Premium Ozan Anatomi [3 ed.] 9786053665007

Citation preview

/ KLİNİK Ühiv; Cad:

No:10.Denizli (PAÜ Hastane Kârşisı)

D (258)213.4420

0(414) 2168222

Karaman Mahi: Müti Egemenlik Cd. Özel İdane

İş Merkazi Kat'7 No:74 (Pit Karşısı) Alyon

0 (506) 834 89 69

:0(352):231 5670

:

Çaprazi Erifüz İş Merkezi:Kat:

—

0(dâ2) 23518 25 DİYARBAKIR

Ekinciler Cad. Kalender,Center v Kat2'No:4-5 D(4İZ) 2280964 'ŞAHİNBEY:

- 01(342)215 1400

ISPARTA:

ğ

Bağlârmatı, :110. cadde:No: 53 Kat 9i4 İsparta;

"VAN

Kazım Karabakir Caddesi Yavuzlar İş Merkezi Kat:5 VAN.

0(432):214 7044

: SAMSUN

Mimar Sinan Mah, İsmetİnönü,

2 Bulvari No:152 Atakura SAMSÜN

0(362) 2328978 ESKİŞEHİR

GAZİÂNTEP-.

“Yedltane mahi; 203 nalu Sokak No;23/A :

ŞANLIURFA

Paşabağı Mak. Adalet Cağ. No:9 ŞUTSO lnası 8'Bfok Kat5

:

İşmerközi Köti 3-4-5 Konyaatti.

KÂYSERİ Hünat mah. Hunat Hatün cati. No: 20 Kat: 3 'Melikgazi Kâyserl

Ercati-

“Aygün Sokak No:5: Katz

metrö istasyomu yanı Yalçınay İş Mrk:

:

ANTALYA

Feyzi Çakmak M Mimar Sihan Ğ :Çinar Sok.:

—NÖKt Dahe:2 UsLKaynarca — Peritik

Merkezi No 16 Kat;7-8:9 » Uyluğun Dışa Rotasyonu

Uyluğun İçe Rotasyonu

UYLUK HAREKETLERİ

Uyluğun Sirkumdüksiyonu

Bacağın Fleksiyonu

Bacağın Ekstensiyonu

BACAK HAREKETLERİ

li

Eversiyon

İnversiyon

Zorlu Eversiyon * Abdüksiyon İçe Rotasyon (Pronasyon)

Zorlu İnversiyon * Addüksiyon Dışa Rotasyon (Supinasyon)

YKUN l_'

Dorsal Fleksiyon (Ekstensiyon)

4

.

H |

;

| İ

N

İ

)

!

Plantar Fleksiyon (Fleksiyon)

AYAK HAREKETLERİ

1

KEMİKLERDEKİ SIK KULLANILAN YÜZEY İŞARETLERİ Arcus

1 Kemer, yay

Angulus Canalis Canaliculus Caput Collum Condylus Corpus

1 : : : : 1 :

Açı, köşe Kanal Küçük kanal, kanalcık Baş Boyun Yumru, yuvarlak ya da oval çıkıntı, lokma Beden, gövde

Eminentia Epicondylus Facies Foramen Fossa Fossula Fovea Foveola Hiatus Incisura Labium Lamina Linea Malleolus Margo Pediculus Processus Prominentia Protuberantia Pterygo Ramus Spina Sulcus Trochanter Tuber Tuberculum Tuberositas

: : : 1 1 : ! : ! : 1 : : : : 1 : 1 : 1 : : 1 1 : : !

Kabartı, yükseklik Kondillerin üzerindeki çıkıntı, lokma üstü Yüz, yüzey : Delik Çukür Çukurcuk, küçük çukur Geniş ve sığ çukur Sığ küçük çukur Yarık Çentik Dudak Yaprak, tabaka Çizgi Küçük çekiç Kenar Küçük uzantı, küçük ayak, ayakçık Çıkıntı Kabartı, çikinti yumru şeklinde kabartı veya çıkıntı Kanat (pterygoideus; kanat benzeri) Dal Diken, ucu sivri çıkıntı Oluk Yuvarlak çıkıntı Yuvarlak kabartı, tümsek Yuvarlak küçük kabartı, tümsekçik Pürtüklü kabartı ya da alan

Crista

: İbik (keskin kenar)

“Birçok kez diseksiyon yapan ve seyreden kişi, en azından anatomi bilmeyen ve öğrenmek için gayret sarf etmeyen kişilerin emin oldukları durumlardan şüphe etmeyi öğrenmiştir” Giovarnni Battista Morgagni (1682-1771)

GENEL BİLGİLER e KEMİK HÜCRELERİ e KOLLAJEN LİFLER-KOLLAJEN TİPLERİ * KEMİKLEŞME (OSSİFİKASYON) * KEMİK TİPLERİ * KEMİK İLİĞİ (MEDULLA OSSIUM) e PERİOSTEUM - ENDOSTEUM KIKIRDAK * HİYALİN KIKIRDAK * ELASTİK KIKIRDAK e FİBRÖZ KIKIRDAK İSKELET e AKSİYEL İSKELET « APPENDİKÜLER İSKELET PEKTORAL KEMER KEMİKLERİ « CLAVICULA « SCAPULA ÜST EKSTREMİTENİN SERBEST PARÇASININ KEMİKLERİ * HUMERUS e ULNA - RADIUS * EL KEMİKLERİ (OSSA MANUS) PELVİS KEMERİ KEMİĞİ e OSCOXAE PELVİS ALT EKSTREMİTENİN SERBEST PARÇASININ KEMİKLERİ * FEMUR e PATELLA

'e

TIBİA - FIBULA

* AYAK KEMİKLERİ (OSSA PEDIS) | OS HYOİDEUM | A OMURGA (COLUMNA VERTEBRALİIS) * VERTEBRAE CERVICALES | İ * VERTEBRAE THORACICAE * VERTEBRAE LUMBALES e OS SACRUM - OS COCCYGİS TORAKS İSKELETİ — « STERNUM * COSTAE : KRANYUM KEMİKLERİ * NEUROCRANIUM e VİSCEROCRANILM KRANYUMUN DIŞTAN GÖRÜNÜŞÜ KRANYAL FOSSALAR . * FOSSA CRANIİ ANTERİOR * FOSSA CRANII MEDİA * FOSSA CRANII POSTERİOR KRANYUMDAKİ SÜTÜRLER — KAFA İSKELETİNDEKİ ANTROPOMETRİK

NOKTALAR

,

B

YENİDOĞAN (NEONAT) KRANYUMU .FONTİKULUSLAR (FONTANELLER) CAVITAS ORBITALIS - CAVITAS NASI FOSSA TEMPORALIS FOSSA INFRATEMPORALIS FOSSA PTERYGOPALATINA

*

İSKELET SİSTEMİ (SYSTEMA SKELETALE) KEMİKLER (OSSA)

GENEL BİLGİLER.

—

Dişlerden sonra vücudun en sert dokusu olan kemik (0s) mezodermden gelişir. Kemik, iki farklı dokudan oluşur. Dışta sert yapıdaki kompakt kemik (substantia compacta, kortikal kemik), içte süngerimsi yapıda olan trabeküler kemik (spongioz kemik, substantia spongiosa, kanselöz kemik).

.

Osteoklast; kemik iliğinden derive olur. Kemiğin en büyük hücresidir. Kemiğin yıkımından sorumlu olan bu hücre, rezornsiyon bölgelerindeki sığ çukurda (Howship lakunası) oturur. Kemik matriksi, inorganik ve organik maddelerden oluşur. Kuru kemik ağırlığının yaklaşık Vo65'ini oluşturan inorganik maddeyi tuzlar yapar. En fazla kalsiyum ve fosfat bulunur.

İçinde nörovasküler yapıların bulunduğu bir kanalı (santral kanal, Haversian ya da Havers kanalı) kuşatan konsantrik lameller kompleksine Haversian sistem (osteon) denir. Komşu osteon'ların santral kanalları birbirleriyle perforan kanallarla (Volkmann kanalları) bağlantılıdır.

Kuru kemik ağırlığının yaklaşık Vo35'ini oluşturan organik maddenin /095'ini kollajen (özellikle tip )), Yo5'ini ara madde olarak bilinen glikozaminoglikanlar, glikoproteinler ve proteoglikanlar yapar. D vitamini proteoglikanların sentezini stimüle eder.

Haversian sistem kompakt kemikte, cavitas medullaris (ilik boşluğu) spongioz

İnorganik maddesini kaybeden (dekalsifiye)

kemiktedir.

KEMİK HÜCRELERİ

İnorganik

*

e

OÖsteogenik (osteoprogenitör) hücre; periosteum'da ve endosteum'da bulunur. Mezenşimal kökenlidir. Gerektiğinde osteoblast'a dönüşür. Osteobliast; osteogenik hücreden derive olur. Kemiğin serbest yüzeyinde bulunur. Kemik matriksinin organik elemanlarını sentezler. Mineralize olmamış (ya da kalsifiye olmamış) bu matrikse östeoid denir. Osteoid'e kalsiyum fosfat eklendiğinde kemik olur. Bu işlem osteoblast'ların varlığını gerektirir. Osteoblast, matriksteki lakunaya gömülünce oösteosit adını alır. Osteosit (matür kemik hücresi); tam olarak gelişmiş kemiklerin esas hücresidir, Matriksteki lakunalarda oturur. Potansiyel osteoblast'tır.

kemiğe

sertlik verir.

kemik şeklini korur, ancak yumuşar ve kolayca bükülebilir. Organik madde ise kemiğe sağlamlık verir, Organik maddesini kaybeden kemik kırılgan olur.

