Quellen und Forschungen zum Urkunden- und Kanzleiwesen Papst Gregors VII [Vol. 1] 8821004023, 9788821004025


210 11 32MB

German Pages 505 [566] Year 1973

Report DMCA / Copyright

DOWNLOAD PDF FILE

Recommend Papers

Quellen und Forschungen zum Urkunden- und Kanzleiwesen Papst Gregors VII [Vol. 1]
 8821004023, 9788821004025

  • Commentary
  • decrypted from 51D3E90F29A871E776D854BC194A7CE6 source file
  • 0 0 0
  • Like this paper and download? You can publish your own PDF file online for free in a few minutes! Sign Up
File loading please wait...
Citation preview

STUDI E TESTI ---------------- 1 9 0 -----------------

LEO SANTIFALLER

QUELLEN ÜND FORSGHUNGEN ZUM

DRKUNDBN- UH# KANZLE1WBSBN PAPST GREGORS VII. I. TEIL Q U E L L E N : U K K U N D E N . R E G E S T E N . F A C S IM IL IA

Unter MitwirTtung von H elmuth F e ig l , H ein eich S chm idinger , W il l y Szaivebt TJND HABALD Z tMMERMANN

herausgegeben von L E O S A N T IF A L L E R

CITTÀ DEL VATICANO BIBLIOTECA APOSTOLICA VATICANA

1957

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

STUDI E TESTI 50. Borghezio, Gino e Tettasse, Marco. Giovanni di M°. Pedrino depintore. Cronica del suo tem­ po. Vol. I (1411-1436). 1929. pp. vii , 564. 51. Patzes, Μ. Μ. Κριτον τοΰ Πατζη Timvxeiros librorum LX Basilicorum summarium. L i­ bros Χ ΙΠ -Χ Χ ΙΙΙ edidit Franciscos Dodger. 1929. pp. s v ili [2], 226. 52. Tettasse, Marco. Statuto di R occa de’ Baldi dell’anno mccccxlviii pubblicato... con in­ dice e glossario di Pietro Sella. 1930. pp. 55. 53. Norsa, Medea e Titelli, Girolamo. Il papiro Vaticano greco 11, 1. Φαβωρίνον irep\ φνγήε 2. R egistri fondiari della Marmarica. 1931 pp. x x iii, 70. 15 tav. in parte pieg. (facs.) 43,5 x 32 cm. 54. Rome, Adolphe. Commentaires de Pappns et de Théon d’Alexandrie sur l’Almageste; texte établi et annoté... Tome I. Pappus d’ Alexan­ drie, Commentaire sur les livres 5 et 6 de l ’Almageste. 1931. pp. l x x , 314. ill., dis. 55. Sussidi per la consultazione dell’ Archivio Taticano. II. Katterbach, B. R eferendarii utriusque Signaturae a Martino V ad Clementem IX et praelati Signaturae supplicationum a Mar­ tino V ad Leonem X III. 1931. pp. uxv, 408. 56. Mercati, Giovanni. Notizie di Procoro e De­ metrio Cldone, Manuele Caleca e Teodoro Meliteniota ed altri appunti per la storia della teologia e della letteratura bizantina del secolo xiv. 1931. pp. x i i , 548. 12 tav. 57. Devreesse, Robert. Pelagii diaconi Ecclesiae romanae In defensione Trium Capitulorum. 1933. pp. L i n , 76. 58. Rationes decimarum Italiae nei secoli x n i e XIV. T u scia : I. La decima degli anni 12741280, a cura di Pietro Gnidi. 1932. pp. liv , 367. 1 c. geogr. pieg. (in busta). 59. Wilmart, André. Analecta Reginensia. E x­ traits des manuscrits latins de la reine Christine conservés au Vatican. 1933. pp.377. 60. Rationes decimaram Italiae nei secoli x in e XIV. Aem ilia. Le decime nei secoli χιιι-χιν, a cura di Angelo Mercati, Emilio Nasalli-Roeca, Pietro Sella. 1933, pp. vili, 514, 1. c. geogr. 61. Savio, Pietro. Statuti comunali di Villanova d ’Asti ; introduzione, testo, franchigie, docu­ menti, indici e glossario. 1934. pp. x ci. 446. 5 tav. (facs.). 62. Borghezio, Gino e Tattasso, Marco. Giovanni di M°. Pedrino depintore. Cronica del suo tem­ po. Vol. I I (1437-1464) ed appendice (13471395). 1934. pp. 525. 2 tav. (facs.). 63. Graf, G. Catalogue de manuscrits arabes chré­ tiens conservés au Caire. 1934. pp. x [2], 319. 64. Enttner, Stephan. Kanonistische Schuldlehre von Gratian bis auf die Dekretalen Gre­ gors IX. systematisch auf Grund der handschriftlichen Quellen dargestellt. 1935. pp. XXII, 429. 65. Franchi de’ Cavalieri, Pio. Note agiografiche. Fascicolo 8°. 1935. pp. [3], 409 [2], 66. Cassuto, Umberto. I manoscritti Palatini ebrai­ ci della Biblioteca Apostolica Vaticana e la loro storia. 1935. pp. v n i, 183. 2 tav. (facs.). 67. Levi Della Tida, Giorgio. Elenco del mano­ scritti arabi islamici della Biblioteca Vati­ cana. 1935. pp. XXIX, 347, 41*. 68. Mercati, G. Per la storia dei manoscritti gre­ ci d i Genova, di varie badie basiliane d’ Ita­ lia e d i Patmo. 1935. pp. x i i , 360. 5 tav.

69. Rationes decimarum Italiae. Aprutium Molisium. Le decime dei secoli x iii -xiv , a cura di P. Sella. 1936. pp. x ii , 458. 1 c. geogr. pieg. (in busta). 70. Mercati, Angelo. La provenienza di alcuni og­ getti delle collezioni vaticane. 1936. pp. 48. 17 ili., 2 tav. 71. Kuttner, Stephan. Repertorium der Kanonistik (1140-1234). Prodrom us Corporis glossarum I. 1937. pp. XX, 536. 72. Rome, Adolphe. Commentaires de Pappus et de Théon d’ Alexandrie sur l’ Alm ageste; texte établi et annoté... Tom e II. Théon d’AIexandrie, Commentaire sur les livres 1 et 2 de l’Almageste. 1936. pp. [L x xx m ]-cvi [315]-805. ili., dis. 73. Fasoli, Gina e Sella, Pietro. Statuti di Bologna dell’anno 1288. Tom o I. 1937. pp. x xxvi, 598. 74. Sella, Pietro. Glossario latino emiliano. 1937. pp. XXIV, 407. 75. Mercati, Giovanni. Codici latini Pico Grimani Pio e di altra biblioteca ignota del secolo xvi esistenti nell’Ottoboniana e i codici greci Pio di Modena. 1938. pp. x [2], 326. 8 tav. (facs.). 76-80. Mercati, G. Opere minori. 1937. 5 voi. 81. Todesco, T.-Vaccari, A.-Tattasso. M. Il Diatessaron in volgare italiano; testi inediti dei secoli xm -xiv. 1938. pp. x ii , 382. 82-83. Carusi, Enrico. Lettere inedite di Gaetano Marini. II-III. 1938-40. 2 voi. 84. Rationes decimarum Italiae. Apulia-LucaniaCalabria, a cura di Domenico Vendola. 1939. pp. 463. 3 grandi c. geogr. pieg. 85. Fasoli, Gina e Sella, Pietro. Statuti di B olo­ gna dell’anno 1288. Tomo II. 1939. pp. 303. 86-88. Andrieu. Michel. Le Pontifical rom ain au moyen âge. 1938-40. 3 vol. 89. Fricdlânder,Paul. Spâtantiker Gemaldezyklus in Gaza, des Prokopios von Gaza "(:κφρασιε eiκόνοα. 1939. pp. vii, 122. 12 tav. 90. Mercati, Giovanni. Ultimi contributi alla sto­ ria degli umanisti. Fase. I : Traversariana. 1939. pp. vili, 143. 9 1 . ------ Fase. I I : Note sopra A. Bonfini, M. A. Sabellico, A . Sabino, Pescennio Francesco Negro, Pietro Summonte e altri. 1939. pp. x ii , 128, 85*. 1 tav. 92. Levi Della Tida, Giorgio. Ricerche sulla fo r ­ mazione del più antico fondo dei mano­ scritti orientali della Biblioteca Vaticana. 1939. pp, v m , 528. 21 tav. 93. Devreesse, Robert. Commentaire de Théodore de Mopsneste sur les Psaumes (I-LXXX).1939. pp. XXXII, 572.

94. Tannery, Pani. Quadrivium de Georges Pachymère. 1940. pp. on , 458. tav. pieg. 95. Mercati, G. Nuove note di letteratura biblica e cristiana antica. 1941. pp. vi, 160. 4 tav. 96. Rationes decimarum Italiae nei secoli x m e X IV . Venetiae-Histria-Dalmatia, a cura di Pietro Sella e Giuseppe Tale. 1941. pp. xlviii, 572. 2 grandi c. geogr. pieg. 97. Rationes decimarum Italiae nei secoli x m e XIV. Campania, a cura di Mauro Inguanez, Leone Mattei-Cerasoli, Pietro Sella. 1942. pp. v m , 644. 1 grande c. geogr. pieg.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

STUDI E TESTI -----------------------------------------------



19 o

----------------- --------------- —

LEO SANTIF ALLER

QUELLEN UND FORSCHUNGEN ZUM

DRKUNDEN- ÜND KANZLEIWESEN PÂPST GREGORS VII. I. TEIL Q U E L L E N : U R K U N D E N . R E G E S T E N . F A C S IM IL IA

TJnter Mitwirkung von H elm u th F e ig l , H ein rich S ch m idin ger , W il l y S za iv e r t un d

'H arald Z immermann

herausgegeben von L E O S A N T IF A L L E R

CITTÀ DEL VATICANO BIBLIOTECA APOSTOLICA VATICANA

1957

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

IM P R IM A T U R : E Vicariatu Civit. V a tic., die 30 M artii 1957.

t Fr. P etrus Canisius van L ie r d e . Ep. P orphy T ic

Gen. Civ. Vai.

EDIZIONE ANASTATICA Anno 1974

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

INHALTSYERZEIOHNIS

Vorwort

.....................................................................................

V

Literaturverzeiehnis....................................................................................ix Urtunden und Regesten......................................................................... xxvn iia c h tra g ..........................

268

Register und YerzeieLnisse...............................

271

I.

Personen und Orte .

.....................................

.

. 274

II.

Sachen und IVorte ........................................................................411

III. Arehivzugehorigkeit.................................................................. 454 IV.

E m p fa n g e r ..............................................................................

459

V.

In itie n ............................................................................................ 471

Λ7·!.

Konkordanztabelle...................................................................... 475

VII. Verzeielinis der T a f e l n ............................................................ 478 Pacsimilia........................................................................................................ 481 Tafel I-XXIV : Pacsimilia der Originalurkunden Tafel XXV: Die Bleibullen-Siegel

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

y O R W O R T

I m J a h r e 191μ hat m ich D o n G . B . B o v in o , S k r ip to r d e r V a tikanisch-cn B ib li o th e k , e in g ela n d e n , a n d e n v o n ih m se ith e r m it so g r o s s e m E r f o l g h e ra n sg e g eb e n en « S tu d i G r e g o r ia n i » m itz u a r b e ite n . I c h sa g te z u u n d sc h lu g a is T h e m a ein e k lein er e U n te r su c h u n g

« U e b e r d a s U r k u n d e n - u n d K a n z le iw e s e n P a p s t G r e g o r s V I I . » v o r , w o m it sicli D o n B o v in o e in r e r sta n d en e r k la r te . D ie Q u e l l e n - u n d A r b e its g r u n d la g e fiir ein e d e r a r tig e U n te r sa ch u n g m u s s te das m o g lic h s t v o llstd n d ig e u r k u n d lie h e M a te r ia l b ild en . D a s so g e n a n n te a R e g is t e r G r e g o r s V I I . »

m it sein en circa

3$9 E in tr a g u n g e n , d a r u n te r e tic a 360 B r i e f e n , is t b ek a n n tlich b e r e its im J a h re 15 9 1 z u m e r s te n M a le e d ie r t u n d s e ith e r in ver sc h ie d e n e n D r u c k e n , so v o n M a n s i, M ig n e u n d J a ffé , v e r ó ffe n tlic h t w o r d e n ; d ie le ts t e A u s g a b e d es R e g is t e r s , b e a r b e ite t v o n E r ic h C a sp a r , is t 1929 in

d en

M o r m m e n ta

G erm a n ia e

H is to r ic a

e r sch ien e n .

A u sse r h a lb

d e s sog en a w n ten « R e g is te r s » iib e r lie fe r te B r i e f e sin d a n v e r s c h ie ­ d en en S t e lle n , in g r o s s e r e r Z a h l v o r a llem

v o n J a ffé in

seinen

« M o n u m e n ta G r e g o r ia n a » h era u sg eg eb en w o r d e n . D ie U r k u n d en im e n g e r e n S in n e a b e r , v o r n e h m lic h d ie P r iv ile g ie n G r e g o r s V I I . , d ie fa in e r s te r L in ie d ie G r u n d la g e e in e r D ip lo m a tik d ie se s P a p s te s b ild en m iis s e n , sin d b is f e t e t , a b g e se h e n v o n d e n a u ch z a h len m a ssig m a n g e lh a ften D r u c k e n b ei M ig n e m it se in e n 31 S tr ic k e n , n och n iem a ls g e s a m m e lt h e ra u sg e g eb e n w o r d e n . S o w ar es d em n a ch die e r ste A u fg a b e , d ie U r k u n d en G r e g o r s V I I . in a lien a u ffin d b a ren U e b e r lie fe r u n g s fo r m e n a u fz u su c h e n , z u sa m m e ln u n d m o g lie h st d ru ck fe r ti g z u g e s ta lte n . N a c h d e m n u n a b e r ein m a l d a s M a teria l b er e itg e s te llt w a r , e rsch ien es im I n te r e s s e d e r w iss e n sc h a ftlic h e n A r b e itso k o n o m ie u n d z u r tu n lic h ste n E n tla s tu n g d e r a F o r s c h u n g e n » e m p fe h le n s w e r t, d ie g en a rm ten U r k u n d en im Z u sa m m e n h a n g m it d e r D ip lo m a tik G r e g o r s V I I . z u ed ieren . D a a b e r d isse U rk u n d en G r e g o r s V I I . n ic h t allein d ie H a u p tq u e lle fiir d ie G e sc h ic h te d e s U r ­ k u n d e n - u n d E a n z le itc e se n s d ie se s P a p s te s b ild e n , so n d e r n auch fiir die G e sc h ic h te E u r o p a s in d e r z w e ite n H a l f t e d es e lf te n J a h rh u n d e r ts, in sb e so n d e r s fiir d ie G e sc h ic h te d e r K ir c h e n r e fo r m , vo n h o c h ste r B e d e u tu n g s in d , so e m p fa h l es sicli, d ie g e p la n te E d itio n n ic h t n u r als T e x ta n h a n g z u r D ip lo m a tik G r e g o r s V I T . , so n d ern

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Vorwort

VI

m o g lh h s t sclb stiin d ig und m it e n tsp r e c h e n d e n R e g i s t e m

verseh en

h era n szu g cb cn und a u f d iese W e i s e d ie U r k u n d en iiber d e n z u er sl b ea b sich tig ten

R ah m en

h in a u sgeh en d

fiir

d ie

Z w eclce

der

G è-

sc h ic h tsfo r sc h u n g im a llg e m e in e n n u tz b a r s u g e s ta lte n . D a nini ini L a u fe d e r A r b e i t d ie n rsp riin g lich in A u s s ic h t g enom m ai e

« k le iv e re

U n te r su c h u n g »

m eh r

and

m eh r

a n w u c h s,

■lourde bench 1o s s e a , dan W e r k in ztc ei B d n d e n h era u szu g eb en - einen B an d « Q u e lle n » a n d ein en B a n d « F o r s c h u n g e n ». D e r v o r lie g e n d e Q u ellen b a n d w u rd e in d e n e r ste n M o n a te n d e s J a h res

1052 d r u c k fe r tig

a b g e sc h lo sse n

und

zu

O ste r n

1952 dein

IT era u sgeb er d e r « »S'tildi G r e g o r ia n i » , D o n B o r iilo , iib e r r e ic h t. N e it­ h er hat nick d ie D r u c k le g u n g im m e r w ie d c r v e r z o g e r t und sc h liesslich erk liirte sich ini S o m m e r 1951/ D o n B o t i n o , w o h l w e g e n den g ro sse n V m fa n g e s d e r A r b e i t , a u s s e r s ta n d e , das W e r k z u n eroffentlich en . D a ra n fh in hat d e r P r d fe k t d e r B ib lio te c a A p o s to lic a V a t i­ ca n a . m ein v e r e h r te r F r e u n d , A b t A n seim o M . A lb a r e d a , die A r b e it in d ie « S tu d i e T e s ti » a u fg en o m m en -, -

irofiir ic h ihm a u ch an

d ie se t· S te lle m ein en a lle rh erzlich sten D a n k a n ssp rec h e.

* * * L e b e r d ie Edition s e lb s t is t k u rz fo lg e n d e s z u sag en : W i e be r e its b e m e r k t. so il d ie E d itio n sa m tlich e U r k u n d en G r e g o r s

VIT.

im, en g e r e n S in n e u m fa sse n , d. h. also alle v o n G r e g o r in b estim m te r F o r m a u sg e s te llte n S c h r iftstiic k e r e ch tlich e n I n h a lte s , w elc h e den Z w e c k ha-ben, R e c h tsg e sc lu ifte zu rP llzieh en b z w . ale Z e u g n is s e iiber b e r e its

v o llz o g e n e

R e c h tsg e sc h iifte

zu

d ie n e n ;

d ie

H bìiche

B e z eic h n u n g fiir d ie se A r t p a p stlic h e r U r k u n d en is t « P r iv ileg ». D ie

B r ie fe

( e p is to la e ) G r e g o r s

V II.,

d ie fa

b er e its a n d e r w eitig

v e r o jje n tlic h t siiid , w a rd en d a h er in d ie se E d itio n n ic h t a u fg e n o m ­ m en . W o h l a b er g ib t e s in d e r Z e i t G r e g o r s V I I . b e r e its Z w isc h e n f o r m e it, d . h. S c h r iftstiic k e in d e r a u sse r e n F o r m d es B r i e f e s , d o d i m it P r iv ileg ie n in h a lt ; d ie se S tiick e h a ben w ir in u n se re E d itio n a u fg e n o m m e n . A u s s e r d e m g ib t es ein e e rh eb lich e A n z a h l B r i e f e , d ie in h a ltlich , in sb e so n d e r e r e c h tlic h m it d en P r iv ile g ie n in en g stem Z u sa m m e n h a n g s te h e n , oh n e je d o c h w e d e r fo r m a l n och in h a ltlich s e lb s t P r iv ileg ie n zu s e i n ; d iese S tiic k e h aben w ir in R e g e ste n fo r m a u fg e n o m m e n . E n d lic h h aben w ir sa m tlich e u n s b ek a n n t g e w o r d e nen D e p e r d ita v o n P r iv ile g ie n — e s sin d 5 5 S tiick e — v e r z e ic h n e t. W i r haben

u ns selb stv e rsta n d lic h

kunden G r e g o r s

b em iih t, m liglichst a lle U r ­

V I I . , s o w ie sa m tlich e U e b e r l refer lin g sfo rm en d er-

selb en zu san im ela

and zu v e r o ffe n t lich en . X ach dein d ie S ain m el-

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

V o rwort

vu

at heit d e r a P iu s -S tiftu n g f ar P a p s tu r k u n d e n » in d e r Ila u p tsa c h e a b g e sc h lo sse n

ist,

w erden

n eu e,

his j e t z t

u n bekan n t

g eh lieh en e

S tiick e kaum m eh r m er w a r tcn s e in , so d ass w ir d o c k w oh l ein ig erm assen m it d e r V o llsta n d ig k e it d e s M a te ria ls r e c h n e n d iirfen . E in ze ln e D e p e r d ita w e r d e n sich ah er im L a u fe d e r w e ite r e n A r b e it e n d e ί­ α P iu s -S tiftu n g » In

vo ra u ssich tlic h

d e r E d i t i o n stech n ik

la sse n x).

fe s ts te lle n

h a ben

w ir u n s an d ie E d itio n e n

der

P a p stu r k u n d e n vo n K e h r and d e sse n M ita r b e ite r n in d e n N a ch rich te n u n d A b h a n d lu n g e n d e r G e se llsc h a ft d e r W is s e n s c h a fte n in G o t ­ tin g e n , s o w ie an d ie A u s g a b e d e r D ip lô m e in d en M o n u m e n ta G e r ­ m aniae H is to r ic a and in d en F o n t i p e r la S to r ia d ’ Ita lia a n gesc h lo sse n . E s b ed eu te n w ie ü b l ic h : d itu m . Im

b eso n d er e n

se i nock

+

=

F a ls c h a n g , *

fo lg e n d e s

b em e r k t:

~

D epey-

K u r s iv d r u c k

b ed eu te t w o rtlich e U e b e r n a h m e an s Y o r u r k u n d e n Oder Z ita te aits d e r B ib e l ; ra n d e K la n tm e r n b e d e u te n A n flo s u n g e n d e r A b k iir su n g e n , in sb e so n d e r s bei E igen h a tn en u nd bei un sich e ren K ü r z u n g e n : in eck ig en K la m m e r n ste h e n E r g a n z u n g e n sc h a d h a fter S te lle n und in sp itz e n I n t e r p o l a t io m n 2). | in O rgin a len b ed eu te t Z e ile n ic e c h s e l ,* in n erhalb e in e r U r k u n d e z e ig t d e n A u s fa ll von W o r t e m

au s d e r

V o r u r k u n d e an.. D ie D a tu m z e ile blieb m o g lic h st d e r V oi lage a n gcp a s s t, d ie üblich en A b k ü r z u n g e n f ü r d ie D a tie r u n g (k a l., n o n . , id. , in d ic, u s w .) w a r d e n n ic h t a u fg e lo s i. E b e n s o w u r d e n d ie Z iffe r n und Z a h la n g a b en d e r D a tie r u n g u n v e m n d e r t a u s d e r V o r ld g e übernornm e n . S o w e it es u n s ' m oglich w a r, haben w ir sa m tlieh e V e b e r lie fe r u n g s fo r m e n a u g e g e b e n ; d o c k w as es u n s . nor alleni in fo lg e d e r N a c h k r ie g sv e r h a ltn isse , tr o te a ller B e m ü h u ngen n ic h t m o g lic h , die g e s a m te k o p ia le TJberlieferung in w iin sc h e n sw er te r V ollsta n d ig k eit h era n zu zich cn a n d f ü r d ie T e x tg e s ta ltu n g s u

v e r w e r te n .

E benso

k o n n te n n ic h t O berali d ie m o d e rn e n S ig n a t u rea f e s tg e s te ll t w e r d e n . In d en L itera tu ra n g a b en haben w ir u n s a u f das A lle r n o tw e n d ig s te b esch rd n k t und im

w e se n tlic h e n n u r d ie d ip lom a tiseli

w ich tigen

S c h r ifte n v e r z e ic h n e t; a iles ü b r ig e , in sb e so n d e r s d ie au sfiih rlich en d ip lo m a tisc h e n sch ich tlich e

U n te r su c h u n g e n ,

so w ie

In te r a tu r a n d . d ie k ritisch e

d ie

r e c h ts-

und

sa ch ge-

A u s e in a n d e r s e ts u n g

m it

d e r se lb e n is t d e m I I . T e ù , d en « F o r sc h u n g e n » , c o r b e h a lte n ; die v o llsta n d ig e B e r iic k sic h tig u n g d e r L o k a llite r a ta r w ar u n m og lich . Z u r T e x tg e s ta ltu n g sei im b eson d eren n o d i fo lg e n d e s b e m e r k t : Ini A n s c h lu s s e an d ie E d itio n e n d e r « P iu s -S tiftu n g » h aben w ir ini a llgem eirlen so w o h l f ü r d en V ok al u als au ch f a r d e n K o n so n a n te n V s t e t s das u -Z e ich e n v e r w c n d e t; wie ü b lic h w a rd e a b er b ei E ig e n itameli

u nd

in

b eso n d er s g ela g er te n

F a lle n ,

b ei

O r ig in a le n , die

h a n d sch riftlich tìb erlieferte F o r n i w ie d e r g e g e b e n . D ie B u ch sta b en

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Vorwort

V ili

a e in d e r F o r m d e r litte r a e c o n tin g u a e h a b en w ir s t e t s a u fg e lo st. Für

d ie

R e g i s t e r stü e k e

w u rde

d ie

b eib e h a lten . Z u d en H a n d s c h r ifte n

T e x tg e s ta ltu n g

vo n

C a sp a r

u n d T e x tv a r ia n te n d er Re gi -

ste r stiick e is t d ie E in le itu n g C a sp a rs s a ve r g le ic h e n 1 3). 2

* * * Zum

S c h lu ss e

h abe ich

m e in en h e r s lic h ste n D a n k a u ssu sp r e -

f h e n : D on (1. B . D o r in o , d er d ie A r b e i t a n g e r e g t, u n d A b t A n s e l m o M . A lb a r e d a , d e r sie in d ie « S tu d i e T e s ti » a u fg e n o m m e n h a t, d e r

« IH u s-S tiftu n g n und d eren S e k r e ta r , P r o f . D r . W a l t h e r H o ltsm a n n , die u ns m it R a t a n d T a t b eig e sta n d e n s in d , D r . H e in r ic h S c h m id in g e r , d e r d ie A r b e i t v o n A n fa n g bis s u m E n d e b e t r e u t, so w ie an d e r H e r s te llu n g d e r T e x t e

und an d e r K o r r e k t u r m itg e a r b e ite t h a t,

D r . W i l l y S s a iv e r t , d e r sich u m d ie H e r s te l lu n g d e r T e x t e b em iih t a n d d ie R e g is t e r a n g e fe r tig t h a t, D r .

H e lm u th F e i g l , D r . E r n s t

B o p p , D r . J o h a n n R a in e r und· D r . H a r a ld Z im m e r m a n n , die d ie K o r r e k tu r e n m ite r le d ig t h a ben . S o m ag d ie n a ch folg en d e E d i t io n d e r U r k u n d en P a p s t G r e g o r s V I I . , d ie j a im G r a n d e led ig lich ein

« U rk u n d en a n h a n g » s u d e n « F o r s c h u n g e n » se in w ill, b is s u m E r s e h e in e n d e r a b sch liessen d en E d itio n d e r « P iu s -S tiftn n g » d er G e s c h ic h ts fo r s c h u n y von e in ig e m R u t z e n sein . L eo S a n t i f a l l e r

W ie n , im M ai 1ί)δδ.

1 D ie n ach bereits erfolgtem U m bruch erschienenen W erke: J ob . K am ackers, P apstu rkan den in Frankreich. N eue F olg e 5, B d. (T oridaine, A n jou , Maine u n d Bretagne) A bhandlun gen der A kadem ie der W issenschaften in G ottingen, phil. - hist. K b , 3 F olge, Nr. 35. (G ottingen 1956) und D em . Mansilla, La d ocu m en tación p on tificia hasta In n ocen cio I I I . (965-1216) (M onum enta H ispa­ nica V aticana, sección: B egistros, v o l. I, S o m . 1955) k on nte nicht m ehr hentìtzt w erden; das einzige in ihm enthaltene Privileg P . G regors V II, v. 1083 ' N ov . 24 ist in unserer E d ition unter Nr. 214 enthalten. 2 Bei W ied ergabe v on D rueken w urden dort verw endete K lam m ern beibehalten. 3 R = R egister Gregors V II, ürsprüngliche G estalt, R om , A rch. V a t., R egistra V a tican a t. I I , 11. Jahrh .; R * = R egister Gregors V I L , überarb eitete G estalt, eben dort, t. I l l ; T = Register Gregors V I I ., T royes, B ibl. de la ville, Cod. 952 (Clairvaux 60) 12. Jahrh.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IT E R A T U R V E R Z E IC H N IS

Ab E cclesia Erane. Augustinus (Della Chiesa), Sanctae Romanae Eccle­ siae cardinalium, archiepiscopórum et abbatum Pedemontanae regionis chronólogica historia. Augustae Taurinorum 1645.

A bhandlungen der Gesellschaft der Wissenschaften zu Gottingen, phil. hist. Klasse. s. H oltzmann, K ehb , Meineet , R amackees. A cheet Jean Luc. d’, Spicilegium sive collectio veterum aliquot scriptorum. Nova expurgata ed. per la Barre, to. 1-3. Parisiis 1723.

A cta et diplomata res Albaniae mediae aetatis illustrantia, to. 1. Vindo­ bonae 1913.

A cta Sanctoeum quotquot toto orbe coluntur collegit, digessit notis illustr. J. Bollandus, operam et studium contulit G. P. Henschen, D . Papebroch etc. to. 1-63. Antwerpiae 1643-1925. A llodi L. e L evi G., I l regesto Sublacense del secolo X I , in: Biblioteca della R . Soc. Rom . di storia patria. Roma 1885. A moet Eusebius, D e origine, progressu, valore ac fructu indulgentiarum necnon de dispositionibus ad eas lucrandas requisitis notitia, to. 1-2. Augustae Vindelicorum et Graecii 1735.

A nalecta iuris pontificii. Dissertations sur différents sujets de droit cano­ nique, liturgie et théologie, 10e série'. Roma 1869.

A necdota Ughelliana s. U ghelli Perdinandus. A nkeeshòfen Gottlieb Freih. von, Handbuch der Geschichte des H erzogthumes Karnten bis zur Vereinigung mit den ôsterreichischen F ü rstenthümern. I. A bt. 2. Bd. Klagenfurt 1851.

A nnales Gamaldulenses s. Mittaeelli Johannes. A nnales Pisani s. Teonci Paolo. A ppelt Heinrich, D ie falschen Papsturkunden des Klosters St. Bénigne de D ijon in: Mitteilungen des Oesterreichischen Instituts fur Geschichtsforschung 51. Bd. (1938), S. 249-312.

A echiv fur K un de osterreichischer Geschichtsquellen. (seit 1865 =

Bd. 34: Archiv für osterreichische Geschichte) Hg. Von der zur Pflege vaterlandischer Geschichte aufgestellten Commission der kaiserl. Akademie der Wissenschaften. W ien 1848 £f. A echiv für vaterldndische Geschichte und Topographie. Hg. von dem historischen Vereine für Karnten. Klagenfurt 1848 ft A echiv für Urkundenforschung. H g. von Karl Brandi, Harry Bresslau, Michael Tangl. Leipzig 1910 f t s. Meinert. A echives historiques du Poitou. Poitiers 1872 ft A echivio della R . Società Romana di Storia Patria. Roma 1878 ft Aemellini M ., L e chiese di Roma Roma 1. Aufl. 1887; 2. Aufl. 1891; 3. Aufl. 1941.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Literatûrverzeiohnis

X

A stegiano Lorenzo, Codex diplomaticus Cremonae to. 1-2, in: Histor. pair, monumenta ser. II, to. 21, 22. Augustae Taurinorum 1895-1898.

A udiffret G. d ’, Annales de Six-Fours en Provence. Toulon 1866. Axjvray Lucien s. R egistres Les, de Grégoire I X . » B alderic s. Chronique d’Arras. B alducci Antonio, L ’Archivio Arcivescovile di Salerno: II Un Chartula­ rium Ecclesiae Salernitana 12

Salernitanae

del sec.

in:

XVII,

Rassegna

Storica

(1951) S 141-218.

B aronius Cesare, Annales ecclesiastici, to. 1-12. Venetiis 1705-1712. B(ATTAGLiNi) F. G., M em orie istorìche di Rimino e de’ suoi signori ... ad illustrare la zecca e la moneta Rìminese pubbl. da Guid’Antonio Za­ netti. In Bologna 1789. B aumann F. L. s. Urkunden , Die àltesten, von Allerheiligen in Schaffhausen, Rheinau und M uri.

B ell Idris, A list of original papal bulls and briefs in the departement of manuscripts, British Museum , in: The English Historical Review 36

(1921), S. 393-414.

B ernard Auguste s. R ecueil des Chartes de l’abbaye de Cluny. Berta s. U lciensis ecclesiae chartarium. B ertholet Jean, Histoire ecclésiastique et civile du duché de Luxem­ bourg et comté de Chiny t. I I I . Luxembourg 1742.

B ertolini Ottorino, I documenti trascritti nel Liber preceptorum Bene­ ventani monasterii S. Sophiae (Chronicon S. Sophiae), in: Miscellanea in onore di Michelangelo Schipa. Napoli 1925.

(B esold Chr.), Documenta rediviva monasteriorum in

ducatu

Wirtem-

bergico. Tubingae 1. Aufl. 1636; 2. Aufl. 1720.

B iblioteca della società storica subalpina. Diretta da Ferdinando Gabotto. Pinerolo 1899 ff.

B ibliotheca rerum Germanicarum ed. Philippus Jaffé. To. 2: M onu­ menta Gregoriana ed. .Philippus Jaffé. Berolini 1865.

B isogni J. de Gatti, H ipponii seu Vibonis Valentiae vel Montisleonis Ausoniae civitatis

accurata historia

in

tres

libros

divisa.

Neapoli

1710. B lASIIS Giuseppe de, L ’insurrezione Pugliese e la conquista Normanna nel secolo X I , to. 1-3. Napoli 1864-1873.

B ock Friedrich, Annotationes zum Register Gregors V I I . , in : Studi Gre­ goriani I. (1947), S. 281-306.

B ollandus J., s. A cta Sanctorum. B ollea Luigi Cesare, Cartario dell’abbazia di Precipiano, in: Biblioteca storica subalpina 43 (1911).

B ondini Giuseppe, D i Santa Cecilia ... memorie storiche. Roma 1855. B orgia St., Vaticana confessio beati Petri principis apostolorum ... inlu­ strata. Roma 1776.

B orino, G. B ., s. Studi Gregoriani. Bosco J. a, Floriacensis veteris bibliothecae regiae xyston dextrum et laevum. Lugduni 1605.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Literaturverzeichnis

xi

B ottazzi Giuseppe Antonio, Monumenti inediti dell’archivio capitolare della cattedrale di Tortona. Tortona 1837.

B ouquet Martin s. R ecueil dei historiens des Gaules et de la France. (B ozzoni Giuseppe), Regolatione e summario di scritture importanti del­ l’antichissimo e nobilissimo monasterio di 8 . Zaccaria di Venezia, nis. a. 1079. Venezia, Archivio di Stato. B rackmann Albert, Papsturkunden der Schweiz. Dritter Bericht der W edekindschen Preisstiftung fiir deutsche G'eschichte. Mit kritischen ExkursenvonPaul K ehb uhd Albert B rackmann, in: NGG. 1904, S. 417517. B rackmann Albert, Die Anfdnge von Hirsau, in: Papsttum und K a isertum, Festschrift fiir Paul Kehr. München 1926. B rackmann Albert, Gesammelte Aufsàtze zu seinem 70. Geburtstag von Freunden, Fachgenossen und Schulern als Festgabe dargebracht. W ei­ mar 1941. B rackmann Albert s. R egesta Pontificum Romanorum. , B resslau Harry, Hàndbuch der Ürkundenlehre für Deutschland und Ita■ lien, 2. Aufl., Berlin-Leipzig, I. Bd. 1912; II. Bd. I. Abt. 1915; II. Bd. 2. Abt. hg. von Hans-Walter Klewitz 1931. B ruel Alexandre s. R ecueil des Chartes de Cabbage de Clung. B ullarium Casinense ed. Corn. Margarini, tó. 1-2. Venetiis 1650.

B ullarium sacri ordinis Cluniacensis, complectens privilegia per summos pontifices concessa, auth. Petro Simon. Lugduni 1680.

B ullarium Romanum a S. Leone usque ad praesens ed. Tomassetti, to. 1-23. Augustae Taurinorum 1857-1872. Appendix ebenda 1867.

(B ullarium Vaticanum), Collectio bullarum sacrosanctae basilicae Vati­ canae, to. 1-3. Romae 1747-1752.

B ulletin de la Société des sciences historiques et naturelles de l’ Yonne. Auxerre 1847 ff.

B ullettino Senese di storia patria. Siena 1894 ίϊ. B ucelinus G., Gallo-Flandria sacra et profana. Duaci 1624. Caffaro Pietro, Notizie e documenti della chiesa Pinerolese, to. 1-6. Pinerolo 1893-1903.

(Calindri Serafino), Dizionario corografico, georgico, crittologico, storico ... della Italia·. Montagna e collina del territorio Bolognese, to. 1-5. In Bologna 1781-1784. Campanini Naborre, Canossa. Guida storica illustrata. Reggio-Emilia 1894. Campo Antonio, Cremona fedelissima città e nobilissima colonia de' Romani. 1. Aufl. Cremona 1585; 2. Aufl. Milano 1645.

Capialbi V(ito ), Memorie per'servire alla storia della Santa Chiesa M ilitese. Napoli 1835.

Cappelletti Giuseppe, Le Chiese d’Italia dalla loro origine sino ai nostri giorni, voi. 1-21. Venezia 1844-187Ò.

Carafa Antonio, Epistolae decretales summorum pontificum, to. 1-3. Romae 1591.

Cardevacque, L ’abbaye du M ont-Saint-Eloi. Arras 1859.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Literaturverzeichnis

χπ

Cartulaibe de l’abbaye de Redon ed. Courson. Paris 1863. Caetulaire de l’abbaye de Sainte-Croix de Quimperlé ed. L. Maître et P. Berthou. Paris 1896.

Cabtulatre de l’abbaye de Saint-M ienne de Baigne (en Saintonge) ed. Cholet. M ort 1868.

Caetulaire de l’abbaye de Saint-Victor de Marseille, publié par M. Guérard, to. 1-2. Paris 1857. (Collection des Cartulaires de France to. I X ).

Cabtulaiee de Saint-Vincent de M âcon, connu sous le nom de Livre en­ chaîné, ed. Ragut. Mâcon 1864.

Caeutti Domenico, Regesta comitum Sabaudiae, in: Biblioteca storica italiana della R . Deputazione di storia patria, to. 5. Torino 1889. Casalis Goffredo, Dizionario geografico - storico - statistico commerciale degli stati di S. M . il R é di Sardegna ..., 28 voi. 31 pt. Torino 1833-

1856.

Cascioli G., M em orie stor. di Poli. Roma 1896. Caspar Erich s. M onumenta Germaniae Mistorica. Epistolae selectae, to. 2. Catalani, D e ecclesia Firm ana eiusque episcopis et archiepiscopis com­ mentarius. Firmi 1783. Cavagna Antonio Sangiuliani, Dell’abbazia di S. Alberto di Butrio e del monastero di S . M aria della Pietà detto il Rosario in Voghera illustra­ zioni storiche. Milano 1865.

Cerchiasi G. A., Compendio dell’origine e discendenze della famiglia Belmosto. Napoli 1632.

Cesabetti Agostino, M em orie sacre e profane dell’antica diocesi di P o p u ­ lonia, al presente diocesi di M assa Marittima. In Firenze 1784.

Chevbieb et Chaume Chartes et documents de St-Bénigne de D ijon , prieurés et dépendances, des origines à 1 3 0 0 , to . I I . Dijon 1943.

Cholet s. Cabtulaiee de Vabbaye de Saint-Etienne. Chbistmann Christian Daniel, Geschichte des Klosters Mirschau. Tübin­ gen 1782.

Chronique d’Arras et de Cambrai par Balderie, revue et enrichie par Le Glay. Paris 1834.

Cocquelines Carolus, Bullarum, privilegiorum ac diplomatum Romano­ rum pontificum amplissima collectio, to. 1-28. Roma 1739-1740.

Codex diplomaticus et epistolarius regni Bohemiae ed. Gustavus Fried­ rich, to. 1 (inde ab a. DCCCY. usque ad a. MCXCVTI.) Pragae 19041907. Codex diplomaticus regni Croatiae, Dalmatiae et Slavoniae, hg. von Ivan Kukuljevié Sakcinski, to. 1-2. Zagreb 1874-1875. Codex diplomaticus Mungariae ecclesiasticus ac civilis, hg. von Geor­ gius Fejér, to. V I I /5 . Buda 1841. Codice diplomatico Laudense, to. 2 ed. Cesare Vignati. Milano 1885 (Bibl. hist. Ital. IV ). Collino Giovanni, L e carte della prevostura d’Oulx raccolte e riordinate cronologicamente fino al 1 3 0 0 , in: Biblioteca stor. subalpina 45 (1908).

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Literaturverzeichnis

X III

(Corné P. Guillaume de), D eux mots sur le monastère de Gava (sine anno et loco). (Corné) P. Guillaume, Essai historique sur l’abbaye de Cava. Cara dei Tirreni 1877.

Corrado G. M., Memorie di S. M aria in Portico ora in Campitela. Roma 1871. Courson s. Cartulaire de l’abbaye de Bedon. D avidsohn Robert, Geschichte von F lorem , I. Bd. Berlin 1896. D avidsohn Robert, Forschungen zur àlteren Geschichte von F lorem . Ber­ lin 1896.

D elaunoy Jean (Launoius), Opera omnia auctoris vita ... aucta. ... Acces­ sit tractatus de varia Launoii librorum fortuna, to. 1-5. Coloniae Allo-

brogorum, 1731-1732.

D elisle Léopold, Trois lettres de Grégoire V I I et la Bibliotheca Berum Germanicarum de Philippe Jaffé, in: Bibliothèque de VÉcole des chartes 26, ser. 6 to. 1 (1865), S. 556-561. D ella Chiesa P. À . s. ab E cclesia . D e ’ Santi Michele, Studio storico sul santuario di 8 . M aria Materdomini in Nocera de’ Pagani, vol. 1: Napoli 1905; voi. 2: No cera inferiore 1909. D esimoni G., Begesti delle lettere pontificie riguardanti la Liguria dai più antichi tempi fino all’avvenimento d’Innocenzo I I I , in: A tti della 8oc. Ligure 19 (1887). D eusdedit , Collectio canonum ed. P. Martinucci. Yenetiis 1869. D etjsdedit s. W olf von Glanvell. D ieckmann F ., Gottfried I I I . der Bucklige von Lothringen und Gemahl Mathildens von Canossa. Diss. Erlangen 1885. D issertazioni della pontificia academia Bomana di archeologia, to. 1-15. Roma 1821-1864. Ì)u c Le s. L educ Placide. D uchesne Louis s. F abre Paul.

D urand s. «Martène . D uvtvter Charles, Actes et documents anciens intéressant la Belgique. Bruxelles 1898-1903.

E ffetti A . degli, Mem orie di 8 . Nonnoso (D e’ borghi di Borna e luoghi convicini al Soratte). In Roma 1675.

E gidi P., Giovanni G., Hermanin F ., Federici V ., I monasteri di Subtaco, to. 1-2. Roma 1904.

