Lex Salica: Nebst den Capitularien zur Lex Salica [Reprint 2018 ed.] 9783111545523, 9783111177052


196 57 15MB

German Pages 186 [188] Year 1874

Report DMCA / Copyright

DOWNLOAD PDF FILE

Table of contents :
Vorwort
Anhang I
Anhang II
Anhang III
I. De mannire
II. De furtis porcorum
III. De furtis animalium
IV. De furtis ovium
V. De furtis caprarum
VI. De furtis canum
VII. De furtis avium
VIII. De furtis apium
IX. De damno in messe vel qualibet clausura inlatum
X. De servis vel mancipiis furatia
XI. De furtis ingenuorum vel efracturis
XII. De furtis servorum vel efracturis
XIII. De rapto ingenuorum
XIV. De supervenientibus1 vel expoliatis
XV. De homicidiis vel si quis uxorem alienam tulerit
XVI. De incendiis
XVII. De vulneribus
XVIII. De eum qui innocentem hominem ad regem accusat
XIX. De maleficiis
XX. De eum qui ingenua muliere manum vel brachio aut digito extrinxerit
XXI. De navibus furatis
XXII. De furtis in molino conmissis
XXIII. De caballo extra consilium domini sui ascensu
XXIV. De homicidiis parvolorum
XXV. De adulteriis ancillarum
XXVI. De libertis demissis
XXVII. De furtis diversis
XXVIII. De elocationibus
XXIX. De dibilitatibus
XXX. Deconviciis
XXXI. De via lacina
XXXII . De ligaminibus ingenuorum
XXXIII . De venationibus furatis
XXXIV. Do sepibus funitis
XXXV. De homicidiis servorum vel expoliatis
XXXVI . De Quatrupedibus si hominem occidorent
XXXVII. De vestigio minando
XXXVIII. De furtis caballorum vel equorum
XXXIX. De plagiatoribus
XL. Si servus in furtum fuerit inculpatus
XLI. De homicidiis ingenuorum
XLII. De homicidio in contubernio facto
XLIII. De homicidio in contubernio facto
XLIV. De reipus
XLV. De migrantibus
XLVI. De hac famirem
XLVII. De filtortis
XLVIII. De falso testimonio
XLIX. De testibus
L. De fides factas
LI.
LII. De rem pristitam
LIII. De manu ad ineum redemendam
LIV. De grafionem occisum
LV. De corporibus expoliatis
LVI . De eo qui ad mallum venire contemnit
LVII. De rachineburgiis
LVIII. De chrenecruda
LIX. De alodis
LX. De eum qui se de parentilla tollere vult
LXI. De charocna
LXII. De conpositione homicidii
LXIII. De homine ingenuo qui in oste occidirur
LXIV. De herburgium
LXV. De caballo mortuo extra consilium domini sui decotato
Die Capitularien zur Lex Salica bearbeitet
Vorbemerkung
Ausgabe der Lex Salica v. Merkel. Die folg. Ausgabe
Erstes Capitulare
Zweites Capitolare
Drittes Capitulare
Viertes Capitulare
Fünftes Capitulare
Sechstes Oapitulare
Siebentes Capitulare
Extravaganten. Prologe und Epiloge. Remissorien
Extravaganten .
Prologe und Epiloge
Remissorien .
Wortregister
Berichtigungen
Recommend Papers

Lex Salica: Nebst den Capitularien zur Lex Salica [Reprint 2018 ed.]
 9783111545523, 9783111177052

  • 0 0 0
  • Like this paper and download? You can publish your own PDF file online for free in a few minutes! Sign Up
File loading please wait...
Citation preview

LEX SALICA herausgegeben

von

J. Fr. Behrend

nebst

den Capitularien z u r L e x b e a r b e i t e t von

A l f r e d

B o r e t i n s .

Berlin 1874. Verlag von J. G u t t o i i t a g (D. Collin).

Salioa

C. Gr. Homeyer dem Lehrer und Meister deutscher Rechtswissenschaft

zur Erinnerung an den

28.

Juli

1871,

Vorwort. D i e nachstehende Ausgabe der lex Salica ist aus Veranlassung von H o m e y e r ' s fünfzigjährigem Doctoijubiläum unternommen worden. In einer kleinen, nicht dem Buchhandel übergehenen Festschrift; „Vorbemerkung zu einer Ausgabe der lex Salica" hatte ich den Plan angedeutet, der mit geringen Abänderungen nunmehr ausgeführt ist und eine bis zum Schluss von Titel 8 reichende Textesprobe beigefügt. Später als ich ursprünglich gehofft, ist es mir möglich geworden, mein damals gegebenes Versprechen einzulösen und schon um diesen Zeitpunkt nicht noch weiter hinauszuschieben, beschränke ich mich hier auf die für die Erläuterung der folgenden Ausgabe nothwendigen Bemerkungen. Mein Bestreben bei derselben war darauf gerichtet, die vorhandene Textesüberlieferung so darzustellen, dass das Verhältniss dei einzelnen Texte zu einander möglichst klar hervortrete. Meinen Textapparat bildeten im Wesentlichen die von Pardessus in der Loi Salique (1843) publicirten acht Texte und der neuerdings (1867) von Hube mitgetheilte Text, welcher in der ehemals dem Collège Clermont zu Paris gehörigen, später v Keller'sehen, jetzt Warschauer Handschrift enthalten ist. In Bezug auf die Ueberlieferung des Gesetzes selbst lassen sich diese Texte in f ü n f Familien scheiden. a) Die e r s t e Familie umfasst diejenigen Handschriften, welche den kürzeren Text in 65 Titeln enthalten. Wir kenneu vier solcher Handschriften, die Pardessus sämmtlich ihrem ganzen Umfang nach wiedergegeben hat. (Pardessus' erster Text, die Wolfenbütteler und Münchener Handschrift und Pardessus' zweiter Text.)

VI

Vorwort.

b) Zur z w e i t e n Familie gehören die beiden Handschriften, in welchen sich der vermehrte Text von 65 Titeln findet. Pardessus hat eine dieser Handschriften als dritten Text abgedruckt und dabei Varianten der andern angemerkt. c) Die d r i t t e Familie wird durch neun Handschriften gebildet, welche einen Text in 9 9 Titeln überliefern. Diese Handschriften zerfallen in zwei Unterabtheilungen, die sich zunächst dadurch unterscheiden, dass in der einen die Malbergischen Glossen Aufnahme gefunden haben, in der anderen dagegen fortgelassen sind. Ausserdem enthalten die Handschriften der zweiten Abtheilung im Vergleich zu denen der ersten noch mannigfache Textesänderungen, die grösstent e i l s durch das Streben nach einer Verbesserung der Sprache veranlasst sind und bei denen vielfach eine directe Anlehnung an die Emendata erkennbar ist. Pardessus iiat in seinem vierten Text eine Handschrift der ersten Unterabteilung abgedruckt und dabei Varianten aus vier anderen Handschriften notirt. Eine Handschrift der zweiten Unterabtheilung ist der von Hube publicirte Text. d) Die v i e r t e Familie, der Zahl der Handschriften nach weitaus am stärksten vertreten, enthält die lex Salica emendata. Bei Pardessus der fünfte Text. e) Endlich steht nocli neben diesen vier Familien der ebenfalls von Pardessus abgedruckte H e r o l d sehe Text. Die handschriftliche Grundlage desselben ist verschollen; dass wir aber auch hier im Wesentlichen die Wiedergabe einer Handschrift vor uns haben, und nicht, wie Merkel annimmt, „die Vereinigung eines über Handschriften iiier Alien gesammelten, allerdings sehr werthvollen Apparates" — halte ich gegenwärtig für unzweifelhaft.*) Den Versuch, das genealogische Verhältnis» dieser Texte zu eininder näher zu bestimmen, muss ich mir für eine andere Gelegenheit

* ) In der »Vorbemerkung« hatte ich dies noch als fraglich angesehen. — Der oben ausgesprochenen Ansicht scheint auch Urinini L X X V I I zu seinSkeptisch gegenüber Merkel äussert sich v. Richthofcn zur Lex Saxonura 3. 47 Anm. 2 und S. 55. Der Hauptgrund gegen die Merkel'sche Ansicht beiteht darin, dass der Herold'sche Text sich als eine eigenthümliche, der Emendata nahe verwandte, aber doch älter» Kedactionsstufe des Gesetzes kund giebt. Dass der Herausgeber an einzelnen Stellen in den von ihm zu Grande gelegten Text Sätze aus anderen Handschriften eingeschoben haben nag, soll hiermit nicht verneint werden. Ob und inwieweit dies der Fall i s t ' »ird erst noch zu prüfen sein.

