Sammlung bisher noch ungedruckter kleiner Schriften zur ältern Geschichte und Kenntniss des Russischen Reichs, Band 1 [[Mehr nicht erschienen], Reprint 2022 ed.] 9783112666302, 9783112666296

Citation preview

S A M M L U N G BISHER NOCH

UNGEDRUCKTER

K L E I N E R

S C H R I F T E N ZUR

ALTERN GESCHICHTE UND KENNTNISS DES

RUSSISCHEN

REICHS.

HERAUSGEGEBEN VOM

B. VON

WICHMANN.

Vaterlandskunde befördert

ERSTER

Vaterlandsliebe.

BAND.

B e r l i n b e y

G e o r g 1820.

R e i m e r

DEM WÜRDIGEN

UND

GELEHRTEN

PRÄSIDENTEN DER ACADEMIE DER WISSENSCHAFTEN ZU ST. PETERSBURG

HERRN YON OUVAROFF, EXO.

HOCHACHTUNGSVOLL

GEWEIHT.

W u r d e früher das Ruilifche Reich in allen Richtungen durchreift zur nähern Kenntnifs des Landes, forfchte man früher in den eigenen Klöitern und Archiven nach alten Landeschroniken und Maliufcripten, und mufsten die aufgefundenen eingeliefert werden zur gröfsern Aufklärung der vaterländischen Gefchichte — fo wäre grade jetzt, wo ein Graf Romanzoff fo hochherzig vorangeht, und durch die auf feine Koiten veranitaltete Herausgabe der altern Staatsfchriften und Urkunden des Reiches (Sobranie goiludaritwennich gramot i dogoworow) die eriten Monumenta roffica den Gefchichtsforfchern vorlegt, ein gemeinfameres Erforfchen und Eröffnen der vielen auswärtigen Archiv - und Bibliothek verfchlie-

fse — deren manche reicher feyn dürften als jemals geahndet worden — und zu diefein Behuf eine Reife mehrerer gebildeter und von der Regierung unteritütz-» ter Männer zu wünfchen, die forgfam jene Gefchichtsminen unterfuchten, nichts unbeachtet

liefsen, gleich

eifrig Altes

und Neues, Grofses und Kleines

auf-

fammelten und in treuen Abschriften zurückbrächten.

Aufgeklärt wie die Fürften

und ihre Vorfteher folcher Sammlungen iind, iit nicht zu befürchten, dafs iie ein zu ftrenges Eigenthumsrecht über fremde Gefchichtsquellen üben

und

mit deren

Mittheilung unfreundlich geizen würden. Der auswärts erhabene Fund könnte dann den Grunditein zu einem wahrhaft reichen Nationalmufeum abgeben; Einlieimifch Gefchriebenes und Gedrucktes — jetzt überall zeritreut vollftändig — roilica, im

und

nirgend

fo wie eine Bibliotheca

weiteften Sinne des Worts,

müfsten die H iuptitützen deJTelben werden, und das fchöne Iniiitut ftande voll-

—

VII

—

endet d a , eher als man gedacht, —

ein

würdiges Denkmal Alexandrinifcher Z e i t , den Kaifer und feine Magnaten ehrend. Bis diefs erfüllt feyn w i r d , möge das Streben

des Einzelnen,

Wegen

liegenden

die

Blätter

an

zu

feinen

fammeln,

und ihre Verbreitung iich angelegen feyn zu laifen,

nicht unfreundlich aufgenom-

m e n werden. rifche

Stoff,

Je mannigfacher der hiftodefto

umlichtiger

der

Blick. — D i e nachitehenden Auffätze find, mit Ausnahme von Nr. III und I X , aus dem Manufcriptenfchatze der Kaiferl. Hofbibliothek z u W i e n gezogen und vom Herausgeber mit der

gröfsten

Genauigkeit

copiert. I m Januar 18201 B. v. W .

I n h a l t .

I. Joannis Cobenzl Legado Moscovítica. II. Joan. Baíilovitzü

S.

Litterae ad Maximilia-

n u m II. III.

Arfenii

1

— 33 defcriptio itineris in Moscoviani

etc.

— 57

IV. Befclireibung der

Raifs in die Moskow

fo Herr Warbotfeh gethan.

— 123

V. Aug. de Meyern et Guil. Calvucci relatio — 201

legationis in Moscoyiam. VI.

Sebaftianus

Glavinich

de

rebus

Mos-

eborunu

—• 33g

VII. Difcorfo della Moscovia. VIII. Succincta narratio

de adverfa

— 363 et p r o -

fpera fortuna Demetrii Mosclioviae Ducis. — IX. Relation wegen der Jungften

3

99

Anno 98.

von der Rom. Kaif. Majeftät anbefohlnen Reifs in die Mofskaw.

— 4*3

I,

JOANNIS

COBENZL

L E G A T I O MOSCOVITICA. In Codd. MTs. liiíl. prof. Bibl. Palat. Vindobonenf. N . 16g—171. 8 j Bl. fol.

(Eine andere Abfclirift ebend. 101

B l . fol. enthält auf dem erften und Titelblatte die Ueberf c h r i f t : de Moschovitis, und w e i t e r unten: Videturliaec lelatio

feu liiftorica Epiitol.i pertinere ad legationem

Equitis Jo. K o b e n z e l i i a Maximiliano II. R o m . Imp. in M o s c o v i a m miili).

A

E

P

I

S

T

O

(ALARISSIMI

L

VIRI

JOANNIS COBENZL A EQUITIS

MARIANI,

CANCELLARII e t C , M1L1ANI DUCEM SCOPUM

II.

ARCHIDUCIS DE

OEITA;

AD

N.

COLOSSENSEM,

APUD

SUA

"LINGUA

ILLYRICA

NOMINE

DRASCOVITIUM ET

SEU

ANNO

CAROLI

HAON01I etc.

EPISCOPUM

8CRIPTA, ET EIUS IDSSU AB HOMINE EX

PROSSECK.

AUSTRIAE

LEGATIONJS

IMPERATORI»

A

MAXI-

MOSCOVIAE ARCHIEP1-

ZAGABRIENSEJT

QUODAM

CROATICA

etc.

HUNGARO

LATINA

FACTA,

L577.

llluitriffime ac Reverendiilime Domine etc. E g o accepi in Polonia litteras, quas octavo Aprilis proxime elapfi Doniinatio Velìra ad me dedit; Quia fua Maieitas cum duobus collegi» ad Diaetam Yarfovienfem me expediverat, quae hisce diebus fuit celebrata, fed non fuit conclufa, iuxta defiderium noltrum ob

prorogationem

quae facta fuit ad tertium diem Juuii, ubi denuo A 2

oportebit comparare, et iuxla praefcriptum no» ftrae inftructionis agere ; quae res mihi multum fupra onmes alias moleña eft, maxime cum de aliquo fructu desperem.

Nihilominus li man-

datum fuae Maieftatis accelTerit, obedientia erit opus, et id quod reliquum eft, diuinae voluntati commendandum

erit,

per

quam

Reges

regnant. Pergratum mihi accedit, Dominationi Veftrae 111. cliarum fuifte id, quod fummarxe de rebus Moscoviticis eidem nUper perfcripferam ; Credo Y ram, Illani. Dominationem poftea uberioreni Rclaiionem earundem rerum habuifle, pofteaqtiam mea expeditio ubique fparfaíit. Sua Mas. Caefa. forlìtan nondum de iftis participen! fecit Sanctilfimum Dominum noftrum, volendo prius haec cum Sacro Imperio commmiicare, et poftea cum eiusdem confilio fuae Sanctitati et aliis Principibus Cliriftianis notificare, et hoc (ut credo) ut iu illam confoederationem induci poflìnt, quam Moscovita contra Turcam veliementer deiiderat.

Et propterea haec Tacitur-

nitas non debet in alium feufum interpretan. Ego fpero fine dubio, divino auxilio accedente, quod illa omnia ad eflectum deduci pot-

erunt, de ' quibus fuperioribus diebus breviter ad eaadem fcripii, quarum fumma haec fuit. Quod populi illi facili opera ad gremium Sanctae Eccleliae catholicae reduci poilìnt, et tanto facilius, poiteaquam nunquam difceflerunt ab ea religione, quam acceperunt et didicerunt ab Ecclelia

Graeca.

Quanque

in

hodiernum

usque diem cum maxinio zelo et fervore fervant, ita ut vix credi poJffit.

Vnde fperandum eit,

quod, ubi animadverterint errores, quibus implicati funt(tametii illi quoque non lint deeflentialibus) fubito ad unionem acccdent;

et hoc

pacto nunxprus noiter vehementer augebilur, et triplo vel quadruplo plus lucrabimur,

quam

fuperioribus anuis in Germania et Francia perdidimus.

Ideo deberemus fummopere elabo-

rare in eorum populorum acquilitione,

quod

lucrum profecto glorioiìus eflet, quam ullum aliud in hoc mundo. Et ut facilius Vra. lilla. Dntio. in meam fententiam condefcendat, libentiffime illi lìgnilicabo caufas, quae me in hanc fententiam pertraxerunt, humiliter ab ea petendo, velit benevole audire.

Ac in primis Vra. Illfa. Dntio.

fcial, quod Princcps ille extreme et ex animo de-

fiderat confoederationem inire cum Maieftate Caefarea, cum fanctiffimo Dno. noitro, Rege Hifpaniarum, aliisque Principibus Chriilianis. Hoc profecto ex divina infpiratione profectum eil. Et quamvisaliqui fcripferint, nationem illam valde iuimicam eiTe nobis, qui federn Apoiiolicam agnofcimus, mihi tarnen fecure credere potefi, rem nou ita fe habere.

Sed hoc certifli-

jnnm eil, eos etiam cum fuspiriis teneri defiderio videndae ßomae et vifitandorum facrorum loGorum, ubi ex lectioue hitloriarum iutelligunt paflos et fepultos multos Sauctos, quos ä Iii plus, quam omnes Catliolici veuerantur et celebrant. Quernadmooum iili, qui mihi adiuncli fuerunt, frequenter ea de re mecum contulerunt, Temper afliimantes in vita fe nihil magis cupere, quam ea loca vilitare, et maxime B. Virginem Lauretanam, rectius illis notam, quam muhis Gallis et Germanis.

Ac pro maiori argumeuto et con-

iirmatione eius rei Vra. Illfa. Dntio. fciat, quod, dum ego peterem dari mihi potefiatem videndi imaginem S. Nicolai, quam ipfi eximie venerantur, humanifllroe mihi fncrit refponfum,

id

mihi non iri negatum, fi. anliquae Romanae religioSif) eil'en^ et non Luiheranus (quia ipli quo-

que hoc vocabulo utuntur) et maiori odio quam Turcas profequuntur; ita Deus me adiuvet. Videntur magis ceremoniofi, Catholici.

quam nos

Nunquam transeunt monafterium

aut aliud templum vel faltem lignum S. Crucis (quibus omnes fere plateae et anguli pleni funt) licut et illi, qui mecum erant, faciebant, ex equis et curribus descendentes, et quaii ad terram genua flectejites, tribus vicibus figno S. Crucis fe fignantes fequentia verba dicebant: Hofpode pomilui, Hofpode pomilui, Hofpode pomilui h o c e f t , t e r KVQIB

¿XSVSOV.

Ac poftea ubi perveniflent ad aliquod templum, ubi mifla diceretur, nunquam transire voluut, nifi prius intraverint et miflam audiverint, genua flectentes, et frontibus aut pavimenturn aut vicinum parieiem pulfantes;

et hoc

praefertim, cum elevatur et portatur fanctiiRma Euchariftia.

Principalis meus afliilens, qui fuit

Demetrius Aleman, nunquam prius cibum fuuiiit, quam miiTam audiviflet. Et ut verum fatear, ego nunquam interfui alicui eorum facro, turn ob id, ne cum eorum fchismate participarem, turn quia idem Dux me monuerat, non omnes mo in eor(um) templis libentcr \iiuros; fed

deforis ad inflar eorum, qui cum mulieribus converfati eíTent et ñeque balneati ñeque loti efíent, vidi eorum lacra celebran, cum ea devotione, qua maiQr dici vix ulla potefl. In facrificando uluntur limili.

veílimento

noílro

Sacrum feu miña ipforum longior eít,

quam duae noflrae.

Sacrum fit lingua vulgari.

Semper aftant duo vel tres Diaconi praelentes, ac íimiliter fine intermiflione canentes, interdum Hoí'pode Pomiíui, interdum vero ingeminando Alleluia Alleluia; íimiliter omues circumftaiites canunt, continuo fxgno

crucis fe figliando.

In ufu habent candelas et imagines, et alia omnia inflar catliolicorum, et ípecialiter utuntur aqua Benedicta et fale.

Poliremo Sacerdos dis-

tribuii certa fruita pañis benedieli, quae populus cum magna reverentia accipit, domum deferens ; et iis qui facris non interfuerunt, per micas faltem distribuit. In monafteriis quolidie in Galli cantu miíTa celebratur,

ad quam foli mafeuli conveniunt,

quemadmodum multi eorum ex fervore devotionis pervigiles noeles una cum monachis agunt, qui quotidie pfallenies Deum laudani, aliis recedentibus,

aliis fuccedentibus,

In

domibus

ipforum funt imagines devotiflimae, et nemo exit vel intrat, priusquam ter fe inclinaverint ante imaginem crucifixi vel Deiparae virginis. . Quas in llubis vel caincris continue cum lumine confervant, et quotidie fe fìgnant figno S. crucis, dicentes Hofpode Pomilui. Ac priusquam iitam ceremoniamperegerint, neque invicemfalutantet alloquuntur, neque fibi invicem valedicunt. Frequenter quoque utuntur figno S. crucis ad menfani.

Et Vra. Illfa. Dntio. fecure credat, quocl

ille Magnus IVinceps nun quam buccellam panis acceperit aut femel biberit absque figno S. crucis. Quod ego vehementer miratus fum, cum eflem cum eo ad menfam.

Sciat quoque Dntio. Vra.

Illfa. eos ufitatiflimas habere proccflioues.

Ia

die Epiphaniarum Domini, quamvis acerrimum gelu fuerit, tarnen univerfus Clerus et populus exiens civitatem Drogoburfain,

ubi tunc forte

cram, cum crucibus et vexiìlis ad ripa-m ßoristlienis fluvii venit, ubi manferunt plus quam per intcgram horam dicendo multos pfalmos et orationes; Et hoc toium ftiifl'e factum in memoriam falvatoris noflri baptizati in Jordano iniellexi. In fanctiffimo haptismate, quod ab iptis tanti fit, quanti a nobis, eodein etiam modo adminiltra->

tur, excepto eo quod dicunt:

Baptizetur infans

ifte in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancii, Ajueu.

In fanctiilimo faci-amento poenitentiae

idem; excepto quod confeiraiius et confitens llant in medio templi neqne unquam fedent. Satisfactio autem eit frequeutiflìma et rigorofiifima, queniadmodum in primitiva Eocleiia fuit. Anuis fingulis accipiunt fanctiflìmum Eucharifiiae facramentum et communicant.

Quae Euchariltia

pro infirmis faltein in die coenae Domini con» fecratur et aflervatur in templis cum fumma reverenda tantum fub fpecie panis, de qua cum cochlear^ rumpitur una particula, atque adfunditur parum tepidae aquae, et fic aegroto exhibetur cum fumma adoratione intimaque devotione.

Et fic non difìerunt a nobis, nifi quod

illi inftar Graecorum pane fermentato utuntur. Sancti, quemadmodum iam dixi, apud illos flint in fuprema veneratione, et invocatione pro eorum fuffragiis apud divinam Maieitalem; et fpecialiter D. Nicolaum pro fingulari patrono habent, cuius imaginem fervant in ci vitate, quae Mofsaisko dicitur, cum fumma devotione et honore, cui Magnus Princeps fingulis diebus facil offerri magnani panis

quantitatenj,

carinum

— item

cerevifiae

11

—

et hydromelis;

Quae fumma

poiìea distribuitur miniilris ill ins templi, continue divinum cultum exercentibus, Deum benedictum exorando

pro felicitate magni

il 1 ins

Principes. A b eo loco paucis miliaribus monafterium fanctiflîmae Trinitatis diilat, ubi continue 700 monachi manenl,

qui fuftentantur ab eodem

Magno Principe et ob eandem caufam in eo tempio habent fepulcrum S. Ignatii et frequenter ibi figna apparent.

Omnes Uli monachi funt

ordinis D . Bafilii, vivunt pie ct exemplariter fiiniliter

quoque in fuis monafieriis moniales.

Monafleria funt fiequentiffima, ita ut in fpatio duorum vel trium miliarium fcmper monafteria reperiantur. In univerfa Moscho\ia non reperitur fchola, vcl alia ratio addiscendarum literarum nifi quod in ipfis monafteriis addiscitur ; et propterea inter mille perfonas vix unus roperitur, qui fri at legere vel fcriberc.

Sacerdotibus licitum eft

femel

contrahere; fed inortua

matrimonium

uxore, opus eft coelil>es permaneant. lis templis funt aliqui Diaconi, Parochis fubftiluuntur,

In fingu-

qui mortui«

Purgatorium uegant,

et tamen devote et continue in miiTarum celebrationilius et aliis orationibus orant Deum pro fidelibus defunctis, hoc eit, ut fua Mas. dignetur eondonare promeruis poenas, illosque recipere in coeleilem patriam.

Et ita a Catholicis non

re, fed nomine falteni ipii differunt.

Praeci-

puus error eorum meo iudicio hic eft, quod affirmant non fuifle ulli homini licitum poft prima 7 concilia ullum aliud celebrate.

Ac

quemadmoduni illa 7 concilia univerfa amplectuntur, ita pofteriora omnia réfutant et reiiciunt ; et fie ab obedientia fedis Apoftolicae disceditur. Neminem reperire potui, qui aliquid intellexiiTet de differentia inter ipfos Graecos et nos circa veibum ofioaôioç.

Habent fuum metro-

politanum, a quo dependent omnes Epifcopi et univerfus Clerus; a quibus tanti fit, quanti a nobis fummus Pontifex. Non negat ille fe dependere a Patriarcha Conftantinopolitano, fed certiflimum eft, parvam inter ipfos elfe correfpondentiam et affectiouem, cum ille lit Turcae, et hic Moscovitae fubditus. Piincipum libi admodum inimicor(um) Métropolites ille Moscoviticus liugulis annis Synodum célébrât, iu qua

Aifliicpiscopi

et

Episcopi

—

i3

omnes comparere debept.

— Quemadmodum ego

dum eflem Drogoburfae vidi aliquos veuientes ab ipfo Metröpolitano,

quibus praeferebantur

baculi paitorales, ficuti ante legatos apoftolicos cruccs pracferri folent, et iingulos comitabautur aliquot monachi, et quini aut feni I'ervilores. Ad Epifcopatum uuuquam aliquis aflumitur nili ex monachis, qui eo magis iatagunt exemplariter vivere, ut eiusmodi diguiLatem coufequi poffint. Vnde mihi fuit, affirmatum pro re certiifima, quod niulti ex ipfis amore et fcrvitio divino usque adeo incenduutur et exardefcunt, lit et vivi et mortui miracula edant: Et tales pofiea canoniZantur.

IN MOSCOVTAM PERVENERAM I N I T I V M A D V E N T V S DOMINI. inltarem

pro

SUB

Et cum

matura audientia apud ipfuni

Magnum Principem, refponfum mihi fuit, quod, licet ipfe vehementer cuperet me videre et amplecti licut oratorem fui charillimi pretiofiffimique fratris electi Romanorum Imperatoris (hoc enim titulo Caef. Mam. communiter nominant) tamencum a maioribusfuisaccepeiint, quod per totum illud tempus fa nr. turn nihil aliud fieret, quam viiitatiofacrorumlocorum, quodque inillis

—

i4

devotioni iiudeatur.