E rra C. A ., Storia dell’imagine e chiesa di S. M aria in Portico di Campitelli. Roma 1750.

E scalona

P. Romualdo, Ristoria del real monastero de Sahagun, sacrada de la que dexo escrita el P. P. M. Fr. Joseph Perez, ... augmentada. Madrid 1782. F abre Paul et Duchesne Louis, Le Liber Censuum de l’Église Romaine publié avec une introduction et un commentaire, to. 1. Paris 1889-1910 (Bibliothèque des Écoles françaises d’Athènes et de Borne, 2e serie, 6). F aleoni Celso, Mem orie istoriche della chiesa Bolognese e suoi pastori, libri sei. In Bologna 1649.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Li teraturverzeiclmis

X IV

(Fantezzi Marco), Monumenti Ravennati de’ secoli di mezzo, to. 1-6. Venezia 1801-1804.

P arlati Daniele e Giacomo Coleti, Illyricum sacrum, to. 1-8. Venetiis 1751-1819.

Parulli Gregorio, Istoria cronologica del nobile ed antico monastero degli Angioli di Firenze. In Lucca 1710.

F azello Tommaso, D e rebus Siculis decas prima. Catanae 1749. F ederici V. s. E gidi P. F ejér Georgius s. Codex diplomaticus Hungariae. F ermendzin E ., Acta Bosnae ecclesiastica cum regestis ab 9 2 5 ad 1752. Zagreb 1892 (Monumenta spectantia historiam Slavorum meridional. 23).

F erretti Angelo, Canossa. Studi e ricerche. 1. Aufl. Reggio-Emilia 1876; 2.

Aufl. Torino 1884.

F ickler C. B . A ., Quellen und Forschungen sur Geschichte Schwabens und der Ostschweiz. Mannheim 1859.

Florentines Augustinus (Fortunius), Historiarum Gamaldulensium libri tres. Florentiae 1575.

F oppens s. Miraees . F orcella V ., Iscrizioni delle chiese e d’altri edificii di Roma, voi. 1-19. Roma 1869-1884.

Friedrich Gustav s. Codex diplomaticus et epistolarius regni Bohemias;. G abotto Ferdinando, Cartario di Pinerólo fino all’anno 1300 , in: Biblio>

teca stor. subalpina 2 (1899).

Galletti P. L ., Del Primicero della santa Sede Apostolica e di altri uffi­ zioli maggiori del sacro palagio Lateranense. Roma 1776.

Galli Stefano, Mem orie isteriche di M assa Marittima, ed. per cura di Olinto Comparirli, to. 1-2. (Massa Marittima) 1871-1873.

Gallia Christiana in provincias ecclesiasticas distributa, to. 1-19. Pari­ siis 1715-1870.

Gattela Erasmus, Historia abbatiae Gasinensis. Venetiis 1733. Germania Pontificia s. R egesta Pontificum Romanorum. Ghirardacci Cherubino, Della historia di Bologna. 1. Aufl. 1. Bd. In Bologna 1596; 2. Bd. 1657; 2. Aufl. 1669.

Gibelli Alberto, Monografia dell’antico monastero di S. Croce di Fonte Avellana. I suoi priori ed abbati. Faenza 1896.

Glay Le s. Chroniqee d’Arras. G oiffon Chanoine Étienne, Bullaire de l’abbaye de Saint-Gilles (6851777). Nîmes 1882. Grandi Guido, Dissertationes Gamaldulenses. Lucae 1707. Gregorh V II. papae registrum s. Monumenta Germaniae Historica. Epistolae selectae.

Geérard Μ. s. Cartelaire de l’abbaye de Saint-Victor de Marseille. Geiberti abbatis S. Mariae de Novigento opera, ed. D ’Achery. Lutetiae Paris. 1651.

Geichenon Samuel, Histoire généalogique de la royale maison de Savoie, to. 1-2. Turin 1778-1780.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Literaturverzeichnis

XV

H anquet Karl, La chronique de Saint-Hubert, dite Cantatorium (Pubi, de la Com. Royale d ’Histoire). Bruxelles 1906.

H ansiz Marcus, Germania sacra, to. II. Archiepiscopatus Salisburgensis chronologice propositus. Augustae Vindelic. 1729. H a r d o u t n Jean, Acta conciliorum et epistolae, decretales et constitutiones summorum pontificum. Parisiis 1715.

H arttung s. P flugk-H artttjng. H autcoeur E ., Cartulaire de l’église collégiale de St-Pierre de Lille. Lille-Paris 1894.

H authaler Willibald s. U rkundenbucii Salzburger. Henschen G. F. s. A cta Sanctorum. (H idber Basil), Schweizerisches Urkundenregister, Bd. 1-2. Bern 1863-1877. Hirsch Hans, Studien über die Privilegien süddeutscher Klôster im 11. und 12. Jahrhundert, in: Mitteïlungen des Instituts für ôsterreichische Geschichtsforschung, V II. Erg.-Bd. (1937), S. 471-612.

H istoriae D unelmensis scriptores tres. London-Edinburg 1839 (in: P u ­ blications of the Surtees soc. vol. 9).

H older-E gger Oswald, Bericht iiber cine lieise nach Italien im Jahre 1891 , in: Neues Archiv 17 (1892), S. 461-524.

H oltzmann Walther, Papsturkunden in England. 1. Bd.: Bibliotheken und Archive

in

London

( —Abhandlungcn der Gesellschaft der Wis-

senschaften zu Gottingen, phil.-hist. Klasse, Neue Folge Bd. X X V ), Berlin 1930-1931; 2. Bd.: Die kirchlichen Archive und Bibliotheken

(= 1 . c. 3. Folge Nr. 14-15), Berlin 1935-1936: 3. Bd.: Oxford, Cam­ bridge, kleinere Bibliotheken und Archive und Nachtragc ans London ( = 1. c. 3. Folge Nr. 33), Gottingen 1952.

H übner Rudolf, Gerichtsurkunden der Frankischen Zeit, 2 Abteilungen. Weimar 1891-1893.

H tjesca Ramon de s. Z aragoza Lamberto de. H und a Sultzenmos Wiguleus, Metropolis Salisburgensis, 1. Aufl. Ingolstadii 1582; 2. Aufl. cum notis Christophori Gewoldi, Monaci 1620; 3. Aufl. Ratisponae 1719. I nguanez M. s. R egesto di S. Angelo. I nveges Agostino, Palermo Sacra. Parte seconda degli Annali della felice Città di Palermo. Palermo 1650.

I talia Pontificia s. R egesta Pontificum Romanorum. J acoBilli Lodovico, Vite de santi e beati dell’ Vmbria, to. 1-3. In Foligno 1647-1661.

J affé Philippus s. B ibliotheca Rerum Germanicarum. J ahrbücher der DeuUchen Geschichte. Auf Veranlassung Seiner Majestât des Kônigs von Bayern hg. durch die historische Kommission bei der koniglichen Akademie der Wissenschaften s. Meyer von Knonau Gerold, Steindorff Ernst. J aksch August von s. M onumenta historica ducatus Carinthiae. K altenbrunner Ferdinand, Papsturkunden in Italien. Bericht fiber zwei mit Subvention der hohen kaiserl. Akademie der Wissenschaften

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Literaturverzeichnis

XVI

im Friihjahre 1878 und Winter 1878/79 unternommene Reiseu, in : Sitzungsberichte der kaiserl. Akademie der Wissenschaften in

W ien ,

phil.-hist. Klasse 94 (1879). K ehb Paul, Papsturkunden in Reggio nell’Em ilia, in: KGG. 1897, S. 223-233.

K ehb Pani, Papsturkunden in Padova, Ferrara und Bologna, nebst einem· Nachtrag iiber die Papsturkunden in Venedig , in: KGG. 1897, S. 349-389.

K ehb Paul, Papsturkunden in Pisa, Lucca und Ravenna, in: KGG. 1897, S. 175-216.

K ehb Paul, Papsturkunden in Apulien. Bericht iiber die Reise des Dr. Luigi Schiaparelli, in: KGG. 1898, S. 237-348.

K ehb Paul, Papsturkunden in Ombrien. Bericht iiber die Reise der Herren M. Klinkenborg und L . Schiaparelli, in: KGG. 1898, S. 349-396.

K ehb Paul, Papsturkunden in Sizilien, in: KGG. 1899, S. 283-337. K ehb Paul, Papsturkunden in Salerno, La Cava und Neapel, in: KGG. 1900, S. 198-269.

K ehb Paul, Papsturkunden in Rom , ih: KGG. 1900, S. 111-197; zweiter Bericht ebenda S. 360-436.

K ehb Paul, Scrinium und Palatium. Zur Geschichte des pàpstlichen K anzleiwesens im X I . Jahrhunderi, in: Mitteilungen des Instituts fiir ôsterreichische Geschichtsforschung, Y I. Erg.-Bd. (1901), S. 70-112.

K ehb Paul, Papsturkunden in Rom. Dritter Bericht, in: KGG. 1901, S. 239-271.

K ehb Paul, Papsturkunden im ostlichen Toscana, in: KGG. 1904, S. 139203.

K ehb Paul, Gregors V I I . Breve fiir Kloster Allerheiligen zu Schaffhausen, J L . 5167 , in: KGG. 1904, S. 463-468. K ehb Paul, Nachtràge zu den Papsturkunden Italiens III, in: KGG. 1909, S. 435-517.

K ehb Paul, Nachtràge zu den Papsturkunden Italiens I X , in: KGG. 1924, S. 156-193.

K ehb Paul, Das Papsttum und die Konigreiche Navarra und Aragon bis zur M itte des X I I . Jahrhunderts ( = Abhandlungen der Preussischen Akademie der Wissenschaften, phil.-hist. Klasse, 1928, Kr. 4),

Berlin 1928. K ehb Paul, Papsturkunden in Spanien. Vorarbeiten zur Hispania ponti­ ficia.·!: Katalanien ( = Abhandlungen der Gesellschaft der Wissenschaf­ ten zu Gottingen, phil.-hist. Klasse, Keue Polge Bd. X V I I I , Kr. 2),

Berlin 1926; II: Berlin 1928.

Navarra

und Aragon

(1. c. Bd.

X X II,

Kr.

1),

K ehb Paul, W ie und wann wurde das Reich Aragon ein Lehen der romischen K ir chef E ine diplomatis che der

Preussischen

Akademie

der

üntersuchung ( = Wissenschaften,

Sitzungsberichte

phil.-hist.

Klasse,

X V I I I , 1928, S. 196-223).

K ehb Paul, Die Belehnungen der süditalienischen Normannenfürsten durch die Pàpste (1059-1192) ( = Abhandlungen der Preussischen A k a ­ demie der Wissenschaften. phil.-hist. Klasse. 1934 Kr 11 Berlin 1934

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Literaturverzeichnis

χνπ

K lewitz Hans-Walter, Studien iiber die Wiederherstellung der romischen Kirche in Süditalien durch das Reformpapsttum, in: Quellen und F orschungen aus italienischen Archiven und Bibliothelcen, hg. vom Preuss-

ischen Historischen Institut in Eom , Bd. X X V . Rom 1933-1934.

K linkenborg M., Papsturkunden im Principato, in der Basilicata tond in Calabrien, in: NGG. 1898, S. 335-348.

K een M. s. P etrus Fr. K ukuljevic Ivan s. Codex diplomaticus regni Groatiae, Dalmatiae et Slavoniae.

K urth Godefroid, Chartes de l ’abbaye de Saint-Hubert en Ardenne (Pubi, de la Com. Royale d’Histoire), t. I. Bruxelles 1903.

L abbeus Philippus et Cossartius Gabriel, Sacrosancta Concilia ad regiam editionem exacta, to. 1-15. Paris 1671-1672.

L acomblet Theodor Joseph s. U rkundenbuch für die Geschichte des Niederrheins.

L aderchi Jac., S. Caeciliae virg. et mart, acta et Transtyberina basilica saeculorum singulorum monumentis asserta ac illustrata, to. 1-2. Romae

1722-1733.

L ami Giovanni, Ghron. pont. Leonis Urbevetami, in: Deliciae eruditorum, to. II I -I V , a. 1737.

.

L ami Giovanni, Sanctae ecclesiae Florentinae monumenta, to. 1-4. Flo­ rentiae 1758.

L ami Giovanni, Charitonis et H ippophili Hodoeporicon, to. 1-4, in: Deli­ ciae eruditorum, to. X .-X E L , X V I ., a. 1741-1743, 1754.

L ang Carolus Henricus de s. R egesta sive Rerum Boicarum A u to­ grapha.

L anglois Ernest s. R egistres de Nicolas I V . L anzoni Franc., San Petronio vescovo di Bologna nella storia e nella leg­ genda. Roma 1907.

L educ Placide, Histoire de S te-Croix de Quimperlé publiée ... d’après le manuscrit de l’auteur, suivie de pièces justificatives et accompagnée de notes par R . F . Le Men. Quimperlé [1882]. L egé Vincenzo, Sant’Alberto abate, fondatore del monastero di Butrio e il suo culto. Dissertazione storico-critica, in: A tti dell’Accademia Tortonese Leone X I I I . Tortona 1901. L eg é Vincenzo, L e carte dell’Archivio della Cattedrale di Voghera (10511308), in: Biblioteca della Società storica subalpina 39, Pinerolo 1908, S. 323-378.

L evi G. s. R egesto Sublacense. L evi G., I l tomo I dei regesti Vaticani, in: Archivio della società Romana IV , Roma 1881.

L iber Censuum, Le, de L ’Église Romaine, texte, introduction et notes, par M. Paul Fabre et Louis M . O. Duchesne. Paris 1889-1910 ( = B ib­ liothèque des Écoles françaises d’Athènes et de Rome II/6 ). (Lièvre Jean le), Histoire de l’antiquité et sainteté de la cité de Vienne en la Gaule Celtique. Vienne 1623. h

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Literaturverzeichnis

X V III

(Lioni Bernardino di), L'istoria della miracolosa immagine di 8 . M aria Materdomini che si venera nella sua chiesa sita netti confini détta città di Nocera-Pagani. Napoli 1834.

L ucchini Luigi, Storia della civiltà diffusa dai Benedettini nel Cremonese. Illustrazione delle abbazie di 8 . Lorenzo e di S. Agata ed altre. Casal-

maggiore 1888. (L uchi Jo. Lud.), Monumenta monasterii Leonensis brevi commentario illustrata. Roma· 1759. L ünig Johann Christoph, Spicilegium ecclesiasticum des Teutschen Reichsarchivs Oder Germania sacra diplomatica, to. 1-2. Lipsiae 1716. Mabiluon Jean, Acta sanctorum ordinis sancti Benedicti, to. 1-9. Lute­ tiae Parisiorum 1668 ff. Mabillon Jean, Annales ordinis sancti Benedicti, to. 1-6. Lutetiae Pari­ siorum 1703-1739.

Maître L. s. Cartulaire de Vabbaye de· Ste- Croix. Malbrancq Jacobus (Mallebrancq Jaques), D e M orinis et Morinorum rebus. Tornaci Nerviorum 1639-1654.

Mansi J. D ., Sacrorum conciliorum nova et amplissima collectio, to. 1-31. Firenze e Venezia 1759-1798.

Margarini Corn. s. B ullarium Casinense. Marracci L., Memorie di S. M aria in Portico di Roma. 1. Aufl. In Roma 1667; 2. Aufl. 1675.

Martène Edmundus et Durand Ursinus, Thesaurus novus anecdotorum, to. 1-5. Lutetiae Parisiorum 1717.

Martène Edmundus et Durand Ursinus, Veterum scriptorum et monu­ mentorum amplissima collectio, to. 1-2. Parisiis 1724.

Martinucci P. s. D eusdedit , Collectio canonum. Masini Antonio, Bologna perlustrata. 1. Aufl. In Bologna 1650; 2. Aufl. 1666; 3. Aufl. 1690; 4. Aufl. to. 1-2, 1823-1828.

Mattei Antonio Felice (Matthaeus A . F.), Ecclesiae Pisanae historia, to. 1-2. Lucae 1768-1772. Otto, Gregors V I I . Auffassung vom Fürstenamte im Verhàltnis zu den Fiirsten seiner Zeit. Diss. Greifswald 1907. Meinert Hermann, D ie Fàlschungen Gottfrieds von Vendôme, in: Archiv fur Urkundenforschung 10 (Berlin u. Leipzig 1928), 8. 232-325. Meinert Hermann, Papsturkunden in Frankreich, Neue Folge. 1. Bd.: Champagne und Lothringen ( = Abhandlungen der Geséllschaft der Wi s senschaften zu Gottingen, phil.-hist. Klasse, 3. Folge 3. Bd.) Berlin 1932.

M e in e

Mémoire consulté concernant la reclamation des dîmes. Pour le curé de Camblin

contre

l’abbaye

de 8 . E loy

près d’Arras en Artois, Arras

1766.

Mémoires de l’Académie des sciences de Clermont-Ferrand, to.

1-19.

1859 fl.

Mémoires de la société des antiquaires de la M orinie, to. 4 (1839). Merula Pellegrino. Santuario coni-osissimo delle chiese, di Cremona

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

1

Literaturverzeichnis

X IX

A u H. In Cremona 1620; 2. Auli. Santuario di Cremona... con l'origine de' monasteri, hospedali e Gioghi pii di detta città. In Cremona 1627. Meyer von Knonau Gerold, Jahrbücher des Deutschen Reiches unter Heinrich I V . und Heinrich V ., Bd. 1: 1056-1069, Leipzig 1890; Bd. 2: 1070-1077, Leipzig 1894; Bd. 3: 1077-1084, Leipzig 1900; Bd. 4: 10851096, Leipzig 1903; Bd. 5: 10(17-1106, Leipzig 1904. Migne Jac. Paul, Patrologiae cursus completus sive bibliotheca univer­ salis integra uniformis commoda oeconomica omnium ss. Patrum docto­ rum scriptorumque ecclesiasticorum, qui ab aevo apostolico ad In n o ­ centa I I I . tempora floruerunt. Ser. I I ., in qua prodeunt tores scriptoresque Ecclesiae Latinae a Gregorio Magno tium I I I ., to. 1-221. Lutetiae Parisiorum 1844-1864. Miraetjs Aubertus (Le Mire), Opera diplomatica et historica, to. 1-4. Bruxelles 1723-1728. Mittarelli Johannes Benedictus et Costadoni Anselmus,

Patres, docad Innocen­ ed. Poppens, Annales Ca-

maldunenses ordinis sancti Benedicti, quibus plura interseruntur tum ceteras

Italicò-monasticas

res,

tum

historiam

ecclesiasticam

remque

diplomaticam illustrantia, to. 1-2. Yenetiis 1755-1756.

Mitteilungen des Instituts für ôsterreichische Geschicktsforschung. Inns­ bruck 1880 ft', s. A ppelt , Santifaller . M ongitore Antonio, Bullae privilegia et instrumenta Panormitanae metropolitanae ecclesiae regni Siciliae primariae. Panormi 1734.

Monumenta Boica, ed. Academia scientiar. Maximilianea, to· 4· Mo­ nachii 1765.

M onumenta Germaniae Historica, Scriptores (in folio). Hannoverae. to. to. to. to. to. to. to.

Y : Annales et Chronica aevi Salici, 1844. V i l i : Chronica et gesta aevi Salici, 1848. X I I : Vitae annales et chronica avvi Salici, 1856. X I V : Supplementa tomorum I -X I I , pars II, 1883. X V : Supplementa tomorum I -X I I , pars I II, 1887, 1888. X X : Supplementa tomorum I -X I I . Ghronaca aevi Suevici, 1868. X X V : Gesta episcoporum abbatum ducum aliorumque principum saec. X I I I , 1880.

M onumenta Germaniae Historica. Scriptores. Libelli de lite imperatorum et pontificum

saeculis X I .

et X I I .

conscripti, to. 1-3. Hannoverae

1891-1897.

Monumenta Germaniae Historica. Epistolae, to. I l l : Epistolae M ero­ vingici et Karolini aevi, to. 1. Berolini 1892.

M onumenta Germaniae Historica. Epistolae selectae, to. I I: Gregorii V I I . registrum. D as Register Gregors V I I . , hg. von Erich Caspar. Berlin

1920-1923.

M onumenta historica ducatus Carinthiae. Geschichtliche Denkmàler des Herzogtums Karnten, hg. von August von Jaksch, to. 1-4. Klagen-

furt 1896-1906.

M onumenta Pontificia Arverniae decurrentibus I X 0, X ° , X I 0, X I I 0 sae­ culis. Correspondance

diplomatique des

papes

concernant VAuvergne

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Literatu rverzeichnis

XX

depuis le pontificat de Nicolas I ’ r jusqu’à celui d’innocent I I I par A .-C .

Chaix de Lavarène. Clermont-Ferrand 1880.

M onumenti istorici della Romagna, ser. II, vol. 1: Carte. Ravenna 1869. (=

Tarlazzi, Appendice ai M onum enti Ravennati).

Morabito Carlo, Annalium protometropolitanae Messanensis

ecclesiae, to. 1. Messane 1669. M orice H ., M ém oire pour servir de preuves à l’histoire de Bretagne, to. 1-3. Paris 1742. M ortillaro Vincenzo, Catalogo ragionato dei diplomi esistenti nel tabulario della cattedrale di Palermo. Palermo 1842, Mülverstedt G. A . von, s. R egesta archiepiscopatus Magdeburgensis. Muratori Ludovico Antonio, Antiquitates Italicae medii aevi, to. 1-4. Mediolani 1738-1742. Muratori Ludovicus Antonius, Rerum Italicarum Scriptores to. 1-28. Mediolani 1723-1751. Muzi Giovanni, M em orie ecclesiastiche e civili di Città di Castello: M em orie ecclesiastiche, to. 1-5; M em orie civili, to. 1-2. Città di Castello 18421844.

N achrichten von der Koniglichen Qesellschaft der Wissenschaften zìi Gottingen, phil. hist. Klasse, 1896-1924, s. B rackmann , K ehr , K linkenborg , W iederhhold (Abkürzung = NGG). (Nardi Fulgentius), Bullarium Vattumbrosanum sive tabula chronologica, in qua continentur bullae illorum pontificum, qui, eundem ordinem pri­ vilegiis decorarunt. Florentiae 1729.

N ardi Fulgentius, Catalogus aliquorum summorum pontificum, qui ordi­ nem nostrum Y aliis Umbrosae beneficiis... privilegiis exornarunt (Exstat in appendice bullarii Vallumbrosani). Odorici Federigo, Storie Bresciane, to. 1-11. Brescia 1853-1865. Overmann Alfred, Grâfin Mathilde von Tuscien, ihre Besitzungen, Geschichte ihres Gutes von 111 6 -1 2 3 0 und ihre Regesten. Innsbruck 1895. P apebroch D . s . A cta Sanctorum. P asquali L ., S. M aria in Portico Campitélli, 2. Aufl. Roma 1899. P eitz Wilhelm M ., B a s Originalregister Gregors V I I . im Vatikanischen Archiv (Reg. Vai. 2) nebst Beitràgen zur Kenntnis der Originalregister Innocenz’I I I . und Honorius’I I I . (Reg. Vat. 4-11) ( = Sitzungsberichte der kaisl. Akademie der Wissenschaften in W ien , phil.-hist. Klasse C L X V , 1911, Nr. 5), W ien 1911. P eitz Wilhelm M ., B a s Register Gregors I . Beitràge zur K enntnis des papstlichen Kanzlei- und Registerwesens bis auf Gregor V I I . (ErgànsungshefU su den Stimmen der Zeit. Zweite Reihe: Forschungen, II.

Heft). Freiburg im Breisgau 1917. Gabriel, Generalis totius ordinis clericorum canonicorum historia tripartita. 1. Aufl. Romae 1624; 2. Aufl. Coloniae 1630; 3. Aufl. Coloniae 1645. PÉRARD s. R ecueil de plusiers pièces ... de Bourgogne. P etrus Fr., Suevia ecclesiastica. Augustae et Dillingae 1699.

P ennottus

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Literaturverzeichnis

XXI

P etrus Fr., Germania canonico-Augustiniana, in: M. Kuen, Collectio scriptorum var. relig. ordinum Y , 1. Günzburgi 1765.

P ezza Francesco, Notizie sulla canonica di S. Croce in Mortasa' (10801449), in: Bollettino star. Pavese, Jg. I I (1894), S. 197 f.

(P flugk-) H arttung Julius (von), Diplomatisch-historischc Forschungen. Gotha 1879.

P flugk -H arttung Julius von, Iter Italicum, unternommon mit Unterstützung der kgl. Akademie der Wissenschaften zu Berlin. Stuttgart 1883.

P flugk -H arttung Julius von, Acta Pontificum Romanorum inedita, voi. 1-3. Tiibingen 1881, 1884, 1888.

P flugk -H arttung Julius von, Pâpsfliche Original- TJrhunden und Scheinoriginale, in: Historiéches Jahrbuch, 5. Bd. (München 1884).

P hilaret , Geschichte der Kirche Russlands, übersetzt von Blumenthal, 1. Bd, Frankfurt am Main 1872.

P iattoli Renato, L e Carte della Canonica della Cattedrale di Firenze (723-1 149), Roma 1938 ( = Regesta chartarum Italiae 23).

P iccolo Alberto, D e antiquo iure Ecclesiae Siculae dissertatio, pars 1/2. Messanae 1623.

P ieralisi A., Bullae seu diplomata. 1899. (Nicht im Buohhandel erschienen). P irri Rocco, Sicilia Sacra disquisitionibus et notitiis illustrata. 3. Aufì. cura Antonino Mongitore, to. I. Panormi 1733.

P irri R òcco, Notitiae Siciliensium ecclesiarum. Notitia I . Ecclesiae Panor­ mitane. 1. Aufl. Panormi 1633; 2. Aulì. Panormi 1644. M onte

P iscicelli-T aeggi Oderisio, Paleografia artistica di

Cassino.

Monte Cassino 1876. P iscicelli-T aeggi Oderisio, Regestum S. Angeli ad Formas. Monte Cas­ sino 1887. P otthast August, Regesta pontificum Romanorum inde ab anno post Christum natum M C X C V I I I ad annum M C C C I V , voi. Γ-2. Berolini 1874-1875. P otthast August, Bibliotheca historica medii aevi. Wegiveiser durch die Geschichtswerlce des europdischen Mittelalters bis 1500 . 2. Aufl. 2 Bande. Berlin 1896. P rologo Arcangelo, L e carte che si conservano nell'archivio del capitolo metropolitano di Ir a n i dal I X secolo all’anno 1266. Barletta 1877. P rost Bernard, Essai historique sur les origines de Vabbaye de Beaumeles-M oines. Lons-le-Saunier 1872 ' (Extrait de- M ém . de la Société . d'èmul. du Jura, 1871-1872). P uricelli Jo. Petr., D e sanctis martyribus Arialdo, Alciato et Herlembàldo Gotta Mediolani veritati ac luci restitutis, libri 4, Mediolani 1657.

Quellen und Erôrterungen zur bayerischen und deutschen Geschichte. Hg. auf Befehl und Kosten Seiner Majestat des Kônigs Maximi­ lian II. s. R ockinger Ludwig.

Quellen und Forschungen ans italienischen Archiven und Bïbliotheken. Hg. vom Preussischen Historischen Institut in Rom s. R amackeks Johannes, K lewitz Hans-Walter.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Literaturverzeichnis

X X II

Q u e l l e n zur Svhweizer Geschichte. Hg. von der allgemeinen geschichts-

forschenden Gesellschaft

der Schweiz,

s. U r k u n d e n , Die àltesten,

von Allerheiligen in Schaffhausen. R agut

s.

Carto la

ir e

de St- Vincent.

Joliannes, Analekten zur Geschichte des Papsttums im 11. Jahrhundert, in: Quellen und Forschungen aus italienischen Archivai und Bibliotheken, Bd. 25, Rom 1933-1934. R a m a c k e r s Johannes, Papsturkunden in den Niederlanden (Belgien, Luxemburg, Holland und Franzosisch-Flandern) ( = Abhandlungen der Gesellschaft der Wissenschaften zu Gottingen, phil.-hist. Klasse, 3. Folge, Nr. 8-9). Berlin 1933-1934. R e c u e i l des Chartes de l’abbaye de Cluny formé par Auguste Bernard, complété, révisé et publié par Alexandre Bruel, to. 1-4 (802-1090), Paris 1876-1888. ( = Collection de Documents inédits sur l’histoire de France publiés par les soins du ministre de l’instruction publique. Première série: Histoire politique, 45). R

am ackers

R e c u e i l de plusiers pièces curieuses servant à l’histoire de Bourgogne,

publié par Pérard. Paris 1664. R e c u e i l des histoi-iens des Gaules et de la France, ed. par Martin Bouquet,

nuov. edition, to. 1-24. Paris 1869-1904. R

egesta

sive rerum

Boicarum

autographa e regni scriniis

summas contrada. Cura Caroli Henrici de

fideliter in

Lang, to. 1-13. Monaci

1822-1854. R e g e s t a diplomatica historiae Danicae. Index chronologicus diplomatum et litterarum

historiam

Danicam

ab antiquissimis temporibus

usque

ad 1 6 6 0 illustrantium. Ser. 1, Bd. 1-2, Kopenhagen 1847-1870; Ser. 2,

Bd. 1-2, Kopenhagen 1889-1907. R e g e s t a chartarum Italiae, hg. vom Kgl. Preussischen Historischen In­

stitut in Rom und vom Istituto Storico Italiano in Rom s. P i a t TOLi Renato, S c h ia p a r e l l i Luigi. R e g e s t a archieirìscopatus Magdeburgensis, hg. von G. A. von Miilver-

stedt. Magdeburg 1876-1886. R e g e s t a archiepiscoporum Maguntinensium s. R e g e s t e n zur Geschichte der Mainzer Erzbischofe. R egesta

Pontificum Romanorum

Christum natum

M GXCVIII.,

ab

condita Ecclesia ad annum post

ed. Philippus Jaffé. Berlin, Brüssel,

Mainz, Regensburg, Wien 1851. R

egesta

Pontificum Romanorum ab condita Ecclesia ad annum post Chri­

natum M G X C V I I I , ed. Philippus Jaffé, editionem secun­ dam correctam et auctam auspiciis G. Wattenbach, curaverunt S. Leowenfeld, P. Kaltenbrunner, P. Ewald, to. 1-2. Lipsiae 1885, 1888. R egesta Pontificum Romanorum iubente Regia Societate Gottingensi congessit Paulus Fridolinus Kehr. Italia Pontificia congessit Paulus Fridolinus Kehr: vol. T: Roma. Berolini 1906: vol. II: Latium. 1907; vol. I l l : Etruria. 190S; vol. IV: Umbria. Picenum, Marsia. 1909: vol. V: stum

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Literaturverzeichnis

xxm

Aem ilia sive Provincia Ravennas. 1911; voi. Y I: Liguria sive Provincia Mediolanensis, pars 1: Lombardia. 1913; pars 2: Pedemontium, Liguria, Marittima. 1914; voi. V II: Venetia et Histria,, pars 1: Provincia Aqui'

leiensis. 1923; pars 2: Respublica Venetiarum, Provincia Gradensis, Histria. 1925; vol. V i l i : Regnum Normannorum, Campania. 1935.

R egesta Pontificum Romanorum iubente Regia Societate Gottingensi congessit Paulus Fridolinus Kehr. Germania Pontificia congessit Albertus Brackmann: Vol. I: Provincia Salisburgensis et episcopatus Tridentinus. Berolini 1911; vol. II: Provincia M agunt inensis, pars 1: Dioeceses Fichsietensis, Augustensis, Constantiensis. 1923; pars 2: D ioe­ ceses Constantiensis I I et Curiensis et episcopatus Sedunensis,

Gene-

vensis, Lausanensis, Basiliensis. 1927; vol. I l l : Provincia M agunti­ nensis, pars 3: Dioeceses Strassburgensis, Spirensis, Wormatiensis, Wirciburgensis ,' Bambergensis. 1935.

R egesten zur Geschichte der M ainzer Erzbischofe von Bonifatius bis Oriel von Gemmingen 742?-1514. 1. Bd. V on Bonifatius bis Arnold von Selehofen 742?-1160. Mit Benützung des Hachlasses von Johann Fried­

rich Bôhmer bearbeitet und hg. von Cornelius W ill. Innsbruck 1877.

R egesten der Bischofe von Strassburg. Bd. I, Teii 1: D ie elsàssischen Annalen der Stauferzeit. Eine quellenkritische Einleitung von Her­

mann Bloch. Teil 2: D ie Regesten der Bischofe von Strassburg bis zum Jahre 12 0 2 , bearbeitet von Paul Wentzke. Innsbruck 1908.

R egesto dell’abbazia di Sant’Alessio all’Aventino, ed. A. Monaci, in: • Archivio della R . Società Romana di Storia Patria, voi. 27 (1904).

R egesto di Sant’Angelo in Form is, ed. M. Inguanez, in: Tabularium Casinense. Montecassino 1925.

R egesto di Gamaldóli a cura di Luigi Schiaparelli e Fr. Baldasseroni, pars 1, in: Regesta chartarum Italiae 1,5. Roma 1907.

R egesto Sublacense, II, del secolo X I , pubblicato dalla R. Società R o­ mana di Storia Patria a cura di L. Allodi e G. Levi. Roma 1885 ( = Biblioteca della R . Società Romana di Storia Patria).

R egistres, Les, de Grégoire I X . Recueil des bulles de ce pape publiées ou analysées

d’après le manuscrits originaux du Vatican par Lucien Aü-

vray, to. 1. Paris 1896.

R egistres, Les, de Nicolas I V . Recueil des bulles de ce pape publiées ou analysées d’après les manuscrits originaux des archives du Vatican par M. Ernest Langlois. Paris 1886-1893. R eiffenberg F., A . de, Monuments pour servir à l ’histoire des provin­ ces de ÏTamur, de Hainaut et de Luxembourg, t. V I I Bruxelles 1847. R evue des sociétés savantes départements. Paris 1859 £f. R icha Giuseppe, Notizie isteriche delle chiese Fiorentine divise ne’ suoi quartieri, to. 1-10. In Firenze 1754-1762. R ivatjtella Ant. s. Ulciensis ecclesiae chartarium. R obert Ulysse, Bullaire du pape Galixte I I , to. 1-2. Paris 1891. (R obolotti Franc.), Repertorio diplomatico Cremonese ordinato e pubbli­ cato per cura del municipio di Cremona, to. I. Cremona 1878.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Literaturverzeichnis

X X IV

B ockinger Ludwig, Briefsteller und Formelbiicher des cilften bis vierzehnten Jahrhunderts, in: Quéllen und Erorterungen zur baycrischen und deutschen GescMchte, 9. Bd. München 1863-1864.

B oisin, Franchises, lois et coutumes de la ville de Bilie. A Lille et Paris 1842. B ossi Giovanni Battista de, Inscriptiones Christianae urbis Romae sep­ timo saeculo antiquiores. Borna 1857-1861. ' B ubeis Bernardus Maria de, Monumenta ecclesiae Aquileiensis. Argentinae 1740.

Salzburger Urkundenbuch s. Urkundenbuch Salzburger. Sangorrin Damaso, EI Libro de la Cadena dei Concejo de Jaca, in: Colleccion de documentes para el estudio de la historia de Aragon, to. 10.

Zaragoza 1921.

Santtfaller Leo, Die Verwendung des Liber D iw n u s in den Privilegien der Pdpste von den Anfangen bis zum Ende des 11. Jahrhunderts, in: Mitteïlungen

des

Oesterreichischen

Instituts

fiir

Geschichtsforschung

49. Bd. (1935), S. 225-366. Santifaller Leo, Saggio di un Elenco dei funzionari, impiegati e scrit­ tori della Cancelleria Pontificia dall’inizio all’anno 1099, to. 1-2. Borna 1940 ( = BuUetino dell’Istituto storico Italiano per il medio evo e archi­ vio Muratoriano 56 e 57). Savioli Ludovico Vittorio, Annali Bolognesi, to. 1-4. Bussano 1784-1795. Schiaparelli Luigi, Note sulle antiche bólle pontifìcie per Santa M aria di Pinerolo, in: Archivio storico Italiano, ser. V, to. 29 (1902), S. 2 f. Schiaparelli Luigi s. B egesto di Carnaiuoli. Schmid Paul, D ie Entstehung des Marseiller Kirchenstaates, in: Archiv fiir Urkundenforschung, Bd. 10 (1928), S. 176-207; Bd. 11 (1930), S. 138-152.

Schramm Percy Ernst, s. Studi Gregoriani. Schumann Otto, Die papstlichen Legaten in Deutschland zur Zeit H ein ­ richs I V . und Heinrichs V . Diss. Marburg 1912-

Semeria G. B ., Storia della chiesa metropolitana di Torino. Torino 1840. Severtius J., Chronologia historica successionis hierarchiae archiantistitum Lugdunensis archiepiscopatus, to. 1-3. Lugduni 1628. S iG O N iu s C., De episcopis Bononiensibus libri V . Bononiae 1586.

Sitzun GSBERICHTE der

Icaiserl.

Akademie der Wissenschaften in W ien,

phil.-hist. Klasse, s. P eitz Wilhelm. Soldani Fedele, Questioni istoriche cronologiche Vallombrosane. In Lucca 1731. Soldani Fedele, Historia S. Michaelis de Passiniano. Florentiae 1741. Soumot Bobaulx de, Cronique de l ’abbaye de Saint-Hubert, dite Cantatorium. Bruxelles 1847. Steindorff Ernst, Jahrbücher des Deutschen Reiches unter Heinrich I I I . , to. 1-2. Leipzig 1874, 1881.

Studi Gregoriani per la Storia di Gregorio V I I e della Riform a Grego­ riana raccolti da G. B . Borino. Vol. I

Roma 1947; Vol. II 1947;

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Literaturverzeichnis

Yol. I l l 1948, Vol I Y

1952. Vgl. dazu:

XXV

Percy

Ernst

Sch ram m ,

Das Zeitalter Gregors V I I . , D in Bericht (GÒttingische Gelehrte A n zeigen 207, Ì953), S. 62-140. (T a n u c c i Bernardo), Dissertazione del dominio antico Pisano sulla Cor­ sica composta da un professore dell’Università Pisana, accademico Etrusco, in: Dissertazioni accademiche dell’Accademia Etrusca di Cor­ tona V II. In Boma 1758. T arlazzi

s.

M o n u m e n t i istorici della Romagna.

T o m m a s s e t t i G., Della Campagna Romana , in : Archivio storico Italiano ,

V ser., to. 15 (1892); to. 19 (1896); to. 26 (1903). T o n i n i Carlo, Compendio della storia di Rim ini dalle origini al 1861.

Bimini 1896. T r i t h e m i u s I .,

Chronicon insigne monasterii Hirsaugiensis. Basilea 1559.

T r it h e m t u s I . , Annales Hirsaugienses complectentes historiam

Francine

et Germaniae, to. 1-2. S. Galli 1690. T r o n c i Paolo, M em orie istoriche della città di Pisa, 1. Aufl. In Livorno

1682; 2. Aufl. Annali Pisani, to. 1-4. Pisa 1828-1829. T r o u i l l a t J., M onuments de l’histoire de l’ancien évêché de Bâle. Por-

rentruy 1852-1867. U g h e l l i Ferdinandus, Italia Sacra, sive de episcopis Italiae et insularum adiacentium, to. 1-9. Bomae 1644; ediz. II, cura et studio Nicolai Coleti, to. 1-10. Venetiis 1717-1722 (to. 10 = Anecdota Ughelliana). U ghelli

Ferdinandus, Italia sacra ...

ed.

Lucentius,

to.

1.

Bomae

1704. U l c i e n s is ecclesiae chartarium animadversionibus illustratum, e d d . A u t .

Bivautella et Frane. Berta. Augustae Taurinorum 1753. U r k u n d e n , D ie altesten, von Allerheiligen in Schaffhausen, Rheinau and M u ri, hg. von F. L. Naumann, G. Meyer von Knonau und P. Martin Kdem ( = Quellen zur Schweizer Geschichte, 3. Bd.) Basel 1883. U r k u n d e n b u c h des Landes ob der Enns, hg. vom Verwaltungsausschuss des Museum Francisco-Carolinum zu Linz, to. 1-10. Wien 18521933/39. U r k u n d e n b u c h des Erzstifts Magdeburg. Teii I (937-1192), bearbeitet von Friedrich Israel unter Mitwirkung von Walter Môllenberg ( = Geschichtsquellen der Provinz Sachsen und des Freistaates Anhalt, Nene Eeihe Bd. 18). Magdeburg 1937. U r k u n d e n b u c h fur die Geschichte des

Niederrheins oder des Erzstiftes

Coin, der Fürstenthümer Jülich und Berg, Geldern, M eurs, Cleve and M ark u n d der Reichsstifte Elter, Essen und Werden, hg. von Theo­

dor Josef Lacomblet, B d. 1-4. Düsseldorf 1840-1858. Urkunden von 790-1199, gesamunelt und bearbeitet von A bt Willibald Hauthaler O. S. B. und Franz Martin. Salzburg 1916. U r k u n d e n b u c h , Wirtembergisches, hg. von dem kôniglichen Staatsarchiv in Stuttgart, Bd. 1-11. Stuttgart 1849-1913.' U r k u n d e n b u c h , Salzburger, II. Bd.:

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

XXVI

Literaturverzeichnis

Urkundenregister für den Kanton Schaffhausen, 1. Aufl. hg. G. Walter, 1 Bd. Schaffhausen 1879; 2. Aufl. hg. J. J. Schenkel u. C. A . Bâchtold, B d . 1-2. Schaffhausen 1906-1907. V alentinelli Giuseppe, Bibliotheca manuscripta ad S . M arci Venetiarum, codices mss. Latini, to. 3. Yenetiis 1870.

V ignati Cesare s. Codice diplomatico Laudense. V illanueva Jaime, Viaje Uterario a las iglesias de Espana, to, 1-22. Madrid-Valencia 1803-1852 u. 1902.

V itelleschi Giustiniano degli Azzi, R . Archivio di Stato di Lucca, R e ­ gesti vol. I , parte 1: Pergamene del diplomatico. Lucca 1903.

V izani Pompeo, Diece libri delle historié della sua patria. 1. Aufl. In Bolo­ gna 1596; 2. Aufl. 1602.

W attenbach Wilhelm, Beschreibung der Handschrift God. lat. 19411 in München, in: Neues Archiv 17. Bd. (1892), S. 31-47.

W atterich I. M ., Pontificum Romanorum, qui fuerunt inde ab exeunte saeculo I X usque ad finem saeculi X I I I , vitae ab aequalibus conscrip­ tae, to. 1-2. Lipsiae 1862.

W auters A ., Table chronologique des chartes et diplômes imprimés concer­ nant l’histoire de la Belgique, to. 1-6. Bruxelles 1866.