Vorwort.

vn

Torbehalten. Eine Uebersicht Aber Inhalt und Anordnung derselben in Vergleichung mit der gegenwärtigen Ausgabe bietet die im Anhang I diesem Vorwort beigefugte Tabelle. Hinsichtlich ihrer Behandlung sind für mich folgende Grundsätze massgebend gewesen: 1) Den G r u n d t e x t bildet der erste Pardessus'sche Text. Die Aufgabe, welche sich Waitz in dem „alten Recht der salischen Franken" gestellt hat, das Gesetz in möglichst ursprünglicher Gestalt zu restituiren, *) lag nicht im Plan meiner Arbeit. Ich habe mich demgemäss genau an den Grundtext angeschlossen und mir Abweichungen nur da gestattet, wo mir zwei Bedingungen zusammenzutreffen schienen: ein unbeabsichtigter Fehler des Schreibers der Handschrift und Sicherheit der Emendation. Die fehlerhafte Lesart des Grundtextes ist in solchen Fällen in den Noten hervorgehoben. 2) Die Vermehrungen, welche die übrigen Texte gegenüber dem Grundtext zeigen, sind an den betreifenden Stellen als Z u s ä t z e eingeschaltet und äusserlich durch Cursivdruck kenntlich gemacht. In Parenthese ist jedesmal angegeben, welchem Text dieselben entnommen sind; in welchen Texten sie sich ausserdem finden, geht aus der Tabelle I hervor. Im Gegensatz zu Merkel habe ich den Text in 99 Titeln (Merkel's Novellenreihe B) mit e i n e r Ausnahme**) nicht .als Quelle von Zusätzen behandelt, sondern diejenigen Vermehrungen, welche zugleich im vierten Text und in der Emendata enthalten sind, auf die letztere zurückgeführt. 3) Bei der Collation der verschiedenen Texte habe ich nach dem Vorbild von Waitz, welches sich auch Boretius in seiner Ausgabe der libcr Papiensis angeeignet bat, zwischen eingreifenderen Redactionsänderungen und Varianten unterschieden. Erstere folgen unmittelbar hinter jedem Paragraphen, letztere stehen durch Zahlennoten angedeutet, unter dem Text. Hei Auswahl der Varianten bin ich bestrebt gewesen, mich auf diejenigen zu beschränken, die entweder für die einzelnen Texte charakteristisch oder vermöge des Inhalts oder der Wortform erheblich erschienen. Zu den nicht berücksichtigten Abweichungen gehört namentlich auch das Fortlassen und Hinzufügen

*) altes Ueeht S. 12. D i e s e A u f g a b e ist u n z w e i f e l h a f t an sich durchaus berechtigt, und wenn s i e , wie dies von W a i t z jfeschehen, consequent durchgeführt wird,

nicht

nur

anziehend,

Ziel immer z w e i f e l h a f t bleiben inuss. **) Tit. 48. Zus. 1, 2.

sondern auch l o h n e n d ,

w e n n g l e i c h das

vin

Vorwort

des cui fuerit adprobatum sowie des excepto capitale et dilatnra in den Bussbestimmungen. 4) Die Malbergischen Glossen sind aus den Pardessus'schen Texten und der Merkel'schen Ausgabe vollständig aufgenommen. Soweit sie nicht im Grundtext selbst, in den Zusätzen oder in den unmittelbar hinter jedem Paragraphen befindlichen Noten enthalten sind, stehen sie unter dem Text. Die hierauf bezüglichen Anmerkungen sind durch Buchstaben bezeichnet und folgen mit kleinerer Schrift hinter den zu 3 erwähnten Varianten. 5) Die Texte sind nach Pardessus gezählt: l a ist der Grundteit, l g die Wolfenbütteler, Im die Münchener Handschrift, 2, 3, 4, 5 sind die entsprechenden Pai dessus'schen Texte, H der Herold'sche Text. Die Buchstaben, die den Texten 3 - 5 bisweilen beigefügt sind, beziehen sich auf diejenigen Handschriften, aus denen Pardessus seine Varianten entnommen hat. Ich habe mich hierbei im Allgemeinen ebenfalls nach den Bezeichnungen von Pardessus gerichtet, nur statt der grossen Buchstaben kleine gesetzt und mir ausserdem folgende Abweichungen gestattet: 4a ist bei mir der \on Pardessus abgedruckte Codex Montispessulanus, 4b die Warschauer Handschrift: Pardessus' 4A ist bei mir 4s, sein 4B bei mir 4^. Eine Zusammenstellung der von Pardessus benutzten und demnach mittelbar auch für die vorliegende Ausgabe in Betracht kommenden Handschriften enthalt Anhang II.

Auf den Text der lex Sulira folgen zunächst diu auf dasselbe bezüglichen Königsgesetze. Die Herausgabe derselben hat B o r e t i u s übernommen, den ich. durch Ltrunnor auf seine Vorarbeiten aufmerksam gemacht, hierum ersucht habe und auf dessen Bemerkungen ich hier verweisen kann. Anhang III zeigt gleich der von Merkel seiner Ausgabe (S. XC'IX) beigegebeneu eisten Tafel die Vertheilung dieser Capitel in den Handschriften und den bisherigen Ausgaben. Hieran schliessen sieh die Extravaganten, zu denen A) sechs Capitel gerechnet werden, die im vierten Text, nur in einzelnen Handschriften der Eniondata und bei Herold vorkommen. Die Bezeichnung Extravaganten scheint mir für dieselben deswegen zu passen, weil der T e t t des Gesetzes selbst mit unserem Titel (55 als abgeschlossen zu

Vorwort.

H

betrachten ist.*) B) werden hier die auch von Merkel unter dieser Bezeichnung aufgeführten zwölf Capitel mitgetheilt, welche P e y r o n in der Handschrift des Domcapitels von Ivrea aufgefunden b a t Demnächst sind wie bei Merkel die Prologe und Epiloge und die Remissorien aufgenommen. Der zu Grunde gelegte Text sowie der ausserdem zu Gebot stehende Apparat ist hier bei jedem einzelnen Stück besonders angegeben. Den Beschluss der Ausgabe macht das Wortregister, in welchem zugleich, soweit dies nicht bereits in den Noten geschehen ist, erhebliche Abwandelungen, welche einzelne Wörter in den verschiedenen Texten erfahren haben, mitgetheilt werden. Nicht aufgenommen habe ich das zuerst von Mone edirte, bei Merkel S. 104 und S. 109 befindliche Bruchstück einer althochdeutschen Uebersetzung und die von Merkel S. 101—103 gelieferte Zusammenstellung der lateinischen Glossen. Für das Erstere scheint mir eine nochmalige Einsicht des Originals und die Mitwirkung eines Philologen von Fach dringend erforderlich zu sein und bei d< n letzteren hätte ich mich lediglich auf einen Wiederabdruck der Merkel'schen Zusammenstellung zu beschränken gehabt. **)

War, wie oben bemerkt, das Jubiläum meines verehrten Lehrers die äussere Veranlassung zur Veranstaltung der gegenwärtigen Ausgabe, so beruht der Grund dafür, dass ich mich gerade dieser Arbeit unterzogen habe, in der Ueberzeugung, dass Merkel das Material, welches Pardessus darbietet, nicht ausreichend verwerthet hat und dass die Annahme einer dreifachen, an den ursprünglichen Text sich anschliessenden Novellenreihe, welche für die Gestaltung seiner Ausgabe bestimmend gewesen ist, vor einer nüchternen Kritik nicht Stand hält.***) Es schien mir im Gegensatz hierzu, dass die sichere, von jeder Voreingenommenheit Ireie Methode, welche Homeyer bei den Ausgaben der deutschen Kechtsbücher angewendet hat, auch auf die

*) Tabelle I. uchlicsst im 5. Text mit Tit. 68. Der nicht u n t e r die Extrav. aufgenommen.' aus 4 §§ bestellende T i t . 6i) ist in § 1 und 3 = 41 Zu» 1 und 2 , in § 2 und 4 = C 1 '2, 3. — Die Zusammensetzung de» Hejold'schcn Textes von Titel t>9 an e r g i e b t sich aus Tab. I. und I I I . **) Die erheblicheren (blossen sind in das W o r t r e g i s t e r aufgenommen ***) Bedenken hiergegen äuss'ert bereits G l i m m in der Vorrede L X I X fg.

X

Vorwort

Volksrechte und insbesondere auf die Lex Salica mit Erfolg übertragen werden könnte. Wäre die Ausgabe unseres Gesetzes in den Monumenten binnen Kurzem zu erwarten, so würde ich die vorstehende Arbeit nicht unternommen haben. Dort werden unzweifelhaft, wie bei Pardessus, nur noch in umfassenderer Weise, die verschiedenen Recensionen Platz finden müssen und für eine Zusammenfassung, wie ich sie hier versucht habe und wie sie daneben immer noch erforderlich sein wird, werden sich dann neue und bessere Grundlagen darbieten. Allein wenn auch jenes grosse Unternehmen jetzt hoffentlich mit mehr Energie zur Ehre der deutschen Wissenschaft gefördert werden wird, so täusche ich mich doch wohl nicht in der Voraussetzung, dass bis zur Herstellung der lex Salica in demselben noch einige Zeit vergehen wird und ich hege die Hoffnung, dass meine Arbeit wenigstens inzwischen als nicht ganz nutzlos betrachtet werden wird. Greifswald, 27. December 1873.

Anhang I. Die Zahlen in eckigen K l a m m e r n bedeuten in 3, dass der betreffende § nicht in 3a enthalten ist, in 5 dass derselbe in einer grösseren Zahl von Hdss. fehlt. Die Sterne in 3 besagen, dass der § n u r in 3a enthalten ist.

la

Im

lg

{L 2.

1

4a

H

1.

l 2

2.

