titulus: ‫[ ﻳﺲ‬trans. ys] [trad. «Ya Sin»] G2 51 et sufflabitur in cornu et tunc de sepulcris exeuntes accedent paulatim ad creatorem suum: resurreccio M

16

sic, lege ‫[ ﺍﳌﻼﺋﻜﺔ‬trans. al-malā’ika].

APPeNDix GLoSSArvM

437

52-56 ... Hoc enim est quod promiserat misericors. et ueraces exititere Legati». ... ipsi et uxores eorum sub umbris recumbentes super puluinaria: paradei`soς .er.bom... G2

CAPitvLvM xxxvii Titulus: ‫[ ﺍﻟﺼﺎﻓﺎﺕ‬trans. al-ṣāfāt] [trad. «los que se ponen en filas / los ángeles»] G2 curat de ordinibus captitulum xxxvii M 40 Seclusis seruis Dei puris: nota T 40-51 Seclusis seruis Dei puris, 41 qui quidem habebunt diuicias certas ... et uisitabunt se adinuicem interrogantes. 51 Depromet unus eorum quod cum haberet comparem: paradei`soς metaforikoς h(...) ‫[ ﻠﻠﻤﺤﻤﺪ‬trans. li-lmuḥamadi]17 [trad. «al loado»] G2 62-64 estne hec mansio melior uel arbor Zacomi ... nascitur in inferni profundo: nota aroborem inferni M 62-67 estne hec mansio ... desuper liquorem ueneni: Arbor azachomi que nascitur in inferno V 75 et iam uocauit nos Noe: nota (?) Noe M 91-97 et declinauit ad deos eorum, dicens: «Cur non comeditis?... mittite ipsum in infernum»: fabula A De patre Abraham 102 Cum autem cum ipso pergeret, ait: «Filiole mi, uidebam per sompnum quod decollabam te. Considera quid tibi uidetur». Dixit: «Pater mi, fac quod tibi preciperis. Me autem, annuente Deo, reperies pacientem»: nota T 103-104 Cum autem deuoti fuissent, prostrauit eum super frontem, 104 et uocauimus eum: «Abraham!: Abraham cum filiis M 109 Pax sit super Abraham: Abraham A 114 et dispensauimus cum Moyse et Aaron: Moyses A nota T 123 et Helyas quidem de legatis extitit: Helias V 139 et ionas quippe fuit de Legatis: ionas M 143-144 et si non laudasset Deum, 144 in uentre ipsius mansisset usque in diem iudicii: distinccio M

CAPitvLvM xxxviii Titulus: ‫ﺹ‬  [trans. ṣa] [trad. «Sad»] G2 14 omnes iste progenies subpretextu mendacii Legatos et promeruerunt penam: fortasse plerunt T2 17 et recole seruum nostrum Dauid potentem, quia conuersus est: Dauid AM 22-25 et an peruenit ad te rumor litigancium … et mansionem habere bonam: fabula A altercacio falsa M

17

sic, lege ‫ﺤﱠﻤﺪ‬  ‫[ ﻠﻠﻤ‬trans. li-l-muḥammadi].

Alchoranus Latinus

438

22-23 et dirige nos in uiam rectam. 23 Hic quidem frater meus habet nonaginta nouem oues et ego habeo unam. et dixit mihi: «Nutriam eam tibi». et circumuenit me uerbis»: fabula Dauidis G2 26 Dauid, constituimus te principem in terra. et iudica inter homines secundum iusticiam: Dauid AM nota T 32-34 Dixit: «Quia elegi temporalia magis quam creatoris mei memoriam ... cadauer filii sui. et conuersus: fabula A 45 et recole seruum nostrum Abraham et Ysaach et iacob potentes et discretos: nota T 48 et recole Ysmaelem et Helyam et Alumpnum et omnes castos: Ysmael M 50 Paradisos Ade ualius intrabunt apertis: Ade Paradisus M nota T 52 et mulieres habebunt castas ac uerecundas eis compares: mulieres castas in Paradiso M 64 Hoc quidem erit, quia deputati incendio inter se disceptabunt: dampnati M 68-71 Dic: «est rumor ingens ... creator tuus dixit angelis: «ego creabo hominem de luto: fabula A fabula falsa M 71 recole quando creator tuus dixit angelis: «ego creabo hominem de luto: nota T

CAPitvLvM xxxix Titulus: ‫[ ﺍﻟﺰﻣﺮ‬trans. al-z(u)m(a)r] [trad. «los grupos»] G2 xxxix M 4 et si quidem uellet Deus suscipere filium ... unus, uictor: nota T clauis V 11-12 Dic: «Quod mandatum est mihi ut Deum ... ut sim primus de Sarracenis»: primus Sarracenorum M 22 Nonne cui Deus pectus suum explanat ut fiat Sarracenus illuminatur a creatore suo. Heu corde induratis a memoria Dei! illi quidem sunt in errore manifesto: nota T 24 Quis autem faciem suam proteget a nocumento supplicii die resurreccionis et dicetur iniuriosis: «Gustate quod perpetrabatis!»: nota T 27 et iam introduximus in hoc Alchorano de singulis similitudinem, quo forte recolant: Alcoranus M 31 Deinde uos die resurreccionis apud creatorem uestrum litigabatis: resurreccio distinccio M 33 et qui accessit cum ueritate et credidit in eam, illi sunt timentes: nota T 34-35 et habebunt quod uoluerunt a creatore suo —hec est beneficiorum retribucio— 35 ut abscondat Deus ab eis opera mala que fecerunt et retribuat eis melius quam operati sunt: retribucio sanctorum M 49 et quando tangit aduersitas hominem, deprecatur nos. Deinde quando ei filios atque diuicias largimur, dicit: «Hoc mihi secundum meritum est collatum». Ymmo, est ad exanimandum, sed plures eorum non cognoscunt: nota T 54 et conuertimini ad creatorem uestrum et estote Sarraceni priusquam ad uos ueniat tormentum, deinde non deffendemini: nota T 57 uel dicat: «Si Deus me predestinasset, fuissem utique de timentibus eum»: nota T

APPeNDix GLoSSArvM

439

65 et iam reuelatum fuit tibi et antecessoribus tuis quod si constitueres cum Deo participes, contempnerentur opera tua et esses de dampnatis: nota T 69 et iudicatum est inter eos secundum iusticiam: et ipsis non est illata iniuria: iudicium M 74 et dixerunt: «Gloria sit Deo, qui ueram fecit nobis suam promissionem et dedit nobis terram hereditatem ut spaciemur in Paradiso ubi uoluerimus». Quam laudabile est premium benefactorum!: nota T

CAPitvLvM xL Titulus: ‫[ ﻏﺎﻓﺮ‬trans. ġāf(i)r] [trad. «perdonador, misericordioso»] miserator G2 14 Adorate ergo Deum puram ei fidem gerentes, et licet displiceat blasphemis: nota T 18 et premone eos die calamitatis, cum fuerint corda prope gutura et ipsi reciprocabuntur. iniuriosi non habebunt qui eis parcat et qui ueniam concedat cui obediatur: in die iudicii corda uene(runt) ad gutura M 23 et iam misimus Moysen cum miraculis nostris: Moyses M 29 Dixit Pharao: «Non persuadeo uobis nisi quod michi uidetur, nec dirigo uos nisi ad uiam rectam»: Pharao M 34 et iam quidem ad uos accessit ioseph prius cum testimoniis. Nec discessistis a dubio pro quo uenit ad uos usque a Deo quod cum obisset: nota T 34 Sic Deus oberrare facit, qui est nimis, hesitator: Deus fecit oberrare M 40 et qui fecerit bonum siue masculus siue femina et fuerit fidelis, ille quidem Paradisum ingredietur et ditabitur in eo in infinitum: nota T 41 o popule mi, quid est quod uoco uos ad refugium et uocatis me ad ignem?: disputacio M 47 et quando fuerint in igne altercantes, dicent inopes magnatibus: «Nos enim secuti fuimus uos. Numquid a nobis partem ignis aufferetis?»: altercacio ionpnatorum (sic) M 64 Deus autem est qui statuit uobis immobilem terram et celum excelsum. et formauit uos et ymaginem uestram priuilegiauit. et dittauit uos bonis. ille est Deus, benedictus Deus, creator gencium: nota T 66 et preceptum est michi ut fiam Sarracenus Deo, creatori gencium: nota TV 79 Deus est qui tribuit uobis animalia ut ex eis quedam equitaretis et quedam commederetis et ex eis haberetis iuuamenta: crux G2

CAPitvLvM xLi Titulus: ‫[ ﻓﺼﻠﺖ‬trans. f(u)ṣ(i)l(a)t]18 [trad. «se han explicado detalladamente / claramente»] G2 6-7 ... et heu ydolatris 7 qui non dant decimas et in alteram uitam non credunt!: nota T

18

sic, lege ‫ﻠﺖ‬‫[ ﻓﺼ‬tr. fuṣṣilat].

Alchoranus Latinus

440

9 Dic: «Quamobrem blasphematis in eum qui terram creauit in biduo?: terra creata biduo M 10 et sunt in ea montes desuper; et benedixit eam: posuit in ea capita M 12 et compleuit in biduo septem celos et reuelauit unicuique celo opus suum. et decorauimus inferius celum luminaribus ad custodiam: creacio celorum M 21 respondebunt: «Deus enim qui omnia fecit loqui et nos fecit testificari. et ipse uos prima uice creauit et ad eum reducemini»: fabula M 29 et dixerunt blasphemi: «Creator, demonstra nobis demones et homines qui nos prodiderunt. Ponemus eos sub pedibus nostris ut sint de infimis»: nota T 34-35 et si inter te et aliquem hominem fuerit odium, sit tibi tamen tamquam carus amicus. 35 et non acquirent Paradisum nisi sustinentes: uide de condonanda iniuria G2 34-36 et si inter te et aliquem hominem fuerit odium ... deffende te cum Deo: nota M odium V 36 et si te temptauerit Sathanas temptacione praua, deffende te cum Deo, qui est auditor, sapiens: nota T 38 et si superbiunt illi, qui sunt apud creatorem tuum laudant eum nocte et die et ipsi non audiunt: supplicacio M 44 et siquidem eum ederemus Latinum, dicerent utique ... illique clamabant eminus»: quare latine non scripsit G2 46 et bona que fecerit, anime sue faciet; et mala similiter. et creator utique tuus non est seruis iniuriosus: distinccio M 50 et quando misericorditer agimus cum ipso ... et gustare eos faciam in mane supplicium: manus indicans G2

