Opuscula patrum selecta: Pars 2 [Reprint 2021 ed.] 9783112447505, 9783112447499

Citation preview

S. AUGUSTINI HIPPONENSIS EPISCOPI

OPUSCULA QUAEDAM SELECTA, AD

HAERESIN PELAGIANAM P ERTINENTI A.

BEROLÏNI, 4827, VENDITUR

A » E. F R A N C L I N O (Linden No. 20. im Hofe.)

OPUSCULA PATRUM SELECTA.

P A R S

B E R O L I N I ,

II.

1827.

VENDITUR a b

E.

F R A N C L I N O .

(Linden Nr. 20. im Hofe).

I n d e x . D o gratia et libero ?rhitrio liber nous . De correptione et gratia liber pons. S, Augustini fpistola CXCIV. ad Sixtum Preiby^ terunj. S. Augustini (et Alipii) eJiistoU CLXXXVI. ad Paulinum Episcopum. . . . . S. Augustini epistola CCXVI. ad Vitelero Cartfiaginenseipw Prpsperi ad Aagualinum epi«tqla (inter Aogn» itianas CCXXY.) Hilarii ad. Angustlnum epistola) (inter Augu* stinianaa CCXXVL) « De praedestinatione sanctorum liber una». De dono perseyerantiae liber onus. • . Sententiarum, liber unus (faseicului I.) • De natura et gratis liber una*. . . .

Pag- 1 — 48 --95 - 123 — 151 — 170 — 180 — 190 — 242 — 306 — 338

Divi

Augustini

Hipponenais Episcopi l i b e r de g r a t i n et l i b e r o

arbitrio,

ad Vàlentinvm et cum iUo monachos,. t (Scripta« anno Chrisi 426 aut 427.)

C a p u t

I»

Propter eoS qui hominis liberum arbitrium sic praedicant et defendunt, ut Dei Gratiam qua vocamur ad eum, et a nostris malis meritis liberamur, et per quam bona merita comparamus, quibus ad[ vitain perveniamus aeternain, negare audeant et eonentur auferre; multa jam disseruimus, literisque mandavimus, quantum nobis Dominus donare dignatus est. Sed quoniam sunt quidara qui sic Gratiam Dei defendunt, ut negent iromi-^ nis liberum arbitrium; aut quando Gratia defenditur, neg.ul existiment liberum arbitrium: hinc aliquid scribere ad vestram caritatem, Valentine frater, et caeteri qui simul Deo servitis, compellente mutua caritate cura\i. Nunciatum est euirn mihi de vobis fratres, ab aliquibus qui in vestra congregatione sunt, et ad nos inde venerunt, per quos et ista direxunus. quod ( de hac re dissensiones in vobis sint. Itaque dilectisfiimi, ne vos perturbet hujus quaeslionis obscuntas, moneo vos primuin, «t de iis quae intelIL A

iigitiä agatis Deo gratias ; quiÌquid est autem quo pervenire nondum potest vestrae inentis intentio, pacem inter vos et caritatem servante», |a Domino ut intelligfttis orate. Et donee vos ipse perducat ad ea quae nonduirt intelli,iritis, ibi ambulate quo pervenire potuistis. Hoc admonet Apostolus Paulus, qui cum dixissét, nondum se esse perféctuin, paulo post ait: Quotquot ergo perfecti, hoc säpiainus, id est, ita nos esse peri'ectos, üt nondum ad perfectionem, quae nobis sufficit, veneriiiius, continuoque subjunxit: Et si quid aliter sapitis, hoc quoque vobis Deus revelabit ; veruinlameü in quod pervenimus, in eo ambuleinus. Ambulando quippe in quòd pervenimus, et quo nonduin pervenimus, pervenire poterimus, Deo nobis rerelante si quid aliter sapimus, ' si ea quae jam fevelavit, non relihquamus. C a p u t II. Revelavit autem nobis per scripturas suaS sanctas, esse in homine liberum voluntatis arbiii ium. Quomodo autem ievelaverit commemoro vos, non humano eloquio, sed divino. Primum, quia ipsa divitoa praecepta homini non prodessent, uis* haberet liberum voluntatis Arbitrium, quo ea facieüS ad promissa praemia perveniret. Ideo e aim data sunt, ut homo excusationem de ignorantia non haberet > sicut Dominus dicit in Evangelio de Judaeis : Si noü venissem et locutus eis fuissem, peccatum noli haberent, nunc autem excusationem non habent de peccato suo. De quo peccato dicit, nisi de ilio magno, quod praesciebat eorum futurum quando ista dicebat, id est, quo eutn fuerant occisuri ? Neque enim nullum habebant peccatum, antequam Christus venisset in carne ad eos. Itém dicit Apostolus: Revelatur ira Dei de coelo iu omnem iinpietatatem et injustitiam holninum eorum, qui veritatem in iniquitate detìnehtj quia quod notura

—

3

—

est Del, manifestum est m illls ; Deua enim tili« manifestavi!. Invisibili» enim ejus a creatura mundi per ea quae facta sunt, intellect» conspiciuntur, sempiterna quoque virtus ejus ac divinitas, ut sint inexcusabiles. Quomodo dicit inexcusabiles, nisi de ilia excusatione qua solet dicere humanà superbia: Si scissem, fecissem, ideo non feci, quia nescivi? aut, si scirem, facerem, ideo non facio, quia nescio ? Haec eia excusatio tollitur, quando praeceptum datur, vel scientia non peccandi manifestatur. Sed sunt homines qui etiam de ipso Deo se excusare conantur, quibus dicit Apostolus Jacobus: Nemo cumtentatur dicat, quoniam a Deo *) tentof. Deus enim intettator inalorum est: ipse autem neminem tentai. Unusquisque vero tentatur a concupiscentia sua abstractus et illectus. Deinde concupiscenti a cum conceperit, parit peccatum; peccatum vero cum consummatum fuerit, generat mortem. Item de ipso Deo se excusare volentibus, respondet liber l'roverbioruin Salomon s : Insipientia viri violai vias ejus, Deum autem causatur in corde suo. E t liber Ecclesiasticus dicit: Ne dixeris quia propter Dominum recessi, quae enim odit ne facias. Ne dixeris quia ipse me induxit ; non enim opus habet viro peccatore. Oinne exsecratum odit Dominus, et-oon est amabile timentibus ilium. Ipse ab initio fecit hominem, et reliquit eum in manu consilii sui. S i volueris conservabis mundata et fidem bonam placiti. Apponet tibi ignem et ftquam, ad quodcuinque volueris extende manum tuam. In con* spectu hominis vita et mors, et quodcumque placuerit dabittir ei. Ecce apertissime videmus expressum liberum humanae voluntatis arbitrium. Quid illnd quod tara multis locfs omnia mandata sua custodiri et fieri jubet Deus ; cjuomodo jubet si non est liberum arbitrium P Quid beatus ille de quo Psalmtis dicit, quod in lege Domini fuit voluntas eju£: honn» satis iurlirat voluntate A 2

4 sua hominem ih lege Dei consistere ? Deinde tam multa mandata quae ipsam quodam modo nominatim conveniunt voluutatem, sicut est. Noli vinci a malo, et alia similia, sicut,sunt, Nolite fieri sicut equus et mulus, quibus non est intellectus» Et, Noli repellere Consilia inatris tuae. Et, Noli esse saiens apud te ipsum. Et, Noli deficere a disciplina •omini. Et, Noli negligerò legem. Et, Noli abstinere benefacere egenti. Et, Noli fahrit-are in amicum tuum mala. Et, Noli intendere fallaci mulieri. Et noluit intelligere ut bene ageret. Et, Noluerunt accipere disciplinam: et ihnuinerabilia talia in veteribus libris divinorum eloquiorum quid ostenduut, nisi libérum arbitrinm voluntatis liumanae? In libris etiam novis Evangelicis et Apostolicis quid aliud ostenditur, ubi dicitur, Nolite vobis condere thesauros tn terra. E t , Nolite timere eos qui occidunt corpus. E t , Qui vult venire post me, abneget semetipsum. E t , Pax in terra hominibus bonae voluntatis. Et quod dicit Apostolus Paulus : Quod vult faciat, non peccat si nubat ; qui autem statuii in corde suo non liabens necessitatene potestatem autem habens suae voluntatis; et hoc statuit in corde suo, servare Virgili em suam, bene facit. Item dicit: Si autem volens hoc facio, mercedem habeo. Et alio loco : Sobiii estote juste, et nolite peccare. Et iteruin: Ut quemadmodum promptus est animus voluntatis , ita sit et perficiendi. Et ad Timotheum dicit: Cum enim in deliciis egerint in Christo, aubere volunt. Et alibi: Sed et omnes qui pie volunt vivere in Christo Jesu, perseculionem patientur. Et ipsi Timotheo: Noli negligere gratiam quae in le est. Et ad Philemonem: Ne bonum tuum yelut ex necessitate esset, sed ex voluntate. Servos etiam ipsos monet, ut Domini s suis ex animo serviant cum bona voluntate. Item Jacobus : Nolite itaque errare, iratres mei, et nolite in personarum acceptione habeve fìdem Domini nostri Jesu Cluisii, et noliie «iefrahere

S

—

5

—

de alterutro. Item Joannes inEpistola sua: Nolite diligere mundum, et caetera liuiusmcdi. Nempe ubi dicitur, Noll lioc, et noli illud, et ubi ad aliquid faciendum vel non faciendum in divinis monitis opus voluntatis exigitur, satis liberum demonstratur arbitrium. Nemo ergo Deum causetur iti corde suo, sed sibi imputet quisque cum peccat. Neque cum aliquid secundum Deum operatur, alienet hoc a propria voluntate. Quando eniin volens facit, tunc dicendum est. opus bouum, tunc speranda est boni operis merces ab eo, de quo dictum est: qui reddet unicuique secundum opera sua. Qui ergo noverunt divina mandata, aufertur eis excusatio, quam .Solent homin.es habere de ignorantia« C a p u t ill, Sed nee ipsi sine poena erunt qui legem Dei nesciunt. Qui enim sine lege peccaverunt, sine lege peribunt: qui autem in lege peccaverunt, per legem judicabuntur. Quod mihi nou videtur Apostolus ita dixisse, tanquain pejus aliquid significaverit esse passuros, qui legem nesciunt in peccatis suis, quam illos qui seiunt: pejus enim videtur esse perire, quam judicari. Sed cmn hoc de gentibus et de Judaeis loqueretur, quia illi sine lege sunt, isti autem legem acceperunt; quis audeat dicere Judaeos qui in lege peccant, non esse perituros cum in Christum non crediderint, quandocjuidem de illis dictum est, per legem judicabuntur? Sine fide enim Christi nemo liberari potest, ac per hoc ita judicabuntur ut pereant. Nam si pejor est conditio nescienlium quam scientium legem Dei, quoinodo verum erit quod Dominus in Evangelio ait: Servus qui uescit voluntatem Domini sui, et facit digna plagis, vapulabit pauca, servus autem qui seit volant a tern Domini sui, et farit digna plagis, "va|!iiiabii muha ? nln oHen'lit gravius peccare iionnnem seieuiem quais nrsci> mem,

ex operibus legis nisi per fldem Domini nostri Jesu Christi : et uos in Christo Jesu credidimus, ut justificemur ex fide Christi, et non ex operibus legis, quoniam ex operibus legis non justificabitur OJUUÌS caro. C a p u t XI. Quid est ergo quod vanissimi homines et jperversissimi Pelagiani legem dicunt esse Dei Gratia m, qua juvamur ad non peccandum ? Quid est miseri quod dicunt, qui sine ulla dubìtatione tanto Apostolo contradicunt ? Ille dicit peccatimi vires adversus hominem accepisse per legem, et eum per mandatum quamvis sanctum, et justum, et bonum, tarnen occidere, et per bomini operari ei mortem, de qua non liberaretur, nisi vivificaret spiritus eum, quem littera occiderat, sicut alio loco dicit : Littera occidit, spiritus autem vivificat. Et isti indocibilea contra lucein Dei caeci, et contra vocein Dei surdi, occidentem litteram vivificare dicunt, et vivificanti spiritui contradicunt. E r g o , fratres, ut ipsius potiu9 Apostoli verbis vos moneam, debitore» suinus non carni ut secundum earnest vivamus : si enim secundum carnem vixerilis moriemini, si autem spiritu actiones carnis mortificaveritis, vivetis. Haec dixi, ut Apostolicis verbis liberum arbitrium vestruin a malo deterrerein et exhortarer ad bonum : nec tarnen ideo debetis in homine, hoc est, in vobis ipsis, non in Domino gloria ri, quando non secundum carnem vivitis, sed spiritu actiones earnis raortificatis. Ut enim non se extollerent quibus ista dicebat, existimantes se suo spiritu tanta haec bona opera facere posse, non D e i ; propterea cum dixisset: Si autem spiritu actiones carnis mortificaveritis, vivetis ; continuo subjecit; Quotquot enim spiritu Dei aguntur, hi filii sunt Dei. Quando ergo spiritu actiones carnis morlificatis ut vivatis, illum glorificate, ilium laudate, illi gratias agite > cujus spiritu agimini

—

22

—

ut îsta valeatîs, ut vos filios Dei esse njoustretis: Quotquot eniin spiritu Dei aguntur, hi ülii stint Dei. C a p u t XII. Quotquot ergo adjuncto solo adjutorio legis sine adjutorio Gratiae confidentes in virtute sua, suo spiritu aguntur, non sunt filii Dei. • Tales sunt de quibus idem dicit Apostolus, quod ignorantes Dei justitiain, et suam volentes constituera, justitiae Dei non sunt subjecti. De Judaeis hoc dixit, qui de se praesuinentes Gratiam repellebant, et in Christum propterea non credebant. Suam vero justitiam dicit eos volentes constituere, quae justitia est ex lege, non quia lex ab ipsis est constituta, sed in lege quae ex Deo est, suam justitiam constituerant, quando eandem legem suis viribus se implere posse credebant; ignorantes Dei justitiam, non qua justitia Deus justus est, sed quae justitia est homini ex Deo : et ut sciatis hanc ilium eoruin dixisse justitiam, quae est ex lege, hanc autem Dei quae homini est ex Deo, audite quid alio loco dicat, cum de Christo loqueretur: Propter quem omnia, inquit, non solum detrimenta esse credidi, verumetiam ut stercora existimavi esse, ut Christum lucrifaciam, et inveniar in illo non habens ineam justitiam quae ex lege est, sed earn quae per fidem Christi, quae est ex Deo. Quid est autern, non habens meam justitiam quae ex lege e s t ; cum sua non esset lex ipsa, 6ed Dei : nisi quia suam dixit justitiam, quamvis ex lege esset, quia sua voluntate legem se posse putabat implere sine adjutorio Gratiae, quae est per fidem Christi ? Ideo cum dixisset : Non habens meam justitiam quae ex lege est ; secutus adjunxit : sed earn quae est per fidem Christi, quae est ex Deo. Hanc ignorabant de quibus ait : Ignorantes Dei justitiam., id est, quae est ex Deo (hanc enim dat non litt era occidens, sed viviiirans spiritus), et

—

23

—

suam volentes constituere, quam dixit ipse ex lege justitiam, cum diceret, Non habens meam justitiam quae ex lege est, justitiae Dei non sunt subjecti, hoc est, Gratiae Dei non sunt subjecti: sub lege enim erant, non sub Gratia ; et ideo eis dominabatur peccatum, a quo non fit homo liber lege, sed Gratia. Propter quod alibi dicit: Peccatum enim vobis non dominabitur, non enim estis sub lege, sed sub Gratia, non quia lex mala est, sed quia sub ilia sunt, quos reos facit jubendo, non adjuvando. Gratia quippe adjuvat, ut legis quisque sit factor, sine qua Gratia sub läge positus tantummodo erit legis auditor. T a libus itaque dicit: Qui in lege justificamini, a gratia excidistis. C a p u t XIII. Quis ita sit surdus adversus Apostolicas voces ? quis ita desipiat, imo insaniat, nesciens quid loquatur, ut audeat dicere, legem esse gratiara, cum clamet qui sciebat quid loquerelur: Qui in lege justificamini, a gratia excidistis? Si autem lex non est Gratia, quia ut ipsa lex fiat non potest lex adjuvare, sed Gratia, nunquid natura erat Gratia? Nam et hoc Pelagiani ausi sunt dicere, Gratiam esse naturam in qua sic creati sumus ut habeamus mentein rationalem qua intelligere valeamus, facti ad imaginem Dei, ut domineinur piscibus maris, et volucribus coeli, et omnibus pecoribus quae repunt super terram* Sed nan haec est Gratia, quain commendai Apostolus per fidem Jesu Chrisi. Haue enim naturapi etiam cum impiis et infidelibus certum est nobis esse communem ; Gratia vera per fidem Jesu Christi eorum tantummodo est, quorum est ipsa fides. Non enim omnium est fides. Denique sicut eis qui volentes in lege justificari, a gratia exciderunt, verissime dicit : Si ex lege justitia, ergo Christus gratis mortuus est: sic et his qui Graliain quam commendai et percipit fi-

—

24.

—

des Christi, putant esse naturam, verissime dicit u r : Si ex natura justitia, ergo Christus gratis mortuus est. Jam hic enim erat lex, et non ju^ stificabat; jam hic erat et natura, et non justificabat: ideo Christus non gratis mortuus est, ut et lex per ilium impleretur, qui dixit : Non veni solvere legem, sed implerej et natura per Adam perdita, per ilium repararetur, qui dixit venisse se quaerere et salvare quod perierat, in quem venturum antiqui etiam Patres crediderant qui diligebant Deum. Dicunt etiam Gratiam Dei quae data est per iidem Jesu Christi, quae neque lex est neque natura, ad hoc tantum val e r e , ut peccata praeterita dimittantur, non ut futura vitentur, vel repugnantia superentur. Sed si hoc verum esset, utique in Oratione Dominica cum dixissemus, Dimitte nobis debit a nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus nostris, non adder emus : E t ne nos inferas in tentatiopem. Blud enim dicimus ut peccata dimittantur, t o c autem ut caveantur, sive vincantur; quod a Patre qui in coelis est, nulla ratione peteremus, si virtute voluntatis humanae hoc possemus efficero. Commoneo autem caritatem vestram, et multura exhortor, ut beati Cypriani librum quem Scripsit de Oratione Dominica, diligenter legatis, et quantum vos Dominus adjuverit, intelligatis, inemoriaeque mandetis. Ibi videbitis quemadmodum sic alloquatur liberum arbitrium eorum, quos conscriplione sui sermonis aedificat, ut ostendat tamen ea quae implenda jubentur in lege, in oratione esse poscenda. Quod utique vanissimo fieret, si ad illa agenda sine divino adju* ^orio voluntas humana sufficeret. C a p u t XIV, Sed cum fuerint convicti non defensores, sedìnflatores et praecipitatores liberi arbitrii, quia neque scieniia divinae Ipgis, neque natura, neqUe sola reuiissio pcccatonun est ilia gralia, quae

25 pet Jesum Cliristum Dominum nostrum da tur, sed ipsa facit ut lex impleatur, ut natura libere tur, ne peccatum dominetur. Cum ergo in his convicti fuerint ad hoc «e convertunt, ut quocunque modo conentur ostendere Gratiam Dei secundum merita nostra dari. Dicunt enim: E t si non datur secundum merita honorum operum, quia per ipsam bene operamur; tamen secundum merita bonae voluntatis datur, quia bona voluntas, inquiunt, praecedit, orantis, quam praecessit voluntas credenti», ut secundum haec merita, gra-* tia sequatur exaudientis Dei. Jam quidem de fide, hoc est r}a voluntate credentis, superiusi disputavi, usque adeo eam demonstrans ad Gra^ tiam pertinere ut Apostolus non diceret: Misericordiam consecutus sum, quia fidelis eram, sed diceret, Misericordiam consecutus sum, ut fidelis. essem. Sunt et alia testimonia, in quibus est quod art: Sapite ad temperantiam; sicut unicuique Deus partitus est mensuram fidei. Et quodl jam commemoravi: Gratia salvi facti estis pep fidem, et hoc non ex vobis, sed Dei donum est. Et illud quod scripsit ad Ephesios : Pax fratribus et caritas cum fide a Deo patre, et Dominai Jesu Christo. Et illud ubi ait : Quia vobis donatum est pro Christo non solum ut credatis in eum, sed etiam ut patiamini pro eo. Utrumque ergo ad Dei gratiam pertinet, et fides credentium, 1 et tolerantia patientium, quia utrumque dixit esse donatum; et illud maxime , ubi dicit: H a bentes, autem eundem spiritum fidei : non enim ait scientiam fidei, sed, spiritum fidei: quodpropte-rea dixit, ut intelligeremus, quia fides et non petita conceditur, ut ei petenti alia concedanlur, Quomodo enim invocabunt, inquit, in quem non crediderunt ? Ergo spiritus Gratiae facit ut h a beamus fidem, ut per fidem impetremus orando* «t possimus lacere quae jubemur : ideo ipse Apo,stolus assidue legi praeponit fidem, quoniam quod lex jubet, facere non valemu&. ajsi per fid^nst

—

26

—

rogando impetremus, ut facete valeamas. Nam si fides liberi est tantummodo arbitrii, nec datur a Deo, propter quid pro eis qui nolunt credere, orainus ut credant? Quod prorsus faceremus in an iter, nisi rectissime crederemus, etiara perversas et iìdei contrarias voluntates, omnipotentem Deum ad credendum posse convertere« Liberum quidem hominis arbitrium pulsatur ubi dicitur: Hodie si vocem ejus audieritis, nolite obdurare corda vestra. Sed nisi posset Deus etiam duritiam cordis auferre, non diceret per Prophetam: Auferam ab eis cor lapideum et dabo eis cor caroeum : quod de novo testamento fuisse praedictum, satis Apostolus ostendit, ubi ait: Epistola nostra vos estis, scripta non atramente, sed SpirituDei vivi; non in tabulis lapideis, sed in tabulis cordis carnalibus. Quod non ideo dictum putemus, ut carnaliter vivant qui debent spiritaliter vivere : sed quia lapis sine sensu est, cui comparatum est cor durum, cui nisi carni sentienti cor intelligens debuit comparari? S i enim hoc dicitur per Ezecbielem Prophetatìi: Et dabo eis, inquit, cor aliud, et spiritum novum dabo, eis, et evellam cor lapideum de carne eo-. rum, et dabo eis cor carneum, ut in praeceptis meis ambulent, et justificationes meas observent, et faciant eas ; et erunt mihi in populum, et ego ero eis in Deum, dicit Dominus. Nunquid ergo possumus nisi absurdis^me dicere, bonum meritum bonae voluntatis in hoinine praecessisse, ut evelleretur ab eo cor lapideum, quandoquidem ipsum cor lapideum non significat nisi durissimamvoluntatem, et adversusDeum omnino inflexibilem? Ubi enim praecedit bona voluntas, jam non est utique cor lapideum. Nam et alio loco per eundem Prophetam Deus manifestissime ostendit non propter eorum aliqua bona merita, sed propter nomen suum ista tacere, ubi ait: s ) Non propter vos ego facio domus Israel, sed propter nomen meum sanctum quod profanasti»