1

1.

i 2 3: 4, 5

2.

i

ll

2 ä\

3

5: 6

-1

8*;

•2

1.

1.

l 2

2.

2.

1

7;

9:

5

6 7 8 9

10

U 12 13

14 15 16 1 2

»1

ja

6 7 8 9. 10 11 12

3.

4 6 5 7 8 9. 10 11 12

10

10

12* 13* 9. 10 1 4 * 1 5 * 11 16* 12 17*

14 15 16. 17 18 19

13 14 15

18* 19* 11

3.

1

2 3

4

3.

3.

l

4

12

11 12 13 1

Ii

2. 3 4 7

2.3 4 11

2]

8

7

ö 6 9

3.

4.5 6 7 S

5 6 8

3: i

3.

XII

Anhang I.

aisgabe 3.

la

Zus.

6. -Zus. Zus.

5 3.

6 3. 10 3.

6

6

7

6

7

7 1 4. 2 3 4 1 5. 2 2 1 6. 2

Zus. 3 Zus. 4

4

2

Zus.

1

Zus. Zus. Zus. Zus. Zus

l\ 2 3 4 ö

13

12

3.

11

12

10

3.

12

14

7 1 4. 2 3 4 1 5. 2

8 13 14 13 1 4. 1 4. 1 4. 1 4. 2 2 2 2 3 3 3 3 4 4 4 4 1 5. 1 5. 1 5. 1 5. 2 2 2 2

1 6.

1 6.

1 6.

1 6.

2 1 8. 2 3

2 3 1 7. 2 3

2 3 1 7. 2 3

2 4 3l 1 7- 1 7 2* 2 3 3*

4

1 6. 2

4 5 6

4

4

1 7. 2 3

1 8. 2 3

4

4

1 8. 2 3

3

1 6. 1.2 6. 2 4 3 4

6

5 1 7. 2 3 4 6 i 71

5 7

6 ß

1 7. 2 3

4

l

7 8 t^] j 10 i II 8 13

4 JZtis. 3 9. l 9. 2 3 4 5 6 7 8 ZKS. 2 10. 1

10

12

1 8. 2 3 •Zws. 1

Zus.

11

4a

7 8 1 4. l 4. 2 2 3 3 4 4 5 1 5. 1 5. 2 2

4

Zus. 5 Zus. 6 Zus. 7 Zus. 8 Zus. 9 Zus. 10 Zus. 11

H

5

6 3.

2 7. 1 7. 2 3 ¿MS. 2 Z«s. 2

8.

3

5 3.

Zus. 5

5.

2

5 3.

Zus. 4

4.

Im

lg

1 8. 2 3

1 9. 2 3

4

4

»

{

1

i 8. 2 5

2 8 2

4b 4 3.

4

5

5

1 4. 2 3 4 1 5. 2

1 2 3 1 2

1 6.

1

2 3 1 7 2 3 4 6 | i 7 5

2 3 1 2 3 4

8 1 2

S 2

j8. 1

J

'

4

7

•J

6 7

5

j 1 9. 2 5

i 3.4 2. 3 1 9. 1 9. 1 2 2 2 6 of 4 5 3 7 [ i 1 10. 1 10 1 10 1

6 7 ( 1 9. 1 9. 1 10 1 2 9 1 1 2 2 2 1 1 3 1 i 3 3 3 i 2 i 2 2 4 2 4 5 5 3 3 5 3 6 5 611 \ 3 4 4 61 4i 6 7 71 l 1 7 4 5 8 8 5 5 7 8 G--8 9 9 10 9. 10 7. 6 7 5. 6 .7 ,9 7 10 ]

a) l a m p e e

f e i a f e c h o e t f e t i s c h e f o II.

a) lanemata l g ;

mala vel p e c t i ) 3 ; h a p e r 4 a ; a p e r 4 e s ; lamp ( a f r o s sive lampliebros vel p e c t i )

afres H.

sive



[4]

lanphebraa

8

V. 2 — V I . 2.

2. musci

S i 1 super tres imbulaverit excepto capitale et dilatura simada*

Malb

hoc est DC dinarios qui faciunt solidos X V , culpa-

bilis judicetur. Zus atz 1. Si quis buccum furaverit DC dinariis qui faciunt solidos XV culpabilis judicetur excepto copitate et delatura. (5 §. 3)

VI.

De furtis canum.

1. Si* quis sigusiuin canem magistrum 1 imbulaverit aut 2 occiderit Malb. leudardi* hoc est DC dinarios3 qui faciunt solidos X V , culpabilis judicetur. * H : (§. 1) Si qui» c. seguüium magistro suo furav. Malb narii8 qui fac. u. s. w.

leo dasdi

D C de-

(§. 2 ) Si quis s c g u u a m magistrum c. fnrov.

Malb

trovvidovvano (tiene chunne MDCCC dan. qui fac. sol XLV c. j. e. c. et d. Zuscttz 1. Si* quis canem1 acutarium- furaverit Malb. hunuane' *unt denarii DC qui faciunt solidos XV culpabilis judicetur excepto capilale et delatura. (3 §. 2). * 5 : si quis vero seusinm reliquum aut vcltrem porcarium sive veltrem lepornrium qui et

argutarius

dicitur

qai faciunt solidos X V c. j

furatus fucrit vel occiderit, D C

dinariis

e. c. et del.

Zus a ti 2. Si* quis canem qui legamine nonf,' post'1 solis hoccassum occiderit,* sicut3 superius diximus intemanus 4 (ly §. 2). * 5:

si qui» yero c. custodem domas sive cartis qui die ligari solet nc damnum

faciat, pust solis occasum solutum qui facíuni sol. XV

furatus fuerít vel occiderit, D C dinariis

culpabilis judicetur e x c e p t o capitale et delatura.

2. Si quis pastoricialem 1 canem furaverit aut - occiderit* excepto capitale et dilatura C X X dinarios qui faciunt solidos III culpabilis judicetur. [V. 2] 1) si super tr fuerint capras et cas furaverint 2; si quis tres forav. Ira. — [VI, 1] 1) subuso magistro lg; secusinm mag. 1 in; siutium mag. 2; seusinm mag. 4a; segusium mag 4b, canem seusinm mag 3; seusium qu¡ magister sit. 5 — 2) aut. occ. f. lgm—4. — 3) sol. XII 4a - [Zus, 1] 1) veltrnm 4a; gueltrum 4b; / H. — 2) acutariuin 3a; agntaricinm 3b; agutario 4a; agatario 4s; argntarinm 4bp; agutarito H. — [Zus. 2] 1) non novit lm. 2) furaverit aut post lm. 3) sunt den. DC qui fac. sol. XV culpabiliB judicetur (componat) e. c. et d. 3.H. 4) indomabitur lm. — [2] 1) pastorem 4b.5; torut alie pastoralcm. 2) furav aut/. lm.2.3.4b; occiderit aut fuerit lg. [V. * ] a) roscimoda lg; ches« crudo 3: chanchurda 4a; chanchos 4s; chreoecroda II. — [VL 1] toodardi lgm; troítoteo hoone 8a; fhuaaichuus coronta nechana 4a; flonoicos bou coronta oethaona 4s; phaooic hauns cornotam n«chana 4«; loo dasdi H. — [Zúa. I] a) chano vano 4 a j i , clinnabaoa 4a. [ Z u . t ] a i rephuo nano 3 . tfceophano B. — [2] a) leodardi lg.4a; thaofoano 3a; leodardo4a; leoadaadi aira flxoyruo H.

9

vn. 1-4. VII.

De furtis avium.1

1. Si quis acceptrem 1 de arborem furaverit et ei fuerit adprobatum', excepto capitate et dilatara CXX dinarios qui faciunt solidos III, colpabilis judicetur. 2. Si quis acceptrem de pertega 1 fiiraverit Malb. hymnis «iíA* hoc est DC dinarios qui faciunt solidos XV" culpabilis judicetur.* * atqoe cauaa superius intimata f h 2.

3. Si quis acceptrem de intro 1 clavem 2 furaverit et ei fuerit adprobatum, Malb. verthi fugium' hoc est MDCl'C dinarios qui faciunt solidos XLV, culpabilis judicetur, excepto capitale et dilatura. Zusatz 1. Si quis spervarium1 furaverit Malb. socelino' sunt denarii CXX qui faciunt solidos III culpabilis judicetur excepto capitale et delatara. (3 §. 4). Zusatz 2. Si quis gallum furaverit Malb. cannas uuido* sunt denarii CXX qui faciunt solidos III culpabilis judicetur excepto capitale et áetatura. (3 § ó). Zusatz 3 Si* quis galinam furaverit Malb. solam pin am' CXX denarios qui faciunt solidos III culpabilis judicetur excepto capitale et delatura.

(5 f

6).

* In 4 ist Zusatz 2 und § 2 zu einem § zusammengezogen, si quia coccum' aut gallina furaverit Malb. annas vivido* et solampinam° toi. III c. j. e. c. et d. Zusatz 4. Si* quis grugem1 aut ciceno'-' domesticus Jura veril Malb. ortfocla* sunt denarii CXX qui faciunt solidos III culpabilis judicetur. (3 §. 7). * In 5 ist Zusatz 2 bis 4 zu einem § zusammengezogen: ei quis gallum ant galünatn iurav tcI cignnm ant grnam domeeticam CXX den qui fac. sol III j. e. c. et d.