—

Ideo ne nunc quidem

Principem ipfum aliud faceie poiTe, fed fubito, celebratis feilis natalitiis, velle me vocare, audienliam dare et facere omnia, quae fua affectio erga Caef. Mam. requireret.

Quod poftea libe-

raliter fecit. Omnia fua uegotia actionesque aufpicantut ab invocatione fanctiflimae et individuae Triuitatis tanta cum religione tantoque zelo, ut Vra. Dntio. Illfa. credere vix queat. Quadrageiimam uuiverfam ieiuuant valde ftricte, nihil cocti comedentes, nill quis forfan ob adverfam valetudinem cogatur.

Quadragefima praelerea ipforum una

feptimana longior eft noftra; hicque etiaui unus eft articulovum, quibus a nobis differunt.

Idem

per totum adveutum faciunt, vocando ieiunium illud S. Philippi.

Similiter ieiunant feptimana

Rogationum mediumque Auguilum: Prius illud, ieiunium S. Petri,

pofterius hoc B. Virginia

ieiunium vocatur. Et haec habet Vra. Illfa. Dntio. de rebus ipforum fpiritualibus, ex quibus intelligere poteft manifefte, facillimam rem eife obtincre, et in tam proximo fymbolizantibus concordare, maxime ft id fiat medio idoncai um pcrfonaruiu, quae

in ipfo principio perpendere fcirent, non quid fieri

deberet, fed quid praeilari poflit, quafi

parvulos lactando, id quod D . Paulus fecit in fuis novellis Eccleiiis.

Jam Vrae. Dntni. Illfae.

breviter narrare pergam, quo modo ab iplìs acceptus fuerim et tractatus. Cum perveniil'em ad civitatem Orfa, quae Celebris habetur propter vicinum locum, in quo Sigismundus I u s B e x Poloniae cum ipfo Moscovita congreflus fuit, curforem miiit ad Palatinum de Smolensko, quae civitas ab Orfa difiat 26 miliaribus, rogando velit more folito ad me recipiendum

et

conducendum

in

coufpectum

Magni Principis mittere, ut ego interim O i f a e refponfum exfpectarem, quod tertia die iuxta deiìderium memu confecutus fui. Profectus itaque exOrfaperveni ad locum diilantem 12 miliaribus. Sequenti autem die circa ortum folis reperi nobilem cum So tragis fine K o c h y , quia tot perfonas mecum babui,

qui

fummo honore me recepit, luminarie dicens, fe comniiffionem de me conducendo et traclando accepiife, quanto melius id illis in locis poflet optime.

fieri

Et propterea quod vellet me et

res meas transferre ad illos currus, reiuittendo

—

i6

—

mea, el ut venirem Tecum hilar it. er, remotus ab omni cura/eo quod omnia milii fubminiftrarentur neceiTaria pro ratione temporum et locorum. P r o qua liberalitate gralias egi fummo Principi, et id feci, quod mihi fuit dictum : eoque die 6 miliaria confecimus.

Altero vero die 4. ibi ob-

viam factus fuit nobis fupradictus Dux Demetrius iiipatus l o o o equitibus, multisque tragis, qui valde folenniter me recepii, alter repetendo quomodo Dns. fuus libenliilime adventum meum iutellexiflet, ac quod milìfTet ipfum, ut mihi obviaret, et ad fe perduceret cum omni debita rerum neceiTariarum provilione. fpondi replicando.

Cui ego re-

Et lie cönfcendimus Tragas,

atque transivimus per Smolensko civitatem tantam, ut magnitudine Romam adaequet

per me-

diani defluit Borifthenes, et eo die confecimus totidem nempe 6 ìjiiliaria.

Sequenti vero die

confecimus i 4 a Drogoburfa, et ibi 5o diebus integris propter fupra dictam caufam ì. e. devotionem Principis manfimus, cumque ibidem octiduum fubftitiilemus, Magnitudo Tua mißt ad me magiftrum curiae fuae, qui dicitur Dux Mitica Komanovicius cum altero duce de Tuo fecreto confilio, et Cancellarlo, fìipatus magno numero

—

17

—

Boiarorum five nobilium, qui omnes veftiti fuerunt panno ex aureis et argenteis fiiis contexto et pelliciis Scebelinis. Legatio fuit haec, quod ille Priuceps ageret gradas pro honore, quem

fuae Magnitudini

Tua Caef. Mas. exhibebat, me ad illam mittendo, excufaretque Te quod propter fupra dictam caufam videre me non poflet, animando me, ut haberem padentiam, donec fua Magnitudo me vocaret. Quibus ego tanquam fecundis commilfariig replicavi, et rogavi eos, ut pro

viribus fuis

vellent audientiam meam promovere, quod fé facturos proniiferunt, et ad Dominum reverfì flint, qui octiduo poit fcripfit ad me unas literas gratiofillimas funimarie eadem

continen-

tes, quare prius per oratores dieta fuerunt, item quod libenier fubito me eflet vocaturus. Verum cum ob fuperiorem caufam fieri hoc non poflet, ut bono eflem animo et patientiam liaberem, quodque poitea absque ulla dilatione me vocare vellet, ac profpicere, ut, quam citiflìme fieri poflet, expedirer.

Adiun-

ctae etiam his literis erant aliae gratioliflìmae oblationes.

Jam vero Magnitudo fua hilariter B

—

hoc fecit.

i8

—

Ac cum ego proceffiffem et ab ipfo

Iribus tantum abeiTem niiliaribus per aulicum quendam fu um mißt misi dono

curtum

equo pulcerrime adornato pelle

cum

urfma alba,

certaque tapeta Perlìana, dicendo quod me exfpectaret, quodque cito cum oculis fuis exbilararetur (iita enim phraß multum utuntur), pro quibus

cum gratias agerem uti conveniebat,

me praeire fécit plus quam 100 tragis, cumque duo miliaria progreiTus fuiilem, obviam facta lullt mihi 5ooo equilum pulcerrime i lift ructorum," q u i comitabantur tres commiflarios, quos fua Magnitudo ad me recipiendum miferat.

Q u o r u m primus poll invocationem fan-

ctiilimae Trinitatis mihi dixit, fuam Magnitudinem iuiBfle ex me interrogare, quomodo valere! fuus pretiofillìmus charilhmusque frater electus Romanorum Imperator.

Secundus eo-

dem modo quaelivit, quomodo iter fucceiEITet mihi.

T r i t i us polt e a libi Magnum Principem

in mandatis dedifle, ut de hofpitio provideret mihi; feque hoc folicite facturum efle dixit. Ego, ut

primum

eis prout conveniebat, re-

fpondiiTem, progrelli fumus, et fui ad hofpitium fatis commode praeparatum

conductus,

—

,

_

9

ubi mihi fubito a tertio illo commiíTario fuit fignificatum,

fuam Magnitudinem mihi multa

victualia non tam pro 3o quam pro 3oo perfonis fufficientia ordinafle. quenti

die

facta

Tertio poít die

funt

Eo Vefpere et feibi

diverfa

officia.

dicti commiíTarii deduxerunt

me ad Magnum Principem, ubi reperi omnes plateas populo plenas, et ante caítellum 2000 pixidariorum optime inftructorum, poíiea poft primam caítelli portam totidem. domo

reperi circiter

In prima

quingentos nobiles, in

fecunda paulo plures, in tertia duplo plures. Qui omnes primi, lecundi, et tertii

pretioíb

panno áureo, pelliciisque Scebelinis veñiti fuerunt.

In ultima domo feu camera occurre-

runt mihi tres magnae perfonae, quae me ad Principem introduxerunt, quicum erant in uuiverfum 24 coníiliarii, fedentes totidemque a

12 a dextris,

finiílris.

Jam cum appropinquaflem ad ipíum Principem, unus coníiliariorum exurgens dixit fuae Magnitudini: Magne Caefar, Princeps, ct Do« mine, (quo titulo femper utuntur) orator tui chariílimi et pretioíillimi

fratris

Maximiliani

electi Romanorum Imperatoiis tibi fucit reyeB 2

reutiam:

ac

dum

humillime ad

haec

genua

ipfe loqueretur,

procubui.

Quo

ego

facto,

ipfamet Mgdo. fua me interrogavit, quomodo \aleret

fua Maieitas, Dominando ut iam prae-

dictum eit, cui refpondi, quod illam optime valeutem

reliquiifem.

Poftea

interrogavit,

quid rei adferrem, me literas attulifle refpondi, quas ipii

exhibui uua

cum dono !per f u a m

Mtm. mi (To, hoc eft una Medaia adornata cum 5 2 adamantibus fatis magnis- cui erat iuperpofita corona Imperialis una, quae • valeb.at ad minimum 8 0 0 0 coronatis. ut ulterius

Poitea dedit fignum

loquerer, quod et feci, per inte-

gram fere horam, legatione iuea id exigent®, quae 6 capita magna« importantiae continebat, quae ipfe Gbi quafi de Verbo ad verbum interpretai! fecit.

Quo facto, manum mihi ex-

hibuit, iubens me confidare in fede nobiliflìme adornata et ex oppoiìto

fui locata^

Vocatis

tandem meis comitibus, iingulis manum porl'exit.

Quibus peractis, me invitavit, ut vellem

cum eo panem manducare, gratiis

fuae

Mgduis.

gratias

pro qua et aliis egi.

Tandem

conductus fui a meis prioribus affiitenlibus in quoddaxn cubic.ulum, in quo moratus fum per

mediam horam donee ad menfam Principis vocarer, quern reperi iam fedentem mutatis veitimentis quia primo vidi eum iudutum paludamento fine pallio Imperiali cum corona in capite, quae certe fimilis videbatur coronae papali, et habentem fceptrum in manu. pretioliores

et pulcriores diebus vitae meae

nunquam vidi. five

Res

Anno fuperiori vidi coronas

mitras fanetiflìmi Dui. noitri in caitro

S. Angeli mihi demonitratos per Dominum Malvagium fubcaltellanum. nam,

omniaque

Vidi edam coro-

indumenta

Regis catholici,

iimiliter quoque Magni Ducis de Thoscana, et multa Regis Franci, fua;eque Caef. Mtis. tam in Regno Ungariae quam Boiemiae et alibi ornamenta.

Credat tamen mihi vere Via.

Illufa. Dominatio, quod baec omnia cum illis quae ibi vidi, ne in minima quidem parte conferri poflunt.

Totum enim paludamentum

«rat didinctum Adamantibus, Rubinis, Smaragdis, et lìmilibus pretiofiflimis lapidibus magnitudinis unius nucis, ita ut mirarer qui tantum fuitinere poflet pondus.

Filius maior

natu fedebat ad dexteram eodem modo veftitus, nili quod corona ipfius repofita erat in

fcamno, et fceptrum non habebat, fed Patris Scipionem manu tenebat, qui patrem imitatus fimilibus

me

verbis

quaerebat,

uti

pater

fecerat. Ad menfam erant veftiti ferico villofo rúbeo, adornato pretiofiflìmis gemmis.

Coronae

ípforum flabant prope in uno fcamno, locoque

ipiarum

habebant certa caputia

more

graeco facta, in quorum fingulis fuit unicus Rubinas, magnitudinis unius ovi, qui refplendebant maxime cum advefperasceret, tanquam duae faces accenfae. debrmt.

Ipfi foli ad menfam fe-

Ego habebain propriam menfam di-

ilantem ab ipforum circiter uno paílu.

Habebat

l o o fervientes, quorum fìnguli femper tolidem patinas adferebant, ex puriifimo auro fabrefactas-, ex quibus tres tantum una vice ad menfam ponebantur:

unarn Magdo. fuá pro f e

fervabat, alteram filio porrigebat, tertiam mihi mittebat.

Quemadmodum

etiam hoc

fiebat

cum totidem pateris, quando volebat bibere, per pocillatorem mihi nunciabat Juvanne (quia sic me vocqbat) Veliki Char, Knez, Hofpodar podaie, i. e. Joannes, Magnus Caefar, Princeps et Dominus tibi mittit.

Alias patiuas faciebat

—

23

—

distribui inter meos, qui eidem menfae aflidebant, et fuos officiates, quos iuflerat federe ad tres longas menfas trecentas. Convivium du* ravit integras 6 horas. Et pro conclufione cum iam nos furrexiflemus, fingulis noitrum Magnus Princeps, dico mihi et meis, de pateris exhibuit unam manu propria.

Facta revc-

rentia, magno firepitu et infinitis lucernis ad hofpiliuni deducti fuimus; ubi oportuit denuo cum noitris afliiteotibus comedere, Dominis usque ad auroram.

aliisque

Atque sic prima

Audientia pertransiit. In fecunda audientia, ftatim fequenti die circa horam nonam fuimus deducti gnum Principem.

ad Ma-

Q u o honorato, iicuti primo

die fuit factum, me federe iuflit, dicens fummarie quomodo intellexiflet meam legationem, et quod dediiTet id negotii fuis quinque principalioribus confiliariis, ut mecum de eo ipfo negotio tractarent, et ut ego non deeflem cum ipfis fuper omnibus

concordare, quod ipfe

vehementer dciideraret.

Poftea cum in cer»

tam domum five cameram ingrefli fuiflemus, per tres integras hora

negotium tractavimus^

et ex divino auxilio iuxta inftructionis S. C. Mis.

praefcriptum in omnibus concordavimus.

Quo

facto, dicti Domini coniiliarii furgentes dixerunt miiii, fe velie adire Principerai, illique tractatum oinnem referre, meque poilea de Magnitudinis fuae mente edocere.

Ego gratias

ipiis agens vix niediam horam exfpectavi, turn revertuntur fummatim mihi referendo,

quod

Princeps, quemadmodum id ex ipfius ore craftino die eflem audiiurus, totum negotii tractatum approbaverit.

Perducto igitur fequenti

die ad ipfum perfonaliter dixit fubitantialia : Poilquam meus

charilBmus et pretiofiilì-

mus frater te ad me niisit, et ego ex te legationem intellexi

tuam, quemadmodum etiam

ex meis Veliki Boyari, hoc eft, magnis nobilibus, quid cum ipiis tractaveris, intellexi, Dicas volo ipfi meo fratri, quod totaliter refolutus ego decreverim periiftere, ac cum ipfo inceptam amicitiam fraternitatemque, cum omnibus meis in perpetuum continuare, id quod et Doxninus parens meus quondam, cum ipfius patre et avo Maxim iliano Ferdinandoque Caefaribus fecit.

Idcirco dum et quando dictus

frater miferit ad me fuos magnos oratores, perfuadendo id, et ad id inductis Papa Romano,

ac

Rege

Hifpaniarum, aliisque

Chriítianis

potentatibus ut idem faciant, magno beneficio Remp. Chriñianam afficiet.

Quod concédât

fancta Trinitas, Ynus Deus, Amen. Quemadmodum haec omnia a meis magnis Boyaris amplius intellexifti, quibus debes credere, ficut miliimet ipfi ; et ut concordia veXtra fuper tractatum efficacius et citius poíBt executioni demandar!, mitto ad fuam Mtem. Ducem Zachariam

Szubosky,

et

Andream

Arci BaíTam, qui fedebant ínter illos 24 coníiliarios.

(Qui audita fuá meulione Turgentes

humiliter le veríus ipfum inclinarunt, rogando ut Caef. fuá Mas. cito eos poítea expedire ac remittere vcllet).

Quoniam igitur iam noíira

fraternitas fatis abunde confirmât a eíl, poterimus unus ad alterum cura íua commoditate niittere miuimos, maiores et máximos ora lores, íleuti ego te nunc ad fuam Mtem. remitto, €ui multam falutem cuni mei comriiendatione dices.

Poílremo mihi et meis duos Taccas

five pateras unam poíl alteram adferri iuífit, plenamque hydromelis propxia manu exliibuit, quas, licet ieiuno eííemus Ûomacho, exhauíimus.

—

Sic disoeflu

me

26

tractavit fua

misit

mihi

—

Magnitudo, et in

dono

octoquadragenas

pelìium Scebelinarum, quarum iingulae Viennae aeftimatae funt 700

florenis.

Supra haec

omnia per totum illud tenipus, quo in fuo regno fum verfatus, liberaliiEme me tractavit adeo, ut ne obolum quidem expenderim praeter bibalia, quae dedi miniftris mihi fervientibus.

PoHem Yrae. Illfae. Dntioni

plura

commemorare, vnde huius Principis videre et comprehendere poißt magnani potentiam, ied timeo ne modum epiftolae excedam, ne etiam cidem Dnti. Yrae. fim moleftus, cum fat mihi fint cognitae ipfius actiones et occupationes. Nihilo tarnen minus referam V. D. Illae. certa adhuc puncta, ex quibus procul dubio magna cuncta imaginari poterit. Cum Magnitudo fua, relieto convivio, me excepiflet, ibi ante hypocauflum in una domo tanta erat patiuarum,

orbium, paterarum, et

ixmilium vaforum multitudo, ut pondus illud 5o

profecto

et amplius currus

Vicnnenfes

onerati non potuilTent veliere, neque tamen ibidem erat Tua principalis credentia, fed ea

—

27

—

folum, quae pertinebat ad illud caitellum, in quo prailii fumus. In caitello Metropolitanae urbis Moscoviae eiusmodi rerum tanta copia eft, ut et numerus ignoretur.

Nam ibidem habet fuum tlie-

faurum pecuniarum, prctiofarumpie rum,

rem

ftupendam,

et

gemma-

inaeitimabilem.

Huius Principis avus folus conduxit et misit in ilium thefaurum poit captam et direptam Novgogardiam

5 oo

currus

pecuniarum,

infinitam auri et argenti quantitatem. vero huius

Principis

fubiugavit

ac

Pater

quindecim

principatus, et univerfum argentum et aurum repertum in publicis aerariis privatim portari fecit in

ilium

fuum paternum

Hip Princeps idem fecit,

tliefaurum.

dum acquifiviiTet

duo regna feu imperia, ut ipfi. dicunt, Aitracanon et Caflanenfe.

Item Emporium illud,

civitatem Dorpt, Pernaviam quoque cum multis

aliis

ditiflimis locis anno fuperiori in

Livonia caplis.

De

qua praeda ne obolus

quidem miliiibus fuit conceiTus, fed

omnia

distributa fuerunt, quemadmodum a principio Romani facere confueuerant.

Habet praeterea iniinitos pecuniae comparandae modos, praefcrtim cum ipfe folus in omnibus regnis

mercaturani

exerceat, neque

unquam quidqu::na impendat usque adeo ut oraiores, quos miitere folet, iinjilesque per* fonae nunquam ne obolum quidem accipiant, fed fibimet ipii expenfas faciant.

Similiter

inilitibus nunquam obolus datur.

Imo vero

in profectione et expeditione - ac

in

finguli

reditu

milites domi manentes circiter unum

groffum folvunt, Tub eo praetextu, quo intelligatur numerus in expeditionem profectorum, domi

manentium

et

a bello

redeuntium.

AiEimatum fuit milii a Germanis, Moscovitis et Polonis, qui fe ipfius addixerunt fervitiis, quod, quandocunque

volet

intra

i4

dies

oooooo equitum in campurn producere poflet, ac

infuper

millia

centum

perfectiilimorum

pixidariorum, et centum millia arcu fagittisque pugnant.

eorum,

qui

Quae res videtur

quaii incredibilis, fed tamen ab iis fanctiljime affirmatum eft.

Ingenue

quoque

mibi

ab

ipfis fuit relatum, quod in folis 4 locis baberet duo millia magnarum colubrinarum, aliaque tormenta bellica infinita, et quod non-

—

ag

—

nulla ex eis eflent mirae longitudinis tamque larga, ut etiam procerus homo altitudinem eorum attingere vix poiTet.