W entzke Paul s. R egesten der Bischofe von Strassburg. W iederhold Wilhelm, Papsturkunden in Frankreich. I: Franche-Comté, in: NGG. 1906, Beiheft, S. 1-145. - II: Burgund mit Bresse und Bugey in: NGG. 1906, Beiheft, S. 1-98. - III: Dauphiné, Savoyen, Lyonnais und Vivarais, in: NGG. 1907, Beiheft, S. 1-37. - IV : Provence mit Venaissin, Uzegois, Alais, Nemosez und Nizza, in: NGG. 1907, Beiheft, S. 38-172. - V : Berry, Bourbonnais, Nivernais und Auxerrois, in: NGG. 1910, Beiheft, S. 1-179. - V I: Auvergne, Poitou, Périgord, Angoumois, Saintonge, Marche und Lim ousin, in: NGG. 1911, Beiheft, S. 1112. - V II: Gascogne, Guienne und Languedoc, in: NGG. 1913, Beiheft, S. 1-202.

W irtembergisches Urlcundenbuch s. U rkundenbuch Wirtembergisches. W olf von Glanvell Victor, D ie Kanonessammlung des Kardinals Deusdedit. 1. Bd.: D ie Kanonessammlung selbst. Paderborn 1905.

Z accaria Francesco Antonio, Laudensium episcoporum series a Ferdi­ nando Ughellio primum contexta, deinde a Nicolao Coletio aliquan­ tulum aucta. Mediolani 1763. Z accaria Francesco Antonio, Dell’antichissima badia di Leno libri tres. Venezia 1767. Z accaria Francesco Antonio, Excursus litterarii per Italiam ab anno M D G G X L I 1 ad annum M D G G L I I . vol. 1. Venetiis 1754. Z aragoza Lamberto de (Ramon de Huesca), Teatro historico de las iglesias del regno de Aragon, to. 1-9. En Pamplona 1780. Zucchi-T ravaglia Antonio Maria, Storia civile ed ecclesiastica di M on tefeltro. Sine loco et anno.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

\ *

I

URKUNDEN UND REGESTEN

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

η (1 0 7 3 -1 0 8 5 )

Gregor bestimmt, dass Abt J o h a n n e s v on S u b i a t o die Hiilfte der ihm von Bischof Adam von Tivoli uberlassenen Bnrg Girani behalten solle. Erw âhnt in n. 2. Regesti IP . 2, S. 93 n. *33; JL . -

*2 ( 1073-1085)

Gregor entscheidet, dass der A b t v o n S u b i a c o die Burg Colle ! Marini bekalten solle; weiters wird in Gegenwart des Papstes bestimmt, dass der Abt und dessèn Nachl'olger die Bocca Girani innehaben sollten. Erw âhnt im R egestum Sublaeense: I) 11. - 12. Jahrli., Subiaco, A rch ivio abbaziale di S. Scolastica (V I n. 1): Regestum Sublaeense fol. 84v (B ); 2) E nde 18. Jahrh., R om , Bibl. N az. V ittorio-E m anuele 2116 (cod. Sessor. 217): G. C. Fatteschi, M on. Subi. S. 321 (C). D ruck: A llodi e L evi, Regesto Subi, S. 88 η. 48 aus B. Regesten: Federici, D oc. Subi. n. 196 v on 1075 Jan. 1: IP . 2, S. 93 n. *34: JL. *3 ( 1073-1085)

Gregor verleiht der Stadi

V e l le t ri

ein l'rivileg.

Erwâhnt: U rkunde P. Paschalis II. von 1101 A pril 6 (R eg .: IP. 2, S. 105 η. 3; JL. 5865) und P. Gregors I X . v on 1235 Jan. 3 (R eg .: P otthast Reg. 9813; A u vray, Les reg. de Grégoire I X , 1, S. 1233 n. 2331). Regesten: Pflugk-H arttung, Iter S. 201 n. 188; IP . 2, S. 104 n. *1: JL. *5297.

* 4. ( 1073-1085)

Gregor übergibt nach dem Vorgange Nikolaus’ I I . und Alexan­ ders I I . dem B i s c h o f v o n A n a g n i die Kirche von Trevi, da diese

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

2

N r. *4 -*7 : (1073-1085)

iiicht imstande ist, sum ibren eigenen Einkiinften eirien eigenen Hischof /.ii unterhaJten. Erw àhnt: U rkunde P. Urbans II. von 1088 Aug. 23 (R eg .: IP . 2, 8. 137 ii. 7; JL . 5365). Regesten: Pflugk-IIarttung, Iter S. 201 n. 189; IP . 2, S. 137 n. *5; J L . *5298.

*5

(1073-1085) Gregor verleilit «lem Kloster S . M a m i l i à n i (I). Castro) alle bei dein Kloster gelegenen Landereien an dem Orte, welcher Planum de fonte Saxi heisst. Erw âhnt: Urkunde P. Innozenz II. von 1 1 4 0 J u n i ll (ed. Fabre-D uchesne, L iber cens. 2, S. 42 n. 8; R eg.: IP . 2, S. 219 n. 2; JL. 8098). Regesten: IP . 2, S. 219 n. *1; .TT.. -

*6

(1073-1085) Gregor verleiht dem Kloster S a n

Salvi

(D. Florenz) ein Privileg.

Erw àhnt: Urkunde P. Alexanders II I . von 1163 Juni 5 (ed. Migne 200, Sp. 229 n. 163; Reg.: IP . 3, S. 39 n. 4; JL . 10875); Urkunde P. Clemens III. von 1189 Jan. 2 (ed. Migne 204, Sp. 1416 n. 106; Reg.: IP . 3, S. 40 n. 8; JL . 16376) Regesten; IP . 3, S. 39 n. *1; JL. *5295.

*7

(1073-1085) Gregor verleiht dem Kloster Privileg.

Y a ll o m b r o s a

(D.

Fiesole) ein

Erw àhnt: U rkunde P. Innozenz II. von 1130 (Juni) (R eg.: IP . 3, S. 90 n. 12; JL . 7414); Urkunde P. Coelestins II. v on 1144 Febr. 15 (R eg.: IP . 3, S. 91 n. 15; JL . 8469); Urkunde P. Eugens II I . von 1147 Jan. 23 (R eg.: IP . 3, S. 91 n. 16; JL . 8995); U rkunde P. Anastasius IV . von 1153 N ov. 22 (R eg .: IP. 3, S. 92 n. 18; JL. 9757); U rkunde P. Hadrians IV . von 1156 Dez. 5 (R eg.: IP . 3, S. 92 n. 19); Urkunden P. Urbans III. von 1186 Mai 12 (R eg .: IP . 3, S. 94 n. 29; JL . 15604) und von 1186 Juni 26 (R eg .: IP . 3, S. 94 n. 30; JL. 15637); Urkunde P. Clemens III. v on 1188 Jan. 6 (R eg.: IP . 3, S. 94 n. 31; JL. 16110). Regesten: IP . 3, S. 88 n. *4; JL . *5313 zu 1085 Mai 9.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

3

N r. *8 -*1 1 : (1073-1085)

*8

(1073-1085) (iregor verleiht dem Domkapitel zu S i e n a

ein 1’rivileg.

Erw àhnt: Urkunde P. Coelestins III. von 1194 April 17 (ed. K ehr in Bull. Sen. 6, S. 96 η. 12; Reg.: IP . 3, S. 207 η. 10; J L . 17085). Regest: IP . 3, S. 207 η. *3; J L ,-

*9

(1073-1074) Gregor iibertrtigt dem Bischof R a i n e r v o n Eigenkloster S. Quirico (in Antrodoeo).

R i e t i das pâpstliche

E rw alm t: Registrum Gregorii V II, lib. 1, η. 66 (ed. Caspar, Register G re­ gors V II. S. 95; Reg.: IP. 4, S. 23 u. 5; JL . 4843). Regest; IP. 4, S. 23 n. *4: JL . -

*10 .

,

(1073-1085)

Gregor verpaelitet die in der Grafschaft Narni gelegene .Albinum.

Burg

Auszüge: 1) 1099 - 1118, R om , Bibl. Vat. cod . Vat, lat. 3833, fol. 87: Deusdedit, Collectio canonum lib. 3 cap. 201- (149) « e x charticio to m o » (B ); 2) 12. Jahrh., R om , Bibl. Vat. cod. O ttob. lat. 3057, fol. 31v: A lbidi digesta, lib. 10 (R eg .) (C); 3) 13. Jahrh., R om , Bibl. V at. cod. Vat. lat. 8486: Cencii L ib. cens. cap. 71, fol. 94 (D ). D rneke: M artinucei, D eusdedit S. 319; W olf v on Glanvell, Kanonessam m lung 1, S. 360; Fabre-D uchesne, L iber cens. 1, S. 349. Regesten: IP . 4, S. 34 n. *3; J. 3986; JL. *5284.

+

*n

(1073-1085) Gregor überlüsst dem B i s e II o f v o n P e r m o das Rechi, das Kreuz zu verleihen. Erw ahnt: Urkunde P. Sixtus V . v on 1589 Juni 23 (ed. Ughelli 12, S. 797; 22, S. 723). Regesten: Ughelli *2, S. 752; 22, S. 689; Catalani, D e eccl. Firm . S. 127;

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

4

N r. * 1 2 -+ * 1 5 : (1073-1085)

*12 (1 0 7 3 -1 0 8 5 )

Gregor nimmt die biscliOtiiehe Kirelie von F o s s o mb r o n e papstlichen Schütz. Erwâhnt: Urkunde P. Honorius III. von R eg. 7255). Regesten: IP . 4, 8. 216 n. *9: J L . -

in den

1224 Mai 19 (R eg.: P otthast

*13

(1073-1085) Gregor verleiht «lem Kloster S t . J o h a n n e s a m b a s P a r a s (I). Sarsina) ein Privi leg.

I> a p t i s t a

inter

Erw âhnt: U rkunde des Petrus episcopus Feretrani von 1125 für den Prior Laurentius von Erem i s. Iohannis inter am bas Paras (ed. Mittarelli, Annales Camald. 3, S. 310 n. 210; Zucchi-Travaglia, Storia civile ed ecclesiatica di M ontefeltro S. 316; vgl. Reg. Camald. 2, S. 110 n. 877). _ Regest: IP . 5, S'. 120 n. *1; JL . -

*14

(1073-1085 f ) Gregor verleiht den X a o h k o m m e n d e s G u i d o de P o l e n t a den fundus linrgandentum, Frassenetum, Casacutula und andere Grand stiicke in der Diozese Forlì. Erw âhnt: Urkunde Innozenz III. von 1212 A pril 12 (ed. Tarlazzi, A pp. 1, S. 94 n. 53 aus A rch. s. Clarae in tabulario archiep. Ravennae: Reg.: Potthast Reg* 4430). Règest: IP . 5, S. 145 n. *1; JL . -

+

*15

(1073-1085) G reg or S .

Maria

v e rle ih t in

d em

«lu rch

Regola

den

se lig e n

«l’ I m o l a

R a s iliu s

in

der

K ir c h e

e r rie h te te n M a r ie n a lta r ein en

A b la s s . Erw âhnt: G efàlschte Urkunde P. Eugens II I . von 1146 Febr. 21 (ed. K ohr in N G G . 1910, S. 243 n. 7; R eg.: IP . 5, S. 169 n. + 3). Regest: IP . 5, S. 169 n. + * l ; J L . -

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

5

N r. *1 6 -*1 8 : (1073-1085)

*16 (.1073-1085) G r e g o r b e s ta tig t d en K a n o n ik e r n in C a r p i

tier Iv o lle g ia tk ir c h e ' S .

Maria

(D . R e g g io - E m ilia ) d ie Z e lm te n n n d v e r le ih t ih n e n d a s V o r -

r e c h t, d a s C h r ism a u n d d a s h i. G el so w ie d ie "O rd in a tio n e n d e r K a n o n iker und

d ie

W e ih e n

d e r K ir c h e n

von

je d e n i b elieb ig en

k a th o lisc h e n

B i s c h o f e r te ile n zu la s s e » b z w . au e m p fa n g e n . Erw ahnt: Urkunde P. Paschalis II. von 1112 Okt. 30 (ed. K ehr in NG-G. 1902, S. 86 n. 6; Reg.: IP . 5, S. 404 n. 7); Urkunde P. Calixt II. v o n 1123 F ebr. 10 (ed. R obert, Bullaire dn pape Calixte II. 2, S. 103 n. 340; R eg.: IP . 5, S. 405 n. 9; J L . 7013); U rkunde P . Coelestins II. von 1144 Mârz 3 (ed. K ehr in NGG. 1902, S. 89 n. 8; R eg.: IP . 5, S. 405 n. 12); Urkunde P . Eugens I I I . v on 1149 Mârz 30 (ed. K ehr in NGG. 1902, S. 94 n. 10; R eg.: IP . 5, S. 405 n. 13); Urkunde P . Gregors V I I I . v on 1187 N ov . 7 (ed. K ehr in NG G . 1902, S. 113 n. 29; R eg.: I P . 5, S. 406 u. 17). Regeston: IP . 5, S. 404 n. *5; JL . 5300.

*1 7

(1073-1085) G r e g o r v e r le ih t e in ig e n

Güiinern

des

s e Ii g e η

Λ r i a 1d

(las

R e e h t d e r A p p e lla t io n an den a p o s to lis c h e n S tu b ], Erw ahnt: in dem Libellus supplex, den der Mailander Klerus 1093 dem P . U rban I I . vorlegte (R eg .: IP . 6, 1, S. 115 n. 39). Regest: IP . 6, 1, S. 115 n. *37; J L . -

*18

(1073-1085) G r e g o r e r liis st A n o r d n u u g e n iib er e in e n 251ns v on 6 U e n a r e n , d e r dem B ischof von zu b e z a h le n is t.

Lodi

v om K lo s t e r S. P ie t r o d i P r e e ip ia n o a llja h r lic h '

Erw ahnt: N otiz v on 1160 Mai (ed. Zaccaria, Laudensium episcoporum series S. 198; Vignati, Cod. dipi. Laud. 2, 1, 8. 13 n. 9; Bollea, Cartario dell’a b ­ bazia di Preeipiano (Bibi. stor. subalp. 43), S. 256 n. 6). Regest: IP . 6, 1, S. 241 n. *7; JL. -

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

6

Nr. *19-*22: (1073-1085)

*19 ( 1073-1085)

Gregor bestatigl der Kirche von S u s a (l>. Turin) die ganze I’farre Susa mit alien Reebteu und mit den Zehnten des ganzen Tales Susa. Erw âhnt: Urkunde P. Eugens III. von (1145-1146) (ed. Collino in Bibl. stor. subalp. 45, S. 120 n. 119: R eg.: IP. 6, 2. 8. 116 n. 12; .TE. 9648). Regest: IP . 6, 2, 8. 115 n. *2: JE. -

*20 ( 1073-1085)

Gregor niminl das Kloster S . rin) in den piipstliehen Schütz.

Michele della

Chiusa

il). Tu­

Erw âhnt: U rkunde P. Urbans II. von 1095 Marz 17 (R eg .: JE. 5554); Urkunde P. Paschalis II. v on 1099-1102 (ed. K ehr in NGG. 1903, S. 100 n. 1; Reg.: IP . 6, 2, S. 125 n. 12; JL . 6577); Urkunde P. Calixts II. von 1123 A pril 1 (ed. R obert, Bullaire du pape Calixte II. 2, S. 150 η. 373; Reg.: IP. 6, 2, S. 126 n. 15: JE. 7043); Urkunde P. Innozenz II. von 1134 Aug. 23 (ed. Pflugk-H arttung, Acta· 2, S. 278 n. 317; Reg.: IP . 6, 2, S. 126 n. 16; JE. 7657); Urkunde P. Anastasius IV . v on 1154 Mârz 30 (ed. K ehr in NGG. 1901. S. 153 n. 8; Reg.: IP. 6. 2, S. 127 n. 18; JL . 9804); Urkunde P. Hadrians IV . von 1156 A pril 9 (ed. K ehr, P U U . in Spahien I, S. 354 n. 75); Urkunde P. Alexanders III. von 1174 Mârz 29 (ed. K ehr in NGG. 1900, S. 49 n. 28; Reg.: IP. 6, 2, S. 127 n. 21; JE. 12361). Regesten: Pflugk-H arttung, Iter S. 202 n. 193; IP . 6, 2, S, 124 n. *10; JE. *5301.

*21 ( 1073-1085)

Gregor nimmt das Kloster S S . P i e t r o (D. Turin) in den piipstliehen Schütz.

e

Paolo

zu

Ou l x

Erwâhnt: Urkunde P. Urbans II. von 1095 Marz 20 (R eg .: IP. 6, 2, 8. 133 n. 4; JL . 5556). Regesten: Ulcien. eccl. chart. S. X V I ; Collino in Bibl. stor. subalp. 45. S. X I I I η. IX : IP . 6, 2, S. 132 n. *1; JE. -

*22 ( 1073-1085)

Gregor bestiitigt dem Domkapitel von S a v o n a die diesem voiu Bisehof Amicus von Savona geschenkten Zehnten von Savona und in der Pfarre Noli. Regesten: Ughelli x4, S. 1008; a4, S. 735; IP . 6, 2, S. 355 n. *1; JE. -

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

7

N r. *2 3 -*2 3 °: (1073-1085)

+ ■

*2 3

( 1073-1085)

Gregor verleiht dein Kloster S a n Privi leg nebst Ablass.

Zaccaria

di

Venezia

ein

Regest: 14./15. Jahrh., Venezia, A rch ivio di Stato: P on do S. Z accaria B. 12, fase, perg.: «R e g is tro In dulgen ze». Erwahnt: U rkunde P. Julius III. von 1552 Miirz 26 (ed. Bozzoni, R egolatione e sum m ario di scritture ... di S. Zaccaria, S. 31). Regesten: B ozzoni a. a. 0 . S. 63 zu 1073; IP. 7, 2, S. 178 n. + *18. J L . -

*23a (.1073-1085)

Gregor verleiht dem Kloster S t - P o n s de T h o m i è r e s (D. Narbonne) nach dem Vorgange der Pàpste Stephan IX. mid Niko­ laus II. ein Schutzprivileg fftr alle l ’ esitzungen. : Erw ahnt: U rkunde P. Urbans II. von (1089) (ed. Kehr, PU U . in Spanien I, S. 276 n. 16). *2 3 »

(1073-1085) Gregor verleiht dem Kloster S a n J u a n de l a P e n a ein Privileg.

(D. Huesca)

Erwahnt: Urkunde P. Paschalis II. von (1102) Jan. 11 (ed. Kehr, PU U . in Spanien II, S. 301 n. 21).

*23« ( 1073-1085)

Gregor bestiitigt der Kirche von A v i g n o n Alexanders I I . alle Besitzungen und Rechte.

nach dem Vorgange

Erw ahnt: Urkunde P. Calixts II. von 1123 Aprii 4 (ed. W iederhold, P U U . in Prankreich IV , S. 77 n. 15). .

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Ni. *23'·: (1073-1085)

8

23d ( 1073-1085)

Gregor niniint ani' Kitten des Hitters Isaac die Kirche S t . .\laria in Y o o r m e z e l e (1). Tliéronanne) nnt(*r dem Propst Rod n If in den piipstlichen Sclmtz and licstatigf ihre Resitznngen. Orig.: fehlt. K opie: 13. Jahrh., Brügge, Staatsarehiv, A an wins ten 3472 (Chartular) fol. 18v (B). D ru ck: Ram aekers, PUTT, in den Niederlanden, S. 88 n. 3. R egesten: JL . — W ir w iederhden den Ilrn ck v o n Ramaekers.

Gregorius episcopus sentus seruorura D ei. D ilecto a) filio a) Rodnlfo preposito ecclesie Sancte M arie in episcopatu Taruanensi constitute suisque successoribus salutem et a) apostolicam a) bene­ dictionem a). Quociens illa requiruntur a nobis, que a iusticie tr a ­ m ite deuiare non uidentur, beniuolum poscentibus debemus assen ­ sum . Proinde iuxta peticionem tuam , immo interuenieute Y saac strenuo m ilite, ecclesiam prefatam defensione apostolice sedis m u ­ nim us.

Sicut

enim

ex r e la tio n e 1’) eiusdem

m ilitis

a c c e p im u s3),

quicquid ecclesia illa in m obilibus uel in im m obilibus habet, ipse pro rem edio anim e sue contu lit, exceptis illis, que socrus sua E r mengarda diuinitus inspirata concessit. E t quia ueritus est, ne bona, que bene data sunt, aliquo in tempore a iure ipsius ecclesie: a lie­ nentur, utile d u xit nos adire et tuicionis apostolice patrocinium flagitare. Unde precibus suis inclinati confirm am us tam tibi quam successoribus tuis eundem locum interdicentes, ut n u lla ecclesia­ stica seu secularis persona présum ât de hits bonis, que nunc iuste possidet uel deinceps possidere debet, aliquid auferre seu inuadere au t suis usibus applicare, sed cuncta, que ibi oblata sunt uel o f­ ferri contigerit, usui fratrum ibidem D eo seruientium remota om ni inquietudine adm inistrentur.

Si quis igitu r tem erario ausu has

nostras litteras agnoscens contem pserit et legaliter am m onitus non em endauerit, a com m unione dom inici corporis et sanguinis sim ul e t ingressu ecclesie alienus fiat.

■) fehlt li

b) raelatione B

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

9

N r. + 2 4 -* 2 5 : (1073-1085)

- . + 24 ( 1073-1085)

Gregor bestatigt deni Kloster M o n t e c a s s i n o miter deni Abte X . die Besitzungen und verleilit ihm das Yorrecht, die AVeihen der Monche zum Klerikat von jedem Bischof erteilen zu lassen. Stilmwster bei: Alberieus, L iber de dictam ine cap. V II ( O d . lat. Monae. 19411, fol. 115 [D ]; Cod. lat. M onac. 14784 [D 1] ). D ruck: Rockinger, Briefsteller und F orm elbücher, in: Quellen und E rorterungen zur bayerischen und deutschen G eschichte 9 (1863), S. 37. Regesten: W atten bach in Neues A rch iv 17 (1892), 8. 36; IP. 8, 8. 150 n. + 127; J L . + 5305.

G regorius episcopus seniorum

Dei seriius.

Generabili ac reli-

'

gioso a) cenobii Oassinensis b) a b b a t i'N °) cuncteque sibi subdite fratru m d) congregationi salutem in D om ino perpetuam e). Decet om nes, quos ad pontificalis *) regim inis curam diuina gratia noluit sublim are, a sanctis iustisque petitionibus aurem

sue clementie

non auertere, uotisque piis e t B) diuina inspiratione conceptis de­ sideriis libenter annuere. Unde petitionem uestram equam atten ­ dentes et iu stani ''), quicquid a precessoribus nostris*) sancte Dei ecclesie uestre concessum est, per huius firmamentum priuilegii nostra roboramus auctoritate. Concedim us preterea, ut uobis liceat ad quemcumque episcopum con p lacu eritk) uestre congregationis fratres seu ad clericatum seu ad diaconatum ‘) seu ad sacerdotium seu ad quoscunque gradus alios promouendos m) dirigere. Q uicun­ que hoc decretum sancte sedis apostolice infringere seu conm utare conatus fu erit, nisi digne satisfactione penitentie resipuerit “), a n a ­ thema sit. *25 ( 1073-1085)

Gregor schenkt dem Kloster S S . T r i n i t à d e l l a C a v a dei Tirreni mit Zustimmung des Fürsten Gisulf einige auf dem Berge Cilentum gelegene Kloster. « Orig.: fehlt. Erw alm t: Falsoho Urkunde Gregors V II. von (1073-1085). (R eg .: IP . 8, S. 316 n. + 3; JL . 5099). Regest: IP . 8, S, 316 n. 2. a) Z>, relioso D> b) D 1, Gassiuiensis I ) c) 1>, Desiderio D 1 11) fra ­ trum fehlt D 1 e) 77, in dom ino uel in perpetuum perpetui D l f) D , p o n ­ tificie D 1 *) I), de D 1 h) 7), istam D 1 ') D, uestris D 1 k) D , ad quem cunque uobis episcopum copulauerint D 1 ·) D 1, seu ad diaconatum fehlt D m) D , prom ouendo D 1 n) D1, der Zwisehensatz fehlt 7)

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

10

Nr. + 2 6 : (1083-1085)

+ 26 ( 1073-1085)

Gregor nimmt das Kloster S S . T r i n i t à d e l l a G a v a in den papstlichen Schütz, bestiitigt ihni die namentlich angefiihrteu Kloster und Kirclien, erliisst Alienations- und Perturbations ver bot und bestinunt, dass das Kloster mit allen dazugehorigen Kiiclien nur (leni romischen Stuhl nnterworfen sein soli, und dass alle Klagen gegen dasselbe unmitteibai· an diesen oiler an dessen l.egaten zu riditeli seien. Orig. der Falschung: Perg. (3 0 x 2 9 ,5 cm ) 12. Jahrli., Cava dei Tirreni m on a­ stero della SS. Trinità, A rch ivio abbaziale: A rm . B. Nr. 8 (A). K op ien : 1) 17. Jahrh., E om , Bibl. Vat. Cod. Barbér. 3214: Ughelli, Privileg. pon tif. et im perat, fol. 19 (B ); 2) 17. Jahrh., Paris, Bibl. nat. Ms. français 1769S: M abillon, Papiers v ol. I l i fol. 79v (C); 3) vom Jahre 1717, Cava dei Tirreni, A rch ivio ahbaziale: D ictionarium etc. exaratum D . Camillo Massaro, v o l. II, S. 181 (D ); 4) 18. Jahrh., M odena, Bibl. Estense: Ms. lat. 796 (X . C. 17): D iplom ata inedita etc. (E ); 5) 18. Jahrh., R om . A rch ivio V atican o, F on d o Garampi: Schedae (F). D rucke: M uratori, A ntiqu. Italiae 5, S. 479 aus A zu a. 1076; Migne 148. Sp. 720 n. 76; Guillaume, Essai historique sur l’abhaye de Cava, app. S. 6 aus A zu a. c. 1073; Tram a, Storia di S. Gregorio V II 2, S. 676 η. 101 aus A zu a. 1079. Regesten: (G. de Corné), D eux m ots sur le monastère de Cava, S. 16; PflugkH arttung, Iter S. 156 n ot.; Santifaller, L D . S. 347 und Elenco S. 428; IP, 8, S. 316 n. + 3; J. 3984; JL. 5099 zu a. 1075-79. , V gl.: K ehr in NGG. 1897, S. 246; 1900, S. 202; 1904, S. 467 u. 2. L. MatteiCerasali, Una bolla di S. Gregorio per la Badia di Cava (Studi Gregoriani 1, 1947, S. 183-88). D ie Falschùng w urde ini 12. Jahrh. hergestellt mit Hilfe eines verlorenen echten Privilege P. Gregors V II., dessen die Privilegien P. Urbans II. von (1089 Sept.) (R eg.: IP . 8, S. 318 n. 6; JL . 5411) und Paschalis II. von 1100 A ug. 30 (R eg .: IP . 8, S. 324 n. 19; JL . 5837), sovrie zwei Urkunden von 1106 und 1118 Erwâhnung tim ; die echte Bleibulle ist zweifellos von dem verlorenen echten Privileg genom m en (vgl. die Bem erkung IP . 8, S. 316 n. + 3).

G(regoritis) episcopus seruus seniorum D ei. Om nibus Christi fidelibus clericis ac laicis salutem et apostolicam benedictionem. N otu m esse uolum us om nibus clericis | ac laicis Deum pia catho­ licaque fide colentibus nos in apostolice defensionis tutelam Oauen(se) m onasterium suscepisse, quod apud Salernum in | sancte et indiuidue T rinitatis honore constructum esse dinoscitur. Cui m o ­ nasterio nos quedam in Cilento monte posita m onasteria, ui|delicet monasterium Sancte M arie de d u l i a , m onasterium Sancti N ik o ­ la i, Sancti A rchangeli, Sancti M agn i, Sancti F abian i, Sancti Geôi·gii, Sancti M athei ad duo flumina | et ecclesiam Sancti A n geli de M onte Corice, Sancti lìlasii de 1filtrano, Sancti Johann is de Tere-

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Nr. + 2 6 : (1073-1085)

Il

sino. Sancti Sai mi toris de Nuce, Sancti Zacharie de Laur(is) cimi cellis eorum | iure perpetuo possidenda atque regenda et secun­ dum Deum ordinanda uenerabili Petro abbati eusdem ") m onaste­ rii karissinio filio nostro (lisu lfo jirincipe | concedente olim donauim us et nunc eidem abbati eiusque successoribus ad regendum , corrigendum et procurandum ipsa com m ittim us et auctoritate a p o ­ stolica I confirmamus. Interdicim us igitur in nomine dom ini nostri le s a C hristi et ex auctoritate beati Petri apostolorum principis, cuius nice sancte Itonia ne ecclesie presidem us, et omnino | prohi­ bemus. ut nul l us arcliiepiscopus aut episco])iis nullus regum d u ­ cum

principimi comiluni nullus clericorum bi laicorum au t que-

libei omnino magna nel | parila persona prefato Sancte T rinitatis cenobio in predictis m onasteriis uel ecclesiis cunctisque ad ea pertinentibus .quocumque modo seu qualibet occasione aliquid m i­ nuere uel dolos nel m olestias aut aliquam uiolenciam inferre aut Dei sernos inquietare punienda temeritate, présum ât, | quatinus Romane soli ecclesie idem m onasterium cum prefatis ecclesiis pleno iure nideatur esse subiectum . T an to enim religiosi monachi | ibidem Deo Seruientes sinceriori mente diuinum opus exequi deuotissime poterunt, quanto nos eorum quieti nostra, im m o beati P (etri) | a p o ­ stolorum principis auctoritate per omnia prolùdere studemus. Hi quis uero aduersus predictum m onasterium iustam se putat ha­ bere Iquerelam et aput cenobii abbatem uel monachos litem suam decidere ac diffinire n o lu e rit0), nolum us atque edicto perpetuo sta ­ tuim us, I ut ante nos uel legatos nostros querimonia deferatur, quatinus equitate indicii sine personarum acceptione sua u nicui­ que iusticia Deo aucto|re seruetur,

S i quis autem contra hanc

nostri decreti auctoritatem ire tem ptauerit, sciat se beati P etri a p o ­ stoli gratiam am issurum et aposi olire indignacionis | alcione fe ­ riendum . Obedientes nero et huius pagine precepta sem an tes d i­ gnam a Deo retribucionem accipiant et apostolicam benedictionem consequantur. 15. '

a) so A

b)erericorum /I

°) verbessert aus voluerit (mit anderer Tinte?) A

i) si Aie Tafel X X V .

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

N r. 27: (1073-1085)

12

(1073-1085) Gregor sebreibt an die Giscliofe von B a n t - I n g e l o d e ’ L o m ­ b a r d i , M o n t e V e r d e and M u r o sowie an alle Λ lit e and an den Kleins und das Volk von G o n z a : er bestiitigt die Konstitution I’apst Alexanders I I -, naeli der die Kirelie von Gonza als Suffragan tier Kirclie von Salerno unterworfen sein solle; er ermahnt, dem Altanus von Sa­ lerno als Ërzbischof den gebülirenden Geliorsam zn leisten. Orig.: fehlt. K opien: 1) A nf. 12. Jalirli., R om , B ib l. V a t.: P on d o P atetta: Chartiüarium eccl. Salernitanae fol. 5, derzeit n ich t aufflndbar (B ); 2) 16. Jahrh., R om , A rch i­ v io V aticano: Mise. A rm . II, t. 55 (einst L IV ) fol. 365 aus B (C); 3) 16. Jahrh., R om , Bibi. V a t.: cod . Palat, lat. 1880 fol. 215v aus B (D ); 4) 16. Jahrh., Florenz, Bibi. N az.: cod . M agliab. II, IV , 495 - (einst Ce. X X X V I I 87) fo l. 247v aus B (E ); 5) 17. Jahrh., Salerno, A rch ivio della Curia A rcivescovile: R eg . I dell’A r ch ., S. 292 aus dem Orig. (F ); 6) 16. Jahrh., R om , B ibl. V a t.: cod . V at. lat. 5638 fol. 375v aus B (G ); 7) 16. Jahrh., M ailand, Bibl. A m b ro ­ siana: cod. D 319 fol. 118 Ausz. aus B (H ). D ruck: Pllugk-H arttung, A cta 2, S. 139 n. 172 aus F , II. Regesten: B aldu cci, L ’ A rch iv io della Curia A rciv . di Salerno II, S. 159 η. X V I I ; P flugk-H arttung, Iter S. 201 n. 187; IP . 8, S. 352 n. 28; JL . 5287. V gl.: H . W . K lew itz, Studien über die W iederherstellung der romischen Kirehe, in Quellen und Forsehungen X X V (1933-34), S. 109.

Gregorius episcopus seriius seniorum D ei. Contra tribus et coepiscopis R . de Sancto A n gelo, A . M ontis U irid is, E(ustach io) “) M urensi bl ac uniuersis abbatibus simulque clero et populo per Com psanam diocesim constitutis salutem et apostolicâm benedic­ tionem . D om inus et antecessor noster, beatae memoriae papa A l e ­ xander), sicut uos scire non am bigim us, constituit, ut Com psana ecclesia subdita sit Salernitanae ecclesiae °). Cuius auctoritatem im m o antecessorum a) illiu s, qui id e m e) prius constituisse uidentur, iuste ac salubriter sequentes decernimus, ut ipsa in ea, q u e') m a ­ tricibus g) debetur ecclesiis h), obedientia et deuotione praefatae S a ­ lernitane ecclesiae subiaceat. IJerum quia quosdam uestrnm decipi nanis A lo n is ‘) depositi u erb is*) intellexim us, scilicet quod officium peccatis ') suis facientibus ablatum sibi debeat restitui, studuim us m) uos certos reddere, ut non solum istius, ad quam in uanum aspirat, sed nec alterius ecclesiae episcopale officium deinceps eum habere

a) O, H b) Murensis F c) fehlt F dem F f) qua E e) iure optim o F

d) antecessoriam F e) q u i­ 11) ecclesia H *) uariis alienis

/liv rm citiorn T v n 0 ν

^

τ- λ

·

-V

»·

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

N r. 27-28: (1073-1085)

13

credati* : unde prudentiam neutram adm onem us ")·, ut carissim o con ­ trai ri nostro A (lfa n o )

Salernitano archiepiscopo obediatis et ei

(piasi speciali patri et archiepiscopo condignam rev eren tia m ") exibeatis, si gratiam sancti P etri et nostram habere uultis. Quod si aliquis uestrum a nobis sibi fieri praeiudicium m urm urauerit, ueniat ad nos. N o s enim parati sum us, ei °) audientiam dare eiusque rationem diligenter audire.

28 C1073-1085)

Gregor bestatigt deni Kloster S t . S a l v a t o r i n l î e d o n (Ileet-Vilaine, D. l'an nes) unter dem Abt Almoilus auf dessen Bitte die Exemtion unter Auferlegung eines Jahreszinses, erlilsst Alienationsund Perturbationsverbot und verleiht das Recht der Abtwahl sowie das Konsekrations- und Ordinationsrecht. Orig.: fehlt. K opie: fehlt. D rucke: M artène et D urand, Thesaurus 1, S. 204; Migne 148, Sp. 715 n.' 72; Cocquelines, Brillar. R om . 2, S. 45; Courson, Cartulaire de 1’ abhaye de R edon, S. 384 (und 293). Regesten: J. 3980; J L . 5280. Eine handschriftliche Ueherlieferung stand nicht zur Verfügung; wir wiederholen den D ru ck v on Courson. Vorurkunde: P . L eo I X . v on 1049 A pril 13. “ Susceptis nos officii” (JL. 4169).

G regorius episcopus seruus seruorum Dei. D ilecto in Christo Alniodo abbati m onasterii Sancti Salua toris constructi in loco qui dicitur

Rothonensis

regulariter

in

Britannia

promonendis

in

suisque

perpetuum .

successoribus Supernae

respectu ad hoc uniuersalis ecclesiae curam

ibidem

m iserationis

suscipim us et apo­

stolici m oderam inis sollicitudinem gerim us, ut iustis precantium notis attenta

benignitate

faueam us

et libram

aequitatis

om ni­

bus in necessitate positis, quantum Deo donante possumus, subuenire debemus. Praecipue tam en de uenerabilium locorum stabi­ litate pro debito honore summae et apostoliche sedis, cuius membra Sunt, quantum ex diuino adiutorio possibilitas datur, nobis pen­ sandum et laborandum esse perpendim us. Proinde iuxta petitio­ nem tuam praefato monasterio, cui tu praeesse dignosceris et quod turis sanctae Romanae ecclesiae esse dignoscitur, unde per singulos

n) tiam F

n) com m onem us ut reuerendissimo archiepiscopo condignam reueren·) si F

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

N r. 28: (1073-1085)

14

annos census trium denariorum aureorum sibi redditur, huiusmodi priuilegia praesenti auctoritatis nostrae decreto indulgemus, concedimus atque firmamus, statuentes nullum regum uel imperatorum aut antistitu m nullum quoque dignitate praeditum «ei quemcumque alium de his, quae eidem uenerabili loco * de proprio iure iam donata sunt * uel in futurum Deo miserante col­ lata fuerint, sub cuiuslibet causae occasionisue specie minuere nel auferre et siue suis usibus applicare nel aliis (piasi piis de causis pro suae auaritiae excusatione concedere, sed cuncta, quae ibi oblata sunt uel offerri contigerit, tam a te quam ah eis, (pii in tuo officio •V'KCcesserint, perenni tempore illibata et sine inquietudine nolumus possideri, eorum quippe usibus pro quorum substentatione guber­ nationeque concessa sunt modis omnibus profutura. Item consti­ tuim us, ut obeunte abbate non alius ibi quacumque obreptionis astutia ordinetur, nisi quem fratres eiusdem coenobii cum com ­ m uni consensu secundum tim orem D ei eligerint, m axim e de eadem congregatione, si idoneus inuentus fuerit. Quod si talis, qui huic re­ gim ini congruat, inter eos eonueniri non possit-, cum consilio R o ­ m ani pontificis alium sibi patrem et m agistrum

expetant.

H oc

quoque praesenti capitulo subiungim us, ut ipsum monasterium et abbates eius uel monachi ab omni saecularis seruitii sint infesta­ tione securi omnique grauam ine mundanae oppressionis remoti in sanctae religionis obseruatione seduli et quieti nulli alii nisi R o ­ m a n a e 'et apostolicae sedi, cuius iuris est, aliqua teneantur occa­ sione subiecti. Consecrationes etiam ecclesiarum et ordinationes monachorum siue clericorum saepefato coenobio pertinentium ab episcopis, in quorum dioecesi sunt, accipient, ita tamen si episcopi canonice ordinati fuerint et ordinationes gratis fecerint. Si autem aliquid horum obstiterit, abbas cum licentia et auctoritate R om ani pontificis, ad qualemcunupie catholicum episcopum ei placuerit, causa consecrationis et ordinationis tam locorum quam persona­ rum licenter pergat. Haec igitur om nia, quae huius praecepti de­ cretique nostri pagina continet, tam tibi (piam cunctis, qui in eo quo es ordine locoque successerint, uel eis, «piorum interesse poterit, in perpetuum reseruanda decernimus. Hi quis nero regum sacer­

dotum clericorum indicum ac saecularium personarum hanc con­ stitutionis nostrae paginam cognoscens contra eam uenire tentauerit, potestatis honorisque* dignitate careat reumque se diurno indicio existera de perpetrata iniquitate cognoscat, ut, nisi illa , «piae sunt m ale ablata, restituerit uel digna poenitentia illicite acta defleuerit, fY t O i * -? ^

a

1? o o -f -r - -

sacratissim o 7 ^ n *·

corpore et sanguine

o -f »* ■'*7.7 r>M i / p

fî/» f

*·>+**■*·* Λ

D ei et

tr*

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

domini rigiri

15

N r. 28-29: (1073-1085)

mine districtae ultioni snbiaceat. ('unctis autem eidem loco iusta sernantibus sit μαχ domini nostri i esu ('liristi, quatenus et hia fructum bonae actionis percipiant et apud districtum indicem prae­ mia aeternae lucis inueniant. A m en .

29 ( 1073-1085)

Gregor liimmt das Ivloster S t . P e t e r i n d o n e e I s (D. Béziers) auf Bitte des Abtes in den papstlirhen Schütz, verleiht ilim die Immuni­ tà !, erlâsst Alienations- und Pertnrbationsverbot und verleiht das Recht der Abtwahl. Orig.: fehlt. K opie: fehlt. D ruck: Gallia Christ. V I, Instr. Sp. 128; Migne 148, Sp. 717 n. 73. Regesten: J. 3981; J L . 5281. V gl.: W iederhold, P U U . in Frankreich V I I , 8. 6. Eine handschriftliehe Ueberlieferung stand nicht zur Verfiigung; wir wiederholen den D ruck der Gallia Christiana.

G regorius episcopus seriius seruorum D ei. Dilecto in Christo lilio [. . . ] abbati m onasterii Sancti Petri Iuncellensis constituti in loco qui dicitur Lunate suisque successoribus ibidem regulariter prom onendis in

perpetuum .

Supernae

m iserationis

respectu

ad

hoc uniuersalis ecclesiae curam suscepim us et apostolici m odera­ m inis sollicitudinem gerim us, ut iustis precantium uotis assueta benignitate faueamus et libram ine aequitatis omnibus in necessi­ tate positis, quantum Deo lim ante possum us, subuenire debeamus. Proinde iuxta petitionem tuam praefatum m onasterium de Iuncellis, cui tu praeesse dignosceris, in tutela et defensione sanctae R om a­ nae et apostolicae sedis suscipim us et ab omni saeculari dom ina­ tione liberum semper esse decernim us, cui huiusmodi priuilegio praesenti auctoritatisque nostrae decreto indulgem us, concedimus et firmamus, statuentes nullum regum uel im peratorum a n tisti­ tum nullum quacunque dignitate praeditum uel quemquam alium audere de iis, quae eidem uenerabili loco a quibuslibet ' hominibus de proprio iure iam donata sunt nel in futurum

Deo m iserante

collata fuerint, sub cuiuslibet causae occasionisue specie minuere uel auferre et siue suis usibus applicare uel aliis quasi piis de causis pro suae auaritiae excusatione concedere, sed cuncta, quae ibi oblata sunt uel offerri contigerit, tam a te quam ab eis, qui tuo officio locoque successerint, perenni tempore illibata et sine inquie­ tudine uolumus possideri, eorum quidem usibus, pro quorum su-

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

N r. 29-30: (1073-1085)

16

sieiilatione gubernationeque concessa sunt, m odis omnibus p ro fu ­ tura. Item constituim us, ut obeunte te non alius ibi cuiuscunque obreptionis astutia siue per inuestituram siue per saecularem p o ­ testatem ordinetur, nisi quem religiosi fratres eiusdem coenobii cum com m uni consensu secundum tim orem D ei elegerint de ea­ dem congregatione, si idoneus inuentus fu erit. Quod si talis, qui huic regim ini congruat, inter eos inueniri non possit, cum consilio religiosorum uirorum aliunde sibi patrem et m agistrum expetant ordinandum nero ab episcopo, in cuius dioecesi m onasterium o e ­ strum constitutum est, nisi forte ipsum ab apostolica sede in ter­ dictum esse claru erit: qui quamdiu in eadem interdictione seu re­ bellione rem anserit, nulla sibi a nobis obedientia exhibeatur. Quod si aliquis episcoporum seu quaelibet ecclesiastica uel saecularis persona m onasterium uestrum granare praesum pserit, abbas et fr a ­ tres eiusdem loci libere apostolicam sedem appellent. H o c quoque praesenti capitulo subiungim us, u t uestrum m onasterium et abbates eius uel m onachi ab om ni saecularis seruitii sint infestatione securi omnique grauam ine m undanaeoppressionis rem oti, in religionis obseruatione seduli atipie quieti perm aneant. H aec igitur om nia, quae in huius praecepti decretine pagina nostri continentur, in perpe­ tuum seruanda decernimus. Si quis uero regum im peratorum sacer­ dotum clericorum indicum ac saecularium personarum hanc consti­ tutionis nostrae paginam ignorans contra eam temerario ausu uenire tentauerit, adm onitus semel et iterum usque tertio per conuenientes inducias, si non resipuerit atque praedictae ecclesiae uestrae non satisfecerit, potestatis honorisque sui dignitate careat reumque se diuino iudicio existere de perpetrata iniquitate cognoscat et, nisi, quae ab illo sunt male ablata, restituerit uel digna poenitentia illicite acta defleuerit, a sanctissim o corpore ac sanguine redem pto­ ris nostri Iesu Christi alienus fiat. Cunctis autem eidem loco uestro insta seruantibus sit pax dom ini nostri Iesu C h risti, quatenus et hic fructum bonae actionis percipiant et apud districtum iudicem praemia aeternae pacis inueniant.