4. Si quis ansare '* furaverit et ei fuerit adprobatum Malb. rnndolino' hoc est CXX dinarios qui faciunt solidos III culpabilis judicetur. * ant uncdam (.annntam) domcsticam* (oneiem) 4.5

fh.

3.H;

ans. dorn, ant

anedem

[VIL. 1] 1) accepitrem, aceepetrcm, acceptorem. — [2] 1) pertica, perteca, pértiga. 2) sol. XII 4a. — [3] 1) Je intra 2; intra Im.5. 2) repositum fh. 2.3.5 H. — [ZqSi 1.] 1) sparvarium, sparoarium, isparuarium, isperuarinm, sprevariam. — [Zus. 3.) 1) gallum, — [Zus. 4] 1) grui, grucm. 2) cicino cfcenum, cignum. — [4] 1) anserem. ( T U . 1] a ) h o r h n t l g ; orflocla 3 a ; hocticla 4 a ; h o c t i d a 4 e ; ortfocla H. — [2J a ) martliocla l g ; imeippe ortfocla 3 a ; v e g a o o s a u t e t o 4 a ; nueiano s i v e o r t f o c l a ( n v c i a n o n r t h e f o c l a , a v e i a n o a n tbedio) H. — [ 3 ] al n a o b f o c l a l g ; ortfocla uuale u a n a e a n t e d i o 3 a ; orto fiigiu 4;i, o r t h o ftigia 4 e ; o r t f o c l a s i v e «neiano p á n d e t e H — [ Z o a a t s 1 ] a | s o n d o l i n o 4 a , s t m d e l i n o 4 s , t u i u l u l i n » 4 c ; sucelin H . — [ Z n a . 3 ] a) chanasnoido H. - [ Z u s . 3 ] a ) s o l a m p i n a m H. bl caonas v m d u 4d. c) solam pttinani 4e. — [Zu«. 4 ] a) h o r t i h e l a 4 a ; orti f ü c l a 4«. — [ 4 ] a) sundoleno l g . b) s u n t dilino 3 a ; soudolin« 4 a ; s m d e l i n o 4 s ; s n n d l c n o B.

10

VILZqs.5.—VIH.l.

Zusatz 5. pabilis judicetur.

Si quis* turturem de rete alinea furaverit, (.3 §. .9).

solidos III

cul-

* 5 combimrt diesen and den folg. §. si qnis t. de r. altering ant quamlibe aviculam de quolibet laqneo Tel deripnla furatus fuerit . . H. hat statt dieses und des folgenden § mtr: si quis turt. de trappa furav. Zu satz 6\ Si quis o ucellum de trap a ^ Juroccrit A/ g I b. b qo falia* solidos III* culpabilis judicetur. (3 §. 10). * solidos XV 4. Zus atz 7. Si* quis pomarium domesticum1 de** intus curte aut de latus curte capulaverit aut involaverit, solidos III culpabilis judicetur. (5 §. 11). * 5: si quis p. sire quamlibet arborem domes ti cam extra clausuram exciderit aut fnratns fuerit ** de i. c. ant de 1. c. J. 4. Zusatz 8. Si* in orto fuerit et tpsurn aut capulaverit aut involaverit sunt denarii DC qui faciunt solidos XV culpabilis judicetur. (3 §. 12). * 4a: si quis pomario domestico intus carte aut in orto Tel in vinea c. aut inr. 4b combimrt mit dem vorigen §: et si de infra c. ant de orto ant de rinca ipsum furav — 5: si qnis rero pomarium aut quamlibet arborem domesticam infra clausurum exciderit aut furatus fuerit — H : li vero pomarium aut quamlibet arb. dom. exe. aut fur. fuerit in horto similiter DC den. . . Zusatz 9. Hanc quoqtte legem et de vitibus ftiratis observari jussimus. Til. 8 §. 3). Zusatz 10. Si quis cultellum furavtrit Malb. leodarde sunt denarii D C qui faciunt solidos X V culpabilis judicetur. (3 §. 13). Zusatz 11. Si* quis in silva alterius matriamen furatus fuerit aut incenderit vel concapulaverit aut ligna alterius furaverit DC dinariis qui faciunt solidos XV culpabilis judicetur excepto capitale et delatura. (.5 1 it. 8 §. 4). * 4a hat hier 2 §§: si quis in silva materium alieoum capulaverit aut involavcrit aut incenderit Malb. leodardi• solid XV c. j. si quis in 8. a. ligna furav Malb. leodardi solidos XV c. j. Vgl. Tit 27 Zus. 6 (5

VIII. De furtis apium. 1. Si quis unam 1 apem* de intro 2 clavem furaverit et** hie si probaverit

Malb.

sundolino*

hoc est

MDCCC dinarios

qui

faciunt

solidos XLV, culpabilis judicetur. * unum vasum l g ; unam apem hoc est uunui vasum 3; unuin vns apium 5 *» et—prob. nur in l a ; da fur', et tictnm super aperient l g ; et supra tectum [VII. Zus. 6] 1) trappa. - [Zus. 7] 1) aut peranum fh. 1) f . lm.2.4.H. 2) de intus l g ; intro 2.4.

H. — [ V E L 1]

[VII. Zn*.6] i) ac falla 4a H; hac falls 4s; hacfala 4c. - [Ztu. 11] a) lend&rdi 4a. — [Tin. 1] a) antedi leodardi lg, antudio olephardid 3a; antedio ulechurde 4a; antcdeo elccharde 4n; antedio ftolecardo 4«; antidio olethardis H.

V i n . 2—IX. 2.

11

(t. desuper) habnerit l m H. ; de i. cl. e t ' Bub tecto furaverit 4 3 4b.5; forav. aut ampli as si tectos snpcr e u fuerit 4s; de i. cl. aat de sub tecto furav. obi amplius non fuerint 4b.

2. Si quis unum 1 vasum* ubi amplius non fuerit 4 furaverit legem* superius compraehensam convenit observare. * ci vero a. v. cam apis foris caaa furav. n. il. n. f. 1g; nnam apem hoc eit unum v. (vascellum) lm.2.3H ; unum vas cnm apibos lg5. — de snb tecto et sub clave fh. H.

3. Si amplius 1 usque ad sex foris tinctum2 furaverit ut aliquid eiinde 3 remaneant Malb. texaga• hoc est DC denarios qui faciunt solidos XV culpabilis judicetur excepto capitale et dilatura. * ri ad plures* vero usque ad aex apes f. t. furate fuerinl lm.2; si qnis a pluribus otqne ad sex furav apes f. t. 3; si quis unum vasnm ab apis* aat amplius f. t. furav.b 4; si quis ex plurimis usque ad sex vasa f. t. furaver 5.H. ** ut—rem. / . 3—6.H. Zusatz 1. Si quis unum vas cum apibus inter alia vasa sub tecto out sub clave furaverit causam superius comprehensam convenit observare. (5 §. 3.) Zusatz 2. Si vero unum vas cum apibus foris tecto ubi amplius non fuerit furaverit causam superius comprehensam comportât (5. §. 4).

4. Si vero septem1 aut amplius furaverit et si adhuc aliquid exinde2 remaneant 3 * Malb. hole chartW hoc est MDCCC dinari&s qui faciunt XLV culpabilis judicetur excepto capitale et dilatura. * et retro clavem fnerint fh. H. Zusatz 3. Si autem septem neant MDCCC dinarios qui faciunt capitale et delatura. (5 §. 7).

aut amprius furaverit ita ut nulla remasolidos XLV culpabilis judicetur excepto

IX. De damno in messe vel qualibet clausura inlatum. 1. Si quis animalia aut caballus' vel quolibet pecus in messe sua invenerit, penitus eum vastare1 non debet. 2. Quod si fecerit et hoc confessus fuerit, capitale in locum restituât; ipse1 vero debilem3 ad se recipiat.3 [ V i n . 1] 3) a u t 4b.5. 4) f u e r i t 3. [2] 1) unam l a . 2) f u e r i n t lm.3; l a fh. qui earn. 3) causam lm.2.3; causam superius conpensam sol. XLV culpabilis judieitur eicepto capitale et dilatura lg. [3] 1) apepus f h . l g . 2) t e c t u m , t e c t u , tecto; for. t. f . l g . 3 ) / . lgm.2. 4) pluribus 2. 5) ab a f . 4b. — [4] 1) sex l g 2) f . tibr. 3) remanserit, reinanseriut 3.5. — [IX. 1] 1) animal aut caballum tibr. 2) festare 2; ledere 5 — [2J 1) ipsum l g m . 3—5; ipse—rec. f . 2. 2) debile 5; qui eum percussit fh. l g ; quern incluait l m ; quern perc. 3 4 ; quod perc 5. 3) recoligat l g ; teniat 4a; secum r e t i n e a t 4 b . [Ylll. 8] a) leodardi lg; leodardae 3a. — b) taxaca ab chratiu 4a; taxaca abgrntas 4c. — [4] a) leodardi lg; antediotoxacaolecbardia 3a; antedio texeca 3b; texara antidio ale thardia H,

12

Xt. 3—8

3. Si vero confessus non fuerit et ei fuerit adprobatum', excepto capitale et dilatura DC dinarios qui faciunt solidos XV, culpabilis judicetur. Zusatz 1. Si i/uis animaient aut jumentum in furto2 puncxerit3 stallachia" sunt denarii DC qui faciunt solidos XV ciilpabilis judicetur capitale et delatura (3 §. 4).

