Zarobić milion, idąc pod prąd 9788393716432, 8393716438

Citation preview

Jakub B. Bączek

Zarobić milion, idąc pod prąd Wolność finansowa w czterech etapach

Warszawa 2014

Prawa autorskie: Jakub B. Bączek© Wydawnictwo: STAGEMAN® www.stageman.pl

Kontakt z autorami: Robert Nowicki, [email protected] Działania PR & media: Barbara Ligocka, [email protected] Konsultacja graficzna: Paweł Cieślak, [email protected] Wysyłka i dystrybucja: Jolanta Cieślak, [email protected]

Oprawa graficzna: Dawid Kłębek Pomoc grafika: Marta Matysiok Komunikacja: Tomasz Kuma www.kiwigifts.pl

Korekta: Izabela Jurkowska Komunikacja: Filip Herma www.peefmusic.pl

All right reserved. Wszelkie prawa zastrzeżone. Książka ani żadna jej część nie może być przedrukowana ani w jakikolwiek inny sposób reprodukowana czy powielana mechanicznie, fotooptycznie, zapisywana elektronicznie lub magnetycznie, ani odczytywana w środkach publicznego przekazu bez pisemnej zgody wydawcy.

ISBN: 978-83-937164-3-2 Warszawa 2014

„Płynie się zawsze do źródeł, pod prąd, z prądem płyną śmiecie”

Zbigniew Herbert

Książkę dedykuję (Współ)Pracownikom

SPIS TREŚCI: Mam to w dupie… ..............................................................................................9 Rozdział 1. Etapy drogi do wolności finansowej .......................................................11 Etap nauki ...................................................................................................13 Etap poszukiwań ........................................................................................15 Etap przedsiębiorczości ............................................................................16 Etap wolności finansowej..........................................................................17 Pod kreską czy nad kreską?.....................................................................19 A nie da rady szybciej?..............................................................................22 Gdzie teraz jesteś? ....................................................................................24 Wyzwanie ....................................................................................................26

Rozdział 2. Masz mało pieniędzy i mało czasu – etap nauki ................................27 Świadectwa z paskiem a życiowe sukcesy............................................28 Wybór kierunku studiów............................................................................31 Dodatkowe szkolenia ................................................................................33 Czytanie książek ......................................................................................36 Mentorzy i nauczyciele..............................................................................38 Samodzielne studiowanie.........................................................................39

Rozdział 3. Masz mało pieniędzy, ale dużo czasu – etap poszukiwań...................40 Od pasji do działania .................................................................................43 Grupy społeczne, do których należymy..................................................46 Wybór branży..............................................................................................50 Pierwszy produkt/usługa...........................................................................56 Sprzedaż rozpoznawcza ..........................................................................59 Zakładamy firmę.........................................................................................62 • Jednoosobowa działalność gospodarcza (samozatrudnienie).....63 • Spółka cywilna .....................................................................................65 • Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością......................................68 Dalsze działania formalne ........................................................................72 Budowanie pierwszego zespołu ..............................................................76

Struktura firmy.............................................................................................82 Trzeci filar ....................................................................................................85 Siedziba firmy .............................................................................................91 Doradcy .......................................................................................................93 Budowanie autorytetu ...............................................................................96 Wypływamy na szerokie wody ...............................................................101

Rozdział 4. Masz już dużo pieniędzy, ale mało czasu – etap przedsiębiorczości ..........................................................................102 Wylewanie fundamentów........................................................................104 Strategie rozwoju .....................................................................................105 • Tworzenie nowych źródeł przychodu .............................................106 • Wzmacnianie starych źródeł przychodu ........................................111 Strategia cenowa .....................................................................................116 • Masowo czy specjalistycznie? .........................................................116 • Rabaty i promocje..............................................................................117 Dostawcy i kontrahenci ...........................................................................119 Strategie negocjacji .................................................................................121 • Nowa psychologia sprzedaży ..........................................................121 • Pisanie ofert .......................................................................................124 Ty jako przedsiębiorca ............................................................................126 • Narzekanie .........................................................................................126 • Prokrastynacja ...................................................................................127 • Zazdrość .............................................................................................128 • Co ludzie powiedzą? .........................................................................128 • Bycie zajętym .....................................................................................129 • Wstyd ..................................................................................................131 Usamodzielnianie firmy...........................................................................132 • Delegowanie zadań ..........................................................................133 • Delegowanie uprawnień ...................................................................136 • Znikanie z firmy..................................................................................138 • Podwajanie motywacji zespołu........................................................139 Nowe nawyki przedsiębiorcy..................................................................141 • Kalendarze..........................................................................................141 • Telefony ...............................................................................................143 • Maile ....................................................................................................146 • Facebook ............................................................................................148

Rozdział 5. Masz już dużo pieniędzy i coraz więcej czasu – etap wolności finansowej.......................................................................150 Budowanie przychodów pasywnych .....................................................152 • Przychody z przedsiębiorczości ......................................................152 • Przychody z produktów finansowych i bankowych ......................155 • Przychody z Internetu .......................................................................156 • Przychody z nieruchomości .............................................................158 . Inwestowanie w nieruchomości .............................................................159 • Podnajem części swojego mieszkania ..........................................160 • Kupno i wynajem garażów ...............................................................161 • Kupno i wynajem mieszkań ............................................................162 • Inne opcje ...........................................................................................164 Sprzedaż firmy .........................................................................................166 • Zastrzeżenie logo i opracowanie know-how..................................167 • Teaser informacyjny ..........................................................................167 • Krótka lista inwestorów .....................................................................168 • Due diligence .....................................................................................170 • Stopniowe odcinanie pępowiny.......................................................170 Pierwsza miniemerytura .........................................................................172 • Pokusa luksusu...................................................................................173 • Tanie podróżowanie ..........................................................................174 • Poczucie pustki, nicnierobienie i rozterki .......................................176 Wolność finansowa 50 na 50 .................................................................180 • Praca bez względu na pieniądze ....................................................181 • Praca charytatywna...........................................................................183 • Przykłady zajęć dla młodego emeryta ...........................................184 Rozwój osobisty i duchowy ....................................................................186 . • Inspiracja buddyzmem......................................................................186 • Okiełznanie ego .................................................................................187 Równowaga życiowa ..............................................................................189 • Sinusoida życia ..................................................................................190 • Droga do szczęścia ..........................................................................192

Rozdział 6. Wracamy do wyzwania .......................................................195 Moja osobista prośba ..............................................................................196 Co dalej?....................................................................................................197

Zarobić milion, idąc pod prąd

Mam to w dupie… Nazywam się Jakub B. Bączek, lub po prostu Kuba – tak będzie łatwiej. W olbrzymim skrócie, udało mi się dość szybko dojść do wolności finansowej. Nie była to droga łatwa, bo często pod prąd temu, co mówi się i pisze o przedsiębiorczości, rozwoju, sukcesie czy relacjach. Działałem po swojemu, czasem na bezczelnego, czasem na wariata… Szkoda, że Cię tu teraz nie ma. Siedzę na wschodnim wybrzeżu Menamu i patrzę na Wat Arun (Świątynię Świtu). Nie wiem, ile czasu spędzę jeszcze w Tajlandii, na swojej miniemeryturze, ale… postanowiłem być tu tak długo, aż napiszę bestseller. Pomyślisz może: „facet ma wygórowane ambicje”. Ja tymczasem wiem, że większość moich marzeń się spełnia. Czemu nie miałoby się spełnić i to? Kiedy myślę o swojej drodze, o pierwszej firmie, o pierwszych pracownikach, pierwszych inwestycjach za granicą, pierwszych nieruchomościach czy też pierwszych wykładach na temat przedsiębiorczości, nie mogę nie wspomnieć backgroundu swojej przygody. Żyliśmy dość skromnie, a ja jako dziecko byłem bardzo chudy, znerwicowany i zagubiony, bez poczucia bezpieczeństwa i spokoju, żeby pokochać życie. Do dziś towarzyszą mi różne, stłumione lata temu, emocje i lęki. Niemniej bez mentorów, ambitnych szkół czy dyplomów, bez środków unijnych i bez wspólników założyłem w 2009 roku firmę, która okazała się biznesem za przysłowiowy milion. Krok po kroku podejmowałem wiele trudnych decyzji, w większości nonkonformistycznych, a czasem nawet szalonych i… jestem tu, gdzie jestem. Znam kilka książek motywacyjnych. Niewiele z nich przeczytałem do końca i też nie polecam ich chłonąć i zgadzać się na wszystko, o czym piszą autorzy. Tu będzie z wielu względów inaczej. Będzie o biznesie w polskich warunkach, bez ściemniania, że było łatwo i że zawsze wiem, co zrobić. Odsłonię tu dużo siebie 11

Jakub B. Bączek

i wierzę, że ta historia może być dla wielu inspirująca. Kto wie, czy nie spotkasz się na kartach tej książki ze zdaniem, które przed Tobą odkryje nowe możliwości. Zachęcam Cię do refleksji, krytycyzmu, a nawet sprzeciwu wobec tego, co tu ujawnię, ale też zachęcam do wykonania ćwiczeń i skorzystania z konkretnych narzędzi. Jeśli interesuje Cię, jak od zera zbudowałem firmę wartą kilka milionów, jak sprawiłem, że jest jedną z nielicznych polskich franczyz, które doskonale rozwinęły się w kilku krajach Europy, jak zbudowałem fantastyczne zespoły ludzi, które potem tworzyły i rozwijały kolejne biznesy i generalnie – jak znalazłem się w Tajlandii na miniemeryturze w wieku 31 lat, to zapraszam do lektury. Bywam wymagający, wkurzający, a nawet bezczelny, ale metody, które opiszę, są po prostu cholernie skuteczne. Nie jestem i nawet nie chcę być bogaty, jak Gates, Jobs, Branson, Kiyosaki, Tracy, Ecker czy Robbins. Często zupełnie się z nimi nie zgadzam i nie widzę możliwości odzwierciedlenia ich drogi w polskich warunkach. Jestem bardziej „facetem z sąsiedztwa”, który jest ludzki, kocha życie i czerpie z niego pełnymi garściami i szczerze Ci powie, jeśli się z czymś nie zgadza. Zdając sobie więc sprawę, że są bogatsi ode mnie i bywają inteligentniejsi, a nawet wiedząc, że jest cała chmara facetów przystojniejszych, sprawniejszych seksualnie, wyższych, bardziej kreatywnych i z bardziej ciętym poczuciem humoru, chcę zacząć tę książkę stwierdzeniem, że mam to w dupie i wierzę bardzo w siebie. Polecam zresztą takie podejście… Zaczynajmy! Bangkok, 14.03.2014

12

Zarobić milion, idąc pod prąd

Rozdział 1.

Etapy drogi do wolności finansowej Jeśli należysz do większości z nas, nie odziedziczysz miliona po rodzicach, nie masz wujka w korporacji, który da Ci etat dyrektora i nie masz talentu Agnieszki Radwańskiej, by po paru latach uprawiania sportu zarobić grubą kasę; jeśli należysz do grupy takich ludzi jak ja – to zaczynasz swoją drogę z niczym: bez pieniędzy, bez mentora, bez pomysłu za milion. Masz za to marzenia, ambicje i szereg zasobów – może olbrzymie poczucie humoru, może łatwość uczenia się języków, a może dar radzenia sobie w każdej sytuacji. Podążasz typową drogą i w Twoich rękach jest to, jak ta droga będzie się układać w różnych momentach (także trudnych) ludzkiego życia. Ja rozrysowałem sobie kiedyś tę drogę w postaci czterech ćwiartek (to słowo bardzo dobrze kojarzyło mi się, kiedy byłem jeszcze studentem). Dostrzegłem, że najważniejszymi zasobami, które chciałem zawsze mieć, były pieniądze i czas. Czułem, że jeśli będę miał pieniądze, spełnię wiele swoich marzeń i będę żył tak, jak chcę. Czułem też, że muszę mieć czas na podróże, czytanie, granie w siatkówkę lub golfa – generalnie: czas na swoje życie poza firmą i pracą. Z połączenia tych dwóch zasobów otrzymałem następujący wykres:

13

Jakub B. Bączek

14

Zarobić milion, idąc pod prąd

Etap nauki Cała historia zaczęła się zwyczajnie. Był to etap, w którym miałem mało pieniędzy i mało czasu – etap nauki. Studiowałem na Uniwersytecie Śląskim (pedagogikę, wychowanie fizyczne i filozofię, której w końcu nie skończyłem, bo wykładowcy mieli mnie dość na swoich zajęciach). Oprócz tego grałem w siatkówkę w klubie sportowym i żyłem życiem zwykłego młodego człowieka. Pamiętam, że z uczelni wracałem jakieś 30 kilometrów do domu, korzystając z autostopu. Nie było mnie stać na bilet miesięczny w obie strony, więc bez względu na pogodę, temperaturę i konkurencję ładnych studentek na przystanku udawało mi się codziennie przez jakieś 3 lata docierać do Bielska-Białej bez szwanku (a przy okazji poznałem masę ciekawych ludzi i do dziś moi znajomi uwielbiają anegdotki z tych autostopowych przygód). Zaraz po powrocie pakowałem się i jechałem na trening. Po treningu wracałem do domu, czasem trochę się uczyłem, czasem po prostu lądowałem leniwie przed telewizorem i szedłem spać, by obudzić się na następny dzień o 5 rano. Dlaczego tak wcześnie? Bo pociąg jechał dwa kwadranse po piątej i był tańszy niż autobus. W pociągu udawało mi się jeszcze przespać (mój organizm był tak wyregulowany, że bez budzika wychodziłem z drzemki dokładnie przed stacją docelową) lub też odrobić jakieś zadanie na zajęcia. I tak przez większość tygodnia, oprócz weekendów, podczas których najważniejsze były mecze ligowe mojej drużyny. Czasu było naprawdę mało, pieniędzy jeszcze mniej, ale jakoś nie uświadamiałem sobie tego na co dzień i żyłem swoją pasją, którą była wtedy siatkówka. Etap nauki trwał u mnie około 5 lat. Studiowałem dziennie, grałem w kilku różnych klubach sportowych i nie wyobrażałem sobie innego życia. Kiedy dzisiaj patrzę na ten okres, to jestem zdumiony, że udawało mi się zjeść 2 posiłki dziennie za nie więcej niż 15 zł i że byłem w stanie przez kilka lat wstawać o 5 rano. To był czas, który bardzo wiele mnie nauczył. Nie tylko oszczędzania, pokory 15

Jakub B. Bączek

i wdzięczności, ale też walki, ciężkiej pracy i przegrywania z godnością. Ciekaw jestem, jak ten etap wyglądał u Ciebie? Szkoła, studia, praktyki? Jest duża szansa, że wiesz, o czym piszę i wiesz też, jak żyje się z małą ilością pieniędzy i z małą ilością czasu dla siebie. Większość z nas tak właśnie zaczyna.

16

Zarobić milion, idąc pod prąd

Etap poszukiwań Wiele zmieniło się u mnie po studiach. Czułem, że bardzo dużo mi dały, że jestem napakowany wiedzą, że bardzo chcę i… tak trafiłem do drugiego etapu – etapu poszukiwań. Jako absolwent z podwójnym tytułem magistra, optymistycznie ruszyłem na rynek pracy i… cóż… Szału nie było. To był okres, w którym pieniędzy wciąż było mało, ale za to czasu pojawiało się pod dostatkiem. Imałem się różnych zajęć, mniej lub bardziej dziwacznych, kilku nawet nielegalnych. Pieniędzy jednak nadal było mało, ale za to żyłem z kolejną pasją u boku, przez jakieś następne 5 lat. Tą pasją okazała się nauka. Jako że jeszcze jako student wydałem swoje pierwsze publikacje, otwarła się przede mną możliwość napisania doktoratu pod okiem bardzo znanego i szanowanego w Polsce profesora. Zacząłem więc pisać, uczyć studentów i żyć chwilą. Doktorat szedł jednak opornie, a za godzinę wykładu na uczelni państwowej otrzymywałem 30 zł brutto. Nie chcę narzekać, ale do dziś zastanawiam się, jak zdołałem przeżyć za takie kwoty, zważywszy, że – jako początkujący wykładowca – nie miałem tych zajęć zbyt dużo. Wiele się jednak nauczyłem. Okazało się, że na moje wykłady przychodzi znacznie więcej osób, niż zazwyczaj widuje się na salach. W rekordowym okresie miałem nawet 200 słuchaczy, a część z nich siadała na podłodze. Zrozumiałem, na czym polega nauka przez praktykę i przez… zabawę. To były naprawdę nietypowe zajęcia, które wkrótce zaczęły denerwować moich kolegów wykładowców i władze uczelni. Szybko więc oberwałem i dostrzegłem wiele hipokryzji w akademickim światku. Odszedłem, by rozpocząć kolejny etap swojego życia. Może masz już etap poszukiwań za sobą, ale skoro czytasz tę książkę, to jest duża szansa, że jesteś w jego trakcie. To pozytywny etap. Człowiek, który ma sporo czasu, a mało pieniędzy, jest bardzo pomysłowy. Ciekaw jestem, jak wiele swoich pomysłów odrzucasz, krytykujesz lub pozostawiasz w szufladzie… To w gruncie rzeczy naturalne, ale będę się tutaj starał przekonać Cię do wyjścia ze strefy komfortu. Warto – kolejny etap to prawdziwa jazda bez trzymanki. 17

Jakub B. Bączek

Etap przedsiębiorczości Gdy czas poszukiwań zaczyna Ci się dłużyć, postanawiasz coś ze sobą zrobić. Jeśli należysz do większości, to idziesz gdzieś po prostu do stałej pracy (o tym trochę później). U mnie kolejnym etapem mógł być tylko etap przedsiębiorczości. Wiedziałem już jako 25-latek, że nie nadaję się na etat. Jedyną opcją było dla mnie samodzielne stanowisko managerskie – i tak zostałem dyrektorem centrum szkoleniowego, odpowiedzialnym za Polską południową w jednej z warszawskich firm. Długo jednak nie zagrzałem tam miejsca, bo szef nie był w stosunku do mnie fair i szczerze powiedziawszy, miałem wrażenie, że bez niego rozwinąłbym tę firmę cztery razy szybciej i lepiej (tak, tak, już wtedy byłem nieźle wyszczekany). Zostałem więc przedsiębiorcą i na kolejnych 5 lat wciągnął mnie inspirujący okres budowania własnego biznesu. Szybko pojawiły się pieniądze, bo mój pomysł okazał się znakomity. Jednak wraz z dużą ilością pieniędzy pojawił się całkowity brak czasu dla siebie i dla bliskich. O tym etapie będę pisał w tej książce najwięcej. Teraz wspomnę tylko, że nie żałuję tego czasu. Znów wiele się nauczyłem i choć inne sfery mojego życia bywały zagrożone, cieszę się, że przez tych kilka lat udało mi się stworzyć miejsce, w którym pracuje rocznie nawet kilkaset osób i wiele z nich naprawdę tę pracę uwielbia. Myślę, że albo masz ten etap dopiero przed sobą, albo jesteś w jego trakcie. Na razie poruszamy się po płaszczyźnie teoretycznej. W dalszej części książki znajdziesz jednak masę inspiracji i konkretnych pomysłów, jak poradzić sobie właśnie w tym etapie. Nawet jeśli rodzice i znajomi mówią Ci ciągle: „Zostań na etacie, większość jednoosobowych działalności w naszym mieście szybko bankrutuje”, wydaje mi się, że nie ma innej drogi do etapu czwartego.

18

Zarobić milion, idąc pod prąd

Etap wolności finansowej Kiedy poczułem się zmęczony przedsiębiorczością, presją i zdobywaniem nowych rynków, zaczęły pojawiać się w mojej głowie zupełnie inne marzenia niż jeszcze parę lat temu. Po raz pierwszy, dużo bardziej niż pieniądze, zaczął się dla mnie liczyć wolny czas i święty spokój. Obawiałem się jednak dwóch rzeczy. Po pierwsze, wierzyłem, że jeśli nie będę osobiście doglądał firmy, to nie będzie ona odnosiła takich spektakularnych sukcesów jak dotychczas. Błąd! Po drugie, myślałem, że skoro ja przejdę na emeryturę w tak młodym wieku, to moi pracownicy będą zupełnie zdemotywowani i zamiast pracować, będą się wkurzać, że grzeję sobie dupę w Tajlandii, a oni musza zapieprzać. Ponownie: błąd! Dzięki specyficznemu podejściu, które dokładnie tu opiszę, wylądowałem w końcu na etapie życia, w którym jest dużo pieniędzy (a przynajmniej mi całkowicie wystarcza) i dużo wolnego czasu (dzięki czemu mogę podróżować po całym świecie). Ten czwarty okres nazwałem etapem wolności finansowej. A ja sam nie czuję się już tak bardzo przedsiębiorcą, jak inwestorem. Dopiero zaczynam swoją przygodę w tym etapie. Nie wiem jeszcze, czy jest coś dalej. Nie wiem też, czy znowu po 5 latach mi się nie znudzi (jak to bywało wcześniej). Być może przy drugim wydaniu tej książki będę musiał dopisać jakiś kolejny etap, kolejny rozdział i pomysł na życie, ale… w chwili obecnej cieszę się wolnością finansową i do swoich rentierskich „obowiązków” zaliczam podróżowanie, poznawanie nowych kultur, prowadzenie bezpłatnie swojej autorskiej audycji w radio i pisanie tej książki, by dzielić się wiedzą i… nie zwariować z taką ilością wolnego czasu. Życzę Ci tego etapu jak najszybciej, choć może zaskoczy Cię, że… wcale nie jest tak super, jak na pierwszy rzut oka wygląda. Pod koniec etapu przedsiębiorczości pracowałem tylko dwa dni w tygodniu (wtorki i czwartki). Teraz, będąc w Tajlandii, nie mam nic do roboty, oprócz pogłębiania znajomości buddyzmu, pisania, 19

Jakub B. Bączek

spotykania fascynujących ludzi i zwiedzania inspirujących miejsc. I wiesz co? Czasami naprawdę mi się nudzi! Bywa, że mam ochotę otworzyć Outlooka i wprowadzić jakiś nowy pomysł do jednej ze swoich firm. Na razie się trzymam, bo wciągnęło mnie pisanie książki, ale nie ręczę za siebie, jak już spędzę tu parę tygodni. (Znajomi się śmieją, że pewnie nauczę się tajskiego, założę tu filię swojej firmy i zacznę z nudów skupować nieruchomości od miejscowych, by potem je wynajmować lub sprzedawać z zyskiem).

20

Zarobić milion, idąc pod prąd

Pod kreską czy nad kreską? Problem dzisiejszych czasów nie polega tylko na tym, że różnica między ludźmi z małą ilością pieniędzy a tymi bogatymi jest coraz głębsza. Problem tkwi również w tym, że większość ludzi nigdy nie pokonuje poziomej kreski z tego wykresu. Pozostaje im więc lawirowanie pomiędzy dwoma pierwszymi opisanymi tu etapami: nauki i poszukiwania. Wyglądać to może tak: ambitna Polka kończy ogólniaka (etap nauki) i po maturze postanawia wyjechać do Anglii zarobić na studia (etap poszukiwania). Wraca, zaczyna studia socjologiczne (etap nauki) i marzy o posadzie, w której otrzyma przynajmniej 2 500 zł na rękę. Kiedy jednak trafia na rynek pracy, okazuje się, że nikt na nią nie czekał, mało tego – nikt nie docenia jej tytułu magistra. Zaczyna się więc szukanie pracy (etap poszukiwania). W końcu udaje się zdobyć upragniony etat. Nie płacą zbyt dużo, ale przynajmniej co miesiąc tyle samo. Uczy się więc nowych obowiązków (etap nauki) i… wytrzymuje jakieś 2 lata. Potem zaczyna się jej nudzić i po kryjomu przed szefem rozsyła CV do agencji reklamowych, gdzie chciałaby realizować swoje pomysły (etap poszukiwania). W końcu zmienia pracę, uczy się nowej rzeczywistości, by po paru kolejnych latach trafić na bezrobocie lub na kolejny etat (jak dobrze pójdzie). I tak do emerytury. Czasu jest mniej lub więcej, ale pieniędzy ciągle mało. Nasza Polka przyzwyczaja się jednak, razem z mężem otrzymują kredyt i zakupują mieszkanko w bloku z wielkiej płyty. Przyzwyczajają się do oszczędzania, odkładania, spędzania czasu przy gotowaniu lub przed telewizorem. Mijają lata, pojawia się dziecko, kolejne wydatki, sporo stresu… Często narzekają na brak pieniędzy, ale żyją tak sobie bez zmian aż do emerytury w wieku 67 lat. Swoim dzieciom mówią: „Idź na etat, kochanie, jak mamusia i będziesz porządnie żyć”, a kiedy słyszą od znajomego, że zakłada firmę, mówią: „Zgłupiałeś, przecież ZUS Cię wykończy”… I wiesz co? Nie ma w tym absolutnie nic złego. Jeśli znajdzie się drugą połówkę i nie oka21

Jakub B. Bączek

że się po 2 latach że to pijak/pijaczka, histeryk/histeryczka itp., to może mamy do czynienia w tej historii ze szczęśliwą Polską – może to nawet rys biograficzny naszej sąsiadki lub koleżanki ze szkoły. I to jest dobre – ja takiego stylu nie mam prawa krytykować i nie robię tego. Czułem jednak, że ja chcę inaczej. Wystarczająco wkurzał mnie mój trener sportowy, żebym szybko się zorientował, że mam dobre pomysły i nie chcę słuchać przez cały czas kogoś, kto jest ignorantem. Nie wierzyłem też w to, że na emeryturze będę mógł żyć godnie. (Niedawno jakiś spec od finansów obliczył mi, że mogę spodziewać się około 600 zł od ZUS-u. Jaram się…). Czułem, że chcę iść pod prąd, że nie będę słuchał innych, że chcę nad kreskę (choć jeszcze wtedy nie wiedziałem, że sam stworzę taką tabelkę jak ta opisana w tej książce). Chciałem należeć do tej nielicznej, tajemniczej grupy pod nazwą „przedsiębiorcy”. No więc… wskoczyłem tam sam. Na decyzji się jednak nie kończy. Chociaż ja bałem się na początku, to dziś już wiem, że założenie firmy (obojętnie jakiej – mam bowiem jednoosobową działalność, kilka spółek cywilnych, kilka spółek z ograniczoną odpowiedzialnością) to w gruncie rzeczy pikuś. Wyzwaniem jest tę firmę utrzymać i godnie na niej zarabiać. Czytałem statystyki, zgodnie z którymi aż 80% jednoosobowych działalności w Polsce znika z rynku w ciągu 5 lat. 80%!!! Nie chce mi się w to wierzyć, ale nawet jeśli te statystyki są tylko w połowie prawdziwe, to jest to dość przerażające. Mimo wszystko zachęcam Cię do pracy „na swoim”. Gdybym znał jakąś inną drogę do wolności finansowej, to chętnie bym się z Tobą podzielił, ale… nie znam. Wskakuj więc ponad kreskę i zobaczymy, co się stanie. Przecież nawet jeśli nie pójdzie, to zawsze można zamknąć tę firmę w cholerę i wrócić do kołowrotka etapów: nauki i poszukiwania. Firmę można też zawiesić, sprzedać, usamodzielnić, dobrać wspólnika lub inwestora, krótko mówiąc – to nie musi być decyzja na całe życie. Skoro potrafisz czytać wyniki sportowe, targować się na Allegro i obsługiwać pralkę, to… firmę też potrafisz założyć.

22

Zarobić milion, idąc pod prąd

Zresztą te wymienione wyżej czynności wydają mi się dziś bardziej skomplikowane niż otwieranie kolejnego biznesu. Nie wiem, jak masz na imię, ile masz lat i jakie masz pasje. Wiem jednak, że założenie własnego biznesu może być dla Ciebie stresujące. Rozumiem to. Wiem też, że aby założyć firmę, trzeba mieć jakiś pomysł. O tym już za chwilę, a teraz zdecyduj, proszę, co jest dla Ciebie najważniejsze w tym okresie życia, w którym obecnie jesteś: jeśli stabilizacja – najlepiej zostań w pierwszym etapie (nauki); jeśli wolny czas – może warto pozostać jak najdłużej w etapie poszukiwań; jeśli więcej pieniędzy – to pewnie warto znaleźć lepiej płatną pracę lub założyć własną firmę. A jeśli potrzeba Ci i czasu, i pieniędzy, to zachęcam Cię do wejścia ponad kreskę! I do dalszej lektury oczywiście…

23

Jakub B. Bączek

A nie da rady szybciej? Wykonaj proszę poniższe działania w myślach, jak najszybciej. Zależy mi na tym, żeby nie wracać do poprzednich działań, nie używać kalkulatora, tylko szybko liczyć w głowie i szybko odpowiadać na moje pytania – bez zastanawiania się i bez zatrzymywania się. To ważne. ĆWICZENIE 1:

• Powiedz mi, ile jest 12 + 7 • A teraz ile jest 35 + 27 • 14 x 7 • 28 – 19 • 122 + 392 • 298 + 119 • A teraz pomyśl szybko o jakimś warzywie i idź dalej… • Pomnóż 12 x 6 • Odejmij 12 od 49 • 32 x 4 • 128 + 333 • 298 –74 • A teraz pomyśl szybko o jakimś narzędziu i idź od razu dalej… • 16 x 3 • 199 + 664 • 12 – 5 • 394 +1035 • 9x6 • A teraz szybko pomyśl o jakimś kolorze i…

Jeśli jesteśmy podobni do siebie, to pewnie ciekawi Cię, czy można przeskoczyć jakiś etap. Może da się dotrzeć do przedsiębiorczości od razu z etapu nauki? Albo jeszcze lepiej: czemu by 24

Zarobić milion, idąc pod prąd

nie zostać od razu wolnym finansowo po etapie poszukiwań? Myślimy podobnie, ale muszę Cię zawieść. Nie znam innej drogi do wolności finansowej niż ciężka praca. Jeśli jakiś autor czy też trener rozwoju osobistego powie Ci, że łatwo jest stać się bogatym i szczęśliwym i że może Ci podać przepis na zarobienie miliona w miesiąc lub też na uzdrowienie Twoich relacji z ludźmi w czasie dwudniowego szkolenia, to… ja bym na Twoim miejscu uciekał. To nas przyciąga. Tytuły w stylu „od zera do milionera” czy „jednominutowy milioner” działają doskonale na naszą wyobraźnię. Może ja po prostu jestem za głupi, ale powiem Ci, że znam tylko jedną drogę do sukcesu. I jest to właśnie ciężka praca. Milionerem nie staje się człowiek w tydzień, tak jak nie da się nauczyć języka obcego bez wielomiesięcznych wysiłków. Jeśli jesteśmy do siebie podobni, szukasz może drogi na skróty. Kupujesz moją książkę i myślisz sobie: „Panie Bączek, daj Pan przepis na milion, najlepiej dwa, jeszcze jeden dla znajomego”. Cóż… pomogę Ci, ale nie tak, jak myślisz. Dam Ci pomysł na milion, ale między wierszami. Zrozumiem Cię bardziej niż niejeden znajomy i pokażę Ci, czym się różnią nasze decyzje, żeby skonfrontować Cię z własnymi blokadami i lękami. Wiem, o czym piszę, bo jestem praktykiem, a w dodatku dokładnie takim samym człowiekiem jak Ty – pragnącym szczęścia i unikającym cierpienia. Ja też wybrałem marchewkę, młotek i kolor czerwony… Weźmy się więc do roboty!

25

Jakub B. Bączek

Gdzie teraz jesteś? Nie, nie pytam o to, czy w sypialni czy w wannie. Bardziej chodzi mi o to, czy rozpoznajesz u siebie któryś z opisanych wyżej etapów. Ile masz pieniędzy? Mało czy dużo? Ile masz czasu dla siebie? Mało czy dużo? Jeśli w obu przypadkach odpowiesz „dużo”, nie ma sensu czytać dalej, pewnie w niczym Ci nie pomogę. Jeśli jednak masz w sobie gotowość na więcej pieniędzy i/lub więcej czasu wolnego, zapraszam Cię do ważnego ćwiczenia. ĆWICZENIE 2: Uzupełnij proszę (tutaj lub na osobnej kartce) poniższe pytania. Ważne jest, żeby uzupełnić wszystkie, takie jakie są. Jeśli nie potrafisz uzupełnić jednego z nich i masz pustkę w głowie, wpisz cokolwiek, losowo.

26

1

Chcę poprawić swoje relacje z ..........................

2

Chcę zarabiać o .......................... zł więcej na ........................ (godzinę/miesiąc/rok/inne)

3

Chcę poświęcić więcej czasu na .........................

4

Chcę nauczyć się języka ..........................

5

Chcę ważyć .......................... kilogramów

6

Chcę pracować .......................... dni/godzin w ......................... (ciągu dnia/w tygodniu/w miesiącu/na rok)

7

Chcę wybrać się w podróż do/na ..........................

8

Chcę, żeby w mojej pracy było więcej ..........................

Zarobić milion, idąc pod prąd

9 10

Chcę, żeby w moim życiu było mniej .......................... Chcę przejść na emeryturę w wieku .......................... lat

Nie ma takiej siły, która dałaby mi władzę nad tym, czy wykonasz to ćwiczenie, czy też je pominiesz lub zrobisz tylko w głowie. To Twoje życie i Ty decydujesz. Otrzymujesz zresztą od życia to, co wybierasz. Jeśli udało się jednak uzupełnić te zdania, to w drugim kroku proszę Cię o wybór trzech zdań, które najbardziej Cię w tej chwili przekonują. (Podkreślam: w tej chwili – to nie jest wybór na całe życie). Te akurat cele były narzucone z góry, ale zapewne udało Ci się wybrać trzy najważniejsze. Spójrz teraz proszę na numery zaznaczonych celów. Liczby nieparzyste (1, 3, 5 itd.) są bliższe celom prywatnym (a więc etapom poszukiwania i wolności finansowej), a liczby parzyste (2, 4, 6 itd.) są bliższe celom finansowym i zawodowym (a więc etapom nauki i przedsiębiorczości). Jeśli widzisz zaznaczone 3 liczby parzyste, to chcesz więcej pieniędzy, a jeśli 3 liczby nieparzyste – to chcesz więcej czasu dla siebie. Dobrze to wiedzieć na początku naszego wyzwania. Wyzwania, jakim będzie niewątpliwie dalsza część tej książki.

27

Jakub B. Bączek

Wyzwanie Kupiłem kiedyś książkę, która nosiła tytuł „Nauka golfa w weekend”. Było tam więcej obrazków niż tekstów, więc szybciutko się z nią uporałem. Oczywiście nie miałem jak ćwiczyć uderzeń w mieszkaniu, zresztą czytałem ją wieczorami, leżąc już w łóżku. Jakaż była moja frustracja, kiedy pojawiłem się na prawdziwym polu golfowym i kilkakrotnie nie potrafiłem w ogóle trafić w piłkę przy mocniejszym uderzeniu. W pewnym sensie poczułem się oszukany przez autorów książki, którzy twierdzili, że wystarczą sobota i niedziela, by nauczyć się grać w golfa. Piszę o tym dlatego, że jest spora szansa, iż z tą książką będzie podobnie. Oddaję w Twoje ręce to, czym wiele osób nie chce się dzielić (o przyczynach piszę w dalszej części). Podaję recepty na otwarte drzwi, które może próbujesz wywarzyć, ale nic to nie da… Nic to nie da, jeśli nie będziesz ćwiczyć, równolegle do czytania. Stawiam więc przed Tobą wyzwanie. Czy moja książka może być dla Ciebie pierwszą książką w życiu, którą nie tylko przeczytasz, ale i wykonasz ćwiczenia oraz zapoznasz się z narzędziami? Raczej wątpię w to, że uda Ci się w 100%, ale… zaskocz mnie. Nie chodzi o to, że jestem taki mądry, a ćwiczenia są jakieś specjalnie ambitne. Każde z nich niesie jednak jakąś treść, ważną dla Ciebie, która nie zmieściła się w tej książce. Pamiętasz, jak napisałem, że dam Ci pewną wiedzę pomiędzy wierszami? Chodziło mi właśnie o ćwiczenia, które się tu znajdują. Przyjmij wyzwanie i zobaczymy, co się zmieni. Być może nic, być może wszystko – zależy, czego Ci teraz naprawdę potrzeba.

28

Zarobić milion, idąc pod prąd

Rozdział 2.

Masz mało pieniędzy i mało czasu – etap nauki

Nie poświęcę zbyt wiele czasu temu etapowi. Nie dlatego, że nie jest ciekawy. Nie dlatego, że jest naturalną koleją rzeczy. Głównie dlatego, że gdybym to zrobił, napisałbym kolejną książkę do zapomnienia. Większość publikacji, które przeczytaliśmy, zapominamy do roku czasu. W większości przypadków nie pamiętamy ani nazwiska autora, ani głównych wątków. Nie chcę, żeby tak było i tym razem. Skoro zadrukowaliśmy już tyle cennego papieru, chcę się skupić na tym, co interesuje Cię najbardziej – etapie przedsiębiorczości (a w drugiej kolejności – drodze do wolności finansowej). Dla porządku i przejrzystości jednak kilka słów na temat etapu nauki. Dobór treści do tego rozdziału nie jest przypadkowy. Zbudowałem go bowiem w oparciu o pytania, które otrzymuję po swoich wystąpieniach, audycjach i podcastach na YouTube.

29

Jakub B. Bączek

Świadectwa z paskiem a życiowe sukcesy Nigdy w życiu nie miałem w szkole świadectwa z paskiem. Nigdy też nie byłem uczniem „piątkowym”, ale zdobywanie trójek i czwórek przychodziło mi bez kłopotu. O ile dobrze pamiętam, najwyższą średnią, jaką otrzymałem na koniec roku w liceum, było 4,3. Co ciekawe, często byłem o to pytany na studiach. Koleżanki z grupy lubiły się w wielu kwestiach porównywać, więc miały największą radochę, kiedy mogły skonfrontować swoje wysokie średnie z moimi wynikami szkolnymi. Nie miałem jednak w związku z tym żadnych kompleksów. Wręcz przeciwnie, byłem w pewnym sensie dumny, że rzadko się uczę, a i tak nie jestem narażony na poprawki. Można powiedzieć, że byłem trochę leniem, a już na pewno buntownikiem. Uczyłem się tego, co mnie naprawdę ciekawiło (szczególnie biologia) i tego, co było ciekawie przedstawiane przez interesujących nauczycieli (szczególnie język polski). Olewałem trochę przedmioty ścisłe (nie cierpiałem fizyki), unikałem nauczycieli, którzy byli nieprzyjemni (przewagarowałem chyba połowę geografii w swojej karierze) i robiłem na złość nauczycielom, którzy byli po prostu wredni i niesprawiedliwi. Pamiętam, że musiałem zdawać muzykę na dostateczny. Pan, który nas uczył tego przedmiotu w pierwszej klasie, kazał prowadzić zeszyt z definicjami takich pojęć, jak oratorium, chorał czy pizzicato. Robiłem to byle jak, na parapecie przed lekcją. I tak na swoim świadectwie maturalnym mam tróję z muzyki, a w rzeczywistości gram amatorsko na 4 instrumentach (nieźle na gitarze, trochę na pianinie i akordeonie, wieki temu pogrywałem też na harmonijce ustnej). Kiedy na to patrzę, historie te dają mi dużo do myślenia. Po pierwsze, nie trzeba mieć świadectwa z paskiem lub też być wybitnym uczniem w szkole, by cokolwiek w życiu osiągnąć. Wiem z doświadczenia, że wiele osób z mojego środowiska miało doskonałe wyniki szkolne, a dziś są sfrustrowani jako nauczyciele 30

Zarobić milion, idąc pod prąd

wf. i zadłużeni u rodziców na poważne kwoty. Jeden z autorów inwestycyjnych napisał kiedyś, że ci „piątkowi” uczniowie pracują dla „trójkowych”, a „czwórkowi” są teraz urzędnikami. Cóż, nie zostałem urzędnikiem, ale za to zatrudniam w swoich firmach wielu prymusów i nauczyłem się dobrze korzystać z tego, że ktoś pilnie się uczył i studiował nudne dla mnie meandry prawa czy rachunkowości. Po drugie, nie byłbym sobą, gdybym nie zauważył, że polskie szkolnictwo nie przygotowuje ludzi do przedsiębiorczości. Co najwyżej do etatu, ale i z tym jest chyba coraz gorzej. Pamiętasz może budowę komórki z biologii, być może nawet wykonasz równanie z dwiema niewiadomymi z matematyki, mało tego, wymienisz zapewne kilku królów Polski. Założę się jednak, że podobnie jak ja masz problem z samodzielnym wypełnieniem PIT-u lub też z załatwieniem spraw meldunkowych w urzędzie. Sporo przebywałem w swoim życiu za granicą i w zachodnim szkolnictwie imponowało mi zawsze to, że obowiązkowa jest nauka pływania, a w niektórych krajach nawet jazda samochodem jest jednym z przedmiotów szkolnych. Śmiejemy się czasem z Amerykanów, że nie potrafią wskazać, gdzie znajdują się Niemcy czy Hiszpania (w kuriozalnych przypadkach lokują te państwa na mapie Afryki). Pytanie tylko, czy to aby nie z siebie powinniśmy się śmiać, zamiast szukać wyższości nad bardzo pragmatycznym systemem edukacji w USA (swoją drogą, ciekaw jestem, ile stanów Ameryki opisałby na mapie losowo wybrany Polak). Po trzecie wreszcie, nie ma dla mnie nic ważniejszego w szkole niż zdobywanie umiejętności komunikacyjnych. Nie ma takiego przedmiotu w Polsce, ale na szczęście w naturalny sposób uczymy się przebywać w grupie, zaprzyjaźniać lub nie zgadzać się z innymi, przegrywać i wygrywać, tworzyć podgrupki i sojusze, odmawiać i namawiać, plotkować i zachwalać. Nie ma nauczyciela odpowiedzialnego za te nasze umiejętności (może w pewnym sensie jest to wychowawca), a tymczasem wydaje mi się to znacz-

31

Jakub B. Bączek

nie ważniejsze w dorosłym życiu niż wzór na stężenie procentowe roztworu. Pochwalam zdobywanie wiedzy, kibicuję dobrym uczniom i cieszę się, że nasz system edukacji jest coraz lepiej oceniany w Europie. Niemniej pomiędzy nauką szkolną a przedsiębiorczością jest przepaść. Przepaść przez duże „P”. Oczywiście może się zdarzyć przedsiębiorca, który był prymusem w szkole, ale w większości przypadków wyniki szkolne nie mają nic wspólnego z odnoszeniem w życiu sukcesów. I nie piszę tego, żeby poczuć się lepiej jako ten „średni” kiedyś uczeń.

32

Zarobić milion, idąc pod prąd

Wybór kierunku studiów Prawdziwa nauka zaczyna się dopiero na studiach. Uważam tak, ponieważ wiem, że szkolne przedmioty są nam narzucone z góry i mają dać jak najszerszą bazę do dalszego rozwoju. Studia z kolei są wyborem. Mamy mnóstwo kierunków do wyboru i tylko szkoda, że musimy wybrać jeden z nich tak szybko, kiedy w gruncie rzeczy jesteśmy jeszcze bardziej dziećmi niż dorosłymi. Część z nas poszła na dany kierunek studiów, bo „ulubiona koleżanka z klasy też poszła” albo też „bo łatwo się dostać”. Mając 18 czy 19 lat, trudno nam się jeszcze zorientować, co chcemy w życiu robić. Ja przynajmniej nie miałem bladego pojęcia o tym, że zostanę przedsiębiorcą! Niemniej jednak uważam, że wybór studiów lub też rezygnacja z tej formy nauki to jedna z najważniejszych decyzji w życiu człowieka. W dodatku decyzja ta będzie miała wpływ na wiele kolejnych lat naszego życia. Gdyby każdy z nas miał mentora i możliwość „przetestowania” przez tydzień różnych kierunków, zanim dokonamy ostatecznego wyboru, społeczeństwo rozwijałoby się pewnie znacznie szybciej. A tak wielu z nas ląduje na kierunkach, które są mało ciekawe, przereklamowane, albo w ogóle dajemy sobie spokój i idziemy do roboty lub pakujemy się do (na)lotu na Anglię. I szkoda, bo studia potrafią być fascynujące, jeśli wybierzemy to, co naprawdę nas kręci. Ja miałem w tym przypadku wielkie szczęście. Jako sportowiec marzyłem o tym, żeby w przyszłości zostać trenerem siatkówki. Czułem też w sobie dar do przekazywania wiedzy i umiejętności. Już w liceum jeden z moich nauczycieli (a teraz bliski przyjaciel) zaufał mi i zaproponował pracę jako wychowawca kolonijny. W ostatniej klasie ogólniaka miałem nawet zastępstwa za nauczycieli i prowadziłem lekcje z siatkówki dla pierwszych klas (sam będąc jeszcze uczniem). Nie mogłem więc wybrać inaczej niż studiowanie wychowania fizycznego, równolegle z pedagogiką. A że 33

Jakub B. Bączek

mój przyjaciel był po uczelni, którą mi polecał, wybrałem właśnie to miejsce i te kierunki (najpierw jeden, a potem z czasem drugi, dodatkowy). Dostałem się z listy rezerwowej, ponieważ miałem kiepskie oceny na maturalnym świadectwie, ale… dostałem się i nauka tak mnie wciągnęła, że przez jakiś czas miałem średnią 5,0, ucząc się na dwóch fakultetach. Pozwólcie na małą prywatę: Dziękuję Ci, Alek, za wskazanie właściwej drogi! Wniosek z tego taki, że warto wybrać kierunek, który nas interesuje, a nie taki, który teoretycznie da nam dobrą pracę. Oczywiście, prawnik czy lekarz nieźle zarabia, ale jeśli nie czujesz w 100% tych tematów, to nie daj się nikomu namówić (z rodzicami na czele) do wchodzenia na takie tory. Może się bowiem okazać, że już po pierwszym roku zorientujesz się, że to nie dla Ciebie, ale… szkoda Ci będzie rzucić studia, skoro dwie sesje masz już za sobą. Tak właśnie „produkowani” są na różnych uczelniach sfrustrowani ludzie, którzy studiują coś, co wypada lub co szkoda rzucić i nie są szczęśliwi w swoim własnym, jedynym życiu. Choć każdy przypadek jest inny i każdy musi podjąć decyzję sam, wydaje mi się, że lepiej rzucić nużące nas studia nawet po 2 latach nauki i zmienić kierunek niż skończyć 5-letnie studia, które ani trochę nie rozpalają w nas pasji.

