Opera poetica 2 2503031951, 250303196x, 2503030009

Citation preview

CORPVS CHRISTIANORVM Continuatio Mediaeualis

XIX

B

CHRISTANI CAMPILILIENSIS OPERA POETICA II

TVRNHOLTI TYPOGRAPH! BREPOLS EDITORES PONTIFICII

MCMXCII

CHRISTANI CAMPILILIENSIS OPERA POETICA II

CVRA ET S1VDIO

w ALTER ZECHMEISTER

TVRNHOLTI TYPOGRAPH! BREPOLS EDITORES PONTIFICII

MCMXCII

SPECULUM ANIMALIUM

(Speculum animalium) Per inobedienciam prothoparentis homo cicius - proch dolor

ad malum flectitur quam ad bonum sicut innuit in Genesi Moyses dicens: Sensus et cogitacio hominis proni sunt ad malum s ab adolescencia sua. Homo igitur fidelis speculum quodcumque ante oculos sue mentis statuat, in cuius iugi consideracione se aliquando a malo retrahat, corrigat et conpescat sicut consulit Seneca dicens: Semper ante oculos tuos ponendus est aliquis, cuius exemplo 10 proficias, quia nisi ad regulam vixeris prava non corrigis. Verum quia homo pavidus ex sollerti proprie miserie consideracione cum publicano ewangelico non audet oculos ad celum levare, ut ibi accipiat exemplum imitandi, Spiritus sanctus documento prophetico indicat homini corrigere se desideranti 15 speculum corrigendi, lob rz dicens: Interroga iumenta et docebunt te, volatilia celi et indicabunt tibi, loquere terre et respondebit tibi et narrabunt pisces maris. Hec ego considerans non de racionalibus, sed de naturis sex generum irracionalium Deo favente hoc speculum edidi. Non 20 tarnen naturas omnium omnes, sed quasi singulorum singulas et a doctoribus precipuis approbatas metrice cum moralitate ad meam mihique similium exercitacionem describere dignum duxi, prout patet in processu. Detractor, si potest, hie sileat, quia non ego, sed Spiritus hec loquitur, qui vivificat.

I

Incipit speculum de sex generibus irracionalium animalium cum suis moralitatibus secundum ordinem alphabeti. 204r•

De animalibus gressibilibus s Fecundans dignis aries preit agmina signis. Plebem Christus ita precessit dogmate, vita. Agnus deposcit matrem, quam sub grege noscit. Vocem de celis cognoscit quisque fidelis. Qua quandoque cadit asinus, non huc cito vadit. 10 Non, homo, per feda te rursum crimina feda. Est asine cura, sit ut in tenebris paritura. Virtutem nacta mens occultat bene facta. Expers est morum silvester aper meliorum. Ut sit morosus, non querit homo furiosus. 3/4 Moyses in Genesi (A)

5

10

12 ad celum oculos (A)

1/3 INCIPIT SPECULUM DE SEX GENERIBUS !RRACIONALIUM ANIMALIUM, PRIMO (A), INCIPIT SPECULUM DE SEX GENERIBUS IRRACIONALIUM ANIMALIUM, PRIMO DE QUADRUPEDIBUS (F) 8 bona facta (W 239"b: Proverbiales) 10 Et in W 239"" DE ANIMALIBUS GRESSIBILIBUS

2 94

15

20

25

30

35

40

45

50

SPECULUM ANIMALIUM

Alches retrorsum refovet per gramina morsum. Sie detractores retro mordent se meliores. Mortiferum sane fel continet auris ahane. Aures non claudit malus, ad mala sed magis audit. Cornibus armatur bos, qui stimulis agitatur. Hunc male mens mactat, quem gloria terrea lactat. Simplex est visu bubalus, torvus quoque nisu. Sie simulans ludit, facie mala sed retro cudit. Cornua fert plura bonachus nulli nocitura. Iusti maiestas nulli nocet atque potestas. Clamando meret calopus, cum cornibus heret. Cum tormentamur pro commissis, lacrimamur. Induitur veste detenta chymera moleste. Culpa qui capitur, tunica mortis redimitur. Omnes cuniculus fugiunt quando fugit unus. Virtutes cuncte pereunt una pereunte. Exsortes zeli nunquam sunt quique cameli. Est sine vindicta mens felix et benedicta. Lingua canis sanat vulnus, quod flecmate manat. Dogmata doctorum pestes sanant viciorum. Testiculis privat se castor, ut hinc bene vivat. Luxuriam vita, sit in astris ut tua vita. Florida per prata carpit capra pabula grata. Dum mens rimatur scripturas, gratifi.catur. Ardent capreole furiosius in sua sole. Sie rancorosi sunt inter se furiosi. Caprea vult tuta loca, visibus est et acuta. Armat virtute se, qui speculatur acute. Quando sitim pressit potu, cervus iuvenescit. Sperne sitim sceleris, ut et in Christo renoveris. Fornacis more cacus ignem spirat ab ore. Vilis homo moris vomit ignes ore furoris. Pestifer infestat cyrogrillus sicque molestat. Pluribus infestus homo quilibet est inhonestus. Quem cernis, vita privas, catapheba, cupita. Cor iuvenum veterumque necat visus mulierum. Comminuit dente corocrates cuncta repente. Dens detractivus est multis valde nocivus.