Malb. excepto

4. Si quis in messe sua pécora aliena invenerit qui pastorem suum 1 non Iiabent et eas - inclauserit, e t 3 nulli paenitus innotescerit,4 et aliqua ex ipsis pecoribus perierit5*, capitale 6 in locum restituât et super MCCCC dinarios qui faciunt solidos XXXV, culpabilis judicetur. 5. Si quis animale aut qualibet pecus per sua negligentia nocuerit et hoc1 confessus fuerit, capitale in locum restituât, ille- vero debilem ad se3 recoligat. 6. Si vero negaverit et 1 ei fuerit adprobatum Malb. leudardi* hoc est DC dinarios qui faciunt solidos XV culpabilis judicetur excepto capitale et dilatura. 7. Si quislibet poici aut qualibet pécora' in messe aliena currerint 2 , e t 3 illum negantem ei fuerit adprobatum*, DC dinarios, qui faciunt solidos XV culpabilis judicetur. 8. Si quis vero pécora de damno aut in clausura aut dum ad domum minantur expeliere aut excutere praesumpserit', MCC dinarios qui faciunt solidos XXX culpabilis judicetur. * lç. drei'§§: Si quis vero pécora de damnum inclansam fuerit, qui ens expeliere, praesumpserit Malb excuto, sunt din. DC fac. sol. X V qnis vero pécora de damnum ad domo cujus messe vaataverint qni eas excutere praesumpseret Malb scutn' sunt, din. DC fac.

violenter c. j.—si minantur sol. X V

[IV. Zub. 1] i ; caballuna vel f h 4.5 H. 2) in furt. f . 4. 3) pinierit H. — [4] 1) suum / . l g 2.18.5; sine p 4b. 2) violenter fh. 2. 3) ut l g m . 4a. H. 4) innotescat, innotucrit. 5) perierint 2—5 H. 6) capit. — super, dafúr am Schluss exceptiím capitale iu loco rest, l g ; excepto cap. et dil. übr.; 2 fh. et eas in loco rest. — [5] 1) et hoc domino ejus (dominus ei, domino) 5.4ab. 2 ) illum l g ; et illud d e l i l e 5; i l l c - r e c o l . f . lm 2—4. H 3) recipiat aut fh. l g . — [6] 1) sed tamen convictus (victus) fuerit 5.H. — [7] 1) ipsum custodientem (ipso custodíente) fh. l g m . 2 . 3 ; custodíente pastore (p. illud c.) 4.5.H. 2) nocuerint 2; incucurerrint 4a; incluserint 4b. 3) et ille negando fuerit convictus 5. [ X H 3J a) leudardi l b .4a.H.; ledard' 3; lendardi 4«.— [Zúa. 1] a) trachlagia te; thrafüigia 4s; stalacha H. - [4] a) tacxaga lg; texa 3a; texcca 3b ; taxaca 4a; triaca U. — [6] a) leordardi l g ; leodard' 3a; leudardi 4«; leudardi n. — [7] a) leordardi l g ; andesito leodarde 3; andesito 4a; leodardi sive ande sitto H. — [8] a) excoto 3; hiachoto 4a; chisto 4s; scufo 4«; »choto H.

IX. Zusatz 2.—X. 2.

13

c. j. — si 1 vero pecora de d a n n o 1 in clausur« 1 foerint, ille 45 cujns pecora sunt, damno instcmatum* reddat et insuper X din. c. j. — In alien anderen Bandsehr. zteei §§. lm.2: si cai perora de d. inclusa fnerint quag violenter expcllcre praesampserit . . 3 : si vero p. de d. cujas messe vastaverint et inclusa aut dam in domo illias minantur, si aliquid eas voluerit exc voi exp. praesumpserint . . . 5 : si qua p. propter damnum messia alicnae clausa fuerint aut minantur, qui ea exc. vel exp praes. . . H. si cujus p. de d. com alios labore« vastantur, ant inclaudantur aut in domum min. et ea quivi* exp. aut exc. praes. . . . 4 attUl die beiden §§ um: si qais pecora de d. inclausis f u . , damno stemato r. et insuper . . . (4b: si qu. p. de fracto suo incluserit damili aestimationem domino r. . . .) si vero aut per inimicicia aut per supcrbiam p de d. cujus messe vastaverint aut inclausas fuerint, exp. aut exc dum ad domum illius menaverunt. praes. (4b: si vero aut per inim. aut per sup. pecora de d. recinga exp. aut foras exc. praes. . .)

Zusatz 2. Si vero per1 inimiciciam ari' per superbia sepem alienam aperverit2 et in messe in prato3, in vinia vel qualibel laborem pecora miserit, cujus* labor est, si convinctus eum fueril ad testibus stematum damnum reddat, Malb. leodardi' et insuper dinarius MCC /aduni solidos XXX culpabilis judicilur {lg §. ,9). * lm. : cujus laborem si eum conv. fuer. contestib. intomatum d. r ; 2 : et ille cujus laborem convinctus testibus fuer. ex limato damno r ; 3—5: sì convictus testibus fuer. (ei cujus labor est fh. 4 5) damnum cxstimatum 4 *r; H : ilio cujus est 1. test, eum convincat, ci rrputetur damnum et aestim. reddet.

X. De servis vel mancipiis furatia. 1. Si quis servo' aut caballo vel jumentum furaverit Malb. air falchio' boc est MCC dinarios* qui faciunt solidos XXX culpabilis judicetur. * din MCCCC qui fac. gol. X X X V alle iibr. aiuser 4a.

2. Si servus aut ancilla cum1 ipso ingenuo de rebus domini BUT aliquid portaverit2* fur praeter quod ejus3 mancipia et4 res restituat et [IX. 8] [8] 1) si alicujus 5. 2) propter damnum 5. 3) inclusa, inclausa. 4) ille — sunt / . 3.4a.5. 5) intomatum Ini; extimatum 3; aestimatnm 5.H; damno aestimando 2; stemato 4a. — [Zns. 2] 1) per in.—sup. f . 4 ; propter 5. 2) ruperit H. 3) inprobato l m ; in pr.- v i n . / 2.34,a; in vin. / . lm. 4b H. 4) damni aestimationem 5.4.b — [X. 1) 1) ancillam fh lg.2.4 ; anc. alienam (alterius) 3.5; cab. v. jnm. / . 7; si qu. servus aut ancilla cab. r. jum. far. H. — [2] 1) ad homine ing. 4a; / 4b. 2) deportaverit 3.4.H. in taiaca fh. 4a. 3) e j u s / 3. 4) et res f . 3. (TX. Zns. I] a) Irodnrdi 4». — [X. 1] a) teodncco lg; teoxaca 3a; triaca 3b; th«o» taxaca 4a ; thens taxaca 4e, tlien tha tcx;u'a H. ~

14

X . Zns l . - Z u s . 4.

insuper Malb. theubardi' culpabilis judicetur.

hoc est DC dinarios qui faciunt solidos X V

* Stall des Folgenden: dam (? domam) sunt dinarius qaicquid ille praeter de mancipin ipsa rest, sicut Buperius diximus ex?, c. et dil. c. j t l g ; —

sol.

X V c. j. (c. j. f. 5) cxc. c. et d. atque causam quae (quam) superiua diximus adhuc amplius (a. a . / . 5) c. j.; lm.5; —

D C din

qui fac. i d . X V c. j .

exc. c. et d. adh. ampl. (a. a. /. H . ) c. j. 2. H, — qui hoc recipit (et homo ingenuug in furtum hoc receperit 4 b). sol. X V . c. j. e. c. et deL 4. Zusatz dimiserit

1.

Malb.

Si quis servum alienum1 meotheo',

culpabilis judicetur,3 Zusatz MCC

2.

denarios Zusatz

aut aliquid

3.

Si

quis anciUam alienam

Si

homo ingenuus negotiat Malb.

4.

culpabilis judicetur. Si*

(lg

qui faciunt

si stratario fac.

fiiraverit

out ingenuum XXXV

solidos

Malb.

culpabilis judicetur.

theothexaca', (3

§. 4). securo

seroum alienum in texaca1 teo lasina', (3

§.

quis ancillaprodedcrit,

si carpentario,

sunt din. MMDCCCLXXX dicitur.

solidos XXX

cum ipso-

Zusatz

occiderit vel vindiderit MCCCC

(3 §. .?).

qui faciunt

ciunt solidos XV fabrum,

sunt denarii

sunt denarii

ducat

qui

fa-

5). solidos XXXV;

valente solidos XXX,

sol. LXXXV

DC

cuifuerit

si pro Malb.

vinitore,

si

teodocco

adprobatum culpabilis ju-

§. 3).