CAPitvLvM xLii 3 quem statuimus Alcoranum Arabicum, quo forte discernatis: Alcoranus M 10 «ille est Deus, creator meus, in quo confido et ad eum conuertor: nota T 13 exposuit quippe uobis de lege id quod predicauit Noe et quod reuelauimus tibi et quod predicauimus Abrahe et Moysi et ihesu ut obseruetis legem nec in ea dissenciatis: nota T skovpoς impostor G2 14 et non fuerunt dissencientes nisi postquam peruenit ad eos sciencia inuidia inter se ducti: clauis G2 17 et quando anunciatur alicui quod nata est ei uerbi gracia filia quam misericordi attribuunt, facies eius immutatur et fit atra et contristatur: angeli M 22 ... qui autem crediderunt et bona egerunt in uiridariis erunt Paradisi, habentes apud creatorem suum quod optarunt: nota T 23 Dic: «Non exigo a uobis super hoc premium nisi quod proximos diligatis». et qui mercedem nansciscitur, accumulabo ei bonum, quia Deus est remissor, gloriosus: proximi dillectis G2 40 et malum pro malo simile infligunt. et qui parcit et benefacit, a Deo recipit premium. iniuriosos enim odit: nota T

APPeNDix GLoSSArvM

441

CAPitvLvM xLiii 24 Dic: «Cur non accessistis ad eleganciora eis in quibus patres uestros inuenistis?» responderunt: «Nos blasphemamus in id pro quo missi estis»: distinccio M 26-27 et recole quando dixit Abraham patri suo et populo suo: «inmunis sum ab hiis quos colitis 27 nisi ab eo qui creauit me. ipse quippe nos diriget»: Abraham M 47-48 Cumque ad eos perueniret cum miraculis nostris, ipsi deriserunt eum 48 et non ostendebat eis miraculum quod non esset maius altero: nota T 57-58 et quando filius Marie ... immo sunt homines litigiosi: ‫[ ﻋﺴﻲ‬trans. ‘(I)sī]19 [trad. «Jesús»] G2 filius Marie V 63 et ut ihesus accessit ... in quibus dissentitis: nota T ihesus V 70 introite Paradisum; uos et uxores uestre honorabimini»: nota T Paradisus M 80-83 et legati nostri secus ... promittitur eis: clauis V 81 Dic: «Si misericors habet filium, ego sum primus diffidencium»: nota T blasphema(t) (...) Deus non habet M

CAPitvLvM xLiv 45-48 Arbor enim Zaconii ... de pena ueneni: Azachomi V 51-53 timentes autem erunt in mansione tuti 52 in Paradisis et fontibus, 53 induentes purpuram et uestes sericas, facie ad faciem considentes: Paradisus M

CAPitvLvM xLv 16 et iam dedimus filiis israel Librum et sapienciam et prudenciam et propheciam et ditauimus eos de bonis. et extulimus eos super gentes: filii israel M 28 et unusquisque uocabitur populus ad Librum suum: «Hodie retribuetur uobis iuxta quod egeritis»: nota T 36 Gloria igitur Deo, creatori celorum et creatori terre et creatori gencium: nota T

CAPitvLvM xLvi 7 et quando miracula nostra recitabuntur eis manifesto, dicent qui blasphemarunt in ueritatem que peruenit ad eos dicent: «Hec est ars magica publica»: in die resurreccionis blasphema(nt) M

19

sic, lege ‫[ ﻋﻴﺴﻰ‬trans. ‘Īsà].

Alchoranus Latinus

442

15 et precepimus homini ut parentibus suis benefaceret ... tibi sit acceptum: precepit Deus parentibus benefacere M clauis V 35 Numquid ergo perimit nisi populum peccatorem?: nunc furit in bello G2

CAPitvLvM xLvii Titulus: xLvii M 3-6 ... et fideles inmitati sunt uerum creatoris sui. ... et intromittet eos in Paradisum quem eis prouidet: clauis G2 4 et cum blasphemis occurreritis, capita eorum amputate: mandat blasphemantibus uel non credentibus legem suam amputari capita M ut amputet capita blasphemis V 15 velut illi quibus Paradisus promittitur metuentes ... Sunt sicut qui in igne permanebunt in eternum: paradei`soς G2 15 ... in illo sunt flumina aque ... et flumina mellis: nota T Paradisus M flumina que sunt in Paradiso V 27 Qualiter ergo cum obierint angeli percucient facies eorum et posteriora!: angeli percussient M 35 Non ergo flectamini, pacem deprecantes cum sitis sublimes: non est pax depreanda M

CAPitvLvM xLviii 2 ut Deus parcat tibi prima peccata et nouissima et adimpleat super te graciam suam et ad uiam te dirigat rectam: nota T 14 et Deus in celis regnat et in terra parcit cui uult et quem uult punit, qui est miserator, misericors: nota T 17 Non est lex imposita ceco neque claudo neque infirmo. et qui Deo obedierit et Legato eius, intromittam ipsum in Paradisos sub quibus flumina fluunt. et qui retro abierit, penam doloris ei infligam: nota M 27 et iamque Deus uerum fecerat ... rasi et tonsorati, nichil timentes»: quando debent ingredi templum M ut intrent templum rasi V 29 ... et notabis impressionem supplicacionis. Similes namque sunt iuxta Pentateucum et euangelium ... ueniam et premium magnum: clauis G2

CAPitvLvM xLix 2 o uos qui credidistis, non exaltetis uoces uestras supra uocem Prophete. Nec personetis eas sicut inter uos personatis adinuicem ne sint opera uestra despecta et uos non perpenditis: reuerencia Legato M 6 o uos qui credidistis, si uenerit iniquus ... hiis que fecistis: clauis V 9 et si due partes fidelium inter se dimicauerint ... et facite equum: clauis G2 Si dimicauerunt inter se V

APPeNDix GLoSSArvM

443

10 Fideles autem fratres sunt. Concordate ergo fratres uestros et timete Deum, quo forte miseratur uestri: concordia fratrum M 11 et non reprehendatis uos ipsos nec uobis ignominiosa ... nomen iniqum post fidem: nota T ut non imponant sibi nomina ignominiosa V2 12 o uos qui creditis, prauas uitatote opiniones, quia quedam opiniones sunt crimen. et non exploretis et non reprehendatis adinuicem uos. Appettitne aliquis uestrum carnem fratris sui comedere mortui? Nonne abhominamini? et timete Deum, quia ipse est misericors, miserator: quos non se diffament M 16 Numquid instruetis Deum de fide uestra et Deus nouit archana celorum et terre? et Deus nouit omnia: quod Deus nouit omnia M

CAPitvLvM L 9 et dedimus de celo pluuiam benedictam et produximus ex ea ortos et grana messionis: de pluuia M 23-26 et dixit compar eius: «Hic est penes me proternus ... Mitte ergo eum in supplicium crudele»: qui mittendi sunt in supplicium M 25 epicurus, odiosus, ambiguus: nota M 30 die qua dicetur gehenne: «esne plena?»: de die qua dicetur gehenne es plena M 34 dicetur: «introduc eum in pace. et hec erit dies eternitatis»: dies eternitatis M 38 et iam quidem celos creauimus et terram et que sunt in medio eorum in sex diebus, et non tetigit nos fatigacio: de creacione celi et terre in sex diebus M 39 Sustine ergo quod dicunt et lauda creatorem tuum ante solis ortum et occasum: quod laudetur creatorem ante solis ortum (?) et occasum M

CAPitvLvM Li 1 Per uentos afferentes pluuiam 2 et nubes eam concipientes: nota T 15 Quia metuentes erunt in Paradisis et fontibus: de Paradiso M 24 An nosci ystoriam hospitum Abrahe honoratorum?: hospites Abrahe M 26 et declinauit ad suos et attulit uitulum pinguem: uitulu M 28-29 et annunciauerunt ei puerum sapientem. 29 et accessit uxor eius in caterua et confricauit faciem suam et ait: «Auus sum, sterilis»: de filio percasso (?) M 31 Dixit: «Ad quid uenistis, legati?»: distinccio M 35-36 et eduximus qui erant ibi fideles 36 et non inuenimus ibi nisi domum Sarracenorum: quam supra dixit quod ipse fuit Sarracenus M 38 et in Moyse, quando misimus eum ad Pharaonem cum racione manifesta: Moyses fuit missus ad Pharaonem M 46 et recole populum Noe prius, quia fuerunt homines peccatores: de Noe M 56 et non creaui demones et homines nisi ut adorarent me: creati sunt homines et demones ut Deum adorent M

Alchoranus Latinus

444

CAPitvLvM Lii 1 Per montem Synay: nota T 13 in die qua uocabuntur ad ignem gehenne uocacione: in die iudicii M 17 Quoniam metuentes in paradisis et amenitatibus: Paradisus M 24 et circuibunt eos pueri quasi margarite incastinate fulgentes: pueri in Paradiso M

CAPitvLvM Liii 4 Sed ex reuelacione que fuit ei reuelata: ex reuelacione loquare M 7-9 qui consistit in arce superiori, 8 deinde apropinquauit 9 ad tractum duarum sagitarum et declinauit proprius: hec precipue comuna gentiles G2 13-23 et iam in tantum uidit 14 angelum descendentem ... nisi nomina que finxistis uos et patres uestri, quibus Deus nullam assignauit racionem: clauis G2 18 et iam uidit de miraculis creatoris sui maiora: uidit angelum M 19 Numquid Palladem, venerem: nota M 31 et Dei est quidquid in celis et in terra continetur, ut illis qui peccarunt pro meritis retribuat et illis qui benefecerunt pro bonis premium largiatur: quod Deus est premiator M 32 Qui uitant maiora crimina et scelera exceptis uenialibus, quia creator tuus late uenie est: nota T 36-39 An non fuit narratum quid in paginis Moysi contineatur 37 et Abrahe qui adimpleuit, 38 ne anima pro peccato alterius anime puniatur 39 et homo non acquirat nisi secundum quod meruit?: nota T

CAPitvLvM Liv 1 Apropinquauit hora et scissa est luna : scissa est luna M 6-7 Die qua uocator ad rem uocabit ignotam 7 illis quorum oculi formidabunt de sepulcris educentur sicut locuste dispergentur: nota T 11 et aperuimus tunc cataratas celi et dedimus incessanter pluuiam: pluuia M 27 Nos enim mittemus camelam ut eos examinemus. et cerne eos atque expecta: camela M

