Tarihçinin Kayıtları'na (Shi Ji) Göre Hunlar [2 ed.] 9786052953174

Citation preview

Tarihçinin Kayıtları'na (Shi Ji) göre

H UnLAR Pulat Otkan

TARİH PROF. DR. PULAT OTKAN

ÇİNİN KAYITLARI'NA (SHİ Jİ) GÖRE

TARiH

HUNLAR

' YAYIN "oANIŞMANI

DOÇ. DR. GİRAY FİDAN

© TORKiYE İŞ BANKASI KÜLTOR YAYlNLARI, 1017 Sertifika No: 40077 EDITÖR

DERYAONDER GÖRSEL Y ÖNETMEN

BIROL BAYRAM

GRAFIK TASARlM UYGULAMA

TüRKİYE IŞ BANKASI KÜLTüR YAYlNLARI

ı. BASlM: OCAK 2018, İSTANBUL 2. BASlM: NİSAN 2018, İSTANBUL

ISBN 978-605-295-317-4

BASKI

SENA OFSET AMBALAJ MAT. SAN. VE TIC. LTD. Şl1 MALTEPE MAH. LİTROS YOLU SK. NO:ı/4 MATBAACILAR SiTESi 2 DK: 4NB7 ZEYTİNBURNU /ISTANBUL

(0212) 613 38 46

Sertifika No: 12064

Bu kitabın tüm yayın hakları saklıdır. Tanıtım amacıyla, kaynak göstermek şartıyla yapılacak kısa alıntılar dışında gerek metin, gerek görsel malzeme yayınevinden izin alınmadan hiçbir yolla çoğaltı­ lamaz, yayımlanamaz ve dağıtılamaz.

TüRKİYE iŞ BANKASI KÜLTüR YAYlNLARI ISTİKLAL CADDESI, MEŞELİK SOKAK NO: V4 BEYOCLU 34433 İSTANBUL

Tel . (0212) 252 39 91 Faks (0212) 252 39 95 www.iskultur.com.tr

Prof. Dr. Pulat Otkan

tarihçinin kayıtları'na (shi ji) göre Hunlar

TOAKIYI:$­ Kültür Yayınlan

İÇİNDEKİLER

Sunuş.....

. .......VII

.

Asya Hunları: Xiong-nular.

... 1

Kuzey Asya Tarihinin Dinamiği

2

Çin Uygarlığının Temelleri

....... . . ......... 4

Doğu'nun Düşünce Dünyası

.. ...5

. ....

Çin'de Proto-Türk Boyları ile ilk İlişkiler . Qin v e Han Hanedanları ...

..

. . . .. . .. . .. . .. .

--.

.7 9

.

__ ...... ...................

Kuzey Asya'nın tık Adı-Göçebe İmparatorluğu

......

Kuzey Xiong-nularL . .. .. .

.. . ....... ............._

. . . . . .. . . ..

Xiong-nuların Toplumsal Yapısı........

... . ...22

Xiong-nularda Örgütlenme..... .

24

.

Güney Xiong-nuları

.. .. . ..

.

..

· -

30

-

Çin'de Kurulan Xiong-nu Devletleri. .. .

34

Xiong-nuların Önceki Zhao Devleti..... Sonraki Zhao Devleti ........... Xia Devleti...

12 20

..

_

.. . . ... .

........ ..... ................. . ..... ........ . .. . .. . . . .

.............. ..... ...................

35

.... . . . .. .. . .. .......38

... 39

...........

Kuzey Liang Devleti.....

.

Güney Xiong-nularında Örgütlenme

.. . . .. . ....... ........ .......... ...... . ... ....40 41

...... ...........

Çin'de Kurulan Xiong-nu Devletlerinde Yönetim Sistemi Çin'deki Xiong-nuların Nüfusu

.44

... .. ..

Çinlileşme Sorunu.....

46

.......... . .. .. . . . ........... 48

Budizm ve Xiong-nular

. .

50

Çin'de Kurulan Xiong-nu Devletleriyle İlgili Kaynaklar. ..... Xiong-nuların Tarihteki Rolü

. .

.

--- · -·-

. ..... ........ ..52

.. .... . ... . . . .

.54

Shi ]i [Tarihçinin Kayıtları], Bölüm 110 Hsiung-nular (Hunlar), Monografi Dizisi 50..