34

Zarobić milion, idąc pod prąd

Dodatkowe szkolenia Kiedy pisałem, że między nauką szkolną a przedsiębiorczością jest przepaść, miałem na myśli również naukę na uczelniach wyższych. Teoretycznie mógłbym dziś wrócić do szkoły i uczyć dzieci fikołków lub też być pedagogiem szkolnym i rozmawiać z gimnazjalistami o ich pierwszych zawodach miłosnych, ale dałbym sobie radę tylko dlatego, że sam odbywałem sporo praktyk i nauczyłem się słuchać. 90% moich wykładów natomiast nie przydałoby się wcale w powrocie do praktycznego zawodu. Zostałem więc przedsiębiorcą i do dziś korzystam z wiedzy pedagogicznej (np. budując programy szkoleń do swoich firm) i sportowej (np. budując motywacje zespołu). Pamiętaj, że po studiach nie musisz pracować w zawodzie, żeby skorzystać ze swojej wiedzy. Znam wielu przedsiębiorców i są oni po przeróżnych kierunkach, niekoniecznie związanych z zarządzaniem czy ekonomią. (Swoją drogą, mam taką obserwację, że ludzie po AWF-ach są często dość przedsiębiorczy). To, czego nie uczą na studiach (a jest tego, niestety, sporo), można znaleźć na szkoleniach i warsztatach. Jest ich zresztą wiele na polskim rynku, chyba jeszcze więcej niż kierunków studiów. Problem jest tylko taki, że – podobnie jak ze studiami – jakość tych szkoleń bywa bardzo różna. Nie chcę nikogo urazić, ale zdecydowana większość szkoleń, w których ja sam brałem udział, była naprawdę przeładowana teorią i wręcz nudna. Mam uczulenie na klasycznych trenerów biznesu, którzy dają Ci kartkę z flipcharta, tworzą grupy i mówią: „A czym dla Was jest asertywność? Zapiszcie w grupie na kartkach”. Ach… Później podsumowują te spostrzeżenia ludzi, którzy przyszli się nauczyć czegoś nowego i nie dodając nic od siebie, mówią: „Doskonale, wiemy już więc, na czym polega asertywność”. Pytanie tylko, po co iść na takie szkolenie, skoro samemu można sobie taką kartkę wypełnić ze znajomymi w knajpie. 35

Jakub B. Bączek

Najbardziej rozczarowywały mnie jednak szkolenia teoretyków. Wyobraź sobie trenera, który uczy przedsiębiorców marketingu, a zapytany, jakie znane marki stworzył, rumieni się i mówi, że to nie ma związku ze szkoleniem. Wyobraź sobie kogoś, kto uczy komunikacji, a na przerwach, struty jak pies, ucieka od grupy na papierosa. Wyobraź sobie doradcę finansowego, który sugeruje Ci, w jaki fundusz zainwestować Twoje 200 000 zł, a sam zarabia od 3 lat po 2 000 zł miesięcznie jako doradca. Tak właśnie często wygląda rynek szkoleniowy. Na szczęście nie zawsze. Szkolenia mają tę zaletę, że są krótsze niż studia i mogą nam dać dostęp do niezwykle cennej wiedzy praktycznej za stosunkowo niewielkie pieniądze. Ważne jest jednak, żeby sprawdzać, kto je prowadzi. Jeśli jest to praktyk, to należy tylko trzymać kciuki, żeby miał dar przekazywania wiedzy. A jeśli jest to tylko teoretyk, najlepiej dać sobie spokój i oszczędzić kilka godzin frustracji na nudnym szkoleniu. Dla mnie zadziwiające jest zjawisko uczenia o przedsiębiorczości i biznesie przez ludzi, którzy jedyne pieniądze zarobili na mówieniu o tym, a sami nie zbudowali poza branżą szkoleniową ani jednego prawdziwego biznesu. Czasami są to nazwiska znane i popularne w branży rozwoju osobistego, ale gdyby spojrzeć, na czym te osoby tak naprawdę zarabiają, to nie są to zbyt wiarygodne dane. Mimo wszystko szkolenie dobrane pod nasze potrzeby, z trenerem praktykiem, da nam czasami dużo więcej niż rok studiów. Ja nauczyłem się na przykład podczas jednego zaledwie szkolenia, jak rozmawiać o trudnych emocjach, podczas gdy przez 5 lat studiowania pedagogiki miałem z tym olbrzymi problem. Teraz sam staram się tak przygotowywać szkolenia, by ludzie mogli mieć dostęp do praktycznych narzędzi, które sam zastosowałem i które przyniosły mi wymierne, realne, biznesowe efekty. Tak też skonstruowana jest ta książka, aczkolwiek na najciekawsze tematy musisz jeszcze trochę poczekać. Na koniec wytłumaczę jeszcze to, co dziwi wielu moich kursantów i słuchaczy. Dość często powtarzam, że unikam szkoleń z roz-

36

Zarobić milion, idąc pod prąd

woju osobistego, unikam szkoleń o przedsiębiorczości, finansach i unikam mówców motywacyjnych (w 2013 roku dałem się namówić na jedno tego typu szkolenie i później tego żałowałem). Dlaczego? Ponieważ chcę myśleć samodzielnie! Przeraża mnie, kiedy jakiś człowiek jeździ za szkoleniowcem na 5-10 szkoleń w roku. Moim zdaniem takie podejście kastruje z twórczego myślenia. Uczymy się co najwyżej tego, co o tym sądzi nasz „guru”, a on sam uzależnia nas sprytnie od siebie, zarabiając przy okazji duże pieniądze. Dlatego napiszę coś, co może Cię zaskoczyć: jako coach i trener zachęcam Ciebie i wszystkich swoich kursantów, by… nie przychodzili do mnie więcej niż raz i by myśleli sami, zamiast kopiować schematy działania z moich przedsięwzięć. Tak, tak – jeśli masz firmę, to uważam, że najlepszym trenerem do jej rozwoju jesteś Ty. A już na pewno nie ja. Ja znam się na tym, jak budować i rozwijać moje firmy, ale sorry – o Twojej nie mam bladego pojęcia i absolutnie nie chciałbym uzależnić Cię od swojego sposobu myślenia. Moim celem jako „nauczyciela” jest Cię uniezależnić i wzmocnić, a nie „prać mózg”, by namówić Cię do kolejnego wydatku. Brzmi sensownie?

37

Jakub B. Bączek

Czytanie książek Z czytaniem książek jest podobnie jak ze szkoleniem. Po pierwsze, znacznie trudniej o dobrą książkę niż o kiepską, a po drugie, jeśli czytasz jakiegoś autora za dużo, to wyłączasz swoje samodzielne myślenie. Muszę jednak uczciwie przyznać, że w czasie studiów i jeszcze przez kilka następnych lat byłem molem książkowym. Próbowałem to kiedyś policzyć i sam byłem zaskoczony liczbą, bo wyszło mi, że przeczytałem na temat psychologii, socjologii i filozofii około 700 książek (nie wliczam tu artykułów naukowych i publikacji z Internetu). Okres ten trwał jakieś 10 lat, więc czytałem w nim więcej niż jedną książkę tygodniowo. Pamiętam, że zdarzały się i takie, które pochłaniałem w dwie noce (pomagała przy tym umiejętność szybkiego czytania, którą w jakimś tam stopniu posiadłem na studiach – samodzielnie, nie dzięki wykładowcom). Dzięki temu, chociaż nigdy nie studiowałem formalnie psychologii i nie mam tytułu z tego zakresu, czuję, że mam praktyczną wiedzę na poziomie niejednego doktora tego kierunku. Co ciekawe, w ostatnim czasie przestałem jednak dużo czytać… Złożyło się na to kilka czynników. Po pierwsze, przejście do etapu wolności finansowej uwolniło mnie z presji ciągłego rozwijania się, uczenia, poszukiwania i dokształcania – uff, jaka to ulga. Po drugie, widzę, że wiele książek się powtarza i jest zbudowana w oparciu o te same teorie, które nie wydają mi się ostateczne i najlepsze. Po trzecie, zauważyłem, że im więcej czytam, tym więcej cytuję i, wbrew pozorom, nie wydaje mi się to wcale pozytywne. Może Cię to zdziwi, ale zastanawiam się czasem, czy erudyci sypiący cytatami i nazwiskami jak z rękawa mają czasem swoje własne zdanie. Nie twierdzę tu absolutnie, że czytanie szkodzi, ale namawiam do refleksji, analizowania i wyciągania własnych wniosków wszędzie tam, gdzie się da. Nie chcę nawet, żeby ta książka była traktowana jako wyznacznik czegokolwiek. Lepiej wyciągnąć z niej 10% ważnych rzeczy dla siebie, niż łykać wszystko jak młody 38

Zarobić milion, idąc pod prąd

pelikan. (A potem mieć do mnie pretensje, że firma nie wyszła). Podsumowując więc, myślę, że jest w życiu czas na czytanie, studiowanie i pogłębianie wiedzy. Przychodzi jednak i czas na samodzielne myślenie i mnie, jako przedsiębiorcy, jest ono szczególnie bliskie. Jeśli już czytam, to coraz więcej powieści (które niekiedy dają więcej psychologicznych przykładów niż podręczniki akademickie), biografii (które pokazują prawdziwych ludzi, a nie fałszywych „superbohaterów”) czy też wierszy (w których można dostrzec to, czego na co dzień się nie dostrzega). Wiem, że piszę teraz trochę jak emeryt, ale… czy nie czas, żeby samemu tworzyć własną „książkę” w swojej głowie, zamiast podążać cudzymi śladami ludzi, którzy nawet nie wiedzą o naszym istnieniu? (Ok, zacznij jednak po przeczytaniu tej pozycji do końca, zgoda?).

39

Jakub B. Bączek

Mentorzy i nauczyciele Wielu jest fałszywych mentorów i sprytnych nauczycieli. Czasami więc warto poszukać tych najcenniejszych w naszym otoczeniu. Myślisz: „zdrowie” i wyobrażasz sobie siebie na pogawędce z Ewą Chodakowską. A może masz ciocię po czterdziestce, która doskonale wygląda, świetnie się czuje i zdrowo się odżywia? Myślisz: „pieniądze” i rezerwujesz drogi bilet na wykład Anthony’ego Robbinsa. A może masz kolegę ze studiów, który zbudował jakiś biznes od zera tu w Polsce? Myślisz”: „związek” i kupujesz on-line książkę nauczyciela tantry. A może warto porozmawiać o głębokich uczuciach z osobą, która jest obok Ciebie? Fantastycznie jest mieć mentora, ale jeśli należysz do większości z nas, nie doczekasz się od tych wymarzonych guru szczerej, otwartej rozmowy. Ich czas też jest ograniczony, a ich książki czy szkolenia zawierają tylko mikroskopijny wycinek historii ich życia. Warto na pewno się nimi inspirować i jeśli tak czujesz, podążaj za nimi tak długo, jak zechcesz. Myślę jednak, że warto też zaufać sobie i w wielu tematach nie szukać doradcy, tylko skorzystać ze swoich zasobów. Może Cię to trochę zawiedzie, ale nie wymienię tu znanych nazwisk osób, które traktowałbym jako swoich mentorów. Pewnie nic Ci to nie da, ale moimi mentorami byli: wspomniany już tutaj Alek, a także Sławek, Filip, Paweł, Asia, Marcin, Daniel, Iza, Ania, Kasia, Bojo, Sari czy Lance. Moi przyjaciele. To od nich nauczyłem się kochać bezinteresownie i od nich poczułem, jak to jest być akceptowanym i bezinteresownie kochanym. To oni nauczyli mnie pokory, wymiany poglądów i cieszenia się małymi rzeczami. To im zawdzięczam najwięcej i to oni są i zawsze będą moimi „nauczycielami”. Mam z nimi częsty i głęboki kontakt, dzięki czemu każdy temat, który się w mojej głowie pojawia, ujrzy w końcu światło dzienne. I choć część z tych osób będzie zaskoczona, że wymieniłem je w tym kontekście, napiszę tylko, że takich mentorów możecie mi pozazdrościć!

40

Zarobić milion, idąc pod prąd

Samodzielne studiowanie W polskim słowniku „studiowanie” oznacza głównie „uczęszczanie na formalne zajęcia uczelni, by zdobyć dyplom wykształcenia wyższego”. Jest też inne znaczenie, które jest mi zdecydowanie bliższe – studiowanie jako samodzielne pogłębianie wiedzy z interesującego nas obszaru, niekoniecznie na uczelni, a nawet najczęściej zupełnie poza jakimkolwiek ośrodkiem akademickim. Będąc teraz w Tajlandii, gdzie piszę tę książkę, studiuję w wolnym czasie buddyzm. Nie oznacza to, że chodzę na czyjeś wykłady lub też uczęszczam do klasy jogi. Nie. Po prostu czytam, obserwuję, rozmawiam z buddystami i pogłębiam wiedzę o samym sobie. Nie otrzymam za to żadnego tytułu przed nazwiskiem ani nawet certyfikatu. A tymczasem traktuję to swoje studiowanie jako cenniejsze niż 3 lata chodzenia na wykłady z filozofii. Wiecie dlaczego? Ponieważ tutaj studiuję z głęboką, wewnętrzną motywacją, a tam po prostu wypadało chodzić, by się pokazać i zdać egzamin (nie zawsze dla mnie akurat interesujący). Ponieważ tutaj studiuję, wykorzystując praktyczne metody, a tam mogłem co najwyżej wysłuchać lub odczytać treści ze slajdów. Jakiś czas temu miałem rozmowę coachingową z jednym ze swoich pracowników. Osoba ta pożaliła mi się, że nie skończyła formalnych studiów i że ma kompleks z powodu braku literek „mgr” przed nazwiskiem (zabawne – 3 małe literki, a tak działają na wyobraźnię). Osoba ta wypowiedziała mniej więcej takie zdanie: „Źle mi z tym, że nie studiuję”. Była bardzo zdziwiona, kiedy pewnym i mocnym głosem odpowiedziałem: „Ależ Ty studiujesz!”. Ostatecznie doszliśmy do wniosku, że bez względu na możliwość zdobycia tak zwanego „papierka” masz pełne prawo do studiowania tego, co Cię interesuje. Tu i teraz, nawet od dziś. Dla mnie nie ma znaczenia, po jakiej jesteś uczelni. Jeśli dostrzegę w Tobie pasję i wiedzę na jakiś temat, od razu włącza się moja ciekawość i prawdziwy szacunek. Może nawet podczas czytania poprzednich podrozdziałów pojawiała się u Ciebie myśl typu: „muszę studiować…”. Wiesz, co chcę Ci powiedzieć na koniec? No to studiuj! Droga wolna! 41

Jakub B. Bączek

Rozdział 3.

Masz mało pieniędzy, ale dużo czasu – etap poszukiwań

Sporą część swojego życia spędziłem za granicą. To dało mi dużo do myślenia o innych narodowościach, ale jeszcze więcej o Polakach. Oprócz tego, co tradycyjnie pisze się o nas w negatywnym sensie, dostrzegam w nas dużo siły, zaradności i właśnie przedsiębiorczości. Myślisz może: „Niedobrze, że wciąż jestem w etapie poszukiwania”, a ja na to: „Doskonale!”. To w końcu najlepszy etap, żeby zacząć coś niezwykłego. Jeśli czujesz, że jest w Twoim życiu miejsce i przestrzeń, ale brakuje Ci pieniędzy, to ten rozdział powinien pobudzić Twoje myślenie i aktywność. Może jesteś absolwentką, może bezrobotnym, a może po prostu wykonujesz jakąś umowę-zlecenie, która anga-

42

Zarobić milion, idąc pod prąd

żuje Cię tylko przez 3 dni w tygodniu. Może masz jakąś tam pracę, ale wieczorami czujesz pustkę i nie wiesz, co ze sobą zrobić. Hej! Pogadajmy o tym! Nie wiem, czy wiesz, ale pustka w buddyzmie to jedna z najwyższych cnót i cel każdego mnicha. ĆWICZENIE 3: Jak każdy z nas, należysz do wielu grup społecznych. Masz jakiś status rodzinny, zawodowy, osobisty itd. Jesteś w różnych strukturach – znających się lub obcych sobie ludzi. W tym ćwiczeniu chciałbym namówić Cię do wypisania 10 grup społecznych, do których należysz. Będzie to nam bardzo potrzebne w dalszej części książki (więc jeśli z jakichś względów nie wypiszesz tych grup teraz, możesz potem żałować). Zacznij od grup najbardziej oczywistych, związanych na przykład ze statusem rodzinnym (rodzic, dziecko, brat) lub z wykształceniem (pedagożka, filozofka, chemik, optyk). Następnie skup się na swoich zainteresowaniach (wędkarz, kibic koszykówki, tenor operowy), a zakończ na najbardziej szczegółowych propozycjach (np. zakochana w mieście Amsterdam, uzależniona od kina 3D, sąsiadka meczetu w Warszawie itd.). Może się to okazać dość trudne, ale ważne jest, żeby wypisać 10 grup społecznych, do których należysz – nie mniej i nie więcej. Posłuż się poniższą tabelą lub wykonaj ćwiczenie na osobnej kartce.

43

Jakub B. Bączek

Moje grupy społeczne:

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

44

Zarobić milion, idąc pod prąd

Od pasji do działania Dokładnie w wieku 23 lat, jeszcze jako student wychowania fizycznego, otrzymałem propozycję prowadzenia jako trener drużyny siatkarskiej kobiet. Po raz kolejny miało się spełnić moje marzenie, więc pomimo zupełnego braku doświadczenia w tej materii, przyjąłem tę posadę bez zastanowienia. Miałem w końcu kilkuletnie doświadczenie jako siatkarz i znałem setki ćwiczeń, planów rozgrzewek i przynajmniej kilka systemów taktycznych z autopsji. Nasz trener był jednak dość surowym człowiekiem: sporo przeklinał, prawie nigdy nie chwalił, potrafił kilkanaście minut na nas wrzeszczeć i naśmiewał się z zawodników, którym coś nie wychodziło. Takich też metod nauczony, wparowałem na pierwszy trening, poprosiłem moje nowe zawodniczki o ustawienie się w dwuszeregu. Jako że dość długo to trwało, poprosiłem stanowczo, by położyły się z miejsca, w którym stoją, na brzuch i… wykonały po 10 pompek (jeszcze przed treningiem). Były bardzo zdziwione, ale widziały też, że nie żartuję, więc wykonały ćwiczenie. Następnie powiedziałem spokojnie: „W dwuszeregu zbiórka” i dałem im jeszcze jedną szansę na ustawienie się. Znowu trochę to trwało. Dziewczyny zaaferowane nową sytuacją, niepewne, o co chodzi, poplątały się trochę i zamiast dwuszeregu zrobił się z tego niezły bajzel. Ponownie więc stanowczo, aczkolwiek jeszcze dość cicho powiedziałem: „Leżenie przodem i po 10 pompek”. Dziewczyny zaczęły się powoli stresować. Zrozumiały, że nie ma żartów i że trzeba się teraz mocno skupić. Dostały więc ostatnią szansę, której i tym razem nie potrafiły wykorzystać, zdezorientowane już zupełnie… Po kolejnych pompkach (tym razem zarządzonych już głośno i wyraźnie) dwuszereg powstał w ciągu dwóch sekund. Nie zapomnę też konsternacji rodziców, którzy byli wtedy na Sali, by zobaczyć nowego trenera ich córek w akcji. Tak zaczęła się nasza ponaddwuletnia wspaniała (pomimo groźnego wstępu) współpraca. Dobrym 45

Jakub B. Bączek

skutkiem tego wydarzenia było to, że ze zbiórkami, punktualnością i w ogóle z dyscypliną nie miałem w zespole żadnego kłopotu. Drugą stroną medalu było jednak to, że część dziewczyn na początku bała się przychodzić na treningi, bo były wymagające i czasami ponad ich siły fizyczne i psychiczne (czyli takie, jakie służyły do „wychowania” mnie na siatkarza). Po kilku dopiero tygodniach zrozumiałem, że „męskie” metody nie pasują do tego zespołu i że zamiast rozbudzić motywację dziewczyn, wprowadzam wojskowy rygor. Na całe szczęście byłem na tyle refleksyjny, że podjąłem decyzje o zmianach. Żeby jednak do nich doprowadzić, trzeba stworzyć nowy system treningowy, który nie jest rewolucją, a jedynie modyfikacją dotychczasowych przyzwyczajeń. Jakież było moje zdziwienie, kiedy w bibliotece akademickiej, w księgarni sportowej, a także w Google nie znalazłem wtedy ani jednej publikacji czy nawet artykuliku na temat tego, jak pracować z siatkarkami (to był 2005 rok). Zacząłem więc czytać książki o psychologii płci, motywowaniu, pracy w zespole i oczywiście o siatkówce. W kilka dni pochłonąłem kilka tysięcy stron tekstu na te tematy. Pewnego dnia pojawił się jednak w mojej głowie pomysł, który mnie bardzo podekscytował i przeraził jednocześnie. Skoro nie było żadnych materiałów na temat pracy z siatkarkami, postanowiłem napisać o tym książkę. I tak, jako 23-letni student, napisałem monografię o tytule: „Piłka siatkowa kobiet. Taktyczne, psychologiczne i socjologiczne uwarunkowania sukcesu” (swoją drogą, byłem wtedy pod wrażeniem jednego z profesorów, który zawsze budował dwuczęściowe, długie tytuły swoich publikacji). Moja książka powstała w „szale” nieposkromionej weny, dosłownie w kilka dni. Bez żadnego doświadczenia w tym temacie, przy okazji studiując 3 kierunki, trenując jako zawodnik, prowadząc zespół jako trener i sporo już wtedy podróżując, zabrałem się za wydanie swojej książki. Wystarczyło mi, niestety, pieniędzy na jedynie 300 sztuk i w dodatku „po znajomości”, u drukarza, który jednocześnie był

46

Zarobić milion, idąc pod prąd

tatą mojej zawodniczki. Na początku sprzedawałem książkę tylko poprzez Allegro i księgarnię akademicką UŚ. Z czasem jednak okazało się, że jest spore zainteresowanie i zgłaszały się coraz to nowe biblioteki, księgarnie i uczelnie. Nakład rozszedł się w kilka tygodni, a ja nie mogłem w to uwierzyć. Pamiętam, że pierwsze sztuki sprzedawałem po 8 zł, bo wstyd mi było zabrać więcej za tę niewielką, skromną książeczkę. Bardziej myślałem, że to będzie po prostu przygoda, szpan przed wykładowcami, fajna pozycja do CV i prezent dla bliskich pod choinkę, a tu proszę – książka sprzedawała się sama. Kończąc powoli ten temat, chcę podkreślić, że wraz z napisaniem książki zacząłem inaczej myśleć o treningu kobiet: wprowadzać nowe motywatory, ćwiczenia, bloki treningowe. Zmieniła się atmosfera, frekwencja wzrosła do 92% (to bardzo dużo w sporcie młodzieżowym), a w tabeli ligowej awansowaliśmy z dziesiątego miejsca w poprzednim sezonie na… trzecie. Wygrywaliśmy mecz za meczem i o mały włos nie awansowaliśmy do dalszych rozgrywek o mistrzostwo Polski kadetek. Książka z kolei była oceniana jako konkretna, praktyczna i przede wszystkim realistycznie napisana (bez zbędnej teorii, na prawdziwych przykładach). Dziś już bym się pod tą książką nie podpisał (nie wiem, jak to się stało, ale wszystkie 300 sztuk wydrukowaliśmy z błędem literowym na okładce), ale to był krok milowy w mojej drodze do przedsiębiorczości i wolności finansowej. A tak naprawdę po prostu oddałem się w wielkim zaufaniu swojej pasji i zainteresowaniom. Napisanie książki było tylko skutkiem ubocznym.

47

Jakub B. Bączek

Grupy społeczne, do których należymy Spójrzmy teraz na grupy społeczne, w których jesteś. W części z nich „trzyma” Cię czynnik losowy (nie mamy przecież wpływu na to, czy urodzimy się w Polsce i zostaniemy wychowani w rodzinie katolickiej, czy w Afganistanie – i zostaniemy wychowani w rodzinie muzułmańskiej, czy też w Nepalu – i zostaniemy buddystami – to jest bądź co bądź wynik przypadku). Są też jednak grupy, które sami wybraliśmy (chodząc na zajęcia z języka ukraińskiego, na tenisa lub na osiedlową grę w scrabble z innymi sąsiadami). Warto czasami zadać sobie pytanie, co sprawia, że pozostajemy w naszych grupach. Więzy krwi? Wydane pieniądze? Przyzwyczajenie? Przymus społeczny? Czy też po prostu pasja, radość, przywiązanie, wena, płomień życia? Wracając do biznesu i zarabiania pieniędzy… Uważam, że pasja jest tutaj kluczowa. Inaczej mówiąc, im większa pasja w człowieku, tym większa szansa na zbudowanie stabilnej firmy (o ile oczywiście taka będzie potrzeba i droga danej osoby). Swoją prawdziwą pasję rozpoznasz choćby po tym, że znajduje się w Twojej tabelce na jednym z pierwszych miejsc. To jest to, co Cię kręci, co pobudza do działania. Coś, co można by robić bezpłatnie i codziennie. Zanim jednak powiążę kilka otwartych już wątków i doprowadzimy do bardzo ważnej puenty, zapraszam Cię do uzupełnienia poprzedniego ćwiczenia. ĆWICZENIE 4: Uzupełnij swoją tabelę o przykłady produktów, które kupujesz i kupują członkowie danej grupy. Zrób to w drugiej kolumnie – tutaj lub na osobnej kartce. Jeśli jesteś np. rodzicem, to możesz wpisać pieluchy, słodycze, zabawki itp. Jeśli jesteś maniakiem gier komputerowych, możesz wpisać konsole do gry, konkretne tytuły gier, kierownice do wirtualnych rajdów itp. Chodzi o to, by bez 48

Zarobić milion, idąc pod prąd

wewnętrznego cenzurowania wypisać wszystko to, co się kupuje regularnie i co jest dostępne na rynku. O ile wypełnienie drugiej kolumny może okazać się proste (choć trochę czasochłonne), to najważniejsze jest wypełnienie kolumny trzeciej. Tutaj chodzi nam bowiem o produkty, które Ty chcesz mieć i które chciałby każdy człowiek z danej grupy społecznej, ale… nie ma ich na rynku. I tu jeszcze ważniejsze jest to, żeby nie krytykować swoich pomysłów (nawet szalonych) i przelewać je na papier. Jeśli jako mama uznałaś, że chciałabyś kupić produkt pod tytułem „święty spokój w sobotę wieczór”, wpisz to… A jeśli jako wędkarz popuściłeś wodzę fantazji i wpadł Ci do głowy składany masażer do pleców dla wędkarzy, to wpisz – o to właśnie mi chodzi.

Moja grupa społeczna:

Jakie produkty kupują regularnie członkowie tej grupy (również ja)?

Jakie produkty może chcieliby kupić, ale nie ma ich jeszcze na rynku?

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

49

Jakub B. Bączek

W 2005 roku nie wykonałem sobie takiego ćwiczenia na kartce i nikt też mnie na coś podobnego nie nakierował. Wiedziałem jednak, że jestem: − biednym studentem, który kupuje dużo tanich książek, ale brakuje mu takiej, która opisywałaby praktyczne metody pracy z kobietami; − początkującym trenerem, który kupował czasopismo o siatkówce, ale nie mógł kupić zbyt wielu książek specjalistycznych (np. o ćwiczeniach kondycyjnych z nastolatkami, o diecie młodzieży w sporcie wyczynowym, o metodach pracy trenera mężczyzny z młodymi kobietami); − ambitnym siatkarzem, który kupuje buty z podeszwą kauczukową, ale nie może kupić wygranych meczów i wyników sportowych… Pełniłem oczywiście jeszcze wiele innych ról społecznych i należałem do różnych grup, ale to właśnie na pograniczu tych trzech narodził się w mojej głowie pomysł, który zmienił moje życie… Myślę, że powoli docieramy już do puenty. Wiele osób na wykładach, po mojej audycji radiowej czy za pośrednictwem maili do jednej z moich firm pyta, jaki założyć biznes i co według mnie się sprawdzi. Wielu z Was przedstawia mi pokrótce swój pomysł i pyta na koniec, czy to się uda. Czy w to wchodzić? Hm… Tak jakbym ja akurat znał odpowiedź na te pytania. Wiem jedno – trudno zarabiać na czymś, na czym się kompletnie nie znamy, co nas nie porusza i nie inspiruje, co nas nudzi. Nie twierdzę, że się nie da, ale dla większości z nas będzie to zadanie niezwykle trudne. Pewnie w 80% przypadków doprowadzi do zamknięcia firmy, bankructwa, wypalenia czy frustracji, zanim miną pierwsze lata funkcjonowania na rynku. To może oczywiste, kiedy się to czyta, ale w praktyce

50

Zarobić milion, idąc pod prąd

wydaje mi się ta kwestia godna podkreślenia. Jeśli przeszukujesz portale z pomysłami na biznes, jeśli pytasz ludzi naokoło, w co warto inwestować, jeśli frustrujesz się etatem i myślisz sobie: „A gdyby tak wymyślić jakiś nowy produkt…”, to należy twardo stanąć na ziemi i spojrzeć na powyższą tabelę. Oczywiście o ile należysz do tej wąskiej grupy, której udało się wypełnić ją wcześniej…

51

Jakub B. Bączek

Wybór branży Zapewne można zarabiać pieniądze w każdej z branż. Jeśli spojrzymy na kilkaset numerów PKD w Google (Polska Klasyfikacja Działalności, czyli w dużym uproszczeniu mówiąc – branże rynkowe), możemy wyciągnąć optymistyczny wniosek, że do wolności finansowej prowadzi wiele dróg. Prawdopodobnie jednak się pomylimy, bo o ile każda z tych branż na pewno może przynieść nam jakieś przychody, to już nie każda szybko i bezpiecznie. Pomimo namowy otoczenia, żeby iść na etat, otrzymać pracę na uczelni i wykładać pedagogikę, a nawet zostać nauczycielem wf. (tak, tak, do tego zachęcali mnie bliscy), postanowiłem w swoim życiu iść pod prąd. Nie interesowały mnie jednak od samego początku tematy oklepane, powszechne i konkurencyjne. Jeszcze jako student miałem wstręt do branży wysokokonkurencyjnych. Oczywiście możesz zarobić pieniądze na stworzeniu nowego punktu ksero na swojej uczelni, firmy robiącej strony www w Warszawie, możesz też otworzyć myjnię samochodową w Poznaniu albo pizzerię w Gdańsku. Ta książka nie jest jednak o „takich” biznesach. Dlaczego? Bo choć dadzą Ci jakieś zarobki, może nawet lepsze niż praca na etacie, to moim zdaniem nie są w stanie doprowadzić Cię do wolności finansowej. Unikaj branż wysokokonkurencyjnych. Z drugiej jednak strony, powtarzam często, żeby unikać też branż niskokonkurencyjnych (np. jeden producent na całą Polskę, monopolista na rynku lokalnym). Jeśli w Europie jest tylko jedna firma produkująca przedmiot „x” i żadnej innej (przynajmniej od 2 lat), to jest to dla mnie informacja, by unikać tej branży. Bo gdyby była chłonna i łatwa, to funkcjonowałyby też inne firmy na tym rynku. Żeby zaniepokoić Cię jeszcze bardziej, zdecydowanie odradzam branże, w których trzeba inwestować na starcie więcej pieniędzy, niż masz na swoim koncie. Jeśli masz doskonały pomysł, ale wymaga on włożenia 250 000 zł w opatentowanie i wyprodu52

Zarobić milion, idąc pod prąd

kowanie pierwszej serii, to… ja bym zaniechał emocjonowania się (chyba że masz na koncie 500 000 zł i nie wiesz, co z nimi zrobić + masz żyłkę ryzykanta). Skoro więc odradzam branże wysokokonkurencyjne, niskokonkurencyjne i takie, w które trzeba zainwestować, to jakie branże zostają do wyboru? Otóż odpowiadam: twórzcie branże! Twórzcie branże, czyli wprowadzajcie na rynek taki produkt lub usługę, których nie ma w PKD, które nie są rozpoznawalne na pierwszy rzut oka, które zaskakują. Tak, to jest moja rada za milion złotych – stwórz branżę. Zanim jednak podpowiem Ci, jak to zrobić, pozwól, że przytoczę pewną historię… Kilka lat temu znalazłem w gazecie ogłoszenie na instruktora siatkówki plażowej na Majorce, w okresie wakacyjnym. Bardzo potrzebowałem wtedy pieniędzy i choć przerażała mnie wizja wyjazdu z mojego Bielska-Białej do wielkiej Warszawy na casting (a były to lata, gdzie nie każdy nawet wiedział, co to słowo oznacza), postanowiłem się zgłosić. Na spotkaniu wypadłem bardzo dobrze i jedno z największych do dziś biur podróży w Polsce posłało mnie, bym pracował w hiszpańskim hotelu z polskimi (i nie tylko) turystami. Na miejscu okazało się jednak, że dobrze się czuję również w występach na scenie, bawi mnie wygłupianie się z dzieciakami i powoli zaczynam się nudzić samą siatkówką po kilka godzin dziennie, od poniedziałku do soboty. Tak więc zostałem animatorem czasu wolnego, choć jeszcze nie do końca ta nazwa była dla mnie zrozumiała. Okazało się, że w każdym hotelu w Alcudii (bo w tym właśnie pięknym mieście pracowałem) są zespoły animatorów, czasami nawet 10-, 12-osobowe. Spodobała mi się ta praca tak bardzo, że kiedy wróciłem ze swojego kontraktu do Polski, postanowiłem dokształcić się nieco i zdobyć jak najwięcej animacyjnych umiejętności. Podobnie jednak jak w przypadku poszukiwania w Google tekstów na temat szkolenia siatkarek, okazało się, że nie da się poczytać na temat animacji czasu wolnego właściwie nic. Zgadnij więc,

53

Jakub B. Bączek

co zrobiłem? Tak, dokładnie – pozbierałem wszystkie swoje notatki z sezonu, listę własnoręcznie spisanych gier i zabaw, które zmodyfikowałem lub stworzyłem samodzielnie, bazę znanych i lubianych gier dla dzieci i dorosłych i… napisałem książkę. Możesz w to uwierzyć lub nie, ale zrobiłem to w jeden weekend. Klawiatura paliła mi się pod palcami, a obiad, który niepostrzeżenie pojawił się na moim biurku, pozostał nietknięty do późnej nocy. Szybko ją napisałem i w równie ekspresowym tempie ją wydałem. Nie, nie szukałem wydawnictw, nie szukałem kogoś, kto się na tym zna, nie pytałem o radę – popędziłem po prostu z dyskietką do drukarza i spytałem wprost, ile to będzie kosztować. Była to wtedy dla mnie duża kwota, ale czułem, że muszę to zrobić. Tak też na rynku polskim ukazała się „Animacja czasu wolnego” (wstyd się przyznać, ale od tamtego czasu nie przeczytałem jej ani razu, podobno – przyznaję – jest w niej kilka błędów, ale… jakoś nauczyłem się z tym żyć). Był to początek nowej branży na ogólnopolską skalę. Książka od razu sprzedawała się znakomicie, zacząłem więc prowadzić szkolenia animacyjne i otrzymywać sporo maili z pytaniami o ten zawód: od dziennikarzy, nauczycieli i samych zainteresowanych. Trochę bez świadomości, poza kontrolą, stworzyłem nowy rynek. Wkrótce okazało się, że wpisanie frazy „animacja czasu wolnego” do Google i naciśnięcie „enter” prowadzi do listy księgarni z moją książką lub do mojego nazwiska. Wyglądało to mniej więcej tak: animacja, animacja, Bączek, animacja, Bączek, Bączek, Bączek… No może z wyjątkiem Wikipedii, która zawsze była wypozycjonowana wysoko i też zawierała definicję animacji… Moją własną zresztą… Może pomyślicie, że się przechwalam… No i macie pełną rację. Mało tego, uważam, że w mówieniu o tym, z czego się jest dumnym, nie ma niczego złego, a wręcz jest to niezbędne do rozwoju. Polecam! Pochwal się tym, co robisz dobrze (o tym więcej w dalszej części książki). Dziś na tym rynku jest już sporo firm, które na różne sposoby naśladują lub kopiują pomysły z książki i z pierwszej strony inter-

54

Zarobić milion, idąc pod prąd

netowej. Nie mam z tym jednak problemu, ponieważ udało mi się rozwinąć kilka innych niszowych biznesów, natomiast moje animacyjne przedsiębiorstwo ma dłuższy staż, a więc i mocną pozycję na rynku. To tylko przykład – jeden z kilku, które odczułem na własnej skórze. Puenta jest więc taka: o ile budowanie firmy w konkurencyjnym środowisku może pochłonąć wszystkie Twoje siły i pieniądze przed sześćdziesiątką, o tyle stworzenie przebojem branży bez konkurencji szybko prowadzi do wolności finansowej. Mnie zajęło to około 5 lat. Czy to długo? Na koniec bardzo ważna rzecz. Mam świadomość, że część czytelników ma już za sobą pierwszy NIP i być może Ty również masz już swoją firmę. Bez względu na to, czy jesteś w branży niskoczy wysokokonkurencyjnej, zachęcam Cię do jednego: nawet jeśli świadczysz usługi podobne do innych firm (np. strzyżenie kobiece z masażem głowy w Krakowie), odróżnij się czymś od konkurentów, dodaj nową jakość, stwórz coś swojego (np. strzyżenie feng shui – nie wiem nawet, co by to miało być, ale ładne, prawda?). Nie jest więc tak, że jeśli masz jeden z osiedlowych sklepów spożywczych, to jesteś na straconej pozycji. Po prostu poniższe ćwiczenia zmodyfikuj tak, by doszukać się niszy w tym, co już robisz. ĆWICZENIE 5: Wejdź na stronę www.kody-pkd.pl i spróbuj przeczytać co najmniej 50 przykładów branż. Zastanów się, czy któraś z nich wywołała wzbudziła Twoje zaintereresowanie. ĆWICZENIE 6: Wejdź na stronę www.ideoskop.pl i poczytaj kilka „case’ów” o nietypowych biznesach. Nie zamykaj jednak swojego twórczego myślenia naśladowaniem, otwórz umysł.

55

Jakub B. Bączek

ĆWICZENIE 7: Wyszukaj na YouTube kilka odcinków programu „Dragons’ Den” – najlepiej wersje zagraniczne (polską ogląda zapewne kilku Twoich potencjalnych konkurentów). Jeśli znasz angielski, pooglądaj nietłumaczone odcinki z Kanady, Australii czy Stanów Zjednoczonych. Czy któryś z tych produktów lub pomysłów zaskoczył Cię? Czy któryś jest świetny, a nikt go jeszcze w Polsce nie wprowadził? ĆWICZENIE 8: Zapisz w kalendarzu przy Twojej kolejnej podróży za granicę, by obserwować witryny sklepowe i usługi świadczone w innym kraju, w innej kulturze. Być może tam znajdziesz pomysł za milion złotych i sprowadzisz go do Polski. ĆWICZENIE 9: Przejrzyj jeszcze raz tabelkę z ćwiczenia 4 i odpowiedz sobie na pytanie: czego nie ma na rynku, a na pewno cieszyłoby się zainteresowaniem? ĆWICZENIE 10: Odwiedź kanał YT „JBB Coaching”, żeby zobaczyć nagranie podsumowujące ten podrozdział.

56

Zarobić milion, idąc pod prąd

ACHIEVEMENT 1: „Achievement” to z języka angielskiego „osiągnięcie”. W tym przypadku chodzi mi jednak o wykonanie konkretnych działań w trakcie lektury tej książki. Te działania mogą Cię doprowadzić do niezwykłych osiągnięć, ale są też inspiracją i poszerzeniem wiedzy. Warto oderwać się od lektury na moment i wykonać ten oraz 11 następnych achievementów, które proponuję. Wyniki mogą Cię bardzo zaskoczyć… Prześlij do mnie na adres mailowy [email protected] wniosek z ćwiczenia z tabelką grup społecznych. Nie zdradzaj mi swoich potencjalnych produktów, ale napisz, co działo się w Twojej głowie, kiedy „na tapecie” była trzecia kolumna tabelki. W nagrodę otrzymasz ode mnie ciekawe wskazówki, które są uzupełnieniem treści tej książki.

57

Jakub B. Bączek

Pierwszy produkt/usługa Moim pierwszym wysoce dochodowym produktem była książka „Animacja czasu wolnego”. Dotychczas w księgarniach ukazało się już 6 wydań tej książki (można ją zakupić np. w Empiku) i została ona przetłumaczona na 4 języki obce. W sumie sprzedało się tej książki ładnych kilka tysięcy sztuk. Jeszcze ciekawsze dla Ciebie może być przytoczenie przykładu mojego kolejnego produktu: „Szkolenia animatorów”. Tutaj nie trzeba było właściwie nic inwestować. Wystarczyło zbudować solidny program, przekazać kursantom wiedzę praktyczną i prawdziwą rynkowo, bez owijania w bawełnę. Wysoka rentowność pojawiła się więc od pierwszego szkolenia, bez czekania na zwrot z inwestycji. I takie właśnie biznesy lubię – wprowadzasz produkt na rynek w styczniu, a w lutym już masz zyski i wysoką rentowność. Taka też jest moja filozofia tworzenia nowych firm – mają zarabiać od razu przy bardzo niskim nakładzie pieniędzy i pracy. Te dwa powyższe przykłady (książka i szkolenie) pochodzą z jednej z moich firm – STAGEMAN Group Sp. z o.o. Więcej informacji na ten temat znajdziesz w Internecie, a tymczasem skupmy się na Twoim pierwszym produkcie/usłudze. ĆWICZENIE 11: Po poprzednich ćwiczeniach wierzę, że wyklarował się w Twojej głowie przynajmniej jeden pomysł. Jeśli należysz do większości, zaczniesz go teraz krytykować albo odrzucać. Tak robi większość ludzi, stwierdzając dość szybko: „To się nie sprzeda” lub „Nie mam na to teraz czasu”. Zanim to jednak nastąpi, odpowiedz proszę na kilka pytań coachingowych. Możesz to robić w głowie, po cichu lub na głos. Ważne jednak, żeby oderwać się na chwilę myślami i nie pominąć żadnego z pytań… − Jaka specyficzna grupa ludzi mogłaby ten produkt kupić, np. jaka płeć, jaki wiek, jakie wykształcenie, jakie miejsce za58

Zarobić milion, idąc pod prąd

mieszkania, jakie zainteresowania, jakie przyzwyczajenie, co jeszcze innego konsumują/kupują itd.? (Ten etap nazywamy segmentacją rynku). − Czy oprócz głównej grupy(z pytania powyżej) Twój produkt może kupić jeszcze ktoś inny? (Ustalanie tak zwanych „nieklientów”). − Czy Ty też wyrażasz zainteresowanie takim produktem? (Identyfikacja z produktem). − Dlaczego ja, Jakub B. Bączek, miałbym go kupić? (Pierwszy zarys marketingu i oferty sprzedażowej). − A dlaczego miałbym go nie kupić? (Pierwsza wizja reakcji na obiekcje klienta). Jeśli udało Ci się solidnie odpowiedzieć na te pytania, to praktyczna wiedza pojawia się w Twojej głowie sama. Bez względu na to, czy tworzysz nową branże czy modyfikujesz branżę tradycyjną, ktoś ten produkt musi chcieć zakupić, żeby był sens go sprzedawać. Warto więc stworzyć rysopis potencjalnego klienta. Często robi się to tak jak w powyższym ćwiczeniu. Ja kilka razy poszedłem jednak o krok dalej i wywołałem osłupienie pracowników, pytając ich: jakim samochodem jeździ ten klient, w jakim sklepie się ubiera, jaki ma temperament, a nawet: jak ma na imię? Nie chodzi tu jednak o podawanie listy imion naszych potencjalnych klientów. Bardziej chodzi mi o jak najdokładniejszy rysopis, który będzie dla nas drogowskazem w dalszych działaniach. Produkt warto wyspecjalizować. Z moich doświadczeń wynika, że szybszą rentowność osiąga się na sprzedaży produktu wyspecjalizowanego niż na tak zwanej sprzedaży masowej. Szybciej więc zarobisz pierwsze pieniądze na dostarczaniu usługi niszowej, którą w dodatku samodzielnie świadczysz (np. osobisty konsulting dla inwestorów kupujących nieruchomości komornicze) niż na drogiej produkcji serii jogurtów i jeszcze droższej dystrybucji ich do sieci sprzedażowych w całym kraju. (Nie twierdzę przy tym,

59

Jakub B. Bączek

że zarobisz więcej, ale na pewno szybciej, bo znacznie szybciej pojawi się rentowność i pozytywne przepływy pieniężne niż w tym drugim przykładzie). Ważne jest jeszcze to, by opis Twojego produktu (patrząc na współczesny Internet – im krótszy, tym lepszy) przemawiał językiem Twojego klienta, którego scharakteryzowaliśmy. Jeszcze nie wiemy, czy to się sprzeda, ale popuśćmy wodzę fantazji i wyobraźmy sobie, że rozmawiamy z naszym klientem (rysopis). Wyobraźmy sobie, że klient ten bierze produkt do ręki albo też wypytuje o usługę. Jaki ma ton głosu? Co mówi? I najważniejsze − jak przekonamy klienta do zakupu (na razie tylko fikcyjnie)? Jeśli do tego momentu podążasz za moim strumieniem myśli, przed nami ważny proces. Jest duża szansa, że Cię zaskoczy. Przeczytaj kolejny podrozdział bardzo uważnie, nawet jeśli jesteś przedsiębiorcą już od lat, działasz w jakiejś konkurencyjnej branży i nie masz jeszcze pomysłu na produkt, który Cię odróżni. Teraz bowiem zajmiemy się blefem…

60

Zarobić milion, idąc pod prąd

Sprzedaż rozpoznawcza Wielu początkujących przedsiębiorców na tym etapie („mam dobry pomysł”) myśli już o tym, jak sfinansować produkcję albo wdrożenie usługi na rynek. Dla uproszczenia przyjmijmy, że usługa (np. personal shopping dla kobiet lub prywatna tresura czworonoga w domu klienta) to też jakiś produkt. W skrajnych przypadkach zdarza się, że rozpalony pomysłem człowiek zapożycza się i wydaje wszystkie pieniądze, żeby potem ze smutkiem patrzeć, jak na produkcie zbiera się kurz w piwnicy. My nie chcemy takiego scenariusza. My chcemy mieć pewność, że produkt zarobi, zanim jeszcze wydamy na to pieniądze. I tu znowu coś „pod prąd”. Niech to zostaje między nami, bo sprawa jest kontrowersyjna… Kilkukrotnie zdarzało mi się już wprowadzać na rynek i sprzedawać produkty, które jeszcze… nie istniały. Jednym z przykładów było moje DVD o tytule „Misja: Firma warta Milion Euro”. Otóż pomyślałem sobie kiedyś, że na moich wykładach, które zazwyczaj trwają 1,5 godziny, pojawia się od kilkudziesięciu do kilkuset nawet ludzi. Wymaga to mojej obecności, bo żeby dowiedzieć się czegoś o moich doświadczeniach, ludzie chcą mnie zobaczyć na żywo i słyszeć mój głos. Kilkukrotnie po tych wykładach, na których proszę, by nie nagrywać mojego wystąpienia, ludzie mówili na koniec: „Szkoda, że nie da się tego zobaczyć jeszcze raz”. Po jednym z takich wykładów siadłem więc do komputera i opublikowałem na stronie www informacje o DVD z moim szkoleniem. Napisałem program, opis płyty, a grafikowi zleciłem zrobienie okładki. Podałem też cenę i numer konta do przelewu za ten produkt. Nie umieszczałem informacji nigdzie indziej, tylko na tej jednej podstronie. Jako że www.jbbcoaching.pl odwiedza miesięcznie spora grupa ludzi, na drugi dzień pojawiły się już pierwsze zamówienia na płytę (która tak naprawdę jeszcze nie powstała). Cóż, czekałem dalej. Trochę to bezczelne, ale sprzedawałem coś, czego nie ma. Dopiero po zrealizowaniu kilkunastu sprzedaży poczułem, że nie 61

Jakub B. Bączek

ma co czekać i umówiłem operatora kamery i dźwiękowca na spotkanie. Kiedy powiedziałem im, że musimy nagrać materiał w 2 dni, bo płyta się już sprzedaje, zrobili wielkie oczy i powiedzieli coś, co często w Polsce słyszę: „Nie da się”. W międzyczasie usłyszałem również między wierszami, że „jak można sprzedawać coś, czego nie ma”… Wkrótce jednak płyta trafiła do klientów (z jedną z moich książek gratis, jako przeprosiny za opóźnienie w przesyłce) i co ważniejsze, jej produkcja została sfinansowana w dużej mierze z pieniędzy klientów, a nie moich czy firmowych. Tego typu „sprzedaże rozpoznawcze” robi się oczywiście nie od dziś, ale najczęściej po cichu i na niewielką skalę (np. mniejszy nakład produktu, ale jednak jakaś próbka przed sprzedażą właściwą powstaje). Nie wiem jak Ty, ale ja nie lubię wydawać pieniędzy niepotrzebnie i bez sensu. Nie mam duszy hazardzisty, więc nie stawiam wysokich stawek na „potencjalne” wygrane. Lubię za to zarabiać na produkcie już w kolejnym miesiącu od daty jego powstania. Dlatego też nie muszę brać kredytów biznesowych, nie zapożyczam się i utrzymuję cash flow. Zanim więc Ty zaryzykujesz, zachęcam Cię do bardzo prostego ćwiczenia. ĆWICZENIE 12: Jeśli to możliwe, opisz swój produkt lub usługę, ale nie wprowadzaj go jeszcze w życie (nie produkuj/nie testuj). Teraz wykonaj trzy proste kroki, które albo dadzą Ci kopa energii do konkretnej produkcji, albo też odwiodą Cię od tego pomysłu, by doprowadzić do jeszcze lepszego: – Zablefuj przed kimś znajomym, że masz taki produkt i możesz załatwić próbkę w najbliższym czasie – obserwuj reakcję rozmówcy. – Wstaw jedną zaledwie informację w Internecie, w jednym tylko miejscu (np. Twoja strona www, twój wall na Facebooku, jeden post na GoldenLine) i daj możliwość mailowego zamó-

62

Zarobić milion, idąc pod prąd

wienia lub nawet przelewu na konto przedpłaty lub całej kwoty za ten produkt – obserwuj, co się dzieje przez np. miesiąc. – Jeśli obserwacje z dwóch pierwszych kroków zmotywowały Cię, wypromuj swój produkt na szerszą skalę i zacznij zbierać pieniądze od klientów (mogą być tylko zaliczki) – wkrótce okaże się, czy jest to produkt na miarę wolności finansowej, czy też nie. A jeśli nie, to spokojnie – etap poszukiwań trwa dalej.

