Severi Antiiulianistica 9781463226237

Citation preview

Severi Antiiulianistica

Syriac Studies Library

84

Sériés Editors Monica Blanchard Cari Griffïn Kristian Heal George Anton Kiraz David G.K. Taylor

The Syriac Studies Library brings back to active circulation major reference works in the field of Syriac studies, including dictionaries, grammars, text editions, manuscript catalogues, and monographs. The books were reproduced from originals at The Catholic University of America, one of the largest collections of Eastern Christianity in North America. The project is a collaboration between CUA, Beth Mardutho: The Syriac Institute, and Brigham Young University.

Severi Antiiulianistica

Edited and Translated by

A.Sanda

1 2011

gorgias press

Gorgias Press LLC, 954 River Road, Piscataway, NJ, 08854, USA www.gorgiaspress.com Copyright© 2011 by Gorgias Press LLC Originally published in 1931 All rights reserved under International and Pan-American Copyright Conventions. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system or transmitted in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording, scanning or otherwise without the prior written permission of Gorgias Press LLC.

2011

1 ISBN 978-1-61719-174-9

Reprinted from the 1931 Beirut edition.

Digitized by Brigham Young University. Printed in the United States of America.

Series Foreword

This series provides reference works in Syriac studies from original books digitized at the ICOR library of The Catholic University of America under the supervision of Monica Blanchard, ICOR's librarian. The project was carried out by Beth Mardutho: The Syriac Institute and Brigham Young University. About 675 books were digitized, most of which will appear in this series. Our aim is to present the volumes as they have been digitized, preserving images of the covers, front matter, and back matter (if any). Marks by patrons, which may shed some light on the history of the library and its users, have been retained. In some cases, even inserts have been digitized and appear here in the location where they were found. The books digitized by Brigham Young University are in color, even when the original text is not. These have been produced here in grayscale for economic reasons. The grayscale images retain original colors in the form of gray shades. The books digitized by Beth Mardutho and black on white. We are grateful to the head librarian at CUA, Adele R. Chwalek, who was kind enough to permit this project. "We are custodians, not owners of this collection," she generously said at a small gathering that celebrated the completion of the project. We are also grateful to Sidney Griffith who supported the project.

4 Codex habet folia 146, et quaevis pagina (AB) tres columnas (abc) continet. Scriptura est pulchra et nitida, interpunctio ( p u n c t a inter singulas propositiones earumque p a r t e s ) sat accurata, sed diacritica puncta supra voces valde neglegenter et contra regulas in grammatica stabilitas apponuntur, immo saepissime penitus desunt. Totus codex revisionem q u a n d a m subiit, nam plura verba originalia postea erasa et aliis suppleta sunt. His non obstantibus ipse textus (consonantes) sine dubio est optimus et versio syriaca ex grseco facta valde accurata esse et rhetoricam dictionem Severi magna fidelitale et dexteritate imitari videtur. In textibus qui ex Patribus citantur leviores sunt discrepantiae, sicut diligens lector comparando ipse inve^ nire potest. In folio 1° legitur haec nota : . |a

I * ^li

vj^oi* P H ^ 0

ypo^m

| I * J U

^VJ o/ >0*» o\i» uoaao^j o/ . » o ^ o/ . pot Pjoi&A k^ 1

«9 |joi ^o

I

^o

o^.

+

^v^-Lf . vak^liu*^

U»*» v*

^ A * |)o . ^oov—a tSLoCj./? V1A0 . .

soJjoojo Ijjoio

Iv'^'t

yoll y j ^ j ^

aAj

^Lo

y*±=>flo

|oov-J ^•—¿o ^ ^ Ni*

^ao ^»o

In honorem, decus ac exaltationem huius sancti monasterii Dei Genetricis Syrorum in deserto Scetes curam applicuit et acquisivit h u n c librum cum multis aliis ducentis et q u i n q u a ginta Moses exiguus et peccator, qui cognominatur Nisibenus, qui eorum maximam partem emit e t a q u i b u s d a m d o n o accepit, cum propter hoc sacrum desertum et monachos qui in eo sunt Bagdadum proficisceretur, ut Deus propter suara gloriam et in utilitatem legentium propitius sit ipsi et legenti et cuivis qui

5 cum iis consociatus est. Et nemini liceat per vivum Dei verbum ulluin ex his libris quocumque modo retinere vel sibi appropriare vel hoc monitum expungere vel radere vel ex eo aliquid abscindere vel eos ex hoc monasterio auferre. Et quicumque tale quid ausus erit, anathema sit. Parce animae tuae ! Intraverunt hi libri cum supradicto archimandrita Mose anno 1243 iuxta computum Graecorum. Orate pro Gabriele peccatore ! Itaque codex a Mose Nisibeno in Mesopotamia acquisitus et a.932 in monasterium Syrorum deserti Nitriensis allatus est, ubi eum a. 1707 Elias Assemani emit et post varias vicissitudines in Bibliothecam Vaticanam introduxit. Notabiles partes codicis aqua dilutae et fere illegibiles sunt (praesertim in n. 7 et tituli textuum citatorum), sed in hac prima nostrse editionis parte omnia ex ceteris codicibus BCD, paucis litteris in A fol. 60Aa exceplis, restilui possunt. In ultimo folio 146 tria postscripta exstant ab alia m a n u provenientia, quorum ultimum, saltern in photographia, prorsus est illegibile. P r i m u m , non satis clarum et syntactice implexum, haec habet : i*Mto| m

a \x*Lo ^.tALo |—viììoL ki* ^oa^j u ^ a |joi (iCo ^»j I

llataA ypoi—^ |ooi I

.1 . ik>»O • I^I&MOL

u

«

.

0019

•

»

V^MCLA

»\o tajoAaS u.; bo^ [-lAfti

• |—a j 001 \

0001»

V

« •

Absolutus est hie liber mense Nisan anno 839 Edessae in oppido Mesopotamiae diebus archimandritae Domini Joannis Bar Aphtonya monasterii Seleuciae sancii T h o m a e — qui facti sunt cura Domini Pauli Calliniceni, qui ipse hos libros ex graeco in syriacum vertendos curaverat sancti et beati patriarchae Domini Severi, qui sunt hi : maior contra Julianum et

6 l i b e r c o n t r a A d d i t i o n e s et liber M a n i c h a e o r u m et l i b e r P h i l a lethis. A l t e r u m p o s t s c r i p t u m ita c u r r i t : «Otobi

ILart.^Oj ^¿00019

).—> ea aA ».^-Vf woi «

«

}_*ju.o» |j j L a A o

«

1 - i A i . ^ooa.^ 1 Ua-Ì. oo)

( J I ^

j aSlA o>S. Oi>~> Vf

•

'

Ma-^u/j

|oo) kaa^w V 3 ^? + 3 0 OVUE o{I> | o o i

|Jj

f^®

ILA ^ ^ o

|OO)

l-v.*.

|o>_oaoi oo>\s

|LCU.M j j o

[kj-.lia..^ 001

|J

J |La.\jo [j01 Jaka ^ ì a o

^ . A S T A

U^oo I j i ^ n®)ofS 0001

v'^o

v

^o^iLo*»»*^.

f—«Al llj U;») o i J - ^ X

^ A s | ^ o t a o

> oo)

,001^ A - W j

^OOIAV

Ijiss^J |Ljo ^»k*

•

^ a c a d ^ U» M^aa^o

(Ja.v. 001 La cm L A . . } »

IOJAJ^

uj|

|oo>

Co >..0)0

^xLuoy I^O) |La_ INCAICO lUÌ-I. (Jo UAO*S

IATO'*!-/

iO)

v ttJ '

01 L a ^ ^xiA

ovoidi K^mo

H i e l i b e r est D o m i n i Sergii G r a e c i , qui Dei gratia est d i a c o n u s , qui e u m fecit in s a l u t e m vitae suae et in

emolumentum

spiritale f r a t r u m s u o r u m , e x a r a t u s a v e n e r a b i l i et beato a r c h i e piscopo

Domino

Severo

Antiocheno,

quein

protulit

contra

J u l i a n u m H a l i c a r n a s s i u m — qui v e r i t a t e m p a s s i o n u m

saluta-

r i u m et i r r e p r e h e n s i b i l i u m in h a l l u c i n a t i o n e m M a n i c h a e o r u m mutavit, cum

hie m a l e f a c t o r v e r i t a t e m p a s s i o n u m ad i n s t a r

illius m a l e f a c t o r i s J u l i a n i [ A p o s t a t a e ? ] l a e s i s s e t , m o d o D o m i n o n o s t r o C h r i s t o c o r p u s i m p a s s i b i l e et i m m o r t a l e affingens, m o d o in s u a i m p e r i t i a illud a b eo s e p a r a n s , et c u m se ad l o q u e n d u m c o n t r a h a e r e t i c o s efferret, iis per s e r m o n e s suos se a d i u n x i t , et c u m e x p l i c a t i o n e m et c o m p a r a t i o n e m afferre s t u d e r e i , I3omini

in

placentas

sine

vita

mutavit,

tamquam

corpus frustum

p l a c e n t a r u m illud r e p u t a n s ; c u i v i s e n i m patet p l a c e n t a m

non

7 esse animatam, Manichaei tantum hoc a u t u m a n t , placentas non frangentes, ne eas pati faciant, dixerunt enim eas si frangerentur passuras esse et manducatione in mortem fore tollendas [vel : proiciendas] — ut Deus qui ecclesiam suam ab errore Juliani servavit et ab omnibus erroribus servaturus est, ipse sit auxiliator et custos ab omnibus malis ei qui curam applicuit et h u n c libruhi fecit, per intercessionem omnium sanctorum suor u m . Amen. Ex primo postscripto liaec colligi possunt : a) Duo scripta Vat. Syr. 140 contenta, videlicet maior liber contra Julianum seu refutatio tomi Juliani (n. 3), cui ex mente postscribentis forsitan etiam epistulae (n. 2) tamquam supplementum quodd a m accensendae videntur, et liber contra additiones Juliani (n. 5) praeter Philalethein, quem iam edidimus, ante ver anni 528 Edessae ex graeco in syriacum translata sunt, curante sed non necessario interpretante ipso Paulo Calliniceno qui tunc ex sede sua episcopali pulsus Edessae commorabatur. b ) De origine versionis ceterorum scriptorum (n. 4. 6. 7) quis earn exarandam curaverit nihil dicitur. Ex diilicili locutione oo«> quae ad « h u n c libruin » i . e . totam collectionem (n. 1-7) referenda videtur,. deduci polest eundem Paulum cetera ilia scripta antiiulianistica quorum interpretationem syriacam iam exstantem aliunde hauserat, ante mensem Nisan 528 in u n u m librum cum ceteris colligenda et describenda curasse, c) Totam collectionem n. 1-7 non ab uno interprete derivari suadet « praefatio interpretis » (n. 1), respiciens solum epistulas (n. 2) et refutationem tomi Juliani (n. 3), de ceteris scriptis omnino tacens. d) Aliquod temporis spatium inter originem graecam scriptorum eorumque versionem et collectionem effluxisse debet. Jamvero conditio in qua Severus suas epistulas scribens versabatur demonstrat eum tunc relieta sede Antiochena iam in Aegyptum fugisse, id quod accidit a.518 . Hinc

8 scripta eius antiiulianistica haud multo post 518 et ante 528 orta sunt. Juxta alterum postscriptum Sergius diaconus, «atione Graecus, probabiliter sat diu post 5*28 i. e. post mortem Juliani Halic. ( + ca. 540), « hunc librum » i. e. nostram collectionem antiiulianisticam (n. 1-7) « fecit » i. e. describendam curavit et hoc est ipsum manuscriptum Vaticanum Syr. 140. Hinc prim u m postscriptum non agit de origine nostri exemplaris sed solum de origine collectionis quae in codice A descripta reperitur. Aliquam temporis distantia m inter mortem Juliani et originem alterius postscripti interponendam esse modus innuit paululum fabulosus, quo Sergius Juliani doctrinam describit. Ideo aetas codicis A non ad amùssim determinari potest, sed forsitan est saec. 6. exeuntis. Etiam p o s t s c r i p t u m p r i m u m Sergio tribuere licet, originem collectionis adnotanti, cuius exemplar sibi iuxta postscriptum alterum describendum curavit. Nam scriptura utriusque postscripti, licet in priore sit maior, eandum raanum prodere videtur. Tamen ipse codex utique non a Sergio sed ab alio scriptore exaratus est. Codex B sine columnarum divisione per totam paginam scriptus habet 163 folia, quorum ordo in fine ita perturbatus est ut plura etiam desini. Fol. 153 contine! partem epistulae Severi ad monachos orientales (cf. supra). Infra in margine fol. 153A recens nota apposita est : Queste carte (i. e. fol. 153163) sono state aggiunte dopo haver convolto il libro. Haec ultima folia hoc ordine legenda sunt : 154, 156-159, 155, 160A. Ante f. 154, inter f. 154 et 156, inter f. 156 et 157, necnon inter f. 159 et 155 lacunae sunt. Infra in f. 160 A sequitur inilium epistulae ad monachos orientales quod ila currit : 160B 153AB. In fine 153B textus epistulae abruptus est. F. 161 continet fragmentum eadem manu scriptum, ad epistulam q u a n d a m pertinens in qua de Romano iulianista agitur, quae propter materiae identitatem a scriptore codicis in fine addita erat.

9 F . 162 i m m e d i a t e a n t e f. 2 legendum est. F . 163 in d u a s col u m n a s divisimi et e a d e m , ut videtur, m a n u e x a r a t u i n sed l n a x i m a m partem d e l e t u m est et ad t r a c t a t u m q u e n d a m antin e s t o r i a n u m spectat. Subscriptione codex caret et a b initio p l n r a folia desunt, n a m textus incipit in media epistula tertia Severi (cf. pg. 23 nostrae editionis). Scriptura codicis pulchra esl et a n t i q u a , p u n e t a diacritica plura q u a m in A a p p o n u n t u r el discrepantiae inter A et B h a n d multae sunt s o l u m q u e in a d h i bendis aliis s y n o n y m i s consistunt. E t i a m hie codex a q n a r u m vi partim laesus est et ad Nitrienses pertinet quos Elias Assem a n i in Aegypto emerat. Aetas eius solum generaliter aestimari potest sed saeculo 6 vel 7 tuto t r i b u i t u r . Sicut ex antecedentibus patet, in B haec c o n t i n e n t u r : a) Ex n. 2 maior pars tertiae Severi epistulae (f. 162 et 2A-37A). b) N. 3 seu refutatio tomi J u l i a n i c u m lacuna post f. 150 B ( u n u m folium deest) et c u m finali textus a b r u p t i o n e post f. 152 B ( d e s u n t circiter 7 folia), c) N. 4 seu refutatio p r o p o s i t i o n u m h a e r e t i c a r u m (inde a f. 154) c u m t r i b u s lacunis in textu et una ab initio. Codex C habet 40 folia, q u o r u m paginae in d u a s c o l u m n a s d i v i d u n t u r . Titulo caret et etiam subscriptio desideratur, q u o n i a m in medio textu desinit, solum partem anteriorem longioris m a n u s c r i p t i exhibens. Noster textus incipit in f. 2 B, in f u g a m vacui fol. 2 A a posteriore m a n u initio evangelii Matthaei implet u m est, magnis litteris sine c o l u m n a r u m divisione per totani p a g i n a m scripto. Scriptura codicibus A et B certe est recentior et m i n u s elegans, W r i g h t (Catalogue II, 554) codicem circiter saeculo 7. tribuit. Qua? in eo continentur hiec sunt : a ) N. 1 seu praefatio interpretis. b) N. 2 sen epistula? sex J u l i a n i et Severi, c) Initium n. 3 usque ad d i m i d i u m columnse 21 Be codicis A (cf. pg. 71 nostra? editionis). Discrepantiae inter A et C generatim leves sunt, ut ex notis criticis a nobis appositis a p p a r e t . Ad r e s t i t u e n d a s partes in A illegibiles, prsesertim ubi textus ex B non exstat, codex C perutilis est.

2

10 Codex D inter m a n u s c r i p t a s y r i a c a ad o m n i u m e l e g a n t i s s i m o s pertinet el a W r i g h t saxuilo 7 vel 8 I r i b u i l u r . S c r i p t u r a in d u a s c o l u m n a s divisa m a i o r esl et p u l e h e r r i m a , discrepantiae a b A et B g e n e r a t i m mulilalus

parvi

s u n l m o i n e n l i . F o l i a h a b e l 7 2 , in fine

est et s u b s c r i p t i o n e

caret.

folia 2() Aa — 10 A b , quae n. 4 sen

A d nos s p e c l a n t

« refutationem

solum,

propositio-

n u n i baerelicarum » e x h i b e n t . E t i a m in i n i t i o codex

mutilalns

esl. In f. 1 Aa est finis n a r r a t i o n i s c u i u s d a m de P a t r i b u s ifigypt i a c i s , in 1 B a s e q u i t u r

« Synodicuui D a n n s i episcopi B o m a n i

c o n t r a v a r i a s haereses», inde a f. 3 A b u s q u e ad 2 6 A a divers;» catenae l e g u n t u r . P o s t 4 0 A b u s q u e ad 0 1 Aa col lectio v a r i o r u m c a n o n u m i n s e r t a est, in f. HI A a — 7 1 A a e x s t a n l d u o t r a c t a t u s P b i l o x e n i M a b b u g e n s i s et poslea i n c i p i u n t « Quaestiones s. I s a a c d o c t o r i s » in 7 2 B b abruplae. Quae igitur in p r i m a

parte h u i u s e d i t i o n i s l e g u n t u r in b i s

f o n t i b u s e x s t a n t : a ) N . 1 in c o d . A C . b ) N . 2 a b i n i t i o u s q u e ad V a t .

S y r . 1 4 0 f'ol. 8 A a a n t e

medium

(in n o s t r a

pg. 2 3 ) in c o d . A C . D e i n c e p s -usque od finem e ) N . 3 in c o d . A B ,

sed post i n i t i u m

f. 5 7

editione

in c o d . A B C .

A b c o d i c i s A in B

l a c u n a incipit u s q u e ad m e d i u m f. 5 7 B a p e r t i n g e n s , et o m n i a i n d e a f. 5 8 A b ( s u b i n i t i o ) u s q u e ad finem t r a c t a t u s B b in m e d i o ) in B d e s i d e r a n t u r

Praeterea

t r a c t a t u s u s q u e ad A 2 1 B e c i r c a m e d i u m

in

( A f. 5 0

C exstat initium

( p g . 7 1 ) . d ) N . 4 in

A D et p a r t e s n o t a b i l e s in B . Nos sequimur codicem V a t i c a n u m n i b us ex B C D a d o p t a t i s ,

Syr. 140 paucis leclio-

s i c u t in n o t i s i n d i c a t u r . U b i lectio ex

A in n o t i s p o s i t a est, lectio

in i p s u m

t e x t u m r e c e p t a in a l i i s

c o d i c i b u s e x s t a t . Merae t e x t u s c o r r e c t i o n e s quae c o d i c i b u s n o n f u l c i u n l u r paucissimae s u n t et ex notis paLent. A b editore i n t e r p u n c t i o t e x t u s s y r i a c i e x a r a t a et t i a m n o m i n a P a t r u m in v e r s i o n e latina ante

textus c i t a n d o s a p p o s i t a s u n l ( s i c u t in c o d i c e C ) .

M e r a a d d i t a m e n l a e d i t o r i s per J ] d e s i g n a n t u r . M est s e r i e s graec a patrologiae a M i g n e edilie.

11 Duse p r i o r e s epistulae J u l i a n ! et Severi in r e c e n s i o n e p a u l u l u m d i s c r e p a n t e i n s e r t a e s u n t in H i s t o r i a m e c c l e s i a s t i c a m vulgati Zachariae R h e t o r i s ( e d . B r o o k s , C o r p u s S c r i p t . C h r i s t . O r i e n t , ed. C h a b o t , P a r i s i i s 1921, II pg. 102 sq. et versio i b i d e m 1924, pg. 71 s q . ) . Versio quaedam latina n. 3 exstai in Spicilegio R o m a n o a C a r d . A. Mai edito ( T o r n u s X p a r s 1 pg. 169-201 Severi P a t r i a r c h i E A n t i o c h e n i liber ad .lulianiim e p i s c o p u m n a s s e n s e m ),

quam

nec l e g i m u s n e q u e u m q u a m

i n s p e x i m u s . — Quai ad h i s t o r i a m

Halicaraccuratius

litis s p e c t a n t i n i e r S e v e r u m

et J u l i a n u m agitatse f u s i u s exposita i n v e n i u n t u r

apud Draguet,

J u l i e n d ' H a l i c a r n a s s e etc. L o u v a i n 1921, praesertim pg. 10-32. I b i d e m pg. 25 vide de q u i n q u e f r a g m e n t i s m a i o r i s ( n . 3), q m e in c a t e n i s gr&'cis c i t a n t u r .

tractatus

Severi Ai?tmi lini? is ti CÌ I Pars prima. I. Instructio oporteat.

PR/EFATIO

lectori luiiiis libri

INTERPRETIS. indicane,

quoniodo

earn

aggredì

R e p r o b a t sacra S c r i p t u r a ne sit in Israel m o d i u s m a i o r et m i n o r et statera i n i q u i t a t i s m a n i f e s t e d i c e n s : P o n d e r a iusta et modii iusti sint tibi ( L e v . 19, 36 D e u t . 25, 13-15). Q u i d q u i d igitur circa q u a m e u m q u e r e m s u b i n q u i s i t i o n e m cadit, q u a s i talento i n q u i s i t o r e s veritatis p o n d e r a r e d e b e n t . E t si a n t i q u o Israeli h a u d levis c o n d e m n a t i o c o n t i n g e b a t , c u m r e c t a m m e n s u r a m p o n d e r i b u s i n i q u i t a t i s m u t a r e t , q u a n t o m a g i s animae, quae corporis et s a n g u i n i s D o m i n i p a r t i c e p s e v a d i t , si praeter veritatern ea t r a c t a t , quae i n q u i s i t i o n i eius c o m m i t t u n t u r . Ideo c u m sollicitudo circa d o c t r i n a s (idei exigeretur ad h a n c fìdem per v e r s i o n e m ex graeco in sj^riacum c o g n o s c i b i l e m r e d d e n d a m et ipsa legitime et ¡uste ita . x a m i n a t a esset sicut earn Veritas t e s t a t u r , rogo eos q u i l i b r u m a g g r e d i u n t u r , ne m i r e n t u r , q u o d p r i u s epistula a n t e s e q u e n t e m t r a c t a t u m p o n i t u r neve eos taedeat, si in u t r o q u e a r g u m e n t u m e a r u n d e m r e r u m i n v e n e r i n t . N a m c o n t r o v e r s i a m a b initio m o t a m quae talein dispositionell! necess a r i a m reddidit, ex ipso e x o r d i o btiius epistulse quae p r i o r ponit u r a t t e n t u s lector c o m p e r i e t et i n s u p e r e t i a m a n s a m totius negotii. Haec a u t e m ideo dico, ne q u i s ea a d d i s c e r e neglegens

14 quae a d e x o r d i u m s p e c t a n t , m i r e t u r q u o d antea p o n i t u r e p i s t u l a quae q u i d e m p o s t e r i u s s c r i p t a s e d a n t e i p s u m t r a c t a t u m t r a n s m i s s a e s t — et p o s t e a u t i q u e e t i a m ij)se tractatus e d i t u s e s t , et argumentum

eius

est

idem,

mysteriorum nostrorum

sed

uberiorem

cognitionem

et

accuratiorem

legenlibus s u p p e d i t a t , et

viri experti ad i n s t a r s t e l l a r u m a d illas discussiones a l l e g a n t u r quibus commentarii

appositi

tantur. Quoniam autem

s u n t et q u ; e in epistula n o n 110-

auxiliante

I)eo

curse

nobis f u i t , ut ita

s i c u t est in grseco turn l i b r o n i 111 t e x t u s t u m inquisitiones i n t e r p o sitas

vertereinus,

lector

id ( j u o d

l e g i t u r eo loco s e r v e t

quo

p o n i t u r , ne eoruin textuum o r d i n e m pessumdel, qui m u l t o sud o r e s y r i a c e eo f i n e r e d a c t u s e s t , ut p a l e r e i de (pia re in s i n g u l i s t e x t i b u s a g a t u r , i l a u! in q u a n t u m s e n s u in [ o r i g i n a l i s J g r a n sancto patriarcha

p o s s i b i l e est e o r u m

exprimeret.

