Theodora [1 ed.] 9786254059827

Citation preview

Genel Yayın: 5467

David Potter 1 larvard Üııiver,itesi'ııdrn mezun olduktan son ra Oxford flnivrrsitrsi'nden doktora derecesini aLııı Profcsür lhvid Pott('r. Fski Roına'ııın iıııp;ır,ıtorlıık dönemi ve l:lizaııs konusunda uzmanlaşmış bi r tarihçidir. ABD'deki Michigan Üniversitesi K l a si k s v• S.kho• KllisHi (KOçük Aynofya) Bizans döneminde Konstantinopolis

Haritada gösterilenlerin bir kısmı aynı döm:ınc ait değildir a

ıx.

Kılıscler/rnan,ıtırlar

yaklaşık hi::>l�e sınırlan ve numaraları {Notit.l urhis Con�t:ıntırwpnlıt;H',

on

Yer;ıltı

V('

açık hava sarnıçları

Yoll .ır \l' tnruml.ır ıı·duıLııııl.11

\.\emıert..ulc

l �n

:\1S 42'i)

mahalleler

(v.ıkl.ı)ık guıng.ıh

ı,.,.,.,,.,,,� .. ,, .•. ,

v,ıh.ınu nı.ılulldt•r .uıl.ıı

ku,,hd ''""'

ınıı

.Jıl.-hıkııkı').'kLı�ık ��uıcr,:.ılı•

url.ırla çevrılme ıarıhi (Cerıt'\'İ7 Gabr.ısı)

Harita 'l: Altıncı yüzyılın başlarında Konstantinopolis

Bu karekodu görüntüleyerek haritaya ulaşabilirsiniz.

�

�\

y ATLANTİK OKYANUSU

SU EVİ

.

' '. { .-.f i :'�) k.

cq �

� -t-_,;;;,ı - �

KRALLIGl

iGe'f-._)

RALLIGI

v

· ·

(

"

�

°"

�(�·�

KORSIKA

Hazar Dcnhı

11

SARDUN YA

MAYO�KA

•.• .. .

.

·..

k

Jüstinyen döneminde Doğu Rom• lm'""oc l.;; o imparatorluğun MS sr·'de jüsıinycıı'in

-

hükümranlığının başındaki durumu Jüsrinyen'in yeniden fethettiği yerler

------ ------

_

r +·

AVARLAR

M a rsılya

:__Jalensiyıft'

ed

1� \

�

-ı%.

�

J

o

400

800 km

d

::;;;���;;;�_,==°"' 400 BOO mi

O

Harita 2: Jüsrinyen döneminde Doğu Roma İmparatorluğu

e

n

ı

z

GASSANİLER

Teşekkür

u kitabın yazılması sırasında, öncelikle bu konuyu önerdikleri için dizi editörleri ve Stefan Vranka'ya; ve doğrusu kitabı bitir­ memde sunduğu katkılardan dolayı yine Stefan Vranka'ya fazlasıyla teşekkür borçluyum. Akademik İlişkiler Kıdemli Yönetici Yardımcısı Lester Monts, kitabın başlangıç araştırmalarına çok değerli destekler sundu. Ayrıca, Geoffrey Greatrex, Henning Böhm, John Scarborough, John Matthews'un da aralarında olduğu, yakında çıkacak olan veya ulaşmamın zor olduğu çalışmalarını Michigan Kütüphanesi aracılığıy­ la benimle paylaşanlardan ve bana kadın oyuncular üzerine yazdığı, Theodora'nın ilk mesleğini anlamamı sağlayan muhteşem bir çalışma olan yayımlanmamış doktora tezini gönderen Manna Vestrinen'den çok önemli yardımlar aldım. Elinizdeki kitap son aşamalarına geldiği sıra­ larda Profesör Ma ria Wyke, o mu hteşem Jerome Dersleri içinde verdiği dersler kapsa m ı n da, konunun bir başka i fade biçimi olan Carlucci'nin Theodora filminin ortaya çıkış süreci hakkında çeşitli sahneler görme­ me imkan sağladı. * Oxford Üniversitesi Yayınları'nın isimsiz hakemle-