CAPitvLvM Lv 1-2 Misericors 2 docuit Alchoranum: nota T 5 Solem et lunam ad computandum: distinccio M 15 et creauit demones ex flamma ignis: demones sunt creati ex igne M 17 Creator duorum orientum et occidentum: duo orientes et duo occidentes M 54 recumbent in eis super lectos quorum supellectilia erunt purpurea; et colligent fructus ortorum apprope: clauis G de Paradiso M

APPeNDix GLoSSArvM

445

56 inerunt puelle uerecunde oculis quas non polluit homo unquam nec delusit demon: clauis G puelle in Paradiso M 62 et circa utrumque duo orti: duo orti M 78 Benedicatur nomen creatoris tui, magnifici et honorandi: nota T

CAPitvLvM Lvi 11-12 illi sunt proximi 12 Paradisis deliciarum: Paradisus ad dextram G2 Paradisus M 41-44 et consortes sinistre ... nec temperata nec bona: Paradisus ad sinistram G2 58-60 Numquid uidetis quod decedetis uos mortem? ... Nos prouidimus inter uos mortem: pena dampnatorum qui comedunt in inferno de fructu arboris Zacomi M 74 Lauda ergo nomen creatoris tui magnum: nota T 77-80 quod Alchoranus est uenerandus ... qui descendit a creatore gencium: quod Alcoranus est uenerandus quia descendit a Deo M 78-86 in Libro incastonato ... Si contumaces estis: clauis G 83-86 Numquid anima quando peruenit ad gutur ... uerumptamen non uidetis: anima uenit ad guttur M

CAPitvLvM Lvii 1-2 Laudant Deum omnia que sunt ... qui super omnia est potens: nota T 1-3 Laudant Deum omnia ... qui nouit omnia: qualis et quantus est Deus M 4 Qui celos creauit et terram in sex diebus, deinde in trono sedit: tronus Deis M 7 illi autem qui crediderunt ex uobis et erogauerunt, premium habet magnum: facientes opera misericordie premium magnum M 12 in die quippe quando uiri fideles et mulieres incedent cum lumine suo in manibus gerentes. Fidem suam annunciabitur eis: «Hodie in Paradisis eritis sub quibus current flumina in quibus manebitis in eternum. Hoc est refugium magnum»: parabola de (...) portantibus Dei M 13 Die qua ypocrite uiri dicent et mulieres illis qui crediderunt: «expectate nos ut de lumine uestro suscipiamus». Dicetur eis: «retro abite et querite lumen». et fundatus est murus inter primos et nouissimos habens unam portam infra quam est misericordia et ultra eam appositum est supplicium: alludit ad parabolam yriginum G2 20 Scitote quod uita mundana non est nisi ludus ... non est uita mundana nisi delectacio periculosa: vita mundana V 21 Anticipate indulgenciam a creatore uestro et Paradisum cuius latitudo est sicut latitudo celi et terre, qui preparatus est illis qui crediderunt in Deum et Legatum eius: nota T latitudo Paradisi M

Alchoranus Latinus

446

23-24 et non contristemini super hoc quod amisistis ... et persuadet hominibus auariciam et qui retro abiit: nota M 27 Deinde misimus post eorum uestigia ... eum pietatem et misericordiam et religionem quam inuenerunt: ‫ﻲ‬‫ﻋﺴ‬ [trans. ‘Asay]20 [trad. «Jesús»] G2 27 Deinde misimus post eorum uestigia ... non custodierunt eam debito modo: nota bene ihesum et eum (...)uentibus M ihesus V 27 ... et non custodierunt eam debito modo. et fidelibus ex eis qui crediderunt contulimus premium suum, et multi ex eis extitere peccatores: tu scilet G2 29 vt sciant qui Librum habent quod non habent super graciam Dei potestatem, quia ipsa gracia in manu Dei est quam confert cui uult Deus, graciosus, magnus: gracia Dei M

CAPitvLvM Lviii 1 iam audiuit Deus uerbum illius que disputat tecum de uiro suo et conqueritur Deo. et Deus audit altercacionem uestram, quia Deus est auditor, prospector: distinccio M 3 et qui abiurant uxores suas, deinde redeunt ad id quod proferunt, priusquam eas tangant, captiuum redimere tenentur: pena G2 de illis qui abiurant uxores et nolunt redire ad eas M 8 et murmurant cum peccato et odio et contumacia Legati: bonorum Legati M

CAPitvLvM Lix 1-2 Laudant Deum omnes qui sunt in celis et in terra; qui est gloriosus, sapiens. 2 ipse quidem est qui blasphemos extraxit de patriis suis in iherusalem, scilicet in ualle iosaphat: nota T 6-7 et quecumque spolia Deus acquisiuit Legato suo ab eis ... spolia tribuit Deus Legato suo de rusticanis Dei sunt et Legati: (...)indu(...) latere qui furatur ut eroget G2 7 et quecumque spolia tribuit Deus Legato suo de rusticanis Dei sunt et Legati et propinquorum et pupillorum et pauperum et pegrinorum, ut ipsi pauperes sorciantur aliquid inter diuites uestros: nota T (...)orum sunt spolia M 21 et si Alchoranum habet super montem, mitteremus desursum; uideremus eum pre timore Dei scissum: scilicet G2 uirtus Alcorani M 22 ipse est Deus, preter quem nullus alius est Deus, qui nouit occulta et testimonium. ipse misericors, miserator: nota T unus Dei cui multe excellentes attribuciones (et) perfecciones M

20

sic, lege ‫[ ﻋﻴﺴﻰ‬trans. ‘Īsà].

APPeNDix GLoSSArvM

447

CAPitvLvM Lx 1 et componetis cum eis amiciciam et ego noui occulta uestra et manifesta: crux G2 de non habenda amiciciam cum hiis qui non sunt in secta eorum M 2 Si capiunt uos, inimici sunt uobis et extendunt uobis manus suas et linguas in malum. et optarent ut essetis blasphemi: nota T 4 Non fuit hoc uerbum quod Abraham patri suo protulit: «Non petam tibi ueniam a Deo nec posse habeo super Deum in aliquo»: nota T Abraham M 9 verum uos arcet a consorcio illorum ... ne communicetis eis: non est consorcio persone M 10 et si deprehendistis eas esse fideles ... cum eis soluta eis dote: clauis V 12 ... neque filios suos extinguant neque confingant aliquod sinistrum in publico siue in occulto neque contumaces existant in honesto fidem earum, admittas et remitte eis, quia Deus remittit, miserator: nota T

CAPitvLvM Lxi 2 o uos qui credidistis, quare dicitis quod non facitis?: (...) est credenti dicitur non facere M 5 et recole quando dixit Moyses ... ego sum Legatus Dei ad uos?»: Moyses M 6 et quando dixit ihesus ... cuius nomen est gloriosus»: nota T ‫[ ﻋﺴﻰ‬trans. ‘Isà]  ‫[ ﺍ‬trans. Aḥmadun] [trad. «Áhmad»] G2 nota ihesu M [trad. «Jesús»] ٌ‫ﲪﻠ‬ ihesus V 14 o uos qui credidistis, estote tutores Dei sicut dixit ihesus, filius Marie, Apostolis: «Qui sunt tutores mei ad Deum?» responderunt Apostoli: «Nos sumus tutores Dei»: Apostoli ihesus M

CAPitvLvM Lxii 1 Laudabit Deum quicquid est in celis et in terra; qui est rex, sanctus, gloriosus, sapiens: distinccio M 2 Qui misit in ydiotis Legatum de ipsis ut legeret eis miracula eius et corrigeret eos et doceret eos Librum et sapienciam: nota T 2 Quamuis prius extitissent in errore manifesto: iste prius fuit in errore manifesto/e M 9 o uos qui credidistis, quando uocatur ad oracionem in die sexte ferie?: Sexta feria MV

CAPitvLvM Lxiii 4-7 estimantes quod omnis clamor sit inimicorum contra eos ... «Non erogetis illis qui sunt cum Legato Dei donec abeant»: nolebant nebuloni erogare hi G2 10 et erogate de hiis que Deus uobis contulit, priusquam aliquem uestrum mors preueniat: electio G2

Alchoranus Latinus

448

CAPitvLvM Lxiv 9 Die qua uos congregabit ad diem congregacionis ... deffluunt flumina in eis permanentes in eternum: nota T 12 et obedite Deo et Legato eius. et si retro abitis, non incumbit quidem Legato eius nisi perferre manifeste: signum interrogationis G

CAPitvLvM Lxv 1 et isti sunt termini Dei. et qui terminos Dei transgreditur, sibi facit iniuriam: equi G2

CAPitvLvM Lxvi 2 indixit uobis Deus absolucionem sacramentorum: absolucio sacramentorum M 4 Deus enim est dominus eius et Gabriel et boni fideles et angeli postmodum patronum eius: Gabriel V 8 o uos qui credidistis, penitenciam agite ueram Deo. Forte Deus ignoscet uobis peccata uestra: nota T agentibus ueram penitenciam forte Deus ignoscet M 11 et introduxit Deus similitudinem illis qui crediderunt ... et erue me a populo iniurioso»: fabula M 12 et Mariam filiam Abraham ... et fuit religiosa: Maria ‫ﻤﺮﺁﻥ‬‫[ ﻋ‬trans. ‘imr’ān]21 [trad. imrán / Joaquín»] G2 Maria filia Abraham M Maria V

CAPitvLvM Lxviii 8-9 Noli ergo mendacibus obedire ... et ipsi quoque prefunctorie se haberent: fabula M 35 Numquid equabimus Sarracenos presumptoribus?: nota T

CAPitvLvM Lxix 13-16 Quando autem in cornu sufflabitur una sufflacio ... et fiet illa die uacuum: iudicium M 22-23 et in Paradiso excelso 23 cuius fructus cum de arbore demuntur prope sunt: pena malorum M

21

sic, lege ‫[ ﻋﻤﺮﺍﻥ‬trans. ‘imrān].