Severo apposita

C u m igitur e a

lectio quae a

s u n t aliquis s i v e a n t e c i t a -

t i o n e s e x s a c r i s S c r i p t u r i s et e x P a t r i b u s s i v e post e a s i n v e n e r i t , lectionein eorum lestinet,

servet, q u o n i a m

ibi ubi a p p o n u n t u r

perlegens,

in l o n g u m p e r t i n g u n t , n e v e

u s q u e ad tinem explicationis

ut r e c t o s e n s u ita c u r r e n t e

id quod a m o e n u m

ea est

i n v e n i a t et e t i a m p r o n o b i s o r e t , q u i D e o opitulante p r o v i r i b u s n o s t r i s v e r s i o n e m e x a r a v i m u s . I n p i e n i o r e m vero i n s t r u c t i o n e m eorum qui

in a n t e c e s s u m e a s c o n l r o v e r s i a s

quaì s u c c e s s i v e in C h r i s t u m diligente b a n t u r , et q u o m o d o

fideles,

cutn

addiscere

debent,

urbe Alexandrina m o v e -

c i r c a opiniones

sanctorum

P a t r u m urgerentur, l u l i a n u m episcopum Halicarnassinm induxerint,

ut t o m u m

q u e m scripserat reverendissimo

patriarchi

Severo e x a m i n a n d u m transmitteret, iustum duximus ante opus | Severi ] etiam epistulas ponere ab ante

epistulas

breviter

notabimus,

iis a d sicuti

invicern m i s s a s . multi

Et

rogaverunt,

n o m e n c o r r u p t i o n i s d i v e r s a s s i g n i i ì c a t i o n e s habere, s i c u t f u s i u s et m a g i s c o m p l e t e d i s c i t u r et i n v e n i t u r c i r c a fìnem t r a c t a t u s , e x cuius mullis exemplis tione

peccali,

de

pauca posnlmus,

corruptione

q u a ; agunt d e c o r r u p -

passionum

irreprehensibilium

15 n e c n o n de c o r r u p t i o n e

totalis d i s s o l u t i o n s

et i n t e r i t u s

hoc

modo. De c o r r u p t i o n e peccati. Ex Ezechiele :ui d i a b o l u m ex sublim i t a t e d e l a p s u m : E l peccasfi et eieclus es de m o n t e Dei et es C h e r u b de m e d i o l a p i d u m i g n i l o r u m . E l e v a t i u n e s t cor t u n u i in d e e o r e tuo, c o r r u p t a est s a p i e n l i a t u a e,um d e c o r e tuo, p r o p t e r m u l t i t u d i n e m p e c c a l o r u m t u o r u i n in terrain le proieei ( E x . 28, 16, 17). Ex Genesi : Et vidit D o n i i n u s D e u s t e r r a i n esse c o r r u p t a m , o m n i s q u i p p e c a r o c o r r u p e r a t viain s u a i n s u p e r t e r r a i n ( G e n (), 12). E x e p i s t u l a ad Gala las P a n li apostoli : T i m e o a u t e m , ne sicut s e r p e n s l l e v a n i seduxit a s t u t i a s u a , ita c o r r u m p a n t u r s e n s u s vestri ex s i m p l i c i t a l e qiue est in C h r i s t o (2 Cor. 11, 3). I a m v e r o i n c o r r u p t i b i l i t a s opposita illi c o r r u p t i o n i quae ex s n p r a scriptis c o g n o s c i t u r , est i m p e e c a n l i a . De c o r r n p t i o n e p a s s i o n u m i r r e p i e h e n s i b i l i u m . E x E x o d o d e f a t i g a t i o n e Moysis : C o r r u p t i o n e i n t o l e r a b i l i c o n s u m e r i s et tu et p o p u l u s iste totns qui t e c u m est, ultra vires t u a s est h o c negotium,

solus illud n o n poteris c o m p l e r e ( E x . 18, 18).

Ex

D e u t e r o n o i n i o de m o r t e Moysis : Moyses a u t e m erat c e n t u m et viginti a n n o r u m q u a n d o

m o r t u u s est, n o n c a l i g a v e r u n t

li e j u s

est i'aoies

neque

corrupta

eius

(Dent.

31,

D a n i e l e de t r i b u s p u e r i s in c a i n i n o ignis : E c c e

ocu-

7). E x

ego

video

q u a l t u o r viros s o l u t o s el a m b u l a n t e s in m e d i o c a m i n i ignis, et c o r r u p t i o in eis n o n est,

et

Dei ( D a n .

Daniele

3, 92).

De ipso

species e\:

quarti eodem

similis libro :

filio Et

e x t r a x e r u n t D a n i e l e i n de lacu, et n u l l a p r o r s n s c o r r u p t i o in eo i n v e n t a est, q u i a c r e d i d e r a t in D e u i n s u u m ( D a n 14, 4 0 graec). I t e m : E t vidi v i s i o n e m g r a n d e m

h a n c , et n o n r e n i a n s i t in m e

f o r t i t u d o et species m e a i m m u t a t a

est in c o r r n p t i o n e m ,

nee

h a b n i q n i d q u a m v i r i n m ( D a n , 10, 2). E x e p i s t u l a s e c u n d a ad C o r i n t h i o s apostoli P a u l i : In l a b o r l b u s n i a x i m e , in plagis m u l t n m , in m o r t i b n s f r e q u e n t e r , in periculis t l u m i n n n i ,

periculis

l a t r o n u m , p e r i c n l i s ex gente m e a . E t c u m u l t e r i u s m u l t a alia

16 enumerasset dixit : Propter quod non deficimus, sed licet is qui f'oris est nosier homo corrumpatur, tarnen is qui intus est renovatur de die in diein ( 2 Cor. 11, 23. 26 ; 4, 16). Quod explicans Joannes (1), qui est inter sanclos, episcopus Constantinopolitanus, ait : « Quomodo corrumpitur ? Dura flagellatur, dum exagitatur, dum innuinera inala tolerat ». — Iamvero ineorruptibilitas opposita corruptioni passionimi irreprehensibilium est impassibilitas et iinmortalitas. Quodsi quis autem ex eo quod a sacris Scripluris corruptio passionura irreprehensibilium de corporibus sacratissimte carni Redemptoris nostri consubstantialibus enuntiatur, aliquatenus UnigenitumVerbum Filium Dei ipsius voluntaria exinanitione privare vellet, utpote pudorem sentiens de usu vocis quae a sacris Scripturis de corporibus ei [ V e r b o ] consubstantialibus adhibetur : talis sciat se potius probro eura afficere qui in omnibus excepto peccato nobis assimilari voluit, et ad instar discipulorum Manis infideliter asserere sacratissimara camera Dei Verbi nobis nec consubstantialem nec ad instar nostri carnaliter passibilem esse. De totali dissolutione per corruptionem. Ex David, ex psalmo 55 : Tu vero Deus deduxisli eos in puteum corrnptionis ( P s . 54, 24). Ex Ieremia : Et abii ad fluvium Euphratem et iodi et tuli sudarium de loco ubi absconderam illud, et ecce corruptum et nulli usui aplurn erat (Ier. 13, 7) Itera : E t adducara super eos quattuor species castigationura, gladium ad occisionem et canes ad lacerandutn et bestias campi et volatilia cceli ad devorandum et in corruptionem (Ier. 1 5 , 3 ) . — E n a Scriptura in Spirilu dieta nomen corruptionis diverso modo usurpalur. Iamvero neque corruptio a peccato proveniens neque corruptio totalis dissolutions a quopiam fìdelium de sacra carne Domini nostri conceditur. Non enim peccatura fecit neque dolus inventus est in ore eius (1 Pet .2, 22), (1)

M 61, 461.

17 n e q u e c a r o eius vidit c o r r u p t i o n e r a ( A c t , 2, 31), sicut s c r i p t u m est. I d e o et a n a t h e m a est q u i men

corruptionem

nientem propter

a passionibus

n o n ita c o n f i t e t u r . A t t a irreprehensibilibus

consubstantialitalem

c a r n i s , et

prove-

passionum

n o s t r a n i » ! q u o a d o m n i a e x c e p l o p e c c a l o per D e u m V e r b u m i m i t a t i o n e m , qui v o l u n t a r i e s e m e l i p s u i n

e x i n a n i v i t , et c o g i t a n -

d a m et e l o q u e n d a m esse a m i n i s t r i s verbi s a n c i t i m i est, siculi si q u i s h o c o p u s i m p i g r e legerit, p e r Dei g r a t i a m i n v e n i e t .

Explicit instractio lectori Imins libri indicans, aggredì oporteal.

3

quo modo eum

II.

JULIANI E T S E V E R I E P I S T U L . E .

Epistnla Juliani Juliani episcopi Halicamassii patriarcham Avtiochenum.

prima.

epistnla

ad sanctum

Severum

P r o d i e r u n t hic q u i d a m corpus Domini nostri c o r r u p t i b l e dicentes, testimoniis usi ex Cyrillo qui est inter sanctos, q u o r u m u n u m invenitur in epistula ad Succensum ( l ) in quo dicit : « Post resurrectionem vero idem utique corpus erat quod passimi est, ita tarnen ut in eo amplius non essent infirmitates humanae, sed a b h i n c incorruptible », cum inde probare volunt illud ante resurrectionem c o r r u p t i b l e fuisse, q u o n i a m sit nobis consubstantiale, post resurrectionem autem incorruptibilitatem accepisse. Alterum est ex prosphonetico ad T h e o d o s i u m imperatorem (2) haec habens : « Quod vero praeclarum est necnon cuivis eorum qui sunt a d m i r a n d u i n , quod surrexit i p s u m corpus quod in n a t u r a sua corruptibile est. » Haec illi afferunt ex contextu excerpta. Ego a u t e m , cum textum citassem integrum, ex o m n i b u s [quae ibi d i c u n t u r ] sensum illustrare studui. Attulerunt mihi etiam sermonem 67 de sancta Virgine Deipara

(1) (2)

xM 77, 236. M 76, 1165 A.

19 s c r i p t u m ( 1 ) in q u o i n v e n i t u r q u o d

« corpus

Domini

nostri

corruptioni a peccato provenienti o m n i n o non erat subiectum, c o r r u p t i o n i s vero ex m o r t e et s e p u l t u r a r e s u l t a n t i s s u s c e p t i v u m quidem,

sed in

semelipso

banc

l a p s u m esse c a l a m i et p o t i u s

dissolvit. » Quod

ego

puto

ita d i c i , non : « c o r r u p t i o n i s ex

m o r t e et sepultura r e s u l t a n t i s s u s c e p t i v u m » sed « ipsius m o r t i s et sepulturai. » Ut i g i t u r a c c u r a t e id de q u o lis est d i i u d i c a r i possit, ea m i t t o qua 1 a m e s c r i p t a s u n t . I t a q u e e x a m i n a , q u i d Scripture

in S p i r i t u

dieta?

magis

consentaneum

sit.

Nani

o p t i m e scio liane etiain P a t r e s s e c u t o s e s s e et s c r i b e m i h i ,

ut

d i s c a m q u a n a i n o p i n i o n e u t a r . Non eniin d i c e n d u m esse p u t o e u m c o r r u p t i o n i s e s s e r e e e p t i v u m , qui c o r r u p t i o n e i n [ de Cacto J non s u s c e p i t . O r a t e

vero,

ut vita n o s t r a g r a t i s D e i sit c o n f o r -

mis.

Epistnla

Severi

prima.

Pa I r ia rch a Ju l ia no. Epistula R e v e r e n t i »

tuse n u p e r a c c e p t a

gavisus sum,

ut

m o r i s est, quod s a l u l a t i o n e m m i h i g r a t a m a c c e p i . Q u o n i a i n v e r o m e e a e x h o r t a t u s es, ut t o m u m l e g e r e m s i m u l c u m ea m i s s u m , a te ad eos s c r i p t u m , q u i s i c u t tu d i c i s c o r r u p t i b i l e e s s e a s s e r u n t c o r p u s D o m i n i et D e i et S a l v a t o r i s n o s t r i I e s u C h r i s t i , et post e i u s l e c t i o n e m petisti ut e t i a m i n v e s t i g a t i o de h a c q u e s t i o n e ad Pietatern

tuam

scripto

niitteretur,

hoc

e t i a m i m p i g r e feci, et q u i d e m d u m ex n e q u e o t i m n m i h i est n e q u e c e t e r a Illa tatem

suppeditent.

(1) pg. 3 5 9 .

Nihilominus

vobis loco

obsecundans

migro

in l o c u m

quae m i h i t a l i u m f a c u l -

in q u a n t u m

possibile

erat,

Hornilia S e v e r i 6 7 . ( e d . B r i è r e ) in P a t r o l . O r i e n t . V i l i

20 ut qui ita se habet scriberet, ea scripsi quse memoria ex doctrinis P a t r u m selegi et ex li bris congessi qui casu mihi p r e s t o erant. Utique optime scio h a n c quaestionem etiam C o n s t a n t i n o poli d i s c u s s a m esse et allegationes ex doctrinis P a t r u m a nobis prolatas h a n c litem sedasse. J a m vero quia quoad diversa e o r u m quaì a vobis scripta s u n t c o n t r a r i u m sentio, eosque qui successive sanctse ecclesise doctores exstiterunt aliter ad a r c a n a nos a d d u c e n t e s invenio, adnotationes meas de his r e b u s ad R e v e r e n t i a m t u a m mittere c u n c t a t u s s u m , et valde convenienter q u i d e m , ne q u i b u s d a m s e n s u s et inquisitionis s e r m o n u m iinperitis res comperta fìeret, qui m e a m vobiscum de h a c re d i s p u t a t i o n e m potius pertinacein litem esse dicerent et existim a r e n t , q u o n i a m vos ipsi non ignoratis m u t u a m d i s p u t a t i o n e m , q u a n t u m v i s in caritate fìat, a specie litis distare non videri. Itaque sententiam t u a m cito ad me scribe, p a r a t u s e n i m s u m id tacere q u o Pietati tuse satisfìat, q u o n i a m in a u r i b u s mihi haeret effatum apostoli sapienter a d h o r t a n s : O m n i a vestra in caritate fiant (1 Cor. 16, 14).

Epistula Idem

Juliani

Julianus

altera. patriarchi.

Scripsistis quoad diversa a me prolata vos c o n t r a r i u m sentire, quse statini in epistula allegare et non s c r u p u l u m mihi inicere oportuit. Ceterum puto me in o m n i b u s g e n u i n a m I n c a r n a t i o n e m professum esse et d e m o n s t r a r e s t u d u i t u m nostra t u m P a t r u m efiata et sibimetipsis et invicem consentire. N o n e n i m existimo aliquid simul corruptibile et incorruptibile esse d i c e n d u m . Sed etsi passibilein profitemur illuni qui v u l n e r i b u s suis nos oiunes sanavit, tatnen et s u p r a passiones e l e v a t u m , et si m o r t a l e m , t a m e n e u m m o r t e m contrivisse et vitam m o r t a l i -

21 bus morte procurasse profiternur. Quia a u t e m c o n t r a r i a vestra q u o a d diversa opinione mere s c r u p u l u i n mihi iniecislis, mihi non i n d i c a n d o quaenam essent, ut me defendere possem, igitur dignemini mihi ea scribere. Quae vero P a t r e s dixerint, sive A t h a n a s i u s sive Cyrillus sive eeteri, a l i q u a n t u l u m explorata habeo et etiam ea scire vollem qu;e vobis videntur. E q u i d e m puto me menti P a t r u m adhferere eosijue nec sibitnetipsis nec sibi invicem contradicere, sicuti neque P a u l u s asserens non ex operibus sed ex fide esse salutem Jacobo contradicit qui ait : Fides sine operibus m o r t u a est (Jac. 2, 26), sed sibi invicem consentire e x h i b e n t u r . Ora autem ut a Deo i l l u m i n e m u r neve post placitum p r o p r i u m pr;e passione c u r r a m u s , uno verbulo paucisque lineis nobis indicans, quo sensu Cyrillus, qui est inter sanctos, scripserit (1) : « Non fas est dicere fieri posse ut u m q u a m corruptione detenla sit caro Verbo unita,») et post q u i n q u e lineas (2) : « Q u o d vero prseclarum est necnon cuivis e o r u m qui sunt a d i n i r a n d u m , quod surrexit i p s u m corpus quod in n a t u r a sua corruptibile est, » et q u i n a m sit sensus qui e u m sibi non contradicere exhibeat, nisi quod iliud sibi univit q u o d s e c u n d u m n a t u r a m vulgarem corruptibile est, qui languores nostros tulit et dolores nostros voi unta rie et n o n necessitate naturai portavit (Is. 53, 4) et peccata nostra pertulit in corpore suo super l i g n u m (1 Pet. 2, 24), peccato m o r t u u s , n i m i r u m nostro.

(1) (2)

M 76, 1163 C. M 76. 1165 A.

99 Epistula

Severi

Patriarcha

altera. Juliano.

Valde m i r a n d u r a mihi visum est quod P i e t a s tua dixit se in m a g n u m s c r u p u l u m incidisse exigua mea a d n o t a t i o n e accepta, q u a m q u a m ego non ex alia ratione quod postulasti exsecutus s u m nisi ut te ex o m n i parte ab i n q u i e t u d i n e et s c r u pulo praeservarem. Si enim simplicem interrogationem p a r v a m q u e quaestiunculam mihi misisses, sine d u b i o v o c u m parcitate u s u s responsuin scripsissem. Quoniain vero torauni m u l t a r u m linearum et integrum opus exarasli m i h i q u e examin a n d m n misisti, ut singulis ibi contentis in q u a n t u m possein investigalis decisionem m e a m de his tibi d a r e i n d i e a r e m , p l u r i m a autem inveni propter quae c u m Reverenda tua m i h i d i s p u t a n d u m esset, hoc sollicite feci. Et quod non m e n t i o r , incisuin ex epistula tua de hoc agens in m e m o r i a m r e v o c a n d o hic cito. Indicato n i m i r u m themate de q u o lis est hsec a d d i d i s ti : « Ut igitur id de q u o lis est d a r e diiudicetur, ea mitto quae a me scripta sunt. Itaque examinate, quid Scripturae in Spiritu dictae magis c o n s e n t a n e u m sit. N a m optime scio h a n c etiain P a t r e s secutos esse, et scribe mihi ut discam, q u a n a m opinione mihi u t e n d u m sit. » C u m igitur multis verbis a n s a m dedisses, q u o m o d o altera epistula a me petisti, ut paucis lineis u n o q u e verbo, sicut ais, adnotationes de multis rebus conficerem, quae necessario multis verbis indigent. Et sicuti ipsa res r e q u i r e b a t , etiam doctrinac s a n c t o r u m P a t r u m in qusestionem v e n e r u n t . P a t r u m vero d u m dico, Dei dico qui per eos locutus est. Ait e n i m alicubi s. Scriptura : N o n n e Deus est qui docet scientiam et intellectum ( D a n 2, 21) ? et r u r s u s alio loco. D o m i n u s dat sapientiaxn et ante faciem eius scientia et intellectus ( P r o v . 2,fi) et iis qui recte agunt thesauros salutis deponit. Si e n i m et Reverentia tua et nos pariter in id n i l i m u r , ut eosdem P a t r e s

23 sibi invicem non conlradicere d e m o n s l r e m u s , nihil obslabal, q u o m i n u s sententias e o r u m sollerter e x a i n ì n a r e n i u s et ita disceremus, q u o n a m sensu ncque invicem u m q u a m neque sibimetipsis conlradixisse c e r n a n t u r . Recte enim et iuste dixisli illos doetores sibi invicem non contradixisse, siculi neque P a u l u s et J a c o b u s , q u o r u m hic q u i d e m dixit h o m i n e m iustificari ex fide sine operibus, ille vero fidem sine operibus m o r t u a m esse scripsit. N a m P a u l u s de fide ante b a p t i s m u m locutus est, qua; solum a s s e n s u m confessionis integro corde et n o n u l t r a hiec et conversationem ante illurn per bona opera exigit sed e u m iustificat qui q u o m o d o c u m q u e i n i n i q u i t a t e est, d u m m o d o s u a m fidem in divino r e g e n e r a t i o n s lavacro confiteatur. J a c o b u s a u t e m fidem post b a p t i s m u m m o r t u a m esse dicit, si quis sine operibus earn possideat, per facta iustitiae earn n o n c o n f i n n a n s . N a m pignus bonse conversationis est b a p t i s m u s . l t a e n i m e t i a m D o m i n u s noster in typ uni n o s t r u m , c u m a J o a n n e baptizatus esset a q u a s q u e sanctificasset et b a p t i s m u m n o s t r u m initiasset, in moti te in ascendit et ad p u g n a m cum diabolo se demisit t o t a m q u e vim eins in antecessura solvit, nobis e x e m p l u m et imagi nein typice praebens ad sciendum post d i v i n u m l a v a c r u m opera exigi luctasque nobis instare, q u a s legitime c u m diabolo per v i r t u t u m probationem certare oportet. Sed forsitan aliquis obiciat dicendo : En etiam P a u l u s A b r a h a m t a m q u a m typutii eins a s s u m i t quod h o m o per fidem sine operibus iustificatur dicens : Igitin- qui ex fide s u n t bened i c e n t u r c u m fideli A b r a h a m (Gal. 3, 9) et : ei vero qui non operatur, credit a u t e m in e u m qui iustificat i m p i u m , r e p u t a t u r fides ad iustitiam ( R o m . 4,5). Apostolus a u t e m J a c o b u s e u n d e m A b r a h a m sumit pro typo eius quod h o m o non ex fide t a n t u m iustificatur sed etiam ex operibus quaì fidem c o n f i r m a n t . Q u o m o d o igitur isti sibi non c o n t r a d i c u n t et q u o m o d o idem A b r a h a m imago est fidei sine operibus et fidei c u m operibus ?

24 Sed p r o n u m est ex divinis libris solutionem allegare. Videlicet c u m u n u s A b r a h a m iuxta t e m p o r a distinguitnr, u t r i u s q u e fidei est imago, et illius qua? est ante b a p l i s m u m , qua? opera non exigit sed m e r a m confessionem vocemque s a l u t a r e m qua in C h r i s t u m credenles iustificamur,et eius qua? est post b a p l i s m u m , qua; operibus alligata est. Scimus eniin c i r c u m c i s i o n e m carn a l e m , c u m a n t i q u i t u s per m o d a n i typi a p p l i c a r e t u r , b a p t i s m i salutaris imaginem exhibnisse, per p n e p u t i i separationem nativitatis carnalis a b n e g a t i o n e m i n d i c a n d o e t f i l i o s Dei cos qui c i r c u m c i d e n d i erant elliciendo. Propterea Moysi m a n d a v i t ut diceret P h a r a o n i : ila tu dices P h a r a o n i : Hsec dicit D o m i n u s , filius m e u s primogenitus Israel (Ex. 4, 22). Ilinc etiam P a u l u s scribens ad Golossenses ait : Circumcisi estis circumcisione non m a n u facta in exspoliatione corporis carnis [sed] in circumcisione Christi, consepulli ei in b a p t i s m o (Col. 2, 11. 12). Ideo n e m p e A b r a h a m u m sine operibus ex fide iustificatum esse dixit, c u m a n t e c i r c u m c i s i o n e m in prseputio fuisset et imagin e m fidei prce se ferret quse est ante b a p t i s m u m , quae ex confessione t a n t u m et non ex o p e r i b u s vivificatur. Dixit enim scribens ad R o m a n o s : Quia reputata est Abrahse fides ad iustitiam. Q u o m o d o ergo reputata est ? In circumcisione c u m esset an in prseputio ? Non in circumcisione sed in prseputio ( R o m 4, 9. 10). Neque falsum dixit, testis est enim vox Moysis dicens D e u m ad A b r a h a m u m n o n d u m c i r c u m c i s u m l o c u t u m esse : Suspice coelum et n u m e r a stellas, si eas n u m e r a r e potes. E t dixit : sic erit semen t u u m . Et credidit A b r a h a m Deo et r e p u t a t u m est illi ad iustitiam (Gen. 15, 5.6). Ex altera autem parte etiam divus J a c o b u s in illustrationem fidei quae post b a p t i s m u m a b operibus vivificatur e u n d e m A b r a h a m a s s u m p s i t c i r c u m c i s u m et non in prseputio. Q u o d ex ipsis verbis in Spiritu dictis disci potest. Ita e n i m scribit : Vis igitur scire, o h o m o inanis, q u o n i a m fides sine o p e r i b u s m o r t u a est ? A b r a h a m pater noster n o n n e ex operibus i u s t i f i c a -

25 tus est, offerens I s a a c filium suum super altare ? Vides q u o n i a m íides c o o p e r a b a t u r c u m operibus eius, et ex operibus fides c o n s u m m a t a est? E t suppleta est Scriptura dicens: Credidit A b r a h a m Deo et reputatum est illi ad iustitiam et a m i c u s Dei appellatus est ( J a c . 2, 2 0 - 2 3 ) . F a c i l e est autein scripta Moysis legenti eodem modo ex libro Genesis clare discere A b r a h a m u m c i r c u m c i s u s esset m a n d a t u m accepisse, offerret, m a n d a t u m q u e esse, iterum

in

sua

p r e f i g u r a n d o , qui est opera iustificans.

implesse

ut I s a a c in sacrificium

et ex operibus

persona etiam fidem circumcisio

postquam iustificatum

post

baplismum

spiritualis hotninem

S c r i p t u m est enim

per

prius A b r a h a m u m et I s -

m a é l e m filium et vernáculos et venditios ex aliis gentibus provenientes c i r c u m c i s o s esse et : P o s l e a lentavit

Dens Abraham

et dixit ei : tolle filium tuum unigenitum q u e m diligis I s a a c et vade in terrain altam et ibi offer eum in h o l o c a u s t u m (Gen. 2 2 , 1 . 2 ) . Ita non contradictorius cernitur unus ilie Spiritus, qui idem et per apostolos et in Scripturis antiquis et legalibus de fide locutus est quae est ante et quae post b a p t i s m u m , quaruin una quidem

per

raeram

accedentem iustificat,

confessionem tantum sine operibus

pro viaticis

h a b e n t e m divinum l a v a c r u m ,

ad

salutem

sufficientibus

si s t a t i m e m u n d o migrat, allera

vero a baptizato etiam p r o b a t i o n e m poslulat b o n o r u m o p e r u m , et ad m e n s u r a m perfectain o r d i n e m q u e alliorem eum elevat. Ideo etiam

valde c o n v e n i e n t e r J a c o b u s de ea dicit : F i d e s

operibus e o n s u m m a t a

ex

est.