.. ...57

Shi ]i, [Tarihçinin Kayıtları], Bölüm 123 Ta-Yuan (Fergana), Monografi Dizisi 63 .. ..

. ................. 95

.

Shi ]i [Tarihçinin Kayıtları], Bölüm 109 Szu-Ma Ch ien: "General Li'nin Biyografisi", Biyografi Dizisi 49 '

......117

Shi ]i [Tarihçinin Kayıtları], Bölüm lll General Wei [ve] Uçan Atlılar [Generali Huo Ch'ü-ping], Biyografi Dizisi 5L..

...........131

EK 1: Karşılaştırmalı Kronolojik Tarih Tablosu

..........156

EK 2: Pinyin'den Wade-Giles'a Dönüşüm Tablosu___ Kaynakça........

._

Dizin

_____

·· - -----

.. .

................158

- --- ........

--- -------

161

___ _

_ ____

_

163

Su nuş

Atatürk'ün direktifi ile 1 934'te Sinoloji kürsüsünün kurulma­ sının ardından Türkiye'de başta Prof. Dr. Muhaddere Nabi Özer­ dim olmak üzere Sinoloji alanında önemli bilimsel çalışmalar or­ taya konmuştur. Prof. Dr. Pulat Otkan da Türkiye'nin yetiştirdiği en önemli Sinologlardan biridir. Akademik kariyeri boyunca Orta Asya tarihiyle ilgili önemli çalışmalar yapmış ve birçok öğrenci ye­ tiştirmiş olan Otkan'ın elinizdeki bu kitabı, kariyeri boyunca yap­ mış olduğu çalışmaların en önemlilerinden biridir. Si Maqian'in başyapıtı olan ve Çin historiyografyasının abide eseri kabul edilen Tarihçinin Kayıtları (Shi ]i) adlı eseri sadece Çin tarihi açısından değil, Çin ile ilişkilere sahip olan bütün bölge ve dünya tarihi açısından da büyük öneme sahiptir. Özellikle yazılı kaynakların son derece kısıtlı olduğu H unların tarihi ve Türk tari­ hi açısından, söz konusu eser elimizde bulunan en önemli kaynak durumundadır. Tarihçinin Kayıtları, kendisinden sonra yazılan Çin'in resmi hanedan kayıtları için bir örnek teşkil etmiş, Çin ta­ rihyazımı bu büyük eseri bir model olarak kabul etmiş ve sonraki yüzyıllar boyunca da bütün resmi hanedan kayıtları bu model üze­ rine inşa edilmiştir. Türk tarihi söz konusu olduğunda ise elimizde­ ki en eski yazılı kaynak yine Tarihçinin Kayıtları'dır. Pulat Otkan, Shi ]i içerisinde H unlar ile ilgili en önemli monog­ rafileri Türkçeye çevirmiş ve notlandırmıştır. Kitabın giriş kısmın-

VIII

TARIHÇININ KAYITlARI'NA (SHI Jl) GÖRE HUNLAR

da Hunlar'la ilgili bölümler, devamında ise Tarihçinin Kayıtları içerisinde yer alan Hunlar'la ilgili bölümterin çevirileri bulunmak­ tadır. Metinde Çineettin iki yaygın transkripsiyon sistemi olan Wa­ de-Giles ve Pinyin birlikte kullanılmışnr; bu nedenle okuyucunun aynı sözcüğün farklı yazımlarıyla·-karşılaşması mümkündür. Kita­ bın sonundaki ekler bölümünde bu iki sistemi ve karşılıkları içeren bir tablo okuyucunun dikkatine sunulmuştur. Pulat Otkan'ın uzun yıllar boyunca üzerinde çalıştığı bu eser, ne yazık ki vefatıyla birlikte tam olarak bitirilememiştir. Bu durum mevcut eserin kıymetini eksiltınernekte ancak eğer tamamlayabii­ miş olsaydı Otkan'ın yapacağı ilaveler, kendi düzeltmeleri ve not­ larından bizi mahrum bırakmaktadır. Son derece kıymetli bilgiler içeren ve aynı oranda da okuyucudan dikkat isteyen metnin ana dokusunu ve iskeletini değiştirmeden, elirnizden geldiğince, bir­ takım düzenlemelere ve yazımla ilgili düzeltmelere gittik. Ancak eser sahibinin üslup ve yorum sınırları içerisinde kalabilmek için, okuyucunun da yer yer fark edeceği gibi, metnin farklı yerlerinde­ ki tekrarları ya da Pulat Otkan'ın özellikle unvaniada ilgili farklı bağlamdaki yorumlarını aynen korumayı tercih ettik. Metne tara­ fınuzdan eklendiği belirtilen açıklayıcı birkaç not da okuyucuya kılavuzluk edecektir. Uzun yıllar boyunca çok titiz bir çalışmayla hazırlanan bu ese­ rin bilim ve yazın camiasma kazandırılmış olması, Türkçe literatü­ re önemli bir katkı sunmaktadır. Giray Fidan Aralık 201 7, Ankara