APPeNDix GLoSSArvM

449

38-43 ego autem iuro per uisibilia ... sed ipsum descendit a creatore gencium: iuramentum M

CAPitvLvM Lxx 4 quibus ascendent angeli et spiritus ad ipsum in die cuius quantitas est quinquaginta milium annorum: milium annorum M 11 uellet quidem presumptor de supplicio redimi illius diei filiis suis: nota M 29-30 et qui genitalia sua obseruant 30 nisi in uxoribus suis uel ancillis; quia sunt inculpabiles: preter uxores et ancillas M

CAPitvLvM Lxxi 6 et exoracio nihil aliud addidit eis nisi quod magis extitere rebelles: rebelles Noe M 28 Creator, parce michi et parentibus et ingredientibus domum meam fidelibus tamen et fidelibus uiris et mulieribus: solam familiam dicit familia sacra G2

CAPitvLvM Lxxii 1 Dic: «reuelatum est michi ut turbam demonum audire permittam; dixerunt: «igitur audiuimus quippe Alchoranum mirandum: distinccio M 2 et quod non constituamus cum creatore nostro quemquam participem: demones M 3-4 et potencia creatoris ... enormia contra Deum proferebat: Nota V 5 Sed nos quidem estimauimus quod nullus hominum siue demonum confinget contra Deum mendacium: Deus non habet filium quia non habet sociam M 8 et nos quippe celum attingimus et inuenimus ipsum quidem custodibus plenum ualidis et cometis: Machometus ascendit uel attingit celum M 13-14 et quia direccionem audiuimus et credidimus in eam. et qui credit in creatorem suum non timet detrimentum nec angustiam. 14 et quidam nostrum sunt Sarraceni et quidam iniqui: demones Sarraceni M

CAPitvLvM Lxxiii 20 et Deus noctem metitur et diem. Nouit quippe quod eam non poteritis comprehendere ideoque parcit uobis: nota T 20 Legite ergo quod facile erit uobis de Alchorano. Nouit enim quod quidam uestrum sunt infirmi et alii per terram discurrunt uictualia Dei sibi querentes et nonnulli pugnant in uia Dei: Lectio G2

Alchoranus Latinus

450

CAPitvLvM Lxxv 6-10 interrogat autem: «Quando erit dies resurreccionis?» ... tunc dicet homo: «Quo fugiam?»: signa diei resurreccionis M 16-17 Non pronuncies ipsum Alchoranum uelociter, 17 quia nobis incumbit colligere ipsum et legere: qualiter legendus Alchoranus M

CAPitvLvM Lxxvi Titulus: ‫[ ﺍﻧﺴﺎﻥ‬trans. insān] [trad. «persona/hombre»] hominis G2 11 Custodiat eos Deus a malo illius diei et concedat eis premium et gaudium: egregia par(iter) G2 12 et retribuat eis pro eo quod sustinuerunt Paradisum: Paradisus M 12 et retribuat eis pro eo quod sustinuerunt Paradisum et superlectilia serici 13 et puluinaria super quibus recumbant, non sentiant in eo solis estum nec hyemis frigorem: nota T 12-17 et retribuat eis pro eo ... uinum cuius mixtura erit zinziberis: Paradisus V 17 et potabunt ciphis plenis uinum cuius mixtura erit zinziberis: uinum zinziberis M 18-21 et erit ibi fons qui celiculus appellabitur ... potabit eos creator eorum uino mundo: Celiculus fons V 19 et ambient eos undique pueri uiuentes in eternum: (...)uera M

CAPitvLvM Lxxvii 8 Quando scilicet stelle peribunt: stelle peribunt M 13 usque ad diem iudicii prefigitur eis terminus: dies iudicii M 15 et heu in die illa mendacibus!: heu mendacibus M 23 et prouidimus tempus destinatum. Quam bonus est prouisor!: in die iudicii non loquant homines M 40 Heu in die illa mendacibus!: nota T ‫ﻠﻤ ﹶ‬‫ﻋ ﻟ‬‫ﻮﻣﻴﺬ‬‫ ﻳ‬‫[ ﻭﻳﻞ‬trans. waylun yawmīḏin li-l-kaḏabīna]22 49 Heu illa die mendacibus!: ‫ﲔ‬‫ﻜﺬﺑ‬ [trad.«¡ay entonces de los embusteros!»] G2

CAPitvLvM Lxxviii 1-3 Dic: «Quare?» 2 interrogant de rumore magno 3 in quo dissenciunt: distinccio M

22

َ  ‫وﻴﻞ ﻴﻮﻤﻴﺬﺀ‬ sic, lege ‫ﻟﻠﻤﮐﺬﺒﻴﻦ‬  [trans. waylun yawma’iḏin li-l-mukaḏḏibīn].

APPeNDix GLoSSArvM

451

CAPitvLvM Lxxix 13-14 verum fiet repente sonus comminacionis unus 14 et presentabuntur omnes in ualle iosaphat: in vallis iosaphat iudicium G2 vallis iosaphat M 15 Numquid peruenit ad te rumor Moysi?: Moyses M 28-30 et sublime fecit et equauit, 29 et obscurauit noctem eius et reuelauit auroram eius. 30 et terram postmodum dilatauit: quod primo creatum est celum et postea terra M 46 et quando uidebunt eam reputabunt, quod non uixerunt nisi per unum uespere uel mane: nota T

CAPitvLvM Lxxxi 29 et non poteritis uelle, nisi Deus uoluerit, creator gencium: uelle a Deo M

CAPitvLvM Lxxxii 18 etsi scires quid esset dies iudicii?: die iudicii M

CAPitvLvM Lxxxiii 22-24 Quia iusti sunt in deliciis 23 recumbentes super puluinaria, circunspicientes 24 in eorum uultibus cognoscetur aspectus delicatus: Paradisus M

CAPitvLvM Lxxxiv 18 et lunam quando scinditur: de cisio (sic) lune M

CAPitvLvM Lxxxv 10 Circumuenerunt uiros fideles et mulieres, demum quia non egerunt penitenciam, habent supplicium gehenne et habent penam incendii: praua facienda M

CAPitvLvM Lxxxvi 1 Per celum et planetam iuro excelsum: planeta M

Alchoranus Latinus

452

CAPitvLvM xC 3 et per genitorem et quem genuit: ‫ﻭﻟﹶﻠﹶ‬ ‫ﺎ‬‫ﻭﻣ‬ ‫ﺪ‬‫ﻭﺍﻟ‬‫ﻭ‬ [trans. wa-wālidin wa-mā wālada] [trad. «por un padre y el que ha engendrado!] G2 nota: hic facit mencionem de genitore et filio G glossa: hic uidetur iurare per patrem et filium quod nusquam in hoc libro legitur tale iuramentum, sed dicunt hec uerba esse Dei iurantis per Mahometum et filium eius qui teste allenudo menciuntur addidit in margine inferiore G genitor et quem generat M 12-16 et que sunt ardua? 13 redimere captiuum 14 et reficere in die egestatis 15 pupillum propinquum 16 uel pauperem in terra prostratum: clauis G2

CAPitvLvM xCi 13 «Hec est camela Dei, potate eam»: Camela M 14 et destruxit eos creator eorum pro peccatis suis et domos eorum: malta galbella G2

CAPitvLvM xCiii 6 Nonne reperit te pupillum et collegit te? 7 et inuenit te in errore et correxit?: non fuit pupillus (...)etus errore ydolatrie M

CAPitvLvM xCiv 1 Nonne adaperui cor tuum: (...no) altercator M

CAPitvLvM xCvi 2 creauit enim hominem ex sanguisuga: creauit hominem sanguissuga M

CAPitvLvM xCix 7-8 Quisquis igitur aliquid boni fecerit ad pondus formice, uidebit ipsum. 8 et quicumque fecerit iuxta pondus formice malum, inueniet ipsum: nil occultum fmr G2

CAPitvLvM Ci 7-11 et ipse quidem hoc profitetur ... quod creator eos illa die cognoscet?: clauis G2

APPeNDix GLoSSArvM

453

CAPitvLvM Ciii 3 nisi illi qui crediderunt et bona fecerunt et predicauerunt sibi adinuicem ueritatem et pacienciam: bona facere G2

CAPitvLvM Civ 3-4 et qui estimat quod pecunia sua in perpetuum uiuere faciet! 4 Nequaquam; sed precipitabitur in gehennam: contemptus opum G2

CAPitvLvM Cvii 2 ille quippe sterilis est, qui repellit pupillum: «huérfano»] G2

‫[ ﻳﺘﻴﻢ‬trans. yat÷m] [trad.

CAPitvLvM Cviii Titulus: ‫[ ﺍﳌﺎﻋﻮﻥ‬trans. al-mā‘ūn] [trad. «el auxilio, la asistencia indispensable»] G2

Index nomInvm et rervm notabIlIvm

a aaron: II, 248; IV, 163; VI, 84; VII, 122, 142; X, 75; XIX, 28, 53; XX, 30, 70, 90, 92; XXI, 48; XXIII, 45; XXV, 35; XXVI, 13, 48; XXXVII, 114, 120; XL, 24. abraham: II, 124-127, 130, 132-133, 135-136, 140, 258, 260; III, 33, 65, 67-68, 84, 95, 97; IV, 54, 125-126, 163; VI, 74-75, 83, 161; IX, 70, 114; XI, 69, 74-76; XII, 6, 38; XIV, 35; XV, 51; XVI, 20; XIX, 41, 46, 58; XXI, 51, 60, 63, 69; XXII, 26, 43; XXVI, 69; XXIX, 16, 31; XXXIII, 7; XXXVII, 83, 104, 109; XXXVIII, 45; XLII, 13; XLIII, 26; LI, 24; LIII, 37; LVII, 26; LX, 4; LXVI, 12; LXXXVII, 19. acharon siue charon (Core): XXVIII, 76, 79; XXIX, 39; XL, 24. adam: II, 31, 33-35, 37; III, 33, 59; VII, 11, 19; XVII, 61; XVIII, 50; XX, 115117, 121. FIlII ade: V, 27; VII, 26-27, 31, 35; XVII, 70; XIX, 58; XXXVI, 60. advlterIvm: proL. lin. 25, 107, 112, 114-116, 136; IV, 25. agarenvs / agarenI: V, 44. alchoranvs / alForcanvs / Forcanvs: proL. lin. 2, 69, 70, 178, 186, 192; II, 53, 185; III, 4; IV, 82; V, 101; VI, 19, 204; IX, 111; X, 15; XI, 37, 61; XII, 3; XIII, 31; XV, 1, 87, 91; XVI, 98; XVII, 9, 41, 45-46, 60, 82, 88-89, 106; XVIII, 54; XX, 2, 113-114; XXI, 48; XXV, 1, 30, 32; XXVII, 1, 6, 76, 92; XXVIII, 85; XXX, 58; XXXIV, 31; XXXVI, 2; XXXIX, 27-28; XLI, 3, 25-26; XLII, 7; XLIII, 3, 31; XLVI, 29; XLVII, 24; L, 1, 45; LIV, 17, 22; LIV, 32, 40; LV, 2; LVI, 77; LIX, 21; LXXII, 1; LXXIII, 4, 20; LXXV, 16; LXXVI, 23; LXXXIV, 21; LXXXV, 21; eXpL. lin. 4. alvmpnvm (Dhou-l-Kifl): XXXVIII, 48. ambram (Ioachim): III, 33, 35. ambrosIvs: proL. lin. 166. angelvs / angelI: proL. lin. 83, 88-92, 94, 105, 148; II, 30, 31, 34, 98, 102, 161, 177, 210, 248, 285; III, 18, 39, 42, 45, 80, 87, 124-125; IV, 97, 136, 166, 172; VI,

