Psalmenkommentare aus der Katenenüberlieferung: Band III Untersuchungen zu den Psalmenkatenen 9783110859669, 9783110069594

Citation preview

EKKEHARD MUHLENBERG

PSALMENKOMMENTARE AUS DER KATENENÜBERLIEFERUNG BAND III

PATRISTISCHE T E X T E U N D STUDIEN IM A U F T R A G D E R

PATRISTISCHEN DER AKADEMIEN DER

KOMMISSION WISSENSCHAFTEN

IN DER B U N D E S R E P U B L I K

DEUTSCHLAND

H E R A U S G E G E B E N VON

K. ALAND UND W. SCHNEEMELCHER

B A N D 19

W A L T E R DE G R U Y T E R · B E R L I N · N E W 1978

YORK

PSALMENKOMMENTARE AUS D E R KATENENÜBERLIEFERUNG

VON

EKKEHARD MÜHLENBERG

BAND III UNTERSUCHUNGEN ZU D E N PSALMENKATENEN

WALTER DE G R U Y T E R · B E R L I N · NEW YORK 1978

Gedruckt mit Unterstützung der Deutschen Forschungsgemeinschaft

CIP-Kurztitelaufnahme

der Deutschen

Bibliothek

Psalmenkommentare aus der Katenenüberlieferung / von Ekkehard Mühlenberg. - Berlin, New York: de Gruyter. N E : Mühlenberg, Ekkehard [Hrsg.] Bd. 3. Untersuchungen zu den Psalmenkatenen. — 1. Aufl. - 1978. (Patristische Texte und Studien ; Bd. 19) ISBN 3 - 1 1 - 0 0 6 9 5 9 - 8 Library of Congress Catalog Card N u m b e r : ©

73-91808

1978 b y W a l t e r de G r u y t e r & C o . , v o r m a l s G . J . G ö s c h e n ' s c h e V e r l a g s h a n d l u n g — J . G u t t e n t a g , V e r l a g s b u c h h a n d l u n g — G e o r g K e i m e r — K a r l J . T r ü b n e r — V e i t & C o m p . , B e r l i n 30 P r i n t e d in G e r m a n y O h n e ausdrückliche G e n e h m i g u n g des V e r l a g e s ist es auch n i d i t g e s t a t t e t , dieses Buch o d e r T e i l e daraus auf p h o t o m e c h a n i s d i e m W e g e ( P h o t o k o p i e , M i k r o k o p i e ) z u v e r v i e l f ä l t i g e n S a t z und D r u c k : W a l t e r de G r u y t e r , B e r l i n · E i n b a n d : W ü b b e n , B e r l i n .

Carl Andresen in Dankbarkeit und Verehrung

Vorwort Dieser Band enthält Untersuchungen zu den Psalmenkatenen und soll einen Beitrag zum Verstehen ihrer Geschichte leisten. Das Ziel, den Katalog von G. K a r o — H . Lietzmann durch eine vollständige Übersicht der Filiationen zu ersetzen, ist allerdings noch nicht erreicht und läßt sich von einem Einzelnen wohl audi nicht in zwölf Jahren erreidien. Deswegen sollen meine vorläufigen Ergebnisse der Fachwelt zugänglich gemacht werden, um zur Mitarbeit und Weiterarbeit einzuladen. An Interesse fehlt es nicht, wie Veröffentlichungen aus den letzten Jahren zeigen. Die Edition der Fragmente des Origenes kann ich selbst in Aussicht stellen, nachdem mir die School of Theology at Claremont mit Unterstützung der Association of Theological Schools in the United States and Canada ein Forsdiungssemester f ü r 1978 gewährt hat. Gerne spreche ich meinen Dank aus gegenüber denen, die meine Arbeit über die Jahre unterstützt und gefördert haben. Ich danke dem Leiter der Arbeitsstelle der Patristischen Kommission in Göttingen, Herrn Professor D. Carl Andresen, f ü r die Hinführung zu dem Arbeitsbereidi der Psalmenkatenen und für die ständige Betreuung; den Herausgebern der „Patristischen Texte und Studien", insbesondere H e r r n Professor D. Wilhelm Schneemelcher, für die Aufnahme in die Reihe; der Deutschen Forschungsgemeinschaft für den D ruckkostenzuschuß; dem Verlag für die gute Zusammenarbeit bei der Herstellung des komplizierten Drucksatzes. Weiterhin danke idi dem Institut de Recherche et d'Histoire des Textes, insbesondere dem verstorbenen Direktor Marcel Richard und seinem Nachfolger Joseph Paramelle, für die Hilfe bei der Beschaffung von Filmen und die Überlassung von Arbeitsmaterial. H e r r Richard hat das Modell für die Indices entworfen, das ich dankbar benutzt habe. Das Institute for Antiquity and Christianity, Claremont Graduate School, hat meine Arbeit im Rahmen seines Forschungsprogramms gefördert. Herrn Dr. Wolfgang Bienert bin ich für die aufopfernde Mitarbeit beim Korrekturlesen verpflichtet. Claremont, im August 1977

Ekkehard Mühlenberg

Inhaltsverzeichnis Einleitung 1. Doppelte Zielsetzung a) Filiation der Psalmenkatenen b) Aufbau der sog. palästinensischen Katene 2. Ausgangspunkt 3. These 4. Einschränkungen Teil I

1 2 3 4

5

Untersuchungen

Kapitel I: Analyse einiger Katenentypen 1. Methode 2. Theodorettext in den Katenen 3. T y p X I V a) A u f n a h m e von T y p XVII in den Typen X V und X V I b) T y p X V I I als Quelle von T y p X X I I c) Die Randscholien von Monac. gr. 478 d) T y p XIV als Quelle der Randscholien e) T y p X I V als eine der Quellen von T y p X X f) Zusammenfassung 4. Die Quellen von T y p II u n d XII 5. Die Urform von Typ I 6. Über die Quellen von T y p X I V 7. Quellen und Verbreitung der zweiten Randkatene von Vindob. theol. gr. 8 . . . 8. Anhaltspunkte zur Datierung von T y p X V I I

7 7

18 19

Kapitel I I : Quellen der Katenentypen (Karo-Lietzmann und Richard) . .

21

Kapitel I I I : Die Grundtypen und ihre Verbreitung

41

9 10 11 11 12 13 14 15 17

Kapitel IV: Editionsgrundlagen 1. 2. 3. 4.

Origenes Euseb von Caesarea Athanasius Apollinaris von Laodicea und Didymus der Blinde

44 45 45 45 IX

5. Evagrius Ponticus 6. Kyrill von Alexandrien 7. Hesychius von Jerusalem

46 46 47

Kapitel V : Aufbau der palästinensischen Katene 1. 2. 3. 4.

Allgemeine Grundzüge Der Aufbau von Teil I : Psalm 1 - 5 0 Der Aufbau von Teil I I : Psalm 7 7 - 1 5 0 Nachtrag zu Psalm 51—76

Exkurs: Didymus der Blinde und der Psalmenkommentar von Tura . . . . Teil II

48 50 51 52 53

Indices

Erläuterungen zu den Indices Indices zu Psalm 37 Indices zu Psalm 87 Indices zu Psalm 5 Index der palästinensischen Katene zu Psalm 1—50 Erläuterungen Index der palästinensischen Katene zu Psalm 77—150 Erläuterungen

55 57 103 115 131 131 204 204

Literaturverzeichnis Handsdiriftenregister

285 288

Naditräge zu Band I und I I

290

X

EINLEITUNG 1. Doppelte Zielsetzung a) Filiation der Psalmenkatenen In den Bänden I und II wurden die Fragmente der Psalmenkommentare von Apollinaris von Laodicea und Didymus dem Blinden ediert. Die Einleitungen dazu haben sich weitgehend auf eine Beschreibung der benutzten Handschriften beschränkt und das Verhältnis der Handschriften zueinander behandelt. Damit war aber schon eine Auswahl getroffen, die in einem größeren Rahmen gerechtfertigt und begründet werden muß, da es sich um Handschriften bestimmter Katenentypen handelt. Denn die Katenen zu den Psalmen sind in sehr verschiedenen Formen überliefert, nach Struktur und Inhalt als Typen unterschieden, und manche Typen sind durch mehrere Handschriften repräsentiert. In den Untersuchungen, die in diesem Band vorgelegt werden, soll auf das Verhältnis der Katenentypen untereinander eingegangen und ihr jeweiliger Quellenwert für das Material, das sie enthalten, bestimmt werden. Es geht dabei um die Frage, welche Katenen ursprünglich sind und als Grund typen am Anfang der Tradition stehen; mit Grundtypen sind diejenigen Katenen gemeint, die ihr Material direkt aus den Psalmenkommentaren der Autoren, die sie ausschreiben, entnommen haben. Die Psalmenkatenen liegen uns in sehr unterschiedlichen Typen und in nicht geringer Anzahl vor. Es ergibt sich jedoch aus den folgenden Untersuchungen, daß die Zahl der Katenen, die unter direkter Benutzung von Psalmenkommentaren erstellt sind, sehr begrenzt ist. Die Katenen, einmal geschaffen, ersetzten fast unmittelbar die Originalquellen, aus denen sie selbst schöpften, und dienten dann als Vorlage für neue Kombinationen, indem sie exzerpiert (Ekloge) oder paraphrasiert wurden. Man kann die Typen der Psalmenkatenen mit zwei unterschiedlichen Zielsetzungen untersuchen; die eine schließt die andere nicht aus, bestimmt aber in verschiedener Weise Interesse und Methode der Darstellung. Eine berechtigte Zielsetzung ist eine Geschichte der Psalmenkatenen als Literaturgattung; dabei wären die Umstände, unter denen die verschiedenen Katenentypen entstanden sind, zu beleuchten, wie Zeit, Ort, Materialauswahl und Leserschaft; eine solche Geschichte der Psalmenkatenen hat sich G. Dorival (Paris) unter Leitung von M. Harl vorgenommen. Eine andere Absicht verfolgen die hier vorgelegten Untersuchungen; sie lassen sich vom editorischen Interesse an dem Quellenmaterial, das in den Katenentypen enthalten ist, leiten und wollen die Editionsgrundlagen für Apollinaris von Laodicea und Didymus dem Blinden begründen. Da die Psalmenkatenen in ihrer uns vorliegenden Gestalt aber sehr komplex sind, erwies es sich als notwendig, außer Apollinaris und Didymus auch andere Autoren von Psalmenkommentaren einzubeziehen, nämlich Origenes, Euseb von 1

Caesarea, Athanasius, Evagrius, Kyrill von Alexandrien und Hesychius von Jerusalem; denn auch sie sind in den Katenen reichlich vertreten. Für diese Gruppe von Autoren soll die Frage gestellt werden, in welchen der vorhandenen Katenentypen ihre Kommentare am zuverlässigsten und direktesten überliefert sind. Die Ergebnisse der Analysen für editorische Zwecke werden in Kapitel IV (s.u.S. 44—47) zusammengefaßt werden. Der Weg zu diesen Ergebnissen ist in den Kapiteln I—III beschrieben. Zunächst wird in Kapitel I dargestellt werden, wie man einige Katenentypen einander zuweisen und ihre gegenseitige Abhängigkeit aufzeigen kann. Die Grundlage dafür sind Indices der Katenentypen zu Psalm 5, 37 und 87 (s.u.S. 5 5 - 1 2 9 ) . Dann werden in Kapitel II die Katenentypen, die Karo-Lietzmann und M. Richard angezeigt haben, nacheinander durchgegangen werden und, soweit möglich, die Quellen für ihr Material angegeben, also die Ergebnisse von Kapitel I für sie ausgewertet werden. Kapitel III wird zusammenfassen, in welchen Katenentypen wir die Grundtypen wiederzufinden glauben, deren Existenz aufgrund von Kapitel I und II postuliert wird. b) Aufbau der sog. palästinensichen Katene Die Untersuchungen dieses Bandes verfolgen noch ein weiteres Ziel. Die Überreste der Psalmenkommentare sind nach einem einzigen Katenentyp ediert worden; das Material dieser sog. palästinensischen Katene ist aber noch aus anderen Psalmenkommentaren entnommen. Da die Editionsmethode eingeschlagen wurde, nicht die Katene in ihrer überlieferten Gestalt herauszugeben, sondern ihren Inhalt nach den Autoren gesondert vorzulegen, stellt sich die Frage, wieweit das Material der sog. palästinensischen Katene ausgeschöpft wurde. Diese Frage könnte man dadurch beantworten, daß die Edition der übrigen Autoren der palästinensischen Katene neben Apollinaris und Didymus, nämlich Euseb von Caesarea, Origenes und Kyrill von Alexandrien, das restliche Material ja vorlegen wird. Nun ist die Edition dieser weiteren Autoren zwar geplant, ihr Erscheinen aber vorläufig nicht abzusehen. Jedoch bleibt neben der Ausschöpfung des Materials noch die viel wichtigere Frage bestehen, welche Kontrolle wir über die Zuweisungen der Fragmente zu den einzelnen Autoren haben. Interne Kriterien wie Stil, Wortschatz und Auslegungsprinzipien spielen bei der Kontrolle der Zuweisungen eine Rolle; auf sie wird vor allem nicht verzichtet werden können, wenn in den Handschriften der palästinensischen Katene die Lemmata, d.h. die Namen der Autoren, ausgefallen sind. Aber vor allen internen Kriterien verdienen externe Kriterien den Vorzug. An solchen externen Kriterien fehlt es glücklicherweise nicht. Denn dazu gibt der Aufbau der palästinensischen Katene eine Handhabe; der Aufbau ist so regelmäßig, daß sich meistens allein aus ihm entscheiden läßt, welcher Autor in Zweifelsfällen in Frage kommt. Es wäre möglich, alle Zweifelsfälle in Anmerkungen zu besprechen und die Zuweisungen der Handschriften einfach zu übernehmen. M.E. wäre das jedoch ein ungenügender und unbefriedigender Weg, um die Zuweisungen und Abgrenzungen, die in der Edition der jeweiligen Autoren vorgenommen werden, zu veranschaulichen und zu begründen. Abgesehen davon, daß sich auch an Seitenumfang dadurch nicht viel einsparen läßt, würde immer mit einem Nummernsystem gearbeitet werden müssen, das dem Leser in seiner Struktur uneinsichtig bleiben muß; denn der ganze Aufbau wird ihm ja nie vorgeführt. Deswegen ist die 2

palästinensische Katene in Form eines Indexes vorgelegt worden (s.u.S. 131—284), dessen Anfertigung als erster Arbeitsgang den Texteditionen voraufging. Die Tabellenform eines Indexes ermöglicht es, die Kontrollen durch direkte (d.h. vollständig überlieferte Psalmenkommentare wie Theodoret, Johannes Chrysostomus und teilweise Euseb von Caesarea) und indirekte (d.h. Nebentraditionen der palästinensischen Katene) Traditionen einzutragen und die Aufteilung des ganzen Materials zu veranschaulichen. Kapitel V (S. 4 8 - 5 2 ) wird die nötigen Erläuterungen enthalten. 2. Ausgangspunkt G. Karo und H. Lietzmann 1 haben eine erste Übersicht der Handschriften, die Psalmenkatenen enthalten, geschaffen und die Katenen nach Typen vorläufig klassifiziert. Indices von Psalm 22 und 115 dienten ihnen als Klassifizierungsgrundlage, um die Handschriften gleichen Inhalts zu identifizieren. Dadurch gelang es ihnen, 26 Typen zu konstatieren; zusätzliche Handschriften sind als „Varii" unter Typ XXVII aufgeführt. Damit war aber noch nichts über die Beziehungen der Typen zueinander ausgemacht. Da jedoch ihr Katalog als Übersicht über den Handschriftenbestand seinen Wert behält, sind ihre Typenbezeichnungen mit römischen Ziffern durchgängig beibehalten worden. Der entscheidende Durchbruch zur Enträtselung der Abhängigkeitsverhältnisse gelang R. Devreesse2; ein Hinweis von G. Mercati führte ihn dazu, eine doppelte Tradition der dem Euseb von Caesarea zugeschriebenen Fragmente zu entdecken: Typ VI enthielt wörtliche Auszüge aus dem Psalmenkommentar Eusebs, während Typ III eine Paraphrase genau der Fragmente überlieferte, die Typ VI ausgezogen hatte. In seinem Artikel über die exegetischen Katenen im Dictionnaire de la Bible3 konnte Devreesse dann feststellen, daß vom ganzen Typ VI in Typ III eine Paraphrase überliefert wird. Er weist außerdem die Einheitlichkeit der Katene von Typ VI zu Psalm 1—50 nach, deren Fortsetzung sich in Typ XI findet; Taurinensis 300 enthält die gleiche Katene zu Psalm 51 — 100, während Ambros. F 126 sup. sie für die Psalmen 83,4—150 bietet. Auf dieser Grundlage baut M. Richard 4 weiter und zeigt die Verbreitung der beiden Traditionen auf. Den Typ VI zusammen mit Taurinensis 300 und Typ XI nennt er die palästinensische Katene. Wir behalten diesen Namen der Einfachheit halber bei. Von der palästinensischen Katene ist also eine Paraphrase angefertigt worden, die in Typ III teilweise aufgenommen wurde. Die Paraphrase ist auch selbständig überliefert worden, so daß man sie eindeutig eine der Quellen von Typ III nennen kann; Richard fand sie in der Handschrift Athous Vatopedi 660 (XI s.) und zwar auf fol 42—83, die diese Paraphrase zu den Psalmen 21,21—36,36 und

1 Catenaium graecarum Catalogus, in: Nachrichten von der königl. Gesellschaft der Wissenschaften zu Göttingen, Phil.-Hist.Kl., 1902, 2 0 - 6 6 . 2 La chafne sur les Psaumes de Daniele Barbaro, in: Revue Biblique 33 (1924) 6 5 - 8 1 . 3 Supplement I (Paris 1928) 1117. 4 Les premieres chafnes sur le psautier, in: Centre National de la Recherche Scientifique. Bulletin d'Information de l'Institut de Recherche et d'Histoire des Textes 5 (1956) 8 7 - 9 8 .

3

48—50,13 enthalten 5 . Verschiedene Katenen außer Typ III haben diese Paraphrase ebenfalls aufgenommen, vor allem Typ IV und XIII (Mosquens. 194) und Typ II. Zu Psalm 51 —60 läßt sich jedoch keine Spur von dieser Paraphrase nachweisen. Nicht nur Typ III, sondern auch Typ IV (identisch mit Typ XIII Mosquens. 194) und Typ II bieten hier einen Text der palästinensischen Katene, der sich auch in Athous Vatopedi 660 fol 84ff zu Psalm 51—60 findet. Ab Psalm 61 gibt Athous Vatopedi 660 dann wieder die Paraphrase, aber vermischt mit einem anderen Element. Wir wollen die Beobachtungen Richards zur Verbreitung dieser Paraphrase der palästinensischen Katene gleich hier ergänzen. An Athous Vatopedi 660 läßt sich beobachten, daß von Anfang an Hadrianus zu der Paraphrase hinzugefügt war; denn alle übrigen Katenen, die die Paraphrase benutzen, haben ebenfalls Hadrianus übernommen. Nun fehlt aber Hadrianus zu Psalm 51—60 in Athous Vatopedi 660, taucht aber wieder ab Psalm 61 auf, an der Stelle, wo wir die Paraphrase wieder finden. Die übrigen Katenen, die die Paraphrase benutzen, zeigen das gleiche Bild: sie haben Hadrianus nicht zu Psalm 51—60, aber bringen ihn zu den Psalmen davor wie auch danach. Ich schließe daraus, daß die Paraphrase der palästinensischen Katene zu Psalm 51—60 entweder nie existiert hat oder sehr früh verloren gegangen ist. Eine weitere Beobachtung stützt den Schluß, daß die uns überlieferten Katenen die Paraphrase zu Psalm 51—60 nicht kennen. Richard6 hatte schon bemerkt, daß Athous Vatopedi 660 zu Psalm 51—60 einige Fragmente von Theodor von Mopsuestia eingefugt hat, aber die Fassung dieser Fragmente ist eine Rezension, die gegenüber der (direkten) Tradition in Coislin 12 wie auch im Vergleich mit Typ III sekundär ist. Diese gleiche Rezension der Texte des Theodor von Mopsuestia findet sich außer in Vatopedi 660 auch in den Katenentypen, die uns die Paraphrase der palästinensischen Katene überliefert haben, nämlich Typ IV (und XIII Mosquens. 194) und Typ II; sie haben also zu Psalm 51—60 die Paraphrase nicht gefunden, sondern sind auf die Quelle zurückgekommen, die in Athous Vatopedi 660 aufbewahrt ist. M. Richard7 hat noch eine weitere Originalkatene entdeckt. Sie basiert auf den Kommentaren von Hesychius, Athanasius und Kyrill von Alexandrien. Da sie auch Severus von Antiochien zitiert, nennt Richard sie die monophysitische Katene. Sie ist nirgends für sich überliefert, sondern immer mit anderen Elementen verbunden. Aber ihre selbständige Existenz als einer Quelle für spätere Katenen scheint festzustehen. 3. These Als Ergebnis der hier vorgelegten Analysen ergibt sich, daß nur sehr wenige Katenen die Kommentare selbst der Autoren, die sie überliefern, benutzt und aus-

M. Richard, Quelques manuscrits peu connus des chafnes exegetiques et des commentates grecs sur le psautier, in: Centre National de la Recherche Scientifique. Bulletin d'Information de l'Institut de Recherche et d'Histoire des Textes 3 (1954) 1 0 0 - 1 0 1 . Les premieres chafnes (s.o.S. 3 Anm. 4) 9 6 - 9 7 . 7 Les premieres chafnes 9 3 - 9 8 .

4

geschrieben haben. Diese Katenen, die man Grundtypen oder Originalkatenen nennen kann, dienten dann als Vorlage für weitere Kombinationen. Aber auch die Anzahl der sekundären Katenen ist begrenzt, d.h. derjenigen Katenen, die die Grundtypen in Ekloge- oder Paraphrasenform adaptiert haben. Schließlich kann man tertiäre Katenen erkennen, die sich der sekundären Katenen bedienen und sie unter Wegfall der Absätze und Autorenangaben so zusammenfassen, daß der Anschein eines einheitlichen Väterkommentares zu den Psalmen entsteht. Ich postuliere sieben Grundtypen; ausgeschlossen sind Katenen, die schon vorhandene Katenen mit einem einzigen Väterkommentar verbinden. A

Euseb von Caesarea, Theodoret, Didymus, Apollinaris von Laodicea; dazu die authentischen Homilien des Basilius von Caesarea; zu Psalm 1—50 auch Origenes, Kyrill von Alexandrien und Asterius Sophistes; Origenes ab Psalm 51 nur noch sporadisch.

Β

Hesychius von Jerusalem, Kyrill von Alexandrien, Athanasius; zu einem unbestimmten Zeitpunkt durch Diodor von Tarsus erweitert.

C

Johannes Chrysostomus, Athanasius, Basilius von Caesarea und Theodor von Mopsuestia.

D

Athanasius, Hesychius von Jerusalem in den Überlieferungsformen von Jagic und Antonelli.

Ε

Theodoret, Athanasius, Evagrius, Gregor von Nyssa und Gregor von Nazianz.

F

Theodoret und Johannes Chrysostomus.

G

Origenes und Johannes Chrysostomus bzw. Theodoret.

M.E. lassen sich die vielfältigen Katenentypen mit Hilfe dieser sieben Grundtypen erklären. 4. Einschränkungen R. Devreesse und insbesondere M. Richard (s. o. S. 3—4) hatten soweit vorgearbeitet, daß eine Edition von Apollinaris von Laodicea und Didymus dem Blinden vorbereitet werden konnte. Als Grundlage wurde die palästinensische Katene genommen, d.h. Karo—Lietzmann Typ VI und XI, meinem Grundtyp A entsprechend. Die Apollinaris- und Didymusfragmente aus allen übrigen Katenentypen wurden verzettelt und kollationiert. Und es erwies sich, daß sie sich alle auf die palästinensische Katene, von der wir in Typ VI und XI direkte Abschriften besitzen, zurückfuhren ließen. Ein Problem stellten zusätzliche Apollinarisund Didymusfragmente in Typ III dar (s. u. S. 23—24); seine Lösung erforderte, die Zusammensetzung und Quellen von Typ III zu untersuchen. Bei den Untersuchungen, die sich daraus ergaben, mußten auch Analysen weiterer Katenentypen angefertigt werden. So legte es sich nahe, diese Untersuchungen über die Zusammensetzung und Quellen der Katenentypen soweit zu vervollständigen, daß eine Übersicht über die Quellen der ganzen Überlieferung der Psalmenkatenen gegeben werden konnte. 5

Der Ausgangspunkt war, die Editionsgrundlage für Apollinaris und Didymus zu rechtfertigen. Dadurch ist auch der Umfang der hier vorgelegten Untersuchungen begrenzt geblieben. Ich habe mich auf die Katenen beschränkt, die Karo— Lietzmann und Richard anzeigen. Der Katalog von Karo-Lietzmann (s. o. S. 3 Anm. 1) scheint zu zeigen, daß die Typen VIII (Nicetaskatene), XVIII, XXI und XXIV nicht konsultiert zu werden brauchen; die Handschriften dieser Typen habe ich deswegen nicht eingesehen und die Nicetaskatene ganz unberücksichtigt gelassen. Für Apollinaris und Didymus wurde festgestellt, daß sich deren Fragmente in der Katenentradition alle durch die palästinensische Katene decken lassen. Jedoch mußte die Analyse weiter ausgedehnt werden, um zu zeigen, inwieweit die ganze palästinensische Katene der übrigen Katenentradition als Quelle diente für die Autoren, die sie enthält. Darin war notwendig die Frage eingeschlossen, welche Katenen überhaupt aus originalen Quellen, d.h. aus Psalmenkommentaren selbst, schöpften und welche ihr Material aus schon existierenden Katenen holten. Meine Analysen sind aber darauf beschränkt, den Quellenwert der Katenen nur als Typen zu bestimmen. Es ist also darauf verzichtet, die Entstehungszeit der Grundtypen oder ihrer Derivate näher zu untersuchen; ebenso ist es unterlassen worden festzustellen, welche Rolle die erhaltenen Abschriften der Katenentypen in dem Überlieferungsprozeß spielen. Nur der Abhängigkeitscharakter der Typen selbst ist untersucht; denn das reichte aus, um die Editionsgrundlagen von Band I und II zu rechtfertigen.

6

Kapitel I: ANALYSE EINIGER KATENENTYPEN 1. Methode Im Prinzip müßten sich die Abhängigkeitsverhältnisse der Katenen untereinander analog den Probekollationen von Handschriften klären lassen. Man ist bei Katenen jedoch der Gefahr ausgesetzt, daß sie nicht einheitlich sind oder zu keinem Psalm ihre Quellen vollständig zitieren. Karo—Lietzmann (s. o. S. 3 Anm. 1) haben Indices zu Psalm 22 und 115 angefertigt, und der Zufall will es, daß diese Wahl nicht sehr glücklich war. Ich habe die Psalmen 5, 26, 37, 5 0 , 6 1 , 8 7 , 9 1 und 103 von allen Katenentypen analysiert. Hier werden die Analysen von Psalm 37 zu allen Katenentypen vorgelegt (Seite 57-102); dieser Psalm wurde ausgewählt, weil wir zu ihm außergewöhnlich viele Kommentare in direkter Überlieferung besitzen, mit denen wir die Exzerpte der Katenen vergleichen und ihren Quellenwert bestimmen können. Die Angaben über die direkte Überlieferung von Psalmenkommentaren finden sich auf Seite 55—56. Es erwies sich als unmöglich, zu Psalm 22 oder 115 die Katenenfragmente mit genügender Sicherheit zu identifizieren und verifizieren. Aus Gründen, die sich aus dem folgenden ergeben werden, mußten auch die Analysen zu Psalm 87 und zu Psalm 5 hier herangezogen werden; deswegen sind für einige Katenentypen auch die Analysen zu Psalm 87 (Seite 103-114) und zu Psalm 5 (Seite 115-129) zur Illustration vorgelegt worden. In den Analysen zu Psalm 37 (s. u. S. 5 7 - 1 0 2 ) ist die Zahl der nicht identifizierten Fragmente so gering, daß sie das Gesamtbild m.E. nicht beeinflussen können. Auf Seite 55—56 ist erläutert, wie die Analysen angefertigt sind. Zwei mögliche Unsicherheitsfaktoren in den Analysen von Psalm 37 sind Diodor von Tarsus und Origenes. Diodor wurde nach dem Innentext von Vindob.theol.gr. 8 verifiziert; wegen fehlender Folia beginnt der Diodorkommentar aber erst mit Psalm 37,9. Das gleiche gilt für die Exzerpte aus Origenes in der zweiten Randkatene dieser Handschrift, die zu Psalm 37 ebenfalls nicht vollständig ist. 2. Theodorettext in den Katenen Der Psalmenkommentar des Theodoret war offensichtlich sehr beliebt; er ist uns nicht nur in direkter Überlieferung vollständig erhalten, sondern Theodorets Kommentar wurde von mehreren Katenen neu eingesehen und diente einigen von ihnen als Gerüst, dem das sonstige Material eingegliedert wurde. Man hat deswegen am ehesten bei Theodorettexten in den Katenen die Aussicht, einiges über Eigenständigkeit und Abhängigkeit zu erfahren; denn bei den meisten anderen Autoren muß man damit rechnen, daß die Vorlage der Katenen auch wieder eine Katene ist. Aus den Indices zu Psalm 37 läßt sich entnehmen, daß Theodoret in der Regel als erster nach einem neuen Psalmzitat in folgenden Katenen zitiert wird: Typ II, 7

VII, XII und XVII; dazu ist eventuell Typ XIII (Vat.gr.754) zu zählen, aber Typ XIII ist eine Randkatene und die Verweise auf die betreffenden Psalmverse lassen die Gliederung nicht mehr klar durchscheinen. Die genannten Katenen gliedern also nach Theodoret und haben dazu den Theodoretkommentar wahrscheinlich selbständig benutzt. Instruktiv ist es, die Fassungen der Theodoretfragmente in einer Tabelle zusammenzustellen. Man erkennt dann, wie sich Katenen in Gruppen ordnen lassen. Ich notiere einige Fassungen von Theodoretfragmenten, die besonders deutlich unterschieden sind, und verfolge sie durch mehrere Katenen. Ich unterscheide die Fassungen durch Buchstaben. Zu Psalm 37,1 a) b) c) d) e)

IV 3 = XIII3 = XIX 3 = XX 2 XV 1 a = XVI 1 = XVII 1 = XXII 1 II 1 = XII 1 X 4 a = XXV l d VII 1

Zu Psalm 37,2 a) b)

II 2 = IV 6 = XII 2 = XIII 5 = XIX 4 = XXII4 X 6a = XV 11= XVI 5 = XVII 2

Zu Psalm 37,3 a) b) c)

IV 9 = VII 3 = XIII 7 = XV 14 = XVII 3 = XIX 6 II 6 = XII 5 X 9 = XX 5

Zu Psalm 37,5—7 a) b) c)

II 11 = IV 11 = VII 7 = X 17 = XII 7 = XIII 11 = XIX 10 XV 32 = XVI 14 = XVII 5 XV 38 = XX 12

Zu Psalm 37,9 a) b) c) d) e)

II 19 = XII 10 VII 11 X 33 XIII 21= XIX 18 XV 55 = XVI 22 = XVII 7

Zu Psalm 37,10 II 23 = X 35b = XII 11 = XIII 24 = XV 62 = XVI 25 = XVII 8 = XIX 21 Zu Psalm 37,14.15 a) b) c) 8

II 32 = IV 35 = VII 19 = XII 19 = XIII38 = XIX 33 = XX 23 XV 93 = XVI 53= XVII14 X 49 b

Zu Psalm 37,16.17 a) b) c) d)

IV 38 = XIII41 = XIX 37 II 36 = XII 20 VII21 XV 102 = XVI66 = XVII 15 = Athous Lawra Β 83 Nr. 65; vgl. XX 25

Ein erster Überblick zeigt, daß wir folgenden Katenen eigenständige Benutzung des Theodoretkommentares zuschreiben dürfen: Typ II und XII Typ VII Typ XIII mit IV und XIX Typ XV, XVI und XVII Ich ordne sie in vier Gruppen zusammen; denn in diesen Gruppen treten ihre Fassungen zu Vers 1, zu Vers 9 und zu Vers 16.17 auseinander. Die Stellen, an denen die Gruppen nicht auseinandertreten, stimmen wörtlich mit dem Text des Theodoretkommentares in der direkten Überlieferung überein; das ist besonders zu Vers 10 der Fall. 3. Typ XIV Es läßt sich nachweisen, daß Typ XIV die Quelle überliefert, aus der die Typen XV, XVI, XVII, XX und XXII Material entnehmen. Dieser Nachweis vollzieht sich in folgenden Schritten: a) b) c) d) e) f)

Typ XVII ist in Typ XV und XVI ganz aufgenommen worden. Typ XVII ist von Typ XXII ausgebeutet worden. Die Randscholien von Monac.gr.478 repräsentieren die Quelle von Typ XVII. Die Randscholien von Monac.gr.478 sind aus Typ XIV adaptiert. Typ XIV ist eine der beiden Quellen von Typ XX. Zusammenfassung.

a) Aufnahme von Typ XVII in den Typen XV und XVI Es läßt sich feststellen, daß Typ XVII für verschiedene andere Katenen als Quelle gedient hat. So ist Typ XVII eindeutig ganz von Typ XV aufgenommen worden. Denn es entsprechen sich die Fragmentnummern der Analyse von Psalm 37 (vgl. u. S. 78-83 und S. 85-86): XVII 1 XVII 2 XVII 3 XVII4 XVII 5 XVII6 XVII 7 XVII 8 XVII 9

= = = =

= = = = =

XV la XV 11 XV 14 XV 26 XV 32 XV 53 XV 55 XV 62 XV 64

XVII XVII XVII XVII XVII XVII XVII XVII XVII

10 = XV 77 11 = XV 79 12 = XV 85 13 = XV 87 14 = XV 93 15 = XV 102 16 = XV 111 17 = XV 118 18 = XV 119 9

XVII19 XVII 20 XVII 21 XVII 22

= XV = XV = XV = XV

122 129 130 127

XVII XVII XVII XVII

23 = XV 24 = XV 25 = XV 26 = XV

131 132b 137 139

Damit ist ein Element in der Sammelkatene von Typ XV identifiziert. Typ XVI ist ein Auszug aus Typ XV ohne ein erkennbares Prinzip der Auswahl; Typ XVI kann also vernachlässigt werden. Die Analyse von Psalm 37 auf S. 83-85 veranschaulicht den Sachverhalt hinreichend. b) Typ XVII als Quelle von Typ XXII Aus der Analyse von Psalm 37 (vgl. S. 89-92) läßt sich erkennen, daß Typ XXII aus zwei Elementen zusammengesetzt ist. Es handelt sich einerseits um den Hesychiuskommentar (Antonelli), dem das hinzugefügt worden ist, was wir in Typ XVII finden. Das zusätzliche Material ist in Typ XXII durch άλλος gekennzeichnet. Die Abhängigkeit von Typ XVII wird allerdings erst offensichtlich, wenn man gemerkt hat, daß Typ XXII sein Material den Verseinteilungen des Hesychiuskommentares anpaßt und unterordnet. Die Theodorettexte entsprechen Typ XVII; ein Vergleich des Schlusses von Typ XXII1 mit XVII 1 kann das beispielhaft belegen (vgl. S. 85 und 89), weil dieser Schluß des Theodoretexzerptes zu Vers 1 eine Besonderheit von Typ XVII ist (vgl. auch o. S. 8). Abgesehen von den Theodoretfragmenten entsprechen sich auch (vgl. u. S. 89-92 u. 85-86): XXII 19,21,23= XVII 13 XXII42 = XVII 11 XXII 75b = XVII18 XXII 77 = XVII19

XXII XXII XXII XXII

79 81b 83 85

= XVII = XVII = XVII = XVII

20 21 23 + 24 25

Es fehlen also nur XVII12 und XVII 26; sonst sind alle Texte aus Typ XVII übernommen worden. Damit ist der Typ XXII vorläufig erklärt; die übrigen Zusätze zu Hesychius (Antonelli), die man in anderen Psalmen findet, lassen sich alle auf die Quelle von Typ XVII zurückfuhren. Die Quelle von Typ XVII ist nun als nächstes zu identifizieren. Nachtrag: A. Schenker (Hexaplarische Psalmenbruchstücke. Die hexaplarischen Psalmenfragmente der Handschriften Vaticanus graecus 752 und Canonicianus graecus 62. Orbis biblicus et orientalis 8. Freiburg/Göttingen 1975) hat den Typ XXII eingehend analysiert. Seine Ausführungen haben mich überzeugt, daß Typ XXII zuerst den Theodoretkommentar selbständig zu Hesychius (Antonelli) hinzufügt, ihn dann aber ab Ps. 32,14 progressiv durch Typ XVII einschließlich dessen Theodorettexten ersetzt (vgl. a.a.O., Seite 10—34). Schenker hält es für möglich, daß der Theodoretkommentar, der Typ XXII vorlag, schon eine Theodoretekloge war, die auch eine Vorstufe oder Vorlage von Typ XVII gewesen sein könnte; ich halte das für unwahrscheinlich, denn an allen von Schenker verglichenen Stellen gehen Bodl. Auct. D 3,17 und Athous Lawra A 89, aus deren Tradition Typ XVII seinen Theodorettext entnimmt, mit Typ XVII und nicht mit Typ XXII. Siehe auch unten S. 34-35. 10

Escorial, Real Biblioteca Ψ-Ι-2 (XII s.) war mir nicht zugänglich; Faulhaber (Biblische Zeitschrift 1, 1903,356), Mercati (Studi e Testi 142, 1948,162) und Dorival (Revue d'histoire des textes 4,1974, 55 Anm. 2) weisen diese Katene dem Typ XXII zu. c) Die Randscholien von Monac.gr.478 (XII s.) Leider ist Psalm 37 nicht ergiebig genug, um die Quelle von Typ XVII festzustellen. Da kommt uns der glückliche Umstand zustatten, daß der Theodoretkommentar in Monac.gr. 478 einige Randscholien hat, vor allem ab Psalm 73 eingetragen. Meist ist es die Evagriusserie8 von Typ XIII (Vat.gr.754). Zu Psalm 87 sind die Randscholien besonders zahlreich. Aus dem Index läßt sich ersehen, daß die Scholien einigen Nummern von Typ XVII entsprechen (vgl. S. 104-105 mit 105-106): 1 = XVII 7 2 = XVII10 3 = XVII12 4 = XVII13 5 = XVII15

6 = XVII 7 = XVII 9 = XVII 11 = XVII 12 = XVII

16 17 21 27 28

Dieses sind genau diejenigen Fragmente, die Typ XVII zu seinem Theodoret hinzugefügt hat. Der Umfang der Scholien in Monac.gr.478 ist klar: Hesychius, Athanasius, Evagrius, Didymus und Euseb. Dazu gehören noch Kyrill und Apollinaris, wie sich aus den Scholien zu anderen Psalmen entnehmen läßt. M.E. sind diese Scholien eine Katene für sich. Man könnte natürlich die Möglichkeit erwägen, daß Monac.gr. 478 seine Scholien aus Typ XVII entnommen hat und nur den Theodorettext von Typ XVII ausließ; aber dann könnte man erwarten, daß irgendwo ein Fehler unterlaufen wäre und ein Theodoretfragment auch unter den Scholien erschiene. Da das jedoch m.W. nicht der Fall ist, verfolge ich diese Möglichkeit nicht weiter, sondern gehe von der Annahme aus, daß sie aus einer selbständigen Katene kommen. d) Typ XIV als Quelle der Randscholien Die Katene, die die Randscholien von Monac.gr. 478 auszugsweise repräsentieren, hat eine Quelle; es sind nicht die Kommentare der betreffenden Autoren, sondern es ist wiederum eine Katene, die wir in Typ XIV wiederfinden. Aufschlußreich ist das Fragment Nr. 9, das die Randscholien Apollinaris zuweisen (vgl. u. S. 104). Der Text dieses Fragmentes entspricht der Nummer 20 von Typ XIV; das Fragment ist in Typ XIV ebenfalls Apollinaris zugewiesen, aber sein Text ist in Typ XIV länger (vgl. u. S. 104). An der längeren Form des Fragmentes XIV 20 kann man erkennen, wo es herkommt; es stammt aus Typ XI, der sog. palästinensischen Katene, wie sie M. Richard genannt hat. Und zwar ist es eine Ekloge von Typ XI 19, die nicht Apollinaris, sondern Euseb von Caesarea zugewiesen werden muß (vgl. u. S. 221). Die falsche Zuweisung an Apollinaris hat sich also aus Typ XIV in die Randscholien von Monac.gr. 478 wie auch Typ XVII 21 fortgepflanzt. Die Randscholien erweisen sich deswegen 8

Vgl. u. S. 30f. u. 46.

11

in diesem Punkt als abhängig von Typ XIV; denn sonst ließe sich nicht erklären, daß der Text dieses Fragmentes in Typ XIV 20 länger ist als Nr. 9 der Randscholien. Außer diesem einen Fragment XIV 20 hat Typ XIV aber noch mehr Texte, die sich als Ekloge der palästinensischen Katene (Typ XI) erweisen lassen. Es sind nämlich sämtliche Texte von Euseb, Didymus und Apollinaris in Typ XIV Exzerpte aus den entsprechenden Texten der palästinensischen Katene; in dem Index zu Psalm 87 (vgl. u. S. 103-104) sind sie durch ( ) um den Namen des Autors in der rechten Spalte gekennzeichnet. Für Apollinaris und Didymus habe ich sogar den ganzen Typ XIV durchgesehen und kann deswegen behaupten, daß Typ XIV nur Texte dieser beiden Autoren enthält, die aus der palästinensischen Katene exzerpiert sind; für Euseb erschließe ich es aus mehreren Stichproben. Damit ist ein Element von Typ XIV identifiziert, nämlich a) die Autoren der palästinensischen Katene (Euseb, Didymus und Apollinaris). Dazu treten noch drei weitere Elemente, wenn wir hier den Hesychiuskommentar (Jagic) unberücksichtigt lassen. Es sind b) Hesychius und Kyrill von Alexandrien; letzterer erscheint nur zufällig nicht zu Psalm 87, ist aber sonst vertreten; c) Athanasius und die Evagriusserie. Dazu tritt d) noch Diodor von Tarsus. Wenn man die Indices von Typ XIV und XVII zu Psalm 87 vergleicht (s. u. S. 103-104 und 105-106), so kann man dreierlei feststellen, nämlich erstens, daß sich die Elemente a) b) c) und d) von Typ XIV auch in Typ XVII wiederfinden, zweitens daß Typ XVII nicht direkt auf Typ XIV zurückgeht, sondern auf eine gemeinsame Quelle, die die genannten Elemente vollständiger enthielt und die von Typ XIV nur teilweise ausgeschöpft worden ist. Drittens läßt sich beobachten, daß die Elemente a) b) c) und d) nicht in der gleichen Form in Typ XIV und Typ XVII erscheinen, sondern daß Typ XVII wie auch die Randscholien von Monac.gr. 478 sie in einer adaptierten Fassung bringen. Was hier mit Adaption gemeint ist, läßt sich aus den Indices (Seite 103-104,104-105 und 105-106) ersehen; wir dürfen nämlich von Adaption sprechen, weil wir z.T. die direkte Tradition vergleichen können*. So ist XIV 1 verändert und verkürzt zu Monac.gr. 478 Nr. 1 und XVII 7 geworden; XIV 5 ist identisch mit Athanasius, dagegen gleiche Adaption in Monac.gr. 478 Nr. 3 und XVII 12; XIV 10 ist ein wörtlicher Auszug aus Hesychius, in gleicher Adaption als Monac.gr. 478 Nr. 5 und XVII 15 u.s.w. Typ XXII zeigt auch zu Psalm 87, daß der Typ XVII einschließlich seines Theodoret benutzt und der Verseinteilung des Hesychiuskommentares (Antonelli) angepaßt wurde (vgl. S. 105-106 und 108-111). e) Typ XIV als eine der beiden Quellen von Typ XX Typ XX ist eine Mischung aus zwei Quellen: a) Typ XIV in dem Umfang seiner Quelle, d.h. mehr als die beiden Handschriften dieses Typs übernommen haben, und b) eine mit Athanasius verbundene Paraphrase der palästinensischen Katene. Man kann zunächst erkennen, daß alle Nummern von Typ XIV in der gleichen Form — nicht die sich in Typ XVII findende Form! — in Typ XX auf9

Die Adaption ist deutlich von der Paraphrase der palästinensischen Katene unterscheidbai. 12

genommen sind. In dem Index zu Psalm 87 entsprechen sich (vgl. S. 106-108 und 103-104): XX XX (XX XX XX XX XX (XX XX XX XX (XX (XX

12 = XIV 14 = XIV 1 5 = XIV 16 = XIV 17 = XIV 18 = XIV 19 = XIV 20 = XIV 22 = XIV 24 = XIV 25 = XIV 26 = XIV 27 = XIV

1 2 3) 4 5 6 7 8) 10 12 13 14) 15)

XX 28 = XIV XX 3 1 = XIV XX 32 = XIV (XX 33 = XIV XX 34 = XIV XX 35 = XIV XX 36 = XIV XX 37 = XIV XX 38 = XIV XX 39 = XIV XX 40 = XIV XX 41 = XIV XX 42 = XIV

16 17 19 21) 22 23 24 25 26 27 28 30 29

Typ XIV hat in den überlieferten Handschriften am Anfang eine Lücke und beginnt erst mit Psalm 87,5 b. In beiden Katenen ist XX 15 = XIV 3 Euseb zugewiesen; das Fragment gehört aber zu Didymus (vgl. XI 12; Seite 221). Mehrmals erweitert Typ XX seine Quelle; dies ist in der obigen Tabelle durch Klammern und im Index durch „cf" verzeichnet worden. Am auffälligsten ist die Erweiterung in XX 33 (vgl. u. S. 108). Wir können an allen durch „ c f gekennzeichneten Stellen die Kommentare in direkter Überlieferung vergleichen. Die zweite Quelle von Typ XX ergibt sich aus den Fragmenten, die sich nicht auf Typ XIV zurückführen lassen. Es sind dies einmal die Nummern 13, 21, 23 und 29, alles Athanasiusfragmente. Weiterhin ist Nr. 30, ein Eusebfragment, nicht aus Typ XIV gekommen; seine Fassung entspricht vielmehr der Paraphrasentradition der palästinensischen Katene, die uns in Typ III zu diesem Psalm erhalten ist. Da das Didymusfragment in Nr. 7 ebenfalls die Fassung der Paraphrasentradition hat, identifiziere ich die zweite Quelle folgendermaßen: Paraphrase der palästinensischen Katene, die mit Athanasius verbunden ist. Typ XX müßte Athanasius also in jeder seiner beiden Quellen vorgefunden haben; daraus erklärt sich, daß Nr. 1 und 2 das gleiche Athanasiusfragment in zwei verschiedenen Fassungen bringen. Ein Blick auf den Index zu Psalm 37 (vgl. S. 8 8 - 8 9 ) zeigt, daß Typ XX tatsächlich die Paraphrasentradition der palästinensischen Katene ausbeutet; zu Psalm 37 haben nämlich die Nummern 4 , 6 , 15,21, 24, 29, 31 und 32 den Text der Paraphrasentradition. Die Verbindung der Paraphrase der palästinensischen Katene mit Athanasius ist nicht unbekannt; sie begegnet auch in Typ III zu Psalm 17,14 bis Psalm 31 und in der Katene Athous Vatopedi 660. f) Zusammenfassung Wir haben also die Quellen von Typ XVII, XX und XXII bestimmt und sind auf Typ XIV als den Repräsentanten einer Katene gestoßen, deren eines Element eine Ekloge aus der palästinensischen Katene ist. Als weiteres Element läßt sich eine Katene erkennen, die aus den Autoren Hesychius (Großer Kommentar) und Kyrill von Alexandrien besteht; dazu kommen in Typ XIV noch die beiden Serien aus Vat.gr. 754 (Athanasius und Evagrius) zusammen mit einigen Gregor 13

von Nyssa aus der gleichen Katene (Typ XIII) und schließlich noch Diodor von Tarsus und Hesychius (Jagic). 4. Die Quellen von Typ II und Typ XII Der Index von Psalm 37 zu diesen beiden Typen zeigt, daß Typ XII ganz in Typ II enthalten ist. Ich ziehe in einer Tabelle aus, was sich entspricht (vgl. 5. 5 8 - 6 0 und 72-73): XII 1 = II 1 XII 2 =112 XII 3 =114 X I I 4 =115 XII 5 =116 X I I 6 =118 XII 7 =1111 XII 8 =1112 XII 9 =1118 XII 10 = 1119 XII 11 = II 23 (XII 12 = II 24) XII 13 = II 26

XII XII XII XII XII XII XII XII (XII XII XII XII XII

15 = 11 29 16 = 1131 17 = 1130 18 = 1133 19 = II 32 20 = II 36 21 =1137 22 = 1141 23 = II 42) 24 = II 45 25 = II 46 26 = II 49 27 = II 50

Es fehlt nur XII 14; dieses Fragment ist aber in II 28, einem Doppellemma, enthalten. Die beiden eingeklammerten Entsprechungen zeigen in augenfälliger Weise, daß Typ II im Vergleich mit Typ XII die gleiche Vorlage weiter bearbeitet hat. Die Fragmente von Typ II, die zu Psalm 37 in Typ XII keine Entsprechung haben, umfassen die Autoren Hesychius und Athanasius, mit einer Ausnahme, nämlich II 30 Theodoret. Aber Analysen von anderen Psalmen haben mir gezeigt, daß sich daraus kein Schluß ziehen läßt. Im Gegenteil, alle Elemente, die sich in Typ II finden, sind auch in Typ XII vertreten, nur nicht so regelmäßig. Eine einzige Ausnahme bildet der Hesychiuskommentar (Antonelli), von dem ich in Typ XII keine Spur gefunden habe. Typ II zitiert Hesychius (Antonelli) teilweise als Ephraim 10 . Ich nehme an, daß Typ II und Typ XII eine gemeinsame Quelle benutzen. Diese Quelle kann man in folgende Bestandteile auflösen: Ein eigenständiger Theodoret gibt den Rahmen ab; er wird fast regelmäßig als erster nach dem Zitat eines neuen Psalmverses zitiert (vgl. o. S. 8—9). Zu diesem Rahmen sind in überarbeiteter, d.h. verkürzter Form hinzugefügt worden: a) die Paraphrase der palästinensischen Katene, die Typ IV und XIII (Mosquens. 194) entspricht; b) Auszüge (Ekloge) aus Hesychius (Großer Kommentar), Pseudo-Basilius (=Euseb) und zu anderen Psalmen auch Kyrill; Athanasius ist ebenfalls aus dieser Quelle geflossen, da es doppelte Athanasiusfragmente gibt; c) die Athanasiusund Evagriusserie einschließlich einiger Gregorzitate aus Typ XIII/IV. Zu diesen Erkenntnissen ziehe ich Analysen heran, die ich über Psalm 37 hinaus gemacht 10 Liste und Besprechung bei G. Mercati, Sull'autore del „De titulis Psalmorum" stampata fra le opere di S. Atanasio, in: Orientalia Christiana Periodica 10 (1944) 7 - 2 2 .

14

habe. Die genannten Quellen sind nicht sehr gleichmäßig benutzt; z.B. ist zu Psalm 91 in Typ II zu jedem Psalmvers zunächst der Theodoretkommentar gegeben und folgendes hinzugefügt: Athanasius- und Evagriusserie, Hesychius (Antonelli) als Ephraim, schließlich Johannes Chrysostomus, der sich auch in Typ XIII (Mosquens. 194) an dieser Stelle findet, und noch ein Hesychius (Jagic). Andere Typen repräsentieren diese Quellen meist direkter und vollständiger. Für die meisten Teile des Psalters leistet Typ II nur eine Orientierungshilfe zur Identifizierung der Fragmente aus seinen Quellen; zu diesem Zweck ist Typ II auch für die Autoren der palästinensischen Katene von Bedeutung. 5. Die Urform von Typ I Typ I hat nicht die Bedeutung, die ihm M. Faulhaber 11 und Karo-Lietzmann zugeschrieben haben, aber in ihm reflektiert sich eine alte eigenständige Katene. Verschiedene Quellen sind verarbeitet. Ein Vergleich mit folgenden Katenen macht klar, daß man für Typ I eine Urform voraussetzen muß: Typ XXVI 12 und Atheniensis 8, Oxon.coll. S.Trinit. 78, Coisl. 187 und Paris.gr. 164 (vgl. zu diesen Handschriften u. S. 21). Die Urform ist nur sehr unregelmäßig in die Handschriften eingegangen, die ich dem Typ I zuordne. Einen kleinen Einblick vermag die Tabelle zu geben, die ich aus den Indices zu Psalm 37 zusammengestellt habe (vgl. u. S. 5 7 - 5 8 und 9 3 - 9 5 ) . Ich benutze für die Tabelle folgende Abkürzungen, denen ich die Fragmentnummer der Indices beifuge: I für Typ I, C für Coisl. 187, Ρ für Paris.gr. 164, Τ für Oxon.coll.S.Trinit. 78 und Α für Atheniensis 8. Außerdem reproduziere ich die Identifizierungen der Fragmente nach ihren Abkürzungen. Hes (Jagic) arg Ath ΝΓ Hes ? (Antonelli) arg

II 12 13

Hes (Jagic) 2 a hexaplarische Notiz Ath ΝΔ Ath NE Ath NS Hes (Jagic) 4 a Ath NZ Hes (Jagic) 5 a Hes (Antonelli) 7+8 Thdt 5 - 7

14

PI C1 C2

T1 T2

Al A2

T3

A3

T5

A5

15 16 17 18 19 110 III

C4

P2

11 Eine wertvolle Oxforder Handschrift, in: Theologische Quartalschrift 83 (1901) 218-232. 12 Vgl. W. Ο. E. Oesterley, A Lost Uncial Codex of the Psalms, in: The Expository Times 17 (1905/6) 3 5 3 - 3 5 8 , und G. Mercati, Sulla catena perduta (XXVI) del Salterio Torinese in unciali Β VII 30 (Pasini 342), in: Alia ricerca dei nomi degli „altri" traduttori nelle omilie sui Salmi di S. Giovanni Crisostomo e variazioni su alcune catene del Salterio, Rom 1952 (Studi e Testi 158) 1 7 6 - 1 9 8 .

15

Ath ΝΘ Ath ΝΘ Hes (Antonelli) 11+12 hexaplarische Notiz hexaplarische Notiz Ath A Hes (Antonelli) 13+14 Hes (Jagic) 8b Hes (Antonelli) 15 hexaplarische Notiz Ath AA Ath AB Hes (Antonelli) 17+18 Ath ΞΓ Hes (Antonelli) 19.20 Ath ΞΔ Hes (Jagic) Hes (Antonelli) 21 Ath EE Ath ES Hes (Jagic) 12b Ath EZ Ath EH Ath ΕΘ Hes (Jagic) 14a Ath Ο Hes (Jagic) 17a Hes (Jagic) 17b Ath OA hexaplarische Notiz Ath OB hexaplarische Notiz Hes (Antonelli) 35+36 Hes (Antonelli) 37 Hes (Jagic) 19 a Ath ΟΓ Hes (Jagic) 22 Hes (Jagic) 23

112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123

C3 C5

T4 T6

A4 A6

C6 C7 C8

T7

A7

C9 CIO

Til

C12 C13 C14

127 128 129

C15 C16 C17

I30a

C18

130b

C19

131

C20 C21

137

T10

Cll

124 125 126

132 133

T8 T9

C22

T12

T13 T14 T15

P3

T16 T17 T18 T19 T20

A8 A9

T21 T22 T23 T24

A10 All A12 A13

134—36 sind drei Marginalnotizen, die ich nicht identifizieren konnte. Die Urform scheint folgende Autoren enthalten zu haben: Athanasius, Hesychius (Jagic) und Hesychius (Antonelli). Aufgrund weiterer Analysen habe ich feststellen können, daß Typ I (Bodleian.Mise. 5) normalerweise die argumenta des Theodoret aufnimmt. In der ganzen Gruppe, die ich zu Typ I zähle, gibt es charakteristische Kurzformen von Theodorettexten, wie z.B. I 11 zu Psalm 37 (vgl. den Index S. 57), dessen Verbreitung man in obiger Tabelle ablesen kann. Einige weitere Besonderheiten dieser Gruppe sind folgende: Soweit ich sehe, fehlt 16

in Atheniensis 8 der Hesychiuskommentar (Antonelli); Coisl. 187 und Paris.gr. 164 haben fast ausschließlich Athanasius mit hexaplarischen und lexikographischen Notizen, wie ich diese Art von Anmerkungen vorläufig bezeichnen möchte. M.E. geht diese Gruppe auf eine Urform zurück, wie es schon M. Richard 1 3 vermutet hat. Aufs ganze gesehen ist die Gruppe aber von geringem editorischen Wert, da — abgesehen von Athanasius — die anderen Elemente in direkten Traditionen erhalten sind. Die Herkunft der Zusätze zu der Urform habe ich nicht bestimmt; bei M. Faulhaber 1 4 findet man eine Übersicht. Sie gehen mit Sicherheit auf Vorlagen zurück, die selbst schon Katenen waren. Es ist möglich, daß Hesychius (Jagic und Antonelli) aus diesem Typ in andere Katenen übergegangen sind.

6. Über die Quellen von Typ XIV Wenn wir in Typ XIV zu Psalm 87 den Hesychiuskommentar (Jagic) vernachlässigen, so bleiben vier Elemente übrig 15 . Es sind a) die Autoren von XI (Euseb, Theodoret, Didymus und auch Apollinaris; Origenes und Johannes Chrysostomus dort, wo sie sich auch in Typ XI finden; dazu die echten Homilien des Basilius), b) die anderen Elemente lassen sich noch genauer bestimmen, und zwar kommt dabei ein Vergleich mit Typ V in Frage. Wir finden in Typ V (Vindob.theol.gr. 8, Leimon 49 und dem Mercati-Palimpsest von Ambros. 0 39 sup.) zu Psalm 37, der nur in Leimon 49 überliefert ist (vgl. den Index S. 65), eine Ekloge von Typ VI, dazu Theodoret und Pseudo-Basilius. Nehmen wir andere Psalmen hinzu, so ergibt sich, daß auch die übrigen Autoren von Typ XIV hier vereinigt sind, nämlich Kyrill, Athanasius, Hesychius und selbst Diodor 1 6 . Es findet sich mehr Kyrill als Typ VI hat. Diese gleiche Gruppe von Autoren findet sich auch in Typ II sowie Typ IX; ich behaupte, daß diese Gruppe dem Grundtyp Β (s. o. S. 5) entspricht und mit verschiedenen anderen Elementen verbunden werden konnte, so z.B. entweder mit einer Ekloge von Typ VI und XI wie in Typ V und Typ III ab Psalm 90 oder der Paraphrase der palästinensischen Katene wie in Typ II und Ps.Chrysostomus zu Psalm 1 0 1 - 1 0 7 . Typ XIV würde somit zu der Gruppe gehören, die diesen Grundtyp mit einer Ekloge der palästinensischen Katene verbunden haben. Diodor ist ein später zugefugtes Element, sonst würde sich Diodor auch in Typ III zu Psalm 32—50 finden18. M. Richard 1 9 hat schon auf die Kennzeichnung bestimmter Autoren in Typ III zu Psalm 1—14 hingewiesen, nämlich (fast) regelmäßig Hesychius, Kyrill und Athanasius; in dem Index zu Psalm 5 (s. u. S. 115—117) habe ich das Kennzeichen durch ein Kreuz wiedergegeben und in der dritten Spalte von links dem Lemma hinzugefügt. Richard hat vermutet, 13

Quelques manuscrits (s. o. S. 4 Anm. 5) 8 9 - 9 0 . Eine wertvolle Oxfoider Handschrift, in: Theologische Quartalschrift 83 (1901) 222-223. 15 Vgl. o. S. 12. Er wird öfters, als Richard angibt, zitiert, wenn auch anonym; vgl. Les premieres chafnes (s. o. S. 3 Anm. 4) 91. 17 PG 5 5 , 6 3 5 - 6 7 4 ; vgl. Richard, Les premieres chaines 9 4 - 9 5 . 18 Vgl. u. S. 2 3 - 2 4 . 19 Les premieres chaines (s. o. S. 3 Anm. 4) 94.

17

daß die Kennzeichnung eine besondere Quelle angeben soll und daß die genannten Autoren deswegen den Grundstock einer eigenen Katene darstellen; diese vermutete Katene hat Richard die monophysitische Katene genannt, ich bezeichne sie als Grundtyp Β (s. o. S. 5). 7. Quellen und Verbreitung der zweiten Randkatene von Vindob.theol.gr. 8 Vindob.theol.gr.8 (XI s.) besteht aus drei verschiedenen Teilen: 1) einem Innentext, der — anonym — den Psalmenkommentar des Diodor von Tarsus wiedergibt; 2) einer ersten Randkatene, die Karo-Lietzmann als Typ V bezeichnen; 3) einer zweiten Randkatene, von der hier die Rede sein soll. An Psalm 5 läßt sich zeigen, in welche Katenen die zweite Randkatene dieser Handschrift eingegangen ist (vgl. die Indices S. 119—129; die Elemente der zweiten Randkatene sind durch < > in der rechten Spalte gekennzeichnet). R. Cadiou 20 hat einen groben Überblick über ihre Zusammensetzung gegeben; es ist eine Katene, die aus Johannes Chrysostomus bzw. Theodoret und Origenes hergestellt ist. Diese Katene aus Johannes Chrysostomus und Origenes finden wir in Vindob.theol.gr.8 zu Psalm 1—4,43—49 und ab Psalm 120, aus Theodoret und Origenes zu Psalm 103-117 und zu Psalm 119, zuweilen auch Origenes allein (Psalm 5,42?) oder mit Fragmenten anderer Herkunft durchsetzt (z.B. Diodor) zu Psalm 5 0 - 5 3 und Teilen von Psalm 118. Die Katene ist von Typ VII und XXIII ganz aufgenommen, teilweise auch von Typ IX (zu Psalm 1—36) und Athous Lawra Β 83. Beide Elemente, nämlich Johannes Chrysostomus und Origenes, haben getrennt existiert. M. Richard 21 hat gezeigt, daß eine Exzerptensammlung der Homilien von Johannes Chrysostomus zu den Psalmen 1—12,43—49 und wahrscheinlich auch 119—150 von Photius im 9. Jahrhundert angefertigt wurde. Diese Sammlung ist uns am besten in Coisl. 12 überliefert; dort wird auf fol 52r ausdrücklich gesagt, daß die Homilien zu Psalm 13—42 nicht auffindbar waren 22 . Das Element Johannes Chrysostomus von Vindob.theol.gr.8 hat also für sich existiert. Ohne den Origenes ist es in Bucarest, Acad.Rum.931 eingegangen, einem Vertreter von Typ VI; ohne Origenes gibt es auch eine Chrysostomussammlung zu Psalm 119-150 in Paris.gr.139 und Athous Lawra Β 83. Über die Theodoretfragmente dieser Katene wird weiter unten gehandelt werden. Ebenso hat auch das andere Element, Origenes, selbständig existiert; man wird es mit Cadiou eine Sammlung von Auszügen aus Origenes nennen müssen, von der uns Überreste erhalten sind. Es fällt ja schon auf, daß Johannes Chrysostomus und Origenes in Vindob.theol. gr.8 zu mehreren Psalmen nicht wie eine Katene alternieren, sondern getrennt aufgeführt werden. Ohne Johannes Chrysostomus zu den entsprechenden Psalmen finden wir Origenes in Vat.gr.754 (Typ XIII) in der Analyse von Psalm 5 (vgl. u. S. 122-124); ebenfalls in Athous Esphigmenou 73 (vgl. u. S. 127-129) und Coisl.80 (vgl. u. S. 129). Die Photiussammlung der Chrysostomus-Homilien

20 Commentaires inedits des Psaumes. Etudes sur les textes d'Origene contenus dans le manuscrit Vindebonensis 8, Paris 1936 (Collection d'Etudes Anciennes) 1 5 - 2 3 . 21 Quelques manuscrits (s. o. S. 4 Anm. 5) 9 8 - 1 0 0 . 22 Vgl. R. Devreesse, Le commentaire de Theodore de Mopsueste sur les Psaumes, Rom 1949 (Studi e Testi 93) XII.

18

ist auch von Typ XIV ausgebeutet worden. Von weitreichender Bedeutung ist jedoch eine Exzerptensammlung, die von der Photiussammlung angefertigt wurde und der ein zusätzliches Element hinzugefügt wurde, nämlich die unter dem Namen von Chrysostomus umlaufenden Asteriushomilien 23 . Diese aus Chrysostomus und Pseudo-Chrysostomus (=Asterius) kombinierte Exzerptensammlung umfaßt die Psalmen 1—14,43—49 und 119—150; zu den anderen Psalmen bietet sie Theodoret. Wir finden sie in zwei Handschriften: ohne fremde Elemente in reiner Form in Oxon. Bodleian. Auct.D 3,17 (vgl. u. S. 117-118); durchsetzt mit einigen Scholien ist sie in Athous Lawra A 89 enthalten 2 4 (die Scholien lassen sich als eine der Quellen von Typ XXIII identifizieren; vgl. u. S. 51). Genau diese Exzerptensammlung aus Chrysostomus und Pseudo-Chrysostomus (=Asterius) ist für Psalm 1 - 1 4 in Typ XVII eingegangen, so daß die Texte in Oxon. Bodleian. Auct. D 3,17 für Psalm 1—14 eine direkte Quelle von Typ XVII sind (vgl. den Index zu Psalm 5 u. S. 118-119); ob diese Handschrift die direkte Vorlage ist, habe ich nicht untersucht. Typ II macht ebenfalls Gebrauch von der gleichen Exzerptensammlung. In den Indices zu Psalm 5 ist diese Quelle durch bzw. in der rechten Spalte gekennzeichnet worden. Der Klarheit wegen sei noch einmal betont, daß die zweite Randkatene in Vindob.theol.gr.8 zu Psalm 1—4 ihre Chrysostomustexte direkt aus der Photiussammlung entnimmt und nicht durch Vermittlung der Sammlung in Oxon. Bodleian. Auct. D 3,17; das gleiche gilt für Typ VII und Athous Lawra Β 83. Nun bringt die zweite Randkatene von Vindob.theol.gr.8 Johannes Chrysostomus und Origenes ebenfalls zu den Psalmen 43—49 und ab Psalm 119. Auch hier kommt Johannes Chrysostomus aus der Photiussammlung, aber hier stimmen die Chrysostomuszitate in ihrer Form mit Bodleian. Auct. D 3,17 überein. Aus dieser Beobachtung kann man einige Schlüsse ziehen. Während die Texte des Johannes Chrysostomus in Typ XVII zu Psalm 1 — 14 mit Bodleian. Auct. D 3,17 identisch sind, hat Typ XVII zu den Psalmen 43—49 und 1 1 9 - 1 5 0 einen Chrysostomustext, der noch weiter überarbeitet ist. Aufschlußreich für die Beurteilung der Origenesfragmente in Vindob.theol.gr.8 ab Psalm 43 ist die Feststellung, daß Typ VII und Athous Lawra Β 83 hier einen umfangreicheren Chrysostomustext haben als Vindob.theol.gr.8, näher der Photiussammlung verwandt. Es erstaunt deswegen nicht, daß auch der Origenestext in den Katenen Typ VII und Athous Lawra Β 83 hier umfangreicher ist als im Vindobonensis. 8. Anhaltspunkte zur Datierung von Typ XVII Durch die Chrysostomussammlung des Photius besitzen wir ein Datum, aus dem sich Schlüsse über den Ursprung einiger Katenen ziehen lassen. Die meisten Katenentypen in ihrer vorliegenden Gestalt gehen offensichtlich nicht hinter das zehnte Jahrhundert zurück, wie die Benutzung der Photiussammlung zeigt. Die benutzten Quellen, vor allem die Grundtypen A, B, D und Ε (s. o. S. 5) 23 Vgl. M. Richard, Asterii Sophistae commentariorum in Psalmos quae supersunt, accedunt aliquot homiliae anonymae, Oslo 1956 (Symbolae Osloenses Fase. Suppl. 16) XXII, und ders., Une ancienne collection d'homiliesgrecques sur les Psaumes I - X V , in: Symbolae Osloenses 25 (1947) 5 4 - 7 3 . 24 Zu dieser Handschrift vgl. M. Richard Quelques manuscrits (s. o. S. 4 Anm. 5) 95.

19

dürften allerdings älter sein. Für den sehr weitverbreiteten Typ XVII ist durch die Photiussammlung sicher ein terminus post quem gegeben. M. Richard 25 hat zusätzlich darauf hingewiesen, daß G. Mercati den Typ XVII in die Zeit des Aretas von Caesarea verlegt, so daß das 10. Jahrhundert für Typ XVII durch zwei Argumente gesichert ist.