Et liaec omnia ha-

bent fuas neceflarias munitiones.

Inter

alia

dixit mihi Germanus quidam quod expertus eiTet in ohfidione Polosci loci ìnuniiifiìnii, qui non duravit refiitendo nifi tribus diebus, et quamvis haberet cailrum munitiilimum, tamen illud brevi fuifle folo adaequatum, ac fierent

eiaculationes

dum

bombardarum, videbatur

coelum cum terra mi fee ri.

Regnum eius ha-

bet in longitudine 600 miliaria, in latitudine vero 4oo. flumina,

Habet propemodum infinita magna

qualia funt maior et minor Duina et

Narua, quae defluunt in

oceanum

et

niare

glaciale: Volga, qui defluit in mare Cafpium; Thanais, qui decurrit ad paludem Mueotidos ae Nigropontunl 5 Boris tiienes, qui eiTundiiarili Pontum.

Singula flumina fecundo et con-

tra navigabilia.

Nunc eitPiiuccps ilie Magnus

in ea cogitatione, ut conftituat ceriam offieiiiaua falium verfus Livoniam et Lituaniam. fingulis

annis unum

poterit, fed

fiet

hoc

auri

Vnde

mihonem

habere

maximo cum

damuo

—

So

—

Franciae, quia hue usque

fai fuum

lis ill

partibus expediebatur. Ipfe folet mittere immenfam quantitatem omnis

generis

frumenti

in

Sueciae et alia

vicina

loca,

mare

mare

mains,

Cafpium,

Similiter

regna

Daniae,

utpote et

verfus Pontum.

etiam folet mittere magnam ferri,

cerae, feui, omnisque generis lignorum, cineris, omnisque generis pellium copi am in maxima quantitate.

Non liabet opus rebus exo-

ticis, verum cuncta domi habet.

In fnmma

eft tantus tamque pòtens Princeps, ut vix aliquis credere poilit, nifi quis in toto vel in parte vide lit, et praefertini ob obedientiam, quae ipfi praeitatur a fuis fubditis, cum quibus non liabet opus tractare de uno vel altero negotio, fed abfolute imperat; atque felices fe fubditi ipiius reputant, quoties pro Principe non folum fortunas, fed etiam vitam amittere contingit. Soli Poloni funt, qui in apparentia parvi

faciunt,

resque

ipfius

ilium

contemnunl.

Verum ipfe ridet ipfos poilidendo ex eorunl regno propemodum duceuta miliaria, liocque

—

3i

—

factum fuìt fine evaginatione gladii, vel faltem figni dati recuperationis.

Propterea cum ad

ipfum eorum oratores veniunt, tractantur ut beitiae, quod mihi quoque

eveuturum, dum

eo iter facerem, multi ominabantur, et quodammodo

mihi

compati eban tur.

Sed

Vra.

Illfa. Dntio. credat mihi in fide boni equitis, quod

non potuerim

melius Romae vel in

Hifpaniis tractari, fi eo a Maieitate Tua ablegatus fuiilem.

Nihilominus hoc non poiTum

negare, quod frequenter mihi dictum fuerit, diverfam effe eorum tractationem ab ea, qua maiores fuos amicos tractabant.

Sed Poloni

et certi alii innuebant hoc de Suedis, Tai taris et Turcis, qui a Moscovitis, prout merentur, tractantur.

Haec volui veflrae IlluilrilTimae

Dominationi de ilio regno et de fuo Principe fcribere.

Ac dum haec fcriberem, pro certo

intellexi, quod cum Lituani viderint tarditatem, irrefolutionemque

fuae Caefareae JVlaie-

itatis, miferunt ad ipfum Principem Moscovitam oratores, ut cum eo tractarent, quo filium fuum Theodorum iuniorem iplìs in Principem daret; Eisque perterrefaciet multos, multosque poli fe trahet.

—

5a

—

Ego profecto, fi. Maieilas Tua Caefarea non eflet Iiabitura illud regnum, ac magnum ilium Ducatum, cuperem ut ante alios omnes ipfe liaberet, quia certe totum illud, quod fupra dixi in

principio, ad effectum deduci poiEt.

Poftea nos liaberemus

certam

pacem

cum

Turca, vel tanto maiorem opportunitatem eius debellandi,

pofteaquam ipfe

Moscovita

non

maneret vel unicum diem cum ilio in pace, ne dicam annum.

Forfan hoc modo divina

Maieilas iam poliremo

nos vultiuvare, atque

ab ilio Tyranno liberare.

Quod

Dominus

Deus faxit, qui confervet et cuiìodiat Yeitram IlluitriiDmam Dominationem, iicuti ipfe deliderat, diutiffime. Finis legationis Kobentzelii in Moscoviam anno 1677.

II.

JOAN.

BASILLOVITZII

MOSCHORUM

DUCIS

L I T T E R A E AD

MAXIMILIANUM II. IMP. GERM.

In Codd. Mfs. Iiiitor. prof, Bibl. Palat. Vindobonettf. No. 13a, fol. ¿66 usque ad 5gi. auf Papier.

ç

Des Moscoviters Credentz-Schreiben. J J ie waarhafftige, hailige, gebenedeyte Dreyfaltigkait, gebe allen rechtgfchaffnen Chrilten, fo an fy glouben, weyizhait, komme zu vns aufz den hohen orten, vnd fetze vns auff den rechten "weg der felikayt.

So wollen wier

vnder deinem volck, von deinem willen reden, Derowegen preifen wir vnfern Gott In der hailigen Dreyfaltickait,

vnd bitten In vmb

gnadt, damit wir den Scepter des Reüfzifchen Kayiertliumbs erhalten mügen. Wir Grofzer Herr Cziar vnd Giofzfürft Iwan Bafillowitz, aller Reüfzen ein Monarcha zu Wlodimier, Mosekau vnd Neügauen, Cziar zu Cafan, Cziar zu ailerkan, Herr zu afterkan, Herr zu Plofzkaw, Grofzfurll zu Sehrnolenkauw, Twerfcky, Joliarfkj Benzky, Wianzcky, Wullgarfckv, vnd

anderer herfchaffien ein

herr, Grolzfurft zu Neugarten Im Niderlandt, C 3

_

36

—

Czeringarfcky, Rezanfcky, Poletzkj, Rotaurefky, Jaroskmscky,

Pillascrscky, Obdorsky,

Rin-

dimscky, vnd der ganzen Sebenifchen landtfchaftt der Norden feidten ain gebietcr, ain Erbherr defz Lifflandts, vnd ain lierr viler anderer landen, Schreiben an unfern treüwiHeu bruodern Maximiliano dem andern von Gottes gnaden Römifchen Kayfer, Iederzeit mehrer

des Teiitfchen reichs, zu Hungern,

Behaimb, Dalmazien, Croazien,

Selauonien,

vnd viler anderer lender ain König, Erzherzogen zu Oitevreich, Herzogen zu Burgundt, Brabandt vnd Steyrmark, Kärndten, Crain, vnd anderer lender, Marggraaff zu Mehrren, herzog

zu

Lüzelburg,

In ober

vnd nider

Schießen, zu Würtemberg, Schwaben, Graaffen zu Habfpurg, Tiroll, Kyburg, Görz, landtgraaff In Elfafz, ainen monarchen des Römischen reychs, ain herr

zu Burgundt, ouch

ober und nider Laulitz, vnd ain herr viler anderer lender. Wier fchicken zu unferm bvuoder, vnfere gefclilechte gefandten, vnfern hofdiener vnd fiatihalter

autt' dem

weyfzen

i'ee

Knezen

Sachary Iwaakowkz, Pijloi'ersky, vnd vufern

-

S7

-

Secretarium Andreen Archibifchoff, "was derentwegen vnfere gefällten I n unfern fachcn füerbringen werden, den felben wöllen E. lieb glouben geben, Gefchriben In unferm hoff der herrfchafft vnd ftatt Mosckauw, Im Jar noch erfchaffung der -weit 7084 I m Monat January Indictipne tertia, vnferer regierung Im 43, des Reützifchen kayferthumbs Im 3o, des Cafanifchen Im a5, vnd des afterkanifclien Im 21 Jar. Des grofziLiriten aufz der Mosclcaw gefällten anbringen Mt.

etc.

an die Rom.

befchehen

den

16.

Anno 1 5 7 6 auff dem damals

Kay. July

gehalt-

nen Reichstag zu Regensburg. Gottes gnadt vnd die hailige Dreyfaltikeyt Ehren

wir,

Der

grofz

herr

H e r r , ouch

Grofsfiirlt Iwan Bafillowitz aller Reufzen hat beuohlen, E. Kay. Mt. etc. feinem treüwifteu bruodern volgende fachen für zue bringen. Euwer lieb haben zue vns Hänfen Kowenzl von groiz Eck, Ritter, vnd

Iren

treüwcn

Diener Daniel Prinzen gefchickt, welcher vns vermelt, das E. 1. mit vns begern biuoderliche

—

38

—

freündtfehafft vnd verwantnufz zu

machen,

GeJjen unferm. treüwiftem bruoder zue verneinen , das wir gleichfals noch folcher bruoderlicher lieb verainigung, domit die felbe möcht volnzogeu werden, ain fouderlichs verlangen tragen. Vud haben E. 1. gefanten vns fürbracht vnd begert. Demnach wir vormals an unfern treüwiilen und geliebten bruodern gefchriben, das uns nichts liebers, als domit der felbeli geliebter Sohn Erzherzog Ernil zu Oeilerreich zum Königreich Poln vnd Grofs Füritenthumb Littauw kommen möcht, das wir ouch ferrner, domit es In das werck gerichtet weiten beförderlich

fein, vnd hiemit unferm treüwiften

bruodern

vnfere

erzaigen,

dieweil gemelts

Lruoderliche freündtfehafft Königreich noch

one herren were, Wan nuhn folches gescheh e n , und E. lieb Sohu zu der Krön. Polh kommen würde, wolte lieh vnfer treüwiiler bruoder Ertzherzog Ernft mit vns wider alle vnfere feyndt Confederieren vnd verainigen, E s hat ouch E. 1. an vns begert, das wir das Lifflandt,

welches zu E. 1. landt

widerumb einräumen, das

gehörig,

kriegsAvefen, bifz,

~

39

-

E. lieb grofze abgefanten zuo vns zuo

freündt-

licher vnderhandlung vnd tranfaction kommen möchten, einftellen wollen. W i e wir nun Ieder Zeit begert, Ift ouch vnfer aigner wunfch mit E. lieb, als vnferm geliebten bruodern In ainer ganz vertrauwten brüderlichen verwantnufz

lieb vnd fj-eiindt-

ichafft zu ehren, vnd vns wider alle vnfere feindt zu verainigen. Vnd haben vormals E. lieb vnfern geliebten bruodern aufz folcher lieb vnd freündtfchafft gefchriben, das der Rhaadt der Krön Poln vnd des Fürltenthumbs Littau an vns leren landtfchreiber Michael

Herabundj ge-

fchickt, vnd das wir, oder vnfer Sohn Ir herr fein wolten gebetten, Defzelben haben wier durch Iren gefandten widerumben

zuo ent-

botten, das wier Inen lolches zuo gefallen fein, vnd eintweders f ü r vnfer perfon das Königreich

annemmen,

oder

aber

vnfern

Sohn zu Inen verfertigen wolten, da es aber aufz fürfallender vrfach vnd hindernufz nicht fein k u n t , das lie kainen andern, als E. 1. Sohn Erzherzog Erniten zue Oeiterreich für Iren Konig vnd herren

annemmen

woltert

—

4o

—

•Weichs dan vns fo lieb fein Toll, als wehre vnfer aiguer foho erwehlt. Do es Ihnen ouch gefellig, -wollen wir allain das grofz Fiirftenthumb Littauw annemmen vnd Poln bleiben lafzen, vnd Ift ouch noch vnfer mainung, damit vnfers geliebten bruoders geliebtem S o h n , die Krön Poln Zukeme, Littauw aber fambt Khyouf vnd den zuegehörenden heüfern zue vnferer .Moscouifchen

regierung

möcht

Lyfflandt betreffend,

dieweyl

gebracht

Werden, das

felb

von Anfang vnfer gewefen, vnd von vnfern vorfaren auff vns geerbt, haben wier .E. 1. durch derfelben gefanten zu entbotten vnd begert, das E. lieb Ins Lyfflandt kain eintrag thuen wellen, bitten ouch Jezo vnfern geliebten

bruodern

vns folches zue gefallen

f e i n , vnd die bruoderliche freiindtfehaift hiemit beweifen wolten. Auch haben E. 1. gefandten von vns begert an die rhät der krön Poln zue fclireib e n , vnd fy zu erinneren das iie niemandt andern zu Jerem regiraent als E. lieb Sohn Erzherzog Ernlien zue

Oelterreich erforde-

__

4i

—

ren wolten, welches vns dan ouch, noch Vermeidung E. lieb gefandten, zue grofzem nuz vnd frommen gelangen i'olle. AufF folliches Legem

haben wier aufz

fouderer lieb, To wier gegen unfern treüwiften bruodern tragen an ermelte herrea gefchriben, das fy zu einem König In Poln niemandt anders, dan E. lieb S o h n , erwehllen Tollen, Die herren des grofzen füritenthumbs Littauw haben wier erinnert, das fy vns zum herreu annemmen vnd lieh zue der Moscowlfchen

herichafft

dan wir aigeutlich der Cron

fclilagen

wolten,

entfönen, zu regierung

P o l u , vnd des

grofzen fiirilen«

thumbs Littawen uiemandt anders als E. lieb lohn oder vnfern kommen zue lafzen. Da aber die Littawifchen herreu vnd die ganz ritterfchaft von der Krön Pohl vns ablunderea

wolten,

vnd

erweleten

ainhellig

zue der Crou Pohl vnd grofz Fiirflenthumbs Littaw E. lieb fohn Erzherzog Erulien, w o l . len wir

mit folcheru ouch zuefriden fein,

nur domit man mit vns, wegen der ilreiiigea grenz fachen ain Vollziehung auftcllcte.

—

4a

—

Es iß vns aber an Jezo neüwlicher Zeit zu ohren kommen das die herren von der ritterfchafft der Cron Poln mit ainander vnains worden, dieweil etliche vns oder vnfern Sohn, die andern aber auff des TürgkiCchen Soldans ichreiben

vncl erinuerung,

wellen

den Siebenbürgifchen waywoden zue lerem herren erwellen. Da nuhn die polnifche herren vber vnfer getane ermanung vns vnd E. lieb hindangefezt, Ihneu zue ainem herren den ermelten Waywoden auff des Türgken erinnerung er•wehlt, wurde folches vns beeden herren vnd allen

Ghrifllichen potentaten

zue

grofzem

fchaden, den vngloubigen haidnifchen herren aber,

zue

grofzem

aufnemmen

gelangen,

weyll derhalben die hohe notturfft fein, das •wier mit E. lieb als vnferm treüwiften bruod.ern der fachen der malzen zuegleich nachdenken, vnd für die handt neminen, domit die Polnifche herren, den Siebenbürgifchen Waywodeu bleiben vnd niemandis als vnfer oder E. Ireb fohn zue Irer regierung kommen lafzeu,

Dan fo fy

des Turgkifchen

Soldans erianeiung In acht nemen, wurde

folches, -wie gefegt, vns vnd allen Chrifllichen potentaten zue grofzem nachteil, den vnchriiten aber zue grofzer erhöhung geraichea. Derowegen wollen wier mit E. lieb, als vuferm treüwiiien bruodern, darauff bedacht fein, domit die Cron Poln vnd grofz Füriienthumb Littaw- niemandts andern als vnfern Söhnen erhalten werde, vnd wier mit E, lieb ein ftandliaffte verainigung vnd rechtgefchaffne haben.

verwantnufz

werden

gemacht

So woll mit feiner Frftl. Drl. Erz-

herzog Ernften wan er die Cron an lieh würdt gebracht haben,

wollen wir

wider

alle unfere feiudt für ein Man Hehn, von diefen

fachen hat vnfer Rhat, hofFmaifler

vnd waywoda zu T h e w e r , Mickitha, Rema« nowitz neben den andern, fo wir den andern l^ien zugeornet, mit E. lieb gefanten geredt, ouch

auff

unfern

beuelch

etwas gewülz

fchliefzen vnd bekrefftigen wellen, da

die

Cron Poln vnd grofz Fürflenlbumb Littauw vnfern oder E. lieb Sohn zue ainem herren. nit anzunemmen ejidtfüuneu, das wir fie mit

—

44

—

heöres krafft augreiffeu vnd die felbige herrfchafft mit macht an vns bringen vnd bezwingen wellen, haben ouch mit Inen von den mittlen,

durch

welche

folches befchehen

möcht, verrerer vnderredung pflegen wollen. Es haben aber E. lieb gefante vnferm rhatt vermelt, das lie etwas hierinnen zue handien kain beuelch Leiten, könten lieh derowegen mit nicht erlafzen, Es wuerden aber zue der mafzen grofz wichtige fachen E. lieb gefanten mit gepugfamer vollmacht diefelben fürzunemmen, zu befchliefzen, oucli die brüderlich

confederation

vnd

verainigung zu

endtfehafft zue bringen, zu vns abgefertigt werden.

Bcgern derwegen, das vnfer treü-

wifter bruoder folche grofze gefanten mit gnugfammen beuelch folch fachen abzuhandlen mit dem furderlichften abfertigen wolle, Begern ouch, wan E. lieb meine gefanten werden gehört haben, Inen folches durch Ire rbadt zu communicieren, vnd die grofz gefanten neben Inen mit dem fclileinigiten zue vns abfertigen, Wan nun vnfers treüwiiten bruodeis

gefanten

zue vns kommen,

—

45

—

•wollen wier mit den felben alle fachen mit freiintlicher

traofaction zu

ainem

gueten

ende bringen. Welche Chriilliche potentaten ouch mit vnferm treüwiften bruoder In gueter verwantnufz fein, mit den felben begern wir vns ouch -wider alle vnfere feindt zu veraiuigen.

Bitten dei-wegen E. lieb darob zue

fein, damit neben Iren gefanten, ouch andere Chriilliche poteutaten, die Irigen ouch zue vns abfertigen, fo wollen wir vns ouch mit Inen In alle gueto frcündtfcliafft eialafzen, vnd ain Confédération vnd verainigung wider allé vnfere feindt machen, ouch das felbig nach notturfft beiletigen, wellen alfo darauff bedacht fein, damit alle vnfere herren, vnd Chriilliche

potentaten,

herrfchaften

vnd

Länder wider alle feindt In gutem friden vnd ruhe mochten erhalten werden.