456

Alchoranus Latinus

8-9, 50, 93, 111, 158; VII, 20; VIII, 9, 12; XI, 12, 31, 80; XII, 31; XIII, 13, 23; XV, 7-8, 28, 30; XVI, 2, 28, 32-33, 49; XVII, 40, 61, 92, 95; XVIII, 50; XX, 116; XXI, 103; XXII, 75; XXIII, 24; XXV, 7, 21-22, 25; XXXIII, 43, 56; XXXIV, 40; XXXV, 1; XXXVII, 1, 50; XXXVIII, 71, 73; XXXIX, 75; XLI, 14, 30; XLII, 5; XLIII, 19, 53, 60; XLVII, 27; LI, 4; LIII, 13, 26-27; LXVI, 4, 6; LXIX, 17; LXX, 4; LXXII, 31; LXXVII, 4; LXXVIII, 38; LXXIX, 5, 22; XCVII, 4. angelvs mortIs: XXXII, 11. apIs: XVI, 68. apostolI: III, 52; V, 111-112; LXI, 14. arabIa: proL. lin. 20, 27, 43, 64, 131. arabIca lIngva siue arabIcvm: proL. lin. 70, 189; XII, 2; XIII, 37; XVI, 103; XX, 113; XXVI, 195; XXXIX, 28; XLI, 3, 44; XLII, 7; XLIII, 3; XLVI, 12; eXpL. lin. 5. arabvs / arabI: proL. lin. 44, 130, 193. aracna: XXIX, 41. astaroth: II, 256-257; IV, 51, 60, 76; V, 60; XVI, 36; XXXIX, 17. avernvs: XIX, 59; XXII, 4; XXXIII, 64; LXVII, 5; LXVII, 11; LXXIV, 26-27. avIs: XXVII, 16-17, 20; XXXVIII, 19; LXVII, 19; CV, 3. b babIlonIs: II, 102; CV, 3. bIcornIx seu bIcornvs (Dhon-l-Qaranaïn): XVIII, 83, 86, 94. c camela: XI, 64; XVII, 59; XXVI, 155. caro porcIna: V, 3. cerber: LXXI, 23. chrIstIanvs / chrIstIanI: proL. lin. 33, 36, 40, 42, 51, 181; II, 62, 111, 113, 120, 135, 140; III, 67; V, 18, 51, 82. chrIstvs cf. Iesvs. clerIcvs / clerIcI: V, 82. coressvs / coressI (Qoraich): CVI, 1. d davId: proL. lin. 125; II, 251; IV, 163; V, 78; VII, 84; XVII, 55; XXI, 78-79; XXVII, 15-16; XXXIV, 10, 13; XXXVIII, 17, 24, 26, 30. decalogvm: proL. lin. 56, 64; III, 48, 50, 65, 93; V, 66, 68, 110; IX, 111.

IndeX nomInVm et rerVm notabILIVm

457

demon / demones: proL. lin. 27, 83; II, 14, 102, 168, 275; IV, 76; VI, 71, 100, 112, 128; VII, 27, 30, 179; XI, 119; XV, 27, 31-32; XVII, 61, 88; XIX, 68, 83; XXI, 82; XXVI, 95, 210-221; XXVII, 17, 39; XXXII, 13; XXXIV, 12, 14, 41; XXXVII, 65, 158; XXXVIII, 37; XLI, 25, 29; XLVI, 18, 29; LI, 56; LV, 15, 31, 33, 39, 56, 74; LXXII, 1, 5, 6; CXIV, 6. demonIvs: XXVI, 27; XXXIV, 8, 46; XXXVIII, 75; XLIV, 14; LI, 39. devs: passim. dIabolvs / dIabolI: II, 34, 36, 208, 268; III, 36, 155, 175; IV, 38, 60, 76, 83, 120; VI, 121; VII, 11, 27, 200; XII, 100; XVI, 98; XVIII, 50; XX, 116, 120; XXV, 29; XXXIV, 20; XXXVIII, 74; LVII, 14; LVIII, 10, 19; LIX, 16. dIana seu dyana: LIII, 20. domvs qvadrata: V, 97. e ecclesIa: proL. lin. 160, 168, 171, 178, 195; XXII, 40. egIptvm: II, 61; X, 87; XLIII, 51. eleazar (Yzayr): IX, 30. enoch (Idris): XIX, 56; XXI, 85. evangelIvm: proL. lin. 132; III, 3, 48, 65; V, 46-47, 66, 68, 110; VII, 157; IX, 111; XLVIII, 29; LVII, 27. evangelIzare: II, 25, 97, 119, 155, 187, 213; III, 126; XIX, 7, 97; XXII, 37; XXV, 1; XXXIII, 47; XXXVI, 11; XLI, 4; XLII, 23; XLVI, 12. evangelIzator: V, 19; XLVIII, 8. F FIdes catholIca: XXX, 30, 43. Flammevs (Abu-Lahab): CXI, 1. Forcanvs cf. alchoranvs. Forcanvs, id est Salvatio: VIII, 29, 41. FormIca: XXVII, 18; XXXIV, 3, 22; XCIX, 7, 8. g gabrIel: proL. lin. 83, 89; II, 97-98; LXVI, 4. galFrIdvs (demon): XXVII, 39. gehenna: II, 119, 206; III, 12, 162, 197; IV, 55, 93, 97, 115, 121, 140, 169; V, 10, 86; VII, 41, 179; VIII, 16, 36-37; IX, 49, 63, 68, 73, 81, 95, 109, 113; XI, 119; XIII, 18; XIV, 16, 29; XV, 43; XVI, 29; XVII, 8, 18, 39, 63, 98; XVIII, 100, 102, 106; XIX, 68, 86; XX, 74; XXI, 29, 98; XXII, 51; XXIII, 103; XXV, 34, 65; XXIX, 54, 68; XXXII, 13; XXXV, 36; XXXVI, 63; XXXVIII, 56, 85; XXXIX, 32, 60, 71-72; XL, 49, 60; XLIII, 74; XLVIII, 6; L, 24, 30; LII, 13; LV, 43; LVI,

458

Alchoranus Latinus

94; LVII, 19; LVIII, 8; LXVI, 9; LXVII, 5; LXIX, 31; LXXII, 15; LXXIV, 17, 31; LXXIX, 39; LXXXV, 10; LXXXIX, 23; XCVIII, 6; CIV, 4-5. gentIlIs: XXII, 16. gog: XVIII, 94; XXI, 96. gomorra (silua): XV, 78. h had: VII, 65, 74; IX, 70; XI, 50, 59-60, 89; XIV, 9; XXII, 42; XXV, 38; XXVI, 123; XXXVIII, 12; XL, 31; XLI, 13, 15; XLVI, 21; L, 13; LI, 41; LIII, 50; LXIX, 4, 6; LXXXIX, 6. hamam: XXVIII, 6, 8; XXIX, 39; XL, 24, 36. haroth: II, 102. helIas (elIas): VI, 85; XXXVII, 123, 130; XXXVIII, 48. heretIcI: IV, 145. hIspanIa: proL. lin. 158, 183. hvd: VII, 65; XI, 50, 53, 58, 60; XXVI, 124; XXIX, 38. hypocrIta / hypocrIte: IV, 38, 61, 88, 138, 140, 142; VIII, 49; IX, 64, 67, 73; LVII, 13; LXIII, 1, 7, 8; LXVI, 9; CVII, 6. I Iacob: II, 132-133, 136, 140; III, 84; IV, 163; VI, 84; XI, 71; XII, 6, 38, 68; XIX, 6, 49; XXI, 72; XXIX, 27; XXXVIII, 45. IatrIb (cIves): XXXIII, 13. Idolatra: proL. lin. 14, 145; II, 221; III, 67; V, 82; XXIV, 3; XLI, 6; XLII, 16; LXI, 9. IdolatrIa: proL. lin. 9, 45, 87, 123, 155; IV, 48; V, 82; IX, 3-4, 7, 33; X, 105; XXII, 30; XXVII, 63; XXXI, 13; LX, 10. IeIvnIvm: proL. lin. 50, 106, 108; II, 183, 184, 187, 196. Ihervsalem: LIX, 2. Ihesvs: proL. lin. 57-58, 129, 157, 167; II, 87, 136, 253; III, 45, 52, 55, 59, 84; IV, 157, 163, 171; V, 17, 46, 72, 75, 78, 110, 114, 116; VI, 85, 129; IX, 31; XIX, 34; XXXIII, 7; XLII, 13; LVII, 27; LXI, 6, 14; eXpL. LIn. 3. InFernvs: proL. lin. 118; IV, 10, 145; XXXVII, 64, 163; XL, 76; XLII, 7; XLIV, 47, 56; XLV, 10; XLVIII, 13; LII, 18; LIV, 48; LXVII, 10; LXX, 15; LXXVIII, 21; LXXIX, 36; LXXXI, 12; LXXXII, 14; LXXXIII, 16; XCII, 11; CI, 9-10. Iob: XXI, 83; XXXVIII, 14. IohannIcIvs (hunayn): IX, 25.