—

27

—

in gentibus , quo intrastis illuc: at sanctificabo nomea meuin magnum quod profanatum est in gentibus, quod profanastis in medio eorum, et scient gentes quia ego sum Dominus, dicitAdonai Dominus, cum sanctiiicatus fuero in vobis ante oculos eorum: et accipiam vos de gentibus, et congregabo vos ex omnibus terris, et inducam yos in terrain yestram, et aspergam vos aqua munda, et mundabimini ab omnibus immunditiis vestris, et ab omnibus idolis vestris 9 ) et mundabo vobis: et dabo vobis cor novum, et spiritum novum dabo in vobis: et auferetur cor Japideum de carne vestra, et dabo vobis cor carneum, et spiritum meum dabo in vobis: et faciam ut in justificationibus meis ambuletis, et judicia mea observetis et faciatis. Quis ita sit caecus, ut non videat, quis ita lapideus, ut non sentiat, istam gratiam non secundum merita bonae voluntatis dari? Domino dicente atque testante: Non propter vos ego facio domus Israel, sed propter nomen meum sanctum. Quare enim dixit: Ego facio, sed propter nomen meum sanctum: nisi ne ill! putarent propter bona merita sua fieri, quod non erubescunt dicere Pelagiani ? Non solum autem bona merita eorum nulla, verum etiam mala merita praecessisse demonstrate dicendo, sed propter nomen meum sanctum, quod profanastis in gentibus. Quis non videat horrendum malum esse, nomen sanctum Domini profanare ? Et tameir propter ipsum nomen meum, inquit, quod profanastis vos, ego faciam vos bonos, non propter vos; et sanctificabo, inquit, nomen meum magnum, quod profanatum est in gentibus, quod profanastis in medio eorum. Sanctificare se dicit nomen suum, quod superius di-> xerat sanctum. Hoc est ergo quod oramus in oratione Dominica, dicenles: Sanctiiicetur nomen tuum; ut sanctiiicetur in hominibus, quod per seipsum sine dubio semper est sanctum. Denique sequilur: Et scient oinnes gentes quia ego

—

2S

—

sum Dominus, dicit Adonai Dominus, cum sanetilicatus fuero in vobis. Cum ergo ipse semper sit sanctus, sanctifìcatur tamen in eis quibus largitur Gratiam suaui, auferendo ab eis cor lapideum, per quod nomea Domini profanaverunt, C a p u t XV. Ne autem putetur nihil ibi facere ipsos homines per liberum arbitrium, ideo in Psalmo dicitur : Nolite obdurare corda vestra. Et per ipsum Ezechielem : Projicite a vobis omnes impietates vestras quas impie egistis in me, et facile vobis cor novum et spiritum n o v u m , et facile omnia' mandata mea. Ut quid morieinini domus Israel, dicit Dominus, quia nolo mortem morientis, dicit Adonai Dominus, et I0> ) convertimini et v i vetis? Meminerimus eum dicere, et convertimini et vivetis: cui dicitur, Converte nos Deus. Meminerimus eum dicere : Projicite a vobis omnes impietates vestras; cum ipse justiiìcet i m pium. Meminerimus ipsum dicere: Facite vobis cor novum et spiritum novum ; qui dicit : Dabo vobis cor novum, et spiritum novum dabo in vobis. Quomodo ergo qui dicit, facite vobis, hoc dicit, dabo vobis? Quare jubet, si ipse daturus «st ? Quare dat, si homo facturas est ; nisi quia dat qnod jubet, cum adjuvat ut faciat cui jubet? Semper est autem in nobis voluntas libera, sed non semper est bona. Aut enira a justitia libera est quando servit peccato, et tunc est mala : aut a peccato libera est, quando servit justitiae, et tunc est bona. Gratia vero Dei semper est bona, et peç hanc fit ut sit homo bonae voluntatis, qui prius fuit voluntatis malae. Per hanc etiam fit, u t ipsa bona voluntas, quae jam esse coepit, a u geatur, et tam magna fiat, ut possit implere divina mandata quae voluerit, cum valde perfecteque voluerit. Ad hoc euim valet quod scriptum est: Si volueris, conservabis mandata; ut homo qui voluerit et non potuerit, condum se piene

velie cognoscat, et orel ut habeat tantam voluntatem, quanta sufficit ad implenda mandata. Sic quippe adjuvatur ut faciat quod jubetur. Tunc enim utile est velie, cum possumus; et tunc utile est posse, cum volumus : nam quia prodest, si quoà non possumus, volumus, aut quod possu mus , nolumus ? C a p u t XVI. Magnum aliquid Pelagiani se scire putant, quando dicunt: Non juberet Deus quod sciret non posse ab homine fieri. Quis hoc nesciat? Sed ideo jubet aliqua quae non possumus, ut noverimus quid ab ilio petere debeamus. Ipsa est enim fides, quae orando impetrai, quod lex imperai. Denique ipse qui dixit: Si voluevis, conservabis mandata; in eodem libro Ecclesiastico aliquanto post dicit: Quis dabit in ore meo custodiam, et super labia mea slgnaculum astutum, ne forte cadam ab eo, et lingua mea perdat me ? Jam certe mandata acceperat: Cohibe linguam tuam a malo, et labia tua ne loquantur dolum. Cum ergo verum sit quod dixit: Si volueris, conservabis mandata; quare quaerit in ore suo dari custodiam, similis ei qui dicit in Psalmo : Pone Domine custodiam ori meo? Quare non ei sufficit iuandatum Dei et voluntas sua ; quandoquidem si voluerit, conservabit mandata ? Quam multa Dei mandata sunt contra superbiam, jam novit ea, si voluerit, conservabit ea. Quare ergo paulo post dicit: Domine Pater et Deus vitae meae, elalionem oculorum ne dederis mihi ? Jam dixerat ei lex : Non concupisces : velit ergo et faciat quod jubetur ; quoniam si voluerit, conservabit mandata. Quare sequitur et dicit: ConCupiscentiam averte a me ? Contra luxuriam JDeus quam multa mandavit; faciat ea, quia si voluerit, conservabit mandata. Quid est quod clamat ad Deum : Yentris appetitio et concubitus ne ap prehendat me? Si haec ei praesenti diceremus,

—

30

—

rectissime nobis responderet et diceret: E * ista oratione mea, qua haec a Deo peto, intelligite quomodo dixerim. Si volueris conservabis mandata. Certum est enim nos mandala servare, si voluxnus; sed quia praeparatur voluntas .a Domino , ab illo petendum est ut tantum velimus, quantum sufficit ut volendo faciamus. Certum est nos velle cum volumus, sed ille facit ut velimus bonum, de quo dictum est, quod paulo ante posuit: Praeparatur voluntas a Domino; de quo dictum est: A domino gressus hominis dirigentur, et viam ejus volet; de quo dictum est: Deus est qui operatur in vobis et velle. Certum est nos facere cum facimus, sed ille facit ut faciamus, praebendo vires efficacissimas voluntatis qui dixit: Faciam ut in justificationibus meis ambuletis, et judicia mea observetis et faciatis. Cum dicit, faciam ut faciatis; quid aliud dicit: nisi auferam a vobis cor lapideum, unde non faciebatis, et dabo vobis cor carneum unde faciatis? Et hoc quid est, nisi auferam cor durum, unde non faciebatis, et dabo cor obediens unde faciatis ? Ille facit ut faciamus, cui dicit homo: Pone Domine custodiam ori mea. Hoc est enim dicere: fac ut ponam custodiam ori meo; quod beneiicium Dei jam fuerat consecutus, qui dixit: l'osui ori meo custodiam. C a p u t XVII. Qui ergo vult facere Dei mandatum et non potest, jam quidem habet voluntatem bonam, sed adhuc parvam et invalidam: poterit auttm, cum inagnam habuerit et robustam. Quando enim martyres magna ilia mandata fecerunt, magna utique voluntate, hoc est magna caritate fecerunt; de qua caritate ipse Dominus ait: Majorem hac caritatein nemo habet, quam ut animam suam ponat pro amicis suis. Unde et Apostolus dicit: Qui enim diligit proximuin , legem implevit: nam non adulterabis, non homicidium facies,

31

—

non furaberis, non concupisces, et si quod est aliud mandatimi, in hoc sermone recapituiatur : Diliges proximum tuum sicut te ipsum. Dileclio proximi, malum non operatur : plenitudo ergo legis dilectio. Ipsam caritatem Apostolus Petrus nondum habuit, quando timore Dominum ter negavit. Timor enim non est in caritate, sicut ait Johannes Evangelista in Epistola sua : sed perfecta caritas foras mittit timorem. Et tamen quamvis parva et imperfecta, non deerat quando dicebat Domino: An imam meam pro te ponam; utabat enim se posse, quod se velie sentiebat. It quis istam etsi parvam dare coeperat caritatem, nisi ille qui praeparat voluntaten* et cooperando pérficit, quod operando incipit? Quoniam ipse ut velimus operatur incipiens, qui volentibus cooperato perilciens. Propter quod ait Apostolus : Certus sum quoniam qui operatur in vobis opus bonum, perficiet usque in diem Christi Jesu. Ut ergo velimus, sine nobis operatur; cum autem volumus, et sic volumus ut faciamus, nobiscum cooperatur: tamen sine ilio vel operante ut velimus, vel cooperante cum volumus, ad bona pietatis opera nihil valemus. De operante ilio ut velimus, dictum est : Deus est enim qui operatur in vobis et velie. De cooperante autem cum jam volumus, et volendo facimus : Scimus, inquit, quoniam diligentibus Deum omnia cooperatur in bonum. Quid est omnia, nisi et ipsas terribiles saevasque passiones? Sarcina quippe illa Christi quae infirmitati gravis est, levis efficitur caritati. Talibus enim Dominus dixit esse suam sarcinam levein, qualis Petrus fuit quando passus est pro Christo, non qualis fuit quando negavit Christum. Istam caritatem, id est, divino amore ardentissimam voluntatem commendans Apostolus, dicit : Quis nos separabit a caritate Christi, tribulatio, an angustia, an persecutio, an fames, an nuditas, an periculum, an eladius? Sicut scriptum est: Quoniam propter if

Ì

—

32

—

mort'ficamur tota die, deputati sumus velut oves occisionis. Sed in his omnibus supervincimus per eum qui dilexit nos. Certus sum enim quia neque mors, neque vita, neque angeli, neque principalis, neque presentia, neque futura, neque altitudo, neque profundum, neque creatura alia poterit nos separare a caritate Dei, quae est in Cliristo Jesu Domino nostro. Et alio lcteo dicit: Adhuc supereminentiorem "viam vobis demonstro. Si linguis hominum loquar et Angeiorum, caritatem autem non habeam, factus sum Velut aeramentum sonans, aut cymbalum tiniiìens. Et si habuero prophetiam, et si sciero omnia Sacramenta, et si habuero omnem Mem, ita ut montes transferam, caritatem autem nen habeam, nihil sum. Et si distribuero omnia mea pauperibus, et si tradidero corpus meum ut ardeain ; caritatem autem non habeam, nihil mihi pro de st. Caritas magnanima est, benigna est) caritas non aemulatur > non agit perperam, non inflatur, non dehonestatur, non quaerit quae sua sunt, non irritatur, non cogitat malum, non gaudet super iniquitate, cohgaudet autem veritati; Omnia tolerat, omnia credit, omnia sperat, omnia suffert, caritas nunqnam cadit. Et paulo post: Manet, A inquit, fides, spes, caritas, tria haec, major autem horum est caritas: Sectamini caritatem. Item dicit ad Galatas: Yos enim in lifcertatem vocati estis fratres, tantum ne libertatem in occasiOnem carnis detis, sed per caritatem servite iuvicem. Omnis enim lex in uno sermone impletur, in eo quod diliges proximum tuuin, sicut te ipsum; hoc est quod ad Romaiios 'ait: Qui diiigit alterum, legem impleviti Item dicit ad Collossenses : super omnia autem . haec carilalem, quae est vinculum perfectionis. Et ad TimotheumS Finis, inquit, praecepti est caritas; et adjungens qtialis caritas: De corde, inquit, puro, et conscientia bona, et fide non firtn. AdCorinthios autem, 1 1 ) cum dicit: Omnia

33 vestra cum caritate Cant: satis ostendit etiam ipsas correptioues, quas asperas et amaras sentiunt qui corripiuutur, cum caritate esse faciendas. Unde alibi cum dixisset: Compile inquietos, consolamini pusillanimes, suscipite iufirftios, palientes estote ad omnes, mox subjunxit: Videte ne quis malum pro malo aliuui reddat. lErgo et qVjando corripiuutur inquieti, non malum pro malo, sed potius bonum redditur. Haec a u tem omnia quae nisi caritas operatur ? Et A p o stolus P e t r u s a n t e omnia, inquit, luutuam inter vos caritatem perpetuam liabentes, quia caritas cooperit multitudiftem peccatorum. Dicit etiam Apostolus Jacobus: Si tamen legem perflcit is regaJern secundum scripturas, Dili'ges proxiinum tHum tanquam jbeipstun, benefacitis. Item Johannes Apostolus: Qui diligit, inquit, fcatrem suum* in lumine manet. Et filio loco: Qui non est justus, lion est ex Deo, et qui non diligit f r a trem suum; quia haec est annunciatio quam audivimus ab initio ut diligamus invicem. Itemque alibi: Hoc est, inquit, mandatum illius, ut credamus nornini filii ejus Jesu Christi, et diligamus invicem. Et iterum: Hoc, inquit, mandatum habemus ab ipso, ut qui diligit Deum, diligat et fratrem suum. E t paulo post: in hoc, inquit, tognoscimus, quia diligimus filios Dei cum Deum diligimus, et praecepta ejus facimus; haec est enirn dilectio Dei, ut praecepta ejus servemus, et praecepta ejus gravia non sunt. Et in Epistola secunda scriptum e s t : Non quasi praeceptum novum scribam tibi, sed quod habuimus ab initio, Ut diligamus invicem. Dicit etiam ipse Dominus Jesus in duobus praeceptis dilectionis Dei et dilectionis jproximi, totam legeift Prophetasqud pendere. De quibus duobus praeceptis in Evangelio secundum Marcum scriptum est: Et accessit unus de Scribis qui audierat illos perquirentes, et videns quoniam illis bene respondent interrogavit eum: Quod esset primurn omnium mandatum? 11.

.

c

-

34

—

J e w s flute» respond! t ei: Priitium omnium mandatum est: A u d i Israel, Dominus Deus tuus Deus uiius e s t , et diliges Dominum Deum tuum e x toto corde tuo, et ex tota anirna tua, et ex tota mente t u a ; hoc est primum mandatum. Secundum autem simile ilii: Diliges proximum tuum tanquam te ipsum; majus horum aliud non est mandatum, Dicit etiam in Erangelio secundum Johannem : Mandatum novum do vobis ut diligatis i n v i c e m , sicut dilexi vos, ut et vos diligatis invicem. In hoc cognosceirt omnes quia discipuli mei estis, si dilectionem habueritis ad invicem. C a p u t

XVIII.

Haec omnia praecepta dilectionis, id est ca~ ritatis, quae tanta et talia sunt, ut quidquid se ptitnverii homo facere bene, si fiat sine caritat.e, nullo modo fiat bene; haec ergo praecepta caritatis inaniter darentur hominibus, non habentibus liberum voluntatis Arbitrium: sed quia per legem dantur et veterem et novafn, quamvis in nova venerit Gratia quae "promittebatuT in vetere, l e x autem sine Gratia littera est occideus, ia Gratia vero spiritus vlvificans; unde est in hominibus Caritas Dei et proximi, nisi ex ipso D e o ? Warn si non e x D e o , sed e x hominibus, vicerunt Felagiani; si autem ex Deo, vicimus Pelagianos. Sedeat ergo inter nos judex Apostolus Johannes, et dicat nobis: Carissimi, di'igainus invicem. In his verbis Johannis cum se illi extollere coeperint et dicere: Ut quid nobis hoc praecipitur, nisi quia ex nobis habemus ut invicem diligomus: sequitur continuo idem Johannes, confbndensr eos et dicens, quia dilectio ex Deo est. Hon itaque e x nobis, Sed e x Deo est. Cur ergo dictum est, diligamus i n v i c e m , quia dilectio ex D e o est; nisi quia praecepto admonitum est li. herum arbitrium, ut quaereret Dei donum ? Quod quidem i i n e suo fructu prorsus admoneretur, nisi

—

36

—

prius ncriperet alicjuid dilectionls, u j ac peccatum miserit vel dimiserit. Ut videat, inquit, Dominus humilitatem meam, et retribuat mihi bona pro maledicto ejus in die isto. Ecce quomodo prohatur Demn Uli • cordibus etiairt malorum ad laudem atque adjum e n t u m bonorum. Sic usus est Juda tradenta Christum: sie usus est Judaeis crucifigentibus • Christum. Et quanta inde bona pr?.estitit popu lis credituris ? Qui et ipso diabolo utilur pessimo, sed oplime ad exercendam et probandam fidein et pietàtem bonorum, non sibi, qui omnia •seit antequam fiant, sed nobis quibus erat necessarium, ut eo modo ageretur nobiscum. Nunquid non sua voluntate Absaloh elegit consilium quod sibi oberat ? Et tarnen ideo fecit, quia exaudierat Dominus ejus patrem orantem, ut hoc fieret. Propter quorl Scriptura ait : Et Dominus mandayit dissipare consilium Achitophel bonuia, »rt

—

40

—

inducal Dominus super Absalon omnia mala.. Bonum consilium dixit, quod ad tempus proderat causae, quia pro ipso erat contra patreiu ejus, contra quem rebelíaverat ut posset eum opprim e r e , nisi Dominus consilium dissipasset quod dederat A chi topi el, agendo in corde Absalon, ut tale consilium repudiare!, et aliud quod ei n o i expediebatj eligeret. C a p u t XXI. Quis non ista judicia divina contremi'scat, quibus agii Deus in cordibu.s etiam inalorun» jhominum quidquid vult, reddens .eis tamen secundum merita eoruin? Roboam fUius Salomonis respuit consilium salubre .seqiorum quod ei de»derant, ne cum populo dure ageret : et verbis coaevorum suorum poti us acquievit, respondendo. min.aciter quibus leniter debuit.. Unde hoc, nisi propria volúntate? Sed hinc ab eo recesserunt decern tribus Israel, et alium regem sibi cons.tituerunt Hieroboam, ut irati Dei voluntas fieret, quod etiam futurum esse praedixerat. Quid enim scriptura dicit ? Et non audivit Rex plebem quoninni erat conversio a Domino, ut statueret verbuin f u u m quod locutus est in marni Abiae Silonitae de Hieroboam filio Nabath. Nempe sic factum est illud per hominis volúntatela, ut tarnen conversio. esset a Domino- Legite libros Paralipomenorv, et invenietis in secun,do libro scriptum* Et suscitavit Dominus super Joram spiritum Pliilistiim et Arabum qui finitimi eraut Aethiopibus, et ascendeiunt in terram J u d a , et dissipaverunt e a m , et ceperunt omnem substantiam quae in domo Regis inventa est.. Hic ostenditur Deuin suscitare hostes eis terris v a standis, quas tali poena judicat dignas. ¡Yunquid tamen Philistiim et Arabes in lerram Judaeain dissipandoli!, sine sua volúntate venerunt, aut sic venerunt sua volúntate, ut mendaciter scriptum, sit, quud Dominus ad hoc faciendum eoi'um spi-

—

4Í

—

ritum Buscitavit? lino utrumque verum est, quia et sua volúntate venerunt et tarnen spiritum eoriim Dominus suscitavic. Quod etiam sic dici potest, et eorum spiritum Dominus suscitavit, et tarnen sua volúntate venerunt, Agit enim omnipotens in cordibus hominum etiam motum voluntatis eorum, ut per eos agat quod per eos agere ipse voluerit, qui omnino injuste aliquid velle non novit. Quid est quod homo Dei dixit ad 1 6 ) Amessiam Regem Non veniat tecum exercilus Israël, non est eniio Dominus cum I s r a e l 1 7 ) omnibus filiis Ephrem : quoniam si putaveris obtinere in illis, in fugam. convertet te Deus ante iniinicos, quoniam virtus est Deo vel adjuvar© vel in fugam vertere? Quomodo virtus Dei alio» adjuvat in bello dando -eis fiduciam, alios immisso timoré vertit in fugam, nisi quia ille qui in coelo et in terra omnia quaecuinque voluit fecit, etiam in cordibus hominum operatur? Legiinus quid dixeritjoas Rex Israël, mittens nuncium ad A m e s siam Regem, volentem pugnare cum illo. Nam post aliqua dixit: Nunc sede in domo tua. Quid rovocas in malum, et cadis tu et Juda tecum? »einde scriptura subjunxit : Et non audi'vit AmesEsias, quoniam a Deo erat ut traderetur in ) ma nus 18

ejus, quoniam quaesierunt Deos Edom. Ecce Deus, idololatriae peccatum volens vindicare, hoc ope-ratus est in ejus corde, cui utique juste irasceba-tur, ut admonitionem salubrem non audiret, sed ea contempta iret in bellum, ubi cum suo exercitu caderet. Per Ezechielein Prophetam dicit Deus: Et Propheta si erraverit et locutus fuerit, ego Dominus seduxi Prophetam itlum, et extendam manum meam super eum, et exterminaba eum de medio populo meo Israël. In libro Esther scriptum est, quae mulieí- ex populo Israel in terr.a captivitatis facta erat uxor alienigenae Regis Assueri : ergo in ejus libro scriptum est, quod cum haberet necessitatem interveniendi pro populo suo, quem Rex ubicumque in regno «nus

