Seerat ul-Nabi (Biography of the Prophet Mohammad) 08 [8]

Citation preview

‫د افغانستان اسﻼمﻲ جمﻬﻮرﻳت‬ ‫د پﻮهن‪ ３‬وزارت‬

‫د تعلﻴمﻲ نصاب د پراختﻴا لﻮی رﻳاست‬

‫س‬ ‫ﻴ‬ ‫ر‬ ‫ت‬ ‫ا‬ ‫ل‬ ‫ن‬ ‫ب‬ ‫ﻲ‬ ‫سﻴرت النبﻲ‬

‫اتم ！ﻮلگی‬ ‫(د دﻳنﻲ مدارسﻮ لپاره)‬

‫‪ -‬اتم ！ﻮل‪／‬ی (د دﻳنﻲ مدارسﻮ لپاره)‬

‫درسﻲ کتابﻮنه د پﻮﻫن‪ ３‬په وزارت پﻮرې اړه لرې‪ ،‬پﻴرودل‬ ‫او پلﻮرل ﻳ‪ ３‬منع دي‪.‬‬ ‫‪[email protected]‬‬ ‫د چاپ کال‪ 1398 :‬هـ ‪ .‬ش‪.‬‬

‫د افغانستان اسالمي جمهوريت‬ ‫د پوهنې وزارت‬

‫د تﻌﻠﻴﻤﻲ ﻧصاب د پراختﻴا ﻟﻮی رﻳاست‬

‫سيـرت النبـي‬ ‫اتــم ټـولگــی‬ ‫(د دينــي مـدارسو لپـاره)‬

‫د چاپ کال‪ ١٣٩٨ :‬ﻫـ ‪ .‬ش‪.‬‬

‫أ‬

‫مؤلف‬ ‫‪ -‬دکتﻮر اسد اﷲ حﻨﻴف‬

‫علمي او مسلکي اي‪６‬يټ‬ ‫ ﻗﻴام اﻟدﻳﻦ ﻛشاف‬‫‪ -‬رﻗﻴب اهلل ابراﻫﻴﻤﻲ‬

‫د ژب‪ ３‬اي‪６‬يټ‬ ‫ ﻣحﻤد ﻗاسﻢ ﻫﻴﻠﻪ ﻣﻦ‬‫‪ -‬ﻓضﻞ اهلل ﻧﻴازی‬

‫ديني‪ ،‬سياسي او فرهن‪／‬ي کم‪５‬ټه‬ ‫ دکتﻮر ﻓضﻞ اﻟﻬادي وزﻳﻦ‬‫ عبداﻟصبﻮر عربﻲ‬‫ ‪－‬ﻞ أﻗا شاﻳﻖ‬‫إشراف‬ ‫‪ -‬دکتﻮر شﻴر عﻠﻲ ظرﻳﻔﻲ د تﻌﻠﻴﻤﻲ ﻧصاب د پراختﻴا د پروژې رئﻴس‪.‬‬

‫ب‬

‫ج‬

‫ملي سرود‬ ‫دا وطن افغانستـــان دى‬

‫دا عزت د هـــر افـــغان دى‬

‫کور د سول‪ ３‬کور د تورې‬

‫هر بچی ي‪ ３‬قهرمـــــان دى‬

‫دا وطن د ټولو کـور دى‬

‫د بـــــــلو＇ــــو د ازبکـــــو‬

‫د پ‪＋‬تــــون او هزاره وو‬

‫د تــــــرکمنــــو د تاجکــــو‬

‫ورسره عرب‪－ ،‬وجــر دي‬

‫پـــاميــريان‪ ،‬نورستانيــــان‬

‫براهوي دي‪ ،‬قزلباش دي‬

‫هـــم ايمـــاق‪ ،‬هم پشـه ‪４‬ان‬

‫دا ه‪５‬ـــواد به تل ‪＄‬لي‪８‬ي‬

‫لـــکــه لمــر پر شنه آسمـان‬

‫په سينــه ک‪ ３‬د آسيـــا به‬

‫لـــکـــه زړه وي جــاويدان‬

‫نوم د حق مو دى رهبـــر‬

‫وايو اهلل اکبر وايو اهلل اکبر‬

‫د‬

‫بسم اهلل الرحمن الرحيم‬ ‫د پوهن‪ ３‬د وزير پيغام‬

‫اﻟحﻤد هلل رب اﻟﻌاﻟﻤﻴﻦ واﻟصﻠﻮة واﻟسﻼم عﻠی رسﻮﻟﻪ ﻣحﻤد و عﻠی أﻟﻪ و اصحابﻪ اجﻤﻌﻴﻦ‪ ،‬اﻣا بﻌد‪:‬‬ ‫د پﻮﻫﻨ‪ ３‬تﻌﻠﻴﻤ‪ ３‬ﻧصاب د ＊ﻮوﻧ‪ ３‬او روزﻧ‪ ３‬د ﻧظام بﻨس＀ جﻮړوي او د ﻫﻴﻮاد د اوسﻨﻴﻮ او راتﻠﻮﻧکﻮ ﻧسﻠﻮﻧﻮ پﻪ عﻠﻤﻲ‪ ،‬ﻓکري او‬ ‫سﻠﻮکﻲ ودې او پراختﻴا ک‪ ３‬بﻨس＂ﻴز او ارز＊تﻤﻦ رول ﻟري‪.‬‬ ‫تﻌﻠﻴﻤﻲ ﻧصاب باﻳد د وخت پﻪ ت‪５‬ر‪４‬دو او د ژوﻧداﻧﻪ پﻪ ب‪５‬ﻼب‪５‬ﻠﻮ ډ‪－‬روﻧﻮ ک‪ ３‬ﻟﻪ بدﻟﻮن او پرﻣخت‪ ，‬او د ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬ﻟﻪ اړتﻴاوو سره سﻢ‪،‬‬ ‫ﻫﻢ د ﻣضﻤﻮن او ﻣحتﻮا او ﻫﻢ د ﻣﻌﻠﻮﻣاتﻮ د ورک‪７‬ې د ﻻرو چارو ﻟﻪ ﻣخ‪ ،３‬بدﻟﻮن او پراختﻴا وﻣﻮﻣﻲ‪.‬‬ ‫د تﻌﻠﻴﻤﻲ ﻧصاب پﻪ ډ‪－‬ر ک‪ ３‬ﻳﻮ ﻫﻢ د اسﻼﻣﻲ زده ک‪７‬و ﻧصاب دی چ‪ ３‬بﻴا کتﻨ‪ ３‬او ودې تﻪ ‪ ３４‬جدي اړتﻴا ﻟﻴدل ک‪５‬ده؛ ‪＄‬کﻪ ﻟﻪ‬ ‫ﻳﻮې خﻮا باﻳد د دﻳﻨﻲ ﻣدرسﻮ ﻓارﻏان د ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬د ﻣﻌﻨﻮي ﻣخک‪＋‬اﻧﻮ پﻪ تﻮ‪－‬ﻪ د ﻣﻌارف د ﻫ（ﻮ د پﻮره پام وړ و‪－‬ر‪＄‬ﻲ او ﻟﻪ بﻠ‪ ３‬خﻮا‬ ‫د دﻳﻨﻲ ﻣدرسﻮ پﻪ ﻧصاب ک‪ ３‬د اسﻼم د سپ‪（５‬ﻠﻲ دﻳﻦ عﻘاﻳد‪ ،‬احکام او ﻻر＊ﻮوﻧ‪ ３‬راﻏﻠ‪ ３‬دي چ‪ ３‬د اﻧساﻧﻲ ژوﻧد د ！ﻮﻟﻮ اړخﻮﻧﻮ‬ ‫بشپ‪ ７‬ﻧظام‪ ،‬ﻗاﻧﻮن او د ﻧ‪７‬ۍ د خاﻟﻖ او پرود‪－‬ار د وروستﻨﻲ پﻴﻐام پﻪ تﻮ‪－‬ﻪ د ﻗﻴاﻣت تر ور‪ ３＄‬پﻮرې‪ ،‬د بشرﻳت د ﻻر＊ﻮوﻧ‪ ３‬دﻧده‬ ‫سرتﻪ رسﻮي‪.‬‬ ‫د اسﻼﻣﻲ اﻣت عاﻟﻤاﻧﻮ د تارﻳخ پﻪ اوږدو ک‪ ３‬د اسﻼﻣﻲ ﻣﻌارف او د اسﻼﻣﻲ تﻌﻠﻴﻤاتﻮ د سﻴستﻢ پﻪ راﻣﻨ‪％‬تﻪ کﻮﻟﻮ‪ ،‬پراختﻴا او‬ ‫ب‪６‬اﻳﻨﻪ‪ ،‬پﻪ ت‪５‬ره بﻴا د اسﻼﻣﻲ ﻧ‪７‬ۍ د عﻠﻤﻲ ﻣرکزوﻧﻮ او ﻣؤسسﻮ د تﻌﻠﻴﻤﻲ ﻧصاب پﻪ تدرﻳجﻲ وده ک‪ ،３‬خپﻠﻪ دﻧده سرتﻪ رسﻮﻟ‪ ３‬ده‪.‬‬ ‫د اسﻼﻣﻲ عﻠﻮﻣﻮ تارﻳخ تﻪ کره کتﻨﻪ‪ ،‬دا ＇ر‪－‬ﻨدوي چ‪ ３‬د دﻳﻨﻲ ﻣدرسﻮ او عﻠﻤﻲ ﻣرکزوﻧﻮ ﻧصاب تﻞ د اسﻼم د تﻠپات‪ ３‬او ثابتﻮ‬ ‫احکاﻣﻮ پر بﻨس＀‪ ،‬د ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬ﻟﻪ اړتﻴاوو سره سﻢ‪ ،‬ﻫر وخت او ﻫر ‪＄‬ای پراختﻴا ﻣﻮﻧدﻟ‪ ３‬ده‪.‬‬ ‫زﻣﻮږ گران ﻫﻴﻮاد اﻓﻐاﻧستان د عﻠﻤﻲ ‪＄‬ﻼﻧده تارﻳخ پﻪ درﻟﻮدﻟﻮ سره د عﻠﻢ او پﻮﻫ‪ ３‬زاﻧ‪／‬ﻮ او د وخت ﻟﻮی عﻠﻤﻲ ﻣرکز و چ‪ ３‬د‬ ‫اسﻼﻣﻲ ستر تﻤدن پﻪ جﻮړ＊ت ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻣﻬﻢ رول درﻟﻮد‪ .‬د عﻠﻢ او ﻓرﻫﻨگ پﻪ ﻣختﻠﻔﻮ ډ‪－‬روﻧﻮ‪ ،‬پﻪ ‪＄‬اﻧگ‪７‬ې تﻮگﻪ د عﻘاﻳدو‪ ،‬تﻔسﻴر‪،‬‬ ‫حدﻳث‪ ،‬ﻓﻘﻬ‪ ３‬او د ﻓﻘﻬ‪ ３‬د اصﻮﻟﻮ پﻪ ＇‪５‬ر پﻪ شرعﻲ عﻠﻮﻣﻮ ک‪ ３‬د زر‪－‬ﻮﻧﻮ پﻮﻫاﻧﻮ او عاﻟﻤاﻧﻮ شتﻮن‪ ،‬زﻣﻮږ ددې وﻳﻨا پخﻠی کﻮي‪.‬‬ ‫پﻪ اوسﻨﻲ عصر ک‪ ３‬د اسﻼﻣﻲ وﻳ‪＋‬تابﻪ ﻟﻪ پراختﻴا سره سﻢ زﻣﻮږ پﻪ ﻫ‪５‬ﻮاد ک‪ ３‬اسﻼﻣﻲ زده ک‪７‬و د ＇ﻮﻣره واﻟﻲ او ＇رﻧ‪／‬ﻮاﻟﻲ ﻟﻪ ﻣخ‪３‬‬ ‫زﻳات بدﻟﻮن ﻣﻮﻧدﻟی او د ﻫ‪５‬ﻮاد کﻮچﻨﻴان او ‪＄‬ﻮاﻧان پﻪ ډ‪４‬ره ﻣﻴﻨﻪ او ﻟﻴﻮاﻟتﻴا د اسﻼﻣﻲ زده ک‪７‬و ﻣرکزوﻧﻮ او ﻣدرسﻮ تﻪ ﻣخﻪ کﻮي‪.‬‬ ‫د اﻓﻐاﻧستان د اسﻼﻣﻲ جﻤﻬﻮرﻳت د پﻮﻫﻨ‪ ３‬وزارت د خپﻞ ﻣسؤوﻟﻴت او دﻧدې ﻟﻪ ﻣخ‪ ３‬د ﻫ‪５‬ﻮاد ﻟﻪ اساسﻲ ﻗاﻧﻮن سره سﻢ د‬ ‫اسﻼﻣﻲ زده ک‪７‬و د کﻴﻔﻲ او کﻤﻲ پراختﻴا او پﻪ ﻫﻐ‪ ３‬ک‪ ３‬د اسﻼﻣﻲ زده ک‪７‬و د ﻧصاب پﻪ اړه د پام وړ ‪－‬اﻣﻮﻧﻪ پﻮرتﻪ ک‪７‬ي دي‪.‬‬ ‫پﻪ دې ﻟ‪ ７‬ک‪ ３‬د پﻮﻫﻨ‪ ３‬وزارت‪ ،‬د ﻫ‪５‬ﻮاد د ډاډ وړ تجربﻪ ﻟروﻧکﻮ عاﻟﻤاﻧﻮ‪ ،‬استاذاﻧﻮ او ﻣتخصصاﻧﻮ＇خﻪ پﻪ بﻠﻨﻪ د دﻳﻨﻲ ﻣدرسﻮ د‬ ‫تﻌﻠﻴﻤﻲ ﻧصاب‪ ،‬د ﻻ ＊ﻪ کﻮﻟﻮ ﻟپاره‪ ،‬ﻣروج کتابﻮﻧﻪ‪ ،‬د ﻣتﻨﻮﻧﻮ د شرح‪ ３‬او تﻮضﻴح او د ﻓﻌاﻟﻴتﻮﻧﻮ‪ ،‬ارزوﻧﻮ او تﻤرﻳﻨﻮﻧﻮ پﻪ ورزﻳاتﻮﻟﻮ‬ ‫د درسﻲ کتابﻮﻧﻮ ﻟﻪ ﻧﻮﻳﻮ ﻣﻌﻴاروﻧﻮ سره سﻢ چﻤتﻮ ک‪７‬ل‪.‬‬ ‫ﻫﻴﻠﻪ ﻣﻦ ﻳﻢ‪ ،‬د پﻮﻫﻨ‪ ３‬وزارت د عاﻟﻤاﻧﻮ او ﻣتخصصاﻧﻮ د ستاﻳﻨ‪ ３‬وړ دا ﻫ（‪ ،３‬پﻪ اﻓﻐاﻧستان ک‪ ３‬د اسﻼﻣﻲ زده ک‪７‬و د ﻻ پراختﻴا‬ ‫او ب‪６‬اﻳﻨ‪ ３‬او د ﻟﻮی خدای جﻞ جﻼﻟﻪ د رضا د ترﻻسﻪ کﻮﻟﻮ ﻻﻣﻞ شﻲ‪.‬‬ ‫وباهلل اﻟتﻮﻓﻴﻖ‬ ‫دکتﻮر ﻣحﻤد ﻣﻴروﻳس بﻠخﻲ‬ ‫د پﻮﻫﻨ‪ ３‬وزﻳر‬

‫ه‬

‫مقدمه‬ ‫＊اغلو ＊وونکو او ‪－‬رانو زده کوونکو!‬

‫د سﻴرت عﻠﻢ چ‪ ３‬د اهلل تﻌاﻟی د پﻴﻐﻤبر حضرت ﻣحﻤد‬

‫ﻟﻪ ژوﻧد او د ده د زﻣاﻧ‪ ３‬ﻟﻪ حاﻻتﻮ او پ‪＋５‬ﻮ‬

‫＇خﻪ بحث کﻮي‪ ،‬د ﻗرآن او سﻨتﻮ پﻪ پﻮﻫﻪ ک‪ ３‬ارز＊تﻤﻦ اﻏ‪５‬ز ﻟري‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬د آﻳتﻮﻧﻮ شان ﻧزول‬ ‫او د احادﻳثﻮ شان ورود د سﻴرت ﻟﻪ عﻠﻢ ＇خﻪ زده کﻴ‪８‬ي‪ ،‬ﻟﻪ ﻫﻤدې کبﻠﻪ د سﻴرت زدک‪７‬ه د اسﻼم د‬ ‫دﻳﻦ د ﻻر＊ﻮوﻧﻮ د سﻤ‪ ３‬پﻮﻫ‪５‬دﻧ‪ ３‬ﻟپاره ﻣﻬﻤﻪ او بﻨس＂ﻴزه چاره ‪２－‬ﻞ ک‪８５‬ي‪.‬‬ ‫ﻫﻤدارﻧ‪／‬ﻪ ﻣﻮږ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ تﻮ‪－‬ﻪ د دﻳﻦ د عﻤﻠﻲ تطبﻴﻖ ﻟپاره پﻪ رسﻮل اهلل پس‪ ３‬اﻗتداء کﻮﻟﻮتﻪ اړتﻴا‬ ‫ﻟرو‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬د ﻫﻐﻪ ﻣبارک ژوﻧد‪ ،‬د اسﻼم د دﻳﻦ ژوﻧدۍ ب‪５‬ﻠ‪／‬ﻪ او عﻤﻠﻲ تطبﻴﻖ دی‪.‬‬ ‫د ﻧبﻮي سﻴرت ارز＊ت تﻪ پﻪ کتﻠﻮ سره‪ ،‬د اﻓﻐاﻧستان د اسﻼﻣﻲ جﻤﻬﻮرﻳت د پﻮﻫﻨ‪ ３‬وزارت د ＊ﻮوﻧﻴز‬ ‫ﻧصاب د پراختﻴا رﻳاست د ﻧبﻮي سﻴرت تدرﻳس‪ ،‬د دﻳﻨﻲ ﻣدارسﻮ د ﻣﻨ‪％‬ﻨ‪ ９‬دورې پﻪ دوو ！ﻮﻟ‪／‬ﻴﻮ‬ ‫(‪) ٨ -٧‬ک‪ ３‬د ﻣستﻘﻞ ﻣضﻤﻮن پﻪ تﻮ‪－‬ﻪ ﻣﻘرر ک‪ ７‬او د دﻏﻪ ﻣضﻤﻮن د ﻣﻔرداتﻮ پﻪ برابروﻟﻮ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬د‬ ‫ﻣطﻠبﻮﻧﻮ ﻟﻮﻣ‪７‬ﻳتﻮبﻮﻧﻪ‪ ،‬د ﻣﻮضﻮعاتﻮ تسﻠسﻞ او د زده کﻮوﻧکﻮ عﻤروﻧﻪ پﻪ پام ک‪ ３‬ﻧﻴﻮﻟﻲ دي‪.‬‬ ‫دﻏﻪ درسﻲ کتاب د ﻟﻴکﻨ‪ ３‬ﻟﻪ ﻧﻮﻳﻮ اصﻮﻟﻮ سره سﻢ پﻪ ‪＂－‬ﻮره او اﻏ‪５‬زﻣﻨﻪ تﻮ‪－‬ﻪ تآﻟﻴﻒ شﻮی او د ﻣطاﻟبﻮ‬ ‫پﻪ را！ﻮﻟﻮﻟﻮ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻣﻮثﻮﻗﻮ او ﻣﻌتبرو رواﻳاتﻮ بسﻨﻪ شﻮې ده‪.‬‬ ‫ﻫﻴﻠﻪ ﻟرو د عﻠﻤاوو او ﻣدرسﻴﻨﻮ د ﻣﻨﻠﻮ وړ و‪－‬ر‪＄‬ﻲ او زده کﻮوﻧکﻲ ‪ ３４‬ﻟﻪ ﻣطاﻟبﻮ ＇خﻪ د عﻠﻢ او عﻤﻞ‬ ‫پﻪ ډ‪－‬ر ک‪ ３‬پﻮره ‪＂－‬ﻪ واخﻠﻲ‪.‬‬ ‫و اهلل اﻟﻤﻮﻓﻖ‬

‫و‬

‫ل‪７‬ليک‬ ‫شم‪５‬ره‬

‫مخ‬

‫سرليک‬

‫‪١‬‬

‫ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ د پﻴﻐﻤبر‬

‫ﻫجرت(‪)١‬‬

‫‪١‬‬

‫‪٢‬‬

‫ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ د پﻴﻐﻤبر‬

‫ﻫجرت(‪)٢‬‬

‫‪٥‬‬

‫‪٣‬‬

‫اﻧصار د پﻴﻐﻤبر‬

‫پﻪ استﻘبال او ﻫرکﻠﻲ ک‪３‬‬

‫‪٩‬‬

‫او د ﻧﻮې ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬جﻮړ＊ت‬

‫‪٤‬‬

‫پﻴﻐﻤبر‬

‫‪٥‬‬

‫د ﻧبﻮي جﻮﻣات وداﻧﻮل‬

‫‪١٧‬‬

‫‪٦‬‬

‫د ﻣﻮاخات (وروروﻟ‪)９‬ت‪７‬ون‬

‫‪٢١‬‬

‫‪٧‬‬

‫ﻣدﻧﻲ ت‪７‬ون‬

‫‪٢٥‬‬

‫‪٨‬‬

‫د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې د دوﻟت ‪＄‬اﻧ‪７／‬ﻧ‪３‬‬

‫‪٢٩‬‬

‫‪٩‬‬

‫د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې د ﻧﻮي دوﻟت پﻪ ﻣﻘابﻞ ک‪ ３‬د ﻳﻬﻮدو درﻳ‪＃‬‬

‫‪٣٣‬‬

‫‪١٠‬‬

‫د جﻬاد ﻣشروعﻴت‬

‫‪٣٧‬‬

‫‪١١‬‬

‫د ‪＄‬ﻴﻨﻮ احکاﻣﻮ تشرﻳع‬

‫‪٤١‬‬

‫‪١٢‬‬

‫د بدر ﻏزا (‪)١‬‬

‫‪٤٥‬‬

‫‪١٣‬‬

‫د بدر ﻏزا (‪)٢‬‬

‫‪٤٩‬‬

‫‪١٤‬‬

‫د بدر د ﻏزا ﻻس تﻪ راوړﻧ‪ ３‬او د پﻴﻐﻤبر‬

‫‪١٥‬‬

‫د بدر او احد د ﻏزا‪－‬اﻧﻮ تر ﻣﻨ‪ ＃‬تر ！ﻮﻟﻮ ﻣﻬﻤ‪ ３‬پ‪３＋５‬‬

‫‪٥٧‬‬

‫‪١٦‬‬

‫د احد ﻏزا(‪)١‬‬

‫‪٦١‬‬

‫ز‬

‫‪١٣‬‬

‫د ترور دسﻴسﻪ‬

‫‪٥٣‬‬

‫‪١٧‬‬

‫د احد ﻏزا(‪)٢‬‬

‫‪٦٥‬‬

‫‪١٨‬‬

‫د احد ﻏزا(‪)٣‬‬

‫‪٦٩‬‬

‫‪١٩‬‬

‫د احد ﻏزا(‪)٤‬‬

‫‪٧٣‬‬

‫‪٢٠‬‬

‫د احد پﻪ ﻏزا ک‪ ３‬د ﻣسﻠﻤاﻧﻮ ＊‪％‬ﻮ رول‬

‫‪٧٧‬‬

‫‪٢١‬‬

‫د احد او خﻨدق د ﻏزا ‪－‬اﻧﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬ﻣﻬﻤ‪ ３‬پ‪)١(３＋５‬‬

‫‪٨١‬‬

‫‪٢٢‬‬

‫د احد او خﻨدق د ﻏزا‪－‬اﻧﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬ﻣﻬﻤ‪ ３‬پ‪)٢(３＋５‬‬

‫‪٨٣‬‬

‫‪٢٣‬‬

‫د پﻴﻐﻤبر‬

‫‪٢٤‬‬

‫د ذات اﻟرﻗاع ﻏزا‬

‫‪٩١‬‬

‫‪٢٥‬‬

‫د بﻨی ﻣصطﻠﻖ ﻏزا‬

‫‪٩٥‬‬

‫‪٢٦‬‬

‫د احزاب(خﻨدق) ﻏزا (‪)١‬‬

‫‪٩٩‬‬

‫‪٢٧‬‬

‫د احزاب (خﻨدق) ﻏزا(‪)٢‬‬

‫‪١٠٣‬‬

‫‪٢٨‬‬

‫د بﻨی ﻗرﻳظﻪ ﻳﻬﻮد او د ژﻣﻨ‪ ３‬ﻣاتﻮل‬

‫‪١٠٧‬‬

‫‪٢٩‬‬

‫د خﻨدق ﻏزا او د حدﻳبﻴ‪ ３‬د سﻮﻟ‪ ３‬ترﻣﻨ‪ ＃‬ﻣﻬﻤ‪ ３‬پ‪３＋５‬‬

‫‪١١١‬‬

‫‪٣٠‬‬

‫د حدﻳبﻴ‪ ３‬سﻮﻟﻪ(‪)١‬‬

‫‪١١٥‬‬

‫‪٣١‬‬

‫د حدﻳبﻴ‪ ３‬سﻮﻟﻪ(‪)٢‬‬

‫‪١١٩‬‬

‫‪٣٢‬‬

‫د حدﻳبﻴ‪ ３‬سﻮﻟﻪ(‪)٣‬‬

‫‪١٢١‬‬

‫‪٣٣‬‬

‫پﻴﻐﻤبر‬

‫‪٣٤‬‬

‫د خﻴبر ﻏزا‬

‫د وژﻟﻮ ﻟپاره د بﻨی ﻧضﻴر ﻳﻬﻮدو ﻫﻠ‪＄ ３‬ﻠ‪３‬‬

‫د ﻫ‪５‬ﻮادوﻧﻮ ﻣشران اسﻼم تﻪ را بﻮﻟﻲ‬

‫‪٨٧‬‬

‫‪١٢٥‬‬ ‫‪١٢٩‬‬

‫ح‬

‫‪٣٥‬‬

‫ﻗضاﻳ‪ ３‬عﻤره‬

‫‪١٣٣‬‬

‫‪٣٦‬‬

‫د ﻣﻮتﻪ او ذات اﻟسﻼسﻞ سرﻳﻪ‬

‫‪١٣٧‬‬

‫‪٣٧‬‬

‫د ﻣک‪ ３‬ﻓتحﻪ (‪)١‬‬

‫‪١٤١‬‬

‫‪٣٨‬‬

‫د ﻣک‪ ３‬ﻓتحﻪ (‪)٢‬‬

‫‪١٤٥‬‬

‫‪٣٩‬‬

‫د حﻨﻴﻦ او طائﻒ ﻏزا‪－‬اﻧ‪３‬‬

‫‪١٤٩‬‬

‫‪٤٠‬‬

‫د تبﻮک ﻏزا‬

‫‪١٥٣‬‬

‫‪٤١‬‬

‫د پﻴﻐﻤبر‬

‫‪٤٢‬‬

‫حجةاﻟﻮداع‬

‫‪٤٣‬‬

‫د پﻴﻐﻤبر‬

‫‪٤٤‬‬

‫د پﻴﻐﻤبر د رحﻠتپﻪوړاﻧدېدصحابﻪوودرﻳ‪＃‬اودحضرتابﻮبکر ﻏﻮرهکﻮل‬

‫ﻏزا‪－‬اﻧﻮ تﻪ ﻳﻮه ﻟﻨ‪６‬ه کتﻨﻪ‬

‫‪١٥٧‬‬ ‫‪١٦١‬‬

‫ﻧاروﻏتﻴا او رحﻠت‬

‫کﻮرﻧ‪９‬‬

‫‪٤٥‬‬

‫د پﻴﻐﻤبر‬

‫‪٤٦‬‬

‫د حضرت ﻣحﻤد‬

‫‪١٦٥‬‬ ‫‪١٦٩‬‬ ‫‪١٧٣‬‬

‫صﻔتﻮﻧﻪ او ＇ﻴره‬

‫ط‬

‫‪١٧٥‬‬

‫لوم‪７‬ی لوست‬

‫مدين‪ ３‬منورې ته د پيغمبر‬

‫هجرت (‪)۱‬‬

‫‪ -۱‬د قريشو ناکامي او د پيغمبر خالصون‬ ‫پﻪ اووم ！ﻮﻟ‪／‬ﻲ ک‪ ３‬ﻣﻮ وﻟﻮستﻞ‪ ،‬چ‪ ３‬د ﻣک‪ ３‬کاﻓران وروستﻪ ﻟﻪ دې چ‪ ３‬وﻧﻪ تﻮاﻧﻴدل د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ‬ ‫پﻪ تﻬدﻳد‪ ،‬تﻌذﻳب او ﻟﻪ ﻫﻐﻮ سره د اړﻳکﻮ پﻪ پرې کﻮﻟﻮ د اسﻼم د سپﻴ（ﻠﻲ دﻳﻦ د پرﻣخت‪ ，‬او‬ ‫خپراوي ﻣخﻪ وﻧﻴسﻲ‪ ،‬ﻧﻮ د اسﻼم د سترﻻر＊ﻮد او ﻗاﻳد حضرت ﻣحﻤد د ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ وړﻟﻮ ﻳﻮه‬ ‫کرﻏﻴ‪７‬ﻧﻪ دسﻴسﻪ ﻳ‪ ３‬طرحﻪ او پﻪ عﻤﻠﻲ کﻮﻟﻮ ﻳ‪ ３‬ﻻس پﻮرې ک‪ ،７‬خﻮ د اهلل اراده داس‪ ３‬وه چ‪３‬‬ ‫خپﻞ پﻴﻐﻤبر خﻮﻧدي وساتﻲ او حﻖ پر باطﻞ برﻻسی ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫د حضرت محمد د وژلو د پالن ناکامي‬ ‫کﻠﻪ چی د ﻗرﻳشﻮ کﻔار ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د ﻫجرت پﻪ ﻣخ ﻧﻴﻮي ک‪ ３‬ﻧاکام شﻮل‪ ،‬ددې‬ ‫کار خطرﻧاکﻮ پاﻳﻠﻮ تﻪ پﻪ پاﻣﻠرﻧﻪ ﻳ‪ ３‬اﻗتصادي ‪ ３＂－‬او پﻪ ﻣﻴشتﻮ ﻗبﻴﻠﻮ او عربﻲ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬خپﻞ ﻣﻘام پﻪ‬ ‫خطر ک‪ ３‬وﻟﻴد‪ ،‬ﻧﻮ ‪＄‬کﻪ د ﻗرﻳشﻮ رﻫبران او ﻣشران دار اﻟﻨدوې تﻪ ور ！ﻮل شﻮل‪ ،‬تر ＇ﻮ د اسﻼﻣﻲ‬ ‫دعﻮت د ﻻر＊ﻮد د ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ وړﻟﻮ ﻟپاره ﻣشﻮره وک‪７‬ي‪ .‬تر بحث او ＇ﻴ‪７‬ﻧ‪ ３‬وروستﻪ ﻳ‪ ３‬پدې اتﻔاق وک‪７‬‬ ‫چ‪ ３‬باﻳد ﻫﻐﻪ ووژل شﻲ‪ ،‬پﻼن داس‪ ３‬ترتﻴب شﻮ چ‪ ３‬د ﻗرﻳشﻮ ﻟﻪ ！ﻮﻟﻮ ﻗبﻴﻠﻮ ＇خﻪ ﻳﻮه ډﻟﻪ ‪＄‬ﻮاﻧان‬ ‫ﻳﻮ‪＄‬ای پر حضرت ﻣحﻤد باﻧدې برﻳد وک‪７‬ي‪ ،‬تر ＇ﻮ دده وﻳﻨﻪ د ﻗرﻳشﻮ د ﻗباﻳﻠﻮ پﻪ ﻣﻴﻨ‪ ＃‬ک‪３‬‬ ‫ووﻳشﻞ شﻲ‪ ،‬چ‪ ３‬پﻪ دې صﻮرت ک‪ ３‬بﻨﻲ ﻫاشﻢ ﻧشﻲ کﻮﻻی چ‪ ３‬ﻟﻪ ！ﻮﻟﻮ سره وجﻨ‪／‬ﻴ‪８‬ي‪ ،‬ﻧﻮ د دﻳت‬ ‫پﻪ اخﻴستﻠﻮ بﻪ رضاﻳت و＊ﻴﻲ او پﻪ دې ډول بﻪ ور‪＄‬ﻨ‪ ３‬خﻼص شﻮ‪.‬‬ ‫پﻪ دې وخت ک‪ ３‬جبر ئﻳﻞ عﻠﻴﻪ اﻟسﻼم پﻴﻐﻤبر تﻪ راﻏی او د کﻔارو ﻟﻪ شﻴطاﻧﻲ دسﻴس‪＇ ３‬خﻪ‬ ‫ﻳ‪ ３‬خبر ک‪ ７‬او ورتﻪ ﻳ‪ ３‬وﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬اهلل درتﻪ ﻟﻪ ﻣک‪ ３‬ﻣکرﻣ‪＇ ３‬خﻪ د وتﻠﻮ اﻣرک‪７‬ی دی‪.‬‬ ‫د ﻫجرت وخت او د ﻗرﻳشﻮ د دسﻴس‪ ３‬دشﻨ‪６‬وﻟﻮ ﻻره ﻳ‪ ３‬ورتﻪ و＊ﻮده او وﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬ﻧﻦ شپﻪ پﻪ‬ ‫خپﻠﻪ بستره ک‪ ３‬ﻣﻪ وﻳده کﻴ‪８‬ه ‪.‬ﻧﻮ ﻧبﻲ کرﻳﻢ عﻠی بﻦ ابی طاﻟب تﻪ اﻣر وک‪ ７‬چ‪ ３‬د ده پﻪ بستره‬ ‫ک‪ ３‬وﻳده شﻲ او ډاډ ﻳ‪ ３‬ورک‪ ７‬چ‪ ３‬د د＊ﻤﻦ ﻟخﻮا بﻪ ورتﻪ ﻫﻴ＆ ضرر ﻧﻪ رسﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫د هجرت لپاره د پيغمبر عالي ترتيبات‬ ‫رواﻳت کﻮي‪ :‬پﻴﻐﻤبر بﻪ پﻪ عادي تﻮ‪－‬ﻪ سﻬار ﻣا＊ام د حضرت ابﻮبکر‬ ‫حضرت عاﻳشﻪ‬ ‫صدﻳﻖ کﻮرتﻪ تشرﻳﻒ راوړ؛ خﻮ کﻮﻣﻪ ورځ ﻳ‪ ３‬چ‪ ３‬د ﻫجرت اجازه وﻣﻮﻧده پﻪ ﻏﻴر ﻣﻌﻤﻮل‬ ‫ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬کﻠﻪ چ‪ ３‬رسﻮل اهلل حضرت ابﻮبکر صدﻳﻖ‬ ‫وخت (ﻏرﻣﻪ) ک‪ ３‬راﻏی‪ ،‬عاﻳشﻪ‬ ‫تﻪ راﻏی ﻧﻮ ﻣجﻠس ک‪ ３‬ﻳﻮازې زه او زﻣا خﻮر اسﻤاء وو‪.‬رسﻮل اهلل حضرت ابﻮبکر صدﻳﻖ تﻪ‬

‫‪1‬‬

‫وﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬کﻮم کسان چ‪ ３‬ستا سره ﻣﻮجﻮد دي ﻫﻐﻮی بﻬر تﻪ وﻟﻴ‪８‬ه! ابﻮبکر صدﻳﻖ وﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬ای د‬ ‫اهلل رسﻮﻟﻪ! دا زﻣا ﻟﻮرگاﻧ‪ ３‬دي‪ ،‬زﻣا ﻣﻮر او پﻼر دې ﻟﻪ تا ‪＄‬ار وي ＇ﻪ شﻮي دي؟‬ ‫پﻴﻐﻤبر وﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬ﻣا تﻪ ﻟﻪ ﻣک‪＇ ３‬خﻪ د وتﻠﻮ او ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ د ﻫجرت کﻮﻟﻮ اجازه شﻮې ده ‪.‬‬ ‫ابﻮبکر صدﻳﻖ وﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬ای د اهلل رسﻮﻟﻪ! آﻳا زه دې ﻣﻠتﻴا کﻮﻻی شﻢ؟ وﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬ﻫﻮ!‬ ‫زﻳاتﻮي‪ ،‬پﻪ اهلل سﻮ‪－‬ﻨد ﻣا ﻟﻪ دې ＇خﻪ ﻣخک‪ ３‬ﻫﻴ（ﻮک ﻧﻪ وو ﻟﻴدﻟﻲ چ‪ ３‬ﻟﻪ‬ ‫حضرت عاﻳشﻪ‬ ‫خﻮشحاﻟ‪＇ ９‬خﻪ وژاړي‪ ،‬خﻮ حضرت ابﻮبکر صدﻳﻖ ﻣ‪ ３‬وﻟﻴد چ‪ ３‬ﻟﻪ خﻮشحاﻟ‪ ９‬ﻳ‪ ３‬وژړل ‪.‬‬ ‫حضرت ابﻮبکر صدﻳﻖ وﻓرﻣاﻳﻞ ‪ :‬ای د اهلل رسﻮﻟﻪ! ﻣا دﻏﻪ دواړه او＊ان د ﻫﻤدې ور‪ ３＄‬ﻟپاره‬ ‫تﻴار ک‪７‬ي دي‪ ،‬ﻧﻮ عبداهلل بﻦ ارﻳﻘط ﻳ‪ ３‬د ﻻر＊ﻮوﻧ‪ ３‬ﻟپاره پﻪ کراﻳﻪ وﻧﻴﻮ او ﻫﻐﻪ دواړه او＊ان ﻳ‪ ３‬ورتﻪ‬ ‫وسپارل چ‪ ３‬تر ！اکﻠﻲ وخت پﻮرې ورسره وي‪.‬ﻫﻤدا راز ابﻮبکر صدﻳﻖ او دکﻮر خﻠکﻮ ﻳ‪ ３‬د‬ ‫ﻫجرت د سﻔر ﻟپاره تﻮ＊ﻪ تﻴاره ک‪７‬ه او اسﻤاء د ابﻮبکر صدﻳﻖ ﻟﻮر خپﻞ ﻣﻼوستﻨی(ﻧطاق) دوه‬ ‫！ﻮ！‪ ３‬او دﻫﻐﻪ جﻮال خﻮﻟﻪ ﻳ‪ ３‬پرې وت‪７‬ﻟﻪ چ‪ ３‬د سﻔر تﻮ＊ﻪ ﻳ‪ ３‬پک‪ ３‬اچﻮﻟ‪ ３‬وه ﻟﻪ ﻫﻤدې کبﻠﻪ اسﻤاء‬ ‫رضﻲ اهلل عﻨﻬا پﻪ ذات اﻟﻨطاﻗﻴﻦ سره شﻬرت ﻟري‪.‬‬ ‫(‪)۱‬ه（ونه‬ ‫‪－‬راﻧﻮ زده کﻮوﻧکﻮ‪ ،‬وﻟ‪ ３‬ﻗرﻳشﻮ پﻪ پای ک‪ ３‬دا ﻫﻮډ وک‪ ７‬چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر‬ ‫وﻟ‪ ３‬د ﻣختﻠﻔﻮ ﻗبﻴﻠﻮ ‪＄‬ﻮاﻧان ﻏﻮره ک‪７‬ل؟‬

‫ووژﻧﻲ؟ دده د وژﻟﻮ ﻟپاره ﻳ‪３‬‬

‫د پيغمبر دکورکالبندي‬ ‫د ﻗرﻳشﻮ ﻣشران د ور‪ ３＄‬پﻪ اوږدو ک‪ ３‬د خپﻠ‪ ３‬ﻧاوړې ﻧﻘش‪ ３‬د اجرا کﻮﻟﻮ ﻟپاره پﻪ پ＂ﻪ تﻴار شﻮل‪.‬او د‬ ‫پﻴﻐﻤبر دﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ وړﻟﻮ ﻟپاره ﻳ‪ )١١( ３‬تﻨﻪ ‪＄‬ﻮاﻧان و！اکﻞ‪ ،‬پﻪ ﻫﻐﻪ شپﻪ حضرت عﻠﻲ د پﻴﻐﻤبر‬ ‫پﻪ اﻣر دده پﻪ بستره ک‪ ３‬وﻳده شﻮ‪ ،‬کﻠﻪ چ‪ ３‬تﻴاره شﻮه کﻔارو پﻪ پ＂ﻪ د پﻴﻐﻤبر کﻮر کﻼبﻨد ک‪ ７‬او پﻪ‬ ‫دې اﻧتظار کﻴﻨاستﻞ ＇ﻮ د دسﻴس‪ ３‬د اجراء وخت راورسﻴ‪８‬ي‪ .‬پﻪ ﻫﻤدې ﻣﻬال پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ خپﻠﻪ‬ ‫کﻮره ووت او ﻳﻮ ﻣﻮ！ی خاورې ﻳ‪ ３‬د دوی پﻪ سروﻧﻮ ور وشﻴﻨدﻟ‪ ３‬او د ﻗرآن کرﻳﻢ دا آﻳتﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬تﻼوت‬ ‫[ﻳس‬ ‫کﻮل‪:‬‬ ‫‪ ]٩ :‬چ‪ ３‬ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻳ‪ ３‬دوی ！ﻮل وﻳده شﻮل او د دوی پﻪ ﻣﻴﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬ت‪５‬ر شﻮ او د ابﻮبکر صدﻳﻖ کﻮر‬ ‫تﻪ وﻻړ‪ .‬بﻴا ﻳ‪ ３‬پﻪ شپﻪ ک‪ ３‬د ﻳﻤﻦ پﻪ ﻟﻮري ﻣخﻪ ک‪７‬ه‪ .‬کﻠﻪ چ‪ ３‬سبا شﻮ‪،‬کﻔارو وﻟﻴدل چ‪ ３‬عﻠﻲ کرم‬ ‫اهلل وجﻬﻪ پﻪ بستره ک‪ ３‬وﻳده دی‪ ،‬ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر پﻪ ﻫکﻠﻪ پﻮ＊تﻨﻪ وک‪７‬ه‪ .‬ده وﻓرﻣاﻳﻞ‪:‬‬ ‫زه خبرﻧﻪ ﻳﻢ‪.‬کﻔارو د ﻧبﻲ کرﻳﻢ پﻠﻮﻧﻪ تﻌﻘﻴب ک‪７‬ل او د ثﻮر ﻏره تﻪ ورسﻴدل‪ .‬پﻪ ﻫﻐﻪ ‪＄‬ای ک‪ ３‬ﻳ‪３‬‬ ‫د ﻗدم ﻧ‪＋‬ﻪ ورکﻪ ک‪７‬ه وروستﻪ ﻏره تﻪ وختﻞ او ﻏار تﻪ ﻧ‪８‬دې ورﻏﻠﻞ وﻳ‪ ３‬ﻟﻴدل چ‪ ３‬د ﻏار خﻮﻟﻪ ﻏ‪３２‬‬

‫‪2‬‬

‫پﻪ خپﻠ‪＄ ３‬اﻟ‪ ３‬بﻨده ک‪７‬ې وه‪ ،‬ﻧﻮ ﻳﻮ او بﻞ تﻪ ﻳ‪ ３‬ووﻳﻞ‪:‬کﻪ چﻴرې دﻟتﻪ ﻧﻨﻮتﻠﻰ وای‪ ،‬ﻧﻮ د ﻏ‪＄ ３２‬اﻟﻪ‬ ‫بﻪ ﻧﻪ وای‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر حضرت عﻠﻲ تﻪ اﻣر ک‪７‬ی تر＇ﻮ پﻪ ﻣکﻪ ک‪ ３‬پات‪ ３‬شﻲ او ﻫﻐﻪ اﻣاﻧتﻮﻧﻪ چ‪ ３‬خﻠکﻮ ﻟﻪ‬ ‫رسﻮل سره اﻳ‪＋‬ﻲ وو خپﻠﻮ خاوﻧداﻧﻮ تﻪ وسپاري‪.‬‬ ‫سره ﻟﻪ دې چ‪ ３‬د ﻗرﻳشﻮ کاﻓراﻧﻮ د رسﻮل اهلل او اسﻼم سره سختﻪ د＊ﻤﻨﻲ درﻟﻮده‪ ،‬خﻮ بﻴاﻳ‪３‬‬ ‫ﻫﻢ د رسﻮل کرﻳﻢ پﻪ ر＊تﻴﻨﻮﻟ‪ ９‬او اﻣا ﻧتدارۍ اعتراف او ﻳﻘﻴﻦ کاوه‪ ،‬تردې چ‪ ３‬خپﻞ ﻫﻐﻪ ﻣاﻟﻮﻧﻪ‬ ‫چ‪ ３‬پﻪ ضائع کﻴدو بﻪ ﻳ‪ ３‬ډارﻳدل دده سره د اﻣاﻧت پﻪ تﻮگﻪ اﻳ‪＋‬ﻮدل‪ ،‬چ‪ ３‬د دوی دﻏﻪ کار ﻟﻪ ﻳﻮ ﻟﻮري‬ ‫د رسﻮل اهلل پﻪ صدق ﻧبﻮت‪ ،‬اﻣاﻧت داری او عصﻤت دﻻﻟت کﻮي او ﻟﻪ بﻞ ﻟﻮري دده پﻪ ﻫکﻠﻪ د‬ ‫کﻔارو پﻪ ﻣتﻨاﻗض ﻣﻮﻗﻒ دﻻﻟت کﻮوﻧکی دی‪ .‬ر＊تﻨﻮﻟﻲ‪ ،‬اﻣاﻧت داري او ﻟﻮړ اخﻼق داسﻲ صﻔتﻮﻧﻪ‬ ‫دي چ‪ ３‬د＊ﻤﻦ ور باﻧدې د اعتراف ＇خﻪ پرتﻪ بﻠﻪ چاره ﻧﻪ ﻟري‪ ،‬ﻧﻮ ﻫر ﻣسﻠﻤان او خصﻮصا ً عﻠﻤاء‬ ‫کرام او دﻳﻦ تﻪ دعﻮت کﻮوﻧکﻲ باﻳد د ﻟﻮړو اخﻼﻗﻮ ＇خﻪ برخﻤﻦ او د رسﻮل اهلل د سﻴرت اﻗتداء‬ ‫کﻮوﻧکﻲ وي‪.‬‬ ‫د مک‪ ３‬په جداي‪ ９‬د پيغمبر د افسوس ＇ر‪－‬ندونه‪:‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر چ‪ ３‬کﻠﻪ ﻣکﻪ ﻣکرﻣﻪ پرﻳ‪＋‬ﻮدﻟﻪ‪ ،‬ﻧﻮ د ﻳﻮې ﻏﻮﻧ‪６‬ۍ پرسر ودرﻳد او وﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬ای ﻣک‪!３‬‬ ‫پﻪ اهلل سﻮ‪－‬ﻨد تﻪ د اهلل پﻪ وړاﻧدې تر ！ﻮﻟﻮﻏﻮره او ‪－‬راﻧﻪ ‪＄‬ﻤکﻪ ﻳ‪ .３‬کﻪ زه دې خﻠکﻮ ﻧﻪ اﻳستﻠی‪،‬‬ ‫ﻫﻴ（کﻠﻪ بﻪ ﻟﻪ تا＇خﻪ ﻧﻪ وم وتﻠﻰ‪.‬‬

‫(‪)٢‬ه（ونه‬ ‫‪－‬راﻧﻮ زده کﻮوﻧکﻮ‪ ،‬پﻴﻐﻤبر د کﻔارو ﻟﻪ ﻣﻨ‪／‬ﻮﻟﻮ ＇خﻪ پﻪ ＇ﻪ ډول وژﻏﻮرل شﻮ؟‬ ‫د لوست عبرتونه‬ ‫ د ﻗرﻳشﻮ کاﻓراﻧﻮ چ‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر وژﻧ‪ ３‬تﻪ اﻗدام کاوه دا د اسﻼم د پﻴاوړي ﻣﻨطﻖ پﻪ وړاﻧدې‬‫ددوى پﻪ بﻴﻮزﻟ‪ ９‬دﻻﻟت کﻮي‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫ پﻴﻐﻤبر سره ﻟﻪ دې چ‪ ３‬د اهلل تﻌاﻟی ﻣﻌﻨﻮي تاﻳﻴد درﻟﻮد‪ ،‬عاﻟﻢ اسباب او ﻣادي وسﻴﻠﻮ تﻪ ﻳ‪３‬‬‫ﻫﻢ ﻻس واچاوه ‪.‬‬ ‫ د اهلل تدبﻴر تر ！ﻮﻟﻮ تدبﻴروﻧﻮ ﻟﻮړ دی‪.‬کﻠﻪ چ‪ ３‬اهلل د ﻳﻮه کار اراده وک‪７‬ي‪ ،‬ﻣخﻠﻮق د ﻫﻐﻪ‬‫ﻣخﻪ ﻧشﻲ ﻧﻴﻮﻻی ‪.‬‬ ‫ د رسﻮل اهلل پﻪ ر＊تﻴﻨﻮﻟ‪ ９‬او اﻣاﻧتداری د ﻗرﻳشﻮ اعتراف د ﻫﻐﻪ پﻪ عصﻤت او صدق ﻧبﻮت‬‫دﻻﻟت کﻮي‪.‬‬ ‫ ر＊تﻴﻨﻮﻟﻲ‪ ،‬اﻣاﻧتداري او ﻟﻮړ اخﻼق ددې ﻻﻣﻞ کﻴ‪８‬ي چ‪ ３‬ﻳﻮ داعﻲ‪،‬خپﻞ د＊ﻤﻦ ﻫﻢ تر تاثﻴر‬‫ﻻﻧدې راوﻟﻲ‪.‬‬ ‫ ﻟﻪ ﻫ‪５‬ﻮاد سره ﻣﻴﻨﻪ ﻳﻮه ﻓطري ﻏرﻳزه ده‪ ،‬ان تردې چ‪ ３‬ﻏﻮره اﻧساﻧاﻧﻮ پﻪ ډﻳرو ستﻮﻧزﻣﻨﻮ شراﻳطﻮ‬‫ک‪ ３‬ﻧﻪ ده ﻫ‪５‬ره ک‪７‬ې‪.‬‬ ‫ د رسﻮل اهلل پﻪ ﻫجرت ک‪ ３‬د ابﻮبکر صدﻳﻖ او دﻫﻐﻪ دکﻮرﻧ‪ ９‬رول (وﻧ‪６‬ه) او پﻪ سختﻮ‬‫شرائطﻮ ک‪ ３‬پﻪ دوی باﻧدې د رسﻮل اهلل اعتﻤاد او باور ﻟرل‪.‬‬ ‫ د ﻫجرت د ﻟﻮازﻣﻮ پﻪ تﻴاروﻟﻮ ک‪ ３‬د ＊‪％‬ﻮ او پﻴﻐﻠﻮ ﻧجﻮﻧﻮ برخﻪ اخﻴستﻞ چ‪ ３‬د عائشﻲ او اسﻤاء‬‫رضﻲ اهلل عﻨﻬﻤا ﻣشارکت پﻪ اسﻼﻣﻲ دعﻮت او ﻣبارزه ک‪ ３‬د＊‪％‬ﻮ د رول بﻴاﻧﻮوﻧکی دی‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪ -١‬ﻣشرکاﻧﻮ د حضرت ﻣحﻤد د وژﻧ‪ ３‬ﻟپاره ＇رﻧ‪／‬ﻪ پﻼن طرح ک‪７‬ی و؟‬ ‫‪ -٢‬کﻠﻪ چ‪ ３‬کﻔار د ثﻮر ﻏار تﻪ ورسﻴدل د ﻏار پﻪ خﻮﻟﻪ ک‪ ３‬ﻳ‪＇ ３‬ﻪ وﻟﻴدل او وﻟ‪ ３‬ﻏار تﻪ ور دﻧﻨﻪ‬ ‫ﻧشﻮل؟‬ ‫‪ -٣‬پﻴﻐﻤبر وﻟ‪ ３‬عﻠﻲ د ﻫجرت پﻪ وخت ک‪ ３‬ﻟﻪ ‪＄‬ان سره ﻣﻠ‪／‬ری ﻧﻪ ک‪ ７‬؟‬ ‫‪ -٤‬د ﻫجرت پﻪ سﻔرک‪＇ ３‬ﻮک ﻟﻪ ﻧبﻲ کرﻳﻢ سره ﻣﻠ‪／‬ری و؟‬ ‫‪ -٥‬د ﻳﻮ اسﻼﻣﻲ دعﻮت کﻮوﻧکﻲ اخﻼﻗﻲ ﻟﻮړتﻴاوې پﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪＇ ３‬ﻪ اﻏﻴزه (تاثﻴر) ﻟري؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬ ‫زده کﻮﻧکﻲ دې د کﻔارو ﻟﻪ ﻣﻨ‪／‬ﻮﻟﻮ ＇خﻪ د پﻴﻐﻤبر‬ ‫وﻟﻴکﻲ‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫د خﻼصﻮن ＇رﻧ‪／‬ﻮاﻟی پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮک‪３‬‬

‫دويم لوست‬ ‫مدين‪ ３‬منورې ته د پيغمبر هجرت(‪)٢‬‬ ‫‪ -٢‬پيغمبر د ثور په غارک‪ ３‬او د مدين‪ ３‬په لوري ي‪ ３‬د سفر هوډ‪:‬‬ ‫پﻪ ت‪５‬ر شﻮي ﻟﻮست ک‪ ３‬ﻣﻮ وﻟﻮستﻞ‪ ،‬سره ﻟﻪ دې چ‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر کﻮر د ﻣشرکاﻧﻮ تر سخت‪ ３‬کﻼبﻨد ۍ‬ ‫ﻻﻧدې و‪ ،‬خﻮ ﻫﻐﻪ پﻪ شپﻪ ک‪ ３‬ﻟﻪ کﻮره و‪＄‬ﻲ ﻳﻮ ﻣﻮ！ی خاورې د دوی پر سروﻧﻮ باﻧدې شﻴﻨدي او‬ ‫د ﻗرآن کرﻳﻢ آﻳتﻮﻧﻪ تﻼوت کﻮي چ‪ ３‬ﻟﻪ برکتﻪ ﻳ‪ ３‬ﻣشرکﻴﻦ ！ﻮل وﻳده ک‪８５‬ي‪ ،‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ د دوی‬ ‫ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ ت‪５‬رﻳ‪８‬ي او ﻟﻪ حضرت ابﻮبکر صدﻳﻖ سره د ﻣک‪ ３‬د باﻧدې ‪＄‬ای وعده کﻮي او بﻴا د شپ‪３‬‬ ‫پﻪ ﻣﻬال دواړه د ثﻮر د ﻏره پر سر پﻪ ﻳﻮه ﻏار ک‪ ３‬پﻨاه اخﻠﻲ‪.‬‬ ‫د ثور په غارک‪３‬‬ ‫رسﻮل اهلل او حضرت ابﻮبکر صدﻳﻖ د بﻌثت پﻪ ‪ ١٤‬کال د صﻔرې پﻪ ‪ ٢٧‬شپﻪ چ‪ ３‬د‪ ٦٢٢‬م کال‬ ‫د سپتاﻣبر ﻟﻪ ‪ ١٢‬اوﻳا ‪ ١٣‬ﻧﻴ＂‪ ３‬سره سﻤﻮن خﻮري‪ ،‬د ثﻮر ﻏار تﻪ ورسﻴدل او درى شپ‪( ３‬د جﻤﻌ‪،３‬‬ ‫شﻨب‪ ３‬او ﻳکشﻨب‪ ３‬شپ‪ )３‬ﻫﻠتﻪ پات‪ ３‬شﻮل‪.‬‬ ‫عبداهلل د ابﻮبکر زوی چ‪ ３‬ﻳﻮ ﻫﻮ＊ﻴار ‪＄‬ﻮان و‪ ،‬د ﻧبﻲ اکرم پر ضد د ﻗرﻳشﻮ ﻫره دسﻴسﻪ او‬ ‫تدبﻴر بﻪ ﻳ‪ ،３‬چ‪ ３‬واورﻳد‪ ،‬زړه تﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬سپارﻟﻮ او د شپ‪ ３‬پﻪ پﻴﻞ ک‪ ３‬بﻪ ﻳ‪ ３‬ﻧبﻲ اکرم او دده ﻣﻠ‪／‬ري‬ ‫تﻪ بﻴاﻧﻮه سباﻳﻲ بﻪ د ﻣک‪ ３‬ﻣکرﻣ‪＊ ３‬ار تﻪ راتﻠﻠﻮ او داس‪ ３‬بﻪ ﻳ‪＊ ３‬ﻮدﻟﻪ چ‪－ ３‬ﻮاک‪！ ３‬ﻮﻟﻪ شپﻪ پﻪ ﻣکﻪ‬ ‫ک‪ ３‬د خپﻞ ﻗﻮم پﻪ ﻣﻴﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬دی‪.‬‬ ‫عاﻣر د ﻓﻬﻴره زوی د حضرت ابﻮبکر ﻏﻼم او شپﻮﻧکﻲ بﻪ پﻪ دې درﻳﻮ شپﻮک‪ ３‬خپﻞ پسﻮﻧﻪ ﻫﻐﻪ‬ ‫ﻟﻮري تﻪ بﻴﻮل‪ .‬پﻴﻐﻤبر او ابﻮبکر صدﻳﻖ بﻪ پﻪ ډاډه زړه ﻟﻪ ﻏاره راوتﻞ او د خپﻠﻮ ﻣﻴ‪８‬و شﻴدې‬ ‫بﻪ ﻳ‪＋＇ ３‬ﻠ‪ .３‬ﻧﻮﻣﻮړي شپﻮﻧکﻲ بﻪ د عبداهلل پس‪ ３‬خپﻠﻪ رﻣﻪ د ﻣک‪ ３‬پﻪ ﻟﻮري بﻴﻮﻟﻪ ＇ﻮ د ﻫﻐﻪ د‬ ‫ﻗدﻣﻮﻧﻮ ﻧ‪ ３＋‬وراﻧ‪ ３‬ک‪７‬ي ‪.‬‬ ‫د مدين‪ ３‬منورې په الره ک‪３‬‬ ‫دا چ‪ ３‬کﻔار د رسﻮل اهلل پﻪ وژﻧﻪ برﻳاﻟﻲ ﻧشﻮل ﻧﻮ ﻏروﻧﻪ‪ ،‬درې‪ ،‬ﻟﻮړې او ژورې ﻳ‪ ３‬وپﻠ＂ﻠ‪ ３‬او د‬ ‫ثﻮر د ﻏار تر خﻮﻟ‪ ３‬پﻮرې ورسﻴدل‪ ،‬پﻪ دﻏﻪ وخت ک‪ ３‬ابﻮبکر صدﻳﻖ د ډﻳر خﻔ‪／‬ان ﻟﻪ اﻣﻠﻪ پﻪ‬ ‫ژړا شﻮ‪ ،‬رسﻮل اهلل ورتﻪ تسﻠﻲ ورک‪７‬ه ﻟکﻪ چ‪ ３‬ﻗرآن کرﻳﻢ د دﻏﻪ حاﻟت بﻴان کﻮي‪( :‬ﻻَ ت َ ْح َزنْ‬ ‫إِ َّن هّ‬ ‫اهلل َ َﻣ َﻌﻨَا) ژباړه‪ :‬ﻣﻪ خﻔﻪ کﻴ‪８‬ه اهلل تﻌاﻟی ﻟﻪ ﻣﻮږ سره دی‪ ،‬کﻠﻪ چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر د اهلل پﻪ پﻨاه ک‪３‬‬ ‫و‪،‬کﻔار پﻪ داس‪ ３‬حال ک‪ ３‬چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻧبﻲ کرﻳﻢ ＇خﻪ د ＇ﻮ ﻗدﻣﻮﻧﻮ ＇خﻪ پﻪ زﻳاتﻪ ﻓاصﻠﻪ ک‪ ３‬ﻧﻪ وو‪،‬‬

‫‪5‬‬

‫خاﻟﻲ ﻻسﻮﻧﻪ راو‪－‬ر‪＄‬ﻴدل‪.‬‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬د ﻧبﻲ کرﻳﻢ د ﻧﻴﻮﻧ‪＇ ３‬خﻪ ﻧا ﻫﻴﻠﻲ شﻮل‪ ،‬ﻧﻮ د اهلل رسﻮل او د سﻔر ﻣﻠ‪／‬ری ﻳ‪ ،３‬حضرت‬ ‫ابﻮبکر ‪ ،‬د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬پﻪ ﻟﻮري ت‪ ，‬تﻪ چﻤتﻮ شﻮل‪.‬‬ ‫عبداهلل د ارﻳﻘط ﻟﻴثی زوی کﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ د ﻣشرکاﻧﻮ پﻪ دﻳﻦ ؤ خﻮ ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ چ‪ ３‬ﻫﻐﻪ تک‪７‬ه ﻻر＊ﻮد‬ ‫او پﻪ ﻻرو ＊ﻪ بﻠد ؤ‪ ،‬ﻧﻮ ابﻮبکر صدﻳﻖ ﻟﻪ ﻣخک‪ ３‬ﻧﻪ پﻪ اجاره ﻧﻴﻮﻟی و‪ .‬د ﻏار ﻟﻪ وتﻠﻮ وروستﻪ‬ ‫عبداهلل ﻟﻮﻣ‪７‬ی دوی د جﻨﻮب (ﻳﻤﻦ پﻪ ﻟﻮري) بﻮتﻠﻞ‪ .‬او بﻴا ﻳ‪ ３‬د ﻟﻮﻳدﻳ‪ ＃‬پﻪ ﻟﻮري د سرې بحﻴرې‬ ‫خﻮا تﻪ ﻣخﻪ ک‪７‬ه او د اس‪ ３‬ﻻرې تﻪ ورسﻴدل چ‪ ３‬خﻠکﻮتﻪ ﻧﻪ وه ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ‪ .‬بﻴا ﻳ‪ ３‬د سرې بحﻴرې(بحر‬ ‫احﻤر) ﻏاړې تﻪ ﻧ‪８‬دې دشﻤال پﻪ ﻟﻮري حرکت وک‪ ７‬او پﻪ داس‪ ３‬ﻻره وﻻړل چ‪ ３‬ډﻳر ﻟ‪ ８‬شﻤﻴر کسان‬ ‫ﻟﻪ دې ﻻرې ＇خﻪ ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ تﻠﻞ‪.‬‬ ‫(‪)۱‬ه（ونه‬ ‫‪－‬راﻧﻮ زده کﻮوﻧکﻮ‪ ،‬ﻟﻪ ﻫﻐﻮ کاروﻧﻮ او ترتﻴباتﻮ ＇خﻪ چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر د ﻫجرت پﻪ ﻫکﻠﻪ د ﻣشرکاﻧﻮ د‬ ‫ﻏاﻓﻞ کﻮﻟﻮ ﻟپاره ﻧﻴﻮﻟﻲ وو‪＇ ،‬ﻪ ترﻻسﻪ کﻮئ؟‬ ‫مدين‪ ３‬منورې ته د سفر پر مهال د پيغمبرۍ د معجزې ＇ر‪－‬نديدنه‬ ‫پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ خپﻠﻮ ﻣﻠ‪／‬رو سره دوﻳﻤﻪ ﻳا درﻳﻤﻪ ورځ د ﻣﻌبد خزاعﻲ د ﻣﻮر خﻴﻤ‪ ３‬تﻪ‪ ،‬چ‪ ３‬د( ُﻗ َدﻳد)‬ ‫پﻪ سﻴﻤﻪ ک‪ ３‬د ﻣک‪ ３‬پﻪ ‪ ١٣٠‬کﻴﻠﻮﻣترۍک‪ ３‬پرتﻪ وه‪ ،‬ورسﻴدل‪ .‬د ﻣﻌبد خزاعﻲ ﻣﻮر ﻳﻮه پاک ﻟﻤﻨﻪ او‬ ‫سخﻲ ＊‪％‬ﻪ وه‪ .‬ﻫر ＇ﻮک بﻪ چ‪ ３‬ددې د خﻴﻤ‪ ３‬تر ＇ﻨ‪ ，‬تﻴرﻳدل‪ ،‬خﻮاړه او اوبﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬ورکﻮﻟ‪.３‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر او ﻣﻠ‪／‬رو ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ دې ＇خﻪ پﻮ＊تﻨﻪ وک‪７‬ه‪ :‬چ‪ ３‬د خﻮړﻟﻮ ﻟپاره ＇ﻪ ﻟرې؟ وﻳ‪ ３‬وﻳﻞ‪ ،‬پﻪ اهلل‬ ‫سﻮ‪－‬ﻨد کﻪ ＇ﻪ ﻣ‪ ３‬درﻟﻮدی ﻟﻪ تا سﻮ ﻣ‪ ３‬ﻧﻪ سپﻤﻮل‪ .‬س‪８‬کال وچکاﻟﻲ ده‪ .‬د اهلل رسﻮل ﻳﻮې ﻣﻴ‪８‬ې تﻪ‪،‬‬ ‫چ‪ ３‬د خﻴﻤ‪ ３‬پﻪ ＇ﻨ‪ ，‬ک‪ ３‬وﻻړه وه‪ ،‬وکتﻞ او وﻳ‪ ３‬پﻮ＊تﻞ‪ :‬دا ﻣﻴ‪８‬ه ＇رﻧ‪／‬ﻪ ده ای د ﻣﻌبد ﻣﻮرې؟‬ ‫‪＄‬ﻮاب ﻳ‪ ３‬ورک‪ :７‬دا ﻣﻴ‪８‬ه د کﻤزورۍ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻟﻪ رﻣ‪＇ ３‬خﻪ پات‪ ３‬شﻮې ده‪ .‬د اهلل رسﻮل وﻓرﻣاﻳﻞ‪:‬‬ ‫آﻳا شﻴدې ﻟري؟ وﻳ‪ ３‬وﻳﻞ‪ :‬ﻧﻪ‪ ،‬وﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬اجازه راکﻮې ﻫﻐﻪ وﻟﻮشﻢ؟ دې ووﻳﻞ‪ :‬ﻣﻮر او پﻼر‬ ‫ﻣ‪ ３‬در‪＄‬ﻨ‪＄ ３‬ار شﻪ کﻪ پﻪ ﻫﻐ‪ ３‬ک‪ ３‬شﻴدې وﻳﻨ‪ ３‬وﻳ‪ ３‬ﻟﻮشﻪ! پﻴﻐﻤبر د اهلل پﻪ ﻳادوﻟﻮ د ﻣﻴ‪８‬ې تﻴﻮﻧﻮ‬ ‫تﻪ ﻻس وروړ او دعا ﻳ‪ ３‬وک‪７‬ه‪ .‬سﻢ ﻟﻪ ﻻسﻪ د ﻣﻴ‪８‬ې تﻲ ﻟﻪ شﻴدو ＇خﻪ ډک شﻮل‪ .‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ ﻟﻪ‬ ‫دې ＇خﻪ ﻟﻮ＊ی وﻏﻮ＊ت او پﻪ ﻫﻐﻪ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬د ﻣﻴ‪８‬ې شﻴدې وﻟﻮشﻠ‪ .３‬ﻟﻮ＊ی ﻟﻪ شﻴدو ډک شﻮ؛‬

‫‪6‬‬

‫د ﻣﻌبد ﻟﻪ ﻣﻮر＇خﻪ ﻳ‪ ３‬وﻏﻮ＊تﻞ چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻫﻐﻪ شﻴدو＇خﻪ و＇‪＋‬ﻲ‪ ３％＊ .‬شﻴدې و＇‪＋‬ﻠ‪ ３‬او ﻣ‪７‬ه‬ ‫شﻮه‪ .‬د پﻴﻐﻤبر ﻣﻠ‪／‬رو ﻫﻢ شﻴدې و＇‪＋‬ﻠ‪ ３‬او پرې ﻣاړه شﻮل او پﻪ پای ک‪ ３‬پﻴﻐﻤبر پﻪ خپﻠﻪ ﻫﻢ‬ ‫و＇‪＋‬ﻠ‪ .３‬د اهلل پﻴﻐﻤبر دوﻳﻢ ‪＄‬ﻞ ﻣﻴ‪８‬ه را وﻟﻮشﻠﻪ او بﻴا ﻳ‪ ３‬ﻟﻮ＊ی ﻟﻪ شﻴدو ډک شﻮ او ﻫﻐﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫＊‪ ３％‬تﻪ ورک‪ ７‬او پخپﻠﻪ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ‪＄‬ای ＇خﻪ وﻻړل‪.‬‬ ‫＇ﻪ وخت ﻻ ﻧﻪ و تﻴر شﻮی چ‪ ３‬د ＊‪ ３％‬خاوﻧد خﻴﻤ‪ ３‬تﻪ راﻏی کﻠﻪ ﻳ‪ ３‬چ‪ ３‬شﻴدې وﻟﻴدې پﻪ‬ ‫تﻌجب ﻳ‪ ３‬وپﻮ＊تﻞ‪ :‬دا دې ﻟﻪ کﻮﻣﻪ ک‪７‬ې دي؟ د ﻣﻌبد ﻣﻮر ورتﻪ ووﻳﻞ‪ :‬داس‪ ３‬ﻳﻮ ﻣبارک س‪７‬ی چ‪３‬‬ ‫داس‪ ３‬او داس‪ ３‬صﻔتﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬درﻟﻮدل داس‪５＇ ３‬ره ﻳ‪ ３‬وه او داس‪ ３‬خبرې ﻳ‪ ３‬کﻮﻟ‪ ،３‬زﻣﻮږ د خﻴﻤ‪ ３‬تر‬ ‫＇ﻨ‪ ，‬تﻴرﻳده او دﻫﻐ‪ ３‬وچ‪ ３‬ﻣﻴ‪８‬ې ＇خﻪ ﻳی راوﻟﻮشﻠ‪ .３‬د ﻣﻌبد پﻼر ووﻳﻞ‪ :‬پﻪ اهلل سﻮ‪－‬ﻨد‪－ ،‬ﻮﻣان‬ ‫کﻮم دا ﻫﻤﻐﻪ د ﻗرﻳشﻮ ﻳار دی چ‪ ３‬دوی ﻳ‪ ３‬پﻠ＂ﻨﻪ کﻮي‪ .‬دا ﻫﻤﻐﻪ ﻗرﻳشﻲ س‪７‬ی دی چ‪ ３‬دده پﻪ ﻫکﻠﻪ‬ ‫خبرې کﻴ‪８‬ي‪ ،‬ﻧﻴت ﻟرم چ‪ ３‬وﻳ‪ ３‬وﻳﻨﻢ او کﻪ وکﻮﻻی شﻢ ﻣﻠ‪／‬رتﻴا ﻳ‪ ３‬وک‪７‬م‪.‬‬ ‫سراقه بن مالک او د پيغمبر د نيولو جايزه‬ ‫ﻗرﻳشﻮ اعﻼن وک‪ ７‬چ‪ ３‬کﻪ ﻫر چا ﻣحﻤد ﻣ‪ ７‬ﻳا ژوﻧدی راوست‪ ،‬سﻞ او＊ان جاﻳزه ﻟري‪ .‬سراﻗﻪ د‬ ‫ﻣاﻟک زوی ددې جاﻳزې د ﻻس تﻪ راوړﻟﻮ ﻟپاره ډﻳرې ﻫ（‪ ３‬وک‪７‬ې‪ ،‬خﻮ اهلل خپﻞ پﻴﻐﻤبر وساتﻪ‪.‬‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬سراﻗﻪ خبر شﻮ‪ ،‬چ‪＇ ３‬ﻮ تﻨﻪ د سرې بحﻴرې پﻪ ﻏاړه ﻟﻴدل شﻮي‪ ،‬ﻧﻮ خپﻠﻪ ﻧﻴزه ﻳ‪３‬‬ ‫راواخﻴستﻪ او پﻪ آس سپﻮر شﻮ‪ .‬پﻪ ‪＄‬ﻐاستﻪ ﻳ‪ ３‬د دوی پﻪ ﻟﻮري حرکت وک‪ .７‬کﻠﻪ چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر تﻪ‬ ‫ﻧ‪８‬دې شﻮ‪ ،‬آس ﻳ‪ ３‬پ‪７‬ﻣخ‪ ３‬وﻟﻮﻳد او سراﻗﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ شا ＇خﻪ را وﻏﻮر‪＄‬ﻴده‪ ،‬سراﻗﻪ دوه ‪＄‬ﻠﻪ پﻪ خپﻠﻮ‬ ‫ﻏﻴشﻮ ﻓال وﻧﻴﻮه‪ ،‬خﻮ ﻧتﻴجﻪ ﻳ‪ ３‬ور ﻧﻪ ک‪７‬ه‪ .‬بﻴا ﻳ‪ ３‬خپﻞ آس و‪＄‬ﻐﻼوه تردې چ‪ ３‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ تﻪ‬ ‫ﻧ‪８‬دې شﻮ‪ ،‬ﻧا＇اپﻪ ﻳ‪ ３‬د آس پ‪ ３＋‬تر زﻧ‪／‬ﻨﻮﻧﻮ پﻮرې پﻪ ‪＄‬ﻤکﻪ ک‪ ３‬خ‪ ３＋‬شﻮې او سراﻗﻪ د آس ﻟﻪ‬ ‫شا ＇خﻪ پﻪ ‪＄‬ﻤکﻪ وﻟﻮﻳد؛ چﻴﻐ‪ ３‬او ﻧارې ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ې او ﻟﻪ رسﻮل ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬اﻣﻦ وﻏﻮ＊ت؛ د اهلل‬ ‫رسﻮل ودرﻳد‪ .‬سراﻗﻪ د اهلل رسﻮل تﻪ ووﻳﻞ‪ :‬ستا ﻗﻮم ستا د ﻧﻴﻮﻟﻮ ﻟپاره جاﻳزه ！اکﻠ‪ ３‬ده‪ .‬ﻧبﻲ‬ ‫کرﻳﻢ ﻳ‪ ３‬د خﻠکﻮ ﻟﻪ ارادې ＇خﻪ‪ ،‬چ‪ ３‬د ده پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟرﻟﻪ خبر ک‪７‬؛ د اهلل پﻴﻐﻤبر سراﻗﻪ‬ ‫تﻪ ﻧصﻴحت وک‪ ７‬چ‪ ３‬د دوی پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻗرﻳشﻮ تﻪ ＇ﻪ حال وﻧﻪ واﻳﻲ او د پ＀ ساتﻠﻮ پﻪ بدل ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬د‬ ‫اﻳران د خسرو د ﻻس بﻨدوﻧﻮ ورکﻮﻟﻮ وعده وک‪７‬ه‪ ،‬چ‪ ３‬ﻫﻐﻪ بﻴا وروستﻪ د عﻤر ﻓاروق د خﻼﻓت‬ ‫پﻪ وخت ک‪ ３‬ده تﻪ ورک‪７‬ل شﻮل‪.‬‬ ‫سراﻗﻪ ﻣک‪ ３‬ﻣکرﻣ‪ ３‬تﻪ راستﻮن شﻮ او وﻳ‪ ３‬ﻟﻴده چ‪ ３‬خﻠک د پﻴﻐﻤبر د پﻠ＂ﻨ‪ ３‬ﻟپاره راوتﻠﻲ وو‪.‬‬ ‫سراﻗﻪ ﻫﻐﻮی دده ﻟﻪ پﻠ＂ﻠﻮ ＇خﻪ راو‪－‬ر‪＄‬ﻮل‪ .‬پﻪ ﻫﻤدې تﻮ‪－‬ﻪ سراﻗﻪ چ‪ ３‬پﻪ پﻴﻞ ک‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر د‬

‫‪7‬‬

‫ﻧﻴﻮﻟﻮ ﻟپاره ﻫﻠ‪＄ ３‬ﻠ‪ ３‬کﻮﻟ‪ ،３‬د ور‪ ３＄‬پﻪ پای ک‪ ３‬د ده پﻪ ساتﻮﻧکﻲ بدل شﻮ‪.‬‬ ‫(‪)٢‬ه（ونه‬ ‫ﻟﻪ شﻴدو ＇خﻪ د ام ﻣﻌبد د ﻣﻴ‪８‬ې د تﻴﻮ ډکﻴدل او پﻪ ‪＄‬ﻤکﻪ ک‪ ３‬د سراﻗﻪ د آس د پ‪＋‬ﻮ ﻏرﻗﻴدل پﻪ‬ ‫＇ﻪ شﻲ د ﻻﻟت کﻮي؟ واضح ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫د لوست عبرتونه‬ ‫ پﻴﻐﻤبر د ﻫجرت ﻟﻪ پﻴﻠﻪ ﻣدﻳﻨ‪ ３‬تﻪ تر رسﻴدو پﻮرې د اهلل پﻪ پﻨاه او ＇ارﻧﻪ ک‪ ３‬و‪.‬‬‫ پﻴﻐﻤبر ﻳﻮ ﻟﻪ برکتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ډک اﻧسان و‪ ،‬د ﻫجرت پﻪ سﻔر ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ډﻳرې ＊کاره ﻣﻌجزې درﻟﻮدې‪.‬‬‫ اهلل تﻌاﻟی د زړوﻧﻮ ‪－‬ر‪＄‬ﻮوﻧکی او اړووﻧکی دی‪＇ ،‬رﻧ‪／‬ﻪ ﻳﻲ پﻪ ﻟ‪８‬ه ﻣﻮده ک‪ ３‬سخت د＊ﻤﻦ پﻪ‬‫‪－‬ران او صﻤﻴﻤﻲ دوست تبدﻳﻞ ک‪. ７‬‬ ‫ ﻫﻐﻪ تدابﻴر چ‪ ３‬حضرت ﻣحﻤد د ﻫجرت پﻪ وخت ک‪ ３‬ﻧﻴﻮﻟﻲ وو‪ ،‬پدې دﻻﻟت کﻮي چ‪ ３‬ﻳﻮ‬‫ﻻر＊ﻮد باﻳد پﻪ اهلل تﻌاﻟی د تﻮکﻞ تر ＇ﻨ‪ ，‬پﻪ دﻧﻴﻮي کاروﻧﻮ ک‪＊ ３‬ﻪ تدبﻴر وﻧﻴسﻲ‪.‬‬ ‫ د ابﻮبکر صدﻳﻖ ثبات (！ﻴﻨ‪＋／‬ت)‪ ،‬د رسﻮل اهلل پﻪ حﻤاﻳت ک‪ ３‬زﻳار‪ ،‬دﻫجرت پﻪ سﻔر ک‪３‬‬‫ﻣﻠ‪／‬ر تﻴا ددې جﻠﻴﻞ اﻟﻘدر صحابﻲ پﻪ ﻟﻮړ ﻣﻘام دﻻﻟت کﻮي‪.‬‬ ‫ د عﻤر بﻦ اﻟخطاب پﻪ دور خﻼﻓت ک‪ ３‬د اﻳران د ﻓتحی ﻧﻪ پس د سراﻗﻪ سره د رسﻮل اهلل‬‫دوعدې تحﻘﻖ دده د ﻣﻌجزو ＇خﻪ ﻳﻮه ﻣﻌجزه او د ﻧبﻮت د رﻳ‪＋‬تﻴﻨﻮﻟ‪ ９‬ﻣﻬﻢ دﻟﻴﻞ دی‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪ -١‬پﻴﻐﻤبر ＇ﻮ شپ‪ ３‬د ثﻮر پﻪ ﻏار ک‪ ３‬پات‪ ３‬شﻮ؟‬ ‫‪ -٢‬د ُﻗ َدﻳد پﻪ سﻴﻤﻪ ک‪＇ ３‬ﻪ حادثﻪ پﻴ‪＋‬ﻪ شﻮه؟‬ ‫‪ -٣‬کﻠﻪ چ‪ ３‬سراﻗﻪ د پﻴﻐﻤبر پﻪ تﻌﻘﻴب او پﻠ＂ﻨﻪ پس‪ ３‬و ＇ﻪ حادثﻪ ور پﻴ‪＋‬ﻪ شﻮه؟‬ ‫‪ -٤‬د ﻫجرت پﻪ سﻔر ک‪ ３‬ﻟﻪ پﻴﻐﻤبر سره ＇ﻮ تﻨﻪ ﻣﻠ‪／‬ري وو؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫زده کﻮوﻧکﻲ دې د ﻫجرت پﻪ سﻔر ک‪ ３‬د ﻧبﻲ اکرم دپﻴﻐﻤبرۍ ﻣﻌجزې پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮک‪ ３‬وﻟﻴکﻲ‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫دريم لوست‬

‫انصار د پيغمبر په استقبال او هرکلي ک‪３‬‬ ‫پﻪ ﻣخکﻴﻨﻲ ﻟﻮست ک‪ ３‬ﻣﻮ وﻟﻮستﻞ چ‪ ３‬د اهلل پﻴﻐﻤبر د ثﻮر پﻪ ﻏارک‪ ３‬ﻟﻪ درﻳﻮ شپﻮ تﻢ کﻴدو‬ ‫وروستﻪ د صﻔر د ﻣﻴاشت‪ ３‬پﻪ‪ ٣٠‬شپﻪ د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې پﻪ ﻟﻮرې حرکت وک‪ ７‬او کابﻮ د پﻨ‪％‬ﻪ سﻮه کﻴﻠﻮ‬ ‫ﻣتره ستﻮﻧزﻣﻨ‪ ３‬ﻻرې ﻟﻪ وﻫﻠﻮ وروستﻪ د ربﻴع اﻻول پﻪ اتﻤﻪ د ﻗبا سﻴﻤ‪ ３‬تﻪ ورسﻴد چ‪ ３‬د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې‬ ‫ﻟﻪ سﻴﻤﻮ ＇خﻪ ده‪.‬‬ ‫د بشريت ژغورونکي ته ستر‪ ３－‬په الره‬ ‫پﻪ ﻣدﻳﻨﻪ ﻣﻨﻮره ک‪ ３‬چ‪ ３‬کﻠﻪ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟﻪ ﻣک‪ ３‬ﻣکرﻣ‪＇ ３‬خﻪ د پﻴﻐﻤبر د وتﻠﻮ خبر واورﻳده‪ ،‬ﻧﻮ ﻫر‬ ‫سﻬار بﻪ د حره سﻴﻤ‪ ３‬تﻪ تﻠﻞ او د اهلل تﻌاﻟی د رسﻮل د را رسﻴدﻟﻮ پﻪ اﻧتظار بﻪ کﻴﻨاستﻞ‪ ،‬تردې چ‪３‬‬ ‫د ﻏرﻣ‪－ ３‬رﻣ‪ ９‬بﻪ تﻨ‪ ，‬ک‪７‬ل‪ .‬ﻳﻮه ورځ چ‪ ３‬ﻟﻪ اوږد اﻧتظار ＇خﻪ وروستﻪ خپﻠﻮ کﻮروﻧﻮ تﻪ راستاﻧﻪ شﻮي‬ ‫وو‪ ،‬ﻧاببره ﻳﻮه ﻳﻬﻮدي د خپﻞ کﻮر ﻟﻪ برج ＇خﻪ رسﻮل اهلل او ﻣﻠ‪／‬ري ﻳ‪ ،３‬چ‪ ３‬سپﻴﻨ‪ ３‬جاﻣ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬پﻪ‬ ‫تﻦ وې وﻟﻴدل چ‪ ３‬د سراب پﻪ ＇‪５‬ر بﻪ کﻠﻪ ＊کاره او کﻠﻪ پ＀ شﻮل‪ .‬ﻳﻬﻮدي ﻧارې ک‪７‬ې‪ :‬ای ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ!‬ ‫دا دی ستاس‪ ３‬ﻫﻐﻪ دوست چ‪ ３‬تاسﻮ ﻳ‪ ３‬پﻪ اﻧتظار ک‪ ３‬ﻳاست‪ .‬ﻣسﻠﻤاﻧان ﻟﻪ خپﻠﻮ کﻮروﻧﻮ ＇خﻪ راووتﻞ‬ ‫‪.‬‬ ‫او د اهلل رسﻮل ﻳ‪ ３‬وﻟﻴد‪.‬‬ ‫د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې ﻣسﻠﻤاﻧان چ‪ ３‬د رسﻮل کرﻳﻢ رات‪ ，‬تﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ ب‪ ３‬صبرۍ اﻧتظار کاوه‪ ،‬د ده پﻪ ﻟﻴدﻟﻮ‬ ‫دوﻣره خﻮشحاﻟﻪ شﻮل چ‪ ３‬پﻪ جاﻣﻮ ک‪ ３‬ﻧﻪ ‪＄‬اﻳ‪５‬دل‪ ،‬خﻮشحاﻟ‪ ９‬ﻳ‪ ３‬کﻮﻟ‪ ３‬او د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې ﻣاشﻮﻣاﻧﻮ‬ ‫ﻫﻐﻪ ﻣشﻬﻮره تراﻧﻪ ( َطﻠَـَع البَـد ُر َعـﻠَﻴﻨا * ﻣِﻦ ثَﻨِﻴ ّ ِ‬ ‫ات الﻮداع) د بشرﻳت ﻧاجﻲ تﻪ د ＊ﻪ راﻏﻼست ﻟپاره‬ ‫وﻳﻠﻪ او خﻮشحاﻟﻲ ﻳ‪ ３‬کﻮﻟﻪ‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ روﻏب‪＇ ７‬خﻪ وروستﻪ د ﻫرکﻠﻲ کﻮوﻧکﻮ سره ﻳﻮ ‪＄‬ای د بﻨﻲ عﻤرو بﻦ عﻮف پﻪ سﻴﻤﻪ ک‪３‬‬ ‫ستﻮن شﻮ‪ .‬دا د پﻴﻐﻤبرۍ د ＇ﻮارﻟسﻢ کال د ربﻴع اﻻول اتﻤﻪ او د دوشﻨب‪ ３‬ورځ وه چ‪ ３‬د ‪ ٦٢٢‬ﻣﻴﻼدي‬ ‫کال د سپتاﻣبر ﻟﻪ ‪ ٢٣‬ﻧﻴ＂‪ ３‬سره ﻳ‪ ３‬سﻤﻮن درﻟﻮد‪.‬‬ ‫حضرت عﻠی دری ور‪ ３＄‬پﻪ ﻣکﻪ ﻣکرﻣﻪ ک‪ ３‬پات‪３‬‬ ‫شﻮ‪ ،‬تر ＇ﻮ ﻟﻪ پﻴﻐﻤبر سره د خﻠکﻮ اﻳ‪＋‬ﻲ اﻣاﻧتﻮﻧﻪ‬ ‫خپﻠﻮ خاوﻧداﻧﻮ تﻪ وسپاري‪ ،‬بﻴا پﻠی د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې پﻪ‬ ‫ﻟﻮري روان شﻮ او پﻪ ﻗبا ک‪ ３‬ﻟﻪ پﻴﻐﻤبر سره ﻳﻮ ‪＄‬ای شﻮ‪.‬‬ ‫د اهلل رسﻮل ＇ﻠﻮر ور‪( ３＄‬دوشﻨبﻪ‪ ،‬سﻪ شﻨبﻪ‪ ،‬چﻬار‬ ‫شﻨبﻪ او پﻨجشﻨبﻪ) پﻪ ﻗبا ک‪ ３‬تﻢ شﻮ او د ﻗبا د جﻮﻣات‬ ‫بﻨس＀ ﻳ‪ ３‬کﻴ‪＋‬ﻮد‪ .‬دا ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧی جﻮﻣات و چ‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر‬ ‫د ﻗبا د جﻮﻣات اﻧ‪％‬ﻮر‬ ‫ﻟﻪ بﻌثت ＇خﻪ وروستﻪ ﻳ‪ ３‬بﻨس＀ کﻴ‪＋‬ﻮدل شﻮ‪.‬‬

‫‪9‬‬

‫پﻪ ﻗباک‪！ ３‬ﻮل اﻧصار چ‪ ３‬شﻤ‪５‬ر ﻳ‪ )٥٠٠( ３‬تﻨﻮ تﻪ رس‪５‬ده‪ ،‬د ﻧبﻲ کرﻳﻢ ﻫرکﻠﻲ او ﻟﻴدﻟﻮ تﻪ راﻏﻠﻲ وو‪.‬‬

‫(‪)۱‬ه（ونه‬ ‫‪－‬راﻧﻮ زده کﻮوﻧکﻮ‪ ،‬ﻣشرکاﻧﻮ وﻟ‪ ３‬خپﻞ اﻣاﻧتﻮﻧﻪ ﻟﻪ ﻧبﻲ کرﻳﻢ سره اﻳ‪＋‬ﻮدل‪ ،‬پﻪ داس‪ ３‬حا ل ک‪ ３‬چ‪３‬‬ ‫ﻟﻪ ده سره ﻳ‪ ３‬د＊ﻤﻨﻲ ﻫﻢ درﻟﻮده‪ ،‬ان تردې چ‪ ３‬د ده د وژﻟﻮ ﻫﻮډ ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ی و‪.‬‬ ‫د جمع‪ ３‬لوم‪７‬نی لمون‪＃‬‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬پﻨ‪％‬ﻤﻪ ورځ ﻳﻌﻨ‪ ３‬د جﻤﻌ‪ ３‬ورځ را ورسﻴده‪ ،‬ﻧﻮ د اهلل رسﻮل د اهلل پﻪ اﻣر پﻪ خپﻠﻪ او＊ﻪ‪،‬‬ ‫چ‪ ３‬ﻗصﻮا ﻧﻮﻣﻴده‪ ،‬کﻴﻨاست او حضرت ابﻮبکر صدﻳﻖ ﻳ‪ ３‬پﻪ شا پس‪ ３‬کﻴﻨاوه‪ .‬د بﻨﻲ ﻧجار د خﻠکﻮ‬ ‫پﻪ ﻣﻠتﻴا د ﻳثرب پﻪ ﻟﻮري وخﻮ‪＄‬ﻴدل‪ .‬کﻠﻪ چ‪ ３‬د بﻨﻲ ساﻟﻢ بﻦ عﻮف سﻴﻤ‪ ３‬تﻪ ورسﻴدل‪ ،‬ﻧﻮ د جﻤﻌ‪３‬‬ ‫د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ وخت را ورسﻴد‪ .‬د اهلل پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ‬ ‫سﻠﻮ تﻨﻮ سره ﻳﻮ‪＄‬ای د جﻤﻌ‪ ３‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬اداء ک‪ ７‬او‬ ‫وروستﻪ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ﻳثرب تﻪ راﻏی‪ .‬دا ＊ار وروستﻪ ﻟﻪ‬ ‫دې پﻪ ﻣدﻳﻨة اﻟرسﻮل ﻳﻌﻨ‪ ３‬د اهلل د پﻴﻐﻤبر د ＊ار‬ ‫پﻪ ﻧاﻣﻪ و ﻧﻮﻣﻮل شﻮ‪.‬‬ ‫پيغمبر په مدينه منوره ک‪３‬‬ ‫ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ د اهلل د پﻴﻐﻤبر د راتﻠﻠﻮ ورځ ﻳﻮه‬ ‫تﻠپات‪ ３‬او ‪＄‬ﻠﻴدوﻧک‪ ３‬ورځ وه‪ .‬د شکر او د حﻖ‬ ‫تﻌاﻟی د تسبﻴح ﻏ‪８‬وﻧﻪ ﻟﻪ کﻮروﻧﻮ او کﻮ＇ﻮ ＇خﻪ‬ ‫راپﻮرتﻪ کﻴدل‪ .‬د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې ＊ار خﻮشحاﻟﻴﻮ‬ ‫او وﻟﻮﻟﻮ ﻧﻴﻮﻟی و‪ ،‬خﻠکﻮ د اختر د ور‪＄‬ﻮ پﻪ ＇ﻴر ﻧﻮې جاﻣ‪ ３‬اﻏﻮست‪ ３‬وې‪ ،‬پرتﻪ ﻟﻪ شکﻪ دا پر ﻫﻐﻮی د‬ ‫اختر ورځ وه‪ .‬پﻪ دې ورځ د اﻧصارو ﻧجﻮﻧﻮ پﻪ ډﻳره خﻮشحاﻟ‪ ９‬سره دا بﻴتﻮﻧﻪ زﻣزﻣﻪ کﻮل‪:‬‬ ‫َطﻠَـَع البَـد ُر َعـﻠَﻴﻨا * ﻣِﻦ ثَﻨِﻴ ّ ِ‬ ‫ات الﻮداع‬

‫ُکر عﻠﻴﻨا * ﻣــا َدعـــا ِﷲ ِ داع‬ ‫َو َج َ‬ ‫ب الش ُ‬ ‫(‪)١‬‬ ‫أﻳُّﻬا ال َﻤ ُ‬ ‫ئت بِاﻷﻣِر ال ُﻤطاع‪.‬‬ ‫بعﻮث فﻴﻨا * ِج َ‬ ‫ﻫر اﻧصاري دا ﻫﻴﻠﻪ درﻟﻮده چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر دده پﻪ کﻮر ک‪ ３‬استﻮ‪－‬ﻦ شﻲ‪ .‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ بﻪ چ‪ ３‬د ﻫر کﻮر ﻟﻪ‬ ‫ﻣخ‪ ３‬تﻴرﻳده د کﻮر خاوﻧد بﻪ ﻳ‪ ３‬د او＊‪ ３‬وا‪ ３－‬ﻧﻴﻮﻟ‪ ３‬او وﻳﻞ بﻪ ﻳ‪ :３‬پر ﻣﻮږ احسان وک‪７‬ه ﻣﻮږ د خدﻣت‬ ‫ﻟپاره چﻤتﻮ ﻳﻮ‪ ،‬خﻮ د اهلل رسﻮل بﻪ ﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬د او＊‪ ３‬جﻠب پرﻳ‪８‬دئ‪ ،‬ﻫﻐﻪ د اهلل ﻟﻪ ﻟﻮري ﻣاﻣﻮره ده‪.‬‬ ‫‪ .١‬ژباړه‪ :‬د وداع ﻟﻪ کﻨ‪６‬و ＇خﻪ پر ﻣﻮږ د ＇ﻮارﻟسﻢ سپﻮږ ﻣ‪ ９‬راوختﻠﻪ‪ .‬د اهلل شکر پر ﻣﻮږ واجب شﻮ‪ ،‬تر ＇ﻮ چ‪３‬‬ ‫بﻠﻮﻧکی د اهلل ﻟﻮري تﻪ خﻠک رابﻮﻟﻲ‪ ،‬ﻳﻌﻨی تر ابده پر ﻣﻮږ د اهلل شکر ﻻزم شﻮ‪.‬‬ ‫ای پر ﻣﻮږ ک‪ ３‬را ﻟﻴ‪８‬ل شﻮﻳﻪ‪ ،‬تا ﻟﻪ ‪＄‬اﻧﻪ سره واجب اﻻطاعت اﻣر راوړی دی‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫او＊ﻪ ﻫﻤدارﻧ‪／‬ﻪ تﻠﻠﻪ‪ ،‬تر ＇ﻮ د اوسﻨﻲ ﻧبﻮي جﻮﻣات ‪＄‬ای تﻪ ورسﻴده او ‪－‬ﻮﻧ‪６‬ه شﻮه‪ ،‬خﻮ د اهلل رسﻮل‬ ‫ور‪＄‬ﻨ‪ ３‬را＊کتﻪ ﻧشﻮ تر＇ﻮ دوﻳﻢ ‪＄‬ﻠ‪ ３‬پﻮرتﻪ شﻮه‪ ،‬ﻳﻮې خﻮا او بﻠ‪ ３‬خﻮا تﻪ ﻳ‪ ３‬وکتﻞ او بﻴا ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧﻲ ‪＄‬ای‬ ‫تﻪ راو‪－‬ر‪＄‬ﻴده او ‪－‬ﻮﻧ‪６‬ه شﻮه‪ .‬پﻪ دې وخت ک‪ ３‬د اهلل پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ او＊‪＇ ３‬خﻪ را＊کتﻪ شﻮ‪ ،‬ﻫﻐﻪ ﻣبارک‬ ‫د ابﻮ اﻳﻮب اﻧصاري پﻪ کﻮر ک‪ ３‬استﻮ‪－‬ﻨﻪ ﻏﻮره ک‪７‬ه‪ .‬او او＊ﻪ اسﻌد بﻦ زراره خپﻞ کﻮر تﻪ بﻮتﻠﻪ‪.‬‬ ‫د زﻣﻌﻪ ﻟﻮر‪ ،‬د پﻴﻐﻤبر دوه ﻟﻮ‪ ،３１‬ﻓاطﻤﻪ او‬ ‫وروستﻪ ﻟﻪ ＇ﻮ ور‪＄‬ﻮ د ﻧبﻲ کرﻳﻢ بﻲ بﻲ سﻮده‬ ‫ام کﻠثﻮم‪ ،‬ﻫﻤدارﻧ‪／‬ﻪ اساﻣﻪ بﻦ زﻳد او ام اﻳﻤﻦ ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ راورسﻴدل‪.‬خﻮ د پﻴﻐﻤبر زﻳﻨب ﻧﻮﻣ‪３‬‬ ‫ﻟﻮر د ﻫجرت اﻣکان وﻧﻪ ﻣﻮﻧد او د خپﻞ خاوﻧد ابﻮ اﻟﻌاص سره پﻪ ﻣکﻪ ﻣکرﻣﻪ ک‪ ３‬پات‪ ３‬شﻮه چ‪ ３‬بﻴا‬ ‫ﻳ‪ ３‬د بدر ﻟﻪ ﻏزا ＇خﻪ وروستﻪ ﻫجرت وک‪.７‬‬ ‫پﻪ ‪６－‬ون ﻣدﻳﻨ‪３‬‬ ‫عبداهلل د ابﻮبکر صدﻳﻖ زوی‪ ،‬د ابﻮبکر صدﻳﻖ کﻮرﻧ‪ ９‬د حضرت عاﻳش‪３‬‬ ‫ﻣﻨﻮرې تﻪ راوستﻠﻪ او پﻪ دې ترتﻴب ﻟﻪ ﻣک‪ ３‬ﻣکرﻣ‪＇ ３‬خﻪ ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ د پﻴﻐﻤبر او ﻳاراﻧﻮ ﻫجرت‬ ‫ﻳ‪ ３‬پای وﻣﻮﻧد‪.‬‬ ‫د رسﻮل اهلل ﻫجرت د بشرﻳت پﻪ تارﻳخ ک‪ ３‬ﻳﻮ ﻣﻬﻢ او ارز＊تﻨاک رول ﻟري چ‪ ３‬پدې سره د اﻧساﻧﻴت‬ ‫پﻪ ژوﻧد ک‪ ３‬ﻧﻮى عصر پﻴﻞ او پﻪ ﻧ‪７‬ۍ ک‪ ３‬ﻳﻮ بﻨﻴادي اوﻧﻮی بدﻟﻮن ﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ راﻏی‪.‬ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ د رسﻮل‬ ‫کرﻳﻢ پﻪ ﻫجرت او پﻪ ﻣدﻳﻨﻪ ﻣﻨﻮره ک‪ ３‬د اسﻼﻣﻲ دوﻟت پﻪ تاسﻴس سره ﻳﻮ ﻫر اړخﻴزه تﻐﻴﻴر او اﻧﻘﻼب‬ ‫‪７－‬ﻧدى شﻮ چ‪ ３‬د پ‪５‬ﻐﻤبر پﻪ بﻌثت او د ﻗرآن کرﻳﻢ پﻪ ﻧزول سره پﻴﻞ شﻮی و‪ .‬پﻪ دﻏﻪ ﻫجرت سره‬ ‫د ﻳﻮ داس‪ ３‬تﻤدن بﻨﻴاد کﻴ‪＋‬ﻮدل شﻮ چ‪ ３‬د بشرﻳت تارﻳخ ﻳ‪ ３‬بدل ک‪.７‬‬

‫(‪)٢‬ه（ونه‬ ‫‪－‬راﻧﻮ زده کﻮوﻧکﻮ‪ ،‬د جﻤﻌ‪ ３‬ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧی ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬پﻪ کﻮم کال او چﻴرتﻪ ﻓرض شﻮ او پﻪ اسﻼم کی ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧی‬ ‫جﻮﻣات کﻮم دی؟‬

‫د لوست عبرتونه‬ ‫د پﻴﻐﻤبر ﻫجرت ﻳﻮ ستﻮﻧزﻣﻦ سﻔر و‪ ،‬خﻮ ﻫﻐﻪ ﻳ‪ ３‬خپﻞ ﻣﻘدس ﻫدف تﻪ د رسﻴدﻟﻮ او د اﻟﻬﻲ‬ ‫ﻣسؤوﻟﻴت د ادا ﻟپاره و‪－‬اﻟﻠﻮ‪.‬‬ ‫اﻧصار چ‪ ３‬د زړه ﻟﻪ کﻮﻣﻲ اخﻼصﻤﻨد خﻠک وو‪ ،‬د پﻴﻐﻤبر او ورسره ﻣﻬاجرو ﻣﻠ‪／‬رو خدﻣت ‪３４‬‬ ‫خپﻞ وﻳاړ ‪－‬ا‪１‬ﻪ‪.‬‬ ‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ تﻞ دا کﻮ＊） ک‪７‬ی دی چ‪ ３‬د اﻣاﻧت دارۍ اصﻞ وساتﻲ‪ ،‬ﻧﻮ ﻟﻪ ﻫﻤدې اﻣﻠﻪ ﻳ‪ ３‬حضرت‬ ‫عﻠﻲ تﻪ اﻣر وک‪ ７‬چ‪ ３‬پﻪ ﻣکﻪ ک‪ ３‬پات‪ ３‬شﻲ تر ＇ﻮ د خﻠکﻮ اﻣاﻧتﻮﻧﻪ خپﻠﻮ خاوﻧداﻧﻮ تﻪ وسپاري‪.‬‬ ‫د ﻻر＊ﻮد او رﻫبر د ساتﻠﻮ او حﻔاظت ﻟپاره ﻻزﻣﻪ ده چ‪ ３‬اﻧسان خپﻞ ‪＄‬ان ﻗرباﻧﻲ ک‪７‬ي پﻪ ‪＄‬اﻧ‪７／‬ې‬ ‫تﻮ‪－‬ﻪ چ‪ ３‬ﻫﻐﻪ پﻴﻐﻤبر وي‪ ،‬د ﻧبﻲ کرﻳﻢ پﻪ ﻣخ ک‪ ３‬د حضرت عﻠﻲ ﻟﻪ خپﻞ ‪＄‬ان ＇خﻪ ت‪５‬ر‪４‬دل د‬ ‫ﻟﻮړو ﻣﻮخﻮ د تر ﻻسﻪ کﻮﻟﻮ ﻟپاره ＊ﻪ عﻤﻠﻲ ب‪５‬ﻠ‪／‬ﻪ ده‪.‬‬

‫‪11‬‬

‫ﻫجرت د اﻧبﻴاء عﻠﻴﻬﻢ اﻟسﻼم سﻨت عﻤﻠﻲ کﻮل دي ‪＄‬کﻪ ﻧﻮرو پﻴﻐﻤبراﻧﻮ ﻫﻢ د اهلل‬ ‫د پﻴﻐبر‬ ‫تﻌاﻟی پﻪ ﻻر ک‪ ３‬او د اهلل تﻌاﻟی د دﻳﻦ او دعﻮت د ﻧشر ﻟپاره ﻫجرت ک‪７‬ی وه‪.‬‬ ‫د پﻴﻐﻤبر او دﻫﻐﻪ د اصحابﻮ ﻫجرت د بشرﻳت پﻪ تارﻳخ ک‪ ３‬د پام وړ ！کﻰ بﻠﻞ ک‪８５‬ي‪＄ ،‬کﻪ پﻪ دې‬ ‫سره د اﻣت‪ ،‬تﻤدن او ﻧﻮي ﻧظام بﻨﻴاد کﻴ‪＋‬ﻮدل شﻮ چ‪ ３‬د بشر (اﻧسان) ژوﻧد ﻳ‪ ３‬بدل ک‪.７‬‬ ‫د ﻫجرت پﻴ‪ ３＋‬دا ثابتﻮي چ‪ ３‬د اﻫداﻓﻮ پﻪ ﻻس تﻪ راوړﻟﻮ ک‪ ３‬پﻪ اهلل تﻌاﻟی باﻧدې د تﻮکﻞ تر ＇ﻨ‪，‬‬ ‫د کاروﻧﻮ برابرول او د ﻣادي او ﻣﻌﻨﻮي اسبابﻮ ＇خﻪ کار اخﻴستﻞ ﻫﻢ ډﻳر ﻣﻬﻢ دي او ﻣسﻠﻤان باﻳد د‬ ‫اسبابﻮ ＇خﻪ پﻪ کار اخﻴستﻠﻮ ک‪ ３‬خپﻞ ！ﻮل تﻮان او کﻮشش وک‪７‬ي او بﻴا ﻧتائج اهلل تﻌاﻟی تﻪ وسپاري او‬ ‫پﻪ ﻫﻐﻪ تﻮکﻞ وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫د ﻫجرت پﻪ سﻔر ک‪ ３‬ﻟﻪ پﻴﻐﻤبر ＇خﻪ ﻣﻌجزې صادرې شﻮې(ﻟکﻪ پﻪ ﻏار ثﻮر ک‪ ３‬د ﻏ‪２‬ی(عﻨکبﻮت)‬ ‫کﻮر جﻮړوﻧﻪ‪ ،‬د سراﻗﻪ بﻦ ﻣاﻟک واﻗﻌﻪ‪ ،‬د ام ﻣﻌبد خزاعﻲ د کﻮر ﻗصﻪ) دا ！ﻮﻟ‪ ３‬ﻣحسﻮس‪ ３‬ﻣﻌجزې د‬ ‫رسﻮل اهلل د ﻧبﻮت پﻪ ر＊تﻨﻮاﻟی دﻻﻟت کﻮي چ‪ ３‬پﻪ ﻫﻐﻮ ﻳﻘﻴﻦ کﻮل پر ﻫر ﻣسﻠﻤان ﻻزم دي‪.‬‬ ‫پﻪ اسﻼﻣﻲ دعﻮت او د اسﻼم پﻪ ﻻر ک‪ ３‬جﻬاد د ＊‪％‬ﻮ رول تﻪ پاﻣﻠرﻧﻪ‪ ،‬ﻟکﻪ ＇رﻧ‪／‬ﻪ چ‪ ３‬د ﻫجرت‬ ‫پﻪ واﻗﻌﻪ ک‪ ３‬د صحابﻴاتﻮ (ﻟکﻪ ام اﻟﻤؤﻣﻨﻴﻦ عائش‪ ،ﾢ‬اسﻤاء بﻨت ابی بکر) رول دا رو＊اﻧﻪ او ثابتﻮي چ‪３‬‬ ‫＊‪ ３％‬د بﻌثت ﻟﻪ پﻴﻞ ＇خﻪ د اسﻼﻣﻲ دعﻮت پﻪ ﻧشر او خپراوي ک‪ ３‬د پ‪５‬ﻐﻤبر تر＇ﻨ‪ ，‬وﻻړې او‬ ‫ﻟﻪ ﻫﻐﻪ سره ﻳ‪ ３‬د اسﻼﻣﻲ دعﻮت پﻪ خپروﻟﻮ او ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇خﻪ پﻪ دﻓاع ک‪ ３‬ﻣرستﻪ کﻮﻟﻪ‪.‬‬ ‫پﻪ‬ ‫ﻫجرت د بشرﻳت پﻪ تارﻳخ ک‪ ３‬د پاﻣﻠرﻧ‪ ３‬وړ ستر بدﻟﻮن دى‪ .‬ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ د پ‪５‬ﻐﻤبر‬ ‫ﻫجرت سره د بشرﻳت پﻪ ژوﻧد ک‪ ３‬ﻧﻮې او زرﻳﻨﻪ پا‪１‬ﻪ پراﻧستﻞ شﻮه او د بشر د ﻧ‪５‬کﻤرﻏ‪ ９‬ﻟپاره د ﻧﻮي‬ ‫ﻧظام او تﻤدن ډبره ک‪＋５‬ﻮدل شﻮه‪.‬‬ ‫ﻫجرت د اﻳﻤان او عﻘﻴدې د ساتﻠﻮ او د دﻳﻦ د ﻧشر ﻟپاره د پ‪５‬ﻐﻤبراﻧﻮ سﻨت او دﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ دﻳﻨی وجﻴبﻪ‬ ‫ده‪.‬‬

‫ارزونه‬ ‫‪١‬ـ ﻣسﻠﻤاﻧان چا د پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ رات‪／‬ﻪ ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ خبر ک‪７‬ل؟‬ ‫‪٢‬ـ د پﻴﻐﻤبر پﻪ رات‪ ，‬سره ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې ک‪＇ ３‬ﻪ ډول حاﻟت راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ شﻮ؟‬ ‫‪٣‬ـ پﻴﻐﻤبر پﻪ ﻗبا ک‪＇ ３‬ﻮﻣره پات‪ ３‬شﻮ اوﻫﻠتﻪ ‪ ３４‬کﻮم ﻏﻮره کار سرتﻪ ورساوه؟‬ ‫‪٤‬ـ دپﻴﻐﻤبر ﻫجرت ﻟﻪ ﻣک‪ ３‬ﻣکرﻣ‪＇ ３‬خﻪ تر ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې پﻮرې ＇ﻮ ور‪ ３＄‬وﻧﻴﻮې؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫‪－‬ران زده کﻮوﻧکﻲ دې ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ د پﻴﻐﻤبر د رات‪ ，‬او د اﻧصارو د تﻮد ﻫرکﻠﻲ پﻪ اړه ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ‬ ‫وﻟﻴکﻲ‪.‬‬

‫‪12‬‬

‫＇لورم لوست‬

‫پيغمبر او د نوې ټولن‪ ３‬جوړ＊ت‬ ‫پﻪ ﻣدﻳﻨﻪ ﻣﻨﻮره ک‪ ３‬د ﻧبﻲ کرﻳﻢ پﻪ ﻣﻴشت کﻴدو سره د پﻴﻐﻤبر او ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د ژوﻧداﻧﻪ پﻪ تارﻳخ‬ ‫ک‪ ３‬ﻳﻮه ﻧﻮې دوره پﻴﻞ شﻮه‪ .‬کﻮﻻی شﻮ دا دوره پﻪ درﻳﻮ پ‪７‬اووﻧﻮ وو‪４‬شﻮ‪:‬‬ ‫‪١‬ـ د اسﻼﻣﻲ ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬د تآسﻴس پ‪７‬او چ‪ ３‬د حدﻳب‪ ３‬د سﻮﻟ‪ ３‬پﻪ ت‪７‬ون سره د ﻫجرت پﻪ شپ‪８‬م کال‬ ‫پای ﻣﻮﻣﻲ‪.‬‬ ‫‪٢‬ـ ﻟﻪ اصﻠﻲ د＊ﻤﻦ(ﻗرﻳشﻮ)سره د روﻏ‪ ،３‬جﻮړې او سﻮﻟ‪ ３‬پ‪７‬او چ‪ ３‬د ﻣک‪ ３‬پﻪ ﻓتح‪ ３‬سره پای ﻣﻮﻣﻲ‪.‬‬ ‫‪٣‬ـ ﻟﻪ استازو سره د کتﻠﻮ او د اسﻼم پﻪ دﻳﻦ ک‪ ３‬د خﻠکﻮ د ډﻟﻪ ﻳﻴز داخﻠﻴدﻟﻮ پ‪７‬او چ‪ ３‬د ﻫجرت پﻪ‬ ‫ﻳﻮوﻟسﻢ کال ﻟﻪ ﻧ‪７‬ۍ ＇خﻪ د ﻧبﻲ کرﻳﻢ پﻪ رخصتﻴدو پای تﻪ رسﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫د اسالمي ټولن‪ ３‬بنسټ اي‪＋‬ودل‬ ‫د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬پﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬سره ﻟﻪ دې چ‪ ３‬د چارو وا‪ ３－‬د رسﻮل اهلل پﻪ ﻻس ک‪ ３‬وې‪ ،‬خﻮ دا ！ﻮﻟﻨﻪ‬ ‫ﻳﻮﻻس ﻧﻪ وه‪ ،‬بﻠک‪ ３‬ﻻﻧدې دري ډﻟ‪ ３‬خﻠک پک‪ ３‬اوسﻴدل‪:‬‬ ‫الف ـ اصحاب کرام‬ ‫د ﻫﻐﻮ ستﻮﻧزو ﻟﻪ جﻤﻠ‪＇ ３‬خﻪ چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر او ﻣﻠ‪／‬ري ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې ک‪ ３‬ورسره ﻣخ وو‪،‬‬ ‫د ﻣکﻲ ژوﻧد ﻟﻪ حاﻟت سره پﻪ ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې ک‪ ３‬د دوی د ﻣﻮﻗﻌﻴت او ژوﻧداﻧﻪ د حاﻻتﻮ زﻳات تﻮپﻴر‬ ‫و‪ .‬پﻪ ﻣکﻪ ﻣکرﻣﻪ ک‪ ３‬کﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ کﻠﻤﻪ او ﻣﻮخﻪ ﻳﻮه وه خﻮ دا چ‪ ３‬ﻳﻮ ﻟﻪ بﻞ ＇خﻪ ﻟرې‬ ‫اوسﻴدل خﻮرا ب‪５‬ﻮزﻟﻲ وو‪ ،‬وﻧﻪ تﻮاﻧﻴدل پﻪ خپﻠﻪ خﻮ＊ﻪ پﻪ اعتﻘادي او دﻳﻨﻲ اصﻮﻟﻮ وﻻړه ！ﻮﻟﻨﻪ جﻮړه‬ ‫ک‪７‬ای شﻲ‪ .‬پﻪ ﻣدﻳﻨﻪ ﻣﻨﻮره ک‪ ３‬ﻟﻪ پﻴﻠﻪ ﻣسﻠﻤاﻧان خپﻠﻮاک وو‪ ،‬ﻏﻠﻴﻢ ورباﻧدې برﻻسﻲ ﻧﻪ درﻟﻮده او‬ ‫دداس‪ ３‬ﻳﻮې ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬د جﻮړوﻟﻮ زﻣﻴﻨﻪ ورتﻪ چﻤتﻮ وه‪ ،‬چ‪ ３‬د ژوﻧد پﻪ ！ﻮﻟﻮ برخﻮ ک‪ ３‬ﻟﻪ جاﻫﻠﻲ ！ﻮﻟﻨ‪３‬‬ ‫او د بشري تارﻳخ پﻪ اوږدو ک‪ ３‬د راﻣﻨ‪％‬تﻪ شﻮﻳﻮ ！ﻮﻟﻮ ！ﻮﻟﻨﻮ ＇خﻪ تﻮپﻴر او ﻏﻮره واﻟی وﻟري‪.‬‬ ‫(‪)۱‬ه（ونه‬ ‫‪－‬راﻧﻮ زده کﻮوﻧکﻮ‪ ،‬د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬د ﻣک‪ ３‬ﻣکرﻣ‪ ３‬ﻟﻪ ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬سره ＇ﻪ تﻮپﻴر درﻟﻮد؟ پﻪ دې‬ ‫ﻫکﻠﻪ خپﻞ ﻧظر ＇ر‪－‬ﻨد ک‪７‬ئ‪.‬‬

‫‪13‬‬

‫د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې پﻪ ﻧﻮې جﻮړه شﻮې ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬ډﻳرې ستﻮﻧزې اوﻣشکﻼت ﻣﻮجﻮد وو چ‪ ３‬حکﻴﻤاﻧﻪ‬ ‫چ＂ک‪ ３‬د حﻞ ﻻرې ﻳ‪ ３‬ﻏﻮ＊تﻠ‪ .３‬تر ！ﻮﻟﻮ ﻣﻬﻤﻪ ﻳ‪ ３‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟﻪ دوو اصﻠﻲ ډﻟﻮ (ﻣﻬاجرﻳﻨﻮ او‬ ‫اﻧصارو) ＇خﻪ د اسﻼﻣﻲ ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬جﻮړ＊ت و‪:‬‬ ‫‪١‬ـ ﻟﻮﻣ‪７‬ۍ ډﻟ‪ ３‬پﻪ خپﻠﻮ ‪＄‬ﻤکﻮ‪،‬کﻮروﻧﻮ او شتﻮ ک‪ ３‬ژوﻧد کاوه دا د اﻧصارو ډﻟﻪ وه چ‪ ３‬ترﻣﻨ‪ ＃‬ﻳ‪３‬‬ ‫پخﻮاﻧ‪ ９‬د＊ﻤﻨ‪ ９‬اوکﻴﻨ‪ ３‬ﻣﻮجﻮدې وې‪.‬‬ ‫‪٢‬ـ بﻠ‪ ３‬ډﻟ‪ ３‬خپﻞ ﻫر ＇ﻪ ﻟﻪ ﻻسﻪ ورک‪７‬ي او ﻳﻮازې ‪＄‬اﻧﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ رسﻮﻟﻲ وو‪ .‬دا ﻫﻤﻐﻪ‬ ‫د ﻣﻬاجرﻳﻨﻮ ډﻟﻪ وه چ‪ ３‬ﻧﻪ ﻳ‪ ３‬کﻮم کسب او ﻣا ل درﻟﻮده او ﻧﻪ کﻮﻣﻪ جﻮﻧ‪７／‬ه‪ .‬د ﻣﻬاجرﻳﻨﻮ شﻤﻴر‬ ‫ورځ پﻪ ورځ زﻳاتﻴده‪.‬‬ ‫ب ـ د مدين‪ ３‬مشرکين‪ :‬بﻠﻪ ډﻟﻪ د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣشرکان وو چ‪ ３‬پﻪ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻳ‪ ３‬برﻻسی ﻧﻪ درﻟﻮده‪.‬‬ ‫د دوی ﻳﻮ شﻤ‪５‬ر د خپﻠﻮ ﻧﻴکﻮﻧﻮ ددﻳﻦ پﻪ پرﻳ‪＋‬ﻮدو دوه زړي وو‪ ،‬خﻮ ﻟﻪ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ سره ﻳ‪ ３‬کﻮﻣﻪ‬ ‫د＊ﻤﻨﻲ ﻫﻢ ﻧﻪ درﻟﻮده‪ .‬دې ډﻟ‪ ３‬ﻟ‪ ８‬وروستﻪ اسﻼم راوړ‪.‬‬ ‫پﻪ دې ډﻟﻪ ک‪ ３‬داس‪ ３‬خﻠک وو چ‪ ３‬پﻪ خپﻠﻮ زړوﻧﻮک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ رسﻮل اهلل او ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ سره کﻴﻨﻪ او‬ ‫سختﻪ د＊ﻤﻨﻲ درﻟﻮده ‪ ،‬خﻮ دا وس ﻳ‪ ３‬ﻧﻪ و چ‪ ３‬خپﻠﻪ د＊ﻤﻨﻲ اعﻼن او عﻤﻠﻲ ک‪７‬ي‪ ،‬شرائطﻮتﻪ پﻪ‬ ‫پاﻣﻠرﻧ‪ ３‬سره اړ وو چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ سره د ﻣﻴﻨ‪ ３‬او ﻳﻮ واﻟﻲ ＇ر‪－‬ﻨدوﻧﻪ وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫د دوی ﻣشري او رﻫبري عبداهلل بﻦ ابی بﻦ سﻠﻮل کﻮﻟﻪ چ‪ ３‬د ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ رئﻴس و‪ ،‬دﻏﻪ س‪７‬ی بﻪ‬ ‫چ‪ ３‬ﻫرکﻠﻪ د ﻧبﻲ کرﻳﻢ او ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ سره د چﻞ او ﻓرﻳب ﻣﻮﻗع ﻣﻮﻧدﻟﻪ‪ ،‬ﻧﻮ خپﻠ‪ ３‬دسﻴس‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻧﻪ‬ ‫سپﻤﻮﻟ‪.３‬‬ ‫ج ـ يهود‪ :‬وروستﻨ‪ ９‬ډﻟﻪ ﻳﻬﻮد وو چ‪ ３‬د عراﻗﻴاﻧﻮ او روﻣﻴاﻧﻮ پﻪ واسطﻪ ﻟﻪ خپﻠﻮ سﻴﻤﻮ ＇خﻪ ش‪７‬ل‬ ‫شﻮي وو‪ .‬حجاز تﻪ ﻳ‪ ３‬ﻣخﻪ ک‪７‬ې او پﻪ ＇ﻮ سﻴﻤﻮک‪ ３‬ﻣﻴشت شﻮي وو چ‪ ３‬ﻳﻮﻟﻪ ﻫﻐﻮ سﻴﻤﻮ ＇خﻪ‬ ‫ﻳثرب(ﻣدﻳﻨﻪ ﻣﻨﻮره) وه‪ .‬پﻪ ﻳثرب ک‪ ３‬د ﻳﻬﻮدو درﻳﻮ ﻣشﻬﻮرو ﻗبﻴﻠﻮ استﻮ‪－‬ﻨﻪ درﻟﻮده‪:‬‬ ‫‪١‬ـ بﻨی ﻗﻴﻨﻘاع ‪:‬چ‪ ３‬د خزرج ﻟﻪ ﻣشﻬﻮرې عربﻲ ﻗبﻴﻠ‪ ３‬سره ﻳ‪ ３‬د دوست‪ ９‬ژﻣﻨﻪ درﻟﻮده او د ﻣدﻳﻨ‪３‬‬ ‫پﻪ چاپﻴرﻳا ل ک‪ ３‬اوسﻴدل‪.‬‬ ‫‪٢‬ـ بﻨی ﻧضﻴر‪ :‬دوی ﻫﻢ د خزرج ﻟﻪ ﻗبﻴﻠ‪ ３‬سره ژﻣﻦ وو او د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې شاوخﻮا ﻣﻴشت وو‪.‬‬ ‫‪٣‬ـ بﻨی ﻗرﻳظﻪ‪ ،‬چ‪ ３‬د اوس ﻟﻪ ﻣشﻬﻮرې عربﻲ ﻗبﻴﻠ‪ ３‬سره ﻳ‪ ３‬د دوست‪ ９‬ژﻣﻨﻪ درﻟﻮده‪ ،‬ﻫﻢ د ﻣدﻳﻨ‪３‬‬ ‫ﻣﻨﻮرې پﻪ اړوﻧدو سﻴﻤﻮک‪ ３‬ژوﻧد کاوه‪.‬‬