IndeX nomInVm et rerVm notabILIVm

459

Iohannes baptIsta: III, 39; VI, 85; XIX, 7, 12. Ionas: VI, 86; X, 98; XXI, 87; XXXVII, 139; LXVIII, 48. Iosaphat (valles): LIX, 2; LXXIX, 14. Ioseph: XII, 4, 7-11, 17, 21, 29, 46, 51, 56, 58; XII, 69, 76-77, 80, 84-85, 89-90, 94, 100; XL, 34. Iosve: VI, 86. Isaac: II, 133, 136, 140; III, 84; IV, 163; VI, 84; XI, 71; XIV, 39; XII, 6, 38; XIX, 49; XXI, 72; XXIX, 27; XXXVII, 113; XXXVIII, 45. Ismael: II, 125, 127, 133, 136, 140; III, 84; IV, 163; VI, 86; XIV, 39; XIX, 54; XXI, 85; XXXVIII, 48. IsmaelIta: proL. lin. 135, 137; III, 20, 52, 64, 67, 80, 85, 102; V, 3, 111. Israel (FIlII): V, 12, 32, 70, 72, 78, 110, 112; VII, 105, 132, 134, 137-138, 172; X, 90, 93; XVII, 2, 4, 101; 104; XX, 47, 80, 94; XXVI, 17, 22, 59, 197; XXVII, 76; XXXII, 23; XL, 53; XLIII, 59; XLIV, 30; XLV, 16; XLVI, 10; LXI, 6, 14. IvdaIzare: IV, 46, 160; XXII, 17; LXII, 6. Ivda: proL. lin. 63. Ivdevs / IvdeI: proL. lin. 35, 41, 58, 135; II, 62, 111, 113, 120, 135, 140; III, 67; V, 18, 44, 51, 69, 82; IX, 30 K Kaaba cf. domvs qvadrata l latIna lIngva / latInvm: proL. lin. 180, 189; XVI, 103; XLI, 44; eXpL. lin. 4. latInvs / latInI (scilicet Barbarus): XXVI, 198. lazarvs (azar): VI, 74. lechate (popvlvs) (al-Hijr): XXVI, 176; XXXVIII, 13; L, 14. lex: II, 193; III, 19, 65, 93; V, 3, 57, 77; VI, 70, 159, 161; VII, 51; VIII, 38-39; XII, 40; XVI, 13; XVII, 77. lex evangelIca: proL. lin. 48. lex abrahe: XVI, 123; XXII, 75. legatvs: proL. lin. 91, 103, 124, 151; II, 108, 129, 143, 151, 214, 253, 279, 285; III, 32, 53, 81, 86, 101, 132, 144, 153, 164, 172, 179, 183-184; IV, 12-14, 42, 59, 61, 64, 69, 79-80, 83, 100, 115, 136, 150, 152, 164-165, 170-171; V, 15, 19, 33, 41, 48, 55-56, 67, 75, 83, 92, 99, 104, 111; VI, 10, 34; VII, 61, 157-158; VIII, 1, 13, 20, 24, 27, 41, 46; IX, 1, 3, 7, 13, 16, 26, 29, 33, 54, 59, 61-63, 65, 70-71, 8081, 84, 86, 88, 90-91, 94, 97, 99, 105, 120, 128; X, 13, 21, 47, 103; XI, 69, 77, 81; XII, 50, 110; XIII, 32, 38, 43; XIV, 4, 9-12, 44, 47; XV, 57, 80; XVI, 36, 113;

Alchoranus Latinus

460

XVII, 15, 93-95; XVIII, 56, 106; XIX, 19, 51, 54; XX, 47, 96; XXI, 25, 41; XXII, 52, 75, 78; XXIII, 32, 44, 51, 69; XXIV, 47-48, 50-52, 54, 56, 62-63; XXV, 7, 20, 27, 30, 37, 41; XXVI, 21, 27, 105, 107, 123, 125, 141, 143, 160, 162, 176, 178; XXVII, 10, 35; XXVIII, 7, 47, 59, 65; XXIX, 18; XXX, 9, 47; XXXIII, 12, 21-22, 29, 31, 33, 36, 40, 56, 66, 71; XXXV, 4, 25; XXXVI, 13, 20, 30, 52; XXXVII, 37, 123, 133, 139, 171, 181; XL, 5, 22, 34, 50-51, 70, 78, 83; XLI, 14, 43; XLII, 51; XLIII, 29, 45, 80; XLIV, 13, 17; XLVI, 9, 35; XLVIII, 9, 12-13, 26-29; IL, 1, 3, 7, 14-15; L, 14; LI, 31, 52; LVII, 7-8, 19, 21, 25, 27-28; LVIII, 4-5, 8-9; 12-13, 20-22; LIX, 4, 6-8; LX, 1; LXI, 5, 6, 9, 11; LXII, 2; LXIII, 1, 5, 8; LXIV, 6, 8, 12; LXV, 8, 11; LXIX, 10, 40; LXXII, 23, 27; LXXIII, 15-16; LXXVI, 5, 11; LXXXI, 19; XCI, 13; XCVIII, 2. lIber: proL. lin. 188; II, 2, 44, 53, 78-79, 85, 87, 105, 109, 113, 121, 129, 146, 151, 159, 174, 176-177, 213, 231, 235; III, 3, 7, 23, 48, 64-65, 69-72, 75, 78-79, 81, 98-99, 110, 113, 119, 164, 184, 199; IV, 44, 54, 105, 113, 123, 127, 136, 140, 153, 171; V, 5 15, 19, 44, 57, 59, 65, 68, 77, 110; VI, 7, 20, 38, 59, 69, 89, 91-92, 114, 154-157; VII, 2, 37, 52, 169-170, 196; VIII, 68, 75; IX, 29, 36; X, 1, 61, 94; XI, 1, 6, 17, 110; XII, 1; XIII, 1, 38, 43; XIV, 1; XV, 1, 4; XVI, 64, 89; XVII, 2, 13-14, 58, 71, 73, 93; XVIII, 1, 27; XIX, 12, 16, 30, 41, 51, 54, 56; XX, 52; XXI, 10, 24; XXII, 8, 70; XXIII, 49, 62; XXV, 35; XXVI, 2; XXVII, 1, 40, 75; XXVIII, 2, 43, 49, 52; XXIX, 45-48; XXX, 56; XXXI, 2, 20; XXXII, 2, 23; XXXIII, 6; XXXIV, 3, 44; XXXV, 11, 25, 29, 31-32, 40; XXXVII, 117, 157; XXXVIII, 16, 29; XXXIX, 1-2, 41, 69; XL, 2, 53, 70; XLI, 3, 41, 45; XLII, 14-15, 17, 52; XLIII, 2, 21; XLIV, 2, 58; XLV, 2, 16, 28; XLVI, 2, 4, 12, 16, 30; L, 4; LIV, 43, 52; LVI, 78; LVII, 16, 22, 25-26, 29; LIX, 11; LXII, 2; LXVI, 12; LXVIII, 37; LXIX, 19, 25; LXXIV, 31; LXXVIII, 29; LXXX, 15; LXXXI, 10; LXXXIII, 7, 9, 18, 20; LXXXIV, 7, 10; LXXXVII, 18, 19; XCVIII, 1, 4, 6. lIber memoralIs: XXI, 105. locmanvs: XXXI, 12-13. loth: VI, 86; VII, 80; XI, 70, 74, 77, 81, 89; XV, 59, 61; XXI, 71, 74; XXII, 43; XXVI, 160-161, 167; XXVII, 54, 56; XXIX, 26, 28, 32-33; XXXVII, 133; XXXVIII, 13; L, 13; LIV, 33-34; LXVI, 10. lvna: VI, 77, 96; VII, 54; X, 5; XII, 4; XIII, 2; XIV, 33; XVI, 12; XXII, 18; XXV, 61; XXIX, 61; XXXI, 29; XXXV, 13; XXXVI, 39-40; XXXIX, 5; XLI, 37; LIV, 1; LV, 5; LXXI, 16; LXXIV, 32; LXXV, 8, 9; LXXXIV, 18; XCI, 2.

IndeX nomInVm et rerVm notabILIVm

461

m machometvs / maFometvs: proL. lin. 18, 27, 128, 160, 181, 188, 193; III, 144; XXXIII, 40; XLVII, 2; XLVIII, 29; eXpL. lin. 4. madIam seu madIan: VII, 85; IX, 70; XI, 84, 95; XXII, 44; XXVIII, 22-23, 45; XXIX, 36. madIanItvs / madIanItI: XX, 40. magog: XVIII, 94; XXI, 96. mandroth / maroth: II, 102; IV, 51. marchvs canonIcvs toletanvs: proL. lin. 186, 197; eXpL. lin. 4. marIa: proL. lin. 103; II, 87, 253; III, 36, 42-45; IV, 156-157, 171; V, 17, 46, 72, 75, 78, 110, 112, 114, 116; IX; 31; XIX, 16, 27, 34; XXIII, 50; XXXIII, 7; XLVI, 57; LVII, 27; LXI, 6, 14; LXVI, 12. mavrIcIvs: proL. lin. 176, 197. mecha: proL. lin. 19, 121, 130; III, 96; XLVIII, 24. medIterranevs: proL. lin. 155. mIchaelIs: II, 98. monachvs / monachI: V, 82; IX, 31, 34. moyses: proL. lin. 47; II, 51, 53-55, 60-61, 67, 87, 92, 108, 136, 246, 248; III, 84; IV, 153, 164; V, 20, 22, 24; VI, 84, 91, 154; VII, 103-104, 115, 117, 122, 127-128, 131, 134, 138, 142-144, 148, 150, 154-155, 159-160; X, 75, 77, 8081, 83-84, 87-88; XI, 17, 96, 110; XIV, 5-6, 8; XVII, 2, 101; XVIII, 60, 66; XX, 9, 11, 17, 19, 36, 40, 49, 57, 61, 67, 70, 77, 83, 86, 88, 91; XXI, 48; XXII, 44; XXIII, 45, 49; XXV, 35; XXVI, 10, 43, 45, 48, 52, 61, 63, 65; XXVII, 7, 9-10; XXVIII, 3, 7, 10, 15, 18-20, 29-31, 36-38, 43-44, 48, 76; XXIX, 39; XXXII, 23; XXXIII, 7, 69; XXXVII, 114, 119; XL, 23, 26-27, 53; XLI, 45; XLII, 13; XLIII, 46; XLVI, 12, 30; LI, 38; LIII, 36; LXI, 5; LXXIX, 15; LXXXVII, 19. n naIades: LXXI, 23. nazarevs / nazareI seu nazarenvs / nazarenI: V, 14, 69; IX, 30; XXII, 17. noe: III, 33; IV, 163; VI, 84; VII, 59, 69; IX, 70; X, 71; XI, 25, 32, 36, 42, 4546, 89; XIV, 9; XVI, 3, 17; XIX, 58; XXI, 76; XXII, 42; XXIII, 23; XXV, 37; XXVI, 105-106, 116; XXIX, 14; XXXIII, 7; XXXVII, 75, 79; XXXVIII, 12; XL, 5, 31; XLII, 13; L, 12; LI, 46; LIII, 52; LIV, 9; LVII, 26; LXVI, 10; LXXI, 1, 21, 26. nvncIvs / nvncII: XXVI, 16; XXXV, 1.