N a m etiam s a p i e n l i s s i m u s P a u l u s bis c o n s e n t a n e a aflirm a n s alibi docet fidem quae est post b a p t i s m u m per opera

exigere. N a m

inter filios Dei iudaisinum

c u m Galatae

per adoptionem

rediissent c a r n e m q u e

putarent aliquid plus in

perfectionem

postquam

Spiritus reputati circumciderent

Christo esse carnaliter

baptizati et erant, et

ad

inscite

circumcisis

prae i n c i r c u m c i s i s , stultitiam eorum i n c r e p a n s s c r i b i t : In Christo enim Iesu neque c i r c u m c i s i o aliquid valet neque praeputium

4

26 sed fides qu;e per c a r i t a l e m perficitur (Gal. 5, 6 ) . Itaque e t i a m ex hoc clare probatur fldem post b a p t i s m u m

prodesse et vivifi-

care, c u m ef'ficaciam habeat per c a r i t a t c m c u m ipsa c o n i u n c t a m . Quie vero sit efficacia caritatis, rursus P a u l us c l a m a t et dicit : Caritas patiens est et benigna, c a r i t a s non amiulatur, non agit perperam, non inflatur, non agit turpiter, non quporit quse sua sunt, non irritatur non cogitat m a l u m , non gaudel super iniquitate, congaudet autem

v e n t a t i , o m n i a suffert, o m n i a

credit,

o m n i a sperat, o m n i a sustinet, caritas n u m q n a m excidit ( 1 Cor. 13, 4 - 8 ) . Utique ha?c ut recte gerantur multo egere sudore et labore, ut vivificare et prodesse possint, d u m c u m fide coniungantur, quis audeat infitiari ? P r o p t e r e a et ipse D o m i n u s noster dixerat : Si diligitis ine, m a n d a t a mea servate (Io 14, 15). Sicut igitur sequali m o d o divinse Scripturse et P a t r e s in mysterio hsec nobis i n d i c a v e r u n t , ita etiam ea quaì ad hanc quaestionem in scripto nobis proposito spectant eodem c o n s e n s u eos docuerunt qui illoruin opera non neglegenter legunt, q u o niam sicut scriptum est : O m n i a ante faciem intellegentium et sequa invenientibus scientiam ( P r o v . 8, 9), qune etiam sollicitudo m i h i fuit ad P i e t a t e m tuam transmittendi in omni conscientia pura et caritate quae c h r i s t i a n o s decet. Q u o n i a m vero lilteris ex diversis locis acceptis clare comperi te t o m u m q u e m scripseras non solum in m a g n a et C h r i s t u m diligente urbe Alexandrina edidisse, sed etiam in alias regiones inisisse, caritati

Christi

Dei et legislatoris ulterius adhaerendo, pro intima persuasione m e a quae a me scripta sunt i a m neinini tradenda esse censui et scripsi ad c a s t i s s i m u m fratrem T h o m a m presbyterum, ut ea transscriberet et apud se retineret. Videlicet e x i s t i m a b a m

post

c o m m u n e m invicem investigationem quasi ex una mente et uno ore edenda fore quae mihi et Reverenti® tuse recta visa essent. Hoc enim modo etiam c u m piai memorise P h i l o x e n o et E l e u s i nio turn theorias scripturisticas tum qusestiones semel et

bis

de fide non

investigavi, et n e m o prorsus comperit quae in

27 caritate c u m

invicem disputavimus,

et

per

gratiain

Dei in

eodem sensu et s e r m o n e perseveravimus. Nullo enim

modo

mihi conseius s u m propter v a n a m gloriam vel propter id quod hominibus

placet pro m e n s u r a

debilitatis mese libellum vel

tractatum me edidisse, sed in aedificationem et c o n s u m m a t i o neni evangeli! iuxla

legem

et e n a n a t i o n e m

apostolicam —- ex

altera autem parte neque aequum esse in hoc tempore dimissa lucta contra h;ereticos nos contra invicem loqui

aut scribere

videri, ita ut in nobis vox apostoli impleatur dicens : Quod si invicem mordetis et comeditis, videte ne a b invicem c o n s u m a mini ( G a l . 5 , 1 5 ) . Ab hoc enim debent qui D o m i n u m

omnibus

viribus

illi

fugere

tiinent el caritatem t a n t u m c u r a r e ,

ut

abundanlia pacis extendatur supra Israel Dei. Saluta fraternitatem quae est tecum. S a l u l a t le fraternilas quae est m e c u m in Domino.

Explicit. Epistida Julianus

Juliani

tertia.

patriarchae.

Quodsi qui ad invicem scribunt honores il los qui in salut a t o n e c o n s i s t i m i non manifestant, quia se a b s c o n d e r e volunt, nemo hoc aegre ferre debet.

Considerare e n i m oportet

non

solum in m a n u s a m i c o r u m sed etiam i n i m i c o r u m scripta i n c i dere posse, e t p r o p t e r e a de talibus personis suppositio se ingerit ipsas curare velie,

ne c o g n o s c a n t u r . A t t a m e n

qui

caritatem

servare vult, ea vituperare debet quae respectu ipsius defectuose fiunt

et [fratrem suumì

convertere, sicut scriptum est : Qui

manifeste vituperai p a c e m servat. I a m v e r o qui ad vos m i s s a scripsit, non motu proprio eo pervenit sed c u m al) aliis urgeretur, qui litigando asserunt corruptibile esse corpus D o m i n i qui incorruptibililatem

naturae

corruptibili

nostri,

attulit, et ideo

coactus est strenuum defensorem se exhibere incorruptibilitatis

28 huius [corporis Christi], quod naturaliter fonti

incorruptibili-

tatis c o n i u n c t u m est. F i d u c i a vero erga vos fretus certiores vos reddidit, sperans se defensorem inventurum necnon e m e n d a t o r e m eorum quae dilucidata non sunt, q u o n i a m etiam D o m i n u s praecipit

ut eum qui peccat antea c o r r i p i a m u s ,

« inter te et

i p s u m , » et si non audierit, ut adducas duos vel tres a m i c o s et non ut eum ante spei a b i e c t i o n e m diffames. Quid igitur oportebat ilio de una t a n t u m re q u a e s t i o n e m movente, de qua lis erat, m u l t u m laborem ad o m n i a quae scripta erant applicare, ita ut inimicitise vel semulatio c e r t a m i n i s ratio esse e x i s t i m a r e t u r et non caritas corrigens et cooperiens, etiamsi forte aliquid m i n u s decore a c c i d i s s e t ? N a m etiam apostolus quae in n o b i s ignominiosa sunt multo honore tegenda esse dicit. Quod et ipse C r e a tor egit et ei quod parvum est m a g n u m h o n o r e m praebuit,

ut

aequalitatem circa invicem m e m b r a cogitarent, et sicut quse in occulto a nobis fìunt pro viribus

nostris

celare studemus, ita

etiam mutuos defectus propitii corrigeremus. D e u m e n i m cotidie idipsum facientem c e r n i m u s , praesertim quod ad me attinet. C u m e n i m i n l e r d u m propter occultos defectus c o n d e m n a t i o n e m et repulsam pati mereor, non patefaciendo defectus e o r u m exigit, sed acsi f o r m a m iustitiae prae

rationem

me ferrem, Deus

m e sustinet, ut desiderium manifestationis sine pudore faciendae passiones quae in nobis c o i n m o v e n t u r eradicet. T u vero e u m qui a te petiit, ut ipsum castigares et emendares, scripto tuo difamasti, et c u m defensor esse emendasti,

debuisses,

neque

defectuosa

sed rogatus ut de uno solo s c r i b e r e s , i n t e g r u m an-

n u m scribere moratus es, ita ut etiam scribente invito ea quae exaraverat q u i c u m q u e volebant legere possent. Non e n i m ipse [tomum suum] edidit n e q u e ad q u e m q u a m a u t i n alias regiones misit, sicut tu contendis. Hoc autein totum quod a c t u m est a caritate et pacis a m o r e a l i e n u m est, quod n e m p e non ad eum qui petierat scripsisti, sed i p s u m quidem privasti utilitate eorum q u a e scripsisti, et potius m o n u m e n t i m i q u o d d a m fabricasti et

29 palam erigendum curasti, d u m ipse otiose post eos curris qui non aufugiunt et ad iudicium aliquod parati non sunt.

Estne

haec caritas illa q u a D o m i n u s veros discípulos suos connotatos esse voluit, qui languores nostros tulit et dolores nostros por tavit ( I s . 5 3 , 4 ) et peccata nostra pertulit in corpore suo super lignum ( P e t 2 , 2 4 ) ? Ita in epistola c a t h o l i c a

Petrus

primas

m e n t i o n e m inferioris P a u l i faciebat et sapientiam ei est attestatus qui c o r a m o m n i b u s ipsum pro lubitu

vituperaverat, ac si

non recte veritatem prosequeretur, et vituperationem commentario

tradiderat

Tamen

non

cordiam

prae se ("erre

secrando

et

obstante precibus

in

omne

tempus

vituperatione non desiit. rogando

est qui scripta disceret, i mino

protrahendam.

unanimitatem Sed

utique

discipulus

et c o n -

ñeque

dignus

loco defensoris

repperit contra se forte etiam c a l u m n i a s

scripto

ob-

inventus

accusatorem

fingentem.

E t quodsi

res ita non est, quare c o r a m culpabili a c c u s a t i o n e s in istum cadentes celat,

loco defensoris

accusator

exsistens ? Itaque

si quid in iis quae [a te] composita sunt utilitatem et c o r r e c t i o nera praebet, ne invideas ei qui petit et morti

proximus est et

certare i a m non valet nec vult, sed defensionem,

licet c o a c t u s ,

magno indici relinquit.

ei

P r a e b e igitur quietem

qui

iuste

anxiatur, h o m i n i exiguo et miserando ! Sat e n i m tibi fuerit iuste « e t recte proferre illud Davidis : P e c c a t o r i autein dixit Deus, quare explicas m a n d a t a mea etc. ( P s . 4 9 , 1 6 ) , a d m o v e

mihi

lumen et a malis quietem, ut r e q u i e s c a m , p r i u s q u a m a b e a m et amplius non ero ( P s . 3 8 , 1 4 ) . Quodsi m e m b r a invicem s u m u s , et si quid patitur u n u m i n e m b r u m , o m n i a m e m b r a c o m p a t i u n tur, sive gloriatur u n u m , congaudent o m n i a » ( 1 Cor. 1 2 , 2 6 ) . Si quid vero ignominiosi

m e m b r o accidit, corrigendo

sana,

id

quod caritatis est et m e m b r i s unius corporis a b i n v i c e m debetur. Non dicturus est oculus m a n u i : non es mihi nec caput pedibus ( 1 Cor. 1 2 , 2 1 ) .

necessaria,

Utique turbulenti

patroni,

ignorantes quid a c c u s e n t , apud omnes c i r c u m e u n t , ad instar

30 cauponum calumnias tamquam in haereticos proferendo, arbitrati fore ut [ita adversarii] vincantur et actio litis eorum infirmetur. Suntne talia contristatione digna an

non ?

Sed ultra hoc, si vobis placet, contra quamvis vocem, litteram ac lineam mera accusandi causa scribite, et non ut aliquem per caritatem

convertatis. Quamnani malam actionem haeretici

propriam invenisti, praecipiens audientibus ut caveant — ulinam a quovis homine caverent ! Solum a Deo nemo condemnatur, sed misericordiam inveniemus faciendo quae ipsi placent. Fiduciam habuit qui haec scribit, ut defensor incorruptibilitatis non solum ex libris a Spiritu diclis esset et ex effatis Patrum, ex quibus et notatu dignas citationes attulit, sed etiam ex iis quae tu ipse in libro Philalethes et in altero «de unicis rebus »(1) scripsisli. Iactatio tanto gradu suum proprium opus abnegai, ut neminem adversari sinat, ila ut unus tantum Gaius Romae iuxta effatum turbulentorum esse existiinetur, quamquam ne apostolus quidem unus tantum est sed solus Dominus unus est sanctus. Haec vero scribuntur non ut aemulandi gratia plagam pro plaga reddant, sed u t e a quae aiìligunt sanentur ante culpabililatis coram tremendo tribunali stationem, quae prope est et quae ut nobis cum misericordia sit coniuncta absque caritate fieri nequit.

Explicit. Epistula

Epistala chiae exarata clit quaenam pretati Iesu

sancii et praeclari ad Julianum

sacratissimi

tedia.

Severi archiepiscopi

episcopum

divinae Scripturae

sunt nos doceant

ruptibilitate

Severi

Halicarnassium

urbis qua

et Patres qui eas in Spirita

sentiendum corporis

et loquendum magni

Forsitan legendum

osteninter-

esse de

incor-

Dei et Saluatoris

nostri

Christi. (1)

Antio-

(de proprietatibus).

31 E p i s t u l a m accepi q u a s i a te a d me s c r i p t a m . N o n enim confidenter dixerim c a m a le provenire. N a m s e c u n d u m veritalem a tua prudentia aliena erat, q u i a mittenteni s a u r a irritabilein et i r a c u n d u m e s s e osiendit, et ut pro scribendi m o d o apte dici potest, ira c o n t e n t i o s u m , me etiam irridentem b a c u l u m q u e opprobrii contra me elevantem. Q u i d igitur f a c i e n d u m , te enim in h a c re consiliario u t o r ? N u m q u i d ego q u o q u e contra talia o p p r o b r i a m a l i g n a jemulatione loquar eroque c a u s a ut nomen Dei inter

gentes

blasphemetur,

dum

sacerdotes

ad

instar

m u l i e r c u l a r u m v i n u m el p a n e m in foro vendentium ludibrio esse cernuntur, seque p r o b r o r u m copia vincere et s u p e r a r e n i t e n t e s ? Q u i d igitur, die m i h i ? Propter u n u m o p p r o b r i u m

unamque

irritationem totani caritatein et t a m grave negotium propter levein aegritudinem p e s s u m d a b o et non potius ad leges d i v i n a s convertar, q u a e i n n u m e r i s p r a e s e r v a t i o n i b u s n o s monenl et a p r o b r o s a loquela arcent et m o d o aiunt : S a n i t a s linguae lignum vitae, et t qui earn custodierit spiritu replebitur ( P r o v . 15,4) etrurs u s : Q u i custodit o s s u u m et linguam s u a m , s a l v a t a b a n g u s t i i s a n i m a m s u a m ( P r o v . 21, 2 3 ) et r u r s u s : Y i r i r a c u n d u s provocai rixam et qui patiens est, a n t e q u a m exoriatur earn exstinguit ( P r o v . 15, 18). Mitto enim dicere q u o d s i ego q u o q u e pariter illuserim l i n g u a m q u e m e a m non frenaverim, m e f l a i n m a m inexstinguibilem s u p r a c a p u t m e u m i n c e n s u r u m et ex regno coelorum e x c l u s u m iri, q u o d s o l u m vera est spes c h r i s l i a n o r u m , s i q u i d e m P a u l o credere licet dicenli : Maledici r e g n u m Dei non possidebunt (1 Cor 9, 10). Q u o m o d o enim t r e m e n d a m f a c i e m iusti iudicis ferre p o s s e m , c u i u s multa misericordia inter e p i s c o p o s relatus s u m , et mitis erga o m n e s esse debeo et in humilitate litigantes corripere, si ne illam q u i d e m i n i u r i a m q u a e a b uno patre et sene et sacerdote provenit patienter tolerare s u a v i niente v a l e r e m ? Itaque a d id convertar q u o d c h r i s t i a n u m decet et a c c u s a t i o n e s reiutabo, propter q u a s t a l i b u s o p p r o b n i s me affé-

32 cisti, si tu es vere illius epistulae scriptor et non alius h o m o t a m q u a m ex tua persona. P r i r n u m igitur dixisti me hoc aegerrime tulisse q u o d non debito honore affectus essem in epistulis a tua Pietate prius ad me scriptis, ut exinde sermo noster de vana gloria et non de ven t a t e et fide institui videretur, quod a b s u r d i s s i m u m est et penitus praeter sanain m e n t e m . P r o b a igitur me acsi propter talia tatus fuissem, verbis q u a e tuis siuiilia sunt tibi relribuisse et i r r i c u m aliquid puerile mihi accidisset, honorificis titulis te privasse, Pietatis n i m i r u m

vrel Sanctitatis vel Reverentiae, quos

m u l t i cordi h a b e n t . At non potes hoc dicere ! E a d e m enim comitate nihil m u t a t a litteras responsorias ad te m i t t e b a m et n u m q u a m ita lapsus s u m ut ad insulsas voces d e s c e n d e r e m , sed unice i p s u m

proposituin

et rem t r a c t a n d a m

respiciens

n u l l u m prorsus otium mihi fuit ut talibus occuparer et irritarer ad instar P h a r i s a e o r u m , de q u i b u s D o m i n u s ait in evangelio : A m a n t primos recubitus in cenis et p r i m a s c a t h e d r a s in s y n a gogis et salutationern in foro et vocari ab h o m i n i b u s rabbi ( M a t t h . 23, 6. 7). Scito autein me p u d o r e affici, d u m haec scribo, neque a n n u i s s e m ut talis sermo scriptis

figeretur,

sed

ne tacendo reprehensionem mihi i m p u t a r e viderer, paucis veritatem pandere coactus s u m . Item secundo loco dixisti te t o m u m a te e x a r a t u m mihi misisse exspectando, sicuti ais, me defensorem et e m e n d a t o r e m eoruni f u t u r u m quae a te scripta s u n t — debeo e n i m tuis propriis verbis uti, q u o r u m examen a me postulatili', et non l a u d e sine examine. R u r s u s igitur t e m p u s est verba tua recordari et clare probare, quod ad examen me a d h o r t a t u s es e o r u m quae scripseras, et non vulgarem qusestionem misisti quae breve r e p o n s u m exegisset. S u n t vero quae scripseras hsec : « Ut igitur accurate

id de q u o lis est diiudicari possit, mitto etiam ea

quae ad m o d u m operis a m e scripta sunt, itaque e x a m i n a l e et

33 videte, quae n a m magis Scripturae inspirala} consentanea sint. N a m in veritate scio liane etiatn sanclos P a t r e s seen tos esse, et responsum

mihi s c r i b e , ut discam q u a n a m opinione utar. »

Quis hsee audiens, d u m m o d o veritatem aistimel, non dixerit non examen tantum sed et iudicium a c c u r a l u m eorum quae a te scripta sunt, de q u i b u s lis est, te a me petiisse ? Dixisti enim q u o n i a m eadem verba tua ssepius repetere d e b e m u s : Ut a c c u rate id de quo lis est diiudicetur, ea mitto quae a me scripta sunt. E t addidisli verba tua diiudicanda et c u m Scripturis inspiralis et c u m doctrina s a n c t o r u m P a t r u m c o m p a r a n d a esse.Quomodo igitur possibile erat, ut qui instanter rogatus est ut talia faceret, non pro viribus suis o m n i a a c c u r a t e e x a m i n a r e t et diiudicaret et c o m p a r a r e t c u m s a c r a r u m S c r i p t u r a r u m effatis et traditionibus mysticis d o c t o r u m ecclesiasticorum et pariter o m n i a tibi indicaret ? E t non solum ut e x a m i n a r e m et diiudicarem me adhortatus es, sed etiam ut reponsum tibi s c r i b e r e m , ut scires q u a n a m opinione circa h a n c quaestionem tibi u t e n d u m esset. Immo cum

lacerem et silerem, vehementer urgebas egregium

presbyterum T h o m a m

et dicebas : Q u o m o d o n u l l u m

prorsus

r e s p o n s u m iste mihi reddidit ? — et ille verba tua ad me referebat neque me tacere sinebat. T u n c equidem m a n d a t o divino obtemperans dicenti : Petenti te tribue ( L u c . 6, 3 0 ) , aegre quidein sed n i h i l o m i n u s scripsi et ea quae a Pietate tua exarata sunt pro modulo meo c u m effatis Scripturse operibusque P a t r u m c o m paravi et tunc ad te c u m consueto honore scripsi et etiam haec addidi : « l a m vero q u o n i a m

quoad diversa e o r u m quae a te

scripta sunt c o n t r a r i u m sentio et P a t r e s qui

successive sanctse

ecclesiae doctores exstiterunt aliter mystice nos edocentes invenio, c u n c t a t u s s u m et valde convenienter quidem textum a d n o tationis de his rebus ad R e v e r e n t i a m d a m sensus

inquisitionis

verborum

t u a m mittere, ne q u i b u s imperitis

accideret

ut

existimarent et dicerent considerationem nostrani investigantem

5

34 potius oppositionem esse a n o b i s contra efiata tua m a c h i n a t a m , q u o n i a m disputatio mutua, sicuti el ipsi seitis,

q u a n t u m v i s in

c a n t a t e fìat, a specie litis distare non videtur. Ilaque sententiani vestram cito mihi transmittite, paratus enini sum id compiere quo Pietà ti tuae satisfiat, q u o n i a m

exstat et in a u r i b u s mihi

haeret effatum apostoli sapiente!' a d h o r t a n s et dicens : O m n i a vestra in caritate fiant ( 1 Cor. 16, 14). » N u m q u i d igitur qui haec scripsit legem, ut tu dixisti, Evangelii transgressus

est

prsecipientem : Si peccaveril fra ter tuus, r a d e et corripe euin inter te et ipsura solum ( M a t t h . 18, 1 5 ) et aliquid eorum quae sufficienti humilitati et moderation]'

subtraxit

consentanea

s u n t ? Quod enim dixi me c o n t r a r i u m quoad diversa a te scripta sentire, nulla est a c c u s a t i o . V e r a s autem adnotationes

qu;e

fraternitati congruunt, sicuti puto, his applicare el te d o m i n u m constituere

[ decernentem ],

utrum

ad te

niittendae an

non

mittendse sint, probatio est sincerae et genuinae caritatis, non quaerentis quae sua sunt sed quai proximi, sicut scriptum est. Sed etiani in his me vituperasti et scripsisti, acsi c a u s a magnse sollicitudinis tibi exstitissem et anxietatis inde résultantes, eo quod non paucis aliquod responsum de iis circa quae Jis est tibi misissem — id quod tibi non accidisset, si considérasses haec t a m q u a m a fra tre ad te scripta esse et non a b i n i m i co, e contrario enim et gratias agere te decebat, quod oinni sollicitudine ad m a n d a t u m

t u u m implendum nisus s u m . An

forte ignoras vocem propheticam minari et dicere : Maledictus quivis qui l'acit opus D o m i n i neglegenter (1er. 4 8 , 1 0 ) ? Quid igitur ? Si rex c u i u s c u m q u e civitatis esses et inimici te obsiderent et contra oppidum pugna rent et in auxilium a l i u m regem vicinae urbis vocares et il le a r m a t o exercitu in a u x i l i u m t u u m proinple feslinaret et postquam totum oppidum cinxisset, ab o m n i b u s et singulis m o e n i u m porlis inimicos pulisset, n u m forte eum vituperares, quod non in una tantum porta consistens

35 m a n u n i auxiliatrieem porrexisset, sed s u p e r v a c a n e e ad celeras portas a d m o v i s s e t , el licct ci g r a l i a s agere d e b u i s s e s , potius e « m vituperares dicens : A e s i nicain impotentiam increpare et patefacere velles et gloriain tuain in altum extollere, h u u c t a n t u m exercilum mihi c i r c u m c o l l o c a s l i ,

q u a m q u a m paueis

tantum

mihi o p u s erat ; cur me potius non l a u d a s t i , q u i p p e qui sufiiciens a d mihi ipsi a u x i l i a n d u m solus f u i s s e m et adiutorio tuo omnino non e g u i s s e m ? Sed i 1 le forte et i u s t i s s i m e

quidem

reponcret : C u m in d o m o mea sederein, tu me vocasli et exhortalus es, ut talem lahorem s u s c i p e r e m . I a m v e r o pari ter et ego in a u x i l i u m v o c a t u s , in hoc enim consistit inquisitio el non ut tua effata l a u d e m ,

totum i m p e t u m qui

contra ea tibi ah iis

p a r a n d u s esset qui ea legissent lucide per verba p a l a m protuli, ut iuxta legiferam apostoli

commonitoria

vocem o m n i a ex-

a m i n a r e s et q u o d rectum esset retiñeres. E t p o s t q u a m haec a d finem

p e r d u x e r a m , tunc Pietati tuae scripsi, c u m ne q u i n q u é

q u i d e m m e n s e s Íntegros p r e t e r i r e s i v i s s e m ,

q u o n i a m initio,

sicut antea dixi, in silentio m a n e r e voluerain, ut de his ne verb u l u m q u i d e m a u d i r e m . C u m vero scripta mea a c c e p i s s e s , de dilatione q u i d e m non me vituperasti, sed s o l u m dixisti te de nimia sollicitudine i n d i g n a n , q u a r e scilicet non paucis verbis tales a d n o t a l i o n e s breviter c o m p l e x u s e s s e m . Oportuit te polius quietum m a n e r e et discere, utriirn m e u s c o m m e n t a r i u s superfluus an n e c e s s a r i u s esset, et non multa scribere et p a u c a responsi gratia seri benda exigere. Non enim t u u m erat, d u m nesciebas quae et q u a l e s illae adnotationes essenl, m e n s u r a r a iis a p p o nere. J a m vero nescio, q u o m o d o n u n c dicere p o s s i s me integrum a n n u m siluisse et tunc d e m u m adnotationes e x a r a n d a s a g g r e s s u m esse. S e d ^ e í i a m s i res ila f'uissel, oportuit te, utpote p r u dentiae s t u d i o s u m , semel vel bis ita scribere : Urgeor, illum t o m u m e d a m , nisi cito r e s p o n s u m circa ilium accepero - c u m

36 iani hoc conveniens existimasses ut res iuas mihi indicares et panderes, q u a m q u a m nulla prorsus tibi h u i u s necessitas erat. Quis e n i m R e v e r e n t i a m t u a m cogebat liominem molestare procul distantem et in abscondito latentem ? P o s t q u a m vero r e m laude d i g n a m facere tibi elegeras, etiam m e u m e x a m e n excitare et arcessere, etiamsi m u l t u m temporis transiiset, non

debuisti

paucitatem meain spernere, propter p r u d e n t i a m t u a m i n q u a m , non utique propter raeura honorein, et ne tunc, q u i d e m ilium t o m u n i edere, si accidisset ut propterea a multis urgereris. Dilatio enim in talibus Iaudabilis est, q u o n i a m licet in veritate res ita fuisset el nimis m o r a t u s et gravis, sicut dixisti, visus essem, m a g n a m c o r o n a m ex divinis Scripturis mihi plexissem l a u d e m que inultam. Ait e n i m u n u s ex sanctis discipulis Salvatoris nostri : E s t o m n i s h o m o velox ad a u d i e n d u m et t a r d u s ad l o q u e n d u m ( J a c 1,19) et r u r s u s : In multis o f f e n d i m u s oranes, qui in verbo non offendit, hie perfect.us est vir ( J a c 3,2). Alius a u t e m fideles rogat ut pro se orent, ut ipsi sermo d e t u r , scribens : ut d e t u r mihi sermo in aperilione oris ( E p h 6,19). Quid igitur in negotio tain difFicili et quod multa a c c u r a tione egel v i t u p e r a n d o in me irruis, dicens me superfluo exam i n e t e m p u s trivisse et u s q u e ad singulas litteras tua efl'ata diiudicasse, cum praecise propter hoc potius me laudare deberes et non e contrario vituperare et sollicitudinem vocare s u p e r f l u a m investigationem et e x a m e n invidia plenum. Quod enim in doctis s e r m o n i b u s , praesertim fidei, vel ipsas litteras e x a m i n a r e et investigare laudabile e s t e t aliquid vel parvi spernere p e r i c u l u m affert, clare docet beatus Basilius, qui in o m n i b u s est m a g n u s , ex sacris

Scripturis

nobis legem hoc prsecipientem

citans.