‫‪14‬‬

‫اﻟبتﻪ ﻫﻤدا ﻳﻬﻮدي ﻗبﻴﻠ‪ ３‬وې چ‪ ３‬ﻟﻪ پخﻮا راﻫﻴس‪ ３‬ﻳ‪ ３‬د دوو عربﻲ ﻗبﻴﻠﻮ پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬د جﻨ‪／‬ﻮﻧﻮ‬ ‫اور تازه کاوه‪.‬‬ ‫ﻳﻬﻮد چ‪ ３‬کﻠﻪ پﻮه شﻮل چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر پﻪ ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې ک‪ ３‬د پ‪＋‬ﻮ د ！ﻴﻨ‪／‬ﻮﻟﻮ پﻪ کﻮ＊） ک‪ ３‬دی‪ .‬ﻧﻮ‬ ‫د اوس او خزرج ﻗبﻴﻠﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬د اتﻔاق او ﻳﻮواﻟﻲ او ﻫﻤدارﻧ‪／‬ﻪ د سﻮدي ﻣﻌاﻣﻠﻮ ﻟﻪ ﻣﻨﻌ‪＇ ３‬خﻪ چ‪ ３‬د‬ ‫ﻳﻬﻮدو د اﻗتصادي ﻣﻌاﻣﻼتﻮ د ﻣﻼ تﻴر حﻴثﻴت ﻳ‪ ３‬درﻟﻮد‪ ،‬پﻪ وﻳره او تشﻮﻳش ک‪ ３‬شﻮل‪.‬‬ ‫ﻟﻪ ﻫﻤدې اﻣﻠﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ زړوﻧﻮ ک‪ ３‬ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ د پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ تشرﻳﻒ راوړﻟﻮ سره سﻢ ﻟﻪ اسﻼم‬ ‫او پﻴﻐﻤبر سره کﻠک‪ ３‬کﻴﻨ‪ ３‬او د＊ﻤﻨ‪ ９‬تﻪ ‪＄‬ای ورک‪ ،７‬کﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ تر ﻳﻮه وختﻪ ﻳ‪ ３‬د ＊کاره کﻮﻟﻮ‬ ‫جرآت وﻧشﻮک‪７‬ای‪ .‬دا ﻫﻢ باﻳد وواﻳﻮ‪ :‬پﻪ ﻳﻬﻮدو ک‪ ３‬داس‪ ３‬کسان ﻫﻢ وو ﻟکﻪ عبداهلل بﻦ سﻼم چ‪３‬‬ ‫د ﻣحﻤد د پﻴﻐﻤبرۍ پﻪ حﻘاﻧﻴت ﻳ‪ ３‬پرتﻪ ﻟﻪ ‪＄‬ﻨ‪６‬ه اﻳﻤان راوړ او د خپﻞ ﻗﻮم د دروﻏﻮ پﻪ وړاﻧدې‬ ‫ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ اسﻼم او پﻴﻐﻤبر ＇خﻪ ﻣﻼت‪ ７‬کاوه‪.‬‬ ‫(‪)٢‬ه（ونه‬ ‫‪－‬راﻧﻮ زده کﻮوﻧکﻮ‪ ،‬ستاس‪ ３‬پﻪ اﻧد وﻟ‪ ３‬ﻳﻬﻮدو ﻟﻪ پﻴﻐﻤبر سره د＊ﻤﻨﻲ او اختﻼف درﻟﻮد او اوس‬ ‫د اسﻼم پﻪ وړاﻧدې د ﻳﻬﻮدو درﻳ‪＇ ＃‬رﻧ‪／‬ﻪ ارزوئ؟‬ ‫ﻟﻪ بﻠ‪ ３‬خﻮا ﻣدﻳﻨﻪ ﻣﻨﻮره د داس‪ ３‬کساﻧﻮ پﻪ ﻣحاصره ک‪ ３‬وه چ‪ ３‬د ﻗرﻳشﻮ پﻪ دﻳﻦ وو او ﻗرﻳش خﻮ‬ ‫د حرم او بﻴت اهلل د اوسﻴدوﻧکﻮ او ﻣجاوراﻧﻮ پﻪ عﻨﻮان د عربﻮ د دﻧﻴﻮي او دﻳﻨﻲ رﻫبرۍ او ﻣشرۍ‬ ‫اﻣتﻴاز پﻪ ﻻس ک‪ ３‬درﻟﻮد او ﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ﻏﻮ＊تﻞ چ‪ ３‬دا ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ﻻسﻪ وو‪＄‬ﻲ‪ ،‬ﻧﻮ ‪＄‬کﻪ د اسﻼم ﻟﻪ سختﻮ او‬ ‫اصﻠﻲ د＊ﻤﻨاﻧﻮ ＇خﻪ ‪２－‬ﻞ کﻴدل‪.‬‬ ‫رسﻮل اهلل د اهلل پﻪ تﻮﻓﻴﻖ او تاﻳﻴد دا ！ﻮﻟ‪ ３‬ستﻮﻧزې پﻪ ډﻳرې ＊‪ ３‬طرﻳﻘ‪ ３‬حﻞ ک‪７‬ې او د ﻧﻔسﻮﻧﻮ‬ ‫سپﻴ（ﻠتﻴا‪ ،‬د خﻠکﻮ د تربﻴ‪ ３‬او د کتاب او پﻮﻫ‪ ３‬د ＊ﻮدﻧ‪ ３‬پﻪ ترځ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ！ﻮﻟﻮ ﻟﻮرﻳﻮ سره د دوی‬ ‫د حال ﻣﻨاسب ﻣﻬرباﻧ‪ ９‬او حکﻤت باﻧدې چﻠﻨد وک‪ ،７‬تردې چ‪ ３‬د ډ‪４‬ر ﻟ‪ ８‬وخت پﻪ ت‪５‬رﻳدو سره‬ ‫ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻗدرت وﻣﻮﻧد او کاروﻧﻪ ﻳ‪ ３‬د ﻏﻮ＊تﻨﻮ سره سﻢ پرﻣخ ﻻړل‪.‬‬

‫‪15‬‬

‫د لوست عبرتونه‬ ‫رﻫبر باﻳد د خپﻠ‪！ ３‬ﻮﻟﻨ‪ ３‬واﻗﻌﻴتﻮﻧﻪ پﻪ پام ک‪ ３‬وﻧﻴسﻲ او د ستﻮﻧزو د حﻞ ﻣﻨاسبﻪ او حکﻴﻤاﻧﻪ ﻻرې‬ ‫بﻴاﻣﻮﻣﻲ‪.‬‬ ‫ﻳﻬﻮدو د اسﻼم د سپﻴ（ﻠﻲ دﻳﻦ ﻟﻪ پﻴﻞ ＇خﻪ د اسﻼم ﻟﻪ دﻳﻦ‪ ،‬پﻴﻐﻤبر او ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ سره پخﻮاﻧ‪９‬‬ ‫د＊ﻤﻨﻲ درﻟﻮده او تﻞ ﻳ‪ ３‬د اسﻼم پﻪ ضد دسﻴس‪ ３‬جﻮړوﻟ‪.３‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر د اسﻼﻣﻲ حکﻮﻣت د ！ﻴﻨ‪＋／‬ت ﻟپاره پﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ي ﻗدم ک‪ ３‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ خپﻠﻤﻨ‪％‬ﻲ‬ ‫اختﻼﻓات او ستﻮﻧزې ﻫﻮارې ک‪７‬ې‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪١‬ـ د اسﻼم ﻣدﻧﻲ دوره پﻪ ＇ﻮ ﻣرحﻠﻮ وﻳشﻞ شﻮې؟ د ﻫرې دورې پای او ختﻢ بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪٢‬ـ د ﻣدﻳﻨ‪！ ３‬ﻮﻟﻨﻪ ﻟﻪ ＇ﻮ ﻗﻮﻣﻲ او دﻳﻨﻲ ډﻟﻮ ＇خﻪ جﻮړه شﻮې وه؟ ﻫره ﻳﻮه ﻳ‪ ３‬بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪٣‬ـ ﻳﻬﻮد ﻟﻪ کﻮﻣ‪ ３‬زﻣاﻧ‪ ３‬راﻫﻴس‪ ３‬پﻪ ﻳثرب(ﻣدﻳﻨﻪ) ک‪ ３‬ﻣﻴشت شﻮي وو؟‬ ‫‪٤‬ـ اﻳا ！ﻮﻟﻮ ﻳﻬﻮدو پر پﻴﻐﻤبر باﻧدې ﻟﻪ اﻳﻤان راوړﻟﻮ ﻏاړه ﻏ‪７‬وﻟﻪ؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫زده کﻮوﻧکﻲ دې پﻪ ﻣدﻳﻨﻪ ک‪ ３‬د ﻳﻬﻮدي ﻗبﻴﻠﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ او ﻫﻤدارﻧ‪／‬ﻪ د دوی ﻫﻐﻪ عربﻲ ﻣﻠ‪／‬ري‪ ،‬چ‪３‬‬ ‫د دوست‪ ９‬ژﻣﻨﻪ ﻳ‪ ３‬ورسره ک‪７‬ې وه‪ ،‬پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮک‪ ３‬وﻟﻴکﻲ‪.‬‬

‫‪16‬‬

‫پن‪％‬م لوست‬

‫د نبوي جومات ودانول‬

‫ﻣخک‪ ３‬ووﻳﻞ شﻮل چ‪ ３‬رسﻮل اکرم د ﻫجرت پﻪ اول کا ل د ربﻴع اﻻول پﻪ‪ ١٢‬د جﻤﻌ‪ ３‬پﻪ‬ ‫ورځ‪ ،‬چ‪ ３‬د‪ ٦٢٢‬زﻳ‪８‬دﻳز کا ل د سپتاﻣبر‪ ٢٧‬ﻧﻴ＂‪ ３‬سره سﻤﻮن خﻮري‪ ،‬ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮری تﻪ راﻏی‪،‬‬ ‫د ابﻮ اﻳﻮب اﻧصاري کﻮر تﻪ ﻣخاﻣخ د بﻨﻲ ﻧجار پﻪ سﻴﻤﻪ ک‪ ３‬ﻟﻪ اوښ ＇خﻪ را＊کتﻪ شﻮ‪ ،‬وﻳ‪３‬‬ ‫ﻓرﻣاﻳﻞ‪:‬کﻪ اهلل وﻏﻮاړي دﻟتﻪ زﻣا د اوسﻴدﻟﻮ ‪＄‬ای دی‪ .‬وروستﻪ د ﻳﻮې ﻟﻨ‪６‬ې ﻣﻮدې ﻟپاره د ابﻮ‬ ‫اﻳﻮب اﻧصاري پﻪ کﻮر ک‪ ３‬واوسﻴد‪.‬‬ ‫په مدينه منوره ک‪ ３‬د پيغمبر لوم‪７‬ن‪ ９‬ک‪７‬ن‪３‬‬ ‫ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ د ﻧبﻲ کرﻳﻢ ﻫجرت د ‪＄‬ﻤک‪ ３‬پر ﻣخ د ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧﻲ دار اسﻼم او ﻫﻤدارﻧ‪／‬ﻪ د ده‬ ‫پﻪ ﻣشرتابﻪ د ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧﻲ اسﻼﻣﻲ دوﻟت د اعﻼﻧﻴدو پﻪ ﻣﻌﻨی و‪.‬‬

‫‪17‬‬

‫پﻪ ﻣدﻳﻨﻪ ﻣﻨﻮره ک‪ ３‬پﻴﻐﻤبر د ﻧﻮي اسﻼﻣﻲ دوﻟت د ！ﻴﻨ‪＋／‬ت ﻟپاره ﻻﻧدې درې ﻏﻮره کاروﻧﻪ‬ ‫وک‪７‬ل‪:‬‬ ‫‪١‬ـ د جﻮﻣات وداﻧﻮل‬ ‫‪٢‬ـ د ！ﻮﻟﻮ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬د وروروﻟ‪ ９‬ت‪７‬ون‪ ،‬پﻪ ت‪５‬ره بﻴا د ﻣﻬاجرﻳﻨﻮ او اﻧصارو ترﻣﻨ‪.＃‬‬ ‫‪٣‬ـ د ﻳﻮه داس‪ ３‬ﻗاﻧﻮن ﻟﻴکﻞ چ‪ ３‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د خپﻠﻤﻨ‪％‬ﻲ ژوﻧد ک‪７‬ﻧﻼره ﻳ‪！ ３‬اکﻠﻪ او د ﻏﻴر‬ ‫ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ‪ ،‬پﻪ ‪＄‬اﻧ‪７／‬ي ډول ﻟﻪ ﻳﻬﻮدو سره ﻳ‪ ３‬د دوی اړﻳک‪ ３‬رو＊اﻧﻮﻟ‪.３‬‬ ‫(‪)۱‬ه（ونه‬ ‫‪－‬راﻧﻮ زده کﻮوﻧکﻮ‪ ،‬پﻴﻐﻤبر پﻪ ﻣدﻳﻨﻪ ﻣﻨﻮره ک‪ ３‬تر ﻣﻴشت کﻴدو وروستﻪ د اسﻼﻣﻲ دوﻟت د ستﻨﻮ‬ ‫د ！ﻴﻨ‪＋／‬ت ﻟپاره کﻮم ﻟﻮﻣ‪７‬ﻳتﻮبﻮﻧﻪ پﻪ پام ک‪ ３‬وﻧﻴﻮل؟‬ ‫د نبوي جومات ودانول‬ ‫رسﻮل اکرم د ﻧبﻮي جﻮﻣات ‪＄‬ﻤکﻪ ﻟﻪ دوو ﻳتﻴﻤﻮ ﻫﻠکاﻧﻮ ＇خﻪ‪ ،‬چ‪ ３‬ﻣاﻟکان ﻳ‪ ３‬وو‪ ،‬پﻪ ﻟسﻮ‬ ‫دﻳﻨارو واخﻴستﻠﻪ او پﻪ خپﻠﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ وداﻧﻮﻟﻮ ک‪ ３‬ﻻس پﻪ کار شﻮ‪ ،‬خ‪＋‬ت‪ ３‬او تﻴ‪８‬ې ﻳ‪ ３‬چﻠﻮﻟ‪ .３‬د‬ ‫پﻴﻐﻤبر دې کار د جﻮﻣات پﻪ وداﻧﻮﻟﻮ ک‪ ３‬صحابﻪ رضﻲ اهلل عﻨﻬﻢ ﻻﻫ（ﻮل‪.‬‬ ‫د نبوي جومات د ودان‪＇ ９‬رن‪／‬والی‬ ‫د ﻧبﻮي جﻮﻣات دﻳﻮاﻟﻮﻧﻪ ﻟﻪ خ‪＋‬تﻮ او خاورو‪ ،‬چت ﻳ‪ ３‬د خرﻣا ﻟﻪ ﻟ‪＋‬تﻮ او ستﻨ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬د خرﻣا ﻟﻪ تﻨﻮ‬ ‫＇خﻪ جﻮړې شﻮې وې؛ ﻏﻮﻟی ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻧرﻣﻮ او زﻳ‪８‬و ش‪／‬ﻮ باﻧدې پﻮ＊ﻞ شﻮی و‪.‬‬ ‫دری دروازې ﻳ‪ ３‬درﻟﻮدې ﻗبﻠﻪ ﻳ‪ ３‬د بﻴت اﻟﻤﻘدس ﻟﻮري تﻪ وه‪ .‬د جﻮﻣات اوږدواﻟی ﻟﻪ ﻗبﻠ‪＇ ３‬خﻪ‬ ‫تر پاﻳﻪ(‪)١٠٠‬ذراع( تﻘرﻳبا ً پﻨ‪％‬ﻮس ﻣتره) او سﻮر ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ ﻫﻤدﻏﻪ اﻧدازه اوﻳا ＇ﻪ کﻢ و او بﻨس＀ ﻳ‪ ３‬کابﻮ‬ ‫دری ذراع ﻟﻮړواﻟی درﻟﻮد‪.‬‬ ‫د ﻣسجد پﻪ ＇ﻨ‪６‬ه ک‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر بﻴبﻴاﻧﻮ تﻪ ﻟﻪ ډبرو او خ‪＋‬تﻮ ＇خﻪ کﻮ！‪ ３‬جﻮړې شﻮې چ‪ ３‬چتﻮﻧﻪ‬ ‫ﻳ‪ ３‬د خرﻣا ﻟﻪ تﻨﻮ او ﻟ‪＋‬تﻮ ＇خﻪ پﻮ＊ﻞ شﻮي وو‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر‬

‫د کﻮ！ﻮ تر بشپ‪７‬ﻳدو وروستﻪ د ابﻮ اﻳﻮب اﻧصاری‬

‫‪18‬‬

‫ﻟﻪ کﻮر ＇خﻪ ورک‪６‬ه شﻮ‪.‬‬

‫ﻧبﻮي جﻮﻣات د ابﻮبکر صدﻳﻖ تر خﻼﻓت پﻮرې ﻟﻪ کﻮم بدﻟﻮن ＇خﻪ پرتﻪ پﻪ ﻫﻤﻐﻪ پخﻮاﻧ‪９‬‬ ‫ب‪ ３２‬پات‪ ３‬و‪ ،‬وروستﻪ د حضرت عﻤر ﻓاروق د خﻼﻓت پﻪ وخت ک‪＇ ３‬ﻪ زﻳاتﻮاﻟی پک‪ ３‬راﻏی‬ ‫او حضرت عثﻤان بﻦ عﻔان ﻳ‪ ３‬ﻣساحت پراخﻪ او دﻳﻮاﻟﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣﻨﻘشﻮ ډبرو او ‪－‬چ ＇خﻪ جﻮړ‬ ‫ک‪７‬ل‪.‬‬ ‫د پيغمبر په زمانه ک‪ ３‬د نبوې جومات ارز＊ت‬ ‫ﻧبﻮي جﻮﻣات پﻪ ﻫﻐﻪ وخت ک‪ ３‬ﻳﻮازې د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ داداء کﻮﻟﻮ ‪＄‬ای ﻧﻪ‪ ،‬بﻠک‪ ３‬ﻳﻮ داس‪ ３‬پﻮﻫﻨتﻮن و‬ ‫چ‪ ３‬ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ بﻪ د اسﻼم د سپﻴ（ﻠﻲ دﻳﻦ احکام پک‪ ３‬زده کﻮل‪ .‬جﻮﻣات دکاروﻧﻮ د ادارې او پرﻣخ‬ ‫بﻴﻮﻟﻮ او د ﻣشﻮرتﻲ او اجراﻳﻮي جﻠسﻮ ‪＄‬ای و‪ .‬سربﻴره پردې د ډﻳرو بﻴﻮزﻟﻮ ﻣﻬاجرﻳﻨﻮ ﻟپاره چ‪３‬‬ ‫جﻮﻧ‪７／‬ه‪ ،‬ﻣال او کﻮرﻧ‪ ９‬ﻳ‪ ３‬ﻫﻠتﻪ ﻧﻪ درﻟﻮدې‪ ،‬سرپﻨاه بﻠﻞ کﻴده‪.‬‬ ‫د آذان مشروعيت‬ ‫د ﻫجرت پﻪ پﻴﻞ ک‪ ３‬آذان ﻣشروعﻴت وﻣﻮﻧد‪.‬آذان ﻫﻐﻪ زړه راک‪＋‬ﻮﻧکی او روح تازه کﻮوﻧکی ﻏ‪８‬‬ ‫دی‪ ،‬چ‪ ３‬پﻪ چاپﻴرﻳال اﻧ‪／‬ازې کﻮي او ﻫره ورځ پﻨ‪％‬ﻪ ‪＄‬ﻠﻪ پک‪ ３‬اعﻼﻧﻮي‪ .‬چ‪ :３‬ﻻ اﻟﻪ اﻻ اهلل »پرتﻪ‬ ‫ﻟﻪ اهلل ＇خﻪ بﻞ ﻫﻴ（ﻮک دعبادت وړ ﻧشتﻪ« ‪،‬ﻣحﻤ ٌد رسﻮل اهلل»ﻣحﻤد د اهلل رسﻮل دی«اذان‬ ‫دکاﻳﻨاتﻮ پﻪ ！ﻮل عاﻟﻢ ک‪ ３‬ﻟﻪ اهلل پرتﻪ د بﻞ ﻫر ﻣﻮجﻮد ＇خﻪ ﻟﻮﻳﻲ او تکبر ﻧﻔ‪ ３‬کﻮي او ﻫﻴ＆ ﻳﻮ دﻳﻦ‬ ‫پرتﻪ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ دﻳﻦ ＇خﻪ‪ ،‬چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر راوړی‪ ،‬د عﻤﻞ وړ ﻧﻪ بﻮﻟﻲ‪.‬‬ ‫د اذان کﻴﻔﻴت ﻳﻮ ﻟﻪ صحابﻪ رضی اهلل عﻨﻬﻢ ＇خﻪ چ‪» ３‬عبداهلل بﻦ زﻳد بﻦ عبد ربﻪ« ﻧﻮﻣﻴده پﻪ‬ ‫خﻮب ک‪ ３‬وﻟﻴد‪ .‬د ﻫﻐﻪ خﻮب ﻟﻴدل د حضرت عﻤر ﻓاروق ﻟﻪ خﻮب ﻟﻴدﻟﻮ سره ﻣﻮاﻓﻖ شﻮ او د‬ ‫حضرت ﻣحﻤد عﻤﻞ د ﻫﻐﻮی دواړو صحابﻪ کراﻣﻮ خﻮب ﻟﻴدل تاﻳﻴد ک‪７‬ل‪.‬‬ ‫(‪)٢‬ه（ونه‬ ‫‪－‬راﻧﻮ زده کﻮوﻧکﻮ‪ ،‬د پﻴﻐﻤبر د جﻮﻣات د وداﻧﻮﻟﻮ ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧی اﻗدام او پک‪ ３‬د ﻫﻐﻪ ﻣبارک پخپﻠﻪ‬ ‫وﻧ‪６‬ه اخ‪５‬ستﻞ‪ ،‬پﻪ کﻮم شﻲ دﻻﻟت کﻮي؟‬

‫‪19‬‬

‫د لوست عبرتونه‬ ‫د جﻮﻣات وداﻧﻮل د اسﻼﻣﻲ ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬پﻪ جﻮړوﻟﻮ ک‪ ３‬ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧی او ﻏﻮره کار دی‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر‬ ‫ﻳ‪ ３‬پﻪ جﻮړوﻟﻮ ک‪ ３‬ﻟﻴﻮال و‪.‬‬ ‫د جﻮﻣات وداﻧﻮﻟﻮ تﻪ د ‪＄‬ای اخﻴستﻠﻮ جﻮاز‪.‬‬ ‫ﻳﻮ ﻣشر او رﻫبر د دې ﻟپاره‪ ،‬چ‪ ３‬وکﻮﻻی شﻲ خپﻠﻮ پﻴرواﻧﻮتﻪ د کار او ﻓﻌاﻟﻴت جرآت ورک‪７‬ي‪،‬‬ ‫باﻳد پﻪ کاروﻧﻮ ک‪ ３‬برابره وﻧ‪６‬ه واخﻠﻲ‪.‬‬ ‫ﻣسجد د عبادت ‪＄‬ای‪ ،‬د پﻮﻫ‪ ３‬او عﻠﻮﻣﻮ د ﻧشر ﻣرکز‪ ،‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ اجتﻤاعﻲ تربﻴت ‪＄‬ای‬ ‫دی چ‪ ３‬ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ د ﻫجرت د پﻴﻞ ＇خﻪ د اسﻼﻣﻲ دعﻮت پﻪ پراختﻴا ک‪ ３‬ﻣﻬﻢ رول ﻟري‬ ‫ﻣسﻠﻤاﻧان باﻳد د ﻣسجد ارز＊ت او عظﻤت ﻳﻮ ‪＄‬ﻞ بﻴا راژوﻧدی ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪١‬ـ پﻴﻐﻤبر پﻪ ﻣدﻳﻨﻪ ﻣﻨﻮره ک‪ ３‬تر ﻣﻴشت کﻴدو وروستﻪ پﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ي ﻗدم ک‪ ３‬پر کﻮﻣﻮ کاروﻧﻮ اﻗدام‬ ‫وک‪７‬؟‬ ‫‪٢‬ـ د ﻧبﻮي جﻮﻣات د وداﻧﻮﻟﻮ ‪＄‬ای ＇ﻨ‪／‬ﻪ و！اکﻞ شﻮ او‪＄‬ﻤکﻪ ﻳ‪ ３‬د چا ﻣﻠکﻴت و؟‬ ‫‪٣‬ـ د حضرت ﻣحﻤد پﻪ وخت ک‪ ３‬ﻟﻪ جﻮﻣات ＇خﻪ پﻪ کﻮﻣﻮ کاروﻧﻮ ک‪＂－ ３‬ﻪ اخ‪５‬ستﻞ کﻴدﻟﻪ؟‬ ‫‪٤‬ـ دآذان اﻟﻔاظ او کﻠﻤ‪ ３‬پﻪ ＇ﻪ ډول و！اکﻞ شﻮې؟‬ ‫‪ -٥‬ﻣسجد د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ ﻓردي او اجتﻤاعﻲ ژوﻧد ک‪＇ ３‬ﻪ ارز＊ت ﻟري؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫زده کﻮوﻧکﻲ دې د پﻴﻐﻤبر پﻪ زﻣاﻧﻪ ک‪ ３‬د جﻮﻣات پر ارز＊ت‪ ،‬ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇خﻪ کار اخﻴستﻞ او‬ ‫ﻫﻤدارﻧ‪／‬ﻪ د ﻧبﻮي جﻮﻣات د وداﻧ‪＇ ９‬رﻧ‪／‬ﻮاﻟی پﻪ خپﻠﻮکتابچﻮک‪ ３‬وﻟﻴکﻲ‪.‬‬

‫‪20‬‬

‫شپ‪８‬م لوست‬

‫د مواخات (ورورول‪)９‬ت‪７‬ون‬ ‫ﻟکﻪ ＇رﻧ‪／‬ﻪ چ‪ ３‬ووﻳﻞ شﻮل‪ ،‬رسﻮل اکرم پﻪ ﻣدﻳﻨﻪ ﻣﻨﻮره ک‪ ３‬تر ﻣﻴشت کﻴدو وروستﻪ د اسﻼﻣﻲ‬ ‫دوﻟت د ستﻨﻮ د ！ﻴﻨ‪＋／‬ت ﻟپاره درې اساسﻲ کاروﻧﻪ ترسره ک‪７‬ل‪ :‬د جﻮﻣات وداﻧﻮل‪ ،‬د ﻣﻬاجرﻳﻨﻮ‬ ‫او اﻧصارو ترﻣﻴﻨ‪ ＃‬د وروروﻟ‪ ９‬ت‪７‬ون او د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې د اوسﻴدوﻧکﻮ ترﻣﻴﻨ‪ ＃‬پﻪ ﻣدﻳﻨﻪ ﻣﻨﻮره ک‪ ３‬د‬ ‫اوسﻴدﻟﻮ د ﻗاﻧﻮن پﻠﻲ کﻮل‪.‬‬ ‫ديني ورونه يو له بل ＇خه ميراث وړي‬ ‫د ！ﻮﻟﻮ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬د ورورﻟ‪ ９‬ت‪７‬ون ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ﻏﻮره او ﻣﻬﻤﻮ کاروﻧﻮ ＇خﻪ دی چ‪ ３‬د بشر تارﻳخ پﻪ‬ ‫زرﻳﻨﻮکر＊ﻮ ﻟﻴکﻠی دی‪ .‬دې ﻧظام د اسﻼﻣﻲ اﻣت د و‪７－‬و ترﻣﻨ‪ ＃‬د پﻴﻮستﻮن او ﻳﻮواﻟﻲ پﻪ راوستﻠﻮک‪３‬‬ ‫ستر اﻏﻴز درﻟﻮد چ‪ ３‬بﻨس＀ ﻳ‪ ３‬پﻪ پﻮره وروروﻟ‪ ９‬وﻻړ و او پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ راتﻠﻠﻮ سره ﻳ‪！ ３‬ﻮل جاﻫﻠﻲ‬ ‫تﻌصبات پای تﻪ ورسﻴدل‪.‬‬ ‫د اهلل رسﻮل د اﻧس بﻦ ﻣاﻟک پﻪ کﻮر ک‪ ３‬د ﻧﻮي تﻨﻮ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ترﻣﻨ‪ ،＃‬چ‪ ３‬ﻧﻴﻤاﻳﻲ ﻳ‪３‬‬ ‫ﻣﻬاجرﻳﻦ او ﻧﻴﻤاﻳﻲ ﻳ‪ ３‬اﻧصار وو‪ ،‬د وروروﻟ‪ ９‬ت‪７‬ون راﻣﻨ‪％‬تﻪ ک‪ ،７‬تر＇ﻮ ﻳﻮ د بﻞ ﻣﻼت‪ ７‬وک‪７‬ي او ﻟﻪ‬ ‫ﻣرګ ＇خﻪ وروستﻪ ﻳﻮ ﻟﻪ بﻞ ＇خﻪ ﻣﻴراث ﻳﻮسﻲ‪ .‬ﻧﻮﻣﻮړی حکﻢ د بدر تر ﻏزوې(د ﻫجرت دوﻫﻢ‬ ‫د‬ ‫کال) پﻮرې دوام درﻟﻮد چ‪ ３‬کﻠﻪ دا آﻳت ﻧازل شﻮ ‪:‬‬ ‫اﻧﻔال ‪ ،٧٥‬ژباړه‪ :‬خپﻠﻮان ﻳﻮ ﻟﻪ بﻞ ＇خﻪ د ﻣﻴراث وړﻟﻮ وړ دي‪ .‬د خپﻠﻮاﻧﻮ د ﻣﻴراث حﻖ ﻳ‪ ３‬ثابت‬ ‫او د ورورﻟ‪ ９‬د ت‪７‬ون ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻳ‪ ３‬ﻣﻴراث اخ‪５‬ستﻞ ﻣﻨسﻮخ ک‪７‬ل‪.‬‬ ‫د وروروﻟ‪ ９‬ت‪７‬ون پﻪ دې ﻣﻌﻨی و چ‪ ３‬د جاﻫﻠﻴت د وخت کرک‪ ３‬او تﻌصبﻮﻧﻪ ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ ﻻړ شﻲ ﻟﻪ‬ ‫ﻧسب‪ ،‬رﻧ‪ ，‬او ﻫ‪５‬ﻮاد ＇خﻪ را！ﻮکﻴدﻟ‪＄ ３‬اﻧ‪７／‬تﻴاوې ﻣحﻮه اوپﻪ ‪＄‬ای ﻳ‪ ３‬اسﻼﻣﻲ ﻳﻮواﻟی حاکﻢ‬ ‫شﻲ‪.‬‬ ‫ديني ورونه‬ ‫ﻫﻐﻪ صحابﻪ چ‪ ３‬ترﻣﻨ‪ ＃‬ﻳ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر د وروروﻟ‪ ９‬ت‪７‬ون ت‪７‬ﻟی‪ ،‬دا دي‪:‬‬ ‫حضرت ابﻮبکر صدﻳﻖ او خارجﻪ بﻦ زﻫﻴر‪ ،‬عﻤر بﻦ خطاب او عتبان بﻦ ﻣاﻟک‪ ،‬ابﻮ عبﻴده بﻦ‬ ‫جراح او سﻌد بﻦ ﻣﻌاذ‪ ،‬زبﻴر بﻦ عﻮام او سﻼﻣﻪ بﻦ وﻗش‪ ،‬طﻠحة بﻦ عبﻴداهلل او کﻌب بﻦ ﻣاﻟک‪،‬‬

‫‪21‬‬

‫سﻌﻴد بﻦ زﻳد او ابی بﻦ کﻌب‪ ،‬ﻣصﻌب بﻦ عﻤﻴر او ابﻮ اﻳﻮب(خاﻟد بﻦ زﻳد)‪ ،‬ابﻮ حذﻳﻔﻪ(عتبﻪ بﻦ‬ ‫ربﻴﻌﻪ) او عباد بﻦ بشر بﻦ وﻗش‪ ،‬عﻤار بﻦ ﻳاسر او حذﻳﻔﻪ بﻦ ﻳﻤان‪ ،‬ابﻮ ذر ﻏﻔاري او ﻣﻨذر بﻦ عﻤرو‪،‬‬ ‫حاطب بﻦ ابﻲ بﻠتﻌﻪ او عﻮﻳﻢ بﻦ ساعده‪ ،‬سﻠﻤان ﻓارسﻲ او ابﻮ درداء‪ ،‬بﻼل حبشﻲ او ابﻮ روﻳﻌﻪ‪،‬‬ ‫عبداهلل بﻦ عبداﻟرحﻤﻦ‪ ،‬عبداﻟرحﻤﻦ بﻦ عﻮف او سﻌد بﻦ ربﻴع رضﻮان اهلل عﻠﻴﻬﻢ اجﻤﻌﻴﻦ سره‬ ‫ورو‪１‬ﻪ وو او پخپﻠﻪ ﻧبﻲ کرﻳﻢ حضرت عﻠﻲ تﻪ د وروروﻟ‪ ９‬ﻻس ورک‪.７‬‬ ‫(‪)۱‬ه（ونه‬ ‫‪－‬راﻧﻮ زده کﻮوﻧکﻮ‪ ،‬پﻴﻐﻤبر ＇ﻪ ضرورت احساس ک‪ ７‬چ‪ ３‬د ﻣﻬاجرﻳﻨﻮ او اﻧصارو ترﻣﻨ‪ ＃‬ﻳ‪ ３‬د‬ ‫وروروﻟ‪ ９‬ت‪７‬ون وتاړه؟ ﻧﻮﻣﻮړي ت‪７‬ون د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې د اسﻼﻣﻲ دوﻟت ﻟپاره ＇ﻪ پاﻳﻠ‪ ３‬ﻟرﻟ‪ ３‬پﻪ دې‬ ‫ﻫکﻠﻪ بحث وک‪７‬ئ؟‬ ‫د اسالمي ورورول‪ ９‬لوړه ب‪５‬ل‪／‬ه‬ ‫د وروروﻟ‪ ９‬ت‪７‬ون د سر＊ﻨدﻧ‪ ３‬او ﻗرباﻧ‪ ９‬سترې بﻴﻠ‪ ３／‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬پﻪ ﻳاد پرﻳ‪ ３＋‬دي‪،‬‬ ‫د ب‪５‬ﻠ‪ ３／‬پﻪ ډول‪:‬‬ ‫سﻌد بﻦ ربﻴع‪ ،‬عبداﻟرحﻤﻦ بﻦ عﻮف تﻪ ووﻳﻞ‪ :‬زه پﻪ اﻧصارو ک‪ ３‬تر ！ﻮﻟﻮ ب‪６‬ای او شتﻤﻦ س‪７‬ی ﻳﻢ‪.‬‬ ‫خپﻠﻪ شتﻤﻨﻲ دوې برخ‪ ３‬کﻮم‪ .‬دوې ﻣﻴرﻣﻨ‪ ３‬ﻟرم‪ ،‬و‪－‬ﻮره ﻫر ﻳﻮه ﻟﻪ ﻫﻐ‪＇ ３‬خﻪ چ‪ ３‬ستا خﻮ＊ﻪ وي‪،‬‬ ‫ﻧﻮم ﻳ‪ ３‬واخﻠﻪ چ‪ ３‬زه ﻳ‪ ３‬طﻼﻗﻪ ک‪７‬م او تﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻧکاح واخﻠ‪.３‬‬ ‫عبداﻟرحﻤﻦ ‪＄‬ﻮاب ورک‪ :７‬اهلل دې ستا پﻪ کﻮرﻧ‪ ９‬او ﻣال ک‪ ３‬برکت واچﻮي‪ ،‬ستاس‪ ３‬بازار چﻴرتﻪ‬ ‫دی؟ ﻫﻐﻪ تﻪ ﻳ‪ ３‬د بﻨی ﻗﻴﻨﻘاع د بازار پﻪ ﻟﻮري ﻻر＊ﻮوﻧﻪ وک‪７‬ه‪.‬کﻠﻪ چ‪ ３‬عبداﻟرحﻤﻦ ﻟﻪ بازاره راستﻮن‬ ‫شﻮ ﻳﻮ ＇ﻪ اﻧدازه کرت او ﻏﻮړي ﻳ‪ ３‬راوړي وو‪ .‬سبا تﻪ ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ دا کار وک‪ .７‬داس‪ ３‬وخت راورسﻴد‬ ‫چ‪ ３‬کﻠﻪ درسﻮل اکرم‬

‫حضﻮر تﻪ راﻏی د زعﻔران ﻧ‪＋‬ﻪ‪ ،‬چ‪ ３‬د شتﻤﻨ‪ ９‬او ﻫﻮساﻳﻨ‪ ３‬ﻧ‪＋‬اﻧﻪ وه‪ ،‬دده‬

‫پﻪ ﻣخ باﻧدې وﻟﻴدل شﻮه‪ .‬پﻴﻐﻤبر ور＇خﻪ پﻮ＊تﻨﻪ وک‪７‬ه‪＇ :‬ﻪ حال ﻟرې؟ عبداﻟرحﻤﻦ‬

‫ورتﻪ‬

‫ووﻳﻞ‪:‬واده ﻣ‪ ３‬ک‪７‬ی‪ .‬د اهلل رسﻮل وﻓرﻣاﻳﻞ ‪＇:‬ﻮﻣره ﻣﻬر دې ورک‪７‬؟ وﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬د خرﻣا د زړي‬ ‫پﻪ اﻧدازه سره زر‪.‬‬

‫‪22‬‬

‫ددې سر＊ﻨدﻧﻮ او ﻗرباﻧﻴﻮ بﻠﻪ بﻴﻠ‪／‬ﻪ د ابﻮﻫرﻳرة پﻪ رواﻳت دا ډول بﻴاﻧﻮو‪ :‬اﻧصارو پﻴﻐﻤبر تﻪ‬ ‫وړاﻧدﻳز وک‪ ７‬چ‪ ３‬د خرﻣا باﻏﻮﻧﻪ زﻣﻮږ او زﻣﻮږ د ﻣﻬاجرو ورو‪１‬ﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬ووﻳشﻪ‪.‬‬ ‫حضرت رسﻮل اکرم وﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬دا کار ﻧﻪ کﻮم‪ .‬بﻴا ﻳ‪ ３‬ﻣﻬاجرﻳﻨﻮ تﻪ ووﻳﻞ‪ :‬ﻧﻮ د ﻫﻐ‪ ３‬پﻪ ساتﻨﻪ ک‪３‬‬ ‫زﻣﻮږ سره ﻣﻼت‪７‬ي شئ‪＇ ،‬ﻮ تاسﻮ د ﻫﻐﻮ پﻪ ﻣﻴﻮو ک‪ ３‬شرﻳک ک‪７‬و‪ .‬ﻣﻬاجرﻳﻨﻮ ووﻳﻞ‪:‬سﻤﻪ ده دا کار‬ ‫کﻮو‪.‬‬ ‫دې حاﻟت ﻟﻪ ﻳﻮې خﻮا ﻟﻪ ﻣﻬاجرﻳﻨﻮ سره د اﻧصارو د ډﻳرې ﻣﻴﻨ‪ ،３‬ﻣحبت او اخﻼص ＇ر‪－‬ﻨدوﻧﻪ‬ ‫کﻮﻟﻪ او ﻫﻢ د احساس‪ ،‬سر＊ﻨدﻧ‪ ،３‬ﻗرباﻧ‪ ،９‬ﻣﻴﻨ‪ ،３‬ﻣحبت‪ ،‬صﻔا او ﻳﻮواﻟﻲ ب‪５‬ﻠ‪／‬ﻪ وه‪ ،‬چ‪ ３‬د دوی‬ ‫پﻪ زړوﻧﻮ ک‪ ３‬ﻳ‪＇ ３‬پ‪ ３‬وﻫﻠ‪.３‬‬ ‫ﻟﻪ بﻞ ﻟﻮري د اﻧصارو ﻟﻪ ب‪ ３‬ساري سر＊ﻨدﻧ‪＇ ３‬خﻪ د ﻣﻬاجرﻳﻨﻮ ﻗدرداﻧﻲ او ﻣﻨﻨﻪ بﻴاﻧﻮي چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻫﻐ‪３‬‬ ‫＇خﻪ ﻳ‪ ３‬بده ‪＂－‬ﻪ واﻧﻪ خ‪５‬ستﻠﻪ او ﻳﻮازې د ضرورت پﻪ وخت ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ور＇خﻪ استﻔاده کﻮﻟﻪ‪.‬‬ ‫پرتﻪ ﻟﻪ شکﻪ د ﻣﻮﻣﻨاﻧﻮ تر ﻣﻨ‪ ＃‬د وروروﻟ‪ ９‬ت‪７‬ون‪ ،‬ﻟکﻪ ＇رﻧ‪／‬ﻪ چ‪ ３‬ﻣخک‪ ３‬ﻫﻢ ووﻳﻞ شﻮل‪ ،‬ﻳﻮ ب‪３‬‬ ‫ساري سﻴاسﻲ‪ ،‬سﻢ او ﻟﻪ حکﻤت ＇خﻪ ډک ت‪７‬ون و او د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د ﻫﻐﻮ ستﻮﻧزو ﻟپاره چ‪ ３‬ﻣدﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻨﻮره ک‪ ３‬ورسره ﻻس او ‪－‬رﻳﻮان وو د حﻞ سﻨجﻮل شﻮې ﻻره بﻠﻞ کﻴده‪.‬‬ ‫(‪)٢‬ه（ونه‬ ‫‪－‬راﻧﻮ زده کﻮوﻧکﻮ‪ ،‬عبداﻟرحﻤﻦ بﻦ عﻮف وﻟ‪ ３‬د سﻌد بﻦ ربﻴع وړاﻧدﻳز ﻗبﻮل ﻧﻪ ک‪７‬؟ ﻟﻪ دې کﻴس‪３‬‬ ‫＇خﻪ ＇ﻪ زده کﻴ‪８‬ي؟‬ ‫د لوست عبرتونه‬ ‫ﻫﻴ＆ ﻳﻮ دوﻟت ﻧشﻲ کﻮﻻی چ‪ ３‬د خﻠکﻮ ﻟﻪ ﻳﻮواﻟﻲ پرتﻪ پخپﻠﻮ پ‪＋‬ﻮ ودرﻳ‪８‬ي او د ﻳﻮ ﻣﻠت ﻳﻮواﻟی‬ ‫او پﻴﻮستﻮن ب‪ ３‬ﻟﻪ ﻣتﻘابﻠ‪ ３‬وروروﻟ‪ ９‬او دوست‪ ９‬ﻧشﻲ راتﻼی‪.‬‬ ‫د وروروﻟ‪ ９‬پﻴﻮﻧد ﻳﻮﻟﻪ ډﻳرو ﻏﻮره کاروﻧﻮ ＇خﻪ دی چ‪ ３‬د ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬ﻳﻮواﻟی پﻴاوړی کﻮي‪.‬‬ ‫د وروروﻟ‪ ９‬ت‪７‬ون چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر د خپﻠﻮ اصحابﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬سرتﻪ ورساوه ﻳﻮازې د خﻮﻟ‪ ３‬خبره ﻧﻪ وه‬ ‫بﻠک‪ ３‬ﻳﻮ عﻤﻠﻲ حﻘﻴﻘت و چ‪ ３‬ﻟﻪ واﻗﻌﻲ ژوﻧد او د اﻧصارو او ﻣﻬاجرﻳﻨﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬اړﻳکﻮ سره ﻳ‪ ３‬پﻴﻮﻧد‬ ‫درﻟﻮد او بﻴﻠ‪／‬ﻪ ﻳ‪ ３‬عبداﻟرحﻤﻦ بﻦ عﻮف تﻪ د سﻌد بﻦ ربﻴع وړاﻧدﻳز و‪.‬‬

‫‪23‬‬

‫د اسﻼم ﻟﻪ ﻧظره عﻘﻴده او اﻳﻤان د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د ﻳﻮ واﻟﻲ(وحدت) بﻨﻴاد دی‪ ،‬د اسﻼﻣﻲ ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬د‬ ‫اﻓرادو خپﻞ ﻣﻨ‪％‬ﻨ‪ ９‬اړﻳک‪ ３‬ﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ راوړي‪ ،‬ﻧﻮ د ژ بی‪ ،‬رﻧگ‪ ،‬ﻗﻮم‪！ ،‬ﻮﻟﻨﻴز ﻣﻮﻗﻒ‪ ،‬ﻣال او داس‪３‬‬ ‫ﻧﻮرو پﻪ سبب راپﻴدا شﻮي اختﻼﻓات پﻪ اسﻼم ک‪ ３‬ﻫﻴ＆ ﻗﻴﻤت ﻧﻠري او د ذکر شﻮو اسبابﻮ پﻪ بﻨﻴاد‬ ‫ﻫر ډول تﻌصب حرام دی‪.‬‬

‫ارزونه‬ ‫‪١‬ـ ددﻳﻨ‪ ３‬ورو‪１‬ﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬د ﻣﻴراث حکﻢ دکﻮم آﻳت پﻪ ﻧازﻟﻴدو سره ﻣﻨسﻮخ شﻮ؟‬ ‫‪٢‬ـ د شپ‪８‬و تﻨﻮ اصحابﻮ رضی اهلل عﻨﻬﻢ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ واخﻠئ چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر ﻳ‪ ３‬ترﻣﻴﻨ‪ ＃‬د وروروﻟ‪ ９‬ت‪７‬ون‬ ‫ت‪７‬ﻟی و؟‬ ‫‪٣‬ـ اﻳا اوس دوه ﻣسﻠﻤاﻧان د دﻳﻨ‪ ３‬وروروﻟ‪ ９‬او اړﻳکﻮ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻳﻮ ﻟﻪ بﻞ ＇خﻪ ﻣﻴراث وړﻻی شﻲ؟‬ ‫‪-٤‬د اسﻼﻣﻲ ！ﻮﻟﻨی ﻳﻮ واﻟی(وحدت) پﻪ کﻮم بﻨﻴاد وﻻړدی او د ﻗﻮﻣﻲ ﻧژادي‪ ،‬ژبﻨﻲ‪ ،‬ﻣﻨطﻘﻮي‬ ‫تﻌصباتﻮ پﻪ وړاﻧدې د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻣﻮﻗﻒ (درﻳ‪ )＃‬باﻳد ＇ﻪ وي؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫زده کﻮوﻧکﻲ دې د ﻣﻬاجرﻳﻨﻮ او اﻧصارو ترﻣﻨ‪ ＃‬د ورورﻟ‪ ９‬د ت‪７‬ون د ت‪７‬ﻟﻮ حکﻤت‪ ،‬ﻓﻠسﻔﻪ او عﻤﻠﻲ‬ ‫پاﻳﻠﻮ پﻪ اړوﻧد ﻳﻮ ﻣخ ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکﻲ‪.‬‬

‫‪24‬‬

‫اووم لوست‬

‫مدني ت‪７‬ون‬ ‫پﻴﻐﻤبر د جﻮﻣات ﻟﻪ وداﻧﻮﻟﻮ او د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬د وروروﻟ‪ ９‬ﻟﻪ ت‪７‬ون ＇خﻪ وروستﻪ د دوﻟت د‬ ‫！ﻴﻨ‪＋／‬ت او د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې د ﻧﻮې جﻮړې شﻮې ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬د ！ﻴﻨ‪／‬ﻮاﻟﻲ ﻟپاره درﻳﻢ ﻗدم واخﻴست‪ .‬ﻫﻐﻪ‬ ‫د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې د اوسﻴدوﻧکﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬د دوو ب‪５‬ﻼ بﻴﻠﻮ ت‪７‬وﻧﻮﻧﻮ ت‪７‬ل وو چ‪ ３‬ﻣﻮخﻪ ﻳ‪ ３‬د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې‬ ‫پﻪ دﻧﻨﻪ ک‪ ３‬د ب‪５‬ﻼ ب‪５‬ﻠﻮ اړخﻮﻧﻮ د ﻣسؤﻟﻴتﻮﻧﻮ بﻴاﻧﻮل او د ﻫر ﻳﻮ تﻦ د حﻘﻮﻗﻮ او واجباتﻮ ＇ر‪－‬ﻨدول وو‬ ‫چ‪ ３‬پﻪ اوسﻨ‪ ９‬اصطﻼح اساسﻲ ﻗاﻧﻮن ﻧﻮﻣﻮل کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫مدني ت‪７‬ون‬ ‫پﻴﻐﻤبر د ！ﻮﻟﻮ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬د وروروﻟ‪ ９‬پر ت‪７‬ون سربﻴره‪ ،‬ﻳﻮه بﻠﻪ ﻣﻌاﻫده ﻫﻢ سرتﻪ ورسﻮﻟﻪ‪،‬‬ ‫چ‪ ３‬پﻪ وسﻴﻠﻪ ﻳ‪ ３‬د جاﻫﻠﻲ زﻣاﻧ‪ ３‬پاروﻧ‪ ３‬او پﻪ ﻣﻴراث پات‪ ３‬کﻴﻨ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ ﻳﻮوړې او وﻳ‪ ３‬کﻮﻻی‬ ‫شﻮل چ‪ ３‬اسﻼﻣﻲ ﻳﻮواﻟی راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫ددې ﻣﻌاﻫدې تر ！ﻮﻟﻮ ﻣﻬﻤ‪ ３‬ﻣادې پﻪ ﻻﻧدې ډول وې‪:‬‬ ‫‪١‬ـ ﻣسﻠﻤاﻧان ﻟﻪ ﻏﻴر ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ＇خﻪ ﻳﻮ ب‪５‬ﻞ‪ ،‬خپﻠﻮاک او واحد اﻣت دی‪.‬‬ ‫‪٢‬ـ ﻳﻮ ﻣﻮﻣﻦ بﻪ بﻞ ﻣﻮﻣﻦ د کاﻓر پﻪ بدل ک‪ ３‬ﻧﻪ وژﻧﻲ او د ﻫﻴ＆ ﻳﻮ کاﻓر سره بﻪ د ﻣﻮﻣﻦ پﻪ ﻣﻘابﻞ ک‪３‬‬ ‫ﻣرستﻪ ﻧﻪ کﻮي‪.‬‬ ‫‪٣‬ـ ﻫﻐﻪ ﻳﻬﻮدان چ‪ ３‬زﻣﻮږ سره دي‪ ،‬ددوی ﻣﻼت‪ ７‬پر ﻣﻮږ باﻧدې ﻻزم دی‪ .‬ﻧﻪ بﻪ پرې ظﻠﻢ او تﻴری‬ ‫کﻮو او ﻧﻪ بﻪ د دوی پر ضد ﻟﻪ چا سره ﻣرستﻪ کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫‪٤‬ـ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ سﻮﻟﻪ ﻳﻮه ده‪ .‬ﻫﻴ＆ ﻳﻮ ﻣسﻠﻤان ﻧشﻲ کﻮﻻی د اهلل د ﻻرې پﻪ جﻬاد ک‪ ３‬د ﻧﻮرو‬ ‫ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟﻪ ﻧظر ＇ر‪－‬ﻨدوﻟﻮ پرتﻪ ﻟﻪ چا سره سﻮﻟﻪ وک‪７‬ي‪ ،‬ﻣ‪／‬ر د برابرۍ او عداﻟت پﻪ اساس‪.‬‬ ‫‪٥‬ـ ﻣﻮﻣﻦ تﻪ روا ﻧﻪ ده چ‪ ３‬د ‪－‬ﻨﻬ‪／‬ار او بدعت اﻳ‪＋‬ﻮدوﻧکﻲ کس ﻣﻼت‪ ７‬وک‪７‬ي او ﻳا ورتﻪ پﻨا‬ ‫ورک‪７‬ي‪.‬‬ ‫‪٦‬ـ پﻪ ﻫر ＇ﻪ ک‪ ３‬چ‪ ３‬اختﻼف وک‪７‬ي د حﻞ او ﻓصﻞ ﻣرجع ﻳ‪ ３‬ﻳﻮازې اهلل او د ﻫﻐﻪ رسﻮل‬ ‫دی‪.‬‬

‫‪25‬‬

‫(‪)۱‬ه（ونه‬ ‫زده کﻮوﻧکﻲ دې د ﻣدﻧﻲ ت‪７‬ون ＇خﻪ د پﻴﻐﻤبر د ﻣﻮخ‪ ３‬پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻳﻮ ﻟﻪ بﻞ سره بحث وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر‬

‫ددې حکﻴﻤاﻧﻪ ﻻرې ﻟﻪ ﻧﻴﻮﻟﻮ سره د ﻧﻮې ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬ستﻨ‪ ３‬پﻴاوړې او ！ﻴﻨ‪ ３／‬ک‪７‬ې او د‬

‫پﻴﻐﻤبر ﻣﻠتﻴا ﻳﻮه داس‪ ３‬ﻣدرسﻪ وه چ‪ ３‬صحابﻪ کراﻣﻮ رضی اهلل عﻨﻬﻢ بﻪ تﻞ پﻪ ﻫﻐ‪ ３‬ک‪ ３‬زده ک‪７‬ې‬ ‫کﻮﻟ‪ ３‬او پﻪ ﻫﻐ‪ ３‬ک‪ ３‬بﻪ تربﻴﻪ او تزکﻴﻪ ک‪５‬دل‪.‬‬ ‫د پﻴﻐﻤبر احادﻳث‪＊ ،‬ﻮدﻧ‪ ３‬او احکام ﻟﻪ ﻫﻐﻮ سپار＊تﻨﻮ ＇خﻪ ډک وو چ‪ ３‬ﻣﻮﻣﻨان ﻳ‪ ３‬ﻳﻮواﻟﻲ‪،‬‬ ‫دوست‪ ،９‬ب‪＋‬ﻨ‪ ３‬او ﻳﻮ ﻟﻪ بﻞ ＇خﻪ ﻣﻼت‪ ７‬تﻪ رابﻠﻞ‪.‬‬ ‫د بﻴﻠ‪ ３／‬پﻪ ډول دې حدﻳث تﻪ ‪＄‬ﻴرشئ‪ ،‬چ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻲ‪ ،‬ژباړه‪((:‬ای د اهلل بﻨد‪－‬اﻧﻮ ﻳﻮ ﻟﻪ بﻞ سره کﻴﻨﻪ‬ ‫او حسد ﻣﻪ کﻮئ‪،‬ﻳﻮبﻞ تﻪ شا ﻣﻪ اړوئ‪！ ،‬ﻮل سره ورو‪１‬ﻪ شئ‪ ،‬ﻣسﻠﻤان تﻪ روا ﻧﻪ ده چ‪ ３‬ﻣسﻠﻤان ورور‬ ‫ﻟﻪ درﻳﻮ ور‪＄‬ﻮ ＇خﻪ زﻳات پرﻳ‪８‬دي او خبرې ورسره و ﻧﻪ ک‪７‬ي))‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر پﻪ خپﻠﻮ دﻏس‪ ３‬حکﻴﻤاﻧﻪ وﻳﻨاوو اوک‪７‬ﻧﻮ سره‪ ،‬چ‪ ３‬راتﻠﻮﻧک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬پﻪ پام ک‪ ３‬ﻟرﻟﻮ‪ .‬وکﻮﻻی‬ ‫شﻮل پﻪ ﻣدﻳﻨﻪ ﻣﻨﻮره ک‪ ３‬داس‪ ３‬ﻳﻮه ﻧﻮې ！ﻮﻟﻨﻪ راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ ک‪７‬ي چ‪ ３‬د اﻧساﻧاﻧﻮ پﻪ تارﻳخ ک‪ ３‬تر ！ﻮﻟﻮ ﻏﻮره‬ ‫！ﻮﻟﻨﻪ ‪２－‬ﻞ کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫له يهودو سره ت‪７‬ون‬ ‫وروستﻪ ﻟﻪ دې چ‪ ３‬د اهلل تﻌاﻟی پﻴﻐﻤبر د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬ﻫر اړخﻴز ﻳﻮواﻟی راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ ک‪ ،７‬د‬ ‫ﻧﻮې ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬او ﻧﻮي اسﻼﻣﻲ اﻣت بﻨس＂ﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬پﻴاوړي ک‪７‬ل‪ .‬د دې پﻪ ﻟ＂ﻪ ک‪ ３‬شﻮ چ‪ ３‬خپﻠ‪ ３‬اړﻳک‪３‬‬ ‫ﻟﻪ ﻏﻴر ﻣسﻠﻤﻴﻨﻮ سره ﻫﻢ تﻨظﻴﻢ ک‪７‬ي‪.‬ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬د اﻣﻨﻴت او سﻮﻟ‪ ３‬د ！ﻴﻨ‪＋／‬ت او د‬ ‫بشرﻳت د ﻧﻴکﻤرﻏ‪ ９‬پﻪ ﻣﻘصد کﻮ＊） وک‪ ７‬تر ＇ﻮ خﻠک پﻪ ﻳﻮ ﻣحﻮر‪ ،‬چ‪！ ３‬ﻮﻟﻮ تﻪ د ﻣﻨﻠﻮ وړ وي‪،‬‬ ‫راﻏﻮﻧ‪ ６‬ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫ﻟکﻪ ＇ﻨ‪／‬ﻪ چ‪ ３‬ﻣخک‪ ３‬ووﻳﻞ شﻮل‪ ،‬د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تر ！ﻮﻟﻮ ﻧ‪８‬دې ﻏﻴر ﻣسﻠﻢ ‪－‬اوﻧ‪６‬ﻳان ﻳﻬﻮد وو‪،‬‬ ‫کﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ پﻪ پ＂ﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ سره د＊ﻤﻨﻲ درﻟﻮده‪ ،‬خﻮ تردې وختﻪ پﻮرې ﻳ‪ ３‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ‬ ‫وړاﻧدې ﻫﻴ＆ ډول د＊ﻤﻨﻲ او ﻣﻘاوﻣت ﻧﻪ ＇ر‪－‬ﻨداوه‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر د پﻮرتﻨﻴﻮ ﻣﻮخﻮ د پﻠﻲ کﻴدو ﻟپاره د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې ﻟﻪ ﻳﻬﻮداﻧﻮ سره ﻳﻮ کﻠک ت‪７‬ون ﻻس‬

‫‪26‬‬

‫ﻟﻴک ک‪ ７‬چ‪ ３‬ﻣﻬﻤ‪ ３‬ﻣادې ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻻﻧدې ډول سره وې‪:‬‬ ‫‪١‬ـ د بﻨی عﻮف ﻳﻬﻮد ﻟﻪ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ سره ﻳﻮ اﻣت جﻮړوي‪ .‬ﻳﻬﻮد پﻪ خپﻞ دﻳﻦ او ﻣؤﻣﻨان پﻪ خپﻞ دﻳﻦ‬ ‫عﻤﻞ کﻮوﻧکﻲ دي‪ ،‬دا پرﻳک‪７‬ه د بﻨﻲ عﻮف ﻟﻪ ﻳﻬﻮدو پرتﻪ د ﻧﻮرو ﻳﻬﻮداﻧﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻫﻢ د اجراء وړ ده‪.‬‬ ‫‪٢‬ـ دواړه ﻟﻮري ﻳﻮ ﻟﻪ بﻞ سره پﻪ ＊ﻴ‪２／‬ﻪ‪ ،‬خﻴرﻏﻮ＊تﻨﻪ او ﻧﻴکﻲ کﻮﻟﻮ ژﻣﻦ دي‪ ،‬ﻧﻪ پﻪ ‪－‬ﻨاه او‬ ‫سرﻏ‪７‬وﻧﻪ‪.‬‬ ‫‪٣‬ـ دواړه ډﻟ‪ ３‬بﻪ د ﻣظﻠﻮم ﻣﻼت‪ ７‬کﻮي‪.‬‬ ‫‪٤‬ـ ددې ت‪７‬ون ﻣﻨﻮﻧکﻮ تﻪ د ﻳثرب(ﻣدﻳﻨ‪ )３‬داخﻠﻲ سﻴﻤﻪ حرم بﻠﻞ کﻴ‪８‬ي‪ .‬ﻫر ډول شخ‪７‬ه پک‪ ３‬ﻣﻨع ده‪.‬‬ ‫‪٥‬ـ کﻠﻪ چ‪ ３‬ددې ت‪７‬ون د ﻣﻨﻮﻧکﻮ تر ﻣﻨ‪ ＃‬داس‪ ３‬پﻴ‪＋‬ﻪ او ﻳا شخ‪７‬ه راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ شﻲ چ‪ ３‬د ﻓتﻨ‪ ３‬او ﻓساد‬ ‫د خپرﻳدو احتﻤال وﻟري‪ ،‬د حﻞ کﻴدو ﻣرجع او ﻣصدر ﻳ‪ ３‬اهلل او رسﻮل دی‪.‬‬ ‫‪٦‬ـ دا دواړه ډﻟ‪ ３‬باﻳد د ﻗرﻳشﻮ او ددوی ﻟﻪ ﻣﻠ‪／‬رو ＇خﻪ ﻳﻮه شخص تﻪ ﻫﻢ پﻨا ور ﻧﻪ ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫‪٧‬ـ پﻪ ﻳثرب(ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې) باﻧدې د د＊ﻤﻦ د برﻳد پر ﻣﻬال دواړه ډﻟ‪ ３‬باﻳد ﻳﻮ د بﻞ ﻣﻼت‪７‬ې شﻲ‪.‬‬ ‫ﻫره ﻳﻮه دﻧده ﻟري چ‪ ３‬دخپﻠ‪ ３‬اړوﻧدې سﻴﻤ‪ ３‬دﻓاع اوساتﻨﻪ وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫‪ ٨‬ـ دا ت‪７‬ون د تﻴري کﻮوﻧکﻮ او‪－‬ﻨﻬکارو کساﻧﻮ د ﻣجازاتﻮ خﻨ‪ ６‬ﻧشﻲ کﻴدای‪.‬‬ ‫(‪)٢‬ه（ونه‬ ‫‪－‬راﻧﻮ زده کﻮوﻧکﻮ‪ ،‬ﻟﻪ ﻳﻬﻮدو سره ت‪７‬ون پﻪ کﻮﻣﻮ اساسﻲ ﻣﻌﻴاروﻧﻮ را＇رخﻴده؟ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬واخﻠئ‪.‬‬ ‫د لوست عبرتونه‬ ‫د اﻣت ( ﻣﻠت) د ﻣﻔﻬﻮم ！اکﻞ‪ :‬د وثﻴﻘ‪ ３‬ﻣطابﻖ ﻣسﻠﻤاﻧان د ﻣﻬاجرﻳﻨﻮ‪ ،‬اﻧصارو او ددوی د پﻴرواﻧﻮ‬ ‫پﻪ ‪６－‬ون ﻳﻮاﻣت ‪２－‬ﻞ کﻴ‪８‬ي چ‪ ３‬دا د عربﻲ ！اپﻮ وزﻣ‪ ３‬پﻪ سﻴاسﻲ تارﻳخ ک‪ ３‬ﻳﻮه ﻧﻮې ﻻس تﻪ راوړﻧﻪ وه‪.‬‬ ‫د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ت‪７‬ون‪ ،‬ﻳﻬﻮدان د اسﻼﻣﻲ دوﻟت ﻟﻪ اوسﻴدوﻧکﻮ ＇خﻪ ﻳﻮه برخﻪ او د ﻫﻐ‪ ３‬ﻟﻪ عﻨاصرو‬ ‫＇خﻪ ﻳﻮ عﻨصر و‪２－‬ﻞ‪.‬‬ ‫پﻪ دې ترتﻴب اسﻼم ﻫﻐﻪ اﻫﻞ کتاب(ﻳﻬﻮد او ﻧصاری)‪ ،‬چ‪ ３‬د اسﻼﻣﻲ دوﻟت پﻪ اړوﻧدو سﻴﻤﻮ ک‪３‬‬ ‫ﻣﻴشت وو‪ ،‬د خپﻞ دوﻟت اړوﻧد خﻠک ‪２－‬ﻞ او ﻟﻪ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ سره ﻳ‪ ３‬ﻳﻮﻣﻠت جﻮړاوه‪.‬‬ ‫د اختﻼﻓﻲ ﻣﻮاردو د حﻞ او ﻓصﻞ حاکﻤﻪ ﻣرجع او ﻣصدر بﻪ ﻗرآن کرﻳﻢ او د رسﻮل اکرم‬

‫‪27‬‬

‫سﻨت وي ‪.‬‬ ‫د اسﻼﻣﻲ دوﻟت (ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې) د واکﻤﻨ‪ ９‬اړوﻧدو پﻮﻟﻮ ！اکﻞ‪.‬‬ ‫د عﻘﻴدې او عبادت آزادي‪ ،‬د ＊ارﻳاﻧﻮ د اﻣﻨﻴت ！ﻴﻨ‪／‬ﻮل او د بشر حﻘﻮﻧﻪ‪ ،‬د عداﻟت او ﻣساوات د‬ ‫ﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ راتﻠﻠﻮ پﻪ ＇‪５‬ر ددې ت‪７‬ون ﻟﻪ ﻣحﻮري ！کﻮ او ‪＂－‬ﻮ ＇خﻪ دي چ‪ ３‬د ﻳﻬﻮدو د عﻘﻴدې او عبادت‬ ‫د ازادۍ ضﻤاﻧت کﻮي‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪١‬ـ پﻴﻐﻤبر د ﻳﻬﻮدو ﻟﻪ کﻮﻣ‪ ３‬ﻗبﻴﻠ‪ ３‬سره ت‪７‬ون وتاړه؟‬ ‫‪٢‬ـ د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې اوسﻴدوﻧکﻲ ﻟﻪ کﻮﻣﻮ ډﻟﻮ ＇خﻪ وو؟‬ ‫‪٣‬ـ اﻳا پﻪ اسﻼﻣﻲ دوﻟت ک‪ ３‬ﻏﻴر ﻣسﻠﻢ کﻮﻻی شﻲ چ‪ ３‬پﻪ آزاده تﻮ‪－‬ﻪ دخپﻞ عبادت ﻣراسﻢ سرتﻪ‬ ‫ورسﻮي؟‬ ‫‪٤‬ـ د ﻧﻮﻣﻮړي ت‪７‬ون کﻮﻣ‪ ３‬ﻣادې د عﻘﻴدې او عبادت پر ازادۍ دﻻﻟت کﻮي؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫ﻟﻪ ﻳﻬﻮدو سره د ت‪７‬ون اساسﻲ ！کﻲ ﻟﻪ ت‪７‬ون ﻟﻴک ＇خﻪ راوباسئ او پﻪ خپﻠﻮکتابچﻮ ک‪ ３‬ﻳ‪３‬‬ ‫وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪28‬‬

‫اتم لوست‬

‫د مدين‪ ３‬منورې د دولت ‪＄‬ان‪７／‬ن‪３‬‬ ‫پﻪ ﻣدﻳﻨﻪ ﻣﻨﻮره ک‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر پﻪ پاﻳ‪＋‬ت سره د دوﻟت دری رکﻨﻮﻧﻪ(‪＄‬ﻤکﻪ‪،‬ﻣﻠت اوحاکﻤﻴت)‬ ‫بشپ‪７‬شﻮل‪ .‬د دوﻟتﻲ ستﻨﻮ د پﻴاوړتﻴا‪ ،‬د سﻮﻟ‪ ３‬او اﻣﻨﻴت د پﻠﻲ کﻴدو او د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې د اوسﻴدوﻧکﻮ‬ ‫د ساﻟﻢ او سﻮﻟﻪ ﻳﻴز ژوﻧد ﻟپاره اړﻳﻦ ‪－‬اﻣﻮﻧﻪ پﻮرتﻪ ک‪７‬ای شﻮل‪ ،‬د ﻣثا ل پﻪ ډول د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې د‬ ‫اوسﻴدوﻧکﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬ت‪７‬ون‪ ،‬چ‪ ３‬ﻻﻧدې برخ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬درﻟﻮدې‪:‬‬ ‫‪۱‬ـ د ملت د مفهوم ټاکل‬ ‫د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې ت‪７‬ون داس‪ ３‬عﻤﻮﻣﻲ ﻗاعدې او ﻣبادي درﻟﻮدل چ‪ ３‬ﻧﻦ د پرﻣختﻠﻠﻮ او ﻣدرﻧﻮ‬ ‫ﻫﻴﻮادوﻧﻮ پﻪ اساسﻲ ﻗﻮاﻧﻴﻨﻮ ک‪＄ ３‬ای شﻮي دي‪ .‬ددې ﻣبادﻳﻮ پﻪ سرک‪ ３‬د اﻣت(ﻣﻠت) د ﻣﻔﻬﻮم‬ ‫！اکﻨ‪＄ ３‬ای درﻟﻮد چ‪ ３‬د ﻫﻐﻪ پر بﻨس＀ ﻣسﻠﻤاﻧان‪ ،‬ﻳﻌﻨ‪ ３‬ﻣﻬاجرﻳﻦ‪ ،‬اﻧصار او ددوی پﻴروان ﻳﻮ ﻣﻠت‬ ‫‪２－‬ﻞ کﻴدل‪ .‬دا کار د عربﻲ ！اپﻮ وزﻣ‪ ３‬پﻪ سﻴاسﻲ تارﻳخ ک‪ ３‬ﻳﻮه ﻧﻮې پدﻳده وه‪ .‬پﻴﻐﻤبر‬

‫پدې سره‬

‫وکﻮﻻی شﻮل چ‪ ３‬خپﻞ ﻗﻮم د ﻗبﻴﻠ‪ ３‬او ﻗﻮم د تﻌصب ﻟﻪ تﻨ‪ ３／‬داﻳرې ＇خﻪ وژﻏﻮري او عﻠت‬ ‫جﻮړوﻧ‪ ３‬تﻪ ﻳی ﻻر＊ﻮوﻧﻪ وک‪７‬ي او دوی د تﻮحﻴد او اسﻼﻣﻲ دوﻟت تر بﻴرغ ﻻﻧدې راﻏﻮﻧ‪ ６‬ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫د مدين‪ ３‬منورې د ملت جوړون‪ ３‬پروسه‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬رسﻮل اکرم پﻪ ﻣدﻳﻨﻪ ﻣﻨﻮره ک‪ ３‬ﻣﻠت جﻮړوﻧﻪ پﻴﻞ ک‪７‬ه‪ ،‬ﻟﻮﻣ‪７‬ی د اوس او خزرج دوې‬ ‫ﻗبﻴﻠ‪ ３‬پﻪ اﻧصارو کی شاﻣﻠ‪ ３‬شﻮې‪ .‬بﻴا ﻣﻬاجرﻳﻦ او اﻧصار د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ ！ﻮﻟﻲ ک‪ ３‬شاﻣﻞ شﻮل‪ .‬پاﻳﻠﻪ‬ ‫ﻳ‪ ３‬د ﻳﻮه اﻣت جﻮړﻳدﻧﻪ وه چ‪ ３‬د عﻘﻴدې پر اساس ﻳ‪ ３‬ﻳﻮ ﻟﻪ بﻞ سره اړﻳکﻪ درﻟﻮده‪ ،‬ﻧﻪ د وﻳﻨ‪ ３‬او‬ ‫ﻗﻮم پر بﻨس＀‪.‬‬ ‫د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې ت‪７‬ون د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د ！ﻮﻟﻲ(ﻣﻬاجرﻳﻨﻮ او اﻧصارو) تر ＇ﻨ‪ ，‬ﻳﻬﻮد ﻫﻢ د اسﻼﻣﻲ‬ ‫دوﻟت اتباع او ﻏ‪７‬ي وبﻠﻞ‪.‬‬ ‫پﻪ دې ترتﻴب وﻳﻨﻮ چ‪ ３‬د اسﻼم دﻳﻦ ﻫﻐﻪ اﻫﻞ کتاب‪ ،‬چ‪ ３‬د اسﻼﻣﻲ دوﻟت پﻪ اړوﻧدو سﻴﻤﻮ ک‪３‬‬ ‫ژوﻧد کﻮي‪ ،‬ﻟﻪ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ سره ﻳﻮﻣﻠت بﻮﻟﻲ‪ ،‬پﻪ دې شرط چ‪ ３‬د خپﻠﻮ ﻣسؤﻟﻴتﻮﻧﻮ او تﻌﻬداتﻮ پابﻨد‬ ‫وي‪.‬‬

‫‪29‬‬

‫‪٢‬ـ قرآن کريم او د رسول اکرم سنت‪ ،‬د شخ‪７‬و د حل او فصل دوه مصدرونه‬

‫د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې د ت‪７‬ون دا ﻣاده چ‪ ３‬واﻳﻲ‪ :‬کﻪ پﻪ ＇ﻪ ک‪ ３‬ﻣﻮ اختﻼف پﻴداشﻮ‪ ،‬د حﻞ او ﻓصﻞ ﻣرجع‬ ‫ﻳ‪ ３‬اهلل‬

‫او د ﻫﻐﻪ رسﻮل دی‪ ،‬د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې د دﻳﻨﻲ(اسﻼﻣی) حکﻮﻣت تائﻴد کﻮي‪ .‬ﻧﻮﻣﻮړی‬

‫ت‪７‬ون د اختﻼﻓﻲ ﻣسئﻠﻮ حﻞ او ﻓصﻞ اهلل تﻌاﻟی او د ﻫﻐﻪ رسﻮل تﻪ ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ سپاري‪ ،‬تر＇ﻮ د‬ ‫ﻫﻐﻮ ‪６－‬وډﻳﻮ او سر‪－‬رداﻧﻴﻮ ＇خﻪ‪ ،‬چ‪ ３‬د حاکﻤﻴت د ډﻳرواﻟﻲ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ پﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ کﻴ‪８‬ي‪،‬‬ ‫ﻣخﻪ وﻧﻴﻮل شﻲ‪ .‬دې ﻣادې سره د حضرت ﻣحﻤد رﻳاست د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې پﻪ دوﻟت باﻧدې د‬ ‫تاﻳﻴد وړ بﻠﻠی دی‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬ﻫﻐﻪ پﻪ سرک‪＄ ３‬ای درﻟﻮد‪ ،‬او ﻫ（‪ ３‬ﻳ‪ ３‬کﻮﻟ‪＇ ３‬ﻮ د اهلل ﻣتﻌا ل‬ ‫حکﻤﻮﻧﻪ د دوﻟت پﻪ وسﻴﻠﻪ پﻠﻲ ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫سره ﻟﻪ دې چ‪ ３‬د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې پﻪ ت‪７‬ون ک‪ ３‬د اسﻼﻣﻲ ﻗضاء د عاﻟﻲ دﻳﻮان پﻪ شتﻮن اعتراف شﻮی‬ ‫و چ‪ ３‬د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې ！ﻮل اوسﻴدوﻧکﻲ د ﻳﻬﻮدو پﻪ ‪６－‬ون ﻫﻐﻪ تﻪ ﻣراجﻌﻪ وک‪７‬ي‪ ،‬خﻮ ﻳﻬﻮد ﻣکﻠﻒ‬ ‫شﻮي ﻧﻪ وو چ‪ ３‬پﻪ ！ﻮﻟﻮ ﻗضاﻳاوو ک‪ ３‬اسﻼﻣﻲ ﻣحکﻤ‪ ３‬تﻪ رجﻮع وک‪７‬ي‪ ،‬بﻠک‪ ３‬پﻪ ﻫﻐﻮ ﻣﻮاردو ک‪３‬‬ ‫اړ بﻠﻞ کﻴدل چ‪ ３‬د دعﻮی ﻳﻮ خﻮا بﻪ ﻣسﻠﻤان و‪.‬‬ ‫پﻪ دې ډول سره رسﻮل اکرم د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې د دوﻟت پﻪ سر ک‪ ３‬راﻏی‪＄ ،‬کﻪ پﻪ عﻴﻦ وخت ک‪３‬‬ ‫درې ‪－‬ﻮﻧ‪( ３‬ﻗضاﻳﻲ‪ ،‬د ﻗاﻧﻮن جﻮړوﻧﻲ او اجراﻳ‪ )３‬ﻗﻮې ﻫﻢ د حضرت ﻣحﻤد پﻪ ﻻس ک‪ ３‬وې‬ ‫چ‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر پﻪ تﻮ‪－‬ﻪ د دﻳﻦ ﻣبﻠﻎ او د ﻗرآن کرﻳﻢ ﻣﻔسر و‪.‬‬ ‫(‪)۱‬ه（ونه‬ ‫ﻳﻮ اسﻼﻣﻲ دوﻟت کﻮﻣﻮ شﻴاﻧﻮ تﻪ اړتﻴا ﻟري؟ زده کﻮوﻧکﻲ دې پﻪ دې اړه خپﻞ ﻧظر ＇ر‪－‬ﻨد ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫‪۳‬ـ د اسالمي دولت پول‪( ３‬حدود)‬ ‫د اسﻼﻣﻲ دوﻟت ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧی حد او د پﻴﻞ ！کی ﻳثرب (ﻣدﻳﻨﻪ) و‪ .‬پﻴﻐﻤبر خپﻠﻮ ﻳاراﻧﻮ او ﻣﻠ‪／‬رو تﻪ‬ ‫دﻧده ورک‪７‬ه چ‪ ３‬د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې پﻪ ！ﻮﻟﻮ سرحدوﻧﻮ باﻧدې سرحدي ﻧ‪ ３＋‬ودروي‪.‬‬ ‫د اسﻼﻣﻲ ﻓتﻮحاتﻮ پرﻣخت‪ ，‬او خپراوي او ﻫﻤدارﻧ‪／‬ﻪ د اسﻼم پﻪ ﻣﻘدس دﻳﻦ ک‪ ３‬د ﻓتح شﻮو‬ ‫ﻫ‪５‬ﻮادوﻧﻮ د خﻠکﻮ داخﻠ‪５‬دﻟﻮ د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې د دوﻟت حدودو تﻪ ډﻳره پراختﻴا ورک‪７‬ه‪ ،‬ان تردې چ‪ ３‬د‬

‫‪30‬‬

‫اسﻼﻣﻲ ﻗﻠﻤرو حدود ﻟﻪ ﻟﻮﻳدﻳ‪＇ ＃‬خﻪ د اطﻠس تر اوﻗﻴاﻧﻮس او د اروپا تر ﻟﻮﻳدﻳ‪％‬ﻮ او جﻨﻮبی پراخﻮ‬ ‫سﻴﻤﻮ پﻮرې او پﻪ ختﻴ‪ ＃‬او د اسﻴا پﻪ جﻨﻮبﻲ برخﻮ ک‪ ３‬تر چﻴﻦ پﻮرې پراختﻴا وﻣﻮﻧدﻟﻪ‪.‬‬ ‫‪۴‬ـ د ازاديو او د بشر د حقوقو مصونيت(ساتنه)‬ ‫د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې پﻪ ت‪７‬ون ک‪ ３‬داس‪ ３‬ﻗاعدې‪ ،‬ﻣبادي او ﻣﻘررات ﻣﻮجﻮد وو چ‪ ３‬د اﻧساﻧاﻧﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬ﻳ‪３‬‬ ‫د ﻣطﻠﻖ عداﻟت او بشپ‪ ７‬ﻣساوات (برابري) ﻣراعات کاوه‪ .‬اﻧساﻧان د رﻧ‪ ،，‬ژب‪ ３‬او دﻳﻨ‪ ３‬اختﻼﻓاتﻮ‬ ‫سره سره ﻟﻪ ！ﻮﻟﻮ حﻘﻮﻧﻮ او آزادﻳﻮ＇خﻪ برخﻤﻦ وو‪.‬‬ ‫ﻫﻤدارﻧ‪／‬ﻪ د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې ت‪７‬ون پﻪ صراحت سره دا ＇ر‪－‬ﻨدوﻟﻮ چ‪ ３‬د ازادۍ حﻖ‪ ،‬ﻟکﻪ د عﻘﻴدې‬ ‫او عبادت د آزادۍ حﻖ‪ ،‬د اﻣﻨﻴت حﻖ او داس‪ ３‬ﻧﻮرحﻘﻮﻧﻪ خﻮﻧدي دي‪.‬‬ ‫ﻟکﻪ ＇رﻧ‪／‬ﻪ چ‪ ３‬د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې ت‪７‬ون د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟپاره آزادي تضﻤﻴﻦ ک‪７‬ې وه‪ ،‬د اسﻼﻣﻲ ﻫﻴﻮاد‬ ‫د اوسﻴدوﻧکﻮ ﻳﻬﻮدو ﻟپاره ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ تضﻤﻴﻦ ک‪７‬ه‪ .‬ﻫﻤدارﻧ‪／‬ﻪ د اسﻼم سپﻴ（ﻠﻲ دﻳﻦ د خﻠکﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬د‬ ‫برابرۍ او عداﻟت پﻠﻲ کﻮل‪ ،‬پرتﻪ ﻟﻪ دې چ‪ ３‬د ﻫﻐﻮی ژب‪ ،３‬ﻫ‪５‬ﻮاد او ！ﻮﻟﻨﻴز حاﻟت تﻪ پاﻣﻠرﻧﻪ وشﻲ‪،‬‬ ‫پﻪ اسﻼﻣﻲ رﻫبراﻧﻮ ﻻزم ‪－‬ر‪＄‬ﻮﻟﻲ وو‪.‬‬ ‫پﻪ ت‪７‬ون ک‪ ３‬د ﻣساوات اوعداﻟت اصﻞ پﻪ ＇ر‪－‬ﻨده ذکر شﻮی دی‪ ،‬ﻧﻮ ﻣساوات ﻳﻮ ﻟﻪ عﻤﻮﻣﻲ اصﻮﻟﻮ‬ ‫＇خﻪ ‪２－‬ﻞ کﻴ‪８‬ي چ‪ ３‬د اسﻼم ﻣبﻴﻦ دﻳﻦ د تاﻳﻴد وړ بﻠﻠی‪ .‬د ﻣساوات او برابرۍ ﻣاده ﻟﻪ ﻫﻐﻮ اصﻮﻟﻮ‬ ‫＇خﻪ ‪２－‬ﻞ کﻴ‪８‬ي چ‪ ３‬د اسﻼﻣﻲ ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬پﻪ جﻮړوﻟﻮ ک‪ ３‬ستره وﻧ‪６‬ه ﻟري‪.‬‬ ‫(‪)٢‬ه（ونه‬ ‫‪－‬راﻧﻮ زده کﻮوﻧکﻮ د بشر د حﻘﻮﻗﻮ او پﻪ اسﻼم ک‪ ３‬د آزادۍ د حﻖ پﻪ باره ک‪＇ ３‬ﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣات ﻟرئ؟‬ ‫！ﻮل پﻮ＊تﻨﻪ دې وشﻲ‪.‬‬

‫‪31‬‬

‫د لوست عبرتونه‬ ‫اصﻼحﻲ دعﻮت او د شرﻳﻌت پﻠﻲ کﻮل ﻳﻮ خپﻠﻮاک ﻣﻠک او ‪＄‬ﻤک‪ ３‬تﻪ اړتﻴا ﻟري‪.‬‬ ‫د ﻗﻮاﻧﻴﻨﻮ اﻳ‪＋‬ﻮدل او پﻠﻲ کﻮل پﻪ ﻳﻮه ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬د شخ‪７‬و د حﻞ او د عداﻟت او ﻣساوات د ！ﻴﻨ‪＋／‬ت‬ ‫ﻟپاره ﻳﻮ ﻻزﻣﻲ اﻣر بﻠﻞ کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫د دﻳﻦ‪ ،‬ژب‪ ３‬او تﻮکﻢ اختﻼف پﻪ ﻳﻮ اسﻼﻣﻲ دوﻟت ک‪ ３‬د چا د تابﻌﻴت ﻣاﻧع ﻧشﻲ کﻴدای‪.‬‬ ‫د اسﻼم دﻳﻦ تر ！ﻮﻟﻮ ادﻳاﻧﻮ او ﻣکتبﻮﻧﻮ ﻣخک‪ ３‬د بشر حﻘﻮﻧﻮ او د ﻓردي آزادۍ ！ﻴﻨ‪／‬ﻮﻟﻮ تﻪ پاﻣﻠرﻧﻪ‬ ‫ک‪７‬ې ده‪.‬‬ ‫د ﻗاﻧﻮن او حکﻮﻣت ﻣﻮجﻮدﻳت د اﻧسان د ﻧ‪５‬کﻤرﻏﻪ ژوﻧد ﻟپاره د اسﻼﻣﻲ برﻧاﻣﻮ(ک‪７‬ﻧﻼرو) جزء‬ ‫دی‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪١‬ـ ﻳﻮ دوﻟت ＇ﻮ رکﻨﻪ ﻟري؟ آﻳا ！ﻮل رکﻨﻮﻧﻪ د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې پﻪ دوﻟت ک‪ ３‬ﻣﻮجﻮد وو؟ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫واخﻠئ‪.‬‬ ‫‪٢‬ـ پﻴﻐﻤبر‬

‫دﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې پﻪ دوﻟت ک‪＇ ３‬ﻪ ﻣﻘام درﻟﻮد؟‬

‫‪٣‬ـ پﻴﻐﻤبر پﻪ ﻣدﻳﻨﻪ ﻣﻨﻮره ک‪ ３‬د ﻣﻠت جﻮړوﻟﻮ پروسﻪ ＇ﻨ‪／‬ﻪ پﻴﻞ ک‪７‬ه؟‬ ‫‪٤‬ـ اﻳا ﻏﻴر ﻣسﻠﻤاﻧان کﻮﻻی شﻲ د اسﻼﻣﻲ دوﻟت تابﻌﻴت وﻟري او پک‪ ３‬ﻣﻴشت شﻲ؟‬ ‫‪ _٥‬د ﻧظام او حکﻮﻣت ﻣﻮجﻮدﻳت د بشرﻳت د ﻧ‪５‬کﻤرﻏﻪ ژوﻧد ﻟپاره د اسﻼم د ﻣبارک دﻳﻦ د‬ ‫ک‪７‬ﻧﻼرو ﻳﻮ جز دى‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫زده کﻮوﻧکﻲ دې پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬پﻪ اسﻼم ک‪ ３‬د بشر د حﻘﻮﻧﻮ پﻪ اړه ﻳﻮ ﻣطﻠب وﻟﻴکﻲ چ‪ ３‬د‬ ‫ﻟسﻮ کر＊ﻮ کﻢ ﻧﻪ وي‪.‬‬

‫‪32‬‬

‫نهم لوست‬

‫د مدين‪ ３‬منورې د نوي دولت په مقابل ک‪ ３‬د يهودو دري‪＃‬‬ ‫ﻟکﻪ ＇ﻨ‪／‬ﻪ چ‪ ３‬ووﻳﻞ شﻮل پﻴﻐﻤبر د سﻮﻟﻪ ﻳﻴز ژوﻧد د ﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ راتﻠﻠﻮ او پﻪ ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې ک‪ ３‬د‬ ‫استﻮ‪－‬ﻨ‪ ３‬د حﻘﻮﻗﻮ او ﻣسؤﻟﻴتﻮﻧﻮ د ！اکﻠﻮ او د عﻘﻴدې او عبادت د آزادۍ د پﻠﻲ کﻮﻟﻮ پﻪ ﻣﻮخﻪ ﻟﻪ‬ ‫ﻣﻴشتﻮ ﻳﻬﻮدو سره ت‪７‬ون ﻻس ﻟﻴک ک‪ .７‬ﻳﻬﻮدو پﻪ پﻴﻞ ک‪ ３‬د اسﻼم پﻪ ﻣﻘابﻞ ک‪ ３‬کﻮم ＊کاره ﻣﻘاوﻣت‬ ‫او ﻳا د＊ﻤﻨﻲ ﻧﻪ ﻟرﻟﻪ‪ ،‬خﻮ د وخت پﻪ ت‪５‬رﻳدو سره ﻳ‪ ３‬حاﻟت بدل شﻮ‪.‬‬ ‫په مدين‪ ３‬منورې ک‪ ３‬د يهودو موقف‪:‬‬ ‫د حضرت ﻣحﻤد د ﻧبﻮت پﻪ ﻫکﻠﻪ د پرﻳکﻨده او ＊کاره دﻟﻴﻠﻮﻧﻮ سره سره بﻴا ﻫﻢ ورځ پﻪ ورځ ﻟﻪ‬ ‫پﻴﻐﻤبر او ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ سره د ﻳﻬﻮدو عﻨاد‪ ،‬تکبر‪ ،‬د＊ﻤﻨﻲ‪ ،‬ﻟﻮﻳﻲ او کﻴﻨﻪ زﻳاتﻴدﻟﻪ‪.‬‬ ‫ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ د پﻴﻐﻤبر رات‪ ，‬چ‪ ３‬د ﻳﻬﻮدو پﻪ ب‪ ３‬خبرۍ شﻮی و‪ ،‬پﻪ پ＂ﻪ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ورسره کﻴﻨﻪ‬ ‫او د＊ﻤﻨﻲ درﻟﻮده‪ ،‬پﻪ دې سبب ﻳ‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر ‪ ،‬ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ او د اسﻼم د ﻣﻘدس دﻳﻦ د بدﻧاﻣﻮﻟﻮ ﻟپاره‬ ‫تبﻠﻴﻐاتﻲ پراخﻪ ﻫ（‪ ３‬پﻴﻞ ک‪７‬ې‪.‬‬ ‫‪＄‬کﻪ ﻳﻬﻮدو د اسﻼم تﻮحﻴدي دﻳﻦ د خپﻠﻮ ‪＂－‬ﻮ او اﻧحراﻓﻲ عﻘاﻳدو ﻟپاره چ‪ ３‬د ﻧﻮرو خﻠکﻮ او‬ ‫ﻗﻮﻣﻮﻧﻮ سپکاوی ﻳ‪ ３‬کاوه‪ ،‬خطر باﻟﻪ‪ .‬ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ ﻳ‪ ３‬د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې ت‪７‬ون او ﻗرارداد تر پ‪＋‬ﻮ ﻻﻧدې‬ ‫ک‪ ７‬او د ﻣحﻤد‬

‫د ﻧبﻮت پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻳ‪ ３‬د خﻠکﻮ پﻪ شک ک‪ ３‬د اچﻮﻟﻮ کﻮ＊） پﻴﻞ او ددې ﻟپاره‬

‫چ‪ ３‬ﻧبﻲ اکرم پﻪ ﻣشﻘت او تکﻠﻴﻒ ک‪ ３‬واچﻮي ډﻳرې پﻮ＊تﻨ‪ ３‬ور＇خﻪ کﻮﻟ‪ ３‬او د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ‬ ‫دوکﻪ کﻮﻟﻮ ﻳ‪ ３‬ﻻس پﻮرې ک‪.７‬‬ ‫پر پيغمبر او مسلمانانو باندې د يهودو د＊منانه بريدونه‬ ‫‪۱‬ـ د اسالم د داخلي جبه‪ ３‬تيت پرک کيدو لپاره هل‪＄ ３‬ل‪３‬‬ ‫ﻫﻐﻪ ﻻرې چ‪ ３‬ﻳﻬﻮدو پﻪ جﻨ‪ ，‬ک‪ ３‬د اسﻼم پر ضد او د اسﻼﻣﻲ صﻒ د ！ﻮ！ﻪ کﻴدو ﻟپاره پﻪ کار‬ ‫واچﻮﻟ‪ ،３‬د داخﻠﻲ ﻓتﻨﻮ پارول‪ ،‬د جاﻫﻠﻲ شﻌاروﻧﻮ کارول او د اﻧصارو ترﻣﻨ‪ ＃‬ﻗﻮﻣﻲ او ﻗبﻴﻠﻮي‬ ‫تﻌصبات»کرک‪ «３‬راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ کﻮل وو چ‪ ３‬د اسﻼم پﻪ برکت ﻳ‪ ３‬ﻳﻮ ﻟﻪ بﻞ سره ﻣﻴﻨﻪ‪ ،‬ﻣحبت او‬ ‫وروروﻟﻲ ﻟرﻟﻪ او د ﻧاجاﻳزه تﻌصباتﻮ ！ﻐر ﻳ‪ ３‬ور！ﻮل ک‪７‬ی و‪.‬‬ ‫دﻣثال پﻪ تﻮگﻪ ﻳﻮه ورځ د ﻳﻬﻮدو ﻟﻪ ﻟﻮﻳاﻧﻮ ＇خﻪ ﻳﻮتﻦ د دوو ﻗبﻴﻠﻮ(اوس اوخزرج) ﻳﻮشﻤﻴر خﻠک‬

‫‪33‬‬

‫وﻟﻴدل چ‪ ３‬ﻧاست وو‪ ،‬ﻣجﻠس ﻳ‪ ３‬کاوه‪ .‬ﻳﻬﻮدو چ‪ ３‬ﻟﻪ ډﻳرو کﻠﻮﻧﻮ راﻫﻴس‪ ３‬د دوی ﻟﻪ اختﻼف ＇خﻪ‬ ‫‪＂－‬ﻪ اخﻴستﻠﻪ‪ ،‬ددې صحﻨ‪ ３‬پﻪ ﻟﻴدﻟﻮ خﻮرا پﻪ ﻗﻬر شﻮ چ‪ ３‬وﻟ‪ ３‬اسﻼم د ﻫﻐﻮی ترﻣﻨ‪ ＃‬ﻣﻴﻨﻪ‪ ،‬ﻣحبت‬ ‫او اﻟﻔت راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ ک‪７‬ی دی‪ .‬ﻳﻮ ﻳﻬﻮدي ‪＄‬ﻮان تﻪ ﻳ‪ ３‬دﻧده ورک‪７‬ه چ‪ ３‬د ﻫﻐﻮی ﻣﻴﻨ‪ ＃‬تﻪ ورشﻲ او‬ ‫د»بﻌاث« ج‪７／‬ه‪ ،‬چ‪ ３‬ﻣخک‪ ３‬ﻟﻪ اسﻼم ＇خﻪ د اوس او خزرج د دوو ﻗبﻴﻠﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬واﻗع شﻮې وه‬ ‫او ＇ﻠﻮ‪＋４‬ت کﻠﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬دوام ک‪７‬ی و‪ ،‬ور پﻪ زړه کاﻧدي ‪.‬‬ ‫ﻳﻬﻮدي ‪＄‬ﻮان ﻧﻮﻣﻮړی حکﻢ عﻤﻠﻲ ک‪ ،７‬چ‪ ３‬ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻳ‪ ３‬د اوس او خزرج د کساﻧﻮ تر ﻣﻴﻨ‪ ＃‬خبرې‬ ‫تﻮﻧدې شﻮې‪ .‬ﻫر ﻳﻮه پﻪ ﻧﻮﻣﻮړې ج‪７／‬ه ک‪ ３‬خپﻞ وﻳاړوﻧﻪ ﻳاد ک‪７‬ل‪ ،‬تردې چ‪ ３‬دواړه ﻟﻮري سره ‪－‬رم‬ ‫شﻮل او ﻧ‪８‬دې وو چ‪ ３‬وسﻠ‪ ３‬تﻪ ﻻس واچﻮي‪ .‬ﻫﻤﻐﻪ و چ‪ ３‬رسﻮل اکرم ﻟﻪ ﻣﻮضﻮع ＇خﻪ خبر‬ ‫شﻮ پرتﻪ ﻟﻪ ‪＄‬ﻨ‪６‬ه ﻟﻪ ﻳﻮ شﻤﻴر ﻣﻬاجرﻳﻨﻮ سره ورﻏی او ورتﻪ ﻳ‪ ３‬ووﻳﻞ‪ :‬ای ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ! ﻟﻪ اهلل ＇خﻪ‬ ‫ووﻳرﻳ‪８‬ئ‪ .‬آﻳا ﻟﻪ جاﻫﻠﻲ تﻌصب ＇خﻪ کار اخﻠئ؟ پﻪ داس‪ ３‬حا ل ک‪ ３‬چ‪ ３‬زه ستاس‪ ３‬پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪３‬‬ ‫ﻳﻢ‪ .‬وروستﻪ ﻟﻪ دې چ‪ ３‬اهلل تاس‪ ３‬د اسﻼم دﻳﻦ تﻪ ﻫداﻳت ک‪７‬ئ‪ ،‬تاس‪ ３‬تﻪ ﻳ‪ ３‬عزت درک‪ ７‬او د‬ ‫اسﻼم پﻪ برکت ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ جاﻫﻠﻴت ＇خﻪ ﻟرې ک‪７‬ئ‪ .‬ﻟﻪ کﻔر ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬وژﻏﻮرﻟی او ستاس‪ ３‬پﻪ زړوﻧﻮ ک‪３‬‬ ‫ﻳ‪ ３‬اﻟﻔت‪ ،‬ﻣﻴﻨﻪ او ﻣحبت واچﻮه‪ .‬ﻫﻐﻪ و چ‪ ３‬د دواړو ﻗبﻴﻠﻮ ﻏ‪７‬ي د د＊ﻤﻨاﻧﻮ شﻴطاﻧﻲ دسﻴسﻮ تﻪ پﻪ‬ ‫پاﻣﻠرﻧﻪ پﻪ ژړا شﻮل او ﻳﻮ بﻞ تﻪ ﻳ‪ ３‬ﻏﻴ‪８‬ې ورک‪７‬ې‪ ،‬بﻴا د رسﻮل اهلل حضﻮر تﻪ ﻻړل‪ .‬اهلل ﻣتﻌال د‬ ‫دسﻴس‪ ３‬جﻮړووﻧکﻮ د ر！ﻨ‪ ３‬پﻪ ﻫکﻠﻪ آﻳتﻮﻧﻪ ﻧازل ک‪７‬ل او ﻣسﻠﻤاﻧان ﻳ‪ ３‬د دسﻴس‪ ３‬جﻮړووﻧکﻮ ﻳﻬﻮدو‬ ‫ﻟﻪ پﻴروۍ ＇خﻪ ووﻳرول‪.‬‬ ‫(‪)۱‬ه（ونه‬ ‫ﻳﻬﻮدو پﻪ پﻴﻞ ک‪ ３‬وﻟ‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر‬ ‫ک‪７‬ه؟‬ ‫‪٢‬ـ د پيغمبر‬

‫سره د＊ﻤﻨﻲ ﻧﻪ درﻟﻮده او بﻴا ﻳ‪＊ ３‬کاره د＊ﻤﻨﻲ ورسره پﻴﻞ‬

‫په مقابل ک‪ ３‬بی ادبي او ‪－‬ستاخي‬

‫ﻳﻬﻮدو د رسﻮل اکرم پﻪ حضﻮر ک‪ ３‬د خبرو پر ﻣﻬال ب‪ ３‬ادبﻲ کﻮﻟﻪ‪ .‬د ستر‪－‬ﻮ او ورو‪＄‬ﻮ پﻪ اشارو‬ ‫بﻪ ﻳ‪ ３‬ﻫﻐﻪ ﻣبارک تﻪ تکﻠﻴﻒ رساوه‪ .‬د پ＂ﻮ (رﻣزي) کﻠﻤﻮ پﻪ کاروﻟﻮ سره ﻳ‪ ３‬خپﻠﻪ کﻴﻨﻪ او د＊ﻤﻨﻲ‬ ‫＊کاره کﻮﻟﻪ‪.‬‬

‫‪34‬‬

‫‪ ۳‬ـ د ‪＄‬ينو يهوديانو اسالم راوړل‬ ‫عبداهلل بﻦ سﻼم‬

‫د ﻳﻬﻮدو ﻟﻪ ﻟﻮﻳاﻧﻮ او عاﻟﻤاﻧﻮ ＇خﻪ و‪ .‬کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ د رسﻮل اکرم‬

‫ﻟﻪ رات‪＇ ，‬خﻪ خبر شﻮ‪ ،‬د ﻫﻐﻪ حضﻮر تﻪ راﻏی او وﻳ‪ ３‬وﻳﻞ‪:‬زه ﻟﻪ تا＇خﻪ درې پﻮ＊تﻨ‪ ３‬ﻟرم چ‪３‬‬ ‫‪＄‬ﻮاب ﻳ‪ ３‬پرتﻪ ﻟﻪ پﻴﻐﻤبر ＇خﻪ بﻞ ＇ﻮک ﻧشﻲ ورکﻮﻻی‪ .‬وروستﻪ ﻟﻪ دې چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر د ﻫﻐﻪ‬ ‫！ﻮﻟﻮ پﻮ＊تﻨﻮ تﻪ ‪＄‬ﻮاب ورک‪ ،７‬ﻧﻮ عبداهلل بﻦ سﻼم ووﻳﻞ‪ :‬شاﻫدي ورکﻮم چ‪ ３‬تﻪ د اهلل پﻴﻐﻤبر‬ ‫ﻳ‪ .３‬بﻴا ﻳ‪ ３‬ووﻳﻞ‪" :‬ای د اهلل پﻴﻐﻤبره! ﻳﻬﻮد تﻮر ﻟ‪／‬ﻮوﻧکی ﻗﻮم دی‪ .‬کﻪ ﻟﻪ ﻫﻐﻮی ＇خﻪ وپﻮ＊ت‪３‬‬ ‫او زﻣا ﻟﻪ اسﻼم ＇خﻪ خبر شﻲ‪ ،‬تﻮر راپﻮرې ﻟ‪／‬ﻮي"‪ ،‬ﻫﻤﻐﻪ و چ‪ ３‬ﻳﻬﻮد د پﻴﻐﻤبر حضﻮر تﻪ‬ ‫راﻏﻠﻞ‪ ،‬عبداهلل بﻦ سﻼم ﻧ‪８‬دې کﻮ！‪ ３‬تﻪ ﻧﻨﻮت‪ .‬رسﻮل اکرم ﻟﻪ دوی ＇خﻪ وپﻮ＊تﻞ‪ :‬عبداهلل‬ ‫بﻦ سﻼم ستاس‪ ３‬پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪＇ ３‬ﻨ‪／‬ﻪ شخص دی؟ وﻳ‪ ３‬وﻳﻞ‪:‬پﻪ ﻣﻮږ ک‪ ３‬تر ！ﻮﻟﻮ پﻮه دی او تر ！ﻮﻟﻮ‬ ‫＇خﻪ د پﻮه س‪７‬ي زوی دی‪،‬پﻪ ﻣﻮږ ک‪ ３‬تر ！ﻮﻟﻮ ﻏﻮره دی‪ .‬او تر ！ﻮﻟﻮ ＇خﻪ د ﻏﻮره زوی دی‪ .‬د اهلل‬ ‫رسﻮل وﻓرﻣاﻳﻞ‪:‬کﻪ عبداهلل بﻦ سﻼم اسﻼم راوړي بﻴا ＇ﻪ واﻳئ؟ وﻳ‪ ３‬وﻳﻞ‪ :‬اهلل دې ﻫﻐﻪ ﻟﻪ دې کار‬ ‫＇خﻪ وساتﻲ‪ .‬پﻪ دې وخت ک‪ ３‬عبداهلل بﻦ سﻼم راووت وﻳ‪ ３‬وﻳﻞ‪»:‬اشﻬدان ﻻ اﻟﻪ اﻻ اهلل واشﻬد‬ ‫ان ﻣحﻤدا ً رسﻮلُ اهلل« ﻳﻬﻮدو ووﻳﻞ‪:‬پﻪ ﻣﻮږ ک‪ ３‬تر ！ﻮﻟﻮ بد او ﻟﻪ ！ﻮﻟﻮ ＇خﻪ د بد زوی دی‪ .‬وروستﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﻫﻐ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬پرې برﻳد وک‪.７‬‬ ‫‪۴‬ـ د قبل‪ ３‬د بدليدلو په اړه د يهودو دري‪＃‬‬ ‫ﻟﻪ بﻴت اﻟﻤﻘدس ＇خﻪ ﻣسجد اﻟحرام(کﻌب‪ ３‬شرﻳﻔ‪ )３‬تﻪ د ﻗبﻠ‪ ３‬د بدﻟﻴدﻟﻮ حکﻢ ﻟﻪ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ‬ ‫سره د ﻳﻬﻮدو د س‪７‬ې ج‪７／‬ې پای او د دوی ﻟﻪ ﻟﻮري د اسﻼﻣﻲ دوﻟت د ب‪ ３‬ثباتﻪ کﻮﻟﻮ پﻪ ﻣﻮخﻪ د‬ ‫تاوده جﻨ‪ ，‬پﻴﻞ ‪２－‬ﻞ کﻴ‪８‬ي‪ .‬کﻠﻪ چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ راﻏی سره ﻟﻪ دې چ‪ ١٦ ３‬ﻳا‪١٧‬‬ ‫ﻣﻴاشت‪ ３‬ﻳ‪ ３‬د بﻴت اﻟﻤﻘدس ﻟﻮري تﻪ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬وک‪ ،７‬خﻮ دکﻌب‪ ３‬شرﻳﻔ‪ ３‬ﻟﻮري تﻪ ﻟﻴﻮاﻟﻪ وو‪ ،‬چ‪ ３‬د‬ ‫ابراﻫﻴﻢ‬

‫ﻗبﻠﻪ وه‪ ،‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬اداء ک‪７‬ي‪ ،‬ﻳﻬﻮدﻳان ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر د بﻴت اﻟﻤﻘدس ﻟﻮر تﻪ‬

‫ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬کﻮي‪ ،‬ډﻳر خﻮښ وو‪ ،‬خﻮ وروستﻪ ﻟﻪ دې چ‪ ３‬رسﻮل اکرم تﻪ د ﻣازدﻳ‪／‬ر پﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ک‪ ３‬اﻣر‬ ‫وشﻮ چ‪ ３‬د کﻌب‪ ３‬شرﻳﻔ‪ ３‬ﻟﻮر تﻪ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬اداء ک‪７‬ي‪ ،‬ﻳﻬﻮد ﻧا خﻮ＊ﻪ شﻮل او د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پر ضد ﻳ‪３‬‬ ‫ﻧاوړه تبﻠﻴﻐات پﻴﻞ ک‪７‬ل‪ ،‬چ‪ ３‬بﻴا د دوی د باور د رد او د پﻴﻐﻤبر د درﻳ‪ ＃‬د تائﻴد پﻪ ﻫکﻠﻪ د اﻟبﻘرې‬ ‫سﻮرت ＇ﻮ آﻳتﻮﻧﻪ ﻧازل شﻮل‪.‬‬

‫‪35‬‬

‫(‪)٢‬ه（ونه‬ ‫زده کﻮوﻧکﻲ دې د ＊اﻏﻠﻲ استاد پﻪ ﻻر＊ﻮوﻧﻪ د بﻴت اﻟﻤﻘدس د ﻣﻘام پﻪ ﻫکﻠﻪ بحث او ＇ﻴ‪７‬ﻧﻪ‬ ‫وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫د لوست عبرتونه‬ ‫ﻟﻪ اسﻼم او ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ سره د ﻳﻬﻮدو د＊ﻤﻨﻲ تارﻳخﻲ رﻳ‪ ３＋‬ﻟري‪.‬‬ ‫د اهلل د اﻣر ﻣﻨﻞ عبادت دی اوﻣسﻠﻤاﻧان دﻗبﻠ‪ ３‬پﻪ اړه د اهلل د اﻣر پﻴرو دي‪.‬‬ ‫د ﻳﻬﻮدو پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬داس‪ ３‬کسان ﻫﻢ وو چ‪ ３‬د حﻖ پﻪ ＊کاره کﻴدﻟﻮ سره ﻳ‪ ３‬دخپﻞ ﻗﻮم ﻣﻴﻞ او‬ ‫رﻏبت ﻫﻴ＆ وبﻠﻠﻮ او اﻳﻤان ﻳ‪ ３‬راوړ‪.‬‬ ‫د ﻗبﻠ‪ ３‬بدﻟﻴدل ﻳﻮه اﻟﻬﻲ ازﻣﻮﻳﻨﻪ وه چ‪ ３‬رسﻮل اکرم او ﻣسﻠﻤاﻧان پﻪ ﻫﻐ‪ ３‬ک‪ ３‬برﻳاﻟﻲ شﻮل‪.‬‬ ‫دﻫجرت ＇خﻪ وروستﻪ د اسﻼﻣﻲ اﻣت پﻪ وړاﻧدې بﻴت اﻟﻤﻘدس د ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧ‪ ９‬ﻗبﻠ‪ ３‬پﻪ تﻮگﻪ ډﻳر‬ ‫ارز＊ت او ﻟﻮړ ﻣﻘام ﻟري‪ ،‬ﻧﻮ پر ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ باﻧدې ﻳ‪ ３‬ساتﻨﻪ او دﻓاع ﻻزم ده‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪١‬ـ عبداهلل بﻦ سﻼم‬

‫＇ﻮک و؟‬

‫‪ ٢‬پﻴﻐﻤبر ＇ﻮ ﻣﻴاشت‪ ３‬د بﻴت اﻟﻤﻘدس ﻟﻮر تﻪ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬وک‪７‬؟‬ ‫‪٣‬ـ ﻟﻪ بﻴت اﻟﻤﻘدس ＇خﻪ کﻌب‪ ３‬شرﻳﻔ‪ ３‬تﻪ د ﻗبﻠ‪ ３‬د بدﻟ‪５‬دﻟﻮ پﻪ اړه د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ او ﻳﻬﻮدو درﻳ‪＃‬‬ ‫＇ﻪ و؟‬ ‫‪٤‬ـ د اوس او خزرج د دوو ﻗبﻴﻠﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬کﻮﻣﻪ ﻣﻮضﻮع د شخ‪７‬ې او ﻻﻧج‪ ３‬ﻻﻣﻞ شﻮه او ﻧﻮﻣﻮړې‬ ‫شخ‪７‬ه ＇ﻨ‪／‬ﻪ حﻞ شﻮه؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫د اسﻼم پﻪ وړاﻧدې د ﻳﻬﻮدو د درﻳ‪ ＃‬پﻪ اړه ﻳﻮه ﻟس کر＊ﻴزه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ؟‬

‫‪36‬‬

‫لسم لوست‬

‫د جهاد مشروعيت‬ ‫ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ د پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ ﻫجرت ＇خﻪ وروستﻪ‪ ،‬چ‪ ３‬اکثره اوسﻴدووﻧکﻲ ﻳ‪ ３‬ﻣسﻠﻤاﻧان وو‪،‬‬ ‫اسﻼﻣﻲ دوﻟت جﻮړ شﻮ‪ .‬دا دوﻟت سره ﻟﻪ دې چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻏﻴر ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ سره ﻳ‪ ３‬د ﻣﻼت‪ ７‬او ﻳﻮ‪＄‬ای‬ ‫اوسﻴدﻟﻮ ت‪７‬ون ک‪７‬ی و‪ ،‬خﻮ د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې ﻳﻬﻮد او ﻣشرکان د ﻗرﻳشﻮ د ﻣشرکاﻧﻮ ﻟﻪ ﻟﻮري ﻟﻪ ‪－‬ﻮا＊ﻮﻧﻮ‬ ‫سره ﻣخاﻣخ وو او اسﻼﻣﻲ دوﻟت اړ و چ‪ ３‬د دﻓﻌ‪ ３‬ﻟپاره ﻳ‪ ３‬ﻻزم چﻤتﻮواﻟی و＊ﻴﻲ‪.‬‬ ‫جهاد ＇ه وخت مشروعيت وموند؟‬ ‫جﻬاد د دوﻳﻢ ﻫجري کال پﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ﻳﻮ وختﻮﻧﻮ ک‪ ３‬ددې آﻳت پﻪ ﻧازﻟﻴدو سره ﻣشروعﻴت وﻣﻮﻧد‬ ‫‪ ٣٩‬آﻳت د حج سﻮرة‪.‬‬ ‫ژباړه‪[:‬ﻫﻐﻮکساﻧﻮتﻪ اجازه ورک‪７‬ل شﻮه چ‪ ３‬د ﻫﻐﻮی پر خﻼف پﻪ ج‪７／‬ه ﻻس پﻮرې ک‪７‬ي ‪＄‬کﻪ‬ ‫ﻫﻐﻮی ﻣظﻠﻮﻣان دي او اهلل ددوی د ﻣرست‪ ３‬او ﻣﻼت‪ ７‬تﻮان ﻟري]‪ .‬ددې آﻳت پﻪ ﻧزول سره د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ‬ ‫ﻼ پﻴﻞ شﻮل‪.‬‬ ‫ﻧظاﻣﻲ تحرکات عﻤ ً‬ ‫ﻣسﻠﻤاﻧان د ﻫجرت پﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ي کال د خپﻠﻮ چارو پﻪ تﻨظﻴﻢ‪ ،‬ﻟکﻪ د جﻮﻣات وداﻧﻮل او د سﻴاسﻲ‬ ‫چارو پﻪ تﻨظﻴﻢ‪ ،‬ﻟکﻪ پﻪ خپﻞ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬د وروروﻟ‪ ９‬د ت‪７‬ون ت‪７‬ل او د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې ﻟﻪ ﻏﻴر ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ‬ ‫سره د وروروﻟ‪ ９‬د ت‪７‬ون پﻪ ت‪７‬ﻟﻮ بﻮخت وو‪.‬‬ ‫سره ﻟﻪ دې چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر اکرم‬

‫ﻣکﻪ پرﻳ‪ ３＋‬وه‪ ،‬ﻣدﻳﻨ‪ ３‬تﻪ تﻠﻠی و خﻮ ﻗرﻳشﻮ پﻪ ﻣدﻳﻨﻪ ﻣﻨﻮره ک‪ ３‬د‬

‫رسﻮل اهلل ﻣﻼت‪７‬کﻮوﻧکﻲ((اﻧصار)) وﻳرول او د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې د دوﻟت پﻪ ضد ﻳ‪ ３‬د جﻨ‪ ，‬اعﻼن‬ ‫ک‪７‬ی و‪ .‬ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ پﻴﻐﻤبر د خپﻞ چﻤتﻮ واﻟﻲ د ＇ر‪－‬ﻨدوﻟﻮ او د ﻗرﻳشﻮ او ﻧﻮرو د＊ﻤﻨاﻧﻮ د ډاروﻟﻮ‬ ‫پﻪ ﻣﻘصد ﻳ‪ ３‬ﻳﻮ شﻤﻴر سرﻳ‪(３‬واړه ！ﻮﻟ‪／‬ﻲ) ﻟﻪ ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې ＇خﻪ د باﻧدې ﻟﻴ‪８‬ل‪.‬‬ ‫سريه او غزوه‬ ‫ﻏزوه‪ :‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د ﻳﻮې ډﻟ‪ ３‬پﻪ حرکت اطﻼق کﻴ‪８‬ي چ‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر پﻪ ﻣﻠتﻴا ﻳ‪ ３‬د د＊ﻤﻦ د‬ ‫ﻣﻘابﻠ‪ ３‬پﻪ ﻣﻘصد ک‪７‬ى وي‪ ،‬برابره ده چ‪ ３‬ج‪７／‬ه راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ شﻮې وي او کﻪ ﻧﻪ وي‪.‬‬

‫‪37‬‬

‫سرﻳﻪ‪ :‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟﻪ ﻳﻮې ډﻟ‪＇ ３‬خﻪ عبارت ده چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر ﻫﻐﻮی پر د＊ﻤﻦ باﻧدې د حﻤﻠ‪３‬‬ ‫ﻟپاره ﻟﻴ‪８‬ﻟﻲ وي‪ ،‬کﻪ ج‪７／‬ه راﻣﻴﻨ‪ ＃‬تﻪ شﻮې وي کﻪ ﻧﻪ‪.‬کﻠﻪ ﻫﻢ سرﻳ‪ ３‬د ﻏﻠﻴﻢ ﻟﻪ حا ل ＇خﻪ د خبرﻳدﻟﻮ‬ ‫پر ﻣﻘصد ﻟﻴ‪８‬ل کﻴدﻟ‪ .３‬پﻴﻐﻤبر پﻪ ﻣدﻳﻨﻪ ﻣﻨﻮره ک‪ ３‬دخپﻞ ﻟس کﻠﻦ برکتﻲ ژوﻧد پﻪ اوږدو ک‪３‬‬ ‫پخپﻠﻪ د ‪ ٢٧‬ﻏزا‪－‬اﻧﻮ ﻣشري ک‪７‬ې ده او ‪٣٨‬سرﻳ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻟﻴ‪８‬ﻟ‪ ３‬دي‪.‬‬ ‫د مدين‪ ３‬منورې د و‪７－‬و سرشميرنه‬ ‫د ﻫجرت پﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ي کال د وروروﻟ‪ ９‬د ت‪７‬ون ﻟﻪ ت‪７‬ﻟﻮ وروستﻪ پﻴﻐﻤبر پرتﻪ ﻟﻪ کﻮم ‪＄‬ﻨ‪ ６‬اﻣر وک‪７‬‬ ‫＇ﻮ د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې د اوسﻴدوﻧکﻮ ﻧﻔﻮس وشﻤﻴرل شﻲ‪ .‬وروستﻪ ﻟﻪ دې د سرﻳﻮ او ﻏزا‪－‬اﻧﻮ ﻟﻴ‪８‬ل‬ ‫پﻴﻞ شﻮل‪.‬‬ ‫(‪)۱‬ه（ونه‬ ‫وﻟ‪ ３‬پﻪ ﻣکﻪ ﻣکرﻣﻪ ک‪ ３‬د جﻬاد اجازه ورﻧﻪ ک‪７‬ل شﻮه او پﻪ ﻣدﻳﻨﻪ ﻣﻨﻮره ک‪ ３‬جاﻳز شﻮ؟ پﻪ دې ﻫکﻠﻪ‬ ‫دې زده کﻮوﻧکﻲ د ＊ﻮوﻧکی پﻪ ﻻر＊ﻮوﻧﻪ بحث او ＇ﻴ‪７‬ﻧﻪ وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر د سرﻳﻮ ﻟﻴ‪８‬ﻟﻮ تر ＇ﻨ‪ ，‬د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې د شاوخﻮا ﻟﻪ ﻳﻮ شﻤﻴر عربﻲ ﻗبﻴﻠﻮ‪ ،‬ﻟکﻪ بﻨی‬ ‫ضﻤره او جﻬﻴﻨﻪ سره د ﻣﻼت‪ ７‬او ﻳﻮ پر بﻞ د تﻌرض ﻧﻪ کﻮﻟﻮ ت‪７‬ون ﻻس ﻟﻴک ک‪ .７‬ﻟﻪ دې ډول ت‪７‬وﻧﻮﻧﻮ‬ ‫＇خﻪ ﻣﻘصد د ﻣک‪ ３‬ﻟﻪ اوسﻴدوﻧکﻮ سره د جﻨ‪ ，‬پر ﻣﻬال د ﻫﻐﻮی ب‪ ３‬طرﻓﻲ او ﻫﻤدارﻧ‪／‬ﻪ پﻪ‬ ‫سﻴاسﻲ‪ ،‬ﻧظاﻣﻲ او اﻗتصادي اړخﻮﻧﻮ ک‪ ３‬د ت‪７‬وﻧﻮﻧﻮ ت‪７‬ل د ضرر د دﻓﻌ‪ ３‬او د ت‪７‬ون د دواړو خﻮاوو د‬ ‫‪ ６－‬ﻣصﻠحت ﻻس تﻪ راوړﻟﻮ پﻪ ﻗاعده او اساس بﻨا و‪.‬‬ ‫د سرﻳ‪ ３‬ﻟﻴ‪８‬ﻟﻮ پﻪ تارﻳخ ک‪ ３‬د عبﻴد بﻦ حارث سرﻳﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ۍ سرﻳﻪ وه چ‪ ３‬پﻪ ﻫﻐ‪ ３‬ک‪ ３‬ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟﻪ‬ ‫ﻣشرکاﻧﻮ سره ﻣخاﻣخ ﻧ‪＋‬تﻪ وک‪７‬ه او پﻪ دې سرﻳﻪ ک‪ ３‬سﻌد بﻦ ابی وﻗاص‬ ‫اهلل‬