462

Alchoranus Latinus

p pallas: LIII, 19. paradIsvs: proL. lin. 100; II, 25, 35, 82, 111, 214, 221; III, 133, 136, 142, 185, 195, 198; IV, 13, 57, 122, 124; V, 12, 65, 72, 85, 119; VII, 19, 22, 27, 40, 4244, 46, 49-50; IX, 72, 89, 100, 111; X, 26; XI, 23, 108; XIII, 4, 35; XIV, 23; XV, 45; XVI, 32; XVII, 91; XIX, 60, 63; XXII, 14; XXIII, 11, 19; XXV, 10; XXVI, 85, 90; XXXI, 8; XXXII, 19; XXXVI, 26, 55; XXXIX, 73-74; XL, 40; XLI, 30, 35; XLII, 7, 22; XLIII, 70, 72; XLIV, 25, 52; XLVI, 14; XLVII, 6, 12, 15; XLVIII, 5; L, 31; LII, 17, 21; LIII, 15; LIV, 54; LVI, 12, 89; LVII, 12, 21; LVIII, 22; LIX, 20; LXI, 12; LXIV, 9; LXV, 11; LXVI, 8, 11; LXVIII, 34; LXIX, 22; LXX, 35, 38; LXXI, 12; LXXIV, 40; LXXVI, 12; LXXIX, 41; LXXXI, 13; LXXXV, 11; LXXXVIII, 10; LXXXIX, 30. paradIsvs ade (Eden): X, 9; XIII, 23; XVI, 31; XVIII, 31, 107; XIV, 61; XX, 76; XXII, 56; XXXV, 33; XXXVII, 43; XXXVIII, 50; XL, 8; LXI, 12; XCVIII, 8. pascha: XX, 59. pentatevcvm: proL. lin. 38, 61; III, 3; V, 43-44, 46; VII, 157; XLVIII, 29. peregrInatIo: XXII, 34, 67. pharao (Rex Egipti): II, 49-50; III, 11; VII, 103-104, 109, 123, 127, 130, 137, 141; VIII, 52, 54; IX, 21; X, 75, 79, 83, 88, 90; XI, 97; XIV, 6; XVII, 101-102; XX, 24, 43, 60, 71, 78-79; XXIII, 46; XXVI, 11, 16, 23, 41, 44, 53; XXVII, 12; XXVIII, 3-4, 6, 8-9, 32, 38; XXIX, 39; XXXVIII, 12; XL, 26, 28-29, 36-37, 4546; XLIII, 46, 51; XLIV, 17, 31; L, 13; LI, 38; LIV, 41; LXVI, 11; LXIX, 9; LXXIII, 15, 16; LXXIX, 17; LXXXV, 18; LXXXIX, 10. phIlIsteI: II, 249-251. phIlIstevs (golIat): II, 249-251. plvto (Sowa’): LXXI, 23. plvvIa: II, 265; IV, 102; VI, 99; XI, 52; XIII, 17; XIV, 32; XV, 22; XVI, 10, 65; XX, 53; XXII, 5, 63; XXIII, 18; XXIV, 43; XXV, 40, 48; XXVI, 172; XXVII, 58, 60; XXX, 48; XXXI, 10, 34; XXXV, 27; XXXIX, 21; XLII, 28; L, 9; LI, 1; LIV, 11; LXXI, 11; LXXVIII, 14. plyades: LIII, 1; LXXI, 23. propheta / prophete: proL. lin. 125-126, 152, 168; II, 61, 87, 91, 98, 101, 136, 177, 246, 247-248, 253, 285; III, 21, 39, 49, 68, 80-81, 84, 112, 146, 161, 181, 194; IV, 69, 155, 157, 163; V, 20, 81; VI, 112; VII, 157-158; VIII, 64-65, 67, 70; IX, 60, 73, 113, 117; XV, 11; XVII, 55; XIX, 30, 49, 51, 54, 56, 58; XXII, 52; XXV, 31; XXXIII, 1, 6, 13, 28, 30, 32, 38, 40, 45, 50, 53, 56, 59; XXXIX, 69; XLIII, 6-7; IL, 2; LX, 12; LXV, 1; LXVI, 1, 3, 8, 9.

IndeX nomInVm et rerVm notabILIVm

463

prosper (Salih): VII, 73, 75, 77; XI, 61-62, 66, 89; XXVI, 142; XXVII, 45. proserpIna (Wadd): LXXI, 23. psalmvs / psalmI: XVII, 55. r ramadam: II, 185. mensIs InterdIctvs: V, 97. roderIcvs: proL. lin. 162, 196. romanvs / romanI: XXX, 2. rvstIcanvs / rvstIcanI: IX, 97-99, 101, 120; XI, 17; XLVIII, 11, 16, 26; IL, 14; LIX, 7. s sabaonIta / sabaonIte: V, 69. sabba: XXVII, 22; XXXIV, 15. sabbatvm: XVI, 124. sacerdos / sacerdotes: XVII, 71; XXVIII, 5, 41; XXXII, 24. salomon: proL. lin. 125; II, 102; IV, 163; VI, 84; XXI, 78-79, 81; XXVII, 15-18, 36, 44; XXXIV, 12; XXXVIII, 30, 34. samarItanvs / samarItanI: XX, 85, 87, 95. sarracenvs / sarracenI: proL. lin. 181; VI, 14, 125, 163; IX, 74; X, 72, 84, 90; XI, 14; XII, 101; XV, 2; XVI, 81, 89, 102; XXI, 108; XXII, 78; XXVII, 31, 38, 42, 81, 91; XXVIII, 53; XXXIII, 35; XXXVII, 26; XXXIX, 12, 22, 54; XL, 66; XLI, 33; XLIII, 69; XLVI, 15; XLVIII, 16; IL, 14, 17; LI, 36; LXI, 7; LXVI, 5; LXVIII, 35; LXXII, 14. sathanas: IV, 117, 119; V, 90-91; VI, 43, 68, 112, 142; VII, 20, 22, 175; VIII, 11, 48; XII, 5, 42; XIV, 22; XVI, 63; XVII, 27, 53, 64; XVIII, 63; XIX, 44-45; XXII, 3, 52-53; XXIII, 97; XXIV, 21; XXVII, 24; XXVIII, 15; XXIX, 38; XXXI, 21; XXXV, 6; XXVI, 60; XXXVIII, 41; XLI, 36; XLIII, 36, 62; XLVII, 25. savl: II, 247, 249. scrIptvre: II, 285; IV, 136, 159. soab seu soahIb (Suayb): VII, 85, 88, 90, 92; XI, 84, 87, 91, 97; XXVI, 177; XXIX, 36. sol: II, 258; VI, 78, 96; VII, 54; XII, 4; XIII, 2; XIV, 33; XVI, 12; XVII, 78, 90; XVIII, 17, 86; XX, 130; XXI, 33; XXII, 18; XXV, 45; XXIX, 61; XXXI, 29; XXXV, 13; XXXVI, 38, 40; XXXVIII, 32; XXIX, 5; XLI, 37; L, 39; LV, 5; LXXI, 16; LXXV, 9; LXXXI, 1; XCI, 1.

464

Alchoranus Latinus

sophIsta / sophIste seu sophIstIcvs / sophIstIcI: XIX, 48; XXX, 58. spIrItvs sanctvs: proL. lin. 3, 16, 103, 106; II, 87, 253; IV, 171; XVI, 2, 102; XVII, 85; XIX, 17; XXI, 91. stella / stelle: XII, 4; XV, 12, 16; XXII, 18; XXXVII, 6, 88; LII, 49; LVI, 75; LXXVII, 8; LXXXI, 15; LXXXII, 2; LXXXVI, 3. synay (mons): XXIII, 20; LII, 1; XCV, 2. t talIo: XXII, 60. tartarvs seu thartharvs: XXVI, 90; XXXVII, 55, 68; XL, 7; LXXII, 17; LXXIV, 42; LXXVI, 4; CII, 2. testamentvm (vetvs seu novvs): proL. lin. 42-43, 65, 67, 70-71, 143, 172. thamvd seu thamvde: VII, 73; IX, 70; X, 37; XI, 61, 68, 95; X, 37; XIV, 9; XVII, 59; XXII, 42; XXV, 38; XXVI, 141; XXVII, 45; XXIX, 38; XXXVIII, 13; XLI, 13, 17; L, 12; LI, 43; LIII, 51; LIV, 23; LXIX, 4, 5; LXXXV, 18; LXXXIX, 9; XCI, 11. thobe (Tobba’): XLIV, 37; L, 14. thoe (Tuwa): XX, 12; LXXIX, 16. tonItrvvs: XIII, 13. v venvs: LIII, 19; LXXI, 16. vIcarIvs / vIcarII: X, 14, 73. vpapa: XXVII, 20. y ydolatra cf. Idolatra. ydolatrIa cf. IdolatrIa. ypocrIta: cf. hypocrIta. ysaac cf. Isaac. ysmahel cf. Ismael. ysmahelIta cf. IsmaelIta. yspanIa cf. hIspanIa. z zacharIas: III, 37- 38; VI, 85; XIX, 2-7; XXI, 89. zacomI (arbor) (Zaqqoum): XXXVII, 62; XLIV, 43; LVI, 52. zeIdvs: XXXIII, 37.