Tarihçinin Kayıtlan 'nın (Shi ji) yazarı Sima Qian'ın portresi.

Asya H u nları: Xiong-nu lar

Genel olarak tarih ile coğrafya y a d a doğal koşullar arasında yakın bir ilişki olduğu dikkat çeker. Gerçekten de insanoğlunun içinde yaşadığı coğrafya, özellikle doğaya büyük ölçüde bağımlı olduğu eski çağlarda, yaşam biçimini belirleyici önemli bir etken olmuştur. Bu açıdan bakıldığında, yaşlı Asya kıtası, coğrafi özellik­ lerine göre birkaç bölgeye ayrılmakta, bu bölgeler, aynı zamanda Asya'nın değişik tarihsel ve kültürel alanlarını da belirlemektedir. Dünyadaki kara parçalarının üçte birini oluşturan Asya kıta­ sının okyanuslardan etkilenen doğusu ile güneyinde, Huang He, ı Yang Zi Jiang, Ganj ve İndus ırmakları ile Mezopotamya gibi bü­ yük ırmak boylarında, tanıncı bir çevre oluşturmaya uygun doğal koşullar, buralarda belli tarihsel ve kültürel alanların ortaya çık­ masını sağlamıştır. Okyanusların etkisinden yoksun iç bölgelerdeki çöl ve bozkırlarda ise, insan toplulukları yüksek dağlardan doğan ırmak boylarında atlı-göçebe yaşam biçimini ya da vaha tarımcıMetinde Çincenin transkripsiyonunda "Pinyİn Sistemi"' kullanılmıştır. z - dz; c-ts; zh ve j -c; ch ve q - ç; sh ve x - ş biçiminde okunmalıdır. -ie ve -ei dışında e - ğ1, "z, c, zh, ch,sh, r" harflerinden sonra gelen i - ı, yan yana ge­ len iki ünlü kaynaştırılarak, Xiong - Şyong, Xia- Şya örneklerindeki gibi ukun­ malıdır. Çince imierin eski okunuşları bugünkü okunuşlarından farklıdır; metinde bugünkü okunuşları verilmiştir. Japoncanın transkripsiyonunda "Hepburn Sistemi" kullanılmıştır.

2 TARiHÇININ KAYTTLARI1' �:: ı ı �

clıong

• ai an

• ai an

ang ao

ang 80

.1 ba bal ban

pa pal pan

bang bao bel ben bong bi bian bieo bie bin

pang pao pal pan pang pi pien

bo bu

po pu

bing

pieo pieh pin

ping

� ce

cal can cang ceo 08 oan

oang cha chal chan chang chao che chen

chang

chi

IB'a ts'al ts'an ts'ang ls'ao ls'o ts'en ls'ang ch'o ch'ai ch'an ch'ang ch'ao ch'e ch'an ch'ang ch'ih

chou chu chua chuai chuan chuang chul chun chuo cl cong cou

ctJ

cuan cul cun cuo

ch'ung ch'ou ch'u ch'ua dı'ual ch'uan ch'uang ch'ul ch'un ch'o lz'u ts'ung ls'ou ts'u ts'uan ts'ul ts'un ıs'o

12 da dai dan dang dao de dei den dang di dıBn diao die dlng dlu dong dou du duan dul dun duo

f • •

an er

o, e

""

en erh

E fa lan fang fel lan fang fo fou fu

fa lan

fang fal fen

fang fo fou fu

li la lal lan tang lao la lei lun

leng

ti Ilen tiao lieh ting llu lung tou tu luan tui tun lo

ga gai gen gang geo ge gai gen geng gong

gou gu gua gual guan guang gul gun guo

ka kal kan kang kao ko kei kan kong kung kou ku kua kuai kuan kuang kuel kun kuo

11 ha hai han

ha hai hen

hang hao he hel hen

hang hao ho hel hen

hou hu hua hual huan huang hul hun huo

hung hou hu hua huai huan huang hul hun huo

hang hong

hang

ıl ji jia jian jlang jlao jie jin jlng jlong jlu ju juan jue jun

chi chla chien chlang chlao chieh chin ching chlung ch lu chO chDan chııetı ch ün