‫پﻪ ﻻره ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻏشﻲ ووﻳشتﻞ‪.‬‬

‫‪38‬‬

‫ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧی کس و چ‪ ３‬د‬

‫د سريو د لي‪８‬لو موخ‪３‬‬ ‫کﻪ چﻴرې ﻣﻮږ د سرﻳﻮ او ﻏزا‪－‬اﻧﻮ د ﻟﻴ‪８‬ﻟﻮ ﻣﻮخ‪ ３‬پﻪ ‪＄‬ﻴر و＇ﻴ‪７‬و‪ ،‬وﻳﻨﻮ ！ﻮﻟ‪ ３‬ﻫﻐﻪ سرﻳ‪ ３‬چ‪ ３‬د بدر‬ ‫ﻟﻪ ﻏزوې ＇خﻪ د ﻣخﻪ ﻟﻴ‪８‬ل شﻮې وې‪！ ،‬ﻮل کسان ﻳ‪ ３‬ﻣﻬاجر وو او پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻳﻮ شخص ﻫﻢ د‬ ‫اﻧصارو ﻟﻪ ډﻟ‪＇ ３‬خﻪ ﻧﻪ و‪ ،‬دﻏﻪ کار بشپ‪ ７‬سﻨجﻮل شﻮی و‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر ﻏﻮ＊تﻞ ﻟﻪ ﻳﻮې خﻮا پﻪ دې سره د ﻣﻬاجرﻳﻨﻮ ﻗضﻴﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ی د دوی پخپﻞ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬بﻴا د‬ ‫بﻬر پﻪ کچﻪ ژوﻧدۍ وساتﻲ‪ .‬ﻟﻪ بﻠ‪ ３‬خﻮا د ﻗرﻳشﻮ اﻗتصاد تر برﻳد ﻻﻧدې وﻧﻴسﻲ‪＇ ،‬ﻮ پﻮ‪＄‬ﻲ تﻮان ﻳ‪３‬‬ ‫کﻤزوری شﻲ‪ .‬ﻫﻤدارﻧ‪／‬ﻪ ﻣسﻠﻤاﻧان جﻨ‪／‬ﻲ وړتﻴاوې‪ ،‬تکتﻴکﻮﻧﻪ او تﻤرﻳﻨﻮﻧﻪ زده ک‪７‬ي او د ﻗرﻳشﻮ‬ ‫حرکتﻮﻧﻪ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ تر ＇ارﻧ‪ ３‬ﻻﻧدې وي او پﻪ پای ک‪ ３‬د اسﻼم د＊ﻤﻨان د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې پﻪ دﻧﻨﻪ‬ ‫او شاوخﻮا سﻴﻤﻮک‪ ３‬پﻪ وﻳره او ډار ک‪ ３‬وﻟﻮﻳ‪８‬ي‪.‬‬ ‫(‪)٢‬ه（ونه‬ ‫زده کﻮوﻧکی دې پﻪ ﻣدﻧﻲ ﻣرحﻠﻪ ک‪ ３‬د سﻮﻟ‪ ３‬او ج‪７／‬ې پﻪ ﻫکﻠﻪ بحث او ＇ﻴ‪７‬ﻧﻪ وک‪７‬ي او ﻧتﻴجﻪ‬ ‫دې بﻴان ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫د لوست عبرتونه‬ ‫جﻬاد تﻌرضﻲ عﻤﻞ ﻧﻪ‪ ،‬بﻠک‪ ３‬د کﻔارو د ظﻠﻢ او تﻴري پﻪ ﻣﻘابﻞ ک‪ ３‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻳﻮ دﻓاعﻲ عﻤﻞ‬ ‫دی‪.‬‬ ‫جﻬاد پر ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ باﻧدې ﻫﻐﻪ ﻣﻬال ﻓرض ‪－‬ر‪＄‬ﻲ چ‪ ３‬دوی د تجاوز او تﻴري ﻻﻧدې راشﻲ او پﻪ‬ ‫عﻴﻦ حال ک‪ ３‬د ج‪７／‬ې او دﻓاع تﻮان وﻟري‪.‬‬ ‫جﻬاد د اسﻼم ﻟﻪ ﻣﻬﻤﻮ ﻓرائضﻮ ＇خﻪ دی‪ ،‬د اسﻼﻣﻲ شﻌائرو پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬ډﻳر ﻟﻮړ ارز＊ت ﻟري‬ ‫او ترﻗﻴاﻣتﻪ دوام ﻟري‪.‬‬ ‫جﻬاد د ﻧﻮرو اسﻼﻣﻲ شﻌائرو پﻪ ＇‪５‬ر ‪＄‬اﻧ‪７／‬ي احکام‪ ،‬اصﻮل او ﻗﻮاعد ﻟري چ‪ ３‬د ﻓﻘﻪ اﻟجﻬاد‬ ‫پﻪ ﻧﻮم ﻳاد شﻮي دي‪.‬‬

‫‪39‬‬

‫ﻟﻪ کﻔارو سره پر ﻳﻮ بﻞ د تﻌرض ﻧﻪ کﻮﻟﻮ ت‪７‬ون جاﻳز دی‪ ،‬پﻪ دې شرط چ‪ ３‬پﻪ ﻫﻐﻪ ک‪ ３‬اسﻼم تﻪ د‬ ‫ضرر دﻓع او ‪－‬تﻪ اړول وي‪ .‬ﻫﻤدارﻧ‪／‬ﻪ د اسﻼم ﻟﻪ د＊ﻤﻨاﻧﻮ سره سﻮﻟﻪ جﻮاز ﻟري پﻪ دې شرط چ‪３‬‬ ‫ﻣصﻠحت ﻳ‪ ３‬اﻳجاب ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫د سرﻳﻮ ﻟﻴ‪８‬ل پﻪ راتﻠﻮﻧک‪ ３‬ک‪ ３‬د اسﻼﻣﻲ ﻏزواتﻮ او ﻓتﻮحاتﻮ ﻟپاره چﻤتﻮ کﻴدل وو‪.‬‬ ‫د جﻬاد ﻓﻲ سبﻴﻞ اهلل ＇خﻪ ﻣﻘصد دخپﻞ حکﻮﻣت د پراخﻮاﻟی او د ﻧﻮرو پﻪ حدود و تجاوز‬ ‫ﻧدی‪ ،‬بﻠک‪ ３‬د جﻬاد ﻫدف د کﻤزورو(ﻣستضﻌﻔﻴﻨﻮ) او ﻣظﻠﻮﻣﻮ خﻠکﻮ حﻤاﻳت‪ ،‬د ظﻠﻢ او تجاوز ﻟﻪ‬ ‫ﻣﻨ‪％‬ﻪ وړل او د عدل تحﻘﻖ دی‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪١‬ـ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ تﻪ د جﻬاد اجازه ＇ﻪ وخت ورک‪７‬ل شﻮه اوعﻠت ﻳ‪＇ ３‬ﻪ و؟‬ ‫‪٢‬ـ سرﻳﻪ او ﻏزوه ＇ﻪ تﻮپﻴر ﻟري او پﻴﻐﻤبر پﻪ ＇ﻮ ﻏزا‪－‬اﻧﻮ ک‪６－ ３‬ون درﻟﻮد؟‬ ‫‪٣‬ـ پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ کﻮﻣﻮ عربﻲ ﻗبﻴﻠﻮ سره د سﻮﻟ‪ ３‬او د تﻌرض ﻧﻪ کﻮﻟﻮ ت‪７‬ون ک‪７‬ی و؟ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫واخﻠئ‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫د ت‪７‬ون د ﻣﻮخﻮ او اﻏﻴزو پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻳﻮه ﻟس‬

‫زده کﻮوﻧکﻲ دې د عربﻲ ﻗبﻴﻠﻮ سره د پﻴﻐﻤبر‬ ‫کر＊ﻴزه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکﻲ‪.‬‬

‫‪40‬‬

‫يولسم لوست‬

‫د ‪＄‬ينو احکامو تشريع‬ ‫اهلل تﻌاﻟی د ﻫجرت پﻪ دوو ﻟﻮﻣ‪７‬ﻳﻮ کﻠﻮﻧﻮ ک‪ ３‬ﻳﻮ ﻟ‪ ７‬تشرﻳﻌﻲ احکام او عبادتﻲ شﻌاﻳر ﻫﻢ ﻓرض ک‪７‬ل‪،‬‬ ‫ﻟکﻪ روژه‪ ،‬زکات‪ ،‬د ﻓطر صدﻗﻪ او داس‪ ３‬ﻧﻮر‪.‬‬ ‫‪۱‬ـ د روژې فرض کيدل‬ ‫د ﻫجرت پﻪ دوﻳﻢ کال د شﻌبان پﻪ ﻣﻴاشت ک‪ ３‬اهلل‬

‫د رﻣضان د ﻣبارک‪ ３‬ﻣﻴاشت‪ ３‬روژه ﻓرض ک‪７‬ه‬

‫او ﻫﻐﻪ ﻳ‪ ３‬د اسﻼم ﻟﻪ پﻨ‪％‬ﻮ رکﻨﻮﻧﻮ ＇خﻪ ﻳﻮ رکﻦ ‪－‬ا‪１‬ﻪ‪ .‬روژه ﻟﻪ اسﻼم ＇خﻪ د ﻣخﻪ پﻪ ﻧﻮرو اﻣتﻮﻧﻮ‬ ‫باﻧدې ﻫﻢ ﻓرض وه‪.‬‬ ‫(‪)۱‬ه（ونه‬ ‫زده کﻮوﻧکﻲ دې د اړوﻧد ﻣضﻤﻮن د ＊ﻮوﻧکی پﻪ ﻣرستﻪ د ‪＄‬ﻴﻨﻮ احکاﻣﻮ د تشرﻳح پﻪ ﻫکﻠﻪ پﻪ خپﻠﻮ‬ ‫ک‪ ３‬بحث او ＇ﻴ‪７‬ﻧﻪ وک‪７‬ي‪.‬‬

‫‪٢‬ـ د فطر د صدق‪ ３‬مشروعيت‬ ‫پﻪ ﻫﻤدې کال د رﻣضان پﻪ ﻣﻴاشت ک‪ ３‬اهلل‬

‫د ﻓطر صدﻗﻪ واجب ک‪７‬ه چ‪ ３‬ورک‪７‬ه ﻳ‪ ３‬پر ﻫر آزاد‪،‬‬

‫ﻧارﻳﻨﻪ‪％＊ ،‬ﻴﻨﻪ‪ ،‬وړوکﻲ او ﻟﻮی اﻧسان باﻧدې واجب ده‪.‬‬ ‫پر ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ باﻧدې د ﻓطر د صدﻗ‪ ３‬د وجﻮب اﻟﻬﻲ حکﻤت ＊کاره او ＇ر‪－‬ﻨد دی‪ ،‬ﻟکﻪ ＇ﻨ‪／‬ﻪ‬ ‫چ‪ ３‬پﻪ حدﻳث شرﻳﻒ ک‪ ３‬راﻏﻠﻲ دي‪ :‬اهلل تﻌاﻟی د ﻓطر صدﻗﻪ د روژه تﻲ ﻟﻪ ب‪＄ ３‬اﻳﻪ او ب‪ ３‬حﻴا‬ ‫خبرو ＇خﻪ د پاکﻮاﻟﻲ او بﻴﻮزﻟﻮ خﻠکﻮ ﻟپاره د خﻮراک برابروﻟﻮ ﻟپاره واجب ک‪７‬ې ده‪ .‬ﻧﻮ ﻫر ﻫﻐﻪ‬ ‫＇ﻮک چ‪ ３‬د ﻓطر صدﻗﻪ د اختر ﻟﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ＇خﻪ د ﻣخﻪ ورک‪７‬ي د اهلل ﻣتﻌال د ﻧظر وړ صدﻗﻪ ده او‬ ‫کﻪ د اختر ﻟﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ＇خﻪ وروستﻪ ﻳ‪ ３‬ورک‪７‬ي ﻟﻪ صدﻗﻮ＇خﻪ ﻳﻮه صدﻗﻪ بﻠﻞ کﻴ‪８‬ي‪.‬‬

‫‪41‬‬

‫‪۳‬ـ د کوچني اختر لمون‪:＃‬‬ ‫پﻪ ﻫﻤدې کال پﻴﻐﻤبر دکﻮچﻨﻲ اختر ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬اداء ک‪ .７‬دا ﻟﻮﻣ‪７‬ی ‪＄‬ﻞ و چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ ！ﻮﻟﻮ‬ ‫خﻠکﻮ سره ﻳﻮ ‪＄‬ای پﻪ داس‪ ３‬حال ک‪ ３‬چ‪ ３‬تﻬﻠﻴﻞ او تکبﻴر ﻳ‪ ３‬واﻳﻪ د اختر د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ‪＄‬ای تﻪ ﻻړ او‬ ‫دکﻮچﻨﻲ اختر ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻳ‪ ３‬د اهلل تﻌاﻟی د تﻠپات‪ ３‬ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ د شکر ﻳ‪ ３‬پﻪ عﻨﻮان اداء ک‪.７‬‬ ‫‪۴‬ـ د زکات مشروعيت‪:‬‬ ‫ﻫﻤدارﻧ‪／‬ﻪ د ﻫجرت پﻪ دوﻳﻢ کال اهلل تﻌاﻟﻰ ﻟﻪ ﻣاﻟﻮﻧﻮ ＇خﻪ د زکات ورک‪７‬ه ﻓرض ک‪７‬ه او د اسﻼم ﻟﻪ‬ ‫پﻨ‪％‬ﻮ رکﻨﻮﻧﻮ ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬ﻳﻮ رکﻦ وبﻠﻠﻮ‪ .‬زکات د رﻣضان د ﻣﻴاشت‪ ３‬د روژې ﻟﻪ ﻓرضﻴت ＇خﻪ وروستﻪ‬ ‫ﻓرض شﻮ‪.‬‬ ‫‪٥‬ـ د ام المؤمنين عائش‪ ３‬رضی اهلل عنها سره واده کول‪:‬‬ ‫د ﻫجرت د ﻟﻮﻣ‪７‬ي کال ﻟﻪ ﻏﻮره پﻴ‪＋‬ﻮ ＇خﻪ ﻳﻮه ﻫﻢ د حضرت ابﻮبکر‬

‫ﻟﻪ ﻟﻮر‪ ،‬بﻲ بﻲ عاﻳش‪３‬‬

‫رضی اهلل عﻨﻬا سره د پﻴﻐﻤبر واده و‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر د ام اﻟﻤؤﻣﻨﻴﻦ حضرت خدﻳج‪ ３‬رضی اهلل عﻨﻬا ﻟﻪ ﻣ‪７‬ﻳﻨ‪ ３‬وروستﻪ د ابﻮبکر صدﻳﻖ‬ ‫ﻟﻪ ﻟﻮر بﻲ بﻲ عاﻳش‪３‬‬

‫سره دا عﻘد ﻟﻪ ﻫجرت ＇خﻪ د ﻣخﻪ پﻪ ﻣکﻪ ﻣکرﻣﻪ ک‪ ３‬ت‪７‬ﻟﻰ و چ‪ ３‬بﻴا‬

‫وروستﻪ پﻪ ﻣدﻳﻨﻪ ﻣﻨﻮرې ک‪ ３‬د ﻫجرت پﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ي کا ل د شﻮال پﻪ ﻣﻴاشت ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ورسره واده وک‪.７‬‬ ‫ﻫر د ﻧظر خاوﻧد کﻮﻻی شﻲ پﻪ اساﻧ‪ ９‬سره پﻪ ﻫﻐﻪ اﻟﻬﻲ حکﻤت چ‪ ３‬د عاﻳش‪３‬‬

‫پﻪ واده ک‪３‬‬

‫ﻧﻐ‪＋‬تی و‪ ،‬وپﻮﻫﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫دﻏﻪ ﻟﻪ برکتﻪ ډک واده د ﻣدﻧﻲ ژوﻧد پﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ﻳﻮ وختﻮﻧﻮ ک‪ ３‬د رسﻮل اکرم پﻪ ژوﻧد ک‪ ３‬د تشرﻳﻌﻲ‬ ‫احکاﻣﻮ ﻟﻪ پﻴﻞ سره راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ شﻮ‪.‬‬ ‫ب‪ ３‬ﻟﻪ شکﻪ ﻫر اﻧسان د خپﻞ ژوﻧد زﻳاتﻪ برخﻪ پﻪ کﻮر ک‪ ３‬ﻟﻪ خپﻠ‪ ３‬کﻮرﻧ‪ ９‬سره تﻴروي‪ ،‬ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ‬ ‫اړﻳﻨﻪ وه پﻪ کﻮرﻧﻲ ژوﻧد ک‪ ３‬د رسﻮل اکرم ک‪７‬ه وړه خﻠکﻮ او اسﻼﻣﻲ اﻣت تﻪ ورسﻴ‪８‬ي‪ ،‬تر ＇ﻮ‬ ‫ﻣسﻠﻤاﻧان وکﻮﻻی شﻲ پﻪ ﻫﻐﻪ پس‪ ３‬اﻗتداء وک‪７‬ي‪ .‬دا ﻣﻬﻤﻪ او ارز＊تﻨاکﻪ دﻧده د اﻣﻬات اﻟﻤؤﻣﻨﻴﻦ‬

‫‪42‬‬

‫(د ﻧبﻲ اکرم بﻴبﻴاﻧﻮ) پﻪ ‪＄‬اﻧ‪７／‬ې تﻮ‪－‬ﻪ د بﻲ بﻲ عاﻳش‪３‬‬ ‫بﻲ بﻲ عاﻳش‪３‬‬

‫پﻪ ＊ﻪ ډول سرتﻪ ورسﻮﻟﻪ‪.‬‬

‫وکﻮﻻی شﻮل د خپﻠ‪＄ ３‬ﻴرکتﻴا‪ ،‬ژورې پﻮﻫ‪ ３‬او ذکاوت ﻟﻪ برکتﻪ‪ ،‬چ‪ ３‬اهلل‬

‫ورک‪７‬ی و‪ ،‬خپﻠﻪ دﻧده پﻪ ＊ﻪ تﻮ‪－‬ﻪ پای تﻪ ورسﻮي‪ .‬ﻳﻮ بﻞ شی چ‪ ３‬د دې ﻣﻬﻢ کار پﻪ سرتﻪ رسﻮﻟﻮ ک‪３‬‬ ‫ﻳ‪ ３‬ورسره ﻣرستﻪ وک‪７‬ه‪ ،‬دا و چ‪ ３‬اهلل‬

‫ﻫﻐ‪ ３‬تﻪ اوږد عﻤر ور پﻪ برخﻪ ک‪７‬ی و چ‪ ３‬د ﻧبﻲ اکرم‬

‫ﻟﻪ رحﻠت ＇خﻪ وروستﻪ ﻧ‪８‬دې پﻨ‪％‬ﻮس کاﻟﻪ ژوﻧدۍ وه‪.‬‬ ‫دې وخت ورسره ﻣرستﻪ وک‪７‬ه ＇ﻮ ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ‪ ３‬ﻟﻪ رسﻮل اهلل ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬اورﻳدﻟﻲ وو‪ ،‬ﻧﻮروتﻪ‬ ‫ورسﻮي‪ .‬اهلل‬

‫دې ﻟﻪ دې او ！ﻮﻟﻮ اﻣﻬات اﻟﻤؤﻣﻨﻴﻦ ＇خﻪ خﻮښ او راضﻲ وي!‬

‫(‪)٢‬ه（ونه‬ ‫زده کﻮوﻧکﻲ دې دخپﻞ ＊ﻮوﻧکﻲ پﻪ ﻣرستﻪ د آم اﻟﻤؤﻣﻨﻴﻦ حضرت عاﻳش‪３‬‬

‫رول د احادﻳثﻮ‬

‫پﻪ ﻧﻘﻠﻮﻟﻮ ک‪ ３‬و＇ﻴ‪７‬ي‪.‬‬ ‫د لوست عبرتونه‬ ‫روژه پﻪ ﻣخکﻨﻴﻮ اﻣتﻮﻧﻮ ﻫﻢ ﻓرض وه‪.‬‬ ‫د ﻓطر صدﻗﻪ د ﻫجرت پﻪ دوﻳﻢ کال واجب شﻮه او پﻪ ﻫﻤدﻏﻪ کال رسﻮل اهلل‬

‫د اهلل تﻌاﻟی د‬

‫ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ د شکرﻳ‪ ３‬پﻪ خاطر پﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ي ‪＄‬ﻞ د وړوکﻲ اختر ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬اداء ک‪.７‬‬ ‫پ‪５‬ﻐﻤبر ﻣدﻳﻨﻲ ﻣﻨﻮرې تﻪ د ﻫجرت ﻟﻪ پﻴﻞ ＇خﻪ شپاړس ﻳا اووﻟس ﻣﻴاشتﻲ وروستﻪ د ﻣازدﻳ‪／‬ر‬ ‫پﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ک‪ ３‬کﻌب‪ ３‬تﻪ پﻪ ﻣخ گر‪＄‬ﻮﻟﻮ او ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬کﻮﻟﻮ ﻣاﻣﻮر شﻮ‪.‬‬ ‫د زکات ورکﻮل د اسﻼم د پﻨ‪％‬ﻪ ‪－‬ﻮﻧﻮ ارکاﻧﻮ ＇خﻪ ﻳﻮ رکﻦ دى‪.‬‬ ‫داچ‪ ３‬د شرعﻲ احکاﻣﻮ ډﻳره برخﻪ د اﻣﻬات اﻟﻤؤﻣﻨﻴﻦ رضی اهلل عﻨﻬﻦ پﻪ وسﻴﻠﻪ او پﻪ ‪＄‬اﻧ‪７／‬ې‬ ‫تﻮ‪－‬ﻪ د حضرت عاﻳشﻲ‬

‫پﻪ واسطﻪ ﻣﻮږ تﻪ رس‪５‬دﻟ‪ ３‬ده ‪ ،‬ددې پﻪ ﻟﻮړ ﻣﻘام دﻻﻟت کﻮي‪.‬‬

‫‪43‬‬

‫د اسﻼم پﻪ دﻳﻦ ک‪ ３‬زکات او ﻧﻮر ﻣاﻟﻲ واجبات د ！ﻮﻟﻨﻲ ＇خﻪ د ﻓﻘر ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ وړﻟﻮ او د اﻗتصاد پﻪ‬ ‫وده او پرﻣختک ک‪ ３‬ﻣﻬﻢ رول ﻟري او د ！ﻮﻟﻮ اﻗتصادي احکاﻣﻮ او ارز＊تﻮﻧﻮ بﻨﻴادي ﻫدف پﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ‬ ‫ک‪ ３‬دﻓﻘر او ب‪５‬ﻮزﻟ‪ ９‬سره ﻣبارزه کﻮل دي‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪١‬ـ روژه پﻪ کﻮم کال پﻪ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻓرض شﻮه؟‬ ‫‪٢‬ـ د ﻓطر صدﻗﻪ پﻪ کﻮم کال پﻪ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻓرض شﻮه؟‬ ‫‪٣‬ـ ﻧبﻲ کرﻳﻢ‬

‫د اختر ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬پﻪ کﻮم کال ادا ک‪７‬؟‬

‫‪٤‬ـ آﻳا زکات ورکﻮل د اسﻼم ﻟﻪ ارکاﻧﻮ ＇خﻪ ﻳﻮ رکﻦ دى؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫د ﻓطر د صدﻗ‪ ３‬د ارز＊ت او اﻫﻤﻴت پﻪ اړه پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪44‬‬

‫دوولسم لوست‬

‫د بدر غزا (‪)۱‬‬ ‫د بدر ﻏزا د اسﻼم پﻪ تارﻳخ ک‪ ３‬ﻟﻮﻣ‪７‬ۍ برخﻠﻴک جﻮړووﻧک‪ ３‬ﻏزوه بﻠﻞ کﻴ‪８‬ي‪ .‬د ﻗرﻳشﻮکﻔارو‬ ‫چ‪ ３‬ﻫﻴ＆ ډول ظﻠﻢ‪ ،‬تﻴری او تکﻠﻴﻒ ﻳ‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر او ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ＇خﻪ ﻧﻪ سپﻤﻮﻟﻮ‪ ،‬ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې‬ ‫تﻪ دپﻴﻐﻤبر او صحابﻪ رضﻲ اهلل عﻨﻬﻢ ﻟﻪ ﻫجرت ＇خﻪ وروستﻪ ډﻳر پﻪ ﻗﻬر او ﻏﻮسﻪ شﻮل‪ .‬د‬ ‫ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ تﻌذﻳبﻮﻟﻮ او د دوی د ﻣاﻟﻮﻧﻮ ﻣصادره کﻮﻟﻮ تﻪ ﻳ‪ ３‬ﻫﻤداس‪ ３‬دوام ورک‪.７‬‬ ‫‪۱‬ـ د بدر غزوې ته چمتو والی‬ ‫＇ﻨ‪／‬ﻪ چ‪ ３‬ﻣخک‪ ３‬ﻫﻢ ووﻳﻞ شﻮل‪ ،‬پﻴﻐﻤبر د جﻬاد د حکﻢ ﻟﻪ ﻧازﻟﻴدو ＇خﻪ وروستﻪ پﻮ‪＄‬ﻲ‬ ‫خﻮ‪＋＄‬تﻮﻧﻪ پﻴﻞ ک‪７‬ل چ‪ ３‬زﻳاتره ﻳ‪ ３‬د د＊ﻤﻦ د احﻮا ل د ﻻستﻪ راوړﻟﻮ ﻟپاره پﻮ‪＄‬ﻲ ＇ارﻧ‪ ３‬تﻪ ورتﻪ‬ ‫او د ﻻﻧدﻧﻴﻮ ﻣﻮخﻮ د ترﻻسﻪ کﻮﻟﻮ ﻟپاره راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ شﻮل‪:‬‬ ‫‪١‬ـ د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې ﻟﻪ شاوخﻮا ﻻرو سره بﻠدتﻴا او د ﻫﻐﻮ ﻻرو پﻴژﻧدﻧﻪ چ‪ ３‬ﻣک‪ ３‬ﻣکرﻣ‪ ３‬تﻪ ورﻏﻠ‪３‬‬ ‫وې‪.‬‬ ‫‪٢‬ـ ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ﻗبﻴﻠﻮ سره ت‪７‬ون ت‪７‬ل چ‪ ３‬د دې ﻻرو پﻪ اوږدو ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ژوﻧد کاوه‪.‬‬ ‫‪٣‬ـ پﻪ ﻣدﻳﻨﻪ ﻣﻨﻮره ک‪ ３‬ﻣﻴشت ﻳﻬﻮد‪ ،‬ﻣشرکان او باﻧ‪６‬ه چﻴان(کﻠﻴﻮال) پﻪ دې حﻘﻴﻘت باﻧدې پﻮﻫﻮل‬ ‫چ‪ ３‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د کﻤزورۍ وخت تﻴرشﻮی او اوس ﻫﻐﻮی د پﻴاوړتﻴا پﻪ حاﻟت ک‪ ３‬دي‪.‬‬ ‫‪٤‬ـ ﻗرﻳشﻮ تﻪ اخطار ورکﻮل‪،‬تر ＇ﻮ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟﻪ د＊ﻤﻨ‪＇ ９‬خﻪ ﻻس واخﻠﻲ او سﻮﻟ‪ ３‬تﻪ ﻏاړه‬ ‫کﻴ‪８‬دي‪＄ ،‬کﻪ ددې سﻴاست دوام د ﻫﻐﻮی اﻗتصاد‪ ،‬تجارت او د ژوﻧد تﻴروﻧ‪ ３‬وسﻴﻠ‪ ３‬ﻟﻪ ‪－‬ﻮاښ‬ ‫سره ﻣخاﻣخ کﻮي‪.‬‬ ‫！ﻮﻟ‪ ３‬ﻫﻐﻪ سرﻳ‪ ３‬چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر د پﻮرتﻨﻴﻮ ﻣﻮخﻮ د ﻻستﻪ راوړﻟﻮ ﻟپاره استﻮﻟ‪ ３‬وې پﻪ ﻫﻴ＆ کﻮﻣﻪ ﻳﻮه‬ ‫ک‪ ３‬ﻗتﻞ او د ﻣاﻟﻮﻧﻮ ﻣصادره ﻧﻪ ده راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ شﻮې‪ ،‬تر دې پﻮرې چ‪ ３‬ﻣشرکﻴﻨﻮ د(کرز بﻦ جابر ﻓﻬری)‬ ‫پﻪ ﻣشرۍ د ﻫجرت پﻪ دوﻳﻢ کال د ربﻴع اﻻول پﻪ ﻣﻴاشت ک‪ ３‬پﻪ(سﻔﻮان) ﻧﻮﻣ‪ ３‬سﻴﻤﻪ ک‪ ３‬چ‪ ３‬د بدر‬ ‫تر ＇ﻨ‪ ，‬پرتﻪ ده‪ ،‬د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د ＇اروﻳﻮ پﻪ ﻟﻮ！ﻮﻟﻮ او تاﻻکﻮﻟﻮ ﻻس پﻮرې ک‪ .７‬پﻪ‬ ‫دې اساس د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د ﻣاﻟﻮﻧﻮ تر ！ﻮﻟﻮ ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧﻲ ﻟﻮ！ﻤاران ﻣشرکان وو‪.‬‬

‫‪45‬‬

‫د جن‪ ，‬اصلي المل‬ ‫د ﻗرﻳشﻮ ﻳﻮ تجارتﻲ کاروان د ابﻮسﻔﻴان بﻦ حرب پﻪ ﻣشرۍ‪ ،‬چ‪ ١٠٠３‬او＊ان‪ ،‬د پﻨ‪％‬ﻮسﻮ زرو‬ ‫دﻳﻨارو پﻪ شاوخﻮا ک‪ ３‬سره زر او د ﻣک‪ ３‬د ﻟﻮﻳاﻧﻮ او ﻣشراﻧﻮ زﻳات‪ ３‬شتﻤﻨ‪ ９‬ﻳ‪ ３‬ورسره بار ک‪７‬ې وې‪ ،‬ﻟﻪ‬ ‫＇ﻠﻮﻳ‪＋‬تﻮ ساتﻮﻧکﻮ سره ﻳﻮ‪＄‬ای ﻟﻪ شام ＇خﻪ ﻣک‪ ３‬تﻪ د بﻴرتﻪ راستﻨﻴدو پﻪ حا ل ک‪ ３‬وو‪ .‬ددې کاروان‬ ‫ﻻس تﻪ راوړل د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟپاره ﻳﻮه زرﻳﻨﻪ ﻣﻮﻗع وه‪،‬تر ＇ﻮ د ﻣک‪ ３‬خﻠکﻮ تﻪ ﻳﻮ کﻠک اﻗتصادي‬ ‫‪－‬ﻮزار ورک‪７‬ي‪ .‬ﻟﻪ دې کبﻠﻪ رسﻮل اکرم ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ تﻪ اﻣر وک‪ ７‬چ‪ ３‬ددې کاروان پﻪ ﻟﻮري بﻴ‪７‬ه وک‪７‬ي‬ ‫کﻴدای شﻲ چی اهلل تﻌاﻟی ﻳ‪ ３‬دوی تﻪ ور پﻪ برخﻪ ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر ددې پﻪ ﻓکر ک‪ ３‬ﻧﻪ و چ‪ ３‬ﻣسﻠﻤاﻧان بﻪ د ﻣک‪ ３‬تجارتﻲ کاروان پر ‪＄‬ای د ﻣک‪ ３‬ﻟﻪ‬ ‫ﻟ‪＋‬کر سره پﻪ ج‪７／‬ه ک‪＊ ３‬کﻴﻞ شﻲ‪ .‬ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ ﻳ‪ ３‬چاتﻪ پﻪ وتﻠﻮ اﻣر وﻧﻪ ک‪ ７‬او زﻳات شﻤﻴر صحابﻪ‬ ‫رضﻲ اهلل عﻨﻬﻢ پﻪ ﻣدﻳﻨﻪ ﻣﻨﻮره ک‪ ３‬پات‪ ３‬وو‪.‬‬ ‫(‪)۱‬ه（ونه‬ ‫زده کﻮوﻧکﻲ دې پﻪ دې ﻫکﻠﻪ بحث او خبرې وک‪７‬ي‪ ،‬چ‪ ３‬د بدر پﻪ ج‪７／‬ه ک‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر د ﻟ‪＋‬کر‬ ‫اﻳستﻞ دﻓاعﻲ عﻤﻞ و او کﻪ تﻌرضﻲ ج‪７／‬ه؟‬ ‫د اسالمي ل‪＋‬کر شمير او د قوماندې ويشل‬ ‫پﻴﻐﻤبر د ﻫجرت پﻪ دوﻳﻢ کال د رﻣضان پﻪ (‪ )١٧‬ﻧﻴ＂ﻪ ﻟﻪ درﻳﻮ سﻮو او دﻳارﻟسﻮ تﻨﻮ ﻣجاﻫدﻳﻨﻮ‪ ،‬ﻳﻮ‬ ‫ﻳا دوه آسﻮﻧﻮ او اوﻳا او＊اﻧﻮ سره ﻟﻪ ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې ＇خﻪ ووت‪.‬‬ ‫ﻫﻐﻪ ﻣبارک د ！ﻮل ﻟ‪＋‬کر د ﻗﻮﻣاﻧدې سپﻴﻦ بﻴرغ(ﻣصﻌب بﻦ عﻤﻴر ) تﻪ وسپاره‪ ،‬ﻟ‪＋‬کر ﻳ‪ ３‬پﻪ‬ ‫دوو برخﻮ ووﻳشﻪ‪ :‬ﻣﻬاجرﻳﻦ او اﻧصار‪.‬‬ ‫د ﻣﻬاجرﻳﻨﻮ بﻴرغ د عﻠﻲ کرم اهلل وجﻬﻪ او د اﻧصارو بﻴرغ د سﻌد بﻦ ﻣﻌاذ پﻪ ﻻس ک‪ ３‬و‪.‬‬ ‫ددواړو بﻴرﻏﻮﻧﻮ رﻧ‪ ，‬تﻮر و‪ .‬ﻟﻪ ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې ＇خﻪ ﻟﻪ حرکت ﻧﻪ ﻣخک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬دوه تﻨﻪ بدر تﻪ واستﻮل‬ ‫تر ＇ﻮ د ﻗرﻳشﻮ ﻟﻪ کاروان ＇خﻪ خبر راورسﻮي‪.‬‬ ‫له مک‪＇ ３‬خه د مرست‪ ３‬غو＊تنه‬ ‫دکاروان ﻣشر ابﻮسﻔﻴان پﻪ ډﻳر احتﻴاط سره حرکت کاوه‪＄ ،‬کﻪ ﻫﻐﻪ پﻮﻫﻴده چ‪ ３‬د ﻣک‪ ３‬ﻻره ﻟﻪ‬

‫‪46‬‬

‫دوو خﻮاوو پﻪ ‪－‬ﻮاښ ک‪ ３‬ده؛ ＇اروﻧکﻮ ﻳ‪ ３‬خبر ور ورساوه چ‪ ３‬ﻣحﻤد خپﻞ اصحاب راوستﻠﻲ‪،‬‬ ‫تر ＇ﻮ پر کاروان باﻧدې برﻳد وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫ابﻮسﻔﻴان پرتﻪ ﻟﻪ کﻮم ‪＄‬ﻨ‪＇ ６‬خﻪ ﻳﻮکس د(ضﻤضﻢ بﻦ عﻤروﻏﻔاري) پﻪ ﻧﻮم ﻣک‪ ３‬تﻪ واستاوه تر＇ﻮ‬ ‫پﻪ خﻮرا بﻴ‪７‬ې سره خﻠک د کاروان د ژﻏﻮرﻧ‪ ３‬ﻟپاره خبرک‪７‬ي‪.‬‬ ‫ابﻮسﻔﻴان چ‪ ３‬د شام پﻪ اصﻠﻲ ﻻره ﻣک‪ ３‬تﻪ روان و‪ ،‬کﻠﻪ چ‪ ３‬خبر ورتﻪ ورس‪５‬د چ‪ ３‬دوه تﻨﻪ سپاره‬ ‫د دوى د ﻻرې پﻪ ﻣسﻴر راﻏﻠﻲ‪ ،‬ﻧﻮ ﻫﻐﻪ ‪－‬ﻮﻣان وک‪ ７‬چ‪ ３‬د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻟﻪ خﻠکﻮ ＇خﻪ دي‪ .‬پﻪ بﻴ‪７‬ه بﻴرتﻪ‬ ‫کاروان تﻪ ستﻮن شﻮ‪ .‬د بدر ﻻره ﻳ‪ ３‬پرﻳ‪＋‬ﻮده او د سرې بحﻴرې د ﻏاړې پﻪ اوږدو ﻳ‪ ３‬خپﻞ ت‪ ，‬تﻪ‬ ‫دوام ورک‪ .７‬پﻪ دې تﻮ‪－‬ﻪ ﻳ‪ ３‬کاروان د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د ﻟ‪＋‬کر ﻟﻪ ﻣﻨ‪／‬ﻮﻟﻮ ＇خﻪ وژﻏﻮره‪.‬‬ ‫ضﻤضﻢ بﻦ عﻤرو ﻏﻔاری پﻪ ډﻳره بﻴ‪７‬ه خپﻞ ‪＄‬ان ﻣک‪ ３‬تﻪ ورساوه‪ .‬د ﻣک‪ ３‬د د＊ت‪ ３‬پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪３‬‬ ‫＇ﻴرې ‪－‬رﻳﻮان د خپﻞ اوښ پر شا‪ ،‬چ‪ ３‬پﻮزه ﻳ‪ ３‬ورتﻪ پرې ک‪７‬ې وه‪ ،‬وﻻړ و‪ .‬چﻴﻐ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬وﻫﻠ‪ :３‬ای‬ ‫ﻗرﻳشﻮ! خپﻞ او＊ان او ﻗﻴﻤتﻲ ﻣاﻟﻮﻧﻪ ﻻس تﻪ راوړئ چ‪ ３‬ﻟﻪ ابﻮسﻔﻴان سره دي‪ ،‬ﻣحﻤد او ﻣﻠ‪／‬رو‬ ‫ﻳ‪ ３‬پر ﻫﻐﻮ باﻧدې حﻤﻠﻪ ک‪７‬ې ده ‪ ....‬ﻣﻼت‪ !!...７‬ﻣﻼت‪.!!...７‬‬ ‫ج‪７／‬ې ته د مک‪ ３‬د خلکو چمتووالی‬ ‫د ﻣک‪！ ３‬ﻮل ﻟﻮﻳان ﻟﻪ ابﻮﻟﻬب ＇خﻪ پرتﻪ راﻏﻮﻧ‪ ６‬شﻮي وو او پﻪ بﻴ‪７‬ه ج‪７／‬ې تﻪ چﻤتﻮ او ﻟﻪ ﻳﻮ زر او‬ ‫دری سﻮه‪ ١٣٠٠‬جﻨ‪／‬ﻴاﻟﻮ‪ ،‬سﻠﻮآسﻮﻧﻮ‪ ،‬شپ‪８‬سﻮه زﻏرو او ب‪ ３‬شﻤﻴره او＊اﻧﻮ سره ﻳ‪ ３‬ﻳﻮ‪＄‬ای ﻟﻪ ﻣک‪３‬‬ ‫＇خﻪ حرکت وک‪ .７‬د ！ﻮل ﻟ‪＋‬کر ﻗﻮﻣاﻧدان ابﻮجﻬﻞ و او د ﻗرﻳشﻮ ﻧﻮرو ﻟﻮﻳاﻧﻮ ﻟ‪＋‬کر تﻪ د خﻮراکﻲ‬ ‫تﻮکﻮ د برابروﻟﻮ دﻧده پﻪ ﻏاړه ﻟرﻟﻪ‪.‬‬ ‫د جحﻔﻪ پﻪ سﻴﻤﻪ ک‪ ３‬ورتﻪ د ابﻮسﻔﻴان ﻟﻴک راورسﻴد چ‪ ３‬پﻪ ک‪ ３‬ﻟﻴکﻞ شﻮي وو‪ .‬کاروان وژﻏﻮرل‬ ‫شﻮ‪ ،‬ب‪５‬رتﻪ راو‪－‬ر‪＄‬ئ‪.‬‬ ‫د مک‪ ３‬د ل‪＋‬کر دوې ډل‪ ３‬کيدل‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬د ابﻮسﻔﻴان ﻟﻴک دﻣک‪ ３‬ﻟ‪＋‬کرتﻪ راورسﻴد‪ ،‬د بﻴرتﻪ ستﻨﻴدو اراده ﻳ‪ ３‬وک‪７‬ه خﻮ ابﻮجﻬﻞ پﻪ‬ ‫جاﻫﻼﻧﻪ تکبر او ب‪ ３‬ادب‪ ９‬سره ووﻳﻞ‪" :‬پﻪ اهلل ﻣ‪ ３‬سﻮ‪－‬ﻨد بﻴرتﻪ ﻧﻪ ستﻨﻴ‪８‬و ترﻫﻐ‪ ３‬پﻮرې چ‪＇ ３‬ﻮبدر‬ ‫تﻪ وﻻړ ﻧﻪ شﻮ‪،‬ﻫﻠتﻪ درې ور‪ ３＄‬پات‪ ３‬ﻧشﻮ‪ ،‬او＊ان حﻼل ﻧک‪７‬و‪ ،‬شراب و ﻧﻪ ＇‪＋‬ﻮ‪ ،‬سازوﻧﻪ و ﻧﻪ‬ ‫ﻏ‪８‬وو‪،‬تر ＇ﻮ چ‪ ３‬عرب ﻣﻮ ﻟﻪ راﻏﻮﻧ‪６‬ﻳدﻟﻮ ＇خﻪ خبر شﻲ او د تﻞ ﻟپاره ﻟﻪ ﻣﻮږ ＇خﻪ ووﻳرﻳ‪８‬ي‪.‬‬ ‫بﻨﻲ زﻫره‪ ،‬چ‪ ３‬شﻤﻴر ﻳ‪ ３‬درې سﻮه تﻨﻮ تﻪ رسﻴده‪ ،‬بﻴرتﻪ ستاﻧﻪ شﻮل او پات‪ ３‬ﻧﻮر زر تﻨﻪ ج‪７／‬ه ﻣار د‬

‫‪47‬‬

‫ابﻮجﻬﻞ پﻪ ﻣشرۍ د بدر پر ﻟﻮر وخﻮ‪＄‬ﻴدل‪.‬‬ ‫(‪)٢‬ه（ونه‬ ‫‪－‬راﻧﻮ زده کﻮوﻧکﻮ‪ ،‬د ﻣک‪ ３‬ﻟ‪＋‬کر پﻪ داس‪ ３‬حال ک‪ ３‬چ‪ ３‬کاروان ﻳ‪ ３‬ژﻏﻮرل شﻮی و‪ ،‬وﻟ‪ ３‬ج‪７／‬ې‬ ‫تﻪ چﻤتﻮ شﻮ؟‬ ‫د لوست عبرتونه‬ ‫د پﻴﻐﻤبر‬

‫ﻟﻪ ﻟﻮري د سرﻳﻮ استﻮل ﻳﻮ اطﻼعاتﻲ او دﻓاعﻲ اﻗدام و‪.‬‬

‫بدر تﻪ د پﻴﻐﻤبر د تﻠﻠﻮ ﻣﻮخﻪ د ﻣشرکاﻧﻮ اﻗتصادي تﻬدﻳد و‪ ،‬تر＇ﻮ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ تﻪ ﻟﻪ ازار او‬ ‫تکﻠﻴﻒ رسﻮﻟﻮ ＇خﻪ ﻻس واخﻠﻲ‪.‬‬ ‫ﻗرﻳش د خپﻞ ！ﻮل ﻣاﻟﻲ او پﻮ‪＄‬ﻲ تﻮان سره د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ج‪７／‬ې تﻪ راووتﻞ‪.‬‬ ‫دبدر دج‪７／‬ې راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ کﻴدل د اهلل تﻌاﻟی ﻟﻪ ﻟﻮري ！اکﻞ شﻮي وو‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪١‬ـ سرﻳ‪ ３‬دکﻮم ﻣﻘصد ﻟپاره استﻮل کﻴدﻟ‪３‬؟‬ ‫‪٢‬ـ د بدر دج‪７／‬ې د پﻴﻞ ﻻﻣﻞ ＇ﻪ و؟پﻪ دې ج‪７／‬ه ک‪ ３‬د اسﻼم ﻟ‪＋‬کر پﻪ ＇ﻮ برخﻮ وﻳشﻞ شﻮی‬ ‫و؟‬ ‫‪٣‬ـ کﻠﻪ چ‪ ３‬ابﻮسﻔﻴان ﻟﻪ دوو تﻨﻮ سپرو ＇خﻪ خبرشﻮ پﻪ کﻮﻣﻮ چارو ﻳ‪ ３‬ﻻس پﻮرې ک‪７‬؟‬ ‫‪٤‬ـ د بدرپﻪ ﻏزوه ک‪ ３‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ اوکﻔارو د ﻟ‪＋‬کر شﻤﻴر‪ ،‬ﻫﻤدارﻧ‪／‬ﻪ ددواړو ﻟ‪＋‬کرو د ﻗﻮﻣاﻧداﻧاﻧﻮ‬ ‫ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ واخﻠئ‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫د سرﻳﻮ استﻮﻟﻮ د ﻣﻮخﻮ او د بدر د ج‪７／‬ې د اﻫﻤﻴت پﻪ باب پﻪ خپﻠﻮکتابچﻮک‪ ３‬ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪48‬‬

‫ديارلسم لوست‬

‫د بدر غزا (‪)٢‬‬ ‫د جن‪ ，‬بهير او پايل‪ ３‬ي‪３‬‬ ‫ﻟکﻪ ＇ﻨ‪／‬ﻪ چ‪ ３‬ووﻳﻞ شﻮل پﻴﻐﻤبر ﻳﻮازې د ﻗرﻳشﻮ د ﻗاﻓﻠ‪ ３‬د وﻳروﻟﻮ پﻪ ﻧﻴت‪ ،‬چ‪ ３‬ﻟﻪ شام ＇خﻪ‬ ‫ﻣک‪ ３‬تﻪ رواﻧﻪ وه‪ ،‬د ‪ ٣١٣‬تﻨﻮ اصحابﻮ سره ﻟﻪ ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې ＇خﻪ ووت‪ ،‬خﻮ د بدر سﻴﻤ‪ ３‬تﻪ‬ ‫ﻧ‪８‬دې ﻳ‪ ３‬خبر ترﻻسﻪ ک‪ ７‬چ‪ ３‬د ﻣک‪ ３‬ﻟ‪＋‬کر د ج‪７／‬ې ﻟپاره چﻤتﻮواﻟی ﻧﻴسﻲ‪ ،‬ﻧﻮ ﻧاچار شﻮ چ‪ ３‬د‬ ‫ﻳﻮې برخﻠﻴک ！اکﻮﻧک‪ ３‬ﻣﻘابﻠ‪ ３‬ﻟپاره تﻴاری وﻧﻴسﻲ‪.‬‬ ‫د اسالمي ل‪＋‬کر ＇رن‪／‬والی‬ ‫د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬د ﻟ‪＋‬کر د ＇ارﻧ‪ ３‬ﻗﻮتﻮﻧﻮ پﻪ داس‪ ３‬حال ک‪ ３‬پﻴﻐﻤبر‬

‫تﻪ د ﻗاﻓﻠ‪ ３‬ﻟﻪ ﻻس ＇خﻪ د وتﻠﻮ او‬

‫د ﻣک‪ ３‬د ﻟ‪＋‬کر د چﻤتﻮواﻟﻲ خبر راوړ چ‪ ３‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ بدر تﻪ ﻧ‪８‬دې و‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ ډﻳر ﻓکر او ﻏﻮر ＇خﻪ وروستﻪ دې پاﻳﻠ‪ ３‬تﻪ ورسﻴد چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻳﻮې خﻮﻧ‪７‬ۍ ﻏزا ＇خﻪ‬ ‫پرتﻪ بﻠﻪ ﻻره ﻧشتﻪ‪ .‬باﻳد چ‪ ３‬پﻪ بشپ‪７‬ه ﻣ‪７５‬اﻧﻪ او زړورتﻴا پﻪ ډ‪－‬ر ک‪ ３‬ودرﻳ‪８‬ي‪.‬‬ ‫دې خطرﻧاک او ﻧا＇اپﻲ بدﻟﻮن تﻪ پﻪ پاﻣﻠرﻧ‪ ３‬د اهلل رسﻮل خپﻞ عاﻟﻲ پﻮ‪＄‬ﻲ ﻣجﻠس د ﻣشﻮرې‬ ‫ﻟپاره جﻮړک‪ ７‬او د خپﻠﻮ ﻣﻠ‪／‬رو ﻧظرﻳ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬واورﻳدﻟ‪ .３‬د اسﻼﻣﻲ ﻟ‪＋‬کر ﻣشراﻧﻮ او ﻗﻮﻣاﻧداﻧاﻧﻮ ﻫر ﻳﻮ‬ ‫حضرت ابﻮبکر صدﻳﻖ اوحضرت عﻤر رضی اهلل عﻨﻬﻤا خﻮﻧدورې خبرې وک‪７‬ې‪ .‬وروستﻪ ﻣﻘداد‬ ‫بﻦ عﻤرو ووﻳﻞ‪:‬ای د اهلل رسﻮﻟﻪ! د اﻟﻬی ﻓرﻣان د پﻠ‪ ３‬کﻮﻟﻮ ﻟپاره حرکت وک‪７‬ه‪ ،‬ﻣﻮږ ﻫﻢ درسره‬ ‫ﻳﻮ‪ ،‬پﻪ اهلل سﻮ‪－‬ﻨد تا تﻪ ﻫﻐﻪ خبره ﻧﻪ کﻮو چ‪ ３‬بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ ﻣﻮسی تﻪ ک‪７‬ې وه‪:‬‬ ‫[ﻣائدة‪ ]٢٤:‬تﻪ او اهلل دې وﻻړ شئ او جﻨ‪ ，‬وک‪７‬ئ‪ ،‬ﻣﻮږ‬ ‫ﻫﻤدﻟتﻪ کﻴﻨﻮ‪ .‬بﻠک‪ ３‬واﻳﻮ‪ :‬تﻪ او اهلل دې وﻻړ شئ وجﻨ‪／‬ﻴ‪８‬ئ ﻣﻮږ ﻫﻢ درسره ﻳﻮ تر ＇ﻮ ﻫﻠتﻪ ورسﻴ‪８‬و‪.‬‬ ‫د اهلل رسﻮل ددې خبرو پﻪ اورﻳدﻟﻮ سره ډﻳر خﻮشحاﻟﻪ شﻮ او د ﻣﻘداد بﻦ عﻤرو پﻪ حﻖ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬د‬ ‫＊ﻴ‪ ３２／‬دعا وک‪７‬ه‪ .‬خﻮ رسﻮل اکرم پﻪ دې اﻧتظار و چ‪ ３‬ﻟﻪ اﻧصارو ＇خﻪ ډاډﻣﻨ‪ ３‬خبرې واوري؛‬ ‫‪＄‬کﻪ اکثرﻳت اﻧصار رضی اهلل عﻨﻬﻢ وو او د جﻨ‪ ，‬دروﻧد پ‪＂５‬ی ﻫﻢ د دوی پﻪ اوږو و‪ .‬سﻌد بﻦ‬ ‫ﻣﻌاذ د اﻧصارو بﻴرغ وړوﻧکﻲ دا ！کی درک ک‪ ７‬او پﻴﻐﻤبر تﻪ ﻳ‪ ３‬ووﻳﻞ‪＊ :‬اﻳﻲ داس‪ ３‬وﻳره درسره‬ ‫وي چ‪ ３‬اﻧصار بﻪ پرتﻪ ﻟﻪ ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې ＇خﻪ ستا ﻣﻼت‪ ７‬وﻧﻪ ک‪７‬ي‪ ،‬زه د اﻧصارو پﻪ استازﻳتﻮب ‪＄‬ﻮاب‬

‫‪49‬‬

‫درکﻮم‪ :‬ﻫر‪＄‬ای تﻪ چ‪ ３‬ﻏﻮاړې وﻻړ شﻪ‪ ،‬ﻟﻪ ﻫر چا سره چ‪ ３‬ﻏﻮاړې عﻘد او اړﻳک‪！ ３‬ﻴﻨ‪ ３／‬ک‪７‬ه‪ ،‬ﻟﻪ‬ ‫ﻫرچا سره چ‪ ３‬ﻏﻮاړې پﻴﻮﻧد وشﻠﻮه‪ ،‬ﻫر＇ﻮﻣره چ‪ ３‬ﻏﻮاړې زﻣﻮږ ﻟﻪ ﻣاﻟﻮﻧﻮ ＇خﻪ واخﻠﻪ او ﻫر ＇ﻪ‬ ‫چ‪ ３‬دې زړه ﻏﻮاړي ﻣﻮږ تﻪ ﻳ‪ ３‬وب‪＋‬ﻪ‪ ،‬ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣﻮږ ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬اخﻠ‪ ３‬ﻣﻮږ تﻪ ډﻳر ﻏﻮره دي ﻟﻪ‬ ‫ﻫﻐﻪ ＇ﻪ ﻧﻪ چ‪ ３‬پﻪ ‪＄‬ای ﻳ‪ ３‬پرﻳ‪８‬دې‪ .‬ﻫر اﻣرچ‪ ３‬کﻮې‪ ،‬زﻣﻮږ کار ستا د ﻓرﻣان ﻣﻨﻞ دي‪ ،‬پﻪ اهلل ﻣ‪３‬‬ ‫سﻮ‪－‬ﻨد کﻪ چﻴرې تﻪ زﻣﻮږ سره پﻪ دې سﻤﻨدرک‪ ３‬سﻔرکﻮې او پﻪ ﻫﻐﻪ ک‪＄ ３‬ان اچﻮې‪ ،‬ﻏرﻗﻴ‪８‬ې ﻣﻮږ‬ ‫！ﻮل ﻟﻪ تاسره پﻪ ﻫﻐﻪ ک‪＄ ３‬ان اچﻮو‪.‬‬ ‫داهلل رسﻮل د سﻌد بﻦ ﻣﻌاذ ﻟﻪ خبرو ＇خﻪ ډﻳر خﻮشحاﻟﻪ شﻮ او وﻳ‪ ３‬وﻳﻞ ‪＄ :‬ئ او ﻫﻴﻠﻪ ﻣﻦ‬ ‫اوسئ؛ ‪＄‬کﻪ اهلل تﻌاﻟی ﻟﻪ دوو شﻴاﻧﻮ (ﻗاﻓﻠﻪ ﻳا پﻪ ج‪７／‬ه ک‪ ３‬برﻳاﻟﻴتﻮب) ＇خﻪ پﻪ ﻳﻮه ＇ﻴز زﻣاسره‬ ‫ژﻣﻨﻪ ک‪７‬ې ده‪.‬‬ ‫(‪)۱‬ه（ونه‬ ‫‪－‬راﻧﻮ زده کﻮوﻧکﻮ‪ ،‬د ﻣﻘداد او سﻌد بﻦ ﻣﻌاذ رضﻲ اهلل عﻨﻬﻤا ﻟﻪ خبرو ＇خﻪ ＇ﻪ استﻨباط کﻮﻟی‬ ‫شئ؟‬ ‫د ج‪７／‬ې پيل‬ ‫پﻪ ﻫﻐﻪ شپﻪ چ‪ ３‬سبا تﻪ ﻳ‪ ３‬ج‪７／‬ه پﻴﻞ کﻴده‪ ،‬اهلل تﻌاﻟﻰ داس‪ ３‬باران وک‪ ７‬چ‪ ３‬پر ﻣشرکاﻧﻮ ډﻳر شدﻳد‬ ‫او ت‪５‬ز و چ‪ ３‬د دوی د پرﻣخت‪ ，‬ﻣاﻧع شﻮ او د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ سﻴﻤﻪ ک‪ ３‬د شبﻨﻢ(پرخ‪)３‬پﻪ ＇ﻴر و چ‪３‬‬ ‫ﻳﻮازې ﻳ‪ ３‬ش‪ ３／‬کﻠک‪ ３‬او د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻗدﻣﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ﻣضبﻮط ک‪７‬ل‪ .‬دا شپﻪ د جﻤﻌ‪ ３‬وه چ‪ ３‬د دوﻳﻢ‬ ‫ﻫجري کا ل د رﻣضان د ﻣﻴاشت‪ ３‬ﻟﻪ اووﻟسﻤ‪ ３‬ﻧﻴ＂‪ ３‬سره برابره وه‪.‬‬ ‫رسﻮل اهلل خپﻞ ﻟ‪＋‬کر تﻪ حرکت ورک‪ ،７‬تر＇ﻮ د بدر اوبﻮ تﻪ ﻟﻪ ﻣشرکﻴﻨﻮ ＇خﻪ ﻣخک‪ ３‬ورسﻴ‪８‬ې‪.‬‬ ‫سﻌد بﻦ ﻣﻌاذ وړاﻧدﻳز وک‪ ７‬چ‪ ３‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ تﻪ د ﻗﻮﻣاﻧدې د ‪＄‬ای پﻪ تﻮ‪－‬ﻪ ﻳﻮه ＇پره جﻮړه ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻣشرکاﻧﻮ د ش‪／‬ﻮ ﻟﻪ ﻏﻮﻧ‪６‬ﻳﻮ ＇خﻪ سر راپﻮرتﻪ ک‪ ７‬او دواړه ﻟ‪＋‬کرې سره ﻣخاﻣخ شﻮې‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ صﻔﻮﻧﻪ برابر ک‪７‬ل او وﻳ‪ ３‬وﻳﻞ‪＇ :‬ﻮ چ‪ ３‬ﻣا درتﻪ اﻣر ﻧﻪ وي ک‪７‬ى‪ ،‬جﻨ‪ ，‬پﻴﻞ‬ ‫ﻧﻪ ک‪７‬ئ‪ .‬وروستﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟ‪＋‬کر تﻪ اړﻳﻨ‪ ３‬ﻻر＊ﻮوﻧ‪ ３‬وک‪７‬ې‪ ،‬د اهلل رسﻮل چ‪ ３‬کﻠﻪ د ﻣجاﻫدﻳﻨﻮ د ﻟﻴکﻮ‬ ‫ﻟﻪ ﻣﻨظﻤﻮﻟﻮ ＇خﻪ وز‪－‬ارشﻮ‪ ،‬د دعا ﻟپاره ﻳ‪ ３‬ﻻسﻮﻧﻪ ج‪ ，‬ک‪７‬ل او ﻟﻪ اهلل ﻣتﻌال ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬ﻣرستﻪ‬ ‫اوکاﻣﻴابﻲ وﻏﻮ＊تﻪ‪.‬‬ ‫‪50‬‬

‫تن په تن ج‪７／‬ه‪:‬‬ ‫د ﻟﻮﻣ‪７‬ي ‪＄‬ﻞ ﻟپاره د ج‪７／‬ې اور د ﻗرﻳشﻮ د ﻣشرکاﻧﻮ ﻟﻪ ﻟﻮري اسﻮد بﻦ عبداﻻسد بﻞ ک‪ ７‬چ‪ ３‬ﻳﻮ تﻮﻧد‬ ‫خﻮﻳﻪ او بد اخﻼﻗﻪ س‪７‬ی و‪ .‬کﻠﻪ چ‪ ３‬د اوبﻮ ډﻧ‪ ６‬تﻪ ورسﻴد‪،‬حضرت حﻤزه پرې برﻳد وک‪ ７‬او ﻫﻐﻪ‬ ‫ﻳ‪ ３‬وواژه‪ .‬ﻟﻪ ﻫﻐﻪ وروستﻪ درې تﻨﻪ د ﻗرﻳشﻮ ﻟﻪ سپرو ＇خﻪ‪ ،‬چ‪！ ３‬ﻮل ﻟﻪ ﻳﻮې کﻮرﻧ‪＇ ９‬خﻪ وو‪ ،‬ﻳﻌﻨ‪３‬‬ ‫عتبﻪ اوشﻴبﻪ دربﻴﻌﻪ زاﻣﻦ او وﻟﻴد د عتبﻪ زوی ډ‪－‬ر تﻪ راووتﻞ او ﻟﻪ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬وﻏﻮ＊تﻞ چ‪３‬‬ ‫خپﻞ اتﻼن را وړاﻧدې ک‪７‬ي‪ .‬رسﻮل اکرم ﻟﻪ خپﻠﻮاﻧﻮ ＇خﻪ درﻳﻮ تﻨﻮ ﻳﻌﻨ‪ ３‬حضرت حﻤزه خپﻞ‬ ‫کاکا‪ ،‬حضرت عبﻴد بﻦ حارث او حضرت عﻠی بﻦ ابی طاﻟب د کاکا زاﻣﻨﻮ تﻪ اﻣر وک‪ ７‬چ‪ ３‬د ﻫﻐﻮ‬ ‫درﻳﻮ تﻨﻮ پﻪ وړاﻧدې ډ‪－‬ر تﻪ وداﻧ‪／‬ﻲ‪ .‬حضرت عبﻴده ﻟﻪ عتبﻪ سره‪ ،‬حضرت حﻤزه ﻟﻪ شﻴبﻪ‬ ‫او حضرت عﻠی کرم اهلل وجﻬﻪ ﻟﻪ وﻟﻴد سره پﻪ جﻨ‪ ，‬کﻴﻮتﻞ او درې واړه ﻣشرکان ﻳ‪ ３‬ووژل‪ ،‬ﻟﻪ‬ ‫صحابﻪ وو ＇خﻪ ﻳﻮازې حضرت عبﻴده ！پﻲ شﻮ چ‪ ３‬ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ د ستﻨﻴدﻟﻮ پر ﻣﻬال شﻬﻴد‬ ‫شﻮ‪ .‬ددې درﻳﻮ تﻨﻮ ﻟﻪ وژل کﻴدو وروستﻪ ﻣشرکان سخت پﻪ ﻏﻮسﻪ شﻮل‪！ ،‬ﻮﻟﻮ پﻪ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻳرﻏﻞ‬ ‫وک‪ ７‬او دواړه ﻟ‪＋‬کرې ﻳﻮ ﻟﻪ بﻞ سره پﻪ جﻨ‪ ，‬شﻮې‪ ،‬اهلل تﻌاﻟی پر＊تﻮ تﻪ اﻣر وک‪ ７‬چ‪ ３‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ‬ ‫ﻳ‪ ３‬پﻪ آس‬

‫ﻣرست‪ ３‬تﻪ پﻪ بﻴ‪７‬ه ‪＄‬اﻧﻮﻧﻪ ورسﻮي‪ .‬پﻴﻐﻤبر خپﻞ ﻣبارک سر پﻮرتﻪ ک‪ ７‬او جبرائﻴﻞ‬ ‫سپﻮر وﻟﻴد چ‪ ３‬ﻟﻪ زرو پر＊تﻮ سره د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د ﻣرست‪ ３‬ﻟپاره راکﻮزشﻮی و‪.‬‬ ‫ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ دې جﻨ‪ ，‬ک‪ ３‬ﻓﻮق اﻟﻌاده ﻣﻴ‪７‬اﻧﻪ ＊کاره ک‪７‬ه او ﻟﻪ ﻫﻤدې اﻣﻠﻪ د ﻣشرکاﻧﻮ ＇ﻪ ډﻟ‪３‬‬ ‫وت‪＋‬تﻴدې اوپﻪ پرﻳشاﻧ‪ ９‬سره ﻳ‪ ３‬پﻪ شات‪ ，‬وک‪ ７‬او پﻪ پای ک‪ ３‬ج‪７／‬ه د ﻣشرکﻴﻨﻮ پﻪ پرﻳکﻨده ﻣات‪ ３‬او د‬ ‫ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ ＊کاره بري پای تﻪ ورسﻴده‪.‬‬ ‫پﻪ دې ج‪７／‬ه ک‪ ３‬ﻟﻪ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ＇خﻪ ＇ﻮارﻟس تﻨﻪ(شپ‪８‬تﻨﻪ ﻟﻪ ﻣﻬاجرﻳﻨﻮ او اتﻪ تﻨﻪ ﻟﻪ اﻧصارو ＇خﻪ)‬ ‫پﻪ شﻬادت ورسﻴدل‪ .‬او ﻟﻪ ﻣشرکﻴﻨﻮ ＇خﻪ اوﻳا تﻨﻪ د ابﻮجﻬﻞ پﻪ ‪６－‬ون‪ ،‬چ‪ ３‬د جﻨ‪ ，‬ﻗﻮﻣاﻧده ﻫﻢ‬ ‫دده پﻪ ﻻس ک‪ ３‬وه‪ ،‬ووژل شﻮل‪ .‬اوﻳا تﻨﻪ ﻧﻮر ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ژوﻧدي وﻧﻴﻮل‪ .‬د جﻨ‪ ，‬پﻪ پای ک‪ ３‬رسﻮل‬ ‫اﻣر وک‪ ７‬چ‪ ３‬د ﻣ‪７‬و تﻨ‪ ３‬پﻪ ＇اه ک‪ ３‬واچﻮل شﻲ‪ .‬رسﻮل وروستﻪ ﻟﻪ کاﻣﻴاب‪＇ ９‬خﻪ درې شپ‪ ３‬پﻪ‬ ‫بدرک‪ ３‬پات‪ ３‬شﻮ او بﻴا ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ راستﻮن شﻮ‪.‬‬

‫‪51‬‬

‫(‪)٢‬ه（ونه‬ ‫سره ﻟﻪ دې چ‪ ３‬دﻣشرکاﻧﻮ د ﻟ‪＋‬کر شﻤﻴر زﻳات ﻫﻢ و‪ ،‬بﻴا ＇ﻪ ﻻﻣﻞ و چ‪ ３‬کاﻣﻴاب‪ ３‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ‬ ‫پﻪ برخﻪ شﻮه؟‬ ‫د لوست عبرتونه‬ ‫برﻳا اوکاﻣﻴابﻲ د اهلل تﻌاﻟی ﻟﻪ خﻮا ده‪ .‬د و‪７－‬و او وسﻠ‪ ３‬زﻳاتﻮاﻟی کاﻣﻴابﻲ ﻧشﻲ تضﻤﻴﻨﻮﻻی‪.‬‬ ‫د جﻨ‪／‬ﻲ تدبﻴروﻧﻮ پﻪ ＇ﻨ‪ ，‬ک‪ ３‬پﻪ اهلل تﻮکﻞ او اهلل تﻌاﻟﻰ تﻪ دعا او زارۍ ضروري ده‪.‬‬ ‫د بدر پﻪ ﻏزا ک‪ ３‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د ﻣرست‪ ３‬ﻟپاره د پر＊تﻮ راکﻮزﻳدل‪.‬‬ ‫د اسﻼم پﻪ ﻻر ک‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر‬ ‫جﻨ‪ ，‬ﻣﻴدان تﻪ وړاﻧدې ک‪７‬ل‪.‬‬

‫‪＄‬ان ‪＄‬ارول‪ ،‬چ‪ ３‬ﻟﻪ ！ﻮﻟﻮ ﻣخک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬درې تﻨﻪ ﻧ‪８‬دې خپﻠﻮان د‬

‫ارزونه‬ ‫‪١‬ـ د بدر ﻏزا د ﻫجرت پﻪ کﻮم کال پ‪＋５‬ﻪ شﻮې ده؟‬ ‫‪٢‬ـ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ دشﻬﻴداﻧﻮ او د ﻣشرکاﻧﻮ د ﻣ‪７‬و شﻤﻴر پﻪ دې ﻏزا ک‪＇ ３‬ﻮتﻨﻪ و؟‬ ‫‪٣‬ـ ﻫﻐﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧﻲ کسان چ‪ ３‬د بدر پﻪ جﻨ‪ ，‬ک‪ ３‬سره کﻴﻮتﻞ ＇ﻮک وو؟ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬واخﻠئ‪.‬‬

‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫کﻠﻪ چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر خبر ترﻻسﻪ ک‪ ،７‬چ‪ ３‬د ﻣک‪ ３‬ﻟ‪＋‬کر د جﻨ‪ ，‬ﻫﻮډ ﻟري‪ ،‬ﻧﻮ ده پﻪ ＇ﻪ ک‪７‬ﻧﻮ‬ ‫ﻻس پﻮرې ک‪７‬؟ ددې پﻮ＊تﻨ‪＄ ３‬ﻮاب پﻪ خپﻠﻮکتابچﻮک‪ ３‬وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪52‬‬

‫＇وارلسم لوست‬

‫د بدر د غزا الس ته راوړن‪ ３‬او د پيغمبر د ترور دسيسه‬ ‫د بدر ﻏزا د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ پرﻳکﻨده برﻳا سره پای تﻪ ورسﻴده‪ .‬پﻪ ﻧﻮﻣﻮړې ج‪７／‬ه ک‪ ３‬د ﻣک‪ ３‬د ﻣشرکاﻧﻮ‬ ‫د ﻗﻮﻣاﻧدان (ابﻮجﻬﻞ) او ﻧﻮرو ﻣشراﻧﻮ پﻪ ‪６－‬ون اوﻳا تﻨﻪ ووژل شﻮل او اوﻳا تﻨﻪ ﻧﻮر ﻳ‪ ３‬ﻳرﻏﻤﻞ وﻧﻴﻮل‬ ‫شﻮل‪ .‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د شﻬﻴداﻧﻮ شﻤﻴر ﻳﻮازې ＇ﻮارﻟس تﻨﻪ وو‪.‬‬ ‫له جن‪／‬ي بنديانو سره د معامل‪ ３‬ډول‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ ورسﻴد‪ ،‬د بﻨدﻳاﻧﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ خپﻠﻮ اصحابﻮ سره ﻣشﻮره‬ ‫وک‪７‬ه‪ ،‬ابﻮبکر صدﻳﻖ وﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬ای د اهلل رسﻮﻟﻪ! ﻫﻐﻮی زﻣﻮږ ﻗﻮم‪ ،‬د کاکا زاﻣﻦ او زﻣﻮﻧ‪ ８‬ورو‪１‬ﻪ‬ ‫دي‪ ،‬زﻣا پﻪ اﻧد ＊ﻪ بﻪ دا وي چ‪ ３‬ﻟﻪ دوی ＇خﻪ ﻓدﻳﻪ واخﻴستﻞ شﻲ؛ ‪＄‬کﻪ ﻫﻐﻪ ﻣاﻟﻮﻧﻪ چ‪ ３‬ﻟﻪ دوی‬ ‫＇خﻪ اخﻠﻮ ﻣﻮږ د کﻔارو پﻪ وړاﻧدې پﻴاوړي کﻮي او ﻟﻪ اهلل تﻌاﻟی ＇خﻪ ددې ﻫﻴﻠﻪ شتﻪ چ‪ ３‬ﻫﻐﻮی تﻪ‬ ‫ﻫداﻳت او ﻻر＊ﻮوﻧﻪ وک‪７‬ي ＇ﻮ پﻪ راتﻠﻮﻧک‪ ３‬ک‪ ３‬د ﻣﻮږ ﻣﻼت‪ ７‬واوسﻲ‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر د عﻤر ﻓاروق پﻪ ﻟﻮري ﻣخ ک‪ ،７‬وﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪" :‬ای د خطاب زوﻳﻪ! ستا ＇ﻪ ﻧظر دی؟‬ ‫وﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪":‬پﻪ اهلل تﻌاﻟی سﻮ‪－‬ﻨد د ابﻮبکر صدﻳﻖ ﻟﻪ ﻧظر سره ﻣﻮاﻓﻖ ﻧﻪ ﻳﻢ زﻣا ﻧظر دادی‪ ،‬چ‪３‬‬ ‫ﻓﻼﻧکی او ﻓﻼﻧکی د خپﻠﻮ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ خپﻠﻮاﻧﻮ واک تﻪ وسپارل شﻲ‪ ،‬چ‪ ３‬د ﻫﻐﻮی ﻏاړې ووﻫﻲ او‬ ‫سروﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ﻏﻮڅ ک‪７‬ي‪ ،‬تر＇ﻮ اهلل تﻌاﻟی تﻪ ثابتﻪ ک‪７‬و چ‪ ３‬زﻣﻮږ پﻪ زړوﻧﻮ ک‪ ３‬د ﻣشرکاﻧﻮ خﻮا خﻮږي‬ ‫‪＄‬ای ﻧﻠري"‪.‬‬ ‫خﻮ رسﻮل اکرم د ابﻮبکر صدﻳﻖ وړاﻧدﻳز ﻏﻮره وباﻟﻪ‪ .‬ﻟﻪ بﻨدﻳاﻧﻮ ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬ﻓدﻳﻪ واخﻴستﻪ‪،‬‬ ‫ﻫﻤاﻏﻪ و چ‪ ３‬پر پﻴﻐﻤبر باﻧدې د اهلل تﻌاﻟی ﻟﻪ خﻮا سختﻪ ﻣﻼﻣتﻴا ﻧازﻟﻪ شﻮه‬ ‫ماشومانو ته د＊وون‪ ３‬په بدل ک‪ ３‬د بنديانو خوش‪ ３‬کول‬ ‫د ﻣک‪ ３‬خﻠکﻮ ﻟﻴکﻞ کﻮﻻی شﻮل‪ ،‬خﻮ د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې خﻠک د سﻮاد ﻟﻪ ﻧﻌﻤت ＇خﻪ ب‪ ３‬برخ‪３‬‬ ‫وو‪ .‬ﻟﻪ دې کبﻠﻪ د بﻨدﻳاﻧﻮ ﻟﻪ ډﻟ‪＇ ３‬خﻪ داس‪ ３‬کسان ﻫﻢ وو چ‪ ３‬د ﻣاﻟﻲ ﻓدﻳ‪ ３‬ورکﻮﻟﻮ تﻮان ﻳ‪ ３‬ﻧﻪ‬ ‫درﻟﻮد‪ ،‬ﻧﻮ ﻫر ﻳﻮه تﻪ ﻳ‪ ３‬د ﻟﻴک او ﻟﻮست د زده ک‪７‬ې ﻟپاره ﻟس ﻟس تﻨﻪ د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣاشﻮﻣاﻧﻮ ＇خﻪ‬ ‫ور وسپارل‪ ،‬تر＇ﻮ ﻟﻴک او ﻟﻮست ور و＊ﻴﻲ‪،‬کﻠﻪ بﻪ چ‪ ３‬پﻪ ﻟﻮستﻠﻮ او ﻟﻴکﻠﻮ ＊ﻪ پﻮه شﻮل‪ ،‬ﻧﻮ تﻌﻠﻴﻢ‬ ‫ﻳ‪ ３‬ﻓدﻳﻪ ‪２－‬ﻞ کﻴده‪ .‬سربﻴره پردې پﻴﻐﻤبر ‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬بﻨدﻳان پرتﻪ ﻟﻪ ﻓدﻳ‪ ３‬اخ‪５‬ستﻠﻮ ＇خﻪ خﻮشﻲ ک‪７‬ل‬

‫‪53‬‬

‫پﻪ دې شرط چ‪ ３‬بﻴا د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ ضد جﻨ‪ ，‬تﻪ را وﻧﻪ داﻧ‪／‬ﻲ‪.‬‬ ‫(‪)۱‬ه（ونه‬ ‫‪－‬راﻧﻮ زده کﻮوﻧکﻮ‪ ،‬پﻴﻐﻤبر دﻧﻮرو چارو پﻪ پرتﻠﻪ وﻟ‪ ３‬ﻣاشﻮﻣاﻧﻮ تﻪ تﻌﻠﻴﻢ د بﻨدﻳاﻧﻮ د خﻮش‪ ３‬کﻮﻟﻮ‬ ‫ﻓدﻳﻪ کﻴ‪＋‬ﻮدﻟﻪ؟ ستاس‪ ３‬پﻪ اﻧد ﻟﻴک اوﻟﻮست پﻪ اسﻼم ک‪＇ ３‬ﻪ ارز＊ت ﻟري؟‬ ‫د بدر د غزا پايل‪３‬‬ ‫د بدر ج‪７／‬ې ﻟﻪ ب‪５‬ﻠﻮ بﻴﻠﻮ اړخﻮﻧﻮ ＇خﻪ خپﻠ‪＄ ３‬اﻧ‪７／‬ې پاﻳﻠ‪ ３‬ﻟرﻟ‪ ３‬چ‪＄ ３‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬دا دي‪:‬‬ ‫‪ _۱‬مسلمانان‪ :‬ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ عزت او دبدبﻪ د بدر ﻟﻪ ج‪７／‬ې ＇خﻪ وروستﻪ پﻴاوړې شﻮه او ﻫﻐﻪ‬ ‫شﻤﻴر ﻏﻴر ﻣسﻠﻤاﻧان چ‪ ３‬پﻪ ﻣدﻳﻨﻪ ﻣﻨﻮره او شاوخﻮا سﻴﻤﻮک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ژوﻧد کاوه‪ ،‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟﻪ ‪＄‬ﻮاکﻤﻦ‬ ‫کﻴدﻟﻮ ووﻳرﻳدل‪ .‬ﻧﻮر ﻧﻮ پر ﻣدﻳﻨﻪ ﻣﻨﻮره باﻧدې د ﻳرﻏﻞ ﻫﻮډ ورتﻪ اساﻧﻪ کار ﻧﻪ و‪ ،‬پﻪ ﻣدﻳﻨﻪ ﻣﻨﻮره ک‪ ３‬د‬ ‫ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻗدرت تﻪ رسﻴدل د ﻧﻔاق او ﻣﻨاﻓﻘت د راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ کﻴدو ﻻﻣﻞ شﻮ‪＄ ،‬کﻪ‪ .‬ﻳﻮ شﻤﻴر ﻣشرکان‬ ‫پﻪ ＊کاره ﻟﻪ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ سره‪ ،‬خﻮ پﻪ پ＂ﻪ ک‪ ３‬ﻟﻪ کاﻓراﻧﻮ سره وو‪.‬‬ ‫ﻫﻤدارﻧ‪／‬ﻪ د بدر د ج‪７／‬ې ﻟﻪ پاﻳﻠﻮ ＇خﻪ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟﻪ خﻮا پﻪ اهلل تﻌاﻟی او د ﻫﻐﻪ پﻪ پﻴﻐﻤبر‬ ‫د باور زﻳاتﻴدل او د دوی د روحﻴ‪ ３‬پﻴاوړتﻴا وه‪ .‬سربﻴره پردې دﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ جﻨ‪／‬ﻲ ﻣﻬارتﻮﻧﻪ او ﻧﻮي‬ ‫پﻮ‪＄‬ﻲ تاکتﻴکﻮﻧﻪ پرﻣخ وﻻړل‪.‬‬ ‫‪ _٢‬قريش‪ :‬د بدر د ج‪７／‬ې پاﻳﻠﻮ د ﻗرﻳشﻮ ﻟپاره ﻳﻮ ﻟﻮی ﻧاورﻳﻦ راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ ک‪＄ ،７‬کﻪ زﻳات شﻤﻴر‬ ‫ﻣشران ﻳ‪ ３‬ووژل شﻮل‪ ،‬چ‪ ３‬دا ﻳﻮ ﻟﻮی پﻮ‪＄‬ﻲ تاوان و‪ .‬د ﻫﻐ‪ ３‬تر ＇ﻨ‪ ，‬ﻳ‪ ３‬ﻣﻌﻨﻮي تاوان ﻫﻢ وﻟﻴد؛‬ ‫ﻳﻌﻨ‪ ３‬تجارت‪ ،‬عزت او پﻪ ！ﻮل حجاز ک‪ ３‬ددوی ﻧﻔﻮذ تﻪ ډﻳر زﻳان ورسﻴد‪.‬‬ ‫‪ _۳‬يهوديان‪ :‬ﻳﻬﻮد پﻪ بدرک‪ ３‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د کاﻣﻴاب‪ ９‬ﻟﻪ کبﻠﻪ پﻪ ډ‪４‬ره وﻳره او ډارک‪ ３‬وو‪＄ ،‬کﻪ‬ ‫ﻫﻐﻮی دا ﻧﻪ ﻏﻮ＊تﻞ چ‪ ３‬اسﻼم دې پﻴاوړی شﻲ ﻳادې سر ﻟﻮړي تر ﻻسﻪ ک‪７‬ي‪ .‬کﻠﻪ چ‪ ３‬د دوی دﻳﻦ‬ ‫ﻣﻐﻠﻮب شﻮ او پﻪ ﻣدﻳﻨﻪ ﻣﻨﻮره ک‪ ３‬د اسﻼم ستر پﻴﻐﻤبر ﻟﻮړ ﻣﻘام او ﻣﻨزﻟت ﻻستﻪ راوړ‪ ،‬ﻟﻪ دې‬ ‫اﻣﻠﻪ ﻳ‪ ３‬ژﻣﻨﻪ وک‪７‬ه ＇ﻮ ﻫﻐﻪ ت‪７‬ون ﻣات ک‪７‬ي‪ ،‬چ‪ ３‬ﻟﻪ پﻴﻐﻤبر سره ﻳ‪ ３‬ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ ﻟﻪ رات‪，‬‬ ‫＇خﻪ وروستﻪ ت‪７‬ﻟی و د زړوﻧﻮ پ＂‪ ３‬کﻴﻨ‪ ３‬ﻳ‪＊ ３‬کاره او پﻪ ＇ر‪－‬ﻨده تﻮ‪－‬ﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ اسﻼم او ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ‬ ‫سره پر د＊ﻤﻨ‪ .９‬او د پﻴﻐﻤبر پر ضد ﻳ‪ ３‬پﻪ دسﻴسﻮ جﻮړﻟﻮ ﻻس پﻮرې ک‪.７‬‬

‫‪54‬‬

‫د پيغمبر د وژلو دسيسه‬ ‫د بدر پﻪ ﻏزا ک‪ ３‬ﻟﻪ ﻣات‪ ３‬او ﻧاکاﻣ‪＇ ９‬خﻪ وروستﻪ ﻣشرکان د ﻏﻮس‪ ３‬او ﻗﻬر پﻪ اورک‪ ３‬سﻮ‪＄‬ﻴدل‬ ‫او د ﻣک‪！ ３‬ﻮل خﻠک د پﻴﻐﻤبر پﻪ ضد د پا＇ﻮن پﻪ حاﻟت ک‪ ３‬وو‪ .‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ سره ﻳ‪＊ ３‬کاره‬ ‫د＊ﻤﻨﻲ پﻴﻞ ک‪７‬ه او ﻏﻮ＊تﻞ ﻳ‪ ３‬چ‪ ３‬ﻫﻐﻮی تﻪ ﻳﻮ ﻣﻼ ﻣاتﻮوﻧکی ‪－‬ﻮزار ورک‪７‬ي تر＇ﻮ د خپﻠﻮ وژل‬ ‫شﻮﻳﻮ د وﻳﻨﻮ بدل واخﻠﻲ‪ .‬ﻫﻤﻐﻪ و چ‪ ３‬د ﻣک‪ ３‬دوو اتﻼﻧﻮ د پﻴﻐﻤبر د ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ وړﻟﻮ دسﻴسﻪ‬ ‫جﻮړه ک‪７‬ه‪ .‬عﻤﻴر بﻦ وﻫب جﻤحﻲ چ‪ ３‬د ﻗرﻳشﻮ د شﻴطاﻧاﻧﻮ ﻟﻪ ډﻟ‪＇ ３‬خﻪ و‪ ،‬ﻟﻪ صﻔﻮان بﻦ اﻣﻴﻪ‬ ‫سره پﻪ حجر(حطﻴﻢ شرﻳﻒ) ک‪ ３‬وکتﻞ او د بدر پﻪ ج‪７／‬ه ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ وژل شﻮﻳﻮ کساﻧﻮ ＇خﻪ ﻳادوﻧﻪ‬ ‫وک‪７‬ه‪ .‬صﻔﻮان ووﻳﻞ‪ :‬سﻮ‪－‬ﻨد پﻪ اهلل وروستﻪ ﻟﻪ ﻫﻐﻮی ＇خﻪ ژوﻧد ارز＊ت ﻧﻪ ﻟري‪ .‬عﻤﻴر ووﻳﻞ‪ :‬پﻪ اهلل‬ ‫سﻮ‪－‬ﻨد‪:‬ر＊تﻴا واﻳ‪ ３‬کﻪ پﻮروړی ﻧﻪ وای‪،‬کﻮرﻧ‪ ９‬ﻣ‪ ３‬ﻧﻪ درﻟﻮدای‪ ،‬چ‪ ３‬ﻟﻪ تباه کﻴدو ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬وﻳره ﻟرم‪،‬‬ ‫ﻣحﻤد تﻪ ورتﻠﻢ او ﻫﻐﻪ ﻣ‪ ３‬واژه‪ ،‬زه پﻪ دې اړه بﻬاﻧﻪ ﻫﻢ ﻟرم‪ ،‬زوی ﻣ‪ ３‬ﻟﻪ ﻫﻐﻮی سره بﻨدي دی‪.‬‬ ‫صﻔﻮان وخت ﻏﻨﻴﻤت و‪２－‬ﻠﻮ‪ ،‬وﻳ‪ ３‬وﻳﻞ‪":‬د پﻮر ورک‪７‬ه دې زﻣا پﻪ ﻏاړه‪ .‬زه ﻫﻐﻪ ورکﻮم او کﻮرﻧ‪９‬‬ ‫دې ﻟﻪ خپﻠ‪ ３‬کﻮرﻧ‪ ９‬سره ﻳﻮ‪＄‬ای کﻮم‪＇ ،‬ﻮ چ‪ ３‬ﻫﻐﻮی ژوﻧدي وي چارې ﻳ‪ ３‬زه پﻪ ﻣخ بﻴاﻳﻢ" عﻤﻴر‬ ‫ووﻳﻞ‪" :‬دا د دواړو ﻣﻮاﻓﻘﻪ پ＂ﻪ وساتﻪ"‪ .‬عﻤﻴر خپﻠﻪ تﻮره تﻴره او پﻪ زﻫرو باﻧدې ﻳ‪ ３‬کک‪７‬ه ک‪７‬ه د ﻣدﻳﻨ‪３‬‬ ‫ﻣﻨﻮرې پﻪ ﻟﻮري روان شﻮ کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ راورسﻴد اوښ ﻳ‪ ３‬د ﻧبﻮي جﻮﻣات ﻣخ‪ ３‬تﻪ‬ ‫‪－‬ﻮﻧ‪６‬ه ک‪ .７‬عﻤر ﻓاروق ﻫﻐﻪ وﻟﻴد‪ ،‬وﻳ‪ ３‬وﻳﻞ‪":‬دا د اهلل د＊ﻤﻦ عﻤﻴر دی چ‪ ３‬پرتﻪ ﻟﻪ شﻮم ﻧﻴت‬ ‫＇خﻪ د بﻞ شﻲ ﻟپاره ﻧﻪ دی راﻏﻠی"‪ .‬عﻤر ﻓاروق د پﻴﻐﻤبر حضﻮر تﻪ وﻻړ‪ .‬د عﻤﻴر ﻟﻪ رات‪，‬‬ ‫＇خﻪ ﻳ‪ ３‬خبر ک‪ .７‬رسﻮل اکرم وﻓرﻣاﻳﻞ‪" :‬ﻫﻐﻪ ﻣا تﻪ راوﻟﻪ‪ ".‬عﻤﻴر ﻳ‪ ３‬د ﻫﻐﻪ ﻣبارک حضﻮر تﻪ‬ ‫ﻳﻮوړ‪ .‬پﻴﻐﻤبر ترې وپﻮ＊تﻞ‪＇":‬ﻪ شی ﻻﻣﻞ شﻮ چ‪ ３‬زﻣا حضﻮرتﻪ ﻳ‪ ３‬راوستﻠ‪３‬؟" وﻳ‪ ３‬ووﻳﻞ‪":‬د‬ ‫بﻨدي ﻟپاره چ‪ ３‬ستاس‪ ３‬سره دی راﻏﻠی ﻳﻢ‪ ".‬پﻴﻐﻤبر وﻓرﻣاﻳﻞ‪" :‬دروغ واﻳ‪ ،３‬بﻠک‪ ３‬تﻪ او صﻔﻮان پﻪ‬ ‫حجر ک‪ ３‬سره ﻧاست وئ‪ ،‬د بدر د ＇اه وژل شﻮي ﻣﻮ ﻳاد ک‪７‬ل‪ "....‬تر پاﻳﻪ پﻮرې ﻳ‪ ３‬کﻴسﻪ ورتﻪ وک‪７‬ه‪،‬‬ ‫ﻫﻤدﻟتﻪ عﻤﻴر د شﻬادت کﻠﻤﻪ پر ژبﻪ ووﻳﻠﻪ او ﻣسﻠﻤان شﻮ‪ ،‬بﻴا ﻳ‪ ３‬ووﻳﻞ‪" :‬دﻏﻪ خبره اهلل تﻌاﻟی تا تﻪ‬ ‫رسﻮﻟ‪ ３‬ده؛ ‪＄‬کﻪ پﻪ حجر ک‪ ３‬پرتﻪ ﻟﻪ ﻣا او صﻔﻮان ＇خﻪ بﻞ ＇ﻮک ﻧﻪ وو‪ .‬پﻪ دې تﻮ‪－‬ﻪ د پﻴﻐﻤبر‬ ‫د وژﻟﻮ د دسﻴس‪ ３‬پﻼن د اهلل ﻣتﻌا ل پﻪ ﻣرستﻪ ﻧاکام شﻮ‪.‬‬

‫‪55‬‬

‫(‪)٢‬ه（ونه‬ ‫زده کﻮوﻧکﻲ دې د ＊ﻮوﻧکﻲ پﻪ ﻣرستﻪ پﻪ خپﻠﻮ ک‪ ３‬بحث وک‪７‬ي‪ .‬پﻪ داس‪ ３‬حال ک‪ ３‬چ‪ ３‬ﻳﻬﻮد اﻫﻞ‬ ‫کتاب ﻫﻢ وو‪ ،‬وﻟ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ پﻴﻐﻤبر سره ﻣخاﻟﻔت کﻮﻟﻮ؟‬ ‫د لوست عبرتونه‬ ‫د بدر ﻏزا د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ او د ﻣک‪ ３‬دکﻔارو ﻟپاره ﻳﻮ برخﻠﻴک جﻮړووﻧکی ج‪７／‬ه وه؟ ددې ج‪７／‬ې‬ ‫پﻪ پاﻳﻠﻪ ک‪ ３‬چ‪ ３‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ ＊کاره برﻳا سره پای تﻪ ورسﻴدﻟﻪ د اول ‪＄‬ﻞ ﻟپاره د ﻣشرکﻴﻨﻮ د ظﻠﻢ‬ ‫او زﻳاتﻲ طﻠسﻢ ور ﻣات ک‪ ７‬او د ﻫﻐﻮی د ﻏ＂ﻮ سرکشاﻧﻮ پﻪ وژﻟﻮ سره اسﻼم او ﻣسﻠﻤاﻧان د ﻗﻮت او‬ ‫دبدب‪＇ ３‬خﻪ برخﻤﻦ شﻮل‪.‬‬ ‫د پﻴﻐﻤبر پر ضد د ﻳﻬﻮدو د تارﻳخ‪ ３‬کﻴﻨ‪ ３‬ثبﻮت‪.‬‬ ‫د اهلل تﻌاﻟی ﻟﻪ ﻟﻮري د د＊ﻤﻨاﻧﻮ ﻟﻪ دسﻴس‪ ３‬او شر ＇خﻪ د پﻴﻐﻤبر خبرول‪.‬‬ ‫د بدر پﻪ ﻏزا ک‪ ３‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ برﻳاﻟﻲ تﻮب ﻳﻮ ‪＄‬ﻞ بﻴا د حﻖ ﻏﻠبﻪ پر باطﻞ او د عداﻟت پر ظﻠﻢ‬ ‫باﻧدې ثابتﻪ ک‪７‬ه‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪١‬ـ د بدر د بﻨدﻳاﻧﻮ د ﻣﻌاﻣﻠ‪ ３‬پﻪ ﻫکﻠﻪ ابﻮبکر صدﻳﻖ او عﻤر ﻓاروق رضﻲ اهلل عﻨﻬﻤا ＇ﻪ ﻧظر درﻟﻮد؟‬ ‫او پﻴﻐﻤبر د کﻮم ﻳﻮ ﻧظر تاﻳﻴد ک‪７‬؟‬ ‫‪ -٢‬د بدر د بﻨدﻳاﻧﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻗرآن کرﻳﻢ د کﻮم صحابﻲ ﻧظر تاﻳﻴد ک‪７‬؟‬ ‫‪٣‬ـ د بدر ج‪７／‬ې د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ او د ﻣک‪ ３‬دکﻔارو او ﻳﻬﻮدو ﻟپاره ＇ﻪ پاﻳﻠ‪ ３‬درﻟﻮدې؟‬ ‫‪٤‬ـ چا د پﻴﻐﻤبر د وژﻟﻮ دسﻴسﻪ جﻮړه ک‪７‬ه او ﻫﻐﻪ ﻣبارک د چا ﻟﻪ ﻟﻮري خبر شﻮ؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫د بدر د ﻏزا پاﻳﻠ‪ ３‬پﻪ ﻟﻨ‪６‬ه تﻮ‪－‬ﻪ پﻪ خپﻠﻮکتابچﻮ ک‪ ３‬وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪56‬‬

‫پن‪％‬لسم لوست‬

‫د بدر او احد د غزا‪－‬انو تر من‪ ＃‬تر ټولو مهم‪ ３‬پ‪３＋５‬‬ ‫ﻟکﻪ ＇ﻨ‪／‬ﻪ چ‪ ３‬ووﻳﻞ شﻮل‪ ،‬د بدر ﻟﻪ ﻏزا ＇خﻪ وروستﻪ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ برم او عزت پﻪ ！ﻮﻟﻪ عربﻲ‬ ‫！اپﻮوزﻣﻪ ک‪ ３‬اوچت شﻮ‪ .‬ضﻌﻴﻒ اﻟﻨﻔس کاﻓراﻧﻮ د خطر احساس کاوه‪ .‬د اسﻼم د ﻣﻴﻨﻪ واﻟﻮ شﻤﻴر‬ ‫زﻳات شﻮ‪.‬‬ ‫نورې غزا‪－‬ان‪３‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر د بدر د ﻏزا ﻟﻪ کاﻣﻴاب‪＇ ９‬خﻪ ﻟﻮﻳ‪ ３＂－ ３‬پﻮرتﻪ ک‪７‬ې‪،‬چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻫﻐ‪＇ ３‬خﻪ ﻻﻧدې ＇ﻮ ‪３＂－‬‬ ‫ﻳادوﻻی شﻮ‪:‬‬ ‫‪۱‬ـ د ماء الکدر غزا‪ :‬ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ ﻟﻪ راستﻨﻴدو ＇خﻪ اووه ور‪ ３＄‬وروستﻪ پﻴﻐﻤبر ﻣاء‬ ‫اﻟکدر تﻪ‪ ،‬چ‪ ３‬تر بﻨی سﻠﻴﻢ پﻮرې اړوﻧد ﻳﻮ‪＄‬ای و‪ ،‬ﻟ‪＋‬کر واﻳست‪ ،‬خﻮ ﻫﻐﻮی پﻪ تﻴ‪＋‬تﻪ برﻳاﻟﻲ شﻮل‬ ‫او ج‪７／‬ه پﻴ‪＋‬ﻪ ﻧشﻮه‪.‬‬ ‫د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د ﻟ‪＋‬کر اﻳستﻠﻮ ﻻﻣﻞ د بﻨﻲ سﻠﻴﻢ راﻏﻮﻧ‪６‬ﻳدل و‪ ،‬پر ﻣدﻳﻨﻪ ﻣﻨﻮره باﻧدې د تﻴري پﻪ ﻧﻴت‬ ‫چ‪ ３‬پﻪ پای ک‪ ３‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟﻪ دﻓاعﻲ حﻤﻠ‪ ３‬سره ﻣخاﻣخ شﻮل‪.‬‬ ‫‪٢‬ـ د سويق غزا‪ :‬ابﻮسﻔﻴان ﻟﻪ دوو سﻮو سپرو سره ﻳﻮ‪＄‬ای ﻟﻪ ﻣک‪＇ ３‬خﻪ ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ‬ ‫راﻏی‪ .‬د ﻳﻬﻮدو پﻪ ﻣﻼت‪ ７‬سره ﻳ‪ ３‬د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې پﻪ ﻳﻮه اړوﻧده سﻴﻤﻪ برﻳد وک‪７‬ه‪ ،‬خﻮ بﻴا وت‪＋‬تﻴدل‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر دوی تﻌﻘﻴب ک‪７‬ل‪ .‬ﻫﻐﻮی د سخت‪ ３‬وﻳرې ﻟﻪ کبﻠﻪ خپﻠ‪ ３‬تﻮ＊‪ ،３‬چ‪(３‬سﻮﻳﻖ) و‪ ،‬پﻪ خپﻞ‬ ‫‪＄‬ای پرﻳ‪＋‬ﻮدل او وت‪＋‬تﻴدل‪.‬‬ ‫‪۳‬ـ د ذي امر غزا‪ :‬پﻴﻐﻤبر تﻪ خبر ورسﻴد چ‪ ３‬د ثﻌﻠبﻪ او ﻣحارب د ﻗبﻴﻠﻮ خﻠک د ذی اﻣر‬ ‫پﻪ سﻴﻤﻪ ک‪ ３‬را！ﻮل شﻮي او ﻏﻮاړي پر ﻣدﻳﻨﻪ ﻣﻨﻮره حﻤﻠﻪ وک‪７‬ي‪ .‬ددې برﻳد د شﻨ‪６‬وﻟﻮ ﻟپاره پﻴﻐﻤبر‬ ‫ﻟﻪ ＇ﻠﻮر سﻮه او پﻨ‪％‬ﻮسﻮ کساﻧﻮ سره ﻣخ‪ ３‬تﻪ ور ووت‪ ،‬خﻮ ﻫﻐﻮی ب‪ ３‬ﻟﻪ دې چ‪ ３‬جﻨ‪ ，‬وک‪７‬ي‪،‬‬ ‫وت‪＋‬تﻴدل‪.‬‬ ‫‪۴‬ـ د بحران غزا‪ :‬بحران د ﻣک‪ ３‬او ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې ترﻣﻨ‪ ＃‬ﻳﻮه سﻴﻤﻪ ده‪ .‬پﻴﻐﻤبر د بﻨﻲ سﻠﻴﻢ‬ ‫ﻟﻪ ﻗبﻴﻠ‪ ３‬سره د ج‪７／‬ې ﻟپاره ﻫﻐ‪ ３‬سﻴﻤ‪ ３‬تﻪ حرکت وک‪ ،７‬خﻮ ج‪７／‬ه پﻴ‪＋‬ﻪ ﻧشﻮه ‪.‬‬ ‫ﻟﻪ پﻮرتﻨﻴﻮ ﻏزا‪－‬اﻧﻮ سربﻴره پﻴﻐﻤبر زﻳد بﻦ حارثﻪ دﻳﻮې سرﻳ‪ ３‬پﻪ ﻣشرۍ د ﻧجد اړوﻧده ﻗرده‬ ‫ﻧﻮﻣ‪ ３‬سﻴﻤ‪ ３‬تﻪ‪ ،‬چ‪ ３‬د ابﻮسﻔﻴان تجارتﻲ کاروان پرې تﻴرﻳده‪ ،‬ور وﻟﻴ‪８‬ه‪.‬‬

‫‪57‬‬

‫(‪)۱‬ه（ونه‬ ‫پﻪ بدر ک‪ ３‬د حضرت ﻣحﻤد کاﻣﻴاب‪ ９‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟپاره کﻮم ﻓرصتﻮﻧﻪ چﻤتﻮ ک‪７‬ل زده کﻮوﻧکﻲ‬ ‫دې پﻪ دې ﻫکﻠﻪ پﻪ ‪－‬روپﻲ تﻮگﻪ بحث او ＇‪７５‬ﻧﻪ وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫‪٥‬ـ د بني قينقاع غزا‬ ‫د بدر ﻟﻪ ج‪７／‬ې ＇خﻪ وروستﻪ تر ！ﻮﻟﻮ ﻣﻬﻤﻪ ﻏزا د بﻨﻲ ﻗﻴﻨﻘاع ﻏزا وه‪ .‬ﻳﻬﻮدو پر ﻫﻐﻪ ت‪７‬ون باﻧدې‬ ‫چ‪ ３‬ﻟﻪ پﻴﻐﻤبر سره ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ی و‪ ،‬وﻓا وﻧﻪ ک‪７‬ه او د اسﻼم او پﻴﻐﻤبر پر ضد ﻳ‪ ３‬د＊ﻤﻨاﻧﻪ درﻳ‪＃‬‬ ‫ﻏﻮره ک‪ .７‬پﻴﻐﻤبر ﻫﻐﻮی راﻏﻮﻧ‪ ６‬ک‪７‬ل‪ ،‬ﻧصﻴحت ﻳ‪ ３‬ورتﻪ وک‪ ７‬او اسﻼم تﻪ ﻳ‪ ３‬راوبﻠﻞ‪ .‬پﻪ عﻴﻦ حال‬ ‫ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬د ﻗرﻳشﻮ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ حاﻟت ＇خﻪ ووﻳرول چ‪ ３‬پﻪ بدر ک‪ ３‬ورتﻪ پﻴ） شﻮی و‪.‬‬ ‫خﻮ ﻳﻬﻮدو پﻴﻐﻤبر تﻪ د اخطار پﻪ ډول ووﻳﻞ‪" :‬ای ﻣحﻤده‪ ،‬پر ﻳﻮ ＇ﻮ ﻗرﻳشﻮ چ‪ ３‬د جﻨ‪／‬ﻲ‬ ‫تاکتﻴکﻮﻧﻮ سره بﻠد ﻧﻪ وو‪ ،‬کاﻣﻴاب شﻮی ﻳ‪ ،３‬پﻪ دې باﻧدې ﻣﻪ ﻣﻐروره ک‪８５‬ه‪ .‬کﻪ ﻟﻪ ﻣﻮږ سره پﻪ جﻨ‪，‬‬ ‫ش‪ ،３‬وبﻪ وﻳﻨ‪ ３‬چ‪ ３‬ﻣﻮږ ＇ﻮک ﻳﻮ! د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ او ﻳﻬﻮدو ترﻣﻨ‪ ＃‬ک‪７‬کﻴچ ﻟﻪ ﻫﻤدې وخت ＇خﻪ پﻴﻞ‬ ‫شﻮ‪ ،‬خﻮ ددې ﻏزا ﻣستﻘﻴﻢ ﻻﻣﻞ دا و چ‪ ３‬ﻳﻮه ورځ ﻳﻮې عربﻲ ＊‪ ３％‬ﻳﻮ ＇ﻪ شﻰ د پﻠﻮرﻟﻮ ﻟپاره د‬ ‫بﻨﻲ ﻗﻴﻨﻘاع بازار تﻪ وړي وو‪ ،‬ﻫﻐﻪ ﻳ‪ ３‬وپﻠﻮره‪ ،‬بﻴا ﻳﻮه زر‪－‬ر تﻪ ورﻏﻠﻪ‪ .‬زر‪－‬ر ترې وﻏﻮ＊تﻞ ＇ﻮ خپﻞ‬ ‫ﻣخ ور＊کاره ک‪７‬ي‪ ３％＊ ،‬ﻟﻪ دې ＇خﻪ ډډه وک‪７‬ه‪ .‬ﻳﻬﻮدي زر‪－‬ر ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻫﻤدې وخت ک‪ ３‬د ！کري‬ ‫کﻨج پﻪ شا ！ﻮﻣبﻠی و‪ ،‬کﻠﻪ چ‪％＊ ３‬ﻪ ﻟﻪ خپﻞ ‪＄‬ای ＇خﻪ پﻮرتﻪ شﻮه‪ ،‬عﻮرت ﻳ‪＊ ３‬کاره شﻮ‪！ .‬ﻮﻟﻮ‬ ‫ﻳﻬﻮدو وخﻨدل‪ ３％＊ .‬چﻴﻐ‪ ３‬او ﻧارې ک‪７‬ې‪ ،‬پﻪ دې وخت ک‪ ３‬ﻳﻮ ﻣسﻠﻤان پر ﻳﻬﻮدي زر‪－‬ر باﻧدې‬ ‫حﻤﻠﻪ وک‪７‬ه ﻫﻐﻪ ﻳ‪ ３‬وواژه پﻪ بدل ک‪ ３‬ﻳﻬﻮد پﻪ دې ﻣسﻠﻤان باﻧدې ور ！ﻮل شﻮل‪ ،‬پﻪ شﻬادت ﻳ‪３‬‬ ‫ورساوه‪ .‬ددې ﻣسﻠﻤان خپﻠﻮاﻧﻮ ﻧﻮرو ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ تﻪ ورﻧارې ک‪７‬ې‪ .‬ﻣسﻠﻤاﻧان پﻪ ﻗﻬر او ﻏﻮس‪ ３‬شﻮل‪.‬‬ ‫د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ او د بﻨﻲ ﻗﻴﻨﻘاع د ﻳﻬﻮدو ترﻣﻨ‪ ＃‬ﻳﻮه سختﻪ ﻻﻧجﻪ راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ شﻮه‪.‬کﻠﻪ چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ‬ ‫پﻴ‪＇ ３＋‬خﻪ خبر شﻮ‪ ،‬ﻳﻮ ﻟ‪＋‬کر ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣﻬاجرﻳﻨﻮ او اﻧصارو ＇خﻪ چﻤتﻮ او پر ﻫﻐﻮی باﻧدې ﻳ‪ ３‬حﻤﻠﻪ‬ ‫وک‪７‬ه‪ ،‬چ‪ ３‬ﻫﻐﻪ ورځ د دوﻳﻢ ﻫجري کال د شﻮال د ﻣﻴاشت‪ ３‬ﻟﻪ ﻧﻴﻤا‪ ３４‬سره برابره وه‪.‬‬ ‫د بني قينقاع کالبندي‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬د بﻨﻲ ﻗﻴﻨﻘاع ﻳﻬﻮد د پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ ﻟ‪＋‬کر ＇خﻪ خبر شﻮل‪ ،‬خپﻠﻮکﻼ‪－‬اﻧﻮ تﻪ ﻳ‪ ３‬پﻨاه ﻳﻮړه‪.‬‬ ‫رسﻮل اکرم ﻫﻐﻮی پﻨ‪％‬ﻠس ور‪ ３＄‬کﻼبﻨد ک‪７‬ل‪.‬کﻠﻪ چ‪ ３‬کﻼبﻨدۍ دوام وک‪ ،７‬ﻳﻬﻮد ﻟﻪ ﻣﻘاوﻣت‬ ‫＇خﻪ ﻧﻬﻴﻠﻲ شﻮل او دې تﻪ ﻧاچار شﻮل چ‪ ３‬د رسﻮل اکرم پﻪ اجازه ﻟﻪ خپﻠﻮکﻼ‪－‬اﻧﻮ ＇خﻪ وو‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر ﻟﻮﻣ‪７‬ی اﻣر وک‪ ７‬چ‪ ３‬ﻫﻐﻮی دې بﻨدي شﻲ‪ ،‬بﻴا ﻳ‪ ３‬خﻮش‪ ３‬ک‪７‬ل او ﻟﻪ ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې ＇خﻪ‬

‫‪58‬‬

‫ﻳ‪ ３‬ورتﻪ د ش‪７‬ﻟﻮ اﻣر وک‪.７‬‬ ‫د ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ ﻣشر عبداهلل بﻦ ابی ﻫ（‪ ３‬وک‪７‬ې چ‪ ３‬ﻟﻪ رسﻮل اکرم سره د بﻨﻲ ﻗﻴﻨﻘاع پﻪ ﻫکﻠﻪ‪ ،‬چ‪３‬‬ ‫ت‪７‬ون ﻳ‪ ３‬ورسره ک‪７‬ی و‪ ،‬خبرې وک‪７‬ي او ﻫﻐﻪ د بﻨﻲ ﻗﻴﻨﻘاع ﻟﻪ ش‪７‬ﻟﻮ ＇خﻪ ﻻس پﻪ سر ک‪７‬ي‪ ،‬خﻮ‬ ‫ﻧبﻲ اکرم ﻳ‪ ３‬خبره وﻧﻪ ﻣﻨﻠﻪ‪.‬‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬د بﻨﻲ ﻗﻴﻨﻘاع د ک‪６‬ې کﻮﻟﻮ خبره حتﻤﻲ شﻮه‪ ،‬رسﻮل اکرم عباده بﻦ صاﻣت تﻪ وﻓرﻣاﻳﻞ‪:‬‬ ‫ﻫﻐﻮی وباسئ‪.‬‬ ‫بﻨﻲ ﻗﻴﻨﻘاع د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې د ﻳﻬﻮدو تر ！ﻮﻟﻮ زړور جﻨ‪／‬ﻴاﻟﻲ او تر ！ﻮﻟﻮ ډﻳر وسﻠﻪ وا ل وو‪ .‬د ﻫﻐﻮی‬ ‫ﻟﻪ اﻳستﻠﻮ ＇خﻪ وروستﻪ ﻧﻮر پات‪ ３‬ﻳﻬﻮد د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟﻪ وﻳرې ﻏﻠﻲ او ارام شﻮل‪.‬‬ ‫دکعب بن اشرف وژنه‬ ‫ددې کال ﻟﻪ ﻣﻬﻤﻮ پﻴ‪＋‬ﻮ ＇خﻪ ﻳﻮه ﻫﻢ دکﻌب بﻦ اشرف ﻳﻬﻮدي وژل کﻴدل وو چ‪ ３‬د اسﻼم تر！ﻮﻟﻮ‬ ‫سخت د＊ﻤﻦ و‪ .‬ﻫﻐﻪ ﻣک‪ ３‬تﻪ وﻻړ او ﻗرﻳش ﻳ‪ ３‬د بدر د ج‪７／‬ې د وژل شﻮﻳﻮ کساﻧﻮ د ﻏچ او بدل‬ ‫اخﻴستﻠﻮ ﻟپاره وﻫ（ﻮل‪ .‬سربﻴره پردې ﻳ‪ ３‬د شﻌروﻧﻮ پﻪ وﻳﻠﻮ سره د ﻧبﻲ اکرم بدي بﻴاﻧﻮﻟﻪ او پﻪ دې‬ ‫ﻫکﻠﻪ ﻳ‪ ３‬ډﻳره زﻳاتﻪ ب‪ ３‬ادبﻲ کﻮﻟﻪ چ‪ ３‬ﻫرﻳﻮ ﻟﻪ دې جﻨاﻳاتﻮ ＇خﻪ د ت‪７‬ون ﻣاتﻴدل او ﻟﻮی خﻴاﻧت گ‪２‬ﻞ‬ ‫کﻴده چ‪ ３‬جزا ﻳ‪ ３‬وژﻧﻪ ده‪.‬‬ ‫ﻟﻪ دې کبﻠﻪ پﻴﻐﻤبر خپﻠﻮ ﻣﻠ‪／‬رو تﻪ وﻓرﻣاﻳﻞ‪＇":‬ﻮک دی چ‪ ３‬کﻌب بﻦ اشرف ووژﻧﻲ؟ ‪＄‬کﻪ‬ ‫چ‪ ３‬اهلل او د ﻫﻐﻪ رسﻮل اذﻳت کﻮي" ﻣحﻤد بﻦ ﻣسﻠﻤﻪ او ابﻮ ﻧائﻠﻪ ‪ ،‬چ‪ ３‬دکﻌب بﻦ‬ ‫اشرف رضاعﻲ ورور‪１‬ﻪ وو ددې کار د عﻤﻠﻲ کﻮﻟﻮ ﻟپاره حاضر شﻮل‪ ،‬دې دوو تﻨﻮ ﻟﻪ ډﻳر تاکتﻴک‬ ‫＇خﻪ کار واخﻴست او کﻠﻪ چ‪ ３‬کﻌب راووت د کﻮر د دروازې پﻪ خﻮﻟﻪ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬وواژه‪ .‬د کﻌب بﻦ‬ ‫اشرف د وژﻟﻮ خبر ژر تر ژره خپﻮر شﻮ او د ﻳﻬﻮدو ！ﻮل ﻟﻮﻳان او ﻣشران پﻪ وﻳره ک‪ ３‬شﻮل‪.‬‬ ‫(‪)٢‬ه（ونه‬ ‫زده کﻮوﻧکﻲ دې ﻟﻪ ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې ＇خﻪ د بﻨﻲ ﻗﻴﻨﻘاع د اﻳستﻠﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ گروپی بحث وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫د پيغمبر‬

‫نکاح له حفص‪ ３‬بی بی سره او د حضرت علي‬

‫نکاح له بي بي فاطم‪ ３‬سره‬

‫ﻣخک‪ ３‬د‬

‫سره واده وک‪ ،７‬حﻔصﻪ‬ ‫‪١‬ـ رسﻮل اهلل د حضرت عﻤر ﻓاروق ﻟﻪ ﻟﻮر حﻔص‪３‬‬ ‫خﻨﻴس بﻦ حذاﻓﻪ پﻪ ﻧکاح ک‪ ３‬وه‪ ،‬چ‪ ３‬پﻪ ﻣدﻳﻨﻪ ﻣﻨﻮره ک‪ ３‬وﻓات شﻮ‪.‬‬ ‫سره واده وک‪ ،７‬عﻠی رواﻳت کﻮي‪:‬‬ ‫‪٢‬ـ پﻪ ﻫﻤدې کال عﻠﻲ کرم اهلل وجﻬﻪ ﻟﻪ ﻓاطﻤ‪３‬‬

‫‪59‬‬

‫د ﻏﻮ＊تﻠﻮ پﻪ ﻧﻴت د پﻴﻐﻤبر کﻮر تﻪ ورﻏﻠﻢ‪ ،‬خﻮ کﻠﻪ چ‪ ３‬دده ﻣبارک پﻪ‬ ‫"زه د ﻓاطﻤ‪３‬‬ ‫حضﻮرک‪ ３‬کﻴﻨاستﻢ‪ ،‬ډ‪４‬ر تر اﻏﻴزې ﻻﻧدې ﻳ‪ ３‬راﻏﻠﻢ‪ .‬پﻪ اهلل سﻮ‪－‬ﻨد چ‪ ３‬د رسﻮل اکرم د وﻳرې‬ ‫ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻣ‪ ３‬وﻧشﻮای کﻮﻻی ﻳﻮه خبره ﻫﻢ وک‪７‬م‪ "،‬وﻳ‪ ３‬پﻮ＊تﻞ د ＇ﻪ ﻟپاره راﻏﻠ‪３‬؟ آﻳا کﻮم ضرورت‬ ‫د ﻏﻮ＊تﻠﻮ ﻟپاره راﻏﻠی وې؟ وﻣ‪ ３‬وﻳﻞ‪:‬‬ ‫ﻟرې؟ چﻮپ شﻮم وﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪:‬کﻴدای شﻲ د ﻓاطﻤ‪３‬‬ ‫ﻫﻮ‪ ،‬پﻴﻐﻤبر وﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬د ﻣﻬر ﻟپاره کﻮم شی ﻟرې؟ وﻣ‪ ３‬وﻳﻞ‪":‬ای د اهلل تﻌاﻟی رسﻮﻟﻪ‪＇ ،‬ﻪ شی ﻧﻪ‬ ‫ﻟرم‪ .‬وﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬ﻫﻐﻪ خپﻠﻪ زﻏره دې ＇ﻪ ک‪７‬ه؟عﻠی واﻳ‪ :３‬پﻪ اهلل سﻮ‪－‬ﻨد دا زﻏره ﻣاتﻪ شﻮې وه ﻟﻪ‬ ‫＇ﻠﻮرو درﻫﻤﻮ ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬ﻗﻴﻤت زﻳات ﻧﻪ و‪ ،‬وﻣ‪ ３‬وﻳﻞ‪ :‬ﻫﻐﻪ زﻣا سره ده‪ ،‬وﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬ﻓاطﻤﻪ رضی‬ ‫اهلل عﻨﻬا ﻣ‪ ３‬تا تﻪ پﻪ ﻧکاح درک‪７‬ه ＇ﻮک وﻟﻴ‪８‬ه ＇ﻮ ﻫﻐﻪ زﻏره راوړي‪ ،‬چ‪ ３‬د ﻓاطﻤ‪ ３‬ﻣﻬر شﻲ‪ !.‬رسﻮل‬ ‫د جﻬﻴز ﻟپاره ﻳﻮ ＇ادر‪ ،‬ﻳﻮ ﻣشک او ﻳﻮ چرﻣﻲ باﻟ‪＋‬ت تﻴار ک‪.７‬‬ ‫اکرم د ﻓاطﻤ‪３‬‬ ‫د لوست عبرتونه‬ ‫د بدر ﻣات‪ ３‬د ﻗرﻳشﻮ ﻟپاره ډﻳره ‪＄‬ﻮرووﻧک‪ ３‬پﻴ‪＋‬ﻪ وه‪ .‬ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ ！ﻮل د ﻏچ اخستﻠﻮ پﻪ ﻓکر ک‪ ３‬وو‪.‬‬ ‫د واده‪ ،‬ﻣﻬر او ﻫﻤدارﻧ‪／‬ﻪ پﻪ ！ﻮﻟﻮ چارو ک‪ ３‬د رسﻮل اکرم ﻟﻪ خﻮا اساﻧﻲ‪.‬‬ ‫او‬ ‫اﻟزﻫراء‬ ‫سﻴرت د دﻳﻦ پﻪ اﻣﻮرو ک‪ ３‬د آساﻧ‪ ９‬ب‪５‬ﻠ‪／‬ﻪ ده‪ ،‬چ‪ ３‬د‬ ‫د پ‪５‬ﻐﻤبر‬ ‫عﻠﻲ ازداج د دﻏ‪ ３‬اساﻧ‪ ９‬ﻳﻮ ﻣﻬﻢ ﻣثال دی او د رسﻮل اهلل سﻴرت پﻪ ！ﻮﻟﻮ دﻳﻨﻲ او دﻧﻴﻮي کاروﻧﻮ‬ ‫ک‪ ３‬پﻪ اساﻧ‪ ９‬دﻻﻟت کﻮي‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪١‬ـ د بدر او احد د ﻏزا‪－‬اﻧﻮ ترﻣﻴﻨ‪＇ ＃‬ﻮ ﻧﻮرې ﻏزا‪－‬اﻧ‪ ３‬پﻴ‪ ３＋‬شﻮې‪ ،‬تر ！ﻮﻟﻮ ﻣﻬﻤﻪ ﻳ‪ ３‬کﻮﻣﻪ وه؟‬ ‫‪٢‬ـ پﻴﻐﻤبر وﻟ‪ ３‬د بﻨﻲ ﻗﻴﻨﻘاع دﻳﻬﻮدو د اﻳستﻠﻮ اﻣر وک‪７‬؟‬ ‫‪٣‬ـ د بﻨی ﻗﻴﻨﻘاع کﻼبﻨدۍ ＇ﻮﻣره دوام وک‪７‬؟‬ ‫‪٤‬ـ د ﻓاطﻤ‪ ３‬او عﻠﻲ رضی اهلل عﻨﻬﻤا واده ＇ﻪ ډول ترسره شﻮ؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫د واده کﻴسﻪ پﻪ خپﻠﻮکتابچﻮ ک‪ ３‬وﻟﻴکئ او پﻪ خپﻞ عﻤﻠﻲ‬ ‫د عﻠی کرم اهلل وجﻬﻪ او ﻓاطﻤ‪３‬‬ ‫ژوﻧد ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ پاﻳﻠﻮ ＇خﻪ ‪＂－‬ﻪ پﻮرتﻪ ک‪７‬ئ‪.‬‬