—

46

—

Kaiferlichs Decret an die Reichsilendt, darjn

Inen

die

jetz geinelt fchiiift

übergeben wirdt. Die Römifcli kaiferlich

Mt. etc.

vnfer

aller gnedigfter hevr, Jafzen hieneben vervvarten aivwefenden

Rhadtea

potfchafFten

gefandten In Teütfcher

Spraach

cierpn, was neüwlicher

tagen,

vnd

corammii. des Grofz-

fürftens aufz der Mosckouw, all hie ankommen abgefandten, bey Ir. Kay. Mat. fite. In ichrifften fürbracht vnd übergeben, mit dem freundlichen, genedigen vnd günítigen gefinen, Sinttemal vnder andern daraufz fo vill zue vernemmen, das gedachter grofzfürit auff die

lengft vertröft legation zum hefftigiflen

dringet, vnd begert diefelb Jezo als gleich mit feinen abgefandten hinein zu fertigen, daneben oucli die gefanten felbit vmb fürderliche expedition bey Irer Mt. etc. anhalten , Es "wellen

Churfüriten, Füllten

vnd

ftendt, fampt den fihádten, Bottfchafften vnd gefanten

dahin

bedacht

fein,

domit

der

punet von den Leyfflanden vnd Reülzifchen fchickung Irer Mt. etc. propolition bey dem

6ten Artickel eynverleybt, als one

•welche»

der grofz furft nit fügklich beantwort werden kan,

eilediget

werde, das zu dem es alfo

die felbft notturfft erfordert, geraicht Irer Kay. Mt. etc. zu fonderm freindtlichen an« genemben genedigen gefallen. Decretum per Imperat. 18. July A o . etc. 76. Des Römifchen reichs anwefenden Churfüriien, fürilen vnd ilenden, ouch der wefenden

rhät

botfchafften

vnd

ab-

gefanten

zuzustellen. F

Sacrae

Caef.

Legatis

I

N

Mtis.

Principis

I

S.

refponfum

datum

Moschouitarum

de

rebus Polonicis et foedere contra holies

pacifcendo: a4* July

ao.

i5j6.

Ratisbonaé in Comitijs. Die Römifch kaiferlich, ouch zu Hungern vnd Behaimb

künigk. Mt. etc.

vnfer

aller

gnedigfter herr hat nach notturfft angehört, •was des Durchleüchtigñen

Groi'zmechiigiften

füiften vnd herrén, Herren Johan Balilowitz*

—

48

—

Herfcliers der Reüfzen, vnd Grofzfürften zu Wlodimier, Moscauw vnd Neüwgarten

Irer

Kay. Mt. etc. befonder lieben freüudts vnd bruders abgefandten, neben Übergebung feiner

Durchleüchtikeyt

CredentzbriefF,

bey

Irer Kay. Mt. etc. fo mündtlich, fo fchrifftlich fürgebracht vnd geworben. Vnd

wifzen

fich

anfengklich Ir.

Kay.

Mt. etc. Dero fchickung die fy nechii verflofznes winters zu Ir. Durl. getan, vnd was diefelb bey Ir geworben, vnd hiuwider von Ir. Durl. fchehuer Thun

fich

In

antwort empfangen, aufz be-

relation

ganz

wol

ouch defs felben

zu

erinnern,

feiner Durl.

erbietens gegen Irer Mt. etc. vnd dan gegen bemelten Irer Mt. abgefertigten rädte diener perfonen

vilfeltigklich erzaigten

vnd ge-

naigten willens vnd wolhaltens ganz freüntlich vnd brüederlich bedanken, vnd w r olten nicht liebers, dan das Ir. Durl. gegenwertige gefandten gleichermafzen zu gutem genügen tradiert vnd vnderhalten würden. W a s aber ferrers Ir haubtfachüch anbringen, vnd

erltlich die nachperliche freündt-

frhaift vnd ainigung fo fein

Durchleuclitikait

—

49

—

mit Irer Mt. etc. vnd dem hailigen reich zu machen vnd

aufzurichten, vnd

defzwegen

Ire fürnembe potfchaffter fiirderlichiit an fy abzufertigen begert, anlanget, da zweiile Ir. Kayf. Mt. etc.

Sein Drl. etc. werde aufz

liieuorigen Irer Mt. etc. vilfehigen fchreiben, To wol ouch Irer Mt.

etc. nechil In der

Moscouw gehabter gefandten xnündtliche an. zaig vnd Werbung genugfam verftanden hab e n , wie begirig vnd woJgewiJgt Ir. Kay. Mt. etc. allezeit gewefen vnd noch fey, angeregte brüderliche verainigung In das werk zue richten; vnd zu demselben ende Ire vnd des hailigen reichs anfehenliche gefanten In die Moscouw, fo ehift Immer miiglich abzufertigen. Wan

es aber bifz dahero alhvegen an

deme gemanglt, das Ir. Kayf. Mt. etc. folche ding mit vorwifzen vnd gutem zeitigen Raadt des heiligen Reichs Churfüriten, Füriten vnd Stenden ze handlen gebürt, vnd aber diefell»en feit nechit yerilofznes yoieu Jars der vingern Zal, nit bey einander gewefen, alfo das angeregte Legalion, dauon Ir. Kay. Mt. etc. feiner Drl. etc. etlich malen veitrüiluog 1)

gethan, nit entliclx hat richtig gemacht werden mügen, beuorab weyl ouch dazwüfchen die vnverfehne vnd ganz geferliche enderungen In der Cron Poln fürgefallen, So wollet» lieh Ir. Mt. etc. darumben freündtlich vud brüederlich verleben, Ire Drlt. werden iie difzfals, vnd das

fich

angeregte

fchikung

vber verfehens vnd Irer Mt. etc. willen etwas lang verzogen, freündtlich entfchuldigt nemmen, Nun mehr, vnd dieweyl Jetzo gegenwertige gemaine reichsverfamblung vorhanden, darauf ouch Ire Kay. Mt. etc. folchen artickel vnder anderen mehr gemainen notwendigkayten proponiert, vnd In kurzem der Stendt antvvort darauff erwarten, gedenken Ire Kay. Mt.

etc.

diefelbig weiters nicht

eynzuftellen, fon er feind cntfchlofzen, Ob wol Ir. Ml. etc. mit derfelben Jetzt alsbaldt nit aufkommen vnd Ire potfehafter Irer Drlt. etc. begeren noch nit als gleich

mit Dero

abgefandteu hinein fchiken künden, das diefelben vnlangil

liernoch, vnd zum wenigi-

lien den fchieriit künftigen winter abgefertigt, vud mit folchem beuelch verfehen wer-

t l e n , das Ir. Drlt. etc. verhoffentlich damit begnügig vnd wol zufrieden fein fojle. Allaia begern Ir. Khay. Mt. etc. hiemit Ir. Dilt. freündtlich vnd bruoderlich ermanend, Ir.

Drlt. etc. wollen

In

defzen

vnd bifz

folclie fchikung belchicht vnd die handluug defz

fridens vnd verainigung

fürgenomben

vnd freündtlich beichlozen w i r t , gegen den vnderthonen vnd armen betrangten leiiten In liflandt nichts feindtlichs handien,

noch fy

fonilen In auder "weg wider herkommen befchweren, In mafzen Ir. Kay. Mt. etc. folches durch nechfle abgefandten bey Ir. Drlt. etc. ouch

begeren

freündtlich

lafzen,

bewilligt,

ouch vnd

Ir.

Drlt. etc.

wolle

lieh

In

Drlt. etc. an demfelbcn nit I r r e n , nuch zu vnwillen bewegen lafzen was etwo Ire widerwertigeö,

fich

dero

andere

orten anma-

lzen vnd erregen, doinit das arme volcklin für Ire perfon nichts zue thuen, vnd darumben defzclben ouch

billich

nicht

entgelten

folle. BelrriTend ferners die polnifche handlung vnd das Ir. Drlt. etc. auff der Kay. Mt. etc. eifuechen, an die Steudt der Cron Poln anD 2

gezaigtcr mafzen ichreiben ergeea lafzen, vnd Irer Mt. etc. geliebten Solin Ertzherzog Ernßen zue O eilerreich Inen zum heften beuolh e n , daraufz fpüren Ir. Khay. Mt. etc. vilgedachtes Grofzfürften gegen Irer Mt. etc. vud dem loblichen haufz

Oefterreich

tragende

fondere treüwherzikayt vnd brüederlich gem ü l h , defzen iie fich dan gegen Irer Drlt. etc. ganz freündtlich vnd bruoderlich bedank e n , Seind erbietig folches auf Jede zu tragende gelegenhait gegen Ir dankbarlith zue befchulden. V n d "wiewol lieh nach

gelegenhait difer

Irer Drlt, etc. wie ouch Ir. Kay. Mt.

etc.

felbft vnd

leüt

anderer

viler

gutherzigen

Ermanung wol zuuerfelien gewefen, es folten die Slendt bemelter Cron Poln

die fachen

nicht allain Inen felbit, fonder ouch In geniain der ganzen Cliiiitenhait zue gutein befzer bedacht,

vnd

folchen

wolgemainien

erinnerungen Halt geben haben. So künden doch Ir. Kay. Mt. etc. hochgedachtem

ob-

Grofzfürlten freiinddicli nit

p e r g e n , das dafzelbige alles,

nit

allain

fo

vil bemelter Irer Mt. etc. Solms perfon be-

—

53

_

trifft, nichts gefruchtet, fonder Feyen ouch Jeztbenante Polnifclie Stendt guten theils dahin geraten, das fy vngeachtet Ir. Kay. Mt. etc. felbii, aus Gütlicher fchikung durch ordenliche w ä h l , vnd die mehrern ftimmen zu könig der Poln erwehlet, offcnlich proclamiert viid aufzgeruffen w o r d e n , Ir. Kay. Mt. etc. ouch vnlaugft hernacher, als Ir folche wähl durch der

Stendt

abgefertigte

anfehnliche

Potfchafter angekiindet, vnd darüber verfertigt ordentlich Decretum zuebracht, (ich folohes Königreichs Im namen des allmechtigen angenommen, vnd

vnd

gewonhait

noch

altem herkommen

des Reichs

das

Jurament

geleiltet, dannoch wider folche rechtmefzige, ordenliche w ä h l , Decret neiiwe durch

Conuenticul

gemacht,

anftifftung vnd

vnglaubigen,

vnd

vnd zwar

zuegefallen, den ßatori

Prociamalion vnd

dafelb

fondere practic allain

denfelbigeii

wider Ir. Mt. etc.

aufgeworffen, denfßlben In gefchwinder Ins landt bracht, vnd

der

eyl

dafelbft a u f , neben

angefüllter Vermählung mit der Infantin, vermählter

nichtiger

vnd aufgenomben.

weil'z zu konig

gekrönt

Welcher

nunmehr

die

fachentliails

durch betrohung, thails durch offnen gwalt, thails durch fondere haimbliche practicen fo •weit getrieben, das er nicht allain die

Poln,

fonder auch die Littawer vnd Preülzcu, vnd Moniten den mehrern teil deren, fo Ir. Kay. Mt. etc. felbfi. erwöhlet, vnd dahero gehorfam gewefen, an iich bracht, vnd alfo faft des

ganzen Regiments lieh thätlich vnder-

fangen. Dieweil es dan Je an deme, das diefe vnbilliche handlung vnd eintringung des Bathori, des Grofzfürilen vermelden noch, neben fonderer verklaiuerung fo Irer Kay. Mt. etc. dardurch zuegefüegt, der ganzen gemainen Chriite'nhait zu grofzen fchaden, der vnglöubigen aber zue niergklichem vortail vnd aufaemmen geraicht,

vnd defzwegeu

hoch

von nöten fein will, den fachen zeitlich vnd dermafzen nochzugedenken, das folchen vnzimblichen fürnemmen der gebür noch begegnet, vnd

dahecr beforgender

könfftiger

vnhail der ChriJtenhait, durch getreüwe Zuefamenfezung abgewendet werde.

—

55

—

S o wollen demnoch Ir. Kay. Mt. etc. auf dife

des

Grofzfi'irlten wolmainliche

erine-

rung nit vnderlafzen, folchen Ir. Drl. gethonen fiirfchlag vnd guetherzig erbieten, den benenten vnd anderen Chriiüichen potentalen zvi wifzen zu machen, derofelben mainung darüber vernemmen, vnd alsdan die abfertigung vnd vertröfte fchikung Irer

anfehen-

liclien Potfchafften deßo ehr beförderen, vnd durch

diefelben

Ir. Mt.

etc. .geraüth vnd

mainung In diefem fall Ir. Drl. weiters endtecken, fich ouch mit derfelben difer vnd anderer vnd

notwendigkaiten

brüederlich

wegen

vergleichen,

freüntlich

Weichs

dan

durch Ir. Mt. etc. nechfte abgefandte in mangl bevelchs, vnd das man der Zeit von difen Siebenbürgifchen practicken vnd Irem fortgang noch fo aigentlich nit gewifzet, nicht hat befchelien künden,

Darumben ouch Ir,

Drl. diefelben gefandtcn, das fie fich difzfals mit Iren rliäten nit einlafzen wollen, gütlich für entfchuldigt halten würt. Vnd folches alles haben Ir. K a y . Mt. etc. auf vil hochgedachtes

Ires fondein lieben

frcündts vnd brneders abgefandten Potfchaff-

— ter anbringung

56

vnd

—

•Werbung für difzmals

Jich In antwort erklären wollen, des genzliehen vngezweiflten verfeheus, Ir. Dil. werden domit, bifz zue ankunfft Irer Mt. etc. legation vnd fernem aigenllichen

abhandlung

der fachen, Ires tails ouch freündtlifch benügigl'eiu, vnd In dem gutherzigen bruederlir h e n zuevertrauwen, vnd freündtlicher nachpetlchafft, darjn Sy Jich bifz daliero gegen Irer Khnv. Mt. etc. vnd dem hailigen

Reich,

fanibt ouch Irem loblichen haufz Oeiierreich erzaiqt, vnd erbotten, noch

furters itandt«

hafftig verharren, vnd fieb hinwider zue Ir. Kay. Mt. etc. anders nichts, dan alles frei'indu Jiohen

wolgenaigten

brüederlichen

willens

verfehen, Danebens feind ouch Ir. Kay. Mt. etc. den

Polfchafftern vnd

kaiferliclien

gnaden

ganz

abgefanten wol

mit

gewogen.

Geben zue Regenfpurg vnter Irer Kay. Mt. etc. aufgetruckten

Secret Inligl. den

Julv Anno 1576. F

I

N

I

S.

a4len

III.

A

R

S

E

ELASSONIS

N

I

I

EPISCOPI

DESCRIPTIO ITINERIS IN MOSCOYIAM II ABITI

A JEREMIA

II. PATRIARCH A

CONSTANTINOPOLITAJNO, UBI ET PATRIARCHATUS

MOSCOVITICI

I1NSTI-

TUTIO NARRATUR.

CDcr i n neugrieckifcher

Sprache

diefer R e i f e b e f c h r e i b u n g

befand

fchen

Beiitznahme

Graeci

No.

337)

Italiens wurde

in

in

gefchriebene lieh v o r

der franzöfi-

Turin,

dem

'"ig

Codex

(Codd.

Mfs.

dafelbit

von

Pafinus, R i v a u t e l l a und Berta Iieransg^gfbenen, koftbaren,

und

feiten g e w o r d e n e n

Werke:

Codices

Manu-

f e r i p t i E i b l . R e g i i T a u r i n e n l i s A t h c n a e i (gr. f o l . a V o l . ) vollftändig abgedruckt bcfct/.ung begleitet.

u n d m i t einer l a t e i n i f c h e n Ue(T.

i. p.

433 —469)

Beckmann

( L i t l e r a t u r der altern R e i f e b e f c h r e i b i m g e n B d . 1. St. 3. S. 404—420) hat, nacli jenen längft v e r f c h o l l e n e n italienifclien Herausgebern, zueril w i e d e r keit

dcffelben

aufirerkfam

denn ein neuer A b d r u c k

auf die

gemacht —

und

der fehl" treuen

Wichtigfo

wäre

lateinifchen

U e b e r f e t z u n g des n e u g r i e c h i f c h e n ( g e g e n w ä r t i g i n Paris b e f i n d l i c h e n ) O r i g i n a l s hier nicli't am u n r e c h t e n Platze.

V

o r u> o r

iler italienifchen Ileraysgeber Codox

CCCXXXVII.

t und

b. 1. 5.

Ueberfelzer,

chartaceus,

l'olii»

conftans 57. circa finem faeculi XVI. Defcribitur iter Jeremiàe II. Patriarchae Conftantinopolitani in Moscoviam, atque multis verbis narratur, qiiemadmodum ab eodem inilitutus fuerit Patriarchatus -Moscuenfis. Res omnes eo, quo evenerunt, ordine defcripfit, iti— neris comes, Arfenius, Elaffonis Episcopus, qui praefens omnibus adfuit, et cuncta, qiiac «ella funt, accuratiflìme «adnotavit, ipfamet refercns verba, quibus ufi flint Theodorus RuiTorum Rex, et Irene Regina, eorumque

legati, ac Patriarchìi,

Admireris profecto

Imperati t e m

ejusque

comites.

lionorificentiffime

Patriarcham Conftantinopolitanum excipientem, Synodum

in

urbe

Archiepiscopum

Moscuae Iiabitam, ad

Patriarcliatum

Jobum

Roftovii

totius

imperii

Moschorum evectum, ampliilima, quibus omnes cumulati fuere, Regia dona; atque liaec omnia adeo diligenter, accurate

et grapliice deferipta, ut qnafi

eculis fubjecta videantur. ftare

potei!,

quanti

Ex quibus dilucido con-

faciendum fit praeclarum lioc

hiftoriae monumentum, quantaque ex eo lux derivali poflit.

Illud propterea publici juris facere

operae

pretium exiHimavimus, quum neque liactenus editum«

—

6o

— facta fuerit

un qua in

Nobis tarnen hac in rc plurimutn

laboran-

ñeque ejus ab ullo feriptore mentio.

dum fuit : cum enim non multa diligentia exaratus eil codex, tum fermo, quo ufus eft auetor, Graecus vulgaris

eft, fen llomanicus,

ut

appellant,

multis

voeibus barbaris featens, quarum fignificationem v i x divinare potuimus. fi nonnulla Graeca

Quocirca veniam dabit

Lector,

vocabula non fatis clare redditi

funt, vel communibus Latinis vocikus exprelTa.

Labores, et iter humilis ÈlalTonis Archiepiscopi Arfenii, ubi et Patriarchatus Moscovitici inititutio narratur. 433

Scias velim, frater, quod die prima Mail dum in caftro Lobi verfarer, perlatae fuerunt ad me litterae fanctiflxmi Patriarchae Coniiantinopolitani Jeremiae, fapientis viri, quem aiterum Jobum dixeris, atque prophetae Jeremiae perfectum imitatorem.

Scribebat autem

fé

434 illinc difeedere, atque maximum Poloniae Cancellarium Johannem convenire, ut ab ipio, atque Poloniae Rege literas acciperet, quibus Poloniae, atque Lithuaniae fines egredi pofiet, et ad Maximum Rufiiae Regem Theodorum Orthodoxum, potenti», et magnitudine prae-

__ iiantem, proficisei.

6i

—

Statim. igitur ut literas

legi, fummopere gavifus funi, et furgens e lecto, ac celeriter me ad iter comparans, equos, et currus emi, ceteraque omnia ufui opportuna parata Labui.

Non polì multos dies ad Po-

loniae iìues advenit

Patriarclia,

miiitque ad

ipfum Cancellarium viros, ac literas,

enixe

deprecans, ut in caftruni f u u m Zamosci venire non dedignaretur.

Quum audiflem eum trans-

iviiTe, et ad Cancellarium venire, ut Zamosciuni praevenireni.

properavi,

Itaque

inedia

Pàrafceve a caftro Lobi disceili, atque Dominica die Zamoscium perveni, ibique

Patriar-

fchani adlocutus funi, fummaque veneratioue, maximoque cultu excepi, caput et genua araplexus.

Vigelìma Maii Dominica die cuin be-

nedictioriem,

abfolutionemque largitus

eflet,

juffit me aflìdere, multosque mecum fermones habuit moeroris plenos, adeo ut pl-ae dolore flerem, dum varios labores narraret, quos paffus erat apud exulabat.

Turcas in urbe Rliodi, ubi

T u m vero mihi fubjecit: Quomodo

res tibi fuccedunt cum hisce Polonis.

Optime,

inquam, domine mi, benedictionis luae praeiidio.

