Albii Tibulli libri quattuor [Reprint 2021 ed.] 9783112438749, 9783112438732

Citation preview

ALBII

TIBULLI

LIBRI QUATTUOR

EX

RECENSIONE

CAROLI

L A C II M A N N I.

BEROLINI TYPIS

BT

IH PKNSI5

A. 1829.

6 E.

USI ME K I

- A l b i i w Tibullus eque» Romani!*, inslgnis forma cultuque corpori* observabilis, ante alios Corvinntn Mcssalam originem (/. oralorem) dilexit, cuius et contubernali* Aqiiitanico bello militaribus donis donalus est. hie multorum imlicio [et maxime Quinctiliani, viri in studia [et] litterarum acerrimae licentiae,] principera inter elegiographos obtinet locum, epislolae quoque eius amatoria*, qnanquam breves, orunino utiles suet. ol>iit adolescens. [tempore Virgilii, ut indicai e p i g r a m m a infra scriptum. Te quoque Virgilio comittm non acqua, Tibulle, JVIors iuvenem campos misit ad Elysios, Ne foret, «ut elegit molles qui Jieret amo re s Aut catterei forti regia bella pede ]

P R A E F A T I O . ] \ l i r u m plerisque videbitur, quod haec nova Ti* bulli carminum recensio Scaligeranae prope similior facta est quam Broukhusìanae, cui qui ine praecessere grammtici satis fideliter adhaeserunt. scilicet Scaliger, cum neque artem per regulas descriptam teneret et zninuliora pro generosi il» lius saeculi more fere negligerei, summam tatnen hie ut in ceteris litterarum partibus et ingenii virtute et sollertia consecutus erat, itaque libros optimos tamquam fidissimos duces habens ab audacia correctorum sibi diligenter caverat. at post eum grammatici cum elegantias et ratiuncuJas venari et bene observatis pravo iudicio uti consuevissent, nec iam ut antea boni codices in honore essent, sed per se sapiens iudicium, tunc ilia pestis ingruit, quae integerrima horum carminum membra depasta est, minus sana corripuit, pro vulneribus emplastra et foedissimas cicatrices reliquit. ego vero omnia sub severam legem revocanda esse existimavi, ut singula ver-

IV

La ac paene litteras a quam veterrimis memoriis repeterem, coniecturae autern seu nunc sive ante quattuor saecula natae ne in apertis quidem vitiis locum concederei» nisi certae. in quo quam saepe

hunianae

naturae

fragilitate

peccaverim,

non possum dicere: ceterum si in arte videbor ab Imm. Bekkero profecisse, et ipse laetabor neque ille, ut spero, intercedet. ac, quia a prioribus criticis

pleraque rationibus

nimis

operose

conquisitis satis disputata esse intelligebam, et hunc parvum libellum, qui iam in bina volumixia extendi consuevit, tandem in se contrahendum iudicabam, placuit etiam illos, quos dicit Huschkius (analect. litter, p. 329), minutulos commentarios imitali, ex quibus, quos quaeque scriptura auctores habeat, nulla mora minimoque errandi periculo intelligi potest. Itaque, cum non tam nova et prioribus criticis incognita quam lìdissima quaeque emendandi libri

praesidia

circumspicerem,

ea

autem,

quae nihil proprii boni ferrent nisi quod coniectura

quaesitum

esse

apparerei,

contemnerem,

ex multo maiore, quod mihi praesto erat, instrumento codices saeculi quinti decimi, si numerum spectes, quinque, si auctoritatem, tres solos quibus uterer selegi. horum primum [ 4 ] , qui erat archiepiscopi Eboracensis, Nicolaus Heinsius excerpsit

scriptus anno in

1435,

schedis quibus-

dam, quibus una alios quattuor Anglicanos complexus est (inter mss. occid. bibliothecae Diezia-