‫‪60‬‬

‫شپاړسم لوست‬

‫د احد غزا(‪)۱‬‬ ‫‪۱‬ـ د غزا الملونه‬ ‫د احد ﻏزا پﻪ حﻘﻴﻘت ک‪ ３‬د بدر پﻪ ﻏزا ک‪ ３‬د ﻗرﻳشﻮ د سخت‪ ３‬ﻣات‪ ３‬د ﻏچ اخﻴستﻨ‪ ３‬عکس اﻟﻌﻤﻞ‬ ‫بﻠﻞ کﻴ‪８‬ې‪ .‬د دې تر＇ﻨ‪ ，‬ﻧﻮر زﻳات شﻤﻴر ﻻﻣﻠﻮﻧﻪ ﻫﻢ ﻣﻮجﻮد وو‪ ،‬ﻟکﻪ دﻳﻨﻲ‪！ ،‬ﻮﻟﻨﻴز‪ ،‬اﻗتصادي او‬ ‫سﻴاسی چ‪ ３‬پﻪ ﻻﻧدې ډول بﻴاﻧﻴ‪８‬ي‪:‬‬ ‫‪۱‬ـ ديني المل‪ :‬د ﻗرﻳشﻮﻣشرکاﻧﻮ خپﻞ ﻣاﻟﻮﻧﻪ د اسﻼﻣﻲ دعﻮت د خپراوي د ﻣخﻨﻴﻮي پﻪ ﻻره‬ ‫ک‪ ３‬ﻟ‪／‬ﻮل چ‪ ３‬پﻪ دې ﻫکﻠﻪ ستﻮﻧزې راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ ک‪７‬ي او ﻣسﻠﻤاﻧان ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ ﻳﻮسﻲ‪ ،‬خﻠک د اسﻼم‬ ‫راوړﻟﻮ ＇خﻪ ﻣﻨع او د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې پﻪ پ‪＋‬ﻮ درﻳدﻟی دوﻟت راﻧسکﻮر ک‪７‬ي؛ ‪＄‬کﻪ پﻪ ﻣکﻪ ﻣکرﻣﻪ ک‪３‬‬ ‫د اسﻼم د خپرﻳدو ﻟﻪ کبﻠﻪ د ﻗرﻳشﻮ بت ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻨ‪ ３‬خپﻞ ارز＊ت او اﻫﻤﻴت ﻟﻪ ﻻسﻪ ورک‪７‬ی و‪.‬‬ ‫‪٢‬ـ ټولنيزالمل‪ :‬د بدر پﻪ ج‪７／‬ه ک‪ ３‬د ﻗرﻳشﻮ ډارووﻧک‪ ３‬ﻣات‪ ３‬او د دوی د ﻣشراﻧﻮ او رﻫبراﻧﻮ‬ ‫وژل کﻴدل‪ ،‬د ﻗرﻳشﻮ پﻪ تﻨدي د ﻧﻨ‪ ，‬اوﻏﻴرت داغ و‪ .‬ﻫﻐﻮی ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ شرم او سر！ﻴ＂ﻲ احساسﻮﻟﻪ‪.‬‬ ‫ﻧﻮ کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻣک‪ ３‬ﻣکرﻣ‪ ３‬تﻪ ستاﻧﻪ شﻮل د رسﻮل اکرم پﻪ ضد ﻳ‪ ３‬د ﻧﻮي جﻨ‪ ，‬ﻟپاره د ﻣاﻟﻮﻧﻮ را‬ ‫ﻏﻮﻧ‪６‬ول پﻴﻞ ک‪７‬ل‪ ،‬تر＇ﻮ ﻟﻪ ﻻسﻪ تﻠﻠی حﻴثﻴت او عزت بﻴرتﻪ ترﻻسﻪ ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫ابﻮسﻔﻴان ﻫﻐﻪ ﻗاﻓﻠﻪ‪ ،‬چ‪ ３‬ﻟﻪ خپﻞ ‪＄‬ان سره ﻳ‪ ３‬جﻮړه او روﻏﻪ ﻣک‪ ３‬تﻪ ورسﻮﻟﻪ‪ ،‬ﻟﻪ عادت سره سﻢ‬ ‫د دار اﻟﻨدوه ﻣخ‪ ３‬تﻪ ودروﻟﻪ‪ .‬ﻗرﻳشﻮ ﻫﻮډ وک‪ ７‬چ‪ ３‬د دې ﻣاﻟﻮﻧﻪ دې د رسﻮل اکرم سره پﻪ ج‪７／‬ه‬ ‫ک‪ ３‬وﻟ‪／‬ﻮل شﻲ‪.‬‬ ‫‪۳‬ـ اقتصادي المل‪ :‬د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې پر شاوخﻮا سﻴﻤﻮ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د سرﻳﻮ خﻮ‪＋＄‬تﻮﻧﻮ د‬ ‫ﻗرﻳشﻮ پر اﻗتصاد ﻣﻨﻔﻲ اﻏﻴز وک‪ ７‬او ﻗرﻳش ﻳ‪ ３‬د جدي اﻗتصادي کﻼبﻨدۍ سره ﻣخ ک‪７‬ل‪＄ ،‬کﻪ د‬ ‫ﻗرﻳشﻮ اﻗتصاد د ژﻣﻲ او اوړي پﻪ ﻣﻮسﻤﻮﻧﻮ ک‪ ３‬د ﻳﻤﻦ او شام ترﻣﻨ‪ ＃‬د ﻗاﻓﻠﻮ پﻪ حرکت باﻧدې وﻻړ و‪،‬‬ ‫چ‪ ３‬د بدر پﻪ ج‪７／‬ه ک‪ ３‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟﻪ کاﻣﻴاب‪＇ ９‬خﻪ وروستﻪ ！ﻮل ﻟﻪ ‪－‬ﻮاښ سره ﻣخاﻣخ شﻮل‪.‬‬ ‫‪۴‬ـ سياسي المل ‪ :‬د عربﻲ ﻗبﻴﻠﻮ ترﻣﻴﻨ‪ ＃‬د ﻗرﻳشﻮ ﻣﻘام‪ ،‬ﻣﻨزﻟت او رﻫبري کﻮوﻧکی ارز＊ت‬ ‫د بدر ﻟﻪ ج‪７／‬ې وروستﻪ تر پﻮ＊تﻨ‪ ３‬ﻻﻧدې راﻏی او ﻣخ پﻪ ړﻧ‪／‬ﻴدو شﻮ‪ ،‬ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ ﻗرﻳشﻮ باﻳد ﻟﻪ‬ ‫ﻻس ＇خﻪ وتﻠی ﻣﻘام‪ ،‬ﻣﻨزﻟت او ﻣشري د دوﻳﻢ ‪＄‬ﻞ ﻟپاره بﻴرتﻪ تر ﻻسﻪ ک‪７‬ې وای‪.‬‬

‫‪61‬‬

‫دا تر ！ﻮﻟﻮ ﻣﻬﻢ ﻻﻣﻠﻮﻧﻪ وو‪ ،‬چ‪ ３‬ﻗرﻳش ﻳ‪ ３‬دې تﻪ ﻣجبﻮر ک‪７‬ل تر＇ﻮ د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې د دوﻟت پر‬ ‫وړاﻧدې د ﻳﻮه پﻮ‪＄‬ﻲ جﻨ‪ ，‬ﻟپاره ﻟﻪ ！ﻮل زور او وس ＇خﻪ کار واخﻠﻲ‪.‬‬ ‫له مک‪＇ ３‬خه د مدين‪ ３‬په لوري د قريشو حرکت‪:‬‬ ‫ﻗرﻳش د ابﻮسﻔﻴان بﻦ حرب تر ﻗﻮﻣاﻧدې ﻻﻧدې ﻟﻪ خپﻠﻮ ＊‪％‬ﻮ‪ ،‬ﻏﻼﻣاﻧﻮ او د ﻣک‪ ３‬ﻣکرﻣ‪ ３‬تر‬ ‫＇ﻨ‪ ，‬ﻣﻴشتﻮ عربﻲ ﻗبﻴﻠﻮاو د کﻔاتﻪ او تﻬاﻣﻪ ﻗبﻴﻠﻮ ﻟﻪ خﻠکﻮ سره ﻳﻮ‪＄‬ای‪ ،‬ﻟﻪ ﻣک‪＇ ３‬خﻪ وخﻮ‪＄‬ﻴدل‪.‬‬ ‫د پﻴﻐﻤبر تره عباس چ‪ ３‬د ﻫﻐﻮی پﻪ اﻣر ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻣکﻪ ﻣکرﻣﻪ ک‪ ３‬د ﻗرﻳشﻮ ！ﻮل حرکتﻮﻧﻪ ＇ارل‪،‬‬ ‫سﻢ ﻟﻪ ﻻسﻪ ﻳ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر تﻪ ﻟﻴک واستﻮه‪ .‬پﻪ ﻫﻐﻪ ک‪ ３‬ﻟﻴکﻞ شﻮي وو‪" :‬د ﻗرﻳشﻮ ﻟ‪＋‬کر‪ ،‬چ‪ ３‬ﻟﻪ‬ ‫درې زرو جﻨ‪／‬ﻴاﻟﻴﻮ‪ ،‬دوو سﻮو آسﻮﻧﻮ‪ ،‬اووه زره زﻏرو‪ ،‬دری زره او＊اﻧﻮ او ب‪ ３‬شﻤﻴره وسﻠﻮ ＇خﻪ‬ ‫جﻮړ شﻮی دی‪ ،‬ﻟﻪ تاسﻮ سره د جﻨ‪ ，‬پﻪ ﻧﻴت د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې پﻪ ﻟﻮري حرکت وک‪.７‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر د ﻗرﻳشﻮ ﻟﻪ حرکت ＇خﻪ ﻫﻴچاتﻪ ＇ﻪ وﻧﻪ وﻳﻞ او ﻫﻐﻪ چا تﻪ چ‪ ３‬ترې خبر وو وﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪:‬‬ ‫دا ﻣطﻠب پ＀ وساتئ‪ ".‬وروستﻪ ﻟﻪ دې چ‪ ３‬د ﻗرﻳشﻮ د ﻟ‪＋‬کر پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻳ‪ ３‬ﻣﻌﻠﻮﻣات بشپ‪７‬ک‪７‬ل‪ ،‬خپﻞ‬ ‫صحابﻪ ﻳ‪ ３‬راﻏﻮﻧ‪ ６‬ک‪７‬ل ﻟﻪ دوی سره ﻳ‪ ３‬پﻪ دې اړه ﻣشﻮره وک‪７‬ه چ‪ ３‬آﻳا پﻪ ﻣدﻳﻨﻪ ﻣﻨﻮره ک‪ ３‬پات‪ ３‬شﻮ‪،‬‬ ‫ترې دﻓاع وک‪７‬و اوکﻪ ﻟﻪ ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې ＇خﻪ د باﻧدې ﻟﻪ ﻫﻐﻮی سره ﻣخاﻣخ شﻮ؟ پﻴﻐﻤبر پﻪ خپﻠﻪ‬ ‫شخصا ً پﻪ ﻣدﻳﻨﻪ ﻣﻨﻮره ک‪ ３‬پات‪ ３‬کﻴدل ＊ﻪ وبﻠﻞ‪ .‬پﻪ دې اړه ﻳ‪ ３‬ﻗﻨاعت کﻮوﻧکﻲ دﻟﻴﻠﻮﻧﻪ وړاﻧدې ک‪７‬ل‬ ‫چ‪ ３‬دا د ډﻳرو کساﻧﻮ ﻧظر ﻫﻢ و‪ ،‬خﻮ ﻳﻮ شﻤﻴر ‪＄‬ﻮاﻧﻮ اصحابﻮ رضی اهلل عﻨﻬﻢ پﻪ ‪＄‬اﻧ‪７／‬ې تﻮ‪－‬ﻪ ﻫﻐﻮ‬ ‫کساﻧﻮ چ‪ ３‬د بدر پﻪ ج‪７／‬ه ک‪ ３‬ﻳ‪６－ ３‬ون ﻧﻪ و ک‪７‬ی‪ ،‬پر دې ！ﻴﻨ‪／‬ار کﻮﻟﻮ چ‪ ３‬باﻳد ﻟﻪ کﻔارو سره ﻟﻪ‬ ‫ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې ＇خﻪ د باﻧدې ﻣﻘابﻠﻪ وک‪７‬و‪ ،‬پﻪ پای ک‪ ３‬دوﻳﻢ ﻧظر عﻤﻠﻲ شﻮ او رسﻮل اکرم خپﻞ‬ ‫کﻮرتﻪ ﻧﻨﻮوت‪ .‬زﻏره ﻳ‪ ３‬واﻏﻮستﻠﻪ‪ ،‬خﻠکﻮ ﻳﻮ بﻞ ﻣﻼﻣتﻮل چ‪ ３‬وﻟ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر د ﻧظر ﻣخاﻟﻒ‬ ‫ﻧظر ورک‪ .７‬حضرت حﻤزه ﻳ‪ ３‬ﻫﻐﻪ تﻪ ور وﻟﻴ‪８‬ﻟﻮ تر＇ﻮ ﻫﻐﻪ ﻣبارک تﻪ ډاډ ورک‪７‬ي او ﻫر‬ ‫ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر واﻳﻲ ﻫﻐﻪ ﻣﻨﻞ کﻴ‪８‬ي‪ ،‬خﻮ رسﻮل اکرم پﻪ ‪＄‬ﻮاب ک‪ ３‬وﻓرﻣاﻳﻞ‪" :‬ﻫﻴ＆ ﻳﻮه‬ ‫پﻴﻐﻤبر تﻪ ﻣﻨاسبﻪ ﻧﻪ ده چ‪ ３‬کﻠﻪ زﻏره پﻪ تﻦ ک‪７‬ي بﻴا ﻫﻐﻪ ﻟﻪ تﻦ ＇خﻪ وباسﻲ تر ＇ﻮ اهلل تﻌاﻟی د ﻫﻐﻪ‬ ‫او د ﻫﻐﻪ د د＊ﻤﻦ ترﻣﻨ‪ ＃‬پرﻳک‪７‬ه ﻧﻪ وي ک‪７‬ې"‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې ＇خﻪ تر وتﻠﻮ د ﻣخﻪ پﻪ ﻣدﻳﻨﻪ ﻣﻨﻮره ک‪ ３‬ﻓﻮق اﻟﻌاده پﻮ‪＄‬ﻲ حاﻟت اعﻼن‬ ‫ک‪ ７‬چ‪！ ３‬ﻮل باﻳد د ج‪７／‬ې ﻟپاره چﻤتﻮ شﻲ‪ .‬پﻪ ！ﻮﻟﻮ حاﻟتﻮﻧﻮ ک‪ ３‬ان تردې چ‪ ３‬د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ او خﻮب‬

‫‪62‬‬

‫کﻮﻟﻮ پﻪ حاﻟت ک‪ ３‬دې ﻫﻢ ﻣسﻠح وي او(‪ )٥٠‬پﻨ‪％‬ﻮسﻮ زړوروکساﻧﻮ تﻪ ﻳ‪ ３‬اﻣر وک‪ ７‬تر＇ﻮ پﻪ ﻣدﻳﻨﻪ‬ ‫ﻣﻨﻮره ک‪ ３‬د شپ‪ ３‬ﻟﻪ خﻮا ＇ارﻧﻪ وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫د ج‪７／‬ې لپاره د پيغمبر پالن‬ ‫پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ ﻣشرکاﻧﻮ سره د ج‪７／‬ې ﻟپاره ﻳﻮ ！ﻴﻨ‪ ，‬او دﻗﻴﻖ پﻼن وﻧﻴﻮ‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر د جﻨ‪ ，‬ﻟپاره د ﻣﻨاسب ‪＄‬ای ﻟﻪ ！اکﻠﻮ وروستﻪ‪ ،‬پﻨ‪％‬ﻮس ﻏشﻲ وﻳشتﻮﻧکﻲ و！اکﻞ او‬ ‫ﻫﻐﻮی تﻪ ﻳ‪＄ ３‬اﻧگ‪７‬ې سپار＊تﻨ‪ ３‬او ﻻر＊ﻮوﻧ‪ ３‬وک‪７‬ې‪ ،‬بﻴا ﻳ‪ ３‬ﻟ‪＋‬کر پﻪ درﻳﻮبرخﻮ ووﻳشﻠﻮ‪:‬‬ ‫‪١‬ـ د ﻣﻬاجرﻳﻨﻮ ﻗطﻌﻪ‪ ،‬چ‪ ３‬بﻴرغ ﻳ‪ ３‬د ﻣصﻌب بﻦ عﻤﻴر پﻪ ﻻس ک‪ ３‬ورک‪.７‬‬ ‫‪٢‬ـ د اوس (اﻧصارو) ﻗطﻌﻪ‪ ،‬چ‪ ３‬بﻴرغ ﻳ‪ ３‬اسﻴد بﻦ حضﻴر تﻪ ورک‪.７‬‬ ‫‪٣‬ـ د خزرج (اﻧصارو) ﻗطﻌﻪ چ‪ ３‬بﻴرغ ﻳ‪ ３‬حباب بﻦ ﻣﻨذر تﻪ وروسپارﻟﻮ‪.‬‬ ‫دا ﻟ‪＋‬کر ﻟﻪ زرو تﻨﻮ ＇خﻪ جﻮړ شﻮی ؤ او ﻳﻮازې د سﻠﻮ تﻨﻮ زﻏرې پﻪ تﻦ وې او ددوی پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪３‬‬ ‫ﻫﻴ＆ کﻮم سپﻮر ﻣﻮجﻮد ﻧﻪ و‪.‬‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر د شﻴخان سﻴﻤ‪ ３‬تﻪ ورسﻴد‪ ،‬خپﻞ ﻟ‪＋‬کر ﻳ‪ ３‬ﻣﻌاﻳﻨﻪ ک‪ .７‬او ＇ﻮارﻟس تﻨﻪ تﻨکﻲ‬ ‫‪＄‬ﻮاﻧان ﻳ‪ ３‬چ‪ ３‬د جﻨ‪ ，‬وړتﻴا ﻳ‪ ３‬ﻧﻪ درﻟﻮده‪ ،‬بﻴرتﻪ ستاﻧﻪ ک‪７‬ل‪.‬‬ ‫د دوو ل‪＋‬کرو په ج‪７／‬ه ک‪ ３‬مخامخ کيدل‬ ‫پﻴﻐﻤبر د سﻬار ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬د شﻮط پﻪ سﻴﻤﻪ ک‪ ،３‬چ‪ ３‬د＊ﻤﻦ تﻪ ډﻳره ﻧژدې وه او دواړه ﻟ‪＋‬کر ﻳﻮ بﻞ‬ ‫تﻪ ＊کاره کﻴدل‪ ،‬اداء ک‪ .７‬پﻪ ﻫﻤدﻏﻪ ‪＄‬ای ک‪ ３‬عبداهلل بﻦ ابی د پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ اﻣر ＇خﻪ سرﻏ‪７‬وﻧﻪ‬ ‫پﻴﻞ ک‪７‬ه او ﻟﻪ خپﻠﻮ درې سﻮو پﻴرواﻧﻮ سره پﻪ دې پﻠﻤﻪ‪ ،‬چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر زﻣا ﻧظر‪ ،‬چ‪ ３‬پﻪ ﻣدﻳﻨﻪ ﻣﻨﻮره‬ ‫ک‪ ３‬پات‪ ３‬کﻴدل وو‪ ،‬عﻤﻠﻲ ﻧﻪ ک‪ ،７‬ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ ستﻮن شﻮ‪ .‬د دې ﻣﻨاﻓﻖ دا ﻳﻮه بﻬاﻧﻪ وه‪ .‬اصﻠﻲ‬ ‫ﻣﻘصد ﻳ‪ ３‬د اسﻼم د ﻟ‪＋‬کر د روحﻴ‪ ３‬کﻤزوري کﻮل او د ﻗرﻳشﻮ د ﻟ‪＋‬کر د ﻣﻮرال او روحﻴ‪ ３‬پﻴاوړي‬ ‫کﻮل وو‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ اوو سﻮو ﻣجاﻫدﻳﻨﻮ سره ﻳﻮ‪＄‬ای د(حرې) ﻟﻪ ﻻرې د احد ﻟﻮر تﻪ وﻻړ او د ﻣشرکاﻧﻮ‬ ‫ﻟ‪＋‬کر د ختﻴ‪ ＃‬ﻟﻪ ﻟﻮري د احد پﻪ دره ک‪ ３‬د د＊ت‪ ３‬ﻳﻮې خﻮا تﻪ ‪＄‬ای پر ‪＄‬ای شﻮ‪.‬‬

‫‪63‬‬

‫ه（ونه‬ ‫پﻴﻐﻤبر وﻟ‪ ３‬د احد پﻪ ﻏزا ک‪ ３‬پﻪ ﻣدﻳﻨﻪ ﻣﻨﻮره ک‪ ３‬پات‪ ３‬کﻴدل ﻟﻪ ﻣدﻳﻨ‪＇ ３‬خﻪ پﻪ د باﻧدې وتﻠﻮ ﻏﻮره‬ ‫وبﻠﻞ؟پﻪ دې اړه خپﻞ ﻧظر ＇ر‪－‬ﻨد ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫د لوست عبرتونه‬ ‫د بدر پﻪ ج‪７／‬ه ک‪ ３‬د ﻗرﻳشﻮ ﻣات‪ ３‬د ﻫﻐﻮی پر سﻴاسﻲ‪ ،‬اﻗتصادي او ！ﻮﻟﻨﻴز ژوﻧد باﻧدې بد اﻏﻴز وک‪７‬‬ ‫چ‪ ３‬ﻗرﻳش پر ﻟﻪ پس‪ ３‬د خپﻞ حﻴثﻴت اوعزت د بﻴرتﻪ ﻻس تﻪ راوړﻟﻮ پﻪ ﻫ（ﻪ ک‪ ３‬وو‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر د د＊ﻤﻦ پﻪ ﻫکﻠﻪ د دﻗﻴﻘﻮ ﻣﻌﻠﻮﻣاتﻮ د ﻻستﻪ راوړﻟﻮ پر ارز＊ت باﻧدې پﻮه و او پﻪ دې‬ ‫اړه ﻳی ＇ﻪ کسان ‪－‬ﻤارﻟﻲ وو‪.‬‬ ‫پﻪ اسﻼم ک‪ ３‬د شﻮری ارز＊ت او د ﻣجﻠس د خﻠکﻮ پرﻳک‪７‬ې تﻪ درﻧاوی کﻮل‪.‬‬ ‫ﻟﻪ جﻬاد سره د ﻣسﻠﻤاﻧﻮ ﻣاشﻮﻣاﻧﻮ ﻣﻴﻨﻪ او پر ﻫﻐﻮی باﻧدې د پﻴﻐﻤبر شﻔﻘت‪.‬‬ ‫شﻮرا پﻪ اسﻼم ک‪ ３‬د کﻮرﻧﻲ‪！ ،‬ﻮﻟﻨﻴز او سﻴاسﻲ ژوﻧد ﻟﻪ اصﻮﻟﻮ ＇خﻪ ﻳﻮ اصﻞ دى او د رسﻮل‬ ‫اهلل سﻴرت د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ ژوﻧد ک‪ ３‬د شﻮرا د عﻤﻠﻲ تطبﻴﻖ ﻧﻤﻮﻧﻪ او ب‪５‬ﻠ‪／‬ﻪ دى‪ ،‬پﻪ شﻮرا باﻧدې‬ ‫عﻤﻞ کﻮل د استبداد او پر خﻠکﻮ باﻧدې د خپﻞ ﻧظر د تحﻤﻴﻠﻮﻟﻮ ﻻرې بﻨدوي‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪١‬ـ د احد د ج‪７／‬ې ﻻﻣﻠﻮﻧﻪ پﻪ ﻟﻨ‪６‬ه تﻮ‪－‬ﻪ بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪٢‬ـ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ او ﻣشرکاﻧﻮ ﻟ‪＋‬کر د وسﻠ‪ ３‬او شﻤﻴر ﻟﻪ پﻠﻮه پﻪ کﻮﻣﻪ اﻧدازه و؟‬ ‫‪٣‬ـ پﻪ ﻫﻐﻪ شﻮراک‪ ３‬چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر د صحابﻪ رضی اهلل عﻨﻬﻢ سره د د＊ﻤﻦ د ﻣﻘابﻠ‪ ３‬د ＇رﻧ‪／‬ﻮاﻟﻲ‬ ‫پﻪ ﻫکﻠﻪ درﻟﻮده‪ ،‬کﻮﻣﻪ پرﻳک‪７‬ه وشﻮه؟‬ ‫‪٤‬ـ پﻴﻐﻤبر د اسﻼم ﻟ‪＋‬کر پﻪ ＇ﻮ برخﻮ ووﻳشﻪ؟ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬واخﻠئ‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫آﻳا د اسﻼم او ﻗرﻳشﻮ ﻟ‪＋‬کر د جﻨ‪／‬ﻴاﻟﻴﻮ او وسﻠ‪ ３‬ﻟﻪ حﻴثﻪ برابر و؟ ‪＄‬ﻮاب ﻳ‪ ３‬پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪64‬‬

‫اوو لسم لوست‬

‫د احد غزا(‪)٢‬‬ ‫‪٢‬ـ پيغمبر د ج‪７／‬ې په ډ‪－‬ر ک‪３‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر د شﻴخان پﻪ سﻴﻤﻪ ک‪ ３‬د خپﻞ ﻟ‪＋‬کر ﻟﻪ ﻣﻌاﻳﻨ‪ ３‬وروستﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻲ کﻢ عﻤره ‪＄‬ﻮاﻧان چ‪ ３‬د‬ ‫ج‪７／‬ې وړتﻴا ﻳ‪ ３‬ﻧﻪ درﻟﻮده بﻴرتﻪ ستاﻧﻪ ک‪７‬ل‪ .‬بﻴا ﻳ‪ ３‬خپﻞ ﻟ‪＋‬کر پﻪ درﻳﻮ برخﻮ ووﻳشﻪ‪ ،‬شپﻪ ﻳ‪ ３‬تﻴره‬ ‫ک‪７‬ه او سﻬار د وختﻪ د احد پﻪ ﻟﻮري وخﻮ‪＄‬ﻴده‪.‬‬ ‫د احد د ﻏره اﻧ‪％‬ﻮر‬

‫د دفاع ارز＊ت او د اسالمي ل‪＋‬کر حالت‬ ‫پﻪ احدک‪ ３‬پﻴﻐﻤبر خپﻞ ﻟ‪＋‬کر چﻤتﻮ ک‪ ７‬او تر ！ﻮﻟﻮ ＊ﻪ پﻨ‪％‬ﻮس ﻏشﻲ وﻳشتﻮﻧکﻲ ﻳ‪ ３‬د عبداهلل‬ ‫بﻦ جبﻴر رضﻲ اهلل عﻨﻪ تر ﻗﻮﻣاﻧدې ﻻﻧدې راﻏﻮﻧ‪ ６‬ک‪７‬ل‪ ،‬اﻣر ﻳ‪ ３‬ورتﻪ وک‪ ７‬د ﻫﻐﻪ ﻏره کﻨ‪６‬و تﻪ ﻻړ‬ ‫شئ چ‪ ３‬وروستﻪ د(جبﻞ اﻟرﻣاة) پﻪ ﻧاﻣﻪ ﻣشﻬﻮر شﻮ او ﻫﻤﻠتﻪ ‪＄‬ای پر‪＄‬ای شئ‪ .‬ددې ډﻟ‪ ３‬ﻟﻪ ‪＄‬ای‬ ‫پﻪ ‪＄‬ای کﻴدو ＇خﻪ ﻣﻘصد د اسﻼﻣﻲ ﻟ‪＋‬کر د شا ﻟﻮري ساتﻨﻪ وه تر＇ﻮ د د＊ﻤﻦ سپاره ورباﻧدې ﻟﻪ‬ ‫شاﻟﻮري ﻳرﻏﻞ وﻧﻪ ک‪７‬ي‪ .‬رسﻮل اکرم ﻫﻐﻮی تﻪ پﻪ ！ﻴﻨ‪／‬ار وﻓرﻣاﻳﻞ‪(( :‬کﻪ ﻣﻮ وﻟﻴدل چ‪ ３‬وژل کﻴ‪８‬و‪،‬‬ ‫زﻣﻮږ ﻣﻼت‪ ７‬ﻣﻪ کﻮئ‪.‬کﻪ ﻣﻮ وﻟﻴدل چ‪ ３‬ﻏﻨﻴﻤت ﻧﻴسﻮ‪ ،‬زﻣﻮږ ﻟﻮري تﻪ ﻣﻪ را داﻧ‪／‬ئ‪ .‬کﻪ ﻣﻮ وﻟﻴدل چ‪３‬‬ ‫زﻣﻮږ ﻏﻮ＊‪ ３‬ﻣرﻏان پﻮرتﻪ کﻮي‪ ،‬خپﻞ ‪＄‬ای ﻣﻪ پرﻳ‪８‬دئ‪ .‬کﻪ ﻣﻮ وﻟﻴدل چ‪ ３‬د د＊ﻤﻦ ﻟ‪＋‬کر تﻪ ﻣﻮ‬ ‫ﻣات‪ ３‬ورک‪７‬ه او تر پ‪＋‬ﻮ ﻻﻧدې ﻣﻮ ک‪ ،７‬خپﻞ ‪＄‬ای ﻣﻪ خﻮش‪ ３‬کﻮئ‪ ،‬تر＇ﻮ ﻳﻮ ＇ﻮک در واستﻮم‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر ﻣﻨذر بﻦ عﻤرو د ﻟ‪＋‬کر د ＊ﻲ اړخ ﻗﻮﻣاﻧدان او زبﻴر بﻦ عﻮام ﻳ‪ ３‬د کﻴ‪ ０‬اړخ ﻗﻮﻣاﻧدان‬ ‫و！اکﻞ‪ .‬زبﻴر دا دﻧده درﻟﻮده چ‪ ３‬د خاﻟد بﻦ وﻟﻴد د سپرو پﻪ وړاﻧدې‪ ،‬چ‪ ３‬ﻫﻐﻪ وخت ﻣشرک و‪،‬‬

‫‪65‬‬

‫ﻣﻘاوﻣت وک‪７‬ي او د ﻟ‪＋‬کر د ﻟﻴکﻮ پﻪ ﻣخ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻳﻮه ډﻟﻪ زړور ﻣسﻠﻤاﻧان‪ .‬چ‪ ３‬پﻪ خپﻞ وخت ک‪３‬‬ ‫پﻪ زړورتﻮب او ج‪７／‬ه ک‪ ３‬ﻣشﻬﻮر وو‪＄ ،‬ای پر‪＄‬ای ک‪７‬ل‪.‬‬ ‫بﻴا پﻴﻐﻤبر پﻪ داسی حال ک‪ ３‬چ‪ ３‬دوې زﻏرې ﻳ‪ ３‬اﻏﻮست‪ ３‬وې خپﻞ ﻣﻠ‪／‬ري ج‪７／‬ې او ﻣﻘاوﻣت‬ ‫تﻪ ﻫ（ﻮل‪.‬‬ ‫د مک‪ ３‬د ل‪＋‬کر منظمول‬ ‫ﻣشرکاﻧﻮ خپﻞ ﻟ‪＋‬کر ﻟﻪ عادت سره سﻢ چﻤتﻮ ک‪ ،７‬عﻤﻮﻣﻲ ﻗﻮﻣاﻧدان ﻳ‪ ３‬ابﻮ سﻔﻴان صخر بﻦ‬ ‫حرب و چ‪ ３‬د ﻟ‪＋‬کر پﻪ زړه ک‪ ３‬ﻳ‪＄ ３‬ای درﻟﻮد‪ .‬د ＊ﻲ اړخ ﻗﻮﻣاﻧدان ﻳ‪ ３‬خاﻟد بﻦ وﻟﻴد‪ ،‬د کﻴ‪０‬‬ ‫اړخ ﻗﻮﻣاﻧدان ﻳ‪ ３‬عکرﻣﻪ بﻦ ابی جﻬﻞ او‪ .‬د پﻠﻴﻮ سرتﻴرو ﻣشري ﻳ‪ ３‬د صﻔﻮان بﻦ اﻣﻴﻪ پﻪ ﻏاړه وه‪.‬‬ ‫ابﻮسﻔﻴان ﻟﻪ ﻫﻐﻮ زﻳاﻧﻮﻧﻮ ＇خﻪ چ‪ ３‬د بدر پﻪ ج‪７／‬ه ک‪ ３‬د ﻣک‪ ３‬خﻠکﻮ تﻪ رسﻴدﻟﻲ وو‪ ،‬ﻳادوﻧﻪ وک‪７‬ه‪.‬‬ ‫ﻣشرکان ﻳ‪ ３‬جﻨ‪ ，‬او ﻣﻘاوﻣت تﻪ وﻫ（ﻮل‪ .‬د ﻗرﻳشﻮ ＊‪％‬ﻮ ﻳﻮې ډﻟ‪ ３‬د (ﻫﻨد بﻨت عتبﻪ) پﻪ ﻣشرۍ‬ ‫چ‪ ３‬د ابﻮسﻔﻴان ＊‪％‬ﻪ وه‪ ،‬د ﻟ‪＋‬کر د صﻔﻮﻧﻮ پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬درﻳا او طبﻞ واﻫﻪ او د ﻧارﻳﻨﻪ وو ﻏﻴرت او‬ ‫احساس ﻳ‪ ３‬راپاروﻟﻮ‪.‬‬ ‫(‪)۱‬ه（ونه‬ ‫‪－‬راﻧﻮ زده کﻮوﻧکﻮ‪ ،‬د جبﻞ اﻟرﻣاة ډﻟ‪ ３‬تﻪ ﻟﻪ پرﻟﻪ پس‪！ ３‬ﻴﻨ‪／‬ار ＇خﻪ د پﻴﻐﻤبر ﻣﻘصد ＇ﻪ و؟پﻪ‬ ‫اړه ﻳ‪ ３‬ﻧظر ＇ر‪－‬ﻨد ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫د ج‪７／‬ې لوم‪７‬ۍ مرحله‬ ‫دواړه ﻟ‪＋‬کرې ﻳﻮ بﻞ تﻪ ﻧژدې شﻮې‪ .‬تر ！ﻮﻟﻮ ﻟﻮﻣ‪７‬ی د ﻣشرکاﻧﻮ بﻴرﻏچﻲ طﻠحﻪ بﻦ ابی طﻠحﻪ چ‪３‬‬ ‫د ﻗرﻳشﻮ زړور ‪－‬ﻨﻞ کﻴده‪ ،‬د جﻨ‪ ，‬اور بﻞ ک‪ .７‬ﻫﻐﻪ پﻪ اوښ باﻧدې سپﻮر د جﻨ‪ ，‬ﻣﻴدان تﻪ راﻏی‬ ‫او ﻣﻘابﻞ جﻨ‪ ，‬کﻮوﻧکی ﻳ‪ ３‬وﻏﻮ＊ت‪ .‬خﻠکﻮ د ﻫﻐﻪ د زړورتﻮب ﻟﻪ اﻣﻠﻪ دده ﻟﻪ ﻣﻘابﻠ‪＇ ３‬خﻪ‬ ‫‪＄‬ان ساتﻪ‪ ،‬خﻮ زبﻴر بﻦ عﻮام د پﻴﻐﻤبر د ترور زوی ﻣﻴدان تﻪ ورﻏی او د زﻣري پﻪ ＇‪５‬ر ﻳ‪３‬‬ ‫وروداﻧ‪／‬ﻞ‪ .‬ﻟﻪ اوښ ＇خﻪ ﻳ‪＄ ３‬ﻤک‪ ３‬تﻪ را وﻏﻮر‪＄‬اوه او پﻪ تﻮره ﻳ‪ ３‬د ﻫﻐﻪ سرﻟﻪ تﻦ ＇خﻪ بﻴﻞ ک‪.７‬‬ ‫د جﻨ‪ ，‬د اور ﻟﻤب‪ ３‬زﻳات‪ ３‬شﻮې‪ .‬پﻪ ！ﻮل ﻣﻴدان ک‪ ３‬د دواړو ﻟ‪＋‬کرو ترﻣﻨ‪ ＃‬سختﻪ ج‪７／‬ه پﻴﻞ شﻮه‪.‬‬ ‫ﻟس تﻨﻪ د ﻗرﻳشﻮ ﻟﻪ جﻨ‪／‬ﻴاﻟﻴﻮ ＇خﻪ چ‪ ３‬د ﻣک‪ ３‬د ﻟ‪＋‬کر بﻴرغ ﻳ‪ ３‬ﻳﻮ پﻪ بﻞ پس‪ ３‬پﻪ ﻻس ک‪３‬‬ ‫اخﻴست‪！ ،‬ﻮل ووژل شﻮل‪ .‬شپ‪ ８‬تﻨﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ﻳﻮې کﻮرﻧ‪( ９‬د ابﻮ طﻠحﻪ بﻦ عبداهلل بﻦ عثﻤان ﻟﻪ کﻮرﻧ‪)９‬‬ ‫＇خﻪ وو‪.‬‬ ‫وروستﻪ ﻟﻪ ﻫﻐﻮی ＇خﻪ پﻪ ﻧﻮﻣﻮړې کﻮرﻧ‪ ９‬کی بﻞ کﻮم کس پات‪ ３‬ﻧﻪ و چ‪ ３‬بﻴرغ پﻮرتﻪ ک‪７‬ي‪.‬ﻧﻮ ﻟﻪ‬

‫‪66‬‬

‫دې اﻣﻠﻪ صﻮاب‪ ،‬چ‪ ３‬ددوی حبشﻲ ﻏﻼم و‪ ،‬بﻴرغ پﻮرتﻪ ک‪ .７‬د خپﻠﻮ ﻣاﻟکاﻧﻮ پﻪ پرتﻠﻪ ډﻳر زړور‬ ‫وجﻨ‪／‬ﻴد دواړه ﻻسﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ﻗطع شﻮل‪ ،‬خﻮ بﻴرغ ﻳ‪ ３‬خﻮش‪ ３‬ﻧﻪ ک‪ ،７‬چ‪ ３‬پﻪ ‪＄‬ﻤکﻪ وﻟﻮﻳ‪８‬ي‪ .‬بﻴرغ ﻳ‪３‬‬ ‫تر ﻫﻐﻪ پﻮرې پﻪ ﻏاړه او سﻴﻨﻪ باﻧدې ﻧﻴﻮﻟی و ＇ﻮ ووژل شﻮ‪.‬‬ ‫زړورو ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د ج‪７／‬ې پﻪ ﻫر ‪－‬ﻮټ ک‪ ３‬د شرک ﻟ‪＋‬کرې و‪＄‬پﻠ‪ .３‬ﻫﻐﻮی ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣات‪ ３‬سره‬ ‫ﻣخاﻣخ ک‪７‬ل‪ .‬حضرت حﻤزه د زﻣري پﻪ ＇‪５‬ر پﻪ زړورتﻴا او ب‪ ３‬باک‪ ９‬د ﻣشرکاﻧﻮ د ﻟ‪＋‬کر پر زړه‬ ‫باﻧدې برﻳدوﻧﻪ کﻮل‪.‬‬ ‫د اهلل د زمري حضرت حمزه شهادت‬ ‫د جبﻴر بﻦ ﻣطﻌﻢ تره طﻌﻴﻤﻪ بﻦ عدی د بدر د ج‪７／‬ې ﻟﻪ وژل شﻮﻳﻮ ＇خﻪ ﻳﻮ تﻦ و‪ .‬جبﻴر خپﻞ‬ ‫حبشﻲ ﻏﻼم (وحشی بﻦ حرب) تﻪ‪ ،‬چ‪ ３‬پﻪ ﻧﻴزې وﻳشتﻠﻮ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬بشپ‪ ７‬ﻣﻬارت درﻟﻮد‪ ،‬ووﻳﻞ‪ :‬کﻪ زﻣا‬ ‫د تره پﻪ بدل ک‪ ３‬حﻤزه ووژﻧ‪ ،３‬ازاد ﻳ‪ .３‬وحشﻲ د حﻤزه پﻪ پﻠ＂ﻨﻪ پس‪ ３‬روان شﻮ او خپﻞ ‪＄‬ان ﻳ‪ ３‬د‬ ‫وﻧ‪ ３‬ﻳا ډبرې شاتﻪ پ＀ ک‪ ،７‬تردې پﻮرې چ‪ ３‬حﻤزه ﻧژدې شﻮ‪ .‬وحشﻲ پﻪ خپﻞ ！ﻮل زور سره ﻧﻴزه‬ ‫د حﻤزه پﻪ ﻟﻮري ور‪－‬ﻮزار ک‪７‬ه‪ .‬ﻧﻴزه د ﻫﻐﻪ ﻣبارک ﻟﻪ ﻧاﻣﻪ ＇خﻪ ﻻﻧدې وﻟ‪／‬ﻴده او د پ‪＋‬ﻮ ترﻣﻨ‪＃‬‬ ‫ﻳ‪ ３‬راووتﻠﻪ‪ .‬ﻟﻪ ＇ﻮ شﻴبﻮ ＇خﻪ وروستﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ دې ﻓاﻧﻲ ﻧ‪７‬ۍ ＇خﻪ ستر‪ ３－‬پ＂‪ ３‬ک‪７‬ې‪ ،‬خﻮ د ﻫﻐﻪ د‬ ‫شﻬادت سره سره چ‪ ３‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟپاره ﻳﻮه ﻟﻮﻳﻪ ضاﻳﻌﻪ وه‪ ،‬اسﻼﻣﻲ ﻟ‪＋‬کر پﻪ ﻫر اړخ ک‪ ３‬برﻻسی‬ ‫و او د اسﻼم زړورو جﻨ‪／‬ﻴاﻟﻴﻮ د ﻣشرکاﻧﻮ روحﻴﻪ ضﻌﻴﻔﻪ او ﻟ‪＋‬کر ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣات‪ ３‬سره ﻣخاﻣخ ک‪.７‬‬ ‫د ﻣک‪ ３‬سپرو ﻟ‪＋‬کرو د خاﻟد بﻦ وﻟﻴد پﻪ ﻗﻮﻣاﻧده درې ‪＄‬ﻠ‪ ３‬ﻫﻠ‪＄ ３‬ﻠ‪ ３‬وک‪７‬ې چ‪ ３‬د اسﻼﻣﻲ ﻟ‪＋‬کر‬ ‫پر کﻴ‪ ０‬اړخ باﻧدې برﻳد وک‪７‬ي‪ ،‬خﻮ د جبﻞ اﻟرﻣاة ﻏشﻴﻮ وﻳشتﻮﻧک‪ ３‬ډﻟ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻣخﻪ ﻧﻴﻮﻟﻪ‪ .‬پﻪ پای ک‪３‬‬ ‫شات‪ ，‬تﻪ اړ شﻮل ‪.‬‬ ‫د ﻣک‪ ３‬ﻟ‪＋‬کر‪ ،‬چ‪ ３‬د شﻤﻴر او تجﻬﻴز ﻟﻪ کبﻠﻪ د اسﻼﻣﻲ ﻟ‪＋‬کر پﻪ پرتﻠﻪ ＇ﻮ‪＄‬ﻠﻪ زﻳات ﻫﻢ و‪ ،‬خﻮ‬ ‫د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د ر＊تﻴﻨﻲ اﻳﻤان او سر＊ﻨدﻧ‪ ３‬ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻳ‪ ３‬ﻣات‪ ３‬وخﻮړه‪ ،‬د ج‪７／‬ې ﻟﻪ ډ‪－‬ر ＇خﻪ پﻪ شا‬ ‫وت‪＋‬تﻴدل‪ .‬دﻟتﻪ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ خپﻠ‪ ３‬تﻮرې پﻪ تﻴکﻮ ک‪７‬ې او د ﻏﻨﻴﻤت پﻪ را！ﻮﻟﻮﻟﻮ ﻳ‪ ３‬پﻴﻞ وک‪.７‬‬ ‫د غشيو ويشتونکو ناورين راوړونک‪ ３‬اشتباه‬ ‫پﻪ ﻫﻐﻮ حساسﻮ شﻴبﻮ ک‪ ３‬د اسﻼم کﻮچﻨﻲ ﻟ‪＋‬کر پرﻳکﻨده کاﻣﻴابﻲ ﻻستﻪ راوړه‪ ،‬خﻮ ﻏشﻴﻮ وﻳشتﻮﻧک‪３‬‬ ‫ډﻟ‪ ３‬ﻳﻮه ستره خطاء وک‪７‬ه‪ ،‬چ‪ ３‬د ج‪７／‬ې حاﻟت ﻳ‪ ３‬پﻪ بشﻴ‪７‬ه تﻮ‪－‬ﻪ بﻞ ډول ک‪ ７‬اوﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ تﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫دراﻧﻪ تاواﻧﻮﻧﻪ ورسﻮل‪.‬‬ ‫ﻏشﻴﻮ وﻳشتﻮﻧکﻮ د پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ پرﻟﻪ پس‪ ３‬ﻻر＊ﻮوﻧﻮ سره سره کﻠﻪ ﻳ‪ ３‬چ‪ ３‬د＊ﻤﻦ د ت‪＋５‬ت‪ ３‬او‬ ‫ﻣسﻠﻤاﻧان د ﻏﻨﻴﻤت را！ﻮﻟﻮﻟﻮ پﻪ حاﻟت ک‪ ３‬وﻟﻴدل‪ ،‬ﻫﻮډ ﻳ‪ ３‬وک‪ ７‬چ‪ ３‬خپﻞ ‪＄‬اې پرﻳ‪８‬دي‪ .‬د ﻏشﻴﻮ‬

‫‪67‬‬

‫وﻳشتﻮﻧکﻮ ﻗﻮﻣاﻧدان عبداهلل بﻦ جبﻴر ﻣجاﻫدﻳﻨﻮ تﻪ د پﻴﻐﻤبر اﻣروﻧﻪ او سپار＊تﻨ‪ ３‬ور پﻪ ﻳاد‬ ‫ک‪７‬ې‪ ،‬وﻳ‪ ３‬وﻳﻞ‪ ":‬د رسﻮل اهلل وﻳﻞ ﻟﻪ ﻳاد ＇خﻪ ﻣﻪ وباسئ‪ ".‬خﻮ زﻳاتﻮ پﻪ دې گﻤان چ‪ ３‬ﻣسﻠﻤاﻧان‬ ‫برﻻسﻲ شﻮي او جﻨ‪ ，‬پای تﻪ رسﻴدﻟی د ﻫﻐﻪ خبرو تﻪ ارز＊ت ور ﻧﻪ ک‪ ７‬د عبداهلل بﻦ جبﻴر سره‬ ‫ﻳﻮازې (‪ )٩‬ﻧﻬﻪ تﻨﻪ پات‪ ３‬شﻮل او ﻫﻮډ ﻳ‪ ３‬وک‪ ７‬چ‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ اجازې او ﻳا ﻟﻪ خپﻞ شﻬادت ＇خﻪ‬ ‫پرتﻪ بﻪ خپﻞ ‪＄‬ای ﻧﻪ خﻮش‪ ３‬کﻮي‪.‬‬ ‫(‪)٢‬ه（ونه‬ ‫‪－‬راﻧﻮ زده کﻮوﻧکﻮ‪ ،‬پﻪ جبﻞ اﻟرﻣاة ک‪ ３‬پﻪ پات‪ ３‬کﻴدو باﻧدې د پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ ！ﻴﻨ‪／‬ار سره سره وﻟ‪ ３‬ﻏشﻴﻮ‬ ‫وﻳشتﻮﻧکﻮ خپﻞ ‪＄‬ای خﻮش‪ ３‬ک‪７‬؟‬ ‫د لوست عبرتونه‬ ‫پﻴﻐﻤبر د جﻨ‪／‬ﻲ ﻧﻘش‪ ３‬ﻟﻮی طرحﻪ کﻮوﻧکی و‪ .‬خپﻞ ﻟ‪＋‬کر ﻳ‪ ３‬د احد پﻪ ج‪７／‬ه ک‪ ３‬داس‪３‬‬ ‫تﻴارک‪ ７‬چ‪ ３‬تر ！ﻮﻟﻮ تجربﻪ ﻟروﻧکی ﻧظاﻣﻲ ﻗﻮﻣاﻧدان ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ پﻪ ﻫﻐﻮ شرائطﻮ ک‪ ３‬تر ﻫﻐﻪ ＊ﻪ ﻧشﻲ‬ ‫تﻨظﻴﻤﻮﻻی‪.‬‬ ‫د ﻗﻮﻣاﻧدان او رﻫبر ﻟﻪ اواﻣرو ＇خﻪ سرﻏ‪７‬وﻧﻪ ﻟﻮی ﻧاورﻳﻦ راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ کﻮي چ‪ ３‬بدې پاﻳﻠ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻧﻪ‬ ‫ﻳﻮازې خپﻞ ‪＄‬ان تﻪ‪ ،‬بﻠک‪！ ３‬ﻮل اﻣت تﻪ رسﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪١‬ـ پﻪ جبﻞ اﻟرﻣاة ک‪ ３‬د ﻣجاﻫدﻳﻨﻮ د ‪＄‬ای پر ‪＄‬ای کﻮﻟﻮ ＇خﻪ د پﻴﻐﻤبر ﻣﻘصد ＇ﻪ و؟‬ ‫‪٢‬ـ د ﻗرﻳشﻮ د ﻟ‪＋‬کر ﻗﻮﻣاﻧدان او د سپرو ﻗﻮاوو رﻫبر ﻳ‪＇ ３‬ﻮک و؟ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬واخﻠئ‪.‬‬ ‫‪٣‬ـ د احد پﻪ ج‪７／‬ه ک‪ ３‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻧاورﻳﻦ راوړوﻧک‪ ３‬اشتباه ＇ﻪ وه؟‬ ‫‪٤‬ـ حضرت حﻤزه د چا ﻟﻪ خﻮا شﻬﻴد شﻮ؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫د رﻫبر او ﻗﻮﻣاﻧدان د اواﻣرو او سپار＊تﻨﻮ د ﻣﻨﻠﻮ د ارز＊ت او اﻫﻤﻴت پﻪ اړه پﻪ خپﻠﻮکتابچﻮک‪ ３‬ﻳﻮه‬ ‫ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ چی ﻟﻪ ﻟسﻮ کر＊ﻮ ＇خﻪ کﻤﻪ ﻧﻪ وي‪.‬‬

‫‪68‬‬

‫اتلسم لوست‬

‫د احد غزا(‪)۳‬‬ ‫‪۳‬ـ د بري پر ‪＄‬ای مات‪ ３‬خوړل‬ ‫ﻟﻪ بري وروستﻪ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ تﻮرې پﻪ تﻴکﻮ ک‪ ３‬کﻴ‪＋‬ﻮدې او د ﻏﻨﻴﻤت پﻪ را！ﻮﻟﻮﻟﻮ ﻳ‪ ３‬پﻴﻞ وک‪ .７‬ﻟﻪ بﻠ‪３‬‬ ‫خﻮا ﻳﻮ شﻤ‪５‬ر ﻏ‪５‬شﻮ وﻳشتﻮﻧکﻮ د اهلل د رسﻮل ﻟﻪ اﻣر ＇خﻪ سرﻏ‪７‬وﻧﻪ وک‪７‬ه او خپﻞ ‪＄‬ای ﻳ‪ ３‬خﻮش‪３‬‬ ‫ک‪ .７‬دې کار د جﻨ‪ ，‬حاﻟت پﻪ پشپ‪７‬ه تﻮ‪－‬ﻪ بدل ک‪.７‬‬ ‫د خالد بن وليد حمله‬ ‫خاﻟد بﻦ وﻟﻴد دﻏﻪ زرﻳﻦ وخت ﻏﻨﻴﻤت و‪－‬ا‪１‬ﻪ او د برﻳ‪＋‬ﻨا پﻪ ＇ﻴر ﻳ‪ ３‬پر جبﻞ اﻟرﻣاة باﻧدې حﻤﻠﻪ‬ ‫وک‪７‬ه‪ .‬د عبداهلل بﻦ جبﻴر او د ﻫﻐﻪ د ﻣﻠ‪／‬رو ﻟﻪ شﻬادت ＇خﻪ وروستﻪ ﻳ‪ ３‬پر اسﻼﻣﻲ ﻟ‪＋‬کر د شا‬ ‫ﻟﻪ خﻮا برﻳد وک‪ .７‬د ﻣک‪ ３‬ﻣات ﻟ‪＋‬کر ددې بدﻟﻮن پﻪ ﻟﻴدﻟﻮ ﻧﻮی او تازه ﻧﻔس وﻣﻮﻧد او د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ‬ ‫ﻟﻮري تﻪ ستاﻧﻪ شﻮل‪ .‬ﻣسﻠﻤاﻧان ﻟﻪ دوو ﻟﻮرﻳﻮ ＇خﻪ د ﻣشرکاﻧﻮ تر ﻣحاصرې ﻻﻧدې شﻮل‪ .‬پﻴﻐﻤبر‬ ‫چ‪ ３‬دخپﻞ ﻟ‪＋‬کرپﻪ زړه ک‪ ３‬و‪ .‬پﻪ ﻟﻮړ او ج‪ ，‬ﻏ‪ ８‬سره ﻳ‪ ３‬ﻣسﻠﻤاﻧان خپﻞ ﻟﻮري تﻪ راوبﻠﻞ‪.‬‬ ‫‪＄‬کﻪ چ‪ ３‬ﻣسﻠﻤاﻧان ﻣحاصره شﻮي وو‪ ،‬ﻳﻮې ډﻟ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬پﻪ بشپ‪７‬ه تﻮ‪－‬ﻪ خپﻠﻪ روحﻴﻪ ﻟﻪ ﻻسﻪ ورک‪７‬ې‬ ‫وه او د خپﻞ ‪＄‬ان د ژﻏﻮرﻟﻮ ﻟپاره تر ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې پﻮرې ت‪＋‬تﻴدﻟﻲ وو او ﻳا ﻳ‪ ３‬د ﻏره سرتﻪ پﻨاه وړې‬ ‫وه‪ .‬بﻠﻪ ډﻟﻪ ﻳ‪ ３‬د ﻣشرکاﻧﻮ سره پﻪ جﻨ‪ ，‬ک‪＊ ３‬کﻴﻞ وه‪ ،‬ﻧﻮ ﻣسﻠﻤاﻧان ﻟﻪ ‪６－‬ودۍ او بی ﻧظﻤ‪ ９‬سره‬ ‫ﻣخاﻣخ وو‪ .‬حﻴران او سر‪－‬رداﻧﻪ پات‪ ３‬وو‪ .‬ﻧﻪ پﻮﻫﻴدل چ‪ ３‬کﻮم ﻟﻮري تﻪ وخﻮ‪＄‬ﻴ‪８‬ي‪ .‬دا وخت ﻟﻌﻴﻦ‬ ‫ابﻠﻴس چﻴﻐ‪ ３‬اوﻧارې ک‪７‬ې‪ ،‬چ‪( :３‬ﻣحﻤد وژل شﻮی دی!)‬ ‫ددې ﻏ‪ ８‬پﻪ اورﻳدﻟﻮ سره زﻳاتﻮ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ خپﻠﻪ روحﻴﻪ ﻟﻪ ﻻسﻪ ورک‪７‬ه‪ ،‬خﻮ زړور او ﻏﻴرتﻲ ﻫﻐﻪ کسان‬ ‫وو چ‪ ３‬د اﻳﻤان پﻪ ر‪１‬اﻳ‪ ３‬زړوﻧﻪ رو＊اﻧﻪ وو او ﻟﻪ پﻴﻐﻤبر ＇خﻪ وروستﻪ ژوﻧد ﻳ‪ ３‬ﻫﻴ＆ او ب‪ ３‬ارز＊تﻪ‬ ‫و‪－‬ا‪１‬ﻪ‪ ،‬د ژوﻧد تر پاﻳﻪ پﻮرې وجﻨ‪／‬ﻴدل او د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟﻪ ﻻسﻪ وتﻠی ﻣﻮرا ل ﻳ‪ ３‬بﻴرتﻪ راو‪－‬ر‪＄‬اوه‪.‬‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬ثابتﻪ شﻮه د پﻴﻐﻤبر د ﻣ‪７‬ﻳﻨ‪ ３‬آوازه دروغ وه‪ ،‬ﻧﻮې او تازه سا پﻪ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ک‪ ３‬وچﻠﻴده‬ ‫او وﻳ‪ ３‬کﻮﻻی شﻮل خپﻞ ‪＄‬اﻧﻮﻧﻪ دد＊ﻤﻦ ﻟﻪ ﻣحاصرې ＇خﻪ وباسﻲ‪.‬‬ ‫د اسﻼﻣﻲ ﻟ‪＋‬کر درﻳﻤﻪ ډﻟﻪ ﻫﻐﻪ کسان وو چ‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ سﻼﻣتﻴا ＇خﻪ پرتﻪ ﻳ‪ ３‬بﻞ ﻓکر‬ ‫ﻧﻪ درﻟﻮد‪ .‬دا ډﻟﻪ د ﻣحاصرې پﻪ پﻴﻞ ک‪ ３‬د رسﻮل اکرم حضﻮر تﻪ ستاﻧﻪ شﻮل‪ ،‬چ‪ ３‬پﻪ دې ډﻟﻪ‬ ‫ک‪ ３‬عﻠی بﻦ ابی طاﻟب‪ ،‬ابﻮبکر صدﻳﻖ‪ ،‬عﻤر بﻦ خطاب‪ ،‬طﻠحﻪ بﻦ عبﻴداهلل او سﻌد بﻦ ابﻲ‬ ‫‪＄‬ای درﻟﻮد‪.‬‬ ‫وﻗاص‬

‫‪69‬‬

‫د پيغمبر ‪－‬رد چاپيره د جن‪ ，‬تمرکز‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬اسﻼﻣﻲ ﻟ‪＋‬کر ﻣحاصره و‪ ،‬د جﻨ‪ ，‬اور د ﻧبﻲ کرﻳﻢ ‪－‬رد چاپﻴره بﻞ شﻮ‪ .‬پﻪ دې وخت‬ ‫ک‪ ３‬ﻟﻪ پﻴﻐﻤبر سره ﻟﻪ ﻧﻬﻮ تﻨﻮ ＇خﻪ پرتﻪ بﻞ ＇ﻮک ﻣﻮجﻮد ﻧﻪ و‪ .‬کﻠﻪ چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر ﻣسﻠﻤاﻧان‬ ‫خپﻞ ‪＄‬ان تﻪ راوﻏﻮ＊تﻞ‪ ،‬ﻣشرکاﻧﻮ د ﻫﻐﻪ ﻏ‪ ８‬وپﻴژﻧدﻟﻮ‪ ،‬ﻧﻮ ﻣخک‪ ３‬ﻟﻪ دې چ‪ ３‬اسﻼﻣﻲ ﻟ‪＋‬کر‬ ‫خپﻞ ‪＄‬ان د پﻴﻐﻤبر حضﻮر تﻪ ورسﻮي‪ ،‬ﻣشرکاﻧﻮ ﻟﻪ ！ﻮﻟﻮ ﻗﻮاوو سره د ﻫﻐﻪ پﻪ ﻟﻮري حﻤﻠﻪ‬ ‫وک‪７‬ه‪ .‬ددې ډﻟ‪ ３‬د ﻧﻬﻮ تﻨﻮ او ﻣشرکاﻧﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬جﻨ‪ ，‬سخت تﻮد شﻮ‪ ،‬صحابﻪ وو د پﻴﻐﻤبر سره د‬ ‫ﻣحبت‪ ،‬سر＊ﻨدﻧ‪ ３‬او اتﻠﻮﻟ‪ ９‬ب‪５‬ساري بﻴﻠ‪ ３／‬پر‪＄‬ای پرﻳ‪＋‬ﻮدې‪.‬‬ ‫(‪)۱‬ه（ونه‬ ‫‪－‬راﻧﻮ زده کﻮوﻧکﻮ‪ ،‬پﻪ احدک‪ ３‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ بری وﻟ‪ ３‬پﻪ ﻧاورﻳﻦ او ﻣات‪ ３‬بدل شﻮ؟‬ ‫د پيغمبر د ژوند تر ټولو سخت‪ ３‬شيب‪３‬‬ ‫د پﻴﻐﻤبر پﻪ حضﻮرک‪ ３‬اووه تﻨﻪ اﻧصار ﻣﻠ‪／‬ري ﻳ‪ ３‬پﻪ شﻬادت ورسﻴدل‪ .‬ﻳﻮازې دوه ﻗرﻳش‬ ‫ﻣﻠ‪／‬رٍ ي(طﻠحﻪ بﻦ عبﻴداهلل او سﻌد بﻦ ابی وﻗاص رضی اهلل عﻨﻬﻤا) ﻟﻪ ﻫﻐﻪ سره پات‪ ３‬وو‪ .‬دا د‬ ‫پﻴﻐﻤبر د ژوﻧد تر ！ﻮﻟﻮ سخت ساعتﻮﻧﻪ او د ﻣشرکاﻧﻮ ﻟپاره ﻳﻮ زرﻳﻦ وخت و‪ ،‬چ‪ ３‬ﻟﻪ دې ＇خﻪ‬ ‫ﻳ‪ ３‬ﻟﻮﻳﻪ ‪＂－‬ﻪ پﻮرتﻪ ک‪７‬ه‪ .‬عتبﻪ بﻦ ابی وﻗاص ﻳﻮه ډبره د پﻴﻐﻤبر پﻪ ﻟﻮري ور‪－‬ﻮزاره ک‪７‬ه چ‪ ３‬د ﻻﻧدې‬ ‫＊‪ ９‬خﻮا رباعﻲ ﻣبارک ﻏاښ ﻳ‪ ３‬ﻣات او ﻻﻧدﻳﻨ‪ ９‬شﻮﻧ‪６‬ه ﻳ‪！ ３‬پﻲ شﻮه ‪.‬‬ ‫عبداهلل بﻦ شﻬاب زﻫری د ﻣحﻤد ﻣبارک ﻣخ زخﻤﻲ ک‪ ７‬او عبداهلل بﻦ ﻗﻤئة د پﻴﻐﻤبر پﻪ‬ ‫ﻣبارکﻪ اوږه باﻧدې د تﻮرې ‪－‬ﻮزار وک‪ .７‬خﻮ ＇رﻧ‪／‬ﻪ چ‪ ３‬ده ﻣبارک دوه زﻏرې اﻏﻮست‪ ３‬وې ＇ﻪ تاوان‬ ‫ورتﻪ وﻧﻪ رسﻴد‪ ،‬بﻴا ﻳ‪ ３‬د ده پﻪ ﻣبارک ﻣخ باﻧدې ‪－‬ﻮزار وک‪ .７‬ﻫﻤﻐﻪ و چ‪ ３‬د خپﻠ‪ ３‬زﻏره دارې خﻮﻟ‪９‬‬ ‫دوې ک‪７‬ۍ ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻣبارک ﻣخ ک‪＊ ３‬خ‪ ３‬شﻮې‪.‬‬ ‫پﻪ دې ک‪ ３‬ﻫﻴ＆ شک ﻧشتﻪ چ‪ ３‬د ﻗرﻳشﻮ ﻣﻘصد د پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ وړل وه‪ ،‬خﻮ ﻫﻐﻪ دوو زړورو‬ ‫ﻗرﻳشﻮ سﻌد او طﻠحﻪ رضی اهلل عﻨﻬﻤا خپﻠﻪ ب‪５‬ساري اتﻠﻮﻟﻲ او زړورتﻮب و＊ﻮد‪ .‬سره ﻟﻪ دې چ‪３‬‬ ‫ﻫﻐﻮی ﻟﻪ دوو تﻨﻮ ＇خﻪ زﻳات ﻧﻪ وو‪ ،‬خﻮ ﻣشرکان ﻳ‪ ３‬پرې ﻧ‪＋‬ﻮدل چ‪ ３‬خپﻞ بد ﻣﻘصد پﻮره ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫پﻪ دې خطرﻧاکﻮ شﻴبﻮ ک‪ ３‬اهلل تﻌاﻟﻰ د پﻴﻐﻤبر د ساتﻨ‪ ３‬ﻟپاره خپﻠ‪ ３‬دوې ﻧژدې پر＊ت‪(３‬جبرائﻴﻞ‬ ‫اوﻣﻴکائﻴﻞ ) راوﻟﻴ‪８‬ﻟ‪ ３‬چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ﻧﻪ ﻳ‪ ３‬سختﻪ دﻓاع کﻮﻟﻪ‪ ،‬خﻮ پﻴﻐﻤبر پﻪ دې دردﻣﻨﻮ شﻴبﻮک‪３‬‬

‫‪70‬‬

‫د خپﻠﻮ سخت زړو د＊ﻤﻨاﻧﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ د ﻏﻢ‪ ،‬آﻓت او بﻼ ﻏﻮ＊تﻠﻮ پر‪＄‬ای د＊ﻴ‪ ３２／‬دعا وک‪７‬ه‪ ،‬وﻳ‪３‬‬ ‫ﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬ای اهلل! زﻣا ﻗﻮم تﻪ ب‪＋‬ﻨﻪ وک‪７‬ه‪＄ ،‬کﻪ ﻫﻐﻮی ﻧﻪ پﻮﻫﻴ‪８‬ي‪ .‬ای اهلل! زﻣا ﻗﻮم تﻪ ﻫداﻳت وک‪７‬ه؛‬ ‫‪＄‬کﻪ ﻫﻐﻮی ﻧﻪ پﻮﻫﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫د پيغمبر ‪－‬رد چاپيره د صحابه وو رضي اهلل عنهم راټوليدل‪:‬‬ ‫د پﻴﻐﻤبر ﻏﻮره ﻣﻠ‪／‬رو‪ ،‬چ‪ ３‬پﻪ ج‪７／‬ه ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ！ﻮﻟﻮ ﻧﻪ ﻣخک‪ ３‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ صﻔﻮﻧﻮک‪＄ ３‬ای‬ ‫درﻟﻮد‪ ،‬د رسﻮل اکرم د ﻏ‪ ８‬پﻪ اورﻳدﻟﻮ ﻳ‪ ３‬پﻪ ډﻳره بﻴ‪７‬ه ﻫﻐﻪ تﻪ ‪＄‬اﻧﻮﻧﻪ راورسﻮل او پﻴﻐﻤبر ﻳ‪３‬‬ ‫！پ‪ ３‬اووه تﻨﻪ اﻧصارﻳ‪ ３‬شﻬﻴدان وﻟﻴدل‪.‬‬ ‫ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧﻲ کسان چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر تﻪ راورسﻴدل‪ :‬ابﻮبکر صدﻳﻖ او ابﻮ عبﻴده بﻦ جراح رضی اهلل عﻨﻬﻤا‬ ‫وو‪.‬‬ ‫د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟﻪ اتﻠ‪ ３‬ډﻟ‪＇ ３‬خﻪ‪ :‬عﻠی بﻦ ابی طاﻟب‪ ،‬ابﻮ دجاﻧﻪ‪ ،‬ﻣصﻌب بﻦ ُعﻤﻴر‪ ،‬سﻬﻴﻞ بﻦ‬ ‫ُحﻨﻴﻒ‪ ،‬ﻣاﻟک بﻦ سﻨان‪ ،‬ام عﻤار(ﻧسﻴبﻪ بﻨت کﻌب) ﻗتاده بﻦ ﻧﻌﻤان‪ ،‬عﻤر بﻦ خطاب‪ ،‬حاطب بﻦ‬ ‫ابی بﻠتﻌﻪ‪ ،‬او ابﻮطﻠحﻪ رضی اهلل عﻨﻬﻢ د پﻴﻐﻤبر ‪－‬رد چاپﻴره راﻏﻠﻲ وو‪ .‬ابﻮ دجاﻧﻪ او ابﻮطﻠحﻪ‬ ‫رضﻲ اهلل عﻨﻬﻤا د دﻳﻮال پﻪ ＇ﻴر د پﻴﻐﻤبر پﻪ ﻣخک‪ ３‬وﻻړ وو او د د＊ﻤﻦ د حﻤﻠﻮ پﻪ وړاﻧدې ﻳ‪３‬‬ ‫خپﻠ‪ ３‬سﻴﻨ‪ ３‬سپر ک‪７‬ې وې‪ ،‬تر＇ﻮ پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ ﻏشﻮ ＇خﻪ وساتﻲ‪.‬‬ ‫د لوست عبرتونه‬ ‫د احد ج‪７／‬ه د اهلل ﻟﻪ ﻟﻮري د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟپاره ﻳﻮه ﻟﻮﻳﻪ آزﻣﻮﻳﻨﻪ وه‪.‬‬ ‫د اﻣﻴر د پﻴروۍ ﻻزﻣﻮاﻟی پﻪ ﻫﻐﻪ ＇ﻪ ک‪ ３‬چ‪－ ３‬ﻨاه ﻧﻪ گ‪２‬ﻞ کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫د پ‪５‬ﻐﻤبر د ﻫﻐﻮ ﻳاراﻧﻮ د ﻓضﻴﻠت اثبات چ‪ ３‬د جﻨ‪ ，‬پﻪ ﻣﻴدان ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻣﻘاوﻣت ک‪７‬ى‪.‬‬ ‫دپﻴﻐﻤبر ﻣﻴ‪７‬اﻧﻪ ب‪５‬ساري وه‪ .‬پﻪ ﻫﻐﻮ شﻴبﻮک‪ ３‬چ‪！ ３‬ﻮل ﻟﻪ وﻳرې سره ﻣخاﻣخ وو‪ ،‬ﻫﻐﻪ د ﻏره پﻪ‬ ‫＇ﻴر ！ﻴﻨ‪ ，‬وﻻړ و‪.‬‬

‫‪71‬‬

‫ارزونه‬ ‫‪١‬ـ پﻪ احد ک‪ ３‬اسﻼﻣﻲ ﻟ‪＋‬کر ﻟﻪ برﻳاﻟﻴتﻮب ＇خﻪ وروستﻪ وﻟی ﻟﻪ ﻣات‪ ３‬سره ﻣخاﻣخ شﻮ؟‬ ‫‪٢‬ـ ﻫﻐﻪ د اهلل تﻌاﻟﻰ د＊ﻤﻨان چ‪ ３‬پﻪ پﻴﻐﻤبر ﻳ‪ ３‬حﻤﻠﻪ وک‪７‬ه‪＇ ،‬ﻪ ﻧﻮﻣﻴدل او کﻮم کرﻏﻴ‪７‬ن عﻤﻠﻮﻧﻪ‬ ‫ﻳ‪ ３‬ترسره ک‪７‬ل؟‬ ‫‪٣‬ـ د ج‪７／‬ې پﻪ ډ‪－‬ر ک‪ ３‬د صحابﻪ وو ﻟﻪ ډﻟ‪＇ ３‬خﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ی چا ‪＄‬ان رسﻮل اکرم تﻪ ورساوه؟‬ ‫‪٤‬ـ ﻫﻐﻪ دوه ﻗرﻳشﻲ صحابﻪ‪ ،‬چ‪ ３‬ﻟﻪ اوو تﻨﻮ اﻧصارو سره ﻳ‪ ３‬ﻳﻮ‪＄‬ای د رسﻮل اکرم ＇خﻪ دﻓاع‬ ‫کﻮﻟﻪ‪＇ ،‬ﻪ ﻧﻮﻣﻴدل؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫د احد د ج‪７／‬ې ＇خﻪ ﻣﻮ ＇ﻪ درسﻮﻧﻪ او عبرتﻮﻧﻪ واخﻴستﻞ‪ ،‬پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪72‬‬

‫نولسم لوست‬

‫د احد غزا(‪)۴‬‬ ‫د محاصرې ماتيدل‬ ‫د اسﻼﻣﻲ ﻟ‪＋‬کر بﻴرﻏچﻲ‪ ،‬ﻣصﻌب بﻦ عﻤﻴر ﻟﻪ ب‪５‬ساري ﻣﻘاوﻣت ＇خﻪ وروستﻪ پﻪ شﻬادت‬ ‫ورسﻴد‪ .‬د اهلل رسﻮل بﻴرغ عﻠﻲ بﻦ ابی طاﻟب تﻪ ورک‪ .７‬ﻫﻐﻪ ﻫﻢ پﻪ زﻳاتﻪ ﻣﻴ‪７‬اﻧﻪ وجﻨ‪／‬ﻴد‪.‬‬ ‫ﻫﻤدارﻧ‪／‬ﻪ ﻧﻮر صحابﻪ رضﻲ اهلل عﻨﻬﻢ چ‪ ３‬د ج‪７／‬ې پﻪ ډ‪－‬ر ک‪ ３‬حاضر وو پﻪ زړورتﻮب ﻳ‪ ３‬جﻨ‪，‬‬ ‫او دﻓاع وک‪７‬ه‪ ،‬پﻪ دې تﻮ‪－‬ﻪ پﻴﻐﻤبر وکﻮﻻی شﻮل د خپﻞ ﻟ‪＋‬کر ﻟپاره‪ ،‬چ‪ ３‬ﻣحاصره وو‪ ،‬ﻻره‬ ‫خﻼصﻪ ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫د شهيدانو مثله کول‬ ‫ﻣشرکان د پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ حاﻟت ＇خﻪ خبر ﻧﻪ وو‪ .‬پﻪ دې ﻳﻘﻴﻦ وو چ‪ ３‬ﻫﻐﻪ وژل شﻮی دی‪ ،‬ﻧﻮ ‪＄‬کﻪ‬ ‫خپﻞ تﻢ ‪＄‬ای تﻪ راو‪－‬ر‪＄‬ﻴدل او د ﻣک‪ ３‬پﻪ ﻟﻮري ستﻨﻴدو تﻪ چﻤتﻮ شﻮل‪ ،‬د ﻣشرکاﻧﻮ ﻳﻮ شﻤﻴر ﻧارﻳﻨﻪ‬ ‫او ＊‪％‬ﻮ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د شﻬﻴداﻧﻮ جسدوﻧﻮ تﻪ ﻣخﻪ ک‪７‬ه ﻫﻐﻮی ﻳ‪ ３‬ﻣثﻠﻪ ک‪７‬ل؛ ﻏﻮږوﻧﻪ‪ ،‬پزې او ﻧﻮر‬ ‫‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻏ‪７‬ي ﻳ‪ ３‬ترې پرې ک‪７‬ل‪ .‬د عتبﻪ ﻟﻮر ﻫﻨدې د حضرت حﻤزه ‪／＄‬ر راووﻳستﻠﻮ‪ ،‬پﻪ ﻏا＊ﻮﻧﻮ‬ ‫ﻳ‪ ３‬وژووﻟﻮ او ﻧﻮرو ＊‪％‬ﻮ د شﻬﻴداﻧﻮ ﻟﻪ ﻏﻮږو او پزو ＇خﻪ خپﻠﻮ ‪＄‬اﻧﻮ تﻪ د پ‪＋‬ﻮ او ﻏاړې آﻣ‪５‬ﻠﻮﻧﻪ‬ ‫جﻮړ ک‪７‬ل‪.‬‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻣشرکان پﻪ بشپ‪７‬ه تﻮ‪－‬ﻪ د ستﻨﻴدو ﻟپاره چﻤتﻮشﻮل‪ ،‬ابﻮسﻔﻴان د ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ د تﻌﻘﻴب ﻟپاره ﻏره‬ ‫تﻪ وختﻠﻮ‪ ،‬چﻴﻐ‪ ３‬اوﻧارې ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ې‪:‬آﻳا ستاس‪ ３‬پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬ﻣحﻤد شتﻪ؟ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ‪＄‬ﻮاب ورﻧﻪ ک‪،７‬‬ ‫وﻳ‪ ３‬وﻳﻞ‪:‬آﻳا ستاس‪ ３‬پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬د ابﻮﻗحاﻓﻪ زوی(ابﻮبکر صدﻳﻖ ) شتﻪ؟ ﻣسﻠﻤاﻧان بﻴا ﻫﻢ چﻮپ‬ ‫پات‪ ３‬شﻮل‪ .‬بﻴا ﻳ‪ ３‬ووﻳﻞ‪ :‬آﻳا ستاس‪ ３‬پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬عﻤر بﻦ خطاب شتﻪ؟ بﻴا ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ ‪＄‬ﻮاب واﻧﻪ ورﻳد؛‬ ‫‪＄‬کﻪ ﻫﻐﻮی پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ ‪＄‬ﻮاب ورکﻮﻟﻮ ＇خﻪ ﻣﻨع ک‪７‬ي وو‪ ،‬خﻮ عﻤر وﻧﻪ شﻮ ک‪７‬ای ﻟﻪ ‪＄‬ﻮاب‬ ‫ورکﻮﻟﻮ ＇خﻪ ‪＄‬ان وساتﻲ‪ ،‬وﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬ای د اهلل د＊ﻤﻨﻪ د ﻫﻐﻮ چ‪ ３‬دې ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ واخستﻞ ！ﻮل‬ ‫ژوﻧدي دي‪ .‬او اهلل ﻳ‪ ３‬پﻪ خپﻞ ﻓضﻞ اوکرم سره ساتﻲ‪.‬‬ ‫ابﻮسﻔﻴان ﻟﻪ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ سره د ＇ﻮ پﻮ＊تﻨﻮ او ‪＄‬ﻮابﻮﻧﻮ ﻟﻪ تبادﻟ‪＇ ３‬خﻪ وروستﻪ ﻟﻪ خپﻞ ﻟ‪＋‬کرسره‬ ‫ﻳﻮ‪＄‬ای د ستﻨﻴدو ﻻره وﻧﻴﻮﻟﻪ‪ .‬او پﻪ راتﻠﻮﻧکﻲ کال ﻳ‪ ３‬پﻪ بدرک‪ ３‬د ﻣخاﻣخ ج‪７／‬ې ژﻣﻨﻪ وک‪７‬ه‪.‬‬

‫‪73‬‬

‫د شهيدانو خاورو ته سپارل‬ ‫پﻴﻐﻤبر پﻪ خپﻠﻪ د شﻬﻴداﻧﻮ پﻪ جﻨازه ک‪ ３‬حاضر و‪ .‬د صحابﻪ وو رضﻲ اهلل عﻨﻬﻢ ﻫﻐ‪ ３‬ډﻟ‪ ３‬تﻪ چ‪３‬‬ ‫خپﻞ شﻬﻴدان ﻳ‪ ３‬ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ وړي وو‪ ،‬اﻣر وک‪＇ ７‬ﻮ ﻫﻐﻮی شﻬﻴدان ب‪５‬رتﻪ احد تﻪ را ورسﻮي‪.‬‬ ‫شﻬﻴدان ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ خپﻠﻮ جاﻣﻮ سره ﻳﻮ‪＄‬ای‪ ،‬پرتﻪ ﻟﻪ ﻏسﻞ ورکﻮﻟﻮ ＇خﻪ‪ ،‬پﻪ ﻫﻤﻐﻪ ‪＄‬ای ک‪ ３‬چ‪ ３‬پﻪ‬ ‫شﻬادت رسﻴدﻟﻲ وو‪ ،‬خاورو تﻪ وسپارل‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر دوه ﻳا درې تﻨﻪ پﻪ ﻳﻮه ﻗبرک‪ ３‬اﻳ‪＋‬ﻮدل اوکﻠﻪ ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ دوه ﻧارﻳﻨﻪ پﻪ ﻳﻮه جاﻣﻪ ک‪ ３‬ﻧﻐ‪＋‬تﻞ‪.‬‬ ‫رسﻮل اهلل د شﻬﻴداﻧﻮ د سردار حضرت حﻤزه پﻪ ﻟﻴدﻟﻮ چ‪ ３‬تره او رضاعﻲ ورور ﻳ‪ ３‬و‪،‬‬ ‫زﻳات ﻏﻤجﻦ شﻮ او وﻳ‪ ３‬ژړل او اﻣر ﻳ‪ ３‬وک‪ ７‬چ‪ ３‬ﻫﻐﻪ ﻟﻪ عبداهلل بﻦ جحش سره‪ ،‬چ‪ ３‬دحضرت‬ ‫حﻤزه خﻮرﻳی او رضاعﻲ ورور و‪ ،‬ﻳﻮ‪＄‬ای خاورو تﻪ وسپارئ‪.‬‬ ‫مدين‪ ３‬منورې ته راستنيدل‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬رسﻮل اکرم د شﻬﻴداﻧﻮ ﻟﻪ ＊خﻮﻟﻮ ＇خﻪ وز‪－‬ار شﻮ‪ ،‬د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې پﻪ ﻟﻮري روان‬ ‫شﻮ‪ ،‬د ﻫﻤﻐ‪ ３‬ور‪ ３＄‬د ﻣا＊ام پﻪ ﻣﻬال‪ ،‬چ‪ ３‬د ﻫجرت درﻳﻢ کال او د شﻮال د ﻣﻴاشت‪ ３‬اووﻣﻪ ﻧﻴ＂ﻪ وه‬ ‫ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ راﻏی‪.‬‬ ‫ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ تﻪ دې ج‪７／‬ې ډﻳر دراﻧﻪ تﻠﻔات رسﻮﻟﻲ وه‪ .‬اوﻳا تﻨﻪ چ‪ ３‬زﻳاتره (‪ ٦٥‬تﻨﻪ)ﻳ‪ ３‬اﻧصار وو پﻪ‬ ‫شﻬادت ورسﻴدل‪ ،‬خﻮ ﻟﻪ ﻣشرکاﻧﻮ ＇خﻪ ‪ ٣٧‬تﻨﻪ ووژل شﻮل‪.‬‬ ‫ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د احد ﻟﻪ ﻏزا ＇خﻪ ﻟﻪ راستﻨﻴدو وروستﻪ‪ ،‬سره ﻟﻪ دې چ‪ ３‬ډﻳر سخت ست‪７‬ي او ستﻮﻣاﻧﻪ‬ ‫وو‪ ،‬شپﻪ د چﻤتﻮواﻟﻲ پﻪ حال تﻴره ک‪７‬ه او ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ د داخﻠﻴدو د ﻻرو او د اسﻼﻣﻲ ﻟ‪＋‬کر ﻟﻪ‬ ‫ستر ﻗﻮﻣاﻧدان (پﻴﻐﻤبر ) ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ کﻠکﻪ ساتﻨﻪ کﻮﻟﻪ‪.‬‬ ‫د حمراء االسد غزا‬ ‫پﻴﻐﻤبر شپﻪ د ج‪７／‬ې پﻪ اﻧدﻳ‪＋‬ﻨﻪ ک‪ ３‬تﻴره ک‪７‬ه‪ ،‬ﻟﻪ دې ＇خﻪ وﻳرﻳده چ‪ ３‬کﻴدای شﻲ ﻣشرکان‬ ‫ﻣتﻮجﻪ شﻲ چ‪ ３‬د جﻨ‪ ，‬پﻪ ﻣﻴدان ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ کاﻣﻴاب‪＇ ９‬خﻪ سﻤﻪ ‪＂－‬ﻪ پﻮرتﻪ ﻧﻪ ک‪７‬ه‪ ،‬بﻴا جﻨ‪ ，‬تﻪ را‬ ‫و‪－‬ر‪＄‬ﻲ‪ .‬ﻟﻪ دې کبﻠﻪ پﻴﻐﻤبر ﻫﻮډ وک‪ ７‬چ‪ ３‬د ﻣک‪ ３‬ﻟ‪＋‬کر تﻌﻘﻴب ک‪７‬ي‪ ،‬سبا پﻴﻐﻤبر بﻴا خﻠک‬ ‫ﻟﻪ د＊ﻤﻦ سره د ﻣﻘابﻠ‪ ３‬ﻟپاره راوﻏﻮ＊تﻞ او وﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬پرتﻪ ﻟﻪ ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ ＇خﻪ چ‪ ３‬د احد پﻪ‬ ‫ج‪７／‬ه ک‪ ３‬حاضر وو‪ ،‬ﻟﻪ ﻣﻮږ سره دې ﻧﻮر خﻠک ﻧﻪ را‪＄‬ﻲ‪ .‬پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ سره چ‪３‬‬

‫‪74‬‬

‫د احد پﻪ ﻏزا ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬شرکت ک‪７‬ی و‪ ،‬ﻳﻮ ‪＄‬ای ﻟﻪ ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې ＇خﻪ وخﻮ‪＄‬ﻴد او د حﻤراءاﻻسد‬ ‫سﻴﻤ‪ ３‬تﻪ چ‪ ３‬د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې پﻪ اتﻪ ﻣﻴﻠﻲ (کابﻮ پﻪ ‪ ١٥‬کﻴﻠﻮﻣترۍ) ک‪ ３‬پرتﻪ ده‪ ،‬ورسﻴد‪ .‬د ＇ﻪ وخت‬ ‫ﻟپاره ﻫﻠتﻪ تﻢ شﻮ‪ .‬پﻴﻐﻤبر د ﻳﻮې رواﻧﻲ ج‪７／‬ې ﻟپاره ﻣﻌبد بﻦ ابی ﻣﻌبد خزاعی چ‪ ３‬ﻧﻮی ﻣسﻠﻤان‬ ‫شﻮی و‪ ،‬واستﻮه تر＇ﻮ ابﻮسﻔﻴان د ج‪７／‬ې ﻟﻪ اداﻣ‪＇ ３‬خﻪ ﻣﻨع ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫د پﻴﻐﻤبر اﻧد‪＋４‬ﻨﻪ د ﻗرﻳشﻮ د ﻟ‪＋‬کر ﻟﻪ بﻴرتﻪ را‪－‬ر‪＄‬ﻴدو ＇خﻪ پﻪ بشپ‪７‬ه تﻮ‪－‬ﻪ پﻪ ‪＄‬ای وه‪＄ ،‬کﻪ‬ ‫ﻗرﻳش چ‪ ３‬کﻠﻪ د روحاء سﻴﻤ‪ ３‬تﻪ ورسﻴدل‪ ،‬ﻳﻮ بﻞ ﻳ‪ ３‬ﻣﻼﻣت ک‪７‬ل او ﻫﻮډ ﻳ‪ ３‬وک‪ ،７‬تر＇ﻮ پﻪ ﻣدﻳﻨﻪ‬ ‫ﻳرﻏﻞ وک‪７‬ي‪ ،‬خﻮ ﻣخک‪ ３‬ﻟﻪ دې چ‪ ３‬ابﻮسﻔﻴان خپﻞ ﻟ‪＋‬کر ﻟﻪ تﻤ‪％‬ای ＇خﻪ وخﻮ‪＄‬ﻮي‪ ،‬ﻣﻌبد چ‪３‬‬ ‫ابﻮسﻔﻴان ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ اسﻼم راوړﻟﻮ ＇خﻪ خبر ﻧﻪ و‪ ،‬ﻫﻐﻮی تﻪ ور ورسﻴد‪ .‬ابﻮسﻔﻴان ترې وپﻮ＊تﻞ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ‬ ‫‪＄‬اﻳﻪ چ‪ ３‬راﻏﻠی ﻳ‪＇ ３‬ﻪ خبر ﻟرې؟ ﻣﻌبد ووﻳﻞ‪ :‬ﻣحﻤد او ﻣﻠ‪／‬ري ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې ＇خﻪ د‬ ‫باﻧدې راوتﻠﻲ وو او ﻳﻮ ﻟﻮی ﻟ‪＋‬کرستاس‪ ３‬پﻪ ﻟ＂ﻪ ک‪ ３‬دی‪ .‬ﻣخک‪ ３‬ﻟﻪ دې چ‪ ３‬تاس‪ ３‬تﻤ‪％‬ای پرﻳ‪８‬دئ‪،‬‬ ‫د ﻫﻐﻮی د ﻟ‪＋‬کرو د ﻣخ‪ ３‬کسان تاسﻮ تﻪ را رسﻴ‪８‬ي‪ .‬ابﻮسﻔﻴان ووﻳﻞ‪ :‬پﻪ اهلل ﻗسﻢ ﻫﻮډ ﻟرو چ‪ ３‬بﻴرتﻪ‬ ‫ستاﻧﻪ شﻮ او د ﻫﻐﻮی رﻳ‪ ３＋‬را وباسﻮ‪.‬‬ ‫ﻣﻌبد ووﻳﻞ‪ :‬داس‪ ３‬ﻣﻪ کﻮئ‪ ،‬زه ستاسﻮ ＊ﻴ‪２／‬ﻪ ﻏﻮاړم‪ .‬د ﻣک‪ ３‬د ﻟ‪＋‬کر ﻫﻮډ سست شﻮ‪ .‬ډار او‬ ‫تشﻮﻳش ور باﻧدې ﻏاﻟب شﻮ او د ﻣک‪ ３‬پﻪ ﻟﻮري ستﻨﻴدﻟﻮ تﻪ ﻳ‪ ３‬ترجﻴح ورک‪７‬ه‪ .‬رسﻮل درې ور‪３＄‬‬ ‫ﻫﻠتﻪ پات‪ ３‬شﻮ‪ .‬بﻴا ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ ستﻮن شﻮ‪.‬‬ ‫(‪)٢‬ه（ونه‬ ‫‪－‬راﻧﻮ زده کﻮوﻧکﻮ‪ ،‬د ﻣشرکاﻧﻮ ﻟﻪ طرﻓﻪ د شﻬﻴداﻧﻮ د ﻣثﻠﻪ کﻮﻟﻮ او حﻤراء اﻻسد تﻪ د پﻴﻐﻤبر د‬ ‫ﻟ‪＋‬کر اﻳستﻠﻮ ﻻﻣﻠﻮﻧﻪ ＇ﻪ وو؟‬ ‫د لوست عبرتونه‬ ‫د احد ﻟﻪ ﻏزا او ﻫﻐﻮ آزﻣﻮﻳﻨﻮ ＇خﻪ چ‪ ３‬ﻣسﻠﻤاﻧان ورسره ﻻس او ‪－‬رﻳﻮان وو‪ ،‬ﻻﻧدې حکﻤتﻮﻧﻪ‬ ‫اخﻴستﻞ کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫د بدو پاﻳﻠﻮ سره د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻣخاﻣخ کﻴدل د پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ اﻣر ＇خﻪ د سرﻏ‪７‬وﻧ‪ ３‬پﻪ وخت ک‪３‬‬ ‫چ‪ ３‬ﻟکﻪ ＇رﻧ‪／‬ﻪ ﻏشﻴﻮ وﻳشتﻮﻧکﻮ خپﻞ ‪＄‬ای پرﻳ‪＋‬ﻮد‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبران عﻠﻴﻬﻢ اﻟسﻼم او پﻴروان ﻳ‪ ３‬د تﻞ ﻟپاره د اهلل تﻌاﻟﻰ ﻟﻪ خﻮا ازﻣاﻳﻞ شﻮي دي‪ .‬پﻪ دې ک‪ ３‬د‬

‫‪75‬‬

‫اهلل تﻌاﻟﻰ حکﻤت دا دی کﻪ ﻫﻐﻮی ﻫر وخت کاﻣﻴاب شﻲ‪،‬ﻧﻮ بﻴا ！ﻮل کاﻓران ﻫﻢ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟﻪ ！ﻮﻟﻲ‬ ‫سره ﻳﻮ‪＄‬ای کﻴ‪８‬ي‪ ،‬ﻧﻮ ﻫﻐﻪ ＇ﻮک چ‪ ３‬پﻪ اﻳﻤان ک‪ ３‬ر＊تﻨﻮﻧﻲ دي‪ ،‬ﻟﻪ ﻧﻮرو ＇خﻪ ﻧﻪ پﻴژﻧدل کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫ﻫﻤدارﻧ‪／‬ﻪ کﻪ پﻴﻐﻤبران پرﻟﻪ پس‪ ３‬ﻣات‪ ３‬وخﻮري‪ ،‬د پﻴﻐﻤبرۍ ﻣﻘصد ﻧﻪ پﻮره کﻴ‪８‬ي‪ .‬ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ اﻟﻬﻲ‬ ‫حکﻤت دا ﻏﻮاړي چ‪ ３‬د پﻴﻐﻤبراﻧﻮ پﻪ چاروک‪ ３‬ﻣات‪ ３‬اوکاﻣﻴاب‪ ９‬دواړه ﻣﻮجﻮدې وي‪.‬‬ ‫د ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ ＇ﻴرې د احد ﻟﻪ ج‪７／‬ې ＇خﻪ ﻣخک‪ ３‬پ＂‪ ３‬وې‪ ،‬خﻮکﻠﻪ چ‪ ３‬دا پﻴ‪＋‬ﻪ راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ شﻮه‪،‬‬ ‫ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ خپﻞ ک‪７‬ه وړه ＇ر‪－‬ﻨد ک‪７‬ل او ﻣسﻠﻤاﻧان پﻪ دې پﻮه شﻮل چ‪ ３‬پﻪ خپﻠﻮ کﻮروﻧﻮ ک‪ ３‬کﻴﻨﻪ‬ ‫ﻟروﻧکﻲ د＊ﻤﻨان ﻟري‪ ،‬ﻧﻮ باﻳد ﻟﻪ ﻫﻐﻮی ＇خﻪ ‪＄‬ان ﻟرې وساتﻲ او د ﻣﻘابﻠ‪ ３‬ﻟپاره ﻳ‪ ３‬چﻤتﻮ وي‪.‬‬ ‫پﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ ‪＄‬اﻳﻮﻧﻮک‪ ３‬پﻪ اﻟﻬﻲ کﻮﻣک او ﻣﻼت‪７‬ک‪ ３‬تآخﻴر د ﻧﻔس ﻟﻪ ﻏﻮ＊تﻠﻮ سره د ﻳﻮ ډول ﻣﻘابﻠ‪ ３‬او‬ ‫د کبر د ﻣاتﻮاﻟﻲ ﻻﻣﻞ ‪－‬ر‪＄‬ﻲ‪ ،‬ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻣسﻠﻤاﻧان د اهلل ﻟﻪ خﻮا وازﻣﻮﻳﻞ شﻮل‪ ،‬صبر او‬ ‫استﻘاﻣت ﻳ‪ ３‬ﻏﻮره ک‪ ،７‬خﻮ ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ ﻟﻪ ب‪ ３‬صبرۍ او عذر او زارۍ ＇خﻪ کار واخﻴست‪.‬‬ ‫د اهلل تﻌاﻟی دا اراده وه چ‪ ３‬خپﻞ د＊ﻤﻨان ﻫﻼک ک‪７‬ي‪ .‬ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ داسی شراﻳط او حاﻻت ﻳ‪３‬‬ ‫برابر ک‪７‬ل چ‪ ３‬د ﻫﻐﻮی د ﻫﻼکت ﻻﻣﻞ و گر‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫د اسﻼم ＇خﻪ پﻪ دﻓاع او د پ‪５‬ﻐﻤبر پﻪ حﻤاﻳت ک‪ ３‬د صحابﻪ کراﻣﻮ ثابت ﻗدﻣﻲ او صبر ددوي‬ ‫پﻪ عظﻤت‪ ،‬ﻟﻮړ شان او د اسﻼم پﻪ ﻧشر ک‪ ３‬ددوي د ستر رول ﻳﻮ بﻞ دﻟﻴﻞ دی‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪١‬ـ پﻴﻐﻤبر ＇ﻪ ډول د کﻔارو ﻟﻪ ﻣحاصرې ＇خﻪ ‪＄‬ان خﻼص او خپﻠﻮ ﻣﻠ‪／‬رو تﻪ ورسﻴد؟‬ ‫‪٢‬ـ د احد شﻬﻴدان ＇رﻧ‪／‬ﻪ خاورو تﻪ وسپارل شﻮل؟‬ ‫‪٣‬ـ د احد د ج‪７／‬ې د دواړو خﻮاوو اﻧساﻧﻲ تﻠﻔات ＇ﻮ تﻨﻪ وو؟‬ ‫‪٤‬ـ حﻤراء اﻻسد پﻪ کﻮم ‪＄‬ای ک‪ ３‬پروت دی او پﻴﻐﻤبر وﻟ‪ ３‬ﻫﻐﻪ ‪＄‬ای تﻪ وﻻړ؟‬ ‫‪٥‬ـ د احد پﻪ ﻏزا ک‪ ３‬ﻟﻪ اﻟﻬﻲ حکﻤتﻮﻧﻮ ＇خﻪ دوه حکﻤتﻪ بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫داحد د ﻏزا عبرتﻮﻧﻪ خﻼصﻪ اوپﻪ خپﻠﻮکتابچﻮک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪76‬‬

‫شلم لوست‬

‫د احد په غزا ک‪ ３‬د مسلمانو ＊‪％‬و رول‬ ‫د احد پﻪ ج‪７／‬ه ک‪ ３‬ﻣسﻠﻤاﻧﻮ ＊‪％‬ﻮ د ﻣجاﻫدو ﻧارﻳﻨﻪ وو تر＇ﻨ‪ ，‬ﻓﻌاﻟﻪ وﻧ‪６‬ه درﻟﻮده‪ ،‬چ‪ ３‬پﻪ دې‬ ‫ﻟﻮست ک‪ ３‬ورتﻪ ﻟﻨ‪６‬ه اشاره کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫د احد په غزا ک‪ ３‬د مسلمانو ＊‪％‬و فعال حضور‬ ‫د احد ﻏزا ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧ‪ ９‬ج‪７／‬ه وه چ‪ ３‬ﻣسﻠﻤاﻧﻮ ＊‪％‬ﻮ ﻣجاﻫدﻳﻨﻮ تﻪ اوبﻪ رسﻮﻟ‪ ３‬او د ﻫﻐﻮی د ！پﻮﻧﻮ‬ ‫درﻣﻠﻨﻪ ﻳ‪ ３‬کﻮﻟﻪ‪ .‬سربﻴره پردې پﻪ دې ج‪７／‬ه ک‪ ３‬اتﻠ‪ ３％＊ ３‬چ‪ ３‬د ج‪７／‬ې ﻣﻴدان تﻪ ور داخﻠ‪３‬‬ ‫شﻮې وې‪ ،‬پﻪ تﻮرو او ﻟﻨدﻳﻮ سره د ﻣشرکاﻧﻮ پﻪ وړاﻧدې زړورې وجﻨ‪／‬ﻴدﻟ‪ .３‬ﻟﻪ دې ډﻟ‪％＊ ３‬ﻮ ＇خﻪ‪،‬‬ ‫چ‪ ３‬د احد پﻪ ﻏزا ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬شرکت ک‪７‬ی و‪ ،‬کﻮﻻی شﻮ د ام اﻟﻤؤﻣﻨﻴﻦ عائش‪ ،３‬د عﻤار ﻣﻮر‪ ،‬د جحش‬ ‫ﻟﻮر حﻤﻨ‪ ،３‬د ُسﻠﻴط ﻣﻮر‪ ،‬د ُسﻠﻴﻢ ﻣﻮر او ﻳﻮې اﻧصاري ＊‪ ３％‬رضﻲ اهلل عﻨﻬﻦ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ واخﻠﻮ چ‪３‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر او راشدﻳﻨﻮ خﻠﻔا وو ورتﻪ پﻪ درﻧﻪ ستر‪－‬ﻪ کتﻞ‪.‬‬ ‫ﻳﻮه ورځ اﻣﻴر اﻟﻤؤﻣﻨﻴﻦ عﻤر د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې پﻪ ＊‪％‬ﻮ جاﻣ‪ ３‬وﻳشﻠ‪ .３‬پﻪ پای ک‪ ３‬ﻳﻮه جاﻣﻪ پات‪３‬‬ ‫شﻮه‪＄ .‬ﻴﻨﻮ حاضرﻳﻨﻮ ووﻳﻞ‪ :‬ای اﻣﻴر اﻟﻤؤﻣﻨﻴﻦ! دﻏﻪ جاﻣﻪ دې خپﻠ‪ ３‬ﻣ‪５‬رﻣﻨ‪(( ３‬د عﻠﻲ ﻟﻮر ام‬ ‫کﻠثﻮم)) تﻪ ورک‪７‬ه‪.‬‬ ‫عﻤر ووﻳﻞ‪ :‬ﻟﻪ ！ﻮﻟﻮ ＇خﻪ د ُسﻠﻴط ﻣﻮر ﻣستحﻘﻪ ده‪＄ ،‬کﻪ د اﻧصارو ＊‪％‬ﻮ ﻟﻪ ډﻟ‪＇ ３‬خﻪ ده او‬ ‫ﻟﻪ ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ ＇خﻪ ده چ‪ ３‬ﻟﻪ پﻴﻐﻤبر سره ﻳ‪ ３‬بﻴﻌت ک‪７‬ی او د احد پﻪ ورځ ﻳ‪ ３‬ﻣﻮږ تﻪ ﻟﻪ اوبﻮ ﻧﻪ‬ ‫ډک ﻣشکﻮﻧﻪ راوړل‪.‬‬ ‫اﻧس بﻦ ﻣاﻟک رواﻳت کﻮي‪ :‬خﻠکﻮ د احد پﻪ ورځ ﻣات‪ ３‬وخﻮړه‪ .‬رسﻮل اهلل ﻳ‪ ３‬ﻳﻮازې‬ ‫پرﻳ‪＋‬ﻮد‪ .‬ﻣا د ابﻮبکر صدﻳﻖ ﻟﻮر عاﻳشﻪ او د سﻠﻴﻢ ﻣﻮر(خپﻠﻪ ﻣﻮر)ﻣ‪ ３‬وﻟﻴدې‪ ،‬چ‪ ３‬ﻟﻤﻨ‪ ３‬ﻳ‪３‬‬ ‫ب‪ ６‬وﻫﻠ‪ ３‬وې‪ .‬ﻣا ﻳ‪ ３‬پﻨ‪６‬ۍ ﻟﻴدﻟ‪ ،３‬ﻣشکﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ شا باﻧدې راوړل‪ .‬ﻫﻐﻪ ﻳ‪ ３‬د خﻠکﻮ پﻪ خﻮﻟﻮک‪３‬‬ ‫ورتﻮﻳﻮل بﻴرتﻪ بﻪ ستﻨﻴدﻟ‪ ３‬بﻴا بﻪ ﻳ‪ ３‬ډکﻮل اوراتﻠ‪ ３‬بﻪ دخﻠکﻮ پﻪ خﻮﻟﻮ ک‪ ３‬بﻪ ﻳ‪ ３‬خاﻟﻲ کﻮل‪.‬‬ ‫ت‪８‬ي ﻣجاﻫدﻳﻦ پﻪ اوبﻮ ﻣ‪７‬ول او د ！پﻴاﻧﻮ درﻣﻠﻨﻪ ﻳ‪ ３‬کﻮﻟﻪ‪ .‬ﻫﻤدارﻧ‪／‬ﻪ ام‬ ‫دجحش ﻟﻮر حﻤﻨ‪３‬‬ ‫اﻳﻤﻦ رضی اهلل عﻨﻬا بﻪ ！پﻴاﻧﻮتﻪ اوبﻪ ورکﻮﻟ‪.３‬‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻣسﻠﻤاﻧان پﻪ جﻨ‪ ，‬ک‪ ３‬ﻣات شﻮل‪ ،‬زﻳاتره ﻳ‪ ３‬د جﻨ‪ ，‬ﻟﻪ ﻣﻴدان ＇خﻪ وت‪＋‬تﻴدل‪ ،‬د‬

‫‪77‬‬

‫عبداﻟﻤطﻠب ﻟﻮر صﻔﻴ‪( ３‬د رسﻮل اهلل عﻤ‪ )３‬ﻧﻴزه پﻪ ﻻس وه‪ ،‬د ج‪７／‬ې ﻣﻴدان تﻪ راﻏﻠﻪ‪ .‬او د‬ ‫ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ روحﻴﻪ ﻳ‪ ３‬پﻴاوړې کﻮﻟﻪ‪.‬‬ ‫ام اﻳﻤﻦ ﻟﻪ جﻨ‪＇ ，‬خﻪ د ت‪＋‬تﻴدوﻧکﻮ کساﻧﻮ ﻟﻪ ﻳﻮې ډﻟ‪ ３‬سره ﻣخاﻣخ شﻮه‪ .‬د ﻫﻐﻮی پر ﻣخﻮﻧﻮ‬ ‫باﻧدې ﻳ‪ ３‬خاورې وروشﻴﻨدﻟ‪ .３‬داس‪ ３‬ﻳ‪ ３‬تﻬدﻳدول‪ :‬دﻏﻪ دوک (ﻳﻮه آﻟﻪ ده چ‪ ３‬ﻟﻪ وړﻳﻮ او پﻨب‪＇ ３‬خﻪ‬ ‫تار پرې جﻮړ‪８４‬ي‪ ).‬واخﻠﻪ او ＇رخ ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ه‪.‬‬ ‫رواﻳت ک‪７‬ی‪ :‬پﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ۍ ورځ ﻟﻪ ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې ＇خﻪ‬ ‫د عﻤاره ﻣﻮر(د کﻌب ﻟﻮر ﻧسﻴب‪)３‬‬ ‫راووتﻠﻢ چ‪ ３‬ووﻳﻨﻢ خﻠک ＇ﻪ کﻮي‪ .‬د اوبﻮ ډک ﻣشک را سره و‪ .‬پﻴﻐﻤبر تﻪ ورورسﻴدم چ‪ ３‬د‬ ‫خپﻠﻮ ﻣﻠ‪／‬رو ترﻣﻨ‪ ＃‬پﻪ ＊ﻪ ب‪２‬ﻪ د جﻨ‪ ，‬پﻪ حاﻟت ک‪ ３‬و او برﻻسﻲ ﻫﻢ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ برخﻪ وه‪ ،‬خﻮ‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻣات‪ ３‬وخﻮړه‪ ،‬ﻟﻪ پﻴﻐﻤبر ＇خﻪ د دﻓاع پﻪ ﻫﻮډ ستﻨﻪ او پﻪ جﻨ‪ ，‬بﻮختﻪ شﻮم‪.‬‬ ‫پﻪ تﻮره ﻣ‪ ３‬ﻟﻪ پﻴﻐﻤبر ＇خﻪ دﻓاع کﻮﻟﻪ‪ .‬پﻪ ﻟﻨدۍ ﻣ‪ ３‬ﻏشﻲ وارول‪ ،‬تر دې چ‪！ ３‬پ‪ ３‬شﻮم‪.‬‬ ‫پرتﻪ ﻟﻪ ډال ＇خﻪ جﻨ‪ ，‬کاوه‪ ،‬پﻴﻐﻤبر ﻫﻐﻪ شخص تﻪ چ‪３‬‬ ‫پﻪ دې جﻨ‪ ，‬ک‪ ３‬د عﻤار ﻣﻮر‬ ‫ﻟﻪ جﻨ‪＇ ，‬خﻪ د تﻴ‪＋‬ت‪ ３‬پﻪ حاﻟت ک‪ ３‬و‪ ،‬اﻣر وک‪" :７‬ډال دې د عﻤار ﻣﻮر تﻪ پرﻳ‪８‬ده‪ .‬د عﻤار ﻣﻮر ډا‬ ‫ل واخﻴست‪ .‬ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر د دﻓاع او ساتﻨ‪ ３‬ﻟپاره کار اخﻴست‪.‬‬ ‫عﻤر بﻦ خطاب رواﻳت کﻮي‪ :‬ﻟﻪ پﻴﻐﻤبر ＇خﻪ ﻣ‪ ３‬اورﻳدﻟﻲ چ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ ﻳ‪ :３‬ﻫﻴ＆ وخت(پﻪ‬ ‫احدک‪ )３‬ﻣ‪＊ ３‬ﻲ اوچپ ﻟﻮرٍ ي تﻪ ﻧﻪ دي کتﻠﻲ خﻮ د عﻤاره ﻣﻮر ﻣ‪ ３‬ﻟﻴدﻟﻪ چ‪ ３‬ﻧژدې بﻪ ﻣ‪ ３‬وﻻړه‬ ‫وه او ﻟﻪ ﻣا ＇خﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬دﻓاع کﻮﻟﻪ‪.‬‬ ‫دوﻟس ！پﻮﻧﻪ وخﻮړل‪ ،‬خﻮ ﻟﻪ ابﻦ ﻗﻤئﻪ ＇خﻪ پﻪ ﻏاړه خﻮړﻟﻰ‬ ‫پﻪ دې ج‪７／‬ه ک‪ ３‬د عﻤاره ﻣﻮر‬ ‫！پ ﻳ‪ ３‬تر ！ﻮﻟﻮ ﻟﻮی و‪ ،‬چ‪ ３‬ﻳﻮ کال ﻳ‪ ３‬درﻣﻠﻨﻪ کﻮﻟﻪ‪.‬‬ ‫د احد په غزا ک‪ ３‬د مسلمانو ＊‪％‬و صبر او زغم‬ ‫د ج‪７／‬ې ﻣﻴدان تﻪ راﻏﻠﻪ چ‪３‬‬ ‫د احد د ج‪７／‬ې ﻟﻪ پای تﻪ رس‪５‬دﻟﻮ ＇خﻪ وروستﻪ صﻔﻴﻪ‬ ‫خپﻞ ورور حضرت حﻤزه ﻟﻪ ﻧژدې ＇خﻪ ووﻳﻨﻲ‪ .‬پﻴﻐﻤبر زبﻴر بﻦ عﻮام (د صﻔﻴ‪ ３‬زوی)تﻪ‬ ‫وﻓرﻣاﻳﻞ‪:‬ﻣﻮر دې ووﻳﻨﻪ او بﻴرتﻪ ﻳ‪ ３‬و‪－‬ر‪＄‬ﻮه‪＇ ،‬ﻮ خپﻞ ورور پﻪ دې حاﻟت ک‪ ３‬وﻧﻪ وﻳﻨﻲ‪.‬‬ ‫زبﻴر ووﻳﻞ‪ :‬ﻣﻮرې‪ ،‬پﻴﻐﻤبر اﻣرک‪７‬ی چ‪ ３‬و‪－‬ر‪ .３＄‬صﻔﻴ‪ ３‬ووﻳﻞ‪ ،‬وﻟ‪３‬؟ زه خبره شﻮې ﻳﻢ چ‪３‬‬ ‫ورور ﻣ‪ ３‬ﻣثﻠﻪ شﻮی دی‪ .‬دا ﻫر ＇ﻪ د اهلل تﻌاﻟی پﻪ ﻻر ک‪ ３‬دي‪ .‬د اهلل خﻮ＊ﻪ‪ ،‬زﻣﻮږ د خﻮ＊‪９‬‬ ‫ﻻﻣﻞ دی‪ .‬ثﻮاب او بدﻟﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ اهلل ＇خﻪ ﻏﻮاړم او ان شاء اهلل صبر کﻮم‪.‬‬

‫‪78‬‬

‫راﻏﻠﻪ‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬زبﻴر ستﻮن شﻮ او رسﻮل اکرم تﻪ ﻳ‪ ３‬خبر ورک‪ ،７‬وﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪:‬پرﻳ‪８‬ده‪ .‬صﻔﻴﻪ‬ ‫حضرت حﻤزه تﻪ ﻳ‪ ３‬وکتﻞ‪ ،‬د جﻨازې ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻳ‪ ３‬اداء ک‪ ７‬او د استرجاع آﻳت(اﻧا هلل واﻧا اﻟﻴﻪ‬ ‫راجﻌﻮن) ﻳ‪ ３‬وواﻳﻪ او ﻟﻪ اهلل ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬ﻫﻐﻪ تﻪ ب‪＋‬ﻨﻪ وﻏﻮ＊تﻠﻪ‪.‬‬ ‫ورسره ﻣخاﻣخ شﻮه‪.‬‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬رسﻮل اکرم ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ ستﻮن شﻮ‪ ،‬حﻤﻨﻪ(دجحش ﻟﻮر)‬ ‫خﻠکﻮ ﻫﻐ‪ ３‬تﻪ د ﻫﻐ‪ ３‬د ورور(عبداهلل بﻦ جحش) د ﻣرګ خبر ورک‪ ،７‬ﻫﻐ‪ ３‬د استرجاع آﻳت وواﻳﻪ او‬ ‫ﻟﻪ اهلل تﻌاﻟﻰ ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬ورتﻪ د ب‪＋‬ﻨ‪ ３‬ﻏﻮ＊تﻨﻪ وک‪７‬ه‪ .‬وروستﻪ ﻳ‪ ３‬د ﻣاﻣا حﻤزه بﻦ عبداﻟﻤطﻠب ﻟﻪ ﻣرګ‬ ‫＇خﻪ خبره ک‪７‬ه‪ ،‬بﻴا ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ د استرجاع آﻳت وواﻳﻪ‪ ،‬او د ﻣﻐﻔرت ﻏﻮ＊تﻨﻪ ﻳ‪ ３‬ورتﻪ وک‪７‬ه‪ ،‬بﻴا ﻳ‪ ３‬وروستﻪ‬ ‫ﻫﻐ‪ ３‬تﻪ د ﻣﻴ‪７‬ه ﻣصﻌب بﻦ عﻤﻴر د ﻣرګ ＇خﻪ خبر ورک‪ ،７‬دا ‪＄‬ﻞ ﻳ‪ ３‬چﻴﻐﻪ وک‪７‬ه او پﻪ ژړا شﻮه‬ ‫پﻴﻐﻤبر وﻓرﻣاﻳﻞ‪(( :‬ﻣ‪７５‬ه خپﻠ‪ ３％＊ ３‬تﻪ ﻟﻪ ‪＄‬اﻧ‪７／‬ي ﻣﻘام ＇خﻪ برخﻤﻦ دی))‪.‬‬ ‫ﻟﻪ سﻌد بﻦ ابﻲ وﻗاص ＇خﻪ رواﻳت دی‪ :‬پﻴﻐﻤبر د بﻨﻲ دﻳﻨار د ﻗبﻴﻠ‪ ３‬د ﻳﻮې ＊‪ ３％‬پﻪ خﻮا ک‪３‬‬ ‫تﻴرﻳده چ‪ ３‬ﻣﻴ‪７‬ه‪ ،‬ورور او پﻼر ﻳ‪ ３‬د احد پﻪ جﻨ‪ ，‬ک‪ ３‬ﻟﻪ ﻻسﻪ ورک‪７‬ي وو‪ .‬کﻠﻪ چ‪ ３‬دﻫﻐﻮی د ﻣرګ‬ ‫خبر ورتﻪ ورسﻴد‪ ،‬وﻳ‪ ３‬وﻳﻞ‪ :‬د اهلل رسﻮل ＇رﻧ‪／‬ﻪ دی؟ورتﻪ ﻳ‪ ３‬ووﻳﻞ‪ :‬د ﻓﻼﻧکﻲ ﻣﻮرې! خﻴر او‬ ‫خﻴرت دی‪ .‬پﻴﻐﻤبر د اهلل پﻪ ﻓضﻞ اوکرم سره ﻫﻤاﻏس‪ ３‬دی‪ ،‬چ‪ ３‬تﻪ ﻳ‪ ３‬خﻮ＊ﻮې (پﻪ عاﻓﻴت ک‪３‬‬ ‫دی) وﻳ‪ ３‬ووﻳﻞ‪ :‬ﻫﻐﻪ ﻣا تﻪ راو＊ﻴئ ＇ﻮ ورتﻪ و‪－‬ﻮرم‪ ،‬پﻴﻐﻤبر تﻪ ﻳ‪ ３‬اشاره وک‪７‬ه تردې پﻮرې چ‪３‬‬ ‫ﻫﻐ‪ ３‬وﻟﻴد‪ ،‬وﻳ‪ ３‬وﻳﻞ‪ :‬ﻫر ﻏﻢ ﻟﻪ ستا(رسﻮل اهلل ) ＇خﻪ پرتﻪ کﻮچﻨی اوکﻢ دی‪.‬‬ ‫د عﻤرو بﻦ جﻤﻮح ＊‪％‬ﻪ ﻟﻪ ﻳﻮه بار اوښ سره ﻳﻮ‪＄‬ای د جﻨ‪ ，‬ﻟﻪ ﻣﻴدان ＇خﻪ تﻴرﻳده‪،‬عائشﻪ‬ ‫واﻳﻲ‪" :‬ﻣﻮږ دې ＊‪ ３％‬تﻪ ورﻧژدې شﻮو او ورتﻪ ﻣﻮ‬ ‫او ﻣﻠ‪／‬رې ﻳ‪ ３‬ﻣخ‪ ３‬تﻪ ورﻏﻠ‪ .３‬عائشﻪ‬ ‫ووﻳﻞ‪＇ :‬ﻪ خبره ده؟" وﻳ‪ ３‬وﻳﻞ‪" :‬اهلل تﻌاﻟی ﻟﻪ پﻴﻐﻤبر ＇خﻪ دﻓاع وک‪７‬ه‪ ،‬ﻟﻪ ﻣﻮﻣﻨاﻧﻮ ＇خﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫شﻬﻴدان واخﻴستﻞ او کاﻓران ﻳ‪ ３‬ﻗﻬرجﻦ ستاﻧﻪ ک‪７‬ل‪ ،‬چی ﻫﻴ＆ ﻻستﻪ راوړﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ﻧﻪ درﻟﻮده‪ ،‬اهلل ﻟﻪ‬ ‫ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ ＇خﻪ ﻗتال ﻟرې ک‪ .７‬پرتﻪ ﻟﻪ شک او ‪－‬ﻮﻣان ＇خﻪ اهلل تﻌاﻟی پﻴاوړی او برﻻسﻪ دی‪".‬‬ ‫بﻴا ﻳ‪ ３‬خپﻞ اوښ تﻪ اﻣر وک‪ ７‬چ‪ ３‬اخ‪ ３‬شﻲ( کﻴﻨﻲ)‪ ،‬ﻫﻐ‪ ３‬تﻪ ﻣﻮ ووﻳﻞ‪ :‬دا (بار) ＇ﻪ شی دی؟ وﻳ‪３‬‬ ‫وﻳﻞ‪ :‬ورور او ﻣ‪７５‬ه ﻣ‪ ３‬دي‪.‬‬ ‫د لوست عبرتونه‬ ‫عادت دادی چ‪ ３‬دج‪７／‬ې بار ﻧارﻳﻨﻪ پﻮرتﻪ کﻮي او ＊‪ ３％‬دکﻮر د چارو ترتﻴب‪ ،‬د زاﻣﻨﻮ روزﻧﻪ او‬