Tunc ipfum interrogavi, num et ego

—

62

—

ad Maximum fupremum Ruflorum Regem cum eo venire poiTem: ipfe vero fnaviter refpondit, veni mecuni, fili mi, ut Ruffiani proficiscamur. Cancellarius interea clarilfiinus illuni, ejusque familiares et qui cum ipfo erant, hurnaniffime excepit, plurimoque amore complexus eft, atque inde multis honoris fignis illuni dimifit, ut iter fuum profequeretur,

obtentis a

Rege lileris, quibus Poloniae fines egredi poffet, pluribusque

nos coinmendavit, donec B e -

reftum usque ad confinia perveniflemus: quam ob rem cum in media Polonia, atque Lithuania verfaremur, ubique nos benigne, comiterque exceperunt.

Illinc egredientes, ut Vilnam

pergeremus, viris neris curfum.

aliis commendarunt per iti-

Quinque dierum fpatio Bereflo

Vilnam pervenimus, hofpitio

Temper except i.

435 U t autem adventnm noitruni nobiles, aliique perceperunt, omnes a minimo usque ad maximum in occurfum quidem

proceflerunt.

vidi nobiles viros, multis

Et

plures

abundantes

divitiis; at uuus ceteris omnibus louge praellabat. niae

Hic Regis,

Logotheta.

confiliarius erat clariflimi Polototiusque Pocarpein

Lithuaniae dicunt

magnus

nobiliilimuin

—

63

—

hune virum Orthodoxum, ceteris praeftantenr. Ibi

porro

duodeeim

dies

diverfati

fumus,

benigniffime «xcepti, multisque honoribus affecti, ut beuedictionem

a nobis impetrarent.

Nobiliflìmus autem, glorioiiffimusque prae ceteris Pocarpes multis, variisque modis maxi" mum erga nos arnorem conteiìatus eft. Inde

cum

digrederemur,

verfus, extremum

atque

Lithuaniae caftrum

Orfiam prope

Ruffiani, iter nobis capeiTendum foret, pluribus itidem in itinere viris nos commendarunt. Decern

dierum fpatio

illuc

pervenimus, et

hofpitio excepti fuimus: inde beneficiis pariter cumulatos nos homines illî dimiferunt usque ad Ruifiae oppida, in caitrum, quod Smolenscum appellant, praeclarum, maximumque prope Boryfthenem.

Voivodes ab ea civitate,

in qua verfahatur, yiros mißt, qui nos domum fuam extra moenia civitatis intra rerum venalium forum ducerent, ibique maximo nos in honore habuerunt.

Iterumque

legatos milit,

ut omnes deferiberemur, et iingulis demenfuru frumentum laouorifice adfignaretur, quod implelum eit; viros iniuper emiiit, qui celeriter profecti

M axiniQ

Regi

nuncium

ferrent.

—

ti*

—

Singulis vero diebus multas nobis exquiiitas dapes ipfe, Jocique Epifcopus fuppeditabant, iimiliterque frumenti roenfuiam unicuique fecundum proprium ordinem diitribui juilbraiit. Ubi ad Regis aures adventus noiìri fama pervenit, viros illieo milit, qui uos comitareutur : iidemque

literas

tuleruut

ab

ipfomet

Rege Patriarchae fcriptas his verbis: Theodoras Orthodoxus Maximus Rex Volodimeriae, Moscoviae, Magnae Rufliae, Aitracani, Cazani, Magnae Novoguardiae, et Rhezaniae maximae, totiusque Septentrionalis regio436 nis, vaftiffimaeque Siberiae.

Obfecro te, do-

mine mi, deprecorque, ut Mofcbam labores, poffim.

ut fructu

benedietionis

tuae

venire frui

Tunc Episcopus, et Yoivodes ad Ec-

cleiiam, quae erat in civitate, nos duxorunt, ibique die fabbati, cum feitum iucidilTet Coryphaeorum Petri, et Pauli, divinam liturgiam peregimus.

Inde arrepto itinere cum Regiis

legatis Mofcham progreiB. fumus, victu nobis ubique Regiis fumtibus parato,

celeriterque

iter perficere ; curavimus. Decern dierum fpatio Mofcham civitatcm pervenimus, celeberrimam,

atque

praeclaiis

— aedificiis ornatam.

65

—

Multi nobis occurrerunt

nobiles vili, ceterorum autem hominum infinita prope multitudo; et in domum Episcopi Magnae Rhezanae nos exceperunt. Iuterim

Rex nobilitate praeftantes viros,

aliosque plurimos fuperioris ordinis ad nos miiìt ; fingulisque diebus Regio fumptu menfa optimis, variisque dapibus iuitructa parabatur, atque tricliniarchae, coqui, pincernae, aliique omnes minores majoresque aptiflime inilructi erant.

Yocavit autein Rex Magnum Patriar-

cliam, ut ad Regale palaùum veniret, plurimosque viros margaritis omnes circumveftilos, aureisque flrangulis coopertos, orna tos mißt.

fplendideque

Igitur Patriarcha fiatim pala-

tium verfus fefe contulit.

Praecedebant no-

biles minor&s majoresque, retro autem fequebantur Monachi nigra veile induti, medii vero cum Patriarcha nós legati incedebamus, Monembalienfis

Metropolita,

et

ego

ElaiTonis

Epifcopus, humilis Arfenins ab Hellade profectus.

Hoc comitali! ad Regalis palatii Ica-

lam pervenimus amplifliniam, ornatifliinamque. Ibi pedibus procedendum fuit ut in fuperius ascenderemus, ibique rurfus praeclarum nobis E

—

66

—

Regis nuncium tulerunt digniffimi nobiles viri, atque haec Regis nomine eflati funt. Theodoras gloriofiflimus, magnus Rex, atque Imperator

Maximus magnae Rulfiae te

Patriracham obfecrat, atque precatur, ut in fuperiorem palatii partem ascendas. Sanctiflimus Patnarclia lie illis refpondit. Regis- mandatum nulla interpofita mora adim437 pleatur.

Illinc igitur ftatim procellimus, atque

in fuperiorem partem donius ascendimus cum ingenti nobilium coniitatu. Mifit rurfus Maximus Rex praeclaros viros binos Logothetas, qui fumma cum obfervantia locuti,

Regis

verba

Patriarcliae

retulerunt.

Theodoras Rex, Imperator maximus, Rex Regum, totiusque RuiTiae obfecrat, atque precatur, ut ad ipfum venias: fummo enim videndi te dciìderio flagrat, tuamque

benedictionem

exoptal: quibus divinus Patriarcha Oecumenicus Conflantinopolitanus refpondit: Regium mandatum ftatim impleatur, Rexque in aß ternani imperet. Tunc dup ipfum fub alis

fuftentare coe-

perunt, donee ad limina pervenimus palatii, a,uro circumquaque fulgentis.

Ibi

maximus

67

Rex

-

fuper thronum fedebat, quumque

110s

vidiflet, ilatirn e throno furrexit,, fceptrumque inanu tenens djefcendit. Patriarclia prope Regem ftetit; aft primum praeclaram imaginem totius mundi Dominae, atque patronae Sanctiflimae Deiparae, carbunculis, lapillis, adamantibus, faphiris, aliisque

plurjmis

margaritis

topatiis,

ornatam,

quae

intra Regis tlironum paullulum ipii Regi fupereminebat, veneratus

eft.

Poilquam

vero

veuerandae imagini rteverentiam exhibuit, prope Regeni flans, fanclum manum extulit, multaque

Regi fauite precatus eft, longaevam ut

vitam duceret, atque longe

lateque Imperii

fines protraheret, ut in regua orayia doniinaretur, ejusque nomen in Orientis, atque Occideutis partibus coleretur; denique ut fui generis

fucceflbrem

relinqueret,

qui

folium

occuparet. Tunc IMaximus Rex, caput diademate, atque corona pulcherrinie circumdatum

iucli-

nans, Patriarcham veneratus eit, atque his verbis eum eil allocutus. mine mi Patriarcha;

Giatias tibi ago, DoDeusque fuper omnia 43g

benedictus, cuncta, quae- niibi adprecatus es, E 2

—

Ü8

—

ünu Rio ferens, volis tuis benigne annual: polt quae adjecit: Opportune, Domine, adveniiti, atque in diebus Imperii mei fanetitas tua regnuin hoc invifit.

Poftea fublimem thro-

11 um, aureumque Rex afeendit, atque edixit, ut Patriarcha a dextris ejus fummo cum honore federet, pariterque nos ad latus dexterum Patriarcliae alludere juffit. manu

dextera

elatum

Sedens in folio

teuebat

honorlficum

feeptrum affabre elaboratum, atque lectis lapillis, topatiis, gemmis, decoris carbunculis, inagnis

adamantibus,

luccntibusque

faphiris

circumdatum ; et ad latera praegrandem habebat fpliaerani ex auro conflatani, in quo totius terrae ambitus lignatus erat.

Ceteri autem

omnes, five Cnefes, id eil Provinciarum Toparcliae, ac Duces, five nobiles, atque univerli Monachi, maxima obfeivantia aditabant. Surrexit herum Hex, .dixitque : mihi, Defpota clariflime: quocirca

Benedic accedens

Patriarcha rurfus benedixit, et faufla precatus eft, ut fanclam, atque longaevam ageret \itam. Poftea Regem venerati omnes Patriarcha, et nos, maximo

aflecli honore

difceilìmus,

multisque viris iiipati domum regreffi fiuniis,

-

6g

-

in qua diverfabamur cum nobilibus viris non paucis.

Ibi poilquam dies,

hebdomadasque

cum Regiis praeftantibus viris pluribus commorati

fuiflemus,

fignificavit

Patriarcha, fe

illinc abire velie, et ad federn fuam Conftantinopolitanam redire.

Tunc clarilfimus Archon

primus inter Barones Regis, atque

Reginae

Maifiav,

regionis

et

maximi Cafani, cujus

fama per omnes terrae partes celebratur, Dux ad Patriarcham reverenter acceilit, dexteramque ejus osculatus, Regis, fanctiffimaeque Reginae verbis falutem nuntiavit. Patriarcha cum fauita precatus eflet, quomodo valerent, interrogavit, cui nobilis vir reipondit: Optime, divina opitulante gratia. Poitmodum furgens non line timore, atque reuerentia Patriarchae miro ordine retulit fermones, quos ad ipfum habuerat Maximus Theodor us magnae Rufliae Rex. Maxime Patriarcha Conftantinopoleos Oecumenice, Sanctorum Sanctillìme, oro, obleitorque, ut fermones hosce, quos ad me habuit Rex, benigne excipias.

Theodoras potentiffi-

raus, Maximus Rex Volodimeriue, Moscoviae, totiusque Ruifiae te obfecrat, atque deprecatur,

— ut

7o

—

in hac Moscoviae regione

velis

moram

figere, atque Volodimeriae, Moscoviae, totiusque

Rulli ae

Patriarcha vocali, un de potiori

ratione Oecumenicus appellabere; rem

abundantiilìmum,

quam

ob

innummerabilemque

omnino cenfum tu, ceterique, qui tecum funt atque iCOugeneres tui habebunt. Haec cum audiflet Patriarcha, tempore refponfuiri dedit. Regi,

iftud

ex

Theodoro maximo

Dominaeque Reginae

Ireni

pluriinas

habeo gratias pro fumma erga me benevolenti«, atque obfervantia, quodque regnum fuum illuilrare cupiant, propriumque habere Patriarcham exoptent, ex quo terrarum decus conitabit.

maximum

ubique

V e r u m , eorum vota

impleri nequeunt; me euim praeiìolantur minores omnes, majoresque,

Epifcopi, presby-

teri, et monachi univerfi, et

quotquot Con-

ilantinopoli commorantur: attamen, ut Regis defiderio aliquo modo fiat iatis, fervatis legibus, et Epifcoporum confenfu, alius hie eligatur.

Ad haec vehementer indoluit nobilis

inter Barones vir, Patriarcham

manere

non

polle, atque discedendi facultate impetrata iu palatium fé contulit, ut Patriarchae dieta Regi

— referret:

et

qui dem

7

i

—

cum illuc

perveniíTet,

omnia, quae a Patriarcha aucjierat, ex ordine narravit. Rex ubi haec intellexit, máximo moerore affectus eft "T quid, iuquit, nunc confilii capiemus?

Yerum

omnipotentis

Dei,

ipfiusque

Patriarchae voluntad indulgendum

eft; con-

veniant itaque Epifcopi omnes, atque Archiniandritae

maximi,

cuuctique

praefecti.

Quamobrem ftatim edixit, ut Epifcopi omnes, atque praefecti adeiTent in palatio.

Convene-

runt igitur Epifcopi univerfi, et Arcliimandri- 44o tae maximi, omnesque praefecti, atque in aulae medio coram

Rege Synodum coegerunt, in

qua una voce omnes iignificarunt, rem fore maxime

acceptam,

fibi

ii vellet Patriarcha

Conftantinopolitanus Oecumenicus toto vitae fuae

curfu

Patriarchatum

in eos

exercere,

illosque fub fua ditione habere. Tunc Rex, Epifcopi, ceterique omues Syuodum celebrantes nobilem Tzalcanem

virum

aetate provectum,

Andream

mirabili

pru-

dentia, doctrina, et virtute praeditum, celeberrimumque, nec non germanum ejus fratrem nobilem Baiilium miferunl, qui Synodi decr.er

—

72

Him Patriarchae referrent.

—

ì l i quum «id Ma-

ximum Patriarcham, virum ubique terra rum numquara

fatis

comniendaudum

veniflent,

manus primum, et caput, ac genua complexi funt, et ab èjus dextera benedictionem acceperunt.

Poitea totius Synodi, Regisque Con-

íilium ipii aperuerunt bis verbis. Benignas, quaefumus, aures praebe fanctiffime, divineque Patriarcba.

Theodoras Rex,

qui Ruflìam peramplam ab Oriente visque ad Occidentem,

univerfamque

Septentrionalem

regionem imperio fuo moderatur, et Epifcopi, praefectique, quotquot in Ruflìa funt, te deprecantur, et obfecrant, ut imperii hujus Patriarcliatum toto vilae tuae tempore exercere velis ; propter quod eximia dona, regiones, civitales praeclaras, parvas, magnasque, et frumenti menfuram a Rege, -et afpra Nogratia mille íingulís diebus confequeris ; viris edam, qui tecum funt, propriae conñituentur regiones, ut máximo in honore lint, multisque facultatibus, ac pmnibus ad ufuin neceiTariis abundent.

Haec loculi, Patriarcham venerati funt.

Ipfe autem lie eos affatus eft.

Theodoro

máximo Regi, fanctaeque Reginae Ireni pluri-

nias, quas poflum, refero gratias pro munificentillimo eorum erga me animo, pariterque Sanctiflimae Synodo, quod regnum hoc illuftrare iludeant, mihique votjj fuis deilinarint.

ejus

Patriarchatum

Yerum fieri nullo modo

poteft, ut ego hic raaneam, atque Moscoviae Patriarchatum

in

me fufeipiam.

Epifcopi

enim, Presbyteri, atque Cives univerfi Conftan* 4411 tinopolitani a miuimo usque nunc

ad me

ad

maximum

miferunt, ut ad eos revertar.

Quapropter Rcgem celcriter invifam, ut itatim proficisci queam, et ad Ecclefiam, quani veluti matreni fufpicio, me conferam, eamque infirmam, atque confenescentem tuear, et plurimos, ac praeitantes illius filios maximis bonis, et divitiis ab ea cumulatos, fuilentem, qui modo eam prope dereliquerunt, meque fatis conliderant, quod facultates omnes ab ea acceperinl, curant.

neque

folamen

ullum

pracbere

Ego igitur primus ejus filius, fratrum

nieorum ultor, et cuitos, matris meae fenefeentis curam gerere malo, ut fauctam ejus benedictionem promerear, digueque bonorum omnium

haereditatem

illius votum cft.

accipiain, quod

fane

Verum ejusdeni malris meae

— volúntate,

atque

74

—

fratrum

omnium

meorura

confenfu, fervatis legibus, ex 'ordine, Patriarcham univerfae RuíEae conftituam, vit Régis voluntas impleatur, totiusque praeclarae Synodi RuíTorum voto fatisfiat. Legati Patriarcham venerati, ad aulam perrexere, ut Regi, totique Synodo haec referrent. Cum relata audiviíTent, omnes

Epifcopi, et

Presbyteri, a minimo usque ad maximum, ingenti dolore correpti funt, dicebantque, quid confìlii modo fupereft, nifi ut Dei omnipotentis,

ipfiusque

Patriarchae

voluntati

morem

geramus ? Rurfus itaque binos Epifcopos venerabiles, atque

prae celeris virtute infignes miferunt,

qui máximo cum honore ad Patriarcham Conñantinopolitanum venerunt, et reverenter f a n ctam ejus manum ofculati, Regis nomine falutem nuntiarunt. Maximus Ruflìae Rex, et Domina

Regina

Irene, et Epifcopi, ceterique in Synodo congregati, fanctitati tuae falutem plurimam dicunt.

Illud perfuafum habe,

Domine

mi,

Regem, ceterosque omnes a minimo usque ad maximum

vehernenti dolore

affectos fuiíJc;

—

75

—

propterea quod hie mane re, atque Patriarcham totius Rufliae Oecumenicum renunciari nolis, fimulque divitias multat, et ingentcs facultates, cmtates, plurirnasque regiones parvas, magnas- 44a que poiiidere, et infuper frumenti menfuram a Rege, et afpra Nogratia mille iìngulis diebus accipere, quo in rerum ftatu civitates

etiam,

inlignia decora, divitiae, ceteraque ad

vitam

ueceiTaria iis, qui tecum funt, non defuiflent« Ouandoquidem vero moram

hie

figere,

ac

KulFiae Patriarclia fieri nequis, onines te minores, majoresque, Rex, Regina, Epilcopi univerfi orant, obteßanturque,

ut eum,

quem

Rex, ceterique elegerint, Maximum Moscoviae Patriarcham conitituas; atque omnino precantur, ut modo

ad Metropolitana«! Ecclefiam

venire non pigeat,

ad electum

Patriarcham

renuntiandum, cujus deinde fama totum per orbem late pervadat. Ad haec celeberrimus, maximusque Coqilantinopolitanus Patriarcha Oecumenicus Epifeopis illis a Synodo legatis refponfum dedit. Dei omnipotentis per omnia benedicti, cujus fane coniilium eft, et Maximi Regis magnae Rulline, Volodimeiiae, Moscoviae, atque uni-

verfae regionis feptentrionalis, turn venerandae Regiuae Dominae Ireneis, nec nou Epifcoporum, et lynodi voluntas impleatur. Tunc

vero

ad

Metropolim

perreximus,

cumque omnes a minimo usque ad maximum, Rex,

Epifcopi, nobiles

viri,

Archimandritae

maximi, unh erfique praefecti nobis occurriiTent, tandem progreffi ad

Eccleliam

pervenimus,

mirum fervantes ordinem; et primum quidem Epifcopi pallio ornati, turn presbyteri, et diaconi facris veñibus induti;

omnesque facta

falutatione Eccleliam ingreffi. fumus.

Patriar-

cha in throno confedit; Epifcopi autem

in

fanctuario, ubi fedes pofitae erant, proprias finguli

occuparunt, atque una cum Epifcopis

fedit Monembalienfis Metropolita

lerotheus,

et ego pariter humilis Arfenius Elaflonis EpiTcopus ex Hellade profectus. Ibidem autem nos fecundum ordinem tres Epifcopos elegimus, ut eorum unus Patriarclia eligeretur,

fingulique

Epifcopi nomen propria

manu fcripferunt, quod ipiis vifum eft. Deinde furreximus, atque hinc abeuntes ad Patriarchal» venimus, ejusque lateri adhaeiimus.