25 26

20

Asterii Sophistae (s. o. S. 19 Anm. 23) XXII. Gli scoli di Areta a salmi, in: Alia ricerca (s. o. S. 15 Anm. 12) 2 2 0 - 2 2 5 .

Kapitel II: QUELLEN DER KATENENTYPEN (KARO-LIETZMANN UND RICHARD) In diesem Kapitel werden die Katenentypen nach dem Katalog von KaroLietzmann (s. o. S. 3 Anm. 1) nacheinander durchgegangen; anschließend werden die wichtigsten Katenen besprochen, die M. Richard 2 7 angezeigt hat. Es soll versucht werden, soweit wie möglich die Elemente zu bestimmen, aus denen sich die überlieferten Katenen zusammensetzen. Zu jedem Typ notiere ich die Handschriften nach dem Katalog von KaroLietzmann; dort und bei A. Rahlfs 2 8 finden sich Beschreibungen, die hier nicht wiederholt werden. Der Übersicht halber gebe ich auch die Handschriften an, die mir nicht vorgelegen haben. Welche Handschriften ich für die Analysen benutzt habe, geht aus den Indices hervor. Auf die Seiten der Indices ist jeweils verwiesen. Typl Index zu Psalm 37: Seite 5 7 - 5 8 . Als einzigen Repräsentanten dieses Typs stellen Karo-Lietzmann den Kodex Oxon.Bodleian.Misc.5 (IX s.) vor. In Wirklichkeit liegt uns dieser Typ jedoch in mehreren Handschriften vor, die alle um einen festen Grundstock kreisen; darauf wies schon Richard in seiner Besprechung von Atheniensis 8 hin. Es gehören dazu: Typ XXVI, der verbrannte Kodex Taurinensis Β VII 30 (Pasini 342) 2 9 ; Oxon.coll.S.Trinit.78 (X s.), Paris.gr.164 (um 1070) 3 0 und Atheniensis 8 (XIV s.) 31 . Es liegt m.E. folgender Grundstock vor, aus dem die genannten Handschriften ungleichmäßig schöpfen: a) Athanasius mit lexikographischen und hexaplarischen Notizen; b) dazu kommen der Hesychiuskommentar (Jagic) und eigenständige, fast möchte man sagen eigenwillige Auszüge aus Theodoret und schließlich der Hesychiuskommentar (Antonelli) 32 . c) Unregelmäßig sind Auszüge aus Hesychius' großem Kommentar und Kyrill von Alexandrien hinzugefügt, wahrscheinlich Grundtyp Β (s. o. S. 5) entnommen, sowie eine Ekloge (nicht Paraphrase!) aus den Autoren der sog. palästinensischen Katene (Didymus, 27

Quelques manuscrits (s. o. S. 4 Anm. 5). Mitteilungen des Septuaginta-Unternehmens 2, Berlin 1914. 29 Vgl. o. S. 15 Anm. 12. 30 Die beiden letzten Hss bei Kaio-Lietzmann unter XXVII Varia, S. 65. 31 Vgl. Richard, Quelques manuscrits (s. o. S. 4 Anm. 5) 8 9 - 9 0 . 32 Es sind drei verschiedene Kommentare des Hesychius von Jerusalem bekannt; vgl. R. Devreesse, Les anciens commentateurs grecs des Psaumes, Rom 1970 (Studi e Testi 264) 243-261. 28

21

Euseb und Apollinaris). Gelegentlich findet sich auch der Pseudo-Origenes der Evagriusserie. Ein kursorischer Überblick scheint zu zeigen, daß der Hesychiuskommentar (Antonelli) in Atheniensis 8 fehlt, möglicherweise auch in Paris.gr. 164. Zu den argumenta wird Theodoret wörtlich zitiert. Ich bin geneigt, die Katene aus den Elementen a) und b) eine eigenständige Originalkatene zu nennen (Grundtyp D; s. o. S. 5), während c) aus schon vorhandenen Katenen entnommen ist. Bodleian. Misc.5 kennzeichnet am Anfang des Psalters die Wörter des Psalmtextes, auf die sich die Lemmata beziehen, mit Buchstaben. Im Durchschnitt fehlt ein Viertel der zu erwartenden Kommentare; daran läßt sich m.E. erkennen, daß die verschiedenen Handschriften von Typ I aus einer gemeinsamen Vorlage zitieren, aber in unterschiedlicher Vollständigkeit. Typ II Hs: Vat.gr.2057 (XI s.) Index zu Psalm 37: Seite 58-60. Diese Katene ist aus verschiedenen Elementen zusammengesetzt. Sehr leicht lassen sich zwei verschiedene Quellen unterscheiden; sie sind dem Theodoretkommentar, der das Gerüst abgibt und eigenständig ausgezogen wurde, zugefügt worden: a) eine Katene, die Pseudo-Basilius (=Euseb) und Hesychius hat, und b) die Paraphrase der palästinensischen Katene, wie sie teilweise in Typ III, vollständiger in Typ IV (plus Typ XIII Mosquens.194) vorliegt. Dazu kommt Athanasius. Aber das Bild von Psalm 37 gibt nicht alle Elemente wieder. Wo Hesychius zitiert wird, findet sich in anderen Katenen immer auch Kyrill von Alexandrien; so ist es auch in Typ II. Ebenfalls findet man in Typ II den Hesychiuskommentar (Jagic). Weiterhin ist die zweite Serie des Vat.gr.754, die M. J. Rondeau 33 als Evagrius identifiziert hat, in Typ II vertreten. Psalm 91 hat ihn z.B. sehr ausgiebig. Ab Psalm 51 ist Theodor von Mopsuestia sehr häufig vertreten 34 . Schließlich hat dieser Typ auch den dritten Hesychiuskommentar (Antonelli), der teilweise als Ephraim bezeichnet wird 35 . Psalm 5 zeigt, daß auch die Exzerptensammlung aus Chrysostomus und Pseudo-Chrysostomus in der Form, wie sie Bodleian.Auct.D 3,17 bietet, benutzt wurde. Athanasius kommt aus zwei Quellen, wie Wiederholungen zeigen; es sind jedoch nicht genügend Texte kollationiert worden, um sagen zu können, aus welchen Quellen Athanasius geflossen ist; in Frage kommen das oben mit a) bezeichnete Element wie auch die Katene von Vat.gr.754. Es ist eine Kombination aus den verschiedensten Quellen; die Liste der Autoren bei Karo-Lietzmann gibt einen Überblick, obwohl sie nur die namentlich zitierten Autoren enthält. G. Mercati36 hat die Katene in der einzigen Handschrift Vat.gr.2057 auf das Ende des 11. Jahrhunderts datiert, da Psellus 33 34 35 36

22

Vgl. u. S. 30 Anm. 52. Vgl. o. S. 4. Vgl. o. S. 14 Anm. 10. Süll' autore . . . (s. o. S. 14 Anm. 10) 1 9 - 2 0 .

einmal genannt wird. Es ist demnach anzunehmen, daß der Schreiber der Handschrift mit dem Autor der Katene identisch ist. Über die Hauptquelle des Autors wird Typ XII weiteren Aufschluß geben (vgl. u. S. 30).

Typ III Hss: Paris.gr.139 (X s.) Venet.Marc.gr. 17 (X s.) Atheniensis 45 (XIII s.) Die übrigen Hss sind deren Abschriften; vgl. Bd. I S. XXVI-XXVII Index zu Psalm 37: Seite 60—63. Index zu Psalm 5: Seite 115-117. Für Aufbau und Lemmata ist die Handschrift Paris.gr. 139 maßgebend 37 . M. Richard 3 8 hat die Katene in ihre einzelnen Bestandteile zerlegt; seine Analyse soll hier kurz referiert werden. A. Psalm 1—17,13: a) Paraphrase der palästinensischen Katene; b) Autoren wie Hesychius, Athanasius und Kyrill, auch Apollinaris einschließlich einiger Basiliuslemmata scheinen einer eigenständigen Quelle entnommen zu sein, da sie bis zu Psalm 14 ziemlich regelmäßig mit einem besonderen Zeichen versehen sind. Das Zeichen findet sich nach Psalm 14 nicht mehr, aber diese Autoren werden bis zu Psalm 17,13 zitiert. Außerdem werden einige Fragmente aus dem Psalmenkommentar des Theodor von Mopsuestia zitiert 39 . Diese Analyse ist nicht ganz befriedigend, weil nicht alle Didymuszitate aus der Paraphrase stammen, wozu sie nach der Beschreibung von Richard gehören müßten. Es finden sich nicht nur Didymusfragmente, die wörtlich mit der palästinensischen Katene von Typ VI übereinstimmen, sondern auch zusätzliche, die gar nicht in Typ VI zu finden sind. Das gleiche Phänomen wiederholt sich in Teil C zu Psalm 3 2 - 5 0 . Außerdem ist in Teil A Theodoret in zwei Fassungen vertreten: in der Paraphrase, deren Vorlage sich vollständig in Typ VI nachweisen läßt, und darüber hinaus auch in wörtlichen Auszügen, die nicht aus Typ VI kommen. In dem Index zu Psalm 5 (s. u. S. 115—117) habe ich den Vergleich mit Typ VI (vgl. den Index S. 139) ganz durchgeführt und auf die entsprechenden Nummern hingewiesen (rechte Spalte); die Paraphrase ist in eckige Klammern [ ] gesetzt. Schon R. Devreesse 40 hatte auf die doppelte Tradition der Theodorettexte hingewiesen; sie begegnet auch, jedoch viel seltener, in Teil C zu Psalm 32—50. In Band I S. XIII war für die Annahme argumentiert worden, daß es auch zu Psalm 1—50 eine Form der palästinensischen Katene gegeben haben müßte, die Typ XI entsprach und aus der Didymus, Euseb, Theodoret und Apollinaris in Typ III in den Teilen Α und C teilweise aufgenommen sind; wenn ich mich über Psalm 5 nicht täusche, ist auch Origenes in doppelter Tradition vertreten. Diese Form der palästinensischen Katene, die Typ III als 37

Vgl. Band I S. X X V I - X X V I I Les premieres chaines (s. o. S. 3 Anm. 4) 9 6 - 9 7 . 39 Die Liste bei R. Devreesse, Le commentaire de Theodore de Mopsueste sur les Psaumes, Rom 1949, XVII-XVIII ist nicht ganz vollständig. 40 Ibid. (vgl. Anm. 39) XVII. 38

23

seine Quelle benutzt hat, ist wahrscheinlich schon mit der monophysitischen Katene (Hesychius, Athanasius, Kyrill; mein Grundtyp B, s. o. S. 5) verbunden gewesen. Vielleicht läßt sich sogar präzisieren, daß Apollinaris zu Psalm 1—17,13 zur monophysitischen Katene gehörte; denn Apollinaris Nr. 2 und 3 meiner Ausgabe sind mit dem besonderen Zeichen in Paris.gr. 139 versehen, Didymus dagegen nie. Das Fragment Apollinaris Nr. 3 zu Psalm 8,5—9 findet sich auch in Typ II, der zu Psalm 1—50 die monophysitische Katene und die Paraphrase der palästinensischen Katene benutzt; wir finden entsprechend zu Psalm 32—50 in Typ II keine Spuren des nur in Typ III überlieferten Didymus und Apollinaris. Ich möchte das so erklären, um dem Befund gerecht zu werden: Einerseits hat Typ II die Paraphrase der palästinensischen Katene benutzt, und diese Paraphrase geht auf eine Vorlage der palästinensischen Katene zurück, von der Typ VI eine Abschrift ist; andererseits hat Typ II die monophysitische Katene benutzt, und aus ihr kommen nicht die Didymus- und Apollinarisfragmente, die in Typ III Teil C zu finden sind und sich in Typ VI nicht nachweisen lassen, da eine Spur von ihnen sonst auch in Typ II zu Psalm 32—50 zu erwarten wäre. Einen möglichen Hinweis über die Katene, der in Teil Α von Typ III die Paraphrase der palästinensischen Katene von Typ VI hinzugefügt wurde, gibt die Nummer 61 zu Psalm 5 (s. u. S. 117). Dieses Fragment wird falschlich Didymus zugeschrieben, und dieser Fehler findet sich auch in Typ V Nr. 15 (s. u. S. 126) gleich Athous Esphigmenou 73 Nr. 56 (s. u. S. 129) wie auch in Coislin 80 Nr. 15 (s. u. S. 129). Es muß eine Katene aus Hesychius, Athanasius und Kyrill gewesen sein, der eine dem Typ VI ähnliche Katene hinzugefugt war. Man beachte, daß das fragliche Fragment ein wörtlicher Auszug (nicht Paraphrase) von Typ VI Nr. 2 ist, wo es unter dem Doppellemma Ast Did steht. Wie kann man das erklären? Wir finden nämlich sonst in Typ III Teil Α und C keine Ekloge von Typ VI. Dagegen kennen wir verschiedene Katenen, die eine Ekloge der palästinensischen Katene mit der sog. monophysitischen Katene verbinden. Deswegen vermute ich, daß es die palästinensische Katene noch in anderer Gestalt als Typ VI zu Psalm 1 - 5 0 gegeben hat. Vgl. auch unten Seite 2 6 - 2 7 zu Typ VI. B. Psalm 17,14—Psalm 31 besteht aus Athanasius und der Paraphrase der palästinensischen Katene, d.h. von Typ VI. C. Psalm 32—50 hat verschiedene Elemente: a) die monophysitische Katene (Hesychius, Athanasius und Kyrill), b) die Paraphrase der palästinensischen Katene von Typ VI und c) zwei weitere Autoren, die sich schwer einer Katenenquelle zuweisen lassen, nämlich Theodor von Mopsuestia und — von Richard nicht vermerkt - unter dem Namen Eusebs einige Fragmente aus der Evagriusserie von Vat.gr.754; dazu sind d) Didymus, Apollinaris und Theodoret gekommen, über deren Herkunft in Teil Α gehandelt wurde. D. Psalm 51—60 ist schwer in Einzelheiten zu bestimmen. Die Texte der Autoren der palästinensischen Katene (Euseb, Didymus, Theodoret, Origenes und Basilius zu Psalm 59) sind Auszüge (Ekloge), nicht Paraphrase; sie stimmen mit Athous Vatopedi 660 überein, in dem sich auch das Victorfragment zu Psalm 51 findet wie auch der Gregor von Nyssa zu Psalm 57. Hesychius und Johannes werden ebenfalls zitiert, während sie in Vatopedi 660 fehlen. Außer24

dem wird Theodor von Mopsuestia zitiert; dessen Fragmente sind wörtliche Auszüge, während Vatopedi 660 von ihm einige Zitate in überarbeiteter Form hat (vgl. o. S. 4). Athanasius hat in zwei Quellen gestanden, wie Wiederholungen beweisen; ich vermute, daß die Katene von Coislin.12 für ihn wie auch für Theodor von Mopsuestia die Quelle ist, aber erst Textkollationen könnten das beweisen. E. Psalm 61—77: a) monophysitische Katene und b) Paraphrase der palästinensischen Katene mit Vatopedi 660 übereinstimmend sowie c) Auszüge (Ekloge) aus der palästinensischen Katene. Athanasius und Theodor von Mopsuestia finden sich weiterhin bis Psalm 80 wie in Teil D. F. Psalm 78—83: Dieser Teil enthält Auszüge aus der monophysitischen und palästinensischen Katene wie in Teil H. G. Psalm 8 4 - 8 9 : Dieser Teil enthält die Paraphrase der palästinensischen Katene. Athanasius wird weiterhin aus zwei Quellen zitiert; Theodor von Mopsuestia reicht bis Psalm 80, von da an wird er durch Diodor von Tarsus ersetzt 41 . H. Psalm 90—118: Es werden Auszüge aus der monophysitischen und palästinensischen Katene geboten; die Fragmente der Autoren der letzteren Quelle finden sich alle in Typ XI. J. Psalm 119-150: Der letzte Teil enthält eine Sammlung von Auszügen aus den Homilien des Johannes Chrysostomus, deren Charakter bisher noch nicht untersucht ist (vgl. o. S. 18-19). Typ IV Index zu Psalm 37: Seite 63—64. Zu diesem Typ gehören zwei Handschriften, nämlich Vat.Ottob.398 (X s.) und, worauf Richard hingewiesen hat, der von Karo-Lietzmann unter Typ XIII eingeordnete Mosquens. 194 (X/XI s.); ab Psalm 51 enthält auch Sinaiticus gr.27 (anno 1452) diesen Typ. Richard hat den Typ richtig charakterisiert; es ist eine Katene aus zwei Quellen, nämlich dem Typ XIII (Vat.gr.754) und der Paraphrase der palästinensischen Katene. Zu bemerken ist nur, daß Vat.Ottob.398 zu Psalm 24—32 (fol 78r—91v) statt der Katene den Kommentar des Euthymius Zigabenus mit ausführlichen hexaplarischen Angaben bietet; ebenso ist zu der Beschreibung von Karo-Lietzmann zu ergänzen, daß fol 158r die gleiche Katene fortgesetzt wird, also auch die zweite Hälfte des Psalters enthält. Typ V Index zu Psalm 37: Seite 65. Index zu Psalm 5: Seite 126. Drei Handschriften haben uns diesen Typ aufbewahrt: Vindob.theol.gr.8 (X/XI s.); Lesbos, Leimon 49 (X/XI s.) 42 und der Palimpsest Ambros. 0 39 sup., ediert von G. Mercati, Psalterii Hexapli Reliquia (Rom 1958). Da Metrophanes zitiert wird, fällt die Entstehungszeit dieser Katene fast mit dem Datum des 41

Eine Liste der Diodorlemmata findet sich bei L. Maries, Le commentaire de Diodore de Tarse sur les Psaumes, in: Revue de l'Orient Chretien 24 ( 1 9 2 4 ) 171- 177.

25

Palimpsestes zusammen (IX/X s.)· Zu Metrophanes kommen a) eine eigenständige Ekloge aus der palästinensischen Katene und b) Auszüge aus der monophysitischen Katene mit den Autoren Hesychius, Athanasius und Kyrill. Außerdem finden sich Zitate verschiedener Autoren, auch Diodor von Tarsus, aber weitaus überwiegend Zitate aus Gregor von Nyssa, was auf eine mit Typ XTV gemeinsame Quelle schließen läßt (s. o. S. 17). Dieser Katenentyp ist von der Handschrift Athous Esphigm.73 benutzt worden. Typ VI Hss: Oxon.Bodleian.Barocc.235 (X s.) Vat.gr. 1789 (X s.) Monac.gr.359 (X/XI s.) Athous Iviron gr.597 (XI s.) Bucarest.bibl.acad.rom.gr.931 (XI s.) Constantinopol.bibl.patrPanhagias 9 (XI s.) Index zu Psalm 1-50: Seite 133-203. Index zu Psalm 37: Seite 182-184. Index zu Psalm 5: 139. Devreesse, Richard und die Einleitung zu Band I haben diesen Typ ausfuhrlich beschrieben. Er setzt sich zusammen aus den Autoren Euseb, Didymus, Origenes, Theodoret, Kyrill und den echten Homilien des Basilius; dazu kommen ein paar Zitate aus Asterius mit dessen Namen, ein Severus und zwei oder drei Zitate aus Gregor von Nazianz. Origenes ist nicht zu allen Psalmen aufgenommen, und es gibt in anderen Katenen noch weitere echte Origenesfragmente; das gleiche gilt für Kyrill von Alexandrien; wie oben S. 23-24 zu Typ III unter Teil Α und C gezeigt, ist auch für Didymus Typ VI nicht die einzige Quelle in der Katenenüberlieferung. M. Harl 43 hat Zweifel an der These von M. Richard geäußert, daß Typ VI die palästinensische Katene in ihrer ursprünglichen Form repräsentiert. In der Tat ist verdächtig, daß Apollinaris zu Psalm 1 - 5 0 , dem Umfang von Typ VI, fehlt, während Kyrill in dem anderen Teil der palästinensischen Katene, dem Typ XI, fehlt. Von beiden sind aber in anderen Katenen reichhaltige Fragmente aufbewahrt. Ebenso fällt auf, daß es in Typ III zu Psalm 1—17,13 und 32—50 Didymusfragmente gibt, die nicht in Typ VI zu finden sind, während alle Didymusfragmente der ganzen Katenentradition zu Psalm 77—150 sich in Typ XI als ihrer Quelle nachweisen lassen. Es wäre denkbar, wie zu Typ III argumentiert wurde, daß auch zu Psalm 1—50 eine Katene von der Art des Typ XI ohne Kyrill, aber mit den vollständigen Texten des Didymus und Apollinaris existiert hat, die außerdem mehr Theodoretzitate enthielt als Typ VI. Nur Typ III (teilweise in Typ XV aufgenommen) verrät Spuren einer solchen Katene. M.E. muß man an eine Katene denken und die direkte Benutzung der entsprechenden Kommentare ausschließen, da drei Autoren gleich-

42 Beschreibung bei Richard, Les premieres chaines (s. o. S. 3 Anm. 4) 9 1 - 9 2 ; vgl. auch Band II S. XIII. 43 La chaine palestinienne sur le Psaume 118 Paris 1972 (Sources Chretiennes 189) 31.

26

zeitig unterzubringen sind, die eben einen festen Bestandteil der Katene von Typ XI bilden. Ich meine also, daß Typ III in Teil Α und C die Zitate der Autoren Didymus, Apollinaris und Theodoret, die sich in Typ VI nicht nachweisen lassen, schon aus einer Katene schöpft. In Typ VI könnte die Aufnahme von Kyrill die ursprüngliche Katene verformt haben; Kyrill ist im Vergleich zu der Überlieferung in Typ III und anderen ja auch nicht vollständig aufgenommen, sondern nur teilweise. 433 Typ VII Hss: Vindob.theol.gr.59 (XIII s.) Paris.Coisl.189 (XV s.) Index zu Psalm 37: Seite 6 5 - 6 7 . Richard 4 4 hat als Bestandteile dieser Katene folgende Elemente identifiziert: a) Auszüge aus der Photiussammlung der Chrysostomushomilien (s. o. S. 18—19) und b) eine eigenständige Ekloge der palästinensischen Katene von Typ VI. Das Element b) läßt sich noch genauer beschreiben; es ist eine Katene, die sowohl die Photiussammlung (d.h. zu Psalm 1 - 1 2 und 43—49) als auch Origenes benutzt; die zweite Randkatene von Vindob.theol.gr.8 ist nur eine Kurzfassung davon (s. o. S. 19). Analysen von Psalm 5, 26, 37 und 50 haben gezeigt, daß die Katene von Typ VII auf eigenständigen Theodoretexzerpten aufgebaut ist. Dazu tritt Psellus, dessen Verbreitung in der Katene ich nicht untersucht habe. Aber es lassen sich noch mehr Quellen identifizieren: Neben der Ekloge ist c) auch die Paraphrase der palästinensischen Katene verwertet; zu Psalm 50 sind aus der Paraphrase, wie sie in Athous Vatopedi 660 überliefert ist, auch Hadrianus und Maximus aufgenommen, d) Die Athanasius- und Evagriusserie aus Vat.gr.754 ist ebenfalls benutzt. Zu Psalm 50 (Nr. 10c) findet sich eine Ekloge aus Hesychius, die in Typ III Nr. 33 zu dem gleichen Psalm vollständig überliefert ist; sonst habe ich keine Spuren von Hesychius entdecken können. Ab Psalm 51 zeigt sich das gleiche Bild. Die Lemmata zeigen nur Theodoret und Origenes an; aber damit vermischt und höchstens durch ein η angezeigt linden sich Stücke aus der Katene von Vatopedi 660 mit der rezensierten Form des Theodor von Mopsuestia, die für diese Katene charakteristisch ist (s. o. S. 4) und außerdem Stücke einer Ekloge der palästinensischen Katene. Vgl. zu Typ VII auch den Typ XXIII. Typ VIII Die Nicetaskatene ist von mir nicht berücksichtigt worden (s. o. S. 6). Typ IX Index zu Psalm 5: Seite 120-122. 43a Ygj j e t z t auch M. Richard, Les manuscrits de la chaine du type VI sur les Psaumes, in: Revue d'Histoire des Textes 3 (1974) 1 9 - 3 8 . 44 Vgl. Quelques manuscrits (s. o. S. 4 Anm. 5) 99 und Les premieres chaines (s. o. S. 3 Anm. 4) 93.

27

Der einzige Repräsentant dieser Katene ist die relativ späte Handschrift Vat. Regin.gr.40 (XIV s.)· In Wirklichkeit handelt es sich um zwei verschiedene Katenen, die um den Kommentar (=Hesychius-Antonelli) 45 auf dem Rand angebracht sind. Es ist nämlich zu unterscheiden zwischen der Randkatene zu Psalm 1 - 3 6 , 5 und Psalm 51—150; damit kann die Frage von Mercati 46 über die Fortsetzung der Katene bei Psalm 51 beantwortet werden, der wissen wollte, ob die gleiche Katene fortgesetzt wird. Die erste Katene bricht bei Psalm 36,5 ab, und der Rand bleibt bis Psalm 50 einschließlich frei. Teil A: Psalm 1—36,5. Die Analyse von Psalm 5 ergibt, daß auf die Lemmata nichts gegeben werden darf. Der Name Evagrius wird zweimal erwähnt; er ist zwar den falschen Fragmenten zugewiesen, aber es könnte sich darin andeuten, daß die zweite Serie des Vat.gr.754 irgendwo noch unter ihrem richtigen Autor bekannt war; vgl. u. S. 46 zu Evagrius. Ich unterscheide vier Quellen: a) Die Katene aus Johannes Chrysostomus und Origenes, aus der Vindob.theol.gr.8 in der zweiten Randkatene Auszüge bringt (s. o. S. 18—19); b) die monophysitische Katene, zu der die Autoren Hesychius, Athanasius und Kyrill gehören; c) die Paraphrase der palästinensischen Katene und d) Athanasius, Evagrius und Hesychius (Jagic). Die Nachlässigkeit, mit der die Fragmentabgrenzungen behandelt wurden, stellt einer Auswertung dieser Katene fast unüberwindliche Schwierigkeiten entgegen. Teil B: Psalm 51—150. Der gleiche Autor hat auch die Katene zu Psalm 5 I f f zusammengestellt, wie nicht nur ähnliche Verbindungstexte zwischen einzelnen Fragmenten zeigen, sondern auch z.B. die Aufnahme von Arsenius in beiden Teilen 47 . Aber dieses Mal scheint er seine Quellen zu wechseln, indem statt der Paraphrase der palästinensischen Katene eine Ekloge dieser Katene gemacht worden ist. Didymus wird bis zu Psalm 75 als Diodor bezeichnet; vgl. Band II S. XIII. Im übrigen sind die Elemente b) und d) von Teil Α weiter benutzt. Dazu kommen vereinzelte Lemmata, deren Quellen ich nicht bestimmen konnte. Hesychius (Antonelli) begegnet, dem Basilius werden Zitate zugeschrieben, Johannes Chrysostomus ist vertreten wie auch Gregor der Theologe. Zu Psalm 67 habe ich zwei Zitate gefunden, die sich keinem der bekannten Autoren zuweisen lassen, aber in Typ VII als Origenes stehen (PG 12,1505 A 14 — Β 6); ihr Lemma wird als Athanasius ausgegeben 48 ; daraus könnte man schließen, daß Origenes weiterhin benutzt wird, aus der gleichen Quelle wie das Element a) in Teil A. Von editorischem Interesse sind in Teil Β zu Psalm 51 —76 nur Didymus und Apollinaris, darüber hinaus die Auszüge aus der palästinensischen Katene zur Kontrolle von Typ XI.

45 Vgl. G. Mercati, II commentario d'Esichio Gerosolimitano sui Salmi, in: Note di letteratura biblica e ciistiana antica, Rom 1901 (Studi e Testi 5) 146. 46 Vgl. Sulla catena del Vat.Regin.gr.40 (K.L.IX), in: Alia ricerca (s. o. S. 15 Anm. 12) 198-209. 47 Vgl. R. Devreesse, Les anciens commentateurs grecs des Psaumes, Rom 1970 (Studi e Testi 264) 314. 48 Vgl. meinen Aufsatz: Zur Überlieferung des Psalmenkommentars von Origenes, der demnächst in „Texte und Textkritik" (Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen Literatur) erscheinen wird.

28

Typ Χ Index zu Psalm 37: Seite 67—72. Drei Handschriften sind bekannt, die diesen Typ enthalten: Oxon.Bodleian. Barocc.223 ( X V s.); Vat.Borg.gr.2—4 (XV s.) und — von Karo-Lietzmann nicht verzeichnet - Hierosolimitanus monasterii S. Crucis 1 (XV s.) 4 9 . Es ist eine Sammelkatene, in der der Autor seine Quellen einleitet oder auch zu einem einheitlichen Kommentar zusammenschreibt 50 ; ähnlich verfährt auch der Typ X X V , der z.T. die gleichen Quellen benutzt. Es scheint, als ob Paris.Coisl.80 eine der Quellen darstellt, die der Autor von Typ X ausgeschöpft hat. An Quellen lassen sich m.E. folgende erkennen: a) eine Katene vom Typ XIV, wie er ab Psalm 51 aufgebaut ist und es die Analyse von Psalm 87 zeigt (s. u. S. 103—104), nämlich Hesychius, Kyrill, Diodor mit Ekloge aus der palästinensischen Katene. Zu dieser Quelle dürfte auch Pseudo-Basilius (=Euseb) in Psalm 37 zu rechnen sein, b) Der Typ IV mit den Athanasius- und Evagriusserien sowie der Paraphrase der palästinensischen Katene; von dort wohl auch der Gregor von Nyssa. c) Die Katene aus Johannes Chrysostomus und Origenes, der wir in der zweiten Randkatene von Vindob.theol.gr.8 (s. o. S. 1 8 - 1 9 ) und Typ VII schon begegnet sind, d) Zu den argumenta ist Hesychius (Antonelli) benutzt worden. Das Apollinarisfragment Nr. 8 Α meiner Ausgabe findet sich nur in Typ X , XIII/XIX und XIV. Typ XI Index zu Psalm 7 7 - 1 5 0 : Seite 2 0 5 - 2 8 4 . Dieser Typ ist die palästinensische Katene zu Psalm 51—150; über ihn ist in den Einleitungen zu Band I S. X I - X I X und Band II S. X I V - X X X I ausführlich gehandelt worden. Die Handschriften sind: Taurinensis 300 (X/XI s.) zu Psalm 5 1 - 1 0 0 , bei dem Brand 1904 schwer beschädigt; Vindob.theol.gr.59 (XIII s.) zu Psalm 77—78,4; Patmiac.215 (XII/XIII s.) verbunden mit dem Psalmenkommentar Theodorets zu Psalm 78,3—150 und Ambros. F 126 sup. (XIII s.) zu Psalm 83,4—150. Die benutzten Kommentare sind die des Euseb, Didymus, Theodoret und Apollinaris; dazu vereinzelt Origenes bis Psalm 67, zu Psalm 115 und 118 und ab Psalm 119 Origenes und Chrysostomus; außerdem die echten Homilien des Basilius (zu Psalm 5 9 , 6 1 , 114 und 115); Psalm 118 schließt auch Athanasius ein und ein Zitat aus Hesychius. Für die Autoren Euseb, Didymus und Apollinaris ist diese Katene die Quelle für alle anderen Katenen. Psalm 88 ist im Laufe der Überlieferung dieser Katene überarbeitet worden, wie ein Vergleich mit Typ XIV zeigt 5 1 . 4 9 Vgl. G. Mercati, Osservazioni a proemi del Salterio, Rom 1948 (Studi e Testi 142) 5 Anm. 1. Es sind Unterschiede zwischen den genannten Handschriften möglich; vgl. G. Mercati, Per Anastasio-Diodoro dalle catene del Barbaxo e X, in: Alia ricerca (s. o. S. 15 Anm. 12) 175 Anm. 2. 5 0 Ich gebe ein Beispiel in dem Aufsatz, der o. S. 28 Anm. 4 8 genannt wurde. 5 1 Vgl. Band II S. XVIII. G. Dorival (L'apport des chaines exegetiques grecques ä une reedition des Hexaples d'Origene. Apropos du Psaume 118: RHT 4, 1 9 7 4 , 4 5 - 7 4 ) weist S. 5 6 - 5 7 darauf hin, daß Nicetas von Herakleon in seiner Psalmenkatene (Typ VIII) den Kommentar Eusebs direkt benutzt hat.

29

Typ XII Index zu Psalm 37: Seite 7 2 - 7 3 . Zu den Handschriften Ambros. F 12 sup. (X s.) und Vindob.theol.gr.297 (XI s.) ist auch Vat.Barberin.gr.340 (X s.) zu zählen 52 . Die Analyse von Psalm 37, bestätigt durch Analysen von Psalm 5 , 2 2 , 2 6 , 50, 5 1 , 6 1 und 91, zeigt, daß Typ XII aus der gleichen Quelle zitiert, die auch Typ II vorgelegen hat, aber seine Quelle weniger überarbeitet hat als Typ II. Jedoch begegnen die für Typ II notorischen Mehrfachlemmata z.T. schon hier. An Quellen kommen in Frage: Auszüge aus dem Kommentar des Theodoret bilden das Gerüst der Katene (s. o. S. 7—9). Dazu kommen a) die Paraphrase der palästinensischen Katene, b) Athanasius und Evagrius, c) Hesychius, Athanasius und Kyrill, d.h. die monophysitische Katene, zu der auch Pseudo-Basilius (= Euseb) zu Psalm 37 gehört. Hesychius (Jagic) möchte ich zu b) rechnen, da zu Psalm 91 außer Theodoret nur Athanasius, Evagrius und Hesychius (Jagic) zitiert werden. Es muß hinzugefügt werden, daß Typ XII einen weit kleineren Ausschnitt aus den genannten Quellen als Typ II aufnimmt. Der Hesychius (Antonelli), den Typ II teilweise unter Ephraim führt, scheint zu fehlen. Typ XIII Hss: Vat.gr.754 (X s.) [Mosquens.194 (X/XI s.)] [Vat.gr. 1685 (XVI s.)] Index zu Psalm 37: Seite 7 3 - 7 7 . Index zu Psalm 5: Seite 122-124. Richard 5 3 hat schon daraufhingewiesen, daß die Handschrift Mosquens.194 zu Typ IV gehört, während Typ XIX (Paris.Coisl.10) mit Vat.gr.754 zusammengeht; Vat.gr.1685 habe ich nicht eingesehen. Der Wert dieser Katene besteht hauptsächlich in den zwei Serien, die neben eigenständigem Theodoret (s. o. S. 8) ihren Grundstock bilden: Vollständig ist Athanasius aufgenommen und von 1—100 in Großbuchstaben jeweils durchnumeriert. Daneben steht die Evagriusserie, die Typ XIX und andere Katenen als Origenes ausweisen; sie ist mit kleinen Buchstaben jeweils in jedem Psalm durchnumeriert. Dazu kommen ziemlich regelmäßig Auszüge aus Gregor von Nyssa, die m.E. direkt aus dessen Schriften, vor allem der Schrift über die Psalmenüberschriften, entnommen sind; es finden sich auch einige Auszüge aus Gregor von Nazianz. Die Katene enthält weiterhin Hesychius und Kyrill, einige Zitate von Theodor von Mopsuestia und ab Psalm 101 die Paraphrase der palästinensischen Katene ziemlich vollständig, so daß von hier ab Mosquens.194, Vat.Ottob.398 (Typ IV) und Vat.gr.754 übereinstimmen. Schließlich ist, zumindest für Psalm 1—50, von Hesychius (Jagic) Gebrauch gemacht. 52 Vgl. M. Richard, Quelques manuscrits (s. o. S. 4 Anm. 5) 103. Ambros. F 12 sup. enthält möglicherweise den Typ XII erst ab Psalm 20; ich habe die Handschrift nicht untersucht. Vgl. M. J. Rondeau, Le commentaire sur les Psaumes d'Evagre le Pontique, in: Orientalia Christiana Periodica 26 (1960) 309 Anm. 2. 53 Quelques manuscrits (s. o. S. 4 Anm. 5) 88.

30

Typ XIII hat sehr viele hexaplarische und lexikographische Notizen, die m.E. aus einer Athanasius-Handschrift kommen; vgl. oben S. 21. Typ XIV Hss: Ambros. Β 106 sup. (X s.) Vat.gr. 1747 (X/XI s.) Index zu Psalm 37: Seite 7 7 - 7 8 . Index zu Psalm 87: Seite 103-104. Mit großer Wahrscheinlichkeit müssen wir zwei Teile unterscheiden und zwar Psalm 1—50 und Psalm 51—100; ab Psalm 101 ist wohl wieder der Aufbau vom ersten Teil anzutreffen. Teil A. Es ist eine Katene aus Theodoret, Athanasius und Evagrius mit Hesychius (Jagic) verbunden. Eine Verwandtschaft mit Typ XIII läßt sich nicht ausschließen. Dazu wird aus den Sammlungen des Johannes Chrysostomus und Pseudo-Chrysostomus (=Asterius) — dazu oben S. 18—19 — zitiert, ebenfalls Basilius einschließlich des Pseudo-Basilius (=Euseb) zu Psalm 37. Teil Β zeigt eine zusätzliche Quelle, die oben S. 17—18 untersucht wurde. Es handelt sich um Hesychius und Kyrill, wohl aus der monophysitischen Katene, und einer Ekloge aus der palästinensischen Katene, die vor der Umarbeitung, die Psalm 88 in Typ XI zeigt, angefertigt worden ist; vgl. Band II S. XVIII. Dazu ist Diodor getreten. Was in Teil Β als zusätzliche Quelle bezeichnet wurde, reflektiert die Hauptquelle von Typ XVII; vgl. oben S. 1 0 - 1 2 . Es ist anzunehmen, daß diese zusätzliche Quelle den ganzen Psalter umfaßte. Typ XV Hss: Paris.gr. 146 (X s.) Paris.suppl.1157 (X s.) Vat.gr. 1422 (X s.) Index zu Psalm 37: Seite 7 8 - 8 3 . Wir haben es hier mit einer umfangreichen Sammelkatene zu tun, die aber ihre Quellen sorgfältig wiedergibt und nicht wie Typ X und XXV ineinander verwebt. Man hat den Eindruck, daß die vorhandenen Katenen durchsucht wurden und möglichst alle verschiedenen Autoren aufgenommen sind. Einige Quellen lassen sich jedoch erkennen: a) Als Gerüst dient der Typ XVII, der fast regelmäßig die Fragmentserien zu den Psalmversen einleitet; b) die Katene aus Hesychius, Kyrill und Didymus/Apollinaris, die sich in Typ III nach Abzug der Paraphrase von Typ VI in den Teilen Α und C findet, ist ebenfalls benutzt; c) Athanasius, Evagrius und Gregor von Nyssa, die ich auf das Konto von Typ XIII schreiben möchte; d) ziemlich vollständig die beiden weiteren Kommentare des Hesychius (Jagic und Antonelli). Es ist schwer, ein Urteil über die Quellen, welche für d) und die Nummern, die sich nicht unter a), b) oder c) einordnen lassen, zu wagen. Einige Beobachtungen, die sich aus der Analyse von Psalm 37 ergeben, seien jedoch vermerkt; Schlüsse vermag ich aus ihnen nicht zu ziehen. Nr. 7 ist ein Doppel zu Nr. 2, 31

aber in einer Textform, wie sie sonst nur in XX 3 begegnet (s. u. S. 88). Die Wiederholung von Nr. 115 in Nr. 116 wird ein Versehen sein. Mit Typ XIV stimmen abweichend von anderen Katenen überein: XV 28 = XIV 6 XV 35 = XIV 7 XV 37 = XIV 8 Die Übereinstimmungen mit Athous Lawra Β 83 sind so frappierend, daß man an eine gemeinsame Quelle denken muß; ich notiere Fassungen, die m.W. nur diesen beiden Katenen gemeinsam sind (vgl. den Index S. 99—102): XV XV XV XV XV XV XV XV

6 41 97 103 113 115 120 121

= Lawra = Lawra = Lawra = Lawra = Lawra = Lawra = Lawra = Lawra

3 22b 59 67 72 74 78 79

Nur in Typ XV und Typ III findet sich Evagrius als Euseb; vgl. XV 73 mit III 55 (s. u. S. 61 und S. 81); XV 76 wiederholt das gleiche Fragment unter dem Namen des Origenes. Eine gewisse Nähe zu Typ III läßt sich auch daran feststellen, daß zu Psalm 17,14—Psalm 31 in beiden Katenen kein Hesychius oder Kyrill zitiert wird; abzusehen ist dabei von den Texten, die Typ XV aus Typ XVII übernimmt. Typisch für Typ I ist Nr. 41 = I 11 (vgl. u. S. 57). Typ XVI Hss: Laurent.VI 3 (XI s.) Ambros. C 98 sup. (XII s.) Index zu Psalm 37: Seite 8 3 - 8 5 . Diese Katene ist ein Auszug aus Typ XV, bei dem sich im Hinblick auf das hier angenommene Quellenschema keine Regel erkennen läßt 5 4 . Typ XVII Hss nach Karo-Lietzmann, Rahlfs und Richard Paris.gr. 140 (X s.) Vat.gr.744 (X s.) Petropol.bibl.imp.64 (anno 995) Athous Lawra A 89 (X s.) fol 9 5 - 1 2 0 Athous Lawra Δ 70 (anno 984) 54 Zu Typ XVI vgl. G. Mercati, Sul cod. Ambrosiano C 98 sup. (K.L.XVI), in: Alia ricerca (s. o. S. 15 Anm. 12) 2 0 9 - 2 2 0 .

32

Venet.append.class.I cod.30 (X/XI s.) Paris.gr. 141 (XI s.) Paris.gr. 163 (XI s.) Monac.gr.252 (XI s.) Taurinens. Β I 22 (anno 1049) Atheniens.2988 (XI s.) Athous Dionysiou 86 (anno 1037) Athous Koutloumousiou 36 (XI s.) Hierosol.Taphou 45 (XI s.); s. u. S. 36 Escorialis Ψ II 14 (XI s.) Veronens.bibl.Capit.118 (XII s.) Athous Iviron 17 (XI/XII s.) Athous Iviron 53 (XIII s.) Vindob.theol.gr.299 (XIV s.) Mosquens.414 (XIV/XV s.) Venet.append.class.cod.13 (XIV/XV s.) Vat.gr. 1617 ( X V s.) Sinait.gr.27 (anno 1452); s. u. S. 36 Venet.append.class.cod.41 (XVI s.) Athous Vatopedi 6 6 0 (XVI/XVII s.) fol 3 1 - 4 1 Index zu Psalm 37: Seite 8 5 - 8 6 . Index zu Psalm 87: Seite 1 0 5 - 1 0 6 . Index zu Psalm 5: Seite 1 1 8 - 1 1 9 . Die Elemente dieses Typs sind folgende: a) Johannes Chrysostomus bzw. Pseudo-Chrysostomus (=Asterius) und Theodoret nach den Katenen in Bodleian. Auct. D 3,17 und Athous Lawra A 89; b) eine Katene von der Art, wie sie die Randscholien von Monac.gr.478 teilweise darstellen. Vgl. die Ausführungen oben S. 1 0 - 1 2 und 1 8 - 1 9 . Typ XVIII Der Kodex Mosquens.358 (XI s.) hat mir nicht vorgelegen. Eine Analyse von Psalm 22 bei Karo-Lietzmann scheint zu zeigen, daß als Quellen Typ XIII und XVII benutzt wurden. Typ X I X Hss: Paris.Coisl.10 ( X s.) Genuens.bibl.mission.urban.3 (XI s.) Paris.gr. 163 (XIV s.) Index zu Psalm 37: Seite 8 6 - 8 8 . Die Quellen sind die gleichen wie von Typ XIII (Vat.gr.754), aber das System der Kennzeichnung von Athanasius und Evagrius ist abgewandelt. Vat.gr.754 hat m.E. das ursprüngliche System der Kennzeichnung dieser beiden Serien bewahrt. Typ IV und XIII (Mosquens.194) sind von Typ XIII (Vat.gr.754) und dessen 33

System abhängig; zu Psalm 5 bringen beide ein Fragment aus der Evagriusserie unter dem Lemma Ιω, das m.E. eine Verlesung aus φ in Vat.gr. 754 ist. Typ X X Index zu Psalm 3 7 : Seite 8 8 - 8 9 . Index zu Psalm 87: Seite 1 0 6 - 1 0 8 . Bekannt ist nur Oxon.Bodleian.Roe 4 (XIII s.). In eigenständiger Rezension hat dieser Typ zwei Quellen ausgebeutet, nämlich den Typ X I V bzw. dessen Quelle und die Paraphrase der palästinensischen Katene; das ist oben S. 1 2 - 1 3 aufgrund der Analyse von Psalm 87 erschlossen worden. Die Analyse von Psalm 37 ist nicht sehr aufschlußreich, da der Typ XTV, so wie er uns überliefert ist, anders aussieht als ab Psalm 51 (vgl. o. S. 31). Eine auffällige Verwandtschaft in der Form der Fragmente läßt sich zu Paris.gr.619 feststellen. Ich notiere zu Psalm 37 die Übereinstimmungen, die nur diesen beiden Katenen eigentümlich sind (vgl. u. S. 9 8 - 9 9 ) : XX XX XX (XX XX

5 = Paris.gr .619 8 = Paris.gr.619 12 = Paris.gr.619 17 =Paris.gr.619 1 8 = Paris.gr .619

Nr.3 Nr .4 Nr.5 Nr.14) Nr. 15

Es könnte sich daraus schließen lassen, daß Paris.gr.619 für die Autoren Theodoret, Athanasius und Evagrius ein Zwischenstadium der Vermittlung darstellt. Typ X X I Paris.gr. 166 (XIV s.) hat mir nicht vorgelegen. Nach dem Index von Psalm 22 bei Karo-Lietzmann ist zu urteilen, daß die Katene den Typ XIII minus der Evargiusserie enthält. Es wäre nicht ausgeschlossen, daß sich daraus Konsequenzen für die Entstehung von Typ XIII ziehen lassen. Paris.gr. 167 ist die Fortsetzung zur zweiten Hälfte des Psalters 55 . Typ XXII Hss: Vat.gr.752 (anno 1000) Oxon.Bodleian.Canon.62 (XII s.) Index zu Psalm 37: Seite 8 9 - 9 2 . Index zu Psalm 87: Seite 1 0 8 - 1 1 1 . Die Analyse von Psalm 87 und 37 ergibt, daß zu dem vollständigen Kommentar des Hesychius (Antonelli) Typ XVII hinzugefügt wurde, den Verseinteilungen

5 5 Vgl. M. J. Rondeau, Une nouvelle preuve de l'influence litteraire d'Eusebe de Cesaree sur Athanase: L'interpretation des Psaumes, in: Recherches de Science Religieuse 56 ( 1 9 6 8 ) 3 9 2 Anm. 17.

34

des Hesychiuskommentares angepaßt (vgl. o. S. 10). Nachtrag: Aufgrund der detailierten Analyse von A. Schenker (Hexaplarische Bruchstücke, 1975; s. o. S. 10) ist in folgender Weise zu differenzieren. Ich erlaube mir, Schenkers Zusammenfassung auf S. 33—34 zu reproduzieren: a) Ps. 1—32,13 Hesychius (Antonelli) und Ekloge aus Theodoret; b) Ps. 32,14-39,4b Hesychius (Antonelli), Ekloge aus Theodoret und Typ XVII; c) Ps. 39,4c—77,35 Hesychius (Antonelli) und Typ XVII; d) Ps. 77,36—82,16 Hesychius (Antonelli) und Katene mit Euseb, Theodoret und hexaplarischen Lesarten; e) Ps. 82,16-100,8 Hesychius (Antonelli) und Typ XVII; f)Ps. 101,1—104,1b Typ III; g) Ps. 104,1 c - 1 0 4 , 9 Hesychius (Antonelli) und Typ III; h) Ps. 104,10-150 Hesychius (Antonelli) und Typ XVII. Canon.gr.62 bietet zu Ps. 103,10—150 Hesychius (Antonelli) und Theodoret.

Typ XXIII Index zu Psalm 87: Seite 111-114. Vat.gr.753 (XI s.) beginnt mit Psalm 77 und scheint die Fortsetzung von Typ VII zu sein. An Lemmata bietet dieser Typ fast ausschließlich Theodoret und Origenes, ab Psalm 103 auch Johannes Chrysostomus. An Psalm 103 ergibt sich, daß die Origeneslemmata der zweiten Randkatene in Vindob.theol.gr.8 entsprechen 56 . Athous Lawra A 89 zitiert in Teil I (Psalm 9 , 7 - 8 1 ) aus der gleichen Quelle Theodoret und Origenes plus bis jetzt unbestimmte Scholien. Die Analyse von Psalm 87 zeigt, daß zu Theodoret und Origenes aus der Paraphrase wie auch einer Ekloge der palästinensischen Katene zitiert wird; dazu wird sehr ausgiebig von Diodor Gebrauch gemacht. Es wird nicht nur Athanasius zitiert, sondern auch Hesychius (so zu Psalm 103); ich vermute, daß auch Kyrill zu finden ist. Die Evagriusserie ist manchmal vertreten. Die Ekloge aus der palästinensischen Katene zeigt einige Verwandtschaft mit Typ XIV, so daß an diesen Typ, bevor er mit Hesychius (Jagic) verbunden wurde, als indirekte Quelle zu denken ist. Athanasius hat in zwei Quellen gestanden, Theodoret ebenfalls; das ergibt sich aus Wiederholungen. Vgl. Typ XXV.

Typ XXIV Die Handschrift Paris.gr. 169 (XIV s.) hat mir nicht vorgelegen; aus dem Index bei Karo-Lietzmann habe ich keine Schlüsse ziehen können.

56

R. Cadiou, Commentaires inedits des psaumes, Paris 1936, gibt nur eine kleine Auswahl der Fragmente zu Psalm 103. „Section VII Β" (aaO S. 20) zu Psalm 103 enthält eine Katene, in der Theodoret und Origenes alternieren; desgleichen finden sich zahlreiche Theodoretfragmente in dem Origenesteil ab Psalm 119.

35

Typ XXV Index zu Psalm 37: Seite 9 2 - 9 3 . Zwei Handschriften kommen in Frage: Paris.gr. 143 (XII s.) und Sinait.gr.25 (XI/XII s.). Diese Katene ist Typ X verwandt, zeigt aber ein noch früheres Stadium der Bearbeitung. Sie schöpft aus der Quelle, aus der Typ XXIII seine Katene aus Theodoret bzw. Johannes Chrysostomus und Origenes aufgefüllt hat. Addendum: Rom, Bibl. Casanatense 1908 (XIII s.). Typ XXVI Die Handschrift Taurinensis Β VII 30 (Pasini 342) ist die älteste bekannte Katenenhandschrift (VIII s.), aber 1904 verbrannt. Ich habe die Katene dem Typ I zugeordnet (s. o. S. 15-17; Literatur ist dort in den Anmerkungen 12 und 13 genannt). Typ XXVII: Codices varii Paris.Coisl.187 (X s.); Index zu Psalm 37: Seite 93. Paris.gr. 164 (anno 1070); Index zu Psalm 37: Seite 94. Oxon.coll.S. Trinit.78 (X s.); Index zu Psalm 37: Seite 9 4 - 9 5 . Diese drei Handschriften habe ich dem Typ I zugeordnet (s. o. S. 15-17 und S. 21-22). Laurent. V 14 (XI/XII s.) hat seine Quellen so stark überarbeitet und ineinander verwoben, daß ich den Versuch einer Analyse aufgegeben habe. Die übrigen Katenen dieser Rubrik: Codices varii bei Karo-Lietzmann habe ich nicht eingesehen. Codices varii (Richard) Sinaiticus gr.27 (anno 1452) Index zu Psalm 37: Seite 9 6 - 9 8 . Durch die Analyse von Psalm 37 wird Richards 57 Beschreibung bestätigt; es ist zu Psalm 1—50 der Typ XVII, zu dem Hesychiuskommentar (Jagic) hinzugefügt. Ab Psalm 51 ist es die Katene von Typ IV. Hierosol. Taphou 45 (XI s.) Index zu Psalm 37: Seite 9 5 - 9 6 . Der Beschreibung von Richard 58 ist nichts hinzuzufügen; zu Psalm 2,3 (fol 9v) bis 108 enthält diese Handschrift den Typ XVII. Vat.gr.619 (anno 1014/5) Index zu Psalm 37: Seite 9 8 - 9 9 .

57 58

36

Quelques manuscrits (s. o. S. 4 Anm. 5) 103. Ibid. 102.

Die Rahmenkatene ist anonym; bis fol 77v unzial, von da an kursiv. Die Sondierungen außerhalb von Psalm 37 bestätigen die Analyse von Psalm 37: Es handelt sich um eine Katene, die mit Typ XIII und XX verwandt ist; vgl. die Tabelle oben S. 34. Die Theodoretfragmente sind ähnlich wie in Typ XIII abgetrennt. Auch Hesychius kommt vor 5 9 . Die Katene scheint den Typ XIII ohne die Paraphrase der palästinensischen Katene zu benutzen und zwar in einer Rezension, die den Übergang zu Typ XX anzeigt. Athous Esphigmenou 73 (XIII s.) Index zu Psalm 5: Seite 127-129. Richard 6 0 hat 8 Teile unterschieden. Der genaueren Analyse wert sind die Teile 1 (zu Psalm 1 - 1 7 ) , 3 (zu Psalm 101-103), 6 (zu Psalm 118,42-176) und 7 (zu Psalm 119—150). Der Index zu Psalm 5 gibt Aufschluß über die Quellen von Teil 1; die Teile 3 , 6 und 7 sind mit Typ V identisch. Leicht läßt sich erkennen, daß im ersten Teil a) der Typ V ganz aufgenommen ist (vgl. den Index von Typ V zu Psalm 5 auf Seite 126): Nr.3 4 21 22 23 24 25 26

=V 1 =V 2 = V3 = V4 = V5 = V6 =V7 = V8

Nr. 27 28 39 40 53 55 56 57

=V =V =V =V =V =V =V =V

9 10 11 12 13 14 15 16

Eine zweite Quelle ist b) die zweite Randkatene von Vindob.theol.gr.8 (Chrysostomus und Origenes). Die übrigen Quellen des ersten Teiles lassen sich nicht eindeutig bestimmen. Die Nummern 2 (Gregor von Nyssa), 8 b (Kyrill) und 13 (Hesychius) könnte man auch in Typ V erwarten. Ist Typ V ein Auszug aus einer größeren Katene? Wegen des hohen Alters von Typ V ist das nicht sehr wahrscheinlich. Nr. 2 (Gregor von Nyssa) findet sich in Typ X I I I 4 (s. u. S. 122), während Nr. 4 (Gregor von Nyssa) nicht in XIII steht; man könnte trotzdem vielleicht an eine Form von Typ XIII ohne die Paraphrase der palästinensischen Katene als Quelle denken. Nr.7 ist eine Kurzform von Nr.8b, die sich so auch in Typ I und II findet; Typ I in seiner zu postulierenden Urform könnte fur die Hesychius (Antonelli)-Zitate und einige Theodoretfragmente in Frage kommen. Auffällig sind die Beziehungen zu Athous Lawra Β 83, die sich in Nr.45 (=Lawra 29), 52 (=Lawra 42) und 54 (=Lawra 48) zeigen (vgl. den Index auf Seite 124—126). Athous Lawra Β 83 (XI/XII s.) Index zu Psalm 37: Seite 9 9 - 1 0 2 . Index zu Psalm 5: Seite 124-126. 59

Vgl. G. Mercati, II commentario (s. o. S. 28 Anm. 4 5 ) 150. Quelques manuscrits (s. o. S. 4 Anm. 5) 9 3 - 9 4 ; dort auch eine Beschreibung der Handschrift. 60

37

Richard 61 weist auf Typ XVII als eine der Quellen fur diese Sammelkatene, die alle Kommantare bis zum 5. Jahrhundert repräsentiert. Ich notiere zunächst zu Psalm 37 die aus Typ XVII stammenden Fragmente (vgl. zu Typ XVII Seite 85-86): Nr.77 = XVII 18 Nr.la = XVII 1 8 = XVII 3 80 = XVII 19 17 = XVII 5 81 = XVII 20 28 = XVII6? 82 = XVII 22 33 = XVII 7 84 = XVII21 65 = XVII 15 85 = XVII 23 71 = XVII 16 89 = XVII 25 76 = XVII 17 91a = XVII 26 η 5 stimmen mit Typ XVII (s. u. S. 118-119) überein: Nr.l = XVII 1 4b = XVII 2 = XVII 3? 10 = XVII4 11 13 = XVII 5 14 = XVII 6 15 bis = XVII 7? = XVII 8 16 19 = XVII 9

Nr.22 24 30 32 39 40 44 49 50

= XVII 10? = XVII14 = XVII 13 = XVII17 = XVII18 = XVII19? = XVII 20 = XVII22 = XVII24?

Einige Nummern aus Typ XVII fehlen, aber auch sonst ist keine der Quellen vollständig zitiert. Mehrmals markieren die Entlehnungen aus Typ XVII den Übergang zu einem neuen Psalmvers. Der benutzte Typ XVII muß fast ganz anonym gewesen sein; aus dieser Quelle stimmt in Psalm 37 das Lemma nur bei Nr.77; Nr. 80 und 81 haben zwar auch das richtige Lemma, aber diese beiden Fragmente stimmen ganz mit Typ VI 39 und 40 überein (vgl. S. 183); sie könnten von dort mit dem Lemma übernommen sein. Nur in Bezug auf Hesychius ist das Lemma auffallend oft richtig. Mit Sicherheit läßt sich auch noch angeben, daß die zweite Randkatene aus Vindob.theol.gr.8 (Chrysostomus und Origenes) benutzt worden ist, wie Psalm 5 zeigt; reichlich wieder aus dieser Quelle zu Psalm 43—50, aber in einer vollständigeren Form, die Typ VII entspricht (vgl. o. S. 19). Außerdem ist die palästinensische Katene benutzt worden, von der eigenständige Auszüge gemacht worden sind; zu Psalm 51—76 sind diese Auszüge besonders wertvoll, da Taurinensis 300 von Typ XI hier stark beschädigt ist. Zu Psalm 5 und 37 lassen sich Fragmente aus der Paraphrase der palästinensischen Katene nachweisen, dagegen nicht mehr ab Psalm 51 (zu Psalm 51—76 bin ich dessen ganz sicher; darüberhinaus habe ich keine vollständige Analyse mehr angefertigt). Auch Diodor ist vertreten, was aus den Indices zu Psalm 5 und 37 nicht hervorgeht. M.E. lassen sich die Zwischenglieder fur die übrigen Autoren (Pseudo61

Quelques manuscrits (s. o. S. 4 Anm. 5) 96 mit Beschreibung der Handschrift. Ab Psalm 119 findet sich wie in Typ III eine Sammlung aus Chrysostomus-Homilien.

38

Basilius, Hesychius und Diodor) nicht mehr ermitteln; daß der Autor der Katene von Lawra Β 83 die Kommentare selbst eingesehen, halte ich fiir unwahrscheinlich. Typ XIII dürfte eine indirekte Quelle sein; mit Sicherheit kommt Psalm 5 Nr. 27 (Auszug aus Theodoret) von dort, weil Form und Abgrenzung dieses Fragmentes dem Typ XIII eigentümlich ist (vgl. XIII 24 auf Seite 123); man kann folglich annehmen, daß auch Athanasius und Evagrius aus Typ XIII kommen. Vgl. auch oben Seite 3 1 - 3 2 zu Typ XV. Paris.Coisl.80 (XI s.) Index zu Psalm 5: Seite 129. Die ausfuhrlichste Beschreibung hat L. Maries 62 gegeben. Scholien sind auf dem Rand des Theodoretkommentares eingetragen. Die Liste der zitierten Autoren ist sehr lang, entsprechend ist mit einer Vielzahl von Quellen zu rechnen. Die Anzahl der Scholien variiert übrigens sehr stark von Psalm zu Psalm. Mit Sicherheit erkenne ich a) die monophysitische Katene (Hesychius, Athanasius und Kyrill) und b) nach Psalm 5 auch den Origeneskommentar der zweiten Randkatene in Vindob.theol.gr.8. Außerdem ist die palästinensische Katene in Eklogeform ausgebeutet worden. Die Elemente a) und b) sind auch in Typ IX verbunden (vgl. zu Typ IX den Index S. 120-122): Nr.2 = IX 14 (= III 18), Nr.6 = IX 20. Nr. 15 ist ein fälschlich dem Didymus zugewiesenes Fragment; vgl. III 61 und oben Seite 24). Athous Vatopedi 660 (X et XI s.) Eine ausfuhrliche Beschreibung hat M. Richard 6 3 gegeben; ich wiederhole zur Orientierung das Wichtigste. Die Katene auf fol 42—83 enthält die Paraphrase der palästinensischen Katene von Typ VI vollständig (zu Psalm 21,21-36,36 und Psalm 48—50,14). Die wenigen Scholien aus Hadrianus und das eine Scholion aus Maximus (Psalm 50) finden sich auch in den anderen Katenen, die die Paraphrase aufgenommen haben, also Typ IV (und Mosquens.194 von Typ XIII) und Typ II; in Typ III sind sie nicht aufgenommen. Die Folia 84—136 (zu Psalm 51—86,4a) und von einem anderen Schreiber fol 137—176 (zu Psalm 86,4a—150,1 a) haben eine Katene mit Athanasius verbunden, der zu Psalm 78—100 fast ausschließlich zitiert wird und dann ab Psalm 101 allein geboten wird. Es ist in dieser Katene zu unterscheiden: a) zu Psalm 51—60 Auszüge aus der palästinensischen Katene; ein Zitat von Victor (zu Psalm 51) und ein Zitat aus Gregor von Nyssa; in diesen Elementen stimmt die Katene mit Typ III wie auch Typ IV überein. Es kommen einige Zitate aus Theodor von Mopsuestia hinzu, deren Fassung eine nachträgliche Rezension ist und die nicht mehr mit Typ III übereinstimmen, deren Fassung sich jedoch in Typ IV und II findet, b) Ab Psalm 61 finden wir die Paraphrase der palästinensischen Katene, die ab hier auch in Typ IV in gleicher Form und gleichem Umfang 62

Le commentaire de Diodore de Tarse sui les Psaumes, in: Revue de l'Orient Chretien 24 (1924) 9 2 - 9 3 . 63 Quelques manuscrits (s. o. S. 4 Anm. 5) 9 7 - 1 0 1 ; ergänzt in Les premieres chafnes (s. o. S. 3 Anm. 4) 9 6 - 0 7 ; vgl. o. S. 3f.

39

erscheint (in Typ II nur in Auszügen); in Typ III ist sie teilweise aufgenommen. Ab Psalm 61 begegnen auch einige wenige Hesychius- und Kyrillfragmente, die mit Typ III übereinstimmen, ebenfalls auch wieder einige Hadrianzitate; von hier ab alles in Typ IV aufgenommen.

40

Kapitel III: DIE GRUNDTYPEN UND IHRE VERBREITUNG In den Analysen der beiden vorangehenden Kapitel hat sich gezeigt, daß wir in mehreren Katenentypen Autoren finden, die man in Gruppen zusammenfassen und isolieren kann. Solche Gruppen tauchen in unterschiedlichem Kontext auf; es bleiben dabei aber nicht nur die Glieder der Gruppen jeweils konstant, sondern auch die Fassung der ihnen zugeschriebenen Fragmente. Man ist deswegen berechtigt anzunehmen, daß diese Gruppen ursprünglich für sich existiert haben und als eine Originalkatene, ein Grundtyp, aus den Kommentaren selbst zusammengestellt wurden; danach sind sie dann fur neue Katenen herangezogen und ausgebeutet worden. Ich habe die Gruppen, die ich zu erkennen glaube, oben S. 5 kurz vorgestellt und ihre Glieder genannt. In diesem Kapitel soll zusammengefaßt werden, in welchen Katenen sich die postulierten Gruppen, d.h. Grundtypen finden. Direkte Abschriften der Grundtypen haben wir nur wenige, nämlich von Grundtyp A, C und Teile von G; die anderen Grundtypen können wir nur innerhalb größerer Sammlungen isolieren. In einem zweiten Absatz stelle ich jeweils zusammen, wo ich die Benutzung der Grundtypen sonst noch in Kapitel II festgestellt habe, und verweise auf die Rubriken von Kapitel II. Grundtyp A. Typ VI und XI stellen m.E. einen Grundtyp dar: die sog. palästinensische Katene. Für Typ VI sind nicht alle Fragen geklärt, da es Didymus- und Apollinarisfragmente gibt, von Typ III aufbewahrt, die in Typ VI nicht vorhanden sind. Von diesem Grundtyp wurde eine Paraphrase angefertigt, die teilweise durch Athous Vatopedi 660 aufbewahrt ist und auch in Typ II, III und IV/XIII begegnet. Außerdem haben verschiedene Katenen eine Ekloge aus diesem Grundtyp angefertigt, durch die sich besonders Typ V, VII, IX (ab Psalm 51), XIV (ab Psalm 51, davor aber indirekt durch Typ XVII aufbewahrt) und Athous Lawra Β 83 auszeichnen. Vgl. Typ XIX, XX, XXII, I; zu Typ III s. o. S. 2 3 - 2 5 ; auch Typ Χ, XII, XV (XVI), XXIII, Coisl.80. Grundtyp B. Die Existenz einer weiteren selbständigen Katene, der sog. monophysitischen Katene, aus Hesychius von Jerusalem, Athanasius und Kyrill von Alexandrien, die auch Basilius und Apollinaris zitiert, hat Richard 6 4 mit zwei Argumenten 64

Les premieres chaines (s. o. S. 3 Anm. 4) 9 3 - 9 8 .

41

nachgewiesen: einmal die besonderen Zeichen in Typ III (Paris.gr. 139) zu Psalm 1—14 und zum andern durch die Verbindung dieser Katene mit zwei verschiedenen Elementen, nämlich a) Auszügen aus der palästinensischen Katene und b) der Paraphrase der palästinensischen Katene. Die Verbindung mit dem Element a) läßt sich in Typ III ab Psalm 90 eindeutig nachweisen; denn man kann abziehen, was aus der palästinensischen Katene (Typ XI) kommt und behält dann den Grundtyp Β übrig. Die Verbindung mit dem Element b) liegt in Typ II, IV/XIII und vor allem in der Katene zu Psalm 101—107 in PG 55,635—674 vor. Ich nehme an, daß Diodor von Tarsus zu einem frühen Zeitpunkt dazugetreten ist, so daß die Form von Typ XIV ab Psalm 51 abzüglich dessen, was einerseits aus der palästinensischen Katene stammt, andererseits aus Typ XIII (Athanasius, Evagrius, Gregor von Nyssa und vielleicht auch Hesychius-Jagic) kommt, den Grundtyp enthält, wenn auch nicht vollständig wiedergibt. Verschiedene andere Katenen benutzen diesen Grundtyp, worauf in Kapitel II passim hingewiesen wurde. Von Grundtyp Β ist eine Rezension, verbunden mit Auszügen aus der palästinensischen Katene und Athanasius/Evagrius hergestellt worden, die sich in Monac.gr.478 findet und in gleicher Form in Typ XVII zu Chrysostomus und Theodoret hinzugefugt wurde. An Psalm 87 haben wir gezeigt, daß Typ XIV der Rezension als Quelle diente (s. o. S. 11 — 12). Von Typ XVII ist die Rezension auch in den Typ XXII gewandert. Vgl. in Kapitel II zu Typ II, XII, V, I, IX, ebenfalls zu Typ Χ, XIII, XV (XVI), XXIII, Athous Lawra Β 83 und Coisl.80. Grund typ C. Die Handschrift Paris.Coisl.12 (XIV s.) ist m.E. die Abschrift eines Grundtyps; H. Lietzmann hat sie zuerst angezeigt, R. Devreesse hat sie genauer beschrieben (s. o. S. 18 Anm. 22). Dieser Grundtyp enthält Johannes Chrysostomus, Athanasius, Basilius von Caesarea und Theodor von Mopsuestia. Die Verbreitung dieses Grundtyps habe ich nicht untersucht; dazu wären Textkollationen notwendig. Aufgrund Theodors von Mopsuestia könnten folgende Typen sie benutzt haben: Typ II, III, IV/XIII und Athous Vatopedi 660. Grund typ D. Seine Autoren sind Athanasius, Hesychius von Jerusalem in den von Jagic und Antonelli edierten Formen seines Kommentars. Dieser Grundtyp liegt m.E. in der Katene von Typ I vor, die am durchgängisten diese drei Elemente zitiert. Vgl. Typ XV und Athous Esphigm.73. Grundtyp E. Theodoret, Athanasius, Evagrius, Gregor von Nyssa wie auch Gregor von Nazianz sind das Grundelement von Typ XIII und stellen ebenfalls einen Grundtyp dar. Vgl. Typ II, XVIII und XIX; ebenfalls Typ Χ, XIV, XXI, Vat.gr.619, Athous Esphigm.73 und Athous Lawra Β 83. 42

Grund typ F . Theodoret und Johannes Chrysostomus (echt und unecht) bleiben in Typ XVII übrig, wenn man den Zuwachs aus Typ X I V abzieht. Zur Verbreitung vgl. o. S. 1 8 - 1 9 ; vgl. ebenfalls Sinait.gr.27, Hierosol.Taphou 4 5 und Athous Lawra Β 83. Grundtyp G. Schließlich sind Johannes Chrysostomus bzw. Theodoret und Origenes original in einer Katene verbunden worden. Wir finden diese Katene frei von anderen Elementen als zweite Randkatene teilweise in Vindob.theol.gr.8 (s. o. S. 1 8 - 1 9 ) ; sie bestimmt den Aufbau von Typ VII und X X I I I . Es kann vermutet werden, daß Johannes Chrysostomus und Origenes in Typ XI ab Psalm 119 aus der gleichen Quelle stammen, aber erst ausfuhrliche Kollationen werden das beweisen können. Vgl. Typ I X , X , Athous Lawra Β 8 3 , Coisl.80 und Athous Esphigm. 7 3 . Von einigen Grundtypen sind uns Vorlagen bekannt, aus denen sie statt der Originalkommentare schöpfen, d Ji. Sammlungen, die direkt aus den Kommentaren angefertigt wurden. Das trifft zunächst für Johannes Chrysostomus zu, der in Grundtyp C, F und G auf eine von Photius veranstaltete Sammlung zurückgeht (s. o. S. 18—19). Ebenfalls scheint Athanasius in Grundtyp D und Ε einem bearbeiteten Kommentar, dem hexaplarische und lexikographische Notizen zugefügt waren, entnommen zu sein. Schließlich muß der Origenes in Grundtyp G auch einer Sammlung entstammen, da wir ihn ohne Johannes Chrysostomus teilweise in Typ XIII finden, ebenso in Athous Lawra A 89 und Paris.Coisl.80.