30

(1073-1085) Gregor erlasst f ür die Kirche S t - P a u l d e B e s a n ç o n unter dem Dekan Wicardus Alienations- und Perturbationsverbot, bestatigt den Besitz und gewührt freies Begrabnisrecht. Orig.: fehlt.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

17

Sir. 30: (1073-1085)

K opieu: 1) 18. Jakrh., Paris, B ibl. nat.: Coll. M oreau 808, fol. 17-18 (B ); 2) 18. Jahrh ., B esançon, Bibl. m u nicipale: Coll. D roz 38, p. 400-402 (C). Regesten: Santifaller, L D S. 348; J L . 5293. D ie Schütz- und Besitzbestâtigung P. Alexanders II. von 1009 April 13 « Q uotiens a n ob is » (JL . 4664) erscheint hier nicht beuiitzt.

G regorius episcopus seriius seruorum

Dei. D ilecto in Christo

filio W icartlo decano ecclesie San cti P au li I lis o n t iiil) constitute suisque successoribus ibidem regulariter prom onendis b) et uniuersis seruitoribus eiusdem loci in perpetuum . Superne m iserationis re­ spectu ad hoc uniuersalis ecclesie curam suscepimus et apostolici m oderam inis sollicitudine gerim us, ut iustis precantium notis be­ n ignitate °) faueam us et libram ine equitatis omnibus in necessi­ tate p ositis, quantum Deo donante possum us, subuenire debeamus, precipue tamen

de uenerabilium locorum

stabilitate

pro debito

honore summe et apostolice sedis, cuius m em bra sunt, quantum ea dinino adiutorio possibilitas datur, nobis pensandum et labo­ randum esse perpendimus d). Proinde inxta petitionem tuam predicte ecclesie, cui tunc preesse dinosceris, huiusm odi prinilegia presenti auctoritatis nostre dec [reto] indulgem us, concedimus atque firm am us. Statuentes nullum regum nel im peratorum antistitum nullum

quacumque dignitate preditum

nel quemquam alium

de

his, que idem uenerabili loco a. quibuslibet hominibus de proprio iure iam donata sint nel in futurum Deo miserali le collata fuerint, sub cuiuslibet cause occasionisue specie minuere nel auferre et sine suis usibus applicare nel a liis quasi piis de causis pro sue auaritie excusatione excedere.

Sed cuncta, que sibi oblata

sunt

nel offerri contigerit, tam a te quam ab a liis , qui in tuo officio loco­ que successerint, perhenni tempore illibata et sine inquietudine a li­ qua nolum us possideri eorum quidem usibus, pro quorum susten­ tatione

gubernationeque

concessa

su nt,

m odis

om nibus

p rofu ­

tu ra. Item constituim us, ut sepultura fidelium inxta uoluntatem et deuotionem uniuscuiusque ibi fieri nemo prohibeat, secundum quod beatus Gregorius A g a p ito U rbis IJeteris episcopo sim ili de causa in epistola sua scripsit atque decreuit. Hec igitur om nia, que huius precepti decretique nostri pagina continet, tam °) t i b i e) quam cu nctis, qui in eo quo es ordine locoque successerint, nel eis, quo­ rum interesse poterit, in perpetuum seruanda decernimus. Si quis nero regum episcoporum sacerdotum clericorum indicum ac secula rium personarum hanc constitutionis nostre paginam agnoscens

a) osison tii B

b) perm anendis / i

c) osenignjtate 1!

'■) propendimus I :

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

18

Nr. 3 0 - + 3 2 : (1073-1085)

contra earn uenire lem ptauerit, j)otestatis honorisque sui d ign i­ tate careat reumque se diuino indicio existere de perpetrata in i­ quitate cognoscat et nisi ') ea, que ab illo sunt m ale ablata, restitu e­ rit nel digna penitentia illicite acta defleuerit, a sacratissim o cor­ pore et sanguine D ei dom ini redem ptoris nostri Iesu Christi aliena flat atque in extrem o exam ine districte ultion i subiaceat. Cunctis autem eidem loco iuste seruantibus sit pax dom ini n ostri Iesu C h risti, quatenus et hic fructum bone actionis percipiant et apud districtum indicem premia eterne *) pacis inveniant. R . 1)

B Y .2)

*31

(1073-1085) Gregor bestiitigt dem Kloster Freiheiten.

Montierneuf

(D. Poitiers) alle

Erw âhnt: U rkuude P . Urbans II . v on 1093 Okt. 17 (od. Migne 151, Sp. 367 n. 87; R eg .: J L . 5492). Regest: JL . *5299. +

32

(1073-1085) Gregor unterstellt dem Kloster S t - E t i e n n e Saintes) die Kirclie St. Peter von Arcis-sur-l’Aube.

de

Baigne

(D.

Orig.: fehlt. K opie: fehlt. D rn ck: Cholet, Cartulaire do l’ab ba ye d© Saint-Etienne de B aigne (en Saintonge) 1868, S. 19. Regest: J L .+ 5304. V gl.: D elisle in R evu e des soc. sav. IV sér. I I I (1866), S. 511; W iederh old, P U U . in Frankreich V I, S. 19. E ine handschriftliche U eberlieferung stand niclit zur V erfügung; w ir wiederholen den D ru ck von Cholet.

E g o C hristi Iesu seruorum seruus Gregorius papa Rom anus uidi quendam nuntium beati Stephani prothoin arty ris Christi uide-

f) spàter eingefügt B

s) davor aet- gestrichen B

q Nachzeichnung in B : B ota: Inschrift: M iserationes / tu e D o(m i)n e / super opera / om nia tua. Umsehrift fehlt. 2) BV. ais Monogramni ohne Beizeichen.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

19

S r . + 3 2 - + 3 3 : (1073-1085)

licet ecclesie cognomine Beaniensis loci, scilicet nomine Rotbertnm , Sancti Retri ecclesie cognomine Sollem pniaeensis monachum, in mea presentia apnd urbem Rom am reddere censum Deo et altari Sancti P etri apostoli, uidelicet 1res solidos de ecclesia Sancti P etri sita iuxta oppidum cognom ine Archiae, et stabiliui atque firm issim o hire concessi per omne tem pus huius nite habere et regere ipsam ecclesiam ab abbate cenobii beati Stephani prefate ecclesie et a m onachis D eo seruientibus sub ipsius regim ine. Quicumque autem deinceps siue clericus siue laicus legatus archiepiscopus episcopus abbas siue m onachus hanc assercionem noluerit destruere, scilicet ecclesiam S ancti P etri ab ecclesia Sancti Stephani tem ptauerit ui aut d ola abstrahere uel iniuste aliquam aduersitatem inferre, non gaudia eterna possideat, sed penas perpetuas sustineat, excommunicatus et a D eo et sancto P etro, nisi sine dolo iuste satisfecerit, dam pnatus cum Iu d a traditore et cum H erode iniquo rege et P i­ lato falso iudice. H a n c assertionem firmiter stabiliui ex parte D ei et apostolorum P etri et P a u li uidentibus legalibus testibus me et nuntio censum deferenti sancto Petro et quodam clerico meo Iohanne nomine.

+ 33

(1073-1085) Gregor kanonisiert den Erzbisehof

Heribert

von

Ki i l n.

Orig.: fehlt. D rucke: Gelenii farrag. diplom atum 1, S. 209; Lacomble.t, Urkvmdenbuch für die G eschichte des Niederrheine 1, 8. 145 n. 223; M igne 148, Sp. 658 n. 16. Regesten: J. 3676; + JL . 4915. E m e handscliriftlielie U eberlieferung feblt; w ir wiederholen deu D ruck v o n L acom blet.

G regorius episcopus seruus seruorum D ei. U niuersis sanctq catholicç atque apostolica ecclesiç filiis uel m axim e tamen in cis A lp in is gentibus salutem carissim am cum benedictione apostolica. Quicquid diuinis testim oniis roboratur, hum anis non indiget, ut roboretur. H eribertus Coloniensis archiepiscopus sanctissim g uitç m eritis inter sanctorum agm ina in celesti num erari aula prom eruit. Quod asseuerant et dum uixit in hoc seculo fa ctç per eum uirtutes et posteaquam illuc translatus est signa subsecuta. U itam eius stilo traditam uidim us, in qua m agnam eius sanctitatem didicim us. A n ­ nuente ig itu r D om ino auctoritate apostolica nobis diuinitus tra­ dita iubem us illu m am m odo inter sanctos connum erari et in con-

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

20

N r. + 3 3 -3 6 : (1073-1085) Marz 14

fessorum catalogo scribi atque ab omnibus ut sanctissim um in suo natalicio celebrari, I'ondignum enim unietur, ut, (piem Deus pater honorauit in celis, a nobis eiusdem seniis honoretur etiam in terris.

*34 ( 1073-1085)

Gregor verleiht tien Kanonikern der Kollegiatkirche S t . S a l v a ­ t o r i n M e t z das liée ht der Appellation an den apostolisehen Stuhl and bestiitigt ihnen die kanonisclu* Hegel. Erw ahnt: Urkunde P. Urbans II. von 1096 Miirz 21 (R eg .: JL . 5624). Regest: J L . *5303. +

*3 5

( 1 0 7 3 -1 0 8 6 ) Gregor erteilt dem Hischof Λ d a l h e r o v o n W ü r z b u r g die Ur­ la iibiiis, zn Ehren dei· hi. Maria and des hi. Kilian in L a m b a e h (I>. Passau) ein Kloster zu griinden. Erw ahnt: Vita A dalberonis ep. W irziburgensis cap. 10 (ed. M on. Germ. Script. 12, S. 133) und in dem gefalschten Privileg B ischof A dalberos von 1056 (ed. U rkundenbuch des Landes ob der Enns 2, S. 89 n. 70). Regest: G P. 3, 3, S. 181 n. * + 16; JL . V gl.: G P. 1, 8. 209. 36

( 1 0 7 3 -1 0 8 5 ) M à rz 14 Gregor bestiitigt der K irelie S . P a o l o f u o r i le m u r a i n It o ni alle Oblationen, insbesondere die Oblationen der Konfessio und der Altare, sowie die nainentlich angeffihrten Besitzungen und ailes, was der geminateli Kirche einst von den Piipsten Gregor (I.), Paschalis (I.), Leo IA'., Marinus (II. ), Agapit (II.), Silvester (TT.), Leo TX. und A le­ xander (IL) verliehen and bestiitigt wurde, verleiht die Imuiunitiit und die Exemtion, verbietet die Ablialtmig der feierlichen Alesse ohne Erlaubnis des ITektors. erteilt: die Hefugnis, die Weihen vini jedem Bischof zu empfangen. verleiht Exkonimunikations- und Synodalprivileg sowie das Hecht der ilektorswahl und befreit die Kirche von alien Abgaben. Orig.: fehlt. K opien : 1) 1281 D ez. 30, R om , A rch ivio di 8. Paolo fuori le mura (B); 2) 14. Jahrh., ebenda (C): 3) 17. Jahrh., R om . Bibl. V at.: Cod. Barb. 2468 Pontelori, Privilegia E ccl. S. Pauli, 8. 15-38 (nicht fol. o. pag.) (T>); 4) 17. .Talirli..

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

21

N r. 36: (1073-1085) Marz 14

R om , ebd a. Cod. V at. lat. 12004: 2) G, loco D F k2) - k2) fehlt G 12) p er­ sona B m2) onorisque F n2) dignam penitentiam B F

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Nr. 72-74: 1074 Mârz 23-A pril 4

53

pore ac°2) sanguine Dei e t p2) domini redemptoris nostri Iesu Christi alienus iiat atque in extremo examine districte ultioni subiaceat. Cunctis autem q") eidem loco insta seruantibus sit pax domini nostri lesu Christi, quatenus rl) et hic fructum bone actionis percipiant et apud districtum s2) iudicem premia eterne pacis inueniantk2). Dat. X kal. aprilis per manum1") Petri sancte Romane ecclesie presbiteri cardinalis ac bibliothecarii “2), anno i pontificatus domni V II. Gregorii pape, anno v2) uidelicet dominice incarnationis mil­ lesimo septuagesimo tertio, indictione x i . w2)

73

1074 Mars 23, Rom Gregor empiiehlt dem Grafen W i 1 li e 1 m v ο n D i e den in Horn geweihten Bischof (Hugo), der gegen die Simonie in der Diozese einschreiten solle, und untersagt ihm alie Übergriffe gegen Laien und Kleriker, deren er sich schuldig gemacht. habe. - «Venientem ad nos.» Orig.: fehlt. Registeruberlieferung: R om , A rch iv io V aticano, Reg. Vat. t. 2: G rego­ rius V II. fol. 38v, I, 69. D rucke: (Carafa), Epist. decret. 3 (1591), S. 602 n. 69; Mansi 20, Sp. 112 n. 69; M igne 148, Sp. 343 n. 69; B ou qu et, Recueil 14, S. 574 n. 15 (irrig zu Mârz 16); Jaffé, Bibl. 2, S. 87 n. 69; Caspar, Register Gregors V IL (Mon. Germ. Epist. sei. 2), S. 99. Regesten: J. 3610; JL . 4848. Vgl. M eyer v. K nonau, Jahrb. 2, S. 355.

74

1074 April 4, Laterem Gregor ni mint das Kloster S . M a r i a d i F i n e r o l o (D. Turin) unter dem Abt Arnulfus auf dessen Bitte und auf Intervention der Gra­ tin Adelheid, die das Kloster gegriindet hat, in den pâpstlichen Schütz, bestâtigt den Besitz und verleiht das Recht des Begrâbnisses, der Abtwahl und Abtweihe, der Appellation und der Exkommunikation. Orig.: fehlt. K opien: 1) Ende 13. Jahrh., L iber privileg. abbatiae Pinerolii (B ), jetzt verschollen; 2) 16. Jahrh., Pinerolo, A rch iv io vescovile: Privilegia abbatiae Pineroli a. 1575, fol. 26 aus B (C); 3) 17. Jahrh., ebenda: Mise. patr. 121 n. 81

°*) et F J>2) G, fehlt B D F **) dristrictum D tJ) manus B ’",,) X I I B D F , septim a G

« 2) G, fehlt B D F “ *) bibliotecarii F

r2)· fehlt I) Tî) fehlt D F

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

54

N r. 74: 1074 April 4

(D ); 4) 17. .Ja,lirh., Pinerolo. B ibl. Com . « A lliau di », cat. I, fase. 2: Cartario dell’abazia di S. Maria di P in erolo, fol. 31 (E ); 5) 17. Jahrh., Turin, Bibl. Reale: Stor. p a tr. 173: Fr. Ag. Della Chiesa, D escrittione del Piem onte v . 3, fo l. 277 (F ); 6) 1661, ebenda, Stor. p a tr. 522: A rchivium abbatiae b. Mariae de P inerolo fol. 8V (E x c.) (G ); 7) 18. Jahrh., Turin, A rch, di Stato, Sez. I: R accolta di diversi titoli relativi alla fondazione e privilegii dell’abazia di S. Maria di P in e­ rolo dal 1064 al 1634, S. 19 (E x c.)u . 55 (H ); 8) 18. Jahrh., Turin, Bibl. Civica: Fr. Borgarelli, A bbazie S. 97 (J); 9) E nde 18. Jahrh., früher Turin, Bibl. naz.: B c I I I -V I n. 1-52: Tabularii C elto-Lingustici I I I aus G, derzeit n ich t auffindbar (K ); 10) 1855, Turin, Bibl. della D eput. Subalpina di Storia Patria: C. A lliaudi, Chartarium abbatiae B. Mariae de Pinerolo, fol. 7 (L). D rucke: G uichenon, Hist, généal. de la royale m aison de Savoie C2, Preuves S. 16 (ohne D at.); Migne 148, Sp. 705 n. 62; G abotto, Cartario de Pinerolo (Bibl. della Soc. stor. Subalp. 2), S. 21 n. 10. Regesten: A b Ecclesia Chronol. hist. S. 250 zu a. 1073; Semeria, Storia della chiesa m etropol. di Torino S. 455; Carutti, Reg. com . Sabaudiae S. 65 n. 182; Caffaro, N otizie e docum enti 1, S. 37 n ot. 1; Schiaparelli, N ote sulle antiche bolle pon t, in: A rch. stor. ital. Ser. 5, t. 29, S. 3; Santifaller, L D . S. 345 und Elencho S. 419; IP . 6, 2, S. 110 n. 1; JL . 5264 = JL . 4851 A .

G regorius episcopus seruus seruorum

Dei. D ilecto in Christo

filio A rm i If o uenerabili abbati m onasterii Sancte M ariç Pinariolo constructi suisque successoribus regulariter intrantibus in perpe­ tuum . R eligiosis desideriis et petitionibus iustis benignitatis studio ac beneuolentie munere effectus tribuendus est, ut, dum spiritualis auctoritas suscepte dispensationis officium peragit, dum uenerabilibus locis presidium defensionis im pendit affectus, inde augea­ tur diuine retributionis m eritum , quod in prestando beneficio non m inor fu erit caritas quam potestas. H aec enim et bonorum studiis tempore proficiendi augm entum tribuit et opus proprium fructum perfectionis Deo acceptabile reddit. Quapropter equitatem tue p o­ stulationis attendentes prefatum m onasterium Sanctç M ariae, cui preesse uideris tu , carissim e fili et prenom inate abbas, cum om n i­ bus sibi pertinentibus sub sanctae Rom ane et apostolice sedis tutela et defensione susceptum , interpellante carissim a sancti P etri filia com itissa A deleida cum filiis suis, (pie eundem uenerabilem locum pro redem ptione anim e sue suorumque parentum ex propriis fa c u l­ tatibus fu nd au it atque constituit, presenti priuilegio apostolice auctoritatis m unim us et perpetuo corroboratum fore sancim us, concedentes et confirmantes eidem m onasterio tibi quoque tuisque successoribus ibidem regulariter promonendis in perpetuum tam in ecclesiis (piam castellis uillis agris uineis siluis pratis aliisque terris cultis uel incultis sine in cunctis possessionibus et rebus suis mobilibus et inm obilibus denique in om nibus, que nunc legaliter i l ­ luc collata sunt et que deinceps tam ex oblationibus uiuorum quam

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

ìsr. 74: 1074 April 4

55

etiam m ortuorum Deo m iserante iuste collata sunt, quatenus sub apostolica tuitione in iure et proprietate antefati m onasterii sub regim ine abbatum eius ad com m unem usum fratru m ibidem D o ­ m ino fam u lantium inconuulsa semper illibataque perm aneant. S ta ­ tuim us autem , ut nemo ibidem m ortuum sepelire proibeat, secun­ dum quod beatus papa G regorius A gab ito Y rb is F eteris episcopo p rom ulgat, salua iusta consuetudine sui episcopi et m atris ecclesie. Item in hac eadem nostra decretali pagina sancim us atque consti­ tuim us, ut defuncto abbate sepefati cçnobii abbates monasteriorum uidelicet F ructuarensis, Brem ensis et San cti Solutoris Taurinensis et Sancti M ichaelis C lusini et, si alii religiosi in partibus illis fu e­ rin t, in unum conueniant, in (piorum presenti» fratres aliquem de congregatione eiusdem m onasterii, si quidem idoneum reperire ualeant, com m uni consensu in abbatem sibi eligan t, sin autem congrua huic regim ini inter fratres persona inueniri nequierit, aliunde talem cui sacros canones et m onastica regula non contradicat, ad regimen eiusdem abbatig, sicut supradictum est, eligantur, quatenus electio, si bona fu erit, a prefatis abbatibus com probetur, sin uero in utilis uisa fu erit, illorum discreto reprobata iu ditio a fratribu s in con­ gruam personam transm ittetur. D enique hoc ordine et cautela elec­ tus abbas susceptaque secundum m orem regula et cura regim inis a seculari potestate, que per tem pora, ubi fu erit, sine om ni contra­ dictione gratis laudetur nec aliter contradicendi licentia per po­ tentiam alicuius dom inii prerogetur, nisi forte a pluribus et reli­ giosis uiris alicuius electio reprobetur. D e consecratione uero abba­ tis et ordinatione fratrum ita decernim us, ut, si episcopus, in cuius diocesi est, ordinatione et uita religiosus fu erit, ordinationem gratis fa c ia t; alioquin Astensem episcopum sub eiusdem religionis deter­ m inatione abbas pro sua suorumque m onachorum ordinatione re­ q u ir a t; si uero tale huius religionis expers fu erit, Albinganensem episcopum adeundi licentiam habeat. Quod si peccatis facientibus et ille contra religionem institutus apparuerit, predictus abbas apostolicam sedem libere ac licenter adeat, quatenus a Rom ano pontifice ordinationis sue suorumque fratru m honorem atque m andata susci­ piat. H aec igitu r om nia, que huius precepti decretique nostri pagina continet, tam tibi quam cunctis, qui in eo quo es ordine locoqne suc­ cesserint, in perpetuum seruanda decernim us. Si quis uero regum sacerdotum clericorum iudicum

et secularium

personarum hanc

constitutionis nostrç paginam agnoscens contra eam uenire tem pta uerit, potestatis honorisque sui dignitate careat reumque se diuino iuditio existere de perpetrata iniquitate cognoscat et, nisi uel ea, que ab illo sunt m ale ablata, restituerit nel diana oenitentia illicite neta

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

56

N r. 74-76: 1074 April 4-22

delieuerit, a sacralissim o corpore ac sanguine dom ini nostri re­ dem ptoris Iesu Christi alienus fiat atque in extremo exam ine d i­ stricte ultioni subiaceat. Cunctis autem eidem loco iu sta seruantibus sit pax dom ini nostri Iesu C hristi, ut hic fructum bone actionis recipiant et apud districtum indicem premia pternç pacis inueniant. K.

BV.

D a t. Lateranis, pridie nonas aprilis per m anus P etri sauctç B o nianae ecclesiae presbiteri cardinalis ac bibliothecarii, anno prim o pontificatus dom ini G regorii septimi papae, indictione duodecima.

75

1074 April 15, Rom Gregor eniplielilt den in Rom geweihten llischof (Landerich) von Mâcon dem Erzbischof H u m b e r t von Lyon und dessen Suffraganen. - «Confratrem nostrum.» Orig.: fehlt. Registerüberlieferung: R om , A rch ivio V aticano, Reg. Vat. t. 2: G rego­ rius V II. fo l. 42Γ, I, 76. K opien der Enipfângerüberlieferung: 1) Cartulaire de St-V incent de M âcon (dep.); 2) 17. Jahrh., Paris, B ibi. nat. lat. 17086, p . 9 n. 15; 3) 18. Jahrh., M âcon, A rch ives départ, de Saône-et-Loire. D rucke: 1) Enipfângerüberlieferung: Severtius, Chronologia Lugdunensis etc. archiepiscopatus 2, S. 112; R agut, Cartulaire de St-V incent de Mâcon (1864), S. 13 n. 15. 2) Registerüberlieferung: (Carafa), Epist. decret. 3 (1591), S. 607 n. 76; Mansi 20, Sp. 117 n. 76; Migne 148, Sp. 349 n. 76; B ouquet, Recueil 14, S. 574 n. 16 (sâm tlich zu Mârz 17); Jaffé, Bibl. 2, S. 95 n. 76; Caspar, Register Gregors V II. (M on. Germ. Epist. sel. 2), S. 107. Regesten: J. 3618; J L . 4856. Vgl. NGG. 1906, Beiheft II , S. 14.

76

1074 April 22, Lateran Gregor nimmt die Kanoniker der Kirche S t - H i l a i r e - l e - G r a n d zu P o i t i e r s auf deren Bitte und auf Intervention des Erzbischofs Gozelinus von Bordeaux in den pâpstlichen Schütz, erlâsst Alienationsund Perturbationsverbot, verleiht das Recht der Appellation an den apostolischen Stuhl und gibt Bestimmungen fiber Besitz von Kirchengut. Orig.: Perg. (63 x 40 cm ), Poitiers, Archives départ, de la Vienne, G. 48 9: Chapitre collég. St-H ilaire-le-Grand (A). K opien: 1) 1673 Aug. 26, ebenda (B ); 2) 1693 Febr. 28, ebenda (C).

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

N r. 76: 1074 April 22

57

D ruek: A n alecta iuris pon tif. 10 (1869), S. 410 n. 49. Facsim ile: T afel I I I . Regesten: Santifaller, L D . S. 345 und E lenco S. 420; JL. 4862. Erw âhnt: U rkunde P . Innocen z I I . v on 1142 A p ril 11, Lateran (ed. W iederhold, P U U . in Frankreich IV , S. 33 n. 10; R eg.: J L 8224). Vgl.: W iederhold, P U U . in Frankreich V I, S. 14. . Schreiber: Rainerius II.

GREGORIVS episcopus seruus seniorum Dei. Canonicis ecclesie Sancti Hilarii iuxta Pictauensem ciuitatem constitute salutem et | apostolicam benedictionem. Conuenit apostolico moderamini pia religione pollentibus beniuola compassione succurrere et poscen­ tium animis alacri |deuotione impertire assensum. Ex hoc enim po­ tissimum premium a conditore omnium Deo procul dubio promere­ bimur, dum uenerabilia loca oportunae a) ordinata | ad meliorem fuerint sine dubio statum perducta. Igitur ob reuerentiam beatis­ simi Hilarii confessoris, cuius doctrine splendor non solum de Gal­ licanis I partibus erroris tenebras expulit, uerum etiam immersali refulgens lumen contulit ecclesiae, inclinati precibus uestris interueniente contraire nostro metropolitano | uestro GOZELino Burdigalense archiepiscopo accipimus ecclesiam prelibati beati Hilarii iuxta Pictauensem urbem sitam, a Francorum regibus et Aqui­ taniae I princibus b) constructam eorumque prediis ac donis dita­ tam in tuitionem ac defensionem apostolicae sedis huiusmodi priuilegium presentis auctoritatis nostrç | decreto indulgentes. Denique statuimus nullum regum principum antistitum nullum quacunque ecclesiastica uèl seculari preditum dignitate de his, quae | prelibatae ecclesiae a supradictis regibus sine principibus iustae a) donata sunt uel in futurum a quibuslibet aliis de proprio fuerint iure collata nel ea, quae de iustis suis possessionibus a prefato Gozelino archiepiscopo sibi sunt donata atque donanda, sub cuiuslibet causae occasionisue specie | minuere uel auferre siue suis usibus applicare uel aliis quasi piis causis pro suae auaritiae excusatione concedere. Sed cuncta, quae | ibi data sunt uel dari contigerit, perenni tempore illibata et sine inquietudine aliqua uolumus possideri eorum tantum usibus, pro quorum sustentatione | gubernationeque concessa sunt, modis omnibus profutura. Item de­ cernimus, ut, si clerici prefatae ecclesiae se ab episcopo loci illius uel ab aliqua potestate |cognouerint se pregrauari, metropolitanum prouinciae illius adeant et querimonias suas sibi deferant. Quod si

>) so À

*>) ]ür principibus A

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

58

N r. 76-77: 1074 A pril 22

ipse intuitu dilectionis |Pictauensis episcopi uel alterius potestatis, prout iustum fuerit, causas quaerimoniarum uestrarura non diffinierit, tunc libere liceat uobis successo|ribusque uestris apostolicam sedem appellare a), quatenus a Romano pontifice retractentur et legali diffinitione decidantur. Decernimus | etiam, ne quis clericus uel laicus de bonis prefate ecclesiae, quae a parentibus uel consan­ guineis possessa fuerant, quasi hereditario | sibi iure defendant, saluo tamen in his et in omnibus supradictis apostolicae auctori­ tatis priuilegio. Si quis nero regum sacerdotum | clericorum iudicum ac secularium personarum hanc constitutionis nostrae pagi­ nam agnoscens contra eam uenire temptauerit, potestatis | hono­ risque sui dignitate careat reumque se diuino iudicio existere de perpetrata iniquitate cognoscat et, nisi uel ea, | quae ab illo sunt male ablata, restituerit uel digna paenitentia illicite acta defleuerit, a sacratissimo corpore ac sanguine |Dei domini redemptoris nostri Iesu Christi alienus fiat atque in eterno examine districte ultionis a) subiaceat. Cunctis autem | eidem loco iusta seruantibus sit pax domini nostri Iesu Christi, ut hic fructum bone actionis recipiant et apud districtum iudicem | premia eternae pacis inueniant. R .1)

BV.

.,. 2)

Datum Lateranis, x . kal. madii per manus PetRI sancte Romane ecclesiç presbiteri cardinalis ac bibliothecarii, | anno primo pontifi­ catus domni V II. GREGORII pape, indic, xi. B .3)

77 1074 April 22, Laterali Gregor nimmt die Kanoniker des Kollegiatkapitels von S t - H i 1 a i r e - l e - G r a n d z u P o i t i e r s auf deren Bitte in den papstlicheu Schütz, bestatigt den Besitz, verbietet die Exkommunikation des Rapi­ tele durch einen Erzbischof oder Bischof, verleiht das Recht der Appel­ lation an den apostolischen Stuhl und das Recht, Chrisma, hl. Del und

1) Rota: Insehrift: Miserationes / tue D om ine / super omnia Umschrift fehlt. a) B V . ais Monogrammi mit Beizeiehen (Kom ma). 3) siehe Tafel X X V .

/ opera tua.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

N r. 77: 1074 April 22

59

Weilien von jedem katliolisrhen Miseliof /,u empfangen, sowie die Exenition unter Auferlegnng eines .Tahreszinses. Orig.: fehlt. K opien : 1) 14. Jahrh., Poitiers, A rchives départ. G. 496: Chapitre collegial St-H ilaire-le-G rand (B ); 2) 1668 M ai 18, ebenda: L iv re de la cheuse de l’é ­ glise de St-H ilaire (C). D rueke: Baluzius, Misceli. 3, S. 6; Cocquelines, Bullar. R om . 2, S. 28; Mansi 20, Sp. 624, Migne 148, Sp. 651 n. 9. Regesten: Santifaller, L D . S. 345 und E lenco S. 420; J. 3624; JL . 4863. V gl.: W iederh old, P U U . in Frankreich V I, S. 14.

Gregorius episcopus seruus seniorum Dei. Dilectis filiis cano­ nicis Sancti Hilarii Pictavensis salutem et apostolicam benedictio­ nem. Igitur ob reuerentiam beati Hilarii confessoris, cuius cor­ pus in eadem ecclesia requiescit cuiusque doctrinae splendor non solum de Gallicanis partibus erroris tenebras expulit, uerum etiam uniuersali refulgens lumen contulit ecclesiae, inclinati uestris pre­ cibus praefatam beati Hilarii ecclesiam a Francorum regibus et Aquitaniae principibus constructam eorumque praediis ac donis ditatam in protectione ac tuitione sedis apostolicae specialiter susci­ pimus huius priuilegium auctoritatis nostrae decreto indulgentes. Deinde statuimus, ut quaecunque bona praefata beati Hilarii ec­ clesia ex donatione praedictorum regum et principum iuste possidet siue in futurum iustis. modis poterit adipisci, uobis perenni tempore et sine inquietudine aliqua illibata permaneant adiicentes, ne quis­ quam deinceps archiepiscopus aut episcopus beati Hilarii ecclesiam aut ipsius canonicos aut clericos excommunicare aut interdicere praesumat, sed omnis eorum causa grauior ex apostolicae sedis iudicio pendeat. Chrisma uero, oleum sanctum, consecrationes altarium siue basilicarum, ordinationes canonicorum et clericorum a quocun­ que malueritis catholico suscipiatis antistite. Ad hoc adiicimus, ut eadem beati Hilarii ecclesia soli Romani ecclesiae subdita perma­ neat et de tanta semper libertate atque auctoritate gaudeat. Ad indicium autem perceptae huius a Romana ecclesia libertatis per annos singulos unam auri unciam Lateranensi palatio persoluat. Si quis autem archiepiscopus episcopus aut quaelibet persona huius nostri priuilegii paginam agnoscens contra eam temere uenire prae­ sumpserit, si quae male facta fuerint, non emendauerit, potestatis honorisque sui dignitate careat reumque se diuino iudicio existere de perpetrata iniquitate cognoscat et a sacratissimo corpore et sanguine Dei et domini redemptoris nostri Iesu Christi alienus fiat et in extremo examine districtae ultioni subiaeeat. Cunctis autem illo loco iusta seruantibus sit nax domini nostri Iesu Christi, nnate-

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

60

N r. 77-78: 1074 April 22-25

nus et hic fructum bonae actionis percipiant et apud districtum indicem praemia aeternae pacis inueniant. D atum Laterani, x kal. m ail per manum Petri sanctae Rom anae ecclesiae presbyteri cardinalis ac bibliothecarii, prim o anno pon­ tificatus dom ini G repori i V I I . papae, indictione x i.

78 1 0 7 4 A p r il 2 5 , Laterem,

Gregor nimmt das Kloster S. P o n z i a n o di i . uc c a unter dem Abt IternarduK auf dessen Bitte in den piipstlichen Schütz, bestatigt den Besitz und verleiht das Recht der Aufnahme in das Kloster, des Begrabnisses und dei- Oblationen. Orig.: fehlt. K opien .: 1) 12. Jahrh., L u cca, A rch ivio di Stato: S. Ponziano (B ); 2) 13. Jahrh., ebda (m it. D a t., R ota u. B V ) (C); 3) 13. Jahrh ., eb d a (D ); 4) 14. Jahrh., L u cca, A rch ivio A rcivesc., R ep a rto Com m . E ccl.- E n ti soppressi Nr. 13, 1. 1: S. Ponziano e S. B a rtolom eo S. 3 (E ); 5) 17. Jahrh., R om , B ibl. V a t., B ibl. Chigi: G V i l i 243 (1749), fol. 89 (F ); 6) 17. Jahrh., L u cca, Bibl. G ov. cod. 914: G. B . Orsucci, Chiese di L u cca vol. II, fol. 128v (G ); 7) 18. Jahrh., R om , A rch ivio V atican o, F on do Garampi: Collect. Mise. n. 16 7a u sE (H ). D rucke: Pflugk-H arttung, A cta 2, S. 123 n. 159 (aus B ); D egli A zzi Vitelleschi, Regesti, 1, S. 147 n. 244 (aus C). Regesten: Pflugk-H arttung, Iter S. 199 n. 178; Santifaller, L D . S. 345 und Elenco S. 420; IP . 3, S. 446 n. 5; JL . 4864. -Die Privilegien P. Leos I X . von 1050 Juli 11, “ N ostri sacri regim inis” (IP. 3, S. 446 n. 3; JL. 4228) v on (1049-1054) und “ Si sanctarum ecclesiarum ” (IP . 3, S. 446 n .+ 4; JL . 4324) fili· S. P onziano erscheinen in dieser Urkunde textlich nicht beniitzt.

G R E G O R I V S episcopus seruus seruorum D ei. D ilecto in Christo Alio Bernardo abbati m onasterii Sancti Pontiani m artiris Luce con­ stituti suisque successoribus regulariter ibi ordinandis in perpe­ tuum . Conuenit apostolico m oderamini pia religione pollentibus beniuola compassione succurrere et poscentium anim is alacri deuotione im pertire assensum . E x hoc enim potissim um

premium a

conditore om nium Deo procul dubio promerebimur, dum uenerabilia loca oportune ordinata ad meliorem fuerint sine dubio statum perducta. Proinde postulante te, dilecte fili et prenom inate abba, quatenus m onasterium , cui Deo auctore preesse dinosceris, apostolicis priuilegiis m unirem us ob reuerentiam beatissim i P ontiani m a r­ tiris, in cuius honore uenerabilis ille locus constructus est, precibus tuis beniuola concessione annuendum esse destinauim us.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Susci-

61

N r. 78: 1074 April 25

pientes igitur prefatum locum et om nia sibi pertinentia neo non et congregationem fratrum inibi deseruientium in tutelam et defensio­ nem sancte Rom ane ecclesie apostolice tuitionis priuilegium

ex

ea, quam per beatum Petrum Deo disponente suscepimus, auctori­ tate concedim us, confirm antes et corroborantes eidem uenerabili m onasterio, quecuinque nunc siue in terris cu ltis aut incultis siue in quibuslibet rebus m obilibus au t im m obilibus iuste liabet uel in posterum Deo opitulante acquirere poterit, quatinus ea ad com ­ munem usum fratru m inibi Deo seruientium tam in tua quam suc­ cessorum tuorum prouidentia et congrua dispensatione inconuulsa illibataque perm aneant. E adem etiam auctoritate sanccim us, ut eos, (pii pia. deuotione et amore celestis patrie mundo abrenuntian­ tes ibidem ad m onasticam uitam regulariter se conferre noluerint, sine om ni contradictione cuiuslibet persone ab abbate, qui pro tem ­ pore fu erit, ce terisque confra tribus recipi ac teneri liceat. Preterea statuim us et insta, quod beatus Gregorius A g a p ito Urbis Ueteris scripsit episcopo, firma preceptione censem us, ut nemo fideles Chri­ stianos in eodem m onasterio sepeliri cupientes contradicat nel p ro ­ hibeat aut elem osinas, quas uiuorum aut defunctorum aliquis illuc destinauit aut pro amore Dei destinauerit, inde deuellere aut a li­ quo modo subtrahere présum ât. S i quis nero regum sacerdotum cle ­ ricorum iudicum ac secularium personarum

hanc constitutionis

nostre paginam agnoscens contra eam uenire tem ptauerit, potesta­ tis honorisque sui dignitate careat reumque se diuino indicio existere de perpetrata iniquitate cognoscat et, nisi uel ea, que ab illo sunt m ale ablata, restituerit uel digna penitentia illicite acta defleuerit, a sacratissim o corpore ac sanguine Dei et dom ini redemptoris nostri Ièsu C hristi alienus fiat atque in eterno exam ine districte ultioni subiaceat. Cunctis autem eidem loco insta seruantibus sit pax d o­ m ini nostri. Iesu C h risti, ut hic fructum bone actionis recipiant et apud' districtum iudicem premia eterne pacis inueniant. A M E N . R.

B Y .,.

D atu m Lateranis, vii kal. m adii lier m anus P etri sancte Romane ecclesie presbiteri cardinalis ac bibliotheca rii, anno primo pontifi­ catus domili V I I . G regorii pape, anno uidelicet dominice incarna­ tionis m illesim o septuagesim o m i , indictione xr.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

62

N r. 79: 1074 April 19

79 1 0 7 4 A p r il 29 , Laterali

Gregor nimnit clas Kloster S t - H u be r t - en - Ai*dem i e (D. Liè­ ge) unter dem Abt Theoderieus auf dessen Bitte in dem papstlichen Seliutz and bestStigt den Besitz. Orig.: fehlt. K opien: 1) 13. Jahrh., Bruxelles: B ibl. royale Ms. II . 1515: Chrouicon S. H uberti Andagiuensis [Cantatorium ] f. 156-57v (B ); 2) ca. 1630, eben da, M s. 14600, p. 45: A b sch rift v o n B (C); 3) 18. Jahrh., ebenda, Ms. II . 2866: A bschrift v o n B (D ); 4) 19. Jahrh., ebenda, Ms. II . 579: A b sch rift v o n B (E ); 5) 19. Jahrh ., ebenda, M s. II. 3483: A . de R o b o u lx de Sau m oy, franz. U ebersetzung v on B (F). D rucke: Coquelines, Bullar. R om . 2, S. 26; Martène et D urand, Veter, script, et m onum . am pi. coll. 1, S. 513 (Auszug) und 4, S. 947; M iraeus, Opera diplom . 4, S. 6; B erth olet, H ist, du duché de L u xem bou rg I I I , P iec. Justif. S. X X X V I I I ; R ob a u lx de Sou m oy, Chronique de S t-H ubert, S. 253; Reiffenberg, M on. p ou r servir à l’h istoire des provinces de Nam ur etc. V II, S. 274; Migne 148, Sp. 652 n. 10.; M on. Germ. Script. 8, S. 586; G. K u rth , Chartes de l’ab b a ye de S t-H u b ert S. 39 n. 34; K . Ila n q u et, L a chronique de StH u bert S. 81. Regesten: W auters, Table chronolog. 1, S. 531 zu 1073 Mai 1; Santifaller, L D . S. 345 und Elenco S. 420; J. 3625; JL . 4865. V gl.: Ramackers, P U U . in den Niederlanden, S. 58. W ir geben den D ru ck nach B und C.