Kemikte dört tip hücre bulunur. e

madde

KOLLAJEN LİFLER

KOLLAJEN TİPLERİ Bağ dokularında en çok bulunan İiflerdir. Otuzdan fazla tipi vardır. En yaygın tipleri; e

*

e

Tip I kollajen; insan vücudunda en yaygın bulunan kollajen tipidir. Dermis, kemik, tendon, ligament, kornea, sklera, dentinum, fibröz kıkırdak, fasya ve organ kapsüllerinde bulunur. Tip II kollajen; hiyalin kıkırdak, elastik kıkırdak, corpus vitreum ve İntervertebral disklerin yapısındaki nucleus pulposus'ta vardır. Tip IZI kollajen; deri, endoneurilum, düz kas, iç organlar ve kan-lenf damarlarının duvarlarında bulunur. Retiküler liflerin yapısında bulunan başlıca kollajen tipidir.

.

Tip £V kollajen; endotel ve epitel dokunun bazal laminasında, bazament membranlarda ve lens kapsülünde bulunur. . Tip V kollajen; fetal membranlar, plasenta, sementum, dermis, tendon ve kemikte vardır. .e Tip VI kollajen; bağ dokuda bulunur. e Tip VII kollajen; epidermis - dermis birleşmesinde bulunur. Mukoid (müköz) doku; bağ dokunun embriyonik ya da fetal formudur. Hiyaluronik asit, fibroblast'lar ve kollajen liflerden ibarettir. Chorda umbilicalis'teki mukoid dokuya Wharton jeli denir. Yetişkinlerde mukold doku gelişmekte olan dişin pulpa'sında, gözün yapısındaki corpus vitreum'da ve discus İntervertebralis'teki nucleus pulposus'ta bulunur.

© Scurvy (scorbutus; skorbüt); kollajen sentezi için gerekli C vitamininin (askorbik asit) eksikliği sonucu olur. En önemli belirtisi kan damarlarının duvarlarındaki zayıflık sonucu, özellikle

gingiva (diş eti)'da ve alt ekstremitelerin arka bölümlerinde oluşan

noktasal kanamalardır.

Ek olarak kalsifiye olmamış matriks (osteojid)

yapımındaki bozulmaya bağlı kemik yapımı da bozulur ve sonuçta İskelet deformiteleri olur, *& Marfan sendromu; onbeşinci kromozomda fibrillin-1 proteini ile ilgili gendeki kusur sonucu oluşan otozomal dominant bir bağ |

dokusu hastalığıdır.

Elastik lifler normal

olarak gelişemediği için, elastik liflerden .zengin dokularda direnç eksikliği olur. En çok kalp, damarlar, iİskeletve gözü etkiler.

İskelet deformiteleri (göğüs şekil bozuklukları;

pectus excavatum denilen kunduracı gogsu ya da pectus carinatuım denilen güvercin, göğüs, anormal uzun ekstremiteler ve parmaklar gibi),

tek taraflı veya iki taraflı hafif ya da tam lens

çıkıkları, retina ayrılması, katlp kapaklarında yetersizlik (mitral prolapsus) ve aort dilatasyonu vardır. Hastalar, aort rüptürü (yırtılması) sonucu 30-40 yaş arasırıda ölür,

KEMİKLEŞME (OSSİFİKASYON, OSTEOGENESİS) Kemik oluşumu olarak bilinen ossifikasyon, embriyonik gelişimin yaklaşık olarak üçüncü ayında başlar, 25'inci yaşa kadar tüm kemiklerde tamamlanır. İskelette kemikleşmeye ilk başlayan kemik clavicula'dır (ikinci kemik mandibula'dır.

İkinci uzun kemik ise femur'dur).

(ozellıkle sclera) yırtıklar, eklernlerde belirgin gevşeklık kaslarda tonus azalması ve ilerleyici

(konjenital) wkalça çıkıgı ile kârakterızed

Eklemlerde artmış hareketlılık vardır Dermatosparaksis tip (tip VİNC); ince ve gevşek deri ile karakterizedir. — © Osteogenesis imperfecta (Ol- cam kemık

hastalığı); tip | kollajen sentezi ile ilgili gendeki kusur sonucu oluşan otozomal dominant bir hastalıktır. Kollajen sentezi yapılamaz ve buna bağlı ossifikasyon (kemikleşme) bozulur. Spontan (kendiliğinden olan) kemik kırılmaları İle karakterizedir. Fetus, çoklu kemik kırıklarıyla doğar. Mavi sklera, eklemlerde hipermobilite

ve deride parşömen bulgulardır.

benzeri incelme -

ek

Fetal hayatta ya da kemik tamiri sırasında, mikroskobik olarak gelişmekte olan ilk kemik dokusuna woven kemik (primer kemik dokusu, immatür kemik) denir.

Kemikleşme iki şekilde olur. İntramembranöz kemikleşme; kemiğin doğrudan mezenşimden kemikleşmesidir. Mezenşimal hücreler kemik matriksini salgılayan osteoblast'lara farklılaşır. Hızlıdır ve acil koruma gerektıren kemiklerde gorulur Genellıkle yassı tip

kemıkleşmedır Yavaştır. Ekstremıtelerdekı uzun ve kısa kemiklerin çoğu bu tip kemikleşme gösterir.

Epiphysis proximalis

î -=—f-!——

Metaphysis

Cartilago articularis Cartilago epiphysialis Trabeküller Substantia spongiosa Substantia compacta

Cavitas medullaris A, nutricia

(a. nutriens)

Diaphysis

Apophysis; kas tendonlarının kemiklerdeki tutunma yerlerinde oluşturdukları çıkıntılardır. Uzun ve kısa tîp kemikler, primer ossifikasyon ossifikasyon

merkezınden

kısa kemiktir. >4

gelişen tek

Primer ossifikasyon merkezleri, fetal yaşamda ortaya çıkar. Yenıdoganda, bütün primer ossifikasyon merkezleri vardır. S ossifikasyon r merkezleri doğumdan sonra oluşur. Doğumda,sadece femur'un distal ucu ile tibia'nın proksimal ucunda bulunur. * Hipofiz ön lobunda sentezlenen büyüme hormonu (growth hormon, somatotropın, STH), ozellıkle epifiz kıkırdaklan üzerinde etkili olarak buyumeyı sağlar. Bu hörmonun puberte Üncesi yetersizliği cucelıge (dwarfısm) fazlalıgı

Metaphysis Epiphysis

devlıge (gıgantısm) neden olur, Yeti:

distalis

Bir'uzun “kerııîğin bö_lümleü (tibia)'

Kemikleşmenin ilk başladığı yere primer ossifikasyon merkezi denir. Bir uzun kemikte primer ossifikasyon merkezi gövdeye İsabet

etkiler. Ayrıca kemü(lerde

yumüşamaya 'neden ölür. sonucu oluşan kalsiyum eksikliği ; raşıtızm e (rikets), yetışkınlerd

eder ve diaphysis olarak bilinir. Sekonder

ossifikasyon merkezleri ise iki uca İsabet eder ve epiphysis olarak bilinir. El ve ayak

iskeletindeki uzun kemiklerin

(metatarsal,

-

metakarpal ve falanks) sadece bir tane epifizi vardır. Bu epifiz, falankslar ile birinci'rmetakarpal ve birinci metatarsal kemiğin bazislerinde (proksimal epifiz), diğer metakarpal ve metatarsal kemiklerin başlarındadır (distal epifız) epmh_ysıalıs»—(epıfrz——kıkırdagı) de.ayrılır. Epifizyal kıkırdağa yakın diyafiz bölgesine metaphysis denir. Epifizyal kıkırdak ve metafiz kemiğin uzunlamasına büyümesini sağlar. Epifiz kıkırdağının büyümesi sona erdiğinde kemiğin uzaması da son bulur. Epifiz kıkırdağının yerini kemik dokusu alır ve epifiz ile diyafiz tam olarak birleşir. Epifiz kapanması denilen bu durum, uzun kemiklerde genellikle 20 yaş civarında olur ve büyüme plağının kalıntısı kemik grafilerinde çizgi şeklinde (epifiz çizgisi, linea epiphysialis) görülebilir (epifiz plağı sadece uzun kemiklerde vardır).

ve osteomalazi” nın entemel bul

(minefalize olmamış” veya kalsi matnks) fazlaîıgıdır

rezorbsıyon artışı veya kemikyapımında azalma vardır lnorganık ve organık madde Kemiklerin elastıkıyetı azaldıgı için kırı an olur. Osteomalazi .ile karıştırılmamalıdır,

Osteomalazi'de kemik matriksi birimine düşen

kalsiyum miktarı azalmıştır (mıneralızasyon ' yetersizliği). “Osteoporoz'da, ise azalmış kemik yapımı ya da artmış kemik rezorpsıyonu sonucunda kemik kitlesinde azalma vardır. —

KEMİK TİPLERİ İskelette sekiz tip kemik vardır. e

Uzun kemik (cs Jongum); boyu eninden fazla olan kemiktir.. Uyluk kemiği (femur), kol

kemiği (humerus), köprücük kemiği€Tlavicula),

el tarağı | kemikleri (ossa metacarpı), ayak

ANATOMİ

tarağı kemikleri (ossa metatarsi) ve parmak kemikleri (E_halanges) olan kemiktir. El bileği kemikleri (o: (ossa carpı)

veayâkwt;kegı kemikleri(ossa tarsij). —

Düzensiz kemik (os irregulare); şekilsiz kemiktir. Omur (vertebra), kalça kemiği (os coxae), bazı 1 kafa kemıklerı (os sphenoıdale,

Koruma fonksiyonu vardır. İki kompaktkemık tabakası ile aralarındakı diploğ (ara sünger) Bu yapı, özellikle kafa darbelerinde iiç tabakaya ve beyne zarar vermeksizin dış tabakanın kırılmasına izin verir. Diploğ, kırmızı kemik

iliği ve diploik venlerin Bülündüğüu diploik

kanalları (canales diploici) içerir. Jloık Di venler, yenidoğanda yoktur. İkinci yaştan itibaren oluşur. Kaburga (costa), alın kemiği (os frontale), yan kafa kemiği (os parietale), kürek kemiği (scapula) ve iman tahtası kemiği (sternum) yassı tip kemiklerdir. * Yassı tip kemiklerde bulunan diploik kanallar, özellikle paryetal. kemiğin. radyolojik incelemelerinde kırık hattı ile karıştırılabilir.