43

Kapitel IV: EDITIONSGRUNDLAGEN Aus den Katenen müssen diejenigen Autoren ediert werden, deren Psalmenkommentare nicht in direkter Überlieferung erhalten sind. Dies sind in chronologischer Reihenfolge: Origenes, Euseb von Caesarea, Athanasius, Apollinaris von Laodicea, Didymus der Blinde, Evagrius, Kyrill von Alexandrien und Hesychius von Jerusalem 65 . 1. Origenes Es ist überliefert, daß Origenes in drei verschiedenen Formen über die Psalmen gehandelt hat, nämlich in Kommentaren, Homilien und Scholien. Es stellt sich als wahrscheinlich heraus, daß unsere Katenen auf die Kommentarbände zurückgehen 66 . Was die Katenen angeht, so haben wir mit zwei verschiedenen Traditionen zu rechnen, der palästinensischen Katene (Grundtyp A) und dem Grundtyp G. Es ist oben S. 18—19 gezeigt worden, daß wir für Grundtyp G wahrscheinlich eine voraufgehende Sammlung aus den Origeneskommentaren anzunehmen haben. Erst ausfuhrliche Kollationen werden zeigen können, ob auch Typ VI der palästinensischen Katene auf eine solche Sammlung zurückgeht. Wegen der sonst nachweisbaren Zuverlässigkeit von Typ VI ist dieser Typ in jedem Fall grundlegend. Soweit die zweite Randkatene von Vindob.theol.gr.8 vorhanden ist 6 7 , genügt die Ausgabe von Cadiou nicht, da sie nur eine Auswahl ediert. Typ VII, in dem der Grundtyp G aufgenommen ist, kann nur im Vergleich mit den sonst von dieser Katene benutzten Quellen verwertet werden, da die Abtrennungen entsprechend den Quellen nicht eingehalten worden sind; die Analyse zu Psalni 37 (s. u. S. 65—67) illustriert die zu leistende Arbeit. Zu Psalm 43—50 ist der Grundtyp G, jedenfalls fur Origenes, am ausfuhrlichsten in Athous Lawra Β 83 ausgenutzt worden, der aber auch nur nach Ausschluß seiner sonstigen Quellen herangezogen werden darf (vgl. die Indices zu Psalm 37 auf Seite 9 9 - 1 0 2 und zu Psalm 5 auf Seite 124-126). Die Fortsetzung von Typ VII findet sich in Typ XXIII, dessen Origeneslemmata meist zuverlässig abgegrenzt sind 68 . Unter Absehung von Psalm 118, zu dem G. Dorival eine separate Untersuchung vorlegt (Thdse du troisiöme cycle, Sorbonne 1974/5), enthalten drei 65

Theodor von Mopsuestia ist ausgeklammert, da R. Devreesse die Ausgabe schon besorgt hat; vgl. o. S. 18 Anm. 22. 66 Vgl. Quellen und Besprechung bei R. Devreesse, Les anciens commentateurs grecs des Psaumes, Rom 1970 (Studi e Testi 264) 2 - 3 . 67 Übersicht bei R. Cadiou, Commentaires inedits des Psaumes, Paris 1936, 1 6 - 2 3 . 68 Bei Pitra, Analecta Sacra III der Vat.4. Leider hält sich Pitra nicht an die Lemmata der Katene.

44

Katenen ab Psalm 119 den Grundtyp G: Vindob.theol.gr.8, die palästinensische Katene von Typ XI und der Typ XXIII 6 9 . 2. Euseb von Caesarea Zu Psalm 51—95,3 liegt eine direkte Überlieferung vor, die in PG 23,441 — 1221 C 12 von Montfaucon nach dem einzigen Zeugen Paris.Coisl.44 — nicht ganz verlässig — ediert worden ist 7 0 . Durch die palästinensische Katene läßt sich Coisl.44 mit Sicherheit verbessern, auch wenn es sich um indirekte Tradition handelt 7 1 . Für die Restitution des übrigen Kommentars ist die palästinensische Katene als Grundlage heranzuziehen; wie für Apollinaris und Didymus ist sie durch die indirekten Traditionen (Ekloge und Paraphrase) zu kontrollieren. Vgl. den Hinweis o. S. 29 Anm. 51. 3. Athanasius Die Editionsgrundlage für Athanasius sind die Lemmata von Typ XIII (Vat.gr.754), wie G. Mercati 72 zuerst festgestellt hat. Zu Typ XIII gehört auch Typ XIX. Typ III wie auch Athous Vatopedi 660 hat ab Psalm 51 der Athanasiuskommentar vorgelegen; es ist möglich, daß Typ III den Athanasius aus der Katene von Paris.Coisl.12 (mein Grundtyp C) übernommen hat. Weiterhin kommen vielleicht die Katenen von Typ I und die Katenen aus Athanasius und Hesychius (Antonelli) in Frage 73 . 4. Apollinaris von Laodicea und Didymus der Blinde Die hier erfolgte Klassifizierung der Katenen bestätigt m.E. die Editionsgrundlage, auf die sich meine Ausgabe in Band I und II gestützt hat. Aus den Kommentaren selbst hat nur die palästinensische Katene geschöpft; ab Psalm 77, von wo an uns die palästinensische Katene vollständig vorliegt, besteht kein Zweifel. Die durch den Verlust eines großen Teils von Taurinensis 300 entstan69

Die Kollationen sind von mir begonnen worden. Vgl. C. Curti, Due articoli eusebiani, N o t o 1971, bes. S. 11 ff. Zu zwei lacunae im jetzigen Zustand des Manuskriptes vgl. R. Devreesse, Les anciens commentateurs grecs des Psaumes, R o m 1 9 7 0 (Studi e Testi 264) 116 Anm. 26. 71 Vgl. C. Curti, II codice Patmos monasterio S. Giovanni 215 e i „Commentarii in Psalmos" di Eusebio di Cesarea, in: Studi classici in onore di Quintino Cataudella, Universitä di Catania 1972, Bd. 1 1 3 - 4 7 . 72 Vgl. Alla riceica dei nomi degli „altri" traduttori. . . (Studi e Testi 158) 89 Anm. 2, 1 5 4 - 1 5 6 , 182 u. 206. Vgl. auch M. J. Rondeau, Une nouvelle preuve . . . (s. o. S. 34 Anm. 55) 3 9 1 - 3 9 3 . 73 Nach R. Devreesse (Diet, de la Bible, Suppl. I [ 1 9 2 8 ] 1116) sind Athanasius und Hesychius (Antonelli) in folgenden Handschriften enthalten: Laurent. V 3 0 (ca. 1101), Oxon.Bodleian.Barocc.118 (XII s.) und Cromwell 5 (anno 1404); ich habe diese Handschriften nicht untersucht und bin über ihre Einordnung nicht sicher. Nach Mitteilung von M. Faulhaber, Eine wertvolle Oxforder Handschrift (in: Theologische Quaitalschrift 83, 1901, 2 2 3 ) enthält Bodleian.Barocc.il8 auch Theodoret! Nachtrag: Vgl. G. M. Vian, I codici vaticani del „Commento ai Salmi" di Atanasio: Vet Chr 13 ( 1 9 7 6 ) 1 1 7 - 1 2 8 . 70

45

dene Lücke zu Psalm 51 —76 muß durch die Ekloge- und Paraphrasentradition dieser Katene gefüllt werden. Zu Psalm 1—50 wurde eine Katene von der gleichen Struktur wie Typ XI postuliert, um die in Typ VI nicht enthaltenen Didymusund Apollinarisfragmente von Typ III zu erklären (s. o. S. 23-24).

5. Evagrius Ponticus M. J. Rondeau 7 4 hat, aufbauend auf Vorarbeiten von W. Bousset und H. Urs von Balthasar, in einem Fragment der zweiten Serie in Vat.gr.754 (Typ XIII) einen direkten Verweis auf die Schrift,,Practicus" des Evagrius Ponticus entdeckt. Dieses Fragment steht in Vat.gr. 1232 (XVI s.), der wie auch Vat.Barberin. gr.548 (XVI s.) zum Theodoretkommentar allein diese Serie hinzufügt, auf fol 516v. Der Text ist ohne jegliche Abkürzungen geschrieben und lautet: ό διδαχθείς παρά κυρίου προς την άντικειμένην δύναμα> πόλεμον έπίσταται λόγους αρετών και κακιών και διαφοράς (lege διαφοράς) λογισμών 'γνωρίσματα τ€ άπαθείας και όρους αύτής • έτι δε και των νυκτερινών φαντασμάτων και έννπνίων γινώσκει τούς λόγους, ών οi μεν άπό λογιστικού μέρους γίνονται της ψυχής κινούμενης της μνήμης, ο'ι δε άπό τού θυμικού, 'έτεροι δε άπό τοϋ έπιθυμητικού. άλλά περί μεν τούτων άκρφέστερον έν τω μοναχώ διειλήφαμεντης yap ηθικής πραγματείας ή τοιαύτη τών λόγων έξέτασις. νυνί δε ποσώς κεκιρήκαμεν τού ύπό τού κυρίου δώασκόμενον πόλεμον παραστήσαι βουλόμενοι. Am auffälligsten im Vergleich mit Vat.gr.754, dessen Text Rondeau abdruckt (aaO, S. 312—313), ist das Fehlen von έτεροι δε άπό τού έπιθυμητικού, wahrscheinlich ein Homoioteleuton. Eine Ausgabe wird sich auf die beiden Handschriften des Theodoretkommentares stützen; m.E. sind Typ XIII/XIX demgegenüber schon sekundäre Zeugen. Die anderen Katenen, die diese Serie teilweise aufgenommen haben, wird man vernachlässigen dürfen.

6. Kyrill von Alexandrien Für Kyrill kommen diejenigen Katenen in Frage, die den Grundtyp B, die sog. monophysitische Katene, aufgenommen haben. An erster Stelle steht Typ III in den Teilen A, C, E, F, G und H. Zu diesen Teilen findet man in Typ XV eine Parallele, die aber von Typ III abhängig sein kann. In verschiedenen Katenen ist der Grundtyp Β in unregelmäßigen Auszügen vorhanden, so vor allem in Typ V und XIV (zu Psalm 51-100). In Typ XVII findet sich die rezensierte Form dieses Elementes von Typ XIV auch zu Psalm 1 —50. Typ II gibt nur überarbeitete Auszüge, hat aber teilweise den Grundtyp Β benutzt, wo er in anderen Katenen fehlt. Zu Psalm 1—50 enthält auch Typ VI streckenweise Kyrill; diese Fragmente könnten aber gegenüber Typ III sekundär sein, wie einige Probekollationen andeuten.

74

Le commentaire sur les Psaumes d'Evagre le Pontique, in: Orientalia Christiana Periodica 26 (1960) 3 0 7 - 3 4 8 . Eine Edition ist von ihr versprochen.

46

7. Hesychius von Jerusalem Die Liste bei R. Devreesse 75 zeigt, daß zu den Psalmen 9,37—47 Anfang, zu Psalm 51—76 und zu Psalm 77—107 eine direkte Tradition existiert. Zu den übrigen Psalmen sind wir wieder wie für Kyrill auf diejenigen Katenen angewiesen, die den Grundtyp Β enthalten. In diesem Fall ist auch Typ I von Bedeutung, dessen Hesychiusfragmente oft in Typ XV ebenfalls erscheinen. Den Typ IX auszuwerten bereitet Schwierigkeiten, ist aber im Hinblick auf Hesychius wahrscheinlich notwendig . Von Hesychius sind noch zwei weitere Kommentare zu den Psalmen überliefert, die aber in direkten Traditionen erhalten sind; sie sind von Jagic und Antonelli ediert worden (vgl. u. S. 56).

75

Les anciens commentateursgrecs des Psaumes, Rom 1970 (Studi e Texti 264) 2 5 0 - 2 6 0 . Der Palimpsest Messanensis 29 und 30 enthält eine bisher nicht untersuchte Katene, die auch Hesychius zitiert; vgl. G. Mercati, II commentario (s. o. S. 28 Anm. 45) 1 7 1 - 1 7 2 . 76

47

Kapitel V: AUFBAU DER PALÄSTINENSISCHEN KATENE 1. Allgemeine Grundzüge Im Anschluß an R . Devreesse und M. Richard (s. o. S. 3 - 4 ) erkenne ich in Typ VI und X I eine Katene, die ihre Texte aus den Kommentaren selbst entnommen hat. Richard nennt diese Katene die palästinensische Katene; ich habe sie als Grundtyp Α bezeichnet (s. o. S. 4 1 ) . In den Kapiteln I - I V wurde versucht nachzuweisen, daß für Euseb von Caesarea, Didymus und Apollinaris die palästinensische Katene die ausschließliche Quelle für die ganze Katenentradition ist; für Origenes und Kyrill von Alexandrien haben wir mit zusätzlichen Quellen zu rechnen (vgl. o. S. 4 4 - 4 5 und S. 4 6 ) . Die palästinensische Katene ist sehr sorgfältig angefertigt worden. Die Handschriften, in denen sie uns überliefert ist, lassen den ursprünglichen Aufbau noch gut erkennen. Die Zitate der Psalmverse sind abgesetzt und deutlich erkennbar; sie dienten dem Autor der Katene als Arbeitsabschnitte, in die er eintrug, was er in den ihm vorliegenden Psalmenkommentaren für wichtig hielt. Aufgrund der uns überlieferten Handschriften der palästinensischen Katene kann man über seine Arbeitsweise dreierlei feststellen: Erstens verzeichnet er als Lemma seine Quelle und beginnt beim Wechsel zu einer anderen Quelle einen neuen Absatz. Zweitens benutzt er innerhalb eines Arbeitsabschnittes, d.h. zwischen markierten Psalmversen, jede seiner Quellen nur einmal. Und drittens scheint er das Lemma nicht zu wiederholen, wenn er nach einem abgesetzten Psalmzitat, d.h. am Beginn eines neuen Arbeitsabschnittes, weiter die gleiche Quelle ausschreibt, die er zuletzt benutzt hatte. Von besonderer Bedeutung für die Auswertung der palästinensischen Katene ist es, daß sie nur eine fest umrissene Anzahl von Quellen ausschöpft. Wenn man die Psalmenkommentare, die die palästinensische Katene als Quellen benutzt hat, wiedergewinnen will, so muß man den Aufbau der Katene rekonstruieren und durch die überlieferten Abschriften der Katene zu der Arbeitsweise ihres Autors vorstoßen. Denn für die Edition der benutzten Psalmenkommentare ist es wichtig, jede Quellenangabe und jeden Wechsel der Quelle genau zu erkennen. Zwischen der Entstehung der Katene und ihren ältesten uns erhaltenen Abschriften liegen mindestens vier Jahrhunderte; nach Richard dürfte sie im 6. Jahrhundert angefertigt worden sein (vgl. den Artikel o. S. 3 Anm. 4 ) , während wir nur Abschriften aus dem 10. bzw. 12./13. Jahrhundert besitzen. Dem Autor der Katene könnte man ja noch Fehlerlosigkeit zubilligen; bei den Abschriften dagegen muß man mit Versehen rechnen und zwar nicht nur mit Fehlern, die beim Abschreiben des Textes unterlaufen sind, sondern auch mit Fehlern, die den Aufbau betreffen. Es ist deswegen genau so wichtig, den Aufbau nach den überlieferten Handschriften zu edieren wie den

48

Text einzelner Autoren dieser Katene. Denn die Überprüfung der Zuweisungen, die Ergänzung eventuell ausgefallener Lemmata und die Kontrolle der Absätze muß sich in erster Linie mit dem Aufbau der Katene rechtfertigen lassen. Ein Vergleich mit dem Aufbau der Katene bleibt selbst dann notwendig, wenn alle ihre Autoren einmal ediert sein werden. Denn das Hauptinteresse besteht darin, die sonst verlorenen Psalmenkommentare, die diese Katene als ihre Quellen benutzt hat, wiederzugewinnen; deswegen wird die Katene nicht als ganze ediert, sondern geordnet nach ihren Quellen. Nun hat schon R . Devreesse die palästinensische Katene in Indices vorgelegt, aber er organisiert seine Tabellen nach Autoren. Man kann also aus seinen Indices kaum etwas über den Aufbau der Katene entnehmen. Ein weiterer Mangel der Übersicht von Devreesse liegt darin begründet, daß er nicht über alle Texte der Katene Rechenschaft gibt, sondern eine Reihe von Absätzen, die in den Handschriften kein Lemma haben und anonym sind, ausläßt; das gilt besonders für den in Typ X I überlieferten Teil. Andererseits habe ich seine Angaben dankbar benutzt. Wie kann man nun den Aufbau und die Zuweisungen der Katene kontrollieren? Interne Kriterien wie Stil, Wortschatz und Auslegungsmethode sind wichtig. Für Didymus habe ich in Band II S. X X I I I eine Liste zusammengestellt. Der griechische Wortindex in Band II zu meiner Edition von Apollinaris und Didymus ist ein weiteres unentbehrliches Hilfsmittel. Aber das sind alles nur interne Kriterien. Grundlegend ist doch zunächst immer die Überlieferung selbst, nämlich die externen Kriterien. Von externen Kriterien steht an erster Stelle der Aufbau selbst der palästinensischen Katene. Darüber hinaus haben wir zwei weitere externe Kriterien: einmal direkte Überlieferung von Quellen, die diese Katene benutzt, vor allem den Psalmenkommentar des Theodoret (Migne, PG 8 0 ) , dann die Basiliushomilien (Migne, PG 2 9 und 3 0 ) und einen Teil des Kommentars von Euseb von Caesarea (zu Psalm 37 unter Basilius in Migne, PG 3 0 und zu Psalm 51—95,3 in Migne, PG 23). Außerdem kommen zu einem Teil der Katene noch die Asteriushomilien (s. o. S. 19 Anm. 2 3 ) , die Chrysostomushomilien (Migne, PG 5 5 ) und die Rufinübersetzungen von Origenes (Migne, PG 12) in Frage. Damit läßt sich schon ein Teil der Katene sicher abgrenzen und verifizieren. Zum anderen besitzen wir ein externes Kriterium in den Nebentraditionen der palästinensischen Katene, nämlich ihrer Paraphrase und den verschiedenen Eklogetraditionen. Die Nebentraditionen gehen auf ein Exemplar der palästinensischen Katene zurück, das erheblich älter ist als die erhaltenen Abschriften der Katene selbst. Die Hinweise aus diesen Traditionen sind zwar wegen ihrer abgeleiteten Überlieferung nicht absolut zuverlässig, aber sie können auch nicht vernachlässigt werden. Ich habe sie also soweit wie möglich mitherangezogen. Zum Schluß muß noch einmal betont werden, daß zuerst der Aufbau der Katene zu beachten ist. Ich wiederhole, was ich über die Struktur der Katene gesagt habe: 1. Die Psalmzitate sind abgesetzt und bedeuten Arbeitsabschnitte. 2. Innerhalb eines Arbeitsabschnittes ist jede Quelle für sich abgesetzt und mit einem Lemma versehen. 77

Les anciens commentateuis (s. o. S. 4 7 Anm. 75) 3 - 2 3 7 .

49

3. Innerhalb eines Arbeitsabschnittes wird jede Quelle nur einmal zitiert. 4. Wenn bei Beginn eines neuen Arbeitsabschnittes die zuletzt benutzte Quelle weiter ausgeschrieben wird, so findet sich zwar in der Regel ein Absatz, aber das Lemma wird nicht wiederholt. 5. Die Zahl der benutzten Quellen ist eindeutig festgelegt. Fehlen Lemmata, kann man also innerhalb eines Arbeitsabschnittes aufgrund der identifizierten Fragmente darauf schließen, wer noch in Frage kommt. Die Anlage der Indices ist auf Seite 131 erläutert.

2. Der Aufbau von Teil I: Psalm 1—50 In Band I S. XII wurde beschrieben, daß die palästinensische Katene offensichtlich in zwei Ausgaben zirkulierte, einer zweibändigen und einer dreibändigen Ausgabe. Keine dieser beiden Ausgaben ist uns vollständig überliefert. Typ VI ist der erste Teil der dreibändigen Ausgabe und enthält die Katene zu Psalm 1—50. Für Typ VI ist allein Bodleian.Barocc.235 (Sigel B) maßgebend, soweit er vorhanden ist (vgl. Band I S. XVI). Ich gebe eine kurze Beschreibung der Struktur der Katene nach dieser Handschrift; stichwortartig wird sie unten S. 131 wiederholt werden. In jedem Psalm werden fortlaufend die Verse abgesetzt, zu denen aus den Quellen Kommentare ausgezogen sind. Die verschiedenen Quellen sind durch Absätze voneinander getrennt. Absätze sind durch einen vorgezogenen Großbuchstaben erkennbar. Gewöhnlich wird jede Quelle am Rand durch ein Lemma identifiziert. Gleiches Lemma wird in der Regel nicht wiederholt. Es folgt also nach gekennzeichnetem Psalmzitat ein neuer Absatz, aber wenn weiterhin aus der gleichen Quelle zitiert wird, so ist das Lemma nicht wiederholt. Ich habe in der linken Spalte alle gekennzeichneten Psalmverse angegeben. In den Fällen, wo kein Absatz folgt, ist dies durch „sine dist" in der Spalte vermerkt, in der die Lemmata der Handschrift eingetragen sind. Es finden sich in der Handschrift Barocc.235 (Sigel B) zwei Zeichen, die offensichtlich besonderen Zwecken dienen. Es ist einmal ein querliegendes [ (so im Index aus drucktechnischen Gründen wiedergegeben); nach einer Durchsicht der Stellen, an denen dieses Zeichen erscheint, bin ich zu dem Schluß gekommen, daß es anzeigen soll, wo vergessen wurde, einen Absatz zu machen. Das andere Zeichen ist ein Kreuz, ebenfalls neben der Schreibkolumne; ich gebe dieses Zeichen durch * wieder. M.E. wird damit gekennzeichnet, wo die Vorlage der Handschrift ein Lemma ausgelassen hat. Beide Zeichen habe ich im Index in der Spalte für die Lemmata eingetragen. Ich halte es für das zweckmäßigste, die Fragmente nach ihren Absätzen in der Handschrift zu numerieren, und habe jeden Psalm für sich durchnumeriert. In einigen Fällen habe ich aufgrund der Quellenkontrolle noch weiter in a) b) etc. untergliedert. Auf diese Weise bleibt ersichtlich, wie die Handschrift selbst durch Absätze gliedert. In jedem Fall ist zu der Untergliederung Anfang und Ende der Abtrennung eingetragen. In der rechten Spalte gebe ich meine eigenen Identifizierungen. Einige Absätze sind wahrscheinlich Fortsetzung aus der gleichen Quelle; dies gilt im Regelfall 50

nur für Absätze nach gekennzeichneten Psalmversen, zu denen das Lemma eben nicht wiederholt wird. Wenn ich glaube, daß trotz eines Absatzes die gleiche Quelle weiterbenutzt wird, also ein Lemma nicht aus Versehen ausgefallen ist, so gebe ich das durch „cont" mit Autor an. Alle gedruckten Texte weise ich nach, in Migne und anderswo. Dabei muß man beachten, daß nur die Nachweise zu Asterius, Basilius, Euseb fur Psalm 37 und Theodoret eine Verifizierung der Zuweisung sind; denn nur für sie besitzen wir eine kontrollierbare direkte Tradition. Die übrigen Nachweise, die ich meist Devreesse verdanke, sollen die noch fehlenden Editionen vorläufig ersetzen. Für Didymus verweise ich mit den Fragmentnummern auf meine Ausgabe in Band I. 3. Der Aufbau von Teil II: Psalm 7 7 - 1 5 0 Zu dem restlichen Psalter von Psalm 51 — 150 haben wir Handschriften der palästinensischen Katene, die aus der dreibändigen (Taurinensis 300 = T) und aus der zweibändigen Ausgabe (Vindob.theol.gr.59 = 0 ; Patmiac.215 = U und Ambros. F 126 sup. = S) kommen. Τ enthält die Katene zu Psalm 51—100, ist aber so stark beschädigt, daß sie für einen Index, der den Aufbau der Katene darstellen soll, nicht mehr brauchbar ist. Deswegen beginnt der Index erst mit Psalm 77; denn Ο gibt den vollständigen Text der palästinensischen Katene zu Psalm 77-78,4. Die nächste direkte Abschrift der palästinensischen Katene enthält S, die aber am Anfang beschädigt ist und erst mit Psalm 83,4 einsetzt. U muß die so entstehende Lücke zwischen Psalm 78,3, wo sie beginnt, bis Psalm 83 füllen. Es sei daran erinnert, daß U den Aufbau der palästinensischen Katene gestört hat; denn U fügt die Katene dem Psalmenkommentar Theodorets hinzu und eliminiert deswegen möglichst alle Theodorettexte der palästinensischen Katene. Aus Τ habe ich in den Index bis Psalm 100 alle Lemmata und Absätze, die sich auf den beschädigten Folia noch erkennen lassen, eingetragen; da nur Lemmata und Absätze für den Aufbau wichtig sind, ist im Index nicht verzeichnet, zu welchen Texten man in Τ noch Überreste erkennen kann 7 8 . Der Aufbau des zweiten Teils der palästinensischen Katene ist so regelmäßig wie auch im ersten Teil. Jedoch ist ihre Überlieferung erheblich schlechter. Denn es fehlen in 0 U S viele Lemmata, ebenfalls sind Absätze unterschlagen. Τ ist eine vorbildlich getreue Abschrift, aber leider nur sehr unvollständig erhalten. Während U Absätze durch den Beginn einer neuen Zeile markiert, ist es in S nur ein kleiner Zwischenraum innerhalb der gleichen Zeile. Deutlich gekennzeichnet sind aber in allen Handschriften die Psalmverse, die die Arbeitsabschnitte geben. Ab Psalm 83,4 notiere ich nach S und gebe die Lemmata von S. Aber ich numeriere die Fragmente nicht allein nach den Absätzen von S, sondern nehme jedesmal einen Absatz an, wenn eine der Handschriften, sei es U oder T, einen

78

Die jetzige Numerierung der Folia ist vollkommen unrichtig; D. Baithelemy hat im Institut de Recherche et d'Histoire des Textes eine Liste der richtigen Einordnung hinterlegt; ich besitze einen Index aller erkennbaren Fragmente. Zu Psalm 5 1 - 5 5 hat R. Devreesse (Les anciens commentateurs) nach Notizen von G. Mercati den Didymus und Origenes identifiziert, zu Psalm 8 3 - 8 6 Didymus und Apollinaris und zu Psalm 9 5 - 1 0 0 Didymus, Euseb und Apollinaris.

51

Absatz haben. Es ist also aus dem Index nicht mehr erkennbar, aufgrund welcher Handschrift ich angenommen habe, daß die palästinensische Katene hier ursprünglich einen Absatz hatte. Die Lemmata gebe ich nach S an. Die Lemmata von U habe ich nur dann eingetragen, wenn sie von S abweichen; wo U kein Lemma hat und das Fragment dort anonym bleibt, ist nicht vermerkt worden. Infolgedessen kann man dem Index nicht entnehmen, ob U das Lemma von S namentlich bestätigt oder ihm nur e silentio nicht widerspricht. Aus Τ sind dagegen alle noch erkennbaren Absätze und Lemmata eingetragen; durch entsprechende Kennzeichnung ist angegeben, ob ein Absatz in Τ anonym überliefert wird oder ob die Handschrift an dieser Stelle so zerstört ist, daß das Lemma nicht erkennbar ist (vgl. u. S. 204). In 0 S und U - wegen der starken Beschädigung auch in Τ — fehlen viele Lemmata. Deswegen habe ich soweit wie möglich die Nebentraditionen der palästinensischen Katene (Paraphrase und Ekloge) herangezogen, um die Fragmente bestimmen zu können. Auf welche der Nebentraditionen ich mich bei der Zuweisung stütze, habe ich durch das Handschriftensigel in der rechten Spalte angegeben. Die Verifizierung bzw. Identifizierung der Fragmente ist bis Psalm 95,3 verhältnismäßig leicht. Der Psalmenkommentar von Theodoret ist in direkter Überlieferung vorhanden (Migne, PG 80), ebenfalls besitzen wir den Kommentar des Euseb von Caesarea bis zu dieser Stelle (Migne, PG 23). Für Fragmente, deren Lemmata verloren gegangen sind, braucht man sich also nur zwischen Didymus und Apollinaris zu entscheiden. Darüber hinaus haben wir die Kontrolle durch direkte Traditionen nur für Theodoret, zu Psalm 114 und 115 auch für Basilius (Migne, PG 30) und ab Psalm 119 auch für Johannes Chrysostomus (Migne, PG 55). Die Verifizierung nach der direkten Tradition ist jeweils in der rechten Spalte eingetragen. Didymus und Apollinaris werden durch die Fragmentnummern meiner Ausgabe in Band I und II nachgewiesen. Auf weitere Nachweise gedruckter Texte ist verzichtet worden; denn die vorhandenen Ausgaben gehen nur auf Nebentraditionen der palästinensischen Katene zurück; Verweise kann man bei Devreesse finden. Ein Index zu Psalm 118 erübrigt sich, da M. Harl zu diesem Psalm die palästinensische Katene ganz ediert hat (La chaine palestinienne sur le Psaume 118, Paris 1972 [Sources Chretiennes 189 u. 190]). Abweichende Zuweisungen sind in Band II S. XXIX besprochen. Noch einmal sei M. Richard mein Dank dafür ausgesprochen, daß er mir seinen handschriftlichen Index überlassen hat (vgl. Band I S. XXX).

4. Nachtrag zu Psalm 51—76 In Band II S. XXII war versprochen worden, die nicht identifizierten Texte der indirekten Tradition zu Psalm 51—76 in diesem Band abzudrucken. Davon wird im Augenblick abgesehen werden müssen, und zwar aus zwei Gründen: Erstens steht in Kürze eine Ausgabe des Psalmenkommentares von Diodor von Tarsus zu erwarten, die erst verglichen werden muß; und zweitens ist die Arbeit an Origenes und Kyrill noch nicht so weit fortgeschritten, daß sich eine Edition von bisher nicht identifizierten Fragmenten rechtfertigen läßt. 52

Exkurs: Didymus und der Psalmenkommentar von Tura. Die Tura-Papyri enthalten einen Psalmenkommentar, der zuerst von A. Kehl 7 9 dem Didymus zugewiesen wurde. Kehl charakterisiert ihn als ein Schulprodukt, genauer eine Vorlesungsnachschrift. Einen ersten Vergleich dieses Kommentares mit der Katenenüberlieferung führte M. J. Rondeau 8 0 durch; sie bestätigt die Klassifizierung Kehls. Die Katenenüberlieferung scheint dagegen auf einen vom Verfasser selbst diktierten Kommentar zurückzugehen. Vergleichstabellen 81 haben gezeigt, daß Richtung der Auslegung und ein großer Teil der Schriftzitate übereinstimmen, aber kein einziger ganzer Satz. Der Tura-Kommentar verrät durch eingestreute Schülerfragen seinen Charakter als Vorlesungsnachschrift; dazu kommt der Angriff auf Zeitgenossen, die namentlich genannt werden wie Apollinaris von Laodicea. Dieser Zug fehlt in dem Kommentar der Katenenüberlieferung vollkommen. In Tura sind noch weitere Kommentare gefunden worden, die auch Didymus zugewiesen werden müssen, zu Zacharias, Hiob und Ecclesiastes 82 . Der Kommentar zu Ecclesiastes hat die gleichen Merkmale wie der oben genannte Psalmenkommentar und ist ebenfalls eine Vorlesungsnachschrift genannt worden; das gleiche wird auch für den Genesiskommentar (noch unveröffentlicht) gelten 8 3 . Der Hiobkommentar stimmt dagegen mit der Katenenüberlieferung überein; Stil und Struktur des Zacharias-Kommentares sind ähnlich; beides sind wohl schriftlich ausgearbeitete Kommentare. Und in beiden fehlt wie in der Katenenüberlieferung zu den Psalmen jeglicher namentliche Hinweis auf den Zeitgenossen Apollinaris; das ist wahrscheinlich kein Zufall, sondern entspricht eher dem Kommentarcharakter. Die Überlieferung der Katenentradition zu den Psalmen darf ein Eigenrecht beanspruchen. In meiner Ausgabe ist nicht auf den Tura-Kommentar verwiesen worden, da man unter den kommentierten Versen leicht nachschlagen kann (zu Psalm 20—44,4). Überhaupt hat meine Ausgabe darauf verzichtet, Didymus durch Testimoniennachweise in die Auslegungsgeschichte des Psalters einzuordnen; dazu sind zuverlässige Ausgaben von Origenes und Euseb von Caesarea unerläßlich. 79 Der Psalmenkommentar von Tura: Quaternio IX, Köln/Opladen 1964 (Wissenschaftliche Abhandlungen der Arbeitsgemeinschaft für Forschung des Landes Nordrhein-Westfalen. Sonderreihe: Papyrologica Coloniensia Bd. I). Davor hatte schon A. Gesche auf Didymus hingewiesen; vgl. L'äme humaine de Jesus dans la christologie du IVe siecle. Le temoignage du 'Commentaire sur les Psaumes' decouvert ä Toura, in: Revue d'Histoire Ecclesiastique 54 (1959) 389 Anm. 2; später erweitert zu: La christologie du Commentaire sur les Psaumes decouvert ä Toura, Gembloux 1962. Der Psalmenkommentar ist inzwischen vollständig ediert von M. Gronewald (Bd. I unter Mitarbeit von L. Doutreleau und A. Gesche), Didymus der Blinde. Psalmenkommentar, Bonn 1969- 1970 (Papyrologische Texte und Abhandlungen Bd. 4, 6 , 7 , 8 u. 12). 80 A propos d'une edition de Didyme l'Aveugle, in: Revue des Etudes Grecques 81 (1968) 3 8 5 - 4 0 0 . 81 Vorbereitet von E. Bush im Institute for Antiquity and Christianity at Claremont, California. 82 L. Doutreleau, Didyme l'Ageugle: SurZacharie, Paris 1962 (Sources Chretiennes 8 3 - 8 5 ) ; die Kommentare zu Hiob und Ecclesiastes sind, soweit erschienen, in dergleichen Reihe wie der Psalmenkommentar ediert (vgl. o. Anm. 79). 83 Mitteilung von Herrn A. Henrichs. Soeben ediert von P. Nautin und L. Doutreleau, Paris 1976 (Sources Chretiennes 233).

53

INDICES Z U PSALM 3 7 , 8 7 U N D 5 L i n k s w e r d e n die v o n d e n K a t e n e n h a n d s c h r i f t e n g e k e n n z e i c h n e t e n Psalmverse notiert; bei R a n d k a t e n e n wird e n t s p r e c h e n d d e m V e r w e i s s y s t e m n o t i e r t . D i e E i n t e i l u n g n a c h N u m m e r n f o l g t d e n in d e n K a t e n e n h a n d s c h r i f t e n g e k e n n z e i c h n e t e n A b s ä t z e n ; w e i t e r e U n t e r t e i l u n g e n sind v o n mir v o r g e n o m m e n w o r d e n , w e n n es die A n a l y s e erforderte. Links v o m B e g i n n der F r a g m e n t e trage i c h die L e m m a t a der K a t e n e n h a n d s c h r i f t e n ein; das dafür b e n u t z t e Abkürzungsverzeichnis folgt. R e c h t s v o n B e g i n n u n d S c h l u ß der F r a g m e n t e trage ich m e i n e B e s t i m m u n g ein; w o direkte T r a d i t i o n e n vorliegen, sind sie n o t i e r t ; die H i n w e i s e lassen sich d e m Abkürzungsverzeichnis e n t n e h m e n . D i e Orthographie der H a n d s c h r i f t e n ist n i c h t geändert w o r d e n , dagegen h a b e ich die A k z e n t e berichtigt.

ABKÜRZUNGEN Apoll Ast Ath Ba Cyr Did Diod Eus Evagr

GregNyss GregTheol Hes

Apollinaris von Laodicea; die Nummern verweisen auf meine Ausgabe. Asterius Sophistes, ed. M. Richard (Symbolae Osloenses Fase. Suppl. XVI 1956). Athanasius, nach der Nummerierung von Vat.gr.754 identifiziert (das meiste in Migne, PG 27 aufgenommen). Basilius von Caesarea; identifiziert nach Migne, PG 29 und 30. Kyrill von Alexandrien; soweit wie möglich wird auf Migne, PG 69 verwiesen. Didymus der Blinde, mit Verweis auf die Nummern meiner Ausgabe. Diodor von Tarsus; soweit wie möglich von mir nach dem Innenkommentar von Vindob.theol.gr.8 verifiziert. Euseb von Caesarea; sein Kommentar zu Psalm 37 ist als Pseudo-Basilius in Migne, PG 3 0 , 8 1 - 1 0 4 überliefert. Evagrius nach den Nummern von Vat.gr.754; vgl. die Indices von M. J. Rondeau, Le commentaire sur les Psaumes d'Evagre le Pontique, in: Orientalia Christiana Periodica 26 (1960) 329sqq. Gregor von Nyssa, ed. W. Jaeger et alii. Gregor von Nazianz. Hesychius von Jerusalem; sein großer Kommentar zu Psalm 37 ist nach Paris.gr.654 abgedruckt bei R. Devreesse, La chalne sur les Psaumes de Daniele Barbaro, in: Revue Biblique 33 (1924) 5 1 2 - 5 2 1 ; d u r c h die Versnummern identifiziert. 55

Hes (Jagic)

Hes (Antonelli)

Jo Met Or

Thd Tht Thdt

() [)

Hesychius von Jerusalem, ed. V. Jagic, Supplementum Psalterii Bononiensis incerti auctoris explanatio psalmorum graeca. Wien 1917. Die Nummern verweisen auf die Verse. Hesychius von Jerusalem, ed. N. Antonelli, De titulis psalmorum, in: Migne, PG 27,649sqq; nach den Nummern Antonellis identifiziert. Johannes Chrysostomus (Migne, PG 55). Metrophanes. Origenes. Origenes nach der zweiten Rahmenkatene von Vindob. theol.gr.8 (Typ V), aus der R. Cadiou ohne erkennbares System einige Fragmente abdruckt. Theodor; Theodor von Mopsuestia, ed. R. Devreesse. Theodosius oder Theodotion in den Handschriften entspricht Theodoret. Theodoret (Migne, PG 80); nach den Versen in Migne identifiziert. Ekloge der palästinensischen Katene. Paraphrase der palästinensischen Katene.

Ich folge den Typen von Karo-Lietzmann und gebe an, nach welcher Handschrift ich die Analyse angefertigt habe.

56

Typ I

Bodleian. Misc. 5

fol 98ν

Ps 37 arg

2a 3a 3b 4a 4b 5 6a 6b.7a 7b 8a 8b 9a 9b 10a 10b 11a lib 12a 12b 13a 13b.c 14.15

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29

Ath Hes Ath Ath Ath Ath Hes Thdt Ath Hes Ath Hes Hes Ath Ath Hes Ath Hes Ath Hes Ath Ath Ath Ath Ath

ούτος ό ψαλμός Hes (Jagic) arg - έτοιμάξεσθαι. Ath ΝΓ τούτον άδει — συμφορών. •η προκειμένη — άνάπαυσις. Hes (Antonelli) ö προφήτης — θεός. Hes (Jagic) 2 a βέλη τάς τιμωρίας φησα>. Ath ΝΔ καθ ήφ ατό μου — παι&εύουσα. Ath NE λελώβημαι — όργης σου. AthNS έξησθένησεν — άμαρτία. Ath NZ έν τώ — δαίμονες. Hes (Jagic) 5 a ότι al — προς σέ. Hes (Antonelli) τα έξερχόμενα — πλη-γών. ?cf Thdt 5 - 7 πάσα yap — δυσώδης. Ath ΝΘ ei μη - άμαρτίαν. Ath ΝΘ καταδβδούλομαι — αύταΐς. Hes (Antonelli) έπεώήπζβ — \eyei. Ath Ξ Hes (Antonelli) 0τι πάσα — πράξεσιν. ήσθένησεν — μου λέγει. Hes (Antonelli) μαστίξων — έποίει. Ath ΞΑ ό της αμαρτίας — έναντίον σου. Ath ΞΒ κύριε οίδες — στενάξω. Hes (Antonelli) το δυαλσγιστικόν — δηλοϊ. Ath ΞΓ θόλωθήσις — χάρις σου. Hes (Antonelli) Ath ΞΔ φως - όμμασιν φηαιρ. και ούκέτι — χάρω σου. Hes (Antonelli) έν τώ — άβεσσαλώμ. Ath ΞΕ οι yap — άμαρτίαν. Ath HS Ath HZ είκότως — έπετίθεντο. έλάλησαν — σκευάξοντες. Ath ΞΗ ταύτα φησιν συλλ. — Ath ΞΘ αφηρημένης.

arg

7+8

11+12 13+14 15

17+18 19.20 21

57

17 18a 18b 19a 21b

30a Ath b 31 Ath 32 33 34 35 36

Hes Hes marg marg marg

37

Ath

Typ II

Vat gr 2057

τοσούτων — επικουρία. μέγα — πόδας. ήδέως δέχεσθαι — παιδείαν φησιν. &τι ύπόκεψαι — προβλέπω. εξομολογούμαι σοι — μου.

Hes (Antonelli) 35+36 Hes (Antonelli) 37

ÖTI Ωρ καί ol — δικαιοσύνην. ένταϋθα προστεθαϊον — βδελυγμένον. καίτοι φησιν μη — έμήν.

Ath ΟΓ

AthO Ath OA Ath OB

fol 72 r

Ps 37 arg

1

Thdt

2

2 3 4

Ba

5

Eus

6a

Thdt

3

Thdt

b

4

5 6

7

58

7

Ath

8

Ba et Thdt eiusdem Ba Thdt Or

9 10 11 12 13 14 Hes 15 16 17a Hes b

την απουδαίαν — δυσχερεϊ παρά των έκτός πειρατηρίων. τούτο καί — ίατρευθήναι. τούτον άδει — συμφορών. δοκεί μοι — έπισείασαν. οί άπειλούντες — έκάλεσε χείρα. βέλη καί χείρας τσύς πειρασμούς φησιν. τό -yap έπεστήρ ισας — πληγάς. βέλη τάς τιμωρίας καί βαρέας δυνάμεις φησιν. νυττόμενος — προσδίνεται. λελώβημαι - της όργής. έξησθ ένησαν — άμαρτία.

in Thdt 1 Thdt 2 Ath ΝΓ Eus 30,88B 1 - 4 . 7— 10,89A14 —B2 [Eus] cf Thdt 3 in Thdt 3 cf Ath ΝΔ Thdt 4

AthNS Ath NZ Thdt 5 - 7 κατέκαμφέ με — ευρίσκω. [Or] έκεϊνος αισθάνεται - ώξη. πάσα ·γάρ — άμαρτίαν. Ath ΝΘ in Hes 6 καί ποίοι — δυσωδέστερον. in Hes 7 a ούκ έν τώ σταυρώ — θάνατον. Hes 7b καί τίνος χάριν — έξης. έμπαί-γματα — πάθη. in Hes 8 έπειδή φησιν — νοητούς λέγει. Ath Ξ

18 a Baet Thdt 19 20 21 22

Thdt Hes eiusdem Ath

ό άκύλας — πράξεως.

Eus, cf 30,93 BC

ταύταις yap — προσχρήσασθαι. έξ έκείνης - έναντίον σου. έκακώθην — άποκρινόμενος. μαστίζων — άφιέναι έποίουν. τό διαλογιστικόν τού ανθρώπου καρδίαν όνομάξει νοητήν.

in Thdt 8 Thdt 9 + Zitat Vers 9 in Hes 9 a Ath ΞΑ cf Α Λ Ξ Γ

έπεώή γαρ άπαξ — άναβήσω. όρας μου — είκότως έκάλεσεν. πώς μεν — κατέλειπε», φως — όμμαοιρ.

Thdt10 Thdt11

10a 10b

23 24

11a lib

25 26

12

27 28

φώς — 'έφυγον. Hes Ba et Ath φίλοι - άμαρτίαρ.

29

Thdt

30 31 32 33

Ath

34 35

Hes Ath

13 14

Thdt Hes Ba et Ath

Thdt Or

1536 17a 37

Thdt

38

marg

39 40 41 42 43 44

eiusdem Hes Thdt

17b 18

19

20.21a 45 46

Ba

Hes eiusdem Hes Hes

τούτο ό σύμμαχος — άχιτόφελ και τούς λοιπούς, γεγυμνωμένον — έφιέμενοι. οί δαίμονες δηλονότι. τούτο ή ιστορία — τον δαυίδ. έπί τή έξομολοηήσει κατηγορούμενος δηλονότι, ούκούν ήκουε — ούκ έχοντα, ταύτά φησιν συλλ. — άφηρημένης. ταύτα δέ χρώμένος — αλαζονείας γενέσθαι, έχθρούς τούς δαίμονας φησιν — τύχοιμι τοϋ αού έλέους. έχθρούς — άντικειμένας δυνάμεις. μέγα — πόδας, πόδες — οί ιουδαίοι, άξών με — κεντούμενος. διά δ ή τούτο — ποιήοομαι. τούτου γαρ ένεκα — ταύτην. ώς οικεία τα ήμέτερά φησιν — έπί την γήν και τα έξης. σοι γάρ ψησι μόνω — βώμην. έχθρούς τούς νοητούς λέγει και τούς ιουδαίους φησιρ.

in Hes 11 Eus 30,97A9 + Ath ΞΔ in Hes 11 cf Eus 3 0 . 9 7 C 3 - 5 + Ath SS in Thdt 12 Thdt13 cf Ath ΞΖ Thdt 14.15 [Or] in Hes 15 Ath ΞΘ Thdt 16.17 cf Eus 30,100C 10— 11 cf Hes 16b Ath OA in Hes 17b Thdt18 Thdt19 Hes 18a in Hes 19b in Thdt 20.21 ? cf Hes (Jagic) 20

59

47 21b

48

22.23

49 50 51

Ath

Thdt eiusdem Thdt

Par gr 139

Typ III

καίτοι φησιν — έμήν.

ΑΛΟΓ

δικαιοσύνη ν τήν έμήν φησιν — άρρωστίας έθεράπευον.

Hes 21b

πάντως πάλιν — άποκαλοϋντα. in Thdt 20.21 Thdt 22.23 ύπό τούτων — χαρίσασθαι. ταύτα ούχ — είσόμεθα. Hes 22

fol 90ν

Ps 37 arg

1 2 3 4

Cyr Eus Eus

2

5 6 7

Cyr Hes Did

8 3a

9 10 11

Or Did Eus

12 13

Hes

τούτον άδει — συμφορών. άνατίθεται — προσάγοντας. παιδεύει — θυμού. τώ έκτώ συγγενής — άμαρτάνουσιν.

Ath ΝΓ Cyr Evagr α [Eus]

άγάσαιτο &ν — £>ύση. πολλάκις ήμϊν — ΐάθημεν. έξομολογούμενον — παώευθήναι. ού τον ελεγχον — κακώσεσιν.

Cyr 6 9 . 9 5 3 C 4 - D4 Hes 2 Did 373

οί λάγοι - χεϊρά σου. δηλοϊ yap — τά βέλη. λ&γβ ι yoüv ö μέγας — έκάλεσε χείρα. έμπεπήχθαι — άκλόνητος ήν. ού μάτην — άφαμένη μου έστίν.

[Or] [Did] [Eus]

14

Cyr

ei δέ δή τις — έπιτίθησι

15 16 17 18

Apoll Or Thdt Eus

4b

19 20 21

Did

σώματι — αγόμενα. είκότως δέομαι — ό λόγος. ώς και δαυίδ — διέκειτο. λέγων και άλλαχού - άμαρτίας μου. άτοπον δέ — παρά θεού. έμφαινομένων — πρόσωπον.

Or

5b

24

Did Cyr Cyr

6a

25

Or

22 23

60

ούκ εστίν ειπείν — βαστάζοντες. κεφαλήν δέ — προς έαυτόν. τούτο είναι — τούτο δράν. ύπερήρθαι — άναπαύσω ύμάς. πάλιν έκεϊνος — όζει.

αισθάνεται

Cyr 6 9 , 9 5 3 D 7 --956 A4 Hes 3

αύτώ. Cyr 6 9 , 9 5 6 A 4 --9 Apoll 25 [Or] [Thdt] [Eus]

3b 4a

5a

[Eus]

Cyr Did 375 [Or] [Did] Cyr 69,956 D 6 --957A4 Cyr 6 9 , 9 5 7 A 5 --14 [Or]

6b 7a

7b 8

9a

26 27 28 29 30

Cyr Ath Cyr Hes

31 32 33 34 35 36 37 38

Or Hes Cyr Hes Did Did

39

Or

40 41 42 43 44 45 46

Did Ath Hes Ath

47 48 49

Hes Cyr Cyr

50 51 52

Or Thdt

53

Eus

lib

54 55 56

Hes Eus Did

12a

57 58 59

Ath Apoll Did

12b

60

Ath

9b 10a

10b 11a

Hes

πληγών — εις πέρας. ei μη εις - άμαρτίαν. έπεί φρόνησις — ούθ ετέρων. απαριθμείται - νούν. έταλαιπώρησεν — τον •πεσόντα. τάχα τοωύτόν τι — ειπείν. μήποτε δε ούτως — άρετή. άφ' ού γάρ — κλαύσετε. και τίνος χάριν — έπόμβνα. έτέραν τινά — ϊαοιν. έμπαίητματα — έκρυθώπαξεν. έπεί περί — έπιτβλεϊται. έμπαιξόντων — σώμα άμαρτά νει. τούτω παραπλησίον — λέη/εοθα ι. κακώοθαι δή — ήχής. έκακώθην — ελαβον. at έορταί — κακοί. δια βάθους — στενάξειν. μαστίζων — άφιέναι έποίουν. ώρυόμην λέ~γει — έπόμενα. ö της μετανοίας — οωθήναι βουλόμενος. και τις — ίοραηλίται. προστίθησι — πόνου. άπαριβμείται — το πλημμελές, ταραχθείσης - τού βίου. η και ούτως • ήμην — κακά. ή και ούτως • άτυμίας — έψιέμενοι. και άλλως δε κατά την έπι'γραψην — άμαρτίαν καθειλικον.

Cyr 69,957C6- D2 Ath ΝΘ Evagr δ Cyr 6 9 . 9 6 0 Β 1 - C8 Hes 7a [Or] [Did] [Or] Hes 7b Cyr 69.960C 12 - D 1 3 Hes 8 in Did 377 [Did] [Or] Cyr 69,961 A 2 -•12 Hes 9 a [Or] [Did] Ath ΞΑ Hes 9 b Ath ΞΒ + ? Hes 10 Cyr 6 9 . 9 6 1 C 1 - 11 Cyr 69,961C 14 - 9 6 4 A14 [Did] [Or] [Thdt] [Eus]

πώς μεν ούν — βμτγον. το φώς — νούν. ή τών άληθών — δυνήσομαι.

Hes 11 Evagr ξ in Did 379 έν τώ πεπληγέναι — άχιτόψελ. Ath ΞΕ φίλων — έπλήρωσεν. Apoll 26 ονς ειχον — έστησαν. in Did 379 οι γάρ συνυπουρΎοϋντες Ath AS — άμαρτίαν. 61

13a 13 be 14

15a 15b 16 a

16b 17a 17b

18a 18b

19a

19b 20a

20b 21a 21b

62

61 62 63 64 65 66 67

Cyr Hes Hes Apoll

68 69 70

Hes Hes Did

71 72 73 74 75 76 77

Did Or

Hes Cyr Hes Eus

78 79 80 81

Thdt

82

Did

83 84 85 86 a b 87 88 89 90 91

Did

Did Ath Cyr Did Or

πρός ye τούτοις — χριστός. ποίας — θεώ. σπ ερ ψηοΐν — έπήγαγεν. έχων μεν — θεόν. έπί τούτοις — ηττημένος. και ό κρίνας - έλεγχους. ή και έπί τη έξομολογήσει — έγενόμην τοιούτος. ούκούν ήκουεν — δείκνυαν.

Cyr 69,964C3 —D1 Hes 13b Hes 14 Apoll 27 [Eus] [Did] [Or]

Hes 15 Hes 16a τώ πατρί — έφρόντισεν. Did 381 έπεί πάντων — ε'ισακουσθήσεσθαι. έμαυτόν yap άμύναι — κύριος. [Or] in Hes 16b τί λέyει — δυνάμεις. συ yäp άκούεις — βλασφημίας. [Or] Cyr 69.965B3 —D1 συ μεν ούν — έκ χειρός μου. πόδες — ίσχύσαντος. Hes17b [Or] ού μόνον πίπτοντι — χριστόν. ή και οΰτως · σε μόνον [Eus] — άποστάται -γενόμενοι. και καθ' ίστορίαν — ήττηθώ. [Thdt] άξιος yap μaστίyωv — έρών. [Thdt] έτοιμος — τυφθήναι. Did 382 ένταϋθα σαφώς — πρέποι dp Cyr άγίοις. Hes 18b προς ημάς — βοηθήσαι. [Did] ώσπερ ό κατά νόμον — έyώ. τό άι>ayyελώ — τρόπους. Cyr 69,968B7— 15 και μην άνομίαν — τυγχάνοντα. Hes 19 a in Did 383 έστι μεριμνάν — έργα. άμαρτΐαν — έδαπάνησεν. Hes 19b καίτοι φησιν — ήμετέραν. έγώ μεν ούν — θεώ. τούς ιουδαίους — έτύγχανον. μερίμνων — δακνόμενοι. ή και διδάσκει — άμαρτίας μου.

Ath ΟΓ Cyr 6 9 . 9 6 8 C 4 - D 1 Hes 20 [Did] [Or]

92 93

Cyr

ού 7άρ έστιρ — δικαίως. πλήθην θ ή ναι — αδίκως.

[Or] Cyr 69.968D4 —969A2

94 95

Hes

τίνες άν είεν — και γραφην. τουτέστιν οί των — έπόμενον.

Cyr

96

Hes

δικαιοσύνη ν την έμήν — έθεράπευσεν.

Hes 21 a Hes 21b

97 98 99

Did

100 Thdt

ei yap και ήμαρτον - διδούς. και άπέρριψάν — έβδελιτγμένον. δοον έττί τώ — όδωδότα νεκρόν. ή καθ'ίστορίαν άβεσσαλώμ - τούς έχθρούς.

[Or] [Thdt] = v. 21b [Or] [Thdt]

101 102 Hes

άνθρωποι — θέικόν. ταύτα ούχ — είσόμεθα.

Apoll 28 Hes 22

103 Hes 104 Did

βοήθ emu έαυτού — λσγίξβται. ei και έκεϊνοι — δαιμόνων.

Hes 23 [Did]

Typ IV

VatOttob398

fol 104r

hexaplarische Notizen und Lesenoten ausgelassen

Ps 37 1 2 3 4

τούτον άδει — συμφορών. Greg Nyss οις παράκειται — τούτο ποιών. την οπουδαίαρ — διδάσκει. Thdt Eus τώ έκτώ avyyeirfq — άμαρτάνουσιν.

Ath ΝΓ Greg Nyss V 88,21 Thdt 1 [Eus]

5 6

Or Thdt

παιδεύει — θυμού. τούτο και τού — ΐατρευθήναι.

Evagr α Thdt 2

7 8

Or Eus

[Or] [Eus]

9 10 11 12 13

Thdt Or Thdt Or Or

14

Greg Naz

οί λόγοι — χεϊρά σου. μήποτε δέ και — έκάλεσε χείρα. τούτο — πληγάς. εΐκότως δέομαι — ö λόγος. κατέκαμψε με — εύρίσκω. βαρύτητα — άμαρτίας μου. ούκ έστιν ειπείν — βαστάζοντες. προσώξεσαν — θεραπευτή και τά έξης.

15 16 17

Did Or

18 19 20

Thdt

Thdt 3 [Or] Thdt 5 - 7 [Eus] [Or] Greg Naz

τάχα τοιούτόν τι — ειπείν. μήποτε δέ ούτως — άρετή. άψ' ού ήμαρτον — νοητούς δέ Xeyei. λεκτέον τούτο — έπ^ελίοις.

[Or] [Did] [Or] + Ath Ξ

έμπαιξόντων - XeyeaOai. διά τούτων τήν — προσχρήσασθαι.

[Did] + [Or] Thdt 8

Evagr ε

63

21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32

Or Did

Thdt Ath

Or

[Or] [Did] + Ath Ξ A [Did] [Did] Thdt 11 + 12+13 Ath ΞΔ Evagr f Ath HE in Thdt 12 [Eus] Ath ΞΖ+ ΞΗ [Or]

33 34 35 36 37 38 39 40

Thdt Or Ath Thdt Or Eus

41 42 43

Thdt Did

•ήδέως — παώίαν φηοίν. άξιον — ποιήσομα ι. ή και προς - μαστιξόμενος.

Ath OB Thdt18+19 [Did]

44 45 46 47 48

Or Thdt Thdt Did Or

ώσπερ — έγώ. σοι — ί>ώμην. καίτοι — έμήν. μερίμνων — δακνόμενοι. ή και διδάσκει — δικαίως.

[Did] in Thdt 20.21 Ath ΟΓ [Did] [Or] [Or]+v. 21c

49 50 51 52 53 54 55

64

ai έορταί - κακοί. δ uz βάθους έχων — άφιέναι έποίουν. ταραχθείαης — ποιεϊν αγαθόν. και έμπεσών — βίου. άθυμίας — έφιέμενοι. το φως — δμμασιρ. το φως — νούν. έν τώ — άβεσσαλώμ. τούτο ό σύμμαχος — έταϊροί μου. έπί τούτοις — ηττημένος. είκότως σκευάξοντες. ή και έπί τή έξομολογήσει — τούτοις. σύ yap — βλασφημίας. έδέχετο — αυτού. τούτο ή Ιστορία — δανίδ. έμαυτόν — κύριος. των τοσούτων — έπικουρίαν. ταύτη — γενέσθα ι. έπί μέν τοις — πόδας. σέ μόνον — άποστάται γενόμενοι.

Thdt Or

εί yap και ημαρτον — έβ&έλυγμένον. άντε πεδίδωσαν — κύρυαν. πάλιν τον — γενόμενος. άγνώμων — χάριτας. ύπό τοσούτων — χαρίσασθαι. καλόν — τριάδα. ού ταύτην — ή ζωή.

[Or] Evagr θ Thdt 14.15 [Or] AthO Thdt 16.17 Evagr ι+Ath OA [Eus]

E vagr φ in Thdt 20.21 in Thdt 20.21 Thdt 22.23 Evagr ly Evagr ια

Typ V

Leimon 49

fol 76 ν

Ps 37 arg

1

2

2

3a

3 4 5

Thdt

6

Thdt

7

Did

8

Thdt Did

9b. 10

9 10

11

4a 4b

7b.8a

Eus Ba Or

αύτοίς ί>ήμασι — αυτού ψυχής. (Eus) ού τον έλεγχοι — νηπιότητι. Eus 30.84C12—85Α15 ού μάτην — πληγάς. in Thdt 3 δια τούτο μη — όργής σου. δ λέγει τοωϋτόν — άμαρτιών μου. άλλως • νυττόμενος — προσδίνονται.

(Or) (Or) (Thdt)

ήτοι των λογισμών — άπ όστολον. άλλως · δια τούτων την — προσχρήσασθαι.

(Did)

Did

άπό βάθους — τυγχάνει. δύναται και — στένεα>.

11

Thdt

12a

12 13

Eus

δύο κατ' αυτόν — έγενόμην. αίνίττεται δέ — έπιβουλάς. άλλως - διδάσκει διά τούτων — έξατονήσας.

(Did) (Did) (Thdt)

lib

14 15

14 13a 20 a

16 17 18

Typ VII

τούτο δέ ήν — σοφία. άλλά και οι — ματαίους λογισμούς. έπί τούτοις — νενικημένος. Thdt

Vindob 59

γεγυμνωμένων — έδέχετο. σοι φησιν μόνω — ()ώμην.

(Thdt)

in Thdt 12+13 (Eus) (Eus) (Eus) (Eus) in Thdt 13+14 in Thdt 20.21

fol 158 ν

Ps 37 1.2

1 2

Thdt Or

τήν σπουδαίαν - ίαθρευθήναι. ό έλέ-γχω — έπιπονώτερον.

Thdtl+2 Or;Pitra III 14,4 — 8

3

3 4a b c

Thdt Or

Thdt 3 Or [Did] [Eus]

4

5

Thdt

τούτο, φησίν, ού — πληγάς οί λόγοι — άκούοντος. δηλοί δέ ποτε — τά βέλη. μήποτε δέ και — έκάλεσε Xeipa. νυττόμενος — npoaytverai.

Thdt 4 65

5-7

6a b c

Or

εΐκότως δέομαι — ό λόγος. ταύτα λεyέτω ό μετανοώ ν. σαφέστερου δέ — άμαρτίας μου εϊπεν.

7 8a b

Thdt Or

κατέκαμψέ με — ευρίσκω. ούκ έοτα> ειπείν — δζει. έταλαιπώρησά φησιν και έξηςτάχα — ό τελώνης, μήποτε δέ ούτως — ή άρετή. 6λην την ήμέραν και έξης • έξ ού ήμαρτον — -γελώντες νυν. διά τούτων - προσχρήσασθαι. έμπαιζόντων - σώμα άμαρτάνει. και 'ότε έν όλέθρω εν αυτή.

c d

8 ab

9.10a

9 Thdt 10a Or

11 Thdt 12a Or

10b. 11 13 a Thdt b 14 12

Or

15 Thdt 16 a Or b

έξ έκείνης - άνθήσω. ό έν σάκκω — έτα-πεινώθην.

[Or] Or [Eus] Thdt 5 - 7 [Or]; 12,1375 Anm. 47 [Or] [Did] Or

Thdt 8 [Did] Or; Randkatene in Vindob. 8 Thdt9+10 Or; Randkatene in Vindob. 8 [Did]

διά βάθους — είναι τού κυρίου φησίν. μαστίξον yäp — άφιέναι έποίει. Ath ΞΑ όράς μου — ώνόμασε. Thdt11 τινές δέ φασιν φώς το πνεύμα cf Ath ΞΔ — δμμασι. ταραχθείσης — ταραττομένης. [Did] τούτο ό σύμμαχος — βουλάς. και ους δέ φίλους — σχέσει. ή συνυπουρΎούντες — άμαρτίαν έμπεσών — ίώβ τούς φίλους.

in Thdt 12 [Did] Ath HS [Did]

13

17 Thdt 18a Or b c

Ύε-γυμνωμένον — έφιέμενοι. έδόκει δέ μοι — τού βίου. ή έλάλουν — σκευάξοντες. τών -γάρ άyyέλωv — έπετίθεντο.

Thdt13 [Did] Ath ΞΗ Ath ΞΖ

14.15

19 Thdt 20a Or b c

τούτο ή ιστορία — τον δαυίδ. έπί τούτοις — νενικημένος. ή έγενόμην — κολάσει, ή και έπί τη έξομολσγήσει — λυπήσαι βουλόμενος. ή τούτό φησιν • δτι συ — δυσφημίας.

Thdt 14.15 Eus Did [Or]

66

[Or]

16-18

21 Thdt 22 a Or b c d e f

1921b

23

Thdt

24 a Or b c d 22.23

25 Thdt 26 a Or b c d

Typ Χ

ταύτη δέ φησιν - κεντσύμενος. των τοσούτων — έπικουρίαν. ή τούτό φησιρ • εί γάρ μη — ούκ εχουσι γάρ τί ε'ίπωσι. έπιχαφούνται - έπ'έμε μεΎαλορημονή σαντες. μέγα — πόδας. έγώ δε έπι σε κατέφνγον. προς δε τάς - μαστιξόμενος. σοι -γάρ μόνω — χάριτας. εμού μεριμνούντος — ζωή v. ή διδάσκει βάθη — ά-γαθωσύνην. και άπέρριψαν — έβδελιr/μένον. baov έπι μετανοεϊν — βδελυκτοϋ. ύπό τοσούτων - χαρίσασθαι. έν άλλω — άπ'έμού. εί κάκεϊνοι - εχθροί. πρόσχες εις την βσήθειάν μου. έπεί έχθρων — ταύτης αίτιος.

Vat. Borg. gr. 2

Thdt 16.17+18 AthO Or Eus; 30.100C 1 0 - 1 3 Ath OA Eus; 30,100C13 — 14 [Did] Thdt 20.21 Did Or Or Or Thdt 22.23 Or Did = ν. 23 Did

fol 203 r

Ps 37 arg

1 2 3 4a b

2a

2b

5a b 6a b 7a b

Hes

ό ψαλμός εϊρηται — άνάπαυσις. GregNyss έπεώή περί της θείας — ποιών. τώ εκτω συγγενής — προλέλεκται. Tht έν πολλοίς — διδάσκει. ικετεύει τοίνυν — άμαρτάνουσι. Ba ού τον έλεγχον — φαρμάκοις. ό έλβγχω έλεγχθήσεται θεού. Or παρακαλεί — ίατρευθηναι. ούτω και Ιερεμίας — έλεγχει. Or παιδεύει ήμας - θυμού. τόν τρόπον της παιδείας — σκοπώ βελτιώσεως.

Hes (Antonelli) arg Greg Nyss [Eus] in Thdt 1 [Eus] Eus; 30.84C12- 85A6 Or cf Thdt 2 Diod? Evagra Diod

67

3a

8a

Ath

b c d e { g h i j 3b

9a b

4a

10 11

Ath

12 Ath 13 a Tht b c 4b

5a

5b

68

14

Or

15

Ath

16

Did

17 18

Tht Or

19

20

Jo

21

Or

βέλη τάς τψωρατικάς δυνάμεις Ath ΝΔ φη aw. περί ών ö απόστολος — σβέσαι. Eus; 30,88Β 10— 13 τούτο, φησίν, ού μάτην in Thdt 3 — σφόδρα μαστί'γοϋσαν. διά ταύτα τοίνυν ικετεύω Eus; 30,89Β8—10 — παώευθήναι. και αντός δε ό σωτήρ — το [Or] τιτρώσκον. και οι άπειλούντες [Eus] — πλήττοντες. άντί δε του άπό προσώπου Eus; cf 30,89 D4sqq — Αμαρτίας μου εϊρηκεν. βέλη δέ και ο'ι λόγοι — εις Or; Randkatene in μετάνοναν προσκαλούμενοι. Vindob. 8 μήποτε δέ και — κυρίου καλεί [Eus] λέγων. βέλη κυρίου έν τή σαρκί μου Eus; 30.88C4—6 — έκπίνει μου το αίμα. τούτο άπό μεταφοράς ε'ίρηκε in Thdt 3 — πλττγάς. ή γάρ τουαύτη χειρ Eus; 3 0 , 8 9 A 1 4 - B 7 — πεποίηκε τού κυρίου. άφατό μου — παώεύουαα. Ath NE Eus; 30,89C13 —15 άκύλας και σύμμαχος άντί — Ερμήνευσαν. λελώβημαι - όρ·γής σου. AthNS νυττόμενος — προσδίνεται. Thdt 4 πρόσωπον δέ όργής [Or] — διεταράττετο. Diod έντεύθέν φησιν ούδεμίαν — παώευόμενος εις βελτίωσα>. πρόσωπον έστι άμαρτιών — τόν την ύπόθεσιν δόντα. έξησθένησεν - ή άμαρτΐα.