K ke kal kan kang keo ka kal kan keng kong

k'a k'al k'an k'ang k'ao k'o k'o k'en k'eng k'ung

kou ku kua kual kuan kuang kui kun kuo

k'ou k'u k'ua k'ual k'uan k'uang k'uei k'un k'uo

" la lal lan lang leo la lel fang li Ila lian Uang liao lie lin llng llu lo

long lou lu lO luan IDe lun ıuo

la lal lan lang lao le lel leng li Ila lien llang liao Ilah lin llng llu lo lung lou lu lO luan IOeh lun lo

M ma ma mal mal man man mang mang m eo mao

PINYlN'DEN WADE-GILES'A OONOŞOM TABLOSU 1 59

Enyin �=- ı rym �� ı rmym �� ı Emym �� ı �"�ı mo mei men

mong mı mian mlao mlo min mlng miu mo moo mu

mo

moi men mang mi mien mlao mloh min m ing miu mo moo mu

!Y na nai nan nang nao

ne nal

na nal nan nang nao ne nel

non

non

nang ni nlan n�ng niao nle nin nlng nlu nong

nang ni nion niang niao nieh nin nlng niU nung

1100

nou

nu nD nuan nDe nuo

nu nD nuan nDeh no

Q o ou

o 00

e

pa

p'a

pat pan pang pao pel pan

pang pi plan plao pio pin ping

po poo pu

p'ai p'an p'ong p'ao p'ei p'en p'ong p'i p'ien p'lao p'leh p'in p'ing p'o p'ou p'u

'

ch'l ch'NI ch'ien ch'lang ch'lao ch'ieh ch'in ch'lng ch'lung ch'lu ch'D ch'Dan ch'Deh ch'lln

shl shoo shu shua shuaı shuen

g ql qle qian qlang qlao qlo qln qlng qlong qlu qu quan que qun

reng � rong roo nı nıan nıl nın 1\10

..ı san oang sao

..

aon

aong aha shal shan

&hong shao sha shei lhan

&hang

B ran rang rao re ren

..

jan jang

jao

je jan jang Jlh Jung jou ju juan Jul jun Jo

shuang shui shun shuo si

aong soo su suan sul sun suo

sa sai

-

..ng sao se san seng sha shai &han

shong

shao she

-

ehan sheng shlh shoo shu shua shuai shuan shuang shui ahun shuo ssu

sung soo su suan sul sun so

I ta tai tan lang tao ta ıaı teng ti tion

fa t'ai ran t'ang fao fe raı rong fl t'ien

tlao lle ting tong too tu tuan tui !\In tuo

flao fleh t'ing l'ung fou fu fuan ful fun !'o

.ır W8

wal wan wang wei

wa wal wan wang wei

wen

wen

wong wo wu

weng wo wu

� xl xia xlon

xlang xlao xıe Xin xing xlong xlu xu xuan xua xun

hal hala hsien holong halao hsleh hsın

halng

hslung hsiu haD haDan haDeh hsDn

.r ya yol yan yang yao yo yi yin

ya yol

yan yang

yao yoh i yin

ylng yo yong you yu yuon

yue yun

ylng yo yung yu yil yilan ylleh yiln

l Z8 zaı zan zang zao ze zat zen zeng zha zhal zhan zhang zhao zha zhal zhan

ısa taal Isan taang taao ısa tsal Isan tsang cha chal chan chang chao che chal chen

zhang cheng zhl chlh zhong chung zhou choo zhu chu zhua chua zhual chual zhuan chuan zhuang chuang zhul chui zhun chun zhuo cho zı tzu zong t&ung zoo laou !&u zu zuan tauan zul laul zun laun zuo ı.o

KAYNAKÇA Bazin, Louis, "Recherches sur les pariers To-pa", T,oung Pao, Second Series, c. 39, Livr. 415 ( 1 950). Bielenstein, Hans, "The Census of China During the Period 2-742 A.D. ", The Museum of Far Eastem Entiques, Bul/etin, No. 19, Stocholm, 1 947. Boodbecg, Peter A., "The Language of the ro-Pa Wei", Harvard Journal ofAsialic Studies, c. 1, no: 2 (Haziran 1 936).