63

Jakub B. Bączek

Zakładamy firmę Jeśli wiesz już, bez zbędnego ryzyka, że produkt się sprzeda, szybko trzeba ruszyć z produkcją, a równolegle do tego zakładać firmę. Nie chcemy mieć kłopotów z urzędem skarbowym, więc firmę trzeba założyć na tyle szybko, by na każdą sprzedaż wystawić jakiś dokument księgowy (dowód przyjęcia pieniędzy: KP, rachunek, paragon czy faktura). Zakładanie firmy nie musi być jednak pierwszym krokiem. Według mnie bez sensu jest zakładać firmę, jeśli nie masz pewności (podkreślam to słowo), że zarobisz na produkcie, i to szybko. Co prawda firmę można też łatwo w Polsce zawiesić albo zamknąć, ale po co ją otwierać w ciemno? Jest taki jeden dowcip, który bardzo lubię… Wiesz, jak nazywa się śląska wróżka po japońsku? „Jo to czuła”… Wiele firm w Polsce jest zakładanych na zasadzie „jo to czuła” (czyli: „spróbujmy”, „na pewno się uda”, „jakoś to będzie” itd.). Zdobywamy więc wpis, NIP, REGON, przechodzimy męczarnie w ZUS i po 6 miesiącach okazuje się, że koszty są wyższe niż przychody albo też do naszego punktu nie wszedł jeszcze ani jeden człowiek. Ja nie lubię się w życiu stresować – to nie dla mnie. Nie chcę, żeby się okazało, że „jo to NIE czuła”. Muszę więc być pewny, że produkt się sprzedaje, by zakładać kolejną firmę. I do takiego sposobu myślenia Cię zachęcam. Znam kilka osób, które pozostawały jeszcze na etacie, ale już w Internecie budowały swoje drugie źródło przychodu, np. poprzez sprzedaż na Allegro. Dopiero kiedy byli pewni, że mogą zarobić podobne lub nawet lepsze pieniądze niż w pracy stałej, odchodzili i zakładali firmy, z gotowym know-how do zarabiania. Zainspiruj się ich historiami, przemyśl je. Kiedy już jednak podejmiesz decyzję, że firmę trzeba założyć (lub że po prostu warto), to pojawi się przed Tobą tysiąc pytań od bardzo przyjaznego polskiego systemu rejestracji przedsiębiorstwa. Nie jestem w stanie na wszystkie odpowiedzieć, a nawet 64

Zarobić milion, idąc pod prąd

gdybym to zrobił, zapewne co roku trzeba by było ten podrozdział pisać na nowo. Spróbuję Ci jednak pomóc odpowiedzieć na jedno z najważniejszych i pierwszych pytań: jaka firma? Najczęściej spotyka się w Polsce 3 formy prowadzenia biznesu: − jednoosobową działalność gospodarczą (samozatrudnienie), − spółkę cywilną, − spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. Nie mam absolutnie żadnego wykształcenia w tym zakresie, ale jako praktyk zakładałem każdą z tych form osobiście lub delegując zadania. W tej kolejności jak powyżej. Pozwólcie więc, że na luzie i w zrozumiałym języku opiszę po kolei swoje spostrzeżenia (nie jako akademicki pełny wykład, bardziej jako zbiór obserwacji). Jednoosobowa działalność gospodarcza (samozatrudnienie) Pierwszą firmę założyłem w 2009 roku. Byłem wystraszony i zagubiony w gąszczu przepisów. W formularzach pojawiały się pytania, na które nie potrafiłem odpowiedzieć. Urzędnicy odsyłali mnie do księgowych, a księgowe do doradców. Dodatkowo jeszcze miałem szansę otrzymać na swój pomysł dofinansowanie unijne, tyle tylko, że wyniki konkursu miały być za 7 miesięcy. Wkurzyłem się wystarczająco, żeby przestać się użalać nad swoim losem i nie czekając na łaskę unijnego euro, włożyłem spodnie, t-shirt i poszedłem zarejestrować firmę na własną rękę. Wtedy jeszcze trzeba to było robić osobiście. Dzisiaj najłatwiej (choć nie mówię, że łatwo) zarejestrować firmę on-line. Wchodzisz na www.ceidg.gov.pl (skrót od Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej) i klikasz po prawej stronie „Wypełnij wniosek przez Internet”. Niby wszystko trwa jeden dzień, ale to mit, ponieważ należysz pewnie do większości obywateli i nie masz podpisu elektronicznego. Nie wystarczy więc wypełnienie wniosku – trzeba będzie jeszcze udać się do urzędu

65

Jakub B. Bączek

miasta, znaleźć odpowiedni wydział zajmujący się działalnością gospodarczą i podpisać swój wniosek, ale po kolei… Po kliknięciu „Założenie działalności gospodarczej” i „Nowy wniosek” pojawia się dość długa ankieta/formularz do wypełnienia. Po wpisaniu podstawowych danych (płeć, imię, data urodzenia itp.) szybko pojawiają się schody. Podajesz nazwę firmy (z moich doświadczeń wynika, że nie ma sensu zastanawiać się nad tym dłużej niż godzinę, a i tak potem możesz stosować inną nazwę) i określasz przewidywaną liczbę pracujących i zatrudnionych (tak jakby to było oczywiste)… Po wpisaniu kodów PKD (czyli czym się Twoja firma będzie zajmowała – proponuję wymienić tu wszystko, co potencjalnie możesz w przyszłości robić) podajemy dane kontaktowe i adresowe firmy (może być nasze mieszkanie). W następnych krokach będzie coraz ciekawiej. Formularz zawiera bowiem pytania o księgową, której jeszcze zapewne nie masz, o konto bankowe, którego nie da się założyć, zanim firma nie powstanie, i o inne sprawy z sufitu. Wypełnij wszystkie rubryki cierpliwie, tak jak potrafisz. Później spotkasz się z urzędniczką i przy odrobinie asertywności, z przyklejonym uśmiechem na twarzy, ustalisz wszystko w cztery oczy i dopytasz o te zawiłości, które dla mnie do dzisiaj są zagadką. W końcu wysyłasz wniosek i otrzymujesz numer, z którym teraz będzie się trzeba zgłosić do urzędu (w celu sfinalizowania sprawy). Ta forma jest zdecydowanie najprostsza. Nie będzie wspólników, więc wszystkie decyzje możesz podjąć samodzielnie. Nie ma wysokich opłat na wstępie, nie trzeba mieć kapitału zakładowego (czyli kasy na „dzień dobry”) i drogiej księgowej. Podatkowo ta forma też jest dość przyjazna. W większości przypadków wybiera się książkę przychodów i rozchodów oraz podatek liniowy 19%. Warto jednak wyszukać kilka przykładów, komentarzy i tekstów w Internecie, by popełnić jak najmniej błędów (zwróć uwagę, że nie napisałem, żeby w ogóle nie popełnić błędu – bo na to warto być przygotowanym i dać sobie do tego prawo). Minusem jest dla mnie to, że w nazwie firmy trzeba podawać swoje imię i nazwisko (zgadnijcie,

66

Zarobić milion, idąc pod prąd

czy to robię) i że przez dużych klientów jednoosobowa działalność nie zawsze jest traktowana z szacunkiem (zgadnijcie, jak to rozwiązałem, kiedy podpisywałem jako samozatrudniony kontrakt bezpośredni z UEFA na dostarczanie usług animacyjnych na wyłączność podczas Euro 2012). Niemniej ta forma jest dobrym poligonem doświadczalnym przed większymi biznesami. Ja tak zaczynałem i Ty też tak możesz zacząć. Decyzję podejmij jednak samodzielnie, żeby nie zwalać potem na mnie winy, że okazało się to za trudne. Spółka cywilna Jeśli chodzi o założenie spółki cywilnej, to w dużym stopniu jest to proces podobny do opisanego powyżej. Podstawowa różnica polega na tym, że nie jesteśmy już sami, tylko dobieramy sobie partnerów biznesowych – wspólników. Najczęstszą formą spółki cywilnej są składy dwuosobowe (czasami wewnątrzrodzinne), ale zdarzają się także spółki trzech, czterech i więcej osób. Dobór osoby do spółki jest prawdopodobnie kluczową decyzją w historii przedsięwzięcia. Należy pamiętać, że ludzie zmieniają się pod wpływem pieniędzy i jeśli kogoś znamy dobrze od jakiegoś czasu, ale nigdy nie pojawiły się sytuacje związane z przepływami gotówki między nami, to… tak naprawdę nie wiemy, jak ta osoba zachowa się we wspólnej firmie przy pierwszym konflikcie lub pierwszym bardzo dochodowym kontrakcie. Warto więc dobrać kogoś, z kim już przeszliśmy kilka kłótni, z kim już dzieliliśmy pieniądze, komu ufamy i co do kogo nie mamy wątpliwości, jeśli chodzi o pracowitość i uczciwość. Dość często spotykam pary, które postanowiły założyć swój biznes (czasem małżeństwa, czasem narzeczeństwa, a czasem po prostu dwie osoby, które się spotykają). Historie bywają różne – od bardzo pozytywnych po takie kończące się rozwodami. Niemniej spółka cywilna jest doskonałą formą firmy dla kogoś, kto nie lubi ryzyka, ma niską tolerancję na stres i po prostu boi się wejść sa-

67

Jakub B. Bączek

modzielnie w przedsiębiorczość. We dwójkę (lub w trójkę) zawsze to jednak raźniej i problemy rozkładają się na barkach wszystkich wspólników. Czasami dochodzi też do doskonałego dobrania się talentów w spółce − na przykład jedna osoba jest wizjonerem i ma pomysły na doskonałe produkty, a druga z kolei jest pracusiem, który potrafi te projekty wprowadzić w życie (znanym przykładem takiej współpracy byli Steve Jobs i Steve Wozniak, którzy stworzyli firmę Apple). Znacznie trudniej o dobry start w biznes, kiedy spotykają się dwa podobne charaktery, np. dwie osoby nieśmiałe lub też dwie osoby z dużym ego i mocnymi cechami przywódczymi – tarcia gwarantowane, aczkolwiek czasami z tych tarć powstają rewelacyjne produkty. Swoją pierwszą spółkę założyłem z managerką, która pracowała u mnie w jednoosobowej działalności przez kilka lat i którą znałem, jeszcze zanim zaczęliśmy współpracować. Wiedziałem bowiem, że nasze cechy charakteru uzupełniają się. Ja byłem bardziej wizjonerem i twórcą produktu, a moja wspólniczka cierpliwą, rzetelną i ciepłą dla klientów osobą, która dobrze się czuła w pracy biurowej. Wejście w spółkę było też doskonałym motywatorem i pomysłem biznesowym na rozszerzenie usług. Z doświadczenia wiem, że warto dobrać osobę, która mieszka w pobliżu. Charakterystyczne jest to, że przy zakładaniu spółek cywilnych obie osoby muszą złożyć dokumenty w swoich urzędach, a czasami zdarzają się też sytuacje, że warto być gdzieś razem, żeby szybciej załatwić sprawę (np. w GUS, starając się o REGON). Jeśli więc Ty jesteś ze Szczecina, a potencjalny wspólnik z Rzeszowa, to może to nastręczyć kilku kłopotów (także z założeniem konta w banku). Najlepiej, jeśli jesteście z jednego miasta, aczkolwiek jeśli tak nie jest, to też sobie poradzicie (jedna z moich spółek jest założona pomiędzy Chorzowem a Warszawą). Jeszcze inną kwestią, którą dostrzegam po założeniu kolejnych spółek cywilnych, jest konkretny podział obowiązków, zadań i kompetencji. Można to nawet umieścić w tekście umowy

68

Zarobić milion, idąc pod prąd

spółki cywilnej (podpisywanej między wami, jeszcze zanim pójdziecie do jakiegokolwiek urzędu). Jedna osoba zajmuje się np. sprzedażą i marketingiem oraz procesami przyległymi, a druga odpowiada za produkty, ich tworzenie, czasami też produkcję (lub świadczenie usług). Im wyraźniej to ustalicie, tym mniej będzie potem konfliktów. Być może przydatna będzie dla Ciebie też inna obserwacja, choć znowu – pod prąd. Mam taką zasadę, że nie wtrącam się do pracy wspólnika (nie jestem przecież szefem dla tej osoby, tylko partnerem) i… staram się z nim spotykać jak najrzadziej – najlepiej nie częściej niż raz na miesiąc. Moje doświadczenia wskazują, że przebywanie ze sobą, analizowanie pracy wspólniczki czy wspólnika, doradzanie, opiniowanie i gawędzenie na tematy mało istotne to nie tylko złodzieje czasu, ale i energii. Jeśli z kolei widzimy się rzadko, to obie strony starają się mówić o konkretach, a w międzyczasie (np. w ciągu miesiąca) starają się tak pracować, by było się czym pochwalić na tak rzadkich spotkaniach. W jednej z firm spotykam się ze wspólnikiem mniej więcej raz na 3 miesiące i według mnie jest to bardzo dobry system. W jeszcze innej spółce mam wspólnika z Warszawy i prowadzimy biznes tylko poprzez wymianę maili między sobą. Każdy ma swoje zadania, swoje miejsce w firmie i po prostu działamy – nie ma dla nas sensu widzieć się codziennie w biegu i rozmawiać o tym, co jest oczywiste albo też nie ma wpływu na wyniki firmy. Plusem spółki jest dla mnie to, że można podzielić się udziałami na różne sposoby. Najczęściej jest to 50 na 50, ale ja lubię jeszcze bardziej biznesy, w których mam przynajmniej 80% udziałów. Dzięki temu mam znaczący wpływ na politykę produktową i mogę w dużym zakresie korzystać ze swojego doświadczenia biznesowego, bez ciągłych konfliktów o to, czyją wersję wybierzemy. W dodatku wcale nie jest tak, że się w tych spółkach „rządzę” – wręcz przeciwnie, często powtarzam wspólnikom, że to oni są tu szefami, bo ja daję wizję i zasoby, ale to wspólnicy są najbliżej klienta

69

Jakub B. Bączek

i codziennych działań. W pewnym sensie można powiedzieć, że ja wnoszę do spółek 80% wiedzy managerskiej i 20% wiedzy specjalistycznej z zakresu działania firmy, a moich wspólników szukam tak, żeby czuli się doskonale w 80% wiedzy specjalistycznej i działań codziennych, a w 20% żeby cieszyła ich rola frontmana. Tak też dzielę się udziałami i… jak na razie to działa. Minusem jest dla mnie z kolei absurdalny przepis, by w nazwie firmy były oba nazwiska wspólników. I tak na przykład jestem w firmie „Work & Fun Jakub B. Bączek, Dawid Zaraziński Spółka Cywilna” – w sumie 50 znaków bez spacji – prawdziwy urzędowy nonsens. Oczywiście na co dzień posługujemy się skrótem, ale żeby po raz pierwszy wziąć na stacji paliw fakturę na firmę, musisz takiego „słonia” dyktować przez 10 minut… Nie podoba mi się również to, że będąc w spółce cywilnej, muszę płacić dodatkowy ZUS zdrowotny, chociaż płacę go już przecież w przypadku jednoosobowej działalności. Gdyby to podwójne płacenie coś mi jeszcze dawało (np. dwukrotnie, a w moim przypadku to wielokrotnie niższe kolejki do lekarza), to spoko, ale to nie daje nic, a płacić trzeba. Tak więc nie rozpędzajcie się za bardzo, jeśli nie jesteście pewni, że spółka zarobi na siebie, bo same ZUS-y to dodatkowe kilkaset złotych rocznie, których w dodatku, prawdopodobnie, już nigdy nie zobaczysz na oczy… Podsumowując jednak, spółki cywilne są dość przyjazną formą prowadzenia biznesu. Jeśli nie masz odwagi, by zbudować pierwszą firmę samodzielnie, zacznij rozglądać się za odpowiednimi osobami do spółki (o tym już za chwilę). Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością W wielu źródłach możesz się spotkać z opinią, że spółka z o.o. jest najpopularniejszą i najlepszą formą prowadzenia biznesu. Nie zgadzam się z tym stwierdzeniem. Owszem, posiadam spółki z o.o. i mają one szereg zalet, z drugiej jednak strony − cieszę

70

Zarobić milion, idąc pod prąd

się, że z tą formą spotkałem się „na końcu”, po kilkuletnich już doświadczeniach w jednoosobowej działalności i spółkach cywilnych, ponieważ problemów z tego typu podmiotem jest sporo. Największą zaletą takiej spółki i też pewnie powodem popularności tej formy na całym świecie (Spółka z o.o. to to samo co angielskie Ltd., niemieckie GmbH czy amerykańskie LLC) jest oddzielenie majątku własnego od majątku spółki. Wytłumaczę na przykładzie. Jeśli masz mieszkanie za 100 000 zł i jednoosobową działalność gospodarczą i, niestety, zadłużasz się biznesowo na kwotę 80 000 zł, wierzyciel (ktoś, komu jesteś dłużny pieniądze) może ściągnąć te kwotę nie tylko z Twojej jednoosobowej firmy, ale i może (poprzez np. komornika) odebrać Ci mieszkanie jako spłatę długu. Twój prywatny majątek jest tu zagrożony. Jeśli jednak masz mieszkanie za 100 000 zł i jesteś w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, która ma dług 80 000 zł, to… wierzyciel może ścigać tylko spółkę, a Twoja odpowiedzialność majątkowa jest właśnie ograniczona (mieszkanie bezpieczne, w większości przypadków Twój majątek prywatny jest niezagrożony). Spółka z o.o. jest więc doskonałym rozwiązaniem na duże projekty, na przedsięwzięcia ryzykowne, gdzie wiemy, że coś może pójść nie tak. Jest też dobrą opcją na wypłynięcie na szersze wody biznesowe (np. z jednoosobowej działalności lub spółki cywilnej), bo dodatkowo budzi większe zaufanie, a nawet szacunek klientów. Chociaż ja nigdy nie narzekałem na brak dużych klientów w mojej jednoosobowej działalności, to wiem, że jest sporo firm, które rozmawiają tylko ze spółkami z o.o. Inaczej wygląda nazwa „Progres Sp. z o.o.”, a inaczej „Progres Jan Kowalski” (samozatrudnienie). Przynajmniej dla wielu kontrahentów. Inną jeszcze zaletą spółki z o.o. jest to, że możesz założyć ją samodzielnie. Chociaż jest to kolejny paradoks (jak można być samemu w spółce?), jedna z moich spółek z o.o. jest właśnie jednoosobowa. Wtedy nie tylko masz 100% udziałów, ale i możesz prowadzić biznes, który nie naruszy Twojego majątku prywatnego

71

Jakub B. Bączek

– bardzo dobre rozwiązanie dla nowych projektów doświadczonych już przedsiębiorców. Trzeba jednak uczciwie napisać i o wadach. Chociaż spółkę z o.o. można już rejestrować poprzez www.ceidg.gov.pl („Rejestracja Spółki z o.o. przez Internet”), to dla mnie jest to proces najbardziej skomplikowany i kosztowny. Po pierwsze, tu nie wystarczy już umowa, którą podpisujesz w swoim mieszkaniu ze wspólnikiem spółki cywilnej. W tym przypadku musisz iść do notariusza i za odczytanie tej umowy w jego obecności (trwa to niekiedy 15 minut) płacisz na „dzień dobry” kilkaset złotych (w dużej mierze cena zależna jest od tego, jaki ustalicie kapitał zakładowy). Po drugie, rejestrujesz spółkę w sądzie rejonowym (najbliższym dla adresu spółki). Wymaga to więcej dokumentów, jest droższe i prawie zawsze jest konieczność uzupełniania czegoś tam jeszcze. Po trzecie, do prowadzenia księgowości spółki z o.o. musisz wprowadzić tak zwaną pełną księgowość. Nie byłoby w tym niczego złego (w końcu to księgowa się tym zajmuje, a nie Ty), gdyby nie to, że pełna księgowość potrafi być nawet 6-krotnie droższa niż prowadzenie książki przychodów i rozchodów w jednoosobowej działalności gospodarczej. Krótko mówiąc, spółki z o.o. są droższe, generują więcej kosztów w ciągu roku. Niewielkim pocieszeniem jest to, że wspólnik wieloosobowej spółki z o.o. nie musi płacić żadnych składek ZUS (przynajmniej na razie). Na koniec tego podrozdziału kilka rad praktycznych. Po pierwsze, jeśli masz pomysł na biznes i na produkt, a sprzedaż symulacyjna wykazała, że można na tym zarabiać, to… zakładaj firmę jak najszybciej. Po drugie, uzbrój się w cierpliwość i nie wierz w mit „zakładanie firmy w jednym okienku” czy też „szybkie i sprawne założenie firmy” – nie w tym kraju. Lepiej więc przygotować się psychicznie na to, że się nachodzisz, niż wierzyć, że jest to sprawny proces, a potem się frustrować. Po trzecie, jeśli wciąż czujesz niepewność co do Twojego biznesu, to zacznij od samozatrudnienia (jednoosobowa działalność) lub od spółki cywilnej z kimś bar-

72

Zarobić milion, idąc pod prąd

dzo zaufanym. Spółkę z o.o. zostaw sobie na potem. Po czwarte, znajdź wśród swoich znajomych kogoś, kto już to zrobił krok po kroku i poproś tę osobę o możliwość zatelefonowania w najbliższym czasie po radę (czasami wystarcz zwykły post na Facebooku). Po piąte wreszcie, nie bój się – założenie firmy nie jest decyzją na całe życie. Jeśli nie wyjdzie, a po dwóch latach opłaty ZUS zaczną Cię przerastać (przez pierwsze dwa lata płaci się w Polsce tak zwany „niższy ZUS”, co ma zachęcić nas do przedsiębiorczości), zawsze możesz zawiesić lub po prostu zamknąć firmę (a są też inne opcje, na przykład sprzedaż). Wiem, że to nie wyczerpuje tematu, ale też nie było to moją ambicją. Dla mnie wszelkie kwestie papierologii i biurokracji są frustrujące. Dlatego zlecam wiele z tych rzeczy przyjacielowi z wykształceniem w rachunkowości. Sam wolę skupić się na tworzeniu, pomysłach i budowaniu zespołu, czyli na konkretach (zamiast ganiania po urzędach i droczenia się z urzędnikami, którzy czasami sami nie wiedzą, co w danym przypadku zrobić). Nie ma sensu się jednak poddawać. To trochę tak jak z nauką jazdy samochodem. Pamiętasz pierwszą lekcję? Kiedy mój instruktor powiedział: „Sprzęgło, wrzuć jedynkę, kierunkowskaz i jedziemy w prawo”, to myślałem, że sobie żartuje. Sprzęgło i kierunkowskaz jednocześnie? Jak to? To był duży stres. Teraz, kiedy jadę z Katowic do Wrocławia po autostradzie, nawet nie myślę o tym, co się dzieje w samochodzie, a moje nogi już same radzą sobie z tymi przyciskami na dole, bez używania wytężonego myślenia. Podobnie z firmą… Teraz wydaje się to przerażające, a za jakiś czas po prostu wsiadasz i jedziesz.

73

Jakub B. Bączek

Dalsze działania formalne Odwiedziny w urzędzie miejskim, urzędzie skarbowym, GUS i ZUS to nie koniec zabawy. Jeśli jednak masz już je za sobą, to teraz będzie już z górki. Jest kilka kroków, które czynię po założeniu nowej firmy, bez względu na formę biznesu. Te kroki to: pieczątka, konto bankowe, domeny, serwer, strona www (chyba że już była, zanim firma oficjalnie powstała – u mnie tak najczęściej się to odbywało). Pieczątka jest ważna, by założyć konto bankowe (nie wszędzie, ale w kilku bankach tak). Skoro znasz już nazwę firmy, NIP, REGON i KRS (w przypadku spółek z o.o.), dokładasz tylko numer telefonu (na początku może być Twój własny albo zakupiony na Allegro jakiś ciekawy numer – ja najczęściej wydaję na to około 200 zł i mam numery w stylu 791 999 222 – takie, które łatwo zapamiętać), ewentualnie maila (nawet jeśli jeszcze nie powstał) i… udajesz się do pierwszego lepszego punktu z pieczątkami lub do galerii handlowej. Zwykły automat wykonają Ci za 30-50 zł i będzie do odbioru w ciągu kilku godzin. Warto zadbać, żeby pieczątka była ładna. Ja zwracam uwagę na to, żeby wiersze były symetryczne i czytelne. Jeśli logo nadaje się do tego (jest niewielkie i mało skomplikowane), to dodaję je na pieczątce. Kiedy pieczątka jest już gotowa, udajemy się do banku. Ja korzystam z Alior Bank, Alior Sync i Banku Pocztowego. Jestem raczej zadowolony, choć zazwyczaj warunki są najlepsze przez pierwszy okres działania firmy, a potem pojawiają się dziwne opłaty, które podobno zaakceptowałem (logując się na szybko do systemu internetowego i wciskając jakiś guziczek, żeby zobaczyć wyniki). W gruncie rzeczy oferty banków dla firm są do siebie podobne, a w dodatku zmieniają się jak w kalejdoskopie. Na Twoim miejscu zastanawiałbym się więc nad wyborem banku maksymalnie godzinę i… działał. Po przedstawieniu kilku dokumentów (z reguły: dowód osobisty, NIP, REGON i KRS lub wpis do ewidencji działalno74

Zarobić milion, idąc pod prąd

ści gospodarczej) można już podpisać umowę, przypieczętować ją i otrzymujemy numer konta. Mając już konto bankowe, wykupujemy domenę internetową na nazwę firmy i kilka nazw okolicznych (np. zamiast tylko www.krawiec-marek.pl można też kupić przy okazji www.koszulekrakow.pl czy www.spodnieodmarka.pl itp.). Domeny przez pierwszy rok są tanie. Zazwyczaj nie przekraczają ceny 10 zł za rok użytkowania. Kolejny rok będzie już droższy (warto więc doczytać regulamin), ale przy założeniu, że biznes wypali, będzie nas na to spokojnie stać (np. 99 zł za drugi rok użytkowania). Czasami warto porównać kilka domenowni – ceny bywają różne za te same domeny. Ja korzystałem już z OVH.pl (tu kupuję wszystkie domeny zagraniczne), z Domeny.pl (obsługa jest kiepska, ale domeny tanie, a panel do zarządzania dość przejrzysty) i Home.pl (czasami drożej, ale z lepszą obsługą). Do zakupu domen nie potrzebujesz specjalistycznej wiedzy, po prostu wpiszesz do wyszukiwarki wymarzoną domenę (im krótsza i bardziej konkretna, tym lepiej) i sprawdzasz, czy jest dostępna. Zazwyczaj nie ma sensu dokupować dodatkowych usług do domen, jak certyfikaty czy ubezpieczenia. Ważny będzie natomiast serwer. U tego samego dostawcy, u którego kupiliśmy domeny, możemy zamówić serwer, czyli hosting. Jest to miejsce w Internecie, na którym trzymane będą Twoja strona www i maile. Oferta serwerów jest zróżnicowana, a różnice cenowe bywają dość znaczne. Jest jednak duża szansa, że za serwer 30 GB (spokojnie wystarczy na początek, a potem możesz go ewentualnie rozszerzyć) wydasz nie więcej niż 300 zł na rok. Czasami do zakupu serwera otrzymasz dodatkowe domeny za darmo (adresów www nigdy za wiele, przydać się może w przyszłości także adres z Twoim imieniem i nazwiskiem, np. www.zosia.malopolska.pl itp.) albo program antywirusowy na rok. Przed nami ostatnia prosta. Mamy pieczątkę, numer konta, domenę, serwer – czas więc na stronę www. Spytaj znajomych, czy

75

Jakub B. Bączek

ktoś Ci to może wykonać, napisz post na Facebooku lub rozejrzyj się w swoim mieście za firmą budującą strony. Oferta jest olbrzymia, a ceny czasami wyssane z palca. Z moich doświadczeń wynika, że za nowoczesną, responsywną (czyli dostosowaną przy okazji do tabletów i smartphone’ów) stronę www zapłacisz około 2 000 zł. Oczywiście, strona może kosztować i 30 000 zł – zależy, co na niej chcesz umieścić. Ale jeśli pracujesz tak jak ja i nie chcesz wydawać góry pieniędzy, bo wolisz od razu zarabiać, w budżecie 2 000 zł zrobisz taką stronę, która zwróci się w kilka dni… Na stronie publikujemy przede wszystkim opis produktu. Dziwne jest dla mnie zaczynanie strony od „O nas” lub „O firmie” – kto to dzisiaj czyta? Jeśli już musisz, to na samym końcu, najważniejszy jest bowiem produkt. Oczywiście daj możliwość płatności od razu za produkt lub usługę (albo numer konta, który już masz albo któryś z systemów płatności elektronicznych – ja używam Dotpay, PayU, PayPal i Transferuj – najbardziej polecam tego ostatniego dostawcę). Zależy nam bowiem, żeby pierwsze pieniądze na Twoim koncie wylądowały najpóźniej do miesiąca od stworzenia firmy. Wiem z doświadczenia, że to najsensowniejsze rozwiązanie, bo motywuje Cię do dalszej pracy. Na stronie umieść jeszcze Referencje (nawet jeśli jeszcze ich nie masz), Kontakt (z adresem i danymi firmy, żeby pozostać wiarygodnym), FAQ (to oszczędzi Ci czasu na odpisywanie na wciąż te same pytania) i… co dusza zapragnie. Byle nie za dużo, bo współczesne strony lubią wizualność, a coraz mniej teksty. Jeśli się da, wstaw prawdziwe zdjęcia (ostatecznie kupione w Photo Stocku), filmiki z YouTube lub Vimeo, jakąś grafikę (symbole, cytaty). Dobrze sprawdza się obecnie slider, czyli przewijany pasek na górze witryny, który prezentuje produkty. Sprawdź, czy znajomym się podoba, zrób ewentualnie małą sondę na Facebooku i… publikuj, zarabiaj, ciesz się swoją firmą! Jeśli już jesteś przedsiębiorcą i być może wydaje Ci się, że czytanie poprzednich akapitów było dla Ciebie stratą czasu, to rozważ proszę, czy oby nie nadszedł czas do zmiany lub rozszerzenia

76

Zarobić milion, idąc pod prąd

Twojej działalności. Jeśli masz tę książkę w ręce, to chyba chodzi Ci to po głowie, prawda? ĆWICZENIE 13 Wejdź na jedną ze stron z domenami (wystarczy wpisać „domeny” do Google i kliknąć „enter”) i sprawdź, czy wolna jest domena z Twoim nazwiskiem, np. www.goszczycka.pl lub www.maria-goszczycka.pl itp. Jeśli tak, rozważ jej zakup za niewielkie pieniądze na rok, nawet jeśli nie wiesz jeszcze teraz, po co Ci ta domena… ĆWICZENIE 14 Pobuszuj po Internecie po stronach z ulubioną tematyką i zastanów się, które Ci się podobają i dlaczego, a które nie i co warto by w nich zmienić. ĆWICZENIE 15 Wejdź na stronę www.jbbcoaching.pl i zgadnij, ile kosztowała ta strona i czy prowadzi ona do zarabiania pieniędzy. Jak myślisz, ile minęło czasu od jej powstania do pierwszego przelewu na konto? ĆWICZENIE 16 Odpowiedz mi na pytanie coachingowe: Czy założenie firmy jest ponad Twoje siły? Lub: Czy modyfikacja mojej firmy, tak by funkcjonowała lepiej, jest ponad moje siły? A teraz odpowiedz na pytanie: Kto dokona zmian, które przychodzą mi do głowy i kiedy?

77

Jakub B. Bączek

Budowanie pierwszego zespołu Nie wiem jak Ty, ale ja nie znam absolutnie ani jednej osoby, która stałaby się milionerem, działając w pojedynkę. Nie znam i zapewne nie poznam. Dlaczego? Bo naprawdę duże sukcesy odnosi się z pomocą zespołu, a nie samodzielnie. Podam jakiś przykład. Jeśli jesteś trenerem biznesu i prowadzisz jednodniowe szkolenie za 1 500 zł, a masz tych szkoleń średnio 2 w miesiącu, to ile zarabiasz? OK, a jeśli zatrudniasz 3 trenerów, którym płacisz po 750 zł za dzień szkolenia i masz jeszcze koordynatorkę, której płacisz 2 000 zł miesięcznie, ale która sprawia, że teraz macie w miesiącu nie 2, a 10 szkoleń, to ile zarabiasz? (Wiem, wiem, to nie takie łatwe – podpowiadam więc: 5 500 zł przy założeniu, że Ty nie prowadzisz już szkoleń osobiście). Inny przykład: jeśli dostajesz 70 maili dziennie, a co 10. jest próbą zakupu, to ile potrzebujesz czasu, żeby zarobić na tych 7 mailach? A co możesz zrobić, jeśli na 63 maile dziennie odpisze ktoś inny? Napiszę może inaczej, żeby nie tracić czasu: jeśli sądzisz, że wiesz i potrafisz wszystko najlepiej i nikt nie jest w stanie Cię zastąpić, to nie wróżę Ci wolności finansowej ani też bogactwa. Do tego potrzebny jest zespół. A teraz chcę Ci zdradzić najlepszą metodę rekrutacyjną, jaką znalazłem i dopracowałem. Uwaga, będzie pod prąd… Nepotyzm, czyli faworyzowanie członków rodziny i znajomych przy obsadzaniu stanowisk, jest powszechnie krytykowany. Istnieją publikacje potępiające na ten temat, jest wielu wykładowców, którzy tą metodę odrzucą, spotkałem się nawet z kampanią społeczną, która przekonywała do tego, by dać wszystkim równe szanse na rynku pracy. Krytykuje się tych szefów, którzy zamiast robić rekrutację, zatrudniają w firmie córki, kuzynów i kolegów z wojska. Plotkuje się i często oczernia osoby odpowiedzialne za taką sytuację w środowiskach akademickich (np. na jednej uczelni pracuje profesor Nepotyczny i dziwnym trafem jedyną doktorantką w tym 78

Zarobić milion, idąc pod prąd

roku, która obroniła pracę, jest pani Nepotyczna…), medycznych, prawniczych czy politycznych. Dużo złego mówi się też o spółkach akcyjnych czy skarbu państwa, w których na stanowiskach są osoby z rodziny prezesa czy polityków. Krótko mówiąc, nepotyzm to zła rzecz. A ja z kolei – serdecznie polecam! Uważam, że zatrudnianie rodziny, przyjaciół, znajomych i ludzi z bliskiego otoczenia doskonale się sprawdza. Mało tego, jest to dla mnie najlepsza forma rekrutacji, jaką potrafię sobie wyobrazić. Dlaczego? Bo trudno mi będzie znaleźć na rynku osobę, którą naprawdę poznam podczas godzinnego interview, trudno mi będzie zaufać tej osobie w tydzień, trudno mi będzie dać tej osobie dostęp do konta bankowego w ciągu miesiąca i trudno mi będzie przyjąć krytykę od tej osoby w ciągu pierwszego roku jej pracy. Jeśli jednak zatrudnię przyjaciela lub kuzynkę – wszystkie te problemy mam z głowy… Znacznie lepiej mieć w firmie osobą lojalną przez 10 lat niż 5 ambitnych (może nawet lepszych) osób, które musisz przeszkolić co 2 lata i co 2 lata stresować się nową rekrutacją. Lojalność jest w biznesie bardzo niedoceniana (o tym też w dalszej części), a uważam, że jest to jedna z kluczowych cech ludzi, z którymi pracujemy. Zapewne domyślasz się, że dużo łatwiej znaleźć lojalną osobę wśród znanych Ci ludzi niż wśród tych, którzy wysyłają CV do kilkunastu firm naraz, licząc na jakąkolwiek ofertę pracy. Nie twierdzę, że takie podejście jest idealne. Reguła ta ma też wyjątki i ograniczenia − na przykład nie da się najczęściej zatrudnić nikogo znajomego w firmach specjalistycznych (np. branża farmaceutyczna, chemiczna czy morska), tu musisz liczyć na specjalistów z rynku. Trudno jest też zatrudniać rodzinę w firmach, które narażone są na wysoki stres, ryzyko i są projektami tymczasowymi. Można się też spodziewać, że kuzyn zrobi nam stronę internetową za 200 zł, ale znacznie niższej jakości niż firma informatyczna, która weźmie za to 3 000 zł, ale… Wciąż uważam, że na początku Twojego biznesu współpraca z osobami znajomymi lub spokrew-

79

Jakub B. Bączek

nionymi przyniesie Ci więcej korzyści (oszczędności, lojalność, etyka, wsparcie, dobra atmosfera, zaangażowanie, motywacja, szczerość, asertywność, humor, identyfikacja z firmą) niż ewentualnych strat (niższa jakość pracy, wykorzystywanie znajomości, fochy czy wolniejsze wykonywanie poleceń). Pamiętaj, że kiedy już Twoja firma będzie dobrze zarabiała (czyli jeśli na początku nie będzie generować kosztów, a z czasem zacznie generować coraz wyższe przychody), to zespół można wzmocnić specjalistami lub poszukać firm, które w ramach outsourcingu zrobią coś za Ciebie – nawet jeśli drożej, to i tak będzie Cię już stać. Słuchacze często pytają mnie, ile moich przyjaźni się rozpadło przez konflikty w pracy. Szukając dziury w całym, pytają, jak zmieniła się moja relacja z tymi osobami i czy udawało mi się oddzielić pracę od życia osobistego. Nie będę ściemniał: nie zawsze jest łatwo. Bywa mroźno i groźno, ale dzięki temu, że rozmawiamy i jesteśmy dojrzali, najczęściej dochodzi do jakichś rozwiązań i mam bardzo, ale to bardzo małą rotację ludzi w swoich firmach. Jeśli weszlibyście na stronę internetową mojej pierwszej firmy w 2009 roku, to zobaczylibyście tam przynajmniej kilka nazwisk osób, które są ze mną do dziś i piastują już stanowiska managerskie. Zdradzę Wam sekret – to rzadko są osoby „znikąd”… Najczęściej najbliższe otoczenie. Najpierw pojawiała się między nami relacja, a potem zaczynaliśmy razem pracować, nie na odwrót. Tymczasem w większości firm jest tak, że najpierw zaczyna się pracować z kimś z rozmowy kwalifikacyjnej, a potem… Cóż, relacja pojawia się albo też nie pojawia, a z motywacją takiego pracownika bywa bardzo różnie. Sporo osób zarzuciło mi już, że to co robię jest nie fair. Przyjmuję tę krytykę i kiwam głową. Wiem jednak, że pieniądze, które zarabiają moje firmy, to pieniądze, co do których podziału mam duże prawo. Wolę więc zapłacić komuś, kogo znam i lubię i kto powie mi prosto w oczy: „Słuchaj, Kuba, z tym produktem to Cię chyba popierdoliło”, niż dawać te pieniądze „obcym” i gimnastyko-

80

Zarobić milion, idąc pod prąd

wać się, żeby chciało im się chcieć. Czy się to komuś podoba czy nie. Sorry, taki mam klimat. Nie twierdzę jednak, żeby brać wszystkich kumpli, jak leci. Wybór spośród znajomych to też sztuka. Na szczęście znasz ich od lat lub przynajmniej od kilku miesięcy. Wiesz, co lubią i czego nie lubią. Wiesz, czy są pracusiami, czy leniami, czy stwarzają, czy rozwiązują problemy. Masz ich prawie na co dzień, więc wiesz, czego się po nich spodziewać. Teraz wystarczy ściągnąć klapki z oczy i spojrzeć na nich w perspektywie budowania jakiegoś projektu, zadać sobie pytanie: co by było, gdyby Daniel pracował w mojej firmie? Zdarzyło mi się już stworzyć firmę pod osobowość znajomego, a nie na odwrót (w 99,9% przypadków tworzy się najpierw firmy, a potem szuka ludzi, ja… lubię pod prąd). Kiedy widzę w kimś potencjał, jest tylko kwestią czasu, bym rzucił propozycję współpracy. Oczywiście mam w sobie masę przestrzeni, by przyjąć odmowę. Zdarzyło się już, że któryś ze znajomych powiedział: „To interesujące, ale nasza przyjaźń jest dla mnie ważniejsza i nie chcę ryzykować”. W porządku, przyjmuję z pokorą. Często zdarzało się jednak tak, że ktoś odpowiadał: „Wow, nigdy o tym nie myślałem, ale miło mi” i… budowaliśmy jakiś projekt razem. Bardzo ważna rzecz: to wszystko rozsypałoby się jak domek z kart, gdyby nie moja potężna praca nad ego (tak, tak). Kiedyś we Wrocławiu na moim wystąpieniu jeden ze słuchaczy powiedział na forum grupy: „A mi ta metoda przyniosła więcej strat niż korzyści, jestem skłócony z połową rodziny”. Spojrzałem na jego ubiór, sposób siedzenia, usłyszałem w intonacji głosu dużą pewność siebie i odpowiedziałem: „Nie dziwię się”. Gościa zamurowało. Więcej pytań już nie miał… Jeśli jesteś bowiem wszystkowiedzącym omnibusem, który wszystko zrobi najlepiej i jest nie do zastąpienia, to owszem – z nepotyzmem będą problemy. Przyjaciele w końcu nie wytrzymają i któregoś dnia, kiedy ich skrytykujesz po raz setny w ciągu 7 dni, rzucą robotę i potargają wspólne zdjęcia. I tak może się

81

Jakub B. Bączek

to skończyć. Żeby jednak dokończyć ten temat i zaprosić Cię do myślenia, przeczytaj kolejny podrozdział, który będzie kontynuacją mojej myśli… ĆWICZENIE 17 Jeśli masz konto na Facebooku/GoldenLine/LinkedIn lub Twitter, zaloguj się tam proszę i kliknij w zakładkę „Znajomi”. Zachęcam Cię, żeby poprzyglądać się ich opisom zawodowym. Co robią? W jakich firmach pracują? Jakie kierunki ukończyli? Jakie mają hobby? Wiem, wiem, przecież w większości przypadków zdajesz sobie sprawę z tego, co tam jest wpisane, ale teraz… otwórz oczy. ĆWICZENIE 18 Odpowiedź mi na kilka pytań coachingowych. Czy któryś ze znajomych nie pracuje w firmie, która mogłaby być naszym klientem? Czy któryś ze znajomych nie czułby się dobrze u nas? Czy któryś ze znajomych jest według Ciebie nieoszlifowanym diamentem? Czy jest ktoś, z kim lubisz spędzać czas, ale też cenisz tę osobą za opinie i wnikliwe obserwacje? ĆWICZENIE 19 Otwórz listę kontaktów w Twoim telefonie i wybierz jedną literę, np. R. Spójrz na nazwiska spod tej litery… Czy nie jest tak, że ktoś z tej listy mógłby zrobić Ci stronę www/marketing wirusowy/nagrać filmik reklamowy/pomóc dostać się do prasy na wywiad/udostępnić Ci bazę danych do mailingu? Na co jeszcze czekasz?

82

Zarobić milion, idąc pod prąd

ĆWICZENIE 20 Skontaktuj się z jedną wybraną osobą i rzuć na luzie temat projektu, nad którym teraz pracujesz. Możesz użyć zdania: „Kiedy myślę o tym projekcie, przychodzisz mi do głowy” i poczekać na reakcję rozmówcy. Nic na siłę, bez presji, daj przestrzeń na reakcję rozmówcy – tylko tyle.