Gregorius episcopus seruus seniorum Dei. Dilecto in Christo filio Theoderico abbati monasterii Sancti Petri Sanctique Huberti Andaginensis in Arduenna constituti suisque successoribus regu­ lariter ibidem intrantibus in perpetuum. Nulli fidelium est in dubio, quin sedes apostolica, quae uniuersalis mater et om­ nium ecclesiarum princeps est, omnibus hoc iure ac debita solli­ citudine preesse debeat, ut non eas *) catholice religionis unitate concludat, sed generali circumspectione etiam ab iis, que extrin­ secus promonentur, pro sua auctoritate saluet et muniat. Inter quas tamen cum plures inueniantur, que speciali et propria commenda­ tione in tutelam eiusdem sedis apostolice se contulerunt, ut speciali karitate b) et studio sue matris, amplexe usquequaque securiores et

) non ut eas tantum G

') charitate C

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

N r. 79: 1074 April 29

63

liberiores ab omni infestatione consisterent, quas, ut dignum erat, ita Romana suscepit ecclesia tantaque protexit undique diligentia, ut omnibus munimenta presidii nonnullis C1 quoque gratiam con­ ferret augendi. Cuius rei plurima nobis exempla sanctissimi uiri reliquerunt, qui ante nos in illa, quam diximus apostolica, sede ful­ gentes pro honore ecclesiarum Dei et exaltatione earum magis quam pro uita aut salute sua solliciti fuerunt ; suscipientes monasteria et uenerabilia loca in patrocinium apostolice defensionis et con­ firmantes ea propriis priuilegiis, quatinus ex cotidiana rt) tranquilli­ tate ardentius in deuotione diuine seruitutis et in omni bono pro­ ficerent. Qua in re quam pie quam sancte fecerunt et illorum nobis ostendit gloria et ipsius rei tam fructuosa gratia. Nam cum oratoria in pace et tranquillitate consistunt et ecclesiastica beneficia pau­ peres Christi nutriunt, tamen uero laus Deo digne promitur et re­ media peccatorum tam uiuis quam defunctis impenduntur e). Undè nos in eadem apostolica sede non nostris meritis sed diuina locati gratia suscepti officii debitum considerantes prefatum monaste­ rium, cui tu, dilecte fili et prenominate abba, preesse dinosceris, tuo rogatu in tutelam apostolice sedis et nostram, successorum nostrorum defensionem suscepimus confirmantesque et') corroboran­ tes sibi per presentis paginam priuilegii ecclesiam Sanctae Mariae super Auxonam sitam et ecclesiam Sanctiε) Sulpitii super Mosam ceterasque possessiones tam in uillis quam castellis ceterisque eccle­ siis et terris cultis aut incultis seu in omnibus rebus mobilibus et immobilibits, quas nunc iure possidet aut in posterum Deo mise­ rante acquiret"), quatinus omnia ad communem utilitatem fratrum inibi Deo famulantium sub tuo tuorumque successorum regimine et congrua dispensatione semper inconuulsa illibataque permaneant. Si quis uero regum sacerdotum clericorum indicum ac secularium personarum hanc constitutionis nostre paginam agnoscentes con­ tra eam uenire temptauerit, potestatis honorisque sui dignitate careat reumque se dittino iudicio existere de perpetrata iniquitate cognoscat et, nisi nel ea, que ab illo sunt male ablata, restituerit uel digna penitentia illicite acta defleuerit, a sacratissimo corpore ac sanguine Dei domini redemptoris nostri Iesu Christi alienus fiat atque in eterno examine districte ultioni subiaceat. Cunctis autem iusta seruantibus eidem loco pax domini nostri Iesu Christi, ut hic

°) n on eingefiigt B G d) qu otidian a C e) im penditu r C f) et eingefiigt B e) sa n cti eingefiigt G h) C am Mande von gleicher Hand : Confirm at ecclesiae nostrae cellam E uerneicurtem , Pirensem etc.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

64

N r. 7 9 - + 8 0 : 1074 April 19-M ai 1

fructum bone actionis recipiant et apud districtum iudicem pre­ mia eterne pacis inueniant. Arnen. R .1)

BV.

D atu m Lateranis, m kai. maxi per manus 1’etri sancte Romane ecclesie presbiteri cardinalis ac b ib lioth ecam , anno prim o p on ti­ ficatus dom ini (J(re)G (orii) -V II. pape, indictione ‘i undecima

+ 80 1 0 7 4 M a i 1, Rom

Gregor bewilligt dem Vicecomes S t e p h a n von T h i e r s die Krl-ichtung einer klosterlichen (iemeinschat't nach der Regel des hi. Be nedikt. Orig.: fehlt. K opie: fehlt. D rucke: M abillon, A cta sanctorum ord. s. Benedicti saec.vi, pars 2, praef1. S. L , praef.2 S. X X X V I ; Delisle in: Mém. de la soc. des antiquaires de N or­ mandie 20, S. 188 n: 1; Aligne 148, Sp. 653 n. 11. Regesten: J. 3627; JL . + 4868. Vgl.: Delisle a. a. O., S. 172 fl., der den B rief für falsch hàlt. Eine handschriftliche Ueberlieferung stand nicht zur Verfügung; wir wiederholen den D ruck v on Delisle.

Gregorius seruus seniorum D ei ad perpetuam rei mem oriam . D ilecto filio Stephano uicecom iti Tierneo eiusque fratribus regu­ larem

uitam

professuris salutem et apostolicam

benedictionem».

Quoniam religiosam uitam instituentes apostolico oportet uti in d i­ cio et consilio, ne quidam post suum proprium sentire abeuntes cum tem eritate et inexpertis uiribus aggrediantur poenitentiae iter, (piod non possint perficere ac deficiant in eo, ita ut a proposito resi­ lire cogantur, ad confusionem et iniuriam ordinis ecclesiastici. N os nero cognito, quod apud uenerabilem fratrem nostrum

M ilonem

archiepiscopmn Beneventanum cum frequentatione filiorum et fr a ­ trum nostrorum Benedictinensium de Calabria u irtutis tirocinium sine habitu posueris et sum to de solido tui desiderii fe m o re expe­ rimento per quatuor annos in aula pontificali sanctissim i patris bonae memoriae A lexan dri diuina prouidentia papae huius n om i­ nis secundi praedecessoris nostri, dum coram ipso beatissimo p on ­ tifice archidiaconum cardinalem ageremus, cum tuis uiribus a n a ­ tura, delicatis diffideremus, non tam c ito

manus

super te

imposui-

') fekll B 1) Nachzeichnung in D: Rota: In- oder Umschrijt : Miserationes tuae D om ine super om nia opera tua.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

N r. + 8 0 : 1074 M ai 1

65

m us ') , sicut nos cum Tim otheo docuit apostolus, ad cuius tum bam consistim us. TTerum cum indesinenter ac indeficienter a sancta sede, in qua sedemus licet indigni et in niti, postules potestatem auspican­ d i conceptum ordinem m onasticum iu x ta regulam beati Benedicti, quam diu expertus es inter fratres de C alabria, nos nolentes exstin ­ guere spiritum eo prom ptius ac benignius in clin ati nunc tibi con ­ cedim us et annuim us, quo m aiori Spiritus San cti flam m a accensi desideram us, agrum D om inicum tam sanctis uirtutum sem inariis ditari. Benedicat ergo tibi D om in u s, corona iu.stitiae, m ons sanctus. A sciscat te tuosque futuros bonae uitae sodales in filiosa) aeternus P a te r, recipiat uos in fratres aeternus F iliu s et p orrigat tibi latus apertum , in qu,o s u n t o m n e s th esa u ri sa p ien tia e e t sc ie n tia e recon­ d iti2), accendat in te tuisque aeternus Spiritu s Sanctus ignem sui am oris et flam m am aeternae charitatis. Tuque tuique in ingressu per professionem et in egressu per m ortem benedicantur a D e o u ir­ tu tum ex a lto . Q u i c o e p it in te o p u s b o n u m , perfida,t 3) solidetque, confirm et illu d et corroboret amodo et usque in sem piternum , conce­ d at tibi sanctum angelum suum de coelis, quorum sanctorum uitam proponis im itari, ipsorum patrociniis confortare. A d d ucan tu r tibi socii innum eri sicut stellae, coeli, «piae prae m ultitudine num erari non possunt, sint docibiles D ei in solatium m ortalis tuae peregrina­ tionis. D e plenitudine itaque potestatis decernim us, ut n u lli omnino hom inum liceat, quae postm odum electurus es, loca tuae poeniten­ tiae temere perturbare seu quibuslibet uexationibus te aut tuos aggrauare sed nec fatigare. S i quae igitur secularis aut ecclesiastica persona contra hanc nostrae ordinationis praesentis paginam uenire ten tau erit, sciat se ream pro perpetrata in iquitate, quia nullo m e­ d io flos uolum us ad sanctam sedem pertinere, ipsoque suo attentatu indigno priuari om ni honoris sui dignitate, et diuino subiacere m aledicto. A g ri, quos colueritis, sint agri prim itiarum , beatus p a­ ter Benedictus benedictiones pro te im petret in spiritualibus et tem poralibus. C o n fo r ta r e e t e sto r o b u stu s d) in nomine P atris et F ilii et Spiritu s S ancti. Arnen. D atu m Bom ae in praesentia charissim ae filiae A gn etis augustae im peratricis et sex fratru m nostrorum cardinalium , kalendis m aii, pontificatus nostri anno prim o. a) filio Ώ elisie

.

x) I Tim. 5, 22. *) Kol. 2, 3. 3) Phil. 1, 6. 4) Deut. 31, 7.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

66

Nr. S l-8 3 : 1074 September 22-Oktober 29

81

1074 September 22, Rom Gregor dankt clem Herzog W r a t i s 1 a v ( I I . ) v o n B ô h m e n fin· die Übersendung des Jahreszinses von 100 Mark Silber und erortert die Prag-Olmiitzer Angelegenheit. - «Pervenit ad nos nuntius.» Orig.: fehlt. Registerüberlieferung: R om , A rch ivio V atican o, Reg. V at. t. 2: G rego­ rius V II. fol. 54v, II, 7. D rucke: (Carafa), Epist. decret. 3 (1591), S. 623 n. 7; Mansi 20, Sp. 133 n. 7; M igne 148, Sp. 367 n. 7; Jaffé, Bibl. 2, S. 119 n. 7; Friedrich, Cod. dipi, et epist. regni Bohem iae 1, S. 76 n. 72; Caspar, Register Gregors V II. (M on. Germ. Epist. sei. 2), S. 135. Regesten: J. 3639; J L . 4880. V gl.: M eyer v. K nonau, Jahrb. 2, S. 428.

82

1074 Oktober 28, Rom Gregor erwidert eine Botschaft Kônig S a l o m o n s v o n U n g a r n mit Vorwürfen wegen seiner Lehnsnahme vom deutschen Kônig, da TJngarn Eigen der romischen Kirche sei. - « Litter ç tuç ad nos.» Orig.: fehlt. Registerüberlieferung: R om , A rch ivio V aticano, Reg. Vat. t. 2: G rego­ rius V II. fol. 58v, II, 13; D eusdedit, Coll. can. lib. I l l c. 273 (150) (ed. Martinucci p. 329; W o lf v. G lanvell p. 380); Benedictus canon. L iber politicus (Cod. Camerae. 554), Albinus lib . X , 30, Cencius L ib . censuum η. 71 (ed. FabreD uchesne 1, S. 355 n. 91), wahrscheinlich aus gemeinsamer Quelle; Item ex registro eodem lib. II cap. X I I I , X I I A , X I I I I D : Gregorius episcopus Salom oni regi U ngarorum inter cetera [Auszug: Caspar S. 145 Z. .2 Sicut a maioribus - S. 146 Z. 2 am icitiam plene habebis (sic)]. D rucke: (Carafa), E pist. decret. 3 (1591), S. 629 n. 13; Mansi 20, Sp. 138 n. 13; Migne 148, Sp. 373 n. 13; Jaffé, B ibi. 2, S. 127 n. 13; Caspar, Register Gregors V II. (M on. Germ. Epist. sel. 2), S. 144. Regesten: J. 4645; JL . 4886. V gl.: M eyer v. K nonau, Jahrb. 2, S. 431; Meine, Gregor V II. Auffassung v om Fürstenam t, Diss. Greifswald 1907, S. 29ff.

83

1074 Oktober 29, Rom Gregor ermiichtigt die Bischôfe W e r n e r v o n

Strassburg

und

B u r k h a r d v o n B a s e l zur Entscheidung des Streits iiber die V ogtei

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

N r. 83-84: 1074 Oktober 29-N ovem ber 20

67

in Heiligenkreuz (Woffenheim), tier Stiftung des Pap stes Leo IX . «Non ignorare vos credimus.» Orig.: fehlt. Registerüberliefèruug: Roxn, A rch ivio V atican o, R eg . V at. t. 2: G rego­ rius V II. fol. 5 9 Γ, II, 14. D rucke: (Carafa), Epist. decret. 3 (1591), 8. 630 n. 14; Mansi 20, Sp. 139 n. 14; M igne 148, Sp. 374 n. 14; B ouquet, R ecu eil 14, S. 585 n. 34; Trouillat, M on. de l’ évêché de Bâle 1, S. 189 n. 126; Jaffé, B ibl. 2, S. 129 n. 14; Caspar, Register Gregors V II. (Mon. Germ. Epist. sel. 2), S. 146. Regesten: W entzke, Reg. d. Bisch. von Strassburg n. 313; J. 3646; JL . 4887. V gl.: M eyer v. K nonau, Jahrb, 2, S. 430.

84

1074 November 20, Lateran Gregor bestâtigt der Kirche von 1’ o p u l o n i a nnter dem Bischof Guilielmus ani' dessen Bitte alle Redite unti alle Besitzimgen und Grenzen und verleiht ihr dié Insel Elba mit alleni Zubehor. Orig.; fehlt. K opie: 14. Jahrh., Siena, A rch iv io di Stato: A . S. S. D ip lom a tico, Città di M assa (B). D rucke: Cesaretti, M emorie sacre e profane S. 95 n. 7 (aus B ); Galli, Me­ m orie istoriche 1, S. 216; P flugk-H arttung, A cta 2, S. 124 n. 160 (aus B ). Regesten: K altenbrunner, P U U . in Italien in: W r. SB. 94 (1879), S. 652 n. 3657 a; Pflugk-H arttung, Iter S. 200 n. 179; Lisini in Bull. Sen. 13, S. 523 zu a. 1075; Santifaller, L D . S. 345 u nd Elenco S. 420; IP . 3, S. 270 n. 6; J L . 4899. Schreiber: Pflugk-H arttung verm utet auf Grund teilweiser N achzeichnungen denselben Schreiber wie in JL . 4818, also Rainerius II.

G regorius episcopus, seriius seniorum

Dei.

Dilecto fra tri in

Christo G uilielm o Populoniensis ecclesie episcopo suisque succes­ soribus im perpetuum . Licet officii nostri sit, quantum per m iseri­ cordiam D ei possum us, om nium ecclesiarum utilitatibus prolùdere earumque statu m apostolico m unim ine confirmando tam exterius a perturbatione defendere quam interius tran qu illitatis et recti ordi­ nis stabilitate fulcire, precipue tamen M is nostre sollicitudinis stu ­ dium et apostolico tuitionis presidia circum ferre debemus, que inter aduersitatum tem ptam enta posite iuuari firmarique desiderant et post Deum non aliunde nisi ab apostolica sede solatium defensionis expectant. U nde postulante te, frater G uilielm e, ut ecclesiam, cui D eo uolente preesse dinosceris, eiusque bona ab aduersariorum im petu et infestatione nostre apostolice auctoritatis munim ine tu e­ rem ur, in clin ati iustis precibus tuis concessione presentis priuilegii confirmamus tibi episcopatum predicte Populoniensis ecclesie cum

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

68

N r. 84: 1074 Novem ber 20

omni iure suisque pertinentiis. Cuius episcopatus fines et posses­ siones sunt, uidelicet locus «pii dicitur A lm a et exinde usque in mare et in insulam que uocatur E lba et inde in mare in sedium supra ipsum mare et exinde in Statile A u rican si et in riuum Sabuli et exinde in salam A llo n is ducis, inde uero in A sla ito et exinde in uicum M ontanini et exinde ad Sanctum Petrum , in quo persido, inde uero ad Sanctum Iohannem in gualdum dom ni regis et ad Sanctum P hilippum et inde ad M ontem Uiridem et inde ad Fontem F on tigu an i per F aian um Paganicum in A qu am C aldu lam et ad Cam pum M ustiuole, inde uero ad Sussianum et exinde a d Y im a le et inde in Scannelli, inde uero in Fraginetum et exinde in Cam pum Cirenensém et in Cam pum G agoni, inde nero in A ren am et exinde in L ibistellum et inde in Senile, inde uero in Pancie et exinde in B u tre et inde in Planizzule, inde uero in Suppatre et exinde ad A rg a li et inde in M ontem Danazzonem , inde uero in Querqueta et exinde in Term ine et inde in Cerbaiuola, inde nero in R osciani et exinde in Lam a de A rcte fine ad pratum F ir m i et inde in Terige fine Petram A lb a m et inde in E rcte, qui est iu xta Sanctam A lm a m , uel quecumque alia

episcopalia iura.

Ne

quis

regum

im peratorum

ducum com itum episcoporum seu abbatum nel quarum libet m a g ­ narum paruarum que personarum illicita exactione uel usurpatione alicuius rei im petere aut contingere audeat, ex parte beati P e ­ tri et nostra per eum apostolica auctoritate interdicim us, conce­ dentes et corroborantes eidem Populoniensi ecclesie denominate quidem E lbam insulam cum om nibus locis et ecclesiis, decim atio­ nibus omnique iure rerum illuc pertinentium . Sim iliter etiam et re­ liquas plebes cum ecclesiis uillis castellis terris cultis et incultis secundum am bitum term inorum et diffinitionis, que in antiquis priuilegiis eidem ecclesie collatis inuenitur, u t prelibatimi est, sta ­ tuentes, ut om nia, que exinde ad episcopalèm honorem usum seu curam uel iu stitiam pertinent, in potestate prefate Populoniensis ecclesie sub regim ine episcopali et dispositione [G uilielm i] confratris nostri episcopi successorumque eius adiuuante Deo semper inconuulsa illibataque [perm aneant]. H ec igitu r om nia, que huius precepti decretique nostri pagina conti [net, tam tibi quam] cunctis, qui in eo quo es ordine locoque successerint, im perpetuum seru a n d [a decernimus.

S i quis uero]

regum

sacerdotum

[iudicum

atque secularium personarum hanc constitutionis nostre paginam agnoscens contra] eam uenire tem ptauerit, potestatis honorisque sui dignitate ca [rea t reumque se diuino iudicio exi] st [ere de per­ petrata iniquitate cognoscat et, nisi uel ea, que] ab illo sunt male ablata, restituerit uel digna penitentia illicite

[acta defleuerit, a

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

69

Nr. 84-86: 1074 N ovem ber 20-27

sa c]ratissim o corpor[e ac sanguine D ei et dom ini redemptoris nostri Iesu C hristi] alienus fiat atque in eterno exam ine districte ultioni subiaceat. C unctis [autem ] eidem loco iu sta seruanti[bus sit pax dom ini nostri Iesu C hristi, quatenus et hic fructum ] bone actionis percipiant et apud districtum

indicem

prem ia eterne pacis in-

ueniant. R.

BY.

D a tu m L ateranis, x i i kal. decemb. per m anus P etri sancte R o-, m ane ecclesie presbiteri cardinalis ac bibliothecarii, anno π p onti­ ficatus dom ni Gvegorii V I I . pape, indictione x i i i . .

85

\ 1 0 7 4 N ovem ber 27 , N om

Gregor befiehlt dem Bischof D i o n y s i u s v ο n P i a c e n z a , ' im Kloster S. Savino einen Abt an Stelle des suspendierten Simonisten Rig.izo wahlen zu lassen und seinen Streit mit dem Kloster S. Sepolcro dem Urteil pâpstlicher Legaten zu unterwerfen. - «Rigizonem abbatem mo­ nasterii.» Orig.: fehlt. Registeriiberlieferung: R om , A rch iv io V atican o, Reg. V at. t. 2: G rego­ rius V II. fol. 63v, II , 26. D rucke: (Carâfa), E pist. decret. 3 (1591), S. 636 n. 26; M ansi 20, Sp. 145 n. 26; Migne 148, Sp. 381 n. 26; Jaffé, B ibl. 2, S. 138 n. 26; Caspar, Register Gregors V II. (Mon. Germ. Epist. sel. 2), S. 158. Regesten: IP . 5, S. 447 n. 22; J. 3658; JL . 4900.

86 1 0 7 4 N ovem ber 2 7 , R o m

Gregor befiehlt den Mdnchen von S . S a v i n o (D. Piacenza), zur Neuwahl eines Abtes zu schreiten. - «Rigizonem abbatem vestrüm.» Orig.: fehlt. Registeriiberlieferung: R om , A rch ivio V a tican o, Reg. V at. t. 2: G rego­ rius V II. fol. 64 *, II, 27. D rucke: (Carafa), Epist. decret. 3 (1591), S. 637 n. 27; Mansi 20, Sp. 146 n. 27; M igne 148, Sp. 382 n. 27; Jaffé, B ibl. 2, S. 139 n. 27; Caspar, Register G regors V II. (Mon. Germ. Epist. sei. 2), S. 159. Regesten: IP . 5, S. 501 n. 6; J. 3659; JL . 4901.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Ni . ST: ( 1(175-1 OS.T)

70

87 (1 0 7 5 -1 0 8 5 )

Gregor verleiht dem K luster S . M i c h e l e di I’ a s s i g n a n o (i). Fiesole) unter dem Abt Laetus aut' dessen Bitte und mit Zustimmnng des Bischofs Wilhelm von Fiesole ein l ’ rivileg, bestütigt ih in die Besitzungen end die Zehentrechte und erlasst Alienations- und l’erlurbationsverbot. Orig.: fehlt. K opie: 18. J«dirli.. Peseta. Collegio di S. Giuseppe (C 46): (Vine. N anni­ ni), Bullar. Vallunibrosanum vol. 1, S, 51 (aus «lem Arch. Vallum br.) (B). Drueke: Lam i, Chron. pont. J.eonis i'rb evetan i 1 (in Delie, erud. a. 1737), 8. 198: Migne 148, Sp. 721 n. 77. Regesten: llghelli 1 3, S. 304; 2 3, S. 236 z u a . 1078; Nardi, Bullar. Vallum br. S. 4; Nardi, fa t a i, ss. pon tif. S. 11; Santifaller, L D . S. 348; IP . 3, S. 105 n. 1; J. 3985; JL . 5283 zu a. 1073 - 85. Bine handsehriftliehe l ’eberlieferung stand nieht zur Verfftgung; wir wiederholen den Druek v on Migne.

G regorius episcopus serous seruoruin Dei. D ilecto in Christo lilio Laeto abbati monasterii Sancti .Michael is archangeli in Fassi niano suisque successoribus ibidem regulariter promonendis in per­ petuum . Supernae*) m iserationis respectu ad hoc universalis eccle­ siae curam suscepimus et apostolici m oderaminis sollicitudinem ge­ rim us, ut iustis precaution! notis attenta benignitate faueam us et libram ine aequitatis omnibus in necessitate positis, quantum Deo donante possumus, sulmenire debeamus. Praecipue tamen de uenerabilium locorum stabilitate pro debito honore summae et apostolicae sedis, ) das zweite c wahrscheinlich aus t verbessert B m) statt gestrichenem ecclesiae von zweiter Hand Uber der Zeile eingefiigt B n) -nte verbessert aus i B ° ) aus soleti verbessert B p) vom Korrektor gestrichen B robauerunt, quod pro concambio datum fuerat °), uidelicet eccle­ siam Sancti Iohannis in fra Capuanam ciuitatem sitam plus posses­ sionis et ornam en ti') habuisse. H o c etiam E r b e u s g) tunc archiepi«copu s eiusdem ciuitatis s e h) indubitanter cognouisse testatus est. a) certum C *>) aplplce C c) inusto concambio monasterii Sancti Benedicti transisse C Λ) esse C . e) sufficere - fuerat fehlt G f) orna­ mentorum C s) Arueus C ») re B

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

190

N r. 162: 1078 Dezember 7

Unde testim onio competenti prom ota ‘) litis omni dubietate sublata censuimus tam archiepiscopum quam Capuanos clericos im perpe­ tuum ab hac questione quiescere et de iam dicto concambio n u l­ lam deinceps litem promouere. Unde iu xta fratern itatis tuç p ostu ­ lationem presenti priuilegio firmum hoc et im perpetuum k) stabile iudicantes decernimus ut in predicto loco Sancti A n g eli religio m o ­ nachorum sub cura et regim ine abbatis M ontis Casini omnipotenti Deo deseruiat. Cui nim irum ecclesiç huiusmodi priuilegium in d u igemus ‘), concedimus atque firm am us, statuentes n ullum im perator u m ”1) regum p rin cip u m ”) a n tis titu m ”) nullum quacumque d ig n i­ tate preditum uel quemquam p) alium audere de his, quç eidem “) uenerabili loco a quibuslibet hominibus de proprio iure iam donata sunt uel in futurum Deo m iserante collata fuerint, sub cuiuslibet cause occasionisue specie m inuere uel a u ferre r) siue suis usibus a p ­ p lica re 8) uel aliis quasi piis de causis pro sue auaritiç excusatione concedere, sed *) cuncta, quç ibi oblata sunt uel offerri contigerit tam a te quam ab eis qui in tuo “) officio locoque su ccesserin tv) p e­ renni tempore inlibata w) et sine inquietudine aliqua *) uolum us p os­ sideri, eorum quidem usibus, pro quorum substentatione guberna­ tioneque r) concessa sunt, m odis omnibus profutura. H çc igitu r om nia, quç huius precepti decretique nostri pagina continet, in perpe­ tuum reseruanda 2) decernimus. Si quis uero im peratorum al) regum principum sacerdotum clericorum iudicum ac secularium persona­ rum hanc constitutionis nostrç paginam agnoscens bl) contra eam temerario ausu °1) uenire tem ptauerit, am m onitus semel et iterum atque dl) tertio per conuenientes indutias, si non re sip u e ritel) atque predicte ecclesiç non s a tisfe c e r itfl), potestatis honorisque gl) sui dignitate careat reumque se diuino iudicio existere hl) de perpetrata iniquitate cognoscat et “ ), nisi ea, quç ab illo sunt m ale ablata, re ­ stituerit uel digna penitentia in licita kl) acta defleu eritw) , a sacra tissim o corpore et sanguine ml) dom ini redemptoris nostri Iesu C h ri­ sti alienus sit nl) atque in extrem o examine districte °1) ultioni subiaceat. Cunctis autem pl) eidem loco iusta Ql) seruantibus rl) sit pax

*) prom pte 0 k) in perpetuum G ’ ) indulgim us B m) fehlt 0 “ ) vel im peratorum C °) teilweise zerstórt C p ) quenquam C «) idem B T) et hinzugefügt in G 8) explicare C *) set G u) contigerit aut a qu oqu am ab eis qui intus B v) succurrerint B w) illibata G x) fehlt G y) gubernationem que B z) seruanda G al) fehlt C M ) agnoscentes G ° 1) ausum B dl) usque B eI) resipuerint B f l ) satisfecerint B *l ) h über der Zeile eingefügt B hl) fehlt G II) fehlt O kl) B, illicite G u ) defleuerint B ml) sanguinem B nl) fiat C ° 1) districtione B p 1) in hinzugefügt in B i 1) iuste B ri) obseruantibus B

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

E r . 162-164: 1078 Dezember 7-Februar 19

191

domini nostri Iesu Christi, quatinus et hic fructum bone actionis percipiant et apud districtum iudicem premia eterne pacis inneniant. E.

Datum Romç, vu id. decembr. per manus Petri sanctç Romane ecclesig presbiteri cardinalis ac bibliothecarii, anno vi pontificatus domni Gregorii V II . pape, indictione π.

163 1079

Jan u ar 2, (R om )

Gregor trôstet die Monche von ( S t - V i c t o r ) in M a r s e i l l e wegen der langen Abwesenheit ihres Abtes Bernhard im pâpstlichen Dienst und verheisst ihnen Vereinigung ihres Klosters mit St. Paul (in Rom) unter direkter Abhângigkeit von der romischen Kirche. - «Con­ tristavi nos immo.» Orig.: f e h lt .. Registerübèrlieferung: R om , A rch ivio V aticano, Reg. V at. t. 2: G rego­ rius V I I ., fo l. 169, V I, 15. K op ie (der Em pfângerüberlieferung): 16.-17. Jahrh., R om , Bibl. V at. cod. V a t. 6420, p . I, fol. 143. D rucke: (Carafa), Epist. decret. (1691), S. 772 n. 15; Mansi 20, Sp. 269 n. 15; M igne 148, Sp. 524 n. 15; B ou qu et 14, S. 626 n. 96; Jaffé, B ibl. 2, S. 347 n. 15; Caspar, R egister Gregors V II. (M on. Germ. Epist. sei. 2), S. 419. Regesten: J . 3831; JL . 5100. V gl.: K ehr in NG G . 1903, S. 17.

164 1079

F ébru ar 1 9 , Lateran

Gregor nimmt das Domkapitel von S . F l o r i d o di C i t t à di C a s t e l l o unter dem Propst [...] auf dessen Bitte in den apostolischen Schütz unter Vorbehalt der Rechte des Biôzesanbischofs, erlâsst Alie­ nations- und Perturbationsverbot und bestàtigt den Besitz. Orig.: P erg. (5 4 X 4 1 cm ), Città di Castello, A rch ivio capitolare (A). K opien : 1) 1752, Città di Castello, A rch iv io capitolare (B ); 2) 18. Jahrh.. ebenda: D om en ico Pazzi, Serie dei proposti, v oi. V II, A tti dei v escovi I, S. 519 (C); 3) 18. Jahrh ., ebenda: Ju lii P aulucci, M onum enta vetusta S. 1 (D ); 4) 18. Jahrh., R om , A rch iv io V at., P on d o Garam pi: Collect. Mise. n. 138 (E); 5) 18. Jahrh ., Città d i Castello, A rch ivio M argherini-Graziani: Julii Mancini, E nunciativae genealogicae v ol. I fol. 1 (P). A uszüge: 1) A n f. 18. Jahrh., Città di Castello, A rch ivio capitolare: A . Oertini, Catalogo de p revosti delle catedrale Castellana (G); 2) A n f. 18. Jahrh., ebenda: A . Certini, Annali istorici di C ittà d i Castello v ol. II (H ).

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

192

Nr. 164: 1079 Februar 19

D rucke: K ehr, PTJXJ. in Um brien (NGG. 1898) S. 375 n. 3 aus A . Facsimile: M argherini-G raziani, Storia di Castello 2 (1890). — Tafel X V I . Regesten: Muzi, M emorie eccles. 2, S. 39; Cappelletti, Le chiese d ’ Italia 4, S. 615; Santifaller, L D . S. 347 u nd Elenco S. 428; IP. 4, S. 101 n. 2; JL . 5110. Vgl.: K ehr, Scrinium S. 100; P eitz, Originalregister S. 95; Peitz, Gregor I. .8. 116. Schreiber: Rainerius II. - Das Privileg P. Alexanders II. yon '1069 Jan. 8 für St. F lorido (IP . 4, S. 101 η. 1; J L . 4660) erscheint in unserer Urkunde nich t benützt.

GREGORIVS episcopus seruus seruorum Dei. Dilecto in Chri­ sto filio [ . . . . . . proposito a) c]anonicae Sancti Floridi in matrice ecclesia Castellani ep [iscopatus] | cyterisque canonicis canonicae uicturis salutem in Christo Iesu. Ex consider [atione apostolica]e sedis, cui licet indigni deseruimus, sic omnium ecclesiarum utili­ tati I compell [imu] r prolùdere, ut iura earum inlysa seruemusb) et legales const [itu] tiones a nullo infringi permittamus. Et ideo petitionibus uestris condescen| dentes sub tutela et defensione sanc­ tae Romany ecclesiae, quicquid canonicae uestrae0) a Ch[risti fi] de­ libile iuste et legaliter sunt collata uel deinceps conferenda, salua | in omnibus proprii episcopi debita reuerentia suscipientes apostoli­ ca protectione mu [nimus], statuentes nullum regum uel imperato­ rum antistitum nullum quacumque dignitate preditum | uel queriquam alium audere de his, quae eidem uenerabili loco a quibuslibet h[ominib]us de proprio iure iam donata sunt uel in futurum deo miserante collata fuerint, sub cuius|libet [causae occasioni] sue spe­ cie minuere uel auferre [et] siue suis usibus applicare uel alii [s qua] si piis de causis pro suae auaritiae excusatione concedere, sed | cuncta d), quae ibi oblata sunt uel offerri contigerit, perenni tempore illibata et sine inquietudine uolumus possideri, eorum quidem usi­ bus, pro quorum sustentatione guber|nationeque con[ce]ssa sunt, modis omnibus profutura. Hec igitur omnia, quae huius precepti decretique nostri pagina continet, in perpetuum seruanda decerni­ mus. I Si quis uero regum imperatorum marchionum ducum comi­ tum antistitum sacerdotum clericorum iudicum ac secularium per­ sonarum hanc constitutionis nostry paginam |agnoscens contra eam temerario ausu uenire temptauerit, potestatis honoris e) ammonitus semel et iterum usque tertio per conuenientes indutias, |si non resi­ puerit atque predictae ecclesiae non satisfecerit, potestatis honoris-

a) filiis preposito et GH, oline Zweifel aber war nach filio der Nam e des Propstes geschrieben gewesen *) serventur liest K ehr a. a. O. unrichtig °) iure A d) cunca A B) so A , der Schreiber geriet in eine falsbhe Zeile.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

N r. 164-166: 1079 Februar 19-M ârz 20

193

que s[u i] dignitate t arent reum que se diuino indicio existere de per­ petrata [in i]q u ita te cognoscat et, nisi ea, quae ab illo sunt m ale a blata, restituerit nel [di] g [na] penitentia illicite acta defieuerit, a sacratissim o corpore ac |sanguine d [om ini] redem ptoris nostri Iesu C hristi alienus fiat atque in eterno [exa] m ine [districtae ultioni] subiaceat. Cunctis autem eidem loco iusta ser[uantibus sit] pax d o ­ m ini nostri Iesu C h risti, quatenus et hic fru ctu m bonae action [is percipiant et apud]

districtum indicem premia çternç pacis in-

ueniant. R . ') D a tu m L ateranis, x i . k al. m artii per m anus P etri sanctç R o ­ m any ecclesie presbiteri cardinalis ac bibliothecarii, anno vi. pontifi­ catus I dom ni V I I . G R E G O R I I pape, indictione n . B . dep.

165 1079

M à r z 1, R o m

Gregor gibt Klerus und Volk von A r i e s Weisungen fiir die Neuwahl eines Erzbischofs. - «Quoniam sublata pastorali.» Orig.: fehlt. Regieterüberlieferung: R om , A rch ivio V atican o, Reg. V at. t. 2: G rego­ rius V I I . fo l. (163V), V I 21. D ru cke: (Carafa), Epist. decret. (1591) 3, S. 779 n. 21; Mansi 20, Sp. 274 n . 21; M igne 148, Sp. 529 n. 21; B ou qu et, R ecueil 14, S. 629 n. 100; Jaffé, Bibl. 2, S. 358 n. 21; Caspar, Register Gregors V II. (M on. Germ. Epist. sel. 2), S. 432. Regesten: J. 3842; J L . 5112. 166 1079

M àrz 20, R om

Gregor befiehlt den Mônchen des Klosters D é o l s (ED. Bourges), seinen von ibm zu ihrem Abt ordinierten Mitbruder, Erzbischof W ormundus von Vienne, anzuerkennen und diesem sowie den Weisungen seines Vikars, des Bischofs Hugo von Die, zu gehorchen. - «Noveritis Gualterium quem.» Orig.: fehlt. Registerüberlieferung: R om , A rch ivio V atican o, R eg. V at. t. 2: Grego­ rius V I I . fol. 165v, V I 27.

1) B ota: Insehrift: M iserationes / tue [dom ine] / super om nia / opera [tua]. üm schrift fehlt.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

194

N r. 1 66-16 9: 1079 Màrz 20-31

Drueke: (Carafa), Epist. decret. (1591) 3, S. 783 n. 27; Mansi 20, Sp. 277 n. 27; M igne 148, Sp. 533 n. 27; B ou qu et, R ecueil 14, S. 632 n. 106; Jaffé, Bibl. 2, S. 363 n. 27; Caspar, Register Gregors V II. (M on, Germ. Epist. sei. 2), S. 439. Regesten: J. 3848; J L . 5118.

1 67 1079

M arz 21, R om

Gregor schreibt dem U n g a r n k o n i g L a d i s l a u s ( I . ) wegen einiger verbannter Grafen und des gesandtschaftlichen Verkehrs mit der romischen Kurie. - «Sicut fidelium tuorum.» Orig.: fehlt. Registerüberlieferung; R om , A rch ivio V aticano, R eg. Y at. t. 2: G rego­ rius V I I . fol. 166v, V I 29. Drueke: (Carafa), Épist. decret. (1591) 3, S. 784 n. 29; Mansi 20, Sp. 278 n. 29; M igne 148, Sp. 534 n. 29; Jaffé, B ibl. 2, S. 365 n. 29; Caspar, Register G re­ gors V II. (M on. Germ. Epist. sei. 2), S. 441. Regesten: J. 3850; J L . 5120.

168 1079

M àrz 25, R om

Gregor mahnt den Erzbischof L a n f r a n e v o n C a n t e r b u r y an die seit langem schuldige visitatio ad limina apostolorum, die er auch nieht aus Furcht vor dem Kônig (Wilhelm I.) unterlassen dürfe. «Quod ex illo tempore.» Orig.: fehlt. Registerüberlieferung: R om , A rch ivio V aticano, Reg. V at. t. 2: G rego­ rius V II. fo l. 167, V I 30. D rueke: (Carafa), E pist. decret. (1591) 3, S. 785 n. 30; Mansi 20, Sp. 279 n. 30; M igne 148, Sp. 535 n. 30; Jaffé, B ibl. 2, S. 366 n. 30; Caspar, Register Gregors V II. (M on. Germ. Epist. sei. 2) S. 443. Regesten: J . 3851; J L . 5121. 169 1079

M arz 31, R om

Gregor befiehlt den Erzbischôfen, Bischôfen, Fürsten, Klerikern und Laien der P r o v e n c e , das pâpstliche Eigenkloster M o n t m a j o n r (E D . Arles), das bereits durch eine Reihe papstlicher Privilegien ausgezeichnet ist (JL. 3702, 3886, 3968, 4464), zu schützen und verbietet, dasselbe anzugreifen oder gegen dasselbe etwas zu unternehmen. Orig.: fehlt. Registerüberlieferung: R om , A rch ivio V aticano, Reg. V at. t. 2: G rego­ rius V II. fol. 167v, V I 31 (R ).

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

N r! 169-170: 1079 Mare 31-A p ril 13

195

' D rucke: (Carafa), Epist. decret. (1591) 3, S. 786 n. 31; Mansi 20, Sp. 280 n. 31; Migne 148, Sp. 536 n. 31; B ouquet, Recueil 14, S. 633 n. 108; Jaffé, Bibl. 2, S. 367 n. 31; Caspar, Register Gregors V II. (Mon. Germ. Epist. sei. 2), S. 444. Regesten: J. 3852; JL . 5122.

- G R E G O R I U S episcopus servus servorum D ei. Om nibus archiepiscopis episcopis principibus clericis laicisque in Provincia com m o­ rantibus, exceptis his, qui excom m unicationi subiâcent, salutem et apostolicam benedictionem. N otu m vobis om nibus esse putam us, quod m onasterium Sancti P etri situm in loco qui M ons M aior d ici­ tur sanctg Romang ecclesie speciali quodam iure subiectum est et apostolica sedis privilegiis ex tempore longo m unitum . U nde quia nobis pro suscepti regim inis sollicitudine im m inet ecclesiis omnibus providere, illis precipue debemus vigilanter prospicere, quç Rom anç apostolicçque sedi quodam modo a) vicinius Iterent et eius tutela m a ­ xim e sperant defendi. Quapropter quoniam audivim us aliquos ve­ strum bona memorati m onasterii contra iu s et honestum sacrilega manu invasisse distrahere atque diripere, paterno affectu monemus et apostolica auctoritate precipim us, u t, quicunque res illiu s m ona­ sterii vi tenere invasas noscuntur, digna cum satisfactione emen­ dare festinent ac nemo deinceps contra anim e suç salutem bona ipsius ecclesie violenter attrectare présum ât. Quicunque ergo his sa­ lubribus m andatis nostris contrahire et bona ecclesie, sicut dictum est, sacrilego ausu contra interdictum nostrum detinere tem pta­ verit, adm onitus semel atque iterum et tertio per convenientes in d u ­ tia s, si emendare contem pserit, iram et furorem om nipotentis D ei contra se per excomm unicationem apostolicam provocabit. Oboe­ dientibus vero apostolica auctoritate et beati P E T R I nobis licet in ­ dignis concessa potèstate peccatorum suorum veniam indulgem us. D a ta R om e,

ii

K alen das A p rilis, Indictione n .

170 1079

A p r i l 13 , R om

Gregor weist den Bischof I s e m b e r t ( I I . ) v o n P o i t i e r s an, in einer Besitzstreitigkeit vermittelnd einzugreifen. - «Pervenit ad aures nostras.» Orig.: fehlt. Registeriiberlieferung: R om , A rch ivio V atican o, R eg. V at. t. 2: G rego­ rius V II. fol. 168 r, V I 32. D rucke: (Carafa), Epist. decret. 3 (1591), S. 786 n. 32; Mansi 20, Sp. 281 Μ o /ytio o hnrr

7?

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

N r. 170-17 1: 1079 A pril 13-19

196

n. 32; M igne 148, Sp. 537 n. 32; B ou qu et, R ecueil 14, S. 633 n. 109; Jaffé, B ibl. 2, S. 368 n. 32; Caspar, Register Gregors V II. (M on. Germ. Epist. sei. 2). S. 445. Regesten: J. 3853; J L . 5123. 171 1079

A p ril 19, R om

Gregor bestiitigt dem Erzbischof G e b u i n u s v o n L y o n auf dessen Bitte den Primat der Kirche von Lyon ttber die vier Provinzen (Lyon, Rouen, Tours und Sens) fiir ihn und dessen Nachfolger, befiehlt die kanonische W ah l der Nachfolger, erlasst Alienations- und Perturbationsverbot und bestâtigt die rrivilegien. Orig.: fehlt. Registerüberlieferung: R om , A rch iv io V atican o, Reg. V at. t. 2: G rego­ rius V I I . fol. 168V, v i 3 4 (R ). K opien der Em pfangerüberlieferung: 1) 11. Jahrh., Paris, B ibl. n at.: Ms. lat. 152 fol. 39T (B ); 2) [C odex S. A lbin i A ndegavens. d ep.] bei P. de Marca, Dissert, tres (ed. Baluze 1669) A p p . S. 343 n. 1 (C). D ru cke: (Carafa), Epist. decret. (1591) 3, S. 787 n. 34; Mansi 20, Sp. 282 H. 34; M igne 148, Sp. 538 n. 34; B ou qu et, R ecu eil 14, S. 634 n. 111; Jaffé, B ibl. 2, S. 369 n. 33; Caspar, R egister Gregors V II. (M on. Germ. Epist. sel. 2), S. 447 m it D atu m 1079 A pril 20. Erw âhnt: U rkunde P . H adrians IV . v on 1154 D ezem ber 26, R o m St. Peter (ed. W iederh old, PU U . in Frankreich I I I , S. 29 n. 7; R eg .: J L . 9964). Regesten: Santifaller, L D . S. 345 und E lenco S. 428; J. 3855; J L . 5125. V gl.: W iederhold, P U U . in Frankreich I I I , S. 2.

