Osmanlı İmparatorluğu Tarihi [4 ed.]

Citation preview

Genel Yayın: 2156

• • § t:=:�

1380'de Osmanlı İmparatorluğu Il. Mehmed'in ölümünde (1481) Osmanlı İmparatorluğu

İmparatorluğun en geniş sınırları (XVII. yüzyıl) Geçici olarak Osmanlı egemenliği altına giren ülkeler

Bu esere katkıda bulunanlar: Jean-Louis BACQUE-GRAMMONT, Bilimsel Araştırma Ulusal Merkezi'nde (BAUM) araştırma yönetmeni, İstanbul'da Ana­ dolu İncelemeleri Fransız Enstitüsü müdürü. Louis BAZIN, III. Paris Üniversitesi'nde ve Doğu Dilleri ve Uygar­ lıkları (Türk dili ve uygarlığı) Ulusal Enstitüsü'nde profesör, Uygulamalı Yüksek İncelemeler Okulu'nda inceleme yönetme­ ni (IV. Bölüm), Paris Üniversitesi Türk İncelemeleri Enstitüsü müdürü. Irene BELDICEANU, BAUM'de araştırma yönetmeni. Nicoara BELDICEANU, BAUM'de araştırma yönetmeni, Uygula­ malı Yüksek İncelemeler Okulu'nda konferans görevlisi (IV. Bölüm). Paul DUMONT, BAUM'de araştırma görevlisi, Sosyal Bilimlerde Yüksek İncelemeler Okulu ile Doğu Dilleri ve Uygarlıkları (Os ­ manlı İmparatorluğu ve Türkiye Cumhuriyeti tarihi, XIX-XX. yüzyıllar) Ulusal Enstitüsü'nde konferans görevlisi, Strasbourg Türk İncelemeleri Enstitüsü müdürü. François GEORGEON, Anadolu İncelemeleri Fransız Enstitüsü es­ ki araştırmacısı, BAUM'de araştırma görevlisi, Sosyal Bilimler­ de Yüksek İncelemeler Okulu'nda konferans görevlisi. Robert MANTRAN, Provence Üniversitesi'nde (Aix-Marseille I) emekli profesör, Doğu Dilleri ve Uygarlıkları Ulusal Enstitü­ sü'nde (Osmanlı İmparatorluğu tarihi) konferans görevlisi, Os­ manlı Öncesi ve Osmanlı İncelemeleri Uluslararası Komitesi es­ ki başkanı. Andre RAYMOND, Provence Üniversitesi'nde emekli profesör, Arap ve Müslüman Dünya Üstüne Araştırma ve İncelemeler Enstitüsü (Ax-en-Provence) müdürü, Arap ve Müslüman Dün. ya İncelemeleri İçin Fransız Derneği başkanı. Jean-Paul ROUX, BAUM'de araştırma yönetmeni, Louvre Oku­ lu'nda profesör. Nicolas V ATlN, BAUM'de araştırma görevlisi, Anadolu İnceleme­ leri Fransız Enstitüsü eski araştırıcısı. Gilles VEINSTEIN, Sosyal Bilimlerde Yüksek İncelemeler Oku­ lu'nda inceleme yönetmeni, Sovyetler Birliği, Doğu Avrupa ve Türk Alanı Üstüne İncelemeler Merkezi müdürü, Araştırma Bir­ liği "Doğu Avrupa ve Osmanlı İmparatorluğu tarihi" (BAUM) müdürü.