ACHIEVEMENT 2: Prześlij na mój adres mailowy [email protected] wniosek z powyższych ćwiczeń. Jakiego specjalistę udało się odkryć i jak wykorzystasz moją radę w przyszłości? Warto wykonać to zadanie. Automatycznie otrzymasz ode mnie odpowiedź, w której mieści się sporo praktycznej wiedzy pomiędzy wierszami…

83

Jakub B. Bączek

Struktura firmy Często prosiłem klientów coachingu o wykonanie następującego ćwiczenia: narysuj strukturę firmy. Gdybym poprosił o to samo Ciebie, jest duża szansa, że otrzymałbym podobny rysunek (pod warunkiem, że nie znasz moich wykładów i wcześniejszych nagrań). Jest to struktura odwróconego drzewa: prezes lub CEO na górze, poniżej dyrektorzy, poniżej managerowie, pod nimi koordynatorzy lub handlowcy, a na samym dole klienci. Tak to się najczęściej prezentuje. Kiedy więc mówię po tym ćwiczeniu, że trzeba jak najszybciej zmienić szefa, moi klienci patrzą na mnie osłupiali. Tak, uważam, że w firmach z taką strukturą trzeba pilnie zmienić szefa. Zanim jednak pogłębię temat, chcę zauważyć, że struktura odwróconego drzewa sprawdziła się doskonale w armii, w sporcie wyczynowym, sprawdzała się w latach 90. w zdecydowanej większości firm, a obecnie… jest, według mnie, szkodliwa! Szef, który jest na górze ze swoim ego i autorytetem budowanym na strachu, to szef, który może zarządzać skutecznie, ale nie wróżę mu szybkiej wolności finansowej. Mało tego, uważam, że ten szef bardziej szkodzi, niż pomaga – wymieńmy go. Sprawmy, żeby nowym szefem w firmie zostali… klienci. To klient jest najlepszym szefem, bo przecież płaci nam wynagrodzenia (tak czy nie?), to klient zna produkt najlepiej, bo go najczęściej używa (tak czy nie?), to klient zna trendy rynkowe, bo sam swoimi decyzjami zakupowymi je tworzy (tak czy tak?). Krótko mówiąc, nie ma lepszego szefa niż klienci. Poniżej klientów postawiłbym handlowców/koordynatorów, którzy kontaktują się z „szefem” (klientem). Dlaczego? Bo oni są w firmie najważniejsi. To oni bezpośrednio doprowadzają do wpływu pieniędzy na konto i to oni najczęściej widują się i rozmawiają z szefem. Jak więc łatwo się domyślić, w idealnej z mojego punktu widzenia strukturze managerowie są na dole, a jeszcze niżej dyrektorzy, na samym końcu 84

Zarobić milion, idąc pod prąd

pojawia się prezes. Wolę myśleć o sobie, że jestem na dole i trzymam swoje firmy na barkach, niż wyobrażać sobie siebie na górze z dolarami w oczach i patrzącego na wszystkich z pozycji półboga. I to działa. Spraw, żeby handlowcy czuli się w firmie ważniejsi niż Ty, a zwiększysz obroty. Spraw, żeby klienci oceniali produkt – nie Ty, a go udoskonalisz. Spraw, żeby managerowie pomagali koordynatorom, nie na odwrót, a zbudujesz trwały i solidny zespół. Zejdź z piedestału, a pracownicy po ludzku Cię polubią. To może być trudne dla ego. Jak to? Przecież to ja zbudowałam tę firmę! Jak to? Przecież to ja robię przelewy z wynagrodzeniami, a nie jakaś tam pani Krysia z handlowego! Ja na dole? Nigdy w życiu! Skąd ja to znam… Co z tego, że rozpoznasz i stworzysz branżę z doskonałymi produktami, co z tego, że zbudujesz zaufany i lojalny zespół? Jeśli Twój nos będziesz wyżej niż czubek Pałacu Kultury, to może osiągniesz wiele, ale do wolności finansowej Ci daleko. Nie piszę tu o fałszywej skromności. Skoro coś zrobiłaś, mów o tym, bo to są fakty. Skoro porozumiewasz się w ośmiu językach obcych, tak jak ja, to nie ma sensu tego ukrywać – to przecież wielki i imponujący zasób. Ale nie chwal się tym, czego nie zrobiłaś. Nie traktuj ludzi jak gorszych od siebie. Nie mów niecierpliwie: „Przecież wiem o tym”. I słuchaj ludzi. Słuchaj ludzi – w pokorze, z uśmiechem, z uwaga i ciepłem. To czyni z Ciebie szefa. Nie czarny merc czy zegarek za 10 000 zł. Odwrócenie struktury firmy ma bardzo poważne pozytywne implikacje. Wspiera ono sprzedaż, zespół, motywację i daje perspektywy na dobrą przyszłość. Być może uznasz, że to, co piszę, jest za mało konkretne, ale jeśli potrafisz czytać między wierszami, to podzieliłem się z Tobą właśnie sposobem myślenia, który odmienił moje życie. I przyznam uczciwie – nie zawsze mi się udaje. Nie będę robił z siebie anioła, tak jak inni autorzy. Owszem, zdarza mi się na kogoś nawrzeszczeć bez powodu, wyżyć się, bo akurat mam zły dzień w życiu prywatnym, zdarza mi się „wiedzieć lepiej”. Tak, jestem zwykłym człowiekiem. Mam masę wad i czasami by-

85

Jakub B. Bączek

wam nieznośny. Staram się jednak jak najrzadziej mylić, a jak już to robię, to chowam swoje męskie ego do kieszeni, idę do człowieka i mówię: „Przepraszam, przesadziłem dziś z tą zjebką” albo też: „Może to moja wina, że to się nie udało, czy mogę Ci jakoś pomóc?”. I staram się być na dole organizacji, najmniej ważny, pomagający i czasami pracujący dla moich ludzi (nie na odwrót). Wiem przecież, że to ci ludzie właśnie są w moich firmach najważniejsi i to dzięki nim osiągamy to, czym mogę się teraz dzielić. Basiu, Robercie, Pawle, Danielu, Tomku, Dawidzie, Piotrku, Andrzeju, Adrianie, Waldku i… (na pewno ktoś się jeszcze pojawi) – dziękuję! Jesteście zajebiści!

ACHIEVEMENT 3: Prześlij na mój adres mailowy [email protected] wniosek z powyższych ćwiczeń. Jeśli należysz do większości, to pomyślisz lub powiesz: „Później to zrobię”. Masz pełne prawo do tego, żeby nie wykonać tego zadania w ogóle. Tak samo jak masz pełne prawo do tego, by je wykonać. W zależności od tego, co jest Ci naprawdę teraz potrzebne, podejmij swoją decyzję.

86

Zarobić milion, idąc pod prąd

Trzeci filar Jeśli masz już branżę i niszowy produkt, jeśli zbudujesz już wspaniały i lojalny zespół, pora na trzeci filar Twojego sukcesu i Twojej drogi do wolności finansowej: skuteczny marketing. Nie spodziewaj się jednak ode mnie, że napiszę to samo, co znajduje się w ogólnodostępnych książkach… Podobno Coca-Cola wydaje 80% swoich przychodów na marketing i dystrybucję. Wydaje mi się to dość prawdopodobne – Coca-Colę można zobaczyć praktycznie wszędzie: w filmach, w telewizyjnych reklamach, w Internecie, na ulotkach, plakatach i na różnych eventach. System dystrybucji tej firmy jest faktycznie zdumiewający. W czasie moich licznych podróży po Afryce i Azji jednego mogłem się spodziewać w każdym sklepie z pewnością – butelki zimnej Coca-Coli. Cóż… My jednak nie mamy ambicji, by zbudować taką firmę (przynajmniej na początku), zejdźmy więc na ziemię i zastanówmy się, czy na marketing oraz na reklamę (przypominam, że to nie to samo) potrzebne są nam pieniądze i budżet w wysokości kilkudziesięciu procent przychodu. To będzie zapewne kolejna szokująca rzecz, którą przeczytasz w tej książce, ale uważam, że płatna reklama jest przereklamowana. Można się obejść bez niej. Tak, tak, wiem, co mówię – kilka swoich firm prowadzę w oparciu o model: 80% reklama bezpłatna (głównie media społecznościowe i publikacje), a 20% reklama płatna (wizytówki, teczki, ulotki, plakaty i pozycjonowanie stron www). Jest nawet jedna firma, w której od lat nie wydałem na reklamę ani grosza! Według badań Marka Hughesa (autorytetu w dziedzinie nowoczesnego marketingu) reklama tradycyjna dociera do 0,06% docelowej populacji… Hughes znany jest z bardzo nietypowego marketingu (głównie szeptanego i partyzanckiego). Jedną z najbardziej zuchwałych jego akcji było nadanie amerykańskiemu miasteczku nazwy strony internetowej firmy! Tak, to zdarzyło się naprawdę, 87

Jakub B. Bączek

a miasto to przez jakiś czas nazywało się oficjalnie half.com (ten ciekawy przypadek opisuje książka Hughesa pt. „Marketing szeptany” i tygodnik „Polityka” z 8 czerwca 2009 roku. Autor ten zaleca całkowite zrezygnowanie z tradycyjnego marketingu na rzecz marketingu szeptanego i wirusowego. Nie byłbym sobą, gdybym nie spróbował… Postawiłem sobie więc swego czasu cel: podniesienie odwiedzin strony oraz sprzedaży bez wydawania pieniędzy na reklamę (w ciągu 6 miesięcy). Wydawać by się mogło, że bezpłatne formy reklamy są niewiele warte, a tymczasem udało mi się uzyskać 12-procentowy wzrost oglądalności strony oraz 4-procentowy wzrost sprzedaży. Nie mówiąc już o tym, że oszczędziłem przez te pół roku dobrych kilkanaście tysięcy złotych. Główne narzędzia, z których korzystałem przy darmowym reklamowaniu swoich produktów, usług i marki, są dostępne praktycznie dla każdego z Was:

• • • • • • • •

bezpłatne portale ogłoszeniowe, media społecznościowe, pisanie artykułów i tekstów, prośby o polecenie, uczestnictwo w eventach i wydarzeniach, networking, mailing, pomysły partyzanckie.

Nie omówię tu dokładnie każdego z tych narzędzi, chciałem je podać tylko „na zaczepkę”. Niemniej po przeczytaniu tego podrozdziału jest duża szansa, że zaoszczędzisz w swoim biznesie wiele tysięcy złotych i będziesz wydawać je na sensowniejsze cele, by szybciej odnieść sukces. Coś, co przeraża mnie w wielu firmach, to wydawanie pieniędzy na marketing na zasadzie „jakoś o będzie”. Załóżmy, że wpadasz

88

Zarobić milion, idąc pod prąd

na pomysł, by wykupić 10 billboardów w swoim mieście i 5 reklamówek w lokalnej telewizji. Koszt to przynajmniej kilkadziesiąt tysięcy złotych. A teraz zadam Ci pytanie za 100 punktów: jak sprawdzisz, ile osób weszło na Twoją stronę www po tym marketingu? Jeśli jesteś o krok do przodu od innych przedsiębiorców, to być może korzystasz z bezpłatnej aplikacji do analizowania ruchu na Twojej witrynie. Ja od lat stosuję we wszystkich swoich firmach Google Analytics. Dzięki temu wiem, ile było odwiedzin strony w ciągu dnia/tygodnia/miesiąca/roku/ dowolnego okresu. Mało tego – wiem, skąd ludzie do mnie przychodzili, z jakich byli województw, jakiej są płci i z jakich podstron wychodzili znudzeni, a na jakich chcieli pozostać. Nie płacę za to nic, a mam pełną i szeroką wiedzę o zarachowaniach klientów. No ale jak miałbym sprawdzić, ile ludzi weszło na stronę z powodu billboardów? Jak miałbym sprawdzić, ile osób weszło na stronę po zobaczeniu reklamy w TV? Zdradzę Ci sekret: nie da się. Owszem, możesz się sprzeciwiać, powiedzieć, że wysłałabyś ankietę do klientów albo też zbadałabyś po prostu nadwyżkę kliknięć w stosunku do poprzednich miesięcy, ale coś Ci powiem… Po pierwsze, nie spodziewaj się zbyt dużej nadwyżki, bo ludzie mają już dość billboardów, reklam w TV i w ogóle tradycyjnego marketingu. Po drugie, nawet jeśli wypełnią Ci ankietę, to wpiszą tam, co tylko chcesz, byle dostać od Ciebie coś za darmo. Po trzecie… Nie ma po trzecie – tradycyjny marketing nie działa i kropka. Poza tym jest cholernie drogi. Jeśli chcesz więc dojść do wolności finansowej i zamiast na ulotki, wywiad w radio i całostronicową tylną okładkę w „Newsweeku” wydać kasę na swoje wakacje, zainteresuj się marketingiem szeptanym. Czyli takim, w którym ludzie będą Twoimi „marketingowcami” i będą Cię polecać innym. Wiem, że nasze szkolenie animatorów jest najlepsze w Polsce. I wiem, że ludzie po tym szkoleniu wychodzą z taką energią, że szczęka opada. Wiem więc, że co weekend będę miał reklamę szeptaną, która jest nie tylko wiarygodna (w końcu nasi kursanci nie otrzymują wynagrodzeń

89

Jakub B. Bączek

za mówienie o nas, poza tym nie mieliby powodu, aby okłamywać znajomych), ale też bezpłatna! Tak, zero złotych wydatku! Jakość szkolenia jest po prostu taka, że nie trzeba go sztucznie promować. Gdybyśmy jednak mieli szkolenie byle jakie, to pewnie trzeba by było wydać na marketing kilkadziesiąt tysięcy złotych rocznie i… niektóre firmy tak właśnie robią. Jak robisz Ty? Zapewne nie zaskoczę Cię tym, że masz bezpłatny dostęp do największej bazy danych świata i możesz w każdej chwili z tego skorzystać, zamiast płacić zewnętrznej firmie za drogi mailing. Tą bazą danych jest każde Twoje konto na mediach społecznościowych. Warto dbać o to konto i warto spojrzeć na nie marketingowo właśnie. Nie mówiąc już o tym, że warto z niego korzystać i reklamować oraz sprzedawać za jego pośrednictwem swoje produkty. Ja dodatkowo lubię pojawiać się z marketingiem w miejscach, gdzie nikt się tego nie spodziewa. Bardzo często tytułuję przelewy, które wysyłam do pracowników, adresem strony www. Wyobraź sobie, że dostajesz pod koniec miesiąca wypłatę, przed czasem, bo termin był 14-dniowy, a w tytule przelewu widzisz „www.jbbcoaching.pl – Pozdrawiamy i dziękujemy”. Jak się czujesz? Żeby pokazać Ci swój sposób myślenia, przyznam się do czegoś, po czym mogę mieć kłopoty (może być zabawnie). Chodzę na jedną z siłowni w dużym polskim mieście i tak się składa, że jest tam kilka komputerów dla klubowiczów. Za każdym razem kiedy z nich korzystam, żeby np. zamówić sobie lunch do mieszkania po siłowni, wchodzę na opcje internetowe i ustawiam stronę startową www. stageman.pl lub inną z moich firm. Jeśli więc do komputera siądzie po mnie kolejna osoba i odpali wyszukiwarkę, to… wyświetla się tej osobie moja strona www. Oczywiście czasami pracownicy tej siłowni zmieniają potem tę stronę startową, ale ja wkrótce po nich wprowadzam swoją. Tak gramy sobie w kotka i myszkę przez ładnych kilka miesięcy – ja mam darmową reklamę, a żaden z trenerów personalnych jeszcze mi nie spuścił łomotu (nie byłoby ciekawie). Nie twierdzę, żeby u Ciebie robić tak samo, ale poka-

90

Zarobić milion, idąc pod prąd

zuję sposób myślenia – nieszablonowy, partyzancki i… cholernie skuteczny. ĆWICZENIE 21 Wejdź na www.google.pl/analytics i wprowadź swoją stronę www do otrzymywania statystyk i analiz. Trzeba założyć konto mailowe na Gmail lub Google, ale warto. Jeśli masz to już za sobą, to wprowadź zwyczaj czytania tych statystyk każdego miesiąca w Twojej firmie. ĆWICZENIE 22 Wejdź na Facebook i znajdź jakiś fanpage, na którym są Twoi potencjalni klienci (z rysopisu, który opracowaliśmy wcześniej). Znajdź taki, na którym jest kilka tysięcy osób. Teraz wklej na wall tego fanpage’a jakiś krótki (1-, 2-zdaniowy) żart, który jest powiązany z Twoim produktem (znajdziesz na: www.szorty.org). Teraz wstaw link do Twojej strony i kliknij „Lubię to”, żeby Facebook widział ten post jako ciekawy i klikany. Tyle… Za darmo. Jeśli administratorzy nie usuną, to jutro zobaczysz w Analytics więcej wejść z Facebooka. ĆWICZENIE 23 Stwórz jakiś demotywator związany z Twoją branżą lub produktem i opublikuj na www.demotywatory.pl – dzień po publikacji sprawdź, ile osób weszło na Twoją stronę według Analytics. ĆWICZENIE 24 Stwórz swój kanał na YouTube i wrzuć tam filmik, który będzie przekierowywał na Twoją stronę www (filmik nie musi być Twój).

91

Jakub B. Bączek

Następnego dnia sprawdź, ile osób weszło na Twoją witrynę z www.youtube.com ĆWICZENIE 25 Wejdź na Google i wpisz w wyszukiwarkę „darmowe ogłoszenia”. Ile wyników się wyświetla? Dlaczego nie ma tam jeszcze Twojego produktu?

ACHIEVEMENT 4: Prześlij na mój adres mailowy [email protected] wniosek z powyższych ćwiczeń. Zachęcam, żeby podać swój produkt i jego cenę. Otrzymasz jeszcze do przemyślenia jeden opis techniki, która w 2011 roku podniosła rentowność mojej firmy o kilka procent!

ACHIEVEMENT 5: Naucz się używać mowy nieantagonizującej w marketingu, czyli nie oceniaj, nie argumentuj, nie walcz, mów przyjaźnie i w jasny sposób. Spróbuj krótko odpowiedzieć na moje: „Uważam, że Twój produkt nie jest jeszcze dopracowany”, ale w odpowiedzi nie możesz użyć takich słów, jak: „nie”, „ale”, „niech” ani „jednak”. Prześlij swoją propozycję na [email protected], a wiele się zmieni w Twoim postrzeganiu marketingu.

ACHIEVEMENT 6: Stwórz teraz i poślij mi link do jednej z Twoich „reklam” (informacja o produkcie lub usłudze), za którą nie zapłacisz ani złotówki, na adres mailowy: [email protected], a otrzymasz ode mnie jedno zdanie, które da Ci prawdziwego kopa motywacyjnego!

92

Zarobić milion, idąc pod prąd

Siedziba firmy Stereotypowe myślenie podpowiada, że firma z siedzibą (biurem) budzi większe zaufanie. Najlepiej, jeśli mieści się ona w dużym mieście (Warszawa), w centrum miasta (śródmieście), na prestiżowej ulicy (ul. Złota). Tak myśli większość przedsiębiorców i inwestują w zakup lub wynajem biura w jak najlepszej okolicy. Ma to działać na klientów – budować ich zaufanie, dać możliwość spotkania itd. Problem w tym, że… to nie działa. Dawno już przestaliśmy żyć w czasach, w których podstawą biznesu był kontakt interpersonalny (w cztery oczy, na żywo). Dzisiejszy biznes przeniósł się do Internetu i na kable telefoniczne. Dlatego też z całego serca odradzamy Ci posiadanie siedziby! Jeśli ta myśl wydaje Ci się szalona lub bezpodstawna, sięgnij do badań i statystyk. Okazuje się, że w turystyce coraz mniejszy odsetek ludzi kupuje wycieczki zagraniczne w biurach podróży, triumfy święcą natomiast portale z wyszukiwarkami ofert last minute i to tam odbywa się sprzedaż (zobacz np. www.fly.pl). Podobnie jest z zakupami: z rynku zakupów on-line skorzystało już ponad 70% Polaków, a część z nich kupuje przedmioty luksusowe wyłącznie na www.allegro.pl. Także zakupy grupowe (jak np. www. groupon.pl) stają się coraz bardziej powszechne i firmy je obsługujące można spokojnie nazwać „wirtualnymi”. Sytuacja wygląda podobnie w zakresie zakupów biletów na koncerty i imprezy sportowe, sprzedaży nieruchomości czy rezerwacji biletów lotniczych. Wszystko to odbywa się w sieci. Jak więc widzisz, można uznać że biurem jest Twoja strona www i w wielu branżach stało się to już standardem. Jest jednak jeszcze poważniejszy argument, dla którego nie powinno się inwestować w biuro na początku prowadzenia biznesu… Miesięczny koszt wynajmu biura o średniej wielkości w Katowicach w 2014 roku to około 1 700 zł. Po roku wynajmu kwota ta rośnie 93

Jakub B. Bączek

do stanu ponad 20 000 zł, przy czym dochodzą do tego inne wydatki (wyposażenie, prąd, gaz, woda, wywóz śmieci, ewentualne remonty itd.). Dodatkowym problemem może być konflikt z właścicielem lokalu, co pociąga za sobą konieczność szukania innego lokalu, a także zmiany na wszystkich wydrukowanych materiałach (wyobraź sobie, że wypowiedziano Ci umowę najmu, a na stanie masz 1 000 wizytówek z adresem biura i podpisałeś już 10 umów z klientami na ten adres…). Pytanie brzmi więc: czy masz ponad 20 000 zł, żeby wynajmować biuro w pierwszym roku swojej działalności? Nawet jeśli odpowiedź jest twierdząca i powiesz: „To dla mnie koszty do zaakceptowania”, to… jestem pewny, że da się te pieniądze lepiej i efektywniej wydać na początku Twojej przygody z biznesem! To, do czego Cię zachęcam, to założenie działalności gospodarczej na swój adres domowy. Twoja firma będzie więc funkcjonowała w Twoim mieszkaniu – dzięki temu szanse na wyeksmitowanie są właściwie zerowe, a koszty i tak ponosisz, więc nie będziesz bezsensownie dokładać do interesu. Pamiętaj, że w przyszłości, kiedy firma mocno się rozwinie, adres będzie można bez kłopotu zmienić w Wydziale Ewidencji Działalności Gospodarczej w Twoim urzędzie miejskim lub nawet poprzez Internet! Ryzyko jest więc żadne, a w Twojej kieszeni zostaje 20 000 zł lub nawet więcej – doradzę Ci w dalszej części, jak lepiej zagospodarować te pieniądze, żeby były inwestycją w przyszłe zarobki, a nie tylko bezzwrotnym wydatkiem. Wierz mi, że firmy z wirtualnymi biurami mają się w dzisiejszych czasach doskonale – wiem, bo sam prowadzę ich kilka. Co jednak zrobić, kiedy klient koniecznie chce się z Tobą spotkać u Ciebie? To proste. Zaproponuj mu (zależnie od pory dnia) wspólną kawę, lunch lub nawet kolację. Dzięki temu będziesz mógł wybrać w pobliżu restaurację lub hotel, który zrobi wrażenie na kliencie, a rachunek za to spotkanie będzie znacznie niższy niż koszty stałego biura.

94

Zarobić milion, idąc pod prąd

Doradcy Outsourcing usług to jak najbardziej powszechna sprawa. Polega na zlecaniu (najczęściej odpłatnym) niektórych zadań na zewnątrz firmy. Najczęściej outsource’ujemy księgowość, usługi IT, czasami cały marketing, kwestie prawne czy podatkowe. Spotykamy się wtedy z wszelkiego rodzaju doradcami. Pamiętam, kiedy pierwszy raz pojawiłem się kilka lat temu u jednego z takich doradców w Open Finance. Miałem wtedy trochę gotówki do zainwestowania i leżała mi na koncie. Pomyślałem więc, że pójdę do specjalisty i poradzę się, jak tę gotówkę rozmnożyć. Pan doradca ochoczo podsunął mi pod nos kilka lokat, a potem jeszcze funduszy inwestycyjnych. Głównie polecał te z Getin Banku i Noble Banku oraz z Towarzystwa Ubezpieczeń Europa. Wtedy jeszcze nie wiedziałem dlaczego. Teraz już wiem. Będąc młodym i początkującym w biznesie człowiekiem, postanowiłem zainwestować w „najlepszy” i „dający gwarancję” fundusz wskazany przez tegoż miłego pana. No i oczywiście okazało się to strzałem w stopę, bo nie tylko niczego nie zarobiłem, ale straciłem jeszcze sporą część wpłaconej gotówki. Pan za to, spotykany czasem na mieście, kłaniał mi się zawsze nisko i z szerokim uśmiechem. U niego chyba nic się nie zmieniło, bo dalej doradza ludziom, jak mają zarabiać duże pieniądze, a u mnie zmieniło się wiele, bo staram się nie korzystać już z doradców. Kiedy bowiem dowiedziałem się, że zarówno Open Finance, Getin, Noble i Europa należą do tego samego właściciela i ile prowizji dostaje doradca Open Finance za „wciśnięcie” mi jednego z ich produktów, zrozumiałem, że jedynym celem tego pana była jego premia, a moje dobro i finanse nie miały tu żadnego znaczenia. Nauczony tym doświadczeniem i wieloma jeszcze innymi chcę Cię przekonać do kolejnego działania pod prąd – unikaj doradców. Najczęściej są to specjaliści, którzy z jakichś powodów nie założyli swoich własnych firm i nie dorobili się fortuny. Często mają o sobie 95

Jakub B. Bączek

wysokie mniemanie i nie niższe stawki za „poradę”. Często ich wiedza okazuje się bezużyteczna w realiach biznesowych. Podam Ci kolejny przykład jednego takiego prawnika, u którego zapłaciłem 400 zł za poradę (jak na osobę godną zaufania społecznego wypadałoby, żeby dał mi na tę wpłatę rachunek lub fakturę, a tymczasem pan ten szybko schował pieniądze do szuflady i zapytał: „W czym mogę pomóc?”). Kiedy opowiedziałem mu o swoim pomyśle na nazwę firmy, powiedział, że nie mogę użyć słowa „Polska”, bo na to potrzebne są specjalne pozwolenia. Spytałem jakie, ale pan powtórzył tylko, że „specjalne”. Cóż, gdybym należał do większości, pewnie bym tego pana posłuchał, ale ja postanowiłem jego i innych specjalistów omijać szerokim łukiem i… doskonale na razie na tym wychodzę. Pamiętaj proszę, że prawnicy, doradcy podatkowi i marketingowcy zarabiają na tym, że jesteś w stanie niepewności. Doszukają się problemów, choćby ich naprawdę nie było, w końcu będą Cię wtedy mogli skasować. Nie twierdzę, że robią to świadomie, cynicznie i to źli ludzie. Absolutnie! Twierdzę jednak, że wykształcono ich teoretycznie, a tymczasem 95% z nich nie doszła do fortuny w przedsiębiorczości, więc nie są praktykami. Stawiam hipotezę, że w większości przypadków, w których chcesz udać się do doradcy, jesteś w stanie poradzić sobie samodzielnie. To nie jest tak, że ja w ogóle nie używam usług specjalistów. Czasami się zdarza, ale nie mają oni ze mną łatwego życia. Pytam o konkrety, przykłady, referencje z podobnych projektów, a najczęściej i tak robię po swojemu. Odpowiedz mi bowiem na pytanie: kto zna lepiej Twoją firmę niż Ty? Który doradca życzy Ci tak dobrze, jak Ty życzysz sobie? Który doradca będzie tak zmotywowany, by Ci pomóc, jak Ty sam? Czy jest w ogóle jakiś doradca, który zarwie noc, żeby pomóc Twojej firmie? To, do czego Cię tu zachęcam, może zaskakiwać. Tym bardziej, że sam przecież występuję w roli doradcy. Nie słuchaj ani mnie, ani innych „fachowców” tak jak swojego serca i umysłu. Jeśli masz

96

Zarobić milion, idąc pod prąd

dobry pomysł, to nie daj go zniszczyć żadnemu prawnikowi. Jeśli masz jakieś wolne pieniądze, to omijaj szerokim łukiem ludzi, którzy żyją z prowizji od sprzedaży narzuconych im z góry produktów. Jeśli masz potrzebę wprowadzenia marketingu, to wprowadź go samodzielnie. I przede wszystkim kieruj się rozumem i refleksją. Nie przyjmuj bezkrytycznie wszystkiego, co mówią Ci inni. Gdybym ja tak robił, to w życiu bym nie osiągnął nawet połowy tego, co osiągnąłem, bo według doradców: „Tak się nie da” lub „Trzeba to zrobić inaczej”. Nawet czytając tę książkę, weź z niej tylko to, co słuszne dla Ciebie. Nie zgadzaj się, do woli, i myśl samodzielnie. Nie ma lepszego doradcy dla Twojej firmy niż Ty! Zapamiętaj moje słowa (lub nie)…

97

Jakub B. Bączek

Budowanie autorytetu Nowoczesny marketing opiera się na wiarygodności. Twoja firma sprzeda więcej, jeśli będzie wiarygodna. Do tego przydaje się autorytet i rola eksperta z jakiegoś zakresu. Rola, którą dość łatwo zdobyć, choć mało kto ma odwagę. Czy słuchasz czasem „ekspertów” sportowych lub politycznych? Czy zastanawiasz się czasem, co na ich temat myślą sportowcy i politycy? Odpowiem Ci: sportowcy i politycy nie traktują „ekspertów” jak ekspertów, bo sami są praktykami. Niemniej opinia publiczna, a już na pewno klienci kochają ekspertów i są w stanie zapłacić więcej i przywiązać się do marki, w której jest znany ekspert. I do tego chcę Cię zachęcić – zostań ekspertem w swojej branży. Powiesz może: „Ale jak?”. A ja odpowiem Ci: „W trzech krokach”. ĆWICZENIE 26: Znajdź jakąś organizację lub stowarzyszenie z Twojej branży lub branży pokrewnej − na przykład jeśli jesteś budowlańcem, znajdź w sieci kontakt do Polskiego Związku Pracodawców Budownictwa. Jeśli tworzysz branżę sprzedającą jakieś nietypowe szkolenie, znajdź w sieci Polską Izbę Firm Szkoleniowych. Ważne, żeby w nazwie były takie słowa, jak: organizacja, stowarzyszenie, klub, związek lub fundacja. Najczęściej grupy tego typu dają możliwość członkostwa. Czasami wiąże się to z jakąś opłatą roczną, ale zazwyczaj jest ona niewielka. Rozważ więc opcję zapisania się do wybranej organizacji, by móc przedstawiać się w kolejnych krokach budowania Twojego autorytetu jako członek Stowarzyszenia Jakiegoś Tam… Uwierz mi na słowo, że kiedy piszesz do kogoś: „Nazywam się Jolanta Malinowska i prowadzę firmę Malinka”, to będzie to inaczej traktowane niż: „Nazywam się Jolanta Malinowska, jestem członki98

Zarobić milion, idąc pod prąd

nią Stowarzyszenia Ogrodników Polskich i prowadzę firmę Malinka”. Niby niewielka zmiana, ale znacząca. Od pierwszego zdania budujesz bowiem swój autorytet. Nikt nie będzie wiedział ani też specjalnie pytał o to, czy działasz aktywnie w tym stowarzyszeniu, ale będąc członkiem, sprawiasz wrażenie wiarygodnego. Połączmy to jednak z kolejnym krokiem. ĆWICZENIE 27: Teraz znajdź jakieś czasopismo, które jest poświęcone Twojej branży. Jeśli działasz w branży turystycznej, może to być „Rynek Turystyczny” lub „Hotelarz”. Jeśli działasz w branży HR-owej, to może to być czasopismo „Personel i Zarządzanie” itp. Krótko mówiąc, znajdź czasopismo, które czyta Twoja branża lub branża pokrewna. Teraz napisz do nich maila z zastosowaniem poniższych stwierdzeń: „Nazywam się…”, „Jestem członkiem Stowarzyszenia...”, „Przygotowałem autorski tekst zbieżny z tematyką Państwa czasopisma i jestem gotowy oddać ten tekst na wyłączność”, „Nie zawiera on treści reklamowych, jest merytoryczny i objętościowo zajmuje 2 strony A4. Dodatkowo poślę do tekstu autorskie zdjęcia z przekazaniem praw do publikacji”, „Proszę o informację, jak możemy zacząć współpracę”. Wiem z doświadczenia, że dziennikarze nie odrzucają takich tekstów. Sami muszą szukać materiałów (czasami na podobne tematy od wielu miesięcy), więc jeśli ktoś daje im tekst na tacy, a w dodatku jest członkiem jakiegoś Stowarzyszenia i wydaje się wiarygodny, to… możesz się spodziewać szybkiej odpowiedzi. UWAGA: Nie twierdzę, że musisz ten tekst mieć przed napisaniem takiego maila! Na razie szkoda wysiłku. Napisz maila i zobaczysz. Jeśli odpiszą w ciągu paru dni, to podejmij decyzję, czy to olejesz, czy napiszesz ten tekst, czy też… zlecisz to jakiemuś znajomemu, który nieźle pisze. Na Twoim miejscu napisałbym sam,

99

Jakub B. Bączek

ale dopiero po zamówieniu redakcji – po co się męczyć wcześniej… Pewnie Cię to zaskoczy, ale z moich doświadczeń wynika, że ten krok jest równie łatwy jak poprzedni. Sam pisałem już do czasopism z branż: turystycznej, sportowej, medycznej, politologicznej, lotniczej, psychologicznej, pedagogicznej, przedszkolnej, coachingowej, marketingowej, tanecznej, szkoleniowej + umieściłem w różnych gazetach, czasopismach i magazynach kilkadziesiąt tekstów. Nie dlatego, że jestem „ekspertem” z tych wszystkich branż i tematów (to byłoby niemożliwe). Bardziej dlatego, że miałem potrzebę zaznaczenia swojego nazwiska w danym środowisku i byłem na tyle bezczelny, żeby to robić od ręki. Teraz rzadko już piszę (czuję, że nie muszę), gdybym jednak napisał maila w stylu „Nazywam się Jakub B. Bączek, jestem członkiem Stowarzyszenia (…) i autorem ponad 80 publikacji merytorycznych i publicystycznych”, to jestem pewien, że otrzymałbym odpowiedź pozytywną. Zresztą co jakiś czas otrzymuję propozycje z radia, z różnych uczelni (raz nawet z zagranicznej) i z wszelkiego rodzaju mediów. To nie jest przypadek – sam sobie na to zapracowałem i do tego zachęcam i Ciebie. Największe wrażenie robi jednak trzeci krok… ĆWICZENIE 28: Przy założeniu, że jesteś już częścią jakiegoś stowarzyszenia, masz już jakąś publikację (artykuł w prasie fachowej) i chcesz „doklepać” swoją pozycję eksperta, pora na… książkę! Tak, tak, nie zwariowałem, chcę przekonać Cię do napisania książki. Domyślam się Twojej pierwszej reakcji, więc od razu odpowiadam: „Ależ oczywiście, że dasz radę”! Weź kartkę papieru, wypisz tematy, na których się znasz w związku z Twoją pracą, w podpunktach i napisz wstęp do swojej książki. Na razie tylko tyle. Jeśli okaże się, że było to prostsze, niż myślisz (a tak pewnie będzie), rozważ możliwość napisania kilku

100

Zarobić milion, idąc pod prąd

stron na podane tematy. Podziel się tym, na czym się znasz, podaj przykłady, użyj humoru i ludzkiego języka. Nie sil się na fachowy, naukowy czy też specjalistyczny bełkot. Napisz coś praktycznego, co da się czytać jak powieść. Nawet jeśli wyjdzie tego tylko 10 stron, to… wystarczy. Dodaj logo swojej firmy, stronę www w stopce i zrób z tego pdf. Tak właśnie stworzysz swojego e-booka. Okładkę, skład i łamanie zrobi Ci za darmo jakiś znajomy. A jeśli chcesz, poślij swojego e-booka na [email protected] – może wyda Ci go wydawnictwo STAGEMAN, którego jestem przy okazji właścicielem. Tak, napisanie książki to mniejsze wyzwanie, niż myślisz. To jest naprawdę osiągalne. Kiedy byłem w szkole podstawowej, pani z polskiego dawała mi dwie oceny za każde wypracowanie. Jedną z nich był zawsze „niedostateczny”, a drugą najczęściej „celujący” lub „bardzo dobry”. Dlaczego dostawałem dwie oceny? Bo pani polonistce włos się na głowie jeżył, gdy widziała moją ortografię, interpunkcję, stylistykę i składnię – krótko mówiąc, literatem to ja nigdy nie byłem. Musiała mi wstawić pałę. Ale te moje wypocinki dobrze się czytało i miałem zadatki na niezłego „story-teller”, więc dawała mi wyjątkowo drugą ocenę, żeby mnie nie zniechęcić do pisania. Dziś, gdyby jeszcze żyła i dowiedziała się, że jestem autorem 10 książek i właśnie w Tajlandii piszę 11., to pewnie byłaby dumna. I coś Ci powiem w tajemnicy – nigdy nie miałem planów, by zostać pisarzem, ale to okazało się bardzo łatwe, więc czemu nie. Oczywiście, podobnie jak Ty mam problem, żeby zacząć i uwierzyć w siebie, ale jak już skończę kolejną książkę, to mówię: „Nic takiego” i… idę dalej swoją drogą pod prąd. Nie musisz wydać żadnych pieniędzy, żeby upowszechnić swoją książkę. Jeśli to będzie e-book w pdf, to nie zapłacisz nawet złotówki za papier, druk i laminowanie. Możesz swoją publikację dać za darmo do ściągnięcia ze swojej strony www (po podaniu maila) albo sprzedawać za niewielkie pieniądze na Allegro. Wyobraź sobie jednak, że od tego momentu będziesz pisać maile służbowe

101

Jakub B. Bączek

w stylu: „Nazywam się Jolanta Malinowska, jestem członkinią Stowarzyszenia Ogrodników Polskich, autorką tekstu do czasopisma dla działkowców i autorką książki o owocach. Prowadzę firmę Malinka”. Fajnie? Obiecuję Ci, że dzięki takiemu rozpoczęciu maila umówisz się na spotkania z ludźmi, których teraz się boisz i że Twoja skuteczność biznesowa w nawiązywaniu nowych kontaktów podwoi się i podniesie Twoje zarobki o kilkanaście do kilkadziesiąt procent. Co Ty na to? To, o czym tu piszę, to marketing oparty na wiarygodności. Zrobienie z Ciebie eksperta to zadanie łatwiejsze, niż Ci się wydaje. W końcu w swojej branży potrafisz się poruszać i znasz się na swojej robocie, prawda? Większość ludzi nie dzieli się swoją wiedzą, bo są egoistycznie nastawieni do świata. Podążaj więc pod prąd i dziel się wiedzą, to bardzo pomaga w biznesie, niezależnie od branży.

ACHIEVEMENT 7: Podaj mi tytuł swojej przyszłej książki na: [email protected] – być może zaproponuję Ci wydanie Twojej publikacji w moim wydawnictwie! (SERIO, ale weź się do pracy już teraz).

ACHIEVEMENT 8: Napisz na adres mailowy [email protected], do jakich organizacji udało Ci się zgłosić (być może jestem członkiem lub współtwórcą jednej z nich i będę mógł jakoś pomóc). To łatwe i szybkie działanie, a w zamian prześlę Ci automatycznie treść maila, dzięki któremu opublikowałem kilka swoich pierwszych tekstów w ważnych gazetach.

102

Zarobić milion, idąc pod prąd

Wypływamy na szerokie wody Czuję, że za nami sporo pracy i wysiłku. Jeśli jednak udało Ci się wykonać ćwiczenia, to myślę, że zbliżamy się do wypłynięcia na szersze wody… Kończy się etap poszukiwań. Zaczyna się na dobre czas zarabiania pieniędzy. To bardzo ekscytujący czas życia, choć może się okazać, że też bardzo męczący. Swoją drogą jestem ciekaw, co sobie myślisz na temat treści, które tu przedstawiłem do tej pory. Słyszałem opinie od różnych ludzi, że to, o czym mówię, wydaje się łatwe, szybkie i przyjemne. Prawda jest jednak taka, że wcale tak nie było. Musiałem poświęcić wiele pracy, wysiłku i czasu, żeby przejść na dobre do etapu przedsiębiorczości, ale nie żałuję tych chwil, bo one doprowadziły mnie do takiego życia, jakie sam sobie zaprojektowałem. Bez względu na to, czy zaczynasz w przedsiębiorczości, czy też jesteś już właścicielem firmy od kilku lat, czy też nawet zbliżasz się do swojej upragnionej wolności finansowej, kolejny rozdział nieraz Cię zaskoczy. Będzie wiele konkretów, wiele pomysłów pod prąd i... wiele wyzwań. Dasz jeszcze radę?

103

Jakub B. Bączek

Rozdział 4.

Masz już dużo pieniędzy, ale mało czasu – etap przedsiębiorczości

Firma zaczęła stabilnie zarabiać. Od jakiegoś czasu przychody są wyższe niż koszty, a nawet jeśli pojawia się strata, to udaje się ją w kolejnym miesiącu zniwelować i wyjść na swoje. Oczywiście pojawiają się problemy, ludzie czasem leniuchują, konkurencja nie zawsze gra fair i trochę może boli Cię to, ile kasy wydajesz na podatki – czas jednak płynie i coraz lepiej czujesz się w tej fazie swojego życia. Jedyny wyraźny problem polega na tym, że doglądasz wszystkiego i masz naprawdę mało czasu dla bliskich i siebie. Bywa, że nawet po 20:00 ktoś zadzwoni i czujesz, że musisz odebrać ten telefon, nie mówiąc już o tym, że nie zawsze udaje się spędzić weekend poza pracą, a nawet jeśli tak, to myśli dryfują wciąż w stronę nowych działań.

104

Zarobić milion, idąc pod prąd

W firmie powstało coś w rodzaju „szklanego sufitu”. Niby mogłaby generować więcej gotówki i mieć lepsze wyniki, ale od miesięcy nic się nie zmienia – pieniądze są podobne, raz lepsze, raz gorsze, ale bez wyraźnego trendu wzrostowego. W tym etapie może pojawić się kryzys (a jakże), czasami nawet chęć rzucenia tym wszystkim, ale z rozpoczęciem kolejnego dnia pojawia się kolejna dawka energii i „show must go on”. Czasami tylko spoglądasz tęsknie na stronę JBB Coaching lub słuchasz audycji w Radio KonteStacja i zastanawiasz się, jak ten cholerny Bączek wyszedł z tego etapu do wolności finansowej… Cierpliwości, najpierw rozwalmy szklany sufit i poprawmy wyniki Twojej firmy, na wszystko przyjdzie pora…

105

Jakub B. Bączek

Wylewanie fundamentów Wolność finansowa jest super, ale jeśli połakomisz się na nią zbyt szybko, to możesz więcej stracić, niż zyskać. Najpierw należy wypłynąć ze swoim biznesem na szerokie wody i wzmocnić go, wylać solidne fundamenty. Potem dopiero może być mowa o usamodzielnianiu firmy i przygotowywaniu się do wolności finansowej. I o tym właśnie będzie ten rozdział: zanim zwiększymy ilość wolnego czasu w Twoim życiu, postawmy tę firmę porządnie. Wiem z doświadczenia, że nic tak bardzo nie motywuje do poprawy i udoskonalenia firmy jak porażka lub zastój. Im bardziej zaczynałem się martwić w swoim życiu jakimiś procesami (choć raczej rzadko martwię się zbyt długo), tym więcej dobrych pomysłów przychodziło mi do głowy. Może więc jesteś na etapie zwątpienia lub braku wiary we własne możliwości. A ja na to: doskonale! To jest właśnie czas na strategię rozwoju. Nie ukrywam, że uwielbiam coachować czy szkolić ludzi w tym etapie – już przedsiębiorców od jakiegoś czasu, ale od dłuższego okresu nic nie zmienia się u nich na lepsze. To jeden z moich ulubionych odcinków – dajemy kopa motywacyjnego, przestajemy drapać się po jajkach i zaczynamy działać! Ready?

106

Zarobić milion, idąc pod prąd

Strategie rozwoju Była końcówka 2012 roku. Zakończyło się już Euro 2012, które obsługiwała animacyjnie jedna z moich firm. To był duży klient, a ja wiedziałem, że bez niego (w końcu Euro 2012 jest tylko raz) może być trudno utrzymać trend wzrostowy w finansach na kolejny rok. Do tego doszły moje problemy zdrowotne, jeden człowiek, który próbował wyłudzić od nas pieniądze, kilka naprawdę nieetycznych zachowań konkurencji, roszczeniowa postawa kilku osób naraz i… Poczułem się osamotniony. Miałem wrażenie, że jestem z tym wszystkim sam i że mam już trochę dość przedsiębiorczości. Jeśli należysz do większości, wiesz, o czym mówię… W takich momentach słabości do głowy przychodzą różne „pomysły”. Może by tak zatrudnić kogoś nowego? Może by tak wytoczyć pozew konkurencji? A może by tak tym wszystkim pierdolnąć w pizdu i iść na etat? Tak, jestem z Wami zupełnie uczciwy – miałem takie rozterki. Moi pracownicy nie wiedzą o tym, ale myślałem nawet o sprzedaży firmy za bardzo okrągłą sumkę. Całe szczęście jednak nazywam się „Bączek” i nie wymiękam tak łatwo (a jak już, to na krótko). Wziąłem się więc w garść i zacząłem myśleć o możliwościach. Zadałem sobie pytanie: czego ten moment mnie uczy? I uznałem, że skoro chcę być wolny finansowo (a wtedy ten plan był w mojej głowie już solidnie zakorzeniony), to muszę zrobić jedną z dwóch rzeczy… Widzisz, czasami człowiek wpada w podobne dołki. Część z nas walczy dalej, a część z nas się poddaje i szuka racjonalizacji, żeby wytłumaczyć sobie i znajomym, że dobrze robi zamykając firmę. Ja nie ukrywam nigdy na swoich wykładach, i tym bardziej nie mam zamiaru ukrywać tego tutaj w książce, że na takie momenty też musisz się przygotować. Biznes to nie jest herbatka u cioci (jak mawia mój znajomy). Podzielę się jednak z Tobą bardzo wspierającą wiedzą i wierzę, że dzięki temu rozdziałowi przynajmniej kilkadziesiąt (a może nawet kilkaset) czytelników weźmie się w garść 107

Jakub B. Bączek

i zacznie działać jak manager z prawdziwego zdarzenia. A jeśli nie jesteś w kryzysie, to jeszcze lepiej, pokażę Ci bowiem dwie drogi do rozwoju Twojej firmy. Są to: • nowe źródła przychodu, • wzmacnianie starych źródeł przychodu. Tworzenie nowych źródeł przychodu Na pierwszy rzut oka pomyślisz może, że to nic odkrywczego. Wstrzymaj się jednak jeszcze z oceną i czytaj dalej. Moją filozofią zarabiania pieniędzy było zawsze budowanie kilku źródeł przychodu. Tak też starałem się zarabiać: trochę tu, trochę tam – najlepiej jednocześnie. Pomimo tego, że zarabiałem bardzo dobrze na firmach, budowałem też równolegle przychody z nieruchomości, przyjmowałem czasem jakieś zlecenie lub umowę o dzieło spoza firmy, pomnażałem środki na jakimś produkcie finansowym itd. Powtarzałem i powtarzam nadal: zawsze musisz mieć plan B (na wypadek, gdyby plan A się spipcył), a najlepiej jeszcze: plany C, D, E i nawet M! Tak też zbudowałem swoją pierwszą firmę. Oparłem ją na 4 filarach, związanych z konkretnymi produktami. Wiedziałem, że kluczowe będą tylko 2 z nich, ale… zawsze trzeba mieć plan B, więc budowałem kolejne linie produktowe, w dodatku pasywne. Do dziś jest tak, że jeśli któryś dział jest na minusie, to… nie szkodzi – zysk wypracowuje nam jakiś inny dział. Teoretycznie pisząc, gdyby jakiś dział przestał zarabiać, moja firma się utrzyma. Niemniej jednak warto pamiętać o tym, że z tymi źródłami przychodu nie należy też przesadzać, bo zrobimy z naszej firmy „sklep wielobranżowy”, a pamiętaj proszę, że jak firma zajmuje się wszystkim, to tak naprawdę w niczym nie jest dobra. Wydaje mi się, że przynajmniej dwie, a maksymalnie pięć róznych form zarabiania (różne produkty lub różne grupy usług) dobrze sprawdzi się w każdej firmie.