G regorius episcopus seruus seruorum D ei. D ilecto a) in C h ri­ sto fr a t r ia) Gebuino Lugdunensi archiepiscopo. A n tiq u a sanctorum patrum , quibus licet indigni et longe m eritis im pares in adm inistratione huius sedis succedim us, uestigia, in quantum diuina dignatio p erm ittit, im itari desiderantes in s, quod unicuique ecclesiarum pro m erito et dignitate sui ipsi contulerunt, nos ex eorum successionis consideratione decet illesum et im m utabile conseruare et m unim ine decretorum nostrorum ad perpetuam stabilitatem corroborare. Q u a ­ propter quia, dilectissim e in Christo frater Gebuine, postulasti a nobis, q u a ten u sb) dignitatem ab antecessoribus nostris concessam ecclesiç, cui D eo auctore preesse dinosceris, confirmaremus et quo­ que sua ab infestatione hostili apostolica sedis defensione tuerem ur, in clin ati precibus tuis confirm am us prim atum super quatuor °) proüincias Lugdunensi ecclesiç tuç et per eam tibi tuisque successoribus, his tantum , qui nullo interueniente munere electi uel pròm oti

a)-a)

feh lt R

b) quatinus

R

)

IIII

R

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

N r. 171: 1079 April 19

197

fu erin t, uidelieet, a m anu, ab obsequio et a lingu a ; a m anu, ut n u l­ lum pretium prorsus a se nel ab aliquo tribuatur ; ab obsequio, ut n ih ila) inde seruitii faciat, sicut quidam intentione ecclesiasticg prelationis potentibus p erson ise) solent deferre ; a lingu a, ut neque per se neque per sum m issam personam preces effundat. Sed neque his, qui per secularem potestatem ad hanc dignitatem peruenerint, uidelicet dono uel ') confirmatione alicuius persong 8)', qug sanctg religioni uideatur obuiare et contra puram et au th en tica m h) sanc­ torum patrum auctoritatem uenire. Sed his nim irum hanc d ignita­ tem concedendam esse sancim us, qui pura et sincera electione tibi successerint et ita per ostium intrauerint. sicut fraternitatem tuam cognouim us intrasse. H is nero, qui aliter intrauerint, uidelicet qui iu xta dom inicam sententiam non per ostium , sed aliunde ut fures et latrones ascenderint, non solum prim atum huiusmodi ‘) non conce­ dim us, uerum etiam om ni honore ecclesiastici regim inis indignos et alienos fore adiudicam us. Prouincias autem illa s, quas uobis confirmauimus *), dicim us Lugdunensem Rotom agensem Turonensem et Senonensem, ut he uidelicet prouincig condignam oboedientiam Lugdunensi ecclesie exhibeant et honorem, quem Rom ani pontificis reddendum esse scriptis propriis prefixerunt, hum iliter et deuote persoluant salua in omnibus apostolica sedis reuerentia et auctori­ tate. Preterea iu xta tenorem postulationis tuç ecclesie tue huiusmodi priuilegia presenti auctoritatis nostre decreto indulgem us, conce­ dim us atque firmamus, statuentes n ullum regum uel ’) imperatorem antistitem n ullum quacunque dignitate praeditum uel quemquam aliu m audere de his, quae eidem ecclesiae a quibuslibet hominibus de proprio iure condonata sunt uel in futurum Deo m iserante collata fu erin t, prius de causis pro suae auarifiae excusatione conce­ dere, sed cuncta, (piae ibi oblata sunt uel offerri contigerit tam a te quam ab eis, qui in tuo officio locoque successerint, perenni tem ­ pore illib a ta et sine inquietudine uolum us possideri. Si quis nero regum im peratorum sacerdotum clericorum indicum ac secularium personarum hanc constitutionis nostrae paginam agnoscens contra eam tem erario ausu uenire tentauerit, et adm onitus semel et iterum usque tertio per conuenientes inducias, si non resipuerit atque prae­ dictae ecclesiae non satisfecerit, potestatis honorisque dignitate careat reumque se existere de perpetrata iniquitate cognoscat et, nisi

11) nichil R e) i aus e korr. R f) aus et korr: R vel T e) Uber der Zeile hinzugefügt R h) autenticarti R *) huius dignitatis R k) c o n ­ firmamus R 1)-1) fehlt R , dafwr: et reliqua usque in finem , sicut in p riv i­ legio constat, quod> est in capite huius libelli R

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

198

Nr. 171-172: 1079 April 19-Juni 16

ea, quae ab illo sunt m ale facta* restituerit uel digna poenitentia illicite acta defleuerit, a sacratissim o corpore ac sanguine domini redem ptoris nostri Iesu C hristi alienus fiat atque in extrem o e x a ­ m ine districtae ultioni subiaceat. Cunctis autem eidem loco iusta seruantibus sit pax dom ini nostri Iesu C h risti, quatenus et hic fru ctu m bonae actionis percipiant et apud districtum iudicem prae­ m ia aeternae pacis inueniant *). D a tu m ® ) Rom ae, x i i i kalendas m adii per m anus P etri sanctae Rom anae ecclesiae presbyteri c a r­ d inalis ac bibliotheca rii, anno pontificatus dom ni Gregorii V I I . p a ­ pae sexto, indictione

ii.

“)

172 1079

J u n i 16 , B om

Gregor gewâhrt dem Patriarchen H e i n r i c h v o n A q u i l e j a a u f dessen lìitte und in Hinblick darauf, dass er die papstlichen Legateli, den Bischof (Petrus) von Albano und den Bischof (Udalrich) von Padua, untersttitzt und sich selbst um die Herstellung des Friedens bemübt hat, den personlichen Gebraucb des Palliums ausser an den in den früheren l ’rivilegien angegebenen Tagen aueh an Tagen des hl. Bischofs Ulrich (4. Juli) und der hl. Martyrerin Afra (7. August). Orig.: fehlt. Eegisterüberlieferung: B om , A rch ivio V aticano, Eeg. Vat. t. 2: G rego­ rius V II. fol. 171, V I 38 (E ). D rucke: (Carata), Epist. decret. 3, S. 791 n. 38; Baronius, Annales eccl. ad an. 993 cap. 9; D e Eubeis, M on. A quilej. S. 540; Mansi 20, Sp. 285 n. 38; M iglio 148, Sp. 542 n. 38; Cappelletti 8, S. 193; Jaffé, Bibl. 2, S. 376 n. 38; Caspar, Begister Gregors V II. (M on. Germ. Epist. sel. 2), S. 454. Eegesten: Ughelli 1 5, c. 56; 2 5, e. 58; Santifaller, L D . S. 347; IP . 7, 1, S. 33 n. 70; J. 3861; JL . 5131.

G R E G O R I U S episcopus servus servorum D ei. Heinrico karissimo in Christo fratri et coepiscopo A quilegiensi salutem et apostolicam benedictionem. Tue dilectio fratern itatis per legatum suum hum iliter exoravit, quatenus sibi preter eas sollem pnitates, quç in ,

V

privilegio ecclesie vestrç continentur, in beati O dalrici confessoris Christi atque pontificis, sed et in beate A fre m artiris festivitatibus usum p allii concederemus. Cuius ecclesiastici honoris excellentia, sicut pravis et inoboedientibus iuste denegatur, ita bonis et morum honestate preditis apostolica m oderatione pro m eritis quandoque supereroganda fore videtur. Proinde quia te sincere dilectionis erga nos affectum habere confidim us, quia legatos nostros, Albanensem

m)-m) D ata Rom e, X I I Kalendas Maii, indictione II. I ’

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

N r. 1 7 2G 73 : 1079 Juni 16-Juli 4

199

videlicet episcopum et Paduensem , benigne tractasse et fideliter, sicut oportuit, aditivisse dinosceris, postrem o quia pro componenda pace m u ltu m desudasse probaris, petitionem tu a m a) libenter acce­ pim us. H u iu s igitu r tibi precepti auctoritate concedimus, ut in sollem pniis beati Odalrici confessoris atque pontificis et beate A fr ? m artyris in m issarum celebritate pallio utendi licentiam habeas. Quod tam en tibi in vita tu a, non loco tuo concessum esse cognoscas. D a ta R om e, x v i. K a len d as Iu lii. Indictione n .

173 1079

J u li 4, Later an

Gregor bestatigt dem Kloster S t . V i k t o r i u M a r s e i l l e unter dem A bt Bernardus auf dessen Bitte die Privilegien, erlasst Alienationsund Perturbationsverbot, bestatigt die Besitzungen sowie die zum Zwecke der Durchführung der Reform erfolgte Unterstellung genannter Kloster, verleiht die Immunità!, das Recht der Abtwahl und der Abtweihe sowie das Exkommunikations- und Gerichtsprivileg, nimmt das Kloster in den papstlichen Schütz und verleiht die Befugnis, Weihen, Chrisma und heilige Ole von jedem Bischof zu empfangen. Orig.: Perg. (62,4 x 83 em ), Marseille, Archives départ, de B ou ches-du-R hôn e 1 H 54 n. 259 (A). N aehzeichnung des 12. Jahrh., interpoliert m it H ilfe von JL . 5214, ebenda 1 H 54 n. 260 (B). K opie: 13. Jahrh., ebenda 1 H 630: Chartul. parvum de S t-V ictor de M ar­ seille, fol. 27 (C). D rucke: A udiflret, Annales de Six-Fours S. 68; Guérard, Cartulaire 2 (1857), S. 214; L anglois, Les registres de Nicolas IV . 1. B d. (1905) S. 98 ff. Erw àhnt: ü rk u n d e P . Coelestins I II. v on 1192 Juni 3, R om St. Peter (ed. W iederhold, P U U . in Frankreich IV , S. 165 n. 86). Facsim ile: Tafel X V I I . Regesten: Santifaller, L D . S. 347 und Elenco S. 428; JL . 5134. V gl.: K ehr in N GG. 1904, S. 467; W iederhold, P U U . in Frankreich IV , S. 47; P eitz, Originalregister S. 95; Peitz, Gregor I. S. 166; Schm id, Marseiller K irchenstaat, E xkurse (Arch. f. Urk. Forsch. 11, 1930), S. 138 fl. Schreiber: Rainerius II. D ie U rkunden P . Johanns X V I I I . v on (1004-1009), “ Consuetudo fuit n ostro­ rum ” (JL. 3963) und P . Leos I X . v on 1050 Septem ber 9, “ Convenit ap ostolico m oderam ini” (JL . 4236, Orig.) fur das K loster St. V iktor erscheinen in unserer Urkunde tex tlich nich t beniitzt.

G R E G O R IV S E P IS C O P V S S E R V V S S E R V O R V M D E I. D i­ lecto in Christo filio B E R N A R D O abbati m onasterii D ei g [eni] t r i­ cis s[em perque u i]rg in is M a ri[a e] dom in[ae nostrae et beato] rum a) a Icorr. in R

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

200

N r. 173: 1079 Juli 4

apostolorum P E T R I et P A Y L I apud j [M assiliam , ubi] sacratissi­ m um corpus beati V I C T O R I S m artiris requiescere creditur, tuisque successoribus ibidem regulariter promonendis imperpetuum . S uper­ nae m iserationis respectu [ad hoc u n iu e r]sa [lis ecclesiae] curam [sus] cepim us et apostolici m oderam inis sollicitudinem gerim us, ut iustis pre|cantium uotis attenta benignitate faueam us et libram ine aequitatis omnibus in necessitate positis, quantum Deo donante pos­ sum us, subuenire debeamus. Precipue tamen de uenerabilium lo ­ corum [sta] bili [tate pro de] bito hon[ore] s[u m m ae] et apostolicae sedis, cui speciali inre adhaerent, quantum ex diuino | adiutorio possibilitas datur, nobis pensandum et laborandum esse perpendi­ m us. Prinde iuxta petitionem tuam a) prefato m onasterio, cui tu preesse dinosceris, cum capellis circum iacentibus, videlicet Sancti P E T R I qui uocatur ad Paradisum et Sancti A N D R E A E Sanctique F E R R E O L I huiusm odi priuilegia presenti auctorita| [tis n ost]rae decreto indulgem us, concedimus atque firmamus. Statuentes nullum regum uel im peratorum antistitum nullum quacumque dignitate preditum uel quenquam alium audere de his, quae eidem [uenera-] bili [loco] a quibusli [bet] hom inibus de proprio iure iam donata sunt uel in futurum D eo m iserante collata | fu erin t, sub cuiuslibet cause occasionisi^ specie minuere uel auferre et siue suis usibus applicare uel aliis quasi piis de causis pro suae auaritiae excusatione conce­ dere. [Sed cuncta, quae i]b i

[o b ]la ta sunt uel offerri contigerit,

tam a te quam ab eis, qui in tuo officio locoque suc|cesserint, perenni tempore illibata et sine inquietudine aliqua uolum us possideri, eorum quidem usibus, pro quorum sustentatione gubernationeque concessa sunt, m odis omnibus p rofutura. N om in atila etiam confir­ m am us eidem fnonasterio M assiliensi monasterium Sancti H on orati et Sancti Genesii | apud A relatem , monasterium Sanctae M ariae et Sancti Vera ni in U alle C lusa, monasterium Sanctae M A R I A E de Grausello apud M alaucena, m onasterium Sanctae M A R I Ç apud Sparronem , m onasterium [Sanctae M ariae] de M andanuis, m ona­ sterium Sancti M axim ini in com itatu. Aquensi et in Ispaniis m ona­ sterium I Sancti M ichahelis 'quod uocatur ad F a lli et monasterium S ancti S E B A S T I A N I in Penedes, in ciuitate A gatensi m onasterium S ancti A N D R E A E

apostoli ; in com itatu Rutenico m onasterium

Vabrense et m onasterium [S an cti P etri et Sancti] L E O N T I I ; in pago A lbiensi m onasterium Sanctae S I G O L E N E quod uocatur ad G rau a, in Ga|balitano m onasterium Sancti M A R T I N I quod dicitur

a) A , B fiigt hinzu·. Bernarde karissime sancte R om ane ecclesie fili

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

N r. 173: 1079 Juli 4

201

Canonica, quae, sicut a religiosis uiris didicim us, ita a religione m o­ nastica fuerant destituta, ut non solum D ei in illis opus regulariter minime [celebraretur, sed e ti]a m pene pro deletis, quod dici graue est, haberentur. Idcirco tuo illis | m onasteriis presenti auctoritate cum omnibus ad se pertinentibus im perpetuum duxim us unienda adm onentes, ut monachos in predictis m onasteriis M assiliensis a b ­ bas debeat deputare, qui et curam illic D ei [d ili]genter habeant et opus D ei regulari studeant institutione peragere atque ita | se in his sicut conuenit exhibere, ut nec illos de neglectu nec abbatem de m inori sollicitudine culpa confundat. Quicquid uero ad eadem m o ­ nasteria pertinere cognoscis, si ab aliquibus [irrationabiliter d e l i ­ netur, ex hac nostra auctoritate repetendi exigendique atque tuo m o[n asterio] | uendicandi habebis per om nia D eo lim ante licentiam , quia dignum est, u t, quorum curam geris, rebus nullo modo fra u ­ deris. Sun t et alia m onasteria, quae studio et labore tam tuo quam p r e d e [c e s]s[o ]r [u m tuorum ]

a [se c u l]ari conuersatione ad regu­

larem D eo auxiliante sunt reducta, videlicet | in H ispan iis m ona­ sterium Sanctae M A R I A E in loco qui dicitur R iuis Pollens et m o­ nasterium S ancti Stephani quod uocatur B alneolas et in Tolosano m onasterium Sorizinum , in Albiense m onasterium Sancti B [en edicti] quod dicitur C astras, ubi sanctus V I N C E N T I V S leuita et m artyr requiescere noscitur. V o lu [m u s] | itaque im m o decernimus, ut ad ordinationem atque correctionem eorum tam tu quam sucessores tui ilicem sedis apostolicaè gerere debeatis ; in quibus, si tales, quod absit, abbates [irnienti fuerint, (pii ab] ea, qua nunc uigent, re­ ligione exorbitauerint nel dignum aliquid depositione eom|miserint, unde correctionis uestre censuram subire contem nant, diligentiae uestrae sit episcopum , in cuius diocesi m onasterium fu erit, ad testi­ m onium reatus illiu s uobis adhibere et com m u [nicato] con [cilio] eos rationabiliter conuictos a regim ine habito sum mouere, si tamen episcopu [s] I de ordinationé et m ala u ita non fu erit suspectus et in fam atus uel si forte causam illam m alo ingenio m agis impedire quam secundum D eum uoluerit pertractare. Quod si aliquid horum obstiterit, [ne c ]a u [sa punieri]di [re]la tu s indiscussa pretereat, sol­ licitudinis uestrae sit eos ad examen apostolicae sedis | iudicandos adducere, quatinus illis am otis tales ibi Deo auxiliante debeas ordi­ n are, qui locis uenerabilibus ualeant digne preesse. Confirmamus etiam eidem uenerabili m onasterio, quicquid [in salinis M assiliensi] c i[u ita ti a] diacentibus sim ulque in portu siue de nauibus siue de piscatione ad ius | ipsius m onasterii scilicet M assiliensis pertinet et reuertum iu x ta portum et cellas et castella tam ea, quae de a n ti­ qua ipsius m onasterii possessione sunt reddita, quàm ea, quae a

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

202

N r. 173: 1079 Juli 4

fidelibus [de proprio] sunt iure collata, videlicet in episcopatu M a s ­ siliensi cellam S ancti Iu sti et cellam Sancti | [M it] ri et cellam Sancti M ichahelis in P lano et cellam Sancti Iohannis ad Rocam F ortem et cellam Sancti [P et] ri iuxta castrum A u rio la et cellam S ancti Zacharie et cellam Sancti D am ian i et cellam Sancti Iohannis de S e g ia ; in episcopatu A relaten si cellam Sancti V ictoris de M ariniana et cellam Sancti Leodegarii et cellam S ancti Victoris | [de A ]d a n a et in Cam argis cellam de F ilia N oua et cellam Sancti M i­ chahelis de B a rc ia n i[g ]e s et cellam in territorio castri M o r a r ii; in episcopatu Aquensi iuxta ipsam urbem cellam Sancti P [e tr i, item ] cellam Sancti P etri de G ardana et cellam Sancti Y p o liti et cellam Sancti M artini ad T riu o la n zb) et cellam | Sancti Saturnini de G radasca et cellam Sancti A n to n in i de B aida et cellam Sancti Serui et in ualle Tretis cellam Sancti P etri de F auarico et cellam Sancti P riuati de Rosseto, item ce l[la m ] Sancti [P on tii] de Podio R operio, item cellam Sanctae T rin itatis de castello T retis, item cellam S an c­ tae I [M ariae ad S] altu m , in ualle S ancti M axim ini cellam Sancti M itri, item cellam Sancti Eucherii [ap] ud castellum B raz, item ce l­ lam Sancti Stephani de Torreuis, item in ualle de Brunniola cellam Sanctae [M ariae et Sanctae] Perpetuae et cellam Sancti P E T R I cum ecclesiis circum iacentibus, videlicet Sancti Iohannis et | S an c­ tae M ariae de Cam pis et Sancti B E N E D I C T I de G aisola, item ce l­ lam Sancti Stephani de Bruso et cellam Sancti V ictoris apud G untardum cum portu adiacente et nauigio et cellam Sancti V ictoris de C u c u r u [n ; item cellam S ancti P etri de A zan a] et cellam S ancti Proiecti de Lauries, in ualle R elliano cellam Sanctae Crucis et c e l­ lam Sancti M auricii | et cellam Sancti M itri et Sancti Sepulchri. item apud B ellu m M ontem cellam Sanctae M a r ia e ; in episcopatu F oroiuliensi cellam Sanctae M ariae de U illa Crosa, cellam Sanctae M ariae de U illa A lta , cellam S ancti A n ton in i, cellam [q u ]ae d ic i­ tur Leuenum , cellam Sancti P etri de A rcubus, cellam Sancti C a s­ siani de S ala Laudam ia, cellam I Sanctaè M ariae de Palaione et c e l­ lam Sancti Pontii de F raxin eto, cellam Sancti Torpetis, cellam Sancti M artini de Rocca B runa ; in episcopatu Tolonensi cellam S ancti V ictoris de In su la, cellam Sancti Ioh (an n )is de F erleda, ce l­ lam Sancti [B ene] dicti de Salinis apud E iras, cellam Sancti V ictoris de In su la, cellam Sancti Ioh (an n )is de Petra F oco, cellam Sanctae M ariae de Sera, cellam Sanctae M ariae de Gareldae, cellam Sancti Pon|tii de Colobriera ; iter in episcopatu Foroiuliensi cellam Sancte ·*)

·*) n iiberge8chrieben von anderer Hand A

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

N r. 173: 1079 Juli 4

203

M ariae de B ariam on e, cellam S ancti A u silii, cellam Sancti M artini de Coira ; in episcopatu Regiensi cellam Sancti 3 lar tin i de L agninas, cellam Sanctae M ariae Sanctique Ioh (an n )is de A q u in à qug uocatur Saleta, cellam [S an cti M a u r jitii de Meiresca, cellam quod apud c a ­ strum quod uocatur M onasterium , cellam S ancti Stephani de Reien ia, cellam S ancti Petri de Arch in zo, | cellam Sancti M artin i de B roniez, cellam Sancti Trophim i, cellam apud Castellum D u p lu m , cellam Sancti Cassiani de T au e rn a s; in episcopatu D ignensi cellam S an cti M ichahelis in monte Cursolis, cellam S ancti M artin i de Soilia , cellam de C a u ro 0) C aldol, cellam Sancti A p o llin a ri [s ad C l]o cer ; in episcopatu Yapineensi cellam Sancti Genesii de D ro m o ­ ne, cellam ad U lm u m B el, cellam Sancti A regii de V alern a, | cel­ lam Sancti D om n in i in F a lle T o a r z [is ], cellam S ancti Christofori ad E strad as, cellam Sancti Clem entis ad Trescleus, cellam Sancti P etri de Reonia ; in episcopatu Sistericensi cellam Sancti Prom aci de Forcalcer, cellam Sancti M arcellini de N u acellas, cellam S an c­ tae [M ariae] de [M an u as] va ; in episcopatu A p ten si cellam Sancti P a u li, cellam S ancti Ioh(ann)i& de Cam pania, cellam Sancti Sim phorani ; in episcopatu Caualjlicensi cellam Sancti M ichahelis [in ■Raima] de A g o lt cum altera cella de Sancta F id e, cellam Sancti Iu lian i ; in episcopatu Carpentoracensi cellam Sancti Rom ani ; in ep i­ scopatu Ebredunensi cellam Sancti V ictoris de C a d u r [g a s ], cellam ad [B re d o la ], cellam Sanctae M ariae Sanctique Io h (an n )is de Iog o r n z ; in episcopatu Senez(ensi) cellam Sanctae M ariae de Petra C astellana, | cellam de B agarres, cellam Sanctae M ariae de M u ra; in episcopatu G lannatensi cellam [S ancti] Petri de Bono C ilia ri, cellam in castello Penna, cellam Sancti P on tii ad A n n o t, item cel­ lam Sancti C assiani, cellam Sancti Sepulehri ad M u gilos, c el[la m apud castrum F o ra m i]n a ; in episcopatu Venetiensi cellam quae dicitur ad Crotons, cellam Sancti Stephani de G aterias, | cellam S an cti Petri de G [e la ta s], cellam apud castrum G ra u le ria s; in epi­ scopatu A ntipolensi cellam Sancti M artin i de M ogn is, cellam S an c­ tae M ariae de A u in ione ; in episcopatu Nem ausensi cellam Sancti P etri de D icano, cellam Sancti M artini de A ira s, c [e ]lla m Sanctae M a ri[a e de S au m a n n ]a ,

[cel]la m quae uocatur ad P u n c to s; in

episcopatu M agalonensi cellam Sancti N azar ii de M eduil ; in episco­ patu I Biterrensi cellam Sanctae M ariae de M agalaz, cellam Sanctae M ariae de Sum m ardes ; in episcopatu Narbonensi cellam Sanctae

!) getilgt A

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

204

N r. 173: 1079 Juli 4

M ariae de Serra ; in episcopatu T olosano cellam quç dicitur M ace­ r ia s ; in episcopatu A lbiensi m onasterium Sanctae M ariae de A m b ileto, [celjla m qu[ae uocatur P u z a s], cellam Sancti A m a n tii

[de

C an b]orz, cellam Sancti 1’reiecti, cellam Sanctae M ariae de A u inione d), cellam quae iiocatur Rom anorum ; |in episcopatu Rutnensi monasterium Sanctae M ariae in A m illa u o , cellam Sancti M ichahelis de Castello N o [u ]o , cellam Sanctae M ariae de Podiolo apud C am ­ bili az, cellam Sancti Saluatoris ad (trano F o il, cellam Sancti Genesii super fluuium O lt, cellam

[quae]

uocatur F u ageit, cellam

Sancti Ioh(an n )is ad E ln o s : in episcopatu G abalitano m onasterium Sancti Saluatoris de Chirac, cellam Sancti | F red ald i, cellam S an c­ tae M ariae de N abin als, cellam Sancti P etri de [L e ]b e ia c ; castella etiam quae subscripta sunt et u illas cum ecclesiis prediis et p erti­ n en tes suis, videlicet Catedram , C itaristam et A lm is et quicquid ad ius prefati m onasterii pertinet in Pennis, in A u reolo, Ornione, N a n tis, L asa, M ad al gas, | O nia, [M ] olna, S igna, Belgenciaco, S o ­ la riis, O liuula, Sex F u rn is, Curs, [C ] astello R ogerio, item Pennis de G aisola, N ouulas, B run nola, Rocos, O leiras, Porcile, C astellaro, Podio N igro, [B ja id a , Cabacia, C arnolas, M ota, C iliano, Cesaliò, G rim aldo, C ugullino, M ola, M ora, | P ap ia, B erra, B iseldunum et Scalam et castellum nouum de Gigornz. H aec ergo om nia et [p r]eterea, sicut supradixim us, quaecumque nunc habet atque in fu tu ­ rum D eo adiuuante habere contigerit, in quib [uslibet] rebus m obi­ libus nel im m obilibus per hoc apostolica auctoritatis priuilegium prefato M assiliensi | m onasterio confirmamus et corroboram us, ne scilicet aliqua hum ana tem eritate inde aliquid auferatur, set in sua integritate omnia custodiente Deo sub tua tuorum que successorum salubri [ordinati] one ac dispositione perm aneant. Insuper eundem uenerabilem locum tali etiam libertate | [d on am u s], ut nullus im ­ perator siue rex seu dux seu marchio nel archiepiscopo s au t episco­ pus siue aliqua humana potestas super eum aliquam uiolentiam uel potestatem exercere présum ât, neque obeunte abbate

[alius ibi

quacun]que obreptionis astutia ordinetur, nisi quem fratres eius­ dem cenobii cum com m uni con|sensu [secundum] tim orem .[D ei ele­ gerint et ad] consecrandum eum ipsi fratres aduocent episcopum , quemcumque uoluerint. Nec quouismodo quisque episcopus seu a r ­ chiepiscopus locum ipsum seu capellas supradictas, u i[delicet Sancti P etri et Sancti] A N D R E E et Sancti F E R R E O L I uel presbiteros

d) -ni- iibcrgeschriehen von anderer Hand A

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

205

N r. 173: 1079 Juli 4

ab abbate ibi constitutos uel monachos ipsius | m onasterii excom ­ m unicare uel iudicare audeat, sed s[em per su ]b tutela et emunitate [R o ]m a n a soliusque R om ani pontificis iudicio consistentes om ni­ potenti D om in o quieti et securi deseruiant. [ A quocumque etiam ] episcopo uoluerint in opus consecrationum in ipso loco agendarum erism a oleum sanctum | [atque oleum ] infirm orum necnon conse­ crationes altariu m et capella [rum ] seu ordinationes monachorum tib i tuisque successoribus et eiusdem cenobii congregationi aposto­ lica auctoritate concedimus®). Q uam p rerog a [tiuam idcirco] eidem sancto loco tribuim us, ut sicut hactenus sub apostolica tantum iurisd ic io n e f) | consistendo profecit, ita quoque sub apostolicae defen­ sionis um braculo sem per') am odo m agis m agisque proficiat, semper augeatur et crescat. Sitque m onasterium u estru m B) sanctum et l i ­ berum

e t h) benedic [tionis aposto] licae

semper

gratiae

superfu­

sum . V n iu ersa h) igitu r, quae huius precepti decretique nostri | p a­ gin a continet, tam tibi quam cunctis, qui in eo ‘) quo eis k) ordine locoque successerint, uel eis, quorum interesse potuerit, imperpe ­ tu um seruanda decernimus. S i quis uero regum sacerdotum c l e r i ­ co] rum iu [d icu m ac secularium ] personarum h [anc] constitutionis nostrae paginam agnoscens contra eam tem era rio ausu uenire temptauerit, am m onitile semel et iterum usque tertio per conuenientes in d u tias, si non resipuerit atque predictae ecclesiae non satisfecerit, potestatis honorisque sui dignitate careat reumque se diuino iudicio existere de perpetrata | iniquitate cognoscat et, nisi ea, quae ab illo su nt m ale ablata, restituerit uel digna penitentia illicite acta defleu erit, a sacratissim o corpore ac sanguine [redem ptoris dom ini no­ stri] Iesu C h risti alienus fiat atque in eterno exam ine districte u l­ tion i I subiaceat. Cunctis autem eidem loco in sta seruantibus sit p ax domirii nostri Iesu C h risti, quatenus et hic fructum bonae

e) A , concedim us, confirm am us et corroboram us B l)-!) A , iurisdition e sub eadem am odo firmius consistendo magis m agisque semper proficiat et sub eisdem salubri defensionis um braculo sem per B g) m o(naster)ium u(est)r(u)m iibergeschrieben von anderer Hand A h) - h) A , et tu tu m pioru m om nium confluentium ib i refugium ab om ni hum ana et d ia b o­ lica infestatione defensum sitque pacis et tranquillitatis dom icilium , copiosa sem per tem porali ac spirituali iocun ditate repletum , sit om nium uirtutum plantarium , ita benedictionis apostolice u bertate fecundum et rore gratie sp i­ ritualis infusum , quatinus m ultiplicem religionis m onastice prolem ad sancte ecclesie solacium sem per gignere sim ulque ad eternam ualeat gloriam enu­ trire; Uniuersa B l) qui in eo von anderer Hand iibergeschrieben Λ k)

so A

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

N r. 173- 175: 1079 Juli 4-N ovem ber 2

206

actionis percipiant et apud districtum

[iudicem premia]

eternae

pacis inueniant.

R · 1) [D atu m Lateranis, m i nonas iu lii per m anus P etri] sanct§ R o ­ many ecclesie presbiteri cardinalis ac bibliothecarii, | [anno v u pon­ tificatus dom ni V I I . Gregorii] pape, indict, i i . B . dep.

*174 (1 0 7 9 nach A u g u st 7)

Gregor übersendet dem Erzbischof H a r t w i g das Pallium.

von

Magdeburg

Erw ahnt: Gesta archiep. M agdeburg, (ed.: Schum, Mon. Germ. Scriptores 14, S. 403 f.). Regesten: M ülverstedt, Regesta arcM ep. M agdeburg. 1; S. 312 η. 792; Israel - M òllenberg, U rkundenbuch des Erzstiftes M agdeburg 1, S. 227 η. 167; J L . * 5148 V gl.: M eyer v. K nonau, Jahrb. 3, S. 184, 228 f. "

175 1079

N ovem ber 2 , R o m

Gregor bestellt den L e g a t e n K a r d i n a l R i c h a r d zum Nachfolger seines verstorbenen Bruders (Abt Bernhard von St-Victor) in Marseille und zugleich zum Abt von St. Paul (in Rom). - «Unanimitas fratrum Massiliensium.» Orig. fehlt. Registerüberlieferung: R om , A rch ivio V atican o, Reg. Vat. t. 2: G rego­ rius V II. fol. 176V, V II, 7. D rucke: (Carafa), Epist. decret. 3 (1591), S. 799 n. 7; Mansi 20, Sp. 293 n. 7; Migne 148, Sp. 551 n. 7; B ouquet, Recueil 14, S. 638 n. 119; Jaffé, Bibl. 2, S. 388 n. 7; Caspar, Register Gregors V II. (M on. Germ. Epist. sei. 2), S. 468. Regesten: J. 3872; JL . 5143. Vgl. JL . 5144; Caspar a. a. O., S. 469 f.

>) Bota: Inschrift: Miserationes / tue D om in e / super om nia / opera tua. Umschrift jehlt.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

*

207

Gregor nimmt die Kirche S.. C r o c e i n M o r t a r a den papstlichen Schütz.

(D. Pavia) in

N r. *176-17 8: 1085 Jan uar 2-(1085)

*176 (1 0 8 0 -1 0 8 5 )

O rig.: feh lt. Regesten: P en n otti, Generalis totius s. ordinis clericorum canonicorùm historia tripartita 1 S. 447; V S. 455; Pezza, N otizie sulla canonica d i S. Croce in M ortara (1080-1449) in: B ollet. stor. P avese 2 (1894) S. 203; Casalis, D izio­ nario 11, S. 497; IP . 6, 1, S. 229 n: *1; JL . - ,

*177 (1080)

Gregor nimmt das Kloster S a n G i o v a n n i d e l l a P i p i a (D. Cremona) in den pàpstlichen Schütz und in das Eigentum des apostolischen Stuhles. Erw âhnt: U rkunde P. U rbans I f . v on 1096 Okt. 16 (JL . 5673). Regesti IP . 6, 1, S. 293 η. *1; J L . -

1 78 1080

J an u ar 2 , B o m

Gregor macht dem B ô h m e n h e r z o g W r a t i s l a v Vorwürfe wegen seines Umgangs mit Gebannten, verweigert ihm den Gebrauch der slawischen Sprache im Gottesdienst und vertrôstet ihn wegen der Sendung von Legaten auf spâter. - «Huiusmodi salutationis nostrç.» Orig.: fehlt. Registerüberlieferung: R om , A rch ivio V aticano: R eg. V at. t. 2: G rego­ rius V II., fol. 178, V II, 11. K op ie (der Em pfângeruberlieferung): 16.-17. Jahrh., R om , B ibl. V a t.: Cod. V at. lat. 6420, p. I, fol. 144. D rucke: (Carafa), E pist. decret. (1591) 3, S. 802 n. 11; Mansi 20, Sp. 296 . n. 11; Migne 148, Sp. 554 n. 11; Jaffé, B ibl. 2, S. 392 n. 11; Friedrich, Codex dipi, et epist. B ohem iae 1, S. 87 n. 81; Caspar, Register Gregors V II.' (M onGerm. Epist. sei. 2), ,S. 473. Regesten: J. 3878; J L . 5151. V gl.: M eyer v . K nonau, Jahrb. 3, S. 324; K ehr in N G G . 1903, S. 17.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

208

N r. + 1 7 9 -1 8 0 : 1080 Mârz (21)-27

*179 (1 0 8 0 M a r z 2 1

Gregor verleiht dem Kloster S a n celona) die Exemtion.

?)

Cugat

del V a llé s

(D. Bar

Orig.: fchlt. Eegisterüberlieferung: Diese wird erwahnt in der Urkunde P. Urbans II. Ton (1093) Dez. 9 für Bischof Bertrand nnd die Grafen von Barcelona nnd für San Cugat (ed. Kehr, PUU. in Spanien I. S. 290 n. 27). Kopie: fehlt. Erwahnt: in der oben zitierten Eegisterüberlieferung. Eegesten: JL. Tristany, Corona Benedictina S. 294 erwahnt ein Privileg P. Gregors VII. für San Cugat von 1080 Mârz 21, das môglicherweise mit dem in der obengenannten Urkunde Urbans II. zitierten Stüeke identisch ist (vgl. Kehr a. a. O.).

180 1080

M a r z 2 7 , Later an

Gregor erlasst fiir das Kloster S t - C y p r i e n d e P o i t i e r s untei dem A bt Rainaldus Alienations- und Perturbationsverbot, bestàtigt den Besitz, verbietet den Klerikern von Poitiers die Abhaltnng der zu Exzessen Anlass gebenden Mahlzeiten am St. Cyprian-Fest, verleiht das Appellationsrecht sowie das Kecht der Abtwahl und die Befugnis, dif Abtweihe und die übrigen Weihen vom Bischof von Poitiers zu empfan gen, falis dieser mit dem apostolischen Stuhl in Yerbindung steht und kanonisch ordiniert ist, andernfalls abér sich an den apostolischei Stuhl Oder an irgendeinen kanonisch ordinierten Bischof zu wenden.

Orig.: fehlt. Kopien: 1) 12. Jahrh., Paris, Bibi, nat.: Ms. lat. 10122 fol. I-IIV (B); 2) 17. Jahrh., ebenda: Ms. lat. 12896 fol. lv-3 (B1). Drucke: Archives hist, de Poitou 3, S. 2; Analecta iuris pont. 10, S. 414 n. 62. Eegesten: Santifaller, LD. S. 347 und Elenco S. 429; JL. 5158. Vgl.: Wiederhold, PUU. in Frankreieh VI, S. 15.

G(regorius) episcopus seruus seruorum Dei. Dilecto in Christe filio Rainaldo abbati monasterii Sancti Cipriani Pictauis constituti suisque successoribus ibidem regulariter promouendis in perpetuum. Superne miserationis respectu ad hoc uniuersalis ecclesiç curam suscepimus et apostolici moderaminis sollicitudinem gerimus, ul iustis precantium uotis attenta benignitate faueamus et libramine equitatis omnibus in necessitate positis, quantum Deo donante pos sumus, subuenire debeamus. Proinde iuxta petitionem tuam prefati

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

N r. 180: 1080 Marz 27

209

m onasterio, cui tu iuris Pietà «ensis ecclesie preesse dignosceris, huiusmodi priuilegia presenti auctoritatis nostrg decreto indulgem us, concedimus atque firmamus : statuentes nullum regum uel im ­ peratorum antistitu m nullum quacumque dignitate preditum uel quemquam alium audere de his, que eidem uenerabili loco a qui­ buslibet hominibus de proprio iure iam donata sunt uel in futurum D eo m iserante collata fu erin t, sub cuiuslibet cause occasionisue specie minuere uel auferre et sine suis usibus applicare uel .aliis quasi piis de causis pro sue auaritie excusatione “) concedere, set cuncta, que ibi oblata sunt uel offerri contigerit, tam a te quam ab eis, qui in tuo officio loco successerint,' perenni tempore illibata et sine inquietudine uolum us possideri, eorum quidem usibus, pro quo­ rum sustentatione gubernatibneque concessa sunt, modis omnibus profutura. H o c quoque subiungendum esse censuim us, ut ipsum m onasterium et abbates eius uel m onachi ab om ni secularis seruicii sint in festation e securi omnique gratiamine m undane oppressionis rem oti. Insuper apostolica auctoritate interdicent [e s ], licentiam clericis Pictauensibus auferim us exigendi illam pestiferam in festiuitate sancti Cypriani consuetudinem pastus, de qua sepe sanguinis effusionem natam esse audiuim us. Inicum etenim et monastice re li­ gioni omnino uidetur contrarium , ut pro refectione unius diei tantu m scandalum oriatur et Deo seruientium quies perturbetur m o­ nachorum . Interdicim us etiam , ut n ullus présum ât ecclesias terras possessiones eiusdem m onasterii, quas nunc iuste habet uel dein­ ceps' iuste adqniret, iniuste inuadere et suis usibus applicare. Quod si tu uel successores tu i ab aliqua persona in indicio se granari eognouérint, licenter apostolicam sedem appellent. Item constitui­ m us, ut obeunte abbate nullus ibi quacumque obreptionis astutia ordinetur, nisi quem fratres eiusdem cenobii communi consensu secundum tim orem D ei et regulam sancti Benedicti elegerint m a ­ xim e de eadem congregatione, si idoneus inuentus fuerit. Quod si talis, qui huic regim ini congruat, inter eos inueniri non possit, aliunde sibi patrem et m agistrum expetant ac a Pietauensi epi­ scopo consecrandum ordinandum que prouiderinf, si tamen ipse ep i­ scopus gratiam apostolice sedis habuerit et canonice facere ipsam ordinationem

noluerit. Quod

si aliquid horum obstiterit, liceat

electo eiusdem m onasterii aut ad apostolicam sedem recurrere aut a quocumque noluerit religioso episcopo consecrationem et clerico­ rum ordinationes adque cetera, que ad episcopum pertinent, susci­ pere. S i quis nero im peratorum regum sacerdotum clericorum iudi-

a) excu sation em B

1 4

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

210

N r. 180-181: 1080 Mârz 27

cum marcinoli um com itum

uieecomitnm ac secularium

persona-

rum hanc constitutionis nostre paginam agnoscens contra eam te­ merario ausu uenire tem ptauerit, am m onitus semel et iterum atque tereio per conuenientes inducias, si non resipuerit atque predicte ecclesie non satisfecerit, potestatis honorisque sui dignitate careat reumque se diuino indicio existere de perpetrata iniquitate cognos­ cat et, nisi ea, que ab illo sunt m ale ablata, restituerit uel digna penitentia illicite acta delicuerit, a sacratissim o corpore ac san­ guine dom ini redem ptoris nostri Iesu Christi alienus fiat atque in eterno exam ine districte u ltioni subiaceat. Cunctis autem eidem loco iu sta seruantibus sit pax dom ini nostri Iesu C h risti, quatinus et hic fructum bone actionis percipiant et apud districtum iudicem prem ia eterne pacis inueniant.

R . *) D atu m Lateranis, vi kal. aprilis per m anus T etri sancte R o ­ many ecclesie presbiteri cardinalis ac bibliotecarii, anno v u pontifi­ catus domni V I I . G regorii pape, indictione n i .