(Or)

κεφαλήν τό — έπαισθάνεταιδιό και φησίν. κατέκαμφέ με — εύρίσκω. έκείνος δέ τής δυσωδίας — τοις ίδιος πλημμελήμασιν. ού δύναμαι τό άχθος αύτών — άμαρτίας τό είδος δι' ών έπάγει. άμαρτωλός yap έμπεσών — τό έαυτοϋ κακόν. δεύτε — αναπαύσω ημάς.

[Did]

Ath NZ

Thdt 5 - 7 [Or]; ganz?

Eus; 30.92C5 —9 Evagr β

22 23 Jo 24 a Or b 25

Eus

26 a Or b 27

Ba

28 a Or b c

29 30

Ba

31a Thdt b 32 a b 33 34 a Ath b 35 a b c 36 37

Ath Ba

? άφροσύνην αύτού καλεί τον — πλέον τιμωρεϊσθαι. πάσα άμαρτία — την άμαρτίαν. Ath ΝΘ Evagr γ έντεύθεν την φύσα> — άμαρτία ι. Evagr δ εί γάρ ή φρόνησις — άγνοια των αύτών. τουτέστιν δια βίου[Did] κατεκάμψθην — έλεεινός έκ τούτου -γενόμενος. τούτο δε ώς άφρων — η [Did] άρετή. ό yap έν μετανοία — τον Or; Randkatene in τραχηλόν αύτού. in Vindob. 8 δια τον σον φόβον Eus; 30,93B2 —4 — έπορευόμην. τούτο λεκτέον - γβλοίοις. Evagr e άφ' ού yap ήμαρτεν [Or] — μακάριοι οί κλαίοντες. ? εύαγγελικώς έφείσω μου μη — σκνθρωπάξων πορεύομαι όδυρόμενος. άκύλας- έπληρώθησαν Eus; 30,93B 11 — 12 — άτιμίας. δια τούτων δέ την άτιμον Eus; cf 30.93C5 — 14 — ö έσω άνακαινούται. Thdt 8 δια τούτων την έπιθυμίαν — έπιθυμία χρήσασθαι. το δέ έμπεγμάτων ήγουν [Did] των — παώοποιύα κινείται. πάνη γάρ η σάρξ άσθενεί [Did] — σώμα άμαρτάνει. ή γάρ τού δράκοντος ισχύς cf Or — έπ' όμψάλου γαστρός. έξ εκείνης — θείου βουλήματος. in Thdt 9 μαστίξοντος — άφιέναι έποίει. Ath ΞΑ ούδέ γάρ άνθρωπίνην Diod — άνίατα. δια βάθους έχων — έπιθυμίας [Did] ένεκα. έπειδή γάρ άπαξ — άναθήσω Thdt10 ä μεν γάρ έπιθυμώ — τό Diod στενάξα ι. της μετανοίας — ένώπιόν σου. Ath ΞΒ ότε των κακών — πάσα ή Eus; 30,96 A13 —Β 2 έπιθυμία μου.

69

IIa

38

Or

αύτη φυσική — έφίεσθαι

39

Or

τό διαλοηιστικόν λέγει της καρδίας. κατά yap τον της αμαρτίας — ένεργούντος. όράς μου — -γε-γυμνωμένον.

40 a Ba b lib

41 Ath 42 a Or b c d e f

12a

12b

43

Ath

44

Thdt

45

Ath

46 a Or b 13 a 13 bc 14a

47 a Ath b Ath 48 49 a b c 50

Ath

51

Or

14b.15 52a b 16.17a 53 a Ath b

70

θεού. Evagr σ

τό πνεύμα — δμμασα>. φως — vow. όράς με — έστερημένον. τούτο δ β ην τό προφητικόν — την δρασιν. δύο δέ κατ' αύτόν σημαίνει — εΐκότως έκάλεσε. λέγοι δ' άν και τον όρθόν — ταραττομένης. ή τό λογιστικόν της διανοίας έκεΐνό φησιν φως.

cf Ath ΞΓ Eus; 30,96C 12— 14 in Thdt 11 cf Ath α Δ Evagr ξ in Thdt 11 Eus; 30,97A9— 10 in Thdt 11 [Did] cf Did

Ath ÄE έν τώ πεπληγέναι — άβεασαλώμ. ö σύμμαχος · οί — έστρατεύετο. in Thdt 12 Ath ES οί δε συνυπουργούντες — άμαρτίαν. Evagr η τάχα δυνάμεις — κόλασιν. (Did) ή και ούτως • οΰς έσχον — ποιήσαι ά-γαθόν. Ath EZ είκότως — έπετίθεντο. Thdt 13 'γε·γυμνωμένον — έφι έμενοι. Ath ΞΗ έλάλουν — σκευάζοντες. έπί τούτοις ουδέν — ηττημένος. και τού άβεσσάλώμ δε τού •πατρός — ώς ή ιστορία διδάσκει. και έπί τη έξομολ — είσεδεξάμην. έπεώή οί ξητούντες — πεπληρωμένος. και άπό — άμαρτίας. άλλος · διό ώσπερ κωφός — τό στόμα αύτοϋ. κατεδούλομαι — αμαρτία. άλλος • ούδείς ydp μοι — νενικημένος. διόλου — έπορευόμην. άλλος • ού δ ή χάριν — εύρίσκω. ότι πάσα — άνομίας. άλλος • διά τούτων - πεφύκασι. έν ταίς σαρκικαίς πράξεσίν μου. άλλος • λέγει τοίνυν — προσχρήσασθαι. ήσθένησεν — μου. άλλος • έξ έκείνης — όδύνας. στενάξω — δεηθήναί σοι. άλλος • τούτου χάριν — έπή-γαγεν ειπών • v. 10 a κύριε — χρίζω. άλλος • έπεώή γαρ — κακώς. ούκ — στενάξω. άλλος • άεί τοις — άναθήσω. θολοθήσης — ή χάρις σου. άλλος • όράς μου — διάγοντα.

in Thdt 3 Antonelli 4 in Thdt 3 Hes, fehlt bei Antonelli in Thdt 4 Antonelli 5+6 in Thdt 4 Antonelli 7 in Thdt 5 - 7 Antonelli 8 in Thdt 5 - 7 cf Thdt 5—7 Eus; 30,100 A 4 - 1 0 Antonelli 9.10 Eus; 30.100A10— 13 Antonelli 11 Eus; 30,100A13—15 Antonelli 12 in Thdt 5 - 7 Antonelli 13 in Thdt 8 Antonelli 14 in Thdt 8 Antonelli 15 in Thdt 9 Antonelli 16 in Thdt 9 Antonelli 17 in Thdt 10 Antonelli 18 in Thdt 10 Antonelli 19.20 in Thdt 11

40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67

68 69 70 71 72 73

Cyr

και ούκέτι — χάρις σου. Antonelli 21 άλλος · δύο δέ — ώνόμασεν. in Thdt 11 το φως — έκεϊνό φησα> φως. Ath ΞΔ+cf ΗΓ τα χαρίσματα — άπ' έμοϋ. Antonelli 22 άλλος • τούτο ό σύμμαχος in Thdt 12 — μεταδόντες. αί άγίαι δυνάμεις. Antonelli 23 άλλος • αϊνίττεται - βουλάς. in Thdt 12 και λοιπόν — δαίμονες. Antonelli 24 άλλος • oi γάρ ύπουργούντες Ath SS — άμαρτίαν. και ττάσαν — ψυχή μου. Antonelli 25 άλλος • γεγυμνωμένον Thdt 13 — έφιέμενοι. δόλω ένθυμήσεις — καρδία Antonelli 26 μου. άλλος • τούτο ή Ιστορία in Thdt 14.15 — ήττωμένους. έγώ δε ώς - έπετέλων Antonelli 27 ταύτα. άλλος • ό κατεκρψώμην Antonelli 28 αύτοϊς. ό μακάριος — έδέχετο. in Thdt 14.15 άνήκοος - önep ήθελον. Antonelli 29 άλλος • και τον άβεσσαλώμ in Thdt 14.15 — διεκώλυσεν είρηκώς. ώς μή - έλέΎχειν. Antonelli 30 άλλος • άφετε αύτόν in Thdt 14.15 — προσέταξεν αύτώ. εις τό έλεος — ήλπισα. Antonelli 31 άλλος • ταύτην δέ, φησίν, in Thdt 16.17 χρώμενος — έλπίδα έχων. δια τούτο — θεός μου. Antonelli 32 άλλος • και σοι την — δώούς. in Thdt 16.17 έάν yap μή — έχθροί μου. Antonelli 33 άλλος • και ικετεύω in Thdt 16.17 — γενέσθαι τοις πολεμίοις. και έν τώ - ά-γαλλώνται. Antonelli 34 άλλος • μηδέ την έμήν in Thdt 16.17 — 'γενέσθαι τοις πολέμιοις άλαξ ονείας. ότι — κολάσει. Antonelli 35 άλλος • άξιόν με — τψωρίαις. in Thdt 18 και τό πύρ — προβλέπω. Antonelli 36 άλλος • έφιέναι — κεντούμενος. in Thdt 18 έξομολοη/ούμε — σου. Antonelli 37 άλλος • διά δ ή τούτο — -γένομαι, in Thdt 19 91

74 75 a b 76 77 78 79 80 81a b 82 a b 83 a b c 84 85

Typ XXV

και μετανοήσω — κακών. άλλος • και πάσαν — ποιήσομαι. άντί τού — ανάγγειλα. οί δ έ άρχοντες — μου. άλλος • διδάσκει βάθη — άμαρτίας μου. και πολλοί γένοντο έπ' έμέ. άλλος • άδύνατόν - άδίκως. οί την σην — μοι. άλλος • σά -γάρ φησι μόνω — ρώμην. έγώ μέν — άνταπεδίδωσιρ. προς έαυτούς — μετανοησαι. και άπέρρηφάν — έβδελνγμένον. άλλος • οίον ήνονγον - άγαθωούνην. και άπέρριψαν — έβδελιημένον. ταύτα μέν ού -γράφει — ώριγένης. μη έάσης — βσήθειάν μου. άλλος • έκείνοι άπέρριψάν με — οί έχθροί.

Par. gr. 143

Antonelli 38 in Thdt 19 (Cyr) Antonelli 39 Or Antonelli 40 Or Antonelli 41 in Thdt 20.21 (Or) Antonelli 42 v. 21c (Or) ν. 21c

Antonelli 43. 1 (Did)

fol 81 r

Ps 37 la b c d 2a b c d e 3a 92

τούτον άδει — συμφορών. f ) έπεί ή παρακοή — ήμϊι> υποτίθεται.. έτι δέ τώ έκτώ συγγενής — ύπέρ της &γδάης. έν πολλοίς δέ ψαλμοϊς — τού σεβεί και τα λοιπά. τον τρόπον — βελτιώσεως. παιδεύει γάρ ήμάς — άρετης. βέλη δέ τάς τιμωρίας καλεί. έπεί, φησίν, αϊ τιμωρία ι σου — παιδευθήναι. ή και άλλως • άντιβολεί μή — τά άμαρτήματα. έντεύθεν, φησίν, ούδεμίαν — άπό τού ταύτα έννοείν.

Ath ΝΓ cf Greg Nyss in [Eus] cf Thdt 1 Diod cf Evagr α cf Ath ΝΔ cf Eus cf Thdt 3 cf Or

b

ό 5e σύμμαχος άντί τού προσώπου — άμαρτίας eiirev.

cf Eus

etc

XXVII

Paris. Coisl. 187

fol28r

Ps 37 2

1

3 6

2 3

τους εις χριστόν πιστεύααντας έν τούτοις μακαρίζει. έπέθηκας έπεσκέπασας. πάσα γάρ άμαρτία - δυσώθης. τα -yap έζερχόμενα - πληγών. ei μη yap — τη άμαρτία. amy άξων πενθών.

4

7 8 9

lib 12

5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

15

14

16 17

16 17b 18

18 19 20

20

21 22

marg marg

ότι α'ι ψώαι μου. έπεώήπερ — νοητούς. έως τέλους. μαστίξων — έποίουν. τό διαλοτγιστικόν καρδίαν δηλοϊ. τό φώς — όμμαονν. έν τώ - άβεσσαλώμ. οι -γάρ συνυπουρ·γοϋντ€ς — άμαρτίαν. εΐκότως τών άη/η/έλων — έπετΐθεντο. έλάλουν — οκευάξοντβς. ταύτα, ψηαίν, συλλαλούντων — άφηρημένης. τών τοσούτων — έπικουρίαν. μέγα — πόδας. •ήδέως δέχβσθαι — παώείαν φησίν. λύπη όδύνη. καίτοι — πεπονθ&τες.

? ? in Ath ΝΘ cf Thdt 5 — 7 in Ath ΝΘ 9

hexaplarische Ath A Ath Ath

AA ΑΓ

Ath ΞΔ Ath E E Ath A S Ath

AZ

Ath Ath

AH ΑΘ

AthO Ath OA Ath OB ? in Ath ΟΓ

93

XXVII

Par. gr. 164

fol 47v

Ps 37 arg 6 17b

1 2 3

XXVII

Ath

τούτον ähei — συμφορών. τα έζερχόμενα — πληγών. κατεμεγαλύνοντο.

Oxon. coll. S. Trinit. 78

Ath ΝΓ cf Thdt 5 — 7 Symmachus

fol 75 r

Ps 37 arg 3b 4

1 2 3

6a 6b 7b

4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

8b 9a 9b 11a lib 12b 13 14 17a 17b 18

15 16 17 18 19

19 20 22

20 21 22 23

94

το πρόσωπον — βοά. έπέθηκας έπεσκέπασας. δι' ής παρώργισε — άντιλαμβανόμενον. πάσα γαρ — δυσώδης. τα έξερχόμενα — πληγών. εί μη yap - άμαρτίαν. στuyάξων πενθών.

Eus et Did

cf Hes (Jagic) 2 a ? Hes (Jagic) 4 a in Ath ΝΘ cf Thdt 5 - 7 in Ath ΝΘ 1

άνάγκη yäp — τον άνθρωπον. Hes (Jagic) 8 b έως τέλους. cf Hes (Antonelli) 15 μαατίξον - άφνέναι έποίει. Ath AA θολωθείσης - ή χάρις σου. Hes (Antonelli) 19.20 ανάγκη γαρ — νομισθη. Hes (Jagic) l i b οί Απόστολοι — σταυρού. Hes (Jagic) 12b Ath SZ είκότως τών Αγγέλων — έπετίθεντο. έξουθενεί — μάταια. Hes (Jagic) 14 a τουτέστι διά τοϋ — οϊ δαίμονες. Hes (Jagic) 17 a ήνίκα άνέβην — έβλασφήμουν. Hes (Jagic) 17b μέγα — πόδας. Ath OA έτοίμως δέχεσθαι — παώείαν Ath OB φιtaw. ? λύπη όδύνη μου. τουτέστιν έγώ — άπολογοϋμαι. Hes(Jagic) 19 a καίτοι — πεπονθότες. in Ath ΟΓ ούτε γάρ έτι χωρισθηναι Hes (Jagic) 22 — δύναται.

23

24

Atheniensis 8

ό άνθρωπος προς — oi δαίμονες.

Hes (Jagic) 23

fol 52v; cf M. Richard, Quelques manuscrits (S. 4 Anm. 5) 89-90

Ps 37 1

το πρόσωπον — βοά.

cf Hes (Jagic) 2;

3b

2

έπέθηκας

?

4a

3

6 6a

4

δι' ής παρώργησε — άντιλαμβανόμενον. πάσα yap — δυσώδης.

5

τά έξερχόμενα — πληγών.

in Ath ΝΘ cf Thdt 5 - 7

6b

6

7b

7

ειμί yäp εις — την άμαρτίαν. amy άξων παθών.

in Ath ΝΘ ?

18

8

Ath OB

19

9 10

20 22

11 12

έτοιμος δέχεσθαι — παώείαν ψηοίν. λύπη όδύνη μου. τουτέστιν έγώ — άπολσγοϋμαι. και τι — πεποιθότες. οϋτε yäp έτι — δύναται.

Hes (Jagic) 22

23

13

ö άνθρωπος προς — οί δαίμονες.

Hes (Jagic) 23

2

Hieros. Taphou 45

έπεσκεπάσαι.

Hes (Jagic) 4 a

9 Hes (Jagic) 19 a in Ath ΟΓ

fol 46r; cf M. Richard, Quelques manuscrits (S. 4 Anm. 5) 102

Ps 37 arg

1

την σπουδαίαν — προτίβησιν.

in Thdt 1

2a

2

in Thdt 2 in Thdt 4 in Thdt 5 - 7

4a

3

-παρακαλεί ιατρικώς — μαστιγοϋσα. νυττόμενος — ένεργάξεται.

5a

4

κατέκαμφέ

με - δυσοσμία.

8a

5

διά τούτων την — πεφύκασιν.

in Thdt 8

9

6

έξ έκείνης — όδύνας.

in Thdt 9

10a

7

έπεώή yäp άπαξ — άναβήσω.

Thdt 10 95

10b 12 a

8 9 10

13 16

11 12

18 19 21 22

13 14 15 16

όράς μου — έστερημένον. τοϋτο ö σύμμαχος — βονλάς διό δή τών έπί τοις έμοϊς κακοϊς — προς άπολογίαν. γεγυμνωμένον — έφιέμενοι. ταύτη, φησίν, χρώμενος — πολεμίοις. άξών με — κεντούμενος. δια δή τοϋτο — ποιήσομαι. σοι yäp φηοι μόνω — βώμην. εί κάκεϊνοι — κραταίαν σου χείρα. σού yäp παρόντος — έχθροί.

17

Sinait. gr. 27

in Thdt 11 in Thdt 12 Eus; cf 3 0 , 1 0 0 Α 4 - 14 Thdt 13 in Thdt 16.17 Thdt 18 Thdt 19 in Thdt 20.21 (Did) (Did)

fol 98 ν; cf Μ. Richard, Quelques manuscrits (S. 4 Anm. 5) 103

Ps 37 arg

1

Ath

2

2 3

Ba Ath

4

Ba

3

5 6

Ath Ba

4

7 8 9

Ath Ba Ath

10 11 12

Ba Ath Ba

13 14 15 16 17

Ath Ba Ath Thdt

5-7

8

9 10.11

96

ούτος ό ψαλμός — έτοιμάξεσθαι. την σπουδαίαν — άλλα τινά. άνθρωπος έκ προσώπου — παρακαλεί. παρακαλεί ιατρικώς — ΐατρε υθήναι. αϊ έντολαί σου — τοις δαίμοσιν. τοϋτο, φησίν, ού μάτην — πληγάς. δι' ής παρόρμησα - άμαρτίας. νυττόμενος — προσδίνεται. έν yap τό παραβήναι — Ιουδαίων. κατέκαμφέ με — εύρίσκω. φυάς λέγει — τόν άνθρωπον. δ ιά τούτων την — προσχρήσασθαι. (παν κράξας — ö υιός. έξ έκείνης — έπήγαγεν ειπών. θελήματι yäp — νομισθή. έπειδή yäp άπαξ — άναθήσω. άλλως • όράς μου — διάγοντα.

Hes (Jagic) arg in Thdt 1 Hes (Jagic) 2a+b in Thdt 2 Hes (Jagic) 3a+b Thdt 3 Hes (Jagic) 4a+b Thdt 4 Hes (Jagic) 5 — 7 Thdt 5 - 7 Hes (Jagic) 8 Thdt 8 Hes (Jagic) 9b+10a Thdt 9 Hes (Jagic) 10+11 Thdt10 in Thdt 10

18 19 12

Ba

20 Ath 21a Ba b 22

13

23 24

Ath Thdt

25

δύο δέ κατ αυτόν — ώνόμασεν. in Thdt 11 άλλως · φως Xiyei — έκεϊνο Ath ΞΔ+cf ΞΓ φως φησιν. πάντες — αύτόν. Hes (Jagic) 12a+b Ath SS oi yäp ύπουρΎούντες — άμαρτίαν. ? τούτο δέ εις τό έγγι lac Σύμμαχος • οί φίλοι in Thdt 12 — μεταδόντες. κατήπει-γον — ιουδαίοι. Hes (Jagic) 13 αινίττεται δια. — βασιλέα in Thdt 12 δαυίδ. άλλως • γε^υμνωμένον Thdt13 — έφιέμενοι. έπεώή οΐ ξητούντες Eus; 30,100A4— 1 — νενικομένος.

26

Ba

15.16

27 28

Ath Ba

έξουθενεϊ — άνοιαν. τούτο ή ιστορία — αύτώ.

16.17

29 30

Ath Ba

ώς γαρ άνθρωπος — Ρήματα. Hes (Jagic) 16+17 ταύτη, φησίρ, χρώμενος Thdt 16.17 - γενέσθαι τοις πόλεμίοις άλαξονείας.

18

31 32

Ath Ba

δτι έγώ — κατορθούν ταύτα. άξιόν με - κεντούμενος.

Hes (Jagic) 18 Thdt18

19

33

Ath

Hes (Jagic) 19

34 35

Ba

τουτέστιν ύπέρ — βοηθών αύτού. διά δη τούτο — ποιήσομαι. άλλως • άντί τού — ανήγγειλα. κατεκράτησαν — εσειρον αύτόν. δώάσκει βάθη — άμαρτίας αύτών. πάλιν άβεσσαλώμ — έβδελυγμένον. άλλως • άδύνατον -γάρ έστιν — άδίκως. άλλως • σοι -γάρ φησι μόνω — />ώμην. άλλως · έ·γώ μεν εύηρ-γέτουν — άγαθωσύνην.

Hes (Jagic) 20+21

2036 21b 37 38

Ath Ba Thdt

39 40 41 22.23

42 43

Ath Thdt

ούτε -γάρ έτι — έχθροί μου. σε τόν έμόν δεσπότην — χαρίσασθαι.

Hes (Jagic) 14+15 in Thdt 14.15

Thdt19 (Cyr)

Or in Thdt 20.21 (Or) in Thdt 20.21 (Or) Hes (Jagic) 22+23 in Thdt 22.23

97

44 45

Vat. gr. 619

άλλως· οί κάκείνοι — έχθροί. έπει έχθρων — ταύτης αίτιος.

Ba

Did Did

fol 95 ν

Ps 37 arg 2 3b 4

1 2 3 4a

5 6 6b 7b

7 8a b

8

9

9a

10

10a

11

10b

12 13 14a b

12a 12b 13a

15 16 17a b 18

15a

19

15b

20

98

την σπουδαάιν — διδάσκει. Thdt 1 παιδεύει ημάς — θυμού. Evagr α τούτο έκ μεταφοράς — πληyάς. in Thdt 3 νυττώμενος — έρΎάξεται. in Thdt 4 ? όστά yäp τούς λογισμούς έκάλεσεν. άνιά δέ με - είσεδεξάμην. in Thdt 5 - 7 άλλος · έντεϋθεν της Evagr γ — άμαρτίαι. εί φρόνησις — ούθετέρων. Evagr δ ? στιτγάξων πενθών, Evagr ε λεκταίον — έπιγελίοις. δια τούτων την Thdt 8 — προσχρήσαοθαι. παραδούς έμαυτόν τοϊς Hes (Jagic)9a πάθεσιν ιδίω θελήματι. αύτη έστα> ή φυσική — τού Evagr σ θεού. ούκ άΎνωείς, φηαίν, ώ ? cf Hes (Antonelli) 18 δέσποτα, — έκ βάθους έκπέμπω. το φως — νούν. Evagr ζ άλλος · φως — όμμασιν. Ath ΞΔ 9 όπερ πάλιν έν τάχει — έξα-γορεύσεως. ό σύμμαχος — βασιλέα δαυίδ. Thdt12 τάχα δύναμις — κόλασιν. Evagr η ? oi δαίμονες. είκότως yap των αγγέλων AthSZ — έπετήθοντο. Evagr θ έδέχετο — ήκ ουσεν αύτών. τούτο σαφέστερον — ύβρεις in Thdt 14.15 έδέχετο. και τον άβεσσαλώμ — τον in Thdt 14.15 δαυίδ.

21

ανταποκρίσεις.

cf Hes (Antonelli) 28

16

22

in Thdt 16.17

17a

23

ταύτα δέ φησιν χρώμενος — κρίσιν δώούς. ικετεύω, φησίν, μη έπίχαρτος — πρόφασιν αλαζονείας •γενέσθαι.

17b

24

έπί μεν τοις — δαίμονες, άξιόν με — κεντούμενος. δια δ ή τούτο — έμαυτού γένομαι.

Evagr ι

in Thdt 19

in Thdt 16.17

18

25

19a

26

19b

27

και πάσαν φροντίδα της ύγιείας ποιήοομαι.

20 a

28 29

ζώντες, φησίν, υπερισχύουσα*, cf Hes (Antonelli) 39 καλόν — τριάδα. Evagr ly

Athous Laura Β 83

Thdt18 in Thdt 19

fol 98 v; cf M. Richard, Quelques manuscrits (S. 4 Anm. 5) 96-97

Ps 37 arg

1a b 2

3

4 5a b

10

Did?

την σπουδαίαν — άλλα τινά. άξιοι -γούν — συμφορών. Ba της αυτής υποθέσεως έχεται — έξομολο·γήσεως φωναΐς και δεήσεαιν. Greg Nyss ούτος ό ψαλμός — έτοιμάξεσθαι εις την ήμέραν της τελεντής ημών. Eus οίς παράκειται — ποιών. eiusdem ή προσθήκη — πρσγραφήν. τό δέ περί σαββάτου — συμφορών.

6

Ba

7

Ba

8

eiusdem

9

eiusdem

Or

όρ·γή και θυμός λεγόμενα — νηπιότητι. οι) φεΰηει τό παώευθήναι-δίχα — τρόποις παντοίοις υποβάλλων κακώσεσιν. τούτο, φηοίν, ού μάτην — πλιγγάς. βέλη τους τού θεού λάγους — κυρίου είρηκέναι. τό ένεπάγησάν μοι — καιρίως τρωθήναι.

in Thdt 1 in Ath ΝΓ Eus; cf 30,84A4—Cll

Hes (Jagic) arg

Greg Nyss Eus; cf 30,84Β10—11 cfAthNr Eus; 30,85Α8—14 Eus; 30,84C 14—85C13

Thdt 3 Eus; cf 30,88Β2—C7 Eus; cf 30,88Α2 — 4

99

4

11 12

eiusdem eiusdem

13

5.6

14

Or

15

Did

16 17 18 19

Did Eus

20

eiusdem

21 22a Did b

7.8

23 24

Eus

25

eiusdem

26 a Or b 27a Did b

9 100

28

Or

29

Eus

30

Or

31

eiusdem

32

Hes

33 34

Did Hes

της χειρός κυρίου — άκούοντος.(Or) είκότως δέομαι — έν τή σαρκί [Or] μου. τόν έν κορινθίω ήμαρτηκότα (Or) — πνεύμα σώζεται. όστά τούς λογισμούς καλεί, ών — ei μάλιστα άμαρτάνοι τις. •πρόσωπον αμαρτιών (Or) — άπό τοϋ ταύτα έννοεΐν. ταύτα δε ό μετανοών λεγέτω. (Or) κατεκάλυψέ με — άφροσύνη in Thdt 5 — 7 έδούλευσα. κεφαλήν το — αύτόν καλεί. [Did] ύπερήρθαι, φησΐν, τοίνυν (Cyr) — φρενός έλεγχος. δυσωδία τού διαβόλου — προσφορά τοϋ νώε. μεγάλοι ήσαν — ίάθημεν. Hes(Jagic) 6a+b πάσα άμαρτία — δυσώδης. in Ath ΝΘ cf Thdt 5 - 7 μώλωπας δε καλεί τα έξερχόμενα — πληγών. θέλει παραστήσαι — όζει. (Or) μή βάλητε, φησίν, τούς (Or) — ιδίων Αμαρτημάτων. τάχα τοωύτόν τι Ιδών (Or) — έως τέλους. ? ταύτα και άπ' αύτού — δυνατόν ειπείν. έταλαιπώρησα γαρ ούκ Hes 7 a — πεσόντα. τοωύτόν έστι — μακαρισμόν. (Or) ? τό δ έ δλην — διηνεκώς σημαίνει. δια τούτων τήν — έπιϋυμία Thdt 8 χρήσασθαι. ό μεν σύμμαχος ότι — άτιμου Eus; 30.93B11 — 15 πράξεως. έπεί περί τάς ψύας (Did) — άμαρτάνει. τούτο παραπλήονόν έστι (Or) — άσελγαίνενν. έμπαίγματα καλεί Hes 8 — έσκυθρώπαξεν. έξ έκείνης — ή έπιϋυμία μου. Thdt 9+v. 10a έκακώθη ν — έλαβον. Hes 9 a

35 36

Or Ba

ai έορταί — κακοί. ή κατά τον άκύλαν - έν έμαυτώ ώρυόμενος.

[Or] Eus; 30,96A1 — 7

37 38

Hes

in Hes 9 b Thdt10

39

Did

ίνα δείξη τοϋ — έπαγόμενα. έπεώή άπαξ έχρησάμην — άναϋήοω. πάσα φαύλων δρεξις — στένειρ.

40 41 42 43

eiusdem Hes Or Did

της καρδίας μου — όρώντων. πώς μέν ούν — έφνγον. φώς — νοϋν. κατά την της άμαρτίας — σοφία.

(Did) Hes 11 Evagr ξ Eus; 3 0 , 9 6 C 1 2 - 9 7 A13

44

Eus

in Thdt 12

45 46 47 48

eiusdem Hes

αίνίττεται ένταύθα τον άχιτόφελ - έστρατεύετο. οδς ειχον — τρόπον. πάντες yap — πενθοϋντες. τίνες ηααν — έπέστενον. 6ταν τις περιατάσεσι — ποθούμενος.

Did

49 Eus

50

51 eiusdem 52 Hes 53 a eiusdem b 54 55 56 57 58

Acacii Hes Diod Or

59 a b 60 a Acacii b 61 62

Did Hes

μακράν -γενομένων — ματαίους λόγους. η τάχα δυνάμεις — πειραξομένο υ. έπεώή ο'ι ξητούντες — ήμέραν. ο'ι yap κακώς — σταυρού. έλάλουν, φησίν, — σκευάξοντες. ποίας — και ταύτα. δόλους ένθυμήοεις — καρδία μου. τούτο ή ιστορία — έδέχετο. όπερ τοις άλλοις — έπήyayεv. έδέχετο — ήκουεν αυτών. και έπί τη έξομολογήσει — ώσεΐ κωφός. έμαυτώ yäp άμύναι — λέγει κύριος. άνήκοος έγενόμην — ήθελον. ταύτα, φησίν, συλλαλούντων - αφηρημένης. και ώσεί άλαλος — άνταπεκρινόμην αύτοίς. ό κ ρίνας φυλάττειν— έλέγχειν. ούτως yap — ήκουεν.

(Did)

(Did) Hes (Jagic) 12a Eus; 30.97B8 —C2 (Did) Eus; cf 30,97C6 —D5 in Evagr η Eus; 3 0 , 1 0 0 A 4 - 8 Hes (Jagic) 13b AthSH Hes 13b Hes (Antonelli) 26 in Thdt 14.15 Hes 14 Evagr θ [Or] [Or] Hes (Antonelli) 29 Ath ΞΘ cf Hes (Antonelli) 28 Did Hes (Jagic) 15 a 101

16.17

63 64 65

Diod Hes Acacii

ούκούν ήκουε — δείκνυαιν. τώ πατρί - έφρόντισεν ταύτη, φησίν, χρώμενος — τοις πολεμίοις αλαζονείας.

Hes 15 Hes 16 a Thdt 16.17

66 67

Hes Jo

τί λέγει — δυνάμεις. oi/rroj μεν γάρ παντελώς — προνοίας. ότι είπα — έχθροί μου. καίτοι — πεπονθότες. εί μή τι και εύεργετηθέντες - έμέ. πόδες τού χριστού — ίσχυσα ντος. άξιόν με - κεντούμενος κατ' άρχάς — παραδέχεται. ötι έγώ — κατορθοϋν. οί μεν yap πολλοί — καθέστηκεν. ή προς ήμάς - βοηθήσαι. δ «ι δ ή τούτο — ποιήσομαι.

in Hes 16b Eus; cf 30,100C 10

68 eiusdem 69 a Acacii b

18

19

70

Hes

71 72 73 74

Did Or Hes Did

75 76

Hes

77 78

Cyr Or

79 a Hes b 20 21

80 81 82 83 84

Or eiusdem Did Hes eiusdem

85 86 Did 87a Thdt b c d 88 a Hes b 22.23

102

89 Hes 90 91a Thd b

άντί τού — ανήγγειλα. ώσπερ ό κατά νόμον — άμαρτίας μου. έστι μεριμνάν — έργα. άμαρτίαν δε έαυτού — βουλόμενος. διδάσκει βάθη - άμαρτίας μου. άδύνατόν έοτιν — αδίκως. σοι γάρ φησιν μόνω — ί>ώμην. τουτέστιν οι των — γνωρίζει. έγώ μεν εύηργέτσυν — άνταπεδίδοσα ν. οίον ήνοιγον - άγαθωσύνην. όσον έπί τώ — όδωδέναι. δν γάρ άγαπάν — Ιουδαίων. ήνίκα γάρ ό — ίουδαίοις. τα μεγάλα θαύματα — έκτελών. ούτοι έσυρον — θανάτω παραδ εδ ώκ ασιν. οι την σήν — έμοί. ένδιέβαλλόν με διότι την άρετην έπεζήτουν.

11

Hes (Antonelli) 33 in Ath ΟΓ

?

Hes 17b Thdt18 Eus; 3 0 , 1 0 1 Β 1 - 6 Hes (Jagic) 18 Eus; cf 30,101 Β11 -C3 Hes 18b Thdt19 (Cyr) [Did]+v. 19b (Did) in Hes 19b Or Or inThdt 20.21 Hes 21 a (Or) (Or) Or inThdt 20.21 Hes (Jagic) 21b cfHes (Jagic) 21b cfHes (Jagic) 21b Hes (Antonelli) 41

?

Did εί κάκείνοι - έχθροί. ταύτα ούχ — είσόμεθα. Hes 22 έπεί έχθρών — ταύτης αίτιος. Did καλόν — τριάδα. Evagr ιγ

Typ XIV

Vat. gr. 1747

fol 145 r; lacuna am Anfang.

Ps 87 5b

1

Eus

6b

2

Or

6c 7 8a

3 4 5

Eus Did

6

Ath

7

eiusdem

8

Diod

9a

9

Ath

9b

10

Hes

8b

11 9c. 10a 12

Hes

13

Ath

lObc

14

Hes

IIa

15 Or

IIb

16 17 18

Ath

12.13

19

ώσπβρ yiyovev ώσεί (Eus) — πλευράν. έκείνου μνημονεύει — ού Evagr γ •γίνεται. τον yap ύπό — ö κύριας. (Did) ei yäp και έν θανάτω — φωτί. (Did) τον θνμόν τοϋ θεού έοτησεν Evagr ε — ήχρειώθη. θυμόν τον θεού, φησίν, την Ath Ε — έπεστηρίχθαι φησίν. μετεωρισμούς την μετά Ath S — θάνατον. άντί τού Ήάοαν την άβυσοον Diod — της θαλάσσης. τούτο φησιν, έπειδάν Ath Ζ — καφόν. im τού πέτρου και τούτο Hes; 55,745,45 — 49 — άνθρωπον. δρα πώς και μέχρι Ath Η — βδελύσσοντα ι. έξόν yap ούτω τιορευθήναι Hes; 55,745,49—54 — ήνέσχετο. άπεκλαώμην, φησίν, ύπέρ Ath I — έσχάτην. εύδηλον έπί τού σταυρού Hes; 55,745,62 — 64 — έτέλεσεν. τούς νεκρωθέντας Hes (Jagic) I I a — KareinjyovTO. oi έστερημένοι — ξωή. Evagr σ ούτε yap αισθητοί — κείμενους. Hes (Jagic) l i b τάς αιτίας — άλήθειάν σου. Ath ΙΑ ό yάp μη έχων — έλέη τοϋ in Hes (Jagic) 12a θεού.

103

20

Apoll

14

21 22

15 16a 16b

23 24 25

Did Or

17a

26

Hes

17b

27

Eus

28

Or

18

29

Hes

19

30

Ath

Eus

Monac. gr. 478

ό σύμμαχος άρα νεκροίς — συνεχώρησας. έν -γάρ τη -γηίνη — γνωρίζεται. την άνάστασίν μοι δοκεϊ — μεμαρτύρηται. άρμόξει τη — πρόσωπον σου. δι ημάς — πλουτήσομεν. υψωθείς yap ö κύριος — ταπεινός. τάς yap κατά της άνθρωπότητος — έδέξατο. τό δε έξετάραξάν με — ψυχή μου. ψοβερισμούς λέγει — ταραχώδεις. της ήμέρας ένταϋθα — έκύκλωσαν. ταλαιπωρία» τον τού πάθους — σταυρού.

fol 165 ν — 166 v;

(Eus) Hes (Jagic) 13b (Eus) Did Evagrö Hes (Jagic) 16b Hes; 5 5 , 7 4 6 , 4 7 - 5 0 (Eus) Evagr ι Hes; 55,746,61-64 in Ath IE

Randscholien

Ps 87 6a 6c

1 2

Eus Did

8a

3

Ath

4

Did

5

Hes

9a

6 9c

7

Or

10

8

Did

9

Apoll

104

ώσεί άνθρωπος — σημαίνεται, τον γάρ υπό της τού θεού κραταιάς — δυνήσεται, φησί κύριος. θυμόν θεού την — έπεστηρίχθαι φησίν. μετεωρισμούς ώς έπί θαλάσσης — έπήvεyκάς μοι. τούτο έπί της άρνήσεως τού — ο® α άνθρωπον. άλλως • τούτο έπληρώθη εις τό — μακρόθεν. έξόν yap τώ χριστώ έκπορευθήναι — ήνέσχετο. οΐ ύπό περιττής κακίας — σκότος είσΐν. οϋχ ώς άπσγιι>ώσκων έλεyεv — συνεχώρησας.

cf (Eus) cf (Did)

Ath Ε cfDiod cf Hes cf Hes cf Hes (Did) cf (Eus)

IIa

10

Hes

16a 16b

11 12

Or Ath

Typ XVII

διάλεξα ένταύθα προς — εύχήν. δι' ήμάς — πλουτήσωμεν. ΰφωαιν την έπι τοϋ σταυρού - κάθοδον αύτού σημαίνει.

Vat. gr. 744

cf Hes Evagr θ Ath ΙΔ

fol 84 r

Ps 87 arg

1

2 3 5

2 3 4 5 6

6ab

7 8

Eus

9

Thdt

6c

10

Did

7

11

8

12

Ath

13

Did

14 9ab

15 16

9c

17

και ö αΐθάμ χορού — προσευχή. σέ δέσποτα — δεχθήναι. τό πλήθος — δέομαι βοηθείας. άφύκτοις τισι — μή δυνάμενος. άντι τοϋ πάσης προνοίας — ΎεΎύμνωμαι. τό δε έν νεκροϊς έλεύθερος - τοϊς νεκροϊς. ώσπερ yiyova — σημαίνεται. άκύλας δ β όμοιος - τετρωμένοι. τώ έ-γενήθην και ταύτα - μνήμης έστερημένος. τον yap ύπό τής τοϋ θεού κραταιάς — ό κύριος. τον όδυνηρόν βίον — άμαρτωλοίς ταύτα Xeyojv. θυμόν θεού τήν — έπεστηρίχθαι φησίν. μετεωρισμούς ώς έπι θαλάσσης — όργης σου έπι'ινε-^κας μοι. ö σύμμαχος — προσβολάς έπιψέρεις. τούτο έπι τής άρνήσεως — οίδα τον άνθρωπον. τούτο έπληρώθη εις τό — αύτού μακρόθεν. έξόν yap τώ χριστώ έκπορευθήνσχ — ήνέσχετο.

in Thdt 1 Thdt 2.3 Thdt 4 in Thdt 5 in Thdt 5 in Thdt 6 cf (Eus) cf (Eus) in Thdt 6 cf (Did) cf Thdt 7 Ath Ε cfDiod

in Thdt 8 cf Hes cf Hes cf Hes

105

18

19 20

Diod

21

Apoll

22 23

Thdt

24 25 26 27 28 29 30

Ath Thdt Hes

31 32

Eus

33

Thdt

34 35

Eus

ό σύμμαχος ούτως in Thdt 10 — άνα-γκαξόμβνος. ένα πόρον είδώς — δυνάμενον. in Thdt 10 Ath ΙΑ τάς αιτίας διδάσκει — άλήθειάν σου. cf (Eus) ούχ ώς άπογινώσκ ων — συνεχώρησας. in Thdt 11 άλλος • έτι μοι ξώντι — ούκ δψομαι. μή δυνατόν — καταστήναι. Thdt 13 τις yäp προφήτης — της ξωής. cf Hes έπΰθυμών — δρθρον. Thdt14 Ath IB ό μεν ύπέρ - εύχήν. δι' ήμάς yäp - πλουτήσωμεν. Evagr θ ϋψωοιν την — σημαίνει. Ath ΙΔ οι τε yäp ιουδαίοι — έξέπεσεν. in Thdt 16 cf Hes εις το μή τοις νεκροίς • διάλεξιν — μήτε προφήτης. τάς γάρ κατά της — έδέξατο. Hes δμοιον τούτο τώ — τετάρακται. cf Hes πάσαν, φησίν, έκίνησας — την ήμέραν. τοσαύταις συμφοραϊς — 'γενόμενος. ταλαιπωρίαν τον τοϋ πάθους φησιν καιρόν.

Bodleian. Roe 4

1 2 3 4 5

Thdt Hes

Thdt 17.18 in Thdt 19 cf Ath IE

fol 278 r

^ τούτω τώ φαλμώ ό τοϋ — εις την θείου ψαλμωδών. άλλως · ύπέρ μαλαέθ αιθάμ — ό λαός ό πάλαι ό ιουδαϊκός. σέ δέσποτα — δεχθήναι. τουτέστιν άκρφώς — προσεύχομαι. άλλως · ei ό χριστός τάς — ένέπληοεν, ψησίν, πολλών.

cf A t h i © cf Ath ς θ Thdt 2.3 Hes; 55,744,42-46 cf Ath A

4b

6

Or

5a

7

Did

8

Ath

5b

9 10

Ath Or

6a

11 12

Eus

13 6b 6c

14 15

Or Eus

7

16

Did

8a

17 18

8b

Ath

19

έάι> μεταλάψης — έαυτόν ö χριστός ό υιός τού θεού. σύνηθες τη θεία γραφή — κηρύξω την άνάστασιν. άλλως · τούτό φησιν έπεώή — θανάτου όπως ημάς τού äßov λυτρώσηται. μόνος Ιησούς - λαβείν αύτήν. ό βουλόμενος — στόματι αύτού. άπέρριψάν με — ώς άνηρημένος...τραυματίας. ώσπερ yiyovev ώαεί — πλευράν. άλλως • δμοως, φησίν, yiyovev — τού λαού και έν τάφοις γέγονα. έκείνου — ού γίνεται. τον yap ύπό της — ό κύρως διά τό έλττίξειρ έττί θεόν μόνον τον ζώντα. εί yap έν θανάτω - τώ φωτί. τον θυμόν τού θεού — ήχρειώθησαν. θυμόν τού θεού φησιν την — έπεστηρίχθαι φησίν. μετεωρισμούς την μετά — πάλιν τον θάνατον. άλλως • άντί τού πάσαν - έκ προσώπου τού δαυίδ λεγόμενα.

cf Evagr α [Did] cf Ath Β

Ath Γ Evagr β cf Diod? (Eus) cf Ath Δ

Evagr 7 cf (Did)

Did Evagr ε Ath Ε Ath S

20

Did

9a

21

Ath

τούτό φησιν έπεώή — έν τώ καιρώ τού πάθους αύτού.

cf Ath Ζ

9b

22

Hes

έπί τού πέτρου και τούτο — τόν άνθρωπον. άλλως • δρα και μέχρι — βδελύνονται παντελώς. έξόν yap αυτόν πορευθηναι — ύπέσχετο ύπέρ τού...

Hes

23

Diod?

cf Ath Η

9c

24

Hes

Hes

10a

25

Ath

άπεκλαιόμην, φησίν, ύπέρ — ήξοντας έσχάτην.

AthI

lObc

26

Hes

εΰδηλον έπί τού σταυρού — θύσας ώσπερ άρνίον άμωμον.

cf Hes

11a

27

τους νεκρωθέντας — τόν θεόν. Hes (Jagic) I I a 107

28

Or

29

Ath

30

Apoll

lib

31

12 a

32

12b

33

14

34

Eus

15

35

Did

16 a

36

Or

16b

37

17a 17b

38 39

Hes Eus

40

Or

41 19 a

42

Hes

19b

43

Ath

Typ XXII

άλλως • oi έστερημένοι — ξωή τών άνθρώπων. τάς αίτιας ημάς διδάσκει — σκότει τα θαυμάσιά σου άεί. όσα άρα ποιήσεις — έξομολογήσονταί σοι νεκροί. ούτε yäp αισθητοί — κείμενους έν τώ τού άδου ταμείω. ό yäp μη έχων — έλέη τού θεού. έν yäp τή γηίνη — πολιτεύεται άρετή. την άνάστααίν μοι δοκει — μεμαρτύρηται ύπό των θείων άποστόλων. αρμόζει τή Ιησού — πρόσωπόν σου. δι' ημάς — πλουτίσωμεν και κληρονομήσωμεν την βασιλείαν των ούρανών. ύψωθείς yäp ö κύρως — ταπεινός. τας yäp κατά — έδέξατο. τό δέ διετάραξάν με — περίλυπός έστιρ ή ψυχή μου έως θανάτου. άλλως · φοβερισμούς λέγει — ταραχώδεις. ταλαιπωρίαν τον τού πάθους — σταυρού. τάς ήμέρας έντανθα — έκύκλωσαν. τόν έν τώ πάθει αύτού καιρόν — σταυρού.

Vat. gr. 752

cf Evagr a cf Ath IA [Eus] cf Hes (Jagic) l i b cfHes(Jagic) 12a cf Hes (Jagic) 13b cf (Eus)

Did cf Evagr θ

Hes (Jagic) 16 b Hes cf (Eus)

Evagr ι in Ath IE Hes cf Ath IE

fol 273r; Hes (Antonelli) = Antonelli

Ps 87 arg

1 2

108

αύτη ούν — κύριον ότι b φαλμός. και ö αϊβάμ — ή προσευχή.

in Antonelli arg in Thdt 1

3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22

Did

23 24

25 26 27 28

Ath

29 30

Did

31 32 33 34 35

Hes

άλλος • προθεσπίξει τάς ιουδαίων - φιλανθρώπω θεώ. άλλος • τών έθνών και ούτος - ένανθ ρωπήσας έδίδαξεν. κύριε — μου. άλλος• σέ δέσποτα — σωτηρίας. άπαύστως. άλλος • δια τούτο — δεχθήναι. μή — μου. ήδέως — ήκεσίαν. άλλος • το πλήθος — κακών. ÖTI — μου. άλλος - παρ' αύτόν - βοηθείας. και διά τούτο — ί>ύσεταί με. και προσελοτγίοθη — αποθνησκόντων. άλλος• άφύκτοις — δυναμένοις. και έ-γένετο — θάνατον. άλλος • άντί τού πάσης — ύπομείνας. ώς οι — μνημονεύεις. άλλος • ώαπερ yeyovev — τετρωμένοι. άπώσθησαν — βοηθείας σου. άλλος • τον yap ΰπό — ö κύριος. οί δαίμονες — άμαρτία. άλλος • τον όδυνηρόν βίον — συμφορών διά τούτων δηλοϊ. έν ταίς — θανάτου. άλλος • άρμόττει — ταύτα λέyωv. ώpyίσθης μοι. άλλος • θυμόν θεού την — έπεστηρίχθαι φηοίν. τάς άπηλάς σου. άλλος • ώς έπί θαλάσσης — έπήΐ'εγκάς μοι. ό σύμμαχος — έπιφέρεις. τούς προφήτας. άλλος • τούτο έπί της αρνήσεως — τον άνθρωπον. μεμησημένον. άλλος • μηδέ τού θανάτου - τοις νεκροϊς.

cf(Thdt) cf (Eus) Antonelli 1 in Thdt 2.3 Antonelli 2 in Thdt 2.3 Antonelli 3 Antonelli 4 in Thdt 4 Antonelli 5 in Thdt 4 Antonelli 6 Antonelli 7 in Thdt 5 Antonelli 8 in Thdt 5+6 Antonelli 9 cf (Eus) Antonelli 10 cf (Did) Antonelli 11 cf Thdt 7 Antonelli 12 cf Thdt 7 Antonelli 13 Ath Ε Antonelli 14 cfDiod in Thdt 8 Antonelli 15 cf Hes Antonelli 16 cf Thdt 9

109

36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47

Apoll

48 49

Thdt

50 51 52 53 54 55 56 57 58 59

Ath

60 61

Or

Did

62 63 64 65 66

Thdt

έκ ρατούμην — άποστήναι. άλλος· άντί των έπικειμένων — εύρίσκω. όφθαλμοί — είναι, άλλος • ö σύμμαχος — cu>ayκ αξ όμοιος, δέομαι — προς οέ. άλλος • έναπόρον είδώς — δυνάμει>ον. μή μετά — θαυμάοιά σου. άλλος• της αίτιας διδάσκει — θαυμάσια και τά έξης. ή 'ιατροί — σοι. άλλος • τούτου χάριν — την άλήθειαν. μή έν τώ — άμαρτημάτων ήμών. άλλος • οΰχ ώς άπσγινώσκων — συνεχώρησας. μή έν τη — -γνώναι τά θαυμάσιά σου. άλλος • μή δυνατόν — παραδεδομένους τούτους, και ή — έΊκαταλελψμένη. άλλος · αϊσθεσθαι — καταστηναι. κάγώ ούκ άλλην — σε. άλλος • έπιθυμών — όρθρον. έν τώ τό φώς — σε. άλλος • έτοιμοι ξώντι — ούκ δψομαι. άπορρίπτης με. άλλος - τί δήποτε — της σης. ούκ εϊαακούεις μου. άλλος • όμοϋ ύπέρ τοϋ λαού — εύχήν. άβσήθητος — άρχής. άλλος • δι ήμάς — πλουτίσωμεν. με*γαλαυχήσας — άπορρίφην. άλλος • ΰψωσιν την έπί τοϋ — σημαίνει. άλλος · οϊ τε yap ιουδαίοι — έξέπεσεν. αί κατάραι — σου. άλλος • τάς γάρ κατά — έδέξατο.

Antonelli 17 in Thdt 9 Antonelli 18 in Thdt 10 Antonelli 19+20 in Thdt 10 Antonelli 21 in Ath IA Antonelli 22 in Ath IA Antonelli 23 cf (Eus) Antonelli 25 in Thdt 13 Antonelli 26 in Thdt 13 Antonelli 27 in Thdt 14 Antonelli 28 in Thdt 11 Antonelli 29 Thdt15 Antonelli 30 cf Ath IB Antonelli 31 Evagr θ Antonelli 32 Ath ΙΔ in Thdt 16 Antonelli 33 cf Hes

67 68 69 70 71 72 73 74 75 76

Typ ΧΧΠΙ

Eus

αϊ άττηλαΐ σου. άλλος- πάσαν, φησίν, έκίνησας — τιμωρία ις. συνέσχον με. άλλος • και ταύτά τις καθάπερ — πεποίηκας. άδιαλείπτως. άλλος · ύπό τούτων — ήμέραν. έκαστον των άγιων. άλλος • τοσαύταις — γενόμενος, τους προφήτας — άμαρτιας. άλλος · ταλαιπωρίαν — καιρόν,

Vat. gr. 753

fol 45v

Antonelli 34 inThdt 17.18 Antonelli 35 in Thdt 17.18 Antonelli 36 in Thdt 17.18 Antonelli 37 in Thdt 19 Antonelli 38 cf Ath IE.

Pitra = Analecta Sacra III

Ps 87 arg

la b 2a b

2

3a b c 4

Or

5 5b

5 6

6

7a

b 8a b c

και ö αιθάμ χορού — εύοεβεοτέροις. ή τον χριστού λαόν αίνίττεταχ — χριστού θάνατος ανυμνείται. τό υπέρ μαελέθ - έπί χορεία, έττέχει ούν και τό μέγεθος — βαρύτητος των κακών. σέ δέσποτα — βοηθείας. η δοκεϊ μοι τον βίον — μετά των καταβαινόντων. ή ούτως • έν ημέρα μέν — όρθρίσαι δυνήσεται. ώσπερει ζώσης - υπέρ ημών όδυνούμενος. άφύκτοις τισί — γεγύμνωμαι. άντι τού μηδέπω — τοις νεκροϊς. έγενόμην παραπλησίως τόίς — παραδεδομένοις και μνήμης έστερημένοις. f j ότι και ό χριστός — μή έχειν άμαρτίαν. άντι τού παρόμοιος, φηοί, •γέγονα — κατάβασιν έμνήοθ η. ή και ούτως • ώς γαρ oc νεκροί — πανταχόθεν έστίν. ούδενός μετέχων καλού.

in Thdt 1 in [Eus] in Thdt 1 Diod Thdt 2.3+4 [Eus] [Did] Or; Anfang = Pitra 152,3 Thdt 5 in Thdt 6 in Thdt 6

cf Evagr β Ath Δ Diod ? 111

9 6c

ώς αβοήθητος μέν - λαβείν αυτήν. οι ταύτα ποωύντες φαρισάϊοι άπώσθησαν. τον yäp ύπό της — ουδείς δυνήσεται. αντί τού ώς έν λάκκω — έσχάτοις ειμί. ό μέν άκόλας — έθος καλεϊρ. ένταϋθα δέ ό σωτηρ — οίκονομίαν. το φως ού βλάπτεται • το yäp φώς έν τη σκοτία φαίνει.

10 11

7

12a b 12

7b

13

8a

14a b

ό σύμμαχος — έκάκωσάς με. μετεωρισμούς δέ λέγει ώς — στφαρώς. άλλος · ό τού θεού θυμός έοικώς — συναπέρχεται και αύτός. ή μετεωρισμούς \eyei τάς θλίψεις. άντί τού παντοδαπάς μοι — συμφορών έπιφέρεις. ή θυμόν την έπενεχθεϊσαν — κατάραν.

15

16a b c 9

17 18 19

10

Or

20a b 21a

b c d 9c

112

22

Or (Pitra 152,22-31) ?

(Did) Diod [Eus] [Eus] ? in Thdt 8 Diod (Did)

(Did) in Thdt 8 in AthE

ε'ι τις μέ φησιν ε'ώέναι — άπαλλαγην τούτων εύρεϊν. ό σύμμαχος • έταξάς — έφρουρείτο. οί ιουδαίοι έθεντο — άληθή.

Diod+Thdt

και προς τούτοις, φησίν, ύπό των - διορατικόν. ö yäp σύμμαχος — ävay καξόμενος. άλλος • είποις αν και τούς άποστόλους — δόξαν τού πατρός. τό δέ δλην την ήμέραν — χείρας αιτώ. έτι μοι ζώνη — θανάτου δυνάμενος. ώσεί eXeye • μη συγχώρησης - Α"7 ξήν.

Diod

ό χριστός τούτό φησι διά — οικία.

[Eus] Or (Pitra 153,9-15)

in Thdt 10 (Eus)

Diod in Thdt 11 Diod Ath©

23

11

24 Or 25 a ' b c

13

26

Thdt

27 28

14

Thdt

29 Or 30 31a b c

15a

32 33 a Thdt b

16a

34 a b 35

16b

36 37 38 Thdt 39 a

17a

40

19

41a

ή ούτως • άντι των έπικειμένων — άπαλλαγην εύριοκον. δια την πτωχείαν — φώς. έτι μοι ξώντι — θανάτου δυνάμενος. ή τάς αιτίας — άλήθειάν σου. άπώλειαν δέ ψησι το των νεκρών — άνέλπιστον της ξωης. μη δυνατόν σοι — θαυμάτων έν Ύνώσει γενέσθαι. η οΰτως • ούχ ώς άπσγινώσκων — συνεχώρησας. μη δυνατόν φησιν αίσθέσθαι φιλανθρωπίας. f j τις τάφος — άλήθειάν. έπιθυμών - δρθρον. ö δέ σύμμαχος - προφθάσει σε. διά ταύτα - λαμβάνει, η 'ότι φθάνω τήδε τά έλπι ξόμενα. έως πότε, δέσποτα — άττόρρηξιρ όνομάξει. τί δήποτε άποπέμπης — ούκ έφοράς. ή ό χριστός μεν υπέρ — εύχήν. ούκ άγνοείς — διαγωγής. πτωχός δέ και ό χριστός — •γεννηθήναι έπεβουλεύετο. ή ούτως • έως πότε, φηοίν, — πραγμάτων. διότι έκ σπαργάνων — όμοιων, έπί τού σταυρού — λέγεται, οϊ τε ·γάρ ιουδαίοι — έξέπεσεν. ή ούτως • εί yap προς ökiyov — πλείονος. f] ούτως • ύψωσιν — κάθοδον λέyει. όργην λέγει τό πλήθος — ύδωρ προσεγγί^ον αύτώ.

[Thdt]

Or (Pitra 153,23-32) in Thdt 11 AthIA Diod?

cf Thdt13 (Eus) cf Thdt 13 Or (Pitra 154,14-19) Thdt14 in Thdt 14 Diod ? Diod+Thdt cf Thdt 15 Ath IB Diod cf Ath ΙΓ Diod in Ath ΙΓ cf AthIA cf Thdt 16 Diod AthIA cf Diod

τοιγαρούν άπό της περνεχούσης Diod — Αποστρέφονται. 113

ώς μηδέ την άπό των cf Thdt 19 συνήθων έχειν παραφυχήν. άλλος • έπεί πάσης της (Did) — καταποθέντα. ταλαιπωρίας δέ dvekaße [Did] — έγώ άνθρωπος. ταλαιπωρία yäp ö τον πάθους cf Ath IE — κατέλαιον.

Typ III

Paris, gr. 139

fol 18r

Das Sonderzeichen gebe ich mit einem Kreuz wieder; die Verweise beziehen sich auf Typ VI.

Ps 5 1 2 3 4

Did Ast Thd Hesf

5

Ast

6

Did

7

Thdt

Did 8 Thd 9 10a Ast Eus b 11 12

Cyrt Eus

13

Did

14

Thdt

15 16

Ast Thd

ei? το τέλος — αυτήν θεώ. κληρονομούσες - έκκληοία. ούτω δέ και — δυνησόμεθα. δικαίου φνχην — προσδεχόμενοι. εις την κατά μέρος — πλήρωσα*. το δέ ένωτίσαι — δέησιν αύτών. ού μήν τήν κρανγήν — εύχομένων φησΐν. βασιλεύς δέ άμα — άμαρτίας. πολλοίς πάντοθεν — βασιλέα.

[VI 1 an] = Did [VI 2 Ast et Did] Thdt 1 Hes

προς σέ δ έ earev — έγγύτητα δεϋ-η. τα μέν ούν βήματα — αιτήματα. τον σύνες ένταύθα — πρέπει. παώεύεται δια τούτων — άγνοσίαν. και έν άρχή — δικαίοις διαπαντός. έν τισι δέ γράφεται — σήμερον. πώς δέ τούτο — δψψος. θαρρούσα -γάρ — σήμερον.

[VI 3 Ast]

[VI 3 Ast] [VI 5 Did] [VI 4 Thdt] in VI 5 Did Thdt 2.3

[VI 6 Eus] Cyr [VI 7 an] [VI 8 Did] [VI 8 Did] = Thdt [VI 10 an] = Ast Thdt 4.5

Zusätzliche Abkürzungen zu den Indices von Psalm 5

Origenes in der zweiten Randkatene von Vindob. theol. gr. 8, nach welcher Handschrift sie numeriert sind, um die Vollständigkeit anzugeben (vgl. u. S. 117-118). bzw. . ή και έν τή διδασκαλία αυτών. γλώτταν -γαρ τήν διδασκαλία^ έκ άλεσε. τοις λ&γοις - ή καρδία.

Jo (55,65,60—66,16) (Or 5) in Thdt 7 Jo (55,66,17— 22) Jo (55,66,22 —23) Hes (Antonelli) 13 Thdt 8 (Or) Ath NB Metr ? Hes (Antonelli) 16 Evagr σ in Thdt 9 Hes (Antonelli) 17 ? Jo(55,67,45 —48) Ath ΝΓ Hes (Jagic) 9b Ath ΝΔ in Thdt 10 Hes (Antonelli) 18 ? in Thdt 10

50

10b 11 ab

τό δε ούκ έστιν έν τώ ατόματι αυτών άντί έν τή διδασκαλία αύτών. τοις λ&γοις — ή καρδία. άχθήτωσσι> — καθ' ημών. και μή ίσχύση ή βουλή αύτών. έκπεοέτωσαν — πληρώσει. evia τών - βήματα. της σης ευλογίας — άξιώσεις. ή -γνώσις — ή πράξις. θύδοκίαν ή θεία καλεϊ Ύραφη — έπιρίκ ως. άλλος- δπλον — νικώντας. άλλος · δπλον ö σταυρός έν ώ - ένθυμούμενος.

51 52a b c 53 54a b 55 56 57

Coisl. 80

cf Nr. 48 b

= Nr. 49 inThdtl2 Hes (Antonelli) 22.23 Thdt? (Thdt) in Thdt 13? Evagr φ (Thdt) Ast Metr

fol 17 r

Ps 5 1 2 3 4 5 6

Or Hes Or

7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

Or Or

Hes

Ath Or eiusdem Or Did Or

•χρή — θεώ. τώ πρωί — ευρίσκεται. άμα τώ — έξης. ώς διαμένει — θεού. τούς μεν — φονικός. χρή yap εις έκκλησίαν — άφίστασθαι. εις τον οίκον — χρήξομεν. έχθρών - λόγοι. τώ άμαρτάνοντι — κρίσεως. αυτός yäp — ποιήσεται. άπό μοχθηρών - έλθειν. πάνυ — άπολούντα ι. έφ' ολον — κατασκηνώσει. ei κρείττους — έν σοι. όπλον — συμβολεύοντας. ταύτόν — Υπερασπίσει σε.

(Or 1+2) Hes

· εί και — έκκλησιαστικοϊς. κινεί δέ ήμας — άναλήφεσθαι. Eus Or; Typ III Or έάν μέν — έλπίξοντος. 12,1168B3 —C10 Eus έκεϊνοι — (>υθμόν. 23,109D1— 112 A11 in Ast 3 Άστέριος δέ ό άρειανός ούτως τον φαλμόν έξηγήσατοδιά τί — έλεγεν. in Ast 3 δικαιοσύνην — πάρεψι. in Ast 3 είτα — άδικήσαι.

Ps 5 1

2.3

Β fol 65 ν 1 2 3 4

Ast et Did Ast Thdt

5 6

Did Eus

εις — κληρονομούσες. ούκ είπεν — έκκλησία.

Did 23; Typ III, IV Did in Ast 4

διά τί — έγγύτητα. άλλος φησίρ- πολλαίς — ικετείαν. τό δε — Αμαρτίας. τα μέν — νοήματα.

in Ast 4 Thdt 80.896B7—C9

19 20

Did Eus

Did 24 Eus Pitra III 3 7 6 , 2 8 - 3 5 παιδεύεται — έπόψομαι. cont Eus Pitra 111377,2-9 κατα θεωρίαν δέ • ώ - παντός Did 25 εν τισι — σήμερον. Thdt ;cf80,897A2—6 τό πρωί — πρεσβεύω. in Ast 5 τότε - όψιμος. in Ast 5 ή κληρονομούσα Eus Pitra III — παριστώντος. 377,24-378,15 τούτου — κυρίω. Did 26 άλλος φησίρ- τους μέν — μέλλοντα. Or 12,1169A14—B6 των — φρονήσει. Or ό προτιθέμενος 12,1169C5— 1172A5 — κατευθυνθήναι. Or 12,1172B8-C3 •χριστός — έχει. Eus έκάτερα δέ της — βήματα. Thdt 80,899C12 —900B8 eiev — έδολιούσιρ. Eus; Pitra III 378,24-32 χαλεπώτερα — τυρεύουσ α>. Thdt; 80,900B9— 12 πώς — δήλον Öri. Did 27 τούς — μοχθηρίας. Eus

21

Or

ού γάρ — αυτούς.

22

Did

και έπεί — παρεπίκρανα.

24 25

Eus Did

oi έλπίξοντες — έμπεριπατούντα. τούτο — λαός. ί>ηθείη — έστιν.

12c. 13 26

Eus

ούσης — αύτού.

Thdt

εύδοκίαν — έπινίκιος.

4

7

Ast

5-7

8a b 9 10 11 12 13

Did Or

8

14

Or

9.10

15

Or

16 17

Eus Thdt Did

Did

Eus

18a Eus b 11

12ab

23

27

Pitra III 3 7 8 - 3 7 9 v . l l Or Pitra II 4 5 5 , 2 6 - 2 9 Did 28 Did 29 Eus Pitra III 379 v.12 Did 30 Eus Pitra III 3 7 9 - 3 8 0 v.13 Thdt 80,901 A 4 - 1 3 139

Ps 6

Β fol 73 r 1

Eus

&γδόη — σαββάτω.

2 3 4

Did Thdt Ast

θεωτέραν - έντολήν θεού. άτγδόην δε — φαρμάκων. και έπεί — έκβάλλουσιν.

5 6 7

Thdt Did

εί τον έλεγχον — μετανοίας. Ast 6 άλλως - πατρικώς — κέρασον. Thdt 80,901 D 4 - 8 άλλος φησιν • έλέγχεται Did 32 — έχόντων.

8

Eus

έπεώή πάσα — σφόδρα.

9

Thdt

10

Did

άλλος όστά φησιν τούς — δέξωμαι. ϊασις — άδην.

11

Eus

12 13

Thdt Did

Eus Pitra III 3 8 0 - 3 8 1 v.4.5 Thdt 80.904 B4— 10 άλλως • το συ — τυχεϊμ. άλλος φησέν • το — δυνάμεων. Did 34

14

Eus

ö τον — ε'ίρηται.

15

Thdt

16

Did

άλλος φησίν- και τύχω - βρέξω. άλλος φηοίν • οΐ περί — αιώνα. Did 35

17

Eus

και ταύτα — έχθροϊς.

18

Thdt

19

Did

άλλος φησίν · χαλεπώτερα — έπιφέρε ι. ή και ούτως • δρα — άκηλίδοτος.

9.10

20 21

Thdt Did

μηκέτι - συγγνώμης. νοήσεις δε ταύτα — αύτοϋ.

Thdt 80,905 C1 — 5 Did 37

11

22 23 24

Eus Did Or

έπηκόου — νενικημένου. άλλως • άγαθή - γενέσθω. άλλως • έάν - ποιεί.

Eus Pitra III 3 8 3 , 8 - 2 2 Did 38 Or 12,1177A15 —B4

Bas 29,228C3 —232A6 Did 39

1

2

3.4a

4b.5

6.7

8

Ps 7 1

140

Eus cf 23.120Α7 —Β2 Did 31 Thdt 80,901 B 2 - C 1 3 Ast 6

Eus cf 23,120B6 —C1 Thdt 80,904A12 —B1 Did 33

την έπί — φιλανθρωπία».

Eus Pitra III 3 8 1 - 3 8 2 v.6-8 Thdt 8 0 , 9 0 5 A 1 4 - B 2

Eus Pitra III 382 v.8 Thdt 80,905 B 9 - 1 1 Did 36

Β fol 79 r 1

Bas

δ οκ ε ϊ — λαβόντα.

2

Did

άλλος δέ φησιν • υιός — άρχομένας.

3

Eus

4 5 6 7

Bas Did Ast Eus

8

Bas

9

Thdt

10 11

Eus Thdt

12

Bas

13 14 15

Did Eus Thdt

16 17

Bas Did

18

Eus

19

έπί — σπουδής.