108

Zarobić milion, idąc pod prąd

ĆWICZENIE 29: Wypisz wszystkie swoje źródła przychodu w Excelu lub na kartce i spróbuj oszacować, ile miesięcznie (średnio) uzyskujesz gotówki z danego źródła. Czasami będzie to łatwe (np. czynsz z Twojego, wynajmowanego studentom, dwupokojowego mieszkania jest taki sam co miesiąc, więc wiesz, ile wpisać), a czasami trudniejsze (kiedy masz jednoosobową działalność, przychody co miesiąc są inne, ale możesz tu obliczyć średnią zysków z poprzednich 12 miesięcy). Ważne jednak, żeby wpisać kwoty realne, a nie życzeniowe. To ustawi nam listę priorytetów (najwięcej czasu i energii poświęcaj na to, co przynosi najwięcej pieniędzy), ale też pokaże Ci, na jaki standard życia możesz sobie pozwolić, skoro średnio na miesiąc zarabiasz X zł. Teraz przechodzimy do sedna. Jeśli nie idzie Ci tak, jak tego chcesz lub jeśli firma jest już stabilna, ale marzysz o przekroczeniu szklanego sufitu i wzroście zysków o 10%, 20% czy nawet 50%, to spróbuj na chwilę pomyśleć poza schematami (jak mówią Anglicy, „outside the box”). Wiesz doskonale, jakie produkty najlepiej się u Ciebie sprzedają. Pytanie, jakie produkty można stworzyć wokół nich? Kolejny przykład z praktyki: jeśli robisz szkolenie ze skręcania balonów (uczysz ludzi, jak z podłużnego balonu zrobić kwiatka czy żyrafę), należy pomyśleć i o tym, żeby po szkoleniu takież balony i pompki do nich sprzedawać. Może teraz powiesz, że to oczywiste i nie podniesie rentowności aż tak bardzo, ale może warto dorzucić jeszcze: książkę o figurach z balonów, DVD z pokazami, jak to robić (dla zapominalskich), kolejne warsztaty praktyczne, kurs e-learning z tego tematu na Twojej stronie, specjalne flamastry do balonów itd. Ja nazywam to sprzedażą komplementarną – masz jeden produkt kluczowy, ale „obuduj” go innymi, mniejszymi produktami i popraw w ten sposób wyniki swojej firmy. Moje doświadczenia pokazują, że w niektórych przypadkach

109

Jakub B. Bączek

można podnieść rentowność nawet o 10% (a to sporo przy zastosowaniu tylko jednej techniki). Być może przyszedł już czas, by wprowadzić nowy produkt do Twojej firmy. Czy rozmawiając ze swoimi klientami, słyszysz czasem od nich coś w stylu: „Fajnie, jakbyście jeszcze mieli…”? Jeśli tak, to wprowadź to do firmy. Czy zdarza się, że klienci „kręcą” się jeszcze jakiś czas wokół firmy po dokonaniu zakupu? Wyjdź do nich i zapytaj, czego jeszcze potrzebują. Czasami wprowadzenie nowego produktu (a już najlepiej niszowego, o czym pisałem w rozdziale 3) dynamicznie zwiększa sprzedaż. Tym bardziej, że masz już bazę potencjalnych klientów (ci, którzy już wcześniej kupowali w Twojej firmie – na pewno możesz im wysłać maila z informacją o nowym produkcie i jeśli ten pierwszy, który kupili, był dobry, to… rentowność idzie w górę). Trzecia, ostatnia technika budowania nowych źródeł przychodu jest moim zdaniem najlepsza i daje największe szanse na podniesienie wyników – zbuduj nową firmę! Tak, serio! Wiele osób czuje się przedsiębiorcą ponieważ mają 1 firmę. Dla mnie przedsiębiorca to ktoś, kto w swoim życiu stworzył przynajmniej 3 firmy od zera. Czasami warto po prostu popatrzeć na to, z jakich usług najczęściej sami korzystamy. Dajmy na to, że masz niszową firmę zajmującą się rozwieszaniem plakatów i wlepek po kampusach akademickich z ofertą Twoich klientów. Wiesz więc, że 50% tego, co zarabiasz, musisz wydać na współpracującą z Tobą drukarnię, która Ci owe plakaty i wlepki drukuje. Są profesjonalni, ale trochę drodzy i gdyby tylko mieć drukarnię, byłoby taniej. Bingo! Otwórz własną drukarnię. Zarabiaj na niej osobno, ale przy okazji świadcz usługi sam dla siebie i obniżaj w ten sposób koszty. Podobnie myślałem, kiedy tworzyłem „swoje” wydawnictwo. Wiedziałem, że wydawnictwa komercyjne pobierają spore prowizje za sprzedaż od świeżych autorów i bywa że zachowują się jak prawdziwi monopoliści. Nie chciałem, żeby moje książki zależały od kogoś. Nie chciałem się też prosić jednego czy drugiego smut-

110

Zarobić milion, idąc pod prąd

nego pana o to, by wydał mój tytuł. Jak znam życie, to powiedzieliby „Panie, kto panu kupi książkę o animacjach dla dzieci?”. Wydałem więc ją sam, a potem każdą kolejną swoją książkę wydawałem w wydawnictwie STAGEMAN – przyjaznym, tanim i… moim własnym. By the way, jeśli chcesz wydać książkę, to zgłoś się do nas – na pewno zrobimy to taniej i lepiej niż rozleniwione firmy, które przyzwyczaiły się do zmotywowanych autorów, którzy są w stanie oddać wszystko, by tylko ich książka ukazała się w księgarniach. Dla mnie dynamiczne momenty wzrostu rentowności wiązały się dość często z nowymi przedsięwzięciami. Mam świadomość, że to, o czym piszę, to jest wyższa szkoła biznesu, ale jeśli chcesz dotrzeć do wolności finansowej, to musisz czasem podejmować ryzyko. Największym wyzwaniem dla mnie było zbudowanie nowych firm w postaci sieci franczyzowej. Nie byłoby w tym nic takiego, gdyby nie to, że miałem ambicję budować tę sieć poza Polską. Będąc jeszcze biznesowym podlotkiem, wiedziałem, że nasz pomysł i know-how są bardzo mocne i czułem, że w krajach sąsiadujących z Polską moje produkty też mogą się dobrze sprzedawać. Nie mogłem stworzyć placówki franczyzowej w Polsce, bo sam bym sobie stworzył konkurencję, więc… zacząłem myśleć „outside the box”. Pierwszą rzeczą, jaką zrobiłem, był mail wysłany do warszawskiej firmy zajmującej się budowaniem systemów franczyzowych. Za swoje usługi (przygotowanie umowy, rozreklamowanie franczyzy poza Polską, pomoc w napisaniu podręcznika dla franczyzobiorców) zaśpiewali mi cenę 30 000 zł – jak na tamte czasy była to dla mnie bardzo wysoka suma. Wkurzyłem się więc trochę i z wrodzonym wdziękiem zbudowałem ten system franczyzowy… sam, od zera. Nikt mnie nie uczył, nikt mi nie pomagał, nikt nie konsultował, ale przecież debilem nie jestem – wszedłem na Google, poczytałem, postudiowałem i dziś jesteśmy w 7 krajach Europy jako lider rynku animacji czasu wolnego na kontynencie. Da się? Da się! Zadaj więc sobie pytanie, czy Twój produkt jest na tyle dobry, że znajdzie się ktoś, kto będzie go chciał sprzedawać, a w dodatku

111

Jakub B. Bączek

pokryje wszystkie koszty działalności i jeszcze podzieli się z Tobą każdym zarobionym euro? Jeśli tak, a w dodatku masz pewność, że możesz dostarczyć franczyzobiorcom naprawdę dobre wsparcie i dać im drogę do rozwoju, to może czas pomyśleć o franczyzie. To wcale nie takie straszne. Skoro ja mogłem to zrobić, to nie ma żadnych przeciwskazań, żeby przemyśleć to w Twojej firmie, prawda? Jeśli zdecydujesz się na franczyzę za granicą, to pamiętaj, że to wymaga pewnych analiz i badań rynku, ale zamiast za nie płacić olbrzymie kwoty firmom „doradczym”, możesz w dużej części wykonać takie badania samodzielnie. Chętnie opowiadam o tym przykładzie na swoich wystąpieniach – sam temat nadaje się pewnie na osobną książkę. Warto poszukać wiedzy o systemach franczyzowych w bezpłatnych i ogólnodostępnych źródłach – może to jest właściwy krok do dynamicznego rozwoju Twojego biznesu. ĆWICZENIE 30: Poszukaj publikacji lub choćby darmowych artykułów o franczyzie w Internecie. Zastanów się, czy Twoja firma jest już gotowa na rozwój poza Twoim miejscem zamieszkania. Dowiedz się również, ile kosztowałoby zastrzeżenie praw do Twojego logo i nazwy Twojej firmy (warto to mieć przy tworzeniu franczyzy – ja za zastrzeżenie logo w krajach UE i Szwajcarii zapłaciłem w sumie z obsługą prawną, z której jeszcze na początku firmy czasem korzystałem, około 9 000 zł na 10 lat). Jeśli sam pomysł rozwoju Twojej firmy jako sieci franczyzowej jest dla Ciebie niezwykle ekscytujący, to… wprowadź ogłoszenie o poszukiwaniu franczyzobiorców na swoją stronę www i zobaczymy, co się stanie. Podsumowując, tworzenie nowych źródeł przychodu może polegać na co najmniej trzech taktykach: wprowadź sprzedaż kom-

112

Zarobić milion, idąc pod prąd

plementarną lub dodaj nową linię produktową lub zbuduj nową firmę (lub system franczyzowy na tej „starej”). Każda z tych dróg, dobrze przeprowadzona, znacznie zbliża Cię do wolności finansowej i zapewne da dużą szansę na wzrost przychodów i zysków o poważne kwoty. Nie ma gwarancji, że uda się właśnie Tobie, ale… nie dowiesz się, jeśli po tym akapicie nie dasz sobie czasu choćby na przemyślenie sprawy… Wzmacnianie starych źródeł przychodu Wzmacnianie starych źródeł przychodu to osobna ścieżka, niemniej można ją prowadzić równolegle z tą pierwszą. Dla mnie polega ona na tym, że koncentrujemy się na produktach lub usługach, które mamy i staramy się zbliżyć do dwóch celów: podnieśmy przychód z obecnych produktów i/lub obniżmy koszty działalności. Osiąganie większych zysków nie polega bowiem tylko na tym, że mamy co roku więcej klientów i jesteśmy coraz drożsi (praktyka pokazuje, że nie ma firm wiecznych i kiedyś liczba nowych klientów po prostu się wyczerpie). Osiąganie większych zysków może polegać i na tym, że mamy identyczną cenę, identyczną liczbę klientów, ale obniżamy koszty firmy o 20%, co oznacza, nie mniej, nie więcej, zwiększenie kwoty zysku. Jak więc podnieść przychody i obniżyć koszty? W kwestii podniesienia przychodów stosuje się różne techniki. Można zwiększyć liczbę klientów (o tym w podrozdziale o marketingu), można zwiększyć cenę (o tym już za chwilę), można wprowadzić rabaty i promocje (również za chwilę), ale można też zastosować narzędzia mniej oczywiste, jak na przykład zmianę ceny na inną walutę (jeśli klienci będą nam płacić w euro, to możemy dobrze na tym wyjść) czy też docieranie do nie-klientów. Podam przykład. Dajmy na to, że sprzedajesz kurs e-learningowy na temat inwestowania w nieruchomości. Dzięki Google Analytics wiesz, że 80% Twoich widzów to mężczyźni. Ponadto wiesz, że klient jest w wie-

113

Jakub B. Bączek

ku 25-45 lat, ma wyższe wykształcenie, jest ze średniego miasta, czyta Kiyosakiego i interesuje się też podróżowaniem. Załóżmy, że ma żonę i jedno lub dwójkę dzieci, najchętniej ogląda Eurosport lub „Fakty” w TVN, ubiera się w jeansy i marynarki i ma na imię Adam (rysopis klienta). Wiedząc to wszystko, kierujesz zapewne swój cały wysiłek marketingowy w stronę „Adamów” i starasz się zwiększyć przychody w tej grupie. A gdyby tak udzielić informacji nie-klientom? Odezwać się do kobiet, po 45. roku życia, z małych miast, które nie cierpią Eurosportu i w życiu nie słyszały o żadnym Kiyosakim? Czasami przeprowadzam takie działania i oczywiście nie wpływają one w jakimś olbrzymim stopniu na wyniki, ale z reguły przynoszą nowe przychody lub czasami nawet pełne źródła sprzedaży na stałe. (Tak było w przypadku szkoleń animatorów, które swego czasu zaczęliśmy promować w mediach pod hasłem „Animacja – świetna praca dla faceta”. Od tego czasu, oprócz naszego „standardowego” klienta, zaczęło pojawiać się coraz więcej nie-klientów, w tym przypadku chłopaków). Warto o tym pomyśleć. Kto nigdy u Ciebie nie kupował? Może przebijesz szklany sufit, kierując swoją ofertę właśnie do tego typu grup? Z obniżaniem kosztów zazwyczaj wiąże się trochę problemów. Po pierwsze, chcemy utrzymać jakość, więc nie warto oszczędzać na produktach (jeśli wytwarzasz materiałowe obuwie, nie zachęcam Cię do sprowadzania tańszych tworzyw z Chin). Po drugie, chcemy utrzymać motywację zespołu, więc nie warto oszczędzać na ludziach (to jedno z najważniejszych zdań w tej książce). Po trzecie, chcemy utrzymać sieć dystrybucji, więc nie warto oszczędzać na zewnętrznych firmach, które nas promują i sprzedają (bo to może przynieść odwrotny skutek). Ale są też obszary, na których można i nawet warto oszczędzać, a główną kategorią tych obszarów jest… Twoje ego. Kiedy zacząłem wprowadzać w swojej firmie politykę obniżenia kosztów (planowaliśmy o 12%, a w sumie zakończyło się na 8%, co i tak jest wielkim sukcesem), zacząłem od zmniejszenia

114

Zarobić milion, idąc pod prąd

kosztów, które sam generuję. Czasami, żeby poprowadzić jakieś wystąpienie albo spotkać się biznesowo, rezerwuję poprzez biuro nocleg w hotelu. W większości tylko po to, żeby się tam położyć na 8 godzin (a nie po to, żeby się zachwycać nowoczesną tapetą czy jeść z podłogi wyłożonej marmurem). Pomyślałem więc, że będzie fair, jeśli osobiście nie będę korzystał z noclegów powyżej 150 zł za noc, zanim poproszę o to swój zespół. Tak też zacząłem sypiać w hotelach Ibis Budget (niekiedy, przy rezerwacji internetowej, kosztuje to 99 zł za pokój na noc). Hotele tej sieci są w każdym dużym mieście, obsługa jest bardzo profesjonalna, pokoje są czyste, a co najważniejsze: łóżka są bardzo wygodne i blisko prysznica (pokoje są dość niewielkie, więc kiedy wychodzi się z kabiny prysznicowej, od razu można runąć na łóżko i zasnąć). Niczego mi w tych hotelach nie brakuje, a są tańsze (czasami nawet o kilkaset złotych) od Novoteli, Mercure czy Sofiteli. I wiesz co? Wcale się nie wstydzę tego, że do dziś sypiam w hotelach budżetowych – jestem wręcz dumny z tego, że woda sodowa nie uderzyła mi jeszcze do głowy i że moje wymagania są na tyle rozsądne, że umacnia mnie to w wolności finansowej. Obniżyłem także swój rachunek za telefon firmowy, taryfę za Internet (nic to nie zmieniło, a w ciągu roku w firmie zostaje kilkaset złotych więcej) i obniżyłem wszystko to, co dotyczy mnie lub po prostu płacę za to z prywatnych pieniędzy, nawet jeśli działam dla firmy. Moje ego niekiedy się buntuje, ale staram się je okiełznać i powiedzieć: „Hej, kolego, wyluzuj, to, co masz w sobie cennego, jest wewnątrz, a nie w drogim zegarku czy garniturze za 12 000 zł”. Najczęściej moje ego mnie słucha… O innych sposobach na zmniejszenie kosztów pisałem już wcześniej – można pozbyć się siedziby, można wprowadzić „marketing za zero złotych” (taką akcję zorganizowałem w firmie STAGEMAN w 2013 roku i nie tylko zmniejszyliśmy wydatki, ale uzyskaliśmy rekordowo dobrą rentowność) czy też można pozbyć się drogich doradców. W ostatnim kroku warto poprosić ludzi o przypatrzenie się wydatkom. Ale nie na zasadzie nakazu, z pozycji siły, ale w formie

115

Jakub B. Bączek

dyskusji, pokazania konkretnych liczb i zaproszenia do burzy mózgów, co możemy wspólnie zrobić, żeby pracowało się nadal dobrze, ale żeby koszty zostały ograniczone. Z dumą mogę napisać, że mój zespół sam podjął wiele decyzji, których ja bym z różnych względów nie wprowadził lub na które nie wpadłem i tym samym, obniżając koszty, zwiększył zyski jednej z moich firm w roku, który wydawał się „skazany” na zatrzymanie tendencji wzrostowej. ĆWICZENIE 31: Spotkaj się ze swoim zespołem na 32-minutowym zebraniu. Dlaczego akurat 32? Bo to da im komunikat, że chcesz skończyć o konkretnej godzinie i nie ma czasu na lanie wody. Ustal temat spotkania: „Bezpieczne i etyczne obniżanie kosztów w naszej firmie”. Powiedz im w procentach, ile w zeszłym roku pochłonęły koszty (w niektórych biurach podróży jest tak, że koszty stanowią aż 95% przychodu, ale znam i takie biznesy internetowe, gdzie koszty to zaledwie 9% przychodów, czyli właścicielowi zostaje w kieszeni 91 zł z każdych zarobionych 100 zł – naprawdę dużo!). A teraz zadaj tylko pytanie: „Co według Was możemy z tym zrobić” i wycofaj się… Daj swoim ludziom mówić, analizować, przekrzykiwać się i nawet proponować głupiutkie rozwiązania. Pod koniec spotkania podsumuj tylko konkrety i zapytaj ich, czy chcieliby Ci pomóc we wprowadzeniu tego w życie. Reszta potoczy się już sama. Ostatnią sprawą jest również rozsądne podejście do podatków. Ja doceniam to, że mogę jechać dobrą drogą z Katowic do Warszawy, doceniam to, że mogłem studiować trzy kierunki na uniwersytecie i nic za to nie zapłaciłem, doceniam też to, że państwo dba o bezpieczeństwo i komfort życia w tym kraju. Oczywiście raz lepiej, raz gorzej, ale ja tam nie narzekam i płacę podatki, bo wiem, że te drogi, darmowe szkoły i wydatki na policję z sufitu się precież nie biorą. Znowu pewnie będzie pod prąd, ale… jeśli ktoś nie

116

Zarobić milion, idąc pod prąd

chce płacić żadnych podatków, a żyć i funkcjonować w Polsce, to jest nie tylko niezłym cwaniaczkiem, ale też pasożytem, który i tak otrzyma swoją część z podatków płaconych przez innych, bardziej uczciwych ludzi. Temat jest dość kontrowersyjny, ale uważam, że podatki po prostu trzeba płacić. Nie jestem jednak adwokatem ministra finansów i nie polega to na tym, że proszę się o wyższe podatki dla siebie i dla dobrze zarabiających ludzi. Co to, to nie. Jest sporo tricków, metod i sposobów na to, żeby pewne podatki (podkreślam: chodzi o niektóre z nich) obniżyć lub nawet zniwelować do minimum dzięki legalnym i klarownym działaniom. Jest w Polsce coraz więcej speców od optymalizacji podatkowej. Przyglądam im się dość sceptycznie, ale i z otwartością. Rzadko korzystam z ich usług, ale sam też mam swój mózg i domyślam się, jak oni to robią, że obniżają podatki. Nie będę ukrywał – kilka działań stosują, ale są one w pełni legalne, na małą skalę i nikogo nie krzywdzą (ani pracowników, ani mnie, ani urzędników). Nie mogę tu o nich napisać, bo zaraz zainteresuje się mną ktoś z urzędu skarbowego, ale… na szkoleniach zdarza mi się poruszać ten temat… Dla Ciebie mam małą radę już teraz: zastanów się od czego płacisz najwięcej podatku i dlaczego? A potem poszukuj, pogłębiaj wiedzę działaj legalnie, uczciwie ale i mądrze. Podsumowując, sposobów na rozwój biznesu jest co najmniej kilka. Uważam, że najlepiej wprowadzać je systemowo, to znaczy: nie jako grupę przypadkowych, chaotycznych decyzji, a bardziej jako opracowaną strategię, w której głos mają wszyscy kluczowi pracownicy. Bez względu na to, czy będziesz wzmacniać dotychczasowe źródła dochodu, czy też tworzyć nowe, kieruj się etyką, zdrowym rozsądkiem i odwagą. Zanim przejdziesz na emeryturę, warto mieć kilka stałych źródeł gotówki i nie obawiać się, że za chwilę zapuka do Ciebie ktoś z CBA lub z kontroli skarbowej. Postaw swoje bezpieczeństwo na solidnych nogach, najlepiej trzech, czterech czy nawet dziesięciu. To zbliża Cię do wolności finansowej dużo szybciej niż kombinatorstwo i droga na skróty.

117

Jakub B. Bączek

Strategia cenowa Ceny to jak zwykle temat bardzo ekscytujący. Nie mam jednak wiedzy na temat Twojej firmy i Twoich cen. Nie oczekuj ode mnie konkretnych kwot czy procentów, bo to Ty znasz najlepiej swoją firmę i produkty. Chcę jednak poruszyć dwa ważne tematy, które są związane z polityką cenową: unikatowość i rabaty. Masowo czy specjalistycznie? Produkty i świadczone usługi dzielę na masowe i specjalistyczne. Produktem masowym jest to, co kupuje większość społeczeństwa – najczęściej jest to związane z podstawowymi potrzebami i zdrowiem (pasta do zębów, mleko, owoce, lekarstwa, pieczywo, usługi fryzjerskie, pogrzebowe itd.). Produkty specjalistyczne wynikają z kolei z tworzenia nowych branż czy też z niszowego popytu (np. moja książka o siatkówce kobiet nigdy nie będzie produktem masowym, bo… kogo to interesuje?). Ja akurat działam w obu tych środowiskach (mam bardzo niszowe firmy, ale też przynajmniej jeden biznes z produktem masowym) i wiem w związku z tym, że polityka cenowa w obu tych przypadkach znacznie się różni. Jeśli Twój produkt jest masowy, to ważnym elementem marketingu i wizji firmy będzie to, żeby produkt był tani. Im tańszy produkt, tym większy wolumen sprzedaży, większa rozpoznawalność na rynku, szerszy PR i lepsze wyniki biznesowe. Jeśli choć raz dasz ludziom komunikat, że jesteście drodzy, może to pogrzebać marketing na wiele lat. Jeśli zaś Twój produkt jest wyspecjalizowany i niszowy, to… hulaj dusza. Oczywiście, w rozsądnych granicach, ale w tym przypadku warto być drogim. Dlaczego? Ponieważ nie ma (jeszcze) konkurencji. Ponieważ produkt trafia często do pasjonatów. Ponieważ to Ty kreujesz standardy, jako twórca niszy. Co z tego, że Twój produkt będzie najdroższy na rynku książek o wolności finan118

Zarobić milion, idąc pod prąd

sowej, jeśli… będzie jedyną konkretną i szczerą książką na ten temat. Tutaj masz dużo większą dowolność w ustalaniu marży niż na rynku konkurencyjnym i masowym. ĆWICZENIE 32: Zastanów się, czy jest jakiś produkt, który uwielbiasz (np. telefon, samochód, jogurt itp.). Określ mniej więcej, jaka jest cena tego produktu – przypominam: ukochanego przez Ciebie. Odpowiedź sobie na pytanie, czy kupisz ten produkt, jeśli jego cena będzie o 10% wyższa. Jest szansa, że jeśli chodziło o produkt masowy, to odpowiedź brzmiała „nie”. Jest jeszcze większa szansa, że przy wyborze produktu niszowego odpowiedź brzmiała „tak”. Warto zastanowić się dlaczego. A przy okazji warto też zastanowić się, co by się stało z Twoim produktem, gdyby sprzedać go od Nowego Roku o 10% drożej… Rabaty i promocje Ostatnią kwestią w tym podrozdziale są rabaty i promocje – tak uwielbiane przez polskich klientów. Myślę, że ponad 95% polskich firm oferuje promocje i rabaty. Staram się z tym walczyć… Najczęściej, kiedy podczas coachingu mówię po raz pierwszy, że trzeba zaprzestać dawania rabatów w firmie klienta, patrzy on na mnie z ukosa i czuję, że atmosfera robi się gęsta. I choć sam czasami stosuję rabaty (staram się jak najmniej), to uważam, że w pewnym sensie jest to oszukiwanie klienta! Wyobraź sobie, że siadasz w Pizzerii „Grube ciasto”, która sprzedaje każdą średnią pizzę po 20 zł… Pojawiła się jednak promocja w pizzerii, dzięki której możesz kupić 4 pizze za 40 zł… Jaka jest więc według Ciebie rzeczywista wartość pojedynczej pizzy w tej pizzerii? Jakiej jakości będzie pizza w tej cenie? Chcesz ją zjeść?

119

Jakub B. Bączek

Jeśli traktujemy klienta poważnie i chcemy budować długie relacje na przyszłość i jeśli klient widzi w katalogu cenę „100 zł”, to sprzedając mu ten produkt za 75 zł, w pewnym sensie dajemy komunikat: „Patrz, frajerze, gdybyś nie spytał, to przepłaciłbyś o 25 zł”. Może to trochę szokujące, co teraz czytasz, ale wolę pozostać przy wysokiej cenie i stracić klienta, niż wciskać mu produkt dużo taniej, odkrywając karty, ile tak naprawdę jest wart. Cóż, ja sam jestem jednak nietypowym klientem i wiele razy usłyszałem już od sprzedawców, że takiego klienta to jeszcze w życiu nie mieli. Musisz więc podjąć decyzję, czy to, o czym tu piszę, ma dla Ciebie sens, czy nie. Uważam jednak ten temat za ważny przy polityce cenowej z prawdziwego zdarzenia. Na koniec zachęcam Cię do tego, żeby nie oferować najtańszych usług czy produktów na rynku. Oczywiście w tym segmencie można zarabiać miliony, ale generalnie z niską ceną kojarzona jest niska jakość, więc jeśli chcesz, żeby Twoja marka była obecna na rynku także za 10-15 lat, zdecyduj, że nigdy nie będziecie najtańsi. Może drudzy w kolejności, ale nie najtańsi – moje obserwacje wskazują jednoznacznie, że to na dłuższą metę nie popłaca.

120

Zarobić milion, idąc pod prąd

Dostawcy i kontrahenci O ile mam dość nieufny stosunek do doradców, o tyle staram się zawsze dbać o dostawców i kontrahentów. Dlaczego? Bo najczęściej dzięki nim można uzyskać dostęp do wyspecjalizowanej wiedzy, do niektórych „drzwi” i oszczędzić po prostu czas. Zdecydowana większość firm potrzebuje dostawców. Chodzi tu na przykład o kurierów, drukarzy, programistów, hotelarzy, kierowców itd., czyli ludzi, którzy nie pracują w Twojej firmie na stałe, ale regularnie możesz korzystać z ich wiedzy i narzędzi. Ja zawsze starałam się być dość niezależny i jeśli coś potrafiłem zrobić sam (albo myślałem, że potrafię), unikałem dostawców. Czasami jednak okazuje się, że nabycie danej wiedzy jest na tyle czasochłonne, że lepiej i taniej będzie skorzystać z wiedzy kogoś, kto poświęcił na jej zdobycie 5 lat studiów magisterskich lub kilka lat praktyki. Tak było u mnie w przypadku grafiki. Co prawda, zapisałem się kiedyś na kurs PhotoShopa i obróbki graficznej, ale, jako że był to kurs unijny, praktycznie nic z niego nie wyniosłem (oprócz płyty z pirackim oprogramowaniem, którą wręczył nam prowadzący, żeby zawalczyć o jako takie oceny w ankiecie). Nie kręciło mnie to i czułem, że nie mam ochoty na poszerzanie tej wiedzy dla siebie, a poza tym – nie mam na to czasu. Zacząłem więc szukać solidnego, ale też taniego dostawcy, który mógłby mi od ręki tworzyć okładki do książek, do płyt czy jakieś banery internetowe na naszego Facebooka. Poszukując dostawcy, staram się znaleźć na rynku firmę młodą i ambitną. Lubię pracować z ludźmi do 30. roku życia. Lubię, jak firma jest w stanie rozwoju i swoich pierwszych klientów traktuje naprawdę po królewsku. Z reguły taki sielankowy okres wkrótce mija, ale przy odrobinie szczęścia znajdziemy w swoim mieście tak zwanych „młodych wilków”, którzy bardziej będą nakręceni na zrobienie superprojektu niż na skasowanie za niego wielkich pieniędzy (zresztą ludzie przed 30-tką są z reguły gorszymi negocjatorami 121

i zgadzają się na niższe ceny niż ci, którzy są już rutyniarzami). Czasami przez dobór dobrego dostawcy i nawiązanie przyjacielskich relacji można otrzymać znacznie więcej niż wiedzę czy usługę. Kilkakrotnie zdarzyło mi się już polecać usługi moich dostawców na zewnątrz i wiem, że oni z wdzięczności polecali też moje firmy i projekty. Jeśli żyjesz z dostawcami dobrze, tworzy się coś na wzór klastra, wzajemnie polecających się firm. Czasami można pozyskać dzięki temu nowych klientów na usługę, którą masz Ty, ale której nie ma w swojej ofercie zaprzyjaźniony dostawca. Z uwagi na to, że firma powinna być stabilna, w niektórych przypadkach warto mieć przynajmniej dwóch dostawców na tę samą usługę: jedną firmę wiodącą, od której bierzemy większość faktur, ale i firmę „rezerwową”, z której pracy skorzystamy, gdy główny kontrahent nawali albo zacznie szaleć z cenami (bo poczuje się zbyt pewnie). Generalnie moja filozofia wygląda następująco: nie przywiązuj się za bardzo do jednego kontrahenta, ale oczywiście nie mów mu o tym i dbaj o niego jak o najlepszych pracowników.

Zarobić milion, idąc pod prąd

Strategie negocjacji Biznes to ludzie, a sprzedaż to często rozmowy z ludźmi (coraz częściej on-line). Każda wybitna firma potrzebuje zasobów w postaci dobrego negocjatora lub przynajmniej know-how o przekonywaniu innych do swojej racji. Napisano na ten temat setki książek. Żeby jednak nie powtarzać ich treści tutaj, podam Ci przepis na to, jak mi najczęściej udawało się doprowadzać do kontraktów czy transakcji. Jest to kolejny przykład myślenia pod prąd, więc nawet nie jestem pewien, czy da się go znaleźć w innych publikacjach. Ja wbrew pozorom nie czuję się sprzedawcą. Nigdy jakoś specjalnie nie lubiłem nikomu nic na siłę „wciskać” i nie cierpię wywierania presji na rozmówcę (bo sam przecież nie lubię, jak ktoś wywiera presję na mnie). Życie układało się jednak jakoś tak, że jeśli czegoś chciałem od innych, to najczęściej szybko to otrzymywałem. Często podpisywałem umowy z VIP-ami czy wielkimi korporacjami. W końcu zacząłem się zastanawiać, dlaczego wszyscy mi tego gratulują i dlaczego tak wiele osób pyta mnie, jak ja to robię. Otworzyłem oczy i okazało się, że moje metody są nie tylko bardzo skuteczne, ale i… inne niż te, które sam spotykam na co dzień u innych. Nowa psychologia sprzedaży Przechodząc do meritum, uważam, że najlepsza metoda na sprzedaż to: nie sprzedawać! A najlepsza metoda negocjacji to: nie negocjować! Jeśli miałbym być Twoim nauczycielem komunikacji handlowej, to powiedziałbym: nie zaprzeczaj, nie argumentuj, nie przekonuj, nie walcz, nie powtarzaj się. „Jak to?” – pytali nieraz ze wzburzeniem moi studenci lub pracownicy. „Przecież nie da się sprzedawać, jeśli się nie diagnozuje potrzeb, prezentuje korzyści produktu, zbija obaw klienta i nie domyka transakcji”. A ja mówię: „Da się!”. 123

Jakub B. Bączek

Lubię kraje arabskie za ich wyjątkowy czar, gorące słońce, zapachy i fantastyczną kulturę, ale kiedy przechadzam się po Sharm el Sheikh, Monastirze lub Marmaris, nie cierpię nachalnych sprzedawców, którzy ciągną mnie za rękę do swojego sklepu. Wymyśliłem nawet na to metodę. Kiedy pytają mnie, skąd jestem, odpowiadam, że z Lichtensteinu i w 99% nie mają na taką odpowiedź nic do powiedzenia (ani anegdotki, ani jakiegoś przekleństwa w danym języku, ani też najczęściej nie wiedzą, jaki język tam obowiązuje, więc dają mi spokój). Najgorsze jest to, że czasami po powrocie do Polski spotykam się z równie nachalnymi sprzedawcami. Spróbuj wejść w rozmowę z jakimś rasowym telemarketerem, to okaże się, że wcale nie tak łatwo się rozłączyć… („A czy mogę zapytać, dlaczego Pani nie jest zainteresowana?”; „A czy nie sądzi Pan, że każdemu zależy na oszczędzaniu pieniędzy?” itd.). No i, niestety, podobnie jest w wielu firmach. Sprzedawcy jadą na spotkanie jak głodne psy, a negocjacje chcą wygrywać (choć z samej definicji negocjacji się nie wygrywa). Wkurza mnie to i nie miałem zamiaru tak sprzedawać, ani też nie mam zamiaru w przyszłości zmuszać kogoś do czegokolwiek. Trochę więc z przyczyn personalnych, a trochę na pewno z chęci odróżnienia się na rynku, na swoje rozmowy jechałem w dobrym humorze, bez presji i z nastawieniem, że pokażę produkt, ale jak nie będzie się podobało, to podziękuję i wyjdę. Kiedy moi rozmówcy mówili: „Mamy pewne wątpliwości”, ja odpowiadałem: „Rozumiem” i… tyle, nic więcej. Kiedy mówili, że trochę drogo, ja uśmiechałem się i mówiłem: „Ma Pan rację”. I wiecie co? Nie argumentując, nie przekonując i nie naciskając, najczęściej wychodziłem z podpisanym kontraktem. Byłem po prostu wiarygodny, sympatyczny i otwarty. Pytali, to odpowiadałem, byli zainteresowani to mówiłem z pasją, byli niechętni, to odpuszczałem i brałem ich stronę (!) – i… działało. Zachęcam Cię więc do stosowania mowy nieantagonizującej, czyli zamiast walki, wybieraj nawiązywanie relacji. Unikaj słów

124

Zarobić milion, idąc pod prąd

typu: nie, ale, jednak, niech (nie cierpię, kiedy sprzedawca mówi do mnie: „Niech Pan zobaczy” – zawsze mam ochotę odpowiedzieć: „Sam se Pan zobacz”), musi, powinno się, trzeba itp. Pewnie z takim podejściem nie zrobiłbym wielkiej kariery w jakimś systemie MLM lub w telemarketingu, ale… może właśnie bym zrobił. W tym momencie swojego życia nic nie muszę, więc wybieram za każdym razem swoje metody polegające na „nie-sprzedawaniu” i „nie-negocjowaniu”. Źle na tym nie wychodzę. ĆWICZENIE 33: Otwórz swoją skrzynkę mailową i znajdź ostatniego maila napisanego do klienta z próbą sprzedaży lub przekonania do czegoś, na czym Ci zależało. Wydrukuj go sobie albo otwórz w nowym oknie i zobacz, ile razy pojawiło się w tym mailu słowo „ale” i słowo „nie”. Policz je wszystkie. Możesz w to wierzyć lub nie, ale te dwa słowa antagonizują i podświadomie nastawiają Twojego klienta przeciwko Tobie. Owszem, pewnie nieraz udało Ci się coś sprzedać, stosując te słowa i tradycyjne metody sprzedaży, ale powiem Ci tylko w sekrecie, że sprzedając i negocjując tradycyjnie, u mnie na przykład nie masz szans – ja na takie metody reaguję od razu zniechęceniem. Z rozmów z wieloma prezesami, dyrektorami i ważnymi w biznesie osobami wynika podobny wniosek, jak i u mnie: im bardziej nachalnie działasz i im bardziej próbujesz pokazać, że wszystko wiesz najlepiej, tym mniej sprzedasz ludziom decyzyjnym. Metody tradycyjne zadziałają z pojedynczą osobą z ulicy (której możesz na przykład sprzedać komplet pościeli), ale na „grube ryby” to najczęściej nie działa. Zastanów się, z kim chcesz robić biznesy oraz komu sprzedawać i zrewiduj swoje metody przekonywania do swoich racji.

125

Jakub B. Bączek

Pisanie ofert Na koniec tego podrozdziału jeden z moich ulubionych tematów. Ulubionych, ponieważ zawsze budzi kontrowersje i zazwyczaj połowa publiki się ze mną kompletnie nie zgadza. Otóż uważam, że pisanie ofert dla klienta jako jedna z najczęstszych form komunikacji biznesowej jest bez sensu! O ile pisanie ofert było normą w latach 90. i właśnie tak się robiło sprzedaż i biznesy, o tyle uważam „ofertowanie” za metodę przestarzałą i nieaktualną. Możesz sobie wyobrazić miny handlowców w jednej z pierwszych firm w mojej karierze doradczej (kilka ładnych lat temu), które poprosiły mnie o pomoc w podniesieniu sprzedaży, kiedy oznajmiłem na szkoleniu dla około 20 osób: „Zabraniam pisania ofert”. Szczęki opadły im do podłogi, a prezes firmy obecny na sali zastanawiał się chyba, jak najszybciej ściągnąć mnie ze sceny. Przekonałem jednak tychże handlowców do tego, żeby wysłuchali klienta i dali mu taką przestrzeń, by ofertę napisał sobie sam… Kiedy damy się klientowi wygadać i kiedy damy się na tyle polubić, że powie nam dokładnie, czego oczekuje, wystarczy tylko to przedstawić swoimi słowami i dodać cenę. Ważne jest to, że jeśli to klient stworzy ofertę, to jest małe prawdopodobieństwo, że ją odrzuci – nie będzie przecież odrzucał swoich słów (będzie chciał być konsekwentny). Jeśli natomiast oferta jest w pełni zbudowana przez Ciebie, to na „dzień dobry” jest to antagonizm, który mówi między wierszami: to ja jestem ekspertem, a Ty jesteś tu tylko po to, żeby mi zapłacić. Wiem, że to kontrowersyjne, ale… handlowcy, o których wspominałem, w ciągu kolejnych 2 miesięcy osiągnęli wzrost sprzedaży o 27%, a prezes napisał do mnie odręczny list i użył tam sformułowania, które do dziś pamiętam: „Myślałem, że jesteś szalony, ale uratowałeś nam dział handlowy”. Zresztą w tej firmie byłem obecny jeszcze przez jakieś 3 lata i czasami miałem wrażenie, że jestem członkiem zarządu, bo podejmowałem decyzję tego szczebla. Kończąc, zwróć uwagę, że ludzie pracujący w Play nie

126

Zarobić milion, idąc pod prąd

są już przez firmę nazywani „handlowcami”, a „doradcami”. Zauważ, że jak wchodzisz do ich salonu, witają Cię słowami: „Czy mogę w czymś doradzić?”. Inna sprawa, że komunikacja nieantagonizująca zadziałała także przy wielu innych rozmowach i projektach (nie tylko w sprzedaży). Czasami naprawdę wolę po prostu się wycofać i nie wchodzić w dyskusję, ale za to buduję takie produkty, które po prostu są pożądane przez rynek. Krótko mówiąc, daj zaskakującą jakość, a sprzedaż i negocjacje będą coraz rzadziej potrzebne.

127

Jakub B. Bączek

Ty jako przedsiębiorca Przed nami jeden z najważniejszych podrozdziałów tej książki. Zacząłem od zainspirowania Cię do rozwoju Twojej firmy poprzez podniesienie przychodów, obniżenie kosztów, ustawienie ceny na najlepszym możliwym poziomie, tanie skorzystanie z wiedzy kontrahentów czy przemyślenie metod sprzedaży i negocjacji. Najważniejszy element w tym wszystkim to jednak „Ty” (wybacz słowo „element”). Doskonale znam powiedzenie: „Ryba psuje się od głowy”. Wiem, że tak w praktyce często to wygląda. Firma ma potencjał rozwojowy, ma dość zmotywowany zespół i dobry produkt, ale jest sabotowana przez swojego szefa. Tak, sabotowana! Może się teraz wkurzysz, ale w tym podrozdziale udowodnię Ci, że nierzadko to Ty sabotujesz rozwój swojej firmy i że Twoje nastawienie do życia i do pracy może czasami zdołować cały biznes. Narzekanie Jednym z takich elementów, które wydają się psychologiczne i bardziej z zakresu rozwoju osobistego, ale dla mnie są ściśle związane z przedsiębiorczością, jest narzekanie. Odpowiedz sobie na pytanie, jak często narzekasz… Jak często widzisz szklankę do połowy pustą i jak często mówisz słowa w stylu: „To się nie uda”, „Dlaczego znowu ja?” lub „Mam pecha”. Jeśli Ci się zdarza, to ma to wpływ na Twoją firmę i na jej wyniki finansowe. Pamiętam, że kiedy wróciłem do Polski z Jamajki i uśmiechałem się do ludzi na chodniku, to patrzyli na mnie dziwnie. Znam doskonale główny temat prawie każdego taksówkarza, kiedy wsiadam do jego auta (zgadnij). Kiedyś jeszcze czytałem gazety i pamiętam, o czym najchętniej pisały. Cóż, Polacy kochają narzekać. Że drogo, że podatki, że śnieg, że politycy, że dziury, że mało i że do dupy. Setki razy słyszałem zdania zaczynające się od: „Gdybym 128

Zarobić milion, idąc pod prąd

była młodsza…”, „Gdybym zaczął wcześniej…” lub „A gdybym to ja wcześniej wiedziała…”. Źle się czuję w towarzystwie narzekających bez ustanku osób. Do tego stopnia, że kilka z nich zablokowałem na swoim Facebooku albo wpisałem do swojego telefonu jako „Nie odbierać 17” (Sorry!). Wiem też doskonale, że firmy z narzekającym szefem nie rozwijają się zbyt szybko i zazwyczaj nie ma mowy o wolności finansowej w takich biznesach. Jak jest u Ciebie? O czym rozmawiasz, jak spotykasz się z rodziną? Jakie newsy na wp.pl lub onet.pl klikasz najczęściej? Czemu zdarza Ci się oglądać Ewę Drzyzgę lub „Trudne sprawy”? Właśnie… Prokrastynacja Innym tematem jest prokrastynacja. Ten skomplikowany termin oznacza po prostu odkładanie na później i moim zdaniem w wielu firmach jest prawdziwą patologią. Najczęściej bierze się to jednak stąd, że pracownicy widzą prokrastynację u szefa i nie czują wewnętrznej potrzeby, żeby realizować zadania sprawnie, konkretnie i na czas. Zastanów się, na jakie maila odpisujesz chętnie i od razu, a jakie zostawiasz na koniec dnia w swojej skrzynce pocztowej (niekiedy na jutro, a niekiedy na „nigdy”). Zastanów się, ile jest spraw, które zaprzątają Ci głowę i które nie dają Ci wieczorem zasnąć. Właśnie… Wiem z doświadczenia, że odkładane sprawy wpływają poważnie na jakość Twojego życia! Tak, dokładnie! Im więcej masz procesów w toku, tym trudniej się zrelaksować czy zasnąć. Jeśli masz kłopot z odpoczynkiem to w pierwszej kolejności zastanów się, ile spraw „wisi” Ci jeszcze z wczoraj czy nawet z poprzedniego roku. Czasami wystarczy jeden telefon, jedna decyzja, jeden mail i jedno delegowanie i jakość Twojego życia idzie w górę, bo… mózg nie jest zanieczyszony trwającym procesem.

129

Jakub B. Bączek

ACHIEVEMENT 9: Nazwij sprawę, którą odkładasz „na później” już od dłuższego czasu. Odpowiedz sobie na pytanie, co jest Ci bliższe: zamykasz ten temat i zapominasz o nim raz na zawsze czy chcesz zakończyć ten temat jakimś działaniem? Jeśli wybierasz drugą opcję, to najpierw zrób coś!, a potem podziel się ze mną mailowo informacją, jaki temat właśnie udało Ci się pokonać: zadanie9@ jbbcoaching.pl– w zamian otrzymasz mój komentarz.

Zazdrość Kolejną barierą rozwoju biznesu jest zazdrość. Jeśli zazdrościmy innym, tracimy mnóstwo energii na porównywanie się. To prowadzi do frustracji i popełniania błędów (także w relacjach), a to z kolei − do zablokowania rozwoju firmy. Odpowiedz sobie na pytanie, jak często zazdrościsz, jak często się porównujesz, jak często wkurzają Cię zdjęcia z wakacji znajomych lub fotki ich mieszkań albo obiadów na Facebooku. Niedawno spotkałem się w Bangkoku z mnichem buddyjskim, który powiedział mi bardzo proste, ale niezwykle mądre zdanie: „Nic Ci tak nie popsuje życia jak zazdrość”. Być może więc warto w swojej firmie dać przykład i eliminować ze swojego codziennego życia zainteresowanie tym, co mają i co osiągnęli inni. Nie pozwól jednemu momentowi zazdrości przekonać Cię, że Twoje życie nie jest fantastyczne! Co ludzie powiedzą? Najczęściej jednak spotykam się z postawą, którą nazywam: „co ludzie powiedzą”. Bywa, że mamy rewelacyjne pomysły, ale nasza pasja wyparowuje, kiedy zaczynamy się zastanawiać, co ludzie powiedzą. Bywa, że tkwimy w nieszczęśliwych związkach od lat, bo przecież – co ludzie powiedzą. Bywa, że boimy się zara-

130

Zarobić milion, idąc pod prąd

biać pieniądze (tak, miałem na coachingu jednego klienta, którego musiałem przekonać, że jest wart swoich cen i po tym coachingu potroił przychody w ciągu jednego miesiąca), bo co ludzie powiedzą. Wreszcie bywa, że nie zostajemy bogaci, bo… co ludzie powiedzą. Pozwól, że zadam Ci dosadne pytanie: Co Cię to, kurwa, obchodzi, co ludzie powiedzą, hę? Pamiętaj o swojej wartości i swoich zasobach. Ważne jest w życiu, co Ty myślisz, bo to przecież Ty kreujesz swoją rzeczywistość. Czasami widzę młodych, zdolnych managerów, ale z góry wiem, że nie osiągną oni wolności finansowej ani bogactwa, bo większość swojej życiowej energii poświęcają na to, żeby inni ich lubili i mieli o nich dobre zdanie. To musi być strasznie męczące! Wybacz bezpośredniość, ale większość ludzi, o których zdanie dbasz właśnie Ty (z tak wielkim zaangażowaniem), tak naprawdę nie ma specjalnego znaczenia w całej historii Twojego życia. Może więc warto dać sobie na wstrzymanie i cieszyć się życiem bez względu na to, co ludzie powiedzą. No i budować takie firmy, żeby im szczęka opadła.