es, fi ts. cscc, u�ıım:. Da Cang ]ing (Tripitaka), Tokyo, 1 930. Eberhard, W., Çin Devri'ndeki (MS 265-3 1 6) Beş Kavimin Tarihine Ait Kronolojik Bir Bakış, Tarih Araştırmalan, D.T.C.F Tarih Enstitüsü Neşriyatı, No. 4, Ankara, 194041, s. 1 57-235. Eberhard, W., Çin Tarihi, Ankara: TTK, 1 94 7. Eberhard, W., Çin Toprağında lik Hsiung Nu Hanedanının Hükümdarlan Liu Yuan ve Liu Ts"ung'un Biyografileri, D.T.C.F Sinoloji Enstitüsü Neşriyatı, No. 4, Ankara: Uzluk Basımevi, 1 942. Eberhard, W., Çin'in Şimal Komşu/an, Ankara: TTK, 1 942. Egami, Namio, Yiirajia Kodai Hoppö Bunka (Avrasya Eskiçağ Kuzey Kültürü), Tokyo: Yamakawa Shuppansha, 1 950. Egami, Nomio, "The Japanese journal of ethnology", The Japanese journal of ethnology 12(3), 221-228, 1 948-01-01, Mitfi!IJ I:. ill 1!1l. O) alU:: it The "Horse-and-Bow Bacrier" and lron Culture of the Hiung-nu [in Japanese), japanese Society of Cultural Anthro­ pology. Eiji, Mano, Chuo Ajia no Rekishi [Orta Asya Tarihi], Kodansha, Tokyo, 1 977. Faog-ling (Tang), ]in Shu U in Tarihi], Zhonghua Shujü, Pekin, 1 974. Giınpu, Uchida, �t .,. " .,. !!!Iili �: ill 1!1l. Ji, (yayıncvi) Fo!Jll! i!t til� lll! . 1 975. Guang, (Song) Si Ma, Zi Zhi Tong ]ian [Evrensel Tarihin Aynası], Zhonghua Shujü, Pekin, 1 976. Guang, Si Ma, Zi Zhi Tong ]ian (Evrensel Tarihin Aynası], Shangwu Yinshu-guan Suoyin Song Kang-ben, Shanghai, 1 935. Guang, Si Ma, Zi Zhi Tong ]ian-]in Zhu [Evrensel Tarihin Aynası-Yeni Açıklaması), Zhon· ghua Chongshu Weiyuanhui, Taibei, 1 963. Hai, Long Guan, Zhong Guo Ren Kou [Çin Nüfusu], Zhonghua Wenhua Chu-banshiye Weiyuanhui, Taibei, 1 955. Hong, Cui, Shi Liu Guo Chun Qiu [On Altı Devlet Tarihi], Zhonghua Shujü, Taibei, 1 966. Hua, Fan, Hou Han Shu [Sonraki Han Tarihi], Zhonghua Shujü, Pekin, 1 973. Ji, Liu Zhi, Shi Tong [Tarih Külliyatı], Shangwu Yinshuguan, Shanghai, 1 935. Klaproth, H. j., Asia Holyglotta, Paris, 1 823. Kuan, (Han) Huan, Yan Tie Lun [Tuz ve Demir Üzerine), Zhongguo Ziıcue Mingzhu Jic­ heng, Taibei, 1 978. Lacouperie, Tecrien de, Catalogue of Chinese Coins from the Vllth Cent. B. C. to A.D. 62 1, Gilbert an d Rivington, Londra, 1 892. Li, Jian-nong, Wei ]in Nan Bei Chao Sui Tang ]ing ]i Shi Kao [Wei-Jin, Güney-Kuzey ve Sui-Tang Hanedanlıklan Ekonomi Tarihi], Zhonghua Shujü, Beijing, 1 963. Ling, (Song) Ma Duan, Wm Xian Tong Kao [Toplumsal Olayiann Tarihsel Araştırması), Shang Wu Yin Shu Guan, Shanghai, 1 935.