15

20

25

30

35

40

45

13 "fel continet" in A loco raso 16 Cod. A "mens lactat" in "mens mactat" comxit, "m" litteram supra "l" addidit. In B littera altera in alteram scripta est Hinc (F) 18 Sie fade ludit simulans (A), In fade ludit simulans (W 239"") 21 colapus (F) 22 Cum tormentatur... lacrimatur (F) 23 chimera (A et F) 24 Culpa qui rapitur (F) 28 Et in W 239"'6 29 flegmate (F) 30 sanant pestes (A) 32 Etiam in W 239"b, es/ vernn diff. 694 40 removeris (F) 42 et 44 etiam in W 239"" 46 Et in W 239"'6 48 sepe nocivus (W 239"")

SPECULUM ANIMALIUM

55

60

65

70

75

80

85

Debilis existit, hinc nulli dama resistit. Si paciens fueris, adversa libens pacieris. Dum canis insistit, hunc duran stercore sistit. Si Sathan infestat, pacem confessio prestat. Est medicinalis daxus simul exicialis. Vivere sacratis debetur, non reprobatis. Par nil in mundo dromedariis ineundo. Ad celum totus animi fertur cito motus. Cornua tendendo movet eale vel retrahendo. Temptat pungendo Sathanas ictum repetendo. Corpus habent cervi, sed equi crines equicervi. Iustis est similis simulator, pectore vilis. Carnes edine languenti sunt medicine. Peccanti tristi medicina datur caro Christi. Ad coitum latebras elephas querit sibi tetras. Iustus ad hanc formam faciat vite sibi normam. Ericius tutum capit in petra sibi scutum. In Christi corde tutatur homo sine sorde. Sunt constanter equi zeli pro se simul equi. Sie zelant pro se, qui vivunt perniciose. Carnes non comedit fastalon nec sua ledit. Vir bonus et clarus sibi nec cuiquam fit amarus. Elatos frangit falena, pios nichil angit. Mites exaltat Deus, elatos nisi calcat. Multa furetum nimis est feritate repletum. Nec vult elatus nec seit cuiquam fore gratus. Ad veneris vota rapitur furuncula tota. Ad ludum veneris mens semper hiat mulieris. Furion inmundus furit in coitu furibundus. Quod non narratur isti vicium simulatur. Sompno pinguescit, sompno ~ parcere nescit. Pectore sordescit tepidus, quia carne tepescit. Victo serpente gali vorat hunc cito dente. Si non vis vinci, mentem, ne sit vaga, vinci. Mortifer est grillus spinosa pelle pusillus. Cunctis spinosus homo moribus est viciosus. Guessides, ut nudat muscum, se condere sudat.

295

so

55

60

65

70

75

80

85

49 dampna (F) 50 Et in W 239"'1 51 sq. Vv. etiam in cod. D (in .fine eo/. 6411b);.finis v. 58 autem dismpat (" .. .ictum replicando"). Attende "(rep-)etendo" verl,11111 in A et B loco raso esse! 61 sq. Vv. de "edina" 011111ino desunt in A,· Speculo ani111ali11111 codicis B addita111entu111 so/um in ma,gine eo/. 204-rb iuxta versus de "equicervis" additi sunt. In F post "elephantem" 64 faciat cor vite sibi normam (F) 69 sq. Loco raso in A 72 Et in W 239"b 14 Nec seit elatus (W 239"h) Supra "seit" verl,11111 "vult" addit11111 16 Et in W 239"" 77 furiundus (F) 79 Sompno pinguescit glis, sompno parcere nescit (A) 80 Et in W 239"" 82 Si non (v. di.ff. 687) 84 Et in W 239""

296 90

95

100

105

110

115

120

125

130

SPECULUM ANIMALIUM

Felix abscondit homo se, quando bona condit. Cornibus ornatur hircus, veneri famulatur. Prespiter equatur hirco, si luxuriatur. Hinnulus inbellis est, est et acutus ocellis. Sie mentes tenere possunt divina videre. Stercoribus nimiis fugat obstantes herachiris. Si tibi demon obest, humilis confessio prodest. Victus (cibus) servatur ab herasta, ne moriatur. Ne ieiunemus semper, bona nunc cumulemus. Corpora maiorum (nobilium) cutis excolit herminiorum. Ornatus morum sunt gloria digna bonorum. In petris habitat ibex, quas pignore ditat. In Christi latere iustus cor