Eus Pitra III 383,28-384,22 πώς δε — σώζοντα. Bas 29,232B5 — 233 A11 τις — τισιν. Did 40 λέοντα — φυχήν μου. Ast 7 έκαστος - φυχήν μου. Eus Pitra III 384-386 v . 4 - 6 άλλος φησίν· σύνηθες Bas 29,233B3 —236B4 — έναπομένουσαν. άλλος φησίν- τό άποπέσοιμι Thdt 80,908B14—D5 — κατασκηνώσει. σύμμαχον — γένους. Eus Pitra III 386 v.7.8 Thdt άλλος φησίν - τό άνάοτηθι. — κηδεμονίας. 80,909A5 —BIO άλλως • τό μυστήρνον Bas - γενέσθαι. 29.236B6 —237A6 άλλως · παρακαλώ — έχθροί. Did 41 έπεώή γαρ παν — κρώηναχ. Eus cf 23,124D άλλος φησίν· ού Thdt — άμαρτημάτων. 80,909C2 —Dl άλλως • πολλαχοϋ — είρημένα. Bas 29.237A7—241B8 άλλος δέ πάλιν όμοίως τώ Did 42 προλαβόντι λέγει • μονονουχί - κριθηναι. μεγάλην — φησίν. άγαθάς έαυτώ — καρδία.

20

Thdt

νεφρούς — δλεθρον.

21

Bas

22

Did

άλλος φησίν - τι — διαμαρτόντας. άλλος φησίν • έπί θ εσύ — δέομαι.

23

Eus Pitra III 387 v.10.11 cont Eus cf 23,125A12— 15 Thdt 80,912A5— 13 Bas 29,241C13—245A2 Did 43

δέησιν — έπιστατέον.

cont Did 44 Eus Pitra III 388 v . 1 5 - 1 7 Did 45

24

Eus

ταϋτά μοι -

άποληψόμενος.

25

Did

26

Bas

άλλως • ό ώδινήσας — έκληπτέον. άλλος φησίν • έοικεν — συνέχειν.

27 28

Did Eus

άπό τον — προσηγορίας. έγώ — ευρεθείς.

Bas 29,248C3 —249D2 Did 46 Eus Pitra III 388 - 3 8 9 v.18 141

Ps 8 1

R fol 74 r 1 2

Jo Eus

3

Or

2a

4 5 6

Did Thdt Jo

2b

7

3a

8

Jo

3b

9

Jo

3c

10

Jo

11

Eus

12

Thdt

4

13 14

Did Jo

4.5

15 16

Jo Eus

17

Thdt

18 19 20 21 22

Jo

23

Eus

7a

24

Jo

7a10

25

6 6b

142

Did Cyr

άλλος έπινίκιος - άρχεται. ένταϋθα — -περιέχει.

?

Eus Pitra II 458,20-459,9 και ό όγδοηκοστός — τού Or δικαίου. cf Pitra II 4 5 9 , 1 0 - 2 8 ό yap — παρίσταται. Did 47 ίστέον — όίνον. Thdt 80,913A5 —B3 τών μεν γάρ άλλων — πάση Jo τή γη. cf55,107,6-36 άλλος φησίρ- ός — πάντων Jo έταζεν. cf 55,108,11-30 άλλος • έκ στόματος Jo — άγαθών. cf 55,108,31-109,18 λέγει την αίτίαν — άγόμενσν. Jo 55,109,24-31 ώστε λϋσαι έχθρόν Jo - έπεξήλθεν. cf 55,109,32-110,9 και πώς έν πάση — κατήγορος. Eus cf 23,128C4—D6 άλλως • το ώς — άντέδωκεν. Thdt 80,913C 15 —916B11 άλλως • πάλαι — παιδία. Did 48 άλλος • ήτοίμασας Jo — δημιουργός. 55,115,14-116,3 άλλος • τί ότι — ήξιώθη. Jo 55,116,7-40 άποθαυμάζε ι — θηλαζόντων. Eus cf 23,129A14—Bll ικανά — έπισκέπτη. Thdt 80,916C14—917B7 άλλος φησίν τών έν προοψίοις auctoris catenae? — μεγάλην ευθύς ειπών. άλλος • δλιγον — άγαγών. Jo 55,116,41-49 άλλος • δόξη — ιτροαναφωνών. 55,116,51-117,38 ού γάρ — τελειώσαι. Did 49 άκούεις, φησιν, όπως τον Cyr — ζώντων κυρίευση. άλλος φησίρ - πώς δόξη Eus — χειρών σου. cf23,129B13 —D3 άλλος • έξουσιάζεα> — χειρών Jo 55,117,39-40 σου. ώσπερ περί — όμιλίαν έοτίν.

Jo cf55,117,46- 120

10

26

Eus

ειπών — ποδών σου.

27 28

Did

άλλος δέ φησα>· δρα — έξης. νομίζω — μεμαθήκαμεν.

Eus Pitra III 3 8 9 - 3 9 1 ν. ι Did 50 cont Did 50

29

Did

έπρεπεν — φαλάτωσάν σοι.

Did 51

Β fol 93 ν

Ps9 1.2

2-4

σαφώς — δνιγγούμενοι.

1

Eus

2

Thdt

3

Did

Eus Pitra III 3 9 1 - 3 9 2 v. άλλος φησά>· ö μέν — κρύφιον. Thdt 80.920B9 —921 A 4 Did 52 μή προσκείμενον — αύτών.

4

Eus Ast

τα 6μονα — προσώπου σου.

5

Thdt sim Or et Did

άλλος φησίν • τών — βήματα.

Eus Pitra III 3 9 2 - 3 9 3 ν.Ί Thdt 80,921 A 8 — D 2

5.6

6

ού γαρ — όνομάξεται.

Thdt 80,924A3 — B I O

6

7

έσβέσθησαν — μυστήρια.

Thdt 80,924B12— 15 Did 53

7.8a

8b.9

10

11

8

Did

9

Or Did

10

Or

άλλος φησίν- ή τοιαύτη — άπολείτα ι. ά λ λ ω ς · το έπετίμησας — έξήλειφας. έξήλειφεν και — μαθητών.

11

Thdt

έ*γυμνώθη — άνώλεθρον.

12

Did

Ρομφαίαι — κυρωκτονίαν.

13 14

Or

προτρέπει — έσταχ. άλλος φησίν- οίκουμένην — έκκληοίαν.

cont Did 55 Or 17,105C6— 10

15

Thdt

τό έν — άπολάβωμεν.

16

Did

τούτου — καφός.

Thdt 80.925B7—C4 Did 56

17

Thdt

τό έλπισάτωσαν — έλπίδας.

18 19

Did Eus

πάσης — σύτώ. άλλως · ö κριτής — άμοφήν.

Or 12,1188C7—10 Or cf 1 2 , 1 1 8 8 C 1 0 - D 9 Thdt 80,924C2 — 9 2 5 A 1 3 Did 54

Thdt 80,925 C 7 - 11 Did 57 Eus Pitra III 3 9 3 - 3 9 4 v.10.11 143

12.13

20

Thdt

κατά τήν — σύμφοροι.

21

Or

22

Did

άλλος φηοίν- έν πάση — καταφυγή. άλλος φησΐρ- ύμνον — άμηθείσης. Ρηθείη — προεφήτευον.

23

Thdt 80,925C13 —928Β9 Or 17,105C12 —D3 Did 58 cont Did 59

14.15

24

Thdt

τοιαύτη — έπήγαγεν.

Thdt 80.928B 1 1 - C 1 4

16a

25 26

Did Or Did

άλλως • κάτω — θανάτου. πύλαι — άρεταΐς.

Did 60 Or 1 2 . 1 1 8 9 C 3 - 8

1617b

27

Thdt

έθνη — οίκονομών.

28

Eus

άλλος φησίν • έθνη — άμαρτωλός.

Thdt 80,928D5 — 929A14 Eus Pitra III 3 9 4 , 9 - 2 6

17c

18.19

20.21

22.23a

24

29

[ ω δ ή δε διαψάλματος ώς άν

30

Did

— μεταβαλόντων. άλλως • της άρετής — έκτεθε ισών.

31

Eus

νύν μεν — τέλος.

32

Did

33

Or

άλλος φηοίν · άποστραφήτωσαν — τούτων. άλλος δε φηοα>· Αποστρέφονται — έθνη.

34

Eus

διεγείρει — έλπωύσα>.

35

Did

άλλος φησί- σύ — άποθνήσκετε.

36 37

Thdt

38 39

25.26

27

144

Eus

cont Eus Pitra III 3 9 4 , 2 6 - 3 1 Did 61 Eus Pitra III 3 9 4 - 3 9 5 v. 18.19 Did 62 Or 12.1189D2 — 1192A3 Eus Pitra III 3 9 5 - 3 9 6 v.20.21 Did 63

ό προφήτης — ψυχή ν. άλλως • δοκεϊς — infiyayev.

cont Did 64 Thdt 80,932A10—Bll

μυρία — καρπούνται.

Thdt 80.932B14— 15 Eus Pitra III 397 v. 2 2 - 2 4 Did 65

άλλως • έπει — yiyνόμεVOL

40

Did

και μάλιστα

41

Eus

την κατάστασιν

42

Thdt

43 44

Did

άλλος ούτως έξηγήσατοπαρώξυνε — κατευοδούται. άλλως • εί και — όργής. πλήν εί και πολλή — έπνφερόμενον.

45

sine dist

δήλοι το fr ήμα — όρέξαντος.

— δικαίοις. —

έχθρων.

Eus Pitra III 398 v. 25.26 Thdt 80,932C1 —D5 Did 66 cont Did 66 cont Did 66

28 2932

46 47

Eus

48

Thdt

•

49 50

Did

51

Thdt

3352 34 35.36a 53 36 b

37a 37 b 38

39

Eus

56 57 58

Did sine dist

lbc

Eus

άλλος φησίν • εύχεται — τυχεϊν. δυνάμενος — 'ένεκά έατιν. ώς της — αιώνος. γη τού θεού — της γης. έπιϋυμία — έπιθυμίαν. και 'έτοψον — τού θεού. έπί τούτω — γης.

61

Ps 10 la

και τούτο — άπόλλυται.

55

62 63

και 6ταν πάντων περιγένηται — τάφω παραδοθήσεται. τάχηα δε πάντα - διανοούμενος. άλλος φησίν • διά πάντων - έξης. έκ των δνσσεβών — βλασφημίας. άλλά κάν — ποιρήν. έσται δε τούτο — ειπών.

54

59 60

ό της άγιότητος — προφέρει. τοσαύτα τολμών — γίνεται.

Did Thdt

διχώς — χαριααμένου. ταύτα — ημέρα.

cont Did 6 7 ; c f P Eus Pitra III 399 v. 2 7 - : ?; L Thdt Eus 23,136C11 — l· Did 68 Thdt cf 80,936A5— 10 Thdt 80.936A13-B12 Thdt 80,936C1 —5 Thdt 80,936C6— 10 Eus Pitra III 400 v . 3 3 - : Did 69 cont Did 6 9 ; c f P cont Did 70; Ρ Eus cont Did 71; Ρ Or Eus Pitra III 400,36-38 cont Eus Pitra III 4 0 0 , 4 0 - 4C Did 72 Thdt 80,937B4— 1 ·

BfolllOr 1

Eus

2

Thdt

3

Eus

έπεί de και τώ δαυίδ — &ραακεν τα προκείμενα. άλλος φησίν• τούτον - κολάσεως. τελείου — θηρευόντων.

4

Thdt

τί δήποτε — δειμαίνοντι.

5

Did

άναγνωατέον — προσήκει.

Eus cf 23,137Α7— 11 Thdt 80,937C 1 - 8 Eus Pitra III 401 v. 1.2 Thdt 80.937C 11— 15 Did 73 145

2.3a

3b5a 5a 6a 6b 7

6

Eus

μή άρκούμενοι — λογισμούς.

7

Thdt

8

Did

9

Ast

10

Eus

τινές συνήψαν τοϊς πρώτοις στίχοις και τό ιδού — ψήφου, κατά θεωρίαν δέ· πολλών — έχοντας. άλλος φησίν- ένταύθα — κατηρτίσω μοι. ö μόνος — άσεβη.

11 12 13

Did

14 15 16 17

Ps 11

146

Thdt

άλλως • ei περί — νοητέον. ό ;χριστός έστιν — γενέσει, τουτέστι κολάσεις — κατηριβμημένων. αϊ έπίπονοι — ποτηριού μου. και τοϋτο — άποδεχόμενος. έστιν και άλλως — κριμάτων. άλλος φησίν· ταύτα — σύμπαντα.

Eus Pitra III 401,29-402,10 Thdt 80.937D1 —940B6 Did 74 Ast 8 Eus Pitra III 402,10-30 Did 75; cont Did 75; Ρ Or cont Did 75 cont Did 75; Ρ Eus cont Did 75; Ρ Eus cont Did 75; Ρ Eus Thdt 80,941 A12— 15

Β fol 114v 1

Eus

εϊρηται — ψυχής.

2

Thdt

3

Eus

άλλως • τής αύτής — έσομένης. διαβάλλε ι — γραφή.

4

Thdt

5 6

Did Eus

7

Or

8 9 10

Did Or Did

11

Or

12

Eus

άλλος φησίν • τής παρά — δμουα. εις τούτο — κακοδσξίας. ότι μή — ταύτην. άλλος φησίν - ό κύριος — χείρονα. ού γαρ — σοι. ό πανλος — στενάξομεν. άλλος φησίν • έπι τών — δηλοϊ. άλλως • ό θησαυρίζων — καταγινώσκει. άλλως • πτωχοί — κατορθώματι.

Eus Pitra III 4 0 2 - 4 0 3 v.l Thdt 80,941 B 2 - 1 1 Eus Pitra III 403 - 404 v.2.3 Thdt 80,941B12 —C12 Did 76 Eus Pitra III 404 v. 4.5 Or 12,1200D5 —9 Did 77 Or 12,1201A7-11 Did 78 Or 12,1201C11 — 13 Eus Pitra III 404 - 405 v.6

7 8.9

13 14 15

Or Eus

κάν καλά — άναμέμικται. ώαπερ yäp - άνακεκραμένου. έπεώάν - άνθρώπων.

16

Thdt

17

Did

άλλος ψηαίν • οί μεν - δωρούμενος. κατά τούτο - της σης.

Bfol 118ν

Ps 12 1 2 —3b

2b

1 2

Thdt Eus

και τούτον — έΎκέκραται. δια τό τέλος — χρώμενοι.

3

Thdt

άλλος δε φησα>· την άναβολήν — προνοίας. έκ μεταφοράς — έλπί&ας.

4 Or

5 6

άλλος ψησίν • μήποτε — ώνόμασται. brav - άνθρωπος ην. βουλάς — βάβδον.

3c.4

5b6b 6cd

8 9

Thdt Eus

τη νυκτί — λογισμών, ημών - θάνατον.

10

Did

11

(R Did)

άλλος φησίν • ei καϊ — ήμάρτομεν. έπεί — λέγων.

12 13 14

Thdt *

Ps 13 la

Or 12,1201D1 — 4 Eus Pitra III 405 v.7 contEus cf 23,141C1 —7 Thdt 80,944C13-D5 Did 79

Thdt 80,945 A l - 8 Eus cf Pitra II 467-468 Thdt 80,945 A9— 13 Thdt 80.945A14-B13 Or 12,1204A2 —4 cont Or 12,1204A6— 11 cont Or 12.1204B6 —9 Thdt 80,945C6— 12 Eus Pitra III 405-406 v.1-4 Did 80 cont Did 81

πpayματ ικ ώς — δηλοϊ. cont Did 81 άλλος φησίν- εί και — καλών, Thdt 80,948 A 8 - 1 2 ίστέον δέ ώς τό και φαλώ auctoris catenae — παμφιλον ούτε παρ' ώρνγένε ι.

Bfol 121 ν 1 2

Eus Thdt

έπεί ταύτα - ανθρώπων. άλλος δέ ύπόθεσα> λέγει τού — εύσεβής βασιλεύς.

Eus 2 3 , 1 4 4 B 8 - 1 1 auctoris catenae

147

lb—d

2

σφόδρα — έξέβαλον.

3 4

Eus

5 6

Did

7 8 9 10 3 ab

11

4

12

Sab

13 14 15

5b.6

7

16 17 18 19 20

2.3

148

Did Thdt

Did sim Eus Did sim Eus Did Thdt

τις δ' ήν — ε'φήσθαι. άλλος δέ φη aw τούτο διπλήν — κληρονομήσαντες.

Did 84 Thdt 80,953B2 —C1

Bas 29,249D5 —253C2 Thdt 80.956A3 —4

Β fol 127v

Ps 14 1

Eus

Thdt 80,948C11—949Β9 oi μεν — της σοφίας. Eus Pitra III 407 - 408 ν. 2 άφρων — καρδίας. Did 82 της ασωμάτου — καθήμενος. Or; c f P 39,1220B7 —C2 cont Or; cf Ρ ταύτης της — εύφροσύνης 39.1220C2-8 Ρηθείη — ούρανοίς. cont Or; cf Ρ 39.1220C9— 11 •προς τούτοις — άνω. cont Or; c f P 39,1220C11 —D2 [προς τοις ε'ψημένοις — αύτώ. cont O r ; c f P 39,1220D2— 1221 A l l δοκεϊ — ήχριώθησαν. Eus 23,144D5— 145B10 και μοι δοκεί — σννήσουσιν. cont Eus 23,145B13 —C15 τινές — δικαία. cont Eus 23,145D2— 148A3 άλλος φησίν- ώς εις — θνητού. Did 83 άλλος δε φησίν- ώς πρός Thdt — κατέπεμψεν. cf 80,952B11 —C14 ταύτα — έπήγαγεν. Thdt 80,953A7— 15 άλλος φησίν- ώσπερ Eus 2 3 . 1 4 8 A 5 - B 2 — •γεΎενημένας. πάντων — Ισραήλ. Eus 23.148B6 —D8

1

Bas

τον τέλειον — δικαιοσύνην.

2

Thdt

3

Eus

άλλος φησίν- σκήνωμα — Ιερουσαλήμ. άλλος • όρος — μονήν.

4 5

Did Bas

άλλως • Öpa εί — δεσπότης. εί άμωμος — συμπαρατείνεσθαι.

Eus 23.149D7— 152B11 Did 85 Bas 29,253C2—256A15

Eus Bas

ίνα άμωμοι — ποιείσθαι. πάλα» και ένταϋθα κοινωνίαν — εύπραγίας των πέλας. αμφίβολος - προσήκει>.

9

Did

10 11 12

Eus Bas Bas

άλλως • ό διαγραφόμενος — μου. ού δει — καλά. με·γαλοφυοϋς — κύριον. τί δήττοτε — οΰ ού.

13

Ast

14 15

Bas Eus sim Did" Did Eus

2b.3a

6 7

3c

8

4 ab 4c

πρός δ' αν τούτοις • όμόσαι — αύτώ. είσίν δέ τίνες — ούσαν. άλλος δέ φησίν• ένταϋθα - σπένδεσθαι. έστιν δέ — πλησίον.

5a

16 17

5c

18 19 20 21

Ast Eus

έπεώή συμβαίνει ποτέ — φυλάττεσθαι τάς δωροδοκίας. έστιν δέ και — μοι. έπεί τοίνυν — τροψήν. ό δε παύλος — κηρύξας. ö γε μη — αιώνα.

22

Thdt

άϋλον yap — τετυχήκαμεν.

23

Did

ού σαλεύεται — αιώνα.

Did

Eus 23,152C 1 — 6 Bas cf 29.256A16—257B8 Bas 29.257B9 —260A2 Did 86 Eus 2 3 . 1 5 2 C 8 - 11 Bas 29,260A5 —B4 Bas 29.260B10—261A9 Ast 10 Bas 29,261B5— 15 Eus 2 3 . 1 5 2 D 1 - 4 Did 87 Eus cf 2 3 , 1 5 2 D 8 - 153A8 Did 88 cont Did 88 Ast 11 Eus Pitra III 4 0 8 , 1 4 - 1 9 Thdt 80.956C13-D5 Did 89

Β fol 134r

Ps 15 la

1 2

lb.2

3 4 5

Eus Did

6

Eus Thdt Ast Eus Ast

7

Eus

τώ μεν — λέλεκται. άλλος δέ φηοιν- ακλόνητοι — είσόμεθα. έπεί σε — δουλεύειρ. λεχθείη και έτέρως — προσιγγά-γομεν. άλλοι δέ φασιν- ώς έκ προσώπου — νομοθετεί. έστι δέ eineiv — γε-γονώς. ei δ έ σώμα αύτοϋ - έξ αύτής λέγειν.

Eus 2 3 . 1 5 3 A 9 - D 9 Did 90 cont Did 91 cont Did 91 Thdt 80,957 A 8 - D 5 Eus Devreesse Eus in Ps 15,2 Eus cf 23,156B8— 10 149

3— 4b

8 9

Did Eus Thdt

10 4bc

11 12

Thdt

13

Eus sim Cyr Ast

14

Did

15 5a

5b 6

16 17

Eus Thdt

18 19 20 21

Thdt Ast Thdt Eus

22

Did

oi θεού - διατρίβωσιν. έτεροι δέ yfjv αύτού την έκκλησίαν ψασίν, όθεν — δύναμιν. άλλος φησίν • τούς άποστόλους — είμι. τούτους — άγνοεϊσθαι. οΐμαι — όνομάξων. άλλος φησίρ- το ού — άναγιρώσκοντίς. άλλος φησίν- ού καθάπαξ — έχούσης. λελέξεται και ούτως • ει και — νοήσει. ό ανωτέρω — καρδίαν μου. άλλοι φασίν • άναμνησθήναι — αύτός. ούκ είπεν — δεσποτείαν. άλλως • ού — εθνη. ταύτης — υπομένω. ή και ούτως • πάλαι — έστιν.

23

νοήσεις δέ και ούτως • ό θ εάν — ευαγγελιστής. συνέσεως — γίνεται.

24

τίδέ βούλεται — yovaq.

8

25 26

9c. 10

27 28 29 30

έπεί έκ - έμοί έστιν. σκσπητέον δέ· άνθρωπου — θεού. και έκ τούτων — προελθούσα. εϊ δ έ και έδοξεν — θεού. έκ νεκρών — πάντα. εί τοίνυν υιός — είναι θεός.

7

11

Ps 16 1

150

*

Did 92 Eus 23.156B13-D8 Thdt 80,960Α3— 15 Thdt 80,960Β2 —5 Eus 23,156D9— 157C6 Ast 12 Did 93 cont Did 93 Did 94; cf Ν Ρ Thdt 80.960B7 —961A7 Thdt 8 0 , 9 6 1 A 8 - 1 4 Ast 13 Thdt 80,961 B 3 - 1 0 Eus 23,160A10-B3 Did 95 Or; cf Ρ 39,1229B8— 14 cont Or; cf Ρ 39,1229C1— 1232A3 Did 96; cf F cont Did 96 cont Did 97; Typ IV Eus cont Did 97 cont Did 98; Typ IV Eus Eus cf 39,1236A2 —14

Β fol 143 r 1

Eus

2

Thdt

Eus 23,160B12— 161 A4 άλλος φησύ>· δικαιοσύνης και Thdt cf 80,965A10—B9 — -γνώμη την ·γλώτταν. ικετεύει — κρειττον.

2

3

3 4 5

Ast

6

Did

7

Ast

8 9 10 11

Did Eus Thdt

12

Ast

4a

13

Did

4b

14 15

Eus

5

6—7b

16

άντφόλως - δίκαιον, ή ση κρίσις - έξέλθοι. άλλως • ώς βασιλεύς ό δαυιδ — Ιδέτωσαν ευθύτητας, άλλος δέ ψησα> • άλαξονείαν — προδ ιανυσθ άρτων, άλλος φησά>· όφθαλμούς — βλέπβιν.

Thdt 80,965Β11— 13 Ast 14 ?; L Bas

και διά των — άνέδειξεν. [Ρηθείη — κύριος, άλλος φησά>· ώς την — αύτοϋ. άλλος δέ φησιν • ένταύθα — ήνεσχόμην. έδοκίμασας — κόσμον.

Did 100 cont Did 100 Eus 23,161 A7 — B6 Thdt 80,965C2—968A3 Ast 16 Did 101

τό —

άπαγγέλλειρ παραπλήσιων.

Did 99 Ast 15

αί έπί — πολλή, ό δέ σύμμαχος — πράξεις.

cont Did 102 Eus 23.161B9— 14

ύπσγραμμόν — πόδας.

17

Did

τρίβοι — καρδίαν μου.

cont Eus 23.161C1 —7 Did 103

18 19 20

Eus Thdt

τό κεκράξομαι — αύτών. σώζων — κρατύνετα ι. ού μάτην — öpeyew.

cont Did 104 Eus 23,161C9 —D4 Thdt 80,968A14—B8

7c9a

9b11

21

άνθεστηκότας

— κίνησις.

22

Eus

και πάς — δυνάμεις.

23

Did

άλλος φησίν • της δεξιάς — άμαρτία.

24 25 26

Eus Thdt

τό äypiov — άναφέρουσαν.

cont Did 106

άντί δέ τού — ένεδρεύοντες. άλλος φησίν- τό στέαρ — ίστάσιρ.

Eus 23,164B4—C1 Thdt Thdt

12

27

αύτοί μεν — όρμώντα.

13

28

έκείνω ν — άπελεύση.

14a

Thdt 80,968B10-969A7 Eus 23,161D8— 164A13 Did 105

29

Eus

εύχεται — θεόν ξωής.

30

Did

επει — ουονν.

80,969 A 1 0 - B 5 80,969B8 —C5 Thdt 80,969C9 —972A1 Eus Pitra 111411,38412,1+23,164C9 - 1 6 5 A4 Did 107 151

14b — d

15

31 32 33 34 35 36

Ps 17 1

Eus Thdt Eus Did

cont Did 108

άντί — καταλελοίπασιρ. άλλος φησίν-εί και — κακών. έκ eivot — δεξάμενος. άλλως- έγώ δέ — βασιλεία. άλλως - έκεϊνοι - άληθείας.

Eus 23,165 A 4 - Β 9 Thdt 80,972 A 4 - Β 4 Thdt 8 0 , 9 7 2 B 7 - 1 0 Eus 2 3 . 1 6 5 D 1 - 6 Did 109

έδει yap ημάς — έκείνω. συναριθμείσθωσ αν — ΐστορίαν. έττεώή δε πολλοίς — βασιλεύεσθαι. θαυμάσαι - έμνημόνευσεν.

Eus 23,168Α5 —Β11 Did 110 cont Did 110

Β fol 152r 1 2 3

Eus Did

4

Thdt

5

Ast

6 2-4

τών έπι — θεού.

7

Thdt

8

Eus

9 10

Did Ast Thdt

και άλλος εις την έπιγραφην ώδέ φησιρ- εις τό — αύτών. έπεΐ ούν τοιαύτη ή των έχθρων — έκ γόνους, άγάπη τάς — δυσμενών.

12 13

Did

14

Ast

7

15

Eus

ίσχύν δε τον κύριον καλεί — καθήρει δυνάμεις. κέρας δέ σωτηρίας — σάρκα, κέρας δέ λέγεται — έτταναστάσεις, ώδίνας θανάτου — μηχανήματα, χείμαρροι — άμαρτίας. κατά την προτέραν άπόδοσιν άρμόξει — θανάτου. άλλος φησίν- ώδϊνες — καταστρέφουσιρ. διδάσκει — νέως.

8-11

16 17

Did Eus

•πολλήν — κραυγής, λευκότατα — αύτού.

5.6

11

18 a Thdt b 11a 152

19

άλλος φησίν - διά τούτων — άπρόσιτον. άνέβη - γινομένης, και έπεβη — άνεμων.

Thdt 80,972B16 —C4 Ast 17 cont Ast 17 Thdt 80,973A2 —C5 Eus cf 23.168C2— 15 ? ed. Richard p. XVII Thdt 80,973B11 —C7 Thdt 80,973C11 —976A3 Did 111 cont Did 111; Ρ Or Ast 18 Eus 23.168D9— 169A12 Did 112 Eus 23,169A15— 172C1 Thdt 80,976B13977A10 Did 113; sic Μ et Ρ cont Did 114;cfP

12a

20a b

12 be

21

13b15

16a 16bc 16d

προηγουμένως — κρυπτόμε να. cont Did 115 κύκλω αύτού σκηνή αύτούcont Did 115 ώσπερ — θεωρήσαι. έν πολλοίς — ύπ' αύτών. cont Did 116

22

Eus

23

Thdt

24 25

Eus

26

Did

27 28 Eus

31

Thdt

32

19a

33

ταύτα και έφ' ήμα> — ä f f έλους. άλλος φησίν- διδάσκει — διαπραξαμένου. άλλως • σκοτεινών — •γενόμενοι. των προεψημένων — ίσραήλ. της οικουμένης — έσται.

29 30

17.18

άλλος δέ φησίρ • την άφανη — φερούοας. καθάπερ — έπάγων.

ού παρ' — θλίφεως άλλως • θεμέλια — έπωπτεύσαμεν. άλλως · και τούτο — μεταμέλειαν.

αύτών.

προφανώς — έμέ. ένταύθα — yeyewirai.

34

Eus

35

Did

άλλως · καταποθέντα — 'γενέσθαι. άλλως · έξ υδάτων — άμαρτίαν.

Eus 23,172C2 —D8 Thdt 80,977A13-B5 Thdt 80,977B10—C3 Eus 23,172D10— 173C7 Did 117 cont Did 118 cont Did 119 cont Did 120 Eus 23,173C13 — 176A12 Thdt 8 0 . 9 7 7 C 8 - D 1 Thdt 8 0 . 9 8 0 A 3 - 9 Thdt 80.980A11 — 15 Eus 23,176A15 —CI Did 121

έν ημέρα - αυτής. άντιστήριγμα — τεταμένος.

cont Did 122 cont Did 123

έλπίξω — δυσμενών.

Thdt 80,980B8— 10

κάν — δύναμιν. ήθέλησεν - ποωύντα.

21

39 a Did b 40

πάνυ ye — εύρεϊν.

Thdt 80,980B10— 11? Did 124 cont Did 124

22

41

ταύτα — δοξάξων.

cont Did 125

23 a

42 43 44

Thdt

45

Eus

εί yäp και — διεστραμμένον. τών τού θεού — έοικότες. άλλως • ούκ άδικο ν — προνοίας. άλλως ήδη — 'ρύπον.

cont Did 126

23 b

19b 20 a

36 37

20cα

38

24.25

46

Thdt

άναγκαίως προειπών άνταποδώσε ι — καθαρότητος.

cont Did 127 Thdt 80,980C2— 13 Eus 23,176C5— 177A14 cont Eus 23.177B11 —C5 153

24b 25 a

47 48 49 50

Did

Thdt

άλλως · τάχα — γινόμενα. ό τά — έρ-γων.

Did 128 cont Did 129

δικαιοσύνης — έστιν. άλλος φησίν- άπεχόμενος — ά·γαθών.

contDid 130 Thdt 80.980D2 —981A8 Thdt 80,981 A15 — B8 Thdt 80,981B10—CI Did 131

26.27

51

•προς τάς ~γνώμας — τρόπον.

28

52

τούς μεν — εύτέλειαι>.

53

Did

29

54

30

55 56

Eus

57

Thdt

58 59

Did

31a

άλλος ψησίν· άθρόας — σώσεις. τό δ εκ τικ όν — έχοντα.

contDid 132

ούκ άλλως — δυνηθώμεν. άλλως • μήποτε — άποκλεϊσαι πειρώνται. άλλως • έπεώή - ένέδραν καλεί. δικαίως — θαρρώ. ή και οΰτως • ό ήμέτερος - έστιν.

cont Did 133 Eus 23,177C10— 180B4 Thdt 80.981C2—13 Thdt 80,981 D 1 - 3 Did 134

31b 31c 32a

60 61 62

τώ ά£ωλον — άχυρμίαν. οι έπι-γνώμονες — αύτοϋ.

cont Did 134 cont Did 134

ούδείς — θεών.

cont Did 135

32b

63 64

ειπών — επιστήσεις. άλλως • δια τώ ν προκειμένων την όδόν του θεού άμωμον — τοιούτον.

cont Did 136 Eus 23,180B9 —C9

ούκ άπράκτων — ιστών με.

33.34

Eus

65

ένταύθα — έχει.

cont Eus 23,180C13— 181B8 Did 137

35 a

67

ώσπερ — δυσμενών.

cont Did 138

35b

68

συμβολικώς — άντιτετα-γμένους.

contDid 139

36 a

69 70

προς τούτοις — μαχησόμενον. άκριβώς — σωτήρών σου.

cont Did 140 Eus 23,181B14—C4

τάχα — λ&γος.

contEus 2 3 . 1 8 1 C 5 -

άλλά και ή παιδεία — Ύε^ένητα ι. σύμμαχος — έπλήθυνέν

Did 140

66

Did

Eus

36b

71

36 c

72

Did

73

Eus

37a

154

74

με.

τά διαβήματα — ·γεΎενημένος.

Eus 23,181C9— 11 cont Eus 23.181C13-D8

75

38 39 a 39 b

76 77 78 79 80

Thdt Did

40

81

Thdt Did Eus

41a

82 83 84

άλλως • πάντας — αύτών. άλλως • ειπών — πόλεμον. οί έκ — άμαρτωλοί.

85

Thdt

41b

86 87

Did Thdt

42

88

sine dist

89 90 91

Did

43

92

Eus

άλλος φησά>· αντί τοϋ — φειηόντων το τα νώτα δώόναι. ΪΡ' άντί — τούτο. Did 144 άλλος δέ φηοιν • τον — ετέρους Thdt 8 0 , 9 8 5 B 8 - 9 ούτε γάρ - σύμμαχον. Thdt 80.985B11-C1 φησίν γάρ — είναι. Did 145 τούτους — Ύενήσονται. cont Did 146 άλλος δέ φησιν- φρούδοι Thdt 80,985C4 —5 — συνεργούσης, άλλως • νοήσεις όπως Eus Pitra III 414 v.43 — παρίστησιρ. cont Eus Pitra III προφητική — έπαγγελίαι. 414-416 v.44-46 το έπαλαιώθησαν Thdt — δεξάμενος. cf 80,985C11 —D5 διττού — ύπ' αύτού. Did 147 ίσως δέ δόξειέν now cont Did 147 — τρφακούμενοι. cont Did 147 και έτι έπει - έν αύτη. cont Did 148 λεγεται — φρονε'ιται. cont Did 149 ό τής — διε^νωκότων. Thdt άλλος φησίν • μνημονεύσας — σωτηρίαν. 80,988B9—C1 εί γάρ και — όνομα, Eus 2 3 . 1 8 4 D 7 - 1 1 cont Eus τώ μέν yäp — ήμείψατο. 23.185A3-B5 έπί τό έτερον — φαλώ. cont Eus 23,185B10—Cll

4446

47 a 47 b

e£ διηνεκώς — 'ίχνη μου.

cont Eus 39,1261 Al —10 Thdt 8 0 , 9 8 4 C 6 - 9 Did 141 cont Did 142 cont Did 143 Eus 23,184A11 —B8

37b

Eus

Thdt

93 94

Thdt

95 96

Did

97 98 99 100 Thdt

48.49

101 Eus 102

50

103

έν τή — διήρκεσα. διά μυρίων — ένεπόδ ισεν. φεώ όμενος — προαιρέσεως. το neaeiv — ύποτάσσεται. άλλως • έπαναλαμβάνει — έχθροϋ. έμοί — έπφούλάς.

Thdt 80,985A12—B4 Did 144 Eus 23.184B12 —C1 cont Eus 23,184C2 —D2 Thdt 80,985 B6 — 7

155

104 Did

-ήτοι yap — -πατρός.

Did 150

105

τάς σωτηρίας — αυτού.

contDidlSl

51b

106

έλεος — χριστός φωνή.

cont Did 152

51c

107 108 109 Thdt

ei μεν περί — έως αιώνος. [ei δέ περί θεού - ίερωσύνη. τούτο δέ - δαυίδ.

cont Did 152 cont Did 152 Thdt 8 0 , 9 8 9 A 8 - C 1

51a

Ps 18 1

2

3 —5b

Β fol 180 ν 1

Eus

2

Thdt

3

Eus

4 5

Did Thdt

6 7

Ast Eus

8 9 10

Thdt Ast Did

5 ab

11

5c—7

12

8-10

Eus 23.185C12-D5 των θ βίων — προαγορεύων. Thdt 80,989 C 2 —992 Α9 δώασκαλίαν — σαλευθήσονται. Eus 23,185D7— 189 A9 οι ούρανοί — αύτοϊς. Did 153 άλλος φησίν- τό πληθυντικόν Thdt — δυναμένους. 80,992B10—D1 ουρανούς — ποίημα. Ast 19 διδάσκει — μαρτυρία. Eus 23,189A11 —192A9 σαψέστερον — ύμνωδίαν. Thdt 80,993 Β1 — 10 και άπόστολος — δ&γματα. Ast 20 και άλλος φησίν • οί τον Did 154 — λόγων. όσοι τυγχάνουσιν — ήσαν.

cont Did 154

Eus

προς τοις — δεσπότη ν.

13 14

Did

15

Ast

κατά δέ τόν — έξής. προς τη λέξει νοήσεις κατά άναγωγήν ότι — γενέσθαι. ώσπερ δέ — δοκιμάσει.

Eus 23,192A15 —D5 Did 155 cont 155

16 17

Eus Thdt

ταύτα δή — δικαωσύνην. άλλος φησίν • νόμον — φωνή ν.

18

Did

άλλος ψησίν - ή τού — οίόν έστιν. ταύτα τά — κυρίου.

11.12a 19 12b 20 13.14a 21 22

156

και ö παρών — λέλεκται.

εί μέν έπί — είναι. τάς μέν — πεφυκώς. άλλως • κάν yap — δούλου σου.

Ast 21 Eus 23,193A4—B9 Thdt 80,996B6— 997A12 Did 156 cont Did 157 cont Did 157 cont Did 158. Thdt 80,997B7 —CI

23

Thdt

24

Eus

14bc

25 26 27 28 29

Did

15a 15b 15c

30

Thdt

5.6

6a 7a 7bc 8-10

1 2

Eus Thdt

3

Did

4 5

Ast Eus

6

Did

7 8 9 10 11 12 13

Ps 20 1.2a

τέως μέν — δαίμονες. μεγάλης — άμαρτία μεγάλη. όταν ταύτά μ — έξης. ei φόβον άμαρτάνητε. ό yeyovdiq — -γινομένη. άλλως • έκών, φησίν, ταύτην — πεπραγμένα. ααφέστβρον — διό λέλεκται. ούδέ yap κατά τον καιρόν — έαυτόν έκδονς πράξεοιν. άλλως · έτερα έστί ypcupq — προ τούτοις.

Eus; 23,316D1 —317 All Thdt; 80,1120 B11-C16 Thdt; 8 0 , 1 1 2 0 C 1 8 - 2 1 Did 344 cont Did 344 cont Did 345 Thdt; 80,1121 A10— 13 Eus; 23.317A15 —C8 cont Eus;cf 23,317 C 1 0 - 17 Did 346

179

5bc 6 —8a

11 12

Eus

13 8b10

14 15

Did

16

Thdt

11

17

12.13

18 19

Eus Did

20 21

Thdt Eus

Ps 36 1

Ast

lb—2

2

Eus

3.4

3 4a

Did

5 —7a Eus 7b —9

cont Eus; 23,317 D7-320D7 cont Eus; 23,320 D12-321C5 άλλως · πη-γή ζωής — έώρακε in Did 350+351 τον πατέρα. άλλως · v. 8 b πρόρρησα> Thdt; 80,1124A8 —D4 — ιδιότητας. τοι-γάρτοι διηνεκώς Thdt; 80,1125 A3 —13 — έπήγγειλεν. άλλως • τοις μή — έξέδωκεν. Eus; 2 3 , 3 2 1 C 8 - D 1 οίδεν ό θείος λόγος Did 3 5 2 - 3 5 4 — δυνάμεων αύτών. τούτοις eotxev — σοι. Thdt; 80,1125B11-14 Eus; cf 23,32 ID 1 0 ώσεί σαφέστερον έλεγεν 324A4 — έκείνων παραπλήσιων.

ούτως έπε-γράφη • έπειδή — τί φησιν. έμοί δοκεϊ — έδίδαξεν ό αωτήρ. άποστρέφας τού ξήλου — άνθρωπου άνέβη. άλλος ψησίν- αΰτη — ώνόμαστα ι. τά δ 'άλλα ομοίως των προ αύτού. κατατρύφησον — είρημένων. άντί — έπηγγελμένα. επαναλαμβάνει — άξίοις.

10 11

Did Eus Did Eus

12

Did

10.11

15

180

cont Did 346 Eus; 23,317C 14—D7

Rfol 270v; Β (lac) fol 310r

la

12-

τοιούτόν έστιν — όδόν. σφόδρα ακολούθως — ευθυμίας. τον μεν ούν θησαυρόν — άσεβεϊς. έπειδή τα κρίματα — θέαν.

Ast 25 Eus; cf 23,324Α6—D9 cont Eus; 23,325 A2-C13 Did 355 auctoris catenae cont Did 357 Eus; 23,325 C13 —D4

cont Eus; 23,325 D10—328A17 άλλως · όλέθρων — ύποπεσείν. Did 358 διερμηνεύει — άπηλλα^μένον. E u s ; 2 3 , 3 2 8 B l - C l l Did 359 έπεί — καταλυθώσιν. ώσπερ συγγραφεύς έπιστήμων auctoris catenae cf 23,328C 13 — 329 B7 — συντετρίφθαι. Did 360 άλλως • δυνατόν — αύτών.

16.17

1820

13

Thdt

14

Eus

15 16

Did Thdt

17

Eus

18

Did

τούτοις όμοια τά έν τώ — είργάσατο. άλλά τά μεν κατά τούς διωγμούς — χόρτος άποξηραα>όμενοι. βραχίονας — Ρητέον. •προσφυώς — δυσχερών.

Thdt; cf 80,1129 BIO—13 Eus; cf 23,328B8 — 329 C9

και τούτο μάνθανε και μή άγνόει ότι τού δεξιού — παραδείγματι. άλλως · ό ~γα>ώσκων — αμαρτωλούς. οί δ' έχθροί - έχθρούς.

Eus; cf 23,329 C14 —332B2

Did 362 Thdt;80,1129C7 —12

in Did 363 + 365

19

Thdt

20

Eus

21

Thdt

ό άμαρτωλός μηδέν κεκτημένος — λήψεται. τοιούτος — διένεμον.

22

Eus

προς τοις — θελήσει.

Eus; 23,332C 11 — D3

23

Thdt

αδύνατον — προμήθειαν.

24

Eus

25 26

Thdt Eus

27

Thdt

28

Did

εί δέ και πεσείρ - άναλήφεται. ούτως — άνωρθώθη. ταύτα δέ φησιν ό δαυιδ ούκ έξ άχοης — ήλέουν και έδάνειξον. άλλος φησίι> • ού μόνων τών δικαίων — είναι και δάνεισμα. άλλως • και πολλή — πρώτω.

Thdt; 80,1132 C12-D3 Eus; 23,332D5 —10

2729 28 c

Eus

21.22

23ZO

3033

31

έπιμένων - κρίσιν.

35 36

Eus

37 38

Did Thdt

Thdt; cf 80,1133 A7-B4 Did 366

cont Eus; 23,336 A8-B5

άκολούθως — εύπεφίας.

34 3537

Thdt; 80,1132D4 — 6 Eus; cf 23.333A1 —D2

Eus; cf 23,333 D4-336A5

30

Did Eus Did

Thdt; 80,1132B5 —15

τοααύτά φηαιρ μεμαθηκώς — αυτούς διαφυλάξει.

28d— 29

32 33 34

Thdt; 80,1132A7-15 Eus; cf 23,332B4 —C9

cont Eus; 23,336 Β13 —C14 άλλως· ό δίκαιος - κέχρηται. Did 368 είδώς — κρινόμενου. Eus; 23.336C14 —D12 Did 369 άλλως • όν κατά — λέξεως. τώ δικαίω — κολάσει.

cont Did 370

ώσπερ ανωτέρω πεϊραν — είρηνικώ. άλλως • παρελθών — νοησαι. έπεώή — συμβουλήν.

Eus; cf 23,337A2 —B7 Did 371 Thdt; 80,1136 Β10—C13 181

37

39

μή άττοβλέψης — μισθός.

Thdt; 80.1136D4—7

38

40

τούτο πάλιν — ύπομένοντες ολεθρον.

Thdt; 8 0 , 1 1 3 7 Α 3 —7

39.40

41

οί δε της δικαιοσύνης — κτησάμενοι. άλλως• δναφοράν — έπ' αύτόν. [διό και ό ψαλμός — άριθμόν.

Thdt; 80,1137 A12 — Β1

42

sine dist

Did

43

Ps 37

Did 372 cont Did 372

Β fol 318r (lac); R fol 279r

1.2

1 2

Eus Did

αύτοϊς /ϊήμασα> - τρόποις. και άλλος δε φησιν· ei πέπρακται — παώευθήνα ι.

Eus; 3 0 . 8 4 A 4 - 8 5 C 13 in Did 373

3

3

Or

Or

4 5

Did Eus

και τό εύλογοι' της αιτήσεως — φυχήν τού άκούοντος. δηλοί — μοι. άλλως • ö μέν μέγας άθληθής — έπαλλήλων συμφορών.

6

Or

7

Thdt

8

Eus

5

9

Or

6

10

μή βάλητε — όζει.

7a

11

τάχα τοιούτόν τι — έως

7b

12

έξ ού ήμαρτον — γελώντες νύν ότι πενθήσετε και κλαύσεται. άλλος • τάς μέν ανομίας — έταλαιπώρησα. διά τούτων διδάσκει — άμαρτήματα.

4

13

Did

14

Eus

7b.8a

15

Did

8b

16 17

Or

182

δια τούτο μή αύτής — ό μετανοών. άλλως • νυττόμενος — προσγίνονται. την γαρ σάρκα — άμαρτίας μου. οί γαρ μή βαρυνόμενοι — άποδεδομένοις.

έπι

Did 374 Eus; cf 30,85D5 — 89 All Or; cf Pitra III 15,29-16,12.17-17,45 Thdt; 80,1140A2 — 5 Eus; 30,89C 1 — 92 A1 Or; Pitra III 1 8 , 4 - 2 2 cont Or; Pitra III 19,17-27

τέλους. cont Or; Pitra III 19,35-20,23 cont Or; cf Pitra III 21,4-12 Did 376 Eus; 3 0 , 9 2 B 4 - 6

ήτοι των λογισμών — έπιτελήται.

Did 377

διά τούτο — άμαρτάνει. τούτω — λέγεσθαι.

cont Did 377 Or; Pitra III 2 2 , 2 - 1 1

9a

18

9b.10

19 20 21

1113

αί έορται — μετανοών φηοιν.

Did

άπό βάθους — τυγχάνει, δύναται — arevew. της καρδίας — δυνήσομαι.

24

Or

δύναται και — τρόπον. Ρητέον δέ και ούτως • brav τις — κρίνοντες, άλλως • ήμην — αγαθά.

25

Thdt

άλλως

26

Eus

νοήσεις δέ και ούτως • προεπισημηνάμενος — εις την άμαρτίαν.

Did

22 23

14.15

16 a

27 28 29

Did Or

30

sinedist

15+ 31 16b 17b 32

18

sine dist

33

Eus

34

Thdt

35 36

Did

δύο — έφιέμενοι.

cont Or; Pitra III 22,15-24 Did 378 cont Did 378 Did 379 cont Did 379 cont Did 379 Or; Pitra III 2 2 , 2 8 23,6; 2 3 , 1 4 - 2 6 ; 24,5-12 Thdt; 80,1140 C14— 1141Β12 Eus; 30,96B 13 — 97 D6

έπί τούτοις, ψησίν, ούδέν είχον — νενικημένος. άλλως • ό κ ρ ίνας — έλεγχειν. άλλως• λοώορούμενος — έγενόμην τοιούτος.

cont Eus; 30,100 A8-B11 Did 380 Or

εί γαρ μή ήλπισα — λέγει κύριος.

cont Or

εί και έγώ ώοεί — λέγει ούν ούτος. άλλος δέ μετά τούτον · κρείττων — πέτραν τον χριστόν. άλλως · ούκ έμαυτώ — γενόμενοι. νοήσεις και ούτως · τούτο — άλαξονίας γενέσθαι.

cont Or

άξιόν με — κεντούμενος. ή και ούτως • έτοιμος — μαστίξουσά με.

Thdt; 80,1144A1 — 5 in Did 382

cont Or

Eus;30,100C2 — 101A8 Thdt; 8 0 , 1 1 4 1 C 1 - D 4

19

37

ώς κατά — έργα.

cont Did 383

20a

38 39

έμον — τήν ξωήν. άλλως • δώάσκει βάθη — αμαρτίας μου.

cont Did 384 Or; Pitra III 2 6 , 3 1 27,5

Or

20b

40

άδύνατόν έστιν — αδίκως.

cont Or; Pitra III 27,6-10

21a

41

έγώ μέν εύηργέτουν, έκεϊνοι — έδίωκον τήν άγαθωσύνην.

cont Or

183

42

sim Thdt

43

sim Did

44

Thdt

22

45 46

Did Or

και απέρριψαν με — έβδελυγμένον. όσον έπί τώ μετανοεΐν — δ ιά τό όδωδέναι. κατά δέ τό /)ητόν· όν yap — περί τον εύεργέτην. εί κάκεϊνοι — έχθροί. έν άλλω — άπ' έμοϋ.

23

47

Did

έπεί έχθρων — αίτιος.

Ps 38

4

2b —3

4 ab

4c 5

184

cont Or; 39,1345 D i l —1348Α2 Thdt; cf 80,1144 B8-14 Did 385 Or; Pitra III 27,2628,2 Did 386

Β fol 328 r Did Or Eus

2a

v. 21b

5 6 7 8

Ast Did Ast

9

Eus

10

Thdt

11

Cyr

12 13

Did Or

14

Cyr

15

Thdt sim Eus Did

16 17 18

Cyr

19

Eus

ό βασιλεύς — άπαγγέλλον. εις τό τέλος — νικοποιώ. πολλήν δε έμφέρειαν — και τη διανοία, ταύτα προς έαυτόν λέγειν, εις τό τέλος — άναψύξεως. έπεί σχεδόν — κρίσεως, άλλως • έπειδή — όδούς μου. μετά τού άρθρου — λέγεται. 6ταν ούν τις — πεπραγμένα μοι. άλλως - κατ' αύτόν — ένηργηκότος. και ούτως νοήσεις καθ' ίστορίαν φεύγοντα — άναγκάξομαι. άλλά φαίη τις — θεού.

Did 387 Or; Pitra III 28 v.l Eus; cf 23,345C1 —13

Ast 26 Did 388 Ast 27 Did 389;cfP, L Ast cont Did 389 Eus; 23,345D 1 - 3 4 8 A10 Thdt; 80,1145 A6-C10 Cyr; 69,969 C13 — 972 A13 Did 390 Or; Pitra III 2 9 , 8 - 2 0

έκ των λόγων — έξα>. άλλως • ö τέλειος — άκροωμένων. άλλος φησίν • μελετών Cyr; 69,972B7 —C9 — πόλιν. ö δε σύμμαχος — συνειδήσεως. Thdt; cf 80,1145 D l —1148A5 προς μεν — λαλεϊν. Did 391 έπεί — ύστερούμαι. cont Did 392 Cyr;69,972D6 —973 άλλος δέ φησα>· έγώ οιμαι — θάνατον. B3 άλλοι δ β φασιν • τί τό πέρας Eus; cf 23,348 A 1 4 έσται — πατέρες μου. B8

6 ab

20

άνθ' ού - έξης τούτοις φησίν.

6c

21

άνθ' ού — ξών.

7

8-10

9.10

22

Or

23 24

Did Cyr

25 26

Did sim Or Cyr Thdt

27 28

Cyr

29 30

11.12

13.14

Eus

31 32

Or

33 34

Did Eus

35 36

Did Or

άλλος δε φησιν- των έν είκόνι — αύτά. πλην έκείνοις — άκόλουθα. άλλος φησίρ • τις yap μοι — υπομονής. ή σύνταξις — πεπαιδευμένος.

Did 394 Cyr; 69,973 C 7 - 976 A7 Did 395 Thdt; 80,1148C8 1149A7 Thdt; 80,1149 A9 - B 5 Cyr;cf 69,977B1 - 4

cont Cyr; 69,977 B4-C10 ό δε σύμμαχος — έαυτοϋ. Eus; 2 3 , 3 4 8 D 4 349 B9 έν μέν τώ — ταλανίξων. cont Eus; 23,349 B14-D12 άλλος φησίρ- έστιρ και έτερον Or;Pitra III 31,13 - 2 5 ; — προείρηται περί τούτου. 3 2 , 2 - 1 2 ; 3 2 , 1 4 - 33,18 Did 397 άλλος φηοά> · έπεί - έστιν. ö πολλάκις ειπών πλην Eus;cf 23,352A5 - C 3 μάτην πάς άνθρωπος ένταϋθα — λάκκον. Did 399 άλλως • έπεΐ — ύπάρξη. διό λέγεται — ύπάρχοντες. Or; Pitra III 3 4 , 2 --7

Β fol 338 r

Ps 39 1

1

Cyr

2-4

2

Eus

3 4

Thdt Cyr

5 6

Eus Cyr

5

άλλως • παλαισταί - βεβιωκόσιν. έτέρα δε περιέχει — ζωής. ή και ούτως • ή ύπόστασις — πλη-γήν. ö έν τώ προκύπτον — αύτού.

cont Eus; 23,348 BIO—14 cont Eus; 23,348 B14-D3 Or;Pitra III 3 0 , 4 -•12

τινές έκ προσώπου — δηλονότι. Cyr; L Eus; 69,980 A3-C4 Eus; 2 3 . 3 5 2 C 4 - 3 5 3 έπεώή ή — έλπίδα. Β16 Thdt;80,1153Β4 —C9 ταύτα μέν ούν — σωτηρίας. Cyr; 69.980C10-984 άλλά φαίη τις — έξης. D5 Eus;23,353C3 —D12 ό δ ιά πείρας —,ύμίν. άλλος φησίν- ημείς — είη άν. Cyr; 6 9 . 9 8 4 D 8 - 9 8 5 A15 185

12

21

ό την — παραδεδομένωv. καθ' έτέραν δέ δυάνοιαν νοήσεις και όντως • εύφημούσι — θυσίας. τούτοις ή άποστολική — θέλημά σου έβσυλήθην. κεφαλίδα βφλίου — άνακεφάλα ιούσθαι. κεφαλίδα φαοίν — είώθασιν. άλλος δέ κεφαλίδα έφη — ευρίσκεται. σημειωτέον δέ — ούσία. έγγράφας — έαυτοϋ. έκ μεταφοράς - ύπέδειξεν. μεγάλη — οίκειούμενος. οτι δ έ των - ούρανών. τούτο οϊμαί έστιν έτέρως όπερ — οίκουμένην συνείλεγμένης. δηλο'ι δε δια τούτων — σκιά. νοήσεις δέ και ούτως • ώς ό — αληθές. και τυχούσα — πεποίηται.

13

22

μηδείς — προσφέρεται.

6-9

7 8

Eus Cyr Thdt

9

Thdt

10

Did

11 12

Thdt Cyr

13 14 15 10.11a 16 17 11 be 18

Did

9b

19 20

1416 17a 17b 18a 18b

Did Eus

23

Did

24

Eus

25 26 27 28 29 30

Did

Thdt

άλλως • έμού — έ-γκατελείφθημεν. νοήσεις και ούτως • έπε ι οι) δει — άκολούθως. [έτι και νύν — αισχύνη ν.

Thdt; cf 80,1156B Π Ι 157A9 in Did 407 Thdt; 80,1157A4 —7 Cyr; 69,988 D 9 - 9 8 9 A5 in Did 407 cont Did 408 Thdt; 80,1157A13 —B4 Did 409 Cyr; 69,992A2 —B5 cont Cyr in Did 410 Eus; 23,357A9 —B5 cont Eus; 23,357 B8-11 cont Eus; 23,357 B15-D6 Did 411

Eus; 23,357D7—360 B7 cont Eus; 23,360 B14-361A2 άλλος φησίν • έπεί — εύγε. Did 412 οι έκξητούντες — εύφροσύνην. cont Did 413 ξητήσας — όλίγον. cont Did 413 •προς την — κηδεμόνα. cont Did 413 τά της βοηθείας μου και Thdt; cf 80,1161 ύπερασπιστίας μου δωρούμενος Α2 —14 ώσπερ — παρασχεθήναι.

Β fol 349 ν

Ps 40 1 2

186

Thdt Did Cyr

Eus; 23.356Α2—357Α3 Cyr; cf Devreese Cyr inPs 3 9 , 6 - 7

Eus

προϊών έξης — απόστολος. και άλλως δ' άν τις συνήσει — έποιήσατε.

Eus; 23,361 A9—C6 cont Eus; 23,361 C6-D1

3 4 5 6 7

Did Eus Did

5.6

8 9 10

7-9

11

και ούτως ούν μακάριος - έμφέρεται. και κατά τετάρτων δέ διάνοιαν eiiroi άν τις — παραγγέλμασιν. και κατά πέμπτην δέ διάνοιαν άλλο τάγμα - έμέτρησεν. νοηθείη δέ ημέρα — πραέων. άλλά και φύλαξαι — έχθρων αύτού. ού παραδίδοται — φυχαί. προσθήοει — πένητα. άντί τού ίασαι την φυχήν μου ότι ήμαρτόν σοι ö σύμμαχος — όνομα. ταύτα ούκέτ' οιμαι — έλπίς άναστάσβως. λόγον δέ παφάνομον την •γραφην — έττοιήσαντο κατ' έμού. άλλος φησίν • έξω τού σωτήρος — συνθήκης έργον. ίστέον δέ ώς τό έγώ είπα — τινές έκ προσώπου τού δαυϊδ ειρήσθαί φασιν. ή παρεμβεβλημένον — ύπ' αύτού. τά δ' έξης κυρίως άρμόττειν — καταφωράται τοιαύτη.

cont Eus; 23,361 D2-364A6 cont Eus; 23,364 A6-B4

θαυμαστόν — διηγούμβνος. κατά δέ σύμμαχον - έμνημόνβυσεν. άλλος φηοά>· τον δ όλον πτέρναν — δεύτερον τούτο.

Did 419 Eus ;23,364D9 — 365 B13 Thdt; cf 80,1165 C l l - 1 1 6 8 A3

άθρει δέ μοι πάλιν — αύτοίς.

Cyr;69,997A14— 1000A6

cont Eus; 23,364 B4-C5 Did 415 Eus; 23,364C6 —D2 Did 416 cont Did 416 Eus

cont Eus

12

Thdt

13

Did

14

*

15

Eus

16

Did Cyr

17 18

Did Eus

19

Thdt

1114

20

Cyr

12

21

λαλεί πάλιν ώς άνθρωπος — μετακεχώρηκεν αύτοίς ή χαρά.

cont Cyr; cf 69,1000 A9sqq

13

22

ή πάντων άντίληφις — αμαρτίας.

cont Cyr

14

23

κατακλείη και νύν — χριστώ.

cont Cyr; cf 69,1000 C3sqq Eus; 23,365 Β14 — C11

10

24

Eus

άλλος δέ φηοιν εις τό έμού — αιώνα.

Thdt; cf80,1165 B4-6 in Did 418 auctoris catenae (Eus) 23,364D3-4 Eus; 23,364D4 —6 Cyr;69,993C6—10

187

τούτοις πάσα> έπί τέλει — πεπι στωμένως. είκότως — άτελεύτητον. άλλά yäp — έβδομηκοστόν πρώτον.

cont Eus; 23,365 C11-D7 Thdt; 8 0 , 1 1 6 8 C 9 —12 Eus; 23,365D8—13

Eus Did Cyr Eus

το μεν πρώτον — θεός μου. τρεις — πάντα. ούκ αυτοί — εΐδότος θεού. ούτε φαλμόν - χείρας. προϊόντες — αμαρτιών μου.

Eus; 23,368 A l —Β 3 Did 422 C y r ; 6 9 , 1 0 0 0 D 5 —8

6

Did

7

Thdt

8

Cyr

9

Eus

10

sim Did

άλλως · θεία. πηγη ö πατήρ — θεού τοϋ άοράτου. νοήσεις και ούτως • ήμαρτηκότα — προσέχοντες. άλλος δέ φησιν· έπειδή έν τώ προ — εις δέηοιν αυτών. ό διφών τού θεού — φυχήν μου φασίν. τελείου — άπο^υμνών.

11

Thdt

12

Did

13

Cyr

14

Eus

15

Did

16

Thdt

17

Cyr

25 26 27

Β fol 357r

Ps 41 1

1 2 3

2.3

4 5

4.5a

5b.6

Thdt Eus

18

7.8

188

19 20

Eus Did

Eus; 23,368 B 4 - C 9 cont Eus; 23,368 C9-372A4 in Did 423+424 Thdt; 8 0 , 1 1 6 8 D 1 1169C8 Cyr Eus; cf 2 3 , 3 7 2 A 5 — C 5 cont Eus; 3 9 , 1 3 5 7 D10—1360A4 Thdt; 8 0 , 1 1 6 9 D 5 1172A1 in Did 425

άλλος δέ φηοιν- τό — όδυρμούς. ö άπό διαθέσεως — νύκτα όνομάξε ι. άλλως• έκπεπτωκότα — θεός Cyr; 6 9 , 1 0 0 1 C 1 2 1004A14 σου. λεγόντων — αύτώ. Eus; 2 3 , 3 7 2 C 7 —373 άλλως • έπεΐ yäp — έξομολσγούμενοι. νοήσεις και οΰτως • σκηνήν - θεώ.

άλλως · οί έπί τοϊς

— αίνέοσυσίν σε. θαυμαστή ν — χριστιανός.

τα μεν — ανελάμβανε ν. άλλως • άλλος φησίν, ότι — καρδίαν.

D12 Did 428 Thdt; 8 0 , 1 1 7 2 A4—C2 Cyr; 6 9 , 1 0 0 4 B 4 — C 2 cont Cyr; 6 9 , 1 0 0 4 C2 —4;D4—6; 1005 A4-B9 Eus; 2 3 , 3 7 6 A 1 —D8 Did 429

(9)

10.11

10a

21

Cyr

22

Thdt

23

Did

24 25

Thdt Eus

26

Cyr

27

Did

28

Cyr

29 30

Did Cyr

Ps 42

Cyr; cf 69,1008 B5-D6 Thdt; 80,1172C41173Β14 Did 430

άνεπίΊραφος — φωνάς.

Eus; 23,377D9 —380 B1 contEus; 23,380 B6-381A8 Thdt; 80,1176A11 — B15 Cyr;69,1012Cll — D i l ; 1013A12 —Β11 auctoris catenae Did 434A Cyr;69,1013Cll —Dil

Thdt; 8 0 , 1 1 7 3 C 5 - D 1 Eus; 23,376D9 —377 D8 Cyr

Did 432 Cyr; 69.1012A6-15 in Did 433 Cyr; 69.1012B14-C7

Β fol 370r

la

1

lb-2

2

Eus

εϊποι — κατορθώματα.

3

Thdt

4

Cyr

5

Did

3a

6

Cyr

3bc

7 8

Thdt

9 4

άβυσσος άβυσσον έπικαλεϊται — διήλθον. νοήσεις δέ και ούτως • ήθοποιία — ρήματα, άλλος φησίν- καταρράκται — διήλθαν. ταύτα, φησίν, προς — άπάθεοα. άλλως • εϊ και πάσαι — θεός σου. άλλος φησιρ εις τό ημέρας έντελεϊται κύριος • τό έλεος — ΰπόσχεσιν. παρρησιαξομένου — πραγματευόμενος. έχθρων δέ - θεού γλωσσαλγία. όστά δέ ψυχής — αί δυνάμεις, είτα πάλιν - ε'φήκαμεν.

10 11

Cyr

άλλως • άντιβολούσι — ϊκετείαν. άλλως • έν τώ προλαβόντι ψαλμώ — δίά τήν άμαρτίαν. άλλος δε τό πρόσωπον - εξής. έναρ·γώς yap — κεχρήσθαι ψωναίς. τό ώδήγησαν — περιπατεί. ol δ έ άλλοι — εις τά σκηνώματα σου. άλλως • τής σής, φησίν, έπικουρίαχ — έλευθερώσε ι. εί μίρομαι δέ και τής έπανόδου — ή'γούμενο ι. είδε και έκ του έξ έθνών - έργα πληρών.

cont Cyr; 69,1016 A15-B10. 13-C4 Thdt; 80,1176C5 —8 Thdt; 80,1176C91177A3 Thdt; 80,1177A11 — B3 Cyr; 69,1016C6 — 1017A2 189

12 5

13 14

Ps 43 1

Eus

*

1

Eus

2

Thdt

3 4

Cyr #

sine dist Cyr

2

6

Eus

3.4

7

190

και έκάστη δε των λοιπών έκδόσεων — πεπι στευκόσιν.

Eus; 23,381 A12 — C7 cont Eus; 23,381 CIO-384Α9 cont Eus; 2 3 , 3 8 4 A g IO

Β fol 374v

5

5-9

νοήσεις δέ και ούτως • τον παρά — και ή ζωή. σύμμαχος δέ — και ή ζωή.

άλλ' ούδέ — πάθη διέρχονται. άλλος δέ φησιν- προαγορεύει — λ&γοις. άλλως • της αυτής — έν νόμω. είσί δέ οις άμεννον — Καισαρείας. ούκοϋν πρέποι — κατορθωκότων.

Eus; 23,384A11 —B14

οί yäp κατά την αίχμαλωσίαν — πράττειν δυνατός ei.

Eus cont Eus

8

Thdt

9

Cyr

10

Did

11 12

Cyr Did

διό δεόμεθα και παρακαλούμεν — πολεμίων yeyövaaiv. άλλος δέ φησίν- δεξιάν — έπιφάνεναν. και άλλος πάλιν • προστιθέντες — ay ίου πνεύματος. άλλως· οί διαβάλλειν — κατεφυτεύθηααν. ώ ς έπί άμπέλου — αυτούς. κακώσας — καυχήσονται.

13

Eus

άντι τοΰ — δι εξέρχονται.

14

Did

15

Cyr

16

Thdt

άλλως • τάς τοΰ Ιακώβ αωτηρίαν. yeyράπτω. yäp — άπολαύσηται. άρκεί σοι — δνομα.

17

Did

18

Thdt

19

Cyr

κέρατα δέ τοις άγίοις — τοΰ θεού τυγχάνει. τό δέ 6λην — τέθεικεν. νοήσεις και ούτως · έοίκασιν όμολσγείν — άλλα διά τό δνομά μου.

Thdt; 80,1177C4—D7 Cyr;69,1017C3 —9 auctoris catenae 69,1017C10—12 Cyr;69,1017C12— 14

Thdt;80,1180B8 —9 Cyr;69,1017D8 —13 Did 438 Cyr;69,1017D2—5 Did 439 Eus; 23,384B 15 — 385B3 in Did 440 Cyr;69,1020D2 —4 Thdt; 80,1180B14C7 in Did 441 Thdt; 80,1180D41181 A l Cyr

10- 17 20 21

έπεί τό πλήθος — έαυτώ. τοσαϋτα κατά — άπεκλαύσαντο. τοιαύτα και δια τού προφήτου — άλαλάγμασιν ήμών. ό μεν ούν αλαλαγμός — πληθύϊ. άλλως· άποθειται — περιέπεσον. ώσπερ — συνθήκας.

Eus; 23,385Β5 —D4 cont Eus; 23,385 D4-7 Thdt; cf80,1181 Β12— 1184B2 Cyr; 69,1021C11 —D8

Eus

oi τά τοσαϋτα — άνθρωπος, άλλοίωοιν ού — ώς θεός.

Eus Bas

οϊ τε δι' αύτον — διεξελθών. άλλος φησίν • φαίνεται και ούτος — έξήγησιν του Ρητού προιέναι. τινές ώήθησαν ώς έκ προσώπου — ένέργεναν. έπεώή yap ή έρυγή — dyad όν. πάλιν προσάγει — 'ίνα δικαιωθής. ώσπερ κάλαμος — γεγένηται.

Eus; 2 3 . 3 9 2 Α 3 - Β 6 cont Eus (addit auctor catenae?) 23,392B6 —8 Eus; 23,392B8— 393B6 Bas; cf 2 9 , 3 8 8 A 3 392 D1

Eus

22

Thdt

23

Cyr

24

Did

18--20 25

Eus

26 27 28 21--24 29 30 25--27 31 32

Eus

34

Did

Eus; 23,385D9 —388 Β12 άλλως • πολλοίς — έκάλεσεν. Thdt; 80,1184C5 — 11 τό έξέκλινας τάς τρίβους ήμών Cyr; cf 6 9 , 1 0 2 4 A 1 0 άπό τής όδού νοήσεις — ξωήν. B10 άλλως • έκ κλίνε ι — νούν. Did 448 σέ μάρτυρα — λαού. Eus; 23.388B 15 — 389A11 έπισημήνασθαι δέ δει Thdt; 80,1185 A 9 - B 8 — όνομάξει. σύμμαχος — θλίφεως. Eus; 23,389 A15 — Β1 κρύπτεις - έδωρήσατο. cont Eus; 2 3 . 3 8 9 B 2 D10 άλλος φησίν • τούτο βούλονται Thdt;80,1185C2 —D4 λέγειν μέχρι τής γής — προεξένησαν. in Did 451+452 et δε τροπικώς ταύτα — όνόματος αύτού.