‫‪79‬‬

‫د ژوﻧد د چارو پر ﻣخ بﻴﻮل پﻪ ﻏاړه ﻟري‪ ،‬خﻮ ﻣسﻠﻤاﻧﻮ ＊‪％‬ﻮ ﻟﻪ خپﻠ‪ ３‬تﻘﻠﻴدي دﻧدې ＇خﻪ زﻳات کار‬ ‫وک‪ :７‬دﻧارﻳﻨﻪ وو سره ﻳﻮ‪＄‬ای د ج‪７／‬ې ﻣﻴدان تﻪ راﻏﻠ‪ ３‬او د ﻫﻐﻮی پﻪ ＇ﻴرﻳ‪ ３‬پﻪ ج‪７／‬ه ک‪ ３‬رول وﻟﻮباوه‪.‬‬ ‫د صدر اسﻼم ＊‪％‬ﻮ پﻪ اسﻼم ک‪ ３‬د ＊‪ ３％‬ﻟﻪ رول ＇خﻪ پﻪ سﻢ او صحﻴح تﻌبﻴر سره وکﻮﻻی‬ ‫شﻮل د اسﻼﻣﻲ دعﻮت چارې پرﻣخ بﻮ‪＄‬ﻲ او ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇خﻪ دﻓاع وک‪７‬ي او د ﻧارﻳﻨﻪ وو سره ﻳﻮ‪＄‬ای‬ ‫اوږه پﻪ اوږه پﻪ ج‪７／‬ه ک‪ ３‬ﻓﻌاﻟﻪ وﻧ‪６‬ه واخﻠﻲ‪ .‬د ﻧﻦ ور‪ ３％＊ ３＄‬ﻫﻢ کﻮﻻی شﻲ داس‪ ３‬عﻤﻞ ترسره ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫اﻣﻬات اﻟﻤؤﻣﻨﻴﻦ او د پ‪５‬ﻐﻤبر عاﻣ‪ ３‬صحابﻴاﻧ‪ ３‬د ﻣسﻠﻤاﻧﻮ ＊‪％‬ﻮ ﻟپاره ﻳﻮه ﻧﻤﻮﻧﻪ ده چ‪３‬‬ ‫ﻣسﻠﻤاﻧاﻧ‪ ３‬باﻳد پﻪ ﻫﻐﻮی پسﻲ د اسﻼم پﻪ خپروﻟﻮ او دعﻮت ک‪ ３‬اﻗتداء وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫ﻣسﻠﻤاﻧﻪ ＊‪％‬ﻪ باﻳد دعﻠﻢ او اخﻼﻗﻮ پﻪ گا‪１‬ﻪ ＊اﻳستﻪ وي او د پ‪５‬ﻐﻤبر دصحابﻴاتﻮ پﻪ ＇‪５‬ر د س‪７‬و‬ ‫سره د اسﻼم او ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ خدﻣت ک‪ ３‬ﻣﻠ‪／‬رې او ﻳﻮ ‪＄‬ای وي‪.‬‬ ‫بر ﻳاﻟﻴتﻮب او ﻧاکاﻣﻲ د اهلل تﻌاﻟی پﻪ ﻻس ک‪ ３‬ده‪ ،‬خﻮ ﻣسﻠﻤان پدې ﻣکﻠﻒ دی چ‪ ３‬د د＊ﻤﻦ پﻪ‬ ‫ﻣﻘابﻞ ک‪ ３‬د ﻣادي او ﻣﻌﻨﻮي وساﻳﻠﻮ او اسبابﻮ ＇خﻪ کار اخﻴستﻠﻮ تﻪ اﻣاده وي‪.‬‬ ‫د د＊ﻤﻦ پﻪ ﻣﻘابﻞ ک‪ ３‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د صﻒ ﻳﻮ واﻟی او د اختﻼف ＇خﻪ ‪＄‬ان ساتﻞ د کاﻣﻴاب‪９‬‬ ‫دﻣﻬﻤﻮ او بﻨﻴادي عﻨاصرو ＇خﻪ شﻤﻴرل کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫د اﻣﻴر د حکﻢ ＇خﻪ ﻧا ﻓرﻣاﻧﻲ‪ ،‬د د＊ﻤﻦ پﻪ ﻣﻘابﻞ ک‪ ３‬د ﻧاکاﻣ‪ ９‬ﻻره برابر وي‪.‬‬ ‫دﻧﻴﻮی ﻣال او ﻣتاع تﻪ تﻮجﻪ او ﻣخ اړول د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د ﻧاکاﻣ‪ ９‬سبب ‪－‬ر‪＄‬ی‪.‬‬ ‫ﻣسﻠﻤاﻧان د جﻨ‪ ，‬پﻪ ﻣﻴدان ک‪ ３‬باﻳد د ثابت ﻗدﻣ‪ ９‬او صبر ＇خﻪ کار واخﻠﻲ‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪١‬ـ ﻣسﻠﻤاﻧﻮ ＊‪％‬ﻮ د احد پﻪ ج‪７／‬ه ک‪＇ ３‬ﻪ رول وﻟﻮباوه؟‬ ‫‪٢‬ـ د احد پﻪ ج‪７／‬ه ک‪ ３‬د ﻣسﻠﻤاﻧﻮ ＊‪％‬ﻮ د وسﻠﻪ واﻟ‪ ３‬ج‪７／‬ې او ﻫﻤدارﻧ‪／‬ﻪ د ﻫﻐﻮی د صبر او‬ ‫حﻮصﻠ‪ ３‬پﻪ اړه ﻳﻮه ژوﻧدۍ بﻴﻠ‪／‬ﻪ بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫‪٣‬ـ د ﻫﻐﻮ ＊‪％‬ﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ واخﻠئ چ‪ ３‬د احد پﻪ ج‪７／‬ه ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬شرکت ک‪７‬ی و‪.‬‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫آﻳا ﻧﻦ ورځ ﻣسﻠﻤاﻧﻪ ＊‪％‬ﻪ کﻮﻻی شﻲ د صدر اﻻسﻼم د ＊‪％‬ﻮ پﻪ ＇ﻴر رول وﻟﻮبﻮي؟ ددې ﻣطﻠب‬ ‫پﻪ اړه پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪80‬‬

‫يوويشتم لوست‬

‫د احد او خندق د غزا‪－‬انو ترمن‪ ＃‬مهم‪ ３‬پ‪)۱(３＋５‬‬ ‫له زينب بنت خزيمه رضی اهلل عنها سره د پيغمبر نکاح‬ ‫عبداهلل د جحش زوی د ﻧبﻲ کرﻳﻢ د عﻤﻪ زوی د احد پﻪ جﻨ‪ ，‬ک‪ ３‬د شﻬادت درج‪ ３‬تﻪ ورسﻴد‬ ‫او کﻮﻧ‪６‬ه ﻳ‪ ３‬د زﻳﻨب بﻨت خزﻳﻤﻪ پﻪ ﻧاﻣﻪ پات‪ ３‬شﻮه چ‪ ３‬بﻴا پﻴﻐﻤبر پﻪ ﻧکاح ک‪７‬ه‪.‬‬ ‫زﻳﻨب د جاﻫﻠﻴت پﻪ وخت ک‪ ３‬د»ام اﻟﻤساکﻴﻦ« پﻪ ﻧاﻣﻪ شﻬرت درﻟﻮد‪＄ ،‬کﻪ ﻓﻘﻴراﻧﻮ او ﻣسکﻴﻨاﻧﻮ‬ ‫)‪.‬‬ ‫تﻪ ﻳ‪ ３‬خﻮاړه ورکﻮل‪ .‬زﻳﻨب ﻟﻪ اتﻮ ﻣﻴاشتﻮ وروستﻪ د ﻧبﻲ کرﻳﻢ پﻪ ژوﻧد ک‪ ３‬وﻓات شﻮه‪( .‬‬ ‫له ام سلمه سره د پيغمبر نکاح‬ ‫ﻫﻨد د ابﻲ اﻣﻴﻪ ﻟﻮر(ام سﻠﻤﻪ) د خپﻞ کاکا د زوی ابﻮعبداهلل(ابﻮ سﻠﻤﻪ) د عبداﻻسد ﻟﻪ زوی سره‬ ‫ﻧکاح ک‪７‬ې وه‪ .‬دا ＊‪％‬ﻪ او ﻣﻴ‪７‬ه د ﻫﻐﻮ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟﻪ ډﻟ‪＇ ３‬خﻪ وو چ‪ ３‬دوه ‪＄‬ﻠﻪ ﻳ‪ ３‬ﻫجرت وک‪７‬؛‬ ‫اول ‪＄‬ﻞ حبش‪ ３‬تﻪ او بﻴا ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ‪.‬‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬ابﻮسﻠﻤﻪ د ！پﻮﻧﻮ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ د احد پﻪ ﻏزا ک‪ ３‬پﻪ شﻬادت ورسﻴد‪ ،‬ﻧﻮ ام سﻠﻤﻪ د پﻴﻐﻤبر‬ ‫حضﻮر تﻪ راﻏﻠﻪ اوﻳ‪ ３‬وﻳﻞ‪ :‬ابﻮ سﻠﻤﻪ وﻓات شﻮ؛ ﻧبﻲ کرﻳﻢ وﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬وواﻳﻪ‪" :‬ﻳا اهلل ﻫﻐﻪ وبخ‪３＋‬‬ ‫او دده پﻪ ‪＄‬ای ＊ﻪ ﻧﻴک شخص ﻣاتﻪ را پﻪ برخﻪ ک‪７‬ې‪".‬‬ ‫ام سﻠﻤﻪ واﻳﻲ‪" :‬ﻫﻤﻐﻪ وه چ‪ ３‬اهلل ﻟﻪ ابﻮسﻠﻤﻪ ＇خﻪ ＊ﻪ او ﻏﻮره عﻮض راک‪ ７‬او ﻫﻐﻪ ﻣحﻤد و‪".‬‬ ‫عﻤر بﻦ ابﻮ سﻠﻤﻪ واﻳﻲ‪،‬کﻠﻪ چ‪ ３‬د ام سﻠﻤﻪ شرعﻲ عدت(＇ﻠﻮر ﻣﻴاشت‪ ３‬او ﻟس ور‪)３＄‬تﻴرې‬ ‫شﻮې‪ ،‬ﻧﻮ ابﻮبکر ﻟﻪ ﻫﻐ‪＇ ３‬خﻪ دﻧکاح ﻏﻮ＊تﻨﻪ وک‪７‬ه‪ ،‬خﻮ ام سﻠﻤﻪ ﻗبﻮﻟﻪ ﻧﻪ ک‪７‬ه‪ ،‬بﻴا حضرت عﻤر‬ ‫ددې ﻏﻮ＊تﻮﻧکی شﻮ‪ ،‬ﻫﻐﻪ ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ ﻗبﻮل ﻧﻪ ک‪ ،７‬بﻴا رسﻮل اهلل ﻫﻐ‪ ３‬تﻪ ＇ﻮک وروﻟﻴ‪８‬ه او ﻟﻪ ﻫﻐ‪３‬‬ ‫＇خﻪ ﻳی ﻏﻮ＊تﻨﻪ وک‪７‬ه‪ ،‬ام سﻠﻤﻪ دزړه پﻪ ﻣﻴﻨﻪ دﻫﻐﻪ ﻏﻮ＊تﻨﻪ وﻣﻨﻠﻪ‪.‬‬ ‫له ام سلمه سره د نبي کريم د نکاح حکمت‬ ‫ﻟﻪ ام سﻠﻤﻪ سره د ﻧبﻲ کرﻳﻢ د ﻧکاح ﻫدف ﻳﻮازې د ﻫﻐ‪ ３‬ﻧﻴک او ستاﻳﻠﻲ صﻔتﻮﻧﻪ وو‪ .‬کﻪ چﻴرتﻪ‬ ‫د حدﻳبﻴ‪ ３‬پﻪ صﻠح ک‪ ３‬د اسﻼم دې بﻲ بﻲ تﻪ پﻪ ژور ﻧظر تﻮجﻪ وشﻲ‪＇ ،‬ر‪－‬ﻨدﻳ‪８‬ي چ‪ ３‬د ﻗرﻳشﻮ پﻪ‬ ‫＊‪％‬ﻮ ک‪ ３‬تر ！ﻮﻟﻮ ﻫﻮ＊ﻴاره ＊‪％‬ﻪ وه او ددې حکﻴﻤاﻧﻪ ﻣشﻮرې د حدﻳبﻴ‪ ３‬پﻪ صﻠح ک‪ ３‬د اسﻼم پﻪ‬ ‫تارﻳخ ک‪ ３‬ﻟﻪ ﻳﻮې ستﻮﻧزې ＇خﻪ ﻣخﻨﻴﻮی وک‪ .７‬برسﻴره پردې ام سﻠﻤﻪ د ﻗرﻳشﻮ تر ！ﻮﻟﻮ شرﻳﻔﻮ کﻮرﻧﻴﻮ‬ ‫＇خﻪ وه‪ ،‬پﻴﻐﻤبر ﻏﻮ＊تﻞ ＇ﻮ د دې د خپﻠﻮﻟ‪ ９‬پﻪ پﻴﻮﻧد سره ددوی ﻣﻼت‪ ７‬را جﻠب ک‪７‬ي او دوی‬ ‫اسﻼم راوړﻟﻮ تﻪ وﻫ（ﻮي‪.‬‬ ‫د اﻣﻬات اﻟﻤؤﻣﻨﻴﻦ ﻟﻪ ډﻟ‪＇ ３‬خﻪ د پﻴﻐﻤبر وروستﻨ‪ ９‬بﻲ بﻲ وه چ‪ ３‬د ﻫجرت پﻪ‬ ‫ام سﻠﻤﻪ‬ ‫(‪ )٦١‬کال وﻓات شﻮه‪.‬‬

‫‪81‬‬

‫د حسن بن علي رضي اهلل عنهما زي‪８‬يدنه‬ ‫د ﻫجرت پﻪ ＇ﻠﻮرم کال د شﻌبان پﻪ ﻣﻴاشت ک‪ ３‬حسﻦ بﻦ عﻠﻲ رضﻲ اهلل عﻨﻬﻤا دﻧﻴا تﻪ راﻏی او د‬ ‫ده د زﻳ‪８‬ﻳدﻧ‪ ３‬ﻳﻮ کال ﻧﻪ و تﻴر شﻮی چ‪ ３‬حسﻴﻦ وزﻳ‪８‬ﻳده‪ .‬پﻴﻐﻤبر حسﻦ او حسﻴﻦ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ورتﻪ‬ ‫ﻏﻮره ک‪７‬ل او بﻴا ﻳ‪ ３‬دده پﻪ ﻏﻮږ ک‪ ３‬آذان وک‪.７‬‬ ‫د عبري ژب‪ ３‬په زده کولو د زيد بن ثابت مکلفول‬ ‫پﻪ ﻫﻤدې کال ک‪ ３‬رسﻮل اهلل زﻳد بﻦ ثابت تﻪ اﻣر وک‪ ７‬چ‪ ３‬د ﻳﻬﻮدو عبري خط زده ک‪７‬ي‪،‬‬ ‫تر＇ﻮ کﻪ ﻫﻐﻮی کﻮم خط ﻟﻴکﻲ‪ ،‬رسﻮل اهلل تﻪ ﻳ‪ ３‬وﻟﻮﻟﻲ‪ .‬زﻳد بﻦ ثابت پﻪ پﻨ‪％‬ﻠسﻮ ور‪＄‬ﻮ ک‪３‬‬ ‫د عبري خط ﻟﻮستﻞ او ﻟﻴکﻞ زده ک‪７‬ل‪.‬‬ ‫د لوست ‪－‬ټ‪３‬‬ ‫‪١‬ـ د احد د شﻬﻴداﻧﻮ ﻟﻪ کﻮﻧ‪６‬و سره د ﻧبﻲ کرﻳﻢ ﻧکاح د دوی پﻪ ﻗدر او ﻣﻨزﻟت دﻻﻟت کﻮي‪.‬‬ ‫‪٢‬ـ د ﻧبﻲ کرﻳﻢ ﻧکاح ＇ﻪ شﻬﻮاﻧﻲ اﻧ‪／‬ﻴزه ﻧﻪ درﻟﻮده‪ ،‬بﻠک‪ ３‬د ﻧبﻲ کرﻳﻢ د ！ﻮﻟﻮ ﻧکاح ‪－‬اﻧﻮ تر شا‬ ‫اﻧساﻧﻲ‪ ،‬اخﻼﻗﻲ‪ ،‬اسﻼﻣﻲ‪！ ،‬ﻮﻟﻨﻴز او سﻴاسﻲ ﻫدﻓﻮﻧﻪ وو‪ ،‬چ‪ ３‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ د خپﻠﻮﻟ‪ ９‬پﻪ پﻴﻮﻧد سره‬ ‫د ﻗباﻳﻠﻮ ﻣﻼت‪ ７‬او اسﻼم تﻪ ددوی ترﻏﻴبﻮل او د زړه ﻣاتﻮ زړوﻧﻮ تﻪ تسﻠﻴت ورکﻮل وو‪.‬‬ ‫‪٣‬ـ د اوﻻدوﻧﻮ د ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ اﻳ‪＋‬ﻮدل باﻳد پﻪ ﻫﻐﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ وشﻲ چ‪ ３‬پﻪ ＊ﻴ‪２／‬ﻪ او ﻧﻴک‪ ９‬دﻻﻟت کﻮي او ﻟﻪ‬ ‫ﻫﻐﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ ＇خﻪ‪ ،‬چ‪ ３‬ﻣﻨﻔی ﻣﻌﻨا ﻟري ډ ډه وشﻲ‪.‬‬ ‫‪٤‬ـ د بﻬرﻧﻴﻮ ژبﻮ زده کﻮل‪ ،‬کﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ د د＊ﻤﻦ ژبﻪ وي‪ ،‬ضروري ده‪＄ ،‬کﻪ ﻧبﻲ کرﻳﻢ ﻓرﻣاﻳﻲ‪＇:‬ﻮک‬ ‫چ‪ ３‬دکﻮﻣﻮ خﻠکﻮ ژبﻪ زده کﻮي د ﻫﻐﻮی د شر ＇خﻪ ډاډﻣﻦ کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫＇خﻪ پﻪ دﻓاع‪ ،‬د اسﻼﻣﻲ دعﻮت پﻪ ﻧشر او د زﻳاتﻮ احادﻳثﻮ پﻪ رواﻳت ک‪ ３‬د‬ ‫‪ _٥‬د پ‪５‬ﻐﻤبر‬ ‫پ‪５‬ﻐﻤبر د کﻮرﻧ‪ ９‬پﻪ ‪＄‬اﻧ‪７／‬ي ډول د اﻣﻬات اﻟﻤؤﻣﻨﻴﻦ رول د پ‪５‬ﻐﻤبر د اﻫﻞ بﻴت د ﻟﻮړ ﻣﻘام‬ ‫＊کارﻧدوى او د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ وړاﻧدې د دوى د ستر ﻣﻘام ＊کارﻧدوﻳﻲ کﻮي‪ .‬د پ‪５‬ﻐﻤبر ﻟﻪ کﻮرﻧ‪９‬‬ ‫سره ﻣﻴﻨﻪ او دوستﻲ د اﻳﻤان ﻟﻪ عﻼﻣﻮ ＇خﻪ دي‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪١‬ـ زﻳﻨب د خزﻳﻤﻪ ﻟﻮر او ام سﻠﻤﻪ ＇ﻮک وې او ﻟﻪ دوی سره د ﻧبﻲ کرﻳﻢ د ﻧکاح ﻫدف ＇ﻪ و؟‬ ‫‪٢‬ـ حسﻦ او حسﻴﻦ رضﻲ اهلل عﻨﻬﻤا پﻪ کﻮﻣﻮ کﻠﻮﻧﻮ ک‪ ３‬دﻧﻴا تﻪ راﻏﻠﻞ؟‬ ‫‪٣‬ـ ﻧبﻲ کرﻳﻢ کﻮم صحابﻲ تﻪ د عبري ژب‪ ３‬پﻪ زده کﻮﻟﻮ اﻣر وک‪７‬؟‬ ‫‪ -٤‬د ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ ﻟﻪ ﻣﻮرگاﻧﻮ ＇خﻪ چ‪ ３‬تر ！ﻮﻟﻮ وروستﻪ وﻓات شﻮه‪＇ ،‬ﻮک وه او پﻪ کﻮم کال وﻓات شﻮه؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫د شﻬﻴداﻧﻮ ورث‪ ３‬تﻪ د تسﻠﻴت او ډاډ ورکﻮﻟﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ پﻪ ＇پﻠﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ‪.‬‬ ‫‪82‬‬

‫دوه ويشتم لوست‬

‫د احد او خندق د غزا‪－‬انو ترمن‪ ＃‬مهم‪ ３‬پ‪)٢(３＋５‬‬ ‫الف_ د رجيع سريه‪:‬‬ ‫د صﻔرې پﻪ ﻣﻴاشت ک‪ ３‬د ﻫجرت پﻪ ＇ﻠﻮرم کال ﻳﻮه ډﻟﻪ خﻠک دعضﻞ او ﻗاره ﻟﻪ ﻗبﻴﻠﻮ ＇خﻪ د‬ ‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ حضﻮرتﻪ راﻏﻠﻞ او ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬وﻏﻮ＊تﻞ‪ ،‬چ‪ ３‬ﻳﻮ شﻤﻴر خپﻞ ﻣﻠ‪／‬ري دوی تﻪ ور‬ ‫وﻟﻴ‪８‬ي چ‪ ３‬دوی تﻪ د ﻗرآن ＊ﻮوﻧﻪ وک‪７‬ي او د دﻳﻦ احکام ور زده ک‪７‬ي‪ .‬رسﻮل اهلل شپ‪ ８‬ﻳا ﻟس تﻨﻪ‬ ‫خپﻞ صحابﻪ ورسره وﻟﻴ‪８‬ل‪ .‬کﻠﻪ چ‪ ３‬د رجﻴع سﻴﻤ‪( ３‬د رابﻎ او جدې ترﻣﻨ‪ ＃‬چﻴﻨ‪ ３‬تﻪ) ورسﻴدل‪،‬‬ ‫دﻟتﻪ دې خاﻳﻨاﻧﻮ د ﻫذﻳﻞ ﻟﻪ ﻗبﻴﻠ‪＇ ３‬خﻪ د دوی پرضد ﻣرستﻪ وﻏﻮ＊تﻪ او دا صحابﻪ ﻳ‪ ３‬ﻣحاصره‬ ‫ک‪７‬ل‪ .‬کﻠﻪ چ‪ ３‬دې صحابﻪ وو ﻟﻪ تسﻠﻴﻤﻴدو ＇خﻪ سرﻏ‪７‬وﻧﻪ وک‪７‬ه‪ ،‬ﻧﻮ اوه تﻨﻪ ﻳ‪ ３‬شﻬﻴدان او درې‬ ‫ﻧﻮر(خبﻴب‪ ،‬زﻳد بﻦ دثﻨﻪ رضﻲ اهلل عﻨﻬﻤا او ﻳﻮ بﻞ تﻦ ﻳ‪ ３‬بﻨدﻳان ک‪７‬ل‪ .‬خبﻴب او زﻳد ﻳ‪ ３‬ﻣک‪ ３‬تﻪ‬ ‫ﻳﻮړل او ﻫﻠتﻪ ﻳ‪ ３‬وپﻠﻮرل‪＄ ،‬کﻪ دې دواړو د بدر پﻪ جﻨ‪ ，‬ک‪ ３‬د ﻗرﻳشﻮ ＇ﻪ ﻣشران وژﻟﻲ وو‪ .‬خبﻴب‬ ‫ﻳﻮه ﻣﻮده بﻨدي و او کﻠﻪ چ‪ ３‬کﻔارو دده د وژﻟﻮ اراده وک‪７‬ه‪ ،‬پﻪ ډﻳرې ﻣﻴ‪７‬اﻧ‪ ３‬سره ﻳ‪ ３‬ﻣرګ تﻪ ﻟبﻴک‬ ‫وواﻳﻪ او د ﻳﻮه وﻳ‪＋‬تﻪ پﻪ اﻧدازه ﻟﻪ خپﻠ‪ ３‬عﻘﻴدې او د پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ دوست‪＇ ９‬خﻪ واﻧﻪ وړ‪４‬ده رضی اهلل عﻨﻬﻢ‪.‬‬ ‫زﻳد بﻦ دثﻨﻪ‬

‫صﻔﻮان بﻦ اﻣﻴﻪ واخست او ﻫﻐﻪ ﻳ‪ ３‬د خپﻞ پﻼر پﻪ ﻏچ ک‪ ３‬وواژه‪.‬‬

‫د سﻴرت پﻪ کتابﻮﻧﻮ ک‪ ３‬د دې پاکﻮ صحابﻮو＇خﻪ ډﻳر کراﻣتﻮﻧﻪ او خارق اﻟﻌاده کاروﻧﻪ ذکر شﻮي‬ ‫دي‬

‫‪.‬‬

‫(‪)۱‬ه（ونه‬ ‫زده کﻮوﻧکﻲ دې د احد ﻏزا او د ﻫﻐ‪ ３‬پﻪ پاﻳﻠﻮ بحث او ＇ﻴ‪７‬ﻧﻪ وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫ب_ د بئر معونه سريه‪:‬‬ ‫پﻪ ﻫﻤدې ﻣﻴاشت ک‪ ３‬چ‪ ３‬د رجﻴع پﻴ‪＋‬ﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ راﻏﻠﻪ‪ ،‬ﻳﻮه بﻠﻪ پﻴ‪＋‬ﻪ ﻫﻢ چ‪ ３‬د رجﻴع ﻟﻪ پﻴ‪３＋‬‬ ‫＇خﻪ ډﻳره زړه بﻮ‪－‬ﻨﻮوﻧک‪ ３‬وه او د اسﻼم پﻪ تارﻳخ ک‪ ３‬د بئر ﻣﻌﻮﻧﻪ پﻪ ﻧاﻣﻪ ﻳادﻳ‪８‬ي‪ ،‬راﻣﻨ‪％‬ﻪ تﻪ شﻮه‬ ‫او ﻟﻨ‪６‬ه کﻴسﻪ ﻳ‪ ３‬داس‪ ３‬ده‪:‬‬

‫‪83‬‬

‫ابﻮ براء عاﻣر بﻦ ﻣاﻟک پﻪ ﻣدﻳﻨﻪ ﻣﻨﻮره ک‪ ３‬د ﻧبﻲ کرﻳﻢ حضﻮر تﻪ راﻏی‪ .‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ ﻫﻐﻪ اسﻼم‬ ‫تﻪ دعﻮت ک‪ ،７‬خﻮ ده ﻧﻪ اسﻼم راوړ او ﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ اسﻼم ＇خﻪ ﻟرې واﻟی ﻏﻮره ک‪ .７‬ده رسﻮل اهلل‬ ‫تﻪ ووﻳﻞ‪" :‬ای د اهلل رسﻮﻟﻪ‪ "،‬کﻪ چﻴرې خپﻞ ﻳاران د ﻧجد خﻠکﻮ تﻪ وﻟﻴ‪８‬ې چ‪ ３‬ﻫﻐﻮی ستا دﻳﻦ تﻪ‬ ‫رادعﻮت ک‪７‬ي‪ ،‬ﻫﻴﻠﻪ ﻣﻦ ﻳﻢ‪ ،‬چ‪ ３‬اﻳﻤان راوړي‪ ".‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ د دوی د اﻣﻨﻴت او ژوﻧد پﻪ ﻫکﻠﻪ پﻪ‬ ‫ﻓکر ک‪ ３‬ډوب شﻮ‪ ،‬ابﻮبراء ورتﻪ ډاډ ورک‪ ７‬او د دوی ژوﻧد ﻳ‪ ３‬تضﻤﻴﻦ ک‪ .７‬رسﻮل اهلل ＇ﻠﻮﻳ‪＋‬ت‬ ‫ﻳا اوﻳا تﻨﻪ صحابﻪ د ﻗرآن ﻗارﻳان ورسره وﻟﻴ‪８‬ل‪ ،‬تر دې چ‪ ３‬د بئر ﻣﻌﻮﻧﻪ سﻴﻤ‪ ３‬تﻪ(د بﻨﻲ عاﻣر او بﻨﻲ‬ ‫سﻠﻴﻢ د حره ترﻣﻨ‪ ＃‬پرتﻪ سﻴﻤﻪ ده) ورسﻴدل‪ ،‬د بﻨی سﻠﻴﻢ درﻳﻮ ﻗبﻴﻠﻮ د رعﻞ‪ ،‬ذکﻮان او ُعصﻴﻪ پﻪ‬ ‫ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ د پﻴﻐﻤبر ﻣﻠ‪／‬ري ﻣحاصره ک‪７‬ل او صحابﻪ د خپﻞ ژوﻧد تر وروست‪ ９‬شﻴبﻮ پﻮرې پﻪ ﻣﻴ‪７‬اﻧﻪ‬ ‫وجﻨ‪／‬ﻴدل‪ .‬پرتﻪ ﻟﻪ ﻳﻮه تﻦ ＇خﻪ ﻧﻮر ！ﻮل پﻪ شﻬادت ورسﻴدل‪.‬‬ ‫ددې اوﻳا تﻨﻮ د شﻬادت خبر ﻳﻮ ﻟﻮی ﻏﻢ او ﻣصﻴبت و‪ .‬رسﻮل اهلل د دې ﻏﻤﻨاک‪ ３‬پﻴ‪ ３＋‬پﻪ اورﻳدو‬ ‫د رجﻴع ﻟﻪ پﻴ‪＇ ３＋‬خﻪ زﻳات خﻔﻪ شﻮ‪ .‬ﻏﻢ او پرﻳشاﻧﻲ پرې خپره شﻮه او دﻳرش ور‪ ３＄‬ﻳ‪ ３‬د سﻬار‬ ‫پﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ک‪ ３‬د ﻗﻨﻮت پﻪ وﻳﻠﻮ سره د رعﻞ‪ ،‬ذکﻮان‪ ،‬ﻟحﻴان او ُعصﻴﻪ پر ﻗبﻴﻠﻮ ﻟﻌﻨت وﻳﻠﻮ‪.‬‬ ‫ج_ د نجد غزا‬ ‫د ﻫجرت پﻪ ＇ﻠﻮرم کال د ﻧجد ﻏزا د بﻨﻲ ﻧضﻴر ﻟﻪ ﻏزا ＇خﻪ وروستﻪ چ‪ ３‬بحث ﻳ‪ ３‬را روان دی‪،‬‬ ‫پﻴ‪＋‬ﻪ شﻮه‪ .‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ کاﻣﻴاب‪ ９‬د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨاﻓﻘﻴﻦ دې تﻪ ﻣجبﻮر ک‪７‬ل‪ ،‬چ‪ ３‬ﻟﻪ ＊کاره چﻞ او ﻓرﻳب‬ ‫＇خﻪ ﻻس واخﻠﻲ‪ .‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ ﻟﻪ دې ﻓرصت ＇خﻪ پﻪ ‪＂－‬ﻪ اخﻴستﻠﻮ ﻫﻮډ وک‪＇ ،７‬ﻮ د باﻧ‪６‬چﻴاﻧﻮ‬ ‫عرباﻧﻮ د ！کﻮﻟﻮ ﻟپاره‪ ،‬چ‪ ３‬د احد ﻟﻪ ج‪７／‬ې وروستﻪ ﻳ‪ ３‬د ﻣسﻠﻤاﻧﻮ داعﻴاﻧﻮ سره خﻴاﻧت ک‪７‬ی و‬ ‫او ﻫﻐﻮی ﻳ‪ ３‬وژﻟﻲ وو‪ ،‬اﻗدام وک‪７‬ي‪ .‬خﻮ ﻣخک‪ ３‬ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ﻧبﻲ کرﻳﻢ تﻪ خبر راورسﻴد چ‪ ３‬د بﻨﻲ‬ ‫ﻣحارب او بﻨﻲ ثﻌﻠب باﻧ‪６‬چﻴان عربان‪ ،‬چ‪ ３‬د ﻏطﻔان د ﻗبﻴﻠ‪ ３‬سره اړﻳک‪ ３‬ﻟري‪ ،‬پر ﻣدﻳﻨﻪ د حﻤﻠ‪３‬‬ ‫ﻫﻮډ ﻟري‪ .‬ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ پﻴﻐﻤبر پرتﻪ ﻟﻪ ‪＄‬ﻨ‪６‬ه ﻳﻮ ﻟ‪＋‬کر تﻴار ک‪ ７‬او د ﻧجد د＊تﻮ تﻪ ﻳ‪ ３‬وﻟﻴ‪８‬ه‪ .‬عربان پﻪ‬ ‫وﻳره ک‪ ３‬شﻮل او د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟﻪ ﻣﻘابﻠ‪＇ ３‬خﻪ ﻳ‪ ３‬اوږه خاﻟﻲ ک‪７‬ه او د ﻏروﻧﻮ ＇ﻮکﻮ تﻪ ﻳ‪ ３‬پﻨاه ﻳﻮړه‪.‬‬

‫‪84‬‬

‫د_ د دويم بدر غزا‬ ‫د ﻫجرت پﻪ ＇ﻠﻮرم کال د شﻌبان پﻪ ﻣﻴاشت ک‪ ３‬رسﻮل اهلل ﻟﻪ ﻳﻮ زر پﻨ‪％‬ﻪ سﻮه صحابﻮو او ﻟسﻮ‬ ‫آسﻮﻧﻮ سره د ﻣدﻳﻨ‪＇ ３‬خﻪ د ﻣک‪ ３‬د ﻣشرکاﻧﻮ د ﻣﻘابﻠ‪ ３‬ﻟپاره د بدر پﻪ ﻧﻴت وخﻮ‪＄‬ﻴد‪ ،‬ابﻮسﻔﻴان‬ ‫ﻫﻢ ﻟﻪ دوو زرو ﻗرﻳشﻮ او پﻨ‪％‬ﻮسﻮ آسﻮﻧﻮ سره ﻟﻪ ﻣک‪＇ ３‬خﻪ راووت او د ﻣر اﻟظﻬران پﻪ سﻴﻤﻪ ک‪３‬‬ ‫ﻣﻴشت شﻮ‪.‬‬ ‫ابﻮسﻔﻴان چ‪ ３‬پﻪ ﻧﻪ زړه ﻟﻪ ﻣک‪＇ ３‬خﻪ راوتﻠی و ﻟﻪ پﻴﻐﻤبر سره ﻳ‪ ３‬د جﻨ‪ ，‬پﻪ ﻫکﻠﻪ وﻳره درﻟﻮده‪،‬‬ ‫خﻮ وچکاﻟﻲ ﻳ‪ ３‬پﻠﻤﻪ ک‪７‬ه چ‪ ３‬د ﻟ‪＋‬کر ﻟﻪ خﻮا ﻳ‪ ３‬ﻫ‪ ＆５‬ﻣﻤاﻧﻌت وﻧﻪ شﻮ او ب‪５‬رتﻪ ﻣک‪ ３‬تﻪ ستﻮن‬ ‫شﻮ‪ .‬ﻣسﻠﻤاﻧان پﻪ بدر ک‪ ３‬اتﻪ ور‪ ３＄‬د د＊ﻤﻦ پﻪ اﻧتظار ک‪ ３‬پات‪ ３‬شﻮل او بﻴا پﻪ ﻟﻮړ ﻣﻮرال ﻣدﻳﻨ‪３‬‬ ‫ﻣﻨﻮرې تﻪ راو‪－‬ر‪＄‬ﻴدل‪.‬‬ ‫هـ_ د دومة الجندل غزا‬ ‫د بدر ثاﻧﻲ ﻟﻪ ﻏزا ＇خﻪ شپ‪ ８‬ﻣﻴاشت‪ ３‬وروستﻪ ﻧبﻲ کرﻳﻢ‬

‫تﻪ خبر راورسﻴده چ‪ ３‬د دوﻣة اﻟجﻨدل‬

‫شاوخﻮا ﻗبﻴﻠ‪(３‬شام تﻪ پﻪ ﻧ‪８‬دې سﻴﻤﻪ ک‪ )３‬د ﻗاﻓﻠﻮ ﻻرې ﻧﻴسﻲ د ﻣساﻓرﻳﻨﻮ ﻣاﻟﻮﻧﻪ ﻟﻮ！ﻮي او پﻪ دې‬ ‫برسﻴره پﻪ ﻣدﻳﻨﻪ د ﻳرﻏﻞ ﻟپاره چﻤتﻮ واﻟی ﻧﻴسﻲ‪.‬‬ ‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ ﻟﻪ زرو تﻨﻮ صحابﻮو سره د ﻫجرت پﻪ پﻨ‪％‬ﻢ کال د ربﻴع اﻟثاﻧی پﻪ ‪ ٢٥‬ﻧﻴ＂ﻪ ﻟﻪ ﻣدﻳﻨ‪３‬‬ ‫＇خﻪ وخﻮ‪＄‬ﻴد‪ ،‬د شپ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣخ‪ ３‬بﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ پ＂ﻪ تﻮ‪－‬ﻪ ﻻره وﻫﻠﻪ او د ور‪ ３＄‬بﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ پ＀ ‪＄‬ای ک‪ ３‬دﻣﻪ‬ ‫کﻮﻟﻪ‪ ،‬تر＇ﻮ ﻳ‪ ３‬د＊ﻤﻨان پﻪ ﻏﻔﻠت ک‪ ３‬وي‪ .‬د دوﻣة اﻟجﻨدل ﻗباﻳﻞ ﻫر ﻟﻮري تﻪ وت‪＋‬تﻴدل او ＇اروي‬ ‫ﻳ‪ ３‬ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ ﻏﻨﻴﻤت وﻧﻴﻮل‪ .‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ پس ﻟﻪ ＇ﻮ ور‪＄‬ﻮ ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ راستﻮن شﻮ‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر پﻪ دې چ＂کﻮ او ﻏﻮ＇ﻮ پرﻳک‪７‬و او حکﻴﻤاﻧﻪ عﻤﻞ سره پﻪ سﻴﻤﻪ ک‪ ３‬د سﻮﻟ‪ ３‬او اﻣﻨﻴت پﻪ‬ ‫پراختﻴا او پﻪ حاﻻتﻮ د برﻻس‪ ９‬او د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ ‪＂－‬ﻪ د شراﻳطﻮ پﻪ تﻐﻴر بری وﻣﻮﻧد‪.‬د ده دکﻮ＊‪＋‬ﻮﻧﻮ‬ ‫پﻪ پاﻳﻠﻪ ک‪ ３‬ﻣﻨاﻓﻘﻴﻦ چﻮپ او سست شﻮل‪.‬‬ ‫د ﻳﻬﻮدو ﻳﻮه ﻗبﻴﻠﻪ(بﻨی ﻧضﻴر) د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬پرﻳ‪＋‬ﻮدﻟﻮ تﻪ ﻣجبﻮره شﻮه او ﻧﻮر ﻳﻬﻮدﻳان د ‪－‬اوﻧ‪６‬ﻳاﻧﻮ د حﻘﻮﻗﻮ‬ ‫او د وعدې اوژﻣﻨ‪ ３‬پﻪ ﻣراعاتﻮﻟﻮ ثابت پات‪ ３‬شﻮل‪.‬‬ ‫باﻧ‪６‬چﻴان عربان او ﻗرﻳش د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ＇خﻪ پﻪ وﻳره ک‪ ３‬شﻮل او د دوی پر ضد ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ شرارت ＇خﻪ‬ ‫ﻻس واخﻴست‪ ،‬ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻣﻮﻗع وﻣﻮﻧده ＇ﻮ د اسﻼم د خپرﻳدو او تبﻠﻴﻎ ﻟپاره ﻫﻠ‪＄ ３‬ﻠ‪ ３‬وک‪７‬ي‪.‬‬

‫‪85‬‬

‫د لوست ‪－‬ټ‪３‬‬ ‫د ﻧبﻲ کرﻳﻢ ﻏزا‪－‬اﻧﻮ او ﻟ‪＋‬کر اﻳستﻠﻮ پﻪ سﻴﻤﻮ او ﻣختﻠﻔﻮ ﻗبﻴﻠﻮ ک‪ ３‬دﻓاعﻲ جﻨبﻪ درﻟﻮده‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر کﻮ＊） کاوه ＇ﻮ پﻪ جﻨ‪／‬ﻮﻧﻮ ک‪ ３‬دتﻞ ﻟپاره د عﻤﻞ ابتکار وﻟري او د＊ﻤﻦ ﻟﻪ ﻳرﻏﻞ‬ ‫＇خﻪ ﻣخک‪ ３‬پﻪ ﻏﻔﻠت ک‪ ３‬واچﻮي‪.‬‬ ‫د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې ＇خﻪ د باﻧدې‪ ،‬ﻟرې ‪＄‬اﻳﻮﻧﻮ تﻪ د دعﻮت او تبﻠﻴﻎ ﻟپاره د اصحابﻮ ﻟﻴ‪８‬ل د اسﻼم پﻪ‬ ‫دﻳﻦ ک‪ ３‬د دعﻮت او تبﻠﻴﻎ پﻪ ﻟﻮړ ﻣﻘام او ډ‪４‬ر ارز＊ت دﻻﻟت کﻮي‪.‬‬ ‫د دﻳﻦ او اهلل‬

‫ﻻرې تﻪ دعﻮت کﻮل د ﻓدا کارﻳﻮ او اﻳثار ﻏﻮ＊تﻮﻧکﻰ کار دی‪.‬‬

‫ارزونه‬ ‫‪ _١‬د رجﻴع د سر ﻳ‪ ３‬اصﻠﻲ ﻻﻣﻞ ＇ﻪ و او ＇رﻧ‪／‬ﻪ پای تﻪ ورسﻴده؟‬ ‫‪ _٢‬پﻪ بئر ﻣﻌﻮﻧﻪ ک‪＇ ３‬ﻪ پﻴ） شﻮل او پﻴﻐﻤبر د کﻮﻣﻮ ﻗبﻴﻠﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ د سﻬار پﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ک‪ ３‬ﻳﻮه‬ ‫ﻣﻴاشت د ﻗﻨﻮت دعا ﻟﻮستﻠﻪ؟‬ ‫‪ _٣‬د دوﻳﻢ بدر د ﻏزا ﻻﻣﻞ ＇ﻪ و؟ پﻪ ﻟﻨ‪６‬ه تﻮ‪－‬ﻪ ﻳ‪ ３‬بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬

‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫د اسﻼم د بﻠﻮﻧکﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ د کﻔارو د ژﻣﻨﻮ د ﻣاتﻮﻟﻮ او خﻴاﻧت پﻪ باره ک‪ ３‬ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪86‬‬

‫در ويشتم لوست‬

‫د پيغمبر‬

‫د وژلو لپاره د بني نضير يهودو هل‪＄ ３‬ل‪３‬‬

‫د احد پﻪ جﻨ‪ ，‬ک‪ ３‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻣات‪ ３‬د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻳﻬﻮدﻳان‪ ،‬چ‪ ３‬دکﻌب بﻦ اشرف ﻟﻪ ﻣ‪７‬ﻳﻨ‪ ３‬وروستﻪ‬ ‫پﻪ وﻳره ک‪ ３‬اختﻪ شﻮي وو‪ ،‬ﻫﻴﻠﻪ ﻣﻦ ک‪７‬ل او ﻳﻮ ‪＄‬ﻞ بﻴا ﻳ‪ ３‬دسﻴس‪ ３‬جﻮړوﻟﻮ او دوکﻪ کﻮﻟﻮ تﻪ ﻣخﻪ‬ ‫ک‪７‬ه‪ .‬پﻪ خپﻠﻮ کﻼ‪－‬اﻧﻮ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬د وسﻠ‪ ３‬جﻤع کﻮل او ج‪７／‬ې تﻪ تﻴاری وﻧﻴﻮ او بﻴا ﻳ‪ ３‬د ﻧبﻲ کرﻳﻢ د‬ ‫وژﻟﻮ ﻫﻮډ د دوک‪ ３‬او خﻴاﻧت ﻟﻪ ﻻرې پﻴﻞ ک‪.７‬‬ ‫د جن‪ ，‬الملونه او ان‪／‬يزې‬ ‫د بﻨﻲ ﻧضﻴر ﻏزا د احد ﻟﻪ ﻏزا ＇خﻪ وروستﻪ پﻴ‪＋‬ﻪ شﻮه‪ .‬ﻻﻣﻠﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬زﻳات وو‪ ،‬خﻮ تر ！ﻮﻟﻮ ﻏ＀‬ ‫ﻻﻣﻠﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬دا دي‪:‬‬ ‫‪۱‬ـ د ژمن‪ ３‬ماتول‬ ‫بﻨی ﻧضﻴرو ژﻣﻨﻪ ک‪７‬ې وه چ‪ ３‬پﻪ خپﻠﻪ سﻴﻤﻪ ک‪ ３‬بﻪ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د＊ﻤﻨاﻧﻮ تﻪ پﻨاه ﻧﻪ ورکﻮي‪ ،‬دوی‬ ‫ﻧﻪ ﻳﻮازې ژﻣﻨﻪ ﻣاتﻪ ک‪７‬ه‪ ،‬بﻠک‪ ３‬ابﻮسﻔﻴان ﻳ‪ ３‬پر ﻣدﻳﻨﻪ باﻧدې حﻤﻠ‪ ３‬تﻪ تشﻮﻳﻖ او د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻟﻪ ضﻌﻴﻔﻮ‬ ‫ﻧﻘطﻮ ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬خبر ک‪ .７‬د دوی پﻪ ﻻر＊ﻮوﻧﻪ ابﻮسﻔﻴان د دوو سﻮو سپرو پﻪ واسطﻪ پر ﻣدﻳﻨ‪ ３‬حﻤﻠﻪ‬ ‫وک‪７‬ه‪.‬‬ ‫‪٢‬ـ د پيغمبر د ترور لپاره هل‪＄ ３‬ل‪３‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ ﻳﻮشﻤﻴر صحابﻪ وو سره د بﻨﻲ ﻧضﻴر سﻴﻤ‪ ３‬تﻪ داخﻞ شﻮ‪ ،‬تر ＇ﻮ ﻟﻪ دوی ＇خﻪ د بﻨﻲ‬ ‫عاﻣر ﻗبﻴﻠ‪ ３‬د دوو تﻨﻮ د دﻳت اداء کﻮﻟﻮ ﻟپاره چ‪ ３‬د عﻤرو بﻦ اﻣﻴﻪ ضﻤري د اشتباه پﻪ وجﻪ وژل شﻮي‬ ‫وو‪ ،‬ﻣرستﻪ وﻏﻮاړي‪ .‬ﻣخک‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر او ددوی ترﻣﻨ‪ ＃‬د دﻳتﻮﻧﻮ د ورکﻮﻟﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ ژﻣﻨﻪ ﻻسﻠﻴک‬ ‫شﻮې وه‪ .‬بﻨﻲ ﻧضﻴرو پﻪ ډﻳر ورﻳﻦ تﻨدي د پﻴﻐﻤبر ﻫرکﻠی وک‪ .７‬بﻴا پﻪ خپﻠﻮک‪ ３‬پﻪ پ＂ﻪ جر‪－‬ﻪ شﻮل‬ ‫او د پﻴﻐﻤبر د وژﻟﻮ پﻪ ＇رﻧ‪／‬ﻮاﻟﻲ ﻳ‪ ３‬ﻣشﻮره وک‪７‬ه پﻪ پای ک‪ ３‬دې ﻣﻮاﻓﻘ‪ ３‬تﻪ ورسﻴدل چ‪ ３‬د د‪４‬ﻮال‬ ‫ﻟﻪ سره چ‪ ３‬رسﻮل اهلل ترې ﻻﻧدې ﻧژدې ﻧاست و‪ ،‬د ﻣﻴچﻨ‪ ３‬تﻴ‪８‬ه راوﻏﻮر‪＄‬ﻮي‪ .‬رسﻮل اهلل‬

‫تﻪ د‬

‫اهلل ﻟﻪ طرﻓﻪ وح‪ ３‬راﻏﻠﻪ او خپﻞ رسﻮل ﻳ‪ ３‬د بﻨﻲ ﻧضﻴر ﻟﻪ ﻧاوړه ﻫﻮډ ＇خﻪ خبر ک‪ .７‬رسﻮل اهلل ﻟﻪ‬ ‫‪＄‬اﻳﻪ ج‪ ，‬شﻮ او پﻪ بﻴ‪７‬ه ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ راو‪－‬ر‪＄‬ﻴد‪ .‬دﻟتﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ بﻨﻲ ﻧضﻴرو سره د جﻨ‪ ，‬تصﻤﻴﻢ‬

‫‪87‬‬

‫وﻧﻴﻮه او دوی تﻪ ﻳ‪ ３‬اخطار ورک‪ ７‬چ‪ ３‬پﻪ ﻟسﻮ ور‪＄‬ﻮ ک‪ ３‬ﻟﻪ ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې ＇خﻪ وو‪＄‬ﻲ‪ .‬پﻴﻐﻤبر‬ ‫ﻣحﻤد بﻦ ﻣسﻠﻤﻪ بﻨﻲ ﻧضﻴرو تﻪ وﻟﻴ‪８‬ه او ورتﻪ ﻳ‪ ３‬وﻓرﻣاﻳﻞ‪" :‬وﻻړ شﻪ‪ ،‬د بﻨﻲ ﻧضﻴر ﻳﻬﻮدو تﻪ وواﻳﻪ‬ ‫رسﻮل اهلل تاسﻮ تﻪ راﻟﻴ‪８‬ﻟی ﻳﻢ او ﻓرﻣاﻳﻲ چ‪ ３‬زﻣﻮږ ﻟﻪ ‪＄‬ﻤک‪＇ ３‬خﻪ وو‪＄‬ئ‪＄ .‬کﻪ وروستﻪ ﻟﻪ دې‬ ‫چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣا سره ﻣﻮ د خﻴاﻧت ﻫﻮډ وک‪ ،７‬وعده او ژﻣﻨﻪ ﻣﻮ ﻣاتﻪ ک‪７‬ه‪ ،‬ﻧﻮ ﻟس ور‪ ３＄‬ﻣﻬﻠت درکﻮم‪ .‬کﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﻟسﻮ ور‪＄‬ﻮ ＇خﻪ وروستﻪ ＇ﻮک وﻟﻴدل شﻮ د ﻫﻐﻪ ﻏاړه بﻪ پرې کﻮم‪".‬‬ ‫(‪)۱‬ه（ونه‬ ‫‪－‬راﻧﻮ زده کﻮوﻧکﻮ‪ ،‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ سره ﻟﻪ دې چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻳﻬﻮدو سره ﻳ‪ ３‬ژﻣﻨﻪ او وعده ﻻسﻠﻴک ک‪７‬ې وه‪،‬‬ ‫وﻟ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬پر دوی دحﻤﻠ‪ ３‬ﻫﻮډ وک‪.７‬پﻪ دې ﻫکﻠﻪ بحث او ＇ﻴ‪７‬ﻧﻪ وک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫پﻪ دې جرﻳان ک‪ ３‬عبداهلل ابﻦ ابی بﻦ سﻠﻮل ﻣﻨاﻓﻖ ﻳﻮ ＇ﻮک بﻨﻲ ﻧضﻴرو تﻪ وﻟﻴ‪８‬ه او دا خبر ﻳ‪ ３‬ورک‪７‬‬ ‫چ‪ ３‬ثابت ﻗدم اوسئ‪ .‬کﻪ چﻴرې ستاسﻮ سره جﻨ‪ ，‬وشﻲ ﻣﻮږ ستاسﻮ ﻣﻼت‪ ７‬کﻮو‪ .‬او کﻪ تاسﻮ وباسﻲ‬ ‫ﻣﻮږ ﻫﻢ درسره و‪＄‬ﻮ‪ .‬ﻟﻪ ﻣدﻳﻨ‪＇ ３‬خﻪ ﻣﻪ و‪＄‬ئ زه دوه زره ﻗﻮﻣﻲ او ﻧﻮر عربان ﻟﻪ ‪＄‬اﻧﻪ سره ﻣﻞ ﻟرم‪.‬‬ ‫دا دوه زره تﻨﻪ بﻪ ﻟﻪ تاسﻮ سره ستاسﻮ کﻼ‪－‬اﻧﻮ تﻪ ﻧﻨﻮزي او د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ وړاﻧدې بﻪ ستاسﻮ تر＇ﻨ‪，‬‬ ‫‪＄‬اﻧﻮﻧﻪ وژﻧﻲ‪ .‬د بﻨﻲ ﻧضﻴرو زړوﻧﻪ د دې خبر پﻪ اورﻳدو سره ﻗﻮي شﻮل او د دوی رئﻴس حﻴی بﻦ‬ ‫اخطب ﻧبﻲ کرﻳﻢ تﻪ خبر ورک‪ ،７‬ﻣﻮږ خپﻠﻪ ﻣﻨطﻘﻪ ﻧﻪ پرﻳ‪８‬دو او ＇ﻪ چ‪ ３‬ستاسﻮ زړه ﻏﻮاړي ﻫﻐﻪ‬ ‫ترسره ک‪７‬ئ‪ .‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ او صحابﻪ وو تکبﻴر ووﻳﻞ‪ ،‬بﻴا ﻳ‪ ３‬وﻓرﻣاﻳﻞ ﻟﻪ ﻳﻬﻮدو سره جﻨ‪／‬ﻴ‪８‬و‪.‬‬ ‫د ﻟسﻮ ور‪＄‬ﻮ ﻣﻬﻠت ﻟﻪ پﻮره کﻴدو وروستﻪ بﻨی ﻧضﻴر ﻟﻪ ﻣدﻳﻨ‪＇ ３‬خﻪ وﻧﻪ وتﻞ‪ .‬د اسﻼم ﻟ‪＋‬کر د دوی‬ ‫پﻪ ﻟﻮري حرکت وک‪ ７‬او د دوی سﻴﻤﻪ ﻳ‪ ３‬پﻨ‪％‬ﻠس ور‪ ３＄‬ﻣحاصره ک‪７‬ه‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر اﻣر وک‪ ７‬چ‪ ３‬د دوی د خرﻣاوو باﻏﻮﻧﻮ تﻪ اور واچﻮئ‪＄ ،‬کﻪ دوی پﻪ خپﻠﻮ ﻣاﻟﻮﻧﻮ او‬ ‫کروﻧدو ډﻳر زړوﻧﻪ ت‪７‬ﻟﻲ دي‪ .‬د دې کار پﻪ ترسره کﻮﻟﻮ د دوی جﻨ‪／‬ﻲ ﻣﻮرال ډﻳر ضﻌﻴﻒ شﻮ او پﻪ‬ ‫چﻴﻐﻮ او ﻧارو سر شﻮل‪ .‬د دوی پﻪ زړوﻧﻮ وﻳرې او ﻧﻬﻴﻠ‪ ９‬ﻏﻠبﻪ وک‪７‬ه او دې ﻳﻘﻴﻦ تﻪ ورسﻴدل چ‪ ３‬د‬ ‫ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻟﻪ پرﻳ‪＋‬ﻮدﻟﻮ پرتﻪ بﻠﻪ چاره ﻧﻪ ﻟري‪ .‬بﻨی ﻧضﻴرو ﻧبﻲ کرﻳﻢ تﻪ ﻳﻮ ﻧﻔر وﻟﻴ‪８‬ه او د زﻳات ﻣﻬﻠت‬ ‫ﻏﻮ＊تﻨﻪ ﻳ‪ ３‬وک‪７‬ه‪＇ ،‬ﻮ وکﻮﻻی شﻲ ﻟﻪ ﻣدﻳﻨ‪＇ ３‬خﻪ وو‪＄‬ﻲ‪ .‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ د دوی ﻟﻪ ﻏﻮ＊تﻨ‪ ３‬سره‬

‫‪88‬‬

‫ﻣﻮاﻓﻘﻪ وک‪７‬ه او وﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬د ستاسﻮ ﻫر ﻳﻮ ﻳﻮازې دا کﻮﻻی شﻲ چ‪ ３‬د اوښ ﻳﻮ بار د خپﻞ کﻮر‬ ‫ساﻣاﻧﻮﻧﻪ پرتﻪ ﻟﻪ زﻏرې او وسﻠ‪＇ ３‬خﻪ ﻟﻪ ‪＄‬اﻧﻪ سره ﻳﻮسﻲ‪ ".‬بﻨی ﻧضﻴر پﻪ دې حکﻢ راضﻲ شﻮل‪.‬‬ ‫بﻨی ﻧضﻴر د ﻧﻬﻴﻠ‪ ９‬او حسد پﻪ پاﻳﻠﻪ ک‪ ３‬د خپﻠﻮ کﻮروﻧﻮ باﻣﻮﻧﻪ او دﻳﻮاﻟﻮﻧﻪ وﻧ‪７‬ول چ‪ ３‬ﻣسﻠﻤاﻧان‬ ‫ترې ‪＂－‬ﻪ واﻧخﻠﻲ‪ .‬ﻫﻤدارﻧ‪／‬ﻪ پﻪ زﻳاتﻪ اﻧدازه طﻼ او ﻧﻘره ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ‪＄‬اﻧﻮ سره واخﻴستﻪ او ﻟﻪ شپ‪８‬و سﻮو‬ ‫او＊اﻧﻮ سره ﻳ‪ ３‬د خﻴبر پﻪ ﻟﻮري حرکت وک‪ .７‬وروستﻪ ﻳﻮشﻤﻴر شام تﻪ وﻻړل او ＇ﻪ پﻪ خﻴبر ک‪３‬‬ ‫پات‪ ３‬شﻮل‪.‬‬ ‫د بﻨی ﻧضﻴرو د وتﻠﻮ ！ﻮل اجراءات د اهلل د رسﻮل پﻪ اﻣر او د ﻣحﻤد بﻦ ﻣسﻠﻤﻪ‬

‫تر ﻧظر ﻻﻧدې‬

‫ترسره شﻮل‪ .‬ﻗرآﻧکرﻳﻢ ددې پﻴ‪ ３＋‬تﻔصﻴﻞ ﻟکﻪ د ﻓئ احکام (ﻫﻐﻪ ﻣال چ‪ ３‬ﻟﻪ کﻔارو ＇خﻪ پرتﻪ ﻟﻪ‬ ‫جﻨ‪／‬ﻪ د اسﻼم د ﻟ‪＋‬کر ﻻس تﻪ ورﻏﻠی وي) د ﻓئ د ﻣال ﻟ‪＋／‬ت‪ ،‬د ﻣﻨاﻓﻘﻴﻨﻮ درﻳ‪ ＃‬د بﻨﻲ ﻧضﻴرو پﻪ‬ ‫وړاﻧدې‪ ،‬د ﻳﻬﻮدو د ﻣﻌﻨﻮﻳاتﻮ بﻴان د دوی وﻳره او ﻧﻬﻴﻠﻲ‪ ،‬پﻪ خپﻠﻮ ﻻسﻮﻧﻮ دکﻮروﻧﻮ ﻧ‪７‬ول‪ ،‬د ﻣﻠکﻴتﻮﻧﻮ‬ ‫ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ وړل‪ ،‬د ﻣﻬاجرﻳﻨﻮ او اﻧصارو ﻓضﻴﻠت او داس‪ ３‬ﻧﻮر ‪！ ...‬ﻮل د حشر پﻪ سﻮرت ک‪ ３‬بﻴان ک‪７‬ی‬ ‫دي‪.‬‬ ‫کﻮم ﻣاﻟﻮﻧﻪ چ‪ ３‬ﻟﻪ بﻨﻲ ﻧضﻴرو ＇خﻪ پات‪ ３‬شﻮي وو او ﻳا د ﻫﻐﻪ پﻪ شان ﻧﻮر ﻣاﻟﻮﻧﻪ‪ ،‬د اسﻼم پﻪ شرﻳﻌت‬ ‫ک‪" ３‬ﻓئ" بﻠﻞ کﻴ‪８‬ي‪ ،‬چ‪ ３‬تصرف پﻪ ک‪ ３‬ﻳﻮازې د پﻴﻐﻤبر او ﻳا د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د خﻠﻴﻔﻪ حﻖ ‪２－‬ﻞ‬ ‫کﻴ‪８‬ي‪＄ ،‬کﻪ رسﻮل اهلل ﻫﻐﻪ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ خصﻮصاً د ﻣﻬاجرﻳﻨﻮ د ﻣاﻟﻲ اړتﻴاوو د پﻮره کﻮﻟﻮ ﻟپاره‬ ‫وﻟ‪／‬اوه تر＇ﻮ د اﻧصارو پ‪＂５‬ی ﻟﻪ دې پﻠﻮه سپک شﻲ‪.‬‬ ‫(‪)٢‬ه（ونه‬ ‫‪－‬راﻧﻮ زده کﻮوﻧکﻮ‪ ،‬د ﻏﻨﻴﻤت او "ﻓئ" ﻣال ＇ﻪ تﻮپﻴر ﻟري؟ بﻴان ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫د لوست ‪－‬ټ‪３‬‬ ‫دوکﻪ او د ژﻣﻨ‪ ３‬ﻣاتﻮل د ﻳﻬﻮدو پخﻮاﻧی خﻮی او عادت دی‪.‬‬ ‫د بﻨی ﻧضﻴرو پﻪ ﻏزا ک‪ ３‬پﻴﻞ کﻮوﻧکﻲ پﻪ خپﻠﻪ ﻫﻤدوی وو او د پﻴﻐﻤبر حﻤﻠﻪ ددوی پﻪ وړاﻧدې‬ ‫ددوی د خﻴاﻧت عکس اﻟﻌﻤﻞ و‪.‬‬

‫‪89‬‬

‫کﻪ چﻴرې ثابتﻪ شﻲ چ‪ ３‬د جﻨگ پﻪ بﻬﻴر ک‪ ３‬د د＊ﻤﻦ د ﻣاﻟﻮﻧﻮ او ک‪＋‬تﻮﻧﻮ ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ وړل د زﻳاتﻮ‬ ‫وژﻟﻮ او د جﻨ‪ ，‬اوږدﻳدﻟﻮ ﻣخﻪ ﻧﻴسﻲ‪ ،‬ﻧﻮ پﻪ جﻨ‪ ，‬ک‪ ３‬روا ده چ‪ ３‬ﻫﻤداس‪ ３‬کار ترسره شﻲ‪.‬‬ ‫خﻮ دا ﻫﻢ د ﻳاد وﻟﻮ وړ ده چ‪ ３‬پرتﻪ ﻟﻪ دې حاﻟتﻪ پﻴﻐﻤبر د جﻨ‪ ，‬پﻪ بﻬﻴر ک‪ ３‬ﻣجاﻫدﻳﻦ د ﻣاﻟﻮﻧﻮ‬ ‫او ک‪＋‬تﻮﻧﻮ او وﻧﻮ ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ وړﻟﻮ ＇خﻪ ﻣﻨع ک‪７‬ي دي‪.‬‬ ‫ﻓئ او ﻏﻨﻴﻤت تﻮپﻴر سره ﻟري‪ ،‬پﻪ ﻏﻨﻴﻤت ک‪ ３‬ﻣجاﻫدﻳﻦ ！اکﻠ‪ ３‬برخﻪ ﻟري‪ ،‬خﻮ د ﻓئ ﻟ‪／‬ﻮﻟﻮ‬ ‫صﻼحﻴت د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ تر ﻣشر پﻮرې ‪＄‬اﻧ‪７／‬ی دی‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪١‬ـ د بﻨی ﻧضﻴرو د ﻏزا ﻻﻣﻠﻮﻧﻪ او اﻧ‪／‬ﻴزه ＇ﻪ وه‪ ،‬ﻧﻮم ﻳ‪ ３‬واخﻠئ‪.‬‬ ‫‪٢‬ـ پﻴﻐﻤبر وﻟ‪ ３‬د بﻨی ﻧضﻴرو سﻴﻤﻮتﻪ تﻠﻠی و؟‬ ‫‪٣‬ـ وروستﻪ ﻟﻪ دې چ‪ ３‬د بﻨی ﻧضﻴرو دوکﻪ او خﻴاﻧت ثابت شﻮ‪ ،‬ﻧﻮ پﻴﻐﻤبر ＇ﻪ ﻫﻮډ وک‪７‬؟‬ ‫‪٤‬ـ د ﻣدﻳﻨ‪＇ ３‬خﻪ ﻟﻪ وتﻠﻮ وروستﻪ بﻨﻲ ﻧضﻴر کﻮم ﻟﻮري تﻪ وﻻړل او ﻟﻪ ‪＄‬اﻧﻮﻧﻮ سره ﻳ‪＇ ３‬ﻪ ﻳﻮړل؟‬ ‫‪٥‬ـ پﻴﻐﻤبر وﻟ‪ ３‬ددوی دخرﻣاوو باﻏﻮﻧﻪ او ک‪＋‬تﻮﻧﻪ وسﻮ‪＄‬ﻮل؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫پﻪ ﻗرآﻧکرﻳﻢ ک‪ ３‬د حشر پﻪ سﻮرت ک‪ ３‬د بﻨﻲ ﻧضﻴرو د ﻏزا پﻪ اړه ﻣساﻳﻞ بﻴان شﻮي‪ ،‬تاس‪ ３‬دا ﻣساﻳﻞ‬ ‫د ﻳﻮه ﻣﻌتبر تﻔسﻴر پﻪ ر‪１‬ا ک‪ ３‬و＇ﻴ‪７‬ئ او پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪90‬‬

‫＇ل‪５‬رويشتم لوست‬

‫د ذات الرقاع غزا‬ ‫د سﻴرت زﻳاتره عﻠﻤاء واﻳﻲ چ‪ ３‬د ذات اﻟرﻗاع ﻏزا د ﻫجرت پﻪ ＇ﻠﻮرم کال د بﻨﻮﻧضﻴرو ﻟﻪ وتﻠﻮ ﻳﻮه‬ ‫ﻧﻴﻤﻪ ﻣﻴاشت وروستﻪ واﻗع شﻮې ده‪.‬‬ ‫د غزا المل‬ ‫پﻴﻐﻤبر صحراﻳﻲ ﻗبﻴﻠﻮ تﻪ د اسﻼم د دعﻮت ﻟپاره خپﻞ اوﻳا تﻨﻪ صحابﻪ کرام وﻟﻴ‪８‬ل‪ ،‬د ﻧجد ﻗبﻴﻠﻮ‬ ‫خپﻠﻪ ژﻣﻨﻪ ﻣاتﻪ ک‪７‬ه او پر دې داعﻴاﻧﻮ ﻳ‪ ３‬حﻤﻠﻪ وک‪７‬ه او ！ﻮل ﻳ‪ ３‬پﻪ شﻬادت ورسﻮل‪ .‬ﻟﻪ بﻠ‪ ３‬خﻮا‬ ‫پﻴﻐﻤبر تﻪ خبر ورک‪ ７‬شﻮ چ‪ ３‬د بﻨی ﻣحارب او بﻨﻲ ثﻌﻠبﻪ ﻗبﻴﻠ‪ ３‬چ‪ ３‬د ﻏطﻔان ﻟﻪ ﻗبﻴﻠ‪ ３‬سره‬ ‫اړﻳک‪ ３‬ﻟري ﻟﻪ رسﻮل اهلل سره د جﻨ‪ ，‬تﻴاری ﻧﻴسﻲ‪ .‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ ﻟﻪ ＇ﻠﻮرو سﻮو او ﻳا د اوو سﻮو‬ ‫جﻨ‪／‬ﻴاﻟﻴﻮ سره ددوی پﻪ ﻟﻮري وخﻮ‪＄‬ﻴد د ﻧﻮﻣﻮړو ﻗبﻴﻠﻮ ‪＄‬ﻤکﻮ تﻪ د ﻧبﻲ کرﻳﻢ پﻪ رسﻴدﻟﻮ ！ﻮل‬ ‫ووﻳرﻳدل او تﻴ‪＋‬تﻪ ﻳ‪ ３‬ﻏﻮره ک‪７‬ه‪ ،３％＊ .‬ﻣاشﻮﻣان‪ ،‬ﻣاﻟﻮﻧﻪ او ＇اروي ﻳ‪ ３‬پرﻳ‪＋‬ﻮدل او د ﻏروﻧﻮ سروﻧﻮ‬ ‫تﻪ ﻳ‪ ３‬پﻨاه ﻳﻮړه‪.‬‬ ‫د ويرې د لمان‪％‬ه (صالة الخوف) روا والی‬ ‫ﻟﻪ ﻧﻮﻣﻮړو ﻗبﻴﻠﻮ سره د جﻨ‪ ，‬پﻪ ﻣﻬال د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ وخت راورسﻴد‪ .‬ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ وﻳره درﻟﻮده کﻪ چﻴرې‬ ‫پﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ بﻮخت شﻲ‪ ،‬د＊ﻤﻦ ﻧا＇اپﻲ حﻤﻠﻪ ورباﻧدې وﻧﻪ ک‪７‬ي‪ .‬ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ د اهلل رسﻮل‬

‫پﻪ‬

‫صحابﻪ وو باﻧدې د وﻳرې ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬اداء ک‪ .７‬پﻪ داس‪ ３‬تﻮ‪－‬ﻪ چ‪ ３‬ﻳﻮې ډﻟ‪ ３‬ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ﻟپاره‬ ‫صﻒ وتاړه او بﻠ‪ ３‬ډﻟ‪ ３‬د د＊ﻤﻦ پﻪ وړاﻧدې سﻨ‪／‬ر وﻧﻴﻮه‪ .‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ ﻟﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧ‪ ９‬ډﻟ‪ ３‬سره ﻳﻮ رکﻌت‬ ‫ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬اداء ک‪ ،７‬دوی وﻻړل او دوﻳﻤﻪ ډﻟﻪ راﻏﻠﻪ‪ .‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ ﻳﻮ بﻞ رکﻌت ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ورسره اداء او‬ ‫خپﻞ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻳ‪ ３‬پﻮره ک‪ ７‬او سﻼم ﻳ‪ ３‬و‪－‬ر‪＄‬اوه‪ ،‬بﻴا ﻫﻐﻮ دوو ډﻟﻮ خپﻞ پات‪ ３‬ﻳﻮ ﻳﻮ رکﻌت ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬وک‪７‬‬ ‫او سﻼم ﻳ‪ ３‬و‪－‬ر‪＄‬اوه‪ .‬پﻪ دې تﻮ‪－‬ﻪ پﻴﻐﻤبر او ﻫرې ډﻟ‪ ３‬ﻳﻮازې دوه دوه رکﻌتﻪ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬اداء ک‪ .７‬ﻳا‬

‫‪91‬‬

‫دا چ‪ ３‬رسﻮل اهلل پﻪ ﻫره ډﻟﻪ باﻧدې دوه دوه رکﻌتﻪ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬اداء ک‪ ７‬چ‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر ﻟﻤﻮﻧ‪＇ ＃‬ﻠﻮر‬ ‫رکﻌتﻪ او د صحابﻪ وو دوه دوه رکﻌتﻪ شﻮ او دوه دوه ﻧﻮرﻳ‪ ３‬پﻪ تﻨﻬائﻲ اداء ک‪７‬ل‪.‬‬ ‫د وﻳرې د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ روا واﻟی پﻪ اسﻼم ک‪ ３‬ددې عبادت پر ﻓﻮق اﻟﻌاده اﻫﻤﻴت باﻧدې دﻻﻟت کﻮي چ‪３‬‬ ‫باﻳد ان ﻟﻪ د＊ﻤﻦ سره پﻪ ﻣخاﻣخ تﻮده او سختﻪ ج‪７／‬ه ک‪ ３‬ﻫﻢ ددې عبادت پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻏﻔﻠت وﻧشﻲ‪.‬‬ ‫(‪)۱‬ه（ونه‬ ‫‪－‬راﻧﻮ زده ‪－‬ﻮوﻧکﻮ‪ ،‬د ﻏطﻔان د ﻗبﻴﻠﻮ پﻪ وړاﻧدې د پﻴﻐﻤبر ﻳرﻏﻞ آﻳا تﻬاجﻤﻲ و او ﻳا دﻓاعﻲ؟‬ ‫خپﻞ ﻧظر سره ﻟﻪ دﻟﻴﻠﻪ بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬

‫دا جﻨ‪＄ ，‬کﻪ د ذات اﻟرﻗاع پﻪ ﻏزا ﻳاد شﻮ چ‪ ３‬د ‪－‬رﻣ‪＇ ９‬خﻪ د ﻧجات ﻟپاره د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟ‪＋‬کر پﻪ‬ ‫خپﻠﻮ پ‪＋‬ﻮ باﻧدې ！ﻮ！‪ ３‬ت‪７‬ﻟ‪ ３‬وې او ﻳا دا چ‪ ３‬پﻪ ﻫﻐﻪ سﻴﻤﻪ ک‪ ３‬پﻪ ﻫﻤدې ﻧاﻣﻪ ﻳﻮه وﻧﻪ ﻣﻮجﻮده وه‪.‬‬ ‫د پيغمبر فوق العاده شجاعت او زړورتيا‬ ‫پﻴﻐﻤبر د ذات اﻟرﻗاع ﻟﻪ ﻏزا ＇خﻪ ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ د راستﻨﻴدو پر ﻣﻬال ﻟﻪ خپﻠﻮ صحابﻮو سره پﻪ‬ ‫ﻳﻮه وادي(خﻮړ) ک‪ ،３‬چ‪ ３‬د اﻏزﻳﻮ ﻟﻪ بﻮ！ﻮ ＇خﻪ ډک و‪ ،‬دﻣﻪ شﻮل‪ .‬صحابﻪ د استراحت ﻟپاره د وﻧﻮ‬ ‫پﻪ سﻴﻮرو ک‪ ３‬سره خپاره شﻮل‪ ،‬پﻴﻐﻤبر ﻫﻢ د ﻳﻮې وﻧ‪ ３‬تر سﻴﻮري ﻻﻧدې استراحت وک‪ ７‬او خپﻠﻪ‬ ‫تﻮره ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻳﻮه ＇اﻧ‪／‬ﻪ ک‪ ３‬راو‪７＄‬وﻟﻪ‪.‬‬ ‫جابر بﻦ عبداهلل‬

‫رواﻳت کﻮي‪ ،‬چ‪＇ ３‬ﻪ وخت وﻳده شﻮو ﻧا＇اپﻪ د اهلل رسﻮل ﻣﻮږ وﻏﻮ＊تﻠﻮ‪،‬‬

‫کﻠﻪ چ‪ ３‬ورﻏﻠﻮ‪ ،‬د ده سره ﻳﻮ باﻧ‪６‬چﻲ س‪７‬ی ﻧاست و‪ .‬رسﻮل اهلل‬

‫وﻓرﻣاﻳﻞ‪" :‬زه وﻳده وم‪ .‬دې س‪７‬ې‬

‫زﻣا تﻮره اخست‪ ３‬وه‪ ،‬راوﻳ） او ﻣتﻮجﻪ شﻮم‪ ،‬چ‪ ３‬تﻮره ﻣ‪ ３‬ﻟﻮ＇ﻪ دده پﻪ ﻻس ک‪ ３‬وه‪ ،‬وﻳ‪ ３‬وﻳﻞ‪:‬‬ ‫"＇ﻮک دی چ‪ ３‬تا ﻟﻪ ﻣا ＇خﻪ وژﻏﻮري؟" ﻣا ووﻳﻞ ‪ :‬اهلل!! دا دی ﻧاست دی‪ .‬رسﻮل اهلل ﻫﻐﻪ تﻪ‬

‫‪92‬‬

‫＇ﻪ جزا ورﻧﻪ ک‪７‬ه‪.‬‬ ‫پﻪ ﻳﻮ بﻞ رواﻳت ک‪ ３‬راﻏﻠﻲ دي کﻠﻪ چ‪ ３‬رسﻮل اهلل وﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬چ‪ ３‬اهلل تﻌاﻟی بﻪ زﻣا حﻔاظت او‬ ‫ساتﻨﻪ کﻮي‪ ،‬ﻧﻮ د باﻧ‪６‬چﻲ ﻟﻪ ﻻسﻪ تﻮره پﻪ ‪＄‬ﻤکﻪ وﻟﻮ‪４‬دﻟﻪ‪ ،‬پﻴﻐﻤبر‬

‫تﻮره را واخﻴستﻠﻪ او باﻧ‪６‬چﻲ تﻪ‬

‫ﻳ‪ ３‬ووﻳﻞ‪ :‬اوس بﻪ تا ＇ﻮک ﻟﻪ ﻣا ＇خﻪ ژﻏﻮري؟ ﻫﻐﻪ ووﻳﻞ‪ :‬ﻫﻴ（ﻮک‪ .‬پﻴﻐﻤبر ﻫﻐﻪ تﻪ ب‪＋‬ﻨﻪ وک‪７‬ه‪.‬‬ ‫پﻪ دې پﻴ‪＋‬ﻪ ک‪ ３‬د حضرت رسﻮل اهلل د ﻧبﻮت دﻟﻴﻠﻮﻧﻪ‪ ،‬ب‪ ３‬سارې زړورتﻴا او د ک‪７‬اووﻧﻮ پﻪ وړاﻧدې‬ ‫د صبر او استﻘاﻣت او د جاﻫﻼﻧﻮ پﻪ وړاﻧدې د حﻮصﻠ‪＊ ３‬کاره ＇ر‪－‬ﻨدوﻧﻪ کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫ﻫﻤدارﻧ‪／‬ﻪ دا پﻴ‪＋‬ﻪ د دې ＇ر‪－‬ﻨدوﻧﻪ کﻮي‪ ،‬چ‪ ３‬اهلل‬

‫د خپﻞ رسﻮل ساتﻨﻪ او ﻣﻼت‪ ７‬کﻮي او خپﻠﻪ‬

‫ﻣﻬرباﻧی او شﻔﻘت ورباﻧدې پﻴرزو کﻮي‪ .‬د ﻫﻐﻪ باﻧ‪６‬چﻲ ﻣشرک زړه ﻟﻪ وﻳرې او ډار ＇خﻪ ډکﻮي او‬ ‫ﻻسﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻟ‪７‬زه را‪＄‬ﻲ او تﻮره ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ﻻسﻪ پﻪ ‪＄‬ﻤکﻪ ﻟﻮﻳ‪８‬ي او بﻴا پﻪ ادب سره د ﻧبﻲ کرﻳﻢ پﻪ‬ ‫حضﻮر ک‪ ３‬پﻪ زﻧ‪／‬ﻨﻮﻧﻮ کﻴﻨﻲ‪".‬‬ ‫پرتﻪ ﻟﻪ شکﻪ دا پﻴ‪＋‬ﻪ ددې ﻣبارک آﻳت ﻣصداق ‪２－‬ﻞ کﻴ‪８‬ي‪ ،‬چ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬

‫اﻟﻤائده‪.٦٧/‬‬ ‫ژباړه‪ :‬ای داهلل استازﻳﻪ‪ ،‬ﻫر ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ‪ ３‬د اهلل ﻟﻪ ﻟﻮري پر تا ﻧازل شﻮي دي‪ ،‬ﻫﻐﻪ پﻪ بشپ‪７‬ه تﻮ‪－‬ﻪ او‬ ‫پرتﻪ ﻟﻪ ﻫﻴ＆ ډول وﻳرې او ډاره خﻠکﻮ تﻪ ورسﻮه‪ .‬کﻪ داس‪ ３‬دې وﻧﻪ ک‪７‬ل ﻧﻮ د اهلل رساﻟت دې سرتﻪ ﻧﻪ‬ ‫دی رسﻮﻟی‪ .‬اهلل تا (دکاﻓراﻧﻮ د احتﻤاﻟﻲ خطروﻧﻮ) او د خﻠکﻮ ﻟﻪ ضرروﻧﻮ او آزاروﻧﻮ ＇خﻪ ساتی او‬ ‫اهلل کاﻓراﻧﻮ تﻪ ﻻر＊ﻮوﻧﻪ ﻧﻪ کﻮي‪.‬‬ ‫(‪)٢‬ه（ونه‬ ‫‪－‬راﻧﻮ زده کﻮوﻧکﻮ‪ ،‬د باﻧ‪６‬چﻲ او پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ پﻴ‪＇ ３＋‬خﻪ ﻣﻮ ＇ﻪ زده ک‪７‬ل؟ خپﻞ ﻧظر بﻴان ک‪７‬ئ‪.‬‬

‫‪93‬‬

‫د لوست ‪－‬ټ‪３‬‬ ‫‪١‬ـ د ذات اﻟرﻗاع ﻏزا ﻳﻮه دﻓاعﻲ حﻤﻠﻪ وه او د ﻫﻐﻮ ﻗبﻴﻠﻮ د ！کﻮﻟﻮ ﻟپاره پﻴﻞ شﻮې وه چ‪ ３‬ﻟﻪ‬ ‫ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ سره ﻳ‪ ３‬دوکﻪ او خﻴاﻧت ک‪７‬ی و‪.‬‬ ‫‪٢‬ـ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬پﻪ اسﻼﻣﻲ شرﻳﻌت ک‪ ３‬ﻳﻮه ډﻳره ﻣﻬﻤﻪ ﻓرﻳضﻪ ده‪ ،‬چ‪ ３‬د جﻨ‪ ،，‬ﻧاروﻏتﻴا او سﻔر پﻪ‬ ‫سختﻮ حاﻟتﻮﻧﻮ ک‪ ３‬ﻫﻢ د اﻧسان ﻟﻪ ﻏاړې ﻧﻪ ساﻗطﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫‪٣‬ـ ﻧبﻲ کرﻳﻢ تر ！ﻮﻟﻮ خﻠکﻮ ډﻳر زړور و‪ .‬ﻫﻤدارﻧ‪／‬ﻪ تر ！ﻮﻟﻮ ډﻳر ﻣﻬربان او عﻔﻮه کﻮوﻧکی و‪ .‬آن‬ ‫تردې چ‪ ３‬د ﻫﻐﻪ د＊ﻤﻦ سره ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ ﻣﻬرباﻧﻲ وک‪７‬ه چ‪ ３‬دده د وژﻟﻮ پﻪ ﻧﻴت ﻳ‪ ３‬تﻮره پﻮرتﻪ ک‪７‬ې وه‬ ‫او ﻏچ ﻳ‪ ３‬ور‪＄‬ﻨ‪ ３‬واﻧخﻴست‪.‬‬ ‫‪٤‬ـ حضرت ﻣحﻤد د تﻞ ﻟپاره د اهلل تﻌاﻟﻰ د ﻣﻬرباﻧ‪ ９‬پﻪ سﻴﻮري ک‪ ３‬ژوﻧد کاوه او اهلل تﻌاﻟﻰ د ده‬ ‫ژوﻧد تضﻤﻴﻦ ک‪７‬ی و‪.‬‬

‫ارزونه‬ ‫عﻠﻤاوو د ذات اﻟرﻗاع ﻏزا د تارﻳخ پﻪ ﻫکﻠﻪ ＇ﻪ وﻳﻠﻲ دي؟‬ ‫د ذات اﻟرﻗاع ﻏزا ﻻﻣﻞ ＇ﻪ و او وﻟ‪ ３‬ورتﻪ ذات اﻟرﻗاع وﻳﻞ شﻮی دی؟‬ ‫د وﻳرې ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬وﻟ‪ ３‬ﻣشروع شﻮی او ＇رﻧ‪／‬ﻪ اداء کﻴ‪８‬ي؟‬ ‫آﻳا د ذات اﻟرﻗاع ﻏزا ﻣﻮخ‪ ３‬او ﻫدﻓﻮﻧﻪ ترﻻسﻪ شﻮل‪ ،‬کﻪ ﻧﻪ؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫د باﻧ‪６‬چﻲ او پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ پﻴ‪＇ ３＋‬خﻪ ﻣﻮ ＇ﻪ ترﻻسﻪ ک‪７‬ل؟ د ﻳﻮې ﻣﻘاﻟﻲ پﻪ ترڅ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪94‬‬

‫پن‪％‬ه ويشتم لوست‬

‫د بني مصطلق غزا‬ ‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ تﻪ خبر راورسﻴد چ‪ ３‬حارث بﻦ ابی ضرار د بﻨﻲ ﻣصطﻠﻖ د ﻗبﻴﻠ‪ ３‬رئﻴس ﻟﻪ خپﻞ ﻗﻮم‬ ‫او ﻳﻮ شﻤﻴر ﻫﻐﻮ عربﻮ سره‪ ،‬چ‪ ３‬ﻟﻪ ده سره ﻳ‪ ３‬اړﻳک‪ ３‬درﻟﻮدې‪ ،‬ﻟﻪ رسﻮل اهلل سره د جﻨ‪ ，‬ﻟپاره‬ ‫چﻤتﻮ شﻮي دي‪ ،‬رسﻮل اهلل ددې خبر د تحﻘﻴﻖ او صحت ﻟپاره برﻳده بﻦ حصﻴب اسﻠﻤﻲ د بﻨﻲ‬ ‫ﻣصطﻠﻖ ﻗبﻴﻠ‪ ３‬ﻣشر تﻪ وروﻟﻴ‪８‬ه‪ ،‬تر＇ﻮ د دوی ﻟﻪ ﻫﻮډ ＇خﻪ خبر شﻲ‪ ،‬برﻳده بﻴرتﻪ دخبرﻟﻪ تاﻳﻴد سره‬ ‫راستﻮن شﻮ او ﻧبﻲ کرﻳﻢ تﻪ ﻳ‪ ３‬ﻣﻌﻠﻮﻣات راوړل‪.‬‬ ‫له مدين‪ ３‬منورې ＇خه د صحابوو په ملگرتيا د پيغمبر وتل‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر د بﻨﻲ ﻣصطﻠﻖ ﻗبﻴﻠ‪ ３‬ﻟﻪ ﻫﻮډ ＇خﻪ خبر شﻮ‪ ،‬ﻧﻮ خپﻞ ﻣﻠ‪／‬ري ﻳ‪ ３‬پﻪ بﻴ‪７‬ه‬ ‫راوﻏﻮ＊تﻞ اوﻟﻪ ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې ＇خﻪ د د＊ﻤﻦ د ﻣﻘابﻠ‪ ３‬پﻪ ﻧﻴت ووتﻞ‪.‬‬ ‫حارث بﻦ ابی ضرار ﻳﻮ جاسﻮس وﻟﻴ‪８‬ه چ‪ ３‬د اسﻼﻣﻲ ﻟ‪＋‬کر خبر ورتﻪ راوړي‪ ،‬خﻮ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د‬ ‫ﻣشرکاﻧﻮ جاسﻮس وﻧﻴﻮ او وﻳ‪ ３‬واژه‪ .‬کﻠﻪ چ‪ ３‬د ﻣشرکاﻧﻮ د جاسﻮس د وژﻧ‪ ３‬خبر حارث او د ﻫﻐﻪ‬ ‫ﻣﻠ‪／‬رو تﻪ ورسﻴد‪ ،‬ﻫﻐﻪ عربان چ‪ ３‬ﻟﻪ ده سره وو خپاره شﻮل‪ .‬ﻣسﻠﻤاﻧان ﻣرﻳسع(دﻗدﻳد پﻪ وادي ک‪３‬‬ ‫ﻳﻮه چﻴﻨﻪ ده) تﻪ ورسﻴدل‪ .‬جﻨ‪ ，‬او حﻤﻠ‪ ３‬تﻪ چﻤتﻮ شﻮل‪ .‬ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ صﻔﻮﻧﻪ ت‪７‬ﻟﻲ وو او ﻳﻮ ساعت‬ ‫د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ او ﻣشرکاﻧﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬ﻏﻴشﻲ ووﻳشتﻞ شﻮل‪ .‬بﻴا رسﻮل اهلل اﻣر وک‪＇ ７‬ﻮ ﻣسﻠﻤاﻧان ﻳﻮ ‪＄‬ای‬ ‫پﻪ ﻣشرکاﻧﻮ گ‪６‬ه حﻤﻠﻪ وک‪７‬ي‪ .‬ﻫﻤاﻏﻪ وو چ‪ ３‬ﻣسﻠﻤاﻧان پﻪ دې حﻤﻠﻪ ک‪ ３‬برﻳاﻟی شﻮل او د＊ﻤﻦ‬ ‫ﻣات‪ ３‬وخﻮړه‪.‬‬ ‫(‪)۱‬ه（ونه‬ ‫زده کﻮوﻧکﻲ دې د بﻨی ﻣصطﻠﻖ ﻏزا د ﻻﻣﻠﻮﻧﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ بحث او ＇ﻴ‪７‬ﻧﻪ وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫د بنی مصطلق په غزا ک‪ ３‬د منافقانو رول‬ ‫ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ د بﻨﻲ ﻣصطﻠﻖ ﻟﻪ ﻏزا ＇خﻪ ﻣخک‪ ３‬د عبداهلل بﻦ ابی پﻪ ﻣشرۍ د اسﻼم او ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ‬ ‫اړوﻧد شدﻳده کﻴﻨﻪ پﻪ سﻴﻨﻮ ک‪ ３‬ساتﻠﻪ‪.‬‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ خپﻠﻮ ﻳاراﻧﻮ سره د بﻨﻲ ﻣصطﻠﻖ د ﻏزا ﻫﻮډ وک‪ ،７‬ﻧﻮ ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ ﻫﻢ ﻟﻪ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ‬ ‫سره حرکت وک‪ ７‬او د تﻮب‪ ３‬سﻮرت د ‪ ٤٧‬آﻳت پﻪ ﻣصداق ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ پرتﻪ د شر او ﻓساد ＇خﻪ بﻞ‬

‫‪95‬‬

‫ﻫدف ﻧﻪ درﻟﻮد‪ .‬پﻪ دې ﻏزا ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ د ﻧبﻲ کرﻳﻢ پﻪ ضد ﻧاوړه تبﻠﻴﻐات پﻴﻞ او پﻪ دوه ډوﻟﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫د شر او ﻓساد اور بﻞ ک‪:７‬‬ ‫‪ _۱‬د مسلمانانو په من‪ ＃‬ک‪ ３‬د اختالف پيدا کول‬ ‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ چ‪ ３‬کﻠﻪ د بﻨﻲ ﻣصطﻠﻖ ﻟﻪ ﻏزا ＇خﻪ ﻓارغ شﻮ‪ .‬د ﻣرﻳسع چﻴﻨ‪ ３‬تﻪ ﻧژدې ﻣﻴشت شﻮ‬ ‫دﻟتﻪ دوو تﻨﻮ ﻳﻮﻣﻬاجر او بﻞ اﻧصاری د اوبﻮ راوړﻟﻮ ﻟپاره ﻳﻮ ﻟﻪ بﻞ ＇خﻪ ﻣخک‪ ３‬واﻟی کاوه‪ .‬او ﻳﻮ ﻟﻪ‬ ‫بﻞ سره پﻪ جﻨ‪ ，‬شﻮل‪ ،‬ﻧﻮ دواړو خپﻠﻮ ﻗﻮﻣﻮﻧﻮ تﻪ ﻏ‪ ８‬وک‪.７‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر ددې خبرې ﻟﻪ اورﻳدو وروستﻪ وﻓرﻣاﻳﻞ‪" :‬آﻳا ﻳﻮ او بﻞ جاﻫﻠﻴت تﻪ رابﻮﻟئ‪ ،‬پﻪ داس‪ ３‬حال‬ ‫ک‪ ３‬چ‪ ３‬زه ستاسﻮ پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬ﻳﻢ‪ .‬دا پرﻳ‪８‬دئ ‪＄‬کﻪ دا ډﻳر ﻣﻨﻔﻮر دعﻮت دی‪.‬‬ ‫عبداهلل بﻦ ابی بﻦ سﻠﻮل چ‪ ３‬د خپﻞ ﻗﻮم پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬و‪ ،‬دې ﻣﻮضﻮع تﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟﻤﻦ وﻫﻠﻪ او وﻳﻞ ﻳ‪３‬‬ ‫(چ‪ ３‬کﻠﻪ ﻣدﻳﻨ‪ ３‬تﻪ ستاﻧﻪ شﻮو‪ ،‬ﻧﻮ عزتﻤﻦ او ﻗدرتﻤﻦ خﻠک بﻪ خﻮار او بﻴﻮزﻟﻲ خﻠک ﻟﻪ ﻣدﻳﻨ‪３‬‬ ‫＇خﻪ وباسﻲ‪ ).‬زﻳد ابﻦ ارﻗﻢ چ‪ ３‬پﻪ ﻫﻐﻪ ﻣجﻠس ک‪ ３‬حاضر وو د ابﻦ ابی دﻏﻪ ！ﻮﻟ‪ ３‬ب‪ ３‬شرﻣاﻧﻪ‬ ‫خبرې رسﻮل اهلل تﻪ ورسﻮﻟ‪ .３‬رسﻮل اهلل پﻪ ﻟ‪＋‬کر ک‪ ３‬د ‪６－‬وډۍ د ﻣخﻨﻴﻮي پﻪ ﻣﻮخﻪ ﻟ‪＋‬کر‬ ‫تﻪ اﻣر وک‪ ７‬چ‪ ３‬د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې پﻪ ﻟﻮر حرکت وک‪７‬ي‪ .‬پ‪５‬ﻐﻤبر د دې ﻟپاره چ‪ ３‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ صﻒ‬ ‫ک‪ ３‬اختﻼف او ‪６－‬وډي راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ ﻧشﻲ د خپﻞ حکﻴﻤاﻧﻪ سﻴاست ﻟﻪ ﻣخ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬عبداهلل بﻦ ابی بﻦ‬ ‫سﻠﻮل تﻪ جزا ورﻧک‪７‬ه‪ ،‬خﻮ بﻴا عبداهلل د عبداهلل بﻦ اُبی زوی خپﻞ پﻼر ﻣدﻳﻨ‪ ３‬تﻪ ﻟﻪ ﻧﻨﻮتﻠﻮ ＇خﻪ ﻣﻨع‬ ‫ک‪ ７‬بﻴا رسﻮل اهلل ﻫﻐﻪ تﻪ د ﻧﻨﻮ تﻠﻮ اجازه ورک‪７‬ه‪ .‬د زﻳد بﻦ ارﻗﻢ د خبرې تائﻴد د وحﻴ‪ ３‬پﻪ ﻧازﻟ‪５‬دو‬ ‫سره وشﻮ‪:‬‬ ‫[اﻟﻤﻨاﻓﻘﻮن ‪.]٨ :‬‬ ‫‪ _٢‬د افک واقعه‬ ‫ﻟﻪ ‪＄‬اﻧﻪ سره ب‪５‬ﻮﻟ‪ ３‬وه‪.‬کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻏزا ＇خﻪ راستاﻧﻪ‬ ‫پﻴﻐﻤبر پﻪ دې ﻏزا ک‪ ３‬حضرت عائشﻪ‬ ‫شﻮل‪ ،‬پﻪ ﻳﻮه د＊تﻪ ک‪ ３‬د ست‪７‬ﻳا د رﻓع کﻮﻟﻮ ﻟپاره دﻣﻪ شﻮل‪ .‬حضرت بﻲ بﻲ عائشﻪ د ﻗضای حاجت‬ ‫ﻟپاره بﻴرون وﻻړه او د راستﻨﻴدو پﻪ حال ک‪ ３‬ﻣتﻮجﻪ شﻮه‪ ،‬د ﻏاړې ﻫﻐﻪ ﻫار ﻳ‪ ،３‬چ‪ ３‬ﻟﻪ خﻮر ＇خﻪ‬ ‫ﻳ‪ ３‬اﻣاﻧت اخستی و‪ ،‬ورک شﻮی دی ﻧﻮ ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ دوﻳﻢ ‪＄‬ﻠﻲ ﻫﻐﻪ ‪＄‬ای تﻪ وﻻړه چ‪ ３‬ﻫار ﻳ‪ ３‬پک‪３‬‬ ‫ورک ک‪７‬ی و پدې وخت ک‪ ３‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ کاروان حرکت ک‪７‬ی و او ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ چ‪ ３‬کجاوه پﻮرتﻪ‬ ‫کﻮﻟﻪ دوی داس‪－ ３‬ﻮﻣان وک‪ ７‬چ‪ ３‬حضرت عائشﻪ رضی اهلل عﻨﻬا ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬ده‪ .‬کجاوه ﻳ‪ ３‬پﻪ‬

‫‪96‬‬

‫د خپﻞ ﻫار ﻟﻪ پﻴدا کﻮﻟﻮ وروستﻪ د ﻟ‪＋‬کر د دﻣ‪＄ ３‬ای تﻪ‬ ‫اوښ بار ک‪７‬ه‪ .‬حضرت بﻲ بﻲ عائشﻪ‬ ‫راورسﻴده‪ ،‬خﻮ ＇ﻮک ﻳ‪ ３‬وﻧﻪ ﻣﻮﻧدل‪ .‬پﻪ خپﻞ ‪＄‬ای کﻴﻨاستﻪ او داس‪ ３‬ﻓکر ﻳ‪ ３‬وک‪ ７‬چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر‬ ‫حتﻤاً بﻴرتﻪ راپس‪ ３‬را‪＄‬ﻲ‪ .‬خﻮب ﻳﻮړه پﻪ دې حال ک‪ ３‬صﻔﻮان بﻦ ﻣﻌطﻞ چ‪ ３‬پﻪ ﻟ‪＋‬کر پس‪ ３‬شاتﻪ‬ ‫وﻟﻴده او وﻳ‪ ３‬پﻴژﻧدﻟﻪ د "اﻧا هلل واﻧا اﻟﻴﻪ راجﻌﻮن" پﻪ وﻳﻠﻮ ﻳ‪ ３‬بﻲ‬ ‫راتﻪ‪ ،‬حضرت بﻲ بﻲ عائشﻪ‬ ‫بﻲ عائشﻪ ﻟﻪ خﻮبﻪ راوﻳ‪＋‬ﻪ شﻮه‪ .‬صﻔﻮان د بﻲ بﻲ عائش‪ ３‬ﻟﻪ ＇ﻨ‪／‬ﻪ خپﻞ اوښ چﻮ ک‪ ７‬او دا پﻪ اوښ‬ ‫تﻮر‬ ‫سپره شﻮه او بﻴا ﻳ‪ ３‬ﻫﻴ＆ خبره وﻧک‪７‬ه‪.‬پﻪ دې تﻮگﻪ ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ د ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ پﻪ ﻣﻮر بﻲ بﻲ عائشﻪ‬ ‫وﻟ‪／‬اوه‪.‬‬ ‫دا خبره د خﻠکﻮ پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬خپره شﻮه‪ .‬پﻪ ﻣدﻳﻨﻪ ﻣﻨﻮره ک‪ ３‬عبداهلل بﻦ ابی بﻦ سﻠﻮل او دوستاﻧﻮ‬ ‫ﻳ‪ ３‬ددې خبرې پﻪ خپرﻳدو ک‪ ３‬ډﻳرې ﻫﻠ‪＄ ３‬ﻠ‪ ３‬وک‪７‬ې‪ .‬پﻴﻐﻤبر چﻮپ و او د وح‪ ３‬راتگ ﻫﻢ‬ ‫＇ﻪ وخت و‪＄‬ﻨ‪６‬ﻳده‪ .‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ ﻟﻪ خپﻠﻮ ﻳاراﻧﻮ سره ﻣشﻮره وک‪７‬ه چ‪ ３‬آﻳا ﻟﻪ حضرت عائش‪３‬‬ ‫＇خﻪ جﻼ شﻲ ﻳا ﻧﻪ؟ ﻫر ﻳﻮه صحابﻲ د پﻴﻐﻤبر پﻪ ﻣخک‪ ３‬پﻪ دې ﻫکﻠﻪ خپﻞ خپﻞ ﻧظر ＇ر‪－‬ﻨد‬ ‫د خپﻠ‪ ３‬ﻧاروﻏ‪ ９‬ﻟﻪ اﻣﻠﻪ د اﻓک ﻟﻪ ﻣﻮضﻮع ＇خﻪ ﻫﻴ＆ خبره‬ ‫ک‪ ،７‬خﻮ حضرت بﻲ بﻲ عائشﻪ‬ ‫ﻧﻪ وه‪ .‬کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣﻮضﻮع ＇خﻪ خبره شﻮه‪ ،‬پﻴﻐﻤبر تﻪ ﻳ‪ ３‬ﻣﻮضﻮع ﻳاده ک‪７‬ه‪ .‬رسﻮل اهلل ورتﻪ‬ ‫وﻓرﻣاﻳﻞ‪" :‬ای عائش‪ ،３‬ستا پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻣا تﻪ داس‪ ３‬او داس‪ ３‬خبروﻧﻪ رارسﻴدﻟﻲ دي‪ ،‬ﻧﻮ کﻪ چﻴرتﻪ ب‪３‬‬ ‫‪－‬ﻨاه وې اهلل پاک بﻪ دې ژر پاکﻲ را ﻧازﻟﻪ ک‪７‬ي او کﻪ دې ‪－‬ﻨاه ک‪７‬ې وي‪ ،‬د اهلل پﻪ دربار ک‪ ３‬تﻮبﻪ وباسﻪ‬ ‫او ب‪＋‬ﻨﻪ ور＇خﻪ وﻏﻮاړه" ‪＄‬کﻪ ﻫرکﻠﻪ چ‪ ３‬بﻨده پﻪ خپﻠﻪ ‪－‬ﻨاه اﻗرار وک‪７‬ي او بﻴا د اهلل پﻪ حضﻮر ک‪３‬‬ ‫تﻮبﻪ وباسﻲ‪ ،‬اهلل ﻳ‪ ３‬تﻮبﻪ ﻗبﻠﻮي‪.‬‬ ‫وروستﻪ ﻟﻪ ＇ﻪ وختﻪ پﻴﻐﻤبر تﻪ وح‪ ３‬ﻧازﻟﻪ شﻮه‪ .‬پﻴﻐﻤبر وخﻨدل او وﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪" :‬ای عائش‪!３‬‬ ‫اهلل تﻌاﻟی تﻪ (ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ‪ ３‬خﻠکﻮ پرې تﻮرﻧﻪ کﻮﻟ‪ )３‬وژﻏﻮرﻟ‪".３‬‬ ‫پاکﻲ ﻧازﻟﻪ شﻮه او د ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ‬ ‫پﻪ دې ترتﻴب وروستﻪ ﻟﻪ ﻳﻮې ﻣﻴاشت‪ ３‬د حضرت بﻲ بﻲ عائش‪３‬‬ ‫رئﻴس رسﻮا او ذﻟﻴﻞ شﻮ‪.‬‬ ‫(‪)٢‬ه（ونه‬ ‫‪－‬راﻧﻮ زده کﻮوﻧکﻮ‪ ،‬د ＊ﻮوﻧکﻲ پﻪ ﻣرستﻪ د ﻣﻨاﻓﻘت خطروﻧﻪ او پﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ک‪ ３‬د ﻫﻐﻪ اﻏﻴزې‬ ‫و＇ﻴ‪７‬ئ‪.‬‬

‫‪97‬‬

‫د لوست ‪－‬ټ‪３‬‬ ‫د ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ ک‪７‬و وړو او ﻓتﻨﻮ اچﻮﻟﻮ تﻪ پﻮره پاﻣﻠرﻧﻪ کﻮل‪.‬‬ ‫د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ تر ﻣﻨ‪ ＃‬د اسﻼﻣﻲ ﻳﻮواﻟﻲ ساتﻨﻪ او د ستﻮﻧزو او ک‪７‬اووﻧﻮ پر ﻣﻬال د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د ﻣشراﻧﻮ‬ ‫ﻟﻪ خﻮا د حکﻴﻤاﻧﻪ چﻠﻨد ﻏﻮره کﻮل‪.‬‬ ‫د ﻓتﻨﻮ او ک‪７‬اووﻧﻮ د راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ کﻴدﻟﻮ پﻪ وخت ک‪ ３‬د ﻧرم او حکﻴﻤاﻧﻪ سﻴاست ﻏﻮره کﻮل‪.‬‬ ‫ﻟﻪ ﻫر ډول تﻌصب ＇خﻪ ‪＄‬ان ژﻏﻮرل او ﻫﻐﻪ بد گ‪２‬ﻞ‪ ،‬ﻟکﻪ ＇رﻧ‪／‬ﻪ چ‪ ３‬پ‪５‬ﻐﻤبر ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي‪:‬‬ ‫((دعﻮﻫا اﻧﻬا ﻣﻨتﻨة)) ﻳﻌﻨ‪ ３‬دا پر‪８４‬دئ‪＄ ،‬کﻪ چ‪ ３‬بدبﻮﻳﻪ ＇ﻴز دى‪.‬‬ ‫د اسﻼم ﻟﻪ ﻧظره ！ﻮل ﻣسﻠﻤاﻧان سره ورو‪１‬ﻪ دي د دوی پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬ﻗﻮﻣﻲ‪ ،‬ژبﻨﻲ‪ ...‬او ﻧﻮر تﻮپﻴروﻧﻪ‬ ‫‪＄‬ای ﻧﻪ ﻟري‪.‬‬ ‫د رسﻮل اهلل ﻟﻪ اﻫﻞ بﻴت سره دوستﻲ کﻮل د ﻣسﻠﻤان اﻳﻤاﻧﻲ دﻧده ده‪.‬‬ ‫د طﻬارت ثبﻮت‪ ،‬د دې درﻧ‪ ３‬ﻣﻮر پﻪ ﻟﻮړ‬ ‫د اﻓک واﻗﻌﻪ او د ام اﻟﻤؤﻣﻨﻴﻦ بﻲ بﻲ عاﻳش‪３‬‬ ‫ﻣﻘام دﻻﻟت کﻮي‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪١‬ـ ﻫﻐﻪ تدبﻴروﻧﻪ چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر د بﻨی ﻣصطﻠﻖ دﻏزا ﻟپاره تﻴار ک‪７‬ي وو‪ ،‬ذکر ک‪７‬ئ؟‬ ‫＇رﻧ‪／‬ﻪ پاکﻲ حاصﻠﻪ ک‪７‬ه؟‬ ‫‪ -٢‬د اﻓک پﻴ‪＋‬ﻪ ＇ﻨ‪／‬ﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ راﻏﻠﻪ او بﻲ بﻲ عائش‪３‬‬ ‫‪ _٣‬د ﻗﻮﻣﻲ عصبﻴت پﻪ وړاﻧدې د پ‪５‬ﻐﻤبر ﻣﻮﻗﻒ ＇رﻧ‪／‬ﻪ و؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫پﻪ ﻣدﻳﻨﻪ ﻣﻨﻮره ک‪ ３‬د ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ دخطر ﻧاک رول پﻪ ﻫکﻠﻪ د سﻴرت او تﻔسﻴر ﻟﻪ کتابﻮﻧﻮ ＇خﻪ پﻪ‬ ‫استﻔادې سره ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻟسﻮ کر＊ﻮ ＇خﻪ کﻤﻪ ﻧﻪ وي‪.‬‬

‫‪98‬‬

‫شپ‪８‬ويشتم لوست‬ ‫د احزاب(خندق) غزا (‪)۱‬‬ ‫د غزا الملونه او سريزې‬ ‫د اسﻼم ﻟﻪ ﻗﻮت او خپرﻳدو وروستﻪ پﻪ جزﻳرة اﻟﻌرب ک‪ ３‬ﻳﻬﻮدﻳان د خپﻠﻮ دوکﻮ او خﻴاﻧتﻮﻧﻮ پﻪ ﻧتﻴجﻪ‬ ‫ک‪ ３‬د اسﻼم اوﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ وړاﻧدې خﻮار او ذﻟﻴﻞ شﻮل‪ .‬د خپﻞ ﻏچ اخﻴستﻠﻮ او کﻴﻨ‪ ３‬پﻪ ﻫﻐﻪ اور‬ ‫ک‪ ،３‬چ‪ ３‬ددوی پﻪ زړوﻧﻮ ک‪ ３‬بﻞ شﻮی و‪ .‬سﻮ‪＄‬ﻴدل‪ .‬ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ وړاﻧدې د دسﻴسﻮ‬ ‫او تﻮطﻴﻮ پﻪ ﻓکر ک‪ ３‬شﻮل‪.‬‬ ‫د مسلمانانو په وړاندې د يهودو حرکتونه‬ ‫د ﻳﻬﻮدو شﻞ تﻨﻪ ﻣشران د ﻣک‪ ３‬ﻗرﻳشﻮ تﻪ راﻏﻠﻞ او دوی ﻳ‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر پرضد جﻨ‪ ，‬تﻪ وﻫ（ﻮل‪.‬‬ ‫او وعده ﻳ‪ ３‬ورک‪７‬ه چ‪ ３‬ﻳﻬﻮد بﻪ پﻪ دې ﻫکﻠﻪ ﻫر ډول ﻣرست‪ ３‬او کﻮﻣک ＇خﻪ ‪＄‬اﻧﻮﻧﻪ وﻧﻪ سپﻤﻮي‪.‬‬ ‫ﻗرﻳشﻮ ددوی پﻴشﻨﻬاد وﻣاﻧﻪ او داس‪ ３‬ﻓکر ﻳ‪ ３‬کاوه چ‪ ３‬دا اﻗدام بﻪ ددوی ﻟﻪ ﻻسﻪ تﻠﻠ‪ ３‬آبرو او عزت‪،‬‬ ‫چ‪ ３‬پﻪ بدر ک‪ ３‬ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ تﻠﻠی وو‪ ،‬بﻴرتﻪ دوی تﻪ ترﻻسﻪ ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫ﻫﻤدارﻧ‪／‬ﻪ دا پﻼوی د ﻏطﻔان ﻗبﻴﻠ‪ ３‬تﻪ ﻫﻢ وﻻړ او ﻫﻤﻐﻪ وړاﻧدﻳز چ‪ ３‬ﻗرﻳشﻮ تﻪ ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ی و‪ ،‬دوی‬ ‫تﻪ ﻫﻢ وړاﻧدې ک‪ .７‬دوی ﻫﻢ وﻣاﻧﻪ‪ ،‬پﻪ دې تﻮ‪－‬ﻪ ﻳﻬﻮدو وکﻮﻻی شﻮل کاﻓران د پﻴﻐﻤبر پﻪ ضد‬ ‫ﻣتحد ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫(‪)۱‬ه（ونه‬ ‫‪－‬ران زده کﻮوﻧکﻲ دې د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ سره د ﻳﻬﻮدو دوک‪ ３‬او خﻴاﻧتﻮﻧﻪ ذکر ک‪７‬ي‪.‬‬

‫‪99‬‬

‫د مدين‪ ３‬په لوري د مشرکينو حرکت‬ ‫د ﻗرﻳشﻮ او کﻨاﻧﻪ ﻗبﻴﻠﻮ او د دوی ﻣﻠ‪／‬رو د جﻨﻮب ﻟﻪ خﻮا د ابﻮسﻔﻴان تر ﻣشرۍ ﻻﻧدې ﻟﻪ ＇ﻠﻮرو‬ ‫زرو تﻨﻮ سره‪ ،‬بﻨﻮسﻠﻴﻢ‪ ،‬ﻏطﻔان او بﻨﻮ ﻓزاره د ختﻴ‪ ＃‬ﻟﻪ ﻟﻮري د عﻴﻴﻨﻪ بﻦ حصﻦ تر ﻗﻮﻣاﻧدې ﻻﻧدې‪،‬‬ ‫بﻨﻮاشجع د ﻣسﻌر بﻦ رخﻴﻠﻪ تر رﻫبرۍ ﻻﻧدې او ﻫﻤدارﻧ‪／‬ﻪ بﻨﻮ اسد او ﻧﻮر‪ ...‬ﻟﻪ ﻣخکﻨ‪ ９‬پرﻳک‪７‬ې‬ ‫سره سﻢ د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬پﻪ ﻧﻴت راوخﻮ‪＄‬ﻴدل او ﻟﻪ ＇ﻮ ور‪＄‬ﻮ وروستﻪ ﻳﻮ ﻟﻮی ﻟ‪＋‬کر‪ ،‬چ‪ ３‬شﻤﻴر ﻳ‪ ３‬ﻟسﻮ‬ ‫زرو تﻨﻮ تﻪ رسﻴده دﻣدﻳﻨ‪ ３‬پﻪ شاوخﻮا ک‪ ３‬راﻏﻮﻧ‪ ６‬شﻮ‪.‬‬ ‫د مشرکينو د حمل‪ ３‬د مخنيوي لپاره د مدين‪ ３‬د مشرانو سره د پيغمبر‬

‫مشوره‬

‫د ﻫجرت پﻪ پﻨ‪％‬ﻢ کال د شﻮال پﻪ ﻣﻴاشت ک‪ ３‬کﻠﻪ چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬پﻪ ﻟﻮري د ﻣشرکﻴﻨﻮ د‬ ‫حرکت ＇خﻪ خبر ترﻻسﻪ ک‪ .７‬ﻧﻮ ﻳﻮ ﻣشﻮرتﻲ ﻣجﻠس ﻳ‪ ３‬ترتﻴب ک‪ .７‬وروستﻪ ﻟﻪ خبرو اترو سﻠﻤان‬ ‫ﻓارسﻲ‬

‫ﻳﻮه طرح وړاﻧدې ک‪７‬ه‪ ،‬چ‪！ ３‬ﻮل پرې سﻼ شﻮل‪ .‬سﻠﻤان‬

‫ووﻳﻞ ﻣﻮږ د ﻓارس پﻪ ‪＄‬ﻤکﻪ‬

‫ک‪ ،３‬کﻠﻪ چ‪ ３‬د د＊ﻤﻦ ﻟﻪ ﻣحاصرې ＇خﻪ پﻪ خطر ک‪ ３‬ﻟﻮﻳدو‪ ،‬ﻧﻮ پﻪ خپﻞ شاوخﻮا ک‪ ３‬بﻪ ﻣﻮ خﻨدق‬ ‫کﻴﻨدﻟﻮ‪ .‬پﻴﻐﻤبر دا پﻼن عﻤﻠﻲ ک‪ .７‬ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ ډ‪４‬ره ﻣﻴﻨﻪ د خﻨدق پﻪ کﻴﻨدﻟﻮ پﻴﻞ وک‪ ７‬او رسﻮل‬ ‫اهلل‬

‫دوى ﻫ（ﻮل او پﻪ خپﻠﻪ ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ ورسره ﻣرستﻪ کﻮﻟﻪ‪ .‬پﻪ ﻫﻤدې ﻏزوه ک‪ ３‬رسﻮل اهلل‬

‫حضرت سﻠﻤان ﻟﻪ خپﻠ‪ ３‬کﻮرﻧ‪＇ ９‬خﻪ وباﻟﻪ او و ﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ (سﻠﻤان ﻣﻨا اﻫﻞ اﻟبﻴت) ﻳﻌﻨی سﻠﻤان‬ ‫د اﻫﻞ بﻴت ＇خﻪ دی‪ .‬د پ‪５‬ﻐﻤبر‬

‫دا وﻳﻨا سرب‪５‬ره پر دې چ‪ ３‬د حضرت سﻠﻤان‬

‫پﻪ ﻟﻮړ ﻣﻘام‬

‫دﻻﻟت کﻮي‪ ،‬پﻪ ﻗﻮﻣﻲ او ﻧژادي عصبﻴت د بطﻼن کر＊ﻪ راکاږي او دا پﻪ ډا‪－‬ﻪ کﻮي چ‪ ３‬د اعتﻘاد او‬ ‫اﻳﻤان اړﻳک‪ ３‬ﻟﻪ ！ﻮﻟﻮ ﻧﻮرو اړﻳکﻮ ＇خﻪ پﻴاوړې او ارز＊ت ﻟروﻧک‪ ３‬دي‪.‬‬ ‫پﻪ صحﻴح بخاري ک‪ ３‬ﻟﻪ سﻬﻞ بﻦ سﻌد‬

‫＇خﻪ رواﻳت دی‪ ،‬چ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻲ‪ :‬ﻣﻮږ د رسﻮل اهلل سره‬

‫پﻪ خﻨدق ک‪ ３‬وو‪ ،‬ﻫﻐﻪ ﻣﻮ کﻴﻨدﻟﻮ‪ .‬او خاورې ﻣﻮ پﻪ خپﻠﻮ اوږو ﻧﻘﻠﻮﻟ‪ ،３‬رسﻮل اهلل وﻓرﻣاﻳﻞ‪:‬‬ ‫اﻟﻠﻬﻢ ﻻعﻴش اﻟإ عﻴش اﻵخرة‬

‫ﻓاﻏﻔر ﻟﻸﻧصار واﻟﻤﻬاجرة‬

‫ﻳااهلل رﻳ‪＋‬تﻮﻧﻰ ژوﻧد دآخرت ﻟﻪ ژوﻧده پرتﻪ ﻧشتﻪ‪ ،‬ﻳا اهلل اﻧصارو او ﻣﻬاجرﻳﻨﻮ تﻪ ب‪＋‬ﻨﻪ وک‪７‬ې‪.‬‬

‫‪100‬‬

‫(‪)٢‬ه（ونه‬ ‫زده کﻮوﻧکﻲ دې د ﻣشﻮرې د ارزﻳ‪＋‬ت پﻪ ﻫکﻠﻪ بحث او ＇ﻴ‪７‬ﻧﻪ وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫په دې غزا ک‪ ３‬د پيغمبر د معجزاتو ＇ر‪－‬نديدل‪:‬‬ ‫پﻪ دې ﻏزا ک‪ ３‬دخﻨدق دکﻴﻨدﻟﻮ پﻪ پر ﻣﻬال ﻟﻪ د ﻧبﻲ کرﻳﻢ ＇خﻪ ＇ﻪ ﻣﻌجزې ＊کاره شﻮي دي‬ ‫چ‪＄ ３‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻻﻧدې ډول بﻴاﻧﻮو‪:‬‬ ‫حضرت جابر بﻦ عبداهلل‬

‫پﻴﻐﻤبر وﻟﻴد چ‪ ３‬د ډ‪４‬رې ﻟﻮږې سره ﻣخاﻣخ دى‪ ،‬ﻧﻮ پسﻪ ﻳ‪ ３‬حﻼل‬

‫ک‪ ７‬او ﻣ‪５‬رﻣﻨ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻳﻮه پﻴﻤاﻧﻪ اوربش‪ ３‬اوړه ک‪７‬ې‪ .‬جابر‬

‫پﻪ کراره ﻟﻪ ﻧبﻲ کرﻳﻢ ＇خﻪ وﻏﻮ＊تﻞ چ‪３‬‬

‫ﻟﻪ ＇ﻮ تﻨﻮ صحابﻪ وو سره د ده کﻮر تﻪ تشرﻳﻒ راوړي‪ .‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ！ﻮﻟﻮ صحابﻪ وو سره‪،‬‬ ‫چ‪ ３‬پﻪ خﻨدق ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬کار کاوه او شﻤﻴر ﻳ‪ ３‬زرو تﻨﻮ تﻪ رسﻴده‪ ،‬کﻮر تﻪ تشرﻳﻒ راوړ‪！ .‬ﻮﻟﻮ ﻟﻪ ﻫﻐﻮ‬ ‫خﻮړو ＇خﻪ خﻮاړه وخﻮړل او ﻣاړه شﻮل‪ .‬دﻳ‪ ，‬ﻫﻤدارﻧ‪／‬ﻪ ډک پات‪ ３‬شﻮ او خﻮ！ﻴده او د اوړو ﻟﻪ‬ ‫ﻫﻤاﻏ‪ ３‬ﻳﻮې پﻴﻤاﻧ‪＇ ３‬خﻪ ډوډۍ پخﻴده‪.‬‬ ‫پﻪ ﻳﻮ بﻞ رواﻳت ک‪ ３‬براء‬

‫ووﻳﻞ‪ :‬کﻠﻪ چ‪ ３‬د خﻨدق کﻴﻨدﻟﻮ ورځ را ورسﻴده‪ .‬د خﻨدق پﻪ ﻳﻮه برخﻪ‬

‫ک‪ ３‬ﻟﻪ ﻳﻮې تﻴ‪８‬ې سره ﻣخاﻣخ شﻮو‪ ،‬چ‪ ３‬کﻠﻨ‪／‬ﻮﻧﻮ پرې ﻫﻴ＆ کار ﻧﻪ کاوه‪ .‬ددې ﻣسئﻠ‪ ３‬پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻣﻮږ ﻧبﻲ‬ ‫کرﻳﻢ تﻪ شکاﻳت وک‪ .７‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ راﻏی کﻠﻨ‪ ，‬ﻳی واخﻴست وﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬بسﻢ اهلل او بﻴا ﻳ‪ ３‬پﻪ تﻴ‪８‬ه‬ ‫وار وک‪ ７‬او و ﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬اهلل اکبر د شام(د ﻓتح) کﻠﻴ‪／‬اﻧ‪ ３‬ﻣاتﻪ راک‪７‬ل شﻮې او پﻪ اهلل ﻗسﻢ زه ﻫﻤدا اوس‬ ‫د ﻫﻐ‪ ３‬سرو سرو ﻣا‪１‬ﻴﻮ تﻪ ‪－‬ﻮرم‪ .‬بﻴا ﻳ‪ ３‬تﻴ‪８‬ې تﻪ بﻞ وار ورک‪ ７‬اوﻳﻮه ！ﻮ！ﻪ ور‪＄‬ﻨ‪ ３‬جدا شﻮه او وﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪:‬‬ ‫اهلل اکبر! ﻓارس ﻣاتﻪ راک‪ ７‬شﻮ او پﻪ اهلل ﻗسﻢ ﻫﻤدا اوس د ﻣداﻳﻦ سپﻴﻦ ﻗصروﻧﻪ (ﻣا‪ )９１‬وﻳﻨﻢ‪.‬‬ ‫بﻴا ﻳ‪ ３‬درﻳﻢ وار پﻪ تﻴ‪８‬ه وک‪ ７‬او وﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬اهلل اکبر! د ﻳﻤﻦ کﻠﻴ‪／‬اﻧ‪ ３‬ﻣا تﻪ راک‪７‬ل شﻮې او پﻪ اهلل‬ ‫ﻗسﻢ زه ﻟﻪ خپﻞ ‪＄‬اﻳﻪ د صﻨﻌاء د ＊ار دروازې وﻳﻨﻢ‪ .‬پﻪ پای ک‪ ３‬د خﻨدق کﻴﻨدﻟﻮ کار ﻟﻪ پرو‪－‬رام سره‬ ‫سﻢ پای تﻪ ورسﻴد‪.‬‬