Quumque Rex per nuncios

advocalTet,

—

77 —

illine cum Patriarcha

difcedetitcs in aulara

perreximus, ubi ad limen usque Rex in occurfum venit, acceptaque a Patriarcha

benedi-

ctione capitis, pectoris, et dexterae, altiffimum folium confcendit, et Patriarclia propius fedit, ac deinceps confederunt Epifcopi omnes, ceterique, qui aderant, nobiles viri, atque praefecti.

Tunc furrexit divinus Patriarcha uxia

cum Theodoro magno RuJIìae Rege, et Patriarcha electos Regi exhibuit, ut eorum unum eligeret.

Rex vero electos cum reverenter

accepiiTet,

Deum

optimum

maximum

voce primum adprecatus eil. nomenque tuum et

elata

Gratias tibi ago,

optimam

providentiam,

prudentiilìmumque coniilium fummopere. venero r, propterea quod ad nos mittere dignatus es maximum Patriarcham Conftantinopolitanum Oecumenicum, eo

quidem

voluntatis

propolìto, ut Regno huic nofìro Patriarcham praeficeres. gratias

Rurfus edam maximo Patriarchae

egit, ipfum lìc adloquens.

Gratias

pluriinas habeo ianctilati tuae, Domine Patriarcha Conitantinopolitane,

quod reguum hoc

noiìrum Ruflìae adveneiis, atque praefentia

tua

cohoneitare

Moscoviam

volueris ;

nunc

—

7»

—

obfecro, ut Jobuin metropolitan! tolius Rufliae Patriarcham renunties. Patriarcha Iiis verbis

Regi refpondit,

fumque fic affatus eft. tens pro

iniinita,

ip-

Faxit Deus omnipo-

qua res omnes

gubernat,

Providentia, ut tua impleantur vota, omniaque profpere iuccedant ; neque dubium ullum mihi eft, quin

hoc,

quod

tanlopere cordi habes,

Deus fuper omnia benedictus, esimie perficiat^ Tunc

falute

data

domum reverfi fumus. confirmata fuit electio Moscoviticum.

illinc

disceffimus,

et

Quinta die fufFragiis Jobi

in

Patriarcha«!

Dominica die rurfus venerunt

Epifcopi, alque nobiles viri aulici multi, clariffimique. 444

Inde profecti omnes a minimo, usque ad maximum in Ecclefiam convenimus, Jet Patriarcha quidem praegrande pulpitum afcendit, quod in medio Ecclefiae contra altare runt,

duodecim

ftinctum. altare

gradibus

ftatue-

decore ornatis

di-

A fummitate folii usque ad facrum

extendebatur

auro, ct nigro,

villoium

coccineo,

colore contextum erat. erant, quibus

fericum,

caeruleo,

quod

varioque

Sedes quoque paratae

Patriarcha,

atque

Theodofius

—

79

—

Magnae Ruflìae Rex afliderent, tum aliae in gradibus

recto

omnibus.

Ibi

ordine

difpoiitae Epifcopis

Patriarcha

veftibus

magnae

Eccleiiae indutus eft, acceptamque pulcherrimam, ac pretiofiflìmam mitram, capiti impofuit: nos vero cuncti fanctuarium ingreili facras veftes induimus, pariterque mitras praeclaras, non parvi pretii nobis traditas capiti iinpofuimus.

Veftibus ita amicti fcamnis con-

fedimus, et Patriarcha, atque Rex proprium occuparunt fubfellium. Interea

miili

funt duo Diaconi

ceteris

praeftantiores, Le'ontius nenipe magnae Eccleiiae diaconus, alterque diaconus magnae Ruffiae,

qui

Epifcopis

retulerunt

Patriarchae,

Regisque mandatimi, ut bini ad proprias fedes ex ordine procederent: quocirca cuncti recta profecti fumus, et finguli ordinatim proprias fedes

tenuimus.

Pofìhaec biceps

pulvinar

pulcherrimum prope facrarii portam pofuerunt, ubi erant armati viri, diligenter locuiu cuftodientes, donec adducerelur praeclarus vir omnium

fuffragio

electus,

Jobus

nomine,

auinii fanctitate praecellens, Epifcoporum max-inms, Moscoviao Metropolita.

Adfuit igitur

—

8o

—

ille, fediique fuper pulviuar, et inde revereutiam omnibus

exhibuit; poftea ingens

liber

allatus eft, ut coi am omnibus divinum fymbolum proferret, et coram Patriarcha, cunctisque Epifcopis fymbolum aha voce recitavit. Patriarcha

aulem, Rex, et

Epifcopi interea

federunt. 445

Tunc vero Protopapas magnus, et maximus Arcbidiaconus magnae EccJeiiae eum ante Patriarcham adduxerunt, qui fpiritus Sancti gratiam prolixa precatione fuper eum

invocavit,

ut magnae Rufliae Patriarcha deiiiceps foret, et ofculum de more dedit ei, quod et a iingulis Epifcopis praeilitum eft.

Deinde prope

Patriarcham confedii, donee minor ingreifus (feu

itnroductio libri Evangeliorum)

quibus

fieret;

abfoluiis Epifcopi omnes, presbyteri,

atque praefecti venerationem eidem praebuimus. Sanctuarium

omnes

ingreili

hymnos,

et

refponforia ibidem canere coepimus, eodeinque tempore fcamnum coram menfa pofitum eft, et magni Patriarchae, maximique Regis Volodimeriae, Moscoviae, ac totlus fepteutrionalis regionis celebratae funt laudes.

His abfolutis

—

8i

—

elata voce trifagium TO dvvauiQ

cecinerunt

plaltae, magnus nimirum Domeiticus Pafchalis ex Conftantinopoli, ceterique cum eo Patriarchae can tores. Completo hymno trifagio, Patriarcha univerfoS coetui benedictionem impertitus eft, et electus Jobus a dextris Patriarchae fletit, qui aha voce J o b u m

clectum divinum

metropo-

litam remmtiavit his verbis. Diviuitus affluens gratia ex metropolitano, throno

te

ahius

evehat,

ut

Patriarcha

fis-

Volodimeriae, Moscoviae, totius Ruffiae, omnium Hyperboraeorum, trionalis regionis.

et univerfae

fepten-

Cuncti vero Epilcopi, et

presbyteri gratias agebant, elataque voce Kyrie eleifon, que

ad

fimiliterque maximum

TO di gnus a minimo usuna

cum

praefectis

canebant. Abfoluta

divina inftitutione, iinguli Epi-

lcopi, presbyteri, et bini Patriarchae, praefect^ atque Archimandritae divinam liturgiam peragere

aggredì

funt, et myiticas facras Patriarcha maxime

ad

preces

fuderunt,

ac

Deum

clamabat.

Poft facram liturgiam cuncti divini

corporis communione refccti funt, oitmilj usque F

—

82

—

expletis facras velles exuimus iu ipfo altaris fepto.

Patriarchae vero ambonem relinquen-

tes indumenta facra prctioliJIima, praeílantiílimaque, margaritis, lapillis, adamantibus ornala pariter depofuere, acceptoque pallio confederunt, et nos ad eos acceflìmus. Rex

autem

cumulavit donis.

Patriarcham

Ruffiae

multis

Surrexit enim, et una cum

eo furrexere bini Patriarchae, Epii'copi, Praefecti, atque Archimandritae ; juiFitque novum Patriarcham pallium exuere, et ipfe propria manu elegantilBmum Encolpion (thecam nimirura fanctorum reliquias, aut vivificae crucis partículas continentem, quae e collo gefiabatur in pectore) ex aureo pendens funiculo impofuit; iterumque propriis manibus fplendidiflimum,

mullique

pretii

pallium

ex

villofo

ferico Veneliis allato, lapillis pretioiis, plurimisque adamantibus a verlice ad pedes usque «xornalum largitus

eli.

Tum

li nías dedit

candidas rubeis intextas, nec non electos lapides, multasque margaritas.

Similiter Cali-

mauchium album lectis lapillis, atque margaritis ornatum dedit, quod in fuperiori parte fupra verticem veneraudam Servatoris Chrilli

Jelu crucem praeferebat.

E rat autem multis

carbmiculis, ac rotundis margaritis,

topatiis,

gèminis, inagnisque adamantibus exoruatum • et circa medium,

ac

fummitatem infcripta

étant haec verba, Régis donuni Jobo.

Patriarcliae

Baculum infuper praeitantiflimum au-

reum, multi predi, pulcherrimumque, pretioiìs lapidibus, et plurimis margaritis decora tum, et quatuor in nodos diftinctum. fermones ad eum habuit.

Poitea hos

Domine SanctiiEme,

Venerande Patriarcha, Pater patrum, totiusque Ruffiae

Primas,

Volodimeriae,

Maguae,

inquam,

Moscoviae,

Septentriorialium

regionum, Aitracani, Cazani, guardiae,

atque

Patriarcha.

Rhazani,

Ruffiae,

Magnae

totiusque

NovoSiberiae

Primatum fupra ceteros Epifco-

pos ad te fpectare declarat

Majeilas mes,

edicitque, ut in poiierum admirandum faccum geltes (veitem nempe Patriarcharum carenteni, corporique mitramque,

aftrictam

ac magnam

manicis

iniìar

cappam,

atque

Tacci) per

omnia Imperia, regna, et dominatus Patriarcha renunlieris, nec non aliorum

Patriarcharum,

Conftantinopolitani, ceterorumque bearis. F 2

frator ha-

—

84

—

Eodem tempore benedictionem accepit a Moscoviae, ac Volodimeriae Patriarcha, iimulque pfaltae

canora

voce

Regis,

Patriarchae

Conftantinopolitani,

et

magni

juniorisque

Patriarchae Moscovitici laudes celcbrabaht. Exinde

difceffimus, atque in aulam, quae

tota erat auro Arata, afcendinms, omnesque Rex, Epifcopi, ac bini Patriarchae, praefecti, nobiles, atque

Archimaiidritae

ad

meufam

confedxmus. Primum quidem fedit Rex, deinde

Cou-

ftantinopolitanus Patriarcha Oecumenicus, tertius recens electus

Patriarcha Volodimei iae,

Moscoviae, totiusque Rufliae, poftea Epifcopi omnes, fuo quisque ordine, univerfique praefecti, turn nobiles omnes, qui aderant, clarillimique Duces.

Sederunt edam Nobiles

Ibe-

riae, qui inde legati fuerant, ut Mofchorum Regi debitum veneradonis cui turn praeberent, atque vecdgal penderent, eique tanquani Regi, atque legitimo Domino fe fubditos teftareutur, aeternam obedientiam polliciti. Quum igitur omnes memorati viri,

Rex,

Epifcopi, atque praefecti confediifent, verfus canere coeperunt, atque Patriarcha Conftau-

—

85

—

tinopolitanus dextera benedictionem impertitus eft.

Quomodo vero rem plane admirandam

perfequar, atque enarrem, viri, quae divitiarum

quoc ibi

copia,

affluentia? Vidimus

et

nobiles

quae

argenteos cados

auri aurei»

coronis circumdatos, et phialas, aliosque calices exquilitiflimo Monembafienfi mero

reple-

tos, vinumque optimum ex Romania niiniftrabatur, quin et omnium ubique terrarum exquiiitiiRmum, Cretenfe, ex apianis uvis confectum.

Vidimus

ilidem

aureas

amphoras

complines, et praegrandes, fupra quani cogitati pollit, alias aliis majores, quarum neque

dupdecim

poterant.

viri

fimul

juncti

unam afferre 448

Et aliae quidem leonem, aliae ur-

limi, lupum

aliae,

lepores, cervosque

nonnullae

boves,

repraefentabant.

equos, Monoce-

ros etiam ingenti cornu initructus, variaque quadrupedum genera, turn etiam pulii, pavonesque

aureis

alis

ornati,

grues,

anates, anferes, grandioresque

ciconiae,

pelicani con-

fpiciebautur : turn itruthiones plurimi, minores, luajoresque, phaiiani, columbi,

pcrdices,

turturesque, omnia quidem. apto ordine conci ancque

difpofita,

ex

auro,

vel

argento

—

conflata.

86

—

Quin et venator exiiibebatur pedi-

cam aptans, aflabre adeo expreiTus, ut praedae inhians videretur.

Ceteruxn tanta erat iiiius

modi amphorarum, atque cyalhorum multitudo, ut earn dinumerare liequeam. tanta

Quid quod,

auri copia affluebat menfa, ut nullius

fane mens percipere valeat infinite vafa parva, maximaque optimo,

puriilimoque auro

ftantia.

de

Poftquam

menfa

con- ;

furreximus,

Patriarcha, Rex, ceterique, magnus veftiarius Regis Moscoviae, totiusque Ruffiae, Aitracani, Cafani, Novoguardiae, terrarum Septentrionalium, vaftiflimaeque Siberiae in medio iteiit, mullis

eum

coniiiantibus,

dona ferentibus. archam

et

praeclariilima

Iiic autem Magnum Patri-

Conitantinopolitanum

Occumenicum

adlocutus eft. Maxime Sanrtorum ^Inclitus

Palriarcha fanctiffime,

Theodorus

Moscoviae, totiusque

Conftantinopolitane, et

Oecumenice.

Magnus

Volodimeriae,

Septentrionalis

regionis

Rex, haec tibi plurima dona largitur, ut pro ejus Dei ceteroquin praeiidio fulti, Deoque accepti, falute pieces habeas.

Maximum tibi

deauratum calicem, exquilito artificio

elabo-

—

87

—

ratum, pulcherrimeque coopcrtum tradii, nee lion villofum fericum Veuetum, et

pannum

fericum adinitar contexti e villis caprinis, et rafum, et more Damafceno confectum, pulchraque pellesque muris Pontici ex Siberia,

xXccòia,

multaque

demum

Nogratia

magna

Regi am

effigiem prae fe ferentia, ut pro eo, faultoque illius imperio preces ad D e u m fundas, ut et diuturno tempore imperet, et firma valetudine polleat. Tunc Patriarcha fanctiilimus elatis mani- 44^ bus Regi faufta precatus eft, atque benedicens, adiit

illi

Deus,

inquit,

optimus

Maximus,

tmaque Sancti Archangeli, Apoftoli, Epifcopi, Martyres, ceterique Divorum

albo adfcripti

eum femper magis magisque fofpitent; quunique invocati fuerint, benignas femper praebeant aures, ut multos vivat in annos, ac latius Temper illius fama pervadat, et Imperii, quod moderatur, fines augeantur. verba

pervenufta, et

Multa

adirne

fanctitate, fapientiaque

piena unius horae fpatio protalit. Poitea falute data, ex ordine menfam fedit.

Yeftiarius

lyietropolitam,

fapientiflimum

iierum

autem

ad

divinino

Hierotlieuin,

—

88

—

maximumque Epifcopum iecundo loco cutus eit.

adlo-

Audi, Monembalieniìs Metropolita,

quae tibi munera dedit Theodorus Maximus Moscoviae, Yolodimeriae, Novogardiae, totiusque Ruflìae Rex, ut eum Dei praciidio "fultum, Deoque acceptuni preeibus tuis amplius commendes, utque toto vitae tempore forte tua contentus deauratum

lis.

En

tibi argenteum

pulcherrimum,

atque

calicem decoranti,

venuiìeque coopertum tradit, unaque villofum feiùcum, et panuum raium, et Venetum more Daniafceuo

coufectura,

aliumque

fericum

adiuilar coutexti e villis caprinis, atque JNogratia propria effigie iiguata. polita

veneraudas

manus

Ad luiee Metroextulit,

atque ex

animo Regi fauita precatus eit, multaque alia dixit, non

fecus, ac Patriarcha, demunique

Regi venerationem exliibuit. Tertio Veftiarius ad E^aiTonis Epifcopum omnium

minimum

Arfeuium

peceatorem

abjectiilinium fe convertii, atque haec effatus eit.

Hurnillime Elallonis, inclytae et celebra-

tiflimae regionis

prope

Helladem

Epifcopi,

ubi eli fapientium omnium decus, atque oratorum fplendor, ad pedes Olyinpi Occidemalis,

_

8g

-

non vero Aliatici, Theodoras Rex, Maximusque Imperator Yolodimeriae, Moscoviae, totiusque Rufliae multis te- muneribus atque beneficiis ornat,

ut pro

illius preceris falute.

Argenteum calicem auro obductum, venuiiiflimiuu, et belle coopertum praebet, villofumque fericum perpulchrum, et ralum pannum, atque Yenetum more Damafceno confectum, aliumque 'fericum adinitar contexti e villis caprinis, et pelles mûris Pomici e Siberia, et nummos Nogratios Regia effigie lìgnatos. T u n c ego liumilibus manibus fublatis, ex animo

Regi

fauita precatus fum, ut

firma

conitaret valetudine, et ad feros usque nepotes vitam protraheret, plurimasque gentes Imperio Tuo moderaretur.

Multa

quoque

alia,

uti

fecerat Patriarcha, locutus fum, ut Deus fuper omnia benedictus ipfum laetitia repleret, natumque concederet, qui regàlem thronum poft multos annos occuparet. Dei'nde Maximum Regem veneratus et falve, inquam, Rex, diuque

vale.

fum, Inde

profectus iterum proprio loco confedi, aliique, qui

cum

Patriarcha

vénérant,

Poftquam muneribus omues

furrexeruut.

cumulali

fuere,

—

go

—

Rex fingulis propria manu pocula mini it ravit, quumque ex ejus ?manu Epifcopi, presbyteri, et nobiles univerfi potum hauiilTeut, furreximus, et maximas de omnibus beneficiis, quae muuificentifBma fuerant,

egimus

liberalitate gratias,

in

nos

Rexque

collata fceptrum

tenens nobifcum e menfa egrelTus, omnes honefte dimiiit; indeque progreffi fumus, donee ad propriam

doni urn

perveniremus,

multis

facibus, lumiuibusque, et a multis praeclariifimis viris comitali. Crafltina die Tub auróram, fecunda nempe feria miflus eft a Rege Veftiarius cum memoratis omnibus muueribus,

quae

praecedentis

diei Doniinicae vefpera fervanda ibidem repofuerat, Januarii nimirum die X X V I . qua ordinatus ell novus Patriarcha anno ab origine mundi 7097. (Cliriili i58g.) omniaque ex ordine iìngulis distribuii, primum quidem Patriarcbae, a quo viciflim munus accepit.

Sed

et alia multa non parvi pretii adtulerunt, quibus nimirum pulpitum

opertum erat atque

coccineum quidem pannum viri quatuor, villofa 451 ferica auro contexta très alii, nigra vero quatuor iterum viri ferebant praeter

ea,

quae

—

gì

—

prias cnumeravimus fub vefperam a Rege Iradita, quae cum aliata elTent, lingulis ex ordine, uti fcriptum erat, erogata funt. Pofteaquam

munera

cuique

distribuiflet,

Maximum Patriarcliam veneratione complexus eft, atque vieiflim Patriarcha illi, ceterisque, qui cum co aderant, beuedictionem largitus eft, qua accepta in aulam ille fe contulit, ut Regem verbis Patriarcliae falutaret. Feria tertia, illucefcente pariter die, Epifcopi

très

junioris

Patriarcliae

nomine

ad

Maximum Patriarcliam acceiTerunt, atque falute data, his verbis eum allocuti funt. Domine

Sanctiilime

Conftantiuopolitane,

Moscoviticus Patriarcha te plurimum obfecrat, atque precatur, ut Patriarchalem curiam invifere velis, ibidemque pauem fimul comedere, atque benedictioneln impertiri. Annuit ftatim Patriarcha, aitque, fratris mei Patriarcliae

Jobi

voluutati

iudulgendum

eft.