V

iiae n. 55** fol. 15 seqq.), littera e notatum, collatum cum exemplari editionis Mureti (a. 1562). huic auctoritate par est [ £ ] Parisìensis regius 7989 chartaceus anni 1423, cuius scripturas a Dissenio et ab Huschkio consignatas ex eorum commentariis pelivi: est etiam ubi ab iis discesserim auctoritate Car. Ben. Hasii v. ci., qui mira humanitate codicem mea causa denuo inspicere dignatus de locis non paucis dubitantém me confirmavit. post hos tribus recentissimis usus sum, quorum consensus [C] magni faciendus est, quamquam in singulis nihil iidei est aut ponderis. primi (is membranaceus fuit) scripturas [c] Broukhusius marginibus exemplaris Gryphiani a. 1 5 5 1 intulit, qui eum ab Ioanne de Witt acceptum littera b significare solet: secundum ac tertium, chartaceos ac foedos aspectu, bibliotheca regia Berolinensis inter copias Santenianas tenet (mss. occid. Diez. 39* et 2 1 ) , alteram [o?] olim N. Heinsii, qui eo a Carolo Dato donatus erat, alteram [e] olim Askewianum 416. ilium anno 1465 scriptum Heinsius in marginibus exemplaris editionis Aldinae Perreiani appellat d : ab hoc Askewiano I. H. Vossius quoties vulgares scripturas confirmari scribit, toties fallitur. Atque hi sive quinque sive potius très libri ut et recentes sunt et interpolati, quippe qui vel totos versus a Thoma Seneca Camerte et ab Ioanne Aurispa iictos exhibeant, ita iis aut meliores aut antiquiores nemo annis abhinc ducen-

VI

tis et amplius vidit, ut, sigáis vel centum libros, coegerit, nullam tamen maiorem fìdem ulli scripturae conciliaturus sit: ceterum qui tempus inutiliter terere volent, facili opera et mendas portentis simile:, et doctorum Italorum commenta innúmera coacervare

poterunt j ad

quod genus

eorum pleraque omnia referenda sunt, quae Statius Broukhusius Vos si us ex suis excripserunt et ego, ne exempla deéssent, ex Wittiano Datiano et Askewiano ubi secum dissentiunt. quid quod ne» que Nestor Novariensis aut Albertus ab

Eybe

melioribus libris usi sunt quam his novitiis ex uno fonte deductis,

ñeque aut saeculo quarto

decimo quisquam carmina Tibulli legit aut, quanturn reperire poiui, multis retro saeculis. Vincentius

Bellovacensis

saeculi

tertii

nam decimi

scriptor neque ipse horum carminum volumen habüit (quod si habuisset, Tibullum in speculo historiali non praeteriret), sed excerptas ex libro primo secundo ac tertio sententias, quarum magnani partem in speculum

doctrinale

contulit.

atque eadem excerpta, membrana pervetusta, in Iosephi

quoque Scaligeri manus venerunt, quo-

rum s crip turas manu eius notatas Heinsius sua in exemplar editionis Aldinae a. 1 5 1 5 num transcripsit, unde ego repetii [JE].

PerreiaHein-

sius eis fere v, A ascripsit, c. A 3 , 6 , 3 3 . 3 5 , ter ( 1 , 5 , 6 1 . 2, i , 8. 6, 1 9 ) facili errore v posuit, quae nota est Cuiaciani recentioris.

ab his

éxcerptis cum ego Frisingensia a Iano Gebhardo

VII

semel (p, 5) commemorata non diversa esse suspicarer, quaesivi si quid eius modi Monacliii lateret: Bernh. Ios. Docenius rescripsit excerptionem Tibulli esse in codice quodam Frisingensi saeculi XI. atque huius optimi viri manu factum apographum accepturus eram, nisi eum morbo diuturno oppressum mors abstulisset: nunc thesauro hoc a nobis indicato utatur cui non invidebitur. Sed Scaliger ceteris criticis longe felicior membranam pervetustam et emendatissimam ab Iacobo Cuiacio commodatam accepit, quae nisi ita truncata fuisset ut a 3, 4» 65 demum inciperet, in priore horum car min um parte non tanta mendarum multitudo relieta èsset. huius quoque ]ibri usum excerptis Scaligeri ab Heinsio in eundem Ant. Perreii codicem illatis debemus, qui eum litteris cc notavit. mihi, quia Cuiaciani scrip tur am non nisi ubi excerpta erat certo indicare poteram [F], multis in locis adiicere visum est quae Scaliger tacitus edidisset; in quibus nequis eum semper ilium codicem secutum esse existimet, frequens editionis Aldinae a. 1502, cuius exemplum operis videtur dedisse describendum, et alterius Cuiaciani longe ilio recentioris consensus efficit. Praeter Scaligerum unus (nam de Jòh. Ioviano Fontano nihil certi constat) libro nostris antiquiore usus esse videri potest Franciscus Puccius, quem scimus anno 1502 exemplar Regiense