Videlicet in epistula ad A m p h i l o c h i u m haec scribit (1),

Basilius;

« Non neglegenter voces Iheologicas audire sed investigare et (1) M 32, 69 B.

37 sensum in quovis verbo et quavis littera latentem assequi studere respectu pietatis non est oliosum.» Item post alia (1). « Quodsi haec ita sunt, quid ex divinis verbis adeo exiguum^est, sive bene sive opposito modo se habet,quod non magnam propensionem in utramque partem praebeat ? Si enim ex lege unura iota aut una linea non perit, quomodo ex parte nostra cautum esset aliquid licet valde exigui praetermittere ? » Quae c a m ita sint, nequaquam hoc totum tempus quod tu dicis moratus esse videor, inaximam partem in desertis habitans et e loco in locum migrans neque scribam neque alium quempiam praesto habens, sed propria manu scribens et sic denuo transcripta mittens. Illi igitur qui ita se habet et morbo corporis et senectute iam affectus est, longiorem moram non concedis, sed ab eo qui talibus vinculis detinetur petis ut cito f'estinet ! Quis dixerit talia iusta et decora

esse et non potius praeter

omnem

compassionein

qua cum fratre fraler compatitur, propter quem ego et quidem ultra vires meas urgebar, ut ea exsequerer quae Pietati tuae satisf'acerent et ea scribereni quorum assequendorum

possibili-

tatem habui ? Hoc quoque te scire oportet, cum mihi ilium tomum misisses et postea iterum a me petiisses ut responsuin tibi scriberetur et ego me ipsum preinerem ut textum adnotationum exararem : postquam tempus quinque mensium,

sicuti dixi,

effluxisset

litteras ad me pervenisse ex Cilicia missas, quae in multos locos migraverant et etiam in locum qui appellatur « Cellarum » [ D e K u r k h e ] , ubi patienter exercentur qui in Christo laboriosam vitam monasticam agunt, quoniam delatorem earum ubi commorarer latebat rneque omnino invenire

non potuit, ita ut

exinde eas aliis tradere cogeretur qui eas in manus meas dare possent. Scripta autem ilia clare indicabant supra memoratum ( 1 ) M 32, 69 G.

38 t o m u m P a l e r n i t a t i s tuae etiam illuc a l l a l u m esse, a n s a s obiectionibus et quscstionibus praebentem, quae etiam in ipsis litteris adnotatae erant.

E g o a u l e m , sicut in

psalmo

cantatur,

meipsum feci t a m q n a m surdum qui non audit et sicut m n t u s non aperui os meiim ( P s . 3 7 , 1 4 ) . E t nisi accidisset et iam a me in magnani et C h r i s t u m diligentem u r b e m A l e x a n d r i n a m missre fuissent adnotationes ssepe n o m i n a t a e , ut in codieem a c c u r a t u m t r a n s c r i b e r e n t u r , continuo

eas apud me retinuissem. T a i n e n

prout necesse erat navi, sicut dicitur, altero cursu v e h e b a r et castissimo

presbytero

Thomae

scripsi,

ut a c c u r a t e discerei,

utrum t o m u m Pietatis tuae revera edidisses, et si invenisset rem ita esse, iIla mea postquam

transcripta essent apud se

retineret. E t ipse mihi n u n t i u m rettulit t o m u m illuni inde a multo tempore editimi esse multosque eum legisse imrao et descripsisse.

E t tunc rursus ad P i e t a t e m t u a m scripsi n u n c ,

c u m opus a te exaratum iam editum esset, mihi inconveniens et inutile videri, ut scripta mea c u i p i a m traderentur, ne nos contra alterutrum verba litigiosa effutire videremur. N a m a n t e q u a m tu tuum opus edidisti, iis quae ego adnotandi gratia

scripseram

locus erat, postquam vero t u u m opus editimi esl, q u a n t u m c u m q n e concorditer iIla a m e viderentur dieta, dura et adversa esse reputarentur. E t e n i m a liquid quod recto tempore utile est a b s q u e utilitate videtur,

c u m praeter s u u m tempus

editur.

Propterea et sapiens q u i d a m aiiìrmat dari correptionem import u n a m . E t i a m E c c l e s i a s t e s idem nos docet, oinni negotio suum tempus assignans. Q u o m o d o igitur dicis me t u a m refutationeni patefecisse, c u m coram oculis o m n i u m mea [acta] posita sint' et quidem sicut comperi, postquam de hoc n u n t i u m satisfacientem accepisti iuratis testimoniis c o n h r m a l u m , ita ut c u m eo qui hoc nuntiaverat etiam sale et mensa P a t e r n i t a s tua c o m municaret.

P o s t haec autem ea non credere quae

testimoniis

confirmata sunt, non est iustum, Sed probet q u i s p i a m saltem

39 u s q u e n u n c a n o b i s edita esse q u a e tu cuilibet m a n i f e s t a t a esse a i i i r m a s t i , et o m n i b u s m a l e f a c t o r i b u s d e b i l o r e s e r i m u s .

Sin

autem conspiciebantur cum a sciibis Iranscriberentur,

noil

p u t o hoc i u s t u m v i t u p e r i u m nobis in l'erre. N o n e n i m (ieri potuit ut in a e r a a s c e n d e r e m u s vel ad i n s t a r a q u i l a e e l e v a r e m u r iuxta Yocem p r o p h e t a e vel inter stellas n i d u m l i g e r e m u s , ut ibi vers a r e m u r et ea s c r i b e r e n t u r q u a e sicut tu dicis adeo ineffabilia s u n t . Sin a u t e m i n t e r d u m accidit q u o d fieri solet, ut a l i q u i s f u r e t u r et occulte d e s c r i b a t , e t i a m s i

concederemus

rem

ita

evenisse, n u m q u i d a d t a n t a m i r a m hoc P i e t a t e m t u a m excitare debuit, ut te e t i a m a d o p p r o b r i a c o n t r a nos a b r i p e r e t , qui procul d i s t a m u s , et ad talia v e r b a q u a e a tua s e n e c t u t e p r o r s u s aliena s u n t , q u a e e t i a m s u s p i c i o n e m c o n t r a te s u g g e r u n t h o m i n i s a salutari

r e f u t a t i o n e a b h o r r e n t i s ? Qui e n i m o b i u r g a t e t i r a s c i t u r ,

n o n u t i q u e c o r p o r e i s p e d i b u s fugit, sed signa p r a e se fert q u o d a n i m a fugit a veritate. Q u i s e n i m se d e m i s e r i t ut c u m eo loquat u r q u i in o p p r o b r i a p r o f u s u s est et i r a s c i t u r et saevit, c u m n o s vox a d i n o n e a t in p r o v e r b i i s d i c e n s : Noli esse a m i c u s h o i u i n i i r a c u n d o n e q u e c o m m o r e r i s c u m a m i c o f u r i o s o ( P r o v . 22,24). I t a q u e 11011 credo, u t a n t e a dixi, ista v e r b a t u a e m e n t i s f r u c t u m esse, q u o n i a m i n d o l e m m i t t e n t i s n o n in a e q u i l i b r i o fuisse i n d i c a b a n t , q u i p p e q u i m o d o senern se appellasset c o m m i s e r a t i o n e d i g n u m et i a m morti p r o x i m u m , rnodo a u t e m vehem e n t i ira i n c e n d e r e t u r , acsi u s q u e d u m iuvenilis aetatis esset, et m o d o d i s c i p u l u m sernetipsum diceret, m o d o a u t e m s u p r a doctores i n c r e p a n d o efferretur, t u r p i a p r o b r a e f f u t i e n d o et t a m q u a m sagittas ex a r c u p r o i c i e n d o . Sed ex o r d i n e r u r s u s

accusationes

c o n t r a nos p r o l a t a s c o n s i d e r e m u s oportet, iis c o n t e n t a s q u a e q u a s i a R e v e r e n t i a tua scripta s u n t , q u o d n e m p e ex invidia solus sapiens esse c u p i s et h i n c ad v e r b a i n c r e p a t o r i a devenisti, et propterea e t i a m p h r a s i s ilia, q u a e in m u n d o u s i t a t u r et u t r u m inter m u l i e r c u l a s c i r c u m f e r a t u r dicere n e q u e o , in epistula t u a

40 occurrit u n u m Gaium R o m a e esse dicens. Valde m i r a t u s s u m , siquidem Pietas lua ad l a n t a n i egestatem sicut mendici devenit, neque litterariam q u a n d a m p h r a s i m circa hoc a d h i b e r e scivit, potius ad verba ridicula et allegorica delapsa est et

insuper

perorationem epistulae tuae applicuit quae m a x i m e r i s u m movet. P o s t q u a m e n i m invidiae et vanae gloriae s e r v u m et i a c t a torem m e appellasti, dicendo prosecutus es : «Haec vero scripta s u n t , non ut in debiti retributionem plagam pro plaga reddant.» Quid est quod his plagis sit atrocius ! N a m invidia et iactantia et v a n a gloria capitales s u n t inter o m n e s passiones diaboli, in q u a s ipse p r i m u s incidit. Et hoc ad instar eius egisti, qui oculos proximi sui eripit et i m p u d e n t e r dicit se eos t a n t u m osculali. Q u o d vero ego non solus Gaius esse existimari volo, s e d a r b i t r o r et iustissime q u i d e m sicut s c r i p t u m est, quod m u l t i t u d o sapientiuin salus est m u n d i (Sap. 6,20) epistulae testantur a me saepe ad te scriptae, m u l t i s l a u d i b u s e t h o n o r i b u s plenae. N e q u e ex eo q u o d q u o a d diversa tua in t o m o ad me misso scripta c o n t r a r i u m sentio, n u n c te oportuit o m n e m p r i s l i n a m caritatis m e m o r i a m abicere et irritari et aegre ferre et de sola recordatione indignal i et ad h o m i n e s s u s u r r o n e s converti, asserenles se legisse i m m o et descripsisse illa mea, in q u i b u s sicut d i c u n t t u a r e f u t a t a s u n t sed potius quod veruni est et n o n c o n t r a r i u m quaìrere te o p o r tuit et inde ad o p p r o b r i a irritari et aìgro a n i m o

indulgere.

Saltern n u n c probent aliquid tale t a m q u a m ex nostra

parte

s c r i p t u m aut ipsis t r a d i t u m esse. Hsec igitur per partes repetii veritatem a d s t r u e n s et simul p r o b a n s e u m qui illam e p i s t u l a m finxit vel a d d i t a m e n t i s c o n t a minavit et opprobria ei inseruit potius t u a m Pietatem q u a m m e laesisse. P r o p t e r quae ita acciderunt gratiam laudo Dei et Salvatoris nostri Christi, i n f ì r m i t a t e m m e a m ad ea dirigentem quse semper facienda sunt, quae a b initio me impulit ne confiderei« neve adnotationes meas mitterem sed prius te interrogarem et

41 (liscerei» q u a m n a n i opinionem haberes, el l u n e quod mihi conveniens viderelur in eilectum perduceren. I l i n c islud respiciens impedivi ne opus ederelur, neque q u i d q u a m detraxi eorum quae c o n g r u u n t c o n c o r d i « m e m b r o r u m , qua? reclam ex o m n i parte form a ni sedulo e x a m i n a t et loti corpori in venire nilitur. Cum enim t e m p u s exigeret loqui et a d n o l a t i o n e s exarare oporteret, sedulo locutus s u m . Impedito a u t e m t e m p o r e admonitionis, quia tua u b i q u e c i r c u m f e r e b a n t u r , t a c e n d u m esse neque quod m e u m est qurerenduin iudicavi, siquidem hoc mihi a b s q u e periculo conlingeret, q u a n d o fides in D e u m periclitatur. Scripsisti utique te etiam in meis effatis defensionem inveriisse et iactatorem me appellas, acsi ego mihimetipsi contradicerem. Quid igitur ? Noveras ea quae ego n u n c ad te scribo ? Si noveras, dixisti enim ea clare esse cognita, cur a me petis ut ea scribam ? Sin a u t e m ea non nosti, u n d e de iis dicere potes me mihimetipsi contradicere ? N a m refutatio istorimi [ quse prius scripsi ] ex et per ea [ qua? n u n c scribo ] procederei, in supposito quod u t r a q u e invicem non convenirent, neque ista [ priora sola ] congruenter vituperium nobis i n f e r u n t . Nihilominus si libi placet, n u n c prsecise asserlionem t u a m i n q u i r a m u s , Videlicet dicis in meo libro qui appellatur P h i l a l e t h e s ( q u o d explicatur veritatis a m a t o r ) , et in alio opere vel epistula te deiensionem invenisse pro incorruptibilitate corporis Dei el Salvatoris o m n i u m n o s t r u m Christi. E t valde miror, q u o m o d o d u m a d h u c vivo et h u n c aerem respiro, incomplete scripta mea cites. N a m ego q u o q u e incorruptibilitatis corporis Christi defensor s u m , tamen certo q u o d a m sensu et non i n d i s c r i m i n a tim vel quolibet m o d o . Audio enim Gregorium theologum perite et p r u d e n t e r c l a m a n t e m et dicentem. Gregorius JSaz.: «Ne devies in a l i q u a m p a r t e m et inique sis Dei defensor. » Docent nos etiam divinai S c r i p t u r e , ne in dexteram aut sinistram dellectam u s sed ut potius via regia p r o c e d a m u s . Et typi legales ilia ex

6

42 a n i m a l i b u s pura r e p u t a n t quae ungulas habent divisas et rumin a n t (Lev. 11, 3),

his oslendentes illas ideas et sententias

p u r a s esse quae iudicant et exarainant et distinguunt et ssepius elaboratse et in q u a n t u m possibile est bene d i s t i n c t « sunt. Ideo e u n d e m Gregorium in t r a c t a t i b u s suis polemicis contra i m p i u m J u l i a n u m scribentem audientes (1) [ Gregorius

Naz.

] . « 0

Christe et V e r b u m et passiones illius impassibilis » et r u r s u s alibi (2) : « Qui non a d o r a t crucifixum a n a t h e m a sit et inter Dei interfectores recenseatur, » non sine distinctione effatum eius a c c i p i m u s e u m q u e passiones ad n a t u r a m impassibilem divinitatis referre dicimus, sed q u o d in istis sine distinctione a i l i r m a t u r iuxta u n i c a m distinctionem i n t e l l e g i m u s , qua? ab eo in epistula ad Cledonium hoc m o d o scripta invenitur. Gregorius

Naz (3) :

« Passibilis in carne, impassibilis in divinitate.» Item in oratione de b a p t i s m o . (4) « T o t u m h o m i n e m e u n d e m q u e D e u m pro toto p a s s u m , ut tibi toti r e d e m p t i o n e m largiretur, totam condemnationem peccati solvendo, i m p a s s i b i l e m in divinitate, passibilem in assumptione.» Itaque nos q u o q u e i n d i s c r i m i n a t i m in libro qui vocatur P h i l a l e t h e s c o r p u s Dei et Salvatoris nostri Domini Jesu Christi incorruptibile diximus. Et r u r s u s in oratione de sancta et Deipara perpetua Virgine Maria a nobis habita id quod in ulteriore contextu sine distinctione profertur, hoc loco distinximus ita scribentes (5) : « P e r o m n i a igitur incorruptibile prob a t u m est corpus Christi, quod corruptioni a peccato provenienti o m n i n o non erat s u b i e c t u m , corruptionis vero ex morte et sepultura resultantis s u s c e p t i v u m q u i d e m , sed in semetipso (1)

M. 35, 676 A.

(2)

M. 37, 180 B.

(3)

M. 3 7 , 2 0 1 .

(4)

M. 36, 424.

(5)

P a t r . Orient. VIII, 358.

43 earn dissolvit, c u m ea non detineretur propter u n i o n e m c u m V e r b o , quod in sua natura incorruptibile est et impassibile et immortale. « I n c o r r u p t i b i l e i enim suppositionem in suo sensu non u n a m tantum habet,

et signifìcationem

sed quod corruptioni ex

peccato dislinctim opponitur impeccantia esse intellegitur, quod autem distinctim opponitur passionibus irreprehensibilibus i. e. fami, siti, fatigationi ex labore vise, vulneribus, fìssurse clavor u m , c i c a t r i c i b u s , morti per crucein, i m p a s s i b i l i t a t e m et immortalitatem indicat. J a m vero incorruptibilitatem impeccantise omnes œqualiter in corpore inde a b ipsa unione c u m

Verbo

inveniri confitemur. Dicit enim sacra S c r i p t u m ; Qui p e c c a t u m non fecit nec inventus est dolus in ore eius ( 1 P e t 2, 2 2 ) et : antequam

sciai

vel distinguât

malum,

eliget b o n u m .

Quia

a n t e q u a m sciât puer b o n u m vel m a l u m , r e p r o b a b i t m a l u m ut eligat b o n u m ( i s 7, 15. 1 6 ) , quod d a r e ostendit quoniain D e u s est etiam post I n c a r n a t i o n e m , naturaliter et essentialiter in eo b o n u m reperiri et alienationem a peccalo, id quod est impeccabilitas. N a m h o m i n u m talium sicuti nos est a n n o s d i s c r e t i o n s exspectare, ut tunc eligant b o n u m pro inalo. E m m a n u e l vero, quia naturaliter Deus est, licet bouio sicuti nos vere factus sit' essentialiter inipeccabilitatein possidebat neque quoad hoc discretionem exspectabat. Incorruptio autem qu?e passionibus irreprehensibilibus et morti distinctim opponitur,

evidenter

est

impassibilitas et i m m o r t a l i t a s , circa q u a m tola tractatio de h a c qusestione

in medio posita extendilur.

Si igitur P i e t a s

tua

c a r n e m Redeinploris nostri Christi i m p a s s i b i l e m e t i m m o r t a l e m ante c r u c e m et voluntarias passiones asserit, clarius hoc dicat. Nos e n i m n e m i n e m prorsus eorum qui in ecclesiis recte docuerunt usque hodie

dixisse i n v e n i m u s E m m a n u e l e m

in c a r n e

i m m o r t a l i et i m p a s s i b i l i passum et m o r t u u m esse, sed omnes secutos esse agminis d u c e m et procerem

apostolorum P e t r u m

44 q u i euin dixit m o r t i f i c a t i m i q u i d c m c a r n e , v i v i f i c a l u m a u l e m spiritu (1 Pel 3 , 1 8 ) el r u r s u s a i l : C h r i s l o igitur p a s s o p r o n o b i s in c a r n e ( 1 P e t 4, 1). I d e o et s a p i e n t i s s i m u s C y r i l l u s in scriptis qua

scholia v o c a n t u r ita dixit. Cyrillus

( 1 ) : « P a t i t n r et n o n

p a t i t u r , alio el alio m o d o . P a t i t u r n c m p e h u m a n i t u s in c a r n e tamquam

homo,

est

vero

impassibilis divinilus

tamquam

D e u s . » N e m o a u l e m simili i. e. s e c u n d u m c a m e n i e uni p a s s i o n i b u s p a s s i b i l e m et i m p a s s i b i l e m prol'essus est,

sed s e c u n d u m

c a m e n i p a s s i b i l e m , s e c u n d u m d i v i n i t a t e m vero s u p r a p a s s i o nes. Si q u i s a u l e m dixerit : U li q u e passibile et m o r t a l e et c o r r u p t i b l e c o r p u s esse c o n c e d o , t a m q u a m ex n a t u r a p a s s i b i l i et m o r t a l i et c o r r u p t i b i l i s u m p t u m , i. e. ex li u m a n o genere, sed i n c o r r u p t i b i l e est i. e. i m m o r t a l e passionibus,

talis

sacris

et i m p a s s i b i l e in m o r t e

Scriptuns

contradicit

et

sanctisque

P a t r i b u s eas i n l e r p r e t a n t i b u s , q u i d a r e p r o f i l e n d u m esse d o c e n t e u m p a s s i b i l e m et m o r t a l e m in p a s s i o n i b u s f u i s s e et i m p a s s i b i l e m et i m m o r t a l e m per r e s u r r e c t i o n e m evasisse. E t videsis c l a r e s. I o a n n e m e p i s c o p u m C o n s t a n t i n o p o l i t a n u m h o c i p s u m docentem Chrys.

io

(2) :

explicatione « Non enim

epistulse camera

ad

Komanos.

peccaminosam

Ioaunes Christns

b a b u i t , sed s i m i l e m q u i d e m n o s t r a ; peccaminosa}, t a m e n sine p e c c a t o et in n a t u r a e a n d e m ac n o s t r a n i , ut i n d e etiain c o g n o s c e r e t u r n a t u r a m e a r n is m a l a m n o n esse. N o n e n i m alia c a r n e loco a n l e r i o r i s a s s u i n p l a vel liac s e c u n d u m n a t u r a m m u t a t a ila p u g n a m n o v a m p a r a v i ! , sed s i n e n s earn in s u a n a t u r a p e r m a nere, c o r o n a m de p e c c a t o e a m c a p e r e fecit et t u n c post victoriam eam

suscitavil

el

immortalem

reddidit. » En

aperte

u t r u m q u e dixit, b i n e q u o d in c a r n e sine peccato, q u a e in s u a (1) (2)

M. 75, 1407 B. M. 60, 514.

n a t u r a m a n s i t , C h r i s l u s c u m m o r t e c o n g r c s s u s est et c l a d e m n o s t r a n i n o v a p u g n a e v a c u a v i t , i n d e q u o d post v i c t o r i a m et r e s u r r e c l i o n e m i m i n o r l a l e i n c a m r e d d i d i t . N o n e n i m dixit earn c u m m o r t e m ferret i m m o r t a l e m f u i s s e et ex r e s u r r e c l i o n c s o l u m o s t e n s a m esse i n c o r r u p t i b i l e m i. e. i m m o r t a l e m , (fuod p r o r s u s n o n est v e r u n i . Sed idem d o c t o r s a c r a l i s s i i n a m c a r n e m

Emma-

nuelis, q u a m hie p e r r e s u r r e c t i o n e m i m m o r t a l e m evasisse dicit, banc ipsam postquam

resurrexissel ctiam incorruptibilem per

i m p a s s i b i l i t a t e m el i m m o r t a l i t a t e m e v a s i s s e a f l i r m a t . Videlicet in e x p l i c a t i o n e evangelii Matthici e x p l a n a n s q u o d a S a l v a t o r e n o s t r o ad d i s c i p u l o s d i c t u m

est : N o n

bibam

a m o d o de h o c

g e m m i n e vitis u s q u e in d i e m i l i u m , c u m illud b i b a m v o b i s c u m novo m o d o ( M a t t h . 2(5, 29) ita l o q u i t u r . Ioannes « Yos e n i m l a m q u a m testes m e

r e s u r r e x i s s e videbitis.

est a u l e m : n o v u m ? N o v o m o d o , i. e. p r a t e r non h a b e n t e m corpus passibile

Chrys.