Havalı kemik (o0s pneumaticum); içlerinde boşluklar bulunan kemiklerdir. Şakak kemiğinin (os temporale) mastoid parçası ile paranazal sinüslerin bulunduğu os frontale, os ethmoidale, os sphenoidale ve maxilla (üst çene kemiği). Susamsı kemik (os sesamoıdeum), şekli TendSFıÜ'IîJrurInsersıyo açısmı buyuterek kasın eklemdeki etkisini artırır. Vücudun en büyük susamsı kemiği, m. guadriceps femoris'in tendonu (lig. patellae) içinde yer alan patella'dır. M. gastrocnemius'un latera| başının tendonu içinde bulunan fabella (küçük fasülye), artiküler susamsı bir kemiktir. Bir karpal kemik olan os pisiforme, m. flexor carpi ulnaris'in tendonu içinde yer aldığından aynıı zamanda susamsı bir kemiktir. El ve ayak iskeletinde de bulunurlar. Susamsı kemiklerin periosteum'u ve Haversian sistemi (osteon) yoktur.

*

Aksesuar kemik (os accessorilus); ek ossifikasyon merkezleri olduğunda meydana gelirler. Esas kemikle birleşmeyip ayrı gelişen bu kemikler özellikle ayak İskeletinde yaygındır. Os trigonum (talus'un arka kenarında), os vesalianum pedis (Vesalius kemiği; beşinci metatarsal'in bazisinde), os naviculare accessoria (os naviculare'de) ve ossa suturalia (Wormian kemikleri; kafa sütürlerinde, özellikle sutura lambdoidea'da) aksesuar kemiklerdir. * Heterotopik kemik (os heterotopicum); yumuşak dokularda görülen bu kemikler, genellikle kronik inflamatuar hastalık sonucu * (akciğer tüberkülozu gibi) oluşur. © Fabella'da bazen değişiklikler olur. bölgesinde ağrıya sendromu olarak

dejeneratif ve inflamatuar Bacağın arka tarafının üst- dış neden olan bu durum fabella bilinir.

© Aksesuar kemikler, radyolojik ıncelemelerde esas kemikten ayrılmış bir kırık parçası gibi değerlendirilebilir.

KEMİK İLİĞİ (MEDULLA OSSIUM) Spongioz kemik içindeki cavitas medullaris'i dolduran kemik iliği, miyelocid doku olarak da bilinir. Vücut ağırlığı 65 kg olan bir yetişkinde 2,6 kg kemik iliği bulunur (vücut ağırlığının Y4'ü). Kırmızı kemik iliği (medulla ossium rubra) ve sarı kemik iliği (medulla ossium flava) olarak iki tip kemik iliği vardır. Kırmızı kemik iliğinin Y440'ı su, Y040'i yağ, Ya20'si proteindir. Sarı kemik iliğinin İse Y80'i yağ, 615'i su, Yob'i proteindir. İntrauterin hayatta bütün kemikler kırmızı kemik iliğine sahiptir, yani kan üretir (hemopoetiktir). Doğumdan hemen önce, ilk olarak ayağın ve elin distal falankslarından başlamak üzere kırmızı kemik iliği, sarı kemik iliğine dönmeye başlarve bu süreç 25 yaşına kadar tamamlanır. Yetişkinlerde sadece kafa kemikleri, vertebralar, sternum, kaburgalar, klavikula, skapula, pelvis ve femur ile humerus'un başları kırmızı kemik iliği içerir. Kemik iliğinde lenf damarı bulunmaz.

PERİOSTEUM - ENDÖOSTEUM Susamsı (sesamoid) kemikler hariç, bütün kemikler eklem yüzleri ve tendonların tutunduğu yer dışında periosteum İle örtülüdür. Kemik kırıklarının iyileşmesinde rolü olan periosteum, damardan ve sinirden çok zehgindir. İki tabakalı bir yapısı vardır. Stratum fibrosum (dış tabaka): Sharpey İifleri ile kompakt kemiğe bağlanır.

KLİNİK * Paget hastalığı (osteodystrophıa deformans, oösteitis ' deformans); yaygın' bir kemik displazisidir. Hastalıktaki temel bulgu, osteoklast sayısındaki ve aktivitesindeki artıştır. Etkilenen kemiklerde önce yıkım (osteolitik faz), sonrasında olan yapım evresiyle (osteoblastik faz) seyreden kronik bir hastalıktır. Kemikler yıkım evresinde kalsiyumunu kaybettiği için aşırı yumuşak, yapım evresinde ise fazla biriken kalsiyum nedeniyle aşırı serttir. En

sık komplikasyonu kırıktır. Hastalığın en çok

Stratum cambium (iç tabaka): Yapısında bulunan osteoblast'lar kemik kırıklarında aktiflenir ve kırığın iyileşmesine yardım eder. Yaşlılarda periosteum'un bu özelliği azaldığından, kemik kırıkları zor iyileşir.

görüldüğü kemikler sırasıylta pelvis, vertebrae ve femur'dur. ' # Aseptik nekroz (avasküler nekroz,| östeonekroz); kemiğin arteryel beslenmesinin ! kesilmesi sonucu olur, Darbe (travma), steroid

Endosteum, ilik boşluğunun ve kompakt kemikteki kanalların içini döşeyen zardır.

uzun kemiklerin uçlarında (yani epıfîzlennde) görülür (özellikle femur başı).

KEMİĞİN KAN:DAMARLARI Kemikler, dört arterle beslenir. *

A, nutricia (a. nutriens); spongioz kemiği ve kemik iliğini besler.

e - Aa. periosteales; kompakt kemiği beslerler. Bu nedenle periosteum'u kaldırılan kemik bölümü ölür. *

Aa, metaphysiales ve aa. epiphysiales; büyüme kıkırdaklarını beslerler. Bu arterlerdeki yaralanmalar kemiğin büyümesini durdurur. Gelişimini tamamlamış kemiklerde ise avasküler (aseptik) nekroza neden olur.

KEMİĞİN İŞLEVİ « . e e

Koruma Destek Hareketler için mekanik bir temel Kan hücresi yapımı

e

Tuzları depolamak (Ca, P, Mg tuzları).

ve alkol kullanımı başlıca nedenleridir. En çok

© Osteomiyelit; kemik ve/veya kemik ' İliğinin

infeksiyonudur. En sık etkeni staphylococcus aureus'tür. Bu bakteri, aynı zamanda eklem infeksiyonunun da (septık artrıt) en sık

hedenidir. . ”

© Osteokondrom (ekzostoz), epıüz kıkırdagının ya da artıklarının kemik dokusu ile birlikte büyümesi sonucu oluşan benign -Çiyi ' huylu) tümördür. En çok görülen benign -kemik.

tümörüdür. En sık femur'un metafiz bölgesinde |

ve ikinci olarak da tibia'da görülür, * * Osteosarkom kemik dokunun en çok görülen

primer malign (kötü huylu),tümörüdür. Uzuün kemiklerin metafiz bölgesinden köken alır.

Femur'un alt ucu ile tibia humerus'un proksimali en sık görüldüğü yerlerdır, Tümörün en belirgin özelliği, tümör hücreleri tarafından kemik (osteoid) yapımıdır. Tümörün periosteum'u kaldırması sonucu, kompakt kemik ile perıosteum arasında radyolojik olarak görütebilen bir üçgen oluşur (Codman üçgeni). Osteosarkom, en çok akcıgerlere metastaz

yapar. .

* Ewing sarkomu; 10-15 yaş arası çocuklarda sıktır. Kemiğin osteosarkom'dan. sonra en çok görülen kötü huylu tümörüdür. Pelvis ve uzun kemiklerde (femur, humerus, kaburgalar ve clavicula) görülür. Sık olarak ilik boşluğunda, metafiz bölgesinde oluşur. 11 ve 22'nci kromozomlar arasındaki translokasyon, bu

tümörün

tanısı için en önemli bulgudur.

Radyolojik incelemede, tümör üzerindeki periosteum'da soğan zarı görünümü vardır. Bu. görünüm tümörün tanısını kesinleştirir. Sık olarak akciğerlere metastaz yapar. & Kemiklere en çok metastaz yapan tümörler sırasıyla meme, akciğer, prostat, böbrek ve tiroid bezinin tümörleridir. Metastazların en fazla görüldüğü kemikler omurlar, kaburga(ar, kafatası ve pelvis'tir.

KIKIRDAK (CHONDRO) Bir bağ dokusu şekli olan kıkırdak, mezenşimden köken alır. Kondrosit denilen hücreler ile matriksten (lifler--ara madde) oluşur. Matriksi, kollajen lifler ve proteoglikanlar yapar. Kıkırdak; kan damarı, lenf damarı, sinir ve duyu reseptörü içermez. Komşu bağ dokusundaki kapillerlerden ve matriksten difüzyonla beslenir. Perichondrium (kıkırdak zarı) denilen bir zarla sarılır.

FİBRÖZ KIKIRDAK Beyaz renklidir. Matriksi tip I kollajen içerir. Perikondriyum'u yoktur. Eklem yüzleri arasında bulunan diskus, menisküs ve sadece omuz eklemi ile kalça ekleminin yapısında bulunan labrum articulare bu tip kıkırdaktır. Ek olarak sternoklaviküler, akromiyoklaviküler ve temporomandibüler eklemde, her iki eklem yüzünü örten kıkırdak da fibrözdür. Fibröz kıkırdakların, epifizyal kıkırdağın ve eklem kıkırdaklarının perikondriyum'u yoktur.