—

42

—

esset, jusserat trucidar!, oravit ad Dominum: cogebat eni/n eain magua necessitas, ut praeter jussum Regis, et praeter ordinem suum, aditlum nuderei iutrare. Et videte quid scriptura dicat; Et intuitus est e am tanquam taurus Ímpetu indignationis suae, et timuit regina, et conversus est color'ejus per dissolutionem, et incliua-vit se super caput delicatae suae, quae praecedebat eamj et convertit Deus, et transtulit indignationein ejus in lenitatem. Scriptum est et in Proverbiis Saloinonis : Sicut impetus aquae, sic cor Regis in manu Dei, quocunque voiuerit, declinabit illnd. E t in Psalmo centesimo quarto legitur dictum de Aegyptiis, quid eis i'ecerit Deus ; Et convertii cor eorum ut odìssent populum ejus, ut dolum facerent in servos ejus. In litteris etiam Apostolices videte quae scripta sunt, in Epistola Pauli Apostoli ad Romanos : Propterea tradidit iilos Dsus in desideria cordis eorum in immunditiam. Item paulo post : Propterea tradidit illos Deus in passiones ignomiuiae. -Item paulo post : Sicut •non probaverunt Deum habere in notitiam, tradidit illos Deus in reprobam mentem, ut faciant quae non conveniunt. E t ad Tliessalonicenses in Epistola secunda ait 'de quìbusdam : Pro eo quod diiectìonem veritatis non receperunt ut salvi lìerent, et ideo mittet illis Deus operationertrervoris ut credaöt mendacio, ut judicentur omnes qui non credidèrunt veritati, sed consenserunt ini qui tati. His et talibus testimoniis divinorum eloqui orti m , quae omnia commemorare uimis'longum est, satis, quantum existimo, maniíestatur, operari Deum in cordibus liominum ad inclinandas eorum voluntates quocunque voluerit, sive ad bona pro sua misericordia, sive ad mala pro inerilis eoriiin, judicio utique suo aliquando aperto, aliquando occulto, semper tamen justo. Fixum enim debet esse et immobile in corde vestro, quia non est iniquità^ apud Deum. Ac per hoe quando legitis in litteris veritatis, a Deo seduci

—

43

—

lioinines, aut obtuiidi vel obdurari corda eorum, uolite dubitare praecessisse mala merita eorum, ut juste ista paterentur; lie incurralis in illud proverbium Salomonis : Insipienza viri violât vias ejus, Deum au'tem causatur in corde suo. Gratia vero non secundum merita hominum datur, aliofjuin gratia jam non est gratia : quia ideo Gratia \ocatur, quia gratis datur. Si autem potens est, sive per Angelos, vel bonos, vel malos, si ve quocnnque alio modo operari etiam in cordibus malorum, pro meritis eorum, quorum malitiam 'non ipse fecit, sed aut originali ter tracta est ab Adam, aut crevit per propriam voluntatem : quid mìrum est si per Spiritimi sanctum operatur in cordibus electorum suorum bona, qui operatus est Ut ipsa corda essent ex malis bona? , C a p u t - XXII. Sed suspieentur homines quaelibét 'merita bona quae putant praecedere, ut justifieentur per Dei gratiam, non intelligentes cum hoc dicunt, uiliil aliud quam se negare Gratiam : sed, ut "disi, quod volunt de majoribus suspicentur, de parvulis certe Pelagiani quid respondea'nt non' ìnVeniunt, quorum tfec voluntas ulla est iu accrpieiida Gratia, cujus voluntatis meritum praecessisse dicarit, et insupér eos ètiam cum fletu relüctari vîdemws quando baptizantur, et divina Sacramenta percipiunt, quod eis ad magnum impietatis peccatum imputaretuf, si jam libero utefenttir arbitrio: et tamen haeret etiam in reluCtafttibus Giàtia, apertissime nullo bono merito praet edènte, alioquin gratia jam non esset gratia. E t aUquando filiis inùdeliuin praestatur haec " Gratia, cum occulta Dei procidentia in manus piorum quomodocunque perveniunt; aliquando autem fldelimn filii non earn consequuntur, aliquo impedimento existente, ne possit périclita ntibusi subveAiri. Fiunt vero ista per occultam Dei providentiam, cujus iascrutabilia 6uut judicia, et investigabile« viae:

-

44

—

quod ut Apostolus diceret, quid praedixerit inluemini. Agebat enim de Judaeis et gentibus cum scriberet ad Roiaanos, id est', ad gentes, et ait; Sicut enitn aliquando vos non credidistis Deo, nunc autem inisericordiain consequuli estis in illorum incredulitate: ita et hi nunc nan crediderunt in vestra misericordia, ut et ipsi misericovdiam consequantur; conclusit eniin Deus omnes in iniidelitate, ut omnium misereatur. Et cum attendisset quid dixerit, admirans sententiae suae certam quidem veritatem, sed magnam profunditatem, quoinodo concluserit Deus omnes in iniidelitate, ut omnium miserealur, quasi iaciens mala ut venirent bona, inox exclamavit atque a i t ; O altitudo diyitiarum sapientiae et scientiae Dei! quam inscrutabilia sunt judicia ejus, et investigabiles viae ejus! Haec eniin inscrutabilia judicia, et investigabiles vias perversi homines non cogitantes, et proclives ad reprehendendum, non idonei ad intelligendum, putabant, et jactitabant Apostolum dicere, Faciamus mala ut veniant, bona. Quod absit ut Apostolus diceret; sed homines non intelligentes, hoc putabant dici quando audiebant quod dixit Apostolus, Lex autem subintravit ut abundaret delictum; ubi autem abundavit delictum, superabundavit Gratia. Sed utique Gratia id agit, ut jam liant bona ab eis qui fecerunt mala, non ut persevei-ent in mal i s , et reddi sibi existiment bona. Non itaque debent dicere: Faciamus mala ut veniant bona; sed, fecimus mala, et venerunt bona; jam facia.inus bona, ut in iutuiro saeculo recipiamus pro bonis, bona; qui in hoc saeculo recipimus pro malis bona. Propter quod scriptum est in Psalm o : Misericordiam et judicium cantabo tibi Domine. Prius itaque non ideo venit Mi us hominis in mundum, ut judicet mundum, sed ut salvetur mundus per ipsuin; hoc propter misericordiam, postea vero propter judicium venturus est judicate viTOs et moriuos; quamvis et in hoc

—

45

—

tempore ipsa salvatio non fiat sine judicio, sed occulto, ideo ait: Iti judicium veni in Lune mundùm, ut qui non vident, videant; et qui vident, caecifiant» C a p u t

XXIII.

A d occulta ergo Dei judicia revocate, quando videtis in una causa, quam certe habent omnes parvuli, haereditarium innlum trahentes ex Adam, huic subveniri ut baptizetur, illi non subveniri, ut in ipsa obligatione inoriatur r illum baptizatum in hac vita relmqui, quem praescivit Deus impium futurum; is tum vero baptizatum rapi ex hac v i t a , ne malitia mutet intellectuin ejus ; et nolite in istis dare injustitiam vel insipienliam Deo, apud quem jusliliae fons est et sapienliae, sed sicut vos exhortatus sum ab initio sermonis hujus, in quod pervenistis, in eo ambulate, e t 1 9 ) si quid aliter sapitis, hoc quoqti^ vobis Deus re-* velabit; et si non in hac vita, certe in altera: nihil est enim occultum quod non revelabitirr. Quando ergo auditis dicentem Dominum : E g o Dominus seduxi Propheiam illum: et quod ait Apostolus: Cujus Vult miseretur, et quem vult obdurat: in eo quem seduci permittit vel obdurari, mala ejus merita credite ; in eo vero cujus miseretur, Gratiam Dei non reddentis mala pro walis, sed bona pro malis, fideliter et mdubitanter agnoscite. Nec ideo auferatis a Pharaone liberum arbitrium, quia multis locis dicit Deus : E g o induravi Pharaonem, vel induravi, aut indurato cor Pharaonis. Non enim propterea ipse Pharao non induravit cor suum. Nam et hoc de ilio legitur, quando ablata est ab Aegyptiis cynomia, dicente Scriptura : E t ingravavit Pharao cor suum et in isto tempore, et noluit dimittere jpopulum. A c per hoc et .Deus induravit per justum judicium, et ipse Pharao per liberum arbitrium. Certi ergo estote, quia non erit inanis labor vester, si in bono proposito proficientes

—

40

—

perseveretis usqua in fin em. Deus enim qui inodo illis quos liberal non reddit sQfundum opera eorum, tunc reddet unicuique secundum opera ejus. Reddet omnino Deus et mala pro malis^ quoiiiam Justus est 5 et bona pro malis, quoniam bonus est; et bona pro bonis, quoniam bonus et justus est. Tajatuimnodo mala pro bonis non reddet, quoniam injustus noh est. Reddet 'ergo mala pro malis, poenam pro injuslitia; et red-» det bona pro malis, Gratiam pro injustitiaj et reddet bona pro bonis, Gratiam pro Gratia. Caput XXIV. Repetite assidue librum is turn, et si intellU gitis, Deo gratias agite; ubi autem non iZiteJIigitis, orate tit ifltelligatis : dgibit enim vobis Domiitus intellectum. Mementote scriptum esse: Si quis vestrum indiget sapientia, postulet a Deo, qui dat omnibus aflluenter, et iion improperat, et dabitur ei. Ipsa est sapientia desursum descendens, sicut ipse Apostolus Jacobus dieit, Illam vero sapientiain repellite a vobis, et orate uj: non sit in yobis, quam detestatus est, ubi ait: Qupd si zelum amarurn habelis et conteptiones jn vobis sunt, non est ista sapientia desursum descent dens, sed^errena, animalis, diabolica. Ubi enim zelus et contentio est, ibi inconstantia, et omne opus pravum. Quae autem de sursum est sapientia, primum quidem pudica est, dein.de paciiica, modesta, suadibilis, plena misericordia et fructibus bonis, inaestimabifis, sine simulatione. Quid boni ergo non habebit qui banc sapientiain postularit et impetrarit a Domino ? Et hinc in^ telligite Graiifun, quia si ex nobis esset ista sapientia, desursum non esset, nec ab ipso qui nos creavit Deo postulanda esset. Fratres, orate, et pro nobis, ut temperanter, et pie, et juste viva-* mus in hoc Saeculo, expectantes illam beatairt spem, et manifestationem Domini et Salvatoris nostri Jesu Christi, cui est honor et gloria, et

—

47

—

regnimi cura Patra 'et Spirita sanct» in saecula saeculorujn, Amen. *) Plutes MSS, : tentatur. Graece est ntiQ(%o/tat. 8 ) MjSS. hìc et infra eonstanter: nonpeccat, niibat; omissa particula si, quae nec est iti Graeco, *) Corbeiensis codex ante nongentos vel mille anno» scriptus : continentes, *) In editi» exciderant ilia Verba : Si quae sieri: - ¡m: ti secundum hoc meritum dari gratiam, in eo quod dictum est; quae hue re\ocantur ex M58. *) MSS. Vaticani, Gallici et Belgici: reproba. ") Vaticani quatuor MSS, et antiquissimi» Corbeiensis : in nobis operatur. f ) Am. et E r . : super modum peccatum. Lov. : supra tiondum peccafis peccatum. MSS. vero : supra modum peccator aut peccatum ; paucis exceptis, qui particulum aut praetereunt. •) Aliquot M S S , : ego facio, omissis Terbi*: no» propter vos. Hic particulam : et adjecimus tx MSS., quibus consentii graéea lectio LXX. 10 ) Sic MSS. Vatic, et Gallic» At èditi: sed con» Vertìmini. 11 ) Particula : cum a Lov. et nonnullis MSS. omis* sa est. ls ) Editi et aliquot MSS.: perpetuo. I5 ) l a MSS. Vatic, et Gallic.: nos diligimus, 14 ) Omnes MSS.: benedlcens Colossenséi, 15 ) Sic MSS. Gallic., Vatic, et Belgic., juxtaGraeeum LXX. Editi ferebant: quanto magis hic filiut gemini. Ie ) Sic MSS. juxta L X X . At «diti: Amasia,™. lf ) Hic particulam: et delevimus, quia abest a MSS. et L X X . IS ) Plerique M S S . : in manum. Editi: in manu» ejus. Abest i ejus a MSS. et LXX. 15 ) In editis immiasum est: si alitjuid alitor sapi« ti); qupd in MSS. non erat. 20 j Aliquot MSS. » vel obdurat.

—

D i v i

48

A u g u s t i n i

Hipponensis Episcopi de

c o r r e p t i o a e

ad eundem Valentinum liber

et

gratia,

et cum ilio

monachvi,

u n u Si.

C a p u t

1.

I j e c t i s litteris vestris, Valentine Frate* dilectissiine, et qui simul servitis Deo, quas per fratrem F l o r u m , et eos qui cum ilio ad nos venerunt» misit caritas vestra, egi Deo gratiasj quod vestram in Domino pacem, et in veritate consensiflnemj et in caritate iiagrantiam, vestro nobis reddito sermone cognovi. Quod autem ad subversionem quorundam apud vos molitus est inimicus, Deo miserante, et ejus insidias in suoruin 1 j servorum provectum mirabili bonitate vertente, ad hoc p o tius valuit, ut nulli vestruin destruerentur in p e jus, sed nónnulli instruerehtur in melius. Nòn itaque opus est omnia identidem retractare, quae sufficienter vobiä pieno libro disputata transmisimus, quem quomodo susceperitis, rescripta indicant vestra. Verumtämen semel lectum nullo modo arbitremini satis vobis innotescere potuisse. Si ergo eum fructuosissimum habere vultis, non vos pigeat relegendo habere notissi/num, u t a ) dilucidissime sciatis ; quibus et qualiblis quaestionibus solvendis atque sanandis, non ibi humana «ed divina cccurrat auctoritas, a qua recedere

_

49

—

non debemu»; si volomus pervenire quo tendi-mus, Dominus autem ipse non solum ostendit nobis, a quo malo declinemus, et quod bonum faciainus, quod solum potest legis littera; verum etiam adjuvat nos, ut declinemus a malo et faciamus bonum, quod nullus potest 3 ) sine spirita Gratiae : quae si deslt, ad lioc lex adest, ut reos faciat et occidat. Propter quod dicit Apostolus r Litteia oecidit, spiritus autem vivificai. Qui ergo legitime lege utitur, discit in ea malum et bonum, et non confidens in virtute sua confugit ad Gratiam, qua praestante declinet a malo, et faciat bonum. Quis autem confugit ad Gratiam» nisi cum a Domino gressus hominis diriguntur, et yiam ejus volet? Ac pet hoc et desiderare auxilium Gratiae, initium Gratiae est; de quo ait ille: Et dixi, nunc coepi; haec est immutatio dextrae Excelsi. Liberum itaque arbitrium, et ad malum et ad bonum faciendum, confitendum est nos habere : sed in malo faciendo liber est quisque justitiae, servusque peccati; in bono autem liber esse nullus potest) nisi fuerit liberatus ,ab eo qui dixit: Si vos filius liberaverit, tunc vere liberi eritis. Nec ita tit cum quisquft fuerit a peccati dominatione liberatus, jam noik indigeat sui liberatoris auxilio, sed ita potius» ut ab ilio audiens : Sine me nihil potestis facere, dicat ei et ipse: Adjutor meus esto, ne derelinUas mei Hanc fldem quae sine dubio vera et rophetica et Apostolica et Catholica fides est; etiam in fratre nostro Floro invenisse me gaudeo ì linde hi potius corrigendi sunt, c^uos quidem propino Deo correctos esse jam existirao, qui èunt non intèUigebant.

?

C a p u t lì. ìntelligenda est enim Gratia Dei pér Jesiim Christum Dominum nostrum, qua sola homines liberantur a malo, et sine qua nullum prorsus iive cogitando , sive volendo, et amando, Mvé ti D

—

50

—

agendo faciunt bonum ; non solum ut monstrante ipsa quid faciendufn sit sciant, verum etiam ut praestante ipsa faciant cum dilectione quod sciunt. Hanc quippe inspirationem bonae voluntatis atque optìris, poscebat Apostolus 'eis, quibus dicebat : Oramus autem ad Deum ne quid faciatis mali, non ut nos probati appareamus, sed ut vos quod bonum est, faciatis. Quis hoc audiat et non evigilet, atque fateatur a Domino Deo nobis esse, ut declinemus a malo, et iaciamus bonum ? Quandoquidem non ait Apostolus, monemus, docemus, hortamur, increpamus, sed ait: Oramus ad Deum ne quid faciatis mali, sed quod bonum est faciatis. Et tamen etiam loquebalur eis, et faciebat illa omnia quae commemoravi: monebat, docebat, hortabatur, increpabat. Sed sciebat haec omnia non valere, quae piantando et rigando faciebat in aperto, nisi eum pro illis exaudiret orantem, qui dat incrementuin in occulto. Quoniain sicut idem Doctor gentium dicit : Neque qui plantat est aliquid, neque qui rigat, sed qui incrementuin dat Deus. Non se itaque fallant qui dicunt: Ut quid nobis praedicatur atque praecipitur, ut declinemus a malo, et faciamus bonum, si hoc non agimus, sed id velie et ** itur in nobis. Sed potius insunt, spiritu Dei se agi, ut quod agendum est agant, et cum egerint, illi a quo agunt gratias agant. Aguntur enim ut agant, non ut ipsi nihil agant, et ad hoc eis ostenditur quid agere debeant, ut quando id aguut sicut agendum est, id est, cum dilectione et delectatione justitiae, suavitatem quam dedit Doraiuus-, ut terra 4 ) eorum daretfructum suum, accepisse se gaudeant. Quando^autem non agunt, sive omnino non faciendo, sive non ex caritate faciendo, orent, ut quod nondum habent > aCcipiant. Quid enim habebunt, quod nonaccepturi sunt? aut quid habent, quod non acceperunt ?

—

51

—

C a p u t III. Ergo, inquiunt, praecipiant tantummodo nobis quid facere debeainus qui nobis praesunt, et ut faciamus orent pro nobis : non autem hos corripiant et arguant, si feceriinus. lino omnia fiant, quoniam doctores Ecclesiarum Apostoli omnia faciebant, et praecipiebant quae fierent; et corripiebant, si non fierent; et orabant ut fierent. Praecipit Apostolus dicens: Omnia vestra cum *) caritate fiant. Corripit dicens: Jam quidem omnino delictum e s t 6 ) in vobis, quia judicia habetis vobiscum. Quare enim non magis iniquitatem patimini? quare non potius fraudamini? Sed vos iniquitatem facitis et fraudatis, et hoc f r a tres. 7 ) A n nescitis, quia injusti regnum Dei non possidebunt? Audiamus et orantem: Vos autem, inquit, Dominus multiplicet et abundare faciat m caritate in invicem, et in omnes. Praecipit, ut liabeatur caritas, corripit, quia non habetur caritas, orat, ut abundet caritas. O homo in praeceptione cognosce, quid debeas habere, in correptione cognosce, tuo te vitio non habere, in oratione cognosce, unde accipias, quod vis habere. C a p u t IV. Quomodo, inquit, ineo vitio non habetur, quod non accepi ab illo, a quo nisi detur, non est omnino *) alius unde tale ac tantum inunus h a beatur? Patimini me paululum fratres rnei, non adversum vos, quorum rectum est cor cum Deo, sed adversus eos qui terrena sapiunt, vel adver-' sus ipsas humanas cogitation os pro 9 ) coelestis et divinae Gratiae veritate certare. Hoc enim di~ cunt, qui in suis malignis operibus ab hujus Gratiae praedicatoribus corripi noltint. Praecipe mihi q,uid faciam: et si fecero, age pro me gratias Deo, qui inihi ut facerem dedit. Si autem non fecero, non ego corripiendus sum, sed ille oraodus est, ut det quod non dedit, id est, ipaam, qua praecepta ejus fiunt,,e) fidelem Dei et proxtmi

earitalem. Ora ergo pro me, at Juinc accipiam, et pet hanc ex animo cum bona voluntate, quae praecipit faciam. Recte autem corriperer, si earn mea culpa non haberem, hoc e s t , si earn possem mihi dare vel sumere ipse, nec facerem, •rel si dante illo ego accipere noluissem. Cum vero et ipsa voluntas a Domino praeparetur, cur m e cornpis, quia rides me ejus praecepta facere nolle ; et non potius ipsum rogas, ut in me operelur et Telle? C a p u t V. Ad haec respondemus : Quicumque Dei praecepta jam tibi nota non facis, et corripi non vis, eham propterea corripiendus es, «juia corripi non vis. Non vis enim tibi tua vitia demonstrari; non vis ut feriantur, fiat que tibi utiîis dolor, quo modicum quaeras ; non vis tibi tu ipse ostendi, ut cum deformem te vides, reformatorem desideres, eique supplices ne in illa remnneas foeditate. Tuum quippe vitium est quod malus es, et majus vitium corripi nolle, quia malus es ; quasi laudanda vel indifferenter habenda sint v i tia, ut neque laudentur neque vituperentur : aut vero nihil agat tixnor cbrrepti hominis vel pudor, vel dolor: aut aliud agat cum salubriter stimulât, nisi ut rogetur bonus, et ex mnlis qui corripiuntur, bonos faciat qui laudentur. Quod enim vult pro se fieri qui corripi non vult et dicit, ora potius pro m e ; ideo corripiendus est, ut faciat etiam ipse pro se. Dolor quippe ille quo sibi displicet, quando sentit correptionis aculeum, excitât eum in majoris orationis affectum; ut Deo miseran*e, iacremento caritatis adjutus, desinat agere pudenda et dolenda, et agat laudanda atque gratanda. Haec est correptionis utilitas, uae nunc major, nunc minor pro peccatorum Slubris, iversitate salubriter adhibetur, et tunc est saquando supernus medicus respicit. Non enim aliquid proficit, nisi cum facit ut peccati

—

53

—

sui quemque poenitet. Et quis hoc dat, nisi (¿tu respexit Apostolum Petrum negantem, et fecit flentem ? Ünde et Apostolus Paulus postea quam dixit, cum modestia corripiendos esse diversa sentientes, protinus addidit: Ne quanda dot eis Deus poenitentiam ad cognoscendam veritatem, et resipiscant de Diaboli laqueis. Cur autem isti qui corripi nolunt, dieunt: Tantum praecipe mihi, et era pro me, ut quod praecipes faciam ? Cur non otius secundum suum pravuia sensum et ista uo respuunt, et dicunt: Nec ut praecipias mihi, nec ut ores pro me volo? Quis enim hominum ostenditur orasse pro Petro, ut dar et ei Deus poenitentiam, qua se negasse Dominum flevit? Quis hominum Paulum diyiais praeceptis ad fidem Christianam pertinentibus erudivit? Cum ergo audiretur praedicans Evangelium, et dicens: Jiotum enim vobis facio., fratres, Evangelium quod evangelization est a m e , quia non est secundum hominem; neque enim ego ab homine a o * cepi illud, neque dddici, sed per revelationem Christi Jesu r responderetur ei t Quid nobis molestus es, ut abs te accipiamus atque discamus, quod tu aon ab homine accepisti oeque didicisti ? l'otens est ille qui tibi dedit,. sic et nobis dar» fjiiomodo tibi. Porro si hoc non audent dicere^ sed patiuntur eibi Evangelium ab homine jpraedicari: quamvis etiam possit non per hommeiq homiai dari, concedant etiam corripi se debere a praepositis suis, a quibus Christiana Gratia praedicatur ; quamvis non negetur, Deum posse quem veüt» etiam nuVlo 'homine corripiente corrigere, et ad dolorem salubrem poenitentiae occultissima et potentissima medicinae suae poiestate perdueere. Et sicut non est ab oration© cessandum pro- ei» quos corrigi volumus, etiamsi nullo hominum orante pro Petro, Dominus respexit eum, et fecit eum su&ra peccaium Here: ita non est negligenda eorreptioi, quamvis Deus quos voluerit etiam nun correptos, faciat esse correct©».