181 (1080) M â r z 2 7 , Lateran

Gregor bestiitigt dem Kloster L a C h a i s e - D i e u (D. Le Puy) unter dem Abt Seguinus auf dessen Bitte die Privilegien, erlâsst Aliena­ tion s- und Perturbationsverbot, bestatigt den zum Teil namentlich angeführten I’ esitz, verbietet gewisse vom Diôzesanklerus gegenüber dem Kloster in Anspruch genommene Rechte und Gewohnheiten, verleiht das Recht der Appellation und der Abtwahl sowie die Befugnis, die Abtweibe und die übrigen Weihen vom Diozesanbischof zu empfangen, vorausgesetzt, dass sich dieser in Verbindung mit dem apostolischen Stuhl befindet und die VVeihe kanoniscb vornimmt, andernfalls aber sich an den Papst oder an irgendeinen Bischof zu wenden. Orig. fehlt. K opie: 17. Jahrh., Paris, Bibl. nat. ms. lat. 12818: Chron. m onast. Casae D ei S. 59-64 (B). D rucke: Mém. de l’acad. de Clerm ont-Ferrand 17 (1875 ), S. 624; M on. P on t. Averniae (1880), S. 50 n. 28 aus B. Regesten: Santifaller, L D . S. 347 und Elenco S. 429; JL . 5159. V gl.: W iederhold, PTJÜ. in Frankreich V I, S. 6. D as Privileg P. Leos I X . von 1052 Mai 2, “ Convenit apostolico m odera­ m ini” (JL. 4270) für das K loster L a Chaise-Dieu erscheint in unserer Urkunde textlich nicht benützt. 1) yachzeichnung in B : Rota: Inschrijt: Miserationes / tuç dom in ç / super omnia / opera tua. Umschrijt fehlt.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

N r. 181: 1080 Mârz 27

211

G regorius episcopus seruus seruorum D e i. D ilecto in Christo filio Seguino abbati m onasterii Sancti Roberti C asa D ei suisque suc­ cessoribus ibidem regulariter prom ouendis. Supernae m iserationis respectu ad hoç uniuersalis ecclesiae curam suscepimus et aposto­ lici m oderam inis sollicitudinem gerim us, iu s tis a) precantium uotis ac tota benignitate faueam us et in libram ine aequitatis om nibus in necessitate positis, quantum Dom ino donante possum us, subuenire debeamus. Proinde iu xta petitionem tuam praèfato m onasterio iuris Rom anae ecclesiae, cui tui praeesse dignosceris, huiusm odi priuilegia praesenti authoritatis nostrae decreto indulgem us et concedimus atque firmamus ; statuentes nullum regum uel im peratorum aut a n ­ tistitu m audere de his, quae eidem uenerabili loco a quibuslibet hom inibus de proprio iure iam donata sunt uel in futurum D eo m i­ s e r a n te 'collata fu erin t, sub cuiuslibet causae occasionisue specie m inuere uel auferre et siue suis usibus applicare uel aliis quasi p ro­ priis de causis pro suae auaritiae excusatione concedere, sed cuncta, quae ibi oblata sunt uel offerri contigerit, tam a te quam ab eis, qui in tuo oificio loeoque successerint, perenni tempore illib ata et sine inquietudine nolum us possideri, eorum quidem usibus, pro quorum sustentatione gubernationeque concessa sunt, m odis omnibus p ro­ fu tu ra. H o c quoque subiungendum esse censuim us, u t ipsum m ona­ sterium et abbates eius uel monachi ab om ni saecularis seruitutis sint infestatione securi omnique grauam ine m undanae”) oppressio­ nis rem oti et quia intellexim us Âruernenses clericos quasdam con­ suetudines in m onasterio uestro sibi uendicare, uidelicet praesentialiter se abbatis intermiscere electioni et in quibusdam festinitatibus locu m et societatem cu m fratribu s in dorm itorio necnon in choro contra, regularem disciplinam et quietem m onasticam exigere a d ­ m onem us et apostolica authoritate interdicim us, ut deinceps ac in perpetuum ipsi ab hac omnino cessent inquietudine et his ulterius aliquid exigendi nullam habeant licentiam uel facultatem , sed se­ cundum illam securitatem et quietem perm ittatur m onasterium illud D om in o seruire, quam ante nos nostrisque tem poribus haec sancta apostolica sedes, cuius licet indigni curam gerim us. Cluniacensi m onasterio aliisque regularibus m onasteriis et priuilegium suum concessit. Interdicim us etiam , ut nullus praesum at ecclesias terras possessiones eiusdem m onasterii, quae nunc iuste habet uel deinceps iuste acquiret, iniuste inuadere et suis usibus applicare. Quod si tu uel successores tui ab aliqua persona in iudicio se granari eognouerin t, licenter apostolicam sedem appellent. Item constituim us, ut a) Oline vorausgehendes ut B

h) m undae B

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

212

N r. 181: 1080 Màrz 27

obeunte abbate non alius ibi quaeumque abreptionis astutia ordi­ netur, nisi quem fratres eiusdem caenobii communi consensu se­ cundum timorem Dei et regulam sancti Benedicti elegerint maxime de eadem congregatione, si idoneus inuentus fuerit ; quod si talis, qui huic regimini congruat, inueniri non possit, aliunde sibi patrem et magistrum exspetant °) ac ab Aruernensi episcopo consecrandum et ordinandum prouideant, si tamen ipse episcopus gratiam apostolicae sedis habuerit et canonice facere uoluerit ipsam ordinationem. Quod si aliquid horum obstiterit, liceat electo eiusdem monasterii aut ad apostolicam sedem recurrere aut a quocumque religioso episcopo consecrationem et ecclesiae ordinationem atque caetera, quae ad episcopum pertinent, suscipere. Specialiter et nominatim confirmamus praefato monasterio uestro abbatiam Galliacensem in honorem Sancti Michaelis consecratam et abbatiam Sancti Theodardi sitam in territorio Cathurcensi cum omnibus pertinentiis suis. Si quis uero imperatorum regum sacerdotum clericorum ducum marchionum comitum uicecomitum ac saecularium personarum hanc nostrae confirmationis paginam agnoscens contra eam teme­ rario ausu uenire tentauerit, admonitus semel et iterum usque tertio per conuenientes inducias, si non resipuerit atque praedictae eccle­ siae non satisfecerit, potestatis honorisque sui dignitate careat reumque se diuino iudicio existere de perpetrata iniquitate cogno­ scat et, nisi ea, quae ab illa sunt male ablata, restituerit uel digna poenitentia illicite acta defleuerit, a sacratissimo corpore et sangui­ ne domini redemptoris nostri Iesu Christi alienus fiât atque d) in extremo examine districtae ultioni subiaceat. Cunctis autem eodem loco iusta seruantibus sit pax domini nostri Iesu Christi, quatenus et hic fructum bonae actionis percipiant et apud districtum indicem praemia aeternae pacis inueniant. R. *)

Ego Gregorius catholicae ecclesiae episcopus

BV. 2)

' Datum Lateranis, sexta calendas aprilis per manus Petri sanc­ tae Romanae ecclesiae e).

°) ex p ecta n t B

a) eaque B

e) Jahresangabe jehlt B

*) Nachzeichnung in B·. Bota·. Insehrift fehlt. tuae D om in e super om nia opera tua. ' 2) B V ., ais Monogrammi ohne Beizeiehen.

Umschrift: +

Miserationes

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

N r. 182: 1080 April 4

213

182 1080 A p ril 4, Letterari Gregor verleiht dem piipstHchen Eigenkloster S . C r ó c e d i P o n t e A v e l l a n a (D . Gubbio) unter dem Provisor heremi Damianus auf dessen Bitte ein papstliches Privileg, bestatigt den Besitz, erlasst Aliena­ tion s- und Perturbationsverbot und verleiht das Recht der Immunitat, der Appellation und der W ahl des Priors. Orig.: P erg. (7 4 x 5 0 cm , P lica 4 cm ), R avenna, B ibl. Com. Classense, caps. X V , fase. I, n. 6 (A). K o p ic: 17. Jahrh., R om , B ibl. V a t.: P on d o S. Croce di F on te A vellana (B). Druck': P flugk-H arttung, A cta 2, S. 135 n. 168 ans A. Facsim ile: Tafel X V I I I . Regesten: P flugk-H arttung, Iter S. 201 n. 84; Santifaller, L D . S. 347 und E lenco S. 429; IP . 4, S. 95 n. 7; JL . 5160. V gl.: K ehr, Scrinium S. 100; Peitz, Originalregister S. 95; Peitz, Gregor I., S. 166. Das P rivileg P . Gregors V II. von 1076 Mârz 23, “ N otum s i t ” (unsere n. 113) fü r das K loster F on te A vellana erscheint in unserer U rkunde textlich n ich t benützt.

GREGORIVS episcopus seruus seruorum Dei. Dilecto in Chri­ sto filio D AM IAN O prouisori heremi Fontis Auellani suisque suc­ cessoribus ibidem regulariter | promouendis imperpetuum. Super­ nae miserationis respectu ad hoc uniuersalis ecclesiae curam susce­ pimus et apostolici moderaminis sollicitudinem gerimus, ut iustis precantium uotis |attenta benignitate faueamus et libramine aequi­ tatis omnibus in necessitate positis, quantum Deo donante possu­ mus, subuenire debeamus. Proinde iuxta petitionem tuam prefate | heremo iuris beati Petri, cui tu preesse dinoseeris, huiusmodi priuilegia presenti auctoritatis nostre decreto indulgemus, concedimus atque firmamus, statuentes nullum | regum uel imperatorum anti­ stitum nullum quacumque dignitate preditum nel quenquam alium auder[e] de his, quae eidem uenerabili loco a quibuslibet, homini­ bus de proprio iure iam donata |sunt nel in futurum Deo miserante collata fuerint, sub cuiuslibet causae occasionisue specie minuere uel auferre et siue suis usibus applicare uel aliis quasi piis de cau­ sis I pro sug auaritiae excusatione concedere, sed cuncta, quae ibi oblata sunt uel offerri contigerit, tam a te quam ab eis, qui in tuo officio locoque successerint, perenni tempore | illibata et sine in­ quietudine uolumus possideri, eqrum quidem usibus, pro quorum sustentatione gubernationeque concessa sunt, modis omnibus pro­ futura. Hoc quoque | subiungendum esse censuimus, ut ipsa(m) he-

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

214

N r. 182: 1080 April 4

remu(m)ai et priores eius nel monachi ab omni secularis seruitii sint infestatione securi omnique grauamine mundanae op|pressionis remoti. Interdicimus etiam, ut nullus présumât ecclesias ter­ ras possessiones eiusdem heremi, (pias nunc iuste habet uel dein­ ceps iuste adquiret, iniuste inuadere | et suis usibus applicare : quod si tu uel successores tui ab aliqua persona in indicio se granari cognouerint, licenter apostolicam sedem appellent. Item constitui­ mus, ut obeunte | priore non alius ibi quacumque obreptionis astu­ tia ordinetur, nisi quem fratres eiusdem heremi communi consensu secundum timorem Dei et regulam sancti B E N ED ICTI elegerint maxime de |eadem congregatione, si idoneus inuentus fuerit. Quodsi talis, qui huic regimini congruat, inter eos inueniri non possit, aliunde sibi patrem et magistrum expetant. Si quis uero imperato­ rum I regum sacerdotum clericorum iudicum marchiomim du­ cum comitum uicecomitum ac secularium personarum hanc consti­ tutionis nostre paginam agnoscens contra eam temerario ausu uenire temptauerit, \ ammonitus semel et iterum usque tertio per conuenientes indutias, si non resipuerit atque predicte ecclesiae non satis­ fecerit, potestatis honorisque sui dignitate careat reumque se di­ urno I iudicio existere de perpetrata iniquitate cognoscat et. nisi ea, quae ab illo sunt male ablata, restituerit uel digna penitentia illicite acta defleuerit, a sacratissimo | corpore et sanguine domini redemptoris nostri Iesu Christi alienus flat atque in eterno examine districte ultioni subiaceat. Cunctis autem eidem loco insta ser|uantibus sit pax domini nostri Iesu Christi, quatinus et hic fructum bonae actionis percipiant et apud districtum iudicem premia eterne pacis inueniaut.

R . 1) Datum Lateranis, pridie non. aprilis per manus Petri sancte Romane ecclesie presbiteri cardinalis ac bibliothecarii, anno vu pontificatus domni GREGORII V II. pape, indictione in. B. dep. a) so A fiir ipsa heremus

1) Bota: Inschrift Miserationes / tu ç dom ine / super om nia / opera tua. Umschrift fehlt.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

N r. 183: 1080 April 12

215

183 1080

A p r il 12, Rovi

Gregor schreibt an alle Bewohner tier Kirchenprovinzen Bourges, Narbonne und Bordeaux in Angelegenbeit des Klosters A u r i l l a e (D. Clermont), das auf Grand der Stbenkung des Stifters, des Grat'en Gerald von Aurillac, papstlicbes Eigenkloster ist, und beflehlt auf Bitte des Abtes allen Lehensleuten des Klosters, diesem gegeniiber die schuldigen Lehenspflichten zu erfiillen, verbietet dem Abt, irgendeinem Bitter mehr ais einen Mansus zu verleihen, beflehlt dam Kloster Aurillac, das rechtmassig erwOrbene Kloster -Maure zurnckzustellen, und bestatigt ilim den Besitz des Klosters Vioux. Orig.: fehlt. Registerüberlieferung: R om , A rchivio V aticano, R eg. Vat. t. 2: G rego­ rius V II. fol. 186 r, V II 19 (R ). D rucke: (Carafa), Epist. decret. (1591) 3, S. 814 n. 19; Mansi 20, Sp. 303 n. 19; Migne 148, Sp. 562 n. 19; B ouqu et, R ecueil 14, S. 646 n. 132; Jaffé, B ibl. 2, S. 409 n. 19; Caspar, Register Gregors V II. (Mon. Germ . Epist. sel. 2), S. 494. Regesten: J. 3886; JL . 5162.

GREGORIUS episcopus servus servorum Dei. Omnibus in Bituricensi necnon Narbonensi seu Burdegalensi provinciis consti­ tutis exceptis a) his, qui apostolica excommunicatione tenentur a). salutem") et apostolicam benedictionem. Clamor abbatis Aurelia censis0) cenobii, quod proprii iuris beati Petri concessione funda­ toris, scilicet beati Geraldi, esse dinoscitur, auribus nostris inso­ nuit, videlicet superd) quibusdam4) personis, quç iniuste detinent beneficia predicti monasterii, a predecessoribus suis sub fidelitate et hominio pro defensione ecclesia sibi et suis antecessoribus olim concessa. Precipue conqueritur super Berengario Oarlatensi vicecomite, qui propria cupiditate ductus debitum servitium et fideli­ tatem abbati exhibere negat, nisi beneficium, quod inmerito detinet, adhuc etiam de iure ecclesie augeatur. Proinde apostolica auctoritate precipimus, quatenus omnis, qui beneficium prefate ecclesie ad hoc aliquando suscepisse cognoscitur, sublectionem et fidelitatem abbati persolvat et servitium pro beneficio largiri non deneget et ab exactio­ ne illicite augmentationis desistat ; aliter enim invasor et sacrilegus esse comprobatur. Nos vero detrimentum supra dicti cenobii agnos-

*)-·■*) A m Ende der Zeile naehgetragen nach Fortradiervng von sal E b) A m A nfang der Zeile hinzugefiigt B °) e aus n horr. B, (1)-(1) Zweimal gesehrieben, einnial durchstrichen B

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

216

Nr. 183-181: 1080 April 12-M ai 3

ceil tew abbatem sub promissione fidei sue in manu nostra obliga­ vimus, ut nulli militum liceat illi ultra unum mansum6) de posses­ sione ecclesia dare sub liac vel alia occasione, neque alicui alteri1) personç, nisi communis utilitas fratrum regulariter degentium po­ stulaverit et apostolica equitati renuntiare ausus fueritg). Mona­ sterium autem Maurziacense cum omnibus sibi adiacentiis et eccle­ sias scilicet Dalmairaci et Montis Salvii et ceteras necnon terras et possessiones in quacunque suprascriptarum provinciarum ablatas seu malis consuetudinibus oppressas monasterio Aureliacensi scrip­ tis sive testibus olim iuste concessas apostolica auctoritate precipimus restitui et sine inquietudine aliqua permitti. Monasterium quidem Yiancense in manu abbatis refutatum a principibus ipsius terre consensu episcopi et clericorum sibi suisque successoribus concedimus et confirmamus et fautoribus refutationis apostolicam benedictionem largimur et eos, qui ecclesias sive predia prefati monasterii iniuste detinent, absque ulla dilatione reddi iubemus. Qui ergo his mandatis nostris spiritu superbie acquiescere noluerit, precipueque Berengarius, si oboedire contempserit, gratiam beati Petri amittet et iram omnipotentis Dei incurret. Obtemperantibus autem gratiam Dei et apostolicam benedictionem de misericordia divina confisi largimur. Data Rome, π h) idus aprilis, indictione in.

184 1080

M a i 3 , Later an

Gregor fibertragt dem Abt Wilhelm von Hirsau, nachdem Graf Burchardus (von Nellenburg) auf alle weltliche Gewalt fiber das Kloster A l l e r h e i l i g e n i n S c h a f f h a u s e n (D. Konstanz) verzichtet und die­ ses als frei anerkannt hat, die Leitung dieses der romischen Kirche unterstehenden Klosters, welches einen Jahreszins von 12 Goldmfinzen entrichtet, beauftragt ihn, daffir zu sorgen, dass dortselbst ordnungsgemass ein Abt ordiniert werde, erlasst ffir das genannte Kloster Alienations- und Perturbationsverbot, verbietet die Ausübung des Eigenkirchen-, V o g te iund Investiturrechtes, verleiht die Immunità! und die libertas Romane sedis nach dem Vorbilde von Cluny und Marseille sowie das Recht der freien Vogtwahl, kassiert das Privileg Alexanders (II.), in dem dieser dem Grafen Eberhard (von Nellenburg) und dessen Nachkommen die Vogtei, die Einsetzung des Abtes und die gesamte Verwaltung zugesteht, und verleiht ffir den Pall, dass der Bischof von Konstanz mit dem

e) E s folgt dare durchstrichen B gister Gregors VI I . lib. I l l , ]0 N . c.

f) i dus ç korr. B ®) Vgl. Caspar, Re­ h) Es folgt non. durchstrichen B

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Nr. .184: 1080 Mai 3

217

apostolischen Stilili in Widerspruch gerat, das Recht, die Weilien von jedem rechtmassigen Bisehof zu empfangen oder sich an den apostoli­ schen Stuhl zu wenden. Grig.: Perg. (3 8 x 3 2 ,3 cm ), Schaffhausen, Staatsarchiv (A). Registeriiberlieferung: R om , A r c h iv io . V aticano, R eg. V at. t. 2: G rego­ rius V II. fol. 189, V II 24 (R ). K opien: 1) 14. Jahrh., Schaffhausen, Straatsarchiv (B , G); 2) A n f. 14. Jahrh., ebenda: R otulus m onasterii (D ); 3) A n f. 17. Jahrh., Schaffhausen, A rch iv des histor. - antiquar. Vereins (E). D rucke: 1) der Em pfângerüberlieferung: L abbe, Conc. 10, S. 244 n. 24; H arduin, A cta concil. 6 a, S. 1445 n. 24; Cocquelines, Bullar. R om an . 2, S. 55 n . 53; Bullar. R om an, ed. Taur. 2, S. 111 n. 53; Pickier, Quellen zur Geschichte Schwabens (1859), S. 21 n. lO au s A ; Baum ann, Quellen zur Schweizer Geschich­ te 3a, S. 20 n. 8 aus A ; Fleischlin, Studien und Beitrâge 2, Beilagen S. 138 aus A . - 2.) der Registeriiberlieferung: (Carafa), Epist. decret. (1591) 3, S. 818 n. 24; Mansi 22, Sp. 307 n. 24; Migne 148, Sp. 567 n. 24; Jaffé, B ibl. 2, S. 417 n. 24; Caspar, Register Gregors V II. (Mon. Germ. Epist. sel. 2), S. 502. Facsim ile: T afel X I X . Regesten: M abillon, Annales ord. S. Bened. 5, S. 168; Gallia christ. 5, S. 934; H idber, Schweizer Urkundenreg. 1, S. 378 n. 1414; Urkundenregister fü r den K an ton Schaffhausen 1, S. 3 n. 10; Fleischlin, a. a. O., Beilagen S. 153; Santifaller, L D . S. 347 und E lenco S. 429; G P. 2, 2, S. 11 n. 3; J. 3891; JL . 5167. V gl.: K ehr in N G G . 1904, S. 467 ff.; Hirsch, Studien S. 488, 498 ff., 521 ff.; Peitz, Originalregister S. 95; Peitz, Gregor I. S. 11; Brackm ann, A nfânge von Hirsau S. 222 N. 2. Schreiber: Rainerius II.

GREGORIVS episcopus seruus seruorum Dei. Dilecto in Chri­ sto filio Willelmo uenerabili abbati1) Hirsaugiensis cenobii”) sa­ lutem et apostolicam benedictionem. | Quoniam peruenit ad nos, quod religio tua curam monasterii Sancti Saluatoris iuris aposto­ lica sedis, cui etiam duodecim aurei, quorum uiginti °) unciam fa­ ciunt, ex eodem monasterio | annis singulis persolui debent, siti in uilla Scaphusa in episcopatu Constantiensi obsecrante comite Burchardo uirisque religiosis hortantibus eo dum|taxat tenore suscepe­ rit, ut predictus comes, qui sibi in prefato monasterio quasdam quasi proprias conditiones uendicabat, dimissa atque renuntiata omni seeulari potesta|te locum ipsum liberum esse permitteret, stu-' dium dilectionis tuç probantes, quod factum est, apostolica aucto­ ritate firmamus. Et quia per te locus ille, sicut audi|uimus, ad reli­ gionis statum domino miserante cçpit assurgere, nos, in quantum ualémus, perpetuam illic sanctitatis stabilitatem prouidere cupien­ tes fraternitati | tuç super cenobium illud nostrç sollicitudinis ui-

) W illelm o abbati B

») m onasterii B

■) X X B

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

218

N r. 184: 1080 Mai 3

cem committimus, scilicet ut fratres ibi disciplinis regularibus in­ struere, mores eorum uitamque competenter in Istituendo ea, qug ad animarum salutem pertinent, uigilanter prouidere ac maxime, ut inibi abbas secundum Deum ordinetur, procures. Preterea ut sgpefati I monasterii fratres sine inquietudine propositum suum ualeant securius et propensius exequi ac omnipotenti Domino de­ bite deuotionis obsequium instanter et gra|tanter exoluere d), uolumus et apostolica auctoritate precipimus, ut nullus sacerdotum re­ gum uel ducum aut comitum seu quelibet magna aut par|ua persona présumât sibi in eo loco aliquas proprietatis conditiones, non here­ ditarii iuris, non aduocatig, non inuestiturg, non cuiuslibet potesta­ tis, quç li|bertati monasterii noceat, uendicare, non ornamenta ecclesig siue possessiones inuadere, minuere uel alienare, sed ita sit ab omni seculari potestate securus et Ro|mang sedis libertate quie­ tus, sicut constat Cluniacense monasterium et Massiliense manere. Abbas autem aduocatum quem uoluerit eligat; quod si is | postmodum non fuerit utilis monasterio, eo remoto alium constituat. Priuilegium autem, quod bong memorig predecessor noster A L E XA N ­ DER contra | sanctorum patrum statuta aliqua surreptione uel de­ ceptione inductus eidem loco fecit, in quo Heuerardo comiti eiusque posteris aduo|catiam et preficiendi abbatis potestatem et totius rei administrationem concessit, nos canonice correctionis sententia per apostolicam functionem |utentes infirmamus, infringimus atque cassamus et, ne per hoc alicuius temeraria cupiditas in audaciam sug perditionis erumpat, apostolica | potestate0) in irritum deuocamus. Si quis ergo contra hoc salubre preceptum nostrum pertina­ citer ire temptauerit, gratiam beati Petri se non dubitet | amissu­ rum admonitusque semel bis et tercio') per competentes indutias, si non resipuerit et si delictum suum emendare contempserit, sciat se diuino | anathemate innodatum et a corporis et sanguinis domi­ nici communione alienum. Illud etiam ad Romang libertatis munus confirmandum | subiungentes adiecimus, ut si aliquo tempore Constantiensi ecclesig presidens ab apostolica sede discordauerit eique inobgdiens s) fuerit, quod con|firmante Samuhele p e c c a tu m ariola n di e t id ola trie scelu s e s t 1), dicente quoque beato Ambrosio in lilibro epistolarum :h) « Ereticum esse constat, qui Romang ecclesig non concordat » 2), liceat abbati sibi suisque a quocunque religioso d) exsolvere R e) auctoritate R 11) in libro epistolarum fehlt R

f) tertio

R

*) inoboediens R

l ) 1. Sam. 15,23. 2) Vgl. Ambrosius Epist. I , 11 (ed. Migne 10, Sp. 386), dazu Caspar, a. a. O. 8. 504 Anm 8.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

N r. 184-185: 1080 Mai 3-Juni 3

219

episcopo placuerit ordinationes consecrationes et |que ad episcopale officium pertinent expetere atque suscipere uel ad apostolicam se­ dem recurrere. Obseruatores autem huius nostri precepti remissio­ nem omnium peccatorum suorum et gratiam bonam a domino con­ sequantur. E .3) D atum 1) Lateranis, v n(onas) mai, indict, in , anno dominice incarnationis m .U x x n ., anno nero pontificatus domni GREGORII p(a)p(ç) V II. octauo.

B.4) 185 1080

Juni 3

Gregor weilit einen Altar in der Kirche S . C e c i l i a stevere.

in T r a ­

Inschrift in der K irche S. Cecilia in R om . K opie: 11.-12. Jahrh., R om , Bibi. V at.: Cod. Barber. 587 ( X I I 30) (Quaedam de ecclesia s. Caeciliae), fol. 3Ò8V (B ). D rucke: L aderchi, S. Caeciliae virg. et mart, acta et Transtyberina basilica saeculorum singulorum m onum entis asserta ac illustrata 2, S. 17 zu 1075; F o r­ cella, Iscrizioni delle chiese e d ’altri edificii di R om a 2, S. 19 n. 56; Bondini, D i Santa Cecilia etc. m em orie storiche S. 129. Regesten: IP . 1, S. 124 n. 4 (die A ngabe C odex C ist zu verbessern in C odex B ); J L . 1, S. 636. V gl.: K ehr in N G G . 1903, S. 80.

Text der Inschrift: f D EDIC ATV(M ) EST HOC ALTAR E | D IE III. M ENSIS T V N II PER DOMNŸ(M ) | GREGORIV(M) P (A)P(AM ) V II ANN(O) D(O M I)N I M ILI.LXXX. Text der Kopie (B) : Denique dedicatum est per domnum Gregorium septimum urbis Romei presulem die tertia mensis iunii, anno septimo pontificatus sui, anno dominicg incarnationis millesimo octuagesimo, indictione Tu, feria m i in quatuor tempora.*)

*) A ctu m Lateranis, V i l i idus maii, indictione I I I B

3) Rota: Inséhrift: SANCTUS PETRVS / SANCTUS PAVLVS / / (IRE / GORIUS U PAPE / V II. Umschrift: BENEDICTVS DEUS ET PATER DOM INI NOSTRI IESV CHRISTI. 4) siehe T a fcl X X V

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

220

]STr. 186-187: 1080 Juni 29-Juli 20

186 1080

J u n i 2 9 , Geprano

Gregor investiert deu Herzog R o b e r t ( G u i s c a r d ) mit den Lândern, welche diesem seine Vorganger Nikolaus (II.) und Alexan­ der (II.) Yerliehen haben. Òrig.: fehlt. Registerüberlieferung: R om , A rchivio V aticano, Reg. V at. t. 2: G rego­ rius V II. fol. 194,V i l i 1 b (R ). K opien der Registerüberlieferung: 1) E nde 11. Jahrh. R om , B ibl. V at. cod . lat. 3833: Deusdedit, Coll. can. lib. I l l c. 287 (158) fol. 94v (B ); 2) E nde 12. Jahrh., R om , Bibl. V at., cod . O ttob. lat. 3057: E xcerp ta p olitici a presi). B en ed icti com positi, fol. 136 (R eg.) (C); 3) 17. Jahrh., R om , B ibl. V a t., c o d . V at. lat. 8439, fol. 20 (vgl. K ehr in N G G. 1903, S. 27; verm utlich aus der Registerüberlieferung stam m end). D rucke: (Carafa), E pist. decret. 3 (1591), S. 825; Baronius, Annales eccl. ad a. 1080, cap. 38; Mansi 20, Sp. 314; W atterich , Pontificum R om . vitae 1, S. 440; M igne 148, Sp. 575; D e Blasiis, L ’ insurrezione Pugliese 2, S. 346 η. 11; Martinucci, Deusdedit, Coll. can. S. 341; W o lf v . Glanvell, Kanonessam m lung S. 395; Pabre-Duchesne, L iber censuum 2, S. 93; Jaffé, B ibl. 2, S. 428; Ca­ spar, Das Register Gregors V II. (M on. Germ . E pist. sel. 2), S. 515 n. 1 b (fàlschlich zu Juni 6). Regesten: IP . 8, S. 18 n. 48; J. 3898; JL . 5176. V gl.: P . Kehr, D ie Belehnungen der süditalienischen Norm annenfürsten durch die Pâpste (1059-1192) (A bhandlungen der Preussischen A kadem ie der W issenschaften, Jahrgang 1934, phil.-hist. Klasse N r. 1), insbes. S. 28 fi.

Investitura domni Gregorii pape, qua Robertum ducem inve­ stivit. a) EGO GREGORIUS PAPA investio te, Roberte dux, de terra, quam tibi concesserunt antecessores mei sanctçb) memorie") Nico­ laus et Alexander. De illa autem °) terra, quam iniuste tenes, sicut est Salernus et Amalfia d) et pars marchiç Firmane, nunc te pa­ tienter sustineo in e) confidentia Dei omnipotentis et tuç bonitatis β), ut tu postea exinde' ad honorem Dei et sancti Petri ita te habeas, sicut et te ') agere et me suscipere decet sine periculo animç tuç et meç. ACTUM UT SUPRA *). 187 1080

( 1 0 7 9 ? ) J u li 2 0 , Ceprano

Gregor entscheidet einen Streit zwischen Landulfus, dem Sohn des Guinisus, und Mainardus, presbiter et prelatus de e c c l e s i a s a n c t i ®) Vom Rubrikator gesetzte Ueberschrift R, fehlt in T b) fehlt B O °) vero BO a) Malfia B , Am alfia G e) - e) in D ei 'et tua confidentia B O η et fehlt BG s) A CTU M U T S U P R A fehlt BG

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Nr. 187: 1080 (1079?) Juli 20

221

M a g n i (D. Verdi), wegen Eigentums der genannten Kirche zuguusten des letzteren. Orig.: fehlt. K op ie: 1) 12. Jahrh., V eroli, A rchivio capitolare r>. 451 (B ); 2) 19. Jahrh., ebenda: N otizie desunte dalle pergam ente (C). D ru ck: P flugk-H arttung, A cta 2, S. 136 n. 169 aus C; G. B . B orino, Studi Gregoriani IV , S. 466. Regesten: P flugk-H arttung, Iter S. 201 n. 185; Santifaller, E lenco S. 429; IP . 2, S. 175 n. 1; JL . 1, S. 636 = 5176 A. V g l.: K ehr in N G G . 1904, S. 298; B orino a. a. O. S. 465 f.

f In nomine Dei eterni. Anno eiusdem m l x x v iiii ., propitio Deo pontificatus domni Gregorii septimi pape in sacratissima sede beati Petri apostoli anno i., indict, m ., mensis iulii die x x . Breve recordationis facio ego Joh(anne)s tabellio sacratissimi Lateranen­ sis palatii de lite, que fuit inter Landulfum Guinisi filium et Mainardum presbiterum et prelatura de ecclesia Sancti Magni de here­ ditate et proprietate ecclesie. Landülfus petebat res ecclesie et ec­ clesiam pro sua proprietate et litigabat contra presbiterum. Con­ tra quem presbiter Mainardus sic respondebat : Died proprietatem ecclesie et res eius ad te pertinere non debere nec ego tibi dabo, quia ecclesie et res ipsarum non debent pertinere ad laicos, sed ad episcopos et rectores earum. Facta autem hac contentione coram domno papa, qui erat castra metatus foras castello, qui dicitur Ceperano, supra ecclesiam Sancte Marine et sub pabillione lignis composito iuxta flumen, domnus papa ore suo contra Landulfum ita iudicauit : Si de cetero tu Landulfe et tui heredes contra eccle­ siam uel istum presbiterum uel eius successorem litigare presumpseritis, sitis anathema et componatis C solidos denariorum Papie paiatio nostro pro pena et C ipsi ecclesie. Ad hoc hii steterunt et rogati testes fuerunt : Petrus Ne polita nus abbas, episcopus Alber­ tus de Uerul(is), episcopus Adam de Alat(ri)o, episcopus de Fe(re)ntino, Joh(anne)s presbiter filius Anastasie, Ricco presbiter, Joh(anne)s Gualt(er)ii presbiter, Albertus de Ti(m)mo, Grimaldus de Alat(ri)o, Emiuo de Bella Amato Marie C(on)stantie, Rusti­ cius) genere Joh(ann)is regis. Et ego Ioh(anne)s tabellio ex pre-. cepto domni pape scripsi.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

222

N r. 188 -*1 9 1 : 1080 Oktober 5-(1085)

188 1080

OTctober 5, ( Rom)

Gregor belobt den Judex O r z o c c o r von C a g l i a r i wegen des guten Empfangs eines piipstlichen Legaten, fordert, dass die sardischfen Priester sich nach romischem Brauch den Bart scheren sollen, und weist auf die Anspriiche verschiedener weltlicher Grosser auf die Insel, die er, falls sie treu verbleibe, zuriickweisen werde. - «Gratias omnipotenti Deo.» Orig.: fehlt. Registerüberlieferung: R om , A rch ivio V aticano, R eg. V at. t. 2: G rego­ rius V II. fol. 199r, V i l i , 10. D rucke: (Carafa), Epist. decret. 3 (1591), S. 833 n. 10; Mansi 20, Sp. 322 n. 10; Migne 148, Sp. 583 n. 10; Jaffé, B ibl. 2, S. 439 n. 10; Caspar, Register G re­ gors V II. (Mon. Germ. Epist. sel. 2), SJ 528. Regesten: J. 3906; JL . 5184.

*189 (E n d e 1 0 8 0

- A n j . 1081)

Gregor beauftragt den Erzbischof H a r t w i g ( von M a g d e b u r g ) mit der IVeihe des neuen Bischofs Beginhard von Minden. Erwâhnt: D e unitate ecclesiae conservanda 2, cap. 24 (ed.: Schwenkenbecher, M on. Germ. L ibelli de lite 2, S. 241). Regesten: M ülverstedt, Regesta arcbiep. M agdeburg. 3, S. 499 n. 69; Israel - M òllenberg, U rkundenbucb des Erzstiftes M agdeburg 1, S. 228 n. 168; J L . V gb: M eyer v. K nonau, Jahrb. 3, S. 343.

*190 (1 0 8 1 -1 0 9 9

?)

Gregor (oder Urban II.) erteilt dem Edlen Manegold (II.) von Werd, dem Soline des Klostergrimders, die Erlaubnis das Kloster zum H I. K r e u z in Do n au w o r t h (D. Augsburg) an einen anderen Ort zu übertragen. Erwàhnt: Urkunde P. Innozenz II. v on 1135 Juni 19 (ed. Migne 179, Sp. 240 n. 191; R eg.: GP. 2, 1, S. 98 n. 5; JL . 7719). Regest: GP. 2, 1, S. 97 n. *2; JL. -

*191 (1 0 8 1 -1 0 8 5 ) Gregor nimmt die Kirche zum h i. C u t h b e r t in D u r h a m in den papstlichen Schütz und bestâtigt die Besitzungen. E rw âbnt: Tafel in: Historiae Dunelm ensis scriptores tres, A p p . S. 231. Regesten: JL . *5310.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

N r. 192: (1081)

.223

192 {

1081 )

Gregor tadelt den Erzbischof W ( i 1 h e 1 m ) v o n R o u e n , dass er sich bislier das Pallium nicht geholt habe, und untersagt ihm bis da kin, Amtshandlungen zu vollzieken. Orig.: fehlt. Registerüberlieferung: R om , A rch ivio V atican o, R eg. Vat. t. 2: Grego, rius V II. fol. 213, I X , 1. D rucke: (Carafa), Epist. decret. (1591), 3, S. 851 n. 1; Mansi 20, Sp. 339 n. 1; M igne 148, Sp. 603 n. 1; B ouquet, Recueil 14, S. 653 n. 143; Jaffé, Bibl. 2, S. 469 n. 24 (1); Caspar, Register Gregors V II. (M on. Germ. Epist. sei. 2), S. 568. Regesten: J. 3924; J L . 5204.

GREGORIUS episcopus ser.vus servorum Dei. W(illelmo) Rotomagensi archiepiscopo salutem et apostolicam benedictionem. Lit­ tery quas nobis misisti, satis devotionis pretendunt, sed ad earum fidem rei penitus testimonium deest. Si enim ita se res haberet, non quemadmodum suffragane! tui etiam tu ipse apostolorum limina vi­ sere tanto tempore parvipendisses. Ex quo enim nos licet indignos ad huius sedis curam dignatio divina provexit, neminem vestrum nos vi­ disse recordamur. Quod tamen in eo minus mirandum videtur, quia legatos nostros, qui propius vos sunt, adire non multum curatis. Qui vero labor aut que difficiiltas prç aliis dissuasit vobis per tantum spatii beatum Petrum negligere, cum ab ipsis mundi finibus etiam gentes noviter ad fidem converse studeant annue tam mulieres quam viri ad eum venire? Illud quoque, nisi nos apostolica mansuetudo detineret, profecto severius in te iam animadversum sensisses, quod hucusque preclarius tup dignitatis insigne, videlicet pallium, ab apostolica sede pro more adquirere postposuisti. Te ipsum namque non ignorare putamus, quam districte sanctorum patrum censura in eos indicandum statuerit, qui post consecrationem suam per tres continuos menses pallium, quod sui sit oflicii, obtinere tepuerint. Proinde apostolica tibi preeipimus auctoritate, ut, quia sanctorum patrum statuta parvipendisti, nulluma) deinceps episcopum ") vel sacerdotem ordinare seu çcclesias présumas consecrare, donec ho­ noris tui supplementum, pallii videlicet usum, ab hac sede impetraa)-a) D ie W orté nullum deinceps episcopum urspriinglieh irrig hinter a u cto­ ritate eingereiht, dort gestrichen und an die riehtìge Stelle gesetzt, unter Benutzung des Bandes und Fortradierung des urspriinglieh hinter parvipendisti folgenden v el sacer- am Bude der einen sowie Hinzufiigung am Bande der machete n Zeile B . D as Ganze Korrektur einer falsch eingeordneten Bandnotiz der Konzeptvorlaae. val. Peitis. S. 86.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

224

N r. 192-193: (1081)

veris. De cetero tam te quam et suffraganeos tuos monemus, ut prefatam culpam summopere emendare procuretis, ne, si négligen­ tes1’) ut hactenus in hoc exstiteritis, potestatem beati Petri per nos quanto dilatiorem tanto severiorem pro contemptu experiamini.

193 (

1081

)

Gregor tut allen Getreuen des hl. Petras kund, dass er die ihm von den Gründern ttbertragene Kirche S t . P e t r u s i n M a s k a r a n s (D. Poi­ tiers) in den piipstlichen Schütz genommen habe und dass die Griinder eine jâhrliche Zinszahlung an den apostolischen Stuhl von 8 Poitierschen Mflnzen festgesetzt hatten, und erliisst fur dieses unter dem papstlichen Schütz stehende Eigenkloster Alienations- und Perturbationsverbot. Orig.: fehlt. Registerüberlieferung: R om , A rch ivio Vaticano, Reg. Vat. t. 2: G rego­ rius V I L fol. 219, I X 7 (R ). D rucke: (Carafa), Epist. decret. 3, S. 859 u. 7; Mansi 20, 8p. 347 n. 7; Migne 148, Sp. 612 n. 7; Jaffé, B ibl. 2, Sp. 481 n. 30; Caspar, Register Gregors V II. (Mon. G erm . Epist. sel. 2), S. 583. Regesten: J. 3929; JL . 5209.

GREGORIUS episcopus servus servorum Dei. Omnibus Deo et beato Petro fidelibus salutem et apostolicam benedictionem. Notum sit vobis nos ecclesiam Sancti Petri sitam in villa que dicitur Mas­ karans sub ius et defensionem apostolica sedis ab ipsius fundato­ ribus sponte traditam suscepisse. Ob cuius donationis memoriam perpetuo retinendam constituerunt et devoverunt se illi, qui circa eundem locum propter amorem et tutelam beati Petri sibi çdificant, pro unaquaque domo censum annualiter v m a) nummos Pictavensium persoluturos. Quapropter apostolica auctoritate precipimus. ut nemo prefatum locum apostolica tuitione munitum deinceps in­ festare présumât, sed sub defensione beati Petri, cuius iuris est, quietus et securus ab omni perturbatione permaneat. Si quis ergo contra h^c nostra mandata memoratum locum vexaverit, admoni­ tus semel iterum usque tertio per convenientes indutias, si non re­ sipuerit, sciat se a gratia beati Petri separatum et, nisi satisfece­ rit, anathematis vinculis innodandum. Quicumque vero propter apostolicam reverentiam ab infestatione ipsius” ) loci et lesione, siNr. 192.

'M i aus e verb. R.

N r. 193.

') tant V II (?) korr. R

*>) aus illius korr. R

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

N r. 193-196: 1081 Februar 4

225

cut Christianum decet, se continuerit eumque adiuvare studuerit, veniam peccatorum suorum et gratiam beati P etri, si in bonis per­ severaverit, se prom eriturum non dubitet.

194

(1081) Gregor fordert die S c h w e d e n k ô n i g e I ( nge) und A( l s t e n) auf, Zehnte zu zahlen und Geistliche zur Ausbildung nach Rom zu senden. - «Frater noster R. episcopus.» Orig.: fehlt. Registerüberlieferung: R om , A rch ivio V aticano, Reg. V at. t. 2: G rego­ rius V II. fol. 222, I X , 14. D eusdedit, Coll. can. lib. I l l , c. 66 (56) (ed. Martin u cci p. 263; W o lf v . G lanvell p. 293) Auszug (Caspar S. 593 Z. 29 nulli - Z. 32 exsolvere), m it L em m a: Item in V i l i , libro registri sui. D rucke: (Carafa), Epist. decret. 3 (1591), S. 864 n. 14; Mansi 20, Sp. 351 n. 14; Migne 148, Sp. 617 n. 14; Jaffé, Bibl. 2, S. 485 n. 37 (14); Caspar, Register Gregors V II. (M on. Germ. Epist. sei. 2), S. 592. Regesten: J. 3936; J L . 5221.

195

(1081 vor Februar 4) Gregor verspricht dem Grafen R ( o g e r I . von S i z i l i e n ) , seine Bitte in betreff des (neu zu gründenden) B is turns M i l e t o zu erfüllen, wenn das Rechtsverhâltnis des Ortes zur Kirche von Reggio geklart worden sei, und erlaubt die Weihe des Bischofs von Troina. - «Non dubitet prudentia.» Orig.: fehit. Registerüberlieferung: R om , A rch ivio V aticano, Reg. Vat. t. 2: G rego­ rius V II. fo l. 228, I X , 25. D rucke: (Carafa), E pist. decret. 3 (1591), S. 872 n. 24; Mansi 20, Sp. 358 n. 24; Migne· 148, Sp. 625 n. 24; Jaffé, Bibl. 2, S. 499 n. 47 (24); Caspar, Register Gregors V I L (M on. Germ. Epist. sei, 2), S. 607. Regesten: J. 3946; J L . 5233.