Kıkırdak dokusu ile ilgili üç tip hücre vardır. .

e

-

Kondrogenik hücre; mezenşimal hücreden köken alır. Gerektiğinde kondroblast'a dönüşür. Kondroblast; mezenşimal hücreden ve

KLİNİK

* Kondrom; kıkırdak dokunun iyi huylu (benign)

tümörüdür ve daima bir kemiğin içindeki matür (olgun) hiyalin kıkırdaktan (özellikle

epifiz kıkırdağının artıklarından) gelişir. Et ve ayağın küçük kemiklerinde sıktır. Cavitas medüllaris'ten gelişenlerine enköndrom

kondrogenik hücreden derive olur. Kıkırdak

matriksini sentezleyen hücredir. * Kondrosit; matriksle kuşatılan kondroblast'tır. Matriksteki lakunada oturur. Matriksi oluşturan elemanların farklılığına göre üç tip kıkırdak vardır.

denir.

-

SY

© Kondrosarkom; kıkırdak dokunun kötü huylu (malign) tümörüdür. En sık pelvis ile uzun kemiklerde (femur, humerus ve tibia) görülür. Tipik olarak akciğerlere metastaz yapar.

HİYALİN KIKIRDAK Vücutta en yaygın bulunan kıkırdak tipidir. Mavi-beyaz renklidir. Matriksinde başlıca tip TI kollajen vardır. Aşınmaya karşı dirençlidir. Embriyoda kıkırdağın yerini kemik alıncaya kadar iskelet görevi yapar. Çocuklarda ve adolesanlarda uzun kemiklerin boylarındaki büyümede önemli rol oynar. Burun kıkırdakları, larinks kıkırdakları, trakea halkaları, bronkus'lar, bütün

oynar

eklemlerin

İSKELET Yetişkin insan iskeleti 206 kemikten oluşur (yenidoğanın kemik sayısı 300'e yakındır). İskelet, aksiyel iskelet ve appendiküler İskelet olarak iki ana bölümde incelenir.

AKSİYEL İSKELET

(sternoklaviküler,

akromiyoklaviküler ve temporomandibüler eklem hariç) eklem yüzlerini örten kıkırdak, kaburgaların kıkırdak bölümleri ve epifiz plağı hiyalin kıkırdaktır.

ELASTİK KIKIRDAK Hiyalin kıkırdakla yapı olarak tamamen benzerdir. Tek farkı çok miktarda elastik lif içermesidir ve bu nedenle sarı renklidir. Kulak kepçesi, dış kulak yolu, oditör tüp (tuba auditiva; Eustachian tüpü) ve larinks'in bazı kıkırdakları (epiglot, kornikulat, kuneiform kıkırdaklar ve aritenoid kıkırdakların tepeleri) elastik kıkırdaktır.

(SKELETON AXIALE) Toplam 80 kemikten oluşur. . * .«

Baş İskeleti (skeleton capitis): 28 kemik (cranium; 22 -- ossicula auditus; 6) Hiyoid kemik (os hyolideum): 1 Omurga (columna vertebralis): 26 kemik

*

(vertebrae;

244 0s

sacrum;140s

coccygis;1) Toraks iskeleti (skeleton thoracis): 25 kemik (sternum; İ * costae; 24)

Aksiyel iskelet 28-Baş iskeleti LzHiyod kemik

8ÜÇ

Pektoral kemer-2

25 Toraks

32X2-64

26-Omurga

Üst ekstremite-30

Pelvis kemerisi:

126

/ B1X2z-62

Alt ekstremite-3ü

İskelet” *

APPENDİKÜLER İSKELET

(SKELETON APPENDIİCULARE) Toplam 126 kemikten oluşur. Üst ekstremite kemikleri (ossa membri superioris): 32 x 2 — 64 Pektoral kemer (cingulum pectorale): scapula; 2 * davicula; 2 - 4 Üst ekstremitenin serbest parçası (pars libera

ÜST EKSTREMİTE İ KLER A KEMİ (OSS — — — MEMERİ SUPERİORİS) PEKTORAL KEMER KEMİKLERİ (CINGULUM

membri superloris): 30 x 2 — 60

Alt

ekstremite

kemikleri

(ossa

inferioris): 31 x 2 - 62 Pelvis kemeri (cingulum pelvicum): os coxae -2

Alt ekstremitenin serbest parçası (pars libera membri inferioris): 30 x 2 — 60

PECTORALE)

membri

CLAVICULA »

Üst ekstremiteyi

gövdeye

bağlar.

Birinci

kaburga, manubrium sterni ve scapula'daki

acromlon'la eklem yapar.

SCAPULA

Extremitas sternalis Extremitas

acromlalis

Linea

trapezoldea

: Sulcus musculi subelavıı

Tuberculum| conoideum

Impressio ligamenti costoclavicularis

Clavicula (sol) (a) üstten görünüş : (b) alttan görünüş

.

Fetus'ta ilk olarak kemikleşmeye (ossifikasyon) başlayan (intrauterin 5'inci hafta) kemiktir. Ancak kemikleşmesini en son tamamlayan kemiklerden biridir.

e

Kan üretiminin (hemopoiezis) kemiktir.

e

İskelette hem

* .

ilk başladığı

intramembranöz

hem

de endokondral kemikleşme gösteren tek uzun kemiktir. Akromiyal ucu intramembranöz, geriye kalan bölümü endokondral ossifikasyonla kemikleşir. Kırmızı kemik iliği içerir, ancak genellikle cavitas medullaris'i yoktur. Clavicula İle birinci kaburga arasından a.v. subclavia ile plexus brachialis'in trunkusları geçer. Kemiğin alt yüzündeki sulcus musculi subclavii isimli olukta oturan m. subelavius, clavicula kırıklarında

a.v. subclavia'ya ve plexus brachialis'e yastıklık yaparak onları yaralanmaktan korur. e

Clavicula'ya tutunması olan kaslar; m., deltoideus, m. trapezius, m. sternocleidomastoideus, m. pectoralis major, m. sternohyolideus ve m. subelavius'tur.

* Clavicula,

vücutta

sık kırılar

biridir. Özellikle doğum

kemiklerden

sırasında en sık

kırılan kemiktir. Kemiğin en zayıf bölümü, 1/3 orta ve 1/3 dış parçalarının birleşme yeridir. Kırıklarında; n. suprascapularis, n. axillaris, aâ.v. subclavia ve plexus brachialis yaralanabilir. Nn. supraclaviculares'lerle (plexus cervicalis'in deri dalları) olan yakın komşuluğu, kırık parçalar arasında bu sinirin dallarının sıkışması sonucu kalıcı boyun ağrılarına neden olabilir.

2-7'nci kaburgalar (veya 2-7'nci torakal vertebraların processus spinosus'ları) arasında yerleşmiş yassı tip kemiktir. Alt ucu (angulus inferior), 7'nci interkostal aralık için anatomik bir işarettir. Üst kenarındaki incisura scapulae denilen çentik, ligamentum transversum scapulae superius ile delik haline getirilir. Delikten n. suprascapularis, ligamentin Üzerinden ise a.v. suprascapularis geçer. N. suprascapularis, kola abdüksiyon hareketini başlatan kasın (m. supraspinatus) siniridir. Processus coracoideus denilen çıkıntısına; m. pectoralis minor (insersiyo), m. coracobrachialis (origo) ve m. biceps brachii'nin caput breve'si (origo) tutunur. Bu çıkıntı, plexus brachialis'in anestezisinde anatomik işaret olarak kullanılır. Arka yüzünde bulunan çıkıntıya spina scapulae denir, Çıkıntının medial ucu üçgen şeklinde (trigonum spinae scapulae) olup, T; vertebranın

processus

spinosus'u

(veya 4'üncü kaburga) seviyesindedir. Spina scapulae'ye, m. deltoideus (kolun esas abduktor kası) ve m. trapezius (omuz çökmesini önleyen kas) tutunur. Çıkıntının yukarısında kalan çukuru (fossa supraspinata) m. supraspinatus, aşağısında kalan çukuru (fossa İnfraspinata) m. infraspinatus doldurur Acromion; spina scapulae'nin geniş olan lateral ucudur. Clavicula ile eklem yapar (art. acromioclavicularis). Üst ekstremite uzunluğunun ölçülmesinde kullanılan proksimal noktadır. M. deltoideus iİle m. trapezius tutunur. Acromion'un İateral kenarı, spina scapulae'nin alt kenarı ile angulus acromlii'de devamlıdır. Ön yüzündeki çukura fossa subscapularis denir ve m. subscapularis ile doldurulur. Cavitas glenoidalis denilen sığ çukura, caput humeri oturur ve omuz eklemini kurar (art. humeri). Bu çukurun üst kenarındaki tuberculum supraglenoidale'ye m. biceps

brachii'nin caput longum'u, alt kenarındaki tuberculum infraglenoidale'ye m. triceps brachii'nin caput longum'u tutunur. «

Angulus lateralis; cavitas glenoidalis'in yer aldığı büyük bölümdür.

*

Collum scapulae; cavitas glenoidalis'in tabanının gövde ile birleşme yeridir.

e

Yukarıda adı geçen kaslara ek olarak, scapula'ya tutunması olan diğer kaslar:

Margo superior'a tutunan; omohyoideus'un venter inferior'u,

m.

Angulus inferior'a tutunan; m. latissimus dorsi (bir slip ile), Angulus scapulae,

superior'a

tutunan;

m.

levator

Margo medialis'in dış yüzüne tutunanlar; m. rhomboideus major, m. rhomboideus minor, m. levator scapulae, Margo

medialis'in

serratus anterior,

iç yüzüne

tutunan;

m.

* Bölgede yer alan kaslardan sadece m. pectoralis major ile m. brachialis'in scapula'ya tutunması yoktur. .