1 62 TARIHÇININ KAYITl..ARI 'NA (SHI Jl) GORE HUNL.AR

Maenchen-Halfen, O., Archaic Names of the Hiung-nu, CAJ, VI., 1961. Mc Govern, W. M., The Early Empires of Central Asia, The University of North Carolina Press, 1 939. Mian, Lü Si, Liang ]in Na11 Bei Chao Shi [Iki Jin, Güney-Kuzey Hanedanları Tarihi], Kai Ming Shudian, Taibei, 1 969. Mori, Masao ve Nobuo Kanda (der.), Kita Aiia Shi [Kuzey Asya Tarihi], Yamakawa Shup­ pansha, Tokyo, 1 9 8 1 . Mori, Masao, Yuboku Kiba Mim;oku Kokka [Göçebe Atlı Budun Devleti], Kodansha, Tok­ yo, 1967. Otkan, Pulaı, M.S. I V. Yüzyılda Hunların Önderliğinde Çin'de Başlayan Yabancı Kavimler Hareketinin Kültürel, Toplumsal ve Ekonomik Etkileri, yayımlanmamış doktora tezi, Ankara, 1 975. Otkan, Pulat, Toba Wei Döneminde Toplum ve Ekonomi, yayımlanmamış doçentlik tezi, Ankara, 1 980. Özerdim, Muhaddere N., "The Poems of the Turkish People Who Ruled in Norıhern China in 4-5,. Centuries AD", tekrar yayın: Belleten, c. XXTI No. 86 (Nisan 1 958), Ankara: TTK, 1 958. Parker, A., A Thousand Years of the Tatars, Abingdon, Oxon: Routledge, 1 895. Pritsak, O., Xun, der Volksname der Hiung-nu, CAJ, I, 1 959. Pulleyblaok, E. G., The Consonantal System of Old Chinese, Asia Major, IX., 1 962. Qiao, Fang vd., ]in Shu ]iao Zhu [Açıklamalı jin Tarihi], Renshou-ben Ershiwu Shi, Taibei, 1 9.S6. Remusat, Abel, Recherches sur les langues tartares, Paris, 1 820. Ru, Tang Zhang, Wei ]in Nan Bei Chao Shi Lun ]i [Wei-jin Güney-Kuzey Hanedanları Tarihi Araştırmalan], San Lian Shu Tıan, Pekin, 1957. Shiratori, BSfı l*tfiil! f \l ı!ibl. U ?ı'.ft "> All � J �*ftiit 51 ilil2'11t, 1 940. Shou, (Bei Qi) Wei, Wei Shu [Wei Tarihi], Zhonghua Shujü, Pekin, 1 974. Shou, Uin) Chen, San Guo Zhi- Wei Zhi (Üç Devlet Tarihi-Wei Tarihi], Zhonghua Shujü, Pekin, 1 975. Shou, Chen, San Guo Zhi (Üç Devlet Tarihi], Wuzhou Tongwenju Shiyin, 1 903. Shou, Ma Chang, Bei Di yü Xiong·nu [Kuzey Di'leri ve Xiong-nular], Saniian Shudian, Beijing, 1 962. Shou, Ma Chang, Wu Huan Yu Xian Bei (Wu Huan ve Xian Beiler], Renmin Chubanshe, Shanghai, 1 962. Shou, Wei, Wei Shu [Wei Tarihi], Wu Zhou Tongwenju Shiyin, 1 903. Tamura, jitsuzo Higashi Aiia no Minzoku ldö, Genki (Goko ]idai) no Seiii to Shakai o Chushin Toshite (Doğu Asya'nın Kavimler Hareketleri, Önceki Dönemin (Beş Barbar Dönemi) Yönetimi ve Toplumu Merkez Olmak Üzere], Kyödai Bungakubu Keokyu Kiyö, 2, 1 968. Uchida, Giınpu, Kiba minzoku shi I [Atlı Budunlar Tarihi 1], Heibonsha, Tokyo, 1 971. Uchida, Giınpu, Kita Aiia Kenkyu (Kuzey Asya Tarihi Araştırmalan], Dobosha, Tokyo, 1 975. Yi, (Han) jia, Xin Shu [Yeni Kitap], Zhongguo Zixue Mingzhu Jicheng, Taibei, 1 978. Yu, Du, Tong Dian [Gelenek-Görenek Külliyatı], Shangwu Yinsbuguan, Shanghai, 1 935. Yue, Chen, Song Shu [Song Tarihi), Rensbouben Ershiwu Shi, Taibei, 1 956. Zhuangyou, Fang, 1i�ll.t Xiongnu wanghao kao ill lılt i!Iil!o1t. Yanjing xuebao �Jl(·il! 1 930, 8:1417·28.