(1) : Quid

consuetudinem,

sed a b h i n c i m m o r t a l e el i n c o r -

r u p l i b i l e et cibi n o n i n d i g e n s . N o n igitur

ex necessitate post

r e s u r r e c l i o n e m i n a n d u c a v i t et bibil. N a n i

corpus his amplius

n o n i n d i g e b a t , sed ut h i s ea q u o d ad r e s u r r e c l i o n e m p e r t i n e n t c o n f i r m a r e t . » Q u o d vero an le r e s u r r e c t i o n e m c o r p u s n o n erat i m p a s s i b i l e et i m m o r t a l e sed p a s s i o n i m i n a l u r a l i u m et i r r e p r e h e n s i b i l i u m s u s c c p l i v u m , et q u o d p i o p t e r e a n o n s o l u m r e p u l a batur passibile s u m pi u m

et

tamquam

iam

ex n a t u r a

passibili et

conuptibili

i n d e a b i n c a r n a tione i m p a s s i b i l i t a t e m

et

i m m o r t a l i t a t e m p o s s i d e n s , i d e m d o c t o r confi] m a t in h o m i l i a f ) 7 . explications evangelii Ioannis, qua explanat Chrisli effatum : N u n c a n i m a m e a t u r b a t a est ( J o 12, 27), illud his d i l u c i d a n s . Ioannes

Chrys.

( 2 ) ; « Ut si q u i s d i c a t : Licet t u r b e m u r ,

licet

t e r r e a m u r , m o r t e m ne l'ugiamus, q u i a n e q u e ego, d u m n u n c (1)

M 58, 739.

(2)

M 59, 3 / 1 i n f r a .

46 t u r b a t u s s u m , l a r a q u a m fugere volens loquor. N a m q u o d vent u r u m est pati oportet. Non dico : salvifica me ex h a c hora, sed quid ? P a t e r , clarifica n o m e n t u u m (Jo 12, 27. 28). Et q u a m q u a m afflictio hoc dicere urgebat, c o n t r a r i u m dico : clarifica n o m e n t u u m , i. e. iam me ad crucem admove. Clare h u m a n u n i affectum ostendit, n a t u r a m pati non a n n u e n t e m sed in vita h u i u s terree manere cupientem, ila d e m o n s t r a n s se extra affectus h u t n a n o s non fuisse. Sicuti enim esurire et d o r m i r e non est reprehensio, ita nec in vita h u i u s terree sibi compiacere. C h r i s t u s autem corpus h a b u i t a peccatis p u r u m , non vero l i b e r u m a necessitatibus

naturalibus.

Alioquin neque corpus fuisset. »

Quod vero haec dicens hic sapiens doctor sciebat e u m voluntarie istas passiones n a t u r a l e s et peccato carentes tulisse et quod propter illud v o l u n t a r i u m n a t u r a l i t a t e m mortis et passionimi non negavit, dilucidat in homilia 85. eiusdem explicationis hoc m o d o loquens, Ioannes

Chrtjs. (1) : » Post hsec sciebat Jesus

o m n i a c o n s u m m a t a esse i. e. nihil iam dispensation! deesse. U n d e q u a q u e enim ostendere satagebat m o r t e m h a n c

novam

fuisse, siquidem in potestate morientis omnia sita erant neque prius finis corpori advenit q u a m ipse vellet. Volebat a u t e m p o s t q u a m omnia c o n s u m m a s s s e t . Ideo etiam dixerat : Potestatem habeo ponendi a n i m a m m e a m et potestatem habeo s a m e n di earn (Jo 10, 18). Sciens igitur o m n i a c o n s u m m a t a esse dixit sitio (Jo 19, 28), c u m et hic r u r s u s prophetiam impleret. » Cyrillus q u o q u e qui est recta statera doctrinae pietatis hoc incisum evangelii explicans in libro 12. expositionis evangelii Ioannis

his

consentanea dicit. Cyrillus

(2) ; « C o n s u m m a t a

igitur tota malitia iniquitatis Judseorum contra C h r i s t u m et iam nihil

amplius (1) (2)

deficiente, ut apparerei atrociam e o r u m quse

M 59, 462. 74, 665 B.

47 rationem superai completarli esse,

in fine o m n i u m

rursus

caroaliquid sui et suaj naturile passa est. Suscipit nempe sitim, diversis plagis exsiccata. N a m graves dolores sili torquere solent, ineffabili calore naturali c o n s ú m e n l e s

humorem

qui in prsecordiis reperitur, et ardoris i m p e t i b u s a d u r u n t organa interna eius qui patitur. N o n utique difficile erat Yerbo Deo omnipotent! etiam hoc a carne sua arcere .

Attamen

sicut

voluntarie ad alia p a t i e n d a se demisit, etiam hoc volúntate sua perpessus est. Voluit igitur bibere. » O vere s t u p e n d a m et accur a t a m (1) doctoris exactitudinem ! Dicens n i m i r u m

passionem

p r o p r i a m et n a t u r a l e m , i. e. sitis qute erat in carne, indivisibilem non divisit, sed per ea quse a d d e n d o dixit ostendit i p s u m V e r b u m D e u m carne i n c a r n a t u m , quae in sua n a t u r a talis est, c u m posset passioni sitis locum supra se o m n i n o non voluntarie sitivisse, sicut etiam

cetera illa

passionum

dare, tulit

voluitque bibere qui est vita o m n i a q u e sustentat. Ipsius enim propria erat illa caro sitiendi apta et bibere cupiens. Sed forsitan aliqnis dixerit : Sicuti effatis P a t r u m clare a f í i r m a t u r Salvatorelli n o s t r u m in corpore ad p a t i e n d u m apto p a s s u m esse, ostende m i h i eodem sensu iisdemque verbis eos dixisse in corpore ad c o r r u p t i o n e m apto Salvatorelli n o s t r u m passiones et m o r t e m facilem et p r o m p t a m p a s s u m esse. E t i a m hoc ostendi potest el valde clare. N e m o utique, si m e n s in eo est, a u s u s fuerit al'fìrmare quod illi clare non a f f i r m a v e r u n t , A u d i a m u s igitur s p e c t a t i s s i m u m Cyrillum qui in eodem explicationis libro hoc i p s u m tradii et ita loquitur. Cyrillus (2) : « Singulari igitur dispensatione D o m i n u s noster Jesus C h r i s t u s , n o n d u m in gloriain sibi d e b i t a m et convenientem tempio suo transfigurato, in p r i o r i b u s Ibrmis a d h u c c e r n e b a t u r , quia con(1) Ad

( i n f r a saepius) cf. j > (deest in lexicis syriacis).

(2) 74, 705 C sq.

48 firmationem

resurrectionis

non ad alia m fonnain

aliudque

corpus re ferre volait sed ad id quod ex Yirgine sumpsil, in quo etiam mortuus est crucifixus, sicul scriptum est, vi mortis in carnem

tantum currente, a qua etiam repulsa est. Nisi enim

corpus eius quod mortuum

est resurrexisset,

qusenam

mors

devicta esset ? Quomodo potestas corruptionis infirmata esset, nemine

mortuo ex creaturis rationalibus, non a n i m a

neque

angelo, nedum d i c a m u s ipso Verbo Deo ? Cum igitur in illud tantum quod corruptionis capax est potestas sit mortis, in eo iure merito etiam etiam

vis

resurrectionis versari cognoscitur,

ut

vis illius tyranni solvatur. Quod autem D o m i n u s per

ianuas clausas ingressus est, ceteris eius signis inter homines prudentes a d n u m e r a t u r . » E n una cum ipso textu ex castigafis et accuratis verbis clare b o c d i s c i m u s , quod passiones voluntarias et irreprehensibiles permittente Deo V e r b o iuxta legem natura; corpus toleravit, quod porro tniracula

medianie eodem corpore

supra legem natuiœ p a t r a b a n t u r et fiebant. Nain signa et facta sublimia ultra limitem naturae sunt. S u b l i m i u m enim proprietas ultra rationem est. Quod etiam ipse hic sagaeissimus

doctor

confirmât in tracta tu ad fidelem et piissimum T h e o d o s i u m imperatorem exarato, qui graoce 7:potf E t E p i p h a n i u s pia; memorise in fine libri qui (1)

M 7, 9 2 5 B .

(2)

M 7, 931 B .

(3)

M 37, 181 A.

85 vocatur A n c o r a t u s , in q u o breviter crrorem s i n g u l a r u m h a e r e siam indicat, de iniquis Ebionitis ila loquitur. Epiphanius(l) : 64 « l i qui d i c u n t (Christum el Spiritimi s. in coelo creatos esse e u m q u e prirnilus in A d a m habitasse, c u m i n t e r d u m A d a m u m indueret et iterimi dimitleret. Hoc n i m i r u m , aiunt, in suo adventu in carne fecit. » A t t a m e n has omnes i n s a n a s et i u i q u a s haeresium f a b u l a s a b illis amen'tibus prolatas s. Scriptura diluit spiritali doctrina d o c t o r u m o r t h o d o x o r u m illustrata et declarat C h r i s t u m V e r b u m Dei pro nobis i n c a r n a l u m , p o s t q u a m passiones voluntarias, veras, irreprehensibiles m o r t e m q u e tulit, a m o r t u i s in corpore in corruptibili surrexisse i.e. indissolubili et impassibili et i m m o r tali et ita in coelum ascendisse et ita ad dexteram Patris sedere et ita venturi!m et i u d i c a t u r u m esse vivos et inortuos et in his o m n i b u s i m m u t a b i l e m et invariabilem in saecula esse sine fine. Dicit enim g e n t i u m pifedicator el apostolus P a u i u s , qui q u a s i falce i n a n t e c e s s u m o m n i u m h o r u m delirium desecuerat : Christus surrexit a m o r l u i s et iam non m o r i t u r , m o r s illi ultra n o n d o t n i n a b i l u r ( R o m . 6, 9) et r u r s u s : J e s u s C h r i s t u s qui m o r t u u s est, ipse et a m o r l u i s resurrexit qui est ad dexteram Dei ( R o m . 8 , 3 4 ) . His simul o b s t r u u n t u r ora b l a s p h e m a .ludaeorum et gentilium, qui C h r i s t u m non surrexisse sed c o r p u s eius dissolut u m et c o r r u p l u m esse ad instar c o r p o r u m a l i o r u m m o r t u o r u m autumant. Haec iam prius Pietati lune in m e m o r i a m revocare volui, cum m u l t a et fusa i n q u i s i t o n e a d n o t a t i o n e s nieas ad te dirigendas e x a r a r e m , t a n i q u a m ad virum qui studio doctrinee di vinse delectatur iuxta m a n d a t i m i Pauli ad T i m o t h e u m dicentis. Exerce teipsum ad pietatem (1 T i m . 4, 7). Sed etiam n u n c , licet ignominia sine ratione affect us, tamen non puto a te, et in eadem (1)

M 41, 409 ( D e haeresibus).

86 earitate p e r m a n e n s et sicut mandatimi accepi pro modulo virlutis liiea? m a l u m bono vincens, ex illis nnlerioribus panca per modnm compendii libi milto, qua3, ul puto suftieiunt ad illud d e c l a r a n d u m quod nobis propositum est, cum nihil de meo dixerim sed doctrinas sanctorum cita verini qui successive ver bum vene tldei recte docuerunt, quos etiam oro ut mente et 65 verbis usque ad extremum halitum sequar, pro quo et tu mec u m ores o Dei amice, et ut Deus pacis continuo nobis det tranquillitatem in omni modo (2 Thess 3, 16). Nam decet o m n i n o scripta nostra per orationem apostolicam obsignari, qiue verba nostra in effectnm deducere valet. Talia enim sunt verba qiue in Spiritu prolata sunt. Explicit epistula exarata a sanato et Christum diligente Severo episcopo Antiocheno ad Juliamun episcopum Halicarnassium de incorrnptibilìtate sacratissimi corporis Domini Dei ac Saluatoris nostri Jesu Christi qui est Verbum a Patre, cui sit gloria in saecula Amen, Amen.

III.

R E F U T A T I O T O M I JIJLIANI.

Sancii Severi archiepiscopi episcopum Halicarnassiuin et eccìesùe doctores sentiendum

Antiocheni

tractatus ad

Julianum

ostendens (¡uoinodo Scriptum'

inspirai ce

qui eas in Spirita

et loquenduni

interpretati

esse de incorrnplibilitale

corporis magni Dei et Salvatori*

nostri Jesu

sunt

doceant

sacratissimi

Chrisii.

Lex apostolica ab initio in sancta ecclesia exercebatur, m a n d a n s eos qui E v a n g e l i u m praedicant et eos qui fidem ilio conlenlam a n n u n t i a n t vel docent, modeste simili et critice earn sibi invieem indicare et declarare debere u n a n i q u e spem c o m m u n e n i aequaliter meditari. Hoc P a u l u s iIle m a g n u s faciebat, qui ab alto in ministeriuni praedicationis vocatus est et a b hoc ipso vocatum a p o s t o l u m s e m e t i p s u m appellabat, utpote non p r i m i t u s apostolis a d n u m e r a t u s , sed u n a c u m vocatione sua etiam gradimi apostolatus assecutus s i m u l q u e etiam iis qui iam in C h r i s t u m crediderant accensitus, i m m o inter apostolos etiam e m i n e n s et honore speciali c u m hoc divo coetu connexus. N a m ab eo qui i p s u m vocavit t e s t i m o n i u m accepit se solum piai ceteris aptiorem esse qui ferret nomen quod est super o m n e n o m e n (Act. 9,15), et ideo vas electionis a p p e l l a b a t u r t a m q u a m idoneus ad l a r g a m et copiosam scientise disciplinani c a p i e n d a m , quaì ab aliis facile sustineri non poterat. Itaque hic et talis vir ad Galatas scribens dixit se s e c u n d u m revelationem Hierosolym a m ascendisse ad electos a p o s t o l o r u m , ut iis evangelium p a n -

88 deret, r a t i o n e m

l m i u s a d d e n s et m e n l e h u m i l i et

laudabili

d i c e n s ; Ne forte in v a c u u m c u c u r r i s s e m a u t c u r r e r e m ( Gal 2 , 2 ) . Etiam

C o r i n t h i i s h o c inc-ulcabat ut vigilarent et ne c a d e r e n t

(1 Cor 10,12), et i n s u p e r a d h o r t a b a t u r ne s i b i m e t i p s i s c o n f i d e rent aut q u i d q u a m

novi i n v e n i r e n t

r e c i p e r e n t , sed e x e m p l a r

aut alienam

praedicationis

ipsius

doctrinatn

probarent

et 67

r e s p i c e r e n t , et ope illius o m n e m s e n t e n t i a m e x a m i n a r e n t ita d i c e n s : V o s m e t i p s o s tentate, si estis in fide, ipsi vos p r o b a t e (2 C o r 13, 5).

H u n c igitur s p e c i o s u m

typum

doctrinse

verbi

i m i t a r i s t u d e b a n t et de litibus q u a n d o c u m q u e i n t e r ipsos o r i u n d i s c u m tirnore et m a g n a s o l l i c i t u d i u e sibi i n v i c e m venerabiles

ecclesiarum

pastures

qui

scribebant

apostolorum

e x s t i t e r u n t . El ne n i m i s r e m o t a a n o b i s e t d i s t a n t i a

heredes

eloquamur,

ita D i o n y s i u s q u i s a n c t a e ecclesiae A l e x a n d r i n a e p r a e s i d e b a t ad eponymum

s u u m s c r i b e b a t , n i m i r u m D i o n y s i m n , qui et ipse

t u n c gregi r a t i o n a b i l i R o m a e p r a e e r a t , et a n t e e u m ad C o r n e l i u m et S t e p h a n u m , q u i

e u n d e m gregem p a s c e b a n t u r ,

responsum

a c c i p i e n s et r e s c r i b e n s in m e d e l a m e o r u n i q u a e ipsis p r o p o s i t a e r a n t . Ita e t i a m E p i c t e t u s ecclesiae C o r i n t h i o r u m e p i s c o p u s a d m a g n u m Dei viriun A t h a n a s i u m s c r i b e b a t . H o s i g i t u r s e q u e n s et legi ecclesiastieae o b t e m p e r a n s e t i a m R e v e r e n t i a t u a a n t e a m i b i s c r i p s e r a t , c u m r e p r e h e n d e r e t n o n n u l l o s ita

simpliciter

a f f i r m a n t e s c o r r u p t i b i l e esse c o r p u s m a g n i Dei et S a l v a t o r i s n o s t r i C h r i s t i , m i h i e t i a m ea m i t t e n s q u a e c o n t r a eos de h a c re s c r i b e r e c o a c l a est el petens, ut h i s lectis et e x a m i n a t i s ipsi responsum

scriberetur,

quidnam

de h o c

secundum

veram

s o l i d a m q u e d o c t r i n a m cogitare o p o r t e r e t . E g o a u t e m loqui vereor, licet a typo d i v o r u m i l l o r u m valde d i s t e m et d e t i c i a m , q u i f i r m a m e n t u m et m u n i m e n t u m v e r i t a t i s v e r b i q u e pielatis m i n i s t r i e x s t i t e r u n t , ne gloriae

hallucinatio

m i h i vel hoc s o l u m suggerere v i d e a t u r , ut ego o r n n i n o i n e i p s u m c u m illis co in pa r a r e p r a e s u m a m . A t t a m e n q u o d iis q u i i n t e r

89 episcopos positi sunt non est absque periculo in illis tacere quae ad talia pertinent, servus ostendit de quo in divino evangelio scribitur,qui quoniam potius pigredinis et non domini sui servus exstiterat et talentum in silentio absconderat, lamentans et vehementer dolens gratia Dei ipsi concessa spoliatus et in tenebras exteriores eiectus est. Et sanctus apostolus manifeste clamat : Dispensatio mihi eredita est (1 Cor 9, 17), ministerium verbi 68 evangelici ita appellans, et : Vae mihi est si non evangelizavero (1 Cor 9, 16). Oportet nos igitur, quoniam comminationem divinam maxime timemus, gratiae Dei operatione nos p r e v e niente, a qua orane verbum et sana cogitatio procedit, pro modicis viribus quae in nobis sunt, breviter pro ut possibile est, claram de his sententiain efformare et indicare, a qua vis exaggeratione

superfluarum opinionum abhorrentes, ne de aliis

disserere videamur et non de iis de quibus loqui parati s u m u s . Debem us autem cum inspiratis Scripturis consentire et etiam viros electos et legis peritos sequi, qui successive doctores mysteriorum sanctae ecclesiae exstiterunt,

non in doctrinis

tantum sed etiam in ipsis verbis doctrinas exprimentibus, et illud pro vero habere quod ab iis dictum est, et pro non vero quod ab iis dictum non est. Ego utique me propriae infirmitatis conscium esse fateor, et loto tempore vitae meae sollicitudo mihi est verbis et sententiis istorum etiam mentem meam regere linguamque moderare, et quandocumque occasio postulaverit illa loqui et scribere, et non ut Patres quidem eos esse agnoscamus, sed super ilia obligatoria nos efferamus quae a b iis dieta sunt el doctrinas accuratas expriniunt. Non enim ipsi loculi sunt iuxta

¡iifallibilciii

vocem Salvatoris

nostri sed

Spiritus Palris eoruni. qui in ipsis loquebatur et indicabat quaenam

loquenda et quaenam loquenda

non essent,

pro

insidiis quae inter eos ex parte malignae f'allaciae haeresium oriebantur, ita ut quod sub inquisitione et examine non cadit

12

90 o m n i n o nobis [tractandum] non relinquatur Vere igitur mag n u m est et valde m a g n u m quod nobis coaetaneis incumbit, licet in ordine d o c t o r u m positis, ea quae ab illis elaborata et investigata sunt pure et sine adulteratione apprehendere et enuntiare. Rogo igitur Pietatem t u a m , ne hoc aegre ferat quod tractatio ad instar interpellationis currit et examinis quod veritati gratum est, et non pertinaci modo merae dissertationis. F o r s i t a n haec inea petitio superflua est, quia antea nos ad examen eorum quae scripsisti et non ad m e r a m acceptationein per m o d u m concessionis exhortatus es. Itaque confidimus fore ut iuxta precem apostolicam pax Christi mulceat corda nostra qui veritatem quaerimus, et caritas o m n e id licitum reddat quod est v i n c u l u m perfectionis. Quis igitur ignorai sequentes divinas Scripturas omnes 69 illos probatos doctores dixisse Filium et V e r b u m Dei qui est ante saecula novissimis temporibus absque omni mutatione et variatione de Spiritu sancto et ex Deipara semper Virgine Maria i n c a r n a t u m et i n h u m a n a t u m i. e. hypostatice u n i t u m esse carni cui est a n i m a intellectualis, ex q u i b u s etiam nostra h u m a n i t a s constat, cum peccatum e medio s u b l a t u m esset, quod neque ad constitutionem et n a t u r a m h u m a n a m pertinere censetur, quon i a m infirmitas est et aegritudo mentis, per potestatem liberi sui arbitrii ad illegalem concupiscentiam deflexae. Qua c u m etiam Adam aegrotaret et ad voluptatem consilium dirigerei, victus est sapore fructus arboris a qua prohibitus erat. J a m vero infirmitas sanitatis privatio est. Ergo infirmitas est etiam m u t a ti o mentis a recto Consilio recedentis. Quodsi quis igitur sibi ea cogitare eligit quae sana sunt et Deo grata, peccatum et infirmitas non exsistunt. Hinc in antecessum patet peccatum, quod ex privatione et mutatione sanitatis accidit, aliquid esse negativi et sine s u b s t a n t i a . Ergo etiam A d a m q u a m d i u erat in statu valetudinis i. e. o b s e r v a t i o n s m a n d a t i divini, n u l l u m vestigium

91 peccati in eo fuii. C u m vero mentem s u a m motu voluntario ad i n c i t a m e n t u m volnptatis convertisset et servus vilis cupiditatis evasisset, eo quod a reclitudine declinavit, s u b peccato fuisse et dicitur et cognoscitur. H o c vero a b eius potestate pendebat, peccare nempe et non peccare. Hinc etiam gratia i m m o r t a l i t a t i s spoliatus est, eo quod

nube peccati similitudinem

imaginis

divinae turbavi t,vi cuius c u m rationalis in a n i m a fo.rmatus esset, plenus erat consortii Spiritus sancti et totius scientiae et virtutis receptivus. Hoc est enim illud s p i r a c u l u m

vitae quod

sicut

divina S c r i p t u r a dicit in faciem eius a Creatore inspiratimi erat, q u o n i a m in a n t e c e s s u m

c o m m i n a t i o n e ei n u n t i a t u m est : In die

quo comederitis ex ea morte m o r i e m i n i ( G e n 2, 17). Mors autem hic vera intellegitur, separatio nempe a vita et alienatio a Deo qui est vita per n a t u r a m et i m m o r t a l i t a s . De quo etiam a b uno divorimi sapientium

scriptum e s t :

Deus m o r t e m

non

fecit

( S a p 1, 1 3 ) . P r i u s vero ideo id c o m m i n a t u s est quod ex peccato secuturum erat, ut homo in observatione mandati divini perseverans et gratia ac fruitione divini consortii saginatus m o r t e m oblivioni daret et a Deo non separaretur. C u m autem ipse peccasset, t a m q u a i u misericors et figniento suo parcens non crudeliter sed polius valde suaviter eum d a m n a v i t . Nani q u i a c o m p o sitorum proprietas est ut dissolvantur, sententiam de eo proferens : Q u i a pulvis es el in pulverem reverteris (Gen 3, 1 9 ) , id quod ex compositione

conslabat

solvit,

restitutionem

resurrectionem ope divinae suae i n c a r n a t i o n i s ei

et

procurans.

Non autem id solvere quod peccato aegrotabat quid aliud fuisset nisi m a l u m ex p e c c a t o m a n a n s permittere ut i m m o r t a l e maner e t ? E t ante m a n d a t i p r a e v a r i c a t i o n e m

toti h o m i n i

minatus erat, si m a n d a t u m esset transgressus,

mortem

indiscriminatim

dicens : In q u o c u m q u e die c i b u m p r o h i b i t u m comederis m o r t e morieris ( G e n 2, 1 7 ) , ut voluntarium i m p e t u m in

peccatum

timore frenaret. Sed p o s t q u a m praevaricatus est et peccavit, in

miseralioiiem pronus el reinissionem procurans animae rationali, quae propter naturalem contemperationein in voluptatem corporis terreni deflexerat, quoniam ipse cognovit

figmenlum

nostrum et recorda tus est quia pulvis sumus ( P s 102, 14) iuxta vocem psallentis prophetic — mcerorem condemnationis divisit et hanc quasi in dimidiam partem redegit et ad corpus solum mortalità tern restrinxit dicens : quia pulvis es et in pulverem reverteris, ne anima rationalis voce divina rursus totaliter condemnata a Deo recederei et omnino impotens esset expergiscendi et unde ceciderat sursum prospiciendi. Quod autem dictum est per effata sanctorum Patrum et doctorum confirmare oportet. Si enim pro omnibus et singulis assertis testimonia citaverimus, tota tracia lio omnino credi bilis simul el lucida evadet,

verbisque testimoniorum

ad instar

ornatus cniusdam et invincibilis lorica? indula, non ita utique ut tractatio alia enuntiet et alia doctrinae Patrum effata in medium proferat, quae diversa significent.Igitur Athanasius qui nobis iiierrantis fidei fundamentum circa incarnationem reliquit, quod scilicet unam naturam Verbi Dei incarnatam confiteli oportet, cuius doctrinas legem orthodoxise Gregorius Theologus appellavit, de quo etiam s. Cyrillus dixit quod intellectu apostolico et invincibili contra commenta l'utilium sermonum ini- 71 quorum haereticorum pugnavi t et ad instar sua vis odoris olei prieparati (Excle 10, 1) per opera sua universa qua? sub coelo sunt gaudio, deleclatione ac ketitia affecit et cuius doctrinarum rectitudinem et accurationem omnes testantur, ipse in tractatu qui inscribitur Calechesis de apparitione corporea fìlli Dei et Salvatoris nostri Jesu Christi pro nobis incarnati ita scribit. Athanasius

: (1)» Deus enim bonus vel potius bonitatis fons est,

bono autem nullius rei est invidia. Ideo quia nulli invidet quo(t)

M 25, 101 AB.