KLİNİK * Scapula kırıklarının en yaygın yerleri; acromion, gövde ve cavitas glenoidalis'tir. © Sprehgel omzu (skapula'nın doğumsal elevasyonu); omuz kavşağında en sık rastlanan doğumsal bozukluktur (anomalidir). Kızlarda daha sıktır. Scapula, normal lokalizasyonuna göre daha yukarıdadır. Genellikle başka doğumsal ahnomaliler (Klppel-Feil sendromu, kaburga * Malformasyonları, servikal kosta sendromu, servikal vertebra anomalileri ve.skolyoz gibi) eşlik eder, Baş etkilenen tarafa doğru eğiktir. Olguların 1/3'ünde scapula'nın üst köşesinden, servikal vertebraların processus spinosus'larına |

ya da processus transversus'larına uzanan

fasyal kılıf içinde aksestar bir kemik bulunur (omaovertebral kemik)..

Margo lateralis'in dış yüzüne tutunanlar; m. teres major, m. teres minor.

Processus coracoldeus

Incisura scapulae

Acromion

Tuberculum supraglenoidale Cavitas glenoidalis -Tuberculum infraglenoidale

Fossa supraspinata Ttrigonum spinae scapulae Fossa infraspinata

Fossa subscapularis Margo lateralis

Angulus inferior

Scapula (sol) (a) önden görünüş (b) arkadan görünüş (Faiz O, Moffat D. Anatomy at a Glance'den düzenlenmiştir)

ANATOMİ

ÜST EKSTREMİTENİN SERBEST PARÇASININ KEMİKLERİ (PARS LIBERA MEMBRI SUPERİORİS) HUMERUS İskeletin femur ve tibia'dan sonraki en büyük kemiğidir. Tuberculum majus'a yukarıdan aşağı doğru; m. supraspinatus-m. infraspinatus-m. teres minor tutunur. Tuberculum majus, omuz bölgesinde en lateraldeki kemik çıkıntıdır. Tuberculum minus; öne bakan bu çıkıntıya sadece m. subscapularis insersiyo yapar. Sulcus intertubercularis; tuberküller arasında kalan oluktur. Oluktan, m. biceps brachii'nin caput longum'unun tendonu geçer. Bu tendon aynı zamanda omuz ekleminin içinden geçer. Oluğun tabanına m. latissimus dorsi (gövdeyi yukarı çeken esas kas) insersiyo yapar. Collum anatomicum; caput humeri ile tuberküller arasında kalan boyun bölümüdür.

.

Crista supraepicondylaris (supracondylaris) medialis ve crista supraepicondylaris — (supracondylaris) lateralis; fasya ve kasların tutunduğu

keskin kenarlardır. Distal uçtaki epicondylus

medialis ve epicondylus sonlanırlar. *

Condylus

*

Sulcus nervi radialis; gövdenin arka yüzündeki bu olukta, n. radialis ile a. profunda brachil (a. brachialis'in dalı) seyreder.

ucudur.

distal

e

Fossa radialis; ön kol fleksiyon yaptığında, caput radii'nin girdiği çukur.

*

Fossa coronoidea; ön kol fleksiyon yaptığında, ulna'daki processus coronoidewvs'un girdiği çukur.

.«

Fossa ölecrani; ön kol ekstensiyon yaptığında, ulna'daki olecranan'un tepesinin girdiği çukur.

e

Capitulum humeri; caput radii'deki fovea articularis'e oturan başçık (articulatio humeroradialis).

«

Trochlea humeri; ulna'daki incisura trochlearis'e giren makara benzeri oluşum (articulatio humeroulnaris).

Yetişkinlerde humerus gövdesi iİle boynu arasında yaklaşık 130*'lik bir açı vardır.

© Tüuberculum majus ve minüs'a tutunan dört -

kas, rotator cuff (rotator manşet)

kasları

— olarak bilinir. Bu kasları hatırlamak için; SİtS:

Crista tuberculi majoris (labium laterale); tuberculum majus'un alt ucundan aşağı doğru uzanan keskin kenardır. M. pectoralis major insersiyo yapar.

Tuberositas deltoidea; corpus humeri'nin dış yüzündeki pürtüklü alandır. M. deltoideus insersiyo yapar.

humerus'un

e. Sulcus nervi ulnaris; epicondylus medialis'in arkasındaki bu oluktan n. uİnaris geçer.

Collum chirurgicum; tuberküllerin aşağısında kalan boyun bölümüdür. Kemiğin en zayıf yeridir.

Crista tuberculi minoris (labium mediale); tuberculum minus'un alt ucundan aşağı doğru uzanan keskin kenardır. M, teres major insersiyo yapar,

humeri;

lateralis'te

(S)upraspinatus, (İ)nfraspinatus, (tJeres minor,

(Sjubscapuülaris. (küçük “E”, teres minor olduğu için)

e

İ

Yukarıda adı geçen kaslara ek olarak humerus'a tutunması olan diğer kaslar:

M. brachialis, m. coracobrachialis, m. triceps brachii, m. anconeus, m. brachioradialis, m. supinator, m. pronator teres, ön kolun arka bölge kasları (ekstensör kaslar) ve ön kolun ön bölge kasları (fleksör kaslar).

Tüberculum majus Caput humeri

Tüberculum minüs Crista tuberculi minoris

Collum anatomicum Collum chirurgizum

Crista tuberculi majoris

Sulcus İntertubercularıs

—— Tuberositas deltoidea M -— Sulcus nervi radıalis

Fossa radialis Fossa coronoidea

Fossa olecrani Epicondytus medialis

Epicondylus:

medialis

Sulcus nervi ulnaris

(a)

(b)

A, circumflexa humeri posterior N. axillaris

Collum chirurgicum

N. radialis A, profunda brachil

Corpus humeri

*& Epicondylus

medialis

kırıgında

n. ulnarıs

yaralanır. N. ulnaris'in en çok görülen nöropatisi

(lezyonu) humerus un medial epıkond' kırığıdır. — *

a

“

N. medlanus N

A, brachlalis ,

Epicondylus medialis

in :

* Humerus kırıklarında yaralanan sinirleri “ “HURMA” sözcüğünden hatırlayabiliriz: (H)umerus, (U)lnaris, (R)adıalıs, (M)edıanus,

(A)xillaris.

N. ulnaris

p

'nedeni hümerus'un suprakondıler kırıgıd " “ Çok siki alçı-veya türnike Uygulaması da buna neden olabilir. Kaslar, 6 saatten fazla ıskemıye dayanabıhr

DA

Nörovasküler yapıların humerus'la iliğkisi N

(sağ humerus'un önden görünüşü) , .


Colles kırığı

OÖlecranon

Incisura trochlearis Incisura radıalis Caput radii ve

Processus coronoideus.

circumferentia artıcularis

Circumferentia

Collum radli Crista musculi

articularis

Tuberositas radii

supınatoris

Tuberositas ulnae Tuberositas pronatorla

Margo interosseus

Tuberculum dorsale (Lister tüberkülü) Caput ulnae ve

Processus styloideus uinae

circumferentia articularis

Incisura ulnaris

.

(a)

Processus styloideus radii

(b)

Ulna

Radıus (sol) (a) supınasyon pozısyonundakı görünüş

:

- (b) pranasyon pozisyonundaki görünüş

EL KEMİKLERİ (OSSA MANUS)

İNİK * Barton

â

kırığı; -radius - distal

kenanmn

kırıgıdır

ucunun

Genellikle, art

dır(radıusbaşı çıkıgı) N, radialıs'ın derın interosseus postennr) yaralahabili.

El iskeletinde toplam 27 kemik vardır. Üç grup

yapar,

1 - EL BİLEĞİ KEMİKLERİ (OSSA CARPI, OSSA CARPALIA) Bir elde 8 tanedir. Dörderli iki sıra oluşturur. Proksimal sıra, lateralden (radial taraftan)mediale (ulnar tarafa) doğru:

lna gövdesi kırığıdır. Bir cisimden yuzu

Os scaphoideum-Os İlunatum-Os triguetrum-Os pisiforme (Sirkteki Leopar Tribüne Pisledi)

* Cubitus valgus-Cubitus varus; _kol ve ön kol

Distal sıra, lateralden (radial taraftan)-mediale (ulnar tarafa) doğru:

2

ck

cop) kırığı; künt travmalar sonucu

- körümak amacıyla ön kol kaldırıldıgında, cisim ' direkt ulna İle karşılaşır. arasındaki normal açı 90*'dir. Üst ekstremite tam ekstensıyon yapmış durumdayken, kol ve ön kol arasında ortaya çıkan açıklığı içe bakan

» açılanmaya cubitus varus, açıklığı dışa bakan

açılanmaya cubitus valgus denir. Cubitus valgus, * Türner sendromunda görülür.

Os trapezium-Os trapezoideum-Üs capitatum-Os hamatum (Trabzon Trabzonlu Kaptanların Hamsi Diyarıdır). Diyarı; Distali hatırlatsın. *

e

Cubitus varus

| Cubitus valgus

Os scapholideum; proksimal sıra karpal kemiklerin en büyük olanıdır. Tuberculum ossis scapholdei denilen çıkıntısı vardır. Os pisiforme; karpal kemiklerin en küçük olanı ve kemikleşmeye en son başlayanıdır. Hiçbir ekleme katılmaz. Os triguetrum'un üzerinde oturur. M, flexor carpi ulnaris'in

.

e .

tendonu içinde yer aldığından aynı zamanda sesamoid (susamsı) kemiktir. Ös trapezium; birinci metakarpal kemik ile os scaphaideum arasındadır. El başparmağı eklemine (art. carpometacarpalis pollicis) katılan karpal kemiktir. Dorsal yüzü üzerinden a. radialis geçer. Tuberculum ossis trapezil denilen çıkıntısı vardır. Oshamatum; hamulus ossis hamati denilen çengel şeklinde uzantısı vardır. Oscapitatum; karpal kemiklerin en büyüğü ve İlk kemikleşenidir. En fazla kemikle (yedi kemik), en fazla karpal kemikle (dört karpal kemik) ve en fazla metakarpal kemikle (üç metakarpal kemik) eklem yapan karpal kemiktir.

H - EL TARAK KEMİKLERİ (OSSA

METACARPI, OSSA METACARPALIA) Bir elde 5 tanedir. Basis ossis metacarpi, corpus ossis metacarpi ve caput ossis metacarpi denilen bölümleri vardır. Üçüncü metakarpal sabit, diğerleri hareketlidir.