Vili a Lepido anni 1 4 8 1 emendasse, nescio quis

in exemplar

non multo post

eiusdem anni Viceti-

num, quod in bibliotheca Gottingensi asservatum Ge. Frid. Beneckius mihi utendum amice concessit, Puccii emendationes transtulit, sed, nisi fallor, neque omnes et non nullis a se additig : certe mirum sit si Puccius tam saepe ad exemplar Aldinum eo ipso anno 1 5 0 2 mense Ianuario impressum respexerit. ex hoc apographo ego Puccii emendationes [ P ] omnes excripsi explicationibus, quae tamen paucae erant, plerumque omissis, scripturas Regienses ubi opus videbatur adiunxi. ceterum vereor ne Puccio, quantumvis cautus, interdum nimis secure crediderim, qui codicis antiqui

scripturis

aliorum

quin

coniecturas sive

immiscuerit

dubitari

non

suas sive

potest, nisi

quod eius fid^s tamen ceterorum excerpta Italorum longe superat.

ex his

nihil annotanduin

duxi praeter emendationes non nullas aut veras aut memorabiles, in quibus faciendis illi non numquam ingenia.

summorum

criticorum

praeverterunt

a

l

b

i

i

LIBER

t

i

b

u

l

l

i

PRIMUS.

1 J_/ivitias alius fulvo sibi congerat auro Et teneat culti iugera multa soli, Quem labor assiduus vicino terreat hoste, Martia cui somnos classica pulsa fugent : 3 Me mea paupertas vitae traducat inerti, Dum meus assiduo luceat igne focus. Ipse seram teneras maturo tempore viteg Rusticus et facili grandia poma manu : Nec spes destituât, sed frugum semper acervo» io Praebeat et pieno pinguia musta lacu. Nam veneror, seu stipes habet desertus in agris Seu vetus in trivio florea serta lapis: Et quodcunque mihi pomum novus educat annus, Libatum agricolae ponitur ante deum. 15 Flava Ceres, tibi sit nostro de rure corona Spicea, quae templi pendeat ante fores: Tibullius dieitur Vincentio Bellovacensi in speculo deetrinati, i/uod éditione Duacensi mutatum est praeterquam libro 4, 145.

TIBOLLI]

I, 1 , ì . conférât Diomedes Putsehii p. 481, consent codex Diomedit apud Schoppium susp. lect. 5, 10. 3. multa E etm Vincentio sp. d. 5, 81 et Diomede Putsehii et Sehoppii: magna ABC et antiqua Diomedes exemplaria. 5. vita P et Vincintila. 6. assiduo ABC cum Mario Vietorino p. ^583, Atilio Fort un, p. 2679, Centorino de metr. p. 2725. 2728: exiguo EP et Vineentius. 12. florea C : florida AB, i4. agricolae - deum ABC : 'arbitror legendum agricolam propter illud eiutdem Tibulli in elegia Asper eram, Illa deo sciet agricolae* P, agricolae-deo Muretus.