Quapropter furrexiuuis onnies, fimulque cum. Patriarcha, et Epifcopis, et aliis viris ex comitato Regis, atque Moscuenfis Patriarcliae Jobi profecti fumus; cuinque jam

appropinquare-

mus, Epifcopos omnes, et clericos cum facibus,

—

92

—

multisque tliuribulis 111 occurfum mifit, qui et

maximi

Patriarchae

Conftantiuopolitani

Qecumenici, ceterorum Principis, laudes concinebant,

donee junioris

Patriarchae

afcendimus cum Patriarcha.

fcalam

Ibi obviam no-

bis fuit novas Patriarcha Volodimeriae, Moscoviae, totinsque Riiiliae, atque viciilim alteri

beneuixit.

ingrefli

alter

Mox ampliilimam doraum

paulium coniediinus, variosque

Patriarchae

lermones

bini

miscuerunt

admodum

utiles, multaque l'apientia refertos.

Dum vero

confideremufr,

clariflinius

venit

nobilis

Regis

nomine, atque in

duos

Patriaichas

vir

medium procedens

Conftantinopolitanum,

et

Moscuenfeiu, lie adlocutus eft. 452

Sanctiilirn i, divinique Patriarchae, ceterique Epifcopi, et Metropolitae.

Theodoras Ortlio-

doxus, Maximus Rex Volodimeriae, Moscoviae, totiusque

Ruiliae

jubet, vos

Regiam

aulam

confcenderc, ut vobiscum de aliquibus rebus communicet,

et

follicito

animo

expectat.

Surreximus itaque, unaque voce pronunciatum eft:

Regis

voluntas

inprimis

adimpleatur;

et gradum moventes ampliilimam, praeftantillimamque

aulain

conceilimus.

Rex

ftatim

_

93

-

furrexit, et folium reliquit, exciperet,

quem

his

Opportune

advenifti,

ut

Pairiarcliam

verbis Domine

effatus mi,

Maxime

Patriarcha, una cum fratre tuo Jobo in Patriarcham

eit.

recens

electo, ceterisque Epifcopis;

atque utinam Deus eorum

pieces

exaudiat.

Jam te oro, obteitorque, ut mihi faufta preeeris, atque benfedictionem impertiaris, nunquam a. .me recedat.

Patriarcha

quae

fublatis

luanibus, et faufta precatus, Theodoro inclyto, maximo Regi Moscoviae,

totiusque

feptenlrionalis, niagnapque

RutRae

Poftmodum

haec

verba

regioni» benedixit.

ad Regem

habuit:

Deus fuper omnia benedictus, Pater, Filius, et Spiritus Sanctus, aequalis dignitatis,

non

coofufa Trinitas fanctiflima, incolumem te jugiter fervent, firmamque valetudinem praeitent, ut imperii fines longius proferre, omnesque tibi adverfantes fubjieere valeas. Poftea fedit primum Rex, deinde Patriarcha Conitantinopolitanus, tum Moscueniìs, ceterique demum Epifcopi, ( Archimandritae,

atque

praefecti. Adfuit

etiam

Reginae

legatus,

vocem cocam -omnibus extollens,

lie

qui Pi.tr i-

— ardiani

g u -

ceterorum Principerai

Oecumenicum

allocutus eli. Maxime Patriarcha toiius Orientis, atque Occidentis, Conftantinopolitane, Oecumenice, Irene

Orientis

pariter,

atque

Volodimeriae, Moscoviae, Aitrachani, Caiani, terrarum 453 Regina

Occidentis,

totìusque

magnaeque

ieptentrionalium,

Ruflìae,

Novogardiae,

atque

Siberiae

deprecatur, et obfecrat, ut ad eam

cum Epii'copis venias, atque largiaris.

Quuraque haec

Lenedictionem

dixiflet, praeftito

reverentiae cultu, detectoque capite in medio lictit,

ut

Patriarchae

refponium

acciperet.

Confeftim lurrexit magnus Patriarcha, uuaque Tlieodorns magnae Ruiìiae Rex atque Patriarcha Moscueniis, ceterique Epifcopi, Archimandritae, atque praefecti; et maximus Patriarcha vocem liane protulit: Reginae jtiflis liLentiflinio animo illinc

cum

obtemperamus :

Patriarchi,

et

omnesque

Rege

profecti

fumus. Et

primum

quidem ince ebat Rex, tum

Patriarchae, et reìiqui

ex ordine

Epifcopi,

Archimandritae, atque jiraefecti, clariflimusque nobilium comitatus.

Poitquam

ad

altcram

—

95

—

aulam pervenilhus, omnes ibidem conñitimus a minimo usque ad maximum. Aderant

autem

Volodimeriae,

ibi

mulieres

Moscoviae,

plurimae,

totiusque

RuiBae

Reginae famulantes, albae omnes a vertice ad pedes usque, ut nivem ipiam, atque goflypium, ipfiusque

Solis

radios aemularentur,

neque

ornamentum ullum aliud vel minimum geftabant,

five

aureum, five coccineum.

admiranda

fimúlacra

videre

ornamentis, lectisque

erat

praeclaris

lapillis fplendida, pre-

tiofisque itvlobatis fuperpofita. referata

Ibidem

Tunc fecundo

eft aurea illa janua, ande

máximo

Regi haec retulerunt. Irene Orientis, atque Occidentis, Volodimeriae, Moscoviae, totiusque precatur, ut in mediam

Ruíliae

aulam,

Regina

ubi

eadem

fiftit, vobis placeat concedere, ut vos obviam liabeat. tum

Primum

Patriarchae,

ultimumque Regis

igitur

ingreíTus

nosque

deinUe

fummus,

legatus, atque

quem claufa

eíl

Epifcopi,

nobiliífimusque Reginae

eíl pulcherrima

alii cuipiam aditus patefactus

Maificov janua, eít.

Rex, Baro poft neque

Ibi venu-

ftiílimaru, religiofiíEmamque, et fanctam Regi-

-

96

-

nam Ireiiem vidimus, quae cum nos confpcxilFet, illico iurrexit, et e recali lede recelTit. Tunc Patriarcha fie earn alloqui coepit. Ave Domina Irene, religioiiJfima, et maxima, plurimumque Deo accepta Regina. Salve 454 ceteias inter Reginas

Princeps, atque domi1-

narum domina, grande RuiTorum, atque Septentrionalium

terrarum

decus, atque

doxae fidei noftrae praefidiuin.

ortho-

Mox dexte-

ram extollens, et faufta precatus, Reginae bcnedictionem largitus eft. Secundo loco recens elèctus Ruffiae Patriarcha eidem Reginae faufta precatus eft, quod et ceteri deinde Epifeopi, ex ordine finguli venerabundi praefliterunt,

multaque in

ejus

laudem uiiu; quisque proferebant, atque praeftantiffimam pellabaut.

Reginam his terme verbis

com-

Ave Domina Irene, religiofiilnna,

et plurimum Deo accepta Regina.

Deus fu-

per omnia benedictus, qui

linu fuo

cuncta

fovet, optimum tibi falutis ftatum, effufumque in omnibus gaudium concédât, et omnia vota tua impleat, regnique prae ceteris fucceflorem praebeat.

T u ne faneta, et numquam fatis celeb randa, D,eique amantiflima Irene Regina alta voce ad Coniiantinopolitanum Patriarcham

Oecumeni-

cum converfa, proprio etim ore adlocuta eft, unde proietto mirabamur iermonis fuavitatem, fplendorem, atque praeitantiam,

Gratias enim

egit maximo Patriarchae, lectoque, et honorifico fermone ejus lau des profecuta elt, atque concinna orationis forma ita foqui coepit Gratias tibi plurimas habeo, Domine Patriarcha maxime, Conßantinopolitane, meuice, l'anetiiliirie, ceterorum Princeps, quod e longinquo

Oecu-

Patriarcharum huc

adveneris

una cum iftis fanetitatis tuae filiis, fanetoque, et venerabili

ubique terrarum confpectu tuo

frui nobis liceat, ac fummopere tibi obftricti Turnus, quod per multos labores in propria hac noftra regione te coni'piciendum praebuevis, plurimamque

ex lanctitate tua,

fanctilRme Oecumeuice, gratiam

Domine

nieruerimus,

Quocirca honor et gloria lit Deo optinio maximo omnium creatori, prae omnibus lanetis celebrar! digno, et domiuae Sanctae Deiparae, nec non Archangelorum, oinnjumqtie Sauctorum coetui, quorum beneficio plane datum eit G

—

98

-

nofìris liisce diebus infinita paene animi lactitia le exeipere, quo lane

nihil

honorificentius,

at que majori laude dignum contingere poterai, nude et maximum huie Ecclefiae decus aliatimi eft, quum a Metropolis gradu ad Patriarclialem evecta fuerit, totiusque Regni fplendor mirifice adauctus eil, ut ceterorum omnium famani jam fuperet.

Hoc primores

Reges

noitri beatiflìmi ardentiffime expetiverunt, ncque tamen piumque

confeclam rem videre umquam,

licet

honorem

confequi

meruere.

Deus onmipotens modo laborihus aliquot, atipie moleitiis ad

eum te fìnem perduxit, ut

Jiipra ceteros gloriàm,

honorem et

gratiam

adeptus lis.

Hie finem fecit, atque ex ordine

reverentiani

adhibuit.

Rex

interim

lateri

ilextero Ircnis, Volodimeriae, Moscoviae, totiusque liuiliae, piiflimae adhaerebat, ex liniitro vero latere nobiliilimus vir ßaronum fupreinus, Reginae irenis Crater, magnaeque Iluffiac primus legatus, et in regione ad Cai'anum fluvium, qui poltea in

maximum Volgam conlluit, fita

iuapcrium exercem, deleclo capite venerabundus, hum ili ni^do, l'ununoque honore aderat

—

99

—

Ibidem rurfus nobilifiìmae Ducum uxorei videbantur omnes a vertice ad pedes

usque

alba velie indutae, aptoque inter fé ordine difpoiìtae, manibus fecundum ritum decuiTatis, timoris,

atque

venerationis

plenae, vifuque

pulcherrimae. Itaque Regina Irene primam earum accedere juflit, quae manibus gerebat pretioliflìmam patinam linteolo coopertam, multis margaritis, plurimoque auro confertam, adeo ut fex margaritarum niillia ferme numerari poiTent, una Cum

pulcherrimis

achatibus

auro

incluiìs.

Haec autem propria manti Patriarcbae tradidit, qui cum et propriis manibus eximium donum accepiflet, benedixit, et faufta precatus eft, ut longaevam ducerei vitarn, Deique optimi maximi praefidio nunquam defìitueretur. Res profecto admiranda fuit, et afpectu Reginae illius ornatus.

pulcher

Neque

mens

hominis complecti valet, quot illius caput pre- 455 tiolis condecoratum effet ornamentis.

Con-

fpicuam, mirabilemque gerebat coronata pretxofiilìmis lapillis

affabre

compatta ni,

alque

plurimis margaritis in duodecim scinti turres divifam, esemplo, atque comparatione duodecim O a

Apuiluloruin, Chriitum ubique terraruiu praedicantiuni, ut omnes ad illius iidem couvertereut.

Mulds etiam carbunculis,

adanianti-

bus, topaziis, genimis, atque rotundis margaritis distincta erat, atque in circuilu

eximios

liabebat amethyitos, ac fapphiros, pendèbaiitque ex ea velut prolixi gyri, très quidem dextrorfum, et très linistrorfum, quorum pretium nemo cette poilit aeilimare j cuncta enim plurimis pretiolis lapillis contexta erant.

Omnes

blandus quidam liorror perftrinxit, curn fubirent oculos varii generis ornameuta, plurimi» que fmaragdi, omnes fubpallidi coloris, ingentes, rotundi, et fuapte natura fulgentiffimi, ut vel uuius pondus, aut pretium l'tatui diiRcillime poiïet. Piolixam veiiem

infra

uugues

demiflam

ferebat ex \ illol'o ferico mira arte

contexta,

plurimaque habebat peryenuila

mar-

xAccdîa

garitis pretiofiflimis ruira arte difpolitis circumfcripta, atque inter média

xXccdicc

pretio-

fos lapillos, topazios, gemmas, et carbunculos coccinei plane coloris,

slôytjça

vero

veitem erat, quae licet iimplicifliina, et artificio videretur,

pluriiuum

fupra fine

tameu pretium

obtinobat oli evimiam artis praefiantinm: hiijus profeoto variam ftructuram, ct. fubtiliilìinum opus nemo defcribere potè ft, non

fecus ac

fplendidiores carbunoirlos, rotundas margaritas, fapphiros, gemmas, lapillos, et adamantes circximpofitos.

Quis vero, licet decern habcat

capita, totidemque linguas, enarrare valeat latas manicas, quibus inftructa erat, quam mirabili artificio rotundis margaritis, aliisque praertantifRmis lapillis eflent exornatae? Quis homimim comprehendere queat eximium

illum

torquem, quis pulcherrimum diadema, pluriniis fitiaragdis fubpallidi

ooloris,

ingentibus,

rotundis, et fiiapte natura fulgentiiBmis condecoralum? Omnia haec noftris vidimus oculis, quamquam minima pars haec tantum fit, unamque ex decem vix conilituat Regii ornatus. Ad ipfam aulae concamerationem fi confiderare ve]imus, nullam aliam fub toto Coelo praeftantiorem

inveniri

crediderim.

Tota

l'phaerica ex auro puriffimo, et fimulacris confi abat, mirumque in modum refouabat ob exquifitum artificium ; plurima etiam exhibebat xXcedii, fvlvas, et nvas aftaphides, Rhodiasque, nec non

varias volucres.

Medium

autem

;

-—

102

tCTieb.it leo perbelle expreílus, Terpen tem dentibus

prehendens,

ex

medioque

ferpente

multa praeclariora pendebant candelabra pietioíls lapillis, atque caniítris adfabre contextis, et magaritis confperfis, ornata. Domus vero circuititm defcribere plane nequeo, tenet enim dicendorum copia, ñeque tillo modo errare velim.

At vohemens deíi-

derimn inipellit, ut icriban), etiamli mens lingula aflequi non pollit.

Innumerae prof'ecto

circunifpíciebautur imagines opere niulivo varias hiítorias repraefentantes, Deiparae Virghiis, mundi Dominae, manibus Redemptorem ferenti», nec non An gelo rum, Ierarcharum, Martyrum, Sauctorumque, pulcherrimae omnes, pretiofis lapillis, adamautibus, pluribusque margaritis condecoratae.

Singula© pariter venu-

ítillimis coronis inítructae eraut, fubftratisque aulaeis intigni, Ñeque

enim

carbúnculos,

et

decoro

dicere

prorfus

profequar

íappbiros,

topacios,

ornatu.

margaritas, nitidiores

geminas: at dicendi potius fiuem faciam, cura multa, et infinita plaue defcribere nequeam. Tune vero iterum Yolodimeriae, Mos';oviae, ac totiiisque RuíBae Rex Patriarcham rogavit,

—

io3

—.

ut nobilibus illîs foeminis univcrfis benedictionem impertiretur.

Cum igitur omues ad Ma-

guum Patriarchain

accefliifent, mulla

obfer-

vantia manum ejus deofculatae funt, ac fi.iigulae

pulcherrimam

Sanctam

manum

convenientique

mappam

ofculatae,

forma, ac

iterum, egregia, pio metu in pro-

prium locum fefe reilituerunt. hilis quidam vir multo aetate,

prudentia,

obtulerunt.

Tnterea no-

in honore

doctrinaque

habitus,

inßgnis

nutu

Reginae in medium proceflit, atque ad Patriarcliam convciTus lie cum affatus eft. fanctiflimeque Patrimcha

Maxime,

Conitantinopolilane,

Oecumenice, Irene Orientis, atque Occidentis, 458 Volodimeriae,

Moscoviae,

totiusque

Ruffiae,

Aftracani, Cazani, Novogardiae, terrarum Septentrionalium, magnae Siberiae, vailifliinaeque Iberiae Regina, poßquam maximo venerationis cultu te excepit, muneribus, atque beneiiciis cumulare cupiens, ut pro fua, Regisque falute preces ad Deum habeas, argenteum tibi calicem deauratum, atque egregia forma, et arte coopertum, villofum

item fericum Venetum,

ct pannum fericum ad infiar contexti ex villis caprinis, et rafum, aliumque more Damafceno

cotifectum, et xXadícc, et muri» politici pelle» ex Siberia iargitur", multos quoque aigenteos nuiumos Regis imagine percuflos tradii.

Tu

vero pro ipfa, et, Rege precabere, ut diuturnam vitam agant, firmaq te corporis valetudine polleant, utque precil>us tuis Deus craimotus, filios, iìliasque ipiìs coucedat. Patriarchìi fublala dexlra Regiuae,

firnul-

que máximo Regi fan fia p reca tus, benedictionem eis impertitus eli,

Deus, iuquit, qptimus

Uiaximus,, vobis jugiter ad fit, nec non Archangeli,

Prophetae x

Apoíloü, Epifcopi, et Mar-

tyres, fanctique Omnes.

Deus, iuquam, omni-

potens, qui Erythraeum

mare

divilìt, atque

Israelitas omnes, Hebraeos, Judaeosque parvos, jnajoresque per medias undas traduxit, qui ex fummo inxpis vertice aquae fluenta quibus iideni ardentifiìmam

fitim

derivavit, explerent,

eosque poftea in terrain promidionis deduxit, qui Gabriejem Archangelum patiouis

mjfterium

mifit, ut incar-

anuuntiaret

Sanctiflìmae

Virgini intemeratae, Dei gratia plenae, quam vere dixeris vas manna

contiuens,

montem

fanciulli, rubum inconibuilum, in qua Chriftus habitavit, cum venit in mundum,

onmesque

Adae

filios,

juftosque

iervitute liberavit,

univerfos a communi

ipfe nos

laboribus, atque

anguftiis premat, donec proprii ventris partum tibi

concédât

effufione.

una

cum

maxima

gratiarum

Poftea Maximus Patriarcha

Ireni

Ruiliae Reginae, iimiliterque novus alter Moscoviae, totiusque Ruiliae Patriarcha benedixerunt.

Rurfus venerabilis fenex voçem extulit, -

atque

fapientem

adlocutus eft. nembafienfis

Metropoiitam

Hierotheum

Epifcope maxime inclytae MoCivitatis

in

Pelopouneio,

Irene

Orientis, atque Occidentis, Volodimeriae, Moscoviae, totiusque Ruiliae

Regina numera tibi

plurima dedit, ut precibus eamdem Dei praelidio celles.

fultam,

Deoque

acceptam

juvare

non

Iugentem tibi calicem deauratum, mi-

roque artificio, et forma coopertum tradit, nec non

villofum

fericum Yenetum, et pannum

fericum ad inflar contesti e villis caprinis, et rafùm, et more Damafceno confectum, chraque jeXadicc,

pul-

et Pontici mûris pelles

ex

S i b e r i a ; multa infuper Nogratia magna argentea Régis imagine imprefla Regique longaevam vitam,

largitur,

ut ipii,

firmamque

valetu-

diuem preceris, votisque tuis iilios,

filiasque

a Deo impetres.

Metropolita elatis in Coelum

oculis, Reginae, maximoque Regi faufta precatus eft, turn ipfi fanctiffimae, piiiEmaeque Reginae Ireni fummam adhibuit reverentiam. Tertio loco Venerabilis feuex ad me Epifcoporum omnium minimum fermonem convertit.