93 m i n u s sii, per V e r b u m suuni quod est D o m i n u s noster J e s u s Christus ex nihilo o m n i a fecit et magis prie o m n i b u s quse sunt in terra super genus h o m i n u m misertus est, et videns illud ex natura proprise conditionis semper m a n e n d i impotens

esse,

aliquid a m p l i u s eis donans, non mere ul cetera alia aniinalia quae sunt in terra ita homines crcavit, sed s e c u n d u m imaginem suam eos fecit, postea etiam graliam a V e r b o suo provenientem eis eoncedens, ut u m b r a m q u a n d a m ipsius imaginis h a b e n t e s et rationales

facti, in beatitudine perseverare possent, in pa-

radiso realiter vita viventes quse in veritate s a n c t o r u m est. Quia vero sciebat voluntatem h o m i n u m in u t r a m q u e partem declinare posse, in a n t e c e s s u m lege et loco gratiam iis c o n c e s s a m m u n i vit. Cum videlicet in paradisum s u u m eos introduxisset,

legem

e i s d e d i t , ut si gratiam'servarent et boni manerent, vita eis esset paradisiaca, quae est a b s q u e aerumna et dolore et morte et sollicitudine, si vero deflecterent et m u t a r e n t u r et mali fìerent, ipsi scirent se naturalem corruptionem per mortem subituros et non amplius in paradiso victuros sed i a m extra illuni morientes in morte et corruptione esse m a n s u r o s . » E n c l a r i s s i m e m o r t e m quae a n i i n a m a corpore separat corruptionem in natura appellai. Composita

e n i m naturaliter

dissolutio

sequitur.

Dissolutio

autem est mors et separatio animae a corpore et eorum ex q u i b u s corpus constat. Non enim ex terra tantum sed etiam ex elementis ipsi aflìnibus corpus

humanuni

f o r m a t u m est, d a r e hoc i n d i -

c a n t e Deo F a c t o r e et F o r m a t o r e J o b u m quasi interrogando respiciente et dicente : An tu quoque l i m u m terrae sumpsisti et h o m i n e m formasti et loquentem in terra posuisti ( J o b 3 8 , 1 4 graec.)? L i m u s e n i m a b s q u e dubio pulvis est aquae niixtus, qui partialiter etiam aèris et ignis compositionem exhibet,ex q u i b u s corpora constituuntur. A n i m a l vero loquens in terra a F a c t o r e suo positura et in ea c o n v e r s a n s quid aliud indicat nisi h o m i n e m r a t i o nalem ex a n i m a intellectual! et corpore c o m p o s i t u m , qui disso-

94 lutionem m o r t i s et n a t u r a l e m corrupiionem p a s s u s non esset, nisi gratiam i m m o r t a l i t a t i s habuisset et nisi prius c o r r u p t i o n e m animse passus esset, qua? extra n a t u r a m est, e t a d v i l e m voluptatem se demisisset e t m a n d a t u m t r a n s g r e s s u s esset e t s e r v u s vilis concupiscentire evasisset. U t r u m q u e enim doctor indicavit, et hoc quod gratia fuit i m m o r t a l i t a s Deique c o n s o r t i u m et illuminatio, dicens e u m gratiam iis concessam lege et loco m u n i v i s s e et illud quod prsevaricatio erat malitia. Dixit enim : si deflecterent et m u t a r e n t u r et mali fierent. Malitia a u t e m est anirrme passio, ad q u a m c o n t r a ius m e n s convertitur. Dicendo e n i m : si deflecterent valde congruenter et convenienter m o t u m sui c o m p o t e m declarat, eisque possibile fuisse ut non m u t a r e n t u r . Idem a d s t r u i t etiam s a n c l u s Cvrillus, quod non n a t u r a fuit sed gratia q u a h o m o propter prsevaricationem privatus est, in doctrinali expositione « de solutionibus », q u a m redegit ad T i b e r i u m d i a c o n u m et confratres eius perfecte quasi per c a n o n e m ila loquens. Cyrillus

: « N a m nihil a m i s i m u s e o r u m quae

n o b i s naturaliter insunt.» Item in libro 1. expositionis evangelii J o a n n i s ita scribit. Cyrillus

(2) : «Est igitur h o m o a n i m a l ratioi

nale et c o m p o s i t u m , ex a n i m a n i m i r u m et carne h a c terrena et tempori subiecta. Q u o n i a m vero a Deo factus erat et in exislenliam venerat incorruptibilitate et indelebilitate n a t u r a l i t e r carens,

hae enim soli Deo n a t u r a l i t e r

vitse o b s i g n a b a t u r , vi propinquitatis q u o d est

competunt,

spiritu

ad D e u m illud

bonum

s u p r a n a t u r a m consecutus. Inspiravit enim in fa-

ciem eius s p i r a c u l u m vitee et viventem (Gen 2, 7). condemnationem

Cum

perciperet

factus est h o m o in

vero et

propter

iuste

tunc

animam

prsevaricationem audiret :

Quia

pulvis es et in pulverem reverteris (Gen 3, 19), gratia exutus est, recedit vero a carne terrena s p i r a c u l u m vitas i. e. spiritus 73 eius qui dicit : Ego s u m vita (Jo 14, 6) et in m o r t e m in carne (1)

M 73, 160 A sq.

tantum ens vivum labitur, anima in immortalitate servata, quoniam carni tantum dictum est : Quia pulvis es et in pulverem reverteris. » Quod lucidissime sapientissimus Athanasius in tractatu supra memorato, insuper et haec subiungens et declarans, qusenain sit corruptio peccati quae est extra naturam, et quae sit rursus naturalis corruptio mortis quae hoinini accidit et accidere solet, ita enuntiat. Athanasius (1) : « Est enim homo natura mortalis, quia ex nihilo ortus est.Propter similitudinem vero cum eo qui est si earn Dei contemplatione servasset, naturalem corruptionem retudisset et incorruptibilis mansisset sicut ait Sapientia : Custoditio legis confirmatio incorruptionis est (Sap 6, 19). D u m vero erat incorruptibilis, iam t a m q u a m deificatus vixisset, sicut etiarn divina Scriptura alicubi hoc indicans dicit : Ego dixi dii estis et filii Excelsi omnes, vos autem sicut homines moriemini et sicut u n u s de principibus cadetis ( P s 81, 6-7). Hoc vero propter consensum serpenti prsestitum accidit, sicut rursus Sapientia dicit : Deus hominem creavit in incorruptibilitatem et imaginem seternitatis suae fecit eum, invidia autem diaboli mors intravit i n i n u n d u m (Sap 2,2324). Et cum hoc accidisset, homines mori coeperunt et deinceps contra eos vigujt corruptio et eo maiores vires quam ipsa naturae conditio in omne genus hominum habuit, prout etiam Dei comminationem ob mandati praevaricationem in ipsos prolatam antea acceperat. » Cum igitur hie doctor apostolicus aperte dicat et doceat corruptionem naturalem esse mortem hominis et compositi solutionem, quam passus est quando gratiam incorruptionis et immortalitatis amisit, eo quod earn per observationem legis et mandati ipsi impositi non servavit, sed per serpentis deceptionem ad incitamentum concupiscentiae declinavit et sui ipsius (1)

M 25, 103 C.

96 p o t e s t a t e m ad h a n c convertit, et e v a n u i t in c o g i t a t i o n i b u s

suis

( R o m 1, 2 1 ) , sicut a p o s t o l u s dixit, et aegrotavit h o c m o r b o et corruptjone quae

est praeter n a i u r a m ,

et p l u s s a p u i t q u a m

oportet sapere ( R o m 12, 3 ) et l o c o d i v i n a e f r u i t i o n i s sibi id elegit q u o d a p p e t i b i l e v i d e b a t u r et a c o n g r u o deflexit : q u o i n o d o n o s u n i c o s e n s u n o m e n c o r r u p t i o n i s a c c i p i e m u s et s o l u m c o r r u p t i o n ! q u a e est extra n a t u r a m , n i m i r u m peccato, illud a p p l i c a b i m u s neque d i c e m u s etiam mortem hominis,

scilicet d i s s o -

l u t i o n e m c o m p o s i t i , n a t u r a l e m c o r r u p t i o n e m e s s e , sed v o c e m ad i n c o n g r u a m o p i n i o n e m a p p l i c a n t e s i n t e r r o g a b i m u s : Q u i d i g i t u r ? D e u s creator est c o r r u p t i o n i s ?

H o c a u t e m d i c e r e vere

est h o m i n i s m e n t e destituti. N a m ex hac v o c e

inconvenienter

a p p l i c a t a d e d u c i p o s s e t e t i a m c o r r u p t i o n i s q u a e est extra n a t u r a m , i. e. peccati, D e u m c a u s a m e s s e . Creatura e n h n m u t a t i o n i et variationi tota s u b i c i t u r . D e i increati

vitaeque essentialis,

( E x 3, 14). S u p e r n i s u b Deo sunt,

I m m u t a b i l i t a s n i m i r u m s o l i u s est quia

i p s e est

ille q u i

vero a n g e l o r u m e x e r c i t u s et o m n i a

qualia s u n t e t i a m creaturae r a t i o n a l e s ,

est

quae

naturae

s u n t m u t a b i l e s et v a r i a b i l e s . Q u o d d e m o n s t r a t d i a b o l u s et qui cum

eo d e f e c e r u n t , q u i a n t e a ad b o n o s e x e r c i t u s

angelorum

p e r t i n e b a n t et v o l u n t a r i e a d i v i n a v i s i o n e a s p e c t u m averterunt et s u p e r b i a elati s u n t et m o r b o m u t a t i o n i s et c o r r u p t i o n i s q u a e est extra n a t u r a m a e g r o t a v e r u n t , q u o d e t i a m E z e c h i e l propheta D e u m u n i v e r s o r u m d i c e n t e m i n t r o d u c i t , a l l e g o r i c e q u i d e m ad p r i n c i p e m Tyri, in v e n t a t e a u t e m ad d i a b o l u m , o s t e n d e n d o q u a lis fuerit et q u o m o d o e i e c t u s sit c u m m u t a t u s esset, ita l o q u e n s : Et peccasti et d e i e c t u s es de m o n t e Dei et es C h e r u b d e m e d i o lapidum

i g n i t o r u m et e l e v a t i m i

est cor t u u m

propter d e c o r e m

t u u m et perdita est s a p i e n t i a t u a c u m d e c o r e tuo, propter m u l t i t u d i n e m p e c c a t o r u m in terrain te proieci ( E z 2 8 , 1G-17).

Itaque

l a p i d e s i g n i t o s v o c a v i t e x e r c i t u s a n g e l o r u m , q u o n i a m e t i a m al i u s p r o p h e t a s a n c l o s h o m i n e s qui t a m q u a m angeli c o n v e r s a t i

74

97

sunt ila vocat dicens : Lapides sacri volvebantur in terrain. Et montem sanctum vocat sublimem ordinem supernorum exercituum, ex quo sunt Cherubim qui ad instar hastatorum deserviunt. Eiecerunt diabolum qui suam sapientiam corrupit et propter superbiam ordinem suum oblitus est. Nam angelis quoque sapientia est quae ordinem non obliviscitur. Ideo et divina Scriptura cantici canticorum hos rationales et immateriales exercitus ordinatos vocat, nomen eorum «acies ordinata» appellans (Cant 6, 3). Numquid igitur etiam hie mutationis et corruptionis, quae est extra intellectuum naturam, Deum esse causam dicem u s ? Absit. Potius eum esse creaturarum et naturarum mutabiliutn creatorem, quoniam immutabilitas naturalis increatae [tantum] naturae propria est. T a m q u a m sufficientem vero illustrationein, quia rationales sunt, fruitionem eis dedit, ut visione et gloria Dei splenderent et in ipsa firmi et stabiles in immutatione permanerent, et non solum hoc, sed ut etiam ad instar apostoli dicerent: Caritas Christi captivat nos (2 Cor. 5, 14). Cum igitur voluntarie diabolus et rebelles exercitus cum eo aspeclum a tali fruitione beatitudinis et glorificationis avertissent, i[>si sibi causa mutationis et corruptionis intellectuum evaserunt et in tenebras inciderunt. Tenebrae enim a vera luce sunt separatio, et vera mors est recessus a vera vita. Sicuti igitur propterea Deum creaturarum mutabilium Creatorem esse dicimus et non mutationis et corruptionis, ita etiam respectu constitutionis hominis, quoniam natura est composita et mortalis, Deum creatorem esse congruenter profitemur, sed non mortis et dissolutionis et corruptionis naturalis. Nam possibile ei f'uisset gratiam imaginis divinae et immortalitatis servare, nisi prius mens eius mutata esset et corruptione extra naturam aegrotasset, quae eum in pulverem convertit, sicut Ecclesiastes ait, et in dissolutionem et mortem naturalem, quoniam proprietas est naturae compositae ut dissolvatur 13

98 quando gralia Dei spoliatur, quod ipse etiam indicavit ita decernens : Quia pulvis es et in pulverem reverteris (Gen 3, 19). Non enim dixit : Quia nunc pulvis evasisti, sed es i. e. quod natura es eris et dissolveris. Terrae enim affinis est solutio, q u a m non patereris, si vestein incorruptibilitatis servasses, quae tibi indissolubilitatem procurasset. Audivimus enim vocem magnidoctoris Athanasii docentein natura quidem hominem esse mortalem, quia ex nihilo factus est, propter simiiitudinem vero cum eo qui est, si earn servasset, per Dei contemplationem corruptionem naturalem retudisset et incorruptus mansisset sicut Sapientia ait : Observatio legis confìrmatio incorruptionis est (Sap 6, 19). Quod vero angelici et intellectuales et immateriales spiritus mutabilitatis receptivi sunt, rursus vox doctrinalis confirmât. Basilius enim divus sapiens in epistula ad Amphilochium de Spiritu s. declarans etiam illos auxilio a Spiriti! s. 76 egere ita docet. Basilius (1) : « Gradus suos perseverantia in bono servant, in voluntate potestatem liberi arbitrii possidentes neque umquam ex constantia in vero bono excidentes, ita ut si ratione Spiritum tollas, cœtus angelorum dif'fluant, deleantur etiam principatus archangelorum et omnia confundantur, sine lege, ordine et statuto vita eorum iam exsistente. Quomodo enim angeli dicere possunt gloria in excelsis Deo, d u m a Spiritu non roborantur ? Nemo enim potest dicere Dominus Jesus nisi in Spiritu sancto et nemo in Spiritu Dei loquens dicit anathema Jesu, id quod mali et adversi spiritus dicunt, quorum lapsus id confirmât quod exercitus intellegentes potestate liberi arbitrii praediti sunt et aequali versatilitate ergo virtulem et vitium gaudent et ideo auxilio Spiritus indigent. » Idem etiam Cyrillus paucis verbis hic quoque per modum canonis usus in tractatu ad iìdelissimum imperatorem Theodosium ait. Cyrillus (2): (1) (2)

M 32, 137 B. M 76, 1148 C.

99 « Quod enim necessario initium sumpsit sui esse, iam mutabilitatem quoque insitam habet. Deus autem qui est supra omnem intellectum, cui competit aeternitas ultra originem et corruptionem excelsa et distans, mutatione sublimior est. » Similiter etiam in libro 6. expositionis evangelii Joannis dicit.

Cyril-

lus ( 1 ) : « Quidquid enim factum est, c o r r u p t i b l e est, etiamsi nondum corruptum est, eo quod voluntate Dei in incorruptione servatur. Incorruptibilis vero et aeternus per naturam est Deus, non alterius voluntate id assecutus sicut etiam creaturae, sed continuo

bonis substantiae suae fruens, inter quae est etiam

aeternitas. » Cui congruit etiam quod apostolus dicit ad Timotheum de Deo super omnia excelso scribens : R e x regum et Dominus dominantium qui solus habet immortalitatem (1 T i m . 6, 16), quoniam creaturae

secundum

ipsius voluntatem et

gratiam ab ipso perceptam in immortalitate et incorruptibilitate persévérant et auxilio ab ipso percipiendo egerent, etiamsi naturam sicut angeli immortalem haberent. Eius vero solius haec [immortalitas] etiam vere est, quia ipse est vita animarum eorum et sustenta tor omnium quae sunt omniumque largitor bonorum, id quod rursus sapientissimus confirmât Cyrillus in homilia 45. in evangelium Lucae ita loquens. Cyrillus

(2) :

« Supremae naturae tantum est posse mortuos suscitare. Ipsa sola habet immortalitatem et ab ea moveri et vivere trahit omne id quod ab ea ad hoc vocatum est. » Itaque probatum est sicut creaturarum et naturarum mutabiliuin Deus est creator et non mutationis, ita etiam naturae mortalis et corruptibilis creatorem esse et non dissolutionis et mortis et corruptionis, quoniam ab initio id quod

naturae

deerat, per gratiam immortalitalis et consortii et iliuminationis divinae ei (1) (2)

concessit, quae

M 73, 928 A. Cf. M 72, 950 C.

cum cautione conservanda

erat.

100 J a i n v e r o quia A d a m h a n c gratiam non servavit, q u o n i a m c o n cupiscibili amore cibi prohibiti m e n s eius voluntarie aegrotabat, per mutationem et corruptionis inceptionem peccatique c o m missionem ipse sibi, utpote compositus et mortalis, conversionis in dissolutionein et n a t u r a l e m corruptionem causa evasit. P r o p terea V e r b u m Dei, figmenti nostri F a c t o r , per quem P.i ter o m n i a fecit, ex mera bonitate quod ceciderat erigere volens et ad primitivum ordinem reducere g r a t i a m q u e i m m o r t a l i t a t i s ei restituere, non coactus egit potentia sua divina utens, sed sicut iustitiae rationi couveniebat decrevit, ut quod ceciderat denuo pro clade sua [reparanda] pugnaret, et quia fieri non poterat ut ullus h o m i n u m h a n c luctam vinceret neque t i m e n d u m erat ne alia creatura sentential« Dei

solverei edicentis : Quia pulvis es et in pulverem

reverleris (Gen 3, 1 9 ) , h o m o autem de diabolo victoriam reportare debuit, qui eum q u o n d a m seduxerat et vicerat m o r t e m q u e ei antea paraverat : rei diffìcili praebuit s u c c e s s u m Dei V e r b u m , Sapientia ac V i r t u s Dei P a t r i s , qui sine m u t a t i o n e h o m o factus est Deus esse non desinens, et mali d a e m o n i s m a c h i n a t i o n e s in caput eius retorsit, ut ilium h o m i n e m quem seduxerat dicendo e u m D e u m evasurum

si de fructu prohibito m a n d u c a s s e t , vere

D e u m simul et h o m i n e m esse reperiret. I t a q u e quia sicut dixi hie erat finis, ut c e r t a m e n denuo totum

figmentum

humanum

propter c l a d e m cominitteret,

quod corruptibile et m o r t a l e in

natura sua erat quodque devictum erat et g r a t i a m i m m o r t a l i t a t i s amiserat,

hypostatice sibi sine peccato univit, sicuti d i x i m u s ,

ut in eo quod mortale et passibile erat c u m diabolo congrediens et pugnando

raanum

c u m eo morte voluntaria

conserens legitime et s e c u n d u m rationem

redemptionis

iustitiae

victoriam

caperet, in co quod ad patiendum aptum erat i. e. in c a r n e m o r t e m gustando. I n i m i c u m autem m o r t u u m exhibuit per resurrectionem,

qua

totum

genus h o m i n u m suscitavit, nobis t a m -

q u a m primogenitus ex mortuis innotescens. Haec enim o m n i a

101 nobis gessit et fecit, qui in eura credimus et in formam mortis eius baptizamur et in quantum possibile est triduum sepulturae eius triplici immersione in aquas

mysticas

imitamur,

inde

virtutem et pignus resurrectionis accipientes, ut licet mortem communem et naturae

corruptionem passi

denuo oriamur

Nam nova nativitas est baptismus in mortem Domini nostri collatus, qui venit quidem ad mortis tentamen in carne, sed in hac illam tantummodo gustavit, sicut scriptum est, et resurrectione mortis potestatem

solvit.

Ideo ad Hebraeos

scribens

sapientissimus Paulus eidem naturae nostrae Verbum Dei participasse docuit, quoniam sub mortis potestate fuit, ut in ilia natura cuin morte luctans eius potestatem et diabolum destrueret, qui per earn in nos invaluerat.

Dicit enim : Quia ergo

pueri communicaverunt carni et sanguini, et ipse similiter participavit eisdem, ut per mortem destrueret eum qui habebat mortis imperium i. e. diabolum et

liberaret eos qui timore

mortis per totam vitam obnoxii erant servituti (Hebr 2, 14, 15). En praedicator gentium et fidelis oeconomus mysteriorum Dei manifeste clamat rationem cur Deus Verbum sicut nos istis, i. e. sanguini et carni communicaverit earn esse, quod per ea quae sub mortis potestate erant cum morte pugnare et sicuti dixi iteratam pugnam pro nostra clade committere voluit. Quod vero haec ita sunt etiam spectati ecclesiarum doctores pro temporibus suis docuerunt. Ioannes quoque qui fuit 7 9 episcopus ecclesiae Constantinopolitanse,

qui potum spiritalem

et abundanteni profundebat, lucide id testatur in expositione epistulae ad Rotnanos ita scribens. Ioannes

Chrys.

( 1 ) : « Quod

vero est maius, modus est vicloriae. Non enim aliam carnem assumpsit sed hanc ipsam quae

humiliata

erat.

Acsi quis

mulierem quandam vi lem et tabernariam in foro stantem con(1)

M 60, 514.

102 spirit el v a p u l a n t e m el s e m e t i p s u m islius filium esse d e c l a r a l c u m filius regis sii, et ita earn a vexatoribus

Jiberat. Q u o d et

ipse fecit : et filium h o m i n i s so esse p r o f e s s u s est eique astitil et peccatum d a m n a v i t . H i n c p e c c a t u m earn [carnem] vulnerare a m p l i u s non est a u s u r a , n i h i l o m i m i s p l a g a m

mortis ei inlulil.

S e d per hoc ipsura condemnnlio et perditio p a r a t a est, non carni vulneratae sed peccato vulneranti, id q u o d prae o m n i b u s m a x i m e est m i r a n d u m . Nisi enim in carne victoria reportata esset, non esset tantopere m i r a n d u m , q u o n i a m etiam lex hoc faciebat. Hoc vero m i r a n d u m q u o d c u m carne victoria a d s t r u c ta est et quod q u a e i n n u m e r i s v i c i b u s a peccato huiniliata erat, i p s a de

eo gloriosam

cepit victoriam.

Vide, q u a e s o ,

quot

p r a e c l a r a effecta sint. U n u m , quod p e c c a t u m c a m e n i non vicit, alterura q u o d victum et q u i d e m a b i p s a carne victuin est. Non enim par est non vinci t a n t u m sed etiam victoriam a b ilio capi q u o d continuo h m n i l i a t u m

erat. Tertiura, q u o d

[caro] non

s o l u m vicit sed illud [peccatum] etiam punivil. E o enim quod [Christus] non peccavit, non est victus, eo autem q u o d m o r t u u s est vicit illudque d a m n a v i t , c a m e n i illam antea

a

peccato

spretara ei f o r m i d a b i l e m reddendo. Sic igitur et vira eius solvit et mortem q u a e per illud inlraverat occidit. Q u o t i e s c u m q u e enim p e c c a t u m peceatores a p p r e h e n d e b a t ,

s e c u n d u m rationem

iustitiae m o r t e m iis inferebat. Q u o n i a m vero c o r p u s q u o d sine peccato esse invenerat, in m o r t e m tradidit, t a m q u a i n i n i q u u m c o n d e m n a t u m est. Vides quot victoriae reportatae sint : quod c a r o a peccato vieta non est, quod caro illud vicit et d a m n a v i t , q u o d non simpliciter illud d a m n a v i t sed t a m q u a m

peccamino-

s u m d a m n a v i t . Antea enim t a m q u a m delinquens illud reprehendit et ita d a m n a v i t ,

non simpliciter virtute et potestate sed

etiam s e c u n d u m rationem iustitiae. Hoc enim indicavit dicens : 80 P r o p t e r peccatum d a m n a v i t p e c c a t u m in carne s u a ( R o m 8, 5), ac si q u i s dicat : reprehendit illud quod m u l t u m

deliquit et

103 t u n c d a m n a v i t . Yides peccatimi ubique d a m n a r i , non c a r n e m , h a n c potius coronari et contra illud c o u d e m n a t i o n e m proferre. C u m vero dicit : filium s u u m misit in similitudinem

carnis

( R o m 8, 3), ne propterea pates aliam esse c a r n e m . Quia enim dixit:

peccati, s u b i u n x i t

etiam : similitudinem.