A

2

TIBULLI LIB. I. l. Fomosisque ruber custos ponatur in hortis, Terreat ut saeva falce Friapus ayes. Vos quoque, felicis quondam nunc pauperis agri Jo Custodes, fertis muñera vestra, Lares. Tunc vitula innúmeros lustrabat c?esa iuyencos: Nunc agna exigui est hostia parva soli. Agna cadet vobis, quam circum rustica pubes Clamet ' i o messes et bona vina date', 25 lam modo non possum contentus vivere parvo Nec semper longae deditus esse viae, Sed Canis aestivos ortus vitare sub umbra Arboris ad rivos praetereuntis aquae. Nee tamen interdum pudeat tenuisse bidentes *> Aut stimulo tardos increpuisse boves, Non agnainve sinu pigeat í'etumve capellae Desertum oblita matre referre domum. At vos exiguo pecori, furesque lupique, Farcite: de magno est praeda petenda grege. 35 Hie ego pastoremque meum lustrare quot annis Et placidam soleo spargere lacte Falem. Adsitis, divi, nee vos e paitpere mensa Dona nec e puris spernite fictilibus. Fktilia antiquus primum sibi fecit agrestis «o Focula, de facili composuitque luto. Non ego divitias patrum fructusque requiro, Quos tulit antiquo condita messis avo: Farva seges satis est, satis est, requiescere lecto Si licet et solito membra levare toro. 45 Quam iuvat immites ventos audire cubantem Et dominaci tenero detinuisse sinu

1, »8. saevas ». 19. felicis C: felices AB. 20. al. Cultores margo e. nostra B. 31. inooslros d. 93. est om d. parva] magna Scaliger 'ex veteri membrana , hot est ex librii tjaibusdam Mureti, ai. Clamai A. 25. Possum quippe ego iam £ . non] nunc ce. fonasse si: eonf. 1, 2, 71. 3Q. bidentem Regiensis. 3o. tardas pr d. 53. Et Vincentius sp. d. 5, 81. 34. magno est-grege ABce et Fine.: magno-grege est d. 37. Vos quoque adeste dei E. nec AC et ita Scaligeri neu B. e AB cum Scaligero s de C. 43. Parva salís mensa est AP, 1mi Parva seges satis est A. 44- Si licei E Scaligero tette, Heinsio negante apud Broukhusium p. 442: Scilicet ABC. solo E. 45. audisse vel audire A. 46. detinuisse A : contrauisse BC, vel continuisse A.

TIBULLI LIB. I. i.

3

Aut, gelidns hibernus aquas cum fuderk Auster, Securum somnos iinhrc iuvante sequi ! Hoc milii contingat: sit dives iure, furorem so Qui maris et tristes ferre potest pluvias. O quantum est auri pereat poiiusque smaragdi, Quam fleat ob nostras ulla puella vias. Te bellare decet terra, Messala, inarique, Ut domus hosliles praeferat exuvias : 55 ]VIe retinent vinc luin formosae vincla puellae, Et sedeo duras ianitor ante lores. Non ego laudari curo, mea Delia: tecum Dum modo sim, quaeso segnis inersque vocer. Te spectein, suprema milii cum venerit hora, «) Te teneam inoriens deficiente inanu. Flebis et arsuro positum me, Delia, lecto, Tristibus et lacrimis oscula mixta dabis. Flebis: non tua sunt duro praecordia ferro Vincta, nec in tenero stat tibi corde silex. «5 Ilio non iuvenis poterit de funere quisquam Lumina, non virgo, sicca referre domuin. Tu Manes ne Inede meos, sed parce solulis Crinibus et leneris, Delia, parce genis. Interea, duin fata sinunt iungainus a mores : TO Iain veniet tenebris Mors adoperla caput, Iain subrepet iners aetas, neque amare decebit, Dicere nec cano blanditias capiti. Nunc levis est tractanda Venus, dum frangere postes Non pudet et rixas inseruisse iuvat. 75 Hic ego dux inilesque bonus: vos, signa tiihaeque, Ite procul, cupidis vulnera ferie viris. Ferie et opes: ego composito securus acervo Despiciam diles despiriamqne fainem. 48. i m b r e EP: igne ABC. 1, 47. c u m e f f u d e r i t d. levante ce, al. i u v a n l e margo c. 4g. i u r e ] ¡iure c, i u r e E Scaligero in castigationibus testante, non Heinsio, cui Scaligeri coniectura vita est, 5o. et caeli niihila f e r r e p o t e s t E . 5 i . j»< tius p e r e a t q u e vulgo ex libro mio Statii. 5 t . hostiles C, vel hosliles Ai exile» AB. .">9. T e Bd: E t Ace fio. T e Bd: E t Ace. 64. l u n c t a BPd. 66. i x . n ] nec A. C i. Del a Din d. 70. venerit ce. a d o p r r t e d. 71. iners | innrs il. n r q u e Ac-, nec fide. licelni de. 72. capili ALid.- capite Pce. 77. c o m p o s i t o i d, 78. Despiciam diies BP: Dite» despiciam AC.