' Si qu. anc. perdiderit valente sol. X X V , si porcario, venatore, si fabrum aut carpentarium vel ttratorem, sol. L X X c. j . l m ; — si qu. a. perd. val. sol. X V sive pore, sivc vinudore sive f. carp. val. sol. X X X V , M M D C C den. qui fac. sol. L X V 2; —

si qu. anc. furavcrit aut vindiderit val. sol. X V

aut X X V , si portario (porcario 3b) si fabrum si venatorem (viniatori 3b) molinario carpentario vel quemcunque artificem (val. sol. X X V / A . 3b) Malb. theochothexacha ismala lexacha ckrochro ttxacha ambolanea hec sunt de ministeria, 6unt den. M M D C C C

qui fac. sol. L X V culp. jud

exc. cap. 3 ; —

qu. servum aut anc. perd. (furav. 4b) valentes sol. X X V ,

si

Be pore, se ve-

natore se fabro se carpent se stratore valentes sol. X X V furav. aut occis ( v a l — o c c . / . 4 b . ) Malb. theachro texaca sol. L X c. j. e. c. et d. 4; — si qu. serv. aut a. val. sol. X V

aut X X V

fur. aut vend. sea. pore, aut fabrum sive

vinitorem vel molinarium aut carpent. sive venatorem sive ant quemcunque artif. M M D C C C din. qui fac. sol. L X X c. j. e. c. et d 5; — drei § § :

H hat hier

si quia majorem, infestorem, scantionem, mariscalcum, strotorem,

fabrum ferrarium, aurificem sive carpentarium, vinitorem vel porcarium vel ministerialcm furav. aut occ. vel. vend. val. sol. X X V M C 0 C C den. qui fac. sol. . . . c. j. e. c. et d. [ X . Zns. 1]

1) furaverit aut /A. H.

Malb. theuca Uzara

Si vero majorissam aut

2) de ancilla vcro solidos X X X fh.

H.

— [Zus. 3 ] 1 ) in taxaca sei um involare duxerit 4a; ad furtum faciendum dui. 4b.

2) in taxaca fh. 4.

[ X . 2] s) theophardo 3a; teopbardo 3b; theobardo 4a; t«obardo 4«; lendardi H. — [ Z u 1] a) then trxaca H. — [Zns. 2.] a) tcieca 3b. - [Zoa. 3] a) lheol.ii.ina 4a; t V u lorinn II — [ Z m . 4 ] ft) thro thaxaca 4e.

X. Zas. 5.—XI. 5.

15

ancfllam ministerialem ral. sol. X X V , saperiorem cansam eonvenit observare. In alio pacto diclt de ipsis Malb. thenea texaca itmala texaca amba texaea ambo otkoma praecia haec solidos in samma LXXXV qai fac. dan. MMMCC c. j. e. c. et d. Zusal2 5. Si* quis puerum aut pueilam de ministeri1 furaverit Malb. horogaut orogania XXXV solido» m capite restiíuat et insuper MCCCC denarios** qui faciunt solidos XXXV culpabibilis judicetur. (3 §. 7). * Si qnis «ervam paledrnm fnraverit Malb. uní dredo, MDCCC den qai he. sol. X L V c j. e. c. et d. H. ** M. din. qai fac. sol. XXV in capital« rest et insuper . . . .5

XI. De furtis ingenuorum vel efracturis.1 1. Si quis ingenuus de foris casa quod valit dúos dinaríos faraverit', DC dinaríos qui faciunt XV culpabilis judicetur. 2. Si vero foris casa furaverit quod valent XL' dinaríos et ei fuerit adprobatum*, praeter capitale et dilaturam MCCCC dinaríos* qui faciunt solidos XXXV culpabilis judicetur. * sol. X X X cnlp. jnd. 4.

3. Si ingenuus homo efractura 1 fecerit quod valit I I 2 dinaríos, et ei fuerit adprobatum Malb. anthedio' hoc est solidos XV*, culpabilis judicetur. * din. MCC qai fac. sol. XXX lg.m.2.3.5 MDCCC den qai fac. sol. X L V H.

4. Si vero supra V1 dinaríos, quod2 valet furaverit3 et ei fuerit adprobatum* excepto capitale et dilatura MCCCC dinaríos*, qui faciunt solidos XXXV culpabilis judicetur. * din. DC fac. sol. XV lg.

5. Si* vero clavem efirígerit aut adulteraverit, sic in domo ingressus fuerit aut1 exinde furtum 2 aliquid tulerit*, excepto capitale et dilatura MDCCC dinaríos, qui faciunt solidos XLV culpabilis judicetur. * si vero el. efrg., XL sol. c. j. l m ; si Tero ingenuos aliqnid deintas casa [X. Zub. 6] 1) de ministerio dominorum 5 — [XI.] 1) v. efr. f . lg.; fracturas lm.; effractora 3; infracturis 3. — [2] 1) LX den 4a. — [3] 1) effracturas l g ; casam eft'regerit 5; de intus casa farav. aut fregerít H. 2) MM l a ; quod— din. f . lg. — [4] 1) super L din. l m ; super L porcos 2; V aut super V 5. 2) quod v. j . lg2.5.H. 3) de intro clavem fh. H. — [6] 1) et lg.2.3.5.H. — 2) in furtum l g 3 ; per furt. 5. H. [XL 1] a) leodardi lg; leodard' 3; taúca 4a; lendardi U. — [S] a) texxaga lg; texaca 3a.H. teieca Sb; taxaca4a. — [S] a) ante dio lg4; antidio H. — [4] a) antodio lg; tan tedio 3. — [S] a) antedi» lg; anorlenet antheodio 3; anthedio 4a; antheoco 4s; antidio II.

16

X I . 6 . - X I I I . 2. furaverit ant cl. infrig ant exinde aliquid in furt. cxinde ported . . . 4a si rero in domo cl. effr. aut adult, ant dc infra casa aliquid fnrtum fecerit . . . 4b. 6. S i * vero nihil tulerit a u t 1 f u g i e n s e v a s e r i t , 2 ' MCC d i n a r i o s * * ,

qui faciuut s o l i d o s X X X culpabilis judicetur. * si quis (et si) clavcm effrigerit et nihil • xinde deportaverit 4; si vero effregerit ot nihil tnlerit H. ** MCCCC din. qui fac. eol. X X X V Ig.

XII. De furtis servorum vel efracturis.1 1. Si s e r v u s iori9 casa quod v a l i t II dinarios furaverit*, except» capitale et dilatura C X X flagellus e x t e n t u s accipiat. * furav. et ei fucrit ail]»' Malb. falcono sunt din CXX fac. sol. I l l pro dorsum snnni aut CXX flagellus suecipiat l g ; — nut flagclli» CXX 1 accipiat aut sol. I l l reddat (cnlp. ju«10* lm.2. 2. Si vero quod valit X L dinarios furaverit, sex solidos reddat. dilaturam requirenti

a u t castretur

aut

D o m i n u s vero servi qui f u r t u m fecit, capitale 1 e t restituat.

Zusatz 1. Quicumque alienam domum violenter disturbaverit et domut ti pro Jtrmamento iherus habuisse probatur, qui hoc fecerit, MDCCC denariis culpabilis judicetur. Et si de ipsa domo proinde cum carro aliquid trahere praesumpseiit, excepto superior« numero MCC denariis qui faciunt solidos XXX culpabilis judicetur excepto capitale et delatura. {H §. .3).

XIII. De rapto ingenuorum. 1 1. Si t i e s h o m i n e s 1 i n g e n u a m puellam rapuerint 2 , Malb.

schodo*

hoc est t r i c i n u s solidus, c o g a n t u r exsolvere. 2. Illi 1 qui super tres fuerint quinos solidos solvant. [XI. 6] 1) u t l g n u ; et 2.H. sed 5. 1) taliter propter effractura t a n t u m / A . l g ; propter effracturam tantum f h l m . 3.5.H. — [XII.] 1) f r a c t u r a l m ; effractura 3; infracturis 5; vel efr. / . 4b. — [1] 1) CXX ictus 3 ; flagellus flagellis) CXX i.4.5. b) pro dorso suo culp. jud. (solvat) 3—5.— [2] 1) capitale (capitalem) in loco rest, lgm.2— 5 ; capitale e t delaturam in loco r e s t H. — [YTTT] 1) vel mulierum f h lgm.3.4; de ingenuis hominibus qui raulieres ingenuas rapiunt 5.H. — [1] 1) si quis tres h. 2 - 4; si qui tr. h. 5. 2) de casa fh. lgm.2; de c. a u t de screona (escreana, iscreana)/A 3—5. — [2] 1) ex ipsiB 2 ; illi alii 5. [XI.6] a) norchot to; norchlot 4se. — [XIII. 1| a) malzantania lg; antomia 3a; autonio 4a; anthonins 4e; authumia H.

X m . 3— Zosats 4.