.

Tinci metakarpal; en kalın ve en kısa olanıdır. Bazis'i, ös trapezium ile eklem (art. carpometacarpalis pollicis) yapar. Caput'u diğer metakarpal kemiklere göre daha az konvekstir ve palmar tarafında iki tane sesamoid kemikle eklem yapar. Iİ'nci metakarpal; en uzun ve bazisi en büyük metakarpal kemiktir. TJIT'üncü metakarpal kemiğin processus styloideus ossis metacarpi tertii denilen çıkıntısı vardır.

. *

IH - PARMAK KEMİKLERİ (OSSA DIGITORUM, PHALANGES) Bir elde toplam 14 tanedir. Başparmakta (pollex) iki, diğer parmaklarda üçer tanedir. Phalanx proximalis — Phalanx distalis

Os scaphoideum

Ös triguetrum

Os trapezlum

Çanalis ulnaris (Guyon kanalı)




324

ııııuısııvı ' splanchnicus major, sağ akciğer ve plevrası, sol tarafında, ductus thoracicus, aorta thoracica, trachea, oesophagus ve sağ n. vagus vardır. V. azygos'a açılan venler; v. intercostalis superior dextra, vv. intercostales posteriores dextra (bırıncısı V. brachıocephalıca dextra" ya

medıastınales,NaZphrenıcae superıores ve sag vv. bronchiales.

V. HEMİAZYGOS Oluşumu v. azygos gibidir. Tek bir damar olarak

başlamaz ise sol taraftakı V. lumbalıs ascendens Dıyafragmanın

crussınıstrum undan

(bazen

hiatus aortıcus’tan) geçıp,p, arka medıyastınumda yukarı doğru yükselir. Columna vertebralis'in

önünden, aorta thoracica, oesophaguâîi , 8 ductus

thoracicus'unarkasındanangeçip, T, sevıyesınde V

azygos'a a)açılır

T

(9-11), vv oesoph_a_wales ve 4___medıast_ı»na_les İ

alır.

V. HEMIAZYGOS ACCESSORLA Sol taraf 4 (5)-8'inci v. intercostalis pasterlior'ları ve bazen sol vv. bronchiales'leri alıp,© seviyesinde v. azygos'a a açılır. Bazen v.

“Kemlazygos ile birleşip; ortak bir damar ile v.

superlor sinistra olarakv. brachiocephalica sinistra'ya açılır. 4(5)-g'inci ınterç__ostalıs v. posterior'lar, M hemiazygos accessaorla'ya, 911 ıncıler ıse v. hemiazygos'a açılır C Sol taraf vv. bronchiales, genellıkle V. intercostalis superlor sinistra'ya, bazen v. hemiazygos accessorla'ya açılır.

VV. PULMONALES Oksijenden zengin kanı, akciğerlerden sol atriyuma getiren dört tane vendir. Vendirler ancak arteryel kan taşırlar (kural; içindeki kana bakılmaksızın kalbe giren her damar ven, kalpten çıkan her damar arterdir). Kapakları yoktur, Sağ akciğerden gelenler; v. pulmonalis dextra superior ve v. pulmonalıs dextra inferior,

sol ; akcıgerden

gelenler,V pulmonaîs" sinistra

Fibröz perıkardıyumu

bölümünden

delerler ve arka- ust

sol atriyuma açılırlar. Sinus

Alxıedl vduvarlarındakı kapiller ağdan başlayan venler, birleşerek v. lobalis'leri oluşturur. Sağ akciğer için üç, Sol akciğer İçin iki tane v. lobalis vardır. Sağ akciğerin üst ve orta v. lobalis'leri genellikle birleşerek, v. pulmonalis dextra superior adı İle akciğeri terk eder.

V. pulmonalis dextra superior, v. cava superıor Un arkasından, V. pulmonalıs de_xtra

azygos'a açılabilir.

VV. INTERCOSTALES *

Vw intercostales anteriores; 9 çifttir. İlk altı çifti v. thoracica İnterna"'ya, son uç çıf'tı V. phrenica'ya açılır.

Bırıncı v. intercostalis posterıor kendı tarafındaki v. brachıocephalıca ya (bazen v. vertebralis'e) açılı. — —© Sağ tarafta, 2'nci ve 3'üncü (sık olarak 4'üncü) v. İntercostalis posterior birleşip, v. intercostalis superior dextra'yı oluşturur. Bu ven, v. azygos (arcus venae azygos)'a açılır. Geriye kalan

v. İntercostalis..posterlor'lar, direkt olarak v. azyagos'a açılır.

Sol tarafta İse 2'nci ve 3'üncü (bazen 4'üncü) v. İntercostalis posterlor birleşip, v. intercostalis

Hılum

(ya da radix)

pulmonis'te

bulunan

yapıların en önde olanı v. pulmonalis superior, en altta olanı v. pulmon "'"Tü”f"îı'öî' dür”

ÜST EKSTREMİTE VENLERİ Üst ekstremite venleri, yüzeyel ve derin olarak iki gruptur. Yüzeyel venler, fascia superficialis'in iki yaprağı arasında, derin venler fascia profunda'nın altında, kaslar arasındadır. Aponeurosis — palmaris'in — üzerinde (yüzeyelinde) bulunan arcus veno_s_ı.ış/galma_rıs

superficialis'i palmares’ler,

dreneeden vv. digitales

metakarpal

kemiklerin

başları

ANATOMİ

*

.

.

,

arasından geçen Vv. intercapitulares'ler aracılığı ile elin dorsal tarafındaki venlere birleşir. Dorsal tarafta, seyreden vv, digitales vv. metacarpales venler, el | sırtında

V. mediana cubiti

V. basilica mediana V. cephalica mediana

parmak kenarları boyunca dorsales'ler birleşerek, dorsales'leri oluşturur. Bu rete venosum dorsaTe

ulnar (medıa[) ucundan v. basilıca, (lateral) ucundan v. cephalıca başlar

radial LATERAL

V. CEPHALICA

MEDİAL LATERAL V. mediana antebrachii

MEDİAL

Fovea radialis'in (anatomik enfiye çukuru) çatısında başlar. Ön kolun radial tarafında, fascia superficialis'in yaprakları arasında yukarı doğru yükselir. Dirsekekleminin distalinde, v. mediana cubiti ile £bağlantılıdır. Dirseğin ön-dış bölümünde, m. brachioradialis ile m. biceps brachii arasındaki oluğun yüzeyelinden

geçer ve burada n. cutaneus antebrachii

lateralis'i üzerinden çaprazlar. M. biceps brachil'nin dış tarafında omza doğru yükselir. Deltopektoral (klavipektoral) üçgenden (fossa infraclavicularis) geçer, fascia clavipectoralis'i deler ve v. axillaris'e açılır.

© Fossa cubitalis. üzerindeki venler, kari alımı,

V. BASILICA Fascia superficialis'in yaprakları arasında, ön kolun arka-iç bölümünde yukarı doğru yükselir. Dirsek eklemi önünde v. mediana cubiti ile birleşir. Kolda, m. biceps brachii'nin iç tarafında seyreder. Kolun orta bölümünde fascia brachii'yi deler ve a. brachialis'in medialinde olarak yuksehr M. teres major un aıt kenarında V.

axillaris adını aIır K

cubitalis'in

* V. cephalica da yukarıda ifade edilen ışlemler için kullanılan bir vendir. Özellikle uzun süreli venöz yol kullanımlarındaki avantajın&deniyle,

anafomik enfiye çÇukuru üzerindeyken kanule edılır

çatısında,

v. cephalica

ile

v. basilica'yı birleştirir. Aponeurosis bicipitalis'in yüzeyelindedir.

V. MEDİANA ANTEBRACHII Arcus venosus palmaris superficialis'i drene eder, Ön kolun ön yüzünde yukarı doğru yükselir. V. basilica ya da v. mediana cubiti'ye açılır.

©

kan transfüzyonu, kardiyak kateterizasyon ve diğer intravenöz uygulamalar için sık olarak kullanılır. Bu işlemler için buradaki venlerin en uygunu v. mediana cubiti'dir: Bölgede bulunan venlerin en yaygın iki şekli, yukarıda gösterildiği gibidir.

© Cut cdown; şok ya da kişinin obez (aşırı şı'şman) otması gibi durumlarda damar bulunamadığı

V. MEDİANA CUBİTİ Fossa

Fossa cubitalis üzerindeki venlerin yaygın iki görünümü

zaman uygulanan küçük cerrahi bir işlemdir. Bu amaçla kullanılacak ven için bulunduğu böltgenin cildinde yüzeyel bir insizyon yapılır ve ven bulunarak kanüle edilir. En çok tercih

edilen ven, v, saphena magna'dır: /Antekübital

venler (özellikle v. basilica) veTemoral ven de kullanılabilir.

Eldeki yüzeyel ve derin arteryel kemerlere, yüzeyel ve derin venöz kemerler eşlik eder.

Vv. digitales

palmares

communes'ler,

DOLAŞIM

arcus venosus palmaris superficialis'e, vv. metacarpales palmares'ler, arcus venosus palmaris profundus'a açılır. Ön kolun derin venleri, vv. ulnares ve vv. radiales'tir. A. ulnaris ve a. radialis'e eşlik

ederler. Radial venler, elin dorsalindeki derin venleri,

ulnar ve

se derin venöz palmar

kemeri drene eder, Dirsek eklemi yakınında, vv. interosseae anteriores ve vv. interosseae

posteriores'i alırlar. Büyük bir dal ile v,mediana cubiti ile birleşirler ve sonrasında birleşerek vy. brachiales İ oluştururlar Derin venler, birbirleri ile ve yüzeyel venlerle çok sayıda anastomoz oluşturur.