Humillime, ait, Epifcope

Elailonis,

celebratiflimae Regionis, quae prope Helladenj, ubi fapientum gloria, et oralorum decus, ad pedes nempe Olympi, Occidentalis non vero Aliatici. deiTtisj

quidem,

Irene Orientis, atque Occi-

Yolodimeriae,

Moscoviae,

totiusque

Ruffiae Regina plurimis te beneficiis, atque muneribus exornat, ut pro Tua, Regisque faIute precibus tuis apud Deum inftes.

Argen-

teum tibi calicem praegrandem, atque deauratum, aptoque modo, atque venufto coopertura tibi largitur, unaque praeclarum ex Venetiis villofum fericum, et pannum .fericum ad inftar contexti ex villis capriuis, et rafum, et more Damafceno confectum, atque chrasque

muris

Pontici

xXaStec,

pelles

ex

pulSiberia.

Multas infuper Nogratias pecunias ex argento purillìmo Regis typo percuflas, ut precibus tuis JDeum exores, qui longaevam vitam, firmam»

—

1Q7

—

que valetudinem ipfi, Regique praeitet, et votis t.uis annuens natos, natasque concédât.

460

Tunc ego elatis in Coelum oculis, Reginae, raaxinioque

Regi fauita precatus fura, ut diu-

turna vita, optimaque

valetudine

fruereutur.

Deus, iuquam, optimus maximus iis ubique adlit, multaque alia ex animo profatus fum, quae utinam profpere cederent.

Mox debitum

cultiim éxhibui, caput ad folum usque demittens, quod erat pulcherrimum, Periicis aulaeis fcrico, auroque contextis coopertum, in quitus opere pbrygio pictae plurimae ferae confpicie» bantur, leoues, cervi, lupi, damae,

fimulque

venatores, qui feras infequebantur, arcubus, fagittis, longisque contis

armati.

Sed et aves

plurimas parvas, majoresque videre erat, grues, cycnos, auferes, aliasque

anates,

phaiianos,

turtures,

parvulas volucres ob fuavem vocis

concentum multo in predo habitas, aderatque venator, qui laqueum aptabat, vehementi eas capiendi flagrans defiderio.

Inde abiens in

priftinum locum conceilì, unaque cum ceteris Epifcopis fedi.

Poil haec praeclariffima ilia,

plurimumque Deo accepta Regina

Irene hu«

millima forma trifles iterum ex corde ftidit

cor am omnibus fermones, primum quidem ad l'atriarchain, tura ad Epifcopos fingulos ex ordine converfa.

Domine mi fanctc, inquit,

maxime Patriarcha, pater patrum, ceterique Domini mei Epifcoporum celeberrimi, altiilìmo accepti, Deique optimi maximi cullores, ntque miniitri, qui pluriinum apud Deum, ianctiifimam Virginem, i'anctosque omnes Domini cultores, gloriam, et honorem, atque coronam promeritos, grati a valetis, et cum iis colloquia confertis, oro vos, obteftorque maxima animi veneratione, atque intimo cordis

geinitu, pro

Rege, ac pro me minima veftrum omnium filia Regina Deuin omni ßudio orate, ut preces veilras benigne excipiens nobis filjis utique veftris natum concedat, iuccefloremque hujus Regni Rufliae.

Yoloditneriae,

Moscoviae,

totiusque

Vehementiflimo enim dolore, mae-

ftitiaque premimur, incendimurque ob eam cauil'am omnes, tarn Rex, quam ego, ceterique congeneres, nobjles, et aulae Principes, Cnefes, Voivodes totius Regni.

Omnes hisce vocibus

i ad fletum moti prae dolore lacrymas fudimus, et tamquam uno ore fic loculi fumus,

Defu-

per Dens optimus, et ajtiilimi Mater, omnesque

Sancii una cum Praecurfore lue ìy mas tuas, noitruu'ique omnium pro te dcprtxantium gemilus coiifpiciant, et Ìaxit Deus omnium rerum creator, ut vota tua, quemadmodum dicebas, impleantur.

Altiflime Deus, cujus oculis iub-

jecta funt omnia, benefìcentifiìme, gloria tibi» atque gratiarum actio in omne iaeculum, quod iegnum lioc divitiis cumulaveris; da praeterea, quod maximum omnium eft, iilium Imperii haeredsm. Poli liaec onmes ab aula difceliimus, Pati iarcha, Hex, et Epiicopi univerlì, et ipl'emet maximus Rex extra aulam nos dusit, ibique dim ¡lit.

Quocirca fumnia Regi reverenda ad-

hibita ad Patriarchate palatium reverli fumus, ubi ad meufam confedimus, quam novus Patriarcha

paraverat;

maximusque

Pati iarcha

menfae benedixit, atque omnes ex ea repleti fumus, a minimo usque ad maximum, Epifcopi, Praefecli, atque Archimandritae. Tunc alTeclae Jobi receus eleeti Patriarcliae Moscueuiìs dona pulcherrima in medium attulerunt, Patriarchae maximo exliibenda, atque ceteiorum Princeps, dum "illa offerret, elata Voce Pati iarcluruoi. Coriphaeuiu adlowuvus eli.

110

—

Patriarcha maxime Conftantinopolitane Oecumenice, fanctiilìme, J o b u s Yolodimeriae, ac Moscoviae fanctus Patriarcha, atque in Spirita Sancto Frater, et Comminifter haec tibi ninnerà tradit, confidens, futurum ut ea tu libenti Animo accipias: encolpium

fcilicet margaritis

praeftans, et quatuor carbunculis, ac

jafpide

in medio ornatum,

gloriae

quod

Chriilum

46a Dominum, D e u m q u e optimum maximum

to-

tius orbis judicem infcriptum geftat, unaquè imaginem Mariae Virginis totius mundi D o zninae, atque conciliatricis, Chriiium Creatoreiu omnium optimum, Dominum gloriae manibus ferentis,

carbunculis,

multisque

fplendidiflimoque auro

margaritis,

circumdatam:

argen-

teum praeterea calicem deauratum, egregiaque forma eoopertum, nec non

villofum fericum,

et pannum rafum, aliumque more Damafeeno confectum Yenetum, venuftaque oócpuz et pelles Politici muris nigras, longioresque ex Siberia, ut toto vitae tuae tempore pro ipfo preces a d D e u m habeas, q u e m a d i n o d u m viciilim

pro

Patriarcha

te

rogare

fublata dextra

nunquam

et ipfe deiìitet.

benedixit, et opli-

m a m valetudiuem precaius cfì.

Dein nobilis vir ad Metropolitani Hierotlieum

fenem converfus,

humilis

inquit,

Monembafieiiiis Civitatis

Epifcope, inclvtae in

Peloponnefo, fanctiifimns Patria relia Volodimeriae, Moscoviae, totinsque Ruiliae, Jobus imaginem totius mundi Dominae, atque Mariae conciliatricis infinita laude digniflimae, Dominum gloriae Deum optimum maximum creatorem omnium inter ulnas ferentis, tibi largitur, fimulque atque

craterem argeuteuni, ac deauratum,

inligni artificio coopertum,

nec

non

pulcherrimum pannimi Damafceno more confectum, atque villoftim J'ericum,

eximiasque

mûris Pontici pelles ex Siberia, ut quamdin mortaleni hanc vitam duces, memoriain illius perennem ferves in precationibus tuis, quemadmodum ipfe facturum fé pollicetur.

Metro-

polita iuclinato capite, Deus, inquit, optimus maxinius tibi femper adlit,. Idem nobilis vir tertio ad me ceterornm Epifcoporum

minimum fermonem

liumillime Epifcope celeberrimae,

convertit, i'requentil-

liniacque regionis prope flelladem lilae, Elaffouis, quae vere fapientum gloria, et oratorum decus dici poteft, Jobus lauctiilìmus Volodi-

meiiae, Moscoviae, totiusque Rulïiae Patriarcha imaginera tibi tolius mundi dominae, ac couciliatricis

Mariae intemeratae Dominum glo-

riae ChriJftum optimum

maximum creatorem

463 omnium prae manibus geliantis, auro, ai gentoque fulgidam, et corona

deaurata ornatam

tradit, turn etiam rotundum craterem deauratum, atque fingulari artificio elaboratum, nec non

paunum

Damafceno

more

confettura,

ali unique ral'um, venuftasqute muris

Pontici

pelles ex Siberia, ut toto vitae tuae tempore precibus tuis ilium adjuves, quemadmoduîn et ipfe pro iucolurnitate tua preces fuas ad Deum indefinenter Labebit.

Tunc liumi fere Itratus,

IJ eus, inquam, optimus maximus illi adßt.

jugiter

Exinde calicem propriis mauibus acci-

pieîls Patriarchae potum dedit, multisque eum precibus profequutus ell, poftea ceteris EpiJcopis propria cuique manu potum miniltravit. Archimandritae,

atque

nobiles viri a minimo

praef'ecti,

cunctique

usque ad

maximum

ex eodern calice biberunt,

collectisque

quiis menlae linis impoiitus eit.

reli-

Surreximus

igitur omueti, atque gratiunini actione peracta Deuoi fuper omnia beuedictam celebravimus r

—

115

—

ac Theodoro Regi, pariterque Regina« faufta precali tandem profecti fumus.

Patriarcha

Jobus ultimum nobis valedixit et honeftiilime dimiiit una cum Epifcopis, Presbyteris, Praefectis, Archimandritis, et nobilibus viris quampluriniis ; et quisque domum fuam rediit. Crafliua die llora tertia Veñiarius advenid literas ferens, et una cum Reginae muñera

eo viri plurimi

manibus geítantes; cumque

Patriarcha

falute data benedictionem

impertitus

eilet,

Reginae

ille

Volodimeriae,

Patriarchae

dextra prirnum

Moscoviae, totiusque

Ruffiae dona tradidit, tum unicuique dum ordinem. Patriarcha

Poft haec accepta iterum a

benedictione, adhibitaque a nobis

reverentia, in atque

aulam

Öccidentis,

totiusque

fecun-

Ruffiae

ad

Irenem

Volödimeriae, Reginam

Orientis, Moscoviae,

reverfus

efl.

Eodem ferme tempore viri alii adfuerunt Patriarchae Jobi pulcherrima dona ferentes, eorumque dux chartam manibus tenebat, ut cuneta unicuique fecunduin ordinem difpenfaret. Huic Patriarcha

falute

data benedictionem 4G4

largitus eit; ipfe vero Moscoviae, ac Volodimeriae Patriarchae Jobi muñera II

Patriarchae;

primum, deinde ceteris ex

ordine

distribuii.

Démuni benedictione a Patriarcha, noiirumque omnium fahue accepta, ad fanctiilinium, maximumque Moscoviae,

Volodimeriae,

totiusque

Ruifiae Patriarcham fe contulit. Interea epulae a Rege iterum miflae f u n i ; omnesque usque ad vefperam genio induiiimus. Dominica tyrophagi cum advefperafceret, adinit nobiliflimus vir Regis legatus maximus, atque Reginae Irenis frater Baro nomine, Princeps Chafani, et cum eo nobiles pariter, atque decori, venufiique duo Regis maximi confobrini, quibus cum benedictionem largitus effet Patriarcha, ad Baron em converfus : inflat, i n quit,

tempus, ut

Conftantinopolim

revertar.

Nobiliilimus vir refpoudit, Regi fe cito nun> ciaturum, ut voluntas ejus implerctur, atque integra falute iter fufciperet.

Rurfus itaque

benedictione accepta in aulam fe contulerunt, Regique Patriarchae dicta nuntiarunt.

Quo-

circa Rex italim nobilcm virum Andream mifit, qui Patriarcham maximum lie adlocutus eft.

Patriarcha

maxime

Coufiantinopolitane,

Rex, Reginaque te depì'ecantuj', nt hic fubfi-

—

115

—-

fias usque ad praeclaram Pafchatis Dominieam; poilea libenter, et incolumi falute proficifceris. Abfoluto jam ilatuto tempore milit Theodorus poteutifiìmus Rufliae Rex, viros elariffiraos ad maximum Patriarcham Conilantinopolitanum

Occumemcum,

quem fie afiati laut:

Biçllùae (litÀixqç) Rex fanctitatis tuae acceifum. fuftinet, ut falute data, acceptaque in locum tuum, Couilantinopolim nempe, migrare poilìs. Patriarcha vero inquit: Theodori Regis juflìs alacri animo obtempçrandum eil.

Omnesque

una cum Patriarcha in Regis aulam perreximus, ingreffique, maximum Regem ad portam inveuimus cum nobilium

virorum comitatu, 465

qui villofo ferico, auroque ornati erant, ingentique delidçrio Patriarcham Jeremiam Epifcopum maximum videndi flagrabant. Theodoro

Patriarcha

Magnae RuiEae Regi fauita preca-

tus benedictionem impertitus eil; Rex autem Patriarchae tradita manu, una lìmul in praeclarum

folium

afeenderunt.

Confedit Rex,

et ad ejus latus dexterum Patriarcha ; ceteri vero maxima cum reverentia ilabant.

Tunc

in medium aliata flint pulcherrima, praefian» tiilimaquç dona non parvi fane preiii, atque. H 2

—

dignitatis.

116

—

Principio quidem mitra fuper difco-

prolata eil, quam propria manu accipiens Rex Patriarchae Cuuilantinopolitano Epifcopo maxiruo piiflime oblulit, et hos ex tempore iermoues ad eum habuit idem Theodorus potentiflìmus

Magnae

RulTìae Rex.

ctiflìnie Patriarcha,

mitram

Accipe,

liane,

fan-

quam tibi

trado, ut aeternum fit Patriarcliatus mei, atque parentum meorum beatiflìmorum monumentum. Erat autem illa prctiofiflimis margaritis, atque lapillis ornata, nec non fanctorum imaginibus: in medio Chriilum

tòtius

mundi

dominum,

e lai iflìnmmq ue Joliannem Baptiilam, fnperius vero

circa

Verticem

doriuitionem

Deiparae

gratia plenae repraefentabat, quin et

fanctos

pliuimos, Angelos, Epifcopos, martyres fatìctosque

viros,

ac mulieres,

omnia

tam

infigni,

l'ubtilique artificio elaborata, ut ea mens comprehended

nequeat.

Theodorum

pariter

Stratelatum Magnum, atque Irencm martyrem, et virginem fanctam exhibebat propter nomina, qnibus compellabantur Rex, atque Regina MOSCIA iae, totiusque

Rufliae.

Infcriptas

eiiajn

habebat plures Ruilìcas literas apte compoiitas, ft aflabie dflineatas, lìipra quam animo con-

— cipi poffit.

i i7

•—

Patriarcha propri!s manibus mi-

tram liane pulclicrrimam a Rege accepit, i'iimmoque venerationis cultu faufta precatus bencdixit, aitquc: Dei optimi maxim i praeíidiuni libi jugiter adfit. Quum igitur Patriarcha mitram ex difeo tulillet, nos ex Patriarchae Conñantinopolitani diviniílimi Epifcopi manibus eam accepimus, 466 Sedit poftea Rex in folio, atque

Veiliarius

divinum Patriarcliam lie adlocutus eli. archa maxime nle e,

Conñantinopolitane,

fanctifTime,

Theodoras

Patri-

O co líme-

glorio fi fiìmus,

Maximus Picx Yolodimeriae, Moscoviae, Màgnae Ruflìae, multa tibi muñera dedit, ut pro illins Dei praefidio fulti, Deoque accepti faIute preces olieras.

Argenteum tibi calicem

deauratum

elaboratum,

adfabre

forma coopertum tradidit, unaquó

egregiaque viUofum

ferlcum Venetum, et pannum fericum ad inflar contesti ex villis caprinis, et rafum, nec non more Damasceno confectum, íimulque pulchra x'kahla, et muris Pomici pelles ex Siberia; tura mullos Nogratios nunimos Regis imaginern ferenies,

ut ipíi, atque Reginae \itani

longaevam, integramque faluteni impetres.

Patriarcha fublatis manibus, Maximo Ruf/iae Regi faufta precatus, reverenter beuedixit^ Deus, inquiens, oplimus maxirnus jugiter ilium praeiìdio fuo foveat.

Poftea iu medium aliata

Junt Reginae dona multae dignitatis, et pretii. lterumque Veiliaiius alter Patriarcham Maximum ConftanLinopolilauum affatus eft.

Patri-

archa Maxime Couítantinopolitane, íauctiffime, Oecuniepice, Irene Orientis, atque Occidentis, Volodimeriae,

Moscoviae,

totiusque

Rufliae,

Afti'ACAWj Cafani, Novogardiae, terrarum Septentnonalium, magnae ^ibeiiae, Iberiaeque celeberriinae Regina haec libi muñera tradit, ut pro fuá, Regisque falute preceris: argenteum calicem deauratum eximia arte, pulcherrimeque! cooperimi), jet villofum fericum Veqetum, pannuin fericum ad inflar coniexti ex

et

villis

caprjiiis ? et rafum, et piore Daqaafceuo confectuni, et pulclira. fiXaSta ; ac jnuris Pontici pelles

e*

.Siberia:

turn Nogratias

pecunias

multas argénteas Regis typo perpuflas, ut precibus tui.s apud Peum infles, quibus diutm> nam vilam, firmamque valetudiaeui obtineant, non ftcus ac

filios,

fijiasqne.

—

iig

—

Patriarcha fublatis in Coeluni octilìs Regi- 467 nae, Regiqae maxinio fauila precatus benedixii, aitque, Dei optimi maximi praeiidio nuniquain •deftituantur, atque deprecatores habeant Archangelos,

Prophetas,

Apolìolos,

Epifcopos,

Mart\res, Sanctosque omnes ; quumque haec dixiiTet

Patriarcha,

fummam Regi

praeftitit

Teverentiam.

Secundo divinimi Metropolitani Hierotheum Epifcopum alloquutus

eit.

Audi

Monemba-

iìeniìs cmtatis Metropolita : tibi numera Jargitur Rex Maximus Tbeodorus

polenti flìiuns

magnae Moscoviae, Yolodimeriae, Novogardiae, magnaeque Ruffiae, Rex, ut ipfum Dei praeiidio fui tura, Deoque acceptum precibus tuis commendes;

argentcuni

calicein

deauratum

pulcherrimum yenufteque opertum, atque villo fu ni

fericum, pannumque rafum, 11 ec non

Damafceuo more confectum V^netum, aliumque fericum ad inftar contexti ex villis capriali:»; ac Pontici muris pelles, demumque Nogratios numinos Regis effigie cufos.

Metro-

polita venerando« extulit manus, totoque corde Regi

faufla precatus multa loculus eli,

eo

ferme modo, quo Patriarcha, et ex ordine reverentiam exhibuit. Tertio fe convertit ad ElaíTonis Epifcopum omnium minimum Arfenium humilem, miferrimunique,

atque haec ad cum habuit verba.

Humillime Epifcope frequentiilimaeque

ElaiTouisf inclytae illius,

Regioni« prope

Helladem

fitae, quae fapientum honor, et oratorum decus eft, Imperator

Theodoras

Maximus

Volodi-

meriae, Moscoviae, totiusque Ruffiae Rex plurima tibi largitur dona, ut preces habeas

ad Deum

pro illius falute: argenteum calicem

deauratum eximium, apteque coopertum, una« que villofnm fericum, et paunuiri rafum, et Ven etani more Damafceno concinnatimi, aliumque ad inflar contexti ex villis

caprinis, ac

mûris Poutici pelles ex Siberia; turn Nogratias pecunias imagine Regis infignitas, ut precibus tuis longaevam impetres vitam, integramque ialutem.

Turn ego humiles manus extuli,

45g omnique itudio Regi faufta precatus fum, inultos ut viveret

annos, optimaque

valetudine

frueretur, plurimasque gentes fub. ditione fua teneret.

Multa alia dixi, Patriarcham imitatus,

ut Deu.