11

3. Qui cum sagittas fuerint, ternos solidos culpabiles judicentnr. 4. Kaptores1 vero MMD dinarios qui iaciunt solidos IxXIII, exigantur. 5. Si vero puella ipsa de intro clave aut de screuna rapuerint% praecium 1 et causa superius conpraehensa culpabiles judicentur. 6. Si vero puella qui 1 trahitur, in verbum2 regis luerit3, fritos* exinde MMD dinarios qui faciunt solidos LXIII, est. 5 7. Si vero puer regi 1 rei litus ingenuam feminam traxerit, de vita culpabilis esse debet 2 8. Si vero ingenua1 puella de illis suam voluntatem servum1 secuta fuerit, ingenuitatem suam perdat. 9. Ingenuus si ancilla aliena 1 prisserit2*, similiter paciatur. Zutatz 1. Si quis litam alienam ad cotyugium tociaverit Ma lb, av f a mi a, MCC denarios qui faciunt tolidot XXX culpabilit judicetur (3 §. 10). Zutatz 2. Si qui» sororis1 aut fratrit fUiam aut certe ulieriut1 gradui coruobrinam aut certe fratria uxorem aut avunculi »celerati» nuptUt tOn junxerH hanc poenam tubjaceant ut de3 tale coruortio separerUur. Atque etiam ti filio* habuerint, non habeantur legitimi heredes sed infamia tint notati (3 §. 11.) 10. Si quis sponsam alienam 1 tulerit et earn sibi in conjugio copulavent 3 ' MMD dinarios qui faciunt solidos LXIII, culpabilis judicetur. Zutatz 3. In1 contra tpontum vero cufus2 tponta ett, tolidot XV culpabilis judicetur. (3 §. 13). Zutatz 4. Si quit puella tponsala drude1 ducente4 m via adtalUerit et cum .ipta violenter moecatut fuerit Malb. gaugie altho*, sunt denarii VIII M qui faciunt tolidot CC culpabilit judicetur. (3 §. 14.) [YTTT. 4] 1) raptor—culpabilis judicetur u6r. [6] 1) et praetius (pretina') vel (et) causa superius intimata convenit observare 2.3. — [6] 1) quae lm.5.H. 2) verbo iibr. 3) posita fh. 3. 4) furban 2 ; propter fredum 5.H. 5) culpabilis judicitur (judicetur) l g 2 3; cogatur exsolvere (persolvere) 4.5.H. — (7] 1) regius lgm.3; regis 2.4b.5.H. 2) componat iibr. — [8] 1) ingenuam puellam l a ; ingenuum quemcunque lg; feminam ( / 2) ingenuam quicunque lm.2; ingenua fejnina cnicunque (quemque, aliquemcunque) 3.5 H; ingenua fem. quicunque 4a; ingenua quaecunque 4b. 2) /. iibr. — [9] 1) in conjugium (conjugio) fh. 3—5.H. 2) acceperit 4b.5 ; sibi sociaverit H. 3) cum ea in ipso (ipse cum ea in) servitio permaneat (implicetur, inclinetur) 3—5.H. — [Znsats 2] 1) sororem 5.H. 2) alterius 5.H. 3) a 5.H. — [10] 1) puellam sponsatam H. 2) sociaverit 4. — [Zub. 3] 1) sponso autem ejus 5.H. 2) cuj.—est/. 5.H. — [Zu8. 4] 1) quae dr. ducitur 5; dructi ducenti 4a; dructe ducentem 4b. 2) ad mar. fh. 5.H.

pun. 5] a) alteo faltheo 8a. — [9] a) bonema 3a; bonimo 4a; honomo (onemo) H. — [ID] a) ante dio tg; anestet 3a; andrateo 4a; andratheo 4s; andratho 4«; anwtheo H. — [Zuaata f] a) gmag» cbaldo 4a; gauge caldo 4?; changirhaldo H L«z salica. 2

18

m i . Zo». 5—XIV. 4.

Zusatz 5. Si qui* ingenuam ftminam aut puellam contubernio facto leu TN itinere aut quoìibet loco adtalierit et POTI iUi in/erre praetumpseril, tatù unus quam plurimi qui in ipsa violentiti fuerint admixti, CC solidos unusquitqve iptorum culpabilis judicetur. Et si adhuc de ilio contubernio remanserint, qui scelus istud non admisisse noscuntur et lamen ibidem fuerint, si plures aut minori numero quam tres fuerint, eorum quUibel prò ipsis XL V solidis culpabilis judicetur. (H. §. 13.)

XIV. De supervenientibus1 vel expoliatis.2 1. Si quis hominem ingemmili in superventum 1 expoliaverit cui faerit adprobatum, Malb. anthi falthio hoc est MMD dinarios, qui faciunt solidos LX1II, culpabilis judicetur. 2. Si* vero Romanus barbarum Salico expoliaverit, legem 1 superiorem conpraehensa convenit observare. * In l g stati dieses und des folgendjn § : ni vero Romanum F r a n c o Saligo expoliaverit et certa non faerit, per X X V Be j u r a t o r e i exaolbat medius t&men electna, ae juratorea non potnerìt invenire ijalb. murdo aat a d ininm ainbnlit a u t M M D dinarina qui faciunt solidos L X I I culpabilis judicitur. Si • e r o certa probacio non fuerit, X X ae juratorea exaolvat medius lumen elictoa; t e juratorea non potuerìt invenire Malb. murdo, aunt dinarina MCC, f u r i a n t solido« X X X , si adprobatus fuerit, culpabilis judicetur — Si Bomanna homo barbarum expol. Salicom l m ; si vero Romanum a u t barbaro Salico 2 ; ai vero Romanna homo Francala 3 5 ; si Romanua homo (/". 4b) barbaro 4 ; ai vero Romana» b a r b a m i Salecum F r a n r u m H.

3. Si vero Francus Romano expoliaverit, solidos XXXV* culpabilis judicetur. * MCC den qui fac. aol. XXX alle iibr. Texte 4. Si* quis hominem qui 1 migrare2 voluerit 3 et de rege habuerit praeceptum 4 et abbundivit 5 in malum puplico, et aliquis contra 6 ordinationem regis testare 1 praesumpserif V i l i M .dinarios qui faciunt 9olidos CC, culpabilis judicetur. |1IV.] 1) supervenientes l g ; superbenti» lm.2.4; superventes 3. 2) expoliacionibus lgni.2—4.— [1.] 1) insuperventi 4a; in eupcrventu 5; snperventum H; supervenientem 4b. — [2] 1) causa ^cau&am) superius conpr. lm.2H; HMD den. qui fac. sol. LXIII culp. jud. 3—5. — [4] 1) alicobi fh. tibr. ausser lg. 2) admigrare lg; maDere lm. 3) disponit iibr. ausser lg. 4) praecepta l m ; caitas 4a. 5) abundivit l g ; sibi habundavit lm; se eam abmundivit 2; habundivet se 3; se alundmt4a; si aliunde ierit in mallum publicum H. 6) ex lg; extra lm.3.4a.H. 7) ei teBt. Im2; testare aat adsallire eura 4a; ei extra ord. r. restare aut ads. praes. 3a; restare eum facit aut ads. praes. H. [XIV. 1] a) nardo lg; muido 3a.4s. ; moaido 4«; mosedo II. - [i] a) mexido 4«: mosido 4«. - TI Biosido Sa.4s; moaido 4>: mosedo H — [4] a) «unt alarhtaco lg; alcata alchatbeocaa via latina 3a; alachra (alayia) et faìi ria lacìna 4ae; alacfaci; ria lacina H.

XIV. 5—Zusati 5. * Si quia hominem praeceptnm regia habentern contra ordinationea ragù adaallire rei t ì m laciniato ei facere praesumpserit 5; si qa. b. cartam regia hkb. extra ordinem regia ads. Tel via lacinia facere preanmps. 4b.

5. Si quis hominem migrante adsalierit, quanti1 in contubernio vel superventum2 Malb. texagat hoc est MMD dinarios* qui faciunt solidos LXID, culpabilis' judicetur * VIII M. den qui fac. sol. CC. lg.2.

6. Si quis villa aliena adsalierit, quanti' in eo contubernio probanti» Malb. secthi«' hoc est solidos LXJ1I2*, culpabilis judicetur. * sol. XXX c. j. 4 . H - 4 b verb. mit dem folg. §. Zusalz 1. Si quis villam aliénant adsallierit et ibidem ostia firegerit, canes occiderit vel homines plagaverit avt in carro aliquid exinde duxerit Malb. turpephaldeosunt den. VIII M qui faciunt nolidos CC culpabilis judicetur. (3 §. S.) ' Zusâtz 2. Quicquid ibidem1 preserit, in loco restituai. Quanti2 in eo contubernio vel3 supervenientes /visse probantur, MMD denarios qui faciunt solidos LX1I1 culpabilis* judicetur. (3 §. 7.) Zusalz 3. Si quis homine1 domiientem in2 furtum expoliaverit tt m fuerit adprobatum Malb. friomurdum', sunt dinarius IIII M faciunt solidos C culpabilis judicitur. (lg §. 7.) Zusatz 4. Si* quis hominem morhtum1 antequam in terra mittalur*, expoliaverit, cui fuerit adprobatum Malb. norebero*, sunt dinarius IIII M* faciunt solidos C culpabilis judicitur. (lg §. 8.) * MDCCC den. qui foc. sol. XLV et in alia sententia MMD den. qni Aie. sol. LXII cnm dim. c. j. H. Zusatz 5. Si quis hominem1 exfudierit et expoliaverit Malb. turnicale', sunt dinarius VIII M faciunt solidos CC cui fuerit adprobatum [XIV. 5] 1) quanti—superv./. lg.2. 2) superventi foerint fuisse probantur fh. lm. 3) unusquisque ex illis c. j. lm — [[6] 1) quanti in eam superventum probati fuerint fuisse nuscuntur l g ; qui in c. ipso fuerint rei superventi fuerint prob. 2; qui in eo c. vel superventus fuissent probati vel ibidem fuerint 3; ipse et omnes qui convicti fuerint quod in ejus c. fuissent 5; qu.—prob. f . 4.H. 2) sexagenus semes solidus lg. — [Znsatz 2] 1) inde abstulerit 5.H. 2) quanto 8; et quanti 5; et quiqumque H. 3) v. superv./. 5.H. 4) unusquisqne illorum c. j. 5.H. — [Zus. 3] 1) ingenuum (ingenuo) /A. 5. 2) in furt. f. lm.4.H; furto 5. — [Zns. 4] 1) corpus occisi hominis 4a; corpus occisum 4b. 2) mittat 2; ponatur l m ; — in furtum (furtu) fh. tibr. — [Zns. 6] 1) corpus de sepulchro 4b. [XTV. S] s) tarpefalti lm. — [S] a| tnrphaldeo 3a; alafalrio 4a; alafUmo 4*; alaefalthio H. — [Zouts 1] a) tnrriphatio 4a; torriphathio 4«e; tarpila falchici H. — [Zia, S] a) freonnmdo t a ; trio rondo 4a; prio moaido 4s; fbrio roosido 4«; chreo mosdo H. — [Zna. t ] a) A n i umilio la; rreo mordo 4a; chroe mardo 4s; creho mardo 4«; chreo mosdo H. — [Zua. i ] a) tonuchallia jdockarina 3a; thuinlchalt U. 2*