54 Tunc autem correptione proficit homo, cum mi6erelur atque adjuvat, qui facit quos voluerit etiain sine correptione proficere. Sed quare isti sic. Mi «liter, atque alii aliter diversis et innumerfibilibus modis vocentur ut reforinentur, absit ut dicamua judicium luti esse debere, sed figuli. C a p u t VI. Apostolus, inquiunt, a i t : Quis enim te discernit? Quid autem habes quod non accepisti? Si autem et accepisti, quid gloriaris quasi non acceperis ? Cur ergo corripimur, arguimur, reprehendemur, accusamur? Quid faciinus, qui non accepimus ? Qui hoc dicunt, extra culpam se videri volunt, in hoc quod non obediunt Deo quia utique ipsa obedientia munus ejus est; quae necesse est ut sit in eo, cui caritas inest, quae sine dubio ex Deo est, et dat earn pater filiis suis. Hanc, inquiunt, non accepimus, quid itaque corripimur, quasi nos earn nobis dare possimus, et nostro arbitrio dare nolimus ? Nec attendunt si nondum regenerati sunt, primam esse causam, cur objurgati quod sint inobedientes D e o , sibi debeant" displicere, quia fecit Deus hominem rectum ab initio humanae creaturae, et non est iniquitas apud Deum. Ac per hoc prima pravitas, qui* Deo non obeditur, ab homine e s t , 1 1 ) quia ex rectitudine in qua enra Deus primitus fecit, sua mala volúntate decidens, pravus effeetus est. An vero ideo pravitas ista corripienda non est in homine, quia non ejus propria qui corripitur, sed communis est omnibus? lino vero' corripiatur et in singulis, quod est omnium. Non enim propterea cujusquain non est, quod ab ea nullus immunis est. Peccata quidem ista originalia ideo dicuntur aliena, quod ea singuli de parentibus trahunt: sed non sine causa dicuntur et nostra, quia in iUo uno omnes, sicut dicit Apostolus, peccaverunt, CorrJjpia'"r ergo origo damnabilis, ut ex dolore correptionis voluntas regeneration!» oría-

—

55

—

tur; si tamen qui corripitur ftlius est promissio* nis, ut strepitìi correptionis forinsecus intonante atque flagellante, Deus in ilio intrinsecus occulta inspiratione operetur et velie. Si autein jam regeneratus et justificatus in inalam vitam sua volúntate relabitur, certe iste non potest dicere, non accepi, 1 *) quia dcceptam Gratiam Dei suo in malum libero amisit arbitrio. Qui si correptiono compunctus saiubriter ingemit, et ad similia bona opera vel etiam meliora revertitur; nempe hic apertissime utilitas correptionis apparet. Sed per hominem correptio, sive ex caritate sit, sive non sit, tamen ut correpto prosit, non nisi per Deum ^ fit. An adhuc et iste nolens corripi potest dicere: Quid ego feci qui non accepi; quem constat eccepisse, et sua culpa quod acceperat amisisse ? Possum, inquit, possum omnino, quando me arguis quod ex bona vita in malam mea volúntate relapsus s u m , dicere adhuc: Quid ego feci qui non accepi ? accepi enim fidem, qoae per dilectionein operator, sed in illa usque in finera perseverantiain non accepi. An quisquain dicere audebit istam perseverantiam non esse Donum Dei, et hoc tam magnum bonuin ita esse nostrum; ut quisquís id habuerit, non ei possit Apostolus dicere: Quid enim habes quod non accepisti, quoniam hoc sic habet ut non acceperit? Ad haec nos negare quidem non possumus etiam perseverantiam in bono proflcientein usque in finem, inagnum esse Dei mumis ; nec esse nisi ab ilio, de quo scriptum est : Omne datum optimum et omne donum perfectuin desursum est, descendens a patre luminum. Sed non ideo est ejus qui non perseveraverit, negligenda correptio, ne forte det illi Deus poenitentiam, et resipiscat de diaboli laqueis. Correptionis quippe utilitati hanc senientiam subjunxit Apostolus, dicens, sicut supra commemoravi: Cum modestia corridiversa sentientes, ne quando det illis leus poenitentiam. Nam si dixerimus istam perEientem

—

56

—

severantiain tam laudabile *" ' esse hominis, ut ei non mitus evacuamus, quod ai_. rogavi pro te, ne deficiat fides tua. Quid enirn ei rogavit, nisi perseverantiam usque in finem? Quae profecto si ab homine hornini esset, aDeo ioscenda non esset. Deind» cum dicit Aposto-* us: Oramus autein ad Deuin, ne quid faciali» inali; procul dubio perseverantiam eia orat ad Deuin. Neque enim nihil mali facit qui bonum deserit, et a quo declinare* *) debet, iuclinatur jn malum, perseverai« in bono. Ilio etiam loco ubi dicit; Gratias ago Deo meo in omni memoria vestri, semper in omni prece mea pro om^ gibus vobis cum gaudio deprecatioaem faciens, super 1 4 ) commuaione vestra in Evangelio a prima die usque nunc, confidens hoc ipsum, quoniam qui coepit in vobis opus bonuin, perficiet usque in dieinChristiJesu. Quid aliquid eis quam perseverantiam in bono usque in finem, de Dei miseratione promittit? Itemque ubi dicit; Salutat vos Epaphras, qui ex vobis eàt servus Christi Jesu, semper certans pro vobis in orationibus, ut sletis perfetti et pieni in omni voluntate Dei; quid est, ut stetis , nisi ut perseveretis ? Unde dictum est de diabolo: In ventate non stetit; quia fuit ibi, 6ed non permansit, Nam utique isti in fide jam stabant, JVec aliud oramus cum oramus, ut qui stat, stet^ nisi ut perseveret. Item Judas Apostolus cum dicit; Ei autem qui potens est conservare vos sine offensione, et constituere ante conspectum gloriae suae immaculatos in lae-i titia : nonne apertissime ostendit donuin Dei esse in bono perseverare usque in finem ? Quid enim aliud donat qui conservât sine offensione, ut constituât ante conspectum gloriae suae immaculatos in laetitia, nisi perseverantiam bonain ? Quid est etiam quod in Apostolorum actibus legimus ; Audientes autem gentes gavisae sunt, et exxeperunt verbum Domini, et crediderunt quotquot

J

—

67

erant ordinati in vitam aeternam ? Quis jo aeternam vitam potuit ordinari, nisi p e r s e v e r a n t e dono ? Quandoquidem qui perseveraverit usque in finera, hie aalvus erit. Qua salute, nisi aeterna? Gum vero in oratione Dominica Deo Patri dicimus: Sanctificetur nomen tuum; quid aliud dicimus, quam ut nomen ejus aanctificetur iu nobis ? Quod cum jam per lavacrum regenerationisi effectum sit, quare quotidie a fidelibus poscitur, nisi ut * *) in eo quod factum est in nobis, perseveretur a nobis ? Nam et beatus Cyprianus hoc sio intelligit; exponens quippe eandem Orationem, Dicimus, inquit, sanctificetur nomen tuum, non quod optemus D e o , ut sanctificetur orationibus nostris, sed quod petainus a Deo, ut nomen ejua sanctificetur in nobis. Caeterum a quo Deus sanctificatur, qui ipse sanctificat ? Sed quia ipse dixit, Sancti estote, * quoniam et ego sanctus sum ; id petimus et rogamus, ut qui in baptismo sanctificali sumus, in eo quod esse coepimus, perse* veremus. Ecce gloriosissimus martyr hoc sentit, quod in his verbis quotidie fideles Christi petunt, ut perseverent in eo quod esse coeperunt, Nullo autem dubitante, quisquis a Domino, ut in bono perseYeret, precatur; donum ejus esse ta-» lem perseveranti am coniìtetur. C a p u t VII. Quae eum ita sint, corripimns tajneo eoa, justeque corripimus, qui cum bene viverent,- noq in eo perseverarunt. E x bona quippé in inalam vitam sua voluntate mutati sunt, et ideo correptione ; et si nihil eis correptio profuerit, sed in vita perdita usque ad mortem perseverava rint, etiam divina in aeternuin damnalione sunt digni. JYec se excusabunt dicejjtes, sicut ino-= do dicunt, quare corripimur? ita tunc, quare damnamur, quandoquidem ut ex bono reverteremur ad malum, perseverantiam non accepioius qua perman^remu» in bono ? Nullo modo hac ex^

58

—

cusatlone a justA damnatione se liberabunt. Si enim, sicut Veritas loquitur, nemo liberatur « damnatione quae facta est per Adam, nisi per fidem Jesu Christi ; et tarnen ab hac damnatione non se liberabunt qui poterunt dicere, non se audisse Evangelium Christi, cum fides ex audita sit : quanto minus se liberabunt qui dicturi sunt, perseverantiam non accepimus ? Justior enim videtur excusatio dicentium, non accepimus audientiain, quam dicentium, non accepimus perseverantiam ; quoniam potest dici, homo in eo quod audieras et tenueras, in eo perseverares si velles ; nullo modo autem dici potest, id quod non audieras, crederes si velles. Ac per hoc et qui Evangelium non audierunt, et qui eo audito in melius commutati perseverantiam non acceperunt, et qui Evangelio audito venire ad Christum, hoc est, in eum credere, noluerunt, quoniam ipse dixit: Nemo venit ad me, nisi ei datum fuerit a patre meo, et qui per aetatem parvulam nec credere potuerunt, sed ab originali noxa S O I Q possent lavacro regenerationis absolvi, quo tamen non accepto mortui perierunt; non sunt ab ilia conspersione discreti, quam constat esse damnatam, euntibus omnibus ex uno in condemnationem. Discernuntur autem non meri'tis suis, sed per Gratiam inediatoris, hoc est in sanguine secundi Adam justiflcati gratis. Itaque cum audimus : Quis enim te discernit ? Quid autem habes quod non accepisti ? Si autem et accepisti, quid gloriaris quasi non acceperis ? Ab ilia perditionis massa quae facta est per primum Adam, debemus intelligere neminem posse discerni, nisi 1 *) qiy hoc donum habet quisquis habet, quod Gratia Salvatoris accepit. Hoc autem' Apostolicum testimonium tam inagnum est, ut beatus Cyprianus ad Quirinum scribens, ipsum subjecerit illi titulo, in quo ait : In nullo esse gloriandum, quando nostrum nihil sit. Quicunque ergo ab ilia originali damnatione isla divinae Gratia e lar-

—

S a -

nitate discreti sunt, non est dubium quod et procurator eis audiendum Evangelium ; et cum a u diunt, credunt; et in fide quae per dilectionem operatur, usque in fìnem perseverant ; et si quando exorbitant, correpti emendantur, et quidam eorum, etsi ab hominibus non corripiantur, in viam quam reliquerant, redeunt ; et nonnulli accepta Gratia, in qualibet aetate periculis hujus vitae, mortis celeritate subtrahuntur. Haec enim omnia operatur in eis, qui rasa misericordiae operatus est eos, qui et elegit eos in filio suo, ante constitutionem mundi per electionem gratiae. Si autein gratia, jam non ex operibus, alioquin gratia jam non est gratia. Non enim sic sunt vocati, ut non essent electi ; propter quod dictum est : Multi enim vocati, pauci v er electi: sed quoniam secundum propositum vocati sunt, profecto et electi sunt per electionem, ut dictum est, gratiae, non praecedentium meritorum suorum ; quia Gratia illis est omne meritum. De talibus dicit Apbstolus : Scimus quoniam diligentibus Deum omnia cooperatur in bonum, his qui secundum propositum Vocati s u n t : quoniam quos ante praescivit, et praedestinavit conformes imaginis filli sui, ut sit ipse primogenitus in multis fratribus : quos autem praedestinavit, illos et vocavit; quos autem vocavit, ipsoset justificavit; quos autem justificavit, ipsos et glorificavit. Ex istis nullus perit, quia omnes electi sunt. Electi sunt autem, quia secundum propositum vocati s u n t : propositum autem, non suum, sed Dei ; de quo alibi dicit, ut secundum electionem propositum Dei maneret, non ex operibus, sed ex vocante dictum est ei, quia major serviet minori : et alibi : Non secundum opera nostra, inquit, sed secundum suum propositum et gratiam. Cum ergo audimus : Quos autem praedestinavit, illos et vocavit; secundum propositum Tocatos debemus agnoscere ; quoniam inde coopit, dicens : Omnia cooperatur in bonum hi« qui

—

60

secundum propositum w c a t i sunt : ac deiiide eubjunxit : Quoniam quos ante praescivit, et praedestinavit conformes imaginis filii sui, ut sit ipse primogenitus in inultis fratribus. Atque his praeinissis subdidits Quos autem pradestinavit, illos et Tocavit. Eos itaque vu It intelligi, quos secundum propositum vocavit j ne putentur in eis esse ii Li qui vocati et non electi, propter illain dominicain sententiain: Multi vocati, pauci electi. Quicunque enim electi, sine dubio etiam vocati : »on autem quicunque vocati, consequenter electi. Jlli ergo electi, ut saepe dictum est, qui secundum propositum vocati, qui etiam praedestinati atque praesciti. Horutn ai quisquam perit, falJitur Deus : sed nemo eorum perit, quia non fallitur Deus. Hpruin si quisquam perit, vitio huxuano viacitur Deus ; sed nemo eorum perit, quia pull a re vincitur Deus. Electi autem sunt ad regnandum cum Çhristo ; non quomodo electus est Judas ad opus cui congiuebat. Ab illo quipye electus eat, qui novit bene uti etiam malis, ut et per ejus opus damnabile, illud propter quod ipse venerat, opus venerabile compleretur. Cum iiaque audimus ; JNouno ego yos-duodecim elegi, et unus ex vobis diabolus est : illos debeinus i n telligere electos per misericordiam, ilium per j u dicium J illos ergo elegit ad obtinenduin regnuin suurn, ilium nd eiFundendum sanguinem suum. JVlerito sequitur vox ad regnum electorum: S i Deus pro nobis, quis contra nos? Qui fitio proprio non pepercit, sed pro nobis omnibus tradiait eum, quomoda non et cum illo nobis omnia donavit? Quis accusabit adversus electos D e i ? Deus qui justiUcat, Quis condemnat? Christus Jesus qui mortuus est, magis autem qui et returrexit, qui est in dextera D e i , qui et interpellât pro nobis. Quam fortis autem persever a n c e usque in finem munus aeceperint, sequantur et dicaut ; Quis nos separabit a caritate Ghristi, tritmlatio» an. augustia, an persecutio, an fames, an

—

61

nnditas, an periculum, an gladius ? Sicut scriptum est: Quia propter te mortificamur tota die, aestimati 9umus ut oves occisionis. Sed in his omnibus supervincimus per eum qui dilexit nos. Certus sum enim, quia nequdmors, neque vita, neque angelus, neque principatus, neque praesentia, neque futura, neque virtus, neque altitudo, neque profundum, neque creatura alia poterit nos separare a caritate Dei, quae est in Christo Jesu Domino nostro. Isti significati sunt adTimolheum, ubi cum dictum fuisset Hymenaeum et Phile tum fidem quorundam subvertere ; mox fldditum est: Firmuin autem fundamentum Dei stat, haben» signaculum hoc, Seivit Dominus qui sunt ejus. Horum fides, quae per dilectionem operatur, profeclo aut omnino non deficit, aut si qui sunt quorum deficit, reparalur antequam vita ista finiatur, et deleta quae intercurrerat iniquitate, usque in iinem perseverantia deputatur. Qui vero persevera turi non sunt, ac sic a fide Christiana et conversatione lapsuri sunt, ut tales eoa vitae hujus finis inveniat; procul dubio nec ilio tempore, quo bene pieque vivunt, in istorum numero computandi sunt. Non enim sunt a massa illa perditionis praescientia Dei et praedestiualione discreti; et ideo nec secundum propositum vocati ; ac per hoc nec electi : sed in eis vocali, de uibus dictum est: Multi vocati; non in eis Srnen e quibus dictum est: pauci vero electi. Et taquis neget eoa electos, cum credunt et bapti-» zantur, et secundum Deum vivunt? Plaue dicuntur electi a nescientibus quid futuri sint, non ab ilio qui eos novit non habere perseverantiam, quae ad beatam vitam perduclt electos, scitque illos ita stare, ut praesciret esse casuros.

C a p u t Vili. Hic si a me quaeratur, cur eis Deus perseverantiam non dederit, 1 9 ) quibuS e am, qua Christiane viverent, dilectionem dedit m£ ignorar«»

—

62

—

respondeo. Non enim arroganter, sed agngscens xnodulum |ineiiin, audio dicentem Apostolum : O homo, tu quis es, qui respondeas Deo ? Et, O altitudo divitiarum sapientiae et scientiaeDei, quam inscrutabilia sunt judicia ejus, et investigabiles viae ejus. Quantum itaque nobis judicia sua manifestare dignatur, gratias agamus: quantum vero abscondere, non adversus ejns consilium murmuremus, sed hoc quoque nobis saluberrimum esse credamus. Tu autem quisquis inimicus ejus Gratiae sic interrogas, ipse quid dicis? Bene, quod te non uegas esse Christianum: et Catholicum jactas. Si ergo confiteris, donum Dei esse perseverare in bono usque in finem*; cut hoc donum ille accipiat, ille non accipiat, puto quod mecum pariter nescis, et ambo hie inscrutabilia judicia Dei penetrare non possumus. Aut si ad liberum arbitrium hominis, quod non secundum Dei Gratiain, sed contra earn defendis, pertinere dicis ut perseveret in boi^o quisque, vel non perseveret, non Deo donante si perseveret, sed huinaua voluntate faciente; quid moliturus es contra verba dicentis: Rogavi pro te Petre, ne deficiat fides tua ? An audebis dicere etiam rogante Christo, ne deiiceret fides Petri, defecturam fuisse, si Petrus earn deficere voluisset, hoc est, si earn usque in finem persevarenoluisset? quasi aliud Petrus ullo modo vellet, quam pro illo Christus rogasset ut vellet. Nam quis ignorat tunc fuisse perifuram fidem Petri, si ea qua fidelis erat, voluntas ipsa deiiceret; et permansuram si eadein voluntas maneret? Sed quia voluntas praeparatur a Domino, ideo pro illo Christi non posset esse inanis oratio. Ouando rogavit ergo ne fides ejus deiiceret, quid aliud rogavit, nisi ut haberet ixf fide liberrimam, fortissimam, invictissimam, perseverantissimam voluntatem? Ecce quemadmodum secundum Gratiam Dei, non contra earn, libertas defenditur voluntatis. Voluntas quippe

—

63

—

humnna non liberiate consequitur Gratiam, sed Gratia potius libertatem, et ut perseveret d e lectabilem perpetuitatem, et insuperabilem fortitudinem. Miranti a m est quidem, m u l t u m q u e m i r a n d u m , quod filiis suis D e u s quibusdam quos regeneravit in C h r i s t o , quibus fidem, s p e r a , d i lectionem d e d i t , non dat perseverantiam ; cum filiis alienis scelera tanta diinittat, atque irnpertita Gratia sua, faciat iilios suos. Q u i s hoc non m i r e t u r ? Q u i s hoc non veliementissime stupéat ? S e d e t i a m illud non m i n u s m i r u m est, et t a m e n v e r u m , atque ita manii'estuin, ut nec ipsi inimici Gratiae D e i quomodo i d negent valeant i n v e n i r e , quod iilios q u o s d a m amicoruia s u o r u m , hoc est, regeneratorum bonorumque fideliuui, sine baptisino hinc p a r v u l o s e x e u n t e s , quibus utique si v e l l e t , h u j u s lavacri Gratiain p r o c u r a r e t , in' cujus potestate sunt omnia, alienai a regno suo, quo parentes mittit i l l o r u m , et q u o s d a m iilios inimicorum s u o r u m facit in m a n u s Chris ti a riorum venire, et per hoc l a v a c r u m 2 0 ) introducitin regnimi, a quo e o r u m parentes alieni sunt ; cum et illis m a l u m et istis b o n u m m e r i t u m nullum sit parvulis, e x e o r u m propria voluntate. Certa hie judicia Dei, quoniam justa et alta sunt, nec vituperari p o s s u n t nec penetrari. In his e>st et illud de perseverantia, de qua nunc disputamus. De utrisque ergo e x c l a m e m u s : O altitudo divitiarum sapientiae et scientiae D e i , q u a m insci-utabilia sunt judicia ejus 1 Nec m i r e m u r nos y e s tigare non p o s s e in vestigabiles vias ejus. Ut enim alia innumerabilia taceam, quae aliis' d a n tur, aliis non dantur hominibus a D o m i n o Deo, apud q u e m non est acceptio p e r s o n a r u m , nec tribuuntur ista meritis v o l u n t a t u m , sicut sunt celeritates, v i r e s , bonae valetudines et pulchritudines corporum, ingenia mirabilia, e t m u l t a r u m artium capaces naturae m e n t i u m ; vel quae accedunt extrinsecus, ut est opulentia, nobilitas, h o mi res, et caetera h u j u s m o d i , quae quisque ut

—

64

—

habeat, non nisi in Dei est potestate: ut no« immorer etiam in baptismate parvulorum, (quod n u l l u s istorum potest dicere, sicut ilia, ad regnum Dei non pertinere,) cur illi parvlilo detur, illi non detur; cum sit utrumque in potestate Dei, et sine illo Sacramento nemo intret in regnum D e i : tit ergo haec taceam yel relinquam, illos ipsos inlueantur de quibus agitur. De his enim disserimus, qui perseverantiam bonilatis non habent sed ex bono in malum deficient© bona voluntate moriuntur. Respondeant, si possunt, cur illos Deus, cum fideliter et pie viverent, non tunc de vitae hujus periculis rapuit, ne malitia mutnret intellectum eorum, et ne fictio decipetet aniinas eorum. Utrum hoc in potestate non habuit, an eorum mala futura nescivit? Nempe nihil horum nisi perversissime atque insanissimd dicitur. Cur ergo non fecit? Respondeant qui lios irrident, quando in rebus talibus exclamam u s : Quam inscrutabilia sunt judicia eju9, et investigabiles viae ejus! Neque enim hoc ndn donat Deus quibus voluerit, aut vero Scriptura. ilia inentitur, quae de morte velut imniatura hominis justi ait: Raptus est^ ne malitia mutaret intellectum ejus, aut ne fictio deciperet animam ejus. Gur igitur hoc tam magnum beneficium aliis dat, aliis non dat Deus, apud quem non est iniquitas, nec acceptio personarum, et in cuius potestate est quamdiu quisque in hac vita inaneat ouae tentatio dicta est super teiram? Sicut ergo coguntur fateri Donum Dei esse ut finiat homo vitam istam, antequam e x bono mutetur in inaluinj cur autem aliis donetur, aliis hon donetur ignorant t ita donum Dei esse in bono perseverantiam secundum Scripturas, de quibus testimonia multa jam posui, fateantnr nobiecUin; et cur aliis detur, aliis non detur, sine tnurmure adversus Deum dignentur ignorare no= bUcuin.