ACHIEVEMENT 10: Przypomnij sobie, kiedy ostatni raz najważniejsze było dla Ciebie, „co ludzie powiedzą”. Czy ich opinia coś zmieniła? Przed Tobą niełatwe zadanie. Opisz mi proszę swój wygląd i mocne strony na [email protected] (rozumiem, jeśli masz opór przed tym ćwiczeniem, ale uwierz mi, że jeśli się wysilisz, to poczujesz magię).

Bycie zajętym A teraz jedno z najciekawszych zjawisk − najczęściej dobrze postrzegane, więc trudno z nim walczyć. Bycie zajętym… Znam wielu managerów, którzy mają przy sobie 3 komórki, na ich biurkach ciągle walają się papiery, a laptop jest u nich otwarty jeszcze

131

Jakub B. Bączek

przed śniadaniem. Ci managerowie są zawsze zajęci. Czasami zaczynają swoje maile do Ciebie od słów: „Słuchaj, ale u mnie młyn” lub „Wybacz, że tak długo, ale miałam milion spraw…”. Są to ludzie, którzy stwarzają pozory życia w pośpiechu, pod presją czasu i oczywiście doskonale odnajdują się w roli strażaka, który gasi wszystkie pożary. Często robią wszystko na ostatnią chwilę, zwalają winę za niepowodzenie na innych, często są znerwicowani i prawie zawsze… bardzo mało skuteczni! Tacy ludzie stwarzają pozory ciężkiej pracy, a tymczasem ich efektywność jest najczęściej niska. Staram się unikać takich ludzi. Wolę zdecydowanie „szarą myszkę”, która może nie jest przebojowa, ale od poniedziałku do czwartku wykona spokojnie to, co odstrzelona Pani manager z pagerem za paskiem robi od poniedziałku do niedzieli po 12 godzin dziennie (powtarzając to w dodatku co jakieś 2 godziny i dodając: „Jestem taka zmęczona”). Myślę sobie, że gdybym był ciągle zajęty, to nigdy nie doszedłbym do wolności finansowej. Nie miałbym kiedy – w końcu byłbym zajęty. Może obudziłbym się kiedyś jako 50-latek i, owszem, miał sporą gotówkę na koncie, ale pewnie stwierdziłbym dość szybko, że najlepsze lata mojego życia dawno już minęły, a ja nie miałem nawet zbyt dużo czasu, żeby cieszyć się zarabianymi pieniędzmi. Teraz z grubej rury: Ty też lubisz „bycie zajętym”. Może już pora odpuścić? Na pewno będziesz mieć wiele oporów i racjonalizacji (np. „Kto to zrobi lepiej niż ja” czy „Beze mnie ta firma się przecież zawali”), ale ja naprawdę wiem, co piszę: bycie zajętym do niczego dobrego nie prowadzi i wiem też jako praktyk, że im mniej jestem zajęty, tym bardziej mogę się skupić na naprawdę ważnych sprawach. Poświęcimy na ten temat więcej miejsca w kolejnym podrozdziale.

132

Zarobić milion, idąc pod prąd

ACHIEVEMENT 11: Przemyśl, kto (może Ty?) jest bardzo zapracowany z kręgu Twoich bliskich i znajomych. Czy ta osoba jest bogata? Czy ta osoba jest wolna finansowo? A teraz zastanów się, czy ludzie biznesu, których znasz, są ciągle zajęci… To będzie jedno z trudniejszych zadań, ale… Napisz mi 3 przykłady technik, które zastosujesz w tym tygodniu, by mieć mniej pracy, a nie stracić efektywności. Czekam na Twoje pomysły pod adresem: [email protected].

Wstyd Na koniec jeszcze jedna kwestia, obecna u wielu przedsiębiorców: wstyd. To ciekawe, ale jak spotykam wielką Angielkę w McDonaldzie w Londynie i mówię do niej: „You look very nice today”, to ona odpowiada mi: „Of course I do”. A kiedy spotykam piękną, dobrze ubraną Polkę i mówię jej, że ładnie dziś wygląda, to słyszę z powrotem: „A, to tylko te buciki” lub „Daj spokój”. To ciekawe, ale Polacy mają problem nie tylko z przyjmowaniem krytyki. Polacy mają olbrzymi problem z przyjmowaniem pochwał. Dlaczego? Bo się wstydzą. Wstyd powoduje też, że nie mówią o swojej firmie w samych superlatywach w towarzystwie lub nie proszą o wizytówki osób, z którymi chcieliby mieć kontakt. Jak jest u Ciebie? Czy da się zbudować wielką firmę, będąc nieśmiałym?

ACHIEVEMENT 12: To jest ostatnie w tej książce, ale za to trochę szalone zadanie. Wybierz sobie kogoś, kogo podziwiasz (dowolna sfera życia, im bardziej ambitnie, tym lepiej). Zdobądź maila, telefon lub adres tej osoby. Odezwij się do tej osoby z (do wyboru): pozdrowieniami/wyrazami szacunku/pytaniem/prośbą. Opisz mi sytuację, wysyłając maila na: [email protected] (Czy ktoś na Ciebie nakrzyczał? Czy stało się coś złego? Czy oderwało Ci rękę po posłaniu maila?).

133

Jakub B. Bączek

Usamodzielnianie firmy Są dwa powiedzenia biznesowe, w które nie chciałem uwierzyć i przyznam, że kiedy je pierwszy raz usłyszałem, wydały mi się głupie (niestety, nie pamiętam ich autorów): • „Bycie w centrum firmy prowadzi do katastrofy” i… • … „Perfekcjonizm utrudnia osiągnięcie sukcesu”. Przez pierwsze 2 lata działania mojej firmy byłem dokładnie w jej centrum. Byłem szefem, twarzą firmy, głównym strategiem, marketingowcem, jedyną osobą decyzyjną, a niekiedy pełniłem również obowiązki innych pracowników, chociaż oni byli w stanie pełnić je sami. W dodatku byłem totalnym perfekcjonistą. Uważałem, że tabelka w Excelu, która zawiera dane finansowe, powinna być wypełniona tą samą czcionką i powinna być „równa”. Połowę mojej uwagi poświęcałem więc na wpisanie i analizę liczb, a połowę na… kolorowanie kolumn i sprawdzenie, czy tekst nie wyjechał mi gdzieś za linię komórki. Potrafiłem się czepiać o naprawdę małe szczegóły. Na szczęście szybko się uczę i mam w sobie talent obserwatora. Zacząłem więc coraz częściej zauważać, że kiedy biorę na siebie odpowiedzialność, ludzie mają naturalną tendencję do odpuszczania i rozleniwiają się. Zacząłem też zauważać, że kiedy wymagam perfekcjonizmu (który ja w sobie mam) od osoby, która perfekcjonistą nie jest, to prowadzi to głównie do frustracji i lęku. Zacząłem więc stopniowo wprowadzać zmiany w firmach, krok po kroku. Ten proces, który trwał ładnych kila miesięcy obserwuję teraz z perspektywy czasu i myślę, że mógłbym go podzielić na pewne etapy: 134

• • • • •

delegowanie zadań pracownikom, delegowanie uprawnień pracownikom, tygodniowa próba zaufania, miesięczna próba zaufania, usamodzielnienie firmy.

Zarobić milion, idąc pod prąd

Oczywiście można by było rozbić te etapy jeszcze na podetapy i generalnie uczynić ten temat osobną publikacją, ale postaram się tutaj konkretnie i rzetelnie opisać, jak mi udało się przeprowadzić ten proces w niecałe 2 lata (uważam, że to bardzo krótki czas). Delegowanie zadań Delegowanie zadań od zawsze przychodziło mi z łatwością. Problem w tym, że nie zawsze przynosiło oczekiwane efekty. Jeśli jesteś jednym z tych szefów, którzy mówią do pracowników: „Musimy zwiększyć sprzedaż” i idą na obiad, to… niewiele osiągniesz. Samo delegowanie nie wystarczy, dlatego wprowadziłem w swojej firmie kilka autorskich pomysłów, które sprawiły, że pracownicy przejęli za mnie 80% spraw związanych z obsługą klienta, a ja dzięki temu mogłem się skupić na zarządzaniu z prawdziwego zdarzenia. Moim największym wynalazkiem była procedura DSN (jeśli uczysz się mnemotechnikami, to warto do tego skrótu zbudować sobie jakiś dowcipne rozwinięcie). W rzeczywistości chodziło o wykonanie trzech kroków w delegowaniu każdego zadania, czyli: deleguj, sprawdź i nagradzaj. Może się wydawać, że to nic odkrywczego, ale ja stałem się w tej metodzie mistrzem i dzięki temu, zamiast stanowić centrum firmy, dopilnowałem, aby nad jej rozwojem zaczęło pracować kilkadziesiąt osób. Przyjrzyjmy się każdemu z tych etapów z osobna. Kiedy delegujesz, warto pamiętać o tym, że ludzie mają wewnętrzne mechanizmy chronienia ich przed lękiem. Jeśli będziesz więc delegować w sposób zawiły, ogólny lub zaczniesz delegować zadania przekraczające kompetencje pracownika, zadanie nie zostanie poprawnie wykonane. W moim przypadku najlepiej sprawdzało się delegowanie mailami. Znów jest to nietypowe podejście, ponieważ od praktycznie każdego przedsiębiorcy usłyszysz, że trzeba to robić na spotkaniu w cztery oczy. O tym, dlaczego nie lubię i unikam spotkań, będzie trochę później, ale teraz powiem tylko tyle, że się z tym nie zgadzam i wypracowałem system delegowania 90% spraw mailowo.

135

Jakub B. Bączek

Mało tego, staram się, żeby konkretny mail z delegowaniem zadania był jak najkrótszy – najchętniej jedno zdanie. Kolejną ważną kwestią jest to, żeby zdanie to było konkretne. Zamiast pisać: „Proszę o inny projekt okładki do książki, ten mi się nie podoba”, wolę napisać: „Wymień tło na czarne, czcionka tytułu musi być taka sama jak podtytułu, a kod kreskowy daj proszę po lewej i poślij to do mnie do jutra do 12:00”. Dlaczego to drugie delegowanie jest lepsze? Bo jest konkretne, ma termin ważności, jest wykonalne i jest jasne (pracownik wie, jaki efekt ma być osiągnięty). A dlaczego mailem? Bo, po pierwsze, zostaje na piśmie, więc nikt nie będzie się wykręcał, że czegoś nie zrozumiał czy też że tego nie pamięta, a po drugie… Genialną techniką delegowania zadań okazało się w mojej firmie dopisywanie do adresatów maila specjalnego e-adresu z zadaniami do sprawdzenia. Wyobraź sobie, że tworzysz na swoim serwerze kolejny adres elektroniczny, który wygląda tak lub podobnie: [email protected] Jeśli masz już tego maila, to ustawiasz przekierowanie z tej skrzynki na swoją służbową (bądź też odbierasz go jako osobna skrzynka, ale ja akurat jestem przeciwnikiem mnożenia kont mailowych w programie pocztowym). Jeśli więc napiszesz teraz maila z delegowaniem zadania, ale w DW (lub CC – czyli „Do wiadomości”) wyślesz go także na delegowanie@..., to posyłasz tak naprawdę tę wiadomość nie tylko do pracownika, ale także do siebie. Pracownicy powoli przyzwyczają się do tego, że trzeba dane zadanie na pewno wykonać, bo widzą, że posłałeś maila z zadaniem także do siebie i wiedzą, że zostawisz go w swojej skrzynce mailowej tak długo jako wiadomość nieprzeczytaną (więc i pogrubioną), aż pracownik nie prześle Ci raportu z wynikiem zadania! To proste działanie, a przynosi olśniewające efekty. ĆWICZENIE 34: Załóż samodzielnie lub zleć komuś ze swojej formy lub ze znajomych założenie adresu mailowego [email protected]

136

Zarobić milion, idąc pod prąd

– a następnie przekieruj tego maila na swój własny. Od dziś wszelkie delegowane zadania będą trafiać na Twój komputer, więc… nie musisz już ich zapisywać i pamiętać – będą tam tak długo, aż pracownik nie zda zadania. Oczywiście ważne jest, żeby nie oznaczać wiadomości jako przeczytanej tak długo, aż nie ma wyniku zadania – tu trzeba być bardzo konsekwentnym. Jeśli bowiem nie wykażemy się konsekwencją (jak – według moich obserwacji – 80% managerów i przedsiębiorców), to pracownicy przyzwyczają się do tego, że olewanie zadań czasami przechodzi bezkarnie i morale oraz skuteczność Twojego zespołu będą bardzo przeciętne. Samo delegowanie jednak nie wystarcza… Drugim krokiem jest sprawdzanie. Jeśli poślesz maila zgodnie z moimi instrukcjami, pracownik będzie wiedział, czego chcesz i do kiedy ma to zrobić. Jeśli sam wyjdzie z inicjatywą, żeby pokazać Ci efekty wykonanego zadania, to doskonale, ale często będzie tak, że termin z maila minie, a… pracownik milczy. Ja starałem się przynajmniej raz na tydzień przeglądać swoje maile z adresu delegowane@... i odznaczałem jako przeczytane te, które już są zrealizowane, a kiedy widziałem, że jakieś zadanie wciąż „wisi”, przesyłałem tego maila jeszcze raz (bez zmiany treści, po prostu jako „Prześlij dalej”). Dość często zdarzy się, że pracownik nie wykona zadania na czas, z różnych względów. Za pierwszym razem (pierwszy wyznaczony termin) zawsze staram się reagować zrozumieniem. Mówię więc: „Rozumiem, że coś Ci wypadło, ale jako że miało to być na dziś i jest to dość ważne dla mnie, postaraj się proszę posłać mi to do jutra do 10:00, ok?”. Najczęściej działało, ale jeśli nie, to za drugim razem jestem już trochę bardziej surowy i mówię na przykład: „Słuchaj, zaczynam się frustrować tym, że to zadanie wisi już od jakiegoś czasu, dasz radę je zrobić w pierwszej kolejności czy też mam Ci osobiście pomóc?” – takie zdanie działa rewelacyjnie, od razu pojawiają się efekty. Bardzo, bardzo rzadko zdarzało się jednak, że i to nie pomogło. Za trzecim razem wybieram więc jedną z dwóch opcji: zjebka motywująca (jeśli brak realizacji wynika z lenistwa lub ze złego zarządzania sobą

137

Jakub B. Bączek

w czasie pracownika) lub refleksja, czy oby nie dałem zbyt trudnego zadania. Jeśli dojdę do wniosku, że moje delegowanie było do kitu (np. poprosiłem o zadanie, które wymaga wiedzy niedostępnej dla pracownika), to po prostu biję się w pierś i mówię do człowieka: „Może to, że dotychczas tego nie wykonałaś, znaczy, że jest to na ten moment za trudne dla Ciebie, pozwól więc, że przejmę to zadanie i je dokończę”. Tak czy inaczej, sprawdzam tak długo, aż zadanie jest zakończone – to ważne i uczy pracowników konsekwencji i dotrzymywania słowa. Jako praktyk powiem, że to genialna metoda. Na końcu warto też pracownika nagrodzić, ale nie chodzi tu o podwyżkę czy bilety do kina, bo zadań delegujemy masę i moglibyśmy zbankrutować, nagradzając wykonanie każdego gotówką. Bardziej chodzi mi tu o dobre słowo, w stylu: „dziękuję” czy „dobra robota”. Pracownik nagrodzony pochwałą słowną czuje motywację i energię do dalszego działania. Dzięki temu możemy delegować mu kolejne zadania. Nie zawsze udaje mi się chwalić po każdym zadaniu, ale staram się przesłać przynajmniej krótkie „dziękuję” w mailu zwrotnym raz na jakiś czas. Tak kończy się cykl delegowania każdego zadania: delegujesz, sprawdzasz i nagradzasz, a potem idziesz dalej. Z czasem wszyscy w firmie przyjmą ten system działania i stanie się on normą, a Ty… skupisz się na prawdziwym zarządzaniu, a nie na zajmowaniu się pierdołami w firmie. Delegowanie uprawnień Kolejnym krokiem w usamodzielnieniu firmy jest już delegowanie uprawnień (to nie to samo, co zadania). Od czasu do czasu może się zdarzyć, że delegowane pracownikowi zadanie do Ciebie wraca. Podam przykład: delegujesz pracownikowi uzyskanie referencji od klienta, ale pracownik wraca do Ciebie po 2 dniach i mówi, że klient wystawi referencje po otrzymaniu od nas faktury. Jako że pracownik nie ma uprawnień i dostępu do programu fakturacyjnego, zadanie ląduje z po-

138

Zarobić milion, idąc pod prąd

wrotem na Twoim biurku. Dopiero po wystawieniu faktury przez Ciebie zadanie może być kontynuowane przez pracownika. W tego typu przypadkach szef jest tak zwanym „wąskim gardłem”, czyli miejscem procesu, w którym mogą tworzyć się kroki. Dlatego warto zaufanym pracownikom przekazać uprawnienia do funkcjonowania w firmie, jako zastępstwo szefa. Ja stopniowo przekazywałem uprawnienia swoim managerom (przypominam, były to osoby zatrudnione z kręgu moich bliskich znajomych, więc zaufane, lojalne i zaangażowane). Po kilku latach pracy dostali ode mnie kolejno: uprawnienia do wystawiania faktur za usługi i produkty z ich działów, możliwość podpisywania umów z klientami, później dostęp bierny do konta bankowego (mogli sprawdzać wpłaty, ale nie mogli jeszcze robić przelewów), potem już aktywny dostęp do konta (na początku z limitem maksymalnie 5 000 zł wypłaty jednorazowej, a teraz już bez limitów), a w końcu oddałem im możliwość odbierania moich telefonów i odpisywania na moje maile w moim imieniu. Krótko mówiąc, oddałem im wszelkie uprawnienia, które posiadam sam (stopniowo, krok po kroku). Gdybym był nadal szefem w centrum firmy, to faktury wystawiałbym sam, przelewy podpisywałbym sam, na maile odpisywałbym sam i… nie byłoby mowy o wolności finansowej. Ale ja wolałem delegować uprawnienia zaufanym pracownikom, dzięki czemu stałem się zastępowalny i może mnie w firmie nie być w ogóle, a i tak będzie ona sprawnie funkcjonować. Oczywiście nie namawiam Cię do tego, żeby od razu przekazać wszelkie swoje kompetencje pracownikom. Najpierw musisz mieć pewność, że dana osoba naprawdę chce zostać w Twojej firmie na długie lata, że jest odpowiedzialna. Musisz czuć, że jej ufasz i wiedzieć, że wielokrotnie już udowodniła, iż jest godna zaufania. Ważnym aspektem jest też wyciszenie swojego ego. Wielu szefów woli zostawić wypłaty wynagrodzeń tylko dla siebie, ponieważ czują się dowartościowani, kiedy przekazują pieniądze podwładnym i lubią usłyszeć wtedy „dziękuję”. Jeśli jednak Twoje ego jest pod kontrolą i stąpasz pokornie po ziemi, wszystkie te sprawy mogą załatwiać Twoi ludzie.

139

Jakub B. Bączek

Gwarantuję Ci, że raz na jakiś czas się pomylą. Czasami zrobią coś źle. Czasami nawet doprowadzą do konfliktu lub porażki, ale w dłuższej perspektywie popatrz na to tak, że każdy błąd to doskonała nauka i szansa na rozwój. Starałem się bardzo cierpliwie podchodzić do błędów pracowników – zarówno w delegowaniu zadań, jak i delegowaniu uprawnień. Czasami kosztowało mnie to trochę pieniędzy i nerwów, ale było warto. Moi pracownicy czuli, że im ufam i nie chcieli zawieść tego zaufania. Nawet jeśli zdarzyło się coś nieplanowanego, to moje zaufanie nie malało. Mogli za to liczyć na wsparcie i na pomoc w posprzątaniu bałaganu. Tak właśnie ze „zwykłych” koordynatorów stali się prawdziwymi managerami i byli już gotowi do zarządzania firmą w moim imieniu. Znikanie z firmy W następnym kroku wykonałem więc kilkakrotnie pewien eksperyment. „Znikałem” z firmy na tydzień z ich oczu. Tak naprawdę byłem na miejscu, gotowy do pracy, ale nie odbierałem telefonów (więc klienci w końcu trafiali do pracowników, a pracownicy musieli swoje problemy rozwiązywać sami) i nie odpisywałem na maile (o tym w kolejnym podrozdziale). Obserwowałem bacznie, co się dzieje i zauważałem, że… nic się tak naprawdę nie zmienia. Firma funkcjonuje tak samo, jak funkcjonowała. Szybko okazało się, że pracownicy, mając wszelkie narzędzia i uprawnienia do pracy, nawet nie zauważali, że mnie nie ma. Kolejnym eksperymentem było zniknięcie z firmy na miesiąc. Niby nie aż tak długo, ale w ciągu miesiąca w firmie podejmuje się dziesiątki decyzji. Zebrałem więc kluczowych managerów i powiedziałem im wprost, że jadę na miesięczne wakacje i nie zabieram ani telefonu, ani laptopa i że nie będę utrzymywał żadnego kontaktu z firmą. Pamiętam, że byli trochę przestraszeni, ale i podekscytowani zarazem. Sami podjęli decyzję, że będą się raz na jakiś czas spotykać i motywować wzajemnie do pracy i wspierać. Po moim powrocie zobaczy-

140

Zarobić milion, idąc pod prąd

łem wyniki firmy i miałem dowód na papierze: firma funkcjonowała bez zarzutu. I choć pracowałem na taki efekt kilka lat (rekrutując odpowiednich ludzi, szkoląc ich i ucząc na co dzień, delegując im zadania i sprawdzając to, dając im moje uprawnienia i coachując ich), to po raz pierwszy w życiu poczułem, że moja wolność finansowa jest na wyciągnięcie ręki. Stopniowo przyzwyczajałem ich więc do nowej sytuacji i na jednym z naszych tradycyjnych spotkań integracyjno-szkoleniowych powiedziałem z poważną miną, że odchodzę z firmy. Pracownicy byli na to gotowi. Znowu pojawiło się trochę lęku, czy sobie poradzą, ale pojawiła się też niesamowita siła i chęć do pracy. Managerowie poczuli się jak prezesi, koordynatorzy jak managerowie. Wiedzieli, że są w solidnej firmie i wiedzieli, że mają świetne produkty do sprzedaży. Wiedzieli też, że firma ma doskonały wizerunek i opinię ekspercką w branży. Pozostawiając firmę w ich rękach, dałem im najwyższy dowód zaufania i wiary w ich siły. Mogli się dzięki temu poczuć jak przedsiębiorcy, którzy sami będą budować swoją przyszłość i rzeczywistość. Efekt jest taki, że będąc poza firmą (w tym akurat momencie, kiedy to piszę, jestem na lotnisku Don Mueang w drodze do Kuala Lumpur w Malezji), jestem zupełnie spokojny o swoje interesy i swoich ludzi. Długo na to wspólnie pracowaliśmy, ale myślę, że każdy z nas ma teraz szanse na korzystanie ze swojego potencjału. Staram się nie zerkać na maila, na konta bankowe, na firmowego Facebooka, ale jak już mnie skusi, to widzę, że wszystko jest OK, a wyniki finansowe są nawet lepsze niż rok temu, kiedy byłem obecny w firmie w 100 procentach. Żyć nie umierać! I tylko się cieszyć z tak genialnych ludzi w zespole! Podwajanie motywacji zespołu Na koniec krótko o jeszcze jednym temacie. Staram się, żeby moi managerowie odczuwali satysfakcję nie tylko z powodu wynagrodzeń

141

Jakub B. Bączek

(wydaje mi się, że dość wysokich jak na warunki rynkowe), ale czuli się współwłaścicielami firm także w sensie formalnym. Każdy z nich wie, że za wybitny wkład i przejęcie jakiegoś działu czy spółki może liczyć na udziały w tych interesach. Raczej zostawiam większość udziałów dla siebie (na razie, pewnie kiedyś się to zmieni), ale jestem też w stanie oddać mniejszościową część najbardziej zaangażowanym ludziom. Chcę, żeby czuli, że to są ich firmy i chcę, żeby mieli to na papierze. Oczywiście pracownicy muszą wykazać się też skutecznością biznesową i zrealizować konkretne plany finansowe pod moją nieobecność, ale uważam, że naprawdę warto dzielić się z nimi udziałami w firmie – to podwaja motywację zespołu do tworzenia wybitnego przedsiębiorstwa. A takimi właśnie przedsiębiorstwami i zespołami mam zaszczyt się pochwalić – wybitnymi w swoich branżach i robiącymi wrażenie na wielu klientach i obserwatorach. Podsumowując, dziś jestem przekonany, że bycie centrum firmy nie prowadzi na dłuższą metę do niczego dobrego. Podpisuję się też pod stwierdzeniem, że nadmierny perfekcjonizm hamuje rozwój biznesu. Był mi co prawda potrzebny, aby stworzyć skuteczne procedury i know-how dla naszych franczyzobiorców, ale im bardziej odpuszczam sobie perfekcję, tym bardziej jestem szczęśliwy i tym lepiej pracuje się moim ludziom. Jak jest u Ciebie? Jesteś w centrum firmy? Czy do dzisiaj szczyciłaś się, że jesteś perfekcjonistką? Czy do dzisiaj mówiłeś, że sam zrobisz to najlepiej? Przemyśl proszę tę kwestię bardzo dokładnie.

142

Zarobić milion, idąc pod prąd

Nowe nawyki przedsiębiorcy Wraz z usamodzielnianiem firmy przedsiębiorca zaczyna się przyzwyczajać do nowych nawyków. Choć mowa tu o eliminowaniu telefonów, maili, spotkań czy spraw do zrobienia, to okazuje się, że wcale nie jest to łatwe. Znów na drodze staje ego. Lubimy myśleć, że jesteśmy w czymś szybsi, sprawniejsi czy mądrzejsi od innych. Pewnie nawet często tak jest i częściowo mamy rację. Jako początkujący przedsiębiorcy nadmiernie przywiązujemy się jednak do swojej samodzielności i samowystarczalności – to jest punkt, w którym większość przedsiębiorców pozostaje i przegrywa. Warto złapać się na tym, że wiele telefonów, które odbieramy, nie ma tak naprawdę większego znaczenia w perspektywie zarządzania całą firmą. Mnie chyba po raz pierwszy zdarzyło się nie odpisać na pytanie od jakiegoś studenta w mailu po 4 latach budowania firmy. Dotychczas odpisywałem na wszystkie maile, a swego czasu otrzymywałem ich na skrzynkę średnio po 70 dziennie! Kiedy zrozumiałem jednak, że 80% tych maili generuje pośrednio lub bezpośrednio tylko 20% przychodów naszej firmy, a to te 20% najważniejszych maili (kluczowi klienci, media, wielcy partnerzy biznesowi) buduje 80% naszych przychodów, to… wszystko się zaczęło zmieniać, a ja zacząłem widzieć siłę w tym, że nie jestem zajęty, tylko zamiast tego skoncentrowany na konkretach i najważniejszych tematach. Kalendarze Gdybym pokazał Ci teraz mój papierowy kalendarz z 2008 roku, to pewnie zrobiłoby to na Tobie wrażenie. To była gruba „książka” w formacie A4, gdzie na każdy dzień przewidziana była jedna wielka kartka. Najbardziej zaskakujące jest jednak to, że prawie każdą z tych kartek miałem zapisaną zadaniami i sprawami do załatwienia drobnym drukiem! W sumie wpisałem w ten kalendarz kilkanaście tysięcy spraw na rok 2008! Dziś jak na to patrzę, jestem przerażony. Jeśli pojawisz się kiedyś na moim szkoleniu, to po143

Jakub B. Bączek

każę te kalendarze jako inspirację – każdy kolejny był już bowiem mniejszy. W 2009 roku nadal bardzo gruby, ale już A5, w 2010 roku A5, gdzie na jednej kartce były już 3 dni, a nie tylko 1, a obecnie mam mikroskopijny kalendarzyk, który kupiłem w Empiku za… 9 zł. Mało tego, jakiś czasu temu powykreślałem z tego kalendarzyka wszystkie poniedziałki, środy, piątki, soboty i niedziele, więc nawet gdybym chciał się z kimś spotkać biznesowo w którymś z tych dni, to otwieram kalendarz i… nie mam gdzie zapisać! W związku z tym, mając minimalne szanse na zapisanie jakiegokolwiek spotkania czy zadania w kalendarzu, większość po prostu odrzucam lub przekazuję pracownikom. Pod koniec etapu przedsiębiorczości mogłem dzięki temu skupić się na naprawdę najważniejszych tematach, a teraz, w etapie wolności finansowej, skupiam się na szczęśliwym i pełnym życiu rentiera. Podobnie jak z wielkością kalendarzy, z czasem zacząłem stopniowo zmniejszać liczbę spotkań. Po latach obserwacji i prowadzenia różnych biznesów i projektów stałem się przeciwnikiem spotkań. Ludzie przychodzą na te spotkania najczęściej nieprzygotowani, bez konkretów, chcą sobie pogadać i – sorry – marnują mój czas i moje życie, a mam je przecież tylko jedno. Jako młody przedsiębiorca potrafiłem „zaliczyć” i 7 spotkań dziennie. Teraz nawet jedno w tygodniu wydaje mi się za dużo! W dzisiejszym świecie biznes przenosi się do sieci. Wiem, że już o tym pisałem, ale dodam tylko, że jakieś 90% moich największych klientów obsługiwałem bez spotkań osobistych. Ba, w moich firmach pracują nawet osoby, których w życiu nie widziałem na oczy! Jeśli chcą przedyskutować cokolwiek ze mną, to muszą to zrobić telefonicznie lub mailowo, choć prawdę powiedziawszy, nawet w taki sposób ostatnimi czasy jest to niemożliwe, więc… radzą sobie sami albo szukają wsparcia w zespole, ucząc się od siebie i integrując. Jeśli już naprawdę muszę się z kimś spotkać, to albo ustalam godzinę zakończenia spotkania (często, dość zaskakująco dla rozmówców, nie o pełnych godzinach, a np. od 13:20 do 13:42) i proszę o przygotowanie konkretnej listy spraw do omówienia – pisem-

144

Zarobić milion, idąc pod prąd

nie! Dzięki temu załatwiam teraz w 5 minut to, co kiedyś zajmowało mi godzinę i polegało na bezproduktywny błądzeniu w dygresjach rozmówcy lub też domyślaniu się, o co tak naprawdę chodzi. Lubię też połączyć spotkanie z posiłkiem. Jedzenie to przyjemność, ale i konieczność, więc skoro muszę to zrobić i siedzę w restauracji przez godzinę, to mogę to wykorzystać jednocześnie na rozmowę o tym, co dzieje się w jednej z moich spółek. Telefony Mało kto zdaje sobie z tego sprawę, ale najbardziej dezorganizującą pracę i życie formą spotkań, są… telefony. Tak, to też są spotkania! Problem tylko w tym, że telefon przedsiębiorcy może zadzwonić w każdym momencie, nie tylko w takim, w którym mamy szanse na przygotowanie się do rozmowy. A drugi problem jeszcze polega na tym, że zdecydowana większość osób telefonujących do nas czegoś od nas chce lub wymaga (akwizytorzy, ankieterzy, telemarketerzy, pracownicy, kandydaci do pracy itd.). Im więcej czasu poświęcisz na takie telefony, tym mniej masz czasu na zarządzanie, a tym samym – tym bardziej wydłuża się Twoja droga do wolności finansowej. W sprawie telefonów zadziałałem więc bardzo stanowczo i systemowo. W ciągu zaledwie 3 miesięcy udało mi się ograniczyć liczbę telefonów, które odbieram, z 30 dziennie do zaledwie 2! Jeśli jesteś już na tym etapie i czujesz, że chcesz zarządzać, zamiast marnować czas na bezproduktywnie rozmowy telefoniczne, wykonaj poniższe ćwiczenia, żeby tak jak ja zredukować liczbę telefonów do Ciebie aż 15-krotnie w kilka tygodni! (Podkreślam jednak, że musisz być na wstępie do etapu wolności finansowej, żeby ten proces miał sens. Jeśli jesteś na etapie nauki lub poszukiwań, wykonanie tych ćwiczeń może Ci wręcz zaszkodzić). Co ciekawe, pomimo uwolnienia dużej ilości czasu w ciągu dnia, rentowność moich firm wzrastała, a moja osobista skuteczność i uważność podwoiły się wraz z brakiem telefonów.

145

Jakub B. Bączek

ĆWICZENIE 35 Sprawdź, czy na stronie internetowej Twojej firmy jest Twój numer telefonu. Jeśli tak, a masz pewność, że Twoi ludzie mogą odpowiadać na przynajmniej 75% Twoich telefonów sami, usuń swój numer i wstaw tam numer zaufanego pracownika. Jeśli z czymś nie będzie sobie w stanie poradzić, po prostu zapyta Ciebie, co ma rozmówcy odpowiedzieć w późniejszym terminie. ĆWICZENIE 36 Jeśli telefony pojawiają się nadal, wpisz do wyszukiwarki Google swój numer telefonu w cudzysłowie i kliknij „enter”. Wyskoczy Ci lista stron, na których podany jest Twój numer. Może to być Allegro, GoldenLine czy jakieś bezpłatne ogłoszenie usługi sprzed 4 lat. Edytuj te strony, jeśli masz do nich dostęp (ponownie: zamień swój numer na numer pracownika) lub też napisz do działów obsługi klienta tych stron i wytłumacz, że telefon jest już nieaktualny i że prosisz o jego usunięcie spod tego linka (podajesz adres strony www). Mnie w ten sposób udało się prawie całkowicie usunąć prywatny numer telefonu (który używałem też w firmach) z całego Internetu. ĆWICZENIE 37 Zacznij tworzyć w swoim telefonie listę kontaktów o nazwie „Nie odbierać”. Bardzo to śmieszy moich kursantów i studentów, ale ja mam w swojej książce telefonicznej numery od „Nie odbierać 1” do „Nie odbierać 174”. Każdy akwizytor, kombinator lub ankieter zaraz po tym, jak miło mu podziękuję za rozmowę i rozłączę się, trafia ze swoim numerem do listy „Nie odbierać”. Rekordzistami są książki telefoniczne Eniro (chyba z 20 numerów, których nie odbieram), handlowcy z Orange i Play, a także nachalni ludzie z Groupona. Kiedyś zdobyli mój telefon, mają go więc w bazie danych

146

Zarobić milion, idąc pod prąd

do dziś. Ja nie zamierzam telefonu zmieniać, ale za to olewam ich próby połączenia, nie pamiętając już nawet, kto pod jakim numerem się znajduje. Jeśli jest na „Nie odbierać”, to na zawsze stracił już szansę porozmawiania ze mną pod tym numerem i zapewne sobie na to zasłużył. Gdy się kiedyś spotkamy, to pochwalisz mi się swoją listą. ĆWICZENIE 38 Zastrzeż numer. Dzięki temu nikt nie będzie oddzwaniał do Ciebie w trakcie obiadu, masażu czy randki – tylko Ty wiesz, gdzie dzwonisz i co chcesz załatwić, ale Twojemu rozmówcy wyświetla się „numer prywatny”, więc nie będzie Ci zawracał głowy. Część moich bliskich marudzi na ten mój numer zastrzeżony (szczególnie Asia), ale generalnie to bardzo mi służy. Jak czegoś potrzebuję, to dzwonię, ale jak chcę mieć święty spokój, to mam święty spokój. ĆWICZENIE 39 Przekieruj swoje połączenia na numer służbowy. Wystarczy wejść w ustawienia połączeń i wpisać numer przekierowania. U mnie wygląda to tak, że kiedy dzwonisz do mnie, a ja z jakiegoś powodu nie odbiorę (np. wiem, że dzwonisz, bo coś chcesz, a ja jestem w trakcie relaksującej medytacji), po trzecim sygnale dodzwonisz się do mojej „asystentki” (nie lubię tego słowa). Krótko mówiąc, jeśli jesteś akwizytorem lub chcesz mnie przekonać do kolejnego „genialnego” produktu na rynku, to rozbijesz się o mur przeszkolonej osoby, która nie dopuści Cię do mnie za żadne skarby, a jeśli jesteś z rodziny lub ze znajomych, to po zakończeniu medytacji będę miał SMS-a z informacją od pracownika, żeby do Ciebie oddzwonić. Proste. Tym bardziej że około 6 miesięcy w roku zamierzam spędzać w podróżach, a wciąż jeszcze kilku klientów ma mój numer i raz na kilka tygodni czy miesięcy chcę z niego skorzystać.

147

Jakub B. Bączek

ĆWICZENIE 40 Wyciszaj telefon na dni wolne i po godzinie 16. Mnie na początku było trudno, bo jak większość przedsiębiorców uzależniłem się wręcz od telefonu, ale z czasem cisza i wolność od mojej melodyjki z telefonu sprawiała mi taką przyjemność, że niekiedy nie włączam dźwięku w swoim Samsungu nawet przez cały tydzień. Jeśli to coś ważnego, zawsze mogę oddzwonić, jak już zerknę na aparat, ale 95% spraw nie ma większego znaczenia w całej historii mojego życia. Maile Po rozprawieniu się z telefonami na celownik poszły maile. Dotychczas pułapka wyglądała tak, że wiedziałem, iż dany mail dotyczy jakiejś pierdołki i że powinienem go skasować lub delegować, ale odpowiedź była na tyle krótka (do 2 minut), że jednak odpisywałem. Zdarzało mi się jeszcze nie tak całkiem dawno temu odpisywać na maila typu: „Chciałabym zakupić Państwa e-book za 9 zł” czy „Piszę prace magisterską o animacji, czy udzieli mi Pan wywiadu”. W końcu zrozumiałem, że liczba ludzi, którzy coś ode mnie chcą, jest nieskończona i jeśli będę im wszystkim odpisywał, to nie pomogę tym najbliższym, bo nie będę miał dla nich czasu. Nie mówiąc już o tym, że ja sam będę wrakiem, odpisując na te maile, zamiast skupić się na swoim życiu i szczęściu! Zmniejszyłem więc liczbę maili do 1-3 dziennie. A nawet jeśli je otrzymuję, to i tak najczęściej są delegowane do realizacji na kogoś innego. Być może kiedyś uda mi się osiągnąć taki stan, że w ogóle nie będę korzystał z poczty e-mail. Tak, tak, nie zwariowałem, wydaje mi się to naprawdę możliwe. Jeśli masz gotowość, by poszerzyć swoją strefę komfortu i jeśli jest to odpowiedni etap Twojego rozwoju biznesowego, ogranicz razem ze mną liczbę maili, krok po kroku:

148

Zarobić milion, idąc pod prąd

ĆWICZENIE 41 Sprawdź, czy na stronie internetowej Twojej firmy jest Twój email. Jeśli tak, usuń go i zamień na ogólny, np. biuro@nazwafirmy. pl ĆWICZENIE 42 Wpisz do wyszukiwarki Google swój e-mail w cudzysłowie i kliknij „enter”. Wyskoczy Ci lista stron, na których podany jest Twój adres. Stopniowo zacznij usuwać kontakt do siebie, strona po stronie. ĆWICZENIE 43 Zacznij naprawdę walczyć ze spamem. Wypisz się z powiadomień na Facebooku, LinkedIn czy Twitterze – przecież i tak się tam regularnie logujesz, więc nie musisz jeszcze dostawać maila, że ktoś polubił Twój post. Dzięki temu otrzymasz dziennie o 50% maili mniej i skupisz się na ważnych lub przyjemnych rzeczach, zamiast tracić podwójnie czas. Wyszukaj też na dole każdego newslettera, który dostajesz, a którego i tak przecież nie czytasz, opcję „wypisz z bazy” lub „unsubscribe”. Kliknij i dopilnuj, by Twój mail zniknął z ich bazy danych. Na artystów w stylu: „Czy wyraża Pan zgodę na posłanie oferty usług księgowych” (piętnastą już w tym tygodniu) reaguj stanowczo i pisz po prostu „WYPISZ Z BAZY” lub nawet „DAJ MI SPOKÓJ” (czy takie tam…). Nie zlikwiduje to spamu do zera, ale mi udało się go zminimalizować o jakieś 90%. ĆWICZENIE 44 Usuń swojego maila z wizytówek i wszelkich materiałów marketingowych. Kompetencje Twoich pracowników są wystarczające by mogli odpowiadać na większość pytań do Ciebie, a jeśli tak nie

149

Jakub B. Bączek

jest, to przynajmniej wyselekcjonują Ci te najważniejsze sprawy, a resztę odrzucą, dbając o higienę Twojego umysłu. ĆWICZENIE 45 Używaj autoresponderów w stylu: „Dziękuję za kontakt, jestem poza biurem, proszę o kontakt z…”, nawet jeśli nie jesteś poza biurem. Jeden z moich e-maili ma autoresponder już od kilku miesięcy – stopniowo ta skrzynka umiera, bo Ci, co chcą napisać, od razu kierują się do moich pracowników. Właśnie o to mi chodziło. ĆWICZENIE 46 Walcz z pokusą odpisywania na głupie maile i takie, które niczego nie wnoszą do Twojej pracy i Twojego życia. Wiem, że to trochę brutalne, ale wolę mieć szczęśliwe życie i czasami tylko uświadomić sobie, że ktoś jest wkurzony, bo nie odpisałem na jego „fantastyczną” ofertę, niż odpisać na każdego, nawet durnego maila, ale mieć nieszczęśliwe i przepracowane życie. Twój wybór. ĆWICZENIE 47 Zanim odpiszesz na cokolwiek ze swojej skrzynki mailowej, najpierw odpowiedz sobie na pytanie, czy nie należy tego maila delegować albo przesłać do pracownika… Nawet jeśli odpisanie zajęłoby Ci tylko 2 minuty! Ten nawyk to naprawdę pomysł za milion dolarów! Facebook Kiedy nie ma już tyle telefonów i maili co dotychczas, pora na kolejne wyzwanie dla strefy komfortu. Facebook i złodzieje czasu. Biję się w pierś i przyznaję jak na spowiedzi: jestem uzależniony

150

Zarobić milion, idąc pod prąd

od Facebooka i te wszystkie „Like” czy komentarze są dla mnie jak karuzela dla 5-latka. Owszem, lubię to. Niemniej muszę też uczciwie przyznać, że codzienne logowanie się na Facebooku (czy innych portalach społecznościowych) „zabiera” kawałek życia, który można by poświęcić na jeszcze przyjemniejsze, a na pewno ważniejsze sprawy. Na razie więc daję sobie jeszcze tolerancję na to, że spędzam tam trochę czasu. Zresztą traktuję Facebooka także jako rewelacyjne narzędzie marketingowe (patrz: rozdział trzeci). Docelowo jednak chciałbym kiedyś usunąć swój profil z tego portalu, a na razie mam zamontowaną w laptopie aplikację, która liczy mi jak stoper czas spędzony dziennie na Facebooku. Staram się, żeby nie było to więcej niż godzina dziennie. Beznadziejnie mi idzie… Jeśli lubisz media społecznościowe, to jeszcze pół biedy, ale jeśli okazuje się w pewnym momencie Twojego życia, że większość spraw na tych portalach dotyczy jednak Twojej pracy, a ponad połowa znajomych to… właśnie, kto to, kurwa, jest? Może już czas na ograniczenia lub usunięcie niektórych profili. Myślę, że wkrótce rozważę takie działanie. Póki jednak jestem – zapraszam do znajomych! Wiem co mówię, kiedy zachęcam Cię do znacznego ograniczenia spraw i tematów, które zaprzątają Twoją głowę w okresie przedsiębiorczości. Kiedy pojawiał się spokój, czas i cisza, tworzyłem swoje najwybitniejsze projekty. Mogłem też motywować ludzi, obmyślić kreatywny marketing lub po ludzku odpocząć. Wszystko to dzięki eliminacji i redukcji docierających do mnie maili i telefonów. Naprawdę polecam – trudno być dobrym managerem, kiedy się jest ciągle zajętym, bo zamiast zarządzać, jest się… zajętym! A o wolności finansowej możesz tylko pomarzyć. Jeśli jednak udało Ci się wykonać przynajmniej część ćwiczeń, zapraszam Cię do najbardziej fascynującego etapu Twojego życia: dużo pieniędzy i dużo czasu. Najlepsze przed nami!

151

Jakub B. Bączek

Rozdział 5.

Masz już dużo pieniędzy i coraz więcej czasu – etap wolności finansowej

Wszystko zaczyna się od marzeń… Wielu ludzi marzy jednak o małych rzeczach lub nawet wcale. Jeśli Twoim marzeniem będzie, by przeżyć z miesiąca na miesiąc za pieniądze z pracy, której nie lubisz, to tak właśnie będzie wyglądało Twoje życie. Jeśli z kolei Twoje marzenia będą związane z byciem ideałem, to skazujesz się na cierpienie, bo wśród ludzi ideałów nie ma. Chciałbym Cię więc zachęcić do marzeń ambitnych, ale realnych. Wykraczających poza strefę komfortu, ale takich, które sprawiają, że czujesz motylki w brzuchu. Chciałbym Cię zachęcić do marzenia o wolności finansowej. Nie marzyłem o niej, będąc w etapie nauki, bo wtedy nawet nie znałem takiego pojęcia. Nie marzyłem o niej, kiedy byłem w eta-

152

Zarobić milion, idąc pod prąd

pie poszukiwań, bo wówczas całą moją energię pochłaniało tworzenie. Nie marzyłem o wolności finansowej nawet wtedy, kiedy stałem się przedsiębiorcą. Szczerze? Nie wierzyłem, że w Polsce możliwe jest, by stać się młodym rentierem. Mijały jednak lata, ja pracowałem jak tytan, po ludzku stawałem się coraz bardziej zmęczony. I wtedy odważyłem się marzyć… Dziś patrzę wstecz i myślę sobie, że muszę uważać na swoje marzenia – one naprawdę lubią się spełniać! Może nie jesteś jeszcze na etapie wolności finansowej, ale zapraszam Cię do lektury tego rozdziału – potraktuj go jak mapę i motywację do zmian w Twoim życiu. Jeśli jesteś już na początku lub w trakcie wolności finansowej, to dostrzeż razem ze mną pułapki i zagrożenia tego etapu. Wszystko, co napisałem w tym rozdziale, to namacalne fakty. Pora zmierzyć się z marzeniami!