Β fol 384 r

3 4

2c

Thdt

Thdt

1.2

2b

Did Eus

33

Ps 44

2a

Thdt Cyr

Did 442

Did Cyr Eus Bas

Bas; 29.392D4 —393B3 Bas;29,393B3 —14 Bas; 29,393D5—396 A2 Bas;29,396A3 —B3 191

9

Eus

άντί δέ τού — πνεύματος.

10a

Cyr

άλλος φησΪΡ • ένταύθά

b

dist

τα όμοια — μαρτυρίας.

Eus

εί&έναι δέ Sei —

— ωραία.

11 2 c.3a

3bc

άνθρώπων.

12

έπεί δε ή έβραική — άρετήν.

13

ούτω γ ά ρ ούτε δόξειεν — δ εξάμενον σπίλον. τούτοις έξης εϊρηται.

14

μωυσής μέν ούν εύρεν μίαν τινά — πληρώματος αύτοϋ είλήφασιν. χείλη δ έ χριστού νοήσεις — χάριτι. έπεώή ή έκκλησία — άπέραντον. άλλος φησίν- τού θεού Ανθρωπίνως. και και?' έτερον δε τρόπον έδει — και την η/ην.

15

Bas

16 17

Cyr

18

Eus; 2 3 , 3 9 3 C 1 4 - 3 9 6 Β2 Cyr; 6 9 , 1 0 2 5 D 4 1032Β3 cont Cyr; 6 9 , 1 0 3 2 B3-4 Eus; 2 3 , 3 9 6 B 3 — 8 cont Eus; 2 3 , 3 9 6 B 8 C14 Thdt; cf 8 0 , 1 1 8 9 A10-B5 Eus; 2 3 , 3 9 7 A 1 - 9

Bas; cf 2 9 , 3 9 7 A 8 -

B12 Bas; 2 9 , 3 9 7 C 1 0 — 400Al Cyr;69,1032B10—Dl cont Cyr; 6 9 , 1 0 3 2 D l —1033A8

4

19 20

Cyr Bas

ώ δέσποτα — έξειρ-γάσατο. άλλως • ηγούμεθα — κατηξιώθησαν.

Cyr; 6 9 , 1 0 3 3 A 1 1 — C1 Bas; 2 9 , 4 0 0 A 4 - D 3

5a

21

Bas

τουτέστιν

έλθοι.

Bas; 2 9 , 4 0 0 D 4 —401A 7

5bc

22

Bas

23

Thdt

Bas; 2 9 , 4 0 1 A 1 0 - B 9 Thdt; 8 0 , 1 1 8 9 B 1 0 —D6

24

Cyr

25

Did

26

Eus

πάλιν ό λ&γος — δεξιά σου. νοήσεις και ούτως • την ώραν — προσβολήν. άλλος φησίν - τό κατευόδου — λυτρωτήν. άλλως • έπεί περί — όδ ηγείται. έπιβάλεις — έξη^ήσατο.

27 28

Eus Bas

29

Did

30 31

Eus

6

7.8

192

άρξάμενος

-

Cyr; 6 9 , 1 0 3 3 C 4 1036C15 Did 4 5 6 + 4 5 7 Eus; 2 3 , 3 9 7 A 1 0 400A 3

δ δη — ημάς. βέλη δε αύτοϋ — διά των δώα-γμάτων. και ψαύλην στάσιν — καταπεσόντες.

E u s ; 2 3 , 4 0 0 A 5 —B4 Bas; cf 2 9 , 4 0 1 Β 1 0 404 B4 Did in 4 5 8 + 4 5 9

ότι μεν — Ύεη/όναμεν. άνέ^νωσαν — θεός σου.

Eus; 2 3 , 4 0 0 B 5 — D l 1 cont Eus; 2 3 , 4 0 0 D i l —401 A l l

9.10a

lObc

32

Bas

άλλως • έπεώή — χαρά.

33 34 35

Did Cyr

έπεώή δέ άλλοτρίωσις. ei δέ είη — πνεύματι. άθρει τοίνυν — λαμβάνουσα*.

36 37 38

Thdt

39

Bas

40

Eus

ιματνα χριστού — κατασκευήν. cont Cyr; 69,1040 C15 —1041B9 Thdt; 80.1192D4 —5 [αντί be — ε'φήκαοα>. ίμάτιον δέ αϋτού και άλλως — Thdt; 8 0 , 1 1 9 2 D 5 1193B3 κόομω. Bas; 29,405C8—408 νοήσεις δε και ούτως • ή Β14 σμύρνα — διδάσκοντος. d m - παραγγελία^. Eus; 23,401 A13—Β13

41

αϊ μεν -

42

αύτη μεν ούν -

43

Bas

44

Cyr

Bas; 29.404Β 10— 405 Α13 Bas; 2 9 , 4 0 5 Α 1 3 - Β6 Did 460 Cyr; 69,1037Β1 — CI + D 6 - 1 0 4 0 B7

συνεστώσαν. ώβέλισται.

cont Eus;23,401Cl — D3 cont Eus; 23,401 D3 - 4 0 4 A3 Bas; cf 29,408C3 —12

δεξιάν δέ χώραν του χριστού — διαφόροις των άρετών. είδε και τάς κατά πάσαν — Cyr; cf 69,1041 B l l μίαν είναι τε και όνομάξεσθαι. C3

IIa

45

μυστα-γωη(θύσιι> — m

IIb13a

46a

έν τούτοις εύ μάλα — ιτροσκυνήσεως. προσκαλούμενος — άκρόασ α>. και την τήρηαα> — προσηγορίας, ένωι νεμομίκαοιν. iέτεροι δε κατά πρ&γνωσw ούτω αύτην καλείσθαί φασα>.

Eus; 69,1041 D 1 0 1044C4 Bas; 29,409 A 1 - 2 Bas; 29,409 A2—4

δοκεϊ ή υπερβολή -

Bas; 29,409C5 —13

b 47 a Bas

48

Cyr

13b

49

Bas

14

50

15.16

51

Eus

52

Thdt

53

Did

54

Bas

ούρανόν. cont Cyr;69,1041C6 — D4

γραφή.

auctoris catenae auctoris catenae

έπειδή έκαθάρθη Bas; 2 9 , 4 0 9 C 1 7 - 4 1 2 περισσεύων. C10 άλλος δέ νοήσεις φησίν πώς Eus; 23,404 A6— Β1 — χρυσώ τελεία τή γνώσει κοσμηθήσεται. νοήσεις και ούτως • ενδοθεν — Thdt; 80,1196C3 — D1 στολής. άλλος ούτως • δ ιά τούτό σε Did 465 καλώ — διδασκαλίας. έπονται τή νύμφη — περιπατήσουσα>.

Bas; 2 9 . 4 1 2 C 1 0 413A9 193

17

18

55

Eus

56

Did

57

Eus

58

Cyr

59

Did

60

Eus

61

Did

62 63

Cyr Thdt

Ps 45

Β fol 407 ν 1

Eus

2

Thdt

3

194

άλλως • ή διά τών έμπροσθεν Eus; cf 23,404Β3 — - θεός ών ό βασιλεύς. C14 äyovoi δέ αύτάς — οί in Did 467 προφηται. τούτων την διάνοιαν — Eus; 23,404D3 —405 καθίστησιρ. A7 άλλως • έκτισεν ό χριστός - Cyr; 69,1045 A 1 3 διαλέγεται. C10 άλλος δέ ούτως φησίν- έπει in Did 468 •προς — πάντα τα έθνη. σύμμαχος - άναμνήσω — Eus; cf 23,405 A9 — Β1 αιώνος. άλλως · διά τούτο — Did 469 βασιλείαν. Cyr; 69,1045C13 —D2 ei ~γάρ και — θεόν αύτόν. άλλως · ταύτα προθεσπίσας — Thdt; 80,1197C5 —15 διατελέσουσιν.

4

Bas Cyr

5 6 7

Cyr sim Bas Cyr Did

8

Eus

9

Thdt

10

Bas

11

Cyr

12

Eus

13

Did Bas

•προφητικός ών — άττοστόλων. Eus; ed. Mercati, Osservazioni p. 318 προθεσπίσας ό προτ eray μένος Thdt; cf 80,1200 B3 —1201B10 — δ&γματα διεσκεδασεν. Thdt; cf 80,1201 νοήσεις δέ και άλλως την nota 46 σύγχυσα' — ένθεον ΐσχύν. Cyr; 69,1045D6άλλως καιεί -πάσα — 1048 A6 καταφέρουσα. Cyr; 69,1048A9 —B3 ύδατα — κραταώτητι αύτού. όρη δε φησνν τούς — ύψιστου. Cyr; 69,1048 B4 —12 άλλως • οι) πάντων — βοηθός Did 471 έοτιν. Eus;23,408Dl — τό διάψαλμα — έν πάσιν. 409 A 5 Thdt; 80,1201C10νοήσεις δέ και ούτως • καθάπερ — φύλα διέδραμεν. 1204A2 Bas; 29,421 C 2 - 8 άλλος δέ· ποταμόν τό äytov — ξωήν αίώνιον. ότι δέ ποταμός — πνεύματος. Cyr;69,1048B15 — D2 κατά δέ τον σύμμαχον Eus; 23,409 A 6 - B 3 - λαός. σκήνωμα δέ τού ύψιστου Bas; 29,424B3 — 425A8 νοήσεις — έργαοάμενος.

7.8

9.10

14

Thdt

άλλος δέ τό πρωί τό όξέως και ταχέως φησίν. έτερος δέ πάλιν φησίν • οΐμαι — τώ θεώ. έτερα δ' έστα> γραφή — κάλλος. ö θεός έν μέσω — ό κύριος.

auctoris catenae; cf 80,1204Β9 —10 Eus;23,409 B5 —13

15

Eus

16

Did Cyr

17

Did sine dist

18

Eus

ένταύθα τους — κατορθώσαμεν.

19

Thdt

20

Did

21

Cyr Eus

άλλως • της θείας — προθεσπίζει. άλλως έθνη τά στίφη — θεού ϊακώβ. εί δέ δή τις — νοητών.

Eus; 23,409C 1 — 412A10 Thdt;80,1204B12 — 1205A2 Did in 478 + 479

22

25

Did Cyr Eus

26

Bas

23 24 11

Ps 46

Did 476

Cyr; 69,1049B 1 — 11

έστιρ ye έπιστήσαντα — ψυχών. καλεί — παρασκευάξων. πλείστα γάρ — πρέποντος.

Eus; 23,412 A 1 5 Cll Did 480 Cyr; 6 9 , 1 0 4 9 C 8 - D 7

έπεώή λοιπόν — νομιξομένοις.

Eus; 23,412C 14 — 413 A11 Bas; 29,429 A 4 432A4

αύτη μεν ούν — καινόν άνθρωπον.

Β fol 415v

1-3

1

Eus

4.5

2 3 4

Cyr Did Eus

5

Did

6

Cyr

6.7

Did 477

7 8 9

Did Thdt

8.9a

10

Cyr

9b

11

δοκεϊ μοί — ύμνεϊν αυτόν.

Eus; 23,413B2 — 416A2 άλλως • διακονούσι — έξελών. C y r ; 6 9 , 1 0 5 2 A l - B i : έστιν δέ φοβερός — αυτόν. Did 486 ότι τοις υίοίς — καύχημα Eus; 23,416 A 5 — D i l αύτοϋ. νοήσεις δέ και οϋτως · Did 488 ύπέταξεν - αύτώ έστιν. δοκεϊ ye μην έτέροις τό Cyr; 69,1052C4 — — μυστayωyoiς. 1053B9 ονγχορευτάς — τά πάντα. cont Cyr; 69,1053 B12 —1056B5 φωνή δέ — φανερώσης. Did 489 άλλως · ό ταύτα — yf\v. Thdt; 8 0 , 1 2 0 8 D 2 1209A8 ούκ έπί μόνης — μυστήριον. Cyr; 69,1056B8 —C8 θρόνον όνομάξει — φωνήν.

cont Cyr; 69,1056 C10 —1057A6 195

10

έοίκασιν έν τούτοις — πολλοίς,

12 13

Thdt

14

Eus

15

Ps 47 1-3

cont Eus; 23,417 Α5-Β5

Β fol 422 r 1

Eus

2 3 4

Cyr Eus Cyr Eus Cyr

8 4-8

Did Eus

10 IIa

Did Cyr

12

Eus

13

ThdtCyr

10

14

11 ab

15

11c

16 17

196

νοήσεις δέ και ούτως • πέρας — παρεγγύωσιν. άλλως • μετά των άλλων — άβραάμ. ούτως yäp ήρμήνευσεν — λαός τού θεού.

cont Cyr; 69,1057 A10-C10 Thdt; 80.1209B13C15 Eus; 23,417A3—5

Did

τρεις μέν - λοιπούς. Εδε 0πως μέ~γας — όμοιωθήσεται. μέγας δέ κυρίως — έπωνυμίαν. μέγας ούν κύρως ό τούς πολεμίους των έθνών άθεους - χριστός. και άγαλλίαμα — εϊρηται. διόπερ και — μεγάλου. έπισημήνασθαι — έπφλέπουσιν. άλλως • ούκ οίδ' οπόθεν — χριστού χρηματίσαι. πάλιν κάνταύθα — συντρφομένων. άλλως · έν τή πόλει — χάριν, νοήσεις και ούτως • βάρεις — χριστού. τα δ' άλλα τώ πρώτω όμοίως. λεχθείη. ταύτα και ώς έκ προσώπου — άκαθαίρετος διαμένη. άλλος φησίν- συνέδραμαν μέν — έσχήκαμεν διάψαλμα. τό ύπελάβομεν έν τούτοις — σαλευθήσετα ι. όνομα την δόξαν — αυτόν. τεθαυμάκασι μέν — έσκοτισμένους. πέρατα δέ γης ού μόνον — θεού έφθασεν.

Eus; 23,417Β9 —D7 cont Eus; 23,417 D8-420A5 Cyr; 69,1057D4 — 1060A8 Eus; 23,420A6 — 421A2 Cyr; 69,1060A14 — BIO Eus; 23,421 A 4 - B 1 0 Cyr; 69,1060B11 —C3 Did 495 + in 496 Eus;23,421B12 — 424 D 3 Did 497 Cyr; 69.1060C5 — 1061B4 auctoris catenae Eus; cf 23,424D7 — 425 A13 Thdt; cf 80,1213 B3-C6 Cyr; 69,1061D3 —12 cont Cyr; 69,1064 A3 —13 cont Cyr; 69,1064 A14-C4 in Did 500

12

18

Thdt

19

Cyr

20

13-15

21

Thdt

22

Eus

23 24

Thdt

25

Did

26

Cyr

Ps 48

άλλως • oi ψευδώνυμοι θεοί — πάντων ύμνή. οί έξ άπάντων — πόλεις. νοήσεις δε και ούτως • δρος μεν — τα δι αύτοϋ. άλλως • όρος αιών — σωτηρίαν. άλλος φησίν- έπειδήπερ ή δεξιά — εύαγγέλων. τα μεν προλεχθέντα πάντα — ούδέν με ύστερήσει. άλλος δε ού τοϊς άγγέλοις φησίν ταύτα λέ·γεσθαι άλλά — νομέας. άλλως • της έκκλησιαοτικής — κύριος. έπιβαλεις και ούτως • χορού — διηνεκώς.

Thdt; 80,1216 A4— 11 Cyr; 69,1064C7 — 1065Α2 cont Cyr; c f L ; 69,1065 A2-7 Thdt; 80,1216B1 —9 Eus;23,425Bl —C9 cont Eus; cf 23,425 C15-D1 Thdt; cf 80,1216 C6-1217B4 Did 503 Cyr;69,1065Bl — 1068B1

Β fol 433r 1 2 3

Bas sim Or Or Eus

4

Bas

5

sim Or

6

Eus

7 8

Did Bas sim Or Or

9 10 11

Bas Or Thdt Eus

12

Cyr

έφαντάσθησαν — -προαναφωνει. Bas; 29,432Α2 —C8 δύναται δε και — ή έπι-γραφή. Or; 12,1441C2—4 έδει — ψάοκων. Eus; 23,428D1 — 429 A 7 τό μεν άκροατήρων μέ·γιοτον Bas; cf 29,432C12— ωφελείας άποληφθή. 433B3 τρεις γάρ είσιν συξυη/ίαι Bas; 29,433B4 — — ττροσλαμβανέσθωσαν. 436A6 νοήσεις και ούτως - έπεώή Eus; 23,429 A11 — C2 — έκαστος. Did 504 εύτρεπίσατε — άκουέτω. έπεώή κατά — σύνεσιν. Bas; 29,436A8 — B6 δταν -γάρ ή μελέτη — διαβάλω. έτι τό έαυτού — έφ' εξής. ταύτα δε και από των ά·γίων — έπιστημόνως κινούσαν.

άλλος δέ φησιι>· όμοων - ψυχαίς.

Or; cf 12,1444 A 1 - 4 Bas;29,436B8 —C12 Thdt? (cf Devreesse Eus in Ps 4 8 , 4 - 5 ) cf 80,1220C 3 — 1221 A13 Cyr; 69,1068D1 — 1069 A3 197

6

13

Bas

πονηράν — πρόβλημα

14

Or

15

Did

16

sim Or

17

Eus

άλλ' έπεί μή ήσαν — άμαρτωλούς. και άλλως • et άρα κυκλώσει — πτέρνη τοϋ άδάμ. εί δe πρόσωπον τοϋ κυρίου — κατά της πτέρνης αύτοϋ. άλλως • τά πρώτα ώς έν προοψίω διαλαλήσας, εντεύθεν — με. άνομία δέ πτέρνης — εϋλσγίαν μου. της ούν πτέρνης μου ή άνομία και τών — μου. προς δύο πρόσωπα — πηγης.

sim Thdt 18

Thdt

19 7 - 1 0 a 20

Eus Bassim Or et Did Eus Thdt Cyr

21 22 10b

23 24 a

Bas

b 11.12

13.14

15.16

μου.

νοήσεις δέ και ούτως · εγώ μέν — ώφεληθήσεται. [ο£ δέ μήτ' έπι - ζωής.

26

Did

27

Thdt

28

Eus

άλλος φησίν • άνουν ού τόν — ήλπικότες, άλλως • οί καλούμενοι — έπιμελεϊσθαι. νοήσεις δέ και ούτως • ούδέν πλέον — Ύενεάν. εύκαιρότατα — αύτοΐς.

31

Eus

32

Thdt

ετέρα δ ε φέρεται 'γραφή — αύτών. τά μέν πρώτα περί τών — μετά τήν έντεύθεν άπαλλα-γήν.

Cyr θάνατον τοίνυν — λαμβάνη

198

Thdt; cf 80,1221 D3sqq + 1224 nota 67 Eus;Pitra III 4 4 4 , 2 3 27 Bas; 29,437B1 — 441C9 Eus? Pitra III 444, 30-445,25 Eus; Pitra III 445, 26-42

Thdt; 80,1224C4 — 1225A13 Eus; Pitra III 446, 17-447,3 cont Eus; Pitra III 447-448v.13.14 Cyr? 69,1072B2—6 Eus

Thdt; 80,1225C 11 — 1228A1 Cyr; 69,1072Β10 — με. 1073A4

συνάδει τούτοις — -γινόμενον. 33

Thdt; 80,1221 A13 — D2

Bas; 29,444D2 — 449 A4 in Did 510

άνω ενί — όνόματα.

Cyr

Or; 12,1444B7—C3

cont Eus; Pitra III 446,2-10 Bas; cf 29,441 C 9 444C11 Thdt; 80,1224C3—4

Bas

30

in Did 508

ή κατά τόν σύμμαχσν — σοψίαν. κατά δε την προτέραν — πιστεύοντας, άλλ' ού της αιωνίου — τιμωρίας.

25

29

Bas; 29,436 D l — 437Α16 Or

1721

34

Eus

35 36

Thdt Eus

Ps 49

ταύτα - καταπραξάμενοι.

Eus; Pitra 4 4 8 , 2 2 450,12 και άνθρωπος έν - ίτγάπησαν. Thdt; 80.1228C8-13 ένταύθα ol — μαρτυράμενοι. Eus; Pitra III 450 v. 21

Β fol 447v 1

Eus

oi imyeyραμμένοι

2

Thdt sim Eus et Did

άλλ' ούδέ χορού — ιστορία.

3 4

Eus

5

Thdt

6

Did

7

Cyr

8 9 10

Eus

11

Did

12a Thdt b 13 14

Did

15

Thdt

16

Cyr

— άσάφ.

Eus; ed. Devreesse, Revue Biblique (1924) 78,4-24 Thdt; 80,1228 Dl — 1229A2

Thdt; 80,1229 B 3 - C 6 τούτο οί τρεις έτέρως ήρμήνευσαν — κ ρ πήρων. αυτός ών ό κύριος — άγγέλοις Eus; ed. Devreesse loc. cit. p. 7 8 , 2 5 αύτοΰ. 79,45 άλλως • ούτός έστα> Thdt; 80,1229C8 —12 - έρμηνευθεϊσιρ. και πάλιν τοις άπό άνατολών Did 518 +in 519 — θεός έμφανώς ηξει. νοήσεις και ούτως • μωυσής ό Cyr; cf 69,1073B11θεσπέσιος — ούκ έτάκησαν. 1077A14 νοήσεις δέ φηαιν και ούτως • cont Cyr; 69,1077 έωράτο — αύτούς. B2-15 ένταύθα δ ή πάλιν — λαόν cont Cyr; 69,1077 κυρίου. C3 —1080B10 άλλως • δτι μέν ούκ — έαυτού Eus; ed. Devreesse λαόν. loc. cit. p. 7 9 , 4 6 - 5 9 ούραρόν δέ φηαιν τάς θείας Did; cf 520 — τούτων υώποιηθέντας. άλλος δέ φηοίν· ούχ ώς Thdt; 80,1232B1 —7 — έκάλεσεν. είθ' ώς — έπιλέγεται. Eus; ed. Devreesse p. 79,60-80,73 εύφημήσουσα> cont Eus; ed. Devreesse — καταλειφθήσεται. loc. cit. p. 8 0 , 7 4 - 7 9 άλλως • δικαιοούνην Did 522 — έπ ουρανίου. Thdt; 80.1232B15 — άλλως · όσιους καλεί — τό δίκαιον. Cll νοήσεις και ούτως · &περ μοι Cyr;69,1080B12 — δοκει — ά·γαθός. 1081 A l l 199

έδίκασε δέ και έτέρως — χρώμενος. διάψαλμα. άναφανδόν έν τούτοις — διάφοροι>.

17

cont Cyr; 69,1081 A l l —Β12

7

18

8

19 20

Thdt Did

ούκ άμέλειάν σοι — παρεγγυώ. Thdt; 80,1233A7—9 άλλ' ούδ' έπι τη διαθέσει Did; cf 523 — διηρηκέναι διήλεγξα.

9-11

21

Thdt

•πάντων είμί — λατρείαν.

12

22

έάν, φηοίν, δεηθώ — διδάσκει. Thdt; 8 0 , 1 2 3 3 Β 1 4 - C 3

13

23

ούτως έκείνων — νομοθετεί.

Thdt; 80,1233C5—9

τρία έκ τούτων — αυτόν.

Thdt; 80,1236 A2 —10

άλλως · et χρεία μοι - εύχάς σον. ταύτας τοίνυν τάς θυσίας — εις χριστόν -πίστεως. ώς έν ήθει — φρονήσεως αύτοϋ. φάσκων ό λόγος — καταχέη.

Eus;ed. Devreesse loc. cit. p. 8 0 , 8 0 - 9 4 Did; cf 5 2 6 + 527

14.15a 24 (15b)

1621

25

Eus

26

Did

27

Cyr

28

Eus

29

Did

•προς δέ διάνοιαν νοήσεις και ούτως • εί ποτέ — παθείν.

22

30

οί λήθην.—

23 a

31

τουτέστιν ή της — τον θ εάν.

23 b

32 33

Thdt

34

Cyr

Ps 50 1.2

200

αίνέσεως

Thdt; 80,1233 A 1 5 Bll

Cyr; 69,1081 D 1 5 1084A6 Eus; ed. Devreesse loc. cit. p. 8 0 , 9 5 - 8 1 , 124 Did in 529 cont Did 530 cont Did 531

ούκ ένταύθα — σημαίνει. άλλως • άπειλήσας — δώασκαλίαν. έπιτήρησον yap ότι — σωθήναι ημάς.

cont Did 531 Thdt; 8 0 , 1 2 3 7 A 1 2 D1 Cyr; c f 6 9 , 1 0 8 4 D l 1085 A 8

Eus;Pitra III 455, 23-457,19 cont Eus; Pitra III 457,19-459,42 Did 532 + 533 Thdt; 80,1240A5 — BIO Did 534

Β fol 459 r 1

Eus

3 4

Did Thdt

έπακ ούσας ö δαυιδ — πρσγραφήν. [άναγκαίως αναπέμπει - άψης. άλλ' ορα — αμαρτίας. ειδέναι μέντοι — ικέτευσεν.

5

Did

ό σφοδρώς — σωτηρίαν.

2

3

έξομολογεϊσθαι.

cont Cyr; 69,1081 C4-D13

4

5

6ab

6cd

6 7

Eus Thdt

έπϊ μεγάλω — έλέου. ό yap χαλεπή — παράβασιν.

8 9 10 11

Cyr sim Or Did Thdt Cyr

έλεεί δέ την άνθρώπου φύσιν - φωνήν. την αύτήν — έξεως. ήδη μέν — καύσεως. πάλιν δέ öpa κατά το εικός — αυτής της ψυχής.

12

Thdt

13

Did

14 15 16

Thdt sim Eus Did Cyr

άλλως • όσον έπί — έποίησεν. άλλως • άσεβης - έποίησα.

17

Thdt

έμαυτώ — πρόνοναν.

18

Eus

19

Did

άλλως • πάλαι, μέν — ένομ ιξόμην. και πάλιν έπεί θεός — τόν θεόν.

Eus; 2 3 , 4 3 7 C 7 - 8 Thdt; 80,1240C10— D1 Cyr; 69,1088 C10 —D8 Did 536

Thdt; 80,1241 A2 —11 Cyr; cf 69,1089 A3 - 1 4 ούδέ yap μετά — καρδίας μου. Thdt;80,1241 A13 — B12 ό δέ την άπαξ — ήμεΐς. Did 537 πολλών — κυρίου.

Thdt; 80,1241 Β 1 4 Cll Did 538 Cyr; 69,1089B2 —7 Thdt; 8 0 , 1 2 4 1 D 3 1244A13 Eus; Pitra 111461,7-36 Did 539

7

20 21

Cyr Thdt

έθος τοις άyίoις — πνεύμα. άλλως • τούτο βούλεται ειπείν — έκύησέν με ή μήτηρ μου.

(8 a)

22

Eus

23

Seven

Eus; Pitra III 4 6 2 463 v. 7.8 άλλος φησίν· ώσπερ ό παύλος Seven — όστέα τεταπεινωμένα.

8b —10 24

Eus

25

11

26

Thdt

27

Cyr

28 29

Eus

30

Did

Cyr;69,1092Al — D1 Thdt; cf 8 0 , 1 2 4 4 B 6 1245 A13

όμοια δ' άν είη — ήγάπησας.

ÖTL μέν Αμαρτίας ήμϊν — ϋσσώπω και καθαρισθήσομαι. ό yoüv παρά μωυσεϊ νόμος — λευκανθήσομαι ε'φηται. έκείνης τοίνυν φησίν της δοθησομένης - awiyßa καϋ' ά ειρηται. άλλως • έοικεν έν τούτοις άλήθειαν — εύτονίας τού νού. τό αίτεϊν άποστρέφαι θεόν — της έλέους έατίν. άλλως • ό μέν παρρησίας yέμωv — ποιησάμενος ίασαί με. έξαλείφονται — άμαρτία.

Eus

cont Eus Thdt; cf 80,1245 D 2 1248A9 Cyr cont Cyr Eus

Did 543 201

31

έάν πάσας — στερομένην.

cont Did 544

32

έγκατα δέ ψυχής ai — παρα·γένηται. ώς Ρυπώσης της άπάντων - έφεσιν αρετής. ταύτα και δι έξεκιήλ — όδόν.

cont Did 544 Cyr

33

Cyr

34

Thdt

35

Cyr

36

Eus sim

37

Thdt

38

Did

39 40

Thdt

41

Cyr

42 43 44 45

Thdt Did

46 47 48

Thdt Did Cyr

σύμμαχος — κινήσαχ. άλλως • ö λόγος — αύτώ. άλλως • άγαλλίασίν τ ε και θυμηδίας — στόματι άμαρτωλοϋ.

Thdt; 80,1249 Β12 — C 8 Did 549 Cyr

49

Thdt

συνάδει — άρμόττουσαν.

50

sim Thdt

51

Eus

δσον άπό της όμοώτητος τών λε·γομένων — έτέραν ώδίνει ύπόθεοιν. άλλος φησίν • ή μεν της αίνέσεως — προσδένεται ö θεός.

Thdt; 8 0 , 1 2 4 9 C 1 1 1252A14 auctoris catenae?

52

Thdt

53

Eus

54

Did

Eus

φθάσας έφη 0τι το κοινόν — έκ νεότητας. διαδείκνυσw ευ μάλα — πνοήν ζωής. άλλος δέ φησιν ώς σαφώς — έκάλεσεν. όμοίως άλλος φησίν των σπουδαίων — άπ' αύτοϋ. προσδοκών — öpeyei. άλλως • 6 μή άπώλεσεν — αύτοκράτορα λογισμόρ. άλλος φησίν - καϋ' ά έφθην — τελέσητε. της σης πάλιν — ικετεία. ώς yäp — έπιστρέφοντες. έπεϊ δι' ών — αύτοϋ. ώς άν δέ μάθοιμεν — λέξεως δηλουμένου.

σαφέστερον, φασ'ιν ένιοι, έκ τούτων — -γης άλλοτρίας. άλλά προς ταύτα φήσειεν άν τις πώς — χάριτος ένερΎεϊται. άλλος δικαιοσύνην φησίν την — μόσχον δίκην.

Thdt;80,1248B15 — CIO Cyr cont Cyr Thdt; 80,1248C 13—D3 Did 545 cont Did 545 Thdt; 80,1249A2 —14 Cyr Thdt; 80,1249 Β 1 - 6 Did 547 cont Did 548 Eus

Eus

Thdt; 80,1252 B 7 C10 Eus

in Did 551

55

Cyr

εύδοκίαν δέ ea>ai φαμεν ττ?ς του — etc τούς αιώνας των αιώνων, άμήν.

Cyr + auctoris catenae

203

Index der palästinensischen Katene zu Psalm 7 7 - 1 5 0 Zur Anlage des Index und für die Abkürzungen vgl. o. S. 131. Euseb von Caesarea wurde zu Psalm 7 7 - 9 5 , 3 in Migne PG 23 nachgewiesen nach Anfang und Ende der Auszüge. Ab Psalm 119 ist Johannes Chrysostomus nach Migne PG 55 nachgewiesen, Theodoret zu allen Psalmen nach Migne PG 80 — alle mit Anfang und Ende der Auszüge. Τ hat den gleichen Aufbau wie 0 und S; es wurde Τ nur eingetragen, wenn sich in dem fragmentarischen Zustand von Τ ein Absatz oder Lemma erkennen läßt. Zusätzliche Informationen über Τ sind R. Devreesse (s. o. S. 51) entnommen und durch „T Devr" nachgewiesen. Für Psalm 7 8 - 8 4 ist Τ zusätzlich analysiert worden, um den ursprünglichen Aufbau der palästinensischen Katene, den U gestört hat, vorzuführen. Τ fol C 18r: Apoll Τ fol C 18r: ?

Nur Τ hat ein Lemma für das betreffende Fragment. Τ hat einen Absatz, aber die Stelle, an der das Lemma stehen sollte, ist zerstört.

Handschriften Typ XI

Typ II Typ III Typ V Typ IX Typ XIII Typ XIX Ekloge

Wien, Nationalbibliothek, Theol. gr. 59; XIII s. Mailand, Bibl. Ambros. F 126 sup.; XIII s. Turin, Bibl. Nat. 300 (C II 6); X - X I s. Patmos, St. Johannes 215; XII-XIII s. F Rom, Vat.gr. 2057; XI s. Ρ Paris, Bibl. Nat. gr. 1 3 9 ; X s . D Wien, Nationalbibliothek, Theol. gr. 8; XI s. Ε Athos, Esphigmenou 73; XIII s. G Rom, Vat. Regin. gr. 40; XIV s. κ, Rom, Vat. gr. 7 5 4 ; X s . Ν Moskau, Bibl. Synod. 194; X - X I s. K2 Paris, Bibl. Nat. Coislin 10; X s. Η Athos, Lawra Β 83; XI-XII s. 0

s τ υ

Autoren Apoll Did Eus Jo Or Thdt

204

Apollinaris von Laodicea mit Verweis auf die Fragmentnummern meiner Ausgabe Didymus der Blinde mit Verweis auf die Fragmentnummern meiner Ausgabe Euseb von Caesarea Johannes Chrysostomus Origenes Theodoret

Ps 77

0 fol 317r

la

1

lbc

2

Eus et Did

3 4

Apoll et Eus

2

5

Eus

3.4

6 7

Eus

8

5-8

9 10

9-12

11 12a b

1317

16

23.24a 17

ούτε yap τώ άσάφ - άκουέτω. άλλος φησίν • νόμον έπί τού — τά φαύλα. άλλοι δέ ταύτα ούτως έξηγήσαντοκατέληξε — προσφέρω παραίνεσα/. Ö δ ή διδάσκει — έκ τού παραδείγματος. είτ' έπειδή την — προσφέρει. τά μεν πρώτα — δνγγήσαντα ήμα>. η και όντως • ταύτα οί •χριστού — κεκρυμμένη τυγχάνη. πολλά μέν έστι — πνεύμα αύτής. ö γαρ μετά τού θεού — συνεπίστησον. χείρους, φησίν, των πατέρων — τινά έπαγγελλόμενοι. άλλως • υ'ιοί έφραίμ - φνγήν. ol και οί —

13

14 1825 a 15

παρορμών ήμάς ό λόγος — τό Eus; 23,901 B 6 - 1 0 φάακον έν αρχή.

Τ fol C24v Τ fol C23v: ? Thdt

είδωλολατρείαν.

Eus;cf 23,901 B12-904D1 Did 804; cf D Ρ (Η Apoll) Apoll 125

Eus; 23,904D4 — 905 A11 Thdt; 80,1484 Β 8 — 12 Eus; 23,905C2 — 908 A 6 Did 805; cf Ρ

Eus; 23.908B1 — 909 A15 Did 806; cf G Eus;23,909B14 — 912D2 Thdt; 8 0 , 1 4 8 5 D 1 ?1488 A4

τά μέν έν ab/ύπτω πεπραγμένα — έν ήμα> η ού.

Eus; 2 3 , 9 1 2 D 8 916B7

έν μέν ούν τη Ιστορία — έφα-γεν άνθρωπος. άλλως · προ της άντιλοτγίας — ούκ έλπίξοντες. εύπετές, φησίν, έστί τό των υδάτων — αύξη θήναι προσμένων.

Eus; 23,916D4 — 920A15 Did 807

άλλ' όμως και τοιούτοις — θεία "/ραφή.

Thdt; 80,1489B8 —D4

Thdt; 80,1489 A 6 - B 4

205

18 25b31

3235 3639

19

Tfol C2v: Did Eus

20

Thdt

21 22 23 24

4048

25

4951

27

Apoll

26

28 5254

29

Eus

30

Τ fol C7v: Thdt Τ fol C7v: Did Eus Tfol C8r

31

5558

32

5964

33a

6567

34 35 36 37

6872 206

38

Eus Tfol C9v sine dist Eus Tfol ClOr

βητέον δέ και κατά άνα-γωγην Did 808 ώδβ· έν τη έρήμω — μάννα. Eus; 23,920Β13 — öri μη μόνου άρτου — πλησμονήν. 921Α8 είτα διδάσκει ώς άρα im ο Thdt; cf 80,1492 AB άνεμων — έπ' αύτοίς δλεθρον. έλεyκτικός ών — βελτιούμενοι. Eus; 23,921 Β 4 924 Α 7 τών μεν παραδόξων Eus; 23,924 Α 1 5 — όμοιώθ η αύτοϊς. 925Α7 άλλως • και εϊγε — έξιόντος, Apoll 126 άλλως • τό διαφθεϊραι Did 809; cf FHP — άμαρτίαις αύτών. μετά τά προλεχθέντα — οι Eus; 23.925B8 — λοιποί ήρμήνευσαν. 928A18 άλλως • δ ιά τούτων άπάντων Thdt; 80,1493B6 — 1496B1 — όρνέων iyivovTO. προς τοίς λεχθείσι και ταύτα Eus; 23,928B8 — 929D5 — πρώτος οίκήσας. άλλως • άγγέλους πονηρούς Did 810; cf F (HOr) — ψυχών τά σώματα. μετά την κατά τών αιγυπτίων Eus; 23,929D7 — — ώκοδομήθη. 932B4 άλλως • ούτως έκείνους Thdt; 80,1496C14 — — έβούλοντο. 1497A2 άλλως • άγιάσματος δρος — τού θεού καλούνται.

Did 811

μνημονεύσας της εισόδου Eus; 23,932B8—C17 — άφισταμένους δικαίαν αίτίασιρ. καταλάξας αύτών — έπιλέ·γει. Eus; cf 23,932D2 — 936C4 τάχα δέ και — έκλαυσαν, Did 812; cf Ρ μετά τό ληφθήναι — όπίσω. Eus; 23,936C14—D10 δι' ην πληγην — έδείματο.

Thdt; 80,1500C 15 — 1501A15 Eus;23,937Bll —15

άλλος ψησίν • την φύλην — μετά ταύτα χρόνοις. άλλως • εις τά όπίσω αύτούς Did 813 έπάταξεν — έσεμνύνοντο. φυλήν μεν φυλής άντηλλάξατο Eus; 23,937C4 — — δ ιά τών πράξεων. 941A9

39

sine dist

ειπών έξβλέξατο - άρετήν.

40

sine dist

41

sine dist

το της ακακίας όνομα — έπιστήναι λογικώς. μέχρι τούτων'ίσταται τά της — της τοϋ θεού μακροθυμίας.

Thdt; 80,1501 B 2 1504B3 Did 814 (Η Or) Eus; 23,941 Α10—15

O f o l 331 ν

Ps 78

διαφόρως την ύπόθεσιν — τά Eus Tfol ί>ητά έξετάσωμεν. C12r: Apoll Did κατά τών έθνών ή ένταξις — ό προφήτης άξιοι, προς δε διάνοιαν- ή ποτέ Did sim κλήρος - ήσεβηκότας. Or Tfol C13r

arg

1-3

auctoris catenae Apoll 127; Did 815 Apoll 128; cf DG Did 816

U fol 1 ν

5.6

4

Thdt

5

6

Tfol C14r: Apoll sine dist

7

Thdt

8 9a b 7.8 a

10

Thdt

11 12

sine dist

ταύτα ήμάς έπονεώίστοις - ήν del. ταύτα δικαιολογίας ήρτηται — έν τοίς Ζθνεσιν.

Thdt; 80,1505 A15Β5 Apoll 129

κατά άναγωγήν δε γείτονας έρεϊς — μωρώς πιστεύοντας. νομοθετών ό θεός — δουλεύουσιν. πεπαώευκας, φησίν, τούς ιουδαίους — σεβάσματος. άναπέμπει τον λ&γον — ό λόγος. τούτο δε γίνεται όσον — έπί σοι έτι. σαφές δέ τούτο — εύσέβειαν.

Did 817; cf F Thdt; 80,1505 B7C14 Did 818; cf F P Eus; 23,944D1 — 945 A8 ?

Thdt; 80,1505D21508A14 0τι θηρίων δίκην — ήρήμωσαν Apoll 130; cf Ρ ίεράν. τον δέ τόπον αύτού άκύλας auctoris catenae — τον θεόν εις eXeov. cf 80,1505 D4 — 1508A3 207

13

14

8b.9a

15 16 17

sine dist Tfol C14v Tfol C14v: Did

εύσέβιος ένέθηκε δέ τά αύτά τώ προ αύτοϋ ειπών.

auctoris catenae

κατά δε άνα-γωγήν • εί περί — άμαρτάνειν.

Did 819

Thdt

sine dist Tfol C15r Thdt

Xeyet τίνος Thdt; 80,1508B1δέ—5 — σωτήρα. ό σύμμαχος — σφόδρα. έπτωχενσαμεν σφόδρα πεσόντες — άνέσχομεν.

Eus; 23,945C9 —11 Did 820

9b. 10a 18a b Tfol 19 C15r

ένεκα της δόξης - ημάς. και ού μόνον — άντιβολούσι.. εί και μη άξιοι — υποχείριους έχειν.

v. 9b Thdt; 8 0 , 1 5 0 8 B 5 - 1 2 Did 821; c f G ( P Apoll)

lObc

20

Thdt

άντιβολούμεν τοίνυν — όρΎήν.

Thdt; 80.1508C 13—D1

11

21

Thdt

22

Diod

Thdt;80,1508D5 — 1509A2 Did 822

23

άπιδεϊν ϊκετενωσε — καταστήσαι. προς δέ τροπικήν διάληψιν οί σειραις — τιτγχάνοντες. πολλαπλάσιου — διηνεκώς.

Thdt TfolC15v Diod άλλως • έπεώή ό επτά άριθμός TfolC16r — σαββατικός άριθμός. Thdt λέγει δέ ότι ημείς — τούτο δηλοί. TfolC16r: έπεί λαός σου χρηματίξομεν Did — θεόν νμνείν.

12

24 13

25 26

Ps 78 4 5

5.6

6 7 8

9b10a 208

Did 823 Thdt; 80,1509B2—9 Did 824

Τ

4

8.9a

Thdt ;80,1509A5 —13

Apoll

sine dist

9 10 11

Did ?

12

an

folC14r = U5 (folC 14r) = U6 (folC 14r) = U9 (folC 14v) cf U12 άντί δέ ίακώβ εύσέβιος — ειπών. folC 14 ν = U14 folC 15r = U16 (folC 15 r) = U17 folC15r=U19

folC14v = U13

'έν

12 13

13 14 15 16 17 18

Ps 79

Thdt ? Did

U fol 3v 1 2

2.3

3 4 5

5-8 10

9-14

(folC 15 ν) = U20 (folC15v) = U22 folC15v = U23 άλλως folC16r = U24 (folC 16r) = U25 folC 16r = U26

11 12

μεταβολήν τίνων πραγμάτων Thdt TfolC16v — θεού ημών. τέσσαρές εισιν οϊ emyeyραμμένοι — προψητευομένων έρμηνεία. Thdt σε δέσποτα τον ποιμένος — νούς και διά των έξης. Eus ούτος ην ό τού θεού λόγος — τάχος γενέσθαι. Τ fol ό του ίσραήλ ποιμην — έπιφερόμενον. C 17r: Did Thdt θεός έπίστρεφον ημάς άντί τού της δουλείας — τεθείκασα?. Eus αυτός ην ό και τον Ιωσήφ — και σωθησόμεθα. Tfol άλλως • καθήμενον έπί των — θεού σωτηρία. C18r: Apoll Thdt ό χρόνος ένταύθα — προμηθείας άντφολών. Diod/Did άλλως - ώ δέσποτα TfolC 18v παμβασιλεύ — πότον. έπει ό ύπέρ άρετης - όρέζεις. Thdt λέγει δ β ότι σύ — ό θεός.

13 14

15

Tfol C21 r: Apoll

άρχόμενος της ΐκετηρίας — κατενεμήσατο αύτήν. άλλως • τη σκιά μεν τά 6ρη — παριόντων.

Thdt; 80,1509 Β13 — C10 Eus; 23,949 C14 — 952Β14 Thdt; 80,1509C11 — 1512Β9 Eus; 23.952C 1 - 1 3 Did 825 Thdt; 80,1512B10C8 Eus; 23,953C6 — 957B7 Apoll 131

Thdt; 80,1512C 101513B7 Did 826 cont Did 827 Thdt; 80,1513B 11 1516C5 Eus;23,960All — 964D13 Apoll 132

προς άλληγορίαν • η ψυχή τότε Did 828 — έπφήσετα ι. 209

1517

16

Thdt

17

1820

18

Apoll

19

Thdt

20 21 22

Ps 79

(5-8) 9-14

Thdt;80,1516091517C6 Eus; 23,965,11 — C6 Thdt;80,1516C131517 Α 2 Thdt; 8 0 , 1 5 1 7 C 9 1520Α15 Eus; 23,965 C 1 0 968Β3 Did 829; cf G Thdt; 80,1520Α11 —15

Τ 1 2

2.3

λέγει δέ Ört ίκβτβύωσβ — δέξονται. ώς αγαθόν yecopyöv ύπομνήσας - όργη εις τέλος. ένταύθα την έκεϊθεν βλάστηαιν - έαυτον όνομάξει. άπολαύσωμεν τοίνυν - τευξόμβθα. μίαν τών προλεχβέντων — όνόματί σου κληθησόμεθα. άνηρ πολλάκις ö δι ημάς — σωθήσεται. δια ταύτα τοίνυν άπαντα — σωτηρίας τβυξόμεθα.

3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

Thdt

Did Apoll Did

Apoll Thdt

(folC 16ν) = U2 μεταβολήν - διβγείρων. τά δ' άλλα όμοίως.

folC16vcfUl

(folC17r) = U4 άλλως folC17r = U5 (folC17v) = U7 άλλως fol C 18 r = U8 (fol C 18v) = U9 άλλως fol C 18v = U10 (fol C 19r) = U11 (fol C 19v) = U12 (fol C 19v) = U13 άλλως C 21r = U14 άλλως f o l C 2 1 r = U16 (fol C 21 v) = U15 (fol C 22v) = U17

lac 16 17

Ps 80 1

210

?

(fol C 187r) = U21 fol C 187r = U22

U fol 9v 1

Thdt

2

Τ fol C187r: Eus

την ιουδαίων ούτος ό ψαλμός — οεαωκότα θεόν. οί έπι-γεΊραμμένοι τών ληνών - χορού τοϋ προφητικού.

Thdt; 8 0 , 1 5 2 0 Β 3 - 1 1 Eus; 23,968D4 — 969Β11

3a

4

5

6

Tfol CI 87 ν: Thdt Tfol C187v: Did Thdt

7a b 8

Thdt

9

4.5

6 - 8

Apoll 133

ό δέ σύμμαχος εύφημειτε — ύφάναι. ώς έν τώ όγδόω — αύτώ. και έτιei δια τού — άγαλλιώμενοι.

Thdt; 80,1520B13-C4

διαφόροις όργάνοις — έκάλεσαν. κατά δέ τον άκύλαν — ταύτα κεκλημένοις. άλλως • έπεί το τύμπανον — πράξεις ένεργείν.

Thdt; 80,1520C6-14

10

Diod/Did Tfol C92v

11

Thdt

και τίνος ένεκεν - κεχρήσθαι.

12

Tfol C93r: Eus Thdt Tfol C86v Tfol C93v Diod/Did Tfol C87r

καλεϊι> μεν ö λόγος — έμπροσθεν σου.

13

14 15

16 9-13

σάλπιγγες κατάρχουοι ληνών - θέον. τά δ' έξης τώ προ αύτοϋ άκολούθως. ei δέ τον της εύοεβείας καρπόν — έπιγραφή τοϋ ψαλμού σννεπίσκεφαι. και άλλως δέ • έπεί τάγματα — τεταγμένος.

17

18 19

Thdt Tfol C82r Eus Diod/Did Tfol C82r

auctoris catenae auctoris catenae cf 80,1520Β5—7 Did 830

Eus; 23,969 Β11 — D7 Did 831

Eus; 23,969D13 — 972C4 Did 832

Thdt; 80,1520D1 1521 Al 1 Eus; 2 3 , 9 7 3 , 6 - D 9

ίωσηφ ένταύθα πάντα — πικρίαν.

Thdt; 80,1521 Α131524Α8

το προλεχθέν — παραδείγματος. κατά δε άναγωγήν έχει ούτως • τό πρόσταγμα — θλίφεως. άραέων τών βασταγμάτων — βασταγμάτων.

Eus; 23,976Α3 — 977C1 Did 833

πείραν τοίνυν της έμής — ήκουσέ μου.

Thdt;80,1524A101525Β3

τά μεν παρ' έμοϋ — παραπεμπόμενος. v. 12a τό άκονσαι — της έξης έκτεθησομένης ούτως έχούσης.

Eus;23,977C12 — 980B5 Did 834

Apoll 134

211

14-17

20

Thdt

21

Τ fol C81 ν: Apoll ίκανώς άπολβλόγηται Τ fol C82v: Eus — έβ γασαμένην. τό έν τώ μηδενί — ζωύφια. Τ fol C81 v: Did

22 23

δ δε Xiyei τοιούτόν έστιν • ei των — ά-γαθών. έν μέν -γάρ τή έρήμω — έδήλωσεν.

Thdt; 80,1525 Β 7 1528Α15 Thdt; 8 0 . 1 5 2 8 Α 1 5 - Β 6 Eus; 23,980Β14 — 981Β13 Did 835

Ps 80 1

1

Eus lac

2 3 4 2

Thdt Did

5

Thdt lac

6 7

Eus

fol C93r = U12

8

an 9 10a Thdt b

1417

16 17 18

Ps 81 la 212

fol C92r = U6 (fol C92v) = U9 άλλως fol C92v = U10

6-8

12 13 14 15

(fol C 187v) = U3 fol C 187v = U4 και άλλως δε folC187v

Did

4.5

11

fol C 187r = U2

Did lac

fol C93v = U14 άλλως · άντί τού έν άποκρύφω άπαντες — πικράν. άλλ' ώδε τού Ρητού έχοντος τα προς Siävotav άρχήν λαμβανέτω. τό πρόσταγμα folC87r = U15

fol C86v; cf U13 cf80,1521C12 — 1524A8 auctoris catenae

Thdt Did Eus

(fol C82r) cf U18 ταύτα fol C 82 r c f U 17 fol C 82 r = U19 fol C82v = U22

—23,980B 10 80,1524B11—?

Apoll Did

(fol C81 v) cf U20 fol C81 ν = U21 άλλος φησίν fol C81 ν = U23

-80.1528B2

U fol 15 r 1

TfolC81v ό μέν πρό τούτου ψαλμός - δ ιο εϊρηται.

Eus;23,981 C4984 Α10

lbc

2

Thdt

κατά μέν τον άκύλαν — διό φάσκει.

3 2-4

4 5 6

τούς ιουδαίων — άδικίαν.

Thdt

μέχρι τίνος —

πεπιστευμένων.

Eus

τα όμοια δέ τούτοις — πατρί.

Tfol C88 ν: Eus Tfol C89r: Did

τούτο τοι και αυτός ö οωτήρ — ύποτίθεοθαι. έθει έβραϊκώ — ποιήσαι.

Thdt άλλά τούτων ούδέν TfolC80r — κλονείται κακοϊς. TfolC80r ή θεία -γνώσις — εξεως. 6.7

10 11 12a

13

Thdt

Tfol C80v: Eus

Thdt

14 15

Tfol C83r: Did

1 2 3 4 5

an ?

Thdt; 8 0 , 1 5 2 8 Β 1 4 C11 Eus; 23,984 A11 —C1 Thdt; 80,1528 C 1 2 1529 A4 Eus; 2 3 , 9 8 4 C 3 985A2 Eus; 23,985 A2—C2

Did 836

Thdt; 80,1528 A 6 - 1 2

cont Did 837 (T) Thdt; 80,1529 A 1 4 έγώ τοίνυν ύμας — την γην. B15 ό ά-γαθός θεός — άντι-γράφων. Did 838;cf DG ö τοϋ θεού λ&γος — είλήφασιν. Eus; cf 23,988B3—C4

τα δ' άλλα όμοίως τώ πρό αύτού. λέγε ι δε ού μόνον — κληρονομίαν σον. οί μέν γάρ -προκατηη/ορ-ηθέντες — έχειν προς αύτόν. έτέραν έφηοε -γραψην — έθνη •γεηίένηνται.

auctoris catenae Thdt; cf 80,1529 C1 sqq + nota 60 Eus; cf 23,989 Β11 — 902 A Did 839

Ps 81 la lbc

5

6 7

Eus Did an Thdt

6.7

8 9

Eus

folC81v = U l fol C88r = U3 (fol C88v) = U5 fol C88v = U6 fol C88v = U7 fol C80r = U9 fol 80r = U8 (fol C80v) = U11 άλλως fol C80v = U12 213

8

10

an

11

Did

Ps 82 1

1

3 4

5

3

Thdt

μετά την άπό βαβυλώνος Thdt;80,1532Α2 —Β1 — ίλεώσασθα ι. ό μέν ΟΘ ψαλμός — τον λαού. Eus;23,992B3 —14

Thdt Τ fol C83v: Did Eus Τ fol C90r Thdt

ούδέ πάσα — την αίτίαν. ή όμοίωσις διττώς — της ούσίας.

Thdt; 80,1532 Β 2 — 11 Did 840

σοι μέν γαρ φησι τώ θεώ — καταπραύνης.

Eus;23,992C7 — 993Α12

6

7 4.5

Thdt

8 9

6-9

10a

Thdt

b 11 10.11a 12 13

Thdt

l i b . 1 2 14

Thdt

13

14-17

15 16 17

18 19 214

inc 23.989A6

U fol 17v

2 2

σφόδρα άκολούθως fol C80v cf U14 fol C 83 r = U15

sine dist Thdt Τ fol C95r Τ fol C94v

δίκην, φηαίν, θαλάττης Thdt; cf 80,1532 — συντρίβει γάρ αύτών τάς B13-C1 κεφαλάς ö κύριος. ö άκύλας άντί — φρυαττόμενοι. Eus; 23,993A14 —BIO Thdt; 80,1532C6 — ö δε έβραϊος — έν όμονοία. 1533B10 δυσωπεϊ τον θεόν Eus; 23,993C5 — — διαλάμπει. 996A4 Thdt; 8 0 . 1 5 3 3 B 1 2 οί δε τον κατά — συμπράττοντας έθνη. 1536A9 ? δια δ ή ταύτά φησι ποίησον αύτούς ώστε. ώσπερ διε^είρων — πόλεμον. Eus;23,996A12 — 997 A16 τών προτέρων — τη γη. Thdt; 80,1536A12 —B1 ταύτα ού κατευχόμενος — τώ Eus; 23,997D6 — σισάρα. 1000A2 άταφοι yap — δώάσκουσιν. Thdt; 80,1536 Β 1 - 1 0 νεανιεύονται γάρ — λατρείαν. eXeyov δέ ταύτα — συνεστώσης.

Thdt; 80,1536B12 —C9 Eus; 23,997C7—11

άντί τού — δύναμα>.

Thdt; 80,1536C 11 — 1537A13

ούκ άκαίρως ό προφήτης — προλεχθέντα διδάσκει. βούλεται αύτούς τεθήναι — όνομά σου, κύριε.

Eus; 23,1000A8 —D8 Did 841; c f F

18.19

20

Thdt Τ fol C84r

αγαθά τοίς έχθροίς -

Thdt; 80,1537 Β 2 —12

ένανθρώπησιν.

21 τήν τών έχθρων — τήν -γήν. 22

Eus; 23.1000D12 — 1001Β5 Did 842; cf GP

ei άλλοι υψηλοί — και θεολογούμε».

Ps 82 1 2 3 4 5

(fol C83v) = U2 (fol C83v) = U1 Did Eus

fol C83v = U4 άλλως folC90r = U5 (fol C90v) = U6 fol C90v = U7

3

6

?

4.5

7 8 9 10

(fol C90v) = U8 (fol C90v) = U9 ? άλλως · άντί - φυήσεται. fol C91r Apoll Did άλλοι — μυστήρια, fol C91 r

11 12

an Thdt

6-9

10.11a 13 lib. 14 12a 13

18 19 20 1 7 - 1 9 21 22 23

Ps 83 1

auctoris catenae Apoll 135 80.1533C 10— 1536A9

(fol C94r) cf U13 an

15 16 17

14-16

fol C91 r = U11 άλλος φηοίν • ίδουμαϊοι fol C91 ν

80.1532C6-D4

an Thdt ? Thdt

fol C94r = U14 (fol C94v) = U15 (fol C94v) = U16 ταύτα δέ οι)... fol C94v fol C94v = U18 άλλως fol C 95 r = U17 (fol C95 v) = U19 fol C84r = U21 fol C84r = U20 (fol C84v) = U22

U fol 21 r 1

Thdt

διπλή τοϋ ψαλμού — τάς καρδ ίας.

Thdt; 80,1537Β15 —C8

215

2.3a

3

Tfol C84v: Eus Thdt

4

6

Tfol C85r sine dist

8

Τ (Devr): Did Thdt

5

3b

διαλελοιπότων

— τον τρόπον.

ταύτα και oi έν βαβυλώνι — ή καρδία. μονονουχι σαφηνίζει ό λόγος — είμι μετ' αύτών. v. 3a δι' ύπερβολήν έπνθυμίας — ύπ' αύτοϋ προφητευόμενα. ίστέον δε ώς τίνες έκ προσώπου — θυσιαστήριον θεάσασθαι. ή ώς λέξις ούχ όμοίωσιρ — είρημέναις. ούχ ή ψυχή - έν έμοί.

Eus; 23,1001C3 — 1004C12 Thdt; 80,1537C11 — 1540Α6 Eus;23,1004Dl1005Α9 Eus; 23,1005 A 1 0 Bll auctoris catenae (Thdt + Apoll) Apoll 136 Did 843 Thdt;80,1540A7 — B3

S fol 1 r; U fol 22r 4ab

4c

10 11

12 4d.5

13

14 15

6—8a

16

17

216

Tfol C85 v: Eus Tfol C72r: Did Tfol C72r: Eus Τ (Devr): Did Tfol C72v: Eus Τ (Devr): Did Tfol C177 r: Apoll Thdt Tfol C 177r: Eus Tfol C78r: Did

ö δ β άκύλας ούτως — κομιξόμενοί.

Thdt; 80,1540Β6—C3

•ημών yäp νεοττία — τροφή ν και σωτηρίαν.

Thdt; 80,1540C4—7

άλλως • πώς yäp οι) — θυσιαστηρίοις αύτού.

Eus; 23,1005C14 — 1008C10

άλλως • θυσιαστήρια ούκ αισθητά — προσφέρουσι. τρισμακάριοι — αιώνιος ζωή.

Did 844

οίκος δέ θεού - καθώς έστιν.

Did 845

οι λοιποί κατά την ίστορίαν — νεών έξειλήφασι.

auctoris catenae Apoll 137

πληρώσας τον είρμόν — δύναμιρ.

Eus; 23,1009A15 — 1012C10

άλλως • το έθετο δηλοί τότε - πορευόμενοι.

Did 846

Eus; 23,1008D4 — 1009A6

8b

18

άλλως-κοιλάς — προσμένουσίν.

Thdt; 80,1541 Β 5 - C 8

19

ταύτην, φησίν, τών πραγμάτων — έπιφάνευαν. άλλως - θεός θεώι> d τού θεού λόγος — τον χριστού σου. την εύμένειαν — έν ημίν.

Thdt; 8 0 , 1 5 4 4 Α 6 - 1 0

ei δέ κύριος τών δυνάμεων — ούκ έχω. άπλούστερον δε και 'έκαστος — προση^ορεύοντο. ταύτα δε εύχονται — διαδέξεται -γένος.

Thdt; 8 0 , 1 5 4 4 Β 2 - 8

της τού χριστού-παρουσίας - κατεσκεύασαν. άλλως- της σης κηδεμονίας - διαιτάσθαι. άλλως • κρεϊσσον είη - ζωής.

Eus; 23,1013D9 — 1016C4 Thdt; 8 0 , 1 5 4 4 Β 1 0 C12 Did 848

28

ό άκύλας d m - μακαρίξοιτο.

29

οί γάρ ταύτην έχοντες περί - έκεϊθεν lac δίδωσιν ö θεός — προσδοκίαν.

Eus; 2 3 . 1 0 1 6 C 8 1017Α6 Thdt; 80,1545 Α9 —13

20 21

Τ fol C78v: Apoll

22 23

Τ (Devr): Did

24 11

25 26 27

12.13

Τ (Devr): Did

30

Ps 83

Τ (Devr): Did

Apoll 138

Did 847 Eus;23,1013C10-D7

Did 849

Τ

1

1

2

2

an

f o l C 8 5 r = U4

3a

3 4

an

f o l C 8 5 r = U5 (fol C85v) = U7

4ab

5

Eus

f o l C 8 5 v = US9 continuatio cf S

Ps 84 1

Eus; 2 3 , 1 0 1 3 Α 1 - C 4

Eus

fol C84v = U2

U fol 26 ν 1 2

Thdt

και την σκιάν - σωτηρίαν. άκολούθως τω προ τούτου ψαλμώ — δώ νύν μέν λέλεκται.

Thdt; 8 0 , 1 5 4 5 Β 1 4 - C 9 Eus;23,1017B3-D2

217

2

3

Thdt

έν έτέροις δέ ö κύριος — ψαλμού φάσκοντος. άνομίας — έδωρήσατο.

4 3

ευδόκησα ι — ίάθημεν.

5

Thdt; 80,1545 C 1 0 1548 A 8 + nota 79 Eus; 23,1017D3 — 1020A14 Eus;23,1020A15 — B12

S fol 5 r

(4)

ών άξιοι - dpyfy σου. άλλος δέ φησιρ • αμφότερα ένταύθα — όλον έξτγγεϊται τον ψαλμόν. προς δέ διάνοιαν • βύδοκet — έπισκέψ η.

Eus; 23,1020Β 13 —C4 Thdt (auctoris catenae) cf 80,1545C7—9

Τ fol C 160r Τ fol C 160v Τ (Devr): Did

τα μέν πρότερα — σωφροσύνης, άλλως • έοίκασι και ούτοι — προσοίσομε ν. άλλως • έπί των — θεώ.

Eus;23,1020C10 — D12

Τ fol C161 r

ούκ έξωθεν — ποιουμένοις.

cont Did 853

άλλως • εύξάμενος — άνατεθησομένης.

Eus; 23,1021B4 —D2

τότε δέ —

Did 854

Τ fol C 129v: Thdt Τ fol C 129v: Did 5-7 10 11 12 13

10

15

11

16 17 18

19

13

218

20 21

Τ fol C161 v: Did

Thdt; 80,1548B5 —C7 Did 851

έπεί ούκ έξέργων

14

Did 850

— αώξει.

κατορθούντων.

cont Did 852

άλλως • ήκονσε — περιφάνειαν. Thdt; 80,1549 A 7—C 5 Eus; 2 3 , 1 0 2 1 D 5 1024D11 Did 855 άλλως· δύναται — είρηται. δύο διά τούτων — έγγύς.

Τ fol C162r Did (Devr) Τ fol άλλως • έπειδάν — εΐρήνην. C 162r: Apoll Τ fol C162v: Did

τώ άνατεΐλαι — άνεδέξατο. άλλως • δνπερ — τυγχάνει.

Apoll 139

cont Apoll 140 Did 856

14

22 23

Ps 84

Τ fol C162v Τ fol C16 3 r: Eus

δύναται — με.

cont Did 857

άλλως • τούτου την δυχνοναν — επαγγελιών.

Eus; 23,1028 Α 8 - Β4

Τ (fol C 129r) = U2

1 2a

2

an

fol C 129r = U4

2b

3

an

νσήσεις fol C129 r = U4 continuatio cf S

S fol 9r; U fol 31 r

Ps 85 la

1

lbc 2

2 3 4

3.4

5-7

5 6

τεσσάρων

Τ fol C 164v: Did

7

9 10 11 12

11 ab

13

όντων — είρηκότες.

δοκεί ό δαυίδ — φωνήν. Τ fol C 164r Τ fol C 164r: Eus

8

8-10

23,1020A2 —?

T(Devr): Did T(Devr): Did Τ fol C 179r: Thdt T(Devr): an

εν οίς ήν — τον θ εάν. άλλως · πτωχός μέν ε'ιμι — προσβολήν.

Eus; 23,1028Β9 — 1029Β9 Eus; 23.1029B9-C14 Eus; 23,1029D3 — 1032 A l Thdt; 80.1556A5 —11

εί και πτωχός — ψυχή ν μου. άλλως • αϋχοϋσιν — βοώ.

Eus; 23,1032A4— Β11 Did 858

άντί τοϋ έπιεικής — χρόνον.

Eus;23,1032B12 — Dil

άλλως • πείραν έχων — έπήκουσάς μου. τό δε — μνημονεύειν.

Thdt; 80,1556C14 —Dl Did 859

και πάσαι — προκείμενα, θεούς — ένητγχάνοντα.

Eus; 23,1033 A l — Β11 Did 860

ώς ού συγκριτικώς ποιεί.

Thdt; cf 80,1557 A5 —7

της γνώσεως

— όμοίως

— υπάρξεως.

Did 861; cf G

219

11c

14

eic το μη άποσφαληναι — τού όνομά σου.

Eus; 23,1036C3 —13

12.13

15

πολλά χρηστά — καρδία.

Eus;23,1036C151037Α9 Did 862

16

16

17

άλλως • ό δι' αύτά — αύτώ. άλλως δέ· έκ προσώπου — ευρισκόμενοι.

Apoll 141

μεταβαλών — υπάρχων, ού άμούσως — κατ' αύτοΰ.

Eus; 23.1037A14 —C4 Did 863

Eus; 23,1037C7 —D5 Did 864

22

όρων με — μτγτρός. άλλως • έπιοκόπησόν με yeyevit]ται. άλλως • δουλός εϊμι — αιτώ.

23

ώσπερ τώ καιν — αύτη.

24

άλλως · τών σημείων - φοράν. άλλως • -γένοιτό μοι έσχηκότες.

17 14.15

T(Devr): Did T(Devr): Apoll

18 19

20 21

Τ fol C176r: Did Τ (Devr): Did

Τ (Devr): Did

25

Thdt; 80,1561 A4 - 7 Eus; 23,1037D9 — 1040A12 Thdt; 80,1561 A9 —15 Did 865

S f o l 14v; U fol 37r

Ps 86 1.2

άντί τού — χρόνοις.

άλλως · ξητήσειεν άν τις — ό λόγος.

Eus;23,1040B6 — 1041Α14 Thdt; 80,1561Β11 — 1564Β11 Eus; 23,1044 Α 5 1045Β12

τών έθνών —

προτετιμήσθαι.

(3)

4

θαυμαστά τα>α — μαρτυρεί.

Thdt; 80,1564Β13—CI

4

5

ταύτα, φησίν, ώ θεία — μ€ταλα·γχάνειν. άντί δέ τού — νοεϊν. άλλως · της jiaaß — έρχομένων.

Thdt; 80,1564C5—8

α'ι τών λοιπών — προφητεύονται, άλλως • μητέρα έκαστος — τρόφημοι. άλλως - της έκκληοίας — βίβλω: το μεν παώίον — έν τώ νώ.

Eus; 23,1048C6 — 1049B13 Thdt; 80,1565 C 3 1568B5 Did 867

6 7

Τ (Devr): Did

5-7

10

Τ (Devr): Did 7 bis U fol 38 r 220

Eus; 23,1048A5 —B8 Did 866

Evagr β

Sfol 17r; U fol 39r

Ps 87

2.3

5 6

1

Eus

2

Apoll

3 4

Did Thdt Did

5 6 7 8

9 10

11 12 13 14 8.9

15

16

Apoll Did Τ fol C141 r: sine dist Apoll Τ fol C 142r Eus Did Eus Τ fol C 143r Τ fol C143 r: Eus Did Τ fol C 143v

17 lObc

18

1 1 - 1 3 19 20 21

14

22 23

Did Τ fol C 146r: Apoll Eus Τ fol C146r Τ fol C 146r: Apoll

ό μέν προ τούτου ψαλμός — μεταδοϋναι. άλλος φησίν • προείρηται - -γίνεται. ύπέρ μαελέθ — άπαγγέλλοντι. άλλος φηαίν • προθεσπίξει - προσευχή. έν τώ — υπογράφοντος. προς την — ποιούμενον. άλλως • κεκράξομαι — βοώ. πολλοί — κακωτικών.

Eus; 23,1052Β10 — 1053Β4 Apoll 142

έκ παραλλήλου — έξης. έπιμένων — πρόεισι.

cont Did 871; cf G Apoll 144

διά δέ τούτων — έξεκόπησαν. τον yap — υπό θεού. αντί δέ τού — διαγράφει.

Eus; 23,1057A6—C12 Did 872 Eus; 23,1057C 14 — 1060A11 Did 873; cf GP

άλλως • έπεί ού — φωτί.