B

*

Amerikalı avukat ve Roma tarihi meraklısı Thomas Spencer Jerome ( 1 864- 1 9 14) tarafından Roma tarihi üzerine verilen ders dizisi. Jerome Dersleri olarak bilinen dersler, Roma tarihi ve kültürü ile ilgili yapılan yeni çalışmaların sunulacağı en prestijl i uluslararası konferans dizilerinden biri haline gelmiştir ve konunun uz­ manı olan başka profesörler tarafından devam ettirilmektedir-ç.n.

x

THEODORA

rine özellikle müteşekkirim; cömertlikleri beni pek çok hatadan kurtar­ dı ve meselelerin çeşitliliği üzerine yeniden düşünmemi sağladı. Büyük bir sabırla Coakley'in Süryanice grameri inceleyen eserinin mucizelerini kavramamı sağlayan Jason Zurawski olmadan bu kitabı yazmaya ce­ saret edemezdim. Laura McCullagh gibi Matt Newman da en başın­ dan beri taslak metnin okunmasında son derece yardımcı oldu; Kevin Lobrano ve Parrish Wright sonraki aşamada önemli bir katkı sundular. Pete Oas, Michigan, Ann Arbor'da Plymouth Yolu üzerindeki Expresso Royale'in sunduğu cennette kahve eşliğinde bu hikayeyi dinledi. Sue Philpott, herkesin birlikte çalışmayı isteyeceği en iyi editör olduğunu bir kez daha kanıtladı. Claire, Natalie ve Ellen evimizin bir antik karakter tarafından sürekli işgal edilmesini hoşgörüyle karşıladı. Bunu aklımdan hiç çıkarmadan, bu kitabı hayatımdaki kadınlara adıyorum.

Giriş

ilattan sonra 1 1 Ağustos 559 Pazartesi günü İmparator Jüstin­ yen * Konstantinopolis'e girdi. Şehrin kuzeybatısındaki Carisius Kapısı'ndan {Edirnekapı } * * şehre doğru atını sürerken onu yüksek mev­ ki sahibi pek çok insan karşıladı. Sadece imparatorun atının geçeceği kadar boşluk kalmış son derece kalabalık caddede daha fazla ilerleme­ den önce durdu. Şehir kapısının hemen yakınındaki Kutsal Havariler Kilisesi'ne * * * girdi. Burada, on bir yıl önce kaybettiği imparatoriçesinin anısına mumlar yaktı. İmparatoriçeyle çocukları olmamıştı ve imparato­ run gelecekte de çocuğu olmayacaktı, hatta yeniden evlenmeyecekti bile. İmparatoriçe ona "Tanrı'nın hediyesi"ydi, hayatının aşkıydı. Jüstinyen'in ve imparatoriçesi Theodora'nın hikayesi, Akdeniz dün­ yasının uzun tarihindeki en ilgi çekici hikayelerden biridir. Theodora oyuncuydu; altıncı yüzyıl Konstantinopolis'inde hiç de saygı duyulma­ yan bir meslek. Jüstinyen, orta-güney Av rupalı bir köylü ailesinde doğ-

M

* **

***

Grekçe transliterasyonu İustinianos olan imparatora, yaygın ve yerleşik kullanım nedeniyle elinizdeki çeviride Jüstinyen olarak hitap edilecektir-e.n. Yazar metinde kimi yerlerde parantez ve köşeli parantez kullanmayı tcn.:ih ettiği için yazarın kullanımıyla karışmaması ve uzun açıklama gerektirmeyen durumlar­ da dipnot kalabalığına yol açmaması için bazı açıklamalar çengelli parantez içinde verilmiştir-ç.n Havariyyun Kilisesi olarak da bilinir. Fatih Camisi'nin bu kilisenin kal ıntıları üze­ rine yapıldığı söylenir-ç.n.

Xİİ

THEODORA

du. Theodora, hükümranlıklarını sona erdirebilecek gibi görünen iki büyük kriz sırasında Jüstinyen'e güç vermişti. Theodora sertti, zekiydi; ondan nefret edenlerin bile teslim edeceği üzere, çok zekiydi. Tutkuluy­ du. Son derece güzeldi. Güzellik ve tutku, ondan nefret edenlerin bile kabul ettiği iki özelliğiydi. Haksızlığa uğrayanların yanında saf tuttu ve zayıfları koru