153

Jakub B. Bączek

Budowanie przychodów pasywnych Przychody pasywne to takie, które znajdą się na Twoim koncie bez względu na to, czy pracujesz, czy nie, czy jesteś w Polsce, czy na wakacjach, czy jesteś w pełni sił, czy chorujesz. Są to więc regularne, przewidywalne pieniądze, którym nie musisz poświęcać (zbyt dużo) pracy. Pewnie nie ma czegoś takiego, jak w pełni wolne od wysiłku pieniądze, bo przecież nawet jeśli pobierasz odstępne od studentów, którzy wynajmują 2 pokoje w mieszkaniu kupionym przez Ciebie, to co miesiąc musisz sprawdzić na koncie, czy przelew przyszedł w terminie, a to też jakaś praca. Niemniej jednak pasywa wymagają minimalnego nakładu pracy, dlatego są takie przyjemne i pożądane w świecie przedsiębiorców. Jest masa przykładów przychodów pasywnych, ale w tym podrozdziale opiszę głównie te, które sam posiadam. Jak już wspominałem wcześniej, oprócz planu A, lubię mieć także plan B, plan C, a nawet plan Z. W związku z tym wyznaję zasadę: źródeł pasywnego przychodu nigdy za wiele! Dla ułatwienia podzieliłem przykłady pasywów na cztery grupy. Zachęcam Cię, żeby budować swoje „źródełka” w każdej z tych grup (czyli dywersyfikować przychody na różne obszary). Przychody z przedsiębiorczości Po lekturze poprzedniego rozdziału wiesz już, jak udało mi się usamodzielnić moje firmy. W związku z tym, mimo iż nie jestem już w nich obecny na co dzień, otrzymuję z tych działalności regularnie przelewy na swoje konto. Oczywiście raz na jakiś czas wykonuję jakąś pracę, ale czasami jest to 1 dzień w tygodniu dla firmy, a czasami nawet 1 godzina w miesiącu! Jak to w przedsiębiorczości bywa, przychody te bywają różne (w zależności od koniunktury, sezonowości, sytuacji u konkurencji, jeśli takowa istnieje itp.). Są one jednak znacznym źródłem mojej emerytury. 154

Zarobić milion, idąc pod prąd

Chciałem się jednak zabezpieczyć na wypadek, gdyby którakolwiek z moich firm miała kiedyś zniknąć, zbankrutować lub odlecieć w kosmos i swego czasu zainwestowałem trochę w e-learning i prawa autorskie. W obu tych opcjach lubię to, że napracować trzeba się tylko raz, a później można przed dłuższy czas (choć zapewne nie przez całe życie) czerpać z tego korzyści. Weźmy kilka przykładów. Będąc jeszcze w etapie przedsiębiorczości, zdałem sobie sprawę, że na szkolenia mojej firmy z zakresu animacji czasu wolnego przychodzą głównie młodzi ludzie z dużych miast. Zastanawiałem się więc, co zrobić, żeby dotrzeć do tych osób, które marzą o pracy w animacji, ale nie mają ochoty dojeżdżać na szkolenie do Warszawy czy Katowic. Tak powstała strona www.kurs-animatorow.pl. Jej funkcjonowanie oparte jest na kursie e-learningowym, który nagrałem kilka lat temu. Oczywiście wymagało to trochę pracy: wymyślenie koncepcji kursu, znalezienie ludzi, którzy nakręcą to dla mnie za rozsądne pieniądze, wynajem green boxa, charakteryzacja i make-up, cały dzień zdjęć przed kamerą, montaż, opracowanie, stworzenie strony www, wstępny marketing – w sumie sporo godzin pracy. Było jednak warto, bo od tego czasu, co miesiąc przez kilka już lat, na konto jednej z naszych firm wpływa spora kwota od osób, które postanowiły zdobyć certyfikat animatora on-line, bez wychodzenia z domu. Nie jest to jakaś zabójcza kwota i pewnie nie dałbym rady wyżyć tylko z tych pieniędzy, ale… kursów e-learningowych mam więcej (zerknij też na: www.kurs-zonglerki.pl czy www.psychologiaeventow.pl). Dodatkowo kursy te obsługuje jedna z naszych koordynatorek, więc jedyna praca, która mnie czeka co miesiąc, polega na tym, że zerkam na raport sprzedaży i cieszę się z przychodów pasywnych (co zajmuje mi w sumie 2 minuty miesięcznie). Oczywiście częścią tego przychodu dzielę się z ową koordynatorką, ponieważ to do niej należy wysłanie certyfikatu każdemu e-kursantowi i stworzenie comiesięcznego zestawienia sprzedaży.

155

Jakub B. Bączek

ĆWICZENIE 48: Wejdź na stronę www.elearning.pl i zastanów się, czy nie nadszedł już moment, żeby stworzyć krótki e-kurs z wiedzą, którą posiadasz. To może być temat związany z Twoim biznesem, ale może to też być… nauka gry na pianinie lub po prostu przysłowia po niemiecku. Krótko mówiąc: cokolwiek, co może być dla kogoś interesujące. Nie ma żadnej gwarancji, że Twoja wiedza będzie się sprzedawać, ale czasami nagranie prostego kursu (nawet bezkosztowo, w domu, na kamerce internetowej), dodanie do niego kilku ćwiczeń (bezkosztowo, stworzonych w Wordzie) i ogłoszenie tego kursu na Twoim Facebooku czy na GoldenLine (wszystko to jest bezpłatne) może doprowadzić Cię do zarobienia jakichś pieniędzy. A jeśli kurs będzie bardzo dobry, jest szansa, że te pieniądze będą przychodzić na Twoje konto co miesiąc, jako pasywa. Innym sposobem zarabiania, który bardzo lubię i któremu nie muszę poświęcać czasu, jest sprzedaż moich e-booków i książek przez dystrybutorów. Jeśli chcesz zobaczyć konkretny przykład, wejdź teraz na www.empik.com i wpisz w wyszukiwarkę moje pełne nazwisko, czyli „Jakub B. Bączek”. Zobaczysz kilka moich publikacji, co oznacza, że nawet jeśli jestem w Azji i śpię, ta strona przyczynia się do comiesięcznych wpływów na moje konto. Dodam tylko, że za (dość wysoką) prowizję każdy z tego typu dystrybutorów (a jest ich kilka) zajmuje się procesem sprzedaży od A do Z (promują, wysyłają, rozliczają, raportują i na koniec wskazują nam, jaką kwotę mamy wstawić na fakturze dla nich). Jeśli nie przekonałem Cię wcześniej, żeby napisać swojego e-booka, to może uda mi się teraz? Jeszcze inną formą zarobku pasywnego są prawa autorskie, tantiemy i ZAIKS. Jeśli jesteś twórcą, artystą, muzykiem lub, tak jak ja, piszesz i kreujesz różne rzeczy, masz szansę na przychody pasywne ze swoich niezbywalnych praw autorskich i patentów.

156

Zarobić milion, idąc pod prąd

Znam się dość dobrze z muzykami znanego zespołu rockowego. Głównie zarabiają na koncertach, trochę też na płytach, ale mają regularne przychody także z tego, że ich piosenki są grywane w radiostacjach i otrzymują dzięki temu regularne przychody pasywne. Ja, choć umiem śpiewać, muzykiem nie jestem, ale na portalu www.treco.pl możesz kupić moje autorskie narzędzia napisane dla szkoleniowców – wystarczy wpisać moje nazwisko. Zwróć uwagę na ceny tych narzędzi. I zastanów się na koniec, czy jako kreatywna osoba związana z przedsiębiorczością nie jesteś w stanie wygenerować w ramach swojego biznesu narzędzi opartych na wiedzy. Jeśli tak, zacznij je sprzedawać! Doskonałą formą przychodu pasywnego (choć nie ukrywam, wymagającą dużej pracy na początku) jest też system franczyzowy albo sprzedaż know-how. O tym już jednak pisałem, więc przyjrzyjmy się bliżej źródłom dostępnym dla każdego od zaraz – produktom finansowym i bankowym. Przychody z produktów finansowych i bankowych Każdy z nas zna lokaty. Czasami są lepiej oprocentowane, a czasami gorzej – trudno to przewidzieć i na pewno nie jest to przychód pasywny, który rzucałby na kolana. Ale… W tych lepszych czasach, kiedy oprocentowanie roczne wynosiło na lokacie nawet 8%, a ja „zbierałem” kasę na zakup nowej nieruchomości, udawało mi się na lokatach zarabiać kilkaset złotych miesięcznie. Jeśli masz więc na swoim koncie gotówkę i z jakichś powodów nie chcesz ryzykować, inwestując w biznes lub zakup surowców, to rozważ lokatę bankową, jako pasywne źródło przychodu. Ktoś mi kiedyś powiedział, że chyba tylko głupek trzyma kilkaset złotych na lokacie, żeby dostać kilkaset złotych miesięcznie. Myślę jednak, że jeszcze większym głupkiem jest ten, który ma takie pieniądze na nieoprocentowanym koncie. No właśnie, oprócz lokat używałem też w swoim życiu sporo kont oszczędnościowych. Jeśli wiedziałem, że potrzebuję dostępu

157

Jakub B. Bączek

do swojej gotówki (a na lokacie pieniądze są przecież zamrożone na jakiś czas, od miesiąca, do nawet kliku lat – oznacza to, że jeśli naruszysz kwotę z lokaty, to stracisz całość lub część swoich odsetek), przelewałem swoje oszczędności na konto najlepiej oprocentowane i co miesiąc odbierałem premię za przetrzymywanie tam gotówki. Swego czasu najlepsza była oferta Banku Pocztowego. Obecnie warto skorzystać z portali, które porównują lokaty i konta oszczędnościowe, np. www.bankier.pl Kolejne dwa źródła przychodów pasywnych to obligacje Skarbu Państwa i fundusze. Ani jednych, ani drugich nie mogę jednak polecić, bo z mojego punktu widzenia są związane z długim czasem oczekiwania (trzeba się naczekać, aż zobaczy się jakiekolwiek pasywa) albo są zbyt ryzykowne (mowa o funduszach). Jedyne, co mam w tym temacie do dodania, to rada, by unikać stronniczych doradców finansowych, którzy będą Ci próbowali sprzedać produkty, na których mają najwyższe prowizje, a nie te, które są dobre dla Ciebie. Znam też kilka osób, które zarabiają na Forex (międzynarodowa giełda walutowa) i na giełdzie, inwestując w akcje. Jako że nie korzystałem z tych opcji, nie mogę się rzetelnie wypowiedzieć. Na moje oko nie są to już jednak źródła pasywne, bo zarówno Forex, jak i giełda wymagają sporo czasu i uwagi, jeśli chce się na nich zarabiać, a lokaty i konta oszczędnościowe pracują nawet, kiedy śpisz. Przychody z Internetu Choć poruszyłem już kwestie e-learningu i e-booków, w Internecie można zarabiać pasywnie na więcej ciekawych sposobów. Pozwól, że podam przynajmniej 3 przykłady z własnego doświadczenia. Jedną z opcji jest sprzedaż swojej pracy dyplomowej. Jeśli jesteś już po „licencjacie” lub po „magisterce”, wejdź na portal www. pracemagisterskie.pl Jest to ciekawy przykład przychodu pasywnego dla twórcy portalu, który sprzedaje gotowe prace leniwym

158

Zarobić milion, idąc pod prąd

studentom. Dzięki temu mogą się oni zainspirować (cholera wie, czy nie podpisują potem tych prac swoim nazwiskiem) do ukończenia swojego dyplomu i oczywiście muszą zapłacić. Właściciel portalu zarabia na tym, że połowę ceny każdej pracy bierze dla siebie. Ale zarabiać możesz i Ty. Wystarczy posłać spis treści, wstęp i opis swojej pracy i jeśli kiedykolwiek w przyszłości jakiś student zapragnie Twoją pracę głęboko przeanalizować, to na Twoim koncie pojawią się pieniądze – bez wysiłku, nawet jeśli chorujesz… Wiem coś o tym, bo praktycznie przy każdej końcówce roku akademickiego otrzymuję przelew – bezwysiłkowo, kolejne źródełko do morza moich pasywów… Jeszcze inna opcja to strony internetowe z płatnym abonamentem. Jeśli wejdziesz na www.work-and-fun.com (swoją drogą, ciekaw jestem, jak oceniasz grafikę) i akurat jesteś hotelarzem lub szefem biura podróży, to jest jakaś szansa, że szukasz ludzi do pracy w turystyce i nie chce Ci się z nimi wszystkimi spotykać. Na tym portalu możesz więc wyszukać sobie odpowiednie CV (wyselekcjonować pod kątem płci, narodowości, języków obcych czy nawet wieku) i, żeby otrzymać dostęp do telefonów i maili wybranych kandydatów, musisz zapłacić abonament (albo za 1 CV, albo za miesiąc dostępu do wszystkich CV, albo za rok dostępu do wszystkich CV). Dzięki temu twórca portalu zarabia pasywne pieniądze, a system jest tak zautomatyzowany (elektroniczne płatności, automatyczne mailowe powiadomienia, automatyczny dostęp do danych), że nie musi robić nic, tylko co miesiąc sprawdzić ile zarobił (2 minuty miesięcznie). Coś o tym wiem, bo… sam ten portal stworzyłem. I jeszcze jedna inspiracja. Strona www.kokos.pl Zaznaczam od razu, że nie mam z nią nic wspólnego i że nie mam nic z tego, że wspominam o niej tutaj. Krótko mówiąc, strona daje Ci możliwość pożyczania innym niewielkich kwot. Jeśli trafisz na uczciwego człowieka, który zwróci Ci pieniądze na czas, możesz otrzymać dużo wyższe oprocentowanie niż na lokacie czy koncie oszczędnościo-

159

Jakub B. Bączek

wym (w chwili pisania tej książki jest to średnio 18% zysku z inwestycji). Tu działać może zasada, że pieniądz robi pieniądz. Oczywiście, przy założeniu, że trafisz na uczciwego pożyczającego. Podsumowując, Internet aż kipi od możliwości zarabiania pasywnych pieniędzy. Ostrzegam, że większość z nich to lipa, ale przy odrobinie sceptycyzmu i ostrożności, raz na jakiś czas trafia się na swoje „źródełko”. Z mojego punktu widzenia lepiej jest je tworzyć samemu, niż dostawać tylko jakiś procent z pomysłu innej osoby. W dzisiejszych czasach tego typu pomysły można w pełni zautomatyzować i zarabiać na nich bez poświęcania więcej niż godzinę miesięcznie – czas na Ciebie! Przychody z nieruchomości Ostatnia grupa przychodów pasywnych, z których korzystam, to nieruchomości. Oprócz firm, jest to najsilniejsza gałąź mojego comiesięcznego przychodu. O inwestowaniu w nieruchomości napisano już setki książek (wczoraj byłem w azjatyckiej księgarni i była na ten temat cała długa półka pozycji). Wiele z nich dotyczy przykładów zagranicznych, a więc nie do końca sprawdzonych w naszych warunkach, ale jest też kilku autorów w Polsce, których warto polecić. Na pierwszy rzut oka może się wydawać, że uzyskanie przychodów pasywnych z nieruchomości jest tylko dla bogaczy. Myślę, że warto temu tematowi poświęcić osobny podrozdział i pokazać, że wcale nie musi tak być. Przychód z nieruchomości jest możliwy dla tysięcy osób. Zresztą wiele osób w Polsce kojarzy wolność finansową właśnie z inwestowaniem w mieszkania. Nie do końca tak jest w rzeczywistości, bo jednak większości z Was nie stać na zakup kilku mieszkań rocznie, ale za to prawie każdego z nas stać na inne źródła pasywnych przychodów.

160

Zarobić milion, idąc pod prąd

Inwestowanie w nieruchomości Swoją pierwszą nieruchomość kupiłem już w 2009 roku (kilka miesięcy po otwarciu pierwszej firmy). Ten pierwszy zakup finansowałem kredytem bankowym. W następnych latach starałem się nie szaleć z konsumpcją i większość zarabianych w biznesie pieniędzy przeznaczałem na zakup następnych nieruchomości. Obecnie kupuję raczej za gotówkę. Kiedy mieszkań było już kilka, odczułem, że stają się one poważnym składnikiem moich miesięcznych przychodów. Dodatkowo udało mi się znaleźć wśród najbliższych osobę, która z przyjemnością zarządza tymi nieruchomościami (tzn. szuka najemców, kontroluje media, rozlicza czynsze, dokonuje raz na jakiś czas drobnych remontów, załatwia sprawy w spółdzielniach i raportuje mi co miesiąc stan konta i ilość gotówki pasywnej, którą wygenerowały mi moje nieruchomości). Oczywiście dzielę się swoim przychodem z tą osobą, dzięki czemu nie muszę się niczym martwić i cieszę się z przychodu pasywnego, gdziekolwiek jestem i cokolwiek robię. Wszystkie moje nieruchomości zgłoszone są do urzędu skarbowego i płacę od nich podatek (moje podejście nie jest chyba typowe). Wolę zarobić trochę mniej, ale mieć święty spokój, niż zarobić trochę więcej, ale bać się kontroli czy szarpaniny z jakimś nieuczciwym najemcą, który grozi mi zgłoszeniem nielegalnego wynajmu na policję. Wolność finansowa to dla mnie także wolność od stresu. Moje doświadczenia z nieruchomościami starczyłyby pewnie na osobną książkę, ale po pierwsze, uważam, że ten temat jest już dość rozpowszechniony, a po drugie, każdy przypadek jest inny, więc trudno byłoby podać jakieś uniwersalne reguły. Może Cię więc zwiodę, ale nie napiszę, jakie nieruchomości kupować warto, za ile, jakie podpisywać umowy i co zrobić z imprezującymi studentami, którzy nie chcą się wynieść mimo rozwiązania przez 161

Jakub B. Bączek

Ciebie umowy, bo… w różnych sytuacjach rozwiązania byłyby inne i czasami nawet sprzeczne ze sobą. Napiszę jednak o czymś innym – moim zdaniem bardziej ciekawym: jak zacząć zarabiać z tego źródła od zaraz! Podnajem części swojego mieszkania Jakiś czas temu przytrafiła mi się miła historia. Po jednej z moich cotygodniowych audycji w Radio KonteStacja („Wolność Finansowa 50 na 50”) odezwał się do mnie uradowany człowiek na Facebooku i użył sformułowania: „Kocham Pana, Jakubie B. Bączku”, na szczęście dodając na końcu uśmieszek (inaczej bym go zablokował). Człowiek ten po mojej audycji usiadł do komputera na 30 minut, potem poświęcił jeszcze trochę czasu (około 2 godzin) na spotkania i… po tygodniu czasu skasował 300 zł gotówki pasywnej „z sufitu”. W audycji tej mówiłem, że nie trzeba kupować mieszkania, żeby zacząć zarabiać na nieruchomościach. Czasami wystarczy rozejrzeć się po swoim własnym mieszkaniu i podnająć na jakiś czas jego część. Tak się właśnie stało w tym przypadku. Chłopak mieszkał w trzypokojowym mieszkanku w bloku po zmarłych rodzicach. Jakiś czas temu rozstał się z dziewczyną, więc użytkował to mieszkanie sam. Po mojej audycji dotarło do niego, że jeden z pokoi jest „nieprzechodni”, że ma drzwi i zamek na klucz i że… brakuje mu czasem kogoś do pogadania czy wypicia piwa. Umieścił więc ogłoszenie na www.wspollokator.pl i w tydzień znalazł chętnego, gotowego zapłacić 300 zł co miesiąc za wynajem tego pokoju. Oczywiście nie na zawsze, ale na jakiś czas jest to świetne rozwiązanie. Jeśli wytrzymamy przez 10 miesięcy z jedną osobą, to przy powyższym przykładzie możemy odłożyć 3 000 zł gotówki dodatkowej, z którą możemy postawić kolejny krok – przeczytasz o nim w kolejnym podrozdziale.

162

Zarobić milion, idąc pod prąd

Rozejrzyj się więc po swoim miejscu zamieszkania i sprawdź, czy nie jesteś w stanie wynająć pokoju albo powierzchni magazynowej. Tak! Jeśli nie masz ochoty na niczyje towarzystwo, to znam kilka firm, które potrzebują przetrzymać gdzieś na jakiś czas swoje produkty i zamiast płacić za drogie magazyny, szukają mieszkań prywatnych, w których jest sporo miejsca i właściciel zgodziłby się za comiesięczną opłatą przetrzymać te rzeczy. Tak też można zarabiać na nieruchomościach. (Jeden z moich klientów coachingowych był jeszcze sprytniejszy – wynajął mieszkanie od starszej pani za 500 zł, a potem wrócił do rodziców i podnajmował innej osobie to samo mieszkanie za 600 zł, a więc zarabiał po 100 zł miesięcznie na czysto. Nie traktuj tego proszę jednak jako najlepszego przykładu, bo nie jestem w tym przypadku pewien, czy właścicielka o tym w ogóle wiedziała). Kupno i wynajem garażów Po odłożeniu jakiejś gotówki (niech to będzie 3 000 zł z poprzedniego przykładu) można rozejrzeć się za jakimś garażem. Czasami zdarzają się garaże nawet za kilkaset złotych, więc 3 000 powinno nam spokojnie wystarczyć na pierwszą inwestycję. Przy kupnie w dobrej lokalizacji i przy odrobinie wysiłku polegającego na wciśnięciu ulotki za wycieraczkę każdego mercedesa i audi, które parkuje na ulicy w pobliżu garażu, można zarabiać co miesiąc niezłą gotówkę. Dodatkowo, ryzyko takiego zakupu jest dużo niższe niż w przypadku mieszkania i może to być pierwszy krok do odważniejszych działań w tym zakresie. Znam jedną osobę, która posiada ponad 20 garaży. Każdy z nich zakupiła za mniej niż 5 000 zł, więc wydając tyle, ile kosztuje jedna kawalerka, weszła w posiadanie 20 „nieruchomości” i uzyskuje z tego znacznie lepszy przychód miesięczny niż w przypadku jednego odstępnego z kawalerki.

163

Jakub B. Bączek

Na garażach, przy odrobinie szczęścia i dużej dozie zdrowego rozsądku, można więc zarobić pieniądze na wykonanie następnego kroku – tym razem już bardzo poważnego. Kupno i wynajem mieszkań Nie oszukujmy się – większość pierwszych mieszkań na wynajem jest kupowana na kredyty. Nie każdy ma na tyle szczęścia, że wygra w totka albo dostanie udziały w korporacji, które potem będzie można zamienić na dużą ilość gotówki. Nawet jeśli nie finansujesz zakupu nieruchomości w 100%, to zazwyczaj wpłacasz przynajmniej jakiś wkład własny (np. 20% wartości mieszkania). Później będzie już coraz łatwiej, bo jeśli nie będziemy nadmiernie konsumować zarabianej gotówki, to każde kolejne mieszkanie jest już łatwiejsze do nabycia. Tak przynajmniej było u mnie i jest obecnie. Mieszkania warto kupować w oparciu o jakąś strategię. Wyspecjalizowanie się w danym typie mieszkań da nam większą wiedzę porównawczą i zmniejszy ryzyko pomyłki. Są więc osoby, które inwestują tylko w kawalerki w dużych miastach. Są i takie, które inwestują w 2-, 3-pokojowe mieszkania i robią z nich miniakademiki w pobliżu uczelni. Są ludzie, którzy kupuja tanio zniszczone mieszkania, a potem remontują je i sprzedają w krótkim odstępie czasu, żeby sporo na tym zarobić (tak zwany flipping). Są i tacy, którzy kupują mieszkania dwupokojowe i przerabiają je na trzypokojowe. Strategie są różne i jest ich wiele. Jako że tu ryzykujemy już poważniejszymi kwotami, warto trzymać się przemyślanej i wybranej rozsądnie drogi. Ofert warto szukać poza agencjami nieruchomości, które za skontaktowanie Cię ze sprzedającym pobiorą prowizję (dodatkowy koszt). Można więc szukać w gazetach, w Internecie, popytać znajomych, a nawet przejść się po blokach w pobliżu uczelni i porozwieszać na klatkach ogłoszenie: „Kupię mieszkanie w tym blo-

164

Zarobić milion, idąc pod prąd

ku” – a nuż ktoś je przeczyta i zgłosi się do Ciebie, zanim jeszcze opublikuje ogłoszenie na ten temat na www.otodom.pl Staraj się kupować mieszkania poniżej wartości rynkowej, czyli szukać takich sprzedawców, którzy są zmotywowani do sprzedaży na szybko (bo na przykład wyjeżdżają za granicę) lub poniżej ceny rynkowej (bo wiedzą, że mieszkanie trzeba wyremontować). Nie bój się też targować – ja za każdym razem otrzymywałem spore zniżki od ceny pierwotnej. Rekordowo udało mi się zbić cenę o 15 000 zł w ciągu 20 minut rozmowy, a znam przypadki nawet wyższych „upustów”. Jeśli masz ochotę na zakup za 75% lub nawet 66% wartości rynkowej, ale masz dość mocne nerwy, to może zainteresuje Cię kwestia licytacji komorniczych lub spółdzielczych. Mieszkania tego typu są sprzedawane najczęściej wskutek eksmisji lub niepłacenia przez kogoś opłat za dane mieszkanie. Powiem wprost: to są najczęściej meliny wymagające kapitalnego remontu. Ale jeśli remont zrobi się dość tanio (bo np. wujek kładzie kafelki, a teściu zna się na elektryce), to i tak warto takie mieszkania kupić, bo będą tańsze niż te rynkowe. Mnie udało się kiedyś kupić mieszkanie wycenione na 129 000 zł za 85 000 zł. Oznacza to, że w momencie zakupu „zarobiłem” 44 000 zł. Jak to się stało? Było to mieszkanie komornicze. Lokatorka od dłuższego czasu nie pojawiała się w tym mieszkaniu, bo przeniosła się do innego miasta. Jej długi natomiast rosły, więc w końcu komornik wystawił je za 75% ceny na licytacji. Nikt się jednak nie zgłosił. Zgodnie z przepisami, w drugiej licytacji komorniczej cena spada do 66% wartości oszacowania. Pojawiłem się ja i poprzez tak zwane przybicie mieszkanie zostało mi przydzielone. Po kilku tygodniach papierologii mogłem się cieszyć swoim nowym nabytkiem, a po remoncie podniosłem wartość tego mieszkania do nawet 140 000–150 000 zł. Takie rzeczy więc również się zdarzają, ale nie będę ukrywał przed Tobą, że rzadko i że wymagają posiadania gotówki i pewnego ryzyka.

165

Jakub B. Bączek

(Jeśli zgłosi się kiedyś do mnie jakieś duże wydawnictwo, to opowiem krok po kroku o wszystkich swoich zakupach i pogłębię temat, na tę chwilę myślę, że napisałem wystarczająco, by zainspirować Cię do marzenia). Inne opcje Kupno i wynajem lokali użytkowych i usługowych jest już inwestowaniem wyższego stopnia – najczęściej wymaga sporej wiedzy i też większych nakładów finansowych. Swego czasu zarządzałem jednym sporym lokalem, który nadawałby się na siłownię, a jeszcze wcześniej halą sportową, którą można było dostosować do potrzeby eventów (np. koncerty). Wiem więc z doświadczenia, że zakup to jedno, a zupełnie inną kwestią jest znalezienie najemcy i zarabianie na takich nieruchomościach. O ile w mieszkaniach (szczególnie w „sezonie” studenckim) mojemu zarządcy udaje się znaleźć lokatora zazwyczaj w ciągu kilku dni, o tyle przy lokalach użytkowych (szczególnie dużych) może to zająć wiele miesięcy lub nawet lat. Osobiście więc nie jestem przekonany do tego typu inwestycji. Raz nawet miałem okazję kupić bardzo okazyjnie lokal z witryną na główną ulicę śląskiego miasta, ale zrezygnowałem, bo nie miałem pewności, ile zajmie mi znalezienie najemcy, a czynsz i media za nieruchomość (najczęściej dość wysokie) trzeba przecież płacić. Jeszcze inną formą inwestowania w nieruchomości, ostatnio dość w Polsce popularną, są tak zwane apartamenty wakacyjne. Deweloper buduje hotel i sprzedaje Ci jeden z apartamentów w tym budynku. Dzięki temu jednak, że hotel normalnie w ciągu roku funkcjonuje, deweloper wynajmuje Twój apartament turystom i płaci Ci co miesiąc kwotę „odstępnego”, biorąc na siebie koszty zarządzania i remontu tegoż lokalu. Czasami oferty bywają dość atrakcyjne, a dodatkowo na jakiś czas w roku możesz w swoim apartamencie po prostu wypoczywać (z reguły do 2 do 4 tygodni rocznie). Takie

166

Zarobić milion, idąc pod prąd

oferty spotykamy najczęściej w miejscowościach turystycznych: nad morzem, w górach czy na Mazurach. Trudno mi jednak zaufać polskiej, skazanej na kapryśną pogodę, turystyce. W związku z tym wstrzymałem się na razie z tego typu inwestycjami. Ostatnia sprawa dotyczy nieruchomości za granicą. Jeszcze 4 lata temu mieszkania w Egipcie, w którym dość często bywam, miały naprawdę bardzo dobre ceny. Biorąc pod uwagę rozwój Egiptu i możliwości turystyczne tego kraju, przez jakiś czas rozważałem zakup nieruchomości w Hurghadzie lub Sharm el Sheikh. Mój entuzjazm spadał jednak za każdym razem, kiedy deweloper kombinował z umową i zmieniał warunki w trakcie rozmów. Inna sprawa, że musiałbym naprawdę upaść na głowę, żeby podpisać umowę po arabsku. Aż takiej odporności na stres nie posiadam, dlatego grzecznie wycofywałem się z kilku rozmów. Po latach cieszę się z tego, nawet jeśli te mieszkania są obecnie sporo więcej warte. Patrząc na burzliwe losy polityczno-gospodarcze tego kraju, mógłbym mieć spore problemy z uzyskaniem pasywnych przychodów o podobnej wysokości co w Polsce. Krótko mówiąc, zagraniczne inwestycje kuszą, ale jeśli nie znasz bardzo dobrze danego rynku, to odradzam zakupy. Czasami lepiej zarobić trochę mniej, ale w pewny sposób, niż więcej, ale przy bardzo wysokim stresie i ryzyku. Powtarzam po raz kolejny – wolność finansowa to także wolność od stresu. Ja nie lubię się martwić czy denerwować. Działam więc tak, żeby nie generować stresogennych sytuacji. Generalnie jednak uważam, że inwestowanie w nieruchomości się opłaca. Kiedyś usłyszałem ciekawą odpowiedź na pytanie słuchacza, który spytał: „Kiedy jest najlepszy czas na zakup nieruchomości”. Odpowiedź ta brzmiała: „Wczoraj”!

167

Jakub B. Bączek

Sprzedaż firmy Kiedy uda nam się już usamodzielnić firmę i rozwinąć ją na skalę, która da nam odpowiednie dla naszego stylu życia przychody pasywne, pojawia się pokusa, żeby rozważyć jej sprzedaż. Ja w swoim życiu miałem już do czynienia ze sprzedażą firm, a w jednym z przypadków udało mi się korzystnie sprzedać biznes bez pomocy prawników, księgowych i wszelkiego rodzaju drogich doradców. Jest to więc możliwe, choć przy transakcjach na bardzo wysokie kwoty ryzyko samodzielnego prowadzenia sprawy może już nie być tak opłacalne. Zdarzyło mi się też, nie tak dawano temu, że zgłosił się do mnie inwestor w sprawie jednej z prężniej działających moich firm i zaproponował wstępnie atrakcyjną kwotę za jej przejęcie na zasadzie większościowego pakietu. Przez kilka dobrych tygodni rozważałem tę opcję i prowadziłem z tym inwestorem rozmowy. W końcu do umowy nie doszło, ale sporo się w tym okresie nauczyłem i myślę, że gdyby przyszło mi kiedyś spieniężyć jeden z moich największych biznesów, to miałbym do tego tematu odpowiednie podejście. Warto w tym miejscu podkreślić, że sprzedawalne są praktycznie każde firmy. Temat akwizycji nie dotyczy tylko dużych spółek z o. o. – sprzedać można także jednoosobową firemkę z małego miasta (wiem, co mówię). Czasami możemy być zaskoczeni tym, skąd pojawia się potencjalny zainteresowany. Podobnie jest z kwotami transakcji – mogą wynosić wiele milionów złotych (i o takich najczęściej słyszymy w mediach), ale znam też przykład osoby, która sprzedała swój internetowy biznes za 3 000 zł i była z tego powodu bardzo zadowolona! Jeśli w jakimś momencie swojego życia przyjdzie Ci do głowy sprzedawanie własnej firmy, to warto wiedzieć z góry, jakie są główne etapy milowe tego typy transakcji.

168

Zarobić milion, idąc pod prąd

Zastrzeżenie logo i opracowanie know-how Bez względu na to, czy rozważasz sprzedaż firmy, czy też nie, przy dużej skali działania sugeruję zastrzeżenie logo i nazwy własnej firmy. Ja poczyniłem ten krok z firmą STAGEMAN i już w 2010 roku (rok po otwarciu działalności) zastrzegłem logo i nazwę na wszystkie kraje UE. Daje mi to gwarancje, że nikt bez mojej wiedzy i zgody nie może posługiwać się naszą nazwą, a poza tym – chroni nas to przed innymi, nieuczciwymi działaniami konkurencji. Zastrzeżone logo i opracowane know-how firmy to jedno z pierwszych pytań potencjalnego inwestora. Same biznesy bywają bardzo różne, ale z doświadczenia widzę, że te amatorskie od tych profesjonalnych różni właśnie podręcznik spisanych zasad, procedur i sposobów działania, czyli tak zwane know-how. Prawie każda firma powie Ci, że ma know-how, ale jest tylko kilka procent takich, które mają to know-how rzetelnie spisane (w tym, prawie każda z moich firm). Tworzenie tych procedur to wymagająca i czasochłonna praca, ale dla potencjalnego inwestora ważne jest, żeby po przejęciu firmy wiedzieć dość dokładnie, co zrobić w danej sytuacji. W końcu Ty z tej firmy prędzej czy później znikniesz, a inwestor na pewno nie chce swoją głową wyważać otwartych drzwi. Z wielu różnych względów (nie tylko dotyczących sprzedaży firmy) warto więc spisywać wzorce postępowania (podkreślam słowo „spisywać” – to, że masz je w głowie, nie zwiększa jeszcze wartości Twojego biznesu!). Teaser informacyjny Kiedy masz już zastrzeżone logo i rzetelnie spisane najważniejsze informacje o praktycznym funkcjonowaniu firmy, tworzy się krótki dokument o nazwie teaser. Jest to wstępna informacja dla potencjalnych inwestorów, która przedstawia ofertę, ale nie podaje jeszcze szczegółów finansowych i wrażliwych danych, które mo-

169

Jakub B. Bączek

głyby stanowić łakomy kąsek dla konkurencji lub mediów. Teaser informacyjny z reguły nie przekracza 2-3 stron A4 i opisuje w skrócie, w jakiej branży działa firma, jakie ma grupy klientów, jakie ma główne zasoby i czasami też podaje procentowo, jakie ma wzrosty w ostatnim okresie (najczęściej bez kwot). W tym dokumencie musisz pochwalić się tym, co masz i podkreślić największe zalety firmy, celem jest bowiem zainteresowanie potencjalnego inwestora. Tych można szukać na różne sposoby. Ja zacząłem od strony www.sprzedambiznes.pl. Ku mojemu zaskoczeniu, po umieszczeniu tam ogłoszenia sprzedaży firmy dość szybko otrzymałem kilka odpowiedzi (może dlatego, że i biznes był ciekawy). Swoją drogą warto zerknąć na ten portal i zobaczyć, jakie biznesy są wystawione na sprzedaż i czego poszukują inwestorzy – to może być bardzo inspirująca wiedza. Innym sposobem dotarcia do inwestorów (nie tylko po to, żeby sprzedać biznes) jest samodzielne poszukiwanie tak zwanych aniołów biznesu lub też funduszy joint venture/private equity. Sam od jakiegoś czasu jestem kimś w rodzaju anioła biznesu, czyli osobą, która ma odpowiednie fundusze, a co ważniejsze – doświadczenie biznesowe, by w zamian za udziały w start-upie pomóc przedsiębiorcy zbudować dobrą firmę i wypromować jej produkty. Część aniołów biznesu ogłasza się na stronach www (wystarczy wpisać tę frazę do Google), a część działa mniej oficjalnie w swoim środowisku. Jeszcze łatwiej znaleźć w sieci fundusze joint venture. I choć w obu przypadkach raczej nie chodzi o całkowite sprzedanie firmy, myślę, że jeśli masz doskonały pomysł na biznes i już jakiś czas Twoja firma funkcjonuje na rynku, są to opcje warte rozważenia. Krótka lista inwestorów Jeśli teaser zainteresuje danego inwestora i wyrazi on wstępną, jeszcze niezobowiązującą wolę przyjrzenia się sprawie dokładniej,

170

Zarobić milion, idąc pod prąd

warto przed udostępnieniem szczegółowych danych podpisać tak zwaną klauzulę poufności. Jest to dokument, który gwarantuje Ci pisemnie, że inwestor nie wykorzysta Twojego pomysłu i nie przekaże szczegółowych danych na temat Twojej firmy osobom trzecim. (Oczywiście jeśli bardzo będzie chciał to zrobić, znajdzie sposób, ale klauzula poufności jest przynajmniej podstawowym zabezpieczeniem i może stanowić podstawę do procesu sądowego, jeśli ktoś Cię oszuka). Twoim ruchem jest teraz sprawdzenie potencjalnych inwestorów pod kątem możliwości finansowych, opinii w środowisku czy też etyki działania. Nie warto dostarczać szczegółowych informacji wszystkim, którzy zgłoszą się wstępnie do zakupu firmy. Wiem z doświadczenia, że część kandydatów spotyka się po prostu z ciekawości i żeby zobaczyć unikalne know-how, a nie dysponują nawet gotówką, żeby zapłacić za transakcję – takich ludzi raczej warto unikać. Po ocenie otrzymanych aplikacji tworzysz tak zwaną krótką listę, czyli spis tych inwestorów/funduszy/firm/aniołów biznesu, z którymi chcesz się podzielić danymi szczegółowymi o firmie i którzy potencjalnie byliby w stanie tę firmę kupić. Kolejnym krokiem jest zaproszenie inwestorów z tej krótkiej listy do bardziej szczegółowych rozmów. Tu pojawią się na pewno pytania o powód sprzedaży (inwestorzy chcą uniknąć takich zakupów, w których przedsiębiorcy po prostu się nie powodzi w jego biznesie), o rentowność (inwestorzy chcą wiedzieć, kiedy inwestycja im się zwróci, czyli kiedy osiągną tak zwany „break even”), o zespół ludzi (inwestorzy chcą wiedzieć, czy po zakupie nie będzie tak, że ludzie odejdą razem z Tobą, a wszystkie problemy zwalą się na kupującego) czy też o możliwość funkcjonowania biznesu bez Ciebie na pokładzie (szczególnie w przypadku małych firm ważne jest dla inwestora, żeby biznes nie kręcił się wokół sprzedającego, bo to oznaczałoby, że bez niego przestanie się kręcić).

171

Jakub B. Bączek

Due diligence Etapem już bardzo zaawansowanym jest tak zwany due diligence. W tym momencie udostępniamy potencjalnemu inwestorowi dokumenty księgowe, umowy, gwarancje i wszelkiego rodzaju dane, które pozwolą podjąć ostateczną decyzję o zakupie lub rezygnacji. Często odbywa się to w taki sposób, że zaprasza się inwestora z jego doradcami do swojej firmy, udostępnia na cały dzień jeden pokój, w którym umieszcza się wrażliwe dokumenty. Inwestor nie może ich wynosić z tego pokoju, nie może ich fotografować, ale w trakcie due diligence może je do woli przeglądać, liczyć i analizować. Jeśli inwestor nie znajdzie tak zwanego „trupa w szafie” (czyli jakiejś informacji o firmie, którą dotychczas sprzedający próbował zataić, np. zaległości w ZUS lub nadchodzący proces sądowy z konkurencją), jest to już etap rozmów o umowie, kwocie transakcji i etapach przejęcia firmy. Stopniowe odcinanie pępowiny Po podpisaniu umowy sprzedaży najczęściej jest tak, że sprzedający pozostaje w firmie jeszcze na jakiś czas (zazwyczaj od kilku tygodni do roku czasu). Chodzi o to, żeby stopniowo przekazać wszelkie zadania i uprawnienia inwestorowi lub jego ludziom (najczęściej inwestor nie zarządza zakupioną firmą samodzielnie, tylko ma do tego swoich managerów). Chodzi też o to, żeby pracownicy firmy nie odczuli gwałtownego szoku, kiedy ich dotychczasowy szef znika z dnia na dzień z firmy i ich życia. Musisz jednak pamiętać w tym etapie, że firma już nie jest Twoja i zanim przyjmiesz kolejny projekt lub zaangażujesz się w jakąś ważną sprawę, przyda się trochę refleksji i pewnie lepiej będzie przekazać te kwestie komuś, kto w firmie zostaje.

172

Zarobić milion, idąc pod prąd

Ten etap jest bardzo emocjonalny, bo większość sprzedających jest bardzo przywiązana do swoich firm, często tworzonych od zera z wielką determinacją. Z drugiej strony, jest to też czas ekscytujący, ponieważ jesteś jeszcze na długo przed 67. rokiem życia, a już czujesz nadchodząca wielkimi krokami emeryturę… Zdaję sobie sprawę z tego, że proces sprzedaży firmy nadawałby się na osobną książkę, z przykładami, case’ami i rozbudowaną teorią. Mam jednak na względzie to, że dla Ciebie będzie to tylko jedna z wielu opcji i starałem się przedstawić ten temat konkretnie i systematycznie, żeby znów poszerzyć Twoja strefę komfortu.

173

Jakub B. Bączek

Pierwsza miniemerytura Bez względu na to, jak udało Ci się dotrzeć do tego momentu – czy to przez usamodzielnienie firmy, czy to przez jej sprzedaż za dużą kwotę, czy to poprzez wynajmowanie zakupionych nieruchomości – stoi przed Tobą nie lada wyzwanie: pierwsza miniemerytura. Dlaczego wyzwanie? Ponieważ wbrew pozorom, „uwolnienie” się od obowiązków i pracy po kilku latach tworzenia w sobie nawyków pracoholika wcale nie jest takie łatwe… Osobiście uważam, że ludzie zbyt często odkładają swoje życie „na potem”. Zastanów się, jak często mówisz lub myślisz: „Jutro to zrobię” albo „Odpocznę w wakacje” albo też „Poleniuchować to ja będę mogła na emeryturze”. Myślę sobie, że odkładanie odpoczynku, podróży, radości z małych rzeczy na końcówkę swojego życia jest z dwóch względów nierozsądne. Po pierwsze, dzisiejszy system emerytalny w Polsce nie zapewni Ci takich środków na starość, do jakich uda Ci się przyzwyczaić za życia, więc wraz z przejściem na emeryturę Twój standard życia gwałtownie spadnie i zamiast myśleć o wakacjach, będzie trzeba myśleć o tym, jak popłacić rachunki i godnie żyć… Po drugie, kiedy będziemy mieli po 67 lat, to nasze organizmy, zdrowie i możliwości zmienią się diametralnie i nie jestem pewny, czy będziemy wtedy czerpać przyjemność z odwiedzenia Sahary czy raftingu na rwącej rzece w Turcji… Ja nie chcę czekać na emeryturę, luz i odpoczynek jeszcze przez ponad 30 lat! Nie chcę czekać aż tyle na stan, w którym mam święty spokój i nie muszę pracować! Ja chcę swoją miniemeryturę teraz, kiedy jeszcze jestem młody i w pełni sił. Brzmi sensownie? Jeśli więc wiesz, że masz przychody pasywne lub okrągłą sumkę w banku, z której same odsetki wynoszą kilka tysięcy złotych miesięcznie, rozważ miniemeryturę jak najwcześniej. Pamiętaj, że mamy tylko jedno życie. Warto w tym życiu być obecnym!

174

Zarobić milion, idąc pod prąd

Pokusa luksusu Wiele osób myśli, że człowiek wolny finansowo, taki jak ja, może wydawać codziennie wielkie pieniądze i nigdy nie patrzy na ceny. Mylą oni często wolność finansową z bogactwem i nie dostrzegają między tymi dwoma pojęciami różnicy. Dla mnie różnica jest olbrzymia. To trochę tak, jak w przykładzie, który miałem dzisiaj: pracująca w moim hotelu dziewczyna ze Sri Lanki, kiedy usłyszała, że jestem z Polski, odpowiedziała z entuzjazmem „Ah! So you speak Russian”… Dla wielu ludzi z Azji język polski jest prawie identyczny do rosyjskiego. Tak jak dla wielu wolność finansowa utożsamiana jest z bogactwem… Zanim wyjaśnię, czym się te pojęcia różnią, pozwól proszę, że przytoczę jeszcze jeden przykład. Kiedy zamawiałem kilka miesięcy temu karnet na trening personalny na 3 miesiące, w obecności trenera zapytałem managerki siłowni o rabat za duże zamówienie. Obecny przy tym trener znał mnie już od paru miesięcy i wiedział, że jestem wolny finansowo. Bardzo go więc zdziwiło, że pytam o zniżkę. W końcu zebrał się na odwagę i spytał o to. „Skoro masz tyle pieniędzy, to po co Ci zniżka?”. Uśmiechnąłem się tylko i powiedziałem, że ludzie, którzy dorobili się w życiu wielkich pieniędzy, częściej pytają o zniżki niż ci, którzy pieniędzy nie mają. Puenta leży jednak w tym, że wolność finansowa nie pozwala na szastanie pieniędzmi. Pamiętaj, że Twoje przychody pochodzą z pasywów. Dostajesz więc regularnie jakąś kwotę, która nie wymaga Twojej pracy. Z reguły nie są to miliony, a kilka, kilkanaście tysięcy złotych. Oczywiście pojawia się pokusa, żeby żyć teraz w luksusie – w końcu sprzedałem firmę/mam dochodowe biznesy e-learningowe, więc mogę zaszaleć. Takie jednak podejście ma krótkie nogi, bo… szybko wysadzi Cię z etapu pod tytułem „wolność finansowa”. Dotrzeć do wolności finansowej to jedno, ale drugą sprawą jest też utrzymanie się w tym etapie. A to najczęściej wymaga, żeby żyć poniżej swoich możliwości finansowych.

175

Jakub B. Bączek

Nie ma takiej kasy, której człowiek nie potrafiłby wydać (spójrz chodźmy na historię Elvisa Presleya czy Michaela Jacksona, którzy odchodząc z tego świata, mieli potężne długi). Czy możemy więc mówić, że ktoś jest wolny finansowo, otrzymując z pasywów 50 000 zł miesięcznie, jeśli wydaje co miesiąc 60 000 zł? Nie! W tym jest połowa sukcesu, żeby wydawać mniej, niż się otrzymuje – na tym polega wolność finansowa. Jeśli więc na Twoją pierwszą, wymarzoną i wyczekaną miniemeryturę wkroczysz z impetem i potrzebą luksusu, wynajmiesz prywatny odrzutowiec, jacht, usługę concierge’a i Stinga, żeby zaśpiewał na jednej z Twoich kolacji, to… może to być jednocześnie ostatnia miniemerytura. Oczywiście, luksus kusi i sam mam czasem problemy, by odrzucić ofertę najdroższego hotelu na wyspie, na której wypoczywam, ale wiem, że standard życia, który lubię, nie musi kosztować majątku i oprócz dosłownie kilku ekstrawagancji raczej żyję w normalny sposób, pytam o zniżki, jeżdżę średniej klasy samochodem i nie szastam kasą. Ci, którzy mnie znają, wiedzą, że gdyby nie to, że o tym mówię, to trudno by się było zorientować, że mam kilka firm i sporo kasy. Uważam to za komplement i lubię takie życie, które nie wymaga presji zarabiania wciąż więcej i więcej i nie stwarza ani długów, ani zobowiązań, ani zmartwień. Tym jest dla mnie wolność. Również ta finansowa. I tym też, różni się od bogactwa właśnie! Tanie podróżowanie Kiedy więc lecę na Filipiny, do Tajlandii, Dubaju czy na Malediwy, szukam promocji lotniczych i tanich biletów. Noclegi rezerwuję najczęściej samodzielnie na www.booking.com i nigdy nie wybieram najdroższych hoteli. Żywię się na miejscu, ale poza hotelem i korzystam z rozrywek, które nie są ekstremalnie drogie. Czasami mam wrażenie, że nie wydaję na swoje wakacje tyle, ile przeciętny pracownik fabryki z UK czy z Niemiec, ale dzięki temu ja mogę być na urlopie przez 6 miesięcy, a on przez 2 tygodnie.