7

ONSOZ

Yüz elli yıldan biraz fazla bir zaman önce, Joseph von Hammer-Purgstall'in dev eseri Geschichte des osmanisehen Reiches'ın çevirisi olarak, Osmanlı İmparatorluğu 'nun tarihi yayımiamyordu Fransızcada.(t) Büyük bir yankı yapacaktır ki­ tap; çünkü, bu imparatorluğun, başta tarih eserleri olmak üzere, Türk ve yabancı kaynaklara dayanan bir genel tarihi idi yayım­ lanan. Sonu 1 774'te de kalsa, Osmanlı İmparatorluğu dikkati çektiği oranda, eser de dikkati çekecektir; imparatorluk ise, XIX. yüzyılın başlarından başlayarak, A vrupa 'da ve A kde­ niz 'de güncelliğin ön sırasındadır: Bonaparte 'ın Mısır seferi, Rusya 'yla savaşlar, Sırbistan 'da ve Epeiros'ta başkaldırı, Yuna­ nistan 'ın bağımsızlık savaşı, Fransızların Cezayir'i istila etmele­ ri, Mısırlı Mehmet Ali 'yle anlaşmazlık, büyük devletlerin aske­ ri, diplomatik, iktisadi müdahaleleri. A vrupa 'yı uzun süre titreı­ miş olan bu imparatorluk, yaşamının sonuna gelmişe benziyor­ du böylece; ya da, Hıristiyan ya da Müslüman, A vrupa/ı ya da Doğulu yığınla halkın üzerindeki egemenliğinin kaybolmakta olduğunu görür gibiydi en azından. J. von Hammer'in sunduğu biçimiyle Osmanlı tarihi, gele­ neksel tarih biçemine bağlıdır hala; yani açıklamaktan çok be­ tim/er ya da olayların derinlerdeki nedenlerini açıklamaya git­ mez. Ayrıca, devrin Osmanlı karşıtı bağlamında anlaşılır bir şey de olsa, eksiklikleri, yanlışlıkları, kusur/arı, her türden aşırılığı özellikle değerlendirir; ancak, bu olaylar yadsınmaz da olsalar, tarihin özünü oluşturmazlar ve özellikle kısmı ve yan tutan bir görüş verirler onun hakkında. J. von Hammer'den beri, XIX. yüzyıl boyunca ve XX. yüz­ yıluı başlarında, Osmanlı İmparatorluğu üstüne birkaç genel eser yayım/andı; ne var ki, hayli kısa, fazla derinliğe varmayan ve ço­ ğu kez A vrupa merkezli bir tarih anlayışının damgasını taşıyan 1) J. von Hammer-Purgstall, Geschichte des osmanisehen Reiches, 1 0 cilt, Budapest, 1 827-1835. Fransızcaya çevirisi: J.-J. Hellert, Histoire de l'empire oıtoman, 18 cilt, Paris, 1 835-1 843; L. Dochez, Histoire de l'em­ pire oıtoman, 3 cilt, Paris, 1 840-1 844.

9

eserlerdir bunlar genellikle. İçlerinden çoğu, Doğulu kaynaklara değil Batılı kaynaklara dayanılarak yazıldığı için, iktisadi konu­ da tek yan/ı, devletin yönetimi konusunda ise pek yüzeysel ola­ rak sunarlar olayları. Kuşkusuz, Osmanlı arşivlerine u/aşı/abii­ miş değildi o sıralar; ancak, bu mümkün olsaydı bile, A vrupa 'nın siyasal ve kültürel üstünlüğü anlayışını değiştiremeyecekti. Gelişmeleri görmek için İkinci Dünya Savaşı 'nın ertesini beklemek gerekti. Önce, Osmanlı arşivlerine başvurup incelemek mümkün oldu ve onların, Osmanlı Devleti'nin özellikle iç görü­ nüşü hakkında hayli bilgi verdikleri ortaya çıktı; sonra, Osmanlı tarihi, geçmişlerini daha iyi tanıma arzusundaki Türklerin kışında oraları ziyaret etti­ ğinde Osmanlı'dırlar. Daha önce sahipleri kimlerdi? Bizanslı­ ların bir bölümüyle Hıristiyanlaştırdıkları, ancak Kastamonu beyiyle işbirliği yapan Türko-Tatariardı belki. Her ne olursa olsun, XIII. yüzyılın son çeyreğinde Bizans İ mparatorluğu'nun bir bölümü olmaktan çıkmışlardı. 1 ) İbni Battuta 'nın metninin bir başka yorumuna göre, bu ziyaret, 1 3321 334 yıllarında olmuş olmalı.

24

Karesi Beyliği'nin fethi Batıya doğru itiş, Osmanlıları, Karesi