196

1081 Februar 4, Lateran Gregor bestâtigt der Kirche von M i l e t o unter dem Bischof Arnulph die auf Bitte des Grafen Roger erfolgte Uebertragung des Bischofssitzes von Tauriana und Vibona nach Mileto sowie die von ihm (Gregor) vorgenommene Weihe des Bischofs Arnulph, bestimmt, dass jeder Bischof von Mileto vom Papst geweiht werden solle, nimmt das

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

226

N r. 196: 1081 Februar 4

Bistum in den papstlichen Schütz und erlfisst Alienations- und Perturbationsverbot. Orig.: fehlt. K opie: 1779, M ileto, A rch ivio vescovile: U. N a polion e, M emorie per la chiesa vescovile di M ileto, fol. 6 (dall’ originale nell’ archivio capitolare) (B). D rucke: Capialbi, M em orie della chiesa di M ileto S. 113 (Cap.); Bisogni, H ipponii seu Y ibonis Valentiae vel M ontisleonis Ausoniae civitatis accurata historia S. 80. Regesten: Santifaller, LD. S. 347 und E lenco S. 430; J. 3919; JL . 5198. V gl.: K linkenborg in N GG. 1898, S. 347; H. W . K lew itz, Studien fiber die W iederherstellung der rôm ischen K irche in Süditalien durch das R eform papstum (Quell, u. Porch, aus ital. A rch. u. B ibl. 25, 1933-34, S. 132). W ir w iederholen den D ru ck v o n Capialbi.

Gregorius episcopus seruus seruorum Dei. Dilecto in Christo filio Arnulpho Militensi episcopo suisque successoribus. Supernae miserationis respectu ad hoc uniuersalis ecclesiae curam suscepi­ mus et apostolici moderaminis sollicitudinem gerimus, ut dignis postulantium uotis attenta benignitate faueamus et ea, quae aposto­ lica auctoritate roborari iuste desiderant, decreti nostri iudicio per­ petua stabilitate fulciantur. Proinde quoniam Bibonensis ecclesia peccatis id merentibus populari frequentia desolata, quae cum se­ des episcopalis fuerat et propter solitudinem episcopatus nomine insigniri incongruum et satis indecens uidebatur, filio nostro Rogerio glorioso comite rogante religiosisque uiris suggerentibus ab ea in Militensem ecclesiam sedis trasmigrationem fieri concessimus et te pontificem per gratiam Dei constituentes consecrauimus*). A d­ dentes etiam ad tutiorem tuae ecclesiae dignitatem, ut sicut tu a no­ bis ita tui successores a Romano pontifice semper debeant ordinari. Ad perpetuam ergo huius uidelicet Militensis ecclesiae stabilitatem atque ad confirmandam episcopalis sedis in ea dignitatem ab illius scilicet Bibonensis subiectione, quam hactenus debuit liberam esse in reliquum adiudicamus cunctaque, quae illi in ecclesiastico regi­ mine uel honore siue iustitia pertinere uisa sunt, huic conferentes in perpetuum sibi seruanda presentis priuilegii decreto censuimus atque statuimus. Praeterea tua fraternitate petente, quatenus res tui episcopatus nouiter constituti apostolicae defensionis munimine a quorumlibet audaciam perturbatione sint tutae, apostolica juris­ dictione prohibentes praecipimus nullum regum uel imperatorum antistitum nullum quacumque dignitate praeditum uel quemquam alium audere de his, quae eidem uenerabili loco de bonis illi priori ecclesiae pertinentibus obuenere seu ex his, quae postmodum a prae­ dicto filio Rogerio uel a quibuslibet hominibus de proprio iure do‘) Cap.: consacrauim us.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

N i. 196-197: 1081 Fcbruar 4-Marz 2

227

nata sunt uel in futurum Deo miserante conferantur, sub cuiuslibet causae occasionisque specie minuere uel auferre siue suis usibus applicare uel aliis quibuslibet de causis pro suae auaritiae excusa­ tione concedere, sed cuncta quomodolibet oblata sunt uel offerri contingerit tam a te quam ab eis, qui in tuo officio locoque successe­ rint, perenni tempore illibata et sine inquietudine aliqua uolumus possideri, eorum quidem usibus, pro quorum sustentatione guber­ nationeque concessa sunt, modis omnibus profutura. Si quis nero regum sacerdotum clericorum iudicum ac saecularium personarum hanc constitutionis nostrae paginam agnoscens contra eam teme­ rario ausu uenire tentauerit, admonitus semel et iterum usque ter­ tium per conuenientes inducias, si non resipuerit atque praedictae ecclesiae non satisfecerit, potestatis honorisque sui dignitate careat reumque se diuino iudicio existere de perpetrata iniquitate cogno­ scat et, nisi ea, quae ab illo sunt male ablata, restituerit uel digna paenitentia illicite acta defleuerit, a sacratissimo corpore ac san­ guine Dei domini nostri Iesu Christi alienus flat atque in aeterno examine districtae ultioni subiaceat. Cunctis autem eidem loco iusta seruantibus sit pax domini nostri Iesu Christi, quatenus et hic fructum bonae actionis percipiant et apud districtum iudicem prae­ mia aeternae pacis inueniant. R . i)

Datum Lateranis b), pridie nonas februarii per manus Petri sanctae Romanae Ecclesiae °) presbyteri cardinalis ac bibliothecarii, anno octauo domini d) Gregorii V II. papae, indictione tertia. 197

1081 Marz 2, Lateran Gregor nimmt das Kloster S . Z e n o in P i s a unter dem Abt Leu auf dessen Bitte in den apostolischen Schütz, bestatigt den Besitz und mit Zustimmung des Bischofs von Pisa den Zehent, verleiht das Recht der Oblationen, des Begrâbnisses und der Aufnahme in das Kloster und erlasst Alienations- und Perturbationsverbot. Orig.: fehlt. K opien : 1) 12. Jahrh., Pisa, A rch . Capit.: Pergam , n. 206(B ); 2) 17. Jahrh., R om , Bihl. V at.: Cod. Barber. 3222, Priv. pon t, varia, fol. 608 (C);

11) Lateranen. Cap.

°) S. R . E. Cap.

Λ) D. Cap.

J) Laut Cap. Nachzeichnung in B : Bota·. In - oder Umschrift: Miserationes tuae D om in e super om nia opera tua.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

228

N r. 197: 1081 Mârz 2

3) 18. Jahrh., Pisa, Bibi. U niv.: P . Guido Grandi, Contractus, D onation es etc., tom . X I X , fol. 210 (D ). D rucke: Ughelli 1 3, S. 417, 2 3, S. 364; Migne 148, Sp. 698 n. 54; Cocquelines, Bullar. R om . 2, S. 57 n. 55; M ittarelli, Annales Camald. 3, A p p . cap. 26 n. 16. Regesten: Tronci, M em orie istoricbe S. 28; A nnali Pisani S. 47; Zaccaria, Excursus litt. S. 196; Santifaller, L D . S. 347 und Elenco S. 430; IP . 3, S. 350 n. 1; J. 3920; JL . 5199 (zu Mârz 4).

GREGORIVS EPISCOPUS SERUUS SERUORUM D E I. D I­ LECTO IN CHRISTO FILIO LEONI A B B A T I M ONASTERII SA N C T I ZENONIS SITI IUXTA PISANAM ·) URBEM SU IS­ QUE SUCCESSORIBUS IN PERPETUUM *). Superne miseratio­ nis respectu ad hoc uniuersalis ecclesiae curam suscepimus et apo­ stolici moderaminis sollicitudinem gerimus, ut iustis postulantium uotis attenta benignitate faueamus precipueque ad uenerabilium locorum quietém stabiliendam nostrç auctoritatis munimen conferre debeamus. Proinde prelibatimi monasterium, cui tu preesse dinosceris, iuxta petitionem tuam sub apostolica sedis defensionem [...]*) presentis ei priuilegii decreto cuncta, quae actenus iure posidere uisum est uel deinceps Domino largiente iuste adquiretd), concedimus atque firmamus. Insuper etiam consentiente Pisano episcopo decima­ tiones omnium terrarum, quas ad domnicatum °) uestrum laborari feceritis, annuimus adicientes, ut fidelium oblationes accipere et eos, qui se deuouerant, in cimiterio uestro sepelire necnon et qui­ cumque seculo renuntiantes ad conuersationem uenire uoluerint, licitum sit uobis sine alicuius contradictione admittere. Quç ut omnia, sicut scripta habentur, memoratum cenobium tuum per suc­ cedentium temporum curricula secure et sine inquietudine firmiter et inconuulse obtineat, apostolica auctoritate') corroborantes sta­ tuimus nullum regum uel imperatorum antistitum nullum qua­ cumque dignitate prédit [um] g) uel quenquam alium audere de his, quae eidem uenerabili loco a quibuslibet hominibus de proprio iure iam donata sunt uel in futurum Deo miserante conferentur, sub cuiuslibet cause occasionisue specie minuere uel auferre siue suis usibus applicare uel aliis quasi piis de causis pro sue auaritie excu­ satione concedere. Si quis uero regum sacerdotum clericorum iudicum ac secularium personarum hanc constitutionis nostre pagi­ nam agnoscens contra eam temerario ausuh) uenire temptauerit,

a) P IS N A M B b) IN PPM fehlt B, vom Eopisten wohl nur fortgelassen, weil er die Auflôsung nicht verstand ° ) Liicke B A) adquirat B e) donica tu m B ') a c t o r i t a t e B si nredic.L B au sa B

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

N r. 197-198: 1081 Mârz 2-April 18

229

ammonitus semel et iterum usque a tertio per conuenientes indu­ tias, si non resipuerit atque predicte ecclesiae non satisfecerit, po­ testatis honorisque sui dignitate careat reumque se diuino iudicio existere de perpetrata iniquitate cognoscat et, ni>si ea, quç ab illo sunt male ablata, restituerit uel digna penitentia illicite acta defleuerit, a sacratissimo corpore ac sanguine domini redemptoris nostri Iesu Christi alienus fiat atque in aeterno examine districte ulcioni subiaceat. Cunctis autem eidem loco iusta seruantibus sit pax domini nostri Iesu Christi, quatenus et hic fructum bonae actionis perci­ piant et apud districtum indicem premia aeterne pacis inueniant. B. Datum Lateranis, vi non. martii per manus Petri sanctç Romane ecclesie presbiteri cardinalis ac bibliotheearii, anno vm pontificatus domni V II. Gregorii pape, indictione m i, anno Domini millesimo L X X X I.

198

1081 April 18, Rom Gregor unterstellt dem Kardinalpriester R i c h a r d , A b t ( v o n S t . V i k o r ) i n M a r s e i l l e , und dessen Nachfolgern die pâpstlichen Schutzkloster M o n t m a j o u r (ED. Aries) und S t . M a r i a de G r a s s e (D. Narbonne) zum Z week e der Durchftihrung der Reform, verleiht ftir die beiden Kloster das Recht der Abtwahl sowie die Befugnis, die Abtweihe vom Diôzesanbisçhof zu empfangen, vorausgesetzt, dass dieser nicht exkommuniziert odei* ein Haretiker sei, andernfalls aber sich an den Papst oder an irgendeinen Bischof zu wenden. Grig.: Perg. (3 8 x 5 5 , P lica 3 cm ), Marseille, A rchives départ, des Bouchesd u -R h on e 1 H , 57 n, 271 (A). Registerüberlieferung: R om , A rch ivio Vaticano, Reg. Vat. t. 2: G rego­ rius V II. fol. 218Γ, I X , 6 (R ). K opien (des Originals): 1) 13. Jahrh., Marseille, A rchives départ, des B ou ches-du-R hon e: 1 H . 630: Chartularium minus de. S t-V ictor de Marseille fol. 26r (B ); 2) M ontm ajour ? (vgl. M abillon, Annales ord, s. Ben. 5, S. 155) (C). D ru cke: 1) Em pfângeruberlieferung: P flugk-H arttung, A cta 3, S. 15 n. 16. 2) Registerüberlieferung: (Carafa), E pist. decret. 3, S. 858 n. 6; Mansi 20, Sp. 346 n. 6; M igne 148, Sp. 611 n. 6; Jaffé, Bibl. 2, S. 479 n. 29; Caspar, Register G re­ gors V II. (M on. Germ. E pist. sel. 2), S. 581. Erw âhnt: U rkunde P. U rbans II. v on 1095 Sept. 13 A v ign on (ed. W iederhold, P U U . in Frankreich IV , S. 58 n. 3). Facsim ile: T afel X X . Regesten: Guérard, Cartulaire 2 (1857) S. 214 n. 842; Santifaller, L P . S. 347 und E lenco S. 430: J. 3928; J L . 5211.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

230

Nr. 108: 1081 April 18

Vgl.: W iederhold, P U U . in Frankreich IV , S. 47; Peitz, Gregor I. S. 167; Schm id, Marseiller Kirchenstaat, E xkurs S. 142 ff. Schreiber: ?

GREGORIUS EPISCOPUS SERUUS SERUORUM D E I. Dilecto in Christo filio R IC A R D O a) sanctae”) Romanae ecclesiae cardinali sacerdoti atque abbati Massiliensi | suisque successoribus regulariter promouendis in perpetuum. Licet apostolici nos apicis cura pro cunctis generaliter ecclesiis uigilare ac pro omnium statu uel reparatione sollicitos esse commoneat °), | illis tamen praecipue locis nostram curam specialius exi[b]endamd) perpendimus, quae sub Romanae tutela sedis constituta scimus status sui confirmatio­ nem, augmentum uel restitutionem | ab hac potissimum ecclesia, cuius iuris sunt, expectare. Quia ergo quaedam monasteria, alte­ rum in Prouincia, uidelicet Sancti Petri quod °) dicitur ad Mon­ tem Maiorem et alterum [in Oarcasensi episcopatu') Sanctae Mariae de Crassa, quae ad huius sedis defensionem pertinere propriique iu­ ris eius esse noscuntur, iamdudum secularium monachorum culpa f a religionis tramite deuiasse intelleximus, ea reformare ad lapsi decoris speci [men] ualde esse necessarium duximus. Satis8) enim decentius atque conuenientius esse | de[c]er[nit]ur destructa re­ struere h) et ad gradum suum collapsa reducere, quam in dilatandis uel nouiter gdificandis operam dare. Quapropter ad praedictorum locorum restau |rationem religionis tuae prudentiam perutilem arbi­ trantes, licet tu quorundam proborum uirorum precibus adortatus ‘) absque licentia nostra de eorum cura te nolueris intromittere, | nos tamen censuimus per tuam successorumque tuorum sollertiam fra­ tribus in eisdem cenobiis deinceps mansuris perpetuam regularis uitae circumspectionem prouidere. Proinde circa prçfata | mona­ steria sollicitudinis nostrae uicem dilectioni uestrae committentes nolumus atque praecipimus, ut in eis, quae amputanda sunt, ampu­ tetis quaeque corrigenda11) | corrigatis et, quae illis de disciplinae tenore defuerint, uestra uigilantia et labore conferantur. Praeterea quotiens eorum rectores obierint, uestri sit studii alios cum | con­ sensu probabiliorum fratrum de eadem congregatione, si fieri potest, sin autem, aliundem1) secundum Deum et regulam sancti Bene­ dicti abbates eligere ibique substituere. Quos | ab illo episcopo, in cuius diocesi fuerint, si ab hac sede exeommunicatus uel simoniaa) E . B b) sanctç B °) adm oneat korr. aus com on eat B d) exh i­ bendam B e) qui R ') Care. ep. auf Rasur A , N arbonensi archiepiscopatu R s) Scitis t R h) R , Tcorr. aus restituere A ‘ ) adhortatus R k) corrigenda sunt B ‘ ) aliunde R

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

'■ '1

N r. 198: 1081 April 18

231

caem) hereseos infamia notatus non erit, ordinandos decreuimus; si uero alterum | horum obstiterit, abbas a Romano pontifice sui consecrationem expetat aut ad quemcumque episcopum ille praece­ perit pergere pro sui ordinatione licentiam habeat. Cuius | nichilominus“) abbatis mores et uitam sicut et subditorum suorum discu­ tere excessusque corrigere uestrae potissimum prouidentiae atti­ nebit. Quod si forte in aliquod crimen | depositione dignum fuerit lapsus, uestrum erit ad apostolicam audientiam deferre, quatinus aut hic dampnationis”) suae sententiam per Romanum pontificem excipiat | aut per apostolicum legatum ad id peragendum serio missum dignum suis meritis iudicium subeat. Statuimus etiam, ut quicquid ad eadem monasteria pertinere cognoscitur, | si ab aliqui­ bus inrationabiliter p) detinetur, ex hac nostra auctoritate repeten­ di exigendique atque uendicandi habeatis per omnia Deo iuuante e) licentiam, quia dignum est, | ut, quorum curam geritis, rebus nullo modo defraudemini. Profato igitur modo nostrae prouidentiae ac dispositionis uicissitudinem circa sgpedicta monasteria tibi | tuisque successoribus, ut prçlibauimus, regulariter promouendis concedentes in [ter] d[icimu]s, ut nullus successorum nostrorum uel archiepiscoporum aut episcoporum et nemo clericalis seu laicalis | ordinis audeat hanc potestatem praesentis decreti au [ctoritate fir­ matam] r) uobis auferre uel perturbare, sed ea, sicut prçfixum est, in uestra salubri ordinatione ac | dispositione 8) in perpetuum inconuulsa permaneant. R . 1) Datum *) Rome, χιιιι kal. maii per manus Petri Sanctç Romanç ecclesiç presbiteri cardinalis ac bibliothecarii, anno vm pontifica­ tus domni V II. GREGORII papç, indictione m . B. dep.

m) sym on iacç B n) nihilom inus B nabiliter B «) davor ad fortradiert B schrieben A *) fehlt in B

°) dam natiònis B r) Liicke in A

p) irra tio­ e) -si- iiberge-

r) Bota: Inschrift: M iseratione [s] / tue dom ine / super om nia / opera tua. Umschrift fehlt.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

232

Nr. 1 9 9 -+ 2 0 0 : 1081 April 18

1 99

(1081 April 18, Rom) Gregor teilt den Monchen des Klosters M o n t m a j o u r (ED. Arles) mit, dass er dieses Kloster dem Kardinalpriester Richard, A bt (von St. Viktor) in Marseille, zum Zwecke der Durchführung der Reform unterstellt habe, und befiehlt ihnen, diesem zu gehorchen. Orig.: fehlt. K opie: 13. Jahrh., Marseille, A rchives départ, des B ou ches-du-R hon e 1 H , 630:Chartul. parvum de S t-V ictor de Marseille fol. 55Γ (B). D ruck: Guérard, Cartulaire 2 (1857), S. 254 n. 860. Regesten: JL . 5212.

G (regorius) episcopus seruus seruorum Dei. Monachis Sancti Pe­ tri de Monte Maiore salutem et apostolicam benedictionem, si obedierint. Notum sit uobis nos monasterium in quo estis cure et prouidentie filii nostri Ricardi cardinalis sancte Romane ecclesie et ab­ batis Massilien(sis) comisisse, cuius dispositioni uolumus uos, sicut oportet, obedire et deuotos existere. Precipimus autem uobis, ut nullo ingenio perturbetis potestatem sibi creditam, scilicet quo­ minus ualeat prefatum monasterium secundum Deum et quod rec­ tum uidebitur ordinare. Si quis ergo temerario ausu contra hoc no­ strum salubre mandatum se erigens eum impedire conatus fuerit, sciat se omnesque suos in hac re fautores esse excommunicatos. Qui uero illi consenserita) et ordinationi ipsius humiliter, sicut religio­ sum decet, obtemperauerit, beatum Petrum, cuius iuris illa eccle­ sia est, hic et in futuro propitium habere merebitur.

+ 200 1081 April 18, Rom Gregor unterstellt dem Kardinalpriester R i c h a r d , A b t ( v o n S t . V i k t o r ) in Marseille, und dessen Nachfolgern das pâpstliche Eigenkloster Psalmodi (ED. Nîmes) zum Zwecke der Durchführung der Reform. A ngebliches Original: Perg. (3 2 ,2 x 4 2 ,5 cm ), Marseille, Archives départ, des B ou ches-du-R hon e (Saint-V ictor 1 H 57 n. 272) (A). . K op ie: fehlt.

») -erit

ans

-erint.

Icorr. B

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

233

Nr. + 2 0 0 : 1081 Aprii 18

D rukc: W iederhold, P U U . in Frankreich IV , S. 56 n. 2. Regesten: Santifaller, L D . S. 347 und E lenco S. 430; JL . 5213. Vgl.: Peitz, Gregor I., S. 167; Schm id, Marseiller K irchenstaat, Exknrs S. 143 f. (spurium). Schreiber: Marseiller Schreiber. D as Stück ist eine in Marseille hergestellte falschende N achzeichnung der echten Vorlage (JL . 5211; v gl. unsere n. 198) unter Einsetzung des Namens Psalm odi und unter W eglassung aller einschrânkenden Bestim m ungen (Schm id). W ir w iederholen den D ru ck v on W iederh old.

GREGORIVS EPISCOPI7S SERVVS SERVORVM DEI. Ό1Lecto in Christo filio RICARDO sancte Romane ecclesie cardi­ nali sacerdoti atque abbati Massiliensi | suisque successoribus regu­ lariter promouendis in perpetuum. Licet apostolici nos apicis cura, pro cunctis generaliter ecclesiis uigilare ac pro omnium statu uel restaratione *) | sollicitos esse commoneat, illis tamen precipue locis nostram curam specialius exibendam perpendimus, que a) sub Ro­ mane tutela sedis constituta scimus, status sui confir\mationem aug­ mentum uel restitutionem ab hac potissimum ecclesia, cuius turis sunt, expectare. Quia ergo quoddam monasterium * in episcopatu Nemausensi, | quod dicitur Psalmodium gifodque b) ad huius sedis defensionem ”) pertinere propriique iuris eius esse noscitur, iamdudum secularium monachorum culpa a religonis tra\mite dentasse in­ telleximus, illud reformare ad lapsi decoris specimen ualde esse ne­ cessarium duximus. Satis enim decentius atque con\uenientius esse decernitur destructa restituere et ad gradum suum collapsa redu­ cere, quam in dilatandis uel nouiter edifxcandis operam dare. \Qua­ propter ad predicti c) loci restaurationem religionis tue prudentia a) perutilem arbitrantes * censuimus per tuam successorumque tuo­ rum sollertiam, | fratribus in eodem cenobio deinceps mansuris per­ petuam regularis uite circumspectionem prouidere d). Proinde circa prefatum monasterium sollicitudinis \nostre uicem dilectioni uestre committentes nolumus atque precipimus, ut in eo e) que ampu­ tanda sunt amputetis queque corrigenda corrigatis et, \ que illi de discipline tenore defuerint uestri a) uigilantia a) et laboria) con­ ferantur. * Statuimus etiam, ut quicquid ad idem mo\nasterium pertinere cognoscitur, si ab aliquibus inrationabiliter detinetur, ex hac nostra auctoritate repetendi exigendique \atque uendicandique habeatis per omnia Deo innante licentiam, quia dignum est, ut quo­ rum curam geritis, rebus nullo modo de\fraudemini. Prefato igitur *) A b) qu odque bis defensionem auf Rasur A d) prouidere auf Rasur A e) eo auf Rasur A

°) prdicti

.1

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

234

Nr. 4-20 0 -2 0 1 : 1081 April 18

modo nostre prouidentie ac dispositionis uicissitudinem circa supracZtcium ') monasterium. \ tibi tuisque successoribus, ut prelibauimus, regulariter promonendis concedentes interdicimus, ut nul­ lus successorum nostrorum | uel archiepiscoporum aut episcoporum et nemo clericalis ordinis seu laicalis audeat hanc potestatem presentis decreti \ auctoritate firmatam uobis auferre uel perturbare, sed ita, sicut prefixum est, in uestra salubri ordinatione \ac dispo­ sitione in perpetuum inconuulsa permaneat. R . ‘)

Datum Romç, X l J I l kal. maii per manus Petri sanctç Romang*) ecclesie presbiteri cardinalis ac bibliothecarii, anno v m pontifica­ tus domni V II. GREGORII pape, indictione iit. B. dep.

201 1081

A p r il 18, R om

Gregor bestiitigt dem Kloster S t . V i k t o r in M a r s e i l l e unter dem Abt Kardinalpriester R(icardus) die Privilegien, erlasst Aliena­ tions- und Perturbationsverbot, bestâtigt den zum Teii namentlieh angeführten Besitz, verleiht die Immunit&t sowie das Eecht der Abtwahl und der Abtweihe, verleiht das Exkommunikations- und Gerichtsprivi; leg, nimmt das Kloster in den pâpstlichen Schütz und erteilt die Bfe fugnis, Weihen und heilige Oele von jedem Bischof zu empfangen. Orig.: Perg. (61 x 61,2 cm ), Marseille, A rchives départ, des Bouches-duR hone 1 H 56 n. 270 (A). K op ie: 13. Jahrh., eben da: 1 H 630: Chartul. parvum de S t-V ictor dé Marseille fol. 24v (B ). D ruck: Guérard, Cartulaire 2 (1857), S. 210 n. 841. Facsim ile: Tafel X X I . Erw àhnt: Urkunde P. Eugene III. v on 1150 Juni 5, R om , St. Peter (ed.. W iederhold, P U U . in Frankreich IV , S. 96 n. 24; R eg .: JL . 9394). Regesten: Santifaller, L D . S. 347 u nd Elenco S. 430; JL . 5214. ' V gl.: W iederhold, P U U . in Frankreich IV , S. 47; Peitz, G regor I. S. 167; Schm id, Marseiller K irchenstaat, Exkurse S. 138 ff. Schreiber: ? Vorurkunde ist zum guten Teile das Privileg P. Gregors V II. v on 1079 Juli 4, “ Supernae miserationis respectu” (unsere n. 173) für das Kloster St. Viktor. !) supra und -um anf Basur Λ dort aber weggeschnüten

e) wohl auch von JL. 5211 übernommen·,

x) Nachseìchnung in A : Bota: Insehrift: Miserationes / tue D om ine / super

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

N r. 201: 1081 April 18

235

GREGORIUS EPISCOPUS SERUUS SERUORUM D E I. D I­ LECTO EST CHRISTO FIL IO RICARDO SANCTE ROMANAE EC C LESIA E C A R D IN A L I SACERDOTI ATQUE A B B A T I MO­ N A ST E R II SAN CTAE D E I GENITR ICIS SEMPERQUE UIRG IN IS M A R IA E D O M IN AE NOSTRAE ET BEATORUM A PO ­ STOLORUM PETR I ET P A U L I I secus Massiliam, ubi sacratis­ simum corpus beati Uictoris martiris requiescere creditur, tuisque successoribus ibidem regulariter promouendis in perpetuum. Su­

pernae miserationis respectu adhoc uniuersalis ecclesiae curam sus­ cepimus et apostolici moderaminis sollicitudinem gerimus, ut iustis I precantium uotis attenta benignitate faueamus et libramine aequitatis omnibus in necessitate positis, quantum Deo donante pos­ sumus, subuenire debeamus. Precipue tamen de uenerabilium loco­ rum stabilitate pro debito honore summae et apostolicae sedis, \cui speciali iure adherent, quantum ex diuino adiutorio possibilitas da­ tur, nobis pensandum· et laborandum esse perpendimus. Proinde iuxta petitionem tuam, R ICAR D E karissime sanctae Romanae ec­ clesiae fili, prefato monasterio, cui tu preesse dinosceris, cum ca­ pellis circumiacentibus videlicet Sancti \Petri que uocatur ad Para­ disum et Sancti Andrene Sanctique Ferreoli huiusmodi priuilegia presenti auctoritatis nostrae decreto indulgemus, concedimus atque firmamus. Statuentes nullum regum uel imperatorum antistitum nullum quacumque dignitate preditum uel quemquam alium audere | de his, quae eidem uenerabili loco uel a quibuslibet hominibus de proprio iure iam donata sunt uel in futurum Deo miserante collata fuerint, sub· cuiuslibet causae occasionisue specie minuere uel au­ ferre et siue suis usibus applicare uel aliis quasi piis de causis pro suae I auaritiae excusatione concedere, sed cuncta, quae ibi oblata sunt uel offerri contigerit, tam a te quam ab eis, qui in tuo officio locoque successerint, perhenni tempore illibata et sine inquietudine aliqua uolumus possideri, eorum quidem usibus, pro quorum sus­ tentatione guberna\tioneque concessa sunt, modis omnibus profu­ tura. Nominatim etiam confirmamus eidem monasterio Massiliensi monasterium * Sancti Stephani quod uocatur Balneolas et monaste­ rium Sancti Petri in castro Bisalduno in episcopatu Girundensi et in episcopatu Nemausensi monasterium Sancti Petri quod uocatur Sal|modium et ecclesiam Sancti Petri de Mairois et monasterium Sancti Sauini in comitatu Bigorre in episcopatu Tarbensi, quae, si­

cut a religiosisa) uiris didicimus”), ita a religione monastica fuerant destituta, ut non solum Dei in illis opus regulariter minime celebraa) -li- von gleicher Hand übergeschrieben A

b) didicicim us A

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

236

Nr. 201: 1081 April 18

retur, sed \etiam pene pro deletis, quod dici graue est, haberentur. Idcirco tuo illa monasterio presenti auctoritate cum omnibus ad se pertinentibus in perpetuum duximus unienda, ammonentes, ut mo­ nachos in predictis monasteriis semper Massiliensis abbas debeat de­ putare. Qui et curam | illic Dei diligenter habeant et opus Dei regu­ lari studeant institutione peragere atque ita se in his, sicut conuenit, exibere, ut nec illos de neglectu nec abbatem de minori sollicitu­ dine culpa confundat. Quicquid nero ad eadem monasteria pertinere cognoscitur, si ab aliquibus \irrationabiliter detinetur ex hac nostra auctoritate repetendi exigendique atque tuo monasterio uendicandi habebis per omnia Deo innante licentiam, quia dignum est, ut quo­ rum curam geris rebus nullomodo defrauderis. Confirmamus etiam eidem uenerabili monasterio, quicquid in salinis ciui|tati Massiliensi adiacentibus simulque in portu siue de nauibus siue de piscatione ad ius ipsius monasterii scilicet Massiliensis pertinet et reuestum iuxta portum et ecclesiam Sancti Genesii de Subgardia et cellas et castella tam ea, quae de antiqua ipsius monasterii possessione | sunt reddita, quam ea, quae a fidelibus de proprio sunt iure collata.

Hçc ergo omnia et preterea, sicut supradiximus, quçcumque nunc habet atque in futurum Deo adiuuante habere contigerit in quibus­ libet rebus mobilibus uel immobilibus, per hoc apostolicae auctori­ tatis priuilegium prefato Massiliensi \ monasterio confirmamus e t corroboramus, ne scilicet aliqua humana temeritate inde aliquid au­ feratur, sed in sua integritate omnia custodiente Deo sub tua tuo­ rumque successorum salubri ordinatione ac dispensatione perma­ neant. Insuper eundem uenerabilem locum tali etiam | libertate ci donamus, ut nullus imperator siue rex seu dux seu marchio seu archiepiscopus aut episcopus siue aliqua humana potestas super eum aliquam uiolentiam uel potestatem exercere présumât, neque obeunte abbate alius ibi quacumque obreptionis astutia ordinetur, nisi quem | fratres eiusdemd) cenobii cum communi consensu secundum timo­ rem Dei elegerint et ad consecrandum eum ipsi fratres aduocent quemcumque noluerint episcopum, nec quouis modo quisquam epi­ scopus seu archiepiscopus locum ipsum seu capellas supradictas uidelicet Sancti Petri et Sancti Andreae et Sancti Ferreoli uel presbiteros I ab abbatee) ibi constitutos uel monachos ipsius monasterii et excommunicare uel indicare audeat, sed semper sub tutela et emunitate [Ro]mana soliusque Romani pontificis iudicio consistentes omnipotenti Domino quieti et securi deseruiant, a ') quocumque c) unterstrichen A d) fr(atre)s eiusd- unter stricti en A slrichen A f) von a bis consecr- unterstrichen A

e) ab- unter-

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Nr. 201: 1081 April 18

237

etiam episcopo -fieri noluerint in opus | consecrationum') in ipso loco agendarum chrisma oleum sanctum atque oleum infirmorum necnon consecrationes altarium et capellas seu ordì [ natione\s monachorum tibi tuisque successoribus et eiusdem cenobii congregationi aposto­ l ic a auctoritate concedimus, confirmamus et coroboramus, | quam prerogatiuame) idcirco eidem sancto loco tribuimus, ut sicut hacte­ nus sub apostolice tantum sedis iurisditione consistendo profecti [ita] quoque sub eadem amodo firmius consistendo magis magisque

proficiat semper et sub eiusdem salubri defensionis umbraculo sem­ per* auge\atur et crescat, sitque monasterium uestrum sanctum et Uberum et tutum piorum omnium confluentium ibi refugium, sit ab omni humana et diab[oli]ca infestatione defensum sitque pacis ac tranquillitatis domicilium copiosa temporali semper ac spirituali iocunditate repletum, | sit omnium uirtutum plantarium ita bene­ dictionis apostolicae ubertate fecundum et rore gratiae spirituali’ infusum, quatenus multiplicem religionis monasticae prolem ad sanctae ecclesiae solacium semper gignere simulque ad aeternam ualeat gloriam enutrire. | TJniuersa igitur, quae huius precepti de­

cretique nostri pagina continet, tam tibi quam cunctis, qui in eo, quo es ordine locoque successerint, uel eis, quorum interesse potue­ rit, imperpetuum seruanda decernimus. Si quis uero regum sacerdo­ tum clericorum iudicum ac secularium personarum | hanc constitu­ tionis nostrae paginam agnoscens contra eam temerario ausu uenire temptauerit, amomtus semel et iterum usque tertio per conuenientes indutias, si non resipuerit atque predicte ecclesiae non satisfecerit, potestatis honorisque sui dignitate | careat reumque se diuino iudicio existere de perpetrata iniquitate cognoscat et, nisi ea, quae ab illo sunt male ablata, restituerit uel digna penitentia illicite acta defleuerit, a sacratissimo corpore ac sanguine domini redemptoris no­ stri I Iesu Christi alienus fiat atque in aeterno examine districtç ul­ tioni subiaceat. Cunctis autem eidem loco iusta serUantibus sit pax domini nostri Iesu Christi, quatinus et hic fructum bonae actionis percipiant et apud districtum iudicem premia çternç pacis imieniant. R . 1)

Datum Romç, x i m kal. maii per manus Petri sanctç Romanç ec­ clesia presbiteri cardinalis ac bibliothecafii, anno vm pontificatus domni V II. GREGORII papp, indictione in. B. dep. *) qua(m ) p(re)rog- unterstrichen A b Bota: Inschrift: Miserationes / tu ç D om in e / super om nia / opera tua. TTmxebrift ffiMt.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

Nr. + 2 0 2 : 1081 April 18

238

+ 1081

202

A p r il 1 8 , R om

Gregor bestatigt dem Kloster S t . V i k t o r i n M a r s e i l l e unter dem A b t, Kardinalpriester Richard, die Privilegien und die Besitzungen, namentlich die Besitzungen im Bistum Nîmes. A ngebliches Original: Perg. (3 0 x 1 7 ,2 cm .), Marseille, A rchives départ, des B ou ches-du-R hon e 1 H 56 n. 269 (A). K opie: 13. Jahrh., ebenda 1 H 630: Chartul. parvum de S t-V ictor de Marseille, fol. 54v (B). D ru ck: Guérard, Cartulaire de l’ abbaye de S t-V ictor de Marseille 2 (1857), S. 252 n. 859. Regesten: Santifaller, L D . S. 347 und E lenco S. 431; JL . 5215. V gl.: W iederhold, P U U . in Frankreich IV , S. 47; P eitz, Gregor I. S. 167; Schm id, Marseiller K irchenstaat, Exkurse S. 144 f. {spurium). Schreiber: w ohl Marseiller Schreiber. B ald naoh 1100 in St. V iktor auf Grund v on echten Papsturkunden für dieses K loster hergestellte Falschung gegenüber Ansprüchen des B ischofs von Nîm es; der form elhafte H auptteil der Urkunde ist dem P rivileg Urbans II. (JL. 5392) entnom m en, die D ispositio w urde der U rkunde Leos I X . (JL. 4236), D evise und D atu m einem der drei Originale Gregors V II. (JL . 5134, 5211, 5214) nachgebildet.

GREGORIVS EPISCOPUS SERVUS SERVORUM D E I. R A ­ RISSIM O FR ATR I RICARDO | sanctç Romanç ecclesiae cardi­ nali presbitero et cenobii Ma [s] siliensisa) abbati eiusque successo­ ribus legitime promouendis in | perpetuum. Potestatem ligandi at­ que soluendi in celis et in terra, beato Petro eiusque successoribus auctore domino principaliter |traditam illis ecclesia uerbis agnoscit, quibus Petrum est idem dominus alloquutus : Quçcumque ligaueris

super terram, erunt ligata | et in cçlis; et quacumque solueris super terram, erunt soluta e t in cçlis *). Ipsi quoque et proprie firmitas et alieng fidei confirmacio ab eodem | domino a[uctore prest]etur ”), cum ad eum dicitur : Ro[gaui pro t]e b), ne deficiat fides tua et tu aliquando con\uersus confirma fratres] ”) tuos2). | Oporte[t ergo nos, qui licet] b) indigni P [etri]b) residemus in loco, praua corri­ gere, recta firmare et in omni ecclesia, prout ipse et scire et pos­ se] b) dederit, | sic disponenda disponere, ut de uultu eius iudicium nostrum prodeat et oculi nostri uideant equitatem s). Ceterum cum a) Massiliesis A

b) erganzt naeh B

*) Matth. 16, 19 ‘ ) L uc. 22, 32 *) P s. 16, 2

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

N r. + 2 0 2 : 1081 April 18

239

uniuersis sanctç | ecclesia filiis ex apostolica sedis auctoritate ac beniuolentia debi [t] ores existam us, uenerabilibus tamen locis a t­ que personis, quç | speciali atque fa m ilia ri deuotione R (ornane) a d ­ herent ecclesie quçque excellentiori religionis gloriç °) em inent, p ro­ pensiori nos conuenit | karitatis studio im m inere. P ro amore ig i­ tur beatç et gloriose semperque uirginis D ei genitricis M arie ac beatorum apostolorum P etri et P a u li, in quorum | honore uestrum est cenobium edificatum , beati quoque U ictoris m artiris, cuius cor­ pus in eo requiescere creditur, tib i, frater dilectissim e R (ica rd e), tuisque suc|cessoribus regulariter substituendis huiusm odi priuilegia per presentem decreti nostri paginam firm am us constituentes, ut qugque hactenus | cenobium uestrum legitim e canoniceque pos­ sedit qupque in crastinum eodem tenore adquirere potuerit, integra tibi et illib ata tuisque sucesso|ribus [m ]a n e a n t”), eorum usibus, pro quorum sustentatione et gubernatione concessa sunt, omnim odis profutura. Concedimus etiam tibi tuisque successoribus | in episco­ patu N em ausensi ecclesiam Sancti P etri de M airoisso cum omnibus sibi pertinentibus, quam Petrus Nem ausensis episcopus in presentia I p lurim orum episcoporum ac Rom ane ecclesie cardinalium in m a [n u nostra tibi e t ] ") m onasterio M assiliensi trad id it. Confirm a­ m us I etenim tibi ecclesias, quas in prefato episcopatu habes, uidelicet [cellam que u o ]c a tu r l) A ira s et cellam de U igan o et cellam de Saum anna | cum omnibus sibi pertinentibus. S i quis autem archiepiscopus episcopus

[rex princeps] b) dux m archio comes uiceco-

mes uel persona j quelibet clericalis a u t laicalis nostrum hoc priuilegium tem era [re uel res uestri c e jn o b iib) temere inuadere a u d c) m inuere uel | suis usibus applicare presum pserit, secundo tercioue com m onitus, s [i] non congrue satisfecerit, a corpore sanctç ecclesie eum aucto|ritate potestatis apostolica segregam us. Conseruantibus autem p ax a Deo et m isericordia presentibus ac fu tu ris seculis conseruetur. Arnen. R .4) D a tu m R om g, χ ιιι ι kal. m ai per m anus P etri sancte Rom anç ec­ clesie presbiteri cardinalis ac b ib lio th eca riid), anno v ili pontili catus dom ni GRego|rii pape V I I . , indictione m . B . dep. °) A

d) h übergeschrieben A

*) Nachzeichnung in A : Bota: Inschrijt: Miserationes / tu ç D om in e / super om n ia | opera tu a. Umschrift fehlt.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

210

Nr. 203: 1081 Juni 18

203 1081

J u n i 1 8 , Lateran

Gregor bestiitigt dem Bischof A l b e r t u s v o n V e r o l i und des sen Nachfolgern die Privilegien, erlasst Alienations- und Perturbationsverbot, bestiitigt die namentlich angefiihrten Besitzungen, verleiht die Immunità! und bestatigt samtliche zum Bistum Yeroli gehôrigen Rechte. Orig.: fehlt. K opien : 1) 12. Jahrh., R om , B ibi. V a t., Cod. Barb. 6S56 ( L X X V , 28) (B ); 2) 17. Jahrh., ebenda: Cod. Barber. 1571, instr. varia f. 16 (C); 3) 18. Jahrh., R om , A rch ivio V aticano, F on do Garampi: Collect. Mise. η. 364 (D ). D rucke: A . Pieralisi, Bullae seu diplom ata (1899), S. 9 aus B ; K ehr, P U U . in R om I I I (NGG. 1901), ,S. 249 η. 1 aus B. Regesten: Santifaller, L D . S. 347 und Elenco S. 431; IP . 2, S. 156 n. 1; J L . - = 5219 A . V gl.: Peitz, Gregor I. S. 167.

G R E G O R IV S E P IS C O P U S S E R U U S S E R U O R U M D E I. D I ­ LECTO

FRATRI ALBERTO

V E R V L E N S I E P IS C O P O

E IU S -

Q U E S U C C E S S O R I B U S I M P E R P E T U U M . Superne miserationis respectu ad hoc uniuersalis ecclesie curam suscepimus et apostolici m oderam inis sollicitudinem gerim us, ut iustis precantium uotis a t ­ tenta benignitate faueam us et libram ine equitatis omnibus in neces­ sitate positis, quantum D eo donante possum us, subuenire debea­ m us. Proinde iuxta petitionem tu am , frater in Christo karissime A L B E R T E , prephate ecclesie, cui tu preesse dinosceris, huiusmodi priuilegia presenti auctoritatis nostrg decreto indulgem us, conce­ dim us atque firm am us, statuentes nullum regum uel imperatorum antistitum

abbatum

nullum

quacumque

dignitate

preditum

uel

quemquam alium de his, quç eidem uenerabili loco a quibuslibet ho­ m inibus de proprio iure iam donata sunt uel in futurum Deo m ise­ rante collata fuerint, sub cuiuslibet causç occasionisue specie m i­ nuere uel auferre et siue suis usibus applicare uel a liis quasi piis de causis pro su