VV. BRACHİALES A, brachialis'e eşlik ederler. Genellikle iki

tanedir (komitant). M. subscapularis'in alt kenarı yakınında vgxillarls’g_açrlrr_laı: Sık olarak

sakillaris'in proksimal

bölümünde

olan

- “açılmalar, hem şiddetli kanama hem de haya embolisi riski nedeniyle tehlikelidir. ”

.-

.-& Kolun aşırı ve olağan dışr hareketlerı v axillaris'te spontan trombuslere neden

olabilir.

—

Fascıa clavipectoralis

ttrigonum clavıpectorale)

M. deltoideus M. pectoralıs major

V. cephalica ———(L

N

1 A, brachlalis N. medlantıs

J

|

f

V. mediana cubiti —x[ M. biceps brachii'nin —

esas tehdonu

V. AXILLARIS M. teres major'un alt kenarında, v.basilica'nın devamı olarak başlar. A, axıllarıs in iç tarafındadır. İkisinin arasında; n. pectoralis medialis, fasciculus medialis, n. ulnaris ve n. cutaneus antebrachii medialis vardır. N. cutaneus brachii medialis venin iç tarafında, lateral (humeral) grup aksiller lenf düğümleri arka-iç tarafındadır. ÂA. axillaris'in dallarına eşlik eden aynı isimli venleri, vv. brachıalesı ve V. cephalıca yı alır. MA axıllarıs,birinci kaburganın dış kenarında v. subclavia adını alır.

V. THORACOEPİGASTRICA Toraksın yan duvarında seyreden bu ven, v.. thoracica lateralis ile v. epigastrica superhcıalısı

birleştirir. Aksilla ile pubik bölge arasında, primitif

süt çizgisi (veya meme kabartısı) üzerindedir. V. thöracica lateralis'in kanı sonuçta v. cava

superior'a, v. epigastrica superficialis'in kanı da

V. cava inferlor'a gittiğinden, bu anastomoz bir cava-cava

anastomoz oluşturur.

Aponeuro_sls bıcıpıtalıs

V. basilica

Üst ekstremitenin yüzeyel venlerı (Faız O, Moffat D. Anatomy,at a - Glance'den düzenlenmiştir)

'

ALT EKSTREMİTE VENLERİ Alt ekstremite venleri de, üst ekstremite venleri gibi yüzeyel ve derin olarak iki gruptur. Yüzeyel venler, fascia superficlalis'in iki yaprağı arasında, derin venler fascia profunda'nın altında ve kaslar arasında yer alıp, büyük arterlere eşlik eder. Ayak sırtında, parmak kenarları boyunca seyreden vv.digitales dorsales pedis'ler

birleşerek, vv. metatarsales

dorsales'leri

leşerek, metatarsal oluşturur. Bu venler kemiklerin proksimal bölümlerini çaprazlayan

©

ANATOMİ

venöz kemer oluşturur Bu kemerin proksimalinde düzensiz bir venöz ağ (rete venosum dorsale pedis) bulunur. Venöz ağ, ayak tabanının yüzeyel venleri ile oluşturulan ve ayagın medial kenarında seyreden v. mal medialis ile lateral

kenarında seyrede

marginalis lateralis'le

bağlantılıdır. V. marginalis medialis, v. saphena magna, v. marginalis lateralis de v. saphena parva olarak bacakta yükselir. Ayak tabanındaki yüzeyel venler, parmak köklerini çaprazlayan arcus venosus plantaris superficialis denilen ir er oluşturur Bu kemer, v. margınalıs medialis ve v. marginalis lateralis'e drene olur. Kemerin proksimalinde rete venosum plantare denilen bir venöz ağ bulunur. Özellikle topuk bölgesinin yağ dokusunda yoğun olan bu venöz ağ, başlıca v. marginalis medialis ve lateralis'e drene olur.

V. SAPHENA MAGNA Vücudun en uzun venidir (saphena; gizli, saklı, örtülü). Sayısı 10 ile 20 arasında değişen kapak içerir. Bacaktaki bölümünde kapak daha fazla sayıdadır. Tamamı yüzeyel fasya içindedir. Ayağın medial kenarındaki v. . Marginalis medialis'in devamı olarak başlar Maflleolus medialis'in yaklaşık 2-3 cm önünden geçip, bacağın ve uyluğun medialinde yukarıya doğru yükselir. Lig. inguinale'nin biraz distalinde, hiatus saphenus'u örten fascia cribrosa'dan geçip v. femoralis'e açılır. V. saphena magna, ayakta

ve bacakta n. saphenus'la birlikte (ven, sinirin önündedir) seyreder.

V. saphena magna, perforan dalları aracılığı ile bacağın derin venleri ile bağlantılıdır. V. saphena magna'ya açılan venler;v. epigastrica superficialis, v. circumflexa ilium

superficialis, v. saphena

püdendae externae.

accessoria ve vv.

Vv, dorsales superficiales penis (clitoridis) ve vv. scrotales (labiales) anteriores, vv. pudendae externae'ye açılır.

© V. saphena magna, perforan dalları aracılığı ile

baçağın derin venleri ile bağlantılıdır. Perforan dallardaki kapaklar, kanın derin venlerden

yüzeyel venlere geçişini onleyecek şekilde düzenlenmiştir. Baldır kasları kasıldıgı zaman, kan derin venlere pompalanır. ve: yüzeyel

venlere akması perforan venleri jgıjaggklarla

normal olarak önlenir. Kaslar gevşediğinde 'de

kan yüzeyel venlerden derin venlere emilir. Perforan venlerdeki kapakların yetersizliğinde, kasların koritraksiyonu ile oluşan yüksek basınıcın neden olur lvarıs) Şiddetli varis olgularında perforan venler mutlaka Çigate edilmelidir (bağlanmalıdır). .

V. SAPHENA PARVA Malleolus lateralis'in arkasında v. marginalis

lateralis'in devamı olarak başlar. İN. suralis'le

birlikte malleolus lateralis'in arkasından ve tendo calcaneus’un lateralinden geçer. Fascla profunda üzerinde fossa poplitea'ya doğru seyreder. Daha sonra derine iner ve m. gastrocnemius'un başları arasından geçip, diz ekleminin yukarısında, fossa

poplitea'da v. poplitea'ya açılır. Ayak sırtının

derin venleri ve v. saphena magna ile bağlantıları vardır. Sayısı 7-13 arasında değişen kapak içerir. Bacak arkasında n, suralis'le birlikte seyreder.

e V saphena magna, a. thoracıca interna gibi; | koroner by-pass'ta greft olarak kullanılı: :

Alt ekstremitenin derin venleri, büyük arterlere ve dallarına eşlik ederler ve çok sayıda kapak içerirler.

Parmakların plantar uçlarındaki vv. intercapitulares'lerin oluşturduğu venöz ağdan, vv. digitales plantares başlar. Bu venler birleşerek dört tane vv. metatarsales plantares oluşturur. Metatarsal kemikler arasındaki boşluklarda seyrederler ve perforan venler aracılığı İle ayak sırtındaki dorsal venlerle bağlantılıdırlar. Daha sonra bu venler, arcus plantaris'e (profun&s) eşlik eden arcus venosus plantaris profunda'yı oluşturur.

- DOLAŞIM

V. epigastrica superficialis Lig. inguinale Tüberculum pubicum — Hiatus saphenus

V. femoralis

A, femoralis

Fascia İata

Vv, pudendae externae V. circumflexa ilium superficlalis V. saphena mağna

V. saphena magna'ya açılan venler V. saphena magna

N, saphenus V. saphena parva N, suralis

t eksiremitenin yüzeyel venleri Venöz kemerin uçlarından v. plantaris medialis ve v. plantaris lateralis başlar. Bu venler, malleolus medialis'in arkasında birleşerek vv. tibiales posteriores'leri oluşturur.

VV. TIBİALES POSTERİORES A, tibialis posterior'a eşlik eden iki tane (komitant) vendir. Özellikle m. soleus'taki venöz pleksustan kanı toplar. Yüzeyel venlerle bağlantılıdır. Vv. fibulares (wv. peroneae)'i alırlar.

VV. TIBIALES ANTERİORES A. tibialis anterior'a eşlik eden iki tane (komitant) vendir. Ayak sırtında, a. dorsalis pedis'e eşlik eden venlerin devamı olarak başlarlar. Bacakta yukarı doğru seyrederler. Membrana interossea cruris'in proksimal ucundaki açıklıktan *

arkaya geçip, m. popliteus'un alt kenarında vv. tibiales posteriores'lerle birleşerek v. poplitea'yı oluştururlar.

V. POPLİTEA Vv. tibiales anteriores'ler İle vv. tibiales posteriores'lerin, m. popliteus'un alt kenarında birleşmesi ile oluşur. Fossa poplitea'da, a. poplitea ile n. tibialis arasındadır. Genellikle dört tane kapağı vardır. A. poplitea'nın dallarına karşılık gelen venleri (vv. surales, vv. geniculares) ve v. saphena parva'yı alır.

V. FEMORALIS V. poplitea, m. adductor magnus'un aponörozundaki hiatus adductorius'a girince, v. femoralis adını alır. A. femoralis'le birlikte

ANATOMİ

KLİNİK 4 Derin ven trombozu (DVT); bir trombüsün (kan pıhtısı), büyük bir veni kismen ya da tamamen tikayarak dolaşımı bloke etmesidir. Kanser, kırıklar, doğum kontral hapları kullanımı, şişmanlık, sigara kullanımı, cerrahi girişimler (özellikle kalça ve diz, kadında ek olarak genital organ ameliyatları), uzun süreli hareketsizlik, yatak istirahati, gebelik ve aşırı eritrosit üretimi gibi durumlar DVT'ye neden olabilir. Tıkanma, kanın geride

birikmesi sonucu venöz basıncın artmasına ve ödeme yol açar. En çok pelvis

ve bacak kaslarının içindeki derin venlerde olur. Baldırın (calf) derin venleri, trombozların en yaygın yeridir.