Did 868 Thdt; 80,1568 Β 1 4 - C ' Eus; 23,1053C1 —13 Apoll 143 Did 869 cont Did 870; cfG

έπεώή χριστός — άρχιερέως.

Eus; 23,1060A15 — 1061 Al

άλλως • ό τού θεού — άναλσγίον. άλλος φησίν • το έθου - έξέδωκε. άπεκλαίετο yäp άεί — τού πατρός. ό σύμμαχος ούτως - έπουράνιον. άλλως• δύναται — γη. σώζε — -πατρός.

Did 874 Apoll 145; cf Ρ Eus; 23,1061 Α7 — Β7 Eus; 23,1061C61064B12 Did 875 Apoll 146

ώσπερ iv τώ — προφθάσει oe. Eus; 23.1064B14 — C12 άλλως · αυτόν ύπέρ Apoll 147 — άνεδέξατο.

221

15

24 25

16

26

27 17.18

28

19

29 30

και έν τώ — θέλημά σου. Did Τ fol C146v Τ fol C 146v: an Apoll Τ fol C145 r: Did Eus Τ fol C145v

31

Ps 88

άλλως • άρμόξει — πρόσωπον σου.

Eus; 2 3 , 1 0 6 4 C 1 4 1065Α16 Did 876

δτε δι' ημάς — άοράτου.

cont Did 877

και άλλως δέ· ΰψωσιν — έ-γκαταλιπόμενος. έπει τό — δεδύνηται.

Apoll 148

Ιούδας — ύμα>. ταύτα δε πάντα — άπολλυμένοις. ταύτα εις έαυτοϋ πρόσωπον - εύσεβέσιν ή προσευχή.

cont Did 879 Eus; 2 3 , 1 0 6 5 B 7 — 1068A11 auctoris catenae (Eus, Apoll, Did, Thdt).

Did 878

S fol 25 r; U fol 46 ν

1.2

1

Eus Τ fol C 144r

επειδή προϊών — προειλήφαμεν.

Eus; 2 3 , 1 0 6 9 Β 3 — 1072Β7

3

2

Eus Τ fol C 144v Thdt Did Τ fol C79r

άντί τοϋ — άλήθειά σου.

Eus; 2 3 , 1 0 7 2 Β 1 0 D10 Thdt; 8 0 , 1 5 7 7 Β 9 - 14 Did 880

Thdt

τώ ειπας και ταύτα συνήπται — ταύτα διεξήλυθε. προφήτης ούν ύπαρχων — διαφθοράν. τούτω δίδωσιν — ειπεν. άλλος φησίν· ζητών παρ' έμαυτώ — εκκλησία. άκριβέστερον — βέβαιον.

Thdt; cf 8 0 , 1 5 7 7 C 8 — 13 Thdt; 8 0 , 1 5 7 6 B 2 - 8

Thdt Did Τ fol C75 ν Eus

ό σύμμαχος — προσφέροντες. ούδεις τών — λογικά πάντα.

Thdt; 8 0 , 1 5 8 0 B 2 - C I Did 882

σφόδρα δε Ακολούθως — σπέρματος δαυίδ.

Eus; 2 3 , 1 0 8 1 B 1 3 1084C8

Τ fol C128v

τον μή έχοντα — φοβερός τούτοις. &τε δ ή πηλάζουσα> — βιούσι νόμον.

Eus; 23,1084C 15 — 1085 Β1 Thdt; 8 0 , 1 5 8 0 C 7 - 9

3 4 4.5

5 6 7 8 9

7

10 11 12

8

13 14

222

Did Eus Τ fol C130r Thdt

έστι λόγος — τέθεικεν. εϊρηται — ούρανοί.

Did 881 Eus; 2 3 , 1 0 7 3 D 1 1 1080D11 T h d t ; 8 0 , 1 5 8 0 A 8 - -9

15 9-11

16 17

18

Tfol C 170r Tfol C 170r: Did Eus

19

12.13

20

Thdt Tfol C169v

21

Eus Τ fol C169v Thdt Tfol C127v Did Tfol C 127v Apoll Tfol C 138r

22

23

24

14.15

25 26

Eus Apoll Tfol C131 r

27 28

16-19

20-25

29

φοβερός δ' έστί — περιεχομένοις αύτοϋ. και έν τούτοις — παρά σοι.

Did 883; cf Ρ

ημείς δέ οί — yeye νημένας άληθεϊς άποδεϊξαι. νοήσεις και ούτως • πίστις — αύτοϋ. άλλως • των έν τή θαλάσση Ύε-γενημένων — λαόν.

Eus;23,1085D3 — 1089Α3 Did 885

Eus; cf 23,1085 Β13 — C4 άλλως • ή περί το ν θεόν - σου. Did 884

•πάντων et — έπολιτεύετο. άλλος φησί • ούχ απλώς — άνθρώπους. προς δίανοιαν δέ· — κυρίου.

Eus; cf 23,1089C10 — 1092 D9 Thdt; 80,1581C4 — D3

Did 886

κείται — γει>ομένη.

Apoll 149

και ταύτα εις την — ύπομένει. ή οή — έλαττομένους.

Eus; 23,1093Α2— C3 Apoll 150

και άλλος δέ φησιν- ή ποιητική — όνομάξετα ι. άλλος φησίν • τον βραχίονα — -γενομένης.

Did 887; cf Ρ Thdt; 80,1584Α2 — BIO

αλαλαγμός ώς πολλάκις — τελούντες, ενταύθα μεν λέλεκται — 'γενέσεως. ούκ είπε — ίσραήλ.

Thdt;80,1584B121585Α9 Eus; 23,1093 D 7 1097Α8 Did 888

30

Eus

31

Tfol C 147r: Did

32

Apoll Ρητώς ήδη - ήν. Thdt Τ fol C96r Did Τ fol ό αντιλαμβανόμενος C96r

33

πάντες

Thdt; 80,1581A13 — B1

Apoll 151

- άνύενν.

Did 889

223

ταύτα ό δίδυμος προφανώς — επιλέγει. ό μέν — ώνομααμένον.

34 a b 26-29

35

37

30-35

39

40 41 42 43

3 9 - 4 6 44

Apoll Thdt Τ fol C 174r Eus et Did (U Apoll) Τ (Devr): Did Eus Tfol C 175r Did Tfol C 135r Apoll Tfol C135 r Eus Did

45 46 47 4 7 - 4 9 48 49

50

Tfol C136v Eus Τ fol C149 ν Thdt

50 51

Did

52

Did

53

Eus

5 1 - 5 3 54 55 224

έπηγγείλατο. Eus; 2 3 , 1 1 0 0 D 2 1104D9 Thdt; cf 80,1588 δείξατε τοίνυν ιουδαίοι ώς — ού δύνανται. A13-C1 Thdt; cf 80,1089 πού δε δείξαι δυνήσονται A16-? — κατά αιωνίαν και άπαράβατον διαθήκην. Thdt; 80,1592 B 3 - C 2 κάν μυρία — άλήθειαν. ε'ί τις άκριβώς —

36

38

auctoris catenae (Did 889) Eus;23,1100C2—10

Apoll

ούχ άπλώς — άποτελεσμάτων. Eus; 23,1105 A l 3 - D 14

άλλα μή λάθης — διαμένει.

Did 892

συμπληρούσης. Eus;23,1108A13 — 1109B8 Did 893 ένθα βεβαίως — ϋφίστοις.

άφευδής μέν —

καθ' έαντού — σου.

Apoll 152

συμβεβηκότων. Eus; 2 3 , 1 1 0 9 C 9 1113A10 Thdt;80,1593B3 — ψτιαίν γοϋν· σι) δε — μεστά. 1596B2 ταύτα μέν ό θεοδώρητος auctoris catenae όμοίως άπολιναρίω. Apoll 153 δίδυμος δέ της εύσεβίου auctoris catenae — διαμένοντα. Did 894 άντί τού — άξιούμεν. Eus; 23,1117A10 — D14 •παντός άνθρώπου Thdt; 80,1596C12—14 — φιλανθρωπίας. μνήσθητι — έπιπόνων. Did 895 άλλως • μείξόν τι Apoll 154; cf Ρ — κατασκευάξοντα. έπεί πολλά — αδου. Did 896 άποδέδεικται

-

τά έλέη σου, κύριε — άποτελεσμάτων. άπό τού προτετα-γμένου — πεπιστωμένως. ούκ άπέγνω — θεού.

Eus; 23.1120B14 — D13 Eus;23,1121 A 6 — 1124B4 Apoll 155

56a Thdt b

Ps 89 1.2

1

4

5

6 7 5a 5b7a 8—9b

lOd — 12

13-17

Thdt Tfol C 154r Did Tfol C154v: Eus Thdt Tfol C137r Apoll Tfol C 137v Did Τ fol C 137v Eus

8 9 10 11

9c10c

Thdt; 8 0 , 1 5 9 7 A 7 - C 1 auctoris catenae

S fol 46 v; U fol 63 r

2 3

3.4

και άλλος δέ• Ιχνη - όνεΐδη. πεπλήρωται κ aß' Εβραίους - τού ΠΗ.

Tfol C172v Tfol C152r Eus

τινές μέν τών — συναπτέον.

συγγραφέων

Thdt;80,1597C13 — 1600C7

και ταύτα — αύτός ει. καθ' εκάστην - ό θεός.

Did 897 Eus; 23,1124Β18 — 1128A11

ίκετεύωσε

Thdt; 80,1600C9 — 1601Bll

— άφίκετο.

εΐ δέ — άμέριστον.

Apoll 156

και άλλως · έκ ταπεινών — Ύενέοθαι. άλλος φησίν· δοκεϊ μοι - εϊρηται.

Did 898 Eus; 23,1132Β1 — 1136A13

δοκεϊ δέ μοι - έπιλβγει. πάλαι μέν ούν — ζωής.

Eus; 23,1136 A14 —Β 3 Eus; 23,1136 B6—24

ό σύμμαχος — έπ' αύταϊς.

Eus; cf 23,1136B28 — 1137A6 Did 899

ώς πάντα — τνγχάνοντος.

13

Eus; 23,1137A6—B15 ένταύθα κατά — άπογινώσκοντες. εοικε δέ ταύτα — έμπέπλησται. Thdt; 80,1604B10—C5

14

άντϊ τού — θεού σοφία.

15

άλλως • εί ή μετρία — έπί"γνωσιι>.

12

16 17 18 19

Eus Did Τ fol C151 ν Thdt

άκολούθως μετά — ά·γαθών. άλλως • ή προκειμένη — παράδοθηναι. άλλος φησίν • ό χρόνος — εύπραξία. νοήσεις και ούτως • νύκτα - ήμών.

Eus; 23,1137C5 — 1140A4 Thdt; 80,1605 A 3 - 1 3 Eus; 23,1140A15 — D4 Did 900 Thdt; 8 0 , 1 6 0 5 B 5 1608B5 Apoll 158; cf Ρ

225

Ps 90 la

S fol 53r; U fol 68r 1 2

lb—2 3 4ab

3 4 5 6 7

4c—6

8

7-9a

9

Thdt Did Thdt

10 11 12

9.10

11.12 13

13 14 15

Apoll Eus

Thdt

16 17 18 19

1 4 - 1 6 20

Ps 91 1-4

226

Eus; 23,1140D7 — 1141Α6 Thdt; 80,1608 Β 1 4 - C 6 Eus; 23,1141 A7 — C2 Thdt; 80,1609 A 7 - B 4 Did 901 cont Did 902 Thdt; 80,1609 Β 9 — C 8

Did 903; cf G (D Eus, Ρ Thdt) ό έν τοις πρακτικοϊς — έλπιεϊς. cont Did 9 0 4 ; c f G P (D Eus) έξης χιλιάδα — φαίνεται. Apoll 159 Thdt; 80,1612B5 —C1 άντί δε τού — γεγειτ/ται. Eus? άλλως • αί μυριάδες ώς άν κραταιοτέροις — άμαρτίαις τών άνθρώπων οί πλείους. πρόσωπον — άναστήσεται. Apoll 160; cf Ρ άλλως - ταύτης — τυγχάνεις. Thdt; 80,1612C3 —12 Did 905; cf G νοήσεις και ούτως • κοινώς — ά·γόμενος. πληρών όπερ είπε — κακίαν. cont Did 905 ταύτας τάς λέξεις — -γενέσθαι. cont Did 9 0 6 ; c f D τέσσαρα — άποκάλυψιν. cont Did 907 δυνατωτάτων — λύμης. Thdt;80,1613B10— C12 έπει έπ' έμέ — δυνάμενος. Did 908; cfG

S fol 58v: U fol 73r 1

Eus Τ fol C153r

2

5 5a

άπερί-γραφος ö ψαλμός — άμαχον. άλλος φησίν • ό γάρ μακάριος — πεποιθέναι θεώ. ό μεν πρότερος - αποτείνεται. παραθαρύννει — άπήλαυσε. θηρευταί — διαβόλου. τούτοις ουνοδά — έλπιώ. άλλως · πρόμαχος σου — ήθελήσατε. ό ύπερασπιστής — φανερώση.

τάς τών οαββάτων — ώρας. ώοπερ άπ' αρχάς — ένερ-γεϊ.

3

Did

4 5a b

Eus Apoll

άλλως • ό έξομολσγούμενος — νύκτα. ζητήσεις - λέγεται. έργα — -γενόμενα. απλώς — κ two.

Eus; 23,1165D3 — 1172C6 Eus; 23,1172C6 — 1173Α17 Did 909 Eus; 23,1173B8 —D6 Eus; 23,1173D7 —8 Thdt; 80,1617B8 —11

6b.7 8bc 9-12

ό δέ σύμμαχος — ανέχονται, όσον δέ — χόρτον. ό μέν άφρων - διχώέξεται.

6 7 8 9 10 11

Did Apoll (U vide Thdt)

12 13 13

Thdt

14 15 16

14

17

15.16

18

Ps 92

Did Eus

σύ μέν φηοιν — πονηρευομένων. τή ήμέρα — νώ. οί την σήν — θυμηδία.

ή και ούτως • συμμαχον πολλαχού — προκειμένοις. άλλος δέ φησιν- σύμμαχος — δίκαιον. των μέν Αμαρτωλών — παρέχουσα. έπεί ό φοίνιξ — φέρονται. πολύερνος δέ και ώς κέδρος — δ t αύτού σβσωμένους. νοήσεις τούτο οίκον μέν κυρίου — έξανθήσουσ ι. οι) μόνον — αδικία έν αύτώ.

Thdt;80,1617Β13 —C7 Did 910; c f G ( P ApoU) Eus; 23,1177A4—B13 Eus; 23,1177C6 — 1180B11 Did 911 Thdt; 80,1620B2 — C2

Did 912 (P Apoll) Thdt; 80.1620C5 — 1621A6 Thdt; 80,1621 A13 — B8 Did 913 Eus; cf 23,1180D4—10 Eus; 23,1181 A14 — Β14 Eus; 23,1181C3 — D12

S fol 65 v; U fol 78 ν Thdt Eus Τ fol C 148r: Eus

Τ fol C148v: ApoU Τ fol C 148v: Thdt 2.3 Eus Τ fol C 166r 9 10

Τ fol C 166v: Thdt

άνεπΪΎραφος — διέδραμεν. έπεί και κατά — ένεδύσατο.

Thdt; 80,1624 Α 8 - Β 5 Eus; 23,1184 Β 8 1185 A3

έπεώή yäp τό πάθος — παρά σοι. δυνατόν ούν — δυνατόν.

Thdt; 80,1624Β10—C8

ένεδύσατο — προσφέρουσ ι.

Thdt; 80,1625 Α2—Β3

και την έκκλησίαν — πέτραν. ού νύν, φησίν, την — δέξεται. και τα πλήθη — αιώνων.

Eus;23,1188Al—5 Thdt; 80,1625 Β 5 — C11 Eus; 23,1189Α7 —14

ApoU 161

έκ τού έναντίου — λοηιοθείοης. Eus; 23,1189Β5 —C12 oi προειρημένοι — μεγάλη. Thdt; 80.1625C 13 — 1628B13

227

11

12 5a

13

5bc

14

Τ fol C165r: Eus Did Τ fol C 165v Τ fol C 168r Τ fol C 168r

15

eon yap θαυμαστός — άνεκήρυττε.

Eus; 23,1189D2 — 1192C8

νοήσεις και όντως • οί μιμούμενοι — γα>ωσκόμενα. έν τοίς ύφηλοϊς — εϊρηται.

Did 914

οίκος θεού — τοϋ θεού.

cont Did 916

άλλως • αϊ περί των μελλόντων — διαμένειν.

Eus;cf23,1192Cll 1193C6

cont Did 915

S fol 69r; U fol 81 r 1

Eus Τ fol C 168v Τ fol C167r: Did

2

3a

Τ fol C167r

b 4 5 6 7

Thdt

8

Τ fol C 107r Eus

9a b c 10 11

12

228

Τ fol C106r: Thdt Did

άνεπίγραφος — είσπράξεται. ά λ λ ω ς · ό των — epya αύτοϋ.

έκδικήσεων

Eus; 23,1193C Μ Ι 196B5 Did 917

δεϊζον — κριτής.

Thdt; 80,1632 A 5 -

ό τοις ύπερηφάνοις — άποδιδούς. άναχθείη — αυτόν. άλλως • ό μεν προφήτης — χρώμενος.

9 Did 918; cf DP Eus; 23,1196B10 — D13

ού δλεθρον ύπομεϊναι — θ εάν. λαόν δέ και κληρονομίαν θεού — συμβονλήν και παραίνεσα'. σφόδρα συλλογιστικών - κεχάρισται. προσήκει δέ μάλιστα — δίδοται. και τούς ημετέρους — τοπάξ οντάς. είτα έπομένως — έπιφέρει λέγων.

Thdt; 80,1632 A l 2Eus; cf 23,1197C2-

πεισθείς — σκοπών. ή και ούτως • ό σμικρόν — φιλανθρωπίας.

Eus; 23,1201Β11 — Thdt; 80,1633C4—:

και άλλως • πολλαχοϋ — άμαρτάνοντες.

Did 919

Thdt; 80,1633A2—' Eus; 23,1200A8 — 1201B7 Thdt; 80,1633B5—' auctoris catenae

13

Eus

14 15

(U Eus) (T fol C125 v)

16

(T fol C116r)

άναλσγούσαν

Thdt; 80,1637Β 1 - 9

— άπολλύμενοι.

Thdt; 8 0 , 1 6 3 6 Α 1 0 C11 Eus; 2 3 , 1 2 0 4 C 9 1205Β3

εί έφ' εκάστη — ευφρόσυνων.

Eus; 23,1205 D4—9

Τ fol C116r

εΐκότως — ύτιομείναντας.

Eus; 23,1205D11 — 1208A7

19

Τ fol C116v Τ fol C116v: Apoll Τ fol C I 16v: Did Τ fol C121 r: sine dist

οί μεν άσεβεϊς -

Eus; 23,1208A 1 2 B15 Apoll 162

20

21

22

Ps 94

lbc

Eus; 2 3 , 1 2 0 4 Α 2 —C3

18

17

la

έπεί δίά των άνωτέρω - βεβαδικότες. άλλως • αίνίττεται — άνεχομένου. ή κατά τό διάφαλμα — μου.

ψαλμού.

άλλος φησίν • μη τάίς — σού.

άλλως • σύ δημωυpyός — μεταποωϋμεν.

Did 920

δυνατόν — δρώντεςδ' άλλα όμοίως.

cont Did 921

τά

S fol 75 r; U fol 86r la

Τ fol C121 v: Eus

Thdt Τ fol C 120r Τ fol C 120r: Eus Τ fol C120v Eus Τ fol C119r Τ fol C119 r: Did

cweniypcufXK nap' έβραίοις.

Thdt; 80,1640A12—13

και είκότως- obre yap ψαλμό ν Eus; 2 3 , 1 2 0 8 C 4 — D 8 — λεγόμενα. άλλος φησίν• Ίωσίας Thdt; 8 0 , 1 6 4 0 A 1 3 — — ιερέων. Β14 ev τοις καιροϊς — αγαλλίασα'.

Eus; 2 3 , 1 2 0 8 D 8 — 1209B4

έπι μεν της πρώτης αυτου — έπώεικνυμένοις. επί εξομολόγησα — φωνή.

Eus; 2 3 , 1 2 0 9 B 6 —C13

τα παραγγελμέ«ι — θεού. άλλος φησίν· θεούς — γεγει>ηται.

Did 922 Eus;23,1209D3 — 1212A5 Did 923

229

Eus Τ fol C119ν

9 10 11 6 —7 c

7d.8a

8b.9

10b11

12 13

Τ fol C98r: Did Eus Τ fol C98v

14 15 16 17 18

Τ fol C115 ν: Thdt

19 20 21

Ps 95

ου μονον, φηαα>, τα ειρημενου Eus; cf 2 3 , 1 2 1 2 0 2 - 5 — ποίημα αύτού. σημειωτέον - πνεύμα. Did 925 ούκ έκ τόπου — χειρός μου. cont Did 926 άλλος· αρχόμενος τοϋ ψαλμού Eus; 23,1212D8 — 1213B15 — χειρός αύτού. Eus; 23,1213C8 — άπαξ ποτέ φησιν — τού θεού. 1216A7 έδειξε δε τό της — δημιουργοί. Thdt; 80,1644 A 5 - 8 άνα-γκ αίως ούν — αυτόν, Eus; 23,1216A7 —10 ταύτας τάς λέξεις — γενέσθαι, Did 927 έπεώή yap — ίδών. Thdt; 80,1644 A 1 4 B10 οί δ έ ταϊς άπειλαϊς — έκάλεσεν. άλλος δέ· τό προσώχθισα — έρούμεν. τά αύτά — στερηθέντες.

Thdt; 80,1644 Β13 — C10 Did 928 Eus; 23,1216D2 — 1217B12

S fol 79v; U fol 89v

arg

1

1.2a

2 3

2b.3

4 5

4.5

6 7

230

Τ fol C122r: Eus

πάσης της γης cont Did 924 — χρηματιξόντων. ταύτα τά πέρατα — βασιλείας. Eus; 23,1212 A11 — Β13

Apoll Thdt Τ fol C 122v Τ fol C105v: Did Τ fol C 102v Τ fol C103v Τ (Devr): Did

ούδβ ταύτην — σωτηρίαν. έπεώή πρώτους — έδιδάχθησαν. νοήσεις δε και ούτως • ή λογική — θεού.

Thdt; 80,1644C141645Α7 Eus; 23,1217C8 — 1221B9 Did 929

άδοντες — έπουρανίοις.

cont Did 929

αί προκείμενοι — χριστό ν.

cont Did 930

το καινον ασμα — ποτε και είσι. μέγας ό κύριος — ήμάς.

Eus Did 931

8 9

Τ fol C101 γ: Eus

10 11

Apoll Τ fol ClOlv

12

Eus Τ fol ClOlv

13

Τ fol C108r: Did

14 15

ό δ tä το — ά-γιότητι. άγιασμα δε νοήσεις — προστεθήσεται ύμϊν.

cont Did 932 Eus

άλλος · άγιασμα — άνθρώπων. Thdt; 8 0 , 1 6 4 8 A 1 —5 Apoll 163 ά λ λ ω ς • -γινωσκέσθω — δύναται. ακολούθως τοις εϊρημένοις — iepovpyeiv αύτώ διδάσκονται. άλλως • έπεί δούλοι — θυαίαι.

Eus

Thdt

ό άκύλας — μεταβολής.

Eus Τ fol C 108v Did Τ fol C113 r Eus Τ fol C113v

άλλως • έν μεν τη άρχη — TTJV τιέτραν. και näaa — ·γή.

Thdt; 80,1648 Β15 — 1649 A 6 Eus

επί τοις σωθησομένοις — ή τότε γή.

Eus

Τ fol C113v Thdt Τ fol € 113v Did Τ fol ClOOr

κατά τον άκύλαν — τταρεκτεινομένη. νοήσεις και ούτως • άπας — άπεδείξαμεν.

cont Eus

προς α ν α γ ω γ ή ς · οι τήν — δάκρυσι.

Did 935

21

Τ fol ClOOr

τό τότε — μήλον.

cont Did 936

22

Τ fol ClOOv (U Thdt) Thdt Τ fol ClOOv

ήν κατώρθωσεν — θεωρούντες.

cont Did 937

άλλως • ό σύμμαχος — φήφον.

Thdt; 80,1649B11 — 1652A15

16 17 18 19

20

23

Ps 96

Did 933

Did 934

Thdt; 80,1649 B 4 - 9

S fol 87 v; U fol 95 ν

arg

1

1

2

Eus Τ fol C123r Τ fol C123v

έπεώή έν τή των Ο έρμηνεία — ον μή άψαφεθή. T&re, φηοίν, άη/αλλιάσεται - οϊκούντες κηδάρ.

Eus cont Eus

231

Did

άλλως • τού ικανού — συμβαίνει.

Did 938

ού σωματικώς

— αύτόν.

cont Did 939

ή κατόρθωσις

— φλογός.

cont Did 939

2a

4

2b.3

5

Tfol C124v

6

άλλως • ούτός έστιν — κατώρθωσε. Tfol άλλως • κατά — λογισμών C99r: Eus χαύνωσιρ.

Thdt; 80.1652D5 — 1653A8 Eus

T(Devr): τό μεν πύρ — μαρμαριτγάς an αυτού. άλλως • δύο τον πυρός — τό Tfol δέος. C99v: Thdt Τ (Devr): άλλως • οί φωτεινοί — άστραπαί. Did

cont Eus

7 4.5

10 6

11

7c

— θεού. cont Did 941 Apoll 164

τούς δια — ειχον.

cont Apoll 165

14

τού αληθινού — σκότος.

Thdt; 80,1656A9 —10

15

και ταύτην ό μακάριος — υπεράνω ταύτης εστίν αύτός. άλλως • προσκυνεϊν yap — κτιστήν είναι τον χριστόν.

Thdt; cf 80.1656A13 — B7

πρός λέξιν αιών ό τόπος — καταξιωθήσεσθαι.

Eus

και άλλως νοηθήσεται — πνεύματος.

Did 942

άλλος δε ούτω φησιν- σιών — συλλόγων.

Thdt;80,1656B10C9

13

Tfol C 118v

16 8ab

οϊ προαναφωνήσαντες

Did 940

τό ό κύριος — καλειοθαι.

12 7ab

Tfol C118r Τ (Devr): Apoll

Thdt; 80,1653B4 —C6

17 18

Tfol C117r: Eus Tfol C117v: Did

19

Eus

9

20

Eus Τ fol C 126r

και τούτο αίτιον — θεούς.

Eus

10

21

Tfol C 126r Tfol C126v: Did

άκολούθως μετά τάς — συμπεριληφθήναι. άλλως • ει ποτε — φυλάζαι.

cont Eus

22

232

Did 943

11

23

Τ fol C 126v Eus Τ fol C 126v

24

12

25

Τ (Devr): Eus

26 27

Τ fol C 159r: Did Τ fol C 159r: Apoll

28

Ps 97

τώ την — ήθος.

cont Did 9 4 4

ό λόγος άπαγγελτικός — λόγων. μαθόντες, φησίν, ύμεΐς — κυρίου. άλλος δέ φηοιν - πάντες — άνεκάλεοεν. ειρηται δέ τα - φέρεαθαι.

Eus

άλλ' ώς εναντίον — υμών.

Apoll 166

Eus Thdt; 8 0 , 1 6 5 7 B 1 0 — 1 4 Did 9 4 5

S fol 9 4 r ; U fol lOOr Τ fol C159r: Thdt Eus

arg

και ούτος ό ψαλμός - 'γενόμενα.

Thdt; 8 0 . 1 6 5 7 C 1 - 1 0

έπί σωτηρία ημετέρα ό σωτήρ Eus - δηλωθήσεται στίχων. lbc

3 4

Τ (Devr): Did Τ fol C159v: Eus

Τ fol C114r: Did 3ab

7

8 3c

9

4

10 11 12

Τ (Devr): an Did Τ fol C114v Τ fol C 109r Τ (Devr): Eus Thdt Τ fol C 109v

δεξιά — κραταιότητι. πάλαι μέν — έαυτώ. η και ούτως • άμετρω — έδήλωσεν. ώς δεξιά — λογιζομένων.

Did 9 4 6 Eus

Thdt; 8 0 , 1 6 5 7 C 1 4 1660Α 5 Did 9 4 7

έπενδή πολλαί προφητειαι Eus — έπιφανείας έπιτελεοθέντες. άλλως • διαφέρει — ύμάς. Did 9 4 8 έκβάσεως — θεού.

cont Did 9 4 9

πάσαν — θεωρία. cont Did 9 5 0 κρίνας ό κύριος — άποκαλύφης Eus αύτώ. επεώή τοίνυν — χορεύοντες. Thdt; 8 0 , 1 6 6 0 C 1 3 1661 A 3

233

5.6

13 14 15

7.8a

16

17 8b.9

18 19

Ps 98

Τ fol C109v Eus Τ fol C 104r Τ (Devr): Did Thdt Τ fol C104v Eus Τ fol C157r

και τούτον — δλων.

Τ fol C 157r Τ (Devr): Did

T(Devr): Eus

2 3 4

5 6 7 4bc

ό σύμμαχος — κρότος.

Thdt; 80,1661 D l 1664A9

εΐποι δ' άν τις — είρημένα.

Eus

και έν τώ προ τούτου - κυρίου. και οί τώ — πράξιν αύτού.

cont Eus Did 952

8

10 11 12

άνβπίγραφος ö ψαλμός — δύναμιν. τό — άκούοντας.

Eus Thdt; 80,1664D31665A6

T(Devr): Eus Τ fol C 156r: Did Thdt

σίών έρμηνεύεται - βασιλεύει» αύτόν. άλλως · πρότερον — θεού.

Eus

χρή τοίνυν — έπαγόμενον.

Τ (Devr): Eus Τ (Devr): Did Τ (Devr): Eus

νύν μεν όρ^ίζονται — äytov.

Thdt; 80,1665 A 1 5 Bll Eus

9

234

Did 951

S fol 98r; U fol 103v 1

(2 b)

άλλως • έλαταί λέγονται — προτρέπει. σαλπ ίξουσα> — άληθεία.

Thdt; 80,1661Α5 C12 Eus

Τ (Devr): Did Τ fol C 140r: Apoll

νοήσεκ κ αχ οϋτως • μεγάλου — άγαπά. μηδεϊς, φηοίν, νομιζέτω — δικαιοσύνην. άλλως -έδειξας — δωρησάμενος βασιλείαν. νοήσεις και ούτως • ευθύτητας — προσηγορία. ύψηλόν — βασιλέας. ή και οΰτως · τό ύποπόδ ιόν φησιν — γένηται.

Did 953

Did 954 Eus Thdt; 8 0 , 1 6 6 5 C 3 - 6 Did 955 cont Did 956 Apoll 167

6.7

13

Eus Τ fol C140v

14

7a

15

T(Devr): Did

16

T(Devr): an T(Devr): Eus (vide Thdt U)

17 18 9

19 20

21

Ps 99 1.2

Apoll Τ fol C 132r Eus Τ fol C132r

Eus

2

T(Devr): Did

3ab

3

4ab

4 5

6

7

Ps 100 1.2 a

Thdt; 80,1665 D 4 1668Α5 Did 957

έν στύλω — φυλάσσειν.

cont Did 958

σι) ό ημέτερος — τιμωρίας δεοίμεθα. ό σύμμαχος — συμφοράίς.

Eus

τούτων Toc/αψοϋν — τΐροοκύνησιν. άλλως · οϋ μόνον — Ήροσκύνησ ιν.

Thdt; 8 0 . 1 6 6 8 C 8 -

T h d t ; 8 0 , 1 6 6 8 B 9 —'

Apoll 168

άλλως • μηδέν ταπεινόν φησιν Eus — τό έπουράνιον.

S f o l 102v; U fol 107r 1

4c.5

Eus

ei έπιστεύεται καταξιωθησόμεθα. τούτων έμνημόνευσε — συνήθης. άλλως • οι) περί — όμοίως.

πάσα ή γ η — έκκλησίαν αϋτοϋ. αντίκειται — ένώπιον αύτοϋ.

Eus

Τ fol C 133r

όταν ~/άρ yνώμεν — νομής αύτοϋ.

Eus;cf DP

Τ (Devr): an Τ fol C133v: Thdt Τ fol C133v: Did

μνημονεύετέ φησιν των κακών — έν υμνοις. άλλως • αΰλάς — προσφέροντας.

cont Eus Thdt; 80,1669 D4 — 1672A4

άλλως • πύλαι — θεώ.

Did 960

Τ (Devr): Eus

τά μεν τών ύμνων — λόγοι αύτού.

Eus

Did 959

S f o l 1 0 4 v ; U f o l 108v 1

Eus Τ fol C134r

ήτοι τον σον έλεον - πρός με.

Eus

235

3 4

2b—4

6 7

Tfol C 134r: Thdt Τ (Devr): Did Tfol C134 v: Thdt Tfol C134v: Did Τ (Devr): Eus Τ (Devr): Did

3a 4a 4b 5a 5b

9 10 11 12

Tfol CllOr Τ (Devr): ail Tfol Clllr Τ (Devr): an

άλλως · ύπόθεσιν ö ψαλμός

Thdt; 80,1672Β6 —C8

— προση^όρευοεν. Did 961 ό νύν α£ων — τευξόμεθα. Thdt; 80,1672C9 — D4 φαλώ και ουρήσω — Επιφανείας. τοϋ δε όρθώς — προς εκαστον ήμών.

Did 962

οί μεν πολλοί — κακίαν αίρούμενος. άλλως • των διαπορευομένων — οϊκονς. οι) οκοπόν — τοιούτοι. yeypanTai — άποβάλλοντες. έκκλίνοντος — πλησιάζοντας,

Eus Did 963 cont Did 963 cont Did 963 cont Did 963

ό σπουδαίος — λάθρα Ύΐνομένη. Eus et καί πάντας — παρ' αυτών.

cont Eus

άποστρέφων

cont Eus

6ab

13

6c

14

Τ (Devr): an

τ ώ άγίω κυρίως — υποταγή.

cont Eus

7a

15 16

8

17

τώ κατά θεόν σοφώ — οϋτως έχει. είπόντες κατά την λέξιν — ταύτα λβγοντος. προς τοις ε'ψημένοις — έξ ϋμών αύτών. έπεί κατά — ποιείν.

cont Eus

7b

Τ (Devr): an Τ (Devr): an Τ (Devr): Eus Did Τ fol C 178v Apoll

18 19

Ps 101 1

236

— έπουρανίοις.

άλλος φησίν • ή πρωία — μετανοίας.

cont Eus cont Eus Did 964 Apoll 169

S fol 110v;U fol 113r 1 2

Eus

3

Did

πρόρρησιν — προμηθείας. νοήσεις τον ένταύθα — κατά τον σύμμαχον. άλλως • πάς ö — προαίρεσιν.

Thdt; 80,1676Α15 —Β7 Eus Did 965

2

4

3

5

Eus

6 7

Did Apoll

4-6

8 9 10 11 12

7.8

Eus

Eus Thdt

9 — 11 a 13 14 Eus lib.

15

ή μεν προσευχή - έπίτασις.

cont Did 966

ό μηδέν φαύλου — είσακούεσθαι. αποστρέφει - καταισχύνει. άλλοι δ e φασιν- όμοιον — κάκωσιν. εντεύθεν - δέρμα.

Eus

άλλως • ö κατά θεόν πτωχός — ώαεί χόρτος. άλλως · φρ&γιον — χώραν. τάς πολυάνδρους — έπίδώματι. άλλος δ έ wow • πολλαϊς κέχρηται — ένδιαιτάται. καταγέλαστος - όργήν. ταύτα δέ φησιν ό προφήτης — συνόρων. τά συμβεβηκότα — έξηράνθην.

Did 967 Apoll 170 Thdt; 80,1676C121677Α7 Eus Did 968; cf GP Eus Thdt; 80,1677 Β11 - C 5 Thdt;80,1677C8-D7 Eus cont Eus

12

13

16

14

17 18

15

19

Eus

20 a Apoll b 16

21

Eus

22

18

19

23

Thdt

24 25

Eus

26 27

20—22 28 29

Did sine dist

τά μέν θνητά, φηαά>, και άνθρώπινα — ο'ικτεφήσεις τον αιών. οίκτειρήσεις γαρ - άνανέωοιν. άλλος φησίρ-δός μεταβολήν — ήκει καιρός. λίθοι άγιοι — οικοδομής εύδοκψήσειν. άλλως • ποιεί — αύτήν. διάτί — ξωοποιήσει.

cont Eus

Did 969; cf EG Thdt;80,1680B4-12 Eus Apoll 171 Did 970

λευκότερα ήδη Eus — θεωρουμένην. άλλως - εισαγομένων Did 971; cf F — άληθείας. άλλος φησίρ-ώς έκ προσώπου Thdt;80,1680Β13— πόλεως ένέρ-γειαν. 1681Α 6 οι) κατεφρόνησε - έλευθερίαν. Thdt; 80,1681Α10-12 έσεσθαί φησιν διά τάς Eus — ποιήσει. αύτη, φησίν, ή διά του ψαλμού cont Eus — πολιτευομένης -γενεάς. έκτίσθη yap — παυσάμενος. Did 972 άσώματος — άπόγονοι. οΰς και κατέπiev ό θάνατος — τεθανατωμένων.

cont Did 973 Eus; cf FK,

237

30

Thdt

31

sine dist

32

Eus

23— 33 25 a 34 35 25b— 29

36 37

Did

38

Thdt

Ps 102 1

Thdt

la

Eus

2

3—5

3

Apoll

4

Thdt

5

Eus

6

6

7 8

7

9a

Did

b 10 11

238

Thdt; cf 80,1681 Β14 — C1 Did974;cfGP

άλλος φησίν τις άπεκρίθη — χρόνον. άλλος φησίν· όδόν ισχύος καλεί — ύμνήσαι θεόν. άνα-γκαίως προειπών — κατευθυνθήσετα ι. άλλος φησίν και προ — κατευθυνόμενων. άντί δέ τού - εις τον αιώνα.

Did975;cfDEP

Eus contEus

Thdt; cf 80,1681 D3 —4 Eus;cfEFP Did 976 Thdt; 8 0 . 1 6 8 4 C 6 - D 4

S fol 121 r; U fol 120v

b

2

άλλος δέ ήρμοσε τά προκείμενα — έν Ιερουσαλήμ. ή yap σκοπευτική — Ιερουσαλήμ. έν ταύτη yap κηρύσσεται — εις κρίσιν. και μοι δοκεί — ούκ ήκουσαν.

Thdt

μέσην άποληφθεϊσαν ab Eus — κέκληται. και άλλως • επειδή έκαστον — παρακελεύετα ι. άλλοι δέ φασιν- τον σύνθετον Did 977; cf DP — τό dyaßov. άλλος φησιν- εύχαριστίαν Apoll 172 — ουράνιος. φηβί δέ και πάλιν άνθρώποις Thdt; 80,1685Α7-10 — ελευθερίας. μειξόνως ημάς εϋλογεϊν Eus — εύλοτγοϋντες αυτόν. τίνες eiaw ai τού κυρίου cont Eus — eukoyiav τε και εύχαριστίαν. νόσοι ψυχής — κοπιάσουσι. Did 978 πατήρ οίκτιρμών cont Did 979; cf GP — κληρονομούσιν. έκ παραλλήλου — θελήματά ab cont Did 980; μου. cf EP και ετέρως δέ νσηθείη — θυσίαν. άλλως • τον νέον λαόν Eus; cf DE — έπ ιστάμενος. και άλλως δ' &ν είποις • ούκ έκ Thdt; 80,1688C16 — έσκ layρ αφημένα. 1689 Α 5

8

12 13

9.10

14 15

11.12

16 17

Eus Did

Thdt (U an)

13.14a 18 19

sine dist (om U) Eus

20

τούτων — πέλαγος, εύρήσεις δε και ταύτα — τώ μωυση. έστι πάντα — ΐάσομαι. ού γαρ άνέχεται — άγανάκτησιν.

Thdt; 80.1689Α7 —9 Eus

εί και τούτων — μακρότερον.

Thdt; 80,1689 B 5 - 1 1

τό δέ έλεος — άνάγειν.

Did 982; c f K ,

δημιουργός ων - απέδειξε. μάλλον δε - λογίσασθαι.

Thdt;80,1689B13-Cl Did 983; cf G (Ρ Eus)

άλλος φησίν- τον θείου λόγου — υπάρχοντας ήμάς.

Eus

οιδε πόθεν - χωρήσομεν. οίδεν ώς δημιουργός — άσθένειαν. εί γάρ και — ήμών.

Thdt; 8 0 , 1 6 8 9 C 4 - 5 Thdt; 8 0 , 1 6 8 9 C 3 - 4

cont Did 985 v. 16a Thdt; 80,1689C 1 2 - D8 Thdt?

Did 981 Thdt; 80,1689 A13 — Β1

14b

21 Thdt 22 a Did

15.16

23a b 24 a Thdt b

ακολούθως τό — δοκει. δτι πνεύμα — υπάρξει. ό δέ σύμμαχος - διασώζει. αλλ' ούδέ τό πνεύμα - θνητώ βίω.

17.18

25 26

Eus

27

sine dist

ή μεν ούν φύσις - άντίδοσιν. Thdt; 80,1692 Α 5 - 9 τοιαύτα δ' άν μυρία — πατέρας Eus σοι;. νοήσεις δέ και άλλως · υιούς Did 986; cf Ρ των — έπαγγελϊαι.

28

(U Eus)

29

Eus (U an)

και έν άλλοις ε'ίρηται cont Did 987; — δεσποζούσης. cfEGP άκριβώς δέ πάντων — πάντων Eus κύριος.

31

Did

ανωτέρω μέν τό θείον cont Eus — τούτο ποιεϊν. άλλως • ού τον προφήτην — bv. Did 988

32

Eus

33

Thdt

34

Eus

35

Thdt

b

19

20

21

22

30

πολλών δντων ταγμάτων — θελήματά eiow. άλλος φησά>· άπαντα — λαβόντας. ή της ακολουθίας διάνοια — άποδώσεις κυρίω. άλλως • οι)δε τοίς Ιουδαίοις — προσκυνεϊν.

Did 984

Eus Thdt; 80,1692C 1 4 D6 Eus Thdt; 80,1692 D8 — 1693Α12 239

Ps 103

S fol 130r; U fol 127r 1

ή τού παναγίου — θεόν.

Thdt; 80,1693B4 —13

lab

2 3

επιτάσεως - έχώρει. διά της τών κτισμάτων — έξης επιλέγει.

Thdt; 80.1693C2—9 Eus; cf FP

lc

4 5 6

Thdt

ο δε σύμμαχος - χρέος. μεγαλοπρέπεια^ — άρετάς. νοήσεις και ούτως - έφ' έκάστω τών κτισμάτων — έδωρήσατο εύεργεσίαις.

Thdt; 80,1693C10—15 Did 989; cf G Eus; cf DE (F Did)

2a

7

Did (omU) sine dist (omU)

ώσπερ ό άναβαλλόμενος — άπρόσιτον. άλλά και νεφέλη — άόρατον.

Did 990

8

την της δημιουργίας — στερεώματος. άλλος φησίν · τον άνωτέρω ημών — τυγχανούσας. άλλως • ού σφαιρηδόν — ύδασιν.

2bc.3a 9 10 11 3bc

12

4

13 14

5a

15

5b

16

6a

17 18

Thdt

Apoll

Thdt Eus

19

Did

6b —8

20

Thdt sim Eus

9

21 22

Apoll

23

Did

24

Eus

240

Thdt; 80,1696A4 —10 Thdt; 80,1696 A11 — B6 Did 991; cf EP Apoll 173; cf FP

διά τούτο την πανταχού — αύτών.

Thdt; 80,1696 Β 8 —14

έδειξεν — ένέργειαν. δήλον δε οτι — ούσης.

Thdt; 8 0 , 1 6 9 6 D 2 1697A3 Apoll 174

άκύλας — αύτής.

Thdt; 80,1697 A 5 - 6

αυτήν yap έφ' έαντήν — έπ' ούδενός.

Thdt; 80,1697 A 7 - 1 0

τό αύτού άντί — τη γη. άλλως • τό θανμαστόν — φύσεως. άλλως • την άβυσσον — όνομαξομένη.

Thdt; 80,1697A12 — B7 Apoll 175; cf Ρ

δια πάντων διδάσκει — 'όρη.

Thdt; 80,1697B12 — C5

αίοχύνεται οίον — χωρεί. άλλως • πηγάς ύδατος - ημάς. βροντής άκούοντα — συναισθανόμενων. ώσπερ ούν και τά — τή οικουμένη.

Thdt; 80,1697C7 —10 Apoll 176

Did 992

Did 993 Eus

1 0 - 1 2 25

Did

26 27 1 3 - 1 5 28

sine dist (omU) Eus

29 30

16.17

31

Thdt

32 18

33

Eus

34 1 9 - 2 3 35

27.28

ό έβραϊος — δένδρω.

Thdt;80,1700C7 — 1701A9 Did 995

και κατά άναγωγήν δέ νοήσεις τά — άρτος. εΐ τις έροιτο όρη — κατασκευασάμενον. κατά δε άναγωγήν το γένος — άνθρωπος.

Apoll 177; cf DEC Eus; c f E F G K ,

Eus Did 996; c f F P

Thdt; 80,1704 A2 —13

39

Did

έκαστον των είρημένων — άγαθών. τό δε ώς ένταύθα — σοφία.

40

Eus

Eus

41

Apoll

έν τούτοις παρίστησνν — άσεβών όργης. καταπαίξειν δέ αύτού — αίγυπτίοις.

42

Eus

Eus

43

Thdt ApoU

δρα εί δυνήση καθολικόν — χρηστ&τητος μεταδιδόναι. άλλοι δέ περί της χορηγούμενης — τά προκείμενα· ταύτης — ελλείψει. άλλος δέ περί των λογικών — αύτοϊς.

38

44 29.30

Eus

Apoll (omU)

37

25.26

ποτίζει τοιγαρούν — έπιχορηγών ύετόν. υπερώα θεού — λέγοι. είτα την έντεύθεν υποδείκνυαν — κέχρηται τροφή.

τά δοξάξοντα έν τοις άνω Eus;cf F G K j P — φωτί προϊόντος. επί το έργον αύτού — εσπέρας. auctoris catenae ούχ ώς λογικός — τροφήν. Thdt; 80,1701Β10 — C15 και περί έρωδίου — καψούς Apoll 178 αύτού.

36 a Thdt b

24

διά πάσης λέξεως — χορηγός Did 994 εϊη. διά τούτο τά 6ρη — δίψαν Thdt; 80,1700A1 —7 εαυτού. την δέ μέχρι τούτων — τρέφει Eus; cf FKi αύτά.

45 46

Eus

οίμαι διά τούτων — της γης. τούτο έργον χριστού — μόρφωσιν.

Did 997

ApoU 179

ApoU 180

Did 9 9 8 ; c f F K , (DE Eus) Eus ApoU 1 8 1 ; c f F K , N

241

47

ούτως ήλίας — -γλώτταν.

Thdt; 80,1705Β6 —13

31a

48

άεί φησιν — δίκανον.

Thdt; 80.1705C 1

31b

49 50 51

την έσομένην — όρών. άλλως · αιώνιος — δοξάξοντα. άλλως • την αιώνων — κατορθωσάντω ν.

Thdt ;80,1705C2—7 Apoll 1 8 2 ; c f F K , Did 999; cf G K j P

32

52 53 54

Apoll Thdt Eus

Apoll 183 Thdt; 8 0 , 1 7 0 5 C 1 0 - 1 4 Eus

55

Did

το μέγεθος — έωράτο. είκότως δε ταύτα — κόλασιν. είποις δ' άν τό της γης στοιχείου — δεσπότου έπιτασίας. εί δ έ σοι βούλεται — κολάσεως.

56 57

Apoll

τούτο της ζωής — εύφραίνετο. μαθών τό περί της μελλούσης — άνακαίνισμού της ~γής. άλλως - άσω τώ κυρίω - ήδεϊα.

Apoll 184 Eus; cf Ρ

έπ' άν ö δηλούμενος — τον κύρνον. άλλως • τό θεϊον κάλλος — σωτήρα. τριάς μονάς έλέησον.

Eus

33.34

58 35

59

Eus

60 61

1

l b —3

4

5

242

Did 1001; cfGP

Thdt; 80,1708A13 —C2 auctoris catenae

Sfol 141 r ; U fol 135ν

Ps 104

la

Did 1000

Eus

2 3

Thdt

4

Eus

5

(U vide Thdt)

6a b 7

Eus

8

Did

τών έπΐΎραφομένων — ανθρώπους περιέχοντες. ό μετά χείρας αίνος την ίστορίαν — άποπεπτώκασι. τό δ έ έπικαλείσθε — ό σύμμαχος ήρμήνευοεν.

Eus cont Eus; cf DGP Thdt; 80,1709A6—7

θέα όπως άπό έξομολογήσεως Eus — κτιξόμενον προστγ^όρευσεν. άντί τού έπαινεϊσθε Thdt; 8 0 . 1 7 0 9 B 3 - 8 — κανχάοθω. παρορμήσας ό λόγος — βίον. άμαχοι — άήττητοι. ώσπερ κατά την ίστορίαν διηνεκώς — όρά τόν θεόν.

Eus Thdt; 80,1709 A 8/9 Did 1002

εϊτε τόν παρά μωυσή — 'έθνεσι Eus; cf FP παραγγέλλοντες.

6

9 10 11

Thdt Did Eus

1

12a b 13

8 — 11

14

Eus

15 16

Thdt

12

17

Eus

13-15

18

16.17

19 20 21 22

Did Apoll Did Eus

23

Eus

24

Apoll

30 b— 36

37.38

25 26 27

39—45 28

sine dist Eus

29

Thdt

30

sine dist (om U)

31

sine dist (om U)

κρίματαδέ ένταύθα-δίκαιον. στόμα δέ αύτοϋ - δέδωκε. έπεϊ μή πάντες οί εξ Ισραήλ — έκλεκτοί.

Thdt; 8 0 , 1 7 0 9 D 4 - 8 Did 1003 Eus

έπεώή έν πάση τή γή — άπαγγείλατε. και άλλως δέ· ούκ άγνσητέον — γίγνεσθαι. άλλως • δούλους ειπών — προνοητικήν.

cont Eus

ό θεός ημών ού τά κ ρίματα — εϋλσγίαν δεδωρημένος. άλλος φησίν- ό τών χιλίων — άργυρίου. άλλως • σπέρμα αύτοϋ — αίνίττεται.

Apoll 185; cf Κ 2 Did 1004 Eus Did 1005;GK X Ρ Thdt; 80,1712Α15- Β6

δύο πραγμάτων έπαγγελίας — ζωής έπέχοντες.

Eus

δοκεί άπολογίαν έχειι> — πεπι στεύκαμεν. δι' 'ον είπον — τούτο ποιεϊρ. χριστοί ήσαν — -γενόμενοι. άλλως · τό βραχείς — τάττεται. έν τούτοις ό λόγος — τούτο yäp lac.

cont Eus

τούτων ό παρών λόγος — σέβσντας κολασθήναι. άλλως · άδιαφόρως τή τάξει — ποταμού.

Did 1006 Apoll 186 Did 1007 Eus Eus Apoll 187

προς τή σωτηρία — ένός. άλλως • ό θεός προστάττει — τό σώμα. κατά άναγωγην δέ νοήσεις ώς — αίγύπτου.

cont Apoll 188 Eus; cf GP

διελθών τάς κατά τών αιγυπτίων — πολεμίων γεγόνασιν. ούτω ταίς παντοδαπαίς — όχετούς. ΐδέ ποταμοϊς ίχοιεν έρείς ώς ένα — ώσαύτως τώ Ιορδάνη διέθηκε. v. 44a και έκείνους κολάσας ένδίκως - άπέδωκε.

Eus

Did 1011; cf Κι

Thdt;80,1720C51721Α 5 ?

Thdt; 80,1721Β1 — C4

243

Ps 105 1 2

S fol 148 v; U fol 141 ν 1 2

Eus

3a

Thdt

b 3

4

Eus

4-6 7ab

5 6

Did Eus

7c.8

7

9-11

8 9

Eus

12.13a 10

13b15

11

Thdt

12

Eus

13

Thdt

16-18

14

19-22

15 16

Thdt

17 23

18 19

2 4 - 2 7 20 28.29

21 22

244

Eus

aivop ΰμνον — και έπίκηρα. δ υναστεϊαί εισι — αιρέσεις αύτοϋ. άλλως • και έπί ταϊς — θεού. •πάντες δε πλην τού πρώτου — είρήκασα>. oi φυλάσσοντες κρίσιν — αιρέσεις αύτοϋ. άγιων έστίν — έποίσυν. ού μόνοι — τούτων τετυχήκασα>. ταύτα μεν ό προ — τότε την σωτηρΐαν.

Eus cont Eus Thdt; 8 0 , 1 7 2 1 D 6 1724A7 auctoris catenae Eus Did 1012 Eus cont Eus

ό έπιτιμήσας — καλουμένην. έδει δε την — σωτηρίας έτυχε.

Did 1 0 1 3 ; c f F G K ! Eus

ό μεν κύριος — των έρ^ων αύτού. άλλως • ό λόγω — παραβολή.

cont Eus Thdt; 80,1725A3—9

μνημονεύσας — την Eus όρτυ·γομήτραι>. αίτημα δε την — και άφθονον. Thdt; 80,1725 Β 1 4 C3 ore μεν τόν θεόν — κατέφλεξε. Apoll 189;cf F K j (P Eus; G Thdt) οίμαι τόν λ&γον — θαυμάσια εν γη χάμ. άλλως · ούχ ώς άπλώς — προσήνεγκαν. έχοντες φαντασίαν — αίγύπτου.

Eus? Thdt; 80,1725 D4 — 1728A7 Did 1014; c f D F

έχεις έν τη ιστορία — άναπεμπομέ νων. άλλως • κατά μεν τό δίκαων — άπώλοντο άν.

Eus; cf G

πρώτον παρεπίκραναν — γης άπήγγειλαν.

Eus

Apoll 190;cf FK

έκτον δέ άσέβημα — περιέχειν cont Eus μνήμας. Apoll 191; cf FK άλλος φησίν • και ή περί της γης — ύπέμειναν.

23 30.31

24

32.33

25 26

Eus

27 34 — 39 28

Eus

29 40—42 30

Eus

31 43

Thdt

32

4 4 - 4 6 33 34 47

48

Thdt

35 36

Apoll

37

Eus

38

Ps 106

και όμως φιλανθρωπία — προσαΎορβύοας. κείται έν άριθμοϊς — τον τοϋ θεού ξήλον. άλλως · ού το της — ε'ίρηκεν. μετά τά πpoe ψημένα — πατράσιν αυτών. ούτω τά κατά — παρανομίαν. -πρώτον άμάρτημα — είπε κύριος αύτοίς. την γάρ έπψιξίαν - έκάλεσβ. et έβδελύξατο — κυριεύειν ταύτα καϊ η των κριτών — ώφέλειαν ·πρα·γματευόμενος. αντός μέν φησα> — ταϊς άνομίαις αύτών. και τούτο έιτληροϋτο - τοϋ έλέους αύτού. μεταμέλειαν δε καλεϊ - όρέ-γει. διδάσκονται εϋχεοθαι — σώσαντος αντούς θεού. άλλως • την δι έλέου — προσα·γορεύε ι. άκολούθως τώ άποστόλω — 'γένοιτο. και τούτο πέρας τετάρτης βίβλου ψαλμών.

Thdt; 8 0 , 1 7 2 9 Α 7 - Β 5 Eus; cf G Apoll 192; cf GP Eus Thdt; 80.1732Β6—9 Eus Thdt;80,1732Β13-D7 Eus Thdt; 80,1733Α6 —10 Eus; cf GP contEus;cfDG Thdt; 8 0 , 1 7 3 3 Β 9 - 1 3 Eus;cfP Apoll 193 Eus auctoris catenae

Sfol 156ν; U fol 148ν

la

1

1bc

2 3

2.3

4

4.5

5 6

Did

Did

και ό έπιοτρεφόμενος — έχει το αλληλούια. οις μεταπίπτει — συνωνυμεϊν. και άλλως δέ· τώ κυρίω έξομολοηήσασθαι — παρόντα αιώνα. εΐκότως και έπί — την προφητείαν. ήμεϊς μέν οι — λ&γον κυρίου. διό και έν έρήμω — θεού σοφία.

Did 1015 cont Did 1016 Eus; cf D

cont Eus cont Eus Did 1017

245

6-9

7

Eus

8

Thdt

9

Apoll

1 0 - 1 2 10 11 12 13

Thdt Did

των έθνών — την αύτών σωτηρίαν. άλλως • τά έθνη - έψ ημάς πλουσίως. άλλως· περί των ιουδαίων — τυχείν.

Eus Thdt; 80,1737C2 — 1740Α12 Apoll 194

και αύτη — έμπληοθήσονται. cont Apoll 195 Thdt; 80,1740B3 —D l και πάσαν δε των — έδωρήσατο. και της — πεψαθήσεται. Did 1018 άλλως • σκιάν θανάτου — έξης Eus; cf DG ε'ίρηται.

13.14

14

πώς yap ούκ — χριστού χάρις. cont Eus; cf G

15-19

15

και ιών δεύτερον — άναβοήοασιρ. άλλως • έτι βαδιζόντων — ψυχή αύτών. ιουδαίο ι μέν τώ — ήλευθέρωσε. καθόλου δε — θανάτου.

Did 1019; c f F P (Kx Apoll) Thdt; 80,1741 B 9 - C9

τίνας αύτούς — έν αγαλλιάσει. θεός λόγος — λογισμούς. εξαγγέλλει — διηγούμενος. πλάνην — ΰμνον θεού.

Eus Thdt;80,1741C15 - D 4 Did 1021; cf G K j Ρ Apoll 196

νοήσεις και ούτως • μνημονεύσας — θαυμάσια αυτού. τό δε άναβαίνειν — εϊρηται τρόπω.

Eus

3 2 - 3 6 25

μετά τά ε'φημένα — κατηξιωμένοι.

Eus; c f D G K j

37.38

26 27

οί άπο των — καρπόν αύτής. άλλοι ψασιν- κτήνη αν εϊη — εύμάθειαν.

cont Eus Did 1023; c f F

39.40

28

τό μέν yap πλήθος — έmλέyεt έξης-

Eus

41.42

29

και έν τούτοις συνήθως — πεφίμωσο. άλλα και μή - άνομα. άλλος φησίν- ö θεός — λoyισμoίς. τό δε είρημένον — πιστεύοντας εις αύτόν.

cont Eus

16 17

Thdt

18

Did

20-22

19 20 21 2 3 - 3 1 22 23

Eus Thdt Apoll sini Thdt Eus

24

Eus

30 Did 31a Thdt b

246

cont Eus; cf G

Did 1020

Did 1022; c f D

Did 1024 Thdt; 80,1748D1 - 6 cf 80,1749 A 4 - 8

43

32

Did

33 34

Thdt Eus

1 2 3

Eus Did Eus (U Diod)

4.5

Thdt 10 11

Did

12

13 8-10

Thdt

14 15 16 17

11.12

18 19

13.14

Did 1025 Thdt; 80,1749Β3—9 Eus

Sfol 166ν; U fol 156ν

Ps 107 1.2

έπβώή το πολύ — συνιεναι αύτά. ούτε τό συνείναι — νόμου σου. άλλως · ούκ άπέκλεισεν — θεωρΐαν.

20

Eus

ό τού σωτηρίου — χάριν, δόξα αυτού — άρετήν. μήποτε τάς δυνάμεις — όρθρου. άλλως • οϊς Ανέτειλε - τί κώάρα. όρθρου καλεί — τουτέστιν δ φηαα>. νικά, φησίν, τά κύτη — δόγματα. άλλως • μεγαλύνεται έως — μα θηταίς.

Eus Did 1026 Eus Did 1027 Thdt; cf 80,1752 A 1 - 6 Thdt; 8 0 . 1 7 5 2 A 8 - B 1 Did 1028; c f D G

άπό της -πρώτης cont Did 1029; cf Ρ — έπιτεμνόμεθα. καί ö μακάριος — μαθήσω Thdt; 80.1752B6— 11 δόξαν. άλλως • υψουμένου τού θεού Did 1030; c f K , Ρ — τυγχάνει. ούκ άλλως — πρεσβευομένου. Did 1031 δεξιάν δέ καλεί την άγαθήν ένέργειαν. Thdt; 80,1752 C1 — 2 άλλως • ικετεύω και δέομαι Eus ; cf Ρ — κυρίου ημών. τίς ην ό άγιος — παρεληλυθώς. cont Eus (G Did) έπεώάν -γάρ φησιν υψωθώ cont Eus? — σύκημα καί τά έξης. πλην καί άλλως • δ οκεί μοι ό cont Eus θεός — δαίμοσι πονηροίς. άλλως • όμοίασις έρμηνεύεται Did 1032; c i G K ^ — τρόπους. άκούσας ό προφήτης — καί Eus αύτονόμους. ού γάρ ήττήθημεν Thdt; 80.1753B9—10 — φάλλαγγος ηγουμένου. ού γάρ διΛ παρατάξεως Eus; cf G (P Did) — τούς θλίβοντας. 247

Ps 108

S fol 171r;U fol 160 r

la lb—5

1 2

Eus

6-8

3

Thdt

4

Eus

5

Did

συνήθως — παθημάτων, ό :παρών ψαλμός — πάσαν μαλακίαν. μηδetc άκούων — έπλήρωσεν αριθμόν. άλλως• διάβολος — ψυχής άποσυλήοας. ή και ούτως • ού πάσι - έν τή αλήθεια.

Thdt; 80,1753C 13 — 1757 A9 Eus

Eus cont Eus

Did 1033

9-13

6a b

εικός yap — έπφουλήν. όλίητων — περίβλεπτα.

Eus; cf GP Thdt; 80,1757 A l 2 —D6

14

7

πατέρων άρετή — τίσουσι δίκας.

Thdt; 80,1757 D 9 1760B5

15

8

πάντα, φησίν — αυτού άλλ' αύτών. άλλως • πατέρες — έσταύρωσαν.

9

16

10 11

Eus

12

Did

17

13

Thdt

18a

ταύτα δέ φησιν — κεφαλήν κλϊναι. και κατανενυ^μένον — προς είρήνην. έθανάτωοε — παραδοθ ήναι.

Thdt; 80,1760 B8 — 14 Did 1034; cf Ρ Thdt; 80,1760C3—D4 Eus Did 1035

ένταύθα σαφώς — στερηθήσεται.

Thdt; 8 0 , 1 7 6 1 A 1 - 4

14

άντι τού ταύτη — περιεστοίχισται.

Thdt; 8 0 , 1 7 6 1 A 5 - 6

18b

15

ού γάρ μόνον — ύ^ρότητα έπή~)?α·γε.

Thdt; 80,1761A7 — 11

18c

16

τό -γάρ έλαων — τό μόνιμον.

Thdt; 80,1761 A12 —16

19

17 18

(U Eus)

πανταχόθεν — σφιγ^έαθω. άλλως · της προφητείας — ήμών έπφουλής.

Thdt; 80,1761 B 3 - 5 Eus

20

19

Thdt

ο'ι λοιποί έρμηνευταί κυρίω.

Thdt; 80,176 IB 7—13

21

20

και ταύτα ανθρωπίνως — έπικαλείται βοήθεναν.

Thdt; 80,1761C 2 —12

22b

21

τούτο και ύπ' αύτού — την ώραν ταύτην.

Thdt; 80,1761 D 2 - 6

23

22

δια τούτων τον θάνατον — έρημον τρέχων.

Thdt; 80,1764A2—9

— παρά

23

Eus

24

Did

25

(U Apoll)

24

26

25

27

άλλως · φροντίζων — τοσούτων απώλεια. άλλως • ό τήν τοϋ δούλου — κλήσεως. άλλως έλεος - όνόματι αύτοϋ. ού γαρ άνειμένον - ύπο άναλειφίας. και τούτο τέλους - δύναται

Eus Did 1036 Apoll 197 Thdt; 80,1764 Α11 - Β4 Thdt;80,1764B6-ll

σώααχ.

26.27

28 29

28a

30 31

28bc

32

29 a

33 34

29 b

35

30.31

36

Eus

37

Ps 109 arg

μαΒέτωσαν - τήν ένέργευαν. Thdt;80,1764Cl-5 άλλως • έν τή έκ νεκρών Eus — ών τοϋ πατρός. γνώτοσαν τοίνυν — θεού λ&γου. cont Eus μέχρι και τήμερον — κήρυγμα Thdt;80,1764C7 —10 -γεγένηται. ούδέ τούτο ημάς - λύτρον Thdt; 80.1764C11άντϊ -πολλών. 1765 Α 2 έκεϊνοι μεν ούν — έκκλησία. Eus; cf G K j P ή κατά τον σύμμαχον cont Eus — άσχημοσύνην. και τούτο μάθοις άν έπιστήσας cont Eus; cf Ρ — προφητείας άκολούθως. πολλών τινών — τήν θείον cont Eus; cf Ρ (F Apoll) δύναμα>. άποδώούς δε τήν αίτίαν Did 1037; cf FGP — φυχήν μου.

S fol 178r; U fol 165 ν 1

πληρώσαντι — υϊώ κυρίω

Did 1038; c f D G P

ÖVTl.

lbc

2 3 4 5

2

6

Thdt

τουτέστιν ό πατήρ — δήλοι προς τον πατέρα. ειτ' επί τών λογικών - έν πασι γινομένου. άλλως • σφόδρα και άκρφώς - προκειμένου ψαλμού. άλλως • το μεν είναι - κείται -γραφής. ή μέν έξ ίεσσαί - ούτος έπάγη.

cont Did 1038 cont Did 1038 Eus; cf Ρ Thdt; 80,1768 Α9 1769Β4 Thdt; 80,1769Β613 249

7

Eus

8 3 ab

9 10 Did

11 3c

12 13

4

14 15a Eus b 16 Apoll 17a Eus b

5.6

18 19

7

20 21 22

6

Apoll Thdt

23

Ps 110

S fol 184v; U fol 170r

la

1

lbc

2 3

250

Did

άλλως • ί>άβδον δυνάμεως Eus — έκ αιών ό λυόμενος. άλλως · έπί πάντα Apoll 198; cf D — δουλεύσειν. άνθ' ού ό μεν άκύλας - ση Eus (D Apoll) δώασκαλία. άλλως • ήμέραν δυνάμεως Thdt; 80,1769 C l l —15 — κυρίου φωνήν. Did 1039 νοήσεις και ούτως • τό της άρχής — δόξαν την έμήν. πάντες αί έκκλησίαι — πρό cont Did 1040 πάντων. άλλως • ό είρηκώς — οΰσίαν Thdt; 80.1772A2—13 δεικνύεις. άκρφώς ταύτα — άρχής Thdt; 80,1772B1άγιάζουσα. 1773A9 άλλως • έκ yαστρός Eus — μνημονευθείσης. άπολινάριος δε την — και τά Apoll 199 έξης. αιώνιας ιερεύς — και τοντο. Apoll 200 άλλως • σφόδρα μοι δοκεϊ Eus — πατρός. auctoris catenae τά δ' άλλα ομοίως θεοδωρήτω. ώσπερ ήμίν — όλων σωτηρία. Did 1041 τού πατρός είπόντος — στίχος cont Did 1042 λέ-γων. cont Did 1043 ό χείμαρρος πολλαχού — προκείμενα. δήλον γάρ — την σαμαρείτινιν. Apoll 201 άλλως • τό κύριος — θεότητα. Thdt; 80,1773 A 1 3 Bll σαφέστερον ένταύθα — έλαβεν. Thdt; 80,1773B13 — 1776A13

Eus

Apoll

τά της προγραφής — αϊνον σημαίνει. σφόδρα άκολούθως — άθροισμα. άλλως · Xeyerai έν - τελειούμενοι.

Eus contEus Apoll 202

4 5

Did

3.4a

6 7

Thdt Eus

4b-6

8

2b

7.8

9ab 9c

10

9

Did

10

Eus

11

Did

12 13 14 15

Did

16 17a Eus b

1 2 3

Did Eus

4a b 5 4

6

5

7

Apoll et Thdt

8

6.7a

κ aß' όλου και - άρετήν ένεργείας. άπαντα τά — τα σύμπαντα. σημαίνει δέ διά - προη-γορενμένα. και τί χρή λέγειν — τώ εαυτού πατρί. και κατά το [>ητόν μέντοι — κληρονομίαν. και ταύτα της καινής — τελειούνται. άλλως • πολλαχού τών — πρακτέων. ην άπέστειλεν — επαγγελίας. διαθήκην — πρόσκαφον. το δνομα — άγώις φοβερόν. ώσπερ yap άγιους — άμαρτάνουσιν. ώσπερ της οδού — αιώνας. μήποτε έπεί — σχολάξειν. ταύτα — πολεμίους.