65 C a p a i IX. Nec nos tóoveat, quod filìis suis quibusdam Deus non dat istalli peiseverantiam. Absit enim ut ita esset, si de illis praedestìnatìs essent et secundum propositum vocatis, qui vere sunt lUiì proinissionis. Nani isti cum pie vivunt, dicuntur filli Dei : sed quoniam victuri sunt impie et in eadein impietate morituri, non eos dicit Alios Dei praescientia Dei. Sunt enim lllii Dei, qui nondum sunt nobis, et sunt jam Deo ; de quibu& ait Evangelista Johannes: Quia Jesus moriturus erat pro gente, nec tantum pro gente, sed etìam ut Alios Dei dispersos- congregaret in u n u m : quod utique credendo futuri erant per Evangeliì praedicationem ; et tamen antequam esset factum, jam lìlii Dei erant in memoriali patris sui i n concussa stabilitate conscrìpti. Et sunt rursuà quidam, qui filiiDei propter susceptara vel temporaliter Gratiam dicuntur a nobis, nec sunt tamen Deo; de quibus ait idem Johannes, E x nobis exierunt, sed non erant ex nobis ; quod sì fuissent ex nobis, permansissent utique nobiscum» Non ait, ex nobis exierunt, sed quia non manr serunt nobiscum, jam non sunt ex nobis t veruni ait, ex nobis exierunt, sed non erant ex nobis; hoc est, et quando videbantur in nobis, non erant ex nobis. Et tamquam ei diceretur, unde id osteadis ? Quod si fuissent, inquit, ex nobis, perman» sissent uìique nobiscum. Filiorum Dei vox esti Johannes loquitur, in filiis Dei loco praecipuo eonstitutus. Cum ergo iìlii Dei dicuut de his qui perseverantiam non habuerunt, ex nobis exierunt, sed nou era ut ex nobis ; et addunt, quod si fuissent ex nobis, permansisseivt utique nobiscum: quid aliud dicunt, nisi non erant fìlii, etiam quando erant in professione et nomine filiorum ? Non quia justitfam simulaverunt; sed quia in ea non permanserunt. Neque enim ait, ÌNam si fuissent ex nobis, veram, non fictam justi^ tiam tehuissent utique nobiscum : sed, si fuissent II. R

ob inquit, ex nobis, perrnansissent utique nobiscum. In bono illos volebat procul dubio permanere. £j;ant itaque tu bono, sed quia in eo non pei— manserunt, id est, non usque in iìnem perseveraverunt, non erant, inquit, ex nobis, et quando erant nobiscum; hoc est, non erant ex numero filiorum, et quando erant in fide filiorum : quoniam qui vere filli sunt, praeseiti et praedestinati sunt confnrmes imaginis filii ejus, et secundum propositum vocati sunt ut elecli essent. Kon enim perit lllius promissionis, sedfilius perdilionis. Fuerunt ergò isti ex mulütudine vocatorum: ex electorum autein paucitate non fuerunt. Non igitur filiis suis praedestinatis Deus perseverantiam non dedit; haberent enim earn Si in eo filiorum numero essent: et quid habeTent, quod non accepissent, secundum Apostolicain veramque sententiam? Ac per hoc tales li Iii Clio Christo dati essent, quemadmodum ipse dicit ad patrem, ut omne quod dedisti mihi, nonpereat; sed habeat vitam aeternam. Hi ergo Christo intelliguntur dari, qui ordinati sunt in vitam aeternam. Ipsi sunt Uli praedestinati et secundum propositum vocati, quorum nullus perit. Ac per lioc nullus eoruin ex bono in malum inutatus fmit haue vitam; quoniam sie est ordinatus, et ideo Christo datus, ut non pereat, sed habeat vitam aeternam. Et rursus quos dieimus iniinicos ejus, vel parvulos filios inimicorum ejus, quoscunque eorum sic regeneraturus est, Jit in ea fide quae per dilectionem operatili', liane vitam finiant ; jam et antequam hoc fiat, in illa praedestinatione sunt filii ejus, et dati sunt Christo filio ejus, ut non pereant, sed habeant vitam aeternam. Denique ipse Salvator: Si manseritis, inquit, in. verbo meo, vere diseipuli mei estis. Nunquid in his computandus est Judas, qui non raauidi: in verbo ejus? Nunquid in his computandi sunt illi, de quibus Evangelium sic loquitur, ubi Dominus cum coirunendassetiuanducandain cameni

suam et bibetidum sanguiuem suum, ait Evangelista: Haec dixit in synagoga docens in Capharnaum. Multi ergo audientes ex discipulis ejus dixerunt, Durus est liic sermo, quis potest eum audire ? Spiens autein Jesus apud semetipsum, quia inurmurarent de Jioc discipuli ejus, dixit eis: Hoc vos scandalizat ? Si ergo videritis filium hominis ascendentem ubi erat prius ? Spiritus est qui vivilicat, caro autem non prodest quidquam. Verba quae ego locutus sum vobis, Spiritus et vita sunt« Sed sunt quidam ex vobis qui non credunt. Sciebat enim ab initio J e sus, qui essent credentes, et quis traditurus esset Cum; et dicebat: Propterea dixi vobis, quia n e ino venit ad m e , nisi f'uerit ei datum a Palre meo. E x hoc multi disripulorum ejus abierunt fetro, et jam non cum illo ambulabant. Nunquid non et isti discipuli appellati sunt loquente Evangelio? Et tamen non erant vere discipuli, quia non manserunt in verbo ejus, secundum id quod a i t j Si manseritis in verbo meo, vere discipuli mei estis. Quia ergo non habuerunt perseverantiam, sicut non vere discipuli Cliristi, ita nec vere filii Dei fueriint, etiam quando esse videbahtur et ita vocabantur. Appellamus ergo nos et electosj et Christi discipulos, et Dei illios, quia sic appellandi sunt, quos regenerates pie vivere cernimus : sed tunc vere sunt quod appellantur, si Inanserint in eo propter quod sic appellantur. Si autem perseverantiain non habent, id est, in eo quod coeperunt esse non inanent, non vere appellantur quod appellantur et non sunt; apud eum enim hoc Hon sunt, cui notum est qitod futuri sunt, id est, ex bonis mali. Propter hoc Apostolus, cum dixisset, Scimus quoniam diligentibus Deum omnia cooperatur in bonum: sciens nonnullos diligere Deum, et in eo bono usque in finem non perinanere, mjox addidit, his qui secundum proposituin vocati sunt. Hi ienim in eo quod diligunt Deum> permanent usque in finem; et qui ad R 2

—

66

—

•empus Inde deviant, revertuntur, ut usque ia finem perctucant, quod in bono esse coeperunt. Ostendens autem quid sit secundum proposition vocari, m o x addidit ea quae jam supra posui: Quoniam cjuos ante praescivit, et praedestinavit cojiforraes imaginis filii ejus, ut se ipse primogenitus in mullis fratribus. Quos autem praedestinayit, illos et vocavit, scilicet secundum proposituin; quos autem v o c a v i t , ipsos et justjficav i t ; quos autem justilicavit, ipsos et glorifucavit. Ilia omnia jam facta sunt, praescivit, praedestinavit, vocavit, justificavit; quoniam et omnes jain praestiti ac praedestinati sunt, et miilli jam vocati atque justificati; quod autem posuit in line, illos et glorificavit, (si quidein ilia gloria est hie intelligenda, de qua idem dicit, Cum Christus apparuerit vita vestra, tunc et vos nun illo apparebilis in g l o r i a : ) nondum factum est. Quamvis et ilia duo, id est, vocavit et justificavit, non in omnibus facta sigt, de quibus dicta sunt: adhuc enim usque in finem saecuii multi vocandi et justiiicandi sunt: et tamen vrirba praeteriti temporis posuit de rebus etiam futurls, tanquam jam ut fierent ex aeternitate disposuit. Ideo de illo dicit et Propheta Esaias, Qui fecit quae f u tura sunt. Quicunque ergo in Dei providentissiina dispositione praescili, praedestinati, vocati, justificati, glorificati sunt, non dico etiam nondum renati, sed etiam nondum nati, jam iilii D e i sunt, et omnino perive uon possunt. H i vere veniunt ad Christum; quia ita veniunt, quomodo ipse dicit, Omne quod dat milii pater, a d m e v e u i e t ; et eum qui veniet ad me, non ejiciam foras. Et paulo post, Haec est, inquit, voluntas ejus qui misit me Patris, ut omne quod dedit mihi nonperdam ex eo. A b illo ergo datur etiam perseverantia in bono usque in f i n e m : neque euiin datur, nisi eis qui non peribunt; que * ' rseverant peribunt. Talibus eum omnia cooperatur in bornun; usque adeo prorsus

,

—

69

omnia, ut etiam si qui eorum deviant et exorbitant, etiam hoc ipsura eis faciat profieere in bon n m , quia huimliores redeunt at que doctioras. Discunt enim in ipsa via justa cum tremore se exultare debere, non sibi arrogando tan qua in de eua virtute fiduciam permanendo nec dicendo in abundaiitia s u a , non movebimur in aeternum. Propter quod eis dicitur, Servite Domino in timore, et exultate ei cum tremore, ne quando irascatur Do minus, et pereatis de via justa. Ñeque enim ait, et non veniatis ad viam justam ; sed, ne pereatis,' inquit, de via justa : quid ostendens, nisi eos esse communitos, qui jam ambulant in via justa, ut in timore Deo serviant, id est, non altum sapiant, sed timeant ? Quod significai, non superbiant, sed humiles sint : unde et alibi dicit, Non alta sapientes, sed humilibus consentientes : exultent Deo, sed cum tremore ; in nuiio gloriantes, quando nostrum nihil sit; ut qui gloriatur, »a Domino glorietur: Ne pereant de via justa, in qua jam ambulare coeperunt, dum sibi hoc tpsum ossignant, quod in ea sunt. His verbis usus est et Apostolus, ubi ait, Cum timore et tremore vestram ipsorum salutem operamini. Et ostendens quare cum timore et tremore: Deus, est enim, inquit, qui operatur in vobis et velie et operali pro bona volúntate. Non eztim habebat hunc timorein et tremorem, qui dicebat in abundantia sua, non niovebor in aeternum. Sed quia filìus erat promissionis, non perditionis, ex ertus Deo paulutum deserente quid esset ipse: inquit, in volúntate tua praestitisti decori meo virtntem ; ayertisti faciem tuam a me, et factus sum conturbai us. Ecce doctior, et ob hoc etiam Lumilior, tenuit viam, jam videns et confitens, in volúntate sua Deum decori ejus praestilisse virtutem: quod sibi ipse tribuens et ite se praesnmens in tali abundantia quam praestiterat Deus, non do ilio qui earn prnestiterat, dicebat, non JMcrrebor in apter&uni. Factus

Ì•omine,

;o ergo conturbatus, ut se inveniret, et huiniliter sapiens, non solum aeternae vitae, verum etiam in hac vita piae conversations et perseverantiae, in qua spes habenda esset, addisceret. Haec vox et Apostoli Pelri esse potuit: dixerat yuippe et ipse in abundantia s u a , Animain meara pro te p o n a m ; sibi festinando tribuens , quod ei fuerat a Domino posiea largiendum. Ayertit autem ab illo faciem Dominus, et factus est conturbatus, ita ut eum mori pro illo metuens ter negaret« Sed rurs.us convertit ad eum faciem suam Do-, minus, et culpam lacrymis diluit, Quid est enim aliud, Jlespexit e u m ; nisi f a c i e m , quaru paululum ab illo averterat, revocavit ad e u m ? Factus ergo fuerat conturbatus; sed quia didicit non de seipso. fidere, etiam hoc ei profecit in bonum, faciente illo, qui diligentibus eum omnia cooperatur in bonum; quia secundum propositus vocatus erat, ut nemo eum posset eripere de manu Cbristi, cui datus erat.. Nemo ergo, dicat, non esse corripiendum qui exorbitat de via justa, sed ei reditum et perseverantiam a Domino t a n tum esse poscendam: neino prudens et fidelis hoc dicat. Si enim secundum propositum vocatus est iste, procul dubio illi, etiam quod corripi-. tur, Deus cooperatur in bonum. Utrum autem ita sit vocatus, quoniam qui corripit nescit; faciat ipse cum* caritate quod scit esse faciendum; scit enim tali;ra corripiendum; facturo Deo aut. misericordiam, aut judicium: misericordiam quid e m , si a massa perditionis ille qui corripitur, Gratiae largitate discretus est, et non. est ifater vasa irae quae perfecta sunt in perditionem, sed inter vasa misericordiae quae praeparavit Deus, in gloriam: judicium vero, si in illis est damnatus, in his npn est praedestinatus. C a p u t X, Hie exoritur alia quaestio, non sane contemneuda, seil in mljutovio Domini, in eujus manu

—

71

—

sunt et ìios et sermones nostri, aggredicnda atque solvenda. Quaeritur enim a nobis, quantum attinet ad hoc donimi Dei, quod est in bono perseverare usque in finem, quid de ipso primo hoinine seutiamus, qui certe sine ullo vitio factus est rectus. Nec dico: si perseveranti am nonliability quomodo sine vitio fuit, cui tam necessarium Dei donum defuit ? Huic namque interrogation! facile respondetur, eum perseverantiam non habuisse, quia in eo bono } quo sin© vitio i'uit, non perseveravit : coepit enim »habere v i tium ex quo cecidit ; et si coepit, antequam eoepisset, utique sine vitio fuit. Aliud est enim noil habere vitium, et aliud'est in ea bonitate, in qaa nullum vitium est, non ninuere. Eo quippe ipso qitod no» dicitur numquam sine vitio fuisse, sed dicitur sine vitio non. p e r m a n s i l e , procul dubio demonstrator sine vitio fuisse, in quo bononon permansisse culpatur. Sed illudmagis quae.rendum operosiusque tractandum est, quomodorespondeamus eis, qui dicunt , Si in ilia rectitudine in qua sine vitio factus est, habuit perseverantiam, procul dubio perseveravit in ea : E t si perseveravit, utique non peccavit, nec illam suam rectitudi'nem deseruit. Eum autem peccasse, et desertorem boni fuisse, Veritas clamat. Non ergo habuit in ilio bono perseverantiam: et si non habuit, non utique accepit.. Quomodo eniiti et accepisset perseverantiam, et non, perseverasse!? Porro si propterea no» habuit, quia non accepit ; quid ipse non perseverando peccavit, qui perseverantiam non- accepit?" Neque enim dici potest, ideo non accepisse,. quia non est discretus a massa perditiouis Gratiae largitate. Nondum quippe ejat illa in genere humano perditiouis massa antequam peccasse t,. ex quo tracta est origo vitiata. Quapropter saluberrime conliteinur, quod rectissime credimus, Deiun Domiiiumque ì m m i omninin, quia creavit omnia bona \alde, et mola ex hnms exwiUma esse piaesci-

—

72

—

vìt, et scivi! magia ad su am omnipotentissimam bonitatem pertinere, etiam de malis bene facere, quam mala esse non sinere, sic ordinasse angelo rum et hominum vitaui, ut in ea prìus ostenderet, quid posset eorum liberum arbitrium, deinde quid posset suae Gratiae beneficium justitiaetjue judicium. Denique Angeli quidam, quorum princeps est qui dicitur diabolus, per liberum arbitriti») a domino Deo refugae facti sunt. R e fugientes tarnen ejus bonitatem, qua beali fueruat, non potuerunt ejus effugere judicium, per quod miserrimi effeeli sunt. Caeteri autem per ipsum" liberum arbitrium in veritate steterunt, eamque de suo casu nunquam futuro cerlissimam scire meruerunt. Si enim nos de Scrìpturis sanctis BOSS» potuimus sanctos Angelos jam nullos esse easuros; quanto inagi's hoc ipsi revelata sibì sublimius ventate novera nt ? Nobis quìppe beata sine fine vita promissa èst, et aequalitas angeloruin : ex qua promissione certi sumus, cum ad ilium vitam post judicium venerimua, non inde nos esse lapsuros : quod si de se ipsis angeli nescitini, non aequales, sed beatiores erimus, Veritas autem nobis eorum promisit aequalilatem. Certum est igitur hoc eos nosse per speeiem, qued nos per fidem, nullam scilicet ruìnam eujusqtiam sancti angeli jam fuluram. Diabolus vero et angeli ejus , etsi beali erant antequam caderent, et se in miseriam easuros esse nesciebant, erat tamen adhuc quod eorum adderetur beatitudini, si per liberum arbitrium in veritate stetissent, donee istara suminae beatiludinis pienitudìnem, tanquam praemiuin ipsius perinansionis acciperent, id est, ut magna per Spiritum sanctum data abundantia caritatis Dei, cadere u l terius omnino non possent, et hoc de se certissime nossent. Hanc plenitudinem beatitudini» non habebant: sed quia nesciebant suam futuram miseriam, minore quid em, sed tarnen beatitudine sine ullo viliu fruebantur. Nam si suuin

—

73

-

cAsum fu tururn ixossent nelernumque supplieium, beati utique esse non possent, quos hujus tanti mali metus jam tunc iniseros esse coinpelleret. Sic et hominem fecit cum libero arbitrio, et quamvis sui futuri casus ignarum, tamen ideo beatum, quia et non mori et miserum non fieri in sua potestate esse sentiebat. In quo statu recto ac sine vitio, si per ipsum liberum arbitrium manere voluisset, profecto sine ullo mortis et ìnfeiicitatis experimento, acciperet illam, inerito hujus permansionis, beatiludinis plenitudinem, qua et sancii angeli sunt beati, id est, ut cadere non posset tolterius, et hoc certissime sciret. Nam neque ipse posset etiam in paradiso beatus e s s e , imo ibi non esset, ubi esse miserum non deceret, si eurn sui casus praescientia timore tanti mali miserum faceret. Qui« vero per liberum arbitrium Deum deseruit, justum judicium Dei expertus est, ut cum tota sua stirpe, quae in ilio adhuc posita tota cum ilio peccaverat, damnaretur. Quotquoi. enim ex hac stirpe Gratia Dei liberantur, a damnatione utique liberantur, qua jam tenentur obstricti. Unde etiam si nullus liberaretur, justum Dei judicium nemo juste reprehenderet. Q u o d ergo pauci in comparatione pereuntium, in suo vero numero multi liberantur, Gratia fit, gratis fit, gratiae sunt agendae quia fit, ne quis velut de suis ineriti» extollatur, sed omne os ohstruatur, et qui gloriatur in Domino glorietur. C a p u t XI. Q u i d ergo ? Adam non habuit Dei Gratiam ? Imo vero habuit magnam, sed disparem. Ille in bonis erat, quae de bonitate sui conditoris acceperat : neque enim ea bona et ille suis mentis comparaverat, in quibus prorsus nullum patiebatur malum. Sancii vero in hac vita, ad quos pertinet liberationis haec Gratia, in malis sunt, ex quibus clamant ad Deum, Libera nos a malo.

...