‫‪101‬‬

‫د لوست ‪－‬ټ‪３‬‬ ‫پﻪ ﻣﻬﻤﻮ چارو ک‪ ３‬ﻣشﻮره ﻟﻪ شرعﻲ احکاﻣﻮ ＇خﻪ ﻳﻮ حکﻢ او ﻫﻤدارﻧ‪／‬ﻪ پﻪ ﻣﻬﻤﻮ کاروﻧﻮ د‬ ‫ستﻮﻧزو ﻻر پراﻧﻴزي‪.‬‬ ‫د اسﻼﻣﻲ ﻓتﻮحاتﻮ خبروﻧﻪ د شام‪ ،‬ﻓارس او ﻳﻤﻦ پﻪ ‪＄‬ﻤکﻮ ک‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ ﻣﻌجزو ＇خﻪ‬ ‫‪２－‬ﻞ کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫پﻪ جﻬاد او دعﻮت ک‪ ３‬صبر او استﻘاﻣت د برﻳا او ﻓتح‪ ３‬کﻠﻲ ده‪.‬‬

‫ارزونه‬ ‫‪١‬ـ ﻳﻬﻮدو ﻟﻪ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ＇خﻪ د ﻏچ اخﻴستﻠﻮ ﻟپاره پﻪ ＇ﻪ اﻗدام ﻻس پﻮرې ک‪７‬؟‬ ‫‪٢‬ـ کﻮﻣ‪ ３‬ﻗبﻴﻠ‪ ３‬او پﻪ ＇ﻪ شﻤﻴر ﻣشرکان ﻟﻪ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ سره د جﻨ‪ ，‬ﻟپاره د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬پﻪ شاوخﻮا ک‪３‬‬ ‫راﻏﻮﻧ‪ ６‬شﻮل؟‬ ‫‪٣‬ـ پﻪ دې ﻏزا ک‪ ３‬د ﻧبﻲ کرﻳﻢ ＇خﻪ کﻮﻣ‪ ３‬ﻣﻌجزې ＊کاره شﻮې دي؟‬ ‫‪٤‬ـ خﻨدق د چا پﻪ ﻣشﻮره او دکﻮم ﻫدف ﻟپاره وکﻴﻨدل شﻮ؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫ﻟﻪ پﻴﻐﻤبر ＇خﻪ چ‪ ３‬پﻪ دې ﻏزا ک‪ ３‬کﻮﻣ‪ ３‬ﻣﻌجزې ＊کاره شﻮې دي‪ ،‬پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬ﻳ‪３‬‬ ‫وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪102‬‬

‫اووه ويشتم لوست‬ ‫د احزاب (خندق) غزا (‪)٢‬‬ ‫د ج‪７／‬ې جريان او پايل‪３‬‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬د خﻨدق کار ﻟﻪ پرو‪－‬رام سره سﻢ پای وﻣﻮﻧد‪ ،‬پﻴﻐﻤبر ﻓرﻣان ورک‪ ７‬چ‪ ３‬ﻣاشﻮﻣان دې پﻪ‬ ‫کﻼ‪－‬اﻧﻮ ک‪ ３‬وساتﻞ شﻲ او پﻪ خپﻠﻪ ﻟﻪ درې زره تﻨﻮ سره ﻟﻪ ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې ＇خﻪ راووت‪ .‬خپﻠﻪ شا‬ ‫ﻳ‪ ３‬د سﻠع ﻏره تﻪ و‪－‬ر‪＄‬ﻮﻟﻪ ﻫﻠتﻪ ﻳ‪ ３‬کﻤﻴﻦ وﻧﻴﻮ‪ ،‬د دوی او کﻔارو ترﻣﻨ‪ ＃‬کﻴﻨدل شﻮی خﻨدق پرده او‬ ‫ﻣاﻧع و‪.‬‬ ‫ﻗرﻳش ﻟﻪ ＇ﻠﻮر زرو تﻨﻮ سره او ﻏطﻔان او ﻣﻠ‪／‬ري ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ شپ‪８‬و زرو تﻨﻮ سره د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې پﻪ‬ ‫چاپﻴرﻳال ک‪ ３‬ﻣﻴشت شﻮي وو‪.‬‬ ‫د ﻣشرکاﻧﻮ د ﻟﻮی ﻟ‪＋‬کر پﻪ ﻟﻴدﻟﻮ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ عزم او ﻫﻮډ ﻻ ثابت او اﻳﻤاﻧﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬پﻴاوړي شﻮل‪ ،‬خﻮ‬ ‫د کﻤزوري اﻳﻤان خاوﻧدان او ﻣﻨاﻓﻘان د ﻣشرکاﻧﻮ د ﻟ‪＋‬کر پﻪ ﻟﻴدﻟﻮ ډﻳر اﻧدﻳ‪＋‬ﻤﻦ شﻮل‪.‬‬

‫له خندق ＇خه د ＇و تنو مشرکانو تيريدنه‬ ‫ﻣشرکاﻧﻮ چ‪ ３‬کﻠﻪ وﻏﻮ＊تﻞ پﻪ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻳرﻏﻞ وک‪７‬ي او پﻪ زور ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ راﻧﻨﻮ‪＄‬ﻲ پﻪ خپﻞ‬ ‫ﻣخ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻳﻮ پﻠﻦ او ژور خﻨدق وﻟﻴد چ‪ ３‬ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ تﻪ ﻳ‪ ３‬د دوى د رس‪５‬دﻟﻮ ﻣخﻪ ﻧﻴﻮﻟ‪ ３‬وه‪.‬‬ ‫ﻣشرکان پﻪ ډﻳر ﻗﻬر او ﻏصﻪ دخﻨدق پر ﻏاړو ‪－‬ر‪＄‬ﻴدل تر＇ﻮ ﻳﻮ تﻨ‪ ，‬او کﻢ سﻮرى ‪＄‬ای وﻣﻮﻣﻲ‬ ‫چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇خﻪ ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ راﻧﻨﻮ‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫ﻳﻮې ډﻟ‪ ３‬ﻣشرکاﻧﻮ‪ ،‬چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ＇خﻪ عﻤرو بﻦ عبدود او د ابﻮجﻬﻞ زوی عکرﻣﻪ ﻫﻢ وو‪ ،‬پﻪ‬ ‫خﻨدق ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻳﻮ تﻨ‪ ，‬او کﻢ سﻮری ‪＄‬ای پﻴدا ک‪ ７‬او ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ‪＄‬اﻳﻪ را تﻴر شﻮل‪ ،‬حضرت عﻠی‬

‫د‬

‫＇ﻮ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ ﻣﻠ‪／‬رتﻴا د ﻫﻐﻪ سﻮري ﻣخﻪ وﻧﻴﻮﻟﻪ‪ .‬عﻤرو دخپﻠ‪ ３‬ﻣﻘابﻠ‪ ３‬ﻟپاره ＇ﻮک راوﻏﻮ＊ت‪.‬‬

‫‪103‬‬

‫حضرت عﻠی کرم اهلل وجﻬﻪ ﻳ‪ ３‬ﻣﻘابﻠ‪ ３‬تﻪ راﻏی او عﻤرو ﻳ‪ ３‬وواژه‪ ،‬ﻧﻮرو ﻣشرکاﻧﻮ تﻴ‪＋‬تﻪ ﻏﻮره ک‪７‬ه‪،‬‬ ‫ﻟﻪ کﻮﻣ‪ ３‬ﻻرې چ‪ ３‬راﻧﻨﻮتﻲ وو بﻴرتﻪ وﻻړل او د عﻤرو ﻟﻪ وژﻟﻮ داس‪ ３‬وﻳرﻳدﻟﻲ وو چ‪ ３‬عکرﻣﻪ د‬ ‫تﻴ‪＋‬ت‪ ３‬پﻪ وخت ک‪ ３‬خپﻠﻪ ﻧﻴزه پرﻳ‪ ３＋‬وه‪.‬‬ ‫د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻣحاصره تﻘرﻳباً ﻳﻮه ﻣﻴاشت اوږده شﻮه اوپﻪ دې ﻣﻮده ک‪ ３‬دواړو خﻮاوو ﻳﻮ او بﻞ پﻪ ﻏشﻴﻮ‬ ‫وﻳشتﻞ‪ .‬پﻪ دې ﻏزا ک‪ ３‬د جﻨگ د شدت ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻟﻪ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ＇خﻪ ‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻪ ﻗضا شﻮل او‬ ‫بﻴا ﻳ‪ ３‬د ﻫﻐﻮ ﻗضاﻳی راوړه‪ .‬پﻪ دې ﻏشﻮ وﻳشتﻠﻮ ک‪ ３‬شپ‪ ８‬تﻨﻪ صحابﻪ شﻬﻴدان او ﻟس تﻨﻪ ﻣشرکان ﻟﻪ‬ ‫ﻣﻨ‪％‬ﻪ وﻻړل‪.‬‬ ‫د اسالم په تاريخ ک‪ ３‬لوم‪７‬نى جن‪／‬ي روغتون‬ ‫د احزاب ﻳا خﻨدق د ﻏزا پﻪ جرﻳان ک‪ ３‬ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د پ‪５‬ﻐﻤبر‬

‫د اﻣر سره سﻢ د ﻳﻮه جﻨ‪／‬ﻲ‬

‫روﻏتﻮن ډبره ک‪＋５‬ﻮده‪.‬‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬جﻨ‪ ，‬پﻴﻞ شﻮ‪ ،‬ﻧﻮ رسﻮل اهلل اﻣر وک‪ ７‬چ‪ ３‬د جﻨگی روﻏتﻮن ډبره کﻴ‪８‬دي او ﻳﻮه خﻴﻤﻪ‬ ‫ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻧبﻮي ﻣسجد ک‪ ３‬و درﻟﻮﻟﻪ‪ .‬ﻳﻮه ＊‪％‬ﻴﻨﻪ صحابﻴﻪ د رﻓﻴدې اﻻسﻠﻤی پﻪ ﻧﻮم د زخﻤﻴاﻧﻮ د！پﻮ د‬ ‫ت‪７‬ﻟﻮ ﻟپاره و ！اکﻞ شﻮه‪.‬‬

‫(‪)۱‬ه（ونه‬ ‫‪－‬ران زده کﻮوﻧکﻲ دې د خﻨدق پﻪ ﻏزا ک‪ ３‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ زړورتﻴا او ﻣﻴ‪７‬اﻧ‪ ３‬بﻴان ک‪７‬ي‪.‬‬

‫د يهودو دسيسه او له مسلمانانو سره الهی مرسته‬ ‫ﻟﻪ بﻠ‪ ３‬خﻮا د ﻳﻬﻮدو بﻨﻲ ﻗرﻳظﻪ ﻗبﻴﻠﻪ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ ضد ﻟﻪ ﻣشرکاﻧﻮ سره ﻳﻮ‪＄‬ای شﻮه‪.‬کﻠﻪ چ‪ ３‬د بﻨﻮ‬ ‫ﻗرﻳظﻪ وو د خﻴاﻧت خبر ﻧبﻲ کرﻳﻢ تﻪ ورسﻴد‪ ،‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ ‪＄‬ان پﻪ جاﻣﻪ ک‪ ３‬وﻧﻐ‪＋‬ت او پﻪ خپﻠﻪ‬

‫‪104‬‬

‫ډډه ﻳ‪ ３‬د ＇ﻪ وخت ﻟپاره استراحت وک‪ .７‬بﻴا پﻮرتﻪ شﻮ‪ ،‬وﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪" :‬اهلل اکبر! ای ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ‪ ،‬د اهلل‬ ‫پﻪ ﻓتح او ﻣرستﻪ خﻮشاﻟﻪ شئ!"‬ ‫د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ دې اﻧدﻳ‪＋‬ﻤﻦ او پرﻳشاﻧﻪ حاﻟت ک‪ ３‬ﻧﻌﻴﻢ بﻦ ﻣسﻌﻮد ﻏطﻔاﻧﻲ د ﻧبﻲ کرﻳﻢ حضﻮر‬ ‫تﻪ راﻏی او وﻳ‪ ３‬وﻳﻞ‪(( :‬ﻳا رسﻮل اهلل زه ﻣسﻠﻤان شﻮی ﻳﻢ او ﻗﻮم ﻣ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣسﻠﻤاﻧ‪＇ ９‬خﻪ خبر ﻧﻪ ﻟري‪،‬‬ ‫ﻧﻮ ﻫر ＇ﻨ‪／‬ﻪ چ‪ ３‬ﻏﻮاړې اﻣر راتﻪ وک‪７‬ه!)) ﻧبﻲ کرﻳﻢ وﻓرﻣاﻳﻞ‪(( :‬د دوی ﻳﻮواﻟی او وحدت ﻟﻪ‬ ‫ﻣﻨ‪％‬ﻪ ﻳﻮسﻪ او دوی زﻣﻮږ ﻟﻪ جﻨ‪／‬ﻪ ووﻳروه‪ )).‬ﻧﻌﻴﻢ پﻪ خپﻠ‪ ３‬ﻫﻮ＊ﻴارتﻴا د بﻨﻲ ﻗرﻳظﻪ وو‪ ،‬ﻗرﻳشﻮ او‬ ‫ﻏطﻔان ﻗبﻴﻠﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬د بی باورۍ ﻓضا راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ ک‪７‬ه‪ ،‬د ﻣشرکاﻧﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬وحدت ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ وﻻړ او‬ ‫ارادې ﻳ‪ ３‬سست‪ ３‬شﻮې‪.‬‬ ‫رسﻮل اهلل د ﻣشرکاﻧﻮ پﻪ ضد دعا وک‪７‬ه او وﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪(( :‬ای اهلل! اې دکتاب راﻟﻴ‪８‬وﻧکﻴﻪ‪ ،‬اې ژر‬ ‫حساب اخﻴستﻮﻧکﻴﻪ‪ ،‬دې ډﻟﻮ او حزبﻮﻧﻮ تﻪ ﻣات‪ ３‬ورک‪７‬ه او ددوی پﻪ بﻨس＀ ک‪ ３‬ﻟ‪７‬زه او تزﻟزل راﻣﻨ‪＃‬‬ ‫تﻪ ک‪７‬ه‪)).‬‬ ‫اهلل تﻌاﻟی د پﻴﻐﻤبر دعا ﻗبﻮﻟﻪ ک‪７‬ه‪ ،‬دﻣشرکاﻧﻮ او کاﻓراﻧﻮ پﻪ صﻔﻮﻧﻮ ک‪ ３‬اختﻼف راﻏی او دوی ﻳ‪ ３‬ﻳﻮ‬ ‫د بﻞ پﻪ ﻫکﻠﻪ ب‪ ３‬باوره ک‪７‬ل‪ .‬سخت باد او طﻮﻓان پرې ﻣسﻠط شﻮ‪ ،‬خﻴﻤ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ور＇ﻴرې او دﻳ‪／‬ﻮﻧﻪ‬ ‫ﻳ‪ ３‬چپﻪ او آراﻣﻲ ﻳ‪ ３‬ورختﻤﻪ ک‪７‬ه‪.‬‬ ‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ حذﻳﻔﻪ‬

‫ور وﻟﻴ‪８‬ه چ‪ ３‬د ﻣشرکاﻧﻮ خبر ورتﻪ راوړي‪ .‬حذﻳﻔﻪ‬

‫دوی د کــــــــﻮچﻴدو‬

‫پﻪ حا ل ک‪ ３‬وﻟﻴدل‪ .‬حضرت حذﻳﻔﻪ د ﻧبﻲ کرﻳﻢ خدﻣت تﻪ راﻏی او ﻫﻐﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣﻮضﻮع خبر‬ ‫ک‪ ７‬چ‪ ３‬اهلل تﻌاﻟﻰ د＊ﻤﻦ خﻮار او ذﻟﻴﻞ ک‪ ７‬او ﻫﻴ＆ ﻣﻮخ‪ ３‬تﻪ وﻧﻪ رسﻴدل‪ .‬اهلل‬

‫د جﻨ‪ ，‬کار ﻳﻮ‬

‫طرف تﻪ ک‪ ７‬او خپﻠﻪ وعده او ژﻣﻨﻪ ﻳ‪ ３‬پﻮره ک‪７‬ه او د حزبﻮﻧﻮ او ډﻟﻮ ﻟ‪＋‬کرې ﻳ‪ ３‬د ﻣات‪ ３‬او ﻣخ تﻮرۍ‬ ‫سره ﻣخاﻣخ ک‪７‬ې‪.‬‬

‫‪105‬‬

‫(‪)٢‬ه（ونه‬ ‫زده کﻮوﻧکﻲ دې پﻪ دې ﻏزا ک‪ ３‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ سره د اهلل د ﻣرست‪ ３‬او کﻤک ＇ﻮ ﻧﻤﻮﻧ‪ ３‬ذکر ک‪７‬ي‪.‬‬

‫د لوست ‪－‬ټ‪３‬‬ ‫د شﻤﻴر زﻳاتﻮاﻟی دکاﻣﻴاب‪ ９‬او برﻳا ﻻﻣﻞ ﻧﻪ دی‪ ،‬بﻠک‪ ３‬د کاﻣﻴاب‪ ９‬ﻻﻣﻞ ﻗﻮي اﻳﻤان او پﻪ عﻤﻞ ک‪３‬‬ ‫اخﻼص دی‪.‬‬ ‫بی اتﻔاﻗﻲ او داﻧﻪ واﻧﻪ کﻴدل د ﻧاکاﻣ‪ ９‬ﻻﻣﻞ او اتحاد او ﻳﻮواﻟی دکاﻣﻴاب‪ ９‬سبب دی‪.‬‬ ‫ﻣسﻠﻤاﻧان ﻣکﻠﻒ دي چ‪ ３‬د د＊ﻤﻦ سره د ﻣﻘابﻠ‪ ３‬ﻟپاره د ！ﻮﻟﻮ ﻣﻤکﻨﻮ وساﻳﻠﻮ ＇خﻪ کار واخﻠﻲ‬ ‫او وروستﻪ پﻪ اهلل تﻌاﻟﻰ تﻮکﻞ وک‪７‬ي‪＄ ،‬کﻪ ﻟﻪ ﻣادي اسبابﻮ ＇خﻪ کار اخﻴستﻞ پﻪ اهلل تﻌاﻟﻰ باﻧدې ﻟﻪ‬ ‫تﻮکﻞ کﻮﻟﻮ سره ﻣﻨاﻓات ﻧﻪ ﻟري‪.‬‬

‫ارزونه‬ ‫‪＇ _١‬ﻮﻣره ﻣشرکاﻧﻮ پﻪ دې جﻨ‪ ，‬ک‪６－ ３‬ون ک‪７‬ی وو؟‬ ‫‪ _٢‬پﻴﻐﻤبر د احزابﻮ پﻪ حﻖ ک‪＇ ３‬رﻧ‪／‬ﻪ ＊ﻴرا وک‪７‬ه؟‬ ‫‪ _٣‬د احزابﻮ پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪＇ ３‬ﻮک د تﻔرﻗ‪ ３‬او ب‪ ３‬اتﻔاﻗ‪ ９‬ﻻﻣﻞ شﻮ او ＇ﻨ‪／‬ﻪ عﻤﻞ ﻳ‪ ３‬وک‪７‬؟‬ ‫‪ _٤‬آﻳا پﻪ جﻨ‪ ，‬ک‪ ３‬ﻟﻪ ﻣادي اسبابﻮ ＇خﻪ کار اخﻴستﻞ پﻪ اهلل تﻌاﻟﻰ باﻧدې ﻟﻪ تﻮکﻞ کﻮﻟﻮ سره‬ ‫ﻣﻨاﻓات ﻟري؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫د ﻣشرکاﻧﻮ د ﻧاکاﻣ‪ ９‬ﻻﻣﻠﻮﻧﻪ پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬پﻪ ﻟﻨ‪６‬ه تﻮ‪－‬ﻪ وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪106‬‬

‫اته ويشتم لوست‬

‫د بني قريظه يهود او د ژمن‪ ３‬ماتول‬ ‫پﻪ ﻫﻤﻐﻪ ورځ چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر‬ ‫جبرﻳﻞ‬

‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ‬

‫ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ راستﻮن شﻮ‪ ،‬د ﻣاسپ‪＋‬ﻴﻦ پﻪ وخت حضرت‬

‫تﻪ راﻏی‪ ،‬دی ﻳ‪ ３‬د بﻨﻲ ﻗرﻳظﻪ ﻟﻮري تﻪ پﻪ تﻠﻠﻮ تشﻮﻳﻖ ک‪ ７‬او د اﻟﻬﻲ ﻣرست‪３‬‬

‫زﻳری ﻳ‪ ３‬ورک‪.７‬‬ ‫پيغمبر‬ ‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ‬

‫په بني قريظه ک‪３‬‬ ‫جارچﻲ تﻪ اﻣر وک‪ ７‬چ‪ ３‬خﻠکﻮ تﻪ اعﻼن وک‪７‬ي او ﻫر＇ﻮک ﻳ‪ ３‬چ‪ ３‬اوري د اﻣر‬

‫اطاعت دې وک‪７‬ي چ‪ :３‬د ﻣازدﻳ‪／‬ر ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬دې ﻟﻪ بﻨﻲ ﻗرﻳظﻪ وو ﻧﻪ پرتﻪ بﻞ ‪＄‬ای اداء ﻧﻪ ک‪７‬ي‪ .‬ابﻦ‬ ‫ام ﻣکتﻮم ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻣدﻳﻨﻪ ک‪ ３‬د ‪＄‬ان خﻠﻴﻔﻪ و！اکﻪ‪ ،‬بﻴرغ ﻳ‪ ３‬حضرت عﻠی کرم اهلل وجﻬﻪ تﻪ ورک‪ ７‬او‬ ‫تر ！ﻮﻟﻮ د ﻣخﻪ د بﻨﻲ ﻗرﻳظﻪ وو پﻪ ﻟﻮري وﻻړ‪ .‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ ﻫﻢ ﻟﻪ ﻳﻮې ډﻟ‪ ３‬ﻣﻬاجرﻳﻨﻮ او اﻧصارو‬ ‫سره ﻟﻪ ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې ＇خﻪ د بﻨﻲ ﻗرﻳظﻪ پﻪ ﻟﻮر روان شﻮ‪ .‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ شﻤﻴر درﻳﻮ زرو تﻪ رسﻴده او‬ ‫دﻳرش اسﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬درﻟﻮدل‪ .‬دوی د بﻨﻲ ﻗرﻳظﻪ وو د کﻼ‪－‬اﻧﻮ شاوخﻮا تﻪ ورسﻴدل‪ ،‬ﻳﻬﻮدﻳان ﻳ‪ ３‬پﻪ خپﻠﻪ‬ ‫ﻣحاصره او کﻼبﻨدۍ ک‪ ３‬راوستﻞ‪.‬‬ ‫بني قريظه وو ته د کعب بن اسد وړانديز‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬کﻼبﻨدۍ اداﻣﻪ وﻣﻮﻧده‪ ،‬د بﻨﻲ ﻗرﻳظﻪ وو رئﻴس‪ ،‬کﻌب بﻦ اسد خپﻞ ﻗﻮم تﻪ درې وړاﻧدﻳزوﻧﻪ‬ ‫وړاﻧدې ک‪７‬ل‪ :‬ﻳا دا چ‪ ３‬ﻣسﻠﻤان شﻲ او د ﻣحﻤد دﻳﻦ وﻣﻨﻲ‪＇ ،‬ﻮ ‪＄‬اﻧﻮﻧﻪ او ﻣاﻟﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬خﻮﻧدي‬ ‫شﻲ‪ ،‬ﻳا دا چ‪ ３‬خپﻠ‪ ３％＊ ３‬او زاﻣﻦ پﻪ خپﻠﻪ ووژﻧﻲ تﻮرې ﻟﻪ ت‪５‬کﻮ را وباسﻲ او ﻟﻪ پﻴﻐﻤبر او ﻳاراﻧﻮ‬ ‫سره ﻳ‪ ３‬وجﻨ‪／‬ﻴ‪８‬ي او ﻳا د خاﻟﻲ پﻪ ورځ پﻪ دوک‪ ３‬سره چ‪ ３‬ﻣسﻠﻤاﻧان د دوی ﻟﻪ جﻨ‪ ，‬او حﻤﻠ‪３‬‬ ‫＇خﻪ ‪＄‬اﻧﻮﻧﻪ پﻪ اﻣﻦ ‪２－‬ﻲ‪ ،‬پﻪ پﻴﻐﻤبر او ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻳرﻏﻞ وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫د ابو لبابه مشوره او اشتباه‬ ‫بﻨﻮ ﻗرﻳظﻪ وو کﻌب بﻦ اسد تﻪ ﻣثبت ‪＄‬ﻮاب ورﻧﻪ ک‪ ７‬او ﻟﻪ دې پرتﻪ ﻳ‪ ３‬بﻠﻪ چاره ﻧﻪ درﻟﻮده چ‪ ３‬د‬ ‫پﻴﻐﻤبر حکﻢ تﻪ ﻏاړه کﻴ‪８‬دي‪ .‬دوی پﻪ خپﻠﻮ ک‪ ３‬ﻟﻪ ﻣشﻮرې ＇خﻪ وروستﻪ ﻟﻪ ﻧبﻲ کرﻳﻢ‬

‫＇خﻪ‬

‫وﻏﻮ＊تﻞ‪＇ ،‬ﻮ ابﻮ ﻟبابﻪ‪ ،‬چ‪ ３‬ﻟﻪ بﻨﻲ ﻗرﻳظﻪ وو سره ﻫﻤژﻣﻨی و او ﻟﻪ خپﻠ‪ ３‬کﻮرﻧ‪ ９‬سره ﻳی ﻫﻠتﻪ ژوﻧد‬

‫‪107‬‬

‫کاوه‪ ،‬د ﻣشﻮرې پﻪ ﻏرض دوی تﻪ وروﻟﻴ‪８‬ي‪ .‬کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻫﻐﻪ وﻟﻴد‪ ،‬ﻧﻮ س‪７‬ي ﻳ‪ ３‬د احترام ﻟپاره‬ ‫ودرﻳدل‪％＊ .‬ﻮ او ﻣاشﻮﻣاﻧﻮ ﻳ‪ ３‬پﻪ ژړا پﻴﻞ وک‪ .７‬د ابﻮ ﻟبابﻪ زړه ددوی پﻪ حال وسﻮ‪＄‬ﻴده او ورتﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫ووﻳﻞ‪ :‬آﻳا دا ﻏﻮاړې چ‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر حکﻢ تﻪ ﻏاړه کﻴ‪８‬دو؟ ابﻮﻟبابﻪ وﻳﻞ‪ :‬ﻫﻮ! خپﻞ حﻠﻖ تﻪ ﻳ‪ ３‬اشاره‬ ‫وک‪７‬ه ﻳﻌﻨ‪ ３‬کﻪ دده حکﻢ تﻪ ﻣﻮ ﻏاړه کﻴ‪＋‬ﻮده وژل کﻴ‪８‬ئ‪ ،‬خﻮ ډﻳر ژر پﻮه شﻮ چ‪ ３‬ﻟﻪ اهلل او رسﻮل سره‬ ‫ﻳ‪ ３‬خﻴاﻧت وک‪ .７‬ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ د پﻴﻐﻤبر حضﻮر تﻪ راستﻮن ﻧشﻮ‪ ،‬بﻠک‪ ３‬د ﻧبﻮي جﻮﻣات پﻪ ﻟﻮري‬ ‫وﻻړ‪ ،‬خپﻞ ‪＄‬ان ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻳﻮې ستﻨ‪ ３‬پﻮرې وتاړه او ﻗسﻢ ﻳ‪ ３‬وک‪ ７‬چ‪ ３‬پرتﻪ ﻟﻪ پﻴﻐﻤبره بﻪ ﻫﻐﻪ بﻞ ＇ﻮک‬ ‫خﻼص ﻧﻪ ک‪７‬ي‪ ،‬کﻠﻪ چ‪ ３‬دا خبر ﻧبﻲ کرﻳﻢ تﻪ ورسﻴد‪ ،‬وﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬کﻪ ﻣا تﻪ راﻏﻠی وای‪ ،‬ده تﻪ‬ ‫ﻣ‪ ３‬ب‪＋‬ﻨﻪ ﻏﻮ＊تﻠﻪ‪ ،‬خﻮ اوس چ‪ ３‬ده دا کارک‪７‬ی دی زه دی ﻧﻪ خﻼصﻮم تر ＇ﻮ ﻳ‪ ３‬چ‪ ３‬اهلل تﻮبﻪ ﻧﻪ‬ ‫وي ﻗبﻮﻟﻪ ک‪７‬ې‪ .‬د ابﻮ ﻟبابﻪ ﻟﻪ ﻣشﻮرې سره سره ﻳﻬﻮدﻳاﻧﻮ‪ ،‬چ‪ ３‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ تر ﻓشار ﻻﻧدې وو او دا ﻳﻮ‬ ‫رواﻧﻲ جﻨ‪ ，‬و‪ ،‬د رسﻮل اهلل حکﻢ تﻪ ﻏاړه کﻴ‪＋‬ﻮده‪ .‬بﻴا پﻴﻐﻤبر اﻣر وک‪ ７‬چ‪ ３‬س‪７‬ي ﻳ‪ ３‬بﻨدﻳان‬ ‫او ＊‪ ３％‬او ﻣاشﻮﻣان ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ س‪７‬ﻳﻮ ＇خﻪ پﻪ ﻳﻮه ﻟرې ‪－‬ﻮ＊ﻪ ک‪ ３‬وساتئ‪.‬‬ ‫د سعد بن معاذ‬

‫حکميت‬

‫د اوس ﻗبﻴﻠ‪ ３‬خﻠک ﻟﻪ ﻳﻬﻮدﻳاﻧﻮ سره ﻫﻤژﻣﻨﻲ وو‪ ،‬دوى د پﻴﻐﻤبر حضﻮر تﻪ راﻏﻠﻞ او ﻟﻪ دوی‬ ‫＇خﻪ ﻳ‪ ３‬د ﻧﻴک چﻠﻨد ﻏﻮ＊تﻨﻪ وک‪７‬ه‪ .‬پﻴﻐﻤبر وﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬آﻳا راضﻲ کﻴ‪８‬ئ کﻪ ستاسﻮ ﻳﻮ تﻦ پﻪ دې‬ ‫ﻫکﻠﻪ حکﻢ وک‪７‬ي؟ دوی ووﻳﻞ‪ ،‬ﻫﻮ‪ ،‬پﻴﻐﻤبر وﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬دا حکﻤﻴت د سﻌد بﻦ ﻣﻌاذ‬

‫کار دی‪،‬‬

‫دوی ووﻳﻞ‪ :‬راضﻲ ﻳﻮ‪ .‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ ＇ﻮک سﻌد بﻦ ﻣﻌاذ تﻪ وروﻟﻴ‪８‬ه‪＄ ،‬کﻪ ﻫﻐﻪ د احزاب پﻪ ﻏزا ک‪３‬‬ ‫د رسﻴدﻟﻲ ！پ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ پﻪ ﻣدﻳﻨﻪ ک‪ ３‬پات‪ ３‬و‪ .‬ﻫﻐﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ خپﻞ ﻣرکب سپﻮر ﻧبﻲ کرﻳﻢ تﻪ راووست‪.‬‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر حضﻮر تﻪ راورسﻴد‪ ،‬پﻴﻐﻤبر خپﻠﻮ صحابﻪ وو تﻪ وﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬د خپﻞ سردار‬ ‫د ﻫرکﻠﻲ ﻟپاره ودرﻳ‪８‬ئ‪ .‬ده تﻪ ﻳ‪ ３‬وﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬ای سﻌده‪ ،‬دا ﻗﻮم ستا پﻪ حکﻢ راضی شﻮی دی‪ .‬سﻌد‬ ‫ووﻳﻞ‪ :‬آﻳا زﻣا حکﻢ ددوی پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻻزم اﻻجراء دی؟پﻴﻐﻤبر وﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬ﻫﻮ‪ ،‬وﻳ‪ ３‬وﻳﻞ‪ :‬چ‪３‬‬ ‫داس‪ ３‬ده ﻧﻮ زه د دوی پﻪ ﻫکﻠﻪ حکﻢ کﻮم چ‪ ３‬س‪７‬ي دې ووژل شﻲ‪ ３％＊ ،‬او ﻣاشﻮﻣان دې بﻨدﻳان‬ ‫شﻲ او ﻣاﻟﻮﻧﻪ دې تﻘسﻴﻢ شﻲ‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر وﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬د دوی پﻪ ﻫکﻠﻪ دې ﻫﻤاﻏﻪ حکﻢ وک‪ ،７‬چ‪ ３‬اهلل تﻌاﻟی د اووم آسﻤان د پاسﻪ ک‪７‬ی و‪.‬‬

‫‪108‬‬

‫د سﻌد‬

‫حکﻢ پﻪ بشپ‪７‬ه تﻮ‪－‬ﻪ د اﻧصاف ﻧﻪ ډک و‪＄ ،‬کﻪ بﻨﻲ ﻗرﻳظﻪ برسﻴره پﻪ دوکﻪ او خﻴاﻧت‪ ،‬چ‪３‬‬

‫ﻣرتکب شﻮي وو‪ ١٥٠٠ ،‬تﻮرې‪ ٢٠٠٠،‬ﻧﻴزې‪ ٣٠٠،‬جﻨ‪／‬ﻲ زﻏرې او‪ ٥٠٠‬ډاﻟﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ‬ ‫سره د جﻨ‪ ，‬ﻟپاره تﻴار ک‪７‬ي وو چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻓتح‪ ３‬وروستﻪ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ تﻪ د ﻏﻨﻴﻤت پﻪ تﻮ‪－‬ﻪ پات‪ ３‬شﻮل‪.‬‬ ‫(‪)٢‬ه（ونه‬ ‫او ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ سره ﻳی خﻴاﻧت وک‪ -７‬زده کﻮوﻧکﻲ‬

‫دا چ‪ ３‬ﻳﻬﻮدو خپﻠﻪ ژﻣﻨﻪ ﻣاتﻪ ک‪７‬ه او د پﻴﻐﻤبر‬ ‫دې پﻪ دې ﻫکﻠﻪ پﻪ خپﻠﻮ کی بحث وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫د سعد بن معاذ‬

‫د حکم تطبيق‬

‫پﻴﻐﻤبر اﻣر وک‪ ７‬چ‪ ３‬د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې پﻪ بازار ک‪ ３‬دې کﻨدې واﻳستﻞ شﻲ‪ ،‬دوی دې ډﻟﻪ ډﻟﻪ ﻳﻮړل‬ ‫شﻲ او ﻏاړې ﻳ‪ ３‬دې ووﻫﻞ شﻲ‪ .‬پﻪ دې تﻮ‪－‬ﻪ د دوی شپ‪ ８‬سﻮه ﻳا اووه سﻮه تﻨﻪ ووژل شﻮل او ﻟﻪ ＊‪％‬ﻮ‬ ‫＇خﻪ ﻳ‪ ３‬ﻳﻮازې ﻳﻮه ＊‪％‬ﻪ ووژل شﻮه‪＄ ،‬کﻪ ﻫﻐ‪ ３‬د خﻼد بﻦ سﻮﻳد‬

‫پر سر ﻟﻮﻳﻪ تﻴ‪８‬ه ﻏﻮر‪＄‬ﻮﻟ‪３‬‬

‫وه او ﻫﻐﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ شﻬادت رسﻮﻟی و‪.‬‬ ‫د بﻨی ﻗرﻳظﻪ وو ﻳﻮ شﻤﻴر خﻠک ﻣسﻠﻤان شﻮي وو‪ ،‬د ﻫﻐﻮی وﻳﻨ‪ ،３‬ﻣاﻟﻮﻧﻪ او کﻮرﻧ‪ ９‬پﻪ اﻣﻦ پات‪ ３‬شﻮې‪.‬‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬د بﻨی ﻗرﻳظﻪ وو کار ﻳﻮې خﻮا تﻪ شﻮ‪ ،‬سﻌد بﻦ ﻣﻌاذ‬

‫د ﻫﻐﻪ زخﻢ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ چ‪ ３‬د احزاب‬

‫پﻪ ﻏزا ک‪ ３‬ورتﻪ رسﻴدﻟی و او زﻳات‪ ３‬وﻳﻨ‪ ３‬ترې بﻬﻴدﻟ‪ ３‬د ﻫﻐﻪ پﻪ اثر شﻬﻴد شﻮ‪ .‬د ده د شﻬادت پﻪ‬ ‫ﻫکﻠﻪ ﻧبﻲ کرﻳﻢ وﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬د پرورد‪－‬ار عرش د سﻌد د ﻣرګ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ وﻟ‪７‬زﻳده‪» .‬صحﻴح بخاری او‬ ‫صحﻴح ﻣسﻠﻢ‪ «.‬سﻌد ابﻦ ﻣﻌاذ ډﻳر ﻟﻮی صحابﻲ دی اﻣام ﻧساﻳﻲ ﻟﻪ ابﻦ عﻤر ＇خﻪ رواﻳت ک‪７‬ی دی‬ ‫چ‪ ３‬اوﻳا زره (‪ )٧٠٠٠٠‬ﻣﻼﻳک‪ ３‬د ده جﻨازې تﻪ حاضرې شﻮې وې‪ ،‬بﻴا پﻴﻐﻤبر د بﻨﻲ ﻗرﻳظﻪ وو‬ ‫ﻏﻨﻴﻤتﻲ ﻣاﻟﻮﻧﻪ د پﻨ‪％‬ﻤ‪ ３‬برخ‪ ３‬ﻟﻪ ب‪５‬ﻠﻮﻟﻮ ＇خﻪ وروستﻪ د ﻏزا پﻪ شرﻳکاﻧﻮ ووﻳشﻞ‪.‬‬ ‫د ابو لبابه برخليک‬ ‫ابﻮﻟبابﻪ شپ‪ ８‬شپ‪ ３‬پﻪ ستﻨ‪ ３‬ت‪７‬ﻟی پات‪ ３‬شﻮ چ‪ ３‬د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ پﻪ وخت ک‪ ３‬بﻪ ﻳ‪ ３％＊ ３‬خﻮش‪ ３‬کاوه او‬ ‫بﻴا بﻪ ستﻨ‪ ３‬تﻪ راستﻨﻴده او ‪＄‬ان بﻪ ﻳ‪ ３‬تاړه‪ .‬د سحر پﻪ وخت ﻳ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر تﻪ د تﻮب‪ ３‬د ﻗبﻠ‪５‬دو ز‪４‬رى‬ ‫راﻏﻰ‪ .‬خﻠکﻮ وﻏﻮ＊تﻞ چ‪ ３‬ﻫﻐﻪ خﻼص ک‪７‬ي‪ ،‬خﻮ ده ﻗبﻮﻟﻪ ﻧﻪ ک‪７‬ه چ‪ ３‬ﻟﻪ رسﻮل اهلل پرتﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫بﻞ ＇ﻮک خﻼص ک‪７‬ي‪ .‬ﻧﻮ کﻠﻪ چ‪ ３‬رسﻮل اهلل د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ د اداء کﻮﻟﻮ ﻟپاره دده تر ＇ﻨ‪ ，‬تﻴرﻳده‪،‬‬

‫‪109‬‬

‫ﻧﻮ دی ﻳی خﻼص ک‪.７‬‬ ‫د ابﻮ ﻟبابﻪ پﻪ اﻳﻤاﻧﻲ ﻣﻮﻗﻒ ک‪ ３‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟپاره دا درس دى چ‪ ３‬کﻪ چ‪５‬رې ﻟﻪ ﻣسﻠﻤان ＇خﻪ ‪－‬ﻨاه‬ ‫ترسره شﻲ‪ ،‬سﻤدﻻسﻪ دې پﻪ خپﻠﻪ ‪－‬ﻨاه پ‪５＋‬ﻤاﻧﻪ شﻲ او تﻮبﻪ دې وباسﻲ‪.‬‬ ‫اهلل‬

‫د احزاب او بﻨﻲ ﻗرﻳظﻪ وو پﻪ ﻏزا‪－‬اﻧﻮ ک‪ ３‬د احزاب سﻮرت ＇ﻮ آﻳتﻮﻧﻪ ﻧازل ک‪７‬ل چ‪ ３‬پﻪ‬

‫ﻫﻐﻮ ک‪ ３‬د پﻴ‪ ３＋‬جزئﻴات‪ ،‬د ﻣﻮﻣﻨاﻧﻮ او ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ حاﻟت او بﻴا د احزابﻮ ذﻟت او سپکتﻴا او د اﻫﻞ‬ ‫کتابﻮ د خﻴاﻧت پاﻳﻠ‪ ３‬بﻴان شﻮې دي‪.‬‬ ‫د لوست ‪－‬ټ‪３‬‬ ‫د بﻨی ﻗرﻳظﻪ ﻳﻬﻮدو د دوک‪ ،３‬خﻴاﻧت او ژﻣﻨ‪ ３‬ﻣا تﻮﻟﻮ بﻴان پﻪ ﻫﻐﻪ حساس وخت ک‪ ３‬چ‪ ３‬کﻔارو‬ ‫ﻟﻪ ﻣختﻠﻔﻮ ﻟﻮرﻳﻮ پر ﻣدﻳﻨﻪ ﻳرﻏﻞ راوړی ؤ‪.‬‬ ‫د بﻨی ﻗرﻳظﻪ ﻳﻬﻮدو د ﻟﻮی خﻴاﻧت ﻟﻪ اﻣﻠﻪ د سﻌد بﻦ ﻣﻌاذ‬

‫ﻣﻨاسبﻪ جزا ！اکﻞ‪＄ ،‬کﻪ کﻪ د‬

‫ﻣشرکاﻧﻮ او عربی ﻗبﻴﻠﻮ سره پﻪ ﻣرستﻪ ددوی برﻧاﻣﻪ بر ﻻس‪ ３‬شﻮې وای ﻧﻮ د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻧﻮي پر پ‪＋‬ﻮ‬ ‫درﻳدﻟﻲ دوﻟت حتﻤاً سﻘﻮط کاوه‪.‬‬ ‫اﻳﻤاﻧﻲ درﻳ‪ ،＃‬وروستﻪ ﻟﻪ دې چ‪ ３‬پﻪ خپﻠ‪ ３‬سﻬﻮې وپﻮﻫﻴد‪ ،‬د ﻫر ﻣسﻠﻤان ﻟپاره‬

‫د ابﻮ ﻟبابﻪ‬

‫باﻳد د ﻻرې ＇راغ واوسﻲ‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪ _١‬کﻌب بﻦ اسد د بﻨﻲ ﻗرﻳظﻪ وو رئﻴس د دوی د کﻼبﻨدۍ پر ﻣﻬال خپﻞ ﻗﻮم تﻪ ＇ﻪ وړاﻧدﻳز‬ ‫وړاﻧدې ک‪７‬؟‬ ‫‪ _٢‬ابﻮﻟبابﻪ‬

‫بﻨﻲ ﻗرﻳظﻪ وو تﻪ ＇ﻪ ﻣشﻮره ورک‪７‬ه او د ده برخﻠﻴک ＇رﻧ‪／‬ﻪ و؟‬

‫‪ _٣‬بﻨﻲ ﻗرﻳظﻪ وو د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ وړاﻧدې د جﻨ‪ ，‬ﻟپاره ＇ﻮﻣره وسﻠﻪ تﻴاره ک‪７‬ې وه؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫‪－‬ران زده کﻮوﻧکﻲ دې د سﻌد بﻦ ﻣﻌاذ د حکﻤﻴت جرﻳان پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬وﻟﻴکﻲ‪.‬‬

‫‪110‬‬

‫نهه ويتشم لوست‬ ‫د خندق غزا او حديبي‪ ３‬د سول‪ ３‬ترمن‪ ＃‬مهم‪ ３‬پ‪３＋５‬‬ ‫د سراياوو لي‪８‬ل‬ ‫پﻴﻐﻤبر د اسﻼﻣﻲ دوﻟت د واک خپر‪４‬دو او دﻫﻐﻪ دستﻨﻮ د ！ﻴﻨ‪ ＀＋／‬ﻟپاره دﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې پﻪ‬ ‫چاپﻴرﻳال ک‪ ３‬او د ﻫﻐﻮ ﻗبﻴﻠﻮ د تآدﻳب ﻟپاره چ‪ ３‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ وړاﻧدې ﻳ‪ ３‬دوک‪ ３‬او خﻴاﻧتﻮﻧﻪ ک‪７‬ي‬ ‫وو‪＇ ،‬ﻪ سرﻳ‪ ３‬وﻟﻴ‪８‬ﻟ‪ ３‬چ‪ ３‬دﻟتﻪ ﻳ‪＄ ３‬ﻴﻨ‪ ３‬پﻪ ﻟﻨ‪ ６‬ډول بﻴاﻧﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫‪ _۱‬د محمد بن مسلمه سريه‬ ‫دا سرﻳﻪ پﻴﻐﻤبر د خﻨدق ﻟﻪ ﻏزا وروستﻪ ﻗرطاء تﻪ (د ﻧجد پﻪ ‪＄‬ﻤکﻪ ک‪ ３‬د ﻳﻮه ‪＄‬ای ﻧﻮم دی) وﻟﻴ‪８‬ﻟﻪ‪.‬‬ ‫دا سرﻳﻪ د ﻫجرت پﻪ شپ‪８‬م کال د ﻣحرم پﻪ ﻟسﻤﻪ د بﻨﻲ بکر بﻦ کﻼب د ﻗبﻴﻠ‪ ３‬د ﻳﻮې ＇اﻧ‪ ３／‬ﻟﻮري‬ ‫تﻪ وﻟﻴ‪８‬ل شﻮه‪ ،‬پﻪ پاﻳﻠﻪ ک‪ ３‬ﻣسﻠﻤاﻧان ﻟﻪ زﻳاتﻮ ﻏﻨﻴﻤتﻮﻧﻮ سره ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ راستاﻧﻪ شﻮل‪ .‬د بﻨدﻳاﻧﻮ‬ ‫پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬ثﻤاﻣﻪ بﻦ اثال‪ ،‬چ‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر د وژﻟﻮ ﻗصد ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ درﻟﻮد‪ ،‬و‪ .‬ﻫﻐﻪ ﻳ‪ ３‬د ﻧبﻮي جﻮﻣات پﻪ‬ ‫ﻳﻮې ستﻨ‪ ３‬پﻮرې وتاړه‪ .‬پﻴﻐﻤبر دده ﻟﻮري تﻪ راﻏی‪ .‬وﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬ای ثﻤاﻣﻪ ＇ﻪ درسره دي؟ وﻳ‪ ３‬وﻳﻞ‪:‬‬ ‫ای ﻣحﻤد زﻣا سره خﻴر دی‪ ،‬کﻪ ﻣ‪ ３‬وژﻧ‪ ３‬ﻳﻮ روح ﻟروﻧکی وژﻧ‪ ３‬او کﻪ احسان وک‪７‬ې پﻪ ﻫﻐﻪ چا‬ ‫احسان کﻮې چ‪ ３‬شکر کﻮوﻧکی دی‪ ،‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ ﻳﻲ ﻟﻪ ＇ﻨ‪／‬ﻪ تﻴر شﻮ او ‪＄‬ﻮاب ﻳی ورﻧﻪ ک‪.７‬‬ ‫دوﻳﻢ ‪＄‬ﻠﻲ چ‪ ３‬کﻠﻪ ﻧبﻲ کرﻳﻢ ﻳﻲ ﻟﻪ ＇ﻨ‪／‬ﻪ تﻴرﻳده‪ ،‬خپﻠﻪ خبره ﻳ‪ ３‬تکرار ک‪７‬ه‪ .‬پﻴﻐﻤبر ﻫﻐﻪ‬ ‫خﻮش‪ ３‬ک‪ .７‬ثﻤاﻣﻪ د خرﻣاوو باغ تﻪ چ‪ ３‬جﻮﻣات تﻪ ﻧ‪８‬دې و‪ ،‬وﻻړ ﻏسﻞ ﻳ‪ ３‬وک‪ ７‬او بﻴا راﻏی اسﻼم ﻳ‪ ３‬راوړ‪.‬‬ ‫(‪)۱‬ه（ونه‬ ‫زده کﻮوﻧکﻲ دې ﻟﻪ ثﻤاﻣﻪ بﻦ اثال سره د ﻧبﻲ کرﻳﻢ چال چﻠﻦ پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻓکر وک‪７‬ي او د اسﻼﻣﻲ‬ ‫بﻠﻨ‪ ３‬پﻪ ﻫکﻠﻪ دې د عﻔﻮې او تﻴرﻳدﻧ‪ ３‬پﻪ ﻧتﻴجﻪ بحث او خبرې وک‪７‬ي‪.‬‬

‫‪111‬‬

‫سريه‬

‫‪ _٢‬ذي القصه ته د محمد بن مسلمه‬

‫پﻴﻐﻤبر د ﻫجرت پﻪ شپ‪８‬م کال د ربﻴع اﻻول پﻪ ﻣﻴاشت ک‪ ３‬ﻣحﻤد بﻦ ﻣسﻠﻤﻪ ﻟﻪ ﻟسﻮ تﻨﻮ سره‬ ‫د ذی اﻟﻘصﻪ ﻳﻌﻨ‪ ３‬د بﻨﻲ ثﻌﻠبﻪ د ‪＄‬ﻤکﻮ پﻪ ﻟﻮري وﻟﻴ‪８‬ه‪ .‬د بﻨﻲ ثﻌﻠبﻪ ﻗﻮم سﻠﻮ تﻨﻮ سﻨ‪／‬ر ﻧﻴﻮﻟﻰ و‪،‬‬ ‫ﻧﻮ کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻣحﻤد بﻦ ﻣسﻠﻤﻪ او ﻣﻠ‪／‬ري ﻳ‪ ３‬وﻳده شﻮل‪ ،‬ﻣشرکاﻧﻮ ！ﻮل پﻪ شﻬادت ورسﻮل‪ ،‬پرتﻪ ﻟﻪ‬ ‫ﻣحﻤد بﻦ ﻣسﻠﻤﻪ چ‪ ３‬زخﻤﻲ ور‪＄‬ﻨ‪ ３‬وتﻴ‪＋‬تﻴده‪.‬‬ ‫‪ _۳‬د ابو عبيده بن جراح‬

‫سريه‬

‫د ﻫجرت پﻪ شپ‪８‬م کال د ربﻴع اﻻول پﻪ ﻣﻴاشت ک‪ ３‬پﻴﻐﻤبر دا سرﻳﻪ د ﻣحﻤد بﻦ ﻣسﻠﻤﻪ د ﻣﻠ‪／‬رو‬ ‫د شﻬادت وروستﻪ سﻤدﻻسﻪ ذي اﻟﻘصﻪ تﻪ وﻟﻴ‪８‬ﻟﻪ‪ .‬د سﻬار پﻪ وخت بﻨﻲ ثﻌﻠبﻪ تﻪ ورسﻴد او پﻪ ﻫﻐﻮی ﻳ‪３‬‬ ‫حﻤﻠﻪ وک‪７‬ه‪ .‬ﻫﻐﻮی ﻳ‪ ３‬ﻏروﻧﻮ تﻪ پﻪ تﻴ‪＋‬تﻪ ﻣجبﻮر ک‪７‬ل‪.‬‬ ‫‪ _۴‬د زيد بن حارثه سريه‬ ‫د ﻫجرت د شپ‪８‬م کال پﻪ ُجﻤادی اﻻوﻟی ک‪ ３‬زﻳد بﻦ حارثﻪ‬

‫ﻟﻪ ﻳﻮ سﻞ اوﻳا تﻨﻪ سپرو ﻣﻠ‪／‬رو سره‬

‫د ﻗرﻳشﻮ د تجارتﻲ ﻗاﻓﻠ‪ ３‬ﻣاﻟﻮﻧﻪ پﻪ ﻏﻨﻴﻤت وﻧﻴﻮل‪ .‬ابﻮ اﻟﻌاص د پﻴﻐﻤبر زوم‪ ،‬چ‪ ３‬د دې ﻗاﻓﻠ‪３‬‬ ‫ﻣسؤول و‪ ،‬وت‪＋‬تﻴد‪.‬او ‪＄‬ان ﻳ‪ ３‬خپﻠ‪ ３‬ﻣ‪５‬رﻣﻨ‪ ３‬زﻳﻨب‬

‫تﻪ ورساوه او پﻨاه ﻳ‪ ３‬وروړه‪.‬‬

‫ابﻮ اﻟﻌاص ﻣک‪ ３‬تﻪ ستﻮن او ﻣسﻠﻤان شﻮ‪ .‬ﻫجرت ﻳ‪ ３‬وک‪ .７‬رسﻮل اهلل خپﻠﻪ ﻟﻮر زﻳﻨب‬ ‫وروستﻪ ﻟﻪ درﻳﻮ کﻠﻮﻧﻮ ب‪５‬رتﻪ ده تﻪ پﻪ ﻧکاح ک‪７‬ه‪.‬‬ ‫‪ _٥‬د خبط سريه‬ ‫رسﻮل اهلل درې سﻮه سپاره د ابﻮ عبﻴده‬

‫تر ﻗﻮﻣاﻧدې ﻻﻧدې وﻟﻴ‪８‬ل‪ .‬دوی د ﻗرﻳشﻮ د کاروان د‬

‫راتﻠﻮ پﻪ اﻧتظار ک‪ ３‬وو‪ .‬ﻣسﻠﻤاﻧان پﻪ دې سﻔر ک‪ ３‬پﻪ سختﻪ ﻟﻮږه اختﻪ شﻮل‪ .‬پﻪ ＇ﻮ ور‪＄‬ﻮ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬شپ‪８‬‬ ‫او＊ان حﻼل ک‪７‬ل او ﻫﻐﻪ ﻳ‪ ３‬وخﻮړل‪ .‬ﻟﻪ ﻫﻐﻪ وروستﻪ اهلل تﻌاﻟی ﻳﻮ سﻤﻨدري حﻴﻮان ﻟﻪ سﻤﻨدر ＇خﻪ‬ ‫را واﻳست‪ ،‬چ‪ ３‬عﻨبر ﻧﻮﻣﻴده‪ ،‬ﻳﻮه زﻳاتﻪ ﻣﻮده ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇خﻪ ‪＂－‬ﻪ پﻮرتﻪ کﻮﻟﻪ‪.‬‬

‫‪112‬‬

‫‪ -٦‬د بنی لحيان غزوه‬ ‫بﻨﻮ ﻟحﻴان ﻫﻐﻪ کسان دي چ‪ ３‬خﻴاﻧت ﻳی ک‪７‬ی ؤ او ﻟس تﻨﻪ صحابﻪ ﻳی شﻬﻴدان ک‪７‬ي وو‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر د دوی د تآدﻳب ﻟپاره د ﻫجرت پﻪ شپ‪８‬م کال پﻪ جﻤادي اﻻول ک‪ ３‬د (‪ )٢٠٠‬صحابﻪ وو‬ ‫سره ﻫﻐﻪ خﻮا تﻪ حرکت وک‪ .７‬کﻠﻪ چ‪ ３‬بﻨی ﻟحﻴان ﻟﻪ دې حرکت ＇خﻪ خبر شﻮل ﻏروﻧﻮ تﻪ وت‪＋‬ت‪５‬دل‬ ‫ﻳﻮ ﻫﻢ دوی تﻪ پﻪ ﻻس ورﻧﻐی او ب‪５‬رتﻪ ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ راستاﻧﻪ شﻮل‪.‬‬

‫(‪)٢‬ه（ونه‬ ‫‪－‬راﻧﻮ زده کﻮوﻧکﻮ‪ ،‬د سرﻳ‪ ３‬او ﻏزا تر ﻣﻨ‪＇ ＃‬ﻪ تﻮپﻴر دی؟ او د دﻏﻮ سراﻳاوو اﻏﻴزې د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬د‬ ‫اسﻼﻣﻲ دوﻟت پﻪ ！ﻴگ‪＋‬ت ک‪ ３‬وارزوئ‪.‬‬

‫د لوست ‪－‬ټ‪３‬‬ ‫د سرﻳﻮ د ﻟﻴ‪８‬ﻟﻮ ﻣﻮخﻪ د اسﻼم د واکﻤﻨ‪ ９‬او دبدب‪ ３‬خپرﻳدل او د خﻴاﻧتﻮﻧﻮ ﻣخﻨﻴﻮی وه‪.‬‬ ‫د سراﻳاوو ﻟﻴ‪８‬ل د پﻴﻐﻤبر د صحابﻪ وو تدرﻳب او تﻤرﻳﻦ و او ﻫﻢ ﻟﻪ ﻗباﻳﻠﻮ سره د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د‬ ‫چﻠﻦ بﻴاﻧﻮوﻧک‪ ３‬وې‪.‬‬ ‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ بﻪ تﻞ ﻟﻪ بﻨدﻳاﻧﻮ سره ＊ﻪ چﻠﻨد کاوه‪ ،‬چ‪ ３‬ﻫﻤدﻏﻪ ﻧﻴک اخﻼق او ﻏﻮره چﻠﻨد د دوی‬ ‫د اسﻼم راوړﻟﻮ ﻻﻣﻞ شﻮل‪.‬‬

‫‪113‬‬

‫ارزونه‬ ‫‪ _١‬پﻪ ذي اﻟﻘصﻪ ک‪ ３‬د ﻣحﻤد بﻦ ﻣسﻠﻤﻪ د سرﻳ‪ ３‬پﻴ‪＋‬ﻪ ＇ر‪－‬ﻨده ک‪７‬ئ؟‬ ‫‪ _٢‬ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د ﻗرﻳشﻮ ﻟﻪ تجارتﻲ ﻣاﻟﻮﻧﻮ سره ＇ﻪ وک‪７‬ل او وﻟ‪３‬؟‬ ‫‪ _٣‬د خبط پﻪ سرﻳﻪ ک‪ ３‬کﻮﻣﻪ ستر او ﻣﻬﻤﻪ پﻴ‪＋‬ﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ راﻏﻠ‪ ３‬وه؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫‪－‬راﻧﻮ زده کﻮوﻧکﻮ‪ ،‬د سراﻳاوو د ﻟ‪８５‬ﻟﻮ پاﻳﻠﻪ پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪114‬‬

‫ديرشم لوست‬ ‫د حديبي‪ ３‬سوله (‪)۱‬‬ ‫د پيغمبر د حرکت ان‪／‬يزې او الملونه‬ ‫د جزﻳرة اﻟﻌرب جاري حاﻟتﻮﻧﻪ او بدﻟﻮﻧﻮﻧﻪ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ ‪ ３＂－‬دوام درﻟﻮد‪ .‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د بري او‬ ‫ﻓتح ﻧ‪ ３＋‬ﻧ‪＋‬اﻧ‪＇ ３‬ر‪－‬ﻨدې او جﻮت‪ ３‬وې او د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟپاره د عبادت د حﻖ اداء کﻮﻟﻮ د تثبﻴت‬ ‫پﻴﻼﻣ‪ ３‬پﻪ ﻣسجد اﻟحرام ک‪ ３‬تﻴارې شﻮې وې‪ .‬پﻴﻐﻤبر پﻪ خﻮب ک‪ ３‬وﻟﻴدل چ‪ ３‬ﻟﻪ خپﻠﻮ ﻣﻠ‪／‬رو‬ ‫سره ﻣسجد اﻟحرام تﻪ راﻏﻠی وي‪ ،‬د کﻌب‪ ３‬شرﻳﻔ‪ ３‬کﻠ‪ ９‬ﻳ‪ ３‬اخست‪ ３‬وي‪ ،‬طﻮاف او عﻤره کﻮي‪ .‬ﻳﻮې‬ ‫ډﻟ‪ ３‬صحابﻪ وو خپﻞ وﻳ‪＋‬تان خرﻳﻠﻲ وو او ﻳﻮي ډﻟ‪ ３‬خپﻞ وﻳ‪＋‬تان ﻟﻨ‪ ６‬ک‪７‬ي وي‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر ددې خﻮب پﻪ بﻴاﻧﻮﻟﻮ خپﻠﻮ ﻣﻠ‪／‬رو تﻪ خبر ورک‪ ７‬چ‪ ３‬د عﻤرې پﻪ ﻧﻴت بﻪ و‪＄‬ﻮ او ！ﻮل د‬ ‫سﻔر ﻟپاره چﻤتﻮ شﻮل‪.‬‬ ‫د مسلمانانو حرکت د مک‪ ３‬په لوري‬ ‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ د ﻫجرت پﻪ شپ‪８‬م کال د ذی اﻟﻘﻌدې د ﻣﻴاشت‪ ３‬پﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ۍ ﻧ‪＂５‬ﻪ د دوشﻨب‪ ３‬پﻪ ورځ پﻪ‬ ‫داس‪ ３‬حال ک‪ ３‬چ‪ ３‬خپﻠﻪ بﻲ بﻲ ام سﻠﻤﻪ‬

‫ﻫﻢ ورسره وه‪ ،‬ﻟﻪ ﻳﻮ زرو ＇ﻠﻮرو سﻮو صحابﻪ وو او‬

‫پﻪ بﻞ رواﻳت د ﻳﻮزرو پﻨ‪％‬ﻪ سﻮه صحابﻪ وو سره د ﻣک‪ ３‬ﻣکرﻣ‪ ３‬پﻪ ﻟﻮري وخﻮ‪５＄‬دل‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ ذو اﻟحﻠﻴﻔﻪ ＇خﻪ د عﻤرې پﻪ ﻧﻴت احرام وتاړه او خپﻠﻪ ﻗرباﻧﻲ ﻳ‪ ３‬ﻧ‪＋‬اﻧﻲ ک‪７‬ه‪ .‬او ک‪７‬ۍ‬ ‫ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻏاړه ک‪ ３‬ور واچﻮﻟﻪ‪.‬‬ ‫رسﻮل اهلل چ‪ ３‬کﻠﻪ خبر شﻮ‪ ،‬چ‪ ３‬کﻌب بﻦ ﻟﻮﻳﻲ د حبش‪ ３‬خﻠک او خپﻞ ﻫﻤژﻣﻨﻲ د پﻴﻐﻤبر‬ ‫او اصحابﻮ پر ضد تحرﻳک او ﻫ（ﻮﻟﻲ دي‪ ،‬ﻟﻪ خپﻠﻮ ﻣﻠ‪／‬رو سره ﻳ‪ ３‬ﻣشﻮره وک‪７‬ه‪ .‬ابﻮبکر‬

‫ووﻳﻞ‪:‬‬

‫"ﻣﻮږ د عﻤرې پﻪ ﻧﻴت راﻏﻠﻲ ﻳﻮ‪ ،‬ﻧﻪ د جﻨ‪ ，‬ﻟپاره‪ ،‬ﻣ‪／‬ر ＇ﻮک چ‪ ３‬زﻣﻮږ او کﻌب‪ ３‬ترﻣﻨ‪ ＃‬ﻣاﻧع شﻲ‪،‬‬ ‫ﻟﻪ ﻫﻐﻪ سره جﻨ‪／‬ﻴ‪８‬و‪ .‬بﻴا ﻧبﻲ کرﻳﻢ د خپﻞ ت‪ ，‬پﻪ اداﻣﻪ اﻣر وک‪.７‬‬ ‫د کعب‪ ３‬شريف‪＇ ３‬خه د مسلمانانو د منع کولو لپاره د قريشو هل‪＄ ３‬ل‪３‬‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻗرﻳشﻮ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟﻪ حرکت ＇خﻪ خبر ترﻻسﻪ ک‪ ،７‬ﻣشﻮرتﻲ ﻣجﻠس ﻳ‪ ３‬ترتﻴب ک‪ ،７‬ﻫﻮډ‬ ‫ﻳ‪ ３‬وﻧﻴﻮ چ‪ ３‬پﻪ ﻫره ﻣﻤکﻨﻪ ب‪２‬ﻪ ک‪８５‬ي‪ ،‬کﻌب‪ ３‬تﻪ بﻪ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د راتﻠﻮ ﻣخﻨﻴﻮي کﻮي‪.‬‬

‫‪115‬‬

‫د ﻗرﻳشﻮ دوه سﻮه تﻨﻪ سپاره جﻨ‪／‬ﻴاﻟﻲ د خاﻟد بﻦ وﻟﻴد تر ﻗﻮﻣاﻧدې ﻻﻧدې چ‪ ３‬پﻪ کراع اﻟﻐﻤﻴﻢ (د ﻳﻮه‬ ‫‪＄‬ای ﻧﻮم دی) ﻣک‪ ３‬تﻪ د راتﻠﻮ پﻪ ﻻره وو‪ ،‬سﻨ‪／‬ر وﻧﻴﻮه‪ .‬دواړه خﻮاوې ﻳﻮ بﻞ تﻪ دوﻣره ﻧژدې شﻮې‬ ‫وې‪ ،‬چ‪ ３‬ﻳﻮ او بﻞ ﻳ‪ ３‬سره ﻟﻴدل‪.‬‬ ‫خاﻟد ﻣسﻠﻤاﻧان د ﻣاسپ‪＋‬ﻴﻦ پﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ وﻟﻴدل چ‪ ３‬رکﻮع او سجده کﻮي‪ .‬وﻳ‪ ３‬وﻳﻞ‪ :‬کﻪ چﻴرې پﻪ‬ ‫دې حاﻟت ک‪ ３‬ﻣﻮږ حﻤﻠﻪ ک‪７‬ې وای ﻳﻮ شﻤﻴر ﻣﻮ وژل‪ .‬دوی د حﻤﻠ‪ ３‬ﻗصد د ﻣازدﻳ‪／‬ر د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ پﻪ‬ ‫وخت درﻟﻮد‪ ،‬چ‪ ３‬اهلل‬

‫د وﻳرې د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ(صﻼة اﻟخﻮف) حکﻢ ﻧازل ک‪ ７‬او خاﻟد وﻧشﻮ کﻮﻻی‬

‫＇ﻪ کار ﻣخک‪ ３‬ﻳﻮسﻲ‪.‬‬ ‫له خون‪７‬ۍ ج‪７／‬ې ＇خه ‪＄‬ان ژغورنه‬ ‫پﻴﻐﻤبر ددې ﻟپاره چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣشرکاﻧﻮ سره ﻣخاﻣخ ﻧشﻲ‪ ،‬خپﻠﻪ ت‪／‬ﻼره ﻳ‪ ３‬بدﻟﻪ ک‪７‬ه‪ .‬پﻪ حدﻳبﻴﻪ‬ ‫ک‪ ،３‬چ‪ ３‬د ﻣک‪ ３‬پﻪ ﻻره پرتﻪ ده‪ ،‬ﻣﻴشت شﻮل‪ ،‬خاﻟد ددې حاﻟت پﻪ ﻟﻴدﻟﻮ پﻪ تﻴزۍ ‪＄‬ان ﻗرﻳشﻮ تﻪ‬ ‫ورساوه‪ ،‬تر＇ﻮ ﻫﻐﻮی ﻟﻪ ﻣﻮجﻮده حاﻟت ＇خﻪ ووﻳروي‪ .‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ پﻪ حدﻳبﻴﻪ ک‪ ３‬ﻟﻪ چﻴﻨ‪ ３‬سره‬ ‫ﻧژدې دﻣﻪ شﻮی و‪ ،‬بدﻳﻞ بﻦ ورﻗﻪ خزاعﻲ د خزاعﻪ ﻟﻪ ＇ﻮ ﻧﻮرو کساﻧﻮسره پﻴﻐﻤبر تﻪ راﻏﻠی و‪،‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر تﻪ ﻳ‪ ３‬ووﻳﻞ‪ :‬ﻣا کﻌب بﻦ ﻟﻮﻳﻲ پﻪ داس‪ ３‬حال ک‪ ３‬پرﻳ‪＋‬ﻮد‪ ،‬چ‪ ３‬ﻟﻪ خپﻠ‪ ３‬کﻮرﻧ‪ ９‬او ﻣاﻟﻮﻧﻮ‬ ‫سره د حدﻳبﻴ‪ ３‬د اوبﻮ تر ＇ﻨ‪ ，‬ﻣﻴشت شﻮي وو‪ .‬ﻏﻮاړي ﻟﻪ تا سره وجﻨ‪／‬ﻴ‪８‬ي او ﻟﻪ کﻌب‪＇ ３‬خﻪ‬ ‫ﻣﻮ ﻣﻨع ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫رسﻮل اهلل و ﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬ﻣﻮږ د چا سره جﻨ‪ ，‬تﻪ ﻧﻪ ﻳﻮ راﻏﻠﻲ بﻠک‪ ３‬د عﻤرې اداء کﻮﻟﻮ ﻟپاره راﻏﻠﻲ ﻳﻮ‪.‬‬ ‫بدﻳﻞ ووﻳﻞ‪ :‬پﻪ بﻴ‪７‬ه ستاسﻮ خبره دوی تﻪ رسﻮم‪ .‬ﻗرﻳشﻮ تﻪ ورﻏی او ﻫﻐﻮی تﻪ ﻳ‪ ３‬ووﻳﻞ‪" :‬زه ددې‬ ‫س‪７‬ي ﻟﻪ خﻮا تاسﻮ تﻪ راﻏﻠی ﻳﻢ او اورﻳدﻟﻲ ﻣ‪ ３‬دي‪ ،‬داس‪ ３‬خبره کﻮي‪ .‬کﻪ ﻏﻮاړئ ﻫﻐﻪ تاسﻮ تﻪ‬ ‫واﻳﻢ‪ .‬ﻗرﻳشﻮ د بدﻳﻞ د خبرو ﻟﻪ اورﻳدو وروستﻪ ﻣکرز بﻦ حﻔص د پﻴﻐﻤبر حضﻮر تﻪ وروﻟﻴ‪８‬ه‪.‬‬ ‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ ﻫﻐﻪ خبرې‪ ،‬چ‪ ３‬بدﻳﻞ او ﻣﻠ‪／‬رو تﻪ ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ې وې ده تﻪ ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ وک‪７‬ې او ﻫﻐﻪ ﻗرﻳشﻮ تﻪ‬ ‫راستﻮن شﻮ او دوی تﻪ ﻳ‪ ３‬خبرې ورسﻮﻟ‪.３‬‬ ‫بﻴا ﻗرﻳشﻮ حﻠﻴس بﻦ عﻠﻘﻤﻪ‪ ،‬عروه بﻦ ﻣسﻌﻮد ثﻘﻔی ﻳﻮ پﻪ بﻞ پس‪ ３‬پﻴﻐﻤبر تﻪ وروﻟﻴ‪８‬ل‪ .‬ﻫر ﻳﻮه‬ ‫ﻫﻤاﻏﻪ ‪＄‬ﻮاب اورﻳده چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر بدﻳﻞ تﻪ وﻳﻠی و او د استازﻳتﻮب ﻧتﻴجﻪ ﻳ‪ ３‬ﻫﻤاﻏﻪ د پﻴﻐﻤبر‬ ‫د طرح‪ ３‬او پﻴشﻨﻬاد تصدﻳﻖ و‪.‬‬ ‫‪116‬‬

‫خﻮ د ﻗرﻳشﻮ ب‪ ３‬عﻘﻠﻮ ‪＄‬ﻮاﻧاﻧﻮ چ‪ ３‬کﻠﻪ سﻮﻟ‪ ３‬تﻪ د خپﻠﻮ ﻣشراﻧﻮ ﻣﻴﻨﻪ وﻟﻴده‪ ،‬ﻧﻮ پﻪ دې کﻮ＊） ک‪３‬‬ ‫شﻮل چ‪ ３‬داس‪ ３‬کار وک‪７‬ي‪ ،‬چ‪ ３‬سﻮﻟﻪ و ﻧشﻲ او د جﻨ‪ ，‬اور بﻞ شﻲ‪ .‬ددوی اوﻳا‪ ،‬اتﻴا تﻨﻮ کﻮ＊）‬ ‫وک‪ ７‬چ‪ ３‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ تﻤ‪％‬ای تﻪ ﻻره وﻣﻮﻣﻲ‪ ،‬خﻮ د ﻣﻌسکر ﻗﻮﻣاﻧدان ﻣحﻤد بﻦ ﻣسﻠﻤﻪ‬

‫د‬

‫دوی د ساتﻮﻧکﻮ ﻗﻮﻣاﻧدان بﻨدي ک‪ ７‬او حضرت ﻣحﻤد سﻮﻟ‪ ３‬تﻪ د ﻣﻴﻨ‪ ３‬پﻪ دﻟﻴﻞ ！ﻮل آزاد او‬ ‫عﻔﻮه ک‪７‬ل‪.‬‬ ‫د قريشو په وړاندې د مسلمانانو سفير‬ ‫پﻪ دې حاﻟت ک‪ ３‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ ﻫﻮډ وک‪ ７‬ﻳﻮ سﻔﻴر ﻗرﻳشﻮ تﻪ وﻟﻴ‪８‬ي چ‪ ３‬ﻟﻪ دې سﻔر ＇خﻪ ددوی ﻣﻮخﻪ‬ ‫ﻗرﻳشﻮ تﻪ رو＊اﻧﻪ شﻲ‪ .‬ﻟﻪ عﻤر‬

‫＇خﻪ ﻳ‪ ３‬وﻏﻮ＊تﻞ دا ﻣﻬﻢ کار ترسره ک‪７‬ي‪ ،‬خﻮ ﻫﻐﻪ د ＇ﻪ دﻻﻳﻠﻮ‬ ‫دې دﻧدې تﻪ ﻣاﻣﻮر ک‪ ７‬او ده تﻪ ﻳ‪ ３‬ووﻳﻞ‪ :‬دوی تﻪ‬

‫ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻣﻌذرت وﻏﻮ＊ت‪ .‬بﻴا ﻳ‪ ３‬حضرت عثﻤان‬

‫وواﻳﻪ‪ ،‬چ‪ ３‬ﻣﻮږ جﻨ‪ ，‬تﻪ ﻧﻪ ﻳﻮ راﻏﻠﻲ‪ ،‬بﻠک‪ ３‬د عﻤرې ﻟپاره راﻏﻠﻲ ﻳﻮ او دوی اسﻼم تﻪ ﻫﻢ راوبﻮﻟﻪ‪.‬‬ ‫عثﻤان‬

‫ﻣک‪ ３‬تﻪ روان شﻮ چ‪ ３‬د رسﻮل اهلل پﻴﻐام د ﻗرﻳشﻮ ﻣشراﻧﻮ تﻪ ورسﻮي‪ .‬ابان بﻦ سﻌﻴد‬

‫عثﻤان‬

‫تﻪ ﻫر کﻠی وواﻳﻪ او بﻴا ﻳ‪ ３‬ده تﻪ پﻨاه ورک‪７‬ه او پﻪ خپﻞ آس ﻳ‪ ３‬سپﻮر ک‪ ،７‬تر ＇ﻮ ﻣک‪ ３‬تﻪ‬

‫ورسﻴد‪ .‬عثﻤان‬

‫خپﻠﻪ دﻧده ترسره ک‪７‬ه‪ .‬ﻗرﻳشﻮ ورتﻪ ووﻳﻞ‪ :‬ﻟﻪ کﻌب‪ ３‬شرﻳﻔ‪＇ ３‬خﻪ طﻮاف وک‪７‬ه‪.‬‬

‫خﻮ ده دا پﻴشﻨﻬاد ﻗبﻮل ﻧﻪ ک‪ ７‬چ‪ ３‬ﻟﻪ پﻴﻐﻤبر ＇خﻪ ﻣخک‪ ３‬طﻮاف وک‪７‬ي‪ .‬ﻟﻪ دې کاره ﻳ‪ ３‬ډډه‬ ‫وک‪７‬ه‪ ،‬ﻗرﻳشﻮ عثﻤان‬

‫ﻟﻪ ‪＄‬اﻧﻪ سره وساتﻪ‪＄ ،‬کﻪ ﻏﻮ＊تﻞ ﻳ‪ ３‬ﻣشﻮره او پرﻳک‪７‬ه وک‪７‬ي‪ ،‬ﻫر کﻠﻪ چ‪３‬‬

‫د عثﻤان راستﻨﻴدﻧ‪ ３‬زﻳات وخت وﻧﻴﻮه‪ ،‬ﻧﻮ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬د عثﻤان‬

‫د وژﻧ‪ ３‬آوازه خپره‬

‫شﻮه‪ .‬پﻴﻐﻤبر وﻓرﻣاﻳﻞ‪":‬ﻟﻪ دې ‪＄‬اﻳﻪ ﻧﻪ ‪＄‬ﻮ تر＇ﻮ ﻟﻪ ﻗرﻳشﻮ سره خپﻞ کار ﻳﻮ طرﻓﻪ ﻧﻪ ک‪７‬و"‪ .‬بﻴا ﻳ‪３‬‬ ‫ﻟﻪ خپﻠﻮ ﻣﻠ‪／‬رو ＇خﻪ وﻏﻮ＊تﻞ چ‪ ３‬ﻟﻪ ده سره بﻴﻌت وک‪７‬ي‪ ،‬ﻟﻪ ﻳﻮ ﻣﻨاﻓﻖ پرتﻪ ﻧﻮرو ！ﻮﻟﻮ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ‬ ‫چ‪ ３‬ﻟﻪ پﻴﻐﻤبر سره وو بﻴﻌت وک‪ .７‬دا بﻴﻌت ﻫﻤاﻏﻪ بﻴﻌت اﻟرضﻮان دی چ‪ ３‬اهلل د ﻫﻐﻪ پﻪ ﻫکﻠﻪ‬ ‫آﻳت ﻧازل ک‪:７‬‬ ‫اﻟﻔتح‪.١٨/‬‬ ‫ژباړه‪ :‬اهلل ﻟﻪ ﻣﻮﻣﻨاﻧﻮ ＇خﻪ خﻮشحاﻟﻪ شﻮ‪ ،‬کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻫﻐﻮی تر وﻧ‪ ３‬ﻻﻧدې ﻟﻪ تا سره بﻴﻌت کاوه‪ ،‬د‬ ‫ﻫﻐﻮی د زړوﻧﻮ حال ﻫﻐﻪ تﻪ ﻣﻌﻠﻮم دی‪ .‬ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻫﻐﻮ ډاډﻳﻨﻪ ﻧازﻟﻪ ک‪７‬ه او ﻫﻐﻮ تﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ اﻧﻌام‬ ‫ک‪ ３‬ﻧژدې ﻓتح ﻧازﻟﻪ ک‪７‬ه‪.‬د اﻟﻔتح سﻮرت پﻪ ﻣبارکﻮ آﻳاتﻮﻧﻮ ک‪ ３‬او ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﻣبارکﻮ حدﻳثﻮ ک‪ ３‬ﻫﻢ ﻫﻐﻪ‬

‫‪117‬‬

‫کسان چ‪ ３‬پﻪ بﻴﻌت اﻟرضﻮان ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬حضﻮر درﻟﻮد پﻪ ﻧﻴک‪ ９‬او ﻣکاﻓات سره ﻳاد شﻮي دي د جابر‬ ‫ابﻦ عبداهلل‬

‫＇خﻪ اﻣام ﻣسﻠﻢ رواﻳت ک‪７‬ی چ‪ ３‬داس‪ ３‬ﻻر＊ﻮوﻧﻪ کﻮي‪ «:‬اﻧتﻢ الﻴﻮم خﻴر اﻫل اﻻرض»‬

‫ﻳﻌﻨ‪ ３‬تاسﻮ ﻧﻦ ورځ د ‪＄‬ﻤک‪ ３‬پر ﻣخ تر ！ﻮﻟﻮ ﻏﻮره خﻠک ﻳاست‪.‬‬ ‫(‪)٢‬ه（ونه‬ ‫دا چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر سﻮﻟ‪ ３‬تﻪ ډﻳر ﻟﻴﻮاﻟﻪ او ﻣﻴﻨﻪ وال و او د ﻣک‪ ３‬د ﻣشرکاﻧﻮ سره ﻳی جﻨ‪ ，‬ﻧﻪ کاوه پﻪ‬ ‫دې ﻫکﻠﻪ دې زده کﻮوﻧکی ﻓکر وک‪７‬ي او ﻧتﻴجﻪ دې ！ﻮﻟ‪／‬ﻴﻮاﻟﻮ تﻪ بﻴان ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫د لوست ‪－‬ټ‪３‬‬ ‫پﻪ ﻣﻬﻤﻮ او برخﻠﻴک جﻮړووﻧکﻮ ﻣسائﻠﻮ ک‪ ３‬باﻳد پﻪ حﻮصﻠﻪ او زﻏﻢ عﻤﻞ وشﻲ‪.‬‬ ‫د ﻣﻨازعاتﻮ د حﻞ ﻟپاره تﻔاﻫﻢ ﻣثبت‪ ３‬پاﻳﻠ‪ ３‬ﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ راوړي‪.‬‬ ‫پﻪ حﻖ ثابت پات‪ ３‬کﻴدل د ﻣسﻠﻤان ﻟﻪ اساسی صﻔتﻮﻧﻮ ＇خﻪ دی‪.‬‬ ‫د حﻖ پﻪ ﻻره ک‪ ３‬باﻳد ﻫرې ﻗرباﻧ‪ ９‬تﻪ حاضر واوسﻮ‪.‬‬ ‫ﻫﻐﻪ صحابﻪ چ‪ ３‬پﻪ بﻴﻌت اﻟرضﻮان ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬گ‪６‬ون ک‪７‬ی دی د ﻫﻐﻮی د ﻓضﻴﻠت بﻴان‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪١‬ـ ＇ﻪ ﻻﻣﻞ شﻮ چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر د ﻣک‪ ３‬ﻣکرﻣ‪ ３‬پﻪ ﻟﻮري د حرکت ﻗصد وک‪７‬؟‬ ‫‪٢‬ـ د ﻗرﻳشﻮ ‪＄‬ﻮاﻧاﻧﻮ پﻪ کراع اﻟﻐﻤﻴﻢ ک‪＇ ３‬ﻪ ﻫﻮډ وک‪ ７‬او ﻧتﻴجﻪ ﻳ‪＇ ３‬رﻧ‪／‬ﻪ وه؟‬ ‫‪٣‬ـ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ سﻔﻴر د ﻗرﻳشﻮ پﻪ وړاﻧدې ＇ﻮک و او د سﻔارت پاﻳﻠﻪ ﻳ‪＇ ３‬ﻪ وه؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫‪－‬ران زده کﻮوﻧکﻲ دې پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬د بﻴﻌت اﻟرضﻮان اسباب وﻟﻴکﻲ چ‪ ３‬ﻟﻪ شپ‪８‬و کر＊ﻮ ＇خﻪ‬ ‫کﻢ ﻧﻪ وي‪.‬‬

‫‪118‬‬

‫يو ديرشم لوست‬ ‫د حديبي‪ ３‬سوله (‪)٢‬‬

‫د سول‪ ３‬ت‪７‬ون‬ ‫ﻗرﻳش چ‪ ３‬کﻠﻪ پﻮه شﻮل ستﻮﻧزﻣﻦ درﻳ‪ ＃‬پﻪ ﻣخک‪ ３‬ﻟري وﻳ‪ ３‬پت‪５‬ﻴﻠﻪ ﻟﻪ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ سره د سﻮﻟ‪３‬‬ ‫پرﻳک‪７‬ه او ت‪７‬ون وک‪７‬ي‪ .‬پﻪ ﻫﻐﻪ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬دا ﻳادوﻧﻪ وک‪７‬ه چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر او صحابﻪ ﻳ‪ ３‬باﻳد س‪ ８‬کا ل ﻫرو‬ ‫ﻣرو بﻴرتﻪ وﻻړ شﻲ تر＇ﻮ عرب و ﻧﻪ واﻳﻲ چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر پﻪ زور داخﻞ شﻮی دی‪ .‬ﻫﻤاﻏﻪ و چ‪３‬‬ ‫سﻬﻞ بﻦ عﻤرو د ﻧبﻲ کرﻳﻢ حضﻮر تﻪ راﻏی او د سﻮﻟ‪ ３‬د ت‪７‬ون ﻏﻮ＊تﻨﻪ ﻳ‪ ３‬وک‪７‬ه‪ .‬وروستﻪ ﻟﻪ زﻳاتﻮ‬ ‫خبرو اترو پﻪ ﻻﻧدې ت‪７‬ون ﻣﻮاﻓﻘﻪ وشﻮه‪:‬‬ ‫د سول‪ ３‬د ت‪７‬ون بندونه او مادې‬ ‫‪ _١‬رسﻮل اهلل بﻪ س‪ ８‬کال ب‪５‬رتﻪ ﻣدﻳﻨ‪ ３‬تﻪ ستﻨﻴ‪８‬ي او ﻣک‪ ３‬تﻪ بﻪ ﻧﻪ داخﻠﻴ‪８‬ي‪ ،‬پﻪ راتﻠﻮﻧکﻲ کال‬ ‫ک‪ ３‬بﻪ ﻟﻪ وسﻠﻮ سره سپاره ﻣک‪ ３‬تﻪ داخﻠﻴ‪８‬ي‪ .‬درې شپ‪ ３‬او ور‪ ３＄‬بﻪ ﻫﻠتﻪ استﻮ‪－‬ﻨﻪ کﻮي‪ ،‬پرتﻪ ﻟﻪ دې‬ ‫چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻫﻴ＆ برﻳد سره ﻣخاﻣخ شﻲ‪.‬‬ ‫‪ _٢‬تر ﻟسﻮ کﻠﻮﻧﻮ پﻮرې بﻪ ددواړو طرﻓﻮﻧﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬جﻨ‪ ，‬ﻧﻪ کﻴ‪８‬ي او خﻠک بﻪ پﻪ اﻣﻦ ک‪ ３‬ژوﻧد کﻮي‪.‬‬ ‫‪ _٣‬پﻪ دې ﻣﻮده ک‪ ３‬ﻫر ＇ﻮک چ‪ ３‬ﻏﻮاړي د ﻣحﻤد پﻪ ژﻣﻨﻪ او ت‪７‬ون ک‪ ３‬داخﻞ شﻲ کﻮﻻی شﻲ‬ ‫او ＇ﻮک چ‪ ３‬ﻏﻮاړي ﻟﻪ ﻗرﻳشﻮ سره ژﻣﻨﻪ او ت‪７‬ون وک‪７‬ي کﻮﻻی شﻲ‪ .‬ﻫره ﻗبﻴﻠﻪ چ‪ ３‬ﻟﻪ دې دوو ډﻟﻮ‬ ‫سره ﻳﻮ‪＄‬ای کﻴ‪８‬ي‪ ،‬کﻴدای شﻲ او ﻫره ﻳﻮه ﻗبﻴﻠﻪ چ‪ ３‬ﻟﻪ برﻳد سره ﻣخاﻣخ شﻲ‪ ،‬دا کار د ﻫﻤﻐ‪ ３‬ډﻟ‪３‬‬ ‫پر ﻫﻤژﻣﻨ‪ ３‬برﻳد ‪２－‬ﻞ کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫‪ _٤‬کﻪ د ﻗرﻳشﻮ ﻫر و‪７－‬ی د وﻟﻲ ﻟﻪ اجازې پرتﻪ وت‪＋‬تﻲ او ﻟﻪ ﻣحﻤد سره ﻳﻮ‪＄‬ای شﻲ ﻫﻐﻪ بﻪ دوی‬ ‫تﻪ ورسپاري او کﻪ ＇ﻮک ﻟﻪ ﻣحﻤد ＇خﻪ ﻗرﻳشﻮ تﻪ راشﻲ ﻫﻐﻪ بﻪ ﻣحﻤد تﻪ ﻧﻪ سپارل کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ حضرت عﻠی راوﻏﻮ＊ت ＇ﻮ د سﻮﻟ‪ ３‬ت‪７‬ون وﻟﻴکﻲ او پﻴﻐﻤبر د ت‪７‬ون ﻣتﻦ ورتﻪ وﻟﻮست‪.‬‬ ‫د سول‪ ３‬د ت‪７‬ون پايله‬ ‫د ‪＄‬ﻴﻨﻮ صحابﻪ وو ﻟﻪ اﻧدﻳ‪＋‬ﻨ‪ ３‬سره سره د حدﻳبﻴ‪ ３‬د صﻠح‪ ３‬ت‪７‬ون ﻟکﻪ ＇ﻨ‪／‬ﻪ چ‪ ３‬پﻪ ﻗرآن کرﻳﻢ‬ ‫ک‪ ３‬ور＇خﻪ پﻪ ﻓتح ﻣبﻴﻦ ﻳادوﻧﻪ شﻮې ده د ﻣک‪ ３‬د ﻓتح‪ ３‬ﻻره پراﻧستﻠﻪ او د ﻗرﻳشﻮ ﻣشرکان ﻳ‪ ３‬پﻪ‬ ‫بﻴﻮزﻟ‪ ９‬او تﻨ‪／‬سﻴا ک‪ ３‬واچﻮل‪.‬‬ ‫د پﻴﻐﻤبر او صحابﻪ وو صبر او ز ﻏﻢ‪ ،‬ثبات او استﻘاﻣت پﻪ ﻣک‪ ３‬او دﻫﻐ‪ ３‬پﻪ چاپﻴرﻳال ک‪ ３‬د‬ ‫اسﻼم د خپراوي ﻻﻣﻞ و گر‪＄‬ﻴد او د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د ﻟﻮﻳ‪ ３‬کاﻣﻴاب‪ ９‬او د ﻗرﻳشﻮ د ابدي ﻣات‪ ３‬زﻣﻴﻨﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫برابره ک‪７‬ه‪.‬‬

‫‪119‬‬

‫ه（ونه‬ ‫زده کﻮوﻧکﻲ دې وارزوي چ‪ ３‬دا ت‪７‬ون د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟپاره ﻣات‪２－ ３‬ﻞ کﻴ‪８‬ي ﻳا بری؟‬ ‫د سول‪ ３‬له ت‪７‬ون ＇خه وروسته مهم‪ ３‬پي‪３＋‬‬ ‫‪١‬ـ د خزاعﻪ ﻗبﻴﻠﻪ‪ ،‬چ‪ ３‬د عبداﻟﻤطﻠب ﻟﻪ وختﻪ ﻟﻪ بﻨی ﻫاشﻤﻮ سره ﻫﻢ ژﻣﻨﻲ وو‪ ،‬ﻟﻪ رسﻮل اهلل‬ ‫سره ﻳ‪ ３‬د ﻫﻤﻐﻪ پخﻮاﻧﻲ ت‪７‬ون د تاﻳﻴد ﻟپاره ﻧﻮې ژﻣﻨﻪ وک‪７‬ه‪.‬‬ ‫‪٢‬ـ د سﻮﻟ‪ ３‬د ت‪７‬ون د ﻟﻴکﻞ کﻴدو پر ﻣﻬال ابﻮ جﻨدل بﻦ سﻬﻴﻞ پﻪ داس‪ ３‬حا ل ک‪ ３‬چ‪ ３‬د خپﻠﻮ پ‪＋‬ﻮ‬ ‫زﻧ‪％‬ﻴر ﻳ‪ ３‬راکشاوه‪＄ ،‬ان ﻳ‪ ３‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ ورساوه‪ .‬سﻬﻴﻞ ووﻳﻞ دا ﻫﻐﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧی تﻦ دی چ‪３‬‬ ‫ﻏﻮاړم دی بﻴرتﻪ ﻣﻮږ تﻪ تسﻠﻴﻢ ک‪７‬ئ‪ .‬ﻫر ＇ﻮﻣره چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر د ﻫﻐﻪ د ﻧﻪ ورکﻮﻟﻮ کﻮ＊） وک‪ ،７‬خﻮ‬ ‫سﻬﻴﻞ د سﻮﻟ‪ ３‬د ت‪７‬ون پﻪ پﻠﻲ کﻮﻟﻮ ！ﻴﻨ‪／‬ار کاوه‪ .‬پﻴﻐﻤبر ﻣﻮاﻓﻘﻪ وک‪７‬ه او ابﻮ جﻨدل تﻪ ﻳ‪ ３‬ووﻳﻞ‪:‬‬ ‫"صبر کﻮه او خپﻞ ثﻮاب د اهلل ﻧﻪ ﻏﻮاړه ‪＄‬کﻪ اهلل تا او ﻧﻮرو بﻴﻮزﻻﻧﻮ تﻪ د ﻧجات او خﻼصﻮن ﻻره‬ ‫پﻴدا کﻮي‪".‬‬ ‫د لوست ‪－‬ټ‪３‬‬ ‫سره ﻟﻪ دې چ‪ ３‬ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ کاﻓﻲ پﻮ‪＄‬ﻲ واک او دبدبﻪ درﻟﻮده‪ ،‬د ﻗرﻳشﻮ پﻪ وړاﻧدې ﻳ‪ ３‬زﻏﻢ او‬ ‫حﻮصﻠﻪ و＊ﻮده‪.‬‬ ‫د سﻮﻟ‪ ３‬ت‪７‬ون د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ ﻣﻮجﻮدﻳت اعتراف او د ﻣشرکاﻧﻮ د ﻣات‪ ３‬ﻧ‪＋‬ﻪ وه‪.‬‬ ‫د اسﻼم پﻪ ﻣﻨﻠﻮ ک‪ ３‬زور او زﻳاتی پﻪ کار ﻧﻪ دی او پﻪ اسﻼم ک‪ ３‬داخﻠﻴدل ﻳﻮ اختﻴاري کار دی‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪١‬ـ د سﻮﻟ‪ ３‬د ت‪７‬ون بﻨدوﻧﻪ پﻪ ﻟﻨ‪６‬ه تﻮ‪－‬ﻪ وﻟﻴکئ؟‬ ‫‪٢‬ـ کﻮﻣ‪ ３‬ﻣﻬﻤ‪ ３‬پﻴ‪ ３＋‬چ‪ ３‬د سﻮﻟ‪ ３‬ﻟﻪ ت‪７‬وﻧﻪ وروستﻪ راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ شﻮې ﻫﻐﻪ واضح ک‪７‬ئ؟‬ ‫‪٣‬ـ وﻟ‪ ３‬ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د حدﻳبﻴ‪ ３‬د سﻮﻟ‪ ３‬ت‪７‬ون ﻗبﻮل ک‪７‬؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫زده کﻮوﻧکﻲ دې د حدﻳبﻴ‪ ３‬د سﻮﻟ‪ ３‬د ت‪７‬ون او دﻫﻐﻪ د برخﻠﻴک جﻮړووﻧکﻮ پاﻳﻠﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻳﻮه ﻟس‬ ‫کر＊ﻴزه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکﻲ‪.‬‬

‫‪120‬‬

‫دوه ديرشم لوست‬ ‫د حديبي‪ ３‬سوله (‪)۳‬‬ ‫له حديبي‪＇ ３‬خه مدين‪ ３‬منورې ته د ستن‪５‬دلو تيارى‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬د سﻮﻟ‪ ３‬ت‪７‬ون ﻻسﻠﻴک شﻮ‪ ،‬رسﻮل اهلل ﻏﻮ＊تﻞ داس‪ ３‬کاروﻧﻪ ترسره ک‪７‬ي چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣخﻪ‬ ‫ﻳ‪ ３‬د احرام ﻟﻪ حاﻟت ﻧﻪ وو‪＄‬ﻲ او ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮری تﻪ د ستﻨﻴدو ﻟپاره تﻴاری وﻧﻴسﻲ‪.‬‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬رسﻮل اهلل د سﻮﻟ‪ ３‬د ت‪７‬ون ﻟﻪ ﻟﻴکﻠﻮ ＇خﻪ ﻓارغ شﻮ‪ ،‬د احرام ＇خﻪ د حﻼل کﻴدو پﻪ‬ ‫ﻣﻮخﻪ ﻳ‪ ３‬صحابﻪ وو تﻪ وﻓرﻣاﻳﻞ‪" :‬پﻮرتﻪ شئ او خپﻠ‪ ３‬ﻗرباﻧ‪ ９‬حﻼﻟ‪ ３‬ک‪７‬ئ" دري ‪＄‬ﻠﻪ ﻳ‪ ３‬دا خبره‬ ‫تکرار ک‪７‬ه‪ ،‬خﻮ ＇ﻮک ﻟﻪ ‪＄‬اﻳﻪ ج‪ ，‬ﻧشﻮ‪ ،‬کﻠﻪ چ‪＇ ３‬ﻮک د اﻣر ﻣﻨﻠﻮتﻪ پﻮرتﻪ ﻧشﻮ‪ ،‬ﻧﻮ ﻧبﻲ کرﻳﻢ‬ ‫پﻮرتﻪ شﻮ‪ ،‬ام سﻠﻤ‪３‬‬

‫تﻪ ورﻏی او ＇ﻪ ﻳ‪ ３‬چ‪ ３‬ﻟﻪ صحابﻪ وو ＇خﻪ پﻪ دې ﻫکﻠﻪ ﻟﻴدﻟﻲ وو ورتﻪ‬

‫ﻳ‪ ３‬بﻴان ک‪７‬ل‪.‬‬ ‫ام سﻠﻤﻪ ووﻳﻞ‪ :‬ای د اهلل رسﻮﻟﻪ کﻪ دا کار خﻮ＊ﻮې‪ ،‬وو‪＄‬ﻪ پرتﻪ ﻟﻪ دې چ‪ ３‬ﻟﻪ چا سره خبره وک‪７‬ې‬ ‫خپﻠ‪ ３‬ﻗرباﻧ‪ ９‬ذبح ک‪７‬ه او بﻴا خپﻞ ﻧاﻳﻲ راوﻏﻮاړه‪ ،‬خپﻞ سر وخرﻳﻪ‪.‬‬ ‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ پﻮرتﻪ شﻮ ﻟﻪ چا سره ﻳ‪ ３‬خبره وﻧﻪ ک‪７‬ه‪ .‬خپﻠﻪ ﻗرباﻧﻲ ﻳ‪ ３‬ذبح ک‪７‬ه او خپﻞ سر ﻳ‪ ３‬وخراﻳﻪ‪.‬‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬خﻠکﻮ دا کار وﻟﻴده پﻮرتﻪ شﻮل خپﻠ‪ ３‬ﻗرباﻧ‪ ９‬ﻳ‪ ３‬ذبح ک‪７‬ې او سروﻧﻪ ﻳ‪ ３‬وخرﻳﻴﻞ‪.‬‬ ‫(‪)۱‬ه（ونه‬ ‫‪－‬راﻧﻮ زده کﻮوﻧکﻮ‪ ،‬د سﻮﻟ‪ ３‬د ت‪７‬ون اﻏﻴزې د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ روحﻴﻪ ＇رﻧ‪／‬ﻪ ارزوئ؟‬ ‫د مهاجرو ＊‪％‬و له ب‪５‬رته ورسپارلو ＇خه اجتناب او ممانعت‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬د ﻣﻬاجرو ＊‪％‬ﻮ ب‪５‬رتﻪ ورسپارل پﻪ ت‪７‬ون ک‪ ３‬ﻧﻪ وو ذکر شﻮي او ﻟﻪ بﻠ‪ ３‬خﻮا د اﻟﻤﻤتحﻨﻪ‬ ‫سﻮرت دا آﻳت ﻧازل شﻮ ‪:‬‬

‫‪121‬‬

‫[اﻟﻤﻤتحة‪ ١٠ :‬آﻳت] ژباړه‪ :‬اى ﻣﻮﻣﻨاﻧﻮ! ﻛﻠﻪ چ‪ ３‬ﻣﻮﻣﻨ‪３％＊ ３‬‬ ‫ﻫجرت وﻛ‪７‬ي تاس‪ ３‬تﻪ راشﻲ ﻧﻮ (دﻫﻐﻮ دﻣسﻠﻤاﻧ‪ )９‬تحﻘﻴﻖ وﻛ‪７‬ئ‪ .‬او د ﻫﻐﻮ د اﻳﻤان پﻪ حﻘﻴﻘت‬ ‫باﻧدې اهلل ＊ﻪ پﻮﻫﻴ‪８‬ي‪ .‬بﻴا ﻛﻠﻪ چ‪ ３‬تاس‪ ３‬تﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ شﻲ چ‪ ３‬ﻫﻐﻮى ﻣؤﻣﻨ‪ ３‬دي ﻧﻮ ﻫﻐﻮى بﻴرتﻪ‬ ‫ﻛاﻓراﻧﻮتﻪ ﻣﻪ ﻟﻴ‪８‬ئ‪ ،‬ﻧﻪ ﻫﻐﻮى د ﻛاﻓراﻧﻮ ﻟﻪ پاره روا دي او ﻧﻪ ﻛاﻓران د ﻫﻐﻮی ﻟﻪ پاره روا دي‪ ،‬د ﻫﻐﻮ‬ ‫ﻛاﻓرو ﻣﻴ‪７‬وﻧﻮ چ‪ ３‬ﻛﻮم ﻣﻬر ﻫﻐﻮی تﻪ ورﻛ‪７‬ئ و ﻫﻐﻪ ﻫﻐﻮی تﻪ بﻴرتﻪ ورﻛ‪７‬ئ‪ .‬او ﻟﻪ ﻫﻐﻮ سره پﻪ ﻧﻜاح‬ ‫ﻛﻮﻟﻮ ﻛ‪ ３‬پر تاس‪＇ ３‬ﻪ گﻨاه ﻧشتﻪ ﻛﻠﻪ چ‪ ３‬تاس‪ ３‬د ﻫﻐﻮ ﻣﻬر ﻫﻐﻮی تﻪ ورﻛ‪７‬ی او تاس‪ ３‬پﻪ خپﻠﻪ ﻫﻢ‬ ‫ﻛاﻓرې پخپﻠﻪ ﻧﻜاح ﻛ‪ ３‬ﻣﻪ ساتئ‪،‬ﻛﻮم ﻣﻬر چ‪ ３‬تاس‪ ３‬خپﻠﻮ ﻛاﻓرو ﻣﻴرﻣﻨﻮتﻪ ورﻛ‪７‬ى ؤ‪ ،‬ﻫﻐﻪ تاس‪３‬‬ ‫بﻴرتﻪ وﻏﻮاړئ او ﻛﻮم ﻣﻬر چ‪ ３‬ﻛاﻓراﻧﻮ خپﻠﻮ ﻣﻴرﻣﻨﻮ تﻪ ورﻛ‪７‬ى ؤ ﻫﻐﻮى دې ﻫﻐﻪ بﻴرتﻪ وﻏﻮاړي‪ .‬دا‬ ‫د اهلل حﻜﻢ دى ﻫﻐﻪ ستاس‪ ３‬ترﻣﻴﻨ‪ ＃‬ﻓﻴصﻠﻪ ﻛﻮي او اهلل د پﻮﻫ‪ ３‬او حﻜﻤت ＇‪＋‬تﻦ دى‪.‬‬ ‫د دې آﻳت د حکﻢ سره سﻢ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د ﻫﻐﻮ ﻣسﻠﻤاﻧﻮ ＊‪％‬ﻮ ﻟﻪ ب‪５‬رتﻪ ورکﻮﻟﻮ ＇خﻪ چ‪ ３‬ﻟﻪ‬ ‫ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ سره ﻳﻮ ‪＄‬اى ک‪５‬دﻟ‪ ３‬ﻣﻤاﻧﻌت وک‪.７‬‬ ‫د ابو بصير پي‪＋‬ه‬ ‫وروستﻪ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ چ‪ ３‬رسﻮل اهلل ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ راستﻮن شﻮ د ابﻮ بصﻴر پﻪ ﻧاﻣﻪ د ثﻘﻴﻒ د ﻗبﻴﻠ‪３‬‬ ‫ﻳﻮ س‪７‬ی چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻗرﻳشﻮ سره ﻫﻤژﻣﻨی ؤ ﻟﻪ ﻣک‪＇ ３‬خﻪ د تﻌذﻳب ﻟﻪ اﻣﻠﻪ وت‪＋‬تﻴده‪ ،‬ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ‬ ‫راﻏی‪ .‬ﻗرﻳشﻮ دده د بﻴرتﻪ راوستﻮ ﻟپاره دوه تﻨﻪ رسﻮل اهلل تﻪ وروﻟﻴ‪８‬ل‪ .‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ ﻫﻐﻪ دوی تﻪ‬ ‫وسپاره‪ .‬دوی ﻟﻪ ﻫﻐﻪ سره حرکت وک‪＇ ،７‬ﻮ ذو اﻟحﻠﻴﻔ‪ ３‬تﻪ ورسﻴدل‪ .‬ابﻮ بصﻴر ﻳﻮه تﻪ ووﻳﻞ‪ ،‬ډ‪４‬ره‬ ‫＊ﻪ تﻮره دې ده‪ .‬ﻫﻐﻪ بﻞ خپﻠﻪ تﻮره ﻟﻪ پﻮ＊ﻪ و اﻳستﻪ وﻳ‪ ３‬وﻳﻞ ﻫﻮ‪ .‬ډ‪４‬ره ＊ﻪ ده‪ .‬ابﻮ بصﻴر ووﻳﻞ‪ :‬تﻪ‬ ‫ﻳ‪ ３‬راک‪７‬ه چ‪ ３‬وﻳ‪ ３‬و‪－‬ﻮرم‪ .‬کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻫﻐﻪ س‪７‬ي ابﻮ بصﻴر تﻪ خپﻠﻪ تﻮره ورک‪７‬ه‪ ،‬ابﻮ بصﻴر ﻫﻐﻪ ﻣ‪ ７‬ک‪７‬‬ ‫او دوﻳﻢ س‪７‬ی وت‪＋‬تﻴده‪ .‬ابﻮ بصﻴر ﻣدﻳﻨ‪ ３‬تﻪ راﻏی جﻮﻣات تﻪ ﻧﻨﻮوت او د پﻴ‪ ３＋‬جرﻳان ﻳ‪ ３‬رسﻮل‬

‫‪122‬‬

‫اهلل تﻪ بﻴان ک‪ .７‬کﻠﻪ چ‪ ３‬ابﻮ بصﻴر پﻮه شﻮ‪،‬چ‪ ３‬د حدﻳبﻴ‪ ３‬د صﻠح‪ ３‬د ت‪７‬ون پﻪ اساس ﻣﻤکﻨﻪ ده‬ ‫چ‪ ３‬ﻗرﻳشﻮ تﻪ ﻣ‪ ３‬تسﻠﻴﻢ ک‪７‬ي وﻻړ او د درﻳاب پﻪ ﻏاړه ﻣﻴشت شﻮ‪.‬‬ ‫بﻴا وروستﻪ ابﻮ جﻨدل بﻦ سﻬﻴﻞ وت‪＋‬تﻴد او ﻟﻪ ده سره ﻳﻮ‪＄‬ای شﻮ‪ .‬وروستﻪ ﻫر ＇ﻮک چ‪ ３‬ﻣسﻠﻤاﻧﻴده‬ ‫او ﻟﻪ ﻗرﻳشﻮ ＇خﻪ ت‪＋‬تﻴده ﻟﻪ دوی سره ﻳﻮ‪＄‬ای کﻴده ＇ﻮ ﻳﻮه ﻟﻮﻳﻪ ډﻟﻪ ور‪＄‬ﻨ‪ ３‬جﻮړه شﻮه‪ .‬ﻫر کﻠﻪ بﻪ‬ ‫چ‪ ３‬د ﻗرﻳشﻮ د کاروان ﻟﻪ حرکتﻪ خبرﻳدل پﻪ ﻫﻐﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬ﻳرﻏﻞ کاوه‪ ،‬س‪７‬ي بﻪ ﻳ‪ ３‬وژل او ﻣاﻟﻮﻧﻪ بﻪ‬ ‫ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻏﻨﻴﻤت ﻧﻴﻮل‪ .‬د ﻧاچارۍ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻗرﻳشﻮ ﻧبﻲ کرﻳﻢ تﻪ خط وﻟﻴکﻪ او وﻳ‪ ３‬ﻏﻮ＊تﻞ ددوی ﻫر‬ ‫＇ﻮک چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ سره ﻳﻮ‪＄‬ای شﻲ‪ ،‬ﻫﻐﻪ پﻪ اﻣﻦ دی‪.‬‬ ‫ﻫﻤﻐﻪ وو چ‪ ３‬رسﻮل اهلل دې ډﻟ‪ ３‬تﻪ ＇ﻮک وﻟﻴ‪８‬ه او ﻫﻐﻮی ﻳ‪ ３‬ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ را وﻏﻮ＊تﻞ‪.‬‬ ‫د ﻫجرت د اووم کال پﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ﻳﻮ ور‪＄‬ﻮ ک‪ ３‬عﻤرو بﻦ عاص‪ ،‬خاﻟد بﻦ وﻟﻴد او عثﻤان بﻦ طﻠحﻪ‬ ‫ﻣسﻠﻤاﻧان شﻮل او د ﻧبﻲ کرﻳﻢ حضﻮر تﻪ راﻏﻠﻞ‪ .‬رسﻮل اهلل ددوی پﻪ ﻫکﻠﻪ ووﻳﻞ‪ :‬خبره دا ده‬ ‫چ‪ ３‬ﻣک‪ ３‬د خپﻞ ‪＄‬ﻴ‪／‬ر ！ﻮ！‪ ３‬زﻣﻮږ خﻮاتﻪ راﻏﻮر‪＄‬ﻮﻟ‪ ３‬دي‪.‬‬ ‫د لوست ‪－‬ټ‪３‬‬ ‫د حدﻳبﻴ‪ ３‬سﻮﻟﻪ د ﻣک‪ ３‬د ﻓتح‪ ３‬پﻴﻼﻣﻪ وه‪.‬‬ ‫د اسﻼم دﻳﻦ پﻪ وعده باﻧدې پﻪ وﻓا کﻮﻟﻮ ！ﻴﻨگار کﻮي او پﻴﻐﻤبر ﻫ‪ ＆５‬وخت خپﻠﻪ وعده ﻧﻪ ده‬ ‫ﻣاتﻪ ک‪７‬ې ‪.‬‬ ‫د سﻮﻟ‪ ３‬ﻣشروعﻴت او ﻟﻪ د＊ﻤﻦ سره ﻣتارکﻪ‪.‬‬ ‫د ﻣسﻠﻤاﻧ‪％＊ ３‬ی ﻧکاح ﻟﻪ کاﻓر سره روا ﻧﻪ ده‪.‬‬ ‫پﻪ راﻳﻪ ورکﻮﻟﻮ او ﻣشﻮره ک‪ ３‬د ＊‪％‬ﻮ د گ‪６‬ون ﻣشروعﻴت‪.‬‬ ‫پﻪ ﻫﻐﻪ صﻮرت ک‪ ３‬ﻟﻪ کﻔارو سره د سﻮﻟ‪ ３‬جﻮاز‪ ،‬چ‪ ３‬پﻪ سﻮﻟﻪ ک‪ ３‬د اسﻼم او ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟپاره‬ ‫رﻳ‪＋‬تﻮﻧﻰ ﻣصﻠحت ﻣﻮجﻮد وي‪.‬‬ ‫پرتﻪ ﻟﻪ پﻮ＊تﻨ‪ ３‬کﻮﻟﻮ د رسﻮل اهلل د ﻫر اﻣر ﻣﻨﻞ واجب دي‪.‬‬

‫‪123‬‬

‫ارزونه‬ ‫‪ _١‬ابﻮ بصﻴر ＇ﻮک و او وﻟ‪ ３‬ﻣشرکاﻧﻮ تﻪ وروسپارل شﻮ؟‬ ‫‪ _٢‬پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ احرام ＇خﻪ د حﻼﻟﻴدو پﻪ ﻏرض ﻟﻪ چا سره ﻣشﻮره وک‪７‬ه ؟‬ ‫‪ _٣‬د حدﻳبﻴ‪ ３‬د سﻮﻟ‪ ３‬ت‪７‬ون ＇رﻧ‪／‬ﻪ د ﻣک‪ ３‬د ﻓتح ﻟپاره ﻻره ﻫﻮاره ک‪７‬ه؟‬

‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫‪－‬راﻧﻮ زده کﻮوﻧکﻮ د ابﻮ بصﻴر د کﻴس‪ ３‬ﻟﻨ‪６‬ﻳز پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪124‬‬

‫دري ديرشم لوست‬

‫پيغمبر د ه‪５‬وادونو مشران اسالم ته را بولي‬ ‫د ﻫجرت د شپ‪８‬م کال پﻪ وروستﻴﻮ ک‪ ３‬کﻠﻪ چ‪ ３‬رسﻮل اهلل ﻟﻪ حدﻳبﻴ‪＇ ３‬خﻪ راستﻮن شﻮ‪ ،‬د‬ ‫ﻫﻴﻮادوﻧﻮ ﻣشراﻧﻮ تﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟﻴکﻮﻧﻪ وﻟﻴکﻞ‪ .‬ﻫﻐﻮی ﻳ‪ ３‬اسﻼم تﻪ راوبﻠﻞ‪ ،‬د ﻫﻴﻮادوﻧﻮ ﻣشراﻧﻮ ﻟﻪ ﻣﻬره پرتﻪ‬ ‫ﻟﻴک ﻧﻪ ﻣاﻧﻪ‪ ،‬ﻧﻮ پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ سپﻴﻨﻮ زرو ＇خﻪ ‪＄‬ان تﻪ ‪－‬ﻮتﻤ‪ ９‬جﻮړه ک‪７‬ه او د ﻣحﻤد رسﻮل اهلل‬ ‫ﻧﻘش ﻳ‪ ３‬پک‪ ３‬وﻟﻴکﻪ‪.‬‬ ‫دﻟتﻪ پﻪ ﻟﻨ‪ ６‬ډول ‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻟﻴکﻮﻧﻪ او د ﻫﻐﻮ پاﻳﻠ‪ ３‬بﻴاﻧﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫‪ _۱‬د حبش‪ ３‬پادشاه نجاشي ته د پيغمبر‬

‫ليک‬

‫پﻴﻐﻤبر د اصحﻤﻪ بﻦ ابجر ﻧجاشﻲ ﻟپاره پﻪ ﻻﻧدې ﻣضﻤﻮن ﻟﻴک وﻟﻴکﻪ‪:‬‬ ‫دا د حبش‪ ３‬ﻣشر‪ ،‬ﻧجاشﻲ اصحﻤﻪ تﻪ د ﻣحﻤد پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ طرﻓﻪ ﻟﻴک دی‪ .‬سﻼم پﻪ ﻫﻐﻪ چا چ‪ ３‬د‬ ‫ﻫداﻳت د ﻻرې پﻴروي کﻮي او پﻪ اهلل او رسﻮل ﻳ‪ ３‬اﻳﻤان راوړي او زه ‪－‬ﻮاﻫﻲ ورکﻮم چ‪ ３‬برحﻖ ﻣﻌبﻮد‬ ‫او د عبادت ﻻﻳﻖ پرتﻪ ﻟﻪ اهلل بﻞ ＇ﻮک ﻧشتﻪ‪ .‬ﻫﻐﻪ ﻳﻮازﻧی ذات دی‪ ،‬شرﻳک او ساری ﻧﻪ ﻟري‪ ،‬ﻧﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫＊‪％‬ﻪ شتﻪ او ﻧﻪ اوﻻد او دا چ‪ ３‬ﻣحﻤد د اهلل بﻨده او د ﻫﻐﻪ استازی دی‪ .‬زه تا تﻪ د اسﻼم بﻠﻨﻪ درکﻮم(تا‬ ‫اسﻼم تﻪ رابﻮﻟﻢ) ﻫﻤدا زه د اهلل استازی ﻳﻢ‪ .‬ﻧﻮ ﻣسﻠﻤان شﻪ‪ ،‬تر＇ﻮ سﻼﻣت(پﻪ اﻣان ک‪ )３‬پات‪ ３‬ش‪.３‬‬ ‫اهلل تﻌاﻟﻰ ﻓرﻣاﻳﻲ‪(( :‬ﻗﻞ ﻳا اﻫﻞ اﻟکتاب‪[))...‬اﻟﻌﻤران‪ ]٦٤:‬ژباړه‪ :‬ای د کتاب خاوﻧداﻧﻮ‪ ،‬راشئ د‬ ‫ﻫﻐ‪ ３‬کﻠﻤ‪ ３‬پﻪ ﻟﻮري چ‪ ３‬زﻣﻮږ او ستاسﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬برابره ده‪ .‬ﻫﻐﻪ دا چ‪ ３‬پرتﻪ ﻟﻪ اهلل‬ ‫عبادت او ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻨﻪ وﻧﻪ ک‪７‬و‪ ،‬ﻟﻪ ﻫﻐﻪ سره ＇ﻪ شرﻳک و ﻧﻪ ‪２－‬ﻮ‪ ،‬او ﻟﻪ اهلل‬

‫د بﻞ ＇ﻪ‬

‫پرتﻪ بﻞ رب او خدای‬

‫وﻧﻪ ﻧﻴسﻮ‪ ،‬کﻠﻪ کﻪ دوی ﻣخ و‪－‬ر‪＄‬اوه‪ ،‬ﻧﻮ وواﻳئ شاﻫد اوسئ چ‪ ３‬ﻣﻮږ ﻣسﻠﻤاﻧان ﻳﻮ‪.‬‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬عﻤرو بﻦ اﻣﻴﻪ ضﻤری د پﻴﻐﻤبر خط ﻧجاشﻲ تﻪ ورک‪ .７‬ﻧجاشﻲ ﻫﻐﻪ واخﻴست پر ستر‪－‬ﻮ‬ ‫ﻳ‪ ３‬کﻴ‪＋‬ﻮد او ﻟﻪ تختﻪ ﻣ‪％‬ک‪ ３‬تﻪ راکﻮز شﻮ او د جﻌﻔر بﻦ ابی طاﻟب پﻪ وړاﻧدې ﻣسﻠﻤان شﻮ‪.‬‬ ‫ﻧجاشﻲ پﻪ ‪＄‬ﻮاب ک‪ ３‬پﻴﻐﻤبر‬

‫تﻪ خط وﻟﻴکﻪ او پﻪ ﻫﻐﻪ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣﻬاجرﻳﻨﻮ سره ﻧﻴکﻪ روﻳﻪ او خپﻞ‬

‫بﻴﻌت ＊کاره ک‪.７‬‬

‫‪125‬‬

‫ه（ونه‬ ‫زده کﻮوﻧکﻲ دې د خپﻞ ＊ﻮوﻧکﻲ پﻪ ﻣرستﻪ د ﻣﻬاجرﻳﻨﻮ سره د ﻧجاشﻲ د ﻧﻴکﻲ روﻳ‪ ３‬پﻪ ﻫکﻠﻪ‬ ‫ﻣﻌﻠﻮﻣات وړاﻧدې ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫‪ _٢‬د مصر پاچا‪ ،‬مقوقس ته د پيغمبر ليک‬ ‫پﻴﻐﻤبر جرﻳج بﻦ ﻣتی تﻪ چ‪ ３‬د ﻣصر او اسکﻨدرﻳ‪ ３‬پاچا (ﻣﻘﻮﻗس) ﻧﻮﻣﻮل کﻴده‪ ،‬پﻪ ﻻﻧدې شرح‬ ‫ﻟﻴک وﻟﻴکﻪ‪:‬‬ ‫"بسﻢ اهلل اﻟرحﻤﻦ اﻟرحﻴﻢ‪ .‬د ﻣحﻤد د اهلل د بﻨده او استازي ﻟﻪ خﻮا د ﻗبطﻴاﻧﻮ ﻣشر ﻣﻘﻮﻗس تﻪ‪،‬‬ ‫سﻼﻣتﻴا پﻪ ﻫﻐﻪ چا چ‪ ３‬د ﻫداﻳت د ﻻرې پﻴروي کﻮي‪.‬‬ ‫زه تا د اسﻼﻣﻲ دعﻮت ﻣﻨﻠﻮ تﻪ را ﻏﻮاړم‪ .‬ﻣسﻠﻤان شﻪ‪ ،‬سﻼﻣت پات‪ ３‬کﻴ‪８‬ې‪ .‬ﻣسﻠﻤان شﻪ‪ ،‬اهلل ستا‬ ‫اجر دوه چﻨده درکﻮي او کﻪ ﻣخ دې و‪－‬ر‪＄‬اوه‪ ،‬د ﻗبط د خﻠکﻮ ‪－‬ﻨاه ستا پﻪ ﻏاړه ده‪".‬‬ ‫د پﻴﻐﻤبر ﻟﻴک حاطب بﻦ ابی بﻠتﻌﻪ‪ ،‬ﻣﻘﻮﻗس تﻪ ورساو‪ .‬د ﻟﻴک ﻟﻪ ﻟﻮستﻠﻮ وروستﻪ ﻳ‪ ３‬د رسﻮل‬ ‫اهلل ﻟپاره ﻟﻴک وﻟﻴکﻪ‪ ،‬پﻪ ﻟﻴک ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر د استازي احترام او د دوو وﻳﻨ‪％‬ﻮ او ﻳﻮې ﻗچرې‬ ‫د تحﻔ‪ ３‬ورکﻮل وﻟﻴکﻞ‪ ،‬خﻮ پﻪ خپﻠﻪ ﻣسﻠﻤان ﻧﻪ شﻮ‪.‬‬ ‫دا دوه وﻳﻨ‪ ３％‬ﻳﻮه ﻣارﻳﻪ ده‪ ،‬چ‪ ３‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ د ‪＄‬ان ﻟپاره وساتﻠﻪ او بﻠ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬سﻴرﻳﻦ ﻧﻮم درﻟﻮد چ‪３‬‬ ‫ﻧبی کرﻳﻢ حسان بﻦ ثابت اﻧصاري تﻪ ورک‪７‬ه‪.‬‬ ‫‪ _۳‬د ايران پاچا کسری ته د نبي کريم ليک‬ ‫پﻴﻐﻤبر پﻪ ﻫﻤاﻏﻪ پﻮرتﻨﻲ ﻣضﻤﻮن کسری تﻪ ﻟﻴک وﻟﻴکﻪ او ﻫﻐﻪ ﻳ‪ ３‬د عبداهلل بﻦ حذاﻓﻪ سﻬﻤﻲ‬ ‫پﻪ ﻻس وروﻟﻴ‪８‬ه‪ .‬کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻟﻴک کسری تﻪ وﻟﻮستﻞ شﻮ‪ ،‬ﻫﻐﻪ ﻳ‪＇ ３‬ﻴرې ک‪ ７‬او پﻪ تکبر ﻳ‪ ３‬ووﻳﻞ‪:‬‬ ‫زﻣا ﻟﻪ رعﻴت ＇خﻪ ﻳﻮه وړوکﻲ بﻨده‪ ،‬خپﻞ ﻧﻮم زﻣا ﻟﻪ ﻧاﻣﻪ ＇خﻪ ﻣخک‪ ３‬ﻟﻴکﻠی‪ .‬کﻠﻪ چ‪ ３‬دا خبر‬ ‫پﻴﻐﻤبر تﻪ ورسﻴده وﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬اهلل پاک دې د ده پاچاﻫﻲ ！ﻮ！ﻪ ！ﻮ！ﻪ ک‪７‬ي ﻫﻐﻪ وه چ‪ ３‬اهلل تﻌاﻟﻰ د‬ ‫پﻴﻐﻤبر دعا ﻗبﻮل ک‪７‬ه او د کسری ﻣا‪ ９１‬او پاچاﻫﻲ ﻳ‪ ３‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ ﻻس دړې _ وړې ک‪７‬ه‪.‬‬