20

X I V . Zua 6 . - X V I . 1.

culpabilis judicitur.** — Et posted1 parentes defuncti jwlicem rogare (leben! ut inter homines non kabitet* auctor sceleris et qui ei hospüium dederit, antequam parentibus* satisfaciat, DC dmariis (¡vi faciunt solidos XV culpabilis judicetur. (lg Tit. 15 §. 1. — Von et postea an nur in 4b.5H.) * 4a: Si quin corpoB sepnltis cxfodierit et expoliaverit, unary us eit id est expellis, set usque in diem ilium quam ipsa causa cum parentibus defuueti faciat emendare, et ipsi parentes rogare ad judicem debcant ut ei inter homines lii iat hubitare; si tarnen auctor sceleris Malb. turnichal, solidos CC culpabilis judicetur et qui cum antequam cnm parentibus defuncti satisfaciat ospiciutn dederit, sol. XV c. j. • • I U I M den. qui (ac. sol. C. H Zusatz 6. Si* (/uii mortuum hominem aut in noffo1 aut in petra quae rMsa ex usu .sarcophagi dicuntur, super altum miserit, MMI) dmariis qui faciunt solidos LX1I cum dimidio culpabilis judicetur. (5 Tit. 11 §. 3.) * Si quis h. m super alterum in naufum aut in petra (aut in noffo aut in petram) mis. Malb. hidulqus . . . 4 Zusatz 7. Si quis aristutonemx dl unoquoque DC denariis qui faciunt Tit. 11 §. 4.)

super liominem mortuum capulaverit, solidos A V culpabilis judicetur. (5

XV. De1 homicidiis vel si quis uxorem alienam tulerit. Si quis h o m i n e m * i n g e n u u m Occident a u t uxorem alienam tulerit 1 a

4

vivo 3 marito, Malb.

leiidarJi",

hoc est VIII M diuarios qui faciunt

solidos CC culpabilis judicetur. * hom. ing. occ. aut J. übr Die in den übr. Texten sich hier anschliessenden zwei §§ ( l g §. 3.4) stehen im Gntndtext XXV 1 2.

XVI. De; incendiis. 1. S i * q u i s casa

1

qualibet super h o m i n e s dormientes incenderit,'

quanti i n g e n u i i n t u s fuerint mallare debont,

ot

si aliquid

intus

ar-

[XIV. Zusatz 5.] 2) sie 4b. 3) habitetur 4b. 4) cum par. sit satisfactum 4b. — [Zusatz 6] 1) offo H. — [Zm. 7] 1) arestatonem 4a; arislaconem 4b. — [XV.] 1) Ohne Rubr. l g . 2 , de uxorem alienam ab alio sublata Im.; de eo qui nxorem alienam tulerit vivo marito 3 H. — In 4.5 bildet dieser Tit. einen Bestandteil unseres Tit. XIII. — [1] 1) tollere voluerit l g . 2 ) / übr 3) hnno 2 [XVL 1] 1) aliena Jh. l g . [XIV. Znntx 7] a) cheolbarbio 4a; clilebarbio 4s; ebeobaibio 4e. — [TV.] affalthecha lg; abtiga Sa; abteca in alimentae ab hatto veel entemo 4a; abteca in alia mente ab hato rel entemo 4n; afethega abbacto Tel entern« 4e; abtica et in alia mente arba tbeni en lantamo H — [XVI. 1] a) aelane effeffa lg.

XVI. 1.—í.

21

2

serint Malb. alfathio', hoc est MMD dinarios qui faciunt solidos LXIII, calpabilis judicetur. * Di* Texte ertter Ordn. stimmen wesentlich mit dem Gnmdtext úberet», kabén aber am Schluss des § etncn Zns. lg: de leode lol. CC colp. jod., coi cansa est Malb. andadil, snnt din. VIII M. fac. sol. CC cnlp. jad.—lm.2: d« leude CC sol., coi casa est, LXII. c. j.— In den übrige* Tex}en hat der § folgende Fostimg: 3: si qois rassm quaml. s. h. d. i. Malb. teolando et uat balden pa, cni cansa* est sol. LXII et sem. conponat ct quam intns f. ni. d. de seolandeua et contra nnnmqnemque sol. LXII et sem.4 leode seolande faditco landefa snnt den. V i n M. qni fac. sol. CC cnlp. jod. Et coi casa est, sol XLIII (lies LXII) et sem. cnlp. jud.; — 5: si qn. c. qaaml. intns hominibns dormienübas inc., ei cni casa fuit, MMD din. qni fac. sol. LXII cnm dim. cnlp. jud. ezc. cap. ct del. ct qnanticunque intns fuerint (et evaserini) m. eum debent et nnicaiqne illoram MMD din. qui facinnt sol. LXII cum dim. conponat et quidqnid ibi perdiderint, in loco restitnat. Et si aliquis intns arserit, illa qui incendinm misit, parcntibns defnncti VIII M din. qni fac sol. CC cnlp. jnd. — 4: bí qn. c. qn. s. hominem dormientem inc. ei cni casa est Malb. anteba' sol. LXII et sem. culp. jnd., ille5 vero qni exinde eraserit, unusqnisque ex ipsis m. eam debent, p e r ' Malb. seo lando veva sol. LXII et sem. qui inc. misit, eis culp. jnd. Si qois ibidem arserit* Malb. leodardu4, sol. CC culp. jud. — H ira Anf. wie 5, bit ezc. cap. et. del., darrn: illi vero qui exinde evaserint, nnnsqnisqne ex ipsis eum m. d. per Malb. teulandeveva* et I I I I M. den. qni fac. sol. C. cnlp, jud. unicuiqne eorum. Et qnidqnid ibi perd. in locnm restitoatnr. Si aliqni ibidem remanserint Malb. leudi, IIII M. den. qn. tac. sol. C cnlp. jnd. Et ille qui inc. misit, par. nninscnjosqne def. VIII M. den. qni fac. soL CC culp. jud. — Zusatzl. Secundum legem Salicam hoc connenit observare vi quicumque domum alienam arserit et is res quas liberaverit, non hábuerit ubi reponat, ti in mallum vocatus fuerit el is qui vocatus est, non venit, si eum aut infirmitat aut ambascia dominica non detinuerit vel forte attquem de proximit mortuum intra domum suam hábuerit, per islas sumis se poterit homo excusare; alias de vita componat aut CC solidos culpabilis Judicetur. (H §. 5, S).

2. Si quis casa cletem salina incenderit et ei fuerit adprobatum althifathio hoc est MMD dinarios qui faciunt solidos LXIII culpabilis judicetur. Malb.

[XVI. 1] 2) aliquis i. arserit 4) sol. 62'/, conponat et si aliqui 3b. 5) illi . . . evaserint 4b. 6) ille qui inc. mis. parent. def fh

lgm.; aliqui i. cremaverint 2. 3) casa 3b. intus arserínt, sol. CC cnlp. jnd. et cni . . . et qui inc. mis. soL LXIII culp. jud. 4b. 7) 4b.

[XVI. 1J b) leodi «elase effa lg. c) andoba 4se; andaban H. d) leudardi, Ieodardi 4m.

22

X V I 3—XVII. 3.

3.* Si quis spicario aut machalum cum annona incenderitf, MMD dinarios qui faciunt solidos LX1II, culpabilis judicetur. * l g verbindet die ten § mil devi f t j . : Si . . . annona sute cum porcis scuria com animalibas incenderle . . . Zusatz 2. Si Romanus hoc Romanum admiserit et certa probacio non fuerù, per XX se juratores exsolbat medius tamen eleclus, se juratores invenire non potuerit, tunc ad inium ambulit, hoc dicunt Malb. leodecal, sunt dinarius MCC faciunt solidos XXX culpabilis judicetur. (lg §.