74

-

Ille in illis bonis Christi morte non egult: ìstos a rea tu et ha ereditario et proprio, illius agni sanguis absolvil. Ille non opus habebat eo adjutorio, quod implorant isti cum dicunt : Video aliam legem in membris ineis repugnantem legi mentis meae, et captivantem me in lege peccati, quae est in inembris meis. Infelix ego homo ; quis me liberabit de corpore mortis hujus ? Gratia D e e p e r Jesum Christum Dominum nostrum. Quoniam in eis taro concupiscit adversus spiritimi, et spiritus "adversus cameni, atque in tali certainine läborantes. ac periclilantes dari sibi pugnandi vincendique virtu tern per Christi Gratiain posrunt. Ille vero nulla tali rixa d e * 1 ) se ipso adversus se ipsum. tentatus atque turbatus, in ilio beatitudini^ loco,, sua secum pace fruebatur. Froinde etsi non interim lae fiore nunc, verumtamen potentìore grjitia indigent isti : et quae potentior- quam Dei unigenitus fili us, aequalis Patri et coaeternus, pro eis homo l'actus, et sino s u a " ) ullo vel originali ve! proprio peccato ab hominibus peccatoribus cruci/ìxus ? Oui quaravis die lectio resurrexit, nunquam moriturus ulterius; pertulit tarnen pro mortalibus mortem, qui inortuis praestitit vitam, ut redempti ejus sanguine, tanto ac tali pignore accepto dicerent ;• si Deus pro, nobis,, qui contra nos ? Qui filio proprio suo non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit enm, quomodo non et cum ilio omnia nobis donàvit? Deus ergo naturam nostrani, id est, animam rationalem carnemque hominis a ä ) Christi' suscepit, susrceptione singulariter- mirabili vel mirabiliter singulari, ut nulli jwstitiae suae praecedentibus meritis filius Dei sic* e^set ab initio quo esse homo coepissel, ut ipse et verbum quod sine initio est, una persona esset» -Neque enim quisquam tanta rei hujus et lìdei caeeus est ignorantia, ut audeat dicere, iquamvis de Spirilu sancìo et Virgine Maria iilium hominis naluirt, per liberti in tamen arbitrami bene

75 vivendo t et' sine peccato bou.t opera facieudo meruisse, ut esset Dei filius, resistente Evangelio atque dicente, Verbutn caro factum est. Nani ubi hoc factum est, nisi in utero virginali, unde i'uit iuitium hominis Christi? Itemque Virgine requirente, quomodo fieret quod ei per angelum minciabatur, angelus respondit, Spiritus sanctus 3 4 ) super veniet in t e , et virtus Altissimi obumbrabit tibi : Propterea, quod nascetur ex ta sanctum, vocabitur filius Dei, Propterea, inquit ; non propter opera, quae nondum nati utique nulla sunt; sed propterea quia Spiritus S._ super veniet in te, et virtus Altissimi obumbrabit tibi, quod nascetur ex te sanctum, vocabitur filius Dei. Ista nativitas profecto gratuita conjunxit in " ) unita te personae hominem Deo, carnem verbo. Istain nativitatem, bona opera secuta sunt, non bona opera meruerunt, Neque enim metueridum erat, ne isto ineffabili modo in unitatem persona© a verbo Deo natura humana suscepta, per liberum voluntatis peccaret arbitrium,. cum ipsa susceptia talis, esset, u j natura hominis a Dea ita suscepta, nullum in, se motum malae voluntatis admitteret. Per hunc inediatorem Deus ostendit eos, quos ejus sanguine redemit, facer© se ex malis deinceps in aeternuin bonos, quem sic suscepit, ut nunquam esset m a l u s , 3 6 ) nec ex malo factus seinper esset bonus. Istam Gratiam non habuit homo primus, qua nunquam, 3 7 ) vellet esse malusi sed sane habuit, in qua si' permanere vellet, nunquam malus esset, et sine qua etiam cum libero arbitrio, bonus, esse non posset, sed efirn tarnen per liberum arbitrium deserere posset. Nec ipsum ergo. Deus esse voluit sine sua Gratia, quam reliquit in ejus libero arbitrio, Quoniam liberum arbitrium ad malum fufficit, ad bonum a u t e m 3 * ) parum est, nisi adjuvetur ab omnipotenti bono. Quod adjutoriuin si homcKille per liberum non desemisset nrbiliium, semper esset bonus : sed deseruil. el deserti!» est.

—

76

—

Tale quippe erat «djutoritfin, quod desereret cum vellet, et in quo permaneret si vellet; non quo fieret ut vellet. Haec prima est Gratia quae data est primo Adam : sed a 9 ) hac potentior est in secundu Adam. Prima est enìm qua lit ut habeat homo jusdtiam si velit: secunda 5 0 ) ergo plus potest, qua etiam fit ut velit, et tantum velit, tantoque ardore diligat, ut carnis voluntatem 3 x ) contraria concupiscentem volttntate spiritus vincat. Nec illa quidem parva erat, qua demonstrata est etiam potentia liberi arbitrii, quoniam sic adjuvabatur, ut sine hoc adjutorio in bono non maueret, sed hoc adjutorium si vellet desereret. Haec autem tanto major est, ut parum sit ho mini per illam reparare perditaip libertatem, parum sit deoique non posse sine illa vel apprehendere bonum, vel permanere in bono si velit, nisi etiam efficiatur. Tunc ergo dederat hoinini Deus 3 a ) bonam voluntatem, in iLìa quippe eum fecerat qui fecerat rectum t dederat 3 *) adjutorium , sine quo in ea non posset permanere si vellet; ut autem vellet, in ejus libero reliquit arbitrio. Fosset ergo permanere si vellet: quia non deerat adjutorium per quod posset, et sine quo non posset perseveranter bonum tenere quod vellet. Sed quia noluit permanere, profecto ejus culpa est, cujus meritum fjuisset, si permanere voluisset: sicut fecerunt Angeli sancti, qui cadentibus aliis per liberum arbitrium, ppr idem liberum arbitrium steterunt ipsi, et hujus permansionis debitam mercedeift recipere mernerunt, tantam scilicet beatitudinis plenitudinem, qua eis certissimum 3 s i t semper se in illa esse mansuros. Si autem hoc adjutorium vel angelo vel h omini, quum primuin facti sunt, defuisset; quoniam non talis natura facta erat, ut sine divino adjutorio posset manere si vellet, non utique sua culpa cecidissent : adjutorium quippe defuisset, sine quo manere non possent. Nunc autem qui"bus deest tale ndjutorium, jam poena peccati est":

quibus autem datur > secundum Gratiam datur, non secundum debilum : et tanto amplius datur per Jesura Christum Dominum nostrum, quibu9 id dare Deo placuit, ut non solum adsit sine quo permanere non possumus, etiamsi velimus, verum etiam tantum ac tale sit, ut velimus. 1 s ) Fit quippe in nobis per banc Dei Gratiam in bono recipiendo et perseveranter tenendo, non solum posse quod volumus, verum etiam velie quod possumns. Quod non fuit in homine primo : unum enim horum in ilio fuit, alterum non fuit. Nainque ut reciperet bonum, Gratia non egebat, quia uondum perdiderat: ut autem in eo permanerei, egebat adjutorio Gratiae, sine quo-id ontnino non posset : et acceperat posse si vellet, sed non ha~ buit velie quod posset; nam si habuisset, perseverasset. Posset enim perseverare 3 6 ) si vellet: quod ut nollet, de libero descendit arbitrio ; quod tunc ita liberum erat, ut bene velie posset et male. Quid erit autem liberius libero arbitrio, quando non poterit servire peccato, quae futura erat et homini, sicut facta est Angelis sanctis, merces meriti? nunc autem per peccatum perdito bono merito, in his qui liberantur factum est donum Gratiae, quae merces meriti futura erat. C a p a i

XII.

Quapropter bina ista quid inter se differant, diligenter et vigilanter intuendum est, posse non peccare, et non posse peccare, posse non mori, et non posse mori, bonum posse non deserere, et bonuin non posse deserere. Potuit enim non peccare primus homo, potuit non mori, potuit bonum non deserere. Nunquid dicturi sumus, non potuit peccare, qui tale habebat liberum arbilriuni? Aut non potuit mori, cui dictum est, Si peccaveris, morie morieris ? Aut non potuit bonum deserere, cum hoc peccando deseruerit, et ideo morluus sit? Trima ergo libertas volun-

7a tatis erat, posse non peccare 5 novissima erit multo major, non posse peccare: prima immortali tas erat, posse non mori.; novissima erit multo major, non posse mori: prima erat perseveraliiiae potestas, bonum posse non deserete ; novissima erit felicitas perseverantiae, bonum non posse deserere. Nunquid quia erunt bona novissima potiora atque meliora ideo fuerunt illit prima vel nulla vel parva? Iteiuque ipsa adjutorìa distinguenda sunt. Aliud est adjutorium sine quo aliquid non Ut, et aliud est adjutorium quo aliquid fit. Nam sine alimentis non possunms vivere, nec tamen cum adf'urint alimenta, eis fit ut vivat qui mori Voluerit. Ergo adjutorium alimentorum est sine quo non lit, non quo fit ut vivamus. A t vero beatitudtì quam non habet homo, cum data fuerit, continuo fit beatus. Adjutorium est enim non solum sine quo non fit, verum etiam quo fit propter quod datur. Quapropter hoc adjutorium et quo fit est, et sine quo non fit: quia et si data fuerit homini beatitudo, continuo fit beatus ; et si data nunquam fuerit, nunquam erit. Alimenta vero non consequenter.faciunt ut homo vivat: sed tamen sine illis non potest vivere. Primo itaque homini, qui in eo bono quo factus fuerat rectus acceperat posse non peccare, posse non mori, posse ipsum bomun non deserere, datum est adjutorium perseverantiae, non quo fieret ut persevetaret, sed sine quo per liberum arbitrium perseverare non posset. Nunc vero sanctis in regnum Dei per Graliam Dei praedestinatis non 3 7 ) tale adjutorium perseverantiae datuf, sed tale ut eis perseverantìa ipsa donetur; non solum ut sine isto dono perseverantes esse non possint, verum etiam ut, per hoc donum non nisi perseverauteà sint. Non solum enim dixit, Sine me nihil potestis fa cere: verum etiam dixit, Non vos me elegistìs, sed ego elegi vos, et posui vos, ut eati», et fructum afferatis et l'ructus vester maneat.

—

79

—

Quibus verbis eis non solum justitiam, verum etiam in-ilia perseverantiam se dedisse monstravit, Christo eniin sic eos ponente ut e a n t , et fructum afferant, et fructus eorum inaneat, $ 8 ) quis audeat dicere, non iiianebit? quis audeat dicere ; forsitan non manebit ? Sine poenitentia sunt enim dona et vocatio Dei : sed vocalio eormn qui secundum propositum vocati sunt. Pro his igitur interpellante Cbristo lie deficiat fides eorum, sine dubio non deficiet usque in finem : ac per hoc perseverabit usque in finem, nec earn nisi manentem vilae hujus inveniet finis. Major quippe libertas est necessaria 3 9 ) adversus tot et tantas tentationes, quae in paradiso n o n f u e r u n t , dono perseverantiae munita a I que firmata, ut cum omnibus amoribus, terroribus, erroribus suis vincatur hie m u n d u s : hoc sanctorum martyria docuerunt. Denique ille A d a m et terrente nullo, 4 et insuper contra Dei terrentis iinperiiun libero usus arbitrio, non stetit in tanta felicitate, in tanta peccandi facilitate: isti autem, non dico terrente mundo> sed saeviente ne s t a r s n t , steterunt in fide ; cum videret ille' bona praesentia quae fuerat relicturus, isti futura quae accepturi fuerant non viderent. Unde hoc, nisi donante ilio, a quo misericordiam consecuti sunt ut iideles essent, a quo acceperunt spiritum, lion timoris, quo persequentibus cederent, sed virtutis et caritatis et continentiae, quo cuncia minantia, cuncta invitantia, cuncta cruciantia superarent? 111! ergo sine peccato ullo data est, cum qua conditus est, voluntas libera, et earn fecit servire peccato: hoi'um vero cum fuisset voluntas serva peccati, liberata est per ilium qui dixit, Si voS filius liberaverit, tunc vere liberi eritis. E t ac» cipiunt tantain per istain Gratiam libertatem, ut quamvis, quamdiu hie vivunt, "pugnent contra concupiscentias peccatoruxn, eisque nonnulla subrepant, propter quae dicSnt quotidie, Diinitte nol>is debita nostra; non tamen ultra servjant pec-

8U cato quod est ad mortem, de quo dicìt Johann?« Apostolus : Est peccatum ad mortem, non pro ¡Ho dico ut r o g e t . 4 0 ) De quo peccato (quoniam nod expressum est) possunt multa et diversa sentiri: ego autem dico id esse peccatum, fìdem quae per dilectionem operatur, deserere usque ad mortem. Huic peccato ultra non serviunt, non prima conditione, sicut ille, liberi; sed per secundurrt Adam Dei Gratia liberati, et ista lìberatione h a bentes liberum arbitrium quo serviant Deo, non quo captiventur a diabolo. Liberati eniin a peccato servi facti sunt jus+itiae, in qua stabunt usque in iinem, donante sibi ilio jierseverantiam, qui eos praescivit, et praedestinavit, et secundum propositum vocavit, et justiiicavit, et glorifica^vit; quoniam ilia q u a e 4 1 ) de his promisit, etìam futura jam fecit: cui promittenti credidit Abrah a m , et deputatum est illi ad juslitiam. Dedit enim gloriala D e o , pienissime credens, sicut scriptum est, quia quae promisit, potens est et facere. Ipse ergo illos bonus facit, ut bona fa» ciant. Neque enim propterea eos promisit Abrah a e , quia praesvivit a se ipsis bonos futuros. Nam si ita est, non suum, sed eorum est quod promisit. Non autem sic credidit Abraham, sed, non est infirmatus in fide, dans gloriam Deo et pienissime credens, quia quae promisit, potens est et lacere. Non ait, quae praescivit, potens est promittere; aut, quae praedixit, potens est estendere; aut, quae promisit, pótens est praescire; sod, quae promisit, potens est et facere. Ipse igilur eos facit perseverare in bono, qui facit bonos. Qui autem cadunt et pereunt, in prae-* destinatorum numero non fuerunt. Quamvis ergo de omnibus regeneratis et pie viventibus loque-» retur Apostolus, dicens : Tu quis es qui judiced servum alienum? suo domino stat aut cadit: continuo Ipmen respexit ad praedestinatos, et ait, stabit autem: et ne hoc sibi arrogarent, PotenS est enim Deus, iuquit, statuere eum. Ipse ita-

Si que dat perseverantinm, qui statu ere potens eil eos qui stant, ut perseverantissime stent ; vel restituere qui ceciderunt, Dominus enim erigit elisos. Ut ergo non acciperet hoc • donum Dei, id est, in bono perseverantiam primus homo, s e i perseverare vel non perseverare id ejus reliuqueretur arbitrio, tales vires habebat ejus voluntas, quae sine ullo i'uerat instituta peccato, et nihil illi 4 i ) ex se ipso concupiscentialiter resistebat, ut digne t a n tae bonitati et tantae bene vivendi facilitati peréeverandi committeretur arbitrium: Deo quidertt praesciente quid esset facturus injuste ; praesciente tamen, non ad hoc cogente : sed simul sciente quid de ilio ipse faceret juste. Nunc Vero posteaquam est ilia magna peccati inerito amissa Hbfrtas, etiam majoribus donis adjuvanda remaniit infirmitas. Tlacuit eniin Deo, quo maxime humanae superbiam jjraesumptionis estinguerei, ut non glorietur omnis caro coram ipso, id est, omhis homo. Un de autem non glorietur caro coram ipso, nisi de mentis suis ? quae quidem potuit habere, sed perdidit; et per quod habere potuit, per hoc perdidit, hoc e s t , per liberum Arbitrium : propter quod non restat liberando fiisi Gratia liberantis. Ita ergo non gloriatur omnis caro coram ipso. Non eniin gloriantut injusti, qui non habent unde ; nec justì, quia ex ipso habent unde, nec habent gloriam suain nisi ipsum, cui dicunt, Gloria mea et exaltans caput meum. Ac per hoc ad omnem hominem pertinet quod scriptum e s t , ut non glorietur omnia caro coram ipso. Ad justos autem illud, Qui gloriate, in Domino glorietur. Hoc enim Apostolus apertissime ostendit, qui cum dixisset, ut Hon glorietur omnis caro coram ipso : ne putarent sancti sine gloria se reinansisse, mox addìdit, Ex ipso aulem vos estis in Jesu. Christo, qui factus est nobis sapientia a Deo, et justitia, et éanctificatio, et redemptio, ut quemadtnodum scriptum est, qui gloriatur, in Domino glorietur. M.

V

—

82

—

Hiuc est quod in hoc loco miseriarum, ubi lentatio est vita humana super terram, virtds in infirmitate perficitur; quae virtus, nisi ut qui gloriatur, in Domino glorietur? Ac per hoc nec de ipsa perseverantia boni voluit Dens sanctos suos in vii;ibus suis, sed in ip90 gloriari: qui eis non solum dat adjutorium quale primo homini dedit, sine quo non possint perseverare si velint; sed in eis etiam, operatur et velle: ut quoniam non perseverabunt, nisi et possint et velint, perseverandi eis et possibility et voluntas divinae Gratiae largitate donetur. Tantuin quippe Spiritu sancto actenditur voluntas eorum, ut ideo ossint, quia sic volunt; ideo sic velint, quia leus operatur ut velint. Nam si in tanta ii.firmitate vitae hujus ( i n qua tamen infirmitate propter elationein reprimendam perfici virlutem oportebat) ipsis relinqueretur voluntas sua, Ut in aajutorio Dei sine quo perseverare non possent, manerent si vellent, nec Deus in eis operaretur Ut vellent, inter tot et tantas tentationes infirmitate sua voluntas ipsa succumberet, et ideo perseverare non possent, quia deficientes infirmitate nec vellent, aut non ita vellent infirmitate Voluntatis ut possent. Subventum est igitur iniirmitati voluntatis humanae, ut divina Gratia indeclinabiliter et insuperabiliter ageretur; et ideo, quamvis infirma, non tamen deficeret, neque aaversitate aliqua vinceretur. Ita factum est, ut voluntas hominis invalida et imbecilla in bono adhuc parvo perseveraret per virtutem D e i : cum voluntas primi hominis fortis et Sana in bono ampliore non perseveraverit, habens virtutem liberi arbitrii; quamvis non defuturo adjutorio Dei sine quo non posset perseverare si vellet, tiotx tamen tali quo in illo Deus operaretur ut vellet. Fortissim6 quippe dimisit atque permisit facere quod vellet: infirmis servavit, ut ipso dobant« invictissime quod bonum est vellent, et hoe deserere invictissime nollent. Dicente ergo

E

_

83

—

Christo, Rogavj pro te na deficiat fides lua, intelligamus ei dictum, 4 J ) qui aedificatur super petrain. Atque ita homo Dei non solum quia tnisericordiam consecutus est ut fidelis esset, verum etiam quia fides ipsa non deficit, qui glorjatur, in Domino glorietur. Caput. XIII. Haec de his loquor, qui praedestinati snnt in regnum Dei, quorum ita certus est numerus, ut nec addatur eis cjuisquam, nec miauatur ex eis: non de his, qui, cum annunciasset et locutus esset, multiplicati sunt super numerum. Ipsi enim vocati dici possunt, non autem electi, quia non secundum propositum vocati. Certum vero esse numerum electorum, neque augendum neque minuendum, quamvis et Johannes ßaptista significet, ubi dicit, Facite ergo dignum fructum poenitentiae; et nolite dicere epud vosmetipsos, Patrem habemus Abraham; potens est enim Deus de lapidibus istis suscitare filios Abrahae; ut ostendat sic istos esse amputandos si non fecerint fructum, ut non desit numerus qui promise sus est Abrahae: tarnen apertius in Apocalypsi dicitur, Tene quod habes, ne alius aeeipiat coronam tuam. Si enim alius non est aeeepturus nisi iste perdiderit, certus est numerus. Quod autem etiam perseveraturis sanetis sie ista dicuntur, quasi eos perseveraturos habeatur incertum: non aliter haec audire debent, quibus expedit non altum sapere, sed timere. Quia enim ex multitudine fidelium, quamdiu in hac mortalitate vivitur, in numero praedestinatorum se esse praersuinat? quia id occultari opus est in hoc loco, ubi sie cavenda est elatio, ut etiam per Satanae angelum, ue extolleretur, tantus colaphizaretur Apostolus. Hinc Apostolis dicebatur, si inanseritis in m e : dicente illo qui eos uti^ue sciebat esse mansuros. Et per Frophetam, Si volueritis «t audieritis m e : cum sciret ipse in quibus ope-

—

Si

—

raretut et *«lle. Et sitnilia multa dicuntur, 4 *) Nnm propter hujus utilitatem secreti, ne forte quis extollatur, sed omnes etiam qui bene currunt timeant, dum occultum est qui perveniant : propter hujus ergo utilitatem secreti credendum èst quosdara de filiis perditionis, non accepto dono pers e v e r a c i usque in finem, in fide quae per dilectionem operatur incipere vivere, et aliquamdiu fideliter ac juste vivere, et postea cadere, neque de hac vita priusquam hoc eis contingat auferri. Quorum si neinini contigisset, tamdiu haberent homines istum saluberrinium tirnorem, quo vitium elationis opprimi tur, donec ad Chrisli Gratiam qua pie vivitur pervenirent, deinceps jam Securi nunquam se ab ilio -esse casuros. Quae praesumptio in is to tentationem loco non expedit, ubi tanta est inftrmitas, ut superbiam possit generare securitas. Denique etiam hoc erit, sed tunc, 4 , ) q u o d jam est in Angelis, etiam in hominibus erit, quando ulla superbia esse non potel;it. Numerus ergo sanctorum per Dei Gratiam Dei regno praedestinatus, donata ài hi etiam usque in finem perseverantia, illuc integer perducetur, et illic integerrimus jam sine fine beatissimus servabitur, adhaerente sibi misericordia Salvatoris sui, sive cum convertuntur, sive cuin praeliantur, sive cum coronantur. Nam et tunc esse illis Dei misericordiam necessariam sanctaScriptura testatur, ubi sanctus David de Domino Deo suo dicit anima e suae, Qui coronat te in misera tion e et misericordia. Dicit etiam Jacobus Apostolus, Judicium sine misericordia illi qui non fecit misericordiam: ubi ostendit etiam in ilio judicio, in quo justi coronantur, injustique damnantur, alios cum misericordia, alios sine misericordia judicandos. Propter quod etiam mater Machabaeorum filio suo dicit, ut in ilia miseration,é cum fratribus te recipiam. Cum eniin rex justus, sicut scriptum est, sederit in throno, non adversabitur ante eum omne malum. Quis

—

85

—

gloriabitur castum se habere cor, atit quia gloriabitur mundum se esse a peccato? Ac per hoc etiam ibi Dei misericordia necessaria est, qua 4 6 ) lit beatus, cui non iinputavit Dominus peccatum. Sed tunc pro bonorum operum meritis justo judicio etiam ipsa misericordia tribù elur. Cum enim dicitur, Judicium sine misericordia iUi qui non fecit misericordiam ; manifestatur fn his in quibus inveniuntur bona opera misericordiae, judicium cum misericordia fieri ; ac per hoc etiam ipsam misericordiam mentis bonorum operum reddi. Non sic est nube, quando non solum nullis bonis, sed etiam multis malis operibus praecedentibus, misericordia ejus praevenit hominem, ut liberetur a malis, et quae fecit, et quae facturus fuerat nisi Dei Gratia 4 1 ) regeretur, et quae passuruà fuerat in aeternum nisi erueretur a potestate tenebrarum H et transferretur in regnum filii caritatis Dei. Veriuotaiaen quia et ipsa vita «eterna, quam certum est bonis operibus debitam reddi, a " tanto Apostolo Gratia Dei dicitur, cum Gratia non operibus reddatur, sed gratis detur; sine ulla dubitatione confitendum est, ideo gratiain vitam aeternam vocari, quia his meritis redditur, quae Gratia contulit homini. Recte quippe ipsa intelligitur quae * , } i n Evangelio legitur, Gratia pro Gratia, id est, pro his meritis quae contulit Gratia. Hi vero qui non pertinent ad hunc praedestjnata^um numerum, quos Dei Gratia sive nondum habentes ullum liberum suae voluntatis arbitrium, sive cum arbitrio voluntatis, ideo vere libero, quia per ipsam Gratiam liberato, perducit ad regnum: hi ergo qui non pertinent ad istum certissimum et felicissimum numerum, pro meliti» justissime judicantur. Aut enim jacent sub peccato, quod origiualiter generatione traxerunt, et cum ilio haereditario debito hinc exeunt, quod non est regoneratione dimissum ; aut per liberum arbitrium alia iusuper addideruut: arbitrium, in-