176

Zarobić milion, idąc pod prąd

Nauczyłem się podróżować tanio, ale jednak bezpiecznie i komfortowo. Moje ego nie wymaga ode mnie na szczęście limuzyn i butów za 2 000 zł (za sztukę of course). Wiem, że mógłbym wydawać znacznie więcej pieniędzy przy podróżowaniu, ale jeśli miałoby to zagrozić mojej wolności finansowej, to byłoby to bez sensu. Poza tym niczego mi w moim obecnym stylu życia nie brakuje. Jako ciekawostkę napiszę, że za swoją ostatnią, prawie miesięczną miniemeryturę na Filipinach wydałem mniej więcej tyle samo, co kilka lat wcześniej za tygodniowe wakacje z biurem podróży na Rodos, w Grecji. Głównym powodem jest to, że oprócz biletów, noclegi i wyżywienie w Azji są znacznie tańsze niż w Polsce. A ja na szczęście kocham Azję i podam Ci kilka przykładów, w których odpowiednio dobrane miejsce na miniemeryturę sprawi, że zamiast wydać zbyt dużo, oszczędzisz pieniądze w stosunku do swoich kosztów życia w Polsce: − smażony banan w karmelu, kupiony na ulicy w El Nido (Filipiny), kosztował mnie 30 gr. (pyszny, nie da się zjeść dwóch pod rząd); − nocleg w Phnom Penh (stolica Kambodży) w dwuosobowym pokoju z łazienką, w hotelu z basenem, wi-fi i śniadaniem kosztował mnie 43 zł za noc; − obiad: owoce morza z ryżem i sałatką w Bangkoku (stolica Tajlandii) kosztował mnie 4 zł (dawno już nie jadłem tak pysznych i świeżych owoców morza jak tu); − bilet na prom z Male (stolica Malediwów) na przepiękną wyspę Villingili (zdjęcia na moim Facebooku) kosztował mnie 50 gr; − lot samolotem Air Asia z Bangkoku do Kuala Lumpur (stolica Malezji) kosztował mnie 180 zł (w tym opłata za bagaż do 20 kg)… Mógłbym podać masę przykładów, ważne jest dla mnie jednak pokazanie, że wciąż są na świecie kraje tańsze niż Polska, i to

177

Jakub B. Bączek

o wiele. Jedynym poważnym wydatkiem są w tym przypadku bilety lotnicze, ale ja zazwyczaj poluję na promocje linii lotniczych i okazyjne oferty na www.flipo.pl lub www.mlecznepodroze.pl czy też czytam o promocjach linii lotniczych na www.dziennikturystyczny. pl – czasami więc moje egzotyczne wyprawy są tańsze niż wczasy moich znajomych w Zakopanem! Podkreślam, że to nie jest tak, że ja tam „biduję”. Nie chodzi mi o to, żeby żyć jak dziad. Uwielbiam komfortowe i bezpieczne podróżowanie, ale jeśli idzie to w parze z niskimi wydatkami, to czemu nie. A jeśli zapytasz po tym podrozdziale, co robię z nadwyżką kasy, która zostaje mi jako różnica pomiędzy przychodami pasywnymi a wydatkami na życie a Azji, to odpowiem zgodnie z prawdą: zbieram na kolejną nieruchomość inwestycyjną, by pogłębiać, a nie sabotować swoją wolność finansową i osobistą. Poczucie pustki, nicnierobienie i rozterki Podrozdział ten zacząłem od stwierdzenia, że pierwsza miniemerytura jest nie lada wyzwaniem. Pora odnieść się do tej kwestii. Może wyda Ci się to dziwne, ale wspominam swój pierwszy dłuższy wyjazd bez telefonu i laptopa służbowego (a byłem wtedy jeszcze w fazie przedsiębiorczości) jako dość stresujący. Przyzwyczajony do tego, że mam masę spraw na głowie, a czas wyznaczają mi kolejne maile i spotkania, traciłem trochę grunt pod nogami z powodu tego wakacyjnego nicnierobienia. Wiele nawyków, które posiadamy, trudno zmienić. Wystarczy, że podam przykład palaczy, osób leworęcznych czy „nocnych Marków”. Spróbuj im powiedzieć, że od jutra mają nie palić, pisać prawą ręką czy też kłaść się spać o godzinie 22. Bez szans! Kiedy więc przez lata wyrabiasz w sobie nawyk, żeby pracować, pierwsza miniemerytura może być lekkim szokiem dla Twojego umysłu i ciała. Mam z tym już coraz mniejsze problemy, niemniej ciągnie mnie do Internetu, kiedy jestem przynajmniej kilka tygodni poza Polską.

178

Zarobić milion, idąc pod prąd

Już nawet nie po to, żeby pracować, ale żeby chociaż wrzucić jakąś sweet focię na fejsa czy też sprawdzić, jak się tam ma nasze konto bankowe w firmie. Nie zajmuje mi to najczęściej więcej czasu niż kilka minut, ale jest nawykiem, który trudno mi zmienić (więc przestałem próbować). Nicnierobienie nie jest jednak na szczęście nakazem. Jeśli, podobnie jak ja, Ty też jesteś osobą bardzo aktywną, nic nie stoi na przeszkodzie, żeby na swojej pierwszej czy kolejnej miniemeryturze biegać, wspinać się, nurkować, grać w siatkówkę plażową lub golfa, imprezować, zwiedzać, gotować czy nawet zapisać się na lekcję tajskiego boksu do azjatyckiej szkoły sztuk walki. Nikt nie każe Ci leżeć plackiem na plaży – to Twoja miniemerytura i zrób z nią, co chcesz. Wielkie wrażenie zrobił na mnie film „Joe Black”, w którym zagrali Anthony Hopkins i Brad Pitt. Nie zdradzając Ci puenty filmu (być może masz go jeszcze przed sobą), chodzi w tej historii o priorytety życiowe. Starszy już wiekiem biznesmen (Hopkins), skupiony głównie na firmie, pracy, zarządzaniu, nowych projektach, a więc – wiecznie na posterunku, spotyka na swojej drodze śmierć (Pitt) i dowiaduje się, że zostało mu już tylko kilka dni życia. Film pokazuje, jak trudno jest temu człowiekowi interesów odpuścić mało ważne tematy (w kontekście zbliżającej się śmierci) i skupić na tym, co naprawdę ważne: miłość, rodzina, relacje. Przepiękny film, który wiele mnie nauczył i na którym za każdym razem ryczę jak bóbr… Długo zastanawiałem się, skąd we mnie te rozterki, które pojawiały się wraz z wolnością finansową. Dochodzę do wniosku, że kiedy już nie jesteśmy na świeczniku w swoich firmach, może pojawić się spadek wiary w siebie, potrzeba adrenaliny czy problem z odpuszczeniem budowanego z takim pietyzmem wizerunku (wizerunku przed innymi, ale także wizerunku siebie, przed samym sobą – mam nadzieję, że to zrozumiałe, bo na pewno ważne). To ciekawe, ale o wszystkim tym sporo mówi buddyzm, o którym już wkrótce wspomnę.

179

Jakub B. Bączek

Praca przynosi nam nie tylko pieniądze. Dzięki dobrze wykonywanej pracy spełniamy też swoją naturalną potrzebę przynależności, wiary w siebie i samorealizacji (piramida Maslowa). Choć moi słuchacze i kursanci często na pracę narzekają, wiąże się ona również z dobrymi i miłymi przeżyciami. Przypomnij sobie ostatnio sfinalizowany kontrakt – prawda, że przyjemnie było podpisać tę umowę? Przyzwyczajeni do sukcesów, do osiągania, do wystąpień publicznych lub po prostu do zarządzania, wrzuceni w etap wolności finansowej, możemy mieć naturalny odruch, by wracać do pracy. Tak, choć wydaje się to marzeniem prawie każdego Polaka, wolność finansowa może być na początku trudna! Nie wiem, czy ktokolwiek wcześniej pisał o tym etapie w taki sposób, ale według mnie wolność finansowa może chwilowo doprowadzić do spadku wiary w siebie! Pamiętam, że kiedy byłem już poza firmą, a mój pracownik podpisał ważną umowę z klientem, który dotychczas kontaktował się tylko ze mną i ze mną chciał wszystko ustalać, zamiast dumy i ulgi poczułem małe ukłucie zazdrości. Jak to? Czyli ja już nie jestem potrzebny temu klientowi? Ktoś inny może mnie zastąpić? To sposób myślenia obecny u wielu, naprawdę wielu przedsiębiorców. Sposób myślenia bardzo szkodliwy i utrudniający rozwój osobisty. Dziś już się z tego śmieję, ale potrzebowałem trochę czasu, żeby nie wiązać wiary we własne możliwości z sukcesami firmy. Buddyzm mówi, że wiara w siebie to jeden z najcenniejszych darów, jaki otrzymujemy i że więcej dobra mogą wygenerować dla otoczenia ci, którzy w siebie wierzą. Bez względu na to, czy są w pracy, czy też nie. Uwierz w siebie! Po raz kolejny zapraszam Cię w tej książce do myślenia o sobie w kategorii wielkich zasobów, które masz. To ważne w każdym etapie Twojego życia, ale i wspierające w etapie wolności finansowej. Stres też można delegować! Mało który z szefów zdaje sobie z tego sprawę, ale wszystko to, co stresuje szefa, może wykonać

180

Zarobić milion, idąc pod prąd

przecież w firmie ktoś inny (dobrze opłacany pracownik, który radzi sobie ze stresem albo po prostu dane sytuacje go wcale nie stresują). Kiedy pozbędziemy się już jednak całego stresu i całe zarządzanie firmą oddamy komuś innemu, by wejść w pełni w etap wolności finansowej, zaczyna brakować adrenaliny. Na szczęście jest sporo sposobów, by ją uzyskać poza pracą. Sam przekonałem się, że wychodzenie ze strefy komfortu, również podczas podróżowania, może być uzależniające i niezwykle pomagać w budowaniu silnej osobowości, wzmacnianiu wiary we własne możliwości i też w rozwoju osobistym (ze skokiem na bungee włącznie).

181

Jakub B. Bączek

Wolność finansowa 50 na 50 Jestem zwolennikiem projektowania własnego życia. Wspomniałem już wcześniej, że unikam typowych „mentorów”, jestem krytyczny w stosunku do szkoleń i książek, generalnie – lubię żyć po swojemu, zamiast się na kimś lub na czymś wzorować. Mam tylko jedno życie, więc chcę je spędzić tak, jak lubię. I na szczęście jestem człowiekiem działania, więc nie tylko o tym mówię i marzę, ale też… realizuję swoje wizje. Wymyśliłem więc koncepcję doskonałą dla siebie. Po raz pierwszy w Polsce i prawdopodobnie na świecie wprowadziłem do obiegu pojęcie „Wolność finansowa 50 na 50”. Pora wyjaśnić, co się pod tym pojęciem kryje… Wolnym finansowo jest dla mnie człowiek, który spełnia trzy warunki. Po pierwsze, ma przychody wyższe niż koszty życia. Jeśli więc ktoś wydaje miesięcznie średnio 1 800 zł, ale zarabia 2 200 zł na rękę co miesiąc, to spełnia pierwszy warunek. Niestety, nie jest on wystarczający, żebyśmy mogli powiedzieć o kimś, że jest wolny finansowo. Po drugie, przychody o których mowa, muszą pochodzić ze źródeł pasywnych, czyli takich, które nie wymagają Twojej pracy czy 100% obecności. Jeśli więc uzyskujesz wpływy z wynajmu mieszkań, które posiadasz lub z usamodzielnionej firmy – bez względu na to, czy jesteś w Polsce, czy za granicą, czy śpisz, czy podróżujesz – spełniasz drugi warunek. To też jednak nie wystarczy. Trzecim warunkiem jest bowiem dla mnie możliwość niepracowania, czyli takie funkcjonowanie w swoim życiu, żeby nie trzeba było pracować, by otrzymywać przychody wyższe niż rozsądne koszty życia. Co jest jednak dla mnie bardzo ważne, możliwość niepracowania wcale tej pracy nie wyklucza. Ja na przykład czuję się zbyt młodo, żeby tylko wędkować, siedzieć na działce czy robić szaliki na drutach, jak mają to w zwyczaju typowi emeryci. Równolegle do tego, nie muszę już pracować. Nie jestem jednak zmęczony życiem, a moją aktywność oceniam jako bardzo wysoką. Poza tym lubię pracować przy niektórych pro182

Zarobić milion, idąc pod prąd

jektach i wybór nicnierobienia nie jest w zgodzie z moją naturą (przynajmniej na razie). Chociaż więc spełniam wszystkie warunki do posiadania wolności finansowej i mam już pełną możliwość nicnierobienia, czuję w sobie również wolność do pracowania, jeśli dana praca mi odpowiada. W projektowaniu życia nie chodzi o to, żeby robić coś na siłę, a o to, żeby żyć w zgodzie z własnymi potrzebami i modyfikować je do woli wraz z mijającym czasem. Być może przyjdzie kiedyś moment, w którym będę w stanie odpoczywać przez 365 dni w roku i będzie mi to sprawiało frajdę. W tej chwili jednak czuję, że to nie dla mnie i dlatego skonstruowałem sam dla siebie system, w którym przez pół roku pracuję w ograniczonym zakresie, żeby zachować adrenalinę i zrobić coś pożytecznego (o tym za chwilę), a przez drugą połowę roku podróżuję i obijam się z dala od pracy. Wybieram więc wolność finansową w 50%, bo… umarłbym z nudów, nie robiąc kompletnie nic! Praca bez względu na pieniądze Kiedy więc nie musiałem już przyjmować więcej żadnych zleceń związanych z moimi biznesami, postanowiłem spełniać swoje marzenia. Wspominałem już na początku książki, że pasjonowałem się siatkówką. Przez krótki moment ocierałem się nawet o kadrę Polski juniorów w tej dyscyplinie sportowej. Niestety, z uwagi na niewielki wzrost (jak na siatkarza) i na to, że część chłopaków była po prostu lepsza (zresztą niektórzy z nich grają obecnie w kadrze Polski, a są z tego samego rocznika co ja albo w podobnym wieku), musiałem pożegnać się z karierą zawodniczą w kadrze. Jako trener siatkówki miałem jakieś swoje, lokalne sukcesy, ale nie na miarę reprezentacji wszakże. Wydawałoby się więc, że moje marzenie zakończy się fiaskiem. Aż do niedawna… Będąc już rentierem oglądałem pewnego dnia mecz drużyny narodowej siatkarek w telewizji (u kogoś, bo u siebie praktycznie nie korzystam z telewizji). Pomyślałem sobie, że mam sporo suk-

183

Jakub B. Bączek

cesów w budowaniu zespołów, w motywowaniu, że jestem praktykiem i że pewnie mógłbym pomóc trenerowi kadry w jego pracy z drużyną. Nie czekając więc długo, zleciłem swojemu pracownikowi zdobycie numeru telefonu do trenera kadry i jak tylko go zdobyłem, chwyciłem za telefon i zadzwoniłem (mówiłem już, że jestem człowiekiem działania). Przedstawiłem się rzeczowo i powiedziałem, że od czasu do czasu zajmuję się coachingiem i że mam koncepcję pracy z zespołem narodowym. Trener Piotr Makowski wstępnie zainteresował się moją propozycją i… kilka dni później byłem już w Spale na zgrupowaniu kadry Polski siatkarek, szykujących się do ważnego turnieju. Moja rola była ograniczona i to były dopiero początki, ale w ciągu następnych paru dni zacząłem także pracę z kadrą Polski kadetek (mistrzynie Europy w 2013 roku) i spotkałem się ze Stephane’em Antigą (trenerem reprezentacji Polski siatkarzy). Tak, to jest praca i według niektórych teoretyków i speców od „wolności finansowej” nie powinienem jej wykonywać jako rentier. Tyle tylko, że ja te teorie mam w nosie i lubię, kiedy moje marzenia stają się faktami (a tak najczęściej jest). Trafiłem więc do kadry siatkarskiej, choć w innej roli, niż mogłem kiedykolwiek przypuszczać i nie traktuję tego projektu w kategoriach zarobkowych. To jest frajda, pasja, spełnienie marzenia, a pieniądze są drugo-, nawet trzeciorzędną sprawą. Posiadając więc wolność do tego, żeby robić, co mi się tylko żywnie podoba, pracuję sobie od czasu do czasu, nie oglądając się na zarobki. Nie podejmę się już jednak żadnego projektu, który nie odpowiada moim wartościom i moim pasjom. Widzę teraz, że zupełnie inaczej pracuje się dla pieniędzy, a zupełnie inaczej bez względu na pieniądze. Kiedy wypłata przestaje być Twoją główną motywacją, można odnaleźć wiele innych wartości w pracowaniu i na takie właśnie projekty zgadzam się w zgodzie ze swoją koncepcją „Wolności finansowej 50 na 50”.

184

Zarobić milion, idąc pod prąd

Praca charytatywna Z czasem poczułem też w sobie coraz większą potrzebę dzielenia się. Nie tylko z uwagi na buddyzm, który od kilkunastu miesięcy wyznaję, ale po prostu, po ludzku – jako chęć odwdzięczenia się za to, co otrzymuję od życia, od ludzi i od otoczenia. Praca charytatywna polega w dużej mierze na dzieleniu się pieniędzmi, ale nie tylko. Można udzielić komuś wsparcia, wiedzy, rady lub też zacząć budować system działań charytatywnych. Jednym z moich marzeń jest założenie fundacji, która pomagałaby ludziom z trudnościami w utrzymaniu godnego poziomu życia. Na razie pomysł ten we mnie dojrzewa, ale pewnie z czasem coś z niego wykiełkuje… Podoba mi się idea dzielenia się 10. częścią swoich zysków. Z doświadczenia wiem, że dobre uczynki i dobra energia wracają do człowieka – czasami ze zdwojoną siłą. Mówię to także jako były autostopowicz, który korzystał z uprzejmości kierowców. Czasami trwało to minutę, a czasami godzinę, ale praktycznie codziennie wracałem do domu za darmo. Jestem wdzięczny wszystkim tym kierowcom, którzy bez względu na pieniądze mieli ochotę pomóc młodemu studentowi i podwieźć go te 30 kilometrów do jego miasta. Podróżując autostopem, poznawałem też bardzo różnych ludzi. Zacząłem dostrzegać, jak bardzo wszyscy się od siebie różnimy z jednej strony i jak bardzo jesteśmy wszyscy do siebie podobni − z drugiej. Rozmawiając z intelektualistami, robotnikami, młodymi i starymi, studentami i przedsiębiorcami, muzykami disco polo i lekarzami, jadąc kiedyś z ojcem, który wracał z odwiedzin swojego syna w więzieniu i jadąc kiedyś karawanem pogrzebowym (autentyk!), wiele się uczyłem. Czasami tak dobrze mi się z kimś rozmawiało, że odwoził mnie pod sam dom. Jestem wdzięczny tym wszystkim ludziom, więc – choć to dziś niepopularne – zawsze staram się zatrzymać, kiedy sam jadę samochodem, a ktoś łapie stopa. Staram się też odwdzięczać światu na wiele innych sposobów i daje mi to wiele satysfakcji i radości. Nie jest w moim stylu, żeby

185

Jakub B. Bączek

wymieniać tu działania charytatywne, w których uczestniczymy i nie o to w tym chodzi, żeby o tym trąbić. Zachęcam jednak do tego, żeby częścią zysków lub choćby wiedzy się dzielić – to doskonały sposób na wolność, nie tylko finansową. Przykłady zajęć dla młodego emeryta Jeśli podobnie jak ja nie lubisz monotonii, może zainteresują lub zainspirują Cię tematy, którym poświęcam uwagę jako rentier. Chyba najbardziej oczywistym przykładem jest napisanie książki, co właśnie czynię. Pisanie zawsze sprawiało mi frajdę, choć przyznaję, że w temacie animacji czasu wolnego napisałem już tak dużo tekstów, że raczej nie będę w przyszłości tego tematu się już podejmował. Jeśli nie piszę na czas, pod presją terminu i czyichś oczekiwań, to odnajduję w pisaniu prawdziwą przyjemność. Zacząłem nawet pisać powieść, ale jest dość hardcore’owa, więc nie wiem, czy opublikuję ją pod swoim nazwiskiem… Kiedyś skontaktował się ze mną Kamil Cebulski i zaproponował wywiad w Radio KonteStacja. Zgodziłem się i opowiedziałem słuchaczom jako gość o tym, jak zbudowałem największą w Polsce (wtedy jeszcze „tylko” w Polsce) firmę zajmującą się animacją. To był październik 2011 roku, a ja w tamtym okresie myślałem, że będę przedsiębiorcą już na zawsze i w ogóle wystąpienie w radio na żywo było dla mnie prawdziwym „wow”. Później Kamil zaprosił mnie do wygłoszenia wykładu na jego uczelni ASBIRO w Warszawie. Byłem zaskoczony zainteresowaniem studentów, niekończącymi się pytaniami i… owacją na stojąco. Ciągle jednak wydawało mi się jeszcze, że przedsiębiorczość to mój cel życiowy. Dziś… wiele się zmieniło. Jednym z moich pomysłów na emeryturę jest prowadzenie swojej autorskiej audycji o tytule „Wolność finansowa 50 na 50” (wtorki o 20, w KonteStacji). Oczywiście nie pobieram za to wynagrodzenia, ale sprawia mi wielką przyjemność to, że kilka tysięcy ludzi regularnie słucha moich prelekcji i wyciąga sobie z nich cenne

186

Zarobić milion, idąc pod prąd

dla siebie wnioski. To kolejna praca bez względu na pieniądze, która może być inspiracją również i na Twoją emeryturę. Zdarza mi się też występować publicznie na różnych festiwalach przedsiębiorczości, uniwersyteckich konferencjach, dużych eventach, a niekiedy nawet komercyjnie na szkoleniach dla dużych firm lub płatnych seminariach. Kilka razy do roku sam prowadzę swoje autorskie szkolenia i lubię to (dopóki nie jest tego za dużo). Nieraz zdarzyło mi się udzielić merytorycznego wykładu bezpłatnie, bo pieniądze mają dla mnie coraz mniejsze znaczenie (organizator musi jednak spełnić pewne warunki, żeby do takiego wykładu doszło). Po głowie chodzi mi też czasem program w telewizji. Swego czasu byłem dość często zapraszany do różnych mediów i na YouTube można zobaczyć mnie w różnych rolach i przeróżnych wystąpieniach medialnych. Było to jednak w czasach, kiedy byłem „twarzą” STAGEMAN i promowałem ideę animacji czasu wolnego albo Euro 2012. Dziś w mediach pojawiam się rzadziej z wyboru, aczkolwiek autorski program o biznesie i/lub wolności finansowej byłby dla mnie pewnie atrakcyjnym wyzwaniem. Byłbym w stanie pracować (przez jakiś czas) we wszystkich projektach, które dotyczą moich pasji, nawet całkowicie za darmo albo też za podstawową pensje. Gdyby ktoś poprosił mnie o pracę w klubie golfowym, o to, bym oprowadzał wycieczki po Azji lub pomagał ludziom odblokowywać ich potencjał, to zapewne pomimo emerytury nie zlekceważyłbym tego typu wyzwań. Spróbuj odpowiedzieć sobie na pytanie, jakie prace Ty możesz wykonywać (teoretycznie), nawet jeśli nie wiązałoby się to z otrzymywaniem pieniędzy. Być może odpowiedź na to pytanie będzie również wskazówką, w którą stronę warto dążyć na swojej drodze…

187

Jakub B. Bączek

Rozwój osobisty i duchowy Mając coraz więcej czasu i odpowiednią ilość pieniędzy, by żyć na dobrym poziomie, w moim życiu po raz pierwszy pojawiła się potrzeba rozwoju duchowego. Wcześniej lekceważyłem tę sferę swojego życia albo po prostu nie starczało mi na nią czasu. Dziś widzę, jak cenna to sfera i wiem, że ma niesamowicie bliski związek również z przedsiębiorczością. „Rozwój osobisty” to pojęcie budzące różne skojarzenia. U niektórych skrajnie pozytywne, ale u wielu podejrzliwe i budzące niechęć. Myślę, że wpływ na to mieli ludzie, którzy robili z rozwoju osobistego swoje główne źródło utrzymania lub tacy, którzy uczyli innych tego, czego sami nigdy nie osiągnęli. Generalnie jednak uważam, że zainteresowanie się rozwojem osobistym i duchowym może wnieść wiele nowych i ważnych jakości w życie każdego człowieka. Inspiracja buddyzmem Buddyzmem zainteresowałem się już w 2012 roku, chociaż swoją pierwszą większą aktywność w tym temacie wykazałem dopiero w 2013 roku. Przyciągało mnie to, że jest to filozofia bardzo zdroworozsądkowa i aktualna również w dzisiejszych realiach. Fascynowało mnie to, że Budda nie potępiał bogactwa, a wręcz pochwalał bycie przedsiębiorczym, o ile robi się to etycznie i stwarza się potencjał dobra dla wszystkich czujących istot. Celem buddyzmu, z którym się bardzo utożsamiłem, było właśnie dobro wszystkich czujących istot – nie tylko własne (choć ta filozofia bardzo sprzyja dbaniu o siebie), ale i innych naokoło. Polecam tę filozofię, ale nie na zasadzie sekciarstwa. To nie jest tak, że jak zacznie się studiować buddyzm, to zaczniemy osiągać nirwanę i lewitować nad ziemia, a wszystkie problemy się same rozwiążą. Tak nie będzie, ale na pewno jest to filozofia sprzyjająca osiąganiu spokoju i wzmacniająca czujność i wnikliwość umysłu. 188

Zarobić milion, idąc pod prąd

Wiele tematów, które poruszałem dotychczas w tej książce, ma swoje podłoże w studiach nad buddyzmem − między innymi to, że nie warto lgnąć do negatywnych emocji, zazdrościć, narzekać czy przejmować się opiniami innych. Wszystko, co nas otacza, jest nietrwałe i przyjęcie takiego punktu widzenia sprawia, że uwalniamy się od frustracji i życia w napięciu, tak powszechnego w Europie i krajach Zachodu. Ze swojej strony polecam odnajdywanie w sobie spokoju we wszelkich sytuacjach, które nam towarzyszą, i do „obecności” w swoim życiu. Jeśli ktoś jest nieufny w stosunku do medytacji, jogi, wizualizacji, afirmacji czy technik oddechowych, to polecam tylko podejście zdroworozsądkowe z zakresu buddyzmu − między innymi to, że, jak mówi Dalajlama, warto trenować uważność umysłu i oddzielać emocje (szczególnie te negatywne) od podejmowanych decyzji. Ostatnimi czasy pozwoliło mi to uniknąć wielu stresów i podjąć doskonałe na tym etapie mojego życia decyzje. Mówię o tym trochę więcej na jednym ze swoich całodniowych szkoleń, które odbywa się tylko 2 razy w roku. Zapewne nie jest to temat do przekazania w pełni za pomocą książki, aczkolwiek na pewno interesujący. Okiełznanie ego Wygląda na to, że im wyższe mamy ego, tym więcej cierpienia nas czeka. Ludzie chcieliby być bogatsi, szczuplejsi, mądrzejsi i ważniejsi, ale ta droga nie ma końca. Nawet jeśli zarabiasz milion tygodniowo, i tak znajdzie się ktoś, kto zarabia jeszcze więcej. Nawet jeśli masz figurę modelki lub modela, IQ na poziomie 140 i piastujesz ważne stanowisko w swojej społeczności, znajdzie się na pewno ktoś o jeszcze większych dokonaniach. Ta zabawa nie ma końca, a nasze ego zamiast się zaspokajać kolejnymi sukcesami, wymaga coraz więcej i więcej. Człowiek z dużym ego ma tendencję do traktowania innych z góry, czucia się lepszym od innych, ranienia i zrażania do siebie

189

Jakub B. Bączek

otoczenia. Początkowo tacy ludzie mogą sobie nawet nieźle radzić w biznesie, ale z czasem okazuje się, że są w nim całkiem sami, a firma nie może się od dłuższego czasu rozwinąć. Ego sabotuje sukcesy w przedsiębiorczości, ale to jeszcze nic w porównaniu z tym, jak bardzo wysokie ego utrudnia nam szczęśliwe życie. Być może piszę teraz trochę jak najęty i ten podrozdział wyda Ci się trochę „sekciarski”, ale wierz mi, że to o czym mowa, ma wielkie znaczenie w budowaniu firmy, zespołów i opinii rynkowej – to jest wiedza z zakresu biznesu! Jeśli zawsze starasz się utrzymać wizerunek Supermana albo Supermanki, to rzadko ktoś będzie chciał Ci pomóc (bo przecież pozornie radzisz sobie doskonale) i rzadko ktoś będzie naprawdę chciał się zaprzyjaźnić (trudno przyjaźnić się z „ideałami” czy „robotami”). Pokora w biznesie bywa przereklamowana, ale za to w życiu osobistym jest ważnym składnikiem szczęścia. Im mniejsze mamy nierealistyczne wymagania od siebie, tym mniej odczuwamy presji. Im bardziej lubimy siebie, tym więcej wsparcia potrafimy dać sobie sami. Im bardziej jesteśmy otwarci i szczerzy, tym więcej prawdziwych przyjaźni pojawi się w naszym życiu. Jeśli więc wydaje Ci się czasem, że wiesz wszystko najlepiej… pomyśl jeszcze raz.

190

Zarobić milion, idąc pod prąd

Równowaga życiowa Znam przypadki kilku bogatych, ale nieszczęśliwych ludzi. Poznałem kilku wybitnych sportowców, ludzi ze świata show-biznesu czy polityki, na moje coachingi zgłaszali się czasem prezesi lub dyrektorzy dużych firm. Czasem byli to ludzie, którzy zarabiali 4 razy więcej niż ja, byli w wieku mojego ojca lub też zbudowali dużo większe i bardziej rozpoznawane przedsiębiorstwa niż moje wszystkie firmy razem wzięte. Z jakichś jednak powodów przychodzili do mnie i chcieli porozmawiać. Wielokrotnie też po moich wykładach, które prowadzę dość dynamicznie i z humorem, zdarzało się, że ktoś dostrzegał we mnie duży spokój. Zarzucicie mi być może zarozumialstwo, ale musze podzielić się tym, co zdarzyło się w trakcie jednego z moich wykładów o przedsiębiorczości. W przerwie między jedną a drugą jego częścią podeszło do mnie około 15 osób. Stałem tyłem do mównicy, a wianuszek słuchaczy szczelnie odciął mi drogę wyjścia do toalety. Pomimo że miałem przed sobą jeszcze dalszą część wystąpienia, pomyślałem z satysfakcją, że mają jakieś pytania i że chętnie na nie odpowiem. A tymczasem… cisza. Mijają kolejne sekundy, a grupa słuchaczy po prostu wpatruje się we mnie. Nikt nic nie mówi. Oczywiście nie spojrzałem na zegarek ani też nie włączyłem stopera, ale myślę, że pierwsza osoba odezwała się dopiero grubo po minucie ciszy. Niby niewiele, kilkadziesiąt sekund, ale wyobraźcie sobie siebie w centrum uwagi kilkunastu osób i ich milczenie. Spokojne, nienachalne, prawdziwe. Wow, będę to wspominał! Pierwsza odezwała się kobieta około czterdziestki i… zwaliło mnie z nóg. Spytała (w obecności tych kilkunastu osób), czy może mnie uściskać. Zgodziłem się i zrobiło mi się bardzo miło. Pomyślałem, że pewnie mówiłem o czymś ważnym dla Niej. Chwilę to trwało, zanim powiedziała, że chciała to zrobić, bo bije ode mnie spokój. (W tym momencie możecie mi zarzucić kolejne przechwalanie się. Zdałem sobie sprawy z tego, że ci ludzie nie podeszli do 191

Jakub B. Bączek

mnie z pytaniem, tylko po prostu, by sobie razem pobyć. Myślę, że to, co mówiłem znalazło w nich jakiś oddźwięk). Potem pojawiły się pytania. Różne, najczęściej o to, od czego zacząć budować wolność finansową i jak mi się to udało. Na kolejne zaskoczenie nie trzeba było długo czekać. Jeden z uczestników spytał życzliwie (aczkolwiek z uśmiechem na twarzy), czy jako osoba wolna finansowo chce mi się prowadzić takie wykłady. Mój mózg szybko próbował znaleźć odpowiedź na to pytanie, ale zaskoczeniem było dla mnie to, że pojawiającą się u mnie emocją była… radość. Pomyślałem sobie, że lubię się dzielić wiedzą, że sprawia mi olbrzymią satysfakcję, by pomagać innym i że faktycznie, z punktu widzenia finansów w ogóle mi takie wykłady nie są potrzebne, ale z punktu widzenia misji, tak. I choć najbliższe mi osoby wiedzą, że potrafię się też czasem mocno wkurzyć, zdarza mi się, że klnę jak szewc i wcale nie są mi obce również zjawiska narzekania czy przejmowania się opinią innych, to ostatnimi czasy bardzo pracuję nad swoją życiową równowagą i wraz z tym rozwojem jest we mnie coraz więcej spokoju i obecności we własnym życiu. Sinusoida życia Nie da się być cały czas na fali. Nie da się odnosić tylko sukcesów. Nie da się odczuwać radości przez 365 dni w roku. Ci, którzy wierzą, że się da, skazują się na wielkie cierpienie i frustrację. To jest właśnie poważny problem Zachodu – wiara w to, że kiedyś nasze życie będzie idealne. Nie będzie! Życie to sinusoida i zaakceptowanie oraz zrozumienie tego da Ci więcej szczęścia niż jakiekolwiek pieniądze. Co z tego, że dziś zarabiasz i cieszysz się zdrowiem, kiedy życie skonstruowane jest tak, że czasem chorujesz, czasem ktoś od Ciebie odchodzi, a czasem czujesz się bezwartościowy czy bezwartościowa. Bardzo byśmy chcieli, by życie układało się tak, jak my tego chcemy, ale życie toczy się własnym torem i na swoich zasadach!

192

Zarobić milion, idąc pod prąd

To właśnie najbardziej wkurzało mnie w książkach z rozwoju osobistego: autorzy nie umieszczali w nich nic o tym, że i im czasami się coś nie udaje i że nie da się ciągle cieszyć z życia. A tak przecież nie jest w prawdziwym świecie. Nie uwierzę nigdy w życiu, że pan Tracy nie podjął ani jednej błędnej decyzji w swoim życiu. Nie uwierzę, że pan Kiyosaki zarobił na wszystkich swoich inwestycjach. Nie uwierzę, że pan Robbins zawsze ma wielką energię do działania. I Ty też w to nie wierz, bo to nierealne! W świecie prawdziwych ludzi (z krwi i kości) czasem się wygrywa, a czasem przegrywa. Czasem odczuwa się radość, a czasem czuje się gniew, smutek czy lęk. To są wszystko normalne, ludzkie emocje. Ty też je masz i musisz je czasem odczuwać, bo tak jesteśmy skonstruowani. Dziwi mnie to, że Cię to dziwi… (albo czasem zachowujesz się, jakby to było dziwne). Podzielę się z Tobą bardzo osobistą obserwacją. Myślę, że rzadko zdarza się, aby autor książki był tak szczery i transparentny ze swoimi czytelnikami… Ja mam naprawdę zajebiste życie, kilka firm, sporo kasy, ułożone życie osobiste, prawdziwych i kochających przyjaciół – masa ludzi mówi o mnie, używając wyświechtanej frazy „człowiek sukcesu”. Ale… bywam też smutny, gdy ktoś świadomie mnie zrani, bywam wkurwiony, gdy ktoś mnie oszukuje, czasem nawet się boję (o bliskich, o siebie, o lot na Filipiny podczas okropnych turbulencji, o zdrowie). Wiesz dlaczego? BO JESTEM NORMALNYM CZŁOWIEKIEM. I tak właśnie wygląda życie ludzie – radość, smutek, złość i lęk pojawiają się na swoich warunkach. Są obecne bez względu na to, jak bardzo próbujesz je wyprzeć i zakłamać. Im szybciej zaakceptujesz to, że nie da się być szczęśliwym cały czas, tym szybciej osiągniesz spokój i tym dłużej pożyjesz w obecności. ĆWICZENIE 49: Usiądź wygodnie i odpowiedz mi na kilka pytań. Pierwsze z nich brzmi: czy jesteś teraz na górze czy na dole sinusoidy? Drugie:

193

Jakub B. Bączek

jak się z tym czujesz? I trzecie: czy myślisz, że jest ktoś, kto jest zawsze na górze sinusoidy? Za każdym razem, kiedy stanie się coś ważnego w Twoim życiu, możesz wracać do tych trzech pytań. Mnie osobiście dają one spokój i powodują, że mój umysł robi się jasny i wyostrzony. A kiedy mam jasny umysł, to mogę coś zrobić. A kiedy mogę coś zrobić, mam wpływ. A kiedy mam wpływ, mogę dokonać zmian i żyć dobrze. Droga do szczęścia Myślę, że pokuszę się kiedyś o napisanie książki o szczęśliwym życiu, ale w chwili obecnej przyjmij proszę ode mnie kilka wskazówek i zrób z nimi, co tylko chcesz. Swoją drogę do szczęścia zacząłbym od utrzymania zdrowia. Nie na zasadzie presji telewizyjnego wyglądu, aplikacji w telefonie, która liczy Ci kroki czy artykułów, które piszą o szkodliwości nabiału, ale na zasadzie zdroworozsądkowej. Pamiętaj, że ciało masz jedno i innego nie dostaniesz. Jest to Twoje narzędzie pracy, świątynia przyjemności i tarcza Twojej osobowości. Dbaj o nie tak, jak w chwili obecnej jest Ci to potrzebne (i nie więcej, dopóki nie poczujesz że potrzebujesz więcej). W drugim kroku dbaj o relacje z ludźmi. Choćbyś nie wiem, jak chciała uwierzyć w to, że jesteś samodzielna, tak naprawdę jesteś od wielu ludzi zależna. Choćbyś nie wiem, jak chciał być silny i samowystarczalny, potrzebujesz emocji i obecności innych ludzi. Bez ludzi wokół człowiek usycha jak roślina bez wody. Zdaj sobie z tego sprawę i jeszcze dziś wyślij bezinteresownie miłego SMS-a do kogoś, kto Cię kocha i rozumie Twoje słabostki i odpały. Po trzecie, realizuj marzenia. Nie ma lepszego paliwa niż własna pasja i dążenie do wyznaczonych celów. Te cele nie muszą być takie, jak w książkach czy na szkoleniach tak zwanych „guru”.

194

Zarobić milion, idąc pod prąd

Jeśli czujesz się dobrze na etacie – taka jest Twoja droga, i to jest OK. Jeśli chcesz stworzyć dużą firmę, ale jeszcze nie teraz, tylko w przyszłym roku – taka jest Twoja droga, i to jest OK. Jeśli przeraża Cię to, o czym pisałem wcześniej w rozdziale o przedsiębiorczości i nie chce Ci się tego wdrażać – taka jest twoja droga, i to jest OK. Jeśli masz ochotę pierdolnąć wszystkim i wyjechać z ukochaną osobą za granicę – taka jest twoja droga, i to jest OK. Jedyne, co jest ważne to to, czego TY potrzebujesz. Ja Ci tego nie powiem. Żaden trener, mentor czy coach (nawet za 1 140 zł/godzinę) nie powie Ci, czego chcesz. Wsłuchaj się w siebie. Bo taka jest Twoja droga. Daję Ci pełną wolność do tego, żeby nie zgodzić się z twierdzeniami tej książki, i to będzie OK. Daję Ci też pełną wolność, żeby swoje życie poprowadzić zupełnie inaczej, niż zrobiłem to ja, i to jest OK. Daję Ci też wolność, żeby korzystać z moich porad w tej książce, słuchać bezpłatnych audycji w KonteStacji, oglądać moje podcasty na YouTube i zgadzać się ze mną w wielu sprawach – to też jest OK. Wybierz za siebie i dla siebie. I nade wszystko, jeśli chcesz być szczęśliwy/szczęśliwa, to… (odwróć kartkę)

195

Jakub B. Bączek

… TO BĄDŹ Wszystkiego dobrego Jakub B. Bączek Kuala Lumpur, 02.04.2014

196

Zarobić milion, idąc pod prąd

Rozdział 6.

Wracamy do wyzwania Pamiętasz może wyzwanie, które postawiłem pod koniec pierwszego rozdziału? Zachęcałem w nim, by skorzystać z ćwiczeń, które podaję. Jestem realistą i wiem, że jeśli należysz do grupy 95% osób, to nie udało Ci się posłać 12 maili po 12 podanych tu achievementach. A szkoda, bo w moich automatycznych odpowiedziach na Twoje maile krył się ważny szyfr, który być może otworzyłby przed Tobą pewną szansę. Jeśli jednak się mylę i udało Ci się wysłać te 12 „prac domowych” na moje maile (od [email protected] do [email protected]), doceniam to i chcę się jakoś za Twój wysiłek odwdzięczyć. Jeśli spojrzysz na te maile trochę z innej strony niż zazwyczaj („outside the box”) i trochę pod prąd, to podałem Ci w nich między wierszami ważne informacje. Przeróżne informacje. Od Ciebie zależy, czy z nich skorzystasz, czy nie. Niektóre są bardzo głębokie i zamaskowane, ale niektóre konkretne i czytelne. Jedną z tych najbardziej konkretnych informacji jest to, że możesz napisać do mnie maila i podzielić się tym, czym chcesz (krytyką, prośbą, pytaniem, propozycją współpracy, pomysłem na spółkę ze mną, ofertą dla anioła biznesu itd.). Wystarczy, że odczytasz ponownie wszystkie te 12 maili i spiszesz po kolei pierwsze litery z każdego z nich. Utworzą one hasło. Dodając do tego hasła znak „@” i domenę jbbcoaching.pl, otrzymasz gotowy adres maila do kontaktu. Być może ten kontakt nie jest Ci do niczego potrzebny, ale być może masz pierwszą w życiu szansę na kontakt z prawdziwym człowiekiem, który napisał książkę motywacyjną i być może było to jedno z Twoich małych marzeń. Zrób z tym, co tylko chcesz. Cokolwiek zdecydujesz, będzie to w porządku – taka jest Twoja droga.

197

Jakub B. Bączek

Moja osobista prośba W tej książce nie będzie klasycznego podsumowania czy zakończenia. Tak naprawdę wiele się od tego momentu zacznie. Mam do Ciebie jednak małą prośbę. Jeśli czujesz, że treść tej książki była, jest lub będzie dla Ciebie cenna, pomyśl proszę o osobie lub osobach, którym dobrze życzysz i którzy też mogliby tę książkę przeczytać. Rozważ proszę polecenie im tej książki, żeby podzielić się energią i wiedzą, zrobić coś dla innych. Jeśli czujesz, że to będzie w porządku, kup 2 egzemplarze tej książki na stronie www.jbbcoaching.pl, wpisz na pierwszej stronie dedykację dla kogoś bliskiego lub po prostu napisz „To bezinteresowny prezent, bo zależy mi na Tobie” i daj egzemplarz dwóm osobom. Obiecuję Ci, że każdy dobry uczynek, który kierujesz do kogoś innego, wróci do Ciebie i sprawi, że poczujesz radość i energię. Wierzę, że każdy kto przeczyta tę książkę, znajdzie odpowiedź na przynajmniej jedno pytanie, które dotychczas pojawiało się w głowie. Wierzę w to, bo wiem, że i ja, i Ty, i każdy z moich Czytelników – my wszyscy – mamy taki sam cel: szczęśliwie żyć i unikać cierpienia. Moją misją było napisanie o tym szczerej książki. Jeśli chcesz mi pomóc w realizacji tej misji, spraw, by ktoś z Twojego środowiska również ją przeczytał.

198

Zarobić milion, idąc pod prąd

Co dalej? Po lekturze tej książki może się wiele wydarzyć. Mam jednak w sobie olbrzymi spokój i otwartość na to, że nie wydarzy się nic. W drodze, którą wspólnie podjęliśmy, od etapu nauki do etapu wolności finansowej, zapewne towarzyszyły Ci różne emocje. Czasami pojawiała się pewnie siła działania, czasami sprzeciw, czasami uśmiech, a czasami może złość. Taki był mój cel – ta „wędrówka” miała też symbolizować drogę życiową. Ze wzlotami i upadkami, dokładnie jak na sinusoidzie. Niestety, samo przeczytanie książki nie sprawi jeszcze, że osiągniesz bogactwo czy wolność finansową. Czytanie bez działania pewnie przyniesie niewielki efekt. Warto więc, żeby te ostatnie karty książki nie były Twoim ostatnim spotkaniem z rozwojem i drogą do szczęścia. Tych tematów nigdy nie za wiele – warto się nimi regularnie nasycać. Jeśli ufasz mojej koncepcji, zapraszam Cię na spotkanie osobiste ze mną – nie ma ich wiele, ale raz na jakiś czas pojawiam się w różnych miastach Polski i świata. Czy to z wykładem, czy to ze szkoleniem, czy to po prostu turystycznie. Nie będę miał nic przeciwko, jeśli kiedyś przypadkiem na lotnisku czy w restauracji się miniemy i postanowisz się przywitać. Zrozumiem jednak, jeśli wybierzesz inną drogę. Zachęcam Cię do jak najczęstszego sięgania po swoje własne zasoby. Masz siłę, spokój, radość, energię, wiarę, dobro, piękno i prawdę w sobie. Tam też warto szukać. Jeśli chcesz ostatniego kopniaka motywacyjnego (do woli), to wykonaj ostatnie, 50. ćwiczenie w tej książce i podążaj swoją drogą do szczęścia. Dziękuję Ci za wspólną część tej drogi.

199

Jakub B. Bączek

ĆWICZENIE 50:

• Odłóż tę książkę po zakończeniu czytania tego zdania na mi• • • • • • • • •

nutę i wycisz umysł – pozwól myślom przepływać swobodnie i nie zatrzymuj ich ani nie poganiaj (mówię zupełnie serio). Weź kartkę papieru i napisz na niej swój konkretny cel – tak jak teraz czujesz. Narysuj pod swoim celem jakiś obrazek lub symbol, który obrazuje Twoje marzenie/cel – tak jak czujesz, bez osądzania i sabotowania swojej wewnętrznej twórczości. Napisz pod rysunkiem, jaki wykonasz pierwszy krok już dziś, żeby zrealizować to marzenie (im bardziej konkretny, tym lepiej, ale też możliwy do wykonania jeszcze dzisiaj). Powiedz do siebie, po cichu, w głowie: „Dziś to zrobię”. Powiedz do kogoś lub przynajmniej głośno: „Dziś to zrobię”. Odpowiedz sobie teraz na pytanie, dlaczego to zrobisz (po cichu lub głośno). A teraz powiedz na głos: „Zasługuję na to”. Wstań i powiedz: „Dzisiaj to zrobię, zasługuję na to”. Idź i zrób to – zasługujesz na to! Jakub Bangkok 07.04.2014

200

Zarobić milion, idąc pod prąd

201