DiZiN Afganistan 3, 1 5 Aleksandria 1 04 An Chi (Ch'ang-wu Markisi) 146 An Kuo (Han Generali) 79, 80, 121, 122, 133, 153 Anadolu 2, 3 An-hsi (Parthia) 98 An-kuo (Hsiung-nu Veliaht Prensi) 79, 80, 1 33, 153 Aorsi (Yen-ısai) 97, 98, 1 04 Aral Gölü 21 Asya 1-4, 9, 12-18, 21, 26, 49, 55, 56 Atatürk vii Avrupa 21, 54, 55 Bactria 16, 96-1 05, 1 1 1 , 1 1 5, 1 39, 1 5 1 Baghatur 1 3 Bai Deng Dağı 14 Bai Deng Shan Kuşatması 47 Bai Di'ler 8 Bai Hu Tong (Zamanı Anlamak) (Ban Gu'nun kitabı) l l Bai Jü-i (Çinli şair) 56 Balkaş Gölü 14 Ban Gu (tarihçi-yazar) 11, 12 Ban Zhao (Çinli general) 20 Bao (Yü-fu-luo'nun oğlu) 35 Barkol Gölü 21 Batı Denizi (Hsi Hai) 98 Ban Iiang (devlet) 35 Ban Qin (MS 385-43 1 ) (Xian-beilerin kurduğu devletlerden) 35 Ban Tanrı Dağlan 3 Baykal Gölü 2, 1 3 Be ş Barbann (yabancının) Çin'i KanştırmaSJ olayı 55 Bi (Hu-han-ye'nin ıorunu ve Re-zhu Beyi) 20 Büyük Jou-chih (bölge) 96, 97, 103, 104 Büyük Jou-chihlar 98-100 Büyük Xiong-nu Imparatorluğu 36, 49

C:ın (l .iıı C'.ong'un oğlu) 38 Cao Cao (Wei Beyi) 32 Ch'an (Chi-jo Markisi) 138 Ch'an-feng (Wu-kua'nın ağabeyi) 115

Ch'ang-an (şehir) 78, 88, 97, 142, 147 Ch'ao-hsien (şehir) 67, 86 Ch'e-ling 109 Ch'en Chang 132 Ch'eng Pu Shih (general) 120 Ch'eng-chi (ilçe) 1 1 7, 150 Ch'en-li (şehir) 104 Ch'i Dağı 61, 62 Ch'i Huang-kung 6 1 Ch'i Iien (Sağ Bilge Beyi) 1 29 Ch'i Ii-kung 61 Ch'i Suyu 62 Ch'ien Chiang Chün (Ön General) 1 26, 1 27 Ch'ien-wei (il) 100 Ch'i-lien Dağlan 82, 101, 140 Ch'i-lien (şehir) 98 Ch'in Hsiang-kung (kişi) 61 [Ch'in] Shih Huang-ıi 64 Ch'in Wang 63, 64 Ch'in Wu-yang (Ch'in K'ai'in torunu) 64 Ch'in-kai (general) 63 Ch'i-shan (ilçe) 60 Ch'iung (şehir) 99, 1 00 Ch'un-wei (kişi) 57, 58, 66 Ch'ü Ping (P'iao Chi Chiang Chün) 128 Ch'üan Junglar (Köpek Savaşçılar) 6 1 Ch'ün-Ch'iu (şehir) 91 Ch'ü-shih (ülke) 68 Chang Ch'ien (irnparaıor) 82, 95-97, 99, 100-103, 105, 1 1 5, 124, 139, 140, 151Chang Lung (General Chang Tz'u­ kung'un babası) 150 Chang Shih (şehir) 85, 126, 127 Chang Tz'u-kung (birlik komutanı ve An T'ou Hou'u) 1 33, 1 34, 150 Chang Wu (Lang-chung ling Saray Başko­ ruması) 75 Chang-an (Çin'in güney başkenti) 15, 18, 37, 38, 40, 56 Chang-hsiang Ju (Başkomuıan ve Tung Yang Hou'u) 76 Chang-sun Wu-qi (bilim insanı ve başyar­ dımcı) 56 Chang-tzu (Wei Ching'in ağabeyi) 131 Chang-yeh (şehir) 90, l l l