A 2

4

TIBULLI LIB.

I . 2.

2

merum vinoque novos compesce dolores, Occupet ut fessi lumina vieta sopor: Neil quisquilia multo perfusum tempora Baccho Excitet, infelix diun requiescit amor. 5 Nam posifa est nostrae custodia saeva puellne, Clauditur et dura ianua iinna sera. Ianua difilcilis dominae, le verberet imber, T e Iovis imperio fulmina missa petant. Ianua, iain pateas uni mihi, vieta querelis, in Neu fur'im vei'so cardine aperta sones. Et inala siqua libi dixit dementi» nostra, Ignoscas : capili sint precor illa meo. T e meminisse decet, quae plurima voce peregi Supplice, cum posti florida serta darem. 15 Tu quoque ne timide custodes, Delia, falle. Audendum est : ibrles adiuvat ipsa Venns. Illa fnvet, seti quis iuveuis uova limina tentat, Seu reserat iìxo dente puella fores: Illa doret furlim molli decedere lecto, in Illa pedem nullo ponere posse sono, Illa ^ r o coram nutus conferre loquace» Blandaque cojnpositis nbdere verha notis. Nec docet hoc omnis, sed quos nec inerti» tardat Nec vetat obscura snrgere nocle timor. Eli ego cum tenebris tota vagor anxius urbe, a Nec sinit occurrat quisquain, qui corpora ferro Vulneret aut rapta praemia veste petat.

4. requiescet e. amor BC et ree 2, 5. percussum BJe. amans pi- A et Regiensit, vcl amans P. 6. f u l U P. -¡. dutninae Ade: domini lìc. lo. soles d. i3. voce] al. micie margo B. l 4 . llurra vulgo de coniectura Broukhutii. 17. lemplal d. 18. falso B. 19. furti d. decedere ABci disrc-ilere In veteres esto dura, puella, senes. Tarce precor tenero : non illi sontica causa est, Sed nimius luto corpora tingit amor. Vel miser absenti inaestas quam saepe querelas Coniicit et lacrimis omnia piena madent ! i5 Çuid me spernis?* ait. poterat custodia vinci: Ipse dédit cupidis fallere posse deus. Piota Venus furtiva inibi est, ut lenis agatur Spirilus, ut nec dent oscula rapta sonuin : Et possum media quainvis obrepere nocte co Et strepitu nullo clain reserare fores. Quid prosunt artes, miseruin si spernit aiuantem Et fugit ex ipso saeva puella toro ? Vel cum promittit, subito sed perfida fallii, Est inibi nox multis evigilanda inalis. Dum milii venturain fingo, quodeunque moveiur, Illius credo tune sonuisse pedem.' Désistas lacrimare, puer : non frangitur illa, Et tua iam iletu lumina fessa tument. Qderunt, J'holoe, moneo, fastidia divi, 70 Nec prodest sanctis tura dedisse focis. Hic Marathus quondam miseros ludebat amantes, Nescius ultorem post caput esse deum : Saepe etiam Jacrimis fertur risisse dolentis

8, 44. Dissimules d. i a n c t a Vineentius. 45. t u m C : tutto AB, n u n c Regiensis et Vincentius, e stirpe Vincentius Kobergeri 1486. 47. p r i m u m d. 4g. Neil S caligar -. Seu ABC, H e u Regiensis, aliter S e u P. t o r q u e Ai t o r q u e s LC. est Broukhusius omisit primus. 5 i . p r e q u o r d. sontica ree A cum Regiensi; sentica C, sentita B, rustica pr A. 52. luto Itali : luteo libri. c o r p o r e d et pr e. 53. Ut de. 'olirei• Veh" P. ita Wluretus, Itali Vae. maestas] miseras de. 55. C u r ce, Q u u r d. s p e r n i t vulgo ex libris nonnullis' S tatti. 56. c u p i