-r-

86

—

quam» liberum, sed non liberatum ; liberum just*-' tiae, peccati autem servum, quo rolvuntur per dirersas noxias cupiditates, alii magi9, alii minus; sed omnes mali, et pro ipsa diversitate diversi s suppliciis judicandi. A u t Gratiam Dei suscipiunt, sed temporales sunt, nec persévérant ; A 9 ) deserunt et deseruntur. Dimissi enim sunt libero arbitrio, non accepto p e r s e v e r a n t e dono, [udicio Dei justo et occulto. C a p u t XIV. Patiantur ergo homines se corripi quando peccant, nec de ipsa correptione contra Gratiain argumententur, nec de Gratia contra correptioneru; quia et peccati justa poena debetur, et ad ipsam pertinet justa correptio, quae medicinaliter adhibetur, etiamsi salus aegrotantis incerta est; ut si is qui c»rripitur, ad praedestinatoruiq numerum pertinet, sit ei correptio salubre medicamentum; si autem non pertinet, sit ei correptio poenale tormentum. Sub isto ergo incerto ex cantate adhibenda est, cujus exitus ignoratur; et pro ilio cui adhibetur, orandum est ut sanetur. Cum autem homines per correptioneiq in viam justitiae «eu veniunt seu revertuntur, quis opera tur in cordibus eorum salutem, nisi ille qui quolibet plantante àtque rigante, et quolibet in flgris vel aybustulis operante dat incrementum Deus ; cui volenti salvum facere nullum liominum resistit arbitrium ? Sic enim velie seu nolle in volenti» aut nolentis est potestate, ut divinarti voluntatem non irnpediat, nec superet potesta-tem. Etiam de bis enim qui faciunt quae non vult, facit ipse quae vult. Et quod scriptum est, quod vult omnes homines salvos fieri, nec tamea omnes salvi fiunt, multis quidem modis intelligi potest, ex quibus in aliis opusculis nostris aliquos commemoravimus : sed hic unum dicam. Ita dictum est, Omnes homines vult salvos fieri, ut inteUigaatur omnes praedestinati; quia omue

87

—

genu» hominum in eis est. Sicut dictum est Pharisaeis, decimatis ornne olus: ubi non est intelligendum nisi omne quód habebant; neque enim omne olus quod erat in toto terrarum orbe, decimabant. Secundum istum locutionis rnodum, dictum est, Sicut et ego omnibus per omnia placeo. Nunquid enim qui hoc dixit, placebat etiam tain multis persecutoribus suis ?• Sed placebat omni generi hominum, quot Christ; congregabat Ecclesia, sive jam intus p.ositis, sive introducendis in earn. Ñon est itaque dubitandum, voluntati Dei, qui in coelo et in terra omnia quaecunque voluit fecit, et qui etiam ilia quae futura sunt fecit, humanas, voluntates non posse resistere, quo minus faciat ipse quod vult: quandoquidem etiam de ipsis hominum voluntatibus, quod vult, cum vult, facit. Nisi forte (ut ex multis aliqua cominemorem) quando Deus voluit Sauli regnum dare, sic erat in potestate Israelita rum subdere se memarato viro, sive non subdere, quod utique in eorum erat positum volúntate, ut etiam Deo valerent resistere. Qui tamen hop non fecit, nisi per ipsorum hominum voluntades, sine dubio. habeas humanorum cordium quo placeret inclinandorum omnipotentlssimam potestatein. Sic enim scriptuir» est, Et dimisit Samuel populuin, et abiit unusquisque in lo.cum suum; et Saul abit in domum suam in Gabaa; et abierunt po.tentes quorum tetigit Dominus, corda cum Saule. Et fllii pestilentes dixerunt, 5 °)quis salvabit no's? hie? Et inhonoraverunt eum, et non attuleru.nt ei muñera. Nunquid aliquis dicturus est, non iturum fuisse cum Saul quemquam eorum, quorum tetigit corda Dominus Ut irent cum iUo; aut isse aliquem pestilentium, quorum ut hoc facerent coidf\ non tetigit? Item de David, quem Dominus in regnum successu prosperiore constituit, ita legitur, Et ambulabgt David proficiens, et magniiicabatur, et Dominus erat cum illo. Hoc cum praemissum fuissetji

—

fctô

—

pauio post dictum e s t , Et Spiritu& Induit A m a i sai Principerà trigin,ta, et dixit, Tui sumus, o David, et tecum futuri, filli Jesse, Pax, pax tibi, et pax adjutoribus tuis, quia auxiliatus est tibi Deus,. JVunquid iste posset adversari yoluntati D e i , et non potius ejus facere voluntatem, qui in ejus corde operatus est per spirilum suum quo indutus est, ut hoc vellet, i *) diceret, et f a ceret ? Item paulo post ait eadem Scriptura, Omnes h i viri bellatores, dirigentes aciein cord© pacifico venerunt in Hebron, ut constituèrent David super oxnnem Israel. Sua voluntate uliqua isti constituerunt Regem David. Quis non videat? Quis hoc neget? non enim hoc non ex animo, aut non ex bona voluntatefecerun t ' a ) quod fecerunt corde pacifico : et tâmen hoc in eis egit, qui in córdibus hominum quod voluerit operatur. Propter quod praemisit Scriptura, Et ambulabat David proiiciens, et magnificabatur, et Doininua omnipotens e rat cum ilio. Ac per hoc Dominila omnipotens qui erat cum ilio, adduxit istos ut eumRegein constituèrent. Et quomodo adduxit? Nunquid corporalibus ullis vinculis- alligavi!? Intus egit, corda tenuit, corda movit, eosque voluntatibus eorum, quas ipse ip illis operatus est, traxit. Si ergo cum voluerit Reges in terra Deus constituerez magis habet in potestate voluntate» hominum quam ipsi suas ; quis alius facit .ut salubrìs sit correptio, et fiat in correpti corde correclio, ut coelestì constituatur in regno? C a p u t XV. Corripiantur itaque a praepositis suis subditl fratres correptionibus de caritate venientibus, pro culparuin diversitate diversis, vel minoribus vel. amplioribus. Quia et ipsa quae damnatio nominator, quam facit Episcopale judicium, qua poena in Ecclesia nulla major est, potest, si Deus voluerit, in correptionem saluberrimam cedere atque proficere. JS'eque enim scimus quid contin-

—

80

—

gat sequent! die; aut ante finein vitae hujus de aliquo desperanduin est; aut cootradici Deo potest, ne respiciat et det poenitentiam, et accepto sacrificio spiritus contribulati cordisque contriti a reatu quainvis justae damnationis absolvat, damnatumque ipse non damnet. Pastoralis tarnen necessitas habet, ne per plures serpant dira contagia, separare ab ovibus sanis morbidazn: ab ilio, cui nihil est impossibile, ipsa forsitan separatione sanandam. Nesciente« eflim (juis pertineat ad praedestinatorum numerum, quis non pertineat: sic affici debemus caritatis nffectu, ut omnes velimus salvos fieri. Hoc quippe fit, cum singulos quosque, ut occurrerint cum qui bus id agere valeamus, ad hoc conamur adducere, ut justificati ex Ilde pacem habeant ad. Detun : quam pì-aedicabat etiain Apostolus ; cuna dicebat, Pro Christo ergo legalione fungimur, tanquain Deo exhortante per nos obsecrainus pro Christo, reconciliari Deo. Quid est enim ei reconciliari, nisi pacem ad ilium habere? propter quam pacem etiam ipse Dominus Jesus dixit Discipulis 1 suis, Jn quamcumque domuin intraveritis, priinum dicite, Pax huic domui: et si ibi fuerit filius pacis, requiescet super ilium pax vestra ; sin autem, ad vos revertetur. Cum hanc evangelizant pacem, de quibns praedictum est, Quam speciosi pedes eorum qui annunciant pacem, qui annunciant bona ! nobis quidein tunc incipit esse quisque filius pacis, cum obedierit et crediderit huic Evangelio, et ex fide justificatus pacem ad Deum habere coeperit : secundum autem praedestinationem Dei, jam filius pacis erat. Ncque eniiu dictum est, super quem requieverii pax vestra, fiet filius pacis : sed, si ibi fuerit, inquit, filius pacis, requiescet super ' 1 ) illam doinum pax vestra. Jam ergo et antequam illi annunciare tur haec pax, filius pacis ibi erat, sicut eum noverat atque praescierat non Evangelista, sed Deus. Ad nos ergo qui nesciinus quisnam sit filius p a d s , aut

—

00

—

non sit, pertinet nullum exceptum facere, nullunHjue discernere; sed velie omnes salvos fieri, quibug praedicafQus banc pacem, Neqqe enim metuendum est ne perdamus earn, si ille cui praedicamua, non est lilius pacis, ignorantibus nobis; ad pos enim revertetur, id est, nobis proderit ista praedicatio, non et illi: si autem super eujn pax praedicata requieverit, et nobis, et illi. Quia ergo nps qui salvi futuri sint nescientes, omnes quibus praedicamus hanc p a cem salvos fieri velie Deus jubet, et ipse in nobis hoc operatur, diffundendo istam caritatem in cordibus nostris per Spiritum sanctum qui datus est nobis : potest etiam sic intelligi, quod omnes homines Deus vult salvos fieri ; quoniam nos f a ci t velie : sicut misit spiritum filii sui clamantem, Abba, pater, id est, nos clamare facientem. De ipso quippe spiritu, alio loco dicit, Accepiim»* Spiritum adoptionis filiarum, in qvio clainamus, Abba, p;»ter. Nos ergo clamamus, sed ille dammare dictiis est, qui efficit ut clamemus. Si ergo, clamantem spiritum recte dixit Scriptura, a quo efficitur ut clamemus ; recte etiam volentem Deuin a quo efficitur ut velimus, Ac per hoc, quia et compiendo nihil aliud debemus agere, nisi ut ah ista pace quae est ad Deum non recedatur, aut ad e^m qui recesserat revertatur, nos agamus, sine desperatione quod agimus. Si filius pacis est quem corripijnus, requiescet super eum pax nostra : sin autem, ad nos revertetur, Quamvis, itaque etiam dujn quorundam fides subvertitur, firmuin Dei fundamentum stet, quoniam scivit Doiniqus qui sunt ejus: non tainen ideo nos pigri et negligentes esse debemus in cqrripiendis, qui corripiendi sunt. Neque enim frustra dictum est, Corrumpunt mores bonos colloquia mala : et, * A )Peril>il infirxnus in tua scientia frater, propter quem Christus, mortuus est. Non argumentemur contra ista praecepta salubremque terrorem dicentes, Et comimpant bonos mores colloquia mal«,

91 et pereat infirmis quid ad nos? Firmum fundamentum Dei stat, et nemp perit nisi iilius perditionis. C a p u t

XVI.

Absit ut ista garrientes, secures nos in hac negUgentia esse debere credamus. Verum est enim, quia nemo perit, nisi iilius perditionis: sed ait Deus per Ezechielem Propjietam, ille quidern in peccato suo inorietur, sanguinein vero ejus de inanu speculatoris requirara. Proinde quantum ad nos pertinet, qui praedestinatos a non pl-aedestinatis discernere non valeinus, et ob hoc oinnes salvos fieri velle debemus; omnibus, ne pereant, vel ne alios perdant, adhibenda est a nobis medicinaliter severa correptio: Dei est autem illis earn facere utilem, quos ipse praescivit et praedestinavit conformes imaginis filii sui. Si enim aliquando tiraore non corripimus, ne aliquis inde pereat: cur non etiam timore corripimus, ne aliquis inde plus pereat? Neque enim dilectionis viscera njajora gestamus quam beatus Apostolus, qui dicit: Corripite inquietos, consolarnini pusillanimes, suscipite informos, patientes estote ad omnes ; videte ne quis malum pro malo alicui reddat. Ubi intelligendum est tunc potius malum pro malo reddi, si eorripiendus non corripitur, sed prava dissimulatione negligitur, Dicit etiam, Peccantes coram omnibus, corripe, ut capteri timorem habeant, Quod de his peccatis accipiendum est quae non latent, ne contra Domini sententiam putetur locutus. Ille enim dicit, Si peccayerit in te frater tuus, corripi euin inter te et ipsum. Verumtamen et ipse se veritatem correptionis eo usque perducit; ut dicat, Si nec Ecclesiam audierit, sit tibi tanquam ethnicus et publicanus. Et quis magis dilexit infirmos, quam ille qui pro omnibus est factus infirmus, et pro omnibus ex ipsa infirmate crucifixus ? Quae cum ita sint, nec Gratia prohibet correptionem,

u e c correptio n e g a t Gratiam : e t i d e o s i s est p r a e cipienda justitin, ut a D e o Gratia i d ijuod p r a e cipitur fiat, fideli oratione p o s c a t u r : et h o c u t r u m que ita f a c i e n d u m e s t , ut n e q u e justa correptio negligatur. O m n i a v e r o h a e c c u m caritate i i a n t : q u o n i a m caritas n e c facit p e c c a t u i a , e t c o o p e rit m u l t i l u d i n e m p e c c a t o r u m .

' ) Aliquot MSS., suo »ervorum profectum. 2 ) MSS. Gallic, et Vatican, cum antiquiuribus editionibus h a b e n t , diligentissime. Luvanienses corrigen* dum putabaut, dilucidissime. a ) Corbeiensis vetustissimns Codex, nisi Spiritut Gratiae. Casalensis, nisi Spiritu Gratiae. 4 ) Am. E r . et plerique M S S . , terra ejus. *) Sic M S S . Gallic, et Vatic. At editi, in caritate. ®) MSS. omittunt, in vobit. T ) Editi, fratribus. Granes autem MSS., fratres •• accipieudum in accusandi cam, juxta Graec, ») Am. et M S S . , aliud. 9 ) Am. et E r . et octo ex Gallic. MSS., pro coelestis et divinae Gratiae caritate certare. Sorbonjcus et Albinensis Cod., pro coelesti et divina caritate certare. 10) Sic MSS. Editi vero, Jiant. *»> MSS. tef. Gallic, et tres Vatic., qui. l2 ) MSS. quatuor Belgici, tres Vatic, et Corbeien»is, quod acceptum Gratia Dei. lt ) Editi, non debet: addita illic negante partícula, quae a MSS. aberat. Locum emendare tentavil Erasmus t r a n s p o s i t i o n copulativae particulae, hoc m o d o : qui bonum deierit a quo declinare non debet, et inclinatur in malum. ' * ) Am. E r . et piares M S S . , communicatione. ,5 ) Albinensis M S . , nisi ut quod factum est in nobist perseveret in nobis. lf ) O nines prope M S S . , quomodo ego. I7 ) (Caput. VIÍ. S t r o p h . 111. inter ideo et Correptione.) E d i l i , corripiunter. At plures M S S . , correptione. Refertur ad sunt digni.

—

—

,8 ) A m , , nisi qnoi hoc donum habet, quidquid hi. bet quod gratia etc. E r . , niii quod hoe donum hab t, quisquí! habet quod gratia eie. Quidam MSS,, nisi uod: alii, nisi qui. Sed omnes ferunt, hoc bi num haet. Deinde ex Iiis piares, quidquid habet quod gratia eie. Duo tantum, quitqfiis habet quod gratia etc. U n a s ex Belgicis, quod quidem habet, gratia elc. forte legenduttt: nisi qui hoc bonum habet, quod qui habet gratia Salvatoris aceepit.

" ) Am. E r . et M S S . , qui earn. ) Sic MSS. At Editi, introduci. tl ) Sic vatu* codex Corbeiens. At editi, a se ipss. aa ) Hie suo ex MS8. restituimus. " ) Am. E r . et Lov., Christus. Melius posteribr;.» quiedam opusculi hnjus editiones, Christi t quibus consentii antiquissimus codex Corbeiensis. *•) Plerique MSS., veniet super te. st ) Quatuor M S S . , in unitatem. *") Ita Vaticani quatuor MSS. Alii libri babent, n« ex malofactus etc. In poslerioribus nonnuliis editionibus adjecta particula negante l e g i l u r , ne ex malo* faetus non semper esset bonus», 2r ) Quinqué M S S . , qua numquam esset malus. Sí ) Lov., nihil est. Editi alii et M S S . , parum est: eodem sensu, ut liquet ex libro de perfectione justitiae cap. io et similibus Iocis. ' * ) Am. E r . et Lov., sed haec. Concinnius aliquot MSS., sed hat. ,0 ) Cisterciensis M S . , secunda plus potens: omisso, ergo. 8I ) Casalensis cod., contrariam concupiscente volúntate spiritus. Duo alii MSS., contraria concupiscente™ volutila!i spiritus. * 2 ) Qilinque MSS., loco bonam, habent liberam voluntatem. J3 ) Apud LOT., dederat et adjutorinm, **) Tres e Vatic. M S S . , certissimum fit. 3S ) Sic omnes MSS. At edili, Est quippe. * ' ) Edili, etiam si vellet. Plerique MSS., omittunt itiam .* cujus Particulae loco unus e Vatic, habet, Adam. * r ) E d i t i , non tantum tale. Abest tantum a L o vaniensium M S 9 . , Belgici«, nullo excepto, A Vaticani* x0

—

94

—

nova» editionis gratia collatis, et ab omnibus quo» vidimus Gallicis. *•) Hie edili praetereunt, quit audeal dieere> JVoit manebit? Habent id omne« prope MS3. si ) Corbeiens MS., necessaria et (inter tot et tantaJ. Editi, ut roget quit. Abeat quis a MSS. et a graeco textu Johannis. 4I ) Hie in editis omissum dei quod exstat in MSS. Sic MSS. At editi, ex se ipsa, **) Plnres MSS., quae aedificatur. In proxime tt* quente versU abest homo Dei a plerisque MSS. **) Am. et Er. omittunt, Nam. Habent nostri MSS. *') Nontlulli MSS. sed tunc, quando quod jam ¿St, **) Am. Er. et aliquot MSS., fiet. Duo MSS. fiat. **) Sic novem MSS. Editi veto, regenerarttur. 4i ) Am. Er. et plures MSS., quae gratia in Evaw getio. *») Duo MSS.» sed deserunt. * 8 ) Sic MSS. juxtaLXX. At Am. e t E r . , Hum aalvabit nos hie? Lov. numquid salvahit not hie. ' • ) Quinque MSS.» vellet dicere et facere. Sorboilienicus., velles diceret, vellet et fdcereti forte pro, vet' let dicere, vellet et facere. • ' ) Hie ex uno Vatic. MS. addimus, quod feeerunt, »') Ita hoc loeo MSS. At editi habent, super eumt fet omittunt, domum. »•) In MSS., Perit.

95

Sancti Epistola ad

s i x t u m

—

Aügustini CXCIV.*) P r e s b y t e r u m ,

Postea Pontifictm Rom.

(Instruens illum adversüsPelagianoruin argumenta.) Domino in Domino Dominorum dilectissimot sancto frairi et compresbytero Sixto) Augustinus in Domino S. C a p u t

I.

I n Epistola, quam per carissimum fratrem nostrum Albinum Acoluthum znisi, prolixiorem me missurum esse promisi per sanctum fratrem et compresbyterum nostrum Firmum, qui nobis litteras attulit sinceritatis tuae, plenas sinceritate fideituae, quae nobis tantum gaudiuin contulerunt, quantum magis possumus habere qùam dicere. Quod enim fatendum est caritati tuae, tristes eramus nimis, cum fama jactaret inimicis Christianae Gratiae te favere. Sed 'ut haec tristitia de nostris cördibus tergeretur, primo te priorem anathema eis in populo frequentissimo pronunciasse eadein fama non tacuit. Deinde cum litteris Apostolicae Sedis de illorum damnatione ad Airicam missis, tuae quoque litterae ad venerabilem seuein Aureliüm consequutae sunt ; quae tametsi breves erant, tuum tamen vigorem ftdversuä eorum errorem sa-« •) Alias CV.

—

96

—

tis indieabant. Nunc vero cum apertili» et latins quid de ilio dogmate conlraque sent ires, in liiteris luis fides ipsa nobiscuin Ilomanae Ecclesiae loqueretur, cui potissimum beatus Apostolus Paulus, de Gratia Dei per J e s u m Christum Domilium nostrum, multa et multipliciter est loquutus, non solum illud omne tristitiae nubilmn f'ugit de cordila)s uostris i sed etiam taiitum ibi laetitiae lumen infulsit, ut nihil egisse in nobi3 videretur ille moeror et timor, nisi successororum ampliorem flagrantiam gaudiorum. Itaque fra ter carissime, quamvis non te videamus oculis carnis, animo tarnen in fide Christi, in Gratia Christi, in membris Christi tenemus, amplectimur, osculami! r, et remeante a nobis ad te uostroruin i n vicein colloquiorum sanctissimo et ¿delissimo perlatore, quem voluisti esse »pud nos non solum advectorem scriptorum tuoruin, verum etiam narratorem testemque factoruin, rescripta peisolvimus, et aliquanto diutius tecum sermocinamur, admonentes, ut docendis instes, quibus terrendis satis quantum comperiuius institisli. Sunt enim quidam, qui justissime damuatas iinpietates adirne liberius defendendas putant: et sunt qui occultius penetrant domos, et quod in aperto jam clamare metuuut, in secreto seminare non quiescunt. Sunt autem, qui omnino siluerunt magno timore compressi, sed adhuc corde retinent quod ore j a m proferre non audent; qui tamen esse possunt fratribus ex priore ipsius dogmatis detensione notissimi. Proinde alii severius coercendi, alii vigilantius vestigandi, alii tractandi quidem lenius, sed non segniu9 sunt docendi, ut si non timentur no perdant, non tamen negligantur ne pereant. C a p u t

II.