Non

enim

c a r n e m p e c c a m i n o s a m Christus h a b u i t sed similem quidein n o s t r a peccaminosi©, t a m e n sine peccato et in n a t u r a e a n d e m ac nostrani, ut inde etiam cognosceretur n a t u r a m carnis m a l a m non esse. N o n enim alia carne loco anterioris a s s u m p t a vel h a c s e c u n d u m n a t u r a m m u t a t a ita pugnam no va in Christus paravit, sed sinens earn in sua n a t u r a permanere coronami victoriae de peccato earn plectere fecit et tunc post victoriam earn suscitavit et i m m o r t a l e m reddidit. » Pietas t u a ex effatis d o c t o r u m certe collegit, q u o m o d o iIle qui nostrani r e d e m p t i o n e m p r o c u r a b a t in carne mortali cum morte pugnaverit et pro clade nostra [ rep a r a n d a ] d e n u o luctatus vicerit, resurrectione c a r n e m mortis receptivam

i m m o r t a l e m reddens. N a m ipse doctor de carne

Domini nostri manifeste dixit eum t u n c post victoriam e a m suscitasse et i m m o r t a l e m reddidisse, c u m antea hoc a l t e r u m clarissime dixerit : « Non enim carnem p e c c a m i n o s a m C h r i s t u s h a b u i t sed similem q u i d e m nostrte p e c c a m i n o s a , t a m e n sine peccalo et in n a t u r a e a n d e m ac nostrani. » Itaque ex antecedentibus patet corruptionis ex peccato provenientis n u l l u m p r o r s u s vestigium in carne Domini nostri inventimi esse, erat enim sancta et a b s q u e peccato inde a nativitate. Hoc manifeste etiam sacrae S c r i p h m e c l a m a n t per vaticin i u m lsaite : A n t e q u a m sciat puer b o n u m vel m a l u m , r e p r o b a bit m a l u m (Is 7, 16) et postea : Qui peccatimi non fecit nec inventus est dolus in ore eius (Pet 2, 22 Is 53, 9). C o n f i t e m u r vero corruptionis ex morte provenientis e u m receptivum fuisse a l i o r u m q u e t o r m e n t o r u m et passionum irreprehensibilium quae s u b m a c u l a i n peccati non cadunt, q u o n i a m erat n a t u r a mortalis

104 mortisque receptivus, hsecque omnia in eo i'uisse, quia non

vi

et potentia, sicut doctor dicit, sed secundum ralionem iusiitise E m m a n u e l denuo pro nostro lapsu [ reparando ] luctari voluit, id quod aliter iuste geri non poterat, nisi eo quod in carne m o r tis receptiva cum ea luctabatur et ita earn inanem per resurrectionem

ostendit, incorruptibilem

el immortalem reddens car-

nem in qua tentamen mortis suscepit. Q u a m q u a m enim iuxta Isaiae

vaticinium

tempore voluntariaj

passionis

non erat ei

splendor neque gloria neque speciem habebat neque decorem, sed inglorius aspectus eius et prse aspectu omnium h o m i n u m mutatus et vir dolorum eraf, tamen iniirmitates tolerare sciebat ( I s 53, 2, 3 ) et peccata nostra ipse pertulit super lignum ( 1 Pet 2, 27), in semetipsum

crimina

nostra suscipiens, et ad hoc ut

languores o m n i u m nostrum portaret ipse sufficiebat. Erat enim vere Deus, etiam

cum

sine mutatione incarnatus esset et in

nostra forma versaretur. Ideo prophela addit : P r o p t e r peccata populi mei in mortem venit et non simpliciter sed etiam hoc adiungens : Vita eius de terra .sublata est ( I s 53, 8). Eius nimirum qui voluntarie in mortem se demisit vita de terra sublata est, et exaltatus est et supra

coelos ambulavit et transiit, quia

rex fuit glorise et vita per suam naturam essentialis et D o m i n u s exercituum, solium

excelsum occupans, ita ut etiam exercitus

qui in coelo sunt eum agnoscerent et profiterentur, q u a m q u a m propter dispensationem pro nobis dispositam et

voluntariam

exinanitionein ad o p p r o b r i u m passionum se demisit et ignomin i a terrenae convenienter tradidit

illam carnem, qua; hyposta-

tice et inseparabiliter cum eo unita erat, in qua passio et opprobrium

accidebat, cum in Deurn

tentaret, sed ad impassibilem

qui incarnatus erat irruere

ilium accedere non posset, quo-

niam hoc ne possibile quidem erat. Quae iterum

sapiens episcopus

Joannes in homilia

expositionis evangelii Joannis confirmat ita scribens.

80.

Joannes

105 Chrys. (1) : « Clarifica me tu Pater apud temetipsum claritate, quam habui priusquam mundus esset apud te (Io 17, 5). Ubi est ilia claritas ? Esto te intra homines congruenter sine gloria fuisse propter vestem superindutam, quomodo et apud Deum clarificari vis ? Quid igitur hie dicit ? De dispensatione est 82 sermo, quoniam natura carnis nonduin erat glorificata neque incorruptibilitate fruebatur neque solii maiestatis particeps facta erat, ideo non dixit : in terra, sed : apud te. Hac gloria etiam nos pro modulo nostro fruemur, si vigilaverimus. Ideo etiam Paulus dicit : Si tamen compatimur etiam conglorificabimur (Rom. 8, 17). » Quid fuerit his clarius quae lucide docent quod camera, quam supra doctor dixerat Emmanuelem postquam cum morte luctatus esset resuscitasse et immortalem reddidisse, hie dixit etiam incorruptibilitate fruitam esse, quae ei ante passionem non erat. Voluit enim sapiens ille non acsi impossibile ei fuisset cameni suara inde ab ipsa unione secum, i. e. statim cum incarnatus esset, incorruptibilem et impassibilem et immortalem reddere, quasi secundum rationem iustitiae et non virtutis suae Deo dignae excessu denuo pro clade nostra reparanda pugnare et in carne passibili et corruptibili et mortali cum morte luctari et hanc ita resurreclione delere, ut nos quoque tamquam primitiae primogenitura ex morfuis sequentes, post mortis nostrae tentameli inde a resurrectione mortuorum immorlalitate et gloria in regno coelorum frueremur.Dicit enim doctor nos quoque hac gloria pro modulo nostro fruituros esse, si vigilaverimus. Noluit enim Verbum Dei, utpote nullius rei indigens, sibi quidquam ad augendam propriam gloriam inde ab incarnatione addi.Vidimus enim gloriam eius.ait evangelista, gloriam Unigeniti a Patre, plenum gratise et veritatis (Io 1, 14). Sed humiliavit semetipsum homo sine mutatione factus, et in nostris mensuris nobiscum stetit et in omnibus tamquam vianos(1)

M. 59, 435.

14

106 tris conditionibus positus est et in iis conversatus et vere in carne mortis receptiva mortuus est et ita inde a resurrectione mortuorum immortalitateni et incorruptibilitatem et impassibilitatem nobis initiavit, ut nos quoque ipsum sequeremur.

Quotnodo

igitur ignominia ei fuisset, qui inquantum Deus dives, tamquam incarnatus pauper est, in carne corruptibili et passibili et mortali luctam quse nobis incumbebat suscipere et in nostris conditionibus iuste et sine violentia mortem vincere et ad resurrectionein et immortalitatem et incorruptibilitatem nobis omnibus, fìdelibus nempe, viam sternere, quorum naturam per incarnationem communicavit ? Considera quaeso eundem doctorem in expositione epistulae ad Romanos haec eloquentem.

Joannes

Chrijs.

(1):

«Ne

igitur corpus nunc vivere sinas, ut tunc vivat, f'ac illud mori ne moriatur. Si enim vivum manserit non vivet, sin

autem

morietur, tunc vivet. Hoc etiam in generali resurrectione accidet. Antea enim debet mori et sepeliri, et tunc immortale fiet. Hoc etiam in baptismo accidit : antea [corpus] crucifixum et mortuum est et deinde surrexit. Hoc etiam corpori dominico accidit, nam illud quoque crucifixum et riiortuuin est et postea surrexit. Hoc igitur nos quoque operibus continuo

againus,

mortifìcemus non naturam inquam, absit, sed inclinationes ad opera mala, quia etiam haec est vita, immo principalius haec est vita, nihil humanum pali neque cupiditatum servos esse. » In omnibus igitur Christus nobis moderator evasit, sicut ipse in evangelio dicit, eo quod i'ormam nostrani excepto peccato assumpsit. In natura enim et non in peccato nobiscum c o m municavit, quod neque substantia est sed morbus voluntatis. Quaenam vero sit natura nostra, defìnitio eius indicai, sumniatim compleclens omne animal rationale et mortale, intellegentiae et scientiae receptivum. Ita enim etiam sapiens Cyrillus (1)

M 60, 520.

107 contra impiumDiodorum scribit. Cyrillus( 1) : «Haec est, amice, naturae humanae,quae etiam essentia vocatur : animal rationale et mortale. » Ita rursus in libro 6. expositions evangelii Ioannis. Cyrillus

( 2 ) : « R a t i o enim hominis i. e. definitio eius essentiae

est animal rationale, mortale,intellegentiae et scientiae receptivum.» Itaque naturae nostra} Factor, qui earn mortalem simul et rationalem fecit, hanc naturam quam fecerat sibi hypostatice univit, unus exsistens ex duobus perfectis, divinitate et humanitate, et idem Deus et homo et una hypostasis unaque natura ipsius Verbi incarnata, ut id quod nobis deerat nobis restitueret, gratiam inquam immortalitatis, per resurrectionem quae est reditus ad pristinum statura. Effatum enim eius quando ad voluntariam crucein accessurus erat et morte luctam adversus diabolum suscepturus, qui mortis potestatem habebat : Yenit princeps mundi huius et in me non habet quidquam ( J o 1 4 , 3 0 ) non significat : non possum habere corpus passibile et mortale, sed : quod nullum prorsus peccatum. neque ullius maculae vel culpae sequela in me videre possibile est.

Primitivus enim

peccati inventor diabolus est, et hoc solum quasi proprietate possidetquod est non-natura et non-substantia et morbus in voLuntate amatorum

peccati, qui in effrenationem

inclinantur

cupiditatum [et] delictorum quae in mundo patrantur, propter 8 4 quod etiam princeps mundi dicitur, quia auctor et dux malitiae in mundo diffusae factus est. Quod etiam Joannes Evangelista in epistula sua dicit : Nolite diligere mundum neque ea quae in mundo sunt. Si quis diligit mundum, non est caritas Patris in eo, quoniam omne quod est in mundo concupiscentia carnis est et concupiscentia oculorum [et] superbia vitae, non sunt ex Deo, sed ex mundo sunt (1 Jo 2, 15, 16). Hinc etiam Dominus noster discipulis in evangelio dixerat : Yos non estis de hoc (1)

Cf. M 76, 1451 C.

(2)

M 73, 932 B .

108 mundo (Jo 15, 19) i. e. de voluptate passionimi et effrenatione, cuius caput diabolus est. Naturae enim humanae sicut etiam alius cuiuvis creaturae Factor et rex est Verbum Dei Christus cum Patre et Spiri tu sancto. Quamquam enim gratiam immortalitatis propter praevaricationem in Adam natura exuit, numquid etiam ita non est figmentum eius qui illam creavit, cui non ignominiain intulit incarnari carne mortali animam intellectualem habente, ut iusta victoria in ea diabolum vinceret qui mortis potestatem habebat ? Si enim Christus causa fuisset eius quod gratiam immortalitatis figmentum humanuni ad instar primi Adami qui peccaverat amisit, carnis mortalitas vituperium ei intulisset. Sin autem mortalem et infirmam et dissolutam eam invenit, [vere] tamquam medicus earn assumpsit sibique hypostatice univit et in ea cum ilio pugnavit qui mortis potestatem habuit cum ipse nullum in se vestigium peccati haberet. Non enim illud commisit qui iniquitatem patrare nescivit. Rectissime ante crucem salutarem dixit : Yenit princeps mundi huius et in me non habet quidquam (Jo 14, 30). Cuius iterum testis est doctrinalis et laudabilis vox Cyrilli, qui in libro 10. expositionis evangelii Joannis ita scribit. Cyrillus (1) : « Sed venit princeps mundi huius etc. » Cf. p. 51. Jam- gg vero mors animse peccatum est, cui parata est separatio et alienatio a Deo, qui est vera vita. Mors vero corporis nihil aliud esse intellegitur nisi separatio ab anima et a vita sensibili. Etiam s. Gregorius episcopus N3rssenus in tractatu catechetico idem ita dicit. Gregorius Nyssenus (2) : « Sicuti enim separationem carnis a vita sensibili mortem appellamus, ita etiam respectu animae separationem a vera vita mortem vocamus. » Eodem sensu etiam diabolus mortuus esse et desiisse dicitur et cum eo exercitus qui simul prsevaricati erant, quoniam Deo (1) (2)

M 74, 329 A. M 45, 36 B.

109 privatus est qui est vera vita. Hinc cum cecidisset, Deum audivit ad se dicentem sicut Isaias a i t : Tu vero in montem proicieris sicut vile cadaver cum multis mortuis gladio interfectis qui descendunt in lacum (is 14, 11 ss. Ez 32, 18 ss). Quis igitur adeo desipiat et divinis Scripturis adversetur, ut mortem Dei et Salvatoris nostri Jesu Christi, quae non est aliud nisi separatio animse a corpore, separationem a Deo appellet, quae ex peccato in anima oritur, cum ipse nullum prorsus peccatum fecerit et nullus omnino dolus in ore eius inventus sit ? Itaque ne quis insulsas ratiunculas praetendens mortem veram et redemptoriam neget, quam in carne passus est et q u a m in corpore accidere oportuit, passionis et mortis et corruptionis receptivo. Hinc merito alter Adam, caput corporis ecclesiae, primogenitus ex mortuis et primus per resurrectionem carnem suam incorruptibilem et impassibilem et immortalem reddidit, quae antea corruptibilis et passibilis et mortalis fuerat, eo quod nobis nostrae resurrectionis et incorruptibilitatis et impassibilitatis et immortalitatis via et principium evasit. Quae rursus vox confirmat s. ioannis episcopi Constantinopolitani in expositione Matthaei illud elucidantis quod a Domino nostro ad discipulos dictum est: Non bibam amodo de hoc genimine vitis usque in diem ilium, cum illud bibam vobiscum novo modo (Matth 26, 29) et ita dicentis. loannes Chrys. (1) : « Vos enim t a m q u a m testes etc. » Cf. pg. 44. Cum igitur vox doctrinalis altius et praeclarius quam tuba clamet idem esse incorruptibilitatem et impassibilitatem et immortalitatem, et ex altera parte corruptibile idem esse a c m o r t a l e et passibile, et corpus Domini nostri post resurrectionem incorruptibilitatem et impassibilitatem et immortalitatem acquisivisse, quare Reverentia tua tecum litigantem respiciens dixit.Julianus: « Quomodo non aliquis credet passibili corpori Domini nostri, (1)

M 58, 739.

110 etiam dum pro aliis voluntarie patiebatur, continuo incorruptibilitatem infuisse ? » Item : « Quomodo etiam illud sancti Cyrilli : abhinc incorruptibile ( 1 ) intelleges? Non acsi antea corruptibile fuisset, sed quod solum putabatur fuisse ante resurrectionem corruptibile,

post

resurrectionem

mere ostensum est. » Item:

vero fuisse

incorruptibile

« Quod natura vulgari corruptibile

est et non aliter — nam ex corruptibili sumptum est —

per

unionem cum Verbo incorruptibile esse ostensum est, ad nullam prorsus corruptionem se demittens, non in conceptione neque in morte, utpote a vulgaritate naturae nostrae immune, sicut etiam Gregorius Nyssenus in oratione catechetica ( 2 ) dicit. » Agedum inquiramus, quomodo haec cum effatis doctorum orthodoxorum concordent, per Spiritum s. sacraium Scripturarum sensum elucidantium.

Venerabiiis Joannes in textibus

supra citatis expressis verbis scribit cameni Domini nostri ante resurrectionem incorruptione fruitam non esse était: «Quoniam natura carnis nondum glorificala erat, neque incorruptibilitate fruebatur neque solio regni gaudebat ». Tu vero dixisti, o Dei amator, in corpore Domini nostri passibili, etiam dum pro aliis voluntarie

patiebatur,

continuo incorruptibilitatem

infuisse.

Ergo si incorruptibilis erat et impassibilis et immortalis, quo- 87 modo eundem vocas passibilem ? Incorruptibilis enim et impassibilis desiit esse ad patiendum aptus. Ergo putativa est mors Domini nostri et non Veritas, quomodo enim mors immortalein et incorruptibilem et impassibilem detinere potuit ? Non enim destructus esset qui mortis habebat imperium iuxta verbum Pauli (Hebr. 2, 14), nisi pereos victus esset quos detinebat.Ideo enim dicit apostolus Verbum Dei nobiscum carni et sanguini participasse, ut per mortem destrueret eum qui habebat mortis imperium i. e. diabolum. Si enim eo ipso quod carni Verbum (1)

M 77, 236 B . (ep. ad Succensum).

(2)

M 45, 4 5 B .

Ill i n c a r n a t u m participavit, caro eius erat incorruptibilis et impassibilis et i m m o r t a l i s , ergo i a m d u d u m i m p e r i u m mortis dest r u c t u m erat, et superflua est crux Christi el f r u s t r a apostolus dixit : ut per m o r t e m destrueret e u m qui h a b e b a t m o r t i s imper i u m . N a m complete eo d e s t r u c t u s erat quod caro m o r t i s et passionimi a peccato liberanti uni non erat receptiva. Sed haec n e q u a q u a m ita se h a b e n t . Neque r u r s u s sicut tu asseris : « non acsi antea corruptibile l'uisset, sed quod solum p u t a b a l u r fuisse corruptibile, per resurrectionem autem incorruptibile fuisse mere o s t e n s u m est ». Si enim per respectum ad illam c o r r u p tibilitatem quae ex peccato et passionibus t u r p i t u d i n i s fluere intellegitur incorruptibilem et iinpassibilem et s a n c t a m esse Christi c a m e n i iam inde a b unione asseris, h u i u s ostensione ex resurrectione, sicut tu dicis, non egebat. Impeccantiam enim ei illud testabalur quod peccatum 11011 fecit et quod dolus non est i n v e n t u s in ore eius (1 Pet 2,22) et q u o d iam inde a fasciis m a l u m reprobabat sicut scriptum est (Is 7,16) et q u o d b o n u m firmiter possidebat, quia Deus est et per naturarli b o n u s , qui vere i n c a r n a r i et i n h u m a n a r i dignatus est. Hinc etiam ad J u d a e o s c u m fiducia Deo digna dixit : Quis ex vobis arguet m e de peccato (Jo 8,46). Quodsi vero in passione q u a m voluntarie tulit c u m crucifigeretur et tentameli flagellalionis et his similium pateretur, incorruptibilem et impassibilem c a m e n i eius etiam ante resurrectionem esse asseris, et ideo solum corruptibilis et passibilis dicitur, quod ex nostra natura et genere nostro corruplibili et passibili sunipia erat, tamen inde ab unione i n c o r r u p t i o n e m et impassibilitatem et immortalitatem possidebat, huic vox istorum mysteria veritalis edocentium penitus contradicit. A u d i v i m u s enim J o a n n e m in textu paulo ante citato dicentem. Joannes Chrys (1) ; » N o n c a m e n i peccaminosam Christus h a b u i t sed similem q u i d e m huic nostrse peccami nosse, 88 (1)

Cf. pg. 103.

112 tamen sine peccato et in natura eandem ac nostrani, ut inde etiam cognosceretur naturam carnis malam non esse. Non enim alia carne loco anterioris assumpta vel hac secundum naturam mutata ita earn aptavit ut denuo luctaretur, sed sinens earn in suis naturalibus permanere, coronam victorise de peccato eam plectere fecit et tunc post victoriam eam suscitavit et immortaem reddidit ». His duobus lucide ostendit hinc eum illam post resurrectionem incorruptibilem et immortalem reddidisse, inde ante resurrectionem illam in naturalibus suis manere sivisse, ut pro nostra clade denuo certaret et mortem eo vinceret quod in sua natura mortale est et passibile necnon patiendi et moriendi receptivum. Idem vero doctor illam carnem quam hic dixit immortalem per resurrectionem evasisse, eandem simul et incorruptibilem et impassibilem et immortalem appellavit. Audivimus enim eum manifeste et haec dicentem : « Non corpus habens passibile sed abhinc immortale et incorruptibile et cibo non indigens. Non igitur ex necessitate post resurrectionem manducavit et bibit, nam corpus his non egebat, sed ut his ea quae ad resurrectionem pertinent confirmaret ». Rursus vero etiam in expositione epistulse primse ad Corinthios ostendit non inde ab incarnatione sed a Christi morte et resurrectione immortalitatem et solutionem imperii ac potestatis mortis accidisse, ita scribens. Joannes Chrys (1) : «Videsne quomodo etc. » Cf. pg. 68. Quod vero Patres sanctum et impeccans corpus Dei et Salvatoris nostri Christi ante resurrectionem non impassibile et incorruptibile sed passibile dicunt, illudque eo corruptibile fuisse, quod ad patiendum aptum erat et ad se submittendum passionibus naturalibus licet irreprehensibilibus, et haec sua vere sustinuisse, ipso Verbo quando volebat ei permittente, et non ideo tantum, sicut Reverentia tua dixit, quod, de natura corruptibili sumptum, omnino autem in (1)

M 61,334.

113 corruptibile erat et ad patiendum inde a momento incarnationis ineptum, rursus idem doctor Joannes in homilia 67. expositionis evangelii J o a n n i s ostendit, explicans illud a Christo dictum : Nunc anima mea turbata est ( J o 1 2 , 2 7 ) . Joannes

Chrys ( 1 ) :

« Ut si quis dicat etc. « Cf. pg. 44. Sed forte haec dicens doctor Emmanuelem haec voluntarie sustinuisse negat ? Absit, potius in via regia neque ad dexteram neque ad sinistram deflectens, sicut scriptum est, in medio sermo eius de recla fide currit. Ita enirn dicit in homilia 85.eiusdem expositionis. Joannes

Chrys(2):

« Post haec sciebat e t c . » . Cf. pg. 45. J a m v e r o eundem textum spectatissimus Cyrillus, qui est thesaurus omnium sermonum doctrinae, in libro 12. expositionis 9 0 evangelii Joannis explicat. Oportet nos enim catenam plectere vere de coelo pendentem et desuper rationes habentem, propter sermonis probationem et genuinitatem vere ex auro confectam, et unam esse coaptatam doctorum vocem ostendere. Quae vero a Cyrillo dicta sunt hoc modo currunt. Cyrillus ( 3 ) : « Consummata igitur etc. ». Cf. pg. 45. Yidesne elegantem accurationem ? Dicens nimirum passionem carni naturalem fuisse, TÖ silire non separavit sed haec quoque adiunxit, quod cum Y e r b u m Dei carne in sua natura ita se habente incarnatum

potens

esset

hanc passionem repellere, hoc quoque voluntarie sicuti etiam alia ilia ipse tulit, qui supra omnes passiones est, et sitire voluit, qui omnium est vita et sustentator. Ipsius enim erat caro ad sitiendum apta et voluit bibere. In eodem libro sapiens ille verbi minister haec dicit. Cyrillus ( 4 ) : « Singulari igitur dispensatione etc. » Cf. pg. 46. N u m - 91 quid igitur ulterius de eo litigabimus, quod corpus Domini (1)

M 5 9 , 3 7 1 infra.

(2)

M 59,462.

(3)

M 74,665 B .

(4)

M 7 4 , 7 0 5 C sq.

15

114 nostri ante crucem p a s s i b i l e et corruptibile dixit s. Cyrillus et ceteri ceiebres sanse fidei praìcones et doctores, et non sicut P i e t a s tua a s s e r u i t inde t a n t u m , q u o d de nostra natura et nostro genere p a s s i b i l i et corruptibili s u m p t u m erat, sed potius ideo q u o d a p t u m erat c o r r u m p i et pati et p a s s i o n i b u s

naturalibus

peccato carentibns mortique subici, ut per resurreciionem i m p e r i u m et potestas eius solverentur ? Ideo doctor dixit : « Nisi c o r p u s eius q u o d

raortuuin

est surrexisset, quaenam m o r s de-

victa esset, unde potestas c o r r u p l i o n i s i n f i r m a t a esset ? » Itaque victoria de morte et corruptionis infirmatio per resurrectionem effecta est. H a c resurrectione electus a p o s t o l o r u m

P e t r u s dixit hoc

effectum et c o m p l e t u m esse, ut D o m i n u s noster morte non delineretur neque caro eius videret corruptionem. Non enim dixit eo q u o d non m o r t u u s esset eutn morte non esse d e t e n l u m , potius a d coetum J u d a e o r u m de S a l v a t o r e nostro Christo ait : H u n c sicut a Deo a d hoc praedestinatus erat tradidistis in m a n u s iniquorutn et crucifixistis et occidistis. E t ita p r o s e q u i t u r : Q u e m D e u s suscitavit solutis d o l o r i b u s

mortis — et iani a d i u n g i t

resurrectionem. P^o q u o d i m p o s s i b i l e erat teneri illuni a b ea (A.ct 2,23.24), per « teneri » a d perpetuam detentionem a l l u d e n s . R e c t e vero etiam solutionem d o l o r u m mortis

resurrectionem

vocavit, q u o n i a m t a m q u a m ex utero quodarn parturiente i. e. ex vinculis mortis et f i s s u r i s inferni C h r i s t u s a s c e n d i ! et q u a s i mirabili partu ex resurrectione prodiit. Hi tic etiam priinogenitus ex m o r t u i s a p p e l l a t u s est, q u o d et J o n a s propheta et venter ceti 92 recte prsefiguraverant.