Colección Nueva Roma (Títulos publicados)

1. Inmaculada Pérez MarTín, El patriarca Gregorio de Chipre (ca. 1240-1290) y la transmisión de los textos clásicos en Bizancio. Madrid, 1996, pp. XX+429+32 láms. ISBn: 84-00-07588-9 2. José M.ª egea, La Crónica de Morea. Estudio preliminar, texto y traducción. Madrid, 1996, pp. LXXVIII+545. ISBn: 84-00-07615-X 3. Pedro BádenaS, antonio BraVo, Inmaculada Pérez MarTín (eds.), El cielo en la tierra. Estudios sobre el monasterio bizantino. Madrid, 1997, pp. XII+356+34 láms. ISBn: 84-00-07650-8 4. Francisco Javier Juez gáLVez, Blasii Kleiner Archivium Tripartitum Inclytae Provinciae Bulgariae. Madrid, 1997, pp. VII+438+7 láms. ISBn: 84-00-07690-7 5. José MarTínez gázquez, Historia Barlae et Iosaphat (Bibl. Nacional de Nápoles VIII.B.10). Madrid, 1997, pp. XXXIX+208+12 láms. ISBn: 84-00-07708-3 6. Francisco Javier orToLá, Florio y Platzia Flora: una novela bizantina de época paleóloga. Madrid, 1998, pp. XIV+404+4 láms. ISBn: 8400-07781-4 7. Teresa MarTínez Manzano. Constantino Láscaris, semblanza de un humanista bizantino. Madrid, 1998, pp. XII+246+13 láms. ISBn: 8400-07761-X 8. Francisco María Fernández JIMénez, El humanismo bizantino en San Simeón el Nuevo Teólogo. La renovación de la mística bizantina. Madrid, 2000, pp. XVI+303. ISBn: 84-00-07859-4

9. Jorge aMeruzeS de TreBISonda, El diálogo de la fe con el sultán de los turcos. edición de Óscar de la Cruz. Madrid, 2000, pp. 234+7 láms. ISBn: 84-00-07970-1 10. eusebi ayenSa PraT, Baladas Griegas. Estudio formal, temático y comparativo. Madrid, 2000, pp. XX+424+6 láms. ISBn: 84-00-07861-6 11. nicanor gÓMez VILLegaS, Gregorio de Nacianzo en Constantinopla. Ortodoxia, heterodoxia y régimen Teodosiano en una capital cristiana. Madrid, 2000, pp. 234+2 mapas. ISBn: 84-00-07987-6 12. Óscar de la Cruz PaLMa, Barlaam et Iosaphat. Version vulgata latina. Madrid, 2001, pp. 578+8 láms. ISBn: 84-00-07925-6 13. Vicente Fernández gonzáLez, La ciudad de las ideas. La traducción y recepción españolas de la poesía de Constantino Cavafis. Madrid, 2001, pp. XXVI+462. ISBn: 84-00-0603-4 14. Juan SIgneS Codoñer, Carmen Codoñer MerIno, arantxa doMIngo MaLVadI, Biblioteca y epistolario de Hernán Núñez de Guzmán (El pinciano). Una aproximación al humanismo español del siglo xVI. Madrid, 2001, pp. XX+534-+24 láms. ISBn: 84-00-07921-3 15. Inmaculada Pérez MarTín, Miguel Atiliates, Historia. Madrid, 2002, pp. LXXI+229+386+4 láms.+4 mapas. ISBn: 84-00-08014-9 16. Miguel CorTéS arreSe, El descubrimiento del arte bizantino en España. Madrid, 2002, pp. XV+211+21 láms. ISBn: 84-00-08040-8 17. rubén FLorIo, Waltharius: Edición revisada, introducción, comentario y traducción castellana. Madrid y Bellaterra, 2002, pp. 196. ISBn: 84-00-08063-7 18. María LÓPez VILLaLBa, Traducir la revolución. La nueva constitución política de Rigas de Velestino. Madrid, 2003, pp. 224. ISBn: 84-0008174-9 19. Pedro BádenaS de La Peña, Inmaculada Pérez MarTín (eds.), Constantinopla 1453. Mitos y Realidades. Madrid, 2003, pp. 592. ISBn: 84-00-08207-9 20. eneas SILVIo PICCoLoMInI, Epístola a Mehmet II. Introducción, edición y traducción de Domingo F. Sanz. Madrid, 2004, pp. 204. ISBn: 84-00-08213-3

21. enrique MonTero CarreLLe, alberto aLonSo guardo, Los «Libros de Suertes» medievales: Las Sortes Sanctorum y los Prenostica Socratis Basilei. Estudio, traducción y edición crítica. Madrid, 2004, pp. 304. ISBn: 84-00-08216-8 22. Juana TorreS PrIeTo, raúl glaber. Historias del primer milenio. Madrid, 2004, pp. 304. ISBn: 84-00-08233-8 23. eusebi ayenSa PraT, Cancionero griego de frontera. Madrid, 2004, pp. 320. ISBn 84-00-08249-4 24. Inmaculada Pérez MarTín, Pedro BádenaS de La Peña (eds.), Bizancio y la Península Ibérica. De la Antigüedad Tardía a la Edad Moderna. Madrid, 2004, pp. 568. ISBn: 84-00-08283-4 25. Concepción neIra FaLeIro, La ‘Notitia Dignitatum’. Nueva edición crítica y comentario histórico. Madrid, 2005, pp. 697. ISBn: 84-0008415-2 26. Óscar de La Cruz PaLMa, La traducción latina del Corán atribuida al patriarca de Constantinopla Cirilo Lúcaris (1572-1638). Madrid, 2006, pp. 352. ISBn: 84-00-08468-3 27. Pablo a. CaVaLLero, La antapódosis o retribución de Liutprando de Cremona. Madrid, 2007, pp. LXXII+368. ISBn: 978-84-00-08524-7 28. Juan SIgneS Codoñer, Francisco Javier andréS SanToS, La Introducción al derecho (Eisagoge) del patriarca Focio. Madrid, 2007, pp. 571. ISBn: 978-84-00-08560-5 29. enrique SanToS MarInaS, La cultura material de los primitivos eslavos. Un estudio sobre el léxico de los evangelios. Madrid, 2008, pp. 426. ISBn: 978-84-00-08649-7 30. david Hernández de La FuenTe, «Bakkhos anax». Un estudio sobre Nono de Panópolis. Madrid, 2008, pp. 288. ISBn: 978-84-00-08693-0 31. alberto ConeJero LÓPez, Carmina urbana orientalium graecorum. Poéticas de la identidad en la canción urbana grecooriental. Madrid, 2008, pp. 544. ISBn: 978-84-00-08696-1 32. antonio garCía MaSegoSa, Interpretatio Alcorani litteralis. Parte I: La traducción latina; introducción y edición crítica. Madrid, 2009, pp. 544. ISBn: 978-84-00-08876-7

33. Patricia Varona CodeSo, Miguel III (842-867). Construcción histórica y literaria de un reinado. Madrid, 2009, pp. 396. ISBn: 97884-00-08964-1 34. eneas SILVIo PICCoLoMInI (PaPa Pío II), Descripción de Asia, ed. de domingo F. Sanz. Madrid, 2010, pp. 548. ISBn: 978-84-00-09243-6 35. Loukia STePHou, Die neugrieschische Metaphrase von Stephanites und Ichnelates. Madrid, 2011, pp. 334. ISBn: 978-84-00-09402-7 36. alberto del CaMPo eCHeVarría, La teoría platónica de las Ideas en Bizancio (siglos Ix-xI). Madrid, 2012, pp. 422. ISBn: 978-84-0009509-3 37. antoni BIoSCa I BaS, Historia de José y Asenet. Madrid, 2012, pp. 184. ISBn: 978-84-00-09511-6 38. Isaac newTon, Historia Ecclesiastica (De origine schismatico Ecclesiae papisticae bicornis), ed. de Pablo Toribio Pérez. Madrid, 2013, pp. 632. ISBn: 978-84-00-09736-3 39. Isaac newTon, Science, Philology and Theology in Isaac Newton’s Temple of Solomon, ed. de Ciriaca Morano rodríguez. Madrid, 2013, pp. 384. ISBn: 978-84-00-09769-1 40. eustaquio SánCHez SaLor (ed.), Vida de los Padres del Jura, edición crítica y traducción. Madrid, 2014, pp. 174. ISBn: 978-84-00-09861-2 41. Cándida Ferrero Hernández y Óscar de La Cruz PaLMa (eds.), Vitae Mahometi. Reescritura e invención en la literatura cristiana de controversia. Madrid, 2014, pp. 402. ISBn: 978-84-00-09900-8 42. Fernando gonzáLez Muñoz (ed.), Mahometrica. Ficciones poéticas latinas del siglo xII sobre Mahoma. Madrid, 2015, pp. 294. ISBn: 978-84-00-09981-7 43. Pedro BádenaS de La Peña y ángel Luis enCInaS MoraL (eds.), El Viaje allende los tres mares de Afanasi Nikitin. edición, traducción y estudio. Madrid, 2016, pp. 216. ISBn: 978-84-00-10069-8

CUB ACHORANUS N44 45mm LOMO.qxd:Maquetación 1 21/12/16 10:55 Página 1

NUEVA RO MA

NUEVA RO MA

NUEVA RO MA

NàdiA PETRuS PoNS es colaboradora del equipo de investigación islamolatina de la universidad Autónoma de Barcelona, del que ha sido miembro de 2002 a 2007. Licenciada en Filología Clásica por la universidad Autónoma de Barcelona (19962000), ha sido becaria FPi (2002-2005) y ha obtenido el diploma de Máster Europeo en Estudios Medievales (diplôme Européen d’Études Médiévales, FidEM, Roma, 2003-2004). Ha sido profesora asociada de Filología Latina y Lingüística indoeuropea (uAB, 2005-2007) y ha completado el doctorado en Filología Clásica, con Mención Europea (2008) con su tesis doctoral. Sus principales líneas de investigación se centran en el estudio de la lengua y literatura latinas medievales, la percepción del islam y su relación con la sociedad cristiana medieval, y la edición crítica de textos manuscritos, principalmente versiones latinas del Corán.

Alchoranus Latinus quem transtulit Marcus canonicus Toletanus

Poco antes de la victoria cristiana de Las Navas de Tolosa, se gestó un segundo movimiento de traducciones de textos islámicos —genuinamente hispánico— impulsado por don Rodrigo Jiménez de Rada y don Mauricio, archidiácono de la catedral de Toledo. El presente estudio ofrece la edición crítica inédita de la segunda traducción latina del Corán, el Liber Alchorani realizado por Marcos de Toledo en 1210. El estudio introductorio que precede a la edición del texto latino parte de un análisis centrado en la figura y en la producción literaria del canónigo toledano, especializado en la traducción de textos científicos, con especial atención a la trascendencia y a la influencia de la segunda traducción latina del Corán —se han conservado dos versiones del texto en lenguas romances, una francesa y una italiana; al tiempo que ha sido una de las fuentes del Contra Legem Saracenorum de Riccoldo da Monte di Croce—. Asimismo, se estudia la tradición manuscrita del Liber Alchorani y se propone un stemma codicum de los siete manuscritos que han conservado la traducción de Marcos de Toledo, con una comparación con la primera. En cierto modo, con este trabajo, se ofrece respuesta a la propuesta lanzada por Marie Thérèse d’Alverny y Georges Vadja cuando publicaron una exhaustiva monografía sobre la figura de Marcos de Toledo y su Libellus Habentometi, en la que se hacía notar que la versión latina del Corán del toledano permanecía todavía inédita.

Nàdia Petrus Pons

44

CSIC

Alchoranus Latinus quem transtulit Marcus canonicus Toletanus

Estudio y edición crítica

Nàdia Petrus Pons CONSEJO SUPERIOR DE INVESTIGACIONES CIENTÍFICAS