‫‪126‬‬

‫‪۴‬ـ د روم پاچا قيصر ته د ليک لي‪８‬نه‬ ‫پﻴﻐﻤبر پﻪ ﻫﻤﻐﻪ ذکر شﻮي ﻣضﻤﻮن د روم پاچا ﻫرﻗﻞ تﻪ ﻫﻢ ﻟﻴک وﻟﻴکﻪ او ددې خط د وړﻟﻮ‬ ‫ﻟپاره دحﻴﻪ بﻦ خﻠﻴﻔﻪ کﻠبی و！اکﻞ شﻮ‪ .‬ﻫرﻗﻞ ابﻮ سﻔﻴان بﻦ حرب او ＇ﻮ تﻨﻪ ﻧﻮر چ‪ ３‬د تجارت‬ ‫ﻟپاره شام تﻪ تﻠﻠﻲ وو‪＄ ،‬ان تﻪ راوﻏﻮ＊تﻞ‪ .‬بﻴا ﻳ‪ ３‬د ﻧبﻲ کرﻳﻢ پﻪ ﻫکﻠﻪ ور‪＄‬ﻨ‪ ３‬پﻮ＊تﻨ‪ ３‬وک‪７‬ې‪.‬‬ ‫وروستﻪ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ﻳ‪ ３‬ووﻳﻞ‪ :‬کﻪ چﻴرې ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ‪ ３‬تﻪ واﻳ‪ ３‬حﻖ وي‪ ،‬ډﻳر ژر بﻪ زﻣا د دواړو پ‪＋‬ﻮ د‬ ‫‪＄‬ای ﻣاﻟک شﻲ‪.‬‬ ‫ﻫرﻗﻞ د پﻴﻐﻤبر استازي تﻪ ډﻳرې تحﻔ‪ ３‬ور وب‪＋‬ﻠ‪ ３‬او ﻫﻐﻪ ﻣدﻳﻨ‪ ３‬تﻪ راستﻮن شﻮ‪.‬‬ ‫‪٥‬ـ د بحرين حاکم ته د نبي کريم ليک‬ ‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ‬

‫د بحرﻳﻦ حاکﻢ ﻣﻨذر بﻦ ساوی تﻪ ﻟﻴک وﻟﻴکﻪ او ﻫﻐﻪ ﻳ‪ ３‬اسﻼم تﻪ دعﻮت ک‪ .７‬دا‬

‫ﻟﻴک عﻼء بﻦ حضرﻣﻲ د بحرﻳﻦ حاکﻢ تﻪ ﻳﻮوړ او‪ .‬ﻫﻐﻪ ﻟﻴک ﻳ‪ ３‬د بحرﻳﻦ خﻠکﻮ تﻪ وﻟﻮست ‪＄‬ﻴﻨ‪３‬‬ ‫اسﻼم تﻪ ﻟﻴﻮال او ﻣسﻠﻤان شﻮل‪.‬‬ ‫ﻫﻤدارﻧ‪／‬ﻪ پﻴﻐﻤبر ﻫر ﻳﻮه ﻫﻮذه بﻦ عﻠی د ﻳﻤاﻣﻪ ﻣشر‪ ،‬حارث بﻦ ابی شﻤر ﻏساﻧی د دﻣشﻖ ﻣشر‬ ‫او د عﻤان پاچا جﻴﻔر تﻪ ﻟﻴکﻮﻧﻪ وﻟﻴ‪８‬ل‪ ،‬چ‪ ３‬د دې ﻫﻴﻮادوﻧﻮ ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﻣشراﻧﻮ اﻳﻤان راوړ او ‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻧﻮر‬ ‫کاﻓر پات‪ ３‬شﻮل‪ ،‬پﻪ دې تﻮ‪－‬ﻪ د ！ﻮﻟﻮ ﻫﻴﻮادوﻧﻮ پاچاﻫان او ﻣشران د ﻧبﻲ کرﻳﻢ ﻟﻪ ﻧاﻣﻪ او دﻳﻦ سره‬ ‫أشﻨا شﻮل‪.‬‬ ‫د لوست ‪－‬ټ‪３‬‬ ‫د اسﻼم حﻘاﻧﻴت او د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻧﻴک چﻠﻨد ددې ﻻﻣﻞ شﻮ چ‪ ３‬خﻠک د اسﻼم پﻪ دﻳﻦ ﻣشرف‬ ‫شﻮل‪.‬‬ ‫د ﻫﻴﻮادوﻧﻮ ﻣشراﻧﻮ تﻪ د ﻟﻴکﻮﻧﻮ ﻟﻴ‪８‬ﻟﻮ او دوی تﻪ د اسﻼم ددﻳﻦ پﻴژﻧدﻧ‪ ３‬د اسﻼم پﻪ خپراوي ک‪３‬‬ ‫ﻣﻬﻢ رول وﻟﻮباوه‪.‬‬ ‫ﻫﻐﻪ تکبر کﻮوﻧکﻲ چ‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر خطﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬وﻧﻪ ﻣﻨﻞ ﻟﻪ ﻧاوړو پاﻳﻠﻮ سره ﻣخاﻣخ شﻮل‪.‬‬ ‫پاچاﻫاﻧﻮ تﻪ د رسﻮل اهلل پﻴﻐاﻣﻮﻧﻪ ورﻟﻴ‪８‬ل پﻪ دې دﻻﻟت کﻮي چ‪ ３‬اسﻼم ﻳﻮ ﻧ‪７‬ﻳﻮال دﻳﻦ دى‪.‬‬

‫‪127‬‬

‫ارزونه‬ ‫‪ _١‬د پﻴﻐﻤبر د ﻟﻴک تر ﻟﻮستﻠﻮ وروستﻪ ﻧجاشﻲ ＇رﻧ‪／‬ﻪ عﻤﻞ ترسره ک‪７‬؟‬ ‫‪ _٢‬د ﻣصر د پاچا ﻣﻘﻮﻗس عکس اﻟﻌﻤﻞ د پﻴﻐﻤبر د ﻟﻴک پﻪ وړاﻧدې واضح ک‪７‬ئ؟‬ ‫‪ _٣‬د پﻴﻐﻤبر د ﻟﻴک پﻪ وړاﻧدې د کسری او ﻗﻴصر ترﻣﻨ‪ ＃‬د عکس اﻟﻌﻤﻞ تﻮپﻴر واضح ک‪７‬ئ؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫‪－‬راﻧﻮ زده کﻮوﻧکﻮ‪ ،‬ﻧجاشﻲ تﻪ د پﻴﻐﻤبر د خط ﻣتﻦ پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪128‬‬

‫＇لور ديرشم لوست‬

‫د خيبر غزا‬ ‫خﻴبر د سترو او ﻣحکﻤﻮ کﻼ‪－‬اﻧﻮ او ﻫﻢ د کرﻧﻴزو ‪＄‬ﻤکﻮ سﻴﻤﻪ وه‪ .‬ﻟﻪ ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې ＇خﻪ د سﻠﻮ‬ ‫ﻣﻴﻠﻮ پﻪ ﻓاصﻠﻪ ک‪ ３‬پرتﻪ ده‪.‬‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬رسﻮل اهلل د سﻮﻟ‪ ３‬ﻟﻪ ت‪７‬ون ＇خﻪ وروستﻪ د ﻗرﻳشﻮ ﻟﻪ ﻟﻮري ډاډﻣﻦ شﻮ‪ ،‬وﻳ‪ ３‬ﻏﻮ＊تﻞ‬ ‫چ‪ ３‬د ﻳﻬﻮدو او ﻧجد ﻟﻪ ﻗبﻴﻠﻮ ＇خﻪ ﻫﻢ ډاډﻣﻦ شﻲ‪ ،‬تر＇ﻮ اﻟﻬﻲ دعﻮت او د اسﻼم د دﻳﻦ خپروﻟﻮ‬ ‫تﻪ وز‪－‬ار شﻲ‪.‬‬ ‫خﻴبر‪ ،‬چ‪ ３‬د ﻣشرکاﻧﻮ د دسﻴسﻮ‪ ،‬تﻮطﻴﻮ او د ﻓتﻨﻮ او ﻓساد ﻣرکز ‪２－‬ﻞ کﻴده او د دې ﻣجرﻣاﻧﻮ د‬ ‫تصﻔﻴ‪ ３‬ﻣﻮﻗع را رسﻴدﻟ‪ ３‬وه‪ ،‬ﻧﻮ ‪＄‬کﻪ پﻴﻐﻤبر د خﻴبر د ﻳﻬﻮدو د تآدﻳب ﻫﻮډ وک‪.７‬‬ ‫د خيبر په لوري خو‪＋＄‬ت‬ ‫＇رﻧ‪／‬ﻪ چ‪ ３‬ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ د حدﻳبﻴ‪ ３‬پﻪ ﻏزا ک‪ ３‬د رسﻮل اهلل ﻟﻪ اﻣر ＇خﻪ سرﻏ‪７‬وﻧﻪ ک‪７‬ې وه‪ ،‬کﻠﻪ چ‪３‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر وﻏﻮ＊تﻞ د خﻴبر پﻪ ﻟﻮري حرکت وک‪７‬ي‪ ،‬ﻧﻮ د حرکت پر ﻣﻬال ﻳ‪ ３‬اعﻼن وک‪ ７‬چ‪ ３‬زﻣﻮږ‬ ‫سره ﻫﻐﻪ کسان تﻠﻠی شﻲ چ‪ ３‬د جﻬاد ﻣﻴﻨﻪ وا ل وي‪ .‬پﻪ دې تﻮگﻪ ﻣﻨاﻓﻘﻴﻦ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟﻪ ﻟ‪＋‬کر‬ ‫سره ﻣﻠ‪／‬ري ﻧشﻮل‪.‬‬ ‫عبداهلل بﻦ ابی بﻦ سﻠﻮل د ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ رئﻴس د خﻴبر ﻳﻬﻮدو تﻪ د ﻧبﻲ کرﻳﻢ ﻟﻪ حرکت ＇خﻪ خبر‬ ‫ورک‪ ７‬تر＇ﻮ د خﻴبر ＇خﻪ دﻓاع وک‪７‬ي‪ .‬ﻳﻬﻮدو د خﻴبر پﻪ ﻟﻮري د پﻴﻐﻤبر دحرکت ﻟﻪ خبرﻳدو‬ ‫وروستﻪ ﻟﻪ خپﻠﻮ ﻣﻼت‪７‬ﻳﻮ او ﻫﻤژﻣﻨﻮ ＇خﻪ ﻣرستﻪ وﻏﻮ＊تﻠﻪ‪ ،‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ او صحابﻪ وو ﻏﻮ＊تﻞ‬ ‫د ﻻرې پﻪ اوږدو ک‪ ３‬د جبﻞ عصر (د ﻳﻮه ‪＄‬ای ﻧﻮم دی) سره دﻳره شﻲ‪ .‬ﻏطﻔان چ‪＄ ３‬اﻧﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬د‬ ‫ﻳﻬﻮدو د ﻣرست‪ ３‬ﻟپاره چﻤتﻮ ک‪７‬ي وو‪ ،‬کﻠﻪ ﻳ‪ ３‬چ‪ ３‬د ډﻳرو کساﻧﻮ د پ‪＋‬ﻮ آواز واورﻳد ﻓکر ﻳ‪ ３‬وک‪７‬‬ ‫چ‪ ３‬ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻳ‪ ３‬پﻪ کﻮرﻧﻴﻮ او ＇اروﻳﻮ حﻤﻠﻪ ک‪７‬ې ده‪ .‬ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ ﻳ‪ ３‬د رسﻮل اهلل ﻻره د خﻴبر‬ ‫پﻪ ﻟﻮري پراﻧست‪ ３‬پرﻳ‪＋‬ﻮده او خپﻠﻮ کﻮروﻧﻮ تﻪ راو‪－‬ر‪＄‬ﻴدل‪.‬‬

‫‪129‬‬

‫ه（ونه‬ ‫زده کﻮوﻧکﻲ دې د خپﻞ ＊ﻮوﻧکﻲ پﻪ ﻣرستﻪ د ﻫﻐﻮ ﻻﻣﻠﻮﻧﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ بحث وک‪７‬ي چ‪ ３‬ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫ﻣﻨاﻓﻘﻴﻦ د خﻴبر ﻟﻪ ﻏزا ＇خﻪ ﻣﻨع شﻮي وو‪.‬‬ ‫د مسلمانانو ل‪＋‬کر د يهودو د ديوالونو تر ＇ن‪，‬‬ ‫ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ شپﻪ خﻴبر تﻪ ﻧژدې تﻴره ک‪７‬ه‪ ،‬پﻪ داس‪ ３‬حال ک‪ ３‬چ‪ ３‬ﻳﻬﻮد ﻟﻪ دوی ＇خﻪ خبر ﻧﻪ وو‪ .‬کﻠﻪ‬ ‫چ‪ ３‬سﻬار شﻮ‪ ،‬د سﻬار ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻳ‪ ３‬پﻪ تﻴاره ک‪ ３‬اداء ک‪ ７‬او د خﻴبر د کﻼ‪－‬اﻧﻮ پﻪ ﻟﻮري وﻻړل‪ .‬د خﻴبر‬ ‫خﻠکﻮ سﻬار وختﻲ ﻏﻮ＊تﻞ چ‪ ３‬خپﻠﻮ کروﻧدو تﻪ ﻻړ شﻲ‪ ،‬کﻠﻪ ﻳ‪ ３‬چ‪ ３‬ﻟ‪＋‬کر وﻟﻴد‪ ،‬وﻳ‪ ３‬وﻳﻞ‪:‬‬ ‫"ﻣحﻤد راﻏﻠی دی"‪ .‬بﻴا بﻴرتﻪ خپﻠﻮ کﻮروﻧﻮ تﻪ وت‪＋‬تﻴدل‪.‬‬ ‫رسﻮل اهلل "وﻓرﻣاﻳﻞ‪( :‬اهلل اکبر‪ ،‬خربت خﻴبر‪ ،‬اهلل اکبر خربت خﻴبر‪ ،‬اﻧا اذا ﻧزﻟﻨا بساحة ﻗﻮم ﻓساء‬ ‫صباح اﻟﻤﻨذرﻳﻦ‪)".‬‬ ‫ژباړه‪ :‬اهلل اکبر‪ ،‬وران شﻮ خﻴبر‪ .‬اهلل اکبر وران شﻮ خﻴبر‪ .‬کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻣﻮږ د ﻳﻮه ﻗﻮم پﻪ ﻣﻴدان ک‪ ３‬راکﻮز‬ ‫شﻮ بد دی سﻬار د وﻳرﻳدوﻧکﻮ‪.‬‬ ‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ پﻪ ﻳﻮ‪＄‬ای ک‪ ３‬ﻗرار‪－‬اه وﻧﻴﻮﻟﻪ‪ ،‬خﻮ حباب بﻦ ﻣﻨذر راﻏی وﻳ‪ ３‬وﻳﻞ‪" :‬ﻳا رسﻮل اهلل‪ ،‬آﻳا‬ ‫اهلل تاسﻮ دې ﻗرار‪－‬اه تﻪ راوړي ﻳئ او ﻳا جﻨ‪／‬ﻲ رآﻳﻪ او ﻧظر دی؟ پﻴﻐﻤبر وﻓرﻣاﻳﻞ‪" :‬ﻧﻪ‪ ،‬دا جﻨ‪／‬ﻲ‬ ‫رآﻳﻪ او ﻧظر دی‪ .‬بﻴا حباب ووﻳﻞ‪ :‬دا ‪＄‬ای ﻣﻨاسب ﻧﻪ دی ‪＄‬کﻪ کﻼ تﻪ ﻧژدې دی‪ .‬د د＊ﻤﻦ ﻏشﻲ‬ ‫ﻣﻮږ تﻪ را رسﻴدای شﻲ او زﻣﻮږ ﻏشﻲ دوی تﻪ ﻧشﻲ رسﻴدای او ﻣﻮږ ددوی د شپ‪ ３‬ﻟﻪ حﻤﻠ‪＇ ３‬خﻪ‬ ‫ﻫﻢ پﻪ اﻣﻦ ﻧﻪ ﻳﻮ‪ .‬ﻫﻤدارﻧ‪／‬ﻪ دا ‪＄‬ای د خرﻣاوو د وﻧﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬پروت دی‪ ،‬کﻪ اﻣر راکﻮې ﻳﻮ بﻞ ‪＄‬ای‬ ‫د ﻗرار‪－‬اه ﻟپاره ﻏﻮره ک‪７‬و‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر وﻓرﻣاﻳﻞ‪" :‬سﻢ ﻧظر دې ورک‪ "７‬بﻴا ﻳ‪ ３‬خپﻠﻪ ﻗرار‪－‬اه بﻞ ‪＄‬ای جﻮړه ک‪７‬ه‪.‬‬ ‫د جن‪ ，‬لپاره چمتو والی‬ ‫شپﻪ راورسﻴده‪ .‬پﻴﻐﻤبر ووﻳﻞ‪" ،‬سبا بﻴرغ ﻫﻐﻪ چا تﻪ ورکﻮم‪ ،‬چ‪ ３‬اهلل او د ﻫﻐﻪ رسﻮل دوست ‪２－‬ﻲ‬ ‫او اهلل او د ﻫﻐﻪ رسﻮل دی دوست ‪２－‬ﻲ‪".‬‬

‫‪130‬‬

‫کﻠﻪ چ‪ ３‬سﻬار شﻮ ﻫر ﻳﻮ ﻫﻴﻠﻪ ﻣﻦ و چ‪ ３‬بﻴرغ ده تﻪ ورک‪７‬ل شﻲ‪ ،‬خﻮ ﻧبﻲ کرﻳﻢ وﻓرﻣاﻳﻞ‪" :‬عﻠی‬ ‫بﻦ ابی طاﻟب چﻴرې دی؟ ووﻳﻞ شﻮل ستر‪ ３－‬ﻳ‪ ３‬خﻮږﻳ‪８‬ي‪＇ .‬ﻮک ﻳ‪ ３‬ور وﻟﻴ‪８‬ه‪ .‬حضرت عﻠی‬ ‫راﻏی‪ ،‬رسﻮل اهلل د خپﻠ‪ ３‬خﻮﻟ‪ ３‬ﻻړې د عﻠی‬

‫پﻪ ستر‪－‬ﻮ کﻴ‪＋‬ﻮدې او دعا ﻳ‪ ３‬ورتﻪ وک‪７‬ه‪ ،‬ﻫﻐﻪ‬

‫جﻮړ شﻮ او بﻴرغ ﻳ‪ ３‬ورک‪ .７‬او وﻳ‪ ３‬وﻳﻞ‪ :‬دا خﻠک اسﻼم تﻪ راوبﻮﻟﻪ او دوی ﻟﻪ اﻟﻬی حﻘﻮﻗﻮ ＇خﻪ‬ ‫چ‪ ３‬د دوی پﻪ ذﻣﻪ دي‪ ،‬خبر ک‪７‬ه‪ .‬پﻪ اهلل ﻗسﻢ ﻫر کﻠﻪ چ‪ ３‬اهلل ﻳﻮ س‪７‬ي تﻪ ستا پﻪ وسﻴﻠﻪ ﻫداﻳت‬ ‫وک‪７‬ي تا تﻪ ﻟﻪ سرو او＊اﻧﻮ ＇خﻪ ﻏﻮره ده‪ (.‬سره او＊ان ﻫﻐﻪ وخت ک‪ ３‬د عربﻮ پﻪ وړاﻧدې ډﻳر ﻗﻴﻤت‬ ‫بﻬا ＇ﻴز و)‬ ‫خﻴبر پﻪ دوو برخﻮ وﻳشﻞ کﻴده‪ .‬پﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ۍ برخﻪ ک‪ ３‬پﻨ‪％‬ﻪ ﻣحکﻤ‪ ３‬کﻼ‪－‬اﻧ‪ ３‬وې؛ د ﻧاعﻢ کﻼ‪ ،‬د‬ ‫زبﻴر کﻼ د صﻌب بﻦ ﻣﻌاذ کﻼ‪ ،‬د ابی کﻼ او د ﻧزار کﻼ‪.‬‬ ‫پﻪ دوﻳﻤﻪ برخﻪ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬د ﻧطاة‪ ،‬شﻖ او ابی اﻟحﻘﻴﻖ کﻼ‪－‬اﻧ‪ ３‬وې‪ .‬دا ！ﻮﻟ‪ ３‬کﻼ‪－‬اﻧ‪＇ ３‬ﻮ ور‪３＄‬‬ ‫ﻣحاصره وې او د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ ﻻسﻮﻧﻮ ﻓتح شﻮې‪ ،‬کﻠﻪ چ‪ ３‬کﻮﻣﻪ کﻼ ﻓتح کﻴده‪ .،‬د＊ﻤﻨان بﻠ‪ ３‬کﻼ‬ ‫تﻪ ت‪＋‬تﻴدل‪ ،‬پﻪ وروستﻨ‪ ９‬کﻼ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬بﻠﻪ چاره و ﻧﻪ ﻣﻮﻧده‪ ،‬پرتﻪ ﻟﻪ دې چ‪ ３‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ تﻪ د سﻮﻟ‪３‬‬ ‫پﻴشﻨﻬاد وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫دوی سﻮﻟﻪ وک‪７‬ه چ‪ ３‬خپﻞ ﻣال‪ ،‬طﻼ او ﻧﻘره‪ ،‬ﻏﻮاوې او پسﻮﻧﻪ او جﻨ‪／‬ﻲ آﻻت ﻳ‪ ３‬ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ‬ ‫تﻪ تسﻠﻴﻢ ک‪７‬ل‪ .‬وړاﻧدﻳز ﻳ‪ ３‬وک‪ ７‬چ‪ ３‬د خپﻠﻮ جﻨ‪／‬ﻲ کساﻧﻮ د ‪＄‬ان او کﻮرﻧﻴﻮ پﻪ حﻔاظت بﻪ خﻴبر‬ ‫پرﻳ‪８‬دي‪ .‬پﻪ دې تﻮ‪－‬ﻪ د خﻴبر ！ﻮﻟ‪ ３‬کﻼ‪－‬اﻧ‪ ３‬ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ تﻪ تسﻠﻴﻢ شﻮې او د خﻴبر ﻓتح‪ ３‬پﻪ دې شان‬ ‫پای وﻣﻮﻧد‪.‬‬ ‫د خﻴبر د ﻏزا ﻟﻪ ﻣﻬﻤﻮ پ‪＋５‬ﻮ ＇خﻪ ﻳﻮه ﻟﻪ حبش‪＇ ３‬خﻪ د ﻧبﻲ کرﻳﻢ حضﻮر تﻪ د جﻌﻔر بﻦ ابﻲ‬ ‫طاﻟب او ابﻮ ﻣﻮسﻰ اشﻌري‬

‫راتﻠﻞ‪ ،‬ﻟﻪ صﻔﻴ‪ ３‬بﻨت حﻴ‪ ３‬بﻦ اخطب سره د پ‪５‬ﻐﻤبر ﻧکاح‬

‫او د ﻣتﻌ‪ ３‬ﻧکاح حراﻣﻮاﻟﻰ دى‪.‬‬

‫‪131‬‬

‫د لوست ‪－‬ټ‪３‬‬ ‫پﻪ عﻤﻞ ک‪ ３‬اخﻼص برﻳاﻟﻴتﻮب ﻻس تﻪ راوړي‪.‬‬ ‫پﻪ اسﻼم ک‪ ３‬د ﻣشﻮرې د اصﻞ ارز＊ت‪.‬‬ ‫د جﻨگ ﻧﻪ ﻣخک‪ ３‬د＊ﻤﻦ تﻪ د اسﻼم دعﻮت د پﻴﻐﻤبر ﻫﻤﻴشﻨ‪９‬طرﻳﻘﻪ وه‪.‬‬ ‫د خﻴبر پﻪ ﻏزا ک‪ ３‬د ﻧبﻲ کرﻳﻢ‬

‫‪＄‬ﻨی ﻣﻌجزات ＊کاره شﻮي دي‪.‬‬

‫د ﻣﻬﻤﻮ کاروﻧﻮ د پرﻣخ بﻴﻮﻟﻮ ﻟپاره باﻳد تک‪７‬ه او باتﻮره خﻠک ﻏﻮره شﻲ‪.‬‬ ‫د＊ﻤﻦ تﻪ باﻳد ﻫ‪ ＆５‬وخت داس‪ ３‬ﻓرصت ورﻧک‪７‬ل شﻲ چ‪ ３‬تﻮاﻧﻤﻦ شﻲ او د اسﻼﻣﻲ دوﻟت ﻟپاره‬ ‫ستﻮﻧزې را وﻻړې ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ اﻣﻴر باﻳد د ＊ﻮ او ﻧ‪５‬کﻮ ﻣشﻮرو ＇خﻪ پﻪ ﻫر وخت ک‪ ３‬گ＂ﻪ واخﻠﻲ او د خپﻠ‪ ３‬راﻳ‪３‬‬ ‫ﻟﻪ استبداد ＇خﻪ ‪＄‬ان وژﻏﻮري‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪ _١‬د ﻏطﻔان ﻗبﻴﻠ‪ ３‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ وړاﻧدې ＇ﻪ ډول ﻣﻮﻗﻒ وﻧﻴﻮ؟‬ ‫‪ _٢‬وﻟ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر خپﻠﻪ ﻗرار‪－‬اه ﻟﻪ ﻳﻮه ‪＄‬اﻳﻪ بﻞ ‪＄‬ای تﻪ بدﻟﻪ ک‪７‬ه؟‬ ‫‪ _٣‬د ﻏزا پﻪ پاى ک‪ ３‬ﻣشرکان کﻮم ډول سﻮﻟ‪ ３‬تﻪ راضﻲ شﻮل؟‬

‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫‪－‬راﻧﻮ زده کﻮوﻧکﻮ‪ ،‬د خﻴبر د ﻏزا ﻟﻨ‪６‬ﻳز پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪132‬‬

‫پن‪％‬ه ديرشم لوست‬

‫قضاي‪ ３‬عمره‬ ‫د ﻫجرت پﻪ اووم کال د ذی اﻟﻘﻌدې پﻪ ﻣﻴاشت ک‪ ３‬پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ خپﻠﻮ ﻣﻠ‪／‬رو ＇خﻪ وﻏﻮ＊تﻞ چ‪３‬‬ ‫عﻤره وک‪７‬ي‪ .‬د تﻴرې عﻤرې ﻗضاﻳ‪ ３‬راوړي او ﻟﻪ ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ ＇خﻪ چ‪ ３‬پﻪ حدﻳبﻴﻪ ک‪ ３‬وو‪ ،‬ﻫﻴ（ﻮک‬ ‫تخﻠﻒ وﻧﻪ ک‪７‬ي‪.‬‬

‫د قريشو د خيانت له ويرې احتياط‬ ‫پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ دې وﻳرې چ‪ ３‬د ﻗرﻳشﻮ ﻟﻪ ﻟﻮري خﻴاﻧت او دوکﻪ وﻧﻪ شﻲ‪ ،‬ﻧﻮ ﻟﻪ وسﻠ‪ ３‬سره ﻳ‪ ３‬د ﻣک‪３‬‬ ‫پﻪ ﻟﻮر حرکت وک‪ .７‬د ﻗاﻓﻠ‪ ３‬تر ﻣخ ﻳ‪ ３‬دوه سﻮه سپاره جﻨ‪／‬ﻲ س‪７‬ي د ﻣحﻤد بﻦ ﻣسﻠﻤﻪ پﻪ ﻣشرۍ‬ ‫وﻟﻴ‪８‬ل‪ .‬ﻗرﻳشﻮ ﻣکرز بﻦ حﻔص ﻟﻪ ﻳﻮ شﻤﻴر ﻧﻮرو خﻠکﻮ سره ﻳﻮ‪＄‬ای ﻳآجج(د ﻳﻮ ‪＄‬ای ﻧﻮم دی) تﻪ‬ ‫وﻟﻴ‪８‬ه‪ ،‬تر＇ﻮ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د ﻣسﻠح ﻟ‪＋‬کر ﻟﻪ ﻫﻮډه خبر شﻲ‪ .‬پﻴﻐﻤبر دوی تﻪ خبر ورک‪ ７‬چ‪ ３‬د‬ ‫ﻣخکﻨﻲ شرط بربﻨس＀ بﻪ پرتﻪ ﻟﻪ وسﻠ‪ ３‬ﻣک‪ ３‬تﻪ داخﻠﻴ‪８‬و‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر پﻪ ﻫﻤﻐﻪ سﻴﻤﻪ ک‪ ３‬خپﻠ‪ ３‬جﻨ‪／‬ﻲ وسﻠ‪ ،３‬ﻟکﻪ تﻮرې‪ ،‬ﻏشﻲ‪ ،‬ﻟﻴﻨدۍ او ﻧ‪５‬زې پرﻳ‪＋‬ﻮدې‪.‬‬ ‫ﻣحﻤد بﻦ ﻣسﻠﻤﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ دوو سﻮو ﻧﻮرو کساﻧﻮ سره د وسﻠ‪ ３‬د ساتﻨ‪ ３‬ﻟپاره ﻫﻤدﻟتﻪ ﻣؤظﻒ او پﻪ‬ ‫خپﻠﻪ ﻟﻪ ﻧﻮرو صحابﻪ وو سره تﻮرې پﻪ تﻴکﻮ ک‪ ３‬ﻣک‪ ３‬تﻪ داخﻞ شﻮل‪.‬‬

‫مک‪ ３‬ته داخليدل‪ ،‬طواف او سعی‬ ‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ چ‪ ３‬کﻠﻪ ﻣک‪ ３‬تﻪ ﻧﻨﻮوت پﻪ خپﻠﻪ ﻗصﻮا او ＊ﻪ سپﻮر و او ﻣسﻠﻤاﻧان ﻫﻢ پﻪ داس‪ ３‬حال‬ ‫ک‪ ３‬چ‪ ３‬وسﻠ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬پﻪ تﻴکﻮ ک‪ ３‬وې‪ ،‬د ﻧبﻲ کرﻳﻢ ﻳﻮې او بﻠ‪ ３‬خﻮاتﻪ تﻠبﻴﻪ وﻳﻮﻧکﻲ روان وو‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ﻏا＊ﻲ چ‪ ３‬حجﻮن تﻪ و‪＄‬ﻲ ﻣک‪ ３‬تﻪ ﻧﻨﻮوت‪ .‬حجر اسﻮد ﻳ‪ ３‬پﻪ خپﻠﻪ ﻫﻤسا ﻟﻤس‬

‫‪133‬‬

‫ک‪ ،７‬بﻴا ﻳ‪ ３‬طﻮاف وک‪ ７‬او ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻫﻢ طﻮاف تر سره ک‪.７‬‬ ‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ او صحابﻪ وو پﻪ درﻳﻮ ﻟﻮﻣ‪７‬ﻳﻮ طﻮاﻓﻮﻧﻮ ک‪ ３‬پﻬﻠﻮاﻧﻲ وک‪７‬ه‪ .‬کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻣشرکاﻧﻮ دوی وﻟﻴدل‬ ‫وﻳ‪ ３‬وﻳﻞ‪ :‬دا ﻫﻐﻪ خﻠک دي چ‪ ３‬تاسﻮ ‪－‬ﻮﻣان کاوه د ﻣدﻳﻨ‪ ３‬تبﻮ دوی کﻤزوري ک‪７‬ي دي‪ ،‬پﻪ داس‪３‬‬ ‫حال ک‪ ３‬چ‪ ３‬چست او چاﻻکﻪ دي‪.‬‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ ﻟﻪ طﻮاﻓﻪ خﻼص شﻮ‪ ،‬د صﻔا او ﻣروه ترﻣﻨ‪ ＃‬ﻳ‪ ３‬سﻌ‪ ３‬وک‪７‬ه‪ .‬وروستﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫وﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬دا د ﻗرباﻧ‪＄ ９‬ای دی او د ﻣک‪！ ３‬ﻮﻟ‪ ３‬ﻻرې او کﻮ＇‪ ３‬د ﻗرباﻧ‪＄ ９‬ای دی‪ .‬ﻫﻤاﻏﻪ وو چ‪３‬‬ ‫د ﻣروه پﻪ ＇ﻨ‪ ，‬ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬خپﻠﻪ ﻗرباﻧﻲ ذبحﻪ ک‪７‬ه‪ .‬بﻴا ﻳ‪ ３‬خپﻞ وﻳ‪＋‬تان وخرﻳﻴﻞ او صحابﻪ وو ﻫﻢ‬ ‫ﻫﻤداس‪ ３‬وک‪７‬ل‪.‬‬ ‫دا ﻳﻮ رواﻧﻲ جﻨ‪ ，‬و چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر د ﻣشرکاﻧﻮ پﻪ ضد پﻪ ﻻر واچاوه‪ .‬پﻨ‪％‬ﻪ ‪－‬ﻮﻧﻲ ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫پﻪ جﻤاعت سره اداء ک‪７‬ل او بﻼل بﻦ رباح‬

‫پﻪ خپﻞ ﻟﻮړ آواز د کﻌب‪ ３‬د پاسﻪ آذان کاوه چ‪ ３‬پﻪ‬

‫ﻣشرکاﻧﻮ د تﻨدر پﻪ شان ﻟ‪／‬ﻴده‪.‬‬ ‫وروستﻪ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ﻳ‪ ３‬ﻳﻮ شﻤﻴر صحابﻪ ﻳآجج(د ﻳﻮ ‪＄‬ای ﻧﻮم دی) تﻪ وﻟﻴ‪８‬ل چ‪ ３‬ﻫﻠتﻪ د خپﻠﻮ وسﻠﻮ ساتﻨﻪ‬ ‫وک‪７‬ي او ﻫﻐﻪ کسان چ‪ ３‬د وسﻠﻮ پﻪ ساتﻨﻪ ﻣشﻐﻮل وو‪ ،‬د ﻣﻨاسکﻮ د اداء کﻮﻟﻮ ﻟپاره راشﻲ‪ .‬ﻫﻐﻮی‬ ‫راﻏﻠﻞ او د ﻗضاﻳﻲ عﻤرې ﻣﻨاسک ﻳ‪ ３‬اداء ک‪７‬ل‪.‬‬

‫دمدين‪ ３‬په لور ستنيدل‬ ‫رسﻮل اهلل درې ور‪ ３＄‬پﻪ ﻣکﻪ ک‪ ３‬پات‪ ３‬شﻮ او د ＇ﻠﻮرﻣ‪ ３‬ور‪ ３＄‬پﻪ سﻬار ﻣشرکان د حضرت‬ ‫عﻠی‬

‫حضﻮر تﻪ راﻏﻠﻞ وﻳ‪ ３‬وﻳﻞ خپﻞ دوست تﻪ دې وواﻳﻪ چ‪！ ３‬اکﻠ‪ ３‬ﻣﻮده پﻮره شﻮه‪ .‬ﻟﻪ ﻣک‪３‬‬

‫＇خﻪ دې وو‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ او صحابﻪ ﻟﻪ ﻣک‪＇ ３‬خﻪ ووتﻞ او پﻪ سرف سﻴﻤﻪ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬استﻮ‪－‬ﻨﻪ ﻏﻮره ک‪７‬ه‪.‬‬

‫‪134‬‬

‫پﻴﻐﻤبر د ﻗضاﻳﻲ عﻤرې ＇خﻪ وروستﻪ ﻟﻪ ﻣﻴﻤﻮﻧ‪ ３‬بﻨت اﻟحارث‬ ‫ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ ﻣﻮر د ﻧبﻲ کرﻳﻢ‬

‫سره ﻧکاح وک‪７‬ه دا د‬

‫تر ！ﻮﻟﻮ وروستﻨ‪ ９‬بﻲ بﻲ ده‪.‬‬

‫د قضايي عمرې پايل‪３‬‬ ‫دې عﻤرې پﻪ عربﻮ‪ ،‬خصﻮصاً پﻪ ﻗرﻳشﻮ‪ ،‬ډﻳره زﻳاتﻪ اﻏﻴزه وک‪７‬ه‪ .‬ﻗضاﻳﻲ عﻤرې د ﻗرﻳشﻮ پر روحﻴاتﻮ‬ ‫ډﻳر ﻟﻮی اثر درﻟﻮد‪ .‬ﻳﻮ شﻤﻴر ﻗرﻳش پﻪ دار اﻟﻨدوه ک‪ ３‬او ﻳﻮ شﻤﻴر ﻧﻮر پر ﻫﻐﻮ ﻟﻮړو ‪＄‬اﻳﻮﻧﻮ وﻻړ وو‬ ‫چ‪ ３‬کﻌبﻪ ور＇خﻪ ＊کارﻳده‪.‬‬ ‫کﻌب‪ ３‬تﻪ ﻳ‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر او صحابﻪ وو د داخﻠﻴدﻟﻮ ﻧﻨداره کﻮﻟﻪ‪ .‬خاﻟد بﻦ وﻟﻴد د ﻗرﻳشﻮ پﻪ ﻳﻮه ډﻟﻪ‬ ‫ک‪ ３‬ودرﻳد او وﻳ‪ ３‬وﻳﻞ‪ :‬ﻫر ﻫﻮ＊ﻴار س‪７‬ی پﻮﻫﻴ‪８‬ي چ‪ ３‬ﻣحﻤد ساحر‪ ،‬جادو‪－‬ر او شاعر ﻧﻪ دی‪ ،‬خبره‬ ‫ﻳ‪ ３‬د اهلل ﻟﻪ ﻟﻮري ده‪ ،‬ﻧﻮ ﻫر ﻫﻮ＊ﻴار باﻳد ﻟﻪ ده ＇خﻪ پﻴروي وک‪７‬ي‪ .‬ﻟﻪ خاﻟد بﻦ وﻟﻴد ＇خﻪ وروستﻪ‬ ‫عﻤرو بﻦ عاص او عثﻤان بﻦ طﻠحﻪ د کﻌب‪ ３‬ﻣتﻮﻟﻲ ﻫﻢ اﻳﻤان راوړ‪ ،‬آن تر دې چ‪ ３‬د اسﻼم تآثﻴر د‬ ‫ﻗرﻳشﻮ پﻪ ﻫر کﻮر ک‪ ３‬ﻟ‪８‬ﻟ‪ ８‬پﻪ پ＂ﻪ او ＊کاره تﻮ‪－‬ﻪ ＇ر‪－‬ﻨد و‪ .‬پﻪ ﻣکﻪ ک‪ ３‬د اسﻼم د خپرﻳدو ﻟپاره زﻣﻴﻨﻪ‬ ‫ﻣخک‪ ３‬ﻟﻪ ﻣخک‪＇ ３‬خﻪ برابره وه‪.‬‬

‫د لوست ‪－‬ټ‪３‬‬ ‫د حدﻳبﻴ‪ ３‬د ت‪７‬ون پربﻨس＀ رسﻮل اهلل او ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ خپﻠﻪ وعده وﻓا وک‪７‬ه او ﻟﻪ ﻣک‪＇ ３‬خﻪ د‬ ‫！اکﻠﻲ وخت ﻟﻪ پﻮره ک‪５‬دو سره سﻢ ووتﻞ‪ .‬دا د ﻣسﻠﻤان ﻟپاره داس‪ ３‬درس ورکﻮي‪＇ ،‬ﻮ پﻪ خپﻠﻪ‬ ‫وعده وﻓا وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫ﻫﻐﻪ ﻣسﻠﻤاﻧان چ‪ ３‬پﻪ بﻴﻮزﻟ‪ ９‬ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣک‪＇ ３‬خﻪ ﻫجرت ک‪７‬ی و اوس پﻪ ﻗﻮت او ﻏﻴرت ﻣک‪ ３‬تﻪ‬ ‫داخﻞ شﻮل او دې کار د ﻣشرکاﻧﻮ روحﻴﻪ ډ‪４‬ره ضﻌﻴﻔﻪ ک‪７‬ه‪.‬‬ ‫د د＊ﻤﻨاﻧﻮ سره پﻪ ﻣﻌاﻣﻠﻮ ک‪ ３‬ﻟﻪ احتﻴاط ＇خﻪ کار اخﻴستﻞ پﻪ ﻫر حال ک‪ ３‬ﻏﻮره دي‪.‬‬

‫‪135‬‬

‫ارزونه‬ ‫‪١‬ـ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د ﻗرﻳشﻮ د خﻴاﻧت ﻟﻪ وﻳرې ＇ﻪ تدبﻴروﻧﻪ وﻧﻴﻮل؟‬ ‫‪٢‬ـ ﻗضاﻳﻲ عﻤرې د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د روحﻴ‪ ３‬پﻪ پﻴاوړتﻴا او د ﻣشرکاﻧﻮ د روحﻴ‪ ３‬پﻪ کﻤزورتﻴا ک‪＇ ３‬ﻪ‬ ‫اﻏﻴزه وک‪７‬ه؟‬ ‫‪٣‬ـ دا عﻤره وﻟ‪ ３‬ﻗضاﻳﻲ عﻤره ﻧﻮﻣﻮل شﻮې ده؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫زده کﻮوﻧکﻲ دې د ﻗضاﻳی عﻤرې د پاﻳﻠﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻳﻮه ﻟس کر＊ﻴزه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکﻲ‪.‬‬

‫‪136‬‬

‫شپ‪ ８‬ديرشم لوست‬

‫د موته او ذات السالسل سريه‬ ‫‪ _۱‬د موته سريه‬ ‫دا ﻫﻐﻪ خﻮﻧ‪７‬ۍ ج‪７／‬ه وه چ‪ ３‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ او کاﻓراﻧﻮ تر ﻣﻨ‪ ＃‬د ﻧبﻲ کرﻳﻢ پﻪ ژوﻧد ک‪ ３‬وشﻮه او پﻪ‬ ‫واﻗﻌﻴت ک‪ ３‬د ﻣسﻴحﻴاﻧﻮ د ‪＄‬ﻤکﻮ د ﻓتح‪ ３‬پﻴﻞ و‪.‬‬ ‫دا ج‪７／‬ه د ﻫجرت پﻪ اتﻢ کال د شام د بﻠﻘاء پﻪ پای سﻴﻤﻪ د (ﻣﻮتﻪ) پﻪ کﻠﻲ ک‪ ،３‬چ‪ ３‬ﻓاصﻠﻪ ﻳ‪ ３‬بﻴت‬ ‫اﻟﻤﻘدس تﻪ ﻟﻪ درﻳﻮ پ‪７‬اوو ＇خﻪ زﻳاتﻪ ﻧده‪ ،‬واﻗع شﻮه‪.‬‬ ‫ددې ج‪７／‬ې المل‬ ‫پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ خپﻞ ﻟﻴک سره حارث بﻦ عﻤﻴر ازدي د بصرې حاکﻢ تﻪ وﻟﻴ‪８‬ه‪ .‬شرحبﻴﻞ بﻦ عﻤرو‬ ‫ﻏساﻧی‪ ،‬چ‪ ３‬د روم د اﻣپراطﻮر ﻟﻪ خﻮا د شام د بﻠﻘاء حاکﻢ و‪ ،‬د ﻫﻐﻪ ﻻره وﻧﻴﻮﻟﻪ او ﻫﻐﻪ ﻳ‪ ３‬وواژه‪.‬‬ ‫د دې خبر پﻪ اورﻳدو رسﻮل اهلل ډﻳر زﻳات ﻏﻤجﻦ شﻮ او ﻟﻪ ﻫﻐﻮی سره ﻳ‪ ３‬د ج‪７／‬ې ﻟپاره د درﻳﻮ‬ ‫زرو تﻨﻮ پﻪ شﻤﻴر جﻨ‪／‬ﻲ ﻟ‪＋‬کر چﻤتﻮ ک‪.７‬‬ ‫د ل‪＋‬کر مشران او د پيغمبر نصيحت‬ ‫رسﻮل اهلل زﻳد بﻦ حارثﻪ ددې ﻟ‪＋‬کر د ﻗﻮﻣاﻧدان پﻪ تﻮ‪－‬ﻪ و！اکﻪ او وﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬کﻪ زﻳد پﻪ شﻬادت‬ ‫ورسﻴد‪ ،‬جﻌﻔر د ﻟ‪＋‬کر ﻗﻮﻣاﻧدان دی او کﻪ ﻫﻐﻪ ﻫﻢ شﻬﻴد شﻮ‪ ،‬عبداهلل بﻦ رواحﻪ بﻪ د ﻟ‪＋‬کر ﻗﻮﻣاﻧده‬ ‫پﻪ ﻏاړه اخﻠﻲ‪ .‬دوی تﻪ ﻳ‪ ３‬وﻓرﻣاﻳﻞ‪" :‬د حارث بﻦ عﻤﻴر د شﻬادت ‪＄‬ای تﻪ بﻪ ‪＄‬ئ‪ ،‬ﻣخک‪ ３‬ﻟﻪ جﻨگﻪ‬ ‫بﻪ خﻠک اسﻼم تﻪ دعﻮتﻮئ‪ ،‬دا ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ ورتﻪ ووﻳﻞ‪ :‬د اهلل پﻪ ﻧاﻣﻪ او د اهلل پﻪ ﻻره ک‪ ３‬وجﻨ‪／‬ﻴ‪８‬ئ‪،‬‬ ‫خﻴاﻧت ﻣﻪ کﻮئ‪ ،‬ﻟﻪ چﻮر او چپاول ＇خﻪ ‪＄‬اﻧﻮﻧﻪ وساتئ‪ .‬ﻣاشﻮﻣان او ＊‪ ３％‬او بﻮډا‪－‬ان او ﻫﻐﻪ‬ ‫کسان‪ ،‬چ‪ ３‬ﻟﻪ خﻠکﻮ ＇خﻪ ﻟرې پﻪ عبادتخاﻧﻮ ک‪ ３‬پﻪ عبادت بﻮخت دي‪ ،‬ﻣﻪ وژﻧئ‪ .‬وﻧ‪ ３‬او خرﻣاوې‬ ‫ﻣﻪ پرې کﻮئ او آبادي ﻣﻪ ﻧ‪７‬وئ‪.‬‬

‫‪137‬‬

‫(‪)۱‬ه（ونه‬ ‫زده کﻮوﻧکﻲ دې ﻟ‪＋‬کر تﻪ د پﻴﻐﻤبر د ﻧصﻴحتﻮﻧﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ بحث او خبرې وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫د مسلمانانو د ل‪＋‬کر حرکت او له نا＇اپي حالت سره مخامخ کيدل‬ ‫د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟ‪＋‬کر حرکت وک‪ ７‬تر ＇ﻮ د حجاز پﻪ شﻤال ک‪ ３‬د شام سرحد ﻣﻌان تﻪ ورسﻴدل‪ .‬پﻪ‬ ‫دې ‪＄‬ای ک‪ ３‬ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ خبر ترﻻسﻪ ک‪ ７‬چ‪ ３‬ﻫرﻗﻞ د روم اﻣپراطﻮر ﻟﻪ سﻞ زره روﻣﻴاﻧﻮ سره پﻪ بﻠﻘاء‬ ‫ک‪ ３‬ﻣﻴشت شﻮی او ﻧژدې سﻞ زره تﻨﻪ عرب د ﻟخﻢ‪ ،‬جزام‪ ،‬بﻠﻘﻴﻦ او بﻬراء ﻟﻪ ﻗبﻴﻠﻮ ＇خﻪ ﻫﻢ ددوی‬ ‫سره ﻳﻮ‪＄‬ای شﻮي دي‪.‬‬ ‫ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د ﻣﻌان پﻪ سﻴﻤﻪ ک‪ ３‬ﻟﻪ ﻟﻮی د＊ﻤﻦ سره د ﻣخاﻣخ کﻴدو پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻣشﻮره وک‪７‬ه او وﻳ‪３‬‬ ‫وﻳﻞ‪ :‬پﻴﻐﻤبر تﻪ بﻪ ﻟﻴک وﻟﻴکﻮ او ده تﻪ بﻪ خبر ورک‪７‬و‪ ،‬ﻫﻐﻪ ﻣبارک چ‪ ３‬ﻫر ＇ﻪ ووﻳﻞ ﻫﻤﻐس‪３‬‬ ‫بﻪ وک‪７‬و‪ .‬عبداهلل بﻦ رواحﻪ ﻟﻪ دې ﻧظر سره ﻣخاﻟﻔت وک‪ ７‬او وﻳ‪ ３‬وﻳﻞ‪ :‬اﻳا ﻟﻪ شﻬادت ＇خﻪ وﻳرﻳ‪８‬ئ‬ ‫چ‪ ３‬پﻪ طﻠب پس‪ ３‬ﻳ‪ ３‬راوتﻠﻲ ﻳاست‪ ،‬ﻣﻮږ پﻪ ﻗﻮت ﻧﻪ جﻨ‪／‬ﻴ‪８‬و‪ ،‬بﻠک‪ ３‬ﻣﻮږ د ﻫﻐﻪ دﻳﻦ پﻪ وسﻴﻠﻪ‪،‬‬ ‫چ‪ ３‬اهلل ﻣﻮږ تﻪ پﻪ ﻫﻐﻪ سره عزت راک‪７‬ی‪ ،‬جﻨ‪ ，‬کﻮو‪ .‬وﻻړ شئ ﻳﻮ ﻟﻪ دې دوو ﻧﻴکﻴﻮ ستاسﻮ سره‬ ‫ده ﻳا ﻓتح ﻳا شﻬادت‪ ،‬پﻪ پای ک‪！ ３‬ﻮل ﻣسﻠﻤاﻧان دده سره ﻫﻢ ﻧظره شﻮل‪.‬‬ ‫له د＊من سره مخامخ کيدل او د ج‪７／‬ې پيل‬ ‫د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟ‪＋‬کر د شام د بﻠﻘاء پﻪ کﻠﻲ ک‪ ３‬ﻟﻪ د＊ﻤﻦ سره ﻣخاﻣخ شﻮ‪ .‬د ج‪７／‬ې بﻴرغ زﻳد بﻦ حارثﻪ‬ ‫پﻮرتﻪ ک‪ .７‬پﻪ ب‪ ３‬سارې ﻗﻬرﻣاﻧ‪ ９‬او ﻣﻴ‪７‬اﻧﻪ وجﻨ‪／‬ﻴد تر ﻫﻐﻪ چ‪ ３‬د کﻔارو ﻧﻴزو ﻟﻪ پ‪＋‬ﻮ ورﻏﻮر‪＄‬اوه‬ ‫او شﻬﻴد شﻮ‪ .‬وروستﻪ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ بﻴرغ جﻌﻔر‬

‫واخﻴست ﻫﻐﻪ وجﻨ‪／‬ﻴده‪ ،‬تر ＇ﻮ ＊ی ﻻس ﻳ‪ ３‬پرې‬

‫شﻮ او بﻴرغ ﻳ‪ ３‬پﻪ چپ ﻻس ک‪ ３‬وﻧﻴﻮه‪ .‬ﻫﻐﻪ ﻫﻢ پرې شﻮ‪ ،‬بﻴا ﻳ‪ ３‬بﻴرغ د دواړو ﻣ＂ﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬پﻪ ﻏﻴ‪ ８‬ک‪３‬‬ ‫وﻧﻴﻮه او ﻫﻐﻪ ﻳ‪ ３‬رپاﻧده وساتﻪ‪ ،‬تر ＇ﻮ پﻪ شﻬادت ورسﻴد‪ .‬ﻟﻪ جﻌﻔر‬

‫＇خﻪ وروستﻪ د اسﻼم بﻴرغ‬

‫عبداهلل بﻦ رواحﻪ واخﻴست ﻫﻐﻪ ﻫﻢ خپﻠﻪ ﻗﻬرﻣاﻧﻲ ترسره ک‪７‬ه‪ ،‬تر＇ﻮ شﻬﻴد شﻮ‪.‬‬ ‫د عبداهلل بﻦ رواحﻪ ﻟﻪ شﻬادت ＇خﻪ وروستﻪ ﻟﻪ بﻨﻲ عجﻼن ＇خﻪ ﻳﻮ س‪７‬ی د ثابت بﻦ ارﻗﻢ پﻪ ﻧاﻣﻪ‬ ‫را ﻣخک‪ ３‬شﻮ‪ .‬بﻴرغ ﻳ‪ ３‬ج‪ ，‬ک‪ ７‬او وﻳ‪ ３‬وﻳﻞ‪" :‬ای ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د ‪＄‬اﻧﻮﻧﻮ ﻟپاره اﻣﻴر ﻏﻮره ک‪７‬ئ‪ ،‬خﻠکﻮ‬ ‫خاﻟد‬

‫د خپﻞ ﻗﻮﻣاﻧدان پﻪ تﻮ‪－‬ﻪ ﻏﻮره ک‪ ".７‬اﻣام بخاري پﻪ خپﻞ سﻨد ﻟﻪ خاﻟد‬

‫‪138‬‬

‫＇خﻪ رواﻳت‬

‫کﻮي‪ ،‬چ‪ ３‬د ﻣﻮتﻪ پﻪ ورځ ﻣ‪ ３‬ﻧﻬﻪ تﻮرې پﻪ ﻻس ک‪ ３‬ﻣات‪ ３‬شﻮې‪.‬‬ ‫حضرت خاﻟد‬

‫چ‪ ３‬کﻮم جﻨ‪／‬ﻲ ابتکارات درﻟﻮدل د ﻫﻐﻪ ﻟﻪ ﻣخ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬د ﻟ‪＋‬کر پﻪ ‪＄‬اﻳﻮﻧﻮ او‬

‫ﻣﻮضﻌ‪／‬اﻧﻮ ک‪ ３‬بدﻟﻮن راوړ‪ .‬پﻪ دې سره کاﻓراﻧﻮ داس‪－ ３‬ﻮﻣان وک‪ ７‬چ‪ ３‬ﻣرستﻨدوﻳﻪ ﻟ‪＋‬کر ﻣسﻠﻤاﻧاتﻮ‬ ‫تﻪ رارسﻴدﻟی دی‪ .‬ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ورو ورو ‪＄‬اﻧﻮﻧﻪ شاتﻪ واﻳستﻞ او کﻔارو ﻫﻢ ﻟﻪ دې وﻳرې چ‪ ３‬دوکﻪ او‬ ‫ﻓرﻳب راﻧﻪ ک‪７‬ي‪ ،‬ﻟﻪ تﻌﻘﻴبﻪ ﻻس واخﻴست او ﻣسﻠﻤاﻧان ساﻟﻢ ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ راستاﻧﻪ شﻮل‪.‬‬ ‫ددې جن‪ ，‬اغيزې‬ ‫ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ کﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ وﻧشﻮ ک‪７‬ای بشپ‪７‬ه کاﻣﻴابﻲ او برﻳا ﻻس تﻪ راوړي‪ ،‬خﻮ دې جﻨ‪ ，‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ‬ ‫پﻪ جﻨ‪／‬ﻲ اعتبار ﻟﻮﻳﻪ اﻏﻴزه وک‪７‬ه‪ .‬ﻫﻐﻪ سرسخت‪ ３‬ﻗبﻴﻠ‪ ３‬چ‪ ３‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ ضد بﻪ ﻳ‪ ３‬پا＇ﻮﻧﻮﻧﻪ‬ ‫کﻮل‪ ،‬ﻟکﻪ بﻨﻮ سﻠﻴﻢ‪ ،‬اشجع‪ ،‬ﻏطﻔان او ذبﻴان‪ ،‬ﻟﻪ دې جﻨ‪＇ ，‬خﻪ وروستﻪ د اسﻼم پﻪ دﻳﻦ ﻣشرﻓ‪３‬‬ ‫شﻮې‪ .‬دا جﻨ‪ ，‬ﻟﻪ روﻣﻴاﻧﻮ سره د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د ﻣخاﻣخ جﻨ‪ ，‬او د روم د ＊اروﻧﻮ او د ﻟرې ‪＄‬ﻤکﻮ‬ ‫د ﻓتح ﻣﻘدﻣﻪ وه‪.‬‬ ‫‪ _٢‬د ذات السالسل سريه‬ ‫ددې ﻟپاره چ‪ ３‬ﻟﻪ روﻣﻴاﻧﻮ سره د شام د عربﻮ د ائتﻼف ﻣخﻪ وﻧﻴﻮل شﻲ‪ ،‬پﻴﻐﻤبر د ﻫجرت پﻪ اتﻢ‬ ‫کال پﻪ جﻤادی اﻻخر ک‪ ３‬عﻤرو بﻦ عاص‬

‫‪ ،‬چ‪ ３‬ﻣﻮرﻧ‪ ９‬ﻧﻴاﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ﻗبﻴﻠﻮ ＇خﻪ وه‪ ،‬وروﻟﻴ‪８‬ه‪،‬‬

‫＇ﻮ ددوی ﻣﻴﻨﻪ او ﻣحبت را جﻠب ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫عﻤرو بﻦ عاص بﻪ د شپ‪ ３‬سﻔر کاوه او د ور‪ ３＄‬بﻪ ﻳ‪ ３‬سﻨ‪／‬ر ﻧﻴﻮه‪ .‬ﻫﻐﻪ خبر تر ﻻسﻪ ک‪ ７‬چ‪ ３‬د‬ ‫ﻗضاعﻪ ﻗبﻴﻠ‪ ３‬خﻠکﻮ ﻟﻮﻳﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ درﻟﻮده‪ ،‬ﻧﻮ ﻣکﻴث جﻬﻨﻲ‬

‫ﻳ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر تﻪ وﻟﻴ‪８‬ه او ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇خﻪ‬

‫ﻳ‪ ３‬ﻣرستﻪ وﻏﻮ＊تﻪ‪ .‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ دوه سﻮه تﻨﻪ ﻣﻬاجرﻳﻦ او اﻧصار چ‪ ３‬ابﻮبکر صدﻳﻖ‪ ،‬ابﻮ عبﻴده بﻦ‬ ‫جراح او عﻤر‬

‫ﻫﻢ د دوی پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬وو‪ ،‬د عﻤرو بﻦ عاص ﻣرست‪ ３‬تﻪ وﻟﻴ‪８‬ل‪ .‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ‬

‫ﻟ‪＋‬کرو د ﻗضاعﻪ ‪＄‬ﻤک‪ ３‬تر خپﻠ‪ ３‬وﻟک‪ ３‬ﻻﻧدې راوست‪ ３‬او کاﻣﻴاب بﻴرتﻪ راو‪－‬ر‪＄‬ﻴدل‪.‬‬ ‫دا سرﻳﻪ ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ د ذات اﻟسﻼسﻞ پﻪ ﻧاﻣﻪ وﻧﻮﻣﻮل شﻮه‪ ،‬چ‪ ３‬ﻣسﻠﻤاﻧان د جذام پﻪ ‪＄‬ﻤکﻪ ک‪ ３‬د‬ ‫سﻠسﻞ پﻪ ﻧاﻣﻪ ﻳﻮې چﻴﻨ‪ ３‬تﻪ ﻧژدې ﻣﻴشت شﻮل‪.‬‬

‫‪139‬‬

‫د لوست ‪－‬ټ‪３‬‬ ‫د ﻳﻮه ﻣسﻠﻤان ژوﻧد ډﻳر ﻟﻮی ارز＊ت ﻟري‪＄ ،‬کﻪ ﻧبﻲ کرﻳﻢ‬

‫د اسﻼم د سﻔﻴر د وﻳﻨ‪ ３‬ﻏﻮ＊تﻠﻮ‬

‫ﻟپاره ﻳﻮ ﻟ‪＋‬کر وﻟﻴ‪８‬ه‪.‬‬ ‫د اسﻼم دﻳﻦ د پﻴﻐﻤبر د صحابﻪ وو پﻪ سر＊ﻨدﻧﻮ ﻣﻮږ تﻪ را رسﻴدﻟی دی‪ ،‬ﻧﻮ د صحابﻪ وو ﻟﻮړ‬ ‫ﻣﻘام تﻪ احترام د ﻫر ﻣسﻠﻤان شرعﻲ وجﻴبﻪ ده‪.‬‬ ‫د د＊ﻤﻦ د ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ وړﻟﻮ او د خپﻞ ‪＄‬ان د ژﻏﻮرﻟﻮ ﻟپاره باﻳد ﻟﻪ ﻫر ډول جﻨگﻲ ﻻرو چارو ＇خﻪ‬ ‫کار واخﻴستﻞ شﻲ‪.‬‬ ‫پر د＊ﻤﻦ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د بر ﻻس‪ ９‬اصﻠﻲ ﻻﻣﻞ د ﻟ‪＋‬کر او اسﻠح‪ ３‬زﻳاتﻮاﻟی ﻧﻪ دی بﻴﻠک‪ ３‬اﻳﻤاﻧﻲ‬ ‫پﻴاوړتﻴا او اخﻼص دی‪.‬‬ ‫پﻪ جﻨگ ک‪ ３‬د احتﻴاط او وﻳرې ﻣراعاتﻮل د ﻗﻴادت ﻟﻪ ﻣسؤﻟﻴتﻮﻧﻮ ＇خﻪ دي‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪١‬ـ د ﻣﻮتﻪ د سرﻳ‪ ３‬د ﻟﻴ‪８‬ﻟﻮ ﻻﻣﻞ ＇ﻪ و؟‬ ‫‪٢‬ـ د پﻴﻐﻤبر ﻧصﻴحتﻮﻧﻪ د ﻟ‪＋‬کرو ﻣشراﻧﻮ تﻪ ＇ﻪ وو؟‬ ‫‪ - ٣‬د ذات اﻟسﻼسﻞ پﻪ سرﻳﻪ ک‪ ３‬د چا پﻪ ﻗﻮﻣاﻧده کﻮﻣ‪ ３‬سﻴﻤ‪ ３‬ﻓتح شﻮې؟ ﻫﻤدارﻧ‪／‬ﻪ وﻟﻴکئ‬ ‫چ‪ ３‬دې سرﻳ‪ ３‬تﻪ وﻟ‪ ３‬ذات اﻟسﻼسﻞ واﻳﻲ؟‬

‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫‪－‬راﻧﻮ زده کﻮوﻧکﻮ‪ ،‬د ﻣﻮتﻪ سرﻳﻪ پﻪ تﻔصﻴﻞ سره پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک‪ ３‬وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪140‬‬

‫اوه ديرشم لوست‬

‫د مک‪ ３‬فتحه (‪)۱‬‬ ‫د مک‪ ３‬په لوري د حرکت لپاره اسباب او چمتو والی‬ ‫د ﻣک‪ ３‬ﻓتحﻪ تر ！ﻮﻟﻮ ﻟﻮﻳﻪ ﻓتحﻪ ده چ‪ ３‬د ﻫﻐ‪ ３‬پﻪ وسﻴﻠﻪ اهلل‬

‫‪ ،‬پﻴﻐﻤبر او ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ تﻪ عزت‬

‫ورپﻪ برخﻪ ک‪ ７‬او ﻟﻪ ﻫﻐﻪ وروستﻪ ډﻟﻪ ډﻟﻪ خﻠک د اسﻼم پﻪ دﻳﻦ ﻣشرف شﻮل‪.‬‬

‫ددې غزا المل‬ ‫د حدﻳبﻴ‪ ３‬د سﻮﻟ‪ ３‬پﻪ ت‪７‬ون ک‪ ３‬ﻳﻮ بﻨد ذکر شﻮی و چ‪ ３‬ﻫر ＇ﻮک ﻏﻮاړي کﻮﻻی شﻲ د ﻣحﻤد‬ ‫پﻪ پﻴﻤان او ژﻣﻨﻪ ک‪ ３‬داخﻞ شﻲ او ﻫر ＇ﻮک چ‪ ３‬ﻏﻮاړي د ﻗرﻳشﻮ پﻪ پﻴﻤان او ژﻣﻨﻪ ک‪ ３‬داخﻠﻴدای‬ ‫شﻲ‪ .‬ﻫره ﻗبﻴﻠﻪ چ‪ ３‬ﻳﻮ ﻟﻪ دې دواړو ﻟﻮرﻳﻮ سره تﻌﻬد وک‪７‬ي د ﻫﻤاﻏﻪ ﻟﻮري برخﻪ ‪２－‬ﻞ کﻴ‪８‬ي او پر‬ ‫ﻫﻐﻪ تجاوز پﻪ حﻘﻴﻘت ک‪ ３‬پﻪ ﻫﻐﻪ ﻗبﻴﻠﻪ تجاوز دی چ‪ ３‬پﻴﻤان ﻳ‪ ３‬ورسره ک‪７‬ی دی‪.‬‬ ‫ﻟﻪ دې بﻨد ＇خﻪ پﻪ ‪＂－‬ﻪ اخﻴستﻠﻮ د حدﻳبﻴ‪ ３‬د سﻮﻟ‪ ３‬پﻪ ت‪７‬ون ک‪ ３‬د خزاعﻪ ﻗبﻴﻠﻪ ﻟﻪ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ سره‬ ‫او د بﻨﻮ بکر ﻗبﻴﻠﻪ ﻟﻪ ﻗرﻳشﻮ سره ﻳﻮ ‪＄‬ای شﻮه‪.‬‬ ‫د مک‪ ３‬د فتح‪ ３‬لپاره تيارى نيول‬ ‫د ﻫجرت پﻪ اتﻢ کال بﻨﻮبکر پﻪ بﻨﻮ خزاعﻪ د شپ‪ ３‬برﻳد وک‪ ７‬او ﻳﻮ شﻤﻴر خﻠک ﻳ‪ ３‬ژوبﻞ ک‪７‬ل‪ .‬پﻪ دې‬ ‫پ‪＋５‬ﻪ ک‪＄ ３‬ﻴﻨﻮ ﻗرﻳشﻮ ﻫﻢ بﻨﻲ بکر تﻪ اسﻠحﻪ ورک‪７‬ې وه‪ ،‬دې پ‪ ３＋５‬ﻗرﻳش اﻧدﻳ‪＋‬ﻤﻦ ک‪７‬ل‪.‬‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬د ﻗرﻳشﻮ ﻟﻪ ﻟﻮري د حدﻳبﻴ‪ ３‬ت‪７‬ون ﻣات شﻮ پﻴﻐﻤبر صحابﻪ وو تﻪ اﻣر وک‪＇ ７‬ﻮ تﻴار شﻲ‬

‫‪141‬‬

‫او ورتﻪ و ﻳ‪ ３‬وﻳﻞ چ‪ ３‬پخپﻠﻪ ﻫﻢ ﻣک‪ ３‬تﻪ تشرﻳﻒ وړي‪ .‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ ﻏﻮ＊تﻞ پﻪ ﻧا ＇اپﻲ تﻮگﻪ ﻣک‪３‬‬ ‫تﻪ داخﻞ شﻲ‪ .‬ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ ﻳ‪ ３‬ﻧﻪ ﻏﻮ＊تﻞ خﻠک د سﻔر ﻟﻪ ﻧﻴ＂‪＇ ３‬خﻪ خبر شﻲ‪.‬‬ ‫حاطب بﻦ ابی بﻠتﻌﻪ د ﻫﻐﻮ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟﻪ جﻤﻠ‪＇ ３‬خﻪ و چ‪ ３‬د بدر پﻪ ﻏزا ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ برخﻪ اخﻴست‪３‬‬ ‫وه‪ ،‬ﻏﻮ＊تﻞ ﻳ‪ ３‬پﻪ پ＂ﻪ ﻗرﻳش د رسﻮل اهلل ﻟﻪ ارادې ＇خﻪ خبر ک‪７‬ي‪ ،‬خﻮ رسﻮل اهلل دده ﻟﻪ دې‬ ‫ارادې ﻧﻪ خبر شﻮ‪ ،‬د ﻫﻐﻪ ﻣخﻪ ﻳ‪ ３‬وﻧﻴﻮه‪ .‬پﻪ دې تﻮ‪－‬ﻪ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د چﻤتﻮواﻟﻲ خبر ﻗرﻳشﻮ تﻪ وﻧﻪ‬ ‫رسﻴد‪.‬‬ ‫(‪)٢‬ه（ونه‬ ‫‪－‬ران زده کﻮوﻧکﻲ دې د ﻣﻬﻤﻮ اسرارو د پ＀ ساتﻠﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻳﻮ ﻟﻪ بﻞ سره بحث او خبرې وک‪７‬ي‪.‬‬

‫د مک‪ ３‬په لوري د اسالمي ل‪＋‬کر حرکت‬ ‫رسﻮل اهلل د ﻫجرت پﻪ اتﻢ کال د رﻣضان د ﻣﻴاشت‪ ３‬پﻪ ﻟسﻤﻪ ﻧﻴ＂ﻪ ﻟﻪ ﻟسﻮ زرو صحابﻪ وو سره ﻟﻪ‬ ‫ﻣدﻳﻨ‪＇ ３‬خﻪ د ﻣک‪ ３‬پﻪ ﻟﻮر روان شﻮ‪.‬‬ ‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ د ﻣک‪ ３‬د ﻻرې پﻪ اوږدو ک‪ ３‬ﻟﻪ خپﻞ تره حضرت عباس او کﻮرﻧ‪ ９‬سره ﻳ‪ ３‬چ‪３‬‬ ‫ﻣسﻠﻤان شﻮي وو‪ ،‬ﻣخاﻣخ شﻮ‪.‬‬ ‫د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟ‪＋‬کر پﻪ ﻣر اﻟظﻬران ک‪( ３‬د ﻳﻮ ‪＄‬ای ﻧﻮم دی) دﻣﻪ شﻮ او رسﻮل اهلل اﻣر وک‪＇ ７‬ﻮ اور‬ ‫بﻞ ک‪７‬ي‪ .‬پﻪ دې شپﻪ حضرت عباس‬

‫د رسﻮل اهلل پﻪ سپﻴﻦ آس سپﻮر ﻟﻪ ﻟ‪＋‬کر ＇خﻪ ووت‬

‫تر＇ﻮ ﻗرﻳشﻮ تﻪ احﻮا ل وروړي‪ ،‬ﻣخک‪ ３‬ﻟﻪ دې چ‪ ３‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ ﻣک‪ ３‬تﻪ داخﻞ شﻲ‪ ،‬د ده ﻟﻪ ﻣخ‪３‬‬

‫‪142‬‬

‫راوو‪＄‬ﻲ او ﻟﻪ ده ＇خﻪ اﻣان وﻏﻮاړي‪ .‬حضرت عباس‬

‫پﻪ ﻻره ک‪ ３‬ﻟﻪ ابﻮسﻔﻴان سره ﻣخاﻣخ شﻮ‬

‫او ﻫﻐﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ‪＄‬اﻧﻪ سره رسﻮل اهلل تﻪ راوست‪ .‬ابﻮ سﻔﻴان د حﻖ شﻬادت اداء ک‪ ،７‬د تﻮحﻴد کﻠﻤﻪ‬ ‫ﻳ‪ ３‬ووﻳﻠﻪ‪ ،‬ﻣسﻠﻤان شﻮ‪.‬‬ ‫حضرت عباس‬

‫پﻴﻐﻤبر تﻪ ووﻳﻞ‪ :‬ابﻮسﻔﻴان ﻳﻮ داس‪ ３‬س‪７‬ی دی چ‪ ３‬وﻳاړ او شرف ﻏﻮاړي‪ ،‬ﻧﻮ‬

‫ﻫﻐﻪ تﻪ پﻪ ﻳﻮه اعتبار ﻗاﻳﻞ شئ‪ .‬رسﻮل اهلل وﻓرﻣاﻳﻞ‪＇ :‬ﻮک چ‪ ３‬دده کﻮر تﻪ داخﻞ شﻲ پﻪ اﻣﻦ او‬ ‫اﻣان ک‪ ３‬دی او ﻫﻐﻪ ＇ﻮک چ‪ ３‬خپﻠﻪ دروازه پﻪ ‪＄‬ان پس‪ ３‬وت‪７‬ي پﻪ اﻣﻦ دی او ＇ﻮک چ‪ ３‬ﻣسجد‬ ‫اﻟحرام تﻪ داخﻞ شﻲ پﻪ اﻣﻦ دی‪.‬‬

‫د لوست ‪－‬ټ‪３‬‬ ‫د ﻣک‪ ３‬ﻓتحﻪ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟپاره ﻳﻮه برخﻠﻴک جﻮړووﻧک‪ ３‬واﻗﻌﻪ وه‪.‬‬ ‫د اسرارو پ＀ ساتﻞ د برﻳاﻟﻴتﻮب راز دی‪.‬‬ ‫کﻪ ＇ﻮک د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟﻪ ډﻟ‪＇ ３‬خﻪ د＊ﻤﻦ تﻪ د اسﻼم د ﻟ‪＋‬کر ﻣﻌﻠﻮﻣات ورکﻮي‪ ،‬ﻟﻪ اهلل تﻌاﻟی‬ ‫او رسﻮل سره ﻳ‪ ３‬خﻴاﻧت ک‪７‬ی دی‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر ﻫﻐﻪ وخت د ﻣک‪ ３‬د ﻓتح کﻮﻟﻮ ﻧﻴت وک‪ ،７‬چ‪ ３‬پﻪ خپﻠﻪ د ﻣک‪ ３‬خﻠکﻮ عﻬد او ت‪７‬ون‬ ‫ﻣات ک‪.７‬‬

‫‪143‬‬

‫ارزونه‬ ‫‪ _١‬د حدﻳبﻴ‪ ３‬د سﻮﻟ‪ ３‬د ت‪７‬ون د ﻣات‪ ３‬ﻻﻣﻞ ＇ﻪ ؤ‪.‬‬ ‫‪ _٢‬د ﻣک‪ ３‬ﻓتح‪ ３‬د اسﻼم ﻟپاره ＇ﻪ ارز＊ت او ﻻس تﻪ راوړﻧ‪ ３‬درﻟﻮدې؟‬

‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫زده کﻮوﻧکﻲ دې د ﻣک‪ ３‬د ﻓتح‪ ３‬او د ﻫﻐﻪ د ﻧتﻴجﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻳﻮه ﻟس کر＊ﻴزه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکﻲ‪.‬‬

‫‪144‬‬

‫اته دير شم لوست‬

‫د مک‪ ３‬فتحه (‪)٢‬‬ ‫مک‪ ３‬ته د پيغمبر فاتحانه داخليدل‬ ‫د ﻫجرت پﻪ اتﻢ کال د رﻣضان د ﻣﻴاشت‪ ３‬پﻪ اوو ﻟسﻤﻪ ﻧ‪＂５‬ﻪ د سﻪ شﻨب‪ ３‬پﻪ سﻬار ﻧبﻲ کرﻳﻢ ﻟﻪ ﻣر‬ ‫اﻟظﻬران ＇خﻪ د ﻣک‪ ３‬پﻪ ﻟﻮري حرکت وک‪ ７‬او حضرت عباس‬

‫تﻪ ﻳ‪ ３‬اﻣر وک‪ ،７‬چ‪ ３‬ابﻮسﻔﻴان‬

‫پﻪ ﻳﻮه ‪＄‬ای ک‪ ３‬ک‪＋‬ﻴﻨﻮي ＇ﻮ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟ‪＋‬کر دده پﻪ وړاﻧدې تﻴر شﻲ او دی پﻪ خپﻠﻮ ستر‪－‬ﻮ د‬ ‫ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻗﻮت ووﻳﻨﻲ‪.‬‬ ‫ﻫره ډﻟﻪ بﻪ چ‪ ３‬د ابﻮسﻔﻴان پﻪ ﻣخ ک‪ ３‬تﻴرﻳده‪ ،‬ده بﻪ پﻮ＊تﻨﻪ کﻮﻟﻪ دا ＇ﻮک دي؟ تر＇ﻮ رسﻮل اهلل د‬ ‫ﻣﻬاجرﻳﻨﻮ او اﻧصارو پﻪ ډﻟﻪ ک‪ ،３‬چ‪ ３‬ﻟﻪ سره تر پ‪＋‬ﻮ پﻪ اوسپﻨﻴزو زﻏرو پﻮ＊ﻠﻲ وو‪ ،‬تﻴر شﻮ‪ .‬ابﻮسﻔﻴان‬ ‫پﻮ＊تﻨﻪ وک‪７‬ه دا ډﻟﻪ ＇ﻮک ده؟ عباس‬

‫ووﻳﻞ‪ :‬دا رسﻮل اهلل د ﻣﻬاجرﻳﻨﻮ او اﻧصارو پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪３‬‬

‫دی‪ .‬ابﻮسﻔﻴان ووﻳﻞ ﻫﻴ（ﻮک ددې خﻠکﻮ پﻪ وړاﻧدې د ﻣﻘاوﻣت تﻮان ﻧﻪ ﻟري‪.‬‬ ‫حضرت عباس‬

‫ابﻮسﻔﻴان تﻪ ووﻳﻞ‪ :‬خپﻞ ﻗﻮم تﻪ ﻣﻨ‪６‬ه ک‪７‬ه‪ .‬ابﻮسﻔﻴان پﻪ بﻴ‪７‬ه ﻣک‪ ３‬تﻪ وﻻړ‪ ،‬چﻴﻐﻪ‬

‫ﻳ‪ ３‬ک‪７‬ه ای ﻗرﻳشﻮ! دا ﻣحﻤد دی‪ ،‬ﻟﻪ خپﻞ ﻟ‪＋‬کر سره تاس‪ ３‬تﻪ راﻏﻠی‪ .‬ﻫﻴ（ﻮک ﻳ‪ ３‬د ﻣﻘابﻠ‪ ３‬وس‬ ‫ﻧﻪ ﻟري ＇ﻮک چ‪ ３‬د ابﻮسﻔﻴان کﻮر تﻪ ﻧﻨﻮزي پﻪ اﻣﻦ ک‪ ３‬دی‪.‬‬ ‫‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬خﻠک خپﻠﻮ کﻮروﻧﻮ تﻪ ﻧﻨﻮتﻞ‪＇ ،‬ﻮک ﻣسجد اﻟحرام تﻪ وﻻړل او ﻳﻮ ﻟ‪ ８‬شﻤﻴر د عکرﻣﻪ بﻦ‬ ‫ابی جﻬﻞ صﻔﻮان بﻦ اﻣﻴﻪ او سﻬﻴﻞ بﻦ عﻤرو سره پﻪ خﻨدﻣﻪ (د ﻳﻮ ‪＄‬ای ﻧﻮم دی) ک‪ ３‬را！ﻮل شﻮل‬ ‫چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ سره وجﻨ‪／‬ﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟ‪＋‬کر پﻪ ذي طﻮی ک‪ ３‬پﻪ درﻳﻮ ډﻟﻮ ووﻳشﻞ شﻮ او ﻟﻪ درﻳﻮ ﻻرو ﻣک‪ ３‬تﻪ داخﻞ شﻮ‪ .‬خاﻟد‬ ‫بﻦ وﻟﻴد‬

‫کﻴ‪ ０‬ﻟﻮري تﻪ و‪ ،‬پﻴﻐﻤبر ورتﻪ اﻣر وک‪ ７‬چ‪ ３‬د ﻣک‪ ３‬ﻟﻪ ＊کتﻪ ﻟﻮري ＇خﻪ داخﻞ شﻲ‪.‬‬

‫زبﻴر بﻦ عﻮام‬ ‫ابﻮ عبﻴده‬

‫د ﻟ‪＋‬کر ＊ﻲ خﻮاتﻪ و‪ .‬ﻫﻐﻪ تﻪ ﻳ‪ ３‬اﻣر وک‪ ７‬چ‪ ３‬د ﻣک‪ ３‬ﻟﻪ برې خﻮا داخﻞ شﻲ او‬ ‫ﻟﻪ پﻠﻮ او ب‪５‬ﻮسﻠﻮ خﻠکﻮ سره و‪ ،‬پﻴﻐﻤبر ور＇خﻪ وﻏﻮ＊تﻞ چ‪ ３‬د وادي ﻟﻪ ﻣﻨ‪＇ ＃‬خﻪ‬

‫راشﻲ پﻪ دې ډول پﻪ ﻣکﻪ ک‪ ３‬درې واړه ﻟ‪＋‬کرې ﻟﻪ رسﻮل اهلل سره ﻳﻮ‪＄‬ای شﻮې‪.‬‬

‫‪145‬‬

‫مک‪ ３‬ته د مسلمانانو داخليدل‬ ‫د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟ‪＋‬کر ﻟﻪ ﻫﻐﻮ درﻳﻮ ﻻرو ＇خﻪ‪ ،‬چ‪ ３‬ﻣخک‪！ ３‬اکﻞ شﻮې وې‪ ،‬حرکت وک‪ ７‬او ﻣک‪ ３‬تﻪ‬ ‫ﻧﻨﻮتﻞ‪ .‬ﻳﻮازې ﻫﻐﻪ کسان چ‪ ３‬پﻪ خﻨدﻣﻪ ک‪ ３‬را！ﻮل شﻮي وو‪ .‬دوﻟس تﻨﻪ ﻳ‪ ３‬د حضرت خاﻟد‬

‫د‬

‫ﻣﻠ‪／‬رو ﻟﻪ خﻮا ووژل شﻮل او ﻧﻮر وت‪＋‬تﻴدل‪.‬‬ ‫خاﻟد‬

‫پﻪ صﻔا ک‪(３‬د ﻳﻮ ‪＄‬ای ﻧﻮم دی) د پﻴﻐﻤبر حضﻮر تﻪ ورسﻴد‪ .‬زبﻴر‬

‫ﻫﻢ پﻪ حجﻮن ک‪３‬‬

‫خﻴﻤﻪ ووﻫﻠﻪ او ﻫﻤﻠتﻪ و تر＇ﻮ رسﻮل اهلل ورسره ﻳﻮ‪＄‬ای شﻮ‪.‬‬ ‫پيغمبر مسجد الحرام له بتانو پاکوي‬ ‫پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ ﻣﻬاجرﻳﻨﻮ او اﻧصارو سره ﻣسجد اﻟحرام تﻪ داخﻞ شﻮ‪ .‬پﻪ داس‪ ３‬حال ک‪ ３‬چ‪ ３‬ﻫﻠتﻪ‬ ‫(‪ )٣٦٠‬بتان اﻳ‪＋‬ﻮدل شﻮي وو‪ ،‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ پﻪ خپﻞ ﻻس ک‪ ３‬ﻟﻴﻨدۍ واخﻴستﻪ‪ ،‬بتان ﻳ‪ ３‬پرې وﻫﻞ‬ ‫اسراء‪.٨١/‬‬

‫او ﻓرﻣاﻳﻞ ﻳ‪:３‬‬

‫ژباړه‪ :‬او دوی تﻪ وواﻳﻪ حﻖ راﻏی او باطﻞ ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ وﻻړ او ﻧابﻮد شﻮی دی‪ .‬بﻴشکﻪ باطﻞ ﻫﻤﻴشﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ تﻠﻮﻧکی دی‪.‬‬ ‫بتان ﻳﻮ پر بﻞ وﻟﻮﻳدل‪ .‬بﻴا پﻴﻐﻤبر خپﻞ طﻮاف پﻮره ک‪ .７‬عثﻤان بﻦ طﻠحﻪ د کﻌب‪ ３‬ﻣتﻮﻟﻲ ﻳ‪３‬‬ ‫راوﻏﻮ＊ت‪ .‬کﻠﻲ ﻳ‪ ３‬ور＇خﻪ واخستﻪ او کﻌب‪ ３‬تﻪ داخﻞ شﻮل‪ .‬بﻴا ﻳ‪ ３‬پﻪ کﻌبﻪ ک‪ ３‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬اداء ک‪ ７‬او‬ ‫د ﻗرﻳشﻮ پﻪ وړاﻧدې ﻳ‪ ３‬خطبﻪ پﻴﻞ ک‪７‬ه‪ ،‬وﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬خبر اوسئ‪ ،‬ﻫر ډول وﻳاړﻧ‪ ،３‬وﻳﻨ‪ ３‬او ﻣاﻟﻮﻧﻪ‬ ‫زﻣا تر پ‪＋‬ﻮ ﻻﻧدې دي‪ .‬ای د ﻗرﻳشﻮ ډﻟ‪ ،３‬اهلل د جاﻫﻠﻴت وﻳاړﻧ‪ ،３‬کبر او ‪＄‬ان ستاﻳﻨﻪ ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ ﻳﻮړه‪.‬‬ ‫خﻠک ﻟﻪ آدم ＇خﻪ پﻴدا شﻮي او آدم ﻟﻪ خاورې ＇خﻪ‪ ،‬بﻴا ﻳ‪ ３‬دا آﻳت تﻼوت ک‪:７‬‬ ‫حجرات‪.١٣/‬‬ ‫ژباړه‪ :‬اى خﻠﻜﻮ ! ﻣﻮږ تاس‪ ３‬ﻟﻪ ﻳﻮه ﻧارﻳﻨﻪ او ﻳﻮې ＊‪ ３％‬ﻧﻪ پﻴدا ﻛ‪７‬ئ او بﻴاﻣﻮ تاس‪ ３‬ﻗﻮﻣﻮﻧﻪ او ﻗبﻴﻠ‪３‬‬ ‫وگر‪＄‬ﻮﻟئ تر＇ﻮ چ‪ ３‬تاس‪ ３‬ﻳﻮتر بﻠﻪ سره وپﻴژﻧئ پﻪ حﻘﻴﻘت ﻛ‪ ３‬د اهلل پﻪ ﻧزد ﻟﻪ تاس‪ ３‬ﻧﻪ تر ！ﻮﻟﻮ زﻳات‬ ‫عزتﻤﻨد ﻫﻐﻪ ＇ﻮك دى چ‪ ３‬پﻪ تاس‪ ３‬ﻛ‪ ３‬تر！ﻮﻟﻮ زﻳات پرﻫﻴزگار وي ‪ .‬پﻪ باوري ډول اهلل پﻪ ﻫر ＇ﻪ‬

‫‪146‬‬

‫پﻮﻫﻴدوﻧﻜﻰ او باخبره دى‪.‬‬ ‫بﻴا حضرت بﻼل‬

‫د کﻌب‪ ３‬پر بام اذان وک‪ ７‬رسﻮل اهلل د ﻣک‪ ３‬د ﻓتح‪ ３‬شکراﻧﻪ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬اداء ک‪ ７‬او‬

‫د ﻫﻐﻮ ＇ﻮ ﻣشرکاﻧﻮ وﻳﻨ‪ ３‬چ‪ ３‬پﻪ خﻨدﻣﻪ ک‪ ３‬را！ﻮل شﻮي وو‪ ،‬ﻫدر او عبث‪ ３‬اعﻼن ک‪７‬ې او د ﻓتح‪３‬‬ ‫پﻪ دوﻳﻤﻪ ورځ ﻳ‪ ３‬بﻠﻪ خطبﻪ ﻫﻢ ووﻳﻠﻪ‪.‬‬ ‫(‪)٢‬ه（ونه‬ ‫زده کﻮوﻧکﻲ دې د بشري عداﻟت او ﻣساوات پﻪ ﻫکﻠﻪ چ‪ ３‬ﻧبی کرﻳﻢ‬

‫د ﻣک‪ ３‬پﻪ ﻓتح ک‪３‬‬

‫＇ر‪－‬ﻨد ک‪ ７‬بحث او خبرې وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر د ﻣک‪ ３‬ﻟﻪ خﻠکﻮ ＇خﻪ د بﻴﻌت ﻟﻪ اخستﻠﻮ ＇خﻪ وروستﻪ ﻧﻬﻪ (‪ )٩‬ور‪ ３＄‬پﻪ ﻣکﻪ ک‪３‬‬ ‫استﻮ‪－‬ﻨﻪ وک‪７‬ه او د اسﻼم احکام ﻳ‪ ３‬خﻠکﻮ تﻪ ورو＊ﻮدل‪.‬‬ ‫د عربﻮ ﻧﻮرې ﻗبﻴﻠ‪ ３‬دې برخﻠﻴک جﻮړووﻧک‪ ３‬ﻏزا تﻪ ستر‪ ３－‬پﻪ ﻻره وې‪ ،‬چ‪ ３‬ووﻳﻨﻲ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ‬ ‫او ﻣشرکاﻧﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬ددې جﻨ‪ ，‬او ﻣبارزې پاﻳﻠﻪ ＇ﻪ کﻴ‪８‬ي‪ .‬ﻫﻐﻮی ﻟﻪ ﻓتح‪ ３‬وروستﻪ وﻟﻴدل چ‪ ３‬پﻪ‬ ‫دې ﻓتحﻪ ک‪ ３‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ سﻴاسﻲ او دﻳﻨﻲ درﻳ‪ ＃‬پﻪ ！ﻮﻟﻪ جزﻳرة اﻟﻌرب ک‪ ３‬ﻟﻮړ شﻮی او ！ﻮﻟﻮ عربﻮ‬ ‫تﻪ ﻟﻪ دې پرتﻪ بﻠﻪ ﻻر ﻧﻪ ده پات‪ ３‬چ‪ ３‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ تﻪ راشﻲ‪ ،‬اسﻼم ﻗبﻮل ک‪７‬ي او پﻪ خپﻠﻪ د اسﻼم‬ ‫داعﻴان شﻲ‪.‬‬ ‫د لوست ‪－‬ټ‪３‬‬ ‫د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬د ﻫر ډول تبﻌﻴض ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ وړل‪.‬‬ ‫د ﻣشرکاﻧﻮ پر روحﻴﻪ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د پﻮ‪＄‬ﻲ ﻗﻮت اﻏﻴزې‪.‬‬ ‫ﻟﻪ ﻓتح‪ ３‬وروستﻪ پﻪ جزﻳرة اﻟﻌرب ک‪ ３‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د سﻴاسﻲ او دﻳﻨﻲ درﻳ‪ ＃‬سرﻟﻮړي‪.‬‬ ‫د شرکﻲ ﻣظاﻫرو ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ وړل‪.‬‬ ‫ﻟﻪ برﻳاﻟﻴتﻮب ＇خﻪ وروستﻪ د عﻤﻮﻣﻲ ب‪＋‬ﻨ‪ ３‬اعﻼﻧﻮل‪.‬‬

‫‪147‬‬

‫ارزونه‬ ‫‪ _١‬د ﻣک‪ ３‬ﻓتحﻪ پﻪ کﻮم کال وشﻮه او پﻴﻐﻤبر وﻟ‪ ３‬اﻣر وک‪ ７‬چ‪ ３‬ابﻮسﻔﻴان د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د ﻟ‪＋‬کر‬ ‫حرکت ﻧﻨداره ک‪７‬ي؟‬ ‫‪ _٢‬کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ د ﻣسجد اﻟحرام بتان ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ وړل ＇ﻪ ﻳ‪ ３‬وﻳﻞ؟‬ ‫‪ _٣‬د اسﻼم ﻟ‪＋‬کر د کﻮﻣﻮ کساﻧﻮ پﻪ ﻗﻮﻣاﻧده او ﻟﻪ کﻮﻣﻮ ﻻرو ﻣک‪ ３‬تﻪ داخﻞ شﻮ؟‬

‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫زده کﻮوﻧکﻲ دې د ﻣک‪ ３‬د ﻓتح ﻣﻬﻤ‪ ３‬پﻴ‪ ３＋‬د تارﻳخﻲ ترتﻴب پﻪ ﻣراعاتﻮﻟﻮ وﻟﻴکﻲ‪.‬‬

‫‪148‬‬

‫نه ديرشم لوست‬

‫د حنين او طائف غزا‪－‬ان‪３‬‬ ‫‪ -۱‬دحنين غزا‬ ‫کﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ د ﻣک‪ ３‬ﻓتح‪ ３‬عربان حﻴران او اﻧدﻳ‪＋‬ﻤﻦ ک‪７‬ل‪＄ .‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻣﻐروره او پﻴاوړې عربﻲ ﻗبﻴﻠ‪،３‬‬ ‫ﻟکﻪ د ثﻘﻴﻒ‪ ،‬ﻫﻮازن او ＇ﻪ ﻧﻮرې وړې ﻗبﻴﻠ‪ ３‬د ﻗﻴس بﻦ عﻴﻼن ﻟﻪ پر‪－‬ﻨ‪＇ ３‬خﻪ سره ﻳﻮ‪＄‬ای شﻮې‬ ‫او ﻫﻮډ ﻳ‪ ３‬وک‪ ７‬چ‪ ３‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ سره د جﻨ‪ ，‬ﻣﻴدان تﻪ راوو‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫ﻣشرکان د ﻣاﻟک بﻦ عﻮف پﻪ ﻗﻮﻣاﻧده ﻟﻪ خپﻠﻮ کﻮرﻧﻴﻮ سره د اوطاس پﻪ سﻴﻤﻪ ک‪ ３‬سره را！ﻮل شﻮل‬ ‫او د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ سره ﻳی د جﻨ‪ ，‬ﻟپاره چﻤتﻮاﻟی و＊ﻮد‪.‬‬ ‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ د ﻫجرت پﻪ اتﻢ کال د شﻮال د ﻣﻴاشت‪ ３‬پﻪ اووﻣﻪ (‪ )٧‬ﻧ‪＂５‬ﻪ د شﻨب‪ ３‬پﻪ ورځ ﻟﻪ دوﻟس‬ ‫زرو کساﻧﻮ سره (ﻟس زره تﻨﻪ ﻟﻪ ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې راﻏﻠﻲ وو دوه زره د ﻣک‪ ３‬تازه ﻣسﻠﻤاﻧان وو) ﻳﻮ‪＄‬ای‬ ‫د حﻨﻴﻦ پﻪ ﻟﻮر وخﻮ‪＄‬ﻴد‪ .‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د اطﻼعاتﻮ کسان پﻴﻐﻤبر تﻪ راﻏﻠﻞ‪ ،‬وﻳ‪ ３‬وﻳﻞ‪" :‬ﻓﻼﻧﻲ‬ ‫او ﻓﻼﻧﻲ ﻏروﻧﻮ تﻪ وختﻮ او وﻣﻮﻟﻴدل ！ﻮل ﻫﻮازن ﻟﻪ ＊‪％‬ﻮ‪ ،‬او＊اﻧﻮ او پسﻮﻧﻮ سره راﻏﻠﻲ دي‪ ".‬ﻧبﻲ‬ ‫کرﻳﻢ تبسﻢ وک‪ ７‬او وﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪" :‬دوی ان شاء اهلل سبا د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ ﻏﻨﻴﻤت ک‪ ３‬را‪＄‬ﻲ‪".‬‬ ‫پر مسلمانانو د د＊من نا＇اپي حمله‬ ‫پﻴﻐﻤبر او ﻟ‪＋‬کر ﻳ‪ ３‬د شﻮال پﻪ ﻟسﻤﻪ ﻧ‪＂５‬ﻪ د چﻬارشﻨب‪ ３‬پﻪ شپﻪ حﻨﻴﻦ تﻪ ورسﻴدل‪ ،‬خﻮ ﻣاﻟک‬ ‫بﻦ عﻮف د ﻣشرکﻴﻨﻮ ﻗﻮﻣاﻧدان ﻟﻪ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ＇خﻪ ﻣخک‪ ３‬ﻫﻠتﻪ رسﻴدﻟی و او خپﻞ ﻟ‪＋‬کر ﻳ‪３‬‬ ‫وادی(خﻮړ) تﻪ داخﻞ ک‪７‬ی و‪ ،‬وادي تﻪ پﻪ ！ﻮﻟﻮ راﻧﻨﻮتﻮ ﻻرو ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬کﻤﻴﻨﻮﻧﻪ ﻧﻴﻮﻟﻲ وو‪ .‬سﻬار چ‪３‬‬ ‫کﻠﻪ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟ‪＋‬کر پﻪ ＇ﻮ ډﻟﻮ تﻘسﻴﻢ شﻮ او ﻟﻪ بﻴرﻏﻮﻧﻮ او ﻣﻨظﻤﻮ ډﻟﻮ سره وادي تﻪ داخﻞ شﻮل‪،‬‬ ‫پﻪ دې وخت ک‪ ３‬د ﻣاﻟک بﻦ عﻮف کساﻧﻮ پرې سختﻪ حﻤﻠﻪ وک‪７‬ه او شات‪ ，‬تﻪ ﻳ‪ ３‬اړ ک‪７‬ل‪ .‬داس‪３‬‬ ‫سختﻪ ﻣات‪ ３‬ﻳ‪ ３‬وخﻮړه چ‪ ３‬ﻳﻮ او بﻞ تﻪ ﻳ‪ ３‬ﻫﻴ＆ پام ﻧﻪ درﻟﻮد‪.‬‬ ‫رسﻮل اهلل پﻪ دې حاﻟت ک‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬ای خﻠکﻮ زﻣا پﻪ ﻟﻮري راﻣﻨ‪６‬ه ک‪７‬ئ‪ .‬زه د اهلل رسﻮل ﻳﻢ‪ .‬زه‬ ‫ﻣحﻤد د عبداهلل زوی ﻳﻢ‪.‬‬

‫‪149‬‬

‫پﻪ دې حاﻟت ک‪ ３‬ﻟﻪ ﻳﻮ شﻤﻴر ﻟ‪８‬و ﻣﻬاجرﻳﻨﻮ او د پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ خپﻠ‪ ３‬کﻮرﻧ‪ ９‬پرتﻪ ﻧﻮر ＇ﻮک ورسره‬ ‫پات‪ ３‬ﻧﻪ وو‪ .‬پﻴﻐﻤبر خپﻠﻪ سپرﻟ‪ ９‬د د＊ﻤﻦ پﻪ ﻟﻮر ‪＄‬ﻐﻠﻮﻟﻪ او ﻓرﻣاﻳﻞ ﻳ‪:３‬‬ ‫اﻧا اﻟﻨبﻲ ﻻ کذب اﻧا ابﻦ عبداﻟﻤطﻠب‬ ‫زه پﻴﻐﻤبر ﻳﻢ دا خبره دروغ ﻧﻪ ده‪ ،‬زه د عبداﻟﻤطﻠب زوی ﻳﻢ‬ ‫ابﻮسﻔﻴان بﻦ حارث او حضرت عباس رضی اهلل عﻨﻬﻤا د ﻧبﻲ کرﻳﻢ او＊ﻪ ﻟﻪ ﻗﻴزې او رکابﻪ ﻧﻴﻮﻟ‪３‬‬ ‫وه او ﻟﻪ تﻴزواﻟﻲ ﻳ‪ ３‬ﻣﻨع کﻮﻟﻪ‪.‬‬ ‫رسﻮل اهلل ﻟﻪ او＊‪ ３‬راک‪＋‬تﻪ شﻮ‪ .‬ﻟﻪ اهلل ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬ﻣرستﻪ وﻏﻮ＊تﻪ او دا دعا ﻳ‪ ３‬کﻮﻟﻪ‪ :‬ﻳا اهلل خپﻞ‬ ‫ﻣدد او ﻣرستﻪ دې راورسﻮه‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر‬

‫عباس‬

‫تﻪ اﻣر وک‪ ７‬چ‪ ３‬د ﻟ‪＋‬کر پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬پﻪ ﻟﻮړ آواز ﻏ‪ ８‬وک‪７‬ي او ﻟ‪＋‬کر را‬

‫وﻏﻮاړي‪ .‬ﻣﻬاجرﻳﻨﻮ او اﻧصارو د ﻧبﻲ کرﻳﻢ دعﻮت او بﻠﻨ‪ ３‬تﻪ ﻟبﻴک وواﻳﻪ پﻪ ﻣﻴدان ک‪ ３‬سخت‬ ‫جﻨ‪ ，‬وﻧ‪＋‬ت‪ .‬پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ ‪＄‬ﻤک‪＇ ３‬خﻪ ﻳﻮ ﻣﻮ！ی خاورې راواخست‪ ３‬او د ﻣشرکاﻧﻮ پﻪ ﻣخ ﻳ‪ ３‬ور‬ ‫وشﻴﻨدﻟ‪ ３‬او وﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪» :‬شاﻫت اﻟﻮجﻮه« ﻳﻌﻨی بد او ﻧاوړه دې وي دا ﻣخﻮﻧﻪ‪ ،‬د د＊ﻤﻦ ستر‪３－‬‬ ‫ﻟﻪ خاورو ډک‪ ３‬شﻮې وروستﻪ پﻪ ﻣات‪ ３‬او تﻴ‪＋‬تﻪ شﻮل‪.‬‬ ‫د د＊من مات‪ ３‬او تعقيب ي‪３‬‬ ‫ﻟﻪ دې ﻳﻮ ﻣﻮ！ی خاورو شﻴﻨدﻟﻮ ＇خﻪ ﻟ‪ ８‬وروستﻪ د＊ﻤﻦ سختﻪ ﻣات‪ ３‬وخﻮړﻟﻪ‪ ،‬ﻳﻮازې د ثﻘﻴﻒ ﻟﻪ‬ ‫ﻗبﻴﻠ‪ ３‬اوﻳا تﻨﻪ ووژل شﻮل‪ .‬ﻣاﻟﻮﻧﻪ او وسﻠﻪ ﻳ‪ ３‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ ﻻس ک‪ ３‬وﻟﻮﻳدل‪.‬‬ ‫دا ﻫﻤاﻏﻪ تحﻮل دی چ‪ ３‬اهلل‬

‫پﻪ خپﻞ دې ﻗﻮل ک‪ ３‬ورتﻪ اشاره کﻮي او ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬

‫تﻮبﻪ‪.٢٦-٢٥/‬‬ ‫ژباړه‪ :‬او اوس د حﻨﻴﻦ د ﻏزا پﻪ ورځ بﻪ تاسﻮ د ﻫﻐﻪ ﻣﻼت‪ ７‬ﻟﻴدﻟی وي‪ .‬پﻪ دې ورځ تاس‪ ３‬د خپﻞ‬ ‫شﻤﻴر پﻪ زﻳاتﻮاﻟﻲ ﻏره وئ‪ ،‬خﻮ ﻫﻐﻪ ستاس‪ ３‬ﻫﻴ＆ پﻪ کار راﻧﻐی او ‪＄‬ﻤکﻪ ﻟﻪ خپﻞ پراخﻮاﻟﻲ سره سره‬

‫‪150‬‬

‫پر تاس‪ ３‬تﻨ‪／‬ﻪ شﻮه او تاسﻮ شا واړوﻟﻪ وت‪＋‬تﻴدئ‪ .‬بﻴا اهلل خپﻠﻪ ډاډﻳﻨﻪ پر خپﻞ پﻴﻐﻤبر او پر ﻣﻮﻣﻨاﻧﻮ ﻧازﻟﻪ‬ ‫ک‪７‬ه او ﻫﻐﻪ ﻟ‪＋‬کر ﻳ‪ ３‬راکﻮز ک‪ ７‬چ‪ ３‬تاسﻮ ﻧﻪ ﻟﻴده او د حﻖ ﻣﻨکراﻧﻮ تﻪ ﻳ‪ ３‬سزا ورک‪７‬ه‪ ،‬چ‪ ３‬ﻫﻤدا د‬ ‫ﻫﻐﻮ خﻠکﻮ ﻟپاره بدﻟﻪ ده چ‪ ３‬ﻟﻪ حﻘﻪ ﻣﻨکر شﻲ‪.‬‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬د＊ﻤﻦ ﻣات‪ ３‬وخﻮړﻟﻪ‪ ،‬ﻳﻮه ډﻟﻪ ﻳ‪ ３‬د طائﻒ پﻪ ﻟﻮر او ‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬د ﻧخﻠ‪ ３‬او اوطاس پﻪ ﻟﻮري‬ ‫وت‪＋‬تﻴدل‪ .‬رسﻮل اهلل د د＊ﻤﻦ د تﻌﻘﻴب پﻪ خاطر د ابﻮعاﻣر اشﻌري پﻪ ﻣشرۍ ﻳﻮه ډﻟﻪ صحابﻪ‬ ‫اوطاس او سپاره ﻳ‪ ３‬د ﻧخﻠﻪ پﻪ ﻟﻮري وﻟﻴ‪８‬ل او خپﻠﻪ ﻧبﻲ کرﻳﻢ د ﻏﻨﻴﻤتﻮﻧﻮ ﻟﻪ را！ﻮﻟﻮ وروستﻪ‬ ‫دد＊ﻤﻦ د تﻌﻘﻴب ﻟپاره د طائﻒ پﻪ ﻟﻮري وﻻړ‪.‬‬ ‫(‪)٢‬ه（ونه‬ ‫‪－‬راﻧﻮ زده کﻮوﻧکﻮ‪ ،‬اﻧسان باﻳد پﻪ ظاﻫري ﻗﻮت ﻏره ﻧشﻲ‪ ،‬پﻪ اهلل تﻮکﻞ او پﻪ اﻟﻬﻲ ﻣرستﻪ ډاډه ک‪５‬دل‬ ‫تر بحث ﻻﻧدې وﻧﻴسئ‪.‬‬ ‫‪٢‬ـ د طائف غزا‬ ‫دا ﻏزا د حﻨﻴﻦ د ﻏزا اداﻣﻪ ده‪＄ ،‬کﻪ د د＊ﻤﻦ ﻗﻮﻣاﻧدان ﻟﻪ خپﻞ ﻳﻮ شﻤﻴر ﻟ‪＋‬کر سره ﻫﻐﻪ ﻟﻮري تﻪ‬ ‫وت‪＋‬تﻴد‪ .‬پﻴﻐﻤبر ﻣات‪ ３‬خﻮړﻟی د＊ﻤﻦ تﻌﻘﻴب ک‪.７‬‬ ‫خاﻟد بﻦ وﻟﻴد‬

‫ﻟﻪ زرو تﻨﻮ سره ﻟﻪ پﻴﻐﻤبر ＇خﻪ ﻣخک‪ ３‬طائﻒ تﻪ داخﻞ شﻮ او بﻴا ﻧبﻲ کرﻳﻢ‬

‫طائﻒ تﻪ ورسﻴد او د＊ﻤﻦ ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻳﻮه کﻼ ک‪ ３‬کﻼبﻨد ک‪.７‬‬ ‫دا کﻼبﻨدي ＇ﻮ ور‪ ３＄‬اوږده شﻮه‪ .‬پﻪ دې ﻣﻮده ک‪ ３‬دواړو خﻮاوو د ﻳﻮ او بﻞ پﻪ ﻟﻮري ﻏشﻲ وﻳشتﻞ‬ ‫چ‪ ３‬ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻳ‪ ３‬ﻳﻮ شﻤﻴر ﻣسﻠﻤاﻧان ژوبﻞ او دوﻟس تﻨﻪ پﻪ شﻬادت ورسﻴدل‪.‬‬ ‫د ﻣچﻨﻐﻮزې پﻪ واسطﻪ د د＊ﻤﻦ د کﻼ پﻪ دﻳﻮاﻟﻮﻧﻮ ک‪ ３‬ﻳﻮ سﻮری وشﻮ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻏﻮ＊تﻞ چ‪ ３‬د‬ ‫سﻮري ﻟﻪ ﻻرې کﻼ تﻪ اور واچﻮي خﻮ د د＊ﻤﻦ تر ﻏشﻮ ﻻﻧدې راﻏﻠﻞ‪.‬‬ ‫د ﻧبﻲ کرﻳﻢ ﻣﻨادي اعﻼن وک‪ :７‬ﻫر ﻏﻼم چ‪ ３‬ﻟﻪ کﻼ ＇خﻪ راکﻮز شﻲ او زﻣﻮږ ﻟﻮري تﻪ راشﻲ‪،‬‬ ‫آزاد دی‪ .‬پﻪ دې اعﻼن ‪ ٢٣‬دروﻳشت تﻨﻪ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ تﻪ راﻏﻠﻞ‪ .‬کﻠﻪ چ‪ ３‬کﻼبﻨدي اوږده شﻮه او‬

‫‪151‬‬

‫د کﻼ ﻓتح ﻫﻢ سختﻪ شﻮه‪ ،‬پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ ﻣشﻮرې وروستﻪ ﻫﻮډ وک‪ ７‬چ‪ ３‬کﻼبﻨدي ﻣاتﻪ او طائﻒ‬ ‫پرﻳ‪８‬دي او د ثﻘﻴﻒ خﻠکﻮ تﻪ ﻳی د ﻫداﻳت دعا وک‪７‬ه‪ ،‬کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ د عﻤرې ادا کﻮﻟﻮ پﻪ‬ ‫ﻗصد ﻣک‪ ３‬تﻪ وﻻړ‪ .‬د عﻤرې ﻟﻪ اداء کﻮﻟﻮ وروستﻪ ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ ستﻮن شﻮ او پﻪ ﻣکﻪ ﻣکرﻣﻪ ک‪３‬‬ ‫ﻳ‪ ３‬عتاب بﻦ اسﻴد د واﻟﻲ پﻪ تﻮ‪－‬ﻪ و！اکﻪ‪ .‬کﻠﻪ چ‪ ３‬رسﻮل اهلل‬

‫ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ راﻏﻰ‪ ،‬ﻧﻮ د ‪＄‬ﻴﻨﻮ‬

‫سرکشﻮ ﻗبﻴﻠﻮ د ！کﻮﻟﻮ ﻟپاره ﻳ‪＄ ３‬ﻴﻨ‪ ３‬سرﻳ‪ ３‬وﻟﻴ‪ ８‬ﻟ‪ ３‬او ﻳﻮ شﻤﻴر ﻧﻮرﻳ‪ ３‬د خﻠکﻮ د دعﻮت او زکات‬ ‫جﻤع کﻮﻟﻮ ﻟپاره کﻠﻴﻮاﻟﻮ سﻴﻤﻮ تﻪ وﻟﻴ‪８‬ﻟ‪.３‬‬ ‫د لوست ‪－‬ټ‪３‬‬ ‫اﻳﻤان د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟپاره د د＊ﻤﻦ پﻪ وړاﻧدې تر ！ﻮﻟﻮ ﻟﻮی ﻗﻮت دى‪.‬‬ ‫صبر او زﻏﻢ د ستﻮﻧزو پﻪ وړاﻧدې د برﻻس‪ ９‬او کاﻣﻴاب‪ ９‬شرط دی‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر د ﻏچ اخﻴستﻠﻮ پر ‪＄‬ای عﻔﻮه ﻏﻮره او د＊ﻤﻨاﻧﻮ تﻪ ﻳ‪ ３‬د ﻫداﻳت دعا کﻮﻟﻪ‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪ _١‬د حﻨﻴﻦ د ﻏزا ﻟپاره ＇ﻮﻣره ﻣسﻠﻤاﻧان ﻟﻪ ﻣک‪＇ ３‬خﻪ ووتﻞ؟‬ ‫‪ _٢‬د د＊ﻤﻦ د ﻣات‪ ３‬ﻻﻣﻠﻮﻧﻪ ＇ﻪ وو؟‬ ‫‪ _٣‬پﻪ ﻣکﻪ ک‪ ３‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟﻮﻣ‪７‬ی واﻟﻲ ＇ﻮک و؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫‪－‬راﻧﻮ زده کﻮوﻧکﻮ‪ ،‬د حﻨﻴﻦ د ﻏزا واﻗﻌﻪ پﻪ ﻟﻨ‪６‬ه تﻮ‪－‬ﻪ پﻪ کتابچﻮ ک‪ ３‬وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪152‬‬

‫＇لوي‪＋‬تم لوست‬

‫د تبوک غزا‬ ‫د مسلمانانو د حمل‪ ３‬لپاره د روميانو تياري نيول‬ ‫ﻣدﻳﻨ‪ ３‬تﻪ پرﻟﻪ پس‪ ３‬خبروﻧﻪ رارسﻴدل چ‪ ３‬روﻣﻴاﻧﻮ او ﻏساﻧﻴاﻧﻮ دﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د سﻔﻴر حارث بﻦ عﻤر‬ ‫ازدي ﻟﻪ وژﻟﻮ وروستﻪ چ‪ ３‬د ﻧبی کرﻳﻢ خط ﻳ‪ ３‬د بصرې واﻟﻲ تﻪ وړﻟﻮ‪ ،‬ﻟﻮی ﻟ‪＋‬کر تﻴار ک‪７‬ی‪،‬‬ ‫چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ سره ﻳﻮه برخﻠﻴک جﻮړووﻧک‪ ３‬او خﻮﻧ‪７‬ۍ ج‪７／‬ه پﻴﻞ ک‪７‬ي‪ .‬ﻣﻨاﻓﻘﻴﻨﻮ ﻫﻢ پﻪ دې‬ ‫وخت ک‪ ３‬د ضرار جﻮﻣات د بﻨس＀ اﻳ‪＋‬ﻮدﻟﻮ ＊ﻪ ﻣﻮﻗع وﻣﻮﻧده او د روﻣﻴاﻧﻮ د چﻤتﻮ واﻟﻲ خبروﻧﻮ‬ ‫ﻫﻴﻠﻪ ﻣﻦ ک‪７‬ل‪ ،‬کﻴدای شﻲ‪ ،‬خپﻠﻮ شﻮﻣﻮ او ﻧاوړو ﻫﻴﻠﻮ تﻪ‪ ،‬چ‪ ３‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ تﻠﻞ دي‪ ،‬ورسﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫ﻟﻪ راپﻮروﻧﻮ ＇خﻪ جﻮتﻪ وه چ‪ ３‬ﻗﻴصر د روﻣﻴاﻧﻮ او عربﻲ ﻣسﻴحﻴاﻧﻮ ＇خﻪ ＇ﻠﻮﻳ‪＋‬ت زره جﻨ‪／‬ﻲ‬ ‫ﻟ‪＋‬کر تﻴار ک‪ .７‬د ﻟ‪＋‬کر ﻣخکﻴﻨﻲ کسان بﻠﻘاء تﻪ رسﻴدﻟﻲ وو‪ .‬دې خبر د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ وړاﻧدې ﻳﻮ‬ ‫ﻟﻮی خطر راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ ک‪ .７‬خطر ورځ پﻪ ورځ زﻳاتﻴده‪ .‬ﻟﻪ ﻳﻮې خﻮا د ﻫﻮا ‪－‬رﻣﻲ او ﻟﻪ بﻠ‪ ３‬خﻮا د ﻓصﻠﻮﻧﻮ‬ ‫د را！ﻮﻟﻮﻟﻮ وخت و‪ .‬خﻠکﻮ ﻏﻮ＊تﻞ د خپﻞ باغ د وﻧﻮ تر ﻣﻴﻮو او سﻴﻮري ﻻﻧدې پات‪ ３‬شﻲ‪ .‬پﻪ دې‬ ‫سربﻴره د وا！ﻦ ﻟرې واﻟی ﻫﻢ ﻳﻮه ﻟﻮﻳﻪ ستﻮﻧزه وه‪.‬‬ ‫د پيغمبر غوڅ اقدام‬ ‫پﻴﻐﻤبر پﻪ ډﻳر ژور ﻧظر حاﻻتﻮ تﻪ کتﻞ او پﻪ دې پﻮﻫﻴده چ‪ ３‬د روﻣﻴاﻧﻮ پﻪ وړاﻧدې ﻟﻪ سست‪９‬‬ ‫او تﻨبﻠ‪＇ ９‬خﻪ کار اخﻴستﻞ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ جﻨ‪ ３／‬شﻬرت او اسﻼﻣﻲ دعﻮت ﻧاوړه اثر ﻟري‪ .‬ﻟﻪ‬ ‫بﻠ‪ ３‬خﻮا ﻣﻨاﻓﻘان‪ ،‬چ‪ ３‬ﻟﻪ روﻣﻴاﻧﻮ سره ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣخک‪ ３‬اړﻳک‪ ３‬درﻟﻮدې‪ ،‬دوی بﻪ ﻫﻢ ﻣﻮﻗع وﻣﻮﻣﻲ‬ ‫د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ ضد بﻪ ﻻس پﻮرې ک‪７‬ي‪ ،‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻫﻐﻪ برﻳاوې چ‪ ３‬د سختﻮ جﻨ‪／‬ﻮﻧﻮ او زﻳاتﻮ‬ ‫زحﻤتﻮﻧﻮ پﻪ ﻧتﻴجﻪ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻻس تﻪ راوړې وې‪！ ،‬ﻮﻟ‪ ３‬بﻪ ﻟﻪ ﻻسﻪ وﻻړې شﻲ‪ ،‬ﻧﻮ پﻴﻐﻤبر پﻮرتﻪ‬ ‫ﻣطﻠبﻮﻧﻮ تﻪ پﻪ پام سره ﻫﻮډ وک‪ ７‬چ‪ ３‬ﻟﻪ ستﻮﻧزو او ﻣشکﻼتﻮ سره سره پﻪ ﻳﻮه برخﻠﻴک جﻮړووﻧکﻲ‬ ‫جﻨ‪ ，‬ﻻس پﻮرې ک‪７‬ي او روﻣﻴاﻧﻮ تﻪ ددې ﻣﻬﻠت ورﻧﻪ ک‪７‬ي چ‪ ３‬د اسﻼﻣﻲ حکﻮﻣت ‪＄‬ﻤکﻮ تﻪ‬ ‫ﻣخک‪ ３‬راشﻲ‪ .‬صحابﻪ وو تﻪ ﻳ‪ ３‬خپﻞ ﻗصد بﻴان ک‪ ７‬او ＇ﻪ خﻠک ﻳ‪ ３‬د ﻣک‪ ３‬او عربﻲ ﻗبﻴﻠﻮ خﻠکﻮ‬