* Varis; venlerin genişlemesidir. Özellikle bacağın arkasındaki venlerde ve uyluk venlerinde olur. Kronik venöz yetmezlik olarak da bilinen varislerin nedeni, venlerdeki kapakların yetmezliğidir. Kapaklar iyi çalışmadığı zaman * basınç artar ve venler genişler. Bacaklardaki derin ven sistemi kanın X9095'ini kalbe doğru iletir. Geriye kalanını (45-10) yüzeyel ven sistemi (V. saphena magna ve v. saphena parva) taşır, Varislerin en çok bacaklarda görülmesinin nedeni, yerçekimi etkisi, vücut ağırlığı ve bacakların aşağıda olmasıdır. Varisin belirtileri; bacaklarda ağrı, uyuşma, şişlik, kaşınma, kızarıklık ve çabuk olan yorulmadır. Ek olarak deride ülserlere ve embohye neden olabilir.

* Pulmonal emboli; özellikle m. soleus içinde çok fazla küçük venöz pleksus

vardır. Kas, kontraksiyonu İle venöz dönüşe yardım eder, Bu venlerdeki durgunluk, akut derin venöz trombozlara ve bu da bir komplikasyon olarak pulmonal emboliye neden olabilir. Pulmonal emboli yaşamı tehdit eden ciddi bir durumdur. Bir trombüs (kan pıhtısı), kasların kontraksiyonu ile kalbe ulaşır ve buradan akciğerlere geçerek pulmonal arter ya da dallarını tıkar. Göğüs ağrısı, terleme, kısa aralıklarla nefes alma gibi belirtiler olur. Pıhtı büyük olursa tamamen damarı tıkar ve kalp durması sonucu ölüme nedern olur. Pulmonal emboli kaynağının en sık yeri femoral venlerdır Bacağın derin (catf) venleri trombüslerin en sık yeridir. H

canalis

adductorius'ta

femorale'ye gelir.

Ligamentum

seyreder

ve trigonum

inguilnale'nin altındaki lacuna

vasorum'da da, a. femoralis'le birliktedir. Vagina femoralis'te, a, femoralis ile canalis femoralis arasında, orta kompartmanda yer alır. V. femoralis, kapak içerir.

genellikle dört veya

V. illaca communis

VENA CAVA: INFERİOR

V iliaca externa

V. ilaca intema

V. saphena magna

V, profunda femoris LIG. İNGUJNALE

V. femoralis

beş tane

Lig. ingulinale'nin 4-12 cm distalinde v. profunda femoris'i alır. V. saphena magna, wv. perforantes, vv. circumflexae femoris mediales ve vv. circumflexae femoris laterales, v. femoralis'e

HIATUS ADDUCTORİUS

>

Vv. sürales

Vv. geniculares

V. poplitea V. saphena parva

açılan diğer venlerdir.

Vy fibulares (vv. peroneae)

V, tibiales anteriores

Vv. tibiales posteriores

höd

Alt ekstremitenin venleri

33)

ABDOMEN VE PELVIS VENLERİ

V. iliaca interna'yla bağlantılı venöz pleksuslar; plexus venosus sacralis, plexus venosus rectalis, plexus venosus vesicalis, plexus venosus prostaticus, plexus venosus uterinus ve

plexus venosus vaginalis.

V. ILIACA EXTERNA Ligamentum ingulnale'nin arkasında (veya altında) v. femoralis'in devamı olarak başlar. Sağ tarafın veni, başlangıçta a. İliaca externa'nın iç tarafında, daha sonra arkasında olarak, sol tarafın veni ise tamamen arterin iç tarafında olarak yukarı doğru seyreder, Genellikle kapak içermez.

Ön tarafından; uüreter, a.v. ovarica (testicularis) ve a. iliaca interna, ek olarak, erkekte ductus deferens, kadında ligamentum teres uteri ile çaprazlanır. V. iliaca externa'ya açılan venler; v. epigastrica inferior, v. circumflexa'ilium profunda ve v. pubica'dır. V. epigastrica inferior; a. epigastrica inferior'a eşlik eden iki tane (komitant) venin birleşmesi ile oluşur. Lig. inguinale'nin yaklaşık 1 cm proksimalinde v. iliaca externa'ya açılır. Rektus kılıfi içinde v. epigastrica inferior'la anastomoz yapar (cava-cava anastomoz). V. circumflexa ilium profunda; a. circumflexa ilium profunda'ya eşlik eden komitant venlerin birleşmesi ile oluşur. Lig. inguinale'nin yaklaşık 2 cm proksimalinde (yukarısında) v. iliaca externa'ya açılır. V. pubica;

foramen

obturatum'da v. İliaca

externa ile v, obturatorla'yı birleştirir.

V. ILİACA İNTERNA Pelvis boşluğundaki venler, foramen ischiadicum majus'un yukarısında birleşerek v. iliaca interna'yı oluşturur. A. iliaca interna'nın

arka-iç tarafındadır. A, iliaca interna'nın dallarına karşılık gelen venleri alır.

V. iliaca interna'ya açılan venler; vv. gluteae superiores, vv. gluteae inferlores, vv. obturatoriae, vv. sacrales laterales, vv. rectales mediae, v. pudenda interna, vv. uterinae, V. dorsalis profunda penis (clitoridis), vv. vesicales, vv. scrotales (labiales) posteriores, v. bulbi penis (v. bulbi vestibuli).

V. illaca interna'ya açılan en büyük ven, w. gluteae superiores'tir (gebelikte v. uterina). V. pudenda interna, plexus venosus prostaticus'tan başlar. V. rectalis inferior'u alır. V. obturatoria, ureter ile a. iİliaca interna arasından geçip v. iliaca interna'ya açılır. V. dorsalis profunda penis, tektir. Glans penis'ten ve corpus cavernosum penis'ten kanı toplar. A, dorsalis penis'ler arasında, orta hatta arkaya doğru seyreder. Radix penis yakınında, lig. suspensorium penis'in arkasından ve membrana perinei'nin ön kenarı ile lig. pubicum inferius arasındaki bir aralıktan geçer, plexus venosus prostaticus'a açılır. V. dorsalis profunda clitoridis de benzer seyir gösterip plexus venosus vesicalis'e açılır. Plexus venosus prostaticus, mesane ve prostata'nın önünde, lig. pubicum inferius (lig. arcuatum pubicum)'un arkasındadır. Plexus venosus vesicalis, erkekte plexus venosus prostaticus'la, kadında plexus venosus vaginalis'le bağlantılıdır. Plexus venosus uterinus, lig. latum uteri içinde, uterus'un yanlarındadır. Plexus venosus vaginalis'le bağlantılıdır. Pleksustan iki tane vv. uterinae başlar. Plexus venosus rectalis, rectum'u kuşatır. Önde; erkekte plexus venosus vesicalis, kadında plexus venosus vaginalis ve plexus venosus uterinus ile bağlantılıdır. Bu pleksusun birbiri ile bağlantılı dış (externus) ve iç (internus) olarak iki parçası vardır. Dış parçası, rectum'un kas yapısının dışında, İç parçası rectum ve canalis analis'in iç yüzünü döşeyen mukozanın altındadır. Anal kanaldaki iç parçanın dalları, longitudinal dilatasyonlara (genişlemelere) sahiptir. Bu genişlemelerin en belirginleri; sol yan (lateral), sağ ön-yan (anterolateral) ve sağ arka-yan (posterolateral) yerleşimlidir.

©

Ön tarafı; a. İllaca communis dextra, karaciğer, duodenum'un superior ve horizontal (İnferior) parçaları, caput pancreatis, ductus choledochus ve v. portae hepatis ile komşudur. Radix mesenterii ve sağ a. testicularis (ovarica) ile ön tarafından çaprazlanır. Arka tarafı; son üç lumbal vertebra gövdeleri ve diskleri, lig. longitudinale anterius, sağ m. psoas major, sağ truncus sympathicus, diyafragmanın crus dextrum'u, sağ üçüncü ve dördüncü lumbal arterler, sağ renal arter, sağ suprarenal arterler ve sağ inferior frenik arterle komşudur.

V. ILIACA COMMUNIS Articulatio sacroiliaca'nın önünde, v. İliaca externa İle v. iliaca interna'nın birleşmesinden meydana gelir. Kapakları yoktur. V. illaca communis dextra; daha kısadır ve vertikaldir. Arkasından n. obturatorius geçer. V. iliaca communis sinistra; ve oblik seyirlidir. Ön tarafından,

sigmoideum'un tutunması superior'lar ile çaprazlanır.

Sağ tarafı; sağ uüreter, düodenum'un ikinci parçası (pars descendens), sağ böbreğin medial kenarı, karaciğerin sağ lobu ve sağ n. phrenicus (toraksta), sol tarafı; aorta abdominalis ve karaciğerin lobus caudatus'u İle komşudur.

daha uzun mesocolon

ve a.v.

rectalis

V. iliaca communis'ler, kendi tarafındaki v. iliolumbalis'i alır. V. sacralis mediana, genellikle sol v. illaca communis'e (bazen tam birleşme yerine) açılır.

Diaphragma altında kalan tüm yapıların venöz kanını sağ atriyuma getirir. V. iliaca communis'lerin, a. illaca communis dextra'nin arkasında, L, vertebra gövdesinin önünde ve biraz sağında birleşmesi ile oluşur. Çapı 1,5-2,5 cm'dir. Kapak İçermez.

Aorta

abdominalis'in

vertebraların önünde,

sağ

peritoneum'un

tarafında, arkasında

olarak yukarı doğru yükselir. Karaciğerin arka yüzünde bulunan sulcus venae cavae'den ve T.yf, arası disk seviyesinde, diyafragmanın centrum tendineum'undaki foramen venae cavae'den geçip toraksa gelir. Fibröz ve seröz perikardiyumu delip, sağ altıncı kaburganın sternal ucunun arkasında sağ atriyuma alt-arka

”|

bölümünden açılır. Açılma yerinde valvula venae cavae İnferioris denilen rudimenter bir kapak bulunur.