Quod enim putant nuferri sibi liberum ärbitrium, si nec ipsam bouam \oluntatem sine adjutorio Dei hominem habere consenserint : no«

—

«7

—

intelligunt non se firmare humanum arbitrium, *)sed impellere ut per innnia feratur> non in Domino tanquam in pehyt stabili collocetur. Paratur enim voluntas a Domino» Quod autem perionarum acceptorem Deum se credere existimant, si credant quod sine ullis praecedentibus meritis, cqjus yult miseretur, et quos dignatur vocat, et quern vult religiosum facit: pa rum attendunt quod debita reddatur poena damnato, indebita Gratia liberato, ut nec ille se indignum queratur, nec dignum iste se glorietur; atqueibi potius acceptionem nullam fieri personarum, -ubi una eadeinque massa damnationis et offensionis involvit, ut liberaiu9 de non liberato discat, quod étiam sibi supplicium convenire!, nisi Gratia subveniret. Si autem Gratia, utique nullis meritis reddita, sed gratuita bonitate donata. Sed injustum est, inquiunt, in una eadeinque mala Causa hunc liberari, ilium puniri. Nempe ergo justum est utrumque puniri. Quis hoc uegaverit ? Agàmus ergo gratias Salvatori, dum nobis redditum non cernimus, quod in damnatione similium etiam nobis debitum fuisse cognoscimus. Si enim omnis homo liberaretur, utique lateret quid peccato per justitiam debeatur: si nemo, quid Gratia largiretur. Ut ergo in hac diffidilima quaestione verbis potius utamur Apostoli, VoLensDeus ostendere iram, et demonstrare potentiam suam, attulit in multa patientia vasa irae, quae perfecta sunt in perditionem: et ut nota» faceret divitias gloriae suae in vasa misericordiae ; cui non potest figmentum dicere, Quare sic me fecisti ? cum liabeat po'estatem ex eadem massa facere aliud vas in honorem, aliud in contuineliam. Ubi quia universa ista massa merito damnata est, contumeliam debitain reddit justitia, honorem donat indebitum Gratia, non m e ' riti praerogativa, non fhti necessitate, -non temeritate fortunae; sed altitudine divitiarum sapientiae et scientiae Dei : quarn non aperit, sed clautr,

G

—

as

_

»am miratur Apostolus, clamans, 0 altitudo divitiarum sapientiae et scientiae Dei! quam inScrutabilia sunt judicia ejus, et investigabiles viae ejus J Quis enim cognovit sensum Domiui? aut quis consiliarius ejus fuit? aut quis prior dedit ijli, et retribuetur ei ? Quoniam ex ipso, et per ipsum, et in ipso sunt omnia: ipsi gloria in saecula ^aeculorum, Amen. C a p u t III. Nolunt autem, ut sit ipsi gloria in justificandis impiis gratuita Gratia, qui ejus ignorantes justitiam, suam volunt constituere: vel jam conclamantium religiosorum et piorum vocibus pressi, ita se iatentur ad habendaia seu faciendant justitiam divinitus adjuvari, ut sui praecedat aliquid meriti, quasi priores volerttes dare, ut retribuatur eis ab illo, de. quo dictum est, Quis prior dedit illi, et retribuetur e i : et suo putantes praeire merito ilium, de quo audiunl, aut potius audire nolunt, Quoniam ex ipso, et per ipsum, et in ipso sunt omnia. Quarum autem divitiarum est allitudo sapieutiae et scientia ejus, ex his sunt divitiae gloriae ejus in vasa misericordiae, quae vocat in adoptionem; quas divitias notas vult facere etiam per vasa irae, quae perfecta sunt in perditionem. Et quae sunt viae investigabiles, nisi de quibus in Psalmo canitur, Universae viae Domini misericordia et Veritas? Igitur investigabiles sunt misericordia et Veritas ejus: quoniam cujus vult miseretur, a ) n o n justitia, sea misericordiae Gratia; et quern vult obdurat, non iniquitate, sed veritate vindictae. Quae tamen misericordia et Veritas ita sibi occurrunt, quia scriptum est, Misericordia et Veritas obviaverunt sibi; ut nec misericordia impediat veritatem, qua plectitur dignuS, nec Veritas inisericordiam qua liberatur indignus. Quae igitur sua merita jactaturus est liberdtus, cum si digna sui» mentis redderentur, non esset nisi damnatus?

99 Nüllane igitiif süttt tfterita justórUrfì? Sunt plane, quia justi sunt. Sed at justi fierent, merita non ftierunt. Justi enim facti sunt, cum justificati sunt: sed ücut dicit Apostolus, Justificati gratis pei gratiam ipsius» Cum igitur huic Gratiae inimici inféstique sint isti, Pelagius tarnen in E c clesiastico judicio Palaestino ( n o n enim älitei inde impunitus exiisset,) anathematiiavit eos, qui dicunt Gratiam Dei secundum merita dari. Sed nihil aliud in eoruirt etiam postèrioribus disputatiöiiibus invenitur, quam meritis dari earn Gratiam , de cujus commendatione maxime ad R o manos Apostolica epistola loquituf, ut inde se praedicatio ejus velut a capite orbis toto orbe diffunderet: ea est enim qua justificatur impius, id èst, lit justus qui prius erat impius. E t ideo percipiendae hujus Gratiaé merita nulla praecedilnt, quoniam nleritis impii, n o i Gratia, sed oena debetur. Ned ista esset Gratia, sì non aietuf gratuita, sed debita redderetur. Sed cum ab istis quaetituf, quam Gratiaiii Pelagius cogitaret sine ullis praecedentibüs mentis dari, quail* do anathematizabat eos, qui dicunt Gratiam Dei Secundum merita nostra dari : respondent sine tillis praecédentibus tneritis gratiam ipsa in huinaham esse rtaturam, in qua condili suinus. N e que e aim antequanl essemus, mereri aliquid po"teramus ut essemus. Abjieiatur a Christianörüirt Cordibus ista fallacia: nam omniho iloti istam gratiam commendi« Apostolus, qua ¿reati sumus Ut homines essemus, sed qua justificati eüm mali homines essemusi Ista est enim Gratia per J e Sum Christum Dominum nostiühi. Etenim Christus hon pro nullis ut homines Coüderentur, sed pro impiis mortuus est, ut justificàrentur : jam quippé homo erat qui dicebat, Miser ego homo, quis me libeiabit de corpore mortis hujus? Gratia Dei per Jesum Christum Dominum nostrum. Poasunt quidélrl dicere remissionem peccatorum essa gratiam, quae nullis praecedentibüs meritis datur>

—

luu

—

Quid etiìitt habere boni meriti possint pecco lores ? Sed nec ipsa remissio peccatoram sine nliquo inerito e s t , si fides hanc impe'rat. Neque enim nullum est meritum fidei, qua fide ille dicebat; Deus propitius esto mihi peccatori: et descendit justificatus merito iidelis s ) Jiumililntis, quoniam qui se humiliat exaltabitur. Reslat igitur ut ipsam fidem unde omnia justitia sum it initium, propter quod dicitur ad Ecclesiam in Cantico Canticorum, Venies et pertransies ab initio fidei : restat, inquam, ut ipsam fidem non liumano, 4 ) quod isti extollunt, tribunmus nrbitrio : nec ullis praecedentibus meritis, quoniain inde incipiunt bona quaecumque sunt merita; sed gratuitum donum Dei esse fateamur, si Gratiam veram, id est, sine meritis cogitamus. Quia sicut in eadem Epistola legitur, Deus unicuique partitur mensuram fidei. Opera quippe bona fiunt ab homine ; fides autern fit in homine, sine qua ilia a nullo fiunt homine. Omne enim quod non est ex fide peceatuin est» Quapropter ne se vel ipsius orationis meritum extnllat, etiamsi ad vincendas temporalium rerum cupiditates, et diligenda bona aeterna atque ipsum fontem omnium honorum D e u m , adjutorium datur oranti, fides orat quae data est non oranti, quae utique nisi data esset, orare non posset. Quomodo enim invocabunt, in quem non crediderunt? quomodo credent, quem non audierunt? quomodo audient, sine praedicante ? Igitur fides ex auditu, auditus autem per verbum-€hristi. Proinde minister Christi hujus fidei praedicator, secundum Gratiam quae data est illi plantator est et rigator.. Nec tamen qui plantat est aliquid, neque qui rigat ; sed qui incrementum dat Deus, qui unicuique partitùr mensuram fidet. Unde et alibi dicitur, Fax fratribus et caritas cum fide : quam ne sibi tribuerent continuo subjunxit, A Deo fatare et Domino nostro Jesu Christo: quia nec omnium est fides, qui audiunt verbum, sed qui-

101

—

bus Deus partitur mensuram fidei: sicut nee omnia germinant quae plantantur et rignntur, sed quibus Deus dat incrementum. Cur autern ille credat, ille non eredat, cum ambo idem audiurit, et si miracuhun iu eomin conspectu fiat, ambo idem vident; altitude est divitiaruin sapientiae et scientiae Dei, cujus inscrutabilia sunt judicia, 'et apud quem non est iniquitaa, dum cujus vult jniseretur, et quern vult obdurat: neque eaim propterea sunt ista injusta , quia occulta. Deinde post remissionem peceatorutn, nisi mundatam doinurn babitet Spiritus sanetus, nonn& cum aliis septem redit spiritus immundus, et erunt novissima hominis ilUus pejora quam eranfc prima ? Ut autem habitet Spiritus saactus: nonne ubi vult spirat, et caritas D e i , sine- qua nemo, bene vivit, diffunditur in eordibus nostris, non a nobis, sed per Spiritum sanctum qui datus est nobis ? Hanc eoim fidem, Apostolus definivit, di~ cens, Jieque circumcisio est aiiquid, aeque praeputiura; sed fides, quae per dilectionem operaturi Ista q-i»ippe fides est Chris tianorum, nondaemoniorum nam et da era ones crfedunt et contrejniscunt, sed nunquid et diligunt ? Nam si non crederent, non dicerent, Tu es sanetus D e i : vel, tu es filius Dei. Si autem diligerent, non dicerent, Quid nobis et tibi? Fides igitur ad Christum nos trahit, quae nisi desuper gratuita munere nobis daretur, non ipse diceret, Nemo pot» est ventre ad me,, nisi pater qui misit m e , attraxerit eum. Unde et paulo post ait % Verba, quae ego loquutus sum vobis , spiritus et vita sunt. Sed sunt quidam ex vobis, qui non credunt. Deinde Evangelist» subjungit, Sciebafc enim ab initio Jesus qui essent credentes, et quis esset traditiuus e m Et 11« quisquara existijnaret credentes sic ad ejus praescientiam pertiliere, quoinodo non credentes, id est, uc non eia fides ipsa desuper daretur, sed tauluiujnodo voluntas eorum praenosceretur, inox adjeeit atquo

—

tb'Z

—

ait, Et dicebat, Propterea dixi vobis, quia nemo polest venire ad ine, nigi fuerit ei. datum ^ Pa-^ tre meo. Hinc erat quod eorum , qui audierant loquentem de carne sua et sanguine suo, quidam acandalizati abscesserunt, quidam credendo man-* serunt : Quia, nemo potest yenire ad ilium, nisi cui datum est a Patre, ac per hoc et ab ipso iilio, et a Spifitu sanctof Neque enim "separata sunt dona vel opera inseparabilia Trinitatis ged fili us sic honorans Patrem, non ^JTert ullius di-? stantiae docurnentum, sed magnum praebet liu-militatis exemplum. Hie iterum isti liberi arbitrii defensores, imo deceptores quia inflatores, et inflatores quia praesumptores, non adversura nos, sed adversus Evangelium loquuturi, quid aliud dicunt quam id quod Apostolus. sit>i, quasi a talibus diceretur, objecit? Dicig itaque mihi, Quid adbuc conqueritur, Nam voluntati ejus quis cesistit ? Hanc contradictionem $ibimetipsi tan-! quam ab altero opposuit, velut ex eqrum voce qui nolunt accipere quod superius dixerat, Ergo cujus vull iniserelur, et quem vult obdurat. Ta~ libus itaque dicamus cum Apostolo, non eniin melius ilio invenire possumus quid dicamus, O homo, tu quis es qui respondeas Deo ? Quae^. rimus namque meritum obdurationis, et iuveniPius. Merito namque peccati universa massa damnata est; nec obdurat Deus« impertiendo malitiam, sed non impertiendo inisericordinm. Quibus enim non impertitur, pec digui sunt, pec merentur : at- potiua ut non impertiatur, hoc digni sunt, hoc merentur, Quaerimug autem meritum misericordiae, nec inveniinus, quia nullum est, ne Gratia evacuetur, si non gratis donatur, sed meritis redditur, S i enim dixerimus fidem praecessisse, in qua esset meritum Gratiae, quid meriti hahebnt homo ante fidem, ut acciperet lid em ? Quid enim habet quod lion accepit? Si an lein accepit, quid glorigtur quasi non accepeiit ? Sjcut enim non habere«

—

103

—

homo sapientiam, intellectuin , consilium, fortitudinem, scientiam, pìetateiri, timorein Dei, niai secundum propheticum eloquium accepisset Spiritum aapientiae et intellectus, consilii et fortitudinis, scientiae et pjelatis ac timoris D e i : sicut non haberet virtuteiq, caritatem, continentiam, nisi accepto spirita, de quo dicit Apostolus , Non enim accepistis spiritum timoris, sed virtutis et caritatis et conlinentiae, ita non h a beret fidem nisi accepisset spiritum fidei, de quo idem ipse dicit, Hab'entes autem eundem spiritum fidei, secundum quod scriptum est, Credidi, propter quod loquutus sum, et nos credimus propter quod et loquiinùr. Non autem merito accepisse, sed misericordia ejus, qui cujus vult miaeretur, manifestissime ostendit, ubi de se ipso ait, Miseridordiam consequutus s u m , ut fidelii essem. C a p u t IV, Si dixerimus meri tum praecedere oration«« ut donum Gratiae consequatur, impetrando quidem oratio quidquid impetrat, evidenter donuia Dei esse ostendit, ne homo existimet a seipsu sibi esse quod si in potestà te haberetur, non utique posceretur: verumtamen ne saltern orationis putarentur praecedere merita, quibus non gratuita daretur Gratia, sed jam nec Gratia esset, rjuia debita redderetuç, etiam ipsa oratio intet Gratiae inunera reperitur. Quid enim oremus, ait Doctor gentium, sicut oportet nescimus, s e i ipse spiritus interpellât pro nobis gemitibus inenarrabilibus. Quid est Sutern, interpellât, nisi interpellare nos facit? I n d i g e n t s enim certissimuin indicium est interpellare gemitibus. Nullius autem rei esse indigentem i'a s est credere. Spiritum Sanctum. Sed ita dictum est interpellât, quia interpellare nos facit, nobisque interpellali di et gemendi inspirât affectum: sicut illud in Evangelio, Non enim vos estis qui loquimiur,

—

104

—

seti spiritus patri» vestri, qui loquitur in v o b k . Neque enim et hoc ita fit de nobis tanquam n i hil i'acientibus nobis. Adjutorium igitur Spiritus Sancti sic expressum est, ut ipse lacere diceretur, quad ut faciamus facit. IN1 am non esse intelligendum spiritum nostrum, de quo dictum e s t , Interpeljat getnitibus inenarrabilibus, sed Spi ri tulli Sanctum, quo nostra iniìrmitas adjuvatur, satis ipse demonstrat Apostolus ; inde enim coepit, Spiritus, inquit, adjuvat infirmitatem noatram; deinde ita subjunxit. Quid enim oremus, sicut oportet nescimus, etc. De hoc quippe spiritu apertius alibi dicit, Non enim aecepistis spiritum servitutis, iterum in timore ; sed accepistis spiritum adoptionis fiiiorum in quo clamamus, Abba, pater. Ecce hic non dixit quod ipse spiritus clamet orando; sed in quo clamainus, A b ba, pater. Alio tamen loco a l t : Quoniam filli Dei estis, misit Deus spiritum filii sui in corda •estra clamantem, Abba, pater. Non hic ait, in quo clamamus : sed ipsum spiritum clamantem dicere inaluit, quo efficitur ut clamemus: sicut sunt ilia, Ipse spiritus interpellat gemitibus inenarrabilibus : et, spiritus patris vestri est, qui loquitur In vobis. Sicut ergo nemo recte sapit, recte i n telligit, recte Consilio ac fortitudine praevalet, n e mo scienter pius est, vel pie sciens, nemo timore casto Deum timet, nisi acceperit Spiritum sapientiae et intellectus, consilii et fortitudinis, scientiae et pietatis et timoris Dei: nec habet quisquam Tirtutem veram, caritatem sinceram, continentiam religiosain, nisi per spiritum yirtutis et caritatis et continenliae : ita sine spiritu fidei non est recte quispiam crediturus, nec sine spiritu orationis salubriter oraturjis. Non quia tot sunt spiritus, sed omnia haec operatur utms a t que idem spiritus dividews propria unicuique prout Tult: quia spiritus ubi vult spirat: sed quod f a tendunj est, aliter adjuvat nondum itihabitans, aliter inhabitans. Nam nondum iiihabitans ad-

—

105

juvat ut eint fideles, inhabitant adjuvat Jan» iidelee. C a p u t V, Quod est ergo meritum hominis ante Gratiam, quo merito percipiat Gratiaia, cum omne bonum meritum nostrum-, non in nobis faciat nisi Gratia ; et cum Deus coronat merita nostra, niJü aliud coronet quam munera sua ? Sicut enim ab initio fidei misericordiain consecuti sumus, j] on quia fideles eramus, sed ut essemus; sic io fiue, quo erit vita aeterna, coronabit nas, sicut scriptum est, in miseraiione et misericordia. Won itaque frustra Deo cantatur, Et misericordia ejus praeveniet me : et, misericordia ejus subsequetur me, Unde et ipsa vita aeterna, quae utique in fine sine fine habebitur, et ideo meritis praecedentibus redditur ; tamen quia eadem merita quibus redditur, non a nobis parata sunt per nostrani sufficìentiajtn, sed in nobis facta per Gratiam, etiam ipsa Gratia nuncupatur, non oh aliud nisi quia gratis datur; nec idea quia non meritis datur, sed quia data sunt et ipsa merita quibus datur. Ubi autem invenimus etiam vitarn aeternam Gratiam nuncupari, habemus apud eundem Gratiae magnificum defensorem Apostolum Paulum: Stipendium, inquit, peccai mors est; Gratia autem Dei vita aeterna in Christo Jesu Domino nostro. Vide obsecrote, in quanta brevitate quam vigilanter verba posuerit, quibus diligenter consideratis, quaestionis hujus aliquantulum dilucescat obscuritas. Cum enim dixisset, Stipendium peccati mors; quis non eum congruentissime et consequenter addere judicaret, si diciret, Stipendium autem justitiae vita aeterna? Et verum est; quia sicut merito peccati tanquaiq Stipendium redditur mors,

ita merito justitiae

tanquam Stipendium vita aeterna, Aut si ncdiet dicere justitiae, diceret fidei j quoninm justus ex fide vivit. Unde etiam et merces appellntur plu-

—

106

»

rìmis sanctarnm scriptnraram locis : nusquam porro dicta est inerces justitia vel fides, quia justitiae vel iìdei reddilur inerces. Quod est autein inerces operanti, hoc militanti Stipendium, Sed beat us Apostolus adversus elationein, quae usque adeo magnis tentat irrepere, ut et sibi propter ipsaitì dicat datum angelmn Satanae, a quo colaphizaretur, ne verticein praesuinplionis erigeret : adversus hanc ergo elationis pestein vigilantissime militans, Stipendium, inquit, peccati inors. Recte Stipendium, quia debeluv, quia digne relribuitur, quia merito reddilur. Deinde n e justitia de liuinano se exlolleret bono inerito, sicut humanu'n meritum malum non dubilatur esse peccatum, non a contrario relulit, dicens, Stipendium ;ustitine vita aeterna ; sed gratia, in-« quit, Dei vita aeterna, E t haec ne praeter m e diatorem aliqua alia via quaereretur, adjecit, l a Christo Jesu Domino nostro: tanqiram diceret, Audito quod Stipendium peccati sit m o r s , quid te disponis extollere : o humana non justitia', sed nomine juslitiae piane superbia ? quid te dispo^ pis extolleie, et contrariain morti vitam aeterna m tanquam debitum Stipendium flagitare? Cui debetur vita aetema, vera justitia est. Si autem vera justitia e s t , ex te noti est, desursum est desceodens a pafr'e luininum. Ut haberes earn, sì tamen habes earn, profecto accepisti. -Quid enim liabes quod non accepisti? Quapropter o homo, si accepturus es. vitam aeternarn, justitiae quidem Stipendium e s t , sed tibi Gratia e s t , cui Gratia est et ipsa justitia. Tibi enim tanquam debita redderetur, sì ex te tibi esset justitia cui debetur. ]\unc vero de plenitudine ejus accepim u s non solum Gfatiain, qua nunc juste in lahorilius usque in fìnem vivimus, sed eliain gratiam pro hac gratia, ut in requie postea sine fine vivarous. Hoc nihil salubrius fides credit, quia nihil verius intellectus invenit. E t debe-

—

tu r

—

ums audire Prophetam dicenlem, nisi credideriIÌ3 non intelligetis. C a p u t VI. Sed excusabunt s e , inquit, homines, qui nolunt recte et iideliter vivere, dicentes, Quid HQS fecimus qui male vivimus, quandoquidein pratiajn unde bene vivereinus, non accepiin,us ? Non possunt veraciter dicere, nihil mali se ferisse, qui male vivunt. Si eniin nihil mali faciuut, bene vivunt: si aulem male vivunt, de suo male vivunt, vel quod originaliter traxerunt, vel quod insuper addidarunt. Sed si vasa sunt irae, quae perfecta sunt ad perditionem, quae itila debita redditur, sibi hoc inrputent, quia ex ea massa facta sunt, quam propter unius peccatum, in quo omnes peccaverunt, merito Dens justequa (hunnavit. Si autem vasa sunt misericordiae, quibus ex eaflem massa factis supplicium debi-. tum reddere noluit, non se inflent, sed ipsuni glorificali t, qui eis misericordiam non debitaia praestilit, et si quid aliter sapiunt, et hoe quo-, que illis ipse revelabit. Postremo quonam sa isti excusabunt modo ? Nempe ilio quem brevitep tamquam ex eoruin voce sibi objecit Apostolus ut dicant, Quid adhuc conqueritur ? nam voluti^ tati ejus quis resistit ? Hoc est enim dicere, quid de nobis fit querela, quod Deum offendamus male vivendo, cum illius voluntati nemo possit re** sistere, qui nos obduravit misericordiam non praestando ? Si ergo illos non pudet hac excu-> satione, non nobis, sed Apostolo cootradicere, cur nos pigeat eis quod dixit Apostolus, hoc idem atque identidem dicere, Q homo, tu quis es qui respondeas Deo ? Numquid dicit iìgmentum ei qui se finxit, Quare sic me fecisti? An no« habet potestatétn fìgulus luti, ex eadem inassa, utique merito recteque dainnata, facere aliud vaa jn honorem indebitum propter misericordiae gra