‫‪153‬‬

‫تﻪ ﻫﻢ وﻟﻴ‪８‬ل چ‪ ３‬د جﻨ‪ ，‬ﻟپاره خپﻞ ‪＄‬اﻧﻮﻧﻪ چﻤتﻮ ک‪７‬ي‪ .‬ﻟﻪ بﻠ‪ ３‬خﻮا ﻳ‪ ３‬ﻣسﻠﻤاﻧان د اهلل پﻪ ﻻر ک‪３‬‬ ‫ﻟگ‪＋‬ت او ﻣال ورکﻮﻟﻮ تﻪ ﻫ（ﻮل‪.‬‬ ‫د جهاد په خاطر د ل‪＋‬کر سمبالول‬ ‫ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د اهلل پﻪ ﻻر ک‪ ３‬پﻪ ﻣال او صدﻗﻮ ورکﻮﻟﻮ ک‪ ３‬ﻣسابﻘﻪ پﻴﻞ ک‪７‬ه او ﻧبﻲ کرﻳﻢ تﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫تسﻠﻴﻢ ک‪７‬ل‪ .‬د دوی ﻟﻪ جﻤﻠ‪＇ ３‬خﻪ عثﻤان بﻦ عﻔان خپﻞ تجارتﻲ کاروان‪ ،‬چ‪ ３‬دوه سﻮه ﻣجﻬز‬ ‫او＊ان‪ ،‬او ﻟﻪ‪ ٢٠‬کﻴﻠﻮ زﻳات سپﻴﻦ زر پک‪ ３‬وو‪ ،‬شام تﻪ ﻳ‪ ３‬د سﻔر ﻟپاره تﻴار ک‪７‬ى و‪ ،‬صدﻗﻪ ک‪ ７‬او بﻴا‬ ‫ﻳ‪ ３‬سﻞ او＊ان ﻟﻪ ！ﻮﻟﻮ ﻟﻮازﻣﻮ سره او ﻟﻪ پﻨ‪％‬ﻮ کﻴﻠﻮ زﻳاتﻪ طﻼ صدﻗﻪ ک‪７‬ه‪ .‬رسﻮل اهلل وﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬ﻫر‬ ‫عﻤﻞ‪ ،‬چ‪ ３‬عثﻤان پس ﻟﻪ دې ترسره ک‪７‬ي‪ ،‬زﻳان ﻧﻪ ورتﻪ رسﻮي‪ .‬د حضرت عثﻤان ！ﻮﻟ‪ ３‬صدﻗ‪３‬‬ ‫پﻪ دې ﻏزا ک‪ ３‬پﻪ ﻧﻐدو روپﻴﻮ برسﻴره ﻧﻪ سﻮه او＊اﻧﻮ او سﻞ آسﻮﻧﻮ تﻪ رسﻴدﻟ‪.３‬‬ ‫حضرت ابﻮبکر خپﻞ ！ﻮل ﻣال صدﻗﻪ ک‪ .７‬حضرت عﻤر خپﻞ ﻧﻴﻢ ﻣال صدﻗﻪ ک‪.７‬‬ ‫عبداﻟرحﻤﻦ بﻦ عﻮف‪ ،‬حضرت عباس‪ ،‬طﻠحﻪ‪ ،‬سﻌد بﻦ عباده‪ ،‬ﻣحﻤد بﻦ ﻣسﻠﻤﻪ او عاصﻢ بﻦ‬ ‫عدي زﻳات ﻣاﻟﻮﻧﻪ صدﻗﻪ ک‪７‬ل‪ .‬پﻪ دې تﻮ‪－‬ﻪ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟ‪＋‬کر سره ﻟﻪ دې چ‪＄ ３‬ﻴﻨ‪ ３‬اړتﻴاوې ﻳ‪３‬‬ ‫درﻟﻮدې‪ ،‬چﻤتﻮ شﻮ او د زﻳاتﻮ ستﻮﻧزو ﻟﻪ اﻣﻠﻪ پﻪ جﻴش اﻟﻌسرة وﻧﻮﻣﻮل شﻮ‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر د پﻨجشﻨب‪ ３‬پﻪ ورځ ﻟﻪ دﻳرش زرﻳز ﻟ‪＋‬کر سره ﻣدﻳﻨﻪ د تبﻮک پﻪ ﻣﻘصد پرﻳ‪＋‬ﻮده‪ .‬د ﻻرې‬ ‫پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬ﻟ‪＋‬کر اوبﻮ تﻪ اړ شﻮ‪ .‬تردې چ‪ ３‬شکاﻳت ﻳ‪ ３‬رسﻮل اهلل تﻪ ورسﻴد‪ .‬پﻴﻐﻤبر دعا‬ ‫وک‪７‬ه‪ ،‬ﻳﻮه ورﻳ‪ ＃‬را پﻴدا شﻮه‪ .‬او داس‪ ３‬باران وشﻮ چ‪！ ３‬ﻮل خﻠک ﻳ‪ ３‬پﻪ اوبﻮ ﻣاړه شﻮل او د خپﻠ‪３‬‬ ‫اړتﻴا اوبﻪ ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ ورسره واخﻴست‪.３‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر پﻪ ﻻر او ﻳا تبﻮک تﻪ ﻧژدې وﻓرﻣاﻳﻞ‪" :‬ﻧﻦ شپﻪ بﻪ سخت باد وﻟ‪／‬ﻴ‪８‬ي‪ .‬ﻫﻴ（ﻮک باﻳد وﻻړ‬ ‫پات‪ ３‬ﻧشﻲ‪ .‬ﻫر ＇ﻮک دې خپﻞ او＊ان پﻪ گﻮﻧ‪６‬ه وت‪７‬ي‪.‬ﻫﻤﻐﻪ و د شپ‪ ３‬سخت باد وﻟ‪／‬ﻴد‪.‬‬ ‫د تبوک په لوري اسالمي ل‪＋‬کر‬ ‫اسﻼﻣﻲ ﻟ‪＋‬کر تبﻮک تﻪ ﻧﻨﻮوت‪ .‬خپﻠﻪ ﻗرار‪－‬اه ﻳ‪ ３‬جﻮړه ک‪７‬ه‪ .‬پﻪ داس‪ ３‬حال ک‪ ３‬چ‪ ３‬ﻟﻪ د＊ﻤﻦ سره‬ ‫ﻣخاﻣخ جﻨ‪ ，‬تﻪ ！ﻮل چﻤتﻮ وﻻړ وو‪ ،‬رسﻮل اهلل د ﻟ‪＋‬کر پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬خطبﻪ ووﻳﻠﻪ‪ ،‬ﻣسﻠﻤاﻧان ﻳ‪３‬‬ ‫دﻧﻴﻮي او اخروي ＊ﻴ‪２／‬ﻮ تﻪ وﻫ（ﻮل او ددوی جﻨ‪／‬ﻲ ﻣﻌﻨﻮﻳات ﻳ‪ ３‬ﻟﻮړ ک‪７‬ل‪.‬‬ ‫روﻣﻴاﻧﻮ او ﻫﻢ ژﻣﻨﻮ ﻳ‪ ３‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د ﻟ‪＋‬کر پﻪ خبرﻳدو خپﻞ جرآت او ﻣﻴ‪７‬اﻧﻪ ﻟﻪ ﻻسﻪ ورک‪７‬ه‪ ،‬تﻴت‬ ‫او پرک شﻮل‪ .‬پﻪ دې تﻮ‪－‬ﻪ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻮ‪＄‬ﻲ شﻬرت ！ﻮﻟﻮ ‪＄‬اﻳﻮﻧﻮ تﻪ ورسﻴد او ﻟﻮړې سﻴاسﻲ ﻣﻮخ‪３‬‬

‫‪154‬‬

‫او ﻫدﻓﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ترﻻسﻪ ک‪７‬ل‪.‬‬ ‫د اﻳﻠﻪ‪ ،‬جرﻳاء او اذرح حاکﻤان پﻴﻐﻤبر تﻪ راﻏﻠﻞ د جزﻳ‪ ３‬پﻪ ورکﻮﻟﻮ ﻳ‪ ３‬ورسره ﻣﻮاﻓﻘﻪ وک‪７‬ه‪.‬‬ ‫رسﻮل اهلل دوی تﻪ ﻟﻴکﻮﻧﻪ وﻟﻴکﻞ چ‪ ３‬ﻟﻪ خپﻠﻮ ‪＄‬اﻧﻮﻧﻮ سره ﻳ‪ ３‬وساتﻲ‪.‬‬ ‫ﻫﻤدارﻧ‪／‬ﻪ پﻴﻐﻤبر خاﻟد بﻦ وﻟﻴد ﻟﻪ ‪ ٤٢٠‬تﻨﻮ سپرو ﻣجاﻫدﻳﻨﻮ سره د اکﻴدر ﻣشر دوﻣة‬ ‫اﻟجﻨدل تﻪ وﻟﻴ‪８‬ه‪ .‬خاﻟد د ﻫﻐﻪ ‪＄‬ای ﻣشر وﻧﻴﻮه او ﻧبﻲ کرﻳﻢ تﻪ ﻳ‪ ３‬راوست‪ .‬ﻟﻪ ﻫﻐﻪ سره ﻳ‪ ３‬پﻪ‬ ‫دوه زره او＊اﻧﻮ‪ ،‬اتﻮ سﻮو وزو‪＇ ،‬ﻠﻮر زره زﻏرو او ＇ﻠﻮر سﻮه ﻧﻴزو سﻮﻟﻪ وک‪７‬ه او ﻫﻐﻪ پﻪ جزﻳﻪ ورکﻮﻟﻮ‬ ‫ﻣﻮاﻓﻘﻪ وک‪７‬ه‪.‬‬ ‫د مدين‪ ３‬په لوري ستنيدل‬ ‫د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ برﻻسی ﻟ‪＋‬کر پرتﻪ ﻟﻪ کﻮم جﻨ‪ ，‬او ﻣﻘاوﻣتﻪ پﻪ داس‪ ３‬حال ک‪ ３‬چ‪ ３‬اهلل جﻨ‪ ，‬ﻳﻮ‬ ‫طرﻓﻪ ک‪ ،７‬ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ راستاﻧﻪ شﻮل‪.‬‬ ‫تبﻮک تﻪ د ﻧبﻲ کرﻳﻢ وتﻞ د رجب پﻪ ﻣﻴاشت او راستﻨﻴدل ﻳ‪ ３‬د رﻣضان پﻪ ﻣﻴاشت ک‪ ３‬وو‪ .‬دا‬ ‫ﻏزا پﻨ‪％‬ﻮس ور‪ ３＄‬اوږده شﻮه‪ .‬دﻳرش ور‪ ３＄‬ﻳ‪ ３‬پﻪ تبﻮک او پات‪ ３‬ور‪ ３＄‬ﻳ‪ ３‬پﻪ ت‪ ，‬او رات‪ ，‬ک‪３‬‬ ‫ووت‪ .３‬د تبﻮک ﻏزا د پﻴﻐﻤبر وروست‪ ９‬ﻏزا ‪２－‬ﻞ کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫د لوست ‪－‬ټ‪３‬‬ ‫د عربﻮ ﻟﻪ زړوﻧﻮ ＇خﻪ د روﻣﻴاﻧﻮ د ﻫﻴبت او وﻳرې وتﻞ او د اسﻼﻣﻲ حکﻮﻣت د ستﻨﻮ‬ ‫！ﻴﻨ‪＋／‬ت‪.‬‬ ‫پﻪ سﻴﻤﻪ ک‪ ３‬د اسﻼﻣﻲ ﻫﻴﻮاد ﻗدرت او طاﻗت د ﻳﻮازﻧﻲ ﻗدرت پﻪ تﻮ‪－‬ﻪ داس‪＇ ３‬ر‪－‬ﻨدﻳدل چ‪ ３‬د‬ ‫ﻫﻐ‪ ３‬زﻣاﻧ‪ ３‬تر ！ﻮﻟﻮ ﻟﻮﻳﻮ ﻧ‪７‬ﻳﻮاﻟﻮ ﻗدرتﻮﻧﻮ تﻪ ﻳ‪ ３‬چﻠﻨج ورکاوه‪.‬‬ ‫د پﻴﻐﻤبر تر ﻓرﻣان ﻻﻧدې د جزﻳرة اﻟﻌرب ﻳﻮواﻟی‪.‬‬

‫‪155‬‬

‫ارزونه‬ ‫‪١‬ـ د تبﻮک د ﻏزا ﻻﻣﻞ ＇ﻪ و؟‬ ‫‪٢‬ـ روﻣﻴاﻧﻮ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ وړاﻧدې ＇رﻧ‪／‬ﻪ تﻴاری ﻧﻴﻮﻟی و او پﻴﻐﻤبر ＇رﻧ‪／‬ﻪ ﻗاطع او ﻏﻮڅ عﻤﻞ‬ ‫وک‪７‬؟‬ ‫‪٣‬ـ د اسﻼﻣﻲ ﻟ‪＋‬کر د چﻤتﻮ واﻟﻲ تر ！ﻮﻟﻮ ﻟﻮﻳﻪ برخﻪ چا او ＇رﻧ‪／‬ﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ ذﻣﻪ واخﻴستﻪ؟‬ ‫‪٤‬ـ د کﻮﻣﻮ پﻴ‪＋‬ﻮ ＇خﻪ چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر ﻣخک‪ ３‬ﻟﻪ پﻴ‪＋‬ﻴدو خبر ورک‪７‬ی و ﻫﻐﻪ ذکر ک‪７‬ئ؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫زده کﻮوﻧکﻲ دې د تبﻮک د ﻏزا د اﻏﻴزو پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻳﻮه ﻟس کر ＊ﻴزه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکﻲ‪.‬‬

‫‪156‬‬

‫يو ＇لوي‪＋‬تم لوست‬

‫د پيغمبر غزا‪－‬انو ته يوه لن‪６‬ه کتنه‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬د ﻧبﻲ کر‪４‬ﻢ ﻏزا‪－‬اﻧﻮ‪ ،‬سرﻳﻮ او پﻮ‪＄‬ﻲ پﻼوو تﻪ و‪－‬ﻮرو او د ﻫﻐﻮ پاﻳﻠﻮ او اﻏﻴزو تﻪ ژور ﻧظر‬ ‫وک‪７‬و‪ ،‬ډﻳر ＊ﻪ ＇ر‪－‬ﻨدﻳ‪８‬ي چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر د ﻧ‪７‬ۍ تر ！ﻮﻟﻮ ﻟﻮی او تر ！ﻮﻟﻮ ډﻳر زړور ﻗﻮﻣاﻧدان و او د‬ ‫اسﻼﻣﻲ ﻧﻮي دوﻟت سﻴاسﻲ او ﻧظاﻣی چارې ﻳ‪ ３‬پﻪ پﻮره حکﻤت او دراﻳت سره اداره کﻮﻟ‪.３‬‬

‫په غزا‪－‬انو ک‪ ３‬د پيغمبر لياقت‬ ‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ د وخت د شراﻳطﻮ پﻪ ﻏﻮ＊تﻨﻪ پﻪ ﻫﻮ＊ﻴارۍ او زړورتﻴا سره ﻻزم تدبﻴروﻧﻪ ﻧﻴﻮل‪ .‬پﻪ ﻫر‬ ‫جﻨ‪ ，‬ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ستراتﻴژﻳک ﻣرکزوﻧﻪ او ﻟﻪ د＊ﻤﻦ سره د ﻣﻘابﻠ‪ ３‬ﻟپاره ﻣﻨظﻢ پﻼﻧﻮﻧﻪ جﻮړول او د ډﻳرو‬ ‫کﻮچﻨﻴﻮ جﻨ‪／‬ﻲ ﻣﻼحظاتﻮ پﻪ رعاﻳتﻮﻟﻮ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ کﻮﻣﻪ اشتباه ﻧﻪ ＇ر‪－‬ﻨدﻳدﻟﻪ‪.‬‬

‫د جهاد روزنتون‬ ‫دا ﻏزا‪－‬اﻧ‪ ３‬د ﻫﻐﻮ ﻗﻮﻣاﻧداﻧاﻧﻮ روزﻧتﻮﻧﻮﻧﻪ وو چ‪ ３‬د ﻧبﻲ کرﻳﻢ ﻟﻪ وﻓات ＇خﻪ وروستﻪ د ج‪７／‬و‬ ‫پﻪ ډ‪－‬روﻧﻮ ک‪ ３‬د ﻓارس‪ ،‬روم او عراق پﻪ ضد وجﻨ‪／‬ﻴدل او وﻳ‪ ３‬کﻮﻻی شﻮل د ﻫﻐﻪ وخت دوه ډﻳر‬ ‫ﻗﻮي ﻫﻴﻮادوﻧﻪ ﻟﻪ پ‪＋‬ﻮ وﻏﻮر‪＄‬ﻮي‪.‬‬

‫‪157‬‬

‫په اسالم ک‪ ３‬د جن‪／‬ونو موخ‪:３‬‬ ‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ د جاﻫﻠﻴت د دورې د ج‪７／‬ې ﻣﻮخ‪ ３‬او ﻫدﻓﻮﻧﻪ بدل ک‪７‬ل‪＄ ،‬کﻪ پﻪ جاﻫﻠﻴت ک‪ ３‬د‬ ‫ج‪７／‬ې ﻣﻮخﻪ چﻮر‪ ،‬ﻟﻮټ‪ ،‬تﻴری‪ ،‬ﻏچ اخﻴستﻞ‪ ،‬د بﻴﻮزﻟﻮ حﻘﻮق تر پ‪＋‬ﻮ ﻻﻧدې کﻮل‪ ،‬د خﻠکﻮ‬ ‫وژل‪ ،‬د ＊‪％‬ﻮ ب‪ ３‬عﻔتﻪ کﻮل او داس‪ ３‬ﻧﻮر وو‪.‬‬ ‫جﻨ‪ ，‬پﻪ اسﻼم ک‪ ３‬پﻪ ﻫﻐﻪ جﻬاد اسﻤا ً او ﻣاﻫﻴتا ً بدل شﻮ‪ ،‬چ‪ ３‬د ﻟﻮړو ﻫدﻓﻮﻧﻮ د ﻻس تﻪ راوړﻟﻮ‬ ‫ﻟپاره ترسره کﻴ‪８‬ي او اﻧساﻧﻲ ！ﻮﻟﻨﻪ پﻪ ﻫر وخت او زﻣان ک‪ ３‬پﻪ ﻫﻐﻪ ﻧازﻳ‪８‬ي‪＄ ،‬کﻪ جﻬاد اﻧسان د ظاﻟﻢ‬ ‫ﻧظام ﻟﻪ ﻣﻨ‪／‬ﻮﻟﻮ ＇خﻪ ژﻏﻮري‪ .‬د عدل او اﻧصاف د ﻧظام پﻪ ﻟﻮري ﻳ‪ ３‬بﻴاﻳﻲ او ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ﻧظام ＇خﻪ چ‪３‬‬ ‫پﻪ ﻫﻐﻪ ک‪ ３‬زورور د بﻴﻮزﻟﻮ حﻖ خﻮري‪ ،‬د ﻫﻐﻪ ﻧظام پﻪ ﻟﻮر ﻻر＊ﻮوﻧﻪ کﻮي چ‪ ３‬پک‪ ３‬بﻴﻮزﻟﻲ ﻗدرت‬ ‫ﻣﻮﻣﻲ او خپﻞ حﻖ ﻟﻪ ب‪６‬ای او زورور ＇خﻪ اخﻠﻲ‪.‬‬ ‫جﻨ‪ ，‬پﻪ ﻫﻐﻪ جﻬاد بدل شﻮ چ‪ ３‬ﻫدف د ظاﻟﻤاﻧﻮ ﻟﻪ وﻟک‪＇ ３‬خﻪ د س‪７‬ﻳﻮ‪％＊ ،‬ﻮ او ﻣاشﻮﻣاﻧﻮ‬ ‫ژﻏﻮرل دي او پﻪ ﻫﻐﻪ جﻬاد بدل شﻮ چ‪ ３‬ﻫدف ﻳ‪ ３‬د اهلل د ‪＄‬ﻤک‪ ３‬پاکﻲ ده او پﻪ ‪＄‬ای ﻳ‪ ３‬د اﻣﻨﻴت‬ ‫سﻮﻟ‪ ،３‬ﻣﻴﻨ‪ ３‬او ﻣﻬرباﻧ‪ ９‬خپرﻳدل او ﻳﻮ د بﻞ د حﻘﻮﻧﻮ ﻣراعاتﻮل او ﻣﻴ‪７‬اﻧﻪ ده‪.‬‬ ‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ د ﻧسﻞ ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ وړل‪ ،‬د ک‪＋‬تﻮﻧﻮ تباﻫﻲ او ﻟﻪ اړتﻴا پرتﻪ د وﻧﻮ پرې کﻮل ﻣﻨع ک‪７‬ي دي او‬ ‫د ﻣک‪ ３‬د ﻓتح‪ ３‬پﻪ وخت ﻳ‪ ３‬وﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬بﻨدي او زخﻤﻲ ﻫﻴ（کﻠﻪ وﻧﻪ وژﻧئ او ＇ﻮک چ‪ ３‬ت‪＋‬تﻲ پﻪ‬ ‫ﻫﻐﻪ پس‪ ３‬وﻻړ ﻧشئ‪.‬‬ ‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ دا ﻗاﻧﻮن او طرﻳﻘﻪ جاري او ﻧاﻓذه ک‪７‬ه چ‪ ３‬استازی بﻪ ﻧﻪ وژل کﻴ‪８‬ي او د ذﻣﻴاﻧﻮ(ﻫﻐﻪ‬ ‫کسان چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ سره ﻳ‪ ３‬ژﻣﻨﻪ او ت‪７‬ون ک‪７‬ی وي) وژل ﻳ‪ ３‬پﻪ ！ﻴﻨ‪／‬ﻪ ﻣﻨع ک‪７‬ي او ﻓرﻣاﻳﻠﻲ‬

‫‪158‬‬

‫ﻳ‪ ３‬دي‪＇" :‬ﻮک چ‪ ３‬ذﻣﻲ ووژﻧﻲ‪ ،‬د جﻨت بﻮی بﻪ ﻫﻢ وﻧﻪ ﻣﻮﻣﻲ‪ ".‬حا ل دا چ‪ ３‬د جﻨت بﻮی ﻟﻪ‬ ‫＇ﻠﻮﻳ‪＋‬تﻮ کﻠﻮﻧﻮ ﻓاصﻠ‪ ３‬ﻟﻴرې ﻣﻮﻧدل کﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫د تبﻮک او حجة اﻟﻮداع د ﻏزا ‪－‬اﻧﻮ تر ﻣﻨ‪ ＃‬چ‪ ３‬کﻮﻣ‪ ３‬ﻣﻬﻤ‪ ３‬پﻴ‪ ３＋‬راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ شﻮې دی ﻫﻐﻪ د ثﻘﻴﻒ‬ ‫د ﻗبﻴﻠﻮ اﻳﻤان راوړل او د ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ د ﻣشر عبداهلل بﻦ ابی بﻦ سﻠﻮل ﻣ‪７‬ه کﻴدل او پﻪ ﻧﻬﻢ ﻫجري کال‬ ‫د ابﻮبکر صدﻳﻖ‬

‫پﻪ اﻣارت د حج ﻣراسﻢ تر سره کﻴدل‪ ،‬د برائت سﻮرت ﻧازﻟﻴدل‪ ،‬د ﻣشرکاﻧﻮ‬

‫سره د ﻣﻌاﻫدې پای تﻪ رسﻴدل‪ ،‬د دوى ﻟﻪ حج ＇خﻪ ﻣﻨع کﻴدل او پﻪ جزﻳرة اﻟﻌرب ک‪ ３‬بت پرستی‬ ‫ختﻤﻴدل دي‪.‬‬ ‫(‪)۱‬ه（ونه‬ ‫‪－‬راﻧﻮ زده کﻮوﻧکﻮ‪ ،‬د جﻨ‪ ，‬د جاﻫﻠﻲ دودوﻧﻮ پﻪ ‪＄‬ای د اسﻼﻣﻲ او اﻧساﻧی جﻬاد د عاﻟﻲ ﻣﻮخﻮ پﻪ‬ ‫تر سره ک‪５‬دو پﻪ خپﻠﻮ ک‪ ３‬سره بحث وک‪７‬ئ‪.‬‬

‫د لوست ‪－‬ټ‪３‬‬ ‫پﻪ ﻏزا‪－‬اﻧﻮ ک‪ ３‬د ﻧبﻲ کرﻳﻢ ﻟﻴاﻗت او رﻫبري‪.‬‬ ‫جﻬاد د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟپاره د عﻘﻴدو او اخﻼﻗﻮ د تربﻴت او پاﻟﻨ‪ ３‬ﻣدرسﻪ ده‪.‬‬ ‫د اهلل‬

‫پﻪ ﻻره ک‪ ３‬د جﻬاد ＇خﻪ ﻣﻮخﻪ د ظﻠﻢ او ب‪ ３‬عداﻟت‪ ９‬ﻟﻪ ﻣﻨگﻮﻟﻮ ＇خﻪ د اﻧساﻧاﻧﻮ ژﻏﻮرل‬

‫او آزادي ده‪.‬‬

‫‪159‬‬

‫ارزونه‬ ‫‪ _١‬پﻪ ﻏزا ‪－‬اﻧﻮ ک‪ ３‬د ﻧبی کرﻳﻢ د رﻫبرۍ رول بﻴان ک‪７‬ئ؟‬ ‫‪ _٢‬د اهلل‬

‫پﻪ ﻻر ک‪ ３‬د جﻬاد اﻧساﻧﻲ ﻫدﻓﻮﻧﻪ وﻟﻴکئ؟‬

‫‪ _٣‬د جاﻫﻠﻲ جﻨ‪／‬ﻮﻧﻮ او اسﻼﻣﻲ جﻬاد تر ﻣﻨ‪ ＃‬تﻮ پﻴر واضح ک‪７‬ئ؟‬

‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫زده کﻮوﻧکﻲ دې د جﻬاد او د ﻫﻐﻪ د ﻟﻮړو ﻣﻮخﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻳﻮه ﻟس کر＊ﻴزه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکﻲ‪.‬‬

‫‪160‬‬

‫دوه ＇لوي‪＋‬تم لوست‬

‫حجة الوداع‬ ‫د حج اداء کولو لپاره د مک‪ ３‬په لوري د سفر اراده‬ ‫اهلل وﻏﻮ＊تﻞ چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر ﻳ‪ ３‬د خپﻞ دعﻮت او بﻠﻨ‪ ３‬ﻣﻴﻮې او پاﻳﻠ‪ ３‬ووﻳﻨﻲ‪ .‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ اعﻼن‬ ‫وک‪ ７‬چ‪ ３‬پﻪ دې حج ک‪！ ３‬ﻮل ﻣسﻠﻤاﻧان برخﻪ واخﻠﻲ‪＄ .‬کﻪ زﻳات شﻤﻴر خﻠک ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې‬ ‫تﻪ راﻏﻠﻞ او ﻫﻴﻠﻪ ﻣﻦ وو چ‪ ３‬پﻪ ﻧبﻲ کرﻳﻢ پس‪ ３‬اﻗتداء وک‪７‬ي‪ .‬د شﻨب‪ ３‬پﻪ ورځ د ذی اﻟﻘﻌدې‬ ‫(‪ )٢٥‬ﻳا (‪ )٢٦‬ﻧ‪＂５‬ﻪ ﻧبﻲ کرﻳﻢ ‪＄‬ان د سﻔر ﻟپاره تﻴار ک‪ ،７‬وﻳ‪＋‬تان ﻳ‪ ３‬ږﻣﻨ‪ ＃‬ک‪７‬ل‪ ،‬ﻟﻨ‪ ，‬او ＇ادر‬ ‫ﻳ‪ ３‬واﻏﻮست‪ ،‬خپﻠﻮ ﻗرباﻧﻴﻮ تﻪ ﻳ‪ ３‬پ＂ارې واچﻮﻟ‪ .３‬ﻟﻪ ﻣاسپ‪＋‬ﻴﻦ ＇خﻪ وروستﻪ ﻳ‪ ３‬حرکت وک‪ ７‬او د‬ ‫ﻣازدﻳ‪／‬ر ﻟﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ ﻣخک‪ ３‬ذو اﻟحﻠﻴﻔ‪ ３‬تﻪ ورسﻴدل‪ .‬ﻫﻠتﻪ ﻳی دوه رکﻌتﻪ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬اداء ک‪ ７‬او شپﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫ﻫﻠتﻪ تﻴره ک‪７‬ه‪.‬‬ ‫د حج د نيت اعالن‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬سﻬار شﻮ ﻧبﻲ کرﻳﻢ خپﻠﻮ صحابﻪ وو تﻪ ووﻳﻞ‪ :‬ﻧﻦ شپﻪ د اهلل ﻟﻪ طرﻓﻪ ﻣاتﻪ پر＊تﻪ راﻏﻠ‪ ３‬وه‬ ‫او راتﻪ ﻳ‪ ３‬ووﻳﻞ‪" :‬پﻪ دې ﻣبارکﻪ وادي ک‪ ３‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬وک‪７‬ه او ﻟﻪ ﻫﻐﻪ وروستﻪ وواﻳﻪ‪ ،‬عﻤره سره ﻟﻪ حجﻪ‬ ‫اداء کﻮم‪ .‬بﻴا ﻳ‪ ３‬د ﻣاسپ‪＋‬ﻴﻦ دوه رکﻌتﻪ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬اداء ک‪ ７‬د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ پﻪ ‪＄‬ای ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬د حج او عﻤرې‬ ‫تﻠبﻴﻪ شروع ک‪７‬ه او دواړه ﻳ‪ ３‬ﻳﻮ ‪＄‬ای ذکر ک‪７‬ل‪ .‬وروستﻪ پﻪ ﻗصﻮی ﻧﻮﻣ‪ ３‬او＊ﻪ سپﻮر شﻮ او تﻠبﻴﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫وﻳﻠﻪ‪ .‬کﻠﻪ چ‪ ３‬د＊ت‪ ３‬تﻪ ورسﻴد بﻴا ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ تﻠبﻴﻪ وﻳﻠﻪ او خپﻞ سﻔر تﻪ ﻳ‪ ３‬دوام ورک‪ ،７‬تر ＇ﻮ ﻣک‪ ３‬تﻪ‬ ‫ﻧژدې شﻮ‪ .‬شپﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ ذی طﻮی(د ﻳﻮ ‪＄‬ای ﻧﻮم دی) ک‪ ３‬تﻴره ک‪７‬ه‪.‬‬ ‫پيغمبر په مکه ک‪３‬‬ ‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ د سﻬار ﻟﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ وروستﻪ د ﻫجرت پﻪ ﻟسﻢ کال د ذی اﻟحج‪ ３‬پﻪ ＇ﻠﻮرﻣﻪ د ﻳکشﻨب‪ ３‬پﻪ‬ ‫ورځ ﻏسﻞ وک‪ ７‬او ﻟﻪ اتﻮ ور‪＄‬ﻮ پس ﻣک‪ ３‬ﻣکرﻣ‪ ３‬تﻪ ورسﻴد‪ .‬کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻣسجد اﻟحرام تﻪ داخﻞ شﻮ‪ ،‬ﻟﻪ‬ ‫کﻌب‪ ３‬ﻧﻪ ﻳ‪ ３‬طﻮاف وک‪ ７‬او د صﻔا او ﻣروه ترﻣﻨ‪ ＃‬ﻳ‪ ３‬سﻌی وک‪７‬ه‪ ،‬خﻮ ‪＄‬ان ﻳ‪ ３‬حﻼ ل ﻧﻪ ک‪＄ ،７‬کﻪ ده د‬ ‫ﻗران حج ﻧﻴت ک‪７‬ی و‪( .‬ﻗران حج ﻫﻐﻪ دی چ‪ ３‬عﻤره او حج دواړه پﻪ ﻳﻮه ﻧﻴت سره پﻪ ﻳﻮه احرام وک‪７‬ي‬ ‫او د حج ﻟﻪ ﻣﻨاسکﻮ وروستﻪ ‪＄‬ان حﻼل ک‪７‬ي) خپﻠﻪ ﻗرباﻧﻲ ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ ﻟﻪ ‪＄‬اﻧﻪ سره راوړې وه‪.‬‬

‫‪161‬‬

‫د منی او عرفات په لور‬ ‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ د حجﻮن پﻪ سﻴﻤﻪ ک‪ ３‬استﻮ‪－‬ﻨﻪ ﻏﻮره ک‪７‬ه‪ .‬د تروﻳ‪ ３‬پﻪ ورځ (د ذو اﻟحج‪ )３‬پﻪ اتﻤﻪ ﻣﻨی‬ ‫تﻪ روان شﻮ او ﻫﻠتﻪ ﻳ‪ ３‬د ﻣاسپ‪＋‬ﻴﻦ‪ ،‬ﻣازدﻳ‪／‬ر‪ ،‬ﻣا＊ام‪ ،‬ﻣاخﻮستﻦ او سﻬار ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻪ اداء ک‪７‬ل‪ .‬د ﻟﻤر‬ ‫ﻟﻪ راختﻠﻮ وروستﻪ عرﻓات تﻪ روان شﻮ‪ ،‬کﻠﻪ چ‪ ３‬عرﻓات تﻪ ورسﻴد‪ ،‬وﻳ‪ ３‬ﻟﻴدل چ‪ ３‬خﻴﻤﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻧ َ ِﻤره‬ ‫سﻴﻤﻪ ک‪ ３‬درﻳدﻟ‪ ３‬او ﻫﻠتﻪ ﻟﻪ خپﻠ‪ ３‬سپرﻟ‪＇ ９‬خﻪ راکﻮز شﻮ‪ ،‬تر ＇ﻮ چ‪ ３‬ﻟﻤر زوال وک‪ .７‬کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻟﻤر‬ ‫زوال وک‪ ７‬ﻧﻮ او＊ﻪ ورتﻪ تﻴاره شﻮه او د ﻣﻴدان ﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ راﻏی‪ ،‬پﻪ داس‪ ３‬حال ک‪ ３‬چ‪ ３‬شاوخﻮا ﻳ‪ ３‬سﻞ‬ ‫زره خﻠک را！ﻮل شﻮي وو‪ ،‬دوی تﻪ ﻳ‪ ３‬ډﻳره ارز＊تﻨاکﻪ او اوږده خطبﻪ او ﻣﻮعظﻪ واوروﻟﻪ‪.‬‬ ‫ربﻴﻌﻪ بﻦ اﻣﻴﻪ بﻦ خﻠﻒ پﻪ عرﻓات ک‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر خبرې تکراروﻟ‪ ３‬چ‪＄ ３‬ﻴﻨ‪ ３‬برخ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬دا‬ ‫دي‪.‬‬ ‫په عرفات ک‪ ３‬د نبي کريم سپار＊تونه(نصيحتونه)‬ ‫ای خﻠکﻮ زﻣا خبرې واورئ‪＄ ،‬کﻪ زه ﻧﻪ پﻮﻫﻴ‪８‬م ＊اﻳﻲ ﻟﻪ تاسﻮ سره ﻟﻪ دې کاﻟﻪ وروستﻪ پﻪ دې ‪＄‬ای‬ ‫ک‪ ３‬بﻴا وﻧﻪ وﻳﻨﻢ‪ .‬پرتﻪ ﻟﻪ شکﻪ ﻣا ستاسﻮ پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬داس‪ ３‬دوه شﻴان پرﻳ‪＋‬ﻲ دي چ‪ ３‬ﻫر کﻠﻪ پﻪ ﻫﻐﻮ‬ ‫ﻣﻨ‪／‬ﻮﻟ‪ ３‬وﻟ‪／‬ﻮئ ﻫﻴ（کﻠﻪ بﻪ ﻻر ورکﻲ ﻧشئ‪ .‬ﻫﻐﻪ د اهلل کتاب او زﻣا سﻨت دي‪.‬‬ ‫ای خﻠکﻮ‪ ،‬ﻳﻘﻴﻨا ً زﻣا ＇خﻪ وروستﻪ بﻞ پﻴﻐﻤبر ﻧشتﻪ او ﻟﻪ تاس‪ ３‬وروستﻪ بﻞ اﻣت ﻫﻢ وجﻮد‬ ‫ﻧﻪ ﻟري‪ ،‬ﻧﻮ د خپﻞ پرورد‪－‬ار عبادت وک‪７‬ئ‪ ،‬ﻳﻮه ﻣﻴاشت روژه وﻧﻴسئ‪ ،‬د خپﻠﻮ ﻣاﻟﻮﻧﻮ زکات پﻪ‬ ‫خﻮشحاﻟ‪ ９‬سره ورک‪７‬ئ‪ ،‬د اهلل د کﻮر حج وک‪７‬ئ‪ ،‬د خپﻠﻮ چارواکﻮ ﻓرﻣان ﻣﻨئ او د خپﻞ پرورد‪－‬ار جﻨت‬ ‫تﻪ داخﻞ شئ‪.‬‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر‬

‫خپﻠﻪ خطبﻪ او ﻣﻮعظﻪ پای تﻪ ورسﻮﻟﻪ‪ ،‬اهلل تﻌاﻟی دا آﻳت ﻧازل ک‪:７‬‬ ‫[ﻣائده‪]٣:‬‬

‫ژباړه‪ :‬ﻧﻦ ورځ ﻣ‪ ３‬ددﻳﻦ(احکام) تاسﻮ ﻟپاره بشپ‪ ７‬ک‪７‬ل او تاسﻮ تﻪ پﻪ عزت ب‪＋‬ﻠﻮ او د تاسﻮ د‬ ‫ﻗدﻣﻮﻧﻮ پﻪ ﻣحکﻤﻮﻟﻮ ﻣ‪ ３‬خپﻞ ﻧﻌﻤت پر تاسﻮ بشپ‪ ７‬ک‪ ７‬او اسﻼم ﻣ‪ ３‬د ک‪７‬ﻧﻼرې پﻪ تﻮ‪－‬ﻪ تاسﻮ تﻪ‬ ‫خﻮښ او ﻏﻮره ک‪.７‬‬ ‫ﻟﻪ خطب‪ ３‬وروستﻪ حضرت بﻼ ل‬

‫اذان او اﻗاﻣت وواﻳﻪ او رسﻮل اهلل ﻟﻪ خﻠکﻮ سره د ﻣاسپ‪＋‬ﻴﻦ‬

‫او ﻣازدﻳ‪／‬ر ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻪ دواړه پﻪ ﻳﻮه آذان او دوو اﻗاﻣتﻮﻧﻮ پﻪ جﻤاعت اداء ک‪７‬ل‪ .‬بﻴا پﻪ خپﻠﻪ سپرﻟ‪９‬‬ ‫سپﻮر او ﻣﻮﻗﻒ تﻪ راﻏی پﻪ دعا ودرﻳد تر ＇ﻮ چ‪ ３‬ﻟﻤر ډوب شﻮ‪.‬‬

‫‪162‬‬

‫پيغمبر په مزدلفه ک‪３‬‬ ‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ اساﻣﻪ ﻟﻪ خپﻞ ‪＄‬ان سره تر شا پﻪ سپرﻟ‪ ９‬سپﻮر ک‪ ７‬او ﻣزدﻟﻔ‪ ３‬تﻪ ﻳ‪ ３‬تشرﻳﻒ راوړ‪،‬‬ ‫د ﻣا＊ام او ﻣاسختﻦ ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻳﻮه اذان او دوو اﻗاﻣتﻮﻧﻮ اداء ک‪７‬ل‪.‬‬ ‫ﻟﻪ ﻫﻐﻪ وروستﻪ ﻳ‪ ３‬استراحت وک‪ ،７‬تر ＇ﻮ سﻬار شﻮ‪ ،‬د سﻬار ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻳ‪ ３‬اداء ک‪ ７‬او بﻴا پﻪ خپﻠﻪ او＊ﻪ‬ ‫سپﻮر او ﻣشﻌر اﻟحرام تﻪ راﻏی او ﻣخ پﻪ ﻗبﻠﻪ ﻳ‪ ３‬د اهلل ذکر کاوه‪.‬‬ ‫له مزدلف‪＇ ３‬خه د منی په لوري‬ ‫بﻴا پﻪ ﻣشﻌر اﻟحرام ک‪ ３‬تر ﻫﻐﻪ پات‪ ３‬شﻮ‪ ،‬تر ＇ﻮ ﻟﻤر پﻮره رو＊اﻧﻪ شﻮ‪ .‬بﻴا ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣزدﻟﻔ‪＇ ３‬خﻪ د ﻣﻨی‬ ‫پﻪ ﻟﻮر حرکت وک‪ .７‬ﻓضﻞ بﻦ عباس ﻳ‪ ３‬تر شا پﻪ خپﻠﻪ سپرﻟ‪ ９‬سپﻮر ک‪ ７‬او ﻟﻮﻳ‪ ３‬جﻤرې تﻪ ورسﻴد‬ ‫چ‪ ３‬د جﻤرة اﻟﻌﻘبة پﻪ ﻧاﻣﻪ ﻳادﻳ‪８‬ي‪ .‬ﻫﻐﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ اوو ش‪／‬ﻮ ووﻳشتﻪ او پﻪ ﻫر وار ﻳ‪ ３‬اهلل اکبر ووﻳﻞ‪ ،‬بﻴا د‬ ‫＇اروﻳﻮ د حﻼﻟﻮﻟﻮ ‪＄‬ای تﻪ راﻏی‪ .‬درې شپ‪５‬تﻪ (‪ )٦٣‬او＊ان ﻳ‪ ３‬پﻪ خپﻞ ﻻس حﻼ ل ک‪７‬ل‪ .‬ﻧﻮر ﻳ‪３‬‬ ‫حضرت عﻠی تﻪ اﻣر وک‪ .７‬عﻠﻲ اوه د‪４‬رش ﻧﻮر او＊ان ذبح ک‪７‬ل‪ ،‬تر＇ﻮ سﻞ او＊ان پﻮره شﻮل‪.‬‬ ‫د خپﻠﻮ ﻗرباﻧﻴﻮ د ﻏﻮ＊‪＊ ３‬ﻮروا ﻳ‪ ３‬و＇‪＋‬ﻠﻪ‪ .‬بﻴا پﻪ خپﻠﻪ سپرﻟ‪ ９‬سپﻮر او د اﻓاضﻪ ﻳا ﻓرضی طﻮاف‬ ‫پﻪ ﻧﻴت کﻌب‪ ３‬شرﻳﻔ‪ ３‬تﻪ روان شﻮل‪ .‬د ﻣاسپ‪＋‬ﻴﻦ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻣکﻪ ک‪ ３‬اداء او د زﻣزم اوبﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫و＇‪＋‬ﻠ‪.３‬‬ ‫د لوى اختر په ورځ د پيغمبر خبرې‬ ‫پﻴﻐﻤبر د ذی اﻟحج‪ ３‬پﻪ ﻟسﻤﻪ د ﻟﻮی اختر پﻪ ورځ ﻳﻮه خطبﻪ ووﻳﻠﻪ چ‪ ３‬د‪＄‬ﻴﻨﻮ برخﻮ ﻳادوﻧﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫پﻪ ﻻﻧدې ډول ده‪.‬‬ ‫وﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬پرتﻪ ﻟﻪ شکﻪ ستاسﻮ وﻳﻨ‪ ،３‬ﻣاﻟﻮﻧﻪ او پت (عزت) ﻳﻮ پﻪ بﻞ داس‪ ３‬حرام دي‪ ،‬ﻟکﻪ ستاسﻮ‬ ‫ددې ور‪ ３＄‬پﻪ شان پﻪ دې ＊ار او پدې ﻣﻴاشت ک‪.３‬‬ ‫ډﻳر ژر بﻪ د خپﻞ اهلل دﻳدار وک‪７‬ئ او ﻟﻪ تاسﻮ ＇خﻪ بﻪ د خپﻠﻮ عﻤﻠﻮﻧﻮ پﻮ＊تﻨﻪ کﻴ‪８‬ي‪ ،‬ﻧﻮ زﻣا ＇خﻪ‬ ‫وروستﻪ ب‪ ３‬ﻻرې ﻧشئ چ‪＄ ３‬ﻴﻨ‪ ３‬ستاسﻮ د ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﻧﻮرو ﻏاړې پرې ک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫آﻳا تاسﻮ تﻪ ﻣ‪ ３‬دﻳﻦ ورساوه؟ ！ﻮﻟﻮ صحابﻪ وو ووﻳﻞ‪ :‬ﻫﻮ! بﻴا رسﻮل اهلل وﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬ای اهلل ‪－‬ﻮاه(شاﻫد)‬ ‫اوسﻪ‪ ،‬باﻳد کﻮم کسان چ‪ ３‬دﻟتﻪ حاضر دي دوی دې ﻏائبﻴﻨﻮ تﻪ ددﻳﻦ پﻴﻐام ورسﻮي‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر د تشرﻳﻖ پﻪ ور‪＄‬ﻮ ک‪ ３‬پﻪ ﻣﻨی ک‪ ３‬استﻮ‪－‬ﻨﻪ درﻟﻮده‪ .‬خپﻞ ﻣﻨاسک ﻳ‪ ３‬اداء ک‪７‬ل او خﻠکﻮ‬ ‫د حج ﻣﻨاسک ﻟﻪ رسﻮل اهلل ＇خﻪ زده ک‪７‬ل‪.‬‬

‫‪163‬‬

‫د حج د مناسکو ترسره کول او د مدين‪ ３‬په لوري د سفر هوډ‬ ‫د ذی اﻟحج‪ ３‬پﻪ دﻳارﻟسﻤﻪ‪ ،‬چ‪ ３‬د اختر ＇ﻠﻮرﻣﻪ ورځ کﻴ‪８‬ي‪ ،‬پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ ﻣﻨی ＇خﻪ ووت او‬ ‫کﻌب‪ ３‬شرﻳﻔ‪ ３‬تﻪ راﻏی د وداع طﻮاف ﻳ‪ ３‬اداء ک‪ ７‬او د حج د ﻣﻨاسکﻮ ترسره کﻮﻟﻮ ＇خﻪ وروستﻪ‬ ‫ﻣدﻳﻨ‪ ３‬ﻣﻨﻮرې تﻪ ستﻮن شﻮ‪.‬‬ ‫د لوست ‪－‬ټ‪３‬‬ ‫ﻼ ورو＊ﻮدل‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر د حج ﻣﻨاسک ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ تﻪ عﻤ ً‬ ‫د دې ﻟﻮست ﻟﻪ ﻣحتﻮی ﻧﻪ ﻟﻪ دﻧﻴا ＇خﻪ د ﻧبﻲ کرﻳﻢ د رخصتﻴدو ﻧژد‪４‬ﻮاﻟی ﻣﻌﻠﻮﻣﻴ‪８‬ي‪.‬‬ ‫د حجة اﻟﻮداع خطبﻪ پﻪ حﻘﻴﻘت ک‪ ３‬د آزادۍ او عداﻟت اعﻼن او د اﻧساﻧاﻧﻮ تر ﻣﻨ‪ ＃‬د تبﻌﻴض‬ ‫ختﻤﻮل او د تﻞ ﻟپاره د گ‪ ６‬ژوﻧداﻧﻪ ﻻر＊ﻮوﻧﻪ ده‪.‬‬

‫ارزونه‬ ‫‪ _١‬د حجة اﻟﻮداع خطب‪ ３‬ﻣﻬﻢ ！کﻲ وﻟﻴکئ؟‬ ‫‪ _٢‬د اختر پﻪ ورځ د ﻧبﻲ کرﻳﻢ د خطب‪ ３‬ﻣﻬﻢ ！کﻲ وﻟﻴکئ؟‬ ‫‪ _٣‬د حجة اﻟﻮداع خطب‪ ３‬بشرﻳت تﻪ ＇ﻪ پﻴﻐام وړاﻧدې ک‪７‬ی دی؟‬

‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫‪－‬راﻧﻮ زده کﻮوﻧکﻮ د حجة اﻟﻮداع د خطب‪ ３‬د ارز＊ت پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻳﻮه ﻟس کر＊ﻴزه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪164‬‬

‫دری ＇لوي‪＋‬تم لوست‬

‫د پيغمبر ناروغي او رحلت‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬د اسﻼﻣﻲ دعﻮت چارې بشپ‪７‬ې شﻮې او اسﻼم پﻴاوړی او پر ﻧﻮرو ادﻳاﻧﻮ ﻣسﻠط او ﻏاﻟب‬ ‫شﻮ‪ ،‬ﻧﻮ د ﻧبﻲ کرﻳﻢ پﻪ ژوﻧد‪ ،‬ﻣشاعرو او احساساتﻮ ک‪ ３‬د وداع او خدای پﻪ اﻣاﻧ‪ ９‬ﻧ‪ ３＋‬ﻧ‪＋‬اﻧ‪３‬‬ ‫＇ر‪－‬ﻨدې شﻮې دا ﻣطﻠب پﻪ حجة اﻟﻮداع ک‪ ３‬دده ﻟﻪ وﻳﻨا او ک‪７‬و وړو ＇خﻪ ＇ر‪－‬ﻨد ﻣﻌﻠﻮﻣﻴده‪.‬‬ ‫له دنيا سره د پيغمبر د وداع ن‪ ３＋‬ن‪＋‬ان‪３‬‬ ‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ د ﻫجرت پﻪ ﻟسﻢ کال د رﻣضان پﻪ ﻣﻴاشت ک‪ ３‬شﻞ ور‪ ３＄‬اعتکاف وک‪.７‬‬ ‫جبرائﻴﻞ‬

‫دوه ‪＄‬ﻠ‪ ３‬ﻗرآن کرﻳﻢ ورباﻧدې تﻼوت ک‪.７‬‬

‫پﻴﻐﻤبر پﻪ حجة اﻟﻮداع ک‪ ３‬وﻓرﻣاﻳﻞ‪＊ :‬اﻳﻲ ﻫﻴ（کﻠﻪ ﻟﻪ دې کاﻟﻪ وروستﻪ پﻪ دې ‪＄‬ای ک‪ ３‬ﻟﻪ تاسﻮ‬ ‫سره وﻧﻪ ‪－‬ﻮرم‪.‬‬ ‫ﻫﻤدارﻧ‪／‬ﻪ د عﻘب‪ ３‬جﻤرې پﻪ ＇ﻨ‪ ，‬ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬وﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬د حج ﻣﻨاسک زﻣا ＇خﻪ زده ک‪７‬ئ‪＊ ،‬اﻳﻲ‬ ‫ﻟﻪ دې کال وروستﻪ حج وﻧﻪ ک‪７‬م‪.‬‬ ‫د پيغمبر د ناروغ‪ ９‬پيل‬ ‫د ﻫجرت پﻪ ﻳﻮوﻟسﻢ کال د صﻔرې پﻪ ﻣﻴاشت ک‪ ３‬د دوشبﻨ‪ ３‬پﻪ ورځ پﻴﻐﻤبر د ﻳﻮې جﻨازې پﻪ‬ ‫ﻣراسﻤﻮ ک‪ ３‬پﻪ جﻨت بﻘﻴع ک‪ ３‬برخﻪ واخﻴستﻪ او ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ‪＄‬اﻳﻪ پﻪ را‪－‬ر‪＄‬ﻴدو د سر پﻪ خﻮږو اختﻪ او‬ ‫سخت‪ ３‬تب‪ ３‬وﻧﻴﻮ‪.‬‬ ‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ ﻳﻮوﻟس ور‪ ３＄‬د ﻧاورﻏ‪ ９‬پﻪ حاﻟت ک‪ ３‬خﻠکﻮ تﻪ د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ اﻣاﻣت کاوه او د ﻧاروﻏ‪９‬‬ ‫！ﻮﻟ‪ ３‬ور‪ ３＄‬ﻳ‪ ３‬دﻳارﻟس ﻳا ＇ﻮارﻟس ور‪ ３＄‬وې‪.‬‬ ‫د پﻴﻐﻤبر بﻴبﻴاﻧﻮ ده تﻪ اجازه ورک‪７‬ه او د ﻓضﻞ بﻦ عباس او حضرت عﻠی بﻦ ابی طاﻟب‬

‫پﻪ‬

‫ﻣرستﻪ د بﻲ بﻲ عائش‪ ３‬رضی اهلل عﻨﻬا کﻮر تﻪ پﻪ داس‪ ３‬حال ک‪ ３‬داخﻞ شﻮ چ‪ ３‬خپﻞ ﻣبارک سر ﻳ‪３‬‬ ‫ت‪７‬ﻟی او ﻗدﻣﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ ‪＄‬ﻤکﻪ ورپس‪ ３‬کشﻴدل او د خپﻞ ژوﻧد وروست‪ ９‬اوﻧ‪ ９‬ﻳ‪ ３‬ﻫﻠتﻪ تﻴره ک‪７‬ه‪.‬‬

‫‪165‬‬

‫له وفات نه پن‪％‬ه ور‪ ３＄‬مخک‪３‬‬ ‫د چﻬارشﻨب‪ ３‬پﻪ ورځ د وﻓات ﻧﻪ پﻮره پﻨ‪％‬ﻪ ور‪ ３＄‬ﻣخک‪ ３‬دده ﻧاروﻏﻲ سختﻪ شﻮه‪ .‬پﻪ ﻣبارک سر‬ ‫ﻳ‪ ３‬اوبﻪ واچﻮﻟ‪ ３‬او ＇ﻪ اﻧدازه د تب‪ ３‬د سپکتﻴا احساس ﻳ‪ ３‬وک‪ .７‬خپﻞ سر ﻳ‪ ３‬ت‪７‬ﻟی و‪ .‬جﻮﻣات‬ ‫تﻪ داخﻞ شﻮ او پﻪ ﻣﻨبر کﻴﻨاست‪ .‬پﻪ داس‪ ３‬حال ک‪ ３‬چ‪ ３‬خﻠک شاوخﻮا ترې راﻏﻮﻧ‪ ６‬شﻮي وو‪،‬‬ ‫خطبﻪ ﻳ‪ ３‬ووﻳﻠﻪ او وﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪" :‬د اهلل ﻟﻌﻨت پﻪ ﻳﻬﻮدو او ﻧصارا وو چ‪ ３‬د خپﻠﻮ پﻴﻐﻤبراﻧﻮ ﻗبروﻧﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫جﻮﻣاتﻮﻧﻪ ‪－‬ر‪＄‬ﻮﻟﻲ‪ .‬ﻫﻤدارﻧ‪／‬ﻪ ﻳ‪ ３‬وﻓرﻣاﻳﻞ‪ :‬زﻣا ﻗبر د بت پﻪ شان وﻧﻪ ﻟﻤاﻧ‪％‬ئ‪.‬‬ ‫بﻴا پﻴﻐﻤبر اعﻼن وک‪ ７‬چ‪ ３‬کﻪ ＇ﻮک پﻪ ﻣا حﻖ ﻟري ﻳا زﻣا ＇خﻪ د ﻗصاص ﻏﻮ＊تﻮﻧکﻲ وي‬ ‫کﻮﻻی شﻲ خپﻞ حﻖ تر ﻻسﻪ ک‪７‬ي او کﻠﻪ ﻳی چ‪ ３‬د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ د اﻣاﻣت تﻮان پﻪ ‪＄‬ان ک‪ ３‬وﻧﻪ ﻣﻮﻧد‪ ،‬ﻧﻮ‬ ‫＇ﻮک ﻳ‪ ３‬حضرت ابﻮبکر صدﻳﻖ‬ ‫حضرت ابﻮبکر صدﻳﻖ‬

‫تﻪ وروﻟﻴ‪８‬ل‪ ،‬وﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪" :‬خﻠکﻮ تﻪ د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ اﻣاﻣت وک‪７‬ه‪".‬‬

‫د ﻧبﻲ کرﻳﻢ پﻪ ژوﻧد ک‪ ３‬صحابﻪ وو تﻪ د اووﻟسﻮ ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻮ اﻣاﻣت‬

‫وک‪.７‬‬ ‫له وفات ＇خه يوه ورځ مخک‪３‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر‬

‫ﻟﻪ وﻓات ＇خﻪ ﻳﻮه ورځ ﻣخک‪ ３‬خپﻞ ！ﻮل ﻏﻼﻣان آزاد ک‪７‬ل‪ .‬اوه دﻳﻨاره ﻳ‪ ،３‬چ‪３‬‬

‫درﻟﻮدل‪ ،‬ﻫﻐﻪ ﻳ‪ ３‬صدﻗﻪ ک‪７‬ل‪ .‬او خپﻠﻪ وسﻠﻪ ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ تﻪ وروب‪＋‬ﻠﻪ‪.‬‬ ‫د پيغمبر د ژوند وروست‪ ９‬ورځ‬ ‫پﻴﻐﻤبر د خپﻞ ژوﻧد پﻪ وروست‪ ９‬ورځ د خپﻠ‪ ３‬کﻮرﻧ‪ ９‬خﻠک ‪＄‬ان ‪＄‬ان تﻪ وﻟﻴدل‪ .‬خپﻠﻮ بﻴبﻴاﻧﻮ تﻪ‬ ‫ﻳ‪ ３‬ﻧصﻴحت وک‪ ７‬او بﻲ بﻲ ﻓاطﻤ‪３‬‬

‫تﻪ ﻳ‪ ３‬زﻳری ورک‪ ７‬چ‪ ３‬ﻫﻐﻪ د ﻧ‪７‬ۍ د ＊‪％‬ﻮ سرداره ده‪ .‬پﻪ‬

‫ﻏﻮږ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ورتﻪ ووﻳﻞ‪ :‬تﻪ د پﻴﻐﻤبر د کﻮرﻧ‪ ９‬ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧ‪％＊ ９‬ﻪ ﻳ‪ ３‬چ‪ ３‬ﻟﻪ پﻴﻐﻤبر سره بﻪ پﻴﻮستﻪ‬ ‫ش‪ .３‬حسﻦ او حسﻴﻦ‬

‫ﻳ‪ ３‬ﻣچ‪ ３‬ک‪７‬ل او د دوی پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻳ‪ ３‬د ＊‪ ３２／５‬وصﻴت وک‪ .７‬خﻠکﻮ‬

‫تﻪ ﻳ‪ ３‬وصﻴت وک‪ ７‬او وﻳ‪ ３‬وﻳﻞ‪ :‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻗاﻳﻢ ک‪７‬ئ‪.‬‬

‫‪166‬‬

‫(‪)٢‬ه（ونه‬ ‫زده کﻮوﻧکﻲ دې ﻟﻪ حسﻦ او حسﻴﻦ رضﻲ اهلل عﻨﻬﻤا سره د ﻧبﻲ کرﻳﻢ د ﻣﻴﻨ‪ ３‬پﻪ اړه پﻪ خپﻠﻮ‬ ‫ک‪ ３‬بحث او خبرې وک‪７‬ي‪.‬‬ ‫د احتضار شيبه‬ ‫د پﻴﻐﻤبر د احتضار او اهلل تﻌاﻟی تﻪ د ‪＄‬ان سپارﻟﻮ شﻴب‪ ３‬راورسﻴدې‪ .‬حضرت عائش‪３‬‬ ‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ خپﻞ ‪＄‬ان تﻪ تکﻴﻪ ک‪７‬ی و‪ .‬عبداﻟرحﻤﻦ د حضرت ابﻮبکر صدﻳﻖ‬

‫زوی راﻧﻨﻮوت‪.‬‬

‫پﻪ داس‪ ３‬حال ک‪ ３‬چ‪ ３‬ﻣسﻮاک ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻻس ک‪ ３‬و‪ ،‬د پﻴﻐﻤبر پﻪ ﻏﻮ＊تﻨﻪ ﻳ‪ ３‬ﻣسﻮاک ده تﻪ ورک‪７‬‬ ‫او خپﻞ ﻏا＊ﻮﻧﻪ ﻳ‪＊ ３‬ﻪ ﻣسﻮاک ک‪７‬ل‪ .‬کﻠﻪ چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣسﻮاک ＇خﻪ ﻓارغ شﻮ‪ ،‬ﻻس ﻳا ‪－‬ﻮت‪ ３‬ﻳ‪ ３‬پﻮرتﻪ‬ ‫ک‪７‬ې او ستر‪ ３－‬ﻳ‪ ３‬د چت ﻟﻮري تﻪ وﻧﻴﻮې‪ ،‬ورو ورو ﻳ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ‪(:‬ﻣع اﻟذﻳﻦ اﻧﻌﻢ اهلل عﻠﻴﻬﻢ ﻣﻦ اﻟﻨبﻴﻦ‬ ‫واﻟصدﻳﻘﻴﻦ و اﻟشﻬداء واﻟصاﻟحﻴﻦ و حسﻦ اوﻟئک رﻓﻴﻘا)‪ .‬ژباړه‪ :‬ﻟﻪ ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ سره چ‪ ３‬پﻪ ﻫﻐﻮی‬ ‫دې اﻧﻌام پﻴرزو ک‪７‬ی ﻟﻪ پﻴﻐﻤبراﻧﻮ‪ ،‬صدﻳﻘﻴﻨﻮ‪ ،‬شﻬﻴداﻧﻮ او ﻧﻴکاﻧﻮ ＇خﻪ او دوی ﻏﻮره ﻣﻠ‪／‬ري دي‪.‬‬ ‫ای اهلل! ﻣا تﻪ ب‪＋‬ﻨﻪ وک‪７‬ه او پﻪ ﻣا رحﻢ وک‪７‬ه او ﻣا ﻟﻪ ﻏﻮره ﻣﻠ‪／‬ري سره ﻳﻮ‪＄‬ای ک‪７‬ه!‪.‬‬ ‫ای اهلل! ﻟﻪ ﻏﻮره ﻣﻠ‪／‬ري سره ﻳﻮ‪＄‬ای کﻴدل ﻟﻪ تاﻧﻪ ﻏﻮاړم‪.‬‬ ‫او دا وروستﻨ‪ ９‬جﻤﻠﻪ ﻳ‪ ３‬درې ‪＄‬ﻠﻪ تکرار ک‪７‬ه‪ ،‬ﻻس ﻳ‪ ３‬د ＇ﻨ‪ ，‬سره پﻴﻮست او ﻟﻪ رﻓﻴﻖ اعﻠی‬ ‫سره ﻳﻮ‪＄‬ای شﻮ‪( .‬اﻧا هلل واﻧا اﻟﻴﻪ راجﻌﻮن‪ ،‬سبحان اﻟذی ﻻ ﻳﻤﻮت)‬ ‫دا پﻴ‪＋‬ﻪ د ﻫجرت پﻪ ﻳﻮوﻟسﻢ کال د ربﻴع اﻻول پﻪ دوﻟسﻤﻪ د دوشﻨب‪ ３‬پﻪ ورځ ﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ راﻏﻠﻪ‪ ،‬پﻪ داس‪３‬‬ ‫حال ک‪ ３‬چ‪ ３‬ﻟﻪ عﻤر ＇خﻪ ﻳ‪ ３‬درې شپﻴتﻪ کاﻟﻪ او ＇ﻠﻮر ور‪ ３＄‬تﻴرﻳدې‪.‬‬

‫‪167‬‬

‫د لوست ‪－‬ټ‪３‬‬ ‫ﻣسﻠﻤاﻧان باﻳد ﻟﻪ وﻓاتﻪ ﻣخک‪ ３‬د خﻠکﻮ پﻮر او ﻳا حﻖ کﻪ ورباﻧدې وي اداء او ﻳا ب‪＋‬ﻨﻪ ور＇خﻪ‬ ‫وﻏﻮاړي‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر پﻪ پﻮره اﻣاﻧتدارۍ د ﻧبﻮت دﻧده ترسره او ددې ﻟﻪ بشپ‪７‬ﻳدو وروستﻪ د اهلل تﻌاﻟی سره‬ ‫پﻴﻮست شﻮ‪.‬‬ ‫ﻗرآن کرﻳﻢ او ﻧبﻮي سﻨت د بشرﻳت ﻟپاره دوه تﻞ پات‪ ３‬ﻣصدروﻧﻪ او د ﻫداﻳت سر چﻴﻨ‪ ３‬دي‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪ _١‬پﻴﻐﻤبر ＇ﻮ کﻠﻦ و چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻧ‪７‬ۍ ﻳ‪ ３‬رخصت واخﻴست؟‬ ‫‪ _٢‬ﻟﻪ دﻧﻴﻮي ژوﻧد سره د پﻴﻐﻤبر د وداع ﻧ‪ ３＋‬وﻟﻴکئ؟‬ ‫‪ _٣‬د پﻴﻐﻤبر د ﻧاروﻏ‪ ９‬پﻪ ور‪＄‬ﻮ ک‪ ３‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ اﻣاﻣت د چا پﻪ ﻏاړه و؟‬ ‫‪٤‬ـ د پﻴﻐﻤبر د احتضار او اهلل تﻪ د ‪＄‬ان سپارﻧ‪ ３‬شﻴب‪ ３‬وﻟﻴکئ؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫خپﻠﻮ اصحابﻮ او خپﻠ‪ ３‬کﻮرﻧ‪ ９‬تﻪ د ﻧاورﻏ‪ ９‬پﻪ ور‪＄‬ﻮ ک‪ ３‬د ﻧبﻲ کرﻳﻢ سپار＊تﻮﻧﻪ پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ‬ ‫ک‪ ３‬وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪168‬‬

‫＇لور ＇لوي‪＋‬تم لوست‬

‫د پيغمبر‬

‫د رحلت په وړاندې د صحابه وو دري‪ ＃‬او د حضرت‬ ‫ابوبکر غوره کول‬

‫د پﻴﻐﻤبر وﻓات د صحابﻪ رضﻮان اهلل عﻠﻴﻬﻢ اجﻤﻌﻴﻦ پﻪ ژوﻧد ک‪ ３‬تر ！ﻮﻟﻮ ﻧاوړه پﻴ‪＋‬ﻪ گ‪２‬ﻞ کﻴ‪８‬ي‪،‬‬ ‫دکﻮرﻧ‪ ９‬خﻠک او صحابﻪ دده د رحﻠت ＇خﻪ ډﻳر زﻳات ﻣتآثره شﻮل اﻣا پﻪ اﻳﻤان ‪،‬زﻏﻢ او د اهلل پﻪ‬ ‫ﻗضا ﻳ‪ ３‬ددې ﻧاوړه پﻴ‪ ３＋‬پﻪ وړاﻧدې رضا ＇ر‪－‬ﻨده ک‪７‬ه‪.‬‬

‫د حضرت ابوبکرصديق‬ ‫حضرت ابﻮبکرصدﻳﻖ‬

‫دري‪＃‬‬

‫پﻪ آس سپﻮر ﻟﻪ کﻮره راﻏی‪ .‬جﻮﻣات تﻪ ﻧژدې کﻮز شﻮ‪ ،‬ﻣسجد تﻪ‬

‫ﻧﻨﻮوت‪ .‬ﻟﻪ صحابﻪ وو سره ﻳ‪ ３‬خبره وﻧﻪ ک‪７‬ه‪ .‬د حضرت عائش‪３‬‬

‫کﻮر تﻪ ﻧﻨﻮوت‪ .‬د پﻴﻐﻤبر‬

‫پﻪ ﻣبارک بدن باﻧدې خط ﻟروﻧکی ﻳﻤﻨﻲ ＇ادر اچﻮل شﻮی و‪ .‬کﻠﻪ چ‪ ３‬حضرت ابﻮبکر صدﻳﻖ‬ ‫＇ادر ﻟرې ک‪ ،７‬پﻴﻐﻤبر ﻳ‪ ３‬ﻣچﻮ ک‪ ７‬او وﻳ‪ ３‬وﻳﻞ‪ :‬ﻫﻐﻪ ﻣرګ چ‪ ３‬تا تﻪ ﻟﻴکﻞ شﻮی و پﻴدا دې ک‪.７‬‬ ‫حضرت ابﻮبکر صدﻳﻖ‬ ‫صدﻳﻖ‬

‫ﻟﻪ کﻮره راووت او خﻠک د حضرت عﻤر‬

‫ووﻳﻞ‪" :‬ای عﻤره‪ ،‬ک‪＋‬ﻴﻨﻪ‪ ،‬حضرت عﻤر‬

‫ابﻮبکرصدﻳﻖ‬

‫شاوخﻮا راتاو وو‪ ،‬ابﻮبکر‬

‫ک‪＋‬ﻴﻨاست‪ .‬خﻠکﻮ ﻫﻐﻪ پرﻳ‪＋‬ﻮد او د حضرت‬

‫پﻪ شاوخﻮا را！ﻮل شﻮل‪ .‬ابﻮبکرصدﻳﻖ‬

‫ووﻳﻞ‪ :‬ﻟﻪ تاسﻮ ＇خﻪ چا چ‪ ３‬د ﻣحﻤد‬

‫عبادت کاوه باﻳد پﻮه شﻲ چ‪ ３‬ﻣحﻤد ﻣ‪ ７‬شﻮی او ＇ﻮک چ‪ ３‬د اهلل ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻨﻪ او عبادت کﻮي‪ .‬ﻫﻐﻮی‬ ‫دې پﻮه شﻲ چ‪ ３‬د ﻣحﻤد اهلل ژوﻧدی دی او ﻧﻪ ﻣري‪ .‬اهلل تﻌاﻟی ﻓرﻣاﻳﻲ‪:‬‬

‫‪169‬‬

‫(‪ )١٤٤‬آل عﻤران‪.١٤٤/‬‬ ‫ژباړه‪ :‬ﻣحﻤد ﻧﻮر ＇ﻪ ﻧﻪ دی‪ ،‬ﻣ‪／‬ر ﻳﻮازې ﻳﻮ پﻴﻐﻤبر دی‪ .‬ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ﻧﻪ ﻣخک‪ ３‬ﻧﻮر پﻴﻐﻤبران ﻫﻢ‬ ‫تﻴر شﻮي دي‪ .‬کﻪ ﻫﻐﻪ وﻣري ﻳا ووژل شﻲ‪ ،‬ﻧﻮ تاس‪ ３‬بﻪ پﻪ خپﻠﻮ پﻮﻧدو پﻪ شا ‪－‬ر‪＄‬ئ! پﻪ ﻳاد وﻟرئ‬ ‫＇ﻮک چ‪ ３‬شا واړوي‪ ،‬ﻫﻐﻪ بﻪ اهلل تﻪ ﻫﻴ＆ زﻳان وﻧﻪ رسﻮي‪ ،‬اﻟبتﻪ ＇ﻮک چ‪ ３‬د اهلل شکر اﻳستﻮﻧکﻲ‬ ‫بﻨد‪－‬ان شﻲ ﻫﻐﻮ تﻪ بﻪ اهلل د دې بدﻟﻪ ورک‪７‬ي‪.‬‬ ‫وروستﻪ ﻟﻪ دې چ‪ ３‬حضرت ابﻮبکر صدﻳﻖ‬

‫ذکر شﻮی آﻳت تﻼوت ک‪！ ،７‬ﻮﻟﻮ باور وک‪ ７‬چ‪３‬‬

‫پﻴﻐﻤبر وﻓات شﻮی دی‪.‬‬ ‫حضرت عﻤر‬

‫چ‪ ３‬د ﻧبﻲ کرﻳﻢ د وﻓات ﻟﻪ خبر ＇خﻪ ډﻳر زﻳات تر اﻏ‪５‬زې ﻻﻧدې راﻏﻠﻰ و‪،‬‬

‫د حضرت ابﻮبکرصدﻳﻖ‬

‫د خبرو پﻪ اور‪４‬دو ﻳ‪ ３‬آراﻣﻲ احساس ک‪７‬ه‪.‬‬

‫د مسلمانانو د خليفه په تو‪－‬ه د حضرت ابوبکر صديق‬

‫انتخاب‪５‬دل‬

‫د پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ تکﻔﻴﻦ او تجﻬﻴز ＇خﻪ ﻣخک‪ ３‬د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د خﻼﻓت او اﻣارت پﻪ ﻫکﻠﻪ اختﻼف‬ ‫راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ شﻮ‪ ،‬د ﻣﻬاجرﻳﻨﻮ او اﻧصارو ترﻣﻨ‪ ＃‬پﻪ سﻘﻴﻔﻪ بﻨی ساعده ک‪ ３‬خبرې او بحثﻮﻧﻪ وشﻮل او پﻪ‬ ‫پای ک‪ ３‬د حضرت ابﻮبکر صدﻳﻖ‬

‫پﻪ خﻼﻓت اتﻔاق وشﻮ‪.‬‬

‫د پيغمبر تکفين او تجهيز‬ ‫د ﻧبﻲ کرﻳﻢ رحﻠت او د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د خﻠﻴﻔﻪ پﻪ تﻮ‪－‬ﻪ د حضرت ابﻮبکر صدﻳﻖ‬

‫اﻧتخاب د‬

‫دوشﻨب‪ ３‬پﻪ ورځ و‪ .‬د سﻪ شﻨب‪ ３‬پﻪ ورځ د پﻴﻐﻤبر د ﻏسﻞ او کﻔﻦ چارې تر سره شﻮې‪.‬‬ ‫د ＊خﻮﻟﻮ د ‪＄‬ای پﻪ ﻫکﻠﻪ حضرت ابﻮبکرصدﻳﻖ‬

‫ووﻳﻞ‪ :‬ﻣا ﻟﻪ رسﻮل اهلل ＇خﻪ اورﻳدﻟﻲ دي‬

‫چ‪ ３‬ﻓرﻣاﻳﻞ ﻳ‪ :３‬ﻫﻴ＆ پﻴﻐﻤبر ﻧﻪ دی وﻓات شﻮی ﻣ‪／‬ر دا چ‪ ３‬د خپﻞ وﻓات پﻪ ‪＄‬ای ک‪＊ ３‬خ‬

‫‪170‬‬

‫شﻮی دی‪.‬‬ ‫بﻴا ﻳ‪ ３‬ﻫﻐﻪ بستره چ‪ ３‬دی ورباﻧدې وﻓات شﻮی و‪ ،‬پﻮرتﻪ ک‪７‬ه او تر ﻫﻐﻪ ﻻﻧدې ‪＄‬ای ﻳ‪ ３‬وکﻴﻨدﻟﻮ او‬ ‫ﻗبر او ﻟحد ﻳ‪ ３‬ورتﻪ جﻮړ ک‪.７‬‬ ‫ﻟس ﻟس کسان بﻪ داخﻠﻴدل او پﻪ رسﻮل اهلل بﻪ ﻳ‪ ３‬د جﻨازې ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ادا کاوه‪ .‬ﻟﻮﻣ‪７‬ی د پﻴﻐﻤبر‬ ‫کﻮرﻧ‪ ９‬او اﻫﻞ د جﻨازې ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬اداء ک‪ .７‬بﻴا ورپس‪ ３‬ﻣﻬاجرﻳﻨﻮ او بﻴا اﻧصارو د جﻨازې ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬اداء ک‪.７‬‬ ‫پﻪ دې ترتﻴب د سﻪ شﻨب‪ ３‬د ور‪ ３＄‬تر اخﻴره د جﻨازې د ﻟﻤاﻧ‪％‬ﻪ اداء کﻮﻟﻮ دوام درﻟﻮد‪ .‬چﻬارشﻨبﻪ‬ ‫شﻮه‪ .‬حضرت عائش‪ ３‬رضی اهلل عﻨﻬا وﻓرﻣاﻳﻞ‪" :‬زه د پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ ＊خﻮﻟﻮ خبره ﻧﻪ شﻮم‪ ،‬تر ＇ﻮ‬ ‫چ‪ ３‬د چﻬارشﻨب‪ ３‬پﻪ ﻧﻴﻤﻪ شپﻪ ک‪ ３‬ﻣ‪ ３‬د بﻴﻠﻮﻧﻮ ﻏ‪ ８‬واورﻳد‪.‬‬ ‫رسﻮل اهلل د ام اﻟﻤؤﻣﻨﻴﻦ حضرت عائش‪ ３‬صدﻳﻘ‪３‬‬

‫عﻨﻬا پﻪ کﻮ！ﻪ ﻳﻌﻨ‪ ３‬ﻫﻐﻪ ‪＄‬ای ک‪ ３‬چ‪３‬‬

‫خپﻞ روح ﻳی اهلل تﻪ سپارﻟی و‪ ،‬خ） شﻮ‪.‬‬

‫د لوست ‪－‬ټ‪３‬‬ ‫د پﻴﻐﻤبر د خﻠﻴﻔﻪ ！اکﻨﻪ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ اتﻔاق ﻟﻪ تکﻔﻴﻦ او تجﻬﻴز ＇خﻪ ﻣخک‪ ３‬ترسره شﻮه‪.‬‬ ‫صحابﻪ وو د ﻧبی کرﻳﻢ د وﻓات خبر پﻪ صبر او زﻏﻢ چ‪ ３‬د اﻳﻤان او د اهلل‬ ‫تسﻠﻤﻴدو ＇خﻪ راﻣﻨ‪ ＃‬تﻪ شﻮی و‪ ،‬کار واخﻴست‪.‬‬

‫‪171‬‬

‫ﻗضا تﻪ ﻟﻪ‬

‫ارزونه‬ ‫‪١‬ـ د حضرت ابﻮبکر درﻳ‪ ＃‬د پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ وﻓاتﻪ وروستﻪ ＇رﻧ‪／‬ﻪ و؟‬ ‫‪٢‬ـ پﻪ پﻴﻐﻤبر د جﻨازې ﻟﻤﻮﻧ‪＇ ＃‬رﻧ‪／‬ﻪ اداء شﻮ؟‬ ‫‪٣‬ـ پﻴﻐﻤبر ﻳ‪ ３‬چﻴرتﻪ ＊خ ک‪７‬؟‬ ‫‪٤‬ـ د پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ وﻓاتﻪ وروستﻪ ＇ﻮک د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟپاره د خﻠﻴﻔﻪ پﻪ تﻮ‪－‬ﻪ ﻏﻮره شﻮ؟‬

‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫زده کﻮوﻧکﻲ دې د ﻧبﻲ کرﻳﻢ د ژوﻧد د وروستﻴﻮ ور‪＄‬ﻮ _ شپﻮ او وﻓات پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ‬ ‫وﻟﻴکﻲ‪.‬‬

‫‪172‬‬

‫پن‪％‬ه ＇لو‪＋４‬تم لوست‬

‫د پيغمبر کورن‪９‬‬ ‫عربﻮ خﻠکﻮ پﻪ خپﻞ تﻘﻠﻴد‪ ،‬دود او رواج ک‪ ３‬د خپﻠﻮاﻧﻮ ﻟپاره ‪＄‬اﻧ‪７／‬ی درﻧاوی درﻟﻮد‪ .‬ددوی پﻪ ﻧظر‬ ‫ک‪ ３‬خپﻠﻮان د ﻧژدﻳﻮاﻟﻲ وسﻴﻠ‪２－ ３‬ﻞ کﻴدل‪ .‬ﻟﻪ خپﻠﻮاﻧﻮ سره جﻨ‪ ，‬او د＊ﻤﻨﻲ بد ﻧاﻣﻲ او شرم بﻠﻞ‬ ‫کﻴدل‪ .‬ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ ﻧبﻲ کرﻳﻢ وﻏﻮ＊تﻞ چ‪ ３‬ﻟﻪ اﻣﻬات اﻟﻤؤﻣﻨﻴﻨﻮ سره د ﻧکاح ﻟﻪ ﻻرې ﻟﻪ اسﻼم‬ ‫سره د ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﻗباﻳﻠﻮ د د＊ﻤﻨ‪ ９‬اور ﻣ‪ ７‬ک‪７‬ي‪ .‬پﻴﻐﻤبر د داس‪ ３‬ﻟﻮړو ﻫدﻓﻮﻧﻮ ﻟﻪ ﻻرې ﻏﻮ＊تﻞ‪ ،‬د عربﻲ‬ ‫ﻗبﻴﻠﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬د خپﻠﻮۍ اړﻳک‪！ ３‬ﻴﻨ‪ ３／‬ک‪７‬ي‪.‬‬ ‫د پﻮرتﻨﻴﻮ عﻮاﻣﻠﻮ او ﻣﻮخﻮ پﻪ ﻧظر ک‪ ３‬ﻧﻴﻮﻟﻮ سره ﻧبﻲ کرﻳﻢ ﻟﻪ ﻳﻮوﻟسﻮ (‪ )١١‬بﻴبﻴاﻧﻮ سره ﻧکاح‬ ‫وک‪７‬ه چ‪ ３‬دوه ﻳ‪ ３‬د ده پﻪ ژوﻧد ک‪ ３‬وﻓات شﻮې او ﻧﻬﻪ (‪ )٩‬ﻧﻮرې ﻳ‪ ３‬د ده د رحﻠت پﻪ وخت‬ ‫ژوﻧدۍ وې‪.‬‬ ‫د پيغمبر بيبيان‪３‬‬ ‫‪ -١‬پﻴﻐﻤبر پﻪ ‪ ٢٥‬کﻠﻨ‪ ９‬ک‪ ３‬د حضرت خدﻳج‪ ３‬بﻨت خﻮﻳﻠد رضی اهلل عﻨﻬا سره ﻧکاح وک‪７‬ه‬ ‫چ‪ ３‬د ＇ﻠﻮﻳ‪＋‬تﻮ کﻠﻮﻧﻮ پﻪ عﻤر وه‪ ،‬ﻧبﻮي کﻮرﻧ‪ ９‬ﻳ‪ ３‬جﻮړه ک‪７‬ه‪.‬‬ ‫ددې ﻧکاح ﻧتﻴجﻪ او ﻣﻴﻮه د ﻧبﻲ کرﻳﻢ زاﻣﻦ او ﻟﻮ‪ ３１‬وې چ‪ ３‬زاﻣﻦ ﻳ‪ ３‬پﻪ وړوکﻮاﻟﻲ ک‪ ３‬وﻓات‬ ‫شﻮل او ﻟﻮ‪ ３１‬ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ زﻳﻨب‪ ،‬رﻗﻴﻪ‪ ،‬ام کﻠثﻮم او ﻓاطﻤ‪ ３‬رضﻮان اهلل عﻠﻴﻬﻦ ＇خﻪ عبارت وې‪ .‬رﻗﻴﻪ او‬ ‫د‬ ‫ام کﻠثﻮم ﻳﻮه د بﻠ‪ ３‬پﻪ وﻓات پس‪ ３‬د حضرت عثﻤان بﻦ عﻔان پﻪ ﻧکاح ک‪ ３‬وې‪ ،‬او ﻓاطﻤﻪ‬ ‫حضرت عﻠی کرم اهلل وجﻬﻪ سره ﻧکاح وت‪７‬ﻟﻪ‪ ،‬د ﻧکاح ﻣﻴﻮه ﻳ‪ ３‬حسﻦ‪ ،‬حسﻴﻦ او ام کﻠثﻮم وو‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ ﻟﻪ سﻮده بﻨت زﻣﻌﻪ سره‪ ،‬چ‪ ３‬ﻳﻮه کﻮﻧ‪６‬ه بﻲ بﻲ وه‪ ،‬د پﻴﻐﻤبرۍ پﻪ ﻟسﻢ کا ل د‬ ‫ﻟﻪ وﻓات وروستﻪ ﻧکاح وک‪７‬ه‪.‬‬ ‫خدﻳج‪３‬‬ ‫د اسﻼﻣﻲ اﻣت ﻟﻪ ！ﻮﻟﻮ ＊‪％‬ﻮ ＇خﻪ عاﻟﻤﻪ او پﻮﻫﻪ ＊‪％‬ﻪ‬ ‫‪ -٣‬عائشﻪ بﻨت ابﻮبکر صدﻳﻖ‬ ‫‪２－‬ﻞ کﻴ‪８‬ي‪ .‬پﻴﻐﻤبر د پﻴﻐﻤبرۍ پﻪ ﻳﻮوﻟسﻢ کال ﻟﻪ دې سره ﻧکاح وت‪７‬ﻟﻪ‪ .‬دا ﻳﻮازﻧ‪ ９‬پﻴﻐﻠﻪ ده چ‪３‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر ورسره ﻧکاح ک‪７‬ې ده‪.‬‬ ‫چ‪ ３‬ﻣﻴ‪７‬ه ﻳ‪ ３‬وﻓات شﻮی و‪ .‬بﻴا پﻴﻐﻤبر د ﻫجرت پﻪ درﻳﻢ کال ﻟﻪ‬ ‫‪ -٤‬حﻔصﻪ بﻨت عﻤر‬ ‫دې سره ﻧکاح وک‪７‬ه‪.‬‬ ‫‪ :‬چ‪ ３‬پﻪ ام اﻟﻤساکﻴﻦ ﻣشﻬﻮره وه‪ .‬ﻣﻴ‪７‬ه ﻳ‪ ３‬د احد پﻪ ﻏزا ک‪ ３‬پﻪ‬ ‫‪ -٥‬زﻳﻨب بﻨت خزﻳﻤﻪ‬ ‫شﻬادت رسﻴدﻟی و‪ .‬پﻴﻐﻤبر د ﻫجرت پﻪ ＇ﻠﻮرم کال ورسره ﻧکاح وک‪７‬ه چ‪ ３‬ﻟﻪ ﻧکاح ＇خﻪ دوې‬ ‫ﻳا درې ﻣﻴاشت‪ ３‬وروستﻪ وﻓات شﻮه‪.‬‬ ‫‪ :‬چ‪ ３‬ﻣﻴ‪７‬ه ﻳ‪ ３‬د ﻫجرت پﻪ ＇ﻠﻮرم کال پﻪ جﻤادی اﻻخر ک‪ ３‬وﻓات‬ ‫‪ -٦‬ام سﻠﻤﻪ بﻨت ابی اﻣﻴﻪ‬

‫‪173‬‬

‫شﻮی و‪ .‬او رسﻮل اهلل ورسره د ﻫﻤدې کال د شﻮال پﻪ ﻣﻴاشت ک‪ ３‬ﻧکاح وک‪７‬ه‪.‬‬ ‫د رسﻮل اهلل د عﻤﻪ ﻟﻮر او د ﻧبﻲ کرﻳﻢ د ﻣتبﻨی(پﻪ زوی وﻟ‪９‬‬ ‫‪ -٧‬زﻳﻨب بﻨت جحش‬ ‫ﻧﻴﻮﻟﻲ) زﻳد بﻦ حارثﻪ ﻣ‪５‬رﻣﻦ وه‪ .‬زﻳد ﻫﻐ‪ ３‬تﻪ طﻼق ورک‪ ７‬او د اهلل پﻪ اﻣر رسﻮل اهلل ﻟﻪ ﻫﻐ‪ ３‬سره‬ ‫ﻧکاح وک‪７‬ه‪＇ .‬ﻮ د زوی وﻟ‪ ９‬ﻧﻴﻮﻟﻮ رسﻢ ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ ﻳﻮسﻲ‪.‬‬ ‫چ‪ ３‬د بﻨﻲ ﻣصطﻠﻖ ﻟﻪ بﻨدﻳاﻧﻮ ＊‪％‬ﻮ ＇خﻪ وه او د ثابت بﻦ ﻗﻴس بﻦ‬ ‫‪ -٨‬جﻮﻳره بﻨت حارث‬ ‫شﻤاس پﻪ برخﻪ رسﻴدﻟ‪ ３‬وه‪ .‬حضرت ثابت د ﻗﻴﻤت پﻪ ﻣﻘابﻞ ک‪ ３‬جﻮﻳره آزاده ک‪７‬ه‪ .‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ‬ ‫د ﻫﻐ‪ ３‬ﻗﻴﻤت ورک‪ ７‬او د ﻫجرت پﻪ شپ‪８‬م کال ﻳ‪ ３‬ورسره ﻧکاح وک‪７‬ه‪.‬‬ ‫ﻟﻮﻣ‪７‬ی ﻟﻪ خپﻞ ﻣﻴ‪７‬ه سره چ‪ ３‬ﻣسﻠﻤان شﻮی و‪ ،‬حبش‪３‬‬ ‫‪ -٩‬ام حبﻴبﻪ رﻣﻠﻪ بﻨت ابی سﻔﻴان‬ ‫تﻪ ﻫجرت وک‪ .７‬ﻣﻴ‪７‬ه ﻳ‪ ３‬ﻫﻠتﻪ ﻣرتد او ﻣسﻴحﻲ شﻮ او باﻵخره ﻣ‪ ７‬شﻮ‪ .‬ام حبﻴبﻪ پﻪ اسﻼم ﻣحکﻤﻪ‬ ‫پات‪ ３‬وه‪ .‬رسﻮل اهلل د ﻫجرت پﻪ اووم کال د ﻳﻮه ﻟﻴک پﻪ واسطﻪ د حبش‪ ３‬پاچا ﻧجاشﻲ پﻪ ﻣرستﻪ‬ ‫ورسره ﻧکاح وک‪７‬ه او د شرحبﻴﻞ بﻦ حسﻨﻪ سره ﻳ‪ ３‬پﻴﻐﻤبر تﻪ وﻟﻴ‪８‬ﻟﻪ‪.‬‬ ‫‪ :‬دا بﻲ بﻲ د خﻴبر پﻪ ﻏزا ک‪ ３‬ﻟﻪ بﻨدﻳاﻧﻮ ＊‪％‬ﻮ ＇خﻪ وه‪.‬‬ ‫‪ -١٠‬صﻔﻴﻪ بﻨت حﻴی بﻦ اخطب‬ ‫پﻴﻐﻤبر آزاده ک‪７‬ه او د ﻫجرت پﻪ اووم کال ﻳ‪ ３‬ورسره ﻧکاح وک‪７‬ه‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر د ﻫجرت پﻪ اووم کال پﻪ ذی اﻟﻘﻌده ک‪ ３‬ﻟﻪ ﻗضاﻳﻲ عﻤرې‬ ‫‪ -١١‬ﻣﻴﻤﻮﻧﻪ بﻨت حارث‬ ‫وروستﻪ ورسره ﻧکاح وک‪７‬ه‪.‬‬ ‫ﻟﻪ دې بﻴبﻴاﻧﻮ ＇خﻪ ﻳﻮازې خدﻳجﻪ او زﻳﻨب(ام اﻟﻤساکﻴﻦ) د ﻧبﻲ کرﻳﻢ پﻪ ژوﻧد ک‪ ３‬وﻓات شﻮې‬ ‫او ﻧﻮرې ﻧﻬﻪ بﻴبﻴاﻧ‪ ３‬د ﻧبﻲ کرﻳﻢ د وﻓات پﻪ وخت ک‪ ３‬ژوﻧدۍ وې‪.‬‬ ‫د لوست ‪－‬ټ‪３‬‬

‫د پﻴﻐﻤبر کﻮرﻧی ژوﻧد د بشرﻳت ﻟپاره ﻳﻮه ډﻳره ﻏﻮره بﻴﻠگﻪ ده‪.‬‬ ‫د پﻴﻐﻤبر ژوﻧد د ﻳﻮه ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻳﻲ ﻣ‪７５‬ه او پﻼر پﻪ تﻮگﻪ د اﻧساﻧاﻧﻮ ﻟپاره تر ！ﻮﻟﻮ ﻟﻮی سر ﻣشﻖ دی‪.‬‬ ‫ارزونه‬ ‫‪ _١‬د پﻴﻐﻤبر ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧ‪ ９‬بﻲ بﻲ ＇ﻮک وه؟ ﻟﻪ ده سره ﻳ‪＇ ３‬ﻮ کاﻟﻪ ژوﻧد وک‪７‬؟ ﻟﻪ ﻫﻐ‪＇ ３‬خﻪ ＇ﻮ‬ ‫زاﻣﻦ پﻴدا شﻮل؟‬ ‫‪ _٢‬د پﻴﻐﻤبر د بﻴبﻴاﻧﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ واخﻠئ؟‬ ‫کورن‪ ９‬دنده‬

‫‪－‬راﻧﻮ زده کﻮوﻧکﻮ‪ ،‬د پﻴﻐﻤبر د کﻮرﻧﻲ ژوﻧد پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻳﻮه ﻟس کر＊ﻴزه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ‪.‬‬

‫‪174‬‬

‫شپ‪＇ ８‬لوي‪＋‬تم لوست‬

‫د حضرت محمد صفتونه او ＇يره‬ ‫د نبي کريم صفتونه‬ ‫((وإِﻧَّ َ‬ ‫ﻚ‬ ‫اهلل تﻌاﻟی پﻪ ﻗرآن کرﻳﻢ ک‪ ３‬د پﻴﻐﻤبر ﻏﻮره اخﻼق پﻪ داس‪！ ３‬ﻨﻴ‪／‬ار سره ستاﻳﻠﻲ دي‪َ :‬‬ ‫ﻟ ََﻌﻠﻰ ُخﻠُﻖٍ َع ِظ ٍﻴﻢ)) پرتﻪ ﻟﻪ شکﻪ تﻪ د ﻟﻮﻳﻮ خﻮﻳﻮﻧﻮ ﻟروﻧکی ﻳ‪.３‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر سربﻴره پﻪ ﻣﻌﻨﻮي خﻮﻳﻮﻧﻮ او اخﻼﻗﻮ پﻪ ظاﻫري تﻮ‪－‬ﻪ ﻫﻢ د ﻧﻮراﻧﻲ ＇ﻴرې ﻳﻌﻨ‪ ３‬تر ！ﻮﻟﻮ د‬ ‫＊اﻳستﻪ او د ﻧﻴکﻮ خﻮﻳﻮﻧﻮ خاوﻧد و‪.‬‬ ‫ستر‪ ３－‬ﻳ‪ ３‬ډﻳرې تﻮرې‪ ،‬با‪１‬ﻪ ﻳ‪ ３‬اوږده او ورو‪ ３＄‬ﻳ‪ ３‬د ﻟﻴﻨدۍ پﻪ شان ﻳﻮ ﻟﻪ بﻞ سره پﻴﻮست‪ ３‬وې‪.‬‬ ‫کﻠﻪ بﻪ دې چ‪ ３‬ده تﻪ کتﻞ‪ ،‬ﻧﻮ ﻟﻪ ‪＄‬اﻧﻪ سره بﻪ دې وﻳﻞ چ‪ ３‬ستر‪ ３－‬ﻳ‪ ３‬پﻪ رﻧجﻮ تﻮرې ک‪７‬ې دي حال‬ ‫دا چ‪ ３‬داس‪ ３‬ﻧﻪ وه‪.‬‬ ‫ﻣخ ﻳ‪ ３‬ﻟ‪ ８‬شان ‪－‬رد‪ ،‬سپﻴﻦ او ﻣاﻟ‪／‬ﻴﻦ و‪ .‬کﻠﻪ بﻪ چ‪ ３‬چا دده ﻣخ تﻪ کتﻞ‪ ،‬ﻧﻮ ‪－‬ﻮاک‪ ３‬چ‪ ３‬ﻟﻤر تﻪ د‬ ‫راختﻮ پﻪ وخت ک‪－ ３‬ﻮري‪ .‬رو＊اﻧﻪ رﻧ‪ ，‬ﻳ‪ ３‬درﻟﻮد ﻧﻪ ﻳ‪ ３‬رﻧ‪ ，‬سپﻴﻦ او ﻧﻪ ﻏﻨﻢ رﻧ‪／‬ﻰ و‪.‬‬ ‫ﻏا＊ﻮﻧﻪ ﻳی تر ！ﻮﻟﻮ ＊اﻳستﻪ وو او د ﻣخ‪ ３‬د دوو ﻏا＊ﻮﻧﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬ﻳ‪ ３‬ﻓاصﻠﻪ وه او د خبرو کﻮﻟﻮ پﻪ وخت‬ ‫ک‪ ３‬داس‪＊ ３‬کارﻳده چ‪－ ３‬ﻮاک‪ ３‬د ﻣخکﻴﻨﻴﻮ ﻏا＊ﻮﻧﻮ ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ ﻳ‪ ３‬ﻧﻮر ‪＄‬ﻠ‪８５‬ي‪.‬‬ ‫د ﻧبﻲ کرﻳﻢ ږﻳره ‪２－‬ﻪ‪！ ،‬ﻨ‪６‬ه ﻳ‪ ３‬پراخﻪ‪ ،‬سرﻳ‪ ３‬ﻟﻮی‪ ،‬پﻮزه ﻳ‪ ３‬ﻟﻮړه ﻧرۍ او عﻘابﻲ وه‪ ،‬ﻏﻮﻣبﻮرﻳﻮ‬ ‫ﻳ‪ ３‬ډ‪４‬ره ﻏﻮ＊ﻪ ﻧﻪ درﻟﻮده‪.‬‬ ‫ﻏاړه ﻳ‪ ３‬ﻟﻮړه‪ ،‬وﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ﻣﻨ‪％‬ﻨ‪ ９‬او اﻧداﻣﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ﻣﻴاﻧﻪ‪ ،‬برابر او ﻣتﻮازن وو‪ .‬اوږو ﻳ‪ ３‬پراخﻲ درﻟﻮده او د‬ ‫دوو اوږو ترﻣﻨ‪ ＃‬پﻠﻦ و‪ .‬د دوو وﻟﻴﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬ﻳ‪ ３‬د ﻧبﻮت ﻣﻬر‪ ،‬چ‪ ３‬د کﻮترې د ﻫ‪ ９／‬پﻪ شان او ﻟﻪ بدن‬ ‫سره ﻳ‪ ３‬ﻫﻤرﻧ‪／‬ی و‪ ،‬ﻣﻮجﻮد و‪.‬‬ ‫دا راوتﻠی ﻣﻬر ﻳ‪ ３‬د ﻣﻮ！ﻲ پﻪ شان پﻪ چپﻪ اوږه ﻏاړې تﻪ ﻧژدې چ‪ ３‬ﻏﻮ＊ﻴﻦ خاﻟﻮﻧﻪ پرې وو‪＄ ،‬ای‬ ‫پر‪＄‬ای و‪.‬‬ ‫اوږې او بﻨدوﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ﻗﻮي وو‪ .‬د پ‪＋‬ﻮ پﻨ‪６‬ﻳﻮ ﻳ‪ ３‬زﻳاتﻪ ﻏﻮ＊ﻪ ﻧﻪ درﻟﻮده‪ .‬وﻳ‪＋‬تان ﻳ‪ ３‬ﻧﻪ ډﻳر پﻴچﻠﻲ وو او‬ ‫ﻧﻪ ډﻳر ﻧرم‪ .‬د بدن وﻳ‪＋‬تان ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ﻏاړې ＇خﻪ تر تشﻴﻮ پﻮرې ﻧري وو‪.‬‬

‫‪175‬‬

‫د سر وﻳ‪＋‬تان ﻳ‪ ３‬د ﻏﻮږو تر ﻧرﻣﻴﻮ پﻮرې رسﻴدل او د سر ﻟﻪ ﻣﻨ‪＇ ＃‬خﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬خﻼصﻮل پﻪ ‪－‬ﻴ‪６‬ه او‬ ‫سﻴﻨﻪ ﻳ‪ ３‬وﻳ‪＋‬تان ﻧﻪ درﻟﻮدل‪ ،‬خﻮ ﻣ＂‪ ３‬او اوږې ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ وﻳ‪＋‬تاﻧﻮ ډک‪ ３‬وې‪.‬‬ ‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ پﻪ داس‪ ３‬حال ک‪ ３‬وﻓات شﻮ چ‪ ،３‬پﻪ سر او ﻣبارکﻪ ږﻳره ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬شﻞ تاروﻧﻪ سپﻴﻦ ﻧﻪ‬ ‫و‪ .‬د دوو شﻘﻴﻘﻮ ترﻣﻨ‪ ＃‬ﻳ‪ ３‬وﻳ‪＋‬تان ﻟ‪ ８‬سپﻴﻨﻮاﻟﻲ تﻪ ﻣاﻳﻞ وو‪ .‬ﻻس او پ‪ ３＋‬ﻳ‪ ３‬چاﻏ‪ ３‬وې‪－ ،‬ﻴ‪６‬ه ﻳ‪３‬‬ ‫ﻟﻪ سﻴﻨ‪＇ ３‬خﻪ راوتﻠ‪ ３‬ﻧﻪ وه‪ ،‬سﻴﻨﻪ ﻳ‪ ３‬پراخﻪ او ﻣ＂‪ ３‬ﻳ‪ ３‬اوږدې او د ﻻس ورﻏﻮي ﻳ‪ ３‬پراخﻪ او ډﻳر‬ ‫ﻧرم وو‪－ .‬ﻮت‪ ３‬ﻳ‪ ３‬اوږدې او د پ‪＋‬ﻮ تﻠ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣﻌﻤﻮﻟ‪ ３‬اﻧدازې ＇خﻪ ﻟ‪８‬ې ژورې وې‪ .‬پﻨ‪６‬ۍ ﻳ‪ ３‬ﻟﻮړې‬ ‫وې‪ .‬تﻴز ت‪ ，‬ﻳ‪ ３‬درﻟﻮد او کﻠﻪ چ‪ ３‬پﻪ ﻻره تﻠﻮ‪－ ،‬ﻮاک‪ ３‬ﻣخ پﻪ ‪＄‬ﻮړ ﻳ‪ ３‬ﻻره وﻫﻠﻪ‪ ،‬ﻣخک‪ ３‬تﻪ بﻪ ﻣاﻳﻞ‬ ‫کﻴده او پﻪ عاجزۍ سره بﻪ پﻪ ﻻره تﻠﻮ‪.‬‬ ‫کﻠﻪ چ‪ ３‬بﻪ ُچﻮپ و‪ ،‬وﻗار او عزت ﻳ‪＄ ３‬ﻼ کﻮﻟﻪ او کﻠﻪ ﻳ‪ ３‬چ‪ ３‬خبرې کﻮﻟ‪ ３‬خپﻞ ﻟﻮی خصﻠتﻮﻧﻪ‬ ‫ﻳ‪＊ ３‬کاره کﻴدل‪ .‬خﻮږ ژبی و‪ ،‬خبرې ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ تﻨاﻗض ＇خﻪ خاﻟﻲ او ډﻳرې خبرې کﻮوﻧکی ﻫﻢ ﻧﻪ و‪.‬‬ ‫کﻠﻪ ﻳ‪ ３‬چ‪ ３‬چاتﻪ کتﻞ خپﻞ ！ﻮل بدن بﻪ ﻳ‪ ３‬دده پﻪ ﻟﻮري و‪－‬ر‪＄‬اوه‪ .‬کﻠﻪ چ‪ ３‬پﻪ ﻏصﻪ کﻴده ＇ﻴره ﻳ‪３‬‬ ‫داس‪ ３‬د ‪－‬ﻞ پﻪ شان ﻏﻮړﻳده چ‪－ ３‬ﻮاک‪ ３‬پﻪ ﻏﻮﻣبﻮرﻳﻮ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬د اﻧار داﻧﻪ ﻧ‪＋‬ت‪ ３‬ده‪.‬‬ ‫د نبي کريم خويونه‬ ‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ د ﻟﻮړو اﻧساﻧﻲ اخﻼﻗﻮ او خﻮﻳﻮﻧﻮ خاوﻧد و چ‪＄ ３‬ﻴﻨﻮ تﻪ ﻳ‪ ３‬داس‪ ３‬اشاره کﻮو‪:‬‬ ‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ تر ！ﻮﻟﻮ ډﻳر عطا کﻮوﻧکی د ﻟﻮﻳ‪ ３‬حﻮصﻠ‪ ３‬خاوﻧد‪ ،‬ر＊تﻴا وﻳﻮﻧکی‪ ،‬با عزتﻪ او ﻣﻬرباﻧﻪ‬ ‫و‪ .‬ﻫر چا بﻪ دی پﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧ‪ ９‬ﻟﻴدﻧﻪ با ﻫﻴبتﻪ او ﻟﻪ دبدب‪ ３‬ډک ﻣﻮﻧده او ﻫر چا بﻪ چ‪ ３‬ﻟﻪ ده سره ژوﻧد‬ ‫کاوه د زړه ﻟﻪ کﻮﻣﻲ بﻪ ﻳ‪ ３‬دوست ‪－‬ا‪１‬ﻪ‪.‬‬ ‫زﻏﻢ او حﻮصﻠﻪ او د ﻗدرت پﻪ وخت ک‪ ３‬عﻔﻮه‪ ،‬د ﻧا خﻮاﻟﻮ پﻪ وړاﻧدې ﻳ‪ ３‬صبر او ثابت ﻗدﻣﻲ‬ ‫درﻟﻮده‪ .‬پﻪ ﻳادو شﻮو صﻔتﻮﻧﻮ اهلل تﻌاﻟی روزﻟی او چﻤتﻮ ک‪７‬ی و‪ .‬پﻪ کاروﻧﻮ ک‪ ３‬آساﻧﻲ کﻮوﻧکی و‪.‬‬ ‫ﻫﻴ（کﻠﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ چا ＇خﻪ خپﻞ ﻏچ ﻧﻪ دی اخﻴستی‪ ،‬ﻣ‪／‬ر دا چ‪ ３‬د شرﻳﻌت حرﻳﻢ او حﻖ بﻪ تر پ‪＋‬ﻮ‬ ‫ﻻﻧدې کﻴده ﻧﻮ بﻴا بﻪ ﻳ‪ ３‬د اهلل ﻟپاره اﻧتﻘام اخﻴست‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر ﻟﻪ ﻓﻮق اﻟﻌاده ﻓصاحت او بﻼﻏت ＇خﻪ برخﻤﻦ و‪ .‬د عربﻮ پﻪ ！ﻮﻟﻮ ﻟﻬجﻮ پﻮﻫﻴده‪ .‬اهلل‬

‫‪176‬‬

‫تﻌاﻟی حضرت ﻣحﻤد تﻪ جﻮاﻣع اﻟکﻠﻢ پﻪ برخﻪ ک‪７‬ی و او خبرو ﻳ‪ ３‬ﻟﻪ وح‪＇ ３‬خﻪ ﻣﻨشآ اخﻴستﻪ‪.‬‬ ‫بد وﻳﻮﻧکی ﻧﻪ و‪ .‬پر چا ﻳ‪ ３‬ﻟﻌﻨت ﻧﻪ واﻳﻪ‪ .‬پﻪ بازار او عﻤﻮﻣﻲ ﻻرو ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬پﻪ ﻟﻮړ ﻏ‪ ８‬خبرې ﻧﻪ کﻮﻟ‪.３‬‬ ‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ اوږد سکﻮت درﻟﻮد او ﻟﻪ اړتﻴا پرتﻪ ﻳ‪ ３‬خبرې ﻧﻪ کﻮﻟ‪＇ .３‬ﻪ چ‪ ３‬پﻪ ده پﻮرې اړه ﻧﻪ‬ ‫درﻟﻮده پﻪ ﻫﻐﻮ شﻴاﻧﻮ ک‪ ３‬ﻧﻪ ﻏ‪８‬ﻳده‪ .‬کﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬خبره پﻴﻞ کﻮﻟﻪ ﻧﻮ ﻟﻪ پﻴﻠﻪ تر آخره بﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ ！ﻮﻟﻪ خﻮﻟﻪ‬ ‫خبره کﻮﻟﻪ ﻧﻪ د خﻮﻟ‪ ３‬پﻪ ‪－‬ﻮ＊ﻪ او ＇ﻨ‪６‬ه‪.‬‬ ‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ پﻪ زړورتﻮب او ﻏﻴرت ک‪ ３‬ﻣﻤتازه ﻣرتبﻪ درﻟﻮده‪ .‬تر ！ﻮﻟﻮ خﻠکﻮ ډﻳر زړور و‪ ،‬پﻪ ډﻳرو‬ ‫سختﻮ حاﻻتﻮ ک‪ ３‬بﻪ تﻞ حاضرﻳده او د ﻣﻴدان ﻗﻬرﻣاﻧان او اتﻼن تﻞ دده ﻟﻪ ﻣخ‪ ３‬ت‪＋‬تﻴدﻟﻲ دي‪ .‬ﻫﻴ＆‬ ‫زړور ﻧشتﻪ چ‪ ３‬ﻳﻮ ‪＄‬ﻞ پر شا ﻧﻪ وي تﻠﻠی‪ ،‬ﻣ‪／‬ر پﻴﻐﻤبر ﻫﻴ（کﻠﻪ پﻪ شات‪ ，‬ﻧﻪ دی ک‪７‬ی د سﻴرت‬ ‫پﻪ کتابﻮﻧﻮ ک‪ ３‬دده د زړورتﻴا ﻧﻤﻮﻧ‪ ３‬دده ﻟﻪ ﻧژدې ﻳاراﻧﻮ ＇خﻪ ﻧﻘﻞ شﻮې دي‪.‬‬ ‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ پﻪ سخا او کرم ک‪ ３‬داس‪ ３‬ﻟﻮړې پﻮړۍ تﻪ رسﻴدﻟی و چ‪ ３‬د ﻧﻮرو پﻪ وس ک‪ ３‬ﻧﻪ وه‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر پﻪ حﻴا او شرم ک‪ ３‬ﻟﻪ ‪＄‬ﻮاﻧ‪ ３‬پ‪５‬ﻐﻠ‪＇ ３‬خﻪ ﻫﻢ ډﻳر حﻴاﻧاک و او کﻪ بﻪ ﻳ‪＇ ３‬ﻪ ﻧﻪ خﻮ＊ﻮل‬ ‫ﻧﻮ د ＇ﻴرې ＇خﻪ ﻳ‪＊ ３‬کاره ﻣﻌﻠﻮﻣﻴدل‪.‬‬ ‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ ډﻳره تﻮاضع او عاجزي درﻟﻮده او ﻟﻪ تکبر ＇خﻪ ﻳ‪＄ ３‬ان ساتﻪ‪ .‬پﻪ کﻮﻣﻪ طرﻳﻘﻪ چ‪３‬‬ ‫خﻠک د پاچاﻫاﻧﻮ پﻪ وړاﻧدې پا＇ﻴ‪８‬ي‪ ،‬ده ﻣﻨع ک‪７‬ي وو‪ .‬د ﻏﻼﻣاﻧﻮ دعﻮت بﻪ ﻳ‪ ３‬ﻣﻨﻠﻮ او د صحابﻪ وو‬ ‫پﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ک‪ ３‬بﻪ داس‪ ３‬ک‪＋‬ﻴﻨاستﻪ چ‪ ３‬ﻟﻪ دوی ＇خﻪ بﻪ ﻳ‪＄ ３‬ان ﻟﻮړ ﻧﻪ ‪－‬ا‪１‬ﻪ‪ .‬پﻪ خﻮراک او پﻮ＊اک ک‪３‬‬ ‫د ﻏﻼﻣاﻧﻮ او وﻳﻨ‪％‬ﻮ ﻓرق تﻪ ﻗاﻳﻞ ﻧﻪ و‪ .‬آن تردې چ‪ ３‬د خپﻠﻮ خادﻣاﻧﻮ خدﻣت بﻪ ﻳ‪ ３‬کاوه او ﻫﻴ（کﻠﻪ‬ ‫ﻳ‪ ３‬خپﻞ خادم تﻪ پﻪ ﻗﻬر او ﻏصﻪ خبره ﻧﻪ ده ک‪７‬ې‪ .‬ﻫﻐﻪ ﻳ‪ ３‬د کﻮم کار پﻪ پرﻳ‪＋‬ﻮدو ﻧﻪ دی ‪－‬ﻮا＊ﻠی او‬ ‫ﻧﻪ ﻳ‪ ３‬پرې ﻣﻼﻣتﻴا وﻳﻠ‪ ３‬ده‪.‬‬ ‫عائشﻪ‬

‫رواﻳت کﻮي چ‪ ３‬ﻧبﻲ کرﻳﻢ خپﻠﻮ پ‪２‬ﻮ تﻪ پﻪ خپﻠﻪ پﻴﻮﻧد اﻳ‪＋‬ﻮده‪ .‬خپﻠﻪ جاﻣﻪ ﻳ‪－ ３‬ﻨ‪６‬ﻟﻪ‬

‫او پﻪ خپﻠﻪ ﻳ‪ ３‬د کﻮر کاروﻧﻪ کﻮل او د ﻧﻮرو اﻧساﻧاﻧﻮ پﻪ شان ﻳﻮ بشر و چ‪ ３‬خپﻠﻪ جاﻣﻪ ﻳ‪ ３‬پﻴﻮﻧدوﻟﻪ‪ .‬او‬ ‫ﻣﻴ‪８‬ې ﻳ‪ ３‬ﻟﻮشﻠ‪ ３‬او خپﻞ شخصﻲ کاروﻧﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ خپﻠﻪ تر سره کﻮل‪.‬‬ ‫رسﻮل اهلل تر ！ﻮﻟﻮ زﻳاتﻪ صﻠﻪ رحﻤﻲ درﻟﻮده او تر ！ﻮﻟﻮ زﻳات پﻪ خﻠکﻮ ﻣشﻔﻖ او ﻣﻬربان و‪.‬‬ ‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ ﻣسکﻴﻨان خﻮ＊ﻮل او ﻟﻪ دوی سره بﻪ ﻳ‪ ３‬تﻞ ﻧاستﻪ وﻻړه کﻮﻟﻪ‪ .‬ددوی پﻮ＊تﻨﻪ بﻪ ﻳ‪３‬‬

‫‪177‬‬

‫کﻮﻟﻪ‪ ،‬د ﻣسکﻴﻨاﻧﻮ پﻪ جﻨازو ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬برخﻪ اخﻴستﻪ او ﻫﻴ（کﻠﻪ ﻳ‪ ３‬ﻓﻘﻴر د خاﻟﻲ ﻻس ﻟﻪ اﻣﻠﻪ خﻮار‬ ‫او ذﻟﻴﻞ ﻧﻪ دی ‪２－‬ﻠی‪.‬‬ ‫رسﻮل اهلل د اهلل ﻟﻪ ذکره پرتﻪ ﻧﻪ ک‪＋‬ﻴﻨاستﻪ او ﻧﻪ پا＇ﻴده‪ ،‬پﻪ ﻣجﻠسﻮﻧﻮ ک‪ ３‬ﻳ‪ ３‬د ‪＄‬ان ﻟپاره کﻮم‬ ‫خاص ‪＄‬ای ﻧﻪ ！اکﻪ‪ .‬پﻪ ﻣجﻠس ک‪ ３‬بﻪ چ‪ ３‬چﻴرتﻪ ‪＄‬ای خاﻟﻲ و ﻫﻠتﻪ کﻴﻨاستﻪ‪！ .‬ﻮﻟﻮ ﻧاستﻮ خﻠکﻮ تﻪ‬ ‫ﻳ‪ ３‬برابره تﻮجﻪ اړوﻟﻪ‪.‬‬ ‫ﻫر خﻮاړه بﻪ چ‪ ３‬ورتﻪ وړاﻧدې شﻮل ﻫﻐﻪ ﻳ‪ ３‬ﻧﻪ ردول او ﻧﻪ ﻳ‪ ３‬د کﻮم شﻲ پﻪ ﻏﻮ＊تﻠﻮ ！ﻴﻨ‪／‬ار کاوه‪.‬‬ ‫کﻠﻪ ﻳ‪ ３‬د ډﻳرې ﻟﻮږې ﻟﻪ اﻣﻠﻪ پﻪ خپﻠﻪ خﻴ＂ﻪ تﻴ‪８‬ې ت‪７‬ﻟ‪ .３‬ﻣﻴاشت‪ ３‬ﻣﻴاشت‪ ３‬بﻪ دده پﻪ کﻮر ک‪ ３‬د خﻮړو‬ ‫د پخﻮﻟﻮ ﻟپاره اور ﻧﻪ بﻠﻴده‪＄ .‬ﻤکﻪ دده دسترخﻮان وه چ‪ ３‬د ﻫﻐﻪ پﻪ ﻣخ بﻪ ﻳ‪ ３‬خﻮاړه اﻳ‪＋‬ﻮدل‪ .‬پﻪ‬ ‫درﻳﻮ ‪－‬ﻮتﻮ بﻪ ﻳ‪ ３‬خﻮاړه خﻮړل‪ ،‬د تکﻴ‪ ３‬پﻪ حاﻟت ک‪ ３‬بﻪ ﻳ‪＇ ３‬ﻪ ﻧﻪ خﻮړل او ﻫﻤﻴشﻪ ﻳ‪ ３‬خﻮاړه او‬ ‫اوبﻪ پﻪ ＊ﻲ ﻻس اخﻴستﻞ او د اهلل پﻪ ﻧاﻣﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬پﻪ خﻮړﻟﻮ پﻴﻞ کاوه او د اهلل پﻪ شکر اﻳستﻠﻮ بﻪ ﻳ‪３‬‬ ‫پای تﻪ رسﻮل‪.‬‬ ‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ کﻠﻪ پﻪ بستره او کﻠﻪ پﻪ پﻮزکﻲ او کﻠﻪ پﻪ ‪＄‬ﻤکﻪ او ‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬وختﻮﻧﻪ پﻪ تخت وﻳده کﻴده‪،‬‬ ‫تﻞ بﻪ پﻪ ＊ﻲ اړخ وﻳده کﻴده او خپﻞ ＊ی ﻻس بﻪ ﻳ‪ ３‬تر خپﻞ ﻣخ ﻻﻧدې اﻳ‪＋‬ﻮده‪.‬‬ ‫د شپ‪ ３‬پﻪ پﻴﻞ ک‪ ３‬بﻪ وﻳده کﻴده او د شپ‪ ３‬پﻪ آخره برخﻪ ک‪ ３‬بﻪ پا＇ﻴده‪ ،‬پﻪ عبادت بﻪ ﻣشﻐﻮﻟﻴده او‬ ‫کﻠﻪ بﻪ ﻳ‪ ３‬شپﻪ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ کاروﻧﻮ وﻳ‪＋‬ﻪ تﻴروﻟﻪ‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر پﻪ آس‪ ،‬اوښ‪ ،‬ﻗچر او خره سپرﻳده‪ .‬ﻳﻮازې او ﻳا بﻪ ﻳ‪＇ ３‬ﻮک ترشا سپرول او ډﻳر پﻪ آس‬ ‫او اوښ سپرﻳده او ﻳﻮه ﻗچر ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ درﻟﻮده‪.‬‬ ‫پﻴﻐﻤبر د ب‪ ３‬ساري کﻤال پﻪ صﻔت ستاﻳﻞ شﻮی و او اهلل داس‪ ３‬ادب ور＊ﻮدﻟی و چ‪ ３‬د اهلل ددې‬ ‫کﻼم ﻣستحﻖ و‪－‬ر‪＄‬ﻴد َوإِﻧَّ َ‬ ‫ﻚ ﻟ ََﻌﻠﻰ ُخﻠُﻖٍ َع ِظ ٍﻴﻢ ‪.‬‬ ‫د ﻧبﻲ کرﻳﻢ چ‪ ３‬کﻮم صﻔات ذکر شﻮل‪ ،‬دا د ده د صﻔاتﻮ ﻳﻮه ﻧﻤﻮﻧﻪ وه او د ！ﻮﻟﻮ صﻔاتﻮ ذکر کﻮل‬ ‫او بﻴاﻧﻮل ﻳ‪ ３‬ﻣﻤکﻦ ﻧﻪ دي‪.‬‬

‫‪178‬‬

‫(‪)٢‬ه（ونه‬ ‫‪－‬راﻧﻮ زده کﻮوﻧکﻮ‪ ،‬د ﻧبﻲ کرﻳﻢ د اخﻼﻗﻮ او خﻮﻳﻮﻧﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ پﻪ خپﻠﻮ ک‪ ３‬سره خبرې وک‪７‬ئ‪.‬‬ ‫د لوست ‪－‬ټ‪３‬‬ ‫د ﻧبﻲ کرﻳﻢ اخﻼق او صﻔتﻮﻧﻪ د کﻤال پﻪ درجﻪ او زړه ﻗبﻠﻮوﻧکﻲ وو‪.‬‬ ‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ سربﻴره پﻪ اخﻼﻗﻲ ﻟﻮړو ﻓضاﻳﻠﻮ د ＊اﻳستﻪ ＇ﻴرې ﻟروﻧکی و‪.‬‬ ‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ پﻪ خپﻞ کﻮرﻧﻲ ژوﻧد ک‪ ３‬ب‪ ３‬تکﻠﻔﻪ او ډ‪４‬ر ﻣﻬربان و‪.‬‬ ‫ﻧبﻲ کرﻳﻢ د ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬بﻴﻮزﻟ‪ ３‬طبﻘ‪ ３‬تﻪ ‪＄‬اﻧ‪７／‬ې پاﻣﻠرﻧﻪ او ﻟﻪ ﻫﻐﻮی سره ﻣﻴﻨﻪ درﻟﻮده‪.‬‬ ‫پﻪ پﻴﻐﻤبر ک‪！ ３‬ﻮل ظاﻫري او باطﻨ‪ ３‬ﻓضاﻳﻞ او ＊ﻴ‪ ３２／‬ﻣﻮجﻮدې وي‪.‬‬

‫ارزونه‬ ‫‪١‬ـ د ﻧبﻲ کرﻳﻢ ظاﻫره ＇ﻴره ＇رﻧ‪／‬ﻪ وه؟‬ ‫‪٢‬ـ دده د تﻮاضع او عاجزۍ ＇ﻮ بﻴﻠ‪ ３／‬ذکر ک‪７‬ئ؟‬ ‫‪٣‬ـ د ﻧبﻲ کرﻳﻢ د کﻮرﻧﻴﻮ اخﻼﻗﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ د حضرت بﻲ بﻲ عائش‪３‬‬

‫ﻟﻪ خﻮﻟ‪＇ ３‬خﻪ ＇ﻪ‬

‫وواﻳئ‪.‬‬ ‫‪٤‬ـ ﻧبﻲ کرﻳﻢ کﻮم ډول خﻮاړه خﻮ＊ﻮل؟‬

‫اﻟﻠﻬﻢ صﻞ وبارک عﻠﻰ ﻣحﻤد وعﻠﻰ آﻟﻪ واصحابﻪ اجﻤﻌﻴﻦ وآخر دعﻮاﻧا ان اﻟحﻤد هلل رب‬ ‫اﻟﻌاﻟﻤﻴﻦ‪.‬‬

‫‪179‬‬