Did 1044 cont Did 1045 Thdt; 80.1777A5 —12 Eus cont Eus Did 1046 Eus Did 1047 cont Did 1048 Eus cont Eus Did 1049 cont Did 1050 Eus auctoris catenae

Sfol 189v; U fol 174r

Ps 111 1 2.3

Eus

και όλίγω - ipya κυρίου.

9 10

Did Eus

ούτως ε'ίωθε — φυλακήν. ό μη άλλου — μακάριος. εί μεν προχείρως — κατορθούντες. τού μακαριξομένου — ίακώβ οίκίαν. άλλοι δέ και κατά τά βητον — προκείμενα. έπεώή τούτο, φασίν — διαφυλάττει το κλέος.

Eus; cf Ρ Did 1051 Eus Did 1052 auctoris catenae Thdt; 80,1780D1 — 1781B3

σκότος ποτέ μέν — άμέτρητον Thdt; 80,1781 B 5 - C 9 αγαθότητα. ό δέ σύμμαχος — epya κοσμεί. Thdt; 80,1781 C11 — D9 ό μακ οριζόμενος — δεομένοις Eus; cf Ρ αύτών. ούκ ανθρωπίνως — ήλιου. Did 1053 ό τοιούτος — παραχρήμα Eus έπήγαγεν ειπών. 251

11 12 13 14 15 16 17 18

Ps 112 1

2-4 5-9

Did Thdt sim Apoll Eus (U Apoll) Did

Eus

1

Eus

2 3 4 5

Did Eus Did

Thdt; 80,1784 Β 8 — C4

ή και οΰτως • τήν δικαιοσννην — όνομάξειν. κέρας τόν θεόν φησιν — έχει. έν τώ μετά ταύτα βίω - τιμωρία. έπεώή περί — άπολυμένης. ή άλλως · ή έπι τοις προσκαίροις — έπιθυμία.

Apoll 203 Did 1055 cont Did 1056 Eus cont Eus; cf DP

πάντα τόν διά — κύριον έκάλει. άπολύτως — ή δόξα μου. ώς ά-γνοοϋσι — δόξα αύτού. τάχα και — άνατέταλκε. και δια τών προκειμένων — εύφραινομένην.

Eus Did 1057 Eus Did 1058 cont Did 1059; cf Ρ ( G K j Eus)

S fol 196v; U fol 179 ν la b

Thdt

2 3 4

Eus

3.4

5 6

Eus

7.8

7 8

9-11 9 1 2 - 1 6 10 252

ό τή εύλαβεια — τόν πλοϋτον.

S fol 194r; U fol 177v

Ps 113 1.2

δίά ταύτα — έλπί&α προσμένει. cont Eus άλλά μή - έγώ είμι. Did 1054

Eus

ύμνος και ούτος — όντα. και ώς εις — καινής διαθήκης. και διά της — έκδέδωκεν. τής αϊ-γύπτου — έκάλεσε. προς δε διάνοιαν • όρων — καθαρά.

Thdt; 80.1789Α2—8 auctoris catenae (Thdt) Eus Thdt; 80,1789 A10— Β1 Did 1060

έοικε σ·ημαίν€α> — ά-γάλλεσθαι. Eus Thdt; 80,1789B5 —C7 προσωποποιείται — τήν άπόκρισνν. τούτων εκαστον — yeyemjrai Thdt; 8 0 , 1 7 8 9 C 1 1 1792A11 νεύσαντος. Eus δοκεϊ μοι πάλιν — ξωήν αιώνων. ένταϋθά μοι δοκεϊ — έλεγχοι. cont Eus+Thdt διέσταλται και — έι^εργείας. cont Eus

11

Apoll Thdt

12 17-19

13 14

Eus

20.21

15

(UEus)

16

Thdt

άλλά και δίκαιον - θαυμάζουσιν. τού δεσπότου ημών — πάντα ποιήσαι.

cont Did 1062

cont Eus

22.23

17 Did 18a b

24

19

αυτός μέν -γάρ - δέδωκεν.

25.26

21 22 23

Did sine dist (U Diod) Did (U sine dist)

Did 1061; cf Κι Ρ

τό πάν δωρατικόν — έπικαλούνται. και ταύτα δέ - αύτού κυρίου. έν μέν τη πρός τούς — συνιστάμενον. καλώς δέ της έλπίδος — άνα-γκασμένους. πάντων γάρ — μικροί. ai προοθήκαι - πνευματιχάς. εύλογημένοι — ·γενητά.

20

Apoll 204

Eus

Thdt;80,1796A5-15 Did 1063 Eus; cf G (Ρ Apoll) Did 1064; cf GP

Thdt; 80.1796Β10 — C4 ö δέ βαθύτερον — προσηγορία. Did 1065 νεκρούς έκάλεσε — ϋπάρχω. ειπών άπό τού νύν — ούοία.

Thdt; 80,1796C9 —D3 Eus; cf G

ούδεΐς τών — χριστόν.

Did 1066

Ps 114 et 115 cf vol II p. XVI-XVII.

Ps 116

S fol 21 Or; U fol 193r

1

1 2

2

3 4

Ps 117 1—3

Eus Apoll Did (U Apoll)

Eus

ανακαλείται — οικουμένης. ούκ ην έντελής — εις τον αιώνα.

Eus Did 1070

συνδιαιωνίξοντος - έως τού αιώνος. κραταώτερον — προφητείας κεκηρυτγμένη.

cont Did 1071; cf G Eus

S fol 211 r; U fol 194r 1

Eus

και έν τοις προκειμένοις — εις τά έθνη.

Eus

253

2 3 4 5 6 7 8 9 10

Did

έπεί αγαθός ών - ά-γαθότητος αύτοϋ. Eus away ay ών τά — δαίμονας πονηρούς. Did ό εν θλίψει "γενόμενος — εις τον αιώνα. (U Apoll) θαρρεί μεν ώς - έκίνησαν. οι μεν πολεμούντες — άμύνονται. εί μή ύπερβολικώς - ήμύνατο αύτούς. Eus προσδοκάν δε δεϊ — πύρ ακανθών. νοήσεις δε και ούτως • καθάπερ φησα> - έκομισάμην. ταύτα και ίουδαίοις — έ>οπής.

Did 1072 Eus Did 1073 Apoll 207 cont Apoll 208; cf Ρ Did 1074; cf GP Eus Thdt; 80,1812D71813Α9 Thdt; 80,1813Α11 — 15 Thdt; 80,1813Β2 —5

11

αϋτόν τοίνυν - ύμνον προσεψέρωμεν.

12

μετά yäp την νίκην - θεόν Thdt; 80,1813Β7-9 άνυμνοϋντες. άλλως • yει'όμενος εις - ούκ Did 1075; cf G K j P ασεβήσεις. σκηνάς δε δικαίων — αιωνίου cont Did 1076 ζωής.

13 14 15

(U Eus)

16

Thdt

17

Did

18

Eus Thdt

άπολωλότων τών — όψει παρειληφόσιρ. (έκδιττγεϊοθαϊ) δεξιαν - πατρός λ&γον.

Eus Thdt; cf 80,1813Β11 — 12

19 20

αύτη roiyapoüv — ξήσομαι και τά έξης. ότι μή εις — θεόν όψονται. ή έσχάτη ττύλη — εφη λόγος.

Did 1077 Eus Thdt; cf 80,1816Α4 — 10 Did 1078; cf DP cont Did 1079?; cf Ρ

21

άλλως • ττύλαι — αληθείας. νοήσεις και ούτως · ό παιδεύσει — κληθήναι δίκαιοι. ύμνώ ye Tovyapoüv — σωτηρίαν.

cont Did 1080; cf Ρ

22

Eus Thdt; 80,1816C7—D5

23 24

Eus Thdt

εξομολογήσομαι — γω^ία. τούτο και ό μακάριος — σοφίαν θαυμάζομεν.

25 26

Eus Did

ποία δε αύτη — φώς ήμέραν. Eus πάσης της — έωρακέναι αυτήν. Did 1081

25.26a 27 28

ό διάληφιν 'έχων — έρχόμβνος. πάντων τών προ — άπό άσεβών. άλλως • ταντην τώ δεσπότη — εύλσγητού. εύλογήκαμεν έξ οίκου — έπιστραφείτω.

29 a b 27 a

30

27bc

31 32 33

την τού κυρίου σαφώς — δύναμιν. Eus Apoll

34 28.29

35 36

Ps 119

Eus Did

έπευξάμενοι — φθάνειν. σύστασιρ έορτής — προσιόντας. ή και ούτως • πυκάξοντες — της αληθείας, άλλος φησίν- τό έν τοις πυκάξουσι — λόγου καλούσα1, προστάττεται δε — εις αυτόν. ό δ t' όλου — άγαθότητι.

cont Did 1082 cont Did 1083 Thdt; 80,1817B9 — CIO Eus? Apoll 209 Eus Apoll 210 Did 1084 (P Apoll) Thdt; 80,1820A9 —13 Eus Did 1085

S fol 286v; U fol 251 ν 1 2

Eus Jo

3

Eus

4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

oi καταπεσόντες — θλίψεων. πάντες yap oi θέλοντες — έξελέσθαι αυτούς.

τουτέστιν άπό πάσης — πιθανολσγία. Jo τούτου τού πειρασμού — την ένέδραν. (U Apoll) τούτο ην μεν — πολιτείαν. Eus έπακ ούσας ό λόγος — παρασκευήν. Jo έτερος δε ερμηνευτής φηαιν — τιμωρίας καλεί. Jo έτερος δέ ερμηνευτής φησι — αχνίττεσθαι δοκεϊ. ούτοι δέ ήσαν — την ένέργε uw. Eus κηδάρ έρμηνεύεται - οΐμώζει. Apoll δηλοϊ δε άλλος και τήν — μακρότατη. Jo ταύτα μεν ούτοι — άνω Ιερουσαλήμ. ένταύθα τήν βαβυλωνίων - έχρήσαντο.

Eus Jo; 5 5 , 3 3 9 , 4 8 - 3 4 0 , 14 + 3 3 9 , 3 8 - 4 3 Eus Jo; 5 5 , 3 4 0 , 3 3 - 3 8 Apoll 249 Eus Jo; 5 5 , 3 4 0 , 4 9 - 3 4 1 , 1 5 Jo; 5 5 , 3 4 1 , 1 6 - 2 9 Thdt; 80.1876B12 — C15 Eus Apoll 250 Jo; 5 5 , 3 4 1 , 3 8 - 3 4 2 , 1 7 Thdt; 80,1877A15 —B3

255

14

Apoll

15

Jo

16

Eus

Ps 120 1.2

1 2

Eus Jo

3

Thdt

5 6

Thdt

7 8

Jo sim

9 5

Eus

10

11a Jo b 6

7.8

256

Apoll 251 Jo; cf 55,343,55 —57 Eus

S fol 289r; U fol 253v

4

3 4

οι μεν γαρ αγαθοί — φιλανθρωπία. άλλ' δμως έγώ την οΐκείαν — ειρηνεύει βουλόμενος. άτε άπό της — έλαύνουσι.

12

Thdt

13

Jo

14

Eus

15

Thdt

16

Jo

17

Eus

18

Did

ό της δουλείας - γην. τούτο δε πάλιν των πεφασμών — φιλοσοφείν ήρχοντο. μία λοιπόν λέyovτες — έπαρκέσαι κάμοί. Άλλος φηοίν • όρη λέγει ένταϋθα — δημιουργού λέγει. άλλος • ό έπί δεύτερον — παραλαβοϋοιν. έντεύθεν αύτοϊς το πρακτέον ο προφήτης εισηγείται. εί μένοις — έδήλωσεν. φύσει μεν άγρυπνος — προήσεται. ή και ούτως • πάλιν προς τον τού ίκέτου — γρήγοραιν. άοκητέον είναι — δεξιών αύτού. άπό της μεταφοράς — παραστησαι βουλόμενος. και έν τώ πεντεκαιδεκάτω — σαλευθώ. φασί και την σελήνην — πεϊραν. εικός δε και τότε — άδειαν λέγει. και τους όδεύοντας — συναγανακτούσα αύτώ. την παντοδαπή — δυαφευξόμεθα πάγας. ένταύθα μέντοι τόν βίον — έπιτυχείν άγαθών. πάντων τοίνυν — τελευτης αυτού. δυνατώς — εϊσοδον.

Eus Jo; 55,344,15-33

Thdt; cf 80,1877 B12-C4 Apoll 252; c f E F (G Did) Did 1152; cf EG Thdt; 80,1877C4- 5 Thdt; 80,1877C7- 13 T h d t ; 8 0 , 1 8 7 7 D l - -4 ?

Eus Jo; 55,346,22-32 ? Thdt; 80,1880 A 5 --12 Jo; 55,346,36-37 + 35-36 Eus Thdt; 80,1880B1- 5 Jo; 55,347,6-22 Eus Did 1153

S fol 291 r; U fol 255r

Ps 121 1

1 2 3

Eus Jo Did

ό την όδόν — ποιούμενος. Eus αλλά νύν πολλοί — τή δνανοία. Jo; 55,347,27-41 ό τοίς 'έμπροσθεν Did 1154 — δυναμένων.

2.3

4

Eus

των έπανιόντων άπό — προκοπήν. άλλος φησίν • ήδη, φησίν, έστάναι — λειτουργίας έπιτελεϊρ. ή το μέλλον — βρωμά μου χολήν. είδες ήδονης — πεπόνθασιν. εύφροσύνη — ένωσιν λέ·γων.

5

6a b 4a

5

5

7

Apoll

8 9

Eus

10

Thdt

11 12

Jo

13

Did

14 15

6a

7

8.9

16 17

Thdt

18 19

Jo

20

Did

21

Eus

22

Jo

ούχ ότι - κρίνειν τον ίσραήλ. έτι και ταύτα — μαρτύριον τώ Ισραήλ. έφη δε και άλλος • έπί τοϋ ροβοάμ — έκλέξηται κύριος ö θεός. προθεσπίσας τά θεια — άθροισθήσονται. τούτο γάρ τετίμητο — πάλιν αυτούς. οί ιδρυνθέντες — αύτάς ίσραήλ. δαυίδ ό αωτήρ πολλάκις — λόγοι?· και κατά την ΐστορίαν δε έτερον — άνδρεωτέρων έπάγει. άντί τού άξιώματι — εύημερίαν. ή και προφητικώς ειρήνη — αγαπώ οί σε.

Eus Thdt; 80,1880C4-6

Or; cf D fol 235 ν Jo; 55,347,60-348,7 Apoll 253 cont Apoll 253 (G Did) Eus Thdt; 80,1880D2 — 1881A7 Thdt; 80,1881 A9—B2 Jo; 55,348,57-349,21 Did 1155 cont Did 1156 Jo; 55,349,26-46

Jo; 55,349,48-51 Thdt;cf 80,1881B6—9

Thdt; 80,1881B11—CI ö δέ σύμμαχος — ειρήνης. Jo; 55,349,57-350,7 ένταύθα της εύπρα-γίας — τρόπαια ΐστωσαν. Did 1157 άλλως • και κατά θεωρίαν δέ· ό δια — βάλλοντες αύτούς. άεί yap φησιν — τά παρά τού Eus θεού. και τούτο διαπαντός — λάβω σι Jo; 55,350,40-53 πεϊραν. 257

23

Thdt

24

Did

Ps 122

S fol 295 ν; U fol 258r

1

1 2 3

(U Eus) Or Jo

2

4 5

Or Eus

6

Did

7

Thdt

3a

8

3b.4a

9

4b c

10 11 12

Jo Eus (UThdt)

13

Jo et Thdt

14

sine dist (U an)

Ps 123 1—3 a

3b.4

258

νοήσεις δέ και ούτως • ταύτα, Thdt; 80,1881 C5 —10 φησίν ό προφήτης — έφιέμενος. κατά θεωρίαν δέ ö έκ θεού Did 1158 — κατανόησα>.

ό νέος λαός — ώφεληθήσεται. άμφω δέ ού — προς τον κύριον. όράς πανταχού — δι' αινιγμάτων. των μεν εχόντων — δοκούντα. και ώσπερ δε — παρά σού άγαθών. δυνατόν δούλος — έλεούντα ημάς. της μέντοι παώίσκης — φεώούς. ό διπλασιασμός δηλοϊ τό θερμόν της αιτήσεως. αίτούμεν δή, φησίν, τον — γενόμενοι. τί δέ έατα> έπί - άπωλέσαμεν. ταύτα δέ φασιν — έπ' έμέ. έπακούσας ό λόγος — όνεώισμόν αιώνων. νοήσεις και ούτως • άντίστρεψόν φησιν τά πράγματα - υπερήφανων. ει δ έ επαινετοί είεν — άποδειχθήναι τό μηδέν.

Eus Or Jo; 55,351,11—32 Or Eus Did 1159 Thdt;80,1884A8-Bl Thdt; 8 0 , 1 8 8 4 Β 2 - 3 Thdt; 8 0 , 1 8 8 4 Β 5 - 7 Jo; 55,352,20—25 Eus cont Eus Thdt; cf 80,1884 Β8 —C3 ?

S fol 296ν; U fol 259ν 1

Eus

2

Thdt

3 4

έν τώ προ τούτου — σεμνυνόμενος. μετά την άπό βαβυλώνος — κατεπόθημεν. τό άπεικός άπαντα — φήφω. δηλοί δέ ούτω και άλλος • τον περιστατικόν καιρόν — ξηραινομένου.

Eus Thdt; 8 0 , 1 8 8 4 C 6 1885Α5 Thdt; 80,1885 A12 — Β5 Eus

5 6

Did

6 7.8

7

Thdt

8

Jo

Ps 124 1

2

3

4

5ab

5c

ού πευστικώς - έχουσαν. και τίνα εύλσγεϊν και ύμνεϊν έδει - διατεθέντων. εύγνωμένως και την - άρκεϊ. τούτο τις και κατά άναγωγήν έκλάβοι - δημιουρ-γόν έχοντες βοηθόν.

Did 1160 ? Thdt;80,1885Β 13 — C11 Jo; cf 55,355,46 — 356,27

S fol 298r; U fol 260ν 1

Jo

2

Did

3

Eus

4

Jo

5 6

Did Jo

7

Apoll

8 9

Did

10 11

Thdt

12

Jo

13a Thdt b 14

(U Eus)

15 16

Did

17

Thdt

ό σύμμαχος φησιν άπερίτρεπτον — περιστάσεως. άλλως • ώσπερ το της — δώσει. κατά τό ()ητόν οί την μακράν — έστιν αύτοΰ. εί γάρ και τά 0ρη — αύτη ν έρΎάξεται. δρη δέ ^ηθείεν — μέλλοντα. ράβδον άρματωλών — σωφρονισμού. άλλ' ούτε πονηροίς - άρχομένοις. και σκότος μέν — διαλογισμού. Ράβδος δέ άμαρτωλών και η κολαστική έξις — κλήρου των άγιων. ίνα μη νομίσαντες — βλάβον. ά-γαθοί εϊσιν οι την ινώμην — eiaayayeiv αυτούς. δρας πανταχού παρ' ημών — άντίδοσιν. τάς μέν στραγγαλίας — τέλος. εις όπερ έχώρησαν - θεόθεν μανέντες έλευθερίαν. έπεί δέ συμβαίνει - την άνομιαν. άλλως δε· τό άπάξει — εξεως. ή δέ υπερέχουσα — ύμνοϋντος. έκείνων -γάρ δεδομένων — άπήλαυσαν.

Jo; cf 55,357,52358,19 Did 1161 Eus Jo; 55,358,28-30 Did 1162 Jo; 55,358,44-49 Apoll 254 Did 1163 Eus Thdt;80,1888BllDid 1164;cf Ki Jo; 55,359,4-12 Thdt;80,1888C9-; 1 Eus Did 1165 cont Did 1166 Thdt; 80,1888D1 —

259

Ps 125

S fol 300r; U fol 262ν

1.2

1

3

2

Eus

3

Thdt

4

Jo

5 5.6

6

Eus

Ps 126 1

2

1 2

Eus Did

3

Thdt

4 5

Did

6a

Jo

7

Did

8

9 10

4

260

Eus

άκόλούθως και ταύτα — έπάνοδον έξιούσιν. το ώσεί τταρακεκλημένοι — πόρείαν ποιήσασθαι. και ή αμαρτία δέ — διατηρεί» ταύτην την ήδονήν. άλλος φησίν • έπιστρέφαντος την — αίχμαλωσίαν αυτών. τοις εύξαμένοις — θεσπισθέντα.

cont Eus; cf G Thdt; 80.1889A12 — D5 Jo; 55,360,31-40 ? Eus

S fol 302 r; U fol 264 r

b

3

μέρος τι της αιχμαλωσίας — σωτηρίαν.

11

(U Diod)

12

(U Eus)

13

ή παρούσα ώδή — τον θεόν. άλλος φησίν- όγδοη των — ώκοδόμησε ν. άλλος φησίν · τον ξοροβάβελ οίμαι — ψαλμού. ούχ ήττον δέ — ενεργούντα. άκρφέστερον ό σύμμαχος — τού θεού. τί έστιν έσθίοντες — έπιδώσει. ώστε κ&ν ά-γρυπνητε — οίχήσεται. νοήσεις δέ και ούτως • oi καταξαινόμενοι — ποιούντες. άλλος φησίν· σαλομών έπιστράφεται — παραδοθησομένην. την έν τοις τελευταίοις - όμοιώθημεν. ή κληρονομιά κυρίου ού θυγατέρες — υιοί. και ή μέν προτέρα — συνεπίσκεψαι. άλλος φησίν • έλέγξας τούς — τού κυρίου. την αϊτίαν δι ην — σημαίνοντες.

Eus Did 1167 Thdt; 8 0 , 1 8 9 2 A l l B9 Did 1168 Eus Jo; 55,363,41364,18 Jo; 55,363,36-40 Did 1169 Apoll 255

? Eus Did 1170 Eus cont Eus

14 15 16 17

Jo sim Thdt Apoll Did

18 19

Ps 127

Jo

1 2

2

3

Eus

4 5 6 5.6

Thdt

7 8

Thdt

9 10

Ps 128 1—4

Jo + Thdt; 55,364, 30—38 + 80,1893Α15 Apoll 256 Did 1171 contDid 1172; c f N Eus Jo; 55,364,47-365,2

S fol 307 r; U fol 267 ν

1

3.4

oik έσονται, φησίν, έν άσφαλεία — άπολαύοντες. ένέτεινα — βίαιων. τις δέ ό δυνατός — οικοδομής. μακαρίζει τον διά τό — ό λόγος. άλλος φησίν• μακαρίζει παώσγονίαν — καταπτήξεως. άλλος φησίν· και τούτο αύτοίς 1τροσέσται — όρώντες.

ακολούθως τώ — καταντώσι. και άλλως • πολλαί μεν διάφοραι — θείας όδούς. άντϊ τοϋ τούς πόνους σου oi λοιποί — θεώ ζωήν. και άλλως δ' άν είποις τρέφει» ψνχήν — δυνάμεων. προχείρως μέν έστι και περί πόδα — άσεβων. έπεώή γαρ κατ' έκεϊνον — άνδρα. ό έν άρχή προκοπής — εκ του θεού. άλλος δέ κατά τό £>ητόν φησιν νοείσθαι τά είρημένα· τό yap ευλογήσει — έστέρηται. ώσπερ γαρ όταν — δωρεάν. άλλος δέ φησιν- άπεντεύθεν — ύπάρχοντι.

Eus Apoll 257; cf F Eus Did 1173; cf F K j cont Did 1174; cf Kj Thdt; 80,1896Α13Β11 Eus Thdt; cf 80,1896 C3— D8 Jo; 55,370,59 —371,7 Did 1175; cf Κι

S fol 309 ν; U fol 269 ν 1

Jo

2

Did

3

Eus

ούτος εύχεται — εκκλησίας άνθεί. κατά άΐ'αγωγήΐ' δέ νοήσεις ούτως · οί μία — τετραχηλισμένα έστί. δώάσκει δέ ό λόγος — έπι χεφούντων.

Jo; 55,371,28 —372,26 Did 1176

Eus

261

5-8

4

Jo

5

Eus

6

Did

Ps 129 1.2

3.4

5 —6b

1 2 3

Or Eus sim Thdt Jo Apoll

4

Did

5 6

Jo

7

Eus

8

10a b

Ps 130

2

262

Jo et Thdt Jo

11 12

1

Jo; 5 5 , 3 7 2 , 3 5 - 5 3 Eus Did 1177

S fol 313r; U fol 272r

9

6b—8

εις εύχήν κατακλείει — περιπίπτουσι. κατά δέ άνα-γωγήν • οί την θεοφιλή — άλώσι. και οί τον κόσμου — όνόματι κυρίου.

Eus

περί μεν των Ιουδαίων εϊρηται ό λαός — τής δεήσεώς μου. δύο ενταύθα τίθησι — -γνώημς. δύναιτο δέ και το — προσεχοντα. άλλος φησίν· ό εις βάθη — και 0σα τοιαύτα. έπεί παρά σοι ό ίλασμός — πεποιηκότων. το yap τις ένταύθα — έξαρπάσαι όργής. άλλος φησίν • ό ειπών άνωτέρω — έζομολο-γεϊται. οί διά τα>ας βιωτικάς — διαπραττόμενος. άντί τού όνόματος ό μέν άκύλας — ύπέσχετο. τί δέ έστιν 'ένεκα — έλπίς. v. 5 b ού ·γάρ ώς έτυχε — έπί τώ κυρίω. άει και κατά πάντα — λυτρώσεται. ö παρ' έαυτώ πολλήν — πατέρας ήμών.

Or Jo; 5 5 , 3 7 4 , 1 8 - 2 1 Apoll 258 Did 1178 cont Did 1179; c f G Jo; 5 5 , 3 7 4 , 4 0 - 3 7 5 Eus ?

Thdt; 80,1900D1 — 1901A2 Jo; 5 5 , 3 7 5 , 5 7 - 3 7 6 , ? Did 1 1 8 0 ; c f G Eus

S fol 315 v; U fol 274 ν 1 2

Jo

3 4

Eus Or

και ή παρούσα ώδή — επιστήμονες. τις δέ ή αίτια — ύπερβάλλουσί με.

Eus; cf K j

σαφέστερον — δεομένοις. τη τοϋ απογαλακτισμού - μιμησάμει>ος.

Eus Or; ed. Devreesse p. 87

J o ; c f 55,377,51 — 378,21

Ps 131 1

2—5 6

7

9

10b

δ Xeyei τοιούτον έοτιρ• ού μόνον — έοχάτην.

Eus

ώαπερ έγώ — άνομιών αύτοϋ.

Jo; 55,378,34 — 379,3 Eus

S fol 317r; 275ν 1 2

Thdt

3

(U Diod)

4

Eus

5 6

Thdt

7

Apoll

8

Jo

9 10

8

Jo

Eus

11 12

Jo

13 14

Apoll Thdt

15 16

Jo

17

Apoll

18

Eus

19 20

Did Eus

αύτό λοιπόν — ούριου. άλλος φηοίν • ταύτα ψασιν oi έν βαβυλώνι — συγγνώμης. άλλος δέ πάλιν φηοίν- ό δανϊδ — πραέων η/ην. τούτων αΰτών — αιτηθέντωνόθεν επιλέγεται έξης. λέγει δέ την βηθλεέμ — χώρας. ό μέν ούν μακάριος — ύπόσχεσιν. άλλος φηοίν- ού προεννοήσαντι — έγίνετο. και άλλως • τα παλαιά διηγείται — περίοδον ε'ισηνέχθη. 'ίδες πόση ταχύτητι — συγχώρησιν άφιεϊοαι. άλλος φηοίν δτι προσήλθαν — ειρήκαοιν.

Eus Thdt; 8 0 , 1 9 0 4 Β 9 - 11 Did 1181 Eus cont Eus Thdt; 80,1905 Α 2 Β11 Apoll 259 Jo; 55,382,11—18

Jo; cf 55,382,21 — 28 Eus

εύαγγελιοάμενοι τον δαυίδ — λέγεται γεγονέναι. άλλος φηοίν-στήσον — άνάπανσον. και άλλως • όμοίως — οικον. άλλος φηοίν • άνάπαυσιν τού θεού — κιβωτού.

cont Eus

ταύτα γάρ φησι γινομένου — πλη αθήαονταχ. έτερος δέ φησνν ένδυσάσθωσαν — άκρφή πολιτείαν. ταύτα, φησίρ, όρώμεν — λόγους. άλλος δέ φηοίν · και ταύτα εύχονται — ειπείν. και οί σύν τούτοις - έαυτόν. έξέφηνεν ένταύθα — ίλασκομένου.

Thdt; 80,1908 Α 7 — 13

Jo;55,382,41—43 Apoll 260 Thdt; 80,1905 C 9 - D 5

Jo; 55,382,44 — 50 Apoll 261 Eus Did 1182 Eus 263

21

Apoll

22 23

Jo Thdt

24

Did

Eus

12.13

25 26 27

13.14

28

11a

29

Thdt

30

Apoll et Jo Did

31 15.16

32 33

Or

34

Thdt

17b

35

Eus

17

36

18

37 38

39

Ps 132

Apoll 262 Jo; 55,382,61-383,5 Thdt; 80,1908 A15 — Β3 Did 1183 cont Did 1184 Eus cont Eus cont Eus Thdt; 80,1908D8 — 1909A14 Jo;cf 55,383,1215 + 3 5 - 3 6 Did 1185 Apoll 263; c f F Jo; 55,383,39-384,23

Thdt; 80,1909B12 — CIO Eus cont Eus cont Eus Did 1186

cont Did 1186; cf EG

S fol 324 v; U fol 281 r

1

1

2

2

264

έτερος ώδε λέγει· πρός γάρ δaviS — δούλόν μου. τί έστιν ένεκεν — τον λαού. και άλλος φησίν • χριστόν ένταύθα — τό γένος, νοήσεις και ούτως • προθέμενος — ειπών, τώ πάντως έσται — αιώνας, όμωμοκότα — θρόνου, ένί μεν τώ άπό της — κατηζ ιώθησαν. την σιών άναφέρωμεν — θεότητος. άλλος δε φηοιν- άνωθεν — τόπος. άλλος φησίν · ταύτα έλέγετο — έ-γενετο. άλλος φησίν· ει την έπί-γειον — αύτήν. ταίς προτέραις — λαού σου Ισραήλ. ομοίως δέ και άλλος φησίν τών ώνίων την άφθονίαν — διαβήκην μου. τό μεν ούν πρόχειρον — αναστάσεως αύτον. κατά δέ άναγωγήν- τις άν — σώματι. τοσαϋτα περί της έκκλησίας — προβεβλημένον. και αύτό έργοις όρώμεν — λάγοις δείκνυται. άλλος άντί τού την θ ήραν την χείρον έξέδωκε. και — άπολωλός. πρός δέ τό είναι — εορτή ν.

Eus

οι) παν τό καλόν — τίθεσθαι.

Eus

την εκκλησιαστικής έθνη.

cont Eus

— τα

3a

3bc

3

Did

4

Jo

5

Thdt

6 7

sine dist

8 9 10

Apoll Did

11 12a Thdt b

Ps 133 1

2

έτέραν εικόνα — διαφέρον τού Ισραήλ. παράκειται δε τώ λφάνω έφ' ώ — κατιέναι την δρόσον. και θείου μεν — φαινόμενου. όρη δέ αιών — γενέσθαι ποιεί. άλλος φησίν • έρμών έστι τό άνάθεμα — σκοπευτήριον. έκεί φησι δηλονότι — άθάνατον. ούκ έν τώδε άερμών — καρπούνται. έκείνων yap — ψυχή μία.

Did 1187 Jo; 55,385,14-26

Thdt; 80,1912Β12 C6 Thdt; 80,1912C8Eus Apoll 264 Did 1188 Eus cont Eus; cf G Thdt;80,1912C15 ?

S fol 327 r; U fol 283 r 1 2

(U Eus) Did

3

Apoll

4

Jo Thdt

5

sine dist

6 7

3

άλλος φησίν • ό πώγων — αγίου. οί δε κατά τό βητόν έξηη/ησάμενοί φαοίν • ταύτα ούχ απλώς — βουλόμενος. ώαν δε καλεί — χωρεϊ.

Eus

8 9

Jo

10

Or

μετά τό πρώτον — βαδίσεως. άλλως · πάντες οι δούλοι — δόγματα. άλλος φησίν • προσημαίνει — σωμάτων. οί δε κατά τό Ρητόν έξη-γησάμενοί φασνν • άρμόττει — αΐτείν. άλλ' ούδέ έπψηναι - άξιός έστιν. έτερός φηοα>• άγίως — ποιήσαντά σε θεόν. άλλος φησίν· εί και μηδέπω — έπαίρειν προς τον θεόν. έδει τώ άβραάμ-εϊρηται — εύλοτγήσαί σε κύριος. παραινέσας τοίνυν εις εύχην — ποιήσας τον ούρανον και την Ύήν. καλώς δε τό - όσιας χείρας.

Eus Did 1189 Apoll 265 Thdt; 8 0 . 1 9 1 2 D 6 1913 Α 6 Jo; cf 55,386,18-19 Jo; 55,386,46 —387,3 Eus cont Eus; cf G Jo; cf 55,387,12-25

Or; ed. Devreesse p. 87 265

Ps 134 1.2

3.4

3b

S fol 328r; U fol 283v 1

(U Eus)

2

(U Jo)

3

Did

4 5

Apoll Did

6 7

Apoll sim Thdt

8

Jo

9

Eus

10

Thdt

5

11 12

6

13

Eus Jo

14

7b

8-12

266

15

Apoll

16

Thdt sim Eus

17 18

Eus

19

Did

20

Eus

21

Thdt

22

Jo

και ö προ τούτου — έπϊ πάντων θεού. άλλος φησιν • πάλιν έπί την — άκρίβειαν χειραγωγούσα. και άλλως · μετά το πληρωθήναι — όντα θεόν. ύμνοι δέ το τέλος - ό δαυίδ. πώς δε ούκ έμελλον — δονλεύειν αύτώ. έπει άγαθός κύριος — λόγου θεού. ειποι δ' άν τις ευεργεσία» — δημιουργία. άλλος φησίν · ότι χρηστός — αινείτε αύτόν ότι άγαθός. άλλος φησίν • τό ψάλλειν — όρμώμενοι. άλλος δέ φησιν προς τούς επανελθόντας — ό προφήτης ταύτά φησιν.

Eus Jo; 5 5 , 3 8 7 , 4 4 - 3 8 8 , 1 1 Did 1190 Apoll 266 Did 1191 Eus; cf G Apoll 267 Jo; 5 5 , 3 8 8 , 1 2 - 3 8 9 , 2 Eus

Thdt; cf 80,1913C 1 —2

μάθετε φησιν — υμών αυτών. συμμετρεί δέ τον λόγον Eus Jo;55,389,18-28 — τίθησι λέγων. ΐδες άμαχον δύναμιν — άλλά τη βουλήσει. άβύσσους δέ καλεί — ε'φημένων. άλλος φησίν • τών περί τόν Ισραήλ — θησαυροϊς. τώ τοίνυν θείω — θαλάττης κόλποι. προμηνύει — πανταχόθεν προσίασι. τούτοις δέ όμοιόν έστι — προνοίας αυτού. και προς άλληγορίαν δέ εΐεν άν τίνες — φύσεις. έπει τά μεν — κληρονομίαν σου. την τελευταίαν — τελευταία ήν. τί δήποτε δέ και τών κτηνών — κατάδηλον.

Jo; cf 5 5 , 3 8 9 , 3 3 - 4 7 Thdt; 80,1916B8 —CI Apoll 268 Thdt;80,1916C3 —7 Thdt; 80.1916C8 —D2 Eus Did 1192 Eus Thdt; cf 80,1916D6 — 1917A9 Jo; 5 5 , 3 9 4 , 3 3 - 4 3

13.14

23

Eus

24

(U Diod)

25

Apoll

26

Jo

1 5 - 1 8 27 28 19-21

Eus Apoll

29

1-3

Did

2

Jo

3

Did

4

Thdt

5

Jo

7-9

6

Thdt (U Diod)

10-12

7

Eus

8 9

Thdt Jo

10

Did

11

Did

12

Thdt

13

Apoll Jo (U Apoll)

13-15

Eus Did 1193 Apoll 269 Jo; 5 5 , 3 9 6 , 5 1 - 3 9 7 , 4 3 Eus Apoll 270 Eus; cf G Did 1194; cfG

S fol 334 v; U fol 289 r 1

4-6

συντελέσας την — oik άκούοντες. άνω μεν ούν — έστερημένος. οί μεν προεφημένοι όμοιοι — κατοικητήριον του θεού. κατά δε άναγωγήν • είεν μεν οίκος ίσραήλ — καλουμένην.

30

Ps 135

εν και τό αύτό φιλανθρωπίας. τούτο τό μνημόσυνου — τον λαόν αύτοϋ. Άλλος φησίν • ούχ ύπέρ τον - δια μνήμης. ένταΰθα τη δοξολογία — φιλανθρωπίας καιρός.

και ό παρών ψαλμός — κυριότητας. άλλος δέ φησιν- έν μεν προτέρω φαλμώ λέγει — την δημωνρΊίαρ.

Did 1195 Jo;cf55,400,3-17

μόνος γαρ ποιείν — καρποφορήσαι. άλλος φησίν · κηρύττει yap — φιλάνθρωπος άπαντα. καλώς δέ τώ ποιοϋντι — διαστολήν τών δαιμόνων. φώτα μεγάλα μόνος — τό έλεος αύτοϋ.

Did 1196

εί μη πέπεισαι — κατεψγάσατο. άλλ' ίσως άν τις — δύναμιν. συνεχώς δέ περιστρέφει — έπιλανθάνεσθαι. και προς διάνοιαν- αϊγύπτου — δύναμιν αυτού.

Eus

ούκ εις μίαν διαίρεσιν — διέλθοι. άλλ' ούτος ιουδαϊκός μύθος — τομήν. καθ' έκαστο ν δε τών σημείων - και της τιμωρίας.

Thdt; 80,1921Β I S CH Jo; cf 5 5 , 4 0 0 , 2 3 - 3 0 Did 1197

Thdt; 80,1924A7— B9 Jo; 5 5 , 4 0 1 , 3 9 - 4 1 Did 1198 Did 1199 Thdt; cf 80,1924 B11-C5 Jo; 5 5 , 4 0 2 , 3 1 - 4 0 3 , 2 5

267

14

16

Apoll (U Eus) Jo

17 18 19

Thdt Eus Did

1 6 - 2 2 15

2 3 - 2 6 20

3

4

5.6a

Thdt

22

Jo

23

Did

και ταύτα μέν κατά το {ιητόν, προς δέ διάνοιαν ό τών — θεού. ούχ ήττον — παρά θεού.

Did 1200

άλλος δέ φησιν • και τούτο ούκ — φιλανθρωπίας άπέλαυον. ούχ άπλώς — έχούση. άλλά ταύτα μέν — πονηράς. f? και άλλως • τυγχάνοντας — τιτ/χάνων. και έν τοις ανωτέρω — έλεος αυτού. άλλος · πάντων θεός — άμαρτίας. άλλος φησίν· 6τε έν τη ταπεινώσει — έν αίγύπτω. και ταπεινωθέντων — λντρούται ήμάς.

Jo; 55,403,27-404,1

Apoll 271 ; c f F K j

Thdt; 80,1925 A 3 - 1 0 Eus Did 1201 Eus Thdt; 80,1925C6—10 Jo; cf 55,404,14-19 Did 1202

S fol 339 v; U fol 293r 1

Eus

2

Apoll

3

Jo

4

Thdt sim Apoll

5 6 7 8

6a

9

6b

10 11

268

Eus

21

Ps 136 1.2

Did

Apoll et Jo Thdt

Jo

διά τών προτέρων — και ξαχαρίου. άλλος φησίν • έν έρημία — öpyava ημών. ού μικρά και έντεύθεν - ημάς της αιών. άλλος φηοίν έπιτωθάξοντες — ημετέρα. ημείς δέ τού - νόμιμα. και κατά την πνευματικήν — έτύγχανεν. ού χρήσομαι — άνα·γκαϊον. άλλος τό έπιλησθείη - μη τύχοιμι βοηθείας. ούδέ γάρ τό λέ-γον — έξεζήτησα ά-γαθά σοι. τό γάρ άκρον — σωματικών εισηγείται. άλλος φησίν• ούχ άπλώς — μητροπόλεως έκείνης.

Eus Apoll 272 Jo; 55,405,27-55 Thdt; 80,1928Β5-10 Thdt; 80,1928B12-C2 Apoll 273 cont Apoll 274; cf G Thdt;cf 80.1928C5-12 Apoll 275; cf F K t cont Apoll 276; cf Ν Jo; 55,406,22 —38

7a 7b

12 13

8a

14

8b.9

15 16

Ps 137 1—2 b

1

3 4 5 6 7

3

8 9 10 11 12

4.5

13 14 15

6

έτερός φησιν τοις υίοϊς έδώμ. άπαίτησον δίκην — πολεμίων eyevovTO πικρότεροι.

Jo; 55,406,40-41 Jo; 55,406,42-53

Eus σύμμαχός φησιν • ληστρίς ή διαρπαθησομένη. Apoll 277; cf Κι Ν (U Apoll) τό δίκαιον εύχονται — έν τούτοις μακαριζόμενος. κατά δε £>ητόν • πολλού -γέμει Jo; 55,407,10-23 Jo — όργην έξέτεινον.

S fol 342r; U fol 295 ν

2

2c

Jo?

16

Eus

ώσπερ ό τέλεως — κατηξίωται θεώ. άλλος φησίν • εί κατά την έτερων έκδοση — φιλανθρωπίας σον. Thdt των μεν yap ώς — διέσωσας Jo ον δ ιά τάς ευεργεσίας — μεyaλωσύι>ην. (U Apoll) άλλος φησίν • άπόκειται — έπαγγελειών. άλλος φησίν • -γίνεται μοι ή έξομολόηησις - επείγομαι. φέρεται και έτερα — με^αλειότητος αύτού. ό άδιαλήπτως προσενχόμενος — προνοητική αύτού δυνάμει. Eus άλλος φησίν • παρέστης τή ψυχή — έξέδωκε. Apoll άλλως · μεyάληv δηλοϊ — yt'νεσθαι. άλλως • έν τή δ υνάμει — έμπλήσεις. (UJo) μετέωρα λέγεται — ύψώσεις με. Eus πολλάκις έπετηρήσαμεν — προφερομένου. Apoll άλλος φησίν • ύμνείσθω — δόξης αύτού. Did άλλως • δια τό φρονειν — συμβασιλεύσωμεν. ού περί τού πατρός — υπάρξεως έξαλλαγή.

Eus Jo; 55,407,50408,32 Thdt; 80,1929 C13 — D1 Jo; 55,408,37-47 Apoll 278; cf F Did 1203 cont Did 1204 cont Did 1205; cfG Eus Apoll 279 Thdt; 80,1932 A 1 - 3 Jo; 55,409,4-18 Eus Apoll 280 Did 1206 cont Did 1207

269

17

Eus

18

Apoll

19

Eus

20

Apoll

21 22

Thdt Did

23

Apoll

24

Thdt

Ps 138 1—4

1

3 4 5 6 7

8 9 10 6

11 12

7.8

13

9.10

14

270

Eus Apoll 281 Eus Apoll 282 Thdt; 80,1932C8 —D5 Did 1208+ 1209 Apoll 283; cf F (G Did) Thdt; 80,1933A5 —8

S fol 346 v; U fol 299 r

2

5

άλλως · μη θαυμάσης — λήσεται. άλλως • δτι, φησίν, άπολαύει — κέκληκεν. τά ύπό τού προφητικού — υπέρ έμσύ. άλλως • δεύτερον έπνφέρει — έξελέσθαι. και έντεύθεν — χρέος. άλλος φησίν • τούτω δμοιον - καθ' ημών. άλλος φησίν- εί και καρπούς — άξιούμεν. ταύτόν ό προφήτης — φύσεως.

(U Eus)

πάντων μεν θεός — αύτης σημαίνει. Eus ή jäp σχοϊρος μέτρον (U sine dist) — έξιχνίασας. Did καθ' ην προκύπτων — άρω κλήσεως. Jo το έξιχνίασας — δικαιοσύνης διαλεγόμενος. Or των καλώς ιδρυμένων — τον βίον. (UDiod) έπίσκεφαι δια τί — ύπάρχουσα. Did θαυμαστόν δέ ουδέν — έχθροί. (U sine dist) Jo άλλος φηοίν • ού γάρ δ ή μόνον ούκ όντας — την χεϊρά σου. άλλως • νοήσεις τό ε'ψημένον (U Eus) άπό της — άνθρώπου. ενταύθα δε φαίνεται — προς Apoll αύτήν Eus

Eus Eus Did 1210 Jo;cf55,412,21-26 Or; ed. Devreesse p. 87 cont Or; cf Ε Did 1 2 1 1 ; c f E

Jo; cf 5 5 , 4 1 2 , 4 5 - 4 6 Eus Apoll 284 Eus

υπερβαίνει — διαψεύδει, άλλως · έπιστήσας ώς — συνεπισκέφει. θεολοτγήσας τά περί τού προηνώστην — άποστολικήν.

Did 1212; cf K^

έσκόπησα — ιθύνεται.

cont Did 1214; c f G

cont Did 1213; c f G

15 16 11-13

17 18

14b.15 19 16

Apoll Thdt

Jo

Did

20 21 22 23

Apoll (U Jo) sine dist (omU) Jo sim Thdt

24 17

οίον δή και — υπομένοντος. δρθρον δέ τάς άνατολάς — άπερί*γραφον.

Apoll 285 Thdt; 80,1937 Α 4 - 7

έπεί φωτισθείς — έθανμαστώθης. άλλος φησίι>· σκότος ένταύθα την θλϊψιρ — -προνοίας άπήλαυσα.

Did 1215; c f G Jo; cf 55,414,39 — 416,10

κέκτηκαχ ö θεός — θεωρίαν σου.

Did 1216

διά των προεκτεθέντων — τα εύαγγέλια. αυτήν, φησίν, την ύπόστασιν — άποδίδοσθαι. σύμμαχος - ούδέ μιας.

cont Did 1217; cf Ε

ούτως με είδον — αϊ άρχαί αύτών. προνόησάς μου — τιμών.

Apoll 286 Thdt; 80,1940B1 —4 Thdt; 80,1940B4 — C3 Jo; 5 5 , 4 1 7 , 4 4 - 4 6

25

Did

26

Apoll

27

(U Eus)

έφ' έαυτού λέγει — μετά αού. Eus (G Did)

19b.20 28

Eus ( U sine dist)

ό ειπών έμοί — καρπονμενοι.

cont Eus; cf G

τού αυτού άν εϊη — οί υιοί ίσραήλ. ειπών έν άρχή — άγουσαν. άλλος φηοίν- τιμίων όντων — άποκείσεται ζωή.

Did 1219; c f G

18b. 19a

21.22

29

23.24

30 31

Ps 139 1-4

5.6

Apoll

Did 1218 φίλοι δέ τού θεού — υπάρχοντας. άλλος φηαίν- και ούδέ βραχείς Apoll 287 — αίνέσω σε.

Eus (E Did) Apoll 288

S fol 355 ν; U fol 306 ν 1 2

(U Jo)

3

Did

άνθρωπος πονηρός — άν ρηθείη. ώσπερ δέ άνωτέρω — όπερ έστίν άεί. χειρ αμαρτωλού — περιεστηκότα αυτόν.

Did 1 2 2 0 ; c f G K i Jo; 5 5 , 4 2 2 , 1 8 - 2 6 Did 1221

271

7.8

4 5

Jo

9a

6

Did

9b

7 8

Apoll

9

Eus

10

Apoll

11

Jo

12

sine dist (omU) Did Eus

10.11

12a 12b

13 14 15

13.14

16

Eus

17 Did 18a Jo b c

Ps 140

•γλωοσώδη — τοωϋτον. και πάς άδικος — φυχήν διαφθεϊραι. άδικος δέ λέγεται — όμιλίαι κακαί. εντεύθεν ό σολομών — όνόματί σον. κρίσιν δέ φησίν — άκονστέον. άλλος φησίν • εις το πλην δίκαιοι — -γινομένων. άλλά την σήν αγαπώ σι — σαλευθώ. είδέναι δέ δει 6τι ό θεοδοτίων όμοίως εις τον δαυίδ και εις τον σαούλ έξειληφε τον φαλμόν.

contDid 1222 Jo; 55,423,43-52 Did 1223 cont Did 1224; c f G Apoll 289 Eus Apoll 290 Jo; cf 55,424,44-52

Thdt;80,1945B8 —11 Did 1225 Eus Did 1226; cf FKX Eus Did 1227 Jo; 55,426,32-35 Thdt; 80,1948 A4—9 auctoris catenae

S fol 359 v; U fol 309 ν

1

1

2a

2

2b

3 4

272

ό οίκειωθείς πράξει — κεφαλή αύτοΰ. άλλος ψησίι>· ούκ είπε ν έσωσάς — πάντα λέλυται. ό Αμαρτωλός διάβολος - ένεργηκότα. ϊνα μή κατ' έμού — ύπ' αυτού. άλλος φησίν • άξιον θεού — δικαιοσύνης. προφητικώς λέγεται — έξέδωκεν. και πεσοϋνται πτώοιν — τιμωρίας. άλλος φησίν- κύκλωμα λέγει ένταύθα — ύποστήσονται όργήν. τούτω έοικε — είργάσατο.

Did

άκολούθως τώ — άκολούθως επιλέγει. εί γαρ τοις λογισμοί? — επάγει λέγων. νοήσεις δέ τούτο άπό τού λέγειν — όντα θυσία. ταύτην τήν θυσίαν — έπαρσιν.

Eus; cf G cont Eus cont Eus; cf G Did 1228

3.4

5 ab

5c—7

8b-9 10

5

Jo

6

Thdt

7

Apoll

8 . 9

Eus

10

Thdt

11

Jo

12

13 14

Apoll Did

15

Eus

16

Thdt

17

Jo

18

Apoll

19

Did

20 21 22 23 24

Apoll Jo (U sine dist)

25 26

Ps 141 1.2

Eus

άλλος φησιρ · έν τώ έξω ναώ — ημέρας ή λατρεία. άλλος δέ ειπεν • έσπερινης — σαούλ. άλλος φησίν • εί πρωι — μεταβολήν. ώς άν καβαράν — διατηρήσης. άλλος φησίν · ειρηταί που — άνθρώπων. άλλος φηοίν · μή e'ir\ τις - εύημεροϋντάς φηοιν. άλλως · τί δήποτε έναντίαν — χεφωθήσεται. των μέν άσεβών, φησίν, παραιτούμεθα — κολακευτικαϊς φωναϊς. τον κατά κακίας — έχθρων. κεφαλήν δέ έν τούτοις - νομιστέον. και ταύτα σαφέστερου — ήγαπημένος. άλλος φησίν- τοσούτον άπέχω — έκάλεσε ν. τοσούτον άπέχω — προς σέ öpäv. άλλως · ότι, φησίν, χλευάξουσι — σκεδάννυτα ι. νοήσεις και ούτως • των έκλεκτών — τεύξεται. προς σέ, ώ κύριε — παγίδας. εί μέν περί τού διαβόλου — γενέσθαι. ό σύμμαχος — παύλος λέγει. πεσούνται — είμί έγώ. άλλος φησίν · άμα έγώ είμι.

Thdt; cf 80,1948 Β14C2 + A 1 3 Apoll 291

Did 1229; cf Ε Thdt; 80,1949B2—4 Jo; 55,436,59-437,11 Eus?

Apoll 292 Did 1230 Eus Thdt;80,1949C1 — 1952A2 Jo; 55,440,27-441,17

Did 1231 cont Did 1232; cf G contDid 1233; c f G (E Eus) Apoll 294 Jo; 55,441,43-50 Jo; 55,441,50-51

άλλως • έπί το αύτό • τσυτέστι Jo; 55,441,51-57 συνημμένος — τον βίον. Eus άλλος φησίν • ό σύμμαχος — δεικτύοις.

Sfol 366 v; U fol 314 ν 1

Eus

προσευχή μέν έστι — αύτώ υπηκόου.

Eus

273

3.4a

2

4b.5

3 4

Apoll Eus

5a

Jo

b 6 6

7

Eus

7-8b

8 9

Eus Did

8c

10

Eus

11 12

Apoll Jo

Ps 142

la

lb —2

1

Eus

2

Apoll

3

Eus

5

8

274

Jo

6 7

4

cont Eus Apoll 295 Eus Jo;55,444,29 —34 Thdt; cf 80,1953 A 5—6 Did 1234 Eus Eus (G Did) Did 1235 Eus Apoll 296 Jo; 55,445,34-446,14

S fol 369r; U fol 317r

4

3

εϊ τις τον καιρόν — κεκτημένοις. καλήν μέν ούν — κυριευτικόν. σφόδρα καταλλήλως — τρίβους μου. ei δέ τις και κατά — άλαξονείαν. και άπαξαπλώς έκάστω — ύπερβολαί. ουδείς έπιγινώσκει — εΰσεβ είας. πάλιν και ένταύθα — διατρίβουσι. εύκαίρως οία δή - τά λοιπά. κατά άνα-γωγην δέ ή κακία — έν σκάτε ι. και τούτου ή διάνοια — έχοντες. οι) τώ φυγείν — τέλος ού μικρόν - μετ'εύχαριστίας.

9

Thdt

πάς ό έν με^ίστοις — τον θεόν. άλλοι δέ φασι μή ενναι — είρήσθαι αύτά. ό έν πνεύματι — δικαιωθήσεται. άλλος φησίν • ό μέν τρίτος — διαταχθέντα αύτώ. άλλος φησίν • έστί μέν προσευχή — φιλανθρωπίαν καλείσθαι. έστι μέν κατά άναγω^ν

Eus Apoll 297 Eus Did 1236; cf E G Jo; 5 5 , 4 4 6 , 5 2 - 4 4 8 , 1 4

Jo;55,450,27-451,15

— τραγωδ (αν.

έκβέβλημαι γάρ φησίν — έκβαδιξεν. άλλως • νεκροί δέ αιώνος είεν άν — ώνομασμένοις. τό πνεύμα τού άνθρωπου — τήν ταραχήν.

Thdt; 8 0 , 1 9 5 6 B 9 - 1 3 Eus cont Eus; c f G ( E Did)

10

Jo

11

Did

5

12

Eus

6

13 14

Did

άλλος δέ φησιν την ύπερβολήν - παραμυθίαν. άλλος φησίν ταπεινωθήναι — άνθρώπου.

Jo; 55,452,5-8

έπεί καί ό μωυσής — προσευχής.

Eus

μνησθείς τών αρχαίων — πάς ξών. ταύτην την άνυδρον — ζωήν αιώνων.

cont Eus

Did 1237

Did 1238

7ab

15

έν τοις κατεπείγουσα* - βιωτικοίς πράγμασιν.

Eus; cf GKi

7cd

16

έφ' δαον μεν τό πρόσωπον — έαυτώ κατεργάζεται. και έπεί τό άγιον — άμαρτάνεα>.

cont Eus; cf G

έν τοις πεψασμοϊς — φωτός γενομένω. την αην φιλανθρωπίαν — έκάλεσε. κατά δε την όλην — φανείς. είτα και την δικαιολογία» — κεχηνέναι. άλλος φησίν • έν άρχη — έδήλωσεν.

Eus

Did 1239

17

Did

18

Eus

19

Thdt

20 21

Apoll Jo

22

Did

23 24 25

Did Jo

έπειδή ούκέτι — νοήσει ποθώ. Eus τάχα δε καί — δι' έμού. Did 1241 (K, Eus) της φύσεως έχούσης — ταύτα Jo; 55,455,27-37 λέγει.

9

26

Did

ύπό ενός έχθρού — κατέφυγε.

Did 1242

10

27 28

Thdt

δίδαξόν με — εϊρηται είναι. καί έντεύθεν - άπηλλαγμένην.

29

Jo

διό καί ό π ούλος — τού πνεύματος αύτού.

cont Did 1243; c f G Thdt; 80,1957Β11 C3 Jo; 55,456,13-15

30 31

Eus Apoll

32

Did

δμοιόν έστι τό — προκειμένων. Eus Apoll 299 άλλως • τό της άγαθότητος — χάριτος αύτού. ένεκα τού — προοβαλών αύτη. Did 1244

8ab

8cd

11 ab

l i b . 1 2 33 34

Thdt

ψυχής αληθώς θλίφις — λέγεται ειμί γάρ. άλλος φησίν • ό περί τον — φυτά.

Thdt; 80,1957 A 9 Apoll 298 Jo; 55,455,22-25 Did 1240

Eus; c f G (Typ I Did Thdt; 80,1957D5—1

275

Ps 143 1

S fol 375 v; U fol 322 r 1

Eus

2 3 2

4 5

Eus

6 3 4

5.6

7 8

Eus

9a b

Did

10

Eus

11

7.8

12 13

Apoll Jo

14

Did

15 16

17 9

18

10

19 20

11

21

1222 14a 276

Jo Thdt

Did

ei μεν αναφέρεις ταύτα — πονηράς δυνάμεις. άλλος φησίν • en ei πάν — δαίμονας. και ημείς δε πολεμείν — την σφραγίδα.

Eus

άπό των πραγμάτων — βεβαίαν. θεού δ' έστί και τό ύποτάσσειν — ουράνιος ελκύει αύτόν. άλλος φησίν • ούκ άνάξιον των τοιούτων — θαυμάσαντες. τα όμοια και — λογισμών. όμοιώθη μεν — ημέρα ι τοιαύτα ι. άλλως• σύοτασις — θέλοντι. διό και ö πανλος — σύσίαν έστί. σφόδρα άναγκαίως - συνετάραξεν αϋτάς. άλλοι δέ φασιν- ανθρωπίνως - τους λόγους. πάντα δέ όμοια — ένδείγματα. άστραπήν δέ και βέλη — πάλιν αΐνίττεται. άλλος δέ φησιν· δύναται δέ σημαίνειν — την έξήγησιν. οί έκ πεσόντες — ανθρώπων. άλλος δ έ φησίν • τάς έπαναστάσεις — δικαιοσύνη έστί δεξιά. άλλοι δέ φασιν• ύδατα τό πλήθος — öpyavov. έδει δέ και την καινην — σώματος κινείται. ό διδάξας βασιλείαν - γενομένην σημαίνει. άλλος φησίν - σύγκειται — λυτρωσομένου. Ρομφαία πονηρά ή γλώττα — ιδίοις άμαρτήμασι. τού προτέρου λαού — πρόβατα έμπεριείληφε.

Thdt; 80,1960D21961A2 Eus

Did 1245 Thdt; 80,1970C10 - 1 3

?

Eus cont Eus Did 1246 Jo; 55,458,43-459,7 + 39 Eus Thdt; 80,1961B6- 14 Apoll 300 Jo; 55,461,10-25 Did 1247 cont Did 1248 Eus; cf G

Thdt; 80,1961C8- D7 Eus; cf G cont Eus; cf G Did 1249 Eus cont Eus; cf EG

23

Did

24

Thdt

25

Eus

26

Jo

27

χρηστέον τοις — ένπτγχάνουσίν. άλλος φηοίν- την εύημερίαν — εύπραξίαν. και έν τώ ίώβ έξε-γεφομένων. τούτο -γούν και νύν βούλεται — θόρυβος ούδέ ταραχή. oi μέν πολλοί και — τριβών αύτών.

Did 1250 Thdt; 80,1964Β3 —9 Eus Jo; 5 5 , 4 6 3 , 4 3 - 5 2 Eus

S fol 382 v; U fol 327 ν 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

11 12 13 14 15 16

ούτε δι' öpyävou — άρχήν έχει. ύφοϊ δέ τον θεόν — -γνώσεως τοϋ θεού. Thdt άλλος φησίν · φύσει μεν ύψιστος — δεικνύναι. Apoll κατά μεν τον νύν βίον — τού αιώνος. sim Thdt έπείπερ τού αιωνίου — ύμνον (omU) τού θεού. τό καϋ' έκάστην — διηνεκώς Eus ήρμήνευσαν. Jo άλλως · και yäp πολλών — ö προφήτης έπή·γα·γεν. Eus ό τρίτος στίχος — με-γαλωσύνης αύτού. Jo ταύτα δέ φησιρ άκολούθως — •γίνονται ταύτα έπήγαγε. Did Apoll έπεί πάντα ά έπάησεν Jo (U — θεού σοφία. Apoll) sim Thdt ί>ηθείη δ' άν και περί (U an) — καλά λίαν. Jo όπερ δέ έθος — με·γαλωσύνην. Did ή ά·γιωσύνη - και -γινομένων. οίόν έστι φοβερόν — φανεροί αύτόν. Thdt άλλος • θαυμάσια - έκίνησε. et Jo έπεί αισθητώς — προκειμένη λέξει. Eus

Eus Did 1251;cf EG Thdt;80,1965C 13 — 1968A6 Apoll 301 ?

Eus Jo; 5 5 , 4 6 5 , 2 6 - 4 9 Eus Jo; cf 5 5 , 4 6 5 , 5 1 - 5 7 Apoll 302 (GK! Did)

Did 1252 Jo; 5 5 , 4 6 6 , 2 5 - 3 1 Did 1253 contDid 1254 Thdt; 80,1968C13 — 1969 A l Did 1255

277

17

18 19

άλλος φησίν • ταύτα πάντα ήγοϋμαι λέ·γεσθαι — άγαλλιάσονται. διά τούτων διδάσκει τού θεού — epya είσίν αύτού.

Eus?

έπειδή οι οϊκτφμοί — τοϊς των άνθρώπων υϊοϊς. άλλως • ότι την έπί — πρέπον θεώ.

cont Eus; cf G

cont Eus; cf G

20

Apoll

21

Did

πάντων των — και αιώνια.

Did 1256

22

Eus

Eus

23

Did

άλλως • ö δέ μετά ταύτα στίχος — ώψέλισται. πιστός δέ ό θεός — κοινωνία.

24 25 26 27 28

Eus Thdt Apoll Jo Did

29 30

Apoll

31 32

Eus Jo

33

Did

34

Eus

35 36 37 38

Jo Thdt

39

Eus

και αύται τού θεού — άπολανσεως. άλλως · τό έλπίζουσιν έντανθα — φοράν. άλλος φησίν- χειρών θεού - όμοιων. είδες πώς έδειζεν — και αδίκους. άλλος φηοίν - τάχα καταπίπτειν — μετερχόμενοι. έν πάσαις ταίς όδοϊς — ένομοθέτησεν όδοΐς. άλλος φησίν • εί yap μη — εύθυμίαν. οδούς αύτού — άπολούνται. άλλως • ειπών τα κοινά — προνοείσθαι. άλλως • έττ-γύς είναι — άληθεία.

Apoll 303

Did 1257 Eus Thdt; 80,1972B15 — C12 Apoll 304 Jo; 5 5 , 4 7 0 , 5 0 - 5 4 Did 1258 cont Did 1259; cf EG Apoll 305 Eus Jo; cf 5 5 , 4 7 1 , 5 4 472,3 Did 1260

άναΎκαίως και ταύτα Eus — παραδίδωσιν. άλλως • έκαστος τών εύλαβώς Did 1261; cf GK — άρετή. ö θέλων φρουρηθήναι — τοις cont Did 1262; cf K^ άγαπώσι αύτόν. Jo; 5 5 , 4 7 2 , 2 2 - 2 4 άμαρτωλούς — διασωθήναι. έδειξε δέ πώς δίκαιος Thdt; 80,1973B1 — 3 — έκάστω. τέως μέν ούν — άνθρώπων σωθήσετα ι.

Eus

40

Did

41

Apoll

Ps 145 1.2

1

Eus

b 3 4

Apoll

5

Did

5—6b

6 7a b 8

Apoll Did

6c7b

9a

Eus

b 7c8b

10

Eus

11

Did

8c—9

12

10

13

Ps 146 1

Did 1263 Apoll 306

S fol 391 r; U fol 334ν

2a

3.4

άλλος φησίν- στόμα — σαρκίναις. πάλιν δέ έπί — τον άπόοτολον.

το άλληλούια — έπαγγελλομένης τον κύρων. ö ϋμνος ούχ νπό — ών •πτγχάνων. ίστέον δε ώς ούτε -παρά — δεξώμεθα. εοικε δώάσκειν — έπα^όμεθα. ομοιον τό ά-γαθόν — παρά πολλοίς θανμαζομένων. δυνατόν δέ και ούτω SieXeiv — πάρεξ έμού.

Eus Did 1264 Thdt; 80,1973C7 — 1976 A l Apoll 307 Eus Did 1265

ούτω μέν ή εις — εϋεργετεϊν. Apoll 308 Did 1266 μακαρίζεται δε — έποίησεν. εί δε τά έργα — και δυνατός, Jo; 5 5 , 4 7 4 , 3 3 - 3 4 θεόν δέ Ιακώβ ούχ απλώς Thdt; 80.1976C4 — — θεόν έλπίσας. τί ούν; εί και διαρκής — αιώνα. Jo; 5 5 , 4 7 4 , 3 4 - 4 6 θάρσησον τοίνυν — πληρεστάτη ή Ύραφή. πεπεδημένους — έθνών κλήσεως. άλλος φησίν oi κατερρα^μένοι — γνώσεως τού χριστού. έπα' άμα τών δικαίων — ύπό θεού άψανιαθήσεται. ή αιών ή σκοπευτική — έρούμεν.

Did 1266; c f E Eus Did 1267 cont Did 1268; c f G cont Did 1269;cfG

S fol 395 r; U fol 338 r 1

Eus

2

Did

αντί TOÖ aiveire — ζαχαρίου imyiypanTai. άλλος φησίν • έπεί ö ψαλμός — αϊνέσεως.

Eus Did 1270

279

2

3

Jo

άλλος φησίν- δοκεϊ μοι ό ψαλμός — διό επιλεγεί.

Jo; 5 5 , 4 7 5 , 5 7 - 4 7 6 , 1

4

Thdt

Thdt; 80,1980Β2 —10

5

Eus

και 8ιά τούτό φησιν αύτόν ύμνείσθαι — προειλοντο. έστι δε προφητικός — τον τρόπον.

Eus

3

6

επειδή σωτήρός έστι και ίατροϋ - εις Ιεριχώ.

c o n t E u s ; c f G ( K , Did)

4

7

cont Eus; cf Ε

10

Jo

11

Eus

12

Eus sim Did

συμπλέκειν εϊωθε - αλλά παρ' αύτοϋ. τοσούτος και τηλικούτος — τώι> διορισμών. και άλλος φησίν· άριθμόν ένταϋθα — ύνόματα. και άλλος δέ φησιν· ηγούμαι — πάντας συνάξει. πρός δέ διάνοιαν εϊποις άι> — άριθμού καθίστησιν. άλλοι φασίν- καλώς και τό φάναι — αποτελεί.

Apoll (Uan)

έπειδή πράγμα είπε — πώς ταύτα έσται. άλλως • ίσχύν μεν ουν — και σύ αύτός έπιστήσεις.

8

Apoll

9

5

13 14

6

15 Eus

16 7

8.9

17 18

Did

19

Thdt

20 21 22a b c 10.11

280

23

Did

Apoll 309 Thdt;80,1980C4 —11 Jo; 5 5 , 4 7 6 , 4 4 - 5 1 Eus Eus Jo; 5 5 , 4 7 6 , 5 2 - 4 7 7 , 1 1 Apoll 310; cf Ε

και τούς πραεϊς αναλαμβάνει — της γης -γράφονται. κατακρινόμενοι κατά τό — έπι τού Ισραήλ.

Did 1271

ö σύμμαχος — άναπέμπει τώ θεώ. εις εύχαριστίαν — είργάσατο.

cont Eus ; c f G

άμφότερα και της δυνάμεως — τρέφει αυτούς. ήλθε δέ τις εις ήμάς φυσικός λόγος — συνωθουμένην. εί τοίνυν έπι τών άπιστων — αύτοϋ έκάλεσε. lac παραβάλλει — ουρανίου τροφής. και ταύτα μέν κατά διάνοιαν, κατά δέ {>ητόν. έπειδή — άσθένειαν λέγων.

Thdt; 80,1981A7 — C2

αν ταύτά φησιν • ποιείτε — έργων παρρησίαν.

Jo;55,478,13-22

Eus

Did 1272

Eus; cf EG Jo; 5 5 , 4 7 7 , 3 8 - 4 7 8 , 5 Did 1273 auctoris catenae Jo; 5 5 , 4 7 8 , 5 - 8

Ps 147

S fol 400r; U fol 341 ν

1.2

1

(U Eus)

2b

2

(U sine dist) Eus

3

3a

4 5

Eus

6

Or

7

Eus

8

Did

έν τώ προ τούτου λόγω — ένισχυόμενοι. οί έξω δντες της Ιερουσαλήμ — εξουσιν εύλ