Q u i enim

devoratus

erat et vivus in

ventre hserebat, t a m q u a m ex persona S a l v a t o r i s nostri, q u e m prsefìgurabat, orationem a d D e u m et Patreni t'undens, cui per m o r t e m Unigeniti sui ex vinculis perditionis nos eripere placuit, ita dicebat : E x ventre inferi exaudisti vocem c l a m o r i s mei et r u r s u s : E t s u b l e v a vitam m e a m de corruptione a d te D o m i n e

115 D e u s m e u s (Jon 2, 3.7), v e n t r e m inferi et corruptionis ventrem ceti appellans, qui veruni v e n t r e m inferni et perditionis prsefig u r a b a t , in q u o hserens E m m a n u e l propter s u a m resurrectionem eo non est d e t e n t u s . Ideo etiam apostolus P e t r u s i p s u m effatum r u r s u s repetens i t e r u m r e s u r r e c t i o n e m priemittit, propter q u a m de Christo dicit quod non est derelictus in inferno neque caro eius vidit c o r r u p t i o n e m . N a m de propheta David ita loquitur : P r o p h e t a igitur erat et sciebat quia i u r e i u r a n d o iurasset illi Deus de f r u c t u l u m b i eius ponere super sedem eius, p r o v i d e n s locutus est de resurrectione Christi, quia neque derelictus est in inferno neque caro eius vidit c o r r u p t i o n e m (Act 2, 30.31). Ita etiam s. Cyrillus rem intellexit J o n a m p r o p h e t a m exponens et ait. Cyrillus

(1) : « Sed inveniinus d i v u m P e t r u m ei haec

t r i b u e n t e m quae per vocem David dieta erant : Q u o n i a m non derelinques a n i m a m m e a m in inferno neque d a b i s

sanctum

t u u m videre c o r r u p t i o n e m (Act 2,27). Caro e n i m eius non vidit c o r r u p t i o n e m , post tres dies surrexit, quia impossibile erat ut vinculis mortis detineretur, q u o n i a m erat vita per n a t u r a m ». E n q u o d caro eius non visura erat c o r r u p t i o n e m sed iiicoriuptibilis et i m m o r t a l i s erat f u t u r a , ad eius r e s u r r e c t i o n e m post tres dies et ad id applicai quod vinculis mortis non erat d e t i n e n d u s , id quod ad perfectam detentionem alludit. N e m o e n i m tantopere divinis Scripturis a d v e r s a t u r ut dicat corpus Christi Salvatoris nostri i. e. V e r b u m i n c a r n a t u m morte o m n i n o non esse d e t e n t u m neque illam in carne mortalitatis receptiva gustasse. P o t i u s e u m in textibus s u p r a citatis hsec dicentem a u d i v i m u s (2) : « Mortis vi solum in carnetn currente, ,a q u a etiam repulsa est. 9 3 Nisi e n i m c o r p u s eius quod m o r t u u m est surrexisset, quffinam m o r s devicta esset ? Q u o m o d o vero potestas corruptionis infirm a t a esset, neniine m o r t u o ex creaturis r a t i o n a l i b u s , non a n i m a (1) (2)

M 71,624 B. Cf. pg. 47.

116 neque angelo, nedum dicamus Verbo Dei. Cum igitur in illud t a n t u m quod corruptionis capax est potestas sit mortis, in eo iure merito etiam vis resurrectionis versari vere cognoscitur, ut etiam vis illius tyranni solvatur. » Nani etiam in tractatu ad piissimumTheodosium imperatorema se exarato de totali detentione per descensum ad inferos et de detentione sepulturse necnon corruptionis iis causandse ita loquitur. Cyrillus (1) : «Non enim fas est dicere u m q u a m possibile fuisse etc. ». Cf. pg. 60. Si vero sicut Reverentia tua dixit,illud « umquam» indiscriminatim pro eo intellegerem us quod carni corruptio ex passione proveniens n u m q u a m appropinquavit et quod tentamen mortis non gustavit neque tentamen famis aut sitis aut laborum aut vulnerum crucifìxionis, respondet nobis sapientissimus Cyrillus in medi um veniens et semetipsum explicans nobisque dicens eademque saepius emphatice nobis clamans, in eo quod corruptionis capax erat, in quo potestas mortis fuit, in eodem recte etiam vim resurrectionis cognosci, et nisi corpus eius m o r t u u m surrexisset, qusenam mors devicta esset, quomodo vero potestas corruptionis infirmata esset ? Itaque mors corrumpens eum quidem detinuit qui corruptionis et passionis et mortis capax erat, et in carne pro nobis omnibus E m m a n u e l mortuus est, sed per resurrectionem ille qui eum detinebat infirmatus est, cum devoratum sicut cetus J o n a m evomuit. Ita etiam pise memoriae Proclus, qui fuit episcopus Constantinopoli, in homilia in ecclesia Anthimae habita, cum in ea festum salutaris Passionis celebraretur, paucis verbis dixit. Proclus (2) : « Mors eum quem devoraverat evomuit, cum sepulcrum eum non nosset, resurrectionis thesaurum ». Sed Pietas tua suara assertionem confirmare volens vo- 94 (1) (2)

M 76,1164 C. M 65, 792 C.

117 ceni (1) BiacpOopst putat necessario per m o d u m artificialis locutionis s u m e n d a m esse, ila ut Christus n u m q u a m tentatus esse aut cpGopav passionum gustasse censeatur, neque ipsius mortis quidem, quae in corpore ad c o r r u m p e n d u m capaci accidere solet, sicut sapientissimus Cyrillus dixit. Ita enim scripsisti : Julianus : « Ilaque illud : non vidit BiacpQopdv (Act 2,31) dicitur. AiacpGopàv vero extranei dicunt esse viam ad cpQopdv t a m q u a m transitimi. Si vero Biacp'Oopàv ab initio non vidit, quomodo cecidit sub cpQopdv, quae neque in initio apparuit neque in fine ? » Ad quos igitur extraneorura sapientiuni qui hoc dixerint nos trahas, scire non possum. Nam ego respectu sapientiae extraneae indoctus et novicius sum. Cum enim olim paululum ei operam dare coepissem, statini earn sprevi, philosophiam quae in Christo est et simplicis conversationis a more m respiciens. Tamen clarissime exploratum habeo s. Cyrillum qui scientia tum extranea tum esoterica plenus erat , indiscriminatim Bia 46

»

113

lin. 2

»

47

»

142

»

8

»

46

»

142

» 11

»

45

»

143

» 18

»

45

»

153

» 14

»

48

»

172

»

5

»

48

»

172

»

5

a fine

»

46

»

176

» 11

a fine

»

46

Pag. 29 »

52 55 66

in nota

1. 3 a fine insere el post 11 4 a 11

83

16

188

a fine

45

lin. 6 et 10 a fine dele » et «

74 98

lege 48

—

4 a 11

fine

lege

abhinc

»

aptutn

»

fine

discimus

»

séparant

»

erga

»

videsis.

evasisse

220 .100

lin.

4

a fine transfer « post alterum

*

102

»

(5

402

»

18

pone « post *

102

»

21

dele «

104

»

10

dele «

104

»

11

dele»

130

»

8

pone punctum loco «

134

»

5

dele punctum supra

141

»

3

dele unum punctum supra

150

»

9

lege

153

»

9

transfer

166

»

4 a fine transfer « post finem linese sequentis

181

»

8

pone punctum loco *

209

»

8

pone punctum loco *

dele primum punctum

sine puncto (quod habet A ) post

219

CORRIGENDA.

P a g . 10

lege Ijoè». (affige / )

lin. 13

»

31

»

8

»

»

35

nota

1

»

»

73

lin.

1

affige l in ultima voce

»

73

»

4

dele unum l in ultina voce

»

83

»

2

lege Lasajj ( M loco A )

»

91

»

2

»

V^J ( » loco > )

» 201

»

12

»

primam vocem

CORRIGE

P a g . 23

lin. 10

(praefige 1 in prima voce) (non : a) finale)

(prsefige J

INTERPUNCTIONEM :

pone punctum loco «

»

31

»

5

dele « et pone punctum ante vocem

»

35

»

16

»

41

»

4

transfer

»

83

»

9

a d d e « post

»

83

»

11

»

85

»

1

a d d e « post

»

85

»

4

dele «

»

85

»

6

adde « post «

»

85

»

10

»

86

»

p e n u l t i m a dele psenultimnm p n u d u m

»

97

»

20

transfer « post

»

97

»

21

pone « post *

»

98

»

1

dele » et « post tertiam oocem

dele « *

dele «

dele «

219

CORRIGENDA.

P a g . 10

lege Ijoè». (affige / )

lin. 13

»

31

»

8

»

»

35

nota

1

»

»

73

lin.

1

affige l in ultima voce

»

73

»

4

dele unum l in ultina voce

»

83

»

2

lege Lasajj ( M loco A )

»

91

»

2

»

V^J ( » loco > )

» 201

»

12

»

primam vocem

CORRIGE

P a g . 23

lin. 10

(praefige 1 in prima voce) (non : a) finale)

(prsefige J

INTERPUNCTIONEM :

pone punctum loco «

»

31

»

5

dele « et pone punctum ante vocem

»

35

»

16

»

41

»

4

transfer

»

83

»

9

a d d e « post

»

83

»

11

»

85

»

1

a d d e « post

»

85

»

4

dele «

»

85

»

6

adde « post «

»

85

»

10

»

86

»

p e n u l t i m a dele psenultimnm p n u d u m

»

97

»

20

transfer « post

»

97

»

21

pone « post *

»

98

»

1

dele » et « post tertiam oocem

dele « *

dele «

dele «

218

U—Ia tCia (66 Ac) (J

•

; — i u v t N - A ^ . IO»I ^k./f

* [luut «-oí

vai

(4) ^oo»3o .

laj

^ ¿ j (3)

(1) (2) (3) (4) (5) (6)

VLJL

•

• ^s

v-^501 ^

ov» . i J L à L / ^Aoio

^M ^OOyt^tf

maoo l&ukA^fOl

• vj

|l «.N.^.,^ r'5*? (5)

p^o/o (ü-saj. o>S* oot

|Lo)d>-L ^ 0 1 » ^»(Hi-^ano ooi " ^ S o i ^.^.ISm « • |LaM ^to f i

Laìaj j

ooi

t s . » f

iaJja. y i i—*fo • |fcàeuo »^a o i — " ^ ^ s s o j

tn.n» » « |

. | a / |oi>\)J ^

o

— M

o ^ ^

«

i^oioC^/j

i

|£wajo « - » J Ol&10a*ao ^fla^a ooi . || ^Sl.Vm y*) o u A I^K^a [i.,.»*> •

^09

^

LAoi o>S.

^

* oii^S

. |ado>a «-.oio—Vy t a ^ x o p ^ N » ( 3 )

001 ( 6 6 A b ) l^oL

^ a »

|o&o

|.i.r>io |ia|a*seo |ao(d

tAx»/ ljo>a »jj O ^ A M (4)

ooi .

oi^a ^ v j o i L a j o ^

^o

ooi | f c > — U o

1 .

[jo^ •

( 1 ) . i*>[o waka ^ V o i ? ooi . ixco-V. j o o

o>\àa

Uo

X+ol

01

M p ; ^ò

•

ìo(Jo i^oaU

i-a*)

( 5 ) oy-aai^ « •>

. ©^.a |LdV-a/o 001 l-ooa_>>ai-\

0/ . |o01 ( 6 )

001

Ucoa^aj [ i \ w o ^ a j o

IJJ( iso[f ^ — t a . >c^a*a p ò ^ t 001 vaoi—«L/

o>»Aj 0 ^ 0

001 ( 7 ) •

. ^ a i a j » Ija^JO

£aka . uoiaaU

(a^ase i^oio—a/

001 ^».so 001 . n o i o j o y n C S » J . |v>.«>..

« |

(1)

B D

(2)

D

(3)

B prsefigit

(4)

D addit ^

(5)

A

(6)

D

i-h l^o • 0

, D

•

•

0001.

( 7 ) I n B a b h a c v o c e post fol. 1 5 5 B

28

i n c i p i t fol. 1 6 0 A .

216 fiv_looio

Uj

loot v — o o i j |-o;_=>

La

•

(65 Be) « *

|£m_^|0 .

» * |0».—» ( 6 ) ldSr-^9 y / o •

|ov^o)

|a~taoo t a \ . »

" O t a — S j a ^ "^.z^oaAj

IjasJiftA |&.—vsLj oot ( 7 )

o>

.

i.*i*>y u o p j o p j o ch5>. i ba i^oia^. |oot

y

| L a i X a * . . (66 Aa)

(xna'ttxa oitsjjS» ( 9 ) ^fe |oot m a * o>\ |oot •

l^iaso/

[{«una |La—»

u.£S»Nx> v» . pot I j j o L j of^A.

oot

ovX

Moi IJJ/ ^ ^ y * ^ » o |LdWjo ( 2 )

loot ( 3 ) t i o t o ^ /

uaoaX.ja.o |oio •• : ^aa^aj

oi

JJf .

^ . IL^;.*»

».-> vmoj ;*>(J

. |La

Ij-^o

Lom^s |)Ot |b>xaLo *

l ^ t O j (.coabaj ^ ¿ x o a ^ .

•

|Laaofo

|Lov=>/ LOJOv=> ILaia^o

i^Oia.^

— ^ S j /

(1)

^ *

^u* i^oiot^l

'iaoi° •

X*?

« •>

w

Laik

|)Ot ^ o a a o j ^ o . loot ' i a a w (Los«» «

•

•

•

>

(1)

D

(2)

D

non

(3)

A

omittit.

(4)

D

vAois.,o

(5)

D

(6)

Ab h a c voce denuo incipit B

(7)

BD

(8)

A prajfigit

(9)

B

.

•

•

•

•

MML; V112LO . prsefigit

jo •

. loco

oijiaa .

et d e i n d e s i n e w ^ X

> . D

(fol. 1 5 5

A).

j . I n A « p o s t e a

expunctum.

»»/ •

et d e i n d e

? . D

et d e i n d e

^ •

*

215 I

A ^ t M

(J ^ ^ » o . «n—iso ( 1 )

)J/ . ^Aoi

Xs0

(
. aviti» y; . I^SaJS.^ •

. (
i-V=i~Nao |J ooi

csoL ^ ^ (3)

^¿a U

. ILai-Ya^kso

lî-aûaj (5) |Lai\a..Eoaa Lfco U» uoi ^o? li¿aa loot» «k»o>3 .

looi Jaisaâ La^^Sj ^ ^ U>

(4)

Ûu|;.»ov> ILaiXa.-too |u«-> Ut "-«oi loi

»*

^oj ooi (aj^í ov^s Mjj Ijajj U/ . y0.9oíL

(1) (2) (3) (4) (5) (6)

i^Vso/

Nrsov (Jo ^a^AS

M UUia^L ^ocn^sX —

Ix+f

oy^o¡

I Lai

ooylS. "^-ûoi o>i. •> tv^ \>\ ^ ä » ^eiú

«• (LaaX^tsxi |1.\ )—^

>~»oi p* uoi

D «nao . D inserit M . A omittit. BD et addunt A omittit. D (sie) vUäo .

ILtvbo

^vaL (()) to/

ooî ^ a ^ a

210 ^3

(1) » *

ixsj l»a—t yj

v* J1-"»* •

^ja*. I;-;«. |Lavi-\ » Ila»» ooi |oy»;3

ooio . |L Looi

. |aj.a3>

0 o* 1 - 0 ^*

^o

.M

* |ooi o o i o l *

»

^a^Cs»» ^3/ .

|J;

noi»

ooi

ucn iaj^o

la/y . Jiao )J/ .

l^l-JS I^JJ y/ . La*uj

v

. [¿i^am ^a ^aoijlXso ^3/

tuoi . i^»» m i » |j/ .

l*-»*1»*

noi JAó • \i\ ;ìs/

. ^o|LL Ijoi -.-oi» |a_~so

|cCì.ìL ^ o i j M

•

(3) A sine » •

27

. U^gSùi. |Lo» iAA«,^ . |ooi

|»oi

.

^s»

V

»

»

208 (H—^Nbo) ^is i^»/ oßs

. t

U |ooi 1 * 0 1 0 ^ f

s¡ ^Sy^.'f L;»/ M . i*>l

v

^s V.

|ooi

O voLasoL

m/

^ o p |jo>S>

u j s i^/

>.>cnj

M»*"*

Looi

^-»j I—ia.co.^^1 . oiv^-v oïLa^ooksôj U — . 0001

. Loo«

01

Ai

OmJ >0,!û J,

« .

•

l

.

|;oi * ^a^âL

IIA |jj/ i a A

|oy&,

|LOÎO ^

Jjvû "Vs/J

j^o

looi i-s^too

001

. IOO)

Jyûûâ {AA ». «.-M ? • sj •

I—*(j. 00 locaA^f OJ3« • ^ »

loi ^s . | L o L a _ i l o |Lai\a..fe»o Uj ^»-.LL»

^

»

o

^

—»

^OOfAv.

(J[—•A3 lpl . ^ j / LA)/) •

"1)0 •

. |o»)

^ofco/ . ^aü^Vi ((')',] ß a ) J»-^*» i.oiaoo

LaJikj

•

« |1

Do î-ss^

•

» • [—.us

^j.ûa3

a.\o o u ^ l « « [i.i-i

uoia—»v*5|j |Jj •*)){ ^Aoi I

» •>

^oy

k

U/ . |L o La*» (Jo

—

*

*

•

. I — I L Q ^ m o [aoa*.

«

. . oo>^ .

( 1 ) In D titulus H » ? « ! (2) D ( 3 ) D prsefigit » •

•

•

jj

*

. pu^oe

•> pBaâo^LÎf/y •

•

01 a^^a; ^/f .

001 looi V ; » yl . lU^V U (Ia*. ( 3 ) 001

(2)

|LoLo ue |Jo ILoaa*«. (I

^oo^âo yOiSx9

OVUA^â^ 001

* LAvi. y,

*

/

^Aoyi

[laívS

«-•sxfoo ^(ÎOA^ (J ¡^È^io) . jtUu. It^baïo» ^â^a^S. ^

|La_*soo

U

|La*a*- |J

L&â» ((

(J)

O NtVI^O

|»(y>_\o • |La*i*aj |J uum o i ^ f [—Saatti0!/

(sic)

.

207 L u A f t ^ (J? ^

(iSOl

1.01 ^ 8 » . »

o/

(63 A b ) « •

¡SO) a

^a^akiaJj ( 1 )

. ifioO^iaaiJ^O moo^iio 001

m}» ^e ^.001 P

((

uea^sajL/ |

x+^h

aa^j^t-^o/ .

0001

^ |J}

I o v ^ - o

Low

1 | 0 0 t

I

|a.\"a..fcoo ( 2 ) I® 01

ftlJI

^v-bo • I t ^

« • l^cftaj o y ^ f ^.oytb^lf x JJ

U

.

^ A o i u»ooi

v ;L_so|fiu

o ^ t . IDyo l ^ s j o

|La-^soo

« » ¿ a |La,.a*3

^.o;

|

« •

^

u/ .

a

(63 Ac)

•

^ ^

|f

U ll-CLio

»1»

v ojoio

^.ov^ ^ t o

J j - v * » * IJLf

x?® " » » o 6 - / " * Sk) 01 L a » j

j ^ j

|oo) |o»as« ( 4 ) •

Uj

l i j a j . fmaSOJ L j a ^ j j .

(1)

Aomittit.

(2)

A

•

(3)

A

loo,.

(4)

A

I

•

Lai.j

£boJ>ojL$/j

o*^ Loo» ( 3 )

001 . |Laio ^ ^

x? 8 ?

M

|Laa^

^oovSo • |ooi ^ o ^ t ^ l Uj ^ M

|ooi

^aoaJi.

(J .

•

. I

u>)| •

|LoL«u.» 0 M

I0010

ILSLM |OOI

jfio Ua^. ^

Iv~ ' V * V 1 0 A )

K j a S I L a ^ . c o t p a a ^ o 001 ^ a » ua^L/

lov^ •

pvAad

P*«a3

.JAO

001 La

^

I Cis^HrsL •

.

I;

u^l

•

|ao*3o

•

« •> ^.^JQ |L < > t»»©| . X^tiO |£>va.»*0

J.£jLL> i a ^ o

•

^ ^

| k v i . o o*S

M4^}

I U » • 0 ^ Ut a L * f l V ^ o a X j | L a . N A L

0 0 1 | L L a _ 0 0 «> | L a ^ e o

01—\

*

o/ OUSOJ OOl

noioM* ILai^Lj»)

•

^^ *

otv^J a A j v.o> . » |ooi JiS_a40o

206 oiLjoaaa .

» « [.MvO

Ê-vaj/t

001

jo^'a»

.ADI

•

U ofi.

\ Ijoso |J; ^aìs.

»o . (i^i^^so o¡

o

^

c©iok./j

(¿»fy

M {¿e/

ooi

^JJ • tûaxaÂj

.

ot^iaa (Jo

i^oiots»/ »Êoj

•

^

^SM

o>—(J» ooi pi u6u/

k A d k j U o ooLo

I^—j^-O ICM ^ ^

—-L/ (63 Aa) v*

«

• I;—aarsj

•

uoi

•

•

• Iv^a^j

*

[LniNa^kaa

. ^(n^ I—oa-\ uoia^v

*

uj/ o£>.

oïL^a^â^.) [xX./ .

•

•

Uo u o ^

o¡ JjLaX-fcsíAo

jjoi;

OOV3

»

^-.fco ?

I—xsoij ^.¿>01 aiM (( •> |Lai\aA.tXio ^ jl f U»o . |La

y

•

[liu/ » « Itti*.? chY.) fa* od « * Po

C^a-L/o

•

•

.

(J)

« •> Itao^ay

^

» •> |iSiû^o »fco ^bo ;ttaa ^-^a-Cs» U I

to o Lo « • I

(2)

»

Mo .

L»~LL/

a

V »1 * lU^o ^-SOJO ^Oyth^l I^ÌOQ^^O I^AOÎfO . ^.il • lì—»*/* 1-01 t-l^oy! ?fl-Èvso (4) jû . U-ps (3) |LaiaíL.oi) ha*«» X?® ov>V*

»

^o ».ooaXijaa I—».»».o» « • v aj¡

l

uy

usti ^^So,

D A A A D D

U (5) ILoLa-* (Jo

Vx^äi (J/ f i l a ^

li01

(1) (2) (3) (4) (5) (6)

hflt ^ w u a li^a? ¡I) t^ôij i°i\ie| .

» « ^»yO

|L«j.a».- U ^^

I u/ fSoj^j |Lai_vjo»» VX^J

OVS» 001 |l3| ifajf (()) . ^.OV^

. omittit. non prsefigit j . D ILôisaa». • Ho . sine ? .

|Loo& »

205 uO)av}ok*/o t^oio^o/o. . |Laoo (Jo

M«^ OOIJ

(J) JJ

LIOI

^o ifiaaX*faa yAoi

)

.

|J

:

**

|ooi |ta&4.o ika . |i

|L

|J

»*• Na-L^O . L^SOJ |Loumo

Oy3

—»/

J^aoi »

« •:• t_.oia—^¿.o ovim ^I^omS.

yOovi. |ooi ^ott

M Jj/ . ybo/o ^a^ao •

^o i3/

. ^Jj/ pus i&J^Ism Ipaaj

oitma

woio^Ja •

(4) . Ifcloo

•

«

|»_m|m ^o |L£»)L

(j/ }j/o |-jo/ ^jfcoj t^/o

.a ^o

ooLo . |Lai.:^~fisM

•

I*-«».»» « o (6) |La*aj,. —-a-^o i-»^

— o o i |ooi

o>3

• ^ ^joijaio

(62 Be)

(1) (2) (3) (4 (5) (6) (7)

. Cs+x>)o

U^a (»CtfKfn^ eu;oL/ t-otoMaj (3)

U — < • * ' / V» ooi> L.OIO^.^3 UJ| Vs ^ i x i j .

+

ooi

ohm »a o>im taoL

» .msoLO « .j-^ftij

. a-O^L/ «»»[aj yM

•

. yOo»!», |ooi

o\su»l ^.SOvO 00)0 (62 Bb)

|L»~ . nJoL/ I(^oo

OOIJ

(pas »

^A)

•

XI—v

ooi o.\o . >Aoi |ooi ^.aeo

ooi •> ICs^ILbo

>4—,x>l

11

^^

•^.^oo l^ttA ooi v^o . »-^-i. cnV.* Jioij uoia*.»A id/o (2) i£s)>/)0

jLa^oo

AD ILoLa.se »Jo |La*a*- y . D